📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိနယပိဋကေ

ပါစိတျာဒိယောဇနာ

ပါစိတ္တိယယောဇနာ

မဟာကာရုဏိကံ ¶ နာထံ၊ အဘိနတွာ သမာသတော၊

ပါစိတျာဒိဝဏ္ဏနာယ၊ ကရိဿာမတ္ထယောဇနံ။

၅။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍံ

၁။ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

ခုဒ္ဒကာနန္တိ ¶ သုခုမာပတ္တိပကာသကတ္တာ အပ္ပကာနံ၊ ဂဏနတော ဝါ ပစုရတ္တာ ဗဟုကာနံ။ ယေသံ သိက္ခာပဒါနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယေသ’’န္တိ ပဒံ ‘‘သင်္ဂဟော’’တိ ပဒေ သာမျတ္ထဆဋ္ဌီ။ သင်္ဂဟီယတေ သင်္ဂဟော ¶ ။ ‘‘နဝဟိ ဝဂ္ဂေဟီ’’တိပဒံ ‘‘သင်္ဂဟော၊ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော’’တိ ပဒဒွယေ ကရဏံ။ ဒါနီတိ ကာလဝါစကော သတ္တမျန္တနိပါတော ဣဒါနိ-ပရိယာယော၊ ဣမသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော။ တေသန္တိ ခုဒ္ဒကာနံ၊ အယံ ဝဏ္ဏနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဝတီတိ ဧတ္ထ တိ-သဒ္ဒေါ ဧကံသတ္ထေ အနာဂတကာလိကော ဟောတိ ‘‘နိရယံ နူန ဂစ္ဆာမိ၊ ဧတ္ထ မေ နတ္ထိ သံသယော’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၃၃၁) ဝိယ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ ဟိ ယထာ ဧကံသဝါစကော နူနသဒ္ဒေါ အတ္ထိ၊ န ဧဝံ ‘‘ဘဝတီ’’တိ ပဒေ၊ အတ္ထတော ပန အယံ ဝဏ္ဏနာ နူန ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ အဝဿမ္ဘာဝိယတ္ထေ အနာဂတကာလဝါစကော ဟောတိ ‘‘ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝါမဟ’’န္တိအာဒီသု (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၀၉-၁၁၄) ဝိယ။ ကာမဉှေတ္ထ ယထာ အဝဿမ္ဘာဝိယတ္ထဝါစကော ဓုဝသဒ္ဒေါ အတ္ထိ၊ န ဧဝံ ‘‘ဘဝတီ’’တိ ပဒေ၊ အတ္ထတော ပန ဓုဝံ ဘဝိဿတိ အယံ ဝဏ္ဏနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ¶ ပဒံ ‘‘မုသာဝါဒဝဂ္ဂဿာ’’တိ ပဒေ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယော၊ တေသု နဝသု ဝဂ္ဂေသူတိ အတ္ထော။ ပဌမသိက္ခာပဒေတိ ဝါ၊ တေသု ခုဒ္ဒကေသု သိက္ခာပဒေသူတိ အတ္ထော။ သကျာနံ ပုတ္တောတိ ဘဂိနီဟိ သံဝါသကရဏတော လောကမရိယာဒံ ဆိန္ဒိတုံ၊ ဇာတိသမ္ဘေဒတော ဝါ ရက္ခိတုံ သက္ကုဏန္တီတိ သကျာ။ သာကဝနသဏ္ဍေ နဂရံ မာပေန္တီတိ ဝါ သကျာ၊ ပုဗ္ဗရာဇာနော။ တေသံ ဝံသေ ဘူတတ္တာ ဧတရဟိပိ ရာဇာနော သကျာ နာမ၊ တေသံ ပုတ္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေ’’တိ ပဒံ ‘‘ပဗ္ဗဇိံသူ’’တိ ပဒေ အာဓာရော။ သကျကုလတော နိက္ခမိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဝါဒက္ခိတ္တော’’တျာဒိနာ ဝါဒေန ခိတ္တော၊ ဝါဒမှိ ဝါတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယတြ ယတြာတိ ယဿံ ယဿံ ဒိဋ္ဌိယံ ပဝတ္တတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဝဇာနိတွာတိ ပဋိဿဝေန ဝိယောဂံ ကတွာ။ အဝသဒ္ဒေါ ဟိ ဝိယောဂတ္ထဝါစကော။ ‘‘အပဇာနိတွာ’’တိပိ ပါဌော၊ ပဋိညာတံ အပနီတံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဒေါသန္တိ အယုတ္တိဒေါသံ၊ သလ္လက္ခေန္တော ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထေန္တော ကထေန္တောတိ အန္တသဒ္ဒေါ မာနသဒ္ဒကာရိယော။ ကထိယမာနော ကထိယမာနောတိ ဟိ အတ္ထော။ ပဋိဇာနိတွာတိ ပဋိညာတံ ကတွာ။ အာနိသံသန္တိ နိဒ္ဒေါသံ ဂုဏံ။ ပဋိပုဗ္ဗော စရသဒ္ဒေါ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဋိစရတိ ပဋိစ္ဆာဒေတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ ဝဒတိ။ ကသ္မာတိ ဝုတ္တေ ‘‘ဇာနိတဗ္ဗတော’’တိ ဝဒတိ။ ယဒိ ဧဝံ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ဇာနိတဗ္ဗတ္တာ အနိစ္စံ နာမ သိယာတိ ဝုတ္တေ အတ္တနော ဟေတုမှိ ဒေါသံ ဒိသွာ အဟံ ‘‘ဇာနိတဗ္ဗတော’’တိ ဟေတုံ န ဝဒါမိ၊ ‘‘ဇာတိဓမ္မတော’’တိ ပန ဝဒါမိ။ တယာ ပန ဒုဿုတတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝတွာ အညေနညံ ပဋိစရတိ။ ‘‘ကုရုန္ဒိယ’’န္တိ ပဒံ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ ပဒေ အာဓာရော။ ဧတဿာတိ ‘‘ရူပံ အနိစ္စံ ဇာနိတဗ္ဗတော’’တိ ဝစနဿ။ တတြာတိ ကုရုန္ဒိယံ။ တဿာတိ ပဋိဇာနနာဝဇာနနဿ။ ‘‘ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထ’’န္တိ ပဒံ ‘‘ဘာသတီ’’တိပဒေ သမ္ပဒါနံ။ ‘‘မဟာအဋ္ဌကထာယ’’န္တိပဒံ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ ပဒေ အာဓာရော။ ‘‘ဒိဝါဋ္ဌာနာဒီသူ’’တိ ပဒံ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမပဒေသေ’’တိ ပဒေ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယော။

၃။ သမ္မာ ¶ ဝဒတိ အနေနာတိ သံဝါဒနံ၊ ဥဇုဇာတိကစိတ္တံ၊ န သံဝါဒနံ ဝိသံဝါဒနံ၊ ဝဉ္စနာဓိပ္ပာယဝသပ္ပဝတ္တံ စိတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိသံဝါဒနစိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဝါစာ’’တျာဒိနာ ဝစတိ ဧတာယာတိ ဝါစာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ ¶ ။ ဟီတိ ဒဠှီကရဏဇောတကံ၊ တဒမိနာ သစ္စန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဝါစာယေဝါ’’တိ ပဒံ ‘‘ဗျပ္ပထော’’တိ ပဒေ တုလျတ္ထံ၊ ‘‘ဝုစ္စတီ’’တိ ပဒေ ကမ္မံ။ ပထသဒ္ဒပရတ္တာ ဝါစာသဒ္ဒဿ ဗျာဒေသော ကတော။ သုဒ္ဓစေတနာ ကထိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တံသမုဋ္ဌိတသဒ္ဒသဟိတာတိ တာယ စေတနာယ သမုဋ္ဌိတေန သဒ္ဒေန သဟ ပဝတ္တာ စေတနာ ကထိတာတိ ယောဇနာ။

‘‘ဧဝ’’န္တိ ပဒံ ‘‘ဒဿေတွာ’’တိ ပဒေ နိဒဿနံ၊ ကရဏံ ဝါ။ ‘‘ဒဿေတွာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဒဿေန္တော အာဟာ’’တိ ပဒဒွယေ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာ။ အန္တေတိ ‘‘ဝါစာ’’တိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ပဒါနံ အဝသာနေ။ ‘‘အာဟာ’’တိ ဧတ္ထ ဝတ္တမာန-တိဝစနဿ အကာရော ပစ္စုပ္ပန္နကာလဝါစကေန ‘‘ဣဒါနီ’’တိ ပဒေန ယောဇိတတ္တာ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ပဒံ ‘‘အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ပဒေ အာဓာရော။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌံ မေ’’တိအာဒီသု။ ‘‘ပါဠိယ’’န္တိ ပဒံ ‘‘ဒေသနာ ကတာ’’တိ ပဒေ အာဓာရော။ နိဿိတဝိညာဏဝသေန အဝတွာ နိဿယပသာဒဝသေန ‘‘စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဩဠာရိကေနေဝါ’’တိ။

၄။ တဿာတိ ‘‘တီဟာကာရေဟီ’’တိအာဒိဝစနဿ။ ‘‘အတ္ထော’’တိ ပဒံ ‘‘ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ပဒေ ကမ္မံ။ ဟီတိ ဝိသေသဇောတကံ၊ ဝိသေသံ ကထယိဿာမီတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ စတုတ္ထပါရာဇိကေ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။

၉။ အာဒီနမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။

၁၁။ မန္ဒသဒ္ဒေါ ဇဠတ္ထဝါစကောတိ အာဟ ‘‘မန္ဒတ္တာ ဇဠတ္တာ’’တိ။ ယော ပန အညံ ဘဏတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သာမဏေရေနာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝုတ္တော’’တိ ပဒေ ကတ္တာ။ အပိသဒ္ဒေါ ပုစ္ဆာဝါစကော၊ ‘‘ပဿိတ္ထာ’’တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော၊ အပိ ပဿိတ္ထာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌံ မေ’’တိအာဒိဝစနတော အညာ ပူရဏကထာပိ တာဝ အတ္ထီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အညာ ပူရဏကထာ နာမ ဟောတီ’’တိ။ အပ္ပတာယ ဦနဿ အတ္ထဿ ပူရဏဝသေန ပဝတ္တာ ကထာ ပူရဏကထာ။ ဧသာ ပူရဏကထာ ¶ နာမ ကာတိ အာဟ ‘‘ဧကော’’တိအာဒိ။ ဧသာ ဟိ ဂါမေ အပ္ပကမ္ပိ တေလံ ဝါ ပူဝခဏ္ဍံ ဝါ ပဿိတွာ ဝါ လဘိတွာ ဝါ ဗဟုကံ ကတွာ ပူရဏဝသေန ကထိတတ္တာ ပူရဏကထာ နာမ။ ဗဟုကာနိ တေလာနိ ဝါ ပူဝေ ဝါ ပဿန္တောပိ လဘန္တောပိ အပ္ပကံ ကတွာ ဦနဝသေန ကထိတတ္တာ ¶ ဦနကထာပိ အတ္ထီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ အဋ္ဌကထာသု ပန အဝုတ္တတ္တာ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဗဟုကာယ ပူရဏဿ အတ္ထဿ ဦနဝသေန ပဝတ္တာ ကထာ ဦနကထာတိ ဝိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗောတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဩမသဝါဒ သိက္ခာပဒံ

၁၂။ ဒုတိယေ မသဓာတု ဝိဇ္ဈနတ္ထေ ပဝတ္တတိ ‘‘ဩမဋ္ဌံ ဥမ္မဋ္ဌ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁) ဝိယာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဩမသန္တီတိ ဩဝိဇ္ဈန္တီ’’တိ။

၁၃။ ‘‘ဣဒံ ဝတ္ထု’’န္တိ ပဒံ ‘‘အာဟရီ’’တိ ပဒေ ကမ္မံ။ နန္ဒိတဗ္ဗောတိ နန္ဒော ဝဏ္ဏဗလာဒိ၊ သော ဧတဿတ္ထီတိ နန္ဒီ။ ဝိသာလာနိ မဟန္တာနိ ဝိသာဏာနိ ဧတဿတ္ထီတိ ဝိသာလော၊ နန္ဒီ စ သော ဝိသာလော စေတိ နန္ဒိဝိသာလောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘နန္ဒိဝိသာလော နာမာ’’တိအာဒိနာ။ သောတိ နန္ဒိဝိသာလော၊ ‘‘အာဟာ’’တိ ပဒေ ကတ္တာ။ တတ္ထေဝါတိ ယုဉ္ဇိတဋ္ဌာနေယေဝ။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာလေပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ အနုဂ္ဂဟတ္ထဝါစကော၊ ပဂေဝ ဒွိဟေတုက တိဟေတုက ပဋိသန္ဓိကာလေတိ အတ္ထော။ ‘‘တေန စာ’’တိ စကာရဿ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထတ္တာ ‘‘အတ္တနော ကမ္မေန စာ’’တိ အတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတီတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ကမ္မေန စာ’’တိ။ အတ္တနောတိ နန္ဒိဝိသာလဿ။

၁၅။ ဧတ္ထာတိ ဧတိဿံ ပဒဘာဇနိယံ၊ ‘‘အာဟာ’’တိ ပဒေ အာဓာရော။ ‘‘ယသ္မာ’’တိ ပဒံ ဝိဘဇိတုကာမော’’တိ ပဒေ ဟေတု။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံယေဝ ‘‘ဟီနေနာပီ’’တိ ဝတွာ ပဒဘာဇနိယံ အဝုတ္တတ္တာ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝေဏုကာရဇာတီတိ ဝိလီဝကာရဇာတိ။ နေသာဒဇာတီတိ ဧတ္ထ ကေဝဋ္ဋဇာတိပိ သင်္ဂဟိတာ။

ပု ဝုစ္စတိ ကရီသံ၊ တံ ကုသတိ အပနေတီတိ ပုက္ကုသော။ ပုပ္ဖံ ဝုစ္စတိ ကရီသံ၊ ကုသုမံ ဝါ၊ တံ ဆဍ္ဍေတီတိ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကော။

ကုဋတိ ¶ ဆိန္ဒတီတိ ကောဋ္ဌော၊ သောယေဝ ကောဋ္ဌကော။ ယကာရဘကာရေ ဧကတော ယောဇေတွာ ‘‘ယဘာ’’တိ ယော အက္ကောသော အတ္ထိ၊ ဧသော ဟီနော နာမ အက္ကောသောတိ ယောဇနာ။

၁၆။ သဗ္ဗပဒေသူတိ နာမာဒီသု သဗ္ဗပဒေသု။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ အလိကန္တိ အသစ္စံ၊ မိစ္ဆာဝါစန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယောပိ ဝဒတီတိ ယောဇနာ။

၂၆။ ပရိဟရိတွာတိ ¶ ပရိမုခံ ကထနံ အပနေတွာ။ ဒဝံ ပရိဟာသံ ကာမေတီတိ ဒဝကာမော၊ တဿ ဘာဝေါ ဒဝကမျံ၊ တံယေဝ ဒဝကမျတာ။ အနုပသမ္ပန္နန္တိ ဧတ္ထ အကာရဿ သဒိသတ္ထမဂ္ဂဟေတွာ အညတ္ထောဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ဘိက္ခု’’န္တိအာဒိ။ ယဒိ ဟိ သဒိသတ္ထော ဘဝေယျ၊ သာမဏေရောဝ အနုပသမ္ပန္နော နာမ သိယာ သဏ္ဌာနေန စ ပုရိသဘာဝေန စ သဒိသတ္တာ၊ တသ္မာ အညတ္ထောဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသတ္တာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗသဒ္ဒေါ အနဝသေသတ္ထော မနုဿေ ဥပါဒါယ ဝစနတ္ထဇာနနာဇာနနပကတိကာနံ သဗ္ဗသတ္တာနမ္ပိ ဂဟိတတ္တာ။

၃၅။ အတ္ထပုရေက္ခာရော နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သိက္ခာပဒမပေက္ခိယ နပုံသကလိင်္ဂဝသေန ‘‘ကိရိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိမပေက္ခိယ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ‘‘ကိရိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝဇ္ဇကမ္မသဒ္ဒါ သိက္ခာပဒမပေက္ခန္တာပိ အာပတ္တိ၊ မပေက္ခန္တာပိ နိယတနပုံသကလိင်္ဂတ္တာ နပုံသကာယေဝ၊ တသ္မာ တေ ဒွေ အာပတ္တိဋ္ဌာနေ န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပေသုညသိက္ခာပဒံ

၃၆။ တတိယေ ‘‘ဇာတဘဏ္ဍနာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အဂျာဟိတောတိအာဒီသု ဝိယ ဝိသေသနပရနိပါတဝသေန ‘‘ဘဏ္ဍနဇာတာန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သဉ္ဇာတဘဏ္ဍနာန’’န္တိ။ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂေါ’’တိ ဝတွာ တဿ သရူပံ ဒဿေတိ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စာ’’တိအာဒိနာ။ ဝိရုဒ္ဓံ ဝဒတိ ဧတေနာတိ ဝိဝါဒေါ၊ ဝိဂ္ဂါဟိကကထာ ¶ ၊ တံ အာပန္နာတိ ဝိဝါဒါပန္နာ၊ တေသံ။ ပိသတိ သဉ္စုဏ္ဏေတီတိ ပိသုဏော၊ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဣဒန္တိ ပေသုညံ၊ ဝစနန္တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပေသုညန္တိ ပိသုဏဝါစ’’န္တိ။

၃၇။ ဘိက္ခုပေသုညေတိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ဥပသံဟဋေ ပေသုညဝစနေတိ ဆဋ္ဌီသမာသော။

၃၈။ ‘‘ဒိသွာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဘဏန္တဿာ’’တိ ပဒေ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာ၊ ဒဿနံ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ တတိယံ။

၄။ ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒံ

၄၄။ စတုတ္ထေ ပဋိမုခံ အာဒရေန သုဏန္တီတိ ပတိဿာ၊ န ပတိဿာ အပ္ပတိဿာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပ္ပတိဿဝါ’’တိ။

၄၅။ ‘‘ပဒသော’’တိ ¶ ဧတ္ထ သော-ပစ္စယော ဝိစ္ဆတ္ထဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ပဒံ ပဒ’’န္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု စတုဗ္ဗိဓေသု။ ပဒံ နာမ ဣဓ အတ္ထဇောတကံ ဝါ ဝိဘတျန္တံ ဝါ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ လောကိယေဟိ လက္ခိတော ဂါထာယ စတုတ္ထံသော ပါဒေါဝ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ပဒန္တိ ဧကော ဂါထာပါဒေါ’’တိ။ အနု ပစ္ဆာ ဝုတ္တပဒတ္တာ ဒုတိယပါဒေါ အနုပဒံ နာမ။ အနု သဒိသံ ဗျဉ္ဇနံ အနုဗျဉ္ဇနန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘အနုဗျဉ္ဇန’’န္တိအာဒိနာ။ ဗျဉ္ဇနသဒ္ဒေါ ပဒ-ပရိယာယော။ ယံကိဉ္စိ ပဒံ အနုဗျဉ္ဇနံ နာမ န ဟောတိ၊ ပုရိမပဒေန ပန သဒိသံ ပစ္ဆိမပဒမေဝ အနုဗျဉ္ဇနံ နာမ။

ဝါစေန္တော ဟုတွာ နိဋ္ဌာပေတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဧကမေကံ ပဒ’’န္တိ ပဒံ ‘‘နိဋ္ဌာပေတီ’’တိ ပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ ‘‘ထေရေနာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝုတ္တေ’’တိ ပဒေ ကတ္တာ၊ ‘‘ဧကတော’’တိ ပဒေ သဟတ္ထော။ သာမဏေရော အပါပုဏိတွာ ဘဏတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မတ္တမေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝသဒ္ဒေါ မတ္တသဒ္ဒဿ အဝဓာရဏတ္ထံ ဒဿေတိ၊ တေန ပကာရံ ပဋိက္ခိပတိ။ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ စ ‘‘အနိစ္စာ’’တိ စ ဒွိန္နံ ပဒါနံ သတိပိ လိင်္ဂဝိသေသတ္တေ အနုဗျဉ္ဇနတ္တာ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘အနုဗျဉ္ဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာ’’တိ။

ဗြဟ္မဇာလာဒီနီတိ ¶ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန သာမညဖလသုတ္တာဒီနိ ဒီဃသုတ္တာနိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၅၀ အာဒယော) သင်္ဂဟိတာနိ။ စသဒ္ဒေန ဩဃတရဏသုတ္တာဒီနိ သံယုတ္တသုတ္တာနိ (သံ။ နိ။ ၁။၁) စ စိတ္တပရိယာဒါနသုတ္တာဒီနိ အင်္ဂုတ္တရသုတ္တာနိ (အ။ နိ။ ၁။၂ အာဒယော) စ သင်္ဂဟိတာနိ။ သောတိ ဒေဝတာဘာသိတော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

ကိဉ္စာပိ ဝဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထဝါစကော၊ ပနသဒ္ဒေါ အနုဂ္ဂဟတ္ထဝါစကော။ မေဏ္ဍကမိလိန္ဒပဉှေသူတိ မေဏ္ဍကပဉှေ စ မိလိန္ဒပဉှေ စ။ ယန္တိ သုတ္တံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာရမ္မဏကထာ ဗုဒ္ဓိကကထာ ဒဏ္ဍကကထာ ဉာဏဝတ္ထုကထာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ ပေယျာလဝသေန ဝုတ္တတ္တာ။ ဣမာယော ပကရဏာနိ နာမာတိ ဝဒန္တိ။ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ဝတွာ ပရိဂ္ဂဟိတောတိ ယောဇနာ။ ယန္တိ သုတ္တံ။

၄၈။ တတြာတိ ‘‘ဧကတော ဥဒ္ဒိသာပေန္တော’’တိ ဝစနေ။ ဥဒ္ဒိသာပေန္တီတိ အာစရိယံ ဒေသာပေန္တိ ဗဟုကတ္တာရမပေက္ခိယ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တံ။ တေဟီတိ ဥပသမ္ပန္နာနုပသမ္ပန္နေဟိ။ ဒွေပီတိ ဥပသမ္ပန္နော စ အနုပသမ္ပန္နော စ။

ဥပစာရန္တိ ¶ ဒွါဒသဟတ္ထူပစာရံ။ ယေသန္တိ ဘိက္ခူနံ။ ပလာယနကဂန္ထန္တိ ပရိဝဇ္ဇေတွာ ဂစ္ဆန္တံ ပကရဏံ။ သာမဏေရော ဂဏှာတီတိ ယောဇနာ။

ဩပါတေတီတိ အဝပါတေတိ၊ ဂဠိတာပေတီတိ အတ္ထော။ သုတ္တေပီတိ ဝေယျာကရဏသုတ္တေပိ။ တန္တိ ယေဘုယျေန ပဂုဏဂန္ထံ။ ပရိသင်္ကမာနန္တိ သာရဇ္ဇမာနံ။ ယံ ပန ဝစနံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတ္တာတိ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတ္တာတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ သဟသေယျသိက္ခာပဒံ

၄၉။ ပဉ္စမေ မုဋ္ဌာ သတိ ဧတေသန္တိ မုဋ္ဌဿတီ။ နတ္ထိ သမ္ပဇာနံ ဧတေသန္တိ အသမ္ပဇာနာ။ ဘဝင်္ဂေါတိဏ္ဏကာလေတိ နိဒ္ဒေါက္ကမနကာလေ။

၅၀။ ‘‘ပကတိယာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဒေန္တီ’’တိ ပဒေ ဝိသေသနံ။ တေ ဘိက္ခူ ဒေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဂါရဝေနာ’’တိ ပဒဉ္စ ‘‘သိက္ခာကာမတာယာ’’တိ ပဒဉ္စ ‘‘ဒေန္တီ’’တိ ပဒေ ဟေတု။ သီသဿ ဥပဓာနံ ဥဿီသံ၊ တဿ ကရီယတေ ဥဿီသကရဏံ ¶ ၊ တံယေဝ အတ္ထော ပယောဇနံ ဥဿီသကရဏတ္ထော၊ တဒတ္ထာယ။ တတြာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ၊ ‘‘သိက္ခာကာမတာယာ’’တိ ဝစနေတိ အတ္ထော။ နိဒဿနန္တိ သေသော။ အထ ဝါ သိက္ခာကာမတာယာတိ ပစ္စတ္တေ ဘုမ္မဝစနံ။ ‘‘ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ သီလသ္မိ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၅ အာဒယော) ဝိယ။ ဣဒမ္ပိ သိက္ခာကာမတာယ အယံ သိက္ခာကာမတာ သိက္ခာကာမဘာဝေါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ‘‘တတြိဒံ သမန္တပါသာဒိကာယ သမန္တပါသာဒိကတ္တသ္မိ’’န္တိအာဒီသုပိ။ ဘိက္ခူ ခိပန္တီတိ ယောဇနာ။ တန္တိ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ။ အထာတိ ခိပနတော ပစ္ဆာ။ ဣဒန္တိ ဝတ္ထု။ သမ္မုဉ္စနိကစဝရဆဍ္ဍနကာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာယသ္မတာ ရာဟုလေန ပါတိတံ နု ခေါတိ ယောဇနာ။ သော ပနာယသ္မာ ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပရိဘောဂါ အညေသန္တိ အညေဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။

၅၁။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ သယနံ သေယျာ၊ ကာယပသာရဏကိရိယာ၊ သယန္တိ ဧတ္ထာတိ သေယျာ၊ မဉ္စပီဌာဒိ။ တဒုဘယမ္ပိ ဧကသေသေန ဝါ သာမညနိဒ္ဒေသေန ဝါ ဧကတော ကတွာ ‘‘သဟသေယျ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သေယျာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ဒွီသု သေယျာသု။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒွေ သေယျာ ဒဿိတာ၊ တသ္မာ။ ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နာ’’တိအာဒိနာ လက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ပါကဋဝေါဟာရန္တိ လောကေ ဝိဒိတံ ဝစနံ။ ဒုဿကုဋိယန္တိ ဒုဿေန ဆာဒိတကုဋိယံ။ အဋ္ဌကထာသု ယထာဝုတ္တေ ပဉ္စဝိဓစ္ဆဒနေယေဝ ဂယှမာနေ ကော ဒေါသောတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စဝိဓစ္ဆဒနေယေဝါ’’တိအာဒိ။ ယံ ပန ¶ သေနာသနံ ပရိက္ခိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါကာရေန ဝါတိ ဣဋ္ဌကသိလာဒါရုနာ ဝါ။ အညေန ဝါတိ ကိလဉ္ဇာဒိနာ ဝါ။ ဝတ္ထေနပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပဂေဝ ဣဋ္ဌကာဒိနာတိ ဒဿေတိ။ ယဿာတိ သေနာသနသင်္ခါတာယ သေယျာယ။ ဥပရီတိ ဝါ သမန္တတောတိ ဝါ ယောဇနာ။ ဧကေန ဒွါရေန ပဝိသိတွာ သဗ္ဗပါသာဒဿ ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကူပစာရော’’တိ။ သတဂဗ္ဘံ ဝါ စတုဿာလံ ဧကူပစာရံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ သေနာသနသင်္ခါတံ သေယျံ။

တတ္ထာတိ သေနာသနသင်္ခါတာယံ သေယျာယံ။ သမ္ဗဟုလာ သာမဏေရာ သစေ ဟောန္တိ၊ ဧကော ဘိက္ခု သစေ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သာမဏေရာ’’တိ ¶ ဣဒံ ပစ္စာသန္နဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝါ အညေဟိပိ သဟသေယျာနံ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော။ တေတိ သာမဏေရာ။ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခူနံ။ တဿာတိ သာမဏေရဿ။ ဧသေဝ နယောတိ ဧသော ဧဝ နယော၊ န အညော နယောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဧသေဝ နယောတိ ဧသော ဣဝ နယော၊ ဧသော ဧတာဒိသော နယော ဣဝ အယံ နယော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

အပိ စာတိ ဧကံသေန။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ စတုက္ကန္တိ ဧကာဝါသဧကာနုပသမ္ပန္နံ၊ ဧကာဝါသနာနုပသမ္ပန္နံ၊ နာနာဝါသဧကာနုပသမ္ပန္နံ၊ နာနာဝါသနာနုပသမ္ပန္နန္တိ စတုသမူဟံ၊ စတုပရိမာဏံ ဝါ။ ယောတိ ဘိက္ခု။ ဟိသဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော၊ တံ ဝစနံ ဝိတ္ထာရယိဿာမီတိ အတ္ထော၊ ဝိတ္ထာရော မယာ ဝုစ္စတေတိ ဝါ။ ဒေဝသိကန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ။ ဏိကပစ္စယော ဟိ ဝိစ္ဆတ္ထဝါစကော။ ယောပိ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ၊ တဿာပိ အာပတ္တီတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ တတြာတိ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတေနာပီ’’တိ ဝစနေ။

‘‘အပဒါနံ အဟိမစ္ဆာ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ ကုက္ကုဋီ၊

စတုပ္ပဒါနံ မဇ္ဇာရီ၊ ဝတ္ထု ပါရာဇိကဿိမာ’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၅)၊

ဣမံ ဂါထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝုတ္တနယေနေဝါ’’တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ။ ဂေါဓာတိ ကုဏ္ဍော။ ဗိဠာလောတိ အာခုဘုဇော။ မင်္ဂုသောတိ နကုလော။

အသမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကဿ ကတပါသာဒဿာတိ ယောဇနာ။ တုလာတိ ဧတ္ထ တုလာ နာမ ထမ္ဘာန၊ မုပရိ ဒက္ခိဏုတ္တရဝိတ္ထာရဝသေန ဌပိတော ဒါရုဝိသေသော ထလတိ ထမ္ဘေသု ပတိဋ္ဌာတီတိ ကတွာ။ တာ ပန ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒတော တိဿော၊ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ပန ပဉ္စသတ္တနဝါဒယော။ နာနူပစာရေ ပါသာဒေတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဝါဠသင်္ဃာဋာဒီသူတိ ¶ ဝါဠရူပံ ဒဿေတွာ ကတေသု သင်္ဃာဋာဒီသု။ အာဒိသဒ္ဒေန တုလံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထ စ သင်္ဃာဋော နာမ တုလာန၊ မုပရိ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမာယာမဝသေန ဌပိတော ကဋ္ဌဝိသေသော သမ္မာ ဃဋေန္တိ ဧတ္ထ ဂေါပါနသျာဒယောတိ ¶ ကတွာ။ တေ ပန တယော ဟောန္တိ။ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေတိ ဆဒနကောဋိအဗ္ဘန္တရေ။ ပရိမဏ္ဍလံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ သေနာသနံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတြာတိ တသ္မိံ သေနာသနေ။ အပရိစ္ဆိန္နော ဂဗ္ဘဿ ဥပစာရော ဧတေသန္တိ အပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရာ သဗ္ဗဂဗ္ဘာ၊ တေ ပဝိသန္တီတိ အတ္ထော။ နိပန္နာနံ ဘိက္ခူနန္တိ ယောဇနာ။ တတြာတိ တသ္မိံ ပမုခေ။ ပမုခဿ သဗ္ဗစ္ဆန္နတ္တာ၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နတ္တာ စ အာပတ္တိံ ကရောတီတိ ယောဇနာ။ နနု ပမုခေ ဆန္နမေဝ အတ္ထိ၊ နော ပရိစ္ဆန္နန္တိ အာဟ ‘‘ဂဗ္ဘပရိက္ခေပေါ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ။

ယံ ပန အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇဂတီတိ ပထဝိယာ စ မန္ဒိရာလိန္ဒဝတ္ထုဿ စ နာမမေတံ။ ဣဓ ပန မန္ဒိရာလိန္ဒဝတ္ထုသင်္ခါတာ ဘူဘေဒါ ဂဟိတာ။ တတ္ထာတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ။ ကသ္မာ ပါဠိယာ န သမေတီတိ အာဟ ‘‘ဒသဟတ္ထုဗ္ဗေဓာပီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ ယသ္မာ။ တတ္ထာတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ။ ယေပိ မဟာပါသာဒါ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ တေသုပီတိ မဟာပါသာဒေသုပိ။

သုဓာဆဒနမဏ္ဍပဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘သုဓာ’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ ယေန ကေနစိ ဆဒနမဏ္ဍပဿာပိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ မဏ္ဍံ ဝုစ္စတိ သူရိယရသ္မိ၊ တံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တတော ဝါ ဇနန္တိ မဏ္ဍပံ။ နနု ဧကူပစာရံ ဟောတိ ပါကာရဿ ဆိဒ္ဒတ္တာတိ အာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဝဠဉ္ဇနတ္ထာယ ဧဝါတိ ဧဝကာရော ယောဇေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘န ဝဠဉ္ဇနူပစ္ဆေဒနတ္ထာယာ’’တိ။ အထ ဝါ ‘‘သဒ္ဒန္တရတ္ထာပေါဟနေန သဒ္ဒေါ အတ္ထံ ဝဒတီ’’တိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၊ ဒီ။ နိ။ ဋိ။ ၁။၁၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။မူလပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။ဩဃတရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။ရုပါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘န ဝဠဉ္ဇနူပစ္ဆေဒနတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကဝါဋန္တိ ဧတ္ထ ဒွါရမေဝ အဓိပ္ပေတံ ပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ၊ အသတိ စ ဒွါရေ ကဝါဋဿာဘာဝတော။ သံဝရဏဝိဝရဏကာလေ ကဝတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ကဝါဋံ။

တတြာတိ ‘‘ဧကူပစာရတ္တာ’’တိ ဝစနေ။ ယဿာတိ ပရဝါဒိနော။ အနုယောဂေါ သိယာတိ ယောဇနာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သဟသေယျသိက္ခာပဒေ၊ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ပိဟိတဒွါရေ ဂဗ္ဘေ။ သောတိ ပရဝါဒီ။ သဗ္ဗစ္ဆန္နတ္တာ အာပတ္တိ ဣတိ ဝုတ္တေတိ ယောဇနာ။ ဧသေဝ နယော ¶ ‘‘သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နတာ န ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ ပစ္စာဂမိဿတီတိ ပတိ အာဂမိဿတိ၊ ပုန အာဂမိဿတီတိ အတ္ထော။

ဗျဉ္ဇနမတ္တေနေဝါတိ ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နာ’’တိအာဒိအက္ခရပဒမတ္တေနေဝ၊ န အတ္ထဝသေန။ ‘‘ဧဝဉ္စ သတီ’’တိ ¶ ဣမိနာ အဗျာပိတဒေါသံ ဒဿေတိ။ တတောတိ အနာပတ္တိတော၊ ပရိဟာယေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အနိယတေသု ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ။ တတ္ထာတိ အနိယတေသု။ ဣဓာပီတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေပိ။ ယံ ယန္တိ သေနာသနံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု သေနာသနေသု၊ သဟသေယျာပတ္တိ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၅၃။ ဒွီသု အဋ္ဌကထာဝါဒေသု မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေါဝ ယုတ္တောတိ သော ပစ္ဆာ ဝုတ္တော။

ဣမိနာပီတိ သေနမ္ဗမဏ္ဍပေနာပိ။ ဧတန္တိ ဇဂတိယာ အပရိက္ခိတ္တတံ။ ယထာတိ ယံသဒ္ဒတ္ထော တတိယန္တနိပါတော၊ ယေန သေနမ္ဗမဏ္ဍပေနာတိ အတ္ထောတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒံ

၅၅။ ဆဋ္ဌေ အာဂန္တုကာ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အာဝသထော၊ အာဝသထော စ သော အဂါရဉ္စေတိ အာဝသထာဂါရန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာဂန္တုကာနံ ဝသနာဂါရ’’န္တိ။ မနုဿာနံ သန္တိကာ ဝစနံ သုတွာတိ ဝစနသေသော ယောဇေတဗ္ဗော။ သာဋကန္တိ ဥတ္တရသာဋကံ၊ နိဝတ္ထဝတ္ထန္တိပိ ဝဒန္တိ။ အစ္စာဂမ္မာတိ တွာပစ္စယန္တပဒဿ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဝတ္တော’’တိ။ ယထာ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒေ အက္ကောသေတုကာမတာယ ခတ္တိယံ ‘‘စဏ္ဍာလော’’တိ ဝဒတော အလိကံ ဘဏတောပိ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒေနေဝ အာပတ္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ မာတုဂါမေန သဟ သယတော ပဌမသဟသေယျသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ဣမိနာဝ အာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒံ

၆၀။ သတ္တမေ ¶ မဟာဒွါရေတိ ဗဟိ ဌိတေ မဟာဒွါရေ။ အာဂမ္မ၊ ပဝိသိတွာ ဝါ ဝသနဋ္ဌာနတ္တာ ဩဝရကော အာဝသထော နာမာတိ အာဟ ‘‘ဩဝရကဒွါရေ’’တိ။ သုနိဂ္ဂတေနာတိ သုဋ္ဌု ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဂတေန သဒ္ဒေန။ ‘‘အညာတု’’န္တိ ပဒဿ ‘‘န ဉာတု’’န္တိ အတ္ထံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘အာဇာနိတု’’န္တိ။ ဣမိနာ နကာရဝိကာရော အဣတိ နိပါတော န ဟောတိ၊ အာဣတိ ဥပသဂ္ဂေါတိ ပန ဒဿေတိ။ ‘‘ဝိညုနာ ပုရိသေနာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတွာ ‘‘ပုရိသဝိဂ္ဂဟေနာ’’တိ ဝဒန္တော မနုဿပုရိသဝိဂ္ဂဟံ ဂဟေတွာ ဌိတေန ယက္ခေန ပေတေန တိရစ္ဆာနဂတေန သဒ္ဓိံ ဌိတာယ မာတုဂါမဿ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ န ယက္ခေနာတိ ယက္ခေန သဒ္ဓိံ ဌိတာယ မာတုဂါမဿ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ‘‘န ပေတေန၊ န တိရစ္ဆာနဂတေနာ’’တိ ဧတ္ထာပိ။

၆၆။ ဆပ္ပဉ္စဝါစာဟီတိ ¶ ဧတ္ထ ‘‘ပဉ္စာ’’တိ ဝါစာသိလိဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ ကဿစိ ပယောဇနဿာဘာဝါ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဆပ္ပဉ္စဝါစာဟီ’’တိ ပဒေ။ ဧကော ဂါထာပါဒေါ ဧကာ ဝါစာတိ ဝဒန္တော စုဏ္ဏိယေ ဝိဘတျန္တံ ဧကံ ပဒံ ဧကာ ဝါစာ နာမာတိ ဒဿေတိ၊ အတ္ထဇောတကပဒံ ဝါ ဝါကျပဒံ ဝါ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကံ ပဒံ ပါဠိတော၊ ပဉ္စ အဋ္ဌကထာတော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဒွေ ပဒါနိ ပါဠိတော၊ စတ္တာရိ အဋ္ဌကထာတော’’တိအာဒိနယောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဆပဒါနတိက္ကမောယေဝ ဟိ ပမာဏံ။ တသ္မိန္တိ ဧတ္ထ သတိ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသေ လိင်္ဂဿာပိ ဝိပလ္လာသော ဟောတိ ‘‘တသ္မိ’’န္တိ ပုလ္လိင်္ဂေန ဝုတ္တတ္တာ။ သတိ စ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသေ ‘‘တဿာ’’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဘာဝေန ပဝတ္တာ။ ‘‘မာတုဂါမဿာ’’တိ နိယတပုလ္လိင်္ဂါပေက္ခနဿ အသမ္ဘဝတော အတ္ထဝသေန ‘‘ဧကိဿာ’’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဘေဒလိင်္ဂနိဿိတော ဝိသေသနဝိသေသျောပိ အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ တုမှာကန္တိ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယော။ ‘‘သုဏာထာ’’တိ အဝတွာ အာဘောဂေါပိ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ပဌမ’’န္တိအာဒိ။ ပဌမန္တိ စ ပဌမမေဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န ပစ္ဆာ’’တိ။ ပုဋ္ဌော ဟုတွာ ဘိက္ခု ကထေတီတိ ယောဇနာတိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒံ

၆၇။ အဋ္ဌမေ ¶ တတ္ထာတိ စတုတ္ထပါရာဇိကသိက္ခာပဒေ။ ဣဓာတိ ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒေ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ပယုတ္တဝါစာတိ ပစ္စယေဟိ ယုတ္တာ ဝါစာ။ တထာတိ တတော ဂုဏာရောစနကာရဏာ၊ အရိယာ သာဒိယိံသူတိ ယောဇနာ။

ယတသဒ္ဒါနံ နိစ္စသမ္ဗန္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ယေ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗေပီတိ ပုထုဇ္ဇနာရိယာပိ။ ဘူတန္တိ ဝိဇ္ဇမာနံ။ ကသ္မာ သဗ္ဗေပိ ပဋိဇာနိံသု၊ နနု အရိယေဟိ အတ္တနော ဂုဏာနံ အနာရောစိတတ္တာ န ပဋိဇာနိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အရိယာနမ္ပီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ အရိယာနမ္ပိ အဗ္ဘန္တရေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော ယသ္မာ ဘူတော ဟောတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေပိ ‘‘ဘူတံ ဘဂဝါ’’တိ ပဋိဇာနိံသူတိ ယောဇနာ။ ယသ္မာ ဘာသိတော ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာတိ ယောဇနာ။ အရိယာ ပဋိဇာနိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနာဒီနဝဒဿိနောတိ ဒေါသဿ အဒဿနဓမ္မာ။ တေဟီတိ အရိယေဟိ၊ ဘာသိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယံ ပိဏ္ဍပါတံ ဥပ္ပာဒေသုန္တိ ယောဇနာ။ အညေတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကေနေဝါတိ သဗ္ဗေသံ ပုထုဇ္ဇနာရိယာနံ သင်္ဂဟဏေ ပဝတ္တေနေဝ။ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေပီတိ သိက္ခာပဒဿ ပဒဘာဇနိယေပိ။ တတ္ထာတိ စတုတ္ထပါရာဇိကေ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။

၇၇။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သုတာဒိဂုဏန္တိ အတ္ထော။ အန္တရာ ဝါတိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလတော အညသ္မိံ ကာလေ ဝါ။ အတိကဍ္ဎိယမာနေနာတိ အတိနိပ္ပီဠိယမာနေန။ ဥမ္မတ္တကဿာတိ ¶ ဣဒံ ပနာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော။ တေန ‘‘ခိတ္တစိတ္တဿာ’’တိအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နာနန္တိ မဂ္ဂပညာယ၊ ဖလပညာယ စ သမ္ပန္နာနံ။ အနာပတ္တီတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယာ အနာပတ္တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ အာပတ္တိယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥမ္မတ္တကဿ အနာပတ္တီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယောတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒံ

၇၈။ နဝမေ တတြာတိ တဿံ ‘‘ဒုဋ္ဌုလ္လာ နာမာ’’တိအာဒိပါဠိယံ၊ တာသု ဝါ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု။ ဝိစာရဏာတိ ဝီမံသနာ။ ဥပသမ္ပန္နသဒ္ဒေတိ ဥပသမ္ပန္နသဒ္ဒတ္ထဘာဝေ ¶ ။ ဧတ္ထ ဟိ သဒ္ဒေ ဝုစ္စမာနေ အဝိနာဘာဝတော သဒ္ဒေန အတ္ထောပိ ဝုတ္တော၊ ဝိနာပိ ဘာဝပစ္စယေန ဘာဝတ္ထဿ ဉာတဗ္ဗတ္တာ ဘာဝေါပိ ဂဟေတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပသမ္ပန္နသဒ္ဒတ္ထဘာဝေ’’တိ။ ဧသေဝ နယော ‘‘ဒုဋ္ဌုလ္လသဒ္ဒေ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ ဧတံ ပရိမာဏံ ယဿာတိ ဧတံ၊ ‘‘တေရသ သင်္ဃာဒိသေသာ’’တိ ဝစနံ။ ဧတံ ဧဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ‘‘စတ္တာရိ စ ပါရာဇိကာနီ’’တိ ဣဒန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ ပါဠိယံ။ ကဿစိ ဝိမတိ ဘဝေယျ၊ ကိံ ဘဝေယျာတိ ယောဇနာ။ အာပတ္တိံ အာရောစေန္တေန အက္ကောသန္တဿ သမာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ သတီ’’တိအာဒိ။ ပါစိတ္တိယမေဝ စာတိ စသဒ္ဒေါ ဗျတိရေကတ္ထော၊ န ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတန္တိ ပါစိတ္တိယာပဇ္ဇနတံ၊ ‘‘အသုဒ္ဓါ ဟောတိ…ပေ… ဩမသဝါဒဿာ’’တိ ဝစနံ ဝါ၊ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ပါဠိယံ။ အဋ္ဌကထာစရိယာဝေတိ ဧတ္ထ ဧဝကာရော အဋ္ဌာနယောဂေါ၊ ပမာဏန္တိ ဧတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗော၊ ကာရဏမေဝါတိ အတ္ထော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န အညာ ဝိစာရဏာ’’တိ။ အထ ဝါ အညာတိ သာမျတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနမေတံ၊ န အညေသံ ဝိစာရဏာ ပမာဏန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ သတိ ဧဝကာရော ဌာနယောဂေါဝ။ ပုဗ္ဗေပိ စာတိ ဂန္ထာရမ္ဘကာလေပိ စ။

ဧတန္တိ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ပမာဏတံ။ သံဝရတ္ထာယ ဧဝ၊ အနာပဇ္ဇနတ္ထာယ ဧဝ စ အနုညာတန္တိ ယောဇနာ။ တေနာဟ ‘‘န တဿ’’တျာဒိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဘိက္ခုဘာဝေါ နာမ န အတ္ထိ၊ တသ္မာ သုဝုတ္တမေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၀။ သာတိ ဘိက္ခုသမ္မုတိ၊ သင်္ဃေန ကာတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ကတ္ထစီတိ ကိသ္မိဉ္စိ ဌာနေ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ‘‘ဝုတ္တတ္တာ’’တိ ပဒံ ‘‘ကာတဗ္ဗာ’’တိ ပဒေ ဟေတု။ ဧသာတိ ဧသော ဘိက္ခု။ ဟိတေသိတာယာတိ ဟိတဿ ဧသိတာယ၊ အတ္ထဿ ဣစ္ဆတာယာတိ အတ္ထော။

၈၂။ သေသာနီတိ ¶ အာဒိမှိ ပဉ္စသိက္ခာပဒတော သေသာနိ ဥပရိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ။ အဿာတိ အနုပသမ္ပန္နဿ။ ဃဋေတွာတိ သမ္ဗန္ဓံ ကတွာတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒံ

၈၆။ ဒသမေ ¶ ဘဂဝါ ဒဿေတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ပထဝိယံ။ တတ္ထာတိ တေသု ပါသာဏာဒီသု။ မုဋ္ဌိပ္ပမာဏတောတိ ခဋကပမာဏတော။ သာတိ အဒဍ္ဎပထဝီ။ ဟတ္ထိကုစ္ဆိယန္တိ ဧဝံနာမကေ ဌာနေ။ ဧကပစ္ဆိပူရံ ပထဝိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံယေဝါတိ အပ္ပပံသုအပ္ပမတ္တိကာပဒါနံ ဧဝ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဧတန္တိ ယေဘုယျေနပါသာဏာဒိပဉ္စကံ။ တန္တိ ကုသီတံ။ အာဏာပေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘အာဏ ပေသနေ’’တိ ဓာတုပါဌေသု ဝုတ္တတ္တာ အာဏဓာတုယေဝ ပေသနသင်္ခါတံ ဟေတွတ္ထံ ဝဒတိ၊ န ဏာပေပစ္စယော၊ သော ပန ဓာတွတ္ထေယေဝ ဝတ္တတိ။ န ဟိ တဿ ဝိသုံ ဝုတ္တော အဘိဓေယျော အတ္ထိ ဓာတွတ္ထတော အညဿ အဘိဓေယျဿာဘာဝါ။ တာဝါတိ ပဌမံ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယဿ၊ တတော ဝါ။

ပေါက္ခရံ ပဒုမံ နေတီတိ ပေါက္ခရဏီ။ ‘‘သောဓေန္တေဟီ’’တိ ပဒံ ‘‘ဥဿိဉ္စိတုံ အပနေတု’’န္တိ ပဒေသု ဘာဝကတ္တာ။ ယောတိ ‘‘တနုကဒ္ဒမော’’တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ယော တနုကဒ္ဒမောတိ ဟိ အတ္ထော။ ကုဋေဟီတိ ဃဋေဟိ။ ဥဿိဉ္စိတုန္တိ ဥက္ခိပိတွာ၊ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ သိဉ္စိတုံ။ တတြာတိ သုက္ခကဒ္ဒမေ၊ ‘‘ယော’’တိ ပဒေ အဝယဝီအာဓာရော။ ယောတိ သုက္ခကဒ္ဒမော။

တဋန္တိ ကူလံ။ ဥဒကသာမန္တာတိ ဥဒကဿ သမီပေ။ ဩမကစတုမာသန္တိ စတုမာသတော ဦနကံ။ ဩဝဋ္ဌန္တိ ဒေဝေန ဩဝဿိတံ ဟောတိ သစေတိ ယောဇနာ။ ပတတီတိ တဋံ ပတတိ။ ဥဒကေယေဝါတိ ပကတိဥဒကေယေဝ။ ဥဒကဿာတိ ဝဿောဒကဿ။ တတ္ထာတိ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ။ ပဌမမေဝါတိ သောဏ္ဍိခဏနတော ပဌမံ ဧဝ။ ဥဒကေ ပရိယာဒိဏ္ဏေတိ ဥဒကေ သုက္ခေ။ ပစ္ဆာတိ ဥဒကပူရတော ပစ္ဆာ။ တတ္ထာတိ သောဏ္ဍိယံ။ ဥဒကေယေဝါတိ မူလဥဒကေယေဝ။ ဥဒကန္တိ အာဂန္တုကဥဒကံ။ အလ္လီယတီတိ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ လဂ္ဂတိ။ တမ္ပီတိ သုခုမရဇမ္ပိ။ အကတပဗ္ဘာရေတိ ဝဠဉ္ဇေန အကတေ ပဗ္ဘာရေ။ ဥပစိကာဟိ ဝမီယတိ၊ ဃရဂေါဠိကာဒယော ဝါ သတ္တေ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။

ဂါဝီနံ ¶ ခုရော ကဏ္ဋကသဒိသတ္တာ ဂေါကဏ္ဋကော နာမ၊ တေန ဆိန္နော ကဒ္ဒမော ‘‘ဂေါကဏ္ဋကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အစ္ဆဒနံ ဝါ ဝိနဋ္ဌစ္ဆဒနံ ဝါ ပုရာဏသေနာသနံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတောတိ ¶ ပုရာဏသေနာသနတော၊ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဝသေသန္တိ ဝိနဋ္ဌစ္ဆဒနတော။ အဝသေသံ ဣဋ္ဌကံ ဂဏှာမိ ဣတိ သညာယာတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ တေနာတိ ဣဋ္ဌကာဒိနာ။ ယာ ယာတိ မတ္တိကာ။ အတိန္တာတိ အနလ္လာ၊ အကိလိန္နာတိ အတ္ထော။

တသ္မိန္တိ မတ္တိကာပုဉ္ဇေ။ သဗ္ဗောတိ သကလော မတ္တိကာပုဉ္ဇော။ အဿာတိ မတ္တိကာပုဉ္ဇဿ။ ‘‘ကပ္ပိယကာရကေဟီ’’တိ ပဒံ ‘‘အပနာမေတွာ’’တိ ပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ ကသ္မာ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဥဒကေနာ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

တတ္ထာတိ မတ္တိကာပါကာရေ။ အညမ္ပီတိ မဏ္ဍပထမ္ဘတော အညမ္ပိ။ တေန အပဒေသေနာတိ တေန ပါသာဏာဒိပဝဋ္ဋနလေသေန။

ပဿာဝဓာရာယာတိ မုတ္တသောတာယ။ ကတ္တရယဋ္ဌိယာတိ ကတ္တရဒဏ္ဍေန။ ဧတ္ထ ဟိ ကတ္တရယတိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ သိထိလဘာဝေန သိထိလော ဟုတွာ ဘဝတီတိ ကတွာ ကတ္တရော ဝုစ္စတိ ဇိဏ္ဏမနုဿော၊ တေန ဧကန္တတော ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ကတ္တရေန ဂဟိတာ ယဋ္ဌိ၊ ကတ္တရဿ ယဋ္ဌီတိ ဝါ ကတွာ ကတ္တရယဋ္ဌိ ဝုစ္စတိ ကတ္တရဒဏ္ဍော။ ဒန္တဇပဌမက္ခရေန သဇ္ဈာယိတဗ္ဗော။ ဝီရိယသမ္ပဂ္ဂဟဏတ္ထန္တိ ဝီရိယဿ သုဋ္ဌု ပဂ္ဂဏှနတ္ထံ၊ ဝီရိယဿ ဥက္ခိပနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ဘိက္ခူတိ ယောဇနာ။

၈၇။ တတြာပီတိ ဣဋ္ဌကကပါလာဒီသုပိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တေသံ အနုပါဒါနတ္တာတိ တေသံ ဣဋ္ဌကာဒီနံ အဂ္ဂိဿ အနိန္ဓနတ္တာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာဝါ။ တာနီတိ ဣဋ္ဌကာဒီနိ။ အဝိသယတ္တာတိ အာပတ္တိယာ အနောကာသတ္တာ။ တိဏုက္ကန္တိ တိဏမယံ ဥက္ကံ။ တတ္ထေဝါတိ မဟာပစ္စရိယံ ဧဝ။ အရီယတိ အဂ္ဂိနိပ္ဖာဒနတ္ထံ ဃံသီယတိ ဧတ္ထာတိ အရဏီ၊ ဟေဋ္ဌာ နိမန္ထနီယဒါရု။ သဟ ဓနုနာ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ သဟိတော၊ ဥပရိ နိမန္ထနဒါရု။ အရဏီ စ သဟိတော စ အရဏီသဟိတော၊ တေန အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာတိ ယောဇနာ။ ယထာ ကရိယမာနေ န ဍယှတိ၊ တထာ ကရောဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၈။ အာဝါဋံ ¶ ဇာနာတိ အာဝါဋံ ကာတုံ၊ ခဏိတုံ ဝါ ဇာနာဟီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧဝံ မဟာမတ္တိကံ ဇာန၊ ထုသမတ္တိကံ ဇာနာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ယထာလာဘံ သမ္ပဒါနဝါစကပဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သာတိ ပထဝီ။ တေနာတိ ပဝဋ္ဋနာဒိနာတိ။ ဒသမံ။

မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၈၉။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ တဿာတိ ဒေဝတာယ။ ဥက္ခိတ္တံ ဖရသုန္တိ ဥဒ္ဓံ ခိတ္တံ ကုဌာရိံ။ နိဂ္ဂဟေတုန္တိ သဏ္ဌာတုံ၊ နိဝတ္တေတုံ ဝါ။ စက္ခုဝိသယာတီတေတိ ပသာဒစက္ခုဿ ဂေါစရာတိက္ကန္တေ။ မဟာရာဇသန္တိကာတိ ဝေဿဝဏမဟာရာဇဿ သန္တိကာ။ ထနမူလေယေဝါတိ ထနသမီပေယေဝ။ ဟိမဝန္တေတိ ဟိမဥဂ္ဂိရဏေ ဝနေ၊ ဟိမယုတ္တေ ဝါ။ တတ္ထာတိ ဟိမဝန္တေ၊ ဒေဝတာသန္နိပါတေ ဝါ။ ရုက္ခဓမ္မောတိ ရုက္ခသဘာဝေါ။ ရုက္ခဓမ္မော စ နာမ ဆေဒနဘေဒနာဒီသု ရုက္ခာနံ အစေတနတ္တာ ကောပဿ အကရဏံ၊ တသ္မိံ ရုက္ခဓမ္မေ ဌိတာ ဒေဝတာ ရုက္ခဓမ္မေ ဌိတာ နာမ၊ ဆေဒနဘေဒနာဒီသု ရုက္ခဿ ဝိယ ရုက္ခဋ္ဌကဒေဝတာယ အကောပနံ ရုက္ခဓမ္မေ ဌိတာ နာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထာတိ တာသု သန္နိပါတဒေဝတာသု။ ဣတီတိ ဣမဿ အလဘနဿ၊ ဣမသ္မိံ အလဘနေ ဝါ၊ အာဒီနဝန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဂဝတော စာတိ စ-သဒ္ဒေါ ‘‘ပုဗ္ဗစရိတ’’န္တိ ဧတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဣမဉ္စ အာဒီနဝံ အဒ္ဒသ၊ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗစရိတဉ္စ အနုဿရီတိ ဝါကျသမ္ပိဏ္ဍနဝသေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တေနာတိ ဒဿနာနုဿရဏကာရဏေန။ အဿာတိ ဒေဝတာယ။ သံဝိဇ္ဇတိ ပိတာ အဿာတိ သပိတိကော၊ ပုတ္တော။ (တာဝါတိ အတိဝိယ၊ ပဋိသဉ္စိက္ခန္တိယာတိ သမ္ဗန္ဓော) ‘‘မရိယာဒံ ဗန္ဓိဿတီ’’တိ ဝတွာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သိက္ခာပဒံ ပညပေဿတီ’’တိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခန္တိယာ အဿာ ဒေဝတာယ ဧတဒဟောသီတိ ယောဇနာ။

ယောတိ ¶ ယော ကောစိ ဇနော။ ဝေတိ ဧကန္တေန။ ဥပ္ပတိတန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန အတ္တနော ဥပရိ ပတိတံ။ ဘန္တန္တိ ဘမန္တံ ဓာဝန္တံ၊ ဝါရယေတိ နိဝါရေယျ နိဂ္ဂဏှေယျာတိ အတ္ထော။ တန္တိ ဇနံ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – သာရထိ ဘန္တံ ရထံ ဝါရယေ ဣဝ၊ တထာ ယော ဝေ ဥပ္ပတိတံ ကောဓံ ဝါရယေ၊ တံ အဟံ သာရထိံ ဣတိ ဗြူမိ။ ဣတရော ကောဓနိဝါရကတော အညော ရာဇဥပရာဇာဒီနံ သာရထိဘူတော ဇနော ရသ္မိဂ္ဂါဟော ရဇ္ဇုဂ္ဂါဟော နာမာတိ။

ဒုတိယဂါထာယ ဝေဇ္ဇော ဝိသဋံ ဝိတ္ထတံ သပ္ပဝိသံ သပ္ပဿ အာသီဝိသဿ ဝိသံ ဂရဠံ ဩသဓေဟိ ဘေသဇ္ဇေန၊ မန္တေန စ ဝိနေတိ ဣဝ၊ တထာ ယော ဘိက္ခဝေ ဥပ္ပတိတံ ကောဓံ မေတ္တာယ ဝိနေတိ၊ သော ဘိက္ခု ဥရဂေါ ဘုဇဂေါ ပုရာဏံ ပုရေ ဘဝံ ဇိဏ္ဏံ ပုရာဏတ္တာ ဇိဏ္ဏံ တစံ ဇဟာတိ ဣဝ၊ တထာ ဩရပါရံ အပါရသင်္ခါတံ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနံ ဇဟာတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

တတြာတိ ¶ ဒွီသု ဂါထာသု။ ဝတ္ထု ပန ဝိနယေ အာရူဠှန္တိ ယောဇနာ။ အထာတိ ပစ္ဆာ။ ယဿ ဒေဝပုတ္တဿာတိ ယေန ဒေဝပုတ္တေန။ ပရိဂ္ဂဟောတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတော။ သောတိ ဒေဝပုတ္တော။ တတောတိ ဥပဂမနတော။ ယဒါ ဟောတိ၊ တဒါတိ ယောဇနာ။ မဟေသက္ခဒေဝတာသူတိ မဟာပရိဝါရာသု ဒေဝတာသု၊ မဟာတေဇာသု ဝါ။ ပဋိက္ကမန္တီတိ အပေန္တိ။ ဒေဝတာ ယမ္ပိ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထေဝါတိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေယေဝ။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဥပဋ္ဌာနတ္ထာယ၊ သမ္ပဒါနတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အထ ဝါ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ဘဂဝတော သမီပဋ္ဌာနံ၊ တံ အာဂန္တွာတိ အတ္ထော။ နန္တိ တံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

၉၀။ ‘‘ဘဝန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝိရူဠှေ မူလေ နီလဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎမာနကေ တရုဏရုက္ခဂစ္ဆာဒိကေ ဒဿေတိ။ ‘‘အဟုဝတ္ထု’’န္တိ ဣမိနာ ပန ဝဍ္ဎိတွာ ဌိတေ မဟန္တရုက္ခဂစ္ဆာဒိကေ ဒဿေတိ။ ‘‘အဟုဝတ္ထု’’န္တိ စ ဟိယျတ္တနိသင်္ခါတာယ တ္ထုံ-ဝိဘတ္တိယာ ဟူ-ဓာတုဿ ဦကာရဿ ဥဝါဒေသော ဟောတိ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘အဟုဝတီ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ သော အပါဌောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဇာယန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဘူ-ဓာတုဿ သတ္တတ္ထဘာဝံ ဒဿေတိ ¶ ၊ ‘‘ဝဍ္ဎန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝဍ္ဎနတ္ထဘာဝံ။ ဧတန္တိ ‘‘ဘူတဂါမော’’တိ နာမံ။ ပီယတေ ယထာကာမံ ပရိဘုဉ္ဇီယတေ၊ ပါတဗ္ဗံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝါ ပါတဗျံ၊ ပါသဒ္ဒေါ ယထာကာမပရိဘုဉ္ဇနတ္ထော။ တေနာဟ – ‘‘ဆေဒနဘေဒနာဒီဟိ ယထာရုစိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတာတိ အတ္ထော’’တိ။

၉၁။ ‘‘ဣဒါနီ’’တိ ပဒံ ‘‘အာဟာ’’တိ ပဒေ ကာလသတ္တမီ။ ယသ္မိန္တိ ဗီဇေ။ တန္တိ ဗီဇံ။ ပဉ္စ ဗီဇဇာတာနီတိ ဧတ္ထ ဇာတသဒ္ဒဿ တဗ္ဘာဝတ္ထတံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာသု ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တဗ္ဘာဝတ္ထဿ ‘‘မူလေ ဇာယန္တီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ အသံသန္ဒနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ သင်္ဂဟကာရေန ‘‘န သမေန္တီ’’တိ။ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ မတေန သတိ ဇာတသဒ္ဒဿ တဗ္ဘာဝတ္ထဘာဝေ ‘‘မူလေ ဇာယန္တီ’’တိအာဒီသု မူလေ မူလာနိ ဇာယန္တီတိ ဒေါသော ဘဝေယျာတိ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တာနီတိ ရုက္ခာဒီနိ။ တဿာတိ ‘‘ဘူတဂါမော နာမ ပဉ္စ ဗီဇဇာတာနီ’’တိ ပဒဿ။ ဧတန္တိ ‘‘ဗီဇဇာတာနီ’’တိ နာမံ။ ဗီဇေသု ဇာတာနိ ဗီဇဇာတာနီတိ ဝုတ္တေ ‘‘မူလေ ဇာယန္တီ’’တိအာဒိနာ သမေတိ။ ဧတေနာတိ ‘‘ဗီဇတော’’တိအာဒိနာ သင်္ဂဟောတိ သမ္ဗန္ဓော။

‘‘ယေဟီ’’တိ ပဒံ ‘‘ဇာတတ္တာ’’တိ ပဒေ အပါဒါနံ၊ ဟေတု ဝါ ‘‘ဝုတ္တာနီ’’တိ ပဒေ ကရဏံ၊ ကတ္တာ ဝါ။ တေသန္တိ ဗီဇာနံ။ ရုက္ခာဒီနံ ဝိရုဟနံ ဇနေတီတိ ဗီဇံ။ ‘‘ဗီဇတော’’တိအာဒိနာ ကာရိယောပစာရေန ကာရဏဿ ဒဿိတတ္တာ ကာရဏူပစာရံ ပဒီပေတိ။ အညာနိပိ ယာနိ ဝါ ပန ဂစ္ဆဝလ္လိရုက္ခာဒီနိ အတ္ထိ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ ဂစ္ဆဝလ္လိရုက္ခာဒီနိ ဇာယန္တိ သဉ္ဇာယန္တီတိ ယောဇနာ။ တာနီတိ ဂစ္ဆဝလ္လိရုက္ခာဒီနိ ¶ ။ တဉ္စ မူလံ၊ ပါဠိယံ ဝုတ္တဟလိဒ္ဒါဒိ စ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဧတံ မူလဗီဇံ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ဗီဇေသု၊ ခန္ဓဗီဇေသု ဝါ။

၉၂။ သညာဝသေနာတိ ‘‘ဗီဇ’’န္တိ သညာဝသေန။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ပဒေ အာဓာရော။ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိနာ ကာရဏောပစာရေန ကာရိယဿ ဝုတ္တတ္တာ ဖလူပစာရံ ဒဿေတိ။ ယံ ဗီဇံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒုက္ကဋဝတ္ထူတိ ယောဇနာ။ ယဒေတံ အာဒိပဒန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနာတိ အာဒိပဒေန။ ရဝီယတိ ဘဂဝတာ ကထီယတီတိ ရုတံ၊ ပါဠိ၊ တဿ အနုရူပံ ယထာရုတံ၊ ပါဠိအနတိက္ကန္တန္တိ အတ္ထော။

ဧတ္ထာတိ ¶ ‘‘ဗီဇေ ဗီဇသညီ’’တိအာဒိပဒေ၊ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝါ။ ဥဒကေ ဌာတိ ပဝတ္တတီတိ ဥဒကဋ္ဌော၊ ဧဝံ ထလဋ္ဌောပိ။ တတ္ထာတိ ဥဒကဋ္ဌထလဋ္ဌေသု။ သာသပဿ မတ္တံ ပမာဏံ အဿ သေဝါလဿာတိ သာသပမတ္တိကော။ တိလဿ ဗီဇပမာဏံ အဿ သေဝါလဿာတိ တိလဗီဇကော။ ပမာဏတ္ထေ ကော။ အာဒိသဒ္ဒေန သင်္ခပဏကာဒယော သေဝါလေ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ တိလဗီဇပမာဏော ဇလသဏ္ဌိတော နီလာဒိဝဏ္ဏယုတ္တော သေဝါလော တိလဗီဇံ နာမ၊ သပတ္တော အပ္ပကဏ္ဍော ဥက္ခလိပိဓာနာဒိပမာဏော သမူလော ဧကော သေဝါလဝိသေသော သင်္ခေါ နာမ၊ ဘမရသဏ္ဌာနော နီလဝဏ္ဏော ဧကော သေဝါလဝိသေသော ပဏကော နာမ။ ဥဒကံ သေဝတီတိ သေဝါလော။ တတ္ထာတိ သေဝါလေသု။ ယောတိ သေဝါလော။ ပတိဋ္ဌိတံ သေဝါလန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ မူလေ ဝါ နဠေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ။ ဥဒ္ဓရိတွာတိ ဥပ္ပာဋေတွာ။ ‘‘ဟတ္ထေဟီ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝိယူဟိတွာ’’တိ ပဒေ ကရဏံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တဿာတိ သေဝါလဿ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဣတော စိတော စ ဝိယူဟနမတ္တေန။ ယော သေဝါလော နိက္ခမတိ၊ တံ သေဝါလန္တိ ယောဇနာ။ ပရိဿာဝနန္တရေနာတိ ပရိဿာဝနဆိဒ္ဒေန။ ဥပ္ပလာနိ အသ္မိံ ဂစ္ဆေတိ ဥပ္ပလိနီ။ ပဒုမာနိ အသ္မိံ ဂစ္ဆေတိ ပဒုမိနီ၊ ဣနော၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂဇောတကော ဤ။ တတ္ထေဝါတိ ဥဒကေယေဝ။ တာနီတိ ဝလ္လီတိဏာနိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ အနန္တကောတိ သာသပမတ္တိကော သေဝါလော။ သော ဟိ နတ္ထိ အတ္တတော အန္တော လာမကော သေဝါလော ဧတဿာတိ ကတွာ ‘‘အနန္တကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အတ္တနာယေဝ ဟိ သုခုမော၊ တတော သုခုမော သေဝါလော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထာတိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုဘာဝေ။ တမ္ပီတိ ‘‘သမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမံ န ဟောတီ’’တိ ဝစနမ္ပိ။ ပိသဒ္ဒေါ မဟာပစ္စရိအာဒိအဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝစနာပေက္ခော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ န အာဂတော၊ တသ္မာ န သမေတီတိ ယောဇနာ။ အထာတိ တသ္မိံ အနာဂတေ။ ဧတန္တိ အနန္တကသေဝါလာဒိံ။ ဂစ္ဆိဿတီတိ ဝဒေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမ္ပီတိ ‘‘ဂစ္ဆိဿတီ’’တိ ဝစနမ္ပိ။ ပိသဒ္ဒေါ ပုရိမဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝစနာပေက္ခော။

အဘူတဂါမမူလတ္တာ ¶ တာဒိသဿ ဗီဇဂါမဿာတိ ဧတ္ထ ဗီဇဂါမော တိဝိဓော ဟောတိ – ယော သယံ ဘူတဂါမတော ဟုတွာ အညမ္ပိ ဘူတဂါမံ ¶ ဇနေတိ၊ အမ္ဗဋ္ဌိအာဒိကော။ ယော ပန သယံ ဘူတဂါမတော ဟုတွာ အညံ ပန ဘူတဂါမံ န ဇနေတိ၊ တာလနာဠိကေရာဒိခါဏု။ ယော ပန သယမ္ပိ ဘူတဂါမတော အဟုတွာ အညမ္ပိ ဘူတဂါမံ န ဇနေတိ။ ပါနီယဃဋာဒီနံ ဗဟိ သေဝါလောတိ။ ဘူတဂါမော ပန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ – ယော သယံ ဗီဇဂါမတော ဟုတွာ အညမ္ပိ ဗီဇဂါမံ ဇနေတိ၊ ဧတရဟိ အမ္ဗရုက္ခာဒိကော။ ယော ပန သယံ ဗီဇဂါမတော အဟုတွာဝ အညံ ဗီဇဂါမံ ဇနေတိ၊ အာဒိကပ္ပကာလေ အမ္ဗရုက္ခာဒိကော။ ယော ပန သယံ ဗီဇဂါမတော ဟုတွာ အညံ ပန ဗီဇဂါမံ န ဇနေတိ၊ နီလဝဏ္ဏော ဖလိတကဒလီရုက္ခာဒိကော။ ယော ပန သယမ္ပိ ဗီဇဂါမတော အဟုတွာ အညမ္ပိ ဗီဇဂါမံ န ဇနေတိ၊ ဣဓ ဝုတ္တော အနန္တကသေဝါလာဒိကောတိ။ တတ္ထ စတုတ္ထံ ဘူတဂါမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အဘူတဂါမမူလကတ္တာ တာဒိသဿ ဗီဇဿာ’’တိ။ အယံ ပန တတိယဗီဇဂါမဿ စ စတုတ္ထဘူတဂါမဿ စ ဝိသေသော – တတိယဗီဇဂါမေ မူလပဏ္ဏာနိ န ပညာယန္တိ၊ စတုတ္ထဘူတဂါမေ တာနိ ပညာယန္တီတိ။ မူလပဏ္ဏာနံ အပညာယနတ္တာ ဗီဇဂါမောတိ ဝုတ္တော၊ တေသံ ပညာယနတ္တာ ဘူတဂါမောတိ ဝုတ္တော။ ဣတရထာ ဟိ ဝိရောဓော ဘဝေယျာတိ။ အတ္တနော ဝါဒေ ပါစိတ္တိယဘာဝတော ဂရုကံ၊ မဟာပစ္စရိအာဒီနံ ဝါဒေ ဒုက္ကဋမတ္တဘာဝတော လဟုကံ။ ဧတန္တိ ဌာနံ။

ဧဝံ ဥဒကဋ္ဌံ ဒဿေတွာ ထလဋ္ဌံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ထလဋ္ဌေ’’တိအာဒိ။ ထလဋ္ဌေ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ဟရိတခါဏူသု။ ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎတီတိ နဝသာခါနိဂ္ဂမနေန ဆိန္နတော ဥပရိ ဝဍ္ဎတိ။ သောတိ ခါဏု။ ဖလိတာယ ကဒလိယာ ခါဏု ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတောတိ ယောဇနာ။ ဖလံ သဉ္ဇာတံ ဧတိဿာတိ ဖလိတာ။ တထာတိ ‘‘ဘူတဂါမေနေဝ သင်္ဂဟိတာ’’တိ ပဒါနိ အာကဍ္ဎတိ။ ယဒါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ ရတနပ္ပမာဏာပီတိ ဟတ္ထပ္ပမာဏာပိ။ အထာတိ အပါဒါနတ္ထော၊ တတော ရာသိကရဏတော အညန္တိ အတ္ထော။ ဘူမိယံ နိခဏန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘မူလေသု စေဝ ပဏ္ဏေသု စာ’’တိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထောဝ၊ န ဝိကပ္ပတ္ထောတိ အာဟ ‘‘မူလမတ္တေသု ပနာ’’တိအာဒိ။

ဗီဇာနီတိ မူလာဒိဗီဇာနိ။ ဌပိတာနိ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဥပရီ’’တိ ပဒေန ဟေဋ္ဌာ မူလာနိ စာတိ အတ္ထံ နယေန ဉာပေတိ။ န အင်္ကုရေ နိဂ္ဂတမတ္တေယေဝ ¶ ၊ အထ ခေါ ဟရိတေ နီလပဏ္ဏဝဏ္ဏေ ဇာတေယေဝ ဘူတဂါမသင်္ဂဟော ကာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဟရိတေ’’တိအာဒိ။ တာလဋ္ဌီနံ မူလန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒန္တသူစိ ဝိယာတိ ဟတ္ထိဒန္တသူစိ ဝိယ။ ယထာ အသမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမော တတိယော ကောဋ္ဌာသော န အာဂတော၊ န ဧဝံ အမူလကဘူတဂါမော။ သော ပန အာဂတောယေဝါတိ အာဟ ‘‘အမူလကဘူတဂါမေ’’တိ။ အမူလိကလတာ ဝိယ အမူလကဘူတဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

ဝန္ဒာကာတိ ¶ ရုက္ခာဒနီ။ သာ ဟိ သယံ ရုက္ခံ နိဿာယ ဇာယန္တီပိ အတ္တနော နိဿယာနံ ရုက္ခာနံ အဒနတ္တာ ဘက္ခနတ္တာ ဝဒီယတိ ထုတီယတီတိ ‘‘ဝန္ဒာကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အညာ ဝါတိ ဝန္ဒာကာယ အညာ ဝါ။ တန္တိ ဝန္ဒာကာဒိံ။ တတောတိ ရုက္ခတော။ ဝနန္တိ ခုဒ္ဒကော ဂစ္ဆော။ ပဂုမ္ဗောတိ မဟာဂစ္ဆော။ ဒဏ္ဍကောတိ ရုက္ခော ဒဏ္ဍယောဂတော။ တဿာပီတိ အမူလိကလတာယပိ။ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယောတိ ဝန္ဒာကာဒိကဿ ဝိနိစ္ဆယော ဝိယ အယံ ဝိနိစ္ဆယော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဒွေ တီဏိ ပတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧကပတ္တော သဉ္ဇာယန္တောပိ အဂ္ဂဗီဇသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေနာ’’တိ ပဒံ ‘‘လိတ္တဿာ’’တိ ပဒေ ကတ္တာ။ နိဒါဃသမယေတိ ဂိမှကာလေ။ အဗ္ဗောဟာရိကောတိ အာပတ္တိယာ အင်္ဂန္တိ န ဝေါဟရိတဗ္ဗော။ ဝေါဟရိတုံ န အရဟတီတိ အတ္ထော။ ဧတန္တိ အဗ္ဗောဟာရိကတံ၊ ‘‘သစေ…ပေ… ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ’’တိ ဝစနံ ဝါ။

အဟိံ သပ္ပံ ဆာဒေတီတိ အဟိစ္ဆတ္တံ၊ တံယေဝ အဟိစ္ဆတ္တကံ။ ယထာကထဉ္စိ ဟိ ဗျုပ္ပတ္တိ၊ ရုဠှိယာ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော။ တသ္မာတိ တတော ဝိကောပနတော။ တတ္ထာတိ အဟိစ္ဆတ္တကေ။ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဥဒကပပ္ပဋကော’’တိ ဝတွာ ဣဓ ‘‘ရုက္ခပပ္ပဋိကာယပီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပပ္ပဋကသဒ္ဒေါ ဒွိလိင်္ဂေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တန္တိ ပပ္ပဋိကံ။ ဌိတံ နိယျာသန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ ‘‘လဂ္ဂ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စေနာတိ ဟတ္ထလောလေန။ ‘‘ဆိန္ဒန္တဿာပီ’’တိ ပဒေ ဟေတု။

ဝါသတ္ထိကေနာတိ ဝါသံ ဣစ္ဆန္တေန။ ‘‘ဩစိနာပေတဗ္ဗာ’’တိ ပဒေ ကတ္တာ။ ဥပ္ပာဋေန္တေဟီတိ ဥဒ္ဓရန္တေဟိ။ တေသန္တိ သာမဏေရာနံ။ သာခံ ဂဟိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဌပိတဿ သိင်္ဂီဝေရဿာတိ ယောဇနာ။

ဆိဇ္ဇနကန္တိ ¶ ဆိဇ္ဇနယုတ္တံ၊ ဆိဇ္ဇနာရဟန္တိ အတ္ထော။ ‘‘စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ဝတ္တသီသေန စင်္ကမနံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ဣမိနာ အဘိဇ္ဇမာနေ ဂဏ္ဌိပိ ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ဒါရုမက္ကဋကန္တိ မက္ကဋဿ ဟတ္ထော မက္ကဋော ဥပစာရေန၊ မက္ကဋော ဝိယာတိ မက္ကဋကော၊ သဒိသတ္ထေ ကော။ ဒါရုသင်္ခါတော မက္ကဋကော ဒါရုမက္ကဋကော။ တံ အာကောဋေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနိယာမိတတ္တာတိ ဣမန္တိ အနိယာမိတတ္တာ ဝစနဿ။ ဣဒံ မဟာသာမညံ၊ ဝိသေသသာမညမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘နာမံ ဂဟေတွာပီ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ ဝစနံ။

‘‘ဣမံ ဇာနာတိအာဒီသူ’’တိ ပဒံ ‘‘ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ပဒေ အာဓာရော။ ဣမံ မူလဘေသဇ္ဇံ ဇာနာတိ ဣမံ မူလဘေသဇ္ဇံ ယောဇိတုံ ဇာနာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘ဣမံ ဇာနာ’’တိအာဒိဝစနမတ္တေန။ ကပ္ပိယန္တိ သမဏဝေါဟာရေန၊ ဝေါဟာရဿ ဝါ ယုတ္တံ အနုရူပံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ကပ္ပိယံ ¶ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနေ။ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇမေဝါတိ ဖလတော နိဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဝိသုံ ကတံ ဗီဇံ ဧဝ။ တတ္ထာတိ သုတ္တေ။ ကရောန္တေန ဘိက္ခုနာ ကာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ကပ္ပိယန္တိ ဝတွာဝါ’’တိ ဣမိနာ ပဌမံ ကတွာ အဂ္ဂိသတ္ထနခါနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ပစ္ဆာ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ လောဟမယသတ္ထဿာတိ အယတမ္ဗာဒိလောဟမယဿ သတ္ထဿ။ တေဟီတိ မနုဿာဒီနံ နခေဟိ။ တေဟီတိ အဿာဒီနံ ခုရေဟိ။ တေဟီတိ ဟတ္ထိနခေဟိ။ ယေဟီတိ နခေဟိ။ တတ္ထဇာတကေဟိပီတိ တသ္မိံ သတ္ထေ ဇာတကေဟိပိ၊ နခေဟီတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ။ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောန္တေနာ’’တိအာဒိဝစနမပေက္ခတိ။ ‘‘ဥစ္ဆုံ ကပ္ပိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဥစ္ဆုမေဝ ဝိဇ္ဈတိ၊ ပဂေဝ။ ‘‘ဒါရုံ ကပ္ပိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဥစ္ဆုံ ဝိဇ္ဈတိ၊ ‘‘ဒါရုံ ကပ္ပိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဒါရုမေဝ ဝါ ဝိဇ္ဈတိ၊ ဝဋ္ဋတိ ဧကာဗဒ္ဓတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ တန္တိ ရဇ္ဇုံ ဝါ ဝလ္လိံ ဝါ။ သဗ္ဗံ ခဏ္ဍန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ မရိစပက္ကေသု။ ကဋာဟန္တိ ဧကာယ ဘာဇနဝိကတိယာ နာမမေတံ။ ဣဓ ပန ဗီဇာနံ ဘာဇနဘာဝေန တံသဒိသတ္တာ ဖလဖေဂ္ဂုပိ ‘‘ကဋာဟ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧကာဗဒ္ဓန္တိ ကဋာဟေန ဧကတော အာဗဒ္ဓံ။

တာနီတိ တိဏာနိ။ တေနာတိ ရုက္ခပဝဋ္ဋနာဒိနာ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဌပနပါတနဋ္ဌာနေ။ ‘‘မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယ’’န္တိ ပဒံ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ ပဒေ ¶ သာမညာဓာရော။ ဘိက္ခု အဇ္ဈောတ္ထဋော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဩပါတေတိ အာဝါဋေ။ သော ဟိ အဝပတနဋ္ဌာနတ္တာ ‘‘ဩပါတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ရုက္ခန္တိ အဇ္ဈောတ္ထဋရုက္ခံ။ ဘူမိန္တိ ဩပါတထိရဘူမိံ။ ဇီဝိတဟေတူတိ နိမိတ္တတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ဇီဝိတကာရဏာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိ ပဒံ ‘‘နိက္ခာမေတု’’န္တိ ပဒေ ဘာဝကတ္တာ၊ ကာရိတကတ္တာ ဝါ။ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထဋဘိက္ခု’’န္တိ ဝါ ‘‘ဩပါတဘိက္ခု’’န္တိ ဝါ ကာရိတကမ္မံ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ အနာပတ္တိဘာဝေ၊ အနာပတ္တိဘာဝဿ ဝါ။ ဧတဿာတိ သုတ္တဿ။ ပရော ပန ကာရုညေန ကရောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတမ္ပီတိ ကာရုညမ္ပိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါတိ။ ပဌမံ။

၂။ အညဝါဒကသိက္ခာပဒံ

၉၄။ ဒုတိယေ အနာစာရန္တိ အစရိတဗ္ဗံ ကာယဝစီဒွါရဝီတိက္ကမံ။ သဗ္ဗနာမဿ အနိယမတ္ထတ္တာ ဣဓ ဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အညေန ဝစနေန အညံ ဝစန’’န္တိ။ သောတိ ဘိက္ခု၊ ဝဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကောတိ ကော ပုဂ္ဂလော။ ကိန္တိ ကိံ အာပတ္တိံ။ ကိသ္မိန္တိ ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ။ ကိန္တိ ကိံ ကမ္မံ။ ကန္တိ ကံ ပုဂ္ဂလံ။ ကိန္တိ ကိံ ဝစနံ။

ဧတ္ထာတိ ¶ ‘‘ကော အာပန္နော’’တိအာဒိပါဠိယံ။ ‘‘ဘိက္ခူဟီ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝုတ္တော’’တိ ပဒေ ကတ္တာ။ အသာရုပ္ပန္တိ ဘိက္ခူနံ အသာရုပ္ပံ။ ဧသောတိ ဧသော အတ္ထော၊ ဝိဘဝေါတိ အတ္ထော။ ဧတန္တိ ဝတ္ထု။ ဘဏန္တော ဝါ ဟုတွာ အညေနညံ ပဋိစရတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ပဋိစ္ဆန္နာသနေ။ သောတန္တိ သောတဒွါရံ။ စက္ခုန္တိ စက္ခုဒွါရံ။

၉၈။ အညန္တိ ပုစ္ဆိတတ္ထတော အညံ အပုစ္ဆိတမတ္ထံ။ ဘာဝပ္ပဓာနောယံ ကတ္တုနိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘အညေနညံ ပဋိစရဏဿေတံ နာမ’’န္တိ။ တုဏှီဘာဝဿာတိ အဘာသနဿ။ အာတျူပသဂ္ဂေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘အာရောပေတူ’’တိ။ ဧဝံ ‘‘အရောပိတေ’’တိ ဧတ္ထပိ။ တေနာဟ ‘‘အနာရောပိတေ’’တိ။

၁၀၁။ တန္တိ အညဝါဒကဝိဟေသကရောပနကမ္မံ။ အဿာတိ ဘဝေယျ၊ ဟောတိ ဝါ။

၁၀၂။ ကိန္တိ ¶ ကိံ ဝစနံ။ ယေနာတိ ယေန ဗျာဓိနာ ကထေတုံ န သက္ကောတိ၊ တာဒိသော ဗျာဓိ မုခေ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တပ္ပစ္စယာတိ တတော ကထိတကာရဏာတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒံ

၁၀၃။ တတိယေ ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာပေန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ကာရိတကမ္မတ္တာ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တေဟိ ဘိက္ခူဟီ’’တိ။ ဩကာရဝိပရီတော ဥကာရောတိ စ ဈေသဒ္ဒေါ ဉာဏတ္ထောတိ စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝဇာနာပေန္တီ’’တိ။ ‘‘တံ အာယသ္မန္တ’’န္တိ ပဒံ ‘‘အဝဇာနာပေန္တီ’’တိ ပဒေ ဓာတုကမ္မံ။ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ ဈေသဒ္ဒေါ ဩလောကနတ္ထော စ စိန္တနတ္ထော စ ဟောတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဩလောကာပေန္တီ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာပေန္တီ’’တိ ပဒေ။ ဆန္ဒာယာတိ ဆန္ဒတ္ထံ။ ယေသံ သေနာသနာနိ စ ပညပေတိ၊ ဘတ္တာနိ စ ဥဒ္ဒိသတိ၊ တေသံ အတ္တနိ ပေမတ္ထန္တိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဆန္ဒာယာတိ ဆန္ဒေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ လိင်္ဂဝိပလ္လာသနယော ဝုတ္တော။ ပရေသံ အတ္တနော ပေမေနာတိ အတ္ထော။ ပက္ခပါတေနာတိ အတ္တနော ပက္ခေ ပါတာပနေန။

၁၀၅။ ဥဇ္ဈာပေန္တိ အနေနာတိ ဥဇ္ဈာပနကံ။ ခိယျန္တိ အနေနာတိ ခိယျနကန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေန ဝစနေနာ’’တိအာဒိ။

၁၀၆။ ဥပသမ္ပန္နံ သင်္ဃေန သမ္မတံ မင်္ကုကတ္တုကာမောတိ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပသမ္ပန္နံ သင်္ဃေန ¶ သမ္မတ’’န္တိအာဒိ။ သမ္ဗဇ္ဈနံ သမ္ဗန္ဓော၊ ကာတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဥပသမ္ပန္နဿ သင်္ဃေန သမ္မတဿ အဝဏ္ဏံ ကတ္တုကာမော အယသံ ကတ္တုကာမောတိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေန သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော ကာတဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ဝသေနာ’’တိ ပဒံ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော ကာတဗ္ဗော’’တိ ပဒေ ဝိသေသနံ။ ယသ္မာ ဝိသေသော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ကတန္တိ ယောဇနာ။ တန္တိ ‘‘ခိယျနက’’န္တိ ပဒံ။ သော စ ဘိက္ခူတိ ဥဇ္ဈာပနကော စ ခိယျနကော စ သော စ ဘိက္ခု။ အထာတိ တသ္မာ ဥဇ္ဈာပနကခိယျနကကရတ္တာ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ အဿာတိ ဘဝေယျ။

‘‘ဥပသမ္ပန္န’’န္တိ ¶ ပဒံ ‘‘ဥဇ္ဈာပေတီ’’တိ ပဒေ ဓာတုကမ္မံ ‘‘အနုပသမ္ပန္န’’န္တိ ပဒံ ကာရိတကမ္မံ၊ ‘‘အနုပသမ္ပန္န’’န္တိ ပဒံ ‘‘ဥဇ္ဈာပေတီ’’တိ ကာရိတကိရိယံ အပေက္ခိတွာ ကမ္မံ ဟောတိ။ ‘‘ခိယျတီ’’တိ သုဒ္ဓကိရိယာယ အပေက္ခာယ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တဿ ဝါ’’တိအာဒိ။ တဿာတိ အနုပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ သင်္ဃေန သမ္မတံ ဥပသမ္ပန္နံ။ ‘‘သင်္ဃေန အသမ္မတ’’န္တိ ဧတ္ထ န အပလောကနကမ္မေန အသမ္မတံ၊ ကမ္မဝါစာယ ပန အသမ္မတန္တိ အာဟ ‘‘ကမ္မဝါစာယာ’’တိအာဒိ။ ဒွေ တယော ဟုတွာ ကမ္မဝါစာယ သမ္မနိတုမသက္ကုဏေယျတ္တာ အသမ္မတန္တိ စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယတြာ’’တိအာဒိ။ ယတြာတိ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နံ သင်္ဃေန သမ္မတ’’န္တိ ဧတ္ထ အနုပသမ္ပန္နဿ သမ္မုတိယော ဒါတုမသက္ကုဏေယျတ္တာ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန သမ္မတန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ တန္တိ အနုပသမ္ပန္နဘာဝေ ဌိတံ။ ဗျတ္တဿာတိ ဝိယတ္တဿ။ သင်္ဃေန ဝါ ကတောတိ ယောဇနာတိ။ တတိယံ။

၄။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒံ

၁၀၈။ စတုတ္ထေ ဟိမမေဝ ဟိမန္တော၊ ဟိမန္တေ နိယုတ္တော ဟေမန္တိကော၊ ကာလောတိ အာဟ ‘‘ဟေမန္တကာလေ’’တိ။ ဩတာပေန္တာ ပက္ကမိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာလသဒ္ဒဿ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒတ္တာ သမ္ဗန္ဓာပေက္ခောတိ အာဟ ‘‘ယဿ ကဿစီ’’တိ။ ဟိမဝဿေနာတိ ဟိမေန စ ဝဿေန စ။

၁၁၀။ ‘‘ဝဿိကော’’တိ န သင်္ကေတာတိ အဝဿိကသင်္ကေတာ။ ‘‘အဋ္ဌ မာသေ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ‘‘အဝဿိကသင်္ကေတေ’’တိ ဝိသေသိတတ္တာ ဟေမန္တိကဂိမှိကမာသာယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘စတ္တာရော ဟေမန္တိကေ’’တိအာဒိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ရုက္ခေ။ န ဦဟဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ကာကာ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အညေ ဝါ သကုန္တာ’’တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အနုဇာနာတိ၊ တသ္မာ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ရုက္ခေ၊ ဝိဿမိတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။ ယသ္မိန္တိ ရုက္ခေ၊ ကတွာ ဝသန္တီတိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌ မာသေ ဧဝါတိ သမ္ဘဝတော အာဟ ‘‘ယေသု ဇနပဒေသူ’’တိအာဒိ ¶ ။ တေသုပီတိ ဇနပဒေသုပိ။ အဝဿိကသင်္ကေတေ ဧဝါတိ သမ္ဘဝတော အာဟ ‘‘ယတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ယတ္ထာတိ ယေသု ¶ ဇနပဒေသု။ ‘‘ဝိဂတဝလာဟကံ ဝိသုဒ္ဓံ နဘံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ သစေ အဝိဂတဝလာဟကံ အဝိသုဒ္ဓံ နဘံ ဟောတိ၊ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ဧဝရူပေ ကာလေ’’တိ ပဒံ ‘‘နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဒေ အာဓာရော။

အဗ္ဘောကာသိကေနာပီတိ အဗ္ဘောကာသဓုတင်္ဂယုတ္တေနာပိ။ ပိသဒ္ဒေါ ရုက္ခမူလိကဿ အပေက္ခကော။ ဝတ္တံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘တဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ တဿာတိ အဗ္ဘောကာသိကဿ။ ဟိသဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော။ တတ္ထေဝါတိ ပုဂ္ဂလိကမဉ္စကေယေဝ။ သင်္ဃိကံ မဉ္စန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝီတမဉ္စကောတိ ဝါယိတမဉ္စကော။ တသ္မိန္တိ ဝီတမဉ္စကေ။ ပုရာဏမဉ္စကော နဿန္တောပိ အနဂ္ဃောတိ အာဟ ‘‘ပုရာဏမဉ္စကော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။ စမ္မေန အဝနဟိတဗ္ဗောတိ ဩနဒ္ဓါ၊ သော ဧဝ ဩနဒ္ဓကော။ ဂဟေတွာ စ ပန ပညပေတွာ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ အသမယေတိ ဝဿိကသင်္ခါတေ အကာလေ။ စတုဂ္ဂုဏေနာပီတိ စတုပဋလေနပိ။ ဝဋ္ဋန္တိ ဝလာဟကာ အာဝဋ္ဋန္တိ အသ္မိံ သမယေတိ ဝဋ္ဋုလော၊ သော ဧဝ ဝဋ္ဋလိကော၊ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋလိကော၊ သတ္တာဟော ဝါ ဝဋ္ဋလိကော သတ္တာဟဝဋ္ဋလိကော၊ သော အာဒိ ယေသံ တာနီတိ သတ္တာဟဝဋ္ဋလိကာဒီနိ။ အာဒိသဒ္ဒေန သတ္တာဟတော ဦနာဓိကာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ကာယာနုဂတိကတ္တာတိ ကာယံ အနုဂမကတ္တာ ကာယသဒိသတ္တာတိ အတ္ထော။

ပဏ္ဏကုဋီသူတိ ပဏ္ဏေန ဆာဒိတကုဋီသု။ သဘာဂဘိက္ခူနန္တိ အတ္တနာ သဘာဂဘိက္ခူနံ၊ သန္တိကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အနောဝဿကေ ဌာနေတိ ယောဇနာ။ လဂ္ဂေတွာတိ လမ္ဗေတွာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ‘‘သမ္မဇ္ဇနိ’’န္တိ ပဒံ ‘‘ဂဟေတွာ’’တိ ပဒေ အဝုတ္တကမ္မံ၊ ‘‘ဌပေတဗ္ဗာ’’တိ ပဒေ ဝုတ္တကမ္မံ။ ဓောဝိတွာတိ သမ္မဇ္ဇနိံ သုဒ္ဓံ ကတွာ။ ဥပေါသထာဂါရာဒီသူတိအာဒိသဒ္ဒေန ပရိဝေဏာဒီနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။

ယော ပန ဘိက္ခု ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ တေနာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ သာလာယံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ဌာနေ။ ပါကတိကဋ္ဌာနေတိ ပကတိယာ ဂဟိတဋ္ဌာနေ။ တတြ တတြေဝါတိ တေသု တေသု စေတိယင်္ဂဏာဒီသုယေဝ ¶ ။ အသနသာလန္တိ အသန္တိ ဘက္ခန္တိ အဿံ သာလာယန္တိ အသနာ၊ အသနာ စ သာ သာလာ စေတိ အသနသာလာ၊ ဘောဇနသာလာတိ အတ္ထော။ တတြာတိ တဿ သမ္မဇ္ဇန္တဿ၊ တသ္မိံ ‘‘ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗ’’န္တိ ပါဌေ ဝါ။ မဇ္ဈတောတိ ပဝိတ္တတော၊ သုဒ္ဓဋ္ဌာနတောတိ အတ္ထော။ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါတိ သမ္မဇ္ဇန္တဿ ပါဒဋ္ဌာနံ အဘိမုခါ။ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာတိ ပံသု စ ဝါလိကာ စ အပနေတဗ္ဗာ။ သမ္မုဉ္စနီသလာကာယ ပရံ ပေလ္လေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗဟီတိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗတလတော ဗဟိ။

၁၁၁။ မသာရကောတီတိ ¶ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ နာမပရိယာယော၊ မသာရကော နာမာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓါတီတိအာဒီသုပိ။ ပါဒေ မသိတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ တတ္ထ အဋနိယော ပဝေသေတဗ္ဗာ ဧတ္ထာတိ မသာရကော။ ဗုန္ဒော ဧဝ ဗုန္ဒိကော၊ ပါဒေါ၊ တသ္မိံ အာဗဒ္ဓါ ဗန္ဓိတာ အဋနီ ယဿာတိ ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓါ။ ကုဠီရဿ ပါဒေါ ဝိယ ပါဒေါ ယဿာတိ ကုဠီရပါဒကော၊ ယထာ ကုဠီရော ဝင်္ကပါဒေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝင်္ကပါဒေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဟစ္စ အင်္ဂေ ဝိဇ္ဈိတွာ တတ္ထ ပဝေသိတော ပါဒေါ ယဿာတိ အာဟစ္စပါဒကော။ အာဏိန္တိ အဂ္ဂခိလံ။ မဉ္စတိ ပုဂ္ဂလံ ဓာရေတီတိ မဉ္စော။ ပီဌတိ ဝိသမဒုက္ခံ ဟိံသတီတိ ပီဌံ။ ပဏဝေါတိ ဧကော တူရိယဝိသေသော၊ တဿ သဏ္ဌာနံ ကတွာတိ အတ္ထော။ တဉှိ ဧတရဟိ ဗုဒ္ဓပဋိမဿ ပလ္လင်္ကသဏ္ဌာနံ ဟောတိ။ တန္တိ ကောစ္ဆံ။ ကရောန္တိ ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ သေနာသနပရိဘောဂေ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တန္တိ ကောစ္ဆံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ မဟဂ္ဃတ္တာ ဘဒ္ဒပီဌန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ယေနာတိ ယေန ဘိက္ခုနာ။ ‘‘ထာမမဇ္ဈိမဿာ’’တိ ပဒေန ပမာဏမဇ္ဈိမံ နိဝတ္တေတိ။

ဧတ္ထာတိ ‘‘အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ပဒေ။ ထေရော အာဏာပေတီတိ ယောဇနာ။ အာဏာပေတီတိ စ အာဏ-ဓာတုယာ ဧဝ ပေသနသင်္ခါတဿ ဟေတွတ္ထဿ ဝါစကတ္တာ ဏာပေသဒ္ဒေါ သွတ္ထောဝ။ သောတိ ဒဟရော။ တထာတိ ယထာ ထေရေန ဝုတ္တော၊ တထာ ကတွာတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ ဒိဝါဋ္ဌာနေ၊ မဉ္စပီဌေ ဝါ။ တတောတိ ဌပနကာလတော။ ပရိဗုန္ဓေတိ ဟိံ သေတီတိ ပလိဗောဓော၊ ပရိသဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂေါ၊ သော ဝိကာရဝသေန အညထာ ဇာတော။ သော ပလိဗောဓော အညတ္ထ အာဝါသာဒိကော၊ ဣဓ ပန ¶ သန္ထရာပိတမဉ္စာဒိကော။ သာယန္တိ သာယနှေ၊ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ထေရော ဘဏတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ မဉ္စပီဌေ။ ‘‘ဗာလော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနုဂ္ဂဟိတဝတ္တော’’တိ။ အနုဂ္ဂဟိတံ ဝတ္တံ ယေနာတိ အနုဂ္ဂဟိတဝတ္တော၊ ထေရော။ တဇ္ဇေတီတိ ဥဗ္ဗေဇေတိ။ တသ္မိန္တိ ဒဟရေ။ အဿာတိ ထေရဿ။

အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝါတိ ထေရဿ ပေသနက္ခဏေယေဝ။ ဒဟရော ဝဒတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ထေရော’’တိ ပဒံ ‘‘ဝတွာ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပဒဒွယေ ကတ္တာ၊ ‘‘ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ပဒေ ကမ္မံ။ နန္တိ မဉ္စပီဌံ၊ ‘‘ပညပေတွာ’’တိပဒမပေက္ခိယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ နန္တိ ဒဟရံ ဝါ။ ‘‘ဝတွာ’’တိ ပဒမပေက္ခိယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထေဝါတိ မဉ္စပီဌေယေဝ။ အဿာတိ ထေရဿ။ တတ္ထာတိ ဒိဝါဋ္ဌာနေ။ ဘောဇနသာလတော အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တောတိ ဘောဇနသာလတော နိက္ခမိတွာ မဉ္စပီဌပညာပနဋ္ဌာနတော အညံ ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော၊ ထေရောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထေဝါတိ ဒိဝါဋ္ဌာနေယေဝ။ ယတြိစ္ဆတီတိ ယံ ဌာနံ ဂန္တုမိစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အန္တရသန္နိပါတေတိ သကလံ အဟောရတ္တံ အသန္နိပါတေတွာ အန္တရေ သန္နိပါတေ သတီတိ ယောဇနာ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဌာနေ။ အာဂန္တုကာ ဂဏှန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ ဂဏှနတော။ တေသန္တိ အာဂန္တုကာနံ ¶ ။ ယေဟီတိ အာဝါသိကော ဝါ ဟောတု၊ အာဂန္တုကော ဝါ၊ ယေဟိ ဘိက္ခူဟိ။ တေတိ နိသိန္နကဘိက္ခူ။ ဥဒ္ဓံ ပါဠိပါဌံ သာရေတိ ပဝတ္တေတီတိ ဥဿာရကော။ ဓမ္မကထာယံ သာဓူတိ ဓမ္မကထိကော။ တသ္မိန္တိ ဥဿာရကေ ဝါ ဓမ္မကထိကေ ဝါ။ အဟောရတ္တန္တိ အဟော စ ရတ္တိ စ အဟောရတ္တံ၊ အစ္စန္တသံယောဂပဒံ။ ဣတရသ္မိန္တိ ပဌမံ နိသိန္နဘိက္ခုတော အညသ္မိံ ဘိက္ခုမှီတိ ယောဇနာ။ အန္တောဥပစာရဋ္ဌေယေဝါတိ လေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတဿ ဥပစာရဿ အန္တော ဌိတေယေဝ၊ အနာဒရေ စေတံ ဘုမ္မံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ အာပတ္တိဝါရအနာပတ္တိဝါရေသု။

၁၁၂။ စိမိလိကံ ဝါတိအာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တန္တိ စိမိလိကတ္ထရဏံ။ ဥတ္တရိ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ ဥတ္တရတ္ထရဏန္တိ ဒဿေန္တော ¶ အာဟ ‘‘ဥတ္တရတ္ထရဏံ နာမာ’’တိအာဒိ။ ဘူမိယန္တိ သုဓာဒိပရိကမ္မေန အကတာယံ ပကတိဘူမိယံ။ စမ္မခဏ္ဍောတိ ဧတ္ထ စမ္မံယေဝ အန္တေ ခဏ္ဍတ္တာ ဆိန္နတ္တာ စမ္မခဏ္ဍောတိ ဝုစ္စတိ။ နနု သီဟစမ္မာဒီနိ န ကပ္ပန္တီတိ အာဟ ‘‘အဋ္ဌကထာသု ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ န ဒိဿတိ၊ တသ္မာ။ ပရိဟရဏေယေဝါတိ အတ္တနော သန္တကန္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ၊ ပုဂ္ဂလိကန္တိ ဝါ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တံ တံ ဌာနံ ဟရဏေယေဝ။ ပါဒေါ ပုဉ္ဆီယတိ သောဓီယတိ ဧတာယာတိ ပါဒပုဉ္ဆနီတိ ကတွာ ရဇ္ဇုပိလောတိကာယော ပါဒပုဉ္ဆနီတိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ပါဒပုဉ္ဆနီ နာမာ’’တိအာဒိ။ မယသဒ္ဒလောပံ ကတွာ ဖလကပီဌန္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဖလကပီဌံ နာမ ဖလကမယံ ပီဌ’’န္တိ။ ဖလကဉ္စ ပီဌဉ္စ ဖလကပီဌန္တိ ဝါ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အထ ဝါ’’တိ။ ဧတေနာတိ ‘‘ဖလကပီဌ’’န္တိ ပဒေန။ ‘‘သင်္ဂဟိတ’’န္တိ ပဒေ ကရဏံ၊ ကတ္တာ ဝါ။ ဗီဇနိပတ္တကန္တိ စတုရဿဗီဇနီယေဝ သကုဏပတ္တသဒိသတ္တာ ဗီဇနိပတ္တကံ၊ သဒိသတ္ထေ ကော။ ‘‘အဇ္ဈောကာသေ’’တိ ပဒံ ‘‘ပစိတွာ’’တိ ပဒေ အာဓာရော။ အဂ္ဂိသာလာယန္တိ အဂ္ဂိနာ ပစနသာလာယံ။ ပဗ္ဘာရေတိ လေဏသဒိသေ ပဗ္ဘာရေ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။

ယသ္မိန္တိ ပုဂ္ဂလေ။ ‘‘အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကမိဝ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ အနာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။

၁၁၃။ ယော ဘိက္ခု ဝါ လဇ္ဇီ ဟောတိ၊ တထာရူပံ ဘိက္ခုံ ဝါ တိ ယောဇနာ။ ‘‘လဇ္ဇီ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္တနော ပလိဗောဓံ ဝိယ မညတီ’’တိ။ ယောတိ အာပုစ္ဆကော ဘိက္ခု။ ‘‘ကေနစိ ဥပဒ္ဒုတံ ဟောတီ’’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘သစေပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟိသဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော။ ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု ဂဏှာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တံ ပဒေသန္တိ သေနာသနဋ္ဌပိတဋ္ဌာနံ။ အာပဒါသူတိ ဝိပတ္တီသူတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒံ

၁၁၆။ ပဉ္စမေ ¶ မဉ္စကဘိသီတိ မဉ္စေ အတ္ထရိတဗ္ဗော မဉ္စကော၊ သောယေဝ ဘိသီတိ မဉ္စကဘိသိ။ ဧဝံ ပီဌကဘိသိပိ။ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဒွေယေဝ ပစ္စတ္ထရဏန္တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ပါဝါရော’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာသု ¶ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယာတိက္ကမေတိ ဒုတိယပါဒါတိက္ကမေ။ သေနာသနတောတိ သစေ ဧကံ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တတော။ အထ ဗဟူနိ သေနာသနာနိ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗပစ္ဆိမသေနာသနတော။ ဧကော လေဍ္ဍုပါတော သေနာသနဿ ဥပစာရော ဟောတိ၊ ဧကော ပရိက္ခေပါရဟောတိ အာဟ ‘‘ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာ’’တိ။

သစေ ဘိက္ခု၊ သာမဏေရော၊ အာရာမိကော စာတိ တယော ဟောန္တိ၊ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆိတွာ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ န အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အထ သာမဏေရော၊ အာရာမိကော စာတိ ဒွေ ဟောန္တိ၊ သာမဏေရံ အနာပုစ္ဆိတွာ အာရာမိကောဝ န အာပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘိက္ခုမှိ သတီ’’တိအာဒိ။ တီသုပိ အသန္တေသု အာပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘တသ္မိမ္ပိ အသတီ’’တိအာဒိ။ ယေနာတိ ဥပါသကေန၊ ‘‘ကာရိတော’’တိ ပဒေ ကတ္တာ။ တဿာတိ ဝိဟာရသာမိကဿ။ တသ္မိမ္ပိ အသတိ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ပါသာဏေသူတိ ပါသာဏဖလကေသု။ သစေ ဥဿဟတီတိ သစေ သက္ကောတိ။ ဥဿဟန္တေန ဘိက္ခုနာ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ တေပီတိ ဥပါသကာပိ၊ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ဒါရုဘဏ္ဍာဒီသု။

ပရိစ္ဆေဒါကာရေန ဝေဏီယတိ ဒိဿတီတိ ပရိဝေဏံ။ ‘‘အထ ခေါ’’တိ ပဒံ ‘‘ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဒေ အရုစိလက္ခဏံ။ ‘‘အာသန္နေ’’တိ ဣမိနာ ဥပစာရသဒ္ဒဿ ဥပဋ္ဌာနတ္ထအညရောပနတ္ထေ နိဝတ္တေတိ။ ယသ္မာ ဝမ္မိကရာသိယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာတိ ယောဇနာ။ ဥပစိနန္တီတိ ဥပစိကာ၊ တာဟိ နိမိတ္တဘူတာဟိ ပလုဇ္ဇတိ နဿတီတိ အတ္ထော။ သေနာသနန္တိ ဝိဟာရံ။ ခါယိတုန္တိ ခါဒိတုံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တန္တိ မဉ္စပီဌံ။ မဉ္စပီဌံ ဝိဟာရေ အပညပေတွာ ဝိဟာရူပစာရေ ပညာပနဿ ဝိသေသဖလံ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘ဝိဟာရူပစာရေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဝိဟာရူပစာရေ ပညပိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၁၈။ ‘‘ဂစ္ဆန္တေနာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ပဒေ ကတ္တာ။ တထေဝါတိ ယထာ ပုရိမဘိက္ခု ကရောတိ၊ တထေဝ။ ဝသန္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိသာမေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ရတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ရတ္တိံ ဝသနဋ္ဌာနံ။

ယာ ဒီဃသာလာ ဝါ ယာ ပဏ္ဏသာလာ ဝါ ဥပစိကာနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တတောတိ ယောဇနာ။ တသ္မိန္တိ ¶ ဒီဃသာလာဒိကေ။ ဟီတိ သစ္စံ ¶ ၊ ယသ္မာ ဝါ၊ သန္တိဋ္ဌန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သိလုစ္စယောတိ ပဗ္ဗတော၊ တသ္မိံ လေဏံ သိလုစ္စယလေဏံ၊ ပဗ္ဗတဂုဟာတိ အတ္ထော။ ဥပစိကာသင်္ကာတိ ဥပစိကာနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ အာသင်္ကာ။ တတောတိ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ဝါ ပါသာဏထမ္ဘေသု ဝါ ကတသေနာသနာဒိတော။ အာဂန္တုကော ယော ဘိက္ခု အနုဝတ္တန္တော ဝသတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ အာဂန္တုကော ဘိက္ခု။ ပုန သောတိ အာဂန္တုကော ဘိက္ခုယေဝ။ တတောတိ ဂဟေတွာ ဣဿရိယေန ဝသနတော။ ဥဘောပီတိ အာဝါသိကောပိ အာဂန္တုကောပိ ဒွေ ဘိက္ခူ။ တေသူတိ ဒွီသု တီသု။ ပစ္ဆိမဿာတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမဿ။ အာဘောဂေနာတိ အာဘောဂမတ္တေန မုတ္တိ နတ္ထိ၊ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ အညတောတိ အညာဝါသတော။ အညတြာတိ အညသ္မိံ အာဝါသေ။ တတ္ထေဝါတိ အာနီတာဝါသေယေဝ။ တေနာတိ ဝုဍ္ဎတရေန၊ ‘‘သမ္ပဋိစ္ဆိတေ’’တိ ပဒေ ကတ္တာ။ သမ္ပဋိစ္ဆိတေတိ ဝုဍ္ဎတရေန သမ္ပဋိစ္ဆိတေပိ ဣတရဿ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ အာပုစ္ဆိတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ နဋ္ဌံ ဝါတိ နဋ္ဌေ ဝါ သေနာသနေ သတိ ဂီဝါ န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အညဿာတိ အဝိဿာသိကပုဂ္ဂလဿ။ နဋ္ဌာနီတိ နဋ္ဌေသု မဉ္စပီဌေသု သန္တေသု။

ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု စ ဣဿရိယော စ ယက္ခော စ သီဟော စ ဝါဠမိဂေါ စ ကဏှသပ္ပော စ ဝုဍ္ဎ…ပေ… ကဏှသပ္ပာ၊ တေ အာဒယော ယေသံ တေတိ ဝုဍ္ဎ…ပေ… ကဏှသပ္ပာဒယော၊ တေသု။ အာဒိသဒ္ဒေန ပေတာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ ‘‘ပလိဗုဒ္ဓါ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပဒ္ဒုတော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒံ

၁၁၉။ ဆဋ္ဌေ ရူမ္ဘိတွာတိ နိဝါရေတွာ၊ အာဝရဏံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဝဿဂ္ဂေနာတိ ဝဿဂဏနာယ။ အနုပခဇ္ဇာတိ ဧတ္ထ ခဒ ဟိံသာယန္တိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၅ ဒကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တတ္တာ ခဒသဒ္ဒေါ ဟိံသတ္ထော ဟောတိ။ အနုသမီပံ ဥပဂန္တွာ ခဒနံ ဟိံ သနံ နာမ အနုသမီပံ ပဝိသနမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနုပဝိသိတွာ’’တိ။

၁၂၀။ ‘‘ဇာန’’န္တိ ¶ ဧတ္ထ ဇာနနာကာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဋ္ဌာပနီယော အယ’’န္တိ။ တေနေဝါတိ ဇာနနဟေတုနာ ဧဝ။ အဿာတိ ‘‘ဇာန’’န္တိပဒဿ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရဇောတကော။ သင်္ဃော ပန ဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဿာတိ ဝုဍ္ဎာဒီသု အညတရဿ။ ဧတ္ထာတိ ဝုဍ္ဎဂိလာနာဒီသု။ ဂိလာနဿပိ ဒေတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဂိလာနော’’တိ ပဒံ ‘‘န ပီဠေတဗ္ဗော၊ အနုကမ္ပိတဗ္ဗော’’တိပဒဒွယေ ဝုတ္တကမ္မံ။ ‘‘ကာမဉ္စာ’’တိ ပဒဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထဇောတကတ္တာ ပနသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထဇောတကော။

၁၂၁။ မဉ္စပီဌာနံ ¶ ဥပစာရော နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတောတိ ယတော ကုတောစိ ဌာနတော။ ယာဝ မဉ္စပီဌံ အတ္ထိ၊ တာဝ ဥပစာရော နာမာတိ ယောဇနာ။ တသ္မိံ ဥပစာရေ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဥပစာရေတိ သမ္ဗန္ဓော။

‘‘အဘိနိသီဒတိ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇတိ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒဿ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အဘိနိသီဒနမတ္တေနာ’’တိအာဒိ။

၁၂၂။ ဣတောတိ ဝါရတော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပါစိတ္တိယဝါရေ။ ယထာ ဝုတ္တော၊ ဧဝန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ သဗ္ဗေသု ဧဝ ဝိဟာရပရိဝေဏေသု။ အဿာတိ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလဿ။ ဣဓာပီတိ ဣမသ္မိမ္ပိ သိက္ခာပဒေ။ တတ္ထာတိ ဝိဿာသိကပုဂ္ဂလေ။

၁၂၃။ ပါဠိယံ ‘‘အာပဒါသူ’’တိပဒံ ‘‘ပဝိသတီ’’တိ အဇ္ဈာဟာရပဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အာပဒါသူတိအာဒီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒံ

၁၂၆။ သတ္တမေ ယေ ပါသာဒါ ဝါ ယာနိ ဝါ စတုဿာလာနီတိ ယောဇနာ။ စတဿော ဘူမိယော ဧတေသန္တိ စတုဘူမကာ။ ဧဝံ ပဉ္စဘူမကာ။ ကောဋ္ဌကာနီတိ ဒွါရကောဋ္ဌကာနိ။ ‘‘ပါသာဒါ’’တိပဒမပေက္ခိယ ဝုတ္တံ ‘‘ယေ’’တိပဒံ၊ ‘‘စတုဿာလာနီ’’တိပဒေ အပေက္ခိတေ ‘‘ယာနီ’’တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဟောတိ။ သေနာသနေသု ဧကေန ပယောဂေန ဗဟုကေ ဒွါရေ ဘိက္ခုံ အတိက္ကာမေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နာနာပယောဂေဟိ နာနာဒွါရေ ဘိက္ခုံ အတိက္ကာမေန္တဿာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဒွါရဂဏနာယာ’’တိဣမိနာ ပယောဂဂဏနာယာတိပိ အတ္ထံ ဉာပေတိ အတ္ထတော ပါကဋတ္တာ။ အနာမသိတွာတိ အဆုပိတွာ။

ဧတ္တကာနီတိ ¶ ဧတပမာဏာနိ။ တဿာတိ နိက္ကဍ္ဎိယမာနဿ ဘိက္ခုဿ။ ဂါဠှန္တိ ဒဠှံ။

၁၂၇။ ဣဓာပီတိ ဣမသ္မိမ္ပိ သိက္ခာပဒေ။ ပိသဒ္ဒေါ ပုရိမသိက္ခာပဒါပေက္ခော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု သိက္ခာပဒေသု။ ယတြာတိ ယသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။

၁၂၈။ သောတိ ဘဏ္ဍနကာရကကလဟကာရကော ဘိက္ခု။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ပက္ခန္တိ အတ္တနော ¶ ပက္ခံ။ နိက္ကဍ္ဎိယမာနပုဂ္ဂလပက္ခေ ဥမ္မတ္တကဿ နိက္ကဍ္ဎတိ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပေတိ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ နိက္ကဍ္ဎကပုဂ္ဂလပက္ခေ ဥမ္မတ္တကဿ အနာပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒံ

၁၂၉။ အဋ္ဌမေ အစ္ဆန္နတလတ္တာ ဥပရိ ဝေဟာသော ဧတိဿာတိ ဥပရိဝေဟာသာ၊ သာ စ သာ ကုဋိ စေတိ ဥပရိဝေဟာသကုဋီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပရိအစ္ဆန္နတလာယာ’’တိ။ တဿာ ကုဋိယာ သရူပံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွိဘူမိကကုဋိယာ ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘မဉ္စ’’န္တိ ပဒံ ‘‘အဘီ’’တိဥပသဂ္ဂေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝိတွာ’’တိ။ ‘‘နိသီဒတီ’’တိ ကိရိယာပဒေန ဝါ ယောဇေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဧတန္တိ ‘‘မဉ္စ’’န္တိပဒေ ဧတံ ဝစနံ ဥပယောဂဝစနံ။ အထ ဝါ ဧတန္တိ ‘‘မဉ္စ’’န္တိပဒံ ဥပယောဂဝစနဝန္တံ။ ဧတ္ထ စ ပစ္ဆိမသမ္ဗန္ဓေ အဘီတျူပသဂ္ဂေါ ပဒါလင်္ကာရမတ္တော ပဒဝိဘူသနမတ္တောတိ အာဟ ‘‘အဘီတိ ဣဒံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ပဒသောဘဏတ္ထန္တိ ပဒဿ အလင်္ကာရတ္ထံ ဝိဘူသနတ္ထံ ပဒဿ ဖုလ္လိတတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နိပတိတွာတိ ဧတ္ထ နီတျူပသဂ္ဂေါ ဓာတွတ္ထာနုဝတ္တကောတိ အာဟ ‘‘ပတိတွာ’’တိ။ အထ ဝါ နိက္ခန္တတ္ထဝါစကောတိ အာဟ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဝါ’’တိ။ ဣမိနာ နီတျူပသဂ္ဂဿ ဓာတွတ္ထဝိသေသကတံ ဒီပေတိ၊ နိက္ခန္တော ဟုတွာ ပတိတွာတိ အတ္ထော။ ဟီတိ ယသ္မာ။ အာဏီတိ အဂ္ဂခီလာ။

၁၃၁။ ယာ ကုဋိ သီသံ န ဃဋ္ဋေတိ၊ သာ အသီသဃဋ္ဋာ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပမာဏမဇ္ဈိမဿာ’’တိဣမိနာ ထာမမဇ္ဈိမံ နိဝတ္တေတိ။ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမာဟီတိ ¶ သဗ္ဗေသံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာနံ ဟေဋ္ဌာ ဌိတာဟိ။ တုလာဟီတိ ဂေဟထမ္ဘာနမုပရိ ဝိတ္ထာရဝသေန ဌိတေဟိ ကဋ္ဌဝိသေသေဟိ။ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန စ တုလာယ သရူပံ ပါကဋံ။ ကေစိ ပန တုလာယ သရူပံ အညထာ ဝဒန္တိ။ ဧတေနာတိ ‘‘မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ အသီသဃဋ္ဋာ’’တိဝစနေန ဒဿိတာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ယာ ကာစိ ကုဋိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ဥပရီတိ ဒွိဘူမိကကုဋိယံ ဘူမိတော ဥပရိ ဘူမိယံ။ အစ္ဆန္နတလာတိ အနုလ္လောစတလာ၊ အဝိတာနတလာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနာတိ ဣမသ္မိံ ပန သိက္ခာပဒေ။

၁၃၃။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ယာယန္တိ ယာ အယံ ကုဋိ။ တတ္ထာတိ တဿံ သီသဃဋ္ဋကုဋိယံ။ အနောဏတေန ဘိက္ခုနာတိ ယောဇနာ။ ယဿာတိ ကုဋိယာ။ အပရိဘောဂန္တိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ပရိဘုဉ္ဇနာရဟန္တိ အတ္ထော။ ပတာဏီတိ ပတနဿ နိဝါရဏာ အာဏိ အဂ္ဂခီလာ။ သာ ဟိ အာဗန္ဓံ နယတိ ပဝတ္တေတီတိ အာဏီတိ ဝုစ္စတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ မဉ္စပီဌေ ¶ ။ န နိပ္ပတန္တီတိ နိက္ခန္တော ဟုတွာ န ပတန္တိ။ အာဟစ္စပါဒကေတိ အင်္ဂေ အာဟနိတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ တတ္ထ ပဝေသိတပါဒကေ။ နာဂဒန္တကာဒီသူတိ နာဂဿ ဒန္တော ဝိယာတိ နာဂဒန္တကော၊ သဒိသတ္ထေ ကော၊ သော အာဒိ ယေသံ တေတိ နာဂဒန္တကာဒယော၊ တေသု။ အာဒိသဒ္ဒေန ဘိတ္တိခီလာဒယော သင်္ဂဏှာတီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒံ

၁၃၅။ နဝမေ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋဿာတိ ဒွါရဗာဟာယ။ သာ ဟိ ပိဋ္ဌေ ဒွိန္နံ ကဝါဋာနံ သံ ဧကတော ဃာဋော ဃဋနံ သမာဂမော ဧတဿတ္ထီတိ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋောတိ ဝုစ္စတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တဝစနံ။ ဧဝံ ‘‘တဒေဝါ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဘဂဝတာပီတိ န မဟာအဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဧဝ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ဘဂဝတာပိ ကတောတိ ယောဇနာ။ ဒွါရဗန္ဓေန အဂ္ဂဠဿ အဝိနာဘာဝတော ‘‘အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာ’’တိ ဝုတ္တေပိ အဂ္ဂဠေန သဟ ဒွါရဗန္ဓဋ္ဌပနာယာတိ အတ္ထောဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သကဝါဋကဒွါရဗန္ဓဋ္ဌပနာယာ’’တိ။ အဂ္ဂဠောတိ ကဝါဋဖလကော။ ဣမမေဝတ္ထန္တိ ¶ မယာ ဝုတ္တံ ဣမံ ဧဝ အတ္ထံ သန္ဓာယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာ’’တိဝစနေ။ အဓိပ္ပာယောတိ ဘဂဝတော အဘိသန္ဓိ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော။ ကမ္ပတီတိ ဘုသံ ကမ္ပတိ။ စလတီတိ ဤသံ စလတိ။ တေနာတိ တေန သိထိလပတနဟေတုနာ။ မာတိကာယံ၊ ပဒဘာဇနီယဉ္စ ‘‘အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာ’’တိပဒဿ သမ္ဗန္ဓာဘာဝတော တဿ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ‘‘အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာ’’တိဝစနေ န ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အတ္ထဿ ကာရဏဿ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထုပ္ပတ္တိ၊ သာယေဝ အဋ္ဌုပ္ပတ္တီတိ ဝုစ္စတိ တ္ထကာရဿ ဋ္ဌကာရံ ကတွာ။ အဓိကာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

ယံ ပန ဝစနံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဿာတိ မဟာဝိဟာရဿ။ ဥပရီတိ ဒွါရတော ဥပရိ။ တီသု ဒိသာသူတိ ဥဘောသု ပဿေသု၊ ဥပရီတိ တီသု ဒိသာသု။ တတြာပီတိ ခုဒ္ဒကေ ဝိဟာရေပိ။ သာတိ ဘိတ္တိ။ အပရိပူရဥပစာရာပီတိ သမန္တာ ကဝါဋပမာဏေန အပရိပူရဥပစာရာပိ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေနာတိ ဥက္ကံသပမာဏေန။ ဟတ္ထပါသတော အတိရေကံ န လိမ္ပိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ တီသု ဒိသာသု ဧဝ လိမ္ပိတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ လေပေါကာသေ သတိ အဓောဘာဂေပိ လိမ္ပိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သစေ ပနဿာ’’တိအာဒိ။ အဿာတိ ဝိဟာရဿ။ အာလောကံ သန္ဓေန္တိ ပိဒဟန္တီတိ ‘‘အာလောကသန္ဓီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝါတပါနကဝါဋကာယေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝါတပါနကဝါဋကာ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ ဝါတံ ပိဝတီတိ ဝါတပါနံ၊ ဒွါရံ၊ တသ္မိံ ဌိတာ ကဝါဋကာ ဝါတပါနကဝါဋကာ။ တေတိ ဝါတပါနကဝါဋကာ ပဟရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ အာလောကသန္ဓိမှိ။ သဗ္ဗဒိသာသူတိ ဥဘောသု ပဿေသု၊ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရီတိ ¶ စတူသု ဒိသာသု။ ‘‘တသ္မာ’’တိပဒံ ‘‘လိမ္ပိတဗ္ဗော ဝါ လေပါပေတဗ္ဗော ဝါ’’တိပဒဒွယေ ဟေတု။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အာလောကသန္ဓိပရိကမ္မာယာ’’တိပဒေ။

ဣမိနာတိ သေတဝဏ္ဏာဒိနာ။ သဗ္ဗမေတန္တိ ဧတံ သဗ္ဗံ သေတဝဏ္ဏာဒိကံ။

ယန္တိ ကိစ္စံ။ ကတ္တဗ္ဗံ ကိစ္စန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဒ္ဒန္တရဗျဝဟိတောပိ ဒွတ္တိသဒ္ဒေါ ပရိယာယသဒ္ဒေန သမာသော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဆဒနဿ ဒွတ္တိပရိယာယ’’န္တိ။ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ပရိယာယာ သမာဟဋာတိ ဒွတ္တိပရိယာယံ ¶ ၊ သမာဟာရေ ဒိဂု၊ တိသဒ္ဒေ ပရေ ဒွိဿ အကာရော ဟောတိ။ ပရိက္ခေပေါတိ အနုက္ကမေန ပရိက္ခေပေါ။ အပတျူပသဂ္ဂဿ ပဋိသေဓဝါစကတ္တာ ‘‘အဟရိတေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အပဟရိတေ’’တိ ပဒေ။ ‘‘ဟရိတ’’န္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပေတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဒိကပ္ပကာလေ အပရဏ္ဏတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တံ အန္နံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ၊ အပရသ္မိံ ပုဗ္ဗဏ္ဏတော ပစ္ဆာ ပဝတ္တံ အန္နံ အပရဏ္ဏံ၊ နကာရဒွယဿ ဏကာရဒွယံ ကတွာ။ တေနေဝါတိ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဧဝ။

ဝုတ္တန္တိ ဝပိတံ၊ ယထာ ‘‘သုမေဓဘူတော ဘဂဝါ’’တိဧတ္ထ ဗောဓိံ အသမ္ပတ္တောပိ ဗောဓိသတ္တော သုမေဓဘူတော ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုစ္စတိ အဝဿမ္ဘာဝိယတ္တာ၊ ဧဝံ ဟရိတံ အသမ္ပတ္တမ္ပိ ခေတ္တံ ‘‘ဟရိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ အဝဿမ္ဘာဝိယတ္တာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ယသ္မိမ္ပိ ခေတ္တေ’’တိအာဒိနာ။

အဟရိတေယေဝါတိ ဟရိတဝိရဟေ ဧဝ ခေတ္တေတိ ယောဇနာ။ တတြာပီတိ အဟရိတခေတ္တေပိ။ ‘‘ပိဋ္ဌိဝံသဿာ’’တိပဒံ ‘‘ပဿေ’’တိပဒေ သာမျတ္ထဆဋ္ဌီ၊ ဣမိနာ ပကတိဂေဟံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကူဋာဂါရကဏ္ဏိကာယာ’’တိပဒံ ‘‘ဥပရိ၊ ထူပိကာယာ’’တိပဒေ သာမျတ္ထဆဋ္ဌီ၊ ဣမိနာ ဧကကူဋယုတ္တေ မာဠာဒိကေ ဒဿေတိ။ ဌိတံ ဘိက္ခုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နိသိန္နကံ ယံကဉ္စိ ဇနန္တိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ဌိတဋ္ဌာနဿ။ အန္တောတိ အဗ္ဘန္တရေ၊ ဟိ ယသ္မာ အယံ ဩကာသော ပတနောကာသောတိ ယောဇနာ။

၁၃၆။ ဆာဒိတံ နာမာတိ ဧတ္ထ ဆာဒိတသဒ္ဒေါ ဘာဝတ္ထော ဟောတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဆာဒန’’န္တိ။ ဥဇုကမေဝါတိ ဆဒနုဋ္ဌာပနတော ဥဒ္ဓံ ဥဇုကံ ဧဝ။ တန္တိ ဆာဒနံ။ အပနေတွာပီတိ နာသေတွာပိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ၊ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိက္ခေပေနာတိ ပရိဝါရေန ဆာဒေန္တဿာတိ ယောဇနာ။ ဣဓာပီတိ ပရိယာယဆာဒနေပိ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တုဏှီဘူတေနာတိ တုဏှီဘူတော ဟုတွာ။ ဆဒနုပရီတိ ဆဒနဿ ဥပရိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ‘‘တတော စေ ဥတ္တရိ’’န္တိ ဧတ္ထ တတော ဒွတ္တိပရိယာယတော ဥပရီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝါ’’တိအာဒိ။

၁၃၇။ ကရေန ¶ ¶ ဟတ္ထေန လုနိတဗ္ဗော၊ ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ လာတဗ္ဗော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဝါ ကရဠောတိ ကတေ အတ္ထပကရဏာဒိတော တိဏမုဋ္ဌိ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘တိဏမုဋ္ဌိယ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒံ

၁၄၀။ ဒသမေ ‘‘ဇာန’’န္တိ ဂစ္ဆန္တာဒိဂဏောတိ အာဟ ‘‘ဇာနန္တော’’တိ။ သံ ဝိဇ္ဇတိ ပါဏော ဧတ္ထာတိ သပါဏကံ။ ဧတန္တိ ဥဒကံ။ သယံ ဇာနန္တောပိ ပရေန ဇာနာပေန္တောပိ ဇာနာတိယေဝ နာမာတိ အာဟ ‘‘ယထာ တထာ ဝါ’’တိ။ သပါဏကံ ဥဒကန္တိ ကရဏတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ တေနာဟ ‘‘တေန ဥဒကေနာ’’တိ။ ပုဗ္ဗေတိ ပထဝိခဏနသိက္ခာပဒါဒိကေ။

တတ္ထာတိ ‘‘သိဉ္စေယျ ဝါ သိဉ္စာပေယျ ဝါ’’တိပဒေ။ ဓာရန္တိ သောတံ။ မာတိကံ ပမုခန္တိ မာတိကံ အဘိမုခံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ။ အညတော ဌာနတော အညံ ဌာနံ နေတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သပါဏကံ ဥဒက’’န္တိ သာမညဝစနဿပိ ဝိသေသေ အဝဋ္ဌာနတော၊ ဝိသေသတ္ထိနာ စ ဝိသေသဿ အနုပယောဇိတဗ္ဗတော ဣဓ ဝိသေသဥဒကန္တိ သန္ဓာယဘာသိတတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣဒံ ပန န ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယန္တိ ဥဒကံ ‘‘ဂစ္ဆတီ’’တိပဒေ ကတ္တာ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဥဒကေတိ။ ဒသမံ။

ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ

၁။ ဩဝါဒသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၁၄၄။ ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂဿ ပဌမေ တေသန္တိ ထေရာနံ။ မဟာကုလေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာတိ ယောဇနာ။ ကုလဓီတရော ဝိဇ္ဇမာနဂုဏံ ကထယန္တီတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဉာတိမနုဿာန’’န္တိပဒံ ‘‘ကထယန္တီ’’တိပဒေ သမ္ပဒါနံ။ ကုတောတိ ကဿ ထေရဿ သန္တိကာတိ အတ္ထော။ တေသန္တိ ထေရာနံ ဂုဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ကထေတု’’န္တိပဒမပေက္ခိတွာ ‘‘ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အဝတွာ ‘‘ဝဋ္ဋန္တီ’’တိပဒမပေက္ခိယ ¶ ‘‘ဝိဇ္ဇမာနဂုဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တတောတိ ကထနကာရဏာ အဘိဟရိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေနာတိ အဘိဟရဏဟေတုနာ။

တေသန္တိ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ။ တာသူတိ ဘိက္ခုနီသု။ ‘‘ဘိက္ခုနိယော’’တိပဒံ ‘‘ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိပဒေ ကမ္မံ။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ဘိက္ခုနီသု ဥပသင်္ကမနံ လာဘတဏှာယ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနီနံ ဆဗ္ဗဂ္ဂီသု ဥပသင်္ကမနံ စလစိတ္တတာယ ဟောတီတိ အညမညူပသင်္ကမန္တာနံ ဝိသေသော။ တိရစ္ဆာနဘူတာ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာ နိရတ္ထကကထာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တိရစ္ဆာနကထန္တီ’’တိ။ သဂ္ဂမဂ္ဂဂမနေပီတိ ပိသဒ္ဒေါ မောက္ခဂမနေ ပန ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။ ရာဇာနော အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ ကထာ ရာဇကထာ။ အာဒိသဒ္ဒေန စောရကထာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။

၁၄၇။ တေ ဘိက္ခူတိ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဘဝေယျုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဒိဋ္ဌံ သစ္စံ ယေဟီတိ အဒိဋ္ဌသစ္စာ၊ တေသံ ဘာဝေါ အဒိဋ္ဌသစ္စတ္တံ၊ တသ္မာ အဒိဋ္ဌသစ္စတ္တာ ဗန္ဓိတွာတိ ယောဇနာ။ နေသန္တိ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ။ အညေနေဝ ဥပါယေနာတိ အလဒ္ဓသမ္မုတိတော အညေနေဝ လဒ္ဓသမ္မုတိသင်္ခါတေန ကာရဏေန ကတ္တုကာမောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရတောတိ ပရသ္မိံ ပစ္ဆာ၊ ဥပရီတိ အတ္ထော။ ကရောန္တော ဝါတိ ပရိဗာဟိရေ ကရောန္တော ဧဝ ဟုတွာ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ယသ္မာ န ဘူတပုဗ္ဗာနိ၊ ဣတိ တသ္မာ ပရိဗာဟိရံ ကရောန္တော ဝါတိ အတ္ထော။

တတ္ထာတိ ‘‘အနုဇာနာမီ’’တိအာဒိဝစနေ။ သီလဝါတိ ဧတ္ထ ဝန္တုသဒ္ဒေါ ပသံသတ္ထေ စ အတိသယတ္ထေ စ နိစ္စယောဂတ္ထေ စ ဟောတိ။ တဿာတိ လဒ္ဓသမ္မုတိကဿ။ တန္တိ သီလံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသဒ္ဒါနံ ကမ္မဓာရယဘာဝံ၊ တေဟိ စ သံဝုတသဒ္ဒဿ တပ္ပုရိသဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပါတိမောက္ခောဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧဝသဒ္ဒေန ကမ္မဓာရယဘာဝံ၊ ဧနသဒ္ဒေန စ တပ္ပုရိသဘာဝံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝတ္တတီတိ ¶ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေတိ။ ကာရိတပစ္စယော ဟိ အဒဿနံ ဂတော။ ဣမိနာ ဣရိယာပထဝိဟာရ ဒိဗ္ဗဝိဟာရ ဗြဟ္မဝိဟာရ အရိယဝိဟာရေသု စတူသု ဝိဟာရေသု အတ္တဘာဝဝတ္တနံ ဣရိယာပထဝိဟာရံ ဒဿေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတန္တိ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတီ’’တိဝစနံ။ ဝိဘင်္ဂေတိ ဈာနဝိဘင်္ဂေ။

‘‘သီလ’’န္တိအာဒီနိ အဋ္ဌ ပဒါနိ တုလျာဓိကရဏာနိ။ အယံ ပနေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော – သီလံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ ပတိဋ္ဌာ အာဒိ စရဏံ သံယမော သံဝရော မောက္ခံ ပမောက္ခန္တိ။ သမာပတ္တိယာတိ ¶ သမာပတ္တတ္ထာယ။ ‘‘ဥပေတော’’တိအာဒီနိ သတ္တ ပဒါနိ အညမညဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ ဥပပန္နောတိ ယုတ္တော အနုယုတ္တော။ သမန္နာဂတောတိ သမန္တတော အနု ပုနပ္ပုနံ အာဂတောတိ သမန္နာဂတော၊ သမင်္ဂီဘူတောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဟိ သံသဒ္ဒေါ သမန္တတ္ထဝါစကော၊ အနုသဒ္ဒေါ နဥပစ္ဆိန္နတ္ထဝါစကော။ တေနာတိ တေန ကာရဏေန။ ပါလေတီတိ အတ္တဘာဝံ ဗာဓနတော ရက္ခတိ။ ယပေတီတိ အတ္တဘာဝေါ ပဝတ္တတိ။ ယာပေတီတိ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တာပေတိ။ ယပ ယာပနေ။ ယာပနံ ပဝတ္တနန္တိ ဟိ ဓာတုပါဌေသု ဝုတ္တံ (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၈ ပကာရန္တဓာတု)။ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဧကော အာကာရတ္ထဝါစကော ဣတိသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဣတိ ဝုစ္စတိ၊ ဣတိ ဝုတ္တန္တိ ဝါ ယောဇနာ။

အာစာရဂေါစရသဒ္ဒါနံ ဒွန္ဒဘာဝံ၊ တေဟိ စ သမ္ပန္နသဒ္ဒဿ တပ္ပုရိသဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စသဒ္ဒေန ဒွန္ဒဘာဝံ၊ ဧနသဒ္ဒေန စ တပ္ပုရိသဘာဝံ ဒဿေတိ။ အဏုသဒ္ဒေါ အပ္ပတ္ထော၊ မတ္တသဒ္ဒေါ ပမာဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပ္ပမတ္တကေသူ’’တိ။ ‘‘ဒဿနသီလော’’တိဣမိနာ ‘‘ဒဿာဝီ’’တိဧတ္ထ အာဝီသဒ္ဒဿ တဿီလတ္ထဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘သမာဒါယာ’’တိ ဧတ္ထ သံပုဗ္ဗအာပုဗ္ဗဿ ဒါသဒ္ဒဿ ကမ္မာပေက္ခတ္တာ တဿ ကမ္မံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘တံ တံ သိက္ခာပဒ’’န္တိ။ ဣမိနာ ‘‘သိက္ခာပဒေသူ’’တိ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ သိက္ခာပဒေသူတိ နိဒ္ဓါရဏတ္ထေ ဘုမ္မဝစနမေတံ။ ‘‘တံ တံ သိက္ခာပဒ’’န္တိ ကမ္မံ ပန အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘သမာဒါယာ’’တိ ဧတ္ထ သံသဒ္ဒဿ စ အာပုဗ္ဗဿ ဒါသဒ္ဒဿ စ ယကာရဿ စ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ¶ ‘‘သာဓုကံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာတိ ဣမိဿံ အဋ္ဌကထာယံ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဂဟေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ယောတိ ကုလပုတ္တော။

အဿာတိ လဒ္ဓသမ္မုတိကဿ။ ယံ တံ ဗဟု သုတံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ န သုတမတ္တမေဝါတိ ယောဇနာ။ မဉ္ဇူသာယန္တိ ပေဠာယံ။ သာ ဟိ သာမိကဿ သဓနတ္တံ မညတေ ဣမာယာတိ ‘‘မဉ္ဇူသာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ မဉ္ဇူသာယံ ရတနံ သန္နိစိတံ ဝိယ သုတံ သန္နိစိတံ အသ္မိံ ပုဂ္ဂလေတိ ယောဇနာ၊ ဧတေနာတိ ‘‘သန္နိစိတ’’န္တိပဒေန၊ ဒဿေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ လဒ္ဓသမ္မုတိကော ဘိက္ခု။ သန္နိစိတရတနဿေဝါတိ သန္နိစိတရတနဿ ဣဝ။ တန္တိ ‘‘ယေ တေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိဝစနံ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ အဿာတိ လဒ္ဓသမ္မုတိကဿ ဘိက္ခုနော။ တတ္ထာတိ ‘‘ဝစသာ ပရိစိတာ’’တိအာဒိဝစနေ။ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပဂုဏာတိ ဥဇုကာ။ ဥဇုကော ဟိ အဇိမှတ္တာ ပကဋ္ဌော ဥတ္တမော ဂုဏောတိ အတ္ထေန ‘‘ပဂုဏော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အနုပေက္ခိတာတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပဂန္တွာ ဣက္ခိတာ၊ ပဿိတာ ဒဿိတာတိ အတ္ထော။ အတ္ထတောတိ အဘိဓေယျတ္ထတော၊ အဋ္ဌကထာတောတိ အတ္ထော။ ကာရဏတောတိ ဓမ္မတော၊ ပါဠိတောတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိသဒ္ဒဿ ပညာသဒ္ဒဝေဝစနတ္တာ ‘‘ပညာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုပစ္စက္ခကတာတိ သုဋ္ဌု အက္ခာနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပဋိမုခံ ကတာ။

‘‘ဗဟုဿုတော’’တိ ¶ ဧတ္ထ ဗဟုဿုတဿ တိဝိဓဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ နိဿယတော မုစ္စတီတိ နိဿယမုစ္စနကော။ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတီတိ ပရိသုပဋ္ဌာကော။ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒတီတိ ဘိက္ခုနောဝါဒကော။ တတ္ထာတိ တိဝိဓေသု ဗဟုဿုတေသု။ နိဿယမုစ္စနကေန ဧတ္တကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပသမ္ပဒါယာတိ ဥပသမ္ပာဒေတွာ။ ပဉ္စ ဝဿာနိ ဧတဿာတိ ပဉ္စဝဿော။ တေန ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗန္တိမေနာတိ သဗ္ဗေသံ ပရိစ္ဆေဒါနံ အန္တေ လာမကေ ပဝတ္တေန။ ပဂုဏာတိ အဇိမှာ ဥဇုကာ။ ဝါစုဂ္ဂတာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ယဿ ဟိ ပါဠိပါဌာ သဇ္ဈာယနကာလေ ပဂုဏာ ဟောန္တိ၊ တဿ ဝါစုဂ္ဂတာ။ ယဿ ဝါ ပန ဝါစုဂ္ဂတာ ဟောန္တိ၊ တဿ ပဂုဏာ။ တသ္မာ တာနိ ပဒါနိ အညမညကာရဏဝေဝစနာနိ။ ပက္ခဒိဝသေသူတိ ဇုဏှပက္ခကာဠပက္ခပရိယာပန္နေသု ¶ ဒိဝသေသု။ ဓမ္မသာဝနတ္ထာယာတိ သမ္ပတ္တာနံ ပရိသာနံ ဓမ္မဿ သာဝနတ္ထာယ သုဏာပနတ္ထာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သာဝနတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ ယုပစ္စယပရတ္တာ ကာရိတပစ္စယော လောပေါ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တသ္မာ သာဝီယတေ သုဏာပီယတေ သာဝနန္တိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ ဘာဏဝါရာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမ္ပတ္တာနန္တိ အတ္တနော သန္တိကံ သမ္ပတ္တာနံ။ ပရိကထနတ္ထာယာတိ ပရိဿင်္ဂေန အာလိင်္ဂနေန ကထနတ္ထံ၊ အပ္ပသဒ္ဒသင်္ခါတာယ ဝါစာယ ကထနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ကထာမဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝတ္ထုကထာယေဝ အဓိပ္ပေတာ၊ န သုတ္တသင်္ခါတော ပါဠိပါဌော။ အနု ပစ္ဆာ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝါ ဒါယကာ မောဒန္တိ ဧတာယာတိ အနုမောဒနာ။ ဈာနံ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ သမဏဓမ္မော နာမ။ တဿ ကရဏတ္ထံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ စတူသု ဒိသာသု အပဋိဟတောတိ စာတုဒ္ဒိသော၊ အပဋိဟတတ္ထေ ဏပစ္စယော။

ပရိသုပဋ္ဌာပကေန ကာတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ အဘိဝိနယေတိ အညမညပရိစ္ဆိန္နေ ဝိနယပိဋကေ။ ဒွေ ဝိဘင်္ဂါတိ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေါ စ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေါ စ။ အသက္ကောန္တေန ပရိသုပဋ္ဌာပကေန ဘိက္ခုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပရိသာယ အတ္ထာယ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပရိသာယ ပနာ’’တိအာဒိ။ အဘိဓမ္မေတိ အညမညပရိစ္ဆိန္နေ သုတ္တန္တပိဋကေ ဧဝ၊ န အဘိဓမ္မပိဋကေ။ တယော ဝဂ္ဂါတိ သဂါထာဝဂ္ဂေါ နိဒါနဝဂ္ဂေါ ခန္ဓဝဂ္ဂေါတိ တယော ဝဂ္ဂါ။ ဝါသဒ္ဒေါ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထော။ ဧကန္တိ ဧကံ နိပါတံ။ တတော တတောတိ နိကာယတော။ သမုစ္စယံ ကတွာတိ ရာသိံ ကတွာ။ န ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာသု န ကထိတံ။ ယဿ ပန နတ္ထိ၊ သော န လဘတီတိ ယောဇနာ။ သုတ္တန္တေ စာတိ သုတ္တန္တပိဋကေ ပန။ ဥဂ္ဂဟိတောတိ သရူပကထနေန ဂဟိတော၊ ဥစ္စာရိတောတိ အတ္ထော။ ဒိသာပါမောက္ခောတိ ဒိသာသု ဌိတာနံ ဘိက္ခုအာဒီနံ ပါမောက္ခော။ ယေန ကာမံ ဂမောတိ ယထာကာမံ ဂမော။

စတူသု နိကာယေသူတိ ခုဒ္ဒကနိကာယတော အညေသု ဒီဃနိကာယာဒီသု။ ဧကဿာတိ အညတရဿ ဧကဿ ¶ ။ ဧကနိကာယေနာတိ ဧကသ္မိံ ¶ နိကာယေ လဒ္ဓနယေန။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တတ္ထာတိ စတုပ္ပကရဏဿ အဋ္ဌကထာယံ။ နာနတ္ထန္တိ နာနာပယောဇနံ။ တန္တိ ဝိနယပိဋကံ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကပမာဏေန ပဂုဏေန။ ဟောတီတိ ဣတိသဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထော။ ဣတိ ပရိသမာပနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿာတိ အာဒိ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အညသ္မိန္တိ ဝိနယပိဋကတော ဣတရသ္မိံ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿာ’’တိအာဒိဝစနေ။ ယထာ ယေနာကာရေန အာဂတာနိ၊ တံ အာကာရံ ဒဿေတုန္တိ ယောဇနာ။ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌသင်္ကရဒေါသဝိရဟိတာနီတိ ပဒါနံ ပစ္စာဘဋ္ဌသင်္ကရဘူတေဟိ ဒေါသေဟိ ဝိရဟိတာနိ။ ဧတ္ထ စ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌန္တိ ပဒါနံ ပဋိနိဝတ္တိတွာ အာဘဿနံ ဂဠနံ၊ စုတန္တိ အတ္ထော။ ပဒသင်္ကရန္တိ ပဒါနံ ဝိပတ္တိ၊ ဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ‘‘သုတ္တသော’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ခန္ဓကပရိဝါရသုတ္တံ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ခန္ဓကပရိဝါရတော’’တိ။ အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဧတ္ထ ဗျဉ္ဇနသဒ္ဒေါ အက္ခရဿ စ ပဒဿ စ ဝါစကောတိ အာဟ ‘‘အက္ခရပဒပါရိပူရိယာ စာ’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

‘‘သိထိလဓနိတာဒီန’’န္တိပဒံ ‘‘ဝစနေနာ’’တိပဒေ ကမ္မံ၊ ‘‘ဝစနေနာ’’တိပဒံ ‘‘သမ္ပန္နာဂတော’’တိပဒေ ဟေတု၊ ‘‘ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂဠာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ’’တိပဒါနိ ‘‘ဝါစာယာ’’တိပဒေ ဝိသေသနာနိ။ သိထိလဓနိတာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန နိဂ္ဂဟိတဝိမုတ္တသမ္ဗန္ဓဝဝတ္ထိတဒီဃ ရဿ ဂရု လဟု သင်္ခါတာ အဋ္ဌ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယော သင်္ဂဏှာတိ။ ယထာဝိဓာနဝစနေနာတိ အက္ခရစိန္တကာနံ ယထာ သံဝိဒဟနဝစနေန။ ဝါစာယေဝ ကရီယတိ ကထီယတိ ဥစ္စာရီယတိ ဝါက္ကရဏံ စကာရဿ ကကာရံ ကတွာ။ ဟီတိ တဒေဝ ယုတ္တံ။ မာတုဂါမော ယသ္မာ သရသမ္ပတ္တိရတော၊ တသ္မာ ဟီဠေတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သရသမ္ပတ္တိရဟိတ’’န္တိပဒံ ‘‘ဝစန’’န္တိပဒေ ဝိသေသနဘာဝေန ဝိသေသံ ကတွာ ‘‘ဟီဠေတီ’’တိပဒေ ဟေတုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇနတော ဟေတုအန္တောဂဓဝိသေသနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာသန္တိ ဘိက္ခုနီနံ။ ‘‘သီလာစာရသမ္ပတ္တိယာ’’တိဣမိနာ ဇာတိ ဂေါတ္တ ရူပ ဘောဂါဒိနာတိအတ္ထံ နိဝတ္တေတိ။ ကာရဏဉ္စာတိ အဋ္ဌကထဉ္စ။ တဇ္ဇေတွာတိ ဥဗ္ဗေဇေတွာ။ တာသန္တိ ဘိက္ခုနီနံ။ ဂိဟိကာလေတိ ဘိက္ခုနောဝါဒကဿ ဂိဟိကာလေ အနဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗော ¶ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟိ တဒေဝ ယုတ္တံ။ ‘‘မာတုဂါမော’’တိပဒံ ‘‘န ကရောတီ’’တိပဒေ သုဒ္ဓကတ္တာ၊ ‘‘ဥပ္ပာဒေတီ’’တိပဒေ ဟေတုကတ္တာ။ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဓမ္မဒေသနာယာပီတိ ယောဇနာ။ အပိသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော။ ဝိသဘာဂေဟီတိ ဝိရုဒ္ဓေဟိ ဝတ္ထာရမ္မဏေဟိ။ အယုတ္တဋ္ဌာနေတိ ပဗ္ဗဇိတာနံ အနနုရူပဋ္ဌာနေ။ ဆန္ဒရာဂန္တိ ဗလဝတဏှံ။ တေနာတိ တေန ဟေတုနာ။

‘‘ဧတ္ထ ¶ စာ’’တိအာဒိမှိ အယံ ပန သင်္ဂဟော –

‘‘သီလဝါ ဗဟုဿုတော စ၊ သွာဂတော စ သုဝါစကော၊

ပိယော ပဋိဗလော စာပိ၊ နဇ္ဈာပန္နော စ ဝီသတီ’’တိ။

၁၄၈။ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ။ ကကာရလောပံ ကတွာ ဂရုဓမ္မာတိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘ဂရုကေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ။ တေတိ ဂရုဓမ္မာ။ ဟီတိ ယသ္မာ။ ‘‘ဧကတော’’တိ သာမညေန ဝုတ္တဝစနဿ ဝိသေသေန ဂဟေတဗ္ဗတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ’’တိ။ ယထာဝတ္ထုကမေဝါတိ ပါစိတ္တိယမေဝ။ တဉှိ ဝတ္ထုဿ အာပတ္တိကာရဏဿ အနုရူပံ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘ယထာဝတ္ထုက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၁၄၉။ ပါတောတိ ပဂေဝ၊ ပဌမန္တိ အတ္ထော။ အသမ္မဋ္ဌံ သမ္မဇ္ဇီတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အသမ္မဇ္ဇနေ ဒေါသံ ပါကဋံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘အသမ္မဋ္ဌံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ တပ္ပာကဋီကရဏဇောတကော။ တန္တိ ပရိဝေဏံ။ ဒိသွာ ဘဝေယျုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေနာတိ အသောတုကာမာနံ ဝိယ ဘဝနဟေတုနာ။ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနဿ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ပါနီယပရိဘောဇနီယဥပဋ္ဌာနဿ တမေဝ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တော ဂါမတော ပနာ’’တိ အာဒိ။ တသ္မိန္တိ ပါနီယပရိဘောဇနီယေ။

သာခါဘင်္ဂမ္ပီတိ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗသာခမ္ပိ။ ဒုတိယောတိ ဝိညူ ပုရိသော ဒုတိယော။ နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ဝိဟာရမဇ္ဈေ’’တိ သာမညတော ဝတွာ ဝိသေသတော ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွါရေ’’တိ။ ဩသရန္တိ အဝသရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဩသရဏံ၊ တဉ္စ တံ ဌာနဉ္စေတိ ဩသရဏဋ္ဌာနံ၊ တသ္မိံ။ သမဂ္ဂတ္ထာတိ ဧတ္ထ သံပုဗ္ဗော စ အာပုဗ္ဗော စ ဂမုသဒ္ဒေါ ¶ ဟောတိ၊ တတော ဟိယျတ္တနီသင်္ခါတံ တ္ထဝစနံ ဝါ ဟောတိ၊ ပဉ္စမီသင်္ခါတဿ ထဝစနဿ တ္ထတ္တံ ဝါ ဟောတိ၊ သံယောဂပရတ္တာ အာ ဥပသဂ္ဂေါ ရဿော စ ဟောတိ၊ ဣတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမ္မာ အာဂတတ္ထာ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘သမ္မာ’’တိပဒေန သံသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘အာ’’ဣတိပဒေန အာတျူပသဂ္ဂံ၊ ‘‘ဂတ’’ဣတိပဒေန ဂမုဓာတုံ၊ ‘‘တ္ထ’’ဣတိပဒေန ဟိယျတ္တနီသင်္ခါတံ တ္ထဝစနံ ဝါ၊ ပဉ္စမီသင်္ခါတဿ ထဝစနဿ တ္ထတ္တံ ဝါ ဒဿေတိ။ အယံ ပနေတ္ထတ္ထော – သမံ တုမှေ အာဂတတ္ထာတိ။ ပဉ္စမီသင်္ခါတဿ ထဝစနဿ တ္ထတ္တကာလေ သမံ တုမှေ အာဂါ အတ္ထ ဘဝထာတိ။ ‘‘အာဂစ္ဆန္တီ’’တိပဒေန ‘‘ဝတ္တန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ဝတုဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ’’တိပဒေဟိ အဓိပ္ပာယံ ဒဿေတိ။ ပါဠီတိ ဂရုဓမ္မပါဠိ။

တတ္ထာတိ ¶ တဿံ ပါဠိယံ၊ တေသု ဝါ အဘိဝါဒနာဒီသု စတူသု။ မဂ္ဂသမ္ပဒါနန္တိ မဂ္ဂံ ပရိဟရိတွာ ဘိက္ခုဿ ဩကာသဒါနံ။ ဗီဇနန္တိ ဗီဇနိယာ ဝိဓူပနံ။ ပါနီယာပုစ္ဆနန္တိ ပါနီယဿ အာပုစ္ဆနံ။ အာဒိသဒ္ဒေန ပရိဘောဇနီယာပုစ္ဆနာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထ စာတိ ဧတေသု စတူသု အဘိဝါဒနာဒီသု။ ‘‘အန္တော ဂါမေ ဝါ’’တိအာဒီနိ ဆ ပဒါနိ ‘‘ကာတဗ္ဗမေဝါ’’တိပဒေ အာဓာရော။ ရာဇုဿာရဏာယာတိ ရညော အာနုဘာဝေန ဇနာနံ ဥဿာရဏာယ။ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃော သန္နိပတတိ ဧတ္ထာတိ မဟာသန္နိပါတံ၊ တသ္မိံ မဟာသန္နိပါတေ ဌာနေ နိသိန္နေ သတီတိ ယောဇနာ။ ပစ္စုဋ္ဌာနန္တိ ပဋိကစ္စေဝ ဥဋ္ဌာနံ။ တံ တန္တိ သာမီစိကမ္မံ။

သက္ကတွာတိ စိတ္တိံ ကတွာ၊ သံ အာဒရံ ကတွာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ကတော’’တိအာဒိ။ တိဏ္ဏံ ကိစ္စာနန္တိ ‘‘သက္ကတွာ ဂရုံကတွာ မာနေတွာ’’တိသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ကိစ္စာနံ။ အနီယသဒ္ဒေါ ကမ္မတ္ထောတိ အာဟ ‘‘န အတိက္ကမိတဗ္ဗော’’တိ။

နတ္ထိ ဘိက္ခု ဧတ္ထာတိ အဘိက္ခုကော အာဝါသော၊ သော ကိတ္တကေ ဌာနေ အဘိက္ခုကော၊ ယော အာဝါသော အဘိက္ခုကော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သစေ’’တိ အာဒိ။ ‘‘ဥပဿယတော’’တိပဒံ ‘‘အဗ္ဘန္တရေ’’တိပဒေ အပါဒါနံ။ ဧတ္ထာတိ အဘိက္ခုကေ အာဝါသေ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တတောတိ အဍ္ဎယောဇနဗ္ဘန္တရေ ¶ ဌိတအာဝါသတော။ ပရန္တိ အညသ္မိံ အာဝါသေ၊ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဘတ္တတော ပစ္ဆာ။ တတ္ထာတိ အဘိက္ခုကေ အာဝါသေ။ ‘‘ဘိက္ခုနိယော’’တိပဒံ ‘‘ဝဒန္တီ’’တိပဒေ ကမ္မံ။ ဝုတ္တပ္ပမာဏေတိ အဍ္ဎယောဇနဗ္ဘန္တရသင်္ခါတေ ဝုတ္တပ္ပမာဏေ။ သာခါမဏ္ဍပေပီတိ သာခါယ ဆာဒိတမဏ္ဍပေပိ။ ပိသဒ္ဒေန အာဝါသေ ပန ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တာတိ ဝသိတာ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧကရတ္တံ ဝသိတမတ္တေန။ ဧတ္ထာတိ သဘိက္ခုကေ အာဝါသေ။ ဥပဂစ္ဆန္တီဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ယာစိတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ပက္ခဿာတိ အာသဠှီမာသဿ ဇုဏှပက္ခဿ။ ‘‘တေရသိယ’’န္တိပဒေန အဝယဝိအဝယဝဘာဝေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ မယန္တိ အမှေ။ ယတောတိ ယေန ဥဇုနာ မဂ္ဂေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေနာဟ ‘‘တေန မဂ္ဂေနာ’’တိ။ အညေန မဂ္ဂေနာတိ ဥဇုမဂ္ဂတော အညေန ဇိမှမဂ္ဂေန။ အယန္တိ အယံ အာဝါသော။ တတောတိ ဘိက္ခူနံ အာဝါသတော၊ ဘိက္ခုနိဥပဿယတော ဝါ၊ ဣဒမေဝ ယုတ္တတရံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အမှာကံ ဥပဿယတော ဂါဝုတမတ္တေ’’တိ။ ခေမဋ္ဌာနေတိ အဘယဋ္ဌာနေ။ တဉှိ ခီယန္တိ ဘယာ ဧတ္ထာတိ ခေမံ၊ ခေမဉ္စ တံ ဌာနဉ္စေတိ ခေမဋ္ဌာနန္တိ ကတွာ ‘‘ခေမဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တာဟိ ဘိက္ခုနီဟီတိ အဍ္ဎယောဇနမတ္တေ ဌာနေ ဝသန္တီဟိ။ တာ ဘိက္ခုနိယောတိ ဂါဝုတမတ္တေ ဌာနေ ဝသန္တိယော။ အန္တရာတိ တုမှာကံ၊ အမှာကဉ္စ နိဝါသနဋ္ဌာနဿ၊ နိဝါသနဋ္ဌာနတော ဝါ အန္တရေ ဝေမဇ္ဈေ။ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ နိဿက္ကဝစနံ။ ဌိတေ မဂ္ဂေတိ သမ္ဗန္ဓော ‘‘သန္တိကာ’’တိပဒံ ¶ ‘‘အာဂတ’’ဣတိပဒေ အပါဒါနံ။ တတ္ထာတိ အညာသံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပဿယေ။ ဣတိ ယာစိတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ တတောတိ ဘိက္ခူနံ ယာစိတဗ္ဗတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

စာတုဒ္ဒသေတိ အာသဠှီမာသဿ ဇုဏှပက္ခဿ စတုဒ္ဒသန္နံ ဒိဝသာနံ ပူရဏေ ဒိဝသေ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ။ ‘‘ဩဝါဒ’’န္တိပဒံ ‘‘အနု’’ဣတိပဒေ ကမ္မံ။ အနုဇီဝန္တိယောတိ အနုဂန္တွာ ဇီဝနံ ဝုတ္တိံ ကရောန္တိယော။ ဝုတ္တာ ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုတိယဒိဝသေတိ အာသဠှီပုဏ္ဏမိယံ။ အထာတိ ပက္ကမနာနန္တရံ။ ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခူနံ ပက္ကန္တတ္တာ အပဿနေ။ ‘‘အာဘောဂံ ကတွာ’’တိဣမိနာ အာဘောဂံ အကတွာ ဝသိတုံ ¶ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ သဘိက္ခုကာဝါသံ ဂန္တဗ္ဗမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သာတိ ဝဿစ္ဆေဒါပတ္တိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ကေနစိ ကာရဏေနာတိ ဘိက္ခာစာရဿ အသမ္ပဒါဒိနာ ကေနစိ နိမိတ္တေန။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဘိက္ခူနံ ပက္ကန္တာဒိကာရဏာ အဘိက္ခုကာဝါသေ ဝသန္တိယာ ကိံ အဘိက္ခုကာဝါသေဝ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပဝါရေန္တိယာ ပနာ’’တိအာဒိ။

အနွဒ္ဓမာသန္တိ ဧတ္ထ အနုသဒ္ဒေါ ဝိစ္ဆတ္ထဝါစကော ကမ္မပ္ပဝစနီယော၊ တေန ပယောဂတ္တာ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အဒ္ဓမာသေ အဒ္ဓမာသေ’’တိ။ ပစ္စာသီသိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ပတိပုဗ္ဗော စ အာပုဗ္ဗော စ သိဓာတု ဣစ္ဆတ္ထေတိ အာဟ ‘‘ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ’’တိ။ သိဓာတုယာ ဒွေဘာဝေါ ဟောတိ။ အာပုဗ္ဗော သိသိ ဣစ္ဆာယန္တိပိ ဓာတုပါဌေသု ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဥပေါသထပုစ္ဆက’’န္တိဝစနေ။ ပက္ခဿာတိ ယဿ ကဿစိ ပက္ခဿ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဩဝါဒဿ ယာစနံ ဩဝါဒေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ သောယေဝ အတ္ထော ပယောဇနံ ဩဝါဒတ္ထော၊ တဒတ္ထာယ။ ပါဋိပဒဒိဝသတောတိ ဒုတိယဒိဝသတော။ သော ဟိ စန္ဒော ဝုဒ္ဓိဉ္စ ဟာနိဉ္စ ပဋိမုခံ ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေနာတိ ဝါ ပါဋိပဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန။ ဘဂဝါ ပညပေတီတိ ယောဇနာ။ အညဿာတိ ဓမ္မဿဝနကမ္မတော အညဿ။ နိရန္တရန္တိ အဘိက္ခဏံ၊ ‘‘ပညပေတီ’’တိပဒေ ဘာဝနပုံသကံ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ ဧဝဉ္စ သတီတိ ဧဝံ ဗဟူပကာရေ သတိ စ။ ယန္တိ ယံ ဓမ္မံ။ သာတ္ထိကန္တိ သပယောဇနံ။ ယထာနုသိဋ္ဌန္တိ အနုသိဋ္ဌိယာ အနုရူပံ။ သဗ္ဗာယေဝ ဘိက္ခုနိယောပီတိ ယောဇနာ။ ဟီတိ သစ္စံ။

ဩဝါဒံ ဂစ္ဆတီတိ ဩဝါဒံ ယာစိတုံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမံ ဂစ္ဆတိ။ န ဩဝါဒေါ ဂန္တဗ္ဗောတိ ဩဝါဒံ ယာစိတုံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမော န ဂန္တဗ္ဗော။ ဩဝါဒေါတိ စ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ဟိ သဒ္ဒပယောဂေါ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ ဩဝါဒံ ဂန္တုန္တိ ဩဝါဒံ ယာစနတ္ထာယ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမံ ဂန္တုံ။

‘‘ဒွေ ¶ ¶ တိဿော ဘိက္ခုနိယော’’တိပဒံ ‘‘ယာစိတွာ’’တိပဒေ ဒုတိယာကမ္မံ။ ‘‘ပေသေတဗ္ဗာ’’တိပဒေ ပဌမာကမ္မံ။ ဩဝါဒူပသင်္ကမနန္တိ ဩဝါဒဿ ဂဟဏတ္ထာယ ဥပသင်္ကမနံ။ အာရာမန္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမံ။ တတောတိ ဂမနတော ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေန ဘိက္ခုနာတိ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကေန ဘိက္ခုနာ။ တန္တိ သမ္မတံ ဘိက္ခုံ။

ဥဿဟတီတိ သက္ကောတိ။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒံ အာဝဟေန ပသာဒဇနကေန ကာယဝစီမနောကမ္မေနာတိ အတ္ထော။ သမ္ပာဒေတူတိ တိဝိဓံ သိက္ခံ သမ္ပာဒေတု။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေတူ’’တိ ဝစနမတ္တေန။ ဟီတိ ဖလဇောတကော။ ဧတန္တိ ‘‘တာဟီ’’တိဝစနံ။

ဧတ္ထ စ ဘိက္ခူနံ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလဝသေန ဝစနဝါရော တိဝိဓော ဟောတိ၊ တံ တိဝိဓံ ဝစနဝါရံ ဘိက္ခုနီနံ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလဝသေန တီဟိ ဝစနဝါရေဟိ ဂုဏိတံ ကတွာ နဝ ဝစနဝါရာ ဟောန္တိ၊ တံ အာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတြာယံ ဝစနက္ကမော’’တိ။ တတြာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ။ ဝစနာကာရော ပါကဋောဝ။

ဧကာ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဗဟူဟိ ဘိက္ခုနီဥပဿယေဟိ ဩဝါဒတ္ထာယ ပေသိတေ ဝစနာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော စ အယျာ’’တိအာဒိ။

တေနာပီတိ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကေနာပိ ‘‘ဩဝါဒ’’န္တိပဒံ ‘‘ပဋိဂ္ဂါဟကေနာ’’တိ ပဒေ ကမ္မံ။ ပုန ‘‘ဩဝါဒ’’န္တိပဒံ ‘‘အပဋိဂ္ဂဟေတု’’န္တိပဒေ ကမ္မံ။ ဗလတိ အဿာသပဿာသမတ္တေန ဇီဝတိ၊ န ပညာဇီဝိတေနာတိ ဗာလော။ ဂိလာယတိ ရုဇတီတိ ဂိလာနော။ ဂမိဿတိ ဂန္တုံ ဘဗ္ဗောတိ ဂမိကော။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ဂန္တုံ ဘဗ္ဗော ယော ဘိက္ခု ဂမိဿတိ ဂမနံ ကရိဿတိ၊ ဣတိ တသ္မာ သော ဘိက္ခု ဂမိကော နာမ။ အထ ဝါ ယော ဘိက္ခု ဂန္တုံ ဘဗ္ဗတ္တာ ဂမိဿတိ ဂမနံ ကရိဿတိ၊ ဣတိ တသ္မာ သော ဘိက္ခု ဂမိကော နာမာတိ။ ‘‘ဘဗ္ဗော’’တိ စ ဟေတုအန္တောဂဓဝိသေသနံ။

တတ္ထာတိ ¶ ¶ ဗာလာဒီသု တီသု ပုဂ္ဂလေသု။ ဒုတိယပက္ခဒိဝသေတိ ပါဋိပဒတော ဒုတိယပက္ခဒိဝသေ။ ဥပေါသထဂ္ဂေတိ ဥပေါသထဂေဟေ။ တဉှိ ဥပေါသထံ ဂဏှန္တိ၊ ဥပေါသထော ဝါ ဂယှတိ အသ္မိန္တိ ‘‘ဥပေါသထဂ္ဂ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ။ ‘‘အနာရောစေတု’’န္တိ ဝစနဿ ဉာပကံ ဒဿေတွာ ‘‘အပစ္စာဟရိတု’’န္တိ ဝစနဿ တမေဝ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပရမ္ပိ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထာတိ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကေသု ဘိက္ခူသု။ နော စဿာတိ နော စေ အဿ။ သဘံ ဝါတိ သမဇ္ဇံ ဝါ။ သာ ဟိ သဟ ဘာသန္တိ ဧတ္ထ၊ သန္တေဟိ ဝါ ဘာတိ ဒိဗ္ဗတီတိ ‘‘သဘာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ သဘံ ဝါ ဥပသင်္ကမိဿာမီတိ ယောဇနာ။ တတြာတိ တသ္မိံ သဘာဒိကေ။ ဧဝံ ‘‘တတ္ထာ’’တိပဒေပိ။

စတုဒ္ဒသန္နံ ပူရဏော စာတုဒ္ဒသော၊ တသ္မိံ ပဝါရေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘိက္ခုသင်္ဃေတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သန္တိကေ၊ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ အဇ္ဇတနာတိ ဧတ္ထ အသ္မိံ အဟနိ အဇ္ဇ၊ ဣမသဒ္ဒတော အဟနီတိ အတ္ထေ ဇ္ဇပစ္စယော၊ ဣမသဒ္ဒဿ စ အကာရော၊ အဇ္ဇ ဧဝ အဇ္ဇတနာ၊ သွတ္ထော ဟိ တနပစ္စယော။ အပရသ္မိံ အဟနိ အပရဇ္ဇ၊ အပရသဒ္ဒတော အဟနီတိ အတ္ထေ ဇ္ဇပစ္စယော သတ္တမျန္တောယေဝ။ ဧတ္ထာတိ ပဝါရဏေ၊ ‘‘အနုဇာနာမီ’’တိအာဒိဝစနေ ဝါ။ ဟီတိ သစ္စံ။

ကောလာဟလန္တိ ကောတူဟလံ။ ပဌမံ ဘိက္ခုနီ ယာစိတဗ္ဗာတိ သင်္ဃေန ပဌမံ ဘိက္ခုနီ ယာစိတဗ္ဗာ။

တာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝစနီယော အဿာတိ ယောဇနာ။ ပဿန္တော ပဋိကရိဿတီတိ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ပဿန္တော ဟုတွာ ပဋိကရိဿတိ။

ဥဘိန္နန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ။ ယထာဌာနေယေဝါတိ ယံ ယံ ဌာနံ ယထာဌာနံ၊ တသ္မိံ ယထာဌာနေယေဝ။ ကေနစိ ပရိယာယေနာတိ ကေနစိ ကာရဏေန။ အဝပုဗ္ဗော ဝရသဒ္ဒေါ ပိဟိတတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပိဟိတော’’တိ။ ဝစနံယေဝါတိ ဩဝါဒဝစနံယေဝ။ ပထောတိ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ ဌာနဿ ကာရဏတ္တာ ပထော။ ဒေါသံ ပနာတိ အဘိက္ကမနာဒီသု ¶ အာဒီနဝံ ပန။ အဉ္ဇေန္တီတိ မက္ခေန္တိ။ ဘိက္ခူဟိ ပန ဩဝဒိတုံ အနုသာသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

အညန္တိ ဩဝါဒတော အညံ။ ဧသောတိ ဂရုဓမ္မော။

၁၅၀။ ‘‘အဓမ္မကမ္မေ’’တိ ဧတ္ထ ကတမံ ကမ္မံ နာမာတိ အာဟ ‘‘အဓမ္မကမ္မေတိအာဒီသူ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ အဓမ္မကမ္မဓမ္မကမ္မေသု။

၁၅၂။ ဥဒ္ဒေသံ ဒေန္တော ဘဏတိ၊ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဩသာရေတီတိ ကထေတိ။ စတုပရိသတီတိ စတုပရိသသ္မိံ။ တတြာပီတိ တေန ဘိက္ခုနီနံ သုဏနကာရဏေနာတိ။ ပဌမံ။

၂။ အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒံ

၁၅၃။ ဒုတိယေ ¶ ပရိယာယသဒ္ဒေါ ဝါရတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝါရေနာ’’တိ။ ဝါရောတိ စ အနုက္ကမောယေဝါတိ အာဟ ‘‘ပဋိပါဋိယာတိ အတ္ထော’’တိ။ အဓိကံ စိတ္တံ ဣမဿာတိ အဓိစေတောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဓိစိတ္တဝတော’’တိအာဒိ။ အဓိစိတ္တံ နာမ ဣဓ အရဟတ္တဖလစိတ္တမေဝ၊ န ဝိပဿနာပါဒကဘူတံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တဖလစိတ္တေနာ’’တိ။ ‘‘အဓိစိတ္တသိက္ခာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၄၅၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅၊ မ။ နိ။ ၁။၄၉၇၊ အ။ နိ။ ၆။၁၀၅၊ မဟာနိ။ ၁၀) ဟိ ဝိပဿနာပါဒကဘူတံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ ‘‘အဓိစိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ န ပမဇ္ဇတောတိ န ပမဇ္ဇန္တဿ။ သာတစ္စကိရိယာယာတိ သတတကရဏေန။ ဥဘော လောကေ မုနတိ ဇာနာတီတိ မုနီတိ စ၊ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ မုနနဋ္ဌေန ဇာနနတ္ထေန၊ တမဿတ္ထီတိ မုနီတိ စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မုနိနောတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ယော မုနတိ…ပေ… မုနနေန ဝါ’’တိဣမိနာ ပဌမတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘မောနံ ဝုစ္စတိ…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိဣမိနာ ဒုတိယတ္ထံ ဒဿေတိ။ မုန ဂတိယန္တိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၅ ပကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ယော မုနတီ’’တိ ဧတ္ထ ဘူဝါဒိဂဏိကော မုနဓာတုယေဝ၊ န ကီယာဒိဂဏိကော မုဓာတူတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ မုန ဉာဏေတိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၇ ကိယာဒိဂဏိက) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘မုနာတီ’’တိ ကီယာဒိဂဏိကောဝ။ ဓာတွန္တနကာရလောပေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏ’’န္တိ စေတ္ထ ဉာဏံ နာမ ¶ အရဟတ္တဉာဏမေဝ။ မောနဿ ပထော မောနပထောတိ ဝုတ္တေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာဝ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသူ’’တိ။ အထ ဝါ အဓိသီလသိက္ခာဒယော အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘တီသု ဝါ သိက္ခာသူ’’တိ။ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒန္တိ အရဟတ္တဉာဏဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တံ သီလသမထဝိပဿနာသင်္ခါတံ ပဋိပဒံ။ ပုဗ္ဗဘာဂေတိ အရဟတ္တဉာဏဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အဓိစေတသော…ပေ… သိက္ခတော’’တိ ဝစနေ။ ‘‘တာဒိနော’’တိပဒံ ‘‘မုနိနော’’တိပဒေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘တာဒိသဿ ခီဏာသဝမုနိနော’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘သောကာ န ဘဝန္တိ တာဒိနော’’တိ ဝစနေ။ ရာဂါဒယော ဥပသမေတီတိ ဥပသန္တောတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ရာဂါဒီန’’န္တိ။ သတိ အဿတ္ထီတိ သတိမာတိ ကတွာ မန္တုသဒ္ဒေါ နိစ္စယောဂတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သတိယာ အဝိရဟိတဿာ’’တိ။

န ကသီယတိ န ဝိလေခီယတီတိ အကာသော၊ သောယေဝ အာကာသော။ အန္တရေန ဆိဒ္ဒေန ဣက္ခိတဗ္ဗောတိ အန္တလိက္ခော။ အာကာသော ဟိ စတုဗ္ဗိဓော အဇဋာကာသော၊ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသော၊ ပရိစ္ဆိန္နာကာသော၊ ရူပပရိစ္ဆေဒါကာသောတိ။ တတ္ထ အဇဋာကာသောဝ ဣဓာဓိပ္ပေတော ‘‘အန္တလိက္ခေ’’တိ ဝိသေသိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘န ကသိဏုဂ္ဃာဋိမေ၊ န ပန ရူပပရိစ္ဆေဒေ’’တိ။ ပရိစ္ဆိန္နာကာသောပိ ရူပပရိစ္ဆေဒါကာသေန သင်္ဂဟိတော။ ‘‘မ’’န္တိ ပဒံ ‘‘အဝမညန္တီ’’တိ ပဒေ ကမ္မံ။ ဧတ္တကမေဝါတိ ဧတပ္ပမာဏံ ¶ ‘‘အဓိစေတသော’’တိအာဒိသင်္ခါတံ ဝစနမေဝ၊ န အညံ ဗုဒ္ဓဝစနန္တိ အတ္ထော။ အယန္တိ စူဠပန္ထကော ထေရော။ ဟန္ဒာတိ ဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ မမ အာနုဘာဝံ ဒဿေမိ၊ တုမှေ ပဿထ ဂဏှထာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုဋ္ဌာယာတိ တတော စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ။ အန္တရာပိ ဓာယတီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒဿ အဋ္ဌာနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တရဓာယတိပီ’’တိ။ ဧသေဝ နယော ‘‘သေယျမ္ပိ ကပ္ပေတီ’’တိ ဧတ္ထပိ။ ထေရောတိ စူဠပန္ထကော ထေရော။ ဣဒံ ပဒံ အန္တရန္တရာ ယုတ္တဋ္ဌာနေသု သမ္ဗန္ဓိတွာ ‘‘တဉ္စေဝ ဘဏတီ’’တိဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဘာတုထေရဿာတိ ဇေဋ္ဌကဘာတုဘူတဿ မဟာပန္ထကထေရဿ။

ပဒ္မန္တိ ¶ ဂါထာယံ တယော ပါဒါ ဣန္ဒဝဇိရာ၊ စတုတ္ထပါဒေါ ဥပေန္ဒဝဇိရော။ တသ္မာ ပဒ္မန္တိ ဧတ္ထ မကာရေ ပရေ ဒုကာရုကာရဿ လောပံ ကတွာ ပရက္ခရံ နေတွာ ‘‘ပဒ္မ’’န္တိ ဒွိဘာဝေန လိခိတဗ္ဗံ။ အဝီတဂန္ဓန္တိ ဧတ္ထ ဝီတိ ဒီဃုစ္စာရဏမေဝ ယုတ္တံ။ ပင်္ကေ ဒဝတိ ဂစ္ဆတီတိ ပဒုမံ။ ကောကံ ဒုဂ္ဂန္ဓဿ အာဒါနံ နုဒတိ အပနေတီတိ ကောကနုဒံ။ သုန္ဒရော ဂန္ဓော ဣမဿာတိ သုဂန္ဓံ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ယထာ ကောကနုဒသင်္ခါတံ သုဂန္ဓံ ပါတော ပဂေဝ ဗာလာတပေန ဖုလ္လံ ဝိကသိတံ အဝီတဂန္ဓံ ဟုတွာ ဝိရောစမာနံ ပဒုမံ သိယာ၊ တထာ အင်္ဂီရသံ အင်္ဂိတော သရီရတော နိစ္ဆရဏပဘဿရရသံ ဟုတွာ ဝိရောစမာနဘူတံ အန္တလိက္ခေ တပန္တံ အာဒိစ္စံ ဣဝ တေဓာတုကေ တပန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။

ပဂုဏန္တိ ဝါစုဂ္ဂတံ။ တတောတိ အသက္ကုဏေယျတော။ နန္တိ စူဠပန္ထကံ။ ထေရောတိ မဟာပန္ထကော ထေရော နိက္ကဍ္ဎာပေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတိ စူဠပန္ထကော။ အထာတိ တသ္မိံ ကာလေ။ ဘဂဝါ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ အာသယာနုသယဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏသင်္ခါတေန သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ စက္ခုနာ။ တန္တိ စူဠပန္ထကံ။ တဿာတိ စူဠပန္ထကဿ။ အထာတိ တသ္မိံ အာရောစနကာလေ။ အဿာတိ စူဠပန္ထကဿ၊ ဒတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရဇံ မလံ ဟရတိ အပနေတီတိ ရဇောဟရဏံ၊ ပိလောတိကခဏ္ဍံ။ သောတိ စူဠပန္ထကော။ တဿာတိ ပိလောတိကခဏ္ဍဿ၊ ‘‘အန္တ’’န္တိပဒေ အဝယဝိသမ္ဗန္ဓော။ ပရိသုဒ္ဓမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ အပရိသုဒ္ဓေ ပိလောတိကခဏ္ဍေ ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။ သံဝေဂန္တိ သန္တာသံ ဘယန္တိ အတ္ထော။ အထာတိ တသ္မိံ အာရမ္ဘကာလေ။ အဿာတိ စူဠပန္ထကဿ။ ‘‘တ’’န္တိပဒံ ‘‘မမာယနဘာဝ’’န္တိပဒေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒံ

၁၆၂။ တတိယေ ‘‘ဩဝဒတိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ဝိသေသတော အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ¶ အာဟ ‘‘အဋ္ဌဟိ ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝဒန္တဿေဝ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ။ ဣတောတိ ဣမသ္မာ သိက္ခာပဒမှာ။ ယတ္ထ ¶ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ သဗ္ဗတ္ထ တတ္ထ တတ္ထာတိ ယောဇနာတိ။ တတိယံ။

ပကိဏ္ဏကကထာ

ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တီဏိ ပါစိတ္တိယာနီတိ ဘိက္ခုနော အသမ္မတတ္တာ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ၊ သူရိယဿ အတ္ထင်္ဂတတ္တာ ဧကံ၊ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဥပသင်္ကမိတတ္တာ ဧကန္တိ တီဏိ ပါစိတ္တိယာနိ။ ကထန္တိ ကေန ကာရဏေန ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ဘိက္ခုနုပဿယံ။ တဿေဝါတိ သမ္မတဿေဝ ဘိက္ခုနော။ အညေန ဓမ္မေနာတိ ဂရုဓမ္မေဟိ အညေန ဓမ္မေန။ ဒိဝါ ပနာတိ သူရိယုဂ္ဂမနတော တဿ အနတ္ထင်္ဂတေယေဝါတိ။

၄။ အာမိသသိက္ခာပဒံ

၁၆၄။ စတုတ္ထေ ဗဟုံ မာနံ ကတံ ယေဟီတိ ဗဟုကတာ။ ဗဟုကတာ ဟုတွာ န ဩဝဒန္တီတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ဗဟုကတာ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မေတိ သီလာဒိဓမ္မေ။ အဓိပ္ပာယောတိ ‘‘န ဗဟုကတာ’’တိပဒဿ၊ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ဝါ အဓိပ္ပာယောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကတ္တုကာမောတိ အာဒီန’’န္တိပဒံ ‘‘အတ္ထော’’တိပဒေ ဝါစကသမ္ဗန္ဓော။

အသမ္မတော နာမ ဌပိတော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ သမ္မုတိန္တိ ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိံ။ ပစ္ဆာ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတောတိ ယောဇနာတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ စီဝရဒါနသိက္ခာပဒံ

၁၆၉။ ပဉ္စမေ ရထိကာယာတိ ရစ္ဆာယ။ သာ ဟိ ရထဿ ဟိတတ္တာ ရထိကာတိ ဝုစ္စတိ။ သန္ဒိဋ္ဌာတိ သမောဓာနဝသေန ဒဿီယိတ္ထာတိ သန္ဒိဋ္ဌာ။ ဒိဋ္ဌမတ္တကာ မိတ္တာတိ အာဟ ‘‘မိတ္တာ’’တိ။ သေသန္တိ ဝုတ္တဝစနတော သေသံ ဝစနံ။ တတြာတိ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒေ။ ဟီတိ ဝိသေသဇောတကံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ စီဝရဒါနသိက္ခာပဒေတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒံ

၁၇၅။ ဆဋ္ဌေ ¶ ¶ ဥဒါယီတိ ဧတ္ထ မဟာဥဒါယီ၊ ကာဠုဒါယီ၊ လာဠုဒါယီတိ တယော ဥဒါယီ ဟောန္တိ။ တေသု တတိယောဝါဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘လာဠုဒါယီ’’တိ။ ပဘာဝေန ဌာတိ ပဝတ္တတီတိ ပဋ္ဌောတိ ကတေ ပဋိဗလောဝ လဗ္ဘတိ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိဗလော’’တိ။ နိပုဏောတိ ကုသလော။ ‘‘ပဋိဘာနေန ကတစိတ္တ’’န္တိဣမိနာ ‘‘ပဋိဘာနစိတ္တ’’န္တိ ပဒဿ မဇ္ဈေ ပဒလောပံ ဒဿေတိ။ သောတိ လာဠုဒါယီ အကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ စီဝရဿ။ ‘‘ယထာသံဟဋ’’န္တိ ဧတ္ထ ဧဝသဒ္ဒေါ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ယထာသံဟဋမေဝါ’’တိ။

၁၇၆။ ယံ စီဝရံ နိဝါသိတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ သက္ကာ ဟောတိ၊ တံ စီဝရံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဟီတိ ဧဝမေဝ။ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိဣမိနာ ‘‘သယံ သိဗ္ဗတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဧတ္ထ အန္တရာပတ္တိံ ဒဿေတိ။ အာရာတိ သူစိ။ သာ ဟိ အရတိ နိဿင်္ဂဝသေန ဂစ္ဆတိ ပဝိသတီတိ ‘‘အာရာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿာ ပထော ဂမနံ အာရာပထော၊ တသ္မိံ၊ အာရာပထဿ နီဟရဏာဝသာနတ္တာ ‘‘နီဟရဏေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သတက္ခတ္တုမ္ပီတိ အနေကက္ခတ္တုမ္ပိ။ အာဏတ္တောတိ အာဏာပီယတီတိ အာဏတ္တော။ ‘‘အာဏာပိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဏာပေသဒ္ဒဿ လောပံ၊ ဣကာရဿ စ အကာရံ ကတွာ၊ ‘‘အာဒတ္တေ’’တိ အာချာတပဒေ တေဝိဘတ္တိယာ ဝိယ တပစ္စယဿ စ ဒွိဘာဝံ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သကိံ စီဝရံ သိဗ္ဗာတိ ဝုတ္တော’’တိ။ အထ ပနာတိ တတော အညထာ ပန။ အာဏတ္တဿာတိ အာဏာပိတဿ။ သမ္ဗဟုလာနိပိ ပါစိတ္တိယာနိ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ယေပိ နိဿိတကာ သိဗ္ဗန္တီတိ ယောဇနာ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု သိဗ္ဗန္တေသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသန္တိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ။ တေသမ္ပီတိ နိဿိတကာနမ္ပိ။ ဉာတိကာနံ ဘိက္ခုနီနံ စီဝရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အန္တေဝါသိကေဟီ’’တိပဒံ ‘‘သိဗ္ဗာပေန္တီ’’တိပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ တတြာပီတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ သိဗ္ဗာပနေပိ။ ‘‘အန္တေဝါသိကေ’’တိပဒံ ‘‘ဝဉ္စေတွာ’’တိပဒေ ¶ သုဒ္ဓကမ္မံ၊ ‘‘သိဗ္ဗာပေန္တီ’’တိပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ ဣတရေသန္တိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနန္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သံဝိဓာနသိက္ခာပဒံ

၁၈၁။ သတ္တမေ ‘‘တာသံ ဘိက္ခုနီနံ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တီန’’န္တိ ပဒါနိ ‘‘ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ပါဌသေသေန ယောဇေတဗ္ဗာနီတိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တီနံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။ တာ ဘိက္ခုနိယော ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တိယောတိ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသံ ကတွာ ‘‘ဒူသေသု’’န္တိပဒေန ယောဇေတဗ္ဗာနီတိ အာဟ ‘‘တာ ဘိက္ခုနိယော ¶ စောရာ ဒူသယိံသူ’’တိ။ အထ ဝါ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသမကတွာ ‘‘အစ္ဆိန္ဒိံသူ’’တိ ပဒေ ‘‘ပတ္တစီဝရ’’န္တိပဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ‘‘ဒူသေသု’’န္တိပဒေ ‘‘သီလ’’န္တိ ပါဌံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၈၂-၃။ သံပုဗ္ဗော၊ ဝိပုဗ္ဗော စ ဓာဓာတု တွာပစ္စယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သံဝိဒဟိတွာ’’တိ။ ကုက္ကုဋောတိ တမ္ဗစူဠော။ သော ဟိ ကုကတိ အာဟာရတ္ထံ ပါဏကာဒယော အာဒဒါတီတိ ကုက္ကုဋော။ အယန္တိ ဂါမော။ အဓိကရဏေ ဏောတိ အာဟ ‘‘သမ္ပဒန္တိ ဧတ္ထာ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ စ ဧတသ္မိံ ဂါမေ။ ဥတ္တရပဒဿ အဓိကရဏတ္ထတ္တာ ပုဗ္ဗပဒေန ဆဋ္ဌီသမာသောတိ အာဟ ‘‘ကုက္ကုဋာန’’န္တိအာဒိ။ ဧဝံ ဏသဒ္ဒဿ အဓိကရဏတ္ထံ၊ ပုဗ္ဗပဒေန ဆဋ္ဌီသမာသဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဏသဒ္ဒဿ ဘာဝတ္ထံ၊ ပုဗ္ဗပဒေန ဗာဟိရတ္ထသမာသဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အထ ဝါ’’တိ။ တတ္ထာတိ ပစ္ဆိမပါဌေ။ ဥပ္ပတိတွာတိ ဥဍ္ဍိတွာ ဥဒ္ဓံ အာကာသံ လင်္ဂိတွာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ပစ္ဆိမပါဌေ။ ဒွိဓာတိ ပဒဂမနပက္ခဂမနဝသေန ဒွိပကာရေန။ ‘‘ဥပစာရော န လဗ္ဘတီ’’တိဣမိနာ ဂါမန္တရော န ဟောတိ၊ ဧကဂါမောယေဝ ပန ဟောတိ၊ တသ္မာ အာပတ္တိပိ ဧကာယေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ပစ္စူသေတိ ပဘာတေ။ သော ဟိ ပဋိဝိရုဒ္ဓံ တိမိရံ ဥသေတိ နာသေတီတိ ပစ္စူသောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝဿန္တဿာတိ ရဝန္တဿ။ ‘‘ဝစနတော’’တိပဒံ ‘‘အာပတ္တိယေဝါ’’တိပဒေ ဉာပကဟေတု။ ရတနမတ္တန္တရောတိ ကုက္ကုပမာဏေန ဗျဝဓာနော။

တတြာတိ ¶ ‘‘ဂါမန္တရေ ဂါမန္တရေ’’တိ ဝစနေ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ ဥဘောပီတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနိယောပိ သံဝိဒဟန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ န ဝဒန္တီတိ အဋ္ဌကထာစရိယာ န ကထယန္တိ။ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ သမာဂမဋ္ဌာနံ စတုက္ကံ၊ ဒွိန္နံ၊ တိဏ္ဏံ၊ စတုက္ကတော အတိရေကာနံ ဝါ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗဒ္ဓဋ္ဌာနံ သိင်္ဃာဋကံ။ တတြာပီတိ ဥပစာရောက္ကမနေပိ။ ဂါမတောတိ အတ္တနော ဂါမတော။ ယာဝ န ဩက္ကမန္တိ၊ တာဝါတိ ယောဇနာ။ သန္ဓာယာတိ အာရဗ္ဘ။ အထာတိ တသ္မိံ နိက္ခမနကာလေ။ ဒွေပီတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနိယောပိ ဂစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဝစနံ။

ဟီတိ ဝိသေသော။ ‘‘ဂါမန္တရေ ဂါမန္တရေ’’တိ ပုရိမသ္မိံ နယေ အတိက္ကမေ အနာပတ္တိ၊ ဩက္ကမနေ အာပတ္တီတိ အယံ ဝိသေသော။

၁၈၄။ ဂတပုဗ္ဗတ္ထာတိ ဂတပုဗ္ဗာ အတ္ထ ဘဝထာတိ အတ္ထော။ ဧဟိ ဂစ္ဆာမာတိ ဝါ အာဂစ္ဆေယျာသီတိ ဝါ ဝဒတီတိ ယောဇနာ။ စေတိယဝန္ဒနတ္ထန္တိ ထူပဿ ဝန္ဒိတုံ။

၁၈၅။ ဝိသင်္ကေတေနာတိ ¶ ဧတ္ထ ကာလဝိသင်္ကေတော၊ ဒွါရဝိသင်္ကေတော၊ မဂ္ဂဝိသင်္ကေတောတိ တိဝိဓော။ တတ္ထ ကာလဝိသင်္ကေတေနေဝ အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘ဝိသင်္ကေတေန ဂစ္ဆန္တိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ အာဟ။ ဒွါရဝိသင်္ကေတေန ဝါ မဂ္ဂဝိသင်္ကေတေန ဝါ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထိ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပုရေဘတ္တ’’န္တိအာဒိ။ စက္ကသမာရုဠှာတိ ဣရိယာပထစက္ကံ ဝါ သကဋစက္ကံ ဝါ သမ္မာ အာရုဠှာ။ ဇနပဒါတိ ဇနကောဋ္ဌာသာ။ ပရိယာယန္တီတိ ပရိ ပုနပ္ပုနံ ယန္တိ စ အာယန္တိ စာတိ။ သတ္တမံ။

၈။ နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒံ

၁၈၈။ အဋ္ဌမေ သဟ အညမညံ ထဝနံ အဘိတ္ထဝနံ သန္ထဝေါ၊ သင်္ဂမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မိတ္တဘာဝေန သန္ထဝေါ မိတ္တသန္ထဝေါ၊ လောကေဟိ အဿာဒေတဗ္ဗော စ သော မိတ္တသန္ထဝေါ စေတိ လောကဿာဒမိတ္တသန္ထဝေါ၊ တဿ ဝသော ပဘူ၊ တေန ဝါ အာယတ္တောတိ လောကဿာဒမိတ္တသန္ထဝဝသော၊ တေန။ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒ္ဓံဂါမိနီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓ’’န္တိအာဒိ။ ဥဒ္ဓန္တိ စ ဣဓ ပဋိသောတော။ တေနာဟ ¶ ‘‘နဒိယာ ပဋိသောတ’’န္တိ။ ‘‘ဥဒ္ဓံဂါမိနိ’’န္တိမာတိကာပဒံ ‘‘ဥဇ္ဇဝနိကာယာ’’တိပဒဘာဇနိယာ သံသန္ဒေန္တော အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယောတိ ဘိက္ခု။ ဥဒ္ဓံ ဇဝနတောတိ ပဋိသောတံ ဂမနတော။ တေနာတိ တေန ဟေတုနာ။ အဿာတိ ‘‘ဥဒ္ဓံဂါမိနိ’’န္တိပဒဿ။ အနုသောတံ ဣဓ အဓော နာမာတိ အာဟ ‘‘အနုသောတ’’န္တိ။ အဿပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပုရိမာပေက္ခော။ တတ္ထာတိ ‘‘ဥဒ္ဓံဂါမိနိံ ဝါ အဓောဂါမိနိံ ဝါ’’တိဝစနေ။ ယန္တိ နာဝံ ဟရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမ္ပဋိပါဒနတ္ထန္တိ သမ္မာ ပဋိမုခံ ပါဒနတ္ထံ၊ ဥဇုပဇ္ဇာပနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ နာဝါယံ။ ‘‘ဌပေတွာ’’တိပဒဘာဇနိမပေက္ခိတွာ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေ နိဿက္ကဝစန’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အညတြာ’’တိ မာတိကာပဒေ အပေက္ခိတေ နိဿက္ကတ္ထေ နိဿက္ကဝစနမ္ပိ ယုဇ္ဇတေဝ။

၁၈၉။ ဧကံ တီရံ အဂါမကံ အရညံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မဇ္ဈေန ဂမနေပီတိ ပိသဒ္ဒေါ အဂါမကအရညတီရပဿေန ဂမနေ ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။ န ကေဝလံ နဒိယာတိ ကေဝလံ နဒိယာ ဧဝ အနာပတ္တိ နာတိ ယောဇနာ၊ အညေသုပိ သမုဒ္ဒါဒီသု အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယောပိ ဘိက္ခု ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

၁၉၁။ ကာလဝိသင်္ကေတော၊ တိတ္ထဝိသင်္ကေတော၊ နာဝါဝိသင်္ကေတောတိ တိဝိဓော ဝိသင်္ကေတော။ တတ္ထ ကာလဝိသင်္ကေတေန ¶ အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘ဝိသင်္ကေတေန အဘိရုဟန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညေန ဝိသင်္ကေတေန အာပတ္တိယေဝ၊ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဓာပီ’’တိအာဒီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပရိပါစိတသိက္ခာပဒံ

၁၉၂။ နဝမေ မဟာနာဂေသူတိ မဟာအရဟန္တေသု တိဋ္ဌမာနေသု သန္တေသု၊ စေတကေ ပေဿဘူတေ နဝကေ ဘိက္ခူ နိမန္တေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတရထာတိ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသတော ဝါ ပါဌသေသတော ဝါ အညေန ပကာရေန။ အန္တရံ မဇ္ဈံ ပတ္တာ ကထာ အန္တရကထာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝသာန’’န္တိအာဒိ။ ပကိရီယိတ္ထာတိ ပကတာ၊ န ¶ ပကတာ ဝိပ္ပကတာတိ ဝုတ္တေ ကရိယမာနကထာဝါတိ အာဟ ‘‘ကရိယမာနာ ဟောတီ’’တိ။ အဒ္ဓစ္ဆိကေနာတိ ဥပဍ္ဎစက္ခုနာ။ တေဟီတိ ထေရေဟိ။

၁၉၄။ လဒ္ဓဗ္ဗန္တိ လဒ္ဓါရဟံ။ အဿာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိပရိပါစိတ’’န္တိပဒဿ။ သမ္မာ အာရဘိတဗ္ဗောတိ သမာရမ္ဘောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမာရဒ္ဓံ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဋိယာဒိတဿာတိ ပရိပါစိတဿ ဘတ္တဿ။ ဂိဟီနံ သမာရမ္ဘောတိ ဂိဟိသမာရမ္ဘော၊ ကတွတ္ထေ စေတံ သာမိဝစနံ။ တတောတိ တတော ဘတ္တတော။ အညတြာတိ ဝိနာ။ တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော အာဟ ‘‘တံ ပိဏ္ဍပါတံ ဌပေတွာ’’တိ။ ပဒဘာဇနေ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဉာတကပဝါရိတေဟီ’’တိပဒံ ‘‘အသမာရဒ္ဓါ’’တိပဒေ ကတ္တာ။ အတ္ထတောတိ ဘိက္ခုနိအပရိပါစိတအတ္ထတော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အတ္ထတော သမာရဒ္ဓါဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ။

၁၉၅။ ပဋိယာဒိတန္တိ ပဋိယတ္တံ။ ပကတိယာ ပဋိယတ္တံ ပကတိပဋိယတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပကတိယာ’’တိအာဒိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ တဿေဝ ဘိက္ခုနော။ အညဿာတိ တတော အညဿ ဘိက္ခုနော။

၁၉၇။ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတေပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဘိက္ခုနိအပရိပါစိတေ ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတီတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ

၁၉၈။ ဒသမေ ပါဠိအတ္ထော စာတိ ဧတ္ထ ပါဠိသဒ္ဒေါ ဝိနိစ္ဆိယသဒ္ဒေ စ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ပါဠိဝိနိစ္ဆယော’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ‘‘ဣဒံ သိက္ခာပဒ’’န္တိပဒံ ‘‘ဧကပရိစ္ဆေဒ’’န္တိပဒေ ¶ တုလျတ္ထကတ္တာ၊ ‘‘ပညတ္တ’’န္တိပဒေ ကမ္မံ။ ဥပရီတိ အစေလကဝဂ္ဂေတိ။ ဒသမံ။

ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ ဘောဇနဝဂ္ဂေါ

၁။ အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၂၀၃။ ဘောဇနဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ အာဝသထေ ပညတ္တော ပိဏ္ဍော အာဝသထပိဏ္ဍောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမန္တာ’’တိအာဒိ။ ပရိက္ခိတ္တန္တိ ပရိဝုတံ အာဝသထန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဒ္ဓံ ပထံ ဂစ္ဆန္တီတိ အဒ္ဓိကာ။ ဂိလာယန္တိ ရုဇန္တီတိ ဂိလာနာ။ ဂဗ္ဘော ကုစ္ဆိဋ္ဌသတ္တော ဧတာသန္တိ ဂဗ္ဘိနိယော။ မလံ ပဗ္ဗာဇေန္တီတိ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တေသံ ယထာနုရူပန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပညတ္တာနိ မဉ္စပီဌာနိ ဧတ္ထာတိ ပညတ္တမဉ္စပီဌော၊ တံ။ အနေကဂဗ္ဘပရိစ္ဆေဒံ အနေကပမုခပရိစ္ဆေဒံ အာဝသထံ ကတွာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ အာဝသထေ။ တေသံ တေသန္တိ အဒ္ဓိကာဒီနံ။ ဟိယျောသဒ္ဒဿ အတီတာနန္တရာဟဿ စ အနာဂတာနန္တရာဟဿ စ ဝါစကတ္တာ ဣဓ အနာဂတာနန္တရာဟဝါစကောတိ အာဟ ‘‘သွေပီ’’တိ။ ကုဟိံ ဂတာ ဣတိ ဝုတ္တေတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကုက္ကုစ္စာယန္တော’’တိပဒဿ နာမဓာတုံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကုက္ကုစ္စံ ကရောန္တော’’တိ။

၂၀၆။ ‘‘အဒ္ဓယောဇနံ ဝါ ယောဇနံ ဝါ’’တိဣမိနာ ‘‘ပက္ကမိတု’’န္တိပဒဿ ကမ္မံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဂန္တု’’န္တိဣမိနာ ကမုသဒ္ဒဿ ပဒဝိက္ခေပတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘အနောဒိဿာ’’တိပဒဿ တွာပစ္စယန္တဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အနုဒ္ဒိသိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါသံ ဍေတီတိ ပါသဏ္ဍော၊ သတ္တာနံ စိတ္တေသု ဒိဋ္ဌိပါသံ ခိပတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တဏှာပါသံ၊ ဒိဋ္ဌိပါသဉ္စ ဍေတိ ဥဍ္ဍေတီတိ ပါသဏ္ဍော၊ တံ ပါသဏ္ဍံ။ ယာဝတတ္ထော ပညတ္တော ဟောတီတိ ယာဝတာ အတ္ထော ဟောတိ၊ တာဝတာ ပညတ္တော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ယာဝဒတ္ထော’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ သကိံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဧကဒိဝသံ သကိံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧတ္ထာတိ ¶ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ဧကကုလေန ဝါ ပညတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဧကတော ဟုတွာ ပညတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ နာနာကုလေဟိ ပညတ္တံ ပိဏ္ဍန္တိ ယောဇနာ။ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ နာနာကုလာနိ ဧကတော အဟုတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ ပညတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယောပိ ပိဏ္ဍော ¶ ဆိဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာတိ အသဒ္ဓိယာဒိပါပစိတ္တတ္တာ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ။

၂၀၈။ အနုဝသိတွာတိ ပုနပ္ပုနံ ဝသိတွာ။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂစ္ဆန္တတ္တာ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ တာဝ ယုတ္တံ ဟောတု၊ ဂတဋ္ဌာနေ ပန ဂမိတတ္တာ ကထံ? ပစ္စုပ္ပန္နသမီပေါပိ အတီတော တေန သင်္ဂဟိတတ္တာ ယုတ္တံ။ ‘‘ကုတော နု တွံ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆသီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၀) ဝိယ။ တံသမီပေါပိ ဟိ တာဒိသော။ နာနာဋ္ဌာနေသု နာနာကုလာနံ သန္တကေ ပကတိယာ အနာပတ္တိဘာဝတော နာနာဋ္ဌာနေသု ဧကကုလဿေဝ သန္တကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ။ အာရဒ္ဓဿ ဝိစ္ဆေဒတ္တာ ‘‘ပုန ဧကဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတုံ လဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဩဒိဿာ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ဘိက္ခူယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခူနံယေဝါ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒံ

၂၀၉။ ဒုတိယေ ပဟီနလာဘသက္ကာရဿ ဟေတုံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သော ကိရာ’’တိအာဒိ။ သောတိ ဒေဝဒတ္တော။ ‘‘အဟောသီ’’တိ စ ‘‘ပါကဋော ဇာတော’’တိ စ ယောဇေတဗ္ဗော။ အဇာတသတ္တုနာတိ အဇာတဿေယေဝ ပိတုရာဇဿ သတ္တုဘာဝတော အဇာတသတ္တုနာ၊ ‘‘မာရာပေတွာ’’တိပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ ရာဇာနန္တိ ဗိမ္ဗိသာရရာဇံ၊ ‘‘မာရာပေတွာ’’တိပဒေ ဓာတုကမ္မံ။ အဘိမာရေတိ အဘိနိလီယိတွာ ဘဂဝတော မာရဏတ္ထာယ ပေသိတေ ဓနုဓရေ။ ဂူဠှပဋိစ္ဆန္နောတိ ဂုဟိတော ဟုတွာ ပဋိစ္ဆန္နော။ ပရိကထာယာတိ ပရိဂုဟနာယ ကထာယ။ ‘‘ရာဇာနမ္ပီ’’တိပဒံ ‘‘မာရာပေသီ’’တိပဒေ ဓာတုကမ္မံ။ ပဝိဇ္ဈီတိ ပဝဋ္ဋေသိ။ တတောတိ တတော ဝုတ္တတော ပရံ ဥဋ္ဌဟိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ နဂရေ နိဝသန္တီတိ နာဂရာ။ ရာဇာတိ အဇာတသတ္တုရာဇာ။ သာသနကဏ္ဋကန္တိသာသနဿ ကဏ္ဋကသဒိသတ္တာ သာသနကဏ္ဋကံ။ တတောတိ နီဟရတော။ ဥပဋ္ဌာနမ္ပီတိ ဥပဋ္ဌာနမ္ပိ၊ ဥပဋ္ဌာနတ္ထာယပိ ဝါ။ အညေပီတိ ရာဇတော အညေပိ။ အဿာတိ ဒေဝဒတ္တဿ။ ကိဉ္စိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ‘‘ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စိ ဝါ အဘိဝါဒနာဒိ ‘‘ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ကုလေသု ¶ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇနဿ ဟေတုံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာ မေ’’တိအာဒိ။ ပေါသေန္တော ဟုတွာ ဘုဉ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၁၁။ ဘတ္တံ အနဓိဝါသေန္တာနံ ကသ္မာ စီဝရံ ပရိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ဘတ္တံ အဂဏှန္တာန’’န္တိအာဒိ။

၂၁၂။ စီဝရကာရကေ ¶ ဘိက္ခူ ဘတ္တေန ကသ္မာ နိမန္တေန္တီတိ အာဟ ‘‘ဂါမေ’’တိအာဒိ။

၂၁၅။ နာနာဝေရဇ္ဇကေတိ ဧတ္ထ ရညော ဣဒံ ရဇ္ဇံ၊ ဝိသဒိသံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ၊ နာနပ္ပကာရံ ဝိရဇ္ဇံ နာနာဝိရဇ္ဇံ။ နာနာဝိရဇ္ဇေဟိ အာဂတာ နာနာဝေရဇ္ဇကာ။ မဇ္ဈေ ဝုဒ္ဓိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နာနာဝိဓေဟိ အညရဇ္ဇေဟိ အာဂတေ’’တိ။ အညရဇ္ဇေဟီတိ ရာဇဂဟတော အညေဟိ ရဇ္ဇေဟိ။ ရဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ရဉ္ဇန္တိ ဝုတ္တေ နိဂ္ဂဟိတဿ အနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နာနာဝေရဉ္ဇကေဣတိပိ ပါဌော’’တိ။

၂၁၈။ ဂဏဘောဇနေတိ ဂဏဿ ဘောဇနံ ဂဏဘောဇနံ၊ ဂဏဘောဇနဿ ဘောဇနံ ဂဏဘောဇနံ၊ တသ္မိံ ဂဏဘောဇနေ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ရတ္တူပရတော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃) ဝိယ ဧကဿ ဘောဇနသဒ္ဒဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နနု ဥပေါသထေ ဝိယ ဒွေ တယော ဂဏော နာမာတိ အာဟ ‘‘ဣဓ ဂဏော နာမ စတ္တာရော’’တိအာဒိ။ တေန ဒွေ တယော ဂဏော နာမ န ဟောန္တိ၊ စတ္တာရော ပန အာဒိံ ကတွာ တဒုတ္တရိ ဂဏော နာမာတိ ဒဿေတိ။ တံ ပနေတန္တိ ဧတ္ထ ဧတသဒ္ဒေါ ဝစနာလင်္ကာရော ဒွီသု သဗ္ဗနာမေသု ပုဗ္ဗဿေဝ ယေဘုယျေန ပဓာနတ္တာ။ ပသဝတီတိ ဝဍ္ဎတိ၊ ဇာယတီတိ အတ္ထော။ ဝေဝစနေန ဝါတိ ‘‘ဘတ္တေန နိမန္တေမိ၊ ဘောဇနေန နိမန္တေမီ’’တိ ပရိယာယေန ဝါ။ ဘာသန္တရေန ဝါတိ မူလဘာသာတော အညာယ ဘာသာယ ဝါ။ ဧကတော နိမန္တိတာ ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ပမာဏန္တိ ကာရဏံ။ ‘‘စတ္တာရော’’တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသံ ကတွာ ‘‘ဝိဟာရေ’’တိပဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဌိတေသုယေဝါတိ ပဒံ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယော။ ဧကော နိမန္တိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

စတ္တာရော ¶ ဘိက္ခူ ဝိညာပေယျုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါဋေက္ကန္တိ ပတိဧကဿ ဘာဝေါ ပါဋေက္ကံ၊ ဝိသုန္တိ အတ္ထော။ ဧကတော ဝါ နာနာတော ဝါ ဝိညာပေယျုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဆဝိသင်္ခါတတော ဗာဟိရစမ္မတော အဗ္ဘန္တရစမ္မဿ ထူလတ္တာ ‘‘မဟာစမ္မဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဖာလံ ဧတေသံ ပါဒါနံ သဉ္ဇာတန္တိ ဖာလိတာ၊ ဥပ္ပာဒေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဟဋမတ္တေ သတီတိ ယောဇနာ။ လေသေန ကပ္ပန္တိ ပဝတ္တံ စိတ္တံ လေသကပ္ပိယံ။

သုတ္တဉ္စာတိ သူစိပါသပဝေသနသုတ္တဉ္စ။ နနု ဝိသုံ စီဝရဒါနသမယော ဝိယ စီဝရကာရသမယောပိ အတ္ထိ၊ ကသ္မာ ‘‘ယဒါ တဒါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝိသုံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဝိသုံ စီဝရဒါနသမယော ဝိယ စီဝရကာရသမယော နာမ ယသ္မာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ¶ ‘‘ယဒါ တဒါ’’တိ မယာ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ကရောတိ၊ တေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သူစိဝေဌနကောတိ သိဗ္ဗနတ္ထာယ ဒွေ ပိလောတိကခဏ္ဍေ သမ္ဗန္ဓိတွာ သူစိယာ ဝိဇ္ဈနကော။ ဝိစာရေတီတိ ပဉ္စခဏ္ဍသတ္တခဏ္ဍာဒိဝသေန သံဝိဒဟတိ။ ဆိန္ဒတီတိ သတ္ထကေန ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ဆိန္ဒတိ။ မောဃသုတ္တန္တိ မုယှနံ မောဃော၊ အတ္ထတော ဂဟေတဗ္ဗဆဋ္ဋေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ မုယှနစိတ္တံ၊ တဿ ဆိန္ဒနံ သုတ္တန္တိ မောဃသုတ္တံ။ အာဂန္တုကပဋ္ဋန္တိ ဒုပဋ္ဋစီဝရေ မူလပဋ္ဋဿ ဥပရိ ဌပိတပဋ္ဋံ။ ပစ္စာဂတန္တိ ပဋ္ဋစီဝရာဒီသု လဗ္ဘတိ။ ဗန္ဓတီတိ မူလပဋ္ဋေန အာဂန္တုကပဋ္ဋံ။ ဗန္ဓတိ။ အနုဝါတန္တိ စီဝရံ အနုပရိယာယိတွာ ဝီယတိ ဗန္ဓီယတီတိ အနုဝါတံ၊ တံ ဆိန္ဒတိ။ ဃဋ္ဋေတီတိ ဒွေ အနုဝါတန္တေ အညမညံ သမ္ဗဇ္ဈတိ။ အာရောပေတီတိ စီဝရဿ ဥပရိ အာရောပေတိ။ တတ္ထာတိ စီဝရေ။ သုတ္တံ ကရောတီတိ သူစိပါသပဝေသနသုတ္တံ ဝဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ ဝဋ္ဋိတွာ သုတ္တဝေဌနဒဏ္ဍကေ အာဝဋ္ဋေတိ။ ပိပ္ဖလိကန္တိ သတ္ထကံ။ တဉှိ ပိယမ္ပိ ဖာလေတီတိ ပိပ္ဖလိ၊ သာယေဝ ပိပ္ဖလိကန္တိ ကတွာ ပိပ္ဖလိကန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ နိသေတိ နိသာနံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ယော ပန ကထေတိ၊ ဧတံ ဌပေတွာတိ ယောဇနာ။

အဒ္ဓါနမဂ္ဂဿ ဒွိဂါဝုတတ္တာ ‘‘အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဂါဝုတေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဘိရူဠှေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ ‘‘သန္နိပတန္တီ’’တိ ဗဟုကတ္တုဝသေန ဝုတ္တံ။ အကုသလံ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ ပရိဗ္ဗာဇကော ¶ ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇဝေသံ ဝါ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝဇတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ပရိဗ္ဗာဇကော။ ဝိနာ ဘာဝပစ္စယေန ဘာဝတ္ထဿ ဉာတဗ္ဗတော ပရိဗ္ဗာဇကဘာဝေါ ပရိဗ္ဗာဇကော၊ တံ သမာပန္နောတိ ပရိဗ္ဗာဇကသမာပန္နော။ အထ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကေသု သမာပန္နော ပရိယာပန္နောတိ ပရိဗ္ဗာဇကသမာပန္နော။ ‘‘ဧတေသ’’န္တိပဒံ ‘‘ယေန ကေနစီ’’တိပဒေ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယော။

၂၂၀။ ယေပိ ဘိက္ခူ ဘုဉ္ဇန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ‘‘ဒွေ တယော ဧကတော’’တိဝစနေ။ အနိမန္တိတော စတုတ္ထော ယဿ စတုက္ကဿာတိ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ၊ အနိမန္တိတေန ဝါ စတုတ္ထံ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ။ ဧသေဝ နယော အညေသုပိ စတုတ္ထေသု။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ နိမန္တေတီတိ အကပ္ပိယနိမန္တနေန နိမန္တေတိ။ တေသူတိ စတူသု ဘိက္ခူသု။ သောတိ ဥပါသကော။ အညန္တိ နာဂတဘိက္ခုတော အညံ၊ နိမန္တိတဘိက္ခုတော ဝါ။ တင်္ခဏပ္ပတ္တန္တိ တသ္မိံ ပုစ္ဆနကထနက္ခဏေ ပတ္တံ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဌာနေ၊ ဂေဟေ ဝါ။ တေဟီတိ ကရဏဘူတေဟိ ဘိက္ခူဟိ။

သောတိ ပိဏ္ဍပါတိကော။ အနာဂစ္ဆန္တမ္ပီတိ သယံ န အာဂစ္ဆန္တမ္ပိ။ လစ္ဆထာတိ လဘိဿထ။

သောပီတိ သာမဏေရောပိ၊ န ပိဏ္ဍပါတိကောယေဝါတိ အတ္ထော။

တတ္ထာတိ ¶ ဂိလာနစတုတ္ထေ၊ တေသု စတူသု ဝါ။ ဂိလာနော ဣတရေသံ ပန ဂဏပူရကော ဟောတီတိ ယောဇနာ။

ဂဏပူရကတ္တာတိ သမယလဒ္ဓဿ ဂဏပူရကတ္တာ။ စတုက္ကာနီတိ စီဝရဒါနစတုတ္ထံ စီဝရကာရစတုတ္ထံ အဒ္ဓါနဂမနစတုတ္ထံ နာဝါဘိရုဟနစတုတ္ထံ မဟာသမယစတုတ္ထံ၊ သမဏဘတ္တစတုတ္ထန္တိ ဆ စတုက္ကာနိ။ ပုရိမေဟိ မိဿေတွာ ဧကာဒသ စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧကော ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသူတိ တီသု ဘိက္ခူသု၊ ဂတေသု ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ဘုတွာ အာဂန္တွာ ဌိတေသုပိ အနာပတ္တိယေဝ။ ကသ္မာ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ၊ နနု စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဧကတော ဂဏှန္တီတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဘောဇနာနံယေဝါတိ န ယာဂုခဇ္ဇကဖလာဖလာဒီနံ။ တာနိ စာတိ ယေဟိ ဘောဇနေဟိ ဝိသင်္ကေတံ နတ္ထိ၊ တာနိ စ ဘောဇနာနိ။ တေဟီတိ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ ¶ ။ တာနီတိ ယာဂုအာဒီနိ။ ဣတီတိ တသ္မာ အနာပတ္တိန္တိ ယောဇနာ။

ကောစိ ပေသိတော အပဏ္ဍိတမနုဿော ဝဒတီတိ ယောဇနာ။ ကတ္တုကာမေန ပေသိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘတ္တံ ဂဏှထာတိ ဝါတိ ဝါသဒ္ဒေါ ‘‘ဩဒနံ ဂဏှထ၊ ဘောဇနံ ဂဏှထ၊ အန္နံ ဂဏှထ၊ ကုရံ ဂဏှထာ’’တိ ဝစနာနိပိ သင်္ဂဏှာတိ။ နိမန္တနံ သာဒိယန္တီတိ နေမန္တနိကာ။ ပိဏ္ဍပါတေ ဓုတင်္ဂေ နိယုတ္တာတိ ပိဏ္ဍပါတိကာ။ ပုနဒိဝသေ ဘန္တေတိ ဝုတ္တေတိ ယောဇနာ။ ဟရိတွာတိ အပနေတွာ။ တတောတိ တတော ဝဒနတော ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိက္ခေပန္တိ ဝိဝိဓံ ခေပံ။ တေတိ အသုကာ စ အသုကာ စ ဂါမိကာ။ ဘန္တေတိ ဝုတ္တေတိ ယောဇနာ။ သောပီတိ အပဏ္ဍိတမနုဿောပိ၊ န ဂါမိကာယေဝါတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ န လဘာမိ ဘန္တေတိ ဝုတ္တေတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ‘‘ကထံ နိမန္တေသုံ ဘန္တေ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ တတောတိ တသ္မာ ကာရဏာ။ ဧသာတိ ဧသော ဂါမော။ တန္တိ ဘူမတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ တသ္မိံ ဂါမေ စရထာတိ ဟိ အတ္ထော။ ကိံ ဧတေနာတိ ဧတေန ပုစ္ဆနေန ကိံ ပယောဇနံ။ ဧတ္ထာတိ ပုစ္ဆနေ။ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထာတိ ဝဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုတိယဒိဝသေတိ နိမန္တနဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ။ ဓုရဂါမေတိ ပဓာနဂါမေ၊ အန္တိကဂါမေ ဝါ။ ဘာဝေါ နာမ ကိရိယတ္တာ ဧကောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ကတ္တာရံ ဝါ ကမ္မံ ဝါ သမ္ဗန္ဓံ ဝါ အပေက္ခိတွာ ဗဟုဝစနေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န ဒုဗ္ဗစေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေသူတိ ဂါမိကေသု ဘောဇေန္တေသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ အသနသာလာယန္တိ ဘောဇနသာလာယံ။ သာ ဟိ အသတိ ဘုဉ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ အသနာ၊ သလန္တိ ပဝိသန္တိ အဿန္တိ သာလာ၊ အသနာ စ သာ သာလာစေတိ အသနသာလာတိ အတ္ထေန ‘‘အသနသာလာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

အထ ပနာတိ တတော အညထာ ပန။ အပါဒါနတ္ထော ဟိ အထသဒ္ဒေါ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ¶ ဌာနေ အန္တရဝီထိအာဒီသူတိ အတ္ထော။ ပဋိကစ္စေဝါတိ ပဌမံ ကတွာ ဧဝ။ ဘိက္ခူသု ဂါမတော အနိက္ခန္တေသု ပဂေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ပဟိဏတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ပန မနုဿာ ဘောဇေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိဝတ္တထာတိ ဝုတ္တပဒေတိ ‘‘နိဝတ္တထာ’’တိ ဝုတ္တေ ကိရိယာပဒေ။ ယဿ ကဿစိ ¶ ဟောတီတိ ယဿ ကဿစိ အတ္ထာယ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သမ္ဗန္ဓံ ကတွာတိ ‘‘နိဝတ္တထ ဘန္တေ’’တိ ဘန္တေသဒ္ဒေန အဗျဝဟိတံ ကတွာ။ နိသီဒထ ဘန္တေ၊ ဘတ္တံ ဂဏှထာတိ ဘန္တေသဒ္ဒေန ဗျဝဟိတံ ကတွာ ဝုတ္တေ ‘‘နိသီဒထာ’’တိပဒေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဘန္တေသဒ္ဒေန ဗျဝဟိတံ အကတွာ ‘‘နိသီဒထ၊ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝုတ္တေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣစ္စေတံ နယံ အတိဒိသတိ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိဣမိနာတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒံ

၂၂၁။ တတိယေ ‘‘န ခေါ…ပေ… ကရောန္တီ’’တိပါဌဿ အတ္ထသမ္ဗန္ဓံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေန နိယာမေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ယေန နိယာမေနာ’’တိဣမိနာ ‘‘ယထယိမေ မနုဿာ’’တိ ဧတ္ထ ယထာသဒ္ဒဿ ယံသဒ္ဒတ္ထဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာတိ တေန နိယာမေန။ ဣမိနာ ယထာသဒ္ဒဿ နိယမနိဒ္ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဉာယတီ’’တိဣမိနာ ကိရိယာပါဌသေသံ ဒဿေတိ။ ‘‘သာသနံ ဝါ ဒါနံ ဝါ’’တိပဒေဟိ ဣဒံသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေ သင်္ဃေတိ သမ္ပဒါနတ္ထေ စေတာနိ ဘုမ္မဝစနာနိ၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ဒါနံ ဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရိတ္တ’’န္တိဣမိနာ ဩရကသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘လာမက’’န္တိဣမိနာ ပရိတ္တသဒ္ဒဿ ပရိဝါရတ္ထံ နိဝတ္တေတိ။ ကိရော ဧဝ ပတိဘာဝေ နိယုတ္တော ကိရပတိကောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကိရပတိကောတိ ဧတ္ထာ’’တိ အာဒိ။ သောတိ ကိရပတိကော။ ကမ္မံ ကာရေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပစာရဝသေနာတိ ဝေါဟာရဝသေန၊ ဥပလက္ခဏဝသေန၊ ပဓာနဝသေန ဝါတိ အတ္ထော။ န ကေဝလံ ဗဒရာယေဝ၊ အညေပိ ပန ဗဟူ ခါဒနီယဘောဇနီယာ ပဋိယတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗဒရေန မိဿော ဗဒရမိဿော၊ ဗဒရသာဠဝေါတိ အာဟ ‘‘ဗဒရသာဠဝေနာ’’တိ။ ဗဒရစုဏ္ဏေန မိဿော မဓုသက္ခရာဒိ ‘‘ဗဒရသာဠဝေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။

၂၂၂။ ဥဒ္ဓံ ¶ သူရော ဥဂ္ဂတော အသ္မိံ ကာလေတိ ဥဿူရောတိ ဝုတ္တေ အတိဒိဝါကာလောတိ အာဟ ‘‘အတိဒိဝါ’’တိ။

၂၂၆။ အယံ ဘတ္တဝိကပ္ပနာ နာမ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသူတိ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယော၊ ဣတ္ထန္နာမဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဒိ ပန သမ္မုခါပိ ဝိကပ္ပိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဒါ အတ္တနာ ¶ သဟ ဌိတဿ ဘဂဝတော ကသ္မာ န ဝိကပ္ပေတီတိ အာဟ ‘‘သာ စာယ’’န္တိအာဒိ။ သာ အယံ ဝိကပ္ပနာ သင်္ဂဟိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကသ္မာ ဘဂဝတော ဝိကပ္ပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဘဂဝတိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ သင်္ဃေန ကတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၂၉။ ‘‘ဒွေ တယော နိမန္တနေ’’တိပဒါနိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသာနီတိ အာဟ ‘‘ဒွေ တီဏိ နိမန္တနာနီ’’တိ။ နိမန္တိတဗ္ဗော ဧတေဟီတိ နိမန္တနာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွေ တီဏိ ကုလာနိ အာကိရန္တီတိ ယောဇနာ။ သူပဗျဉ္ဇနန္တိ သူပေါ စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ သူပဗျဉ္ဇနံ။ အနာပတ္တိ ဧကတော မိဿိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ မူလနိမန္တနန္တိ ပဌမနိမန္တနံ ဘောဇနံ။ အန္တောတိ ဟေဋ္ဌာ။ ဧကမ္ပိ ကဗဠန္တိ ဧကမ္ပိ အာလောပံ။ ယထာ တထာ ဝါတိ ယေန ဝါ တေန ဝါ အာကာရေန။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဘောဇနေ။ ရသံ ဝါတိ ခီရတော အညံ ရသံ ဝါ။ ယေန ခီရရသေန အဇ္ဈောတ္ထတံ ဘတ္တံ ဧကရသံ ဟောတိ၊ တံ ခီရံ ဝါ တံ ရသံ ဝါ အာကိရန္တီတိ ယောဇနာ။ ယံသဒ္ဒေါ ဟိ ဥတ္တရဝါကျေ ဌိတော ပုဗ္ဗဝါကျေ တံသဒ္ဒံ အဝဂမယတိ။ ခီရေန သံသဋ္ဌံ ဘတ္တံ ခီရဘတ္တံ။ ဧဝံ ရသဘတ္တံ။ အညေပီတိ ခီရဘတ္တရသဘတ္တဒါယကတော အညေပိ။ အနာပတ္တိ ဘတ္တေန အမိဿိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တေနာ’’တိပဒံ ‘‘ဘုဉ္ဇိတု’’န္တိပဒေ ဘာဝကတ္တာ။ သပ္ပိပါယာသေပီတိ သပ္ပိနာ စ ပါယာသေန စ ကတေ ဘတ္တေပိ။

တဿာတိ မဟာဥပါသကဿ။ အာပတ္တီတိ စ ဝဋ္ဋတီတိ စ ဒွိန္နံ အဋ္ဌကထာဝါဒါနံ ယုတ္တဘာဝံ မဟာပစ္စရိဝါဒေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘မဟာပစ္စရိယ’’န္တိအာဒိ။ ဒွေ အဋ္ဌကထာဝါဒါ ဟိ သန္ဓာယဘာသိတမတ္တမေဝ ဝိသေသာ၊ အတ္ထတော ပန ဧကာ။ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကောဝါတိ ကုမ္ဘိယာ ဧကောဝ။ ပရမ္ပရဘောဇနန္တိ ပရဿ ပရဿ ဘောဇနံ ¶ ။ နိမန္တိတမှာတိ အဟံ နိမန္တိတော အမှိ နနူတိ အတ္ထော။ အာပုစ္ဆိတွာပီတိ မဟာဥပါသကံ အာပုစ္ဆိတွာပိ။

သောတိ အနုမောဒကော ဘိက္ခု။ တန္တိ ဘိက္ခုံ။ အညောတိ အညတရော။ ကိန္တိ ကသ္မာ။ နိမန္တိတတ္တာတိ နိမန္တိတဘာဝတော။

သကလေန ဂါမေန နိမန္တိတောပိ ဧကတော ဟုတွာဝ နိမန္တိတဿ ကပ္ပတိ၊ န ဝိသုံ ဝိသုန္တိ အာဟ ‘‘ဧကတော ဟုတွာ’’တိ။ ပူဂေပီတိ သမာဒပေတွာ ပုညံ ကရောန္တာနံ သမူဟေပိ။ ‘‘နိမန္တိယမာနော’’တိပဒဿ နိမန္တနာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှာ’’တိ။ ယဒဂ္ဂေနာတိ ယံ အဂ္ဂေန ယေန ကောဋ္ဌာသေနာတိ အတ္ထော။ ဒွီသု ထေရဝါဒေသု မဟာသုမတ္ထေရဝါဒေါဝ ယုတ္တောတိ သော ပစ္ဆာ ဝုတ္တောတိ။ တတိယံ။

၄။ ကာဏမာတာသိက္ခာပဒံ

၂၃၀။ စတုတ္ထေ ¶ ‘‘နကုလမာတာတိ’’အာဒီသု (အ။ နိ။ ၁။၂၆၆၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၆၆) နကုလဿ ဘဂဝတော မာတာ နကုလမာတာတိ စ နကုလဉ္စ ဘဂဝတော တံ မာတာ စာတိ နကုလမာတာတိ စ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ၊ ‘‘ဥတ္တရမာတာတိ’’အာဒီသု ဥတ္တရာယ မာတာ ဥတ္တရမာတာတိ အတ္ထောယေဝ သမ္ဘဝတိ။ တေသု ‘‘ဥတ္တရမာတာ’’တိပဒဿေဝ ‘‘ကာဏမာတာ’’တိပဒဿ ကာဏာယ မာတာ ကာဏမာတာတိ အတ္ထောယေဝ သမ္ဘဝတီတိ အာဟ ‘‘ကာဏာယ မာတာ’’တိ။ တဿာ ဓီတုယာ ‘‘ကာဏာ’’တိနာမေန ဝိဿုတဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာ ကိရာ’’တိအာဒိ။ သာတိ ဒါရိကာ ဝိဿုတာ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ မဟာဥပါသိကာယ။ ယေ ယေတိ ပုရိသာ။ ‘‘ရာဂေန ကာဏာ ဟောန္တီ’’တိဣမိနာ ကဏန္တိ နိမိလန္တိ ရာဂေန ပုရိသာ ဧတာယာတိ ကာဏာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ တဿာတိ ကာဏာယ။ အာဂတန္တိ ဧတ္ထ ဘာဝတ္ထေ တောတိ အာဟ ‘‘အာဂမန’’န္တိ။ အဓိပ္ပာယောတိ ‘‘ကိသ္မိံ ဝိယာ’’တိပဒဿ၊ ကာဏမာတာယ ဝါ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ ရိတ္တာတိ တုစ္ဆာ၊ သုညာတိ အတ္ထော။ ‘‘အသ္မိံ ဂမနေ’’တိဣမိနာ ဗာဟိရတ္ထသမာသံ ဒဿေတိ။ ‘‘အရိယသာဝိကာ’’တိအာဒိနာ အရိယာနံ ဘိက္ခူဟိ အပဋိဝိဘတ္တဘောဂံ ဒဿေတိ။ န ကေဝလံ ကိဉ္စိ ပရိက္ခယံ အဂမာသိ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ ပရိက္ခယံ အဂမာသီ’’တိ။ ကာဏာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ န ကေဝလံ မာတာယေဝ မဂ္ဂဖလဘာဂိနီ အဟောသိ၊ အထ ခေါ ကာဏာပိ သောတာပန္နာ အဟောသီတိ ဒဿေတိ။ သောပိ ပုရိသောတိ ကာဏာယ ပတိဘူတော သောပိ ပုရိသော။ ပကတိဋ္ဌာနေယေဝါတိ ဇေဋ္ဌကပဇာပတိဋ္ဌာနေယေဝ။

၂၃၁။ ဣမသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ ပူဝဝတ္ထုသ္မိံ။ ဧတန္တိ ပါထေယျဝတ္ထုံ။ အရိယသာဝကတ္တာတိ အရိယဘူတဿ သာဝကဿ ဘာဝတော၊ အရိယဿ ဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာဝကဘာဝတော။

၂၃၃။ ပဟေဏကပဏ္ဏာကာရသဒ္ဒါနံ အညမညဝေဝစနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဟေဏကတ္ထာယာတိ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယာ’’တိ။ ဣဓာတိ ‘‘ပူဝေဟိ ဝါ’’တိပဒေ၊ သိက္ခာပဒေ ဝါ။ ဗဒ္ဓသတ္တူတိ မဓုသက္ခရာဒီဟိ မိဿေတွာ ဗဒ္ဓသတ္တု။ ထူပီကတန္တိ ထူပီကတံ ကတွာ။

‘‘ဒွတ္တိပတ္တပူရေ’’တိပဒဿ ဝိသေသနုတ္တရဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပူရေ ပတ္တေ’’တိ။ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ပတ္တာတိ ဒွတ္တိပတ္တာ၊ ဝါသဒ္ဒတ္ထေ သင်္ချောဘယဗာဟိရတ္ထသမာသော၊ တိသဒ္ဒပရတ္တာ ဒွိဿ စ အကာရော ဟောတိ၊ ဒွတ္တိပတ္တာ စ တေ ပူရာ စာတိ ဒွတ္တိပတ္တပူရာ၊ တေ ဒွတ္တိပတ္တပူရေ ဂဟေတွာတိ ယောဇနာ။ ‘‘အာစိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တဝစနဿ အာစိက္ခနာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတြ မယာ’’တိအာဒိ။ တေနာပီတိ ¶ ဒုတိယေနာပိ။ ပဌမဘိက္ခု ဧကံ ဂဟေတွာ ဒုတိယဘိက္ခုဿ အာရောစနဉ္စ ဒုတိယဘိက္ခု ဧကံ ဂဟေတွာ တတိယဘိက္ခုဿ အာရောစနဉ္စ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ယေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယေနာတိ ပဌမဘိက္ခုနာ။ ပဋိက္ကမန္တိ ဘုဉ္ဇီတွာ ဧတ္ထာတိ ပဋိက္ကမနန္တိ ဝုတ္တေ အသနသာလာဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘အသနသာလ’’န္တိ။ ယတ္ထာတိ ယဿံ အသနသာလာယံ။ မုခေါလောကနံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော’’တိအာဒိ။ အညတ္ထာတိ ပဋိက္ကမနတော အညတ္ထ။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ။

‘‘သံဝိဘဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ဝုတ္တဝစနဿ သံဝိဘဇနာကာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သစေ တယော’’တိအာဒိ။ ယထာမိတ္တန္တိ ယဿ ယဿ မိတ္တဿ။ အကာမာတိ န ကာမေန။ ကာရဏတ္ထေ စေတံ နိဿက္ကဝစနံ။

၂၃၅။ အန္တရာမဂ္ဂေတိ မဂ္ဂဿ အန္တရော အန္တရာမဂ္ဂေါ၊ သုခုစ္စာရဏတ္ထံ မဇ္ဈေ ဒီဃော၊ တသ္မိံ။ ဗဟုမ္ပိ ဒေန္တာနံ ဧတေသံ ဉာတကပဝါရိတာနံ ဗဟုမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿာတိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဋ္ဌကထာနံ ဝစနံ ပါဠိယာ န သမေတီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဌမပဝါရဏသိက္ခာပဒံ

၂၃၆။ ပဉ္စမေ ပဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ဝဿံဝုတ္ထပဝါရဏာ၊ ပစ္စယပဝါရဏာ၊ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာ၊ ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာ စာတိ စတုဗ္ဗိဓာသု ပဝါရဏာသု ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာ စ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာ စာတိ ဒွေ ပဝါရဏာ အဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗြာဟ္မဏေနာ’’တိအာဒိ။ ဗြာဟ္မဏေန ပဝါရိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သယန္တိ တတိယန္တနိပါတော ‘‘ပဝါရိတာ’’တိပဒေန သမ္ဗန္ဓော။ စသဒ္ဒေါ အညတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗော ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာယ စ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာယ စာတိ။ ပဋိမုခံ အတ္တနော ဂေဟံ ဝိသန္တိ ပဝိသန္တီတိ ပဋိဝိဿကာတိ ဝုတ္တေ အာသန္နဂေဟဝါသိကာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘သာမန္တဃရဝါသိကေ’’တိ။

၂၃၇။ ဥဒ္ဓင်္ဂမော ရဝေါ ဩရဝေါ၊ သောယေဝ သဒ္ဒေါ ဩရဝသဒ္ဒေါ၊ ကာကာနံ ဩရဝသဒ္ဒေါ ကကောရဝသဒ္ဒေါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကာကာန’’န္တိအာဒိ။

၂၃၉။ တဝန္တုပစ္စယဿ အတီတတ္ထဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဘုတ္တဝါ’’တိပဒေ။ ယသ္မာ ယေန ဘိက္ခုနာ အဇ္ဈောဟရိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သော ‘‘ဘုတ္တာဝီ’’တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ ¶ ယောဇနာ။ သင်္ခါဒိတွာတိ ဒန္တေဟိ စုဏ္ဏံ ကတွာ။ တေနာတိ တေန ဟေတုနာ။ အဿာတိ ‘‘ဘုတ္တာဝီ’’တိပဒဿ။ ပဝါရေတိ ပဋိက္ခိပတီတိ ပဝါရိတော ဘိက္ခူတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကတပဝါရဏော’’တိ။ သောပိ စာတိ သော ပဋိက္ခေပေါ စ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ ‘‘ပဝါရိတော’’တိပဒဿ။ တတ္ထာတိ ‘‘အသနံ ပညာယတီ’’တိအာဒိဝစနေ။ ယသ္မာ ¶ ဘုတ္တာဝီတိပိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ န ပဿာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘အသနံ ပညာယတီ’’တိ ပဒဘာဇနိယာ ‘‘ဘုတ္တာဝီ’’တိ မာတိကာပဒဿ အသံသန္ဒနဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အသနံ ပညာယတီတိ ဣမိနာ’’တိအာဒိ။ ယဉ္စာတိ ယဉ္စ ဘောဇနံ။ ဒိရတ္တာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ပဉ္စာဒိဝစနံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတန္တိ ‘‘ဘုတ္တာဝီ’’တိပဒံ။

‘‘အသနံ ပညာယတီ’’တိအာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပညာယတီ’’တိ ဧတ္ထ ဉာဓာတုယာ ခါယနတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဿတီ’’တိ။ ‘‘ဟတ္ထပါသေ’’တိပဒဿ ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပမာဏော ဟတ္ထပါသော နာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏေ’’တိ။ ဝါစာယ အဘိဟရဏံ နာဓိပ္ပေတံ။ တေနာဟ ‘‘ကာယေနာ’’တိ။ အဘိဟရတီတိ အဘိမုခံ ဟရတိ။ တန္တိ ဘောဇနံ။ ဧတန္တိ ပဉ္စင်္ဂဘာဝံ၊ ‘‘ပဉ္စဟိ…ပေ… ပညာယတီ’’တိ ဝစနံ ဝါ။

တတြာတိ ‘‘အသနံ ပညာယတီ’’တိအာဒိဝစနေ။ အသ္နာတီတိ ကီယာဒိဂဏတ္တာ၊ တဿ စ ဧကက္ခရဓာတုတ္တာ သကာရနကာရာနံ သံယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တန္တိ ဘောဇနံ။ ဥန္ဒတိ ပသဝတိ ဘုဉ္ဇန္တာနံ အာယုဗလံ ဇနေတီတိ ဩဒနော။ ယဝါဒယော ပူတိံ ကတွာ ကတတ္တာ ကုစ္ဆိတေန မသီယတိ အာမသီယတီတိ ကုမာသော။ သစတိ သမဝါယော ဟုတွာ ဘဝတီတိ သတ္တု။ ဗျဉ္ဇနတ္ထာယ မာရေတဗ္ဗောတိ မစ္ဆော။ မာနီယတိ ဘုဉ္ဇန္တေဟီတိ မံသံ။ တတ္ထာတိ ဩဒနာဒီသု ပဉ္စသု ဘောဇနေသု။ သာရော အဿတ္ထိ အညေသံ ဓညာနန္တိ သာလီ။ ဝဟတိ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ဇီဝိတန္တိ ဝီဟိ။ ယဝတိ အမိဿိတောပိ မိဿိတော ဝိယ ဘဝတီတိ ယဝေါ။ ဂုဓတိ ပရိဝေဌတိ မိလက္ခဘောဇနတ္တာတိ ဂေါဓုမော။ သောဘနသီသတ္တာ ကမနီယဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ကင်္ဂု။ မဟန္တသီသတ္တာ၊ မဓုရရသနာဠတ္တာ စ ဝရီယတိ ပတ္ထီယတိ ဇနေဟီတိ ဝရကော။ ကောရံ ရုဓိရံ ဒူသတိ ဘုဉ္ဇန္တာနန္တိ ကုဒြူသကော။ နိဗ္ဗတ္တော ဩဒနော နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ သတ္တသု ဓညေသု။ သာလီတီတိ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ နာမပရိယာယော။ သာလီ နာမာတိ အတ္ထော။ ဧသေဝ နယော ‘‘ဝီဟီတီ’’တိအာဒီသုပိ။

ဧတ္ထာတိ ¶ တိဏဓညဇာတီသု။ နီဝါရော သာလိယာ အနုလောမော၊ ဝရကစောရကော ဝရကဿ အနုလောမော။ အမ္ဗိလပါယာသာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ခီရဘတ္တာဒယော သင်္ဂဏှန္တိ။ ဩဓီတိ အဝဓိ၊ မရိယာဒေါတိ အတ္ထော။ သော ဟိ အဝဟီယတိ စဇီယတိ အသ္မာတိ ဩဓီတိ ဝုစ္စတိ။

ယောပိ ¶ ပါယာသော ဝါ ယာပိ အမ္ဗိလယာဂု ဝါ ဩဓိံ န ဒဿေတိ၊ သော ပဝါရဏံ န ဇနေတီတိ ယောဇနာ။ ပယေန ခီရေန ကတတ္တာ ပါယာသော။ ပါတဗ္ဗဿ၊ အသိတဗ္ဗဿ စာတိ ဒွိန္နံ ဗျုပ္ပတ္တိနိမိတ္တာနံ သမ္ဘဝတော ဝါ ပါယာသောတိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒ္ဓနတောတိ စုလ္လိတော။ သာ ဟိ ဥပရိ ဓီယန္တိ ဌပိယန္တိ ထာလျာဒယော ဧတ္ထာတိ ဥဒ္ဓနန္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဝဇ္ဇိတွာတိ ပရိဏာမေတွာ။ ဃနဘာဝန္တိ ကထိနဘာဝံ။ ဧတ္ထာပိ ဝါကျေ ‘‘ယော သော’’တိ ပဒါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ပုဗ္ဗေတိ အဗ္ဘုဏှကာလေ။ နိမန္တနေတိ နိမန္တနဋ္ဌာနေ။ ဘတ္တေ အာကိရိတွာ ဒေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယာပနံ ဂစ္ဆတိ ဣမာယာတိ ယာဂု။ ကိဉ္စာပိ တနုကာ ဟောတိ၊ တထာပီတိ ယောဇနာ။ ဥဒကာဒီသူတိအာဒိသဒ္ဒေန ကိဉ္ဇိကခီရာဒယော သင်္ဂယှန္တိ။ ယာဂုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ကသ္မာ? ဥဒကာဒီနံ ပက္ကုထိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မိံ ဝါတိ သဘတ္တေ၊ ပက္ကုထိတဥဒကာဒိကေ ဝါ။ အညသ္မိံ ဝါတိ ပက္ကုထိတဥဒကာဒိတော အညသ္မိံ ဥဒကာဒိကေ ဝါ။ ယတ္ထ ယသ္မိံ ဥဒကာဒိကေ ပက္ခိပန္တိ၊ တံ ပဝါရဏံ ဇနေတီတိ ယောဇနာ။

သုဒ္ဓရသကောတိ မစ္ဆမံသခဏ္ဍနှာရူဟိ အမိဿော သုဒ္ဓါ မစ္ဆာဒိရသကော။ ရသကယာဂူတိ ရသကဘူတာ ဒြဝဘူတာ ယာဂု။ ဃနယာဂူတိ ကထိနယာဂု။ ဧတ္ထာတိ ဃနယာဂုယံ။ ပုပ္ဖိအတ္ထာယာတိ ပုပ္ဖံ ဖုလ္လံ ဣမဿ ခဇ္ဇကဿာတိ ပုပ္ဖီ၊ ပုပ္ဖိနော အတ္ထော ပယောဇနံ ပုပ္ဖိအတ္ထော၊ တဒတ္ထာယ ကတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေ တဏ္ဍုလေတိ တေ သေဒိတတဏ္ဍုလေ။ အစုဏ္ဏတ္တာ နေဝ သတ္တုသင်္ချံ၊ အပက္ကတ္တာ န ဘတ္တသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေဟီတိ သေဒိတတဏ္ဍုလေဟိ။ တေ တဏ္ဍုလေ ပစန္တိ၊ ကရောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

‘‘ယဝေဟီ’’တိ ဗဟုဝစနေန သတ္တ ဓညာနိပိ ဂဟိတာနိ။ ဧသ နယော သာလိဝီဟိယဝေဟီတိ ဧတ္ထာပိ။ ထုသေတိ ဓညတစေ။ ပလာပေတွာတိ ပဋိက္ကမာပေတွာ ¶ ။ တန္တိ စုဏ္ဏံ ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခရပါကဘဇ္ဇိတာနန္တိ ခရော ပါကော ခရပါကော၊ ခရပါကေန ဘဇ္ဇိတာ ခရပါကဘဇ္ဇိတာ၊ တေသံ။ န ပဝါရေန္တိ အသတ္တုသင်္ဂဟတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကုဏ္ဍကမ္ပီတိ ကဏမ္ပိ။ ပဝါရေတိ သတ္တုသင်္ဂဟတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေဟီတိ လာဇေဟိ။ သုဒ္ဓခဇ္ဇကန္တိ ပိဋ္ဌေဟိ အမိဿိတံ သုဒ္ဓံ ဖလာဖလာဒိခဇ္ဇကံ။ ယာဂုံ ပိဝန္တဿ ဒေန္တီတိ ယောဇနာ။ တာနီတိ ဒွေ မစ္ဆမံသခဏ္ဍာနိ။ န ပဝါရေတိ ဒွိန္နံ မစ္ဆမံသခဏ္ဍာနံ အခါဒိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတောတိ ဒွေမစ္ဆမံသခဏ္ဍတော နီဟရိတွာ ဧကန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ တေသု ဝါ။ သောတိ ခါဒကော ဘိက္ခု။ အညန္တိ ဒွီဟိ မစ္ဆမံသခဏ္ဍေဟိ အညံ ပဝါရဏပဟောနကံ ဘောဇနံ။

အဝတ္ထုတာယာတိ ပဝါရဏာယ အဝတ္ထုဘာဝတော။ တံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ယံ ဟီ’’တိ။ ဟိသဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော။ ယန္တိ မံသံ။ ဣဒံ ပနာတိ ဣဒံ မံသံ ပန။ ပဋိက္ခိတ္တမံသံ ကပ္ပိယဘာဝတော အပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ¶ ဌိတတ္တာ ပဋိက္ခိတ္တမ္ပိ မံသဘာဝံ န ဇဟာတိ။ နနု ခါဒိတမံသံ ပန အကပ္ပိယဘာဝတော ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ ခါဒိယမာနမ္ပိ မံသဘာဝံ ဇဟာတီတိ အာဟ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ကုလဒူသကကမ္မဉ္စ ဝေဇ္ဇကမ္မဉ္စ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနဉ္စ သာဒိတရူပိယဉ္စ ကုလ…ပေ… ရူပိယာနိ၊ တာနိ အာဒီနိ ယေသံ ကုဟနာဒီနန္တိ ကုလ…ပေ… ရူပိယာဒယော၊ တေဟိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ဝါရေသု။

ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနနိဒဿနံ။ တန္တိ ဘောဇနံ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန။ ယေန အဇ္ဈောဟဋံ ဟောတိ၊ သော ပဋိက္ခိပတိ ပဝါရေတီတိ ယောဇနာ။ ကတ္ထစီတိ ကိသ္မိဉ္စိ ပတ္တာဒိကေ။ တသ္မိံ စေ အန္တရေတိ တသ္မိံ ခဏေ စေ။ အညတြာတိ အညသ္မိံ ဌာနေ။ ပတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနဘောဇနံ အနဇ္ဈောဟရိတုကာမော ဟောတိ ယထာ၊ ဧဝန္တိ ယောဇနာ။ ဟီတိ သစ္စံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ပဒေသု။ တတ္ထာတိ ကုရုန္ဒီယံ။ အာနိသဒဿာတိ အာဂမ္မ နိသီဒတိ ဧတေနာတိ အာနိသဒေါ၊ တဿ ပစ္ဆိမန္တတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဏှိအန္တတောတိ ပသတိ ဌိတကာလေ ဝါ ဂမနကာလေ ¶ ဝါ ဘူမိံ ဖုသတီတိ ပဏှီ၊ တဿ အန္တတော။ ‘‘ဒါယကဿာ’’တိပဒံ ‘‘ပသာရိတဟတ္ထ’’န္တိ ပဒေန စ ‘‘အင်္ဂ’’န္တိ ပဒေန စ အဝယဝီသမ္ဗန္ဓော။ ဟတ္ထပါသောတိ ဟတ္ထဿ ပါသော သမီပေါ ဟတ္ထပါသော၊ ဟတ္ထော ပသတိ ဖုသတိ အသ္မိံ ဌာနေတိ ဝါ ဟတ္ထပါသော၊ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ပဒေသော။ တသ္မိန္တိ ဟတ္ထပါသေ။

ဥပနာမေတီတိ သမီပံ နာမေတိ။ အနန္တရနိသိန္နောပီတိ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ အနန္တရေ ဌာနေ နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု ဝဒတီတိ ယောဇနာ။ ဘတ္တပစ္ဆိန္တိ ဘတ္တေန ပက္ခိတ္တံ ပစ္ဆိံ။ ဤသကန္တိ ဘာဝနပုံသကံ။ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ အပနာမေတွာ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဒူရေတိ နဝါသနေ။ ဣတောတိ ပတ္တတော။ ဂတော ဒူတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပရိဝေသနာယာတိ ပရိဝေသနတ္ထာယ၊ ဘတ္တဂ္ဂေ ဝါ။ တတြာတိ အသ္မိံ ပရိဝေသနေ။ တန္တိ ဘတ္တပစ္ဆိံ။ ဖုဋ္ဌမတ္တာဝါတိ ဖုသိယမတ္တာဝ။ ကဋစ္ဆုနာ ဥဒ္ဓဋဘတ္တေ ပန ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တဿာတိ ပရိဝေသကဿ။ အဘိဟဋေ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာတိ အဘိဟဋဿ ဘတ္တဿ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝတော။

‘‘ကာယေန ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ ဟောတီ’’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ တေသု ကာယဝါစာပဋိက္ခေပေသု။ မစ္ဆိကဗီဇနိန္တိ မက္ခိကာနံ ဥတ္တာသနိံ ဗီဇနိံ။ ခကာရဿ ဟိ ဆကာရံ ကတွာ ‘‘မစ္ဆိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ ‘‘သစ္ဆိကတွာ’’တိအာဒီသု ¶ ဝိယ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃)။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘သက္ခိကတွာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ခကာရဿ ဆကာရော ဟောတိ။

ဧကော ဝဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပနေတွာတိ ပတ္တတော အပနေတွာ။ ဧတ္ထာတိ ဝစနေ။ ကထန္တိ ကေနာကာရေန ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဝဒန္တဿ နာမာတိ ဧတ္ထ နာမသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော ‘‘အတ္ထီ’’တိပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော။ အတ္ထိ နာမာတိ အတ္ထော။ ဣတောပီတိ ပတ္တတောပိ။ တတြာပီတိ တသ္မိံ ဝစနေပိ။

သမံသကန္တိ မံသေန သဟ ပဝတ္တံ။ ရသန္တိ ဒြဝံ။ တန္တိ ဝစနံ။ ပဋိက္ခိပတော ဟောတိ။ ကသ္မာ? မစ္ဆော စ ရသော စ မစ္ဆေန မိဿော ရသော ¶ စာတိ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော။ ဣဒန္တိ ဝတ္ထုံ။ မံသံ ဝိသုံ ကတွာတိ ‘‘မံသဿ ရသံ မံသရသ’’န္တိ မံသပဒတ္ထဿ ပဓာနဘာဝံ အကတွာ၊ ရသပဒတ္ထဿေဝ ပဓာနဘာဝံ ကတွာတိ အတ္ထော။

အာပုစ္ဆန္တန္တိ ‘‘မံသရသံ ဂဏှထာ’’တိ အာပုစ္ဆန္တံ။ တန္တိ မံသံ။ ကရမ္ဗကောတိ မိဿကာဓိဝစနမေတံ။ ယဉှိ အညေန အညေန မိဿေတွာ ကရောန္တိ၊ သော ‘‘ကရမ္ဗကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ကရောတိ သမူဟံ အဝယဝိန္တိ ကရော၊ ကရီယတိ ဝါ သမူဟေန အဝယဝိနာတိ ကရော၊ အဝယဝေါ၊ တံ ဝကတိ အာဒဒါတီတိ ကရမ္ဗကော၊ သမူဟော။ ‘‘ကဒမ္ဗကော’’တိပိ ပါဌော၊ သောပိ ယုတ္တောယေဝ အနုမတတ္တာ ပဏ္ဍိတေဟိ။ အဘိဓာနေပိ ဧဝမေဝ အတ္ထီ။ အတ္ထော ပန အညထာ စိန္တေတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ဝါ အတ္ထေ ရကာရဿ ဒကာရော ကာတဗ္ဗော။ မံသေန မိဿော၊ လက္ခိတော ဝါ ကရမ္ဗကော မံသကရမ္ဗကော။ န ပဝါရေတီတိ ယေသံ ကေသဉ္စိ မိဿကတ္တာ န ပဝါရေတိ။ ပဝါရေတီတိ မံသေန မိဿိတတ္တာ ပဝါရေတိ။

ယော ပန ပဋိက္ခိပတိ၊ သော ပဝါရိတောဝ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ နိမန္တနေတိ နိမန္တနဋ္ဌာနေ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တတ္ထာတိ ကုရုန္ဒိယံ။ ယေနာတိ ယေန ဘတ္တေန။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိဝစနေ။ အဓိပ္ပာယောတိ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ယာဂုမိဿကံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိဝစနေ။ ဒုဒ္ဒသန္တိ ဒုက္ကရံ ဒဿနံ။ ဣဒဉ္စာတိ ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိဝစနဉ္စ။ န သမာနေတဗ္ဗန္တိ သမံ န အာနေတဗ္ဗံ၊ သမာနံ ဝါ န ကာတဗ္ဗံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဣဒံ ပနာတိ မိဿကံ ပန။ ဧတ္ထာတိ မိဿကေ။ ဝိသုံ ကတွာတိ ရသခီရသပ္ပီနိ အာဝေဏိံ ကတွာ။ တန္တိ ရသာဒိံ။

ကဒ္ဒီယတိ မဒ္ဒီယတီတိ ကဒ္ဒမော။ ဥန္ဒတိ ပသဝတိ ဝဍ္ဎတီတိ ဥဒကံ။ ဥန္ဒတိ ဝါ က္လေဒနံ ကရောတီတိ ¶ ဥဒကံ၊ နိလီနေ သတ္တေ ဂုပတိ ရက္ခတီတိ ဂုမ္ဗော၊ ဂုဟတိ သံဝရတီတိ ဝါ ဂုမ္ဗော။ အနုပရိယာယန္တေနာတိ အနုက္ကမေန ပရိဝတ္တိတွာ ¶ အာယန္တေန။ တန္တိ နာဝံ ဝါ သေတုံ ဝါ။ မဇ္ဈနှိကန္တိ အဟဿ မဇ္ဈံ မဇ္ဈနှံ၊ အဟသဒ္ဒဿ နှာဒေသော၊ မဇ္ဈနှံ ဧဝ မဇ္ဈနှိကံ။ ပေါတ္ထကေသု ပန မဇ္ဈန္တိကန္တိ ပါဌော အတ္ထိ၊ သော အပါဌောယေဝ။ ယော ဌိတော ပဝါရေတိ၊ တေန ဌိတေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ အာနိသဒန္တိ ပီဌေ ဖုဋ္ဌအာနိသဒမံသံ။ အစာလေတွာတိ အစာဝေတွာ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဥပရိ စ ပဿေသု စ အမောစေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနေ ဝိယ ဌာနာစာဝနံ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သံသရိတုန္တိ သံသဗ္ဗိတုံ။ နန္တိ ဘိက္ခုံ။

အတိရေကံ ရိစတိ ဂစ္ဆတီတိ အတိရိတ္တံ၊ န အတိရိတ္တံ အနတိရိတ္တန္တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န အတိရိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘အဓိက’’န္တိဣမိနာ အတိရိတ္တသဒ္ဒဿ အတိသုညတ္ထံ နိဝတ္တေတိ။ အဓိ ဟုတွာ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ အဓိကံ။ တံ ပနာတိ အနတိရိတ္တံ ပန ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ‘‘အကပ္ပိယကတ’’န္တိအာဒိဝစနေ။ ဝိတ္ထာရော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ အတိရိတ္တံ ကာတဗ္ဗေသု ဝတ္ထူသု။ ယံ ဖလံ ဝါ ယံ ကန္ဒမူလာဒိ ဝါ အကတန္တိ ယောဇနာ။ အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါတိ ကုလဒူသကကမ္မာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တံ အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယောတိ ဝိနယဓရော ဘိက္ခု။ တေန ကတန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတ’’န္တိဝစနတော ဘုတ္တာဝိနာ အပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတ္တဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ။ တသ္မာ ပါတော အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆန္တေသု ဒွီသု ဧကော ပဝါရိတော၊ တဿ ဣတရော ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓံ ဘိက္ခံ အတ္တနာ အဘုတွာပိ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ ကာတုံ လဘတိ ဧဝ။ ယန္တိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ။ ‘‘တဒုဘယမ္ပီ’’တိဣမိနာ အတိရိတ္တဉ္စ အတိရိတ္တဉ္စ အတိရိတ္တံ၊ န အတိရိတ္တံ အနတိရိတ္တန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

တဿေဝါတိ အနတိရိတ္တဿေဝ။ ဧတ္ထာတိ အနတိရိတ္တေ၊ ‘‘ကပ္ပိယကတ’’န္တိ အာဒီသု သတ္တသု ဝိနယကမ္မာကာရေသု ဝါ။ အနန္တရေတိ ဝိနယဓရဿ အနန္တရေ အာသနေ။ ပတ္တတော နီဟရိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထေဝါတိ ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနေယေဝ။ တဿာတိ နိသိန္နဿ။ တေနာတိ ဘတ္တံ အာနေန္တေန ဘိက္ခုနာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘နိသိန္နေန ဘိက္ခုနာ’’တိ ကာရိတကမ္မံ ¶ အာနေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ ‘‘ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ပုစ္ဆန္တော အာဟ ‘‘ကသ္မာ’’တိ။ ဟီတိ ကာရဏံ။ ယသ္မာ အကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာတိ မယာ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တဿာတိ ဘတ္တံ အာနေန္တဿ။ ယေနာတိ ဝိနယဓရေန။ ပုန ယေနာတိ ဧဝမေဝ။ ယဉ္စာတိ ခါဒနီယဘောဇနီယဉ္စ။ ယေန ဝိနယဓရေန ပဌမံ အကတံ၊ တေနေဝ ကတ္တဗ္ဗံ။ ယဉ္စ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ပဌမံ အကတံ၊ တညေဝ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ။ တတ္ထာတိ ပဌမဘာဇနေ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ပဌမဘာဇနံ သုဒ္ဓံ ဓောဝိတွာ ကတမ္ပိ နိဒ္ဒေါသမေဝ။ တေန ဘိက္ခုနာတိ ပဝါရိတေန ဘိက္ခုနာ။

ကုဏ္ဍေပီတိ ဥက္ခလိယမ္ပိ။ သာ ဟိ ကုဍတိ ဩဒနာဒိံ ဒါဟံ ကရောတီတိ ကုဏ္ဍောတိ ဝုစ္စတိ။ တန္တိ အတိရိတ္တကတံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ။ ယေန ပနာတိ ဝိနယဓရေန ပန။ ဘိက္ခုံ နိသီဒါပေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မင်္ဂလနိမန္တနေတိ မင်္ဂလတ္ထာယ နိမန္တနဋ္ဌာနေ။ တတ္ထာတိ မင်္ဂလနိမန္တနေ။ ကရောန္တေနာတိ ကရောန္တေန ဝိနယဓရေန။

ဂိလာနေန ဘုဉ္ဇိတာဝသေသမေဝ န ကေဝလံ ဂိလာနာတိရိတ္တံ နာမ၊ ဂိလာနံ ပန ဥဒ္ဒိဿ အာဘတံ ဂိလာနာတိရိတ္တမေဝ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိ။ ယံကိဉ္စိ ဂိလာနန္တိ ဥပသမ္ပန္နံ ဝါ အနုပသမ္ပန္နံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဂိလာနံ။ ယံ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ တံ အသံသဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ အနာဟာရတ္ထာယာတိ ပိပါသစ္ဆေဒနအာဗာဓဝူပသမတ္ထာယ။

၂၄၁။ သတိ ပစ္စယေတိ ဧတ္ထ ပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတုံ ‘‘ပိပါသာယ သတီ’’တိ စ ‘‘အာဗာဓေ သတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ တေန တေနာတိ သတ္တာဟကာလိကေန စ ယာဝဇီဝိကေန စ။ တဿာတိ အာဗာဓဿ။ ဣဒံ ပဒံ ‘‘ဥပသမနတ္ထ’’န္တိ ဧတ္ထ သမုဓာတုယာ သမ္ဗန္ဓေ သမ္ဗန္ဓော၊ ယုပစ္စယေန သမ္ဗန္ဓေ ကမ္မန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဒုတိယပဝါရဏသိက္ခာပဒံ

၂၄၂။ ဆဋ္ဌေ န အာစရိတဗ္ဗောတိ အနာစာရောတိ ဝုတ္တေ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမောတိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမ’’န္တိ။ ‘‘ကရောတီ’’တိဣမိနာ ‘‘အတ္တာနမာစရတီ’’တိအာဒီသု ¶ ဝိယ စရသဒ္ဒေါ ကရသဒ္ဒတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဥပနန္ဓီတိ ဧတ္ထ ဥပသဒ္ဒေါ ဥပနာဟတ္ထော၊ နဟဓာတု ဗန္ဓနတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပနာဟ’’န္တိအာဒိ။ ဇနိတော ဥပနာဟော ယေနာတိ ဇနိတဥပနာဟော။ ဣမိနာ ‘‘ဥပနန္ဓော’’တိ ပဒဿ ဥပနဟတီတိ ဥပနန္ဓောတိ ကတ္ထုတ္ထံ ဒဿေတိ။

၂၄၃။ အဘိဟဋ္ဌုန္တိ ဧတ္ထ တုံပစ္စယော တွာပစ္စယတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိဟရိတွာ’’တိ။ ပဒဘာဇနေ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သာဓာရဏမေဝ အတ္ထန္တိ ယောဇနာ။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ တီဟာကာရေဟီတိ သာမံ ဇာနနေန စ အညေသမာရောစနေန စ တဿာရောစနေန စာတိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ အာသာဒီယတေ ¶ မင်္ကုံ ကရီယတေ အာသာဒနံ၊ တံ အပေက္ခော အာသာဒနာပေက္ခောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာသာဒန’’န္တိအာဒိ။

ယဿ အတ္ထာယ အဘိဟဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရဿာတိ အဘိဟာရကတော အညဿ ဘုတ္တဿာတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒံ

၂၄၇။ သတ္တမေ ဂိရိမှီတိ ပဗ္ဗတမှိ။ သော ဟိ ဟိမဝမနာဒိဝသေန ဇလံ၊ သာရဘူတာနိ စ ဘေသဇ္ဇာဒိဝတ္ထူနိ ဂိရတိ နိဂ္ဂိရတီတိ ဂိရီတိ ဝုစ္စတိ။ အဂ္ဂသမဇ္ဇောတိ ဥတ္တမသမဇ္ဇော။ ဣမေဟိ ပဒေဟိ အဂ္ဂေါ သမဇ္ဇော အဂ္ဂသမဇ္ဇော၊ ဂိရိမှိ ပဝတ္တော အဂ္ဂသမဇ္ဇော ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇောတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ သမဇ္ဇောတိ စ သဘာ။ သာ ဟိ သမာဂမံ အဇန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဇနာ ဧတ္ထာတိ သမဇ္ဇောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဂိရိဿ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဂိရိဿ အဂ္ဂေါ ကောဋိ ဂိရဂ္ဂေါ၊ တသ္မိံ ပဝတ္တော သမဇ္ဇော ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇောတိ အတ္ထော ဒဿိတော။ သောတိ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇော။ ဘဝိဿတိ ကိရာတိ ယောဇနာ။ ဘူမိဘာဂေတိ အဝယဝိအာဓာရော၊ သန္နိပတတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နဋဉ္စ နာဋကဉ္စ နဋနာဋကာနိ။ ‘‘နစ္စံ ဂီတံ ဝါဒိတဉ္စာ’’တိ ဣဒံ တယံ ‘‘နာဋက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေသန္တိ နဋနာဋကာနံ။ ဒဿနတ္ထန္တိ ဒဿနာယ စ သဝနာယ စ။ သဝနမ္ပိ ဟိ ဒဿနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။ အပညတ္တေ ¶ သိက္ခာပဒေတိ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဿ တာဝ အပညတ္တတ္တာ။ တေတိ သတ္တရသဝဂ္ဂိယာ။ တတ္ထာတိ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ။ အထာတိ တသ္မိံ ကာလေ။ နေသန္တိ သတ္တရသဝဂ္ဂိယာနံ အဒံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိလိမ္ပေတွာတိ ဝိလေပနေဟိ ဝိဝိဓာကာရေန လိမ္ပေတွာ။

၂၄၉။ ‘‘ဝိကာလေ’’တိ သာမညေန ဝုတ္တေပိ ဝိသေသကာလောဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ကာလော’’တိအာဒိ။ သော စာတိ ဘောဇနကာလော စ။ မဇ္ဈနှိကော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တေနေဝါတိ ဘောဇနကာလဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဧဝ။ အဿာတိ ‘‘ဝိကာလေ’’တိပဒဿ။ ‘‘ဝိကာလော နာမ…ပေ… အရုဏုဂ္ဂမနာ’’တိ ပဒဘာဇနေန အရုဏုဂ္ဂမနတော ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ ကာလော နာမာတိ အတ္ထော နယေန ဒဿိတော ဟောတိ။ တတောတိ ဌိတမဇ္ဈနှိကတော။ သူရိယဿ အတိသီဃတ္တာ ဝေဂေန ဌိတမဇ္ဈနှိကံ ဝီတိဝတ္တေယျာတိ အာဟ ‘‘ကုက္ကုစ္စကေန ပန န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ ကာလတ္ထမ္ဘောတိ ကာလဿ ဇာနနတ္ထာယ ထူဏော။ ကာလန္တရေတိ ကာလဿ အဗ္ဘန္တရေ။

အဝသေသံ ခါဒနီယံ နာမာတိ ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ယန္တိ ခါဒနီယံ ¶ အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝနမူလာဒိပဘေဒံ ယမ္ပိ ခါဒနီယံ အတ္ထိ၊ တမ္ပိ အာမိသဂတိကံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သေယျထိဒန္တိ ပုစ္ဆာဝါစကနိပါတသမုဒါယော။ ဣဒံ ခါဒနီယံ သေယျထာ ကတမန္တိ အတ္ထော။ ဣဒမ္ပီတိ ဣဒံ ဒွါဒသဝိဓမ္ပိ။ ပိသဒ္ဒေန န ပူဝါဒိယေဝါတိ ဒဿေတိ။

တတ္ထာတိ ဒွါဒသသု ခါဒနီယေသု၊ အာဓာရေ ဘုမ္မံ။ မူလတိ ပတိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေနာတိ ဝါ မူလံ။ ခါဒိတဗ္ဗန္တိ ခါဒနီယံ။ မူလမေဝ ခါဒနီယံ မူလခါဒနီယံ၊ တသ္မိံ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ မူလကမူလာဒီနိ လောကသင်္ကေတော ပဒေသတောယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တံ တဉှိ နာမံ အဇာနန္တာနံ အတိသမ္မူဠှကာရဏတ္တာ သဟ ပရိယာယန္တရေန ဝစနတ္ထံ ဝက္ခာမ။ သူပဿ ဟိတံ သူပေယျံ၊ သူပေယျံ ပဏ္ဏံ ဧတေသန္တိ သူပေယျပဏ္ဏာ၊ တေသံ မူလာနိ သူပေယျပဏ္ဏမူလာနိ။ အာမီယတိ အန္တော ပဝေသီယတီတိ အာမိသော၊ အာကာရော အန္တောကရဏတ္ထော၊ အာမိသဿ ဂတိ ဝိယ ဂတိ ဧတေသန္တိ အာမိသဂတိကာနိ ¶ ။ ဧတ္ထာတိ မူလေသု။ ဇရဍ္ဎန္တိ ဇရဘူတံ ဥပဍ္ဎံ။ အညမ္ပီတိ ဝဇကလိမူလတော အညမ္ပိ။

ယာနိ ပန မူလာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ယာဝဇီဝိကာနီတိ ယောဇနာ။ ပါဠိယံ ဝုတ္တာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခါဒနီယတ္ထန္တိ ခါဒနီယဿ၊ ခါဒနီယေ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနံ၊ ခါဒနီယေန ဝါ ကာတဗ္ဗံ ကိစ္စံ၊ ပယောဇနံ ဝါတိ ခါဒနီယတ္ထံ။ ‘‘ခါဒနီယေ’’တိဣမိနာ ‘‘တတ္ထ ဝုတ္တာဘိဓမ္မတ္ထာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ခါဒနီယတ္ထပဒဿ ဥတ္တရပဒတ္ထပဓာနဘာဝံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ခါဒနီယဿ၊ ခါဒနီယေ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနံ၊ ခါဒနီယေန ဝါ ကာတဗ္ဗံ ကိစ္စံ နာမ ဇိဃစ္ဆာဟရဏမေဝ။ ယဉှိ ပူဝါဒိခါဒနီယံ ခါဒိတွာ ဇိဃစ္ဆာဟရဏံ ဟောတိ၊ တဿ ကိစ္စံ ကိစ္စံ နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ ကိစ္စံ၊ ပယောဇနံ ဝါ နေဝ ဖရန္တိ၊ နေဝ နိပ္ဖာဒေန္တိ။ ဧသေဝ နယော ‘‘န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိဧတ္ထာပိ။

တေသန္တိ မူလာနံ အန္တော၊ လက္ခဏန္တိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကသ္မိံ ဇနပဒေ ခါဒနီယတ္ထဘောဇနီယတ္ထေသု ဖရမာနေသု အညေသုပိ ဇနပဒေသု ဖရန္တိယေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တေသု တေသု ဇနပဒေသူ’’တိ ဝိစ္ဆာပဒံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဗဟူသု ဇနပဒေသု ပထဝီရသအာပေါရသသမ္ပတ္တိဝသေန ခါဒနီယတ္ထဘောဇနီယတ္ထံ ဖရမာနမ္ပိ ဧကသ္မိံ ဇနပဒေ ပထဝီရသအာပေါရသဝိပတ္တိဝသေန အဖရမာနံ ဘဝေယျ၊ ဝိကာရဝသေန ပန တတ္ထ ပဝတ္တတ္တာ တံ ဇနပဒံ ပမာဏံ န ကာတဗ္ဗံ၊ ဂဟေတဗ္ဗမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပကတိအာဟာရဝသေနာတိ အညေဟိ ယာဝကာလိက၊ သတ္တာဟကာလိကေဟိ အမိဿိတံ အတ္တနော ပကတိယာဝ အာဟာရကိစ္စကရဏဝသေန။ ‘‘မနုဿာန’’န္တိဣမိနာ အညေသံ တိရစ္ဆာနာဒီနံ ခါဒနီယတ္ထဘောဇနီယတ္ထံ ¶ ဖရမာနမ္ပိ န ပမာဏန္တိ ဒဿေတိ။ တန္တိ မူလံ။ ဟီတိ သစ္စံ။ နာမသညာသူတိ နာမသင်္ခါတာသု သညာသု။

ယထာ မူလေ လက္ခဏံ ဒဿိတံ၊ ဧဝံ ကန္ဒာဒီသုပိ ယံ လက္ခဏံ ဒဿိတန္တိ ယောဇနာ။ န ကေဝလံ ပါဠိယံ အာဂတာနံ ဟလိဒ္ဒါဒီနံ မူလံယေဝ ယာဝဇီဝိကံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ တစာဒယောပီတိ အာဟ ‘‘ယဉ္စေတ’’န္တိအာဒိ။ ယံ ဧတံ အဋ္ဌဝိဓန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧဝံ ¶ မူလခါဒနီယေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကန္ဒခါဒနီယေ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကန္ဒခါဒနီယေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကန္ဒခါဒနီယေတိ ကံ သုခံ ဒဒါတီတိ ကန္ဒော၊ ပဒုမာဒိကန္ဒော၊ သုခဿ အဒါယကာ ပန ကန္ဒာ ရုဠှီဝသေန ကန္ဒာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ကန္ဒော ဧဝ ခါဒနီယံ ကန္ဒခါဒနီယံ၊ တသ္မိံ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဧသေဝ နယော ဥပရိပိ။ ယန္တိ ကန္ဒံ။ ဣမိနာ တံသဒ္ဒါနပေက္ခော ယံသဒ္ဒေါပိ အတ္ထီတိ ဉာပေတိ။ တတ္ထာတိ ကန္ဒခါဒနီယေ။ တရုဏော၊ သုခခါဒနီယောတိ ဝိသေသနပဒါနိ ယထာဝစနံ ဥပရိပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမာဒယော ဖရဏကကန္ဒာ ယာဝကာလိကာတိ သမ္ဗန္ဓော။

အဓောတောတိ ဝိသရသော ဥဒကေန အဓူနိတော။ တေတိ ကန္ဒာ သင်္ဂဟိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။

မူလေ အလတိ ပဝတ္တတီတိ မုဠာလော၊ ဥဒကတော ဝါ ဥဒ္ဓဋမတ္တေ မိလတိ နိမိလတီတိ မုဠာလံ။ ဧဝမာဒိ ဖရဏကမုဠာလံ ယာဝကာလိကန္တိ ယောဇနာ။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ သဗ္ဗမ္ပိ တံ မုဠာလံ သင်္ဂဟိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

မသတိ ဝိဇ္ဈတီတိ မတ္ထကော။ ဧဝမာဒိ မတ္ထကော ယာဝကာလိကောတိ ယောဇနာ။ ဇရဍ္ဎဗုန္ဒောတိ ဇရဘူတအဍ္ဎသင်္ခါတော ပါဒေါ။

ခနီယတိ အဝဒါရီယတီတိ ခန္ဓော၊ ခါယတီတိ ဝါ ခန္ဓော။ ‘‘အန္တောပထဝီဂတော’’တိပဒံ ‘‘သာလကလျာဏိခန္ဓော’’တိပဒေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ န အညေဟိ။ ဧဝမာဒိ ခန္ဓော ယာဝကာလိကောတိ ယောဇနာ။ အဝသေသာတိ တီဟိ ဒဏ္ဍကာဒီဟိ အဝသေသာ။

တစတိ သံဝရတိ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ တစော။ သရသောတိ ဧတ္ထ ဧဝကာရော ယောဇေတဗ္ဗော၊ သရသော ဧဝါတိ အတ္ထော။ တေသံ သင်္ဂဟောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတန္တိ ကသာဝဘေသဇ္ဇံ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ ¶ …ပေ… ဘောဇနီယတ္ထ’’န္တိ ဝစနံ ဝါ။ ဧတ္ထာတိ ကသာဝဘေသဇ္ဇေ။ ဧတေသမ္ပီတိ မတ္ထကခန္ဓတ္တစာနမ္ပိ။

ပတတီတိ ပတ္တံ။ ဧတေသန္တိ မူလကာဒီနံ။ ဧဝရူပါနိ ပတ္တာနိ စ ဧကံသေန ယာဝကာလိကာနီတိ ယောဇနာ။ ယာ လောဏီ အာရောဟတိ၊ တဿာ လောဏိယာ ပတ္တံ ယာဝဇီဝိကန္တိ ယောဇနာ။ ဒီပဝါသိနောတိ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဝါသိနော ¶ ၊ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ဝါ။ ယာနိ ဝါ ဖရန္တီတိ ဝုတ္တာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသန္တိ နိမ္ဗာဒီနံ။ ဣဒံ ပဒံ ပုဗ္ဗပရာပေက္ခကံ၊ တသ္မာ ဒွိန္နံ မဇ္ဈေ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဏ္ဏာနံ အန္တော နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပုပ္ဖတိ ဝိကသတီတိ ပုပ္ဖံ။ ဧဝမာဒိ ပုပ္ဖံ ယာဝကာလိကန္တိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ပုပ္ဖဿ။ အဿာတိ ဧဝမေဝ။

ဖလတီတိ ဖလံ။ ယာနီတိ ဖလာနိ။ ဖရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နေသန္တိ ဖလာနံ ပရိယန္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ယာဝဇီဝိကာနီတိ ယောဇနာ။ တေသမ္ပီတိ ဖလာနမ္ပိ ပရိယန္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

အသီယတိ ခိပီယတိ၊ ဆဍ္ဍီယတီတိ ဝါ အဋ္ဌိ။ ဧဝမာဒီနိ ဖရဏကာနိ အဋ္ဌီနိ ယာဝကာလိကာနီတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ အဋ္ဌီနံ။

ပိသီယတိ စုဏ္ဏံ ကရီယတီတိ ပိဋ္ဌံ။ ဧဝမာဒီနိ ဖရဏကာနိ ပိဋ္ဌာနိ ယာဝကာလိကာနီတိ ယောဇနာ။ အဓောတကန္တိ ဥဒကေန အဓူနိတံ။ တေသန္တိ ပိဋ္ဌာနံ။

နိရန္တရံ အသတိ သမ္ဗဇ္ဈတီတိ နိယျာသော။ သေသာတိ ဥစ္ဆုနိယျာသတော သေသာ။ ပါဠိယံ ဝုတ္တနိယျာသာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ နိယျာသခါဒနီယေ။ သင်္ဂဟိတာနံ နိယျာသာနံ ပရိယန္တန္တိ ယောဇနာ။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။

ဝုတ္တမေဝါတိ ဟေဋ္ဌာ ပဌမပဝါရဏသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တမေဝါတိ။ သတ္တမံ။

၈။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒံ

၂၅၂။ အဋ္ဌမေ ¶ အဗ္ဘန္တရေ ဇာတော အဗ္ဘန္တရော။ မဟာထေရောတိ မဟန္တေဟိ ထိရဂုဏေဟိ ယုတ္တော။ ဣမိနာ ‘‘ဗေလဋ္ဌော’’တိ သညာနာမဿ သညိနာမိံ ဒဿေတိ။ ပဓာနဃရေတိ သမထဝိပဿနာနံ ပဒဟနဋ္ဌာနဃရသင်္ခါတေ ဧကသ္မိံ အာဝါသေ။ သုက္ခကုရန္တိ ဧတ္ထ သောသနကုရတ္တာ န သုက္ခကုရံ ဟောတိ၊ ကေဝလံ ပန အသူပဗျဉ္ဇနတ္တာတိ အာဟ ‘‘အသူပဗျဉ္ဇနံ ¶ ဩဒန’’န္တိ။ သောသနကုရမ္ပိ ယုတ္တမေဝ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘တံ ပိဏ္ဍပါတံ ဥဒကေန တေမေတွာ’’တိ။ ‘‘ဩဒန’’န္တိဣမိနာ ကုရသဒ္ဒဿ ဩဒနပရိယာယတံ ဒဿေတိ။ ဩဒနဉှိ ကရောတိ အာယုဝဏ္ဏာဒယောတိ ‘‘ကုရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သောတိ ဗေလဋ္ဌသီသော။ တဉ္စ ခေါတိ တဉ္စ သုက္ခကုရံ အာဟရတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပစ္စယဂိဒ္ဓတာယာတိ ပိဏ္ဍပါတပစ္စယေ လုဒ္ဓတာယ။ ထေရော ဘုဉ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မနုဿာနံ ဧကာဟာရဿ သတ္တာဟမတ္တဋ္ဌိတတ္တာ ‘‘သတ္တာဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတောတိ ဘုဉ္ဇနတော ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ စတ္တာရိပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေန အဓိကာနိပိ သတ္တာဟာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။

၂၅၃။ ဣတီတိ ဣဒံ တယံ။ ‘‘သန္နိဓိ ကာရော အဿာ’’တိ သမာသော ဝိသေသနပရနိပါတဝသေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘သန္နိဓိကိရိယန္တိ အတ္ထော’’တိ ဣမိနာ ကရီယတီတိ ကာရောတိ ကမ္မတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧကရတ္တန္တိ အန္တိမပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝုတ္တံ တဒဓိကာနမ္ပိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အဿာတိ ‘‘သန္နိဓိကာရက’’န္တိ ပဒဿ။

သန္နိဓိကာရကဿ သတ္တာဟကာလိကဿ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာပတ္တိယာ ပစ္စယတ္တာ သန္နိဓိကာရကံ ယာမကာလိကံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ အသမာနမ္ပိ သုဒ္ဓပါစိတ္တိယာပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယာမကာလိကံ ဝါ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ဂဟဏေ စ။ အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဟဏေ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယံ ပတ္တံ အင်္ဂုလိယာ ဃံသန္တဿ လေခါ ပညာယတိ၊ သော ပတ္တော ဒုဒ္ဓါတော ဟောတိ သစေတိ ယောဇနာ ဥတ္တရဝါကျေ ယံသဒ္ဒံ ဒိသွာ ပုဗ္ဗဝါကျေ တံသဒ္ဒဿ ဂမနီယတ္တာ။ ဂဏ္ဌိကပတ္တဿာတိ ဗန္ဓနပတ္တဿ။ သောတိ သ္နေဟော။ ပဂ္ဃရတိ သန္ဒိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာဒိသေတိ ဒုဒ္ဓါတေ၊ ဂဏ္ဌိကေ ဝါ။ တတ္ထာတိ ဓောဝိတပတ္တေ အာသိဉ္စိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ အဗ္ဗောဟာရိကာတိ န ဝေါဟရိတဗ္ဗာ၊ ဝေါဟရိတုံ န ယုတ္တာတိ အတ္ထော။ ယန္တိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ပရိစ္စဇန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တတောတိ အပရိစ္စတ္တခါဒနီယဘောဇနီယတော နီဟရိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

အကပ္ပိယမံသေသူတိ ¶ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယော။ သတိ ပစ္စယေတိ ပိပါသသင်္ခါတေ ပစ္စယေ သတိ။ အနတိရိတ္တကတန္တိ ¶ အတိရိတ္တေန အကတံ သန္နိဓိကာရကံ ခါဒနီယဘောဇနီယန္တိ ယောဇနာ။ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိကပ္ပဒွယေတိ သာမိသနိရာမိသသင်္ခါတေ ဝိကပ္ပဒွယေ။ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသူတိ ဝိကာလသန္နိဓိအကပ္ပိယမံသယာမကာလိကပစ္စယသင်္ခါတေသု သဗ္ဗေသု ဝိကပ္ပေသု။

၂၅၅။ အာမိသသံသဋ္ဌန္တိ အာမိသေန သံသဋ္ဌံ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ။

၂၅၆။ စတုဗ္ဗိဓကာလိကဿ သရူပဉ္စ ဝစနတ္ထဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ခါဒနီယဘောဇနီယ’’န္တိဣမိနာ ယာဝကာလိကဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာဝ…ပေ… ကာလိက’’န္တိဣမိနာ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘သဒ္ဓိံ…ပေ… ပါန’’န္တိဣမိနာ ယာမကာလိကဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာဝ…ပေ… ကာလိက’’န္တိဣမိနာ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘သဗ္ဗိအာဒိ ပဉ္စဝိဓံ ဘေသဇ္ဇ’’န္တိဣမိနာ သတ္တာဟကာလိကဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ‘‘သတ္တာဟံ…ပေ… ကာလိက’’န္တိဣမိနာ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဌပေတွာ…ပေ… သဗ္ဗမ္ပီ’’တိဣမိနာ ယာဝဇီဝိကဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာဝ…ပေ… ဇီဝိက’’န္တိဣမိနာ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗဝစနတ္ထော လဟုကမတ္တမေဝ၊ ဂရုကော ပနေဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယာဝ ယတ္တကော မဇ္ဈနှိကော ကာလော ယာဝကာလော၊ သော အဿတ္ထီ၊ တံ ဝါ ကာလံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယာဝကာလိကံ။ ယာမော ကာလော ယာမကာလော၊ သော အဿတ္ထိ၊ တံ ဝါ ကာလံ ပရိဘုဉ္ဇီတဗ္ဗန္တိ ယာမကာလိကံ။ သတ္တာဟော ကာလော သတ္တာဟကာလော၊ သော အဿတ္ထိ၊ တံ ဝါ ကာလံ နိဒဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ သတ္တာဟကာလိကံ။ ယာဝ ယတ္တကော ဇီဝေါ ယာဝဇီဝေါ၊ သော အဿတ္ထိ၊ ယာဝဇီဝံ ဝါ ပရိဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယာဝဇီဝိကန္တိ။

တတ္ထာတိ စတုဗ္ဗိဓေသု ကာလိကေသု။ သတက္ခတ္တုန္တိ အနေကဝါရံ။ ယာဝ ကာလော နာတိက္ကမတိ၊ တာဝ ဘုဉ္ဇန္တဿာတိ ယောဇနာ။ အဟောရတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တဿာတိ သမ္ဗန္ဓောတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒံ

၂၅၇။ နဝမေ ¶ ပကဋ္ဌဘာဝံ နီတန္တိ ပဏီတန္တိ ဝုတ္တေ ပဏီတသဒ္ဒေါ ဥတ္တမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမဘောဇနာနီ’’တိ။ သမ္ပန္နော နာမ န မဓုရဂုဏော၊ အထ ခေါ မဓုရဂုဏယုတ္တံ ဘောဇနမေဝါတိ အာဟ ‘‘သမ္ပတ္တိယုတ္တ’’န္တိ။ ကဿာတိ ကရဏတ္ထေ စေတံ သာမိဝစနံ၊ ကေနာတိ ဟိ အတ္ထော။ ‘‘သုရသ’’န္တိဣမိနာ သာဒီယတိ အဿာဒီယတီတိ သာဒူတိ ဝစနတ္ထဿ သရူပံ ဒဿေတိ။

၂၅၉။ ‘‘ယော ¶ ပန…ပေ… ဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ သုဒ္ဓါနီတိ ဩဒနေန အသံသဋ္ဌာနိ။ ဩဒနသံသဋ္ဌာနိ သဗ္ဗိအာဒီနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ‘‘ပဏီတသံသဋ္ဌာနီ’’တိဣမိနာ ပဏီတေဟိ သဗ္ဗိအာဒီဟိ သံသဋ္ဌာနိ ဘောဇနာနိ ပဏီတဘောဇနာနီတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘သတ္တဓညနိဗ္ဗတ္တာနီ’’တိ ဣမိနာ ဘောဇနာနံ သရူပံ ဒဿေတိ။

‘‘သဗ္ဗိနာ ဘတ္တ’’န္တိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဝိကပ္ပာနံ မဇ္ဈေ တီသုပိ ဝိကပ္ပေသု ‘‘ဘတ္တ’’န္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝါကျံ ကတွာ ဝိညာပနေ အာပတ္တိံ ဒဿေတွာ သမာသံ ကတွာ ဝိညာပနေ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဗ္ဗိဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိအာဒိ။

ဣတောတိ ဂါဝိတော လဒ္ဓေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသင်္ကေတန္တိ သင်္ကေတတော ဉာပိတတော ဝိဂတံ ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဣမိနာ ဝိသင်္ကေတဿ ဂုဏဒေါသံ ဒဿေတိ။

ကပ္ပိယသဗ္ဗိနာ ဒေဟီတိ ကပ္ပိယသဗ္ဗိနာ သံသဋ္ဌံ ဘတ္တံ ဒေဟီတိ ယောဇနာ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ယေန ယေနာတိ ယေန ယေန သဗ္ဗိအာဒိနာ။ တသ္မိံ တဿာတိ ဧတ္ထာပိ ဝိစ္ဆာဝသေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပါဠိယံ အာဂတသဗ္ဗိ နာမ ဂေါသဗ္ဗိ၊ အဇိကာသဗ္ဗိ၊ မဟိံသသဗ္ဗိ၊ ယေသံ မံသံ ကပ္ပတိ၊ တေသံ သဗ္ဗိ စ။ နဝနီတံ နာမ ဧဝမေဝ။ တေလံ နာမ တိလတေလံ၊ သာသပတေလံ၊ မဓုကတေလံ၊ ဧရဏ္ဍတေလံ၊ ဝသာတေလဉ္စ။ မဓု နာမ မက္ခိကာမဓု။ ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုမှာ နိဗ္ဗတ္တံ။ မစ္ဆော နာမ ဥဒကစရော။ ပါဠိအနာဂတော မစ္ဆော နာမ နတ္ထိ။ မံသံ နာမ ¶ ယေသံ မံသံ ကပ္ပတိ၊ တေသံ မံသံ။ ခီရဒဓီနိ သဗ္ဗိသဒိသာနေဝ။ ဝုတ္တံ ယထာ ဧဝံ ‘‘နဝနီတဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိအာဒီသုပိ သူပေါဒနဝိညတ္တိဒုက္ကဋမေဝ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဟီတိ သစ္စံ။ သော စာတိ သော စတ္ထော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အတ္ထေ။ ကိံ ပယောဇနံ။ နတ္ထေဝ ပယောဇနန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ပဋိလဒ္ဓံ ဘောဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကရသန္တိ ဧကကိစ္စံ။ တတောတိ နဝပဏီတဘောဇနတော နီဟရိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

သဗ္ဗာနီတိ နဝ ပါစိတ္တိယာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၂၆၁။ ဥဘယေသမ္ပီတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနမ္ပိ။ သဗ္ဗီတိ စေတ္ထ ယော နံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿ ဗလာယုဝဍ္ဎနတ္ထံ သဗ္ဗတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ သဗ္ဗိ၊ ဃတံ။ တတိယက္ခရေနေဝ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ လိခိတဗ္ဗဉ္စ ¶ ။ ကသ္မာ? တတိယက္ခရဋ္ဌာနေယေဝ သဗ္ဗ ဂတိယန္တိ ဂတိအတ္ထဿ သဗ္ဗဓာတုဿ ဓာတုပါဌေသု အာဂတတ္တာတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒံ

၂၆၃။ ဒသမေ ဒန္တကဋ္ဌန္တိ ဒန္တပေါနံ။ တဉှိ ဒန္တော ကသီယတိ ဝိလေခီယတိ အနေနာတိ ‘‘ဒန္တကဋ္ဌ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ အာဒိနာ သဗ္ဗမေဝ ပံသုကူလံ သဗ္ဗပံသုကူလံ၊ တမဿတ္ထီတိ ‘‘သဗ္ဗပံသုကူလိကော’’တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ သောတိ ဘိက္ခု ပရိဘုဉ္ဇတိ ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သုသာနေတိ အာဠဟနေ။ တဉှိ ဆဝါနံ သယနဋ္ဌာနတ္တာ ‘‘သုသာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ နိရုတ္တိနယေန။ တတ္ထာတိ သုသာနေ။ ပုန တတ္ထာတိ ဧဝမေဝ။ အယျသရူပဉ္စ ဝေါသာဋိတကသရူပဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အယျဝေါသာဋိတကာနီတိ ဧတ္ထာ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘အယျာ…ပေ… ပိတာမဟာ’’တိဣမိနာ အယျသရူပံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝေါ…ပေ… ဘောဇနီယာနီ’’တိဣမိနာ ဝေါသာဋိတကသရူပံ။ အယျသင်္ခါတာနံ ပိတိပိတာမဟာနံ အတ္ထာယ၊ တေ ဝါ ဥဒ္ဒိဿ ဆဍ္ဍိတာနိ ဝေါသာဋိတကသင်္ခတာနိ ¶ ခါဒနီယဘောဇနီယာနိ အယျဝေါသာဋိတကာနီတိ ဝိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗော။ မနုဿာ ဌပေန္တိ ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယန္တိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ။ တေသန္တိ ဉာတကာနံ။ ပိဏ္ဍံ ပိဏ္ဍံ ကတွာတိ သင်္ဃာဋံ သင်္ဃာဋံ ကတွာ။ အညန္တိ ဝုတ္တခါဒနီယဘောဇနီယတော အညံ။ ဥမ္မာရေပီတိ သုသာနဿ ဣန္ဒခီလေပိ။ သော ဟိ ဥဒ္ဓဋော ကိလေသမာရော ဧတ္ထာတိ ‘‘ဥမ္မာရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗောဓိသတ္တော ဟိ အဘိနိက္ခမနကာလေ ပုတ္တံ စုမ္ဗိဿာမီတိ ဩဝရကဿ ဣန္ဒခီလေ ဌတွာ ပဿန္တော မာတရံ ပုတ္တဿ နလာဋေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ သယန္တိံ ဒိသွာ ‘‘သစေ မေ ပုတ္တံ ဂဏှေယျံ၊ မာတာ တဿ ပဗုဇ္ဈေယျ၊ ပဗုဇ္ဈမာနာယ အန္တရာယော ဘဝေယျာ’’တိ အဘိနိက္ခမနန္တရာယဘယေန ပုတ္တဒါရေ ပရိစ္စဇိတွာ ဣန္ဒခီလတော နိဝတ္တိတွာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိ။ တသ္မာ ဗောဓိသတ္တဿ ဌတွာ ပုတ္တဒါရေသု အပေက္ခာသင်္ခါတဿ မာရဿ ဥဒ္ဓဋဋ္ဌာနတ္တာ သော ဣန္ဒခီလော နိပ္ပရိယာယေန ‘‘ဥမ္မာရော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အညေ ပန ရူဠှီဝသေန။ ထိရောတိ ထဒ္ဓါ။ ဃနဗဒ္ဓါတိ ဃနေန ဗဒ္ဓါ။ ကထိနေန မံသေန အာဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဝဌတိ ထူလော ဘဝတီတိ ဝဌော၊ မုဒ္ဓဇဒုတိယောယံ၊ သော အဿတ္ထီတိ ဝဌရောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဌရောတိ ထူလော’’တိ။ ‘‘သလ္လက္ခေမာ’’တိဣမိနာ ‘‘မညေ’’တိ ဧတ္ထ မနဓာတု သလ္လက္ခဏတ္ထော၊ မကာရဿေကာရောတိ ဒဿေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တေသန္တိ မနုဿာနံ။

၂၆၄။ သမ္မာတိ အဝိပရီတံ။ အသလ္လက္ခေတွာတိ အာဟာရသဒ္ဒဿ ခါဒနီယဘောဇနီယာဒီသု နိရူဠှဘာဝံ အမညိတွာ။ ဘဂဝါ ပန ဌပေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာဥပ္ပန္နဿာတိ ယေနာကာရေန ဥပ္ပန္နဿ ¶ ။ ပိတာ ပုတ္တသင်္ခါတေ ဒါရကေ သညာပေန္တော ဝိယ ဘဂဝါ တေ ဘိက္ခူ သညာပေန္တောတိ ယောဇနာ။

၂၆၅။ ဧတဒေဝါတိ တိဏ္ဏမာကာရာနမညတရဝသေန အဒိန္နမေဝ သန္ဓာယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ မာတိကာယံ ‘‘ဒိန္န’’န္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ အထ ကသ္မာ ပဒဘာဇနေယေဝ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒိန္နန္တိ ဣဒ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ဒိန္န’’န္တိ ဣဒံ ဥဒ္ဓဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ ‘‘ဒိန္န’’န္တိ ပဒဿ။ နိဒ္ဒေသေ စ ‘‘ကာယေန…ပေ… ဒေန္တေ’’တိ ဥဒ္ဓဋန္တိ ယောဇနာ။ ဧဝန္တိ ဣမေဟိ တီဟာကာရေဟိ ဒဒမာနေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝန္တိ ဣမေဟိ ဒွီဟာကာရေဟိ ¶ ။ အာဒီယမာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ရထရေဏုမ္ပီတိ ရထိကဝီထိယံ ဥဋ္ဌိတပံသုမ္ပိ။ ပုဗ္ဗေတိ ပဌမပဝါရဏသိက္ခာပဒေ။ ဧဝံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဧတံ အာဟာရံ ဒိန္နံ နာမ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဧတမေဝါ’’တိ ဧဝဿ သမ္ဘဝတော တဿ ဖလံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘န ဣဒ’’န္တိအာဒိ။ နိဿဋ္ဌံ န ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

တတ္ထာတိ ‘‘ကာယေနာ’’တိအာဒိဝစနေ။ ဟီတိ သစ္စံ။ နတ္ထု ကရီယတိ ဣမာယာတိ နတ္ထုကရဏီ၊ တာယ။ နာသာပုဋေန ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အကလ္လကောတိ ဂိလာနော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ကာယေန ပဋိဗဒ္ဓါ ကာယပဋိဗဒ္ဓါ ကဋစ္ဆုအာဒီတိ အာဟ ‘‘ကဋစ္ဆုအာဒီသူ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ပါတိယမာနန္တိ ပါတာပိယမာနံ။

ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ‘‘ပဉ္စဟင်္ဂေဟီ’’တိ ပဒဿ ဝိတ္ထာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ထာမမဇ္ဈိမဿာ’’တိအာဒိ။ တန္တိ ဒါတဗ္ဗဝတ္ထုံ။

တတ္ထာတိ ‘‘ဟတ္ထပါသော ပညာယတီ’’တိဝစနေ။ ဂစ္ဆန္တောပိ ဌိတေနေဝ သင်္ဂဟိတော။ ဘူမဋ္ဌဿာတိ ဘူမိယံ ဌိတဿ။ အာကာသဋ္ဌဿာတိ အာကာသေ ဌိတဿ။ ‘‘ဟတ္ထံ အင်္ဂ’’န္တိ ပဒေဟိ အဝယဝိသမ္ဗန္ဓော ကာတဗ္ဗော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘ဘူမဋ္ဌဿ စ သီသေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ပက္ခီတိ သကုဏော။ သော ဟိ ပက္ခယုတ္တတ္တာ ပက္ခီတိ ဝုစ္စတိ။ ဟတ္ထီတိ ကုဉ္ဇရော။ သော ဟိ သောဏ္ဍသင်္ခါတဟတ္ထယုတ္တတ္တာ ဟတ္ထီတိ ဝုစ္စတိ။ အဒ္ဓေန အဋ္ဌမံ ရတနမဿာတိ အဒ္ဓဋ္ဌမရတနော၊ ဟတ္ထီ၊ တဿ။ တေနာတိ ဟတ္ထိနာ။

ဧကော ဒါယကော ဝဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဩဏမတီတိ ဟေဋ္ဌာ နမတိ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧကဒေသသမ္ပဋိစ္ဆနမတ္တေန။ တတောတိ သမ္ပဋိစ္ဆနတော။ ဥဂ္ဃာဋေတွာတိ ဝိဝရိတွာ။ ကာဇေနာတိ ဗျာဘင်္ဂိယာ။ သာ ဟိ ကစတိ ဗန္ဓတိ ဝိဝိဓံ ဘာရံ အသ္မိန္တိ ကာစောတိ ဝုစ္စတိ၊ စကာရဿ ဇကာရေ ကတေ ကာဇောပိ ယုတ္တောယေဝ။ တိံသ ဟတ္ထာ ရတနာနိ ဣမဿာတိ တိံသဟတ္ထော၊ ဝေဏု။ ဂုဠကုမ္ဘောတိ ¶ ဖာဏိတေန ပူရိတော ဃဋော။ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝါတိ ကုမ္ဘေသု ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတေသုပိ အဘိဟာရကဿ ¶ ဟတ္ထပါသေ ဌိတတ္တာ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥစ္ဆုယန္တဒေါဏိတောတိ ဥစ္ဆုံ ပီဠနယန္တဿ အမ္ဗဏတော။

ဗဟူ ပတ္တာ ဌပိတာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထပါသေတိ ယောဇနာ။ ဌတွာ ဖုသိတွာ ‘‘နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော’’တိ ပါဌသေသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဌိတေန ဝါ နိသိန္နေန ဝါ နိပန္နေန ဝါ ဒါယကေန ဒိယျတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပထဝိယံ ဌိတာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယံ ယန္တိ ယံ ယံ ပတ္တံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ယေသု ကေသုစီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ တံ ဝစနံ။

တတ္ထ တသ္မိံ ဌာနေ ဇာတော တတ္ထဇာတော၊ အလုတ္တသမာသောယံ၊ သောယေဝ တတ္ထဇာတကော၊ တသ္မိံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တတ္ထဇာတကေ န ရုဟတိ ယထာ၊ ဧဝံ န ရုဟတိယေဝါတိ ယောဇနာ။ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သုဋ္ဌု ဟရိတဗ္ဗန္တိ သံဟာရိယံ၊ တံယေဝ သံဟာရိမံ ယကာရဿ မကာရံ ကတွာ၊ န သံဟာရိမံ အသံဟာရိမံ၊ တသ္မိံ။ တေပီတိ တေ အသံဟာရိမာပိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တတ္ထဇာတကသင်္ခေပူပဂါတိ တတ္ထဇာတကေ သမောဓာနေတွာ ခေပံ ပက္ခေပံ ဥပဂတာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဣဒဉှိ ဝါကျန္တရတ္တာ ပုနပ္ပုနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တာနီတိ တိန္တိဏိကာဒိပဏ္ဏာနိ။ သန္ဓာရေတုန္တိ သမ္မာ ဓာရေတုံ။ ဌိတော ဒါယကောတိ သမ္ဗန္ဓော။

လဒ္ဓဿ လဒ္ဓဿ ဝတ္ထုဿ သန္နိဓိဋ္ဌာနတ္တာ၊ ပက္ခိတ္တဋ္ဌာနတ္တာ ဝါ ထဝီယတိ ပသံသီယတီတိ ထဝိကာ၊ တတော။ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ‘‘ပုဉ္ဆိတွာ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ’’တိ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထော ဝါသဒ္ဒေါ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော။ တေသု တေသု ဝတ္ထူသု ရဉ္ဇတိ လဂ္ဂတီတိ ရဇော၊ တံ။ ဝိနယေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ။ တံ ပနာတိ ဘိက္ခံ ပန။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဒေထာတိ မံ ပဋိဂ္ဂဟာပေတွာ မမ ဒေထာတိ အဓိပ္ပာယော။

တတော တတောတိ တသ္မာ တသ္မာ ဌာနာ ဥဋ္ဌာပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဘိက္ခံ။ တဿာတိ အနုပသမ္ပန္နဿ။

သော ဝတ္တဗ္ဗောတိ သော ဒိယျမာနော ဘိက္ခု ဒါယကေန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဣမန္တိ သရဇပတ္တံ။ တေနာတိ ဒိယျမာနဘိက္ခုနာ။ တထာ ¶ ကာတဗ္ဗန္တိ ယထာ ဒါယကေန ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တံ၊ တထာ ¶ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဥပ္လဝတီတိ ဥပရိ ဂစ္ဆတိ၊ ပ္လု ဂတိယန္တိ ဟိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၆ ဠကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဥဣတိ ဥပသဂ္ဂဿ အတ္ထဒဿနတ္ထံ ‘‘ဥပရီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပကာရလကာရသံယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘ဥပ္ပိလဝတီ’’တိ လိခန္တိ၊ သော အပါဌော။ ကဉ္ဇိကန္တိ ဗိလင်္ဂံ။ တဉှိ ကေန ဇလေန အဉ္ဇိယံ အဘိဗျတ္တံ အဿာတိ ‘‘ကဉ္ဇိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တမေဝ ကဉ္ဇိကံ ယကာရဿ ကကာရံ ကတွာ။ တံ ပဝါဟေတွာ၊ အပနေတွာတိ အတ္ထော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ သုက္ခမေဝ ဘတ္တံ ဘဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန သေဝိတဗ္ဗဋ္ဌေနာတိ သုက္ခဘတ္တံ၊ တသ္မိံ။ ပုရတောတိ ဘိက္ခုဿ ပုရတော၊ ပုဗ္ဗေ ဝါ။ ဖုသိတာနီတိ ဗိန္ဒူနိ။ တာနိ ဟိ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနေသုပိ ဖုသန္တီတိ ဖုသိတာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။

ဥဠုင်္ကောတိ ကောသိယသကုဏနာမော ဒီဃဒဏ္ဍကော ဧကော ဘာဇနဝိသေသော၊ တေန။ ထေဝါတိ ဖုသိတာနိ။ တာနိ ဟိ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနေသုပိ ဖုသိတတ္တာ ထဝီယန္တိ ပသံသီယန္တီတိ ‘‘ထေဝါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ စရုကေနာတိ စရီယတိ ဘက္ခီယတီတိ စရု၊ ဟဗျပါကော၊ တံ ကရောတိ အနေနာတိ စရုကံ၊ ထာလျာဒိကံ ခုဒ္ဒကဘာဇနံ၊ တေန အာကိရိယမာနေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာဠဝဏ္ဏကာမေဟိ မာနီယတီတိ မသိ။ ခါဒတီတိ ဆာရော ခကာရဿ ဆကာရံ၊ ဒကာရဿ စ ရကာရံ ကတွာ၊ ခါရရသော၊ သော ဣမိဿတ္ထီတိ ဆာရိကာ။ ဥပ္ပတိတွာတိ ဥဒ္ဓံ ဂန္တွာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

ဖာလေတွာတိ ဆိန္ဒိတွာ။ ဒေန္တာနံ အနုပသမ္ပန္နာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါယာသဿာတိ ပါယာသေန။ တထာပီတိ တေန မုခဝဋ္ဋိယာ ဂဟဏာကာရေနပိ။

အာဘောဂံ ကတွာတိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ မနသိကာရံ ကတွာ။ သောတိ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော ဘိက္ခု။ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ အာဘောဂဿ ကတတ္တာ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အနာဒရန္တိ အနာဒရေန၊ ကရဏတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ အနာဒရံ ဟုတွာတိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ကာယေန ပဋိဗဒ္ဓါ ကာယပဋိဗဒ္ဓါ၊ တေန ပဋိဗဒ္ဓါ ကာယပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓါ ¶ ၊ တေန။ ဝစနမတ္တမေဝါတိ ‘‘ပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓ’’န္တိ ဧကံ အတိရေကံ ပဋိဗဒ္ဓဝစနမတ္တမေဝ နာနံ၊ အတ္ထတော ပန ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ယမ္ပီတိ ယမ္ပိ ဝတ္ထု။ တတြာတိ တသ္မိံ ဝဋ္ဋနေ။ တန္တိ အနုဇာနနံ။

နေယျော အဓိပ္ပာယံ နေတွာ ဉာတော အတ္ထော ဣမဿာတိ နေယျတ္ထံ။ ဧတ္ထာတိ သုတ္တေ၊ သုတ္တဿ ဝါ။ ယန္တိ ဝတ္ထု ပတတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိဂဠိတွာတိ ဘဿိတွာ။ သုဒ္ဓါယာတိ နိရဇာယ။ သာမန္တိ သယံ။ ပုဉ္ဆိတွာ ဝါတိအာဒီသု တယော ဝါသဒ္ဒါ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထာ။ ပုဉ္ဆိတာဒီသု ဟိ ဧကသ္မိံ ကိစ္စေ ¶ ကတေ ဣတရကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာတိ တေန ဘိက္ခုနာ၊ ‘‘အာဟရာပေတုမ္ပီ’’တိပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ ‘‘ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆာ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ သုတ္တဝစနေသု။ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ တံ ဘိက္ခဝေ ဒါယကေဟီ’’တိ ဝစနေနာတိ ယောဇနာ။ အဓိပ္ပာယောတိ နီတတ္ထော အဓိပ္ပာယော၊ နိပ္ပရိယာယေန ဣတတ္ထော ဉာတတ္ထော အဓိပ္ပာယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝံ နီတတ္ထမဓိပ္ပာယံ ဒဿေတွာ နေယျတ္ထ၊ မဓိပ္ပာယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယသ္မာ စာ’’တိ အာဒိ။ တန္တိ ပရိဘုဉ္ဇနံ အနုညာတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုတိယဒိဝသေပီတိ ပိသဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ အပရဒိဝသေပီတိ အတ္ထော။ အဓိပ္ပာယောတိ နေယျတ္ထော အဓိပ္ပာယော နေတွာ ဣယျတ္ထော ဉာတတ္ထော အဓိပ္ပာယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘုဉ္ဇန္တာနံ ဘိက္ခူနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ ဒန္တာတိ ဒသနာ။ တေ ဟိ ဒံသီယန္တိ ဘက္ခီယန္တိ ဧတေဟီတိ ‘‘ဒန္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သတ္ထံယေဝ သတ္ထကံ ခုဒ္ဒကဋ္ဌေန၊ တေန ပဋိဂ္ဂဟိတေန သတ္ထကေန။ ဧတန္တိ မလံ။ တန္တိ လောဟဂန္ဓမတ္တံ။ ပရိဟရန္တီတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဟရန္တိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တံ သတ္ထကံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ယသ္မာ န ပရိဟရန္တိ၊ တသ္မာ ဧသေဝ နယောတိ အတ္ထော။ ဥဂ္ဂဟိတပစ္စယာ၊ သန္နိဓိပစ္စယာ ဝါ ဒေါသော နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာတိ တေသု တက္ကခီရေသု။ နီလိကာတိ နီလဝဏ္ဏာ သ္နေဟာ။ အာမကတက္ကာဒီသူတိ အပက္ကေသု တက္ကခီရေသု။

ကိလိဋ္ဌဥဒကန္တိ ¶ သမလံ ဥဒကံ။ တဿာတိ သာမဏေရဿ။ ပတ္တဂတံ ဩဒနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ သာမဏေရဿ။ ဥဂ္ဂဟိတကောတိ အဝဂဟိတကော။ ‘‘ဥညာတော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၁၂) ဝိယ ဥကာရော ဩကာရဝိပရီတော ဟောတိ၊ အပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဟိတတ္တာ ဒုဂ္ဂဟိတကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧတေနာတိ ဩဒနေန။ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ ဟတ္ထတော အမုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ သာပေက္ခေ သတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္တောတိ ဣတော ပတ္တတော။ သာမဏေရော ပက္ခိပတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ ပတ္တတော။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ တန္တိ ‘‘ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တာနံ ကေသဉ္စိ အာစရိယာနံ ဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယန္တိ ပူဝဘတ္တာဒိ။

အတ္တနော ¶ ဝါတိ သာမဏေရဿ ဝါ။ သာမဏေရာတိ အာမန္တနံ။ တဿာတိ သာမဏေရဿ။ ဘာဇနေတိ ယာဂုပစနကဘာဇနေ။ ယာဂုကုဋန္တိ ယာဂုယာ ပူရိတံ ကုဋံ။ တန္တိ ယာဂုကုဋံ။ ‘‘ဘိက္ခုနာ ပဋိဂ္ဂဏှာပေတု’’န္တိ ကာရိတကမ္မံ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဂီဝံ ဌပေတွာ အာဝဇ္ဇေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဝဇ္ဇေတီတိ ပရိဏာမေတိ။

ပဋိဂ္ဂဟဏူပဂံ ဘာရန္တိ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သံဟာရိမံ ဘာရံ။ ဗလဝတာ သာမဏေရေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေလဃဋံ ဝါတိ တေလေန ပက္ခိတ္တံ ဃဋံ ဝါ။ လဂ္ဂေန္တီတိ လမ္ဗေန္တိ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

နာဂဿ ဒန္တော ဝိယာတိ နာဂဒန္တကော၊ သဒိသတ္ထေ ကော။ အင်္ကီယတေ လက္ခီယတေ အနေနာတိ အင်္ကုသော၊ ဂဇမတ္ထကမှိ ဝိဇ္ဈနကဏ္ဍကော။ အင်္ကုသော ဝိယာတိ အင်္ကုသကော၊ တသ္မိံ အင်္ကုသကေ ဝါ လဂ္ဂိတာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂဏှတောတိ ဂဏှန္တဿ။ မဉ္စဿ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌာမဉ္စော၊ တသ္မိံ။ တန္တိ တေလထာလကံ။

အာရောဟန္တေဟိ ¶ စ ဩရောဟန္တေဟိ စ နိစ္စံ သေဝီယတီတိ နိဿေဏီ၊ တဿာ မဇ္ဈံ နိဿေဏိမဇ္ဈံ၊ တသ္မိံ။ ကဏ္ဏေ ဥဋ္ဌိတံ ကဏ္ဏိကံ၊ ကဏ္ဏမလံ၊ ကဏ္ဏိကံ ဝိယ ကဏ္ဏိကံ၊ ယထာ ဟိ ကဏ္ဏမလံ ကဏ္ဏတော ဥဋ္ဌဟိတွာ သယံ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ တေလာဒိတော ဥဋ္ဌဟိတွာ သယံ ပဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဃနစုဏ္ဏန္တိ ကထိနစုဏ္ဏံ။ တံသမုဋ္ဌာနမေဝ နာမာတိ တတော တေလာဒိတော သမုဋ္ဌာနမေဝ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧတန္တိ ကဏ္ဏိကာဒိ။ ဣဒံ ပဒံ ပုဗ္ဗာပရာပေက္ခံ။

ယောတ္တေနာတိ ရဇ္ဇုနာ။ အညော ဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပဝိသန္တေ စ နိက္ခမန္တေ စ ဝရတိ အာဝရတိ ဣမာယာတိ ဝတိ၊ တံ။ ဥစ္ဆူတိ ရသာလော။ သော ဟိ ဥသတိ ဝိသံ ဒါဟေတီတိ ဥစ္ဆူတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ။ တိမ္ဗရုသကန္တိ တိန္ဒုကံ။ တဉှိ တေမေတိ ဘုဉ္ဇန္တံ ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒေတိ ရသေနာတိ တိမ္ဗော၊ ရုသတိ ခုဒ္ဒိတံ နာသေတီတိ ရုသကော၊ တိမ္ဗော စ သော ရုသကော စာတိ ‘‘တိမ္ဗရုသကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ။ ဝတိဒဏ္ဍကေသူတိ ဝတိယာ အတ္ထာယ နိက္ခဏိတေသု ဒဏ္ဍကေသု။ မယံ ပနာတိ သင်္ဂဟကာရာစရိယဘူတာ ဗုဒ္ဓဃောသနာမကာ မယံ ပန၊ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တံ။ န ပုထုလော ပါကာရောတိ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပါသာနတိက္ကမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထသတမ္ပီတိ ရတနသတမ္ပိ။

သောတိ ¶ သာမဏေရော။ ဘိက္ခုဿ ဒေတီတိ ယောဇနာ။ အပရောတိ သာမဏေရော။

ဖလံ ဣမိဿတ္ထီတိ ဖလိနီ၊ ဣနပစ္စယော ဣတ္ထိလိင်္ဂဇောတကော ဤ၊ တံ သာခန္တိ ယောဇနာ။ ဖလိနိသာခန္တိ သမာသတောပိ ပါဌော အတ္ထိ။ မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထန္တိ မဓုဖာဏိတာဒီဟိ မက္ခနဋ္ဌာနေ နိလီယန္တီတိ မက္ခိကာ၊ တာယေဝ မစ္ဆိကာ ခကာရဿ ဆကာရံ ကတွာ၊ တာသံ နိဝါရဏာယ။ မူလပဋိဂ္ဂဟမေဝါတိ မူလေ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ၊ ပဌမပဋိဂ္ဂဟမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘိက္ခု ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အရိတ္တေနာတိ ကေနိပါတေန။ တဉှိ အရတိ နာဝါ ဂစ္ဆတိ အနေနာတိ အရိတ္တံ၊ တေန။ တန္တိ ပဋိဂ္ဂဟဏာရဟံ ဘဏ္ဍံ ¶ ။ အနုပသမ္ပန္နေနာတိ ကာရိတကမ္မံ။ တသ္မိမ္ပီတိ စာဋိကုဏ္ဍကေပိ။ တန္တိ အနုပသမ္ပန္နံ။

ပါထေယျတဏ္ဍုလေတိ ပထဿ ဟိတေ တဏ္ဍုလေ။ တေသန္တိ သာမဏေရာနံ။ ဣတရေဟီတိ ဘိက္ခူဟိ ဂဟိတတဏ္ဍုလေဟိ။ သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဘုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခူဟိ ဂဟိတေဟိ သာမဏေရဿ တဏ္ဍုလေဟိ ယာဂုပစနေ န ဒိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာရဏန္တိ ပရိဝတ္တေတွာ ဘုတ္တဿ စ အပရိဝတ္တေတွာ ဘုတ္တဿ စ ကာရဏံ။

ဘတ္တံ ပစိတုကာမော သာမဏေရောတိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခုနာ အာရောပေတဗ္ဗံ၊ အဂ္ဂိ န ကာတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ မူလေ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

အဿာတိ သာမဏေရဿ။ တတောတိ အဂ္ဂိဇာလနတော။

တတ္တေ ဥဒကေတိ ဥဒကေ တာပေ။ တတောတိ တဏ္ဍုလပက္ခိပနတော။

ပိဓာနန္တိ ဥက္ခလိပိဓာနံ။ တဿေဝါတိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စကဿ ဘိက္ခုနော ဧဝ။ ဒဗ္ဗိံ ဝါတိ ကဋစ္ဆုံ ဝါ။ သော ဟိ ဒရီယတိ ဝိလောဠီယတိ ဣမာယာတိ ဒဗ္ဗီတိ ဝုစ္စတိ။

တတြာတိ တသ္မိံ ဌပနေ။ တဿေဝါတိ လောလဘိက္ခုဿေဝ။ တတောတိ ပတ္တတော။ ပုန တတောတိ သာခါဒိတော။ တတ္ထာတိ ဖလရုက္ခေ။

ဝိတက္ကံ သောဓေတုန္တိ ‘‘မယှမ္ပိ ဒဿတီ’’တိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ။ တတောတိ အမ္ဗဖလာဒိတော။

ပုန ¶ တတောတိ မာတာပိတူနမတ္ထာယ ဂဟိတတေလာဒိတော။ တေတိ မာတာပိတရော။ တတောယေဝါတိ တေဟိယေဝ တဏ္ဍုလေဟိ သမ္ပာဒေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧတ္ထာတိ တာပိတဥဒကေ။ အမုဉ္စန္တေနေဝ ဟတ္ထေနာတိ ယောဇနာ။ အင်္ဂန္တိ ဝိနာသံ ဂစ္ဆန္တီတိ အင်္ဂါရာ။ ဒရီယန္တိ ဖလီယန္တီတိ ဒါရူနိ။

ဝုတ္တော သာမဏေရောတိ ယောဇနာ။

ဂဝတိ ¶ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ ဝိဿဋ္ဌံ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ဂုဠော၊ ဂုဠတိ ဝိသတော ဇီဝိတံ ရက္ခတီတိ ဝါ ဂုဠော၊ တံ ဘာဇေန္တော ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ လောလသာမဏေရဿ။

ဓူမဿတ္ထာယ ဝဋ္ဋီယတိ ဝဋ္ဋိတွာ ကရီယတီတိ ဓူမဝဋ္ဋိ၊ တံ။ မုခီယတိ ဝိပရီယတီတိ မုခံ။ ကံ ဝုစ္စတိ သီသံ၊ တံ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ကဏ္ဌော။

ဘတ္တုဂ္ဂါရောတိ ဥဒ္ဓံ ဂိရတိ နိဂ္ဂိရတီတိ ဥဂ္ဂါရော၊ ဘတ္တမေဝ ဥဂ္ဂါရော ဘတ္တုဂ္ဂါရော၊ ဥဂ္ဂါရဘတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဒန္တန္တရေတိ ဒန္တဝိဝရေ။

ဥပကဋ္ဌေ ကာလေတိ အာသန္နေ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ။ ကက္ခာရေတွာတိ သဉ္စိတွာ။ တဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ တယော ခေဠပိဏ္ဍေ ပါတေတွာ’’တိ။ ဖဠုသင်္ခါတံ သိင်္ဂံ ဝိသာဏံ အသ္မိံ အတ္ထီတိ သိင်္ဂီ၊ သောယေဝ ကဋုကဘယေဟိ ဝိရမိတဗ္ဗတ္တာ သိင်္ဂီဝေရောတိ ဝုစ္စတိ။ အင်္ကီယတိ ရုက္ခော နဝံ ဥဂ္ဂတောတိ လက္ခီယတိ ဧတေဟီတိ အင်္ကုရာ၊ သမံ လောဏေန ဥဒကံ၊ သမံ ဝါ ဥဒကေန လောဏံ အသ္မိန္တိ သမုဒ္ဒေါ၊ တဿ ဥဒကံ အဝယဝီအဝယဝဘာဝေနာတိ သမုဒ္ဒေါဒကံ၊ တေန အပဋိဂ္ဂဟိတေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဖာဏတိ ဂုဠတော ထဒ္ဓဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ဖာဏိတံ။ ကရေန ဟတ္ထေန ဂဟိတဗ္ဗာတိ ကရကာ၊ ဝဿောပလံ၊ ကရေန ဂဏှိတုမရဟာတိ အတ္ထော။ ကတကဋ္ဌိနာတိ ကတကနာမကဿ ဧကဿ ရုက္ခဝိသေသဿ အဋ္ဌိနာ။ တန္တိ ဥဒကံ။ ကပိတ္ထောတိ ဧကဿ အမ္ဗိလဖလဿ ရုက္ခဝိသေသဿ နာမံ။

ဗဟလန္တိ အာဝိလံ။ သန္ဒိတွာတိ ဝိသန္ဒိတွာ။ ကကုဓသောဗ္ဘာဒယောတိ ကကုဓရုက္ခသမီပေ ဌိတာ သောဗ္ဘာဒယော။ ရုက္ခတောတိ ကကုဓရုက္ခတော။ ပရိတ္တန္တိ အပ္ပကံ။

ပါနီယဃဋေ ပက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဝါသမတ္တံ ဥဒကံ။ တတ္ထေဝါတိ ဌပိတပုပ္ဖဝါသိတပါနီယေယေဝ ¶ ။ ဌပိတံ ဒန္တကဋ္ဌန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဇာနန္တဿ ဘိက္ခုဿာတိ ယောဇနာ။ အနာဒရေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

ကိံ ¶ မဟာဘူတံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကိံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ယံ ပနာတိ မဟာဘူတံ ပန။ အင်္ဂလဂ္ဂန္တိ အင်္ဂေသု လဂ္ဂံ၊ မဟာဘူတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ သေဒေ။ သုဈာပိတန္တိ အင်္ဂါရသဒိသံ ကတွာ သုဋ္ဌု ဈာပိတံ။

စတ္တာရီတိ ပထဝီ ဆာရိကာ ဂူထံ မုတ္တန္တိ စတ္တာရိ။ မဟာဝိကဋာနီတိ မဟန္တာနိ သပ္ပဒဋ္ဌက္ခဏသင်္ခါတေ ဝိကာရကာလေ ကတ္တဗ္ဗာနိ ဩသဓာနိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အသတိ ကပ္ပိယကာရကေ’’တိ ဝစနေ။ ကာလောဒိဿံ နာမာတိ ဗျာဓောဒိဿ၊ ပုဂ္ဂလောဒိဿ၊ ကာလောဒိဿ၊ သမယောဒိဿ၊ ဒေသောဒိဿ၊ ဝသောဒိဿ၊ ဘေသဇ္ဇောဒိဿသင်္ခါတေသု သတ္တသု ဩဒိဿေသု ကာလောဒိဿံ နာမာတိ အတ္ထော။ ဒသမံ။

ဘောဇနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ အစေလကဝဂ္ဂေါ

၁။ အစေလကသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၂၆၉။ အစေလကဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပရိဝိသတိ ဧတ္ထာတိ ပရိဝေသနန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပရိဝေသနဋ္ဌာန’’န္တိ။ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇသဒ္ဒါ သမာနာတိ အာဟ ‘‘ပရိဗ္ဗာဇကသမာပန္နောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမာပန္နော’’တိ။ တိတ္ထေန သမံ ပူရတီတိ သမတိတ္ထီကံ၊ နဒီအာဒီသု ဥဒကံ၊ သမတိတ္ထိကံ ဝိယာတိ သမတိတ္ထိကံ၊ ပတ္တဘာဇနေသု ယာဂုဘတ္တံ။ တေသန္တိ မာတာပိတူနံ ဒေန္တဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဒါပေတီ’’တိ ဧတ္ထ ဒါဓာတုယာ သမ္ပဒါနဿ သုဝိဇာနိတတ္တာ တံ အဒဿေတွာ ကာရိတကမ္မမေဝ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေနာ’’တိ။

၂၇၃။ ‘‘သန္တိကေ’’တိဣမိနာ ‘‘ဥပနိက္ခိပိတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဥပသဒ္ဒဿ သမီပတ္ထံ ဒဿေတိ။ တေသန္တိ ¶ တိတ္ထိယာနံ။ တတ္ထာတိ ဘာဇနေ။ ဣတောတိ ပတ္တတော။ ဣဓာတိ မယှံ ဘာဇနေ။ နန္တိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ။ တဿာတိ တိတ္ထိယဿာတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဥယျောဇနသိက္ခာပဒံ

၂၇၄။ ဒုတိယေ ¶ ပဋိက္ကမနအသနသာလသဒ္ဒါနံ ပရိယာယတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အသနသာလာယပီ’’တိ။ ဘတ္တဿ ဝိဿဇ္ဇနံ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂေါတိ ကတေ ဘတ္တကိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ဘတ္တကိစ္စ’’န္တိ။ သမ္ဘူဓာတုဿ ပပုဗ္ဗအပဓာတွတ္ထတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘န ပါပုဏီ’’တိ။

၂၇၆။ ဝုတ္တာဝသေသန္တိ ဝုတ္တေဟိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဟသိတုကာမတာဒီဟိ အဝသေသံ။ တသ္မိန္တိ ဥယျောဇိတဘိက္ခုမှိ။ အတ္ထတောတိ ဝိဇဟန္တဝိဇဟိတဘိက္ခူနံ အဝိနာဘာဝသင်္ခါတအတ္ထတော။ ဣတရေနာတိ ဥယျောဇကဘိက္ခုနာ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဒဿနူပစာရံ ဝါ သဝနူပစာရံ ဝါ’’တိဝစနေ။ ဧတ္ထာတိ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယော၊ ဒဿနူပစာရသဝနူပစာရေသူတိ အတ္ထော။ ‘‘တထာတိဣမိနာ ဒွါဒသဟတ္ထပမာဏံ အတိဒိသတိ။ တေဟီတိ ကုဋ္ဋာဒီဟိ။ တဿာတိ ဒဿနူပစာရာတိက္ကမဿ။ ‘‘ဝုတ္တပကာရမနာစာရ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘န အညော ကောစိ ပစ္စယော’’တိ ဧတ္ထ အညသဒ္ဒဿ အပါဒါနံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ကာရဏ’’န္တိဣမိနာ ပစ္စယသဒ္ဒဿတ္ထံ။

၂၇၇။ ကလိသဒ္ဒဿ ပါပပရာဇယသင်္ခါတေသု ဒွီသု အတ္ထေသု ပါပသင်္ခါတော ကောဓောတိ အာဟ ‘‘ကလီတိ ကောဓော’’တိ။ ‘‘အာဏ’’န္တိဣမိနာ သာသနသဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘အာဏာ စ သာသနံ ဉေယျ’’န္တိ။ ကောဓဝသေန ဝဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒဿေတွာ ဝဒတီတိ ယောဇနာ။ ဣမဿ ဌာနံ နိသဇ္ဇံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ ပဿထ ဘောတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာပီတိ အမနာပဝစနံ ဝစနေနာပီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ သဘောဇနသိက္ခာပဒံ

၂၇၉။ တတိယေ ‘‘သယနိယဃရေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ယကာရလောပံ ကတွာ ‘‘သယနိဃရေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သယနိဃရေ’’တိ။ ယတောတိ ဧတ္ထ တောသဒ္ဒေါ ပဌမာဒီသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ ‘‘ယတောနိဒါန’’န္တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၂၇၅) ပဌမတ္ထေ။ ‘‘အန္တရာယေ အသေသတော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာ ၇) ဒုတိယတ္ထေ ¶ ။ ‘‘အနိစ္စတော’’တိအာဒီသု (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၉) တတိယတ္ထေ။ ‘‘မာတိတော ပိတိတော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁၁) ပဉ္စမျတ္ထေ။ ‘‘ယံ ¶ ပရတော ဒါနပစ္စယာ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၈၅) ဆဋ္ဌျတ္ထေ။ ‘‘ပုရတော ပစ္ဆတော’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၅၇၆) သတ္တမျတ္ထေ။ ‘‘ပဒမတော’’တိအာဒီသု ကာရဏတ္ထေ ဒိဿတိ။ ဣဓာပိ ကာရဏတ္ထေယေဝါတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိ။ ယသ္မာ ကာရဏာ အယျဿ ဘိက္ခာ ဒိန္နာ၊ တသ္မာ ဂစ္ဆထ ဘန္တေ တုမှေတိ အတ္ထော။ ယန္တိ ဘိက္ခံ။ ဝေါတိ တုမှေဟိ။ အဓိပ္ပာယောတိ ပုရိသဿ အဇ္ဈာသယော။ ‘‘ပရိယုဋ္ဌိတော’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ အတ္ထပကရဏာဒိတော ရာဂပရိယုဋ္ဌိတောဝါဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ရာဂပရိယုဋ္ဌိတော’’တိ၊ ရာဂေန ပရိဘဝိတွာ ဥဋ္ဌိတောတိ အတ္ထော။

၂၈၀။ သဘောဇနန္တိ ဧတ္ထ သကာရော သဟသဒ္ဒကာရိယော စ အကာရုကာရာနံ အသရူပတ္တာ အကာရတော ဥကာရဿ လောပေါ စ တီသု ပဒေသု ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နံ ပဒါနံ တုလျတ္ထနိဿိတသမာသော စ ပုဗ္ဗပဒေန သဟ ဘေဒနိဿိတဗာဟိရတ္ထသမာသော စ ဟောတိ၊ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဟ ဥဘောဟိ ဇနေဟီ’’တိ။ အထ ဝါ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဘောဇနံ၊ သံ ဝိဇ္ဇတိ ဘောဇနံ အသ္မိံ ကုလေတိ သဘောဇနန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တေနေဝါတိ တေနေဝ အညမညံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ။ အဿာတိ ‘‘သဘောဇနေ’’တိပဒဿ။ ဃရေတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗော သယနိသဒ္ဒေါ လောပေါတိ အာဟ ‘‘သယနိဃရေ’’တိ။ ဣမိနာ ‘‘ဒတ္တော’’တိအာဒီသု ဝိယ ပုဗ္ဗပဒလောပသမာသံ ဒဿေတိ။ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋဿာတိ ဧတ္ထ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋော နာမ န အညဿ ယဿ ကဿစိ၊ အထ ခေါ သယနိဃရဂဗ္ဘဿေဝါတိ အာဟ ‘‘တဿ သယနိဃရဂဗ္ဘဿာ’’တိ။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါတိ ယေန ဝါ တေ န ဝါ အာကာရေန။ ကတဿာတိ ပိဋ္ဌိဝံသံ အာရောပေတွာ ဝါ အနာရောပေတွာ ဝါ ကတဿာတိ။ တတိယံ။

၂၈၄။ စတုတ္ထပဉ္စမေသု ယထာ စ သဘောဇနသိက္ခာပဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧဝမေဝ တာနိပီတိ ယောဇနာတိ။ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ။

၆။ စာရိတ္တသိက္ခာပဒံ

၂၉၄။ ဆဋ္ဌေ ¶ ကသ္မာ တေဟိ ‘‘ဒေထာဝုသော ဘတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ နနု ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဧတ္ထ တံ ကိရာ’’တိအာဒိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အဘိဟဋံ အဟောသိ၊ တသ္မာ။

၂၉၅။ ဣဒံ ပန ဝစနံ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပသာဒညထတ္တန္တိ ပသာဒဿ အညေနာကာရေန ဘာဝေါ။ နန္တိ ခါဒနီယံ။ ‘‘ဂဟေတွာ အာဂမံသူ’’တိဣမိနာ ‘‘ဥဿာရိယိတ္ထာ’’တိ ဧတ္ထ ဥကာရဿ ဥဂ္ဂဟတ္ထတဉ္စ ¶ သရဓာတုဿ ဂတျတ္ထတဉ္စ အဇ္ဇတနိဉုံဝိဘတ္တိယာ တ္ထတ္တဉ္စ ဒဿေတိ၊ ဥဂ္ဂဟေတွာ သာရိံသု အဂမံသူတိ အတ္ထော။

၂၉၈။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော စိတ္တံ ဥပ္ပန္နန္တိ ယောဇနာ။ တတောတိ စိတ္တုပ္ပန္နတော။ ယန္တိ ဘိက္ခုံ။ ပကတိဝစနေနာတိ ဥစ္စာသဒ္ဒမကတွာ ပဝတ္တေန သဘာဝဝစနေန။ အန္တောဝိဟာရေတိ ဝစနဿ အတိသမ္ဗာဓတ္တာ အယုတ္တဘာဝံ မညမာနော အာဟ ‘‘အပိ စ အန္တောဥပစာရသီမာယာ’’တိ။

၃၀၂။ ဂါမဿ အန္တရေ အာရာမော တိဋ္ဌတီတိ အန္တရာရာမော ဝိဟာရော၊ တံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တောဂါမေ’’တိအာဒီတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ မဟာနာမသိက္ခာပဒံ

၃၀၃။ သတ္တမေ ‘‘ဘဂဝတော’’တိပဒံ ‘‘စူဠပိတုပုတ္တော’’တိပဒေ သမ္ဗန္ဓော၊ ‘‘မဟလ္လကတရော’’တိပဒေ အပါဒါနံ။ စူဠပိတုပုတ္တောတိ သုဒ္ဓါဒနော၊ သက္ကောဒနော၊ သုက္ကောဒနော၊ ဓောတောဒနော၊ အမိတောဒနောတိ ပဉ္စ ဇနာ ဘာတရော၊ အမိတာ၊ ပါလိတာတိ ဒွေ ဘဂိနိယော။ တေသု ဘဂဝါ စ နန္ဒော စ ဇေဋ္ဌဘာတုဘူတဿ သုဒ္ဓါဒနဿ ပုတ္တာ၊ အာနန္ဒော ကနိဋ္ဌဘာတုဘူတဿ အမိတောဒနဿ ပုတ္တော၊ မဟာနာမော စ အနုရုဒ္ဓါ စ တတိယဿ သုက္ကောဒနဿ ပုတ္တာ။ သက္ကောဒနဓောတောဒနာနံ ပုတ္တာ အပါကဋာ။ တိဿတ္ထေရော အမိတာယ နာမ ဘဂိနိယာ ပုတ္တော၊ ပါလိတာယ ပုတ္တဓီတရာ အပါကဋာ။ တသ္မာ စူဠပိတုနော သုက္ကောဒနဿ ¶ ပုတ္တော စူဠပိတုပုတ္တောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒွီသု ဖလေသူတိ ဟေဋ္ဌိမေသု ဒွီသု ဖလေသု။ ဥဿန္နသဒ္ဒေါ ဗဟုပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဗဟူ’’တိ။ ဝဇတောတိ ဂေါဋ္ဌတော။ တဉှိ ဂါဝေါ ဂေါစရဋ္ဌာနတော ပဋိက္ကမိတွာ နိဝါသတ္ထာယ ဝဇန္တိ ဂစ္ဆန္တိ အသ္မိန္တိ ဝဇောတိ ဝုစ္စတိ။

၃၀၆။ တသ္မိံ သမယေတိ တသ္မိံ ပဝါရဏသမယေ။ ‘‘ဧတ္တကေဟီ’’တိပဒဿ နာမဝသေန ဝါ ပရိမာဏဝသေန ဝါ ဒုဝိဓဿ အတ္ထဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘နာမဝသေန ပရိမာဏဝသေနာ’’တိ။ တေသု နာမံ သန္ဓာယ ဧတံ နာမံ ဧတေသံ ဘေသဇ္ဇာနန္တိ ဧတ္တကာနီတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော၊ ပရိမာဏံ သန္ဓာယ ဧတံ ပရိမာဏံ ဧတေသန္တိ ဧတ္တကာနီတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘အညံ ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ဧတ္ထ အညသဒ္ဒဿ အပါဒါနံ နာမံ ဝါ ပရိမာဏံ ဝါ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗိနာ ပဝါရိတော’’တိအာဒိ။

၃၁၀။ ယေတိ ¶ ဒါယကာ၊ ပဝါရိတာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓောတိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒံ

၃၁၁။ အဋ္ဌမေ ‘‘အဘိမုခ’’န္တိဣမိနာ အဘိသဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥယျာတော’’တိပဒဿ ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာတောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နဂရတော နိဂ္ဂတော’’တိ။ ‘‘ကတဥယျောဂ’’န္တိ ဣမိနာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ယုဉ္ဇတိ ဂစ္ဆတီတိ ဥယျုတ္တာတိ ဒဿေတိ။ ဓာတူန၊ မနေကတ္ထတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဂါမတော နိက္ခန္တ’’န္တိ။

၃၁၄။ ဒွါဒသ ပုရိသာ ဣမဿ ဟတ္ထိနောတိ ဒွါဒသပုရိသော၊ အာဝုဓော ဟတ္ထေသု ဧတေသန္တိ အာဝုဓဟတ္ထာ။ နိန္နန္တိ နိန္နဋ္ဌာနံ၊ ပဿတော ဘိက္ခုနောတိ သမ္ဗန္ဓောတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သေနာဝါသသိက္ခာပဒံ

၃၁၉။ နဝမေ ‘‘တိဋ္ဌတု ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝသနာကာရံ ဒဿေတိ။ ဝါသဒ္ဒေါ ‘‘စင်္ကမတု ဝါ’’တိအတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ကိဉ္စိ ဣရိယာပထန္တိ စတူသု ¶ ဣရိယာပထေသု ကိဉ္စိ ဣရိယာပထံ။ ယထာ ရုဒ္ဓမာနေ သဉ္စာရော ဆိဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ရုဒ္ဓါ သံဝုတာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ရုဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပလိဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧတ္ထ ပရိပုဗ္ဗဿ ဗုဓိဓာတုဿ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတီတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒံ

၃၂၂။ ဒသမေ ယုဇ္ဈန္တီတိ သံပဟရန္တိ။ ‘‘ဗလဿ အဂ္ဂံ ဧတ္ထာ’’တိဣမိနာ ဘိန္နာဓိကရဏဗာဟိရတ္ထသမာသံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဇာနန္တီ’’တိပဒံ အတ္ထသမ္ပုဏ္ဏတ္ထာယ ပက္ခိတ္တံ။ အဂ္ဂန္တိ ကောဋ္ဌာသံ။ ဗလံ ဂဏီယတိ ဧတ္ထာတိ ဗလဂ္ဂန္တိ ဝစနတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ‘‘ဗလဂဏနဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဣဒဉှိ ဝစနံ အမ္ဗသေစနဂရုသိနနယေန ဝုတ္တံ။ ကထံ? ‘‘ဗလဂဏနဋ္ဌာန’’န္တိ ဝဒန္တေန အဋ္ဌကထာစရိယေန ‘‘ဗလဿ အဂ္ဂံ ဇာနန္တိ ဧတ္ထာတိ ဗလဂ္ဂ’’န္တိ ဝစနတ္ထဿ ပိဏ္ဍတ္ထော စ ဉာပီယတိ၊ ‘‘ဗလံ ဂဏီယတိ ဧတ္ထာတိ ဗလဂ္ဂ’’န္တိ ဝစနတ္ထော စ ဒဿီယတိ။ ဝိယူဟီယတေ သမ္ပိဏ္ဍီယတေ ဗျူဟော၊ သေနာယ ဗျူဟော သေနာဗျူဟောတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘သေနာယ ဝိယူဟ’’န္တိအာဒိနာ။ အဏတိ ဘေရဝသဒ္ဒံ ကရောတီတိ အဏီကံ၊ မုဒ္ဓဇဏကာရော၊ ဟတ္ထီယေဝ အဏီကံ ¶ ဟတ္ထာဏီကံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ယော ဟတ္ထီ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တော၊ တေန ဟတ္ထိနာတိ ယောဇနာတိ။ ဒသမံ။

အစေလကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၆။ သုရာပါနဝဂ္ဂေါ

၁။ သုရာပါနသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၃၂၆။ သုရာပါနဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဘဒ္ဒါ ဝတိ ဧတ္ထာတိ ဘဒ္ဒဝတိကာတိ စ၊ ဘဒ္ဒါ ဝတိ ဘဒ္ဒဝတိ၊ သာ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဘဒ္ဒဝတိကာတိ စ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သော’’တိအာဒိ။ သောတိ ဂါမော လဘီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပထံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပထာဝိနောတိ ကတေ အဒ္ဓိကာယေဝါတိ အာဟ ‘‘အဒ္ဓိကာ’’တိ။ အဒ္ဓံ ဂစ္ဆန္တီတိ အဒ္ဓိကာ။ ‘‘ပထိကာ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ‘‘တေဇသာ တေဇ’’န္တိပဒါနိ သမ္ဗန္ဓာပေက္ခာနိ စ ဟောန္တိ ¶ ၊ ပဒါနံ သမာနတ္တာ သမ္ဗန္ဓော စ သမာနောတိ မညိတုံ သက္ကုဏေယျာ စ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ သမ္ဗန္ဓဉ္စ တဿ အသမာနတဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော တေဇသာ နာဂဿ တေဇ’’န္တိ။ ‘‘အာနုဘာဝေနာ’’တိဣမိနာ ပန တေဇသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ကပေါတဿ ပါဒေါ ကပေါတော ဥပစာရေန၊ တဿ ဧသော ကာပေါတော၊ ဝဏ္ဏော။ ကာပေါတော ဝိယ ဝဏ္ဏော အဿာတိ ကာပေါတိကာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကပေါတပါဒသမဝဏ္ဏရတ္တောဘာသာ’’တိ။ ပသန္နသဒ္ဒဿ ပသာဒသဒ္ဓါဒယော နိဝတ္တေတုံ ‘‘သုရာမဏ္ဍဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စာဘိညဿ သတောတိ ပဉ္စာဘိညဿ သမာနဿ သာဂတဿာတိ ယောဇနာ။

၃၂၈။ ‘‘မဓုကပုပ္ဖာဒီနံ ရသေန ကတော’’တိဣမိနာ ပုပ္ဖာနံ ရသေန ကတော အာသဝေါ ပုပ္ဖာသဝေါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော ‘‘ဖလာသဝေါ’’တိအာဒီသုပိ။ သုရာမေရယာနံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သုရာ နာမာ’’တိအာဒိ။ ပိဋ္ဌကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာတိ ပိဋ္ဌေန စ ကိဏ္ဏေန စ ပက္ခိတ္တာ ကတာ ဝါရုဏီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိဏ္ဏာတိ စ သုရာယ ဗီဇံ။ တဉှိ ကိရန္တိ နာနာသမ္ဘာရာနိ မိဿီဘဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ကိဏ္ဏာတိ ဝုစ္စတိ။ တဿာယေဝ မဏ္ဍေတိ ယောဇနာ။ သုရနာမကေန ဧကေန ဝနစရကေန ကတာတိ သုရာ။ မဒံ ဇနေတီတိ မေရယံ။

၃၂၉။ လောဏသောဝီရကန္တိ ¶ ဧဝံနာမကံ ပါနံ။ သုတ္တန္တိပိ ဧဝမေဝ။ တသ္မိန္တိ သူပသံပါကေ။ တေလံ ပန ပစန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နတ္ထိ တိခိဏံ မဇ္ဇံ ဧတ္ထာတိ အတိခိဏမဇ္ဇံ၊ အတိခိဏမဇ္ဇေ တသ္မိံယေဝ တေလေတိ အတ္ထော။ ယံ ပနာတိ တေလံ ပန။ တိခိဏံ မဇ္ဇံ ဣမဿ တေလဿာတိ တိခိဏမဇ္ဇံ။ ယတ္ထာတိ တေလေ။ အရိဋ္ဌောတိ ဧဝံနာမကံ ဘေသဇ္ဇံ။ တန္တိ အရိဋ္ဌံ၊ ‘‘သန္ဓာယာ’’တိပဒေ အဝုတ္တကမ္မံ။ ဧတန္တိ ‘‘အမဇ္ဇံ အရိဋ္ဌ’’န္တိဝစနံ၊ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိပဒေ ဝုတ္တကမ္မန္တိ။ ပဌမံ။

၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒံ

၃၃၀။ ဒုတိယေ အင်္ဂုလီဟိ ပတုဇ္ဇနံ အင်္ဂုလိပတောဒေါ၊ သောယေဝ အင်္ဂုလိပတောဒကောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အင်္ဂုလီဟီ’’တိအာဒိ။ ဥတ္တန္တောတိ ¶ အဝတပန္တော။ အဝတပန္တောတိ စ အတ္ထတော ကိလမန္တောယေဝါတိ အာဟ ‘‘ကိလမန္တော’’တိ။ ကိလမန္တော ဟုတွာတိ ယောဇနာ။ အဿာသဂဟဏေန ပဿာသောပိ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အဿာသပဿာသသဉ္စာရော’’တိ။ တမ္ပီတိ ဘိက္ခုနိမ္ပီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒံ

၃၃၅။ တတိယေ ပကာရေန ကရီယတိ ဌပီယတီတိ ပကတံ ပညတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ။ ယန္တိ သိက္ခာပဒံ။

၃၃၆။ ဟသသင်္ခါတော ဓမ္မော သဘာဝေါ ဟသဓမ္မောတိ ဝုတ္တေ အတ္ထတော ကီဠိကာယေဝါတိ အာဟ ‘‘ကီဠိကာ ဝုစ္စတီ’’တိ။

၃၃၇။ ဂေါပ္ဖကာနန္တိ စရဏဂဏ္ဌိကာနံ။ တေ ဟိ ပါဒေ ပါဒံ ဌပနကာလေ အညမညူပရိ ဌပနတော ဂေါပီယန္တီတိ ဂေါပ္ဖာ၊ တေ ဧဝ ဂေါပ္ဖကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ပါဒဿ ဟိ ဥပရိ ပါဒံ ဌပနကာလေ ဧကဿ ဥပရိ ဧကော န ဌပေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၉၆၊ မ။ နိ။ ၁။၄၂၃၊ အ။ နိ။ ၃။၁၆)။ ဩဋ္ဌဇော ဒုတိယော။ ဩရောဟန္တဿ ဘိက္ခုနောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၃၈။ ဖိယာရိတ္တာဒီဟီတိ အာဒိသဒ္ဒေန လင်္ကာရာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ကေစိ ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပတနုပ္ပတနဝါရေသူတိ ပတနဝါရ ဥပ္ပတနဝါရေသု။ တတ္ထာတိ တဿံ ခိတ္တကထလာယံ။ ဟီတိ သစ္စံ ¶ ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဌပေတွာ ကီဠန္တဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ လိခိတုံ ဝဋ္ဋတိ ကီဠာဓိပ္ပာယဿ ဝိရဟိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကီဠာဓိပ္ပာယေန အတ္ထဇောတကံ အက္ခရံ လိခန္တဿာပိ အာပတ္တိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေတိ။ တတိယံ။

၄။ အနာဒရိယသိက္ခာပဒံ

၃၄၂။ စတုတ္ထေ ဓမ္မော နာမ တန္တိယေဝါတိ အာဟ ‘‘တန္တီ’’တိ။ ပဝေဏီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ‘‘တံ ဝါ န သိက္ခိတုကာမော’’တိ ဧတ္ထ တံသဒ္ဒဿ အတ္ထမာဝိကာတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ယေန ပညတ္တေနာ’’တိ။ ဝိနယေ အပညတ္တံ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အပညတ္တေနာ’’တိ အာဟ ‘‘သုတ္တေ ဝါ အဘိဓမ္မေ ဝါ အာဂတေနာ’’တိ။

၃၄၄။ ပဝေဏိယာတိ ဥပါလိအာဒိကာယ အာစရိယပရမ္ပရသင်္ခါတာယ တန္တိယာ။ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တံ သဗ္ဗန္တိ ကုရုန္ဒိဝါဒမဟာပစ္စရိဝါဒသင်္ခါတံ သဗ္ဗံ တံ ဝစနံ။ ပဝေဏိယာ အာဂတေတိ ပဝေဏိယာ အာဂတသင်္ခါတေ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေတိ။ စတုတ္ထံ။

၃၄၅။ ပဉ္စမေ မနုဿဝိဂ္ဂဟေတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကေတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဇောတိသိက္ခာပဒံ

၃၅၀။ ဆဋ္ဌေ ဇနပဒဿ နာမတ္တာ ဗဟုဝစနဝသေန ‘‘ဘဂ္ဂေသူ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ သုသုမာရသဏ္ဌာနော ပဗ္ဗတသင်္ခါတော ဂိရိ ဧတ္ထာတိ သုသုမာရဂိရိ၊ ဧတဿ ဝါ မာပိတကာလေ သုသုမာရော ဂိရတိ သဒ္ဒံ နိဂ္ဂိရတိ ဧတ္ထာတိ သုသုမာရဂိရီတိ အတ္ထမနပေက္ခိတွာ ဝုတ္တံ ‘‘နဂရဿ နာမ’’န္တိ။ တံ ပနာတိ ဝနံ ပန။ ‘‘မိဂါန’’န္တိအာဒိနာ မိဂါနံ အဘယော ဒီယတိ ဧတ္ထာတိ မိဂဒါယောတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

၃၅၂။ ‘‘ဇောတိကေ’’တိပဒဿ ဇောတိဿ အဂ္ဂိဿ ကရဏံ ဇောတိကန္တိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဇောတိကရဏေ’’တိ။

၃၅၄။ ‘‘သမာဒဟိတုကာမတာယာ’’တိပဒံ ¶ ‘‘အရဏိသဏ္ဌာပနတော’’တိပဒေ ဟေတု။ ဇာလာတိ သိခါ။ သာ ဟိ ဇလတိ ဒိဗ္ဗတီတိ ဇာလာတိ ဝုစ္စတိ။

ပတိလာတံ ဥက္ခိပတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပတိတာလာတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တကာရလောပံ ကတွာ သန္ဓိဝသေန ပတိလာတန္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အလာတံ ပတိတံ ဥက္ခိပတီ’’တိ။ အလာတန္တိ ဥမ္မုက္ကံ။ တဉှိ အာဒိတ္တံ ဟုတွာ အတိဥဏှတ္တာ န လာတဗ္ဗံ န ဂဏှိတဗ္ဗန္တိ အလာတန္တိ ဝုစ္စတိ။ အဝိဇ္ဈာတန္တိ ဈာယနတော ဍယှနတော အဝိဂတံ အလာတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဈာယနံ ဍယှနံ ဈာတံ၊ ဝိဂတံ ဈာတံ ဣမဿာလာတဿာတိ ဝိဇ္ဈာတံ။

၃၅၆။ ပဒီပါဒီနီတိ ¶ ပဒီပဇောတိကာဒီနိ။ တတ္ထာတိ တာသု ဒုဋ္ဌဝါဠမိဂအမနုဿသင်္ခါတာသု အာပဒါသု နိမိတ္တဘူတာသု။ နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနန္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ နဟာနသိက္ခာပဒံ

၃၆၆။ သတ္တမေ ပါရံ ဂစ္ဆန္တော န ကေဝလံ သဥဒကာယ နဒိယာ ဧဝ နှာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သုက္ခာယ နဒိယာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သုက္ခာယာ’’တိအာဒိ။ ဥက္ကိရိတွာတိ ဝိယူဟိတွာ။ အာဝါဋာယေဝ ခုဒ္ဒကဋ္ဌေန အာဝါဋကာ၊ တေသူတိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒံ

၃၆၈။ အဋ္ဌမေ အလဘီတိ လဘောတိ ဝစနတ္ထေ အပစ္စယံ ကတွာ ဏပစ္စယဿ သွတ္ထဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘လဘောယေဝ လာဘော’’တိ။ အပစ္စယမကတွာ ပကတိယာ ဏပစ္စယောပိ ယုတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒန္တရောပိ အတ္ထန္တရာဘာဝါ သမာသော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နဝစီဝရလာဘေနာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ။ အနုနာသိကလောပန္တိ ‘‘နဝ’’န္တိ ဧတ္ထ နိဂ္ဂဟီတဿ ဝိနာသံ။ နိဂ္ဂဟီတဉှိ နာသံ အနုဂတတ္တာ ‘‘အနုနာသိက’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ အဒဿန၊ မကတွာတိ အတ္ထော။ မဇ္ဈေ ဌိတပဒဒွယေတိ ‘‘နဝ’’န္တိ စ ‘‘စီဝရလာဘေနာ’’တိ စ ဒွိန္နံ ပဒါနမန္တရေ ‘‘ဌိတေ ပနာ’’တိ စ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိ စ ပဒဒွယေ။ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ နိပါတောတိ နိပါတမတ္တံ။ အလဘီတိ လဘောတိ ဝစနတ္ထဿ အဘိဓေယျတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိအာဒိ။ ပဒဘာဇနေ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယန္တိ ယံ စီဝရံ။ ‘‘စီဝရ’’န္တိ ဧတ္ထ စီဝရသရူပံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယံ နိဝါသေတုံ ဝါ’’တိအာဒိ။ စမ္မကာရနီလန္တိ စမ္မကာရာနံ တိဖလေ ပက္ခိတ္တဿ အယဂူထဿ နီလံ။ မဟာပစ္စရိယံ ¶ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ကရီယတိ အနေနာတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏံ၊ ကပ္ပဗိန္ဒုန္တိ အာဟ ‘‘ကပ္ပဗိန္ဒုံ သန္ဓာယာ’’တိ။ အာဒိယန္တေန ဘိက္ခုနာ အာဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကောဏေသူတိ အန္တေသု။ ဝါသဒ္ဒေါ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထော။ အက္ခိမဏ္ဍလမတ္တံ ဝါတိ အက္ခိမဏ္ဍလဿ ပမာဏံ ဝါ ကပ္ပဗိန္ဒူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဋ္ဋေ ဝါတိ အနုဝါတပဋ္ဋေ ¶ ဝါ။ ဂဏ္ဌိယံ ဝါတိ ဂဏ္ဌိကပဋ္ဋေ ဝါ။ ပါဠိကပ္ပောတိ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ တတော အဓိကာ ဝါ ဗိန္ဒုအာဝလီ ကတွာ ကတော ကပ္ပော။ ကဏ္ဏိကကပ္ပောတိ ကဏ္ဏိကံ ဝိယ ဗိန္ဒုဂေါစ္ဆကံ ကတွာ ကတော ကပ္ပော။ အာဒိသဒ္ဒေန အဂ္ဃိယကပ္ပာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗာသု အဋ္ဌကထာသု။ ဧကောပိ ဗိန္ဒု ဝဋ္ဋောယေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဧကံ ဝဋ္ဋဗိန္ဒု’’န္တိ။

၃၇၁။ အဂ္ဂဠာဒီနီတိ အာဒိသဒ္ဒေန အနုဝါတပရိဘဏ္ဍေ သင်္ဂဏှာတီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒံ

၃၇၄။ နဝမေ တဿာတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယော စီဝရသာမိကောယေဝါတိ အာဟ ‘‘စီဝရသာမိကဿာ’’တိ။ ဒုတိယဿ တသဒ္ဒဿ ဝိသယော ဝိနယဓရောယေဝါတိ အာဟ ‘‘ယေနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အဝိဿာသန္တော’’တိပဒဿ ကိရိယာဝိသေသနဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဿာသေနာ’’တိ။ တေနာတိ ဝိနယဓရေနာတိ။ နဝမံ။

၁၀။ စီဝရာပနိဓာနသိက္ခာပဒံ

၃၇၇။ ဒသမေ ‘‘အပနေတွာ’’တိဣမိနာ အပဣတျူပသဂ္ဂဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ နိဓေန္တီတိ နိဂူဟိတွာ ဌပေန္တိ။ ဟသာဓိပ္ပာယောတိ ဟသံ၊ ဟသနတ္ထာယ ဝါ အဓိပ္ပာယော။ ပရိက္ခာရဿ သရူပံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပတ္တတ္ထဝိကာဒိ’’န္တိ။ ပတ္တဿ ပါဠိယမာဂတတ္တာ ပတ္တဿ ထဝိကာတိ အတ္ထောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ န ပတ္တော စ ထဝိကာ စာတိ။ ‘‘သမဏေန နာမာ’’တိပဒံ ‘‘ဘဝိတု’’န္တိပဒေ ဘာဝကတ္တာတိ။ ဒသမံ။

သုရာပါနဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၇။ သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေါ

၁။ သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၃၈၂။ သပ္ပာဏကဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ဥသုံ အသတိ ခိပတိ အနေနာတိ ဣဿာသောတိ ကတေ ဓနုယေဝ မုချတော ဣဿာသော နာမ၊ ဓနုဂ္ဂဟာ- စရိယော ¶ ပန ဥပစာရေန။ ဥသုံ အသတိ ခိပတီတိ ဣဿာသောတိ ကတေ ဓနုဂ္ဂဟာစရိယော ဣဿာသော နာမ၊ ဣဓ ပန ဥပစာရတ္ထော ဝါ ကတ္တုတ္ထော ဝါ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဓနုဂ္ဂဟာစရိယော ဟောတီ’’တိ။ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ဣဿာသဿ အယုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဂိဟိကာလေ’’တိ။ ဝေါရောပိတာတိ ဧတ္ထ ဝိ အဝ ပုဗ္ဗဿ ရုဟဓာတုဿ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိယောဇိတာ’’တိ။

ယသ္မာ ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတန္တိ ‘‘ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ’’တိဝစနံ။ ကသ္မာ ဝေါဟာရမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ နနု ယတော ကုတောစိ ယသ္မိံ ကိသ္မိံစိ ဝိယောဇိတေ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ဝိယ ဝိသုံ တိဋ္ဌန္တိ ပါဏတော ဇီဝိတေ ဝိယောဇိတေ ပါဏဇီဝိတာပီတိ အာဟ ‘‘န ဟေတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ’’တိဝစနေ ဒဿေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိဉ္စိ ဇီဝိတံ နာမာတိ ယောဇနာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထသမ္ဗန္ဓော – သီသာလင်္ကာရေ သီသတော ဝိယောဇိတေ သီသံ အလင်္ကာရတော ဝိသုံ တိဋ္ဌတိ ယထာ၊ ဧဝံ ဇီဝိတေ ပါဏတော ဝိယောဇိတေ ဇီဝိတံ ပါဏတော ဝိသုံ န တိဋ္ဌတိ နာမာတိ။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသေန။ ‘‘ပါဏ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တောပိ မနုဿပါဏဿ ပါရာဇိကဋ္ဌာနေ ဂဟိတတ္တာ ဣဓ ပါရိသေသဉာယေန တိရစ္ဆာနပါဏောဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတောယေဝ ပါဏော’’တိ။ တန္တိ ပါဏံ။ မဟန္တေ ပန ပါဏေတိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၈၅။ သောဓေန္တော အပနေတီတိ ယောဇနာ။ မင်္ဂုလောတိ မနုဿရတ္တပေါ ဧကော ကိမိဝိသေသော။ သော ဟိ ရတ္တပိဝနတ္ထာယ မင်္ဂတိ ဣတော စိတော စ ဣမံ စိမဉ္စ ဌာနံ ဂစ္ဆတီတိ ‘‘မင်္ဂုလော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဒက္ခရာနဉှိ အဝိပရိတတ္ထံ၊ သောတူနဉ္စ သဇ္ဈာယောပဒေသလဘနတ္ထံ ကတ္ထစိ ဌာနေ ဝစနတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿ ဗီဇမေဝ ခုဒ္ဒကဋ္ဌေန မင်္ဂုလဗီဇကံ၊ တသ္မိံ။ တန္တိ မင်္ဂုလဗီဇကံ။ ဘိန္ဒန္တော ဟုတွာတိ ယောဇနာတိ။ ပဌမံ။

၂။ သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒံ

၃၈၇။ ဒုတိယေ ¶ သဟ ပါဏေဟီတိ သပ္ပာဏကံ ဥဒကန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေ ပါဏကာ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ပတ္တပူရမ္ပိ ဥဒကန္တိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ တာဒိသေနာတိ သပ္ပာဏကေန။ ဓောဝတောပိ ပါစိတ္တိယန္တိ ယောဇနာ။ ဥဒကသောဏ္ဍိန္တိ သိလာမယံ ဥဒကသောဏ္ဍိံ။ ပေါက္ခရဏိန္တိ သိလာမယံ ပေါက္ခရဏိံ။ ဥဋ္ဌာပယတောပိ ပါစိတ္တိယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ သောဏ္ဍိပေါက္ခရဏီဟိ။ ဥဒကဿာတိ ဥဒကေန၊ ပူရေ ဃဋေ အာသိဉ္စိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ဥဒကေ။ ဥဒကေတိ ဥဒကသဏ္ဌာနကပဒေသေ အာသိဉ္စိတဥဒကေ။ ပတိဿတီတိ သောဏ္ဍိပေါက္ခရဏီဟိ ဂဟိတဥဒကံ ပတိဿတီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒံ

၃၉၂။ တတိယေ ‘‘ဥစ္စာလေန္တီ’’တိဣမိနာ ဥက္ကောဋေန္တီတိ ဧတ္ထ ဥပုဗ္ဗဿ ကုဋဓာတုဿ ဥစ္စာလနတ္ထံ ဒဿေတိ ဓာတူန၊ မနေကတ္ထတ္တာ။ ယံ ယံ ပတိဋ္ဌိတံ ယထာပတိဋ္ဌိတံ၊ တဿ ဘာဝေါ ယထာပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ၊ တေန။

၃၉၃။ ယော ဓမ္မောတိ ယော သမထဓမ္မော။ ဓမ္မေနာတိ ဧတ္ထ ဧနသဒ္ဒေန ‘‘ယထာဓမ္မ’’န္တိ ဧတ္ထ အံဣတိကာရိယဿ ကာရိံ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ ‘‘ယထာဓမ္မ’’န္တိ ပဒဿ ‘‘နိဟတာဓိကရဏ’’န္တိ ဧတ္ထ နိဟတသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘သတ္ထာရာ’’တိပဒံ ‘‘ဝုတ္တံ’’ ဣတိပဒေ ကတ္တာ။ နတ္ထိ ဟတံ ဟနနံ ဣမဿာတိ နိဟတန္တိ ဝုတ္တေ အတ္ထတော ဝူပသမနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဝူပသမိတ’’န္တိ။

၃၉၅။ ယံ ဝါ တံ ဝါ ကမ္မံ ဓမ္မကမ္မံ နာမ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ အဓိကရဏဝူပသမကမ္မမေဝ ဓမ္မကမ္မံ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေန ကမ္မေနာ’’တိအာဒိ။ အယမ္ပီတိ အယမ္ပိ ဘိက္ခု။ သေသပဒါနိပီတိ ‘‘ဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကော’’တိအာဒီနိ သေသပဒါနိပိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဝုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထေဝါတိ ပရိဝါရေ ဧဝ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ၊ ဝိဘင်္ဂေ ဝါတိ။ တတိယံ။

၄။ ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒံ

၃၉၉။ စတုတ္ထေ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဒဿိတာနိ ဒုဋ္ဌုလ္လသဒ္ဒတ္ထဘာဝေန သဒိသတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဓုရ’’န္တိ ¶ ဧတ္ထ လက္ခဏဝန္တတ္တာ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဓုရေ’’တိ။ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ သတီတိ ယောဇနာ။

ဧဝံ ¶ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာတိ ‘‘အညဿ နာရောစေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ။ အညဿာတိ ဝတ္ထု၊ ပုဂ္ဂလတော အညဿ ဒုတိယဿ။ သောပီတိ ဒုတိယောပိ။ အညဿာတိ တတိယဿ။ ယာဝ ကောဋိ န ဆိဇ္ဇတိ၊ တာဝ အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ ယောဇနာ။ တဿေဝါတိ အာပတ္တိံ အာပန္နပုဂ္ဂလဿ။ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလောယေဝါတိ အာပတ္တိံ အာပန္နပုဂ္ဂလောယေဝ။ အယန္တိ ပဌမဘိက္ခု။ အညဿာတိ ဒုတိယဿ။ သောတိ ဒုတိယော အာရောစေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေနာတိ ပဌမဘိက္ခုနာ။ အဿာတိ ဒုတိယဿ။ တဿေဝါတိ ပဌမဘိက္ခုဿေဝ။ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလံ ဥပနိဓာယ ‘‘တတိယေန ပုဂ္ဂလေန ဒုတိယဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၄၀၀။ ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓေတိ ထုလ္လစ္စယာဒိကေ ပဉ္စ အာပတ္တိက္ခန္ဓေ။ အဇ္ဈာစာရော နာမာတိ အဓိဘဝိတွာ ဝီတိက္ကမိတွာ အာစရိတဗ္ဗတ္တာ အဇ္ဈာစာရော နာမာတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒံ

၄၀၂။ ပဉ္စမေ အင်္ဂုလိယောတိ ကရသာခါယော။ တာ ဟိ အင်္ဂန္တိ ဟတ္ထတော ပဉ္စဓာ ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တီတိ အင်္ဂုလိယောတိ ဝုစ္စန္တိ။ လိခန္တဿ ဥပါလိဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေနာတိ ဗဟုစိန္တေတဗ္ဗကာရဏေန။ အဿာတိ ဥပါလိဿ။ ဥရောတိ ဟဒယံ။ တဉှိ ဥသတိ စိတ္တတာပေါ ဒဟတိ ဧတ္ထာတိ ဥရောတိ ဝုစ္စတိ။ ရူပသုတ္တန္တိ ဟေရညိကာနံ ရူပသုတ္တံ၊ ယထာ ဟတ္ထာစရိယာနံ ဟတ္ထိသုတ္တန္တိ။ အက္ခီနီတိ စက္ခူနိ။ တာနိ ဟိ အက္ခန္တိ ဝိသယေသု ဗျာပီဘဝန္တိ၊ ရူပံ ဝါ ပဿတိ ဣမေဟီတိ အက္ခီနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ မကသေန သူစိမုခါနံ ဂဟိတတ္တာ ဍံသေန ပိင်္ဂလမက္ခိကာယောဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဍံသာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာယော’’တိ။ ပိင်္ဂလမက္ခိကာယော ဟိ ဍံသနဋ္ဌေန ခါဒနဋ္ဌေန ဍံသာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဒုက္ကရော ခမော ဧတာသန္တိ ဒုက္ခာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒုက္ခမာန’’န္တိ။ ဝေဒနာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အသာတဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အမဓုရာန’’န္တိ။ ဣမိနာ အမဓုရတ္တာ န သာဒိတဗ္ဗာတိ အသာတာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပါဏသဒ္ဒဇီဝိတသဒ္ဒါနံ ပရိယာယဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဇီဝိတဟရာန’’န္တိ။ ပါဏံ ဟရန္တိ အပနေန္တီတိ ပါဏဟရာ၊ တာသံ ဝေဒနာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၀၄။ ဝိဇာယနကာလတော ¶ ပဋ္ဌာယ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော န ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဂဗ္ဘဂဟဏကာလတော ¶ ပန ပဋ္ဌာယာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။ ဂဗ္ဘေ သယိတကာလေန သဒ္ဓိံ ဝီသတိမံ ဝဿံ ပရိပုဏ္ဏမဿာတိ ဂဗ္ဘဝီသော ပုဂ္ဂလော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ယထာဟာတိ ယေနာကာရေန သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ တေနာကာရေန ဘဂဝါ အာဟာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ ယထာ ကိံ ဝစနံ ဘဂဝါ အာဟာတိ ယောဇနာ။

ဂဗ္ဘဝီသော ဟုတွာ ဥပသမ္ပန္နောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အမှီတိ အသ္မိ။ နုသဒ္ဒေါ ပရိဝိတက္ကတ္ထေ နိပါတော။ ယန္တိ ယာဒိသံ ပဌမံ စိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဌမံ ဝိညာဏ’’န္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ တန္တိ ပဌမံ စိတ္တံ ပဌမံ ဝိညာဏံ။ အဿာတိ သတ္တဿ။ သာဝ ဇာတီတိ သာ ဧဝ ပဋိသန္ဓိ၊ ဂဗ္ဘော နာမ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထာတိ ပါဠိယံ၊ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ယောတိ ပုဂ္ဂလော။ မဟာပဝါရဏာယာတိ အဿယုဇပုဏ္ဏမိယံ။ သာ ဟိ ပူဇိတပဝါရဏတ္တာ မဟာပဝါရဏာတိ ဝုစ္စတိ။ တတောတိ ပဝါရဏာယ ဇာတကာလတော။ တန္တိ မဟာပဝါရဏံ။ ပါဋိပဒေ စာတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထော၊ ပဝါရဏဒိဝသပါဋိပဒဒိဝသေသု အညတရသ္မိံ ဒိဝသေ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဟာယနဝဍ္ဎနန္တိ ကုစ္ဆိမှိ ဝသိတမာသေသု အဓိကေသု ဟာယနဉ္စ ဦနေသု ဝဍ္ဎုနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကူနဝီသတိဝဿန္တိ အနန္တရေ ဝုတ္တံ ဧကူနဝီသတိဝဿံ။ နိက္ခမနီယောတိ သာဝဏမာသော။ သော ဟိ အန္တောဝီထိတော ဗာဟိရဝီထိံ နိက္ခမတိ သူရိယော အသ္မိန္တိ ‘‘နိက္ခမနီယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပါဋိပဒဒိဝသေတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပဂမနဒိဝသေ။ တံ ဥပသမ္ပာဒနံ။ ကသ္မာတိ ပုစ္ဆာ။ ဧတ္ထ ဌတွာ ပရိဟာရော ဝုစ္စတေ မယာတိ ယောဇနာ။ ဝီသတိယာ ဝဿေသူတိ ဥပသမ္ပန္နပုဂ္ဂလဿ ဝီသတိယာ ဝဿေသု။ တိံသရတ္တိဒိဝဿ ဧကမာသတ္တာ ‘‘စတ္တာရော ¶ မာသာ ပရိဟာယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥက္ကဍ္ဎန္တီတိ ဧကဿ အဓိကမာသဿ နာသနတ္ထာယ ဝဿံ ဥပရိ ကဍ္ဎန္တိ။ တတောတိ ဆမာသတော အပနေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဧကူနဝီသတိဝဿ’’န္တိအာဒိဝစနေ။ ပန-သဒ္ဒေါ ဟိသဒ္ဒတ္ထော၊ သစ္စန္တိ အတ္ထော။ ယောတိ ပုဂ္ဂလော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဂဗ္ဘမာသာနမ္ပိ ဂဏနူပဂတ္တာ ဂဟေတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ၊ တသ္မာ ဆ မာသေ ဝသိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဋ္ဌ မာသေ ဝသိတွာ ဇာတောပိ န ဇီဝတီတိ သုတ္တန္တအဋ္ဌကထာသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၄-၂၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၀၅) ဝုတ္တံ။

၄၀၆။ ဒသဝဿစ္စယေနာတိ ဥပသမ္ပဒတော ဒသဝဿာတိက္ကမေန။ ဥပသမ္ပာဒေတီတိ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ ¶ ကမ္မဝါစာစရိယော ဝါ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ တန္တိ ဥပဇ္ဈာစရိယဘူတံ အနုပသမ္ပန္နပုဂ္ဂလံ။ ကမ္မဝါစာစရိယော ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တော တံ မုဉ္စိတွာ သစေ အညောပိ ကမ္မဝါစာစရိယော အတ္ထိ၊ သူပသမ္ပန္နော။ သောဝ သစေ ကမ္မဝါစံ သာဝေတိ၊ နုပသမ္ပန္နော။ ဉတွာ ပန ပုန အနုပသမ္ပာဒေန္တေ သဂ္ဂန္တရာယောပိ မဂ္ဂန္တရာယောပိ ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒံ

၄၀၇။ ဆဋ္ဌေ ‘‘ပဋိယာလောက’’န္တိ ဧတ္ထ အာလောကသဒ္ဒေန သူရိယော ဝုတ္တော ဥပစာရေန။ သူရိယော ဟိ ပုရတ္ထိမဒိသတော ဥဂ္ဂန္တွာ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂတော၊ တသ္မာ သူရိယသင်္ခါတဿ အာလောကဿ ပဋိမုခံ ‘‘ပဋိယာလောက’’န္တိ ဝုတ္တေ ပစ္ဆိမဒိသာယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆိမံ ဒိသန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ကမ္မိကာတိ ကမ္မေ ယုတ္တာ ပယုတ္တာ။

၄၀၉။ ရာဇာနန္တိ ဧတ္ထ ရညော သန္တကံ ‘‘ရာဇာ’’တိ ဝုစ္စတိ ဥပစာရေန၊ အထ ဝါ ရညော ဧသော ‘‘ရာဇာ’’တိ ကတွာ ရညော သန္တကံ ‘‘ရာဇာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ထေယျန္တိ ထေနေတွာ ‘‘သက္ကစ္စ’’န္တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၆၀၆) ဝိယ နိဂ္ဂဟီတာဂမော ဟောတိ။ ရာဇာနံ၊ ရညော သန္တကံ ဝါ ထေယျံ ထေနေတွာ ¶ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရာဇာနံ ဝါ ထေနေတွာ’’တိအာဒိ။

၄၁၁။ စတူသု ဝိသင်္ကေတေသု ဒွီဟိ အနာပတ္တိ၊ ဒွီဟိ အာပတ္တိယေဝါတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သံဝိဓာနသိက္ခာပဒံ

၄၁၂။ သတ္တမေ ‘‘ပဓူပေန္တော’’တိ ဧတ္ထ ပပုဗ္ဗ ဓူပဓာတု ပရိဘာသနတ္ထေ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ပရိဘာသန္တော’’တိ။ တွံ သမဏောပိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆသိ၊ တုယှေဝေသော ဒေါသော၊ နေတဿ ပုရိသဿာတိ အတ္တာနံယေဝ ပရိဘာသန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘နိက္ခာမေသီ’’တိဣမိနာ ‘‘နိပ္ပာတေသီ’’တိဧတ္ထ နိပုဗ္ဗ ပတဓာတု ဂတျတ္ထောတိ ဒဿေတီတိ။ သတ္တမံ။

၈။ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ

၄၁၇။ အဋ္ဌမေ ဂန္ဓေတိ ဂိဇ္ဈေ။ တေ ဟိ ဂိဓန္တိ ကုဏပံ အဘိကင်္ခန္တီတိ ‘‘ဂန္ဓာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ¶ ။ ဂဒ္ဓေတိပိ ပါဌော၊ သောပိ ယုဇ္ဇတိ ယထာ ‘‘ယုဂနန္ဓော၊ ယုဂနဒ္ဓါ’’တိ စ ‘‘ပဋိဗန္ဓော ပဋိဗဒ္ဓါ’’တိ စ။ ဗာဓယိံသူတိ ဟနိံသု။ အဿာတိ အရိဋ္ဌဿ။

တဒ္ဓိတေန ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တေ’’တိအာဒိ။ တေတိ အန္တရာယိကာ။ တတ္ထာတိ ပဉ္စဝိဓေသု အန္တရာယိကေသု။ ‘‘တထာ’’တိပဒေန ‘‘ကမ္မန္တရာယိကံ နာမာ’’တိ ပဒံ အတိဒိသတိ။ တံ ပနာတိ ဘိက္ခုနိဒူသကကမ္မံ ပန။ မောက္ခဿေဝါတိ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနဿေဝ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ကိလေသေဟိ မုစ္စတီတိ အတ္ထေန မောက္ခော နာမ။ ဈာနမ္ပေတ္ထ သင်္ဂဟိတံ နီဝရဏေဟိ ဝိမုစ္စနတ္တာ။ နိဗ္ဗာနံ ဝိမုစ္စီတိ အတ္ထေန မောက္ခော နာမ။ ဖလမ္ပေတ္ထ သင်္ဂဟိတံ ဝိမုစ္စိတတ္တာ။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မာတိ နိယတဘာဝံ ပတ္တာ၊ နိယတဝသေန ဝါ ပဝတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ ဓမ္မာ။ တေ ပန နတ္ထိကအဟေတုက အကိရိယဝသေန တိဝိဓာ။ ပဏ္ဍကာဒိဂဟဏဿ နိဒဿနမတ္တတ္တာ ‘ပဋိသန္ဓိဓမ္မာ’’တိပဒေန အဟေတုကဒွိဟေတုကပဋိသန္ဓိဓမ္မာ ဂဟေတဗ္ဗာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝိပါကန္တရာယိကဘာဝတော။ တေပိ မောက္ခဿေဝ အန္တရာယံ ကရောန္တိ၊ န သဂ္ဂဿ။ တေ ပနာတိ အရိယူပဝါဒါ ပန။ တာဝဒေဝ ဥပဝါဒန္တရာယိကာ ¶ နာမာတိ ယောဇနာ။ တာပီတိ သဉ္စိစ္စ အာပန္နာ အာပတ္တိယောပိ။ ပါရာဇိကာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုဘာဝံ ဝါ ပဋိဇာနာတီ’’တိ။ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘န ဝုဋ္ဌာတိ ဝါ’’တိ။ လဟုကာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘န ဒေသေတိ ဝါ’’တိ။

တတြာတိ ပဉ္စဝိဓေသု အန္တရာယိကေသု။ အယံ ဘိက္ခူတိ အရိဋ္ဌော ဂန္ဓဗာဓိပုဗ္ဗော ဘိက္ခု။ သေသန္တရာယိကေတိ အာဏာဝီတိက္ကမန္တရာယိကတော သေသေ စတုဗ္ဗိဓေ အန္တရာယိကေ။ ဣမေ အာဂါရိကာတိ အဂါရေ ဝသနသီလာ ဣမေ မနုဿာ။ ဘိက္ခူပိ ပဿန္တိ ဖုသန္တိ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဝဋ္ဋန္တိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ရသေန ရသံ သံသန္ဒိတွာတိ ဥပါဒိဏ္ဏကရသေန အနုပါဒိဏ္ဏကရသံ၊ အနုပါဒိဏ္ဏကရသေန ဝါ ဥပါဒိဏ္ဏကရသံ သမာနေတွာ။ ယောနိသော ပစ္စဝေက္ခဏဿ အဘာဝတော သံဝိဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ ဧတ္ထာတိ သစ္ဆန္ဒရာဂေါ၊ သောယေဝ ပရိဘောဂေါ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂေါ၊ တံ။ ဧကံ ကတွာတိ သမာနံ ကတွာ။ ဃဋေန္တော ဝိယ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပာဒေတွာတိ ယောဇနာ။ ကိံသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထော၊ ကသ္မာ ဘဂဝတာ ပဌမပါရာဇိကံ ပညတ္တံ၊ န ပညာပေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ မဟာသမုဒ္ဒံ ဗန္ဓန္တော ယထာ အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ၊ တထာ ပဌမပါရာဇိကံ ပညပေန္တော ဘဂဝါ အပညတ္တံ ပညပေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထာတိ ပဌမပါရာဇိကေ။ အာသန္တိ ဘဗ္ဗာသံ။ အာဏာစက္ကေတိ အာဏာသင်္ခါတေ စက္ကေ။

အဋ္ဌိယေဝ အဋ္ဌိကံ ကုစ္ဆိတတ္ထေန၊ ကုစ္ဆိတတ္ထေ ဟိ ကော။ အဋ္ဌိကမေဝ ခလော နီစဋ္ဌေန လာမကဋ္ဌေနာတိ အဋ္ဌိကင်္ခလော နိဂ္ဂဟီတာဂမံ ကတွာ။ တေန ဥပမာ သဒိသာတိ အဋ္ဌိကင်္ခလူပမာ။ ‘‘အဋ္ဌီ’’တိ ¶ စ ‘‘ကင်္ခလ’’န္တိ စ ပဒံ ဂဟေတွာ ဝဏ္ဏေန္တိ အာစရိယာ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၄၁၇၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၂။၄၁၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၂၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၄၂)။ အင်္ဂါရကာသူပမာတိ အင်္ဂါရရာသိသဒိသာ၊ အင်္ဂါရေဟိ ဝါ ပရိပုဏ္ဏာ အာဝါဋသဒိသာ။ အသိသူနူပမာတိ ဧတ္ထ အသီတိ ခဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အသတေ ခိပတေ အနေနာတိ ‘‘အသီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သူနာတိ အဓိကောဋ္ဋနံ။ တဉှိ သုနတိ သဉ္စုဏ္ဏဘာဝံ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ‘‘သူနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အသိနာ သူနာတိ အသိသူနာ၊ တာယ ဥပမာ သဒိသာတိ အသိသူနူပမာ။ သတ္တိသူလူပမာတိ သတ္တိယာ စ သူလေန ¶ စ သဒိသာ။ ဧတ္ထာတိ ဣမိဿံ အဋ္ဌကထာယံ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တေ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၃၄ အာဒယော) ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံသဒ္ဒခေါသဒ္ဒါနမန္တရေ ဝိယသဒ္ဒဿ ဗျာဒေသဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ဝိယ ခေါ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒံ

၄၂၄။ နဝမေ အနုဓမ္မဿ သရူပံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အနုလောမဝတ္တံ ဒိသွာ ကတာ ဩသာရဏာ’’တိ။ ဣမိနာ အနုလောမဝတ္တံ ဒိသွာ ကတော ဩသာရဏသင်္ခါတော ဓမ္မော အနုဓမ္မောတိ ဒဿေတိ။ ဩသာရဏာတိ ပဝေသနာ။ တေနေဝါတိ ဥက္ခိတ္တကဿ အကဋာနုဓမ္မတ္တာ ဧဝ။ အဿာတိ ‘‘အကဋာနုဓမ္မေနာ’’တိ ပဒဿ။

ဒဒတော ဝါ ဂဏှတော ဝါတိ ဝါသဒ္ဒေါ အနိယမဝိကပ္ပတ္ထောတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒံ

၄၂၈။ ဒသမေ အရိဋ္ဌဿ ဥပ္ပန္နံ ဝိယ ဧတဿာပိ ဥပ္ပန္နန္တိ ယောဇနာ။ ဥမ္မဇ္ဇန္တဿာတိ မနသိကရောန္တဿ။ သံဝါသဿ နာသနာ သံဝါသနာသနာ။ လိင်္ဂဿ နာသနာ လိင်္ဂနာသနာ။ ဒဏ္ဍကမ္မေန နာသနာ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ။ တတ္ထာတိ တိဝိဓာသု နာသနာသု။ ဒူသကော…ပေ… နာသေထာတိ ဧတ္ထ အယံ နာသနာ လိင်္ဂနာသနာ နာမာတိ ယောဇနာ။ အယန္တိ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ၊ ‘‘နာသေတူ’’တိ ပဒေ ဝါ။ တတ္ထာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ၊ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ’’တိ အာဒိဝစနေတိ အတ္ထော။ ပိရေတိ အာမန္တနပဒံ ပရသဒ္ဒေန သမာနတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘ပရာ’’တိ။ ‘‘အမှာကံ အနဇ္ဈတ္တိကဘူတ’’ဣတိ ဝါ ‘‘အမှာကံ ပစ္စနီကဘူတ’’ ဣတိ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အမာမက’’ဣတိပဒေန ‘‘ပရ’’ဣတိပဒဿ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတိ။ အမှေ နမမာယက၊ အမှေဟိ ဝါ နမမာယိတဗ္ဗ ဣတိ အတ္ထော။ ‘‘အမှာမက’’ဣတိပိ ဟကာရယုတ္တော ပါဌော။ အမှေဟိ အာမကဣတိ ¶ အတ္ထော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ တေတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ တန္တိ ¶ အတ္ထော။ တဝ ရူပသဒ္ဒေ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ န ပဿာမာတိ န ပဿာမ၊ န သုဏာမ။

၄၂၉။ တေနာတိ သာမဏေရေန။ ‘‘ကာရာပေယျာ’’တိ ပဒေ ကာရိတကမ္မန္တိ။ ဒသမံ။

သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၈။ သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ

၁။ သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၄၃၄။ သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ယန္တိ ယံ ပညတ္တံ။ ‘‘သိက္ခမာနေနာ’’တိ ဧတ္ထ မာနပစ္စယဿ အနာဂတတ္ထဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သိက္ခိတုကာမေနာ’’တိ။ ‘‘သိက္ခမာနေနာ’’တိပဒံ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိပဒေ ဧဝ န ကေဝလံ ကာရကဝိသေသနံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ‘‘အညာတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိပဒေသုပိ ကိရိယာဝိသေသနံ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဟုတွာ’’တိ။ ပဒတ္ထတောတိ ပဒတော စ အတ္ထတော စ၊ ပဒါနံ အတ္ထတော ဝါတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဝိလေခနသိက္ခာပဒံ

၄၃၈။ ဒုတိယေ ဝိနယေ ပဋိသံယုတ္တာ ကထာ ဝိနယကထာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိနယကထာ နာမာ’’တိအာဒိ။ တန္တိ ဝိနယကထံ။ ပဒဘာဇနေန ဝဏ္ဏနာ ဝိနယဿ ဝဏ္ဏော နာမာတိ ယောဇနာ။ တန္တိ ဝိနယဿ ဝဏ္ဏံ။ ပရိယာပုဏနံ ပရိယတ္တိ၊ ဝိနယဿ ပရိယတ္တိ ဝိနယပရိယတ္တိ၊ ဝိနယပရိယတ္တိသင်္ခါတံ မူလမဿ ဝဏ္ဏဿာတိ ဝိနယပရိယတ္တိမူလကော၊ တံ။ ဝိနယဓရော လဘတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ တေ သဗ္ဗေ ဘဂဝါ ဘာသတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။

အဿာတိ ဝိနယဓရဿ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ အလဇ္ဇိတာတိအာဒီသု ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ အလဇ္ဇိတာယာတိ ဟိ အတ္ထော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကထံ အလဇ္ဇိတာယာ’’တိအာဒိ။ စာတိ သစ္စံ ¶ ။ ‘‘သဉ္စိစ္စာ’’တိ ပဒံ တီသု ဝါကျေသု ¶ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊ သဉ္စိစ္စ အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ မန္ဒောတိ ဗာလော။ မောမူဟောတိ အတိသမ္မူဠှော။ ဝိရာဓေတီတိ ဝိရဇ္ဈာပေတိ။ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေတိ ‘‘ကပ္ပတိ နု ခေါ၊ နော’’တိ ဝိနယကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ။ အယံ ပနာတိ အယံ ပုဂ္ဂလော ပန ဝီတိက္ကမတိယေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ အစ္ဆမံသေန သူကရမံသဿ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနေန သဒိသတ္တာ၊ ဒီပိမံသေန စ မိဂမံသဿ သဒိသတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အစ္ဆမံသံ သူကရမံသ’’န္တိအာဒိ။

အာပတ္တိံစ သတိသမ္မောသာယာတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ အဝုတ္တဝါကျသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ ကတ္တဗ္ဗဉ္စ န ဟိ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။

ဧဝံ အဝိနယဓရဿ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ဝိနယဓရဿ ဂုဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိနယဓရော ပနာ’’တိအာဒိ။ သောတိ ဝိနယဓရော။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ ပရူပဝါဒန္တိ ပရေသံ ဥပဝါဒံ။ သုဒ္ဓန္တေတိ သုဒ္ဓဿ ကောဋ္ဌာသေ။ တတောတိ ပတိဋ္ဌာနတော ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ ဝိနယဓရဿ။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။ အဿာတိ ဝိနယဓရဿ။ ကုက္ကုစ္စပကတာနန္တိ ကုက္ကုစ္စေန အဘိဘူတာနံ။ သောတိ ဝိနယဓရော။ တေဟီတိ ကုက္ကုစ္စပကတေဟိ။ သင်္ဃမဇ္ဈေ ကထေန္တဿ အဝိနယဓရဿာတိ ယောဇနာ။ တန္တိ ဘယံ သာရဇ္ဇံ။

ပဋိပက္ခံ၊ ပဋိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ အတ္ထယန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ ပစ္စတ္ထီကာ၊ ဏျသဒ္ဒေါ ဗဟုလံ ကတ္တာဘိဓာယကော၊ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကာ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ။ တတ္ထာတိ ဒုဝိဓေသု ပစ္စတ္ထိကေသု။ ဣမေတိ မေတ္တိယဘုမ္မဇကဝဍ္ဎလိစ္ဆဝိနော။ အညေပိ ယေ ဝါ ပန ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ အရိဋ္ဌဘိက္ခု စ ကဏ္ဋကသာမဏေရော စ ဝေသာလိကဝဇ္ဇိပုတ္တကာ စ အရိဋ္ဌ…ပေ… ဝဇ္ဇီပုတ္တကာ။ တေ စ သာသနပစ္စတ္ထိကာ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရူပဟာရော စ အညာဏော စ ကင်္ခါပရဝိတရဏော စ ပရူ…ပေ… ဝိတရဏာ။ တေ အာဒယော ယေသံ ဝါဒါနန္တိ ပရူ…ပေ… ဝိတရဏာဒယော။ တေ ဧဝ ဝါဒါ ဧတေသန္တိ ပရူ…ပေ… ဝိတရဏာဒိဝါဒါ။ တေ စ သာသနပစ္စတ္ထိကာ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဗုဒ္ဓသာသနံ ဗုဒ္ဓသာသနန္တိ ဝတွာ ကတပဂ္ဂဟာ မဟာသင်္ဃိကာဒယော စ သာသနပစ္စတ္ထိကာ နာမာတိ ယောဇနာ။ ကင်္ခါပရဝိတရဏာဒီတိ ဧတ္ထ ¶ အာဒိသဒ္ဒေန ကထာဝတ္ထုပကရဏေ အာဂတာ ဝါဒါ သင်္ဂယှန္တိ။ မဟာသင်္ဃိကာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ဒီပဝံသေ အာဂတာ ဂဏာ သင်္ဂယှန္တိ။ အာဒိမှိ ‘‘ဝိပရီတဒဿနာ’’တိ ပဒံ သဗ္ဗပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘သဟဓမ္မေနာ’’တိ ပဒဿတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သဟ ကာရဏေနာ’’တိ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန နိဂ္ဂယှမာနေတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထာတိ ¶ တိဝိဓေသု သဒ္ဓမ္မေသု။ မဟာဝတ္တာနိ သန္တိ၊ အယံ သဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ စတ္တာရိ ဖလာနိ စာတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စကာရေန အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါ သင်္ဂဟိတာ တာသမ္ပိ အဓိဂမသာသနဘာဝတော။

တတ္ထာတိ တိဝိဓေသု သဒ္ဓမ္မေသု။ ကေစိ ထေရာတိ ဓမ္မကထိကာ ကေစိ ထေရာ။ ‘‘ယော ခေါ’’တိ ကဏ္ဌဇဒုတိယက္ခရေန ပဌိတဗ္ဗော။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘ယော ဝေါ’’တိ ဝကာရေန ပါဌော အတ္ထိ၊ သော အယုတ္တော။ ကသ္မာ? ‘‘သော ဝေါ’’တိ ပရတော ဝုတ္တတ္တာ၊ ဧကသ္မိံ ဝါကျေ ဒွိန္နံ သမာနသုတိသဒ္ဒါနံ အယုတ္တတ္တာ စ။ ကေစိ ထေရာတိ ပံသုကူလိကာ ကေစိ ထေရာ အာဟံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရေ ပန ထေရာတိ ဓမ္မကထိကထေရေဟိ စ ပံသုကူလိကထေရေဟိ စ အညေ ထေရာ။ တေတိ ပဉ္စ ဘိက္ခူ ကရိဿန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇမ္ဗုဒီပဿ ပစ္စန္တေ တိဋ္ဌတီတိ ပစ္စန္တိမော၊ တသ္မိံ။ ဇမ္ဗုဒီပဿ မဇ္ဈေ ဝေမဇ္ဈေ တိဋ္ဌတီတိ မဇ္ဈိမော။ အထ ဝါ မဇ္ဈာနံ သုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ နိဝါသော မဇ္ဈိမော၊ တသ္မိံ။ ဝီသတိ ဝဂ္ဂါ ဣမဿာတိ ဝီသတိဝဂ္ဂေါ၊ သောယေဝ ဂဏော ဝီသတိဝဂ္ဂဂဏော၊ တံ။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။

တဿာဓေယျောတိ တဿာယတ္တော၊ တဿ သန္တကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဝါရဏာ အာဓေယျာ၊ သင်္ဃကမ္မံ အာဓေယျံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အာဓေယျာ၊ ဥပသမ္ပဒါ အာဓေယျာတိ ယောဇနာ။

ယေပိ ဣမေ နဝ ဥပေါသထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယာပိ စ ဣမာ နဝ ပဝါရဏာယောတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ဝိနယဓရဿ။ တာသန္တိ နဝပဝါရဏာနံ။

ယာနိပိ ¶ ဣမာနိ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ တာနိ ဝိနယဓရာယတ္တာနေဝါတိ ပါဌသေသော အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော။

ယာပိ စ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ကာတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ဟီတိ သစ္စံ။ အညောတိ ဝိနယဓရတော ပရော။ သော ဧဝါတိ ဝိနယဓရော ဧဝ။ ‘‘ဥပဇ္ဈ’’န္တိ ဓာတုကမ္မံ၊ ‘‘သာမဏေရေနာ’’တိ ကာရိတကမ္မံ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စာတိ ဥပေါသထာဒီသု စ။ နိဿယဒါနဉ္စ သာမဏေရူပဋ္ဌာနဉ္စ ဝိသုံ ကတွာ ဒွါဒသာနိသံသေ လဘတီတိပိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။

ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာတိ ‘‘ပဉ္စာတိ စ…ပေ… ဧကာဒသာ’’တိ စ ကောဋ္ဌာသံ ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ၊ သတ္တ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဘာသတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ထောမေတီတိ သမ္မုခါ ထောမေတိ။ ပသံသတီတိ ပရမ္မုခါ ပသံသတိ။ ‘‘ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိပဒဿတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိယာပုဏိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အဒ္ဓနိ ဒီဃေ ¶ သာဓူတိ အဒ္ဓနိယံ အဒ္ဓက္ခမံ အဒ္ဓယောဂျန္တိ အတ္ထော သာဓုအတ္ထေ နိယပစ္စယော (မောဂ္ဂလ္လာနေ ၄။၃၃။၇၃)။

ထေရာ စ နဝါ စ မဇ္ဈိမာ စ ဗဟူ တေ ဘိက္ခူ ပရိယာပုဏန္တီတိ ယောဇနာ။

၄၃၉။ ‘‘ဥဒ္ဒိဿမာနေ’’တိ ပဒဿ ကမ္မရူပတ္တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဒိသိယမာနေ’’တိ။ သော ပနာတိ ပါတိမောက္ခော ပန။ ယသ္မာ ဥဒ္ဒိဿမာနော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာတိ ယောဇနာ။ ဥဒ္ဒိသန္တေ ဝါတိ ဥဒ္ဒိသိယမာနေ ဝါ။ ဥဒ္ဒိသာပေန္တေ ဝါတိ ဥဒ္ဒိသာပိယမာနေ ဝါ။ အန္တသဒ္ဒေါ ဟိ မာနသဒ္ဒကာရိယော။ ယောတိ ဘိက္ခု။ နန္တိ တံ ပါတိမောက္ခံ။ စသဒ္ဒေါ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကပဒဿ ဒွန္နဝါကျံ ဒဿေတိ၊ ပုဗ္ဗပဒေ ကကာရလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေသန္တိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒါကာနံ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဧတာနီတိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ။ ယေတိ ဘိက္ခူ။ ‘‘ယာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝ၊ တာဝ သံဝတ္တန္တိ ဣတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ယောဇနာ ဣမဿ နယဿ ပါဌသေသေဟိ ယောဇေတဗ္ဗတ္တာ။ ဂရုကဘာဝံ သလ္လက္ခေန္တော လဟုကဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။ အတိဝိယာတိ အတိ ဣ ဧဝ။ ဣကာရော ဟိ သန္ဓိဝသေန အဒဿနံ ဂတော။ ဝိယသဒ္ဒေါ ဧဝကာရတ္ထဝါစကော ‘‘ဝရမှာကံ ဘုသာမိဝါ’’တိ ဧတ္ထ ¶ (ဇာ။ ၁။၃။၁၀၈) ဣဝသဒ္ဒေါ ဝိယ၊ အတိ ဟုတွာ ဧဝါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဥပသမ္ပန္နဿာ’’တိ ဧတ္ထ သမီပေ သာမိဝစနန္တိ (ရုပသိဒ္ဓိယံ ၃၁၆ သုတ္တေ) အာဟ ‘‘ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ’’တိ။ တဿာတိ ဥပသမ္ပန္နဿ။ တသ္မိန္တိ ဝိနယေ။ ဝိဝဏ္ဏေတီတိ န ကေဝလံ တဿေဝ ဝိဝဏ္ဏမတ္တမေဝ၊ အထ ခေါ နိန္ဒတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘နိန္ဒတီ’’တိ။ ဂရဟတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အထ ဝါ နိန္ဒတီတိ ဥပသမ္ပန္နဿ သမ္မုခါ နိန္ဒတိ။ ဂရဟတီတိ ပရမ္မုခါ ဂရဟတီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ မောဟနသိက္ခာပဒံ

၄၄၄။ တတိယေ အနုသဒ္ဒေါ ပဋိပါဋိအတ္ထံ အန္တောကတွာ ဝိစ္ဆတ္ထဝါစကောတိ အာဟ ‘‘အနုပဋိပါဋိယာ အဒ္ဓမာသေ အဒ္ဓမာသေ’’တိ။ သောတိ ပါတိမောက္ခော။ ဥပေါသထေ ဥပေါသထေ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အနုပေါသထိကံ။ ဧတ္ထာပိ ဟိ အနုသဒ္ဒေါ ဝိစ္ဆတ္ထဝါစကော။ သောတိ ပါတိမောက္ခော။ ဥဒ္ဒိသိယမာနော နာမ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တသ္မိံ အနာစာရေ’’တိ ပဒေန ‘‘တတ္ထာ’’တိ ပဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယံ အာပတ္တိ’’န္တိ ပဒေန ယံသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။ ယထာဓမ္မောတိ ဧတ္ထ ဓမ္မသဒ္ဒေန ဓမ္မော စ ဝိနယော စ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မော စ ဝိနယော စာ’’တိ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန။ သာဓုသဒ္ဒေါ သုန္ဒရတ္ထော၊ ကသဒ္ဒေါ ပဒပူရဏောတိ အာဟ ‘‘သုဋ္ဌူ’’တိ။ အဋ္ဌိန္တိ စ ‘‘ကတွာ’’တိ စ ဒွေ ပဒါနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ‘‘အဋ္ဌိကတွာ’’တိ ဝါ ဧကံ ပဒံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗနယေ အတ္ထော ယဿတ္ထီတိ အဋ္ဌိ တ္ထကာရဿ ¶ ဋ္ဌကာရံ ကတွာ၊ တံ အဋ္ဌိံ။ ကတွာတိ တွာပစ္စယန္တဥတ္တရပဒေန သမာသော န ဟောတိ။ အဋ္ဌိကဘာဝန္တိ ဧတ္ထ ဣကသဒ္ဒေန ‘‘အဋ္ဌီ’’တိ ဧတ္ထ ဤပစ္စယံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဘာဝ’’န္တိပဒေန ဘာဝပစ္စယေန ဝိနာ ဘာဝတ္ထဿ ဉာပေတဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။ အတ္ထော ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော – အဋ္ဌိဘာဝံ ကတွာတိ။ ပစ္ဆိမနယေ အတ္ထော ယဿတ္ထီတိ အဋ္ဌိကော ပုရိမနယေနေဝ တ္ထကာရဿ ဋ္ဌကာရံ ကတွာ။ အတ္ထယိတဗ္ဗော ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဝါ အဋ္ဌိကော၊ အဋ္ဌိကဣတိ နာမသဒ္ဒတော တွာပစ္စယော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘အဋ္ဌိကတွာ’’တိ ဣဒံ ပဒံ ကိရိယာဝိသေသနံ။ ကိရိယာဝိသေသနေ ဝတ္တမာနေ ကရဓာတု ဝါ ဘူဓာတု ဝါ ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဒဿေဘုံ ¶ ဝုတ္တံ ‘‘ကတွာ ဟုတွာ’’တိ။ တံ သဗ္ဗံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဋ္ဌိကတွာတိ အဋ္ဌိကဘာဝံ ကတွာ၊ အဋ္ဌိကော ဟုတွာ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ပဟာရသိက္ခာပဒံ

၄၄၉။ စတုတ္ထေ ကသ္မာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ သတ္တရသဝဂ္ဂိယာနံ ပဟာရံ ဒေန္တိ၊ နနု အကာရဏေန ပဟာရံ ဒေန္တီတိ အာဟ ‘‘အာဝုသော’’တိအာဒိ။ ဣမိနာ ယထာ ဝဒန္တိ၊ တထာ အကတတ္တာ ပဟာရံ ဒေန္တီတိ ဒဿေတိ။

၄၅၁။ သစေပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေန သစေ အမရတိ၊ ကာ နာမ ကထာ၊ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ပဟာရေနာတိ ပဟာရဟေတုနာ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန။ အယန္တိ ဘိက္ခု။ န ဝိရောစတီတိ န သောဘတိ။

၄၅၂။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿာ’’တိ ဧတ္ထ အကာရဿ အညတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ’’တိအာဒိ။ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါတိ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ သာမဏေရဿ ဝါ။

၄၅၃။ ‘‘ကေနစီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘မနုဿေန ဝါ’’တိအာဒိ။ တတောတိ ဝိဟေဌနတော၊ ဣမိနာ မောက္ခဿ အပါဒါနံ ဒဿေတိ၊ ‘‘အတ္တနော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတိ။ ‘‘ပတ္ထယမာနော’’တိ ဣမိနာ ‘‘အဓိပ္ပာယော’’တိ ပဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ မုဂ္ဂရေန ဝါတိ စတုဟတ္ထဒဏ္ဍဿ အဒ္ဓေန ဒဏ္ဍေန ဝါ။ သောတိ စောရာဒိကောတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ တလသတ္တိကသိက္ခာပဒံ

၄၅၄။ ပဉ္စမေ တလန္တိ ဟတ္ထတလံ။ တဉှိ တလတိ ယံကိဉ္စိ ဂဟိတဝတ္ထု ပတိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထာတိ ¶ ‘‘တလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သတ္တီတိ ကုန္တော။ သော ဟိ သကတိ ဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထေတီတိ ‘‘သတ္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တလမေဝ သတ္တိသဒိသတ္တာ တလသတ္တိကံ၊ သဒိသတ္ထေ ကော၊ တံ တလသတ္တိကံ ဥပစာရေန ဂဟေတွာ ‘‘ကာယမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာယတော အညံ ဝတ္ထုမ္ပိ တလသတ္တိကသင်္ခါတေန ကာယေန ဂဟေတွာ ဥဂ္ဂိရတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကာယပဋိဗဒ္ဓမ္ပီ’’တိ။ ‘‘ပဟာရသမုစ္စိတာ’’တိ ဧတ္ထ သံပုဗ္ဗော စ ဥပုဗ္ဗော စ စိသဒ္ဒေါ ပဂုဏနသင်္ခါတေ ပရိစိတေ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ပဟာရပရိစိတာ’’တိ။ ပဟာရေန သံ ပုနပ္ပုနံ ဥစ္စိတာ ပရိစိတာတိ အတ္ထော။ ဣမမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ¶ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။ အညမ္ပိ သဇ္ဈာယနနယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပဟာရဿ ဥဗ္ဗိဂါ’’တိ။ တဿာတိ တဿ ပါဌဿ။ ပဟာရဿာတိ ပဟာရတော။ နိဿက္ကတ္ထေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ‘‘ဘီတာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဥဗ္ဗိဂါ’’တိ ဧတ္ထ ဥပုဗ္ဗ ဝိဇဓာတုဿတ္ထံ ဒဿေတိ။

၄၅၇-၈။ ဝိရဒ္ဓါတိ ပဏ္ဏကော ဟုတွာ။ ပုဗ္ဗေတိ ပုရိမသိက္ခာပဒေ။ ဝုတ္တေသု ဝတ္ထူသူတိ ‘‘စောရံ ဝါ ပစ္စတ္ထီကံ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု ဝတ္ထူသူတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အမူလကသိက္ခာပဒံ

၄၅၉။ ဆဋ္ဌေ တေတိ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ။ စောဒေန္တိ ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာကိဏ္ဏဒေါသတ္တာတိ တေသံ အာကုလအာဒီနဝတ္တာ။ ဧဝန္တိ စောဒိယမာနေ။ အတ္တပရိတ္တာဏန္တိ အတ္တနော ပရိသမန္တတော တာဏံ ရက္ခနံ ကရောန္တာ စောဒေန္တီတိ ယောဇနာတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သဉ္စိစ္စသိက္ခာပဒံ

၄၆၄။ သတ္တမေ ဥပပုဗ္ဗဒဟဓာတုဿ သကမ္မိကတ္တာ ကာရိတန္တောဂဓဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပာဒေန္တီ’’တိ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿာ’’တိ ဧတ္ထ အကာရဿ သဒိသတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သာမဏေရဿာ’’တိ။ သာမဏေရောပိ ဟိ ဥပသမ္ပန္နေန သဒိသော ဟောတိ သဏ္ဌာနေန စ ပုရိသဘာဝေန စ။ သာမဏေရဿ ကုက္ကုစ္စံ ဥပဒဟတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိသိန္နံ မညေ၊ နိပန္နံ မညေ၊ ဘုတ္တံ မညေ၊ ပီတံ မညေ၊ ကတံ မညေတိ ယောဇနာ။ နိသိန္နန္တိ နိသီဒိတံ။ နိပန္နန္တိ နိပဇ္ဇိတန္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဥပဿုတိသိက္ခာပဒံ

၄၇၁။ အဋ္ဌမေ ¶ ‘‘အဓိကရဏဇာတာန’’န္တိ ဧတ္ထ အဓိကရဏဿ ပကရဏတော ဝိဝါဒါဓိကရဏဘာဝဉ္စ ဝိသေသနပရပဒဘာဝဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပ္ပန္နဝိဝါဒါဓိကရဏာန’’န္တိ။ တတ္ထ ဥပ္ပန္နသဒ္ဒေန ဇာတသဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ ¶ ။ ဝိဝါဒသဒ္ဒေန အဓိကရဏဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ သုယျတီတိ သုတိ ဝစနံ၊ သုတိယာ သမီပံ ဥပဿုတိ ဌာနန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သုတိသမီပ’’န္တိ။ ‘‘သမီပ’’န္တိ ဣမိနာ ဥပသဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဥပဿုတီ’’တိ ဧတ္ထ ဥပသဒ္ဒဿ ပဓာနတ္တာ တဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ မန္တေန္တန္တိ ဧတ္ထ ဥပယောဂဝစနဿ ဘုမ္မတ္ထေ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘မန္တယမာနေ’’တိ။

၄၇၃။ ‘‘ဝူပသမိဿာမီ’’တိ ဧတ္ထ ဣဓာတုယာ ဂတျတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဝူပသမံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ အကာရကဘာဝန္တိ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ။ သောတုကာမတာယ ဂမနဝသေန သိယာ ကိရိယန္တိ ယောဇနာ။ ပရတောပိ ဧသေဝ နယောတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ကမ္မပဋိဗာဟနသိက္ခာပဒံ

၄၇၄။ နဝမေ မယန္တိ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယနာမကာ အမှေ။ ကတတ္တာတိ ကမ္မာနံ ကတတ္တာ။ ဓမ္မောတိ ဘူတော သဘာဝေါ။ ဧတေသူတိ စတူသု သင်္ဃကမ္မေသူတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဆန္ဒံ အဒတွာဂမနသိက္ခာပဒံ

၄၈၁။ ဒသမေ စောဒေတိ ပရဿ ဒေါသံ အာရောပေတီတိ စောဒကော။ တေန စ စောဒကေန စောဒေတဗ္ဗော ဒေါသံ အာရောပေတဗ္ဗောတိ စုဒိတော၊ သောယေဝ စုဒိတကော၊ တေန စ။ ‘‘အနုဝိဇ္ဇကောတိ စ ဝိနယဓရော။ သော ဟိ စောဒကစုဒိတကာနံ မတံ အနုမိနေတွာ ဝိဒတိ ဇာနာတီတိ အနုဝိဇ္ဇကော။ ဧတ္တာဝတာပီတိ ဧတ္တကေနပိ ပမာဏေနာတိ။ ဒသမံ။

၁၁။ ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒံ

၄၈၄။ ဧကာဒသမေ ‘‘အလဇ္ဇီတာ’’တိအာဒီသု (ပရိ။ ၂၉၅) ဝိယ ယကာရလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ယထာမိတ္တတာယာ’’တိ။ ‘‘ယော ယော’’တိ ဣမိနာ ယထာသဒ္ဒဿ ဝိစ္ဆတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယထာဝုဍ္ဎန္တိအာဒီသု ¶ (စူဠဝ။ ၃၁၁ အာဒယော) ဝိယ ယော ယော ¶ မိတ္တော ‘‘ယထာမိတ္တ’’န္တိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘ယထာသန္ဒိဋ္ဌတာ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗေသု ပဒေသူတိ။ ဧကာဒသမံ။

၁၂။ ပရိဏာမနသိက္ခာပဒံ

၄၈၉။ ဒွါဒသမေ ယန္တိ ပဒတ္ထဝိနိစ္ဆယတ္ထသင်္ခါတံ ယံ ဝစနံ။ တတ္ထာတိ တိံသကကဏ္ဍေ။ ဣဓာတိ ဒွေနဝုတိကဏ္ဍေ၊ သိက္ခာပဒေ ဝါ။ ပုဂ္ဂလဿာတိ ပရပုဂ္ဂလဿာတိ။ ဒွါဒသမံ။

သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၉။ ရတနဝဂ္ဂေါ

၁။ အန္တေပုရသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၄၉၄။ ရာဇဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပရိတ္တကောတိ ဂုဏေန ခုဒ္ဒကော။ ပါသာဒဝရသဒ္ဒဿ ဥပရိသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပါသာဒဝရဿ ဥပရိ ဂတော’’တိ။ ဣမိနာ ပါသာဒဝရဿ ဥပရိ ဥပရိပါသာဒဝရံ၊ တံ ဂတော ဥပဂတောတိ ဥပရိပါသာဒဝရဂတောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အယျာနန္တိ ဘိက္ခူနံ။ ‘‘ကာရဏာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဝါဟသာ’’တိ ပဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ တေဟီတိ အယျေဟိ။

၄၉၇။ အန္တရန္တိ ခဏံ၊ ဩကာသံ ဝါ ဝိဝရံ ဝါ။ ဃာတေတုန္တိ ဟနိတုံ။ ဣစ္ဆတီတိ ဣမိနာ ပတ္ထဓာတုယာ ယာစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ရာဇန္တေပုရံ ဟတ္ထိသမ္မဒ္ဒ’’န္တိအာဒီသု ဝစနတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဟတ္ထိသမ္မဒ္ဒန္တိ ဟတ္ထိသမ္ဗာဓဋ္ဌာနံ။ အဿေဟိ သမ္မဒ္ဒေါ ဧတ္ထာတိ အဿသမ္မဒ္ဒေါ။ ရထေဟိ သမ္မဒ္ဒေါ ဧတ္ထာတိ ရထသမ္မဒ္ဒေါတိ ဝစနတ္ထံ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ။ ‘‘သမ္မတ္တ’’န္တိ ပဌမက္ခရေန ပါဌဿ သမ္ဗာဓဿ အဝါစကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတ္ထာတိ ပါဌေ။ ‘‘ဟတ္ထီနံ သမ္မဒ္ဒ’’န္တိ ဣမိနာ ဥတ္တရပဒဿ သမ္မဒ္ဒနံ သမ္မဒ္ဒန္တိ ဘာဝတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ပုရိမပဒေန ဆဋ္ဌီသမာသဉ္စ။ ပုရိမပါဌေ ပန ဥတ္တရပဒဿ အဓိကရဏတ္ထဉ္စ ပုဗ္ဗပဒေန တတိယာသမာသဉ္စ ဒဿေတိ။ ဗာဟိရတ္ထသမာသောတိပိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္ဆိမပါဌေ ‘‘ဟတ္ထိသမ္မဒ္ဒ’’န္တိအာဒိပဒဿ ¶ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဉ္စ ¶ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ပါဌသေသေန ယောဇေတဗ္ဗတဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဟတ္ထိသမ္မဒ္ဒေါ အတ္ထီ’’တိ။ ရဇိတဗ္ဗာနီတိ ရဇနီယာနိ၊ ရဇိတုံ အရဟာနီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓကာလေ ပုရိမပါဌေ ရညော အန္တေပုရေတိ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသော ကာတဗ္ဗောတိ။ ပစ္ဆိမပါဌေ ပန မုချတောဝ ယုဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တသ္မိံ အန္တေပုရေ’’တိ။

၄၉၈။ အဝသိတ္တဿာတိ ခတ္တိယာဘိသေကေန အဘိသိတ္တဿ။ ဣတောတိ သယနိဃရတော။ ဣမိနာ ပဉ္စမီဗာဟိရသမာသံ ဒဿေတိ။ ရညော ရတိဇနနဋ္ဌေန ရတနံ ဝုစ္စတိ မဟေသီ။ မဟေသီတိ စ သာဘိသေကာ ဒေဝီ။ နိပုဗ္ဗ ဂမုဓာတုဿ နိပုဗ္ဗကမုဓာတုယာ ပရိယာယဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘နိဂ္ဂတန္တိ နိက္ခန္တ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ရတနသိက္ခာပဒံ

၅၀၂။ ဒုတိယေ ပမုဿိတွာတိ သတိဝိပ္ပဝါသေန ပမုဿိတွာ။ ပုဏ္ဏပတ္တန္တိ တုဋ္ဌိဒါယံ။ တဉှိ မနောရထပုဏ္ဏေန ပတ္တဗ္ဗဘာဂတ္တာ ‘‘ပုဏ္ဏပတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဿ သရူပံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သတတော ပဉ္စ ကဟာပဏာ’’တိ။ ဣဓ ပန ကဟာပဏာနံ ပဉ္စသတတ္တာ ပဉ္စဝီသကဟာပဏာ အဓိပ္ပေတာ။ အာဘရဏသဒ္ဒဿ အလင်္ကာရသဒ္ဒေန ပရိယာယဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အလင်္ကာရ’’န္တိ။ ‘‘မဟာလတံ နာမာ’’တိ ဣမိနာ န ယော ဝါ သော ဝါ အလင်္ကာရော၊ အထ ခေါ ဝိသေသာလင်္ကာရောတိ ဒဿေတိ။ မဟန္တာနိ မာလာကမ္မလတာကမ္မာနိ ဧတ္ထာတိ မဟာလတာ။ လတာဂဟဏေန ဟိ မာလာပိ ဂဟိတာ။ နဝဟိ ကောဋီဟိ အဂ္ဃံ ဣမဿာတိ နဝကောဋိအဂ္ဃနကံ၊ နဝကောဋိသင်္ခါတံ အဂ္ဃံ အရဟတီတိ ဝါ နဝကောဋိအဂ္ဃနကံ။

၅၀၄။ အန္တေ သမီပေ ဝသနသီလတ္တာ ပရိစာရိကော ‘‘အန္တေဝါသီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ပရိစာရိကော’’တိ။

၅၀၆။ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာတိ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာ။ သင်္ဃ…ပေ… နဝကမ္မာနံ အတ္ထာယ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ ဝါ ဥဂ္ဂဏှာပေန္တဿ ဝါ ဒုက္ကဋန္တိ ¶ ယောဇနာ။ အဝသေသန္တိ ဇာတရူပရဇတတော အဝသေသံ။ မာတုကဏ္ဏပိဠန္ဓနတာလပဏ္ဏမ္ပီတိ မာတုယာ ကဏ္ဏေ ပိဠန္ဓိတတာလပဏ္ဏမ္ပိ၊ ပဋိသာမေန္တဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။

‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ အကပ္ပိယဘဏ္ဍံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဣဒန္တိ ဘဏ္ဍံ။ ပလိဗောဓော ¶ နာမာတိ အတ္တနော ပလိဗောဓော နာမ။ ဆန္ဒေနပီတိ ဝဍ္ဎကီအာဒီနံ ဆန္ဒဟေတုနာပိ။ ဘယေနပီတိ ရာဇဝလ္လဘာနံ ဘယဟေတုနာပိ။ ဗလက္ကာရေနာတိ ကရဏံ ကာရော၊ ဗလေန ကာရော ဗလက္ကာရော၊ တေန၊ ဗလက္ကာရော ဟုတွာ ပါတေတွာတိ အတ္ထော။

တတ္ထာတိ မဟာရာမေ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ၊ သင်္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မဟာဇနသဉ္စရဏဋ္ဌာနေသူတိ ဗဟူနံ ဇနာနံ သဉ္စရဏသင်္ခါတေသု ဌာနေသု။ နဂဟေတဗ္ဗဿ ဟေတုံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပလိဗောဓော န ဟောတီ’’တိ။ ယသ္မာ ပလိဗောဓော န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧကောတိ ဧကော ဘိက္ခု ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဩက္ကမ္မာတိ ဩက္ကမိတွာ။

ရူပသဒ္ဒေါ ဘဏ္ဍပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဘဏ္ဍ’’န္တိ။ ဘဏ္ဍံ ရူပံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဘဏ္ဍိကန္တိ ဘဏ္ဍေန နိယုတ္တံ ပုဋကံ။ ဂဏေတွာတိ ဂဏနံ ကတွာ။ နိမိတ္တန္တီတိ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ နာမပရိယာယော။ လဉ္ဆနာဒိ နိမိတ္တံ နာမာတိ ဟိ ယောဇနာ။ လဉ္ဆနာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန နီလပိလောတိကာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ လာခါယာတိ ဇတုနာ။

ပတိရူပါ နာမ ဣဓ လဇ္ဇိကုက္ကုစ္စကာတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇိနော ကုက္ကုစ္စကာ’’တိ။ ထာဝရန္တိ ဇင်္ဂမာ အညံ ထာဝရံ။ အဒ္ဓုနောတိ ကာလဿ။ သမာဒပေတွာတိ အညေ သမာဒပေတွာ။ ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာန ယာစနာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၇။၅၉) ဝုတ္တနယေန ယာစိတွာတိ အတ္ထော။

၅၀၇။ ရတနသမ္မတန္တိ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂန္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒံ

၅၀၈။ တတိယေ ¶ ‘‘တိရစ္ဆာနဘူတံ ကထ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘တိရစ္ဆာနကထ’’န္တိ ပဒဿ တုလျနိဿိတသမာသံ ဒဿေတိ။ ရာဇပဋိသံယုတ္တန္တိ ရာဇူဟိ ပဋိသံယုတ္တံ။

၅၁၂။ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မိံ ဂါမေတိ တသ္မိံ ပဌမပဝိသနဂါမေ။ တံ ကမ္မန္တိ တံ ဣစ္ဆိတကမ္မံ။ အန္တရာတိ ဂါမဝိဟာရာနမန္တရေ။ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ နိဿက္ကဝစနံ။

ကုလဃရေ ဝါတိ ဉာတိကုလဥပဋ္ဌာကကုလဃရေ ဝါ။ တေလဘိက္ခာယ ဝါတိ တေလယာစနတ္ထာယ ဝါ။ ပဿေတိ ¶ အတ္တနော ပဿေ သမီပေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာတိ ဂါမမဇ္ဈမဂ္ဂေန။ အနောက္ကမ္မာတိ အနောက္ကမိတွာ၊ အပက္ကမိတွာတိ အတ္ထောတိ။ တတိယံ။

၄။ သူစိဃရသိက္ခာပဒံ

၅၁၇။ စတုတ္ထေ ကကာရဿ ပဒပူရဏဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဘေဒနမေဝ ဘေဒနက’’န္တိ။ အဿတ္ထိအတ္ထေ အပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘တံ အဿ အတ္ထီ’’တိ။ အဿာတိ ပါစိတ္တိယဿ။ ပဌမံ သူစိဃရံ ဘိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အရဏိဓနုကေတိ အရဏိယာ ဓနုကေ။ ဝေဓကေတိ ကာယဗန္ဓနဝေဓကေတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ မဉ္စသိက္ခာပဒံ

၅၂၂။ ပဉ္စမေ ဆေဒနမေဝ ဆေဒနကံ၊ တမဿတ္ထီတိ ဆေဒနကန္တိ အတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ။

နိခဏိတွာတိ ပမာဏာတိရေကံ နိခဏိတွာ။ ဥတ္တာနံ ဝါ ကတွာတိ ဟေဋ္ဌုပရိ ပရိဝတ္တနံ ဝါ ကတွာ။ ဌပေတွာတိ လမ္ဗဏဝသေန ဌပေတွာတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒံ

၅၂၆။ ဆဋ္ဌေ ¶ ဧတ္ထာတိ မဉ္စပီဌေ။ အဝနဟိတဗ္ဗန္တိ ဩနဒ္ဓံ၊ တူလေန ဩနဒ္ဓံ တူလောနဒ္ဓန္တိ အတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတိ။ တူလံ ပက္ခိပိတွာတိ မဉ္စပီဌေ စိမိလိကံ ပတ္ထရိတွာ တဿုပရိ တူလံ ပက္ခိပိတွာတိ အတ္ထောတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ နိသီဒနသိက္ခာပဒံ

၅၃၁။ သတ္တမေ ကတ္ထာတိ ကိသ္မိံ ခန္ဓကေ၊ ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝါ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တတ္ထာတိ စီဝရက္ခန္ဓကေ၊ ပဏီတဘောဇနဝတ္ထုသ္မိံ ဝါ။ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သေယျထာပီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ပုရာဏော စမ္မကာရော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပုရာဏာသိကောဋ္ဌော’’တိ ပဒဿ။ စမ္မကာရော ဟိ အသိနာ စမ္မံ ကုဋတိ ဆိန္ဒတီတိ ‘‘အသိကောဋ္ဌော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝတ္ထုပ္ပန္နကာလမုပနိဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပုရာဏော’’တိ ¶ ။ တမေဝူပမံ ပါကဋံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိ။ ဟီတိ တပ္ပာကဋီကရဏံ၊ တံ ပါကဋံ ကရိဿာမီတိ ဟိ အတ္ထော။ စမ္မကာရော ကဍ္ဎတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိတ္ထတန္တိ ဝိသာလံ။ သောပီတိ ဥဒါယီပိ။ တံ နိသီဒနံ ကဍ္ဎတီတိ ယောဇနာ။ တေနာတိ ကဍ္ဎနဟေတုနာ။ တန္တိ ဥဒါယိံ။ သန္ထတသဒိသန္တိ သန္ထတေန သဒိသံ။ ဧကသ္မိံ အန္တေတိ ဧကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ၊ ဖာလေတွာတိ သမ္ဗန္ဓောတိ။ သတ္တမံ။

၈။ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိသိက္ခာပဒံ

၅၃၇။ အဋ္ဌမေ ‘‘ကတ္ထာ’’တိအာဒီနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။

၅၃၉။ ‘‘ယဿာ’’တိ ပဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုနော’’တိ။ ‘‘နာဘိယာ ဟေဋ္ဌာ’’တိ ဣမိနာ နာဘိယာ အဓော အဓောနာဘီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ဥပရီ’’တိ ဣမိနာ ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ဥဗ္ဘ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလန္တိ။ ဥဗ္ဘသဒ္ဒေါ ဟိ ဥပရိပရိယာယော သတ္တမျန္တနိပါတော။ ကဏ္ဍုခဇ္ဇုသဒ္ဒါနံ ဝေဝစနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကဏ္ဍူတိ ခဇ္ဇူ’’တိ။ ကဏ္ဍတိ ဘေဒနံ ကရောတီတိ ကဏ္ဍု။ ခဇ္ဇတိ ဗျဓနံ ကရောတီတိ ခဇ္ဇု။ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘ကစ္ဆူ’’တိ ပါဌော အတ္ထိ၊ သော အယုတ္တော။

လောဟိတံ ¶ တုဏ္ဍံ ဧတိဿာတိ လောဟိတတုဏ္ဍိကာ။ ပိဠယတိ ဝိဗာဓယတီတိ ပိဠကာ။ အာ ဘုသော အသုစိံ သဝတိ ပဂ္ဃရာပေတီတိ အဿာဝေါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အသုစိပဂ္ဃရဏ’’န္တိ။ အရိသဉ္စ ဘဂန္ဒရာ စ မဓုမေဟော စ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဒုန္နာမကာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ အရိ ဝိယ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ အရိသံ။ ဘဂံ ဝုစ္စတိ ဝစ္စမဂ္ဂံ၊ တံ ဒရတိ ဖာလေတီတိ ဘဂန္ဒရာ၊ ဂူထသမီပေ ဇာတော ဝဏဝိသေသော။ မဓု ဝိယ မုတ္တာဒိံ မိဟတိ သေစတီတိ မဓုမေဟော၊ သော အာဗာဓော မုတ္တမေဟော သုက္ကမေဟော ရတ္တမေဟောတိ အနေကဝိဓော။ ထုလ္လသဒ္ဒေါ မဟန္တပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘မဟာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒံ

၅၄၂။ နဝမေ ဝဿေ ဝဿကာလေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဝဿိကာ၊ ဝဿိကာ စ သာ သာဋိကာ စေတိ ဝဿိကသာဋိကာတိ။ နဝမံ။

၁၀။ နန္ဒတ္ထေရသိက္ခာပဒံ

၅၄၇။ ဒသမေ ¶ ‘‘စတူဟိ အင်္ဂုလေဟီ’’တိ ဣမိနာ စတုရော အင်္ဂုလာ စတုရင်္ဂုလာတိ အသမာဟာရဒိဂုံ ဒဿေတိ။ ဦနကပ္ပမာဏောတိ ဘဂဝတော လာမကပမာဏော။ ဣမိနာ ဩမကသဒ္ဒဿ လာမကတ္ထံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ဒသမံ။

ရတနဝဂ္ဂေါ နဝမော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၆။ ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍံ

၁။ ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

ခုဒ္ဒကာနံ အနန္တရာ ပါဋိဒေသနီယာ ယေ ဓမ္မာ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာ၊ ဣဒါနိ တေသံ ဓမ္မာနံ အယံ ဝဏ္ဏနာ ဘဝတီတိ ယောဇနာ။

၅၅၂။ ပဌမပါဋိဒေသနီယေ ¶ တာဝ အတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပဋိအာဂမနကာလေတိ ပိဏ္ဍာယ စရဏဋ္ဌာနတော ပက္ကမိတွာ၊ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဝါ အာဂမနကာလေ။ သဗ္ဗေဝါတိ ဧတ္ထ နိဂ္ဂဟီတလောပဝသေန သန္ဓိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗမေဝါ’’တိ။ ‘‘ကမ္ပမာနာ’’တိ ဣမိနာ ပပုဗ္ဗဝိဓဓာတုယာ ကမ္ပနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အပေဟီတိ ဧတ္ထ အပပုဗ္ဗဣဓာတု ဂတျတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပဂစ္ဆာ’’တိ။

၅၅၃။ ပဋိဒေသေတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေတိ အနေနာတိ ပဋိဒေသေတဗ္ဗာကာရဒဿနံ။ ဒွိန္နံ သဒ္ဒါနံ ပရိယာယဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ရထိကာတိ ရစ္ဆာ’’တိ။ ရထဿ ဟိတာ ရထိကာ။ ဏျပစ္စယေ ကတေ ‘‘ရစ္ဆာ’’တိ (မောဂ္ဂလ္လာနေ ၄။၇၂ သုတ္တေ) ဝုစ္စတိ။ ရစ္ဆန္တရေန အနိဗ္ဗိဒ္ဓါ ရစ္ဆာ ဗျူဟော နာမာတိ အာဟ ‘‘အနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ’’တိအာဒိ။ ဗျူဟေတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ ဇနေ အညတ္ထ ဂန္တုမပဒါနဝသေနာတိ ¶ ဗျူဟော။ သိင်္ဃာဋကံ နာမ မဂ္ဂသန္ဓီတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂသမောဓာနဋ္ဌာန’’န္တိ။ သိင်္ဃတိ မဂ္ဂသမောဓာနံ ကရောတိ ဧတ္ထာတိ သိင်္ဃာဋကံ။ ဧတေသူတိ ရထိကာဒီသု။ ဧသေဝ နယောတိ ဒုက္ကဋပါဋိဒေသနီယေ အတိဒိသတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ‘‘ဝစနတော’’တိ ပဒံ ‘‘ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ပဒေ ဉာပကဟေတု။ ဒဒမာနာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝသေနာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ သိက္ခာပဒေ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အပမာဏံ၊ တသ္မာ။

ဣဒန္တိ ဝစနံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သမ္ဘိန္နေ ဧကရသေ ကာလိကတ္တယေတိ ယောဇနာ။

၅၅၆။ ‘‘ဒါပေတီ’’တိ ဟေတုတ္ထကိရိယာယ ကာရိတကတ္တုကာရိတကမ္မာနိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အညာတိကာယ အညေန ကေနစီ’’တိ။ အညေနာတိ အတ္တနာ အညေန။ ‘‘တာယ ဧဝ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ အညေန ဝါ ကေနစီ’’တိ ပဒါနိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟာပေတွာ’’တိပဒေ ကာရိတကမ္မာနီတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒံ

၅၅၈။ ဒုတိယေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ အန္တရဃရတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ ဘဝေယျ ဝေါသာသမာနတ္တာတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ ဒေန္တိယာ ပန နေဝ ဣမိနာ၊ န ပုရိမေန အာပတ္တိ အညဿ ဘတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယောတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒံ

၅၆၂။ တတိယေ ‘‘ဥဘတော’’တိ ဧတ္ထ ကရဏတ္ထေ တောတိ အာဟ ‘‘ဒွီဟီ’’တိ။ ‘‘ဥဘတောပသန္န’’န္တိ ဗျာသောပိ သမာသောပိ ယုတ္တောယေဝ၊ သမာသေ တောပစ္စယဿ အလောပေါ ဟောတိ။ ‘‘ဥဘတော’’တိပဒဿ သရူပံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပါသကေနပိ ဥပါသိကာယပီ’’တိ။ ကသ္မာ ဥဘတော ပသန္နံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တသ္မိံ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ တသ္မိံ ကုလေ…ပေ… သောတာပန္နာယေဝ ဟောန္တိ ကိရ၊ တသ္မာ ‘‘ဥဘတောပသန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သစေပီ’’တိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေန အသီတိကောဋိဓနတော အဓိကမ္ပိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဟာယနဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိနာ။

၅၆၉။ ‘‘ဃရတော နီဟရိတွာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘နီဟရိတွာ’’တိ ပဒဿ ကမ္မံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အာသနသာလံ ¶ ဝါ ဝိဟာရံ ဝါ’’တိ။ ‘‘အာနေတွာ’’တိဣမိနာ နီပုဗ္ဗဟရဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဒွါရေတိ အတ္တနော ဂေဟဒွါရေတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒံ

၅၇၀။ စတုတ္ထေ အဝရုဒ္ဓသဒ္ဒေါ ပရိရုဒ္ဓသဒ္ဒဿ ပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ပရိရုဒ္ဓါ ဟောန္တီ’’တိ။ အာရညကဿ သေနာသနဿ ပရိသမန္တတော ရုဒ္ဓါ အာဝုတာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

၅၇၃။ ‘‘ပဉ္စန္န’’န္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနဘာဝဉ္စ ‘‘ယံကိဉ္စီ’’တိ နိဒ္ဓါရဏီယေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယံ ကိဉ္စီ’’တိ။ ‘‘ပေသေတွာ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဟရိဿာမီ’’တိဣမိနာ ပဋိသံဝိဒိတာကာရဒဿနံ။ ‘‘အာရာမ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ အာရညကသေနာသနဿ ¶ အာရာမော ဧဝ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘အာရညကသေနာသနာရာမဉ္စာ’’တိ။ တဿာတိ အာရညကသေနာသနာရာမဿ။ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘ပဋိမောစနတ္ထ’’န္တိ ဝိသဇ္ဇနာယ သမေတုံ သမ္ပဒါနတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ ကာတဗ္ဗံ။ ကိမတ္ထန္တိ ဟိ အတ္ထော။ ပဋိမောစနတ္ထန္တိ တဒတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ပဋိမောစနသင်္ခါတာယ အတ္ထာယာတိ ဟိ အတ္ထော။ အတ္ထသဒ္ဒေါ စ ပယောဇနဝါစကော။ ပယောဇနာယာတိ ဟိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘ပဋိမောစနတ္ထ’’န္တိ ဝိသဇ္ဇနာယံ။ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ပုစ္ဆာယ သမေတုံ နိဿက္ကတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိမောစနသင်္ခါတာ အတ္ထာတိ ဟိ အတ္ထော။ အတ္ထသဒ္ဒေါ စ ကာရဏဝါစကော။ ကာရဏာတိ ဟိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ ပုစ္ဆာဝိသဇ္ဇနာနံ ပုဗ္ဗာပရသမသင်္ခါတော ဝိစယော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အမှာကန္တိ ခါဒနီယဘောဇနီယပဋိဟရန္တာနံ အမှာကံ။ အမှေတိ စောရသင်္ခါတေ အမှေ။

‘‘တဿာ’’တိ ပဒဿတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတိဿာ ယာဂုယာ’’တိ။ အညာနိပီတိ ပဋိသံဝိဒိတကုလတော အညာနိပိ ကုလာနိ။ တေနာတိ ပဋိသံဝိဒိတကုလေန။ ကုရုန္ဒိဝါဒေ ယာဂုယာ ပဋိသံဝိဒိတံ ကတွာ ယာဂုံ အဂ္ဂဟေတွာ ပူဝါဒီနိ အာဟရန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၇၅။ ဧကဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ တဿာတိ ပဋိသံဝိဒိတဘိက္ခုဿ၊ စတုန္နံ ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝါ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယာတိ ယောဇနာ။ အညေသမ္ပီတိ စတုပဉ္စဘိက္ခုတော အညေသမ္ပိ။ အဓိကမေဝါတိ ပရိဘုတ္တတော အတိရေကမေဝ။ ယံ ပနာတိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ပန၊ ယမ္ပိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဝနတော အာဟရိတွာ ဒေန္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တတ္ထဇာတက’’န္တိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ¶ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အာရာမေ’’တိ။ အညေန ဒိန္နန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နန္တိ မူလခါဒနီယာဒိံ။ ပဋိသံဝိဒိတန္တိ ပဋိကစ္စေဝ သုဋ္ဌု ဇာနာပိတန္တိ အတ္ထောတိ။ စတုတ္ထံ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ပါဋိဒေသနီယဝဏ္ဏနာယ

ယောဇနာ သမတ္တာ။

၇။ သေခိယကဏ္ဍံ

၁။ ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂ-အတ္ထယောဇနာ

သိက္ခိတသိက္ခေန ¶ တီသု သိက္ခာသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ သိက္ခိတသိက္ခေန တာဒိနာ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန တာဒိနာ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ဝါ အဝိကာရဋ္ဌေန တာဒိနာ ဘဂဝတာ ယာနိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သေခိယာနီ’’တိ ဘာသိတာနိ၊ ဒါနိ တေသမ္ပိ သိက္ခာပဒါနံ အယမ္ပိ ဝဏ္ဏနာက္ကမော ဘဝတီတိ ယောဇနာ။

၅၇၆။ တတ္ထာတိ သေခိယသိက္ခာပဒေသု၊ အတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ‘‘သမန္တတော’’တိဣမိနာ ပရိတျူပသဂ္ဂဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘နာဘိမဏ္ဍလံ ဇာဏုမဏ္ဍလ’’န္တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓံသဒ္ဒေါ စ အဓောသဒ္ဒေါ စ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓ’’န္တိအာဒိ။ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တန္တိ ဘာဝနပုံသကံ၊ နိဝါသေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တတော။ ယထာ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ ဧဝံ နိဝါသေန္တဿာတိ ယောဇနာ။ တတြိဒံ ပမာဏန္တိ တဿ နိဝါသနဿ ဣဒံ ပမာဏံ။ တာဒိသဿာတိ ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကဿ တိရိယံ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထဿ နိဝါသနဿ။ ဇာဏုမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ စီဝရေသု။ န တိဋ္ဌတီတိ ဝိရဠတ္တာ န တိဋ္ဌတိ။ တိဋ္ဌတီတိ ဃနတ္တာ တိဋ္ဌတိ။

နိဝါသေန္တဿ စာတိဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ အဝဓာရဏတ္ထော၊ နိဝါသေန္တဿေဝါတိ အတ္ထော။ ကေဝလံ ဧဝံ နိဝါသေန္တဿေဝ ဒုက္ကဋံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ တထာ နိဝါသေန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ယောဇနာ။ ယေ ပန နိဝါသနဒေါသာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညေတိ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝသနတော အညေ ¶ ။ တေ သဗ္ဗေတိ သဗ္ဗေ တေ နိဝါသနဒေါသာ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ ဝိဘင်္ဂေ။ တတ္ထေဝါတိ ခန္ဓကေယေဝ။

အသဉ္စိစ္စ နိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧသေဝ နယော ‘‘အသတိယာ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ အဇာနန္တဿာတိ ဧတ္ထ အဇာနနံ ဒုဝိဓံ နိဝါသနဝတ္တဿ အဇာနနံ၊ အာရူဠှောရူဠှဘာဝဿ အဇာနနန္တိ။ တတ္ထ အာရူဠှောရူဠှဘာဝဿ အဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အဇာနန္တဿာ’’တိ ဒဿေန္တော ¶ အာဟ ‘‘အဇာနန္တဿာတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တဿာတိ နိဝါသနဝတ္တဿ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ တံ ပနာတိ အာပတ္တိတော အမောက္ခနံ ပန။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ။ ယောတိ ဘိက္ခု။ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သုက္ခာ ဇင်္ဃာ ဣမဿာတိ သုက္ခဇင်္ဃော။ မဟန္တံ ပိဏ္ဍိကမံသံ ဣမဿာတိ မဟာပိဏ္ဍိကမံသော။ တဿာတိ ဘိက္ခုဿ။

ဝဏောတိ အရု။ တဉှိ ဝဏတိ ဂတ္တဝိစုဏ္ဏနံ ကရောတီတိ ဝဏောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝါဠမိဂါ ဝါ စောရာ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ တေန အညာပိ ဥဒကစိက္ခလ္လာဒယော အာပဒါ သင်္ဂယှန္တိ။

၅၇၇။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဝိဘင်္ဂေ၊ သိက္ခာပဒေ ဝါ။ ဥဘော ကဏ္ဏေတိ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ နိဂ္ဂတေ ဒွေ ကဏ္ဏေ။ အဝိသေသေနာတိ ‘‘အန္တရဃရေ’’တိ စ ‘‘အာရာမေ’’တိ စ ဝိသေသံ အကတွာ သာမညေန။ ဝိဟာရေပီတိ သင်္ဃသန္နိပါတဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနထေရုပဋ္ဌာနာဒိကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၅၇၈။ ကာယေကဒေသေ ကာယသဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ဇာဏုမ္ပိ ဥရမ္ပီ’’တိ။ ‘‘န သီသံ ပါရုတေနာ’’တိဣမိနာ ‘‘သုပ္ပဋိစ္ဆန္နေနာ’’တိပဒဿ အတိဗျာပိတဒေါသံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဂဏ္ဌိကန္တိ ပါသော။ သော ဟိ ဂန္ထေတိ ဗန္ဓတီတိ ဝါ၊ ဂန္ထေတိ ဗန္ဓတိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ကတွာ ဂန္ထိကောတိ ဝုစ္စတိ။ န္ထကာရဿ ဝါဏ္ဌကာရေ ကတေ ဂဏ္ဌိကော၊ တံ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ။ ဥဘော ကဏ္ဏေတိ စီဝရဿ ဒွေ ကောဏေ။ ဂလဝါဋကတောတိ ဧတ္ထ ဂလောတိ ကဏ္ဌော။ သော ဟိ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇလေယျပေယျသင်္ခါတံ စတုဗ္ဗိဓံ အသနံ ဂလတိ ပန္နော ဟုတွာ ကုစ္ဆိယံ ပတတိ ဣတောတိ ဂလောတိ ဝုစ္စတိ။ အာဝါဋောယေဝ ခုဒ္ဒကဋ္ဌေန အာဝါဋကော၊ ခုဒ္ဒကတ္ထေ ကော။ ဂလေ ဌိတော အာဝါဋကော ဂလဝါဋကော။ အကာရတော ဟိ အာကာရဿ လောပေါ ‘‘ပပ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၂) ဝိယ။ ဧတ္ထ ဟိ ပအာပန္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ အကာရတော အာကာရဿ စ လောပေါ။ ပဝဒ္ဓံ အာပံ ပပံ၊ မဟန္တံ ဥဒကန္တိ အတ္ထော။ သီသံ ဝိဝရိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၅၇၉။ ဝါသံ ¶ ¶ ဥပဂတောတိ ဝါ ဝါသေန ဥပဂတောတိ ဝါ အတ္ထံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘ဝါသတ္ထာယ ဥပဂတဿာ’’တိ။

၅၈၀။ ဟတ္ထပါဒေ အကီဠန္တော သုသံဝုတော နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ အကီဠာပေန္တော’’တိ။

၅၈၂။ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဧတ္ထ ဩသဒ္ဒေါ ဟေဋ္ဌာပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ခိတ္တစက္ခူ’’တိ။ ‘‘ဟုတွာ’’တိဣမိနာ ကိရိယာဝိသေသနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယုဂယုတ္တကောတိ ယုဂေ ယုတ္တကော။ ဒမိယိတ္ထာတိ ဒန္တော။ အာဘုသော ဇာနာတိ ကာရဏာကာရဏန္တိ အာဇာနေယျော။ ဧတ္တကန္တိ စတုဟတ္ထပမာဏံ။ ယော ဂစ္ဆတိ၊ အဿ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋာ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပရိဿယဘာဝ’’န္တိ စ ‘‘ပရိဿယာဘာဝ’’န္တိ စ ဒွေ ပါဌာ ယုဇ္ဇန္တိယေဝ။

၅၈၄။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေတိ ဣမံ ပကာရံ ဣတ္ထံ စီဝရုက္ခိပနံ၊ ဘဝတိ ဂစ္ဆတီတိ ဘူတော၊ ဘိက္ခု။ လက္ခီယတိ အနေနာတိ လက္ခဏံ၊ စီဝရံ။ ဣတ္ထံ ဘူတော ဣတ္ထမ္ဘူတော၊ တဿ လက္ခဏံ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏံ၊ တသ္မိံ။ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏံ နာမ ကိရိယာဝိသေသနဿ သဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဧကတော ဝါ…ပေ… ဟုတွာတိ အတ္ထော’’တိ။ အန္တောဣန္ဒခီလတောတိ ဂါမဿ အန္တောဣန္ဒခီလတောတိ။ ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။

၂။ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂ-အတ္ထယောဇနာ

၅၈၆။ ဥစ္စာသဒ္ဒံ ကတွာ ဇဂ္ဃနံ ဟသနံ ဥဇ္ဇဂ္ဃော၊ သောယေဝ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာ၊ တာယ။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မဟာဟသိတံ ဟသန္တော’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယာ’’တိပဒေ။

၅၈၈။ ကိတ္တာဝတာတိ ကိတ္တကေန ပမာဏေန၊ ဧဝံ နိသိန္နေသု ထေရေသူတိ သမ္ဗန္ဓော၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဝဝတ္ထပေတီတိ ဣဒဉ္စီဒဉ္စ ကထေတီတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန ပမာဏေန။

၅၉၀။ နိစ္စလံ ကတွာ ကာယဿ ဥဇုဋ္ဌပနံ ကာယပဂ္ဂဟော နာမာတိ အာဟ ‘‘နိစ္စလံ ကတွာ’’တိအာဒိ။ ဧသေဝ နယော ဗာဟုပဂ္ဂဟသီသပဂ္ဂဟေသုပီတိ။ ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။

၃။ ခမ္ဘကတဝဂ္ဂ-အတ္ထယောဇနာ

၅၉၆။ ခမ္ဘော ¶ ¶ ကတော ယေနာတိ ခမ္ဘကတော။ ခမ္ဘောတိ စ ပဋိဗဒ္ဓါ။ ကတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ကဋိယံ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ’’တိ။ သသီသံ အဝဂုဏ္ဌယတိ ပရိဝေဌတီတိ ဩဂုဏ္ဌိတောတိ အာဟ ‘‘သသီသံ ပါရုတော’’တိ။

၆၀၀။ ဥဒ္ဓံ ဧကာ ကောဋိ ဣမိဿာ ဂမနာယာတိ ဥက္ကုဋိကာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥက္ကုဋိကာ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဥက္ကုဋိကာယာ’’တိပဒေ။

၆၀၁။ ဟတ္ထပလ္လတ္ထီကဒုဿပလ္လတ္ထီကေသု ဒွီသု ဒုဿပလ္လတ္ထိကေ အာယောဂပလ္လတ္ထီကာပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘အာယောဂပလ္လတ္ထိကာပိ ဒုဿပလ္လတ္ထိကာ ဧဝါ’’တိ။

၆၀၂။ သတိယာ ဥပဋ္ဌာနံ သက္ကစ္စန္တိ အာဟ ‘‘သတိံဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ။

၆၀၃။ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တေပီတိ ပိဏ္ဍပါတံ ပတ္တေ ပက္ခိပန္တေပိ။ ပတ္တေ သညာ ပတ္တသညာ၊ သာ အဿတ္ထီတိ ပတ္တသညီ။ ‘‘ကတွာ’’ တိဣမိနာ ကိရိယာဝိသေသနဘာဝံ ဒဿေတိ။

၆၀၄။ သမသူပကံ ပိဏ္ဍပါတန္တိ ဧတ္ထ သူပပိဏ္ဍပါတာနံ သမဥပဍ္ဎဘာဝံ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘သမသူပကော နာမာ’’တိအာဒိ။ ယတ္ထာတိ ပိဏ္ဍပါတေ။ ဘတ္တဿ စတုတ္ထဘာဂပမာဏော သူပေါ ဟောတိ၊ သော ပိဏ္ဍပါတော သမသူပကော နာမာတိ ယောဇနာ။ ဩလောဏီ စ သာကသူပေယျဉ္စ မစ္ဆရသော စ မံသရသော စာတိ ဒွန္ဒော။ တတ္ထ ဩလောဏီတိ ဧကာ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ။ သာကသူပေယျန္တိ သူပဿ ဟိတံ သူပေယျံ၊ သာကမေဝ သူပေယျံ သာကသူပေယျံ။ ဣမိနာ သဗ္ဗာပိ သာကသူပေယျဗျဉ္ဇနဝိကတိ ဂဟိတာ။ မစ္ဆရသမံသရသာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ သင်္ဂဟိတာ။ တံ သဗ္ဗံ ရသာနံ ရသော ရသရသောတိ ကတွာ ‘‘ရသရသော’’တိ ဝုစ္စတိ။

၆၀၅။ သမပုဏ္ဏံ သမဘရိတန္တိ ဝေဝစနမေဝ။ ထူပံ ကတော ထူပီကတောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ထူပီကတော နာမာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထာတိ ¶ ‘‘ထူပီကတ’’န္တိအာဒိဝစနေ။ တေသန္တိ အဘယတ္ထေရတိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရာနံ။ ဣတိ ပုစ္ဆိံသု၊ တေသဉ္စ ထေရာနံ ဝါဒံ အာရောစေသုန္တိ ယောဇနာ။ ထေရောတိ စူဠသုမနတ္ထေရော။ ဧတဿာတိ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဿ ¶ ။ သတ္တက္ခတ္တုန္တိ သတ္တ ဝါရေ။ ကုတောတိ ကဿာစရိယဿ သန္တိကာ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယာဝကာလိကေန ပရိစ္ဆိန္နော၊ တသ္မာ။ အာမိသဇာတိကံ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ ဖလာဖလံ ဝါတိ ယောဇနာ။ တဉ္စ ခေါတိ တဉ္စ သမတိတ္ထိကံ။ ဣတရေန ပနာတိ နာဓိဋ္ဌာနုပဂေန ပတ္တေန ပန။ ယံ ပူဝဥစ္ဆုခဏ္ဍဖလာဖလာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတိ၊ တံ ပူဝဥစ္ဆုခဏ္ဍဖလာဖလာဒီတိ ယောဇနာ။ ပူဝဝဋံသကောတိ ဧတ္ထ ဝဋံသကောတိ ဥတ္တံသော။ သော ဟိ ဥဒ္ဓံ တသီယတေ အလင်္ကရီယတေတိ ဝဋံသောတိ ဝုစ္စတိ ဥကာရဿ ဝကာရံ၊ တကာရဿ စ ဋကာရံ ကတွာ၊ သောယေဝ ဝဋံသကော၊ မုဒ္ဓနိ ပိလန္ဓိတော ဧကော အလင်္ကာရဝိသေသော။ ပူဝမေဝ တံသဒိသတ္တာ ပူဝဝဋံသကော၊ တံ။ ပုပ္ဖဝဋံသကော စ တက္ကောလကဋုကဖလာဒိဝဋံသကော စာတိ ဒွန္ဒော၊ တေ။

ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ နနု သဗ္ဗထူပီကတေသု ပဋိဂ္ဂဟဏဿ အကပ္ပိယတ္တာ ပရိဘုဉ္ဇနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ထူပီကတေသူတိ။ တတိယော ဝဂ္ဂေါ။

၄။ သက္ကစ္စဝဂ္ဂ-အတ္ထယောဇနာ

၆၀၈။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ။ ဩဓိန္တိ အဝဓိံ မရိယာဒံ။

၆၁၀။ ထူပကတောတိ ထူပမေဝ ထူပကံ၊ တတော ထူပကတောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မတ္ထကတော’’တိ။

၆၁၁။ မာဃာတသမယာဒီသူတိ ‘‘ပါဏေ မာ ဃာတေထာ’’တိ ရာဇာနော ဘေရိံ စရာပေန္တိ ဧတ္ထာတိ မာဃာတော၊ သောယေဝ သမယော မာဃာတသမယော။ အာဒိသဒ္ဒေန အညံ ပဋိစ္ဆန္နကာရဏံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၆၁၅။ တေသန္တိ မယူရဏ္ဍကုက္ကုဋဏ္ဍာနန္တိ။ စတုတ္ထော ဝဂ္ဂေါ။

၅။ ကဗဠဝဂ္ဂ-အတ္ထယောဇနာ

၆၁၇။ ‘‘မုခဒွါရ’’န္တိ ¶ ကမ္မဿ ‘‘အနာဟဋေ’’တိ စ ‘‘ဝိဝရိဿာမီ’’တိ စ ဒွီသု ကိရိယာသု သမ္ဗန္ဓဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အနာဟရိတေ မုခဒွါရ’’န္တိ။

၆၁၈။ သကလံ ဟတ္ထန္တိ ပဉ္စင်္ဂုလိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၆၁၉။ သကဗဠေနာတိ ¶ ဧတ္ထ ကဗဠသဒ္ဒေန ဝစနဿ အပရိပုဏ္ဏကာရဏံ သဗ္ဗမ္ပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၆၂၀။ ပိဏ္ဍုက္ခေပကန္တိအာဒီသု ဝိစ္ဆတ္ထေ ကပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘ပိဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ ဥက္ခိပိတွာ’’တိ။ တွာသဒ္ဒေန ကိရိယာဝိသေသနဘာဝံ ဒဿေတိ။

၆၂၄။ ‘‘အဝကိရိတွာ’’တိ ဣမိနာ သိတ္ထာဝကာရကန္တိ ဧတ္ထ အဝပုဗ္ဗော ကိရဓာတုယေဝ၊ န ကရဓာတူတိ ဒဿေတိ။

၆၂၆။ ‘‘စပုစပူ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဒန္တိ ‘‘စပုစပူ’’တိ ဧဝံ အနုကရဏရဝန္တိ။ ပဉ္စမော ဝဂ္ဂေါ။

၆။ သုရုသုရုဝဂ္ဂ-အတ္ထယောဇနာ

၆၂၇။ ‘‘သုရုသုရူ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဒန္တိ ‘‘သုရုသုရူ’’တိ ဧဝံ အနုကရဏရဝံ။ ဒဝနံ ကီဠနန္တိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ပရိဟာသော ဒဝေါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဒဝေါတိ ပရိဟာသဝစန’’န္တိ။ တန္တိ သော ဒဝေါ။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဟေသ။ န ကာတဗ္ဗံ န ကာတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သိလကဗုဒ္ဓါတိ သိလာယ ကတော၊ သိလေန နိယုတ္တော ဝါ ဗုဒ္ဓါ။ အပဋိဗုဒ္ဓါတိ အပဋိဝိဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါ၊ ပရိဟာသဝစနမေတံ။ ဂေါဓမ္မောတိ ဂုန္နံ ဓမ္မော။ အဇဓမ္မောတိ အဇာနံ ဓမ္မော။ မိဂသင်္ဃောတိ မိဂါနံ သင်္ဃော။ ပသုသင်္ဃောတိ ပသူနံ သင်္ဃော။

၆၂၈။ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တေနာ’’တိ ပဒံ ‘‘နိလ္လေဟိတု’’န္တိ ပဒေ ဘာဝကတ္တာ။

၆၃၁။ ဧဝံနာမကေတိ ¶ ‘‘ကောကနုဒ’’န္တိ ဧဝံ နာမံ အဿ ပါသာဒဿာတိ ဧဝံနာမကော၊ ပါသာဒေါ၊ တသ္မိံ။ ‘‘ပဒုမသဏ္ဌာနော’’တိ ဣမိနာ ပါသာဒဿ သဒိသူပစာရေန ‘‘ကောကနုဒေါ’’တိ နာမလဘနံ ဒဿေတိ။ တေနာတိ ပဒုမသဏ္ဌာနတ္တာ။ အဿာတိ ပါသာဒဿ။ ပုဂ္ဂလိကမ္ပီတိ ပရပုဂ္ဂလသန္တကံ ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘အတ္တနော သန္တကမ္ပီ’’တိ အတ္တပုဂ္ဂလသန္တကဿ ဝိသုံ ဂယှမာနတ္တာ။ သင်္ခမ္ပီတိ ပါနီယသင်္ခမ္ပိ။ သရာဝမ္ပီတိ ပါနီယသရာဝမ္ပိ။ ထာလကမ္ပီတိ ပါနီယထာလကမ္ပိ။

၆၃၂။ ‘‘ဥဒ္ဓရိတွာ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တဝစနဿ ကမ္မာပါဒါနာနိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သိတ္ထာနိ ဥဒကတော’’တိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာနိ ကတွာ။ ဗဟီတိ အန္တရဃရတော ဗဟိ။

၆၃၄။ သေတစ္ဆတ္တန္တိ ¶ ဧတ္ထ သေတသဒ္ဒေါ ပဏ္ဍရပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဍရစ္ဆတ္တ’’န္တိ။ ဝတ္ထပလိဂုဏ္ဌိတန္တိ ဝတ္ထေဟိ သမန္တတော ဝေဌိတံ။ သေတံ ဆတ္တံ သေတစ္ဆတ္တံ။ ကိဠဉ္ဇေဟိ ကတံ ဆတ္တံ ကိဠဉ္ဇစ္ဆတ္တံ။ ပဏ္ဏေဟိ ကတံ ဆတ္တံ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ။ မဏ္ဍလေန ဗဒ္ဓံ မဏ္ဍလဗဒ္ဓံ။ သလာကာဟိ ဗဒ္ဓံ သလာကဗဒ္ဓံ။ တာနီတိ တီဏိ ဆတ္တာနိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ယမ္ပိ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ဧတေသူတိ တီသု ဆတ္တေသု။ အဿာတိ ယဿ ကဿစိ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ။ သောတိ ယော ကောစိ ဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ။ ဆတ္တပါဒုကာယ ဝါတိ ဆတ္တဒဏ္ဍနိက္ခေပနာယ ပါဒုကာယ ဝါ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။

၆၃၅။ မဇ္ဈိမဿာတိ ပမာဏမဇ္ဈိမဿ။ ‘‘စတုဟတ္ထပ္ပမာဏော’’တိဣမိနာ စတုဟတ္ထတော ဦနာတိရေကော ဒဏ္ဍော န ဒဏ္ဍော နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဒဏ္ဍော ပါဏိမှိ အဿာတိ ဝစနတ္ထံ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဝုတ္တနယေနေဝါ’’တိ။

၆၃၆။ ‘‘သတ္ထပါဏိမှီ’’တိ ဧတ္ထ အသိ ဧဝ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘အသိ’’န္တိ။ အသိန္တိ ခဂ္ဂံ။

၆၃၇။ ‘‘အာဝုဓံ နာမ စာပေါ ကောဒဏ္ဍော’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တဝစနံ ဥပလက္ခဏမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာဝုဓပါဏိဿာတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗာပိ ဓနုဝိကတိ အာဝုဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ယထာ အသိံ ¶ သန္နဟိတွာ ဌိတော သတ္ထပါဏီတိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ဓနုံ ကဏ္ဌေ ပဋိမုက္ကော အာဝုဓပါဏီတိ အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ၊ ဣမိနာ အာဝုဓော ပါဏိနာ ဂဟိတောယေဝ အာဝုဓပါဏိ နာမာတိ ဒဿေတီတိ။ ဆဋ္ဌော ဝဂ္ဂေါ။

၇။ ပါဒုကဝဂ္ဂ-အတ္ထယောဇနာ

၆၃၈။ အင်္ဂုလန္တရန္တိ ပါဒင်္ဂုလဝိဝရံ။ ပါဒုကန္တိ ဥပါဟနဝိသေသော။ သော ဟိ ပဇ္ဇတေ ဣမာယာတိ ပါဒုကာတိ ဝုစ္စတိ၊ သာ ဗဟုပဋလာ စမ္မမယာ ဝါ ဟောတိ ကဋ္ဌမယာ ဝါ။ ပဋိမုဉ္စိတွာတိ ပါဒုကံ ပဋိမုဉ္စီတွာ။

၆၄၀။ ဒွီဟိ ဇနေဟိ ဂဟိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝံသေနာတိ ဝေဏုနာ၊ ယာနေ နိသိန္နောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသင်္ခရိတွာတိ ဝိပတ္တိံ ကရိတွာ။ ဒွေပီတိ ဓမ္မကထိကဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကသင်္ခါတာ ဥဘောပိ ဇနာ။ ဝဋ္ဋတီတိ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၄၁။ သယနဂတဿာတိ ¶ သယနံ ဂတဿ၊ သယနေ နိပန္နဿာတိ အတ္ထော။ နိပန္နဿ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၆၄၂။ တီသု ပလ္လတ္ထိကာသု ယာယ ကာယစိ ပလ္လတ္ထိကာယ နိသိန္နဿ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပလ္လတ္ထိကာယာ’’တိအာဒိ။

၆၄၃။ ယထာ ဝေဌိယမာနေ ကေသန္တော န ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ဝေဌိတသီသဿာတိ ယောဇနာ။

၆၄၇။ ဆပကသဒ္ဒဿ စ စဏ္ဍာလသဒ္ဒဿ စ ဝေဝစနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘စဏ္ဍာလဿာ’’တိ။ စဏ္ဍာလော ဟိ သံ သုနခံ ပစတီတိ ဆပကောတိ ဝုစ္စတိ သကာရဿ ဆကာရံ ကတွာ။ ဆပကဿ ဧသာ ဆပကီ၊ စဏ္ဍာလဘရိယာ။ ယတြာတိ ဧတ္ထ တြပစ္စယော ပစ္စတ္တေ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယော ဟိ နာမာ’’တိ။ ယော ရာဇာ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတွာ မန္တံ ပရိယာပုဏိဿတိ နာမ၊ အယံ ရာဇာ ယာဝ အတိဝိယ အဓမ္မိကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သဗ္ဗမိဒ’’န္တိ အယံ သဒ္ဒေါ လိင်္ဂဝိပလ္လာသောတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗော အယ’’န္တိ ¶ ။ ‘‘လောကော’’တိ ဣမိနာ ဣဓသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။ စရိမသဒ္ဒေါ အန္တိမပရိယာယော။ အန္တိမောတိ စ လာမကော။ လာမကောတိ စ နာမ ဣဓ ဝိပတ္တီတိ အာဟ ‘‘သင်္ကရ’’န္တိ။ သင်္ကရန္တိ ဝိပတ္တိံ။ ‘‘နိမ္မရိယာဒေါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သင်္ကရံ ဂတော’’တိ ပဒါနံ အဓိပ္ပာယတ္ထံ ဒဿေတိ။ စရိမံ ဂတံ စရိမဂတံ၊ သဗ္ဗော အယံ လောကော စရိမဂတောတိ အတ္ထော။ ဣဓ စ ဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၄။၃၃) စ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘စမရိကတ’’န္တိ ပါဌော အတ္ထိ၊ သော အယုတ္တောယေဝ။ တတ္ထေဝါတိ အမ္ဗရုက္ခမူလေယေဝ။ တေသန္တိ ရာဇဗြာဟ္မဏာနံ။

တတ္ထာတိ တိဿံ ဂါထာယံ။ ပါဠိယာတိ အတ္တနော အာစာရပကာသကဂန္ထသင်္ခါတာယ ပါဠိယာ။ န ပဿရေတိ ဧတ္ထ ရေသဒ္ဒေါ အန္တိဿ ကာရိယောတိ အာဟ ‘‘န ပဿန္တီ’’တိ။ ယော စာယန္တိ ယော စ အယံ။ အယံသဒ္ဒေါ ပဒါလင်္ကာရမတ္တော၊ ဗြာဟ္မဏောတိ အတ္ထော။ အဓီယတီတိ အဇ္ဈာယတိ၊ သိက္ခတီတိ အတ္ထော။

တတောတိ ဗောဓိသတ္တေန ဝုတ္တဂါထာတော ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ဂါထာယ။ ဘောတိ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတိ။ ‘‘ဘုတ္တော’’တိ ပဒဿ ကမ္မဝါစကဘာဝမာဝိကာတုံ ဝုတ္တံ ‘‘မယာ’’တိ။ အဿာတိ ဩဒနဿ။ ဣမိနာ သုစိ ပရိသုဒ္ဓံ မံသံ သုစိမံသံ၊ တေန ဥပသေစနမဿာတိ သုစိမံသူပသေစနောတိ ဗာဟိရတ္ထသမာသံ ဒဿေတိ။ ဓမ္မေတိ အာစာရဓမ္မေ။ ဗဒ္ဓါ ဟုတွာတိ ထဒ္ဓါ ဟုတွာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော ¶ ။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒဿ သဏ္ဌာနာဒိကေ အညေ အတ္ထေ ပဋိက္ခိပိတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပသတ္ထော’’တိ။ ထောမိတောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။

အထာတိ အနန္တရေ။ နန္တိ ဗြာဟ္မဏံ။ တဿာတိ ဂါထာဒွယဿ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ပုရောဟိတံ အာလပတိ။ သမ္ပတီတိ သန္ဒီဋ္ဌိကေ။ ‘‘ယာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေန၊ အဓမ္မစရဏေန ဝါ’’တိ ပဒါနံ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘နိပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

မဟာဗြဟ္မေတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မသဒ္ဒေါ ဗြာဟ္မဏဝါစကောတိ အာဟ ‘‘မဟာဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ အညေပီတိ ရာဇဗြာဟ္မဏေဟိ အပရေပိ။ ‘‘ပစန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ¶ အဝိနာဘာဝတော ‘‘ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ အတ္ထောပိ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ပစန္တိ စေဝ ဘုဉ္ဇန္တိ စာ’’တိ။ ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိနာ အညေပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒဿ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ တွံ အာစရိဿသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုန တွန္တိ တံ၊ ဥပယောဂတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ‘‘မာ ဘိဒါ’’တိဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပါသာဏော’’တိဣမိနာ အသ္မသဒ္ဒေါ ပါသာဏပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။ တေနာတိ ဘိန္ဒနဟေတုနာ။

၆၄၈။ အတ္တနော ကင်္ခါဌာနဿ ပုစ္ဆနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘န ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ။

၆၄၉။ သမဓုရေနာတိ သမံ ဓုရေန၊ သမံ မုခေနာတိ အတ္ထော။

၆၅၂။ ယံ မူလံ ဝါ ယာ သာခါ ဝါ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ခန္ဓေတိ ရုက္ခဿ ခန္ဓေ။ နိက္ခမတီတိ ဥစ္စာရပဿာဝေါ နိက္ခမတိ။ တိဏဏ္ဍုပကန္တိ တိဏေန ကတံ၊ တိဏမယံ ဝါ အဏ္ဍုပကံ။ ဧတ္ထာတိ ဥစ္စာရပဿာဝခေဠေသု။

၆၅၃။ အဓိပ္ပေတဥဒကံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိဘောဂဥဒကမေဝါ’’တိ။ သတ္တမော ဝဂ္ဂေါ။

ဧတ္ထာတိ သေခိယေသု။ သူပဗျဉ္ဇနပဋိစ္ဆာဒနေတိ သူပဗျဉ္ဇနေ ဩဒနေန ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ သမတ္တာ သေခိယာ။

၈။ သတ္တာဓိကရဏသမထ-အတ္ထယောဇနာ

၆၅၅။ သင်္ချံ ¶ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတီတိ သင်္ချာပရိစ္ဆေဒေါ။ တေသန္တိ စတုဗ္ဗိဓာနမဓိကရဏာနံ။ တဿာတိ တေသံ ခန္ဓကပရိဝါရာနံ။ တတ္ထေဝါတိ တေသု ဧဝ ခန္ဓကပရိဝါရေသု။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု သိက္ခာပဒေသူတိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

ဇာဒိလဉ္ဆိတနာမေန နေကာနံ ဝါစိတော မယာ။

သာဓုံ မဟာဝိဘင်္ဂဿ၊ သမတ္တော ယောဇနာနယောတိ။

ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေါ

၁။ ပါရာဇိကကဏ္ဍအတ္ထယောဇနာ

ဧဝံ ¶ ¶ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂဿ၊ ကတွာန ယောဇနာနယံ၊

ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂဿ၊ ကရိဿံ ယောဇနာနယံ။

ယောတိ ဝိဘင်္ဂေါ။ ဝိဘင်္ဂဿာတိ ဝိဘင်္ဂေါ အဿ။ အဿာတိ ဟောတိ။ တဿာတိ ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂဿ။ ယတောတိ ယသ္မာ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ဘိက္ခူနံ ဝိဘင်္ဂဿ အနန္တရံ ဘိက္ခုနီနံ ယော ဝိဘင်္ဂေါ သင်္ဂဟိတော အဿ၊ တဿ ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂဿ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ပတ္တော ယတော၊ တတော တဿ ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂဿ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ ကာတုံ တာဝ ပါရာဇိကေ အယံ သံဝဏ္ဏနာ ဟောတီတိ။ အပုဗ္ဗာနံ ပဒါနံ ဝဏ္ဏနာ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ၊ တံ။

၁။ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒံ

၆၅၆။ ‘‘တေန…ပေ… သာဠှော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ ပါဌသေသော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒဗ္ဗဂုဏကိရိယာဇာတိနာမသင်္ခါတေသု ပဉ္စသု သဒ္ဒေသု သာဠှသဒ္ဒဿ နာမသဒ္ဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သာဠှောတိ တဿ နာမ’’န္တိ။ မိဂါရမာတုယာတိ ဝိသာခါယ။ သာ ဟိ မိဂါရသေဋ္ဌိနာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌပိတတ္တာ မိဂါရမာတာ နာမ။ နဝကမ္မံ အဓိဋ္ဌာတီတိ နဝကမ္မိကန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နဝကမ္မာဓိဋ္ဌာယိက’’န္တိ။ ‘‘ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ’’တိဣမိနာ ပဏ္ဍာ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ သာ သဉ္ဇာတာ ဣမိဿာတိ ပဏ္ဍိတာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဝေယျတ္တိကေနာတိ ဝိသေသေန အဉ္ဇတိ ပါကဋံ ဂစ္ဆတီတိ ဝိယတ္တော၊ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဣဒံ ဝေယျတ္တိကံ၊ ဉာဏံ၊ တေန။ ‘‘ပဏ္ဍာ’’တိ ဝုတ္တပညာယ ‘‘မေဓာ’’တိ ဝုတ္တပညာယ ဝိသေသဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပါဠိဂဟဏေ’’တိအာဒိ။ ‘‘မေဓာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တပညာ ‘‘ပဏ္ဍာ’’တိ ဝုတ္တပညာယ ဝိသေသော ဟောတိ သတိသဟာယတ္တာ။ တတြုပါယာယာတိ အလုတ္တသမာသော ¶ ‘‘တတြမဇ္ဈတ္တတာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ယေဝါပနကဝဏ္ဏနာ) ဝိယ။ ‘‘ကမ္မေသူ’’တိ ဣမိနာ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ ¶ ။ ကတ္တဗ္ဗကမ္မုပပရိက္ခာယာတိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မေသု ဝိစာရဏာယ။ စသဒ္ဒေန ‘‘ကတာကတ’’န္တိ ပဒဿ ဒွန္ဒဝါကျံ ဒဿေတိ။ ပရိဝေသနဋ္ဌာနေတိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝိသန္တိ ပဝိသန္တိ ဧတ္ထာတိ ပရိဝေသနံ၊ တမေဝ ဌာနံ ပရိဝေသနဋ္ဌာနံ၊ တသ္မိံ။ နိကူဋေတိ ဧတ္ထ ကူဋသင်္ခါတသိခရဝိရဟိတေ ဩကာသေတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကောဏသဒိသံ ကတွာ ဒဿိတေ ဂမ္ဘီရေ’’တိ။ ဝိတျူပသဂ္ဂေါ ဝိကာရဝါစကော၊ သရသဒ္ဒေါ သဒ္ဒဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဝိပ္ပကာရသဒ္ဒေါ’’တိ။ စရတိ အနေနာတိ စရဏံ ပါဒေါ၊ တသ္မိံ ဥဋ္ဌိတော ဂိလာနော ဧတိဿာတိ စရဏဂိလာနာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပါဒရောဂေန သမန္နာဂတာ’’တိ။

၆၅၇။ ‘‘တိန္တာ’’တိ ဣမိနာ အဝဿုတသဒ္ဒေါ ဣဓ ကိလိန္နတ္ထေ ဧဝ ဝတ္တတိ၊ န အညတ္ထေတိ ဒဿေတိ။ အဿာတိ ‘‘အဝဿုတာ’’တိပဒဿ။ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ပဒဘာဇနေ။ ဝတ္ထံ ရင်္ဂဇာတေန ရတ္တံ ဝိယ၊ တထာ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန သုဋ္ဌု ရတ္တာတိ ယောဇနာ။ ‘‘အပေက္ခာယ သမန္နာဂတာ’’တိ ဣမိနာ အပေက္ခာ ဧတိဿမတ္ထီတိ အပေက္ခဝတီတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပဋိဗဒ္ဓံ စိတ္တံ ဣမိဿန္တိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဋိဗန္ဓိတွာ ဌပိတစိတ္တာ ဝိယာ’’တိ။ ဒုတိယပဒဝိဘင်္ဂေပီတိ ‘‘အဝဿုတော’’တိ ဒုတိယပဒဘာဇနေပိ။ ပုဂ္ဂလသဒ္ဒဿ သတ္တသာမညဝါစကတ္တာ ပုရိသသဒ္ဒေန ဝိသေသေတိ။ အဓောဥဗ္ဘဣတိ နိပါတာနံ ဆဋ္ဌိယာ သမသိတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အက္ခကာနံ အဓော’’တိအာဒိ။ နနု ယထာ ဣဓ ‘‘အက္ခကာနံ အဓော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ပဒဘာဇနေပိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပဒဘာဇနေ’’တိအာဒိ။ ပဒပဋိပါဋိယာတိ ‘‘အဓော’’တိ စ ‘‘အက္ခက’’န္တိ စ ပဒါနံ အနုက္ကမေန။ ဧတ္ထာတိ အဓက္ခကဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလေသု။ သာဓာရဏပါရာဇိကေဟီတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ သာဓာရဏေဟိ ပါရာဇိကေဟိ။ နာမမတ္တန္တိ နာမမေဝ။

၆၅၉။ ဧဝန္တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ဝိဘဇိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ ‘‘ဥဘတောအဝဿုတေ’’တိအာဒိဝစနေ။ ‘‘ဥဘတောအဝဿုတေ’’တိ ပါဌော မူလပါဌောယေဝ၊ နာညောတိ ဒဿေန္တေန ဝိသေသမကတွာ ‘‘ဥဘတောအဝဿုတေတိ ဥဘတော အဝဿုတေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘတောတိ ဧတ္ထ ¶ ဥဘသရူပဉ္စ တောသဒ္ဒဿ ဆဋ္ဌျတ္ထေ ပဝတ္တိဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ စေဝ ပုရိသဿ စာ’’တိ။ တတ္ထ ဘိက္ခုနီပုရိသသဒ္ဒေဟိ ဥဘသရူပံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာ’’တိ စ ‘‘သ’’ဣတိ စ ဒွီဟိ သဒ္ဒေဟိ တောပစ္စယဿ ဆဋ္ဌျတ္ထံ၊ ဥဘိန္နံ အဝဿုတဘာဝေ သတီတိ အတ္ထော။ ဘာဝပစ္စယေန ဝိနာ ဘာဝတ္ထော ဉာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အဝဿုတဘာဝေ’’တိ။ ယထာပရိစ္ဆိန္နေနာတိ ‘‘အဓက္ခကံ၊ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလ’’န္တိ ¶ ယေန ယေန ပရိစ္ဆိန္နေန။ အတ္တနောတိ ဘိက္ခုနိယာ။ တဿ ဝါတိ ပုရိသဿ ဝါ။ ဣဓာပီတိ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ကာယာမသနေပိ။

တတြာတိ တေသု ဘိက္ခုဘိက္ခုနီသု။ န ကာရေတဗ္ဗော ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သာဒိယေယျာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အစောပယမာနာပီတိ အစာလယမာနာပိ၊ ပိသဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနတ္ထော၊ တေန စောပယမာနာ ပဂေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ပန သတီတိ စိတ္တေနေဝ အဓိဝါသယမာနာယ သတိ ပန။ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတာတိ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ကိရိယသမုဋ္ဌာနဘာဝေါ။ တဗ္ဗဟုလနယေနာတိ ‘‘ဝနစရကော (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၀၁၊ ၃။၁၃၃)၊ သင်္ဂါမာဝစရော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၀၈) ဝိယ တဿံ ကိရိယာယံ ဗဟုလတော သမုဋ္ဌာနနယေန။ သာတိ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတာ။

၆၆၀။ ဧတ္ထာတိ ဥဗ္ဘက္ခကအဓောဇာဏုမဏ္ဍလေသု။

၆၆၂။ ‘‘ဧကတော အဝဿုတေ’’တိ ဧတ္ထာပိ တောပစ္စယော ဆဋ္ဌျတ္ထေ ဟောတိ။ သာမညဝစနဿာပိ ဝိသေသေ အဝဋ္ဌာနတော၊ ဝိသေသတ္ထိနာ စ ဝိသေသဿ အနုပယောဇိတဗ္ဗတော အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ဧဝါ’’တိ။ တတြာတိ ‘‘ဧကတော အဝဿုတေ’’တိအာဒိဝစနေ။ ‘‘တထေဝါ’’တိဣမိနာ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန အဝဿုတောတိ အတ္ထံ အတိဒိသတိ။ စတူသူတိ မေထုနရာဂ ကာယသံသဂ္ဂရာဂဂေဟသိတပေမ သုဒ္ဓစိတ္တသင်္ခါတေသု စတူသု။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။

၆၆၃။ အယံ ပုရိသော ဣတိ ဝါ ဣတ္ထီ ဣတိ ဝါ အဇာနန္တိယာ ဝါတိ ယောဇနာတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒံ

၆၆၄။ ဒုတိယေ ¶ ကစ္စိ နော သာတိ ဧတ္ထ နောသဒ္ဒေါ နုသဒ္ဒတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကစ္စိ နု သာ’’တိ။ ပရိဝါရဝိပတ္တီတိ ပရိဇနဿ ဝိနာသနံ။ ‘‘အကိတ္တီ’’တိ ဧတ္ထ သမ္မုခါ နိန္ဒံ ဂဟေတွာ ‘‘အယသော’’တိဣမိနာ ပရမ္မုခါ နိန္ဒာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပရမ္မုခဂရဟာ ဝါ’’တိ။

၆၆၆။ ‘‘ယာ ပါရာဇိကံ အာပန္နာ’’တိဣမိနာ ‘‘သာ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။ စတုန္နန္တိ နိဒ္ဓါရဏတ္ထေ စေတံ သာမိဝစနံ၊ စတူသူတိ အတ္ထော။ ပစ္ဆာတိ သဗ္ဗပါရာဇိကာနံ ပစ္ဆာ။ ဣမသ္မိံ ဩကာသေတိ ပဌမတတိယပါရာဇိကာနမန္တရေ ဌာနေ။ ဌပိတန္တိ သင်္ဂီတိကာရေဟိ နိက္ခိတ္တံ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ တတြာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒေတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒံ

၆၆၉။ တတိယေ ¶ အဿာတိ ‘‘ဓမ္မေန ဝိနယေနာ’’တိ ပဒဿ။ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စေဝ အနုသာဝနသမ္ပဒါ စ သတ္ထုသာသနံ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဉတ္တိ…ပေ… သမ္ပဒါယ စာ’’တိ။ သတ္ထုသာသနေနာတိ စ သတ္ထု အာဏာယ။ ကမ္မန္တိ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ။ တတ္ထာတိ သင်္ဃေ။ ‘‘ဝစနံ နာဒိယတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ သင်္ဃံ ဝါ နာဒိယတီတိ ဧတ္ထ နာဒိယနံ နာမ နာနုဝတ္တနမေဝါတိ အာဟ ‘‘နာနုဝတ္တတီ’’တိ။ တတ္ထာတိ သင်္ဃာဒီသု။ အယံ တာဝ သံဝါသောတိ သဟ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ သံဝါသောတိ အတ္ထေန အယံ ဧကကမ္မာဒိ သံဝါသော နာမ။ ‘‘သဟ အယနဘာဝေနာ’’တိဣမိနာ သဟ အယန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ သဟာယာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တေတိ ဘိက္ခူ။ ယေဟိ စာတိ ဘိက္ခူဟိ စ။ တဿာတိ ဥက္ခိတ္တကဿ။ တေနာတိ ဥက္ခိတ္တကေန။ အတ္တနောတိ ဥက္ခိတ္တကဿာတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထပါရာဇိကသိက္ခာပဒံ

၆၇၅။ စတုတ္ထေ မေထုနရာဂေန အဝဿုတာ နာဓိပ္ပေတာ၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန အဝဿုတာဝါဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန အဝဿုတာ’’တိ ¶ ။ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိပဒံ န ဟတ္ထသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ဂဟဏသဒ္ဒေနေဝ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယံ ပုရိသပုဂ္ဂလေနာ’’တိအာဒိ။ တန္တိ ဂဟဏံ၊ ‘‘ဟတ္ထဂ္ဂဟဏ’’န္တိ ဝုတ္တဝစနံ ဥပလက္ခဏမတ္တမေဝါတိ အာဟ ‘‘အညမ္ပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘အညမ္ပီ’’တိ ဟတ္ထဂဟဏတော ဣတရမ္ပိ။ အပါရာဇိကက္ခေတ္တေတိ ဥဗ္ဘက္ခကေ အဓောဇာဏုမဏ္ဍလေ။ အဿာတိ ‘‘ဟတ္ထဂ္ဂဟဏ’’န္တိပဒဿ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အသဒ္ဓမ္မဿ ပဋိသေဝနတ္ထာယာ’’တိပဒေ။ ကာယသံသဂ္ဂေါတိ ကာယသံသဂ္ဂေါ ဧဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န မေထုနဓမ္မော’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဧတ္ထာတိ ကာယသံသဂ္ဂဂဟဏေ။ သာဓကန္တိ ဉာပကံ။

တိဿိတ္ထိယောတိ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ တီသု ဣတ္ထီသူတိ ဟိ အတ္ထော၊ တိဿော ဣတ္ထိယော ဥပဂန္တွာတိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧသေဝ နယော ပရတောပိ။ ယံ မေထုနံ အတ္ထိ၊ တံ န သေဝေတိ ယောဇနာ။ န သေဝေတိ စ န သေဝတိ။ တိကာရဿ ဟိ ဧကာရော။ တယော ပုရိသေတိ တီသု ပုရိသေသု၊ တေ ဝါ ဥပဂန္တွာ။ တယော စ အနရိယပဏ္ဍကေတိ တီသု အနရိယသင်္ခါတေသု ဥဘတောဗျဉ္ဇနကေသု စ ပဏ္ဍကေသု စ၊ တေ ဝါ ဥပဂန္တွာတိ ယောဇနာ။ န စာစရေ မေထုနံ ဗျဉ္ဇနသ္မိန္တိ အတ္တနော နိမိတ္တသ္မိံ မေထုနံ န စ အာစရတိ။ ဣဒံ အနုလောမပါရာဇိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဆေဇ္ဇံ သိယာ မေထုနဓမ္မပစ္စယာတိ ¶ မေထုနဓမ္မကာရဏာ ဆေဇ္ဇံ သိယာ၊ ပါရာဇိကံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ကုသလေဟီတိ ပဉှာဝိသဇ္ဇနေ ဆေကေဟိ၊ ဆေကကာမေဟိ ဝါ။ အယံ ပဉှော အဋ္ဌဝတ္ထုကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။

ပဉှာဝိသဇ္ဇနတ္ထာယ စိန္တေန္တာနံ သေဒမောစနကာရဏတ္တာ ‘‘သေဒမောစနဂါထာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဝိရုဇ္ဈတီတိ ‘‘န မေထုနဓမ္မော’’တိ ဝစနေန ‘‘ဆေဇ္ဇံ သိယာ မေထုနဓမ္မပစ္စယာ’’တိ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ န သမေတီတိ အတ္ထော။ ဣတိ စေ ဝဒေယျ၊ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ကသ္မာ? မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂတ္တာတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘူတော ကာယသံသဂ္ဂေါဝ ဥပစာရေန တတ္ထ မေထုနဓမ္မသဒ္ဒေန ဝုတ္တော၊ န ဒွယံဒွယသမာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ဟိသဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော။ ပရိဝါရေယေဝ ဝုတ္တာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏောတိ သုက္ကဝိသဋ္ဌိ။ ဓနမနုပ္ပာဒါနန္တိ သဉ္စရိတ္တံ ¶ ။ ‘‘ဣမိနာ ပရိယာယေနာ’’တိ ဣမိနာ လေသေန သမီပူပစာရေနာတိ အတ္ထော။ ဧတေနုပါယေနာတိ ‘‘ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ သာဒိယေယျာ’’တိပဒေ ဝုတ္တဥပါယေန။ သဗ္ဗပဒေသူတိ သဗ္ဗေသု ‘‘သင်္ဃာဋိကဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ သာဒိယေယျာ’’တိအာဒီသု ပဒေသု။ အပိ စာတိ ဧကံသေန၊ ဝိသေသံ ဝက္ခာမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဧဝံနာမကံ ဌာန’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘ဣတ္ထံနာမံ ဣမဿ ဌာနဿာ’’တိ ဝစနတ္ထံ ဒီပေတိ။

၆၇၆။ ဧကန္တရိကာယ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေန ဒွန္တရိကာဒီနိပိ သင်္ဂယှန္တိ။ ယေန တေနာတိ ယေန ဝါ တေန ဝါ။ ဒွိတိစတုပ္ပဉ္စဆဝတ္ထူနိ ပေယျာလဝသေန ဝါ ဝါသဒ္ဒေန ဝါ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ အပိ စာတိ ကိဉ္စ ဘိယျော၊ ဝတ္တဗ္ဗဝိသေသံ ဝက္ခာမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အာပတ္တိယော ဒေသေတွာ’’တိ ဝစနေ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဝုတ္တန္တိ ပရိဝါရေ ဝုတ္တံ။ တတြာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ။ ဒေသိတာ အာပတ္တိ ဂဏနူပိကာတိ ယောဇနာ။ ဧကံ ဝတ္ထုံ အာပန္နာ ယာ ဘိက္ခုနီတိ ယောဇနာ။ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာတိ ‘‘ဣမဉ္စ ဝတ္ထုံ၊ အညမ္ပိ စ ဝတ္ထုံ နာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ။ ယာ ပန သဥဿာဟာဝ ဒေသေတီတိ ယောဇနာတိ။ စတုတ္ထံ။

သာဓာရဏာတိ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ အယျာယော’’တိအာဒိဝစနေ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ ပါရာဇိကကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၂။ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍံ

၁။ ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

ပါရာဇိကာနန္တရဿာတိ ¶ ပါရာဇိကာနံ အနန္တရေ ဌပိတဿ၊ သင်္ဂီတဿ ဝါ၊ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယံ ဤဒိသာ အနုတ္တာနတ္ထဝဏ္ဏနာ အနုတ္တာနာနံ ပဒါနံ အတ္ထဿ ဝဏ္ဏနာ ဒါနိ ဣမသ္မိံကာလေ ဘဝိဿတီတိ ယောဇနာ။

၆၇၈။ ပဌမေ ¶ ဥဒကံ ဝသိတံ အစ္ဆာဒနံ အနေန ကတန္တိ ဥဒေါသိတောတိ ဝစနတ္ထေန ဘဏ္ဍသာလာ ဥဒေါသိတံ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဒေါသိတန္တိ ဘဏ္ဍသာလာ’’တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဥဒသဒ္ဒေါ ဥဒကပရိယာယော။ သံယောဂေါ န ယုတ္တောယေဝ။ ဘဏ္ဍသာလာတိ ယာနာဒီနံ ဘဏ္ဍာနံ ဌပနသာလာ။ အစ္စာဝဒထာတိ ဧတ္ထ အတီတျူပသဂ္ဂေါ အတိက္ကမနတ္ထော၊ အာတျူပသဂ္ဂေါ ဓာတွတ္ထာနုဝတ္တကောတိ အာဟ ‘‘အတိက္ကမိတွာ ဝဒထာ’’တိ။

၆၇၉။ ဥဿယဝသေန ဝဒနံ ဥဿယဝါဒေါ၊ သောယေဝ ဥဿယဝါဒိကာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဿယဝါဒိကာ’’တိအာဒိ။ ‘‘မာနုဿယဝသေန ကောဓုဿယဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ ဥဿယဘေဒံ ဒဿေတိ။ သာတိ ဥဿယဝါဒိကာ။ အတ္ထတောတိ သရူပတော။ ဧတ္ထာတိ ပဒဘာဇနေ။ အဍ္ဍနံ အဘိယုဉ္ဇနံ အဍ္ဍောတိ ကတွာ ဒွိန္နံ ဇနာနံ အဍ္ဍော ဝေါဟာရိကာနံ ဝိနိစ္ဆယကာရဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အဍ္ဍောတိ ဝေါဟာရိကဝိနိစ္ဆယော ဝုစ္စတီ’’တိ၊ မုဒ္ဓဇတတိယက္ခရောယေဝ။ ယန္တိ အဍ္ဍံ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ကိသ္မိံစိ ဌာနေ။ ဒွိန္နံ အဍ္ဍကာရကာနံ ဝေါဟာရံ ဇာနန္တီတိ ဝေါဟာရိကာ၊ အက္ခဒဿာ၊ တေသံ။ ဒွီသု ဇနေသူတိ အဍ္ဍကာရကေသု ဇနေသု ဒွီသု။ ယော ကောစီတိ အဍ္ဍကာရကော ဝါ အညော ဝါ ယော ကောစိ။

ဧတ္ထာတိ ‘‘ဧကဿ အာရောစေတီ’’တိအာဒိဝစနေ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ယံကိဉ္စိ ဌာနံ အာဂတေပီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထာတိ ပစ္ဆာ။ သာတိ ဘိက္ခုနီ။ သောတိ ဥပါသကော။

‘‘ကပ္ပိယကာရကေနာ’’တိပဒံ ‘‘ကထာပေတီ’’တိပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ တတ္ထာတိ ကပ္ပိယကာရကဣတရေသု ¶ ။ ဝေါဟာရိကေဟိ ကတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂတိဂတန္တိ စိရကာလပတ္တံ။ သုတပုဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ သုတံ။ အထာတိ သုတပုဗ္ဗတ္တာ ဧဝ။ တေတိ ဝေါဟာရိကာ၊ ဒေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပဌမန္တိ သမနုဘာသနတော ပုဗ္ဗံ။ အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇနံ။ ဧတဿာတိ သင်္ဃာဒိသေသဿ။ အယံ ဟီတိ အယံ ဧဝ၊ ဝက္ခမာနော ဧဝါတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ပဒဘာဇနေ။ သဟ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရာတိ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရေန သဟ၊ ဝါကျမေဝ၊ န သမာသော။ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရာတိ ကရဏတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဟ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရေနာ’’တိ။ ဘိက္ခုနိန္တိ အာပတ္တိမာပန္နံ ဘိက္ခုနိံ။ သင်္ဃတောတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃမှာ။ အနီယသဒ္ဒေါ ဟေတုကတ္တာဘိဓာယကောတိ အာဟ ‘‘နိဿာရေတီတိ နိဿာရဏီယော’’တိ။ ဘိက္ခုနိသင်္ဃတော နိဿရတိ၊ နိဿာရိယတိ ဝါ အနေနာတိ နိဿာရဏီယောတိ ကရဏတ္ထောပိ ယုတ္တောယေဝ။ တတ္ထာတိ ပဒဘာဇနေ။ ယန္တိ သင်္ဃာဒိသေသံ။ သောတိ သင်္ဃာဒိသေသော။ ပဒဘာဇနဿ အတ္ထော ကာရဏောပစာရေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ကေနစီတိ ပုဂ္ဂလေန၊ န နိဿာရီယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေန ဓမ္မေန ကရဏဘူတေန၊ ဟေတုဘူတေန ဝါ။ သောတိ ဓမ္မော။

အဍ္ဍကာရကမနုဿေဟိ ဝုစ္စမာနာတိ ယောဇနာ။ သယန္တိ သာမံ။ တတောတိ ဂမနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ကတံ အာရောစေတူတိ ယောဇနာ။

ဓမ္မိကန္တိ ဓမ္မေန သဘာဝေန ယုတ္တံ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန။ တန္တိ အာကာရံ။ တတ္ထာတိ ‘‘အနောဒိဿ အာစိက္ခတီ’’တိ ဝစနေ။

ဓုတ္တာဒယောတိ အာဒိသဒ္ဒေန စောရာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ သာတိ အာစိက္ခနာ။ တန္တိ အာစိက္ခနံ။ တေသန္တိ ဂါမဒါရကာဒီနံ။ ဒဏ္ဍန္တိ ဓနဒဏ္ဍံ။ ဂီဝါ ဟောတီတိ ဣဏံ ဟောတိ။ အဓိပ္ပာယေ သတိပီတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ အနာစာရံ စရန္တဿ။

ကေဝလံ ဟီတိ ကေဝလမေဝ။ တန္တိ ရက္ခံ။ ကာရကေတိ အနာစာရဿ ကာရကေ။ တေသ+?န္တိ ကာရကာနံ။

တေသန္တိ ဟရန္တာနံ။ ‘‘အနတ္ထကာမတာယာ’’တိ ဣမိနာ ဘယာဒိနာ ဝုတ္တေ နတ္ထိ ဒေါသောတိ ဒဿေတိ။ ဟီတိ လဒ္ဓဒေါသဇောတကော။ အတ္တနော ဝစနကရံ…ပေ… ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္တနော ဝစနံ အာဒိယိဿတီတိ ဝုတ္တေ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဒဏ္ဍေ ဂဟိတေပိ နတ္ထိ ဒေါသော ဒဏ္ဍဂဟဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဒါသဒါသီဝါပိအာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန ခေတ္တာဒယော သင်္ဂယှန္တိ။

ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ¶ အတီတံ အာရဗ္ဘ အာစိက္ခနေ ဝုတ္တနယေန ဧဝ။ ‘‘အာယတိံ အကရဏတ္ထာယာ’’တိ ဣမိနာ အနာဂတံ အာရဗ္ဘ ဩဒိဿ အာစိက္ခနံ ¶ ဒဿေတိ။ ‘‘ကေန ဧဝံ ကတ’’န္တိ ပုစ္ဆာယ အတီတေ ကတပုဗ္ဗံ ပုစ္ဆတိ။ သာပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

ဝေါဟာရိကာ ဒဏ္ဍေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒဏ္ဍေန္တီတိ ဝဓဒဏ္ဍေန စ ဓနဒဏ္ဍေန စ အာဏံ ကရောန္တိ။

ယော စာယန္တိ ယော စ အယံ။ ဘိက္ခုနီနံ ယော အယံ နယော ဝုတ္တော၊ ဧသေဝ နယော ဘိက္ခူနမ္ပိ နယောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဝုတ္တဝစနမေဝ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနောပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ‘‘တထာ’’တိဣမိနာ ‘‘ဩဒိဿာ’’တိပဒံ အတိဒိသတိ။ တေ စာတိ တေ စ ဝေါဟာရိကာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၆၈၂။ ဒုတိယေ ဝရိတဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝရံ၊ တမေဝ ဘဏ္ဍန္တိ ဝရဘဏ္ဍန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မဟဂ္ဃဘဏ္ဍ’’န္တိ။ ‘‘မုတ္တာ’’တိအာဒိနာ တဿ သရူပံ ဒဿေတိ။

၆၈၃။ အာပုဗ္ဗော လောကသဒ္ဒေါ အဘိမုခံ လောကနတ္ထော ဟောတိ၊ ဥပုဗ္ဗော ဥဒ္ဓံ လောကနတ္ထော၊ ဩပုဗ္ဗော အဓော လောကနတ္ထော၊ ဝိပုဗ္ဗော ဣတော စိတော စ ဝီတိဟရဏလောကနတ္ထော၊ အပပုဗ္ဗော အာပုစ္ဆနတ္ထော။ ဣဓ ပန အပပုဗ္ဗတ္တာ အာပုစ္ဆနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အနာပုစ္ဆိတွာ’’တိ။ မလ္လဂဏ ဘဋိပုတ္တ ဂဏာဒိကန္တိအာဒီသု မလ္လဂဏော နာမ နာရာယနဘတ္တိကော ဂဏော။ ဘဋိပုတ္တဂဏော နာမ ကုမာရဘတ္တိကော ဂဏော။ အာဒိသဒ္ဒေန အညမ္ပိ ဂါမနိဂမေ အနုသာသိတုံ သမတ္ထံ ဂဏံ သင်္ဂဏှာတိ။ အထ ဝါ မလ္လဂဏောတိ မလ္လရာဇူနံ ဂဏော။ တေ ဟိ ဂဏံ ကတွာ ကုသိနာရာယံ ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တိ၊ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မလ္လဂဏော’’တိ။ ဘဋိပုတ္တဂဏောတိ လိစ္ဆဝိဂဏော ပရိယာယန္တရေန ဝုတ္တော။ လိစ္ဆဝိရာဇူနဉှိ ပုဗ္ဗရာဇာနော ဘဋိနာမကဿ ဇဋိလဿ ပုတ္တာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဝံသေ ပဝတ္တာ ဧတရဟိ လိစ္ဆဝိရာဇာနောပိ ဘဋိပုတ္တာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဇဋိလော ပန ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တေ နဒိသောတေန ဝုယှမာနေ နဒိတော ဥဒ္ဓရိတွာ အတ္တနော ¶ အဿမေ ပုတ္တံ ကတွာ ဘရဏတ္တာ ပေါသနတ္တာ ဘဋီတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ပုတ္တတ္တာ လိစ္ဆဝိဂဏော ဘဋိပုတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ တေပိ ဂဏံ ကတွာ ဝေသာလိယံ ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဋိပုတ္တဂဏော’’တိ။ ဓမ္မဂဏော နာမ သာသနဓမ္မဘတ္တိကော ¶ ဂဏော။ ဂန္ဓိကသေဏီတိ ဂန္ဓကာရာနံ သမဇာတိကာနံ သိပ္ပိကာနံ ဂဏော။ ဒုဿိကသေဏီတိ ဒုဿကာရာနံ သမဇာတိကာနံ ပေသကာရာနံ ဂဏော။ အာဒိသဒ္ဒေန တစ္ဆကသေဏိရဇကသေဏိအာဒယော သင်္ဂယှန္တိ။ ယတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဌာနေ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တေ ဧဝါတိ ဂဏာဒယော ဧဝ။ ပုန တေတိ ဂဏာဒယော။ ဣဒန္တိ ‘‘ဂဏံ ဝါ’’တိအာဒိဝစနံ။ ဧတ္ထာတိ ရာဇာဒီသု။ သင်္ဃာပုစ္ဆနမေဝ ပဓာနကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗောဝါ’’တိ။ ကပ္ပဂတိကန္တိ ကပ္ပံ ဂစ္ဆတီတိ ကပ္ပဂတာ၊ သာ ဧဝ ကပ္ပဂတိကာ၊ တံ။

ကေနစိ ကရဏီယေန ခဏ္ဍသီမံ အဂန္တွာ ကေနစိ ကရဏီယေန ဘိက္ခုနီသု ပက္ကန္တာသူတိ ယောဇနာ။ နိဿိတကပရိသာယာတိ အန္တေဝါသိကပရိသာယ။ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာတိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိယာတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၆၉၂။ တတိယေ ဒုတိယေန ပါဒေန အတိက္ကန္တမတ္တေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ နာမ ဃရူပစာရတော ပဌမလေဍ္ဍုပါတော။ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပိ စေတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ဥပစာရေ ဝါတိ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေ ဝါ။ တတောတိ ဂါမန္တရတော၊ ခဏ္ဍပါကာရေန ဝါ ဝတိဆိဒ္ဒေန ဝါ ပဝိသိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

သမ္ဗဒ္ဓါ ဝတိ ဧတေသန္တိ သမ္ဗဒ္ဓဝတိကာ၊ ဒွေ ဂါမာ။ ဝိဟာရန္တိ ဘိက္ခုနိဝိဟာရံ။ တတော ပန ဂါမတောတိ တတော ဣတရဂါမတော ပန၊ နိက္ခန္တာယ ဘိက္ခုနိယာ ဌာတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဿာရဏာ ဝါတိ မနုဿာနံ ဥဿာရဏာ ဝါ။

ဇနာတိ ¶ ဂါမဘောဇကာ ဇနာ။ ဧကံ ဂါမန္တိ ယံကိဉ္စိ ဣစ္ဆိတံ ဧကံ ဂါမံ။ တတောတိ ဂါမတော။ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ဣမာယ ပုစ္ဆာယ ‘‘ဝိဟရတော ဧကံ ဂါမံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနဿ ကာရဏံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဝိဟာရဿ စတုဂါမသာဓာရဏတ္တာ’’တိဣမိနာ ဝိသဇ္ဇနေန တံ ပုစ္ဆံ ဝိသဇ္ဇေတိ။

ယတ္ထာတိ ယဿံ နဒိယံ။ ဥတ္တရန္တိယာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ၊ သာ နဒီ နာမာတိ ယောဇနာ။ ယထာ နိဝသိယမာနာယ တိမဏ္ဍလပဋိစ္ဆာဒနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ နိဝတ္ထာယာတိ ယောဇနာ ¶ ။ ဘိက္ခုနိယာ ဥတ္တရန္တိယာ အန္တရဝါသကောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ယသ္မိံ ကိသ္မိံစိ ဌာနေ။ ‘‘သေတုနာ ဂစ္ဆတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိဣမိနာ ပဒသာ ဥတ္တရန္တိယာ ဧဝ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ ဥတ္တရဏကာလေတိ နဒိတော ဥတ္တရဏကာလေ။ အာကာသဂမနန္တိ ဣဒ္ဓိယာ ဂမနံ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဟတ္ထိပိဋ္ဌိအာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ အက္ကမန္တိယာတိ အတိက္ကမန္တိယာ။ ဧတ္ထာတိ ဒွီသု တီသု ဘိက္ခုနီသု။ ဩရိမတီရမေဝါတိ အပါရတီရမေဝ။ တမေဝ တီရန္တိ ဩရိမတီရမေဝ။ ပစ္စုတ္တရတီတိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဥတ္တရတိ။

ကုရုမာနာ ဘိက္ခုနီ ကရောတီတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနိယာ အဇာနန္တိယာ ဧဝ စာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အနာဒရေ စေတံ သာမိဝစနံ။ အထ ပနာတိ အထသဒ္ဒေါ ယဒိပရိယာယော၊ ကိရိယာပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော။ အထ အစ္ဆတိ၊ အထ န ဩတရတီတိ အတ္ထော။ အစ္ဆတီတိ ဝသတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ဣဓာတိ ‘‘ဧကာ ဝါ ရတ္တိံ ဝိပ္ပဝသေယျာ’’တိပဒေ။

ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏမေဝါတိ ဧဝံ အဘိဓမ္မပရိယာယေန ဝုတ္တလက္ခဏမေဝ။ တံ ပနေတန္တိ တံ ပန အရညံ။ တေနေဝါတိ အာပန္နဟေတုနာ ဧဝ။ အဋ္ဌကထာယန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ။ ဘိက္ခုနီသု ပဝိသန္တီသူတိ သမ္ဗန္ဓော၊ နိဒ္ဓါရဏတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဧတ္ထာတိ ဒဿနူပစာရသဝနူပစာရေသု။ ယတ္ထ ဩကာသေ ဌိတံ ဒုတိယိကာ ပဿတိ၊ သော ဩကာသော ဒဿနူပစာရော နာမာတိ ယောဇနာ။ သာဏိပါကာရန္တရိကာပီတိ သာဏိပါကာရေန ဗျဝဟိကာပိ။ ယတ္ထ ဩကာသေ ဌိတာ…ပေ… သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ သော ဩကာသော သဝနူပစာရော နာမာတိ ယောဇနာ။ မဂ္ဂမူဠှသဒ္ဒေနာတိ မဂ္ဂေ မူဠှာနံ သဒ္ဒေန။ ဓမ္မဿဝနာရောစနသဒ္ဒေနာတိ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ အာရောစနာနံ သဒ္ဒေန။ မဂ္ဂမူဠှသဒ္ဒေန သဒ္ဒါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုဏာတိ ဝိယ ¶ စ ဓမ္မဿဝနာရောစနသဒ္ဒေန သဒ္ဒါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုဏာတိ ဝိယ စ ‘‘အယျေ’’တိ သဒ္ဒါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ ယောဇနာ။ သဒ္ဒါယန္တိယာတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိယာ။ နာမဓာတု ဟေသာ။ ဧဝရူပေတိ ‘‘မဂ္ဂမူဠှသဒ္ဒေန ဝိယာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေ ဧဝရူပေ။

တိတ္ထာယတနံ သင်္ကန္တာ ဝါတိ တိတ္ထီနံ ဝါသဋ္ဌာနံ သင်္ကန္တာ ဝါ။ ဣမိနာ ‘‘ပက္ခသင်္ကန္တာ’’တိ ဧတ္ထ ပက္ခသဒ္ဒဿ ပဋိပက္ခဝါစကတ္တာ တေန သာသနပဋိပက္ခာ တိတ္ထိယာ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ တိတ္ထိယာ ဟိ သာသနဿ ပဋိပက္ခာ ဟောန္တီတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၆၉၄။ စတုတ္ထေ ပါဒဿ ဌပနကံ ပီဌံ ပါဒပီဌံ။ ပါဒဿ ဌပနကာ ကထလိကာ ပါဒကထလိကာတိ ¶ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပါဒပီဌံ နာမာ’’တိအာဒိ။ အနညာယာတိ ဧတ္ထ ယကာရော တွာပစ္စယဿ ကာရိယောတိ အာဟ ‘‘အဇာနိတွာ’’တိ။ နေတ္ထာရဝတ္တေတိ ဥက္ခေပနီယကမ္မတော နိတ္ထရဏကာရဏေ ဝတ္တေ။ ‘‘ဝတ္တမာန’’န္တိဣမိနာ ‘‘ဝတ္တန္တိ’’န္တိ ဧတ္ထ အန္တပစ္စယံ နယေန ဒဿေတီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၇၀၁။ ပဉ္စမေ ‘‘ဧကတော အဝဿုတေ’’တိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ‘‘ဧကတော’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ဘိက္ခုနိယာ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗဘာဝဉ္စ တောပစ္စယဿ ဆဋ္ဌုတ္ထေ ပဝတ္တဘာဝဉ္စ အဝဿုဘပဒေ ဘာဝတ္ထဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ အဝဿုတဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ဧတန္တိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ အဝဿုတဘာဝေါ’’တိ ဝစနံ။ တန္တိ အဝစနံ။ ပါဠိယာတိ ဣမာယ သိက္ခာပဒပါဠိယာတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၇၀၅။ ဆဋ္ဌေ ယတော တွန္တိ ဧတ္ထ ကာရဏတ္ထေ တောပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိ။ ကဿာ ဟောန္တီတိ ဥယျောဇိကာဥယျောဇိတာသု ကဿာ ဘိက္ခုနိယာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ န ¶ ဒေတီတိ ဥယျောဇိကာ ဥယျောဇိတာယ န ဒေတိ။ န ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ဥယျောဇိတာ ဥယျောဇိကာယ ဟတ္ထတော န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ပဋိဂ္ဂဟော တေန န ဝိဇ္ဇတီတိ တေနေဝ ကာရဏေန ဥယျောဇိကာယ ဟတ္ထတော ဥယျောဇိတာယ ပဋိဂ္ဂဟော န ဝိဇ္ဇတိ။ အာပဇ္ဇတိ ဂရုကံ၊ န လဟုကန္တိ ဧဝံ သန္တေပိ ဥယျောဇိကာ ဂရုကမေဝ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ န လဟုကံ။ တဉ္စာတိ တံ အာပဇ္ဇနဉ္စ။ ပရိဘောဂပစ္စယာတိ ဥယျောဇိကာယ ပရိဘောဂသင်္ခါတာ ကာရဏာတိ အယံ ဂါထာယတ္ထော။

ဣတရိဿာ ပနာတိ ဥယျောဇိတာယ ပန ဘိက္ခုနိယာ။ ပဌမသိက္ခာပဒေတိ ပဉ္စမသိက္ခာပဒေ။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒဉှိ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန ယုဂဠဘာဝေန သဒိသတ္တာ ဣမံ ဥပါဒါယ ပဌမန္တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သတ္တမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၇၀၉။ သတ္တမေ ¶ ယာဝတတိယကပဒတ္ထောတိ ‘‘ယာဝတတိယက’’န္တိ ဥစ္စာရိတဿ ပဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓောတိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဋ္ဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၇၁၅။ အဋ္ဌမေ ကိသ္မိံစိဒေဝ အဓိကရဏေတိ နိဒ္ဓါရဏီယဿ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယေန အဝိနာဘာဝတော အာဟ ‘‘စတုန္န’’န္တိ။ ကသ္မာ ပန နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယနိဒ္ဓါရဏီယဘာဝေန ဝုတ္တံ၊ နနု ပဒဘာဇနေ စတ္တာရိပိ အဓိကရဏာနိ ဝုတ္တာနီတိ အာဟ ‘‘ပဒဘာဇနေ ပနာ’’တိအာဒီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ နဝမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၇၂၃။ နဝမေ သံသဋ္ဌသဒ္ဒေါ မိဿပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘မိဿီဘူတာ’’တိ။ ‘‘အနနုလောမေနာ’’တိဣမိနာ ‘‘အနနုလောမိကေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဣကသဒ္ဒေါ သွတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ကောဋ္ဋနဉ္စ ပစနဉ္စ ဂန္ဓပိသနဉ္စ မာလာဂန္ထနဉ္စ။ အာဒိသဒ္ဒေန အညေပိ အနနုလောမိကေ ကာယိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ သာသနာဟရဏဉ္စ ပဋိသာသနဟရဏဉ္စ သဉ္စရိတ္တဉ္စ။ အာဒိသဒ္ဒေန အညေပိ အနနုလောမိကေ ဝါစသိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတာသန္တိ ဘိက္ခုနီနံ။ သိလောကောတိ ယသောတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒသမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒံ

၇၂၇။ ဒသမေ ¶ ဧဝါစာရာတိ ဧတ္ထ နိဂ္ဂဟိတလောပဝသေန သန္ဓီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံအာစာရာ’’တိ။ ‘‘ယာဒိသော’’တိအာဒိနာ ဧဝံသဒ္ဒဿ နိဒဿနာဒီသု (အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ ၁၁၈၆ ဂါထာယံ) ဧကာဒသသု အတ္ထေသု ဥပမတ္ထံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘ဧဝံသဒ္ဒါ ဧဝံသိလောကာ’’တိ သဗ္ဗေသု ပဒေသု။ ဥညာယာတိ ဧတ္ထ ဩကာရဝိပရီတော ဥကာရောတိ အာဟ ‘‘အဝညာယာ’’တိ။ ‘‘နီစံ ကတွာ ဇာနနာယာ’’တိ ဣမိနာ အဝသဒ္ဒေါ နီစတ္ထော၊ ဉာဓာတု အဝဗောဓနတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပရိဘဝညာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ‘‘ပရိဘဝေနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပရိဘဝိတွာ ဇာနနေနာ’’တိ။ အက္ခန္တိယာတိ ဧတ္ထ သဟနခန္တိယေဝါဓိပ္ပေတာ၊ နေဝ အနုလောမခန္တိ၊ န ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အသဟနတာယာ’’တိ။ ဝေဘဿိယာတိ ဧတ္ထ ဝိသေသေန ဘာသေတိ ¶ ဩဘာသေတီတိ ဝိဘာသော အာနုဘာဝေါ၊ ဝိဘာသော ဣမဿ သင်္ဃဿ အတ္ထီတိ ဝိဘဿော သင်္ဃော၊ ဗဟွတ္ထေ စ အတိသယတ္ထေ စ သပစ္စယော ဟောတိ။ ကသ္မာ? မန္တုပစ္စယတ္ထတ္တာ ‘‘လောမသော’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁၄။၅၇) ဝိယ၊ ဗဟုအာနုဘာဝေါ အတိသယအာနုဘာဝေါ သင်္ဃောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ သံယောဂပရတ္တာ အာကာရဿ ရဿော။ ဝိဘဿဿ ဘာဝေါ ဝေဘဿိယံ၊ ဗဟုအာနုဘာဝေါ အတိသယအာနုဘာဝေါယေဝ။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗလဝဘဿဘာဝေနာ’’တိ။ တတ္ထ ဗလဝဣတိ ပဒေန မန္တုအတ္ထေ ပဝတ္တဿ သပ္ပစ္စယဿ ဗဟွတ္ထဉ္စ အတိသယတ္ထဉ္စ ဒဿေတိ၊ ဘာဝဣတိ ပဒေန ဏိယပစ္စယဿ ဘာဝတ္ထံ၊ ဧနဣတိ ပဒေန နိဿက္ကဝစနဿ ကရဏတ္ထေ ပဝတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ တမေဝတ္ထမာဝိကရောန္တော အာဟ ‘‘အတ္တနော ဗလဝပ္ပကာသနေနာ’’တိ။ တတ္ထ အတ္တနောတိ အတ္တသင်္ခါတဿ သင်္ဃဿ။ ဗလဝပ္ပကာသနေနာတိ ဗဟုအာနုဘာဝပ္ပကာသနေန၊ အတိသယအာနုဘာဝပ္ပကာသနေန ဝါ။ ဗလဝပ္ပကာသနံ နာမ အတ္ထတော ပရေသံ သမုတြာသနမေဝါတိ အာဟ ‘‘သမုတြာသနေနာတိ အတ္ထော’’တိ။ ဒုဗ္ဗလဘာဝေနာတိ ဧတ္ထ ဘာဝဣတိပဒေန ဏျပစ္စယဿ ဘာဝတ္ထံ၊ ဧနဣတိပဒေန ¶ နိဿက္ကဝစနဿ ကရဏတ္ထံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘ဥညာယာ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗေသု ပဒေသု။ စသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သမုစ္စယတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ဝိဝိစ္စထာတိ ဧတ္ထ ဝီတျူပသဂ္ဂေါ ဝိနာသဒ္ဒတ္ထော၊ ဝိစဓာတု သတ္တတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝိနာ ဟောထာ’’တိ။ ဒသမံ။

အနန္တရာ ပက္ခိပိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ မဟာဝိဘင်္ဂတော အာဟရိတာနိ ဣမာနိ တီဏိ သိက္ခာပဒါနီတိ ယောဇနာ။ နဝ ပဌမာပတ္တိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ’’တိအာဒိပါဌေ။ တံ ပနာတိ ပက္ခမာနတ္တံ ပနာတိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ

သတ္တရသကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၃။ နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍံ

၁။ ပဌမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ယေ ဓမ္မာ ဘိက္ခုနီနံ ဘဂဝတာ ပကာသိတာ၊ တေသံ ဓမ္မာနံ ဒါနိ ဣမသ္မိံ ကာလေ အယံ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ဘဝတီတိ ယောဇနာ။

၇၃၃။ ပဌမေ ¶ အာမတ္တိကာပဏန္တိ ဧတ္ထ အာမတ္တသဒ္ဒေါ ဘာဇနပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဘာဇနာနီ’’တိ။ ဘာဇနာနိ ဟိ အမန္တိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘အမတ္တာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အမတ္တာနိ ဝိက္ကိဏန္တီတိ ‘‘အာမတ္တိကာ’’တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တာနီ’’တိအာဒိ။ တေသန္တိ အာမတ္တိကာနံ။ တံ ဝါတိ အာမတ္တိကာပဏံ ဝါ။

၇၃၄။ ‘‘သန္နိဓိ’’န္တိ ဣမိနာ သံနိပုဗ္ဗော စိသဒ္ဒေါ ဥစိနနတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဟိသဒ္ဒေါ ဝိသေသဇောတကော။ တတ္ထာတိ မဟာဝိဘင်္ဂေ။ ဣဓာတိ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ။

ဣဒမ္ပီတိ ဣဒံ သိက္ခာပဒမ္ပိ။ ပိသဒ္ဒေါ မဟာဝိဘင်္ဂသိက္ခာပဒံ အပေက္ခတီတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၃၈။ ဒုတိယေ ¶ အဟတစောဠာနမ္ပိ သေဒမလာဒိကိလိန္နေ ဝိရူပတ္တာ ‘‘ဇိဏ္ဏစောဠာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အပိ အယျာဟီ’’တိဣမိနာ ‘‘အပ အယျာဟီ’’တိပဒဝိဘာဂံ နိဝတ္တေတိ။

၇၄၀။ သဗ္ဗမ္ပိ ဧတံ စီဝရန္တိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ ဧဝံ နိဿဇ္ဇိတွာ လဒ္ဓံ။ ယထာဒါနေယေဝါတိ ယထာ ဒါယကေဟိ ဒိန္နံ၊ တသ္မိံ ဒါနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ၊ အကာလစီဝရေယေဝ ပက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထောတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၄၃။ တတိယေ ဟန္ဒသဒ္ဒေါ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတောတိ အာဟ ‘‘ဟန္ဒာတိ ဂဏှာ’’တိ။ ဗဟူနိ နိဿဂ္ဂိယာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သံဟရိတွာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ သင်္ဃရိတွာတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၄၈။ စတုတ္ထေ ကိဏာတိ အနေနာတိ ကယန္တိ ဝစနတ္ထေန မူလံ ကယံ နာမာတိ အာဟ ‘‘မူလေနာ’’တိ။ သာတိ ထုလ္လနန္ဒာ၊ အာဟ ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဉာဓာတုယာ အဝဗောဓနတ္ထတော အညမ္ပိ ဉာဓာတုယာ ယာစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယာစိတွာ ဝါ’’တိ။

၇၅၂။ ယန္တိ ¶ သဗ္ဗိတေလာဒိ။ တညေဝါတိ သဗ္ဗိတေလာဒိမေဝ။ ယမကန္တိ သဗ္ဗိံ သဟ တေလေန ယုဂဠံ ကတွာ။ ဝေဇ္ဇေနာတိ ဘိသက္ကေန။ သော ဟိ အာယုဗ္ဗေဒသင်္ခါတံ ဝိဇ္ဇံ ဇာနာတီတိ ဝေဇ္ဇောတိ စ ရောဂဉ္စ တဿ နိဒါနဉ္စ ဘေသဇ္ဇဉ္စ ဝိဒတိ ဇာနာတီတိပိ ဝေဇ္ဇောတိ စ ဝုစ္စတိ။ တတောတိ ဝေဇ္ဇေန ဝုတ္တကာရဏာ။ ကဟာပဏဿာတိ ကဟာပဏေန၊ အာဘတန္တိ သမ္ဗန္ဓောတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၅၃။ ပဉ္စမေ သာတိ သိက္ခမာနာ။ အယန္တိ သိက္ခမာနာ။ အဒ္ဓါတိ ဧကံသေန။ ‘‘စေတာပေတွာ’’တိ ဧတ္ထ စိတိသဒ္ဒေါ ဇာနနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဇာနာပေတွာ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဆဋ္ဌနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၅၈။ ဆဋ္ဌေ ¶ ဆန္ဒံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂဟိတံ ဆန္ဒကန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဆန္ဒက’’န္တိအာဒိ။ ဓမ္မကိစ္စန္တိ ပုညကရဏီယံ။ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ပုညဝါစကော။ ယန္တိ ဝတ္ထုံ။ ပရေသန္တိ အတ္တနာ အညေသံ။ ‘‘ဧတ’’န္တိ ‘‘ဆန္ဒက’’န္တိ ဧတံ နာမံ။ ‘‘အညဿတ္ထာယ ဒိန္နေနာ’’တိဣမိနာ အညဿ အတ္ထော အညဒတ္ထော၊ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ တဒတ္ထာယ ဒိန္နော အညဒတ္ထိကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘အညံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒိန္နေနာ’’တိဣမိနာ အညံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒိန္နံ အညုဒ္ဒိသိကန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘သင်္ဃဿ ပရိစ္စတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ သင်္ဃဿ ပရိစ္စတ္တော သင်္ဃိကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။

၇၆၂။ ယဒတ္ထာယာတိ ယေသံ စီဝရာဒီနံ အတ္ထာယ။ ယသဒ္ဒေန သမာသဘာဝတော ပုဗ္ဗေ နိဂ္ဂဟိတာဂမော ဟောတိ။ တန္တိ စီဝရာဒိကံ။ တုမှေဟီတိ ဒါယကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပဒ္ဒဝေသူတိ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဥပသဂ္ဂေသု။ ယံ ဝါ တံ ဝါတိ စီဝရံ ဝါ အညေ ဝါ ပိဏ္ဍပါတာဒိကေတိ ယံ ဝါ တံ ဝါတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သတ္တမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၆၄။ သတ္တမေ သညာစိကေနာတိ ဧတ္ထ သံသဒ္ဒဿ သယမတ္ထေ ပဝတ္တိဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သယံ ယာစိတကေနာ’’တိ။ ဧတဒေဝါတိ ‘‘သညာစိကေနာ’’တိ ပဒမေဝ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေတိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဋ္ဌမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၆၉။ အဋ္ဌမေ ¶ ဂဏဿာတိ ဘိက္ခုနိဂဏဿ။ ဣမိနာ ‘‘မဟာဇနိကေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုနိဂဏောဝ မဟာဇနောတိ အဓိပ္ပေတောတိ ဒီပေတီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ နဝမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၇၄။ နဝမေ ဣတောတိ ဣမသ္မာ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒတော။ အဓိကတရန္တိ အတိရေကတရန္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒသမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၇၈။ ဒသမေ ¶ ‘‘ဝိနဿတီ’’တိဣမိနာ ‘‘ဥန္ဒြိယတီ’’တိ ဧတ္ထ ဥဒိဓာတုယာ နဿနတ္ထံ ဒဿေတိ ဓာတူနမနေကတ္ထတ္တာ။ ပရိပတတီတိ ပရိဂလိတွာ ပတတိ။ ဣမိနာ နဿနာကာရံ ဒဿေတိ။ ဧတ္တကမေဝါတိ ဧတံ ပရိမာဏံ ဒွိပဒမေဝါတိ။ ဒသမံ။

၁၁။ ဧကာဒသမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၈၄။ ဧကာဒသမေ ဂရုပါဝုရဏံ နာမ သီတကာလေ ပါဝုရဏဝတ္ထန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သီတကာလေ ပါဝုရဏ’’န္တိ။ သီတကာလေ ဟိ မနုဿာ ထူလပါဝုရဏံ ပါရုပန္တိ။ ‘‘စတုက္ကံသပရမ’’န္တိ ဧတ္ထ ကံသသဒ္ဒေါ ဘုဉ္ဇနပတ္တေ စ သုဝဏ္ဏာဒိလောဟဝိသေသေ စ စတုကဟာပဏေ စာတိ တီသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ၊ ဣဓ ပန စတုကဟာပဏေ ဝတ္တတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကံသော နာမ စတုက္ကဟာပဏိကော ဟောတီ’’တိ။ စတုက္ကံသသင်္ခါတံ ပရမံ ဣမဿာတိ စတုက္ကံသပရမံ၊ သောဠသကဟာပဏဂ္ဃနကံ ပါဝုရဏန္တိ အတ္ထောတိ။ ဧကာဒသမံ။

၁၂။ ဒွါဒသမနိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒံ

၇၈၉။ ဒွါဒသမေ လဟုပါဝုရဏံ နာမ ဥဏှကာလေ ပါဝုရဏဝတ္ထန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဏှကာလေ ပါဝုရဏ’’န္တိ။ ဥဏှကာလေ ဟိ မနုဿာ သုခုမပါဝုရဏံ ပါရုပန္တီတိ။ ဒွါဒသမံ။

နိဿဂ္ဂိယာနံ ¶ တိံသဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မဟာဝိဘင်္ဂေ’’တိအာဒိ။ စီဝရဝဂ္ဂတော အပနေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညဒတ္ထိကာနီတိ အညဒတ္ထိကပဒေန ဝုတ္တာနိ သိက္ခာပဒါနိ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ ဧကတောပညတ္တာနီတိ ဧကဿေဝ ပညတ္တာနိ၊ ဥဘတောပညတ္တာနီတိ ဥဘယေသံ ပညတ္တာနိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ’’တိအာဒိဝစနေတိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ

တိံသကဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

၄။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍံ

၁။ လသုဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

တိံသကာနန္တရံ ¶ တိံသကာနံ အနန္တရေ ကာလေ ဆသဋ္ဌိသတသင်္ဂဟာ ဆဥတ္တရသဋ္ဌိအဓိကသတေဟိ သိက္ခာပဒေဟိ သင်္ဂဟိတာ ယေ ဓမ္မာ သင်္ဂီတိကာရေဟိ သင်္ဂီတာ၊ ဒါနိ ဣမသ္မိံ ကာလေ တေသမ္ပိ ဓမ္မာနံ အယံ ဝဏ္ဏနာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၇၉၃။ တတ္ထာတိ တေသု ဆသဋ္ဌိသတသင်္ဂဟေသု သိက္ခာပဒေသု၊ ပဌမသိက္ခာပဒေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဒွေ တယော’’တိ ဧတ္ထ ဝါသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ဒွေ ဝါ တယော ဝါ’’တိ။ ဖောဋလကေတိ ကန္ဒေ၊ မိဉ္ဇေ ဝါ။ ဧတန္တိ ‘‘ဂဏ္ဍိကေ’’တိ ဧတံ နာမံ။ ‘‘ပမာဏ’’န္တိဣမိနာ မတ္တသဒ္ဒေါ ပမာဏတ္ထောဝ၊ န အပ္ပတ္ထော၊ နာပိ အဝဓာရဏတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ လသုဏန္တိ သေတဝဏ္ဏမူလံ မဟာကန္ဒံ။ မဟာကန္ဒော ဟိ ဗျဉ္ဇနသမ္ပာကာဒီသု အာမဂန္ဓာနံ အဘိဘဝနတ္တာ လသီယတိ ကန္တီယတီတိ လသုဏန္တိ ဝုစ္စတိ။

သုဝဏ္ဏဟံသယောနိန္တိ သုဝဏ္ဏမယေန ပတ္တေန ယုတ္တံ ဟံသယောနိံ။ ဇာတိဿရောတိ ဇာတိံ ဘဝံ သရတိ ¶ ဇာနာတီတိ ဇာတိဿရော။ အထာတိ ဇာတိဿရဿ နိပ္ဖန္နတ္တာ။ နိပ္ဖန္နတ္ထော ဟိ အထသဒ္ဒေါ။ ပုဗ္ဗသိနေဟေနာတိ ပုဗ္ဗေ မနုဿဘဝေ ဘာဝိတေန သိနေဟေန။ တာသန္တိ ပဇာပတိယာ စ တိဿန္နံ ဓီတရာနဉ္စ။ တံ ပနာတိ ပတ္တံ ပန။

၇၉၅။ မဂဓေသူတိ မဂဓရဋ္ဌေ ဌိတေသု ဇနပဒေသု။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ဣဓာတိ ‘‘လသုဏံ ခါဒေယျာ’’တိပဒေ။ တမ္ပီတိ မာဂဓကမ္ပိ။ ဂဏ္ဍိကလသုဏမေဝါတိ ဂဏ္ဍော ဖောဋော ဧတဿတ္ထီတိ ဂဏ္ဍိကံ။ ဂဏ္ဍသဒ္ဒေါ ဟိ ဖောဋပရိယာယော၊ ဗဟုတ္ထေ ဣကပစ္စယော။ ဗဟုဂဏ္ဍိကလသုဏန္တိ ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂဏ္ဍသဒ္ဒေါ ဟိ ဖောဋေ စ ကပေါလေ စာတိ ဒွီသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ၊ ဣဓ ပန ဖောဋေ ဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ဩဋ္ဌဇေန စတုတ္ထက္ခရေန ပါဌော အတ္ထိ၊ သော ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဗဟူသု ဟိ ပုဗ္ဗပေါတ္ထကေသု ¶ ကဏ္ဌဇော တတိယက္ခရော စ ဩဋ္ဌဇော စတုတ္ထက္ခရော စာတိ ဒွေ အက္ခရာ အညမညံ ပရိဝတ္တိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ န ဧကဒွိတိမိဉ္ဇကန္တိ ဧကမိဉ္ဇော ပလဏ္ဍုကော န ဟောတိ၊ ဒွိမိဉ္ဇော ဘဉ္ဇနကော န ဟောတိ၊ တိမိဉ္ဇော ဟရိတကော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သင်္ခါဒိတွာတိ ဒန္တေဟိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကတွာ။

၇၉၇။ ပလဏ္ဍုကောတိ သုကန္ဒကော ဧကော လသုဏဝိသေသော။ ဘဉ္ဇနကာဒီနိ လောကသင်္ကေတောပဒေသတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တဿာတိ စာပလသုဏဿ။ သဘာဝေနေဝါတိ သူပသမ္ပာကာဒိံ ဝိနာ အတ္တနော သဘာဝတော ဧဝ။ တန္တိ မာဂဓကံ၊ ပက္ခိပိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ယေသု ကေသုစီတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ

၇၉၉။ ဒုတိယေ သံဒဿနံ ဗာဓတိ နိသေဓေတိ အသ္မိံ ဌာနေတိ သမ္ဗာဓန္တိ ဝစနတ္ထေန ပဋိစ္ဆန္နောကာသော သမ္ဗာဓော နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ’’တိ။ ဥဘော ဥပကစ္ဆကာတိ ဒွေ ဗာဟုမူလာ။ တေ ဟိ ဥပရိ ယံကိဉ္စိ ဝတ္ထုံ ကစတိ ဗန္ဓတိ ဧတ္ထာတိ ဥပကစ္ဆကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ မုတ္တကရဏန္တိ ပဿာဝမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ မုတ္တံ ကရောတိ အနေနာတိ မုတ္တကရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ လောမော ကတ္တီယတိ ဆိန္ဒီယတိ ဣမာယာတိ ကတ္တရိ၊ တာယ ဝါ၊ သုဋ္ဌု ဒဠှံ လောမံ ဍံသတီတိ သဏ္ဍာသော၊ သောယေဝ သဏ္ဍာသကော၊ တေန ဝါ၊ ခုရတိ လောမံ ဆိန္ဒတီတိ ခုရော၊ တေန ဝါ သံဟရာပေန္တိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သံဟရာပေန္တိယာတိ အပနေန္တိယာတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒံ

၈၀၃။ တတိယေ ¶ မုတ္တကရဏတလဃာတနေတိ မုတ္တကရဏဿ တလံ ဟနနံ ပဟရဏံ မုတ္တကရဏတလဃာတနံ၊ တသ္မိံ မုတ္တကရဏတလဃာတနေ နိမိတ္တဘူတေ။ တာဝ မဟန္တန္တိ အတိဝိယ မဟန္တံ။ ကေသရေနာပီတိ ကိဉ္ဇက္ခေနာပိ။ သော ဟိ ကေ ဇလေ သရတိ ပဝတ္တတီတိ ကေသရောတိ ဝုစ္စတိ။

၈၀၅။ ဂဏ္ဍံ ဝါတိ ပီဠကံ ဝါ။ ဝဏံ ဝါတိ အရုံ ဝါတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၈၀၆။ စတုတ္ထေ ¶ ရညော ဩရောဓာ ရာဇောရောဓာ၊ ပုရာဏေ ရာဇောရောဓာ ပုရာဏရာဇောရောဓာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပုရာဏေ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဂိဟိဘာဝေ’’တိ ဣမိနာ ပုရာဏေတိ ဧတ္ထ ဏပစ္စယဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ စိရာစိရန္တိ နိပါတပဋိရူပကံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စိရေန စိရေနာ’’တိ။ ‘‘သက္ကောထာ’’တိ ဣမိနာ ကထံ တုမှေ ရာဂစိတ္တံ ပဋိဟနိတွာ အတ္တာနံ ဓာရေထ ဓာရေတုံ သက္ကောထာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ အနာရောစိတေပီတိ ဘူတတော အနာရောစိတေပိ။

၈၀၇။ ဇတုနာတိ လာခါယ။ ပဋ္ဌဒဏ္ဍကေတိ ပဋုဘာဝေန ဌာတိ ပဝတ္တတီတိ ပဋ္ဌော၊ သောယေဝ ဒဏ္ဍော ပဋ္ဌဒဏ္ဍော၊ တဿ ပဝေသနံ ပဋ္ဌဒဏ္ဍကံ၊ တသ္မိံ နိမိတ္တဘူတေ။ ဧတန္တိ ‘‘ဇတုမဋ္ဌကေ’’တိ ဧတံ ဝစနန္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ

၈၁၀။ ပဉ္စမေ ‘‘အတိဂမ္ဘီရ’’န္တိပဒံ ကိရိယာဝိသေသနန္တိ အာဟ ‘‘အတိအန္တော ပဝေသေတွာ’’တိ။ ‘‘ဥဒကေန ဓောဝနံ ကုရုမာနာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဥဒကသုဒ္ဓိက’’န္တိပဒဿ ဥဒကေန သုဒ္ဓိယာ ကရဏန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

၈၁၂။ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမန္တိ ဧတ္ထ ဒွေ အင်္ဂုလာနိ စ ဒွေ ပဗ္ဗာနိ စ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗံ၊ ဥတ္တရပဒေ ပုဗ္ဗပဒလောပေါ။ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗံ ပရမံ ပမာဏံ ဧတဿ ဥဒကသုဒ္ဓိကဿာတိ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ။ ဝိတ္ထာရတော ဒွင်္ဂုလပရမံ၊ ဂမ္ဘီရတော ဒွိပဗ္ဗပရမန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရတော’’တိအာဒိ။ အင်္ဂုလံ ¶ ပဝေသေန္တိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ ‘‘စတုန္နံ ဝါ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ တိဏ္ဏမ္ပိ ပဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ၊ စတုန္နံ ပန ပဂေဝါတိ အတ္ထောတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒံ

၈၁၅။ ဆဋ္ဌေ ဘတ္တဿ ဝိဿဇ္ဇနံ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တေ ဘတ္တကိစ္စန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘတ္တကိစ္စ’’န္တိ။ ပါနီယသဒ္ဒေန ပါနီယထာလကံ ဂဟေတဗ္ဗံ ¶ ၊ ဝိဓူပနသဒ္ဒေန ဗီဇနီ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ဥပသဒ္ဒေါ သမီပတ္ထောတိ သဗ္ဗံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကေန ဟတ္ထေနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အစ္စာဝဒတီ’’တိပဒဿ အတိက္ကမိတွာ ဝဒနာကာရံ ဒဿေတိ ‘‘ပုဗ္ဗေပီ’’တိအာဒိနာ။

၈၁၇။ ‘‘သုဒ္ဓဥဒကံ ဝါ ဟောတူ’’တိအာဒိနာ ‘‘ပါနီယေနာ’’တိ ဝစနံ ဥပလက္ခဏံ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဒဓိမတ္ထူတိ ဒဓိမဏ္ဍံ ဒဓိနော သာရော၊ ဒဓိမှိ ပသန္နောဒကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရသောတိ မစ္ဆရသော မံသရသော။ ‘‘အန္တမသော စီဝရကဏ္ဏောပီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဝိဓူပနေနာ’’တိ ဝစနံ နိဒဿနံ နာမာတိ ဒဿေတိ။

၈၁၉။ ဒေတီတိ သယံ ဒေတိ။ ဒါပေတီတိ အညေန ဒါပေတိ။ ဥဘယမ္ပီတိ ပါနီယဝိဓူပနဒွယမ္ပီတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သတ္တမသိက္ခာပဒံ

၈၂၂။ သတ္တမေ ‘‘ပယောဂဒုက္ကဋံ နာမာ’’တိ ဣမိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု ဒုက္ကဋေသု ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ ဒဿေတိ။ န ကေဝလံ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ ဧတ္တကမေဝ၊ အထ ခေါ အညမ္ပိ ဗဟု ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ သင်္ဃဋ္ဋနေသုပီတိ ဝိလောဠနေသုပိ။ ဒန္တေဟိ သင်္ခါဒတီတိ ဒန္တေဟိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရောတိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ၊ အညာယ ဘိက္ခုနိယာ ကာရာပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အညာယာ’’တိပဒံ ‘‘ဝိညာပေတွာ’’တိ ပဒေ ကာရိတကမ္မံ။ မာတရမ္ပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေါ အညံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ပဂေဝါတိ ဒဿေတိ။ တာယ ဝါတိ ဝိညာပိတဘိက္ခုနိယာ ဝါ။ တန္တိ အာမကဓညံ။ တန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တဝစနံ။ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓန္တိ ပုဗ္ဗာပရတော ဝိရုဒ္ဓံ။ ‘‘အညာယ…ပေ… ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ ပုဗ္ဗဝစနေ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ၊ ပုန ‘‘အညာယ…ပေ… ဒုက္ကဋ’’န္တိ စ ပစ္ဆိမဝစနေ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။

၈၂၃။ လဗ္ဘမာနံ ¶ အာမကဓညန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အညံ ဝါ ယံကိဉ္စီတိ မုဂ္ဂမာသာဒီဟိ ဝါ လာဗုကုမ္ဘဏ္ဍာဒီဟိ ဝါ အညံ ယံကိဉ္စိ တိလာဒိံ ဝါတိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒံ

၈၂၄။ အဋ္ဌမေ ¶ နိဗ္ဗိဋ္ဌရာဇဘဋောတိ ဧတ္ထ ဥတ္တရပဒဿ ဆဋ္ဌီသမာသဉ္စ ပုဗ္ဗပဒေန ဗာဟိရတ္ထသမာသဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နိဗ္ဗိဋ္ဌော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ရညော ဘတီ’’တိ ဣမိနာ ရညော ဘဋော ရာဇဘဋောတိ ဆဋ္ဌီသမာသံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဧတေနာ’’တိ ဣမိနာ ဗာဟိရတ္ထသမာသံ။ နိဗ္ဗိဋ္ဌောတိ နိဝိဋ္ဌော ပတိဋ္ဌာပိတောတိ အတ္ထော။ ကေဏီတိ ရညော ဒါတဗ္ဗဿ အာယဿေတမဓိဝစနံ။ ဧတေနာတိ ဗြာဟ္မဏေန။ တတောတိ ဌာနန္တရတော။ ဘဋသင်္ခါတာယ ကေဏိယာ ပထတ္တာ ကာရဏတ္တာ ဌာနန္တရံ ဘဋပထန္တိ အာဟ ‘‘တံယေဝ ဌာနန္တရ’’န္တိ။

၈၂၆။ စတ္တာရိပိ ဝတ္ထူနီတိ ဥစ္စာရာဒီနိ။ ပါဋေက္ကန္တိ ပဋိဝိသုံ ဧကေကမေဝ။ ဥစ္စာရံ ဝါတိအာဒီသု ဝါသဒ္ဒေန ဒန္တကဋ္ဌာဒယောပိ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဒန္တကဋ္ဌ…ပေ… ပါစိတ္တိယမေဝါ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ဥစ္စာရာဒီသူတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒံ

၈၃၀။ နဝမေ ရောပိမဟရိတဋ္ဌာနေတိ ရောပိမဋ္ဌာနေ စ ဟရိတဋ္ဌာနေ စ။ ရောပိယတိ အသ္မိန္တိ ရောပိယံ၊ တံယေဝ ရောပိမံ ယကာရဿ မကာရံ ကတွာ။ ဧတာနီတိ ဥစ္စာရာဒီနိ။ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ။ ယတ္ထ ပနာတိ ယသ္မိံ ခေတ္တေတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒံ

၈၃၅။ ဒသမေ သောဏ္ဍာ ဝါတိ သုရာသောဏ္ဍာ ဝါ။ မောရောတိ မယူရော။ သုဝေါတိ သုကော။ မက္ကဋောတိ ဝါနရော။ အာဒိသဒ္ဒေန သပ္ပာဒယော သင်္ဂဏှာတိ၊ မက္ကဋာဒယောပိ နစ္စန္တူတိ သမ္ဗန္ဓော။ အသံယတဘိက္ခူနန္တိ ဝါစသိကကမ္မေ အသံယတာနံ ဘိက္ခူနံ၊ ဓမ္မဘာဏကဂီတံ ဝါ ဟောတူတိ ယောဇနာ။ တန္တိယာ ဂုဏေန ဗဒ္ဓါ တန္တိဗဒ္ဓါ။ ‘‘ဘိ’’န္တိသင်္ခါတော ရာသဒ္ဒေါ ဧတိဿာတိ ဘေရိ။ ကုဋေန ကတာ ဘေရိ ကုဋဘေရိ၊ တာယ ဝါဒိတံ ကုဋဘေရိဝါဒိတံ၊ တံ ဝါ။ ဥဒကဘေရီတိ ¶ ဥဒကေန ပက္ခိတ္တာ ဘေရိ၊ တာယ ဝါဒိတမ္ပိ ဟောတူတိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၃၆။ တေသံယေဝါတိ ¶ ယေသံ နစ္စံ ပဿတိ၊ တေသံယေဝ။ ယဒိ ပန နစ္စဂီတဝါဒိတေ ဝိသုံ ဝိသုံ ပဿတိ သုဏာတိ၊ ပါဋေက္ကာ အာပတ္တိယောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ အညတောတိ အညတော ဒေသတော၊ ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဩလောကေတွာ’’တိ ပဒေ အပေက္ခိတေ ဥပယောဂတ္ထေ တောပစ္စယော ဟောတိ။ အညံ ဩလောကေတွာတိ ဟိ အတ္ထော။ အညတော ဝါဒေန္တေ ပဿတီတိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခုနီ န လဘတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညေ ဝတ္တုမ္ပီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပဟာရန္တိ ပူဇံ။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ပါရိစရိယံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု သယံ နစ္စာဒီသု။

၈၃၇။ အန္တရာရာမေ ဝါတိ အာရာမဿ အန္တရေ ဝါ။ ဗဟိအာရာမေ ဝါတိ အာရာမဿ ဗဟိ ဝါ။ အညေန ဝါတိ သလာကဘတ္တာဒီဟိ အညေန ဝါ။ တာဒိသေနာတိ ယာဒိသော စောရာဒိဥပဒ္ဒဝေါ၊ တာဒိသေနာတိ။ ဒသမံ။

လသုဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ အန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၈၃၉။ အန္ဓကာရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အပ္ပဒီပေတိ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တတ္တာ အညေပိ အာလောကာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဒီပစန္ဒသူရိယအဂ္ဂီသူ’’တိအာဒိ။ အဿာတိ ‘‘အပ္ပဒီပေ’’တိပဒဿ။

၈၄၁။ နရဟောအဿာဒါပေက္ခာ ဟုတွာ စ ရဿာဒတော အညဝိဟိတာဝ ဟုတွာ စာတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ ‘‘သန္တိဋ္ဌတိ ဝါ သလ္လပတိ ဝါ’’တိ ပဒေ ကိရိယာဝိသေသနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒါနေန ဝါ နိမိတ္တဘူတေန၊ ပူဇာယ ဝါ နိမိတ္တဘူတာယ မန္တေတီတိ ယောဇနာတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ

၈၄၂။ ဒုတိယေ ¶ ¶ ဣဒမေဝ ပဒံ နာနန္တိ သမ္ဗန္ဓောတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒံ

၈၄၆။ တတိယေ ‘‘ဣဒမေဝါ’’တိ ပဒံ အနုဝတ္တေတဗ္ဗံ။ တာဒိသမေဝါတိ ပဌမသဒိသမေဝါတိ အတ္ထောတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၈၅၀။ စတုတ္ထေ ကဏ္ဏဿ သမီပံ နိကဏ္ဏံ၊ တမေဝ နိကဏ္ဏိကန္တိ ဝုတ္တေ ကဏ္ဏမူလန္တိ အာဟ ‘‘ကဏ္ဏမူလံ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ‘‘ကဏ္ဏမူလေ’’တိ ဣမိနာ ‘‘နိကဏ္ဏိက’’န္တိ ဧတ္ထ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ အာဟရဏတ္ထာယာတိ အာဟရာပနတ္ထာယာတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ

၈၅၄။ ပဉ္စမေ တေသန္တိ ဃရသာမိကာနံ။ ဃရမ္ပီတိ န ကေဝလံ အာသနမေဝ၊ ဃရမ္ပိ သောဓေမာတိ အတ္ထော။ တတောတိ ပရိဝိတက္ကနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၅၈။ စောရာ ဝါ ဥဋ္ဌိတာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒံ

၈၆၀။ ဆဋ္ဌေ အဘိနိသီဒေယျာတိ ဧတ္ထ အဘိသဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂမတ္တောဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နိသီဒေယျာ’’တိ။ ဧသေဝ နယော အဘိနိပဇ္ဇေယျာတိ ဧတ္ထာပိ။ ဒွေ အာပတ္တိယောတိ သမ္ဗန္ဓောတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သတ္တမသိက္ခာပဒံ

၈၆၄။ သတ္တမေ ¶ သဗ္ဗန္တိ သကလံ ဝတ္တဗ္ဗဝစနန္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒံ

၈၆၉။ အဋ္ဌမေ အနုတ္တာနဝစနံ နတ္ထီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒံ

၈၇၅။ နဝမေ ¶ အဘိသပေယျာတိ ဧတ္ထ သပဓာတုဿ အက္ကောသနတ္ထံ အန္တောကတွာ ကရဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သပထံ ကရေယျာ’’တိ။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာမှီတိ အဟံ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာ အမှီတိ ယောဇနာ။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတူတိ ဧသာ ဘိက္ခုနီ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတူတိ ယောဇနာ။ ဤဒိသာ ဟောတူတိ မမ သဒိသာ ဟောတူတိ အတ္ထော။ ကာဏာတိ ဧကက္ခိကာဏာ၊ ဒွက္ခိကာဏာ ဝါ။ ကုဏီတိ ဟတ္ထပါဒါဒိဝင်္ကာ။

၈၇၈။ ဧဒိသာတိ ဝိရူပါဒိဇာတိကာ။ ဝိရမဿူတိ ဝိရမာဟိ။ အဒ္ဓါတိ ဓုဝန္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒံ

၈၇၉။ ဒသမေ အနုတ္တာနဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ။ ဒသမံ။

အန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၈၈၃။ နဂ္ဂဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ဗြဟ္မစရိယေန စိဏ္ဏေနာတိ စိဏ္ဏေန ဗြဟ္မစရိယေန ကိံ နု ခေါ နာမာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗြဟ္မစရိယဿ စရဏေနာ’’တိ ဣမိနာ စိဏ္ဏသဒ္ဒဿ စရဏံ စိဏ္ဏန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘န အညံ စီဝရ’’န္တိ ဣမိနာ ဧဝတ္ထံ ဒဿေတိ၊ အညတ္ထာပေါဟနံ ဝါတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ

၈၈၇။ ဒုတိယေ အနုတ္တာနဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒံ

၈၉၃။ တတိယေ ¶ အနန္တရာယိကိနီတိ ဧတ္ထ နတ္ထိ အန္တရာယော ဧတိဿာတိ အနန္တရာယာ၊ သာ ဧဝ အနန္တရာယိကိနီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနန္တရာယာ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၈၉၈။ စတုတ္ထေ ပဉ္စာဟန္တိ သမာဟာရဒိဂု၊ ဏိကပစ္စယော သွတ္ထော။ သင်္ဃာဋိစာရောတိဧတ္ထ ကေနဋ္ဌေန သင်္ဃာဋိ နာမ၊ စာရသဒ္ဒေါ ကိမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပရိဘောဂဝသေန ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သင်္ဃဋိတဋ္ဌေနာတိ သံဟရိတဋ္ဌေန။ ဣမိနာ ‘‘ကေနဋ္ဌေန သင်္ဃာဋိ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆံ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ‘‘ပရိဝတ္တန’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘စာရသဒ္ဒေါ ကိမတ္ထော’’တိ စောဒနံ ပရိဟရတိ။ ပဉ္စသူတိ တိစီဝရံ ဥဒကသာဋိကာ သံကစ္စိကာတိ ပဉ္စသူတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ

၉၀၃။ ပဉ္စမေ ‘‘စီဝရသင်္ကမနီယ’’န္တိဧတ္ထ သင်္ကမေတဗ္ဗံ ပဋိဒါတဗ္ဗန္တိ သင်္ကမနီယန္တိ ကမုဓာတုဿ ပဋိဒါနတ္ထဉ္စ အနီယသဒ္ဒဿ ကမ္မတ္ထဉ္စ၊ ‘စီဝရဉ္စ တံ သင်္ကမနီယဉ္စေ’တိ စီဝရသင်္ကမနီယန္တိ ¶ ဝိသေသနပရပဒဘာဝဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သင်္ကမေတဗ္ဗံ စီဝရ’’န္တိ။ တတ္ထ ‘‘သင်္ကမေတဗ္ဗံ စီဝရ’’န္တိ ဣမိနာ ကမ္မတ္ထဉ္စ ဝိသေသနပရပဒဘာဝဉ္စ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဋိဒါတဗ္ဗစီဝရ’’န္တိ ဣမိနာ ကမုဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ အဓိပ္ပာယဝသေနာတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒံ

၉၀၉။ ဆဋ္ဌေ ‘‘အညံ ပရိက္ခာရ’’န္တိဧတ္ထ ပရိက္ခာရဿ သရူပံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယံကိဉ္စီ’’တိအာဒိ။ ယံကိဉ္စိ အညတရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိတ္တကံအဂ္ဃနကန္တိ ကိံ ပမာဏေန အဂ္ဃေန အရဟံ စီဝရံ။ ဒါတုကာမတ္ထာတိ တုမှေ ဒါတုကာမာ ဘဝထာတိ အတ္ထော။ ကတိပါဟေနာတိ ကတိပယာနိ အဟာနိ ကတိပါဟံ၊ ယကာရလောပေါ။ ကတိပယသဒ္ဒေါဟိ ဒွိတိဝါစကော ရူဠှီသဒ္ဒေါ ¶ ၊ တေန ကတိပါဟေန။ သမဂ္ဃန္တိ အပ္ပဂ္ဃံ။ သံသဒ္ဒေါ ဟိ အပ္ပတ္ထဝါစကောတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သတ္တမသိက္ခာပဒံ

၉၁၁။ သတ္တမေ ‘‘ဝိပက္ကမိံသူ’’တိ ဧတ္ထ ဝိဝိဓံ ဌာနံ ပက္ကမိံသူတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ အဂမံသူ’’တိ။ အမှာကမ္ပိ အာဂမနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၉၁၅။ ကတိပါဟေန ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ကတိပါဟေန စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ တတောတိ တသ္မိံ စီဝရုပ္ပဇ္ဇနကာလေတိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒံ

၉၁၆။ အဋ္ဌမေ ယေ နာဋကံ နာဋေန္တိ၊ တေ နဋာ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ နဋကံ နာဋေန္တီတိ နဋာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယေ နစ္စန္တိ၊ တေ နာဋကာ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ သယံ နဋန္တီတိ နာဋကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒီပေတိ။ ဝံသဝရတ္တာဒီသူတိ ဧတ္ထ ဝံသော နာမ ဝေဏု။ ဝရတ္တာ နာမ နဒ္ဓိကာ။ အာဒိသဒ္ဒေန ရဇ္ဇုအာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ယေ လင်္ဃနကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တေ လင်္ဃကာ နာမာတိ ယောဇနာ။ မာယာကာရာတိ ဧတ္ထ မာယာ နာမ မယနာမကေန အသုရေန သုရေ စလယိတုံ ကတတ္တာ မယဿ ဧသာတိ မာယာ၊ တံ ကရောတီတိ မာယာကာရော၊ မယနာမကော အသုရောယေဝ။ အညေ ပန ရူဠှီဝသေန ‘‘မာယာကာရာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သောကေန ဈာယနံ ဍယှနံ သောကဇ္ဈာယံ၊ သုရာနံ သောကဇ္ဈာယံ ကရောတီတိ သောကဇ္ဈာယိကော၊ မယနာမကော အသုရောယေဝ။ အညေ ပန ရူဠှီဝသေန ‘‘သောကဇ္ဈာယိကာ’’တိ ¶ ဝုစ္စန္တိ။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သောကဇ္ဈာယိကာ နာမ မာယာကာရာ’’တိ။ ကုမ္ဘထုဏိကာ နာမာတိ ဧတ္ထ ဝိဿဋ္ဌတ္တာ ထဝီယတီတိ ထုဏော၊ သဒ္ဒေါ။ ကုမ္ဘဿ ထုဏော ကုမ္ဘထုဏော။ တေန ကီဠန္တီတိ ကုမ္ဘထုဏိကာ၊ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ဃဋကေန ကီဠနကာ’’တိ ဣမိနာ။ ဗိမ္ဗိသကန္တိ စတုရဿအမ္ဗဏတာဠနံ၊ တံ ဝါဒေန္တီတိ ဗိမ္ဗိသကဝါဒကာတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒံ

၉၂၁။ နဝမေ ¶ တေသန္တိ ယေ ‘‘န မယံ အယျေ သက္ကောမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ။ ဒဿတီတိ အစ္ဆာဒေဿတီတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒံ

၉၂၇။ ဒသမေ ယဿာတိ ကထိနဿ။ ဥဗ္ဘာရမူလကောတိ ဥဒ္ဓါရမူလကော။ သဒ္ဓါပရိပါလနတ္ထန္တိ ကထိနုဒ္ဓါရံ ယာစန္တဿ သဒ္ဓါယ ပရိပါလနတ္ထန္တိ။ ဒသမံ။

နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၉၃၃။ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ‘‘တုဝဋ္ဋ နိပဇ္ဇာယ’’န္တိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၈ ဋကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တုဝဋ္ဋေယျုန္တိ နိပဇ္ဇေယျု’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ

၉၃၇။ ဒုတိယေ ¶ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏန္တိဧတ္ထ ဥတ္တရပဒါနံ ဒွန္ဒဘာဝံ၊ ပုဗ္ဗပဒေန စ ဗာဟိရတ္ထသမာသဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧက’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ စေဝ၊ စသဒ္ဒေဟိ ဒွန္ဒဘာဝံ ဒီပေတိ၊ ‘‘ဧတာသ’’န္တိဣမိနာ ဗာဟိရတ္ထသမာသဘာဝံ။ ဧတန္တိ ‘‘ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ’’တိ ဧတံ နာမန္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒံ

၉၄၁။ တတိယေ ဥဠာရကုလာတိ ဇာတိသေဋ္ဌကုလာ၊ ဣဿရိယဘောဂါဒီဟိ ဝါ ဝိပုလကုလာ။ ဂုဏေဟီတိ သီလာဒိဂုဏေဟိ။ ‘‘ဥဠာရာတိ သမ္ဘာဝိတာ’’တိ ဣမိနာ ဣတိလောပတုလျာဓိကရဏသမာသံ ဒဿေတိ။

‘‘အဘိဘူတာ’’တိ ¶ ဣမိနာ ‘‘အပကတာ’’တိ ဧတ္ထ ကရဓာတု သဗ္ဗဓာတွတ္ထဝါစီပိ ဣဓ အပပုဗ္ဗတ္တာ ဝိသေသတော အဘိဘဝနတ္ထေ ဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတာသန္တိ ဘိက္ခုနီနံ။ ‘‘သညာပယမာနာ’’တိ ဣမိနာ သညာပနံ သညတ္တီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဟေတူဒါဟရဏာဒီဟီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ဥပမာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ဝိဝိဓေဟိ နယေဟိ ဉာပနာ’’တိ ဣမိနာ ဝိဝိဓေဟိ ဉာပနံ ဝိညတ္တီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။

၉၄၃။ စင်္ကမနေ ပဒဝါရဂဏနာယ အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘နိဝတ္တနဂဏနာယာ’’တိ။ ပဒါဒိဂဏနာယာတိ ပဒအနုပဒါဒိဂဏနာယာတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၉၄၉။ စတုတ္ထေ အနုတ္တာနဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ

၉၅၂။ ပဉ္စမေ အာဏတ္တာ ဘိက္ခုနီတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ ပစ္စာသန္နဝသေန ဝုတ္တံ ယံကိဉ္စိပိ အာဏာပေတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာတိ။ ပဉ္စမံ။

၆-၉။ ဆဋ္ဌာဒိသိက္ခာပဒံ

၉၅၅။ ဆဋ္ဌ-သတ္တမ-အဋ္ဌမ-နဝမေသု ¶ အနုတ္တာနဝစနံ နတ္ထီတိ။ ဆဋ္ဌ သတ္တမ အဋ္ဌမ နဝမာနိ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒံ

၉၇၃။ ဒသမေ အဟုန္ဒရိကာတိ တသ္မိံ ကာလေ၊ ဒေသေ ဝါ သမ္ဗာဓဿ နာမမေတန္တိ အာဟ ‘‘အဟုန္ဒရိကာတိ သမ္ဗာဓာ’’တိ။

၉၇၅။ ယထာ ‘‘ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၂-၆၅) ဧတ္ထ ပဉ္စသဒ္ဒေါ န ကောစိ အတ္ထော၊ ဝါစာသိလိဋ္ဌတ္ထံ လောကဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တော၊ န ဧဝမိဓ၊ ဣဓ ပန အတ္ထော အတ္ထိ၊ ပဉ္စ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆန္တိယာပိ အနာပတ္တိယေဝါတိ အာဟ ¶ ‘‘ပဝါရေတွာ…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ။ ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ ပဋိနိဝတ္တေတွာ အာဂစ္ဆတီတိ။ ဒသမံ။

တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၉၇၈။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ရညော ကီဠနဋ္ဌာနံ အဂါရံ ရာဇာဂါရန္တိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရညော ကီဠနဃရ’’န္တိ။ စိတ္တံ အဂါရံ စိတ္တာဂါရံ။ အာရာမန္တိ နဂရတော နာတိဒူရအာရာမောတိ အာဟ ‘‘ဥပဝန’’န္တိ။ ဥယျာနန္တိ သမ္ပန္နပုပ္ဖဖလတာယ ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေတွာ မနုဿာ ယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥယျာနံ။ ပေါက္ခရဏိန္တိ ပေါက္ခရံ ပဒုမံ နေတီတိ ပေါက္ခရဏီ။ ပဉ္စပီတိ ရာဇာဂါရာဒီနိ ပဉ္စပိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဒဿနတ္ထာယ ဂမနေ စ ဂန္တွာ ပဿနေ စာတိ သဗ္ဗေသု။

၉၈၁။ ‘‘အဇ္ဈာရာမေ’’တိအာဒိနာ ¶ အာရာမေ ဌိတာယ အာရာမတော ဗဟိ ကတေ ရာဇာဂါရာဒိကေ ပဿန္တိယာပိ အနာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ တာနီတိ ရာဇာဂါရာဒီနီတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ

၉၈၂။ ဒုတိယေ အနုတ္တာနဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒံ

၉၈၈။ တတိယေ ယတ္တကန္တိ ယတ္တကံ သုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဉ္ဆိတန္တိ ကဍ္ဎိတံ။ တသ္မိန္တိ တတ္တကေ သုတ္တေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တက္ကမှီတိ ဧတ္ထ တက္ကောတိ ဧကော အယောမယော သုတ္တကန္တနဿ ဥပကရဏဝိသေသော။ သော ဟိ တကီယတိ သုတ္တံ ဗန္ဓီယတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေနာတိ ဝါ တက္ကောတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ။ ကန္တနတောတိ ကန္တီယတေ ကပ္ပာသာဒိဘာဝဿ ဆိန္ဒီယတေ ကန္တနံ၊ တတော။

၉၈၉။ ဒသိကသုတ္တာဒိန္တိ ¶ ဧတ္ထ ဒသာတိ ဝတ္ထဿာဝယဝေါ။ သော ဟိ ဒိယျတိ အဝခဏ္ဍီယတီတိ ဒသာတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿံ ဒသာယံ ပဝတ္တံ ဒသိကံ၊ တမေဝ သုတ္တံ ဒသိကသုတ္တံ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဝက္ခမာနံ ဒုက္ကန္တိတသုတ္တာဒိံ သင်္ဂဏှာတီတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၉၉၂။ စတုတ္ထေ အာဒိံ ကတွာတိ ဓောဝနာဒီနိ အာဒိံ ကတွာ။ ခါဒနီယာဒီသူတိ ပူဝခါဒနီယာဒီသု။ ရူပဂဏနာယာတိ ပူဝါဒီနံ သဏ္ဌာနဂဏနာယ။

၉၉၃။ ယာဂုပါနေတ္တ ယာဂုသင်္ခါတေ ပါနေ။ တေသန္တိ မနုဿာနံ။ ဝေယျာဝစ္စကရဋ္ဌာနေ ဌပေတွာတိ မာတာပိတရော အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဋ္ဌာနေ ဌပေတွာတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ

၉၉၆။ ပဉ္စမေ ဝိနိစ္ဆိနန္တီတိ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနန္တီ ဘိက္ခုနီတိ ယောဇနာတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒံ

၉၉၉။ ဆဋ္ဌေ ¶ အနုတ္တာနဝစနံ နတ္ထီတိ။

၇။ သတ္တမသိက္ခာပဒံ

၁၀၀၇။ သတ္တမေ ‘‘ပုန ပရိယာယေ’’တိ ဧတ္ထ ပရိယာယသဒ္ဒေါ ဝါရဝေဝစနောတိ အာဟ ‘‘ပုန ဝါရေ’’တိ။ မဟဂ္ဃစီဝရန္တိ မဟဂ္ဃံ အာဝသထစီဝရန္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒံ

၁၀၀၈။ အဋ္ဌမေ အနိဿဇ္ဇိတွာတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မဒေယျေန န အနိဿဇ္ဇနံ၊ အထ ခေါ တာဝကာလိကမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရက္ခနတ္ထာယာ’’တိအာဒိ။

၁၀၁၂။ ပဋိဇဂ္ဂိကန္တိ ¶ ရက္ခဏကံ။ ဝစီဘေဒန္တိ ‘‘ပဋိဇဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝစီဘေဒံ။ ရဋ္ဌေတိ ဝိဇိတေ။ တဉှိ ရဌန္တိ ဂါမနိဂမာဒယော တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထာတိ ရဋ္ဌန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒံ

၁၀၁၅။ နဝမေ သိပ္ပသဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ဟတ္ထိသိပ္ပဉ္စ အဿသိပ္ပဉ္စ ရထသိပ္ပဉ္စ ဓနုသိပ္ပဉ္စ ထရုသိပ္ပဉ္စာ’’တိ။ တတ္ထ ထရုသိပ္ပန္တိ အသိကီဠနသိပ္ပံ။ မန္တသဒ္ဒေါပိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘အာထဗ္ဗဏမန္တော စ ခီလနမန္တော စ ဝသီကရဏမန္တော စ သောသာပနမန္တော စာ’’တိ။ တတ္ထ အာထဗ္ဗဏမန္တောတိ အာထဗ္ဗဏဝေဒေန ဝိဟိတော ပရူပဃာတကရော မန္တော။ ခီလနမန္တောတိ သာရဒါရုခီလံ မန္တေန ဇပ္ပိတွာ ပထဝိယံ နိခဏိတွာ ဓာရဏမန္တော။ ဝသီကရဏမန္တောတိ မန္တေန ဇပ္ပိတွာ ပရဿ ဥမ္မတ္တဘာဝမာပန္နကရဏော မန္တော။ သောသာပနမန္တောတိ ပရဿ မံသလောဟိတာဒိသောသာပနမန္တော။ အဂဒပယောဂေါတိ ဘုသဝိသဿ ပယောဇနံ။ အာဒိသဒ္ဒေန အညေပိ ပရူပဃာတကရဏေ သိပ္ပေ သင်္ဂဏှာတိ။ ယက္ခပရိတ္တန္တိ ယက္ခေဟိ သမန္တတော တာဏံ။ နာဂမဏ္ဍလန္တိ သပ္ပာနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထံ မဏ္ဍလဗန္ဓမန္တော။ အာဒိသဒ္ဒေန ဝိသပဋိဟနနမန္တာဒယော သင်္ဂဏှာတီတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒံ

၁၀၁၈။ ဒသမေ ¶ အနုတ္တာနဝစနံ နတ္ထီတိ။ ဒသမံ။

စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၆။ အာရာမဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၁၀၂၅။ အာရာမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဥပစာရန္တိ အပရိက္ခိတ္တဿ အာရာမဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ဥပစာရံ။

၁၀၂၇။ ‘‘သီသာနုလောကိကာ’’တိ ¶ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ဘိက္ခုနီနမေဝ သီသန္တိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနီန’’န္တိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ

၁၀၂၈။ ဒုတိယေ အဗ္ဘန္တရောတိ အဗ္ဘန္တရေ ပရိယာပန္နော၊ ဇာတော ဝါ။ ‘‘သင်္ကာမေသီ’’တိ ဣမိနာ သံဟရီတိ ဧတ္ထ ဟရဓာတုယာ သင်္ကမနတ္ထံ ဒဿေတိ။ နှာပိတာတိ ကပ္ပကာ။ တေ ဟိ နဟာပေန္တိ သောစာပေန္တီတိ နှာပိတာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တန္တိ ကာသာဝနိဝါသနန္တိ။ ဒုတိယံ။

၃-၄။ တတိယ-စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၁၀၃၆။ တတိယစတုတ္ထေသု အနုတ္တာနဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ။ တတိယစတုတ္ထာနိ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ

၁၀၄၃။ ပဉ္စမေ ¶ ‘‘ကုလေ မစ္ဆရော’’တိ ဧတ္ထ မစ္ဆရနံ မစ္ဆရောတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘တံ ကုလံ အဿဒ္ဓံ အပ္ပသန္န’’န္တိ ကုလဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဘိက္ခုနိယော ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ’’တိ ဘိက္ခုနီနံ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ယောဇနာ။

၁၀၄၅။ ‘‘သန္တံယေဝ အာဒီနဝ’’န္တိ သမ္ဗန္ဓိယာ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ကုလဿ ဝါ ဘိက္ခုနီနံ ဝါ’’တိ ဣမိနာ ဒွီသု အညတရမေဝ န သမ္ဗန္ဓော ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဒွယမ္ပီတိ ဒဿေတီတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒံ

၁၀၄၈။ ဆဋ္ဌေ ဩဝါဒါယာတိ ဧတ္ထ န ယော ဝါ သော ဝါ ဩဝါဒေါ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဂရုဓမ္မောယေဝါတိ အာဟ ‘‘ဂရုဓမ္မတ္ထာယာ’’တိ။ သဟ ဝသတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေနာတိ ဝါ သံဝါသောတိ ဝစနတ္ထေန ဥပေါသထပဝါရဏာ သံဝါသော နာမာတိ အာဟ ‘‘ဥပေါသထပဝါရဏာပုစ္ဆနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆနတ္ထာယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သံဝါသာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဥတ္တရပဒလောပဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ၊ သိက္ခာပဒေ ဝါ ပါဠိယံ ဝါတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇-၉။ သတ္တမ-အဋ္ဌမ-နဝမသိက္ခာပဒံ

၁၀၅၃။ သတ္တမဋ္ဌမနဝမေသု ¶ အနုတ္တာနဝစနံ နတ္ထိ။ ကေဝလံ ပန ‘‘ဣမိဿာပီ’’တိ ပဒံ ဝိသေသော၊ ဣမိဿာပိ ပါဠိယာတိ အတ္ထောတိ။ သတ္တမဋ္ဌမနဝမာနိ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒံ

၁၀၆၂။ ဒသမေ ဒွေ ကာယာ ဥပရိမကာယော ဟေဋ္ဌိမကာယောတိ။ တတ္ထ ကဋိတော ဥဒ္ဓံ ဥပရိမကာယော၊ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌိမကာယော။ တတ္ထ ‘‘ပသာခေ’’တိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌိမကာယဿ နာမန္တိ အာဟ ‘‘အဓောကာယေ’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တတောတိ အဓောကာယတော။ ဣမိနာ ပဉ္စမီဗာဟိရတ္ထသမာသံ ဒဿေတိ။ ရုက္ခဿ သာခါ ပဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာ ဝိယ ဥဘော ဦရူ ပဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာတိ ယောဇနာ။

၁၀၆၅။ ဖာလေဟီတိ ¶ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော။ တေန ‘‘ဓောဝါ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ သင်္ဂဏှာတိ။ အာဏတ္တိဒုက္ကဋာနီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု ဒုက္ကဋေသု ဝိနယဒုက္ကဋမေဝ။ သေသေသူတိ ဘိန္ဒနတော သေသေသု ဖာလနာဒီသူတိ။ ဒသမံ။

အာရာမဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၇။ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၁၀၆၉။ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌော သတ္တော ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ကုစ္ဆိပဝိဋ္ဌသတ္တာ။ ‘‘ကုစ္ဆိ’’န္တိပိ ပါဌော။ ဣမိနာ ဂဗ္ဘိနီတိ ဧတ္ထ ဂဗ္ဘသဒ္ဒေါ ကုစ္ဆိဋ္ဌသတ္တဝါစကောတိ ဒဿေတိ။ ဂဗ္ဘသဒ္ဒေါ (အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ ၉၄၄ ဂါထာယံ) ဟိ ကုစ္ဆိဋ္ဌသတ္တေ စ ကုစ္ဆိမှိ စ ဩဝရကေ စ ဝတ္တတီတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ

၁၀၇၃။ ဒုတိယေ ¶ ထညံ ပိဝတီတိ ပါယန္တော၊ ဒါရကော၊ သော ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ပါယန္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ထညံ ပါယမာနိ’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒံ

၁၀၇၇။ တတိယေ နိတ္ထရိဿတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိတ္ထရိဿတိ။

၁၀၇၉။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိန္တိ ဧတ္ထ ပါဏာတိပါတာ ဝိရမတိ ဣမာယာတိ ဝေရမဏီတိ အတ္ထေန သိက္ခာပဒံ ဝေရမဏိ နာမာတိ အာဟ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒ’’န္တိ။ ယံ တံ သိက္ခာပဒန္တိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ’’န္တိအာဒီသု သဗ္ဗေသု ဝါကျေသု။ ပဗ္ဗဇိတာယ သာမဏေရိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတာသူတိ ဆသု သိက္ခာသူတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၁၀၈၄။ စတုတ္ထေ ‘‘ဝုဋ္ဌာနသမ္မုတီ’’တိ ပဒံ ‘‘ဟောတီ’’တိ ပဒေ ကတ္တာ၊ ‘‘ဒါတဗ္ဗာယေဝါ’’တိ ပဒေ ကမ္မန္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅-၉။ ပဉ္စမာဒိသိက္ခာပဒံ

၁၀၉၅။ ပဉ္စမာဒီသု နဝမပရိယောသာနေသု သိက္ခာပဒေသု အနုတ္တာနဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ။ ပဉ္စမဆဋ္ဌသတ္တမဋ္ဌမနဝမာနိ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒံ

၁၁၁၆။ ဒသမေ ဝူပကာသေယျာတိ ဧတ္ထ ကာသဓာတုယာ ဂတျတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ဒသမံ။

ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၈။ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ

၁-၂-၃။ ပဌမ-ဒုတိယ-တတိယသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၁၁၁၉။ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမဒုတိယတတိယေသု ယာ ပန တာ မဟာသိက္ခမာနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗပဌမာ ဒွေ မဟာသိက္ခမာနာတိ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ သဗ္ဗာသံ သိက္ခမာနာနံ ပဌမံ ဝုတ္တာ ဒွေ မဟာသိက္ခမာနာ။ တာ ပနာတိ မဟာသိက္ခမာနာ ပန။ သိက္ခမာနာဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာတိ သမ္မုတိကမ္မေသု ¶ သာမညတော ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိ ဝါ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဝဒန္တိ စေ၊ သမ္မုတိကမ္မံ ကုပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂိဟိဂတာယာတိ ဧတ္ထ ဂိဟိဂတာ နာမ ပုရိသန္တရဂတာ ဝုစ္စတိ။ သာ ဟိ ယသ္မာ ပုရိသသင်္ခါတေန ဂိဟိနာ ဂမိယိတ္ထ၊ အဇ္ဈာစာရဝသေန၊ ဂိဟိံ ဝါ ဂမိတ္ထ၊ တသ္မာ ဂိဟိဂတာတိ ဝုစ္စတိ။ အယံ သိက္ခမာနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကုမာရိဘူတာ နာမ သာမဏေရာ ဝုစ္စတိ။ သာ ဟိ ယသ္မာ အဂိဟိဂတတ္တာ ကုမာရီ ဟုတွာ ဘူတာ၊ ကုမာရိဘာဝံ ဝါ ဘူတာ ဂတာ၊ တသ္မာ ကုမာရိဘူတာတိ ဝုစ္စတိ။ တိဿောပီတိ ဂိဟိဂတာ ကုမာရိဘူတာ မဟာသိက္ခမာနာတိ တိဿောပိ။ သိက္ခမာနာတိ သိက္ခံ မာနေတီတိ သိက္ခမာနာတိ။ ပဌမ ဒုတိယ တတိယာနိ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၁၁၃၆။ စတုတ္ထေ အနုတ္တာနဝစနံ နတ္ထီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ

ပဉ္စမေ ဧတ္ထ သိက္ခာပဒေ ‘‘သင်္ဃေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တဿာတိ ယောဇနာတိ။ ပဉ္စမံ။

၆-၇-၈။ ဆဋ္ဌ-သတ္တမ-အဋ္ဌမသိက္ခာပဒံ

ဆဋ္ဌသတ္တမဋ္ဌမေသု အနုတ္တာနဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ။ ဆဋ္ဌသတ္တမဋ္ဌမာနိ။

၉။ နဝမသိက္ခာပဒံ

၁၁၅၈။ နဝမေ အန္တောတိ အဗ္ဘန္တရေ။ ဣမိနာ အာတျူပသဂ္ဂဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘သောက’’န္တိအာဒိနာ အန္တော ဝါသေတိ ပဝေသေတီတိ အာဝါသာ ¶ ။ သောကံ အာဝါသာ သောကာဝါသာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဃရံ ဃရသာမိကာ အာဝိသန္တိ ဝိယ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ သောကံ အာဝိသတီတိ ယောဇနာ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ ယန္တိ သောကံ။ သွာဿာတိ သော အဿာ။ သောတိ သောကော။ အဿာတိ သိက္ခမာနာယ။ အာဝါသောတိ အာဝါသောကာသော။ ‘‘ဧဒိသာ အယ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘အဇာနန္တီ’’တိ ဧတ္ထ အဇာနနာကာရံ ဒဿေတီတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒံ

၁၁၆၂။ ဒသမေ ¶ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ တွာပစ္စယော လောပေါတိ အာဟ ‘‘အနာပုစ္ဆိတွာ’’တိ။ ဒွိက္ခတ္တုန္တိ ဒွေ ဝါရေ။ သကိန္တိ ဧကဝါရံ။

၁၁၆၃။ အပုဗ္ဗံ သမုဋ္ဌာနသီသံ ဣမဿာတိ အပုဗ္ဗသမုဋ္ဌာနသီသံ။ ဒွီသုပိ ဌာနေသူတိ ဝါစာတော စ ကာယဝါစာတော စာတိ ဒွီသု ဌာနေသုပိ။ အနနုဇာနာပေတွာတိ မာတာပိတူဟိ စ သာမိကေန စ န အနုဇာနာပေတွာတိ။ ဒသမံ။

၁၁။ ဧကာဒသမသိက္ခာပဒံ

၁၁၆၇။ ဧကာဒသမေ တတ္ထာတိ ‘‘ပါရိဝါသိယဆန္ဒဒါနေနာ’’တိ ဝစနေ။ အညတြာတိ အညံ ဌာနံ။

ဧကံ အဇ္ဈေသန္တီတိ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဓမ္မကထနတ္ထာယ နိယျောဇေန္တိ။ အညံ ပနာတိ ဥပေါသထိကတော အညံ ပန။

တတြာတိ တေသု ဘိက္ခူသု။ သုဘာသုဘံ နက္ခတ္တံ ပဌတီတိ နက္ခတ္တပါဌကော။ ဒါရုဏန္တိ ကက္ခဠံ။ တေတိ ဘိက္ခူ။ တဿာတိ နက္ခတ္တပါဌကဿ ဘိက္ခုဿ။ ‘‘နက္ခတ္တံ ပဋိမာနေန္တံ၊ အတ္ထော ဗာလံ ဥပစ္စဂါ’’တိဇာတကပါဠိ (ဇာ။ ၁။၁။၄၉)။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – နက္ခတ္တံ ပဋိမာနေန္တံ ဗာလံ အတ္ထော ဟိတံ ဥပစ္စဂါ ဥပသမီပေ အတိက္ကမိတွာ အဂါတိ။ ဧကာဒသမံ။

၁၂။ ဒွါဒသမသိက္ခာပဒံ

၁၁၇၀။ ဒွါဒသမေ ¶ နပ္ပဟောတီတိ ဘိက္ခုနိယော နိဝါသာပေတုံ န သက္ကောတီတိ။ ဒွါဒသမံ။

၁၃။ တေရသမသိက္ခာပဒံ

၁၁၇၅။ တေရသမေ ဧကံ ဝဿန္တိ ဧတ္ထ ဝဿသဒ္ဒေါ သံဝစ္ဆရပရိယာယော၊ ဥပယောဂဝစနဉ္စ ဘုမ္မတ္ထေ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ’’တိ။ တေရသမံ။

ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၉။ ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

၁၁၈၁။ ဆတ္တဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ကဒ္ဒမာဒီနီတိ စိက္ခလ္လာဒီနိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဥဒကာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဂစ္ဆာဒီနီတိ ခုဒ္ဒပါဒပါဒီနိ။ အာဒိသဒ္ဒေန အညာနိပိ ဆတ္တံ ဓာရေတုံ အသက္ကုဏေယျာနိ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနာနိ သင်္ဂဏှာတီတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ

၁၁၈၄။ ဒုတိယေ ယာနေနာတိ ယန္တိ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ သုခေန ဂစ္ဆန္တိ အနေနာတိ ယာနန္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ တတိယသိက္ခာပဒံ

၁၁၉၁။ တတိယေ ‘‘ဝိပ္ပကိရိယိံသူ’’တိ ကိရိယာပဒဿ ကတ္တုနာ အဝိနာဘာဝတော ကတ္တာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘မဏယော’’တိ။ မဏယောတိ စ ရတနာနီတိ။ တတိယံ။

၄။ စတုတ္ထသိက္ခာပဒံ

၁၁၉၄။ စတုတ္ထေ သီသူပဂါဒီသူတိ အာဒိသဒ္ဒေန ဂီဝူပဂါဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ယံ ယန္တိ အလင်္ကာရန္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ

၁၁၉၉။ ပဉ္စမေ ¶ ဂန္ဓေန စာတိ ဂန္ဓေတိ အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစေတိ ပကာသေတီတိ ဂန္ဓော။ ဝဏ္ဏကေန စာတိ ဝိလေပနေန စ။ တဉှိ ဝဏ္ဏယတိ ဆဝိသောဘံ ပကာသေတီတိ ဝဏ္ဏကန္တိ ဝုစ္စတိ။ စသဒ္ဒေန သမာဟာရဒွန္ဒဝါကျံ ဒီပေတီတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒံ

၁၂၀၂။ ဆဋ္ဌေ ¶ အနုတ္တာနဝစနံ နတ္ထီတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သတ္တမသိက္ခာပဒံ

၁၂၀၈။ သတ္တမေ ဥမ္မဒ္ဒနေတိ ဥပ္ပီဠိတွာ မဒ္ဒနေ။ သံဗာဟနေပီတိ ပုနပ္ပုနံ ဗာဟနေပီတိ။ သတ္တမံ။

၈-၁၀။ အဋ္ဌမာဒိသိက္ခာပဒံ

၁၂၁၀။ အဋ္ဌမာဒီသု တီသု အနုတ္တာနဝစနံ နတ္ထီတိ။ အဋ္ဌမနဝမဒသမာနိ။

၁၁။ ဧကာဒသမသိက္ခာပဒံ

၁၂၁၄။ ဧကာဒသမေ အဘိမုခမေဝါတိ အဘိမုခေ ဧဝ။ မုခဿ ဟိ အဘိ အဘိမုခန္တိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော၊ သတ္တမိယာ အံကာရော။ ဣမိနာ ပုရတောတိ ဧတ္ထ တောပစ္စယော ဘုမ္မတ္ထေ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဥပစာရန္တိ ဒွါဒသဟတ္ထူပစာရန္တိ။ ဧကာဒသမံ။

၁၂။ ဒွါဒသမသိက္ခာပဒံ

၁၂၁၉။ ဒွါဒသမေ ‘‘အနောကာသကတ’’န္တိပဒဿ အယုတ္တသမာသဘာဝဉ္စ ဝိသေသနပရပဒဗာဟိရသမာသဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အကတဩကာသ’’န္တိ။ ဩကာသော န ကတော ယေနာတိ အနောကာသကတော၊ ဘိက္ခု၊ တံ။ ‘‘အနိယမေတွာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အနောဒိဿာ’’တိ ပဒဿ တွာပစ္စယန္တဘာဝံ ဒဿေတီတိ။ ဒွါဒသမံ။

၁၃။ တေရသမသိက္ခာပဒံ

၁၂၂၆။ တေရသမေ ¶ ဥပစာရေပီတိ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနသင်္ခါတေ ဥပစာရေပိ။

၁၂၂၇။ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရိကာယာ’’တိ ¶ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ဝိသေသောယေဝါဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘သင်္ကစ္စိကစီဝရမေဝါ’’တိ။ သမန္တတော ပုရိသာနံ ဒဿနံ ကန္တီယတိ ဆိန္ဒီယတိ ဧတ္ထာတိ သင်္ကစ္စိ၊ အဓက္ခကဥဗ္ဘနာဘိဋ္ဌာနံ၊ သင်္ကစ္စေ နိဝသိတဗ္ဗန္တိ သံကစ္စိကံ၊ တမေဝ စီဝရန္တိ သင်္ကစ္စိကစီဝရန္တိ။ တေရသမံ။

ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂေါ နဝမော။

သဗ္ဗာနေဝ သိက္ခာပဒါနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ တေဟိ အဋ္ဌာသီတိသတသိက္ခာပဒေဟိ၊ အပနေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတြာတိ တေသု ခုဒ္ဒကေသု။ ဧတ္ထာတိ ဒသသု သိက္ခာပဒေသူတိ။

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာယ

ယောဇနာ သမတ္တာ။

၅။ ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒ-အတ္ထယောဇနာ

ခုဒ္ဒကာနံ အနန္တရာ ပါဋိဒေသနီယာ နာမ အဋ္ဌ ယေ ဓမ္မာ သင်္ခေပေနေဝ သင်္ဂဟံ အာရူဠှာ သင်္ဂီတိကာရေဟိ၊ တေသံ အဋ္ဌန္နံ ပါဋိဒေသနီယနာမကာနံ ဓမ္မာနံ သင်္ခေပေနေဝ ဧသာ ဝဏ္ဏနာ ပဝတ္တတေတိ ယောဇနာ။

၁၂၂၈။ ယာနိ သဗ္ဗိတေလာဒီနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ ဧတ္ထာတိ အဋ္ဌသု ပါဋိဒေသနီယေသု။ ပါဠိဝိနိမုတ္တကေသူတိ ပါဠိတော ဝိနိမုတ္တကေသု။ သဗ္ဗေသူတိ အခိလေသု သဗ္ဗိတေလာဒီသူတိ။

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ ပါဋိဒေသနီယဝဏ္ဏနာယ ယောဇနာ သမတ္တာ။

ပနာတိ ပက္ခန္တရဇောတကော။ ယေ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသန္တိ ပါဋိဒေသနီယာနံ။ ပုန တေသန္တိ သေခိယအဓိကရဏသမထဓမ္မာနံ။

တန္တိ ¶ ¶ အတ္ထဝိနိစ္ဆယံ၊ ဝိဒူ ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – တေသံ ပါဋိဒေသနီယာနံ အနန္တရာ ယေ စ သေခိယာ ပဉ္စသတ္တတိ ယေ စ ဓမ္မာ၊ စသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အဓိကရဏဝှယာ အဓိကရဏသမထနာမကာ သတ္တ ယေ စ ဓမ္မာ ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေသံ သေခိယအဓိကရဏသမထဓမ္မာနံ ယော အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဝိဘင်္ဂေ မယာ ဝုတ္တော၊ တာဒိသမေဝ တံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယံ ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂေပိ ဝိဒူ ဝဒန္တိ ယသ္မာ၊ တသ္မာ တေသံ ဓမ္မာနံ သေခိယအဓိကရဏသမထဓမ္မာနံ ယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ တတ္ထ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝိသုံ မယာ န ဝုတ္တာ။ ဣမာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဣဓာပိ ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂေပိ၊ ပိသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ မယာ န ဝုတ္တာယေဝါတိ။ နကာရော ဒွီသု ကိရိယာသု ယောဇေတဗ္ဗော။

‘‘သဗ္ဗာသဝပဟံ မဂ္ဂံ၊ ပုညကမ္မေန စိမိနာ၊

ဥပ္ပာဒေတွာ သသန္တာနေ၊ သတ္တာ ပဿန္တု နိဗ္ဗုတိ’’န္တိ။

အယံ ဂါထာ ဧတရဟိ ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ၊ ဋီကာသု ပန အတ္ထိ။ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဣမိနာ ပုညကမ္မေန စ ဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယ ကတေန ဣမိနာ ပုညကမ္မေန စ အညေန ပုညကမ္မေန စ။ စသဒ္ဒေါ ဟိ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ သတ္တာ သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗာသဝပဟံ သဗ္ဗေသံ အာသဝါနံ ဝိဃာတကံ မဂ္ဂံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ သသန္တာနေ အတ္တနော နိယကဇ္ဈတ္တေ ဥပ္ပာဒေတွာ ဇနေတွာ နိဗ္ဗုတိံ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ဉာဏာလောစနေန ပဿန္တူတိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယ

ယောဇနာ သမတ္တာ။

ဇာဒိလဉ္ဆိတနာမေန၊ နေကာနံ ဝါစိတော မယာ၊

ဘိက္ခုနီနံ ဝိဘင်္ဂဿ၊ သမတ္တော ယောဇနာနယောတိ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

မဟာဝဂ္ဂယောဇနာ

၁။ မဟာခန္ဓကံ

၁။ ဗောဓိကထာ

ဧဝူဘတောဝိဘင်္ဂဿ ¶ ¶ ၊ ကတွာန ယောဇနာနယံ၊

မဟာဝဂ္ဂခန္ဓကဿ၊ ကရိဿံ ယောဇနာနယံ။

ဥဘိန္နန္တိ ဥဘယေသံ။ ပါတိမောက္ခာနန္တိ ပါတိမောက္ခဝိဘင်္ဂါနံ။ ပါတိမောက္ခဂဟဏေန ဟေတ္ထ တေသံ ဝိဘင်္ဂေါပိ ဂဟိတော အဘေဒေန ဝါ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ဝါ။ ခန္ဓကန္တိ ပညတ္တိသမူဟံ။ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ပညတ္တိဝါစကော။ ဝိနယပညတ္တိယော ဝုစ္စန္တိ ‘‘ခန္ဓော’’တိ။ တေသံ သမူဟော ခန္ဓကော။ အထဝါ ခန္ဓောတိ ရာသိ။ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဟိ ရာသတ္ထဝါစကော။ ဝိနယပညတ္တိရာသိ ဝုစ္စတိ ‘‘ခန္ဓော’’တိ။ ကကာရော ပကာသကဝါစကော။ ခန္ဓာနံ ဝိနယပညတ္တိရာသီနံ ကော ပကာသကောတိ ခန္ဓကော၊ ¶ တံ ခန္ဓကံ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနံ သင်္ဂီတိသမနန္တရံ ခန္ဓကောဝိဒါ ခန္ဓကေသု ကုသလာ မဟာထေရာ ယံ ခန္ဓကံ သင်္ဂါယိံသု၊ တဿ ခန္ဓကဿ ဒါနိ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ယသ္မာ သမ္ပတ္တော၊ တသ္မာ တဿ ခန္ဓကဿ အယံ အနုတ္တာနတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတီတိ။

ယေ အတ္ထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟိသဒ္ဒေါ ပဒါလင်္ကာရော။ ယေသန္တိ ပဒါနံ။ တေတိ တေ အတ္ထေ။ ဘဝေတိ ဘဝေယျ၊ ဘဝိတုံ သက္ကုဏေယျာတိ အတ္ထော။ တေသန္တိ အတ္ထာနံ။ ကိန္တိ ကိံ ပယောဇနံ။ တေတိ အတ္ထေ၊ ဉာတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အထဝါ တေတိ အတ္ထာ၊ အဝဏ္ဏိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံယေဝါတိ အတ္ထာနမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ပဒဘာဇနီယေ ယေသံ ပဒါနံ ယေ အတ္ထာ ဘဂဝတာ ပကာသိတာ၊ တေသံ ပဒါနန္တိ ပါဌသေသော၊ တေ အတ္ထေ ပုန ဝဒေယျာမ စေ၊ ကဒါ ပရိယောသာနံ သံဝဏ္ဏနာယ ပရိနိဋ္ဌာနံ ဘဝေ၊ န ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယေ စေဝ အတ္ထာ ဥတ္တာနာ၊ တေသံ သံဝဏ္ဏနာယ ကိံ ပယောဇနံ၊ န ပယောဇနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အဓိပ္ပာယာနုသန္ဓီဟိ စ အဓိပ္ပာယေန စ အနုသန္ဓိနာ စ ဗျဉ္ဇနေန စ ယေ ပန အတ္ထာ အနုတ္တာနာ၊ တေ အတ္ထေ၊ အတ္ထာ ဝါ အဝဏ္ဏိတာ ¶ ယသ္မာ ဉာတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ တေသံယေဝ အတ္ထာနံ အယံ သံဝဏ္ဏနာနယော ဟောတီတိ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထော။

၁။ ‘‘တေန…ပေ… ဝေရဉ္ဇာယ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁) ကရဏဝစနေ ဝိသေသကာရဏမတ္ထိ ဝိယ၊ ‘‘တေန…ပေ… ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ အသဒိသောပမာယံ။ ကိဉ္စာပိသဒ္ဒေါ ဂရဟတ္ထဇောတကော၊ ပန-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနတ္ထဇောတကော။ ‘‘ကရဏဝစနေနေဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝကာရေန ဥပယောဂဝစနံ ဝါ ဘုမ္မဝစနံ ဝါ နိဝါရေတိ။ အဘိလာပေါတိ အဘိမုခံ အတ္ထံ လပတီတိ အဘိလာပေါ၊ သဒ္ဒေါ။ အာဒိတောတိ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍတော။ ဧတန္တိ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယ’’န္တိအာဒိဝစနံ။ ‘‘အညေသုပီ’’တိ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣတော ပရေသူ’’တိ။

ယဒိ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထိ၊ ကိံ ပနေတဿ ဝစနေ ပယောဇနန္တိ စောဒေန္တော အာဟ ‘‘ကိံ ပနေတဿာ’’တိအာဒိ။ ဧတဿာတိ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယ’’န္တိအာဒိဝစနဿ။ နိဒါနဒဿနံ ပယောဇနံ နာမာတိ ယောဇနာ။ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုမာဟ ‘‘ယာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ယာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စေဝ ယာ ဥပသမ္ပဒါ စ ဘဂဝတော အနုညာတာတိ ယောဇနာ။ ယာနိ စ အနုညာတာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာနီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ။ အဘိသမ္ဗောဓိန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနံ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဉ္စ။ ဗောဓိမဟာမဏ္ဍေတိ မဟန္တာနံ မဂ္ဂဉာဏသဗ္ဗညုတညာဏာနံ ပသန္နဋ္ဌာနေ ဗောဓိရုက္ခမူလေတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။

တတ္ထာတိ ¶ ယံ ‘‘တေန သမယေန ဥရုဝေလာယ’’န္တိအာဒိဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ။ ဥရုဝေလာယန္တိ ဧတ္ထ ဥရုသဒ္ဒေါ မဟန္တပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘မဟာဝေလာယ’’န္တိ။ ‘‘ဝါလိကရာသိမှီ’’တိ ဣမိနာ ဝေလာသဒ္ဒဿ ရာသတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ကာလသီမာဒယော နိဝတ္တေတိ။ ယဒိ ပန ‘‘ဥရူ’’တိ ဝါလိကာယ နာမံ၊ ‘‘ဝေလာ’’တိ မရိယာဒါယ၊ ဧဝဉှိ သတိ နနု ဥရုယာ ဝေလာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာ’’တိ။ ဣမိနာ ¶ ဝေလာယ အတိက္ကမော ဝေလာ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန၊ ဝေလာယ အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာ ပဒဝိပရိယာယဝသေနာတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဥရုဝေလာယ’’န္တိပဒေ။ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘အတီတေ ကိရာ’’တိအာဒိ။ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပဗ္ဗဇိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ န သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ကတိကဝတ္တန္တိ ကရဏံ ကတံ၊ ကတေန ပဝတ္တံ ကတိကံ၊ တမေဝ ဝတ္တံ ကတိကဝတ္တံ။ အကံသု ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယောတိ ယော ကောစိ။ အညောတိ အတ္တနာ အပရော။ သော အာကိရတူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပတ္တပုဋေနာတိ ပဏ္ဏေန ကတေန ပုဋေန။ တတောတိ ကတိကဝတ္တကရဏတော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပဒေသေ။ တတောတိ မဟာဝါလိကရာသိဇနနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နန္တိ တံ ပဒေသံ။ တန္တိ မဟာဝါလိကရာသိံ။

‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ’’တိ ဧတ္ထ အဿတ္ထရုက္ခဿ ဥပစာရဝသေန ဗောဓီတိ နာမလဘနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိအာဒိ။ ဣမိနာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓီတိ ဝစနတ္ထေန စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ဗောဓိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာတိ ဗောဓိမှိ၊ ဗောဓိယံ ဝါ။ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ရုက္ခောပီတိ ပိသဒ္ဒေန န မဂ္ဂဉာဏမေဝါတိ ဒဿေတိ။ မူလေတိ အာသန္နေ။ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အနုနာသိကလောပဝသေန သန္ဓီတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘ဟုတွာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပဌမ’’န္တိပဒဿ ဘာဝနပုံသကံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗပဌမံယေဝါတိ သဗ္ဗေသံ ဇနာနံ ပဌမမေဝ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကော ဧဝ ပလ္လင်္ကော ဧကပလ္လင်္ကောတိ အဝဓာရဏသမာသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကေနေဝ ပလ္လင်္ကေနာ’’တိ။ ‘‘သကိံ…ပေ… အာဘုဇိတေနာ’’တိ ဣမိနာ အဝဓာရဏဖလံ ဒဿေတိ။ ပလ္လင်္ကောတိ စ ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒီတိ ဧတ္ထ တဒင်္ဂါဒီသု (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၀၄) ပဉ္စသု ဝိမုတ္တီသု ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိသင်္ခါတာ ဖလသမာပတ္တိ ဧဝါဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဖလသမာပတ္တိသုခ’’န္တိ။ ဖလသမာပတ္တီတိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ။ သာ ဟိ ဝိရုဒ္ဓေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ မုစ္စိတဋ္ဌေန ဝိမုတ္တီတိ ဝုစ္စတိ၊ တာယ သမ္ပယုတ္တံ သုခံ ဝိမုတ္တိသုခံ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကံ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသုခံ။ အထဝါ တာယ ဇာတံ သုခံ ဝိမုတ္တိသုခံ၊ သကလကိလေသဒုက္ခူပသမသုခံ ¶ ။ ‘‘ပဋိသံဝေဒယမာနော’’တိဣမိနာ ‘‘ပဋိသံဝေဒီ’’တိ ဧတ္ထ ဏီပစ္စယဿ ကတ္တုတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပုနပ္ပုနံ သုဋ္ဌု ဝဒတိ အနုဘဝတီတိ ပဋိသံဝေဒီ။ ပဋိသံဝေဒီ ဟုတွာ နိသီဒီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပစ္စယာကာရန္တိ ¶ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယာနံ ဥပ္ပာဒါကာရံ။ ကသ္မာ ပစ္စယာကာရော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ပစ္စယာကာရော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ ‘‘အညမည’’န္တိဣမိနာ ‘‘ပဋိစ္စာ’’တိပဒဿ ကမ္မံ ဒဿေတိ၊ ‘‘သဟိတေ’’တိဣမိနာ သံသဒ္ဒဿတ္ထံ။ ‘‘ဓမ္မေ’’တိဣမိနာ တဿ သရူပံ။ ဧတ္ထာတိ ဣမိဿံ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ။ တတ္ထာတိ ‘‘အနုလောမပဋိလောမ’’န္တိပဒေ၊ အနုလောမပဋိလောမေသု ဝါ။ သွေဝ ပစ္စယာကာရော ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏတော’’တိဣမိနာ အနုလောမသဒ္ဒဿ သဘာဝတ္ထံ ဒဿေတိ။ သွေဝါတိ ပစ္စယာကာရော ဧဝ။ တံ ကိစ္စန္တိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗံ တံ ကိစ္စံ။ တဿ အကရဏတောတိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ အကရဏတော။ ဣမိနာ ပဋိလောမသဒ္ဒဿ သဘာဝတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ ပုရိမနယေနေဝ။ ဝါတိ အထဝါ။ ပဝတ္တိယာတိ သံသာရပဝတ္တိယာ။ အနုလောမောတိ အနုကူလော၊ အနုရူပေါ ဝါ။ ဣတရောတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယတွေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော ပစ္စယာကာရော။ တဿာတိ ပဝတ္တိယာ။ ပဋိလောမောတိ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ၊ ဧတ္ထာတိ ‘‘အနုလောမပဋိလောမ’’န္တိပဒေ။ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဧဝါတိ သမ္ဘဝတော တဿ ဖလံ ဝါ ‘‘သဒ္ဒန္တရတ္ထာပေါဟနေန သဒ္ဒေါ အတ္ထံ ဝဒတီ’’တိ ဝစနတော (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။မုလပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။ဩဃတရယသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။ရုပါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ) သဒ္ဒန္တရတ္ထာပေါဟနံ ဝါ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာဒိတော ပနာ’’တိအာဒိ။ ယာဝသဒ္ဒေါ အဝဓိဝစနော။ ယာဝ အန္တံ ပါပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတောတိ ဣမေဟိ ဝုတ္တေဟိ ဒွီဟိ အတ္ထေဟိ။ ‘‘မနသာကာသီ’’တိ ဧတ္ထ ဣကာရလောပဝသေန သန္ဓီတိ အာဟ ‘‘မနသိ အကာသီ’’တိ။ တတ္ထာတိ ‘‘မနသာကာသီ’’တိပဒေ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန။ ဣဒန္တိ ဣမံ အာကာရံ။ တတ္ထာတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိပါဌေ အဝယဝတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ သမာသမဇ္ဈေ တသဒ္ဒေန ပုဗ္ဗပဒဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာ’’တိ ¶ ။ ဝါကျေ ပန တသဒ္ဒေန ပရပဒဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ’’တိပဒံ ‘‘သမ္ဘဝန္တီ’’တိပဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု သဗ္ဗေသု ပဒေသု။

ယထာ ပနာတိ ယေနာကာရေန ပန။ ဣဒန္တိ ဣမံ အာကာရံ။ တတ္ထာတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ…ပေ… နိရောဓော’’တိအာဒိဝါကျေ။ အဝိဇ္ဇာယတွေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘဒ္ဒိယောတွေဝါ’’တိအာဒီသု ဝိယ ‘‘ဘဒ္ဒိယော ဣတိ ဧဝါ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ ကတ္တဗ္ဗော၊ န ဧဝံ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ ဣတိ ဧဝါ’’တိ၊ အထ ခေါ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တု ဧဝါ’’တိ ကာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တု ဧဝါ’’တိ။ ‘‘ပ အတိမောက္ခံ အတိပမောက္ခ’’န္တိအာဒီသု (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝိယ ဥပသဂ္ဂဗျတ္တယေန ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ¶ နိပါတဗျတ္တယေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဧဝသဒ္ဒေန သတ္တဇီဝါဒယော နိဝတ္တေတိ။ တုသဒ္ဒေါ ပက္ခန္တရတ္ထဇောတကော။ အနုလောမပက္ခတော ပဋိလောမသင်္ခါတံ ပက္ခန္တရံ မနသာကာသီတိ အတ္ထော။ အသေသဝိရာဂနိရောဓသဒ္ဒေါ အယုတ္တသမာသော၊ ဥတ္တရပဒေန စ တတိယာသမာသောတိ အာဟ ‘‘ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန အသေသနိရောဓာ’’တိ။ တတ္ထ အသေသသဒ္ဒံ ဝိရာဂသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓမကတွာ နိရောဓသဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ အတ္ထဿ ဂဟဏံ အယုတ္တသမာသော နာမ။ ‘‘မဂ္ဂေနာ’’တိဣမိနာ ဝိရာဂသဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ဝိရဇ္ဇနဋ္ဌေန ဝိရာဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂေန နိရောဓတ္တာ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သင်္ခါရာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတီ’’တိ။ အနုပ္ပာဒနိရောဓောတိ စ အနုပ္ပာဒေန နိရောဓော သမုစ္ဆေဒဝသေန နိရုဒ္ဓတ္တာ။ ဧဝန္တိ ယထာ အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော၊ ဧဝံ တထာတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ ‘‘ဧဝမေတဿာ’’တိအာဒိဝစနေ။ ကေဝလသဒ္ဒေါ သကလပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘သကလဿာ’’တိ၊ အနဝသေသဿာတိ အတ္ထော။ အထဝါ သတ္တဇီဝါဒီဟိ အမိဿိတတ္တာ အမိဿတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သုဒ္ဓဿ ဝါ’’တိ။ ‘‘သတ္တဝိရဟိတဿာ’’တိ ဣမိနာ သုဒ္ဓဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဧတ္ထ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ရာသတ္ထဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခရာသိဿာ’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ¶ ဝိဒိတွာတိ ဧတ္ထ ဧတသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ယွာယ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘အဝိဇ္ဇာဒိဝသေန…ပေ… နိရောဓော ဟောတီ’’တိ ယွာယံ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ သမုဒယော စ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိဒိတဝေလာယန္တိ ပါကဋဝေလာယံ ပသိဒ္ဓကာလေတိ အတ္ထော။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဧတ္ထ ဣမသဒ္ဒေါ ဝုစ္စမာနာပေက္ခော။ တသ္မိံ အတ္ထေ ဝိဒိတေ သတီတိ ယောဇနာ။ ပဇာနနတာယာတိ ပကာရေန ဇာနနဘာဝဿ။ သောမနဿယုတ္တဉာဏသမုဋ္ဌာနန္တိ သောမနဿေန ဧကုပ္ပာဒါဒိဝသေန ယုတ္တေန ဉာဏေန သမုဋ္ဌာနံ၊ ယုတ္တံ ဝါ ဉာဏသင်္ခါတံ သမုဋ္ဌာနံ ဥဒါနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဥဒါနန္တိ ကေနဋ္ဌေန ဥဒါနံ? ဥဒါနဋ္ဌေန၊ မောဒနဋ္ဌေန၊ ကီဠနဋ္ဌေန စာတိ အတ္ထော။ ကိမိဒံ ဥဒါနံ နာမ? ပီတိဝေဂသမုဋ္ဌာပိတော ဥဒါဟာရော။ ယထာ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာ) ဟိ ယံ တေလာဒိမိနိတဗ္ဗဝတ္ထု မာနံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ ဝိသန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ‘‘အဝသေကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ ဇလံ တဠာကံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ‘‘ဩဃော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေဝံ ယံ ပီတိဝေဂသမုဋ္ဌာပိတံ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရံ ဟဒယံ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ၊ သော အဓိကော ဟုတွာ အန္တော အသဏ္ဌဟိတွာ ဝစီဒွါရေန နိက္ခမန္တော ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခော ဥဒါဟာရဝိသေသော ‘‘ဥဒါန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေသီ’’တိ ဣမိနာ ဥဒဓာတုဿ ဥဒါဟာရတ္ထံ ဒဿေတိ။

တဿာတိ ဥဒါနဿ အတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ယဒါတိ ဧတ္ထ ဒါပစ္စယဿ အတ္ထဝါကျံ ¶ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယသ္မိံ ကာလေ’’တိ။ ဟဝေတိ ‘‘ဗျတ္တ’’န္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ဗျတ္တံ ပါကဋန္တိ ဟိ အတ္ထော။ ပါတုဘဝန္တီတိ ဧတ္ထ ပါတုနိပါတဿ အတ္ထဿ ‘‘ဟဝေ’’တိ နိပါတေန ဝုတ္တတ္တာ ဘူဓာတုဿေဝ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။ အနုလောမ ပဋိလောမ ပစ္စယာကာရ ပဋိဝေဓသာဓကာတိ အနုလောမတော စ ပဋိလောမတော စ ပစ္စယာကာရဿ ပဋိဝိဇ္ဈနဿ သာဓကာ။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာတိ ဗောဓိယာ မဂ္ဂဉာဏဿ ပက္ခေ ဘဝါ သတ္တတိံသ ဓမ္မာ။ အထဝါ ပါတုနိပါတေန သဟ ‘‘ဘဝန္တီ’’တိပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပကာသန္တီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ နယေ ဟဝေသဒ္ဒေါ ဧကံသတ္ထဝါစကော။ ဟဝေ ဧကံသေနာတိ ဟိ အတ္ထော။ အဘိသမယဝသေနာတိ မဂ္ဂဉာဏဝသေန ¶ ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ယသ္မာ အဘိမုခံ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သမေစ္စ အယတိ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ အဘိသမယောတိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ကိလေသသန္တာပနဋ္ဌေနာ’’တိ ဣမိနာ အာဘုသော ကိလေသေ တာပေတီတိ အာတာပေါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ န ဝီရိယသာမညံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယမေဝါတိ အာဟ ‘‘သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝတော’’တိ။ ဣမိနာ အာတာပီတိ ဧတ္ထ ဤပစ္စယဿ ဝန္တုအတ္ထံ ဒဿေတိ။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန စာတိ ကသိဏာဒိအာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ နိဇ္ဈာနသဘာဝေန အဋ္ဌသမာပတ္တိသင်္ခါတေန ဈာနေန စ။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန စာတိ အနိစ္စာဒိလက္ခဏံ ဥပဂန္တွာ နိဇ္ဈာနသဘာဝေန ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသင်္ခါတေန ဈာနေန စ။ ‘‘ဗာဟိတပါပဿာ’’တိ ဣမိနာ ဗာဟိတော အဏော ပါပေါ အနေနာတိ ဗြာဟ္မဏောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဏသဒ္ဒေါ ဟိ ပါပပရိယာယော။ ‘‘ခီဏာသဝဿာ’’တိ ဣမိနာ တဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ အထဿာတိ အထ အဿ၊ တသ္မိံ ကာလေ ဗြာဟ္မဏဿာတိ အတ္ထော။ ယာ ဧတာ ကင်္ခါ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ကော နု ခေါ…ပေ… အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) နယေန စ တထာ ‘‘ကတမံ နု ခေါ…ပေ… အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၃၅) နယေန စ ပစ္စယာကာရေ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ အယုတ္တော ပဉှော၊ ဒုပ္ပဉှော ဧသောတိ အတ္ထော။ တထာတိ ဧဝံ၊ တတော အညထာ ဝါ။ ယာ စ သောဠသ ကင်္ခါ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) အာဂတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ကင်္ခါတိ ယောဇနာ။ သောဠသ ကင်္ခါတိ အတီတဝိသယာ ပဉ္စ၊ အနာဂတဝိသယာ ပဉ္စ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဝိသယာ ဆာတိ သောဠသဝိဓာ ကင်္ခါ။ ဝပယန္တီတိ ဝိ အပယန္တိ၊ ဣကာရလောပေနာယံ သန္ဓိ။ ဝိတျူပသဂ္ဂေါ ဓာတွတ္ထာနုဝတ္တကော၊ အပယန္တိ – သဒ္ဒေါ အပဂမနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိဣမိနာ အပဂမနတ္ထမေဝ ပရိယာယန္တရေန ဒီပေတိ။ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မ’’န္တိ ဝါကျဿ ပုဗ္ဗဝါကျကာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ သဟေတုဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ သဟ အဝိဇ္ဇာဒိဟေတုနာတိ သဟေတု၊ သင်္ခါရာဒိကော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော။ သဟေတု စ သော ဓမ္မော စာတိ သဟေတုဓမ္မောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာဒိကေနာ’’တိအာဒိ ¶ ။ ‘‘ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ ဣမိနာ ပဇာနာ တီတိ ¶ ဧတ္ထ ဉာဓာတုယာ အဝဗောဓနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ မာရဏတောသနာဒိကေ အတ္ထေ နိဝတ္တေတိ။ ဣတီတိ တသ္မာ၊ ဝပယန္တီတိ ယောဇနာ။

၂။ ပစ္စယက္ခယဿာတိ ပစ္စယာနံ ခယဋ္ဌာနဿ အသင်္ခတဿာတိ ယောဇနာ။ တတြာတိ ဒုတိယဥဒါနေ။ ခီယန္တိ ပစ္စယာ ဧတ္ထာတိ ခယံ၊ နိဗ္ဗာနန္တိ အာဟ ‘‘ပစ္စယာနံ ခယသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ ‘‘အညာသီ’’တိ ဣမိနာ အဝေဒီတိ ဧတ္ထ ဝိဒဓာတုယာ ဉာဏတ္ထံ ဒဿေတိ၊ အနုဘဝနလာဘာဒိကေ နိဝတ္တေတိ။ တသ္မာ ဝပယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာတိ ပဌမဥဒါနေ ဝုတ္တသဒိသာ။ ဓမ္မာတိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ၊ စတုအရိယသစ္စဓမ္မာ ဝါ။

၃။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေန မဂ္ဂေန ဝိဒိတောတိ ယောဇနာ။ တတြာတိ တတိယဥဒါနေ။ သော ဗြာဟ္မဏော တိဋ္ဌတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေဟိ ဥပ္ပန္နေဟိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေဟိ ဝါ ယဿ အရိယမဂ္ဂဿ စတုသစ္စဓမ္မာ ပါတုဘူတာ၊ တေန အရိယမဂ္ဂေန ဝါ ဝိဓူပယန္တိ ယောဇနာ။ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ သုတ္တနိပါတေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ။ မာရသေနန္တိ ကာမာဒိကံ ဒသဝိဓံ မာရသေနံ။ ‘‘ဝိဓမေန္တော’’တိဣမိနာ ဝိဓူပယန္တိ ဧတ္ထ ဓူပဓာတုယာ ဝိဓမနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ လိမ္ပနတ္ထာဒယော နိဝတ္တေတိ။ ‘‘ဝိဒ္ဓံ သေန္တော’’တိဣမိနာ ဝိဓမေန္တောတိ ဧတ္ထ ဓမုဓာတုယာ ဓံသနတ္ထံ ဒဿေတိ၊ သဒ္ဒတ္ထာဒယော နိဝတ္တေတိ။ ‘‘သူရိယောဝ ဩဘာသယ’’န္တိပဒဿ ‘‘သူရိယော ဣဝါ’’တိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ သူရိယောတိ အာဒိစ္စော။ သော ဟိ ယသ္မာ ပဌမကပ္ပိကာနံ သူရံ ဇနေတိ၊ တသ္မာ သူရိယောတိ ဝုစ္စတိ။ အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ အဘိမုခံ ဥဒ္ဓံ အာကာသံ ဂတော၊ အဗ္ဘံ ဝါ အာကာသံ ဥဂ္ဂတော။ အဗ္ဘသဒ္ဒေါ ဟိ အာကာသပရိယာယော။ အာကာသော ဟိ ယသ္မာ အာဘုသော ဘာတိ ဒိပ္ပတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဗ္ဘ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ယထာ သူရိယော ဩဘာသယန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော။ ယထာ သူရိယော အန္ဓကာရံ ဝိဓမေန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော မာရသေနမ္ပိ ဝိဓူပယန္တောတိ။

ဧတ္ထာတိ ဧတေသု တီသု ဥဒါနေသု။ ပဌမံ ဥဒါနံ ဥပ္ပန္နန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိဿာ ခန္ဓကပါဠိယာ ဥဒါနပါဠိံ သံသန္ဒန္တော အာဟ ‘‘ဥဒါနေ ပနာ’’တိအာဒိ ¶ ။ ဥဒါနေ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဥဒါနေ ဝုတ္တဝစနံ၊ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အစ္စယေနာတိ အတိက္ကမေန၊ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘တဒါ ဟီ’’တိအာဒိ။ တဒါတိ ‘‘သွေ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ရတ္တိံ ဥပ္ပာဒိတမနသိကာရကာလေ။ ဘဂဝါ မနသာကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိမာ ဒွေ ဥဒါနဂါထာ အာနုဘာဝဒီပိကာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ပစ္စယာကာရပဇာနနပစ္စယက္ခယာဓိဂမဿ။ ဧကေကမေဝါတိ ¶ အနုလောမပဋိလောမေသု ဧကေကမေဝ။ ပဌမယာမဉ္စာတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ၊ နိရန္တရံ ပဌမယာမကာလန္တိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနာတိ ဣမသ္မိံ ခန္ဓကေ ပန။ တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ဘဂဝါ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဒါနေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယာတိ ဝိသာခါယ ယုတ္တာယ ပုဏ္ဏမာယ။ ‘‘အရုဏော ဥဂ္ဂမိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗသမယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗညုတန္တိ သဗ္ဗညုဘာဝံ၊ အနာဝရဏဉာဏန္တိ အတ္ထော။ တတောတိ အရုဏုဂ္ဂမနတော။ တံ ဒိဝသန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တသ္မိံ ဒိဝသေတိ ဟိ အတ္ထော။ အစ္စန္တသံယောဂေ ဝါ၊ တံ ဒိဝသံ ကာလန္တိ ဟိ အတ္ထော။ ဧဝံ မနသိ ကတွာတိ ယထာ တံ ဒိဝသံ အနုလောမပဋိလောမံ မနသာကာသိ၊ ဧဝံ မနသိ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဣတီတိ ဧဝံ။ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ…ပေ… နိသီဒီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ တံ သတ္တာဟန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထေဝါတိ ဗောဓိရုက္ခမူလေယေဝ။

၂။ အဇပါလကထာ

၄။ န ဘဂဝါတိ ဧတ္ထ နကာရော ‘‘ဥပသင်္ကမီ’’တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော၊ န ဥပသင်္ခမီတိ ဟိ အတ္ထော။ တမှာ သမာဓိမှာတိ တတော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာဓိတော။ အနန္တရမေဝ အနုပသင်္ကမနံ ဥပမာယ အာဝိကရောန္တော အာဟ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣစ္စေဝံ ဝုတ္တံ န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ အတ္ထဇာတံ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဘုတွာ သယတီ’’တိ ဝါကျေ။ ဧဝန္တိ ဥပမေယျဇောတကော။ ဣဓာပီတိ ဣမိဿံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိပါဠိယမ္ပိ။ ဣဒန္တိ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိပါဌေ။

အပရာနိပီတိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟတော အညာနိပိ။ တတြာတိ ‘‘အပရာနိပီ’’တိအာဒိဝစနေ။ ဘဂဝတိ နိသိန္နေ သတီတိ ယောဇနာ။ ကိရသဒ္ဒေါ ဝိတ္ထာရဇောတကော ¶ ။ ကိံ နု ခေါတိ ပရိဝိတက္ကနတ္ထေ နိပါတော။ ဧကစ္စာနန္တိ အပ္ပေသက္ခာနံ ဧကစ္စာနံ။ တာသန္တိ ဒေဝတာနံ။ ဗလာဓိဂမဋ္ဌာနန္တိ ဗလေန တေဇသာ အဓိဂမဋ္ဌာနံ။ အနိမိသေဟီတိ ဥမ္မိသေဟိ။ သတ္တာဟန္တိ ကမ္မတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ အစ္စန္တသံယောဂေ ဝါ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ကာလ’’န္တိ ကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ဌာနန္တိ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကိယမာနဋ္ဌာနံ။ အထာတိ အနိမိသသတ္တာဟဿ အနန္တရေ။ ရတနစင်္ကမေတိ ရတနမယေ စင်္ကမေ။ တံ ဌာနန္တိ စင်္ကမဋ္ဌာနံ။ တတောတိ စင်္ကမသတ္တာဟတော။ ရတနဃရန္တိ ရတနမယံ ဂေဟံ။ တတ္ထာတိ ရတနဃရေ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိစိနန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ရတနဃရေ၊ အဘိဓမ္မပိဋကေ ဝါ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ တံ ဌာနန္တိ အဘိဓမ္မပိဋကဝိစိနနဋ္ဌာနံ။

ဧဝန္တိအာဒိ ပုဗ္ဗဝစနဿ နိဂမဝသေန ပစ္ဆိမဝစနဿ အနုသန္ဓိနိဒဿနံ။ တေနာတိ အဇပါလာနံ ¶ နိသီဒနကာရဏေန။ အဿာတိ နိဂြောဓဿ။ ‘‘အဇပါလနိဂြောဓောတွေဝ နာမ’’န္တိ ဣမိနာ ဥပစာရဝသေန နာမလဘနံ ဒဿေတိ။ အဇပါ ဗြာဟ္မဏာ လန္တိ နိဝါသံ ဂဏှန္တိ ဧတ္ထာတိ အဇပါလော၊ ဥဏှကာလေ ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေ အဇေ အတ္တနော ဆာယာယ ပါလေတီတိ အဇပါလော၊ အဇပါလော စ သော နိဂြောဓော စေတိ အဇပါလနိဂြောဓောတိ ဝစနတ္ထာနိပိ ပကရဏန္တရေသု (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄) ဒဿိတာနိ။ တတြာပီတိ အဇပါလနိဂြောဓေပိ။ ဗောဓိတောတိ ဗောဓိရုက္ခတော။ ဧတ္ထာတိ အဇပါလနိဂြောဓေ။ ဘဂဝတိ နိသိန္နေတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ‘‘အထ ခေါ အညတရော’’တိအာဒိဝစနေ။ သောတိ ဗြာဟ္မဏော။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကော နာမာတိ ဒိဋ္ဌသုတမုတသင်္ခါတေသု တီသု မင်္ဂလိကေသု ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကော နာမ ကိရာတိ အတ္ထော။ ‘‘မာနဝသေန…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဟုံဟု’’န္တိ ကရောတီတိ ဟုံဟုင်္ကော၊ ဟုံဟုင်္ကော ဇာတိ သဘာဝေါ ဣမဿာတိ ဟုံဟုင်္ကဇာတိကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။

တေနာတိ ဗြာဟ္မဏေန။ သိခါပ္ပတ္တန္တိ အဂ္ဂပ္ပတ္တံ။ တဿာတိ ဥဒါနဿ။ ယောတိ ပုဂ္ဂလော၊ ပဋိဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘န ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကတာယာ’’တိ ဣမိနာ အဝဓာရဏဖလံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဗာဟိတပါပဓမ္မတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဗာဟိတော ¶ ပါပေါ ဓမ္မော အနေနာတိ ဗာဟိတပါပဓမ္မောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဟုံဟုင်္ကာရပဟာနေနာ’’တိ ဣမိနာ နတ္ထိ ဟုံဟုင်္ကာရော ဣမဿာတိ နိဟုံဟုင်္ကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ရာဂါဒိကသာဝါဘာဝေနာတိ ဣမိနာ နတ္ထိ ရာဂါဒိကသာဝေါ ဣမဿာတိ နိက္ကသာဝေါတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဘာဝနာနုယောဂယုတ္တစိတ္တတာယာ’’တိ ဣမိနာ ယတံ အနုယုတ္တံ အတ္တံ စိတ္တံ ဣမဿာတိ ယတတ္တောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ယတသဒ္ဒေါ ဝီရိယဝါစကော၊ ယတဓာတုယာ နိပ္ဖန္နော၊ အတ္တသဒ္ဒေါ စိတ္တပရိယာယော။ ယတသဒ္ဒဿ ယမုဓာတုယာ စ နိပ္ဖန္နဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သီလသံဝရေန ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘သညတစိတ္တတာယာ’’တိ ဣမိနာ ယမတိ သံယမတီတိ ယတံ၊ ယတံ အတ္တံ စိတ္တံ ဣမဿာတိ ယတတ္တောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ သစ္စာနိ ဝိဒန္တိ ဇာနန္တီတိ ဝေဒါနီတိ ဝစနတ္ထေန မဂ္ဂဉာဏာနိ ဝေဒါနိ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတေဟိ ဝေဒေဟီ’’တိ။ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတာန’’န္တိ ဝိဘတ္တိပရိဏာမံ ကတွာ ‘‘ဝေဒါန’’န္တိပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော။ အန္တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ ယသ္မာ သင်္ခါရာနံ အဝသာနေ ဇာတံ၊ တသ္မာ အန္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပုန အန္တန္တိ အရဟတ္တဖလံ။ တဉှိ ယသ္မာ မဂ္ဂဿ ပရိယောသာနေ ပဝတ္တံ၊ တသ္မာ အန္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဝုသိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဝုသိတံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ ဗြဟ္မစရိယံ အနေနာတိ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဓမ္မေန ဗြဟ္မဝါဒံ ဝဒေယျာတိ ဝုတ္တဝစနဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗြာဟ္မဏော အဟန္တိ ဧတံ ဝါဒံ ဓမ္မေန ဝဒေယျာ’’တိ။ ဓမ္မေနာတိ ဘူတေန သဘာဝေန။ လောကေတိ ဧတ္ထ သတ္တလောကောဝါဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘သကလေ လောကသန္နိဝါသေ’’တိ။

၃။ မုစလိန္ဒကထာ

၅။ အကာလမေဃောတိ ¶ ဧတ္ထ ဝပ္ပာဒိကာလဿ အဘာဝါ န အကာလော ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဝဿကာလေ အသမ္ပတ္တတ္တာ အကာလောတိ အာဟ ‘‘အသမ္ပတ္တေ ဝဿကာလေ’’တိ။ ‘‘ဥပ္ပန္နမေဃော’’တိ ဣမိနာ အကာလေ ဥပ္ပန္နော မေဃော အကာလမေဃောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေတိ ဇေဋ္ဌမူလမာသေ။ တသ္မိန္တိ မေဃေ။ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီတိ ဧတ္ထ သီတေန ဝါတေန ဒူသိတံ ဒိနံ ဣမိဿာ ဝဋ္ဋလိကာယာတိ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီတိ ဝစနတ္ထံ ¶ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာ စ ပနာ’’တိအာဒိ။ သာ စ ပန သတ္တာဟဝဋ္ဋလိကာ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီ နာမ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သမီပေ ပေါက္ခရဏိယာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဣမိနာ မုစလိန္ဒဿ သမီပေ နိဗ္ဗတ္တော မုစလိန္ဒောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ မုစလိန္ဒောတိ စ နိစုလော။ သော နီပေါတိ စ ပိယကောတိ စ ဝုစ္စတိ။ နာဂဿ ဘောဂေါ ဧကောပိ သတ္တာဘုဇတ္တာ ‘‘ဘောဂေဟီ’’တိ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တံ။ တသ္မိန္တိ နာဂရာဇေ ဌိတေ သတီတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ နာဂရာဇဿ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဘဏ္ဍာဂါရဂဗ္ဘပမာဏံ အဟောသိ၊ တသ္မာ။ ဌာနဿ ကာရဏံ ပရိဒီပေတိ အနေနာတိ ဌာနကာရဏပရိဒီပနံ ‘‘မာ ဘဂဝန္တံ သီတ’’န္တိအာဒိဝစနံ။ သောတိ နာဂရာဇာ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ပါဠိယံ ‘‘ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ ကိရိယာပဒံ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘မာ သီတံ ဘဂဝန္တံ ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ။ တတ္ထာတိ ‘‘မာ ဘဂဝန္တံ သီတ’’န္တိအာဒိဝစနေ။ သတ္တာဟဝဋ္ဋလိကာယ သတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမ္ပီတိ ဥဏှမ္ပိ။ နန္တိ ဘဂဝန္တံ။ တဿာတိ နာဂရာဇဿ။ ဥဗ္ဗိဒ္ဓန္တိ ဥဒ္ဓံ ဆိဒ္ဒံ။ ဝိဒ္ဓဆိဒ္ဒသဒ္ဒါ ဟိ ပရိယာယာ။ အာကာသံ မေဃပဋလပဋိစ္ဆန္နံ အာသန္နံ ဝိယ ဟောတိ၊ မေဃပဋလဝိဂမေ ဒူရံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတ’’န္တိ။ ဝိဂတဝလာဟကန္တိ ဧတ္ထ ဝိဂတသဒ္ဒေါ အပဂတတ္ထဝါစကော၊ ဝလာဟကသဒ္ဒေါ မေဃပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘အပဂတမေဃ’’န္တိ။ ဣန္ဒနီလမဏိ ဝိယ ဒိဗ္ဗတီတိ ဒေဝေါတိ ဝစနတ္ထေန အာကာသော ဒေဝေါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဒေဝန္တိ အာကာသ’’န္တိ။ အတ္တနော ရူပန္တိ အတ္တနော နာဂသဏ္ဌာနံ။ ဣမိနာ သကဝဏ္ဏန္တိ ဧတ္ထ သကသဒ္ဒေါ အတ္တဝါစကော၊ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ သဏ္ဌာနဝေဝစနောတိ ဒဿေတိ။

သုခေါ ဝိဝေကောတိ ဧတ္ထ တဒင်္ဂ ဝိက္ခမ္ဘန သမုစ္ဆေဒ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိဝေကသင်္ခါတေသု ပဉ္စသု ဝိဝေကေသု နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော နိဿရဏဝိဝေကော စ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကသင်္ခါတေသု တီသု ဝိဝေကေသု နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ဥပဓိဝိဝေကော စ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ဥပဓိဝိဝေကော’’တိ။ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏသန္တောသေနာ’’တိ ဣမိနာ တုဋ္ဌဿာတိ ဧတ္ထ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသာဒိကေ နိဝတ္တေတိ။ သုတဓမ္မဿာတိ ဧတ္ထ သုတသဒ္ဒေါ ဝိဿုတပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ပကာသိတဓမ္မဿာ’’တိ၊ ပါကဋသစ္စဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ပဿတောတိ ဧတ္ထ မံသစက္ခုဿ ကရဏဘာဝေန ¶ ¶ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘ဉာဏစက္ခုနာ’’တိ။ ‘‘အကုပ္ပနဘာဝေါ’’တိ ဣမိနာ အဗျာပဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ ဗျာပါဒသဒ္ဒဿ ဒေါသဝါစကဘာဝေါ စ ဏျပစ္စယဿ ဘာဝတ္ထော စ ဒဿိတော။ ဧတေနာတိ ‘‘အဗျာပဇ္ဇ’’န္တိပဒေန။ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါတိ အဗျာပဇ္ဇဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ မေတ္တာယ ဥပ္ပန္နဘာဝေါ။ ပါဏဘူတေသု သံယမောတိ ဧတ္ထ ပါဏဘူတသဒ္ဒါ ဝေဝစနဘာဝေန သတ္တေသု ဧဝ ဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘သတ္တေသု စာ’’တိ။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါတိ သံယမဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကရုဏာယ ဥပ္ပန္နဘာဝေါ။ ယာတိ ယာ ဝိရာဂတာ။ အနာဂါမိမဂ္ဂဿ ကာမရာဂဿ အနဝသေသပဟာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတေန အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ကထိတော’’တိ။ ယာထာဝမာနဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန နိရုဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အသ္မိ…ပေ… ကထိတ’’န္တိ။ ဣတောတိ အရဟတ္တတော။

၄။ ရာဇာယတနကထာ

၆။ ပါစီနကောဏေတိ ပုရတ္ထိမအဿေ၊ ပုဗ္ဗဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေတိ အတ္ထော။ ရာဇာယတနရုက္ခန္တိ ခီရိကာရုက္ခံ။ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ဧတ္ထ တသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ပုစ္ဆိတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကတရေန သမယေနာ’’တိ။ နိသိန္နဿ ဘဂဝတောတိ ယောဇနာ။ ဒေဝရာဇသဒ္ဒဿ အညေ ပဇာပတိအာဒယော ဒေဝရာဇာနော နိဝတ္တေတုံ ‘‘သက္ကော’’တိ ဝုတ္တံ။ တန္တိ ဟရီတကံ။ ပရိဘုတ္တမတ္တဿေဝ ဘဂဝတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိသိန္နေ ဘဂဝတိ။

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိ ဣမိနာ ယေန သမယေန ဘဂဝါ ရာဇာယတနမူလေ နိသီဒိ၊ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဥက္ကလဇနပဒတောတိ ဥက္ကလနာမကာ ဇနပဒမှာ။ ယသ္မိံ ဒေသေ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ၊ တံ ဒေသန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘တံ ဒေသံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ’’တိပဒေ။ တေသန္တိ ဝါဏိဇာနံ။ ဉာတိသာလောဟိတသဒ္ဒါနံ အညမညဝေဝစနတ္တာ ‘‘ဉာတီ’’တိ ဝုတ္တေ သာလောဟိတသဒ္ဒဿ အတ္ထော သိဒ္ဓါတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဉာတိဘူတပုဗ္ဗာ ဒေဝတာ’’တိ။ သာတိ ဒေဝတာ။ နေသန္တိ ဝါဏိဇာနံ။ တတောတိ အပဝတ္တနကာရဏာ။ တေတိ ဝါဏိဇာ ¶ ။ ဣဒန္တိ အပဝတ္တနံ။ ဗလိန္တိ ဥပဟာရံ။ တေသန္တိ ဝါဏိဇာနံ။ ‘‘သဗ္ဗိမဓုဖာဏိတာဒီဟိ ယောဇေတွာ’’တိ ပဒံ ပုဗ္ဗာပရာပေက္ခံ၊ တသ္မာ မဇ္ဈေ ဝုတ္တံ။ ပတိမာနေထာတိ ဧတ္ထ မာန ပူဇာယံ ပေမနေတိ ဓာတုပါဌေသု (သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ၁၈ နကာရန္တဓာတု) ဝုတ္တတ္တာ ပူဇနပေမနံ နာမ အတ္ထတော ဥပဋ္ဌဟနန္တိ အာဟ ‘‘ဥပဋ္ဌဟထာ’’တိ။ တံ ဝေါတိ ဧတ္ထ တံသဒ္ဒေါ ပတိမာနနဝိသယော၊ ဝေါသဒ္ဒေါ တီသု ဝေါသဒ္ဒေသု တုမှသဒ္ဒဿ ကာရိယော ဝေါသဒ္ဒေါ၊ သော စ စတုတ္ထျတ္ထောတိ အာဟ ‘‘တံ ပတိမာနံ တုမှာက’’န္တိ။ ဝေါကာရော ဟိ တိဝိဓော တုမှသဒ္ဒဿ ကာရိယော၊ ယောဝစနဿ ကာရိယော၊ ပဒပူရဏောတိ။ တတ္ထ တုမှသဒ္ဒဿ ကာရိယော ပဉ္စဝိဓော ပစ္စတ္တဥပယောဂကရဏသမ္ပဒါနသာမိဝစနဝသေနာတိ။ တတ္ထ တုမှသဒ္ဒကာရိယော သမ္ပဒါနဝစနော ¶ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘တုမှာက’’န္တိ။ ‘‘ယ’’န္တိသဒ္ဒဿ ဝိသယော ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ယံ ပဋိဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ ယော ပတ္တော အဟောသီတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ သောတိ ပတ္တော။ သုဇာတာယ အာဂစ္ဆန္တိယာ ဧဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနာဒရေ စေတံ သာမိဝစနံ။ တေနာတိ အန္တရဓာယဟေတုနာ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ ဟတ္ထေသူတိ ကရဏတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဟတ္ထေဟီတိ ဟိ အတ္ထော။ ကိမှီတိ ကေန။

ဣတောတိ အာသဠှီမာသဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော။ ဧတ္တကံ ကာလန္တိ ဧတံ ပမာဏံ ဧကူနပညာသဒိဝသကာလံ။ ဇိဃစ္ဆာတိ ဃသိတုမိစ္ဆာ။ ပိပါသာတိ ပါတုမိစ္ဆာ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ စေတသာ-စေတောသဒ္ဒါနံ သမ္ဗန္ဓာပေက္ခတ္တာ တေသံ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော’’တိ စ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ စ။ ဣမေဟိ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒါနမသဒိသတ္တာ သမ္ဗန္ဓောပိ အသဒိသောတိ ဒဿေတိ။ အတ္တနောတိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ။ သမာသောယေဝ အဝယဝီပဓာနော ဟောတိ၊ ဝါကျံ ပန အဝယဝပဓာနောယေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စတူဟိ ဒိသာဟီ’’တိ။ ပါဠိယံ ‘‘အာဂန္တွာ’’တိ ပါဌသေသော ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘သိလာမယေ’’တိ ဣမိနာ သိလာမယမေဝ သေလာမယန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဣဒန္တိ ‘‘သေလာမယေ ပတ္တေ’’တိ ဝစနံ။ ယေတိ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလာမယေ ပတ္တေ။ တတောတိ ဣန္ဒနီလမဏိမယပတ္တဥပနာမနတော၊ ပရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသန္တိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ။ စတ္တာရောပိ အဓိဋ္ဌဟီတိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ ယထာတိ ယေနာကာရေန၊ အဓိဋ္ဌိယမာနေတိ ယောဇနာ။ ဧကသဒိသောတိ ဧကံသေန သဒိသော။ အဓိဋ္ဌိတေ ပတ္တေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပတ္တေတိ စ ကရဏတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ပတ္တေန ပဋိဂ္ဂဟေသီတိ ဟိ အတ္ထော။ ပစ္စဂ္ဃေတိ ဧတ္ထ ဧကာရော သ္မိံဝစနဿ ကာရိယောတိ အာဟ ‘‘ပစ္စဂ္ဃသ္မိ’’န္တိ။ ပဋိ အဂ္ဃန္တိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ပဋိသဒ္ဒေါ ပါဋေက္ကတ္ထော၊ ‘‘အဂ္ဃ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ မဟဂ္ဃတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပါဋေက္ကံ မဟဂ္ဃသ္မိ’’န္တိ။ ဣမိနာ စတ္တာရော ဧကတော ဟုတွာ န မဟဂ္ဃာ ဟောန္တိ၊ ပါဋေက္ကံ ပန မဟဂ္ဃာ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ သဥပသဂ္ဂေါ ပစ္စဂ္ဃသဒ္ဒေါ အဘိနဝပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘အဘိနဝေ’’တိ။ အဘိနဝေါတိ စ အစိရတနဝတ္ထုဿ နာမံ။ အစိရတနဝတ္ထု အစိရတနတ္တာ အဗ္ဘုဏှံ ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အဗ္ဘုဏှေ’’တိ။ ‘‘တင်္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တသ္မိ’’န္တိ ဣမိနာ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ။ ဒွေဝါစိကာတိပဒဿ သမာသဝသေန စ တဒ္ဓိတဝသေန စ နိပ္ဖန္နဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒွေ ဝါစာ’’တိအာဒိ။ ပတ္တာတိ ဧတ္ထ ဧကော ဣတိသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဣတိ တသ္မာ ဒွေဝါစိကာဣတိ အတ္ထောတိ ယောဇနာ။ တေတိ ဝါဏိဇာ။ အထာတိ တသ္မိံ ကာလေ။ တေတိ ကေသေ။ တေသန္တိ ဝါဏိဇာနံ။ ပရိဟရထာတိ အတ္တနော အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ၊ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ဟရထာတိ အတ္ထော။ တေတိ ဝါဏိဇာ။ အမတေနေဝါတိ အမတေန ဣဝ၊ အဘိသိတ္တာ ဣဝါတိ ယောဇနာ။

၅။ ဗြဟ္မယာစနကထာ

၇။ ဘဂဝါ ¶ ဥပသင်္ကမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မိန္တိ အဇပါလနိဂြောဓေ။ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောတိ အာစရိတော သမ္မာစရိတော၊ န ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ အာစိဏ္ဏော၊ အထ ခေါ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏော၊ အတိအာစိဏ္ဏော နိစ္စာစိဏ္ဏောတိ အတ္ထော။ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာဟ ‘‘ဇာနန္တိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မဒေသနန္တိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ၊ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ဝါ ဘဂဝန္တံ၊ ဘဂဝန္တံ ဝါ ဓမ္မဒေသနံ။ တတောတိ ယာစနကာရဏာ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ လောကသန္နိဝါသော ဗြဟ္မဂရုကော ယသ္မာ၊ ဣတိ တသ္မာ ဥပ္ပာဒေဿန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣတီတိအာဒိ နိဂမနံ။

တတ္ထာတိ ¶ ပရိဝိတက္ကနာကာရပါဌေ။ ‘‘ပဉ္စကာမဂုဏေသု အလ္လီယ’’န္တီတိ ဣမိနာ အလ္လီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန လဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထာတိ အာလယာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ အလ္လီယန္တီတိ လဂ္ဂန္တိ။ ‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏေ အလ္လီယန္တီ’’တိပိ ပါဌော၊ ဧဝံ သတိ အလ္လီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန သေဝိယန္တီတိ အာလယာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။ အလ္လီယန္တီတိ သေဝန္တိ။ တေတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ‘‘ယဒိဒ’’န္တိပဒဿ ယံ ဣဒန္တိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ‘‘ယ’’န္တိ စ ‘‘ဣဒ’’န္တိ စ သဗ္ဗနာမပဒန္တိ အာသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘ယဒိဒန္တိ နိပါတော’’တိ။ ဣမိနာ တီသု လိင်္ဂေသု ဒွီသု စ ဝစနေသု ဝိနာသံ၊ ဝိကာရံ ဝါ ဝိသဒိသံ ဝါ နအယနတ္တာ နဂမနတ္တာ အဗျယံ နာမာတိ ဒဿေတိ၊ အတ္ထော ပန သဗ္ဗနာမတ္ထောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿာတိ ‘‘ယဒိဒ’’န္တိနိပါတဿ၊ အတ္ထောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဌာနန္တိ ‘‘ဌာနံ’’ဣတိပဒံ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒန္တိ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’ဣတိပဒံ။ အတ္ထောပိ ယုတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမေသန္တိ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ။ ပစ္စယာတိ အဝိဇ္ဇာဒိကာရဏာ။ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝါ’’တိ ဣမိနာ ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ ဧတ္ထ တာပစ္စယဿ သွတ္ထံ ဒီပေတိ ‘‘ဒေဝတာ’’တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ဧဝမိစ္စာဒိပါဌဝဏ္ဏနာ) ဝိယ။

သော မမဿ ကိလမထောတိ ဧတ္ထ တံသဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမာ’’တိ၊ ဣမိနာ ‘‘ဒေသေယျံ၊ န အာဇာနေယျု’’န္တိ ဒွိန္နမေဝ ကိရိယာပဒါနံ တသဒ္ဒဿ ဝိသယဘာဝံ ဒဿေတိ၊ န ဧကဿ ကိရိယာပဒဿ။ သောတိ ဒေသနာသင်္ခါတော ကာယဝစီပယောဂေါ၊ ဣမိနာ ဝါကျဝိသယေ တသဒ္ဒေါ ဥတ္တရပဒဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ ဂဏှာတီတိ ဒဿေတိ၊ သမာသမဇ္ဈေ ပန တသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗပဒဿေဝ လိင်္ဂဝစနာနိ ဂဏှာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာ’’တိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ) စ ‘‘အဘိဓမ္မော စ သော ပိဋကဉ္စာ’’တိ စ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) အာဒိ ¶ ။ ကိလမထောတိ ကာယကိလမနဟေတု။ ကိလမတိ အနေနာတိ ကိလမထော။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ သာတိ ကာယဝစီပယောဂသင်္ခါတာ ဒေသနာ။ ဝိဟေသာတိ ကာယဝိဟိံသာဟေတု။ ဝိဟိံသတိ ဣမာယာတိ ဝိဟေသာ။ စိတ္တေန ပန ဗုဒ္ဓါနံ ကိလမထော ဝါ ဝိဟေသာ ဝါ နတ္ထိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ¶ ။ ‘‘ပဋိဘံသူ’’တိ ဧတ္ထ ပဋီတိ ကမ္မပ္ပဝစနီယယောဂတ္တာ ‘‘ဘဂဝန္တ’’န္တိ ဧတ္ထ သာမျတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ။ ‘‘အနု အစ္ဆရိယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘န အစ္ဆရိယာ’’တိ ပဒဝိဘာဂံ နိဝတ္တေတိ၊ ပုနပ္ပုနံ အစ္ဆရိယာတိ အတ္ထော။ ပဋိဘံသူတိ ဧတ္ထ ပဋိသဒ္ဒေါ ပဋိဘာနတ္ထော၊ ဘာဓာတု ခါယနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဋိဘာနသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ ဂေါစရာ အဟေသု’’န္တိ။ ‘‘ဂေါစရာ အဟေသု’’န္တိ ဣမိနာ ခါယနံ နာမ အတ္ထတော ဂေါစရဘာဝေန ဘဝနန္တိ ဒဿေတိ။

မေတိ မမ၊ မယာ ဝါ၊ အဓိဂတံ ဓမ္မံ ပကာသိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အရိယမဂ္ဂသောတဿ ပဋိ ပဋိသောတန္တိ ဝုတ္တေ နိဗ္ဗာနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပဋိသောတံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ နိဗ္ဗာနဂါမိန္တိ အရိယမဂ္ဂံ။ အရိယမဂ္ဂေါ ဟိ ယသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ဂမယတိ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနဂါမီတိ ဝုစ္စတိ။ တမောခန္ဓေနာတိ ဧတ္ထ တမသဒ္ဒေါ အဝိဇ္ဇာပရိယာယော၊ ခန္ဓသဒ္ဒေါ ရာသတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာရာသိနာ’’တိ။ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထဋာ’’တိ ဣမိနာ အာဝုဋာတိ ဧတ္ထ ဝုဓာတု အာဝရဏတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ အပ္ပောဿုက္ကတာယာတိ ဧတ္ထ အပတျူပသဂ္ဂေါ အဘာဝတ္ထော၊ တာပစ္စယော ဘာဝတ္ထောတိ အာဟ ‘‘နိရုဿုက္ကဘာဝေနာ’’တိ။

၈။ လောကေတိ သတ္တလောကေ။ မဟာဗြဟ္မေတိ မဟာဗြဟ္မာနော။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဧတ္ထ အပ္ပံ ရဇံ အက္ခိမှိ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာ၊ အပ္ပရဇက္ခာ ဇာတိ သဘာဝေါ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပညာမယေ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပညာမယေ’’တိ ဣမိနာ မံသမယေတိ အတ္ထံ နိဝတ္တေတိ။ ဧတေသန္တိ သတ္တာနံ။ ဓမ္မဿာတိ တုပစ္စယယောဂေ ဆဋ္ဌီကမ္မံ။ အာပုဗ္ဗော ဉာဓာတု ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဋိဝိဇ္ဈိတာရော’’တိ။

သံဝိဇ္ဇတိ မလံ ဧတေသန္တိ သမလာ၊ ပူရဏကဿပါဒိကာ ဆ သတ္ထာရော၊ တေဟိ။ ‘‘ရာဂါဒီဟီ’’တိ ဣမိနာ မလသရူပံ ဒဿေတိ။ အဝါပုရေတန္တိ ဧတ္ထ အဝပုဗ္ဗော စ အာပုဗ္ဗော စ ပုရဓာတု ဝိဝရဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝိဝရ ဧတ’’န္တိ။ ဝကာရဿ ပကာရံ ကတွာ ‘‘အပါပုရေတ’’န္တိပိ ပါဌော ¶ ။ အမတသဒ္ဒဿ သလိလာဒယော နိဝတ္တေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနဿာ’’တိ။ ဣမေ သတ္တာ သုဏန္တူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိမလေနာတိ ဧတ္ထ ဝိသဒ္ဒေါ အဘာဝတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘာဝတော’’တိ။ ဣမိနာ နတ္ထိ မလံ ဧတဿာတိ ဝိမလောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ ¶ ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာ’’တိ ဣမိနာ အညပဒတ္ထသရူပံ ဒဿေတိ။ အနုက္ကမေန မဂ္ဂေန ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗန္တိ အနုဗုဒ္ဓန္တိ ဝုတ္တေ စတုသစ္စဓမ္မော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မ’’န္တိ။

‘‘သေလမယေ’’တိ ဣမိနာ သိလာယ နိဗ္ဗတ္တော သေလောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏေနာ’’တိ ဣမိနာ သမန္တစက္ခုသရူပံ ဒဿေတိ။ ဘဂဝါ တွမ္ပီတိ ယောဇနာ။ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပညာပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မမယံ ပညာမယ’’န္တိ။ အပေတော သောကော ဣမဿာတိ အပေတသောကော၊ ဘဂဝါ။ သောကံ အဝတရတီတိ သောကာဝတိဏ္ဏာ၊ ဇနတာ။ သောကာဝတိဏ္ဏဉ္စ ဇာတိဇရာဘိဘူတဉ္စာတိ စသဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဣမိနာ စသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဒဿေတိ။

‘‘ဘဂဝါ’’တိပဒံ ‘‘ဝီရော’’တိအာဒီသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝီရိယဝန္တတာယာ’’တိ ဣမိနာ ဝီရံ ယဿတ္ထီတိ ဝီရောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ သဒ္ဒသတ္ထေသု အာလပနပဒေသု ဝိဂ္ဂဟော န ကာတဗ္ဗောတိ ဣဒံ အာလပနာဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန တေသမတ္ထဒဿနတ္ထာယ ဝိဂ္ဂဟော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဒေဝပုတ္တ…ပေ… ဝိဇိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဝိဇိတော မာရေဟိ သံဂါမော အနေနာတိ ဝိဇိတသင်္ဂါမောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ ခန္ဓမာရော မစ္စုမာရေန သင်္ဂဟိတော ဒွိန္နံ မာရာနံ ဧကတော ဝိဇိတတ္တာ။ ‘‘သတ္တဝါဟော’’တိ ပဌမက္ခရေန စ ‘‘သတ္ထဝါဟော’’တိ ဒုတိယက္ခရေန စ ယုတ္တော။ တတ္ထ သတ္ထဝါဟော ဝိယာတိ ‘‘သတ္ထဝါဟော’’တိ ဥပစာရေန ဝုတ္တေ ဒုတိယက္ခရေန ယုတ္တော၊ သတ္တေ ဝဟဟီတိ သတ္တဝါဟောတိ မုချတော ဝုတ္တေ ပဌမက္ခရေန ယုတ္တော။ ဣဓ ပန ပဌမက္ခရေန ယုတ္တောတိ အာဟ ‘‘သတ္တေ ဝဟတီတိ သတ္တဝါဟော’’တိ။ နတ္ထိ ဣဏံ ဣမဿာတိ အဏဏော ဘဂဝါ။

၉။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ¶ ဧတ္ထ စက္ခု ဒုဝိဓံ မံသစက္ခုဉာဏစက္ခုဝသေန။ တတ္ထာပိ မံသစက္ခု ဒုဝိဓံ ပသာဒစက္ခုသသမ္ဘာရစက္ခုဝသေန။ တတ္ထ ပသာဒရူပံ ပသာဒစက္ခု နာမ၊ ဘမုကဋ္ဌိပရိစ္ဆိန္နော မံသပိဏ္ဍော သသမ္ဘာရစက္ခု နာမ။ ဉာဏစက္ခု ပန ပဉ္စဝိဓံ (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃) ဒိဗ္ဗဓမ္မပညာဗုဒ္ဓသမန္တစက္ခုဝသေန။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခု နာမ၊ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂတ္တယံ ဓမ္မစက္ခု နာမ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ ပညာစက္ခု နာမ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဉ္စ အာသယာနုသယဉာဏဉ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခု နာမ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ သမန္တစက္ခု နာမ။ ဣဓ ပန ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယထာဝုတ္တဒွေဉာဏာနိယေဝါတိ အာဟ ‘‘ဣန္ဒြိယ…ပေ… ဉာဏေန စာ’’တိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ယေသန္တိ သတ္တာနံ။ သဒ္ဓါဒီနီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ဝီရိယသတိသမာဓိပညိန္ဒြိယာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တိက္ခာနီတိ တိခိဏာနိ။ မုဒူနီတိ သုခုမတရာနိ။ အာကာရာတိ ကာရဏာ။ ဣမာနိ တီဏိ ဒုကာနိ ဗာဟိရတ္ထသမာသဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သုခေန ဝိညာပေတဗ္ဗာတိ သုဝိညာပယာ၊ တထာ ဒုဝိညာပယာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေ ကထိတကာရဏ’’န္တိအာဒိ ¶ ။ ပရလောကော စ ဝဇ္ဇဉ္စ ပရလောကဝဇ္ဇာနိ၊ တာနိ ဘယတော ပဿန္တီတိ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယေ’’တိအာဒိ။ ဣမာနိ ဒွေ ဒုကာနိ ကိတဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ဣဓ ပစ္ဆိမဒုကေ ‘‘န အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော’’တိ ဒုတိယပဒံ န ဝုတ္တံ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၁) ပန ယုဂဠဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီတိ ဝစနတ္ထေန ဂစ္ဆော ဝါ လတာ ဝါ ပေါက္ခရဏီ ဝါ ဝနံ ဝါ ‘‘ဥပ္ပလိနီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန ‘‘ဝန’’န္တိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပလဝနေ’’တိ။ နိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပေါသယန္တီတိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ဣမိနာ အန္တောနိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာ ပေါသယန္တီတိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥဒကေန သမ’’န္တိ ဣမိနာ ဥဒကေန သမံ သမောဒကံ၊ သမောဒကံ ဟုတွာ ဌိတာနီတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ‘‘အတိက္ကမိတွာ’’တိ ဣမိနာ အစ္စုဂ္ဂမ္မာတိပဒဿ အတိဥဂ္ဂန္တွာတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

ပဋိစ္ဆန္နေန အာရောပိတာတိ ပါရုတာ၊ န ပါရုတာ အပါရုတာ။ အပါရုတာ နာမ အတ္ထတော ဝိဝရဏာတိ အာဟ ‘‘ဝိဝဋာ’’တိ သောတိ အရိယမဂ္ဂေါ ¶ ။ ဟီတိ သစ္စံ။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေတိ ဂါထာယ ဥတ္တမပဒဒွယေ။ အယမေဝတ္ထောတိ အယံ ဝက္ခမာနော ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ န ဘာသိန္တိ ဧတ္ထ ဥတ္တမပုရိသတ္တာ ‘‘အဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒေဝမနုဇေသု’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကသေသဝသေန ‘‘မနုဇေသူ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒေဝမနုဿေသူ’’တိ။

၆။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာ

၁၀။ ဌာနုပ္ပတ္တိယာတိ ကာရဏေန ဥပ္ပတ္တိယာ။ နိက္ကိလေသော ဇာတိ သဘာဝေါ ဣမဿာတိ နိက္ကိလေသဇာတိကော။ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တေပိ အတ္ထတော အနာဝရဏဉာဏမေဝါတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏ’’န္တိ။ ဣတောတိ ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ပရိဝိတက္ကဒိဝသတော၊ ဟေဋ္ဌာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒေဝတာ ပန အာဠာရဿ ကာလင်္ကရဏမေဝ ဇာနာတိ၊ န အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗံ ဇာနာတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ‘‘ပရိဟီနတ္တာ’’တိ ဣမိနာ မဟာဇာနိယောတိ ဧတ္ထ ဟာဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဿာတိ အာဠာရဿ။ မဟတီ ဇာနိအဿာတိ ‘‘မဟာဇာနိကော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ကကာရဿ ယကာရံ ကတွာ ‘‘မဟာဇာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ အက္ခဏေတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယ အနောကာသေ၊ အာကိဉ္စညာယတနေတိ အတ္ထော။ ဟိယျောတိ အနန္တရာတီတာဟေ။ သောပီတိ ဥဒကော ရာမပုတ္တောပိ။ ပိသဒ္ဒေါ အာဠာရာပေက္ခော။ တတ္ထ အာဠာရော ကာလာမော ယာဝအာကိဉ္စညာယတနဈာနလာဘီ ဟောတိ၊ တသ္မာ အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဥဒကော ရာမပုတ္တော ယာဝနေဝသညာနာသညာယတနဈာနလာဘီ ဟောတိ၊ တသ္မာ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဗဟုကာရာ’’တိ စ ‘‘ဗဟူပကာရာ’’တိ စ ပါဌဿ ဒွိဓာ ယုတ္တဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟုကာရာတိ ဗဟူပကာရာ’’တိ။ ပေသိတတ္တဘာဝံ မန္တိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ ပဟိတတ္တန္တိ ဧတ္ထ အတ္တသဒ္ဒေါ ကာယဝါစကောတိ ဒဿေတိ။

၁၁။ အန္တရာသဒ္ဒေန ယုတ္တတ္တာ ‘‘ဂယံ၊ ဗောဓိ’’န္တိ ဧတ္ထ သာမျတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဂယာယ စ ဗောဓိမဏ္ဍဿ စာ’’တိ။

ဂါထာယ ¶ စတူသု သဗ္ဗသဒ္ဒေသု ဒုတိယော သဗ္ဗသဒ္ဒေါ အနဝသေသတ္ထော၊ သေသာ သာဝသေသတ္ထာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မ’’န္တိအာဒိ။ ဝစနတ္ထော သုဝိညေယျောဝ။ အရဟတ္တဖလဿာပိ တဏှာက္ခယတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တဏှာက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ’’တိ။ သယံသဒ္ဒေါ အတ္တပရိယာယော၊ အဘိညာယသဒ္ဒေါ တု တွာပစ္စယန္တောတိ အာဟ ‘‘အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မ’’န္တိ ဣမိနာ ဉာဓာတုယာ ကမ္မံ ဒဿေတိ။ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသနာကာရဒဿနံ။

‘‘လောကုတ္တရဓမ္မေ’’တိ ဣမိနာ လောကိယဓမ္မေ ပန အာစရိယော (မိ။ ပ။ ၄။၅။၁၁) အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ ဧတ္ထ ပဋိသဒ္ဒေါ ပဋိဘာဂတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလော’’တိ။ သဒိသပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ သီတိဘူတောတိ သီတိ ဟုတွာ ဘူတော၊ သီတိဘာဝံ ဝါ ပတ္တော။

ကာသီနန္တိ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ဇနပဒါနံ နာမံ။ ဇနပဒသမူဟဿ ရဋ္ဌနာမတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကာသိရဋ္ဌေ’’တိ။ ‘‘နဂရ’’န္တိ ဣမိနာ ပုရသဒ္ဒေါ နဂရပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။ ပဋိလာဘာယာတိ ပဋိလာဘာပနတ္ထာယ။ ‘‘ဘေရိ’’န္တိ ဣမိနာ ဒုန္ဒုဘိသဒ္ဒေါ ဘေရိဝါစကောတိ ဒဿေတိ။ ဘေရိ ဟိ ‘‘ဒုံဒု’’န္တိသဒ္ဒေန ဥဘိ ပူရဏမေတ္ထာတိ ဒုန္ဒုဘီတိ ဝုစ္စတိ။ ဒကာရရကာရာနံ သံယောဂံ ကတွာ ဒုန္ဒြုဘီတိပိ ပါဌော အတ္ထိ၊ သော အပါဌောယေဝ။ ‘‘ပဟရိဿာမီ’’တိ ဧတ္ထ ပဟာရသဒ္ဒေန အာဟညိန္တိ ဧတ္ထ အာပုဗ္ဗဟနဓာတုယာ အတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ဿာမိသဒ္ဒေန အဇ္ဇတနိဣံဝိဘတ္တိယာ အနာဂတကာလေ ပဝတ္တဘာဝံ၊ ဣတိသဒ္ဒေန ဂမနာကာရဝါစကဿ ဣတိသဒ္ဒဿ လောပဘာဝံ ဒဿေတိ။

အနန္တဇိနောတိ အနန္တသင်္ခါတဿ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနဘူတေန အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန သဗ္ဗကိလေသာရီနံ ဇိတဝါ၊ ဧတေန ဖလူပစာရေန အနန္တဇိနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဟုဝေယျ ပါဝုသောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟုဝေယျ အပိ အာဝုသော’’တိ ပဒဝိဘာဂံ ကတွာ ဟုဓာတု သတ္တတ္ထဝါစကော၊ အပိသဒ္ဒေါ ဧဝံနာမဝါစကောတိ ဒဿေန္တော အာဟ အာဝုသော ‘‘ဧဝံ နာမ ဘဝေယျာ’’တိ။ ဝကာရဿ ပကာရံ ကတွာ ‘‘ဟုပေယျာ’’တိ ပါဌောပိ ယုဇ္ဇတိယေဝ။

၁၂။ ‘‘အတ္ထာယ ¶ ¶ ပဋိပန္နော’’တိ ဣမိနာ ဗာဟုလ္လဿ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော ဗာဟုလ္လိကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ပဓာနတောတိ ဒုက္ကရစရိယာယ ပဒဟနတော။ ‘‘ဘဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ ဝိဗ္ဘန္တောတိ ဧတ္ထ ဝိပုဗ္ဗဘမုဓာတုယာ အနဝဋ္ဌာနတ္ထော နာမ အတ္ထတော ဘဋ္ဌောတိ ဒဿေတိ။ သောတန္တိ ဧတ္ထ သောတသဒ္ဒဿ သောတဝိညာဏာဒိဝါစကတ္တာ ‘‘သောတိန္ဒြိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣရိယာယာတိ ဧတ္ထ ဣရိယနံ စရဏံ ဣရိယာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒုက္ကရစရိယာယာ’’တိ။ အဘိဇာနာထ နောတိ ဧတ္ထ နောသဒ္ဒေါ နုသဒ္ဒတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိဇာနာထ နူ’’တိ။ ဝါကျန္တိ ဝါစကံ။ သညာပေတုန္တိပဒဿ သညာပနာကာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ။

၁၃။ ဣတောတိ ‘‘စက္ခုကရဏီ’’တိအာဒိတော။ ပဒတ္ထတောတိ ပဒတော စ အတ္ထတော စ၊ ပဒါနံ အတ္ထတော ဝါ။ ဣတောတိ ယထာဝုတ္တတော။ ဟီတိ သစ္စံ။ သုတ္တန္တကထန္တိ သုတ္တန္တဝသေန ဝုတ္တဝစနံ။

၁၈။ ဒေဝတာကောဋီဟီတိ ဗြဟ္မသင်္ခါတာဟိ ဒေဝတာကောဋီဟိ။ ပတိဋ္ဌိတဿ တဿ အာယသ္မတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာဝ ဧဟိဘိက္ခုဥပသမ္ပဒါတိ ယောဇနာ။

၁၉။ ဒုတိယဒိဝသေ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဒုတိယဒိဝသေ’’တိအာဒိ ပါဋိပဒဒိဝသံ ဥပနိဓာယ ဝုတ္တံ။ ပက္ခဿာတိ အာသဠှီမာသကာဠပက္ခဿ။ သဗ္ဗေဝ တေ ဘိက္ခူတိ ယောဇနာ။ အနတ္တသုတ္တေနာတိ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တေန (မဟာဝ။ ၂၀၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉)။

ပဉ္စမိယာ ပက္ခဿာတိ ပက္ခဿ ပဉ္စမိယာ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တလောကေ။ ‘‘မနုဿအရဟန္တောတိ ဣမိနာ ဒေဝအရဟန္တော ဗဟူတိ ဒဿေတိ။

၇။ ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ

၃၁။ ပေါရာဏာနုပေါရာဏာနန္တိ ပုရာဏေ စ အနုပုရာဏေ စ ဘဝါနံ။ ဧကသဋ္ဌီတိ ဧကော စ သဋ္ဌိ စ၊ ဧကေန ဝါ အဓိကာ သဋ္ဌိ ဧကသဋ္ဌိ။

တတြာတိ ¶ တေသု ဧကသဋ္ဌိမနုဿအရဟန္တေသု။ ပုဗ္ဗယောဂေါတိ ပုဗ္ဗေ ကတော ဥပါယော၊ ပုဗ္ဗူပနိဿယောတိ အတ္ထော။ ဝဂ္ဂဗန္ဓေနာတိ သမူဟံ ကတွာ ဗန္ဓေန။ တေတိ ပဉ္စပညာသ ဇနာ။ ဈာပေဿာမာတိ ဍယှိဿာမ။ နီဟရိံသူတိ ဂါမတော နီဟရိံသု။ တေသူတိ ပဉ္စပညာသဇနေသု။ ပဉ္စ ဇနေ ¶ ဌပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသာတိ ပဉ္စဟိ ဇနေဟိ အဝသေသာ။ သောတိ ယသော ဒါရကော။ တေပီတိ စတ္တာရောပိ ဇနာ။ တတ္ထာတိ သရီရေ။ တေ သဗ္ဗေပီတိ ယသဿ မာတာပိတုဘရိယာဟိ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေပိ တေ သဟာယကာ။ တေနာတိ ပုဗ္ဗယောဂေန။

အာမန္တေသီတိ ကထေသိ။

၃၂။ ဒိဗ္ဗေသု ဝိသယေသု ဘဝါ ဒိဗ္ဗာ လောဘပါသာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗာ နာမာ’’တိအာဒိ။ လောဘပါသာတိ လောဘသင်္ခါတာ ဗန္ဓနာ။ အသဝနတာတိ ဧတ္ထ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အသဝနတာယာ’’တိ။ ပရိဟာယန္တီတိ ဧတ္ထ ကေန ပရိဟာယန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝိသေသာဓိဂမတော’’တိ။ ဝိသေသာဓိဂမတောတိ မဂ္ဂဖလသင်္ခါတဿ ဝိသေသဿ အဓိဂမတော။

၃၃။ အန္တံ လာမကံ ကရောတီတိ အန္တကောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘လာမကာ’’တိ။ ‘‘ဟီနသတ္တာ’’တိ ဣမိနာ အန္တကဿ သရူပံ ဒဿေတိ။ အာမန္တနပဒမေတံ။ တန္တိ ရာဂပါသံ။ ဟီတိ သစ္စံ။ သောတိ မာရော ပါပိမာ။ အန္တလိက္ခေ စရန္တာနံ ပဉ္စာဘိညာနမ္ပိ ဗန္ဓနတ္တာ အန္တလိက္ခေ စရတိ ပဝတ္တတီတိ အန္တလိက္ခစရောတိ ဝစနတ္ထေန ရာဂပါသော ‘‘အန္တလိက္ခစရော’’တိ မာရေန ပါပိမတာ ဝုတ္တော။

၃၄။ နာနာဇနပဒတောတိ ဧကိဿာပိ ဒိသာယ နာနာဇနပဒတော။ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိအာဒိမှိ ဝိနိစ္ဆယော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပဗ္ဗာဇေန္တေန ဘိက္ခုနာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ ပဋိက္ခိတ္တာ ပုဂ္ဂလာတိ ယောဇနာ။ ပရတောတိ ပရသ္မိံ။ ‘‘န ဘိက္ခဝေ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ပါဠိံ (မဟာဝ။ ၈၉) အာဒိံ ကတွာတိ ယောဇနာ။ တေတိ ပဋိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလေ။ သောပိ စာတိ သောပိ စ ပုဂ္ဂလော။ အနုညာတောယေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ တဿ စာတိ ပုဂ္ဂလဿ စ၊ အထ ဝါ တေသဉ္စ မာတာပိတူနံ။ ဝစနဝိပလ္လာသော ဟေသ။ အနုဇာနနလက္ခဏံ ဝဏ္ဏယိဿာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန။ စသဒ္ဒေါ ဝါကျသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ သစေ အစ္ဆိန္နကေသော ဟောတိ စ၊ သစေ ဧကသီမာယ အညေပိ ဘိက္ခူ အတ္ထိ စာတိ အတ္ထော။ အညေပီတိ အတ္တနာ အပရေပိ။ ဘဏ္ဍူတိ မုဏ္ဍော၊ သောယေဝ ကမ္မံ ဘဏ္ဍုကမ္မံ။ တဿာတိ ဘဏ္ဍုကမ္မဿ။ ဩကာသောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ခဏော။ ‘‘ဩကာသံ န လဘတီ’’တိ ဝတွာ တဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။

အဝုတ္တောပီတိ ¶ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေါ ဝုတ္တော ပန ကာ နာမ ကထာတိ ဒဿေတိ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စတုဗ္ဗိဓာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇာ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာတိ။ တတ္ထ ကေသမဿုဟရဏံ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ဝက္ကလာဒိဂဟဏတော ပဌမမေဝ ဝဇိတဗ္ဗတ္တာ။ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇာတိပိ တဿာယေဝ နာမံ။ ကေသမဿုဟရဏမေဝ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ကာသာယာဒိဂဟဏတော ပဌမမေဝ ဝဇိတဗ္ဗတ္တာ။ ကေသမဿုဟရဏဉ္စ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ သရဏဂဟဏတော ပဌမမေဝ ဝဇိတဗ္ဗတ္တာ။ ဥပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ တိဝိဓာ ဧဟိဘိက္ခုဥပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ သရဏဂဟဏူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ ဉတ္တိစတုတ္ထဝါစိကူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာတိ။ တတ္ထ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာယံ ကေသမဿုဟရဏာဒိ သဗ္ဗံ ဧကတောဝ သမ္ပဇ္ဇတိ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝတော ဝစနေန အဘိနိပ္ဖန္နတ္တာ။ သရဏဂဟဏူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇသဒိသာယေဝ။ ကေသမဿုဟရဏဉ္စ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ သရဏဂဟဏဉ္စ ဉတ္တိစတုတ္ထဝါစိကူပသမ္ပဒပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ကမ္မဝါစာဂဟဏတော ပဌမမေဝ ဝဇိတဗ္ဗတ္တာ။ တတ္ထ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီ’’တိ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝေယျာဝစ္စကရဋ္ဌာနနိယမံ ကတွာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာကမ္မေ အတ္တနော ဣဿရိယမကတွာတိ အတ္ထော။ ဒဟရေန ဘိက္ခုနာ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနံ သရဏဒါနန္တိ တီဏိ ကိစ္စာနိ ကာတဗ္ဗာနိယေဝ။ ကေစိ ‘‘သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ပါဌံ ဣဓာနေတွာ ဒဟရေန ဘိက္ခုနာ သရဏာနိ န ဒါတဗ္ဗာနီတိ ¶ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ဒဟရဿ ဘိက္ခုတ္တာ၊ ဘိက္ခူနံ ပဗ္ဗာဇေတုံ လဘနတ္တာ စ။ ဥပဇ္ဈာယော စေ ကေသစ္ဆေဒနဉ္စ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ အကတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇတ္ထံ သရဏာနိယေဝ ဒေတိ၊ န ရုဟတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ရုဟတိ ဥပသမ္ပဒါ အပတ္တစီဝရာနံ ဥပသမ္ပဒသိဒ္ဓိတော၊ ကမ္မဝိပတ္တိယာ အဘာဝတော စ။ ခဏ္ဍသီမန္တိ ဥပစာရသီမဋ္ဌံ ဗဒ္ဓသီမံ။ ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသစ္ဆေဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ’’တိ ကာသာယစ္ဆာဒနဿ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ။ သာမဏေရဿ သရဏဒါနဿ အရုဟတ္တာ ‘‘သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုရိသံ ပဗ္ဗာဇေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ သစ္စံ။ အာဏတ္တိယာတိ ဘိက္ခူနံ အာဏတ္တိယာ။ ယေန ကေနစီတိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေသု ယေန ကေနစိ။

‘‘ဘဗ္ဗရူပေါ’’တိ ဝတွာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သဟေတုကော’’တိ။ သဟေတုကောတိ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယေဟိ သဟ ပဝတ္တော။ ယသဿီတိ ပရိဝါရယသေန စ ကိတ္တိယသေန စ သမန္နာဂတော။ ဩကာသံ ကတွာပီတိ ဩကာသံ ကတွာ ဧဝ။ သယမေဝါတိ န အညော အာဏာပေတဗ္ဗော။ ဧတ္တောယေဝါတိ ဒဿနဋ္ဌာနတောယေဝ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။ ခဇ္ဇု ဝါတိ ကဏ္ဍုဝနံ ဝါ။ ‘‘ကစ္ဆု ဝါ’’တိပိ ပါဌော၊ ပါမံ ဝါတိ အတ္ထော။ ပိဠကာ ဝါတိ ဖောဋာ ဝါ။ ဧတ္တကေနာတိ ဧတပမာဏေန ¶ ဃံသိတွာ နှာပနမတ္တေန။ အနိဝတ္တိဓမ္မာတိ ဂိဟိဘာဝံ အနိဝတ္တနသဘာဝါ။ ကတညူတိ ကတဿူပကာရဿ ဇာနနသီလာ။ ကတဝေဒိနောတိ ကတညူပကာရဿ ဝေဒံ ပါကဋံ ကရောန္တော။

အနိယျာနိကကထာတိ ယာဝဒတ္ထံ သုပိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇီတွာ စိတ္တကေဠိံ ကရောန္တော အနုက္ကဏ္ဌိတော ဝိဟရာဟီတိအာဒိကာ ကထာ။ နကထေတဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ကထေတဗ္ဗံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထခွဿာ’’တိ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။ အာစိက္ခနာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာစိက္ခန္တေန စာ’’တိအာဒိ။ ဝဏ္ဏ…ပေ… ဝသေနာတိ ဝဏ္ဏော စ သဏ္ဌာနဉ္စ ဂန္ဓော စ အာသယော စ ဩကာသော စ၊ တေသံ ဝသေန၊ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဟီတိ ဖလဇောတကော၊ အာစိက္ခနဿ ဖလံ ဝက္ခာမီတိ အတ္ထော။ သောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော။ ပုဗ္ဗေတိ ပုဗ္ဗဘဝေ၊ ပဗ္ဗဇနတော ¶ ပုဗ္ဗေ ဝါ။ ကဏ္ဋကဝေဓာပေက္ခော ပရိပက္ကဂဏ္ဍော ဝိယ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။ ဣန္ဒာသနီတိ သက္ကဿ ဝဇိရာဝုဓော။ သော ဟိ ဣန္ဒေန အသီယတိ ခိပီယတီတိ ဣန္ဒာသနီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣန္ဒာသနိ ပဗ္ဗတေ စုဏ္ဏယမာနာ ဝိယ သဗ္ဗေ ကိလေသေ စုဏ္ဏယမာနံယေဝါတိ ယောဇနာ။ ခုရဂ္ဂေယေဝါတိ ခုရဿ ကောဋိယမေဝ။ ခုရကမ္မပရိယောသာနေယေဝါတိ အတ္ထော။ ဟီတိ သစ္စံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပတ္တာ၊ တသ္မာ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။

ဂိဟိဂန္ဓန္တိ ဂေဟေ ဌိတဿ ဇနဿ ဂန္ဓံ။ အထာပီတိ ယဒိပိ အစ္ဆာဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ။ အာစရိယော ဝါတိ သရဏဒါနာစရိယော ဝါ ကမ္မဝါစာစရိယော ဝါ ဩဝါဒါစရိယော ဝါ။ တံယေဝ ဝါတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခမေဝ ဝါ။ တေန ဘိက္ခုနာဝါတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယဘိက္ခုနာ ဧဝ။

အနာဏတ္တိယာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အနာဏတ္တိယာ။ ဣမိနာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အနာဏတ္တေန ယေန ကေနစိ နိဝါသနာဒီနိ န ကာတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေတိ။ ဘိက္ခုနာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယဘိက္ခုနာ။ တဿေဝါတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿေဝ။ ဥပဇ္ဈာယမူလကေတိ ဥပဇ္ဈာယမူလကေ နိဝါသနပါရုပနေ။ အယန္တိ ဝိနိစ္ဆယော။

တတ္ထာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒဋ္ဌာနေ။ တေသန္တိ ဘိက္ခူနံ။ အထာတိ ဝန္ဒာပနတော ပစ္ဆာ၊ ဝန္ဒာပနဿ အနန္တရာ ဝါ။ ‘‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’’တိ ပါဠိနယနိဒဿနမုခေန ‘‘ယမဟံ ဝဒါမိ၊ တံ ဝဒေဟီ’’တိ အဋ္ဌကထာနယံ နိဒဿေတိ။ အထာတိ တဒနန္တရံ။ အဿာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ၊ ဒါတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကပဒမ္ပီတိ တီသု ဝါကျပဒေသု ဧကံ ဝါကျပဒမ္ပိ၊ နဝသု ဝါ ဝိဘတျန္တပဒေသု ဧကပဒမ္ပိ။ ဧကက္ခရမ္ပီတိ စတုဝီသတက္ခရေသု ဧကက္ခရမ္ပိ။

ဧကတော ¶ သုဒ္ဓိယာတိ ဧကဿေဝ ကမ္မဝါစာစရိယဿ ဌာနကရဏသမ္ပတ္တိယာ သုဇ္ဈနေန။ ဥဘတော သုဒ္ဓိယာဝါတိ ဥဘယေသံ သရဏဒါနာစရိယသာမဏေရာနံ သုဇ္ဈနေန ဧဝ။ ဌာနကရဏသမ္ပဒန္တိ ဥရအာဒိဋ္ဌာနာနဉ္စ သံဝုတာဒိကရဏာနဉ္စ သမ္ပဒံ။ ဝတ္တုန္တိ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ ဝတ္တုံ။ န သက္ကောတီတိ ဝတ္တုံ န သက္ကောတီတိ ယောဇနာ။

ဣမာနီတိ ¶ သရဏာနိ။ စသဒ္ဒေါ ဥပနျာသော၊ ပနသဒ္ဒေါ ပဒါလင်္ကာရော။ ဧကသမ္ဗန္ဓာနီတိ ဧကတော သမ္ဗန္ဓာနိ။ အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ ‘‘ဗုဒ္ဓံ’’ဣတိ ‘‘သရဏံ’’ဣတိ ပဒါနဉ္စ ‘‘သရဏံ’’ဣတိ ‘‘ဂစ္ဆာမိ’’ဣတိ ပဒါနဉ္စ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒမကတွာ ဧကသမ္ဗန္ဓမေဝ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ တိဏ္ဏံ ပဒါနမန္တရာ ဗျဝဓာနဿ ကဿစိ အက္ခရဿ အဘာဝတော။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ဝိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ မကာရန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ တိဏ္ဏံ ပဒါနမန္တရာ ဧကသမ္ဗန္ဓမကတွာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဧဝ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? တိဏ္ဏံ ပဒါနမန္တရာ ဗျဝဓာနဿ နိဿရဿ မကာရဿ အတ္ထိဘာဝတော။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဝစနံ၊ ‘‘နတ္ထီ’’တိပဒေ ကတ္တာ၊ ‘‘န ဝုတ္တ’’န္တိပဒေ ကမ္မံ။ တထာတိ ‘‘အဟံ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော’’တိအာဒိနာ အာကာရေန၊ အဝဒန္တဿ သရဏံ န ကုပ္ပတိ၊ ဗုကာရဒကာရာဒီနံ ဗျဉ္ဇနာနံ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ ဟာပေန္တဿေဝ သရဏံ ကုပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘တိက္ခတ္တု’’န္တိ ဣမိနာ သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ တိက္ခတ္တုတော အဓိကံ ပန သဟဿက္ခတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထာတိ တာသု ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု။ ပရတောတိ ပရသ္မိံ။ သာတိ ဥပသမ္ပဒါ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန အနုညာတာ ဧဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရတောပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗာပေက္ခော။ သာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန ကေသစ္ဆေဒနကာသာယစ္ဆာဒနသရဏဒါနေန။ ဟီတိ ဖလဇောတကော။

ဧသာတိ ဧသော သာမဏေရောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဂတိမာ’’တိ ဝတွာ တဿတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတဇာတိကော’’တိ။ အထာတိ ဧဝံ သတိ။ အဿာတိ သာမဏေရဿ။ တသ္မိံယေဝ ဌာနေတိ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ။ ယထာ ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ တထာ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။ ဧတန္တိ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ဇာတရူပ ရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏီ’’တိ ဝစနံ။

တန္တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနံ။ ယထာပါဠိယာဝါတိ ဧဝသဒ္ဒေါ သန္နိဋ္ဌာနတ္ထော၊ တေန ယထာပါဠိယာဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ယထာပါဠိံ ဝိသဇ္ဇေတွာ အညထာ ဧဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနီတိ ဝါဒံ နိဝါရေတိ။ ယထာပါဠိံ ဝိသဇ္ဇေတွာ ¶ အညထာ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမီ’’တိ ¶ ဥဒ္ဒိသန္တောပိ နိဒ္ဒေါသောယေဝ။ ဟီတိ သစ္စံ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တာနီတိ သိက္ခာပဒါနိ။ ယာဝါတိ ယတ္တကံ ကာလံ န ဇာနာတိ၊ န ကုသလော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သန္တိကာဝစရောယေဝါတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ သမီပေ အဝစာရောဝ။ အဿာတိ သာမဏေရဿ။ ကပ္ပိယာကပ္ပိယန္တိ ဒသသိက္ခာပဒဝိနိမုတ္တံ ကပ္ပိယံ ပရာမာသာဒိဉ္စ အကပ္ပိယံ အပရာမာသာဒိဉ္စ။ တေနာပီတိ သာမဏေရေနာပိ။ နာသနင်္ဂါနီတိ လိင်္ဂနာသနအင်္ဂါနိ။ သာဓုကံ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ သာဓုကံ အသိက္ခန္တဿ လိင်္ဂနာသနဉ္စ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနဉ္စ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၀။ ဒုတိယမာရကထာ

၃၅။ မယှန္တိပဒဿ ‘‘အနုပ္ပတ္တာ သစ္ဆိကတာ’’တိပဒေသု ဆဋ္ဌီကတ္တုဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မယာ ခေါတိ အတ္ထော’’တိ။ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ ‘‘မယှ’’န္တိပဒဿ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရာ၊ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိပဒေသု သမ္ဗန္ဓဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရာ၊ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိ ဧတ္ထ ကာရဏတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တေန ဟေတုနာ’’တိ။ ‘‘ပုနာ’’တိအာဒိနာ ‘‘မယှ’’န္တိပဒံ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရာ၊ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိပဒေသု သာမျတ္ထေ သာမိဘာဝေန ယောဇေတွာ ပုန ‘‘အနုပ္ပတ္တာ၊ သစ္ဆိကတာ’’တိ ပဒေသု ကတ္တုတ္ထေ သာမိဘာဝေန ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသော ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။

၁၁။ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာ

၃၆။ ဘဒ္ဒံ ရူပဉ္စ စိတ္တဉ္စ ဧတေသမတ္ထီတိ ဘဒ္ဒကာ။ ဝဂ္ဂဗန္ဓနံ ဝဂ္ဂေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ဝဂ္ဂေန စရန္တီတိ ဝဂ္ဂိယာ။ ဘဒ္ဒကာ စ တေ ဝဂ္ဂိယာ စာတိ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ ကကာရလောပေနာတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝေါကာရော နိပါတမတ္တော’’တိ ဣမိနာ တုမှသဒ္ဒဿ စ ယောဝစနဿ စ ကာရိယဘာဝံ နိဝတ္တေတိ။ ဟီတိ သစ္စံ။ တေတိ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ။ ဣဒန္တိ ပဉ္စသီလရက္ခနံ။ ပုဗ္ဗကမ္မန္တိ ပုဗ္ဗေ ဥပစိတံ ကုသလကမ္မံ။

၁၂။ ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာ

၃၈။ ပရိယာဒိယေယျန္တိ ¶ ဧတ္ထ ဒါဓာတုဿ ပရီတိ စ အာတိ စ ဥပသဂ္ဂဝသေန အဘိဘဝနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝေယျ’’န္တိ။

၃၉။ ပစ္ဆာ ¶ ပက္ခိတ္တာတိ သင်္ဂီတိတော ပရံ ပေါတ္ထကာရူဠှေဟိ ဌပိတာတိ အတ္ထော။

၄၄။ ‘‘ဧဝံ ဝဒန္တော ဝိယ ဩဏတော’’တိ ဣမိနာ ‘‘အာဟရဟတ္ထော’’တိပဒဿ တဒ္ဓိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဝိတ္ထိဏ္ဏမုခတ္တာ မန္ဒံ ဟီနံ အတိမုခမေတာသန္တိ ဝစနတ္ထေန အဂ္ဂိကပါလာ မန္ဒာမုခိယောတိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘အဂ္ဂိဘာဇနာနိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။

၅၁။ ယသ္မာ ယော နာဂဒမနကာလော စိရံ ပတတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သော စိရပတိကောတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ စိရပတိကာ ပဋ္ဌာယ အဘိပ္ပသန္နာတိ ယောဇနာ။ ဣတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စိရကာလတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။

၅၂။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ‘‘ဇဋာမိဿ’’န္တိအာဒိပဒေသု။ ခါရိကာဇန္တိ ဧတ္ထ ကမဏ္ဍလုအာဒိကာ တာပသပရိက္ခာရာ ခါရီတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ခါရိသင်္ခါတေန ဘာရေန ပူရိတော ကာဇော ခါရိကာဇောတိ အတ္ထံ ဧကဒေသေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ခါရိဘာရော’’တိ။

၁၃။ ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာ

၅၅။ လဋ္ဌိသဒ္ဒေါ တရုဏရုက္ခဝါစကော ‘‘အမ္ဗလဋ္ဌိကာယ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂)၊ ဣဓာပိ တရုဏတာလရုက္ခော လဋ္ဌိ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တာလုယျာနေ’’တိ။ ဝဋရုက္ခေတိ နိဂြောဓရုက္ခေ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝဋ’’ဣတိ ဣမိနာ ဝဋရုက္ခော ဗဟုမူလတ္တာ သုဋ္ဌုံ ပတိဋ္ဌာတီတိ အတ္ထေန သုပ္ပတိဋ္ဌော နာမာတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ရုက္ခေ’’ဣတိ ဣမိနာ စေတိယသဒ္ဒေါ စေတိယရုက္ခေ ဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ၊ ဒေဝါလယဉ္စ ထူပဉ္စ နိဝတ္တေတိ။ တဿာတိ ဝဋရုက္ခဿ။ ဧတန္တိ ‘‘သုပ္ပတိဋ္ဌေ စေတိယေ’’တိ ဧတံ နာမံ။ လောကဝေါဟာရဝသေန ဒသသဟဿသင်္ခါတေ သင်္ချာဝိသေသေ နီဟရိတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ နိယုတန္တိ ဝစနတ္ထေန ¶ ဒသသဟဿံ နိယုတံ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧကနိယုတံ ဒသသဟဿာနီ’’တိ။ ‘‘နဟုတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ သော အယုတ္တော နဟုတသင်္ခါတေန သင်္ချာဝိသေသေန မိဿီဘာဝေန ပသင်္ဂတ္တာ။ တေသန္တိ ဒွါဒသနိယုတာနံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ။

‘‘ကိသသရီရတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ကိသော ကော အတ္တာ ဧတေသန္တိ ကိသကာတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ကကာရော ဟေတ္ထ အတ္တဝါစကော။ ‘‘ဩဝါဒကော’’တိ ဣမိနာ ဩဝဒါနောတိ ဧတ္ထ ယုပစ္စယော ကတ္တုတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဂါထာဗန္ဓတ္တာ အကာရဿ ဒီဃော။ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ ကိသကော ဟုတွာ အညေ ဩဝဒါနော ¶ ကိသကောဝဒါနောတိ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ အတ္ထဇာတံ၊ အယမတ္ထော ဝါ။ တွံ ပဟာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ တုဝံ။ ဣတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

ကာမိတ္ထိယောတိ ဧကာရလောပဝသေန သန္ဓီတိ အာဟ ‘‘ကာမေ ဣတ္ထိယော စာ’’တိ။ ဥပစီသူတိ ဧတ္ထ ကာမခန္ဓကိလေသအဘိသင်္ခါရသင်္ခါတေသု စတူသု ဥပဓီသု ခန္ဓုပဓိ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓုပဓီသူ’’တိ။

ကောစရဟီတိ ဧတ္ထ ကောသဒ္ဒေါ ‘‘ကော တေ ဗလံ မဟာရာဇာ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၈၈၀) ဝိယ ကွသဒ္ဒတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကွစရဟီ’’တိ။ နိပါတောယေဝေသ။

ပဒသဒ္ဒဿ စရဏပဒါဒယော နိဝတ္တေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနပဒ’’န္တိ။ ‘‘သန္တသဘာဝတာယာ’’တိအာဒိနာ သန္တော သဘာဝေါ ဣမဿ ပဒဿာတိ သန္တံ။ နတ္ထိ ဥပဓယော ဧတ္ထာတိ အနုပဓိကံ။ နတ္ထိ ကိဉ္စနမေတ္ထာတိ အကိဉ္စနံ။ တီသု ဘဝေသု န သဉ္ဇတီတိ အသတ္တံ။ အည