📜

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස

චාණක්යනීතිපාළි

1.

නානාසත්ථො ද්ධතං වක්ඛෙ,

රාජ නීති සමුච්චයං;

සබ්බ බීජ මිදං සත්ථං,

චාණක්යං සාරසඞ්ගහං.

2.

මූලසුත්තං පවක්ඛාමි,

චාණක්යෙන යථොදිතං;

යස්ස විඤ්ඤාන මත්තෙන,

මූළ්හො භවති පණ්ඩිතො.

3.

විදුත්තං නරපච්චඤ්ච,

නෙවතුල්යං කුදාචනං;

සදෙසෙ පුජ්ජතෙ රාජා,

විදූ සබ්බත්ථ පුජ්ජතෙ.

4.

පණ්ඩිතෙ ච ගුණා සබ්බෙ,

මූළ්හෙ දොසා හි කෙවලං;

තස්මා මූළ්හසහස්සෙසු,

පඤ්ඤො එකො විසිස්යතෙ.

5.

මාතරිව පරදාරෙසු,

පරදබ්බෙසු ලෙට්ටුව;

අත්තනිව සබ්බභූතෙසු,

යො පස්සති සපණ්ඩිතො.

6.

කිංකුලෙන විසාලෙන,

ගුණහීනො තු යොනරො;

අකුලිනොපි සත්ථඤ්ඤො,

දෙවතාහිපි පුජ්ජතෙ.

7.

රූපයොබ්බනසම්පන්නා,

විසාලකුලසම්භවා;

විජ්ජාහීනා නසොභන්තෙ,

නිග්ගන්ධා ඉව කිංසුකා.

8.

තාරානං භූසණං චන්දො,

නාරීනං භූසණං පති;

පුථබ්යා භූසණං රාජා,

විජ්ජා සබ්බස්ස භූසණං.

9.

මාතා සත්තු පිතා වෙරී,

යෙන බාලො නපාට්ඨිතො;

න සොභතෙ සභාමජ්ඣෙ,

හංසමජ්ඣෙ බකොයථා.

10.

වරමෙකො ගුණී පුත්තො,

න ච මූළ්හසතෙහිපි;

එකො චන්දො තමො හන්ති,

න ච තාරගණෙහිපි.

11.

ලාලයෙ පඤ්චවස්සානි,

දසවස්සානි තාලයෙ;

පත්තෙ තු සොළසෙ වස්සෙ,

පුත්තං මිත්තංව ආචරෙ.

12.

ලාලනෙ බහවො දොසා,

තාලනෙ බහවො ගුණා;

තස්මා පුත්තඤ්ච සිස්සඤ්ච,

තාලයෙ න තු ලාලයෙ.

13.

එකෙනාපි සුවක්ඛෙන,

පුප්ඵිතෙන සුගන්ධිනා;

වාසිතස්ස වනං සබ්බං,

සුපුත්තෙන කුලංයථා.

14.

එකස්සාපි කුවක්ඛස්ස,

කොටරට්ඨෙන අග්ගිනා;

දය්හතෙ හි වනං සබ්බං,

කුපුත්තෙන කුලං යථා.

15.

දූරතො සොභතෙ මූළ්හො,

ලම්බමාන පටාවුතො;

තාවඤ්ච සොභතෙ මූළ්හො,

යාව කිඤ්චි නභාසතෙ.

16.

විසතො අමතං ගාය්හං,

අමෙජ්ඣාඅපි කඤ්චනං;

නීචතො උත්තමා විජ්ජා,

ථීරත්නං දුක්කුලාඅපි.

17.

උස්සවෙ බ්යසනෙචෙව,

දුබ්භික්ඛෙ සත්තුවිග්ගහෙ;

රාජද්වාරෙ සුසානෙච,

යො තිට්ඨති සබන්ධවො.

18.

පරොක්ඛෙ කිච්චහන්තාරං,

පච්චක්ඛෙ පියවාදිනං;

වජ්ජයෙ තාදිසං මිත්තං,

විසකුම්භං පයොමුඛං.

19.

සකිං දුට්ඨඤ්ච මිත්තං යො,

පුන සන්ධාතු මිච්ඡති;

සමච්චු මුපගණ්හාති,

ගබ්භ මස්සතරී යථා.

20.

විස්සසෙ අවිස්සත්ථං,

මිත්තඤ්චාපි න විස්සසෙ;

කදාචි කුපිතං මිත්තං,

සබ්බදොසං පකාසයෙ.

21.

ජානියා පෙසනෙ භච්චෙ,

බන්ධවෙ බ්යසනාගමෙ;

මිත්තඤ්චා පදිකාලෙච,

භරියඤ්ච විභවක්ඛයෙ.

22.

උපකාරග්ගහිතෙන,

සත්තුනාසත්තුමුද්ධරෙ;

පාදලග්ගං කරට්ඨෙන,

කණ්ටකෙනෙව කණ්ටකං.

23.

මිත්තං කොචි කස්සචි,

න කොචි රිපු කස්සචි;

කාරණෙන හි ඤායති,

මිත්තානි ච රිපූ තථා.

24.

දුජ්ජනො පියවාදී ච,

නෙතං විස්සාසකාරණං;

මධු තිට්ඨති ජිව්හග්ගෙ,

හදයෙ තු හලාහලං.

25.

දුජ්ජනො පරිහන්තබ්බො,

විජ්ජායා ලඞ්කතොපි සං;

මණිනා භූසිතො සප්පො,

කිමෙ සො නභයං කරො.

26.

සප්පො කූරො ඛලො කූරො,

සප්පා කූරතරො ඛලො;

මන්තො සධිවසො සප්පො,

ඛලො කෙන නිවාය්යතෙ.

27.

නඛීනඤ්ච නදීනඤ්ච,

සිඞ්ගීනං සත්ථපාණිනං;

විස්සාසො නෙවකාතබ්බො,

ථීසු රාජකුලෙසු ච.

28.

හත්ථී හත්ථසහස්සෙන,

සතහත්ථෙන වාජිනො;

සිඞ්ගිනො දසහත්ථෙන,

ඨානචාගෙන දුජ්ජනො.

29.

ආපදත්ථං ධනං රක්ඛෙ,

දාරං රක්ඛෙ ධනෙහිපි;

අත්තානං සතතං රක්ඛෙ,

දාරෙහිපි ධනෙහිපි.

30.

පරදාරං පරදබ්බං,

පරිවාදං පරස්ස ච;

පරිහාසං ගුරුට්ඨානෙ,

චාපල්යඤ්ච විවජ්ජයෙ.

31.

චජෙ එකං කුලස්සත්ථෙ,

ගාමස්සත්ථෙ කුලං චජෙ;

ගාම ජනපදස්සත්ථෙ,

අත්තත්ථෙ පථවිං චජෙ.

32.

චලත්යෙකෙන පාදෙන,

තිට්ඨ ත්යෙකෙන බුද්ධිමා;

නාසමික්ඛ්ය පරං ඨානං,

පුබ්බමායතනං චජෙ.

33.

ලුද්ධ මත්ථෙන ගණ්හෙය්ය,

ථද්ධ මඤ්ජලී කම්මුනා;

මූළ්හං ඡන්දො නුවත්තෙන,

තථා තථෙන පණ්ඩිතං.

34.

අත්ථනාසං මනොතාපං,

ගෙහෙ දුච්චරිතානි ච;

වඤ්චනඤ්ච පමාණඤ්ච,

මතිමා න පකාසයෙ.

35.

ධනධඤ්ඤප්පයොගෙසු,

තථා විජ්ජාගමෙසු ච;

ආහාරෙ බ්යවහාරෙ ච,

චත්තලජ්ජො සදා භවෙ.

36.

ධනිනො සොත්ථියො රාජා,

නදී වෙජ්ජො තු පඤ්චමො;

පඤ්ච යත්ර නවිජ්ජන්තෙ,

තත්ර වාසං නකාරයෙ.

37.

යස්මිංදෙසෙ න සම්මානං,

න පීති නච බන්ධවා;

න ච විජ්ජාගමො කොචි,

තංදෙසං පරිවජ්ජයෙ.

38.

මනසා චින්තිතං කම්මං,

වචසා නපකාසයෙ;

අඤ්ඤලක්ඛිත කාරියස්ස,

යතො සිද්ධි නජායතෙ.

39.

කුදෙසඤ්ච කුවුත්තිඤ්ච,

කුභරියං කුනදිං තථා;

කුදබ්බඤ්ච කුභොජ්ජඤ්ච,

වජ්ජයෙ තු විචක්ඛණො.

40.

ඉණසෙසොග්ගි සෙසො ච,

බ්යාධිසෙසො තථෙව ච;

පුන ච වඩ්ඪතෙ යස්මා,

තස්මා සෙසං නකාරයෙ.

41.

චින්තා ජරො මනුස්සානං,

වත්ථානං ආතපො ජරො;

අසොභග්යං ජරො ථීනං,

අස්සානං මෙථුනං ජරො.

42.

අත්ථි පුත්තො වසෙ යස්ස,

භච්චො භරියා තථෙව ච;

අභාවෙ ප්යතිසන්තොසො,

සග්ගට්ඨො සො මහීතලෙ.

43.

දුට්ඨා භරියා සඨං මිත්තං,

භච්චො චුත්තරදායකො;

ස සප්පෙච ගහෙ වාසො,

මච්චුරෙව නසංසයො.

44.

මාතා යස්ස ගෙහෙ නත්ථි,

භරියාචා පියවාදිනී;

අරඤ්ඤං තෙන ගන්තබ්බං,

යථා රඤ්ඤං තථාගහං.

45.

ඉණකත්තා පිතා සත්තු,

මාතා ච බ්යභිචාරිනී;

භරියා රූපවතී සත්තු,

පුත්තො සත්තු අපණ්ඩිතො.

46.

කොකිලානං සරො රූපං,

නාරී රූපං පතිබ්බතා;

විජ්ජා රූපං කුරූපානං,

ඛමා රූපං තපස්සිනං.

47.

අවිජ්ජං ජීවනං සුඤ්ඤං,

දිසා සුඤ්ඤා අබන්ධවා;

පුත්තහීනං ගහං සුඤ්ඤං,

සබ්බසුඤ්ඤා දලිද්දතා.

48.

අදාතා වංසදොසෙන,

කම්මදොසා දලිද්දතා;

උම්මාදා මාතුදොසෙන,

පිතුදොසෙන මූළ්හතා.

49.

ගුරු අග්ගි ද්විජාදීනං,

වණ්ණානං බ්රාහ්මණො ගුරු;

පති රෙකො ගුරුත්ථීනං,

සබ්බස්සාභ්යාගතො ගුරු.

50.

අතිදබ්බෙ හතා ලඞ්කා,

අතිමානෙ ච කොරවා;

අතිදානෙ බලීබද්ධො,

සබ්බමච්චන්ත ගහිතං.

51.

වත්ථහීනො ත්වලඞ්කාරො,

ඝතහීනඤ්ච භොජනං;

ථනහීනා ච යානාරී,

විජ්ජාහීනඤ්ච ජීවනං.

52.

භොජ්ජං භොජනසත්ති ච,

රතිසත්ති වරා ථියො;

විභවො දානසත්ති ච,

නාප්පස්ස තපසො ඵලං.

53.

පුත්තප්පයොජනා දාරා,

පුත්තො පිණ්ඩප්පයොජනො;

හිතප්පයොජනං මිත්තං,

ධනං සබ්බප්පයොජනං.

54.

දුල්ලභං පාකතිකං වාක්යං,

දුල්ලභො ඛෙමකරො සුතො;

දුල්ලභා සදිසී ජායා,

දුල්ලභො සජනො පියො.

55.

සෙලෙසෙලෙ නමාණික්කං,

මුත්තිකං න ගජෙගජෙ;

සාධවො න හි සබ්බත්ර,

චන්දනං න වනෙවනෙ.

56.

අසොචො නිද්ධනො පඤ්ඤො,

අසොචො පණ්ඩිතබන්ධවො;

අසොචා විධවා නාරී,

පුත්තනත්ත පතිට්ඨිතා.

57.

අවිජ්ජො පුරිසො සොචො,

සොචං මෙථුන මප්පජං;

නිරාහාරා පජා සොචා,

සොචං රජ්ජ මරාජකං.

58.

කුලෙහි සහ සම්පක්කං,

පණ්ඩිතෙහි ච මිත්තතං;

ඤාතීභි ච සමං මෙලං,

කුබ්බානො නවිනස්සති.

59.

කට්ඨා වුත්ති පරාධිනා,

කට්ඨො වාසො නිරාසයො;

නිද්ධනො බ්යවසායො ච,

සබ්බකට්ඨා දලිද්දතා.

60.

තක්කරස්ස කුතො ධම්මො,

දුජ්ජනස්ස කුතො ඛමා;

වෙසියා ච කුතො ස්නෙහො,

කුතො සච්චඤ්ච කාමිනං.

61.

පෙසිතස්ස කුතො මානං,

කොපනස්ස කුතො සුඛං;

ථීනං කුතො සතිත්තඤ්ච,

කුතො මෙත්තී ඛලස්ස ච.

62.

දුබ්බලස්ස බලං රාජා,

බාලානං රොදනං බලං;

බලංමූළ්හස්ස මොනිත්තං,

චොරානං අතථං බලං.

63.

යො ධුවානි පරිච්චජ්ජ,

අධුවං පරිසෙවති;

ධුවානි තස්ස නස්සන්ති,

අධුවං නට්ඨමෙව ච.

64.

සුක්කං මංසං ථියො වුද්ධා,

බාලක්ක තරුණං දධි;

පභාතෙ මෙථුනං නිද්දා,

සජ්ජු පාණහරානි ඡ;

65.

සජ්ජු මංසං නවන්නඤ්ච,

බාලා ථී ඛීරභොජනං;

ඝතමුණ්හොදකඤ්චෙව,

සජ්ජු පාණකරානි ඡ.

66.

සීහාදෙකං බකාදෙකං,

ඡ සුනා තීණි ගද්රභා;

වායසා චතු සික්ඛෙථ,

චත්තාරි කුක්කුටාදපි.

67.

පභූතමප්පකිච්චං වා,

යොනරො කත්තුමිච්ඡති;

සංයතනෙන කත්තබ්බං,

සීහාදෙකං පකිත්තිතං.

68.

සබ්බින්ද්රියානි සංයම,

බකොව පතිතො ජනො;

කාලදෙසොපපන්නානි,

සබ්බකිච්චානි සාධයෙ.

69.

බහ්වාසී සාප්පසන්තුට්ඨො,

සුනිද්දො සීඝචෙතනො;

පභුභත්තො ච සූරො ච,

ඤාතබ්බා ඡ සුනා ගුණා.

70.

අවිස්සාමං වහෙ භාරං,

සීතුණ්හඤ්ච නවින්දති;

ස සන්තොසො තථා නිච්චං,

තීණි සික්ඛෙථ ගද්රභා.

71.

ගුළ්හමෙථුනධම්මඤ්ච,

කාලෙකාලෙ ච සඞ්ගහං;

අප්පමාදමනාලස්යං,

චතු සික්ඛෙථ වායසා.

72.

යුද්ධඤ්ච පාතරුට්ඨානං,

භොජනං සහ බන්ධුහි;

ථියං ආපදග්ගතං රක්ඛෙ,

චතු සික්ඛෙථ කුක්කුටා.

73.

කොතිභාරො සමත්ථානං,

කිංදූරං බ්යවසායිනං;

කො විදෙසො සවිජ්ජානං,

කො පරො පියවාදිනං.

74.

භයස්ස කථිතො පන්ථො,

ඉන්ද්රියානමසංයමො;

තජ්ජයො සම්පදාමග්ගො,

යෙනිට්ඨං තෙන ගම්යතෙ.

75.

ච විජ්ජාසමො බන්ධු,

න ච බ්යාධිසමො රිපු;

නචාපච්චසමො ස්නෙහො,

න ච දෙවා පරං බලං.

76.

සමුද්දාවරණා භූමි,

පාකාරාවරණං ගහං;

නරින්දාවරණා දෙසා,

චාරිත්තාවරණා ථියො.

77.

ඝතකුම්භසමා නාරී,

තත්තඞ්ගාර සමො පුමා;

තස්මා ඝතඤ්ච අග්ගිඤ්ච,

නෙකත්ර ථපයෙ බුධො.

78.

ආහාරො ද්විගුණො ථීනං,

බුද්ධි තාසං චතුග්ගුණො;

ඡගුණො බ්යවසායො ච,

කාමොචට්ඨගුණො මතො.

79.

ජිණ්ණමන්නං පසංසෙය්ය,

භරියං ගතයොබ්බනං;

රණා පච්චාගතං සූරං,

සස්සඤ්ච ගෙහමාගතං.

80.

අසන්තුට්ඨා ද්විජා නට්ඨා,

සන්තුට්ඨාඉව පාථිවා;

සලජ්ජා ගණිකා නට්ඨා,

නිල්ලජ්ජා ච කුලිත්ථියො.

81.

අවංසපතිතො රාජා,

මූළ්හපුත්තො ච පණ්ඩිතො;

අධනෙන ධනං පාප්ය,

තිණංව මඤ්ඤතෙ ජනං.

82.

බ්රහ්මහාපි නරො පුජ්ජො,

යස්සත්ථි විපුලං ධනං;

සසිනො තුල්යවංසොපි,

නිද්ධනො පරිභූයතෙ.

83.

පොත්ථකට්ඨා තු යාවිජ්ජා,

පරහත්ථගතං ධනං;

කිච්චකාලෙ සමුප්පන්නෙ,

න සාවිජ්ජා න තද්ධනං.

84.

පාදපානං භයං වාතා,

පද්මානං සිසිරා භයං;

පබ්බතානං වජීරම්හා,

සාධූනං දුජ්ජනා භයං.

85.

පඤ්ඤෙ නියුජ්ජමානෙ තු,

සන්ති රඤ්ඤො තයොගුණා;

යසො සග්ගනිවාසො ච,

විපුලො ච ධනාගමො.

86.

මූළ්හෙ නියුජ්ජමානෙතු,

ඛත්තියස්සාගුණා තයො;

අයසො චත්ථනාසො ච,

නරකෙ ගමනං තථා.

87.

බහූමූළ්හසඞ්ඝාතෙහි,

අඤ්ඤොඤ්ඤපසුවුත්තිභි;

පච්ඡාද්යන්තෙ ගුණා සබ්බෙ,

මෙඝෙහිව දිවාකරො.

88.

යස්ස ඛෙත්තං නදීතීරෙ,

භරියාපි පරප්පියා;

පුත්තස්ස විනයො නත්ථි,

මච්චුරෙව නසංසයො.

89.

අසම්භාබ්යං නවත්තබ්බං,

පච්චක්ඛමපි දිස්සතෙ;

සිලා තරති පානීයං,

ගීතං ගායති වානරො.

90.

සුභික්ඛං කසකෙ නිච්චං,

නිච්චං සුඛ මරොගිකෙ;

භරියා භත්තු පියා යස්ස,

තස්ස නිච්චොස්සවං ගහං.

91.

හෙලස්ස කම්මනාසාය,

බුද්ධිනාසාය නිද්ධනං;

යාචනා මානනාසාය,

කුලනාසාය භොජනං.

92.

සෙවිතබ්බො මහාවක්ඛො,

ඵලච්ඡායා සමන්විතො;

යදි දෙවා ඵලං නත්ථි,

ඡායා කෙන නිවාරයෙ.

93.

පඨමෙ නජ්ජිතා විජ්ජා,

දුතීයෙ නජ්ජිතං ධනං;

තතීයෙ නජ්ජිතං පුඤ්ඤං,

චතුත්ථෙ කිංකරිස්සති.

94.

නදීකූලෙච යෙ වක්ඛා,

පරහත්ථගතං ධනං;

කිච්චං ථීගොචරං යස්ස,

සබ්බං තං විඵලං භවෙ.

95.

කුදෙසමාසජ්ජ කුතොත්ථසඤ්චයො,

කුපුත්තමාසජ්ජ කුතො ජලඤ්ජලී;

කුගෙහිනිං පාප්ය ගහෙ කුතො සුඛං,

කුසිස්සමජ්ඣාපයතො කුතො යසො.

96.

කූපොදකං වටච්ඡායා,

සාමා ථීචිට්ඨකාලයං;

සීතකාලෙ භවෙ උණ්හං,

ගිම්හකාලෙ ච සීතලං.

97.

විසං චඞ්කමනං රත්තිං,

විසං රඤ්ඤොනුකුලතා;

විසං ථීපි අඤ්ඤාසත්තා,

විසං බ්යාධි අවෙක්ඛිතො.

98.

දුරධීතා විසං විජ්ජා,

අජිණ්ණෙ භොජනං විසං;

විසං ගොට්ඨී දලිද්දස්ස,

වුද්ධස්ස තරුණී විසං.

99.

පදොසෙ නිහතො පන්ථො,

පතිතා නිහතා ථියො;

අප්පබීජං හතං ඛෙත්තං,

භච්චදොසා හතො පභූ.

100.

හතමසොත්තියං සද්ධං,

හතො යඤ්ඤො ත්වදක්ඛිණො;

හතා රූපවතී වඤ්ඣා,

හතං සෙනමනායකං.

101.

වෙදවෙදඞ්ග තත්තඤ්ඤො,

ජපහොමපරායනො;

ආසීවාදවචොයුත්තො,

එස රාජපුරොහිතො.

102.

කුලසීලගුණොපෙතො,

සබ්බධම්මපරායනො;

පවීණො පෙසනාද්යක්ඛො,

ධම්මාද්යක්ඛො විධීයතෙ.

103.

අයුබ්බෙදකතාභ්යාසො,

සබ්බෙසං පියදස්සනො;

අරියසීලගුණොපෙතො,

එස වජ්ජො විධීයතෙ.

104.

සකිංදුත්ත ගහිතත්ථො,

ලහුහත්ථො ජිතක්ඛරො;

සබ්බසත්ථ සමාලොකී,

පකට්ඨො නාම ලෙඛකො.

105.

සමත්තනීතිසත්තඤ්ඤො,

වාහනෙ පූජිතස්සමො;

සූරවීරගුණොපෙතො,

සෙනාධ්යක්ඛො විධීයතෙ.

106.

සුචී වාක්යපටුප්පඤ්ඤො,

පරචිත්තොපලක්ඛකො;

ධීරො යථාත්ථ වාදී ච,

එස දූතො විධීයතෙ.

107.

පුත්තනත්ත ගුණොපෙතො,

සත්ථඤ්ඤො පිට්ඨපාචකො;

සූරො ච කථිනොචෙව,

සූපකාරො ස උච්චතෙ.

108.

ඉඞ්ගිතා කාරතත්තඤ්ඤො,

බලවා පියදස්සනො;

අප්පමාදී සදා දක්ඛො,

පතිහාරො ස උච්චතෙ.

109.

යස්ස නත්ථි සයං පඤ්ඤා,

සත්ථං තස්ස කරොති කිං;

ලොචනෙහි විහීනස්ස,

දප්පණො කිංකරිස්සති.

110.

කිංකරිස්සන්ති වත්තාරො,

සොතං යත්ථ නවිජ්ජතෙ;

නග්ගකපණකෙ දෙසෙ,

රජණො කිංකරිස්සති.