📜

నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స

అభిధమ్మపిటకే

కథావత్థుపాళి

౧. పుగ్గలకథా

౧. సుద్ధసచ్చికట్ఠో

౧. అనులోమపచ్చనీకం

౧. [ఇమినా లక్ఖణేన సకవాదీపుచ్ఛా దస్సితా] పుగ్గలో ¶ ¶ ¶ ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి [సచ్చికట్ఠపరమట్ఠేనాతి (స్యా. పీ. క. సీ.)]? ఆమన్తా. యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే [నో వత రే (స్యా. పీ.)] వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

అనులోమపఞ్చకం.

౨. [ఇమినా లక్ఖణేన పరవాదీపుచ్ఛా దస్సితా] పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. యో ¶ సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

పటికమ్మచతుక్కం.

౩. త్వం చే పన మఞ్ఞసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ ¶ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’తి, తేన తవ [త్వం (స్యా.) టీకా ఓలోకేతబ్బా] తత్థ హేతాయ పటిఞ్ఞాయ హేవం పటిజానన్తం [టీకా ఓలోకేతబ్బా] హేవం నిగ్గహేతబ్బే. అథ తం నిగ్గణ్హామ. సునిగ్గహితో చ [సునిగ్గహితోవ (స్యా.)] హోసి.

హఞ్చి ¶ పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన ¶ , తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి ఇదం తే మిచ్ఛా.

నిగ్గహచతుక్కం.

౪. ఏసే చే దున్నిగ్గహితే హేవమేవం [హేవమేవ (స్యా.)] తత్థ దక్ఖ. వత్తబ్బే ఖో – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’’ నో చ వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. నో చ మయం తయా తత్థ హేతాయ పటిఞ్ఞాయ హేవం పటిజానన్తా హేవం నిగ్గహేతబ్బా. అథ మం నిగ్గణ్హాసి. దున్నిగ్గహితా చ [దున్నిగ్గహితావ (స్యా.)] హోమ.

హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో ¶ , తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి ¶ . యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో ¶ పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి ఇదం తే మిచ్ఛా.

ఉపనయనచతుక్కం.

౫. న ¶ హేవం నిగ్గహేతబ్బే. తేన హి యం నిగ్గణ్హాసి – ‘‘హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, నో చ వత్తబ్బే – యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి ఇదం తే మిచ్ఛా. తేన హి యే కతే నిగ్గహే సే నిగ్గహే ¶ దుక్కటే. సుకతే పటికమ్మే. సుకతా పటిపాదనాతి.

నిగ్గమనచతుక్కం.

పఠమో నిగ్గహో.

౧. సుద్ధసచ్చికట్ఠో

౨. పచ్చనీకానులోమం

౬. పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో ¶ పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

పచ్చనీకపఞ్చకం.

౭. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

పటికమ్మచతుక్కం.

౮. త్వం ¶ చే పన మఞ్ఞసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన’ ¶ , నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి, తేన తవ తత్థ హేతాయ పటిఞ్ఞాయ హేవం పటిజానన్తం హేవం నిగ్గహేతబ్బే. అథ తం నిగ్గణ్హామ. సునిగ్గహితో చ హోసి.

హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ ¶ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి ఇదం తే మిచ్ఛా.

౯. ఏసే చే దున్నిగ్గహితే హేవమేవం తత్థ దక్ఖ. వత్తబ్బే ఖో – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’’ నో చ వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. నో చ మయం తయా తత్థ హేతాయ పటిఞ్ఞాయ హేవం పటిజానన్తా హేవం నిగ్గహేతబ్బా. అథ మం నిగ్గణ్హాసి. దున్నిగ్గహితా చ హోమ.

హఞ్చి పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి ¶ సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత ¶ రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ ¶ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో ¶ పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి ఇదం తే మిచ్ఛా.

ఉపనయనచతుక్కం.

౧౦. న హేవం నిగ్గహేతబ్బే. తేన హి యం నిగ్గణ్హాసి – ‘‘హఞ్చి పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘వత్తబ్బే ఖో – పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, నో చ వత్తబ్బే – యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘యో సచ్చికట్ఠో పరమత్థో, తతో సో పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి ఇదం తే మిచ్ఛా. తేన హి యే కతే నిగ్గహే సే నిగ్గహే దుక్కటే. సుకతే పటికమ్మే. సుకతా పటిపాదనాతి.

నిగ్గమనచతుక్కం.

దుతియో నిగ్గహో.

౨. (క) ఓకాససచ్చికట్ఠో

౧. అనులోమపచ్చనీకం

౧౧. పుగ్గలో ¶ ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. సబ్బత్థ పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బత్థ పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బత్థ పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బత్థ పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బత్థ పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా…పే….

తతియో నిగ్గహో.

౩. (క) కాలసచ్చికట్ఠో

౧. అనులోమపచ్చనీకం

౧౨. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. సబ్బదా పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బదా పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బదా పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బదా ¶ పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో ¶ – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బదా ¶ పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా…పే….

చతుత్థో నిగ్గహో.

౪. (క) అవయవసచ్చికట్ఠో

౧. అనులోమపచ్చనీకం

౧౩. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. సబ్బేసు పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బేసు పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బేసు పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బేసు పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బేసు పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా…పే….

పఞ్చమో నిగ్గహో.

౨. (ఖ) ఓకాససచ్చికట్ఠో

౨. పచ్చనీకానులోమం

౧౪. పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. సబ్బత్థ పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన ¶ , తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బత్థ పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బత్థ పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బత్థ పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బత్థ పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా…పే….

ఛట్ఠో నిగ్గహో.

౩. (ఖ) కాలసచ్చికట్ఠో

౨. పచ్చనీకానులోమం

౧౫. పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. సబ్బదా పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బదా పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బదా పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బదా పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బదా పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా…పే….

సత్తమో నిగ్గహో.

౪. (ఖ) అవయవసచ్చికట్ఠో

౨. పచ్చనీకానులోమం

౧౬. పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. సబ్బేసు పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బేసు పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బేసు పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బేసు పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో ¶ – ‘పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన’ ¶ , నో చ వత్తబ్బే – ‘సబ్బేసు పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’’తి మిచ్ఛా…పే….

అట్ఠకనిగ్గహో.

౫. సుద్ధికసంసన్దనం

౧౭. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి ¶ మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన’ ¶ , నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౧౮. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి…పే… సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి…పే… విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి ¶ సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో ¶ చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౧౯. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, చక్ఖాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… ఘానాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… జివ్హాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… కాయాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… రూపాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… సద్దాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… గన్ధాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… రసాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… ఫోట్ఠబ్బాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… మనాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి… ధమ్మాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౨౦. చక్ఖుధాతు చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతధాతు చ ఉపలబ్భతి… ఘానధాతు చ ఉపలబ్భతి… జివ్హాధాతు చ ఉపలబ్భతి… కాయధాతు చ ఉపలబ్భతి… రూపధాతు చ ఉపలబ్భతి… సద్దధాతు చ ఉపలబ్భతి… గన్ధధాతు చ ఉపలబ్భతి… రసధాతు చ ఉపలబ్భతి… ఫోట్ఠబ్బధాతు చ ఉపలబ్భతి… చక్ఖువిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి… సోతవిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి… ఘానవిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి… జివ్హావిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి… కాయవిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి… మనోధాతు చ ఉపలబ్భతి… మనోవిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి… ధమ్మధాతు చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౨౧. చక్ఖున్ద్రియఞ్చ ¶ ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… ఘానిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… జివ్హిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… కాయిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి ¶ … మనిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… జీవితిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… ఇత్థిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… పురిసిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… సుఖిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… దుక్ఖిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… సోమనస్సిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… దోమనస్సిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… ఉపేక్ఖిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… సద్ధిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… వీరియిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… సతిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… సమాధిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… పఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ¶ అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౨౨. [పు. ప. మాతికా ౪.౨౪; అ. ని. ౪.౯౫-౯౬] పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ ¶ పటిపన్నో, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి ¶ సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౨౩. పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ వేదనా చ ఉపలబ్భతి…పే… సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి…పే… సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి…పే… విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౨౪. పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో ¶ అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ చక్ఖాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి ¶ సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౨౫. చక్ఖుధాతు చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… కాయధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… రూపధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… ఫోట్ఠబ్బధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… చక్ఖువిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… మనోవిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మధాతు చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౨౬. చక్ఖున్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ [అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ (బహూసు)] ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౨౭. పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో ¶ పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

సుద్ధికసంసన్దనా.

౬. ఓపమ్మసంసన్దనం

౨౮. రూపం ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనాతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనా, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనా, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే ¶ – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనా, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనా, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౨౯. రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి…పే… సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి…పే… విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞం విఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన ¶ , అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి ¶ సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౩౦. వేదనా ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి…పే… సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి…పే… విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౩౧. సఞ్ఞా ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి…పే… విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౩౨. సఙ్ఖారా ఉపలబ్భన్తి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… వేదనా చ ఉపలబ్భతి…పే… సఞ్ఞా ¶ చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౩౩. విఞ్ఞాణం ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… వేదనా చ ఉపలబ్భతి…పే… సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి…పే… సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞే సఙ్ఖారాతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి విఞ్ఞాణం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞే సఙ్ఖారా, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘విఞ్ఞాణం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞే సఙ్ఖారా, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘విఞ్ఞాణం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞే సఙ్ఖారా, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి ¶ – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘విఞ్ఞాణం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞే సఙ్ఖారా, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౩౪. చక్ఖాయతనం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సోతాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతాయతనం ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మాయతనం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, చక్ఖాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… మనాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౩౫. చక్ఖుధాతు ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సోతధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మధాతు చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతధాతు ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మధాతు ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, చక్ఖుధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… మనోవిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౩౬. చక్ఖున్ద్రియం ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సోతిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతిన్ద్రియం ¶ ఉపలబ్భతి…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… చక్ఖున్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియం, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియం, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియం, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియం, పుగ్గలో ఉపలబ్భతి ¶ సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౩౭. రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం ¶ భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనా, వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన; తేన వత రే వత్తబ్బే – అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనా, వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే ¶ – ‘‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనా, వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘రూపం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞా వేదనా, వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౩౮. రూపం ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి… సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి… విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౩౯. వేదనా ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి… సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి… విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి… రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౪౦. సఞ్ఞా ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సఙ్ఖారా చ ¶ ఉపలబ్భన్తి… విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి… రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి… వేదనా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౪౧. సఙ్ఖారా ఉపలబ్భన్తి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, విఞ్ఞాణఞ్చ ఉపలబ్భతి… రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి… వేదనా చ ఉపలబ్భతి… సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౪౨. విఞ్ఞాణం ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, రూపఞ్చ ఉపలబ్భతి… వేదనా చ ఉపలబ్భతి… సఞ్ఞా చ ఉపలబ్భతి… సఙ్ఖారా చ ఉపలబ్భన్తి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౪౩. చక్ఖాయతనం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సోతాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతాయతనం ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మాయతనం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన చక్ఖాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… మనాయతనఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౪౪. చక్ఖుధాతు ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సోతధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… ధమ్మధాతు చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతధాతు ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… ధమ్మధాతు ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, చక్ఖుధాతు చ ఉపలబ్భతి…పే… మనోవిఞ్ఞాణధాతు చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే….

౪౫. చక్ఖున్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, సోతిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన…పే… సోతిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, చక్ఖున్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి…పే… అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన; అఞ్ఞం ¶ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ¶ అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ పటికమ్మం. హఞ్చి అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియం, వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియం, వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియం, వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి ¶ సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞం అఞ్ఞిన్ద్రియం, వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో, అఞ్ఞాతావిన్ద్రియఞ్చ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

ఓపమ్మసంసన్దనం.

౭. చతుక్కనయసంసన్దనం

౪౬. పుగ్గలో ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. రూపం పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘రూపం పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘రూపం పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘రూపం పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘రూపం పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౪౭. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. రూపస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర రూపా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం రూపన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం రూప’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన ¶ ,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం రూప’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం రూప’’న్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం రూప’’’న్తి మిచ్ఛా…పే….

౪౮. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వేదనా పుగ్గలో…పే… వేదనాయ పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర వేదనాయ పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం వేదనా…పే….

సఞ్ఞా ¶ పుగ్గలో…పే… సఞ్ఞాయ పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర సఞ్ఞాయ పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం సఞ్ఞా…పే….

సఙ్ఖారా పుగ్గలో…పే… సఙ్ఖారేసు పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర సఙ్ఖారేహి పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం సఙ్ఖారా…పే….

విఞ్ఞాణం పుగ్గలో…పే… విఞ్ఞాణస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞాణా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణ’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో ¶ – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణ’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణ’’న్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం ¶ విఞ్ఞాణ’’’న్తి మిచ్ఛా…పే….

౪౯. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. చక్ఖాయతనం పుగ్గలో…పే… చక్ఖాయతనస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర చక్ఖాయతనా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం చక్ఖాయతనం…పే… ధమ్మాయతనం పుగ్గలో…పే… ధమ్మాయతనస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర ధమ్మాయతనా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం ధమ్మాయతనం…పే….

చక్ఖుధాతు పుగ్గలో…పే… చక్ఖుధాతుయా పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర చక్ఖుధాతుయా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం చక్ఖుధాతు…పే… ధమ్మధాతు పుగ్గలో…పే… ధమ్మధాతుయా పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర ధమ్మధాతుయా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం ధమ్మధాతు…పే….

చక్ఖున్ద్రియం పుగ్గలో…పే… చక్ఖున్ద్రియస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర చక్ఖున్ద్రియా పుగ్గలో ¶ …పే… పుగ్గలస్మిం చక్ఖున్ద్రియం…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ¶ పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర అఞ్ఞాతావిన్ద్రియా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియ’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియ’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియ’’న్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి ¶ . యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేన,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియ’’’న్తి మిచ్ఛా…పే….

౫౦. పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’తి? ఆమన్తా. రూపం పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ పటికమ్మం. హఞ్చి వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘రూపం పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘రూపం పుగ్గలోతి’’’ మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘రూపం పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘రూపం పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౫౧. పుగ్గలో నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’తి? ఆమన్తా. రూపస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర రూపా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం రూపం…పే….

వేదనా ¶ పుగ్గలో…పే… వేదనాయ పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర వేదనాయ పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం వేదనా…పే….

సఞ్ఞా పుగ్గలో…పే… సఞ్ఞాయ పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర సఞ్ఞాయ పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం ¶ సఞ్ఞా…పే….

సఙ్ఖారా పుగ్గలో…పే… సఙ్ఖారేసు పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర సఙ్ఖారేహి పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం సఙ్ఖారా…పే….

విఞ్ఞాణం పుగ్గలో…పే… విఞ్ఞాణస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞాణా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణ’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణ’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణ’’న్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం విఞ్ఞాణ’’’న్తి మిచ్ఛా…పే….

౫౨. పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’తి? ఆమన్తా. చక్ఖాయతనం పుగ్గలో…పే… చక్ఖాయతనస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర చక్ఖాయతనా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం చక్ఖాయతనం…పే… ధమ్మాయతనం పుగ్గలో…పే… ధమ్మాయతనస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర ధమ్మాయతనా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం ధమ్మాయతనం…పే….

చక్ఖుధాతు ¶ పుగ్గలో…పే… చక్ఖుధాతుయా పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర ¶ చక్ఖుధాతుయా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం చక్ఖుధాతు…పే… ధమ్మధాతు పుగ్గలో…పే… ధమ్మధాతుయా పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర ధమ్మధాతుయా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం ధమ్మధాతు…పే….

చక్ఖున్ద్రియం పుగ్గలో…పే… చక్ఖున్ద్రియస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర చక్ఖున్ద్రియా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం చక్ఖున్ద్రియం…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియస్మిం పుగ్గలో…పే… అఞ్ఞత్ర అఞ్ఞాతావిన్ద్రియా పుగ్గలో…పే… పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం ¶ అఞ్ఞాతావిన్ద్రియ’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియ’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియ’’న్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘పుగ్గలస్మిం అఞ్ఞాతావిన్ద్రియ’’’న్తి మిచ్ఛా…పే….

చతుక్కనయసంసన్దనం.

౮. లక్ఖణయుత్తికథా

౫౩. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో సప్పచ్చయో…పే… పుగ్గలో అప్పచ్చయో… పుగ్గలో సఙ్ఖతో ¶ … పుగ్గలో అసఙ్ఖతో… పుగ్గలో సస్సతో ¶ … పుగ్గలో అసస్సతో… పుగ్గలో సనిమిత్తో… పుగ్గలో అనిమిత్తోతి? న హేవం వత్తబ్బే. (సంఖిత్తం)

౫౪. పుగ్గలో ¶ నుపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’తి? ఆమన్తా. పుగ్గలో సప్పచ్చయో…పే… పుగ్గలో అప్పచ్చయో… పుగ్గలో సఙ్ఖతో… పుగ్గలో అసఙ్ఖతో… పుగ్గలో సస్సతో… పుగ్గలో అసస్సతో… పుగ్గలో సనిమిత్తో… పుగ్గలో అనిమిత్తోతి? న హేవం వత్తబ్బే. (సంఖిత్తం)

లక్ఖణయుత్తికథా.

౯. వచనసోధనం

౫౫. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి, ఉపలబ్భతి పుగ్గలోతి? పుగ్గలో ఉపలబ్భతి, ఉపలబ్భతి కేహిచి పుగ్గలో కేహిచి న పుగ్గలోతి. పుగ్గలో కేహిచి ఉపలబ్భతి కేహిచి న ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౫౬. పుగ్గలో సచ్చికట్ఠో, సచ్చికట్ఠో పుగ్గలోతి? పుగ్గలో సచ్చికట్ఠో, సచ్చికట్ఠో కేహిచి పుగ్గలో కేహిచి న పుగ్గలోతి. పుగ్గలో ¶ కేహిచి సచ్చికట్ఠో కేహిచి న సచ్చికట్ఠోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౫౭. పుగ్గలో విజ్జమానో, విజ్జమానో పుగ్గలోతి? పుగ్గలో విజ్జమానో, విజ్జమానో కేహిచి పుగ్గలో కేహిచి న పుగ్గలోతి. పుగ్గలో కేహిచి విజ్జమానో కేహిచి న విజ్జమానోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౫౮. పుగ్గలో ¶ సంవిజ్జమానో, సంవిజ్జమానో పుగ్గలోతి? పుగ్గలో సంవిజ్జమానో, సంవిజ్జమానో ¶ కేహిచి పుగ్గలో కేహిచి న పుగ్గలోతి. పుగ్గలో కేహిచి సంవిజ్జమానో కేహిచి న సంవిజ్జమానోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౫౯. పుగ్గలో అత్థి, అత్థి పుగ్గలోతి? పుగ్గలో అత్థి, అత్థి కేహిచి పుగ్గలో కేహిచి న పుగ్గలోతి. పుగ్గలో కేహిచి అత్థి కేహిచి నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౬౦. పుగ్గలో అత్థి, అత్థి న సబ్బో పుగ్గలోతి? ఆమన్తా…పే… పుగ్గలో నత్థి, నత్థి న సబ్బో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే. (సంఖిత్తం)

వచనసోధనం.

౧౦. పఞ్ఞత్తానుయోగో

౬౧. రూపధాతుయా ¶ రూపీ పుగ్గలోతి? ఆమన్తా. కామధాతుయా కామీ పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౬౨. రూపధాతుయా రూపినో సత్తాతి? ఆమన్తా. కామధాతుయా కామినో సత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౬౩. అరూపధాతుయా అరూపీ పుగ్గలోతి? ఆమన్తా. కామధాతుయా ¶ కామీ పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౬౪. అరూపధాతుయా అరూపినో సత్తాతి? ఆమన్తా. కామధాతుయా కామినో సత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౬౫. రూపధాతుయా రూపీ పుగ్గలో అరూపధాతుయా అరూపీ పుగ్గలో, అత్థి ¶ చ కోచి రూపధాతుయా ¶ చుతో అరూపధాతుం ఉపపజ్జతీతి? ఆమన్తా. రూపీ పుగ్గలో ఉపచ్ఛిన్నో, అరూపీ పుగ్గలో జాతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౬౬. రూపధాతుయా రూపినో సత్తా అరూపధాతుయా అరూపినో సత్తా, అత్థి చ కోచి రూపధాతుయా చుతో అరూపధాతుం ఉపపజ్జతీతి? ఆమన్తా. రూపీ సత్తో ఉపచ్ఛిన్నో, అరూపీ సత్తో జాతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౬౭. కాయోతి వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? ఆమన్తా. పుగ్గలోతి వా జీవోతి వా, జీవోతి వా పుగ్గలోతి వా, పుగ్గలం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో కాయో, అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం జీవం, అఞ్ఞం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి కాయోతి వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, పుగ్గలోతి వా జీవోతి వా, జీవోతి వా పుగ్గలోతి వా, పుగ్గలం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే ¶ సమే సమభాగే తజ్జాతే, అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలో; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీర’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘కాయోతి ¶ వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ¶ ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, పుగ్గలోతి వా జీవోతి వా, జీవోతి వా పుగ్గలోతి వా, పుగ్గలం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీర’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీర’’న్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘కాయోతి వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, పుగ్గలోతి వా జీవోతి వా, జీవోతి వా పుగ్గలోతి వా, పుగ్గలం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘కాయోతి ¶ వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, పుగ్గలోతి వా జీవోతి వా, జీవోతి వా పుగ్గలోతి వా, పుగ్గలం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలో’, నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీర’’’న్తి మిచ్ఛా…పే….

౬౮. కాయోతి వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి పటికమ్మం. హఞ్చి కాయోతి వా సరీరన్తి ¶ వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘కాయోతి వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, వుత్తం భగవతా – అత్థి ¶ పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలో’’తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘కాయోతి వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, వుత్తం భగవతా – ‘అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో’’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘కాయోతి వా సరీరన్తి వా, సరీరన్తి వా కాయోతి వా, కాయం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతే, వుత్తం భగవతా – అత్థి పుగ్గలో అత్తహితాయ పటిపన్నో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అఞ్ఞో కాయో అఞ్ఞో పుగ్గలో’’’తి మిచ్ఛా. (సంఖిత్తం)

పఞ్ఞత్తానుయోగో.

౧౧. గతిఅనుయోగో

౬౯. పుగ్గలో ¶ సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. సో పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? న హేవం వత్తబ్బే ¶ …పే….

౭౦. పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౭౧. పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. సో చ అఞ్ఞో చ సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౭౨. పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. నేవ సో సన్ధావతి, న అఞ్ఞో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

౭౩. పుగ్గలో ¶ సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. సో పుగ్గలో సన్ధావతి, అఞ్ఞో పుగ్గలో సన్ధావతి, సో చ అఞ్ఞో చ సన్ధావతి, నేవ సో సన్ధావతి న అఞ్ఞో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౭౪. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోక’’న్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం ¶ భగవతా –

‘‘స సత్తక్ఖత్తుపరమం, సన్ధావిత్వాన పుగ్గలో;

దుక్ఖస్సన్తకరో హోతి, సబ్బసంయోజనక్ఖయా’’తి [సం. ని. ౨.౧౩౩; ఇతివు. ౨౪ ఇతివుత్తకేపి].

అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి.

౭౫. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోక’’న్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘అనమతగ్గోయం [అనమతగ్గాయం (క.)], భిక్ఖవే, సంసారో. పుబ్బకోటి న పఞ్ఞాయతి, అవిజ్జానీవరణానం సత్తానం తణ్హాసంయోజనానం సన్ధావతం సంసరత’’న్తి [సం. ని. ౨.౧౨౪]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి.

౭౬. పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౭౭. స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి మనుస్సో హుత్వా దేవో హోతీతి? ఆమన్తా. స్వేవ మనుస్సో సో దేవోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

౭౮. స్వేవ మనుస్సో సో దేవోతి? ఆమన్తా. మనుస్సో హుత్వా దేవో హోతి, దేవో హుత్వా మనుస్సో ¶ హోతి, మనుస్సభూతో అఞ్ఞో, దేవో అఞ్ఞో, మనుస్సభూతో స్వేవాయం సన్ధావతీతి మిచ్ఛా…పే….

సచే ¶ హి సన్ధావతి స్వేవ పుగ్గలో ఇతో చుతో పరం లోకం అనఞ్ఞో, హేవం మరణం న హేహితి, పాణాతిపాతోపి నుపలబ్భతి. కమ్మం అత్థి, కమ్మవిపాకో అత్థి, కతానం కమ్మానం విపాకో అత్థి, కుసలాకుసలే విపచ్చమానే స్వేవాయం సన్ధావతీతి మిచ్ఛా.

౭౯. స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి మనుస్సో హుత్వా యక్ఖో హోతి, పేతో హోతి, నేరయికో హోతి ¶ , తిరచ్ఛానగతో హోతి, ఓట్ఠో హోతి, గోణో హోతి, గద్రభో హోతి, సూకరో హోతి, మహింసో [మహిసో (సీ. స్యా. కం. పీ.)] హోతీతి? ఆమన్తా. స్వేవ మనుస్సో సో మహింసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౮౦. స్వేవ మనుస్సో సో మహింసోతి? ఆమన్తా. మనుస్సో హుత్వా మహింసో హోతి, మహింసో హుత్వా మనుస్సో హోతి, మనుస్సభూతో అఞ్ఞో, మహింసో అఞ్ఞో, మనుస్సభూతో స్వేవాయం సన్ధావతీతి మిచ్ఛా…పే….

సచే హి సన్ధావతి స్వేవ పుగ్గలో ఇతో చుతో పరం లోకం అనఞ్ఞో, హేవం మరణం న హేహితి, పాణాతిపాతోపి నుపలబ్భతి. కమ్మం అత్థి, కమ్మవిపాకో అత్థి, కతానం కమ్మానం విపాకో అత్థి, కుసలాకుసలే విపచ్చమానే స్వేవాయం సన్ధావతీతి మిచ్ఛా.

౮౧. స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా ¶ . అత్థి కోచి ఖత్తియో హుత్వా బ్రాహ్మణో హోతీతి? ఆమన్తా. స్వేవ ఖత్తియో సో బ్రాహ్మణోతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౮౨. అత్థి కోచి ఖత్తియో హుత్వా వేస్సో హోతి, సుద్దో హోతీతి? ఆమన్తా. స్వేవ ఖత్తియో సో సుద్దోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౮౩. అత్థి కోచి బ్రాహ్మణో హుత్వా వేస్సో హోతి, సుద్దో హోతి, ఖత్తియో హోతీతి? ఆమన్తా. స్వేవ బ్రాహ్మణో సో ఖత్తియోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౮౪. అత్థి ¶ కోచి వేస్సో హుత్వా సుద్దో హోతి, ఖత్తియో హోతి, బ్రాహ్మణో హోతీతి? ఆమన్తా. స్వేవ వేస్సో సో బ్రాహ్మణోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౮౫. అత్థి కోచి సుద్దో హుత్వా ఖత్తియో హోతి, బ్రాహ్మణో హోతి, వేస్సో హోతీతి? ఆమన్తా. స్వేవ సుద్దో సో వేస్సోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౮౬. స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి ¶ ? ఆమన్తా. హత్థచ్ఛిన్నో హత్థచ్ఛిన్నోవ హోతి, పాదచ్ఛిన్నో పాదచ్ఛిన్నోవ హోతి, హత్థపాదచ్ఛిన్నో హత్థపాదచ్ఛిన్నోవ హోతి, కణ్ణచ్ఛిన్నో… నాసచ్ఛిన్నో… కణ్ణనాసచ్ఛిన్నో… అఙ్గులిచ్ఛిన్నో… అళచ్ఛిన్నో… కణ్డరచ్ఛిన్నో… కుణిహత్థకో… ఫణహత్థకో… కుట్ఠియో… గణ్డియో… కిలాసియో… సోసియో… అపమారియో… ఓట్ఠో… గోణో… గద్రభో… సూకరో… మహింసో మహింసోవ హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౮౭. న వత్తబ్బం – ‘‘స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోక’’న్తి? ఆమన్తా. నను ¶ సోతాపన్నో పుగ్గలో మనుస్సలోకా చుతో దేవలోకం ఉపపన్నో తత్థపి సోతాపన్నోవ ¶ హోతీతి? ఆమన్తా.

హఞ్చి సోతాపన్నో పుగ్గలో మనుస్సలోకా చుతో దేవలోకం ఉపపన్నో తత్థపి సోతాపన్నోవ హోతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోక’’న్తి.

౮౮. సోతాపన్నో పుగ్గలో మనుస్సలోకా చుతో దేవలోకం ఉపపన్నో తత్థపి సోతాపన్నోవ హోతీతి కత్వా తేన చ కారణేన స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. సోతాపన్నో పుగ్గలో మనుస్సలోకా చుతో దేవలోకం ఉపపన్నో తత్థపి మనుస్సో హోతీతి కత్వా? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౮౯. స్వేవ ¶ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. అనఞ్ఞో అవిగతో సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౦. అనఞ్ఞో అవిగతో సన్ధావతీతి? ఆమన్తా. హత్థచ్ఛిన్నో హత్థచ్ఛిన్నోవ హోతి, పాదచ్ఛిన్నో పాదచ్ఛిన్నోవ హోతి, హత్థపాదచ్ఛిన్నో హత్థపాదచ్ఛిన్నోవ హోతి, కణ్ణచ్ఛిన్నో… నాసచ్ఛిన్నో… కణ్ణనాసచ్ఛిన్నో… అఙ్గులిచ్ఛిన్నో… అళచ్ఛిన్నో… కణ్డరచ్ఛిన్నో… కుణిహత్థకో… ఫణహత్థకో… కుట్ఠియో… గణ్డియో… కిలాసియో… సోసియో… అపమారియో… ఓట్ఠో… గోణో… గద్రభో… సూకరో… మహింసో మహింసోవ హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౧. స్వేవ ¶ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా ¶ లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. సరూపో సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సరూపో సన్ధావతీతి? ఆమన్తా. తం జీవం తం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సవేదనో…పే… ససఞ్ఞో…పే… ససఙ్ఖారో…పే… సవిఞ్ఞాణో సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సవిఞ్ఞాణో సన్ధావతీతి? ఆమన్తా ¶ . తం జీవం తం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౨. స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. అరూపో సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరూపో సన్ధావతీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అవేదనో…పే… అసఞ్ఞో…పే… అసఙ్ఖారో…పే… అవిఞ్ఞాణో సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అవిఞ్ఞాణో సన్ధావతీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౩. స్వేవ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. రూపం సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… రూపం సన్ధావతీతి? ఆమన్తా. తం జీవం తం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

వేదనా ¶ …పే… సఞ్ఞా…పే… సఙ్ఖారా…పే… విఞ్ఞాణం సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… విఞ్ఞాణం సన్ధావతీతి? ఆమన్తా. తం జీవం తం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౪. స్వేవ ¶ పుగ్గలో సన్ధావతి అస్మా లోకా పరం లోకం, పరస్మా లోకా ఇమం లోకన్తి? ఆమన్తా. రూపం న సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… రూపం న సన్ధావతీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం ¶ జీవం అఞ్ఞం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

వేదనా ¶ …పే… సఞ్ఞా…పే… సఙ్ఖారా…పే… విఞ్ఞాణం న సన్ధావతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… విఞ్ఞాణం న సన్ధావతీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే. (సంఖిత్తం).

ఖన్ధేసు భిజ్జమానేసు, సో చే భిజ్జతి పుగ్గలో;

ఉచ్ఛేదా భవతి దిట్ఠి, యా బుద్ధేన వివజ్జితా.

ఖన్ధేసు భిజ్జమానేసు, నో చే భిజ్జతి పుగ్గలో;

పుగ్గలో సస్సతో హోతి, నిబ్బానేన సమసమోతి.

గతిఅనుయోగో.

౧౨. ఉపాదాపఞ్ఞత్తానుయోగో

౯౫. రూపం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. రూపం అనిచ్చం సఙ్ఖతం పటిచ్చసముప్పన్నం ఖయధమ్మం వయధమ్మం విరాగధమ్మం నిరోధధమ్మం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా? పుగ్గలోపి అనిచ్చో సఙ్ఖతో పటిచ్చసముప్పన్నో ఖయధమ్మో వయధమ్మో విరాగధమ్మో నిరోధధమ్మో విపరిణామధమ్మోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౬. వేదనం ఉపాదాయ… సఞ్ఞం ఉపాదాయ… సఙ్ఖారే ఉపాదాయ… విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. విఞ్ఞాణం ¶ అనిచ్చం సఙ్ఖతం పటిచ్చసముప్పన్నం ఖయధమ్మం వయధమ్మం విరాగధమ్మం నిరోధధమ్మం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. పుగ్గలోపి అనిచ్చో సఙ్ఖతో పటిచ్చసముప్పన్నో ఖయధమ్మో వయధమ్మో విరాగధమ్మో నిరోధధమ్మో విపరిణామధమ్మోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౭. రూపం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. నీలం రూపం ఉపాదాయ నీలకస్స ¶ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పీతం ¶ రూపం ఉపాదాయ… లోహితం ¶ రూపం ఉపాదాయ… ఓదాతం రూపం ఉపాదాయ… సనిదస్సనం రూపం ఉపాదాయ… అనిదస్సనం రూపం ఉపాదాయ… సప్పటిఘం రూపం ఉపాదాయ… అప్పటిఘం రూపం ఉపాదాయ అప్పటిఘస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౮. వేదనం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. కుసలం వేదనం ఉపాదాయ కుసలస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కుసలం వేదనం ఉపాదాయ కుసలస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. కుసలా వేదనా సఫలా సవిపాకా ఇట్ఠఫలా కన్తఫలా మనుఞ్ఞఫలా అసేచనకఫలా సుఖుద్రయా సుఖవిపాకాతి? ఆమన్తా. కుసలోపి పుగ్గలో సఫలో సవిపాకో ఇట్ఠఫలో కన్తఫలో మనుఞ్ఞఫలో అసేచనకఫలో సుఖుద్రయో సుఖవిపాకోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౯౯. వేదనం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. అకుసలం ¶ వేదనం ఉపాదాయ అకుసలస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అకుసలం వేదనం ఉపాదాయ అకుసలస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. అకుసలా వేదనా సఫలా సవిపాకా అనిట్ఠఫలా అకన్తఫలా ¶ అమనుఞ్ఞఫలా సేచనకఫలా దుక్ఖుద్రయా దుక్ఖవిపాకాతి? ఆమన్తా. అకుసలోపి పుగ్గలో సఫలో సవిపాకో అనిట్ఠఫలో అకన్తఫలో అమనుఞ్ఞఫలో సేచనకఫలో దుక్ఖుద్రయో దుక్ఖవిపాకోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౦౦. వేదనం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. అబ్యాకతం వేదనం ఉపాదాయ అబ్యాకతస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అబ్యాకతం వేదనం ఉపాదాయ అబ్యాకతస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. అబ్యాకతా వేదనా అనిచ్చా సఙ్ఖతా పటిచ్చసముప్పన్నా ఖయధమ్మా వయధమ్మా విరాగధమ్మా నిరోధధమ్మా విపరిణామధమ్మాతి? ఆమన్తా. అబ్యాకతోపి పుగ్గలో అనిచ్చో సఙ్ఖతో పటిచ్చసముప్పన్నో ఖయధమ్మో వయధమ్మో విరాగధమ్మో నిరోధధమ్మో విపరిణామధమ్మోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౦౧. సఞ్ఞం ఉపాదాయ… సఙ్ఖారే ఉపాదాయ… విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. కుసలం విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ కుసలస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం ¶ వత్తబ్బే…పే… కుసలం విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ కుసలస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. కుసలం విఞ్ఞాణం సఫలం సవిపాకం ఇట్ఠఫలం కన్తఫలం మనుఞ్ఞఫలం అసేచనకఫలం ¶ సుఖుద్రయం సుఖవిపాకన్తి ¶ ? ఆమన్తా. కుసలోపి పుగ్గలో సఫలో సవిపాకో ఇట్ఠఫలో కన్తఫలో మనుఞ్ఞఫలో అసేచనకఫలో సుఖుద్రయో సుఖవిపాకోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౦౨. విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. అకుసలం ¶ విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ అకుసలస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అకుసలం విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ అకుసలస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. అకుసలం విఞ్ఞాణం సఫలం సవిపాకం అనిట్ఠఫలం అకన్తఫలం అమనుఞ్ఞఫలం సేచనకఫలం దుక్ఖుద్రయం దుక్ఖవిపాకన్తి? ఆమన్తా. అకుసలోపి పుగ్గలో సఫలో సవిపాకో అనిట్ఠఫలో అకన్తఫలో అమనుఞ్ఞఫలో సేచనకఫలో దుక్ఖుద్రయో దుక్ఖవిపాకోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౦౩. విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. అబ్యాకతం విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ అబ్యాకతస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అబ్యాకతం విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ అబ్యాకతస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. అబ్యాకతం విఞ్ఞాణం అనిచ్చం సఙ్ఖతం పటిచ్చసముప్పన్నం ఖయధమ్మం వయధమ్మం విరాగధమ్మం నిరోధధమ్మం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. అబ్యాకతోపి పుగ్గలో అనిచ్చో సఙ్ఖతో పటిచ్చసముప్పన్నో ఖయధమ్మో వయధమ్మో విరాగధమ్మో నిరోధధమ్మో విపరిణామధమ్మోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౦౪. చక్ఖుం ఉపాదాయ ‘‘చక్ఖుమా పుగ్గలో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా ¶ . చక్ఖుమ్హి నిరుద్ధే ‘‘చక్ఖుమా పుగ్గలో నిరుద్ధో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సోతం ఉపాదాయ… ఘానం ఉపాదాయ… జివ్హం ఉపాదాయ… కాయం ¶ ఉపాదాయ… మనం ఉపాదాయ ‘‘మనవా పుగ్గలో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. మనమ్హి నిరుద్ధే ‘‘మనవా పుగ్గలో నిరుద్ధో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౧౦౫. మిచ్ఛాదిట్ఠిం ఉపాదాయ ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠియో పుగ్గలో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. మిచ్ఛాదిట్ఠియా నిరుద్ధాయ ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠియో పుగ్గలో నిరుద్ధో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే. మిచ్ఛాసఙ్కప్పం ఉపాదాయ… మిచ్ఛావాచం ఉపాదాయ… మిచ్ఛాకమ్మన్తం ఉపాదాయ… మిచ్ఛాఆజీవం ఉపాదాయ ¶ … మిచ్ఛావాయామం ఉపాదాయ… మిచ్ఛాసతిం ఉపాదాయ… మిచ్ఛాసమాధిం ఉపాదాయ ‘‘మిచ్ఛాసమాధియో పుగ్గలో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. మిచ్ఛాసమాధిమ్హి నిరుద్ధే ‘‘మిచ్ఛాసమాధియో పుగ్గలో నిరుద్ధో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౧౦౬. సమ్మాదిట్ఠిం ¶ ఉపాదాయ ‘‘సమ్మాదిట్ఠియో పుగ్గలో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. సమ్మాదిట్ఠియా నిరుద్ధాయ ‘‘సమ్మాదిట్ఠియో పుగ్గలో నిరుద్ధో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సమ్మాసఙ్కప్పం ఉపాదాయ… సమ్మావాచం ఉపాదాయ… సమ్మాకమ్మన్తం ఉపాదాయ… సమ్మాఆజీవం ఉపాదాయ… సమ్మావాయామం ఉపాదాయ… సమ్మాసతిం ఉపాదాయ… సమ్మాసమాధిం ¶ ఉపాదాయ ‘‘సమ్మాసమాధియో పుగ్గలో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. సమ్మాసమాధిమ్హి ¶ నిరుద్ధే ‘‘సమ్మాసమాధియో పుగ్గలో నిరుద్ధో’’తి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౦౭. రూపం ఉపాదాయ, వేదనం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఖన్ధానం ఉపాదాయ ద్విన్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… రూపం ఉపాదాయ, వేదనం ఉపాదాయ, సఞ్ఞం ఉపాదాయ, సఙ్ఖారే ఉపాదాయ, విఞ్ఞాణం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఉపాదాయ పఞ్చన్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౦౮. చక్ఖాయతనం ఉపాదాయ, సోతాయతనం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఆయతనానం ఉపాదాయ ద్విన్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… చక్ఖాయతనం ఉపాదాయ, సోతాయతనం ఉపాదాయ…పే… ధమ్మాయతనం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. ద్వాదసన్నం ఆయతనానం ఉపాదాయ ద్వాదసన్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౦౯. చక్ఖుధాతుం ఉపాదాయ, సోతధాతుం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ధాతూనం ఉపాదాయ ద్విన్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… చక్ఖుధాతుం ఉపాదాయ, సోతధాతుం ఉపాదాయ…పే… ధమ్మధాతుం ఉపాదాయ ¶ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా ¶ . అట్ఠారసన్నం ధాతూనం ఉపాదాయ అట్ఠారసన్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౧౦. చక్ఖున్ద్రియం ¶ ఉపాదాయ, సోతిన్ద్రియం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఇన్ద్రియానం ఉపాదాయ ద్విన్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… చక్ఖున్ద్రియం ఉపాదాయ, సోతిన్ద్రియం ఉపాదాయ…పే… అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. బావీసతీనం [బావీసతియా (?)] ఇన్ద్రియానం ఉపాదాయ బావీసతీనం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౧౧. ఏకవోకారభవం ¶ ఉపాదాయ ఏకస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. చతువోకారభవం ఉపాదాయ చతున్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ఏకవోకారభవం ఉపాదాయ ఏకస్స పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. పఞ్చవోకారభవం ఉపాదాయ పఞ్చన్నం పుగ్గలానం పఞ్ఞత్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ఏకవోకారభవే ఏకోవ పుగ్గలోతి? ఆమన్తా. చతువోకారభవే చత్తారోవ [చత్తారో (?)] పుగ్గలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ఏకవోకారభవే ఏకోవ పుగ్గలోతి? ఆమన్తా. పఞ్చవోకారభవే పఞ్చేవ పుగ్గలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౧౨. యథా ¶ రుక్ఖం ఉపాదాయ ఛాయాయ పఞ్ఞత్తి, ఏవమేవం రూపం ¶ ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ( ) [(ఆమన్తా) (?) ఏవం అనన్తరవారత్తయేపి] యథా రుక్ఖం ఉపాదాయ ఛాయాయ పఞ్ఞత్తి, రుక్ఖోపి అనిచ్చో ఛాయాపి అనిచ్చా, ఏవమేవం రూపం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తి, రూపమ్పి అనిచ్చం పుగ్గలోపి అనిచ్చోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… యథా రుక్ఖం ఉపాదాయ ఛాయాయ పఞ్ఞత్తి, అఞ్ఞో రుక్ఖో అఞ్ఞా ఛాయా, ఏవమేవం రూపం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తి, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౧౩. యథా గామం ఉపాదాయ గామికస్స పఞ్ఞత్తి, ఏవమేవం రూపం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? యథా గామం ఉపాదాయ గామికస్స పఞ్ఞత్తి, అఞ్ఞో గామో అఞ్ఞో గామికో, ఏవమేవం రూపం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తి, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౧౪. యథా రట్ఠం ఉపాదాయ రఞ్ఞో పఞ్ఞత్తి, ఏవమేవం రూపం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి ¶ ? యథా రట్ఠం ఉపాదాయ రఞ్ఞో పఞ్ఞత్తి, అఞ్ఞం రట్ఠం అఞ్ఞో రాజా, ఏవమేవం రూపం ఉపాదాయ పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తి, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౧౫. యథా న నిగళో నేగళికో, యస్స నిగళో సో నేగళికో, ఏవమేవం న రూపం రూపవా, యస్స రూపం సో రూపవాతి? యథా న నిగళో నేగళికో, యస్స నిగళో సో నేగళికో, అఞ్ఞో నిగళో అఞ్ఞో నేగళికో, ఏవమేవం న రూపం రూపవా, యస్స రూపం సో రూపవా, అఞ్ఞం రూపం అఞ్ఞో రూపవాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౧౬. చిత్తే ¶ చిత్తే పుగ్గలస్స పఞ్ఞత్తీతి? ఆమన్తా. చిత్తే ¶ చిత్తే పుగ్గలో జాయతి జీయతి మీయతి చవతి ఉపపజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం సోతి వా అఞ్ఞోతి వాతి? ఆమన్తా ¶ . దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం కుమారకోతి వా కుమారికాతి వాతి? వత్తబ్బం.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – ‘‘సోతి వా అఞ్ఞోతి వా,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – ‘కుమారకోతి వా కుమారికాతి వా’’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – సోతి వా అఞ్ఞోతి వా, దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే వత్తబ్బం – కుమారకోతి వా కుమారికాతి వా’’’తి మిచ్ఛా.

హఞ్చి వా పన దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే వత్తబ్బం – ‘‘కుమారకోతి వా కుమారికా’’తి వా, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే వత్తబ్బం – ‘సోతి వా అఞ్ఞోతి వా’’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – సోతి వా అఞ్ఞోతి వా, దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే వత్తబ్బం – కుమారకోతి వా కుమారికాతి వా’’’తి మిచ్ఛా.

౧౧౭. దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – ‘‘సోతి వా అఞ్ఞోతి వా’’తి? ఆమన్తా. దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – ‘‘ఇత్థీతి వా పురిసోతి వా గహట్ఠోతి వా పబ్బజితోతి వా దేవోతి వా మనుస్సోతి వా’’తి? వత్తబ్బం.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – ‘‘సోతి వా అఞ్ఞోతి వా,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘దుతియే చిత్తే ¶ ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – ‘దేవోతి వా మనుస్సోతి వా’’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – సోతి వా అఞ్ఞోతి వా, దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే వత్తబ్బం – దేవోతి వా మనుస్సోతి వా’’’తి మిచ్ఛా.

హఞ్చి వా పన దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే వత్తబ్బం – ‘‘దేవోతి వా మనుస్సోతి వా,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే వత్తబ్బం – ‘సోతి వా అఞ్ఞోతి వా’’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే న వత్తబ్బం – సోతి వా అఞ్ఞోతి వా, దుతియే చిత్తే ఉప్పన్నే వత్తబ్బం – దేవోతి వా మనుస్సోతి వా’’’తి మిచ్ఛా…పే….

౧౧౮. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను ¶ యో పస్సతి యం పస్సతి యేన పస్సతి, సో పస్సతి తం పస్సతి తేన పస్సతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి యో పస్సతి యం పస్సతి యేన పస్సతి, సో పస్సతి తం పస్సతి తేన పస్సతి; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౧౧౯. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను యో సుణాతి…పే… యో ఘాయతి… యో సాయతి… యో ఫుసతి… యో విజానాతి యం విజానాతి యేన విజానాతి, సో విజానాతి తం విజానాతి తేన విజానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి యో విజానాతి యం విజానాతి యేన విజానాతి, సో విజానాతి తం విజానాతి తేన విజానాతి; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి ¶ సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౧౨౦. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను యో న పస్సతి యం న పస్సతి యేన న పస్సతి, సో న పస్సతి తం న పస్సతి తేన న పస్సతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి యో న పస్సతి యం న పస్సతి యేన న పస్సతి, సో న పస్సతి తం న పస్సతి తేన న పస్సతి; నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను యో న సుణాతి…పే… యో ¶ న ఘాయతి… యో న సాయతి… యో న ఫుసతి… యో న విజానాతి యం న విజానాతి యేన న విజానాతి, సో న విజానాతి తం న విజానాతి తేన న విజానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి యో న విజానాతి యం న విజానాతి యేన న విజానాతి, సో న విజానాతి తం న విజానాతి తేన న విజానాతి; నో చ వత రే ¶ వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౧౨౧. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘పస్సామహం, భిక్ఖవే, దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే చవమానే ఉపపజ్జమానే హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే, సుగతే దుగ్గతే యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానామీ’’తి [మ. ని. ౧.౨౧౩ థోకం విసదిసం]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి.

౧౨౨. వుత్తం ¶ భగవతా – ‘‘పస్సామహం, భిక్ఖవే, దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే చవమానే ఉపపజ్జమానే ¶ హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే, సుగతే దుగ్గతే యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానామీ’’తి కత్వా తేనేవ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. భగవా దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన రూపం పస్సతి పుగ్గలం పస్సతీతి? రూపం పస్సతి. రూపం పుగ్గలో, రూపం చవతి, రూపం ఉపపజ్జతి, రూపం యథాకమ్మూపగన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

భగవా దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన రూపం పస్సతి పుగ్గలం పస్సతీతి? పుగ్గలం పస్సతి. పుగ్గలో రూపం రూపాయతనం రూపధాతు నీలం పీతకం లోహితకం ఓదాతం చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యం చక్ఖుస్మిం పటిహఞ్ఞతి, చక్ఖుస్స ఆపాథం ఆగచ్ఛతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

భగవా దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన రూపం పస్సతి పుగ్గలం పస్సతీతి? ఉభో పస్సతి. ఉభో రూపం రూపాయతనం రూపధాతు, ఉభో నీలా, ఉభో పీతకా, ఉభో లోహితకా, ఉభో ఓదాతా, ఉభో చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యా, ఉభో ¶ చక్ఖుస్మిం పటిహఞ్ఞన్తి, ఉభో ¶ చక్ఖుస్స ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తి, ఉభో చవన్తి, ఉభో ఉపపజ్జన్తి, ఉభో యథాకమ్మూపగాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఉపాదాపఞ్ఞత్తానుయోగో.

౧౩. పురిసకారానుయోగో

౧౨౩. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి? ఆమన్తా. కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౨౪. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం ¶ కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౨౫. తస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స తస్సేవ నత్థి దుక్ఖస్స అన్తకిరియా, నత్థి వట్టుపచ్ఛేదో, నత్థి అనుపాదాపరినిబ్బానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౨౬. కల్యాణపాపకాని ¶ కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతీతి, పుగ్గలస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౨౭. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. నిబ్బానం ఉపలబ్భతీతి, నిబ్బానస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౨౮. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ¶ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. మహాపథవీ ఉపలబ్భతీతి, మహాపథవియా కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౨౯. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. మహాసముద్దో ఉపలబ్భతీతి, మహాసముద్దస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౦. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. సినేరుపబ్బతరాజా ఉపలబ్భతీతి, సినేరుస్స పబ్బతరాజస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౧. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. ఆపో ఉపలబ్భతీతి, ఆపస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౨. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తేజో ఉపలబ్భతీతి, తేజస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౩. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. వాయో ఉపలబ్భతీతి, వాయస్స కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౪. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తిణకట్ఠవనప్పతయో ఉపలబ్భన్తీతి ¶ , తిణకట్ఠవనప్పతీనం కత్తా కారేతా ¶ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౫. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా ¶ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞాని కల్యాణపాపకాని కమ్మాని అఞ్ఞో కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౬. కల్యాణపాపకానం ¶ కమ్మానం విపాకో ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౭. కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకో ఉపలబ్భతీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౮. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స తస్సేవ నత్థి దుక్ఖస్స అన్తకిరియా, నత్థి వట్టుపచ్ఛేదో, నత్థి అనుపాదాపరినిబ్బానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౩౯. కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకో ఉపలబ్భతీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతీతి, పుగ్గలస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౦. కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకో ఉపలబ్భతీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. నిబ్బానం ఉపలబ్భతీతి, నిబ్బానస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౧. కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకో ఉపలబ్భతీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకపటిసంవేదీ ¶ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. మహాపథవీ ఉపలబ్భతీతి…పే… మహాసముద్దో ఉపలబ్భతీతి… సినేరుపబ్బతరాజా ఉపలబ్భతీతి… ఆపో ఉపలబ్భతీతి… తేజో ¶ ఉపలబ్భతీతి… వాయో ఉపలబ్భతీతి…పే… తిణకట్ఠవనప్పతయో ఉపలబ్భన్తీతి, తిణకట్ఠవనప్పతీనం పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౨. కల్యాణపాపకానం ¶ కమ్మానం విపాకో ఉపలబ్భతీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకపటిసంవేదీ ¶ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకో, అఞ్ఞో కల్యాణపాపకానం కమ్మానం విపాకపటిసంవేదీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౩. దిబ్బం సుఖం ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. దిబ్బస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౪. దిబ్బం సుఖం ఉపలబ్భతీతి, దిబ్బస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౫. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స తస్సేవ నత్థి దుక్ఖస్స అన్తకిరియా, నత్థి వట్టుపచ్ఛేదో, నత్థి అనుపాదాపరినిబ్బానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౬. దిబ్బం సుఖం ఉపలబ్భతీతి, దిబ్బస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి ¶ ? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతీతి, పుగ్గలస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౭. దిబ్బం సుఖం ఉపలబ్భతీతి, దిబ్బస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. నిబ్బానం ఉపలబ్భతీతి, నిబ్బానస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౮. దిబ్బం సుఖం ఉపలబ్భతీతి, దిబ్బస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా ¶ . మహాపథవీ ఉపలబ్భతీతి… మహాసముద్దో ఉపలబ్భతీతి… సినేరుపబ్బతరాజా ఉపలబ్భతీతి… ఆపో ఉపలబ్భతీతి… తేజో ఉపలబ్భతీతి… వాయో ఉపలబ్భతీతి…పే… తిణకట్ఠవనప్పతయో ఉపలబ్భన్తీతి, తిణకట్ఠవనప్పతీనం పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౪౯. దిబ్బం సుఖం ఉపలబ్భతీతి, దిబ్బస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా ¶ . అఞ్ఞం దిబ్బం సుఖం, అఞ్ఞో దిబ్బస్స సుఖస్స పటిసంవేదీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౦. మానుసకం సుఖం ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. మానుసకస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౧. మానుసకం ¶ సుఖం ఉపలబ్భతీతి, మానుసకస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౨. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స తస్సేవ నత్థి దుక్ఖస్స అన్తకిరియా, నత్థి వట్టుపచ్ఛేదో, నత్థి అనుపాదాపరినిబ్బానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౩. మానుసకం సుఖం ఉపలబ్భతీతి, మానుసకస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతీతి, పుగ్గలస్స ¶ పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౪. మానుసకం సుఖం ఉపలబ్భతీతి, మానుసకస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. నిబ్బానం ఉపలబ్భతీతి, నిబ్బానస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౫. మానుసకం ¶ సుఖం ఉపలబ్భతీతి, మానుసకస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. మహాపథవీ ఉపలబ్భతీతి…పే… మహాసముద్దో ఉపలబ్భతీతి… సినేరుపబ్బతరాజా ఉపలబ్భతీతి… ఆపో ఉపలబ్భతీతి… తేజో ఉపలబ్భతీతి… వాయో ఉపలబ్భతీతి… తిణకట్ఠవనప్పతయో ఉపలబ్భన్తీతి, తిణకట్ఠవనప్పతీనం పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౬. మానుసకం సుఖం ఉపలబ్భతీతి, మానుసకస్స సుఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి ¶ ? ఆమన్తా. అఞ్ఞం మానుసకం సుఖం అఞ్ఞో మానుసకస్స సుఖస్స పటిసంవేదీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౭. ఆపాయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. ఆపాయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౮. ఆపాయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, ఆపాయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౫౯. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స తస్సేవ నత్థి దుక్ఖస్స అన్తకిరియా, నత్థి వట్టుపచ్ఛేదో, నత్థి అనుపాదాపరినిబ్బానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౦. ఆపాయికం ¶ ¶ దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, ఆపాయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతీతి, పుగ్గలస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౧. ఆపాయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, ఆపాయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. నిబ్బానం ఉపలబ్భతీతి, నిబ్బానస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౨. ఆపాయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, ఆపాయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. మహాపథవీ ఉపలబ్భతీతి…పే… మహాసముద్దో ఉపలబ్భతీతి… సినేరుపబ్బతరాజా ఉపలబ్భతీతి… ఆపో ఉపలబ్భతీతి… తేజో ఉపలబ్భతీతి… వాయో ఉపలబ్భతీతి… తిణకట్ఠవనప్పతయో ఉపలబ్భన్తీతి, తిణకట్ఠవనప్పతీనం పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౩. ఆపాయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, ఆపాయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి ¶ ? ఆమన్తా. అఞ్ఞం ఆపాయికం దుక్ఖం, అఞ్ఞో ఆపాయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౪. నేరయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. నేరయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

నేరయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, నేరయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౫. తస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. తస్స ¶ తస్సేవ నత్థి దుక్ఖస్స అన్తకిరియా, నత్థి వట్టుపచ్ఛేదో, నత్థి అనుపాదాపరినిబ్బానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౬. నేరయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, నేరయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో ఉపలబ్భతీతి, పుగ్గలస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౭. నేరయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, నేరయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. నిబ్బానం ¶ ఉపలబ్భతీతి, నిబ్బానస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౮. నేరయికం ¶ దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, నేరయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. మహాపథవీ ఉపలబ్భతీతి…పే… మహాసముద్దో ఉపలబ్భతీతి… సినేరుపబ్బతరాజా ఉపలబ్భతీతి… ఆపో ఉపలబ్భతీతి… తేజో ఉపలబ్భతీతి… వాయో ఉపలబ్భతీతి… తిణకట్ఠవనప్పతయో ఉపలబ్భన్తీతి, తిణకట్ఠవనప్పతీనం పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౬౯. నేరయికం దుక్ఖం ఉపలబ్భతీతి, నేరయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి ¶ ? ఆమన్తా. అఞ్ఞం నేరయికం దుక్ఖం, అఞ్ఞో నేరయికస్స దుక్ఖస్స పటిసంవేదీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౦. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. సో కరోతి సో పటిసంవేదేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౧. సో ¶ కరోతి సో పటిసంవేదేతీతి? ఆమన్తా. సయఙ్కతం సుఖదుక్ఖన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౨. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో కరోతి అఞ్ఞో పటిసంవేదేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౩. అఞ్ఞో కరోతి అఞ్ఞో పటిసంవేదేతీతి? ఆమన్తా. పరఙ్కతం సుఖదుక్ఖన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౪. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా ¶ . సో చ అఞ్ఞో చ కరోన్తి సో చ అఞ్ఞో చ పటిసంవేదేన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౫. సో చ అఞ్ఞో చ కరోన్తి, సో చ అఞ్ఞో చ పటిసంవేదేన్తీతి? ఆమన్తా. సయఙ్కతఞ్చ పరఙ్కతఞ్చ సుఖదుక్ఖన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౬. కల్యాణపాపకాని కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. నేవ సో ¶ కరోతి న సో పటిసంవేదేతి, న అఞ్ఞో కరోతి న అఞ్ఞో పటిసంవేదేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౭. నేవ ¶ సో కరోతి న సో పటిసంవేదేతి, న అఞ్ఞో కరోతి న అఞ్ఞో పటిసంవేదేతీతి? ఆమన్తా. అసయఙ్కారం అపరఙ్కారం అధిచ్చసముప్పన్నం సుఖదుక్ఖన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౮. కల్యాణపాపకాని ¶ కమ్మాని ఉపలబ్భన్తీతి, కల్యాణపాపకానం కమ్మానం కత్తా కారేతా విపాకపటిసంవేదీ ఉపలబ్భతీతి? ఆమన్తా. సో కరోతి సో పటిసంవేదేతి, అఞ్ఞో కరోతి అఞ్ఞో పటిసంవేదేతి, సో చ అఞ్ఞో చ కరోన్తి సో చ అఞ్ఞో చ పటిసంవేదేన్తి, నేవ సో కరోతి న సో పటిసంవేదేతి, న అఞ్ఞో కరోతి న అఞ్ఞో పటిసంవేదేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౭౯. సో కరోతి సో పటిసంవేదేతి, అఞ్ఞో కరోతి అఞ్ఞో పటిసంవేదేతి, సో చ అఞ్ఞో చ కరోన్తి సో చ అఞ్ఞో చ పటిసంవేదేన్తి, నేవ సో కరోతి న సో పటిసంవేదేతి, న అఞ్ఞో కరోతి న అఞ్ఞో పటిసంవేదేతీతి? ఆమన్తా. సయఙ్కతం సుఖదుక్ఖం, పరఙ్కతం సుఖదుక్ఖం, సయఙ్కతఞ్చ పరఙ్కతఞ్చ సుఖదుక్ఖం, అసయఙ్కారం అపరఙ్కారం అధిచ్చసముప్పన్నం సుఖదుక్ఖన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౦. కమ్మం అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . కమ్మకారకో అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౧. కమ్మం అత్థీతి, కమ్మకారకో అత్థీతి? ఆమన్తా. తస్స కారకో అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౨. తస్స కారకో అత్థీతి? ఆమన్తా. తస్స తస్సేవ నత్థి దుక్ఖస్స అన్తకిరియా, నత్థి వట్టుపచ్ఛేదో, నత్థి అనుపాదాపరినిబ్బానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౩. కమ్మం అత్థీతి, కమ్మకారకో అత్థీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో అత్థీతి, పుగ్గలస్స కారకో అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౪. కమ్మం ¶ ¶ అత్థీతి, కమ్మకారకో అత్థీతి? ఆమన్తా. నిబ్బానం ¶ అత్థీతి, నిబ్బానస్స కారకో అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౫. కమ్మం అత్థీతి, కమ్మకారకో అత్థీతి? ఆమన్తా. మహాపథవీ అత్థీతి…పే… మహాసముద్దో అత్థీతి… సినేరుపబ్బతరాజా అత్థీతి… ఆపో అత్థీతి… తేజో అత్థీతి… వాయో అత్థీతి… తిణకట్ఠవనప్పతయో అత్థీతి, తిణకట్ఠవనప్పతీనం కారకో అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౬. కమ్మం అత్థీతి, కమ్మకారకో అత్థీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం కమ్మం, అఞ్ఞో కమ్మకారకోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౭. విపాకో అత్థీతి? ఆమన్తా. విపాకపటిసంవేదీ అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౮. విపాకో అత్థీతి, విపాకపటిసంవేదీ అత్థీతి? ఆమన్తా. తస్స పటిసంవేదీ అత్థీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౮౯. తస్స పటిసంవేదీ అత్థీతి? ఆమన్తా. తస్స తస్సేవ నత్థి దుక్ఖస్స అన్తకిరియా, నత్థి వట్టుపచ్ఛేదో, నత్థి అనుపాదాపరినిబ్బానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… విపాకో అత్థీతి, విపాకపటిసంవేదీ అత్థీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో అత్థీతి, పుగ్గలస్స పటిసంవేదీ అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౯౦. విపాకో అత్థీతి, విపాకపటిసంవేదీ అత్థీతి? ఆమన్తా. నిబ్బానం అత్థీతి, నిబ్బానస్స పటిసంవేదీ అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౯౧. విపాకో అత్థీతి, విపాకపటిసంవేదీ అత్థీతి? ఆమన్తా. మహాపథవీ అత్థీతి…పే… మహాసముద్దో అత్థీతి… సినేరుపబ్బతరాజా అత్థీతి… ఆపో అత్థీతి… తేజో ¶ అత్థీతి… వాయో అత్థీతి… తిణకట్ఠవనప్పతయో ¶ అత్థీతి, తిణకట్ఠవనప్పతీనం పటిసంవేదీ అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౯౨. విపాకో అత్థీతి, విపాకపటిసంవేదీ అత్థీతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో విపాకో, అఞ్ఞో విపాకపటిసంవేదీతి? న హేవం వత్తబ్బే. (సంఖిత్తం)

పురిసకారానుయోగో.

కల్యాణవగ్గో పఠమో.

౧౪. అభిఞ్ఞానుయోగో

౧౯౩. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను అత్థి కోచి ఇద్ధిం వికుబ్బతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి కోచి ఇద్ధిం వికుబ్బతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౧౯౪. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను అత్థి కోచి దిబ్బాయ సోతధాతుయా సద్దం సుణాతి…పే… పరచిత్తం విజానాతి… పుబ్బేనివాసం అనుస్సరతి… దిబ్బేన చక్ఖునా రూపం పస్సతి… ఆసవానం ఖయం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి కోచి ఆసవానం ఖయం సచ్ఛికరోతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౧౯౫. అత్థి కోచి ఇద్ధిం వికుబ్బతీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. యో ఇద్ధిం వికుబ్బతి, స్వేవ పుగ్గలో? యో ఇద్ధిం న వికుబ్బతి, న సో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౯౬. యో దిబ్బాయ సోతధాతుయా సద్దం సుణాతి…పే… యో పరచిత్తం విజానాతి… యో ¶ పుబ్బేనివాసం అనుస్సరతి… యో దిబ్బేన చక్ఖునా రూపం పస్సతి… యో ఆసవానం ¶ ఖయం సచ్ఛికరోతి, స్వేవ పుగ్గలో? యో ఆసవానం ఖయం న సచ్ఛికరోతి, న సో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అభిఞ్ఞానుయోగో.

౧౫-౧౮. ఞాతకానుయోగాది

౧౯౭. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను మాతా అత్థీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి మాతా అత్థి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౧౯౮. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను ¶ పితా అత్థి…పే… భాతా అత్థి… భగినీ అత్థి… ఖత్తియో అత్థి ¶ … బ్రాహ్మణో అత్థి… వేస్సో అత్థి… సుద్దో అత్థి… గహట్ఠో అత్థి… పబ్బజితో అత్థి… దేవో అత్థి… మనుస్సో అత్థీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి మనుస్సో అత్థి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౧౯౯. మాతా అత్థీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి న మాతా హుత్వా మాతా హోతీతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి న పుగ్గలో హుత్వా పుగ్గలో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అత్థి కోచి న పితా హుత్వా…పే… న భాతా హుత్వా… న భగినీ హుత్వా… న ఖత్తియో హుత్వా… న బ్రాహ్మణో హుత్వా… న వేస్సో హుత్వా… న సుద్దో హుత్వా… న గహట్ఠో హుత్వా… న పబ్బజితో హుత్వా… న దేవో హుత్వా… న మనుస్సో హుత్వా మనుస్సో హోతీతి? ఆమన్తా. అత్థి ¶ కోచి న పుగ్గలో హుత్వా పుగ్గలో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౦౦. మాతా అత్థీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి ¶ ? ఆమన్తా. అత్థి కోచి మాతా హుత్వా న మాతా హోతీతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి పుగ్గలో హుత్వా న పుగ్గలో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి కోచి పితా హుత్వా… భాతా హుత్వా… భగినీ హుత్వా… ఖత్తియో హుత్వా… బ్రాహ్మణో హుత్వా… వేస్సో హుత్వా… సుద్దో హుత్వా… గహట్ఠో హుత్వా… పబ్బజితో హుత్వా… దేవో హుత్వా… మనుస్సో హుత్వా న మనుస్సో హోతీతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి పుగ్గలో హుత్వా న పుగ్గలో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౧౯. పటివేధానుయోగో

౨౦౧. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను సోతాపన్నో అత్థీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సోతాపన్నో అత్థి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౦౨. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను సకదాగామీ అత్థి…పే… అనాగామీ అత్థి… అరహా అత్థి… ఉభతోభాగవిముత్తో అత్థి… పఞ్ఞావిముత్తో అత్థి… కాయసక్ఖి [కాయసక్ఖీ (స్యా.)] అత్థి… దిట్ఠిప్పత్తో ¶ అత్థి… సద్ధావిముత్తో అత్థి… ధమ్మానుసారీ అత్థి… సద్ధానుసారీ అత్థీతి? ఆమన్తా.

హఞ్చి సద్ధానుసారీ అత్థి, తేన వత రే వత్తబ్బే ¶ – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౦౩. సోతాపన్నో అత్థీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి న సోతాపన్నో హుత్వా సోతాపన్నో హోతీతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి న పుగ్గలో హుత్వా పుగ్గలో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౦౪. అత్థి కోచి న సకదాగామీ హుత్వా… న అనాగామీ హుత్వా… న అరహా హుత్వా… న ఉభతోభాగవిముత్తో హుత్వా… న పఞ్ఞావిముత్తో హుత్వా… న కాయసక్ఖి హుత్వా… న ¶ దిట్ఠిప్పత్తో హుత్వా… న సద్ధావిముత్తో హుత్వా… న ధమ్మానుసారీ హుత్వా… న సద్ధానుసారీ హుత్వా సద్ధానుసారీ హోతీతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి న పుగ్గలో హుత్వా పుగ్గలో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౦౫. సోతాపన్నో అత్థీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి సోతాపన్నో హుత్వా న సోతాపన్నో హోతీతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి పుగ్గలో హుత్వా న పుగ్గలో హోతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి కోచి సకదాగామీ హుత్వా… అనాగామీ హుత్వా న అనాగామీ హోతీతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి పుగ్గలో హుత్వా న పుగ్గలో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పటివేధానుయోగో.

౨౦. సఙ్ఘానుయోగో

౨౦౬. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను చత్తారో పురిసయుగా అట్ఠ పురిసపుగ్గలా అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి చత్తారో పురిసయుగా అట్ఠ పురిసపుగ్గలా అత్థి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౦౭. చత్తారో పురిసయుగా అట్ఠ పురిసపుగ్గలా అత్థీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. చత్తారో ¶ పురిసయుగా అట్ఠ పురిసపుగ్గలా బుద్ధపాతుభావా పాతుభవన్తీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో బుద్ధపాతుభావా పాతుభవతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పుగ్గలో బుద్ధపాతుభావా పాతుభవతీతి? ఆమన్తా. బుద్ధస్స భగవతో పరినిబ్బుతే ఉచ్ఛిన్నో పుగ్గలో, నత్థి పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సఙ్ఘానుయోగో.

౨౧. సచ్చికట్ఠసభాగానుయోగో

౨౦౮. పుగ్గలో ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో సఙ్ఖతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పుగ్గలో అసఙ్ఖతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పుగ్గలో నేవ సఙ్ఖతో నాసఙ్ఖతోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౦౯. పుగ్గలో నేవ సఙ్ఖతో నాసఙ్ఖతోతి? ఆమన్తా ¶ . సఙ్ఖతఞ్చ అసఙ్ఖతఞ్చ ఠపేత్వా అత్థఞ్ఞా తతియా కోటీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౧౦. సఙ్ఖతఞ్చ అసఙ్ఖతఞ్చ ఠపేత్వా అత్థఞ్ఞా తతియా కోటీతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘ద్వేమా, భిక్ఖవే, ధాతుయో. కతమా ద్వే? సఙ్ఖతా చ ధాతు అసఙ్ఖతా చ ధాతు. ఇమా ఖో, భిక్ఖవే, ద్వే ధాతుయో’’తి [మ. ని. ౧.౧౨౫, ఆలపనమత్తమేవ నానం]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘సఙ్ఖతఞ్చ అసఙ్ఖతఞ్చ ఠపేత్వా అత్థఞ్ఞా తతియా కోటీ’’తి.

౨౧౧. పుగ్గలో నేవ సఙ్ఖతో నాసఙ్ఖతోతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం ¶ సఙ్ఖతం, అఞ్ఞం అసఙ్ఖతం, అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౧౨. ఖన్ధా సఙ్ఖతా, నిబ్బానం అసఙ్ఖతం, పుగ్గలో నేవ సఙ్ఖతో నాసఙ్ఖతోతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞే ఖన్ధా, అఞ్ఞం నిబ్బానం, అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౧౩. రూపం సఙ్ఖతం, నిబ్బానం అసఙ్ఖతం, పుగ్గలో నేవ సఙ్ఖతో నాసఙ్ఖతోతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం రూపం, అఞ్ఞం నిబ్బానం, అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే. వేదనా… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం సఙ్ఖతం, నిబ్బానం అసఙ్ఖతం, పుగ్గలో నేవ సఙ్ఖతో నాసఙ్ఖతోతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞం విఞ్ఞాణం, అఞ్ఞం నిబ్బానం, అఞ్ఞో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౧౪. పుగ్గలస్స ¶ ఉప్పాదో పఞ్ఞాయతి, వయో పఞ్ఞాయతి, ఠితస్స అఞ్ఞథత్తం పఞ్ఞాయతీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో సఙ్ఖతోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే… వుత్తం భగవతా – ‘‘తీణిమాని, భిక్ఖవే, సఙ్ఖతస్స సఙ్ఖతలక్ఖణాని. సఙ్ఖతానం, భిక్ఖవే, ధమ్మానం [కతమాని తీణి (అ. ని. ౩.౪౭)] ఉప్పాదో పఞ్ఞాయతి ¶ , వయో పఞ్ఞాయతి, ఠితానం అఞ్ఞథత్తం పఞ్ఞాయతీ’’తి [అ. ని. ౩.౪౭]. పుగ్గలస్స ఉప్పాదో పఞ్ఞాయతి, వయో పఞ్ఞాయతి, ఠితస్స అఞ్ఞథత్తం పఞ్ఞాయతి; తేన హి పుగ్గలో సఙ్ఖతోతి.

౨౧౫. పుగ్గలస్స న ఉప్పాదో పఞ్ఞాయతి, న వయో పఞ్ఞాయతి, న ఠితస్స అఞ్ఞథత్తం పఞ్ఞాయతీతి? ఆమన్తా. పుగ్గలో అసఙ్ఖతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… వుత్తం ¶ భగవతా – ‘‘తీణిమాని, భిక్ఖవే, అసఙ్ఖతస్స అసఙ్ఖతలక్ఖణాని. అసఙ్ఖతానం, భిక్ఖవే, ధమ్మానం న ఉప్పాదో పఞ్ఞాయతి, న వయో పఞ్ఞాయతి, న ఠితానం అఞ్ఞథత్తం పఞ్ఞాయతీ’’తి [అ. ని. ౩.౪౮]. పుగ్గలస్స న ఉప్పాదో పఞ్ఞాయతి, న వయో పఞ్ఞాయతి, న ఠితస్స అఞ్ఞథత్తం పఞ్ఞాయతి; తేన హి పుగ్గలో అసఙ్ఖతోతి.

౨౧౬. పరినిబ్బుతో పుగ్గలో అత్థత్థమ్హి, నత్థత్థమ్హీతి? అత్థత్థమ్హీతి. పరినిబ్బుతో పుగ్గలో సస్సతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… నత్థత్థమ్హీతి. పరినిబ్బుతో పుగ్గలో ఉచ్ఛిన్నోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౧౭. పుగ్గలో కిం నిస్సాయ తిట్ఠతీతి? భవం నిస్సాయ తిట్ఠతీతి. భవో అనిచ్చో సఙ్ఖతో పటిచ్చసముప్పన్నో ఖయధమ్మో వయధమ్మో విరాగధమ్మో నిరోధధమ్మో విపరిణామధమ్మోతి? ఆమన్తా. పుగ్గలోపి అనిచ్చో సఙ్ఖతో పటిచ్చసముప్పన్నో ఖయధమ్మో వయధమ్మో విరాగధమ్మో నిరోధధమ్మో విపరిణామధమ్మోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౧౮. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను అత్థి కోచి సుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘సుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతీతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి అత్థి కోచి సుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘సుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౧౯. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను అత్థి కోచి దుక్ఖం ¶ వేదనం వేదియమానో…పే… అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి కోచి అదుక్ఖమసుఖం ¶ వేదనం వేదియమానో ‘‘అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౨౦. అత్థి కోచి సుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘సుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. యో సుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘సుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతి, స్వేవ పుగ్గలో; యో సుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘సుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి న పజానాతి, న సో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

యో దుక్ఖం వేదనం వేదియమానో…పే… యో అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతి, స్వేవ పుగ్గలో; యో అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి న పజానాతి, న సో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౨౧. అత్థి కోచి సుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘సుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞా సుఖా వేదనా, అఞ్ఞో సుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘సుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అఞ్ఞా ¶ దుక్ఖా వేదనా…పే… అఞ్ఞా అదుక్ఖమసుఖా వేదనా, అఞ్ఞో అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియమానో ‘‘అదుక్ఖమసుఖం వేదనం వేదియామీ’’తి పజానాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే ¶ …పే….

౨౨౨. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను అత్థి కోచి కాయే కాయానుపస్సీ విహరతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి కోచి కాయే కాయానుపస్సీ విహరతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౨౩. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను అత్థి కోచి వేదనాసు…పే… చిత్తే… ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సీ విహరతీతి ¶ ? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి ¶ కోచి ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సీ విహరతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౨౪. అత్థి కోచి కాయే కాయానుపస్సీ విహరతీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. యో కాయే కాయానుపస్సీ విహరతి, స్వేవ పుగ్గలో; యో న కాయే కాయానుపస్సీ విహరతి, న సో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

యో వేదనాసు…పే… చిత్తే… ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సీ విహరతి, స్వేవ పుగ్గలో; యో న ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సీ విహరతి, న సో పుగ్గలోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౨౫. అత్థి కోచి కాయే కాయానుపస్సీ విహరతీతి కత్వా తేన చ కారణేన పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. అఞ్ఞో కాయో, అఞ్ఞో కాయే కాయానుపస్సీ విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అఞ్ఞా ¶ వేదనా… అఞ్ఞం చిత్తం… అఞ్ఞే ధమ్మా, అఞ్ఞో ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సీ విహరతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౨౬. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘సుఞ్ఞతో లోకం అవేక్ఖస్సు, మోఘరాజ సదా సతో;

అత్తానుదిట్ఠిం ఊహచ్చ [ఓహచ్చ (స్యా.), ఉహచ్చ (క.)], ఏవం మచ్చుతరో సియా;

ఏవం లోకం అవేక్ఖన్తం, మచ్చురాజా న పస్సతీ’’తి [సు. ని. ౧౧౨౫; చూళని. ౮౮ మోఘరాజమాణవపుచ్ఛానిద్దేస].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౨౭. పుగ్గలో అవేక్ఖతీతి? ఆమన్తా. సహ రూపేన అవేక్ఖతి, వినా రూపేన అవేక్ఖతీతి? సహ రూపేన అవేక్ఖతీతి. తం జీవం తం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… వినా రూపేన అవేక్ఖతీతి, అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౨౮. పుగ్గలో ¶ ¶ అవేక్ఖతీతి? ఆమన్తా. అబ్భన్తరగతో అవేక్ఖతి, బహిద్ధా నిక్ఖమిత్వా అవేక్ఖతీతి? అబ్భన్తరగతో అవేక్ఖతీతి. తం జీవం తం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… బహిద్ధా నిక్ఖమిత్వా అవేక్ఖతీతి, అఞ్ఞం జీవం అఞ్ఞం సరీరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౨౯. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను భగవా సచ్చవాదీ కాలవాదీ భూతవాదీ తథవాదీ అవితథవాదీ అనఞ్ఞథవాదీతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్థి పుగ్గలో ¶ అత్తహితాయ పటిపన్నో’’తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి.

౨౩౦. న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి? ఆమన్తా. నను భగవా సచ్చవాదీ కాలవాదీ భూతవాదీ తథవాదీ అవితథవాదీ అనఞ్ఞథవాదీతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘ఏకపుగ్గలో, భిక్ఖవే, లోకే ఉప్పజ్జమానో ఉప్పజ్జతి బహుజనహితాయ బహుజనసుఖాయ లోకానుకమ్పాయ అత్థాయ హితాయ సుఖాయ దేవమనుస్సాన’’న్తి [అ. ని. ౧.౧౬౨-౧౬౯]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి.

౨౩౧. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను భగవా సచ్చవాదీ కాలవాదీ భూతవాదీ తథవాదీ అవితథవాదీ అనఞ్ఞథవాదీతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి [మ. ని. ౧.౩౫౬; ధ. ప. ౨౭౯ ధమ్మపదే]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౩౨. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను ¶ భగవా సచ్చవాదీ కాలవాదీ భూతవాదీ తథవాదీ అవితథవాదీ అనఞ్ఞథవాదీతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘దుక్ఖమేవ ఉప్పజ్జమానం ఉప్పజ్జతి, దుక్ఖమేవ [దుక్ఖం (సం. ని. ౨.౧౫)] నిరుజ్ఝమానం నిరుజ్ఝతీతి న కఙ్ఖతి న విచికిచ్ఛతి, అపరప్పచ్చయఞ్ఞాణమేవస్స ఏత్థ హోతి. ఏత్తావతా ఖో, కచ్చాన, సమ్మాదిట్ఠి హోతీ’’తి [సం. ని. ౨.౧౫]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం ¶ – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౩౩. పుగ్గలో ¶ ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను వజిరా భిక్ఖునీ మారం పాపిమన్తం ఏతదవోచ –

‘‘కిన్ను సత్తోతి పచ్చేసి, మార దిట్ఠిగతం ను తే;

సుద్ధసఙ్ఖారపుఞ్జోయం, నయిధ సత్తుపలబ్భతి.

‘‘యథా హి [యథాపి (బహూసు)] అఙ్గసమ్భారా, హోతి సద్దో రథో ఇతి;

ఏవం ఖన్ధేసు సన్తేసు, హోతి సత్తోతి సమ్ముతి [సమ్మతి (స్యా. కం.)].

‘‘దుక్ఖమేవ హి సమ్భోతి, దుక్ఖం తిట్ఠతి వేతి చ;

నాఞ్ఞత్ర దుక్ఖా సమ్భోతి, నాఞ్ఞం దుక్ఖా నిరుజ్ఝతీ’’తి [సం. ని. ౧.౧౭౧].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౩౪. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను ఆయస్మా ఆనన్దో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘‘సుఞ్ఞో ¶ లోకో సుఞ్ఞో లోకో’తి, భన్తే, వుచ్చతి. కిత్తావతా ను ఖో, భన్తే, ‘సుఞ్ఞో లోకో’తి వుచ్చతీ’’తి? ‘‘యస్మా ఖో, ఆనన్ద, సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా, తస్మా ‘సుఞ్ఞో లోకో’తి వుచ్చతి. కిఞ్చానన్ద, సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా? చక్ఖుం ఖో, ఆనన్ద, సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా, రూపా సుఞ్ఞా…పే… చక్ఖువిఞ్ఞాణం సుఞ్ఞం… చక్ఖుసమ్ఫస్సో సుఞ్ఞో… యమ్పిదం చక్ఖుసమ్ఫస్సపచ్చయా ఉప్పజ్జతి వేదయితం ¶ సుఖం వా దుక్ఖం వా అదుక్ఖమసుఖం వా, తమ్పి సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా, సోతం సుఞ్ఞం…పే… సద్దా సుఞ్ఞా… ఘానం సుఞ్ఞం… గన్ధా సుఞ్ఞా… జివ్హా సుఞ్ఞా… రసా సుఞ్ఞా… కాయో సుఞ్ఞో… ఫోట్ఠబ్బా సుఞ్ఞా… మనో సుఞ్ఞో… ధమ్మా సుఞ్ఞా… మనోవిఞ్ఞాణం సుఞ్ఞం… మనోసమ్ఫస్సో సుఞ్ఞో… యమ్పిదం మనోసమ్ఫస్సపచ్చయా ఉప్పజ్జతి వేదయితం సుఖం వా దుక్ఖం వా అదుక్ఖమసుఖం వా, తమ్పి సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా. యస్మా ఖో, ఆనన్ద, సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా, తస్మా ¶ ‘సుఞ్ఞో లోకో’తి వుచ్చతీ’’తి [సం. ని. ౪.౮౫]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౩౫. పుగ్గలో ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను భగవా సచ్చవాదీ కాలవాదీ భూతవాదీ తథవాదీ అవితథవాదీ అనఞ్ఞథవాదీతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘అత్తని వా, భిక్ఖవే, సతి ‘అత్తనియం మే’తి అస్సా’’తి? ‘‘ఏవం, భన్తే’’. ‘‘అత్తనియే వా, భిక్ఖవే, సతి ‘అత్తా మే’తి అస్సా’’తి? ‘‘ఏవం, భన్తే’’. ‘‘అత్తని చ, భిక్ఖవే, అత్తనియే చ సచ్చతో థేతతో అనుపలబ్భియమానే [అనుపలబ్భమానే (మ. ని. ౧.౨౪౪)] యమ్పిదం [యమిదం (స్యా.) యమ్పితం (మ. ని. ౧.౨౪౪)] దిట్ఠిట్ఠానం సో లోకో సో అత్తా సో పేచ్చ భవిస్సామి నిచ్చో ధువో సస్సతో అవిపరిణామధమ్మో, సస్సతిసమం తథేవ ఠస్సామీతి – ‘నన్వాయం, భిక్ఖవే, కేవలో పరిపూరో బాలధమ్మో’’’తి? ‘‘కిఞ్హి నో సియా, భన్తే, కేవలో హి, భన్తే, పరిపూరో బాలధమ్మో’’తి ¶ [మ. ని. ౧.౨౪౪]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౩౬. పుగ్గలో ¶ ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను భగవా సచ్చవాదీ కాలవాదీ భూతవాదీ తథవాదీ అవితథవాదీ అనఞ్ఞథవాదీతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘తయో మే, సేనియ, సత్థారో సన్తో సంవిజ్జమానా లోకస్మిం. కతమే తయో? ఇధ, సేనియ, ఏకచ్చో సత్థా దిట్ఠేవ ధమ్మే అత్తానం సచ్చతో థేతతో పఞ్ఞాపేతి, అభిసమ్పరాయఞ్చ అత్తానం సచ్చతో థేతతో పఞ్ఞాపేతి.

‘‘ఇధ పన, సేనియ, ఏకచ్చో సత్థా దిట్ఠేవ హి ఖో ధమ్మే అత్తానం సచ్చతో థేతతో పఞ్ఞాపేతి, నో చ ఖో అభిసమ్పరాయం అత్తానం సచ్చతో థేతతో పఞ్ఞాపేతి.

‘‘ఇధ పన, సేనియ, ఏకచ్చో సత్థా దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అత్తానం సచ్చతో థేతతో న పఞ్ఞాపేతి, అభిసమ్పరాయఞ్చ అత్తానం సచ్చతో థేతతో న పఞ్ఞాపేతి.

‘‘తత్ర, సేనియ, య్వాయం సత్థా దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అత్తానం సచ్చతో థేతతో పఞ్ఞాపేతి, అభిసమ్పరాయఞ్చ అత్తానం సచ్చతో థేతతో పఞ్ఞాపేతి – అయం వుచ్చతి, సేనియ, సత్థా సస్సతవాదో.

‘‘తత్ర ¶ ¶ , సేనియ, య్వాయం సత్థా దిట్ఠేవ హి ఖో ధమ్మే అత్తానం సచ్చతో థేతతో పఞ్ఞాపేతి, నో చ ఖో అభిసమ్పరాయం అత్తానం సచ్చతో థేతతో పఞ్ఞాపేతి – అయం వుచ్చతి, సేనియ, సత్థా ఉచ్ఛేదవాదో.

‘‘తత్ర, సేనియ, య్వాయం సత్థా దిట్ఠే చేవ ధమ్మే అత్తానం సచ్చతో థేతతో ¶ న పఞ్ఞాపేతి, అభిసమ్పరాయఞ్చ అత్తానం సచ్చతో థేతతో న పఞ్ఞాపేతి – అయం వుచ్చతి, సేనియ, సత్థా సమ్మాసమ్బుద్ధో. ఇమే ఖో, సేనియ, తయో సత్థారో సన్తో సంవిజ్జమానా లోకస్మి’’న్తి [పు. ప. ౧౩౧ పుగ్గలపఞ్ఞత్తియం, అత్థతో ఏకం]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౩౭. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను భగవా సచ్చవాదీ కాలవాదీ భూతవాదీ తథవాదీ అవితథవాదీ అనఞ్ఞథవాదీతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘సప్పికుమ్భో’’తి? ఆమన్తా ¶ . అత్థి కోచి సప్పిస్స కుమ్భం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి.

౨౩౮. పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనాతి? ఆమన్తా. నను భగవా సచ్చవాదీ కాలవాదీ భూతవాదీ తథవాదీ అవితథవాదీ అనఞ్ఞథవాదీతి? ఆమన్తా. వుత్తం భగవతా – ‘‘తేలకుమ్భో… మధుకుమ్భో… ఫాణితకుమ్భో… ఖీరకుమ్భో… ఉదకకుమ్భో… పానీయథాలకం… పానీయకోసకం… పానీయసరావకం… నిచ్చభత్తం… ధువయాగూ’’తి? ఆమన్తా. అత్థి కాచి యాగు నిచ్చా ధువా సస్సతా అవిపరిణామధమ్మాతి? న హేవం వత్తబ్బే.…పే…. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పుగ్గలో ఉపలబ్భతి సచ్చికట్ఠపరమత్థేనా’’తి. (సంఖిత్తం)

అట్ఠకనిగ్గహపేయ్యాలా, సన్ధావనియా ఉపాదాయ;

చిత్తేన పఞ్చమం కల్యాణం, ఇద్ధిసుత్తాహరణేన అట్ఠమం.

సచ్చికట్ఠసభాగానుయోగో.

పుగ్గలకథా నిట్ఠితా.

౨. పరిహానికథా

౧. వాదయుత్తిపరిహాని

౨౩౯. పరిహాయతి ¶ ¶ ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సబ్బత్థ అరహా అరహత్తా పరిహాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సబ్బత్థ అరహా అరహత్తా పరిహాయతీతి? ఆమన్తా. సబ్బత్థ అరహతో పరిహానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా ¶ . సబ్బదా అరహా అరహత్తా పరిహాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సబ్బదా అరహా అరహత్తా పరిహాయతీతి? ఆమన్తా. సబ్బదా అరహతో పరిహానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సబ్బేవ అరహన్తో అరహత్తా పరిహాయన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సబ్బేవ అరహన్తో అరహత్తా పరిహాయన్తీతి? ఆమన్తా. సబ్బేసంయేవ అరహన్తానం పరిహానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అరహా అరహత్తా పరిహాయమానో చతూహి ఫలేహి పరిహాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

చతూహి సతసహస్సేహి సేట్ఠీ సేట్ఠిత్తం కారేన్తో సతసహస్సే పరిహీనే సేట్ఠిత్తా పరిహీనో హోతీతి? ఆమన్తా. సబ్బసాపతేయ్యా పరిహీనో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

చతూహి ¶ సతసహస్సేహి సేట్ఠీ సేట్ఠిత్తం కారేన్తో సతసహస్సే పరిహీనే భబ్బో సబ్బసాపతేయ్యా పరిహాయితున్తి? ఆమన్తా. అరహా అరహత్తా పరిహాయమానో ¶ భబ్బో చతూహి ఫలేహి పరిహాయితున్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨. అరియపుగ్గలసంసన్దనపరిహాని

౨౪౦. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరిహాయతి ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న ¶ పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న ¶ పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా ¶ . న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౪౧. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అరహా అరహత్తా పరిహాయమానో కత్థ సణ్ఠాతీతి? అనాగామిఫలేతి. అనాగామీ అనాగామిఫలా పరిహాయమానో కత్థ సణ్ఠాతీతి? సకదాగామిఫలేతి. సకదాగామీ సకదాగామిఫలా పరిహాయమానో కత్థ సణ్ఠాతీతి? సోతాపత్తిఫలేతి. సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా పరిహాయమానో పుథుజ్జనభూమియం సణ్ఠాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి అరహా అరహత్తా పరిహాయమానో అనాగామిఫలే సణ్ఠాతి, అనాగామీ అనాగామిఫలా పరిహాయమానో సకదాగామిఫలే సణ్ఠాతి, సకదాగామీ సకదాగామిఫలా పరిహాయమానో సోతాపత్తిఫలే సణ్ఠాతి; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా పరిహాయమానో పుథుజ్జనభూమియం సణ్ఠాతీ’’తి.

అరహా అరహత్తా పరిహాయమానో సోతాపత్తిఫలే సణ్ఠాతీతి? ఆమన్తా. సోతాపత్తిఫలస్స అనన్తరా అరహత్తంయేవ సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౪౨. పరిహాయతి ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి ¶ సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స ¶ బహుతరా కిలేసా పహీనా అరహతో వా సోతాపన్నస్స వాతి? అరహతో. హఞ్చి అరహతో బహుతరా కిలేసా పహీనా, పరిహాయతి అరహా అరహత్తా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా’’తి.

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స బహుతరా కిలేసా పహీనా అరహతో వా సకదాగామిస్స వాతి? అరహతో. హఞ్చి అరహతో బహుతరా కిలేసా పహీనా, పరిహాయతి అరహా అరహత్తా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలా’’తి.

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స బహుతరా కిలేసా పహీనా అరహతో వా అనాగామిస్స వాతి? అరహతో. హఞ్చి అరహతో బహుతరా కిలేసా పహీనా, పరిహాయతి అరహా అరహత్తా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలా’’తి.

పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స బహుతరా కిలేసా పహీనా అనాగామిస్స వా సోతాపన్నస్స వాతి? అనాగామిస్స. హఞ్చి అనాగామిస్స బహుతరా కిలేసా పహీనా, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా’’తి.

౨౪౩. పరిహాయతి ¶ ¶ అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి ¶ సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స బహుతరా కిలేసా పహీనా అనాగామిస్స వా సకదాగామిస్స వాతి? అనాగామిస్స. హఞ్చి అనాగామిస్స బహుతరా కిలేసా పహీనా, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలా’’తి.

పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స బహుతరా కిలేసా పహీనా సకదాగామిస్స వా సోతాపన్నస్స వాతి? సకదాగామిస్స. హఞ్చి సకదాగామిస్స బహుతరా కిలేసా పహీనా, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా’’తి.

౨౪౪. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స అధిమత్తా మగ్గభావనా అరహతో వా సోతాపన్నస్స వాతి? అరహతో. హఞ్చి అరహతో అధిమత్తా మగ్గభావనా, పరిహాయతి అరహా అరహత్తా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా’’తి.

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స అధిమత్తా సతిపట్ఠానభావనా…పే… సమ్మప్పధానభావనా… ఇద్ధిపాదభావనా… ఇన్ద్రియభావనా ¶ … బలభావనా… బోజ్ఝఙ్గభావనా అరహతో వా సోతాపన్నస్స వాతి? అరహతో. హఞ్చి అరహతో అధిమత్తా బోజ్ఝఙ్గభావనా, పరిహాయతి అరహా అరహత్తా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా’’తి.

పరిహాయతి ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స అధిమత్తా మగ్గభావనా…పే… బోజ్ఝఙ్గభావనా అరహతో వా సకదాగామిస్స వాతి? అరహతో. హఞ్చి అరహతో అధిమత్తా బోజ్ఝఙ్గభావనా, పరిహాయతి అరహా అరహత్తా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలా’’తి.

పరిహాయతి ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స అధిమత్తా మగ్గభావనా…పే… బోజ్ఝఙ్గభావనా అరహతో వా అనాగామిస్స వాతి? అరహతో. హఞ్చి అరహతో అధిమత్తా బోజ్ఝఙ్గభావనా, పరిహాయతి అరహా అరహత్తా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలా’’తి.

౨౪౫. పరిహాయతి ¶ అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స అధిమత్తా మగ్గభావనా…పే… బోజ్ఝఙ్గభావనా అనాగామిస్స వా సోతాపన్నస్స వాతి? అనాగామిస్స. హఞ్చి అనాగామిస్స అధిమత్తా ¶ బోజ్ఝఙ్గభావనా, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా’’తి.

పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స అధిమత్తా మగ్గభావనా…పే… బోజ్ఝఙ్గభావనా అనాగామిస్స వా సకదాగామిస్స వాతి? అనాగామిస్స. హఞ్చి అనాగామిస్స అధిమత్తా బోజ్ఝఙ్గభావనా, పరిహాయతి ¶ అనాగామీ అనాగామిఫలా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలా’’తి.

౨౪౬. పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… కస్స అధిమత్తా మగ్గభావనా…పే… బోజ్ఝఙ్గభావనా సకదాగామిస్స వా సోతాపన్నస్స వాతి? సకదాగామిస్స. హఞ్చి సకదాగామిస్స అధిమత్తా బోజ్ఝఙ్గభావనా, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలా; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలా’’తి…పే….

౨౪౭. అరహతా దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నేన దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతా సముదయో దిట్ఠో, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి ¶ ? ఆమన్తా. సోతాపన్నేన సముదయో దిట్ఠో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతా ¶ నిరోధో దిట్ఠో, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నేన నిరోధో దిట్ఠో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతా ¶ మగ్గో దిట్ఠో, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నేన మగ్గో దిట్ఠో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతా చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నేన చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతా దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సకదాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతా సముదయో దిట్ఠో…పే… నిరోధో దిట్ఠో…పే… మగ్గో దిట్ఠో…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సకదాగామినా చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతా దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అనాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతా సముదయో దిట్ఠో…పే… నిరోధో దిట్ఠో…పే… మగ్గో దిట్ఠో…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అనాగామినా చత్తారి సచ్చాని ¶ దిట్ఠాని, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౪౮. అనాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నేన దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామినా సముదయో దిట్ఠో…పే… నిరోధో దిట్ఠో…పే… మగ్గో దిట్ఠో…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా ¶ . సోతాపన్నేన ¶ చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామినా ¶ దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సకదాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామినా సముదయో దిట్ఠో…పే… నిరోధో దిట్ఠో…పే… మగ్గో దిట్ఠో…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సకదాగామినా చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౪౯. సకదాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నేన దుక్ఖం దిట్ఠం, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామినా సముదయో దిట్ఠో…పే… నిరోధో దిట్ఠో…పే… మగ్గో దిట్ఠో…పే… చత్తారి ¶ సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నేన చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౫౦. సోతాపన్నేన దుక్ఖం దిట్ఠం, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతా దుక్ఖం దిట్ఠం, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపన్నేన సముదయో దిట్ఠో…పే… నిరోధో దిట్ఠో…పే… మగ్గో దిట్ఠో…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతా చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామినా ¶ దుక్ఖం దిట్ఠం…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతా చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతా చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపన్నేన ¶ దుక్ఖం దిట్ఠం…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా.

అనాగామినా దుక్ఖం ¶ దిట్ఠం…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అనాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపన్నేన దుక్ఖం దిట్ఠం…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. సకదాగామినా దుక్ఖం దిట్ఠం…పే… చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౫౧. అరహతో రాగో పహీనో, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో ¶ రాగో పహీనో, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… సీలబ్బతపరామాసో పహీనో…పే… అపాయగమనీయో రాగో పహీనో ¶ …పే… అపాయగమనీయో దోసో పహీనో…పే… అపాయగమనీయో మోహో పహీనో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో… మానో పహీనో… దిట్ఠి పహీనా… విచికిచ్ఛా పహీనా… థినం [థీనం (సీ. స్యా. కం. పీ.)] పహీనం… ఉద్ధచ్చం పహీనం… అహిరికం పహీనం…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి ¶ ? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… సీలబ్బతపరామాసో పహీనో…పే… అపాయగమనీయో రాగో పహీనో…పే… అపాయగమనీయో దోసో ¶ పహీనో…పే… అపాయగమనీయో మోహో పహీనో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో రాగో పహీనో, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అరహతో రాగో పహీనో, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… సీలబ్బతపరామాసో పహీనో…పే… ఓళారికో కామరాగో పహీనో… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో ¶ దోసో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అరహతో రాగో పహీనో, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో ¶ రాగో పహీనో, పరిహాయతి ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… సీలబ్బతపరామాసో పహీనో… అణుసహగతో కామరాగో పహీనో… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అరహతో దోసో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౫౨. అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామిస్స ¶ సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… అపాయగమనీయో మోహో పహీనో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామిస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా ¶ . సోతాపన్నస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… అపాయగమనీయో మోహో పహీనో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి ¶ సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… సీలబ్బతపరామాసో పహీనో… ఓళారికో కామరాగో పహీనో… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామిస్స ¶ విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౫౩. సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… అపాయగమనీయో మోహో పహీనో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సకదాగామిస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… ఓళారికో కామరాగో పహీనో… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి ¶ ? ఆమన్తా ¶ . సోతాపన్నస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… అపాయగమనీయో మోహో పహీనో, పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౫౪. సోతాపన్నస్స ¶ సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతో రాగో పహీనో, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సోతాపన్నస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతో దోసో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సోతాపన్నస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… అపాయగమనీయో మోహో పహీనో, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతో రాగో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౫౫. సకదాగామిస్స ¶ సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతో రాగో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సకదాగామిస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతో రాగో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౫౬. అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతో రాగో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే ¶ .

అనాగామిస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అరహతో రాగో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, న పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౫౭. సోతాపన్నస్స ¶ సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సోతాపన్నస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… అపాయగమనీయో మోహో పహీనో, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౫౮. సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సకదాగామిస్స ¶ విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… అణుసహగతో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి అనాగామీ అనాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౫౯. సోతాపన్నస్స ¶ సక్కాయదిట్ఠి పహీనా, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సోతాపన్నస్స విచికిచ్ఛా పహీనా…పే… అపాయగమనీయో మోహో ¶ పహీనో, న పరిహాయతి సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలాతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స సక్కాయదిట్ఠి పహీనా…పే… ఓళారికో బ్యాపాదో పహీనో, న పరిహాయతి సకదాగామీ సకదాగామిఫలాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౬౦. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో [అనభావకతో (సీ.)] ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో ¶ తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, నో చ వత రే [నో వత రే (స్యా. పీ.) ఏవముపరిపి] వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. నను అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో… మానో పహీనో… దిట్ఠి పహీనా… విచికిచ్ఛా పహీనా… థినం పహీనం… ఉద్ధచ్చం పహీనం… అహిరికం పహీనం… అనోత్తప్పం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

పరిహాయతి ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితోతి ¶ ? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగప్పహానాయ సతిపట్ఠానా భావితా…పే… సమ్మప్పధానా భావితా… ఇద్ధిపాదా భావితా… ఇన్ద్రియా భావితా… బలా భావితా… బోజ్ఝఙ్గా భావితాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి ¶ అరహతో రాగప్పహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. నను అరహతో దోసప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

౨౬౧. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. నను అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో కతకరణీయో ఓహితభారో అనుప్పత్తసదత్థో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో సమ్మదఞ్ఞావిముత్తో ఉక్ఖిత్తపలిఘో సఙ్కిణ్ణపరిఖో అబ్బూళ్హేసికో నిరగ్గళో అరియో పన్నద్ధజో పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో సువిజితవిజయో; దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, నిరోధో సచ్ఛికతో, మగ్గో భావితో, అభిఞ్ఞేయ్యం ¶ అభిఞ్ఞాతం ¶ , పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం పహీనం, భావేతబ్బం భావితం, సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

౨౬౨. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ( ) [(ఆమన్తా) (క.)] సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తా పరిహాయతి, అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తా న పరిహాయతీతి. సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తా పరిహాయతీతి? ఆమన్తా. అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తా పరిహాయతీతి [న పరిహాయతీతి (క.)]? న హేవం వత్తబ్బే.

అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తా న పరిహాయతీతి? ఆమన్తా. సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తా న పరిహాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సమయవిముత్తస్స ¶ ¶ అరహతో రాగో పహీనో, పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అసమయవిముత్తస్స అరహతో రాగో పహీనో, పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సమయవిముత్తస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అసమయవిముత్తస్స అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం, పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సమయవిముత్తస్స అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో, పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అసమయవిముత్తస్స అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో, పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా ¶ అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సమయవిముత్తస్స అరహతో రాగప్పహానాయ సతిపట్ఠానా భావితా…పే… సమ్మప్పధానా భావితా… ఇద్ధిపాదా భావితా… ఇన్ద్రియా భావితా… బలా భావితా… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అసమయవిముత్తస్స అరహతో రాగప్పహానాయ సతిపట్ఠానా ¶ భావితా…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సమయవిముత్తస్స అరహతో దోసప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అసమయవిముత్తస్స అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమయవిముత్తో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో కతకరణీయో ఓహితభారో అనుప్పత్తసదత్థో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో ¶ సమ్మదఞ్ఞావిముత్తో ఉక్ఖిత్తపలిఘో సఙ్కిణ్ణపరిఖో అబ్బూళ్హేసికో నిరగ్గళో అరియో పన్నద్ధజో పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో సువిజితవిజయో, దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, నిరోధో సచ్ఛికతో, మగ్గో భావితో, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం పహీనం, భావేతబ్బం భావితం, సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం ¶ , పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అసమయవిముత్తో అరహా వీతరాగో వీతదోసో ¶ వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౬౩. అసమయవిముత్తస్స అరహతో రాగో పహీనో, న పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సమయవిముత్తస్స అరహతో రాగో పహీనో, న పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అసమయవిముత్తస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, న పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సమయవిముత్తస్స అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం, న పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అసమయవిముత్తస్స అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, న పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సమయవిముత్తస్స అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో ¶ భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, న పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అసమయవిముత్తస్స అరహతో దోసప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, న పరిహాయతి అసమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సమయవిముత్తస్స ¶ అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, న పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అసమయవిముత్తో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, న పరిహాయతి అసమయవిముత్తో ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సమయవిముత్తో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, న పరిహాయతి సమయవిముత్తో అరహా అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౬౪. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. సారిపుత్తో థేరో పరిహాయిత్థ అరహత్తాతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే. మహామోగ్గల్లానో [మహామోగ్గలానో (క.)] థేరో… మహాకస్సపో థేరో… మహాకచ్చాయనో [మహాకచ్చానో (మ. ని. ౧.౨౦౨ ఆదయో)] థేరో… మహాకోట్ఠికో [మహాకోట్ఠితో (సీ. స్యా. కం. పీ.)] థేరో… మహాపన్థకో థేరో పరిహాయిత్థ అరహత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సారిపుత్తో థేరో న పరిహాయిత్థ అరహత్తాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సారిపుత్తో థేరో న పరిహాయిత్థ అరహత్తా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

మహామోగ్గల్లానో థేరో… మహాకస్సపో థేరో… మహాకచ్చాయనో థేరో… మహాకోట్ఠికో థేరో… మహాపన్థకో థేరో న పరిహాయిత్థ అరహత్తాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి మహాపన్థకో థేరో న పరిహాయిత్థ అరహత్తా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

అరియపుగ్గలసంసన్దనం.

౩. సుత్తసాధనపరిహాని

౨౬౫. పరిహాయతి ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘ఉచ్చావచా హి పటిపదా [పటిపాదా (అట్ఠ.)], సమణేన పకాసితా;

న పారం దిగుణం యన్తి, నయిదం ఏకగుణం ముత’’న్తి [సు. ని. ౭౧౯ సుత్తనిపాతే].

అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘పరిహాయతి అరహా ¶ అరహత్తా’’తి.

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అత్థి ఛిన్నస్స ఛేదియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి ఛిన్నస్స ఛేదియన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘వీతతణ్హో ¶ అనాదానో, కిచ్చం యస్స న విజ్జతి;

ఛిన్నస్స ఛేదియం నత్థి, ఓఘపాసో సమూహతో’’తి.

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి ఛిన్నస్స ఛేదియ’’న్తి.

౨౬౬. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అత్థి కతస్స పతిచయోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి కతస్స పతిచయోతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘తస్స సమ్మా విముత్తస్స, సన్తచిత్తస్స భిక్ఖునో;

కతస్స పతిచయో నత్థి, కరణీయం న విజ్జతి.

‘‘సేలో యథా ఏకగ్ఘనో, వాతేన న సమీరతి;

ఏవం రూపా రసా సద్దా, గన్ధా ఫస్సా చ కేవలా.

‘‘ఇట్ఠా ధమ్మా అనిట్ఠా చ, నప్పవేధేన్తి తాదినో;

ఠితం చిత్తం విప్పముత్తం, వయం చస్సానుపస్సతీ’’తి [మహావ. ౨౪౪; అ. ని. ౬.౫౫].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన ¶ హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి కతస్స పతిచయో’’తి.

౨౬౭. న ¶ ¶ వత్తబ్బం – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘పఞ్చిమే, భిక్ఖవే, ధమ్మా సమయవిముత్తస్స భిక్ఖునో పరిహానాయ సంవత్తన్తి. కతమే పఞ్చ? కమ్మారామతా, భస్సారామతా, నిద్దారామతా, సఙ్గణికారామతా, యథావిముత్తం చిత్తం న పచ్చవేక్ఖతి. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చ ధమ్మా సమయవిముత్తస్స భిక్ఖునో పరిహానాయ సంవత్తన్తీ’’తి [అ. ని. ౫.౧౪౯]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి.

అత్థి అరహతో కమ్మారామతాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి ¶ అరహతో కమ్మారామతాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం కామరాగసంయోజనం కామోఘో కామయోగో కామచ్ఛన్దనీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి అరహతో భస్సారామతా, అత్థి అరహతో నిద్దారామతా, అత్థి అరహతో సఙ్గణికారామతాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి అరహతో సఙ్గణికారామతాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం కామరాగసంయోజనం కామోఘో కామయోగో కామచ్ఛన్దనీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౬౮. పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అరహా అరహత్తా పరిహాయమానో కిం పరియుట్ఠితో పరిహాయతీతి? రాగపరియుట్ఠితో పరిహాయతీతి. పరియుట్ఠానం కిం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతీతి? అనుసయం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతీతి. అత్థి అరహతో అనుసయాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి ¶ ¶ అరహతో అనుసయాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో కామరాగానుసయో పటిఘానుసయో మానానుసయో దిట్ఠానుసయో విచికిచ్ఛానుసయో భవరాగానుసయో అవిజ్జానుసయోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

దోసపరియుట్ఠితో పరిహాయతీతి…పే… మోహపరియుట్ఠితో పరిహాయతీతి…. పరియుట్ఠానం కిం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతీతి? అనుసయం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతీతి. అత్థి అరహతో అనుసయాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో అనుసయాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో కామరాగానుసయో…పే… అవిజ్జానుసయోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

పరిహాయతి ¶ అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అరహతో అరహత్తా పరిహాయమానస్స కిం ఉపచయం ¶ గచ్ఛతీతి? రాగో ఉపచయం గచ్ఛతీతి. సక్కాయదిట్ఠి ఉపచయం గచ్ఛతీతి, విచికిచ్ఛా ఉపచయం గచ్ఛతీతి, సీలబ్బతపరామాసో ఉపచయం గచ్ఛతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. దోసో ఉపచయం గచ్ఛతీతి…పే… మోహో ఉపచయం గచ్ఛతీతి, సక్కాయదిట్ఠి ఉపచయం గచ్ఛతీతి, విచికిచ్ఛా ఉపచయం గచ్ఛతీతి, సీలబ్బతపరామాసో ఉపచయం గచ్ఛతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

పరిహాయతి అరహా అరహత్తాతి? ఆమన్తా. అరహా ఆచినతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అరహా అపచినతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అరహా పజహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అరహా ఉపాదియతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే. అరహా విసినేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అరహా ఉస్సినేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అరహా ¶ విధూపేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అరహా సన్ధూపేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

నను అరహా నేవాచినతి న అపచినతి అపచినిత్వా ఠితోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా నేవాచినతి న అపచినతి అపచినిత్వా ఠితో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

నను అరహా నేవ పజహతి న ఉపాదియతి పజహిత్వా ఠితోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా నేవ పజహతి న ఉపాదియతి పజహిత్వా ఠితో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

నను అరహా నేవ విసినేతి న ఉస్సినేతి విసినిత్వా ఠితోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా నేవ విసినేతి న ఉస్సినేతి విసినిత్వా ఠితో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

నను అరహా నేవ విధూపేతి న సన్ధూపేతి విధూపేత్వా ఠితోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా నేవ విధూపేతి న సన్ధూపేతి విధూపేత్వా ఠితో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పరిహాయతి అరహా అరహత్తా’’తి.

పరిహానికథా నిట్ఠితా.

౩. బ్రహ్మచరియకథా

౧. సుద్ధబ్రహ్మచరియకథా

౨౬౯. నత్థి ¶ ¶ దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. సబ్బే ¶ దేవా జళా ఏలమూగా [ఏళమూగా (స్యా.)] అవిఞ్ఞూ హత్థసంవాచికా నప్పటిబలా సుభాసితదుబ్భాసితానం అత్థమఞ్ఞాతుం, సబ్బే దేవా న బుద్ధే పసన్నా న ధమ్మే ¶ పసన్నా న సఙ్ఘే పసన్నా, న బుద్ధం భగవన్తం పయిరుపాసన్తి, న బుద్ధం భగవన్తం పఞ్హం పుచ్ఛన్తి, న బుద్ధేన భగవతా పఞ్హే విస్సజ్జితే అత్తమనా, సబ్బే దేవా కమ్మావరణేన సమన్నాగతా కిలేసావరణేన సమన్నాగతా విపాకావరణేన సమన్నాగతా అస్సద్ధా అచ్ఛన్దికా దుప్పఞ్ఞా అభబ్బా నియామం ఓక్కమితుం కుసలేసు ధమ్మేసు సమ్మత్తం, సబ్బే దేవా మాతుఘాతకా పితుఘాతకా అరహన్తఘాతకా రుహిరుప్పాదకా సఙ్ఘభేదకా, సబ్బే దేవా పాణాతిపాతినో అదిన్నాదాయినో కామేసుమిచ్ఛాచారినో ముసావాదినో పిసుణవాచా ఫరుసావాచా సమ్ఫప్పలాపినో అభిజ్ఝాలునో బ్యాపన్నచిత్తా మిచ్ఛాదిట్ఠికాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను అత్థి దేవా అజళా అనేలమూగా విఞ్ఞూ న హత్థసంవాచికా పటిబలా సుభాసితదుబ్భాసితానం అత్థమఞ్ఞాతుం, అత్థి దేవా బుద్ధే పసన్నా ధమ్మే పసన్నా సఙ్ఘే పసన్నా, బుద్ధం భగవన్తం పయిరుపాసన్తి, బుద్ధం భగవన్తం పఞ్హం పుచ్ఛన్తి, బుద్ధేన భగవతా పఞ్హే విస్సజ్జితే అత్తమనా హోన్తి, అత్థి దేవా న కమ్మావరణేన సమన్నాగతా న కిలేసావరణేన సమన్నాగతా న విపాకావరణేన సమన్నాగతా సద్ధా ఛన్దికా పఞ్ఞవన్తో భబ్బా నియామం ఓక్కమితుం కుసలేసు ధమ్మేసు సమ్మత్తం, అత్థి దేవా న మాతుఘాతకా న పితుఘాతకా న అరహన్తఘాతకా న రుహిరుప్పాదకా న సఙ్ఘభేదకా, అత్థి దేవా న పాణాతిపాతినో న అదిన్నాదాయినో న కామేసుమిచ్ఛాచారినో ¶ న ముసావాదినో న పిసుణావాచా న ఫరుసావాచా న సమ్ఫప్పలాపినో న అభిజ్ఝాలునో ¶ అబ్యాపన్నచిత్తా సమ్మాదిట్ఠికాతి? ఆమన్తా.

హఞ్చి అత్థి దేవా అజళా అనేలమూగా విఞ్ఞూ న హత్థసంవాచికా ¶ పటిబలా సుభాసితదుబ్భాసితానం అత్థమఞ్ఞాతుం…పే… అత్థి దేవా బుద్ధే పసన్నా…పే… సమ్మాదిట్ఠికా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసో’’తి.

౨౭౦. అత్థి ¶ దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. అత్థి తత్థ పబ్బజ్జా ముణ్డియం కాసావధారణా పత్తధారణా, దేవేసు సమ్మాసమ్బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి, పచ్చేకసమ్బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి, సావకయుగం ఉప్పజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దేవేసు పబ్బజ్జా నత్థీతి, నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యత్థ అత్థి పబ్బజ్జా తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ నత్థి పబ్బజ్జా నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… యత్థ అత్థి పబ్బజ్జా తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ నత్థి పబ్బజ్జా నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యో పబ్బజతి తస్సేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యో న పబ్బజతి నత్థి తస్స బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దేవేసు ముణ్డియం నత్థీతి, నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యత్థ అత్థి ముణ్డియం తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ నత్థి ముణ్డియం నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… యత్థ అత్థి ముణ్డియం తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ ¶ నత్థి ముణ్డియం నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యో ముణ్డో హోతి తస్సేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యో ముణ్డో న హోతి నత్థి తస్స బ్రహ్మచరియవాసోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

దేవేసు కాసావధారణా నత్థీతి, నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యత్థ అత్థి కాసావధారణా తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ నత్థి కాసావధారణా నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… యత్థ అత్థి కాసావధారణా తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ నత్థి కాసావధారణా నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యో కాసావం ¶ ధారేతి తస్సేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యో కాసావం న ధారేతి నత్థి తస్స బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దేవేసు పత్తధారణా నత్థీతి, నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యత్థ అత్థి పత్తధారణా తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ నత్థి పత్తధారణా నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… యత్థ అత్థి పత్తధారణా తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ నత్థి పత్తధారణా నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా? యో పత్తం ధారేతి తస్సేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యో పత్తం న ధారేతి నత్థి తస్స బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దేవేసు ¶ సమ్మాసమ్బుద్ధా నుప్పజ్జన్తీతి, నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి ¶ ? ఆమన్తా. యత్థ సమ్మాసమ్బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ సమ్మాసమ్బుద్ధా నుప్పజ్జన్తి నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… యత్థ సమ్మాసమ్బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ సమ్మాసమ్బుద్ధా నుప్పజ్జన్తి నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా ¶ . లుమ్బినియా భగవా జాతో, బోధియా మూలే అభిసమ్బుద్ధో, బారాణసియం భగవతా ధమ్మచక్కం పవత్తితం; తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, నత్థఞ్ఞత్ర బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దేవేసు పచ్చేకసమ్బుద్ధా నుప్పజ్జన్తీతి, నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యత్థ పచ్చేకసమ్బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ పచ్చేకసమ్బుద్ధా నుప్పజ్జన్తి నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… యత్థ పచ్చేకసమ్బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ పచ్చేకసమ్బుద్ధా నుప్పజ్జన్తి నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. మజ్ఝిమేసు జనపదేసు పచ్చేకసమ్బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి, తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, నత్థఞ్ఞత్ర బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దేవేసు సావకయుగం నుప్పజ్జతీతి, నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. యత్థ సావకయుగం ఉప్పజ్జతి తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ సావకయుగం నుప్పజ్జతి నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… యత్థ సావకయుగం ఉప్పజ్జతి తత్థేవ ¶ బ్రహ్మచరియవాసో, యత్థ సావకయుగం నుప్పజ్జతి నత్థి తత్థ బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. మగధేసు ¶ సావకయుగం ఉప్పన్నం, తత్థేవ బ్రహ్మచరియవాసో, నత్థఞ్ఞత్ర బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౭౧. అత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా ¶ . సబ్బదేవేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి మనుస్సేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. సబ్బమనుస్సేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. అసఞ్ఞసత్తేసు దేవేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి ¶ మనుస్సేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. పచ్చన్తిమేసు జనపదేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసో మిలక్ఖేసు [మిలక్ఖూసు (స్యా. క.)] అవిఞ్ఞాతారేసు యత్థ నత్థి గతి భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? అత్థి యత్థ అత్థి, అత్థి యత్థ నత్థీతి. అసఞ్ఞసత్తేసు దేవేసు అత్థి యత్థ అత్థి, అత్థి యత్థ నత్థి బ్రహ్మచరియవాసో, సఞ్ఞసత్తేసు [అసఞ్ఞసత్తేసు (క.)] దేవేసు అత్థి యత్థ అత్థి, అత్థి యత్థ నత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

దేవేసు అత్థి యత్థ అత్థి, అత్థి యత్థ నత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. కత్థ అత్థి, కత్థ నత్థీతి? అసఞ్ఞసత్తేసు ¶ దేవేసు నత్థి బ్రహ్మచరియవాసో, సఞ్ఞసత్తేసు [అసఞ్ఞసత్తేసు (క.)] దేవేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి. అసఞ్ఞసత్తేసు దేవేసు నత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. సఞ్ఞసత్తేసు [అసఞ్ఞసత్తేసు (క.)] దేవేసు నత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సఞ్ఞసత్తేసు దేవేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. అసఞ్ఞసత్తేసు ¶ దేవేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి ¶ మనుస్సేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? అత్థి యత్థ అత్థి, అత్థి యత్థ నత్థీతి. పచ్చన్తిమేసు జనపదేసు అత్థి యత్థ అత్థి, అత్థి యత్థ నత్థి బ్రహ్మచరియవాసో మిలక్ఖేసు అవిఞ్ఞాతారేసు యత్థ నత్థి గతి భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానం, మజ్ఝిమేసు జనపదేసు అత్థి యత్థ అత్థి, అత్థి యత్థ నత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

మనుస్సేసు అత్థి యత్థ అత్థి, అత్థి యత్థ నత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. కత్థ అత్థి, కత్థ నత్థీతి? పచ్చన్తిమేసు జనపదేసు నత్థి బ్రహ్మచరియవాసో మిలక్ఖేసు అవిఞ్ఞాతారేసు యత్థ నత్థి గతి భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానం, మజ్ఝిమేసు జనపదేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి. పచ్చన్తిమేసు జనపదేసు నత్థి బ్రహ్మచరియవాసో మిలక్ఖేసు అవిఞ్ఞాతారేసు యత్థ నత్థి గతి భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానన్తి? ఆమన్తా. మజ్ఝిమేసు జనపదేసు నత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

మజ్ఝిమేసు ¶ జనపదేసు ¶ అత్థి బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. పచ్చన్తిమేసు జనపదేసు అత్థి బ్రహ్మచరియవాసో మిలక్ఖేసు అవిఞ్ఞాతారేసు యత్థ నత్థి గతి భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘తీహి, భిక్ఖవే, ఠానేహి జమ్బుదీపకా మనుస్సా ఉత్తరకురుకే చ మనుస్సే అధిగ్గణ్హన్తి దేవే చ తావతింసే! కతమేహి తీహి? సూరా, సతిమన్తో, ఇధ బ్రహ్మచరియవాసో’’తి [అ. ని. ౯.౨౧]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన ¶ హి నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసోతి.

సావత్థియం వుత్తం భగవతా – ‘‘ఇధ బ్రహ్మచరియవాసో’’తి? ఆమన్తా. సావత్థియంయేవ బ్రహ్మచరియవాసో, నత్థి అఞ్ఞత్ర బ్రహ్మచరియవాసోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౭౨. అనాగామిస్స పుగ్గలస్స పఞ్చోరమ్భాగియాని సంయోజనాని పహీనాని, పఞ్చుద్ధమ్భాగియాని సంయోజనాని అప్పహీనాని, ఇతో చుతస్స తత్థ ఉపపన్నస్స కుహిం ఫలుప్పత్తీతి? తత్థేవ. హఞ్చి అనాగామిస్స పుగ్గలస్స పఞ్చోరమ్భాగియాని సంయోజనాని పహీనాని ¶ , పఞ్చుద్ధమ్భాగియాని సంయోజనాని అప్పహీనాని, ఇతో చుతస్స తత్థ ఉపపన్నస్స తహిం ఫలుప్పత్తి; నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసో’’తి.

అనాగామిస్స పుగ్గలస్స పఞ్చోరమ్భాగియాని సంయోజనాని పహీనాని, పఞ్చుద్ధమ్భాగియాని సంయోజనాని అప్పహీనాని ¶ , ఇతో చుతస్స తత్థ ఉపపన్నస్స కుహిం భారోహరణం, కుహిం దుక్ఖపరిఞ్ఞాతం, కుహిం కిలేసప్పహానం, కుహిం నిరోధసచ్ఛికిరియా, కుహిం అకుప్పపటివేధోతి? తత్థేవ. హఞ్చి అనాగామిస్స పుగ్గలస్స పఞ్చోరమ్భాగియాని సంయోజనాని పహీనాని, పఞ్చుద్ధమ్భాగియాని సంయోజనాని అప్పహీనాని, ఇతో చుతస్స తత్థ ఉపపన్నస్స తహిం అకుప్పపటివేధో; నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసో’’తి.

అనాగామిస్స పుగ్గలస్స పఞ్చోరమ్భాగియాని సంయోజనాని పహీనాని, పఞ్చుద్ధమ్భాగియాని సంయోజనాని అప్పహీనాని, ఇతో చుతస్స తత్థ ఉపపన్నస్స తహిం ¶ ఫలుప్పత్తి, తహిం భారోహరణం, తహిం దుక్ఖపరిఞ్ఞాతం, తహిం కిలేసప్పహానం, తహిం నిరోధసచ్ఛికిరియా, తహిం అకుప్పపటివేధో; కేనట్ఠేన వదేసి – ‘‘నత్థి దేవేసు బ్రహ్మచరియవాసో’’తి? హన్ద హి అనాగామీ పుగ్గలో ఇధ భావితేన మగ్గేన తత్థ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి [సచ్ఛికరోతి (బహూసు)].

౨. సంసన్దనబ్రహ్మచరియకథా

౨౭౩. అనాగామీ ¶ పుగ్గలో ఇధ భావితేన మగ్గేన తత్థ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నో పుగ్గలో తత్థ భావితేన మగ్గేన ఇధ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామీ పుగ్గలో ఇధ భావితేన మగ్గేన తత్థ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. సకదాగామీ పుగ్గలో ఇధ పరినిబ్బాయిపుగ్గలో [ఇధపరినిబ్బాయీ (?)] తత్థ భావితేన మగ్గేన ఇధ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సోతాపన్నో పుగ్గలో ఇధ భావితేన మగ్గేన ఇధ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. అనాగామీ పుగ్గలో తత్థ భావితేన మగ్గేన తత్థ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే.

సకదాగామీ ¶ పుగ్గలో ఇధ పరినిబ్బాయిపుగ్గలో ఇధ భావితేన మగ్గేన ఇధ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. అనాగామీ పుగ్గలో తత్థ భావితేన మగ్గేన తత్థ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఇధ విహాయ నిట్ఠస్స పుగ్గలస్స మగ్గో చ భావీయతి, న చ కిలేసా పహీయన్తీతి? ఆమన్తా. సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స మగ్గో చ భావీయతి, న చ కిలేసా పహీయన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఇధ విహాయ నిట్ఠస్స పుగ్గలస్స మగ్గో చ భావీయతి, న చ కిలేసా పహీయన్తీతి? ఆమన్తా. సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స…పే… అరహత్తసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స మగ్గో చ భావీయతి, న చ కిలేసా పహీయన్తీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స అపుబ్బం అచరిమం మగ్గో చ భావీయతి, కిలేసా చ పహీయన్తీతి? ఆమన్తా. ఇధ విహాయ నిట్ఠస్స ¶ పుగ్గలస్స అపుబ్బం అచరిమం మగ్గో చ భావీయతి, కిలేసా చ పహీయన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స…పే… అరహత్తసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స అపుబ్బం అచరిమం మగ్గో చ భావీయతి, కిలేసా చ పహీయన్తీతి? ఆమన్తా. ఇధ విహాయ నిట్ఠస్స పుగ్గలస్స అపుబ్బం అచరిమం మగ్గో చ భావీయతి, కిలేసా చ పహీయన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే ¶ .

అనాగామీ పుగ్గలో కతకరణీయో భావితభావనో తత్థ ఉపపజ్జతీతి? ఆమన్తా. అరహా ఉపపజ్జతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అరహా ఉపపజ్జతీతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో పునబ్భవోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి ¶ అరహతో పునబ్భవోతి? ఆమన్తా. అరహా భవేన భవం గచ్ఛతి, గతియా గతిం గచ్ఛతి, సంసారేన సంసారం గచ్ఛతి, ఉపపత్తియా ఉపపత్తిం గచ్ఛతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామీ పుగ్గలో కతకరణీయో భావితభావనో అనోహటభారో తత్థ ఉపపజ్జతీతి? ఆమన్తా. భారోహరణాయ పున మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామీ ¶ పుగ్గలో కతకరణీయో భావితభావనో అపరిఞ్ఞాతదుక్ఖో అప్పహీనకిలేసో అసచ్ఛికతనిరోధో అప్పటివిద్ధాకుప్పో తత్థ ఉపపజ్జతీతి? ఆమన్తా. అకుప్పపటివేధాయ పున మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామీ పుగ్గలో కతకరణీయో భావితభావనో అనోహటభారో తత్థ ఉపపజ్జతి, న చ భారోహరణాయ పున మగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా. అనోహటభారో చ తత్థ పరినిబ్బాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగామీ పుగ్గలో కతకరణీయో భావితభావనో అపరిఞ్ఞాతదుక్ఖో అప్పహీనకిలేసో అసచ్ఛికతనిరోధో అప్పటివిద్ధాకుప్పో తత్థ ఉపపజ్జతి, న చ అకుప్పపటివేధాయ పున మగ్గం భావేతీతి ¶ ? ఆమన్తా. అప్పటివిద్ధాకుప్పో చ తత్థ పరినిబ్బాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. యథా మిగో సల్లేన విద్ధో దూరమ్పి గన్త్వా కాలం కరోతి, ఏవమేవం అనాగామీ పుగ్గలో ఇధ భావితేన మగ్గేన తత్థ ఫలం సచ్ఛికరోతీతి.

యథా ¶ మిగో సల్లేన విద్ధో దూరమ్పి గన్త్వా ససల్లోవ కాలం కరోతి, ఏవమేవం అనాగామీ పుగ్గలో ఇధ భావితేన మగ్గేన తత్థ ససల్లోవ పరినిబ్బాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

బ్రహ్మచరియకథా నిట్ఠితా.

౩. ఓధిసోకథా

౨౭౪. ఓధిసోధిసో ¶ కిలేసే జహతీతి? ఆమన్తా. సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖదస్సనేన కిం జహతీతి? సక్కాయదిట్ఠిం ¶ విచికిచ్ఛం సీలబ్బతపరామాసం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం సోతాపన్నో, ఏకదేసం న సోతాపన్నో, ఏకదేసం సోతాపత్తిఫలప్పత్తో [సోతాపత్తిఫలం పత్తో (?)] పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం సత్తక్ఖత్తుపరమో, కోలఙ్కోలో, ఏకబీజీ, బుద్ధే అవేచ్చప్పసాదేన సమన్నాగతో, ధమ్మే…పే… సఙ్ఘే…పే… అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో ఏకదేసం అరియకన్తేహి సీలేహి న సమన్నాగతోతి? న హేవం ¶ వత్తబ్బే…పే….

సముదయదస్సనేన కిం జహతీతి? సక్కాయదిట్ఠిం జహతి, విచికిచ్ఛం సీలబ్బతపరామాసం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం సోతాపన్నో, ఏకదేసం న సోతాపన్నో…పే… ఏకదేసం అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో, ఏకదేసం అరియకన్తేహి సీలేహి న సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నిరోధదస్సనేన కిం జహతీతి? విచికిచ్ఛం సీలబ్బతపరామాసం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం సోతాపన్నో, ఏకదేసం న సోతాపన్నో…పే… ఏకదేసం అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో, ఏకదేసం అరియకన్తేహి సీలేహి న సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మగ్గదస్సనేన కిం జహతీతి? సీలబ్బతపరామాసం తదేకట్ఠే చ కిలేసే జహతీతి. ఏకదేసం సోతాపన్నో, ఏకదేసం న సోతాపన్నో, ఏకదేసం ¶ సోతాపత్తిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం సత్తక్ఖత్తుపరమో, కోలఙ్కోలో, ఏకబీజీ, బుద్ధే అవేచ్చప్పసాదేన సమన్నాగతో, ధమ్మే…పే… సఙ్ఘే…పే… అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో, ఏకదేసం అరియకన్తేహి సీలేహి న సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౭౫. సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ ¶ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖదస్సనేన కిం జహతీతి? ఓళారికం కామరాగం జహతి, ఓళారికం బ్యాపాదం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం సకదాగామీ, ఏకదేసం న సకదాగామీ, ఏకదేసం ¶ సకదాగామిఫలప్పత్తో [సకదాగామిఫలం పత్తో (?)] పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

సముదయదస్సనేన కిం జహతీతి? ఓళారికం కామరాగం జహతి, ఓళారికం బ్యాపాదం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం సకదాగామీ, ఏకదేసం న సకదాగామీ, ఏకదేసం సకదాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నిరోధదస్సనేన కిం జహతీతి? ఓళారికం బ్యాపాదం జహతి, తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం సకదాగామీ, ఏకదేసం న సకదాగామీ, ఏకదేసం సకదాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మగ్గదస్సనేన కిం జహతీతి? ఓళారికం బ్యాపాదం జహతి, తదేకట్ఠే చ కిలేసే జహతీతి. ఏకదేసం సకదాగామీ, ఏకదేసం న సకదాగామీ, ఏకదేసం సకదాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౭౬. అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ ¶ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖదస్సనేన కిం జహతీతి? అణుసహగతం కామరాగం జహతి, అణుసహగతం బ్యాపాదం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం అనాగామీ, ఏకదేసం న అనాగామీ ¶ , ఏకదేసం అనాగామిఫలప్పత్తో [అనాగామిఫలం పత్తో (?)] పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం అన్తరాపరినిబ్బాయీ, ఉపహచ్చపరినిబ్బాయీ, అసఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ, ససఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ, ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీ, ఏకదేసం న ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సముదయదస్సనేన ¶ కిం జహతీతి? అణుసహగతం ¶ కామరాగం జహతి, అణుసహగతం బ్యాపాదం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం అనాగామీ, ఏకదేసం న అనాగామీ…పే… ఏకదేసం ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీ, ఏకదేసం న ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నిరోధదస్సనేన కిం జహతీతి? అణుసహగతం బ్యాపాదం జహతి, తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం అనాగామీ, ఏకదేసం న అనాగామీ…పే… ఏకదేసం ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీ, ఏకదేసం న ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మగ్గదస్సనేన కిం జహతీతి? తదేకట్ఠే చ కిలేసే జహతీతి. ఏకదేసం అనాగామీ, ఏకదేసం న అనాగామీ, ఏకదేసం అనాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం అన్తరాపరినిబ్బాయీ, ఉపహచ్చపరినిబ్బాయీ, అసఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ, ససఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ, ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీ, ఏకదేసం న ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౭౭. అరహత్తసచ్ఛికిరియాయ ¶ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖదస్సనేన కిం జహతీతి? రూపరాగం అరూపరాగం మానం ఉద్ధచ్చం అవిజ్జం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం అరహా, ఏకదేసం న అరహా, ఏకదేసం అరహత్తప్పత్తో ¶ [అరహత్తం పత్తో (?)] పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా ¶ విహరతి, ఏకదేసం వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో కతకరణీయో ఓహితభారో అనుప్పత్తసదత్థో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో సమ్మదఞ్ఞావిముత్తో ఉక్ఖిత్తపలిఘో సఙ్కిణ్ణపరిఖో అబ్బూళ్హేసికో నిరగ్గళో అరియో పన్నద్ధజో పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో సువిజితవిజయో, దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, నిరోధో సచ్ఛికతో, మగ్గో భావితో, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం పహీనం, భావేతబ్బం భావితం, సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, (ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం,) [( ) (?)] ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం న సచ్ఛికతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సముదయదస్సనేన ¶ కిం జహతీతి? రూపరాగం అరూపరాగం జహతి, మానం ఉద్ధచ్చం అవిజ్జం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం అరహా, ఏకదేసం న అరహా…పే… ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం న సచ్ఛికతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నిరోధదస్సనేన కిం జహతీతి? మానం జహతి, ఉద్ధచ్చం అవిజ్జం తదేకట్ఠే చ కిలేసే ఏకదేసే జహతీతి. ఏకదేసం అరహా, ఏకదేసం న అరహా ¶ …పే… ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం న సచ్ఛికతన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

మగ్గదస్సనేన కిం జహతీతి? ఉద్ధచ్చం అవిజ్జం తదేకట్ఠే చ కిలేసే జహతీతి. ఏకదేసం అరహా, ఏకదేసం న అరహా, ఏకదేసం అరహత్తప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో కతకరణీయో ఓహితభారో అనుప్పత్తసదత్థో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో సమ్మదఞ్ఞావిముత్తో ఉక్ఖిత్తపలిఘో సఙ్కిణ్ణపరిఖో అబ్బూళ్హేసికో నిరగ్గళో అరియో పన్నద్ధజో పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో సువిజితవిజయో, దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, నిరోధో సచ్ఛికతో, మగ్గో భావితో, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం పహీనం, భావేతబ్బం భావితం ¶ , సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం న సచ్ఛికతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౭౮. న వత్తబ్బం – ‘‘ఓధిసోధిసో కిలేసే జహతీ’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘అనుపుబ్బేన మేధావీ, థోకం థోకం ఖణే ఖణే;

కమ్మారో రజతస్సేవ, నిద్ధమే మలమత్తనో’’తి [ధ. ప. ౨౩౯ ధమ్మపదే].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘ఓధిసోధిసో కిలేసే జహతీ’’తి.

ఓధిసోధిసో ¶ ¶ ¶ కిలేసే జహతీతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘సహావస్స దస్సనసమ్పదాయ,

తయస్సు ధమ్మా జహితా భవన్తి;

సక్కాయదిట్ఠీ విచికిచ్ఛితఞ్చ,

సీలబ్బతం వాపి యదత్థి కిఞ్చి;

చతూహపాయేహి చ విప్పముత్తో,

ఛచ్చాభిఠానాని అభబ్బ [అభబ్బో (సీ. స్యా.)] కాతు’’న్తి [ఖు. పా. ౬.౧౦; సు. ని. ౨౩౩].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘ఓధిసోధిసో కిలేసే జహతీ’’తి.

ఓధిసోధిసో కిలేసే జహతీతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యస్మిం, భిక్ఖవే, సమయే అరియసావకస్స విరజం వీతమలం ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాది – ‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం, సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’న్తి, సహ దస్సనుప్పాదా, భిక్ఖవే, అరియసావకస్స తీణి సంయోజనాని పహీయన్తి – సక్కాయదిట్ఠి విచికిచ్ఛా సీలబ్బతపరామాసో’’తి [అఙ్గుత్తరనికాయే]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘ఓధిసోధిసో కిలేసే జహతీ’’తి.

ఓధిసోకథా నిట్ఠితా.

౪. జహతికథా

౧. నసుత్తాహరణకథా

౨౭౯. జహతి ¶ ¶ పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదన్తి? ఆమన్తా. అచ్చన్తం జహతి, అనవసేసం జహతి, అప్పటిసన్ధియం జహతి, సమూలం జహతి, సతణ్హం జహతి, సానుసయం జహతి, అరియేన ¶ ఞాణేన జహతి, అరియేన మగ్గేన జహతి, అకుప్పం ¶ పటివిజ్ఝన్తో జహతి, అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

విక్ఖమ్భేతి పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదన్తి? ఆమన్తా. అచ్చన్తం విక్ఖమ్భేతి, అనవసేసం విక్ఖమ్భేతి, అప్పటిసన్ధియం విక్ఖమ్భేతి, సమూలం విక్ఖమ్భేతి, సతణ్హం విక్ఖమ్భేతి, సానుసయం విక్ఖమ్భేతి, అరియేన ఞాణేన విక్ఖమ్భేతి, అరియేన మగ్గేన విక్ఖమ్భేతి, అకుప్పం పటివిజ్ఝన్తో విక్ఖమ్భేతి, అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో విక్ఖమ్భేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

జహతి అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో కామరాగబ్యాపాదం, సో చ అచ్చన్తం జహతి, అనవసేసం జహతి…పే… అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో జహతీతి? ఆమన్తా. జహతి పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదం, సో చ అచ్చన్తం జహతి, అనవసేసం జహతి…పే… అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

విక్ఖమ్భేతి అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో కామరాగబ్యాపాదం, సో చ అచ్చన్తం విక్ఖమ్భేతి, అనవసేసం విక్ఖమ్భేతి…పే… అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో విక్ఖమ్భేతీతి? ఆమన్తా. విక్ఖమ్భేతి ¶ పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదం, సో చ అచ్చన్తం ¶ విక్ఖమ్భేతి, అనవసేసం విక్ఖమ్భేతి ¶ …పే… అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో విక్ఖమ్భేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

జహతి పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదం, సో చ న అచ్చన్తం జహతి, న అనవసేసం జహతి…పే… న అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో జహతీతి? ఆమన్తా. జహతి అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో కామరాగబ్యాపాదం, సో చ న అచ్చన్తం జహతి…పే… న అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

విక్ఖమ్భేతి ¶ పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదం, సో చ న అచ్చన్తం విక్ఖమ్భేతి, న అనవసేసం విక్ఖమ్భేతి…పే… న అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో విక్ఖమ్భేతీతి? ఆమన్తా. విక్ఖమ్భేతి అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో కామరాగబ్యాపాదం, సో చ న అచ్చన్తం విక్ఖమ్భేతి, న అనవసేసం విక్ఖమ్భేతి…పే… న అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోన్తో విక్ఖమ్భేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

జహతి పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదన్తి? ఆమన్తా. కతమేన మగ్గేనాతి? రూపావచరేన మగ్గేనాతి. రూపావచరో మగ్గో నియ్యానికో ఖయగామీ బోధగామీ అపచయగామీ అనాసవో అసంయోజనియో అగన్థనియో ¶ అనోఘనియో అయోగనియో అనీవరణియో అపరామట్ఠో అనుపాదానియో అసంకిలేసియోతి? న హేవం వత్తబ్బే. నను రూపావచరో మగ్గో అనియ్యానికో న ఖయగామీ న బోధగామీ న అపచయగామీ సాసవో సంయోజనియో…పే… సంకిలేసియోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి రూపావచరో మగ్గో అనియ్యానికో న ఖయగామీ…పే… సంకిలేసియో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘జహతి పుథుజ్జనో రూపావచరేన మగ్గేన కామరాగబ్యాపాద’’న్తి.

జహతి ¶ అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో అనాగామిమగ్గేన కామరాగబ్యాపాదం, సో చ మగ్గో నియ్యానికో ఖయగామీ బోధగామీ అపచయగామీ అనాసవో…పే… అసంకిలేసియోతి? ఆమన్తా. జహతి పుథుజ్జనో రూపావచరేన మగ్గేన కామరాగబ్యాపాదం, సో చ మగ్గో నియ్యానికో ఖయగామీ బోధగామీ అపచయగామీ అనాసవో…పే… అసంకిలేసియోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

జహతి పుథుజ్జనో రూపావచరేన మగ్గేన కామరాగబ్యాపాదం, సో చ మగ్గో అనియ్యానికో న ఖయగామీ న బోధగామీ న అపచయగామీ సాసవో…పే… సంకిలేసియోతి? ఆమన్తా. జహతి అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో అనాగామిమగ్గేన కామరాగబ్యాపాదం, సో చ మగ్గో అనియ్యానికో న ఖయగామీ న బోధగామీ న అపచయగామీ సాసవో…పే… సంకిలేసియోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౮౦. పుథుజ్జనో ¶ కామేసు వీతరాగో సహ ధమ్మాభిసమయా అనాగామిఫలే సణ్ఠాతీతి? ఆమన్తా. అరహత్తే సణ్ఠాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పుథుజ్జనో ¶ కామేసు వీతరాగో సహ ధమ్మాభిసమయా అనాగామిఫలే సణ్ఠాతీతి? ఆమన్తా. అపుబ్బం అచరిమం తయో మగ్గే భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అపుబ్బం ¶ అచరిమం తయో మగ్గే భావేతీతి? ఆమన్తా. అపుబ్బం అచరిమం తీణి సామఞ్ఞఫలాని సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అపుబ్బం అచరిమం తీణి సామఞ్ఞఫలాని సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. తిణ్ణం ఫస్సానం తిస్సన్నం వేదనానం తిస్సన్నం సఞ్ఞానం తిస్సన్నం చేతనానం తిణ్ణం చిత్తానం తిస్సన్నం సద్ధానం ¶ తిణ్ణం వీరియానం తిస్సన్నం సతీనం తిణ్ణం సమాధీనం తిస్సన్నం పఞ్ఞానం సమోధానం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పుథుజ్జనో కామేసు వీతరాగో సహ ధమ్మాభిసమయా అనాగామిఫలే సణ్ఠాతీతి? ఆమన్తా. సోతాపత్తిమగ్గేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామిమగ్గేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే. కతమేన మగ్గేనాతి? అనాగామిమగ్గేనాతి. అనాగామిమగ్గేన సక్కాయదిట్ఠిం విచికిచ్ఛం సీలబ్బతపరామాసం జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨. సుత్తాహరణకథా

౨౮౧. అనాగామిమగ్గేన సక్కాయదిట్ఠిం విచికిచ్ఛం సీలబ్బతపరామాసం జహతీతి? ఆమన్తా. నను తిణ్ణం సంయోజనానం పహానా సోతాపత్తిఫలం ¶ వుత్తం భగవతాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి తిణ్ణం సంయోజనానం పహానా సోతాపత్తిఫలం వుత్తం భగవతా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగామిమగ్గేన సక్కాయదిట్ఠిం విచికిచ్ఛం సీలబ్బతపరామాసం జహతీ’’తి. అనాగామిమగ్గేన ఓళారికం కామరాగం ఓళారికం బ్యాపాదం జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామిమగ్గేన ఓళారికం కామరాగం ఓళారికం బ్యాపాదం జహతీతి? ఆమన్తా. నను కామరాగబ్యాపాదానం తనుభావా సకదాగామిఫలం వుత్తం భగవతాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి కామరాగబ్యాపాదానం తనుభావా సకదాగామిఫలం వుత్తం భగవతా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగామిమగ్గేన ¶ ఓళారికం కామరాగం ఓళారికం బ్యాపాదం జహతీ’’తి.

పుథుజ్జనో ¶ కామేసు వీతరాగో సహ ధమ్మాభిసమయా అనాగామిఫలే సణ్ఠాతీతి? ఆమన్తా. యే కేచి ధమ్మం అభిసమేన్తి, సబ్బే తే సహ ధమ్మాభిసమయా అనాగామిఫలే సణ్ఠహన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘జహతి పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాద’’న్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘అహేసుం తే [అహింసకా (అ. ని. ౬.౫౪)] అతీతంసే, ఛ సత్థారో యసస్సినో;

నిరామగన్ధా కరుణేధిముత్తా [కరుణాధిముత్తా (సీ. క.)], కామసంయోజనాతిగా.

‘‘కామరాగం విరాజేత్వా, బ్రహ్మలోకూపగా అహు;

అహేసుం సావకా తేసం, అనేకాని సతానిపి.

‘‘నిరామగన్ధా కరుణేధిముత్తా, కామసంయోజనాతిగా;

కామరాగం విరాజేత్వా, బ్రహ్మలోకూపగా అహూ’’తి [అ. ని. ౬.౫౪].

అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి జహతి పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదన్తి.

జహతి పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాదన్తి? ఆమన్తా. నను ¶ వుత్తం భగవతా – ‘‘సో హి నామ, భిక్ఖవే, సునేత్తో సత్థా ఏవం దీఘాయుకో సమానో ఏవం చిరట్ఠితికో అపరిముత్తో అహోసి జాతియా జరాయ మరణేన సోకేహి పరిదేవేహి దుక్ఖేహి దోమనస్సేహి ఉపాయాసేహి అపరిముత్తో దుక్ఖస్మాతి వదామి. తం కిస్స హేతు? చతున్నం ధమ్మానం అననుబోధా అప్పటివేధా. కతమేసం చతున్నం? అరియస్స సీలస్స అననుబోధా అప్పటివేధా, అరియస్స సమాధిస్స, అరియాయ పఞ్ఞాయ, అరియాయ విముత్తియా అననుబోధా అప్పటివేధా. తయిదం, భిక్ఖవే, అరియం సీలం అనుబుద్ధం పటివిద్ధం, అరియో సమాధి అనుబుద్ధో పటివిద్ధో, అరియా పఞ్ఞా అనుబుద్ధా పటివిద్ధా, అరియా విముత్తి అనుబుద్ధా పటివిద్ధా, ఉచ్ఛిన్నా భవతణ్హా, ఖీణా భవనేత్తి, నత్థి దాని పునబ్భవోతి.

‘‘సీలం ¶ సమాధి పఞ్ఞా చ, విముత్తి చ అనుత్తరా;

అనుబుద్ధా ఇమే ధమ్మా, గోతమేన యసస్సినా.

‘‘ఇతి బుద్ధో అభిఞ్ఞాయ, ధమ్మమక్ఖాసి భిక్ఖునం;

దుక్ఖస్సన్తకరో సత్థా, చక్ఖుమా పరినిబ్బుతో’’తి [అ. ని. ౭.౬౬].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘జహతి పుథుజ్జనో కామరాగబ్యాపాద’’న్తి.

జహతికథా నిట్ఠితా.

౫. సబ్బమత్థీతికథా

౧. వాదయుత్తి

౨౮౨. సబ్బమత్థీతి ¶ ¶ ? ఆమన్తా. సబ్బత్థ సబ్బమత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే. సబ్బమత్థీతి? ఆమన్తా. సబ్బదా సబ్బమత్థీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే. సబ్బమత్థీతి? ఆమన్తా. సబ్బేన సబ్బం సబ్బమత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే. సబ్బమత్థీతి? ఆమన్తా. సబ్బేసు సబ్బమత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే. సబ్బమత్థీతి? ఆమన్తా. అయోగన్తి కత్వా సబ్బమత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే. సబ్బమత్థీతి? ఆమన్తా. యమ్పి నత్థి, తమ్పత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే. సబ్బమత్థీతి? ఆమన్తా. సబ్బమత్థీతి యా దిట్ఠి సా దిట్ఠి మిచ్ఛాదిట్ఠీతి, యా దిట్ఠి సా దిట్ఠి సమ్మాదిట్ఠీతి, హేవమత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే. (సంఖిత్తం). వాదయుత్తి.

౨. కాలసంసన్దనా

౨౮౩. అతీతం అత్థీతి? ఆమన్తా. నను అతీతం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం అత్థఙ్గతం అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అతీతం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం అత్థఙ్గతం అబ్భత్థఙ్గతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతం అత్థీ’’తి.

అనాగతం ¶ అత్థీతి? ఆమన్తా. నను అనాగతం అజాతం అభూతం అసఞ్జాతం అనిబ్బత్తం ¶ అనభినిబ్బత్తం అపాతుభూతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అనాగతం అజాతం అభూతం అసఞ్జాతం అనిబ్బత్తం అనభినిబ్బత్తం అపాతుభూతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగతం అత్థీ’’తి.

పచ్చుప్పన్నం అత్థి పచ్చుప్పన్నం అనిరుద్ధం అవిగతం అవిపరిణతం న అత్థఙ్గతం న అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా. అతీతం అత్థి అతీతం అనిరుద్ధం ¶ అవిగతం అవిపరిణతం న అత్థఙ్గతం న అబ్భత్థఙ్గతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం అత్థి పచ్చుప్పన్నం జాతం భూతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతన్తి? ఆమన్తా. అనాగతం అత్థి అనాగతం జాతం భూతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం అత్థి అతీతం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం అత్థఙ్గతం అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం అత్థి పచ్చుప్పన్నం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం అత్థఙ్గతం అబ్భత్థఙ్గతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం అత్థి అనాగతం అజాతం అభూతం ¶ అసఞ్జాతం అనిబ్బత్తం అనభినిబ్బత్తం అపాతుభూతన్తి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం అత్థి పచ్చుప్పన్నం అజాతం అభూతం అసఞ్జాతం అనిబ్బత్తం అనభినిబ్బత్తం అపాతుభూతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౮౪. అతీతం రూపం అత్థీతి? ఆమన్తా. నను అతీతం రూపం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం అత్థఙ్గతం అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అతీతం రూపం నిరుద్ధం…పే… అబ్భత్థఙ్గతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతం రూపం అత్థీ’’తి.

అనాగతం రూపం అత్థీతి? ఆమన్తా. నను ¶ అనాగతం రూపం అజాతం అభూతం అసఞ్జాతం అనిబ్బత్తం అనభినిబ్బత్తం అపాతుభూతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అనాగతం రూపం అజాతం…పే… అపాతుభూతం, నో చ వత ¶ రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగతం రూపం అత్థీ’’తి.

పచ్చుప్పన్నం రూపం అత్థి పచ్చుప్పన్నం రూపం అనిరుద్ధం అవిగతం అవిపరిణతం న అత్థఙ్గతం న అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా. అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం అనిరుద్ధం అవిగతం అవిపరిణతం న అత్థఙ్గతం న అబ్భత్థఙ్గతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

పచ్చుప్పన్నం ¶ రూపం అత్థి పచ్చుప్పన్నం రూపం జాతం భూతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతన్తి? ఆమన్తా. అనాగతం రూపం అత్థి అనాగతం రూపం జాతం భూతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం అత్థఙ్గతం అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం రూపం అత్థి పచ్చుప్పన్నం రూపం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం అత్థఙ్గతం అబ్భత్థఙ్గతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనాగతం రూపం అత్థి అనాగతం రూపం అజాతం అభూతం అసఞ్జాతం అనిబ్బత్తం అనభినిబ్బత్తం అపాతుభూతన్తి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం రూపం అత్థి పచ్చుప్పన్నం రూపం అజాతం అభూతం అసఞ్జాతం అనిబ్బత్తం అనభినిబ్బత్తం అపాతుభూతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అతీతా వేదనా అత్థి…పే… సఞ్ఞా అత్థి, సఙ్ఖారా అత్థి, విఞ్ఞాణం అత్థీతి? ఆమన్తా. నను అతీతం విఞ్ఞాణం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం అత్థఙ్గతం అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి ¶ అతీతం విఞ్ఞాణం నిరుద్ధం…పే… అబ్భత్థఙ్గతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థీ’’తి.

అనాగతం ¶ విఞ్ఞాణం అత్థీతి? ఆమన్తా. నను అనాగతం విఞ్ఞాణం అజాతం అభూతం అసఞ్జాతం అనిబ్బత్తం అనభినిబ్బత్తం అపాతుభూతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అనాగతం విఞ్ఞాణం అజాతం…పే… అపాతుభూతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగతం విఞ్ఞాణం అత్థీ’’తి.

పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థి పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అనిరుద్ధం…పే… న అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అనిరుద్ధం…పే… న అబ్భత్థఙ్గతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థి పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం జాతం…పే… పాతుభూతన్తి? ఆమన్తా. అనాగతం విఞ్ఞాణం అత్థి అనాగతం విఞ్ఞాణం జాతం…పే… పాతుభూతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అతీతం ¶ విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం నిరుద్ధం…పే… అబ్భత్థఙ్గతన్తి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థి పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం నిరుద్ధం…పే… అబ్భత్థఙ్గతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే. అనాగతం విఞ్ఞాణం అత్థి అనాగతం విఞ్ఞాణం అజాతం…పే… అపాతుభూతన్తి? ఆమన్తా.

పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థి పచ్చుప్పన్నం ¶ విఞ్ఞాణం అజాతం…పే… అపాతుభూతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

౨౮౫. ‘‘పచ్చుప్పన్నన్తి వా రూప’’న్తి వా, ‘‘రూపన్తి వా పచ్చుప్పన్న’’న్తి వా పచ్చుప్పన్నం రూపం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ¶ రూపం నిరుజ్ఝమానం పచ్చుప్పన్నభావం జహతీతి? ఆమన్తా. రూపభావం జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

‘‘పచ్చుప్పన్నన్తి వా రూప’’న్తి వా, ‘‘రూపన్తి వా పచ్చుప్పన్న’’న్తి వా పచ్చుప్పన్నం రూపం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం రూపం నిరుజ్ఝమానం రూపభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నభావం న జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

‘‘ఓదాతన్తి వా వత్థ’’న్తి వా, ‘‘వత్థన్తి వా ఓదాత’’న్తి వా ఓదాతం వత్థం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? ఆమన్తా. ఓదాతం వత్థం రజ్జమానం ఓదాతభావం జహతీతి? ఆమన్తా. వత్థభావం జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

‘‘ఓదాతన్తి ¶ వా వత్థ’’న్తి వా, ‘‘వత్థన్తి వా ఓదాత’’న్తి వా ఓదాతం వత్థం అప్పియం కరిత్వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? ఆమన్తా. ఓదాతం వత్థం రజ్జమానం వత్థభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. ఓదాతభావం న జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.…పే….

౨౮౬. రూపం రూపభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. రూపం నిచ్చం ధువం సస్సతం ¶ అవిపరిణామధమ్మన్తి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే. నను రూపం రూపభావం న జహతీతి రూపం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి ¶ రూపం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘రూపం రూపభావం న జహతీ’’తి.

నిబ్బానం నిబ్బానభావం న జహతీతి నిబ్బానం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. రూపం రూపభావం న జహతీతి [న జహతి (సీ. క.)] రూపం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… రూపం రూపభావం న జహతి రూపం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. నిబ్బానం నిబ్బానభావం న జహతి నిబ్బానం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం అత్థి అతీతం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. అనాగతం అత్థి అనాగతం అనాగతభావం న జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అతీతం అత్థి అతీతం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం అత్థి పచ్చుప్పన్నం పచ్చుప్పన్నభావం న జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం అత్థి అనాగతం అనాగతభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అట్ఠకథా ఓలోకేతబ్బా]? ఆమన్తా. అతీతం అత్థి అతీతం అతీతభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అట్ఠకథా ఓలోకేతబ్బా]? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం అత్థి పచ్చుప్పన్నం పచ్చుప్పన్నభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అట్ఠకథా ఓలోకేతబ్బా]? ఆమన్తా. అతీతం అత్థి అతీతం అతీతభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అట్ఠకథా ఓలోకేతబ్బా]? న హేవం ¶ వత్తబ్బే.

అతీతం అత్థి అతీతం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. అతీతం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… నను ¶ అతీతం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అతీతం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతం అత్థి అతీతం అతీతభావం న జహతీ’’తి.

నిబ్బానం ¶ అత్థి నిబ్బానం నిబ్బానభావం న జహతీతి నిబ్బానం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి ¶ ? ఆమన్తా. అతీతం అత్థి అతీతం అతీతభావం న జహతీతి అతీతం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం అత్థి అతీతం అతీతభావం న జహతి అతీతం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. నిబ్బానం అత్థి నిబ్బానం నిబ్బానభావం న జహతి నిబ్బానం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౮౭. అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. అనాగతం రూపం అత్థి అనాగతం రూపం అనాగతభావం న జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం రూపం అత్థి పచ్చుప్పన్నం రూపం పచ్చుప్పన్నభావం న జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం రూపం అత్థి అనాగతం రూపం అనాగతభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అనులోమపఞ్హోయేవ] ¶ ? ఆమన్తా. అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం అతీతభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అనులోమపఞ్హోయేవ]? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ¶ రూపం అత్థి పచ్చుప్పన్నం రూపం పచ్చుప్పన్నభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అనులోమపఞ్హోయేవ]? ఆమన్తా. అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం అతీతభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అనులోమపఞ్హోయేవ]? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. అతీతం రూపం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… నను అతీతం రూపం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అతీతం రూపం అనిచ్చం…పే… విపరిణామధమ్మం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం అతీతభావం న జహతీ’’తి.

నిబ్బానం అత్థి నిబ్బానం నిబ్బానభావం న జహతి [న జహతీతి (?) పురిమపఞ్హేహి సంసన్దేతబ్బం] నిబ్బానం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. అతీతం రూపం అత్థి అతీతం రూపం అతీతభావం న జహతి [న జహతీతి (?) పురిమఞ్హేహి సంసన్దేతబ్బం] అతీతం రూపం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం ¶ ¶ రూపం అత్థి అతీతం రూపం అతీతభావం న జహతి అతీతం రూపం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. నిబ్బానం అత్థి నిబ్బానం నిబ్బానభావం న జహతి నిబ్బానం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతా వేదనా అత్థి… అతీతా సఞ్ఞా అత్థి… అతీతా ¶ సఙ్ఖారా అత్థి… అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. అనాగతం ¶ విఞ్ఞాణం అత్థి అనాగతం విఞ్ఞాణం అనాగతభావం న జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థి పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం పచ్చుప్పన్నభావం న జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం విఞ్ఞాణం అత్థి అనాగతం విఞ్ఞాణం అనాగతభావం జహతీతి? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అతీతభావం జహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థి పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం పచ్చుప్పన్నభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అనులోమపఞ్హోయేవ]? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అతీతభావం జహతీతి [న జహతీతి (బహూసు) అనులోమపఞ్హోయేవ]? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అతీతభావం న జహతీతి? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… నను అతీతం విఞ్ఞాణం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అతీతం విఞ్ఞాణం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అతీతభావం న జహతీ’’తి.

నిబ్బానం ¶ అత్థి నిబ్బానం నిబ్బానభావం న జహతి [న జహతీతి (?) పురిమపఞ్హేహి సంసన్దేతబ్బం] నిబ్బానం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అతీతభావం ¶ న జహతి [న జహతీతి (?) పురిమపఞ్హేహి సంసన్దేతబ్బం] అతీతం విఞ్ఞాణం నిచ్చం ధువం సస్సతం అవిపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థి అతీతం విఞ్ఞాణం అతీతభావం న జహతి అతీతం విఞ్ఞాణం అనిచ్చం ¶ అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? ఆమన్తా. నిబ్బానం అత్థి నిబ్బానం ¶ నిబ్బానభావం న జహతి నిబ్బానం అనిచ్చం అధువం అసస్సతం విపరిణామధమ్మన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

వచనసోధనా

౨౮౮. అతీతం న్వత్థీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అతీతం న్వత్థి, అతీతం అత్థీతి మిచ్ఛా. హఞ్చి వా పన అత్థి న్వాతీతం, అత్థి అతీతన్తి మిచ్ఛా. అనాగతం న్వత్థీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అనాగతం న్వత్థి, అనాగతం అత్థీతి మిచ్ఛా. హఞ్చి వా పన అత్థి న్వానాగతం, అత్థి అనాగతన్తి మిచ్ఛా.

అనాగతం హుత్వా పచ్చుప్పన్నం హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ అనాగతం తం పచ్చుప్పన్నన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తఞ్ఞేవ అనాగతం తం పచ్చుప్పన్నన్తి? ఆమన్తా. హుత్వా హోతి హుత్వా హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… హుత్వా హోతి హుత్వా హోతీతి? ఆమన్తా. న హుత్వా న హోతి న హుత్వా న హోతీతి? న హేవం ¶ వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం హుత్వా అతీతం హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ పచ్చుప్పన్నం తం అతీతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తఞ్ఞేవ పచ్చుప్పన్నం తం అతీతన్తి? ఆమన్తా ¶ . హుత్వా హోతి హుత్వా హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… హుత్వా హోతి హుత్వా హోతీతి? ఆమన్తా. న హుత్వా న హోతి న హుత్వా న హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం హుత్వా పచ్చుప్పన్నం హోతి, పచ్చుప్పన్నం హుత్వా అతీతం హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ అనాగతం తం పచ్చుప్పన్నం తం అతీతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తఞ్ఞేవ అనాగతం తం పచ్చుప్పన్నం తం అతీతన్తి? ఆమన్తా. హుత్వా హోతి హుత్వా హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… హుత్వా హోతి హుత్వా హోతీతి? ఆమన్తా. న హుత్వా న హోతి న హుత్వా న హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అతీతచక్ఖురూపాదికథా

౨౮౯. అతీతం ¶ చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతేన చక్ఖునా అతీతం రూపం పస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం సోతం అత్థి సద్దా అత్థి సోతవిఞ్ఞాణం అత్థి ఆకాసో అత్థి మనసికారో అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతేన ¶ సోతేన అతీతం సద్దం సుణాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ఘానం అత్థి గన్ధా అత్థి ఘానవిఞ్ఞాణం ¶ అత్థి వాయో అత్థి మనసికారో అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతేన ఘానేన అతీతం గన్ధం ఘాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతా జివ్హా అత్థి రసా అత్థి జివ్హావిఞ్ఞాణం అత్థి ఆపో అత్థి మనసికారో అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . అతీతాయ జివ్హాయ అతీతం రసం సాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతో కాయో అత్థి ఫోట్ఠబ్బా అత్థి కాయవిఞ్ఞాణం అత్థి పథవీ అత్థి మనసికారో అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతేన కాయేన అతీతం ఫోట్ఠబ్బం ఫుసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతో మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతేన మనేన అతీతం ధమ్మం విజానాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతేన చక్ఖునా అనాగతం రూపం పస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం సోతం అత్థి… ఘానం అత్థి… జివ్హా అత్థి… కాయో అత్థి ¶ … మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతేన మనేన అనాగతం ధమ్మం విజానాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థి, పచ్చుప్పన్నేన చక్ఖునా పచ్చుప్పన్నం రూపం పస్సతీతి? ఆమన్తా. అతీతం చక్ఖుం అత్థి రూపా ¶ అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థి, అతీతేన చక్ఖునా అతీతం రూపం పస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే…. పచ్చుప్పన్నం సోతం అత్థి… ఘానం అత్థి… జివ్హా అత్థి… కాయో అత్థి… మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థి, పచ్చుప్పన్నేన మనేన పచ్చుప్పన్నం ధమ్మం విజానాతీతి? ఆమన్తా. అతీతో మనో ¶ అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థి, అతీతేన మనేన అతీతం ధమ్మం విజానాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థి, పచ్చుప్పన్నేన చక్ఖునా పచ్చుప్పన్నం రూపం పస్సతీతి? ఆమన్తా. అనాగతం చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో ¶ అత్థి, అనాగతేన చక్ఖునా అనాగతం రూపం పస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం సోతం అత్థి… ఘానం అత్థి… జివ్హా అత్థి… కాయో అత్థి… మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థి, పచ్చుప్పన్నేన మనేన పచ్చుప్పన్నం ధమ్మం విజానాతీతి? ఆమన్తా. అనాగతో మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థి, అనాగతేన మనేన అనాగతం ధమ్మం విజానాతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం ¶ చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థి, న చ అతీతేన చక్ఖునా అతీతం రూపం పస్సతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థి, న చ పచ్చుప్పన్నేన చక్ఖునా పచ్చుప్పన్నం రూపం పస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం సోతం అత్థి… ఘానం అత్థి… జివ్హా అత్థి… కాయో అత్థి… మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థి, న చ అతీతేన మనేన అతీతం ధమ్మం విజానాతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నో మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థి, న చ పచ్చుప్పన్నేన మనేన పచ్చుప్పన్నం ధమ్మం విజానాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థి, న చ అనాగతేన చక్ఖునా అనాగతం రూపం పస్సతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం చక్ఖుం అత్థి రూపా అత్థి చక్ఖువిఞ్ఞాణం అత్థి ఆలోకో అత్థి మనసికారో అత్థి, న చ పచ్చుప్పన్నేన చక్ఖునా పచ్చుప్పన్నం రూపం పస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం సోతం అత్థి… ఘానం అత్థి… జివ్హా అత్థి… కాయో అత్థి… మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థి, న ¶ చ అనాగతేన మనేన అనాగతం ధమ్మం విజానాతీతి ¶ ? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నో మనో అత్థి ధమ్మా అత్థి మనోవిఞ్ఞాణం అత్థి వత్థుం అత్థి మనసికారో అత్థి, న చ పచ్చుప్పన్నేన మనేన పచ్చుప్పన్నం ధమ్మం విజానాతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతఞాణాదికథా

౨౯౦. అతీతం ఞాణం అత్థీతి? ఆమన్తా. తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే… తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి ¶ ? ఆమన్తా. తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం ఞాణం అత్థీతి? ఆమన్తా. తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి ¶ , మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ఞాణం అత్థి, తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. అతీతం ఞాణం అత్థి, తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ఞాణం అత్థి, తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా. అతీతం ఞాణం అత్థి, తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ఞాణం అత్థి, తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. అనాగతం ఞాణం అత్థి, తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ఞాణం అత్థి, తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా ¶ . అనాగతం ఞాణం అత్థి, తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం ఞాణం అత్థి, న చ తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ఞాణం అత్థి, న చ తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ఞాణం అత్థి, న చ తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ఞాణం అత్థి, న చ తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం ఞాణం అత్థి, న చ తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ¶ ఞాణం అత్థి, న చ తేన ఞాణేన ఞాణకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే…. అనాగతం ఞాణం అత్థి, న చ తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి ¶ , నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా ¶ . పచ్చుప్పన్నం ఞాణం అత్థి, న చ తేన ఞాణేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహన్తాదికథా

౨౯౧. అరహతో అతీతో రాగో అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తేన రాగేన సరాగోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతో దోసో అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . అరహా తేన దోసేన సదోసోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతో మోహో అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తేన మోహేన సమోహోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతో మానో అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తేన మానేన సమానోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతా దిట్ఠి అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తాయ విచికిచ్ఛాయ సవిచికిచ్ఛోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతం థినం అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తేన థినేన సథినోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతం ఉద్ధచ్చం అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తేన ఉద్ధచ్చేన సఉద్ధచ్చోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతం అహిరికం అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తేన అహిరికేన సఅహిరికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతం అనోత్తప్పం అత్థీతి? ఆమన్తా. అరహా తేన అనోత్తప్పేన ¶ సఅనోత్తప్పీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామిస్స ¶ అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . అనాగామీ తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగామిస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి… అతీతో సీలబ్బతపరామాసో అత్థి… అతీతో అణుసహగతో కామరాగో అత్థి… అతీతో అణుసహగతో బ్యాపాదో అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగామీ తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామిస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థీతి? ఆమన్తా. సకదాగామీ తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సకదాగామిస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి… అతీతో సీలబ్బతపరామాసో అత్థి… అతీతో ¶ ఓళారికో కామరాగో అత్థి… అతీతో ఓళారికో బ్యాపాదో అత్థీతి? ఆమన్తా. సకదాగామీ తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపన్నస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థీతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సోతాపన్నస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి… అతీతో సీలబ్బతపరామాసో అత్థి… అతీతో అపాయగమనీయో రాగో అత్థి… అతీతో అపాయగమనీయో దోసో అత్థి… అతీతో అపాయగమనీయో మోహో అత్థీతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నో తేన మోహేన సమోహోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨౯౨. పుథుజ్జనస్స ¶ అతీతో రాగో అత్థి, పుథుజ్జనో తేన రాగేన సరాగోతి? ఆమన్తా. అరహతో అతీతో రాగో అత్థి, అరహా తేన రాగేన సరాగోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పుథుజ్జనస్స అతీతో దోసో అత్థి…పే… అతీతం అనోత్తప్పం అత్థి పుథుజ్జనో తేన అనోత్తప్పేన అనోత్తప్పీతి? ఆమన్తా. అరహతో అతీతం అనోత్తప్పం అత్థి, అరహా తేన అనోత్తప్పేన అనోత్తప్పీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

పుథుజ్జనస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, పుథుజ్జనో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, అనాగామీ తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పుథుజ్జనస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి…పే… అతీతో అణుసహగతో బ్యాపాదో అత్థి, పుథుజ్జనో తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి? ఆమన్తా. అనాగామిస్స ¶ అతీతో అణుసహగతో బ్యాపాదో అత్థి, అనాగామీ తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పుథుజ్జనస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, పుథుజ్జనో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, సకదాగామీ తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పుథుజ్జనస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి… అతీతో ఓళారికో బ్యాపాదో అత్థి, పుథుజ్జనో తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి ¶ ? ఆమన్తా. సకదాగామిస్స అతీతో ఓళారికో బ్యాపాదో అత్థి, సకదాగామీ తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పుథుజ్జనస్స ¶ అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, పుథుజ్జనో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, సోతాపన్నో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పుథుజ్జనస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి…పే… అతీతో అపాయగమనీయో మోహో అత్థి, పుథుజ్జనో తేన మోహేన సమోహోతి? ఆమన్తా. సోతాపన్నస్స అతీతో అపాయగమనీయో మోహో అత్థి, సోతాపన్నో తేన మోహేన సమోహోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో అతీతో రాగో అత్థి, న చ అరహా తేన రాగేన సరాగోతి? ఆమన్తా. పుథుజ్జనస్స అతీతో రాగో అత్థి, న చ పుథుజ్జనో తేన రాగేన సరాగోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహతో అతీతో దోసో అత్థి…పే… అతీతం అనోత్తప్పం అత్థి, న చ అరహా తేన అనోత్తప్పేన అనోత్తప్పీతి? ఆమన్తా. పుథుజ్జనస్స అతీతం అనోత్తప్పం అత్థి, న చ పుథుజ్జనో తేన అనోత్తప్పేన అనోత్తప్పీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామిస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, న చ అనాగామీ తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? ఆమన్తా. పుథుజ్జనస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి ¶ అత్థి, న చ పుథుజ్జనో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగామిస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి…పే… అతీతో అణుసహగతో బ్యాపాదో అత్థి, న చ అనాగామీ తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి ¶ ? ఆమన్తా. పుథుజ్జనస్స అతీతో అణుసహగతో బ్యాపాదో అత్థి, న చ పుథుజ్జనో తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామిస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, న చ సకదాగామీ తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? ఆమన్తా. పుథుజ్జనస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, న చ పుథుజ్జనో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సకదాగామిస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి…పే… అతీతో ఓళారికో బ్యాపాదో అత్థి, న చ సకదాగామీ తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి? ఆమన్తా. పుథుజ్జనస్స అతీతో ఓళారికో బ్యాపాదో అత్థి, న చ పుథుజ్జనో తేన బ్యాపాదేన బ్యాపన్నచిత్తోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపన్నస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి అత్థి, న చ సోతాపన్నో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? ఆమన్తా. పుథుజ్జనస్స అతీతా సక్కాయదిట్ఠి ¶ అత్థి, న చ పుథుజ్జనో తాయ దిట్ఠియా సదిట్ఠికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సోతాపన్నస్స అతీతా విచికిచ్ఛా అత్థి…పే… అతీతో అపాయగమనీయో మోహో అత్థి, న చ సోతాపన్నో తేన మోహేన సమోహోతి? ఆమన్తా. పుథుజ్జనస్స అతీతో అపాయగమనీయో ¶ మోహో అత్థి, న చ పుథుజ్జనో తేన మోహేన సమోహోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతహత్థాదికథా

౨౯౩. అతీతా హత్థా అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతేసు హత్థేసు సతి ఆదాననిక్ఖేపనం పఞ్ఞాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతా పాదా అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతేసు పాదేసు సతి అభిక్కమపటిక్కమో పఞ్ఞాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతా పబ్బా అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతేసు పబ్బేసు సతి సమిఞ్జనపసారణం పఞ్ఞాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతో కుచ్ఛి అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతస్మిం కుచ్ఛిస్మిం సతి జిఘచ్ఛా పిపాసా పఞ్ఞాయతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతో కాయో అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతో కాయో పగ్గహనిగ్గహుపగో ఛేదనభేదనుపగో కాకేహి గిజ్ఝేహి కులలేహి సాధారణోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతే ¶ కాయే విసం కమేయ్య ¶ , సత్థం కమేయ్య, అగ్గి కమేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… లబ్భా అతీతో కాయో అద్దుబన్ధనేన బన్ధితుం, రజ్జుబన్ధనేన బన్ధితుం, సఙ్ఖలికబన్ధనేన బన్ధితుం, గామబన్ధనేన బన్ధితుం, నిగమబన్ధనేన బన్ధితుం, నగరబన్ధనేన బన్ధితుం, జనపదబన్ధనేన బన్ధితుం, కణ్ఠపఞ్చమేహి బన్ధనేహి బన్ధితున్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతో ఆపో అత్థీతి? ఆమన్తా. తేన ఆపేన ఆపకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతో తేజో అత్థీతి? ఆమన్తా. తేన తేజేన తేజకరణీయం కరోతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతో వాయో అత్థీతి? ఆమన్తా. తేన వాయేన వాయకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతక్ఖన్ధాదిసమోధానకథా

౨౯౪. అతీతో రూపక్ఖన్ధో అత్థి, అనాగతో రూపక్ఖన్ధో అత్థి, పచ్చుప్పన్నో రూపక్ఖన్ధో అత్థీతి? ఆమన్తా. తయో రూపక్ఖన్ధాతి? న హేవం వత్తబ్బే ¶ …పే… అతీతా పఞ్చక్ఖన్ధా అత్థి, అనాగతా పఞ్చక్ఖన్ధా అత్థి, పచ్చుప్పన్నా పఞ్చక్ఖన్ధా అత్థీతి? ఆమన్తా. పన్నరసక్ఖన్ధాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం చక్ఖాయతనం అత్థి, అనాగతం చక్ఖాయతనం అత్థి, పచ్చుప్పన్నం చక్ఖాయతనం అత్థీతి? ఆమన్తా. తీణి చక్ఖాయతనానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతాని ¶ ద్వాదసాయతనాని అత్థి, అనాగతాని ద్వాదసాయతనాని అత్థి, పచ్చుప్పన్నాని ద్వాదసాయతనాని అత్థీతి? ఆమన్తా. ఛత్తింసాయతనానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతా చక్ఖుధాతు అత్థి, అనాగతా చక్ఖుధాతు అత్థి, పచ్చుప్పన్నా చక్ఖుధాతు అత్థీతి? ఆమన్తా. తిస్సో చక్ఖుధాతుయోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతా అట్ఠారస ధాతుయో అత్థి, అనాగతా అట్ఠారస ధాతుయో అత్థి, పచ్చుప్పన్నా అట్ఠారస ధాతుయో అత్థీతి? ఆమన్తా. చతుపఞ్ఞాస ధాతుయోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం చక్ఖున్ద్రియం అత్థి, అనాగతం చక్ఖున్ద్రియం అత్థి, పచ్చుప్పన్నం చక్ఖున్ద్రియం అత్థీతి ¶ ? ఆమన్తా. తీణి చక్ఖున్ద్రియానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతాని బావీసతిన్ద్రియాని అత్థి, అనాగతాని బావీసతిన్ద్రియాని ¶ అత్థి, పచ్చుప్పన్నాని బావీసతిన్ద్రియాని అత్థీతి? ఆమన్తా. ఛసట్ఠిన్ద్రియానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతో రాజా చక్కవత్తీ అత్థి, అనాగతో రాజా చక్కవత్తీ అత్థి, పచ్చుప్పన్నో రాజా చక్కవత్తీ అత్థీతి? ఆమన్తా. తిణ్ణన్నం రాజూనం చక్కవత్తీనం సమ్ముఖీభావో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతో సమ్మాసమ్ముద్ధో అత్థి, అనాగతో సమ్మాసమ్బుద్ధో అత్థి, పచ్చుప్పన్నో సమ్మాసమ్బుద్ధో అత్థీతి? ఆమన్తా. తిణ్ణన్నం సమ్మాసమ్బుద్ధానం సమ్ముఖీభావో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పదసోధనకథా

౨౯౫. అతీతం అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . అత్థి అతీతన్తి? అత్థి సియా అతీతం, సియా న్వాతీతన్తి.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి అతీతం అత్థి, అత్థి సియా అతీతం, సియా న్వాతీతం, తేనాతీతం న్వాతీతం, న్వాతీతం అతీతన్తి. యం తత్థ వదేసి ¶ – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అతీతం అత్థి అత్థి సియా అతీతం, సియా న్వాతీతం, తేనాతీతం న్వాతీతం, న్వాతీతం అతీత’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పన అతీతం న్వాతీతం న్వాతీతం అతీతన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతం అత్థి అత్థి సియా అతీతం, సియా న్వాతీత’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అతీతం అత్థి అత్థి సియా అతీతం, సియా న్వాతీతం, తేనాతీతం న్వాతీతం, న్వాతీతం అతీత’’’న్తి మిచ్ఛా.

అనాగతం అత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థి అనాగతన్తి? అత్థి సియా అనాగతం, సియా న్వానాగతన్తి.

ఆజానాహి ¶ నిగ్గహం. హఞ్చి అనాగతం అత్థి అత్థి సియా అనాగతం సియా న్వానాగతం, తేనానాగతం ¶ న్వానాగతం, న్వానాగతం అనాగతన్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అనాగతం అత్థి అత్థి సియా అనాగతం, సియా న్వానాగతం, తేనానాగతం న్వానాగతం, న్వానాగతం అనాగత’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పనానాగతం న్వానాగతం న్వానాగతం అనాగతన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగతం అత్థి అత్థి సియా అనాగతం, సియా న్వానాగత’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అనాగతం అత్థి అత్థి సియా అనాగతం, సియా న్వానాగతం, తేనానాగతం న్వానాగతం, న్వానాగతం అనాగత’’’న్తి మిచ్ఛా.

పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి, ఆమన్తా. అత్థి పచ్చుప్పన్నన్తి? అత్థి సియా పచ్చుప్పన్నం, సియా నో పచ్చుప్పన్నన్తి.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి పచ్చుప్పన్నం అత్థి అత్థి సియా పచ్చుప్పన్నం, సియా నో పచ్చుప్పన్నం, తేన పచ్చుప్పన్నం, నో పచ్చుప్పన్నం, నో పచ్చుప్పన్నం పచ్చుప్పన్నన్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పచ్చుప్పన్నం అత్థి అత్థి సియా పచ్చుప్పన్నం, సియా నో పచ్చుప్పన్నం, తేన పచ్చుప్పన్నం నో పచ్చుప్పన్నం, నో పచ్చుప్పన్నం పచ్చుప్పన్న’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పన పచ్చుప్పన్నం ¶ నో పచ్చుప్పన్నం, నో పచ్చుప్పన్నం పచ్చుప్పన్నన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పచ్చుప్పన్నం అత్థి అత్థి సియా పచ్చుప్పన్నం, సియా నో పచ్చుప్పన్న’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘పచ్చుప్పన్నం అత్థి అత్థి సియా ¶ పచ్చుప్పన్నం, సియా నో పచ్చుప్పన్నం, తేన పచ్చుప్పన్నం నో పచ్చుప్పన్నం, నో పచ్చుప్పన్నం పచ్చుప్పన్న’’’న్తి మిచ్ఛా.

నిబ్బానం అత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థి నిబ్బానన్తి? అత్థి ¶ సియా నిబ్బానం సియా నో నిబ్బానన్తి.

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి నిబ్బానం అత్థి అత్థి సియా నిబ్బానం, సియా నో నిబ్బానం, తేన నిబ్బానం నో నిబ్బానం, నో నిబ్బానం నిబ్బానన్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో ¶ – ‘నిబ్బానం అత్థి అత్థి సియా నిబ్బానం, సియా నో నిబ్బానం, తేన నిబ్బానం నో నిబ్బానం, నో నిబ్బానం నిబ్బాన’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో చే పన నిబ్బానం నో నిబ్బానం, నో నిబ్బానం నిబ్బానన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నిబ్బానం అత్థి అత్థి సియా నిబ్బానం, సియా నో నిబ్బాన’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘నిబ్బానం అత్థి అత్థి సియా నిబ్బానం, సియా నో నిబ్బానం, తేన నిబ్బానం నో నిబ్బానం, నో నిబ్బానం నిబ్బాన’’’న్తి మిచ్ఛా.

సుత్తసాధనం

౨౯౬. న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతం అత్థి, అనాగతం అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యం కిఞ్చి, భిక్ఖవే, రూపం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం అజ్ఝత్తం వా బహిద్ధా వా ఓళారికం వా సుఖుమం వా హీనం వా పణీతం వా యం దూరే సన్తికే వా – అయం వుచ్చతి రూపక్ఖన్ధో. యా కాచి వేదనా… యా కాచి సఞ్ఞా… యే కేచి సఙ్ఖారా… యం కిఞ్చి విఞ్ఞాణం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం అజ్ఝత్తం వా బహిద్ధా వా ఓళారికం వా సుఖుమం వా హీనం వా పణీతం వా యం దూరే సన్తికే వా – అయం వుచ్చతి విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో’’తి [సం. ని. ౩.౪౮]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి అతీతం అత్థి, అనాగతం అత్థీతి.

అతీతం అత్థి, అనాగతం అత్థీతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా ¶ – ‘‘తయోమే, భిక్ఖవే, నిరుత్తిపథా ¶ అధివచనపథా పఞ్ఞత్తిపథా అసఙ్కిణ్ణా అసఙ్కిణ్ణపుబ్బా న సఙ్కియన్తి న సఙ్కియిస్సన్తి అప్పటికుట్ఠా సమణేహి బ్రాహ్మణేహి విఞ్ఞూహి. కతమే తయో? యం, భిక్ఖవే, రూపం అతీతం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం ‘అహోసీ’తి తస్స సఙ్ఖా, ‘అహోసీ’తి తస్స సమఞ్ఞా, ‘అహోసీ’తి తస్స పఞ్ఞత్తి; న తస్స సఙ్ఖా ‘అత్థీ’తి, న తస్స సఙ్ఖా ‘భవిస్సతీ’తి. యా వేదనా…పే… యా సఞ్ఞా… యే సఙ్ఖారా… యం విఞ్ఞాణం ¶ అతీతం నిరుద్ధం విగతం విపరిణతం ‘అహోసీ’తి తస్స సఙ్ఖా, ‘అహోసీ’తి తస్స సమఞ్ఞా, ‘అహోసీ’తి తస్స పఞ్ఞత్తి; న తస్స సఙ్ఖా ‘అత్థీ’తి, న తస్స సఙ్ఖా ‘భవిస్సతీ’తి.

‘‘యం, భిక్ఖవే, రూపం అజాతం అపాతుభూతం ‘భవిస్సతీ’తి తస్స సఙ్ఖా, ‘భవిస్సతీ’తి తస్స ¶ సమఞ్ఞా, ‘భవిస్సతీ’తి తస్స పఞ్ఞత్తి; న తస్స సఙ్ఖా ‘అత్థీ’తి, న తస్స సఙ్ఖా ‘అహోసీ’తి. యా వేదనా…పే… యా సఞ్ఞా… యే సఙ్ఖారా… యం విఞ్ఞాణం అజాతం అపాతుభూతం ‘భవిస్సతీ’తి తస్స సఙ్ఖా, ‘భవిస్సతీ’తి తస్స సమఞ్ఞా, ‘భవిస్సతీ’తి తస్స పఞ్ఞత్తి; న తస్స సఙ్ఖా ‘అత్థీ’తి, న తస్స సఙ్ఖా ‘అహోసీ’తి.

‘‘యం, భిక్ఖవే, రూపం జాతం పాతుభూతం ‘అత్థీ’తి తస్స సఙ్ఖా, ‘అత్థీ’తి తస్స సమఞ్ఞా, ‘అత్థీ’తి తస్స పఞ్ఞత్తి; న తస్స సఙ్ఖా ‘అహోసీ’తి, న తస్స సఙ్ఖా ‘భవిస్సతీ’తి. యా వేదనా…పే… యా సఞ్ఞా… యే సఙ్ఖారా… యం విఞ్ఞాణం జాతం పాతుభూతం ‘అత్థీ’తి తస్స సఙ్ఖా, ‘అత్థీ’తి తస్స సమఞ్ఞా, ‘అత్థీ’తి తస్స పఞ్ఞత్తి; న తస్స సఙ్ఖా ‘అహోసీ’తి, న ¶ తస్స సఙ్ఖా ‘భవిస్సతీ’తి. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, తయో నిరుత్తిపథా అధివచనపథా పఞ్ఞత్తిపథా అసఙ్కిణ్ణా అసఙ్కిణ్ణపుబ్బా న సఙ్కియన్తి న సఙ్కియిస్సన్తి అప్పటికుట్ఠా సమణేహి బ్రాహ్మణేహి విఞ్ఞూహి.

‘‘యేపి తే, భిక్ఖవే, అహేసుం ఉక్కలా వస్సభఞ్ఞా అహేతుకవాదా అకిరియవాదా నత్థికవాదా, తేపిమే తయో నిరుత్తిపథే అధివచనపథే పఞ్ఞత్తిపథే న గరహితబ్బం న పటిక్కోసితబ్బం అమఞ్ఞింసు. తం కిస్స హేతు? నిన్దాబ్యారోసఉపారమ్భభయా’’తి [సంయుత్తనికాయే]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతం అత్థి, అనాగతం అత్థీ’’తి.

అతీతం ¶ అత్థీతి? ఆమన్తా. నను ఆయస్మా ఫగ్గునో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అత్థి ను ఖో తం, భన్తే, చక్ఖుం యేన చక్ఖునా అతీతే బుద్ధే పరినిబ్బుతే ఛిన్నపపఞ్చే ఛిన్నవటుమే పరియాదిన్నవట్టే సబ్బదుక్ఖవీతివత్తే పఞ్ఞాపయమానో పఞ్ఞాపేయ్యాతి. అత్థి ను ఖో సా, భన్తే, జివ్హా…పే… అత్థి ను ఖో సో, భన్తే, మనో యేన మనేన అతీతే బుద్ధే పరినిబ్బుతే ఛిన్నపపఞ్చే ఛిన్నవటుమే పరియాదిన్నవట్టే సబ్బదుక్ఖవీతివత్తే పఞ్ఞాపయమానో పఞ్ఞాపేయ్యా’’తి.

‘‘నత్థి ¶ ఖో తం, ఫగ్గున, చక్ఖుం యేన చక్ఖునా అతీతే బుద్ధే పరినిబ్బుతే ఛిన్నపపఞ్చే ఛిన్నవటుమే పరియాదిన్నవట్టే సబ్బదుక్ఖవీతివత్తే పఞ్ఞాపయమానో పఞ్ఞాపేయ్య. నత్థి ఖో సా, ఫగ్గున, జివ్హా…పే… నత్థి ను ఖో సో, ఫగ్గున, మనో యేన మనేన అతీతే బుద్ధే పరినిబ్బుతే ఛిన్నపపఞ్చే ఛిన్నవటుమే ¶ పరియాదిన్నవట్టే సబ్బదుక్ఖవీతివత్తే పఞ్ఞాపయమానో పఞ్ఞాపేయ్యా’’తి ¶ [సం. ని. ౪.౮౩]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతం అత్థీ’’తి.

అతీతం అత్థీతి? ఆమన్తా. నను ఆయస్మా నన్దకో ఏతదవోచ – ‘‘అహు పుబ్బే లోభో తదహు అకుసలం, సో ఏతరహి నత్థి, ఇచ్చేతం కుసలం. అహు పుబ్బే దోసో… అహు పుబ్బే మోహో, తదహు అకుసలం, సో ఏతరహి నత్థి, ఇచ్చేతం కుసల’’న్తి [అఙ్గుత్తరనికాయే]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతం అత్థీ’’తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘అనాగతం అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘కబళీకారే చే, భిక్ఖవే, ఆహారే అత్థి రాగో, అత్థి నన్దీ, అత్థి తణ్హా; పతిట్ఠితం తత్థ విఞ్ఞాణం విరూళ్హం. యత్థ పతిట్ఠితం విఞ్ఞాణం విరూళ్హం, అత్థి తత్థ నామరూపస్స అవక్కన్తి. యత్థ అత్థి నామరూపస్స ¶ అవక్కన్తి, అత్థి తత్థ సఙ్ఖారానం వుద్ధి. యత్థ అత్థి సఙ్ఖారానం వుద్ధి, అత్థి తత్థ ఆయతిం పునబ్భవాభినిబ్బత్తి. యత్థ అత్థి ఆయతిం పునబ్భవాభినిబ్బత్తి, అత్థి తత్థ ఆయతిం జాతిజరామరణం. యత్థ అత్థి ఆయతిం జాతిజరామరణం, ససోకం తం, భిక్ఖవే, సరజం [సదరం (సం. ని. ౨.౬౪) తదేవ యుత్తతరం] సఉపాయాసన్తి వదామి.

‘‘ఫస్సే చే, భిక్ఖవే, ఆహారే… మనోసఞ్చేతనాయ చే, భిక్ఖవే, ఆహారే… విఞ్ఞాణే చే, భిక్ఖవే, ఆహారే అత్థి రాగో, అత్థి నన్దీ…పే… సరజం సఉపాయాసన్తి వదామీ’’తి [సం. ని. ౨.౬౪]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా ¶ . తేన హి అనాగతం అత్థీతి.

అనాగతం అత్థీతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘కబళీకారే చే, భిక్ఖవే, ఆహారే నత్థి రాగో, నత్థి నన్దీ, నత్థి తణ్హా; అప్పతిట్ఠితం తత్థ విఞ్ఞాణం అవిరూళ్హం. యత్థ విఞ్ఞాణం అప్పతిట్ఠితం అవిరూళ్హం, నత్థి తత్థ నామరూపస్స అవక్కన్తి. యత్థ నత్థి నామరూపస్స అవక్కన్తి, నత్థి తత్థ సఙ్ఖారానం వుద్ధి. యత్థ నత్థి సఙ్ఖారానం వుద్ధి, నత్థి తత్థ ఆయతిం పునబ్భవాభినిబ్బత్తి. యత్థ ¶ నత్థి ఆయతిం పునబ్భవాభినిబ్బత్తి, నత్థి తత్థ ఆయతిం జాతిజరామరణం. యత్థ నత్థి ఆయతిం జాతిజరామరణం, అసోకం తం, భిక్ఖవే, అరజం అనుపాయాసన్తి వదామి.

‘‘ఫస్సే ¶ చే, భిక్ఖవే, ఆహారే… మనోసఞ్చేతనాయ చే, భిక్ఖవే, ఆహారే… విఞ్ఞాణే చే, భిక్ఖవే, ఆహారే నత్థి రాగో, నత్థి నన్దీ…పే… అరజం అనుపాయాసన్తి వదామీ’’తి [సం. ని. ౨.౬౪]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అనాగతం అత్థీ’’తి.

సబ్బమత్థీతికథా నిట్ఠితా.

౬. అతీతక్ఖన్ధాదికథా

౧. నసుత్తసాధనం

౨౯౭. అతీతం ఖన్ధాతి? ఆమన్తా. అతీతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ¶ ఆయతనన్తి? ఆమన్తా. అతీతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ధాతూతి? ఆమన్తా. అతీతం అత్థీతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనన్తి [ఖన్ధధాతుఆయతనన్తి (స్యా.)]? ఆమన్తా. అతీతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం ఖన్ధాతి? ఆమన్తా. అనాగతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం ఆయతనన్తి? ఆమన్తా. అనాగతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం ధాతూతి? ఆమన్తా. అనాగతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనన్తి? ఆమన్తా. అనాగతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ఖన్ధా పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతం ఖన్ధా అతీతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతం ఆయతనం అతీతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ధాతు పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతం ¶ ధాతు అతీతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అతీతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ¶ ¶ ఖన్ధా పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతం ఖన్ధా అనాగతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతం ఆయతనం అనాగతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ధాతు పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతం ధాతు అనాగతం అత్థీతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అనాగతం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం ఖన్ధా అతీతం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ఖన్ధా పచ్చుప్పన్నం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ఆయతనం అతీతం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ధాతు అతీతం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ధాతు పచ్చుప్పన్నం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అతీతం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ¶ ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం ఖన్ధా అనాగతం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ఖన్ధా పచ్చుప్పన్నం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం ఆయతనం…పే… అనాగతం ధాతు…పే… అనాగతం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అనాగతం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం రూపం ఖన్ధోతి? ఆమన్తా. అతీతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం రూపం ఆయతనన్తి? ఆమన్తా. అతీతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం రూపం ధాతూతి? ఆమన్తా. అతీతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనన్తి ¶ ? ఆమన్తా. అతీతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం రూపం ఖన్ధోతి? ఆమన్తా. అనాగతం ¶ రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం రూపం ఆయతనం…పే… అనాగతం రూపం ధాతు…పే… అనాగతం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనన్తి? ఆమన్తా. అనాగతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ¶ రూపం ఖన్ధో పచ్చుప్పన్నం రూపం అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతం రూపం ఖన్ధో అతీతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం రూపం ఆయతనం…పే… పచ్చుప్పన్నం రూపం ధాతు…పే… పచ్చుప్పన్నం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం రూపం అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అతీతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ¶ రూపం ఖన్ధో పచ్చుప్పన్నం రూపం అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతం రూపం ఖన్ధో అనాగతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం రూపం ఆయతనం…పే… పచ్చుప్పన్నం రూపం ధాతు…పే… పచ్చుప్పన్నం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం రూపం అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అనాగతం రూపం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం ¶ రూపం ఖన్ధో అతీతం రూపం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం రూపం ఖన్ధో పచ్చుప్పన్నం రూపం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ¶ రూపం ఆయతనం…పే… అతీతం రూపం ధాతు…పే… అతీతం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అతీతం రూపం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం రూపం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం రూపం ఖన్ధో అనాగతం రూపం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం రూపం ఖన్ధో పచ్చుప్పన్నం రూపం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం రూపం ఆయతనం…పే… అనాగతం రూపం ధాతు…పే… అనాగతం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అనాగతం రూపం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం రూపం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం రూపం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతా వేదనా… అతీతా సఞ్ఞా… అతీతా సఙ్ఖారా… అతీతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధోతి? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం విఞ్ఞాణం ఆయతనం ¶ …పే… అతీతం విఞ్ఞాణం ధాతు…పే… అతీతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనన్తి? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధోతి? ఆమన్తా. అనాగతం ¶ విఞ్ఞాణం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం విఞ్ఞాణం ఆయతనం…పే… అనాగతం విఞ్ఞాణం ధాతు…పే… అనాగతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనన్తి? ఆమన్తా. అనాగతం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ¶ విఞ్ఞాణం ఖన్ధో పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధో అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ఆయతనం…పే… పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ధాతు…పే… పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అతీతం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ¶ విఞ్ఞాణం ఖన్ధో పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధో అనాగతం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ఆయతనం…పే… పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ధాతు…పే… పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అనాగతం విఞ్ఞాణం అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధో అతీతం విఞ్ఞాణం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ఖన్ధో పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం నత్థీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం విఞ్ఞాణం ఆయతనం…పే… అతీతం విఞ్ఞాణం ధాతు…పే… అతీతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అతీతం విఞ్ఞాణం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం ¶ విఞ్ఞాణం ఖన్ధో అనాగతం విఞ్ఞాణం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ఖన్ధో పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం విఞ్ఞాణం ఆయతనం…పే… అనాగతం విఞ్ఞాణం ధాతు…పే… అనాగతం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం అనాగతం విఞ్ఞాణం నత్థీతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం పచ్చుప్పన్నం విఞ్ఞాణం నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨. సుత్తసాధనం

౨౯౮. న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతానాగతా ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం నత్థి చేతే’’తి? ఆమన్తా ¶ . నను వుత్తం భగవతా – ‘‘తయోమే, భిక్ఖవే, నిరుత్తిపథా అధివచనపథా పఞ్ఞత్తి…పే… విఞ్ఞూహీతి…పే…’’. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతానాగతా ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం నత్థి చేతే’’తి.

అతీతానాగతా ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం నత్థి చేతేతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యం కిఞ్చి, భిక్ఖవే, రూపం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం అజ్ఝత్తం వా బహిద్ధా ¶ వా ఓళారికం వా సుఖుమం వా హీనం వా పణీతం వా యం దూరే సన్తికే వా, అయం వుచ్చతి రూపక్ఖన్ధో. యా కాచి వేదనా… యా కాచి సఞ్ఞా… యే కేచి సఙ్ఖారా… యం కిఞ్చి విఞ్ఞాణం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం…పే… అయం వుచ్చతి విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో’’తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతానాగతా ఖన్ధా ధాతు ఆయతనం నత్థి చేతే’’తి.

అతీతక్ఖన్ధాదికథా నిట్ఠితా.

౭. ఏకచ్చం అత్థీతికథా

౧. అతీతాదిఏకచ్చకథా

౨౯౯. అతీతం ¶ ¶ అత్థీతి? ఏకచ్చం అత్థి, ఏకచ్చం నత్థీతి. ఏకచ్చం నిరుద్ధం, ఏకచ్చం న నిరుద్ధం; ఏకచ్చం విగతం, ఏకచ్చం అవిగతం; ఏకచ్చం అత్థఙ్గతం, ఏకచ్చం న అత్థఙ్గతం; ఏకచ్చం అబ్భత్థఙ్గతం, ఏకచ్చం న అబ్భత్థఙ్గతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం ఏకచ్చం అత్థి, ఏకచ్చం నత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా ఏకచ్చే అత్థి, ఏకచ్చే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ఏకచ్చం అత్థి, ఏకచ్చం నత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా విపక్కవిపాకా ధమ్మా ఏకచ్చే అత్థి, ఏకచ్చే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతం ఏకచ్చం అత్థి, ఏకచ్చం నత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా అవిపాకా ధమ్మా ఏకచ్చే అత్థి ఏకచ్చే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతం ¶ ఏకచ్చం అత్థి ఏకచ్చం నత్థీతి? ఆమన్తా. కిం అత్థి కిం నత్థీతి? అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే అత్థి; అతీతా విపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే నత్థీతి. అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . అతీతా విపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా అవిపాకా ధమ్మా – తే అత్థీతి [అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా తే నత్థీతి (క.)]? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతా విపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే నత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే ¶ …పే….

అతీతా అవిపాకా [విపక్కవిపాకా (స్యా.), అవిపక్కవిపాకా (క.)] ధమ్మా – తే నత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా అవిపక్కవిపాకా [అవిపాకా (స్యా.)] ధమ్మా – తే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా. నను అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే [ధమ్మా నిరుద్ధా తే (స్యా. క.)] అత్థీ’’తి.

అతీతా ¶ అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా విపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధా – తే అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా అవిపాకా [అవిపక్కవిపాకా (సీ. క.)] ధమ్మా నిరుద్ధా – తే అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతా విపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధా – తే నత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధా – తే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతా అవిపాకా [విపక్కవిపాకా (స్యా.), అవిపక్కవిపాకా (క.)] ధమ్మా నిరుద్ధా – తే నత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా అవిపక్కవిపాకా ¶ [అవిపాకా (స్యా.)] ధమ్మా నిరుద్ధా – తే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . అతీతా విపక్కవిపాకా ¶ ధమ్మా నిరుద్ధా – తే నత్థీతి? ఆమన్తా. అతీతా ఏకదేసం విపక్కవిపాకా ధమ్మా ఏకదేసం అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా నిరుద్ధా – తే ఏకచ్చే అత్థి ఏకచ్చే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. నను అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా విపచ్చిస్సన్తీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా విపచ్చిస్సన్తి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా – తే అత్థీ’’తి.

అతీతా అవిపక్కవిపాకా ధమ్మా విపచ్చిస్సన్తీతి కత్వా తే అత్థీతి? ఆమన్తా. విపచ్చిస్సన్తీతి కత్వా పచ్చుప్పన్నాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… విపచ్చిస్సన్తీతి కత్వా పచ్చుప్పన్నాతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నా ధమ్మా నిరుజ్ఝిస్సన్తీతి కత్వా తే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౨. అనాగతాదిఏకచ్చకథా

౩౦౦. అనాగతం అత్థీతి? ఏకచ్చం అత్థి, ఏకచ్చం నత్థీతి. ఏకచ్చం జాతం, ఏకచ్చం అజాతం; ఏకచ్చం సఞ్జాతం, ఏకచ్చం అసఞ్జాతం; ఏకచ్చం నిబ్బత్తం, ఏకచ్చం అనిబ్బత్తం; ఏకచ్చం పాతుభూతం, ఏకచ్చం అపాతుభూతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం ఏకచ్చం అత్థి, ఏకచ్చం నత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతా ¶ ఉప్పాదినో ధమ్మా ఏకచ్చే అత్థి, ఏకచ్చే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతం ¶ ఏకచ్చం అత్థి, ఏకచ్చం నత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతా అనుప్పాదినో ధమ్మా ఏకచ్చే అత్థి, ఏకచ్చే నత్థీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం ఏకచ్చం అత్థి, ఏకచ్చం నత్థీతి? ఆమన్తా. కిం అత్థి, కిం నత్థీతి? అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా – తే అత్థి; అనాగతా అనుప్పాదినో ధమ్మా – తే నత్థీతి. అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతా అనుప్పాదినో ధమ్మా – తే అత్థీతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతా అనుప్పాదినో ధమ్మా – తే నత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా – తే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా. నను అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా అజాతాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా అజాతా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా – తే అత్థీ’’తి.

అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా అజాతా – తే అత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతా అనుప్పాదినో ధమ్మా అజాతా – తే అత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాగతా అనుప్పాదినో ధమ్మా అజాతా – తే నత్థీతి? ఆమన్తా. అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా అజాతా – తే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా – తే అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. నను అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా ఉప్పజ్జిస్సన్తీతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా ఉప్పజ్జిస్సన్తి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా – తే అత్థీ’’తి.

అనాగతా ఉప్పాదినో ధమ్మా ఉప్పజ్జిస్సన్తీతి కత్వా తే అత్థీతి? ఆమన్తా. ఉప్పజ్జిస్సన్తీతి ¶ కత్వా పచ్చుప్పన్నాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ఉప్పజ్జిస్సన్తీతి కత్వా పచ్చుప్పన్నాతి? ఆమన్తా. పచ్చుప్పన్నా ధమ్మా నిరుజ్ఝిస్సన్తీతి కత్వా తే నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఏకచ్చం అత్థీతికథా నిట్ఠితా.

౮. సతిపట్ఠానకథా

౩౦౧. సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. సబ్బే ధమ్మా సతి సతిన్ద్రియం సతిబలం సమ్మాసతి సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో ఏకాయనమగ్గో ఖయగామీ బోధగామీ ¶ అపచయగామీ అనాసవా అసంయోజనియా ¶ అగన్థనియా అనోఘనియా అయోగనియా అనీవరణియా అపరామట్ఠా అనుపాదానియా అసంకిలేసికా, సబ్బే ధమ్మా బుద్ధానుస్సతి ధమ్మానుస్సతి సఙ్ఘానుస్సతి సీలానుస్సతి చాగానుస్సతి దేవతానుస్సతి ఆనాపానస్సతి మరణానుస్సతి కాయగతాసతి ఉపసమానుస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. చక్ఖాయతనం సతిపట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… చక్ఖాయతనం సతిపట్ఠానన్తి ¶ ? ఆమన్తా. చక్ఖాయతనం సతి సతిన్ద్రియం సతిబలం సమ్మాసతి సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో ఏకాయనమగ్గో ఖయగామీ బోధగామీ అపచయగామీ అనాసవం అసంయోజనియం…పే… అసంకిలేసికం, చక్ఖాయతనం బుద్ధానుస్సతి ధమ్మానుస్సతి సఙ్ఘానుస్సతి సీలానుస్సతి చాగానుస్సతి దేవతానుస్సతి ఆనాపానస్సతి మరణానుస్సతి కాయగతాసతి ఉపసమానుస్సతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే… సోతాయతనం… ఘానాయతనం… జివ్హాయతనం… కాయాయతనం… రూపాయతనం… సద్దాయతనం… గన్ధాయతనం… రసాయతనం… ఫోట్ఠబ్బాయతనం… రాగో… దోసో… మోహో… మానో… దిట్ఠి… విచికిచ్ఛా… థినం… ఉద్ధచ్చం… అహిరికం… అనోత్తప్పం సతిపట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనోత్తప్పం సతిపట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అనోత్తప్పం సతి సతిన్ద్రియం సతిబలం సమ్మాసతి…పే… కాయగతాసతి ఉపసమానుస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సతి సతిపట్ఠానా, సా చ సతీతి? ఆమన్తా. చక్ఖాయతనం సతిపట్ఠానం, తఞ్చ సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సతి సతిపట్ఠానా, సా చ సతీతి? ఆమన్తా. సోతాయతనం…పే… కాయాయతనం… రూపాయతనం…పే… ఫోట్ఠబ్బాయతనం… రాగో… దోసో… మోహో…పే… అనోత్తప్పం సతిపట్ఠానం, తఞ్చ సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

చక్ఖాయతనం సతిపట్ఠానం, తఞ్చ న సతీతి? ఆమన్తా. సతి సతిపట్ఠానా, సా చ న సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సోతాయతనం…పే… కాయాయతనం… రూపాయతనం…పే… ఫోట్ఠబ్బాయతనం… రాగో ¶ … దోసో… మోహో…పే… అనోత్తప్పం సతిపట్ఠానం, తఞ్చ న సతీతి? ఆమన్తా ¶ . సతి సతిపట్ఠానా, సా చ న సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౦౨. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానా’’తి? ఆమన్తా. నను సబ్బే ధమ్మే ఆరబ్భ ¶ సతి సన్తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సబ్బే ధమ్మే ఆరబ్భ సతి సన్తిట్ఠతీతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానా’’తి.

సబ్బం ధమ్మం ఆరబ్భ సతి సన్తిట్ఠతీతి సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. సబ్బం ధమ్మం ఆరబ్భ ఫస్సో సన్తిట్ఠతీతి సబ్బే ధమ్మా ఫస్సపట్ఠానాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సబ్బం ధమ్మం ఆరబ్భ సతి సన్తిట్ఠతీతి సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. సబ్బం ధమ్మం ఆరబ్భ వేదనా సన్తిట్ఠతి… సఞ్ఞా సన్తిట్ఠతి… చేతనా సన్తిట్ఠతి… చిత్తం సన్తిట్ఠతీతి సబ్బే ధమ్మా చిత్తపట్ఠానాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. సబ్బే సత్తా ఉపట్ఠితసతినో సతియా సమన్నాగతా సతియా సమోహితా; సబ్బేసం సత్తానం సతి పచ్చుపట్ఠితాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౦౩. సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘అమతం తే, భిక్ఖవే, న పరిభుఞ్జన్తి యే కాయగతాసతిం న పరిభుఞ్జన్తి. అమతం తే, భిక్ఖవే, పరిభుఞ్జన్తి యే కాయగతాసతిం పరిభుఞ్జన్తీ’’తి ¶ [అ. ని. ౧.౬౦౦]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. సబ్బే సత్తా కాయగతాసతిం పరిభుఞ్జన్తి పటిలభన్తి ఆసేవన్తి భావేన్తి బహులీకరోన్తీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘ఏకాయనో అయం, భిక్ఖవే, మగ్గో సత్తానం విసుద్ధియా సోకపరిదేవానం సమతిక్కమాయ దుక్ఖదోమనస్సానం అత్థఙ్గమాయ ఞాయస్స అధిగమాయ నిబ్బానస్స సచ్ఛికిరియాయ యదిదం చత్తారో సతిపట్ఠానా’’తి [దీ. ని. ౨.౩౭౩; మ. ని. ౧.౧౦౬; సం. ని. ౫.౩౬౭]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా? సబ్బే ధమ్మా ఏకాయనమగ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘రఞ్ఞో, భిక్ఖవే, చక్కవత్తిస్స పాతుభావా సత్తన్నం రతనానం పాతుభావో హోతి. కతమేసం సత్తన్నం? చక్కరతనస్స పాతుభావో హోతి, హత్థిరతనస్స పాతుభావో హోతి, అస్సరతనస్స… మణిరతనస్స… ఇత్థిరతనస్స ¶ … గహపతిరతనస్స… పరిణాయకరతనస్స పాతుభావో హోతి ¶ . రఞ్ఞో, భిక్ఖవే, చక్కవత్తిస్స పాతుభావా ఇమేసం సత్తన్నం రతనానం పాతుభావో హోతి.

‘‘తథాగతస్స, భిక్ఖవే, పాతుభావా అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స సత్తన్నం బోజ్ఝఙ్గరతనానం పాతుభావో హోతి. కతమేసం సత్తన్నం? సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనస్స పాతుభావో హోతి, ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనస్స ¶ పాతుభావో హోతి, వీరియసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనస్స పాతుభావో హోతి, పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనస్స పాతుభావో హోతి, పస్సద్ధిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనస్స పాతుభావో హోతి, సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనస్స పాతుభావో హోతి, ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనస్స పాతుభావో హోతి. తథాగతస్స, భిక్ఖవే, పాతుభావా అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స ఇమేసం సత్తన్నం బోజ్ఝఙ్గరతనానం పాతుభావో హోతీ’’తి [సం. ని. ౫.౨౨౩]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తథాగతస్స పాతుభావా అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స సబ్బే ధమ్మా సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనావ హోన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సబ్బే ¶ ధమ్మా సతిపట్ఠానాతి? ఆమన్తా. సబ్బే ధమ్మా సమ్మప్పధానా… ఇద్ధిపాదా… ఇన్ద్రియా… బలా… బోజ్ఝఙ్గాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సతిపట్ఠానకథా నిట్ఠితా.

౯. హేవత్థికథా

౩౦౪. అతీతం అత్థీతి? హేవత్థి, హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో, నత్థట్ఠో అత్థట్ఠో, అత్థిభావో నత్థిభావో, నత్థిభావో అత్థిభావో, అత్థీతి వా నత్థీతి వా, నత్థీతి వా ¶ అత్థీతి వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం అత్థీతి? హేవత్థి, హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో, నత్థట్ఠో అత్థట్ఠో, అత్థిభావో ¶ నత్థిభావో, నత్థిభావో అత్థిభావో, అత్థీతి వా నత్థీతి వా, నత్థీతి వా అత్థీతి వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం ¶ అత్థీతి? హేవత్థి, హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో…పే… సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౦౫. అతీతం హేవత్థి, హేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. కిన్తత్థి, కిన్తి నత్థీతి? అతీతం అతీతన్తి హేవత్థి, అతీతం అనాగతన్తి హేవ నత్థి, అతీతం పచ్చుప్పన్నన్తి హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో, నత్థట్ఠో అత్థట్ఠో, అత్థిభావో నత్థిభావో, నత్థిభావో అత్థిభావో, అత్థీతి వా నత్థీతి వా, నత్థీతి వా అత్థీతి వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతం ¶ హేవత్థి, హేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. కిన్తత్థి, కిన్తి నత్థీతి? అనాగతం అనాగతన్తి హేవత్థి, అనాగతం అతీతన్తి హేవ నత్థి, అనాగతం పచ్చుప్పన్నన్తి హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో, నత్థట్ఠో అత్థట్ఠో…పే… సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నం హేవత్థి, హేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. కిన్తత్థి, కిన్తి నత్థీతి? పచ్చుప్పన్నం పచ్చుప్పన్నన్తి హేవత్థి, పచ్చుప్పన్నం ¶ అతీతన్తి హేవ నత్థి, పచ్చుప్పన్నం అనాగతన్తి హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో…పే… సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘అతీతం హేవత్థి, హేవ నత్థి; అనాగతం హేవత్థి, హేవ నత్థి; పచ్చుప్పన్నం హేవత్థి, హేవ నత్థీ’’తి? ఆమన్తా. అతీతం అనాగతన్తి హేవత్థి, అతీతం పచ్చుప్పన్నన్తి హేవత్థి, అనాగతం అతీతన్తి హేవత్థి, అనాగతం పచ్చుప్పన్నన్తి హేవత్థి, పచ్చుప్పన్నం అతీతన్తి హేవత్థి ¶ , పచ్చుప్పన్నం అనాగతన్తి హేవత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే.…పే…. తేన హి అతీతం హేవత్థి హేవ నత్థి, అనాగతం హేవత్థి హేవ నత్థి, పచ్చుప్పన్నం హేవత్థి, హేవ నత్థీతి.

౩౦౬. రూపం అత్థీతి? హేవత్థి, హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో, నత్థట్ఠో ¶ అత్థట్ఠో, అత్థిభావో నత్థిభావో, నత్థిభావో అత్థిభావో, అత్థీతి వా నత్థీతి వా, నత్థీతి వా అత్థీతి వా ఏసేసే ఏకట్ఠే సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

వేదనా… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం అత్థీతి? హేవత్థి, హేవ నత్థీతి. సేవత్థి ¶ , సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో…పే… సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

రూపం హేవత్థి, హేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. కిన్తత్థి, కిన్తి నత్థీతి? రూపం రూపన్తి హేవత్థి, రూపం వేదనాతి హేవం నత్థి…పే… రూపం సఞ్ఞాతి హేవ నత్థి…పే… రూపం సఙ్ఖారాతి హేవ నత్థి…పే… రూపం విఞ్ఞాణన్తి హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో…పే… సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

వేదనా… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం హేవత్థి, హేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. కిన్తత్థి, కిన్తి నత్థీతి? విఞ్ఞాణం విఞ్ఞాణన్తి హేవత్థి. విఞ్ఞాణం రూపన్తి హేవ నత్థి…పే… విఞ్ఞాణం వేదనాతి హేవ నత్థి…పే… విఞ్ఞాణం సఞ్ఞాతి హేవ నత్థి…పే… విఞ్ఞాణం సఙ్ఖారాతి హేవ నత్థీతి. సేవత్థి, సేవ నత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సేవత్థి ¶ , సేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. అత్థట్ఠో నత్థట్ఠో…పే… సమే సమభాగే తజ్జాతేతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘రూపం హేవత్థి, హేవ నత్థీతి; వేదనా… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం హేవత్థి, హేవ నత్థీతి? ఆమన్తా. రూపం వేదనాతి హేవత్థి…పే… రూపం సఞ్ఞాతి హేవత్థి…పే… రూపం సఙ్ఖారాతి హేవత్థి…పే… రూపం విఞ్ఞాణన్తి హేవత్థి… వేదనా… సఞ్ఞా ¶ … సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం రూపన్తి హేవత్థి… విఞ్ఞాణం వేదనాతి హేవత్థి… విఞ్ఞాణం సఞ్ఞాతి హేవత్థి… విఞ్ఞాణం సఙ్ఖారాతి హేవత్థీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తేన హి రూపం హేవత్థి, హేవ నత్థి; వేదనా… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం హేవత్థి, హేవ నత్థీతి.

హేవత్థికథా నిట్ఠితా.

తస్సుద్దానం –

ఉపలబ్భో ¶ పరిహాని, బ్రహ్మచరియవాసో ఓధిసో;

పరిఞ్ఞా కామరాగప్పహానం, సబ్బత్థివాదో ఆయతనం;

అతీతానాగతో సుభఙ్గో [అతీతానాగతేసు భాగో (స్యా.)], సబ్బే ధమ్మా సతిపట్ఠానా.

హేవత్థి హేవ నత్థీతి.

పఠమవగ్గో

మహావగ్గో.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౦) ౧. పరూపహారకథా

౩౦౭. అత్థి ¶ అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. అత్థి ¶ అరహతో రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం కామరాగసంయోజనం కామోఘో కామయోగో కామచ్ఛన్దనీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి ¶ అరహతో రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం కామరాగసంయోజనం కామోఘో కామయోగో కామచ్ఛన్దనీవరణన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి అరహతో రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం కామరాగసంయోజనం కామోఘో కామయోగో కామచ్ఛన్దనీవరణం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీ’’తి.

అత్థి పుథుజ్జనస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, అత్థి తస్స రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం కామరాగసంయోజనం కామోఘో కామయోగో కామచ్ఛన్దనీవరణన్తి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, అత్థి తస్స రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం…పే… కామచ్ఛన్దనీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, నత్థి తస్స రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం…పే… కామచ్ఛన్దనీవరణన్తి? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, నత్థి తస్స రాగో కామరాగో కామరాగపరియుట్ఠానం…పే… కామచ్ఛన్దనీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి ¶ ¶ అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. కేనట్ఠేనాతి? హన్ద హి మారకాయికా దేవతా అరహతో అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీతి.

మారకాయికా దేవతా అరహతో అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీతి? ఆమన్తా. అత్థి మారకాయికానం దేవతానం అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి మారకాయికానం దేవతానం అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి మారకాయికానం దేవతానం అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘మారకాయికా దేవతా అరహతో అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీ’’తి.

మారకాయికా దేవతా అరహతో అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీతి? ఆమన్తా. మారకాయికా దేవతా అత్తనో అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తి, అఞ్ఞేసం అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ¶ ఉపసంహరన్తి, తస్స అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మారకాయికా దేవతా నేవ అత్తనో న అఞ్ఞేసం న తస్స అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి మారకాయికా దేవతా నేవ అత్తనో న అఞ్ఞేసం న తస్స అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘మారకాయికా దేవతా అరహతో అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీ’’తి.

మారకాయికా దేవతా అరహతో అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీతి ¶ ? ఆమన్తా. లోమకూపేహి ఉపసంహరన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౦౮. మారకాయికా దేవతా అరహతో అసుచిం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఉపసంహరన్తీతి? ఆమన్తా. కిం కారణాతి? హన్ద హి విమతిం గాహయిస్సామాతి. అత్థి అరహతో విమతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో విమతీతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో సత్థరి విమతి, ధమ్మే విమతి, సఙ్ఘే విమతి, సిక్ఖాయ విమతి, పుబ్బన్తే విమతి, అపరన్తే విమతి, పుబ్బన్తాపరన్తే విమతి, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు విమతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి ¶ అరహతో సత్థరి విమతి, ధమ్మే విమతి, సఙ్ఘే విమతి, సిక్ఖాయ విమతి, పుబ్బన్తే విమతి, అపరన్తే విమతి ¶ , పుబ్బన్తాపరన్తే విమతి, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు విమతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి అరహతో సత్థరి విమతి…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు విమతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో విమతీ’’తి.

అత్థి పుథుజ్జనస్స విమతి, అత్థి తస్స సత్థరి విమతి…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు విమతీతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో విమతి, అత్థి తస్స ¶ సత్థరి విమతి…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు విమతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో విమతి, నత్థి తస్స సత్థరి విమతి…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ¶ ధమ్మేసు విమతీతి? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స విమతి, నత్థి తస్స సత్థరి విమతి…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు విమతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి కిస్స నిస్సన్దోతి? అసితపీతఖాయితసాయితస్స నిస్సన్దోతి. అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి అసితపీతఖాయితసాయితస్స నిస్సన్దోతి? ఆమన్తా. యే కేచి అసన్తి పివన్తి ఖాదన్తి సాయన్తి, సబ్బేసంయేవ అత్థి అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

యే కేచి అసన్తి పివన్తి ఖాదన్తి సాయన్తి, సబ్బేసంయేవ అత్థి అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. దారకా అసన్తి పివన్తి ఖాదన్తి సాయన్తి, అత్థి దారకానం అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

పణ్డకా అసన్తి పివన్తి ఖాదన్తి సాయన్తి, అత్థి పణ్డకానం అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దేవా అసన్తి పివన్తి ఖాదన్తి సాయన్తి, అత్థి దేవతానం అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౦౯. అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి అసితపీతఖాయితసాయితస్స నిస్సన్దోతి? ఆమన్తా. అత్థి తస్స ఆసయోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో ¶ ఉచ్చారపస్సావో అసితపీతఖాయితసాయితస్స నిస్సన్దో, అత్థి తస్స ఆసయోతి ¶ ? ఆమన్తా. అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి అసితపీతఖాయితసాయితస్స ¶ నిస్సన్దో, అత్థి తస్స ఆసయోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి అసితపీతఖాయితసాయితస్స నిస్సన్దో, నత్థి తస్స ఆసయోతి? ఆమన్తా. అరహతో ఉచ్చారపస్సావో అసితపీతఖాయితసాయితస్స నిస్సన్దో, నత్థి తస్స ఆసయోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౧౦. అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. అరహా మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్య, మేథునం ఉప్పాదేయ్య [మేథునం ధమ్మం ఉప్పాదేయ్య (సీ. స్యా.)], పుత్తసమ్బాధసయనం అజ్ఝావసేయ్య, కాసికచన్దనం పచ్చనుభవేయ్య, మాలాగన్ధవిలేపనం ధారేయ్య, జాతరూపరజతం సాదియేయ్యాతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి పుథుజ్జనస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, పుథుజ్జనో మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్య, మేథునం ఉప్పాదేయ్య, పుత్తసమ్బాధసయనం అజ్ఝావసేయ్య, కాసికచన్దనం పచ్చనుభవేయ్య, మాలాగన్ధవిలేపనం ధారేయ్య, జాతరూపరజతం సాదియేయ్యాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, అరహా మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్య, మేథునం ఉప్పాదేయ్య, పుత్తసమ్బాధసయనం అజ్ఝావసేయ్య, కాసికచన్దనం పచ్చనుభవేయ్య, మాలాగన్ధవిలేపనం ధారేయ్య, జాతరూపరజతం సాదియేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, న చ అరహా మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్య, మేథునం ఉప్పాదేయ్య, పుత్తసమ్బాధసయనం అజ్ఝావసేయ్య, కాసికచన్దనం పచ్చనుభవేయ్య, మాలాగన్ధవిలేపనం ధారేయ్య, జాతరూపరజతం సాదియేయ్యాతి? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, న చ పుథుజ్జనో మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్య, మేథునం ఉప్పాదేయ్య ¶ , పుత్తసమ్బాధసయనం అజ్ఝావసేయ్య, కాసికచన్దనం పచ్చనుభవేయ్య, మాలాగన్ధవిలేపనం ధారేయ్య, జాతరూపరజతం సాదియేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం ¶ అనుప్పాదధమ్మోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో ¶ రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీ’’తి.

అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. నను అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో… మానో పహీనో… దిట్ఠి పహీనా… విచికిచ్ఛా పహీనా… థినం పహీనం… ఉద్ధచ్చం పహీనం… అహిరికం పహీనం…పే… అనోత్తప్పం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీ’’తి.

౩౧౧. అత్థి ¶ అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీ’’తి.

అత్థి ¶ అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగప్పహానాయ సతిపట్ఠానా భావితా…పే… సమ్మప్పధానా భావితా… ఇద్ధిపాదా భావితా… ఇన్ద్రియా భావితా… బలా భావితా…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో రాగప్పహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీ’’తి.

అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. నను అరహతో దోసప్పహానాయ…పే… మోహప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీ’’తి.

అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. నను అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో కతకరణీయో ఓహితభారో అనుప్పత్తసదత్థో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో సమ్మదఞ్ఞావిముత్తో ఉక్ఖిత్తపలిఘో సఙ్కిణ్ణపరిఖో అబ్బూళ్హేసికో నిరగ్గళో అరియో పన్నద్ధజో ¶ ¶ పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో సువిజితవిజయో, దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, నిరోధో సచ్ఛికతో, మగ్గో భావితో, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం ¶ పహీనం, భావేతబ్బం భావితం, సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో కతకరణీయో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం ¶ , నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీ’’తి.

౩౧౨. అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? సధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠి, పరధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి. సధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, అత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, అత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, అత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం, అత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… దోసప్పహానాయ…పే… మోహప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, అత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా ¶ . పరధమ్మకుసలస్స ¶ అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, అత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలో ¶ అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలో ¶ అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, నత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, నత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, నత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం, నత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… దోసప్పహానాయ…పే… మోహప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం ¶ సచ్ఛికతం, నత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలో ¶ అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నత్థి తస్స అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౧౩. అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యే తే [యే కేచి (సీ.)], భిక్ఖవే, భిక్ఖూ పుథుజ్జనా సీలసమ్పన్నా సతా సమ్పజానా నిద్దం ఓక్కమన్తి, తేసం అసుచి న ముచ్చతి. యేపి తే, భిక్ఖవే, బాహిరకా ఇసయో కామేసు వీతరాగా, తేసమ్పి అసుచి న ముచ్చతి. అట్ఠానమేతం, భిక్ఖవే, అనవకాసో యం అరహతో అసుచి ముచ్చేయ్యా’’తి [మహావ. ౩౫౩ అత్థతో సమానం; అ. ని. ౫.౨౧౦ పస్సితబ్బం]. అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో అసుచి సుక్కవిస్సట్ఠీ’’తి.

న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో పరూపహారో’’తి? ఆమన్తా. నను అరహతో చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం పరే ఉపసంహరేయ్యున్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం పరే ఉపసంహరేయ్యుం, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో పరూపహారో’’తి.

అరహతో చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం పరే ఉపసంహరేయ్యున్తి, అత్థి అరహతో పరూపహారోతి? ఆమన్తా. అరహతో సోతాపత్తిఫలం వా సకదాగామిఫలం వా అనాగామిఫలం వా అరహత్తం వా పరే ఉపసంహరేయ్యున్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరూపహారకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౧) ౨. అఞ్ఞాణకథా

౩౧౪. అత్థి ¶ ¶ అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో అవిజ్జా అవిజ్జోఘో అవిజ్జాయోగో అవిజ్జానుసయో అవిజ్జాపరియుట్ఠానం అవిజ్జాసంయోజనం అవిజ్జానీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే. నత్థి అరహతో అవిజ్జా అవిజ్జోఘో అవిజ్జాయోగో అవిజ్జానుసయో అవిజ్జాపరియుట్ఠానం అవిజ్జాసంయోజనం అవిజ్జానీవరణన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి అరహతో అవిజ్జా అవిజ్జోఘో అవిజ్జాయోగో అవిజ్జానుసయో అవిజ్జాపరియుట్ఠానం అవిజ్జాసంయోజనం అవిజ్జానీవరణం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి ¶ పుథుజ్జనస్స అఞ్ఞాణం, అత్థి తస్స అవిజ్జా అవిజ్జోఘో అవిజ్జాయోగో అవిజ్జానుసయో అవిజ్జాపరియుట్ఠానం అవిజ్జాసంయోజనం అవిజ్జానీవరణన్తి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణం, అత్థి తస్స అవిజ్జా అవిజ్జోఘో అవిజ్జాయోగో అవిజ్జానుసయో అవిజ్జాపరియుట్ఠానం అవిజ్జాసంయోజనం అవిజ్జానీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణం, నత్థి తస్స అవిజ్జా అవిజ్జోఘో అవిజ్జాయోగో అవిజ్జానుసయో అవిజ్జాపరియుట్ఠానం అవిజ్జాసంయోజనం అవిజ్జానీవరణన్తి ¶ ? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స అఞ్ఞాణం ¶ , నత్థి తస్స అవిజ్జా అవిజ్జోఘో అవిజ్జాయోగో అవిజ్జానుసయో అవిజ్జాపరియుట్ఠానం అవిజ్జాసంయోజనం అవిజ్జానీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. అరహా అఞ్ఞాణపకతో పాణం హనేయ్య, అదిన్నం ఆదియేయ్య, ముసా భణేయ్య, పిసుణం భణేయ్య, ఫరుసం భణేయ్య, సమ్ఫం పలపేయ్య, సన్ధిం ఛిన్దేయ్య, నిల్లోపం హరేయ్య, ఏకాగారియం కరేయ్య, పరిపన్థే తిట్ఠేయ్య, పరదారం గచ్ఛేయ్య, గామఘాతం కరేయ్య, నిగమఘాతం కరేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి పుథుజ్జనస్స అఞ్ఞాణం, పుథుజ్జనో అఞ్ఞాణపకతో పాణం ¶ హనేయ్య, అదిన్నం ఆదియేయ్య, ముసా భణేయ్య…పే… గామఘాతం కరేయ్య, నిగమఘాతం కరేయ్యాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణం, అరహా అఞ్ఞాణపకతో పాణం హనేయ్య, అదిన్నం ఆదియేయ్య…పే… గామఘాతం కరేయ్య, నిగమఘాతం కరేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణం, న చ అరహా అఞ్ఞాణపకతో పాణం హనేయ్య, అదిన్నం ఆదియేయ్య…పే… గామఘాతం కరేయ్య, నిగమఘాతం కరేయ్యాతి? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స అఞ్ఞాణం, న చ పుథుజ్జనో అఞ్ఞాణపకతో పాణం హనేయ్య, అదిన్నం ఆదియేయ్య…పే… గామఘాతం కరేయ్య, నిగమఘాతం కరేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి ¶ అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో సత్థరి అఞ్ఞాణం, ధమ్మే అఞ్ఞాణం, సఙ్ఘే అఞ్ఞాణం, సిక్ఖాయ అఞ్ఞాణం, పుబ్బన్తే అఞ్ఞాణం, అపరన్తే అఞ్ఞాణం, పుబ్బన్తాపరన్తే అఞ్ఞాణం, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

నత్థి ¶ అరహతో సత్థరి అఞ్ఞాణం, ధమ్మే అఞ్ఞాణం, సఙ్ఘే అఞ్ఞాణం, సిక్ఖాయ అఞ్ఞాణం, పుబ్బన్తే అఞ్ఞాణం, అపరన్తే అఞ్ఞాణం, పుబ్బన్తాపరన్తే అఞ్ఞాణం, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి అరహతో సత్థరి అఞ్ఞాణం, ధమ్మే అఞ్ఞాణం, సఙ్ఘే అఞ్ఞాణం…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు అఞ్ఞాణం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి పుథుజ్జనస్స అఞ్ఞాణం, అత్థి తస్స సత్థరి అఞ్ఞాణం, ధమ్మే అఞ్ఞాణం, సఙ్ఘే అఞ్ఞాణం…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు అఞ్ఞాణన్తి ¶ ? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణం, అత్థి తస్స సత్థరి అఞ్ఞాణం, ధమ్మే అఞ్ఞాణం, సఙ్ఘే అఞ్ఞాణం…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు అఞ్ఞాణన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణం, నత్థి తస్స సత్థరి అఞ్ఞాణం, ధమ్మే అఞ్ఞాణం, సఙ్ఘే అఞ్ఞాణం…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ¶ ధమ్మేసు అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స అఞ్ఞాణం, నత్థి తస్స సత్థరి అఞ్ఞాణం, ధమ్మే అఞ్ఞాణం, సఙ్ఘే అఞ్ఞాణం…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

౩౧౫. అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో రాగప్పహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను అరహతో దోసప్పహానాయ…పే… మోహప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో ¶ …పే… బోజ్ఝఙ్గా ¶ భావితాతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి ¶ అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా వీతరాగో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

౩౧౬. అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? సధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి అఞ్ఞాణం, పరధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి అఞ్ఞాణన్తి. సధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స ¶ అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, అత్థి ¶ తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగప్పహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసప్పహానాయ…పే… మోహప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స ¶ అరహతో రాగో పహీనో, నత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, నత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం, నత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో అనోత్తప్పం పహీనం, నత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా ¶ భావితా…పే… దోసప్పహానాయ మోహప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో అనోత్తప్పపహానాయ బోజ్ఝఙ్గా భావితా, నత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా ¶ . సధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో ¶ …పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నత్థి తస్స అఞ్ఞాణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౧౭. అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘జానతోహం [జానతాహం (సీ.), జానత్వాహం (స్యా. పీ. క.)], భిక్ఖవే, పస్సతో ఆసవానం ఖయం వదామి, నో అజానతో నో అపస్సతో. కిఞ్చ, భిక్ఖవే, జానతో కిం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి? ‘ఇతి రూపం, ఇతి రూపస్స సముదయో, ఇతి రూపస్స అత్థఙ్గమో, ఇతి వేదనా…పే… ఇతి సఞ్ఞా… ఇతి సఙ్ఖారా… ఇతి విఞ్ఞాణం, ఇతి విఞ్ఞాణస్స సముదయో, ఇతి విఞ్ఞాణస్స అత్థఙ్గమో’తి – ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, జానతో ఏవం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతీ’’తి [సం. ని. ౩.౧౦౧; ఇతివు. ౧౦౨; సం. ని. ౫.౧౦౯౫]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘జానతోహం, భిక్ఖవే, పస్సతో ఆసవానం ఖయం వదామి, నో అజానతో ¶ నో అపస్సతో. కిఞ్చ, భిక్ఖవే, జానతో కిం పస్సతో ఆసవానం ఖయో ¶ హోతి? ‘ఇదం దుక్ఖ’న్తి – భిక్ఖవే, జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి, ‘అయం దుక్ఖసముదయో’తి – జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి, ‘అయం దుక్ఖనిరోధో’తి – జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి, ‘అయం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా’తి – జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, జానతో ఏవం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతీ’’తి [సం. ని. ౫.౧౦౯౫]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సబ్బం, భిక్ఖవే, అనభిజానం అపరిజానం అవిరాజయం అప్పజహం అభబ్బో దుక్ఖక్ఖయాయ, సబ్బఞ్చ ఖో, భిక్ఖవే, అభిజానం పరిజానం ¶ విరాజయం పజహం భబ్బో దుక్ఖక్ఖయాయా’’తి [సం. ని. ౪.౨౬; ఇతివు. ౭ ఇతివుత్తకేపి]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘సహావస్స ¶ దస్సనసమ్పదాయ,

తయస్సు ధమ్మా జహితా భవన్తి;

సక్కాయదిట్ఠీ విచికిచ్ఛితఞ్చ,

సీలబ్బతం వాపి యదత్థి కిఞ్చి;

చతూహపాయేహి చ విప్పముత్తో,

ఛచ్చాభిఠానాని అభబ్బ కాతు’’న్తి.

అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యస్మిం, భిక్ఖవే, సమయే అరియసావకస్స విరజం వీతమలం ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాది – ‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’న్తి, సహ దస్సనుప్పాదా, భిక్ఖవే, అరియసావకస్స తీణి సంయోజనాని పహీయన్తి – సక్కాయదిట్ఠి, విచికిచ్ఛా, సీలబ్బతపరామాసో’’తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి? ఆమన్తా. నను అరహా ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తం న జానేయ్య, మగ్గామగ్గం న జానేయ్య, తిణకట్ఠవనప్పతీనం నామం న జానేయ్యాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తం న జానేయ్య, మగ్గామగ్గం ¶ న జానేయ్య, తిణకట్ఠవనప్పతీనం నామం న జానేయ్య, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణ’’న్తి.

అరహా ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తం న జానేయ్య, మగ్గామగ్గం న జానేయ్య, తిణకట్ఠవనప్పతీనం నామం న జానేయ్యాతి, అత్థి అరహతో అఞ్ఞాణన్తి? ఆమన్తా. అరహా సోతాపత్తిఫలం వా సకదాగామిఫలం వా అనాగామిఫలం వా అరహత్తం వా న జానేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అఞ్ఞాణకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౨) ౩. కఙ్ఖాకథా

౩౧౮. అత్థి ¶ ¶ అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో విచికిచ్ఛా విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం విచికిచ్ఛాసంయోజనం విచికిచ్ఛానీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి అరహతో విచికిచ్ఛా విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం విచికిచ్ఛాసంయోజనం విచికిచ్ఛానీవరణన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి అరహతో విచికిచ్ఛా విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం విచికిచ్ఛాసంయోజనం విచికిచ్ఛానీవరణం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అత్థి పుథుజ్జనస్స కఙ్ఖా, అత్థి తస్స విచికిచ్ఛా విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం విచికిచ్ఛాసంయోజనం విచికిచ్ఛానీవరణన్తి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో కఙ్ఖా, అత్థి తస్స విచికిచ్ఛా విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం విచికిచ్ఛాసంయోజనం విచికిచ్ఛానీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో కఙ్ఖా, నత్థి తస్స విచికిచ్ఛా విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం విచికిచ్ఛాసంయోజనం విచికిచ్ఛానీవరణన్తి? ఆమన్తా ¶ . అత్థి పుథుజ్జనస్స కఙ్ఖా, నత్థి ¶ తస్స విచికిచ్ఛా విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం విచికిచ్ఛాసంయోజనం విచికిచ్ఛానీవరణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో సత్థరి కఙ్ఖా, ధమ్మే కఙ్ఖా, సఙ్ఘే కఙ్ఖా, సిక్ఖాయ కఙ్ఖా, పుబ్బన్తే కఙ్ఖా, అపరన్తే కఙ్ఖా, పుబ్బన్తాపరన్తే కఙ్ఖా, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

నత్థి ¶ అరహతో సత్థరి కఙ్ఖా, ధమ్మే కఙ్ఖా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖాతి ¶ ? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి అరహతో సత్థరి కఙ్ఖా, ధమ్మే కఙ్ఖా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అత్థి పుథుజ్జనస్స కఙ్ఖా, అత్థి తస్స సత్థరి కఙ్ఖా, ధమ్మే కఙ్ఖా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో కఙ్ఖా, అత్థి తస్స సత్థరి కఙ్ఖా, ధమ్మే కఙ్ఖా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అత్థి అరహతో కఙ్ఖా, నత్థి తస్స సత్థరి కఙ్ఖా, ధమ్మే కఙ్ఖా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స కఙ్ఖా, నత్థి తస్స సత్థరి కఙ్ఖా, ధమ్మే కఙ్ఖా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౩౧౯. అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా ¶ . నను అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అత్థి ¶ అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. నను అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం…పే… రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… దోసప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా; నను అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

౩౨౦. అత్థి ¶ అరహతో కఙ్ఖాతి? సధమ్మకుసలస్స అరహతో ¶ అత్థి కఙ్ఖా, పరధమ్మకుసలస్స ¶ అరహతో నత్థి కఙ్ఖాతి. సధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, అత్థి తస్స కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, అత్థి తస్స కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం…పే… రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… దోసప్పహానాయ…పే… మోహప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ ¶ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… సధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో ¶ …పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అత్థి తస్స కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అత్థి తస్స కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, నత్థి తస్స కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, నత్థి తస్స కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం…పే… రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… దోసప్పహానాయ…పే… మోహప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… పరధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నత్థి తస్స కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నత్థి తస్స కఙ్ఖాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౨౧. అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘జానతోహం, భిక్ఖవే, పస్సతో ఆసవానం ఖయం వదామి, నో అజానతో నో ¶ అపస్సతో! కిఞ్చ, భిక్ఖవే ¶ , జానతో కిం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి ¶ ? ‘ఇతి రూపం’…పే… ‘ఇతి విఞ్ఞాణస్స అత్థఙ్గమో’తి – ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, జానతో ఏవం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతీ’’తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘జానతోహం, భిక్ఖవే, పస్సతో ఆసవానం ఖయం వదామి, నో అజానతో నో అపస్సతో! కిఞ్చ, భిక్ఖవే, జానతో కిం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి? ‘ఇదం దుక్ఖ’న్తి, భిక్ఖవే…పే… ‘అయం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా’తి జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి. ఏవం ఖో ¶ , భిక్ఖవే, జానతో ఏవం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతీ’’తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సబ్బం, భిక్ఖవే, అనభిజానం అపరిజానం అవిరాజయం అప్పజహం అభబ్బో దుక్ఖక్ఖయాయ; సబ్బఞ్చ ఖో, భిక్ఖవే, అభిజానం పరిజానం విరాజయం పజహం భబ్బో దుక్ఖక్ఖయాయా’’తి! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సహావస్స దస్సనసమ్పదాయ ¶ …పే… ఛచ్చాభిఠానాని అభబ్బ కాతు’’న్తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యస్మిం, భిక్ఖవే, సమయే అరియసావకస్స విరజం వీతమలం ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాది ¶ – ‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’న్తి, సహ దస్సనుప్పాదా, భిక్ఖవే, అరియసావకస్స తీణి సంయోజనాని పహీయన్తి – సక్కాయదిట్ఠి, విచికిచ్ఛా, సీలబ్బతపరామాసో’’తి! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘యదా ¶ హవే పాతుభవన్తి ధమ్మా,

ఆతాపినో ఝాయతో బ్రాహ్మణస్స;

అథస్స కఙ్ఖా వపయన్తి సబ్బా,

యతో పజానాతి సహేతుధమ్మన్తి.

‘‘యదా ¶ హవే పాతుభవన్తి ధమ్మా,

ఆతాపినో ఝాయతో బ్రాహ్మణస్స;

అథస్స కఙ్ఖా వపయన్తి సబ్బా,

యతో ఖయం పచ్చయానం అవేదీతి.

‘‘యదా హవే పాతుభవన్తి ధమ్మా,

ఆతాపినో ఝాయతో బ్రాహ్మణస్స;

విధూపయం తిట్ఠతి మారసేనం,

సూరియోవ [సురియోవ (సీ. స్యా. కం. పీ.)] ఓభాసయమన్తలిక్ఖన్తి [మహావ. ౩; ఉదా. ౩].

‘‘యా కాచి కఙ్ఖా ఇధ వా హురం వా,

సకవేదియా వా పరవేదియా వా;

ఝాయినో ¶ [యే ఝాయినో (ఉదానే)] తా పజహన్తి సబ్బా,

ఆతాపినో ¶ బ్రహ్మచరియం చరన్తాతి [ఉదా. ౪౭ ఉదానేపి].

‘‘యే కఙ్ఖాసమతిక్కన్తా, కఙ్ఖాభూతేసు పాణిసు;

అసంసయా విసంయుత్తా, తేసు దిన్నం మహప్ఫలన్తి.

‘‘ఏతాదిసీ ధమ్మపకాసనేత్థ,

న తత్థ కిం కఙ్ఖతి కోచి సావకో;

నిత్థిణ్ణఓఘం [నితిణ్ణఓఘం (సీ. క.), నిత్తిణ్ణఓఘం (స్యా. కం.)] విచికిచ్ఛఛిన్నం,

బుద్ధం నమస్సామ జినం జనిన్దా’’తి [దీ. ని. ౨.౩౫౪].

అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి? ఆమన్తా. నను అరహా ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తే కఙ్ఖేయ్య, మగ్గామగ్గే కఙ్ఖేయ్య, తిణకట్ఠవనప్పతీనం నామే కఙ్ఖేయ్యా’’తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తే కఙ్ఖేయ్య, మగ్గామగ్గే కఙ్ఖేయ్య, తిణకట్ఠవనప్పతీనం నామే కఙ్ఖేయ్య; తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో కఙ్ఖా’’తి.

అరహా ¶ ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తే కఙ్ఖేయ్య, మగ్గామగ్గే కఙ్ఖేయ్య, తిణకట్ఠవనప్పతీనం నామే కఙ్ఖేయ్యాతి, అత్థి అరహతో కఙ్ఖాతి? ఆమన్తా. అరహా సోతాపత్తిఫలే వా సకదాగామిఫలే వా అనాగామిఫలే వా అరహత్తే వా కఙ్ఖేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

కఙ్ఖాకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౩) ౪. పరవితారణకథా

౩౨౨. అత్థి ¶ అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా ¶ . అరహా పరనేయ్యో పరపత్తియో పరపచ్చయో పరపటిబద్ధభూ, న జానాతి న పస్సతి సమ్మూళ్హో అసమ్పజానోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను అరహా న పరనేయ్యో న పరపత్తియో న పరపచ్చయో న పరపటిబద్ధభూ జానాతి పస్సతి అసమ్మూళ్హో సమ్పజానోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా న పరనేయ్యో న పరపత్తియో న పరపచ్చయో న పరపటిబద్ధభూ, జానాతి పస్సతి అసమ్మూళ్హో సమ్పజానో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అత్థి ¶ పుథుజ్జనస్స పరవితారణా, సో చ పరనేయ్యో పరపత్తియో పరపచ్చయో పరపటిబద్ధభూ, న జానాతి న పస్సతి సమ్మూళ్హో అసమ్పజానోతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో పరవితారణా, సో చ పరనేయ్యో పరపత్తియో పరపచ్చయో పరపటిబద్ధభూ, న జానాతి న పస్సతి సమ్మూళ్హో అసమ్పజానోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో పరవితారణా, సో చ న పరనేయ్యో న పరపత్తియో న పరపచ్చయో న పరపటిబద్ధభూ, జానాతి పస్సతి అసమ్మూళ్హో సమ్పజానోతి? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స పరవితారణా, సో చ న పరనేయ్యో న పరపత్తియో న పరపచ్చయో న పరపటిబద్ధభూ, జానాతి పస్సతి అసమ్మూళ్హో సమ్పజానోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి ¶ అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో సత్థరి పరవితారణా, ధమ్మే పరవితారణా, సఙ్ఘే పరవితారణా, సిక్ఖాయ ¶ పరవితారణా, పుబ్బన్తే పరవితారణా, అపరన్తే పరవితారణా, పుబ్బన్తాపరన్తే పరవితారణా, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు పరవితారణాతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి అరహతో సత్థరి పరవితారణా, ధమ్మే పరవితారణా…పే… ఇదపచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు పరవితారణాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి అరహతో సత్థరి పరవితారణా, ధమ్మే పరవితారణా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు పరవితారణా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అత్థి పుథుజ్జనస్స పరవితారణా, అత్థి తస్స సత్థరి పరవితారణా, ధమ్మే పరవితారణా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు పరవితారణాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో పరవితారణా, అత్థి తస్స సత్థరి పరవితారణా, ధమ్మే పరవితారణా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు పరవితారణాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి అరహతో పరవితారణా, నత్థి తస్స సత్థరి పరవితారణా, ధమ్మే పరవితారణా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు పరవితారణాతి? ఆమన్తా. అత్థి పుథుజ్జనస్స ¶ పరవితారణా, నత్థి తస్స సత్థరి పరవితారణా, ధమ్మే పరవితారణా…పే… ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ¶ ధమ్మేసు పరవితారణాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౨౩. అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. నను అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో రాగో పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావఙ్కతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. నను ¶ అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మం…పే… రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… దోసప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… నను ¶ అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

౩౨౪. అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? సధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి పరవితారణా, పరధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి పరవితారణాతి. సధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి పరవితారణాతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో అత్థి పరవితారణాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి పరవితారణాతి? ఆమన్తా ¶ . సధమ్మకుసలస్స అరహతో నత్థి పరవితారణాతి? న హేవం ¶ వత్తబ్బే…పే….

సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, అత్థి తస్స పరవితారణాతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, అత్థి తస్స పరవితారణాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసో పహీనో…పే… మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం ¶ …పే… రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… దోసప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… సధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అత్థి తస్స పరవితారణాతి? ఆమన్తా. పరధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అత్థి తస్స పరవితారణాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరధమ్మకుసలస్స ¶ అరహతో రాగో పహీనో, నత్థి తస్స పరవితారణాతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలస్స అరహతో రాగో పహీనో, నత్థి తస్స పరవితారణాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

పరధమ్మకుసలస్స అరహతో దోసో పహీనో, మోహో పహీనో…పే… అనోత్తప్పం పహీనం…పే… రాగప్పహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… దోసప్పహానాయ…పే… అనోత్తప్పపహానాయ ¶ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితా…పే… పరధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో ¶ వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నత్థి తస్స పరవితారణాతి? ఆమన్తా. సధమ్మకుసలో అరహా వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, నత్థి తస్స పరవితారణాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౨౫. అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘జానతోహం, భిక్ఖవే, పస్సతో ఆసవానం ఖయం వదామి, నో అజానతో నో అపస్సతో! కిఞ్చ, భిక్ఖవే, జానతో కిం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి? ‘ఇతి రూపం’…పే… ‘ఇతి విఞ్ఞాణస్స అత్థఙ్గమో’తి – ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, జానతో ఏవం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతీ’’తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా ¶ . తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘జానతోహం, భిక్ఖవే, పస్సతో ఆసవానం ఖయం వదామి, నో అజానతో నో అపస్సతో! కిఞ్చ, భిక్ఖవే, జానతో కిం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి? ‘ఇదం దుక్ఖ’న్తి – భిక్ఖవే, జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో ¶ హోతి, ‘అయం దుక్ఖసముదయో’తి…పే… ‘అయం దుక్ఖనిరోధో’తి…పే… ‘అయం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా’తి – జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి. ఏవం ఖో, భిక్ఖవే, జానతో ఏవం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతీ’’తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం ¶ – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సబ్బం, భిక్ఖవే, అనభిజానం అపరిజానం అవిరాజయం అప్పజహం అభబ్బో దుక్ఖక్ఖయాయ; సబ్బఞ్చ ఖో, భిక్ఖవే, అభిజానం పరిజానం విరాజయం పజహం భబ్బో దుక్ఖక్ఖయాయా’’తి! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సహావస్స దస్సనసమ్పదాయ…పే… ఛచ్చాభిఠానాని అభబ్బ కాతు’’న్తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన ¶ హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అత్థి ¶ అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యస్మిం, భిక్ఖవే, సమయే అరియసావకస్స విరజం వీతమలం ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాది – ‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం, సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’న్తి, సహ దస్సనుప్పాదా, భిక్ఖవే, అరియసావకస్స తీణి సంయోజనాని పహీయన్తి – సక్కాయదిట్ఠి, విచికిచ్ఛా, సీలబ్బతపరామాసో’’తి! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘నాహం సహిస్సామి [గమిస్సామి (సీ. స్యా. క.), సమీహామి (పీ.)] పమోచనాయ,

కథఙ్కథిం ధోతక కఞ్చి [కిఞ్చి (క.)] లోకే;

ధమ్మఞ్చ ¶ సేట్ఠం అభిజానమానో,

ఏవం తువం ఓఘమిమం తరేసీ’’తి [సు. ని. ౧౦౭౦ సుత్తనిపాతే; చూళని. ౩౩ ధోతకమాణవపుచ్ఛానిద్దేస].

అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి? ఆమన్తా. నను అరహతో ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తం పరే వితారేయ్యుం, మగ్గామగ్గం పరే వితారేయ్యుం, తిణకట్ఠవనప్పతీనం నామం పరే వితారేయ్యున్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తం పరే వితారేయ్యుం, మగ్గామగ్గం పరే వితారేయ్యుం, తిణకట్ఠవనప్పతీనం ¶ నామం పరే వితారేయ్యుం, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి అరహతో పరవితారణా’’తి.

అరహతో ఇత్థిపురిసానం నామగోత్తం పరే వితారేయ్యుం, మగ్గామగ్గం పరే వితారేయ్యుం, తిణకట్ఠవనప్పతీనం నామం పరే వితారేయ్యున్తి, అత్థి అరహతో పరవితారణాతి? ఆమన్తా. అరహతో సోతాపత్తిఫలం వా సకదాగామిఫలం వా అనాగామిఫలం వా అరహత్తం వా పరే వితారేయ్యున్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పరవితారణకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౪) ౫. వచీభేదకథా

౩౨౬. సమాపన్నస్స ¶ ¶ అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సబ్బత్థ సమాపన్నానం అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సబ్బదా సమాపన్నానం అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స ¶ అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సబ్బేసం సమాపన్నానం అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సబ్బసమాపత్తీసు అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సమాపన్నస్స అత్థి కాయభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స ¶ నత్థి కాయభేదోతి? ఆమన్తా. సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స అత్థి వాచా, అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సమాపన్నస్స అత్థి కాయో, అత్థి కాయభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స అత్థి కాయో, నత్థి కాయభేదోతి? ఆమన్తా. సమాపన్నస్స అత్థి వాచా, నత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౨౭. దుక్ఖన్తి ¶ జానన్తో దుక్ఖన్తి వాచం భాసతీతి? ఆమన్తా. సముదయోతి జానన్తో సముదయోతి వాచం భాసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దుక్ఖన్తి జానన్తో దుక్ఖన్తి వాచం భాసతీతి? ఆమన్తా. నిరోధోతి జానన్తో నిరోధోతి వాచం భాసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దుక్ఖన్తి జానన్తో దుక్ఖన్తి వాచం భాసతీతి? ఆమన్తా. మగ్గోతి జానన్తో మగ్గోతి వాచం భాసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సముదయోతి ¶ ¶ జానన్తో న చ సముదయోతి వాచం భాసతీతి? ఆమన్తా. దుక్ఖన్తి జానన్తో న చ దుక్ఖన్తి వాచం భాసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నిరోధోతి జానన్తో న చ నిరోధోతి వాచం భాసతీతి? ఆమన్తా. దుక్ఖన్తి జానన్తో న చ దుక్ఖన్తి వాచం భాసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మగ్గోతి జానన్తో న చ మగ్గోతి వాచం భాసతీతి? ఆమన్తా. దుక్ఖన్తి జానన్తో న చ దుక్ఖన్తి వాచం భాసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౨౮. సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా ¶ . ఞాణం కింగోచరన్తి? ఞాణం సచ్చగోచరన్తి. సోతం సచ్చగోచరన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సోతం కిం గోచరన్తి? సోతం సద్దగోచరన్తి. ఞాణం సద్దగోచరన్తి? న హేవం ¶ వత్తబ్బే.

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో ఞాణం సచ్చగోచరం, సోతం సద్దగోచరన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి ఞాణం సచ్చగోచరం, సోతం సద్దగోచరం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో ఞాణం సచ్చగోచరం, సోతం సద్దగోచరన్తి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఫస్సానం, ద్విన్నం వేదనానం, ద్విన్నం సఞ్ఞానం, ద్విన్నం చేతనానం, ద్విన్నం చిత్తానం సమోధానం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౩౨౯. సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. పథవీకసిణం సమాపత్తిం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. ఆపోకసిణం…పే… తేజోకసిణం… వాయోకసిణం… నీలకసిణం… పీతకసిణం… లోహితకసిణం… ఓదాతకసిణం… ఆకాసానఞ్చాయతనం ¶ … విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం…పే… నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పథవీకసిణం ¶ సమాపత్తిం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి పథవీకసిణం సమాపత్తిం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

ఆపోకసిణం ¶ … తేజోకసిణం… వాయోకసిణం… నీలకసిణం… పీతకసిణం… లోహితకసిణం… ఓదాతకసిణం… ఆకాసానఞ్చాయతనం ¶ … విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం… నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకియసమాపత్తిం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకియం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే…. సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకియం దుతియం ఝానం… తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

లోకియం సమాపత్తిం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి లోకియం సమాపత్తిం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

లోకియం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి లోకియం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

లోకియం ¶ దుతియం ఝానం… తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి లోకియం చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స ¶ అత్థి వచీభేదో’’తి.

౩౩౦. లోకుత్తరం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకియం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

లోకుత్తరం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకియం దుతియం ఝానం… తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

లోకియం ¶ పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకుత్తరం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

లోకియం దుతియం ఝానం… తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకుత్తరం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౩౧. లోకుత్తరం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకుత్తరం దుతియం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

లోకుత్తరం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. లోకుత్తరం తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

లోకుత్తరం దుతియం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా ¶ . లోకుత్తరం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

లోకుత్తరం దుతియం ఝానం… తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి ¶ ? ఆమన్తా. లోకుత్తరం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స నత్థి వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౩౨. న వత్తబ్బం – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి? ఆమన్తా. నను వితక్కవిచారా వచీసఙ్ఖారా వుత్తా భగవతా – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా’’తి? ఆమన్తా. హఞ్చి వితక్కవిచారా వచీసఙ్ఖారా వుత్తా భగవతా – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

వితక్కవిచారా వచీసఙ్ఖారా వుత్తా భగవతా – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా’’తి [అత్థి వితక్కవిచారా (స్యా.) ఏవముపరిపి], అత్థి తస్స వచీభేదోతి? ఆమన్తా. పథవీకసిణం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా, అత్థి తస్స వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

వితక్కవిచారా ¶ వచీసఙ్ఖారా వుత్తా భగవతా – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా’’తి, అత్థి తస్స వచీభేదోతి? ఆమన్తా ¶ . ఆపోకసిణం… తేజోకసిణం… వాయోకసిణం… నీలకసిణం… పీతకసిణం… లోహితకసిణం… ఓదాతకసిణం పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా, అత్థి తస్స వచీభేదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి? ఆమన్తా. నను వితక్కసముట్ఠానా వాచా వుత్తా భగవతా – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా’’తి? ఆమన్తా. హఞ్చి వితక్కసముట్ఠానా వాచా వుత్తా భగవతా – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

వితక్కసముట్ఠానా వాచా వుత్తా భగవతా – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా’’తి, అత్థి తస్స వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సఞ్ఞాసముట్ఠానా వాచా వుత్తా భగవతా – ‘‘దుతియం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి సఞ్ఞా, అత్థి తస్స వితక్కవిచారా’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

వితక్కసముట్ఠానా ¶ వాచా వుత్తా భగవతా – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స అత్థి వితక్కవిచారా’’తి, అత్థి తస్స వచీభేదోతి? ఆమన్తా. సఞ్ఞాసముట్ఠానా వాచా వుత్తా భగవతా – తతియం ఝానం…పే… చతుత్థం ఝానం… ఆకాసానఞ్చాయతనం… విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స అత్థి సఞ్ఞా, అత్థి తస్స వితక్కవిచారాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౩౩. సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. నను ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స వాచా నిరుద్ధా హోతీ’’తి [సం. ని. ౪.౨౫౯, ౨౬౩]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స వాచా నిరుద్ధా హోతీ’’తి, అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స వాచా నిరుద్ధా హోతీ’’తి [సం. ని. ౪.౨౫౯, ౨౬౩], అత్థేవ సుత్తన్తోతి, అత్థి తస్స వచీభేదోతి? ఆమన్తా. ‘‘దుతియం ఝానం సమాపన్నస్స వితక్కవిచారా నిరుద్ధా హోన్తీ’’తి [సం. ని. ౪.౨౫౯, ౨౬౩], అత్థేవ సుత్తన్తోతి, అత్థి తస్స వితక్కవిచారాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స వాచా నిరుద్ధా హోతీ’’తి [సం. ని. ౪.౨౫౯, ౨౬౩], అత్థేవ సుత్తన్తోతి, అత్థి తస్స వచీభేదోతి? ఆమన్తా. ‘‘తతియం ఝానం సమాపన్నస్స ¶ పీతి నిరుద్ధా హోతి, చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స అస్సాసపస్సాసా నిరుద్ధా హోన్తి, ఆకాసానఞ్చాయతనం సమాపన్నస్స రూపసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమాపన్నస్స ఆకాసానఞ్చాయతనసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స విఞ్ఞాణఞ్చాయతనసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, సఞ్ఞావేదయితనిరోధం సమాపన్నస్స సఞ్ఞా చ వేదనా చ నిరుద్ధా హోన్తీ’’తి [సం. ని. ౪.౨౫౯, ౨౬౩; అ. ని. ౯.౩౧; దీ. ని. ౩.౩౪౪], అత్థేవ సుత్తన్తోతి, అత్థి తస్స సఞ్ఞా చ వేదనా చాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి? ఆమన్తా. నను పఠమస్స ఝానస్స సద్దో కణ్డకో [కణ్టకో (స్యా.) అ. ని. ౧౦.౭౨] వుత్తో భగవతాతి [అ. ని. ౧౦.౭౨ కణ్టకసుత్తం నిస్సాయ పుచ్ఛతి]? ఆమన్తా. హఞ్చి ¶ పఠమస్స ఝానస్స సద్దో కణ్టకో వుత్తో భగవతా, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి.

పఠమస్స ¶ ఝానస్స సద్దో కణ్టకో వుత్తో భగవతాతి, సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి? ఆమన్తా. దుతియస్స ¶ ఝానస్స వితక్కవిచారా కణ్టకో వుత్తో భగవతా… తతియస్స ఝానస్స పీతి కణ్టకో వుత్తో భగవతా… చతుత్థస్స ఝానస్స అస్సాసపస్సాసా కణ్టకో వుత్తో భగవతా [అ. ని. ౧౦.౭౨] … ఆకాసానఞ్చాయతనం సమాపన్నస్స రూపసఞ్ఞా కణ్టకో వుత్తో భగవతా… విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమాపన్నస్స ఆకాసానఞ్చాయతనసఞ్ఞా కణ్టకో వుత్తో భగవతా… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స విఞ్ఞాణఞ్చాయతనసఞ్ఞా కణ్టకో వుత్తో భగవతా… నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనసఞ్ఞా కణ్టకో వుత్తో భగవతా… సఞ్ఞావేదయితనిరోధం సమాపన్నస్స సఞ్ఞా చ వేదనా చ కణ్టకో వుత్తో భగవతా [అ. ని. ౧౦.౭౨], అత్థి తస్స సఞ్ఞా చ వేదనా చాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదో’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సిఖిస్స, ఆనన్ద, భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స అభిభూ నామ సావకో బ్రహ్మలోకే ఠితో దససహస్సిలోకధాతుం సరేన విఞ్ఞాపేసి –

‘ఆరబ్భథ ¶ నిక్కమథ, యుఞ్జథ బుద్ధసాసనే;

ధునాథ మచ్చునో సేనం, నళాగారంవ కుఞ్జరో.

‘యో ¶ ఇమస్మిం ధమ్మవినయే, అప్పమత్తో విహస్సతి [విహేస్సతి (సీ. స్యా. కం.) విహరిస్సతి (క.)];

పహాయ జాతిసంసారం, దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సతీ’’’తి [అ. ని. ౧ తికనిపాతే; సం. ని. ౧.౨౮౫].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి సమాపన్నస్స అత్థి వచీభేదోతి.

వచీభేదకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౫) ౬. దుక్ఖాహారకథా

౩౩౪. దుక్ఖాహారో ¶ మగ్గఙ్గం మగ్గపరియాపన్నన్తి? ఆమన్తా ¶ . యే కేచి దుక్ఖన్తి వాచం భాసన్తి, సబ్బే తే మగ్గం భావేన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

యే కేచి దుక్ఖన్తి వాచం భాసన్తి, సబ్బే తే మగ్గం భావేన్తీతి? ఆమన్తా. బాలపుథుజ్జనా దుక్ఖన్తి వాచం భాసన్తి, బాలపుథుజ్జనా మగ్గం భావేన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే. మాతుఘాతకో… పితుఘాతకో… అరహన్తఘాతకో… రుహిరుప్పాదకో [లోహితుప్పాదకో (సీ. క.) అఞ్ఞట్ఠానేసు పన రుహిరుప్పాదకోత్వేవ దిస్సతి] … సఙ్ఘభేదకో దుక్ఖన్తి వాచం భాసతి, సఙ్ఘభేదకో మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

దుక్ఖాహారకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౬) ౭. చిత్తట్ఠితికథా

౩౩౫. ఏకం ¶ చిత్తం దివసం తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. ఉపడ్ఢదివసో ఉప్పాదక్ఖణో, ఉపడ్ఢదివసో వయక్ఖణోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఏకం ¶ చిత్తం ద్వే దివసే తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. దివసో ఉప్పాదక్ఖణో, దివసో వయక్ఖణోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఏకం చిత్తం చత్తారో దివసే తిట్ఠతి… అట్ఠ దివసే తిట్ఠతి… దస దివసే తిట్ఠతి… వీసతి దివసే తిట్ఠతి… మాసం తిట్ఠతి… ద్వే మాసే తిట్ఠతి… చత్తారో మాసే తిట్ఠతి… అట్ఠ మాసే ¶ తిట్ఠతి… దస మాసే తిట్ఠతి… సంవచ్ఛరం తిట్ఠతి… ద్వే వస్సాని తిట్ఠతి… చత్తారి వస్సాని తిట్ఠతి… అట్ఠ వస్సాని తిట్ఠతి… దస వస్సాని తిట్ఠతి… వీసతి వస్సాని తిట్ఠతి… తింస వస్సాని తిట్ఠతి… చత్తారీస వస్సాని తిట్ఠతి… పఞ్ఞాస వస్సాని తిట్ఠతి… వస్ససతం తిట్ఠతి… ద్వే వస్ససతాని ¶ తిట్ఠతి… చత్తారి వస్ససతాని తిట్ఠతి… పఞ్చ వస్ససతాని తిట్ఠతి… వస్ససహస్సం తిట్ఠతి… ద్వే వస్ససహస్సాని తిట్ఠతి… చత్తారి వస్ససహస్సాని తిట్ఠతి… అట్ఠ వస్ససహస్సాని తిట్ఠతి… సోళస వస్ససహస్సాని తిట్ఠతి… కప్పం తిట్ఠతి… ద్వే కప్పే తిట్ఠతి… చత్తారో కప్పే తిట్ఠతి… అట్ఠ కప్పే తిట్ఠతి… సోళస కప్పే తిట్ఠతి… బాత్తింస కప్పే తిట్ఠతి… చతుసట్ఠి కప్పే తిట్ఠతి… పఞ్చ కప్పసతాని తిట్ఠతి… కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… ద్వే కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… చత్తారి కప్పసహస్సాని ¶ తిట్ఠతి… అట్ఠ కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… సోళస కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… వీసతి కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… చత్తారీస కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… సట్ఠి కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… చతురాసీతి కప్పసహస్సాని తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. ద్వేచత్తారీస కప్పసహస్సాని ఉప్పాదక్ఖణో, ద్వేచత్తారీస కప్పసహస్సాని వయక్ఖణోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఏకం చిత్తం దివసం తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. అత్థఞ్ఞే ధమ్మా ఏకాహం బహుమ్పి ఉప్పజ్జిత్వా నిరుజ్ఝన్తీతి? ఆమన్తా. తే ధమ్మా చిత్తేన లహుపరివత్తాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

తే ధమ్మా చిత్తేన లహుపరివత్తాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘నాహం, భిక్ఖవే, అఞ్ఞం ఏకధమ్మమ్పి సమనుపస్సామి ఏవం లహుపరివత్తం యథయిదం చిత్తం. యావఞ్చిదం, భిక్ఖవే, ఉపమాపి న సుకరా యావ లహుపరివత్తం చిత్త’’న్తి [అ. ని. ౧.౪౮]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘తే ధమ్మా చిత్తేన లహుపరివత్తా’’తి.

తే ¶ ధమ్మా చిత్తేన లహుపరివత్తాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, మక్కటో ¶ అరఞ్ఞే పవనే చరమానో సాఖం గణ్హతి, తం ముఞ్చిత్వా అఞ్ఞం గణ్హతి, తం ముఞ్చిత్వా అఞ్ఞం గణ్హతి; ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, యమిదం [యదిదం (బహూసు)] వుచ్చతి చిత్తం ఇతిపి మనో ఇతిపి విఞ్ఞాణం ఇతిపి తం రత్తియా చ దివసస్స చ అఞ్ఞదేవ ఉప్పజ్జతి ¶ అఞ్ఞం నిరుజ్ఝతీ’’తి [సం. ని. ౨.౬౧]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘తే ధమ్మా చిత్తేన లహుపరివత్తా’’తి.

౩౩౬. ఏకం ¶ చిత్తం దివసం తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. చక్ఖువిఞ్ఞాణం దివసం తిట్ఠతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. సోతవిఞ్ఞాణం…పే… ఘానవిఞ్ఞాణం… జివ్హావిఞ్ఞాణం… కాయవిఞ్ఞాణం… అకుసలం చిత్తం… రాగసహగతం… దోససహగతం… మోహసహగతం… మానసహగతం… దిట్ఠిసహగతం… విచికిచ్ఛాసహగతం… థినసహగతం… ఉద్ధచ్చసహగతం… అహిరికసహగతం… అనోత్తప్పసహగతం చిత్తం దివసం తిట్ఠతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఏకం చిత్తం దివసం తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. యేనేవ చిత్తేన చక్ఖునా రూపం పస్సతి, తేనేవ చిత్తేన సోతేన సద్దం సుణాతి…పే… ఘానేన గన్ధం ఘాయతి… జివ్హాయ రసం సాయతి… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసతి… మనసా ధమ్మం విజానాతి…పే… యేనేవ చిత్తేన మనసా ధమ్మం విజానాతి, తేనేవ చిత్తేన చక్ఖునా రూపం పస్సతి…పే… సోతేన సద్దం సుణాతి… ఘానేన గన్ధం ఘాయతి… జివ్హాయ రసం సాయతి…పే… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఏకం చిత్తం దివసం తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. యేనేవ చిత్తేన అభిక్కమతి, తేనేవ చిత్తేన పటిక్కమతి; యేనేవ చిత్తేన పటిక్కమతి, తేనేవ చిత్తేన అభిక్కమతి; యేనేవ చిత్తేన ఆలోకేతి, తేనేవ చిత్తేన విలోకేతి; యేనేవ ¶ చిత్తేన విలోకేతి, తేనేవ చిత్తేన ఆలోకేతి; యేనేవ చిత్తేన సమిఞ్జేతి, తేనేవ చిత్తేన పసారేతి ¶ ; యేనేవ చిత్తేన పసారేతి, తేనేవ చిత్తేన సమిఞ్జేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౩౭. ఆకాసానఞ్చాయతనూపగానం ¶ దేవానం ఏకం చిత్తం యావతాయుకం తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. మనుస్సానం ఏకం చిత్తం యావతాయుకం తిట్ఠతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆకాసానఞ్చాయతనూపగానం దేవానం ఏకం చిత్తం యావతాయుకం తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. చాతుమహారాజికానం దేవానం…పే… తావతింసానం దేవానం… యామానం దేవానం… తుసితానం దేవానం… నిమ్మానరతీనం దేవానం… పరనిమ్మితవసవత్తీనం దేవానం… బ్రహ్మపారిసజ్జానం దేవానం… బ్రహ్మపురోహితానం దేవానం… మహాబ్రహ్మానం దేవానం… పరిత్తాభానం దేవానం… అప్పమాణాభానం దేవానం… ఆభస్సరానం దేవానం… పరిత్తసుభానం దేవానం… అప్పమాణసుభానం దేవానం… సుభకిణ్హానం దేవానం ¶ … వేహప్ఫలానం దేవానం… అవిహానం దేవానం… అతప్పానం దేవానం… సుదస్సానం దేవానం… సుదస్సీనం దేవానం… అకనిట్ఠానం దేవానం ఏకం చిత్తం యావతాయుకం తిట్ఠతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆకాసానఞ్చాయతనూపగానం దేవానం వీసతి కప్పసహస్సాని ఆయుప్పమాణం, ఆకాసానఞ్చాయతనూపగానం దేవానం ఏకం చిత్తం వీసతి కప్పసహస్సాని తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. మనుస్సానం వస్ససతం ఆయుప్పమాణం, మనుస్సానం ఏకం చిత్తం వస్ససతం తిట్ఠతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆకాసానఞ్చాయతనూపగానం ¶ దేవానం వీసతి కప్పసహస్సాని ఆయుప్పమాణం, ఆకాసానఞ్చాయతనూపగానం దేవానం ఏకం చిత్తం వీసతి కప్పసహస్సాని తిట్ఠతీతి? ఆమన్తా. చాతుమహారాజికానం ¶ దేవానం పఞ్చ వస్ససతాని ఆయుప్పమాణం, చాతుమహారాజికానం దేవానం ఏకం చిత్తం పఞ్చ వస్ససతాని తిట్ఠతి… వస్ససహస్సం తిట్ఠతి… ద్వే వస్ససహస్సాని తిట్ఠతి… చత్తారి వస్ససహస్సాని తిట్ఠతి… అట్ఠ వస్ససహస్సాని తిట్ఠతి… సోళస వస్ససహస్సాని తిట్ఠతి… కప్పస్స తతియభాగం తిట్ఠతి… ఉపడ్ఢకప్పం తిట్ఠతి… ఏకం కప్పం తిట్ఠతి… ద్వే కప్పే తిట్ఠతి… చత్తారో కప్పే తిట్ఠతి… అట్ఠ కప్పే తిట్ఠతి… సోళస కప్పే తిట్ఠతి… బాత్తింస కప్పే తిట్ఠతి… చతుసట్ఠి కప్పే తిట్ఠతి… పఞ్చ కప్పసతాని తిట్ఠతి… కప్పసహస్సం తిట్ఠతి… ద్వే కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… చత్తారి కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… అట్ఠ కప్పసహస్సాని తిట్ఠతి… అకనిట్ఠానం దేవానం సోళస కప్పసహస్సాని ఆయుప్పమాణం, అకనిట్ఠానం దేవానం ఏకం చిత్తం సోళస కప్పసహస్సాని తిట్ఠతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆకాసానఞ్చాయతనూపగానం ¶ దేవానం చిత్తం ముహుత్తం ముహుత్తం ఉప్పజ్జతి ముహుత్తం ముహుత్తం నిరుజ్ఝతీతి? ఆమన్తా. ఆకాసానఞ్చాయతనూపగా దేవా ముహుత్తం ముహుత్తం చవన్తి ముహుత్తం ముహుత్తం ఉప్పజ్జన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

ఆకాసానఞ్చాయతనూపగానం దేవానం ఏకం చిత్తం యావతాయుకం తిట్ఠతీతి ¶ ? ఆమన్తా. ఆకాసానఞ్చాయతనూపగా దేవా యేనేవ చిత్తేన ఉప్పజ్జన్తి, తేనేవ చిత్తేన చవన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

చిత్తట్ఠితికథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౭) ౮. కుక్కుళకథా

౩౩౮. సబ్బే ¶ సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళాతి? ఆమన్తా. నను అత్థి సుఖా వేదనా, కాయికం సుఖం, చేతసికం సుఖం ¶ , దిబ్బం సుఖం, మానుసకం సుఖం, లాభసుఖం, సక్కారసుఖం, యానసుఖం, సయనసుఖం, ఇస్సరియసుఖం, ఆధిపచ్చసుఖం, గిహిసుఖం, సామఞ్ఞసుఖం, సాసవం సుఖం, అనాసవం సుఖం, ఉపధిసుఖం, నిరూపధిసుఖం, సామిసం సుఖం, నిరామిసం సుఖం, సప్పీతికం సుఖం, నిప్పీతికం సుఖం, ఝానసుఖం, విముత్తిసుఖం, కామసుఖం, నేక్ఖమ్మసుఖం, వివేకసుఖం, ఉపసమసుఖం, సమ్బోధసుఖన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి సుఖా వేదనా…పే… సమ్బోధసుఖం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళాతి? ఆమన్తా. సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా వేదనా కాయికం దుక్ఖం చేతసికం దుక్ఖం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సఉపాయాసాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

న వత్తబ్బం – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సబ్బం, భిక్ఖవే, ఆదిత్తం! కిఞ్చ, భిక్ఖవే, సబ్బం ఆదిత్తం? చక్ఖుం, భిక్ఖవే, ఆదిత్తం, రూపా ఆదిత్తా, చక్ఖువిఞ్ఞాణం ¶ ఆదిత్తం, చక్ఖుసమ్ఫస్సో ఆదిత్తో; యమిదం [యమ్పిదం (సం. ని. ౪.౨౮)] చక్ఖుసమ్ఫస్సపచ్చయా ఉప్పజ్జతి వేదయితం సుఖం వా దుక్ఖం వా అదుక్ఖమసుఖం వా, తమ్పి ఆదిత్తం. కేన ఆదిత్తం? ‘రాగగ్గినా దోసగ్గినా మోహగ్గినా ఆదిత్తం, జాతియా జరాయ మరణేన సోకేహి పరిదేవేహి దుక్ఖేహి ¶ దోమనస్సేహి ఉపాయాసేహి ఆదిత్త’న్తి వదామి. సోతం ఆదిత్తం, సద్దా ఆదిత్తా…పే… ఘానం ఆదిత్తం, గన్ధా ఆదిత్తా…పే… జివ్హా ఆదిత్తా, రసా ఆదిత్తా…పే… కాయో ఆదిత్తో, ఫోట్ఠబ్బా ఆదిత్తా…పే… మనో ఆదిత్తో, ధమ్మా ఆదిత్తా, మనోవిఞ్ఞాణం ఆదిత్తం, మనోసమ్ఫస్సో ఆదిత్తో; యమిదం మనోసమ్ఫస్సపచ్చయా ఉప్పజ్జతి వేదయితం సుఖం వా దుక్ఖం వా అదుక్ఖమసుఖం వా, తమ్పి ఆదిత్తం. కేన ఆదిత్తం? ‘రాగగ్గినా దోసగ్గినా మోహగ్గినా ఆదిత్తం, జాతియా జరాయ మరణేన సోకేహి పరిదేవేహి దుక్ఖేహి దోమనస్సేహి ఉపాయాసేహి ఆదిత్త’న్తి వదామీ’’తి [మహావ. ౫౪; సం. ని. ౪.౨౮]. అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన ¶ హి వత్తబ్బం [తేన హి (సీ. స్యా.), తేన హి న వత్తబ్బం (క.)] – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘పఞ్చిమే, భిక్ఖవే, కామగుణా! కతమే పఞ్చ? చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యా రూపా ఇట్ఠా కన్తా మనాపా పియరూపా కామూపసంహితా రజనీయా, సోతవిఞ్ఞేయ్యా సద్దా…పే… ఘానవిఞ్ఞేయ్యా గన్ధా… జివ్హావిఞ్ఞేయ్యా రసా… కాయవిఞ్ఞేయ్యా ఫోట్ఠబ్బా ఇట్ఠా కన్తా ¶ మనాపా పియరూపా కామూపసంహితా రజనీయా. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చ కామగుణా’’తి [మ. ని. ౧.౧౬౬; సం. ని. ౪.౨౬౮]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘లాభా వో, భిక్ఖవే, సులద్ధం వో, భిక్ఖవే, ఖణో వో పటిలద్ధో [పటివిద్ధో (బహూసు)] బ్రహ్మచరియవాసాయ! దిట్ఠా మయా, భిక్ఖవే, ఛ ఫస్సాయతనికా నామ నిరయా. తత్థ యం కిఞ్చి చక్ఖునా రూపం పస్సతి, అనిట్ఠరూపఞ్ఞేవ పస్సతి నో ఇట్ఠరూపం, అకన్తరూపఞ్ఞేవ పస్సతి నో కన్తరూపం, అమనాపరూపఞ్ఞేవ పస్సతి నో మనాపరూపం. యం కిఞ్చి సోతేన సద్దం సుణాతి…పే… ఘానేన గన్ధం ఘాయతి… జివ్హాయ రసం సాయతి… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసతి… మనసా ధమ్మం విజానాతి, అనిట్ఠరూపఞ్ఞేవ విజానాతి నో ఇట్ఠరూపం, అకన్తరూపఞ్ఞేవ విజానాతి నో కన్తరూపం, అమనాపరూపఞ్ఞేవ విజానాతి నో మనాపరూప’’న్తి [సం. ని. ౪.౧౩౫]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి వత్తబ్బం [తేన హి న వత్తబ్బం (స్యా. క.)] – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

సబ్బే ¶ సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘లాభా వో, భిక్ఖవే, సులద్ధం వో, భిక్ఖవే, ఖణో వో పటిలద్ధో బ్రహ్మచరియవాసాయ! దిట్ఠా మయా, భిక్ఖవే, ఛ ఫస్సాయతనికా ¶ నామ సగ్గా. తత్థ యం కిఞ్చి చక్ఖునా రూపం పస్సతి, ఇట్ఠరూపఞ్ఞేవ ¶ పస్సతి నో అనిట్ఠరూపం, కన్తరూపఞ్ఞేవ పస్సతి నో అకన్తరూపం, మనాపరూపఞ్ఞేవ పస్సతి నో అమనాపరూపం. యం కిఞ్చి సోతేన సద్దం సుణాతి…పే… ఘానేన గన్ధం ఘాయతి… జివ్హాయ రసం సాయతి… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసతి… మనసా ధమ్మం విజానాతి, ఇట్ఠరూపఞ్ఞేవ విజానాతి నో అనిట్ఠరూపం, కన్తరూపఞ్ఞేవ విజానాతి ¶ నో అకన్తరూపం, మనాపరూపఞ్ఞేవ విజానాతి నో అమనాపరూప’’న్తి [సం. ని. ౪.౧౩౫]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి? ఆమన్తా. నను ‘‘యదనిచ్చం తం దుక్ఖం [సం. ని. ౩.౧౫],’’ వుత్తం భగవతా, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి [ధ. ప. ౨౭౭; మ. ని. ౧.౩౫౬]? ఆమన్తా. హఞ్చి ‘‘యదనిచ్చం తం దుక్ఖం,’’ వుత్తం భగవతా, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా,’’ తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళాతి? ఆమన్తా. దానం అనిట్ఠఫలం అకన్తఫలం అమనుఞ్ఞఫలం సేచనకఫలం దుక్ఖుద్రయం దుక్ఖవిపాకన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

సీలం…పే… ఉపోసథో…పే… భావనా…పే… బ్రహ్మచరియం అనిట్ఠఫలం అకన్తఫలం అమనుఞ్ఞఫలం సేచనకఫలం దుక్ఖుద్రయం దుక్ఖవిపాకన్తి? న హేవం వత్తబ్బే.

నను దానం ఇట్ఠఫలం కన్తఫలం మనుఞ్ఞఫలం అసేచనకఫలం సుఖుద్రయం సుఖవిపాకన్తి ¶ ? ఆమన్తా. హఞ్చి దానం ఇట్ఠఫలం కన్తఫలం మనుఞ్ఞఫలం అసేచనకఫలం సుఖుద్రయం సుఖవిపాకం, నో ¶ చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

నను సీలం… ఉపోసథో… భావనా… బ్రహ్మచరియం ఇట్ఠఫలం కన్తఫలం మనుఞ్ఞఫలం అసేచనకఫలం సుఖుద్రయం సుఖవిపాకన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి బ్రహ్మచరియం ఇట్ఠఫలం కన్తఫలం మనుఞ్ఞఫలం అసేచనకఫలం సుఖుద్రయం సుఖవిపాకన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

సబ్బే ¶ సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళాతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘సుఖో వివేకో తుట్ఠస్స, సుతధమ్మస్స పస్సతో;

అబ్యాపజ్జం సుఖం లోకే, పాణభూతేసు సంయమో.

‘‘సుఖా ¶ విరాగతా లోకే, కామానం సమతిక్కమో;

అస్మిమానస్స యో వినయో, ఏతం వే పరమం సుఖం [మహావ. ౫; ఉదా. ౧౧ ఉదానే చ].

‘‘తం సుఖేన సుఖం పత్తం, అచ్చన్తసుఖమేవ తం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, ఏతం వే పరమం సుఖ’’న్తి.

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనోధిం కత్వా కుక్కుళా’’తి.

కుక్కుళకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౮) ౯. అనుపుబ్బాభిసమయకథా

౩౩౯. అనుపుబ్బాభిసమయోతి ¶ ? ఆమన్తా. అనుపుబ్బేన ¶ సోతాపత్తిమగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అనుపుబ్బేన సోతాపత్తిమగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా. అనుపుబ్బేన సోతాపత్తిఫలం సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనుపుబ్బాభిసమయోతి? ఆమన్తా. అనుపుబ్బేన సకదాగామిమగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అనుపుబ్బేన సకదాగామిమగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా. అనుపుబ్బేన సకదాగామిఫలం సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనుపుబ్బాభిసమయోతి? ఆమన్తా. అనుపుబ్బేన అనాగామిమగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అనుపుబ్బేన అనాగామిమగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా. అనుపుబ్బేన అనాగామిఫలం సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అనుపుబ్బాభిసమయోతి ¶ ? ఆమన్తా. అనుపుబ్బేన అరహత్తమగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే. అనుపుబ్బేన అరహత్తమగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా. అనుపుబ్బేన అరహత్తఫలం సచ్ఛికరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే.

౩౪౦. సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ ¶ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖదస్సనేన కిం జహతీతి? సక్కాయదిట్ఠిం, విచికిచ్ఛం, సీలబ్బతపరామాసం, తదేకట్ఠే చ కిలేసే ¶ చతుభాగం జహతీతి. చతుభాగం సోతాపన్నో, చతుభాగం న సోతాపన్నో, చతుభాగం సోతాపత్తిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ¶ ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం సత్తక్ఖత్తుపరమో కోలఙ్కోలో ఏకబీజీ బుద్ధే అవేచ్చప్పసాదేన సమన్నాగతో, ధమ్మే…పే… సఙ్ఘే…పే… అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో చతుభాగం న అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సముదయదస్సనేన…పే… నిరోధదస్సనేన…పే… మగ్గదస్సనేన కిం జహతీతి? సక్కాయదిట్ఠిం, విచికిచ్ఛం, సీలబ్బతపరామాసం, తదేకట్ఠే చ కిలేసే చతుభాగం జహతీతి. చతుభాగం సోతాపన్నో, చతుభాగం న సోతాపన్నో, చతుభాగం సోతాపత్తిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం సత్తక్ఖత్తుపరమో కోలఙ్కోలో ఏకబీజీ బుద్ధే అవేచ్చప్పసాదేన సమన్నాగతో, ధమ్మే…పే… సఙ్ఘే…పే… అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో, చతుభాగం న అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౪౧. సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖదస్సనేన కిం జహతీతి? ఓళారికం కామరాగం, ఓళారికం బ్యాపాదం, తదేకట్ఠే చ కిలేసే చతుభాగం జహతీతి. చతుభాగం సకదాగామీ, చతుభాగం న సకదాగామీ, చతుభాగం సకదాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం న కాయేన ¶ ఫుసిత్వా విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సముదయదస్సనేన…పే… నిరోధదస్సనేన…పే… మగ్గదస్సనేన కిం జహతీతి? ఓళారికం కామరాగం, ఓళారికం బ్యాపాదం, తదేకట్ఠే చ కిలేసే చతుభాగం జహతీతి. చతుభాగం సకదాగామీ, చతుభాగం న సకదాగామీ, చతుభాగం సకదాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ¶ ఉపసమ్పజ్జ విహరతి ¶ , కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౪౨. అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ ¶ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖదస్సనేన కిం జహతీతి? అణుసహగతం కామరాగం, అణుసహగతం బ్యాపాదం, తదేకట్ఠే చ కిలేసే చతుభాగం జహతీతి. చతుభాగం అనాగామీ, చతుభాగం న అనాగామీ, చతుభాగం అనాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం అన్తరాపరినిబ్బాయీ…పే… ఉపహచ్చపరినిబ్బాయీ… అసఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ… ససఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ… ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీ, చతుభాగం న ఉద్ధంసోతో న అకనిట్ఠగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సముదయదస్సనేన…పే… నిరోధదస్సనేన…పే… మగ్గదస్సనేన కిం జహతీతి? అణుసహగతం కామరాగం, అణుసహగతం బ్యాపాదం, తదేకట్ఠే చ కిలేసే చతుభాగం జహతీతి. చతుభాగం అనాగామీ, చతుభాగం న అనాగామీ, చతుభాగం అనాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ¶ ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం అన్తరాపరినిబ్బాయీ…పే… ఉపహచ్చపరినిబ్బాయీ… అసఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ… ససఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ… ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీ, చతుభాగం న ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౪౩. అరహత్తసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖదస్సనేన కిం జహతీతి? రూపరాగం, అరూపరాగం, మానం, ఉద్ధచ్చం, అవిజ్జం, తదేకట్ఠే చ కిలేసే చతుభాగం జహతీతి. చతుభాగం అరహా, చతుభాగం న అరహా, చతుభాగం అరహత్తప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం న కాయేన ¶ ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం వీతరాగో…పే… వీతదోసో… వీతమోహో…పే… కతకరణీయో ఓహితభారో అనుప్పత్తసదత్థో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో సమ్మదఞ్ఞావిముత్తో ఉక్ఖిత్తపలిఘో సఙ్కిణ్ణపరిఖో అబ్బూళ్హేసికో నిరగ్గళో అరియో పన్నద్ధజో పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో సువిజితవిజయో, దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, నిరోధో సచ్ఛికతో, మగ్గో భావితో, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం పహీనం, భావేతబ్బం భావితం…పే… సచ్ఛికాతబ్బం ¶ సచ్ఛికతం, చతుభాగం సచ్ఛికాతబ్బం న సచ్ఛికతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సముదయదస్సనేన ¶ … నిరోధదస్సనేన… మగ్గదస్సనేన కిం జహతీతి? రూపరాగం, అరూపరాగం, మానం, ఉద్ధచ్చం, అవిజ్జం, తదేకట్ఠే చ కిలేసే చతుభాగం జహతీతి. చతుభాగం అరహా, చతుభాగం న అరహా, చతుభాగం అరహత్తప్పత్తో ¶ పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, చతుభాగం వీతరాగో… వీతదోసో… వీతమోహో… కతకరణీయో ఓహితభారో అనుప్పత్తసదత్థో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో సమ్మదఞ్ఞావిముత్తో ఉక్ఖిత్తపలిఘో సఙ్కిణ్ణపరిఖో అబ్బూళ్హేసికో నిరగ్గళో అరియో పన్నద్ధజో పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో సువిజితవిజయో, దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, నిరోధో సచ్ఛికతో, మగ్గో భావితో, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం పహీనం, భావేతబ్బం భావితం…పే… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, చతుభాగం సచ్ఛికాతబ్బం న సచ్ఛికతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౪౪. సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. దుక్ఖే దిట్ఠే ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే. సముదయం దక్ఖన్తో…పే… నిరోధం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా ¶ . నిరోధే దిట్ఠే ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే.

సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో మగ్గం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బో, మగ్గే దిట్ఠే ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. దుక్ఖం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బో, దుక్ఖే దిట్ఠే ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… మగ్గం ¶ దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బో, మగ్గే దిట్ఠే ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. సముదయం దక్ఖన్తో…పే… నిరోధం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బో, నిరోధే దిట్ఠే ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బో, దుక్ఖే దిట్ఠే న వత్తబ్బం – ‘‘ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బో’’తి? ఆమన్తా. మగ్గం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బో, మగ్గే దిట్ఠే న వత్తబ్బం – ‘‘ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బో’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సముదయం దక్ఖన్తో… నిరోధం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి ¶ వత్తబ్బో, నిరోధే దిట్ఠే న వత్తబ్బం – ‘‘ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బో’’తి? ఆమన్తా. మగ్గం దక్ఖన్తో ‘‘పటిపన్నకో’’తి ¶ వత్తబ్బో, మగ్గే దిట్ఠే న వత్తబ్బం – ‘‘ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బో’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

[సకవాదీపుచ్ఛాలక్ఖణం] సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో పుగ్గలో దుక్ఖం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బో, దుక్ఖే దిట్ఠే న వత్తబ్బం – ‘‘ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బో’’తి? ఆమన్తా. నిరత్థియం దుక్ఖదస్సనన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే… సముదయం దక్ఖన్తో…పే… నిరోధం దక్ఖన్తో పటిపన్నకోతి వత్తబ్బో, నిరోధే దిట్ఠే న వత్తబ్బం – ‘‘ఫలే ఠితోతి వత్తబ్బో’’తి? ఆమన్తా. నిరత్థియం నిరోధదస్సనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౪౫. [పరవాదీపుచ్ఛాలక్ఖణం] దుక్ఖే ¶ దిట్ఠే చత్తారి సచ్చాని దిట్ఠాని హోన్తీతి? ఆమన్తా. దుక్ఖసచ్చం చత్తారి సచ్చానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

[సకవాదీపుచ్ఛాలక్ఖణం] రూపక్ఖన్ధే అనిచ్చతో దిట్ఠే పఞ్చక్ఖన్ధా అనిచ్చతో దిట్ఠా హోన్తీతి? ఆమన్తా. రూపక్ఖన్ధో పఞ్చక్ఖన్ధాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

[సకవాదీపుచ్ఛాలక్ఖణం] చక్ఖాయతనే అనిచ్చతో దిట్ఠే ద్వాదసాయతనాని అనిచ్చతో దిట్ఠాని హోన్తీతి? ఆమన్తా. చక్ఖాయతనం ద్వాదసాయతనానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

[సకవాదీపుచ్ఛాలక్ఖణం] చక్ఖుధాతుయా అనిచ్చతో దిట్ఠాయ అట్ఠారస ధాతుయో అనిచ్చతో దిట్ఠా హోన్తీతి? ఆమన్తా. చక్ఖుధాతు అట్ఠారస ధాతుయోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

[సకవాదీపుచ్ఛాలక్ఖణం] చక్ఖున్ద్రియే అనిచ్చతో దిట్ఠే బావీసతిన్ద్రియాని అనిచ్చతో దిట్ఠాని హోన్తీతి? ఆమన్తా. చక్ఖున్ద్రియం బావీసతిన్ద్రియానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

[సకవాదీపుచ్ఛాలక్ఖణం] చతూహి ఞాణేహి సోతాపత్తిఫలం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. చత్తారి సోతాపత్తిఫలానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠహి ఞాణేహి సోతాపత్తిఫలం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా ¶ ¶ . అట్ఠ సోతాపత్తిఫలానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ద్వాదసహి ఞాణేహి సోతాపత్తిఫలం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. ద్వాదస సోతాపత్తిఫలానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… చతుచత్తారీసాయ ఞాణేహి సోతాపత్తిఫలం సచ్ఛికరోతీతి ¶ ? ఆమన్తా. చతుచత్తారీసం సోతాపత్తిఫలానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సత్తసత్తతియా ఞాణేహి సోతాపత్తిఫలం సచ్ఛికరోతీతి? ఆమన్తా. సత్తసత్తతి సోతాపత్తిఫలానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౪౬. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘అనుపుబ్బాభిసమయో’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, మహాసముద్దో అనుపుబ్బనిన్నో అనుపుబ్బపోణో అనుపుబ్బపబ్భారో, న ఆయతకేనేవ పపాతో; ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, ఇమస్మిం ధమ్మవినయే అనుపుబ్బసిక్ఖా అనుపుబ్బకిరియా అనుపుబ్బపటిపదా, న ఆయతకేనేవ అఞ్ఞాపటివేధో’’తి [చూళవ. ౩౮౫; అ. ని. ౮.౨౦; ఉదా. ౪౫ ఉదానే చ]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి అనుపుబ్బాభిసమయోతి.

న వత్తబ్బం – ‘‘అనుపుబ్బాభిసమయో’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘అనుపుబ్బేన మేధావీ, థోకం థోకం ఖణే ఖణే;

కమ్మారో రజతస్సేవ, నిద్ధమే మలమత్తనో’’తి [ధ. ప. ౨౩౯ ధమ్మపదే].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి అనుపుబ్బాభిసమయోతి.

అనుపుబ్బాభిసమయోతి ¶ ? ఆమన్తా. నన్వాయస్మా గవమ్పతి థేరో భిక్ఖూ ఏతదవోచ – ‘‘సమ్ముఖా మేతం, ఆవుసో, భగవతో సుతం సమ్ముఖా పటిగ్గహితం – ‘యో, భిక్ఖవే, దుక్ఖం పస్సతి దుక్ఖసముదయమ్పి సో పస్సతి, దుక్ఖనిరోధమ్పి పస్సతి, దుక్ఖనిరోధగామినిం ¶ పటిపదమ్పి పస్సతి; యో దుక్ఖసముదయం పస్సతి దుక్ఖమ్పి సో పస్సతి, దుక్ఖనిరోధమ్పి పస్సతి, దుక్ఖనిరోధగామినిం పటిపదమ్పి పస్సతి; యో దుక్ఖనిరోధం పస్సతి దుక్ఖమ్పి సో పస్సతి, దుక్ఖసముదయమ్పి పస్సతి, దుక్ఖనిరోధగామినిం పటిపదమ్పి పస్సతి; యో దుక్ఖనిరోధగామినిం పటిపదం పస్సతి దుక్ఖమ్పి సో పస్సతి, దుక్ఖసముదయమ్పి పస్సతి, దుక్ఖనిరోధమ్పి పస్సతీ’’’తి [సం. ని. ౫.౧౧౦౦]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అనుపుబ్బాభిసమయో’’తి.

అనుపుబ్బాభిసమయోతి ¶ ? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా –

‘‘సహావస్స దస్సనసమ్పదాయ,

తయస్సు ధమ్మా జహితా భవన్తి;

సక్కాయదిట్ఠీ విచికిచ్ఛితఞ్చ,

సీలబ్బతం వాపి యదత్థి కిఞ్చి;

చతూహపాయేహి చ విప్పముత్తో,

ఛచ్చాభిఠానాని అభబ్బ కాతు’’న్తి.

అత్థేవ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అనుపుబ్బాభిసమయో’’తి.

అనుపుబ్బాభిసమయోతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘యస్మిం, భిక్ఖవే, సమయే అరియసావకస్స విరజం వీతమలం ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాది – ‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’న్తి, సహ దస్సనుప్పాదా, భిక్ఖవే, అరియసావకస్స తీణి సంయోజనాని పహీయన్తి – సక్కాయదిట్ఠి, విచికిచ్ఛా, సీలబ్బతపరామాసో’’తి! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘అనుపుబ్బాభిసమయో’’తి.

అనుపుబ్బాభిసమయకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౧౯) ౧౦. వోహారకథా

౩౪౭. బుద్ధస్స ¶ ¶ భగవతో వోహారో లోకుత్తరోతి? ఆమన్తా. లోకుత్తరే సోతే పటిహఞ్ఞతి నో లోకియే, లోకుత్తరేన విఞ్ఞాణేన పటివిజానన్తి నో లోకియేన, సావకా పటివిజానన్తి నో పుథుజ్జనాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను ¶ బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకియే సోతే పటిహఞ్ఞతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకియే సోతే పటిహఞ్ఞతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరో’’తి.

నను బుద్ధస్స భగవతో వోహారం లోకియేన విఞ్ఞాణేన పటివిజానన్తీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి బుద్ధస్స భగవతో వోహారం లోకియేన విఞ్ఞాణేన పటివిజానన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరో’’తి.

నను బుద్ధస్స భగవతో వోహారం పుథుజ్జనా పటివిజానన్తీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి బుద్ధస్స భగవతో వోహారం పుథుజ్జనా పటివిజానన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరో’’తి.

౩౪౮. బుద్ధస్స ¶ భగవతో వోహారో లోకుత్తరోతి? ఆమన్తా. మగ్గో ఫలం నిబ్బానం, సోతాపత్తిమగ్గో సోతాపత్తిఫలం, సకదాగామిమగ్గో సకదాగామిఫలం, అనాగామిమగ్గో అనాగామిఫలం, అరహత్తమగ్గో అరహత్తఫలం, సతిపట్ఠానం ¶ సమ్మప్పధానం ఇద్ధిపాదో ఇన్ద్రియం బలం బోజ్ఝఙ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరోతి? ఆమన్తా. అత్థి కేచి బుద్ధస్స భగవతో వోహారం సుణన్తీతి? ఆమన్తా. లోకుత్తరో ¶ ధమ్మో సోతవిఞ్ఞేయ్యో, సోతస్మిం పటిహఞ్ఞతి, సోతస్స ఆపాథం ఆగచ్ఛతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను లోకుత్తరో ధమ్మో న సోతవిఞ్ఞేయ్యో, న సోతస్మిం పటిహఞ్ఞతి, న సోతస్స ఆపాథం ఆగచ్ఛతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి లోకుత్తరో ధమ్మో న సోతవిఞ్ఞేయ్యో, న సోతస్మిం పటిహఞ్ఞతి, న సోతస్స ఆపాథం ఆగచ్ఛతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరో’’తి.

౩౪౯. బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరోతి? ఆమన్తా. అత్థి కేచి బుద్ధస్స భగవతో ¶ వోహారే రజ్జేయ్యున్తి? ఆమన్తా. లోకుత్తరో ధమ్మో రాగట్ఠానియో రజనీయో కమనీయో మదనీయో బన్ధనీయో ముచ్ఛనీయోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను లోకుత్తరో ధమ్మో న రాగట్ఠానియో న రజనీయో న కమనీయో న మదనీయో న బన్ధనీయో న ముచ్ఛనీయోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి లోకుత్తరో ధమ్మో న రాగట్ఠానియో న రజనీయో న కమనీయో న మదనీయో న బన్ధనీయో న ముచ్ఛనీయో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరో’’తి.

బుద్ధస్స ¶ భగవతో వోహారో లోకుత్తరోతి? ఆమన్తా. అత్థి కేచి బుద్ధస్స భగవతో వోహారే దుస్సేయ్యున్తి? ఆమన్తా. లోకుత్తరో ధమ్మో దోసట్ఠానియో కోపట్ఠానియో పటిఘట్ఠానియోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను లోకుత్తరో ధమ్మో న దోసట్ఠానియో న కోపట్ఠానియో న పటిఘట్ఠానియోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి లోకుత్తరో ధమ్మో న దోసట్ఠానియో న ¶ కోపట్ఠానియో ¶ న పటిఘట్ఠానియో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరో’’తి.

బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరోతి? ఆమన్తా. అత్థి కేచి బుద్ధస్స భగవతో వోహారే ముయ్హేయ్యున్తి? ఆమన్తా. లోకుత్తరో ధమ్మో మోహట్ఠానియో అఞ్ఞాణకరణో అచక్ఖుకరణో పఞ్ఞానిరోధికో విఘాతపక్ఖికో అనిబ్బానసంవత్తనికోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను లోకుత్తరో ధమ్మో న మోహట్ఠానియో న అఞ్ఞాణకరణో న అచక్ఖుకరణో పఞ్ఞావుద్ధికో అవిఘాతపక్ఖికో నిబ్బానసంవత్తనికోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి లోకుత్తరో ధమ్మో న మోహట్ఠానియో న అఞ్ఞాణకరణో న అచక్ఖుకరణో పఞ్ఞావుద్ధికో అవిఘాతపక్ఖికో నిబ్బానసంవత్తనికో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరో’’తి.

౩౫౦. బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకుత్తరోతి? ఆమన్తా. యే ¶ కేచి బుద్ధస్స భగవతో వోహారం సుణన్తి, సబ్బే తే మగ్గం భావేన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

యే ¶ కేచి బుద్ధస్స భగవతో వోహారం సుణన్తి, సబ్బే తే మగ్గం భావేన్తీతి? ఆమన్తా. బాలపుథుజ్జనా బుద్ధస్స భగవతో వోహారం సుణన్తి, బాలపుథుజ్జనా మగ్గం భావేన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… మాతుఘాతకో మగ్గం భావేతి…పే… పితుఘాతకో… అరహన్తఘాతకో… రుహిరుప్పాదకో… సఙ్ఘభేదకో బుద్ధస్స భగవతో వోహారం సుణాతి, సఙ్ఘభేదకో మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౫౧. లబ్భా ¶ సోవణ్ణమయాయ లట్ఠియా ధఞ్ఞపుఞ్జోపి సువణ్ణపుఞ్జోపి ఆచిక్ఖితున్తి? ఆమన్తా. ఏవమేవం భగవా లోకుత్తరేన వోహారేన లోకియమ్పి లోకుత్తరమ్పి ధమ్మం వోహరతీతి.

లబ్భా ఏలణ్డియాయ లట్ఠియా ధఞ్ఞపుఞ్జోపి సువణ్ణపుఞ్జోపి ఆచిక్ఖితున్తి? ఆమన్తా. ఏవమేవం భగవా లోకియేన వోహారేన లోకియమ్పి లోకుత్తరమ్పి ధమ్మం వోహరతీతి.

౩౫౨. బుద్ధస్స ¶ భగవతో వోహారో లోకియం వోహరన్తస్స లోకియో హోతి, లోకుత్తరం వోహరన్తస్స లోకుత్తరో హోతీతి? ఆమన్తా. లోకియం వోహరన్తస్స లోకియే సోతే పటిహఞ్ఞతి, లోకుత్తరం వోహరన్తస్స లోకుత్తరే సోతే పటిహఞ్ఞతి; లోకియం వోహరన్తస్స లోకియేన విఞ్ఞాణేన పటివిజానన్తి, లోకుత్తరం వోహరన్తస్స లోకుత్తరేన విఞ్ఞాణేన పటివిజానన్తి; లోకియం వోహరన్తస్స పుథుజ్జనా పటివిజానన్తి ¶ , లోకుత్తరం వోహరన్తస్స సావకా పటివిజానన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకియం వోహరన్తస్స లోకియో హోతి, లోకుత్తరం వోహరన్తస్స లోకుత్తరో హోతీతి? ఆమన్తా. నను భగవా లోకియమ్పి లోకుత్తరమ్పి ధమ్మం వోహరతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి భగవా లోకియమ్పి లోకుత్తరమ్పి ధమ్మం వోహరతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకియం వోహరన్తస్స లోకియో హోతి, లోకుత్తరం వోహరన్తస్స లోకుత్తరో హోతీ’’తి.

బుద్ధస్స భగవతో వోహారో లోకియం వోహరన్తస్స లోకియో హోతి, లోకుత్తరం వోహరన్తస్స లోకుత్తరో హోతీతి? ఆమన్తా. మగ్గం వోహరన్తస్స మగ్గో హోతి, అమగ్గం వోహరన్తస్స ¶ అమగ్గో ¶ హోతి, ఫలం వోహరన్తస్స ఫలం హోతి, అఫలం వోహరన్తస్స అఫలం హోతి, నిబ్బానం వోహరన్తస్స నిబ్బానం హోతి, అనిబ్బానం వోహరన్తస్స అనిబ్బానం హోతి, సఙ్ఖతం వోహరన్తస్స సఙ్ఖతం హోతి, అసఙ్ఖతం వోహరన్తస్స అసఙ్ఖతం హోతి, రూపం వోహరన్తస్స రూపం హోతి, అరూపం వోహరన్తస్స అరూపం హోతి, వేదనం వోహరన్తస్స వేదనా హోతి, అవేదనం వోహరన్తస్స అవేదనా హోతి, సఞ్ఞం వోహరన్తస్స సఞ్ఞా హోతి, అసఞ్ఞం వోహరన్తస్స అసఞ్ఞా హోతి, సఙ్ఖారే వోహరన్తస్స సఙ్ఖారా హోన్తి, అసఙ్ఖారే వోహరన్తస్స అసఙ్ఖారా హోన్తి, విఞ్ఞాణం వోహరన్తస్స విఞ్ఞాణం హోతి, అవిఞ్ఞాణం వోహరన్తస్స అవిఞ్ఞాణం హోతీతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

వోహారకథా నిట్ఠితా.

౨. దుతియవగ్గో

(౨౦) ౧౧. నిరోధకథా

౩౫౩. ద్వే ¶ నిరోధాతి? ఆమన్తా. ద్వే దుక్ఖనిరోధాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ద్వే దుక్ఖనిరోధాతి? ఆమన్తా. ద్వే నిరోధసచ్చానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ద్వే నిరోధసచ్చానీతి? ఆమన్తా. ద్వే దుక్ఖసచ్చానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ద్వే నిరోధసచ్చానీతి? ఆమన్తా. ద్వే సముదయసచ్చానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ద్వే నిరోధసచ్చానీతి? ఆమన్తా. ద్వే ¶ మగ్గసచ్చానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ద్వే నిరోధసచ్చానీతి? ఆమన్తా. ద్వే తాణాని…పే… ద్వే లేణాని… ద్వే సరణాని… ద్వే పరాయణాని… ద్వే అచ్చుతాని… ద్వే అమతాని… ద్వే నిబ్బానానీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ద్వే నిబ్బానానీతి? ఆమన్తా. అత్థి ద్విన్నం నిబ్బానానం ఉచ్చనీచతా హీనపణీతతా ఉక్కంసావకంసో సీమా వా భేదో వా రాజి వా అన్తరికా వాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ద్వే నిరోధాతి? ఆమన్తా. నను అప్పటిసఙ్ఖానిరుద్ధే సఙ్ఖారే పటిసఙ్ఖా నిరోధేన్తీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అప్పటిసఙ్ఖానిరుద్ధే సఙ్ఖారే ¶ పటిసఙ్ఖా నిరోధేన్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘ద్వే నిరోధా’’తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘ద్వే నిరోధా’’తి? ఆమన్తా. నను అప్పటిసఙ్ఖానిరుద్ధాపి సఙ్ఖారా అచ్చన్తభగ్గా, పటిసఙ్ఖానిరుద్ధాపి సఙ్ఖారా అచ్చన్తభగ్గాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అప్పటిసఙ్ఖానిరుద్ధాపి సఙ్ఖారా అచ్చన్తభగ్గా, పటిసఙ్ఖానిరుద్ధాపి సఙ్ఖారా అచ్చన్తభగ్గా, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘ద్వే నిరోధా’’తి.

ద్వే ¶ నిరోధాతి? ఆమన్తా. పటిసఙ్ఖానిరుద్ధాపి [పటిసఙ్ఖానిరుద్ధా (?)] సఙ్ఖారా అరియమగ్గం ఆగమ్మ నిరుద్ధాతి? ఆమన్తా. అప్పటిసఙ్ఖానిరుద్ధా ¶ సఙ్ఖారా అరియమగ్గం ఆగమ్మ నిరుద్ధాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ద్వే ¶ నిరోధాతి? ఆమన్తా. పటిసఙ్ఖానిరుద్ధా సఙ్ఖారా న పున ఉప్పజ్జన్తీతి? ఆమన్తా. అప్పటిసఙ్ఖానిరుద్ధా సఙ్ఖారా న పున ఉప్పజ్జన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘ద్వే నిరోధా’’తి.

నిరోధకథా నిట్ఠితా.

దుతియవగ్గో.

తస్సుద్దానం –

పరూపహారో అఞ్ఞాణం, కఙ్ఖా పరవితారణా;

వచీభేదో దుక్ఖాహారో, చిత్తట్ఠితి చ కుక్కుళా;

అనుపుబ్బాభిసమయో, వోహారో చ నిరోధకోతి.

౩. తతియవగ్గో

(౨౧) ౧. బలకథా

౩౫౪. తథాగతబలం ¶ ¶ ¶ సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. తథాగతబలం సావకబలం, సావకబలం తథాగతబలన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ తథాగతబలం తం సావకబలం, తఞ్ఞేవ సావకబలం తం తథాగతబలన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. యాదిసం తథాగతబలం తాదిసం సావకబలం, యాదిసం సావకబలం తాదిసం తథాగతబలన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. యాదిసో తథాగతస్స పుబ్బయోగో పుబ్బచరియా ధమ్మక్ఖానం ధమ్మదేసనా తాదిసో సావకస్స పుబ్బయోగో పుబ్బచరియా ధమ్మక్ఖానం ధమ్మదేసనాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. తథాగతో జినో సత్థా సమ్మాసమ్బుద్ధో సబ్బఞ్ఞూ సబ్బదస్సావీ ధమ్మస్సామీ ధమ్మప్పటిసరణోతి? ఆమన్తా ¶ . సావకో జినో సత్థా సమ్మాసమ్బుద్ధో సబ్బఞ్ఞూ సబ్బదస్సావీ ధమ్మస్సామీ ధమ్మప్పటిసరణోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. తథాగతో అనుప్పన్నస్స ¶ మగ్గస్స ఉప్పాదేతా అసఞ్జాతస్స మగ్గస్స ¶ సఞ్జనేతా అనక్ఖాతస్స మగ్గస్స అక్ఖాతా మగ్గఞ్ఞూ మగ్గవిదూ మగ్గకోవిదోతి? ఆమన్తా. సావకో అనుప్పన్నస్స మగ్గస్స ఉప్పాదేతా అసఞ్జాతస్స మగ్గస్స సఞ్జనేతా అనక్ఖాతస్స మగ్గస్స అక్ఖాతా మగ్గఞ్ఞూ మగ్గవిదూ మగ్గకోవిదోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఇన్ద్రియపరోపరియత్తం ¶ యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. సావకో సబ్బఞ్ఞూ సబ్బదస్సావీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౫౫. సావకో ఠానాఠానం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సావకో ఠానాఠానం జానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘ఠానాఠానం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

సావకో అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నానం కమ్మసమాదానానం ఠానసో హేతుసో విపాకం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సావకో అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నానం కమ్మసమాదానానం ఠానసో హేతుసో విపాకం జానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నానం కమ్మసమాదానానం ఠానసో హేతుసో విపాకం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

సావకో సబ్బత్థగామినిం పటిపదం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సావకో సబ్బత్థగామినిం పటిపదం జానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సబ్బత్థగామినిం పటిపదం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

సావకో ¶ అనేకధాతుం నానాధాతుం లోకం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సావకో అనేకధాతుం నానాధాతుం లోకం జానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనేకధాతుం నానాధాతుం లోకం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

సావకో ¶ సత్తానం నానాధిముత్తికతం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సావకో సత్తానం నానాధిముత్తికతం జానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సత్తానం ¶ నానాధిముత్తికతం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

సావకో ఝానవిమోక్ఖసమాధిసమాపత్తీనం సంకిలేసం వోదానం వుట్ఠానం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సావకో ఝానవిమోక్ఖసమాధిసమాపత్తీనం సంకిలేసం వోదానం వుట్ఠానం జానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘ఝానవిమోక్ఖసమాధిసమాపత్తీనం సంకిలేసం వోదానం వుట్ఠానం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

సావకో ¶ పుబ్బేనివాసానుస్సతిం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సావకో పుబ్బేనివాసానుస్సతిం జానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘పుబ్బేనివాసానుస్సతి యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

సావకో సత్తానం చుతూపపాతం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సావకో సత్తానం చుతూపపాతం జానాతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సత్తానం చుతూపపాతం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

నను తథాగతస్సాపి ఆసవా ఖీణా సావకస్సాపి ఆసవా ఖీణాతి ¶ ? ఆమన్తా. అత్థి కిఞ్చి నానాకరణం తథాగతస్స వా సావకస్స వా ఆసవక్ఖయేన వా ఆసవక్ఖయం విముత్తియా వా విముత్తీతి? నత్థి. హఞ్చి నత్థి కిఞ్చి నానాకరణం తథాగతస్స వా సావకస్స వా ఆసవక్ఖయేన వా ఆసవక్ఖయం విముత్తియా వా విముత్తి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణ’’న్తి.

౩౫౬. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా ¶ . ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకఅసాధారణన్తి? ఆమన్తా. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకఅసాధారణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సత్తానం ¶ చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకఅసాధారణన్తి? ఆమన్తా. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకఅసాధారణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఇన్ద్రియపరోపరియత్తం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకఅసాధారణన్తి? ఆమన్తా. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకఅసాధారణన్తి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే [అయమేత్థ సాధారణపక్ఖం సన్ధాయ పటిక్ఖేపో (టీకా ఓలోకేతబ్బా)] …పే….

ఇన్ద్రియపరోపరియత్తం ¶ యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకఅసాధారణన్తి? ఆమన్తా…పే…. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకఅసాధారణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. ఇన్ద్రియపరోపరియత్తం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? ఆమన్తా. ఇన్ద్రియపరోపరియత్తం యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం సావకసాధారణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

బలకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౨౨) ౨. అరియన్తికథా

౩౫౭. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? ఆమన్తా. మగ్గో ఫలం నిబ్బానం, సోతాపత్తిమగ్గో సోతాపత్తిఫలం, సకదాగామిమగ్గో సకదాగామిఫలం, అనాగామిమగ్గో అనాగామిఫలం, అరహత్తమగ్గో అరహత్తఫలం, సతిపట్ఠానం సమ్మప్పధానం ఇద్ధిపాదో ఇన్ద్రియం బలం బోజ్ఝఙ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? ఆమన్తా ¶ . సుఞ్ఞతారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే…. సుఞ్ఞతారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. ఠానాఠానఞ్చ ¶ మనసి కరోతి, సుఞ్ఞతఞ్చ మనసి కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానఞ్చ ¶ మనసి కరోతి, సుఞ్ఞతఞ్చ మనసి కరోతీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఫస్సానం ద్విన్నం చిత్తానం సమోధానం హోతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే… ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? ఆమన్తా. అనిమిత్తారమ్మణం…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. ఠానాఠానఞ్చ మనసి కరోతి, అప్పణిహితఞ్చ మనసి కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానఞ్చ మనసి కరోతి, అప్పణిహితఞ్చ మనసి కరోతీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఫస్సానం ద్విన్నం చిత్తానం సమోధానం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౫౮. సతిపట్ఠానా అరియా సుఞ్ఞతారమ్మణాతి? ఆమన్తా. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం సుఞ్ఞతారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సతిపట్ఠానా అరియా అనిమిత్తారమ్మణా…పే… అప్పణిహితారమ్మణాతి? ఆమన్తా. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం అప్పణిహితారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమ్మప్పధానా, ఇద్ధిపాదా, ఇన్ద్రియా, బలా, బోజ్ఝఙ్గా అరియా సుఞ్ఞతారమ్మణాతి? ఆమన్తా. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం ¶ తథాగతబలం అరియం సుఞ్ఞతారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

బోజ్ఝఙ్గా అరియా అనిమిత్తారమ్మణా… అప్పణిహితారమ్మణాతి? ఆమన్తా ¶ . ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం అప్పణిహితారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౫౯. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – ‘‘సుఞ్ఞతారమ్మణ’’న్తి? ఆమన్తా. సతిపట్ఠానా అరియా న వత్తబ్బా – ‘‘సుఞ్ఞతారమ్మణా’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – అనిమిత్తారమ్మణం…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి ¶ ? ఆమన్తా. సతిపట్ఠానా అరియా న వత్తబ్బా – ‘‘అప్పణిహితారమ్మణా’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానే ¶ యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – సుఞ్ఞతారమ్మణం…పే… అనిమిత్తారమ్మణం…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. సమ్మప్పధానం…పే… బోజ్ఝఙ్గా అరియా న వత్తబ్బా – ‘‘అప్పణిహితారమ్మణా’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౬౦. సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? ఆమన్తా. మగ్గో ఫలం నిబ్బానం, సోతాపత్తిమగ్గో సోతాపత్తిఫలం…పే… బోజ్ఝఙ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? ఆమన్తా. సుఞ్ఞతారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సుఞ్ఞాతారమ్మణన్తి ¶ ? ఆమన్తా. సత్తానం చుతూపపాతఞ్చ మనసి కరోతి ¶ , సుఞ్ఞతఞ్చ మనసి కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సత్తానం చుతూపపాతఞ్చ మనసి కరోతి, సుఞ్ఞతఞ్చ మనసి కరోతీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఫస్సానం ద్విన్నం చిత్తానం సమోధానం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? ఆమన్తా. అనిమిత్తారమ్మణం అప్పణిహితారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. సత్తానం చుతూపపాతఞ్చ మనసి కరోతి, అప్పణిహితఞ్చ మనసి కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సత్తానం చుతూపపాతఞ్చ మనసి కరోతి, అప్పణిహితఞ్చ మనసి కరోతీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఫస్సానం ద్విన్నం చిత్తానం సమోధానం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౬౧. సతిపట్ఠానా అరియా సుఞ్ఞతారమ్మణా…పే… అనిమిత్తారమ్మణా…పే… అప్పణిహితారమ్మణాతి? ఆమన్తా. సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం అప్పణిహితారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమ్మప్పధానం ¶ ¶ …పే… బోజ్ఝఙ్గా అరియా సుఞ్ఞతారమ్మణా…పే… అనిమిత్తారమ్మణా…పే… అప్పణిహితారమ్మణాతి? ఆమన్తా. సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం అప్పణిహితారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సత్తానం ¶ చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – సుఞ్ఞతారమ్మణం…పే… అనిమిత్తారమ్మణం…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. సతిపట్ఠానా అరియా న వత్తబ్బా – ‘‘అప్పపణిహితారమ్మణా’’తి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౬౨. సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – సుఞ్ఞతారమ్మణం…పే… అనిమిత్తారమ్మణం…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. సమ్మప్పధానా…పే… బోజ్ఝఙ్గా అరియా న వత్తబ్బా – ‘‘అప్పణిహితారమ్మణా’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? ఆమన్తా. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆసవానం ¶ ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? ఆమన్తా. సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం న వత్తబ్బం – ‘‘అరియ’’న్తి? ఆమన్తా. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం న వత్తబ్బం – ‘‘అరియ’’న్తి? న హేవం వత్తబ్బే …పే….

సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం న వత్తబ్బం – ‘‘అరియ’’న్తి? ఆమన్తా. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం న వత్తబ్బం – ‘‘అరియ’’న్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆసవానం ¶ ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం సుఞ్ఞతారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం సుఞ్ఞతారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆసవానం ఖయే ¶ యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం అనిమిత్తారమ్మణం… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం అప్పణిహితారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం సుఞ్ఞతారమ్మణం…పే… అనిమిత్తారమ్మణం…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా…పే…. సత్తానం చుతూపపాతే ¶ యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం అప్పణిహితారమ్మణన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానే ¶ యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – ‘‘సుఞ్ఞతారమ్మణ’’న్తి? ఆమన్తా. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – ‘‘సుఞ్ఞతారమ్మణ’’న్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఠానాఠానే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – అనిమిత్తారమ్మణం… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – ‘‘అప్పణిహితారమ్మణ’’న్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సత్తానం చుతూపపాతే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – సుఞ్ఞతారమ్మణం…పే… అనిమిత్తారమ్మణం…పే… అప్పణిహితారమ్మణన్తి? ఆమన్తా. ఆసవానం ఖయే యథాభూతం ఞాణం తథాగతబలం అరియం న వత్తబ్బం – ‘‘అప్పణిహితారమ్మణ’’న్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరియన్తికథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౨౩) ౩. విముత్తికథా

౩౬౩. సరాగం ¶ ¶ చిత్తం విముచ్చతీతి? ఆమన్తా. రాగసహగతం రాగసహజాతం రాగసంసట్ఠం రాగసమ్పయుత్తం రాగసహభు రాగానుపరివత్తి అకుసలం లోకియం సాసవం సంయోజనియం గన్థనియం ఓఘనియం యోగనియం నీవరణియం పరామట్ఠం ఉపాదానియం సంకిలేసియం చిత్తం విముచ్చతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సఫస్సం చిత్తం విముచ్చతి, ఫస్సో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. సరాగం ¶ చిత్తం విముచ్చతి, రాగో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సవేదనం…పే… ససఞ్ఞం…పే… సచేతనం…పే… సపఞ్ఞం [ససఞ్ఞం (సీ. క.)] చిత్తం విముచ్చతి, పఞ్ఞా చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. సరాగం చిత్తం విముచ్చతి, రాగో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సఫస్సం ¶ సరాగం చిత్తం విముచ్చతి, ఫస్సో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. రాగో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సవేదనం సరాగం…పే… ససఞ్ఞం సరాగం…పే… సచేతనం సరాగం…పే… సపఞ్ఞం సరాగం చిత్తం విముచ్చతి, పఞ్ఞా చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. రాగో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౬౪. సదోసం ¶ చిత్తం విముచ్చతీతి? ఆమన్తా. దోససహగతం దోససహజాతం దోససంసట్ఠం దోససమ్పయుత్తం దోససహభు దోసానుపరివత్తి అకుసలం లోకియం సాసవం…పే… సంకిలేసియం చిత్తం విముచ్చతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సఫస్సం ¶ చిత్తం విముచ్చతి, ఫస్సో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. సదోసం చిత్తం విముచ్చతి, దోసో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సవేదనం…పే… ససఞ్ఞం…పే… సచేతనం…పే… సపఞ్ఞం చిత్తం విముచ్చతి, పఞ్ఞా చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా ¶ . సదోసం చిత్తం విముచ్చతి, దోసో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సఫస్సం సదోసం చిత్తం విముచ్చతి, ఫస్సో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. సదోసం చిత్తం విముచ్చతి, దోసో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సవేదనం సదోసం… ససఞ్ఞం సదోసం… సచేతనం సదోసం… సపఞ్ఞం సదోసం చిత్తం విముచ్చతి, పఞ్ఞా చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. దోసో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౬౫. సమోహం చిత్తం విముచ్చతీతి? ఆమన్తా. మోహసహగతం మోహసహజాతం మోహసంసట్ఠం మోహసమ్పయుత్తం మోహసహభు మోహానుపరివత్తి అకుసలం ¶ లోకియం సాసవం…పే… సంకిలేసియం చిత్తం విముచ్చతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సఫస్సం చిత్తం విముచ్చతి, ఫస్సో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. సమోహం చిత్తం విముచ్చతి, మోహో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సవేదనం ¶ … ససఞ్ఞం… సచేతనం… సపఞ్ఞం చిత్తం విముచ్చతి, పఞ్ఞా చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. సమోహం చిత్తం విముచ్చతి, మోహో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సఫస్సం ¶ సమోహం చిత్తం విముచ్చతి, ఫస్సో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా ¶ . మోహో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సవేదనం సమోహం… ససఞ్ఞం సమోహం… సచేతనం సమోహం…పే… సపఞ్ఞం సమోహం చిత్తం విముచ్చతి, పఞ్ఞా చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? ఆమన్తా. మోహో చ చిత్తఞ్చ ఉభో విముచ్చన్తీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సరాగం సదోసం సమోహం చిత్తం విముచ్చతీతి? ఆమన్తా. వీతరాగం వీతదోసం వీతమోహం నిక్కిలేసం చిత్తం విముచ్చతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘సరాగం సదోసం సమోహం చిత్తం విముచ్చతీ’’తి.

విముత్తికథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౨౪) ౪. విముచ్చమానకథా

౩౬౬. విముత్తం ¶ విముచ్చమానన్తి? ఆమన్తా. ఏకదేసం విముత్తం, ఏకదేసం అవిముత్తన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఏకదేసం విముత్తం, ఏకదేసం అవిముత్తన్తి? ఆమన్తా. ఏకదేసం సోతాపన్నో, ఏకదేసం న సోతాపన్నో, ఏకదేసం సోతాపత్తిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం సత్తక్ఖత్తుపరమో కోలఙ్కోలో ఏకబీజీ బుద్ధే అవేచ్చప్పసాదేన సమన్నాగతో ధమ్మే…పే… సఙ్ఘే…పే… అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో, ఏకదేసం అరియకన్తేహి సీలేహి న సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఏకదేసం ¶ విముత్తం, ఏకదేసం అవిముత్తన్తి? ఆమన్తా ¶ . ఏకదేసం సకదాగామీ, ఏకదేసం న సకదాగామీ, ఏకదేసం సకదాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఏకదేసం ¶ విముత్తం, ఏకదేసం అవిముత్తన్తి? ఆమన్తా. ఏకదేసం అనాగామీ, ఏకదేసం న అనాగామీ, ఏకదేసం అనాగామిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం అన్తరాపరినిబ్బాయీ ¶ , ఉపహచ్చపరినిబ్బాయీ, అసఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ, ససఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ, ఉద్ధంసోతోఅకనిట్ఠగామీ, ఏకదేసం న ఉద్ధంసోతోఅకనిట్ఠగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఏకదేసం విముత్తం, ఏకదేసం అవిముత్తన్తి? ఆమన్తా. ఏకదేసం అరహా ఏకదేసం న అరహా, ఏకదేసం అరహత్తప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం న కాయేన ఫుసిత్వా విహరతి, ఏకదేసం వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో…పే… ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, ఏకదేసం సచ్ఛికాతబ్బం న సచ్ఛికతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

విముత్తం విముచ్చమానన్తి? ఆమన్తా. ఉప్పాదక్ఖణే విముత్తం, భఙ్గక్ఖణే విముచ్చమానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౬౭. న వత్తబ్బం – ‘‘విముత్తం విముచ్చమాన’’న్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘తస్స ఏవం జానతో ఏవం పస్సతో కామాసవాపి చిత్తం విముచ్చతి, భవాసవాపి చిత్తం విముచ్చతి, అవిజ్జాసవాపి చిత్తం విముచ్చతీ’’తి [దీ. ని. ౧.౨౪౮ ఆదయో]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా ¶ . తేన హి వత్తబ్బం [తేన హి (సీ. స్యా. కం.), తేన హి న వత్తబ్బం (క.)] – ‘‘విముత్తం విముచ్చమాన’’న్తి.

విముత్తం విముచ్చమానన్తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే ఆసవానం ¶ ఖయఞాణాయ చిత్తం అభినిన్నామేతీ’’తి! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన ¶ హి న వత్తబ్బం – ‘‘విముత్తం విముచ్చమాన’’న్తి.

అత్థి చిత్తం విముచ్చమానన్తి? ఆమన్తా. అత్థి చిత్తం రజ్జమానం దుస్సమానం ముయ్హమానం కిలిస్సమానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… నను రత్తఞ్చేవ అరత్తఞ్చ, దుట్ఠఞ్చేవ అదుట్ఠఞ్చ, మూళ్హఞ్చేవ అమూళ్హఞ్చ, ఛిన్నఞ్చేవ అఛిన్నఞ్చ, భిన్నఞ్చేవ అభిన్నఞ్చ, కతఞ్చేవ అకతఞ్చాతి ¶ ? ఆమన్తా. హఞ్చి రత్తఞ్చేవ అరత్తఞ్చ, దుట్ఠఞ్చేవ అదుట్ఠఞ్చ, మూళ్హఞ్చేవ అమూళ్హఞ్చ, ఛిన్నఞ్చేవ అఛిన్నఞ్చ, భిన్నఞ్చేవ అభిన్నఞ్చ, కతఞ్చేవ అకతఞ్చ, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి చిత్తం విముచ్చమాన’’న్తి.

విముచ్చమానకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౨౫) ౫. అట్ఠమకకథా

౩౬౮. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకో పుగ్గలో సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలప్పత్తో పటిలద్ధో అధిగతో సచ్ఛికతో ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, కాయేన ఫుసిత్వా విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకో ¶ పుగ్గలో సోతాపన్నో సోతాపత్తిఫలప్పత్తో…పే… కాయేన ఫుసిత్వా విహరతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠానుసయో పహీనోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం పహీనన్తి ¶ ? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛానుసయో… సీలబ్బతపరామాసో పహీనోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛానుసయో పహీనోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠానుసయో… సీలబ్బతపరామాసో పహీనోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠానుసయో అప్పహీనోతి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం అప్పహీనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠానుసయో అప్పహీనోతి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం అప్పహీనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛానుసయో… సీలబ్బతపరామాసో అప్పహీనోతి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం అప్పహీనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స సీలబ్బతపరామాసో అప్పహీనోతి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం అప్పహీనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౬౯. అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానపహానాయ మగ్గో భావితోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానపహానాయ సతిపట్ఠానా భావితా…పే… సమ్మప్పధానా…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితాతి? న హేవం వత్తబ్బే.

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానపహానాయ మగ్గో భావితో…పే… బోజ్ఝఙ్గా భావితాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానపహానాయ మగ్గో అభావితోతి? ఆమన్తా. అమగ్గేన పహీనం లోకియేన సాసవేన…పే… సంకిలేసియేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానపహానాయ సతిపట్ఠానా…పే… బోజ్ఝఙ్గా అభావితాతి? ఆమన్తా. అమగ్గేన పహీనం లోకియేన సాసవేన…పే… సంకిలేసియేనాతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానపహానాయ మగ్గో అభావితో…పే… సతిపట్ఠానా…పే… బోజ్ఝఙ్గా అభావితాతి? ఆమన్తా. అమగ్గేన పహీనం లోకియేన సాసవేన…పే… సంకిలేసియేనాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౭౦. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం పహీన’’న్తి? ఆమన్తా. ఉప్పజ్జిస్సతీతి? నుప్పజ్జిస్సతి. హఞ్చి నుప్పజ్జిస్సతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం పహీన’’న్తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం పహీన’’న్తి? ఆమన్తా. ఉప్పజ్జిస్సతీతి? నుప్పజ్జిస్సతి. హఞ్చి నుప్పజ్జిస్సతి, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం పహీన’’న్తి.

అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠానుసయో నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛానుసయో… సీలబ్బతపరామాసో నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనన్తి? ఆమన్తా ¶ . అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛానుసయో… సీలబ్బతపరామాసో నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా ¶ పహీనన్తి? ఆమన్తా. గోత్రభునో పుగ్గలస్స దిట్ఠిపరియుట్ఠానం నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనన్తి? ఆమన్తా. గోత్రభునో పుగ్గలస్స విచికిచ్ఛాపరియుట్ఠానం నుప్పజ్జిస్సతీతి కత్వా పహీనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౨౬) ౬. అట్ఠమకస్సఇన్ద్రియకథా

౩౭౧. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి సద్ధాతి? న హేవం వత్తబ్బే. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి వీరియిన్ద్రియం…పే… నత్థి సతిన్ద్రియం…పే… నత్థి సమాధిన్ద్రియం…పే… నత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి పఞ్ఞాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధాతి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి వీరియం…పే… అత్థి సతి… అత్థి సమాధి… అత్థి పఞ్ఞాతి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స ¶ అత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి మనో, అత్థి మనిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స ¶ అత్థి సద్ధా, అత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స అత్థి మనో, అత్థి మనిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి పఞ్ఞా, అత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సోమనస్సం, అత్థి సోమనస్సిన్ద్రియం, అత్థి జీవితం, అత్థి జీవితిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, అత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి జీవితం, అత్థి జీవితిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స…పే… అత్థి పఞ్ఞా, అత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, నత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి మనో, నత్థి మనిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, నత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సోమనస్సం, నత్థి సోమనస్సిన్ద్రియన్తి…పే… అత్థి జీవితం, నత్థి జీవితిన్ద్రియన్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స అత్థి పఞ్ఞా, నత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి మనో, నత్థి మనిన్ద్రియన్తి? అత్థి సోమనస్సం, నత్థి సోమనస్సిన్ద్రియన్తి? అత్థి జీవితం, నత్థి జీవితిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకో పుగ్గలో అస్సద్ధోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి వీరియిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకో పుగ్గలో కుసీతో హీనవీరియోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి సతిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకో పుగ్గలో ముట్ఠస్సతి అసమ్పజానోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి సమాధిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకో పుగ్గలో అసమాహితో విబ్భన్తచిత్తోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకో పుగ్గలో దుప్పఞ్ఞో ఏలమూగోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స ¶ పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, సా చ సద్ధా నియ్యానికాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, సా చ సద్ధా నియ్యానికా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి సద్ధిన్ద్రియ’’న్తి. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి వీరియం, తఞ్చ వీరియం నియ్యానికం; అత్థి సతి, సా చ సతి నియ్యానికా; అత్థి ¶ సమాధి, సో చ సమాధి నియ్యానికో; అత్థి పఞ్ఞా, సా చ పఞ్ఞా నియ్యానికాతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స ¶ అత్థి పఞ్ఞా, సా చ పఞ్ఞా నియ్యానికా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియ’’న్తి.

౩౭౨. సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, అత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, అత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స అత్థి పఞ్ఞా, అత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి పఞ్ఞా, అత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స… అరహత్తసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, అత్థి సద్ధిన్ద్రియం…పే… అత్థి పఞ్ఞా, అత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి పఞ్ఞా, అత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, నత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, నత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి పఞ్ఞా, నత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా. సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స ¶ అత్థి పఞ్ఞా, నత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి సద్ధా, నత్థి సద్ధిన్ద్రియన్తి…పే… అత్థి పఞ్ఞా, నత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? ఆమన్తా ¶ . అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స… అరహత్తసచ్ఛికిరియాయ ¶ పటిపన్నస్స పుగ్గలస్స అత్థి పఞ్ఞా, నత్థి పఞ్ఞిన్ద్రియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స నత్థి పఞ్చిన్ద్రియానీతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘పఞ్చిమాని, భిక్ఖవే, ఇన్ద్రియాని! కతమాని పఞ్చ? సద్ధిన్ద్రియం, వీరియిన్ద్రియం, సతిన్ద్రియం, సమాధిన్ద్రియం, పఞ్ఞిన్ద్రియం – ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చిన్ద్రియాని. ఇమేసం ఖో, భిక్ఖవే, పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం సమత్తా పరిపూరత్తా అరహా హోతి. తతో ముదుతరేహి అరహత్తసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో హోతి, తతో ముదుతరేహి అనాగామీ హోతి, తతో ముదుతరేహి అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో హోతి, తతో ముదుతరేహి సకదాగామీ హోతి, తతో ముదుతరేహి సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో హోతి, తతో ముదుతరేహి సోతాపన్నో హోతి, తతో ముదుతరేహి సోతాపత్తిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నో హోతి. యస్స ఖో, భిక్ఖవే, ఇమాని ¶ పఞ్చిన్ద్రియాని సబ్బేన సబ్బం సబ్బథా సబ్బం నత్థి, తమహం ‘బాహిరో పుథుజ్జనపక్ఖే ఠితో’తి వదామీ’’తి [సం. ని. ౫.౪౮౮]. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. అట్ఠమకో ¶ పుగ్గలో బాహిరో పుథుజ్జనపక్ఖే ఠితోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తేన హి అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స అత్థి పఞ్చిన్ద్రియానీతి.

అట్ఠమకస్స ఇన్ద్రియకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౨౭) ౭. దిబ్బచక్ఖుకథా

౩౭౩. మంసచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. మంసచక్ఖుం దిబ్బచక్ఖుం, దిబ్బచక్ఖుం మంసచక్ఖున్తి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంసచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. యాదిసం మంసచక్ఖుం తాదిసం దిబ్బచక్ఖుం, యాదిసం దిబ్బచక్ఖుం తాదిసం మంసచక్ఖున్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంసచక్ఖుం ¶ ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ మంసచక్ఖుం తం దిబ్బచక్ఖుం, తం దిబ్బచక్ఖుం తం మంసచక్ఖున్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంసచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. యాదిసో మంసచక్ఖుస్స విసయో ఆనుభావో గోచరో తాదిసో దిబ్బస్స చక్ఖుస్స విసయో ఆనుభావో గోచరోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంసచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. ఉపాదిణ్ణం [ఉపాదిన్నం (స్యా. కం.)] హుత్వా అనుపాదిణ్ణం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఉపాదిణ్ణం హుత్వా అనుపాదిణ్ణం హోతీతి? ఆమన్తా. కామావచరం ¶ హుత్వా రూపావచరం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

కామావచరం హుత్వా రూపావచరం హోతీతి? ఆమన్తా. రూపావచరం హుత్వా అరూపావచరం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

రూపావచరం హుత్వా అరూపావచరం హోతీతి? ఆమన్తా. పరియాపన్నం హుత్వా అపరియాపన్నం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౭౪. మంసచక్ఖుం ¶ ¶ ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. దిబ్బచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం మంసచక్ఖుం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంసచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. దిబ్బచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం పఞ్ఞాచక్ఖుం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంసచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. దిబ్బచక్ఖుం ధమ్ముపత్థద్ధం మంసచక్ఖుం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంసచక్ఖుం ¶ ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బచక్ఖుం హోతీతి? ఆమన్తా. ద్వేవ చక్ఖూనీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ద్వేవ చక్ఖూనీతి? ఆమన్తా. నను తీణి చక్ఖూని వుత్తాని భగవతా – మంసచక్ఖుం, దిబ్బచక్ఖుం, పఞ్ఞాచక్ఖున్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి తీణి చక్ఖూని వుత్తాని భగవతా – మంసచక్ఖుం, దిబ్బచక్ఖుం, పఞ్ఞాచక్ఖుం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘ద్వేవ చక్ఖూనీ’’తి.

ద్వేవ చక్ఖూనీతి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘తీణిమాని, భిక్ఖవే, చక్ఖూని! కతమాని తీణి? మంసచక్ఖుం, దిబ్బచక్ఖుం, పఞ్ఞాచక్ఖున్తి – ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, తీణి చక్ఖూనీ’’తి.

‘‘మంసచక్ఖుం ¶ ¶ దిబ్బచక్ఖుం, పఞ్ఞాచక్ఖుం అనుత్తరం;

ఏతాని తీణి చక్ఖూని, అక్ఖాసి పురిసుత్తమో.

‘‘మంసచక్ఖుస్స ఉప్పాదో, మగ్గో దిబ్బస్స చక్ఖునో;

యదా చ ఞాణం ఉదపాది, పఞ్ఞాచక్ఖుం అనుత్తరం;

తస్స చక్ఖుస్స పటిలాభా, సబ్బదుక్ఖా పముచ్చతీ’’తి [ఇతివు. ౬౧ ఇతివుత్తకే].

అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘ద్వేవ చక్ఖూనీ’’తి.

దిబ్బచక్ఖుకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౨౮) ౮. దిబ్బసోతకథా

౩౭౫. మంససోతం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బసోతం హోతీతి? ఆమన్తా. మంససోతం దిబ్బసోతం, దిబ్బసోతం మంససోతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంససోతం ¶ ¶ ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బసోతం హోతీతి? ఆమన్తా. యాదిసం మంససోతం తాదిసం దిబ్బసోతం, యాదిసం దిబ్బసోతం తాదిసం మంససోతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంససోతం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బసోతం హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ మంససోతం తం దిబ్బసోతం, తం దిబ్బసోతం తం మంససోతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంససోతం ¶ ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బసోతం హోతీతి? ఆమన్తా. యాదిసో మంససోతస్స విసయో ఆనుభావో గోచరో తాదిసో దిబ్బస్స సోతస్స విసయో ఆనుభావో గోచరోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంససోతం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బసోతం హోతీతి? ఆమన్తా. ఉపాదిణ్ణం హుత్వా అనుపాదిణ్ణం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఉపాదిణ్ణం హుత్వా అనుపాదిణ్ణం హోతీతి? ఆమన్తా. కామావచరం హుత్వా రూపావచరం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

కామావచరం హుత్వా రూపావచరం హోతీతి? ఆమన్తా. రూపావచరం హుత్వా అరూపావచరం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

రూపావచరం హుత్వా అరూపావచరం హోతీతి? ఆమన్తా. పరియాపన్నం హుత్వా అపరియాపన్నం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౭౬. మంససోతం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బసోతం హోతీతి? ఆమన్తా. దిబ్బసోతం ధమ్ముపత్థద్ధం మంససోతం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మంససోతం ధమ్ముపత్థద్ధం దిబ్బసోతం హోతీతి? ఆమన్తా. ఏకంయేవ సోతన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఏకంయేవ ¶ సోతన్తి? ఆమన్తా. నను ద్వే సోతాని వుత్తాని భగవతా – ‘‘మంససోతం, దిబ్బసోత’’న్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి ద్వే సోతాని వుత్తాని భగవతా – మంససోతం, దిబ్బసోతం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘ఏకఞ్ఞేవ సోత’’న్తి.

దిబ్బసోతకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౨౯) ౯. యథాకమ్మూపగతఞాణకథా

౩౭౭. యథాకమ్మూపగతం ¶ ¶ ¶ ఞాణం [యథాకమ్మూపగతఞాణం (స్యా. కం.)] దిబ్బచక్ఖున్తి? ఆమన్తా. యథాకమ్మూపగతఞ్చ మనసి కరోతి, దిబ్బేన చక్ఖునా రూపం పస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

యథాకమ్మూపగతఞ్చ మనసి కరోతి, దిబ్బేన చక్ఖునా రూపం పస్సతీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఫస్సానం ద్విన్నం చిత్తానం సమోధానం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

యథాకమ్మూపగతం ఞాణం దిబ్బచక్ఖున్తి? ఆమన్తా. ‘‘ఇమే వత భోన్తో సత్తా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘కాయదుచ్చరితేన సమన్నాగతా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘వచీదుచ్చరితేన సమన్నాగతా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘మనోదుచ్చరితేన సమన్నాగతా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘అరియానం ఉపవాదకా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠికా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠికమ్మసమాదానా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘తే కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపన్నా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘ఇమే వా పన భోన్తో సత్తా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘కాయసుచరితేన సమన్నాగతా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘వచీసుచరితేన సమన్నాగతా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘మనోసుచరితేన సమన్నాగతా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘అరియానం అనుపవాదకా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘సమ్మాదిట్ఠికా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘సమ్మాదిట్ఠికమ్మసమ్మాదానా’’తి చ మనసి కరోతి, ‘‘తే కాయస్స ¶ భేదా పరం మరణా సుగతిం ¶ సగ్గం ¶ లోకం ఉపపన్నా’’తి చ మనసి కరోతి, దిబ్బేన చక్ఖునా రూపం పస్సతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

‘‘తే కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపన్నా’’తి చ మనసి కరోతి, దిబ్బేన చక్ఖునా రూపం పస్సతీతి? ఆమన్తా. ద్విన్నం ఫస్సానం ద్విన్నం చిత్తానం సమోధానం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౭౮. యథాకమ్మూపగతం ఞాణం దిబ్బచక్ఖున్తి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి అదిబ్బచక్ఖుకో దిబ్బచక్ఖుం అప్పటిలద్ధో అనధిగతో అసచ్ఛికతో యథాకమ్మూపగతం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అత్థి కోచి అదిబ్బచక్ఖుకో దిబ్బచక్ఖుం ¶ అప్పటిలద్ధో అనధిగతో అసచ్ఛికతో యథాకమ్మూపగతం జానాతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యథాకమ్మూపగతం ఞాణం దిబ్బచక్ఖు’’న్తి.

యథాకమ్మూపగతం ఞాణం దిబ్బచక్ఖున్తి? ఆమన్తా. ఆయస్మా సారిపుత్తో యథాకమ్మూపగతం ఞాణం జానాతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి ఆయస్మా సారిపుత్తో యథాకమ్మూపగతం ఞాణం జానాతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘యథాకమ్మూపగతం ఞాణం దిబ్బచక్ఖు’’న్తి.

యథాకమ్మూపగతం ఞాణం దిబ్బచక్ఖున్తి? ఆమన్తా. ఆయస్మా సారిపుత్తో యథాకమ్మూపగతం ఞాణం జానాతీతి? ఆమన్తా. అత్థాయస్మతో సారిపుత్తస్స దిబ్బచక్ఖున్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థాయస్మతో సారిపుత్తస్స దిబ్బచక్ఖున్తి? ఆమన్తా. నను ఆయస్మా సారిపుత్తో ఏతదవోచ –

‘‘నేవ ¶ పుబ్బేనివాసాయ, నపి దిబ్బస్స చక్ఖునో;

చేతోపరియాయ ఇద్ధియా, సోతధాతువిసుద్ధియా;

చుతియా ఉపపత్తియా, పణిధి మే న విజ్జతీ’’తి [థేరగా. ౯౯౬ థేరగాథాయం].

అత్థేవ ¶ ¶ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘యథాకమ్మూపగతం ఞాణం దిబ్బచక్ఖు’’న్తి.

యథాకమ్మూపగతఞాణకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౩౦) ౧౦. సంవరకథా

౩౭౯. అత్థి దేవేసు సంవరోతి? ఆమన్తా. అత్థి దేవేసు అసంవరోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి దేవేసు అసంవరోతి? ఆమన్తా. నత్థి దేవేసు సంవరోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను ¶ అసంవరా సంవరో సీలం, అత్థి దేవేసు సంవరోతి? ఆమన్తా. అత్థి దేవేసు అసంవరో, యమ్హా అసంవరా సంవరో సీలన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆజానాహి నిగ్గహం. హఞ్చి అసంవరా సంవరో సీలం, అత్థి దేవేసు సంవరో, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి దేవేసు అసంవరో, యమ్హా అసంవరా సంవరో సీల’’న్తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో – ‘అసంవరా సంవరో సీలం, అత్థి దేవేసు సంవరో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అత్థి దేవేసు అసంవరో, యమ్హా అసంవరా సంవరో సీల’’’న్తి మిచ్ఛా.

నో ¶ చే పన వత్తబ్బే – ‘‘అత్థి దేవేసు అసంవరో, యమ్హా అసంవరా సంవరో సీల’’న్తి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అసంవరా సంవరో సీలం, అత్థి దేవేసు సంవరో’’తి. యం తత్థ వదేసి – ‘‘వత్తబ్బే ఖో ‘అసంవరా సంవరో సీలం, అత్థి దేవేసు సంవరో,’ నో చ వత్తబ్బే – ‘అత్థి దేవేసు అసంవరో, యమ్హా అసంవరా సంవరో సీల’’’న్తి మిచ్ఛా.

అత్థి ¶ ¶ మనుస్సేసు సంవరో, అత్థి తత్థ అసంవరోతి? ఆమన్తా. అత్థి దేవేసు సంవరో, అత్థి తత్థ అసంవరోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి దేవేసు సంవరో, నత్థి తత్థ అసంవరోతి? ఆమన్తా. అత్థి మనుస్సేసు సంవరో, నత్థి తత్థ అసంవరోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౮౦. అత్థి దేవేసు పాణాతిపాతా వేరమణీతి? ఆమన్తా. అత్థి దేవేసు పాణాతిపాతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి దేవేసు సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానా వేరమణీతి? ఆమన్తా. అత్థి దేవేసు సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి దేవేసు పాణాతిపాతోతి? ఆమన్తా. నత్థి దేవేసు పాణాతిపాతా వేరమణీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి దేవేసు సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. నత్థి దేవేసు సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానా వేరమణీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి మనుస్సేసు పాణాతిపాతా వేరమణి, అత్థి తత్థ పాణాతిపాతోతి ¶ ? ఆమన్తా. అత్థి దేవేసు పాణాతిపాతా వేరమణి, అత్థి తత్థ పాణాతిపాతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి ¶ మనుస్సేసు సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానా వేరమణి, అత్థి తత్థ సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అత్థి దేవేసు సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానా వేరమణి, అత్థి తత్థ సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి ¶ దేవేసు పాణాతిపాతా వేరమణి, నత్థి తత్థ పాణాతిపాతోతి? ఆమన్తా. అత్థి మనుస్సేసు పాణాతిపాతా వేరమణి, నత్థి తత్థ పాణాతిపాతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అత్థి ¶ దేవేసు సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానా వేరమణి, నత్థి తత్థ సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానన్తి? ఆమన్తా. అత్థి మనుస్సేసు సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానా వేరమణి, నత్థి తత్థ సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నత్థి దేవేసు సంవరోతి? ఆమన్తా. సబ్బే దేవా పాణాతిపాతినో అదిన్నాదాయినో కామేసుమిచ్ఛాచారినో ముసావాదినో సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠాయినోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తేన హి అత్థి దేవేసు సంవరోతి.

సంవరకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౩౧) ౧౧. అసఞ్ఞకథా

౩౮౧. అసఞ్ఞసత్తేసు ¶ సఞ్ఞా అత్థీతి? ఆమన్తా. సఞ్ఞాభవో సఞ్ఞాగతి సఞ్ఞాసత్తావాసో సఞ్ఞాసంసారో సఞ్ఞాయోని సఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను అసఞ్ఞభవో అసఞ్ఞగతి అసఞ్ఞసత్తావాసో అసఞ్ఞసంసారో అసఞ్ఞయోని అసఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అసఞ్ఞభవో అసఞ్ఞగతి అసఞ్ఞసత్తావాసో అసఞ్ఞసంసారో అసఞ్ఞయోని అసఞ్ఞత్తభావపటిలాభో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థీ’’తి.

అసఞ్ఞసత్తేసు ¶ సఞ్ఞా అత్థీతి? ఆమన్తా ¶ . పఞ్చవోకారభవో గతి సత్తావాసో సంసారో యోని అత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను ఏకవోకారభవో గతి సత్తావాసో సంసారో యోని అత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి ఏకవోకారభవో గతి సత్తావాసో సంసారో యోని అత్తభావపటిలాభో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థీ’’తి.

అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థీతి? ఆమన్తా. తాయ సఞ్ఞాయ సఞ్ఞాకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౮౨. మనుస్సేసు సఞ్ఞా అత్థి, సో చ సఞ్ఞాభవో సఞ్ఞాగతి సఞ్ఞాసత్తావాసో ¶ సఞ్ఞాసంసారో సఞ్ఞాయోని సఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థి, సో చ సఞ్ఞాభవో సఞ్ఞాగతి సత్తావాసో సంసారో యోని అత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మనుస్సేసు సఞ్ఞా అత్థి, సో చ పఞ్చవోకారభవో గతి సత్తావాసో సంసారో యోని అత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థి, సో చ పఞ్చవోకారభవో గతి సత్తావాసో సంసారో యోని అత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

మనుస్సేసు సఞ్ఞా అత్థి, తాయ సఞ్ఞాయ సఞ్ఞాకరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థి, తాయ సఞ్ఞాయ సఞ్ఞాకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థి, సో చ అసఞ్ఞభవో అసఞ్ఞగతి అసఞ్ఞసత్తావాసో అసఞ్ఞసంసారో అసఞ్ఞయోని అసఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. మనుస్సేసు ¶ సఞ్ఞా అత్థి, సో చ అసఞ్ఞభవో అసఞ్ఞగతి…పే… అసఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థి, సో చ ఏకవోకారభవో గతి సత్తావాసో సంసారో యోని అత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. మనుస్సేసు సఞ్ఞా అత్థి, సో చ ఏకవోకారభవో గతి…పే… అత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అసఞ్ఞసత్తేసు ¶ సఞ్ఞా అత్థి, న చ తాయ సఞ్ఞాయ సఞ్ఞాకరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. మనుస్సేసు సఞ్ఞా అత్థి, న చ తాయ సఞ్ఞాయ సఞ్ఞాకరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౮౩. న వత్తబ్బం – ‘‘అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. నను వుత్తం భగవతా – ‘‘సన్తి, భిక్ఖవే, అసఞ్ఞసత్తా నామ దేవా; సఞ్ఞుప్పాదా చ పన తే దేవా తమ్హా కాయా చవన్తీ’’తి [దీ. ని. ౧.౬౮]! అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా. తేన హి అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా అత్థీతి.

అసఞ్ఞసత్తేసు ¶ ¶ సఞ్ఞా అత్థీతి? కిఞ్చి [కఞ్చి (స్యా.)] కాలే అత్థి, కిఞ్చి కాలే నత్థీతి. కిఞ్చి కాలే సఞ్ఞసత్తా కిఞ్చి కాలే అసఞ్ఞసత్తా, కిఞ్చి కాలే సఞ్ఞభవో కిఞ్చి కాలే అసఞ్ఞభవో, కిఞ్చి కాలే పఞ్చవోకారభవో కిఞ్చి కాలే ఏకవోకారభవోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అసఞ్ఞసత్తేసు సఞ్ఞా కిఞ్చి కాలే అత్థి, కిఞ్చి కాలే నత్థీతి? ఆమన్తా. కం కాలం అత్థి, కం కాలం నత్థీతి? చుతికాలే ఉపపత్తికాలే అత్థి, ఠితికాలే నత్థీతి. చుతికాలే ఉపపత్తికాలే సఞ్ఞసత్తా, ఠితికాలే అసఞ్ఞసత్తా; చుతికాలే ఉపపత్తికాలే సఞ్ఞభవో, ఠితికాలే అసఞ్ఞభవో; చుతికాలే ఉపపత్తికాలే పఞ్చవోకారభవో, ఠితికాలే ఏకవోకారభవోతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

అసఞ్ఞకథా నిట్ఠితా.

౩. తతియవగ్గో

(౩౨) ౧౨. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనకథా

౩౮౪. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే ¶ న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. అసఞ్ఞభవో ¶ అసఞ్ఞగతి అసఞ్ఞసత్తావాసో అసఞ్ఞసంసారో అసఞ్ఞయోని అసఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను ¶ సఞ్ఞాభవో సఞ్ఞాగతి సఞ్ఞాసత్తావాసో సఞ్ఞాసంసారో సఞ్ఞాయోని సఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సఞ్ఞాభవో సఞ్ఞాగతి…పే… సఞ్ఞత్తభావపటిలాభో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘సఞ్ఞా అత్థీ’’’తి.

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. ఏకవోకారభవో గతి…పే… అత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను చతువోకారభవో గతి…పే… అత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి చతువోకారభవో గతి…పే… అత్తభావపటిలాభో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘సఞ్ఞా అత్థీ’’’తి.

౩౮౫. అసఞ్ఞసత్తేసు న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థి’’, సో చ అసఞ్ఞభవో అసఞ్ఞగతి అసఞ్ఞసత్తావాసో అసఞ్ఞసంసారో అసఞ్ఞయోని అసఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థి,’’ సో చ అసఞ్ఞభవో అసఞ్ఞగతి అసఞ్ఞసత్తావాసో అసఞ్ఞసంసారో అసఞ్ఞయోని అసఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అసఞ్ఞసత్తేసు న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థి,’’ సో చ ఏకవోకారభవో గతి…పే… అత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే ¶ న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థి,’’ సో చ ఏకవోకారభవో గతి సత్తావాసో సంసారో యోని అత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థి,’’ సో చ సఞ్ఞాభవో సఞ్ఞాగతి…పే… సఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. అసఞ్ఞసత్తేసు న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా ¶ అత్థి,’’ సో చ సఞ్ఞాభవో సఞ్ఞాగతి…పే… సఞ్ఞత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థి,’’ సో చ చతువోకారభవో గతి…పే… అత్తభావపటిలాభోతి? ఆమన్తా. అసఞ్ఞసత్తేసు న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థి,’’ సో చ చతువోకారభవో గతి…పే… అత్తభావపటిలాభోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే ¶ న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. నను నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘సఞ్ఞా అత్థీ’’’తి.

౩౮౬. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే ¶ న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. ఆకాసానఞ్చాయతనం చతువోకారభవో ఆకాసానఞ్చాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి? ఆమన్తా. విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం…పే… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆకాసానఞ్చాయతనం ¶ చతువోకారభవో, అత్థి తత్థ సఞ్ఞాతి? ఆమన్తా. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, అత్థి తత్థ సఞ్ఞాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం…పే… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, అత్థి తత్థ సఞ్ఞాతి? ఆమన్తా. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, అత్థి తత్థ సఞ్ఞాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే ¶ న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి వా ‘‘నత్థీ’’తి వాతి? ఆమన్తా ¶ . నను నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘సఞ్ఞా అత్థీ’తి వా ‘నత్థీ’తి వా’’తి.

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి వా ‘‘నత్థీ’’తి వాతి? ఆమన్తా. ఆకాసానఞ్చాయతనం…పే… విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం…పే… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి వా ‘‘నత్థీ’’తి వాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఆకాసానఞ్చాయతనం ¶ చతువోకారభవో, అత్థి తత్థ సఞ్ఞాతి? ఆమన్తా. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, అత్థి తత్థ సఞ్ఞాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం…పే… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, అత్థి తత్థ సఞ్ఞాతి? ఆమన్తా. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం చతువోకారభవో, అత్థి తత్థ సఞ్ఞాతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం [నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే వత్తబ్బం (?)] – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి వా ‘‘నత్థీ’’తి వాతి? ఆమన్తా. నను నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘సఞ్ఞా అత్థీ’తి వా ‘నత్థీ’తి వా’’తి.

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనన్తి కత్వా నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే న వత్తబ్బం – ‘‘సఞ్ఞా అత్థీ’’తి వా ‘‘నత్థీ’’తి వాతి? ఆమన్తా. అదుక్ఖమసుఖా వేదనాతి కత్వా అదుక్ఖమసుఖాయ వేదనాయ [అదుక్ఖమసుఖా వేదనా (సీ. క.)] న వత్తబ్బం – ‘‘వేదనా’’తి వా ‘‘అవేదనా’’తి వాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనకథా నిట్ఠితా.

తతియవగ్గో.

తస్సుద్దానం –

బలం ¶ ¶ సాధారణం అరియం, సరాగం చిత్తం విముచ్చతి;

విముత్తం విముచ్చమానం, అత్థి చిత్తం విముచ్చమానం.

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స, దిట్ఠిపరియుట్ఠానం పహీనం;

అట్ఠమకస్స పుగ్గలస్స, నత్థి పఞ్చిన్ద్రియాని చక్ఖుం.

సోతం ధమ్ముపత్థద్ధం, యథాకమ్మూపగతం ఞాణం;

దేవేసు సంవరో అసఞ్ఞ-సత్తేసు సఞ్ఞా ఏవమేవ భవగ్గన్తి.

౪. చతుత్థవగ్గో

(౩౩) ౧. గిహిస్స అరహాతికథా

౩౮౭. గిహిస్స ¶ ¶ అరహాతి? ఆమన్తా. అత్థి అరహతో గిహిసంయోజనన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… నత్థి అరహతో గిహిసంయోజనన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి నత్థి అరహతో గిహిసంయోజనం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘గిహిస్స అరహా’’తి.

గిహిస్స అరహాతి? ఆమన్తా. నను అరహతో గిహిసంయోజనం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహతో గిహిసంయోజనం పహీనం ఉచ్ఛిన్నమూలం తాలావత్థుకతం అనభావఙ్కతం ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘గిహిస్స అరహా’’తి.

గిహిస్స అరహాతి? ఆమన్తా. అత్థి కోచి గిహీ గిహిసంయోజనం ¶ అప్పహాయ దిట్ఠేవ ధమ్మే ¶ దుక్ఖస్సన్తకరోతి [మ. ని. ౨.౧౮౬]? నత్థి. హఞ్చి నత్థి కోచి గిహీ గిహిసంయోజనం అప్పహాయ దిట్ఠేవ ధమ్మే దుక్ఖస్సన్తకరో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘గిహిస్స అరహా’’తి.

గిహిస్స అరహాతి? ఆమన్తా. నను వచ్ఛగోత్తో పరిబ్బాజకో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అత్థి ను ఖో, భో గోతమ, కోచి గిహీ గిహిసంయోజనం అప్పహాయ కాయస్స భేదా దుక్ఖస్సన్తకరో’’తి? ‘‘నత్థి ఖో, వచ్ఛ, కోచి గిహీ గిహిసంయోజనం అప్పహాయ కాయస్స భేదా దుక్ఖస్సన్తకరో’’తి. అత్థేవ సుత్తన్తోతి? ఆమన్తా ¶ . తేన హి న వత్తబ్బం – ‘‘గిహిస్స అరహా’’తి.

గిహిస్స అరహాతి? ఆమన్తా. అరహా మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్య, మేథునం ఉప్పాదేయ్య, పుత్తసమ్బాధసయనం అజ్ఝావసేయ్య, కాసికచన్దనం పచ్చనుభవేయ్య, మాలాగన్ధవిలేపనం ధారేయ్య, జాతరూపరజతం సాదియేయ్య, అజేళకం పటిగ్గణ్హేయ్య, కుక్కుటసూకరం పటిగ్గణ్హేయ్య, హత్థిగవస్సవళవం పటిగ్గణ్హేయ్య, తిత్తిరవట్టకమోరకపిఞ్జరం [… కపిఞ్జలం (స్యా. కం. పీ.)] పటిగ్గణ్హేయ్య, చిత్తవణ్డవాలమోళిం [పీతవణ్టవాలమోళికం (స్యా. కం. పీ.)] ధారేయ్య, ఓదాతాని వత్థాని దీఘదసాని ధారేయ్య, యావజీవం అగారియభూతో అస్సాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘గిహిస్స అరహా’’తి? ఆమన్తా. నను యసో కులపుత్తో, ఉత్తియో గహపతి, సేతు మాణవో, గిహిబ్యఞ్జనేన అరహత్తం పత్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి యసో కులపుత్తో, ఉత్తియో గహపతి, సేతు మాణవో, గిహిబ్యఞ్జనేన అరహత్తం ¶ పత్తో, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘గిహిస్స అరహా’’తి.

గిహిస్స అరహాతికథా నిట్ఠితా.

౪. చతుత్థవగ్గో

(౩౪) ౨. ఉపపత్తికథా

౩౮౮. సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. సహ ఉపపత్తియా సోతాపన్నో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సహ ¶ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా ¶ . సహ ఉపపత్తియా సకదాగామీ హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. సహ ఉపపత్తియా అనాగామీ హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సహ ఉపపత్తియా సోతాపన్నో న హోతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సహ ఉపపత్తియా సోతాపన్నో న హోతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సహ ఉపపత్తియా అరహా’’తి.

సహ ఉపపత్తియా సకదాగామీ న హోతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సహ ఉపపత్తియా సకదాగామీ న హోతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సహ ఉపపత్తియా అరహా’’తి.

సహ ఉపపత్తియా అనాగామీ న హోతీతి? ఆమన్తా. హఞ్చి ¶ సహ ఉపపత్తియా అనాగామీ న హోతి, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సహ ఉపపత్తియా అరహా’’తి.

౩౮౯. సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. సారిపుత్తో థేరో సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? న హేవం వత్తబ్బే. మహామోగ్గల్లానో థేరో ¶ …పే… మహాకస్సపో థేరో…పే… మహాకచ్చానో థేరో…పే… మహాకోట్ఠికో థేరో…పే… మహాపన్థకో థేరో సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సారిపుత్తో థేరో న సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సారిపుత్తో థేరో న సహ ఉపపత్తియా అరహా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సహ ఉపపత్తియా అరహా’’తి.

మహామోగ్గల్లానో థేరో…పే… మహాకస్సపో థేరో…పే… మహాకచ్చానో థేరో…పే… మహాకోట్ఠికో థేరో…పే… మహాపన్థకో థేరో న సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. హఞ్చి ¶ మహాపన్థకో థేరో న సహ ఉపపత్తియా అరహా, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సహ ఉపపత్తియా అరహా’’తి.

౩౯౦. సహ ¶ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన అరహత్తం సచ్ఛికరోతి లోకియేన సాసవేన…పే… సంకిలేసియేనాతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. ఉపపత్తేసియం చిత్తం నియ్యానికం ఖయగామీ బోధగామీ అపచయగామీ అనాసవం…పే… అసంకిలేసియన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

నను ఉపపత్తేసియం చిత్తం అనియ్యానికం న ఖయగామి న బోధగామి న అపచయగామి సాసవం…పే… సంకిలేసియన్తి? ఆమన్తా. హఞ్చి ఉపపత్తేసియం చిత్తం అనియ్యానికం న ఖయగామి న బోధగామి న అపచయగామి సాసవం…పే… సంకిలేసియం, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సహ ఉపపత్తియా అరహా’’తి.

సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన రాగం పజహతి, దోసం పజహతి, మోహం పజహతి, అనోత్తప్పం పజహతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. ఉపపత్తేసియం చిత్తం మగ్గో… సతిపట్ఠానం…పే… సమ్మప్పధానం… ఇద్ధిపాదో… ఇన్ద్రియం… బలం… బోజ్ఝఙ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. ఉపపత్తేసియేన చిత్తేన దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే …పే… సహ ఉపపత్తియా అరహాతి? ఆమన్తా. చుతిచిత్తం ¶ మగ్గచిత్తం ఉపపత్తేసియం చిత్తం ఫలచిత్తన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

ఉపపత్తికథా నిట్ఠితా.

౪. చతుత్థవగ్గో

(౩౫) ౩. అనాసవకథా

౩౯౧. అరహతో ¶ ¶ సబ్బే ధమ్మా అనాసవాతి? ఆమన్తా. మగ్గో ఫలం నిబ్బానం, సోతాపత్తిమగ్గో సోతాపత్తిఫలం, సకదాగామిమగ్గో సకదాగామిఫలం, అనాగామిమగ్గో అనాగామిఫలం, అరహత్తమగ్గో అరహత్తఫలం, సతిపట్ఠానం సమ్మప్పధానం ఇద్ధిపాదో ఇన్ద్రియం బలం బోజ్ఝఙ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో సబ్బే ధమ్మా అనాసవాతి? ఆమన్తా. అరహతో చక్ఖుం అనాసవన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే…. అరహతో చక్ఖుం అనాసవన్తి? ఆమన్తా. మగ్గో ఫలం నిబ్బానం, సోతాపత్తిమగ్గో సోతాపత్తిఫలం…పే… బోజ్ఝఙ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో సోతం…పే… అరహతో ఘానం… అరహతో జివ్హా… అరహతో కాయో అనాసవోతి? న హేవం వత్తబ్బే …పే… అరహతో కాయో అనాసవోతి? ఆమన్తా. మగ్గో ఫలం నిబ్బానం, సోతాపత్తిమగ్గో సోతాపత్తిఫలం…పే… బోజ్ఝఙ్గోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహతో కాయో అనాసవోతి? ఆమన్తా. అరహతో కాయో పగ్గహనిగ్గహుపగో ఛేదనభేదనుపగో కాకేహి గిజ్ఝేహి కులలేహి సాధారణోతి? ఆమన్తా. అనాసవో ¶ ధమ్మో పగ్గహనిగ్గహుపగో ఛేదనభేదనుపగో కాకేహి గిజ్ఝేహి కులలేహి సాధారణోతి? న హేవం వత్తబ్బే ¶ …పే….

అరహతో కాయే విసం కమేయ్య, సత్థం కమేయ్య, అగ్గి కమేయ్యాతి? ఆమన్తా. అనాసవే ధమ్మే విసం కమేయ్య, సత్థం కమేయ్య, అగ్గి కమేయ్యాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

లబ్భా ¶ అరహతో కాయో అద్దుబన్ధనేన బన్ధితుం, రజ్జుబన్ధనేన బన్ధితుం, సఙ్ఖలికబన్ధనేన బన్ధితుం, గామబన్ధనేన బన్ధితుం, నిగమబన్ధనేన బన్ధితుం, నగరబన్ధనేన బన్ధితుం, జనపదబన్ధనేన బన్ధితుం ¶ , కణ్ఠపఞ్చమేహి బన్ధనేహి బన్ధితున్తి? ఆమన్తా. లబ్భా అనాసవో ధమ్మో అద్దుబన్ధనేన బన్ధితుం, రజ్జుబన్ధనేన బన్ధితుం, సఙ్ఖలికబన్ధనేన బన్ధితుం, గామనిగమనగరజనపదబన్ధనేన బన్ధితుం, కణ్ఠపఞ్చమేహి బన్ధనేహి బన్ధితున్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౯౨. యది అరహా పుథుజ్జనస్స చీవరం దేతి, అనాసవం హుత్వా సాసవం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాసవం హుత్వా సాసవం హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ అనాసవం తం సాసవన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తఞ్ఞేవ అనాసవం తం సాసవన్తి? ఆమన్తా. మగ్గో అనాసవో హుత్వా సాసవో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ఫలం… సతిపట్ఠానం… సమ్మప్పధానం… ఇద్ధిపాదో… ఇన్ద్రియం… బలం… బోజ్ఝఙ్గో అనాసవో హుత్వా సాసవో హోతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

యది అరహా పుథుజ్జనస్స పిణ్డపాతం దేతి, సేనాసనం దేతి ¶ , గిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం దేతి, అనాసవో హుత్వా సాసవో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అనాసవో హుత్వా సాసవో హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ అనాసవం తం సాసవన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తఞ్ఞేవ అనాసవం తం సాసవన్తి? ఆమన్తా. మగ్గో అనాసవో హుత్వా సాసవో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… ఫలం… సతిపట్ఠానం… సమ్మప్పధానం… ఇద్ధిపాదో… ఇన్ద్రియం… బలం… బోజ్ఝఙ్గో అనాసవో హుత్వా సాసవో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

యది పుథుజ్జనో అరహతో చీవరం దేతి, సాసవం హుత్వా అనాసవం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సాసవం హుత్వా అనాసవం హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ సాసవం తం అనాసవన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తఞ్ఞేవ సాసవం తం అనాసవన్తి? ఆమన్తా. రాగో సాసవో హుత్వా అనాసవో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… దోసో…పే… మోహో…పే… అనోత్తప్పం సాసవం హుత్వా అనాసవం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

యది పుథుజ్జనో అరహతో పిణ్డపాతం దేతి, సేనాసనం దేతి, గిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం దేతి, సాసవో హుత్వా అనాసవో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… సాసవో హుత్వా అనాసవో హోతీతి? ఆమన్తా. తఞ్ఞేవ ¶ సాసవం తం అనాసవన్తి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… తఞ్ఞేవ సాసవం ¶ తం అనాసవన్తి? ఆమన్తా. రాగో సాసవో హుత్వా అనాసవో ¶ హోతీతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే… దోసో…పే… మోహో…పే… అనోత్తప్పం సాసవం హుత్వా అనాసవం హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘అరహతో సబ్బే ధమ్మా అనాసవా’’తి? ఆమన్తా. నను అరహా అనాసవోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా అనాసవో, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అరహతో సబ్బే ధమ్మా అనాసవా’’తి.

అనాసవకథా నిట్ఠితా.

౪. చతుత్థవగ్గో

(౩౬) ౪. సమన్నాగతకథా

౩౯౩. అరహా చతూహి ఫలేహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా చతూహి ఫస్సేహి చతూహి వేదనాహి చతూహి సఞ్ఞాహి చతూహి చేతనాహి చతూహి చిత్తేహి చతూహి సద్ధాహి చతూహి వీరియేహి చతూహి సతీహి చతూహి సమాధీహి చతూహి పఞ్ఞాహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామీ తీహి ఫలేహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అనాగామీ తీహి ఫస్సేహి…పే… తీహి పఞ్ఞాహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామీ ద్వీహి ఫలేహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. సకదాగామీ ద్వీహి ఫస్సేహి…పే… ద్వీహి పఞ్ఞాహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహా ¶ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా ¶ సోతాపన్నో సత్తక్ఖత్తుపరమో, కోలఙ్కోలో, ఏకబీజీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అరహా సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా సకదాగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే ¶ …పే… అరహా అనాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా అనాగామీ, అన్తరాపరినిబ్బాయీ, ఉపహచ్చపరినిబ్బాయీ, అసఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ, ససఙ్ఖారపరినిబ్బాయీ, ఉద్ధంసోతో అకనిట్ఠగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామీ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అనాగామీ సోతాపన్నో సత్తక్ఖత్తుపరమో, కోలఙ్కోలో, ఏకబీజీతి? న హేవం వత్తబ్బే ¶ …పే… అనాగామీ సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అనాగామీ సకదాగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామీ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. సకదాగామీ సోతాపన్నో సత్తక్ఖత్తుపరమో, కోలఙ్కోలో, ఏకబీజీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౯౪. సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతో ‘‘సోతాపన్నో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. అరహా సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. స్వేవ అరహా, సో సోతాపన్నోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతో ‘‘సకదాగామీ’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా ¶ . అరహా సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. స్వేవ అరహా, సో సకదాగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామిఫలేన సమన్నాగతో ‘‘అనాగామీ’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా ¶ . అరహా అనాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. స్వేవ అరహా, సో అనాగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతో ‘‘సోతాపన్నో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. అనాగామీ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. స్వేవ అనాగామీ, సో సోతాపన్నోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామిఫలేన ¶ సమన్నాగతో ‘‘సకదాగామీ’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. అనాగామీ సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. స్వేవ అనాగామీ, సో సకదాగామీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతో ‘‘సోతాపన్నో’’తి వత్తబ్బోతి? ఆమన్తా. సకదాగామీ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. స్వేవ సకదాగామీ, సో సోతాపన్నోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౯౫. అరహా సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. నను అరహా సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అరహా సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతో’’తి.

అరహా ¶ సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా ¶ సోతాపత్తిమగ్గం వీతివత్తో, సక్కాయదిట్ఠిం విచికిచ్ఛం సీలబ్బతపరామాసం, అపాయగమనీయం రాగం, అపాయగమనీయం దోసం, అపాయగమనీయం మోహం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహా సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. నను ¶ అరహా సకదాగామిఫలం వీతివత్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా సకదాగామిఫలం వీతివత్తో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అరహా సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతో’’తి.

అరహా సకదాగామిఫలం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా సకదాగామిమగ్గం వీతివత్తో, ఓళారికం కామరాగం, ఓళారికం బ్యాపాదం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహా అనాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. నను అరహా అనాగామిఫలం వీతివత్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా అనాగామిఫలం వీతివత్తో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అరహా అనాగామిఫలేన సమన్నాగతో’’తి.

అరహా ¶ అనాగామిఫలం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా అనాగామిమగ్గం వీతివత్తో, అణుసహగతం కామరాగం, అణుసహగతం బ్యాపాదం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామీ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. నను అనాగామీ సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అనాగామీ సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగామీ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతో’’తి.

అనాగామీ సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా ¶ ¶ . అనాగామీ సోతాపత్తిమగ్గం వీతివత్తో, సక్కాయదిట్ఠిం…పే… అపాయగమనీయం మోహం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామీ సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. నను అనాగామీ సకదాగామిఫలం వీతివత్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అనాగామీ సకదాగామిఫలం వీతివత్తో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగామీ సకదాగామిఫలేన సమన్నాగతో’’తి.

అనాగామీ ¶ సకదాగామిఫలం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అనాగామీ సకదాగామిమగ్గం వీతివత్తో, ఓళారికం కామరాగం, ఓళారికం బ్యాపాదం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామీ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. నను సకదాగామీ సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సకదాగామీ సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తో, నో చ వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సకదాగామీ సోతాపత్తిఫలేన సమన్నాగతో’’తి.

సకదాగామీ సోతాపత్తిఫలం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. సకదాగామీ సోతాపత్తిమగ్గం వీతివత్తో, సక్కాయదిట్ఠిం…పే… అపాయగమనీయం మోహం వీతివత్తో తేన సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

౩౯౬. న ¶ వత్తబ్బం – ‘‘అరహా చతూహి ఫలేహి సమన్నాగతో’’తి? ఆమన్తా ¶ . నను అరహతా చత్తారి ఫలాని పటిలద్ధాని, తేహి చ అపరిహీనోతి? ఆమన్తా ¶ . హఞ్చి అరహతా చత్తారి ఫలాని పటిలద్ధాని తేహి చ అపరిహీనో, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అరహా చతూహి ఫలేహి సమన్నాగతో’’తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘అనాగామీ తీహి ఫలేహి సమన్నాగతో’’తి? ఆమన్తా. నను అనాగామినా తీణి ఫలాని పటిలద్ధాని, తేహి చ అపరిహీనోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అనాగామినా తీణి ఫలాని పటిలద్ధాని తేహి చ అపరిహీనో, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అనాగామీ తీహి ఫలేహి సమన్నాగతో’’తి.

న వత్తబ్బం – ‘‘సకదాగామీ ద్వీహి ఫలేహి సమన్నాగతో’’తి? ఆమన్తా. నను సకదాగామినా ద్వే ఫలాని పటిలద్ధాని, తేహి చ అపరిహీనోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి సకదాగామినా ద్వే ఫలాని పటిలద్ధాని తేహి చ అపరిహీనో, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘సకదాగామీ ద్వీహి ఫలేహి సమన్నాగతో’’తి.

అరహతా చత్తారి ఫలాని పటిలద్ధాని తేహి చ అపరిహీనోతి, అరహా చతూహి ఫలేహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహతా చత్తారో మగ్గా పటిలద్ధా తేహి చ అపరిహీనోతి, అరహా చతూహి మగ్గేహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగామినా తీణి ఫలాని పటిలద్ధాని తేహి చ అపరిహీనోతి, అనాగామీ తీహి ఫలేహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అనాగామినా ¶ తయో ¶ మగ్గా పటిలద్ధా తేహి చ అపరిహీనోతి, అనాగామీ తీహి మగ్గేహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సకదాగామినా ద్వే ఫలాని పటిలద్ధాని తేహి చ అపరిహీనోతి, సకదాగామీ ద్వీహి ఫలేహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. సకదాగామినా ¶ ద్వే మగ్గా పటిలద్ధా, తేహి చ అపరిహీనోతి, సకదాగామీ ద్వీహి మగ్గేహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

సమన్నాగతకథా నిట్ఠితా.

౪. చతుత్థవగ్గో

(౩౭) ౫. ఉపేక్ఖాసమన్నాగతకథా

౩౯౭. అరహా ¶ ఛహి ఉపేక్ఖాహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా ఛహి ఫస్సేహి, ఛహి వేదనాహి, ఛహి సఞ్ఞాహి…పే… ఛహి పఞ్ఞాహి సమన్నాగతోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహా ఛహి ఉపేక్ఖాహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. అరహా చక్ఖునా రూపం పస్సన్తో సోతేన సద్దం సుణాతి, ఘానేన గన్ధం ఘాయతి, జివ్హాయ రసం సాయతి, కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసతి, మనసా ధమ్మం విజానాతి…పే… మనసా ధమ్మం విజానన్తో చక్ఖునా రూపం పస్సతి, సోతేన సద్దం సుణాతి, ఘానేన గన్ధం ఘాయతి, జివ్హాయ రసం సాయతి, కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అరహా ఛహి ఉపేక్ఖాహి సమన్నాగతోతి? ఆమన్తా. సతతం ¶ సమితం అబ్బోకిణ్ణం ఛహి ఉపేక్ఖాహి సమన్నాగతో సమోహితో [సమాహితో (స్యా.)], ఛ ఉపేక్ఖాయో పచ్చుపట్ఠితాతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

న వత్తబ్బం – ‘‘అరహా ఛహి ఉపేక్ఖాహి సమన్నాగతో’’తి? ఆమన్తా. నను అరహా ఛళఙ్గుపేక్ఖోతి? ఆమన్తా. హఞ్చి అరహా ఛళఙ్గుపేక్ఖో, తేన వత రే వత్తబ్బే – ‘‘అరహా ఛహి ఉపేక్ఖాహి సమన్నాగతో’’తి…పే….

ఉపేక్ఖాసమన్నాగతకథా నిట్ఠితా.

౪. చతుత్థవగ్గో

(౩౮) ౬. బోధియా బుద్ధోతికథా

౩౯౮. బోధియా ¶ ¶ బుద్ధోతి? ఆమన్తా. బోధియా నిరుద్ధాయ విగతాయ పటిపస్సద్ధాయ అబుద్ధో హోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

బోధియా ¶ బుద్ధోతి? ఆమన్తా. అతీతాయ బోధియా బుద్ధోతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే… అతీతాయ బోధియా బుద్ధోతి? ఆమన్తా. తాయ బోధియా బోధికరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

తాయ బోధియా బోధికరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. తాయ బోధియా దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

బోధియా బుద్ధోతి? ఆమన్తా. అనాగతాయ బోధియా బుద్ధోతి ¶ ? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అనాగతాయ బోధియా బుద్ధోతి? ఆమన్తా. తాయ బోధియా బోధికరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

తాయ బోధియా బోధికరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. తాయ బోధియా దుక్ఖం పరిజానాతి…పే… మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నాయ బోధియా బుద్ధో, తాయ బోధియా బోధికరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. అతీతాయ బోధియా బుద్ధో, తాయ బోధియా బోధికరణీయం కరోతీతి? న ¶ హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నాయ బోధియా బుద్ధో, తాయ బోధియా దుక్ఖం పరిజానాతి, సముదయం పజహతి, నిరోధం సచ్ఛికరోతి, మగ్గం భావేతీతి? ఆమన్తా. అతీతాయ బోధియా బుద్ధో, తాయ బోధియా దుక్ఖం పరిజానాతి…పే… మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నాయ బోధియా బుద్ధో, తాయ బోధియా బోధికరణీయం కరోతీతి? ఆమన్తా. అనాగతాయ బోధియా బుద్ధో, తాయ బోధియా బోధికరణీయం కరోతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

పచ్చుప్పన్నాయ ¶ బోధియా బుద్ధో, తాయ బోధియా దుక్ఖం పరిజానాతి…పే… మగ్గం భావేతీతి ¶ ? ఆమన్తా. అనాగతాయ బోధియా బుద్ధో, తాయ బోధియా దుక్ఖం పరిజానాతి…పే… మగ్గం భావేతీతి? న హేవం వత్తబ్బే…పే….

అతీతాయ