📜

నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స

సూరస్సతీనీతి

పఠమో భాగో

పణామగాథా

౧.

ముఖమ్హా భగవన్తస్స,

సుగన్ధకమలా సుభా;

సఞ్జాతం ఉత్తమం వాణిం,

వన్దామి విత్తమానసా.

౨.

సమజ్ఝిట్ఠో రచిస్సామి,

దక్ఖేన రాజమన్తినా;

నామేన సన్తేన,

నీతిం లోకహితావహం;

సాలఙ్కారం సోపదేసం,

నామేనాహం స్వరస్సతిం.

౩.

పేక్ఖన్త్విమం నీతిం సన్తా,

మఞ్జూసరుక్ఖసన్నిభం;

నానోపదేససంపుణ్ణం,

సదత్థకుసలా సదా.

సూరస్సతీనీతి

౧.

కతఞ్ఞుతా చ సచ్చఞ్చ,

లోకసారా హి తే దువే;

లోకాపి తేహి తిట్ఠన్తి,

రట్ఠం అకంసు ఇస్సరం.

౨.

కాకాచ దుజ్జనా లోకే,

మలీభూతావ సబ్బదా;

ఇట్ఠం గుణం నాసయన్తి,

తే వే లోకస్స వేరినో.

మిగానం సిఙ్గాలో అన్తో,

పక్ఖీనం పన వాయసో.

అకారణవేరీ హోన్తి,

మచ్ఛానం ధీవరా యథా;

గుణీనం సజ్జనానఞ్చ,

దుజ్జనా నిచ్చవేరినో.

౩.

సిరిం భోన్తో సుపోసేథ,

సిరి మూలా హి సమ్పదా;

సిరియ ఇధ జోతన్తి,

సిరీ సా సబ్బసిద్ధికా.

౪.

ముసా తమోకరా లోకే,

సచ్చం మీదితికారకం;

ముసాతమేన దుక్ఖన్తి,

సచ్చాభాయ సుఖన్తివే.

సువిజానం సిఙ్గాలానం,

సకుణానఞ్చ వస్సితం;

మనుస్సవస్సితం రాజ,

దుబ్బిజానతరం తతో.

౫.

కప్పగ్గిసదిసా ఇస్సా,

ఝాపేతి సబ్బసమ్పదం;

ముదితా కప్పమేఘోవ,

రోపేతి సబ్బసమ్పదం.

౬.

యథా అసన్థిరా థమ్భా,

థుసరాసిమ్హి ఉస్సితా;

తథేవ కపిచిత్తానం,

కమ్మన్తా చఞ్చలఙ్గతా.

హలిద్దిరాగం కపిచిత్తం;

పురిసం రాగవిరాగినం,

ఏదిసం తాత మాసేవి;

నిమ్మనుస్సమ్పి చే సియా.

౭. [క]

పుప్ఫచుమ్బి చిత్తపత్తీ,

సకవణ్ణేన మజ్జితో;

విక్కమీ పుప్ఫతో పుప్ఫం,

నస్సాగారం న సఙ్గమో.

[ఖ]

కిప్పిలికా దుబ్బణ్ణాపి,

సమగ్గాచ పరక్కమా;

మా హోథ పుప్ఫచుమ్బీవ,

హోథ వో పచికా యథా.

౧.

యే మరన్తి కీళన్తా తే,

స్వానా అఞ్ఞోఞ్ఞమోదితా;

దిస్వాన ఛట్టితం భత్తం,

సీఘవేరీ విహింసరే.

౨.

తథేకేపి జనా దాని,

సమగ్గా ఞ్ఞోఞ్ఞమోదితా;

ధనహేతు విహింసన్తి,

ధీరత్థు సీఘవేరికా.

౯.

వసన్తే హేమన్తే గిమ్హే;

నేవ తాలా విసేసినో;

థిరచిత్తా జనా సన్తా;

సుఖదుక్ఖేసు నిచ్చలా.

౧౦.

యథా పవట్టమానమ్హి,

సుట్ఠు తిట్ఠతి గేణ్ఠుకే;

అప్పవట్టే భూమ్యం సేతి,

తథేవ గేణ్ఠుకో జనో.

౧౧.

అగ్ఘాపేతుం నసక్కోన్తి,

కాలఞ్హి కాలికా జనా;

వజిరాదిఞ్చ సక్కోన్తి,

తేన కాలో అనగ్ఘికో.

౧౨. [క]

అసనో హి దీఘద్ధానో,

సారసారో సుగన్ధికో;

నిగ్గన్ధో త్వేవ నిస్సారో,

దీఘద్ధానోపి సిమ్బలీ.

[ఖ]

తథేవేకే జనా లోకే,

దీఘద్ధానా సుసారకా;

నిస్సారా కేచి ఫేగ్గూవ,

దీఘద్ధానాపి గోయథా.

౧౩.

ఉపకారో చాపకారో,

యస్మిం గచ్ఛతి నట్ఠతం;

పాసాణహదయస్సస్స,

జీవతీత్యా భిధాముధా.

పసాదో నిప్ఫలో యస్స,

కోపోచాపి నిరత్థకో;

న తం సఙ్గన్తు మిచ్ఛేయ్య,

థీపుమావ నపుంసకం.

౧౪.

ఉపచారో హి కాతబ్బో,

న యావ సోహదం భవే;

ఉపచారో సుమిత్తమ్హి,

మాయా చ హోతి కోటిలం.

౧౫.

కమేన అగ్గతో ఉచ్ఛు,

రసో సాదుతరో యథా;

తథేవ సుమిత్తో లోకే,

దుమ్మిత్తో పన నేదిసో.

౧౬.

సోకారాతి పరిత్తాణం,

విస్సాసపీతిభాజనం;

రతనాభిరతనం ఇచ్ఛే,

సుమిత్తం అక్ఖరత్తయం.

౧౭.

దమ్పతీనం సుమిత్తానం,

ముఖం అఞ్ఞోఞ్ఞదప్పణం,

సుఖే సుఖం దుక్ఖే దుక్ఖం,

పటిచ్ఛాయేవ దప్పణే.

కథం ను తాసం హదయం,

సుఖరావత ఇత్థియో;

యాసామికే దుక్ఖితమ్హి,

సుఖమిచ్ఛన్తి అత్తనో.

౧౮.

నివాతఞ్చ పురే కత్వా,

మానం కత్వాన పచ్ఛతో;

సకత్థం ధారయే ధీరో,

అత్థభఞ్జో హి ముళ్హతా.

౧౯.

పురేచారం సతిం కత్వా,

సద్ధం కరేయ్య పచ్ఛతో;

తురం న సద్దహే ధీరో,

సీఘసద్ధో హి మన్దకో.

౨౦.

వనే ౦.౦౦౯౯ బహూని కట్ఠాని;

దుల్లభం రత్తచన్దనం;

తథా జనా బహూ లోకే;

పుమా జఞ్ఞో సుదుల్లభో.

౨౧.

తిణకట్ఠపలాసేహి;

సుక్ఖేహి దయ్హతే వనం;

ఏతాదీహి అసారేహి;

లోకో జనేహి దయ్హతే.

౨౨.

అన్తోవస్సే తిమాసమ్హి,

పుఞ్ఞకమ్మేన మోదితా;

సుఖం వసింసు పోరాణా,

బుద్ధసాసనమామకా.

౨౩.

మిగమదేన ఏకేన,

తం వనం సురభిగన్ధికం;

తథా జనేన తం రట్ఠం,

గుణినా హి సిరీమతా.

సరీరం ఖణవిద్ధంసీ,

కప్పన్తట్ఠాయినో గుణా.

౨౪.

ఖరానం సీహబ్యగ్ఘానం,

సఙ్గమో నో హిసబ్బదా;

తథేవ బ్యగ్ఘచిత్తానం,

సజాతికా ఖయోనతా.

౨౫.

సక సాధుపి నో సాధూ,

యో చేఞ్ఞ దుట్ఠకారకో;

బహూనం సాధూ పాయేన,

స వే సాధూతి వుచ్చతే.

౨౬.

బహూదకే సముద్దేపి,

జలం నత్థేవ పాతవే;

ఖుద్దకే ఖతకూపమ్హి,

సాదుం అత్థి బహుం దకం.

౨౭.

మా సీఘం వివరేయ్యాథ,

నిన్దితుఞ్చ పసంసితుం;

ముఖఞ్హి వో కథాద్వారం,

నిరున్ధేయ్యాథ సబ్బదా.

౨౮.

మా సీఘం వివరేయ్యాథ,

చక్ఖుం వో దస్సితుం పియం;

సణికఞ్హి పియలాభం,

ధనలాభం తురం కరే.

౨౯.

అనారమ్భో హి కమ్మానం,

పఠమం బుద్ధిలక్ఖణం;

నిట్ఠఙ్గతం ఆరద్ధస్స,

దుతియం బుద్ధిలక్ఖణం.

అసమేక్ఖితకమ్మన్తం,

తురితాభినిపాతినం;

సాని కమ్మాని తప్పేన్తి,

ఉణ్హం వజ్ఝోహటం ముఖే.

౩౦.

అఫలాని దురన్తాని,

జనతా నిన్దితాని చ;

అసక్యాని చ కమ్మాని,

నారభేథ విచక్ఖణో.

౩౧.

అతివిరోధభీతానం,

సఙ్కితానం పదే పదే;

పరప్పవాదతాసానం,

దూరతో యన్తి సమ్పదా.

సద్దమత్తం న భేతబ్బం,

లోకో సద్దస్స గోచరో;

యో చ సద్దపరిత్తాసో,

వనే భన్తమిగో హి సో.

౩౨.

ద్విన్నం తణ్డులథూసానం,

విసేసో సుట్ఠు ఖాయతి;

రన్ధితోపి సినిద్ధో నో,

థుసో విరసఫారుసో;

తణ్డులం సినిద్ధం రసం,

ఏవం లోకేపి ఞాయతే.

౩౩.

ఏరణ్డం నిస్సితా వల్లి,

రుహతే కిం యథాబలం;

మహాసాలం సునిస్సాయ,

రుహతే బ్రహతం గతా.

౩౪.

మేత్తా హి సీమసమ్భేదా,

పక్ఖపాత విఘాతికా;

పక్ఖపాతేన దుక్ఖన్తి,

నిప్పక్ఖో వసతే సుఖం.

౩౫.

నరా పఞ్ఞా చ లఙ్కారా,

యథాఠానే నియుజ్జరే;

నో హి చూళామణి పాదే,

పాదుకా చ సిరోపరి.

ఉక్కుట్ఠే సూర మిచ్ఛన్తి;

మన్తీసు అకుతూహలం;

వియఞ్చ అన్నపానమ్హి;

అత్థే జాతే చ పణ్డితం.

౩౬.

పమాదో హి తమో లోకే,

కాలో చోరో భయానకో;

కాయగేహం బహుఛిద్దం,

కాలచోరస్స చోరితం.

౩౭.

చఞ్చలో కాలదాసో హి,

ధీతిమా కాలఇస్సరో;

కాలిస్సరో రట్ఠిస్సరం,

అతివత్తతి సబ్బసో.

౩౮.

విలుప్పన్తి ౮ ధనం ఏకే,

కాలమేకే అనేక్ఖకా;

తేసు కాలవిలోపావ,

భయానకా తికక్ఖళా.

౩౯.

రఞ్ఞా రట్ఠహితం కత్తా,

రఞ్ఞో హితం జనేహి వే;

దేస్సో అత్తహితం దస్సీ,

గారయ్హో కిన్ను కారకో.

అత్తదత్థం పరత్థేన;

బహునాపి న హాపయే.

౪౦.

యస్స ఉపకారో దిన్నో,

ఉపకారం దదే పున;

తతో పకారం నిచ్ఛేయ్య,

కతఞ్ఞూ దుల్లభో ఇధ.

సచ్చం కిరేవ మాహంసు,

నరా ఏకచ్చియా ఇధ;

కట్ఠం నిప్లవితం సేయ్యో,

నత్వేవే కచ్చియో నరో.

౪౧.

కారుకో సకపఞ్ఞాయ,

మహగ్ఘం దారుకం కరే;

తథా జనోపి అత్తానం,

మహగ్ఘో లోకమానితో.

౪౨.

అప్పగ్ఘో హి అయో హేమం,

మహగ్ఘం ఛిన్దతే యథా;

నిగ్గుణో సగుణం లోకే,

అలక్ఖీచ సిరిం తథా.

సూరస్సతీనీతి

దుతియో భాగో

౧.

ధనస్స దుబ్బిధం కిచ్చం,

పాపేతి ఉణ్ణతం ధనిం;

అధనిం ఓణతం లోకే,

సఞ్చినే తేన తం ధనం.

౨.

వట్టతే సతతం సీఘం,

కాలచక్కం అవారితం;

తేన ఘటీ దినం మాసో,

వస్సో భవత్య చీరతో.

౩.

సత్తునా న హి సన్ధేయ్య,

ఏకదా సో భయం కరో;

సుతత్తమపి పానీయం,

సమయతే ను పావకం.

౪.

విజహం పకతిం యో హి,

వికతిం పున గచ్ఛతి;

సభావేన ఆకారేన,

విప్పల్లాసం స గచ్ఛతి;

సంసుమార గతా గోధా,

యథా థీ పుమవేసికా.

౫.

పక్ఖం లద్ధాన ఉడ్డేన్తి,

ఉపచికా హి వమ్మికా;

నిక్ఖన్తా మరణం యన్తి,

ఉప్పతా నిప్పతం గతా.

౬.

సబ్బంపియస్స దజ్జేయ్య,

నిస్సేసం పియమానసం;

సద్ధాచిత్తం తు నో విఞ్ఞూ,

సద్ధాయికో పక్ఖలితో.

౭.

సక్కోతి లఙ్ఘితుం బ్యామం,

మహుస్సాహేన యో హి సో;

తదడ్ఢం అనుస్సాహేన,

నోస్సాహో తేసు థోమితో;

మహుస్సాహో దుక్ఖో లోకే,

అనుస్సాహో సదా సుఖో.

౮.

దుక్ఖమం అక్ఖమన్తో యో,

పిట్ఠికారీచ దుక్కరం,

కదా లభేయ్య సో లోకే,

సుఖమం సుకరం ముధా;

పచ్చక్ఖఞ్హి సో కరేయ్య,

దుక్ఖమఞ్చాపి దుక్కరం.

౯.

అనగ్ఘో మనుస్సో లోకే,

తోసనాపోసనాదినా;

తేన సో మహగ్ఘం కమ్మం,

కరే లోకహితాయుతం.

౧౦.

వాతేన నప్పభిజ్జన్తి,

నిన్నా వేళూ కసా నళా;

యథావాతం నగచ్ఛన్తి,

తథా చరే జనే కదా.

౧౧.

పురతో చ పచ్ఛతో చే,

నిస్సయో నత్థి పస్సతో;

అధికం వీరియం హోతి,

అత్తనాథో తదా భవే.

౧౨.

ఖణం ఆఖుబిలం సీహో,

పాసాణసకలాకులం;

పప్పోతి నఖభఙ్గంవా,

ఫలంవా మూసికో భవే.

౧౩.

మగ్గముళ్హా జనా అన్ధా,

అమగ్గా మగ్గసఞ్ఞినో;

తథేవ దుప్పఞ్ఞా ముళ్హా,

తథత్థం నావ బుజ్ఝరే.

౧౪.

పియరూపం వీరరూపం,

దువిధా రూపసమ్పదా,

నారిం ఇచ్ఛే పియరూపిం,

పురిసం వీరరూపకం.

౧౫.

పజ్జలన్తి హి ఖజ్జోతా,

పక్ఖచాలనకమ్మునా;

కుసితా సుపితా నేతే,

తథా జనాపి కమ్మికా.

౧౬.

కుమ్మసఙ్కోచమోపమ్య,

నిగ్గహమపి సంఖమే;

పత్తకాలే తు నీతిఞ్ఞో,

కణ్హసప్పోవ ఉట్ఠహే.

౧౭.

భక్ఖసేసం నఖాదన్తి,

సీహా ఉన్నతచేతసా;

పరంపి నపణామేన్తి,

వుద్ధికామా తథా చరే.

౧౮.

న వ వస్సో సముప్పన్నో,

ఖీణో పురాణహాయనో;

నవవస్సే నవా మేత్తా,

భావితబ్బా హితేసినా.

౧౯.

సన్తాపయన్తి కమయాప్యభుజం న రోగా,

దుమ్మన్తినం కముపయన్తి న నీతిదోసా;

కం స్రీ న మానయతి కం న చ హన్తి మచ్చు,

కం థీకతా న విసయా పరిపీళయన్తి.

(వసన్తతిలకాగాథా.)

౨౦.

(క) బ్యామమత్తేన దణ్డేన,

యోలుమ్బ్య ఉదకం మినే;

అగమ్భీరం గమ్భీరంవా,

అగాధే మఞ్ఞి గమ్భీరం.

(ఖ)

తథా మన్దో సఞ్ఞాణేన,

అగాధే మఞ్ఞి పణ్డితం;

సమాసమం న జానాతి,

బహ్వప్పం తిక్ఖమన్దతం.

౨౧.

దుట్ఠకమ్మే సఙ్గమన్తి,

ఛేకకమ్మే చ నో ఇధ;

మచ్చుం వహన్తి సీసేన,

తే ముళ్హా ముళ్హసఙ్గమా.

౨౨.

దువిధో సఙ్గమో లోకే,

ఉజుకో కుటిలో భవే;

ఉజుకోవ పసంసేయ్యో,

నోహ్యఞ్ఞో సాజసఙ్గమో.

తే ఇమినా ఉపాయేన సమగ్గా సమ్మోదమానా మహా భిత్తిపిట్ఠికాయ వసన్తి. (మహోసధజాతక అట్ఠకథా)

౨౩.

యూథికా పుప్ఫతే నోహి,

సిఞ్చితాపి పునప్పునం;

పుప్ఫతే సమ్పత్తే కాలే,

ఏవం ధారేథ వీరియం.

౨౪.

ధనుచ్చయో ధనక్ఖేపో,

దువిధా హి ధనాకతి;

ధనుచ్చయే నయో అత్థి,

ధనక్ఖేపమ్హి నో ఇధ.

౨౫.

అమాతా పితరసం వడ్ఢం,

జూతకారఞ్చ చఞ్చలం;

నాలపేయ్య విసేసఞ్ఞూ,

యదిచ్ఛే సిద్ధి మత్తనో.

హలిద్దిరాగం కపిచిత్తం,

పురిసం రాగవిరాగినం;

ఏదిసం తాత మాసేవి,

నిమ్మనుస్సంపి చే సియా.

౨౬.

గుణా గుణఞ్ఞూసు గుణా భవన్తి,

తే నిగ్గుణం పత్వా భవన్తి దోసా;

ఆసాద్యతోయా పభవన్తి నజ్జో,

సముద్రమాసజ్జ భవన్త్యపేయ్యా.

(ఉపజాతిగాథా)

౨౭.

సిలారూపం నిమ్మినన్తి,

కోట్టేత్వాన పునప్పునం;

కోట్టకోవ తథా బాలా,

సాధుం ఓవజ్జ నిమ్మితా.

చాణక్యనీతిలా గాథా

లాలనే బహవో దోసా,

తాళనే బహవో గుణా;

తస్మా పుత్తఞ్చ సిస్సఞ్చ,

తాళయే న చ లాలయే.

౨౮.

అతీతస్స హి మిత్తస్స,

యో చే దోసం పకాసయే;

సో హవే పచ్చుప్పన్నస్స,

దోసం భాసేతి ఞాయతి.

౨౯.

లతావియ సేవకా తే,

యే నిస్సయం పలమ్బరే;

నిస్సయస్స వినాసేన,

భూమ్యం సేన్తి అనాథకా.

౩౦.

దోససిఙ్గేహి విజ్ఝన్తో,

మానఖూరేహి అక్కమం;

భయం కరోతి లోకమ్హి,

గోవ బాలో విహింసకో.

౩౧.

ఆదో ఉపరి లోకోయం,

ఉజులేఖాయ తిట్ఠతి;

ముసావాతేహి తంలోకం,

నిపాతేసి అనజ్జవం.

౩౨.

సుఘటం కుమ్భకారేన,

నారహో పరిభుఞ్జితుం;

తథూపమాయ వేక్ఖేయ్య,

సకమ్మపరకమ్మని.

౩౩.

అనన్తరంసీ సూరోపి,

నసక్కోతి ఘనం తమం;

విజ్ఝితుం రంసియా లోకే,

తథా మదనమోహితా;

నసక్కోన్తి మదం భేత్వా,

పఞ్ఞాభాయ పభాసితుం.

౩౪.

ఖేదవేరం దలిద్దమ్హి,

భోగిమ్హి రోగుపద్దవం;

దేస్సవేరఞ్చ ఆణిమ్హి,

పస్సే లోకస్స వేరితం.

౩౫.

సంలద్ధేన సుభోగేన,

జీవం సుద్ధం కరే నిజం;

సేట్ఠో సో తేన జీవేన,

జేగుచ్ఛో మలజీవికో.

౩౬.

వజిర పుప్ఫరాగానం,

విసేసం యో నబుజ్ఝతి;

కథఞ్హి సో విక్కీణేయ్య,

కీణేయ్య వా యథాతథం.

౩౭.

కిప్పీలి కోపి చిన్తేత్వా,

పబ్బతం భేత్తు ముస్సహం;

అబలా తనుమజ్ఝత్తా,

చిన్తా హస్యావ సా ముధా.

౩౮.

జాతమత్తం న యో సత్తుం,

రోగఞ్చూపసమం నయే;

మహాబలోపి తేనేవ,

వుద్ధింపత్వా స హఞ్ఞతే.

౩౯.

సజీవమంసభక్ఖేహి,

సదాఠీహి ముఖేహి భో;

బిళారబ్యగ్ఘసీహానం,

నిహీనాని అనేకధా;

తిక్ఖాని ఖరవాదాని,

మనుస్సానం ముఖాని వే.

౪౦.

విలుప్పన్తా విధావన్తి,

సజీవవుత్తికమ్మునా;

జనా తేన విహఞ్ఞన్తి,

చరన్తి ధమ్మవేముఖా.

౪౧.

సులభం లోకియం లోకే,

సాసనీయంవ దుల్లభం;

దుల్లభం తం వమఞ్ఞన్తో,

ఏసో బాలతమో భవే.

౪౨.

యో పతిత్థ అగ్యావాటం,

మోహా తం ఉపకారితుం;

అఞ్ఞోరోహి తదా వాటం,

దుతీయో ముళ్హముళ్హకో.

౪౩.

బ్యగ్ఘో ఆవుధవిద్ధో హి,

అకా దుట్ఠాని నిన్నదం;

తథేవ సాధుసత్థేన,

విద్ధో బాలో పకుప్పితో.

౪౪.

పివన్తి లోహితం డంసా,

అన్తో తుణ్డేన మక్ఖికా;

బహిద్ధా పరివారేన్తి,

జనో తేన డంసాయయే.

౪౫.

అధనస్స ఖణో అప్పో,

సద్ధమ్మో అప్పకాలినో;

అప్పకో తేన యుఞ్జేయ్యుం,

ఖణం బహుం లభేతవే.