మూల > సుత్తపిటక > ఖుద్దకనికాయ

౧. ఏవం ¶ మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. అథ ఖో అఞ్ఞతరా దేవతా అభిక్కన్తాయ రత్తియా అభిక్కన్తవణ్ణా కేవలకప్పం జేతవనం ఓభాసేత్వా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి. ఏకమన్తం ఠితా ఖో సా దేవతా భగవన్తం గాథాయ అజ్ఝభాసి –

‘‘బహూ ¶ దేవా మనుస్సా చ, మఙ్గలాని అచిన్తయుం;

ఆకఙ్ఖమానా సోత్థానం, బ్రూహి మఙ్గలముత్తమం’’.

‘‘అసేవనా చ బాలానం, పణ్డితానఞ్చ సేవనా;

పూజా చ పూజనేయ్యానం [పూజనీయానం (సీ. స్యా. కం. పీ.)], ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘పతిరూపదేసవాసో ¶ చ, పుబ్బే చ కతపుఞ్ఞతా;

అత్తసమ్మాపణిధి ¶ [అత్థసమ్మాపణీధీ (కత్థచి)] చ, ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘బాహుసచ్చఞ్చ సిప్పఞ్చ, వినయో చ సుసిక్ఖితో;

సుభాసితా చ యా వాచా, ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘మాతాపితు ఉపట్ఠానం, పుత్తదారస్స సఙ్గహో;

అనాకులా చ కమ్మన్తా, ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘దానఞ్చ ధమ్మచరియా చ, ఞాతకానఞ్చ సఙ్గహో;

అనవజ్జాని కమ్మాని, ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘ఆరతీ విరతీ పాపా, మజ్జపానా చ సంయమో;

అప్పమాదో చ ధమ్మేసు, ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘గారవో ¶ చ నివాతో చ, సన్తుట్ఠి చ కతఞ్ఞుతా;

కాలేన ధమ్మస్సవనం [ధమ్మస్సావణం (క. సీ.), ధమ్మసవనం (క. సీ.)], ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘ఖన్తీ చ సోవచస్సతా, సమణానఞ్చ దస్సనం;

కాలేన ధమ్మసాకచ్ఛా, ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘తపో చ బ్రహ్మచరియఞ్చ, అరియసచ్చాన దస్సనం;

నిబ్బానసచ్ఛికిరియా చ, ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘ఫుట్ఠస్స లోకధమ్మేహి, చిత్తం యస్స న కమ్పతి;

అసోకం విరజం ఖేమం, ఏతం మఙ్గలముత్తమం.

‘‘ఏతాదిసాని కత్వాన, సబ్బత్థమపరాజితా;

సబ్బత్థ సోత్థిం గచ్ఛన్తి, తం తేసం మఙ్గలముత్తమ’’న్తి.

యానీధ ¶ భూతాని సమాగతాని, భుమ్మాని [భూమాని (క.)] వా యాని వ అన్తలిక్ఖే;

సబ్బేవ భూతా సుమనా భవన్తు, అథోపి సక్కచ్చ సుణన్తు భాసితం.

తస్మా ¶ హి భూతా నిసామేథ సబ్బే, మేత్తం కరోథ మానుసియా పజాయ;

దివా చ రత్తో చ హరన్తి యే బలిం, తస్మా హి నే రక్ఖథ అప్పమత్తా.

యం కిఞ్చి విత్తం ఇధ వా హురం వా, సగ్గేసు ¶ వా యం రతనం పణీతం;

న నో సమం అత్థి తథాగతేన, ఇదమ్పి బుద్ధే రతనం పణీతం;

ఖయం ¶ విరాగం అమతం పణీతం, యదజ్ఝగా సక్యమునీ సమాహితో;

న తేన ధమ్మేన సమత్థి కిఞ్చి, ఇదమ్పి ధమ్మే రతనం పణీతం;

యం ¶ బుద్ధసేట్ఠో పరివణ్ణయీ సుచిం, సమాధిమానన్తరికఞ్ఞమాహు;

సమాధినా తేన సమో న విజ్జతి, ఇదమ్పి ధమ్మే రతనం పణీతం;

యే పుగ్గలా అట్ఠ సతం పసత్థా, చత్తారి ఏతాని యుగాని హోన్తి;

తే దక్ఖిణేయ్యా సుగతస్స సావకా, ఏతేసు దిన్నాని మహప్ఫలాని;

ఇదమ్పి సఙ్ఘే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

యే సుప్పయుత్తా మనసా దళ్హేన, నిక్కామినో గోతమసాసనమ్హి;

తే పత్తిపత్తా అమతం విగయ్హ, లద్ధా ముధా నిబ్బుతిం [నిబ్బుతి (క.)] భుఞ్జమానా;

ఇదమ్పి ¶ సఙ్ఘే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

యథిన్దఖీలో పథవిస్సితో [పఠవిస్సితో (క. సీ.), పథవింసితో (క. సి. స్యా. కం. పీ.)] సియా, చతుబ్భి వాతేహి అసమ్పకమ్పియో;

తథూపమం సప్పురిసం వదామి, యో ¶ అరియసచ్చాని అవేచ్చ పస్సతి;

ఇదమ్పి సఙ్ఘే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

యే అరియసచ్చాని విభావయన్తి, గమ్భీరపఞ్ఞేన సుదేసితాని;

కిఞ్చాపి తే హోన్తి భుసం పమత్తా, న తే భవం అట్ఠమమాదియన్తి;

ఇదమ్పి సఙ్ఘే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

సహావస్స ¶ దస్సనసమ్పదాయ [సహావసద్దస్సనసమ్పదాయ (క.)], తయస్సు ధమ్మా జహితా భవన్తి;

సక్కాయదిట్ఠీ విచికిచ్ఛితఞ్చ, సీలబ్బతం వాపి యదత్థి కిఞ్చి.

చతూహపాయేహి చ విప్పముత్తో, ఛచ్చాభిఠానాని [ఛ చాభిఠానాని (సీ. స్యా.)] అభబ్బ కాతుం [అభబ్బో కాతుం (సీ.)];

ఇదమ్పి సఙ్ఘే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

కిఞ్చాపి ¶ సో కమ్మ [కమ్మం (సీ. స్యా. కం. పీ.)] కరోతి పాపకం, కాయేన వాచా ఉద చేతసా వా;

అభబ్బ [అభబ్బో (బహూసు)] సో తస్స పటిచ్ఛదాయ [పటిచ్ఛాదాయ (సీ.)], అభబ్బతా ¶ దిట్ఠపదస్స వుత్తా;

ఇదమ్పి ¶ సఙ్ఘే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

వనప్పగుమ్బే యథ [యథా (సీ. స్యా.)] ఫుస్సితగ్గే, గిమ్హానమాసే పఠమస్మిం [పఠమస్మి (?)] గిమ్హే;

తథూపమం ధమ్మవరం అదేసయి [అదేసయీ (సీ.)], నిబ్బానగామిం పరమం హితాయ;

ఇదమ్పి బుద్ధే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

వరో వరఞ్ఞూ వరదో వరాహరో, అనుత్తరో ధమ్మవరం అదేసయి;

ఇదమ్పి బుద్ధే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

ఖీణం పురాణం నవ నత్థి సమ్భవం, విరత్తచిత్తాయతికే భవస్మిం;

తే ఖీణబీజా అవిరూళ్హిఛన్దా, నిబ్బన్తి ధీరా యథాయం [యథయం (క.)] పదీపో;

ఇదమ్పి సఙ్ఘే రతనం పణీతం, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు.

యానీధ భూతాని సమాగతాని, భుమ్మాని ¶ వా యాని వ అన్తలిక్ఖే;

తథాగతం దేవమనుస్సపూజితం, బుద్ధం నమస్సామ సువత్థి హోతు.

యానీధ భూతాని సమాగతాని, భుమ్మాని వా యాని వ అన్తలిక్ఖే;

తథాగతం దేవమనుస్సపూజితం, ధమ్మం ¶ నమస్సామ సువత్థి హోతు.

యానీధ ¶ భూతాని సమాగతాని, భుమ్మాని వా యాని వ అన్తలిక్ఖే;

తథాగతం దేవమనుస్సపూజితం, సఙ్ఘం నమస్సామ సువత్థి హోతూతి.

తిరోకుట్టేసు ¶ తిట్ఠన్తి, సన్ధిసిఙ్ఘాటకేసు చ;

ద్వారబాహాసు తిట్ఠన్తి, ఆగన్త్వాన సకం ఘరం.

పహూతే అన్నపానమ్హి, ఖజ్జభోజ్జే ఉపట్ఠితే;

న ¶ తేసం కోచి సరతి, సత్తానం కమ్మపచ్చయా.

ఏవం దదన్తి ఞాతీనం, యే హోన్తి అనుకమ్పకా;

సుచిం పణీతం కాలేన, కప్పియం పానభోజనం;

ఇదం వో ఞాతీనం హోతు, సుఖితా హోన్తు ఞాతయో.

తే చ తత్థ సమాగన్త్వా, ఞాతిపేతా సమాగతా;

పహూతే అన్నపానమ్హి, సక్కచ్చం అనుమోదరే.

చిరం జీవన్తు నో ఞాతీ, యేసం హేతు లభామసే;

అమ్హాకఞ్చ కతా పూజా, దాయకా చ అనిప్ఫలా.

న హి తత్థ కసి [కసీ (సీ.)] అత్థి, గోరక్ఖేత్థ న విజ్జతి;

వణిజ్జా తాదిసీ నత్థి, హిరఞ్ఞేన కయోకయం [కయాక్కయం (సీ.), కయా కయం (స్యా.)];

ఇతో దిన్నేన యాపేన్తి, పేతా కాలఙ్కతా [కాలకతా (సీ. స్యా. కం.)] తహిం.

ఉన్నమే ఉదకం వుట్ఠం, యథా నిన్నం పవత్తతి;

ఏవమేవ ఇతో దిన్నం, పేతానం ఉపకప్పతి.

యథా వారివహా పూరా, పరిపూరేన్తి సాగరం;

ఏవమేవ ఇతో దిన్నం, పేతానం ఉపకప్పతి.

అదాసి ¶ ¶ మే అకాసి మే, ఞాతిమిత్తా [ఞాతి మిత్తో (?)] సఖా చ మే;

పేతానం దక్ఖిణం దజ్జా, పుబ్బే కతమనుస్సరం.

న హి రుణ్ణం వా సోకో వా, యా చఞ్ఞా పరిదేవనా;

న తం పేతానమత్థాయ, ఏవం తిట్ఠన్తి ఞాతయో.

అయఞ్చ ఖో దక్ఖిణా దిన్నా, సఙ్ఘమ్హి సుప్పతిట్ఠితా;

దీఘరత్తం ¶ హితాయస్స, ఠానసో ఉపకప్పతి.

సో ఞాతిధమ్మో చ అయం నిదస్సితో, పేతాన పూజా చ కతా ఉళారా;

బలఞ్చ భిక్ఖూనమనుప్పదిన్నం [… మనుప్పదిన్నవా (క.)], తుమ్హేహి పుఞ్ఞం పసుతం అనప్పకన్తి.

నిధిం ¶ నిధేతి పురిసో, గమ్భీరే ఓదకన్తికే;

అత్థే కిచ్చే సముప్పన్నే, అత్థాయ మే భవిస్సతి.

రాజతో వా దురుత్తస్స, చోరతో పీళితస్స వా;

ఇణస్స వా పమోక్ఖాయ, దుబ్భిక్ఖే ఆపదాసు వా;

ఏతదత్థాయ లోకస్మిం, నిధి నామ నిధీయతి.

తావస్సునిహితో [తావ సునిహితో (సీ.)] సన్తో, గమ్భీరే ఓదకన్తికే;

న సబ్బో సబ్బదా ఏవ, తస్స తం ఉపకప్పతి.

నిధి వా ఠానా చవతి, సఞ్ఞా వాస్స విముయ్హతి;

నాగా వా అపనామేన్తి, యక్ఖా వాపి హరన్తి నం.

అప్పియా ¶ వాపి దాయాదా, ఉద్ధరన్తి అపస్సతో;

యదా పుఞ్ఞక్ఖయో హోతి, సబ్బమేతం వినస్సతి.

యస్స ¶ దానేన సీలేన, సంయమేన దమేన చ;

నిధీ సునిహితో హోతి, ఇత్థియా పురిసస్స వా.

చేతియమ్హి ¶ చ సఙ్ఘే వా, పుగ్గలే అతిథీసు వా;

మాతరి పితరి చాపి [వాపి (స్యా. కం.)], అథో జేట్ఠమ్హి భాతరి.

ఏసో నిధి సునిహితో, అజేయ్యో అనుగామికో;

పహాయ గమనీయేసు, ఏతం ఆదాయ గచ్ఛతి.

అసాధారణమఞ్ఞేసం, అచోరాహరణో నిధి;

కయిరాథ ధీరో పుఞ్ఞాని, యో నిధి అనుగామికో.

ఏస దేవమనుస్సానం, సబ్బకామదదో నిధి;

యం యదేవాభిపత్థేన్తి, సబ్బమేతేన లబ్భతి.

సువణ్ణతా సుసరతా, సుసణ్ఠానా సురూపతా [సుసణ్ఠానసురూపతా (సీ.), సుసణ్ఠానం సురూపతా (స్యా. కం.)];

ఆధిపచ్చపరివారో, సబ్బమేతేన లబ్భతి.

పదేసరజ్జం ఇస్సరియం, చక్కవత్తిసుఖం పియం;

దేవరజ్జమ్పి దిబ్బేసు, సబ్బమేతేన లబ్భతి.

మానుస్సికా చ సమ్పత్తి, దేవలోకే చ యా రతి;

యా చ నిబ్బానసమ్పత్తి, సబ్బమేతేన లబ్భతి.

మిత్తసమ్పదమాగమ్మ, యోనిసోవ [యోనిసో వే (సీ.), యోనిసో చే (స్యా.), యోనిసో చ (?)] పయుఞ్జతో;

విజ్జా విముత్తి వసీభావో, సబ్బమేతేన లబ్భతి.

పటిసమ్భిదా ¶ విమోక్ఖా చ, యా చ సావకపారమీ;

పచ్చేకబోధి బుద్ధభూమి, సబ్బమేతేన లబ్భతి.

ఏవం ¶ మహత్థికా ఏసా, యదిదం పుఞ్ఞసమ్పదా;

తస్మా ధీరా పసంసన్తి, పణ్డితా కతపుఞ్ఞతన్తి.

కరణీయమత్థకుసలేన ¶ , యన్తసన్తం పదం అభిసమేచ్చ;

సక్కో ఉజూ చ సుహుజూ [సూజూ (సీ.)] చ, సువచో చస్స ముదు అనతిమానీ.

సన్తుస్సకో ¶ చ సుభరో చ, అప్పకిచ్చో చ సల్లహుకవుత్తి;

సన్తిన్ద్రియో చ నిపకో చ, అప్పగబ్భో కులేస్వననుగిద్ధో.

న చ ఖుద్దమాచరే కిఞ్చి, యేన విఞ్ఞూ పరే ఉపవదేయ్యుం;

సుఖినోవ ఖేమినో హోన్తు, సబ్బసత్తా [సబ్బే సత్తా (సీ. స్యా.)] భవన్తు సుఖితత్తా.

యే కేచి పాణభూతత్థి, తసా వా థావరా వనవసేసా;

దీఘా వా యేవ మహన్తా [మహన్త (?)], మజ్ఝిమా రస్సకా అణుకథూలా.

దిట్ఠా వా యేవ అదిట్ఠా [అదిట్ఠ (?)], యే వ [యే చ (సీ. స్యా. కం. పీ.)] దూరే వసన్తి అవిదూరే;

భూతా వ [వా (స్యా. కం. పీ. క.)] సమ్భవేసీ వ [వా (సీ. స్యా. కం. పీ.)], సబ్బసత్తా భవన్తు సుఖితత్తా.

న పరో పరం నికుబ్బేథ, నాతిమఞ్ఞేథ కత్థచి న కఞ్చి [నం కఞ్చి (సీ. పీ.), నం కిఞ్చి (స్యా.), న కిఞ్చి (క.)];

బ్యారోసనా పటిఘసఞ్ఞా, నాఞ్ఞమఞ్ఞస్స దుక్ఖమిచ్ఛేయ్య.

మాతా ¶ యథా నియం పుత్తమాయుసా ఏకపుత్తమనురక్ఖే;

ఏవమ్పి సబ్బభూతేసు, మానసం భావయే అపరిమాణం.

మేత్తఞ్చ ¶ సబ్బలోకస్మి, మానసం భావయే అపరిమాణం;

ఉద్ధం అధో చ తిరియఞ్చ, అసమ్బాధం అవేరమసపత్తం.

తిట్ఠం చరం నిసిన్నో వ [వా (సీ. స్యా. కం. పీ.)], సయానో యావతాస్స వితమిద్ధో [విగతమిద్ధో (బహూసు)];

ఏతం సతిం అధిట్ఠేయ్య, బ్రహ్మమేతం విహారమిధమాహు.

దిట్ఠిఞ్చ ¶ అనుపగ్గమ్మ, సీలవా దస్సనేన సమ్పన్నో;

కామేసు వినయ [వినేయ్య (సీ.)] గేధం, న హి జాతుగ్గబ్భసేయ్య పున రేతీతి.