📜

నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స

ఖుద్దకనికాయే

థేరగాథాపాళి

నిదానగాథా

సీహానంవ ¶ ¶ ¶ ¶ నదన్తానం, దాఠీనం గిరిగబ్భరే;

సుణాథ భావితత్తానం, గాథా అత్థూపనాయికా [అత్తూపనాయికా (సీ. క.)].

యథానామా యథాగోత్తా, యథాధమ్మవిహారినో;

యథాధిముత్తా సప్పఞ్ఞా, విహరింసు అతన్దితా.

తత్థ తత్థ విపస్సిత్వా, ఫుసిత్వా అచ్చుతం పదం;

కతన్తం పచ్చవేక్ఖన్తా, ఇమమత్థమభాసిసుం.

౧. ఏకకనిపాతో

౧. పఠమవగ్గో

౧. సుభూతిత్థేరగాథా

౧.

‘‘ఛన్నా ¶ మే కుటికా సుఖా నివాతా, వస్స దేవ యథాసుఖం;

చిత్తం మే సుసమాహితం విముత్తం, ఆతాపీ విహరామి వస్స దేవా’’తి.

ఇత్థం సుదం [ఇత్థం సుమం (క. అట్ఠ.)] ఆయస్మా సుభూతిత్థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౨. మహాకోట్ఠికత్థేరగాథా

౨.

‘‘ఉపసన్తో ¶ ఉపరతో, మన్తభాణీ అనుద్ధతో;

ధునాతి పాపకే ధమ్మే, దుమపత్తంవ మాలుతో’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా మహాకోట్ఠికో [మహాకోట్ఠితో (సీ. స్యా.)] థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౩. కఙ్ఖారేవతత్థేరగాథా

౩.

‘‘పఞ్ఞం ¶ ¶ ఇమం పస్స తథాగతానం, అగ్గి యథా పజ్జలితో నిసీథే;

ఆలోకదా చక్ఖుదదా భవన్తి, యే ఆగతానం వినయన్తి కఙ్ఖ’’న్తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా కఙ్ఖారేవతో థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౪. పుణ్ణత్థేరగాథా

౪.

‘‘సమ్భిరేవ సమాసేథ, పణ్డితేహత్థదస్సిభి;

అత్థం మహన్తం గమ్భీరం, దుద్దసం నిపుణం అణుం;

ధీరా సమధిగచ్ఛన్తి, అప్పమత్తా విచక్ఖణా’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా పుణ్ణో మన్తాణిపుత్తో [మన్తానిపుత్తో (స్యా. క.)] థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౫. దబ్బత్థేరగాథా

౫.

‘‘యో ¶ దుద్దమియో దమేన దన్తో, దబ్బో సన్తుసితో వితిణ్ణకఙ్ఖో;

విజితావీ అపేతభేరవో హి, దబ్బో సో పరినిబ్బుతో ఠితత్తో’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా దబ్బో థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౬. సీతవనియత్థేరగాథా

౬.

‘‘యో ¶ సీతవనం ఉపగా భిక్ఖు, ఏకో సన్తుసితో సమాహితత్తో;

విజితావీ అపేతలోమహంసో, రక్ఖం కాయగతాసతిం ధితిమా’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా సీతవనియో థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౭. భల్లియత్థేరగాథా

౭.

‘‘యోపానుదీ ¶ మచ్చురాజస్స సేనం, నళసేతుంవ సుదుబ్బలం మహోఘో;

విజితావీ అపేతభేరవో హి, దన్తో సో పరినిబ్బుతో ఠితత్తో’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా భల్లియో థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౮. వీరత్థేరగాథా

౮.

‘‘యో దుద్దమియో దమేన దన్తో, వీరో సన్తుసితో వితిణ్ణకఙ్ఖో;

విజితావీ అపేతలోమహంసో, వీరో సో పరినిబ్బుతో ఠితత్తో’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా వీరో థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౯. పిలిన్దవచ్ఛత్థేరగాథా

౯.

‘‘స్వాగతం న దురాగతం [నాపగతం (సీ. స్యా.)], నయిదం దుమన్తితం మమ;

సంవిభత్తేసు ధమ్మేసు, యం సేట్ఠం తదుపాగమి’’న్తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా పిలిన్దవచ్ఛో [పిలిన్దివచ్ఛో (సీ.)] థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

౧౦. పుణ్ణమాసత్థేరగాథా

౧౦.

‘‘విహరి ¶ ¶ ¶ అపేక్ఖం ఇధ వా హురం వా, యో వేదగూ సమితో యతత్తో;

సబ్బేసు ధమ్మేసు అనూపలిత్తో, లోకస్స జఞ్ఞా ఉదయబ్బయఞ్చా’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా పుణ్ణమాసో థేరో గాథం అభాసిత్థాతి.

వగ్గో పఠమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

సుభూతి ¶ కోట్ఠికో థేరో, కఙ్ఖారేవతసమ్మతో;

మన్తాణిపుత్తో దబ్బో చ, సీతవనియో చ భల్లియో;

వీరో పిలిన్దవచ్ఛో చ, పుణ్ణమాసో తమోనుదోతి.

౨. దుతియవగ్గో

౧. చూళవచ్ఛత్థేరగాథా

౧౧.

‘‘పామోజ్జబహులో భిక్ఖు, ధమ్మే బుద్ధప్పవేదితే;

అధిగచ్ఛే పదం సన్తం, సఙ్ఖారూపసమం సుఖ’’న్తి.

… చూళవచ్ఛో [చూలగవచ్ఛో (సీ.)] థేరో….

౨. మహావచ్ఛత్థేరగాథా

౧౨.

‘‘పఞ్ఞాబలీ సీలవతూపపన్నో, సమాహితో ఝానరతో సతీమా;

యదత్థియం భోజనం భుఞ్జమానో, కఙ్ఖేథ కాలం ఇధ వీతరాగో’’తి.

… మహావచ్ఛో [మహాగవచ్ఛో (సీ.)] థేరో….

౩. వనవచ్ఛత్థేరగాథా

౧౩.

‘‘నీలబ్భవణ్ణా ¶ రుచిరా, సీతవారీ సుచిన్ధరా;

ఇన్దగోపకసఞ్ఛన్నా, తే సేలా రమయన్తి మ’’న్తి.

… వనవచ్ఛో థేరో….

౪. సివకసామణేరగాథా

౧౪.

‘‘ఉపజ్ఝాయో ¶ మం అవచ, ఇతో గచ్ఛామ సీవక;

గామే ¶ మే వసతి కాయో, అరఞ్ఞం మే గతో మనో;

సేమానకోపి గచ్ఛామి, నత్థి సఙ్గో విజానత’’న్తి.

… సివకో సామణేరో….

౫. కుణ్డధానత్థేరగాథా

౧౫.

‘‘పఞ్చ ఛిన్దే పఞ్చ జహే, పఞ్చ చుత్తరి భావయే;

పఞ్చసఙ్గాతిగో భిక్ఖు, ఓఘతిణ్ణోతి వుచ్చతీ’’తి.

… కుణ్డధానో థేరో….

౬. బేలట్ఠసీసత్థేరగాథా

౧౬.

‘‘యథాపి భద్దో ఆజఞ్ఞో, నఙ్గలావత్తనీ సిఖీ;

గచ్ఛతి అప్పకసిరేన, ఏవం రత్తిన్దివా మమ;

గచ్ఛన్తి అప్పకసిరేన, సుఖే లద్ధే నిరామిసే’’తి.

… బేలట్ఠసీసో థేరో….

౭. దాసకత్థేరగాథా

౧౭.

‘‘మిద్ధీ ¶ యదా హోతి మహగ్ఘసో చ, నిద్దాయితా సమ్పరివత్తసాయీ;

మహావరాహోవ నివాపపుట్ఠో, పునప్పునం గబ్భముపేతి మన్దో’’తి.

… దాసకో థేరో….

౮. సిఙ్గాలపితుత్థేరగాథా

౧౮.

‘‘అహు ¶ బుద్ధస్స దాయాదో, భిక్ఖు భేసకళావనే;

కేవలం అట్ఠిసఞ్ఞాయ, అఫరీ పథవిం [పఠవిం (సీ. స్యా.)] ఇమం;

మఞ్ఞేహం కామరాగం సో, ఖిప్పమేవ పహిస్సతీ’’తి [పహీయభి (సబ్బత్థ పాళియం)].

… సిఙ్గాలపితా [సీగాలపితా (సీ.)] థేరో….

౯. కులత్థేరగాథా

౧౯.

[ధ. ప. ౮౦, ౧౪౫ ధమ్మపదేపి] ‘‘ఉదకం ¶ హి నయన్తి నేత్తికా, ఉసుకారా నమయన్తి [దమయన్తి (క.)] తేజనం;

దారుం ¶ నమయన్తి తచ్ఛకా, అత్తానం దమయన్తి సుబ్బతా’’తి.

… కులో [కుణ్డలో (సీ.), కుళో (స్యా. క.)] థేరో….

౧౦. అజితత్థేరగాథా

౨౦.

‘‘మరణే మే భయం నత్థి, నికన్తి నత్థి జీవితే;

సన్దేహం నిక్ఖిపిస్సామి, సమ్పజానో పటిస్సతో’’తి [పతిస్సతోతి (సీ. స్యా.)].

… అజితో థేరో ….

వగ్గో దుతియో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

చూళవచ్ఛో మహావచ్ఛో, వనవచ్ఛో చ సీవకో;

కుణ్డధానో చ బేలట్ఠి, దాసకో చ తతోపరి;

సిఙ్గాలపితికో థేరో, కులో చ అజితో దసాతి.

౩. తతియవగ్గో

౧. నిగ్రోధత్థేరగాథా

౨౧.

‘‘నాహం భయస్స భాయామి, సత్థా నో అమతస్స కోవిదో;

యత్థ భయం నావతిట్ఠతి, తేన మగ్గేన వజన్తి భిక్ఖవో’’తి.

… నిగ్రోధో థేరో….

౨. చిత్తకత్థేరగాథా

౨౨.

‘‘నీలా ¶ సుగీవా సిఖినో, మోరా కారమ్భియం [కారంవియం (సీ.), కారవియం (స్యా.)] అభినదన్తి;

తే సీతవాతకీళితా [సీతవాతకద్దితకలితా (సీ.), సీతవాతకలితా (స్యా.)], సుత్తం ఝాయం [ఝానం (స్యా.), ఝాయిం (?)] నిబోధేన్తీ’’తి.

… చిత్తకో థేరో….

౩. గోసాలత్థేరగాథా

౨౩.

‘‘అహం ¶ ¶ ¶ ఖో వేళుగుమ్బస్మిం, భుత్వాన మధుపాయసం;

పదక్ఖిణం సమ్మసన్తో, ఖన్ధానం ఉదయబ్బయం;

సానుం పటిగమిస్సామి, వివేకమనుబ్రూహయ’’న్తి.

… గోసాలో థేరో….

౪. సుగన్ధత్థేరగాథా

౨౪.

‘‘అనువస్సికో పబ్బజితో, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… సుగన్ధో థేరో….

౫. నన్దియత్థేరగాథా

౨౫.

‘‘ఓభాసజాతం ఫలగం, చిత్తం యస్స అభిణ్హసో;

తాదిసం భిక్ఖుమాసజ్జ, కణ్హ దుక్ఖం నిగచ్ఛసీ’’తి.

… నన్దియో థేరో….

౬. అభయత్థేరగాథా

౨౬.

‘‘సుత్వా సుభాసితం వాచం, బుద్ధస్సాదిచ్చబన్ధునో;

పచ్చబ్యధిం హి నిపుణం, వాలగ్గం ఉసునా యథా’’తి.

… అభయో థేరో….

౭. లోమసకఙ్గియత్థేరగాథా

౨౭.

‘‘దబ్బం ¶ కుసం పోటకిలం, ఉసీరం ముఞ్జపబ్బజం;

ఉరసా పనుదిస్సామి, వివేకమనుబ్రూహయ’’న్తి.

… లోమసకఙ్గియో థేరో….

౮. జమ్బుగామికపుత్తత్థేరగాథా

౨౮.

‘‘కచ్చి ¶ నో వత్థపసుతో, కచ్చి నో భూసనారతో;

కచ్చి సీలమయం గన్ధం, కిం త్వం వాయసి [కచ్చి సీలమయం గన్ధం, త్వం వాసి (స్యా.)] నేతరా పజా’’తి.

… జమ్బుగామికపుత్తో థేరో….

౯. హారితత్థేరగాథా

౨౯.

‘‘సమున్నమయమత్తానం, ఉసుకారోవ తేజనం;

చిత్తం ¶ ఉజుం కరిత్వాన, అవిజ్జం భిన్ద హారితా’’తి.

… హారితో థేరో….

౧౦. ఉత్తియత్థేరగాథా

౩౦.

‘‘ఆబాధే మే సముప్పన్నే, సతి మే ఉదపజ్జథ;

ఆబాధో మే సముప్పన్నో, కాలో మే నప్పమజ్జితు’’న్తి.

… ఉత్తియో థేరో….

వగ్గో తతియో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

నిగ్రోధో చిత్తకో థేరో, గోసాలథేరో సుగన్ధో;

నన్దియో అభయో థేరో, థేరో లోమసకఙ్గియో;

జమ్బుగామికపుత్తో చ, హారితో ఉత్తియో ఇసీతి.

౪. చతుత్థవగ్గో

౧. గహ్వరతీరియత్థేరగాథా

౩౧.

‘‘ఫుట్ఠో ¶ ¶ డంసేహి మకసేహి, అరఞ్ఞస్మిం బ్రహావనే;

నాగో సంగామసీసేవ, సతో తత్రాధివాసయే’’తి.

… గహ్వరతీరియో థేరో….

౨. సుప్పియత్థేరగాథా

౩౨.

‘‘అజరం ¶ జీరమానేన, తప్పమానేన నిబ్బుతిం;

నిమియం [నిమ్మిస్సం (సీ.), నిరామిసం (స్యా.), నిమినేయ్యం (?)] పరమం సన్తిం, యోగక్ఖేమం అనుత్తర’’న్తి.

… సుప్పియో థేరో….

౩. సోపాకత్థేరగాథా

౩౩.

‘‘యథాపి ¶ ఏకపుత్తస్మిం, పియస్మిం కుసలీ సియా;

ఏవం సబ్బేసు పాణేసు, సబ్బత్థ కుసలో సియా’’తి.

… సోపాకో థేరో….

౪. పోసియత్థేరగాథా

౩౪.

‘‘అనాసన్నవరా ఏతా, నిచ్చమేవ విజానతా;

గామా అరఞ్ఞమాగమ్మ, తతో గేహం ఉపావిసి [ఉపావిసిం (సీ.)];

తతో ఉట్ఠాయ పక్కామి, అనామన్తేత్వా [అనామన్తియ (సీ.)] పోసియో’’తి.

… పోసియో థేరో….

౫. సామఞ్ఞకానిత్థేరగాథా

౩౫.

‘‘సుఖం సుఖత్థో లభతే తదాచరం, కిత్తిఞ్చ పప్పోతి యసస్స వడ్ఢతి;

యో అరియమట్ఠఙ్గికమఞ్జసం ఉజుం, భావేతి మగ్గం అమతస్స పత్తియా’’తి.

… సామఞ్ఞకానిత్థేరో….

౬. కుమాపుత్తత్థేరగాథా

౩౬.

‘‘సాధు ¶ సుతం సాధు చరితకం, సాధు సదా అనికేతవిహారో;

అత్థపుచ్ఛనం పదక్ఖిణకమ్మం, ఏతం సామఞ్ఞమకిఞ్చనస్సా’’తి.

… కుమాపుత్తో థేరో….

౭. కుమాపుత్తసహాయకత్థేరగాథా

౩౭.

‘‘నానాజనపదం యన్తి, విచరన్తా అసఞ్ఞతా;

సమాధిఞ్చ విరాధేన్తి, కింసు రట్ఠచరియా కరిస్సతి;

తస్మా వినేయ్య సారమ్భం, ఝాయేయ్య అపురక్ఖతో’’తి.

… కుమాపుత్తత్థేరస్స సహాయకో థేరో….

౮. గవమ్పతిత్థేరగాథా

౩౮.

‘‘యో ¶ ¶ ఇద్ధియా సరభుం అట్ఠపేసి, సో గవమ్పతి అసితో అనేజో;

తం సబ్బసఙ్గాతిగతం మహామునిం, దేవా నమస్సన్తి భవస్స పారగు’’న్తి.

… గవమ్పతిత్థేరో….

౯. తిస్సత్థేరగాథా

౩౯.

[సం. ని. ౧.౨౧, ౯౭]‘‘సత్తియా వియ ఓమట్ఠో, డయ్హమానోవ [డయ్హమానేవ (సబ్బత్థ)] మత్థకే;

కామరాగప్పహానాయ, సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే’’తి.

… తిస్సో థేరో….

౧౦. వడ్ఢమానత్థేరగాథా

౪౦.

‘‘సత్తియా ¶ వియ ఓమట్ఠో, డయ్హమానోవ మత్థకే;

భవరాగప్పహానాయ, సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే’’తి.

… వడ్ఢమానో థేరో….

వగ్గో చతుత్థో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

గహ్వరతీరియో ¶ సుప్పియో, సోపాకో చేవ పోసియో;

సామఞ్ఞకాని కుమాపుత్తో, కుమాపుత్తసహాయకో;

గవమ్పతి తిస్సత్థేరో, వడ్ఢమానో మహాయసోతి.

౫. పఞ్చమవగ్గో

౧. సిరివడ్ఢత్థేరగాథా

౪౧.

‘‘వివరమనుపతన్తి ¶ విజ్జుతా, వేభారస్స చ పణ్డవస్స చ;

నగవివరగతో చ ఝాయతి, పుత్తో అప్పటిమస్స తాదినో’’తి.

… సిరివడ్ఢో థేరో….

౨. ఖదిరవనియత్థేరగాథా

౪౨.

‘‘చాలే ¶ ఉపచాలే సీసూపచాలే ( ) [(చాలా ఉపచాలా, సీసూపచాలా) (క.)] పతిస్సతా [పటిస్సతికా (స్యా. క.)] ను ఖో విహరథ;

ఆగతో వో వాలం వియ వేధీ’’తి.

… ఖదిరవనియో థేరో….

౩. సుమఙ్గలత్థేరగాథా

౪౩.

‘‘సుముత్తికో సుముత్తికో సాహు, సుముత్తికోమ్హి తీహి ఖుజ్జకేహి;

అసితాసు మయా నఙ్గలాసు, మయా ఖుద్దకుద్దాలాసు మయా.

యదిపి ఇధమేవ ఇధమేవ, అథ వాపి అలమేవ అలమేవ;

ఝాయ సుమఙ్గల ఝాయ సుమఙ్గల, అప్పమత్తో విహర సుమఙ్గలా’’తి.

… సుమఙ్గలో థేరో….

౪. సానుత్థేరగాథా

౪౪.

[సం. ని. ౧.౨౩౯] ‘‘మతం వా అమ్మ రోదన్తి, యో వా జీవం న దిస్సతి;

జీవన్తం మం అమ్మ పస్సన్తీ, కస్మా మం అమ్మ రోదసీ’’తి.

… సానుత్థేరో….

౫. రమణీయవిహారిత్థేరగాథా

౪౫.

‘‘యథాపి ¶ భద్దో ఆజఞ్ఞో, ఖలిత్వా పతితిట్ఠతి;

ఏవం ¶ దస్సనసమ్పన్నం, సమ్మాసమ్బుద్ధసావక’’న్తి.

… రమణీయవిహారిత్థేరో….

౬. సమిద్ధిత్థేరగాథా

౪౬.

‘‘సద్ధాయాహం పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

సతి పఞ్ఞా చ మే వుడ్ఢా, చిత్తఞ్చ సుసమాహితం;

కామం కరస్సు రూపాని, నేవ మం బ్యాధయిస్ససీ’’తి [బాధయిస్ససీతి (సీ.), బ్యాథయిస్ససీతి (?)].

… సమిద్ధిత్థేరో….

౭. ఉజ్జయత్థేరగాథా

౪౭.

‘‘నమో ¶ ¶ తే బుద్ధ వీరత్థు, విప్పముత్తోసి సబ్బధి;

తుయ్హాపదానే విహరం, విహరామి అనాసవో’’తి.

… ఉజ్జయో థేరో….

౮. సఞ్జయత్థేరగాథా

౪౮.

‘‘యతో అహం పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

నాభిజానామి సఙ్కప్పం, అనరియం దోససంహిత’’న్తి.

… సఞ్జయో థేరో….

౯. రామణేయ్యకత్థేరగాథా

౪౯.

‘‘చిహచిహాభినదితే [విహవిహాభినదితే (సీ. స్యా.)], సిప్పికాభిరుతేహి చ;

న మే తం ఫన్దతి చిత్తం, ఏకత్తనిరతం హి మే’’తి.

… రామణేయ్యకో థేరో….

౧౦. విమలత్థేరగాథా

౫౦.

‘‘ధరణీ ¶ చ సిఞ్చతి వాతి, మాలుతో విజ్జుతా చరతి నభే;

ఉపసమన్తి వితక్కా, చిత్తం సుసమాహితం మమా’’తి.

… విమలో థేరో….

వగ్గో పఞ్చమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

సిరీవడ్ఢో రేవతో థేరో, సుమఙ్గలో సానుసవ్హయో ¶ ;

రమణీయవిహారీ చ, సమిద్ధిఉజ్జయసఞ్జయా;

రామణేయ్యో చ సో థేరో, విమలో చ రణఞ్జహోతి.

౬. ఛట్ఠవగ్గో

౧. గోధికత్థేరగాథా

౫౧.

‘‘వస్సతి ¶ దేవో యథా సుగీతం, ఛన్నా మే కుటికా సుఖా నివాతా;

చిత్తం సుసమాహితఞ్చ మయ్హం, అథ చే పత్థయసి పవస్స దేవా’’తి.

… గోధికో థేరో….

౨. సుబాహుత్థేరగాథా

౫౨.

‘‘వస్సతి దేవో యథా సుగీతం, ఛన్నా మే కుటికా సుఖా నివాతా;

చిత్తం సుసమాహితఞ్చ కాయే, అథ చే పత్థయసి పవస్స దేవా’’తి.

… సుబాహుత్థేరో….

౩. వల్లియత్థేరగాథా

౫౩.

‘‘వస్సతి దేవో యథా సుగీతం, ఛన్నా మే కుటికా సుఖా నివాతా;

తస్సం విహరామి అప్పమత్తో, అథ చే పత్థయసి పవస్స దేవా’’తి.

… వల్లియో థేరో….

౪. ఉత్తియత్థేరగాథా

౫౪.

‘‘వస్సతి ¶ ¶ దేవో యథా సుగీతం, ఛన్నా మే కుటికా సుఖా నివాతా;

తస్సం విహరామి అదుతియో, అథ చే పత్థయసి పవస్స దేవా’’తి.

… ఉత్తియో థేరో….

౫. అఞ్జనవనియత్థేరగాథా

౫౫.

‘‘ఆసన్దిం ¶ కుటికం కత్వా, ఓగయ్హ అఞ్జనం వనం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… అఞ్జనవనియో థేరో….

౬. కుటివిహారిత్థేరగాథా

౫౬.

‘‘కో ¶ కుటికాయం భిక్ఖు కుటికాయం, వీతరాగో సుసమాహితచిత్తో;

ఏవం జానాహి ఆవుసో, అమోఘా తే కుటికా కతా’’తి.

… కుటివిహారిత్థేరో….

౭. దుతియకుటివిహారిత్థేరగాథా

౫౭.

‘‘అయమాహు పురాణియా కుటి, అఞ్ఞం పత్థయసే నవం కుటిం;

ఆసం కుటియా విరాజయ, దుక్ఖా భిక్ఖు పున నవా కుటీ’’తి.

… దుతియకుటివిహారిత్థేరో….

౮. రమణీయకుటికత్థేరగాథా

౫౮.

‘‘రమణీయా మే కుటికా, సద్ధాదేయ్యా మనోరమా;

న మే అత్థో కుమారీహి, యేసం అత్థో తహిం గచ్ఛథ నారియో’’తి.

… రమణీయకుటికో థేరో….

౯. కోసలవిహారిత్థేరగాథా

౫౯.

‘‘సద్ధాయాహం ¶ పబ్బజితో, అరఞ్ఞే మే కుటికా కతా;

అప్పమత్తో చ ఆతాపీ, సమ్పజానో పతిస్సతో’’తి [పటిస్సతోతి (క.)].

… కోసలవిహారిత్థేరో….

౧౦. సీవలిత్థేరగాథా

౬౦.

‘‘తే మే ఇజ్ఝింసు సఙ్కప్పా, యదత్థో పావిసిం కుటిం;

విజ్జావిముత్తిం పచ్చేసం, మానానుసయముజ్జహ’’న్తి.

… సీవలిత్థేరో….

వగ్గో ఛట్ఠో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

గోధికో ¶ చ సుబాహు చ, వల్లియో ఉత్తియో ఇసి;

అఞ్జనవనియో థేరో, దువే కుటివిహారినో;

రమణీయకుటికో చ, కోసలవ్హయసీవలీతి.

౭. సత్తమవగ్గో

౧. వప్పత్థేరగాథా

౬౧.

‘‘పస్సతి ¶ పస్సో పస్సన్తం, అపస్సన్తఞ్చ పస్సతి;

అపస్సన్తో అపస్సన్తం, పస్సన్తఞ్చ న పస్సతీ’’తి.

… వప్పో థేరో….

౨. వజ్జిపుత్తత్థేరగాథా

౬౨.

‘‘ఏకకా ¶ మయం అరఞ్ఞే విహరామ, అపవిద్ధంవ వనస్మిం దారుకం;

తస్స మే బహుకా పిహయన్తి, నేరయికా వియ సగ్గగామిన’’న్తి.

… వజ్జిపుత్తో థేరో….

౩. పక్ఖత్థేరగాథా

౬౩.

‘‘చుతా ¶ పతన్తి పతితా, గిద్ధా చ పునరాగతా;

కతం కిచ్చం రతం రమ్మం, సుఖేనన్వాగతం సుఖ’’న్తి.

… పక్ఖో థేరో….

౪. విమలకోణ్డఞ్ఞత్థేరగాథా

౬౪.

‘‘దుమవ్హయాయ ఉప్పన్నో, జాతో పణ్డరకేతునా;

కేతుహా ¶ కేతునాయేవ, మహాకేతుం పధంసయీ’’తి.

… విమలకోణ్డఞ్ఞో థేరో….

౫. ఉక్ఖేపకతవచ్ఛత్థేరగాథా

౬౫.

‘‘ఉక్ఖేపకతవచ్ఛస్స, సఙ్కలితం బహూహి వస్సేహి;

తం భాసతి గహట్ఠానం, సునిసిన్నో ఉళారపామోజ్జో’’తి.

… ఉక్ఖేపకతవచ్ఛో థేరో….

౬. మేఘియత్థేరగాథా

౬౬.

‘‘అనుసాసి ¶ మహావీరో, సబ్బధమ్మాన పారగూ;

తస్సాహం ధమ్మం సుత్వాన, విహాసిం సన్తికే సతో;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… మేఘియో థేరో….

౭. ఏకధమ్మసవనీయత్థేరగాథా

౬౭.

‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;

విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… ఏకధమ్మసవనీయో థేరో….

౮. ఏకుదానియత్థేరగాథా

౬౮.

[ఉదా. ౩౭; పాచి. ౧౫౩] ‘‘అధిచేతసో అప్పమజ్జతో, మునినో మోనపథేసు సిక్ఖతో;

సోకా న భవన్తి తాదినో, ఉపసన్తస్స సదా సతీమతో’’తి.

… ఏకుదానియో థేరో….

౯. ఛన్నత్థేరగాథా

౬౯.

‘‘సుత్వాన ¶ ధమ్మం మహతో మహారసం, సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణవరేన దేసితం;

మగ్గం పపజ్జిం [పపజ్జం (క.)] అమతస్స పత్తియా, సో యోగక్ఖేమస్స పథస్స కోవిదో’’తి.

… ఛన్నో థేరో….

౧౦. పుణ్ణత్థేరగాథా

౭౦.

‘‘సీలమేవ ¶ ¶ ఇధ అగ్గం, పఞ్ఞవా పన ఉత్తమో;

మనుస్సేసు చ దేవేసు, సీలపఞ్ఞాణతో జయ’’న్తి.

… పుణ్ణో థేరో….

వగ్గో సత్తమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం ¶ –

వప్పో చ వజ్జిపుత్తో చ, పక్ఖో విమలకోణ్డఞ్ఞో;

ఉక్ఖేపకతవచ్ఛో చ, మేఘియో ఏకధమ్మికో;

ఏకుదానియఛన్నా చ, పుణ్ణత్థేరో మహబ్బలోతి.

౮. అట్ఠమవగ్గో

౧. వచ్ఛపాలత్థేరగాథా

౭౧.

‘‘సుసుఖుమనిపుణత్థదస్సినా, మతికుసలేన నివాతవుత్తినా;

సంసేవితవుద్ధసీలినా [సంసేవితబుద్ధసీలినా (క.)], నిబ్బానం న హి తేన దుల్లభ’’న్తి.

… వచ్ఛపాలో థేరో….

౨. ఆతుమత్థేరగాథా

౭౨.

‘‘యథా ¶ కళీరో సుసు వడ్ఢితగ్గో, దున్నిక్ఖమో హోతి పసాఖజాతో;

ఏవం అహం భరియాయానితాయ, అనుమఞ్ఞం ¶ మం పబ్బజితోమ్హి దానీ’’తి.

… ఆతుమో థేరో….

౩. మాణవత్థేరగాథా

౭౩.

‘‘జిణ్ణఞ్చ దిస్వా దుఖితఞ్చ బ్యాధితం, మతఞ్చ దిస్వా గతమాయుసఙ్ఖయం;

తతో అహం నిక్ఖమితూన పబ్బజిం, పహాయ కామాని మనోరమానీ’’తి.

… మాణవో థేరో….

౪. సుయామనత్థేరగాథా

౭౪.

‘‘కామచ్ఛన్దో చ బ్యాపాదో, థినమిద్ధఞ్చ [థీనమిద్ధఞ్చ (సీ. స్యా.)] భిక్ఖునో;

ఉద్ధచ్చం విచికిచ్ఛా చ, సబ్బసోవ న విజ్జతీ’’తి.

… సుయామనో థేరో….

౫. సుసారదత్థేరగాథా

౭౫.

‘‘సాధు సువిహితాన దస్సనం, కఙ్ఖా ఛిజ్జతి బుద్ధి వడ్ఢతి;

బాలమ్పి కరోన్తి పణ్డితం, తస్మా సాధు సతం సమాగమో’’తి.

… సుసారదో థేరో….

౬. పియఞ్జహత్థేరగాథా

౭౬.

‘‘ఉప్పతన్తేసు ¶ నిపతే, నిపతన్తేసు ఉప్పతే;

వసే అవసమానేసు, రమమానేసు నో రమే’’తి.

… పియఞ్జహో థేరో….

౭. హత్థారోహపుత్తత్థేరగాథా

౭౭.

‘‘ఇదం ¶ ¶ పురే చిత్తమచారి చారికం, యేనిచ్ఛకం యత్థకామం యథాసుఖం;

తదజ్జహం నిగ్గహేస్సామి యోనిసో, హత్థిప్పభిన్నం వియ అఙ్కుసగ్గహో’’తి.

… హత్థారోహపుత్తో థేరో….

౮. మేణ్డసిరత్థేరగాథా

౭౮.

‘‘అనేకజాతిసంసారం ¶ , సన్ధావిస్సం అనిబ్బిసం;

తస్స మే దుక్ఖజాతస్స, దుక్ఖక్ఖన్ధో అపరద్ధో’’తి.

… మేణ్డసిరో థేరో….

౯. రక్ఖితత్థేరగాథా

౭౯.

‘‘సబ్బో రాగో పహీనో మే, సబ్బో దోసో సమూహతో;

సబ్బో మే విగతో మోహో, సీతిభూతోస్మి నిబ్బుతో’’తి.

… రక్ఖితో థేరో….

౧౦. ఉగ్గత్థేరగాథా

౮౦.

‘‘యం ¶ మయా పకతం కమ్మం, అప్పం వా యది వా బహుం;

సబ్బమేతం పరిక్ఖీణం, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… ఉగ్గో థేరో….

వగ్గో అట్ఠమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

వచ్ఛపాలో చ యో థేరో, ఆతుమో మాణవో ఇసి;

సుయామనో సుసారదో, థేరో యో చ పియఞ్జహో;

ఆరోహపుత్తో మేణ్డసిరో, రక్ఖితో ఉగ్గసవ్హయోతి.

౯. నవమవగ్గో

౧. సమితిగుత్తత్థేరగాథా

౮౧.

‘‘యం ¶ మయా పకతం పాపం, పుబ్బే అఞ్ఞాసు జాతిసు;

ఇధేవ తం వేదనీయం, వత్థు అఞ్ఞం న విజ్జతీ’’తి.

… సమితిగుత్తో థేరో….

౨. కస్సపత్థేరగాథా

౮౨.

‘‘యేన ¶ యేన సుభిక్ఖాని, సివాని అభయాని చ;

తేన పుత్తక గచ్ఛస్సు, మా సోకాపహతో భవా’’తి.

… కస్సపో థేరో….

౩. సీహత్థేరగాథా

౮౩.

‘‘సీహప్పమత్తో విహర, రత్తిన్దివమతన్దితో;

భావేహి కుసలం ధమ్మం, జహ సీఘం సముస్సయ’’న్తి.

… సీహో థేరో….

౪. నీతత్థేరగాథా

౮౪.

‘‘సబ్బరత్తిం ¶ సుపిత్వాన, దివా సఙ్గణికే రతో;

కుదాస్సు నామ దుమ్మేధో, దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సతీ’’తి.

… నీతో థేరో….

౫. సునాగత్థేరగాథా

౮౫.

‘‘చిత్తనిమిత్తస్స కోవిదో, పవివేకరసం విజానియ;

ఝాయం నిపకో పతిస్సతో, అధిగచ్ఛేయ్య సుఖం నిరామిస’’న్తి.

… సునాగో థేరో….

౬. నాగితత్థేరగాథా

౮౬.

‘‘ఇతో ¶ బహిద్ధా పుథు అఞ్ఞవాదినం, మగ్గో న నిబ్బానగమో యథా అయం;

ఇతిస్సు సఙ్ఘం భగవానుసాసతి, సత్థా సయం పాణితలేవ దస్సయ’’న్తి.

… నాగితో థేరో….

౭. పవిట్ఠత్థేరగాథా

౮౭.

‘‘ఖన్ధా ¶ దిట్ఠా యథాభూతం, భవా సబ్బే పదాలితా;

విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… పవిట్ఠో థేరో….

౮. అజ్జునత్థేరగాథా

౮౮.

‘‘అసక్ఖిం ¶ వత అత్తానం, ఉద్ధాతుం ఉదకా థలం;

వుయ్హమానో మహోఘేవ, సచ్చాని పటివిజ్ఝహ’’న్తి.

… అజ్జునో థేరో….

౯. (పఠమ)-దేవసభత్థేరగాథా

౮౯.

‘‘ఉత్తిణ్ణా పఙ్కపలిపా, పాతాలా పరివజ్జితా;

ముత్తో ఓఘా చ గన్థా చ, సబ్బే మానా విసంహతా’’తి.

… దేవసభో థేరో….

౧౦. సామిదత్తత్థేరగాథా

౯౦.

‘‘పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతా, తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకా;

విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… సామిదత్తో థేరో….

వగ్గో నవమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

థేరో సమితిగుత్తో చ, కస్సపో సీహసవ్హయో;

నీతో సునాగో నాగితో, పవిట్ఠో అజ్జునో ఇసి;

దేవసభో చ యో థేరో, సామిదత్తో మహబ్బలోతి.

౧౦. దసమవగ్గో

౧. పరిపుణ్ణకత్థేరగాథా

౯౧.

‘‘న ¶ తథా మతం సతరసం, సుధన్నం యం మయజ్జ పరిభుత్తం;

అపరిమితదస్సినా గోతమేన, బుద్ధేన దేసితో ధమ్మో’’తి.

… పరిపుణ్ణకో థేరో….

౨. విజయత్థేరగాథా

౯౨.

‘‘యస్సాసవా ¶ ¶ ¶ పరిక్ఖీణా, ఆహారే చ అనిస్సితో;

సుఞ్ఞతా అనిమిత్తో చ, విమోక్ఖో యస్స గోచరో;

ఆకాసేవ సకున్తానం, పదం తస్స దురన్నయ’’న్తి.

… విజయో థేరో….

౩. ఏరకత్థేరగాథా

౯౩.

‘‘దుక్ఖా కామా ఏరక, న సుఖా కామా ఏరక;

యో కామే కామయతి, దుక్ఖం సో కామయతి ఏరక;

యో కామే న కామయతి, దుక్ఖం సో న కామయతి ఏరకా’’తి.

… ఏరకో థేరో….

౪. మేత్తజిత్థేరగాథా

౯౪.

‘‘నమో హి తస్స భగవతో, సక్యపుత్తస్స సిరీమతో;

తేనాయం అగ్గప్పత్తేన, అగ్గధమ్మో [అగ్గో ధమ్మో (సీ.)] సుదేసితో’’తి.

… మేత్తజి థేరో….

౫. చక్ఖుపాలత్థేరగాథా

౯౫.

‘‘అన్ధోహం హతనేత్తోస్మి, కన్తారద్ధానపక్ఖన్దో [పక్ఖన్నో (సీ.), పక్కన్తో (స్యా. సీ. అట్ఠ.)];

సయమానోపి గచ్ఛిస్సం, న సహాయేన పాపేనా’’తి.

… చక్ఖుపాలో థేరో….

౬. ఖణ్డసుమనత్థేరగాథా

౯౬.

‘‘ఏకపుప్ఫం ¶ చజిత్వాన, అసీతి [అసీతిం (సీ.)] వస్సకోటియో;

సగ్గేసు పరిచారేత్వా, సేసకేనమ్హి నిబ్బుతో’’తి.

… ఖణ్డసుమనో థేరో….

౭. తిస్సత్థేరగాథా

౯౭.

‘‘హిత్వా సతపలం కంసం, సోవణ్ణం సతరాజికం;

అగ్గహిం మత్తికాపత్తం, ఇదం దుతియాభిసేచన’’న్తి.

… తిస్సో థేరో….

౮. అభయత్థేరగాథా

౯౮.

‘‘రూపం ¶ ¶ దిస్వా సతి ముట్ఠా, పియం నిమిత్తం మనసికరోతో;

సారత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ అజ్ఝోస తిట్ఠతి;

తస్స వడ్ఢన్తి ఆసవా, భవమూలోపగామినో’’తి [భవమూలా భవగామినోతి (సీ. క.)].

… అభయో థేరో….

౯. ఉత్తియత్థేరగాథా

౯౯.

‘‘సద్దం సుత్వా సతి ముట్ఠా, పియం నిమిత్తం మనసికరోతో;

సారత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ అజ్ఝోస తిట్ఠతి;

తస్స వడ్ఢన్తి ఆసవా, సంసారం ఉపగామినో’’తి.

… ఉత్తియో థేరో….

౧౦. (దుతియ)-దేవసభత్థేరగాథా

౧౦౦.

‘‘సమ్మప్పధానసమ్పన్నో, సతిపట్ఠానగోచరో;

విముత్తికుసుమసఞ్ఛన్నో, పరినిబ్బిస్సత్యనాసవో’’తి.

… దేవసభో థేరో….

వగ్గో దసమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

పరిపుణ్ణకో చ విజయో, ఏరకో మేత్తజీ ముని;

చక్ఖుపాలో ఖణ్డసుమనో, తిస్సో చ అభయో తథా;

ఉత్తియో చ మహాపఞ్ఞో, థేరో దేవసభోపి చాతి.

౧౧. ఏకాదసమవగ్గో

౧. బేలట్ఠానికత్థేరగాథా

౧౦౧.

‘‘హిత్వా ¶ ¶ గిహిత్తం అనవోసితత్తో, ముఖనఙ్గలీ ఓదరికో కుసీతో;

మహావరాహోవ ¶ నివాపపుట్ఠో, పునప్పునం గబ్భముపేతి మన్దో’’తి.

… బేలట్ఠానికో థేరో….

౨. సేతుచ్ఛత్థేరగాథా

౧౦౨.

‘‘మానేన ¶ వఞ్చితాసే, సఙ్ఖారేసు సంకిలిస్సమానాసే;

లాభాలాభేన మథితా, సమాధిం నాధిగచ్ఛన్తీ’’తి.

… సేతుచ్ఛో థేరో….

౩. బన్ధురత్థేరగాథా

౧౦౩.

‘‘నాహం ఏతేన అత్థికో, సుఖితో ధమ్మరసేన తప్పితో;

పిత్వా [పీత్వాన (సీ. స్యా.)] రసగ్గముత్తమం, న చ కాహామి విసేన సన్థవ’’న్తి.

… బన్ధురో [బన్ధనో (క.)] థేరో….

౪. ఖితకత్థేరగాథా

౧౦౪.

‘‘లహుకో వత మే కాయో, ఫుట్ఠో చ పీతిసుఖేన విపులేన;

తూలమివ ఏరితం మాలుతేన, పిలవతీవ మే కాయో’’తి.

… ఖితకో థేరో….

౫. మలితవమ్భత్థేరగాథా

౧౦౫.

‘‘ఉక్కణ్ఠితోపి న వసే, రమమానోపి పక్కమే;

న త్వేవానత్థసంహితం, వసే వాసం విచక్ఖణో’’తి.

… మలితవమ్భో థేరో….

౬. సుహేమన్తత్థేరగాథా

౧౦౬.

‘‘సతలిఙ్గస్స ¶ అత్థస్స, సతలక్ఖణధారినో;

ఏకఙ్గదస్సీ దుమ్మేధో, సతదస్సీ చ పణ్డితో’’తి.

… సుహేమన్తో థేరో….

౭. ధమ్మసవత్థేరగాథా

౧౦౭.

‘‘పబ్బజిం ¶ తులయిత్వాన, అగారస్మానగారియం;

తిస్సో ¶ విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… ధమ్మసవో థేరో….

౮. ధమ్మసవపితుత్థేరగాథా

౧౦౮.

‘‘స వీసవస్ససతికో, పబ్బజిం అనగారియం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… ధమ్మసవపితు థేరో….

౯. సఙ్ఘరక్ఖితత్థేరగాథా

౧౦౯.

‘‘న ¶ నూనాయం పరమహితానుకమ్పినో, రహోగతో అనువిగణేతి సాసనం;

తథాహయం విహరతి పాకతిన్ద్రియో, మిగీ యథా తరుణజాతికా వనే’’తి.

… సఙ్ఘరక్ఖితో థేరో….

౧౦. ఉసభత్థేరగాథా

౧౧౦.

‘‘నగా నగగ్గేసు సుసంవిరూళ్హా, ఉదగ్గమేఘేన నవేన సిత్తా;

వివేకకామస్స అరఞ్ఞసఞ్ఞినో, జనేతి భియ్యో ఉసభస్స కల్యత’’న్తి.

… ఉసభో థేరో….

వగ్గో ఏకాదసమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

బేలట్ఠానికో సేతుచ్ఛో, బన్ధురో ఖితకో ఇసి;

మలితవమ్భో సుహేమన్తో, ధమ్మసవో ధమ్మసవపితా;

సఙ్ఘరక్ఖితత్థేరో ¶ చ, ఉసభో చ మహామునీతి.

౧౨. ద్వాదసమవగ్గో

౧. జేన్తత్థేరగాథా

౧౧౧.

‘‘దుప్పబ్బజ్జం ¶ ¶ వే దురధివాసా గేహా, ధమ్మో గమ్భీరో దురధిగమా భోగా;

కిచ్ఛా వుత్తి నో ఇతరీతరేనేవ, యుత్తం చిన్తేతుం సతతమనిచ్చత’’న్తి.

… జేన్తో థేరో….

౨. వచ్ఛగోత్తత్థేరగాథా

౧౧౨.

‘‘తేవిజ్జోహం మహాఝాయీ, చేతోసమథకోవిదో;

సదత్థో మే అనుప్పత్తో, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… వచ్ఛగోత్తో థేరో….

౩. వనవచ్ఛత్థేరగాథా

౧౧౩.

‘‘అచ్ఛోదికా పుథుసిలా,గోనఙ్గులమిగాయుతా;

అమ్బుసేవాలసఞ్ఛన్నా, తే సేలా రమయన్తి మ’’న్తి.

… వనవచ్ఛో థేరో….

౪. అధిముత్తత్థేరగాథా

౧౧౪.

‘‘కాయదుట్ఠుల్లగరునో, హియ్యమానమ్హి [హీయమానమ్హి (సీ.)] జీవితే;

సరీరసుఖగిద్ధస్స, కుతో సమణసాధుతా’’తి.

… అధిముత్తో థేరో….

౫. మహానామత్థేరగాథా

౧౧౫.

‘‘ఏసావహియ్యసే పబ్బతేన, బహుకుటజసల్లకికేన [సల్లకితేన (సీ.), సల్లరికేన (స్యా.)];

నేసాదకేన ¶ గిరినా, యసస్సినా పరిచ్ఛదేనా’’తి.

… మహానామో థేరో….

౬. పారాపరియత్థేరగాథా

౧౧౬.

‘‘ఛఫస్సాయతనే ¶ ¶ ¶ హిత్వా, గుత్తద్వారో సుసంవుతో;

అఘమూలం వమిత్వాన, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో’’తి.

… పారాపరియో [పారాసరియో (సీ.), పారంపరియో (క.)] థేరో ….

౭. యసత్థేరగాథా

౧౧౭.

‘‘సువిలిత్తో సువసనో,సబ్బాభరణభూసితో;

తిస్సో విజ్జా అజ్ఝగమిం, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… యసో థేరో….

౮. కిమిలత్థేరగాథా

౧౧౮.

‘‘అభిసత్తోవ నిపతతి, వయో రూపం అఞ్ఞమివ తథేవ సన్తం;

తస్సేవ సతో అవిప్పవసతో, అఞ్ఞస్సేవ సరామి అత్తాన’’న్తి.

… కిమిలో [కిమ్బిలో (సీ. స్యా.)] థేరో….

౯. వజ్జిపుత్తత్థేరగాథా

౧౧౯.

‘‘రుక్ఖమూలగహనం పసక్కియ, నిబ్బానం హదయస్మిం ఓపియ;

ఝాయ గోతమ మా చ పమాదో, కిం తే బిళిబిళికా కరిస్సతీ’’తి.

… వజ్జిపుత్తో థేరో….

౧౦. ఇసిదత్తత్థేరగాథా

౧౨౦.

‘‘పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతా, తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకా;

దుక్ఖక్ఖయో ¶ అనుప్పత్తో,పత్తో మే ఆసవక్ఖయో’’తి.

… ఇసిదత్తో థేరో….

వగ్గో ద్వాదసమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం ¶ –

జేన్తో ¶ చ వచ్ఛగోత్తో చ, వచ్ఛో చ వనసవ్హయో;

అధిముత్తో మహానామో, పారాపరియో యసోపి చ;

కిమిలో వజ్జిపుత్తో చ, ఇసిదత్తో మహాయసోతి.

ఏకకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

వీసుత్తరసతం థేరా, కతకిచ్చా అనాసవా;

ఏకకేవ నిపాతమ్హి, సుసఙ్గీతా మహేసిభీతి.

౨. దుకనిపాతో

౧. పఠమవగ్గో

౧. ఉత్తరత్థేరగాథా

౧౨౧.

‘‘నత్థి ¶ ¶ ¶ కోచి భవో నిచ్చో, సఙ్ఖారా వాపి సస్సతా;

ఉప్పజ్జన్తి చ తే ఖన్ధా, చవన్తి అపరాపరం.

౧౨౨.

‘‘ఏతమాదీనం ఞత్వా, భవేనమ్హి అనత్థికో;

నిస్సటో సబ్బకామేహి, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా ఉత్తరో థేరో గాథాయో అభాసిత్థాతి.

౨. పిణ్డోలభారద్వాజత్థేరగాథా

౧౨౩.

‘‘నయిదం ¶ అనయేన జీవితం, నాహారో హదయస్స సన్తికో;

ఆహారట్ఠితికో సముస్సయో, ఇతి దిస్వాన చరామి ఏసనం.

౧౨౪.

‘‘పఙ్కోతి హి నం పవేదయుం, యాయం వన్దనపూజనా కులేసు;

సుఖుమం సల్లం దురుబ్బహం, సక్కారో కాపురిసేన దుజ్జహో’’తి.

ఇత్థం సుదం ఆయస్మా పిణ్డోలభారద్వాజో థేరో గాథాయో అభాసిత్థాతి.

౩. వల్లియత్థేరగాథా

౧౨౫.

‘‘మక్కటో పఞ్చద్వారాయం, కుటికాయం పసక్కియ;

ద్వారేన అనుపరియేతి, ఘట్టయన్తో ముహుం ముహుం.

౧౨౬.

‘‘తిట్ఠ మక్కట మా ధావి, న హి తే తం యథా పురే;

నిగ్గహీతోసి పఞ్ఞాయ, నేవ దూరం గమిస్సతీ’’తి.

… వల్లియో థేరో….

౪. గఙ్గాతీరియత్థేరగాథా

౧౨౭.

‘‘తిణ్ణం ¶ ¶ మే తాలపత్తానం, గఙ్గాతీరే కుటీ కతా;

ఛవసిత్తోవ మే పత్తో, పంసుకూలఞ్చ చీవరం.

౧౨౮.

‘‘ద్విన్నం అన్తరవస్సానం, ఏకా వాచా మే భాసితా;

తతియే అన్తరవస్సమ్హి, తమోఖన్ధో [తమోక్ఖన్ధో (సీ. స్యా.)] పదాలితో’’తి.

… గఙ్గాతీరియో థేరో….

౫. అజినత్థేరగాథా

౧౨౯.

‘‘అపి చే హోతి తేవిజ్జో, మచ్చుహాయీ అనాసవో;

అప్పఞ్ఞాతోతి నం బాలా, అవజానన్తి అజానతా.

౧౩౦.

‘‘యో ¶ చ ఖో అన్నపానస్స, లాభీ హోతీధ పుగ్గలో;

పాపధమ్మోపి చే హోతి, సో నేసం హోతి సక్కతో’’తి.

… అజినో థేరో….

౬. మేళజినత్థేరగాథా

౧౩౧.

‘‘యదాహం ¶ ధమ్మమస్సోసిం, భాసమానస్స సత్థునో;

న కఙ్ఖమభిజానామి, సబ్బఞ్ఞూఅపరాజితే.

౧౩౨.

‘‘సత్థవాహే మహావీరే, సారథీనం వరుత్తమే;

మగ్గే పటిపదాయం వా, కఙ్ఖా మయ్హం న విజ్జతీ’’తి.

… మేళజినో థేరో….

౭. రాధత్థేరగాథా

౧౩౩.

[ధ. ప. ౧౩ ధమ్మపదే] ‘‘యథా అగారం దుచ్ఛన్నం, వుట్ఠీ సమతివిజ్ఝతి;

ఏవం అభావితం చిత్తం, రాగో సమతివిజ్ఝతి.

౧౩౪.

[ధ. ప. ౧౪ ధమ్మపదే] ‘‘యథా అగారం సుచ్ఛన్నం, వుడ్ఢీ న సమతివిజ్ఝతి;

ఏవం సుభావితం చిత్తం, రాగో న సమతివిజ్ఝతీ’’తి.

… రాధో థేరో….

౮. సురాధత్థేరగాథా

౧౩౫.

‘‘ఖీణా ¶ ¶ హి మయ్హం జాతి, వుసితం జినసాసనం;

పహీనో జాలసఙ్ఖాతో, భవనేత్తి సమూహతా.

౧౩౬.

‘‘యస్సత్థాయ పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

సో మే అత్థో అనుప్పత్తో, సబ్బసంయోజనక్ఖయో’’తి.

… సురాధో థేరో….

౯. గోతమత్థేరగాథా

౧౩౭.

‘‘సుఖం సుపన్తి మునయో, యే ఇత్థీసు న బజ్ఝరే;

సదా వే రక్ఖితబ్బాసు, యాసు సచ్చం సుదుల్లభం.

౧౩౮.

‘‘వధం చరిమ్హ తే కామ, అనణా దాని తే మయం;

గచ్ఛామ దాని నిబ్బానం, యత్థ గన్త్వా న సోచతీ’’తి.

… గోతమో థేరో….

౧౦. వసభత్థేరగాథా

౧౩౯.

‘‘పుబ్బే ¶ హనతి అత్తానం, పచ్ఛా హనతి సో పరే;

సుహతం హన్తి అత్తానం, వీతంసేనేవ పక్ఖిమా.

౧౪౦.

‘‘న బ్రాహ్మణో బహివణ్ణో, అన్తో వణ్ణో హి బ్రాహ్మణో;

యస్మిం పాపాని కమ్మాని, స వే కణ్హో సుజమ్పతీ’’తి.

… వసభో థేరో….

వగ్గో పఠమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

ఉత్తరో చేవ పిణ్డోలో, వల్లియో తీరియో ఇసి;

అజినో చ మేళజినో, రాధో సురాధో గోతమో;

వసభేన ఇమే హోన్తి, దస థేరా మహిద్ధికాతి.

౨. దుతియవగ్గో

౧. మహాచున్దత్థేరగాథా

౧౪౧.

‘‘సుస్సూసా ¶ ¶ ¶ సుతవద్ధనీ, సుతం పఞ్ఞాయ వద్ధనం;

పఞ్ఞాయ అత్థం జానాతి, ఞాతో అత్థో సుఖావహో.

౧౪౨.

‘‘సేవేథ పన్తాని సేనాసనాని, చరేయ్య సంయోజనవిప్పమోక్ఖం;

సచే రతిం నాధిగచ్ఛేయ్య తత్థ, సఙ్ఘే వసే రక్ఖితత్తో సతిమా’’తి.

… మహాచున్దో థేరో….

౨. జోతిదాసత్థేరగాథా

౧౪౩.

‘‘యే ఖో తే వేఠమిస్సేన [వేఘమిస్సేన (సీ. స్యా.), వే గమిస్సేన, వేఖమిస్సేన (క.)], నానత్తేన చ కమ్మునా;

మనుస్సే ఉపరున్ధన్తి, ఫరుసూపక్కమా జనా;

తేపి ¶ తత్థేవ కీరన్తి, న హి కమ్మం పనస్సతి.

౧౪౪.

‘‘యం కరోతి నరో కమ్మం, కల్యాణం యది పాపకం;

తస్స తస్సేవ దాయాదో, యం యం కమ్మం పకుబ్బతీ’’తి.

… జోతిదాసో థేరో….

౩. హేరఞ్ఞకానిత్థేరగాథా

౧౪౫.

‘‘అచ్చయన్తి అహోరత్తా, జీవితం ఉపరుజ్ఝతి;

ఆయు ఖీయతి మచ్చానం, కున్నదీనంవ ఓదకం.

౧౪౬.

‘‘అథ పాపాని కమ్మాని, కరం బాలో న బుజ్ఝతి;

పచ్ఛాస్స కటుకం హోతి, విపాకో హిస్స పాపకో’’తి.

… హేరఞ్ఞకానిత్థేరో….

౪. సోమమిత్తత్థేరగాథా

౧౪౭.

‘‘పరిత్తం దారుమారుయ్హ, యథా సీదే మహణ్ణవే;

ఏవం కుసీతమాగమ్మ, సాధుజీవీపి సీదతి;

తస్మా తం పరివజ్జేయ్య, కుసీతం హీనవీరియం.

౧౪౮.

‘‘పవివిత్తేహి ¶ ¶ అరియేహి, పహితత్తేహి ఝాయిభి;

నిచ్చం ఆరద్ధవీరియేహి, పణ్డితేహి సహావసే’’తి.

… సోమమిత్తో థేరో….

౫. సబ్బమిత్తత్థేరగాథా

౧౪౯.

‘‘జనో జనమ్హి సమ్బద్ధో [సమ్బద్ధో (స్యా. క.)], జనమేవస్సితో జనో;

జనో జనేన హేఠీయతి, హేఠేతి చ [బోధియతి, బాధేతి చ (క.)] జనో జనం.

౧౫౦.

‘‘కో ¶ హి తస్స జనేనత్థో, జనేన జనితేన వా;

జనం ఓహాయ గచ్ఛం తం, హేఠయిత్వా [బాధయిత్వా (క.)] బహుం జన’’న్తి.

… సబ్బమిత్తో థేరో….

౬. మహాకాళత్థేరగాథా

౧౫౧.

‘‘కాళీ ¶ ఇత్థీ బ్రహతీ ధఙ్కరూపా, సత్థిఞ్చ భేత్వా అపరఞ్చ సత్థిం;

బాహఞ్చ భేత్వా అపరఞ్చ బాహం, సీసఞ్చ భేత్వా దధిథాలకంవ;

ఏసా నిసిన్నా అభిసన్దహిత్వా.

౧౫౨.

‘‘యో వే అవిద్వా ఉపధిం కరోతి, పునప్పునం దుక్ఖముపేతి మన్దో;

తస్మా పజానం ఉపధిం న కయిరా, మాహం పున భిన్నసిరో సయిస్స’’న్తి [పస్సిస్సన్తి (క.)].

… మహాకాళో థేరో….

౭. తిస్సత్థేరగాథా

౧౫౩.

‘‘బహూ సపత్తే లభతి, ముణ్డో సఙ్ఘాటిపారుతో;

లాభీ అన్నస్స పానస్స, వత్థస్స సయనస్స చ.

౧౫౪.

‘‘ఏతమాదీనవం ఞత్వా, సక్కారేసు మహబ్భయం;

అప్పలాభో అనవస్సుతో, సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే’’తి.

… తిస్సో థేరో….

౮. కిమిలత్థేరగాథా

౧౫౫.

‘‘పాచీనవంసదాయమ్హి ¶ , సక్యపుత్తా సహాయకా;

పహాయానప్పకే భోగే, ఉఞ్ఛాపత్తాగతే రతా.

౧౫౬.

‘‘ఆరద్ధవీరియా ¶ పహితత్తా, నిచ్చం దళ్హపరక్కమా;

రమన్తి ధమ్మరతియా, హిత్వాన లోకియం రతి’’న్తి.

… కిమిలో [కిమ్బిలో (సీ. స్యా. పీ.)] థేరో….

౯. నన్దత్థేరగాథా

౧౫౭.

‘‘అయోనిసో ¶ మనసికారా, మణ్డనం అనుయుఞ్జిసం;

ఉద్ధతో చపలో చాసిం, కామరాగేన అట్టితో.

౧౫౮.

‘‘ఉపాయకుసలేనాహం, బుద్ధేనాదిచ్చబన్ధునా;

యోనిసో పటిపజ్జిత్వా, భవే చిత్తం ఉదబ్బహి’’న్తి.

… నన్దో థేరో….

౧౦. సిరిమత్థేరగాథా

౧౫౯.

‘‘పరే చ నం పసంసన్తి, అత్తా చే అసమాహితో;

మోఘం పరే పసంసన్తి, అత్తా హి అసమాహితో.

౧౬౦.

‘‘పరే చ నం గరహన్తి, అత్తా చే సుసమాహితో;

మోఘం పరే గరహన్తి, అత్తా హి సుసమాహితో’’తి.

… సిరిమా థేరో….

వగ్గో దుతియో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

చున్దో ¶ చ జోతిదాసో చ, థేరో హేరఞ్ఞకాని చ;

సోమమిత్తో సబ్బమిత్తో, కాలో తిస్సో చ కిమిలో [కిమ్బిలో (సీ. స్యా. పీ.), ఛన్దలక్ఖణానులోమం];

నన్దో చ సిరిమా చేవ, దస థేరా మహిద్ధికాతి.

౩. తతియవగ్గో

౧. ఉత్తరత్థేరగాథా

౧౬౧.

‘‘ఖన్ధా ¶ ¶ మయా పరిఞ్ఞాతా, తణ్హా మే సుసమూహతా;

భావితా మమ బోజ్ఝఙ్గా, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో.

౧౬౨.

‘‘సోహం ¶ ఖన్ధే పరిఞ్ఞాయ, అబ్బహిత్వాన [అబ్బుహిత్వాన (క.)] జాలినిం;

భావయిత్వాన బోజ్ఝఙ్గే, నిబ్బాయిస్సం అనాసవో’’తి.

… ఉత్తరో థేరో….

౨. భద్దజిత్థేరగాథా

౧౬౩.

‘‘పనాదో నామ సో రాజా, యస్స యూపో సువణ్ణయో;

తిరియం సోళసుబ్బేధో [సోళసపబ్బేధో (సీ. అట్ఠ.), సోళసబ్బాణో (?)], ఉబ్భమాహు [ఉద్ధమాహు (సీ.), ఉచ్చమాహు (స్యా.)] సహస్సధా.

౧౬౪.

‘‘సహస్సకణ్డో సతగేణ్డు, ధజాలు హరితామయో;

అనచ్చుం తత్థ గన్ధబ్బా, ఛసహస్సాని సత్తధా’’తి.

… భద్దజిత్థేరో….

౩. సోభితత్థేరగాథా

౧౬౫.

‘‘సతిమా పఞ్ఞవా భిక్ఖు, ఆరద్ధబలవీరియో;

పఞ్చ కప్పసతానాహం, ఏకరత్తిం అనుస్సరిం.

౧౬౬.

‘‘చత్తారో సతిపట్ఠానే, సత్త అట్ఠ చ భావయం;

పఞ్చ కప్పసతానాహం, ఏకరత్తిం అనుస్సరి’’న్తి.

… సోభితో థేరో….

౪. వల్లియత్థేరగాథా

౧౬౭.

‘‘యం కిచ్చం దళ్హవీరియేన, యం కిచ్చం బోద్ధుమిచ్ఛతా;

కరిస్సం నావరజ్ఝిస్సం [నావరుజ్ఝిస్సం (క. సీ. క.)], పస్స వీరియం పరక్కమ.

౧౬౮.

‘‘త్వఞ్చ మే మగ్గమక్ఖాహి, అఞ్జసం అమతోగధం;

అహం మోనేన మోనిస్సం, గఙ్గాసోతోవ సాగర’’న్తి.

… వల్లియో థేరో….

౫. వీతసోకత్థేరగాథా

౧౬౯.

‘‘కేసే ¶ ¶ మే ఓలిఖిస్సన్తి, కప్పకో ఉపసఙ్కమి;

తతో ¶ ఆదాసమాదాయ, సరీరం పచ్చవేక్ఖిసం.

౧౭౦.

‘‘తుచ్ఛో ¶ కాయో అదిస్సిత్థ, అన్ధకారో తమో బ్యగా;

సబ్బే చోళా సముచ్ఛిన్నా, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… వీతసోకో థేరో….

౬. పుణ్ణమాసత్థేరగాథా

౧౭౧.

‘‘పఞ్చ నీవరణే హిత్వా, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;

ధమ్మాదాసం గహేత్వాన, ఞాణదస్సనమత్తనో.

౧౭౨.

‘‘పచ్చవేక్ఖిం ఇమం కాయం, సబ్బం సన్తరబాహిరం;

అజ్ఝత్తఞ్చ బహిద్ధా చ, తుచ్ఛో కాయో అదిస్సథా’’తి.

… పుణ్ణమాసో థేరో….

౭. నన్దకత్థేరగాథా

౧౭౩.

‘‘యథాపి భద్దో ఆజఞ్ఞో, ఖలిత్వా పతితిట్ఠతి;

భియ్యో లద్దాన సంవేగం, అదీనో వహతే ధురం.

౧౭౪.

‘‘ఏవం దస్సనసమ్పన్నం, సమ్మాసమ్బుద్ధసావకం;

ఆజానీయం మం ధారేథ, పుత్తం బుద్ధస్స ఓరస’’న్తి.

… నన్దకో థేరో….

౮. భరతత్థేరగాథా

౧౭౫.

‘‘ఏహి నన్దక గచ్ఛామ, ఉపజ్ఝాయస్స సన్తికం;

సీహనాదం నదిస్సామ, బుద్ధసేట్ఠస్స సమ్ముఖా.

౧౭౬.

‘‘యాయ నో అనుకమ్పాయ, అమ్హే పబ్బాజయీ ముని;

సో నో అత్థో అనుప్పత్తో, సబ్బసంయోజనక్ఖయో’’తి.

… భరతో థేరో….

౯. భారద్వాజత్థేరగాథా

౧౭౭.

‘‘నదన్తి ¶ ¶ ¶ ఏవం సప్పఞ్ఞా, సీహావ గిరిగబ్భరే;

వీరా విజితసఙ్గామా, జేత్వా మారం సవాహనిం [సవాహనం (బహూసు)].

౧౭౮.

‘‘సత్థా చ పరిచిణ్ణో మే, ధమ్మో సఙ్ఘో చ పూజితో;

అహఞ్చ విత్తో సుమనో, పుత్తం దిస్వా అనాసవ’’న్తి.

… భారద్వాజో థేరో….

౧౦. కణ్హదిన్నత్థేరగాథా

౧౭౯.

‘‘ఉపాసితా సప్పురిసా, సుతా ధమ్మా అభిణ్హసో;

సుత్వాన పటిపజ్జిస్సం, అఞ్జసం అమతోగధం.

౧౮౦.

‘‘భవరాగహతస్స మే సతో, భవరాగో పున మే న విజ్జతి;

న చాహు న చ మే భవిస్సతి, న చ మే ఏతరహి విజ్జతీ’’తి.

… కణ్హదిన్నో థేరో….

వగ్గో తతియో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

ఉత్తరో భద్దజిత్థేరో, సోభితో వల్లియో ఇసి;

వీతసోకో చ యో థేరో, పుణ్ణమాసో చ నన్దకో;

భరతో భారద్వాజో చ, కణ్హదిన్నో మహామునీతి.

౪. చతుత్థవగ్గో

౧. మిగసిరత్థేరగాథా

౧౮౧.

‘‘యతో ¶ అహం పబ్బజితో, సమ్మాసమ్బుద్ధసాసనే;

విముచ్చమానో ఉగ్గచ్ఛిం, కామధాతుం ఉపచ్చగం.

౧౮౨.

‘‘బ్రహ్మునో ¶ ¶ పేక్ఖమానస్స, తతో చిత్తం విముచ్చి మే;

అకుప్పా మే విముత్తీతి, సబ్బసంయోజనక్ఖయా’’తి.

… మిగసిరో థేరో….

౨. సివకత్థేరగాథా

౧౮౩.

‘‘అనిచ్చాని ¶ గహకాని, తత్థ తత్థ పునప్పునం;

గహకారం [గహకారకం (సీ. పీ.)] గవేసన్తో, దుక్ఖా జాతి పునప్పునం.

౧౮౪.

‘‘గహకారక దిట్ఠోసి, పున గేహం న కాహసి;

సబ్బా తే ఫాసుకా భగ్గా, థూణికా [థూణిరా (పీ. క.), ధుణిరా (స్యా.)] చ విదాలితా [పదాలితా (సీ. స్యా.)];

విమరియాదికతం చిత్తం, ఇధేవ విధమిస్సతీ’’తి.

… సివకో [సీవకో (సీ.)] థేరో….

౩. ఉపవాణత్థేరగాథా

౧౮౫.

‘‘అరహం సుగతో లోకే, వాతేహాబాధితో [… బాధితో (క.)] ముని;

సచే ఉణ్హోదకం అత్థి, మునినో దేహి బ్రాహ్మణ.

౧౮౬.

‘‘పూజితో పూజనేయ్యానం [పూజనీయానం (సీ.)], సక్కరేయ్యాన సక్కతో;

అపచితోపచేయ్యానం [అపచనీయానం (సీ.), అపచినేయ్యానం (స్యా.)], తస్స ఇచ్ఛామి హాతవే’’తి.

… ఉపవాణో థేరో….

౪. ఇసిదిన్నత్థేరగాథా

౧౮౭.

‘‘దిట్ఠా మయా ధమ్మధరా ఉపాసకా, కామా అనిచ్చా ఇతి భాసమానా;

సారత్తరత్తా మణికుణ్డలేసు, పుత్తేసు దారేసు చ తే అపేక్ఖా.

౧౮౮.

‘‘అద్ధా న జానన్తి యతోధ ధమ్మం, కామా ¶ అనిచ్చా ఇతి చాపి ఆహు;

రాగఞ్చ తేసం న బలత్థి ఛేత్తుం, తస్మా సితా పుత్తదారం ధనఞ్చా’’తి.

… ఇసిదిన్నో థేరో….

౫. సమ్బులకచ్చానత్థేరగాథా

౧౮౯.

‘‘దేవో ¶ చ వస్సతి దేవో చ గళగళాయతి,

ఏకకో చాహం భేరవే బిలే విహరామి;

తస్స మయ్హం ఏకకస్స భేరవే బిలే విహరతో,

నత్థి భయం వా ఛమ్భితత్తం వా లోమహంసో వా.

౧౯౦.

‘‘ధమ్మతా ¶ మమసా యస్స మే, ఏకకస్స భేరవే బిలే;

విహరతో నత్థి భయం వా, ఛమ్భితత్తం వా లోమహంసో వా’’తి.

… సమ్బులకచ్చానో [సమ్బహులకచ్చానో (క.)] థేరో….

౬. నితకత్థేరగాథా

౧౯౧.

[ఉదా. ౩౪ ఉదానేపి] ‘‘కస్స ¶ సేలూపమం చిత్తం, ఠితం నానుపకమ్పతి;

విరత్తం రజనీయేసు, కుప్పనీయే న కుప్పతి;

యస్సేవం భావితం చిత్తం, కుతో తం దుక్ఖమేస్సతి.

౧౯౨.

‘‘మమ సేలూపమం చిత్తం, ఠితం నానుపకమ్పతి;

విరత్తం రజనీయేసు, కుప్పనీయే న కుప్పతి;

మమేవం భావితం చిత్తం, కుతో మం దుక్ఖమేస్సతీ’’తి.

… నితకో [ఖితకో (సీ. స్యా.)] థేరో….

౭. సోణపోటిరియత్థేరగాథా

౧౯౩.

‘‘న తావ సుపితుం హోతి, రత్తి నక్ఖత్తమాలినీ;

పటిజగ్గితుమేవేసా, రత్తి హోతి విజానతా.

౧౯౪.

‘‘హత్థిక్ఖన్ధావపతితం ¶ , కుఞ్జరో చే అనుక్కమే;

సఙ్గామే మే మతం సేయ్యో, యఞ్చే జీవే పరాజితో’’తి.

… సోణో పోటిరియో [సేలిస్సరియో (సీ.), పోట్టిరియపుత్తో (స్యా.)] థేరో ….

౮. నిసభత్థేరగాథా

౧౯౫.

‘‘పఞ్చ ¶ కామగుణే హిత్వా, పియరూపే మనోరమే;

సద్ధాయ ఘరా నిక్ఖమ్మ, దుక్ఖస్సన్తకరో భవే.

౧౯౬.

‘‘నాభినన్దామి మరణం, నాభినన్దామి జీవితం;

కాలఞ్చ పటికఙ్ఖామి, సమ్పజానో పతిస్సతో’’తి.

… నిసభో థేరో….

౯. ఉసభత్థేరగాథా

౧౯౭.

‘‘అమ్బపల్లవసఙ్కాసం, అంసే కత్వాన చీవరం;

నిసిన్నో హత్థిగీవాయం, గామం పిణ్డాయ పావిసిం.

౧౯౮.

‘‘హత్థిక్ఖన్ధతో ¶ ఓరుయ్హ, సంవేగం అలభిం తదా;

సోహం దిత్తో తదా సన్తో, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో’’తి.

… ఉసభో థేరో….

౧౦. కప్పటకురత్థేరగాథా

౧౯౯.

‘‘అయమితి కప్పటో కప్పటకురో, అచ్ఛాయ అతిభరితాయ [అతిభరియాయ (సీ. క.), అచ్చం భరాయ (స్యా.)];

అమతఘటికాయం ధమ్మకటమత్తో [ధమ్మకటపత్తో (స్యా. క. అట్ఠ.), ధమ్మకటమగ్గో (సీ. అట్ఠ.)], కతపదం ఝానాని ఓచేతుం.

౨౦౦.

‘‘మా ¶ ఖో త్వం కప్పట పచాలేసి, మా త్వం ఉపకణ్ణమ్హి తాళేస్సం;

న ¶ హి [న వా (క.)] త్వం కప్పట మత్తమఞ్ఞాసి, సఙ్ఘమజ్ఝమ్హి పచలాయమానోతి.

… కప్పటకురో థేరో….

వగ్గో చతుత్థో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం –

మిగసిరో ¶ సివకో చ, ఉపవానో చ పణ్డితో;

ఇసిదిన్నో చ కచ్చానో, నితకో చ మహావసీ;

పోటిరియపుత్తో నిసభో, ఉసభో కప్పటకురోతి.

౫. పఞ్చమవగ్గో

౧. కుమారకస్సపత్థేరగాథా

౨౦౧.

‘‘అహో బుద్ధా అహో ధమ్మా, అహో నో సత్థు సమ్పదా;

యత్థ ఏతాదిసం ధమ్మం, సావకో సచ్ఛికాహి’’తి.

౨౦౨.

‘‘అసఙ్ఖేయ్యేసు కప్పేసు, సక్కాయాధిగతా అహూ;

తేసమయం పచ్ఛిమకో, చరిమోయం సముస్సయో;

జాతిమరణసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… కుమారకస్సపో థేరో….

౨. ధమ్మపాలత్థేరగాథా

౨౦౩.

‘‘యో ¶ హవే దహరో భిక్ఖు, యుఞ్జతి బుద్ధసాసనే;

జాగరో స హి సుత్తేసు [పతిసుత్తేసు (సీ. క.)], అమోఘం తస్స జీవితం.

౨౦౪.

‘‘తస్మా ¶ సద్ధఞ్చ సీలఞ్చ, పసాదం ధమ్మదస్సనం;

అనుయుఞ్జేథ మేధావీ, సరం బుద్ధాన సాసన’’న్తి.

… ధమ్మపాలో థేరో….

౩. బ్రహ్మాలిత్థేరగాథా

౨౦౫.

‘‘కస్సిన్ద్రియాని సమథఙ్గతాని, అస్సా యథా సారథినా సుదన్తా;

పహీనమానస్స అనాసవస్స, దేవాపి కస్స [తస్స (బహూసు)] పిహయన్తి తాదినో’’తి.

౨౦౬.

[ధ. ప. ౯౪ ధమ్మపదేపి] ‘‘మయ్హిన్ద్రియాని ¶ సమథఙ్గతాని, అస్సా యథా సారథినా సుదన్తా;

పహీనమానస్స అనాసవస్స, దేవాపి మయ్హం పిహయన్తి తాదినో’’తి.

… బ్రహ్మాలి థేరో….

౪. మోఘరాజత్థేరగాథా

౨౦౭.

‘‘ఛవిపాపక ¶ చిత్తభద్దక, మోఘరాజ సతతం సమాహితో;

హేమన్తికసీతకాలరత్తియో [హేమన్తికకాలరత్తియో (క.)], భిక్ఖు త్వంసి కథం కరిస్ససి’’.

౨౦౮.

‘‘సమ్పన్నసస్సా మగధా, కేవలా ఇతి మే సుతం;

పలాలచ్ఛన్నకో సేయ్యం, యథఞ్ఞే సుఖజీవినో’’తి.

… మోఘరాజా థేరో….

౫. విసాఖపఞ్చాలపుత్తత్థేరగాథా

౨౦౯.

‘‘న ఉక్ఖిపే నో చ పరిక్ఖిపే పరే, ఓక్ఖిపే పారగతం న ఏరయే;

న ¶ చత్తవణ్ణం పరిసాసు బ్యాహరే, అనుద్ధతో సమ్మితభాణి సుబ్బతో.

౨౧౦.

‘‘సుసుఖుమనిపుణత్థదస్సినా, మతికుసలేన నివాతవుత్తినా;

సంసేవితవుద్ధసీలినా, నిబ్బానం న హి తేన దుల్లభ’’న్తి.

… విసాఖో పఞ్చాలపుత్తో థేరో ….

౬. చూళకత్థేరగాథా

౨౧౧.

‘‘నదన్తి ¶ మోరా సుసిఖా సుపేఖుణా, సునీలగీవా సుముఖా సుగజ్జినో;

సుసద్దలా చాపి మహామహీ అయం, సుబ్యాపితమ్బు సువలాహకం నభం.

౨౧౨.

‘‘సుకల్లరూపో ¶ సుమనస్స ఝాయతం [ఝాయితం (స్యా. క.)], సునిక్కమో సాధు సుబుద్ధసాసనే;

సుసుక్కసుక్కం నిపుణం సుదుద్దసం, ఫుసాహి తం ఉత్తమమచ్చుతం పద’’న్తి.

… చూళకో [చూలకో (సీ. అట్ఠ.)] థేరో….

౭. అనూపమత్థేరగాథా

౨౧౩.

‘‘నన్దమానాగతం చిత్తం, సూలమారోపమానకం;

తేన తేనేవ వజసి, యేన సూలం కలిఙ్గరం.

౨౧౪.

‘‘తాహం చిత్తకలిం బ్రూమి, తం బ్రూమి చిత్తదుబ్భకం;

సత్థా తే దుల్లభో లద్ధో, మానత్థే మం నియోజయీ’’తి.

… అనూపమో థేరో….

౮. వజ్జితత్థేరగాథా

౨౧౫.

‘‘సంసరం ¶ దీఘమద్ధానం, గతీసు పరివత్తిసం;

అపస్సం అరియసచ్చాని, అన్ధభూతో [అన్ధీభూతో (క.)] పుథుజ్జనో.

౨౧౬.

‘‘తస్స ¶ మే అప్పమత్తస్స, సంసారా వినళీకతా;

సబ్బా గతీ సముచ్ఛిన్నా, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… వజ్జితో థేరో….

౯. సన్ధితత్థేరగాథా

౨౧౭.

‘‘అస్సత్థే హరితోభాసే, సంవిరూళ్హమ్హి పాదపే;

ఏకం బుద్ధగతం సఞ్ఞం, అలభిత్థం [అలభిం హం (క.)] పతిస్సతో.

౨౧౮.

‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం సఞ్ఞమలభిం తదా;

తస్సా సఞ్ఞాయ వాహసా, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో’’తి.

… సన్ధితో థేరో….

వగ్గో పఞ్చమో నిట్ఠితో.

తస్సుద్దానం ¶ –

కుమారకస్సపో ¶ థేరో, ధమ్మపాలో చ బ్రహ్మాలి;

మోఘరాజా విసాఖో చ, చూళకో చ అనూపమో;

వజ్జితో సన్ధితో థేరో, కిలేసరజవాహనోతి.

దుకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

గాథాదుకనిపాతమ్హి, నవుతి చేవ అట్ఠ చ;

థేరా ఏకూనపఞ్ఞాసం, భాసితా నయకోవిదాతి.

౩. తికనిపాతో

౧. అఙ్గణికభారద్వాజత్థేరగాథా

౨౧౯.

‘‘అయోని ¶ ¶ ¶ ¶ సుద్ధిమన్వేసం, అగ్గిం పరిచరిం వనే;

సుద్ధిమగ్గం అజానన్తో, అకాసిం అమరం తపం [అకాసిం అపరం తపం (స్యా.), అకాసిం అమతం తపం (క.)].

౨౨౦.

‘‘తం సుఖేన సుఖం లద్ధం, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.

౨౨౧.

‘‘బ్రహ్మబన్ధు పురే ఆసిం, ఇదాని ఖోమ్హి బ్రాహ్మణో;

తేవిజ్జో న్హాతకో [నహాతకో (సీ. అట్ఠ.)] చమ్హి, సోత్తియో చమ్హి వేదగూ’’తి.

… అఙ్గణికభారద్వాజో థేరో….

౨. పచ్చయత్థేరగాథా

౨౨౨.

‘‘పఞ్చాహాహం పబ్బజితో, సేఖో అప్పత్తమానసో,

విహారం మే పవిట్ఠస్స, చేతసో పణిధీ అహు.

౨౨౩.

‘‘నాసిస్సం న పివిస్సామి, విహారతో న నిక్ఖమే;

నపి పస్సం నిపాతేస్సం, తణ్హాసల్లే అనూహతే.

౨౨౪.

‘‘తస్స మేవం విహరతో, పస్స వీరియపరక్కమం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… పచ్చయో థేరో….

౩. బాకులత్థేరగాథా

౨౨౫.

‘‘యో పుబ్బే కరణీయాని, పచ్ఛా సో కాతుమిచ్ఛతి;

సుఖా సో ధంసతే ఠానా, పచ్ఛా చ మనుతప్పతి.

౨౨౬.

‘‘యఞ్హి కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;

అకరోన్తం ¶ భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.

౨౨౭.

‘‘సుసుఖం ¶ ¶ వత నిబ్బానం, సమ్మాసమ్బుద్ధదేసితం;

అసోకం విరజం ఖేమం, యత్థ దుక్ఖం నిరుజ్ఝతీ’’తి.

… బాకులో [బాక్కులో (సీ.)] థేరో….

౪. ధనియత్థేరగాథా

౨౨౮.

‘‘సుఖం చే జీవితుం ఇచ్ఛే, సామఞ్ఞస్మిం అపేక్ఖవా;

సఙ్ఘికం నాతిమఞ్ఞేయ్య, చీవరం పానభోజనం.

౨౨౯.

‘‘సుఖం చే జీవితుం ఇచ్ఛే, సామఞ్ఞస్మిం అపేక్ఖవా;

అహి మూసికసోబ్భంవ, సేవేథ సయనాసనం.

౨౩౦.

‘‘సుఖం చే ¶ జీవితుం ఇచ్ఛే, సామఞ్ఞస్మిం అపేక్ఖవా;

ఇతరీతరేన తుస్సేయ్య, ఏకధమ్మఞ్చ భావయే’’తి.

… ధనియో థేరో….

౫. మాతఙ్గపుత్తత్థేరగాథా

౨౩౧.

‘‘అతిసీతం అతిఉణ్హం, అతిసాయమిదం అహు;

ఇతి విస్సట్ఠకమ్మన్తే, ఖణా అచ్చేన్తి మాణవే.

౨౩౨.

‘‘యో చ సీతఞ్చ ఉణ్హఞ్చ, తిణా భియ్యో న మఞ్ఞతి;

కరం పురిసకిచ్చాని, సో సుఖా న విహాయతి.

౨౩౩.

‘‘దబ్బం కుసం పోటకిలం, ఉసీరం ముఞ్జపబ్బజం;

ఉరసా పనుదిస్సామి, వివేకమనుబ్రూహయ’’న్తి.

… మాతఙ్గపుత్తో థేరో….

౬. ఖుజ్జసోభితత్థేరగాథా

౨౩౪.

‘‘యే చిత్తకథీ బహుస్సుతా, సమణా పాటలిపుత్తవాసినో;

తేసఞ్ఞతరోయమాయువా, ద్వారే తిట్ఠతి ఖుజ్జసోభితో.

౨౩౫.

‘‘యే ¶ ¶ చిత్తకథీ బహుస్సుతా, సమణా పాటలిపుత్తవాసినో;

తేసఞ్ఞతరోయమాయువా, ద్వారే తిట్ఠతి మాలుతేరితో.

౨౩౬.

‘‘సుయుద్ధేన సుయిట్ఠేన, సఙ్గామవిజయేన చ;

బ్రహ్మచరియానుచిణ్ణేన, ఏవాయం సుఖమేధతీ’’తి.

… ఖుజ్జసోభితో థేరో….

౭. వారణత్థేరగాథా

౨౩౭.

‘‘యోధ ¶ కోచి మనుస్సేసు, పరపాణాని హింసతి;

అస్మా లోకా పరమ్హా చ, ఉభయా ధంసతే నరో.

౨౩౮.

‘‘యో చ మేత్తేన చిత్తేన, సబ్బపాణానుకమ్పతి;

బహుఞ్హి సో పసవతి, పుఞ్ఞం తాదిసకో నరో.

౨౩౯.

‘‘సుభాసితస్స సిక్ఖేథ, సమణూపాసనస్స చ;

ఏకాసనస్స చ రహో, చిత్తవూపసమస్స చా’’తి.

… వారణో థేరో….

౮. వస్సికత్థేరగాథా

౨౪౦.

‘‘ఏకోపి సద్ధో మేధావీ, అస్సద్ధానీధ ఞాతినం;

ధమ్మట్ఠో సీలసమ్పన్నో, హోతి అత్థాయ బన్ధునం.

౨౪౧.

‘‘నిగ్గయ్హ అనుకమ్పాయ, చోదితా ఞాతయో మయా;

ఞాతిబన్ధవపేమేన, కారం కత్వాన భిక్ఖుసు.

౨౪౨.

‘‘తే అబ్భతీతా కాలఙ్కతా, పత్తా తే తిదివం సుఖం;

భాతరో మయ్హం మాతా చ, మోదన్తి కామకామినో’’తి.

… వస్సికో [పస్సికో (సీ. స్యా. పీ.)] థేరో….

౯. యసోజత్థేరగాథా

౨౪౩.

‘‘కాలపబ్బఙ్గసఙ్కాసో, కిసో ధమనిసన్థతో;

మత్తఞ్ఞూ ¶ అన్నపానమ్హి, అదీనమనసో నరో’’.

౨౪౪.

‘‘ఫుట్ఠో ¶ ¶ డంసేహి మకసేహి, అరఞ్ఞస్మిం బ్రహావనే;

నాగో సఙ్గామసీసేవ, సతో తత్రాధివాసయే.

౨౪౫.

‘‘యథా బ్రహ్మా తథా ఏకో, యథా దేవో తథా దువే;

యథా గామో తథా తయో, కోలాహలం తతుత్తరి’’న్తి.

… యసోజో థేరో….

౧౦. సాటిమత్తియత్థేరగాథా

౨౪౬.

‘‘అహు ¶ తుయ్హం పురే సద్ధా, సా తే అజ్జ న విజ్జతి;

యం తుయ్హం తుయ్హమేవేతం, నత్థి దుచ్చరితం మమ.

౨౪౭.

‘‘అనిచ్చా హి చలా సద్దా, ఏవం దిట్ఠా హి సా మయా;

రజ్జన్తిపి విరజ్జన్తి, తత్థ కిం జియ్యతే ముని.

౨౪౮.

‘‘పచ్చతి మునినో భత్తం, థోకం థోకం కులే కులే;

పిణ్డికాయ చరిస్సామి, అత్థి జఙ్ఘబలం [జఙ్ఘాబలం (సీ.)] మమా’’తి.

… సాటిమత్తియో థేరో….

౧౧. ఉపాలిత్థేరగాథా

౨౪౯.

‘‘సద్ధాయ అభినిక్ఖమ్మ, నవపబ్బజితో నవో;

మిత్తే భజేయ్య కల్యాణే, సుద్ధాజీవే అతన్దితే.

౨౫౦.

‘‘సద్ధాయ అభినిక్ఖమ్మ, నవపబ్బజితో నవో;

సఙ్ఘస్మిం విహరం భిక్ఖు, సిక్ఖేథ వినయం బుధో.

౨౫౧.

‘‘సద్ధాయ అభినిక్ఖమ్మ, నవపబ్బజితో నవో;

కప్పాకప్పేసు కుసలో, చరేయ్య అపురక్ఖతో’’తి.

… ఉపాలిత్థేరో….

౧౨. ఉత్తరపాలత్థేరగాథా

౨౫౨.

‘‘పణ్డితం ¶ వత మం సన్తం, అలమత్థవిచిన్తకం;

పఞ్చ కామగుణా లోకే, సమ్మోహా పాతయింసు మం.

౨౫౩.

‘‘పక్ఖన్దో మారవిసయే, దళ్హసల్లసమప్పితో;

అసక్ఖిం మచ్చురాజస్స, అహం పాసా పముచ్చితుం.

౨౫౪.

‘‘సబ్బే ¶ కామా పహీనా మే, భవా సబ్బే పదాలితా [విదాలితా (సీ. పీ. అట్ఠ.)];

విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… ఉత్తరపాలో థేరో….

౧౩. అభిభూతత్థేరగాథా

౨౫౫.

‘‘సుణాథ ఞాతయో సబ్బే, యావన్తేత్థ సమాగతా;

ధమ్మం వో దేసయిస్సామి, దుక్ఖా జాతి పునప్పునం.

౨౫౬.

[సం. ని. ౧.౧౮౫] ‘‘ఆరమ్భథ [ఆరభథ (సీ. స్యా.), ఆరబ్భథ (క.)] నిక్కమథ, యుఞ్జథ బుద్ధసాసనే;

ధునాథ మచ్చునో సేనం, నళాగారంవ కుఞ్జరో.

౨౫౭.

‘‘యో ¶ ఇమస్మిం ధమ్మవినయే, అప్పమత్తో విహస్సతి [విహేస్సతి (స్యా. పీ.)];

పహాయ జాతిసంసారం, దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సతీ’’తి.

… అభిభూతో థేరో….

౧౪. గోతమత్థేరగాథా

౨౫౮.

‘‘సంసరం ¶ హి నిరయం అగచ్ఛిస్సం, పేతలోకమగమం పునప్పునం;

దుక్ఖమమ్హిపి తిరచ్ఛానయోనియం, నేకధా హి వుసితం చిరం మయా.

౨౫౯.

‘‘మానుసోపి చ భవోభిరాధితో, సగ్గకాయమగమం సకిం సకిం;

రూపధాతుసు ¶ అరూపధాతుసు, నేవసఞ్ఞిసు అసఞ్ఞిసుట్ఠితం.

౨౬౦.

‘‘సమ్భవా సువిదితా అసారకా, సఙ్ఖతా పచలితా సదేరితా;

తం విదిత్వా మహమత్తసమ్భవం, సన్తిమేవ సతిమా సమజ్ఝగ’’న్తి.

… గోతమో థేరో….

౧౫. హారితత్థేరగాథా

౨౬౧.

‘‘యో పుబ్బే కరణీయాని, పచ్ఛా సో కాతుమిచ్ఛతి;

సుఖా సో ధంసతే ఠానా, పచ్ఛా చ మనుతప్పతి.

౨౬౨.

‘‘యఞ్హి ¶ కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;

అకరోన్తం భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.

౨౬౩.

‘‘సుసుఖం వత నిబ్బానం, సమ్మాసమ్బుద్ధదేసితం;

అసోకం విరజం ఖేమం, యత్థ దుక్ఖం నిరుజ్ఝతీ’’తి.

… హారితో థేరో….

౧౬. విమలత్థేరగాథా

౨౬౪.

‘‘పాపమిత్తే వివజ్జేత్వా, భజేయ్యుత్తమపుగ్గలం;

ఓవాదే చస్స తిట్ఠేయ్య, పత్థేన్తో అచలం సుఖం.

౨౬౫.

‘‘పరిత్తం దారుమారుయ్హ, యథా సీదే మహణ్ణవే;

ఏవం కుసీతమాగమ్మ, సాధుజీవీపి సీదతి;

తస్మా తం పరివజ్జేయ్య, కుసీతం హీనవీరియం.

౨౬౬.

‘‘పవివిత్తేహి ¶ అరియేహి, పహితత్తేహి ఝాయిభి;

నిచ్చం ¶ ఆరద్ధవీరియేహి, పణ్డితేహి సహావసే’’తి.

… విమలో థేరో….

తికనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

అఙ్గణికో భారద్వాజో, పచ్చయో బాకులో ఇసి;

ధనియో మాతఙ్గపుత్తో, సోభితో వారణో ఇసి.

వస్సికో చ యసోజో చ, సాటిమత్తియుపాలి చ;

ఉత్తరపాలో అభిభూతో, గోతమో హారితోపి చ.

థేరో తికనిపాతమ్హి, నిబ్బానే విమలో కతో;

అట్ఠతాలీస గాథాయో, థేరా సోళస కిత్తితాతి.

౪. చతుకనిపాతో

౧. నాగసమాలత్థేరగాథా

౨౬౭.

‘‘అలఙ్కతా ¶ ¶ ¶ సువసనా, మాలినీ చన్దనుస్సదా;

మజ్ఝే మహాపథే నారీ, తురియే నచ్చతి నట్టకీ.

౨౬౮.

‘‘పిణ్డికాయ పవిట్ఠోహం, గచ్ఛన్తో నం ఉదిక్ఖిసం;

అలఙ్కతం సువసనం, మచ్చుపాసంవ ఓడ్డితం.

౨౬౯.

‘‘తతో మే మనసీకారో, యోనిసో ఉదపజ్జథ;

ఆదీనవో పాతురహు, నిబ్బిదా సమతిట్ఠథ [సమ్పతిట్ఠథ (క.)].

౨౭౦.

‘‘తతో చిత్తం విముచ్చి మే, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

తిస్సో ¶ విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… నాగసమాలో థేరో….

౨. భగుత్థేరగాథా

౨౭౧.

‘‘అహం మిద్ధేన పకతో, విహారా ఉపనిక్ఖమిం;

చఙ్కమం అభిరుహన్తో, తత్థేవ పపతిం ఛమా.

౨౭౨.

‘‘గత్తాని పరిమజ్జిత్వా, పునపారుయ్హ చఙ్కమం;

చఙ్కమే చఙ్కమిం సోహం, అజ్ఝత్తం సుసమాహితో.

౨౭౩.

‘‘తతో మే మనసీకారో, యోనిసో ఉదపజ్జథ;

ఆదీనవో పాతురహు, నిబ్బిదా సమతిట్ఠథ.

౨౭౪.

‘‘తతో చిత్తం విముచ్చి మే, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… భగుత్థేరో….

౩. సభియత్థేరగాథా

౨౭౫.

[ధ. ప. ౬ ధమ్మపదేపి] ‘‘పరే చ న విజానన్తి, మయమేత్థ యమామసే;

యే చ తత్థ విజానన్తి, తతో సమ్మన్తి మేధగా.

౨౭౬.

‘‘యదా ¶ చ అవిజానన్తా, ఇరియన్త్యమరా వియ;

విజానన్తి చ యే ధమ్మం, ఆతురేసు అనాతురా.

౨౭౭.

‘‘యం ¶ కిఞ్చి సిథిలం కమ్మం, సంకిలిట్ఠఞ్చ యం వతం;

సఙ్కస్సరం బ్రహ్మచరియం, న తం హోతి మహప్ఫలం.

౨౭౮.

‘‘యస్స సబ్రహ్మచారీసు, గారవో నూపలబ్భతి;

ఆరకా హోతి సద్ధమ్మా, నభం పుథవియా యథా’’తి.

… సభియో థేరో….

౪. నన్దకత్థేరగాథా

౨౭౯.

‘‘ధిరత్థు ¶ పూరే దుగ్గన్ధే, మారపక్ఖే అవస్సుతే;

నవసోతాని తే కాయే, యాని సన్దన్తి సబ్బదా.

౨౮౦.

‘‘మా ¶ పురాణం అమఞ్ఞిత్థో, మాసాదేసి తథాగతే;

సగ్గేపి తే న రజ్జన్తి, కిమఙ్గం పన [కిమఙ్గ పన (సీ.)] మానుసే.

౨౮౧.

‘‘యే చ ఖో బాలా దుమ్మేధా, దుమ్మన్తీ మోహపారుతా;

తాదిసా తత్థ రజ్జన్తి, మారఖిత్తమ్హి బన్ధనే.

౨౮౨.

‘‘యేసం రాగో చ దోసో చ, అవిజ్జా చ విరాజితా;

తాదీ తత్థ న రజ్జన్తి, ఛిన్నసుత్తా అబన్ధనా’’తి.

… నన్దకో థేరో….

౫. జమ్బుకత్థేరగాథా

౨౮౩.

‘‘పఞ్చపఞ్ఞాసవస్సాని, రజోజల్లమధారయిం;

భుఞ్జన్తో మాసికం భత్తం, కేసమస్సుం అలోచయిం.

౨౮౪.

‘‘ఏకపాదేన అట్ఠాసిం, ఆసనం పరివజ్జయిం;

సుక్ఖగూథాని చ ఖాదిం, ఉద్దేసఞ్చ న సాదియిం.

౨౮౫.

‘‘ఏతాదిసం కరిత్వాన, బహుం దుగ్గతిగామినం;

వుయ్హమానో మహోఘేన, బుద్ధం సరణమాగమం.

౨౮౬.

‘‘సరణగమనం పస్స, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… జమ్బుకో థేరో….

౬. సేనకత్థేరగాథా

౨౮౭.

‘‘స్వాగతం ¶ ¶ వత మే ఆసి, గయాయం గయఫగ్గుయా;

యం అద్దసాసిం సమ్బుద్ధం, దేసేన్తం ధమ్మముత్తమం.

౨౮౮.

‘‘మహప్పభం ¶ గణాచరియం, అగ్గపత్తం వినాయకం;

సదేవకస్స లోకస్స, జినం అతులదస్సనం.

౨౮౯.

‘‘మహానాగం మహావీరం, మహాజుతిమనాసవం;

సబ్బాసవపరిక్ఖీణం, సత్థారమకుతోభయం.

౨౯౦.

‘‘చిరసంకిలిట్ఠం వత మం, దిట్ఠిసన్దానబన్ధితం [సన్ధితం (సీ. స్యా.), సన్దితం (పీ. సీ. అట్ఠ.)];

విమోచయి సో భగవా, సబ్బగన్థేహి సేనక’’న్తి.

… సేనకో థేరో….

౭. సమ్భూతత్థేరగాథా

౨౯౧.

‘‘యో దన్ధకాలే తరతి, తరణీయే చ దన్ధయే;

అయోని [అయోనిసో (స్యా.)] సంవిధానేన, బాలో దుక్ఖం నిగచ్ఛతి.

౨౯౨.

‘‘తస్సత్థా పరిహాయన్తి, కాళపక్ఖేవ చన్దిమా;

ఆయసక్యఞ్చ [ఆయసస్యఞ్చ (సీ.)] పప్పోతి, మిత్తేహి చ విరుజ్ఝతి.

౨౯౩.

‘‘యో దన్ధకాలే దన్ధేతి, తరణీయే చ తారయే;

యోనిసో సంవిధానేన, సుఖం పప్పోతి పణ్డితో.

౨౯౪.

‘‘తస్సత్థా పరిపూరేన్తి, సుక్కపక్ఖేవ చన్దిమా;

యసో కిత్తిఞ్చ పప్పోతి, మిత్తేహి న విరుజ్ఝతీ’’తి.

… సమ్భూతో థేరో….

౮. రాహులత్థేరగాథా

౨౯౫.

‘‘ఉభయేనేవ ¶ సమ్పన్నో, రాహులభద్దోతి మం విదూ;

యఞ్చమ్హి పుత్తో బుద్ధస్స, యఞ్చ ధమ్మేసు చక్ఖుమా.

౨౯౬.

‘‘యఞ్చ మే ఆసవా ఖీణా, యఞ్చ నత్థి పునబ్భవో;

అరహా ¶ దక్ఖిణేయ్యోమ్హి, తేవిజ్జో అమతద్దసో.

౨౯౭.

‘‘కామన్ధా ¶ జాలపచ్ఛన్నా, తణ్హాఛాదనఛాదితా;

పమత్తబన్ధునా బద్ధా, మచ్ఛావ కుమినాముఖే.

౨౯౮.

‘‘తం ¶ కామం అహముజ్ఝిత్వా, ఛేత్వా మారస్స బన్ధనం;

సమూలం తణ్హమబ్బుయ్హ, సీతిభూతోస్మి నిబ్బుతో’’తి.

… రాహులో థేరో….

౯. చన్దనత్థేరగాథా

౨౯౯.

‘‘జాతరూపేన సఞ్ఛన్నా [పచ్ఛన్నా (సీ.)], దాసీగణపురక్ఖతా;

అఙ్కేన పుత్తమాదాయ, భరియా మం ఉపాగమి.

౩౦౦.

‘‘తఞ్చ దిస్వాన ఆయన్తిం, సకపుత్తస్స మాతరం;

అలఙ్కతం సువసనం, మచ్చుపాసంవ ఓడ్డితం.

౩౦౧.

‘‘తతో మే మనసీకారో, యోనిసో ఉదపజ్జథ;

ఆదీనవో పాతురహు, నిబ్బిదా సమతిట్ఠథ.

౩౦౨.

‘‘తతో చిత్తం విముచ్చి మే, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… చన్దనో థేరో….

౧౦. ధమ్మికత్థేరగాథా

౩౦౩.

[జా. ౧.౧౦.౧౦౨ జాతకేపి] ‘‘ధమ్మో హవే రక్ఖతి ధమ్మచారిం, ధమ్మో సుచిణ్ణో సుఖమావహతి;

ఏసానిసంసో ధమ్మే సుచిణ్ణే, న దుగ్గతిం గచ్ఛతి ధమ్మచారీ.

౩౦౪.

[జా. ౧.౧౫.౩౮౫] ‘‘నహి ధమ్మో అధమ్మో చ, ఉభో సమవిపాకినో;

అధమ్మో ¶ నిరయం నేతి, ధమ్మో పాపేతి సుగ్గతిం.

౩౦౫.

‘‘తస్మా హి ధమ్మేసు కరేయ్య ఛన్దం, ఇతి మోదమానో సుగతేన తాదినా;

ధమ్మే ఠితా సుగతవరస్స సావకా, నీయన్తి ధీరా సరణవరగ్గగామినో.

౩౦౬.

‘‘విప్ఫోటితో ¶ గణ్డమూలో, తణ్హాజాలో సమూహతో;

సో ఖీణసంసారో న చత్థి కిఞ్చనం,

చన్దో యథా దోసినా పుణ్ణమాసియ’’న్తి.

… ధమ్మికో థేరో….

౧౧. సప్పకత్థేరగాథా

౩౦౭.

‘‘యదా బలాకా సుచిపణ్డరచ్ఛదా, కాళస్స మేఘస్స భయేన తజ్జితా;

పలేహితి ఆలయమాలయేసినీ, తదా నదీ అజకరణీ రమేతి మం.

౩౦౮.

‘‘యదా ¶ ¶ బలాకా సువిసుద్ధపణ్డరా, కాళస్స మేఘస్స భయేన తజ్జితా;

పరియేసతి లేణమలేణదస్సినీ, తదా నదీ అజకరణీ రమేతి మం.

౩౦౯.

‘‘కం ను తత్థ న రమేన్తి, జమ్బుయో ఉభతో తహిం;

సోభేన్తి ఆపగాకూలం, మమ లేణస్స [మహాలేణస్స (స్యా. క.)] పచ్ఛతో.

౩౧౦.

‘‘తా మతమదసఙ్ఘసుప్పహీనా,

భేకా ¶ మన్దవతీ పనాదయన్తి;

‘నాజ్జ గిరినదీహి విప్పవాససమయో,

ఖేమా అజకరణీ సివా సురమ్మా’’’తి.

… సప్పకో థేరో….

౧౨. ముదితత్థేరగాథా

౩౧౧.

‘‘పబ్బజిం జీవికత్థోహం, లద్ధాన ఉపసమ్పదం;

తతో సద్ధం పటిలభిం, దళ్హవీరియో పరక్కమిం.

౩౧౨.

‘‘కామం భిజ్జతుయం కాయో, మంసపేసీ విసీయరుం [విసియన్తు (క.)];

ఉభో జణ్ణుకసన్ధీహి, జఙ్ఘాయో పపతన్తు మే.

౩౧౩.

‘‘నాసిస్సం ¶ న పివిస్సామి, విహారా చ న నిక్ఖమే;

నపి పస్సం నిపాతేస్సం, తణ్హాసల్లే అనూహతే.

౩౧౪.

‘‘తస్స మేవం విహరతో, పస్స వీరియపరక్కమం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… ముదితో థేరో….

చతుక్కనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

నాగసమాలో భగు చ, సభియో నన్దకోపి చ;

జమ్బుకో సేనకో థేరో, సమ్భూతో రాహులోపి చ.

భవతి చన్దనో థేరో, దసేతే [ఇదాని నవేవ థేరా దిస్సన్తి] బుద్ధసావకా;

ధమ్మికో సప్పకో థేరో, ముదితో చాపి తే తయో;

గాథాయో ద్వే చ పఞ్ఞాస, థేరా సబ్బేపి తేరసాతి [ఇదాని ద్వాదసేవ థేరా దిస్సన్తి].

౫. పఞ్చకనిపాతో

౧. రాజదత్తత్థేరగాథా

౩౧౫.

‘‘భిక్ఖు ¶ ¶ ¶ ¶ సివథికం [సీవథికం (సీ. స్యా. పీ.)] గన్త్వా, అద్దస ఇత్థిముజ్ఝితం;

అపవిద్ధం సుసానస్మిం, ఖజ్జన్తిం కిమిహీ ఫుటం.

౩౧౬.

‘‘యఞ్హి ఏకే జిగుచ్ఛన్తి, మతం దిస్వాన పాపకం;

కామరాగో పాతురహు, అన్ధోవ సవతీ [వసతీ (సీ.)] అహుం.

౩౧౭.

‘‘ఓరం ఓదనపాకమ్హా, తమ్హా ఠానా అపక్కమిం;

సతిమా సమ్పజానోహం, ఏకమన్తం ఉపావిసిం.

౩౧౮.

‘‘తతో మే మనసీకారో, యోనిసో ఉదపజ్జథ;

ఆదీనవో పాతురహు, నిబ్బిదా సమతిట్ఠథ.

౩౧౯.

‘‘తతో చిత్తం విముచ్చి మే, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… రాజదత్తో థేరో….

౨. సుభూతత్థేరగాథా

౩౨౦.

‘‘అయోగే యుఞ్జమత్తానం, పురిసో కిచ్చమిచ్ఛకో [కిచ్చమిచ్ఛతో (సీ.), కిచ్చమిచ్ఛయం (కత్థచి)];

చరం చే నాధిగచ్ఛేయ్య, ‘తం మే దుబ్భగలక్ఖణం’.

౩౨౧.

‘‘అబ్బూళ్హం అఘగతం విజితం, ఏకఞ్చే ఓస్సజేయ్య కలీవ సియా;

సబ్బానిపి చే ఓస్సజేయ్య అన్ధోవ సియా, సమవిసమస్స అదస్సనతో.

౩౨౨.

‘‘యఞ్హి ¶ కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;

అకరోన్తం భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.

౩౨౩.

[ధ. ప. ౫౧ ధమ్మపదేపి] ‘‘యథాపి రుచిరం పుప్ఫం, వణ్ణవన్తం అగన్ధకం;

ఏవం సుభాసితా వాచా, అఫలా హోతి అకుబ్బతో.

౩౨౪.

[ధ. ప. ౫౨] ‘‘యథాపి ¶ రుచిరం పుప్ఫం, వణ్ణవన్తం సుగన్ధకం [సగన్ధకం (సీ. స్యా. పీ.)];

ఏవం సుభాసితా వాచా, సఫలా హోతి కుబ్బతో’’తి [సకుబ్బతో (సీ. పీ.), సుకుబ్బతో (స్యా.)].

… సుభూతో థేరో….

౩. గిరిమానన్దత్థేరగాథా

౩౨౫.

‘‘వస్సతి ¶ ¶ దేవో యథా సుగీతం, ఛన్నా మే కుటికా సుఖా నివాతా;

తస్సం విహరామి వూపసన్తో, అథ చే పత్థయసీ పవస్స దేవ.

౩౨౬.

‘‘వస్సతి దేవో యథా సుగీతం, ఛన్నా మే కుటికా సుఖా నివాతా;

తస్సం విహరామి సన్తచిత్తో, అథ చే పత్థయసీ పవస్స దేవ.

౩౨౭.

‘‘వస్సతి దేవో…పే… తస్సం విహరామి వీతరాగో…పే….

౩౨౮.

‘‘వస్సతి దేవో…పే… తస్సం విహరామి వీతదోసో…పే….

౩౨౯.

‘‘వస్సతి దేవో…పే… తస్సం ¶ విహరామి వీతమోహో;

అథ చే పత్థయసీ పవస్స దేవా’’తి.

… గిరిమానన్దో థేరో….

౪. సుమనత్థేరగాథా

౩౩౦.

‘‘యం పత్థయానో ధమ్మేసు, ఉపజ్ఝాయో అనుగ్గహి;

అమతం అభికఙ్ఖన్తం, కతం కత్తబ్బకం మయా.

౩౩౧.

‘‘అనుప్పత్తో సచ్ఛికతో, సయం ధమ్మో అనీతిహో;

విసుద్ధిఞాణో నిక్కఙ్ఖో, బ్యాకరోమి తవన్తికే.

౩౩౨.

‘‘పుబ్బేనివాసం జానామి, దిబ్బచక్ఖు విసోధితం;

సదత్థో మే అనుప్పత్తో, కతం బుద్ధస్స సాసనం.

౩౩౩.

‘‘అప్పమత్తస్స మే సిక్ఖా, సుస్సుతా తవ సాసనే;

సబ్బే మే ఆసవా ఖీణా, నత్థి దాని పునబ్భవో.

౩౩౪.

‘‘అనుసాసి ¶ మం అరియవతా, అనుకమ్పి అనుగ్గహి;

అమోఘో తుయ్హమోవాదో, అన్తేవాసిమ్హి సిక్ఖితో’’తి.

… సుమనో థేరో….

౫. వడ్ఢత్థేరగాథా

౩౩౫.

‘‘సాధూ హి కిర మే మాతా, పతోదం ఉపదంసయి;

యస్సాహం వచనం సుత్వా, అనుసిట్ఠో జనేత్తియా;

ఆరద్ధవీరియో పహితత్తో, పత్తో సమ్బోధిముత్తమం.

౩౩౬.

‘‘అరహా ¶ దక్ఖిణేయ్యోమ్హి, తేవిజ్జో అమతద్దసో;

జేత్వా నముచినో సేనం, విహరామి అనాసవో.

౩౩౭.

‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ ¶ బహిద్ధా చ, యే మే విజ్జింసు ఆసవా;

సబ్బే అసేసా ఉచ్ఛిన్నా, న చ ఉప్పజ్జరే పున.

౩౩౮.

‘‘విసారదా ఖో భగినీ, ఏతమత్థం అభాసయి;

‘అపిహా నూన మయిపి, వనథో తే న విజ్జతి’.

౩౩౯.

‘‘పరియన్తకతం దుక్ఖం, అన్తిమోయం సముస్సయో;

జాతిమరణసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… వడ్ఢో థేరో….

౬. నదీకస్సపత్థేరగాథా

౩౪౦.

‘‘అత్థాయ వత మే బుద్ధో, నదిం నేరఞ్జరం అగా;

యస్సాహం ధమ్మం సుత్వాన, మిచ్ఛాదిట్ఠిం వివజ్జయిం.

౩౪౧.

‘‘యజిం ¶ ఉచ్చావచే యఞ్ఞే, అగ్గిహుత్తం జుహిం అహం;

‘ఏసా సుద్ధీ’తి మఞ్ఞన్తో, అన్ధభూతో [అన్ధీభూతో (క.)] పుథుజ్జనో.

౩౪౨.

‘‘దిట్ఠిగహనపక్ఖన్దో [పక్ఖన్తో (సీ.), పక్ఖన్నో (స్యా. పీ.)], పరామాసేన మోహితో;

అసుద్ధిం మఞ్ఞిసం సుద్ధిం, అన్ధభూతో అవిద్దసు.

౩౪౩.

‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠి పహీనా మే, భవా సబ్బే పదాలితా [విదాలితా (క.)];

జుహామి దక్ఖిణేయ్యగ్గిం, నమస్సామి తథాగతం.

౩౪౪.

‘‘మోహా ¶ సబ్బే పహీనా మే, భవతణ్హా పదాలితా;

విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… నదీకస్సపో థేరో….

౭. గయాకస్సపత్థేరగాథా

౩౪౫.

‘‘పాతో మజ్ఝన్హికం సాయం, తిక్ఖత్తుం దివసస్సహం;

ఓతరిం ఉదకం సోహం, గయాయ గయఫగ్గుయా.

౩౪౬.

‘‘‘యం ¶ మయా పకతం పాపం, పుబ్బే అఞ్ఞాసు జాతిసు;

తం దానీధ పవాహేమి’, ఏవందిట్ఠి పురే అహుం.

౩౪౭.

‘‘సుత్వా ¶ సుభాసితం వాచం, ధమ్మత్థసహితం పదం;

తథం యాథావకం అత్థం, యోనిసో పచ్చవేక్ఖిసం;

౩౪౮.

‘‘నిన్హాతసబ్బపాపోమ్హి, నిమ్మలో పయతో సుచి;

సుద్ధో సుద్ధస్స దాయాదో, పుత్తో బుద్ధస్స ఓరసో.

౩౪౯.

‘‘ఓగయ్హట్ఠఙ్గికం సోతం, సబ్బపాపం పవాహయిం;

తిస్సో విజ్జా అజ్ఝగమిం, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… గయాకస్సపో థేరో….

౮. వక్కలిత్థేరగాథా

౩౫౦.

‘‘వాతరోగాభినీతో త్వం, విహరం కాననే వనే;

పవిట్ఠగోచరే లూఖే, కథం భిక్ఖు కరిస్ససి.

౩౫౧.

‘‘పీతిసుఖేన విపులేన, ఫరమానో సముస్సయం;

లూఖమ్పి అభిసమ్భోన్తో, విహరిస్సామి కాననే.

౩౫౨.

‘‘భావేన్తో సతిపట్ఠానే, ఇన్ద్రియాని బలాని చ;

బోజ్ఝఙ్గాని చ భావేన్తో, విహరిస్సామి కాననే.

౩౫౩.

‘‘ఆరద్ధవీరియే పహితత్తే, నిచ్చం దళ్హపరక్కమే [ఆరద్ధవీరియో పహితత్తో, నిచ్చం దళ్హపరక్కమో (సీ.)];

సమగ్గే సహితే దిస్వా, విహరిస్సామి కాననే.

౩౫౪.

‘‘అనుస్సరన్తో సమ్బుద్ధం, అగ్గం దన్తం సమాహితం;

అతన్దితో ¶ రత్తిన్దివం, విహరిస్సామి కాననే’’తి.

… వక్కలిత్థేరో….

౯. విజితసేనత్థేరగాథా

౩౫౫.

‘‘ఓలగ్గేస్సామి ¶ తే చిత్త, ఆణిద్వారేవ హత్థినం;

న తం పాపే నియోజేస్సం, కామజాల [కామజాలం (స్యా.)] సరీరజ [సరీరజం (స్యా. క.)].

౩౫౬.

‘‘త్వం ¶ ఓలగ్గో న గచ్ఛసి [న గఞ్ఛిసి (పీ)], ద్వారవివరం గజోవ అలభన్తో;

న చ చిత్తకలి పునప్పునం, పసక్క [పసహం (సీ. స్యా. పీ.)] పాపరతో చరిస్ససి.

౩౫౭.

‘‘యథా కుఞ్జరం అదన్తం, నవగ్గహమఙ్కుసగ్గహో;

బలవా ఆవత్తేతి అకామం, ఏవం ఆవత్తయిస్సం తం.

౩౫౮.

‘‘యథా వరహయదమకుసలో, సారథి పవరో దమేతి ఆజఞ్ఞం;

ఏవం దమయిస్సం తం, పతిట్ఠితో పఞ్చసు బలేసు.

౩౫౯.

‘‘సతియా ¶ తం నిబన్ధిస్సం, పయుత్తో తే దమేస్సామి [పయతత్తో వోదపేస్సామి (సీ.)];

వీరియధురనిగ్గహితో, న యితో దూరం ¶ గమిస్ససే చిత్తా’’తి.

… విజితసేనో థేరో….

౧౦. యసదత్తత్థేరగాథా

౩౬౦.

‘‘ఉపారమ్భచిత్తో దుమ్మేధో, సుణాతి జినసాసనం;

ఆరకా హోతి సద్ధమ్మా, నభసో పథవీ యథా.

౩౬౧.

‘‘ఉపారమ్భచిత్తో దుమ్మేధో, సుణాతి జినసాసనం;

పరిహాయతి సద్ధమ్మా, కాళపక్ఖేవ చన్దిమా.

౩౬౨.

‘‘ఉపారమ్భచిత్తో దుమ్మేధో, సుణాతి జినసాసనం;

పరిసుస్సతి సద్ధమ్మే, మచ్ఛో అప్పోదకే యథా.

౩౬౩.

‘‘ఉపారమ్భచిత్తో దుమ్మేధో, సుణాతి జినసాసనం;

న విరూహతి సద్ధమ్మే, ఖేత్తే బీజంవ పూతికం.

౩౬౪.

‘‘యో చ తుట్ఠేన చిత్తేన, సుణాతి జినసాసనం;

ఖేపేత్వా ఆసవే సబ్బే, సచ్ఛికత్వా అకుప్పతం;

పప్పుయ్య పరమం సన్తిం, పరినిబ్బాతినాసవో’’తి.

… యసదత్తో థేరో….

౧౧. సోణకుటికణ్ణత్థేరగాథా

౩౬౫.

‘‘ఉపసమ్పదా ¶ చ మే లద్ధా, విముత్తో చమ్హి అనాసవో;

సో చ మే భగవా దిట్ఠో, విహారే చ సహావసిం.

౩౬౬.

‘‘బహుదేవ రత్తిం భగవా, అబ్భోకాసేతినామయి;

విహారకుసలో సత్థా, విహారం పావిసీ తదా.

౩౬౭.

‘‘సన్థరిత్వాన సఙ్ఘాటిం, సేయ్యం కప్పేసి గోతమో;

సీహో ¶ సేలగుహాయంవ, పహీనభయభేరవో.

౩౬౮.

‘‘తతో కల్యాణవాక్కరణో, సమ్మాసమ్బుద్ధసావకో;

సోణో అభాసి సద్ధమ్మం, బుద్ధసేట్ఠస్స సమ్ముఖా.

౩౬౯.

‘‘పఞ్చక్ఖన్ధే పరిఞ్ఞాయ, భావయిత్వాన అఞ్జసం;

పప్పుయ్య పరమం సన్తిం, పరినిబ్బిస్సత్యనాసవో’’తి.

… సోణో కుటికణ్ణథేరో….

౧౨. కోసియత్థేరగాథా

౩౭౦.

‘‘యో ¶ ¶ వే గరూనం వచనఞ్ఞు ధీరో, వసే చ తమ్హి జనయేథ పేమం;

సో భత్తిమా నామ చ హోతి పణ్డితో, ఞత్వా చ ధమ్మేసు విసేసి అస్స.

౩౭౧.

‘‘యం ఆపదా ఉప్పతితా ఉళారా, నక్ఖమ్భయన్తే పటిసఙ్ఖయన్తం;

సో థామవా నామ చ హోతి పణ్డితో, ఞత్వా చ ధమ్మేసు విసేసి అస్స.

౩౭౨.

‘‘యో వే సముద్దోవ ఠితో అనేజో, గమ్భీరపఞ్ఞో నిపుణత్థదస్సీ;

అసంహారియో నామ చ హోతి పణ్డితో, ఞత్వా చ ధమ్మేసు విసేసి అస్స.

౩౭౩.

‘‘బహుస్సుతో ధమ్మధరో చ హోతి, ధమ్మస్స ¶ హోతి అనుధమ్మచారీ;

సో తాదిసో నామ చ హోతి పణ్డితో, ఞత్వా చ ధమ్మేసు విసేసి అస్స.

౩౭౪.

‘‘అత్థఞ్చ ¶ యో జానాతి భాసితస్స, అత్థఞ్చ ఞత్వాన తథా కరోతి;

అత్థన్తరో నామ స హోతి పణ్డితో, ఞత్వా చ ధమ్మేసు విసేసి అస్సా’’తి.

… కోసియో థేరో….

పఞ్చకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

రాజదత్తో సుభూతో చ, గిరిమానన్దసుమనా;

వడ్ఢో చ కస్సపో థేరో, గయాకస్సపవక్కలీ.

విజితో యసదత్తో చ, సోణో కోసియసవ్హయో;

సట్ఠి చ పఞ్చ గాథాయో, థేరా చ ఏత్థ ద్వాదసాతి.

౬. ఛక్కనిపాతో

౧. ఉరువేళకస్సపత్థేరగాథా

౩౭౫.

‘‘దిస్వాన ¶ ¶ ¶ పాటిహీరాని, గోతమస్స యసస్సినో;

న తావాహం పణిపతిం, ఇస్సామానేన వఞ్చితో.

౩౭౬.

‘‘మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, చోదేసి నరసారథి;

తతో ¶ మే ఆసి సంవేగో, అబ్భుతో లోమహంసనో.

౩౭౭.

‘‘పుబ్బే జటిలభూతస్స, యా మే సిద్ధి పరిత్తికా;

తాహం తదా నిరాకత్వా [నిరంకత్వా (స్యా. క.)], పబ్బజిం జినసాసనే.

౩౭౮.

‘‘పుబ్బే యఞ్ఞేన సన్తుట్ఠో, కామధాతుపురక్ఖతో;

పచ్ఛా రాగఞ్చ దోసఞ్చ, మోహఞ్చాపి సమూహనిం.

౩౭౯.

‘‘పుబ్బేనివాసం జానామి, దిబ్బచక్ఖు విసోధితం;

ఇద్ధిమా పరచిత్తఞ్ఞూ, దిబ్బసోతఞ్చ పాపుణిం.

౩౮౦.

‘‘యస్స చత్థాయ పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

సో మే అత్థో అనుప్పత్తో, సబ్బసంయోజనక్ఖయో’’తి.

… ఉరువేళకస్సపో థేరో….

౨. తేకిచ్ఛకారిత్థేరగాథా

౩౮౧.

‘‘అతిహితా వీహి, ఖలగతా సాలీ;

న చ లభే పిణ్డం, కథమహం కస్సం.

౩౮౨.

‘‘బుద్ధమప్పమేయ్యం అనుస్సర పసన్నో;

పీతియా ఫుటసరీరో హోహిసి సతతముదగ్గో.

౩౮౩.

‘‘ధమ్మమప్పమేయ్యం అనుస్సర పసన్నో;

పీతియా ఫుటసరీరో హోహిసి సతతముదగ్గో.

౩౮౪.

‘‘సఙ్ఘమప్పమేయ్యం అనుస్సర పసన్నో;

పీతియా ఫుటసరీరో హోహిసి సతతముదగ్గో.

౩౮౫.

‘‘అబ్భోకాసే ¶ ¶ విహరసి, సీతా హేమన్తికా ఇమా రత్యో;

మా సీతేన పరేతో విహఞ్ఞిత్థో, పవిస ¶ త్వం విహారం ఫుసితగ్గళం.

౩౮౬.

‘‘ఫుసిస్సం చతస్సో అప్పమఞ్ఞాయో, తాహి చ సుఖితో విహరిస్సం;

నాహం సీతేన విహఞ్ఞిస్సం, అనిఞ్జితో విహరన్తో’’తి.

… తేకిచ్ఛకారీ [తేకిచ్ఛకాని (సీ. స్యా. పీ.)] థేరో….

౩. మహానాగత్థేరగాథా

౩౮౭.

‘‘యస్స ¶ సబ్రహ్మచారీసు, గారవో నూపలబ్భతి;

పరిహాయతి సద్ధమ్మా, మచ్ఛో అప్పోదకే యథా.

౩౮౮.

‘‘యస్స సబ్రహ్మచారీసు, గారవో నూపలబ్భతి;

న విరూహతి సద్ధమ్మే, ఖేత్తే బీజంవ పూతికం.

౩౮౯.

‘‘యస్స సబ్రహ్మచారీసు, గారవో నూపలబ్భతి;

ఆరకా హోతి నిబ్బానా [నిబ్బాణా (సీ.)], ధమ్మరాజస్స సాసనే.

౩౯౦.

‘‘యస్స సబ్రహ్మచారీసు, గారవో ఉపలబ్భతి;

న విహాయతి సద్ధమ్మా, మచ్ఛో బవ్హోదకే [బహ్వోదకే (సీ.), బహోదకే (స్యా.)] యథా.

౩౯౧.

‘‘యస్స సబ్రహ్మచారీసు, గారవో ఉపలబ్భతి;

సో విరూహతి సద్ధమ్మే, ఖేత్తే బీజంవ భద్దకం.

౩౯౨.

‘‘యస్స సబ్రహ్మచారీసు, గారవో ఉపలబ్భతి;

సన్తికే హోతి నిబ్బానం [నిబ్బాణం (సీ.)], ధమ్మరాజస్స సాసనే’’తి.

… మహానాగో థేరో….

౪. కుల్లత్థేరగాథా

౩౯౩.

‘‘కుల్లో సివథికం గన్త్వా, అద్దస ఇత్థిముజ్ఝితం;

అపవిద్ధం ¶ సుసానస్మిం, ఖజ్జన్తిం కిమిహీ ఫుటం.

౩౯౪.

‘‘ఆతురం ¶ అసుచిం పూతిం, పస్స కుల్ల సముస్సయం;

ఉగ్ఘరన్తం పగ్ఘరన్తం, బాలానం అభినన్దితం.

౩౯౫.

‘‘ధమ్మాదాసం గహేత్వాన, ఞాణదస్సనపత్తియా;

పచ్చవేక్ఖిం ఇమం కాయం, తుచ్ఛం సన్తరబాహిరం.

౩౯౬.

‘‘యథా ఇదం తథా ఏతం, యథా ఏతం తథా ఇదం;

యథా అధో తథా ఉద్ధం, యథా ఉద్ధం తథా అధో.

౩౯౭.

‘‘యథా ¶ దివా తథా రత్తిం, యథా రత్తిం తథా దివా;

యథా పురే తథా పచ్ఛా, యథా పచ్ఛా తథా పురే.

౩౯౮.

‘‘పఞ్చఙ్గికేన తురియేన, న రతీ హోతి తాదిసీ;

యథా ఏకగ్గచిత్తస్స, సమ్మా ధమ్మం విపస్సతో’’తి.

… కుల్లో థేరో….

౫. మాలుక్యపుత్తత్థేరగాథా

౩౯౯.

‘‘మనుజస్స పమత్తచారినో, తణ్హా వడ్ఢతి మాలువా వియ;

సో ప్లవతీ [ప్లవతి (సీ. పీ. క.), పరిప్లవతి (స్యా.)] హురా హురం, ఫలమిచ్ఛంవ వనస్మి వానరో.

౪౦౦.

‘‘యం ఏసా సహతే [సహతి (పీ. క.)] జమ్మీ, తణ్హా లోకే విసత్తికా;

సోకా తస్స పవడ్ఢన్తి, అభివట్ఠంవ [అభివుట్ఠంవ (స్యా.), అభివడ్ఢంవ (క.)] బీరణం.

౪౦౧.

‘‘యో చేతం సహతే [సహతి (పీ. క.)] జమ్మిం, తణ్హం లోకే దురచ్చయం;

సోకా తమ్హా పపతన్తి, ఉదబిన్దూవ పోక్ఖరా.

౪౦౨.

‘‘తం ¶ వో వదామి భద్దం వో, యావన్తేత్థ సమాగతా;

తణ్హాయ ¶ మూలం ఖణథ, ఉసీరత్థోవ బీరణం;

మా వో నళంవ సోతోవ, మారో భఞ్జి పునప్పునం.

౪౦౩.

‘‘కరోథ బుద్ధవచనం, ఖణో వో మా ఉపచ్చగా;

ఖణాతీతా హి సోచన్తి, నిరయమ్హి సమప్పితా.

౪౦౪.

‘‘పమాదో రజో పమాదో [సబ్బదా (సీ. క.), సుత్తనిపాతట్ఠకథాయం ఉట్ఠానసుత్తవణ్ణనా ఓలోకేతబ్బా], పమాదానుపతితో రజో;

అప్పమాదేన విజ్జాయ, అబ్బహే సల్లమత్తనో’’తి.

… మాలుక్యపుత్తో [మాలుఙ్క్యపుత్తో (సీ. స్యా. పీ.)] థేరో….

౬. సప్పదాసత్థేరగాథా

౪౦౫.

‘‘పణ్ణవీసతివస్సాని ¶ , యతో పబ్బజితో అహం;

అచ్ఛరాసఙ్ఘాతమత్తమ్పి, చేతోసన్తిమనజ్ఝగం.

౪౦౬.

‘‘అలద్ధా చిత్తస్సేకగ్గం, కామరాగేన అట్టితో [అద్దితో (స్యా. సీ. అట్ఠ.), అడ్డితో (క.)];

బాహా పగ్గయ్హ కన్దన్తో, విహారా ఉపనిక్ఖమిం [నూపనిక్ఖమిం (సబ్బత్థ), దుపనిక్ఖమిం (?)].

౪౦౭.

‘‘సత్థం వా ఆహరిస్సామి, కో అత్థో జీవితేన మే;

కథం హి సిక్ఖం పచ్చక్ఖం, కాలం కుబ్బేథ మాదిసో.

౪౦౮.

‘‘తదాహం ¶ ఖురమాదాయ, మఞ్చకమ్హి ఉపావిసిం;

పరినీతో ఖురో ఆసి, ధమనిం ఛేత్తుమత్తనో.

౪౦౯.

‘‘తతో మే మనసీకారో, యోనిసో ఉదపజ్జథ;

ఆదీనవో పాతురహు, నిబ్బిదా సమతిట్ఠథ.

౪౧౦.

‘‘తతో చిత్తం విముచ్చి మే, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

తిస్సో ¶ విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… సప్పదాసో థేరో….

౭.కాతియానత్థేరగాథా

౪౧౧.

‘‘ఉట్ఠేహి నిసీద కాతియాన, మా నిద్దాబహులో అహు జాగరస్సు;

మా తం అలసం పమత్తబన్ధు, కూటేనేవ జినాతు మచ్చురాజా.

౪౧౨.

‘‘సేయ్యథాపి [సయథాపి (సీ. పీ.)] మహాసముద్దవేగో, ఏవం జాతిజరాతివత్తతే తం;

సో కరోహి సుదీపమత్తనో త్వం, న హి తాణం తవ విజ్జతేవ అఞ్ఞం.

౪౧౩.

‘‘సత్థా హి విజేసి మగ్గమేతం, సఙ్గా జాతిజరాభయా అతీతం;

పుబ్బాపరరత్తమప్పమత్తో, అనుయుఞ్జస్సు దళ్హం కరోహి యోగం.

౪౧౪.

‘‘పురిమాని ¶ పముఞ్చ బన్ధనాని, సఙ్ఘాటిఖురముణ్డభిక్ఖభోజీ;

మా ఖిడ్డారతిఞ్చ మా నిద్దం, అనుయుఞ్జిత్థ ఝాయ కాతియాన.

౪౧౫.

‘‘ఝాయాహి ¶ జినాహి కాతియాన, యోగక్ఖేమపథేసు ¶ కోవిదోసి;

పప్పుయ్య అనుత్తరం విసుద్ధిం, పరినిబ్బాహిసి వారినావ జోతి.

౪౧౬.

‘‘పజ్జోతకరో పరిత్తరంసో, వాతేన వినమ్యతే లతావ;

ఏవమ్పి తువం అనాదియానో, మారం ఇన్దసగోత్త నిద్ధునాహి;

సో వేదయితాసు వీతరాగో, కాలం కఙ్ఖ ఇధేవ సీతిభూతో’’తి.

… కాతియానో థేరో….

౮. మిగజాలత్థేరగాథా

౪౧౭.

‘‘సుదేసితో చక్ఖుమతా, బుద్ధేనాదిచ్చబన్ధునా;

సబ్బసంయోజనాతీతో, సబ్బవట్టవినాసనో.

౪౧౮.

‘‘నియ్యానికో ఉత్తరణో, తణ్హామూలవిసోసనో;

విసమూలం ఆఘాతనం, ఛేత్వా పాపేతి నిబ్బుతిం.

౪౧౯.

‘‘అఞ్ఞాణమూలభేదాయ ¶ , కమ్మయన్తవిఘాటనో;

విఞ్ఞాణానం పరిగ్గహే, ఞాణవజిరనిపాతనో.

౪౨౦.

‘‘వేదనానం విఞ్ఞాపనో, ఉపాదానప్పమోచనో;

భవం అఙ్గారకాసుంవ, ఞాణేన అనుపస్సనో [అనుపస్సకో (సీ. పీ.)].

౪౨౧.

‘‘మహారసో సుగమ్భీరో, జరామచ్చునివారణో;

అరియో ¶ అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, దుక్ఖూపసమనో సివో.

౪౨౨.

‘‘కమ్మం కమ్మన్తి ఞత్వాన, విపాకఞ్చ విపాకతో;

పటిచ్చుప్పన్నధమ్మానం, యథావాలోకదస్సనో;

మహాఖేమఙ్గమో సన్తో, పరియోసానభద్దకో’’తి.

… మిగజాలో థేరో….

౯. పురోహితపుత్తజేన్తత్థేరగాథా

౪౨౩.

‘‘జాతిమదేన ¶ మత్తోహం, భోగఇస్సరియేన చ;

సణ్ఠానవణ్ణరూపేన, మదమత్తో అచారిహం.

౪౨౪.

‘‘నాత్తనో సమకం కఞ్చి, అతిరేకం చ మఞ్ఞిసం;

అతిమానహతో బాలో, పత్థద్ధో ఉస్సితద్ధజో.

౪౨౫.

‘‘మాతరం పితరఞ్చాపి, అఞ్ఞేపి గరుసమ్మతే;

న కఞ్చి అభివాదేసిం, మానత్థద్ధో అనాదరో.

౪౨౬.

‘‘దిస్వా వినాయకం అగ్గం, సారథీనం వరుత్తమం;

తపన్తమివ ఆదిచ్చం, భిక్ఖుసఙ్ఘపురక్ఖతం.

౪౨౭.

‘‘మానం మదఞ్చ ఛడ్డేత్వా, విప్పసన్నేన చేతసా;

సిరసా అభివాదేసిం, సబ్బసత్తానముత్తమం.

౪౨౮.

‘‘అతిమానో ¶ చ ఓమానో, పహీనా సుసమూహతా;

అస్మిమానో సముచ్ఛిన్నో, సబ్బే మానవిధా హతా’’తి.

… జేన్తో పురోహితపుత్తో థేరో….

౧౦. సుమనత్థేరగాథా

౪౨౯.

‘‘యదా ¶ నవో పబ్బజితో, జాతియా సత్తవస్సికో;

ఇద్ధియా అభిభోత్వాన, పన్నగిన్దం మహిద్ధికం.

౪౩౦.

‘‘ఉపజ్ఝాయస్స ¶ ఉదకం, అనోతత్తా మహాసరా;

ఆహరామి తతో దిస్వా, మం సత్థా ఏతదబ్రవి’’.

౪౩౧.

‘‘సారిపుత్త ఇమం పస్స, ఆగచ్ఛన్తం కుమారకం;

ఉదకకుమ్భమాదాయ, అజ్ఝత్తం సుసమాహితం.

౪౩౨.

‘‘పాసాదికేన వత్తేన, కల్యాణఇరియాపథో;

సామణేరోనురుద్ధస్స, ఇద్ధియా చ విసారదో.

౪౩౩.

‘‘ఆజానీయేన ఆజఞ్ఞో, సాధునా సాధుకారితో;

వినీతో అనురుద్ధేన, కతకిచ్చేన సిక్ఖితో.

౪౩౪.

‘‘సో పత్వా పరమం సన్తిం, సచ్ఛికత్వా అకుప్పతం;

సామణేరో స సుమనో, మా మం జఞ్ఞాతి ఇచ్ఛతీ’’తి.

… సుమనో థేరో….

౧౧. న్హాతకమునిత్థేరగాథా

౪౩౫.

‘‘వాతరోగాభినీతో ¶ త్వం, విహరం కాననే వనే;

పవిద్ధగోచరే లూఖే, కథం భిక్ఖు కరిస్ససి’’.

౪౩౬.

‘‘పీతిసుఖేన విపులేన, ఫరిత్వాన సముస్సయం;

లూఖమ్పి అభిసమ్భోన్తో, విహరిస్సామి కాననే.

౪౩౭.

‘‘భావేన్తో సత్త బోజ్ఝఙ్గే, ఇన్ద్రియాని బలాని చ;

ఝానసోఖుమ్మసమ్పన్నో [ఝానసుఖుమసమ్పన్నో (స్యా. క.)], విహరిస్సం అనాసవో.

౪౩౮.

‘‘విప్పముత్తం ¶ కిలేసేహి, సుద్ధచిత్తం అనావిలం;

అభిణ్హం పచ్చవేక్ఖన్తో, విహరిస్సం అనాసవో.

౪౩౯.

‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ బహిద్ధా చ, యే మే విజ్జింసు ఆసవా;

సబ్బే అసేసా ఉచ్ఛిన్నా, న చ ఉప్పజ్జరే పున.

౪౪౦.

‘‘పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతా, తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకా;

దుక్ఖక్ఖయో అనుప్పత్తో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… న్హాతకమునిత్థేరో….

౧౨. బ్రహ్మదత్తత్థేరగాథా

౪౪౧.

‘‘అక్కోధస్స కుతో కోధో, దన్తస్స సమజీవినో;

సమ్మదఞ్ఞా విముత్తస్స, ఉపసన్తస్స తాదినో.

౪౪౨.

‘‘తస్సేవ ¶ ¶ తేన పాపియో, యో కుద్ధం పటికుజ్ఝతి;

కుద్ధం అప్పటికుజ్ఝన్తో, సఙ్గామం జేతి దుజ్జయం.

౪౪౩.

[సం. ని. ౧.౧౮౮, ౨౫౦] ‘‘ఉభిన్నమత్థం చరతి, అత్తనో చ పరస్స చ;

పరం సఙ్కుపితం ఞత్వా, యో సతో ఉపసమ్మతి.

౪౪౪.

[సం. ని. ౧.౧౮౮, ౨౫౦] ‘‘ఉభిన్నం తికిచ్ఛన్తం తం, అత్తనో చ పరస్స చ;

జనా మఞ్ఞన్తి బాలోతి, యే ధమ్మస్స అకోవిదా.

౪౪౫.

‘‘ఉప్పజ్జే తే సచే కోధో, ఆవజ్జ కకచూపమం;

ఉప్పజ్జే చే రసే తణ్హా, పుత్తమంసూపమం సర.

౪౪౬.

‘‘సచే ధావతి చిత్తం తే, కామేసు చ భవేసు చ;

ఖిప్పం ¶ నిగ్గణ్హ సతియా, కిట్ఠాదం వియ దుప్పసు’’న్తి;

… బ్రహ్మదత్తో థేరో….

౧౩. సిరిమణ్డత్థేరగాథా

౪౪౭.

[ఉదా. ౪౫; చూళవ. ౩౮౫; పరి. ౩౩౯] ‘‘ఛన్నమతివస్సతి ¶ , వివటం నాతివస్సతి;

తస్మా ఛన్నం వివరేథ, ఏవం తం నాతివస్సతి.

౪౪౮.

[సం. ని. ౧.౬౬; నేత్తి. ౧౮] ‘‘మచ్చునాబ్భహతో లోకో, జరాయ పరివారితో;

తణ్హాసల్లేన ఓతిణ్ణో, ఇచ్ఛాధూపాయితో సదా.

౪౪౯.

‘‘మచ్చునాబ్భహతో లోకో, పరిక్ఖిత్తో జరాయ చ;

హఞ్ఞతి నిచ్చమత్తాణో, పత్తదణ్డోవ తక్కరో.

౪౫౦.

‘‘ఆగచ్ఛన్తగ్గిఖన్ధావ, మచ్చు బ్యాధి జరా తయో;

పచ్చుగ్గన్తుం బలం నత్థి, జవో నత్థి పలాయితుం.

౪౫౧.

‘‘అమోఘం దివసం కయిరా, అప్పేన బహుకేన వా;

యం యం విజహతే [విరహతే (సీ. పీ.), వివహతే (స్యా.)] రత్తిం, తదూనం తస్స జీవితం.

౪౫౨.

‘‘చరతో తిట్ఠతో వాపి, ఆసీనసయనస్స వా;

ఉపేతి చరిమా రత్తి, న తే కాలో పమజ్జితు’’న్తి.

… సిరిమణ్డో [సిరిమన్దో (సీ.)] థేరో….

౧౪. సబ్బకామిత్థేరగాథా

౪౫౩.

‘‘ద్విపాదకోయం అసుచి, దుగ్గన్ధో పరిహీరతి [పరిహరతి (క.)];

నానాకుణపపరిపూరో, విస్సవన్తో తతో తతో.

౪౫౪.

‘‘మిగం ¶ నిలీనం కూటేన, బళిసేనేవ అమ్బుజం;

వానరం వియ లేపేన, బాధయన్తి పుథుజ్జనం.

౪౫౫.

‘‘రూపా ¶ సద్దా రసా గన్ధా, ఫోట్ఠబ్బా చ మనోరమా;

పఞ్చ కామగుణా ఏతే, ఇత్థిరూపస్మి దిస్సరే.

౪౫౬.

‘‘యే ¶ ఏతా ఉపసేవన్తి, రత్తచిత్తా పుథుజ్జనా;

వడ్ఢేన్తి కటసిం ఘోరం, ఆచినన్తి పునబ్భవం.

౪౫౭.

‘‘యో చేతా పరివజ్జేతి, సప్పస్సేవ పదా సిరో;

సోమం విసత్తికం లోకే, సతో సమతివత్తతి.

౪౫౮.

‘‘కామేస్వాదీనవం ¶ దిస్వా, నేక్ఖమ్మం దట్ఠు ఖేమతో;

నిస్సటో సబ్బకామేహి, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో’’తి.

… సబ్బకామిత్థేరో….

ఛక్కనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

ఉరువేళకస్సపో చ, థేరో తేకిచ్ఛకారి చ;

మహానాగో చ కుల్లో చ, మాలుక్యో [మాలుతో (సీ. క.), మాలుఙ్క్యో (స్యా.)] సప్పదాసకో.

కాతియానో మిగజాలో, జేన్తో సుమనసవ్హయో;

న్హాతముని బ్రహ్మదత్తో, సిరిమణ్డో సబ్బకామీ చ;

గాథాయో చతురాసీతి, థేరా చేత్థ చతుద్దసాతి.

౭. సత్తకనిపాతో

౧. సున్దరసముద్దత్థేరగాథా

౪౫౯.

‘‘అలఙ్కతా ¶ ¶ ¶ ¶ సువసనా, మాలధారీ [మాలాభారీ (సీ.), మాలభారీ (స్యా.)] విభూసితా;

అలత్తకకతాపాదా, పాదుకారుయ్హ వేసికా.

౪౬౦.

‘‘పాదుకా ఓరుహిత్వాన, పురతో పఞ్జలీకతా;

సా మం సణ్హేన ముదునా, మ్హితపుబ్బం [మిహితపుబ్బం (సీ.)] అభాసథ’’.

౪౬౧.

‘‘యువాసి త్వం పబ్బజితో, తిట్ఠాహి మమ సాసనే;

భుఞ్జ మానుసకే కామే, అహం విత్తం దదామి తే;

సచ్చం తే పటిజానామి, అగ్గిం వా తే హరామహం.

౪౬౨.

‘‘యదా జిణ్ణా భవిస్సామ, ఉభో దణ్డపరాయనా;

ఉభోపి పబ్బజిస్సామ, ఉభయత్థ కటగ్గహో’’.

౪౬౩.

‘‘తఞ్చ దిస్వాన యాచన్తిం, వేసికం పఞ్జలీకతం;

అలఙ్కతం సువసనం, మచ్చుపాసంవ ఓడ్డితం.

౪౬౪.

‘‘తతో మే మనసీకారో…పే… నిబ్బిదా సమతిట్ఠథ.

౪౬౫.

‘‘తతో చిత్తం విముచ్చి మే…పే… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

… సున్దరసముద్దో థేరో….

౨. లకుణ్డకభద్దియత్థేరగాథా

౪౬౬.

పరే అమ్బాటకారామే, వనసణ్డమ్హి భద్దియో;

సమూలం తణ్హమబ్బుయ్హ, తత్థ భద్దోవ ఝాయతి [భద్దో’ధిఝాయాయతి (సీ.), భద్దో ఝియాయతి (స్యా. సీ. అట్ఠ.)].

౪౬౭.

‘‘రమన్తేకే ముదిఙ్గేహి [ముతిఙ్గేహి (సీ. అట్ఠ.)], వీణాహి పణవేహి చ;

అహఞ్చ ¶ రుక్ఖమూలస్మిం, రతో బుద్ధస్స సాసనే.

౪౬౮.

‘‘బుద్ధో చే [బుద్ధో చ (సబ్బత్థ)] మే వరం దజ్జా, సో చ లబ్భేథ మే వరో;

గణ్హేహం సబ్బలోకస్స, నిచ్చం కాయగతం సతిం.

౪౬౯.

‘‘యే ¶ మం రూపేన పామింసు, యే చ ఘోసేన అన్వగూ;

ఛన్దరాగవసూపేతా, న మం జానన్తి తే జనా.

౪౭౦.

‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ ¶ న జానాతి, బహిద్ధా చ న పస్సతి;

సమన్తావరణో బాలో, స వే ఘోసేన వుయ్హతి.

౪౭౧.

‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ న జానాతి, బహిద్ధా చ విపస్సతి;

బహిద్ధా ఫలదస్సావీ, సోపి ఘోసేన వుయ్హతి.

౪౭౨.

‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ పజానాతి, బహిద్ధా చ విపస్సతి;

అనావరణదస్సావీ, న సో ఘోసేన వుయ్హతీ’’తి.

… లకుణ్డకభద్దియో థేరో….

౩. భద్దత్థేరగాథా

౪౭౩.

‘‘ఏకపుత్తో ¶ అహం ఆసిం, పియో మాతు పియో పితు;

బహూహి వతచరియాహి, లద్ధో ఆయాచనాహి చ.

౪౭౪.

‘‘తే చ మం అనుకమ్పాయ, అత్థకామా హితేసినో;

ఉభో పితా చ మాతా చ, బుద్ధస్స ఉపనామయుం’’.

౪౭౫.

‘‘కిచ్ఛా లద్ధో అయం పుత్తో, సుఖుమాలో సుఖేధితో;

ఇమం దదామ తే నాథ, జినస్స పరిచారకం’’.

౪౭౬.

‘‘సత్థా చ మం పటిగ్గయ్హ, ఆనన్దం ఏతదబ్రవి;

‘పబ్బాజేహి ఇమం ఖిప్పం, హేస్సత్యాజానియో అయం.

౪౭౭.

‘‘పబ్బాజేత్వాన ¶ మం సత్థా, విహారం పావిసీ జినో;

అనోగ్గతస్మిం సూరియస్మిం, తతో చిత్తం విముచ్చి మే.

౪౭౮.

‘‘తతో సత్థా నిరాకత్వా, పటిసల్లానవుట్ఠితో;

‘ఏహి భద్దా’తి మం ఆహ, సా మే ఆసూపసమ్పదా.

౪౭౯.

‘‘జాతియా సత్తవస్సేన, లద్ధా మే ఉపసమ్పదా;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, అహో ధమ్మసుధమ్మతా’’తి.

… భద్దో థేరో….

౪. సోపాకత్థేరగాథా

౪౮౦.

‘‘దిస్వా ¶ పాసాదఛాయాయం, చఙ్కమన్తం నరుత్తమం;

తత్థ నం ఉపసఙ్కమ్మ, వన్దిస్సం [వన్దిసం (సీ. పీ.)] పురిసుత్తమం.

౪౮౧.

‘‘ఏకంసం ¶ చీవరం కత్వా, సంహరిత్వాన పాణయో;

అనుచఙ్కమిస్సం విరజం, సబ్బసత్తానముత్తమం.

౪౮౨.

‘‘తతో పఞ్హే అపుచ్ఛి మం, పఞ్హానం కోవిదో విదూ;

అచ్ఛమ్భీ చ అభీతో చ, బ్యాకాసిం సత్థునో అహం.

౪౮౩.

‘‘విస్సజ్జితేసు పఞ్హేసు, అనుమోది తథాగతో;

భిక్ఖుసఙ్ఘం విలోకేత్వా, ఇమమత్థం అభాసథ’’.

౪౮౪.

‘‘లాభా అఙ్గానం మగధానం, యేసాయం పరిభుఞ్జతి;

చీవరం పిణ్డపాతఞ్చ, పచ్చయం సయనాసనం;

పచ్చుట్ఠానఞ్చ సామీచిం, తేసం లాభా’’తి చాబ్రవి.

౪౮౫.

‘‘అజ్జతగ్గే మం సోపాక, దస్సనాయోపసఙ్కమ;

ఏసా ¶ చేవ తే సోపాక, భవతు ఉపసమ్పదా’’.

౪౮౬.

‘‘జాతియా సత్తవస్సోహం, లద్ధాన ఉపసమ్పదం;

ధారేమి అన్తిమం దేహం, అహో ధమ్మసుధమ్మతా’’తి.

… సోపాకో థేరో….

౫. సరభఙ్గత్థేరగాథా

౪౮౭.

‘‘సరే హత్థేహి భఞ్జిత్వా, కత్వాన కుటిమచ్ఛిసం;

తేన మే సరభఙ్గోతి, నామం సమ్ముతియా అహు.

౪౮౮.

‘‘న ¶ మయ్హం కప్పతే అజ్జ, సరే హత్థేహి భఞ్జితుం;

సిక్ఖాపదా నో పఞ్ఞత్తా, గోతమేన యసస్సినా.

౪౮౯.

‘‘సకలం సమత్తం రోగం, సరభఙ్గో నాద్దసం పుబ్బే;

సోయం రోగో దిట్ఠో, వచనకరేనాతిదేవస్స.

౪౯౦.

‘‘యేనేవ మగ్గేన గతో విపస్సీ, యేనేవ మగ్గేన సిఖీ చ వేస్సభూ;

కకుసన్ధకోణాగమనో చ కస్సపో, తేనఞ్జసేన అగమాసి గోతమో.

౪౯౧.

‘‘వీతతణ్హా ¶ అనాదానా, సత్త బుద్ధా ఖయోగధా;

యేహాయం దేసితో ధమ్మో, ధమ్మభూతేహి తాదిభి.

౪౯౨.

‘‘చత్తారి అరియసచ్చాని, అనుకమ్పాయ పాణినం;

దుక్ఖం సముదయో మగ్గో, నిరోధో దుక్ఖసఙ్ఖయో.

౪౯౩.

‘‘యస్మిం ¶ నివత్తతే [యస్మిం న నిబ్బత్తతే (క.)] దుక్ఖం, సంసారస్మిం అనన్తకం;

భేదా ¶ ఇమస్స కాయస్స, జీవితస్స చ సఙ్ఖయా;

అఞ్ఞో పునబ్భవో నత్థి, సువిముత్తోమ్హి సబ్బధీ’’తి.

… సరభఙ్గో థేరో….

సత్తకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

సున్దరసముద్దో థేరో, థేరో లకుణ్డభద్దియో;

భద్దో థేరో చ సోపాకో, సరభఙ్గో మహాఇసి;

సత్తకే పఞ్చకా థేరా, గాథాయో పఞ్చతింసతీతి.

౮. అట్ఠకనిపాతో

౧. మహాకచ్చాయనత్థేరగాథా

౪౯౪.

‘‘కమ్మం ¶ ¶ ¶ బహుకం న కారయే, పరివజ్జేయ్య జనం న ఉయ్యమే;

సో ఉస్సుక్కో రసానుగిద్ధో, అత్థం రిఞ్చతి యో సుఖాధివాహో.

౪౯౫.

‘‘పఙ్కోతి హి నం అవేదయుం, యాయం వన్దనపూజనా కులేసు;

సుఖుమం సల్లం దురుబ్బహం, సక్కారో కాపురిసేన దుజ్జహో.

౪౯౬.

‘‘న పరస్సుపనిధాయ, కమ్మం మచ్చస్స పాపకం;

అత్తనా తం న సేవేయ్య, కమ్మబన్ధూహి మాతియా.

౪౯౭.

‘‘న పరే వచనా చోరో, న పరే వచనా ముని;

అత్తా చ నం యథావేది [యథా వేత్తి (సీ.)], దేవాపి నం తథా విదూ.

౪౯౮.

‘‘పరే చ న విజానన్తి, మయమేత్థ యమామసే;

యే ¶ చ తత్థ విజానన్తి, తతో సమ్మన్తి మేధగా.

౪౯౯.

‘‘జీవతే వాపి సప్పఞ్ఞో, అపి విత్తపరిక్ఖయో;

పఞ్ఞాయ చ అలాభేన [అభావేన (సీ. అట్ఠ.)], విత్తవాపి న జీవతి.

౫౦౦.

‘‘సబ్బం సుణాతి సోతేన, సబ్బం పస్సతి చక్ఖునా;

న చ దిట్ఠం సుతం ధీరో, సబ్బం ఉజ్ఝితుమరహతి.

౫౦౧.

‘‘చక్ఖుమాస్స యథా అన్ధో, సోతవా బధిరో యథా;

పఞ్ఞవాస్స యథా మూగో, బలవా దుబ్బలోరివ;

అథ అత్థే సముప్పన్నే, సయేథ [పస్సేథ (క.)] మతసాయిక’’న్తి.

… మహాకచ్చాయనో థేరో….

౨. సిరిమిత్తత్థేరగాథా

౫౦౨.

‘‘అక్కోధనోనుపనాహీ, అమాయో రిత్తపేసుణో;

స వే తాదిసకో భిక్ఖు, ఏవం పేచ్చ న సోచతి.

౫౦౩.

‘‘అక్కోధనోనుపనాహీ, అమాయో రిత్తపేసుణో;

గుత్తద్వారో సదా భిక్ఖు, ఏవం పేచ్చ న సోచతి.

౫౦౪.

‘‘అక్కోధనోనుపనాహీ ¶ ¶ , అమాయో రిత్తపేసుణో;

కల్యాణసీలో సో [యో (స్యా.)] భిక్ఖు, ఏవం పేచ్చ న సోచతి.

౫౦౫.

‘‘అక్కోధనోనుపనాహీ, అమాయో రిత్తపేసుణో;

కల్యాణమిత్తో సో భిక్ఖు, ఏవం పేచ్చ న సోచతి.

౫౦౬.

‘‘అక్కోధనోనుపనాహీ ¶ , అమాయో రిత్తపేసుణో;

కల్యాణపఞ్ఞో సో భిక్ఖు, ఏవం పేచ్చ న సోచతి.

౫౦౭.

‘‘యస్స సద్ధా తథాగతే, అచలా సుప్పతిట్ఠితా;

సీలఞ్చ ¶ యస్స కల్యాణం, అరియకన్తం పసంసితం.

౫౦౮.

‘‘సఙ్ఘే పసాదో యస్సత్థి, ఉజుభూతఞ్చ దస్సనం;

‘అదలిద్దో’తి తం ఆహు, అమోఘం తస్స జీవితం.

౫౦౯.

‘‘తస్మా సద్ధఞ్చ సీలఞ్చ, పసాదం ధమ్మదస్సనం;

అనుయుఞ్జేథ మేధావీ, సరం బుద్ధాన సాసన’’న్తి.

… సిరిమిత్తో థేరో….

౩. మహాపన్థకత్థేరగాథా

౫౧౦.

‘‘యదా పఠమమద్దక్ఖిం, సత్థారమకుతోభయం;

తతో మే అహు సంవేగో, పస్సిత్వా పురిసుత్తమం.

౫౧౧.

‘‘సిరిం హత్థేహి పాదేహి, యో పణామేయ్య ఆగతం;

ఏతాదిసం సో సత్థారం, ఆరాధేత్వా విరాధయే.

౫౧౨.

‘‘తదాహం పుత్తదారఞ్చ, ధనధఞ్ఞఞ్చ ఛడ్డయిం;

కేసమస్సూని ఛేదేత్వా, పబ్బజిం అనగారియం.

౫౧౩.

‘‘సిక్ఖాసాజీవసమ్పన్నో, ఇన్ద్రియేసు సుసంవుతో;

నమస్సమానో సమ్బుద్ధం, విహాసిం అపరాజితో.

౫౧౪.

‘‘తతో మే పణిధీ ఆసి, చేతసో అభిపత్థితో;

న నిసీదే ముహుత్తమ్పి, తణ్హాసల్లే అనూహతే.

౫౧౫.

‘‘తస్స మేవం విహరతో, పస్స వీరియపరక్కమం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.

౫౧౬.

‘‘పుబ్బేనివాసం ¶ జానామి, దిబ్బచక్ఖు విసోధితం;

అరహా దక్ఖిణేయ్యోమ్హి, విప్పముత్తో నిరూపధి.

౫౧౭.

‘‘తతో ¶ ¶ రత్యా వివసానే [వివసనే (సీ. స్యా.)], సూరియస్సుగ్గమనం పతి;

సబ్బం తణ్హం విసోసేత్వా, పల్లఙ్కేన ఉపావిసి’’న్తి.

… మహాపన్థకో థేరో….

అట్ఠకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

మహాకచ్చాయనో థేరో, సిరిమిత్తో మహాపన్థకో;

ఏతే అట్ఠనిపాతమ్హి, గాథాయో చతువీసతీతి.

౯. నవకనిపాతో

౧. భూతత్థేరగాథా

౫౧౮.

‘‘యదా ¶ ¶ ¶ దుక్ఖం జరామరణన్తి పణ్డితో, అవిద్దసూ యత్థ సితా పుథుజ్జనా;

దుక్ఖం పరిఞ్ఞాయ సతోవ ఝాయతి, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతి.

౫౧౯.

‘‘యదా దుక్ఖస్సావహనిం విసత్తికం, పపఞ్చసఙ్ఘాతదుఖాధివాహినిం;

తణ్హం పహన్త్వాన సతోవ ఝాయతి, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతి.

౫౨౦.

‘‘యదా సివం ద్వేచతురఙ్గగామినం, మగ్గుత్తమం ¶ సబ్బకిలేససోధనం;

పఞ్ఞాయ పస్సిత్వ సతోవ ఝాయతి, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతి.

౫౨౧.

‘‘యదా అసోకం విరజం అసఙ్ఖతం, సన్తం పదం సబ్బకిలేససోధనం;

భావేతి సఞ్ఞోజనబన్ధనచ్ఛిదం, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతి.

౫౨౨.

‘‘యదా నభే గజ్జతి మేఘదున్దుభి, ధారాకులా విహగపథే సమన్తతో;

భిక్ఖూ చ పబ్భారగతోవ ఝాయతి, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతి.

౫౨౩.

‘‘యదా నదీనం కుసుమాకులానం, విచిత్త-వానేయ్య-వటంసకానం;

తీరే నిసిన్నో సుమనోవ ఝాయతి, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతి.

౫౨౪.

‘‘యదా ¶ నిసీథే రహితమ్హి కాననే, దేవే గళన్తమ్హి నదన్తి దాఠినో;

భిక్ఖూ చ పబ్భారగతోవ ఝాయతి, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతి.

౫౨౫.

‘‘యదా ¶ వితక్కే ఉపరున్ధియత్తనో, నగన్తరే నగవివరం సమస్సితో;

వీతద్దరో వీతఖిలోవ ఝాయతి, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతి.

౫౨౬.

‘‘యదా ¶ సుఖీ మలఖిలసోకనాసనో, నిరగ్గళో నిబ్బనథో విసల్లో;

సబ్బాసవే బ్యన్తికతోవ ఝాయతి, తతో రతిం పరమతరం న విన్దతీ’’తి.

… భూతో థేరో….

నవకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

భూతో తథద్దసో థేరో, ఏకో ఖగ్గవిసాణవా;

నవకమ్హి నిపాతమ్హి, గాథాయోపి ఇమా నవాతి.

౧౦. దసకనిపాతో

౧. కాళుదాయిత్థేరగాథా

౫౨౭.

‘‘అఙ్గారినో ¶ ¶ ¶ దాని దుమా భదన్తే, ఫలేసినో ఛదనం విప్పహాయ;

తే అచ్చిమన్తోవ పభాసయన్తి, సమయో మహావీర భాగీ రసానం.

౫౨౮.

‘‘దుమాని ¶ ఫుల్లాని మనోరమాని, సమన్తతో సబ్బదిసా పవన్తి;

పత్తం పహాయ ఫలమాససానా [ఫలమాసమానో (క.)], కాలో ఇతో పక్కమనాయ వీర.

౫౨౯.

‘‘నేవాతిసీతం న పనాతిఉణ్హం, సుఖా ఉతు అద్ధనియా భదన్తే;

పస్సన్తు తం సాకియా కోళియా చ, పచ్ఛాముఖం రోహినియం తరన్తం.

౫౩౦.

‘‘ఆసాయ కసతే ఖేత్తం, బీజం ఆసాయ వప్పతి;

ఆసాయ వాణిజా యన్తి, సముద్దం ధనహారకా;

యాయ ఆసాయ తిట్ఠామి, సా మే ఆసా సమిజ్ఝతు.

౫౩౧.

[సం. ని. ౧.౧౯౮] ‘‘పునప్పునం చేవ వపన్తి బీజం, పునప్పునం వస్సతి దేవరాజా;

పునప్పునం ఖేత్తం కసన్తి కస్సకా, పునప్పునం ధఞ్ఞముపేతి రట్ఠం.

౫౩౨.

[సం. ని. ౧.౧౯౮] ‘‘పునప్పునం యాచనకా చరన్తి, పునప్పునం దానపతీ దదన్తి;

పునప్పునం దానపతీ దదిత్వా, పునప్పునం సగ్గముపేన్తి ఠానం.

౫౩౩.

‘‘వీరో ¶ ¶ హవే సత్తయుగం పునేతి, యస్మిం కులే జాయతి భూరిపఞ్ఞో;

మఞ్ఞామహం సక్కతి దేవదేవో, తయా హి జాతో [తయాభిజాతో (సీ.)] ముని సచ్చనామో.

౫౩౪.

‘‘సుద్ధోదనో ¶ నామ పితా మహేసినో, బుద్ధస్స మాతా పన మాయనామా;

యా బోధిసత్తం పరిహరియ కుచ్ఛినా, కాయస్స భేదా తిదివమ్హి మోదతి.

౫౩౫.

‘‘సా గోతమీ కాలకతా ఇతో చుతా, దిబ్బేహి కామేహి సమఙ్గిభూతా;

సా మోదతి కామగుణేహి పఞ్చహి, పరివారితా దేవగణేహి తేహి.

౫౩౬.

‘‘బుద్ధస్స పుత్తోమ్హి అసయ్హసాహినో, అఙ్గీరసస్సప్పటిమస్స తాదినో;

పితుపితా మయ్హం తువంసి సక్క, ధమ్మేన మే గోతమ అయ్యకోసీ’’తి.

… కాళుదాయీ థేరో….

౨. ఏకవిహారియత్థేరగాథా

౫౩౭.

‘‘పురతో ¶ పచ్ఛతో వాపి, అపరో చే న విజ్జతి;

అతీవ ఫాసు భవతి, ఏకస్స వసతో వనే.

౫౩౮.

‘‘హన్ద ¶ ఏకో గమిస్సామి, అరఞ్ఞం బుద్ధవణ్ణితం;

ఫాసు [ఫాసుం (స్యా. పీ.)] ఏకవిహారిస్స, పహితత్తస్స భిక్ఖునో.

౫౩౯.

‘‘యోగీ-పీతికరం రమ్మం, మత్తకుఞ్జరసేవితం;

ఏకో అత్తవసీ ఖిప్పం, పవిసిస్సామి కాననం.

౫౪౦.

‘‘సుపుప్ఫితే సీతవనే, సీతలే గిరికన్దరే;

గత్తాని పరిసిఞ్చిత్వా, చఙ్కమిస్సామి ఏకకో.

౫౪౧.

‘‘ఏకాకియో అదుతియో, రమణీయే మహావనే;

కదాహం విహరిస్సామి, కతకిచ్చో అనాసవో.

౫౪౨.

‘‘ఏవం మే కత్తుకామస్స, అధిప్పాయో సమిజ్ఝతు;

సాధియిస్సామహంయేవ, నాఞ్ఞో అఞ్ఞస్స కారకో.

౫౪౩.

‘‘ఏస ¶ బన్ధామి సన్నాహం, పవిసిస్సామి కాననం;

న తతో నిక్ఖమిస్సామి, అప్పత్తో ఆసవక్ఖయం.

౫౪౪.

‘‘మాలుతే ఉపవాయన్తే, సీతే సురభిగన్ధికే [గన్ధకే (స్యా. పీ. క.)];

అవిజ్జం దాలయిస్సామి, నిసిన్నో నగముద్ధని.

౫౪౫.

‘‘వనే కుసుమసఞ్ఛన్నే, పబ్భారే నూన సీతలే;

విముత్తిసుఖేన సుఖితో, రమిస్సామి గిరిబ్బజే.

౫౪౬.

‘‘సోహం ¶ పరిపుణ్ణసఙ్కప్పో, చన్దో పన్నరసో యథా;

సబ్బాసవపరిక్ఖీణో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… ఏకవిహారియో థేరో….

౩. మహాకప్పినత్థేరగాథా

౫౪౭.

‘‘అనాగతం ¶ యో పటికచ్చ [పటిగచ్చ (సీ.)] పస్సతి, హితఞ్చ అత్థం అహితఞ్చ తం ద్వయం;

విద్దేసినో తస్స హితేసినో వా, రన్ధం న పస్సన్తి సమేక్ఖమానా.

౫౪౮.

[పటి. మ. ౧.౧౬౦ పటిసమ్భిదామగ్గే] ‘‘ఆనాపానసతీ యస్స, పరిపుణ్ణా సుభావితా;

అనుపుబ్బం పరిచితా, యథా బుద్ధేన దేసితా;

సోమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా.

౫౪౯.

‘‘ఓదాతం ¶ వత మే చిత్తం, అప్పమాణం సుభావితం;

నిబ్బిద్ధం పగ్గహీతఞ్చ, సబ్బా ఓభాసతే దిసా.

౫౫౦.

‘‘జీవతే వాపి సప్పఞ్ఞో, అపి విత్తపరిక్ఖయో;

పఞ్ఞాయ చ అలాభేన, విత్తవాపి న జీవతి.

౫౫౧.

‘‘పఞ్ఞా సుతవినిచ్ఛినీ, పఞ్ఞా కిత్తిసిలోకవద్ధనీ;

పఞ్ఞాసహితో నరో ఇధ, అపి దుక్ఖేసు సుఖాని విన్దతి.

౫౫౨.

‘‘నాయం అజ్జతనో ధమ్మో, నచ్ఛేరో నపి అబ్భుతో;

యత్థ జాయేథ మీయేథ, తత్థ కిం వియ అబ్భుతం.

౫౫౩.

‘‘అనన్తరం హి జాతస్స, జీవితా మరణం ధువం;

జాతా జాతా మరన్తీధ, ఏవంధమ్మా హి పాణినో.

౫౫౪.

‘‘న ¶ హేతదత్థాయ మతస్స హోతి, యం జీవితత్థం పరపోరిసానం;

మతమ్హి రుణ్ణం న యసో న లోక్యం, న ¶ వణ్ణితం సమణబ్రాహ్మణేహి.

౫౫౫.

‘‘చక్ఖుం సరీరం ఉపహన్తి తేన [ఉపహన్తి రుణ్ణం (సీ.), ఉపహన్తి రోణ్ణం (స్యా. పీ.)], నిహీయతి వణ్ణబలం మతీ చ;

ఆనన్దినో తస్స దిసా భవన్తి, హితేసినో నాస్స సుఖీ భవన్తి.

౫౫౬.

‘‘తస్మా హి ఇచ్ఛేయ్య కులే వసన్తే, మేధావినో చేవ బహుస్సుతే చ;

యేసం ¶ హి పఞ్ఞావిభవేన కిచ్చం, తరన్తి నావాయ నదింవ పుణ్ణ’’న్తి.

… మహాకప్పినో థేరో….

౪. చూళపన్థకత్థేరగాథా

౫౫౭.

‘‘దన్ధా మయ్హం గతీ ఆసి, పరిభూతో పురే అహం;

భాతా చ మం పణామేసి, ‘గచ్ఛ దాని తువం ఘరం’.

౫౫౮.

‘‘సోహం పణామితో సన్తో [భాతా (అట్ఠ.)], సఙ్ఘారామస్స కోట్ఠకే;

దుమ్మనో తత్థ అట్ఠాసిం, సాసనస్మిం అపేక్ఖవా.

౫౫౯.

‘‘భగవా తత్థ ఆగచ్ఛి [ఆగఞ్ఛి (సీ. పీ.)], సీసం మయ్హం పరామసి;

బాహాయ మం గహేత్వాన, సఙ్ఘారామం పవేసయి.

౫౬౦.

‘‘అనుకమ్పాయ మే సత్థా, పాదాసి పాదపుఞ్ఛనిం;

‘ఏతం సుద్ధం అధిట్ఠేహి, ఏకమన్తం స్వధిట్ఠితం’.

౫౬౧.

‘‘తస్సాహం వచనం సుత్వా, విహాసిం సాసనే రతో;

సమాధిం ¶ పటిపాదేసిం, ఉత్తమత్థస్స పత్తియా.

౫౬౨.

‘‘పుబ్బేనివాసం ¶ జానామి, దిబ్బచక్ఖు విసోధితం;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.

౫౬౩.

‘‘సహస్సక్ఖత్తుమత్తానం ¶ , నిమ్మినిత్వాన పన్థకో;

నిసీదమ్బవనే రమ్మే, యావ కాలప్పవేదనా.

౫౬౪.

‘‘తతో మే సత్థా పాహేసి, దూతం కాలప్పవేదకం;

పవేదితమ్హి కాలమ్హి, వేహాసాదుపసఙ్కమిం [వేహాసానుపసఙ్కమిం (స్యా. క.)].

౫౬౫.

‘‘వన్దిత్వా సత్థునో పాదే, ఏకమన్తం నిసీదహం;

నిసిన్నం మం విదిత్వాన, అథ సత్థా పటిగ్గహి.

౫౬౬.

‘‘ఆయాగో సబ్బలోకస్స, ఆహుతీనం పటిగ్గహో;

పుఞ్ఞక్ఖేత్తం మనుస్సానం, పటిగణ్హిత్థ దక్ఖిణ’’న్తి.

… చూళపన్థకో థేరో….

౫. కప్పత్థేరగాథా

౫౬౭.

‘‘నానాకులమలసమ్పుణ్ణో, మహాఉక్కారసమ్భవో;

చన్దనికంవ పరిపక్కం, మహాగణ్డో మహావణో.

౫౬౮.

‘‘పుబ్బరుహిరసమ్పుణ్ణో, గూథకూపేన గాళ్హితో [గూథకూపే నిగాళ్హితో (స్యా. పీ. క.)];

ఆపోపగ్ఘరణో కాయో, సదా సన్దతి పూతికం.

౫౬౯.

‘‘సట్ఠికణ్డరసమ్బన్ధో ¶ , మంసలేపనలేపితో;

చమ్మకఞ్చుకసన్నద్ధో, పూతికాయో నిరత్థకో.

౫౭౦.

‘‘అట్ఠిసఙ్ఘాతఘటితో, న్హారుసుత్తనిబన్ధనో;

నేకేసం సంగతీభావా, కప్పేతి ఇరియాపథం.

౫౭౧.

‘‘ధువప్పయాతో ¶ మరణాయ, మచ్చురాజస్స సన్తికే;

ఇధేవ ఛడ్డయిత్వాన, యేనకామఙ్గమో నరో.

౫౭౨.

‘‘అవిజ్జాయ నివుతో కాయో, చతుగన్థేన గన్థితో;

ఓఘసంసీదనో కాయో, అనుసయజాలమోత్థతో.

౫౭౩.

‘‘పఞ్చనీవరణే యుత్తో, వితక్కేన సమప్పితో;

తణ్హామూలేనానుగతో, మోహచ్ఛాదనఛాదితో.

౫౭౪.

‘‘ఏవాయం వత్తతే కాయో, కమ్మయన్తేన యన్తితో;

సమ్పత్తి చ విపత్యన్తా, నానాభావో విపజ్జతి.

౫౭౫.

‘‘యేమం ¶ ¶ కాయం మమాయన్తి, అన్ధబాలా పుథుజ్జనా;

వడ్ఢేన్తి కటసిం ఘోరం, ఆదియన్తి పునబ్భవం.

౫౭౬.

‘‘యేమం కాయం వివజ్జేన్తి, గూథలిత్తంవ పన్నగం;

భవమూలం వమిత్వాన, పరినిబ్బిస్సన్తినాసవా’’తి [పరినిబ్బన్తునాసవా (సీ.)].

… కప్పో థేరో….

౬. వఙ్గన్తపుత్తఉపసేనత్థేరగాథా

౫౭౭.

‘‘వివిత్తం అప్పనిగ్ఘోసం, వాళమిగనిసేవితం;

సేవే సేనాసనం భిక్ఖు, పటిసల్లానకారణా.

౫౭౮.

‘‘సఙ్కారపుఞ్జా ఆహత్వా [ఆహిత్వా (క.)], సుసానా రథియాహి చ;

తతో సఙ్ఘాటికం కత్వా, లూఖం ధారేయ్య చీవరం.

౫౭౯.

‘‘నీచం మనం కరిత్వాన, సపదానం కులా కులం;

పిణ్డికాయ చరే భిక్ఖు, గుత్తద్వారో సుసంవుతో.

౫౮౦.

‘‘లూఖేనపి వా [లూఖేనపి చ (బహూసు)] సన్తుస్సే, నాఞ్ఞం పత్థే రసం బహుం;

రసేసు ¶ అనుగిద్ధస్స, ఝానే న రమతీ మనో.

౫౮౧.

‘‘అప్పిచ్ఛో చేవ సన్తుట్ఠో, పవివిత్తో వసే ముని;

అసంసట్ఠో గహట్ఠేహి, అనాగారేహి చూభయం.

౫౮౨.

‘‘యథా జళో వ మూగో వ, అత్తానం దస్సయే తథా;

నాతివేలం సమ్భాసేయ్య, సఙ్ఘమజ్ఝమ్హి పణ్డితో.

౫౮౩.

‘‘న సో ఉపవదే కఞ్చి, ఉపఘాతం వివజ్జయే;

సంవుతో పాతిమోక్ఖస్మిం, మత్తఞ్ఞూ చస్స భోజనే.

౫౮౪.

‘‘సుగ్గహీతనిమిత్తస్స, చిత్తస్సుప్పాదకోవిదో;

సమం అనుయుఞ్జేయ్య, కాలేన చ విపస్సనం.

౫౮౫.

‘‘వీరియసాతచ్చసమ్పన్నో ¶ , యుత్తయోగో సదా సియా;

న చ అప్పత్వా దుక్ఖన్తం, విస్సాసం ఏయ్య పణ్డితో.

౫౮౬.

‘‘ఏవం విహరమానస్స, సుద్ధికామస్స భిక్ఖునో;

ఖీయన్తి ఆసవా సబ్బే, నిబ్బుతిఞ్చాధిగచ్ఛతీ’’తి.

… ఉపసేనో వఙ్గన్తపుత్తో థేరో….

౭. (అపర)-గోతమత్థేరగాథా

౫౮౭.

‘‘విజానేయ్య ¶ ¶ సకం అత్థం, అవలోకేయ్యాథ పావచనం;

యఞ్చేత్థ అస్స పతిరూపం, సామఞ్ఞం అజ్ఝుపగతస్స.

౫౮౮.

‘‘మిత్తం ఇధ చ కల్యాణం, సిక్ఖా విపులం సమాదానం;

సుస్సూసా చ గరూనం, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.

౫౮౯.

‘‘బుద్ధేసు సగారవతా, ధమ్మే అపచితి యథాభూతం;

సఙ్ఘే ¶ చ చిత్తికారో, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.

౫౯౦.

‘‘ఆచారగోచరే యుత్తో, ఆజీవో సోధితో అగారయ్హో;

చిత్తస్స చ సణ్ఠపనం, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.

౫౯౧.

‘‘చారిత్తం అథ వారిత్తం, ఇరియాపథియం పసాదనియం;

అధిచిత్తే చ ఆయోగో, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.

౫౯౨.

‘‘ఆరఞ్ఞకాని సేనాసనాని, పన్తాని అప్పసద్దాని;

భజితబ్బాని మునినా, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.

౫౯౩.

‘‘సీలఞ్చ బాహుసచ్చఞ్చ, ధమ్మానం పవిచయో యథాభూతం;

సచ్చానం అభిసమయో, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.

౫౯౪.

‘‘భావేయ్య చ అనిచ్చన్తి, అనత్తసఞ్ఞం అసుభసఞ్ఞఞ్చ;

లోకమ్హి చ అనభిరతిం, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.

౫౯౫.

‘‘భావేయ్య చ బోజ్ఝఙ్గే, ఇద్ధిపాదాని ఇన్ద్రియాని బలాని;

అట్ఠఙ్గమగ్గమరియం, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.

౫౯౬.

‘‘తణ్హం పజహేయ్య ముని, సమూలకే ఆసవే పదాలేయ్య;

విహరేయ్య విప్పముత్తో, ఏతం సమణస్స పతిరూప’’న్తి.

… గోతమో థేరో….

దసకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

కాళుదాయీ చ సో థేరో, ఏకవిహారీ చ కప్పినో;

చూళపన్థకో కప్పో చ, ఉపసేనో చ గోతమో;

సత్తిమే దసకే థేరా, గాథాయో చేత్థ సత్తతీతి.

౧౧. ఏకాదసనిపాతో

౧. సంకిచ్చత్థేరగాథా

౫౯౭.

‘‘కిం ¶ ¶ ¶ ¶ తవత్థో వనే తాత, ఉజ్జుహానోవ పావుసే;

వేరమ్భా రమణీయా తే, పవివేకో హి ఝాయినం.

౫౯౮.

‘‘యథా అబ్భాని వేరమ్భో, వాతో నుదతి పావుసే;

సఞ్ఞా మే అభికిరన్తి, వివేకపటిసఞ్ఞుతా.

౫౯౯.

‘‘అపణ్డరో అణ్డసమ్భవో, సీవథికాయ నికేతచారికో;

ఉప్పాదయతేవ మే సతిం, సన్దేహస్మిం విరాగనిస్సితం.

౬౦౦.

‘‘యఞ్చ అఞ్ఞే న రక్ఖన్తి, యో చ అఞ్ఞే న రక్ఖతి;

స వే భిక్ఖు సుఖం సేతి, కామేసు అనపేక్ఖవా.

౬౦౧.

‘‘అచ్ఛోదికా పుథుసిలా, గోనఙ్గులమిగాయుతా;

అమ్బుసేవాలసఞ్ఛన్నా, తే సేలా రమయన్తి మం.

౬౦౨.

‘‘వసితం మే అరఞ్ఞేసు, కన్దరాసు గుహాసు చ;

సేనాసనేసు పన్తేసు, వాళమిగనిసేవితే.

౬౦౩.

‘‘‘ఇమే హఞ్ఞన్తు వజ్ఝన్తు, దుక్ఖం పప్పోన్తు పాణినో’;

సఙ్కప్పం నాభిజానామి, అనరియం దోససంహితం.

౬౦౪.

‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;

ఓహితో గరుకో భారో, భవనేత్తి సమూహతా.

౬౦౫.

‘‘యస్స చత్థాయ [యస్సత్థాయ (సీ.)] పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

సో మే అత్థో అనుప్పత్తో, సబ్బసంయోజనక్ఖయో.

౬౦౬.

‘‘నాభినన్దామి ¶ మరణం, నాభినన్దామి జీవితం;

కాలఞ్చ పటికఙ్ఖామి, నిబ్బిసం భతకో యథా.

౬౦౭.

‘‘నాభినన్దామి ¶ ¶ మరణం, నాభినన్దామి జీవితం;

కాలఞ్చ పటికఙ్ఖామి, సమ్పజానో పతిస్సతో’’తి.

… సంకిచ్చో థేరో….

ఏకాదసనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

సంకిచ్చథేరో ఏకోవ, కతకిచ్చో అనాసవో;

ఏకాదసనిపాతమ్హి, గాథా ఏకాదసేవ చాతి.

౧౨. ద్వాదసకనిపాతో

౧. సీలవత్థేరగాథా

౬౦౮.

‘‘సీలమేవిధ ¶ ¶ ¶ సిక్ఖేథ, అస్మిం లోకే సుసిక్ఖితం;

సీలం హి సబ్బసమ్పత్తిం, ఉపనామేతి సేవితం.

౬౦౯.

‘‘సీలం రక్ఖేయ్య మేధావీ, పత్థయానో తయో సుఖే;

పసంసం విత్తిలాభఞ్చ, పేచ్చ సగ్గే పమోదనం [పేచ్చ సగ్గే చ మోదనం (సీ. పీ.)].

౬౧౦.

‘‘సీలవా హి బహూ మిత్తే, సఞ్ఞమేనాధిగచ్ఛతి;

దుస్సీలో పన మిత్తేహి, ధంసతే పాపమాచరం.

౬౧౧.

‘‘అవణ్ణఞ్చ అకిత్తిఞ్చ, దుస్సీలో లభతే నరో;

వణ్ణం కిత్తిం పసంసఞ్చ, సదా లభతి సీలవా.

౬౧౨.

‘‘ఆది ¶ సీలం పతిట్ఠా చ, కల్యాణానఞ్చ మాతుకం;

పముఖం సబ్బధమ్మానం, తస్మా సీలం విసోధయే.

౬౧౩.

‘‘వేలా చ సంవరం సీలం [సంవరో సీలం (సీ.), సంవరసీలం (సీ. అట్ఠ.)], చిత్తస్స అభిహాసనం;

తిత్థఞ్చ సబ్బబుద్ధానం, తస్మా సీలం విసోధయే.

౬౧౪.

‘‘సీలం బలం అప్పటిమం, సీలం ఆవుధముత్తమం;

సీలమాభరణం సేట్ఠం, సీలం కవచమబ్భుతం.

౬౧౫.

‘‘సీలం సేతు మహేసక్ఖో, సీలం గన్ధో అనుత్తరో;

సీలం విలేపనం సేట్ఠం, యేన వాతి దిసోదిసం.

౬౧౬.

‘‘సీలం సమ్బలమేవగ్గం, సీలం పాథేయ్యముత్తమం;

సీలం సేట్ఠో అతివాహో, యేన యాతి దిసోదిసం.

౬౧౭.

‘‘ఇధేవ నిన్దం లభతి, పేచ్చాపాయే చ దుమ్మనో;

సబ్బత్థ దుమ్మనో బాలో, సీలేసు అసమాహితో.

౬౧౮.

‘‘ఇధేవ కిత్తిం లభతి, పేచ్చ సగ్గే చ సుమ్మనో;

సబ్బత్థ సుమనో ధీరో, సీలేసు సుసమాహితో.

౬౧౯.

‘‘సీలమేవ ¶ ఇధ అగ్గం, పఞ్ఞవా పన ఉత్తమో;

మనుస్సేసు చ దేవేసు, సీలపఞ్ఞాణతో జయ’’న్తి.

… సీలవో థేరో….

౨. సునీతత్థేరగాథా

౬౨౦.

‘‘నీచే ¶ కులమ్హి జాతోహం, దలిద్దో అప్పభోజనో;

హీనకమ్మం [హీనం కమ్మం (స్యా.)] మమం ఆసి, అహోసిం పుప్ఫఛడ్డకో.

౬౨౧.

‘‘జిగుచ్ఛితో ¶ మనుస్సానం, పరిభూతో చ వమ్భితో;

నీచం మనం కరిత్వాన, వన్దిస్సం బహుకం జనం.

౬౨౨.

‘‘అథద్దసాసిం ¶ సమ్బుద్ధం, భిక్ఖుసఙ్ఘపురక్ఖతం;

పవిసన్తం మహావీరం, మగధానం పురుత్తమం.

౬౨౩.

‘‘నిక్ఖిపిత్వాన బ్యాభఙ్గిం, వన్దితుం ఉపసఙ్కమిం;

మమేవ అనుకమ్పాయ, అట్ఠాసి పురిసుత్తమో.

౬౨౪.

‘‘వన్దిత్వా సత్థునో పాదే, ఏకమన్తం ఠితో తదా;

పబ్బజ్జం అహమాయాచిం, సబ్బసత్తానముత్తమం.

౬౨౫.

‘‘తతో కారుణికో సత్థా, సబ్బలోకానుకమ్పకో;

‘ఏహి భిక్ఖూ’తి మం ఆహ, సా మే ఆసూపసమ్పదా.

౬౨౬.

‘‘సోహం ఏకో అరఞ్ఞస్మిం, విహరన్తో అతన్దితో;

అకాసిం సత్థువచనం, యథా మం ఓవదీ జినో.

౬౨౭.

‘‘రత్తియా పఠమం యామం, పుబ్బజాతిమనుస్సరిం;

రత్తియా మజ్ఝిమం యామం, దిబ్బచక్ఖుం విసోధయిం [దిబ్బచక్ఖు విసోధితం (క.)];

రత్తియా పచ్ఛిమే యామే, తమోఖన్ధం పదాలయిం.

౬౨౮.

‘‘తతో రత్యా వివసానే, సూరియస్సుగ్గమనం పతి;

ఇన్దో బ్రహ్మా చ ఆగన్త్వా, మం నమస్సింసు పఞ్జలీ.

౬౨౯.

‘‘‘నమో తే పురిసాజఞ్ఞ, నమో తే పురిసుత్తమ;

యస్స తే ఆసవా ఖీణా, దక్ఖిణేయ్యోసి మారిస’.

౬౩౦.

‘‘తతో ¶ దిస్వాన మం సత్థా, దేవసఙ్ఘపురక్ఖతం;

సితం పాతుకరిత్వాన, ఇమమత్థం అభాసథ.

౬౩౧.

[సు. ని. ౬౬౦ సుత్తనిపాతేపి] ‘‘‘తపేన ¶ ¶ బ్రహ్మచరియేన, సంయమేన దమేన చ;

ఏతేన బ్రాహ్మణో హోతి, ఏతం బ్రాహ్మణముత్తమ’’’న్తి.

… సునీతో థేరో….

ద్వాదసకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

సీలవా చ సునీతో చ, థేరా ద్వే తే మహిద్ధికా;

ద్వాదసమ్హి నిపాతమ్హి, గాథాయో చతువీసతీతి.

౧౩. తేరసనిపాతో

౧. సోణకోళివిసత్థేరగాథా

౬౩౨.

‘‘యాహు ¶ ¶ ¶ రట్ఠే సముక్కట్ఠో, రఞ్ఞో అఙ్గస్స పద్ధగూ [పత్థగూ (స్యా.), పట్ఠగూ (క.)];

స్వాజ్జ ధమ్మేసు ఉక్కట్ఠో, సోణో దుక్ఖస్స పారగూ.

౬౩౩.

‘‘పఞ్చ ఛిన్దే పఞ్చ జహే, పఞ్చ చుత్తరి భావయే;

పఞ్చసఙ్గాతిగో భిక్ఖు, ఓఘతిణ్ణోతి వుచ్చతి.

౬౩౪.

‘‘ఉన్నళస్స పమత్తస్స, బాహిరాసస్స [బాహిరాసయస్స (క.)] భిక్ఖునో;

సీలం సమాధి పఞ్ఞా చ, పారిపూరిం న గచ్ఛతి.

౬౩౫.

‘‘యఞ్హి కిచ్చం అపవిద్ధం [తదపవిద్ధం (సీ. స్యా.)], అకిచ్చం పన కరీయతి;

ఉన్నళానం ¶ పమత్తానం, తేసం వడ్ఢన్తి ఆసవా.

౬౩౬.

‘‘యేసఞ్చ సుసమారద్ధా, నిచ్చం కాయగతా సతి;

అకిచ్చం తే న సేవన్తి, కిచ్చే సాతచ్చకారినో;

సతానం సమ్పజానానం, అత్థం గచ్ఛన్తి ఆసవా.

౬౩౭.

‘‘ఉజుమగ్గమ్హి అక్ఖాతే, గచ్ఛథ మా నివత్తథ;

అత్తనా చోదయత్తానం, నిబ్బానమభిహారయే.

౬౩౮.

‘‘అచ్చారద్ధమ్హి వీరియమ్హి, సత్థా లోకే అనుత్తరో;

వీణోపమం కరిత్వా మే, ధమ్మం దేసేసి చక్ఖుమా;

తస్సాహం వచనం సుత్వా, విహాసిం సాసనే రతో.

౬౩౯.

‘‘సమథం పటిపాదేసిం, ఉత్తమత్థస్స పత్తియా;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.

౬౪౦.

‘‘నేక్ఖమ్మే [నిక్ఖమే (క.), నేక్ఖమ్మం (మహావ. ౨౪౪; అ. ని. ౬.౫౫)] అధిముత్తస్స, పవివేకఞ్చ చేతసో;

అబ్యాపజ్ఝాధిముత్తస్స [అబ్యాపజ్ఝాధిమ్హత్తస్స (క.)], ఉపాదానక్ఖయస్స చ.

౬౪౧.

‘‘తణ్హక్ఖయాధిముత్తస్స, అసమ్మోహఞ్చ చేతసో;

దిస్వా ఆయతనుప్పాదం, సమ్మా చిత్తం విముచ్చతి.

౬౪౨.

‘‘తస్స ¶ సమ్మా విముత్తస్స, సన్తచిత్తస్స భిక్ఖునో;

కతస్స పటిచయో నత్థి, కరణీయం న విజ్జతి.

౬౪౩.

‘‘సేలో ¶ ¶ యథా ఏకఘనో [ఏకఘనో (క.)], వాతేన న సమీరతి;

ఏవం రూపా రసా సద్దా, గన్ధా ఫస్సా చ కేవలా.

౬౪౪.

‘‘ఇట్ఠా ¶ ధమ్మా అనిట్ఠా చ, నప్పవేధేన్తి తాదినో;

ఠితం చిత్తం విసఞ్ఞుత్తం, వయఞ్చస్సానుపస్సతీ’’తి.

… సోణో కోళివిసో థేరో….

తేరసనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

సోణో కోళివిసో థేరో, ఏకోయేవ మహిద్ధికో;

తేరసమ్హి నిపాతమ్హి, గాథాయో చేత్థ తేరసాతి.

౧౪. చుద్దసకనిపాతో

౧. ఖదిరవనియరేవతత్థేరగాథా

౬౪౫.

‘‘యదా ¶ ¶ ¶ అహం పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

నాభిజానామి సఙ్కప్పం, అనరియం దోససంహితం.

౬౪౬.

‘‘‘ఇమే హఞ్ఞన్తు వజ్ఝన్తు, దుక్ఖం పప్పోన్తు పాణినో’;

సఙ్కప్పం నాభిజానామి, ఇమస్మిం దీఘమన్తరే.

౬౪౭.

‘‘మేత్తఞ్చ అభిజానామి, అప్పమాణం సుభావితం;

అనుపుబ్బం పరిచితం, యథా బుద్ధేన దేసితం.

౬౪౮.

‘‘సబ్బమిత్తో సబ్బసఖో, సబ్బభూతానుకమ్పకో;

మేత్తచిత్తఞ్చ [మేత్తం చిత్తం (సీ. స్యా.)] భావేమి, అబ్యాపజ్జరతో [అబ్యాపజ్ఝరతో (సీ. స్యా.)] సదా.

౬౪౯.

‘‘అసంహీరం అసంకుప్పం, చిత్తం ఆమోదయామహం;

బ్రహ్మవిహారం భావేమి, అకాపురిససేవితం.

౬౫౦.

‘‘అవితక్కం ¶ సమాపన్నో, సమ్మాసమ్బుద్ధసావకో;

అరియేన తుణ్హీభావేన, ఉపేతో హోతి తావదే.

౬౫౧.

‘‘యథాపి పబ్బతో సేలో, అచలో సుప్పతిట్ఠితో;

ఏవం మోహక్ఖయా భిక్ఖు, పబ్బతోవ న వేధతి.

౬౫౨.

‘‘అనఙ్గణస్స పోసస్స, నిచ్చం సుచిగవేసినో;

వాలగ్గమత్తం పాపస్స, అబ్భమత్తంవ ఖాయతి.

౬౫౩.

‘‘నగరం యథా పచ్చన్తం, గుత్తం సన్తరబాహిరం;

ఏవం గోపేథ అత్తానం, ఖణో వో మా ఉపచ్చగా.

౬౫౪.

‘‘నాభినన్దామి మరణం, నాభినన్దామి జీవితం;

కాలఞ్చ పటికఙ్ఖామి, నిబ్బిసం భతకో యథా.

౬౫౫.

‘‘నాభినన్దామి మరణం…పే… సమ్పజానో పతిస్సతో.

౬౫౬.

‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;

ఓహితో గరుకో భారో, భవనేత్తి సమూహతా.

౬౫౭.

‘‘యస్స ¶ ¶ చత్థాయ పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

సో మే అత్థో అనుప్పత్తో, సబ్బసంయోజనక్ఖయో.

౬౫౮.

‘‘సమ్పాదేథప్పమాదేన, ఏసా మే అనుసాసనీ;

హన్దాహం పరినిబ్బిస్సం, విప్పముత్తోమ్హి సబ్బధీ’’తి.

… ఖదిరవనియరేవతో థేరో….

౨. గోదత్తత్థేరగాథా

౬౫౯.

‘‘యథాపి భద్దో ఆజఞ్ఞో, ధురే యుత్తో ధురస్సహో [ధురాసహో (అట్ఠ.)];

మథితో ¶ అతిభారేన, సంయుగం నాతివత్తతి.

౬౬౦.

‘‘ఏవం పఞ్ఞాయ యే తిత్తా, సముద్దో వారినా యథా;

న పరే అతిమఞ్ఞన్తి, అరియధమ్మోవ పాణినం.

౬౬౧.

‘‘కాలే ¶ కాలవసం పత్తా, భవాభవవసం గతా;

నరా దుక్ఖం నిగచ్ఛన్తి, తేధ సోచన్తి మాణవా [మానవా (సీ.)].

౬౬౨.

‘‘ఉన్నతా సుఖధమ్మేన, దుక్ఖధమ్మేన చోనతా;

ద్వయేన బాలా హఞ్ఞన్తి, యథాభూతం అదస్సినో.

౬౬౩.

‘‘యే చ దుక్ఖే సుఖస్మిఞ్చ, మజ్ఝే సిబ్బినిమచ్చగూ;

ఠితా తే ఇన్దఖీలోవ, న తే ఉన్నతఓనతా.

౬౬౪.

‘‘న హేవ లాభే నాలాభే, న యసే న చ కిత్తియా;

న నిన్దాయం పసంసాయ, న తే దుక్ఖే సుఖమ్హి.

౬౬౫.

‘‘సబ్బత్థ తే న లిమ్పన్తి, ఉదబిన్దువ పోక్ఖరే;

సబ్బత్థ సుఖితా ధీరా, సబ్బత్థ అపరాజితా.

౬౬౬.

‘‘ధమ్మేన చ అలాభో యో, యో చ లాభో అధమ్మికో;

అలాభో ధమ్మికో సేయ్యో, యం చే లాభో అధమ్మికో.

౬౬౭.

‘‘యసో చ అప్పబుద్ధీనం, విఞ్ఞూనం అయసో చ యో;

అయసోవ సేయ్యో విఞ్ఞూనం, న యసో అప్పబుద్ధినం.

౬౬౮.

‘‘దుమ్మేధేహి ¶ పసంసా చ, విఞ్ఞూహి గరహా చ యా;

గరహావ సేయ్యో విఞ్ఞూహి, యం చే బాలప్పసంసనా.

౬౬౯.

‘‘సుఖఞ్చ ¶ ¶ కామమయికం, దుక్ఖఞ్చ పవివేకియం;

పవివేకదుక్ఖం సేయ్యో, యం చే కామమయం సుఖం.

౬౭౦.

‘‘జీవితఞ్చ అధమ్మేన, ధమ్మేన మరణఞ్చ యం;

మరణం ధమ్మికం సేయ్యో, యం చే జీవే అధమ్మికం.

౬౭౧.

‘‘కామకోపప్పహీనా యే, సన్తచిత్తా భవాభవే;

చరన్తి లోకే అసితా, నత్థి తేసం పియాపియం.

౬౭౨.

‘‘భావయిత్వాన బోజ్ఝఙ్గే, ఇన్ద్రియాని బలాని చ;

పప్పుయ్య పరమం సన్తిం, పరినిబ్బన్తినాసవా’’తి.

… గోదత్తో థేరో….

చుద్దసకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

రేవతో చేవ గోదత్తో, థేరా ద్వే తే మహిద్ధికా;

చుద్దసమ్హి నిపాతమ్హి, గాథాయో అట్ఠవీసతీతి.

౧౫. సోళసకనిపాతో

౧. అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞత్థేరగాథా

౬౭౩.

‘‘ఏస ¶ ¶ ¶ భియ్యో పసీదామి, సుత్వా ధమ్మం మహారసం;

విరాగో దేసితో ధమ్మో, అనుపాదాయ సబ్బసో.

౬౭౪.

‘‘బహూని లోకే చిత్రాని, అస్మిం పథవిమణ్డలే;

మథేన్తి ¶ మఞ్ఞే సఙ్కప్పం, సుభం రాగూపసంహితం.

౬౭౫.

‘‘రజముహతఞ్చ వాతేన, యథా మేఘోపసమ్మయే;

ఏవం సమ్మన్తి సఙ్కప్పా, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి.

౬౭౬.

[ధ. ప. ౨౭౭ ధమ్మపదే] ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చాతి, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి;

అథ నిబ్బిన్దతి దుక్ఖే, ఏస మగ్గో విసుద్ధియా.

౬౭౭.

[ధ. ప. ౨౭౮ ధమ్మపదే] ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖాతి, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి

అథ నిబ్బిన్దతి దుక్ఖే, ఏస మగ్గో విసుద్ధియా.

౬౭౮.

[ధ. ప. ౨౭౯ ధమ్మపదే] ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తాతి, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి;

అథ నిబ్బిన్దతి దుక్ఖే, ఏస మగ్గో విసుద్ధియా.

౬౭౯.

‘‘బుద్ధానుబుద్ధో యో థేరో, కోణ్డఞ్ఞో తిబ్బనిక్కమో;

పహీనజాతిమరణో, బ్రహ్మచరియస్స కేవలీ.

౬౮౦.

‘‘ఓఘపాసో దళ్హఖిలో [దళ్హో ఖిలో (స్యా. క.)], పబ్బతో దుప్పదాలయో;

ఛేత్వా ఖిలఞ్చ పాసఞ్చ, సేలం భేత్వాన [ఛేత్వాన (క.)] దుబ్భిదం;

తిణ్ణో పారఙ్గతో ఝాయీ, ముత్తో సో మారబన్ధనా.

౬౮౧.

‘‘ఉద్ధతో చపలో భిక్ఖు, మిత్తే ఆగమ్మ పాపకే;

సంసీదతి మహోఘస్మిం, ఊమియా పటికుజ్జితో.

౬౮౨.

‘‘అనుద్ధతో అచపలో, నిపకో సంవుతిన్ద్రియో;

కల్యాణమిత్తో మేధావీ, దుక్ఖస్సన్తకరో సియా.

౬౮౩.

‘‘కాలపబ్బఙ్గసఙ్కాసో, కిసో ధమనిసన్థతో;

మత్తఞ్ఞూ ¶ అన్నపానస్మిం, అదీనమనసో నరో.

౬౮౪.

‘‘ఫుట్ఠో ¶ డంసేహి మకసేహి, అరఞ్ఞస్మిం బ్రహావనే;

నాగో సఙ్గామసీసేవ, సతో తత్రాధివాసయే.

౬౮౫.

‘‘నాభినన్దామి ¶ మరణం…పే… నిబ్బిసం భతకో యథా.

౬౮౬.

‘‘నాభినన్దామి మరణం…పే… సమ్పజానో పతిస్సతో.

౬౮౭.

‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా…పే… భవనేత్తి సమూహతా.

౬౮౮.

‘‘యస్స చత్థాయ పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

సో మే అత్థో అనుప్పత్తో, కిం మే సద్ధివిహారినా’’తి.

… అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞో [అఞ్ఞాకోణ్డఞ్ఞో (సీ. స్యా.)] థేరో….

౨. ఉదాయిత్థేరగాథా

౬౮౯.

[అ. ని. ౬.౪౩] ‘‘మనుస్సభూతం సమ్బుద్ధం, అత్తదన్తం సమాహితం;

ఇరియమానం బ్రహ్మపథే, చిత్తస్సూపసమే రతం.

౬౯౦.

‘‘యం మనుస్సా నమస్సన్తి, సబ్బధమ్మాన పారగుం;

దేవాపి తం నమస్సన్తి, ఇతి మే అరహతో సుతం.

౬౯౧.

‘‘సబ్బసంయోజనాతీతం ¶ , వనా నిబ్బనమాగతం;

కామేహి నేక్ఖమ్మరతం [నిక్ఖమ్మరతం (క.)], ముత్తం సేలావ కఞ్చనం.

౬౯౨.

‘‘స వే అచ్చరుచి నాగో, హిమవావఞ్ఞే సిలుచ్చయే;

సబ్బేసం ¶ నాగనామానం, సచ్చనామో అనుత్తరో.

౬౯౩.

‘‘నాగం వో కిత్తయిస్సామి, న హి ఆగుం కరోతి సో;

సోరచ్చం అవిహింసా చ, పాదా నాగస్స తే దువే.

౬౯౪.

‘‘సతి చ సమ్పజఞ్ఞఞ్చ, చరణా నాగస్స తేపరే;

సద్ధాహత్థో మహానాగో, ఉపేక్ఖాసేతదన్తవా.

౬౯౫.

‘‘సతి గీవా సిరో పఞ్ఞా, వీమంసా ధమ్మచిన్తనా;

ధమ్మకుచ్ఛిసమావాసో, వివేకో తస్స వాలధి.

౬౯౬.

‘‘సో ఝాయీ అస్సాసరతో, అజ్ఝత్తం సుసమాహితో;

గచ్ఛం సమాహితో నాగో, ఠితో నాగో సమాహితో.

౬౯౭.

‘‘సయం సమాహితో నాగో, నిసిన్నోపి సమాహితో;

సబ్బత్థ సంవుతో నాగో, ఏసా నాగస్స సమ్పదా.

౬౯౮.

‘‘భుఞ్జతి ¶ అనవజ్జాని, సావజ్జాని న భుఞ్జతి;

ఘాసమచ్ఛాదనం లద్ధా, సన్నిధిం పరివజ్జయం.

౬౯౯.

‘‘సంయోజనం ¶ అణుం థూలం, సబ్బం ఛేత్వాన బన్ధనం;

యేన యేనేవ గచ్ఛతి, అనపక్ఖోవ గచ్ఛతి.

౭౦౦.

‘‘యథాపి ఉదకే జాతం, పుణ్డరీకం పవడ్ఢతి;

నోపలిప్పతి తోయేన, సుచిగన్ధం మనోరమం.

౭౦౧.

‘‘తథేవ చ లోకే జాతో, బుద్ధో లోకే విహరతి;

నోపలిప్పతి లోకేన, తోయేన పదుమం యథా.

౭౦౨.

‘‘మహాగిని పజ్జలితో, అనాహారోపసమ్మతి;

అఙ్గారేసు ¶ చ సన్తేసు, నిబ్బుతోతి పవుచ్చతి.

౭౦౩.

‘‘అత్థస్సాయం విఞ్ఞాపనీ, ఉపమా విఞ్ఞూహి దేసితా;

విఞ్ఞిస్సన్తి మహానాగా, నాగం నాగేన దేసితం.

౭౦౪.

‘‘వీతరాగో వీతదోసో, వీతమోహో అనాసవో;

సరీరం విజహం నాగో, పరినిబ్బిస్సత్యనాసవో’’తి.

… ఉదాయీ థేరో….

సోళసకనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

కోణ్డఞ్ఞో చ ఉదాయీ చ, థేరా ద్వే తే మహిద్ధికా;

సోళసమ్హి నిపాతమ్హి, గాథాయో ద్వే చ తింస చాతి.

౧౬. వీసతినిపాతో

౧. అధిముత్తత్థేరగాథా

౭౦౫.

‘‘యఞ్ఞత్థం ¶ ¶ ¶ వా ధనత్థం వా, యే హనామ మయం పురే;

అవసేసం [అవసే తం (సీ. అట్ఠ. మూలపాఠో), అవసేసానం (అట్ఠ.?)] భయం హోతి, వేధన్తి విలపన్తి చ.

౭౦౬.

‘‘తస్స తే నత్థి భీతత్తం, భియ్యో వణ్ణో పసీదతి;

కస్మా న పరిదేవేసి, ఏవరూపే మహబ్భయే.

౭౦౭.

‘‘నత్థి చేతసికం దుక్ఖం, అనపేక్ఖస్స గామణి;

అతిక్కన్తా భయా సబ్బే, ఖీణసంయోజనస్స వే.

౭౦౮.

‘‘ఖీణాయ భవనేత్తియా, దిట్ఠే ధమ్మే యథాతథే;

న ¶ భయం మరణే హోతి, భారనిక్ఖేపనే యథా.

౭౦౯.

‘‘సుచిణ్ణం బ్రహ్మచరియం మే, మగ్గో చాపి సుభావితో;

మరణే మే భయం నత్థి, రోగానమివ సఙ్ఖయే.

౭౧౦.

‘‘సుచిణ్ణం బ్రహ్మచరియం మే, మగ్గో చాపి సుభావితో;

నిరస్సాదా భవా దిట్ఠా, విసం పిత్వావ [పీత్వావ (సీ.)] ఛడ్డితం.

౭౧౧.

‘‘పారగూ అనుపాదానో, కతకిచ్చో అనాసవో;

తుట్ఠో ఆయుక్ఖయా హోతి, ముత్తో ఆఘాతనా యథా.

౭౧౨.

‘‘ఉత్తమం ధమ్మతం పత్తో, సబ్బలోకే అనత్థికో;

ఆదిత్తావ ఘరా ముత్తో, మరణస్మిం న సోచతి.

౭౧౩.

‘‘యదత్థి సఙ్గతం కిఞ్చి, భవో వా యత్థ లబ్భతి;

సబ్బం అనిస్సరం ఏతం, ఇతి వుత్తం మహేసినా.

౭౧౪.

‘‘యో తం తథా పజానాతి, యథా బుద్ధేన దేసితం;

న గణ్హాతి భవం కిఞ్చి, సుతత్తంవ అయోగుళం.

౭౧౫.

‘‘న మే హోతి ‘అహోసి’న్తి, ‘భవిస్స’న్తి న హోతి మే;

సఙ్ఖారా విగమిస్సన్తి, తత్థ కా పరిదేవనా.

౭౧౬.

‘‘సుద్ధం ధమ్మసముప్పాదం, సుద్ధం సఙ్ఖారసన్తతిం;

పస్సన్తస్స యథాభూతం, న భయం హోతి గామణి.

౭౧౭.

‘‘తిణకట్ఠసమం ¶ ¶ లోకం, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి;

మమత్తం సో అసంవిన్దం, ‘నత్థి మే’తి న సోచతి.

౭౧౮.

‘‘ఉక్కణ్ఠామి ¶ సరీరేన, భవేనమ్హి అనత్థికో;

సోయం ¶ భిజ్జిస్సతి కాయో, అఞ్ఞో చ న భవిస్సతి.

౭౧౯.

‘‘యం వో కిచ్చం సరీరేన, తం కరోథ యదిచ్ఛథ;

న మే తప్పచ్చయా తత్థ, దోసో పేమఞ్చ హేహితి’’.

౭౨౦.

తస్స తం వచనం సుత్వా, అబ్భుతం లోమహంసనం;

సత్థాని నిక్ఖిపిత్వాన, మాణవా ఏతదబ్రవుం.

౭౨౧.

‘‘కిం భదన్తే కరిత్వాన, కో వా ఆచరియో తవ;

కస్స సాసనమాగమ్మ, లబ్భతే తం అసోకతా’’.

౭౨౨.

‘‘సబ్బఞ్ఞూ సబ్బదస్సావీ, జినో ఆచరియో మమ;

మహాకారుణికో సత్థా, సబ్బలోకతికిచ్ఛకో.

౭౨౩.

‘‘తేనాయం దేసితో ధమ్మో, ఖయగామీ అనుత్తరో;

తస్స సాసనమాగమ్మ, లబ్భతే తం అసోకతా’’.

౭౨౪.

సుత్వాన చోరా ఇసినో సుభాసితం, నిక్ఖిప్ప సత్థాని చ ఆవుధాని చ;

తమ్హా చ కమ్మా విరమింసు ఏకే, ఏకే చ పబ్బజ్జమరోచయింసు.

౭౨౫.

తే పబ్బజిత్వా సుగతస్స సాసనే, భావేత్వ బోజ్ఝఙ్గబలాని పణ్డితా;

ఉదగ్గచిత్తా సుమనా కతిన్ద్రియా, ఫుసింసు నిబ్బానపదం అసఙ్ఖతన్తి.

…అధిముత్తో థేరో….

౨. పారాపరియత్థేరగాథా

౭౨౬.

‘‘సమణస్స ¶ అహు చిన్తా, పారాపరియస్స భిక్ఖునో;

ఏకకస్స నిసిన్నస్స, పవివిత్తస్స ఝాయినో.

౭౨౭.

‘‘కిమానుపుబ్బం పురిసో, కిం వతం కిం సమాచారం;

అత్తనో కిచ్చకారీస్స, న చ కఞ్చి విహేఠయే.

౭౨౮.

‘‘ఇన్ద్రియాని ¶ మనుస్సానం, హితాయ అహితాయ చ;

అరక్ఖితాని అహితాయ, రక్ఖితాని హితాయ చ.

౭౨౯.

‘‘ఇన్ద్రియానేవ సారక్ఖం, ఇన్ద్రియాని చ గోపయం;

అత్తనో కిచ్చకారీస్స, న చ కఞ్చి విహేఠయే.

౭౩౦.

‘‘చక్ఖున్ద్రియం ¶ చే రూపేసు, గచ్ఛన్తం అనివారయం;

అనాదీనవదస్సావీ, సో దుక్ఖా న హి ముచ్చతి.

౭౩౧.

‘‘సోతిన్ద్రియం చే సద్దేసు, గచ్ఛన్తం అనివారయం;

అనాదీనవదస్సావీ, సో దుక్ఖా న హి ముచ్చతి.

౭౩౨.

‘‘అనిస్సరణదస్సావీ ¶ , గన్ధే చే పటిసేవతి;

న సో ముచ్చతి దుక్ఖమ్హా, గన్ధేసు అధిముచ్ఛితో.

౭౩౩.

‘‘అమ్బిలం మధురగ్గఞ్చ, తిత్తకగ్గమనుస్సరం;

రసతణ్హాయ గధితో, హదయం నావబుజ్ఝతి.

౭౩౪.

‘‘సుభాన్యప్పటికూలాని, ఫోట్ఠబ్బాని అనుస్సరం;

రత్తో రాగాధికరణం, వివిధం విన్దతే దుఖం.

౭౩౫.

‘‘మనం చేతేహి ధమ్మేహి, యో న సక్కోతి రక్ఖితుం;

తతో ¶ నం దుక్ఖమన్వేతి, సబ్బేహేతేహి పఞ్చహి.

౭౩౬.

‘‘పుబ్బలోహితసమ్పుణ్ణం, బహుస్స కుణపస్స చ;

నరవీరకతం వగ్గుం, సముగ్గమివ చిత్తితం.

౭౩౭.

‘‘కటుకం మధురస్సాదం, పియనిబన్ధనం దుఖం;

ఖురంవ మధునా లిత్తం, ఉల్లిహం నావబుజ్ఝతి.

౭౩౮.

‘‘ఇత్థిరూపే ఇత్థిసరే, ఫోట్ఠబ్బేపి చ ఇత్థియా;

ఇత్థిగన్ధేసు సారత్తో, వివిధం విన్దతే దుఖం.

౭౩౯.

‘‘ఇత్థిసోతాని సబ్బాని, సన్దన్తి పఞ్చ పఞ్చసు;

తేసమావరణం కాతుం, యో సక్కోతి వీరియవా.

౭౪౦.

‘‘సో అత్థవా సో ధమ్మట్ఠో, సో దక్ఖో సో విచక్ఖణో;

కరేయ్య రమమానోపి, కిచ్చం ధమ్మత్థసంహితం.

౭౪౧.

‘‘అథో ¶ సీదతి సఞ్ఞుత్తం, వజ్జే కిచ్చం నిరత్థకం;

‘న తం కిచ్చ’న్తి మఞ్ఞిత్వా, అప్పమత్తో విచక్ఖణో.

౭౪౨.

‘‘యఞ్చ అత్థేన సఞ్ఞుత్తం, యా చ ధమ్మగతా రతి;

తం సమాదాయ వత్తేథ, సా హి వే ఉత్తమా రతి.

౭౪౩.

‘‘ఉచ్చావచేహుపాయేహి, పరేసమభిజిగీసతి;

హన్త్వా వధిత్వా అథ సోచయిత్వా, ఆలోపతి సాహసా యో పరేసం.

౭౪౪.

‘‘తచ్ఛన్తో ఆణియా ఆణిం, నిహన్తి బలవా యథా;

ఇన్ద్రియానిన్ద్రియేహేవ ¶ , నిహన్తి కుసలో తథా.

౭౪౫.

‘‘సద్ధం ¶ వీరియం సమాధిఞ్చ, సతిపఞ్ఞఞ్చ భావయం;

పఞ్చ పఞ్చహి హన్త్వాన, అనీఘో యాతి బ్రాహ్మణో.

౭౪౬.

‘‘సో అత్థవా సో ధమ్మట్ఠో, కత్వా వాక్యానుసాసనిం;

సబ్బేన సబ్బం బుద్ధస్స, సో నరో సుఖమేధతీ’’తి.

…పారాపరియో థేరో….

౩. తేలకానిత్థేరగాథా

౭౪౭.

‘‘చిరరత్తం వతాతాపీ, ధమ్మం అనువిచిన్తయం;

సమం చిత్తస్స నాలత్థం, పుచ్ఛం సమణబ్రాహ్మణే.

౭౪౮.

‘‘‘కో ¶ సో పారఙ్గతో లోకే, కో పత్తో అమతోగధం;

కస్స ధమ్మం పటిచ్ఛామి, పరమత్థవిజాననం’.

౭౪౯.

‘‘అన్తోవఙ్కగతో ఆసి, మచ్ఛోవ ఘసమామిసం;

బద్ధో మహిన్దపాసేన, వేపచిత్యసురో యథా.

౭౫౦.

‘‘అఞ్ఛామి నం న ముఞ్చామి, అస్మా సోకపరిద్దవా;

కో మే బన్ధం ముఞ్చం లోకే, సమ్బోధిం వేదయిస్సతి.

౭౫౧.

‘‘సమణం బ్రాహ్మణం వా కం, ఆదిసన్తం పభఙ్గునం.

కస్స ధమ్మం పటిచ్ఛామి, జరామచ్చుపవాహనం.

౭౫౨.

‘‘విచికిచ్ఛాకఙ్ఖాగన్థితం, సారమ్భబలసఞ్ఞుతం;

కోధప్పత్తమనత్థద్ధం, అభిజప్పప్పదారణం.

౭౫౩.

‘‘తణ్హాధనుసముట్ఠానం ¶ , ద్వే చ పన్నరసాయుతం [ద్వేధాపన్నరసాయుతం (?)];

పస్స ¶ ఓరసికం బాళ్హం, భేత్వాన యది [యద (సీ. అట్ఠ.) హది (?) ‘‘హదయే’’తి తంసంవణ్ణనా] తిట్ఠతి.

౭౫౪.

‘‘అనుదిట్ఠీనం అప్పహానం, సఙ్కప్పపరతేజితం;

తేన విద్ధో పవేధామి, పత్తంవ మాలుతేరితం.

౭౫౫.

‘‘అజ్ఝత్తం మే సముట్ఠాయ, ఖిప్పం పచ్చతి మామకం;

ఛఫస్సాయతనీ కాయో, యత్థ సరతి సబ్బదా.

౭౫౬.

‘‘తం న పస్సామి తేకిచ్ఛం, యో మేతం సల్లముద్ధరే;

నానారజ్జేన సత్థేన [నారగ్గేన న సత్థేన (?)], నాఞ్ఞేన విచికిచ్ఛితం.

౭౫౭.

‘‘కో మే అసత్థో అవణో, సల్లమబ్భన్తరపస్సయం;

అహింసం సబ్బగత్తాని, సల్లం మే ఉద్ధరిస్సతి.

౭౫౮.

‘‘ధమ్మప్పతి ¶ హి సో సేట్ఠో, విసదోసప్పవాహకో;

గమ్భీరే పతితస్స మే, థలం పాణిఞ్చ దస్సయే.

౭౫౯.

‘‘రహదేహమస్మి ఓగాళ్హో, అహారియరజమత్తికే;

మాయాఉసూయసారమ్భ, థినమిద్ధమపత్థటే.

౭౬౦.

‘‘ఉద్ధచ్చమేఘథనితం, సంయోజనవలాహకం;

వాహా వహన్తి కుద్దిట్ఠిం [దుద్దిట్ఠిం (సీ. ధ. ప. ౩౩౯)], సఙ్కప్పా రాగనిస్సితా.

౭౬౧.

‘‘సవన్తి సబ్బధి సోతా, లతా ఉబ్భిజ్జ తిట్ఠతి;

తే సోతే కో నివారేయ్య, తం లతం కో హి ఛేచ్ఛతి.

౭౬౨.

‘‘వేలం ¶ కరోథ భద్దన్తే, సోతానం సన్నివారణం;

మా తే మనోమయో సోతో, రుక్ఖంవ సహసా లువే.

౭౬౩.

‘‘ఏవం ¶ మే భయజాతస్స, అపారా పారమేసతో;

తాణో పఞ్ఞావుధో సత్థా, ఇసిసఙ్ఘనిసేవితో.

౭౬౪.

‘‘సోపాణం సుగతం సుద్ధం, ధమ్మసారమయం దళ్హం;

పాదాసి వుయ్హమానస్స, ‘మా భాయీ’తి చ మబ్రవి.

౭౬౫.

‘‘సతిపట్ఠానపాసాదం, ఆరుయ్హ పచ్చవేక్ఖిసం;

యం తం పుబ్బే అమఞ్ఞిస్సం, సక్కాయాభిరతం పజం.

౭౬౬.

‘‘యదా ¶ చ మగ్గమద్దక్ఖిం, నావాయ అభిరూహనం;

అనధిట్ఠాయ అత్తానం, తిత్థమద్దక్ఖిముత్తమం.

౭౬౭.

‘‘సల్లం అత్తసముట్ఠానం, భవనేత్తిప్పభావితం;

ఏతేసం అప్పవత్తాయ [అప్పవత్తియా (?)], దేసేసి మగ్గముత్తమం.

౭౬౮.

‘‘దీఘరత్తానుసయితం, చిరరత్తమధిట్ఠితం;

బుద్ధో మేపానుదీ గన్థం, విసదోసప్పవాహనో’’తి.

…తేలకాని థేరో….

౪. రట్ఠపాలత్థేరగాథా

౭౬౯.

[మ. ని. ౨.౩౦౨] ‘‘పస్స చిత్తకతం బిమ్బం, అరుకాయం సముస్సితం;

ఆతురం బహుసఙ్కప్పం, యస్స నత్థి ధువం ఠితి.

౭౭౦.

‘‘పస్స చిత్తకతం రూపం, మణినా కుణ్డలేన చ;

అట్ఠిం తచేన ఓనద్ధం, సహ వత్థేహి సోభతి.

౭౭౧.

‘‘అలత్తకకతా ¶ పాదా, ముఖం చుణ్ణకమక్ఖితం;

అలం బాలస్స మోహాయ, నో చ పారగవేసినో.

౭౭౨.

‘‘అట్ఠపదకతా ¶ కేసా, నేత్తా అఞ్జనమక్ఖితా;

అలం బాలస్స మోహాయ, నో చ పారగవేసినో.

౭౭౩.

‘‘అఞ్జనీవ నవా చిత్తా, పూతికాయో అలఙ్కతో;

అలం బాలస్స మోహాయ, నో చ పారగవేసినో.

౭౭౪.

‘‘ఓదహి మిగవో పాసం, నాసదా వాగురం మిగో;

భుత్వా నివాపం గచ్ఛామ, కన్దన్తే మిగబన్ధకే.

౭౭౫.

‘‘ఛిన్నో పాసో మిగవస్స, నాసదా వాగురం మిగో;

భుత్వా నివాపం గచ్ఛామ, సోచన్తే మిగలుద్దకే.

౭౭౬.

‘‘పస్సామి లోకే సధనే మనుస్సే, లద్ధాన విత్తం న దదన్తి మోహా;

లుద్ధా ¶ ధనం సన్నిచయం కరోన్తి, భియ్యోవ కామే అభిపత్థయన్తి.

౭౭౭.

‘‘రాజా ¶ పసయ్హప్పథవిం విజేత్వా, ససాగరన్తం మహిమావసన్తో;

ఓరం సముద్దస్స అతిత్తరూపో, పారం సముద్దస్సపి పత్థయేథ.

౭౭౮.

‘‘రాజా చ అఞ్ఞే చ బహూ మనుస్సా, అవీతతణ్హా మరణం ఉపేన్తి;

ఊనావ హుత్వాన జహన్తి దేహం, కామేహి లోకమ్హి న హత్థి తిత్తి.

౭౭౯.

‘‘కన్దన్తి ¶ నం ఞాతీ పకిరియ కేసే, అహో వతా నో అమరాతి చాహు;

వత్థేన నం పారుతం నీహరిత్వా, చితం సమోధాయ తతో డహన్తి.

౭౮౦.

‘‘సో డయ్హతి సూలేహి తుజ్జమానో, ఏకేన వత్థేన [ఏతేన గత్థేన (క.)] పహాయ భోగే;

న మీయమానస్స భవన్తి తాణా, ఞాతీ చ మిత్తా అథ వా సహాయా.

౭౮౧.

‘‘దాయాదకా తస్స ధనం హరన్తి, సత్తో పన గచ్ఛతి యేన కమ్మం;

న మీయమానం ధనమన్వేతి [మన్వితి (క.)] కిఞ్చి, పుత్తా చ దారా చ ధనఞ్చ రట్ఠం.

౭౮౨.

‘‘న దీఘమాయుం లభతే ధనేన, న చాపి విత్తేన జరం విహన్తి;

అప్పప్పం హిదం జీవితమాహు ధీరా, అసస్సతం విప్పరిణామధమ్మం.

౭౮౩.

‘‘అడ్ఢా దలిద్దా చ ఫుసన్తి ఫస్సం, బాలో చ ధీరో చ తథేవ ఫుట్ఠో;

బాలో హి బాల్యా వధితోవ సేతి, ధీరో ¶ చ నో వేధతి ఫస్సఫుట్ఠో.

౭౮౪.

‘‘తస్మా ¶ హి పఞ్ఞావ ధనేన సేయ్యా, యాయ వోసానమిధాధిగచ్ఛతి;

అబ్యోసితత్తా హి భవాభవేసు, పాపాని కమ్మాని కరోతి మోహా.

౭౮౫.

‘‘ఉపేతి ¶ గబ్భఞ్చ పరఞ్చ లోకం, సంసారమాపజ్జ పరమ్పరాయ;

తస్సప్పపఞ్ఞో అభిసద్దహన్తో, ఉపేతి గబ్భఞ్చ పరఞ్చ లోకం.

౭౮౬.

‘‘చోరో ¶ యథా సన్ధిముఖే గహీతో, సకమ్మునా హఞ్ఞతి పాపధమ్మో;

ఏవం పజా పేచ్చ పరమ్హి లోకే, సకమ్మునా హఞ్ఞతి పాపధమ్మో.

౭౮౭.

‘‘కామా హి చిత్రా మధురా మనోరమా, విరూపరూపేన మథేన్తి చిత్తం;

ఆదీనవం కామగుణేసు దిస్వా, తస్మా అహం పబ్బజితోమ్హి రాజ.

౭౮౮.

‘‘దుమప్ఫలానీవ పతన్తి మాణవా, దహరా చ వుడ్ఢా చ సరీరభేదా;

ఏతమ్పి ¶ దిస్వా పబ్బజితోమ్హి రాజ, అపణ్ణకం సామఞ్ఞమేవ సేయ్యో.

౭౮౯.

‘‘సద్ధాయాహం పబ్బజితో, ఉపేతో జినసాసనే;

అవజ్ఝా మయ్హం పబ్బజ్జా, అనణో భుఞ్జామి భోజనం.

౭౯౦.

‘‘కామే ఆదిత్తతో దిస్వా, జాతరూపాని సత్థతో;

గబ్భవోక్కన్తితో దుక్ఖం, నిరయేసు మహబ్భయం.

౭౯౧.

‘‘ఏతమాదీనవం ఞత్వా, సంవేగం అలభిం తదా;

సోహం విద్ధో తదా సన్తో, సమ్పత్తో ఆసవక్ఖయం.

౭౯౨.

‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;

ఓహితో గరుకో భారో, భవనేత్తి సమూహతా.

౭౯౩.

‘‘యస్సత్థాయ పబ్బజితో, అగారస్మానగారియం;

సో మే అత్థో అనుప్పత్తో, సబ్బసంయోజనక్ఖయో’’తి.

… రట్ఠపాలో థేరో….

౫. మాలుక్యపుత్తత్థేరగాథా

౭౯౪.

[సం. ని. ౪.౯౫] ‘‘రూపం ¶ దిస్వా సతి ముట్ఠా, పియం నిమిత్తం మనసి కరోతో;

సారత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ అజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౭౯౫.

‘‘తస్స ¶ వడ్ఢన్తి వేదనా, అనేకా రూపసమ్భవా;

అభిజ్ఝా చ విహేసా చ, చిత్తమస్సూపహఞ్ఞతి;

ఏవమాచినతో దుక్ఖం, ఆరా నిబ్బాన [నిబ్బానం (సీ.)] వుచ్చతి.

౭౯౬.

‘‘సద్దం సుత్వా సతి ముట్ఠా, పియం నిమిత్తం మనసి కరోతో;

సారత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ అజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౭౯౭.

‘‘తస్స వడ్ఢన్తి వేదనా, అనేకా సద్దసమ్భవా;

అభిజ్ఝా చ విహేసా చ, చిత్తమస్సూపహఞ్ఞతి;

ఏవమాచినతో దుక్ఖం, ఆరా నిబ్బాన వుచ్చతి.

౭౯౮.

‘‘గన్ధం ఘత్వా సతి ముట్ఠా, పియం నిమిత్తం మనసి కరోతో;

సారత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ అజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౭౯౯.

‘‘తస్స ¶ వడ్ఢన్తి వేదనా, అనేకా గన్ధసమ్భవా;

అభిజ్ఝా చ విహేసా చ, చిత్తమస్సూపహఞ్ఞతి;

ఏవమాచినతో దుక్ఖం, ఆరా నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౦౦.

‘‘రసం భోత్వా సతి ముట్ఠా, పియం నిమిత్తం మనసి కరోతో;

సారత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ అజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౦౧.

‘‘తస్స ¶ వడ్ఢన్తి వేదనా, అనేకా రససమ్భవా;

అభిజ్ఝా చ విహేసా చ, చిత్తమస్సూపహఞ్ఞతి;

ఏవమాచినతో దుక్ఖం, ఆరా నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౦౨.

‘‘ఫస్సం ¶ ఫుస్స సతి ముట్ఠా, పియం నిమిత్తం మనసి కరోతో;

సారత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ అజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౦౩.

‘‘తస్స వడ్ఢన్తి వేదనా, అనేకా ఫస్ససమ్భవా;

అభిజ్ఝా చ విహేసా చ, చిత్తమస్సూపహఞ్ఞతి;

ఏవమాచినతో దుక్ఖం, ఆరా నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౦౪.

‘‘ధమ్మం ఞత్వా సతి ముట్ఠా, పియం నిమిత్తం మనసి కరోతో;

సారత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ అజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౦౫.

‘‘తస్స ¶ వడ్ఢన్తి వేదనా, అనేకా ధమ్మసమ్భవా;

అభిజ్ఝా చ విహేసా చ, చిత్తమస్సూపహఞ్ఞతి;

ఏవమాచినతో దుక్ఖం, ఆరా నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౦౬.

‘‘న సో రజ్జతి రూపేసు, రూపం దిస్వా పతిస్సతో;

విరత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ నాజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౦౭.

‘‘యథాస్స పస్సతో రూపం, సేవతో చాపి వేదనం;

ఖీయతి నోపచీయతి, ఏవం సో చరతీ సతో;

ఏవం అపచినతో దుక్ఖం, సన్తికే నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౦౮.

‘‘న సో రజ్జతి సద్దేసు, సద్దం సుత్వా పతిస్సతో;

విరత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ నాజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౦౯.

‘‘యథాస్స సుణతో సద్దం, సేవతో చాపి వేదనం;

ఖీయతి నోపచీయతి, ఏవం సో చరతీ సతో;

ఏవం అపచినతో దుక్ఖం, సన్తికే నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౧౦.

‘‘న సో రజ్జతి గన్ధేసు, గన్ధం ఘత్వా పతిస్సతో;

విరత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ నాజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౧౧.

‘‘యథాస్స ¶ ఘాయతో గన్ధం, సేవతో చాపి వేదనం;

ఖీయతి నోపచీయతి, ఏవం సో చరతీ సతో;

ఏవం అపచినతో దుక్ఖం, సన్తికే నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౧౨.

‘‘న ¶ సో రజ్జతి రసేసు, రసం భోత్వా పతిస్సతో;

విరత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ నాజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౧౩.

‘‘యథాస్స సాయరతో రసం, సేవతో చాపి వేదనం;

ఖీయతి నోపచీయతి, ఏవం సో చరతీ సతో;

ఏవం అపచినతో దుక్ఖం, సన్తికే నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౧౪.

‘‘న సో రజ్జతి ఫస్సేసు, ఫస్సం ఫుస్స పతిస్సతో;

విరత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ నాజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౧౫.

‘‘యథాస్స ఫుసతో ఫస్సం, సేవతో చాపి వేదనం;

ఖీయతి నోపచీయతి, ఏవం సో చరతీ సతో;

ఏవం అపచినతో దుక్ఖం, సన్తికే నిబ్బాన వుచ్చతి.

౮౧౬.

‘‘న సో రజ్జతి ధమ్మేసు, ధమ్మం ఞత్వా పతిస్సతో;

విరత్తచిత్తో వేదేతి, తఞ్చ నాజ్ఝోస్స తిట్ఠతి.

౮౧౭.

‘‘యథాస్స ¶ విజానతో ధమ్మం, సేవతో చాపి వేదనం;

ఖీయతి నోపచీయతి, ఏవం సో చరతీ సతో;

ఏవం అపచినతో దుక్ఖం, సన్తికే నిబ్బాన వుచ్చతి’’.

… మాలుక్యపుత్తో థేరో….

౬. సేలత్థేరగాథా

౮౧౮.

‘‘పరిపుణ్ణకాయో సురుచి, సుజాతో చారుదస్సనో;

సువణ్ణవణ్ణోసి భగవా, సుసుక్కదాఠోసి వీరియవా [సుసుక్కదాఠో విరీయవా (సీ.)].

౮౧౯.

‘‘నరస్స హి సుజాతస్స, యే భవన్తి వియఞ్జనా;

సబ్బే ¶ తే తవ కాయస్మిం, మహాపురిసలక్ఖణా.

౮౨౦.

‘‘పసన్ననేత్తో సుముఖో, బ్రహా ఉజు పతాపవా;

మజ్ఝే సమణసఙ్ఘస్స, ఆదిచ్చోవ విరోచసి.

౮౨౧.

‘‘కల్యాణదస్సనో భిక్ఖు, కఞ్చనసన్నిభత్తచో;

కిం తే సమణభావేన, ఏవం ఉత్తమవణ్ణినో.

౮౨౨.

‘‘రాజా ¶ అరహసి భవితుం, చక్కవత్తీ రథేసభో;

చాతురన్తో విజితావీ, జమ్బుసణ్డస్స [జమ్బుమణ్డస్స (క.)] ఇస్సరో.

౮౨౩.

‘‘ఖత్తియా భోగీ రాజానో [భోగా రాజానో (సీ. క.), భోజరాజానో (స్యా.)], అనుయన్తా భవన్తి తే;

రాజాభిరాజా [రాజాధిరాజా (సీ. క.)] మనుజిన్దో, రజ్జం కారేహి గోతమ’’.

౮౨౪.

‘‘రాజాహమస్మి ¶ సేల, (సేలాతి భగవా) ధమ్మరాజా అనుత్తరో;

ధమ్మేన చక్కం వత్తేమి, చక్కం అప్పటివత్తియం’’.

౮౨౫.

‘‘సమ్బుద్ధో పటిజానాసి, (ఇతి సేలో బ్రాహ్మణో) ధమ్మరాజా అనుత్తరో;

‘ధమ్మేన చక్కం వత్తేమి’, ఇతి భాసథ గోతమ.

౮౨౬.

‘‘కో ను సేనాపతి భోతో, సావకో సత్థురన్వయో [అన్వయో (సీ.)];

కో తేతమనువత్తేతి, ధమ్మచక్కం పవత్తితం’’.

౮౨౭.

‘‘మయా ¶ పవత్తితం చక్కం, (సేలాతి భగవా) ధమ్మచక్కం అనుత్తరం;

సారిపుత్తో అనువత్తేతి, అనుజాతో తథాగతం.

౮౨౮.

‘‘అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, భావేతబ్బఞ్చ భావితం;

పహాతబ్బం పహీనం మే, తస్మా బుద్ధోస్మి బ్రాహ్మణ.

౮౨౯.

‘‘వినయస్సు ¶ మయి కఙ్ఖం, అధిముఞ్చస్సు బ్రాహ్మణ;

దుల్లభం దస్సనం హోతి, సమ్బుద్ధానం అభిణ్హసో.

౮౩౦.

‘‘యేసం వే దుల్లభో లోకే, పాతుభావో అభిణ్హసో;

సోహం బ్రాహ్మణ బుద్ధోస్మి, సల్లకత్తో [సల్లకన్తో (సీ.)] అనుత్తరో.

౮౩౧.

‘‘బ్రహ్మభూతో అతితులో, మారసేనప్పమద్దనో;

సబ్బామిత్తే వసే [వసీ (స్యా. క., మ. ని. ౨.౩౯౯; సు. ని. ౯౬౬)] కత్వా, మోదామి అకుతోభయో’’.

౮౩౨.

‘‘ఇదం భోన్తో నిసామేథ, యథా భాసతి చక్ఖుమా;

సల్లకత్తో మహావీరో, సీహోవ నదతీ వనే.

౮౩౩.

‘‘బ్రహ్మభూతం అతితులం, మారసేనప్పమద్దనం;

కో దిస్వా నప్పసీదేయ్య, అపి కణ్హాభిజాతికో.

౮౩౪.

‘‘యో మం ఇచ్ఛతి అన్వేతు, యో వా నిచ్ఛతి గచ్ఛతు;

ఇధాహం పబ్బజిస్సామి, వరపఞ్ఞస్స సన్తికే’’.

౮౩౫.

‘‘ఏతం చే రుచ్చతి భోతో, సమ్మాసమ్బుద్ధసాసనం;

మయమ్పి పబ్బజిస్సామ, వరపఞ్ఞస్స సన్తికే.

౮౩౬.

‘‘బ్రాహ్మణా తిసతా ఇమే, యాచన్తి పఞ్జలీకతా;

‘బ్రహ్మచరియం చరిస్సామ, భగవా తవ సన్తికే’’’.

౮౩౭.

‘‘స్వాఖాతం ¶ బ్రహ్మచరియం, (సేలాతి భగవా) సన్దిట్ఠికమకాలికం;

యత్థ అమోఘా పబ్బజ్జా, అప్పమత్తస్స సిక్ఖతో’’.

౮౩౮.

‘‘యం ¶ తం సరణమాగమ్హ [సరణమాగమ్మ (సబ్బత్థ)], ఇతో అట్ఠమే [అట్ఠమి (స్యా. క.)] చక్ఖుమ;

సత్తరత్తేన భగవా, దన్తామ్హ తవ సాసనే.

౮౩౯.

‘‘తువం ¶ ¶ బుద్ధో తువం సత్థా, తువం మారాభిభూ ముని;

తువం అనుసయే ఛేత్వా, తిణ్ణో తారేసిమం పజం.

౮౪౦.

‘‘ఉపధీ తే సమతిక్కన్తా, ఆసవా తే పదాలితా;

సీహోవ అనుపాదానో, పహీనభయభేరవో.

౮౪౧.

‘‘భిక్ఖవో తిసతా ఇమే, తిట్ఠన్తి పఞ్జలీకతా;

పాదే వీర పసారేహి, నాగా వన్దన్తు సత్థునో’’తి.

… సేలో థేరో….

౭. కాళిగోధాపుత్తభద్దియత్థేరగాథా

౮౪౨.

‘‘యాతం మే హత్థిగీవాయ, సుఖుమా వత్థా పధారితా;

సాలీనం ఓదనో భుత్తో, సుచిమంసూపసేచనో.

౮౪౩.

‘‘సోజ్జ భద్దో సాతతికో, ఉఞ్ఛాపత్తాగతే రతో;

ఝాయతి అనుపాదానో, పుత్తో గోధాయ భద్దియో.

౮౪౪.

‘‘పంసుకూలీ సాతతికో, ఉఞ్ఛాపత్తాగతే రతో;

ఝాయతి అనుపాదానో, పుత్తో గోధాయ భద్దియో.

౮౪౫.

‘‘పిణ్డపాతీ సాతతికో…పే….

౮౪౬.

‘‘తేచీవరీ సాతతికో…పే….

౮౪౭.

‘‘సపదానచారీ సాతతికో…పే….

౮౪౮.

‘‘ఏకాసనీ సాతతికో…పే….

౮౪౯.

‘‘పత్తపిణ్డీ సాతతికో…పే….

౮౫౦.

‘‘ఖలుపచ్ఛాభత్తీ సాతతికో…పే….

౮౫౧.

‘‘ఆరఞ్ఞికో సాతతికో…పే….

౮౫౨.

‘‘రుక్ఖమూలికో ¶ సాతతికో…పే….

౮౫౩.

‘‘అబ్భోకాసీ సాతతికో…పే….

౮౫౪.

‘‘సోసానికో సాతతికో…పే….

౮౫౫.

‘‘యథాసన్థతికో సాతతికో…పే….

౮౫౬.

‘‘నేసజ్జికో ¶ ¶ సాతతికో…పే….

౮౫౭.

‘‘అప్పిచ్ఛో సాతతికో…పే….

౮౫౮.

‘‘సన్తుట్ఠో సాతతికో…పే….

౮౫౯.

‘‘పవివిత్తో సాతతికో…పే….

౮౬౦.

‘‘అసంసట్ఠో సాతతికో…పే….

౮౬౧.

‘‘ఆరద్ధవీరియో సాతతికో…పే….

౮౬౨.

‘‘హిత్వా సతపలం కంసం, సోవణ్ణం సతరాజికం;

అగ్గహిం మత్తికాపత్తం, ఇదం దుతియాభిసేచనం.

౮౬౩.

‘‘ఉచ్చే మణ్డలిపాకారే, దళ్హమట్టాలకోట్ఠకే;

రక్ఖితో ఖగ్గహత్థేహి, ఉత్తసం విహరిం పురే.

౮౬౪.

‘‘సోజ్జ భద్దో అనుత్రాసీ, పహీనభయభేరవో;

ఝాయతి వనమోగయ్హ, పుత్తో గోధాయ భద్దియో.

౮౬౫.

‘‘సీలక్ఖన్ధే పతిట్ఠాయ, సతిం పఞ్ఞఞ్చ భావయం;

పాపుణిం అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయ’’న్తి.

… భద్దియో కాళిగోధాయ పుత్తో థేరో….

౮. అఙ్గులిమాలత్థేరగాథా

౮౬౬.

‘‘గచ్ఛం ¶ వదేసి సమణ ‘ట్ఠితోమ్హి’, మమఞ్చ బ్రూసి ఠితమట్ఠితోతి;

పుచ్ఛామి ¶ తం సమణ ఏతమత్థం, ‘కథం ఠితో త్వం అహమట్ఠితోమ్హి’’’.

౮౬౭.

‘‘ఠితో అహం అఙ్గులిమాల సబ్బదా, సబ్బేసు భూతేసు నిధాయ దణ్డం;

తువఞ్చ పాణేసు అసఞ్ఞతోసి, తస్మా ఠితోహం తువమట్ఠితోసి’’.

౮౬౮.

‘‘చిరస్సం వత మే మహితో మహేసీ, మహావనం సమణో పచ్చపాది [పచ్చుపాది (సబ్బత్థ)];

సోహం చజిస్సామి సహస్సపాపం, సుత్వాన గాథం తవ ధమ్మయుత్తం’’.

౮౬౯.

ఇచ్చేవ ¶ చోరో అసిమావుధఞ్చ, సోబ్భే పపాతే నరకే అన్వకాసి [అకిరి (మ. ని. ౨.౩౪౯)];

అవన్ది చోరో సుగతస్స పాదే, తత్థేవ పబ్బజ్జమయాచి బుద్ధం.

౮౭౦.

బుద్ధో చ ఖో కారుణికో మహేసి, యో సత్థా లోకస్స సదేవకస్స;

‘తమేహి భిక్ఖూ’తి తదా అవోచ, ఏసేవ తస్స అహు భిక్ఖుభావో.

౮౭౧.

‘‘యో ¶ చ పుబ్బే పమజ్జిత్వా, పచ్ఛా సో నప్పమజ్జతి;

సోమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా.

౮౭౨.

‘‘యస్స ¶ పాపం కతం కమ్మం, కుసలేన పిధీయతి [పిథీయతి (సీ. స్యా.)];

సోమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా.

౮౭౩.

‘‘యో హవే దహరో భిక్ఖు, యుఞ్జతి బుద్ధసాసనే;

సోమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా.

౮౭౪.

[దిసా హి (స్యా. క., మ. ని. ౨.౩౫౨)] ‘‘దిసాపి మే ధమ్మకథం సుణన్తు, దిసాపి మే యుఞ్జన్తు బుద్ధసాసనే;

దిసాపి మే తే మనుజే భజన్తు, యే ధమ్మమేవాదపయన్తి సన్తో.

౮౭౫.

‘‘దిసా హి మే ఖన్తివాదానం, అవిరోధప్పసంసినం;

సుణన్తు ధమ్మం కాలేన, తఞ్చ అనువిధీయన్తు.

౮౭౬.

‘‘న హి జాతు సో మమం హింసే, అఞ్ఞం వా పన కిఞ్చనం [కఞ్చినం (సీ. స్యా.), కఞ్చనం (?)];

పప్పుయ్య పరమం సన్తిం, రక్ఖేయ్య తసథావరే.

౮౭౭.

[థేరగా. ౧౯] ‘‘ఉదకఞ్హి ¶ నయన్తి నేత్తికా, ఉసుకారా నమయన్తి [దమయన్తి (క.)] తేజనం;

దారుం నమయన్తి [దమయన్తి (క.)] తచ్ఛకా, అత్తానం దమయన్తి పణ్డితా.

౮౭౮.

‘‘దణ్డేనేకే ¶ దమయన్తి, అఙ్కుసేభి కసాహి చ;

అదణ్డేన అసత్థేన, అహం దన్తోమ్హి తాదినా.

౮౭౯.

‘‘‘అహింసకో’తి ¶ మే నామం, హింసకస్స పురే సతో;

అజ్జాహం సచ్చనామోమ్హి, న నం హింసామి కిఞ్చనం [కఞ్చినం (సీ. స్యా.), కఞ్చనం (?)].

౮౮౦.

‘‘చోరో అహం పురే ఆసిం, అఙ్గులిమాలోతి విస్సుతో;

వుయ్హమానో మహోఘేన, బుద్ధం సరణమాగమం.

౮౮౧.

‘‘లోహితపాణి పురే ఆసిం, అఙ్గులిమాలోతి విస్సుతో;

సరణగమనం పస్స, భవనేత్తి సమూహతా.

౮౮౨.

‘‘తాదిసం కమ్మం కత్వాన, బహుం దుగ్గతిగామినం;

ఫుట్ఠో కమ్మవిపాకేన, అనణో భుఞ్జామి భోజనం.

౮౮౩.

‘‘పమాదమనుయుఞ్జన్తి, బాలా దుమ్మేధినో జనా;

అప్పమాదఞ్చ మేధావీ, ధనం సేట్ఠంవ రక్ఖతి.

౮౮౪.

‘‘మా పమాదమనుయుఞ్జేథ, మా కామరతిసన్థవం [సన్ధవం (క.)];

అప్పమత్తో హి ఝాయన్తో, పప్పోతి పరమం సుఖం.

౮౮౫.

‘‘స్వాగతం నాపగతం, నేతం దుమ్మన్తితం మమ;

సవిభత్తేసు ధమ్మేసు, యం సేట్ఠం తదుపాగమం.

౮౮౬.

‘‘స్వాగతం నాపగతం, నేతం దుమ్మన్తితం మమ;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.

౮౮౭.

‘‘అరఞ్ఞే ¶ రుక్ఖమూలే వా, పబ్బతేసు గుహాసు వా;

తత్థ తత్థేవ అట్ఠాసిం, ఉబ్బిగ్గమనసో తదా.

౮౮౮.

‘‘సుఖం సయామి ఠాయామి, సుఖం కప్పేమి జీవితం;

అహత్థపాసో మారస్స, అహో సత్థానుకమ్పితో.

౮౮౯.

‘‘బ్రహ్మజచ్చో ¶ పురే ఆసిం, ఉదిచ్చో ఉభతో అహు;

సోజ్జ పుత్తో సుగతస్స, ధమ్మరాజస్స సత్థునో.

౮౯౦.

‘‘వీతతణ్హో అనాదానో, గుత్తద్వారో సుసంవుతో;

అఘమూలం వధిత్వాన, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో.

౮౯౧.

‘‘పరిచిణ్ణో ¶ మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;

ఓహితో గరుకో భారో, భవనేత్తి సమూహతా’’తి.

… అఙ్గులిమాలో థేరో….

౯. అనురుద్ధత్థేరగాథా

౮౯౨.

‘‘పహాయ ¶ మాతాపితరో, భగినీ ఞాతిభాతరో;

పఞ్చ కామగుణే హిత్వా, అనురుద్ధోవ ఝాయతు.

౮౯౩.

‘‘సమేతో నచ్చగీతేహి, సమ్మతాళప్పబోధనో;

న తేన సుద్ధిమజ్ఝగం [సుద్ధమజ్ఝగా (సీ. క.), సుద్ధిమజ్ఝగమా (స్యా.)], మారస్స విసయే రతో.

౮౯౪.

‘‘ఏతఞ్చ సమతిక్కమ్మ, రతో బుద్ధస్స సాసనే;

సబ్బోఘం సమతిక్కమ్మ, అనురుద్ధోవ ఝాయతి.

౮౯౫.

‘‘రూపా సద్దా రసా గన్ధా, ఫోట్ఠబ్బా చ మనోరమా;

ఏతే చ సమతిక్కమ్మ, అనురుద్ధోవ ఝాయతి.

౮౯౬.

‘‘పిణ్డపాతపటిక్కన్తో, ఏకో అదుతియో ముని;

ఏసతి పంసుకూలాని, అనురుద్ధో అనాసవో.

౮౯౭.

‘‘విచినీ అగ్గహీ ధోవి, రజయీ ధారయీ ముని;

పంసుకూలాని మతిమా, అనురుద్ధో అనాసవో.

౮౯౮.

‘‘మహిచ్ఛో ¶ చ అసన్తుట్ఠో, సంసట్ఠో యో చ ఉద్ధతో;

తస్స ధమ్మా ఇమే హోన్తి, పాపకా సంకిలేసికా.

౮౯౯.

‘‘సతో చ హోతి అప్పిచ్ఛో, సన్తుట్ఠో అవిఘాతవా;

పవివేకరతో విత్తో, నిచ్చమారద్ధవీరియో.

౯౦౦.

‘‘తస్స ¶ ధమ్మా ఇమే హోన్తి, కుసలా బోధిపక్ఖికా;

అనాసవో చ సో హోతి, ఇతి వుత్తం మహేసినా.

౯౦౧.

‘‘మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, సత్థా లోకే అనుత్తరో;

మనోమయేన కాయేన, ఇద్ధియా ఉపసఙ్కమి.

౯౦౨.

‘‘యదా మే అహు సఙ్కప్పో, తతో ఉత్తరి దేసయి;

నిప్పపఞ్చరతో బుద్ధో, నిప్పపఞ్చమదేసయి.

౯౦౩.

‘‘తస్సాహం ధమ్మమఞ్ఞాయ, విహాసిం సాసనే రతో;

తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.

౯౦౪.

‘‘పఞ్చపఞ్ఞాసవస్సాని ¶ , యతో నేసజ్జికో అహం;

పఞ్చవీసతివస్సాని, యతో మిద్ధం సమూహతం.

౯౦౫.

[దీ. ని. ౨.౨౨౨] ‘‘నాహు అస్సాసపస్సాసా, ఠితచిత్తస్స తాదినో;

అనేజో సన్తిమారబ్భ, చక్ఖుమా పరినిబ్బుతో.

౯౦౬.

[దీ. ని. ౨.౨౨౨] ‘‘అసల్లీనేన చిత్తేన, వేదనం అజ్ఝవాసయి;

పజ్జోతస్సేవ నిబ్బానం, విమోక్ఖో చేతసో అహు.

౯౦౭.

‘‘ఏతే పచ్ఛిమకా దాని, మునినో ఫస్సపఞ్చమా;

నాఞ్ఞే ¶ ధమ్మా భవిస్సన్తి, సమ్బుద్ధే పరినిబ్బుతే.

౯౦౮.

‘‘నత్థి దాని పునావాసో, దేవకాయస్మి జాలిని;

విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో.

౯౦౯.

‘‘యస్స ¶ ముహుత్తేన సహస్సధా, లోకో సంవిదితో సబ్రహ్మకప్పో;

వసీ ఇద్ధిగుణే చుతూపపాతే, కాలే పస్సతి దేవతా స భిక్ఖు [సభిక్ఖునో (సీ. క.)].

౯౧౦.

‘‘అన్నభారో [అన్నహారో (సీ.)] పురే ఆసిం, దలిద్దో ఘాసహారకో;

సమణం పటిపాదేసిం, ఉపరిట్ఠం యసస్సినం.

౯౧౧.

‘‘సోమ్హి సక్యకులే జాతో, అనురుద్ధోతి మం విదూ;

ఉపేతో నచ్చగీతేహి, సమ్మతాళప్పబోధనో.

౯౧౨.

‘‘అథద్దసాసిం సమ్బుద్ధం, సత్థారం అకుతోభయం;

తస్మిం చిత్తం పసాదేత్వా, పబ్బజిం అనగారియం.

౯౧౩.

‘‘పుబ్బేనివాసం జానామి, యత్థ మే వుసితం పురే;

తావతింసేసు దేవేసు, అట్ఠాసిం సక్కజాతియా [సతజాతియా (సీ.)].

౯౧౪.

‘‘సత్తక్ఖత్తుం ¶ మనుస్సిన్దో, అహం రజ్జమకారయిం;

చాతురన్తో విజితావీ, జమ్బుసణ్డస్స ఇస్సరో;

అదణ్డేన అసత్థేన, ధమ్మేన అనుసాసయిం.

౯౧౫.

‘‘ఇతో సత్త తతో సత్త, సంసారాని చతుద్దస;

నివాసమభిజానిస్సం, దేవలోకే ఠితా తదా.

౯౧౬.

‘‘పఞ్చఙ్గికే ¶ ¶ సమాధిమ్హి, సన్తే ఏకోదిభావితే;

పటిప్పస్సద్ధిలద్ధమ్హి, దిబ్బచక్ఖు విసుజ్ఝి మే.

౯౧౭.

‘‘చుతూపపాతం జానామి, సత్తానం ఆగతిం గతిం;

ఇత్థభావఞ్ఞథాభావం, ఝానే పఞ్చఙ్గికే ఠితో.

౯౧౮.

‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా…పే… భవనేత్తి సమూహతా.

౯౧౯.

‘‘వజ్జీనం వేళువగామే, అహం జీవితసఙ్ఖయా;

హేట్ఠతో వేళుగుమ్బస్మిం, నిబ్బాయిస్సం అనాసవో’’తి.

… అనురుద్ధో థేరో….

౧౦. పారాపరియత్థేరగాథా

౯౨౦.

సమణస్స అహు చిన్తా, పుప్ఫితమ్హి మహావనే;

ఏకగ్గస్స నిసిన్నస్స, పవివిత్తస్స ఝాయినో.

౯౨౧.

‘‘అఞ్ఞథా లోకనాథమ్హి, తిట్ఠన్తే పురిసుత్తమే;

ఇరియం ఆసి భిక్ఖూనం, అఞ్ఞథా దాని దిస్సతి.

౯౨౨.

‘‘సీతవాతపరిత్తానం, హిరికోపీనఛాదనం;

మత్తట్ఠియం అభుఞ్జింసు, సన్తుట్ఠా ఇతరీతరే.

౯౨౩.

‘‘పణీతం యది వా లూఖం, అప్పం వా యది వా బహుం;

యాపనత్థం అభుఞ్జింసు, అగిద్ధా నాధిముచ్ఛితా.

౯౨౪.

‘‘జీవితానం ¶ పరిక్ఖారే, భేసజ్జే అథ పచ్చయే;

న బాళ్హం ఉస్సుకా ఆసుం, యథా తే ఆసవక్ఖయే.

౯౨౫.

‘‘అరఞ్ఞే రుక్ఖమూలేసు, కన్దరాసు గుహాసు చ;

వివేకమనుబ్రూహన్తా, విహంసు తప్పరాయనా.

౯౨౬.

‘‘నీచా ¶ నివిట్ఠా సుభరా, ముదూ అత్థద్ధమానసా;

అబ్యాసేకా అముఖరా, అత్థచిన్తా వసానుగా.

౯౨౭.

‘‘తతో ¶ పాసాదికం ఆసి, గతం భుత్తం నిసేవితం;

సినిద్ధా తేలధారావ, అహోసి ఇరియాపథో.

౯౨౮.

‘‘సబ్బాసవపరిక్ఖీణా, మహాఝాయీ మహాహితా;

నిబ్బుతా దాని తే థేరా, పరిత్తా దాని తాదిసా.

౯౨౯.

‘‘కుసలానఞ్చ ¶ ధమ్మానం, పఞ్ఞాయ చ పరిక్ఖయా;

సబ్బాకారవరూపేతం, లుజ్జతే జినసాసనం.

౯౩౦.

‘‘పాపకానఞ్చ ధమ్మానం, కిలేసానఞ్చ యో ఉతు;

ఉపట్ఠితా వివేకాయ, యే చ సద్ధమ్మసేసకా.

౯౩౧.

‘‘తే కిలేసా పవడ్ఢన్తా, ఆవిసన్తి బహుం జనం;

కీళన్తి మఞ్ఞే బాలేహి, ఉమ్మత్తేహివ రక్ఖసా.

౯౩౨.

‘‘కిలేసేహాభిభూతా తే, తేన తేన విధావితా;

నరా కిలేసవత్థూసు, ససఙ్గామేవ ఘోసితే.

౯౩౩.

‘‘పరిచ్చజిత్వా సద్ధమ్మం, అఞ్ఞమఞ్ఞేహి భణ్డరే;

దిట్ఠిగతాని అన్వేన్తా, ఇదం సేయ్యోతి మఞ్ఞరే.

౯౩౪.

‘‘ధనఞ్చ పుత్తం భరియఞ్చ, ఛడ్డయిత్వాన నిగ్గతా;

కటచ్ఛుభిక్ఖహేతూపి, అకిచ్ఛాని నిసేవరే.

౯౩౫.

‘‘ఉదరావదేహకం భుత్వా, సయన్తుత్తానసేయ్యకా;

కథం వత్తేన్తి [కథా వడ్ఢేన్తి (సీ. క.)] పటిబుద్ధా, యా కథా సత్థుగరహితా.

౯౩౬.

‘‘సబ్బకారుకసిప్పాని ¶ , చిత్తిం కత్వాన [చిత్తీకత్వాన (సీ.), చిత్తం కత్వాన (స్యా.)] సిక్ఖరే;

అవూపసన్తా అజ్ఝత్తం, సామఞ్ఞత్థోతి అచ్ఛతి [తిరిఞ్చతి (?)].

౯౩౭.

‘‘మత్తికం తేలచుణ్ణఞ్చ, ఉదకాసనభోజనం;

గిహీనం ఉపనామేన్తి, ఆకఙ్ఖన్తా బహుత్తరం.

౯౩౮.

‘‘దన్తపోనం కపిత్థఞ్చ, పుప్ఫం ఖాదనియాని చ;

పిణ్డపాతే చ సమ్పన్నే, అమ్బే ఆమలకాని చ.

౯౩౯.

‘‘భేసజ్జేసు యథా వేజ్జా, కిచ్చాకిచ్చే యథా గిహీ;

గణికావ విభూసాయం, ఇస్సరే ఖత్తియా యథా.

౯౪౦.

‘‘నేకతికా ¶ వఞ్చనికా, కూటసక్ఖీ అపాటుకా;

బహూహి పరికప్పేహి, ఆమిసం పరిభుఞ్జరే.

౯౪౧.

‘‘లేసకప్పే పరియాయే, పరికప్పేనుధావితా;

జీవికత్థా ఉపాయేన, సఙ్కడ్ఢన్తి బహుం ధనం.

౯౪౨.

‘‘ఉపట్ఠాపేన్తి ¶ ¶ పరిసం, కమ్మతో నో చ ధమ్మతో;

ధమ్మం పరేసం దేసేన్తి, లాభతో నో చ అత్థతో.

౯౪౩.

‘‘సఙ్ఘలాభస్స భణ్డన్తి, సఙ్ఘతో పరిబాహిరా;

పరలాభోపజీవన్తా, అహిరీకా న లజ్జరే.

౯౪౪.

‘‘నానుయుత్తా తథా ఏకే, ముణ్డా సఙ్ఘాటిపారుతా;

సమ్భావనంయేవిచ్ఛన్తి, లాభసక్కారముచ్ఛితా.

౯౪౫.

‘‘ఏవం నానప్పయాతమ్హి, న దాని సుకరం తథా;

అఫుసితం ¶ వా ఫుసితుం, ఫుసితం వానురక్ఖితుం.

౯౪౬.

‘‘యథా కణ్టకట్ఠానమ్హి, చరేయ్య అనుపాహనో;

సతిం ఉపట్ఠపేత్వాన, ఏవం గామే మునీ చరే.

౯౪౭.

‘‘సరిత్వా పుబ్బకే యోగీ, తేసం వత్తమనుస్సరం;

కిఞ్చాపి పచ్ఛిమో కాలో, ఫుసేయ్య అమతం పదం.

౯౪౮.

‘‘ఇదం వత్వా సాలవనే, సమణో భావితిన్ద్రియో;

బ్రాహ్మణో పరినిబ్బాయీ, ఇసి ఖీణపునబ్భవో’’తి.

… పారాపరియో [పారాసరియో (స్యా.)] థేరో….

వీసతినిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

అధిముత్తో పారాపరియో, తేలకాని రట్ఠపాలో;

మాలుక్యసేలో భద్దియో, అఙ్గులి దిబ్బచక్ఖుకో.

పారాపరియో దసేతే, వీసమ్హి పరికిత్తితా;

గాథాయో ద్వే సతా హోన్తి, పఞ్చతాలీస [౨౪౪ గాథాయోయేవ దిస్సన్తి] ఉత్తరిన్తి.

౧౭. తింసనిపాతో

౧. ఫుస్సత్థేరగాథా

౯౪౯.

పాసాదికే ¶ ¶ ¶ బహూ దిస్వా, భావితత్తే సుసంవుతే;

ఇసి పణ్డరసగోత్తో [పణ్డరస్స గోత్తో (సీ.)], అపుచ్ఛి ఫుస్ససవ్హయం.

౯౫౦.

‘‘కింఛన్దా ¶ కిమధిప్పాయా, కిమాకప్పా భవిస్సరే;

అనాగతమ్హి కాలమ్హి, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో’’.

౯౫౧.

‘‘సుణోహి వచనం మయ్హం, ఇసిపణ్డరసవ్హయ;

సక్కచ్చం ఉపధారేహి, ఆచిక్ఖిస్సామ్యనాగతం.

౯౫౨.

‘‘కోధనా ఉపనాహీ చ, మక్ఖీ థమ్భీ సఠా బహూ;

ఉస్సుకీ నానావాదా చ, భవిస్సన్తి అనాగతే.

౯౫౩.

‘‘అఞ్ఞాతమానినో ధమ్మే, గమ్భీరే తీరగోచరా;

లహుకా అగరు ధమ్మే, అఞ్ఞమఞ్ఞమగారవా.

౯౫౪.

‘‘బహూ ఆదీనవా లోకే, ఉప్పజ్జిస్సన్త్యనాగతే;

సుదేసితం ఇమం ధమ్మం, కిలేసేస్సన్తి [కిలేసిస్సన్తి (సీ.), కిలిసిస్సన్తి (స్యా. క.)] దుమ్మతీ.

౯౫౫.

‘‘గుణహీనాపి సఙ్ఘమ్హి, వోహరన్తా విసారదా;

బలవన్తో భవిస్సన్తి, ముఖరా అస్సుతావినో.

౯౫౬.

‘‘గుణవన్తోపి సఙ్ఘమ్హి, వోహరన్తా యథాత్థతో;

దుబ్బలా తే భవిస్సన్తి, హిరీమనా అనత్థికా.

౯౫౭.

‘‘రజతం జాతరూపఞ్చ, ఖేత్తం వత్థుమజేళకం;

దాసిదాసఞ్చ దుమ్మేధా, సాదియిస్సన్త్యనాగతే.

౯౫౮.

‘‘ఉజ్ఝానసఞ్ఞినో బాలా, సీలేసు అసమాహితా;

ఉన్నళా విచరిస్సన్తి, కలహాభిరతా మగా.

౯౫౯.

‘‘ఉద్ధతా చ భవిస్సన్తి, నీలచీవరపారుతా;

కుహా ¶ థద్ధా లపా సిఙ్గీ, చరిస్సన్త్యరియా వియ.

౯౬౦.

‘‘తేలసణ్ఠేహి కేసేహి, చపలా అఞ్జనక్ఖికా;

రథియాయ గమిస్సన్తి, దన్తవణ్ణికపారుతా.

౯౬౧.

‘‘అజేగుచ్ఛం ¶ ¶ విముత్తేహి, సురత్తం అరహద్ధజం;

జిగుచ్ఛిస్సన్తి కాసావం, ఓదాతేసు సముచ్ఛితా [ఓదాతే సుసముచ్ఛితా (సీ.)].

౯౬౨.

‘‘లాభకామా భవిస్సన్తి, కుసీతా హీనవీరియా;

కిచ్ఛన్తా వనపత్థాని, గామన్తేసు వసిస్సరే.

౯౬౩.

‘‘యే ¶ యే లాభం లభిస్సన్తి, మిచ్ఛాజీవరతా సదా;

తే తేవ అనుసిక్ఖన్తా, భజిస్సన్తి అసంయతా.

౯౬౪.

‘‘యే యే అలాభినో లాభం, న తే పుజ్జా భవిస్సరే;

సుపేసలేపి తే ధీరే, సేవిస్సన్తి న తే తదా.

౯౬౫.

‘‘మిలక్ఖురజనం రత్తం [పిలక్ఖరజనం రత్తం (?)], గరహన్తా సకం ధజం;

తిత్థియానం ధజం కేచి, ధారిస్సన్త్యవదాతకం.

౯౬౬.

‘‘అగారవో చ కాసావే, తదా తేసం భవిస్సతి;

పటిసఙ్ఖా చ కాసావే, భిక్ఖూనం న భవిస్సతి.

౯౬౭.

‘‘అభిభూతస్స దుక్ఖేన, సల్లవిద్ధస్స రుప్పతో;

పటిసఙ్ఖా మహాఘోరా, నాగస్సాసి అచిన్తియా.

౯౬౮.

‘‘ఛద్దన్తో హి తదా దిస్వా, సురత్తం అరహద్ధజం;

తావదేవ భణీ గాథా, గజో అత్థోపసంహితా’’.

౯౬౯.

[ధ. ప. ౯; జా. ౧.౨.౧౪౧; ౧.౧౬.౧౨౨] ‘‘అనిక్కసావో ¶ కాసావం, యో వత్థం పరిధస్సతి [పరిదహిస్సతి (సీ. స్యా.)];

అపేతో దమసచ్చేన, న సో కాసావమరహతి.

౯౭౦.

‘‘యో చ వన్తకాసావస్స, సీలేసు సుసమాహితో;

ఉపేతో దమసచ్చేన, స వే కాసావమరహతి.

౯౭౧.

‘‘విపన్నసీలో దుమ్మేధో, పాకటో కామకారియో;

విబ్భన్తచిత్తో నిస్సుక్కో, న సో కాసావమరహతి.

౯౭౨.

‘‘యో చ సీలేన సమ్పన్నో, వీతరాగో సమాహితో;

ఓదాతమనసఙ్కప్పో, స వే కాసావమరహతి.

౯౭౩.

‘‘ఉద్ధతో ఉన్నళో బాలో, సీలం యస్స న విజ్జతి;

ఓదాతకం అరహతి, కాసావం కిం కరిస్సతి.

౯౭౪.

‘‘భిక్ఖూ ¶ చ భిక్ఖునియో చ, దుట్ఠచిత్తా అనాదరా;

తాదీనం మేత్తచిత్తానం, నిగ్గణ్హిస్సన్త్యనాగతే.

౯౭౫.

‘‘సిక్ఖాపేన్తాపి థేరేహి, బాలా చీవరధారణం;

న సుణిస్సన్తి దుమ్మేధా, పాకటా కామకారియా.

౯౭౬.

‘‘తే ¶ తథా సిక్ఖితా బాలా, అఞ్ఞమఞ్ఞం అగారవా;

నాదియిస్సన్తుపజ్ఝాయే, ఖళుఙ్కో వియ సారథిం.

౯౭౭.

‘‘ఏవం అనాగతద్ధానం, పటిపత్తి భవిస్సతి;

భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, పత్తే కాలమ్హి పచ్ఛిమే.

౯౭౮.

‘‘పురా ఆగచ్ఛతే ఏతం, అనాగతం మహబ్భయం;

సుబ్బచా హోథ సఖిలా, అఞ్ఞమఞ్ఞం సగారవా.

౯౭౯.

‘‘మేత్తచిత్తా ¶ కారుణికా, హోథ సీలేసు సంవుతా;

ఆరద్ధవీరియా పహితత్తా, నిచ్చం దళ్హపరక్కమా.

౯౮౦.

‘‘పమాదం ¶ భయతో దిస్వా, అప్పమాదఞ్చ ఖేమతో;

భావేథట్ఠఙ్గికం మగ్గం, ఫుసన్తా అమతం పద’’న్తి.

… ఫుస్సో థేరో….

౨. సారిపుత్తత్థేరగాథా

౯౮౧.

‘‘యథాచారీ యథాసతో సతీమా, యతసఙ్కప్పజ్ఝాయి అప్పమత్తో;

అజ్ఝత్తరతో సమాహితత్తో, ఏకో సన్తుసితో తమాహు భిక్ఖుం.

౯౮౨.

‘‘అల్లం సుక్ఖం వా భుఞ్జన్తో, న బాళ్హం సుహితో సియా;

ఊనూదరో మితాహారో, సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే.

౯౮౩.

‘‘చత్తారో పఞ్చ ఆలోపే, అభుత్వా ఉదకం పివే;

అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో.

౯౮౪.

‘‘కప్పియం తం చే ఛాదేతి, చీవరం ఇదమత్థికం [ఇదమత్థితం (సీ.)];

అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో.

౯౮౫.

‘‘పల్లఙ్కేన ¶ నిసిన్నస్స, జణ్ణుకే నాభివస్సతి;

అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో.

౯౮౬.

[సం. ని. ౪.౨౫౩; ఇతివు. ౫౩] ‘‘యో సుఖం దుక్ఖతో అద్ద, దుక్ఖమద్దక్ఖి సల్లతో;

ఉభయన్తరేన ¶ [ఉభయమన్తరే (సీ.)] నాహోసి, కేన లోకస్మి కిం సియా.

౯౮౭.

‘‘మా మే కదాచి పాపిచ్ఛో, కుసీతో హీనవీరియో;

అప్పస్సుతో అనాదరో, కేన లోకస్మి కిం సియా.

౯౮౮.

‘‘బహుస్సుతో ¶ చ మేధావీ, సీలేసు సుసమాహితో;

చేతోసమథమనుయుత్తో, అపి ముద్ధని తిట్ఠతు.

౯౮౯.

‘‘యో పపఞ్చమనుయుత్తో, పపఞ్చాభిరతో మగో;

విరాధయీ సో నిబ్బానం, యోగక్ఖేమం అనుత్తరం.

౯౯౦.

‘‘యో చ పపఞ్చం హిత్వాన, నిప్పపఞ్చపథే రతో;

ఆరాధయీ సో నిబ్బానం, యోగక్ఖేమం అనుత్తరం.

౯౯౧.

[ధ. ప. ౯౮] ‘‘గామే వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;

యత్థ అరహన్తో విహరన్తి, తం భూమిరామణేయ్యకం.

౯౯౨.

‘‘రమణీయాని అరఞ్ఞాని, యత్థ న రమతీ జనో;

వీతరాగా రమిస్సన్తి, న తే కామగవేసినో.

౯౯౩.

[ధ. ప. ౭౬] ‘‘నిధీనంవ పవత్తారం, యం పస్సే వజ్జదస్సినం;

నిగ్గయ్హవాదిం ¶ మేధావిం, తాదిసం పణ్డితం భజే;

తాదిసం భజమానస్స, సేయ్యో హోతి న పాపియో.

౯౯౪.

[ధ. ప. ౭౭] ‘‘ఓవదేయ్యానుసాసేయ్య, అసబ్భా చ నివారయే;

సతఞ్హి సో పియో హోతి, అసతం హోతి అప్పియో.

౯౯౫.

‘‘అఞ్ఞస్స భగవా బుద్ధో, ధమ్మం దేసేసి చక్ఖుమా;

ధమ్మే ¶ దేసియమానమ్హి, సోతమోధేసిమత్థికో;

తం మే అమోఘం సవనం, విముత్తోమ్హి అనాసవో.

౯౯౬.

‘‘నేవ పుబ్బేనివాసాయ, నపి దిబ్బస్స చక్ఖునో;

చేతోపరియాయ ఇద్ధియా, చుతియా ఉపపత్తియా;

సోతధాతువిసుద్ధియా, పణిధీ మే న విజ్జతి [కథా. ౩౭౮].

౯౯౭.

‘‘రుక్ఖమూలంవ ¶ నిస్సాయ, ముణ్డో సఙ్ఘాటిపారుతో;

పఞ్ఞాయ ఉత్తమో థేరో, ఉపతిస్సోవ [ఉపతిస్సో చ (సీ. క.)] ఝాయతి.

౯౯౮.

‘‘అవితక్కం సమాపన్నో, సమ్మాసమ్బుద్ధసావకో;

అరియేన తుణ్హీభావేన, ఉపేతో హోతి తావదే.

౯౯౯.

[ఉదా. ౨౪] ‘‘యథాపి పబ్బతో సేలో, అచలో సుప్పతిట్ఠితో;

ఏవం మోహక్ఖయా భిక్ఖు, పబ్బతోవ న వేధతి.

౧౦౦౦.

‘‘అనఙ్గణస్స పోసస్స, నిచ్చం సుచిగవేసినో;

వాలగ్గమత్తం పాపస్స, అబ్భమత్తంవ ఖాయతి.

౧౦౦౧.

‘‘నాభినన్దామి ¶ మరణం, నాభినన్దామి జీవితం;

నిక్ఖిపిస్సం ఇమం కాయం, సమ్పజానో పతిస్సతో.

౧౦౦౨.

‘‘నాభినన్దామి మరణం, నాభినన్దామి జీవితం;

కాలఞ్చ పటికఙ్ఖామి, నిబ్బిసం భతకో యథా.

౧౦౦౩.

‘‘ఉభయేన మిదం మరణమేవ, నామరణం పచ్ఛా వా పురే వా;

పటిపజ్జథ మా వినస్సథ, ఖణో వో మా ఉపచ్చగా.

౧౦౦౪.

‘‘నగరం యథా పచ్చన్తం, గుత్తం సన్తరబాహిరం;

ఏవం గోపేథ అత్తానం, ఖణో వో మా ఉపచ్చగా;

ఖణాతీతా ¶ హి సోచన్తి, నిరయమ్హి సమప్పితా.

౧౦౦౫.

‘‘ఉపసన్తో ఉపరతో, మన్తభాణీ [మత్తభాణీ (సీ.)] అనుద్ధతో;

ధునాతి పాపకే ధమ్మే, దుమపత్తంవ మాలుతో.

౧౦౦౬.

‘‘ఉపసన్తో ఉపరతో, మన్తభాణీ అనుద్ధతో;

అప్పాసి [అబ్బహి (స్యా.), అభాసి (?)] పాపకే ధమ్మే, దుమపత్తంవ మాలుతో.

౧౦౦౭.

‘‘ఉపసన్తో ¶ అనాయాసో, విప్పసన్నో అనావిలో;

కల్యాణసీలో మేధావీ, దుక్ఖస్సన్తకరో సియా.

౧౦౦౮.

‘‘న విస్ససే ఏకతియేసు ఏవం, అగారిసు పబ్బజితేసు చాపి;

సాధూపి హుత్వా న అసాధు హోన్తి, అసాధు హుత్వా పున సాధు హోన్తి.

౧౦౦౯.

‘‘కామచ్ఛన్దో ¶ చ బ్యాపాదో, థినమిద్ధఞ్చ భిక్ఖునో;

ఉద్ధచ్చం విచికిచ్ఛా చ, పఞ్చేతే చిత్తకేలిసా.

౧౦౧౦.

‘‘యస్స సక్కరియమానస్స, అసక్కారేన చూభయం;

సమాధి న వికమ్పతి, అప్పమాదవిహారినో.

౧౦౧౧.

‘‘తం ఝాయినం సాతతికం, సుఖుమదిట్ఠివిపస్సకం;

ఉపాదానక్ఖయారామం, ఆహు సప్పురిసో ఇతి.

౧౦౧౨.

‘‘మహాసముద్దో పథవీ, పబ్బతో అనిలోపి చ;

ఉపమాయ న యుజ్జన్తి, సత్థు వరవిముత్తియా.

౧౦౧౩.

‘‘చక్కానువత్తకో ¶ థేరో, మహాఞాణీ సమాహితో;

పథవాపగ్గిసమానో, న రజ్జతి న దుస్సతి.

౧౦౧౪.

‘‘పఞ్ఞాపారమితం పత్తో, మహాబుద్ధి మహామతి;

అజళో జళసమానో, సదా చరతి నిబ్బుతో.

౧౦౧౫.

‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా…పే… భవనేత్తి సమూహతా.

౧౦౧౬.

‘‘సమ్పాదేథప్పమాదేన ¶ , ఏసా మే అనుసాసనీ;

హన్దాహం పరినిబ్బిస్సం, విప్పముత్తోమ్హి సబ్బధీ’’తి.

… సారిపుత్తో థేరో….

౩. ఆనన్దత్థేరగాథా

౧౦౧౭.

‘‘పిసుణేన చ కోధనేన చ, మచ్ఛరినా చ విభూతనన్దినా;

సఖితం న కరేయ్య పణ్డితో, పాపో కాపురిసేన సఙ్గమో.

౧౦౧౮.

‘‘సద్ధేన చ పేసలేన చ, పఞ్ఞవతా బహుస్సుతేన చ;

సఖితం కరేయ్య పణ్డితో, భద్దో సప్పురిసేన సఙ్గమో.

౧౦౧౯.

‘‘పస్స చిత్తకతం బిమ్బం…పే… యస్స నత్థి ధువం ఠితి.

౧౦౨౦.

‘‘పస్స చిత్తకతం బిమ్బం…పే… వత్థేహి సోభతి.

౧౦౨౧.

‘‘అలత్తకకతా ¶ …పే… నో చ పారగవేసినో.

౧౦౨౨.

‘‘అట్ఠపదకతా…పే… నో చ పారగవేసినో.

౧౦౨౩.

‘‘అఞ్జనీవ నవా…పే… నో చ పారగవేసినో.

౧౦౨౪.

‘‘బహుస్సుతో చిత్తకథీ, బుద్ధస్స పరిచారకో;

పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో, సేయ్యం కప్పేతి గోతమో.

౧౦౨౫.

‘‘ఖీణాసవో విసఞ్ఞుత్తో, సఙ్గాతీతో సునిబ్బుతో;

ధారేతి అన్తిమం దేహం, జాతిమరణపారగూ.

౧౦౨౬.

‘‘యస్మిం ¶ పతిట్ఠితా ధమ్మా, బుద్ధస్సాదిచ్చబన్ధునో;

నిబ్బానగమనే మగ్గే, సోయం తిట్ఠతి గోతమో.

౧౦౨౭.

‘‘ద్వాసీతి ¶ బుద్ధతో గణ్హిం, ద్వే సహస్సాని భిక్ఖుతో;

చతురాసీతిసహస్సాని, యే మే ధమ్మా పవత్తినో.

౧౦౨౮.

‘‘అప్పస్సుతాయం పురిసో, బలిబద్దోవ జీరతి;

మంసాని తస్స వడ్ఢన్తి, పఞ్ఞా తస్స న వడ్ఢతి.

౧౦౨౯.

‘‘బహుస్సుతో అప్పస్సుతం, యో సుతేనాతిమఞ్ఞతి;

అన్ధో పదీపధారోవ, తథేవ పటిభాతి మం.

౧౦౩౦.

‘‘బహుస్సుతం ఉపాసేయ్య, సుతఞ్చ న వినాసయే;

తం మూలం బ్రహ్మచరియస్స, తస్మా ధమ్మధరో సియా.

౧౦౩౧.

‘‘పుబ్బాపరఞ్ఞూ అత్థఞ్ఞూ, నిరుత్తిపదకోవిదో;

సుగ్గహీతఞ్చ గణ్హాతి, అత్థఞ్చోపపరిక్ఖతి.

౧౦౩౨.

‘‘ఖన్త్యా ¶ ఛన్దికతో [ఖన్తియా ఛన్దితో (?)] హోతి, ఉస్సహిత్వా తులేతి తం;

సమయే సో పదహతి, అజ్ఝత్తం సుసమాహితో.

౧౦౩౩.

‘‘బహుస్సుతం ధమ్మధరం, సప్పఞ్ఞం బుద్ధసావకం;

ధమ్మవిఞ్ఞాణమాకఙ్ఖం, తం భజేథ తథావిధం.

౧౦౩౪.

‘‘బహుస్సుతో ధమ్మధరో, కోసారక్ఖో మహేసినో;

చక్ఖు సబ్బస్స లోకస్స, పూజనీయో బహుస్సుతో.

౧౦౩౫.

‘‘ధమ్మారామో ధమ్మరతో, ధమ్మం అనువిచిన్తయం;

ధమ్మం అనుస్సరం భిక్ఖు, సద్ధమ్మా న పరిహాయతి.

౧౦౩౬.

‘‘కాయమచ్ఛేరగరునో ¶ [గరుకో (సీ.)], హియ్యమానే [హియ్యమానో (సీ.)] అనుట్ఠహే;

సరీరసుఖగిద్ధస్స, కుతో సమణఫాసుతా.

౧౦౩౭.

‘‘న ¶ పక్ఖన్తి దిసా సబ్బా, ధమ్మా న పటిభన్తి మం;

గతే కల్యాణమిత్తమ్హి, అన్ధకారంవ ఖాయతి.

౧౦౩౮.

‘‘అబ్భతీతసహాయస్స, అతీతగతసత్థునో;

నత్థి ఏతాదిసం మిత్తం, యథా కాయగతా సతి.

౧౦౩౯.

‘‘యే పురాణా అతీతా తే, నవేహి న సమేతి మే;

స్వజ్జ ఏకోవ ఝాయామి, వస్సుపేతోవ పక్ఖిమా.

౧౦౪౦.

‘‘దస్సనాయ అభిక్కన్తే, నానావేరజ్జకే బహూ;

మా వారయిత్థ సోతారో, పస్సన్తు సమయో మమం.

౧౦౪౧.

‘‘దస్సనాయ ¶ అభిక్కన్తే, నానావేరజ్జకే పుథు;

కరోతి సత్థా ఓకాసం, న నివారేతి చక్ఖుమా.

౧౦౪౨.

‘‘పణ్ణవీసతివస్సాని, సేఖభూతస్స మే సతో;

న కామసఞ్ఞా ఉప్పజ్జి, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం.

౧౦౪౩.

‘‘పణ్ణవీసతివస్సాని, సేఖభూతస్స మే సతో;

న దోససఞ్ఞా ఉప్పజ్జి, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం.

౧౦౪౪.

‘‘పణ్ణవీసతివస్సాని, భగవన్తం ఉపట్ఠహిం;

మేత్తేన కాయకమ్మేన, ఛాయావ అనపాయినీ [అనుపాయినీ (స్యా. క.)].

౧౦౪౫.

‘‘పణ్ణవీసతివస్సాని, భగవన్తం ఉపట్ఠహిం;

మేత్తేన వచీకమ్మేన, ఛాయావ అనపాయినీ.

౧౦౪౬.

‘‘పణ్ణవీసతివస్సాని, భగవన్తం ఉపట్ఠహిం;

మేత్తేన మనోకమ్మేన, ఛాయావ అనపాయినీ.

౧౦౪౭.

‘‘బుద్ధస్స ¶ ¶ చఙ్కమన్తస్స, పిట్ఠితో అనుచఙ్కమిం;

ధమ్మే దేసియమానమ్హి, ఞాణం మే ఉదపజ్జథ.

౧౦౪౮.

‘‘అహం సకరణీయోమ్హి, సేఖో అప్పత్తమానసో;

సత్థు చ పరినిబ్బానం, యో అమ్హం అనుకమ్పకో.

౧౦౪౯.

‘‘తదాసి ¶ యం భింసనకం, తదాసి లోమహంసనం;

సబ్బాకారవరూపేతే, సమ్బుద్ధే పరినిబ్బుతే.

౧౦౫౦.

‘‘బహుస్సుతో ధమ్మధరో, కోసారక్ఖో మహేసినో;

చక్ఖు సబ్బస్స లోకస్స, ఆనన్దో పరినిబ్బుతో.

౧౦౫౧.

‘‘బహుస్సుతో ధమ్మధరో, కోసారక్ఖో మహేసినో;

చక్ఖు సబ్బస్స లోకస్స, అన్ధకారే తమోనుదో.

౧౦౫౨.

‘‘గతిమన్తో సతిమన్తో, ధితిమన్తో చ యో ఇసి;

సద్ధమ్మధారకో థేరో, ఆనన్దో రతనాకరో.

౧౦౫౩.

‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;

ఓహితో గరుకో భారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి.

… ఆనన్దో థేరో….

తింసనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

ఫుస్సోపతిస్సో ఆనన్దో, తయోతిమే పకిత్తితా;

గాథాయో తత్థ సఙ్ఖాతా, సతం పఞ్చ చ ఉత్తరీతి;

౧౮. చత్తాలీసనిపాతో

౧. మహాకస్సపత్థేరగాథా

౧౦౫౪.

‘‘న ¶ ¶ ¶ ¶ గణేన పురక్ఖతో చరే, విమనో హోతి సమాధి దుల్లభో;

నానాజనసఙ్గహో దుఖో, ఇతి దిస్వాన గణం న రోచయే.

౧౦౫౫.

‘‘న కులాని ఉపబ్బజే ముని, విమనో హోతి సమాధి దుల్లభో;

సో ఉస్సుక్కో రసానుగిద్ధో, అత్థం రిఞ్చతి యో సుఖావహో.

౧౦౫౬.

‘‘పఙ్కోతి హి నం అవేదయుం, యాయం వన్దనపూజనా కులేసు;

సుఖుమం సల్ల దురుబ్బహం, సక్కారో కాపురిసేన దుజ్జహో.

౧౦౫౭.

‘‘సేనాసనమ్హా ఓరుయ్హ, నగరం పిణ్డాయ పావిసిం;

భుఞ్జన్తం పురిసం కుట్ఠిం, సక్కచ్చం తం ఉపట్ఠహిం.

౧౦౫౮.

‘‘సో మే [తం (సీ. క.)] పక్కేన హత్థేన, ఆలోపం ఉపనామయి;

ఆలోపం పక్ఖిపన్తస్స, అఙ్గులి చేత్థ [పేత్థ (సీ. క.)] ఛిజ్జథ.

౧౦౫౯.

‘‘కుట్టమూలఞ్చ [కుడ్డమూలఞ్చ (సీ. స్యా.)] నిస్సాయ, ఆలోపం తం అభుఞ్జిసం;

భుఞ్జమానే వా భుత్తే వా, జేగుచ్ఛం మే న విజ్జతి.

౧౦౬౦.

‘‘ఉత్తిట్ఠపిణ్డో ఆహారో, పూతిముత్తఞ్చ ఓసధం;

సేనాసనం రుక్ఖమూలం, పంసుకూలఞ్చ చీవరం;

యస్సేతే అభిసమ్భుత్వా [అభిభుఞ్జతి (?)], స వే చాతుద్దిసో నరో.

౧౦౬౧.

‘‘యత్థ ఏకే విహఞ్ఞన్తి, ఆరుహన్తా సిలుచ్చయం;

తస్స బుద్ధస్స దాయాదో, సమ్పజానో పతిస్సతో;

ఇద్ధిబలేనుపత్థద్ధో ¶ , కస్సపో అభిరూహతి.

౧౦౬౨.

‘‘పిణ్డపాతపటిక్కన్తో ¶ , సేలమారుయ్హ కస్సపో;

ఝాయతి అనుపాదానో, పహీనభయభేరవో.

౧౦౬౩.

‘‘పిణ్డపాతపటిక్కన్తో, సేలమారుయ్హ కస్సపో;

ఝాయతి అనుపాదానో, డయ్హమానేసు నిబ్బుతో.

౧౦౬౪.

‘‘పిణ్డపాతపటిక్కన్తో, సేలమారుయ్హ కస్సపో;

ఝాయతి అనుపాదానో, కతకిచ్చో అనాసవో.

౧౦౬౫.

‘‘కరేరిమాలావితతా ¶ ¶ , భూమిభాగా మనోరమా;

కుఞ్జరాభిరుదా రమ్మా, తే సేలా రమయన్తి మం.

౧౦౬౬.

‘‘నీలబ్భవణ్ణా రుచిరా, వారిసీతా సుచిన్ధరా;

ఇన్దగోపకసఞ్ఛన్నా, తే సేలా రమయన్తి మం.

౧౦౬౭.

‘‘నీలబ్భకూటసదిసా, కూటాగారవరూపమా;

వారణాభిరుదా రమ్మా, తే సేలా రమయన్తి మం.

౧౦౬౮.

‘‘అభివుట్ఠా రమ్మతలా, నగా ఇసిభి సేవితా;

అబ్భున్నదితా సిఖీహి, తే సేలా రమయన్తి మం.

౧౦౬౯.

‘‘అలం ఝాయితుకామస్స, పహితత్తస్స మే సతో;

అలం మే అత్థకామస్స [అత్తకామస్స (?)], పహితత్తస్స భిక్ఖునో.

౧౦౭౦.

‘‘అలం మే ఫాసుకామస్స, పహితత్తస్స భిక్ఖునో;

అలం మే యోగకామస్స, పహితత్తస్స తాదినో.

౧౦౭౧.

‘‘ఉమాపుప్ఫేన సమానా, గగనావబ్భఛాదితా;

నానాదిజగణాకిణ్ణా ¶ , తే సేలా రమయన్తి మం.

౧౦౭౨.

‘‘అనాకిణ్ణా గహట్ఠేహి, మిగసఙ్ఘనిసేవితా;

నానాదిజగణాకిణ్ణా, తే సేలా రమయన్తి మం.

౧౦౭౩.

‘‘అచ్ఛోదికా పుథుసిలా, గోనఙ్గులమిగాయుతా;

అమ్బుసేవాలసఞ్ఛన్నా, తే సేలా రమయన్తి మం.

౧౦౭౪.

‘‘న పఞ్చఙ్గికేన తురియేన, రతి మే హోతి తాదిసీ;

యథా ఏకగ్గచిత్తస్స, సమ్మా ధమ్మం విపస్సతో.

౧౦౭౫.

‘‘కమ్మం ¶ బహుకం న కారయే, పరివజ్జేయ్య జనం న ఉయ్యమే;

ఉస్సుక్కో సో రసానుగిద్ధో, అత్థం రిఞ్చతి యో సుఖావహో.

౧౦౭౬.

‘‘కమ్మం బహుకం న కారయే, పరివజ్జేయ్య అనత్తనేయ్యమేతం;

కిచ్ఛతి కాయో కిలమతి, దుక్ఖితో సో సమథం న విన్దతి.

౧౦౭౭.

‘‘ఓట్ఠప్పహతమత్తేన, అత్తానమ్పి న పస్సతి;

పత్థద్ధగీవో చరతి, అహం సేయ్యోతి మఞ్ఞతి.

౧౦౭౮.

‘‘అసేయ్యో సేయ్యసమానం, బాలో మఞ్ఞతి అత్తానం;

న తం విఞ్ఞూ పసంసన్తి, పత్థద్ధమానసం నరం.

౧౦౭౯.

‘‘యో ¶ చ సేయ్యోహమస్మీతి, నాహం సేయ్యోతి వా పన;

హీనో తంసదిసో [తీనోహం సదిసో (స్యా.)] వాతి, విధాసు న వికమ్పతి.

౧౦౮౦.

‘‘పఞ్ఞవన్తం ¶ తథా తాదిం, సీలేసు సుసమాహితం;

చేతోసమథమనుత్తం, తఞ్చే విఞ్ఞూ పసంసరే.

౧౦౮౧.

‘‘యస్స ¶ సబ్రహ్మచారీసు, గారవో నూపలబ్భతి;

ఆరకా హోతి సద్ధమ్మా, నభతో పుథవీ యథా.

౧౦౮౨.

‘‘యేసఞ్చ హిరి ఓత్తప్పం, సదా సమ్మా ఉపట్ఠితం;

విరూళ్హబ్రహ్మచరియా తే, తేసం ఖీణా పునబ్భవా.

౧౦౮౩.

‘‘ఉద్ధతో చపలో భిక్ఖు, పంసుకూలేన పారుతో;

కపీవ సీహచమ్మేన, న సో తేనుపసోభతి.

౧౦౮౪.

‘‘అనుద్ధతో అచపలో, నిపకో సంవుతిన్ద్రియో;

సోభతి పంసుకూలేన, సీహోవ గిరిగబ్భరే.

౧౦౮౫.

‘‘ఏతే సమ్బహులా దేవా, ఇద్ధిమన్తో యసస్సినో;

దసదేవసహస్సాని, సబ్బే తే బ్రహ్మకాయికా.

౧౦౮౬.

‘‘ధమ్మసేనాపతిం వీరం, మహాఝాయిం సమాహితం;

సారిపుత్తం నమస్సన్తా, తిట్ఠన్తి పఞ్జలీకతా.

౧౦౮౭.

‘‘‘నమో ¶ తే పురిసాజఞ్ఞ, నమో తే పురిసుత్తమ;

యస్స తే నాభిజానామ, యమ్పి నిస్సాయ ఝాయతి [ఝాయసి (క. అట్ఠ.)].

౧౦౮౮.

‘‘‘అచ్ఛేరం వత బుద్ధానం, గమ్భీరో గోచరో సకో;

యే మయం నాభిజానామ, వాలవేధిసమాగతా’.

౧౦౮౯.

‘‘తం తథా దేవకాయేహి, పూజితం పూజనారహం;

సారిపుత్తం తదా దిస్వా, కప్పినస్స సితం అహు.

౧౦౯౦.

‘‘యావతా బుద్ధఖేత్తమ్హి, ఠపయిత్వా మహామునిం;

ధుతగుణే విసిట్ఠోహం, సదిసో మే న విజ్జతి.

౧౦౯౧.

‘‘పరిచిణ్ణో ¶ మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;

ఓహితో గరుకో భారో, నత్థి దాని పునబ్భవో.

౧౦౯౨.

‘‘న ¶ చీవరే న సయనే, భోజనే నుపలిమ్పతి;

గోతమో అనప్పమేయ్యో, ముళాలపుప్ఫం విమలంవ;

అమ్బునా నేక్ఖమ్మనిన్నో, తిభవాభినిస్సటో.

౧౦౯౩.

‘‘సతిపట్ఠానగీవో సో, సద్ధాహత్థో మహాముని;

పఞ్ఞాసీసో మహాఞాణీ, సదా చరతి నిబ్బుతో’’తి.

… మహాకస్సపో థేరో….

చత్తాలీసనిపాతో నిట్ఠితో.

తత్రుద్దానం –

చత్తాలీసనిపాతమ్హి, మహాకస్సపసవ్హయో;

ఏకోవ థేరో గాథాయో, చత్తాసీల దువేపి చాతి.

౧౯. పఞ్ఞాసనిపాతో

౧. తాలపుటత్థేరగాథా

౧౦౯౪.

‘‘కదా ¶ ¶ ¶ నుహం పబ్బతకన్దరాసు, ఏకాకియో అద్దుతియో విహస్సం;

అనిచ్చతో సబ్బభవం విపస్సం, తం మే ఇదం తం ను కదా భవిస్సతి.

౧౦౯౫.

‘‘కదా నుహం భిన్నపటన్ధరో ముని, కాసావవత్థో ¶ అమమో నిరాసో;

రాగఞ్చ దోసఞ్చ తథేవ మోహం, హన్త్వా సుఖీ పవనగతో విహస్సం.

౧౦౯౬.

‘‘కదా అనిచ్చం వధరోగనీళం, కాయం ఇమం మచ్చుజరాయుపద్దుతం;