📜
నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స
ఖుద్దకనికాయే
జాతకపాళి
(పఠమో భాగో)
౧. ఏకకనిపాతో
౧. అపణ్ణకవగ్గో
౧. అపణ్ణకజాతకం
అపణ్ణకం ¶ ¶ ¶ ఠానమేకే, దుతియం ఆహు తక్కికా;
ఏతదఞ్ఞాయ మేధావీ, తం గణ్హే యదపణ్ణకన్తి [తం గణ్హేయ్య అపణ్ణకం (క.)].
అపణ్ణకజాతకం పఠమం.
౨. వణ్ణుపథజాతకం
అకిలాసునో ¶ వణ్ణుపథే [వణ్ణపథే (క.)] ఖణన్తా, ఉదఙ్గణే తత్థ పపం అవిన్దుం;
ఏవం మునీ వీరియ [ముని విరియ (పీ.), ముని వీరియ (స్యా. క.)] బలూపపన్నో, అకిలాసు విన్దే హదయస్స సన్తిన్తి.
వణ్ణుపథజాతకం దుతియం.
౩. సేరివవాణిజజాతకం
ఇధ ¶ ¶ చే నం [ఇధ చే హి నం (సీ. పీ.)] విరాధేసి, సద్ధమ్మస్స నియామతం [నియామకం (స్యా. క.)];
చిరం త్వం అనుతప్పేసి [అనుతపేస్ససి (సీ. పీ.), అనుతప్పిస్ససి (?)], సేరివాయంవ వాణిజోతి.
సేరివవాణిజజాతకం తతియం.
౪. చూళసేట్ఠిజాతకం
అప్పకేనపి మేధావీ, పాభతేన విచక్ఖణో;
సముట్ఠాపేతి అత్తానం, అణుం అగ్గింవ సన్ధమన్తి.
చూళ [చుల్ల (సీ.), చుల్లక (స్యా. పీ.)] సేట్ఠిజాతకం చతుత్థం.
౫. తణ్డులనాళిజాతకం
[కిమగ్ఘతీ తణ్డులనాళికా చ, బారాణసీ అన్తరబాహిరాని; అస్సపఞ్చసతే తాని, ఏకా తణ్డులనాళికాతి; (స్యా.)] కిమగ్ఘతి తణ్డులనాళికాయ, అస్సాన మూలాయ వదేహి రాజ [నాళికా చ (సీ.), నాళికాయ (క. సీ. అట్ఠ.)];
బారాణసిం సన్తరబాహిరతో [బాహిరన్తం (సీ.)], అయమగ్ఘతి తణ్డులనాళికాతి [కిమగ్ఘతీ వణ్డులనాళికా చ, బారాణసీ అన్తరబాహిరాని; అస్సపఞ్చసతే తాని, ఏకా తణ్డులనాళికాతి; (స్యా.)].
తణ్డులనాళిజాతకం పఞ్చమం.
౬. దేవధమ్మజాతకం
హిరిఓత్తప్పసమ్పన్నా ¶ , సుక్కధమ్మసమాహితా;
సన్తో సప్పురిసా లోకే, దేవధమ్మాతి వుచ్చరేతి.
దేవధమ్మజాతకం ఛట్ఠం.
౭. కట్ఠహారిజాతకం
పుత్తో త్యాహం మహారాజ, త్వం మం పోస జనాధిప;
అఞ్ఞేపి దేవో పోసేతి, కిఞ్చ [కిఞ్చి (క.)] దేవో సకం పజన్తి.
కట్ఠహారి [కట్ఠవాహన (క.)] జాతకం సత్తమం.
౮. గామణిజాతకం
అపి ¶ ¶ అతరమానానం, ఫలాసావ సమిజ్ఝతి;
విపక్కబ్రహ్మచరియోస్మి, ఏవం జానాహి గామణీతి.
గామణిజాతకం అట్ఠమం.
౯. మఘదేవజాతకం
ఉత్తమఙ్గరుహా మయ్హం, ఇమే జాతా వయోహరా;
పాతుభూతా దేవదూతా, పబ్బజ్జాసమయో మమాతి.
మఘదేవ [మఖాదేవ (సీ. పీ.), దేవదూత (క.)] జాతకం నవమం.
౧౦. సుఖవిహారిజాతకం
యఞ్చ ¶ అఞ్ఞే న రక్ఖన్తి, యో చ అఞ్ఞే న రక్ఖతి;
స వే రాజ సుఖం సేతి, కామేసు అనపేక్ఖవాతి.
సుఖవిహారిజాతకం దసమం.
అపణ్ణకవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరాపణ్ణక వణ్ణుపథ సేరివరో, సువిచక్ఖణ తణ్డులనాళికస్సా;
హిరి పుత్తవరుత్తగామణినా, యో చ న రక్ఖతి తేన దసాతి.
౨. సీలవగ్గో
౧౧. లక్ఖణమిగజాతకం
హోతి సీలవతం అత్థో, పటిసన్థార [పటిసన్ధార (క.)] వుత్తినం;
లక్ఖణం పస్స ఆయన్తం, ఞాతిసఙ్ఘపురక్ఖతం [పురక్ఖితం (స్యా.), పురేక్ఖితం (క.)];
అథ పస్ససిమం కాళం, సువిహీనంవ ఞాతిభీతి.
లక్ఖణమిగజాతకం పఠమం.
౧౨. నిగ్రోధమిగజాతకం
నిగ్రోధమేవ ¶ ¶ ¶ సేవేయ్య, న సాఖముపసంవసే;
నిగ్రోధస్మిం మతం సేయ్యో, యఞ్చే సాఖస్మి [సాఖస్మిం (సీ. పీ.)] జీవితన్తి.
నిగ్రోధమిగజాతకం దుతియం.
౧౩. కణ్డిజాతకం
ధిరత్థు కణ్డినం సల్లం, పురిసం గాళ్హవేధినం;
ధిరత్థు తం జనపదం, యత్థిత్థీ పరిణాయికా;
తే చాపి ధిక్కితా [ధిక్కతా (?)] సత్తా, యే ఇత్థీనం వసంగతాతి.
కణ్డిజాతకం తతియం.
౧౪. వాతమిగజాతకం
న కిరత్థి రసేహి పాపియో, ఆవాసేహి వ [వా (సబ్బత్థ)] సన్థవేహి వా;
వాతమిగం గహననిస్సితం [గేహనిస్సితం (సీ. పీ.)], వసమానేసి రసేహి సఞ్జయోతి.
వాతమిగజాతకం చతుత్థం.
౧౫. ఖరాదియజాతకం
అట్ఠక్ఖురం ఖరాదియే, మిగం వఙ్కాతివఙ్కినం;
సత్తహి ¶ కాలాతిక్కన్తం [సత్తహి కలాహ’తిక్కన్తం (సీ.), సత్తకాలేహ’తిక్కన్తం (స్యా.), సత్తహి కాలాహ’తిక్కన్తం (పీ.)], న నం ఓవదితుస్సహేతి.
ఖరాదియజాతకం పఞ్చమం.
౧౬. తిపల్లత్థమిగజాతకం
మిగం ¶ తిపల్లత్థ [తిపల్లత్త (క.)] మనేకమాయం, అట్ఠక్ఖురం అడ్ఢరత్తాపపాయిం [అడ్ఢరత్తావపాయిం (సీ. పీ.)];
ఏకేన సోతేన ఛమాస్ససన్తో, ఛహి కలాహితిభోతి [కలాహతిభోతి (సీ. స్యా. పీ.)] భాగినేయ్యోతి.
తిపల్లత్థమిగజాతకం ఛట్ఠం.
౧౭. మాలుతజాతకం
కాళే ¶ వా యది వా జుణ్హే, యదా వాయతి మాలుతో;
వాతజాని హి సీతాని, ఉభోత్థమపరాజితాతి.
మాలుతజాతకం సత్తమం.
౧౮. మతకభత్తజాతకం
ఏవం చే సత్తా జానేయ్యుం, దుక్ఖాయం జాతిసమ్భవో;
న పాణో పాణినం హఞ్ఞే, పాణఘాతీ హి సోచతీతి.
మతకభత్తజాతకం అట్ఠమం.
౧౯. ఆయాచితభత్తజాతకం
సచే ¶ ముచ్చే [ముఞ్చే (సీ. స్యా. పీ.)] పేచ్చ ముచ్చే [ముఞ్చే (సీ. స్యా. పీ.)], ముచ్చమానో హి బజ్ఝతి;
న హేవం ధీరా ముచ్చన్తి, ముత్తి బాలస్స బన్ధనన్తి.
ఆయాచితభత్తజాతకం నవమం.
౨౦. నళపానజాతకం
దిస్వా పదమనుత్తిణ్ణం, దిస్వానోతరితం పదం;
నళేన వారిం పిస్సామ [పివిస్సామ (సీ. స్యా. పీ.)], నేవ [న చ (క.)] మం త్వం వధిస్ససీతి.
నళపానజాతకం దసమం.
సీలవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ ¶ లక్ఖణ సాఖ ధిరత్థు పున, న కిరత్థి రసేహి ఖరాదియా;
అతిభోతి వర [రస (సబ్బత్థ)] మాలుత పాణ, ముచ్చేన నళఅవ్హయనేన భవన్తి దసాతి.
౩. కురుఙ్గవగ్గో
౨౧. కురుఙ్గమిగజాతకం
ఞాతమేతం ¶ కురుఙ్గస్స, యం త్వం సేపణ్ణి సియ్యసి [సేయ్యసి (సీ. స్యా. పీ.)];
అఞ్ఞం ¶ సేపణ్ణి గచ్ఛామి, న మే తే రుచ్చతే ఫలన్తి.
కురుఙ్గమిగజాతకం పఠమం.
౨౨. కుక్కురజాతకం
యే కుక్కురా రాజకులమ్హి వద్ధా, కోలేయ్యకా వణ్ణబలూపపన్నా;
తేమే న వజ్ఝా మయమస్మ వజ్ఝా, నాయం సఘచ్చా దుబ్బలఘాతికాయన్తి.
కుక్కురజాతకం దుతియం.
౨౩. గోజానీయజాతకం
అపి పస్సేన సేమానో, సల్లేభి సల్లలీకతో;
సేయ్యోవ వళవా గోజో [భోజ్జో (సీ.), భోజ్ఝో (స్యా. పీ.)], యుఞ్జ మఞ్ఞేవ సారథీతి.
గోజానీయ [భోజాజానీయ (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం తతియం.
౨౪. ఆజఞ్ఞజాతకం
యదా యదా యత్థ యదా, యత్థ యత్థ యదా యదా;
ఆజఞ్ఞో కురుతే వేగం, హాయన్తి తత్థ వాళవాతి.
ఆజఞ్ఞజాతకం చతుత్థం.
౨౫. తిత్థజాతకం
అఞ్ఞమఞ్ఞేహి ¶ ¶ తిత్థేహి, అస్సం పాయేహి సారథి;
అచ్చాసనస్స పురిసో, పాయాసస్సపి తప్పతీతి.
తిత్థజాతకం పఞ్చమం.
౨౬. మహిళాముఖజాతకం
పురాణచోరాన ¶ వచో నిసమ్మ, మహిళాముఖో పోథయమన్వచారీ;
సుసఞ్ఞతానఞ్హి వచో నిసమ్మ, గజుత్తమో సబ్బగుణేసు అట్ఠాతి.
మహిళాముఖజాతకం ఛట్ఠం.
౨౭. అభిణ్హజాతకం
నాలం కబళం పదాతవే, న చ పిణ్డం న కుసే న ఘంసితుం;
మఞ్ఞామి అభిణ్హదస్సనా, నాగో స్నేహమకాసి [సినేహమకాసి (సీ. స్యా. పీ.)] కుక్కురేతి.
అభిణ్హజాతకం సత్తమం.
౨౮. నన్దివిసాలజాతకం
మనుఞ్ఞమేవ ¶ భాసేయ్య, నామనుఞ్ఞం కుదాచనం;
మనుఞ్ఞం భాసమానస్స, గరుం భారం ఉదద్ధరి;
ధనఞ్చ నం అలాభేసి, తేన చత్తమనో అహూతి.
నన్దివిసాలజాతకం అట్ఠమం.
౨౯. కణ్హజాతకం
యతో యతో గరు ధురం, యతో గమ్భీరవత్తనీ;
తదాస్సు కణ్హం యుఞ్జన్తి, స్వాస్సు తం వహతే ధురన్తి.
కణ్హజాతకం నవమం.
౩౦. మునికజాతకం
మా ¶ మునికస్స పిహయి, ఆతురన్నాని భుఞ్జతి;
అప్పోస్సుక్కో భుసం ఖాద, ఏతం దీఘాయులక్ఖణన్తి.
మునికజాతకం దసమం.
కురుఙ్గవగ్గో తతియో.
తస్సుద్దానం –
కురుఙ్గస్స ¶ కుక్కురగోజవరో, పున వాళవస్ససిరివ్హయనో [సిరివయనో (సబ్బత్థ)];
మహిళాముఖనామనుఞ్ఞవరో, వహతే ధుర మునికేన దసాతి.
౪. కులావకవగ్గో
౩౧. కులావకజాతకం
కులావకా ¶ మాతలి సిమ్బలిస్మిం, ఈసాముఖేన పరివజ్జయస్సు;
కామం చజామ అసురేసు పాణం, మా మే దిజా విక్కులవా [మాయిమే దిజా వికులావా (సీ. స్యా. పీ.)] అహేసున్తి.
కులావకజాతకం పఠమం.
౩౨. నచ్చజాతకం
రుదం మనుఞ్ఞం రుచిరా చ పిట్ఠి, వేళురియవణ్ణూపనిభా [వణ్ణూపటిభా (స్యా.), వణ్ణసన్నిభా (క.)] చ గీవా;
బ్యామమత్తాని చ పేఖుణాని, నచ్చేన తే ధీతరం నో దదామీతి.
నచ్చజాతకం దుతియం.
౩౩. సమ్మోదమానజాతకం
సమ్మోదమానా ¶ గచ్ఛన్తి, జాలమాదాయ పక్ఖినో;
యదా తే వివదిస్సన్తి, తదా ఏహిన్తి మే వసన్తి.
సమ్మోదమానజాతకం తతియం.
౩౪. మచ్ఛజాతకం
న ¶ మం సీతం న మం ఉణ్హం, న మం జాలస్మి బాధనం;
యఞ్చ మం మఞ్ఞతే మచ్ఛీ, అఞ్ఞం సో రతియా గతోతి.
మచ్ఛజాతకం చతుత్థం.
౩౫. వట్టకజాతకం
సన్తి ¶ పక్ఖా అపతనా, సన్తి పాదా అవఞ్చనా;
మాతాపితా చ నిక్ఖన్తా, జాతవేద పటిక్కమాతి.
వట్టకజాతకం పఞ్చమం.
౩౬. సకుణజాతకం
యం నిస్సితా జగతిరుహం విహఙ్గమా, స్వాయం అగ్గిం పముఞ్చతి;
దిసా భజథ వక్కఙ్గా [వఙ్కఙ్గా (స్యా.)], జాతం సరణతో భయన్తి.
సకుణజాతకం ఛట్ఠం.
౩౭. తిత్తిరజాతకం
యే వుడ్ఢ [వద్ధ (సీ. పీ.)] మపచాయన్తి, నరా ధమ్మస్స కోవిదా;
దిట్ఠేవ ధమ్మే పాసంసా, సమ్పరాయే చ సుగ్గతీతి.
తిత్తిరజాతకం సత్తమం.
౩౮. బకజాతకం
నాచ్చన్తం ¶ నికతిప్పఞ్ఞో, నికత్యా సుఖమేధతి;
ఆరాధేతి నికతిప్పఞ్ఞో [ఆరాధే నికతిప్పఞ్ఞో (పీ.)], బకో కక్కటకామివాతి.
బకజాతకం అట్ఠమం.
౩౯. నన్దజాతకం
మఞ్ఞే ¶ సోవణ్ణయో రాసి, సోణ్ణమాలా చ నన్దకో;
యత్థ దాసో ఆమజాతో, ఠితో థుల్లాని [థూలాని (క.)] గజ్జతీతి.
నన్దజాతకం నవమం.
౪౦. ఖదిరఙ్గారజాతకం
కామం ¶ పతామి నిరయం, ఉద్ధంపాదో అవంసిరో;
నానరియం కరిస్సామి, హన్ద పిణ్డం పటిగ్గహాతి.
ఖదిరఙ్గారజాతకం దసమం.
కులావకవగ్గో చతుత్థో.
తస్సుద్దానం –
సిరిమాతలి ధీతర పక్ఖివరో, రతియాగతో మాతాపితా చ పున;
జగతీరుహ వుడ్ఢ సుకక్కటకో, తథా నన్దకపిణ్డవరేన దసాతి.
౫. అత్థకామవగ్గో
౪౧. లోసకజాతకం
యో ¶ అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
అజియా పాదమోలమ్బ [పాదమోలుమ్బ (సీ. స్యా. పీ.)], మిత్తకో వియ సోచతీతి.
లోసకజాతకం పఠమం.
౪౨. కపోతజాతకం
యో ¶ అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
కపోతకస్స వచనం అకత్వా, అమిత్తహత్థత్థగతోవ సేతీతి.
కపోతజాతకం దుతియం.
౪౩. వేళుకజాతకం
యో అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
ఏవం సో నిహతో సేతి, వేళుకస్స యథా పితాతి.
వేళుకజాతకం తతియం.
౪౪. మకసజాతకం
సేయ్యో ¶ ¶ అమిత్తో మతియా ఉపేతో, న త్వేవ మిత్తో మతివిప్పహీనో;
మకసం వధిస్సన్తి హి ఏళమూగో, పుత్తో పితు అబ్భిదా ఉత్తమఙ్గన్తి.
మకసజాతకం చతుత్థం.
౪౫. రోహిణిజాతకం
సేయ్యో అమిత్తో మేధావీ, యఞ్చే బాలానుకమ్పకో;
పస్స రోహిణికం జమ్మిం, మాతరం హన్త్వాన సోచతీతి.
రోహిణిజాతకం పఞ్చమం.
౪౬. ఆరామదూసకజాతకం
న వే అనత్థకుసలేన, అత్థచరియా సుఖావహా;
హాపేతి అత్థం దుమ్మేధో, కపి ఆరామికో యథాతి.
ఆరామదూసకజాతకం ఛట్ఠం.
౪౭. వారుణిదూసకజాతకం
న ¶ వే అనత్థకుసలేన, అత్థచరియా సుఖావహా;
హాపేతి అత్థం దుమ్మేధో, కోణ్డఞ్ఞో వారుణిం యథాతి.
వారుణిదూసకజాతకం సత్తమం.
౪౮. వేదబ్బజాతకం
అనుపాయేన ¶ యో అత్థం, ఇచ్ఛతి సో విహఞ్ఞతి;
చేతా హనింసు వేదబ్బం [వేదబ్భం (సీ. పీ.)], సబ్బే తే బ్యసనమజ్ఝగూతి.
వేదబ్బ [వేదబ్భ (సీ. పీ.)] జాతకం అట్ఠమం.
౪౯. నక్ఖత్తజాతకం
నక్ఖత్తం ¶ పటిమానేన్తం, అత్థో బాలం ఉపచ్చగా;
అత్థో అత్థస్స నక్ఖత్తం, కిం కరిస్సన్తి తారకాతి.
నక్ఖత్తజాతకం నవమం.
౫౦. దుమ్మేధజాతకం
దుమ్మేధానం సహస్సేన, యఞ్ఞో మే ఉపయాచితో;
ఇదాని ఖోహం యజిస్సామి, బహు [బహూ (సీ. పీ.), బహుం (క.)] అధమ్మికో జనోతి.
దుమ్మేధజాతకం దసమం.
అత్థకామవగ్గో పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
అథ మిత్తక మాతు కపోతవరో, తథా వేళూక ఏళమూగో రోహిణీ;
కపి ¶ వారుణి చేతచరా చ పున, తథా తారక యఞ్ఞవరేన దసాతి.
పఠమో పణ్ణాసకో.
౬. ఆసీసవగ్గో
౫౧.మహాసీలవజాతకం
ఆసీసేథేవ ¶ [ఆసింసేథేవ (సీ. స్యా. పీ.)] పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
పస్సామి వోహం అత్తానం, యథా ఇచ్ఛిం తథా అహూతి.
మహాసీలవజాతకం పఠమం.
౫౨. చూళజనకజాతకం
వాయమేథేవ పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
పస్సామి వోహం అత్తానం, ఉదకా థలముబ్భతన్తి.
చూళజనకజాతకం దుతియం.
౫౩. పుణ్ణపాతిజాతకం
తథేవ ¶ పుణ్ణా పాతియో, అఞ్ఞాయం వత్తతే కథా;
ఆకారణేన [ఆకారకేన (సీ. స్యా. పీ.)] జానామి, న చాయం భద్దికా సురాతి.
పుణ్ణపాతిజాతకం తతియం.
౫౪. కింఫలజాతకం
నాయం ¶ రుక్ఖో దురారుహో, నపి గామతో ఆరకా;
ఆకారణేన జానామి, నాయం సాదుఫలో దుమోతి.
కింఫలజాతకం చతుత్థం.
౫౫. పఞ్చావుధజాతకం
యో అలీనేన చిత్తేన, అలీనమనసో నరో;
భావేతి కుసలం ధమ్మం, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;
పాపుణే అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయన్తి.
పఞ్చావుధజాతకం పఞ్చమం.
౫౬. కఞ్చనక్ఖన్ధజాతకం
యో ¶ పహట్ఠేన చిత్తేన, పహట్ఠమనసో నరో;
భావేతి కుసలం ధమ్మం, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;
పాపుణే అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయన్తి.
కఞ్చనక్ఖన్ధజాతకం ఛట్ఠం.
౫౭. వానరిన్దజాతకం
యస్సేతే చతురో ధమ్మా, వానరిన్ద యథా తవ;
సచ్చం ధమ్మో ధితి [ధితీ (సీ. పీ.)] చాగో, దిట్ఠం సో అతివత్తతీతి.
వానరిన్దజాతకం సత్తమం.
౫౮. తయోధమ్మజాతకం
యస్సేతే ¶ ¶ చ [యస్స ఏతే (సీ. పీ.)] తయో ధమ్మా, వానరిన్ద యథా తవ;
దక్ఖియం సూరియం పఞ్ఞా, దిట్ఠం సో అతివత్తతీతి.
తయోధమ్మజాతకం అట్ఠమం.
౫౯. భేరివాదకజాతకం
ధమే ధమే నాతిధమే, అతిధన్తఞ్హి పాపకం;
ధన్తేన హి సతం లద్ధం, అతిధన్తేన నాసితన్తి.
భేరివాదకజాతకం నవమం.
౬౦. సఙ్ఖధమజాతకం
ధమే ధమే నాతిధమే, అతిధన్తఞ్హి పాపకం;
ధన్తేనాధిగతా భోగా, తే తాతో విధమీ ధమన్తి.
సఙ్ఖధమజాతకం దసమం.
ఆసీసవగ్గో ఛట్ఠో.
తస్సుద్దానం –
యథా ¶ ఇచ్ఛిం తథాహుదకా థలా, సుర సాదుఫలో చ అలీనమనో;
సమ్పహట్ఠమనో ¶ చతురో చ తయో, సతలద్ధక భోగధనేన దసాతి.
౭. ఇత్థివగ్గో
౬౧. అసాతమన్తజాతకం
అసా లోకిత్థియో నామ, వేలా తాసం న విజ్జతి;
సారత్తా చ పగబ్భా చ, సిఖీ సబ్బఘసో యథా;
తా హిత్వా పబ్బజిస్సామి, వివేకమనుబ్రూహయన్తి.
అసాతమన్తజాతకం పఠమం.
౬౨. అణ్డభూతజాతకం
యం ¶ బ్రాహ్మణో అవాదేసి, వీణం సముఖవేఠితో;
అణ్డభూతా భతా భరియా, తాసు కో జాతు విస్ససేతి.
అణ్డభూతజాతకం దుతియం.
౬౩. తక్కపణ్డితజాతకం
కోధనా అకతఞ్ఞూ చ, పిసుణా మిత్తభేదికా [పిసుణా చ విభేదికా (సీ. స్యా. పీ.)];
బ్రహ్మచరియం చర భిక్ఖు, సో సుఖం న విహాహసీతి [పిహాహిసీతి (సీ. స్యా. పీ.), విహాయసి (క.)].
తక్కపణ్డితజాతకం [తక్కజాతకం (సీ. స్యా. పీ. అట్ఠ.)] తతియం.
౬౪. దురాజానజాతకం
మా ¶ సు నన్ది ఇచ్ఛతి మం, మా సు సోచి న మిచ్ఛతి [న ఇచ్ఛతి (సీ. స్యా. పీ.)];
థీనం భావో దురాజానో, మచ్ఛస్సేవోదకే గతన్తి.
దురాజానజాతకం చతుత్థం.
౬౫. అనభిరతిజాతకం
యథా ¶ నదీ చ పన్థో చ, పానాగారం సభా పపా;
ఏవం లోకిత్థియో నామ, నాసం కుజ్ఝన్తి పణ్డితాతి.
అనభిరతిజాతకం పఞ్చమం.
౬౬. ముదులక్ఖణజాతకం
ఏకా ఇచ్ఛా పురే ఆసి, అలద్ధా ముదులక్ఖణం;
యతో లద్ధా అళారక్ఖీ, ఇచ్ఛా ఇచ్ఛం విజాయథాతి.
ముదులక్ఖణజాతకం ఛట్ఠం.
౬౭. ఉచ్ఛఙ్గజాతకం
ఉచ్ఛఙ్గే దేవ మే పుత్తో, పథే ధావన్తియా పతి;
తఞ్చ దేసం న పస్సామి, యతో సోదరియమానయేతి [సోదరియం నయే (క.)].
ఉచ్ఛఙ్గజాతకం సత్తమం.
౬౮. సాకేతజాతకం
యస్మిం ¶ ¶ మనో నివిసతి, చిత్తఞ్చాపి [చిత్తం వాపి (కత్థచి)] పసీదతి;
అదిట్ఠపుబ్బకే పోసే, కామం తస్మిమ్పి విస్ససేతి.
సాకేతజాతకం అట్ఠమం.
౬౯. విసవన్తజాతకం
ధిరత్థు తం విసం వన్తం, యమహం జీవితకారణా;
వన్తం పచ్చావమిస్సామి [పచ్చాహరిస్సామి (క.)], మతం మే జీవితా వరన్తి.
విసవన్తజాతకం నవమం.
౭౦. కుద్దాలజాతకం
న తం జితం సాధు జితం, యం జితం అవజీయతి;
తం ఖో జితం సాధు జితం, యం జితం నావజీయతీతి.
కుద్దాలజాతకం దసమం.
ఇత్థివగ్గో సత్తమో.
తస్సుద్దానం –
సిఖీసబ్బఘసోపి ¶ చ వీణవరో, పిసుణా మిత్తభేదికా నన్దీ నదీ;
ముదులక్ఖణ సోదరియా చ మనో, విస సాధుజితేన భవన్తి దసాతి.
౮. వరుణవగ్గో
౭౧. వరుణజాతకం
యో ¶ పుబ్బే కరణీయాని, పచ్ఛా సో కాతుమిచ్ఛతి;
వరుణకట్ఠ [వరణకట్ఠ (సీ. పీ.)] భఞ్జోవ, స పచ్ఛా మనుతప్పతీతి.
వరుణజాతకం పఠమం.
౭౨. సీలవహత్థిజాతకం
అకతఞ్ఞుస్స ¶ పోసస్స, నిచ్చం వివరదస్సినో;
సబ్బం చే పథవిం [పఠవిం (సీ. స్యా. పీ.)] దజ్జా, నేవ నం అభిరాధయేతి.
సీలవహత్థిజాతకం దుతియం.
౭౩. సచ్చంకిరజాతకం
సచ్చం కిరేవమాహంసు, నరా ఏకచ్చియా ఇధ;
కట్ఠం నిప్లవితం [విప్లావితం (సీ. పీ.)] సేయ్యో, న త్వేవేకచ్చియో నరోతి.
సచ్చంకిరజాతకం తతియం.
౭౪. రుక్ఖధమ్మజాతకం
సాధూ సమ్బహులా ఞాతీ, అపి రుక్ఖా అరఞ్ఞజా;
వాతో ¶ వహతి ఏకట్ఠం, బ్రహన్తమ్పి వనప్పతిన్తి.
రుక్ఖధమ్మజాతకం చతుత్థం.
౭౫. మచ్ఛజాతకం
అభిత్థనయ ¶ పజ్జున్న, నిధిం కాకస్స నాసయ;
కాకం సోకాయ రన్ధేహి, మఞ్చ సోకా పమోచయాతి.
మచ్ఛజాతకం పఞ్చమం.
౭౬. అసఙ్కియజాతకం
అసఙ్కియోమ్హి గామమ్హి, అరఞ్ఞే నత్థి మే భయం;
ఉజుం మగ్గం సమారూళ్హో, మేత్తాయ కరుణాయ చాతి.
అసఙ్కియజాతకం ఛట్ఠం.
౭౭. మహాసుపినజాతకం
ఉసభా ¶ రుక్ఖా గావియో గవా చ, అస్సో కంసో సిఙ్గాలీ [సిగాసీ (సీ. స్యా. పీ.)] చ కుమ్భో;
పోక్ఖరణీ చ అపాకచన్దనం, లాబూని సీదన్తి సిలా ప్లవన్తి.
మణ్డూకియో కణ్హసప్పే గిలన్తి, కాకం సుపణ్ణా పరివారయన్తి;
తసా ¶ వకా ఏళకానం భయాహి, విపరియాసో [విపరియాయో (స్యా. క.)] వత్తతి నయిధ మత్థీతి.
మహాసుపినజాతకం సత్తమం.
౭౮. ఇల్లిసజాతకం
ఉభో ఖఞ్జా ఉభో కుణీ, ఉభో విసమచక్ఖుకా [చక్ఖులా (సీ. పీ.)];
ఉభిన్నం పిళకా [పీళకా (స్యా.)] జాతా, నాహం పస్సామి ఇల్లిసన్తి.
ఇల్లిసజాతకం అట్ఠమం.
౭౯. ఖరస్సరజాతకం
యతో ¶ విలుత్తా చ హతా చ గావో, దడ్ఢాని గేహాని జనో చ నీతో;
అథాగమా పుత్తహతాయ పుత్తో, ఖరస్సరం డిణ్డిమం [దేణ్డిమం (సీ. స్యా. పీ.), డిన్దిమం (క.)] వాదయన్తోతి.
ఖరస్సరజాతకం నవమం.
౮౦. భీమసేనజాతకం
యం తే పవికత్థితం పురే, అథ తే పూతిసరా సజన్తి పచ్ఛా;
ఉభయం ¶ న సమేతి భీమసేన, యుద్ధకథా చ ఇదఞ్చ తే విహఞ్ఞన్తి.
భీమసేనజాతకం దసమం.
వరుణవగ్గో [వరణవగ్గో (సీ. పీ.)] అట్ఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరుణా అకతఞ్ఞూవరే తు సచ్చవరం, సవనప్పతినా చ అభిత్థనయ;
కరుణాయ సిలాప్లవ ఇల్లిసతో, పున డిణ్డిమపూతిసరేన దసాతి.
౯. అపాయిమ్హవగ్గో
౮౧. సురాపానజాతకం
అపాయిమ్హ ¶ అనచ్చిమ్హ, అగాయిమ్హ రుదిమ్హ చ;
విసఞ్ఞికరణిం పిత్వా [పీత్వా (సీ. స్యా. పీ.)], దిట్ఠా నాహుమ్హ వానరాతి.
సురాపానజాతకం పఠమం.
౮౨. మిత్తవిన్దకజాతకం
అతిక్కమ్మ ¶ ¶ రమణకం, సదామత్తఞ్చ దూభకం;
స్వాసి పాసాణమాసీనో, యస్మా జీవం న మోక్ఖసీతి.
మిత్తవిన్దకజాతకం దుతియం.
౮౩. కాలకణ్ణిజాతకం
మిత్తో హవే సత్తపదేన హోతి, సహాయో పన ద్వాదసకేన హోతి;
మాసడ్ఢమాసేన చ ఞాతి హోతి, తతుత్తరిం అత్తసమోపి హోతి;
సోహం కథం అత్తసుఖస్స హేతు, చిరసన్థుతం [చిరసన్ధవం (క.), చిరసత్థునం (పీ.)] కాళకణ్ణిం జహేయ్యన్తి.
కాలకణ్ణిజాతకం తతియం.
౮౪. అత్థస్సద్వారజాతకం
ఆరోగ్యమిచ్ఛే పరమఞ్చ లాభం, సీలఞ్చ వుద్ధానుమతం సుతఞ్చ;
ధమ్మానువత్తీ చ అలీనతా చ, అత్థస్స ద్వారా పముఖా ఛళేతేతి.
అత్థస్సద్వారజాతకం చతుత్థం.
౮౫. కింపక్కజాతకం
ఆయతిం ¶ దోసం నాఞ్ఞాయ, యో కామే పటిసేవతి;
విపాకన్తే హనన్తి నం, కింపక్కమివ భక్ఖితన్తి.
కింపక్కజాతకం పఞ్చమం.
౮౬. సీలవీమంసకజాతకం
సీలం ¶ కిరేవ కల్యాణం, సీలం లోకే అనుత్తరం;
పస్స ఘోరవిసో నాగో, సీలవాతి న హఞ్ఞతీతి.
సీలవీమంసకజాతకం ఛట్ఠం.
౮౭. మఙ్గలజాతకం
యస్స ¶ మఙ్గలా సమూహతాసే [సమూహతా (సీ. స్యా. పీ. సు. ని. ౩౬౨], ఉప్పాతా [ఉప్పాదా (పీ.)] సుపినా చ లక్ఖణా చ;
సో [స (సీ. పీ. క.)] మఙ్గలదోసవీతివత్తో, యుగయోగాధిగతో న జాతుమేతీతి.
మఙ్గలజాతకం సత్తమం.
౮౮. సారమ్భజాతకం
కల్యాణిమేవ ముఞ్చేయ్య, న హి ముఞ్చేయ్య పాపికం;
మోక్ఖో కల్యాణియా సాధు, ముత్వా తప్పతి పాపికన్తి.
సారమ్భజాతకం అట్ఠమం.
౮౯. కుహకజాతకం
వాచావ ¶ కిర తే ఆసి, సణ్హా సఖిలభాణినో;
తిణమత్తే అసజ్జిత్థో, నో చ నిక్ఖసతం హరన్తి.
కుహకజాతకం నవమం.
౯౦. అకతఞ్ఞుజాతకం
యో పుబ్బే కతకల్యాణో, కతత్థో నావబుజ్ఝతి;
పచ్ఛా కిచ్చే సముప్పన్నే, కత్తారం నాధిగచ్ఛతీతి.
అకతఞ్ఞుజాతకం దసమం.
అపాయిమ్హవగ్గో నవమో.
తస్సుద్దానం –
అపాయిమ్హ చ దూభకం సత్తపదం, ఛళద్వర చ ఆయతినా చ పున;
అహిసీలవ మఙ్గలి పాపికస్సా, సతంనిక్ఖ కతత్థవరేన దసాతి.
౧౦. లిత్తవగ్గో
౯౧. లిత్తజాతకం
లిత్తం ¶ ¶ పరమేన తేజసా, గిలమక్ఖం ¶ పురిసో న బుజ్ఝతి;
గిల రే గిల పాపధుత్తక, పచ్ఛా తే కటుకం భవిస్సతీతి.
లిత్తజాతకం పఠమం.
౯౨. మహాసారజాతకం
ఉక్కట్ఠే సూరమిచ్ఛన్తి, మన్తీసు అకుతూహలం;
పియఞ్చ అన్నపానమ్హి, అత్థే జాతే చ పణ్డితన్తి.
మహాసారజాతకం దుతియం.
౯౩. విసాసభోజనజాతకం
న విస్ససే అవిస్సత్థే, విస్సత్థేపి న విస్ససే;
విస్సాసా భయమన్వేతి, సీహంవ మిగమాతుకాతి [మిగమాతుయా (క.)].
విసాసభోజనజాతకం తతియం.
౯౪. లోమహంసజాతకం
సోతత్తో సోసిన్దో [సోసీతో (సీ. స్యా. పీ.), సోసినో (క.)] చేవ, ఏకో భింసనకే వనే;
నగ్గో న చగ్గిమాసీనో, ఏసనాపసుతో మునీతి.
లోమహంసజాతకం చతుత్థం.
౯౫. మహాసుదస్సనజాతకం
అనిచ్చా ¶ వత సఙ్ఖారా, ఉప్పాదవయధమ్మినో;
ఉప్పజ్జిత్వా నిరుజ్ఝన్తి, తేసం వూపసమో సుఖోతి.
మహాసుదస్సనజాతకం పఞ్చమం.
౯౬. తేలపత్తజాతకం
సమతిత్తికం ¶ అనవసేకం, తేలపత్తం యథా పరిహరేయ్య;
ఏవం సచిత్తమనురక్ఖే, పత్థయానో దిసం అగతపుబ్బన్తి.
తేలపత్తజాతకం ఛట్ఠం.
౯౭. నామసిద్ధిజాతకం
జీవకఞ్చ ¶ మతం దిస్వా, ధనపాలిఞ్చ దుగ్గతం;
పన్థకఞ్చ వనే మూళ్హం, పాపకో పునరాగతోతి.
నామసిద్ధిజాతకం సత్తమం.
౯౮. కూటవాణిజజాతకం
సాధు ¶ ఖో పణ్డితో నామ, న త్వేవ అతిపణ్డితో;
అతిపణ్డితేన పుత్తేన, మనమ్హి ఉపకూళితోతి [ఉపకూలితోతి (సీ.), ఉపకుట్ఠితోతి (స్యా.), ఉపకుటితో (క.)].
కూటవాణిజజాతకం అట్ఠమం.
౯౯. పరోసహస్సజాతకం
పరోసహస్సమ్పి సమాగతానం, కన్దేయ్యుం తే వస్ససతం అపఞ్ఞా;
ఏకోవ సేయ్యో పురిసో సపఞ్ఞో, యో భాసితస్స విజానాతి అత్థన్తి.
పరోసహస్సజాతకం నవమం.
౧౦౦. అసాతరూపజాతకం
అసాతం సాతరూపేన, పియరూపేన అప్పియం;
దుక్ఖం సుఖస్స రూపేన, పమత్తమతివత్తతీతి.
అసాతరూపజాతకం దసమం.
లిత్తవగ్గో దసమో.
తస్సుద్దానం –
గిలమక్ఖకుతూహల ¶ ¶ మాతుకస్సా, మునినా చ అనిచ్చత పత్తవరం;
ధనపాలివరో అతిపణ్డితకో, సపరోసహస్సఅసాతదసాతి.
మజ్ఝిమో పణ్ణాసకో.
౧౧. పరోసతవగ్గో
౧౦౧. పరోసతజాతకం
పరోసతం ¶ చేపి సమాగతానం, ఝాయేయ్యుం తే వస్ససతం అపఞ్ఞా;
ఏకోవ సేయ్యో పురిసో సపఞ్ఞో, యో భాసితస్స విజానాతి అత్థన్తి.
పరోసతజాతకం పఠమం.
౧౦౨. పణ్ణికజాతకం
యో దుక్ఖఫుట్ఠాయ భవేయ్య తాణం, సో మే పితా దుబ్భి [దూభి (సీ. పీ.)] వనే కరోతి;
సా కస్స కన్దామి వనస్స మజ్ఝే, యో తాయితా సో సహసం [సహసా (సీ. స్యా. పీ.)] కరోతీతి.
పణ్ణికజాతకం దుతియం.
౧౦౩. వేరిజాతకం
యత్థ ¶ వేరీ నివిసతి [నివసతి (సీ. క.)], న వసే తత్థ పణ్డితో;
ఏకరత్తం దిరత్తం వా, దుక్ఖం వసతి వేరిసూతి.
వేరిజాతకం తతియం.
౧౦౪. మిత్తవిన్దకజాతకం
చతుబ్భి అట్ఠజ్ఝగమా, అట్ఠాహిపి చ సోళస;
సోళసాహి చ బాత్తింస [బత్తింస (సీ. స్యా. పీ.)], అత్రిచ్ఛం చక్కమాసదో;
ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స, చక్కం భమతి మత్థకేతి.
మిత్తవిన్దకజాతకం చతుత్థం.
౧౦౫. దుబ్బలకట్ఠజాతకం
బహుమ్పేతం ¶ ¶ వనే కట్ఠం, వాతో భఞ్జతి దుబ్బలం;
తస్స చే భాయసీ నాగ, కిసో నూన భవిస్ససీతి.
దుబ్బలకట్ఠజాతకం పఞ్చమం.
౧౦౬. ఉదఞ్చనీజాతకం
సుఖం వత మం జీవన్తం [సుఖకం వత జీవం (క.)], పచమానా ఉదఞ్చనీ;
చోరీ జాయప్పవాదేన, తేలం లోణఞ్చ యాచతీతి.
ఉదఞ్చనీజాతకం ఛట్ఠం.
౧౦౭. సాలిత్తకజాతకం
సాధు ¶ ఖో సిప్పకం నామ, అపి యాదిస కీదిసం;
పస్స ఖఞ్జప్పహారేన, లద్ధా గామా చతుద్దిసాతి.
సాలిత్తకజాతకం సత్తమం.
౧౦౮. బాహియజాతకం
సిక్ఖేయ్య సిక్ఖితబ్బాని, సన్తి తచ్ఛన్దినో [సచ్ఛన్దినో (సీ. పీ.)] జనా;
బాహియా హి [పి (సీ. స్యా. పీ.)] సుహన్నేన, రాజానమభిరాధయీతి.
బాహియజాతకం అట్ఠమం.
౧౦౯. కుణ్డపూవజాతకం
యథన్నో పురిసో హోతి, తథన్నా తస్స దేవతా;
ఆహరేతం కుణ్డపూవం [కణం పూవం (సీ. పీ.)], మా మే భాగం వినాసయాతి.
కుణ్డపూవజాతకం నవమం.
౧౧౦. సబ్బసంహారకపఞ్హజాతకం
సబ్బసంహారకో ¶ ¶ [సబ్బసాహారకో (క.)] నత్థి, సుద్ధం కఙ్గు పవాయతి;
అలికం భాయతియం ధుత్తీ, సచ్చమాహ మహల్లికాతి.
సబ్బసంహారకపఞ్హజాతకం దసమం.
పరోసతవగ్గో ఏకాదసమో.
తస్సుద్దానం –
సపరోసత తాయిత వేరీ ¶ పున, భమచక్కథ నాగసిరివ్హయనో;
సుఖకఞ్చ వత సిప్పక బాహియా, కుణ్డపూవ మహల్లికకా చ దసాతి.
౧౨. హంచివగ్గో
౧౧౧. గద్రభపఞ్హజాతకం
హంచి [హంసి (సీ. స్యా.), హఞ్చి (?)] తువం ఏవమఞ్ఞసి సేయ్యో, పుత్తేన పితాతి రాజసేట్ఠ;
హన్దస్సతరస్స తే అయం, అస్సతరస్స హి గద్రభో పితాతి.
గద్రభపఞ్హజాతకం పఠమం.
౧౧౨. అమరాదేవీపఞ్హజాతకం
యేన సత్తుబిలఙ్గా చ, దిగుణపలాసో చ పుప్ఫితో;
యేన దదామి [యేనా’దామి (సీ. స్యా.)] తేన వదామి, యేన న దదామి [యేన నా’దామి (సీ. స్యా.)] న తేన వదామి;
ఏస ¶ మగ్గో యవమజ్ఝకస్స, ఏతం ఛన్నపథం విజానాహీతి.
అమరాదేవీపఞ్హజాతకం దుతియం.
౧౧౩. సిఙ్గాలజాతకం
సద్దహాసి ¶ సిఙ్గాలస్స [సిగాలస్స (సీ. స్యా. పీ.)], సురాపీతస్స బ్రాహ్మణ;
సిప్పికానం సతం నత్థి, కుతో కంససతా దువేతి.
సిఙ్గాలజాతకం తతియం.
౧౧౪. మితచిన్తిజాతకం
బహుచిన్తీ ¶ అప్పచిన్తీ, ఉభో జాలే అబజ్ఝరే;
మితచిన్తీ పమోచేసీ, ఉభో తత్థ సమాగతాతి.
మితచిన్తిజాతకం చతుత్థం.
౧౧౫. అనుసాసికజాతకం
యాయఞ్ఞ [యాయఞ్ఞే (క.)] మనుసాసతి, సయం లోలుప్పచారినీ;
సాయం విపక్ఖికా సేతి, హతా చక్కేన సాసికాతి [సాలికాతి (సీ. స్యా. పీ.)].
అనుసాసికజాతకం పఞ్చమం.
౧౧౬. దుబ్బచజాతకం
అతికరమకరాచరియ ¶ , మయ్హమ్పేతం న రుచ్చతి;
చతుత్థే లఙ్ఘయిత్వాన, పఞ్చమాయసి ఆవుతోతి.
దుబ్బచజాతకం ఛట్ఠం.
౧౧౭. తిత్తిరజాతకం
అచ్చుగ్గతాతిలపతా [అతిబలతా (సీ. స్యా. పీ.), అతిలపకా (కత్థచి)], అతివేలం పభాసితా;
వాచా హనతి దుమ్మేధం, తిత్తిరంవాతివస్సితన్తి.
తిత్తిరజాతకం సత్తమం.
౧౧౮. వట్టకజాతకం
నాచిన్తయన్తో పురిసో, విసేసమధిగచ్ఛతి;
చిన్తితస్స ఫలం పస్స, ముత్తోస్మి వధబన్ధనాతి.
వట్టకజాతకం అట్ఠమం.
౧౧౯. అకాలరావిజాతకం
అమాతాపితరసంవద్ధో ¶ [పితరి (సీ. పీ.), పితు (స్యా.)], అనాచేరకులే వసం;
నాయం కాలం అకాలం వా, అభిజానాతి కుక్కుటోతి.
అకాలరావిజాతకం నవమం.
౧౨౦. బన్ధనమోక్ఖజాతకం
అబద్ధా ¶ ¶ తత్థ బజ్ఝన్తి, యత్థ బాలా పభాసరే;
బద్ధాపి తత్థ ముచ్చన్తి, యత్థ ధీరా పభాసరేతి.
బన్ధనమోక్ఖజాతకం దసమం.
హంచివగ్గో [హంసివగ్గో (సీ. స్యా.)] ద్వాదసమో.
తస్సుద్దానం –
అథ గద్రభ సత్తువ కంససతం, బహుచిన్తి సాసికాయాతికర;
అతివేల విసేసమనాచరియోవ, ధీరాపభాసరతేన దసాతి.
౧౩. కుసనాళివగ్గో
౧౨౧. కుసనాళిజాతకం
కరే సరిక్ఖో అథ వాపి సేట్ఠో, నిహీనకో వాపి కరేయ్య ఏకో;
కరేయ్యుమేతే [కరేయ్యుం తే (సీ. పీ.)] బ్యసనే ఉత్తమత్థం, యథా అహం కుసనాళి రుచాయన్తి.
కుసనాళిజాతకం పఠమం.
౧౨౨. దుమ్మేధజాతకం
యసం ¶ ¶ లద్ధాన దుమ్మేధో, అనత్థం చరతి అత్తనో;
అత్తనో చ పరేసఞ్చ, హింసాయ పటిపజ్జతీతి.
దుమ్మేధజాతకం దుతియం.
౧౨౩. నఙ్గలీసజాతకం
అసబ్బత్థగామిం వాచం, బాలో సబ్బత్థ భాసతి;
నాయం దధిం వేది న [న వేది (క.)] నఙ్గలీసం, దధిప్పయం [దధిమ్పయం (సీ. పీ.)] మఞ్ఞతి నఙ్గలీసన్తి.
నఙ్గలీసజాతకం తతియం.
౧౨౪. అమ్బజాతకం
వాయమేథేవ ¶ పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
వాయామస్స ఫలం పస్స, భుత్తా అమ్బా అనీతిహన్తి.
అమ్బజాతకం చతుత్థం.
౧౨౫. కటాహకజాతకం
బహుమ్పి సో వికత్థేయ్య, అఞ్ఞం జనపదం గతో;
అన్వాగన్త్వాన దూసేయ్య, భుఞ్జ భోగే కటాహకాతి.
కటాహకజాతకం పఞ్చమం.
౧౨౬. అసిలక్ఖణజాతకం
తదేవేకస్స ¶ [తథేవేకస్స (సీ. స్యా. పీ. అట్ఠ. మూలపాఠో)] కల్యాణం, తదేవేకస్స పాపకం;
తస్మా సబ్బం న కల్యాణం, సబ్బం వాపి న పాపకన్తి.
అసిలక్ఖణజాతకం ఛట్ఠం.
౧౨౭. కలణ్డుకజాతకం
తే దేసా తాని వత్థూని, అహఞ్చ వనగోచరో;
అనువిచ్చ ఖో తం గణ్హేయ్యుం, పివ [పిప (సీ. పీ.)] ఖీరం కలణ్డుకాతి.
కలణ్డుకజాతకం సత్తమం.
౧౨౮. బిళారవతజాతకం
యో ¶ వే ధమ్మం ధజం [ధమ్మధజం (స్యా. పీ. క.)] కత్వా, నిగూళ్హో పాపమాచరే;
విస్సాసయిత్వా భూతాని, బిళారం నామ తం వతన్తి.
బిళారవతజాతకం అట్ఠమం.
౧౨౯. అగ్గికభారద్వాజజాతకం
నాయం సిఖా పుఞ్ఞహేతు, ఘాసహేతు అయం సిఖా;
నాఙ్గుట్ఠగణనం యాతి, అలం తే హోతు అగ్గికాతి.
అగ్గికభారద్వాజజాతకం నవమం.
౧౩౦. కోసియజాతకం
యథా ¶ ¶ వాచా చ భుఞ్జస్సు, యథా భుత్తఞ్చ బ్యాహర;
ఉభయం తే న సమేతి, వాచా భుత్తఞ్చ కోసియేతి.
కోసియజాతకం దసమం.
కుసనాళివగ్గో [సరిక్ఖవగ్గో (క.)] తేరసమో.
తస్సుద్దానం –
కుసనాళిసిరివ్హయనో చ యసం, దధి మమ్బ కటాహకపఞ్చమకో;
అథ పాపక ఖీర బిళారవతం, సిఖి కోసియసవ్హయనేన దసాతి.
౧౪. అసమ్పదానవగ్గో
౧౩౧. అసమ్పదానజాతకం
అసమ్పదానేనితరీతరస్స, బాలస్స మిత్తాని కలీ భవన్తి;
తస్మా హరామి భుసం అడ్ఢమానం, మా మే మిత్తి జీయిత్థ సస్సతాయన్తి.
అసమ్పదానజాతకం పఠమం.
౧౩౨. భీరుకజాతకం
కుసలూపదేసే ¶ ¶ ధితియా దళ్హాయ చ, అనివత్తితత్తాభయభీరుతాయ [అవత్థితత్తాభయభీరుతాయ (సీ. స్యా. పీ.)] చ;
న రక్ఖసీనం వసమాగమిమ్హసే, స సోత్థిభావో మహతా భయేన మేతి.
భీరుక [పఞ్చగరుక (సీ. పీ.), పఞ్చభీరుక (స్యా.), అభయభీరుత§(?)] జాతకం దుతియం.
౧౩౩. ఘతాసనజాతకం
ఖేమం యహిం తత్థ అరీ ఉదీరితో [అరి ఉద్ధరితో (క.)], దకస్స మజ్ఝే జలతే ఘతాసనో;
న అజ్జ వాసో మహియా మహీరుహే, దిసా భజవ్హో సరణాజ్జ నో భయన్తి.
ఘతాసనజాతకం తతియం.
౧౩౪. ఝానసోధనజాతకం
యే ¶ సఞ్ఞినో తేపి దుగ్గతా, యేపి అసఞ్ఞినో తేపి దుగ్గతా;
ఏతం ఉభయం వివజ్జయ, తం ¶ సమాపత్తిసుఖం అనఙ్గణన్తి.
ఝానసోధనజాతకం చతుత్థం.
౧౩౫. చన్దాభజాతకం
చన్దాభం సూరియాభఞ్చ, యోధ పఞ్ఞాయ గాధతి.
అవితక్కేన ఝానేన, హోతి ఆభస్సరూపగోతి.
చన్దాభజాతకం పఞ్చమం.
౧౩౬. సువణ్ణహంసజాతకం
యం ¶ లద్ధం తేన తుట్ఠబ్బం, అతిలోభో హి పాపకో;
హంసరాజం గహేత్వాన, సువణ్ణా పరిహాయథాతి.
సువణ్ణహంసజాతకం ఛట్ఠం.
౧౩౭. బబ్బుజాతకం
యత్థేకో లభతే బబ్బు, దుతియో తత్థ జాయతి;
తతియో చ చతుత్థో చ, ఇదం తే బబ్బుకా బిలన్తి.
బబ్బుజాతకం సత్తమం.
౧౩౮. గోధజాతకం
కిం తే జటాహి దుమ్మేధ, కిం తే అజినసాటియా;
అబ్భన్తరం ¶ తే గహనం, బాహిరం పరిమజ్జసీతి.
గోధజాతకం అట్ఠమం.
౧౩౯. ఉభతోభట్ఠజాతకం
అక్ఖీ భిన్నా పటో నట్ఠో, సఖిగేహే చ భణ్డనం;
ఉభతో పదుట్ఠా కమ్మన్తా [పదుట్ఠకమ్మన్తో (సీ.), పదుట్ఠో కమ్మన్తో (పీ.)], ఉదకమ్హి థలమ్హి చాతి.
ఉభతోభట్ఠజాతకం నవమం.
౧౪౦. కాకజాతకం
నిచ్చం ¶ ఉబ్బిగ్గహదయా, సబ్బలోకవిహేసకా;
తస్మా నేసం వసా నత్థి, కాకానమ్హాక [కాకానస్మాక (సీ. స్యా. పీ.)] ఞాతినన్తి.
కాకజాతకం దసమం.
అసమ్పదానవగ్గో చుద్దసమో.
తస్సుద్దానం –
ఇతరీతర ¶ రక్ఖసి ఖేమియో చ, పరోసతపఞ్హేన ఆభస్సరో పున;
అథ హంసవరుత్తమబబ్బుజటం, పటనట్ఠక కాకవరేన దసాతి.
౧౫. కకణ్టకవగ్గో
౧౪౧. గోధజాతకం
న ¶ పాపజనసంసేవీ, అచ్చన్తసుఖమేధతి;
గోధాకులం [గోధక్కులం (క.)] కకణ్టావ [కకణ్టకా (క.)], కలిం పాపేతి అత్తనన్తి.
గోధజాతకం పఠమం.
౧౪౨. సిఙ్గాలజాతకం
ఏతఞ్హి తే దురాజానం, యం సేసి మతసాయికం;
యస్స తే కడ్ఢమానస్స, హత్థా దణ్డో న ముచ్చతీతి.
సిఙ్గాలజాతకం దుతియం.
౧౪౩. విరోచజాతకం
లసీ చ తే నిప్ఫలితా, మత్థకో చ పదాలితో [విదాలితో (సీ. పీ.)];
సబ్బా తే ఫాసుకా భగ్గా, అజ్జ ఖో త్వం విరోచసీతి.
విరోచజాతకం తతియం.
౧౪౪. నఙ్గుట్ఠజాతకం
బహుమ్పేతం ¶ అసబ్భి [బహుపేతమసబ్భి (క.)] జాతవేద, యం తం వాలధినాభిపూజయామ;
మంసారహస్స ¶ నత్థజ్జ మంసం, నఙ్గుట్ఠమ్పి భవం పటిగ్గహాతూతి.
నఙ్గుట్ఠజాతకం చతుత్థం.
౧౪౫. రాధజాతకం
న ¶ త్వం రాధ విజానాసి, అడ్ఢరత్తే అనాగతే;
అబ్యయతం [అబ్యాయతం (సీ. స్యా. పీ.), అబ్యత్తతం (?)] విలపసి, విరత్తా కోసియాయనేతి.
రాధజాతకం పఞ్చమం.
౧౪౬. సముద్దకాకజాతకం
అపి ను హనుకా సన్తా, ముఖఞ్చ పరిసుస్సతి;
ఓరమామ న పారేమ, పూరతేవ మహోదధీతి.
సముద్దకాకజాతకం ఛట్ఠం.
౧౪౭. పుప్ఫరత్తజాతకం
నయిదం దుక్ఖం అదుం దుక్ఖం, యం మం తుదతి వాయసో;
యం సామా పుప్ఫరత్తేన, కత్తికం నానుభోస్సతీతి.
పుప్ఫరత్తజాతకం సత్తమం.
౧౪౮. సిఙ్గాలజాతకం
నాహం ¶ పునం న చ పునం, న చాపి అపునప్పునం;
హత్థిబోన్దిం పవేక్ఖామి, తథా హి భయతజ్జితోతి.
సిఙ్గాలజాతకం అట్ఠమం.
౧౪౯. ఏకపణ్ణజాతకం
ఏకపణ్ణో అయం రుక్ఖో, న భూమ్యా చతురఙ్గులో;
ఫలేన విసకప్పేన, మహాయం కిం భవిస్సతీతి.
ఏకపణ్ణజాతకం నవమం.
౧౫౦. సఞ్జీవజాతకం
అసన్తం ¶ ¶ యో పగ్గణ్హాతి, అసన్తం చూపసేవతి;
తమేవ ఘాసం కురుతే, బ్యగ్ఘో సఞ్జీవకో యథాతి.
సఞ్జీవజాతకం దసమం.
కకణ్టక [పాపసేవన (క.)] వగ్గో పన్నరసమో.
తస్సుద్దానం –
సుఖమేధతి దణ్డవరో చ పున, లసి వాలధి పఞ్చమరాధవరో;
సమహోదధి ¶ కత్తిక బోన్ది పున, చతురఙ్గులబ్యగ్ఘవరేన దసాతి.
(ఉపరిమో పణ్ణాసకో.) [( ) సీహళపోత్థకేయేవ దిస్సతి]
అథ వగ్గుద్దానం –
అపణ్ణకం సీలవగ్గకురుఙ్గ, కులావకం అత్థకామేన పఞ్చమం;
ఆసీసో ఇత్థివరుణం అపాయి, లిత్తవగ్గేన తే దస;
పరోసతం హంచి కుసనాళి [హంసి సరిక్ఖం (సబ్బత్థ)], అసమ్పదం కకణ్టకవగ్గో.
ఏకనిపాతమ్హిలఙ్కతన్తి.
ఏకకనిపాతం నిట్ఠితం.
౨. దుకనిపాతో
౧. దళ్హవగ్గో
౧౫౧. రాజోవాదజాతకం (౨-౧-౧)
దళ్హం ¶ ¶ ¶ దళ్హస్స ఖిపతి, బల్లికో [మల్లికో (సీ. పీ.)] ముదునా ముదుం;
సాధుమ్పి సాధునా జేతి, అసాధుమ్పి అసాధునా;
ఏతాదిసో అయం రాజా, మగ్గా ఉయ్యాహి సారథి.
అక్కోధేన జినే కోధం, అసాధుం సాధునా జినే;
జినే కదరియం దానేన, సచ్చేనాలికవాదినం;
ఏతాదిసో అయం రాజా, మగ్గా ఉయ్యాహి సారథీతి.
రాజోవాదజాతకం పఠమం.
౧౫౨. అసమేక్ఖితకమ్మన్తం, తురితాభినిపాతినం.
సాని కమ్మాని తప్పేన్తి, ఉణ్హంవజ్ఝోహితం ముఖే.
సీహో చ సీహనాదేన, దద్దరం అభినాదయి;
సుత్వా సీహస్స నిగ్ఘోసం, సిఙ్గాలో [సిగాలో (సీ. స్యా. పీ.)] దద్దరే వసం;
భీతో సన్తాసమాపాది, హదయఞ్చస్స అప్ఫలీతి.
సిఙ్గాలజాతకం [సిగాలజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] దుతియం.
౧౫౩. సూకరజాతకం (౨-౧-౩)
చతుప్పదో ¶ అహం సమ్మ, త్వమ్పి సమ్మ చతుప్పదో;
ఏహి సమ్మ [సీహ (సీ. పీ.)] నివత్తస్సు, కిం ను భీతో పలాయసి.
అసుచి ¶ పూతిలోమోసి, దుగ్గన్ధో వాసి సూకర;
సచే యుజ్ఝితుకామోసి, జయం సమ్మ దదామి తేతి.
సూకరజాతకం తతియం.
౧౫౪. ఉరగజాతక (౨-౧-౪)
ఇధూరగానం ¶ పవరో పవిట్ఠో, సేలస్స వణ్ణేన పమోక్ఖమిచ్ఛం;
బ్రహ్మఞ్చ వణ్ణం [వక్కం (క.)] అపచాయమానో, బుభుక్ఖితో నో వితరామి [విసహామి (క. సి. స్యా. పీ.)] భోత్తుం.
సో బ్రహ్మగుత్తో చిరమేవ జీవ, దిబ్యా చ తే పాతుభవన్తు భక్ఖా;
యో బ్రహ్మవణ్ణం అపచాయమానో, బుభుక్ఖితో నో వితరాసి [సబ్బత్థపి సమానం] భోత్తున్తి.
ఉరగజాతకం చతుత్థం.
౧౫౫. భగ్గజాతకం (౨-౧-౫)
జీవ ¶ వస్ససతం భగ్గ [గగ్గ (సీ. పీ.)], అపరాని చ వీసతిం [వీసతి (స్యా. క.)];
మా మం పిసాచా ఖాదన్తు, జీవ త్వం సరదో సతం.
త్వమ్పి వస్ససతం జీవ, అపరాని చ వీసతిం;
విసం పిసాచా ఖాదన్తు, జీవ త్వం సరదో సతన్తి.
భగ్గజాతకం పఞ్చమం.
౧౫౬. అలీనచిత్తజాతకం (౨-౧-౬)
అలీనచిత్తం నిస్సాయ, పహట్ఠా మహతీ చమూ;
కోసలం సేనాసన్తుట్ఠం, జీవగ్గాహం అగాహయి.
ఏవం నిస్సయసమ్పన్నో, భిక్ఖు ఆరద్ధవీరియో;
భావయం కుసలం ధమ్మం, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;
పాపుణే అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయన్తి.
అలీనచిత్తజాతకం ఛట్ఠం.
౧౫౭. గుణజాతకం (౨-౧-౭)
యేన ¶ కామం పణామేతి, ధమ్మో బలవతం మిగీ;
ఉన్నదన్తీ విజానాహి, జాతం సరణతో భయం.
అపి ¶ చేపి దుబ్బలో మిత్తో, మిత్తధమ్మేసు తిట్ఠతి;
సో ఞాతకో చ బన్ధు చ, సో మిత్తో సో చ మే సఖా;
దాఠిని ¶ మాతిమఞ్ఞిత్థో [మఞ్ఞివో (స్యా.), మఞ్ఞవ్హో (క.)], సిఙ్గాలో మమ పాణదోతి.
గుణజాతకం సత్తమం.
౧౫౮. సుహనుజాతకం (౨-౧-౮)
నయిదం విసమసీలేన, సోణేన సుహనూ సహ;
సుహనూపి తాదిసోయేవ, యో సోణస్స సగోచరో.
పక్ఖన్దినా పగబ్భేన, నిచ్చం సన్దానఖాదినా;
సమేతి పాపం పాపేన, సమేతి అసతా అసన్తి.
సుహనుజాతకం అట్ఠమం.
౧౫౯. మోరజాతకం (౨-౧-౯)
ఉదేతయం చక్ఖుమా ఏకరాజా, హరిస్సవణ్ణో పథవిప్పభాసో [పఠవిప్పభాసో (సీ. స్యా. పీ.)];
తం తం నమస్సామి హరిస్సవణ్ణం పథవిప్పభాసం, తయాజ్జ గుత్తా విహరేము దివసం.
యే బ్రాహ్మణా వేదగూ సబ్బధమ్మే, తే మే నమో తే చ మం పాలయన్తు;
నమత్థు బుద్ధానం [బుద్ధాన (?)] నమత్థు బోధియా, నమో విముత్తానం [విముత్తాన (?)] నమో విముత్తియా;
ఇమం సో పరిత్తం కత్వా, మోరో చరతి ఏసనా.
అపేతయం ¶ ¶ చక్ఖుమా ఏకరాజా, హరిస్సవణ్ణో పథవిప్పభాసో;
తం తం నమ్మస్సామి హరిస్సవణ్ణం పథవిప్పభాసం, తయాజ్జ గుత్తా విహరేము రత్తిం.
యే బ్రాహ్మణా వేదగూ సబ్బధమ్మే, తే మే నమో తే చ మం పాలయన్తు;
నమత్థు బుద్ధానం నమత్థు బోధియా, నమో విముత్తానం నమో విముత్తియా;
ఇమం సో పరిత్తం కత్వా, మోరో వాసమకప్పయీతి.
మోరజాతకం నవమం.
౧౬౦. వినీలజాతకం (౨-౧-౧౦)
ఏవమేవ నూన [ను (క.)] రాజానం, వేదేహం మిథిలగ్గహం;
అస్సా వహన్తి ఆజఞ్ఞా, యథా హంసా వినీలకం.
వినీల ¶ దుగ్గం భజసి, అభూమిం తాత సేవసి;
గామన్తకాని [గామన్తికాని (సీ.), గామన్తరాని (క.)] సేవస్సు, ఏతం మాతాలయం తవాతి.
వినీలజాతకం దసమం.
దళ్హవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరబల్లిక ¶ దద్దర సూకరకో, ఉరగూత్తమ పఞ్చమభగ్గవరో;
మహతీచము యావ సిఙ్గాలవరో, సుహనుత్తమ మోర వినీలం దసాతి.
౨. సన్థవవగ్గో
౧౬౧. ఇన్దసమానగోత్తజాతకం (౨-౨-౧)
న ¶ సన్థవం [సన్ధవం (క.)] కాపురిసేన కయిరా, అరియో అనరియేన పజానమత్థం;
చిరానువుత్థోపి కరోతి పాపం, గజో యథా ఇన్దసమానగోత్తం.
యం త్వేవ జఞ్ఞా సదిసో మమన్తి, సీలేన పఞ్ఞాయ సుతేన చాపి;
తేనేవ మేత్తిం కయిరాథ సద్ధిం, సుఖో హవే సప్పురిసేన సఙ్గమోతి.
ఇన్దసమానగోత్తజాతకం పఠమం.
౧౬౨. సన్థవజాతకం (౨-౨-౨)
న ¶ సన్థవస్మా పరమత్థి పాపియో, యో సన్థవో [సన్ధవో (క.)] కాపురిసేన హోతి;
సన్తప్పితో సప్పినా పాయసేన [పాయాసేన (క.)], కిచ్ఛాకతం పణ్ణకుటిం అదయ్హి [అదడ్ఢహి (సీ. స్యా.), అదట్ఠహి (పీ.), అదద్దహి (?)].
న సన్థవస్మా పరమత్థి సేయ్యో, యో సన్థవో సప్పురిసేన హోతి;
సీహస్స బ్యగ్ఘస్స చ దీపినో చ, సామా ముఖం లేహతి సన్థవేనాతి.
సన్థవజాతకం దుతియం.
౧౬౩. సుసీమజాతకం (౨-౨-౩)
కాళా మిగా సేతదన్తా తవీమే [తవ ఇమే (సీ. స్యా. పీ.)], పరోసతం హేమజాలాభిఛన్నా [హేమజాలాభిసఞ్ఛన్నా (సీ.)];
తే తే దదామీతి సుసీమ బ్రూసి, అనుస్సరం ¶ పేత్తిపితామహానం.
కాళా ¶ ¶ మిగా సేతదన్తా మమీమే [మమ ఇమే (సీ. పీ.)], పరోసతం హేమజాలాభిచ్ఛన్నా;
తే తే దదామీతి వదామి మాణవ, అనుస్సరం పేత్తిపితామహానన్తి.
సుసీమజాతకం తతియం.
౧౬౪. గిజ్ఝజాతకం (౨-౨-౪)
యం ను గిజ్ఝో యోజనసతం, కుణపాని అవేక్ఖతి;
కస్మా జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝసి.
యదా పరాభవో హోతి, పోసో జీవితసఙ్ఖయే;
అథ జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝతీతి.
గిజ్ఝజాతకం చతుత్థం.
౧౬౫. నకులజాతకం (౨-౨-౫)
సన్ధిం కత్వా అమిత్తేన, అణ్డజేన జలాబుజ;
వివరియ దాఠం సేసి [సయసి (సీ. స్యా. పీ.)], కుతో తే భయమాగతం.
సఙ్కేథేవ [సఙ్కతేవ (క.)] అమిత్తస్మిం, మిత్తస్మిమ్పి న విస్ససే;
అభయా భయముప్పన్నం, అపి మూలాని కన్తతీతి [మూలం నికన్తతీతి (సీ.)].
నకులజాతకం పఞ్చమం.
౧౬౬. ఉపసాళకజాతకం (౨-౨-౬)
ఉపసాళకనామాని [ఉపసాళ్హకనామానం (సీ. స్యా. పీ.)], సహస్సాని చతుద్దస;
అస్మిం పదేసే దడ్ఢాని, నత్థి లోకే అనామతం.
యమ్హి ¶ సచ్చఞ్చ ధమ్మో చ, అహింసా సంయమో దమో;
ఏతం అరియా సేవన్తి, ఏతం లోకే అనామతన్తి.
ఉపసాళకజాతకం ఛట్ఠం.
౧౬౭. సమిద్ధిజాతకం (౨-౨-౭)
అభుత్వా ¶ భిక్ఖసి భిక్ఖు, న హి భుత్వాన భిక్ఖసి;
భుత్వాన భిక్ఖు భిక్ఖస్సు, మా తం కాలో ఉపచ్చగా.
కాలం ¶ వోహం న జానామి, ఛన్నో కాలో న దిస్సతి;
తస్మా అభుత్వా భిక్ఖామి, మా మం కాలో ఉపచ్చగాతి.
సమిద్ధిజాతకం సత్తమం.
౧౬౮. సకుణగ్ఘిజాతకం (౨-౨-౮)
సేనో బలసా పతమానో, లాపం గోచరఠాయినం;
సహసా అజ్ఝప్పత్తోవ, మరణం తేనుపాగమి.
సోహం నయేన సమ్పన్నో, పేత్తికే గోచరే రతో;
అపేతసత్తు మోదామి, సమ్పస్సం అత్థమత్తనోతి.
సకుణగ్ఘిజాతకం అట్ఠమం.
౧౬౯. అరకజాతకం (౨-౨-౯)
యో వే మేత్తేన చిత్తేన, సబ్బలోకానుకమ్పతి;
ఉద్ధం ¶ అధో చ తిరియం, అప్పమాణేన సబ్బసో.
అప్పమాణం హితం చిత్తం, పరిపుణ్ణం సుభావితం;
యం పమాణకతం కమ్మం, న తం తత్రావసిస్సతీతి.
అరకజాతకం నవమం.
౧౭౦. కకణ్టకజాతకం (౨-౨-౧౦)
నాయం పురే ఉణ్ణమతి [ఉన్నమతి (స్యా.)], తోరణగ్గే కకణ్టకో;
మహోసధ విజానాహి, కేన థద్ధో కకణ్టకో.
అలద్ధపుబ్బం లద్ధాన, అడ్ఢమాసం కకణ్టకో;
అతిమఞ్ఞతి రాజానం, వేదేహం మిథిలగ్గహన్తి.
కకణ్టకజాతకం దసమం.
సన్థవవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ ¶ ఇన్దసమాన సపణ్ణకుటి, సుసిముత్తమ గిజ్ఝ జలాబుజకో;
ఉపసాళక భిక్ఖు సలాపవరో, అథ మేత్తవరో దసపుణ్ణమతీతి.
౩. కల్యాణవగ్గో
౧౭౧. కల్యాణధమ్మజాతకం (౨-౩-౧)
కల్యాణధమ్మోతి ¶ ¶ యదా జనిన్ద, లోకే సమఞ్ఞం అనుపాపుణాతి;
తస్మా న హియ్యేథ [హీయేథ (సీ.)] నరో సపఞ్ఞో, హిరియాపి సన్తో ధురమాదియన్తి.
సాయం సమఞ్ఞా ఇధ మజ్జ పత్తా, కల్యాణధమ్మోతి జనిన్ద లోకే;
తాహం సమేక్ఖం ఇధ పబ్బజిస్సం, న హి మత్థి ఛన్దో ఇధ కామభోగేతి.
కల్యాణధమ్మజాతకం పఠమం.
౧౭౨. దద్దరజాతకం (౨-౩-౨)
కో ను సద్దేన మహతా, అభినాదేతి దద్దరం;
తం సీహా నప్పటినదన్తి [కిం సీహా నప్పటినదన్తి (సీ. పీ.), న సీహా పటినదన్తి (క.)], కో నామేసో మిగాధిభూ.
అధమో మిగజాతానం, సిఙ్గాలో తాత వస్సతి;
జాతిమస్స జిగుచ్ఛన్తా, తుణ్హీ సీహా సమచ్ఛరేతి.
దద్దరజాతకం దుతియం.
౧౭౩. మక్కటజాతకం (౨-౩-౩)
తాత ¶ ¶ మాణవకో ఏసో, తాలమూలం అపస్సితో;
అగారకఞ్చిదం అత్థి, హన్ద దేమస్సగారకం.
మా ఖో త్వం తాత పక్కోసి, దూసేయ్య నో అగారకం;
నేతాదిసం ముఖం హోతి, బ్రాహ్మణస్స సుసీలినోతి.
మక్కటజాతకం తతియం.
౧౭౪. దుబ్భియమక్కటజాతకం (౨-౩-౪)
అదమ్హ తే వారి పహూతరూపం, ఘమ్మాభితత్తస్స పిపాసితస్స;
సో దాని పిత్వాన [పీత్వాన (సీ. పీ.)] కిరిఙ్కరోసి [కికింకరోసి (సీ. స్యా. పీ.)], అసఙ్గమో పాపజనేన సేయ్యో.
కో తే సుతో వా దిట్ఠో వా, సీలవా నామ మక్కటో;
ఇదాని ఖో తం ఓహచ్ఛం [ఊహచ్చ (సీ. పీ.), ఓహచ్చం (స్యా.), ఉహజ్జం (క.)], ఏసా అస్మాక ధమ్మతాతి.
దుబ్భియమక్కటజాతకం చతుత్థం.
౧౭౫. ఆదిచ్చుపట్ఠానజాతకం (౨-౩-౫)
సబ్బేసు ¶ కిర భూతేసు, సన్తి సీలసమాహితా;
పస్స సాఖామిగం జమ్మం, ఆదిచ్చముపతిట్ఠతి.
నాస్స సీలం విజానాథ, అనఞ్ఞాయ పసంసథ;
అగ్గిహుత్తఞ్చ ¶ ఉహన్నం [ఊహన్తం (సీ.), ఊహనం (స్యా.), ఊహన్తి (పీ.), ఉహదం (క.)], ద్వే చ భిన్నా కమణ్డలూతి.
ఆదిచ్చుపట్ఠానజాతకం పఞ్చమం.
౧౭౬. కళాయముట్ఠిజాతకం (౨-౩-౬)
బాలో ¶ వతాయం దుమసాఖగోచరో, పఞ్ఞా జనిన్ద నయిమస్స విజ్జతి;
కళాయముట్ఠిం [కలాయముట్ఠిం (సీ. పీ.)] అవకిరియ కేవలం, ఏకం కళాయం పతితం గవేసతి.
ఏవమేవ మయం రాజ, యే చఞ్ఞే అతిలోభినో;
అప్పేన బహుం జియ్యామ, కళాయేనేవ వానరోతి.
కళాయముట్ఠిజాతకం ఛట్ఠం.
౧౭౭. తిన్దుకజాతకం (౨-౩-౭)
ధనుహత్థకలాపేహి, నేత్తిం సవరధారిభి;
సమన్తా పరికిణ్ణమ్హ, కథం మోక్ఖో భవిస్సతి.
అప్పేవ బహుకిచ్చానం, అత్థో జాయేథ కోచి నం;
అత్థి రుక్ఖస్స అచ్ఛిన్నం, ఖజ్జథఞ్ఞేవ తిన్దుకన్తి.
తిన్దుకజాతకం సత్తమం.
౧౭౮. కచ్ఛపజాతకం (౨-౩-౮)
జనిత్తం ¶ మే భవిత్తం మే, ఇతి పఙ్కే అవస్సయిం;
తం మం పఙ్కో అజ్ఝభవి, యథా దుబ్బలకం తథా;
తం తం వదామి భగ్గవ, సుణోహి వచనం మమ.
గామే వా యది వా రఞ్ఞే, సుఖం యత్రాధిగచ్ఛతి;
తం జనిత్తం భవిత్తఞ్చ, పురిసస్స పజానతో;
యమ్హి జీవే తమ్హి గచ్ఛే, న నికేతహతో సియాతి.
కచ్ఛపజాతకం అట్ఠమం.
౧౭౯. సతధమ్మజాతకం (౨-౩-౯)
తఞ్చ ¶ అప్పఞ్చ ఉచ్ఛిట్ఠం, తఞ్చ కిచ్ఛేన నో అదా;
సోహం బ్రాహ్మణజాతికో, యం భుత్తం తమ్పి ఉగ్గతం.
ఏవం ¶ ధమ్మం నిరంకత్వా [నిరాకత్వా (?) ని + ఆ + కర + త్వా], యో అధమ్మేన జీవతి;
సతధమ్మోవ లాభేన, లద్ధేనపి న నన్దతీతి.
సతధమ్మజాతకం నవమం.
౧౮౦. దుద్దదజాతకం (౨-౩-౧౦)
దుద్దదం దదమానానం, దుక్కరం కమ్మ కుబ్బతం;
అసన్తో నానుకుబ్బన్తి, సతం ధమ్మో దురన్నయో.
తస్మా సతఞ్చ అసతం, నానా హోతి ఇతో గతి;
అసన్తో ¶ నిరయం యన్తి, సన్తో సగ్గపరాయణాతి [పరాయనా (స్యా. క.)].
దుద్దదజాతకం దసమం.
కల్యాణవగ్గో తతియో.
తస్సుద్దానం –
సుసమఞ్ఞమిగాధిభూ మాణవకో, వారిపహూతరూపాదిచ్చుపట్ఠానా;
సకళాయసతిన్దుకపఙ్క పున, సతధమ్మ సుదుద్దదకేన దసాతి.
౪. అసదిసవగ్గో
౧౮౧. అసదిసజాతకం (౨-౪-౧)
ధనుగ్గహో అసదిసో, రాజపుత్తో మహబ్బలో;
దూరేపాతీ అక్ఖణవేధీ, మహాకాయప్పదాలనో.
సబ్బామిత్తే రణం కత్వా, న చ కఞ్చి విహేఠయి;
భాతరం సోత్థిం కత్వాన, సంయమం అజ్ఝుపాగమీతి.
అసదిసజాతకం పఠమం.
౧౮౨. సఙ్గామావచరజాతకం (౨-౪-౨)
సఙ్గామావచరో ¶ ¶ సూరో, బలవా ఇతి విస్సుతో;
కిం ¶ ను తోరణమాసజ్జ, పటిక్కమసి కుఞ్జర.
ఓమద్ద ఖిప్పం పలిఘం, ఏసికాని చ అబ్బహ [ఉబ్బహ (స్యా.), అబ్భుహ (క.)];
తోరణాని చ మద్దిత్వా, ఖిప్పం పవిస కుఞ్జరాతి.
సఙ్గామావచరజాతకం దుతియం.
౧౮౩. వాలోదకజాతకం (౨-౪-౩)
వాలోదకం అప్పరసం నిహీనం, పిత్వా [పీత్వా (సీ. పీ.)] మదో జాయతి గద్రభానం;
ఇమఞ్చ పిత్వాన రసం పణీతం, మదో న సఞ్జాయతి సిన్ధవానం.
అప్పం పివిత్వాన నిహీనజచ్చో, సో మజ్జతీ తేన జనిన్ద పుట్ఠో [ఫుట్ఠో (సీ. స్యా.), ముట్ఠో (క.)];
ధోరయ్హసీలీ చ కులమ్హి జాతో, న మజ్జతీ అగ్గరసం పివిత్వాతి.
వాలోదకజాతకం తతియం.
౧౮౪. గిరిదత్తజాతకం (౨-౪-౪)
దూసితో గిరిదత్తేన [గిరిదన్తేన (పీ.)], హయో సామస్స పణ్డవో;
పోరాణం పకతిం హిత్వా, తస్సేవానువిధియ్యతి [నువిధీయతి (సీ. పీ.)].
సచే ¶ చ తనుజో పోసో, సిఖరాకార [సిఙ్గారాకార (స్యా.)] కప్పితో;
ఆననే నం [తం (సీ. స్యా. పీ.)] గహేత్వాన, మణ్డలే పరివత్తయే;
ఖిప్పమేవ పహన్త్వాన, తస్సేవానువిధియ్యతీతి.
గిరిదత్తజాతకం చతుత్థం.
౧౮౫. అనభిరతిజాతకం (౨-౪-౫)
యథోదకే ¶ ఆవిలే అప్పసన్నే, న పస్సతి సిప్పికసమ్బుకఞ్చ;
సక్ఖరం వాలుకం మచ్ఛగుమ్బం, ఏవం ఆవిలమ్హి [ఆవిలే హి (సీ.)] చిత్తే;
న పస్సతి అత్తదత్థం పరత్థం.
యథోదకే ¶ అచ్ఛే విప్పసన్నే, సో పస్సతి సిప్పికసమ్బుకఞ్చ;
సక్ఖరం వాలుకం మచ్ఛగుమ్బం, ఏవం అనావిలమ్హి చిత్తే;
సో పస్సతి అత్తదత్థం పరత్థన్తి.
అనభిరతిజాతకం పఞ్చమం.
౧౮౬. దధివాహనజాతకం (౨-౪-౬)
వణ్ణగన్ధరసూపేతో ¶ , అమ్బోయం అహువా పురే;
తమేవ పూజం లభమానో, కేనమ్బో కటుకప్ఫలో.
పుచిమన్దపరివారో, అమ్బో తే దధివాహన;
మూలం మూలేన సంసట్ఠం, సాఖా సాఖా [సాఖం (స్యా. క.)] నిసేవరే [నివీసరే (క.)];
అసాతసన్నివాసేన, తేనమ్బో కటుకప్ఫలోతి.
దధివాహనజాతకం ఛట్ఠం.
౧౮౭. చతుమట్ఠజాతకం (౨-౪-౭)
ఉచ్చే విటభిమారుయ్హ, మన్తయవ్హో రహోగతా;
నీచే ఓరుయ్హ మన్తవ్హో, మిగరాజాపి సోస్సతి.
యం సువణ్ణో సువణ్ణేన [యం సుపణ్ణో సుపణ్ణేన (సీ. స్యా. పీ.)], దేవో దేవేన మన్తయే;
కిం తేత్థ చతుమట్ఠస్స, బిలం పవిస జమ్బుకాతి.
చతుమట్ఠజాతకం సత్తమం.
౧౮౮. సీహకోత్థుజాతకం (౨-౪-౮)
సీహఙ్గులీ ¶ సీహనఖో, సీహపాదపతిట్ఠితో;
సో సీహో సీహసఙ్ఘమ్హి, ఏకో నదతి అఞ్ఞథా.
మా ¶ త్వం నది రాజపుత్త, అప్పసద్దో వనే వస;
సరేన ఖో [మా (క.)] తం జానేయ్యుం, న హి తే పేత్తికో సరోతి.
సీహకోత్థుజాతకం అట్ఠమం.
౧౮౯. సీహచమ్మజాతకం (౨-౪-౯)
నేతం సీహస్స నదితం, న బ్యగ్ఘస్స న [బ్యగ్ఘస్స న చ (క.)] దీపినో;
పారుతో సీహచమ్మేన, జమ్మో నదతి గద్రభో.
చిరమ్పి ¶ ఖో తం ఖాదేయ్య, గద్రభో హరితం యవం;
పారుతో సీహచమ్మేన, రవమానోవ దూసయీతి.
సీహచమ్మజాతకం నవమం.
౧౯౦. సీలానిసంసజాతకం (౨-౪-౧౦)
పస్స సద్ధాయ సీలస్స, చాగస్స చ అయం ఫలం;
నాగో నావాయ వణ్ణేన, సద్ధం వహతుపాసకం.
సబ్భిరేవ సమాసేథ, సబ్భి కుబ్బేథ సన్థవం;
సతఞ్హి సన్నివాసేన, సోత్థిం గచ్ఛతి న్హాపితోతి.
సీలానిసంసజాతకం దసమం.
అసదిసవగ్గో చతుత్థో.
తస్సుద్దానం –
ధనుగ్గహ ¶ కుఞ్జర అప్పరసో, గిరిదత్తమనావిలచిత్తవరం;
దధివాహన జమ్బూక సీహనఖో, హరితయవ నాగవరేన దసాతి.
౫. రుహకవగ్గో
౧౯౧. రుహకజాతకం (౨-౫-౧)
అపి ¶ [అమ్భో (స్యా. క. సీ.)] రుహక ఛిన్నాపి, జియా సన్ధీయతే పున;
సన్ధీయస్సు పురాణియా, మా కోధస్స వసం గమి.
విజ్జమానేసు వాకేసు [విజ్జమానాసు మరువాసు (సీ.), విజ్జమానాసు మరూద్వాసు (పీ.)], విజ్జమానేసు కారిసు;
అఞ్ఞం జియం కరిస్సామి, అలఞ్ఞేవ పురాణియాతి.
రుహకజాతకం పఠమం.
౧౯౨. సిరికాళకణ్ణిజాతకం (౨-౫-౨)
ఇత్థీ సియా రూపవతీ, సా చ సీలవతీ సియా;
పురిసో తం న ఇచ్ఛేయ్య, సద్దహాసి మహోసధ.
సద్దహామి ¶ మహారాజ, పురిసో దుబ్భగో సియా;
సిరీ ¶ చ కాళకణ్ణీ చ, న సమేన్తి కుదాచనన్తి.
సిరికాళకణ్ణిజాతకం దుతియం.
౧౯౩. చూళపదుమజాతకం (౨-౫-౩)
అయమేవ సా అహమపి [అహమ్పి (సీ. స్యా. పీ.), అహస్మి (క.)] సో అనఞ్ఞో, అయమేవ సో హత్థచ్ఛిన్నో అనఞ్ఞో;
యమాహ ‘‘కోమారపతీ మమ’’న్తి, వజ్ఝిత్థియో నత్థి ఇత్థీసు సచ్చం.
ఇమఞ్చ జమ్మం ముసలేన హన్త్వా, లుద్దం ఛవం పరదారూపసేవిం;
ఇమిస్సా చ నం పాపపతిబ్బతాయ, జీవన్తియా ఛిన్దథ కణ్ణనాసన్తి.
చూళపదుమజాతకం తతియం.
౧౯౪. మణిచోరజాతకం (౨-౫-౪)
న ¶ సన్తి దేవా పవసన్తి నూన, న హి నూన సన్తి ఇధ లోకపాలా;
సహసా కరోన్తానమసఞ్ఞతానం, న హి నూన సన్తీ పటిసేధితారో.
అకాలే వస్సతీ తస్స, కాలే తస్స న వస్సతి;
సగ్గా ¶ చ చవతి ఠానా, నను సో తావతా హతోతి.
మణిచోరజాతకం చతుత్థం.
౧౯౫. పబ్బతూపత్థరజాతకం (౨-౫-౫)
పబ్బతూపత్థరే [పబ్బతపత్థరే (సీ. స్యా. పీ.)] రమ్మే, జాతా పోక్ఖరణీ సివా;
తం సిఙ్గాలో అపాపాయి [అపాపాసి (సీ. స్యా. పీ.)], జానం సీహేన రక్ఖితం.
పివన్తి చే [పివన్తి వే (సీ.), పివన్తివ (పీ.), పివన్తేవ (?)] మహారాజ, సాపదాని మహానదిం;
న తేన అనదీ హోతి, ఖమస్సు యది తే పియాతి.
పబ్బతూపత్థర [పబ్బతపత్థర (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం పఞ్చమం.
౧౯౬. వలాహకస్సజాతకం (౨-౫-౬)
యే న కాహన్తి ఓవాదం, నరా బుద్ధేన దేసితం;
బ్యసనం తే గమిస్సన్తి, రక్ఖసీహివ వాణిజా.
యే ¶ చ కాహన్తి ఓవాదం, నరా బుద్ధేన దేసితం;
సోత్థిం పారం గమిస్సన్తి, వలాహేనేవ [వాలాహేనేవ (సీ. పీ.)] వాణిజాతి.
వలాహకస్స [వాలాహస్స (సీ. పీ.)] జాతకం ఛట్ఠం.
౧౯౭. మిత్తామిత్తజాతకం (౨-౫-౭)
న నం ఉమ్హయతే దిస్వా, న చ నం పటినన్దతి;
చక్ఖూని చస్స న దదాతి, పటిలోమఞ్చ వత్తతి.
ఏతే ¶ ¶ భవన్తి ఆకారా, అమిత్తస్మిం పతిట్ఠితా;
యేహి అమిత్తం జానేయ్య, దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితోతి.
మిత్తామిత్తజాతకం సత్తమం.
౧౯౮. రాధజాతకం (౨-౫-౮)
పవాసా ఆగతో తాత, ఇదాని నచిరాగతో;
కచ్చిన్ను తాత తే మాతా, న అఞ్ఞముపసేవతి.
న ఖో పనేతం సుభణం, గిరం సచ్చుపసంహితం;
సయేథ పోట్ఠపాదోవ, ముమ్మురే [ముమ్మురే (స్యా.), మం పురే (క.) ముమ్మురసద్దో థుసగ్గిమ్హి కుక్కుళే చ వత్తతీతి సక్కతాభిధానేసు] ఉపకూథితోతి [ఉపకూసితోతి (సీ. స్యా. పీ.), ఉపకూలితో (క.)].
రాధజాతకం అట్ఠమం.
౧౯౯. గహపతిజాతకం (౨-౫-౯)
ఉభయం మే న ఖమతి, ఉభయం మే న రుచ్చతి;
యాచాయం కోట్ఠమోతిణ్ణా, నాద్దసం ఇతి భాసతి.
తం తం గామపతి బ్రూమి, కదరే అప్పస్మి జీవితే;
ద్వే మాసే సఙ్గరం కత్వా [కారం కత్వాన (సీ. పీ.), సంకరం కత్వా (క.)], మంసం జరగ్గవం కిసం;
అప్పత్తకాలే చోదేసి, తమ్పి మయ్హం న రుచ్చతీతి.
గహపతిజాతకం నవమం.
౨౦౦. సాధుసీలజాతకం (౨-౫-౧౦)
సరీరదబ్యం ¶ వుడ్ఢబ్యం [వద్ధబ్యం (సీ. పీ.)], సోజచ్చం సాధుసీలియం;
బ్రాహ్మణం తేవ పుచ్ఛామ, కన్ను తేసం వనిమ్హసే [వణిమ్హసే (సీ. పీ.)].
అత్థో ¶ అత్థి సరీరస్మిం, వుడ్ఢబ్యస్స నమో కరే;
అత్థో అత్థి సుజాతస్మిం, సీలం అస్మాక రుచ్చతీతి.
సాధుసీలజాతకం దసమం.
రుహకవగ్గో పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
అపిరుహక ¶ రూపవతీ ముసలో, పవసన్తి సపఞ్చమపోక్ఖరణీ;
అథ ముత్తిమవాణిజ ఉమ్హయతే, చిరఆగత కోట్ఠ సరీర దసాతి.
౬. నతందళ్హవగ్గో
౨౦౧. బన్ధనాగారజాతకం (౨-౬-౧)
న తం దళ్హం బన్ధనమాహు ధీరా, యదాయసం దారుజపబ్బజఞ్చ [బబ్బజఞ్చ (సీ.)];
సారత్తరత్తా మణికుణ్డలేసు, పుత్తేసు ¶ దారేసు చ యా అపేక్ఖా.
ఏతం దళ్హం బన్ధనమాహు ధీరా, ఓహారినం సిథిలం దుప్పముఞ్చం;
ఏతమ్పి ఛేత్వాన వజన్తి ధీరా, అనపేక్ఖినో కామసుఖం పహాయాతి.
బన్ధనాగారజాతకం పఠమం.
౨౦౨. కేళిసీలజాతకం (౨-౬-౨)
హంసా కోఞ్చా మయూరా చ, హత్థయో [హత్థినో (సీ.), హత్థియో (స్యా. పీ.)] పసదా మిగా;
సబ్బే సీహస్స భాయన్తి, నత్థి కాయస్మి తుల్యతా.
ఏవమేవ మనుస్సేసు, దహరో చేపి పఞ్ఞవా;
సో హి తత్థ మహా హోతి, నేవ బాలో సరీరవాతి.
కేళిసీలజాతకం దుతియం.
౨౦౩. ఖణ్డజాతకం (౨-౬-౩)
విరూపక్ఖేహి మే మేత్తం, మేత్తం ఏరాపథేహి మే;
ఛబ్యాపుత్తేహి మే మేత్తం, మేత్తం కణ్హాగోతమకేహి చ.
అపాదకేహి ¶ ¶ మే మేత్తం, మేత్తం ద్విపాదకేహి మే;
చతుప్పదేహి మే మేత్తం, మేత్తం బహుప్పదేహి మే.
మా ¶ మం అపాదకో హింసి, మా మం హింసి ద్విపాదకో;
మా మం చతుప్పదో హింసి, మా మం హింసి బహుప్పదో.
సబ్బే సత్తా సబ్బే పాణా, సబ్బే భూతా చ కేవలా;
సబ్బే భద్రాని పస్సన్తు, మా కఞ్చి [కిఞ్చి (స్యా. క.)] పాపమాగమా.
అప్పమాణో బుద్ధో, అప్పమాణో ధమ్మో;
అప్పమాణో సఙ్ఘో, పమాణవన్తాని సరీసపాని [సిరిసపాని (సీ. స్యా. పీ.)];
అహివిచ్ఛికసతపదీ, ఉణ్ణనాభి [ఉణ్ణానాభి (సీ. స్యా. పీ.)] సరబూమూసికా.
కతా మే రక్ఖా కతా మే పరిత్తా, పటిక్కమన్తు భూతాని;
సోహం నమో భగవతో, నమో సత్తన్నం సమ్మాసమ్బుద్ధానన్తి.
ఖణ్డజాతకం తతియం.
౨౦౪. వీరకజాతకం (౨-౬-౪)
అపి వీరక పస్సేసి, సకుణం మఞ్జుభాణకం;
మయూరగీవసఙ్కాసం, పతిం మయ్హం సవిట్ఠకం.
ఉదకథలచరస్స పక్ఖినో, నిచ్చం ఆమకమచ్ఛభోజినో;
తస్సానుకరం సవిట్ఠకో, సేవాలే పలిగుణ్ఠితో మతోతి.
వీరకజాతకం చతుత్థం.
౨౦౫. గఙ్గేయ్యజాతకం (౨-౬-౫)
సోభతి మచ్ఛో గఙ్గేయ్యో, అథో సోభతి యామునో [సోభన్తి మచ్ఛా గఙ్గేయ్యా, అథో సోభన్తి యామునా (స్యా. పీ.)];
చతుప్పదోయం ¶ పురిసో, నిగ్రోధపరిమణ్డలో;
ఈసకాయత [ఈసమాయత (క.)] గీవో చ, సబ్బేవ అతిరోచతి.
యం ¶ పుచ్ఛితో న తం అక్ఖాసి [అక్ఖా (సీ. స్యా. పీ.)], అఞ్ఞం అక్ఖాసి [అక్ఖాతి (స్యా. పీ.)] పుచ్ఛితో;
అత్తప్పసంసకో పోసో, నాయం అస్మాక రుచ్చతీతి.
గఙ్గేయ్యజాతకం పఞ్చమం.
౨౦౬. కురుఙ్గమిగజాతకం (౨-౬-౬)
ఇఙ్ఘ ¶ వద్ధమయం [వద్ధమయం (సీ. స్యా. పీ.)] పాసం, ఛిన్ద దన్తేహి కచ్ఛప;
అహం తథా కరిస్సామి, యథా నేహితి లుద్దకో.
కచ్ఛపో పావిసీ వారిం, కురుఙ్గో పావిసీ వనం;
సతపత్తో దుమగ్గమ్హా, దూరే పుత్తే అపానయీతి.
కురుఙ్గమిగజాతకం ఛట్ఠం.
౨౦౭. అస్సకజాతకం (౨-౬-౭)
అయమస్సకరాజేన, దేసో విచరితో మయా;
అనుకామయ కామేన [అనుకామయవనుకామేన (సీ. పీ.)], పియేన పతినా సహ.
నవేన సుఖదుక్ఖేన, పోరాణం అపిధీయతి [అపిథీయతి (సీ. పీ.), అపిథియ్యతి (స్యా.)];
తస్మా అస్సకరఞ్ఞావ, కీటో పియతరో మమాతి.
అస్సకజాతకం సత్తమం.
౨౦౮. సుసుమారజాతకం (౨-౬-౮)
అలం ¶ మేతేహి అమ్బేహి, జమ్బూహి పనసేహి చ;
యాని పారం సముద్దస్స, వరం మయ్హం ఉదుమ్బరో.
మహతీ వత తే బోన్ది, న చ పఞ్ఞా తదూపికా;
సుసుమార [సుంసుమార (సీ. స్యా. పీ.)] వఞ్చితో మేసి, గచ్ఛ దాని యథాసుఖన్తి.
సుసుమారజాతకం అట్ఠమం.
౨౦౯. కుక్కుటజాతకం (౨-౬-౯)
దిట్ఠా ¶ మయా వనే రుక్ఖా, అస్సకణ్ణా విభీటకా [విభేదకా (స్యా. క.)];
న తాని ఏవం సక్కన్తి, యథా త్వం రుక్ఖ సక్కసి.
పురాణకుక్కుటో [కక్కరో (సీ. స్యా. పీ.)] అయం, భేత్వా పఞ్జరమాగతో;
కుసలో వాళపాసానం, అపక్కమతి భాసతీతి.
కుక్కుట [కక్కర (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం నవమం.
౨౧౦. కన్దగలకజాతకం (౨-౬-౧౦)
అమ్భో ¶ కో నామ యం రుక్ఖో, సిన్నపత్తో [సీనపత్తో (సీ. పీ.)] సకణ్టకో;
యత్థ ఏకప్పహారేన, ఉత్తమఙ్గం విభిజ్జితం [విసాటికం (సీ. స్యా. పీ.), విఘాటితం (సీ. నియ్య)].
అచారి వతాయం వితుదం వనాని, కట్ఠఙ్గరుక్ఖేసు అసారకేసు;
అథాసదా ¶ ఖదిరం జాతసారం [జాతిసారం (క.)], యత్థబ్భిదా గరుళో ఉత్తమఙ్గన్తి.
కన్దగలక [కన్దలక (క.)] జాతకం దసమం.
నతందళ్హవగ్గో ఛట్ఠో.
తస్సుద్దానం –
దళ్హబన్ధన హంసవరో చ పున, విరూపక్ఖ సవిట్ఠక మచ్ఛవరో;
సకురుఙ్గ సఅస్సక అమ్బవరో, పున కుక్కుటకో గరుళేన దసాతి.
౭. బీరణథమ్భవగ్గో
౨౧౧. సోమదత్తజాతకం (౨-౭-౧)
అకాసి యోగ్గం ధువమప్పమత్తో, సంవచ్ఛరం బీరణథమ్భకస్మిం;
బ్యాకాసి సఞ్ఞం పరిసం విగయ్హ, న నియ్యమో తాయతి అప్పపఞ్ఞం.
ద్వయం ¶ యాచనకో తాత, సోమదత్త నిగచ్ఛతి;
అలాభం ¶ ధనలాభం వా, ఏవం ధమ్మా హి యాచనాతి.
సోమదత్తజాతకం పఠమం.
౨౧౨. ఉచ్ఛిట్ఠభత్తజాతకం (౨-౭-౨)
అఞ్ఞో ఉపరిమో వణ్ణో, అఞ్ఞో వణ్ణో చ హేట్ఠిమో;
బ్రాహ్మణీ త్వేవ పుచ్ఛామి, కిం హేట్ఠా కిఞ్చ ఉప్పరి.
అహం నటోస్మి భద్దన్తే, భిక్ఖకోస్మి ఇధాగతో;
అయఞ్హి కోట్ఠమోతిణ్ణో, అయం సో యం [త్వం (క.)] గవేససీతి.
ఉచ్ఛిట్ఠభత్తజాతకం దుతియం.
౨౧౩. భరుజాతకం (౨-౭-౩)
ఇసీనమన్తరం ¶ కత్వా, భరురాజాతి [కురురాజాతి (క.)] మే సుతం;
ఉచ్ఛిన్నో సహ రట్ఠేహి [రట్ఠేన (సీ. పీ.)], సరాజా విభవఙ్గతో.
తస్మా హి ఛన్దాగమనం, నప్పసంసన్తి పణ్డితా;
అదుట్ఠచిత్తో భాసేయ్య, గిరం సచ్చుపసంహితన్తి.
భరుజాతకం [కురురాతకం (క.)] తతియం.
౨౧౪. పుణ్ణనదీజాతకం (౨-౭-౪)
పుణ్ణం నదిం యేన చ పేయ్యమాహు, జాతం ¶ యవం యేన చ గుయ్హమాహు;
దూరం గతం యేన చ అవ్హయన్తి, సో త్యాగతో [త్యాభతో (స్యా. క.) పహేళిగాథాభావో మనసి కాతబ్బో] హన్ద చ భుఞ్జ బ్రాహ్మణ.
యతో మం సరతీ రాజా, వాయసమ్పి పహేతవే;
హంసా కోఞ్చా మయూరా చ [హంసకోఞ్చమయూరానం (క. అట్ఠ. పాఠన్తరం)], అసతీయేవ పాపియాతి.
పుణ్ణనదీజాతకం చతుత్థం.
౨౧౫. కచ్ఛపజాతకం (౨-౭-౫)
అవధీ ¶ వత అత్తానం, కచ్ఛపో బ్యాహరం గిరం [కచ్ఛపోవ పబ్యాహరం (స్యా.), కచ్ఛపో సో పబ్యాహరం (క.)];
సుగ్గహీతస్మిం కట్ఠస్మిం, వాచాయ సకియావధి.
ఏతమ్పి దిస్వా నరవీరియసేట్ఠ, వాచం పముఞ్చే కుసలం నాతివేలం;
పస్ససి బహుభాణేన, కచ్ఛపం బ్యసనం గతన్తి.
కచ్ఛపజాతకం పఞ్చమం.
౨౧౬. మచ్ఛజాతకం (౨-౭-౬)
న మాయమగ్గి తపతి, న సూలో సాధుతచ్ఛితో;
యఞ్చ మం మఞ్ఞతే మచ్ఛీ, అఞ్ఞం సో రతియా గతో.
సో ¶ మం దహతి రాగగ్గి, చిత్తం చూపతపేతి మం;
జాలినో ముఞ్చథాయిరా మం, న కామే హఞ్ఞతే క్వచీతి.
మచ్ఛజాతకం ఛట్ఠం.
౨౧౭. సేగ్గుజాతకం (౨-౭-౭)
సబ్బో ¶ లోకో అత్తమనో అహోసి, అకోవిదా గామధమ్మస్స సేగ్గు;
కోమారి కో నామ [కోమారికా నామ (క.), కోమారికో నామ (స్యా. పీ.)] తవజ్జ ధమ్మో, యం త్వం గహితా పవనే పరోదసి.
యో దుక్ఖఫుట్ఠాయ భవేయ్య తాణం, సో మే పితా దుబ్భి వనే కరోతి;
సా కస్స కన్దామి వనస్స మజ్ఝే, యో తాయితా సో సహసం కరోతీతి.
సేగ్గుజాతకం సత్తమం.
౨౧౮. కూటవాణిజజాతకం (౨-౭-౮)
సఠస్స ¶ సాఠేయ్యమిదం సుచిన్తితం, పచ్చోడ్డితం పటికూటస్స కూటం;
ఫాలఞ్చే ఖాదేయ్యుం [అదేయ్యుం (సీ. పీ.)] మూసికా, కస్మా కుమారం కులలా న [నో (సీ. స్యా. పీ.)] హరేయ్యుం.
కూటస్స ¶ హి సన్తి [సన్తీధ (క.)] కూటకూటా, భవతి [భవన్తి (క.)] చాపి నికతినో నికత్యా;
దేహి పుత్తనట్ఠ ఫాలనట్ఠస్స ఫాలం, మా తే పుత్తమహాసి ఫాలనట్ఠోతి.
కూటవాణిజజాతకం అట్ఠమం.
౨౧౯. గరహితజాతకం (౨-౭-౯)
హిరఞ్ఞం మే సువణ్ణం మే, ఏసా రత్తిం దివా కథా;
దుమ్మేధానం మనుస్సానం, అరియధమ్మం అపస్సతం.
ద్వే ద్వే గహపతయో గేహే, ఏకో తత్థ అమస్సుకో;
లమ్బత్థనో వేణికతో, అథో అఙ్కితకణ్ణకో;
కీతో ధనేన బహునా, సో తం వితుదతే జనన్తి.
గరహితజాతకం నవమం.
౨౨౦. ధమ్మధజజాతకం (౨-౭-౧౦)
సుఖం జీవితరూపోసి, రట్ఠా వివనమాగతో;
సో ఏకకో రుక్ఖమూలే [అరఞ్ఞస్మిం (సీ. స్యా. పీ.)], కపణో వియ ఝాయసి.
సుఖం ¶ జీవితరూపోస్మి, రట్ఠా వివనమాగతో;
సో ఏకకో రుక్ఖమూలే, కపణో వియ ఝాయామి;
సతం ¶ ధమ్మం అనుస్సరంతి.
ధమ్మధజజాతకం దసమం.
బీరణథమ్భవగ్గో సత్తమో.
తస్సుద్దానం –
అథ ¶ బీరణథమ్భవరో చ నటో, భరురాజవరుత్తమపుణ్ణనదీ;
బహుభాణి అగ్గిపవనే మూసికా, సహలమ్బత్థనో కపణేన దసాతి.
౮. కాసావవగ్గో
౨౨౧. కాసావజాతకం (౨-౮-౧)
అనిక్కసావో కాసావం, యో వత్థం పరిదహిస్సతి [పరిదహేస్సతి (సీ. పీ.)];
అపేతో దమసచ్చేన, న సో కాసావమరహతి.
యో చ వన్తకసావస్స, సీలేసు సుసమాహితో;
ఉపేతో దమసచ్చేన, స వే కాసావమరహతీతి.
కాసావజాతకం పఠమం.
౨౨౨. చూళనన్దియజాతకం (౨-౮-౨)
ఇదం ¶ తదాచరియవచో, పారాసరియో యదబ్రవి [పోరాణాచరియోబ్రవి (క.)];
మాసు త్వం అకరి [అకరా (సీ. పీ.)] పాపం, యం త్వం పచ్ఛా కతం తపే.
యాని కరోతి పురిసో, తాని అత్తని పస్సతి;
కల్యాణకారీ కల్యాణం, పాపకారీ చ పాపకం;
యాదిసం వపతే బీజం, తాదిసం హరతే ఫలన్తి.
చూళనన్దియజాతకం దుతియం.
౨౨౩. పుటభత్తజాతకం (౨-౮-౩)
నమే ¶ నమన్తస్స భజే భజన్తం, కిచ్చానుకుబ్బస్స కరేయ్య కిచ్చం;
నానత్థకామస్స కరేయ్య అత్థం, అసమ్భజన్తమ్పి న సమ్భజేయ్య.
చజే ¶ చజన్తం వనథం న కయిరా, అపేతచిత్తేన న సమ్భజేయ్య;
దిజో దుమం ఖీణఫలన్తి ఞత్వా, అఞ్ఞం సమేక్ఖేయ్య మహా హి లోకోతి.
పుటభత్తజాతకం తతియం.
౨౨౪. కుమ్భిలజాతకం (౨-౮-౪)
యస్సేతే ¶ చతురో ధమ్మా, వానరిన్ద యథా తవ;
సచ్చం ధమ్మో ధితి చాగో, దిట్ఠం సో అతివత్తతి.
యస్స చేతే న విజ్జన్తి, గుణా పరమభద్దకా;
సచ్చం ధమ్మో ధితి చాగో, దిట్ఠం సో నాతివత్తతీతి.
కుమ్భిలజాతకం చతుత్థం.
౨౨౫. ఖన్తివణ్ణజాతకం (౨-౮-౫)
అత్థి మే పురిసో దేవ, సబ్బకిచ్చేసు బ్యావటో [వావటో (క.)];
తస్స చేకోపరాధత్థి, తత్థ త్వం కిన్తి మఞ్ఞసి.
అమ్హాకమ్పత్థి పురిసో, ఏదిసో ఇధ విజ్జతి;
దుల్లభో అఙ్గసమ్పన్నో, ఖన్తిరస్మాక రుచ్చతీతి.
ఖన్తివణ్ణజాతకం పఞ్చమం.
౨౨౬. కోసియజాతకం (౨-౮-౬)
కాలే నిక్ఖమనా సాధు, నాకాలే సాధు నిక్ఖమో;
అకాలేన హి నిక్ఖమ్మ, ఏకకమ్పి బహుజ్జనో;
న కిఞ్చి అత్థం జోతేతి, ధఙ్కసేనావ కోసియం.
ధీరో చ విధివిధానఞ్ఞూ, పరేసం వివరానుగూ;
సబ్బామిత్తే ¶ వసీకత్వా, కోసియోవ సుఖీ సియాతి.
కోసియజాతకం ఛట్ఠం.
౨౨౭. గూథపాణజాతకం (౨-౮-౭)
సూరో ¶ ¶ సూరేన సఙ్గమ్మ, విక్కన్తేన పహారినా;
ఏహి నాగ నివత్తస్సు, కిం ను భీతో పలాయసి;
పస్సన్తు అఙ్గమగధా, మమ తుయ్హఞ్చ విక్కమం.
న తం పాదా వధిస్సామి, న దన్తేహి న సోణ్డియా;
మీళ్హేన తం వధిస్సామి, పూతి హఞ్ఞతు పూతినాతి.
గూథపాణజాతకం సత్తమం.
౨౨౮. కామనీతజాతకం (౨-౮-౮)
తయో గిరిం అన్తరం కామయామి, పఞ్చాలా కురుయో కేకకే చ [కురయో కేకయే చ (సీ.)];
తతుత్తరిం [తదుత్తరిం (క.)] బ్రాహ్మణ కామయామి, తికిచ్ఛ మం బ్రాహ్మణ కామనీతం.
కణ్హాహిదట్ఠస్స కరోన్తి హేకే, అమనుస్సపవిట్ఠస్స [అమనుస్సవద్ధస్స (సీ. పీ.), అమనుస్సవిట్ఠస్స (స్యా.)] కరోన్తి పణ్డితా;
న కామనీతస్స కరోతి కోచి, ఓక్కన్తసుక్కస్స ¶ హి కా తికిచ్ఛాతి.
కామనీతజాతకం అట్ఠమం.
౨౨౯. పలాయితజాతకం (౨-౮-౯)
గజగ్గమేఘేహి హయగ్గమాలిభి, రథూమిజాతేహి సరాభివస్సేభి [సరాభివస్సభి (స్యా. సీ. అట్ఠ.), సరాభివస్సిభి (?)];
థరుగ్గహావట్ట [ధనుగ్గహావట్ట (క.)] దళ్హప్పహారిభి, పరివారితా తక్కసిలా సమన్తతో.
[అభిధావథా చ పతథా చ, వివిధవినదితా చ దన్తిభి; వత్తతజ్జ తుములో ఘోసో, యథా విజ్జుతా జలధరస్స గజ్జతోతి; (సీ. పీ. క.)] అభిధావథ ¶ చూపధావథ చ [అభిధావథా చుప్పతథా చ (స్యా.)], వివిధా వినాదితా [వినాదితత్థ (క.)] వదన్తిభి;
వత్తతజ్జ తుములో ఘోసో యథా, విజ్జులతా జలధరస్స గజ్జతోతి [అభిధావథా చ పతథా చ, వివిధవినదితా చ దన్తిభి; వత్తతజ్జ తుములో ఘోసో, యథా విజ్జుతా జలధరస్స గజ్జతోతి; (సీ. పీ. క.)].
పలాయితజాతకం నవమం.
౨౩౦. దుతియపలాయితజాతకం (౨-౮-౧౦)
ధజమపరిమితం అనన్తపారం, దుప్పసహంధఙ్కేహి సాగరంవ [సాగరమివ (సీ. స్యా. పీ.)];
గిరిమివఅనిలేన దుప్పసయ్హో [దుప్పసహో (సీ. పీ. క.)], దుప్పసహో అహమజ్జతాదిసేన.
మా ¶ బాలియం విలపి [విప్పలపి (బహూసు)] న హిస్స తాదిసం, విడయ్హసే [విళయ్హసే (సీ. పీ.)] న హి లభసే నిసేధకం;
ఆసజ్జసి గజమివ ఏకచారినం, యో తం పదా నళమివ పోథయిస్సతీతి.
దుతియపలాయితజాతకం దసమం.
కాసావవగ్గో అట్ఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరవత్థవచో ¶ దుమఖీణఫలం, చతురోధమ్మవరం పురిసుత్తమ;
ధఙ్కమగధా చ తయోగిరినామ, గజగ్గవరో ధజవరేన దసాతి.
౯. ఉపాహనవగ్గో
౨౩౧. ఉపాహనజాతకం (౨-౯-౧)
యథాపి ¶ కీతా పురిసస్సుపాహనా, సుఖస్స అత్థాయ దుఖం ఉదబ్బహే;
ఘమ్మాభితత్తా థలసా పపీళితా, తస్సేవ పాదే పురిసస్స ఖాదరే.
ఏవమేవ ¶ యో దుక్కులీనో అనరియో, తమ్మాక [తమ్హాక (సీ.), తుమ్హాక (స్యా. పీ.)] విజ్జఞ్చ సుతఞ్చ ఆదియ;
తమేవ సో తత్థ సుతేన ఖాదతి, అనరియో వుచ్చతి దుపాహనూపమోతి [పానదూపమోతి (సీ. పీ.)].
ఉపాహనజాతకం పఠమం.
౨౩౨. వీణాగుణజాతకం (౨-౯-౨)
ఏకచిన్తితో యమత్థో, బాలో అపరిణాయకో;
న హి ఖుజ్జేన వామేన, భోతి సఙ్గన్తుమరహసి.
పురిసూసభం మఞ్ఞమానా, అహం ఖుజ్జమకామయిం;
సోయం సంకుటితో సేతి, ఛిన్నతన్తి యథా విణాతి [థుణాతి (సీ.)].
వీణాగుణజాతకం దుతియం.
౨౩౩. వికణ్ణజాతకం (౨-౯-౩)
కామం యహిం ఇచ్ఛసి తేన గచ్ఛ, విద్ధోసి మమ్మమ్హి [మమస్మి (క.)] వికణ్ణకేన;
హతోసి భత్తేన సువాదితేన [సవాదితేన (సీ. స్యా. పీ.)], లోలో చ మచ్ఛే అనుబన్ధమానో.
ఏవమ్పి ¶ లోకామిసం ఓపతన్తో, విహఞ్ఞతీ ¶ చిత్తవసానువత్తీ;
సో హఞ్ఞతి ఞాతిసఖాన మజ్ఝే, మచ్ఛానుగో సోరివ సుంసుమారోతి [సుసుమారో (క.)].
వికణ్ణజాతకం తతియం.
౨౩౪. అసితాభూజాతకం (౨-౯-౪)
త్వమేవ ¶ దానిమకర [మకరి (స్యా.), మకరా (క. సీ.)], యం కామో బ్యగమా తయి;
సోయం అప్పటిసన్ధికో, ఖరఛిన్నంవ రేనుకం [రేరుకం (సీ. పీ.)].
అత్రిచ్ఛం [అత్రిచ్ఛా (సీ. స్యా. పీ.)] అతిలోభేన, అతిలోభమదేన చ;
ఏవం హాయతి అత్థమ్హా, అహంవ అసితాభుయాతి.
అసితాభూజాతకం చతుత్థం.
౨౩౫. వచ్ఛనఖజాతకం (౨-౯-౫)
సుఖా ఘరా వచ్ఛనఖ, సహిరఞ్ఞా సభోజనా;
యత్థ భుత్వా పివిత్వా చ, సయేయ్యాథ అనుస్సుకో.
ఘరా నానీహమానస్స, ఘరా నాభణతో ముసా;
ఘరా నాదిన్నదణ్డస్స, పరేసం అనికుబ్బతో [అనిక్రుబ్బతో (క.)];
ఏవం ఛిద్దం దురభిసమ్భవం [దురభిభవం (సీ. పీ.)], కో ఘరం పటిపజ్జతీతి.
వచ్ఛనఖజాతకం పఞ్చమం.
౨౩౬. బకజాతకం (౨-౯-౬)
భద్దకో ¶ వతయం పక్ఖీ, దిజో కుముదసన్నిభో;
వూపసన్తేహి పక్ఖేహి, మన్దమన్దోవ ఝాయతి.
నాస్స సీలం విజానాథ, అనఞ్ఞాయ పసంసథ;
అమ్హే దిజో న పాలేతి, తేన పక్ఖీ న ఫన్దతీతి.
బకజాతకం ఛట్ఠం.
౨౩౭. సాకేతజాతకం (౨-౯-౭)
కో ¶ ను ఖో భగవా హేతు, ఏకచ్చే ఇధ పుగ్గలే;
అతీవ హదయం నిబ్బాతి, చిత్తఞ్చాపి పసీదతి.
పుబ్బేవ సన్నివాసేన, పచ్చుప్పన్నహితేన వా;
ఏవం తం జాయతే పేమం, ఉప్పలంవ యథోదకేతి.
సాకేతజాతకం సత్తమం.
౨౩౮. ఏకపదజాతకం (౨-౯-౮)
ఇఙ్ఘ ¶ ఏకపదం తాత, అనేకత్థపదస్సితం [పదనిస్సితం (సీ. పీ.)];
కిఞ్చి సఙ్గాహికం బ్రూసి, యేనత్థే సాధయేమసే.
దక్ఖేయ్యేకపదం తాత, అనేకత్థపదస్సితం;
తఞ్చ సీలేన సఞ్ఞుత్తం, ఖన్తియా ఉపపాదితం;
అలం ¶ మిత్తే సుఖాపేతుం, అమిత్తానం దుఖాయ చాతి.
ఏకపదజాతకం అట్ఠమం.
౨౩౯. హరితమణ్డూకజాతకం (౨-౯-౯)
ఆసీవిసమ్పి మం [ఆసీవిసం మమం (సీ. పీ.)] సన్తం, పవిట్ఠం కుమినాముఖం;
రుచ్చతే హరితామాతా, యం మం ఖాదన్తి మచ్ఛకా.
విలుమ్పతేవ పురిసో, యావస్స ఉపకప్పతి;
యదా చఞ్ఞే విలుమ్పన్తి, సో విలుత్తో విలుమ్పతీతి [విలుప్పతీతి (?)].
హరితమణ్డూకజాతకం నవమం.
౨౪౦. మహాపిఙ్గలజాతకం (౨-౯-౧౦)
సబ్బో జనో హింసితో పిఙ్గలేన, తస్మిం మతే పచ్చయా [పచ్చయం (సీ. స్యా. పీ.)] వేదయన్తి;
పియో ను తే ఆసి అకణ్హనేత్తో, కస్మా ను త్వం రోదసి ద్వారపాల.
న ¶ మే పియో ఆసి అకణ్హనేత్తో, భాయామి పచ్చాగమనాయ తస్స;
ఇతో గతో హింసేయ్య మచ్చురాజం, సో హింసితో ఆనేయ్య పున ఇధ.
దడ్ఢో వాహసహస్సేహి, సిత్తో ఘటసతేహి సో;
పరిక్ఖతా ¶ చ సా భూమి, మా భాయి నాగమిస్సతీతి.
మహాపిఙ్గలజాతకం దసమం.
ఉపాహనవగ్గో నవమో.
తస్సుద్దానం –
వరుపాహన ఖుజ్జ వికణ్ణకకో, అసితాభుయ పఞ్చమవచ్ఛనఖో;
దిజ పేమవరుత్తమఏకపదం, కుమినాముఖ పిఙ్గలకేన దసాతి.
౧౦. సిఙ్గాలవగ్గో
౨౪౧. సబ్బదాఠిజాతకం (౨-౧౦-౧)
సిఙ్గాలో ¶ మానథద్ధో చ, పరివారేన అత్థికో;
పాపుణి మహతిం భూమిం, రాజాసి సబ్బదాఠినం.
ఏవమేవ మనుస్సేసు, యో హోతి పరివారవా;
సో హి తత్థ మహా హోతి, సిఙ్గాలో వియ దాఠినన్తి.
సబ్బదాఠిజాతకం పఠమం.
౨౪౨. సునఖజాతకం (౨-౧౦-౨)
బాలో ¶ వతాయం సునఖో, యో వరత్తం [యో చ యోత్తం (క.)] న ఖాదతి;
బన్ధనా చ పముఞ్చేయ్య, అసితో చ ఘరం వజే.
అట్ఠితం ¶ మే మనస్మిం మే, అథో మే హదయే కతం;
కాలఞ్చ పటికఙ్ఖామి, యావ పస్సుపతూ జనో [పసుపతుజ్జనో (స్యా. క.)].
సునఖజాతకం దుతియం.
౨౪౩. గుత్తిలజాతకం (౨-౧౦-౩)
సత్తతన్తిం సుమధురం, రామణేయ్యం అవాచయిం;
సో మం రఙ్గమ్హి అవ్హేతి, సరణం మే హోహి కోసియ.
అహం తం సరణం సమ్మ [అహం తే సరణం హోమి (వి. వ. ౩౨౮)], అహమాచరియపూజకో;
న తం జయిస్సతి సిస్సో, సిస్సమాచరియ జేస్ససీతి.
గుత్తిలజాతకం తతియం.
౨౪౪. విగతిచ్ఛజాతకం (౨-౧౦-౪)
యం పస్సతి న తం ఇచ్ఛతి, యఞ్చ న పస్సతి తం కిరిచ్ఛతి;
మఞ్ఞామి చిరం చరిస్సతి, న హి తం లచ్ఛతి యం స ఇచ్ఛతి.
యం లభతి న తేన తుస్సతి, యఞ్చ పత్థేతి లద్ధం హీళేతి;
ఇచ్ఛా హి అనన్తగోచరా, విగతిచ్ఛాన [వీతిచ్ఛానం (సీ. పీ.)] నమో కరోమసేతి.
విగతిచ్ఛ [వీతిచ్ఛ (సీ. పీ.)] జాతకం చతుత్థం.
౨౪౫. మూలపరియాయజాతకం (౨-౧౦-౫)
కాలో ¶ ¶ ఘసతి భూతాని, సబ్బానేవ సహత్తనా;
యో చ కాలఘసో భూతో, స భూతపచనిం పచి.
బహూని నరసీసాని, లోమసాని బ్రహాని చ;
గీవాసు పటిముక్కాని, కోచిదేవేత్థ కణ్ణవాతి.
మూలపరియాయజాతకం పఞ్చమం.
౨౪౬. బాలోవాదజాతకం (౨-౧౦-౬)
హన్త్వా ఛేత్వా [ఝత్వా (సీ. పీ.), ఘత్వా (స్యా.)] వధిత్వా చ, దేతి దానం అసఞ్ఞతో;
ఏదిసం భత్తం భుఞ్జమానో, స పాపముపలిమ్పతి [స పాపేన ఉపలిప్పతి (సీ. పీ.)].
పుత్తదారమ్పి ¶ చే హన్త్వా, దేతి దానం అసఞ్ఞతో;
భుఞ్జమానోపి సప్పఞ్ఞో, న పాపముపలిమ్పతీతి.
బాలోవాదజాతకం ఛట్ఠం.
౨౪౭. పాదఞ్జలీజాతకం (౨-౧౦-౭)
అద్ధా పాదఞ్జలీ సబ్బే, పఞ్ఞాయ అతిరోచతి;
తథా హి ఓట్ఠం భఞ్జతి, ఉత్తరిం నూన పస్సతి.
నాయం ధమ్మం అధమ్మం వా, అత్థానత్థఞ్చ బుజ్ఝతి;
అఞ్ఞత్ర ¶ ఓట్ఠనిబ్భోగా, నాయం జానాతి కిఞ్చనన్తి.
పాదఞ్జలీజాతకం సత్తమం.
౨౪౮. కింసుకోపమజాతకం (౨-౧౦-౮)
సబ్బేహి కింసుకో దిట్ఠో, కింన్వేత్థ విచికిచ్ఛథ;
న హి సబ్బేసు ఠానేసు, సారథీ పరిపుచ్ఛితో.
ఏవం సబ్బేహి ఞాణేహి, యేసం ధమ్మా అజానితా;
తే వే ధమ్మేసు కఙ్ఖన్తి, కింసుకస్మింవ భాతరోతి.
కింసుకోపమజాతకం అట్ఠమం.
౨౪౯. సాలకజాతకం (౨-౧౦-౯)
ఏకపుత్తకో ¶ భవిస్ససి, త్వఞ్చ నో హేస్ససి ఇస్సరో కులే;
ఓరోహ దుమస్మా సాలక, ఏహి దాని ఘరకం వజేమసే.
నను మం సుహదయోతి [నను మం హదయేతి (సీ. పీ.)] మఞ్ఞసి, యఞ్చ మం హనసి వేళుయట్ఠియా;
పక్కమ్బవనే రమామసే, గచ్ఛ త్వం ఘరకం యథాసుఖన్తి.
సాలకజాతకం నవమం.
౨౫౦. కపిజాతకం (౨-౧౦-౧౦)
అయం ¶ ¶ ఇసీ ఉపసమసంయమే రతో, స తిట్ఠతి [సన్తిట్ఠతి (సీ. పీ.)] సిసిరభయేన అట్టితో;
హన్ద అయం పవిసతుమం అగారకం, వినేతు సీతం దరథఞ్చ కేవలం.
నాయం ఇసీ ఉపసమసంయమే రతో, కపీ అయం దుమవరసాఖగోచరో;
సో దూసకో రోసకో చాపి జమ్మో, సచేవజేమమ్పి [సచే + ఆవజే + ఇమమ్పి] దూసేయ్యగారన్తి [దూసయే ఘరన్తి (సీ. స్యా. పీ.)].
కపిజాతకం దసమం.
సిఙ్గాలవగ్గో దసమో.
తస్సుద్దానం –
అథ రాజా సిఙ్గాలవరో సునఖో, తథా కోసియ ఇచ్ఛతి కాలఘసో;
అథ దానవరోట్ఠపి సారథినా, పునమ్బవనఞ్చ సిసిరకపి దసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
దళ్హఞ్చ ¶ వగ్గం అపరేన సన్థవం, కల్యాణవగ్గాసదిసో చ రూహకం;
నతందళ్హ బీరణథమ్భకం పున, కాసావుపాహన సిఙ్గాలకేన దసాతి.
దుకనిపాతం నిట్ఠితం.
౩. తికనిపాతో
౧. సఙ్కప్పవగ్గో
౨౫౧. సఙ్కప్పరాగజాతకం (౩-౧-౧)
సఙ్కప్పరాగధోతేన ¶ ¶ ¶ , వితక్కనిసితేన చ;
నాలఙ్కతేన భద్రేన [నేవాలఙ్కతభద్రేన (స్యా.)], ఉసుకారాకతేన చ [న ఉసుకారకతేన చ (సీ. స్యా. పీ.)].
న కణ్ణాయతముత్తేన, నాపి మోరూపసేవినా;
తేనమ్హి హదయే విద్ధో, సబ్బఙ్గపరిదాహినా.
ఆవేధఞ్చ న పస్సామి, యతో రుహిరమస్సవే;
యావ అయోనిసో చిత్తం, సయం మే దుక్ఖమాభతన్తి.
సఙ్కప్పరాగజాతకం పఠమం.
౨౫౨. తిలముట్ఠిజాతకం (౩-౧-౨)
అజ్జాపి మే తం మనసి [సరసి (క.)], యం మం త్వం తిలముట్ఠియా;
బాహాయ మం గహేత్వాన, లట్ఠియా అనుతాళయి.
నను జీవితే న రమసి, యేనాసి బ్రాహ్మణాగతో;
యం మం బాహా గహేత్వాన, తిక్ఖత్తుం అనుతాళయి.
అరియో అనరియం కుబ్బన్తం [కుబ్బానం (సీ. పీ.), కుబ్బం (స్యా.)], యో దణ్డేన నిసేధతి;
సాసనం తం న తం వేరం, ఇతి నం పణ్డితా విదూతి.
తిలముట్ఠిజాతకం దుతియం.
౨౫౩. మణికణ్ఠజాతకం (౩-౧-౩)
మమన్నపానం ¶ విపులం ఉళారం, ఉప్పజ్జతీమస్స మణిస్స హేతు;
తం తే న దస్సం అతియాచకోసి, న చాపి తే అస్సమమాగమిస్సం.
సుసూ ¶ ¶ యథా సక్ఖరధోతపాణీ, తాసేసి మం సేలం యాచమానో;
తం తే న దస్సం అతియాచకోసి, న చాపి తే అస్సమమాగమిస్సం.
న తం యాచే యస్స పియం జిగీసే [జిగింసే (సీ. స్యా. పీ.)], దేస్సో హోతి అతియాచనాయ;
నాగో మణిం యాచితో బ్రాహ్మణేన, అదస్సనంయేవ తదజ్ఝగమాతి.
మణికణ్ఠజాతకం తతియం.
౨౫౪. కుణ్డకకుచ్ఛిసిన్ధవజాతకం (౩-౧-౪)
భుత్వా తిణపరిఘాసం, భుత్వా ఆచామకుణ్డకం;
ఏతం తే భోజనం ఆసి, కస్మా దాని న భుఞ్జసి.
యత్థ పోసం న జానన్తి, జాతియా వినయేన వా;
బహుం [పహూ (సీ. పీ.), పహుం (స్యా. క.)] తత్థ మహాబ్రమ్హే, అపి ఆచామకుణ్డకం.
త్వఞ్చ ¶ ఖో మం పజానాసి, యాదిసాయం హయుత్తమో;
జానన్తో జానమాగమ్మ, న తే భక్ఖామి కుణ్డకన్తి.
కుణ్డకకుచ్ఛిసిన్ధవజాతకం చతుత్థం.
౨౫౫. సుకజాతకం (౩-౧-౫)
యావ సో మత్తమఞ్ఞాసి, భోజనస్మిం విహఙ్గమో;
తావ అద్ధానమాపాది, మాతరఞ్చ అపోసయి.
యతో చ ఖో బహుతరం, భోజనం అజ్ఝవాహరి [అజ్ఝుపాహరి (సీ. పీ.)];
తతో తత్థేవ సంసీది, అమత్తఞ్ఞూ హి సో అహు.
తస్మా మత్తఞ్ఞుతా సాధు, భోజనస్మిం అగిద్ధతా [అగిద్ధితా (స్యా. క.)];
అమత్తఞ్ఞూ హి సీదన్తి, మత్తఞ్ఞూ చ న సీదరేతి.
సుకజాతకం పఞ్చమం.
౨౫౬. జరూదపానజాతకం (౩-౧-౬)
జరూదపానం ¶ ఖణమానా, వాణిజా ఉదకత్థికా;
అజ్ఝగముం అయసం లోహం [అజ్ఝగంసు అయోలోహం (సీ. స్యా. పీ.)], తిపుసీసఞ్చ వాణిజా;
రజతం జాతరూపఞ్చ, ముత్తా వేళూరియా బహూ.
తే చ తేన అసన్తుట్ఠా, భియ్యో భియ్యో అఖాణిసుం;
తే తత్థాసీవిసో [తత్థ ఆసీవిసో (క.), తత్థపాసీవిసో (స్యా.)] ఘోరో, తేజస్సీ తేజసా హని.
తస్మా ¶ ¶ ఖణే నాతిఖణే, అతిఖాతం [అతిఖణం (క.)] హి పాపకం;
ఖాతేన చ [ఖణేన చ (క.), ఖణనేన (స్యా.)] ధనం లద్ధం, అతిఖాతేన [అతిఖణేన (క.)] నాసితన్తి.
జరూదపానజాతకం ఛట్ఠం.
౨౫౭. గామణిచన్దజాతకం (౩-౧-౭)
నాయం ఘరానం కుసలో, లోలో అయం వలీముఖో;
కతం కతం ఖో దూసేయ్య, ఏవంధమ్మమిదం కులం.
నయిదం చిత్తవతో లోమం, నాయం అస్సాసికో మిగో;
సిట్ఠం [సత్థం (సీ. స్యా. పీ.)] మే జనసన్ధేన, నాయం కిఞ్చి విజానతి.
న మాతరం పితరం వా, భాతరం భగినిం సకం;
భరేయ్య తాదిసో పోసో, సిట్ఠం దసరథేన మేతి.
గామణిచన్ద [గామణిచణ్డ (సీ. పీ.)] జాతకం సత్తమం.
౨౫౮. మన్ధాతుజాతకం (౩-౧-౮)
యావతా చన్దిమసూరియా, పరిహరన్తి దిసా భన్తి విరోచనా [విరోచమానా (క.)];
సబ్బేవ దాసా మన్ధాతు, యే పాణా పథవిస్సితా [పఠవినిస్సితా (సీ. పీ.), పఠవిస్సితా (స్యా.)].
న కహాపణవస్సేన, తిత్తి కామేసు విజ్జతి;
అప్పస్సాదా దుఖా కామా, ఇతి విఞ్ఞాయ పణ్డితో.
అపి ¶ దిబ్బేసు కామేసు, రతిం సో నాధిగచ్ఛతి;
తణ్హక్ఖయరతో ¶ హోతి, సమ్మాసమ్బుద్ధసావకోతి.
మన్ధాతుజాతకం అట్ఠమం.
౨౫౯. తిరీటవచ్ఛజాతకం (౩-౧-౯)
నయిమస్స విజ్జామయమత్థి కిఞ్చి, న బన్ధవో నో పన తే సహాయో;
అథ కేన వణ్ణేన తిరీటవచ్ఛో [తిరీటివచ్ఛో (స్యా. క.)], తేదణ్డికో భుఞ్జతి అగ్గపిణ్డం.
ఆపాసు [ఆవాసు (క.)] మే యుద్ధపరాజితస్స, ఏకస్స కత్వా వివనస్మి ఘోరే;
పసారయీ కిచ్ఛగతస్స పాణిం, తేనూదతారిం దుఖసంపరేతో.
ఏతస్స ¶ కిచ్చేన ఇధానుపత్తో, వేసాయినో విసయా జీవలోకే;
లాభారహో తాత తిరీటవచ్ఛో, దేథస్స భోగం యజథఞ్చ [యజతఞ్చ (సీ. పీ.), యజితఞ్చ (స్యా.)] యఞ్ఞన్తి.
తిరీటవచ్ఛజాతకం నవమం.
౨౬౦. దూతజాతకం (౩-౧-౧౦)
యస్సత్థా ¶ దూరమాయన్తి, అమిత్తమపి యాచితుం;
తస్సూదరస్సహం దూతో, మా మే కుజ్ఝ [కుజ్ఝి (సీ. పీ.)] రథేసభ.
యస్స దివా చ రత్తో చ, వసమాయన్తి మాణవా;
తస్సూదరస్సహం దూతో, మా మే కుజ్ఝ [కుజ్ఝి (సీ. పీ.)] రథేసభ.
దదామి ¶ తే బ్రాహ్మణ రోహిణీనం, గవం సహస్సం సహ పుఙ్గవేన;
దూతో హి దూతస్స కథం న దజ్జం, మయమ్పి తస్సేవ భవామ దూతాతి.
దూతజాతకం దసమం.
సఙ్కప్పవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
ఉసుకారవరో తిలముట్ఠి మణి, హయరాజ విహఙ్గమ ఆసివిసో;
జనసన్ధ కహాపణవస్స పున, తిరిటం పున దూతవరేన దసాతి.
౨. పదుమవగ్గో
౨౬౧. పదుమజాతకం (౩-౨-౧)
యథా ¶ కేసా చ మస్సూ చ, ఛిన్నం ఛిన్నం విరూహతి;
ఏవం రూహతు తే నాసా, పదుమం దేహి యాచితో.
యథా సారదికం బీజం, ఖేత్తే వుత్తం విరూహతి;
ఏవం రూహతు తే నాసా, పదుమం దేహి యాచితో.
ఉభోపి పలపన్తేతే [విలపన్తేతే (స్యా. క.)], అపి పద్మాని దస్సతి;
వజ్జుం వా తే న వా వజ్జుం, నత్థి నాసాయ రూహనా;
దేహి సమ్మ పదుమాని, అహం యాచామి యాచితోతి.
పదుమజాతకం పఠమం.
౨౬౨. ముదుపాణిజాతకం (౩-౨-౨)
పాణి ¶ చే ముదుకో చస్స, నాగో చస్స సుకారితో;
అన్ధకారో చ వస్సేయ్య, అథ నూన తదా సియా.
అనలా ¶ ముదుసమ్భాసా, దుప్పూరా తా [దుప్పూరత్తా (క.)] నదీసమా;
సీదన్తి నం విదిత్వాన, ఆరకా పరివజ్జయే.
యం ఏతా ఉపసేవన్తి, ఛన్దసా వా ధనేన వా;
జాతవేదోవ సం ఠానం, ఖిప్పం అనుదహన్తి నన్తి.
ముదుపాణిజాతకం దుతియం.
౨౬౩. చూళపలోభనజాతకం (౩-౨-౩)
అభిజ్జమానే ¶ వారిస్మిం, సయం [అయం (క.)] ఆగమ్మ ఇద్ధియా;
మిస్సీభావిత్థియా గన్త్వా, సంసీదసి [సంసీదతి (క.)] మహణ్ణవే.
ఆవట్టనీ మహామాయా, బ్రహ్మచరియవికోపనా;
సీదన్తి నం విదిత్వాన, ఆరకా పరివజ్జయే.
యం ఏతా ఉపసేవన్తి, ఛన్దసా వా ధనేన వా;
జాతవేదోవ సం ఠానం, ఖిప్పం అనుదహన్తి నన్తి.
చూళపలోభన [చుల్లపలోభన (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం తతియం.
౨౬౪. మహాపనాదజాతకం (౩-౨-౪)
పనాదో నామ సో రాజా, యస్స యూపో సువణ్ణయో;
తిరియం సోళసుబ్బేధో [సోళసపబ్బేధో (సీ. పీ.)], ఉద్ధమాహు [ఉచ్చమాహు (సీ. స్యా. పీ.)] సహస్సధా.
సహస్సకణ్డో సతగేణ్డు [సతభేదో (సీ. పీ.), సతభేణ్డు (సీ. నిస్సయ)], ధజాసు హరితామయో;
అనచ్చుం తత్థ గన్ధబ్బా, ఛ సహస్సాని సత్తధా.
ఏవమేతం [ఏవమేవ (క.)] తదా ఆసి, యథా భాససి భద్దజి;
సక్కో అహం తదా ఆసిం, వేయ్యావచ్చకరో తవాతి.
మహాపనాదజాతకం చతుత్థం.
౨౬౫. ఖురప్పజాతకం (౩-౨-౫)
దిస్వా ¶ ¶ ఖురప్పే ధనువేగనున్నే, ఖగ్గే ¶ గహీతే తిఖిణే తేలధోతే;
తస్మిం భయస్మిం మరణే వియూళ్హే, కస్మా ను తే నాహు ఛమ్భితత్తం.
దిస్వా ఖురప్పే ధనువేగనున్నే, ఖగ్గే గహీతే తిఖిణే తేలధోతే;
తస్మిం భయస్మిం మరణే వియూళ్హే, వేదం అలత్థం విపులం ఉళారం.
సో వేదజాతో అజ్ఝభవిం అమిత్తే, పుబ్బేవ మే జీవితమాసి చత్తం;
న హి జీవితే ఆలయం కుబ్బమానో, సూరో కయిరా సూరకిచ్చం కదాచీతి.
ఖురప్పజాతకం పఞ్చమం.
౨౬౬. వాతగ్గసిన్ధవజాతకం (౩-౨-౬)
యేనాసి కిసియా పణ్డు, యేన భత్తం న రుచ్చతి;
అయం సో ఆగతో భత్తా [తాతో (సీ. స్యా. పీ.)], కస్మా దాని పలాయసి.
సచే [న ఖో (స్యా. క.)] పనాదికేనేవ, సన్థవో నామ జాయతి;
యసో హాయతి ఇత్థీనం, తస్మా తాత పలాయహం [పలాయిహం (స్యా.), పలాయితం (క.)].
యస్సస్సినం కులే జాతం, ఆగతం యా న ఇచ్ఛతి;
సోచతి ¶ చిరరత్తాయ, వాతగ్గమివ భద్దలీతి [కున్దలీతి (సీ. పీ.), గద్రభీతి (స్యా.)].
వాతగ్గసిన్ధవజాతకం ఛట్ఠం.
౨౬౭. కక్కటకజాతకం (౩-౨-౭)
సిఙ్గీమిగో ¶ ఆయతచక్ఖునేత్తో, అట్ఠిత్తచో వారిసయో అలోమో;
తేనాభిభూతో కపణం రుదామి, మా హేవ మం పాణసమం జహేయ్య [జహేయ్యా (పీ.) జహా’య్యే (?)].
అయ్య న తం జహిస్సామి, కుఞ్జరం సట్ఠిహాయనం [కుఞ్జర సట్ఠిహాయన (సీ. పీ.)];
పథబ్యా చాతురన్తాయ, సుప్పియో హోసి మే తువం.
యే కుళీరా సముద్దస్మిం, గఙ్గాయ యమునాయ [నమ్మదాయ (సీ. పీ.)] చ;
తేసం త్వం వారిజో సేట్ఠో, ముఞ్చ రోదన్తియా పతిన్తి.
కక్కటక [కుళీర (క.)] జాతకం సత్తమం.
౨౬౮. ఆరామదూసకజాతకం (౩-౨-౮)
యో ¶ వే సబ్బసమేతానం, అహువా సేట్ఠసమ్మతో;
తస్సాయం ఏదిసీ పఞ్ఞా, కిమేవ ఇతరా పజా.
ఏవమేవ తువం బ్రహ్మే, అనఞ్ఞాయ వినిన్దసి;
కథం మూలం అదిస్వాన [కథంహి మూలం అదిత్వా (స్యా. పీ.)], రుక్ఖం జఞ్ఞా పతిట్ఠితం.
నాహం ¶ తుమ్హే వినిన్దామి, యే చఞ్ఞే వానరా వనే;
విస్ససేనోవ గారయ్హో, యస్సత్థా రుక్ఖరోపకాతి.
ఆరామదూసకజాతకం అట్ఠమం.
౨౬౯. సుజాతజాతకం (౩-౨-౯)
న హి వణ్ణేన సమ్పన్నా, మఞ్జుకా పియదస్సనా;
ఖరవాచా పియా హోతి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ.
నను పస్ససిమం కాళిం, దుబ్బణ్ణం తిలకాహతం;
కోకిలం సణ్హవాచేన, బహూనం పాణినం పియం.
తస్మా ¶ సఖిలవాచస్స, మన్తభాణీ అనుద్ధతో;
అత్థం ధమ్మఞ్చ దీపేతి, మధురం తస్స భాసితన్తి.
సుజాతజాతకం నవమం.
౨౭౦. ఉలూకజాతకం (౩-౨-౧౦)
సబ్బేహి కిర ఞాతీహి, కోసియో ఇస్సరో కతో;
సచే ఞాతీహి అనుఞ్ఞాతో [ఞాతీహనుఞ్ఞాతో (సీ. పీ.)], భణేయ్యాహం ఏకవాచికం.
భణ సమ్మ అనుఞ్ఞాతో, అత్థం ధమ్మఞ్చ కేవలం;
సన్తి హి దహరా పక్ఖీ, పఞ్ఞవన్తో జుతిన్ధరా.
న మే రుచ్చతి భద్దం వో [భదన్తే (క.)], ఉలూకస్సాభిసేచనం;
అక్కుద్ధస్స ¶ ముఖం పస్స, కథం కుద్ధో కరిస్సతీతి.
ఉలూకజాతకం దసమం.
పదుమవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
పదుముత్తమ ¶ నాగసిరివ్హయనో, స-మహణ్ణవ యూప ఖురప్పవరో;
అథ భద్దలీ కుఞ్జర రుక్ఖ పున, ఖరవాచ ఉలూకవరేన దసాతి.
౩. ఉదపానవగ్గో
౨౭౧. ఉదపానదూసకజాతకం (౩-౩-౧)
ఆరఞ్ఞికస్స ఇసినో, చిరరత్తం తపస్సినో;
కిచ్ఛాకతం ఉదపానం, కథం సమ్మ అవాహసి [అవాహయి (సీ. పీ.), అపాహసి (స్యా.)].
ఏస ధమ్మో సిఙ్గాలానం, యం పిత్వా ఓహదామసే;
పితుపితామహం ధమ్మో, న తం [న నం (సీ. పీ.)] ఉజ్ఝాతుమరహసి.
యేసం ¶ ¶ వో ఏదిసో ధమ్మో, అధమ్మో పన కీదిసో;
మా వో ధమ్మం అధమ్మం వా, అద్దసామ కుదాచనన్తి.
ఉదపానదూసకజాతకం పఠమం.
౨౭౨. బ్యగ్ఘజాతకం (౩-౩-౨)
యేన మిత్తేన సంసగ్గా, యోగక్ఖేమో విహియ్యతి;
పుబ్బేవజ్ఝాభవం తస్స, రుక్ఖే అక్ఖీవ పణ్డితో.
యేన మిత్తేన సంసగ్గా, యోగక్ఖేమో పవడ్ఢతి;
కరేయ్యత్తసమం వుత్తిం, సబ్బకిచ్చేసు పణ్డితో.
ఏథ బ్యగ్ఘా నివత్తవ్హో, పచ్చుపేథ [పచ్చమేథ (సీ. పీ.)] మహావనం;
మా వనం ఛిన్ది నిబ్యగ్ఘం, బ్యగ్ఘా మాహేసు నిబ్బనాతి.
బ్యగ్ఘజాతకం దుతియం.
౨౭౩. కచ్ఛపజాతకం (౩-౩-౩)
కో ను ఉద్ధితభత్తోవ [ఉద్దితభత్తోవ (సీ.), వడ్ఢితభత్తోవ (స్యా.)], పూరహత్థోవ బ్రాహ్మణో;
కహం ను భిక్ఖం అచరి, కం సద్ధం ఉపసఙ్కమి.
అహం ¶ కపిస్మి దుమ్మేధో, అనామాసాని ఆమసిం;
త్వం మం మోచయ భద్దన్తే, ముత్తో గచ్ఛేయ్య పబ్బతం.
కచ్ఛపా కస్సపా హోన్తి, కోణ్డఞ్ఞా హోన్తి మక్కటా;
ముఞ్చ కస్సప కోణ్డఞ్ఞం, కతం మేథునకం తయాతి.
కచ్ఛపజాతకం తతియం.
౨౭౪. లోలజాతకం (౩-౩-౪)
కాయం బలాకా సిఖినీ, చోరీ లఙ్ఘిపితామహా;
ఓరం ¶ బలాకే ఆగచ్ఛ, చణ్డో మే వాయసో సఖా.
నాహం బలాకా సిఖినీ, అహం లోలోస్మి వాయసో;
అకత్వా వచనం తుయ్హం, పస్స లూనోస్మి ఆగతో.
పునపాపజ్జసీ ¶ సమ్మ, సీలఞ్హి తవ తాదిసం;
న హి మానుసకా భోగా, సుభుఞ్జా హోన్తి పక్ఖినాతి.
లోలజాతకం చతుత్థం.
౨౭౫. రుచిరజాతకం (౩-౩-౫)
కాయం బలాకా రుచిరా, కాకనీళస్మిమచ్ఛతి;
చణ్డో కాకో సఖా మయ్హం, యస్స [తస్స (సీ. పీ.)] చేతం కులావకం.
నను మం సమ్మ జానాసి, దిజ సామాకభోజన;
అకత్వా వచనం తుయ్హం, పస్స లూనోస్మి ఆగతో.
పునపాపజ్జసీ సమ్మ, సీలఞ్హి తవ తాదిసం;
న హి మానుసకా భోగా, సుభుఞ్జా హోన్తి పక్ఖినాతి.
రుచిరజాతకం పఞ్చమం.
౨౭౬. కురుధమ్మజాతకం (౩-౩-౬)
తవ సద్ధఞ్చ సీలఞ్చ, విదిత్వాన జనాధిప;
వణ్ణం అఞ్జనవణ్ణేన, కాలిఙ్గస్మిం నిమిమ్హసే [వినిమ్హసే (స్యా.), వనిమ్హసే (క.)].
అన్నభచ్చా ¶ చభచ్చా చ, యోధ ఉద్దిస్స గచ్ఛతి;
సబ్బే తే అప్పటిక్ఖిప్పా, పుబ్బాచరియవచో ఇదం.
దదామి ¶ వో బ్రాహ్మణా నాగమేతం, రాజారహం రాజభోగ్గం యసస్సినం;
అలఙ్కతం హేమజాలాభిఛన్నం, ససారథిం గచ్ఛథ యేన కామన్తి.
కురుధమ్మజాతకం [కురుధమ్మజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] ఛట్ఠం.
౨౭౭. రోమకజాతకం (౩-౩-౭)
వస్సాని ¶ పఞ్ఞాస సమాధికాని, వసిమ్హ సేలస్స గుహాయ రోమక;
అసఙ్కమానా అభినిబ్బుతత్తా [అభినిబ్బుతచిత్తా (స్యా. క.)], హత్థత్త [హత్థత్థ (స్యా.)] మాయన్తి మమణ్డజా పురే.
తే దాని వక్కఙ్గ కిమత్థముస్సుకా, భజన్తి అఞ్ఞం గిరికన్దరం దిజా;
న నూన మఞ్ఞన్తి మమం యథా పురే, చిరప్పవుత్థా అథ వా న తే ఇమే.
జానామ తం న మయం సమ్పమూళ్హా [న మయ’మస్మ మూళ్హా (సీ. పీ.)], సోయేవ త్వం తే మయమస్మ నాఞ్ఞే;
చిత్తఞ్చ ¶ తే అస్మిం జనే పదుట్ఠం, ఆజీవికా [ఆజీవక (సీ. స్యా.), ఆజీవిక (పీ.)] తేన తముత్తసామాతి.
రోమకజాతకం సత్తమం.
౨౭౮. మహింసరాజజాతకం (౩-౩-౮)
కిమత్థ [కమత్థ (సీ. పీ.)] మభిసన్ధాయ, లహుచిత్తస్స దుబ్భినో [దూభినో (సీ. పీ.)];
సబ్బకామదదస్సేవ [దుహస్సేవ (సీ. స్యా. పీ.), రహస్సేవ (క.)], ఇమం దుక్ఖం తితిక్ఖసి.
సిఙ్గేన నిహనాహేతం, పదసా చ అధిట్ఠహ;
భియ్యో [భీయో (సీ.)] బాలా పకుజ్ఝేయ్యుం, నో చస్స పటిసేధకో.
మమేవాయం మఞ్ఞమానో, అఞ్ఞేపేవం [అఞ్ఞమ్పేవం (సీ. స్యా. పీ.)] కరిస్సతి;
తే నం తత్థ వధిస్సన్తి, సా మే ముత్తి భవిస్సతీతి.
మహింసరాజజాతకం [మహిసజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] అట్ఠమం.
౨౭౯. సతపత్తజాతకం (౩-౩-౯)
యథా ¶ మాణవకో పన్థే, సిఙ్గాలిం వనగోచరిం;
అత్థకామం పవేదేన్తిం [పవదన్తిం (పీ.)], అనత్థకామాతి మఞ్ఞతి;
అనత్థకామం సతపత్తం, అత్థకామోతి మఞ్ఞతి.
ఏవమేవ ఇధేకచ్చో, పుగ్గలో హోతి తాదిసో;
హితేహి వచనం వుత్తో, పటిగణ్హాతి వామతో.
యే ¶ ¶ చ ఖో నం పసంసన్తి, భయా ఉక్కంసయన్తి వా [చ (సీ. పీ.)];
తఞ్హి సో మఞ్ఞతే మిత్తం, సతపత్తంవ మాణవోతి.
సతపత్తజాతకం నవమం.
౨౮౦. పుటదూసకజాతకం (౩-౩-౧౦)
అద్ధా హి నూన మిగరాజా, పుటకమ్మస్స కోవిదో;
తథా హి పుటం దూసేతి, అఞ్ఞం నూన కరిస్సతి.
న మే మాతా వా పితా వా, పుటకమ్మస్స కోవిదో;
కతం కతం ఖో దూసేమ, ఏవం ధమ్మమిదం కులం.
యేసం వో ఏదిసో ధమ్మో, అధమ్మో పన కీదిసో;
మా వో ధమ్మం అధమ్మం వా, అద్దసామ కుదాచనన్తి.
పుటదూసకజాతకం దసమం.
ఉదపానవగ్గో [అరఞ్ఞవగ్గో (సీ. పీ. క.)] తతియో.
తస్సుద్దానం –
ఉదపానవరం వనబ్యగ్ఘ కపి, సిఖినీ చ బలాక రుచిరవరో;
సుజనాధిపరోమకదూస పున, సతపత్తవరో పుటకమ్మ దసాతి.
౪. అబ్భన్తరవగ్గో
౨౮౧. అబ్భన్తరజాతకం (౩-౪-౧)
అబ్భన్తరో ¶ ¶ నామ దుమో, యస్స దిబ్యమిదం ఫలం;
భుత్వా దోహళినీ నారీ, చక్కవత్తిం విజాయతి.
త్వమ్పి [త్వఞ్చ (సీ. పీ.), త్వం హి (క.)] భద్దే మహేసీసి, సా చాపి [చాసి (సీ. పీ.)] పతినో పియా;
ఆహరిస్సతి తే రాజా, ఇదం అబ్భన్తరం ఫలం.
భత్తురత్థే పరక్కన్తో, యం ఠానమధిగచ్ఛతి;
సూరో అత్తపరిచ్చాగీ, లభమానో భవామహన్తి.
అబ్భన్తరజాతకం పఠమం.
౨౮౨. సేయ్యజాతకం (౩-౪-౨)
సేయ్యంసో ¶ సేయ్యసో హోతి, యో సేయ్యముపసేవతి;
ఏకేన సన్ధిం కత్వాన, సతం వజ్ఝే [మచ్చే (క.), బజ్ఝే (క. అట్ఠ.)] అమోచయిం.
[కస్మా…పే… సగ్గం న గచ్ఛేయ్య (కత్థచి)] తస్మా సబ్బేన లోకేన, సన్ధిం కత్వాన ఏకతో [ఏకకో (సీ. స్యా. పీ.)];
పేచ్చ సగ్గం నిగచ్ఛేయ్య [కస్మా…పే… సగ్గం న గచ్ఛేయ్య (కత్థచి)], ఇదం సుణాథ కాసియా [కాసయో (సీ. పీ.)].
ఇదం వత్వా మహారాజా, కంసో బారాణసిగ్గహో;
ధనుం కణ్డఞ్చ [తూణిఞ్చ (సీ. పీ.)] నిక్ఖిప్ప, సంయమం అజ్ఝుపాగమీతి.
సేయ్యజాతకం దుతియం.
౨౮౩. వడ్ఢకీసూకరజాతకం (౩-౪-౩)
వరం ¶ వరం త్వం నిహనం పురే చరి, అస్మిం పదేసే అభిభుయ్య సూకరే;
సో దాని ఏకో బ్యపగమ్మ ఝాయసి, బలం ను తే బ్యగ్ఘ న చజ్జ విజ్జతి.
ఇమే ¶ సుదం [ఇమస్సు తా (స్యా. క.)] యన్తి దిసోదిసం పురే, భయట్టితా లేణగవేసినో పుథు;
తే దాని సఙ్గమ్మ వసన్తి ఏకతో, యత్థట్ఠితా దుప్పసహజ్జమే [దుప్పసహజ్జిమే (స్యా.)] మయా.
నమత్థు సఙ్ఘాన సమాగతానం, దిస్వా సయం సఖ్య వదామి అబ్భుతం;
బ్యగ్ఘం మిగా యత్థ జినింసు దాఠినో, సామగ్గియా దాఠబలేసు ముచ్చరేతి.
వడ్ఢకీసూకరజాతకం తతియం.
౨౮౪. సిరిజాతకం (౩-౪-౪)
యం ఉస్సుకా సఙ్ఘరన్తి, అలక్ఖికా బహుం ధనం;
సిప్పవన్తో అసిప్పా చ, లక్ఖివా తాని భుఞ్జతి.
సబ్బత్థ ¶ కతపుఞ్ఞస్స, అతిచ్చఞ్ఞేవ పాణినో;
ఉప్పజ్జన్తి బహూ భోగా, అప్పనాయతనేసుపి.
కుక్కుటో [కుక్కుట (సీ. పీ.), కుక్కుటా (సీ. నిస్సయ, సద్దనీతి)] మణయో దణ్డో, థియో చ పుఞ్ఞలక్ఖణా;
ఉప్పజ్జన్తి అపాపస్స, కతపుఞ్ఞస్స జన్తునోతి.
సిరిజాతకం చతుత్థం.
౨౮౫. మణిసూకరజాతకం (౩-౪-౫)
దరియా ¶ సత్త వస్సాని, తింసమత్తా వసామసే;
హఞ్ఞామ [హఞ్ఛేమ (సీ. పీ.), హఞ్ఛామ (?)] మణినో ఆభం, ఇతి నో మన్తనం అహు.
యావతా మణిం ఘంసామ [యావ యావ నిఘంసామ (సీ. పీ.)], భియ్యో వోదాయతే మణి;
ఇదఞ్చ దాని పుచ్ఛామ, కిం కిచ్చం ఇధ మఞ్ఞసి.
అయం మణి వేళూరియో, అకాచో విమలో [విపులో (క.)] సుభో;
నాస్స సక్కా సిరిం హన్తుం, అపక్కమథ సూకరాతి.
మణిసూకర [మణిఘంస (క.)] జాతకం పఞ్చమం.
౨౮౬. సాలూకజాతకం (౩-౪-౬)
మా ¶ సాలూకస్స పిహయి, ఆతురన్నాని భుఞ్జతి;
అప్పోస్సుక్కో భుసం ఖాద, ఏతం దీఘాయులక్ఖణం.
ఇదాని సో ఇధాగన్త్వా, అతిథీ యుత్తసేవకో;
అథ దక్ఖసి సాలూకం, సయన్తం ముసలుత్తరం.
వికన్తం ¶ [వికత్తం (సీ.), వికన్తియమానం ఛిన్దియమానంతి అత్థో] సూకరం దిస్వా, సయన్తం ముసలుత్తరం;
జరగ్గవా విచిన్తేసుం, వరమ్హాకం భుసామివాతి.
సాలూకజాతకం ఛట్ఠం.
౨౮౭. లాభగరహజాతకం (౩-౪-౭)
నానుమ్మత్తో నాపిసుణో, నానటో నాకుతూహలో;
మూళ్హేసు లభతే లాభం, ఏసా తే అనుసాసనీ.
ధిరత్థు తం యసలాభం, ధనలాభఞ్చ బ్రాహ్మణ;
యా వుత్తి వినిపాతేన, అధమ్మచరణేన [అధమ్మచరియాయ (సీ. స్యా.)] వా.
అపి చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
ఏసావ జీవికా సేయ్యో [సేయ్యా (సీ. స్యా. పీ.)], యా చాధమ్మేన ఏసనాతి.
లాభగరహజాతకం సత్తమం.
౨౮౮. మచ్ఛుద్దానజాతకం (౩-౪-౮)
అగ్ఘన్తి ¶ మచ్ఛా అధికం సహస్సం, న సో అత్థి యో ఇమం సద్దహేయ్య;
మయ్హఞ్చ అస్సు ఇధ సత్త మాసా, అహమ్పి తం మచ్ఛుద్దానం కిణేయ్యం.
మచ్ఛానం భోజనం దత్వా, మమ దక్ఖిణమాదిసి;
తం దక్ఖిణం సరన్తియా, కతం అపచితిం తయా.
పదుట్ఠచిత్తస్స ¶ ¶ న ఫాతి హోతి, న చాపి తం [నం (సీ. స్యా.)] దేవతా పూజయన్తి;
యో భాతరం పేత్తికం సాపతేయ్యం, అవఞ్చయీ దుక్కటకమ్మకారీతి.
మచ్ఛుద్దానజాతకం అట్ఠమం.
౨౮౯. నానాఛన్దజాతకం (౩-౪-౯)
నానాఛన్దా మహారాజ, ఏకాగారే వసామసే;
అహం గామవరం ఇచ్ఛే, బ్రాహ్మణీ చ గవం సతం.
పుత్తో చ ఆజఞ్ఞరథం, కఞ్ఞా చ మణికుణ్డలం;
యా చేసా పుణ్ణికా జమ్మీ, ఉదుక్ఖలంభికఙ్ఖతి.
బ్రాహ్మణస్స గామవరం, బ్రాహ్మణియా గవం సతం;
పుత్తస్స ఆజఞ్ఞరథం, కఞ్ఞాయ మణికుణ్డలం;
యఞ్చేతం పుణ్ణికం జమ్మిం, పటిపాదేథుదుక్ఖలన్తి.
నానాఛన్దజాతకం నవమం.
౨౯౦. సీలవీమంసకజాతకం (౩-౪-౧౦)
సీలం కిరేవ కల్యాణం, సీలం లోకే అనుత్తరం;
పస్స ఘోరవిసో నాగో, సీలవాతి న హఞ్ఞతి.
సోహం సీలం సమాదిస్సం, లోకే అనుమతం సివం;
అరియవుత్తిసమాచారో ¶ , యేన వుచ్చతి సీలవా.
ఞాతీనఞ్చ పియో హోతి, మిత్తేసు చ విరోచతి;
కాయస్స భేదా సుగతిం, ఉపపజ్జతి సీలవాతి.
సీలవీమంసకజాతకం దసమం.
అబ్భన్తరవగ్గో చతుత్థో.
తస్సుద్దానం –
దుమ ¶ ¶ కంసవరుత్తమబ్యగ్ఘమిగా, మణయో మణి సాలుకమవ్హయనో;
అనుసాసనియోపి చ మచ్ఛవరో, మణికుణ్డలకేన కిరేన దసాతి.
౫. కుమ్భవగ్గో
౨౯౧. సురాఘటజాతకం (౨-౫-౧)
సబ్బకామదదం కుమ్భం, కుటం లద్ధాన ధుత్తకో;
యావ నం అనుపాలేతి, తావ సో సుఖమేధతి.
యదా మత్తో చ దిత్తో చ, పమాదా కుమ్భమబ్భిదా;
తదా నగ్గో చ పోత్థో చ, పచ్ఛా బాలో విహఞ్ఞతి.
ఏవమేవ యో ధనం లద్ధా, పమత్తో [అమత్తా (సీ.), అమత్తో (పీ.)] పరిభుఞ్జతి;
పచ్ఛా ¶ తప్పతి దుమ్మేధో, కుటం భిత్వావ [కుటం భిన్నోవ (సీ. పీ.), కుటభిన్నోవ (?)] ధుత్తకోతి.
సురాఘట [భద్రఘట (సీ. పీ.), భద్రఘటభేదక (స్యా.)] జాతకం పఠమం.
౨౯౨. సుపత్తజాతకం (౩-౫-౨)
బారాణస్యం [బారాణస్సం (సీ. పీ.)] మహారాజ, కాకరాజా నివాసకో [నివాసికో (సీ. పీ.)];
అసీతియా సహస్సేహి, సుపత్తో పరివారితో.
తస్స దోహళినీ భరియా, సుఫస్సా భక్ఖితుమిచ్ఛతి [మచ్ఛమిచ్ఛతి (సీ. పీ.)];
రఞ్ఞో మహానసే పక్కం, పచ్చగ్ఘం రాజభోజనం.
తేసాహం పహితో దూతో, రఞ్ఞో చమ్హి ఇధాగతో;
భత్తు అపచితిం కుమ్మి, నాసాయమకరం [మకరిం (సీ. నిస్సయ)] వణన్తి.
సుపత్తజాతకం దుతియం.
౨౯౩. కాయనిబ్బిన్దజాతకం (౩-౫-౩)
ఫుట్ఠస్స ¶ మే అఞ్ఞతరేన బ్యాధినా, రోగేన బాళ్హం దుఖితస్స రుప్పతో;
పరిసుస్సతి ఖిప్పమిదం కళేవరం, పుప్ఫం యథా పంసుని ఆతపే కతం.
అజఞ్ఞం ¶ జఞ్ఞసఙ్ఖాతం, అసుచిం సుచిసమ్మతం;
నానాకుణపపరిపూరం, జఞ్ఞరూపం అపస్సతో.
ధిరత్థుమం ¶ ఆతురం పూతికాయం, జేగుచ్ఛియం అస్సుచిం బ్యాధిధమ్మం;
యత్థప్పమత్తా అధిముచ్ఛితా పజా, హాపేన్తి మగ్గం సుగతూపపత్తియాతి.
కాయనిబ్బిన్ద [కాయవిచ్ఛన్ద (సీ.), కాయవిచ్ఛిన్ద (పీ.)] జాతకం తతియం.
౨౯౪. జమ్బుఖాదకజాతకం (౩-౫-౪)
కోయం బిన్దుస్సరో వగ్గు, సరవన్తాన [పవదన్తాన (సీ. పీ.)] ముత్తమో;
అచ్చుతో జమ్బుసాఖాయ, మోరచ్ఛాపోవ కూజతి.
కులపుత్తోవ జానాతి [కులపుత్తో పజానాతి (స్యా. క.)], కులపుత్తం [కులపుత్తే (సీ. పీ.)] పసంసితుం;
బ్యగ్ఘచ్ఛాపసరీవణ్ణ, భుఞ్జ సమ్మ దదామి తే.
చిరస్సం వత పస్సామి, ముసావాదీ సమాగతే;
వన్తాదం కుణపాదఞ్చ, అఞ్ఞమఞ్ఞం పసంసకేతి.
జమ్బుఖాదకజాతకం చతుత్థం.
౨౯౫. అన్తజాతకం (౩-౫-౫)
ఉసభస్సేవ తే ఖన్ధో, సీహస్సేవ విజమ్భితం;
మిగరాజ నమో త్యత్థు, అపి కిఞ్చి లభామసే.
కులపుత్తోవ జానాతి, కులపుత్తం పసంసితుం;
మయూరగీవసఙ్కాస, ఇతో పరియాహి వాయస.
మిగానం ¶ ¶ సిఙ్గాలో [కోత్థుకో (సీ. పీ.), కోట్ఠుకో (స్యా.)] అన్తో, పక్ఖీనం పన వాయసో;
ఏరణ్డో అన్తో రుక్ఖానం, తయో అన్తా సమాగతాతి.
అన్తజాతకం పఞ్చమం.
౨౯౬. సముద్దజాతకం (౩-౫-౬)
కో నాయం [కో న్వాయం (స్యా.)] లోణతోయస్మిం, సమన్తా పరిధావతి;
మచ్ఛే మకరే చ వారేతి, ఊమీసు చ విహఞ్ఞతి.
అనన్తపాయీ సకుణో, అతిత్తోతి దిసాసుతో;
సముద్దం పాతుమిచ్ఛామి, సాగరం సరితం పతిం.
సో ¶ అయం హాయతి చేవ, పూరతే చ మహోదధి;
నాస్స నాయతి పీతన్తో, అపేయ్యో కిర సాగరోతి.
సముద్దజాతకం ఛట్ఠం.
౨౯౭. కామవిలాపజాతకం (౩-౫-౭)
ఉచ్చే సకుణ డేమాన, పత్తయాన విహఙ్గమ;
వజ్జాసి ఖో త్వం వామూరుం, చిరం ఖో సా కరిస్సతి [సరిస్సతి (క.)].
ఇదం ఖో సా న జానాతి, అసిం సత్తిఞ్చ ఓడ్డితం;
సా చణ్డీ కాహతి కోధం, తం మే తపతి నో ఇదం [నో ఇధ (సీ. స్యా. పీ.)].
ఏస ¶ ఉప్పలసన్నాహో, నిక్ఖఞ్చుస్సీసకోహితం [నిక్ఖముస్సీసకే కతం (సీ. పీ.), నిక్ఖఞ్చుస్సీసకే కతం (స్యా.)];
కాసికఞ్చ ముదుం వత్థం, తప్పేతు ధనికా పియాతి [ధనకామియాతి (స్యా. పీ.), ధనకామికాతి (సీ.)].
కామవిలాపజాతకం సత్తమం.
౨౯౮. ఉదుమ్బరజాతకం (౩-౫-౮)
ఉదుమ్బరా చిమే పక్కా, నిగ్రోధా చ కపిత్థనా;
ఏహి నిక్ఖమ భుఞ్జస్సు, కిం జిఘచ్ఛాయ మియ్యసి.
ఏవం ¶ సో సుహితో హోతి, యో వుడ్ఢమపచాయతి;
యథాహమజ్జ సుహితో, దుమపక్కాని మాసితో.
యం వనేజో వనేజస్స, వఞ్చేయ్య కపినో కపి;
దహరో కపి [దహరోపి తం న (సీ. పీ.), దహరోపి న (స్యా.)] సద్ధేయ్య, న హి జిణ్ణో జరాకపీతి.
ఉదుమ్బరజాతకం అట్ఠమం.
౨౯౯. కోమారపుత్తజాతకం (౩-౫-౯)
పురే తువం సీలవతం సకాసే, ఓక్కన్తికం [ఓక్కన్దికం (సీ. స్యా. పీ.)] కీళసి అస్సమమ్హి;
కరోహరే [కరోహి రే (క.)] మక్కటియాని మక్కట, న తం మయం సీలవతం రమామ.
సుతా ¶ హి మయ్హం పరమా విసుద్ధి, కోమారపుత్తస్స బహుస్సుతస్స;
మా దాని మం మఞ్ఞి తువం యథా పురే, ఝానానుయుత్తో విహరామి [ఝానానుయుత్తా విహరామ (సీ. పీ.)] ఆవుసో.
సచేపి సేలస్మి వపేయ్య బీజం, దేవో చ వస్సే న హి తం విరూళ్హే [నేవ హి తం రుహేయ్య (సీ. పీ.), న హి తం విరూహే (?)];
సుతా హి తే సా పరమా విసుద్ధి, ఆరా తువం మక్కట ఝానభూమియాతి.
కోమారపుత్తజాతకం నవమం.
౩౦౦. వకజాతకం (౩-౫-౧౦)
పరపాణరోధా ¶ [పరపాణఘాతే (స్యా.), పరపాణరోచం (క.)] జీవన్తో, మంసలోహితభోజనో;
వకో వతం సమాదాయ, ఉపపజ్జి ఉపోసథం.
తస్స సక్కో వతఞ్ఞాయ, అజరూపేనుపాగమి;
వీతతపో అజ్ఝప్పత్తో, భఞ్జి లోహితపో తపం.
ఏవమేవ ¶ ఇధేకచ్చే, సమాదానమ్హి దుబ్బలా;
లహుం కరోన్తి అత్తానం, వకోవ అజకారణాతి.
వకజాతకం దసమం.
కుమ్భవగ్గో పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
వరకుమ్భ ¶ సుపత్తసిరివ్హయనో, సుచిసమ్మత బిన్దుసరో చుసభో;
సరితంపతి చణ్డి జరాకపినా, అథ మక్కటియా వకకేన దసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
సఙ్కప్పో పదుమో చేవ, ఉదపానేన తతియం;
అబ్భన్తరం ఘటభేదం, తికనిపాతమ్హిలఙ్కతన్తి.
తికనిపాతం నిట్ఠితం.
౪. చతుక్కనిపాతో
౧. కాలిఙ్గవగ్గో
౩౦౧. చూళకాలిఙ్గజాతకం (౪-౧-౧)
వివరథిమాసం ¶ ¶ ¶ [వివరథ ఇమాసం (సీ. స్యా. పీ.)] ద్వారం, నగరం పవిసన్తు [పవిసితుం మయా; (క.)] అరుణరాజస్స;
సీహేన సుసిట్ఠేన, సురక్ఖితం [సుసత్థేన, సురక్ఖితం (సీ. పీ.), సుసిట్ఠేన (క.)] నన్దిసేనేన.
జయో కలిఙ్గానమసయ్హసాహినం, పరాజయో అనయో [అజయో (స్యా.), అన్వితో (క.)] అస్సకానం;
ఇచ్చేవ తే భాసితం బ్రహ్మచారి, న ఉజ్జుభూతా వితథం భణన్తి.
దేవా ముసావాదముపాతివత్తా, సచ్చం ధనం పరమం తేసు [తథం పేమకరం ను (క.), తథం పరమం కరం ను (స్యా.)] సక్క;
తం తే ముసా భాసితం దేవరాజ, కిం వా పటిచ్చ మఘవా మహిన్ద.
నను తే సుతం బ్రాహ్మణ భఞ్ఞమానే, దేవా న ఇస్సన్తి పురిసపరక్కమస్స;
దమో సమాధి మనసో అభేజ్జో [అదేజ్జో (సీ. పీ.), అభిజ్జో (క.)], అబ్యగ్గతా ¶ నిక్కమనఞ్చ [నిక్ఖమనఞ్చ (సీ.)] కాలే;
దళ్హఞ్చ విరియం పురిసపరక్కమో చ, తేనేవ ఆసి విజయో అస్సకానన్తి.
చూళకాలిఙ్గజాతకం పఠమం.
౩౦౨. మహాఅస్సారోహజాతకం (౪-౧-౨)
అదేయ్యేసు దదం దానం, దేయ్యేసు నప్పవేచ్ఛతి;
ఆపాసు బ్యసనం పత్తో, సహాయం నాధిగచ్ఛతి.
నాదేయ్యేసు ¶ దదం దానం, దేయ్యేసు యో పవేచ్ఛతి;
ఆపాసు బ్యసనం పత్తో, సహాయమధిగచ్ఛతి.
సఞ్ఞోగసమ్భోగవిసేసదస్సనం, అనరియధమ్మేసు సఠేసు నస్సతి;
కతఞ్చ అరియేసు చ అజ్జవేసు, మహప్ఫలం హోతి అణుమ్పి తాదిసు.
యో పుబ్బే కతకల్యాణో, అకా లోకే సుదుక్కరం;
పచ్ఛా కయిరా న వా కయిరా, అచ్చన్తం పూజనారహోతి.
మహాఅస్సారోహజాతకం దుతియం.
౩౦౩. ఏకరాజజాతకం (౪-౧-౩)
అనుత్తరే ¶ ¶ కామగుణే సమిద్ధే, భుత్వాన పుబ్బే వసీ ఏకరాజ;
సో దాని దుగ్గే నరకమ్హి ఖిత్తో, నప్పజ్జహే వణ్ణబలం పురాణం.
పుబ్బేవ ఖన్తీ చ తపో చ మయ్హం, సమ్పత్థితా దుబ్భిసేన [దబ్బసేనా (సీ. పీ.)] అహోసి;
తం దాని లద్ధాన కథం ను రాజ, జహే అహం వణ్ణబలం పురాణం.
సబ్బా కిరేవం పరినిట్ఠితాని, యసస్సినం పఞ్ఞవన్తం విసయ్హ;
యసో చ లద్ధా పురిమం ఉళారం, నప్పజ్జహే వణ్ణబలం పురాణం.
పనుజ్జ దుక్ఖేన సుఖం జనిన్ద, సుఖేన వా దుక్ఖమసయ్హసాహి;
ఉభయత్థ సన్తో అభినిబ్బుతత్తా, సుఖే చ దుక్ఖే చ భవన్తి తుల్యాతి.
ఏకరాజజాతకం తతియం.
౩౦౪. దద్దరజాతకం (౪-౧-౪)
ఇమాని ¶ ¶ మం దద్దర తాపయన్తి, వాచాదురుత్తాని మనుస్సలోకే;
మణ్డూకభక్ఖా ఉదకన్తసేవీ, ఆసీవిసం మం అవిసా సపన్తి.
సకా రట్ఠా పబ్బాజితో, అఞ్ఞం జనపదం గతో;
మహన్తం కోట్ఠం కయిరాథ, దురుత్తానం [దురుత్తాని (క.)] నిధేతవే.
యత్థ పోసం న జానన్తి, జాతియా వినయేన వా;
న తత్థ మానం కయిరాథ, వసమఞ్ఞాతకే జనే.
విదేసవాసం వసతో, జాతవేదసమేనపి [జాతవేదభయేనపి (క.)];
ఖమితబ్బం సపఞ్ఞేన, అపి దాసస్స తజ్జితన్తి.
దద్దరజాతకం చతుత్థం.
౩౦౫. సీలవీమంసనజాతకం (౪-౧-౫)
నత్థి లోకే రహో నామ, పాపకమ్మం పకుబ్బతో;
పస్సన్తి వనభూతాని, తం బాలో మఞ్ఞతీ రహో.
అహం రహో న పస్సామి, సుఞ్ఞం వాపి న విజ్జతి;
యత్థ అఞ్ఞం [సుఞ్ఞం (స్యా. క.)] న పస్సామి, అసుఞ్ఞం హోతి తం మయా.
దుజ్జచ్చో చ సుజచ్చో [అజచ్చో (పీ.)] చ, నన్దో చ సుఖవడ్ఢితో [సుఖవచ్ఛకో (సీ.), సుఖవచ్ఛనో (స్యా. పీ.)];
వేజ్జో ¶ చ అద్ధువసీలో [అథ సీలో (క.)] చ, తే ధమ్మం జహు మత్థికా.
బ్రాహ్మణో ¶ చ కథం జహే, సబ్బధమ్మాన పారగూ;
యో ధమ్మమనుపాలేతి, ధితిమా సచ్చనిక్కమోతి.
సీలవీమంసనజాతకం పఞ్చమం.
౩౦౬. సుజాతజాతకం (౪-౧-౬)
కిమణ్డకా ¶ ఇమే దేవ, నిక్ఖిత్తా కంసమల్లకే;
ఉపలోహితకా వగ్గూ, తం [తే (పీ.)] మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
యాని పురే తువం దేవి, భణ్డు నన్తకవాసినీ;
ఉచ్ఛఙ్గహత్థా పచినాసి, తస్సా తే కోలియం ఫలం.
ఉడ్డయ్హతే న రమతి, భోగా విప్పజహన్తి తం [విప్పజహన్తి’మం (?)];
తత్థేవిమం పటినేథ, యత్థ కోలం పచిస్సతి.
హోన్తి హేతే మహారాజ, ఇద్ధిప్పత్తాయ [ఇద్ధిమత్తాయ (క.)] నారియా;
ఖమ దేవ సుజాతాయ, మాస్సా [మాసు (క.)] కుజ్ఝ రథేసభాతి.
సుజాతజాతకం ఛట్ఠం.
౩౦౭. పలాసజాతకం (౪-౧-౭)
అచేతనం బ్రాహ్మణ అస్సుణన్తం, జానో అజానన్తమిమం పలాసం;
ఆరద్ధవిరియో ధువం అప్పమత్తో, సుఖసేయ్యం ¶ పుచ్ఛసి కిస్స హేతు.
దూరే సుతో చేవ బ్రహా చ రుక్ఖో, దేసే ఠితో భూతనివాసరూపో;
తస్మా నమస్సామి ఇమం పలాసం, యే చేత్థ భూతా తే [తే చ (సీ. పీ.)] ధనస్స హేతు.
సో తే కరిస్సామి యథానుభావం, కతఞ్ఞుతం బ్రాహ్మణ పేక్ఖమానో;
కథఞ్హి ఆగమ్మ సతం సకాసే, మోఘాని తే అస్సు పరిఫన్దితాని.
యో ¶ తిన్దుకరుక్ఖస్స పరో [పురో (క.)] పిలక్ఖో [పిలక్ఖు (సీ. పీ.), మిలక్ఖు (క.)], పరివారితో పుబ్బయఞ్ఞో ఉళారో;
తస్సేస మూలస్మిం నిధి నిఖాతో, అదాయాదో గచ్ఛ తం ఉద్ధరాహీతి.
పలాసజాతకం సత్తమం.
౩౦౮. సకుణజాతకం (౪-౧-౮)
అకరమ్హస తే కిచ్చం, యం బలం అహువమ్హసే;
మిగరాజ నమో త్యత్థు, అపి కిఞ్చి లభామసే.
మమ ¶ లోహితభక్ఖస్స, నిచ్చం లుద్దాని కుబ్బతో;
దన్తన్తరగతో సన్తో, తం బహుం యమ్పి జీవసి.
అకతఞ్ఞుమకత్తారం ¶ , కతస్స అప్పటికారకం;
యస్మిం కతఞ్ఞుతా నత్థి, నిరత్థా తస్స సేవనా.
యస్స సమ్ముఖచిణ్ణేన, మిత్తధమ్మో న లబ్భతి;
అనుసూయ [అనుసుయ్య (సీ. పీ.)] మనక్కోసం, సణికం తమ్హా అపక్కమేతి.
సకుణజాతకం అట్ఠమం.
౩౦౯. ఛవకజాతకం (౪-౧-౯)
సబ్బమిదం చరిమం కతం [చరిమవతం (సీ. పీ.)], ఉభో ధమ్మం న పస్సరే;
ఉభో పకతియా చుతా, యో చాయం మన్తేజ్ఝాపేతి [మన్తజ్ఝాయతి (సీ.), సజ్ఝాపయతి (పీ.)];
యో చ మన్తం అధీయతి.
సాలీనం ఓదనం భుఞ్జే, సుచిం మంసూపసేచనం;
తస్మా ఏతం న సేవామి, ధమ్మం ఇసీహి సేవితం.
పరిబ్బజ మహా లోకో [మహాబ్రహ్మే (క.)], పచన్తఞ్ఞేపి పాణినో;
మా తం అధమ్మో ఆచరితో, అస్మా కుమ్భమివాభిదా.
ధిరత్థు ¶ తం యసలాభం, ధనలాభఞ్చ బ్రాహ్మణ;
యా వుత్తి వినిపాతేన, అధమ్మచరణేన వాతి.
ఛవకజాతకం నవమం.
౩౧౦. సేయ్యజాతకం (౪-౧-౧౦)
ససముద్దపరియాయం ¶ , మహిం సాగరకుణ్డలం;
న ఇచ్ఛే సహ నిన్దాయ, ఏవం సేయ్య [సయ్హ (సీ. స్యా. పీ.)] విజానహి.
ధిరత్థు తం యసలాభం, ధనలాభఞ్చ బ్రాహ్మణ;
యా వుత్తి వినిపాతేన, అధమ్మచరణేన వా.
అపి చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
సాయేవ జీవికా సేయ్యో, యా చాధమ్మేన ఏసనా.
అపి ¶ చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
అఞ్ఞం అహింసయం లోకే, అపి రజ్జేన తం వరన్తి.
సేయ్యజాతకం [సయ్హజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] దసమం.
కాలిఙ్గవగ్గో [వివరవగ్గో (సీ. పీ.)] పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వివరఞ్చ అదేయ్య సమిద్ధవరం, అథ దద్దర పాపమహాతిరహో;
అథ కోలి పలాసవరఞ్చ కర, చరిమం ససముద్దవరేన దసాతి.
౨. పుచిమన్దవగ్గో
౩౧౧. పుచిమన్దజాతకం (౪-౨-౧)
ఉట్ఠేహి చోర కిం సేసి, కో అత్థో సుపనేన [సుపితేన (సీ.), సుపినేన (పీ. క.)] తే;
మా ¶ తం గహేసుం [గణ్హేయ్యుం (క.)] రాజానో, గామే కిబ్బిసకారకం.
యం ¶ ను [నూన (స్యా.)] చోరం గహేస్సన్తి, గామే కిబ్బిసకారకం;
కిం తత్థ పుచిమన్దస్స, వనే జాతస్స తిట్ఠతో.
న త్వం అస్సత్థ జానాసి, మమ చోరస్స చన్తరం;
చోరం గహేత్వా రాజానో, గామే కిబ్బిసకారకం;
అప్పేన్తి [అచ్చేన్తి (స్యా.)] నిమ్బసూలస్మిం, తస్మిం మే సఙ్కతే మనో.
సఙ్కేయ్య సఙ్కితబ్బాని, రక్ఖేయ్యానాగతం భయం;
అనాగతభయా ధీరో, ఉభో లోకే అవేక్ఖతీతి.
పుచిమన్దజాతకం పఠమం.
౩౧౨. కస్సపమన్దియజాతకం (౪-౨-౨)
అపి కస్సప మన్దియా, యువా సపతి హన్తి [సమ్పటిహన్తి (క.)] వా;
సబ్బం తం ఖమతే ధీరో, పణ్డితో తం తితిక్ఖతి.
సచేపి సన్తో వివదన్తి, ఖిప్పం సన్ధీయరే పున;
బాలా పత్తావ భిజ్జన్తి, న తే సమథమజ్ఝగూ.
ఏతే ¶ భియ్యో సమాయన్తి, సన్ధి తేసం న జీరతి;
యో చాధిపన్నం జానాతి, యో చ జానాతి దేసనం.
ఏసో హి ఉత్తరితరో, భారవహో ధురద్ధరో;
యో పరేసాధిపన్నానం ¶ , సయం సన్ధాతుమరహతీతి.
కస్సపమన్దియజాతకం దుతియం.
౩౧౩. ఖన్తీవాదీజాతకం (౪-౨-౩)
యో తే హత్థే చ పాదే చ, కణ్ణనాసఞ్చ ఛేదయి;
తస్స కుజ్ఝ మహావీర, మా రట్ఠం వినసా [వినస్స (క. సీ. స్యా. క.)] ఇదం.
యో మే హత్థే చ పాదే చ, కణ్ణనాసఞ్చ ఛేదయి;
చిరం జీవతు సో రాజా, న హి కుజ్ఝన్తి మాదిసా.
అహూ అతీతమద్ధానం [అహు అతీతమద్ధానే (స్యా. పీ. క.)], సమణో ఖన్తిదీపనో;
తం ఖన్తియాయేవ ఠితం, కాసిరాజా అఛేదయి.
తస్స ¶ కమ్మ [కమ్మస్స (సీ. పీ.)] ఫరుసస్స, విపాకో కటుకో అహు;
యం కాసిరాజా వేదేసి, నిరయమ్హి సమప్పితోతి.
ఖన్తీవాదీజాతకం తతియం.
౩౧౪. లోహకుమ్భిజాతకం (౪-౨-౪)
దుజ్జీవితమజీవిమ్హ, యే సన్తే [యేసం నో (స్యా. క.)] న దదమ్హసే;
విజ్జమానేసు భోగేసు, దీపం నాకమ్హ అత్తనో.
సట్ఠి [సట్ఠిం (స్యా.)] వస్ససహస్సాని, పరిపుణ్ణాని సబ్బసో;
నిరయే పచ్చమానానం, కదా అన్తో భవిస్సతి.
నత్థి అన్తో కుతో అన్తో, న అన్తో పటిదిస్సతి;
తదా ¶ హి పకతం పాపం, మమ తుయ్హఞ్చ మారిసా [మారిస (సీ. స్యా. పీ.)].
సోహం నూన ఇతో గన్త్వా, యోనిం లద్ధాన మానుసిం;
వదఞ్ఞూ సీలసమ్పన్నో, కాహామి కుసలం బహున్తి.
లోహకుమ్భిజాతకం చతుత్థం.
౩౧౫. సబ్బమంసలాభజాతకం (౪-౨-౫)
ఫరుసా ¶ వత తే వాచా, మంసం [సమ్మ (పీ. క.)] యాచనకో అసి [చసి (పీ.)];
కిలోమసదిసీ [కిలోమస్స సదిసా (పీ.)] వాచా, కిలోమం సమ్మ దమ్మి తే.
అఙ్గమేతం మనుస్సానం, భాతా లోకే పవుచ్చతి;
అఙ్గస్స సదిసీ వాచా [అఙ్గస్సదిసీ తే వాచా (క.)], అఙ్గం సమ్మ దదామి తే.
తాతాతి పుత్తో వదమానో, కమ్పేతి [సమ్మేతి (క.)] హదయం పితు;
హదయస్స సదిసీ [హదయస్సదిసీ (క.)] వాచా, హదయం సమ్మ దమ్మి తే.
యస్స గామే సఖా నత్థి, యథారఞ్ఞం తథేవ తం;
సబ్బస్స సదిసీ వాచా, సబ్బం సమ్మ దదామి తేతి.
సబ్బమంసలాభజాతకం [మంసజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] పఞ్చమం.
౩౧౬. ససపణ్డితజాతకం (౪-౨-౬)
సత్త ¶ మే రోహితా మచ్ఛా, ఉదకా థలముబ్భతా;
ఇదం బ్రాహ్మణ మే అత్థి, ఏతం భుత్వా వనే వస.
దుస్స మే ఖేత్తపాలస్స, రత్తిభత్తం అపాభతం;
మంససూలా ¶ చ ద్వే గోధా, ఏకఞ్చ దధివారకం;
ఇదం బ్రాహ్మణ మే అత్థి, ఏతం భుత్వా వనే వస.
అమ్బపక్కం దకం [అమ్బపక్కోదకం (సీ. పీ.)] సీతం, సీతచ్ఛాయా మనోరమా [సీతచ్ఛాయం మనోరమం (సీ. స్యా. పీ.)];
ఇదం బ్రాహ్మణ మే అత్థి, ఏతం భుత్వా వనే వస.
న ససస్స తిలా అత్థి, న ముగ్గా నపి తణ్డులా;
ఇమినా అగ్గినా పక్కం, మమం [మంసం (క.)] భుత్వా వనే వసాతి.
ససపణ్డితజాతకం ఛట్ఠం.
౩౧౭. మతరోదనజాతకం (౪-౨-౭)
మతం మతం ఏవ [మతమతమేవ (సీ. స్యా. పీ.)] రోదథ, న హి తం రోదథ యో మరిస్సతి;
సబ్బేపి [సబ్బేవ (సీ. స్యా. పీ.)] సరీరధారినో, అనుపుబ్బేన జహన్తి జీవితం.
దేవమనుస్సా చతుప్పదా, పక్ఖిగణా ఉరగా చ భోగినో;
సమ్హి [యమ్హి (స్యా.), అస్మిం (పీ. క.)] సరీరే అనిస్సరా, రమమానావ జహన్తి జీవితం.
ఏవం ¶ చలితం అసణ్ఠితం, సుఖదుక్ఖం మనుజేస్వపేక్ఖియ;
కన్దితరుదితం నిరత్థకం, కిం వో సోకగణాభికీరరే.
ధుత్తా చ సోణ్డా [ధుత్తా సోణ్డా (సీ.), ధుత్తా సోణ్డా చ (స్యా.)] అకతా, బాలా సూరా అయోగినో [బాలా సూరా వీరా అయోగినో (పీ.)];
ధీరం మఞ్ఞన్తి బాలోతి, యే ధమ్మస్స అకోవిదాతి.
మతరోదనజాతకం సత్తమం.
౩౧౮. కణవేరజాతకం (౪-౨-౮)
యం ¶ ¶ తం వసన్తసమయే, కణవేరేసు భాణుసు;
సామం బాహాయ పీళేసి, సా తం ఆరోగ్యమబ్రవి.
అమ్భో న కిర సద్ధేయ్యం, యం వాతో పబ్బతం వహే;
పబ్బతఞ్చే వహే వాతో, సబ్బమ్పి పథవిం వహే;
యత్థ సామా కాలకతా [కాలఙ్కతా (క.)], సా మం ఆరోగ్యమబ్రవి.
న చేవ సా కాలకతా, న చ సా అఞ్ఞమిచ్ఛతి;
ఏకభత్తికినీ [ఏకభత్తా కిర (సీ. స్యా.), ఏకభత్తకినీ (పీ.)] సామా, తమేవ అభికఙ్ఖతి.
అసన్థుతం మం చిరసన్థుతేన [అసన్ధతం మం చిరసన్ధతేన (క.)], నిమీని సామా అధువం ధువేన;
మయాపి సామా నిమినేయ్య అఞ్ఞం, ఇతో అహం దూరతరం గమిస్సన్తి.
కణవేరజాతకం అట్ఠమం.
౩౧౯. తిత్తిరజాతకం (౪-౨-౯)
సుసుఖం వత జీవామి, లభామి చేవ భుఞ్జితుం;
పరిపన్థేవ తిట్ఠామి, కా ను భన్తే గతీ మమ.
మనో చే తే నప్పణమతి, పక్ఖి పాపస్స కమ్మునో;
అబ్యావటస్స భద్రస్స, న పాపముపలిమ్పతి.
ఞాతకో నో నిసిన్నోతి, బహు ఆగచ్ఛతే జనో;
పటిచ్చ ¶ కమ్మం ఫుసతి, తస్మిం మే సఙ్కతే మనో.
న పటిచ్చ కమ్మం ఫుసతి, మనో చే నప్పదుస్సతి;
అప్పోస్సుక్కస్స భద్రస్స, న పాపముపలిమ్పతీతి.
తిత్తిరజాతకం నవమం.
౩౨౦. సుచ్చజజాతకం (౪-౨-౧౦)
సుచ్చజం ¶ ¶ వత నచ్చజి, వాచాయ అదదం గిరిం;
కిం హితస్స చజన్తస్స, వాచాయ అదద పబ్బతం.
యఞ్హి కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;
అకరోన్తం భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.
రాజపుత్త నమో త్యత్థు, సచ్చే ధమ్మే ఠితో చసి;
యస్స తే బ్యసనం పత్తో, సచ్చస్మిం రమతే మనో.
యా దలిద్దీ దలిద్దస్స, అడ్ఢా అడ్ఢస్స కిత్తిమ [కిత్తిమా (సీ. స్యా. పీ.)];
సా హిస్స పరమా భరియా, సహిరఞ్ఞస్స ఇత్థియోతి.
సుచ్చజజాతకం దసమం.
పుచిమన్దవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ చోర సకస్సప ఖన్తీవరో, దుజ్జీవితతా చ వరా ఫరుసా;
అథ ¶ సస మతఞ్చ వసన్త సుఖం, సుచ్చజంవతనచ్చజినా చ దసాతి.
౩. కుటిదూసకవగ్గో
౩౨౧. కుటిదూసకజాతకం (౪-౩-౧)
మనుస్సస్సేవ తే సీసం, హత్థపాదా చ వానర;
అథ కేన ను వణ్ణేన, అగారం తే న విజ్జతి.
మనుస్సస్సేవ మే సీసం, హత్థపాదా చ సిఙ్గిల [సిఙ్గాల (క.), పిఙ్గల (టీకా)];
యాహు సేట్ఠా మనుస్సేసు, సా మే పఞ్ఞా న విజ్జతి.
అనవట్ఠితచిత్తస్స ¶ , లహుచిత్తస్స దుబ్భినో [దూభినో (పీ.)];
నిచ్చం అద్ధువసీలస్స, సుఖభావో [సుచిభావో (సీ.), సుఖభాగో (?)] న విజ్జతి.
సో ¶ కరస్సు ఆనుభావం, వీతివత్తస్సు సీలియం;
సీతవాతపరిత్తాణం, కరస్సు కుటవం [కుటికం (సీ. స్యా.)] కపీతి.
కుటిదూసక [సిఙ్గాలసకుణ (క.)] జాతకం పఠమం.
౩౨౨. దుద్దుభజాతకం (౪-౩-౨)
దుద్దుభాయతి [దద్దభాయతి (సీ. పీ.)] భద్దన్తే, యస్మిం దేసే వసామహం;
అహమ్పేతం న జానామి, కిమేతం దుద్దుభాయతి.
బేలువం ¶ పతితం సుత్వా, దుద్దుభన్తి [దద్దభన్తి (సీ.)] ససో జవి;
ససస్స వచనం సుత్వా, సన్తత్తా మిగవాహినీ.
అప్పత్వా పదవిఞ్ఞాణం, పరఘోసానుసారినో;
పనాదపరమా బాలా, తే హోన్తి పరపత్తియా.
యే చ సీలేన సమ్పన్నా, పఞ్ఞాయూపసమే రతా;
ఆరకా విరతా ధీరా, న హోన్తి పరపత్తియాతి.
దుద్దుభజాతకం [దద్దభజాతకం (సీ. పీ.)] దుతియం.
౩౨౩. బ్రహ్మదత్తజాతకం (౪-౩-౩)
ద్వయం యాచనకో రాజ, బ్రహ్మదత్త నిగచ్ఛతి;
అలాభం ధనలాభం వా, ఏవం ధమ్మా హి యాచనా.
యాచనం రోదనం ఆహు, పఞ్చాలానం రథేసభ;
యో యాచనం పచ్చక్ఖాతి, తమాహు పటిరోదనం.
మా మద్దసంసు రోదన్తం, పఞ్చాలా సుసమాగతా;
తువం వా పటిరోదన్తం, తస్మా ఇచ్ఛామహం రహో.
దదామి ¶ తే బ్రాహ్మణ రోహిణీనం, గవం సహస్సం సహ పుఙ్గవేన;
అరియో హి అరియస్స కథం న దజ్జా [దజ్జే (సీ.), దజ్జం (?)], సుత్వాన గాథా తవ ధమ్మయుత్తాతి.
బ్రహ్మదత్తజాతకం తతియం.
౩౨౪. చమ్మసాటకజాతకం (౪-౩-౪)
కల్యాణరూపో ¶ వతయం చతుప్పదో, సుభద్దకో చేవ సుపేసలో చ;
యో బ్రాహ్మణం జాతిమన్తూపపన్నం, అపచాయతి మేణ్డవరో యసస్సీ.
మా ¶ బ్రాహ్మణ ఇత్తరదస్సనేన, విస్సాసమాపజ్జి చతుప్పదస్స;
దళ్హప్పహారం అభికఙ్ఖమానో [అభికత్తుకామో (స్యా.)], అవసక్కతీ దస్సతి సుప్పహారం.
ఊరుట్ఠి [ఊరట్ఠి (సీ.)] భగ్గం పవట్టితో [పతితో (సీ. స్యా.)] ఖారిభారో, సబ్బఞ్చ భణ్డం బ్రాహ్మణస్స [బ్రాహ్మణస్సీధ (క. సీ. పీ.), బ్రాహ్మణస్సేవ (క. సీ. స్యా. క.)] భిన్నం;
ఉభోపి బాహా పగ్గయ్హ [పగ్గయ్యేవ (స్యా.), పగ్గహీయ (?)] కన్దతి [బాహా పగ్గయ్య కన్దతి (పీ. క.)], అభిధావథ హఞ్ఞతే బ్రహ్మచారీ.
ఏవం సో నిహతో సేతి, యో అపూజం పసంసతి [నమస్సతి (పీ.)];
యథాహమజ్జ పహతో, హతో మేణ్డేన దుమ్మతీతి.
చమ్మసాటకజాతకం చతుత్థం.
౩౨౫. గోధరాజజాతకం (౪-౩-౫)
సమణం ¶ తం మఞ్ఞమానో, ఉపగచ్ఛిమసఞ్ఞతం;
సో మం దణ్డేన పాహాసి, యథా అస్సమణో తథా.
కిం ¶ తే జటాహి దుమ్మేధ, కిం తే అజినసాటియా;
అబ్భన్తరం తే గహనం, బాహిరం పరిమజ్జసి.
ఏహి గోధ నివత్తస్సు, భుఞ్జ సాలీనమోదనం;
తేలం లోణఞ్చ మే అత్థి, పహూతం మయ్హ పిప్ఫలి.
ఏస భియ్యో పవేక్ఖామి, వమ్మికం సతపోరిసం;
తేలం లోణఞ్చ కిత్తేసి [కిన్తేసి (స్యా. పీ.)], అహితం మయ్హ పిప్ఫలీతి.
గోధరాజజాతకం పఞ్చమం.
౩౨౬. కక్కారుజాతకం (౪-౩-౬)
కాయేన యో నావహరే, వాచాయ న ముసా భణే;
యసో లద్ధా న మజ్జేయ్య, స వే కక్కారుమరహతి.
ధమ్మేన విత్తమేసేయ్య, న నికత్యా ధనం హరే;
భోగే లద్ధా న మజ్జేయ్య, స వే కక్కారుమరహతి.
యస్స చిత్తం అహాలిద్దం, సద్ధా చ అవిరాగినీ;
ఏకో సాదుం న భుఞ్జేయ్య, స వే కక్కారుమరహతి.
సమ్ముఖా వా తిరోక్ఖా వా [పరోక్ఖా వా (పీ.), పరమ్ముఖా (క.)], యో సన్తే న పరిభాసతి;
యథావాదీ ¶ తథాకారీ, స వే కక్కారుమరహతీతి.
కక్కారుజాతకం ఛట్ఠం.
౩౨౭. కాకవతీజాతకం (౪-౩-౭)
వాతి ¶ చాయం [వాయం (క.)] తతో గన్ధో, యత్థ మే వసతీ పియా;
దూరే ఇతో హి కాకవతీ [కాకాతీ (సీ.), కాకాతి (స్యా. పీ.)], యత్థ మే నిరతో మనో.
కథం సముద్దమతరీ, కథం అతరి కేపుకం [కేబుకం (సీ. పీ.)];
కథం సత్త సముద్దాని, కథం సిమ్బలిమారుహి.
తయా సముద్దమతరిం, తయా అతరి కేపుకం [కేబుకం (సీ. పీ.)];
తయా సత్త సముద్దాని, తయా సిమ్బలిమారుహిం.
ధిరత్థుమం ¶ మహాకాయం, ధిరత్థుమం అచేతనం;
యత్థ జాయాయహం జారం, ఆవహామి వహామి చాతి.
కాకవతీజాతకం సత్తమం.
౩౨౮. అననుసోచియజాతకం (౪-౩-౮)
బహూనం విజ్జతీ భోతీ, తేహి మే కిం భవిస్సతి;
తస్మా ఏతం న సోచామి, పియం సమ్మిల్లహాసినిం.
తం తం చే అనుసోచేయ్య, యం యం తస్స న విజ్జతి;
అత్తానమనుసోచేయ్య, సదా మచ్చువసం పతం.
న ¶ హేవ ఠితం నాసీనం, న సయానం న పద్ధగుం [పత్థగుం (స్యా.)];
యావ బ్యాతి నిమిసతి, తత్రాపి రసతీ [సరతీ (సీ. స్యా. పీ.)] వయో.
తత్థత్తని వతప్పద్ధే [వత పన్థే (స్యా.), వత బన్ధే (క.) వత + ప-అద్ధే = వతప్పద్ధే], వినాభావే అసంసయే;
భూతం సేసం దయితబ్బం, వీతం అననుసోచియన్తి [చవితం నానుసోచియన్తి (స్యా.), మతన్తం నానుసోచియం (క.)].
అననుసోచియజాతకం అట్ఠమం.
౩౨౯. కాళబాహుజాతకం (౪-౩-౯)
యం అన్నపానస్స పురే లభామ, తం దాని సాఖమిగమేవ గచ్ఛతి;
గచ్ఛామ దాని వనమేవ రాధ, అసక్కతా చస్మ ధనఞ్జయాయ [ధనఞ్చయాయ (క.)].
లాభో అలాభో యసో అయసో చ, నిన్దా పసంసా చ సుఖఞ్చ దుక్ఖం;
ఏతే అనిచ్చా మనుజేసు ధమ్మా, మా సోచి కిం సోచసి పోట్ఠపాద.
అద్ధా ¶ తువం పణ్డితకోసి రాధ, జానాసి అత్థాని అనాగతాని;
కథం ¶ ను సాఖామిగం దక్ఖిసామ [దక్ఖియామ (క.), దక్ఖామ (స్యా.)], నిద్ధావితం [నిద్ధాపితం (సీ. స్యా.), నిబ్బాపితం (పీ.), నిచ్ఛదం (క.)] రాజకులతోవ జమ్మం.
చాలేతి ¶ కణ్ణం భకుటిం కరోతి, ముహుం ముహుం భాయయతే [భాయతే (స్యా.), భాయాపతే (క.)] కుమారే;
సయమేవ తం కాహతి కాళబాహు, యేనారకా ఠస్సతి అన్నపానాతి.
కాళబాహుజాతకం నవమం.
౩౩౦. సీలవీమంసజాతకం (౪-౩-౧౦)
సీలం కిరేవ కల్యాణం, సీలం లోకే అనుత్తరం;
పస్స ఘోరవిసో నాగో, సీలవాతి న హఞ్ఞతి.
యావదేవస్సహూ కిఞ్చి, తావదేవ అఖాదిసుం;
సఙ్గమ్మ కులలా లోకే, న హింసన్తి అకిఞ్చనం.
సుఖం నిరాసా సుపతి, ఆసా ఫలవతీ సుఖా;
ఆసం నిరాసం కత్వాన, సుఖం సుపతి పిఙ్గలా.
న సమాధిపరో అత్థి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ;
న పరం నాపి అత్తానం, విహింసతి సమాహితోతి.
సీలవీమంసజాతకం దసమం.
కుటిదూసకవగ్గో తతియో.
తస్సుద్దానం –
సమనుస్స ¶ -సదుద్దుభ-యాచనకో, అథ మేణ్డవరుత్తమ-గోధవరో;
అథ కాయసకేపుక భోతీవరో, అథ రాధసుసీలవరేన దసాతి.
౪. కోకిలవగ్గో
౩౩౧. కోకిలజాతకం (౪-౪-౧)
యో ¶ వే కాలే అసమ్పత్తే, అతివేలం పభాసతి;
ఏవం సో నిహతో సేతి, కోకిలాయివ అత్రజో.
న హి సత్థం సునిసితం, విసం హలాహలామివ [హలాహలం ఇవ (పీ.)];
ఏవం నికట్ఠే [నిక్కడ్ఢే (స్యా.), నికడ్ఢే (క.)] పాతేతి, వాచా దుబ్భాసితా యథా.
తస్మా కాలే అకాలే వా [అకాలే చ (సీ. స్యా.)], వాచం రక్ఖేయ్య పణ్డితో;
నాతివేలం పభాసేయ్య, అపి అత్తసమమ్హి వా.
యో ¶ చ కాలే మితం భాసే, మతిపుబ్బో విచక్ఖణో;
సబ్బే అమిత్తే ఆదేతి, సుపణ్ణో ఉరగామివాతి.
కోకిలజాతకం [కోకాలికజాతకం (సబ్బత్థ)] పఠమం.
౩౩౨. రథలట్ఠిజాతకం (౪-౪-౨)
అపి హన్త్వా హతో బ్రూతి, జేత్వా జితోతి భాసతి;
పుబ్బవక్ఖాయినో ¶ [పుబ్బమక్ఖాయినో (సీ. స్యా.)] రాజ, అఞ్ఞదత్థు [ఏకదత్థు (సీ. పీ.)] న సద్దహే.
తస్మా పణ్డితజాతియో, సుణేయ్య ఇతరస్సపి;
ఉభిన్నం వచనం సుత్వా, యథా ధమ్మో తథా కరే.
అలసో గిహీ కామభోగీ న సాధు, అసఞ్ఞతో పబ్బజితో న సాధు;
రాజా న సాధు అనిసమ్మకారీ, యో పణ్డితో కోధనో తం న సాధు.
నిసమ్మ ఖత్తియో కయిరా, నానిసమ్మ దిసమ్పతి;
నిసమ్మకారినో రాజ [రఞ్ఞో (సీ. స్యా.)], యసో కిత్తి చ వడ్ఢతీతి.
రథలట్ఠిజాతకం దుతియం.
౩౩౩. పక్కగోధజాతకం (౪-౪-౩)
తదేవ ¶ మే త్వం విదితో, వనమజ్ఝే రథేసభ;
యస్స తే ఖగ్గబద్ధస్స, సన్నద్ధస్స తిరీటినో;
అస్సత్థదుమసాఖాయ, పక్కా గోధా పలాయథ.
నమే నమన్తస్స భజే భజన్తం, కిచ్చానుకుబ్బస్స కరేయ్య కిచ్చం;
నానత్థకామస్స కరేయ్య అత్థం, అసమ్భజన్తమ్పి న సమ్భజేయ్య.
చజే ¶ చజన్తం వనథం న కయిరా, అపేతచిత్తేన న సమ్భజేయ్య;
దిజో దుమం ఖీణఫలన్తి [ఫలంవ (క. సీ. స్యా. క.), దుకనిపాతే పుటభత్తజాతకేన సంసన్దేతబ్బం] ఞత్వా, అఞ్ఞం సమేక్ఖేయ్య మహా హి లోకో.
సో తే కరిస్సామి యథానుభావం, కతఞ్ఞుతం ఖత్తియే [ఖత్తియో (స్యా. క.)] పేక్ఖమానో;
సబ్బఞ్చ తే ఇస్సరియం దదామి, యస్సిచ్ఛసీ తస్స తువం దదామీతి.
పక్కగోధజాతకం [గోధజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] తతియం.
౩౩౪. రాజోవాదజాతకం (౪-౪-౪)
గవం చే తరమానానం, జిమ్హం గచ్ఛతి పుఙ్గవో;
సబ్బా తా జిమ్హం గచ్ఛన్తి [సబ్బా గావీ జిమ్హం యన్తి (సీ. స్యా.)], నేత్తే జిమ్హం గతే సతి.
ఏవమేవ ¶ మనుస్సేసు, యో హోతి సేట్ఠసమ్మతో;
సో చే అధమ్మం చరతి, పగేవ ఇతరా పజా;
సబ్బం రట్ఠం దుఖం సేతి, రాజా చే హోతి అధమ్మికో.
గవం చే తరమానానం, ఉజుం గచ్ఛతి పుఙ్గవో;
సబ్బా గావీ ఉజుం యన్తి [సబ్బా తా ఉజుం గచ్ఛన్తి (పీ. అ. ని. ౪.౭౦)], నేత్తే ఉజుం గతే సతి.
ఏవమేవ ¶ మనుస్సేసు, యో హోతి సేట్ఠసమ్మతో;
సో సచే ధమ్మం చరతి, పగేవ ఇతరా పజా;
సబ్బం ¶ రట్ఠం సుఖం సేతి, రాజా చే హోతి ధమ్మికోతి.
రాజోవాదజాతకం చతుత్థం.
౩౩౫. జమ్బుకజాతకం (౪-౪-౫)
బ్రహా పవడ్ఢకాయో సో, దీఘదాఠో చ జమ్బుక;
న త్వం తత్థ కులే జాతో, యత్థ గణ్హన్తి కుఞ్జరం.
అసీహో సీహమానేన, యో అత్తానం వికుబ్బతి;
కోత్థూవ [కుట్ఠూవ (సీ.), కుత్థువ (స్యా. పీ)] గజమాసజ్జ, సేతి భూమ్యా అనుత్థునం.
యసస్సినో ఉత్తమపుగ్గలస్స, సఞ్జాతఖన్ధస్స మహబ్బలస్స;
అసమేక్ఖియ థామబలూపపత్తిం, స సేతి నాగేన హతోయం జమ్బుకో.
యో చీధ కమ్మం కురుతే పమాయ, థామబ్బలం అత్తని సంవిదిత్వా;
జప్పేన మన్తేన సుభాసితేన, పరిక్ఖవా సో విపులం జినాతీతి.
జమ్బుకజాతకం పఞ్చమం.
౩౩౬. బ్రహాఛత్తజాతకం (౪-౪-౬)
తిణం తిణన్తి లపసి, కో ను తే తిణమాహరి;
కిం ¶ ను తే తిణకిచ్చత్థి, తిణమేవ పభాససి.
ఇధాగమా బ్రహ్మచారీ, బ్రహా ఛత్తో బహుస్సుతో;
సో మే [సో వే (క.)] సబ్బం సమాదాయ, తిణం నిక్ఖిప్ప గచ్ఛతి.
ఏవేతం హోతి కత్తబ్బం, అప్పేన బహుమిచ్ఛతా;
సబ్బం సకస్స ఆదానం, అనాదానం తిణస్స చ. ( ) [(తిణస్స చాటీసు గతో, తత్థ కా పరిదేవనా) (సీ. స్యా.) (చాటీసు పక్ఖిపిత్వాన, తత్థ కా పరిదేవనా) (క.)]
సీలవన్తో ¶ ¶ న కుబ్బన్తి, బాలో సీలాని కుబ్బతి;
అనిచ్చసీలం దుస్సీల్యం [దుస్సీలం (పీ.)], కిం పణ్డిచ్చం కరిస్సతీతి.
బ్రహాఛత్తజాతకం ఛట్ఠం.
౩౩౭. పీఠజాతకం (౪-౪-౭)
న తే పీఠమదాయిమ్హా [మదాసిమ్హ (పీ. క.)], న పానం నపి భోజనం;
బ్రహ్మచారి ఖమస్సు మే, ఏతం పస్సామి అచ్చయం.
నేవాభిసజ్జామి న చాపి కుప్పే, న చాపి మే అప్పియమాసి కిఞ్చి;
అథోపి మే ఆసి మనోవితక్కో, ఏతాదిసో నూన కులస్స ధమ్మో.
ఏసస్మాకం కులే ధమ్మో, పితుపితామహో సదా;
ఆసనం ఉదకం పజ్జం, సబ్బేతం నిపదామసే.
ఏసస్మాకం ¶ కులే ధమ్మో, పితుపితామహో సదా;
సక్కచ్చం ఉపతిట్ఠామ, ఉత్తమం వియ ఞాతకన్తి.
పీఠజాతకం సత్తమం.
౩౩౮. థుసజాతకం (౪-౪-౮)
విదితం థుసం ఉన్దురానం [ఉన్దూరానం (క.)], విదితం పన తణ్డులం;
థుసం థుసం [థుసం థూలం (సీ.)] వివజ్జేత్వా, తణ్డులం పన ఖాదరే.
యా మన్తనా అరఞ్ఞస్మిం, యా చ గామే నికణ్ణికా;
యఞ్చేతం ఇతి చీతి చ, ఏతమ్పి విదితం మయా.
ధమ్మేన కిర జాతస్స, పితా పుత్తస్స మక్కటో;
దహరస్సేవ సన్తస్స, దన్తేహి ఫలమచ్ఛిదా.
యమేతం పరిసప్పసి [పరిసబ్బేసి (క.)], అజకాణోవ సాసపే;
యోపాయం హేట్ఠతో సేతి [సేసి (సీ.)], ఏతమ్పి విదితం మయాతి.
థుసజాతకం అట్ఠమం.
౩౩౯. బావేరుజాతకం (౪-౪-౯)
అదస్సనేన ¶ మోరస్స, సిఖినో మఞ్జుభాణినో;
కాకం తత్థ అపూజేసుం, మంసేన చ ఫలేన చ.
యదా ¶ చ సరసమ్పన్నో, మోరో బావేరుమాగమా;
అథ ¶ లాభో చ సక్కారో, వాయసస్స అహాయథ.
యావ నుప్పజ్జతీ బుద్ధో, ధమ్మరాజా పభఙ్కరో;
తావ అఞ్ఞే అపూజేసుం, పుథూ సమణబ్రాహ్మణే.
యదా చ సరసమ్పన్నో, బుద్ధో ధమ్మం అదేసయి;
అథ లాభో చ సక్కారో, తిత్థియానం అహాయథాతి.
బావేరుజాతకం నవమం.
౩౪౦. విసయ్హజాతకం (౪-౪-౧౦)
అదాసి దానాని పురే విసయ్హ, దదతో చ తే ఖయధమ్మో అహోసి;
ఇతో పరం చే న దదేయ్య దానం, తిట్ఠేయ్యుం తే సంయమన్తస్స భోగా.
అనరియమరియేన సహస్సనేత్త, సుదుగ్గతేనాపి అకిచ్చమాహు;
మా వో ధనం తం అహు దేవరాజ [అహువా జనిన్ద (క. సీ. స్యా. పీ.)], యం భోగహేతు విజహేము సద్ధం.
యేన ఏకో రథో యాతి, యాతి తేనాపరో రథో;
పోరాణం నిహితం వత్తం, వత్తతఞ్ఞేవ [వద్ధం, వద్ధతఞ్ఞేవ (క. సీ. పీ.)] వాసవ.
యది ¶ హేస్సతి దస్సామ, అసన్తే కిం దదామసే;
ఏవంభూతాపి దస్సామ, మా దానం పమదమ్హసేతి.
విసయ్హజాతకం దసమం.
కోకిలవగ్గో [కోకాలికవగ్గో (క.)] చతుత్థో.
తస్సుద్దానం –
అతివేలపభాసతి ¶ జీతవరో, వనమజ్ఝ రథేసభ జిమ్హగమో;
అథ జమ్బు తిణాసనపీఠవరం, అథ తణ్డుల మోర విసయ్హ దసాతి.
౫. చూళకుణాలవగ్గో
౩౪౧. కణ్డరీజాతకం (౪-౫-౧)
నరానమారామకరాసు నారిసు, అనేకచిత్తాసు అనిగ్గహాసు చ;
సబ్బత్థ నాపీతికరాపి [సబ్బ’త్తనా’పీతికరాపి (సీ. స్యా.)] చే సియా [సియుం (స్యా.)], న విస్ససే తిత్థసమా హి నారియో.
యం ¶ వే [యఞ్చ (స్యా. క.)] దిస్వా కణ్డరీకిన్నరానం [కిన్నరకిన్నరీనం (స్యా.), కిన్నరీకిన్నరానం (క.)], సబ్బిత్థియో న రమన్తి అగారే;
తం ¶ తాదిసం మచ్చం చజిత్వా భరియా, అఞ్ఞం దిస్వా పురిసం పీఠసప్పిం.
బకస్స చ బావరికస్స [పావారికస్స (సీ.)] రఞ్ఞో, అచ్చన్తకామానుగతస్స భరియా;
అవాచరీ [అచ్చాచరి (స్యా.), అనాచరి (క.)] పట్ఠవసానుగస్స [బద్ధవసానుగస్స (సీ. స్యా.), పత్తవసానుగతస్స (క.)], కం వాపి ఇత్థీ నాతిచరే తదఞ్ఞం.
పిఙ్గియానీ సబ్బలోకిస్సరస్స, రఞ్ఞో పియా బ్రహ్మదత్తస్స భరియా;
అవాచరీ పట్ఠవసానుగస్స, తం వాపి సా నాజ్ఝగా కామకామినీతి.
కణ్డరీజాతకం [కిన్నరీజాతకం (క. సీ. క.), కుణ్డలికజాతకం (స్యా.)] పఠమం.
౩౪౨. వానరజాతకం (౪-౫-౨)
అసక్ఖిం ¶ వత అత్తానం, ఉద్ధాతుం ఉదకా థలం;
న దానాహం పున తుయ్హం, వసం గచ్ఛామి వారిజ.
అలమేతేహి అమ్బేహి, జమ్బూహి పనసేహి చ;
యాని పారం సముద్దస్స, వరం మయ్హం ఉదుమ్బరో.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
అమిత్తవసమన్వేతి ¶ , పచ్ఛా చ అనుతప్పతి.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
ముచ్చతే సత్తుసమ్బాధా, న చ పచ్ఛానుతప్పతీతి.
వానరజాతకం దుతియం.
౩౪౩. కున్తినీజాతకం (౪-౫-౩)
అవసిమ్హ తవాగారే, నిచ్చం సక్కతపూజితా;
త్వమేవ దానిమకరి, హన్ద రాజ వజామహం.
యో వే కతే పటికతే, కిబ్బిసే పటికిబ్బిసే;
ఏవం తం సమ్మతీ వేరం, వస కున్తిని మాగమా.
న కతస్స చ కత్తా చ, మేత్తి [మేత్తీ (పీ.), మిత్తీ (క.)] సన్ధీయతే పున;
హదయం నానుజానాతి, గచ్ఛఞ్ఞేవ రథేసభ.
కతస్స చేవ కత్తా చ, మేత్తి సన్ధీయతే పున;
ధీరానం నో చ బాలానం, వస కున్తిని మాగమాతి.
కున్తినీజాతకం తతియం.
౩౪౪. అమ్బజాతకం (౪-౫-౪)
యో ¶ నీలియం మణ్డయతి, సణ్డాసేన విహఞ్ఞతి;
తస్స సా వసమన్వేతు, యా తే అమ్బే అవాహరి.
వీసం వా పఞ్చవీసం [పణ్ణువీసం (క. సీ. పీ.)] వా, ఊనతింసం వ జాతియా;
తాదిసా ¶ పతి మా లద్ధా [పతిం మా లద్ధా (పీ.), పతి మా’లత్థ (?)], యా తే అమ్బే అవాహరి.
దీఘం ¶ గచ్ఛతు అద్ధానం, ఏకికా అభిసారికా;
సఙ్కేతే పతి మా అద్ద [మా అద్దస (సీ. పీ.)], యా తే అమ్బే అవాహరి.
అలఙ్కతా సువసనా, మాలినీ చన్దనుస్సదా;
ఏకికా సయనే సేతు, యా తే అమ్బే అవాహరీతి.
అమ్బజాతకం [అమ్బచోరజాతకం (క. సీ. పీ.)] చతుత్థం.
౩౪౫. గజకుమ్భజాతకం (౪-౫-౫)
వనం యదగ్గి దహతి, పావకో కణ్హవత్తనీ;
కథం కరోసి పచలక, ఏవం దన్ధపరక్కమో.
బహూని రుక్ఖఛిద్దాని, పథబ్యా వివరాని చ;
తాని చే నాభిసమ్భోమ, హోతి నో కాలపరియాయో.
యో దన్ధకాలే తరతి, తరణీయే చ దన్ధతి;
సుక్ఖపణ్ణంవ అక్కమ్మ, అత్థం భఞ్జతి అత్తనో.
యో దన్ధకాలే దన్ధేతి, తరణీయే చ తారయి;
ససీవ రత్తిం విభజం, తస్సత్థో పరిపూరతీతి.
గజకుమ్భజాతకం పఞ్చమం.
౩౪౬. కేసవజాతకం (౪-౫-౬)
మనుస్సిన్దం ¶ జహిత్వాన, సబ్బకామసమిద్ధినం;
కథం ను భగవా కేసీ, కప్పస్స రమతి అస్సమే [రమతస్సమే (క.)].
సాదూనీ [సాధూని (క. సీ. స్యా. క.)] రమణీయాని, సన్తి వక్ఖా మనోరమా;
సుభాసితాని కప్పస్స, నారద రమయన్తి మం.
సాలీనం ఓదనం భుఞ్జే, సుచిం మంసూపసేచనం;
కథం సామాకనీవారం, అలోణం ఛాదయన్తి తం.
సాదుం ¶ వా [అసాదుం (పీ.)] యది వాసాదుం, అప్పం వా యది వా బహుం;
విస్సత్థో యత్థ భుఞ్జేయ్య, విస్సాసపరమా రసాతి.
కేసవజాతకం [కేసీజాతకం (క.)] ఛట్ఠం.
౩౪౭. అయకూటజాతకం (౪-౫-౭)
సబ్బాయసం ¶ కూటమతిప్పమాణం, పగ్గయ్హ యో [సో (పీ.)] తిట్ఠసి అన్తలిక్ఖే;
రక్ఖాయ మే [మం (సీ.)] త్వం విహితో నుసజ్జ, ఉదాహు మే చేతయసే [వాయమసే (సీ. స్యా.)] వధాయ.
దూతో అహం రాజిధ రక్ఖసానం, వధాయ తుయ్హం పహితోహమస్మి;
ఇన్దో ¶ చ తం రక్ఖతి దేవరాజా, తేనుత్తమఙ్గం న తే [న హి (క. సీ. పీ.), తే న (క.)] ఫాలయామి.
సచే చ మం రక్ఖతి దేవరాజా, దేవానమిన్దో మఘవా సుజమ్పతి;
కామం పిసాచా వినదన్తు సబ్బే, న సన్తసే రక్ఖసియా పజాయ.
కామం కన్దన్తు [కన్తన్తు (క.), కణ్డన్తు (స్యా.)] కుమ్భణ్డా, సబ్బే పంసుపిసాచకా;
నాలం పిసాచా యుద్ధాయ, మహతీ సా విభింసికాతి [విభేసికాతి (స్యా.), విహేసికాతి (పీ.)].
అయకూటజాతకం సత్తమం.
౩౪౮. అరఞ్ఞజాతకం (౪-౫-౮)
అరఞ్ఞా గామమాగమ్మ, కింసీలం కింవతం అహం;
పురిసం తాత సేవేయ్యం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
యో తం విస్సాసయే తాత, విస్సాసఞ్చ ఖమేయ్య తే;
సుస్సూసీ చ తితిక్ఖీ చ, తం భజేహి ఇతో [తం భజేయ్యాసితో (క.)] గతో.
యస్స కాయేన వాచాయ, మనసా నత్థి దుక్కటం;
ఉరసీవ పతిట్ఠాయ, తం భజేహి ఇతో గతో.
హలిద్దిరాగం ¶ కపిచిత్తం, పురిసం రాగవిరాగినం;
తాదిసం ¶ తాత మా సేవి, నిమ్మనుస్సమ్పి చే సియాతి.
అరఞ్ఞజాతకం అట్ఠమం.
౩౪౯. సన్ధిభేదజాతకం (౪-౫-౯)
నేవ ఇత్థీసు సామఞ్ఞం, నాపి భక్ఖేసు సారథి;
అథస్స సన్ధిభేదస్స, పస్స యావ సుచిన్తితం.
అసి ¶ తిక్ఖోవ మంసమ్హి, పేసుఞ్ఞం పరివత్తతి;
యత్థూసభఞ్చ సీహఞ్చ, భక్ఖయన్తి మిగాధమా.
ఇమం సో సయనం సేతి, యమిమం [యయిమం (సీ. పీ.), యిమం (క.)] పస్ససి సారథి;
యో వాచం సన్ధిభేదస్స, పిసుణస్స నిబోధతి.
తే జనా సుఖమేధన్తి, నరా సగ్గగతారివ;
యే వాచం సన్ధిభేదస్స, నావబోధన్తి సారథీతి.
సన్ధిభేదజాతకం నవమం.
౩౫౦. దేవతాపఞ్హజాతకం (౪-౫-౧౦)
హన్తి హత్థేహి పాదేహి, ముఖఞ్చ పరిసుమ్భతి;
స వే రాజ పియో హోతి, కం తేన త్వాభిపస్ససి [మభిపస్ససి (సీ.)].
అక్కోసతి యథాకామం, ఆగమఞ్చస్స ఇచ్ఛతి;
స ¶ వే రాజ పియో హోతి, కం తేన త్వాభిపస్ససి.
అబ్భక్ఖాతి అభూతేన, అలికేనాభిసారయే;
స వే రాజ పియో హోతి, కం తేన త్వాభిపస్ససి.
హరం అన్నఞ్చ పానఞ్చ, వత్థసేనాసనాని చ;
అఞ్ఞదత్థుహరా సన్తా, తే వే రాజ పియా హోన్తి;
కం తేన త్వాభిపస్ససీతి.
దేవతాపఞ్హజాతకం దసమం.
చూళకుణాలవగ్గో పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
నరానం ¶ అసక్ఖివసిమ్హవరో, నీలియమగ్గివరఞ్చ పున;
పున రసాయసకూటవరో, తథారఞ్ఞ సారథి హన్తి దసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
కాలిఙ్గం [వివరం (బహూసు)] పుచిమన్దఞ్చ, కుటిదూసక కోకిలా [కుటిదూసం బహుభాణకం (బహూసు)];
చూళకుణాలవగ్గో సో, పఞ్చమో సుప్పకాసితోతి.
చతుక్కనిపాతం నిట్ఠితం.
౫. పఞ్చకనిపాతో
౧. మణికుణ్డలవగ్గో
౩౫౧. మణికుణ్డలజాతకం (౫-౧-౧)
జీనో ¶ ¶ ¶ రథస్సం మణికుణ్డలే చ, పుత్తే చ దారే చ తథేవ జీనో;
సబ్బేసు భోగేసు అసేసకేసు [అసేసితేసు (సీ. పీ.), అసేసికేసు (క.)], కస్మా న సన్తప్పసి సోకకాలే.
పుబ్బేవ మచ్చం విజహన్తి భోగా, మచ్చో వా తే [చ నే (పీ.), ధనే (క.)] పుబ్బతరం జహాతి;
అసస్సతా భోగినో కామకామి, తస్మా న సోచామహం సోకకాలే.
ఉదేతి ఆపూరతి వేతి [పూరేతి ఖీయతి (స్యా.)] చన్దో, అత్థం తపేత్వాన [అన్ధం తపేత్వాన (క.), అత్థఙ్గమేత్వాన (స్యా.), ఏత్థ ‘‘తపేత్వాన అత్థం పలేతీ’’తి సమ్బన్ధో] పలేతి సూరియో;
విదితా [విజితా (స్యా.)] మయా సత్తుక లోకధమ్మా, తస్మా న సోచామహం సోకకాలే.
అలసో గిహీ కామభోగీ న సాధు, అసఞ్ఞతో ¶ పబ్బజితో న సాధు;
రాజా న సాధు అనిసమ్మకారీ, యో పణ్డితో కోధనో తం న సాధు.
నిసమ్మ ఖత్తియో కయిరా, నానిసమ్మ దిసమ్పతి;
నిసమ్మకారినో రాజ [రఞ్ఞో (సీ. స్యా.)], యసో కిత్తి చ వడ్ఢతీతి.
మణికుణ్డలజాతకం పఠమం.
౩౫౨. సుజాతజాతకం (౫-౧-౨)
కిం ¶ ను సన్తరమానోవ, లాయిత్వా హరితం తిణం;
ఖాద ఖాదాతి లపసి, గతసత్తం జరగ్గవం.
న హి అన్నేన పానేన, మతో గోణో సముట్ఠహే;
త్వఞ్చ తుచ్ఛం విలపసి, యథా తం దుమ్మతీ తథా.
తథేవ తిట్ఠతి సీసం, హత్థపాదా చ వాలధి;
సోతా తథేవ తిట్ఠన్తి [సో తాత తథేవ తిట్ఠతి (క.)], మఞ్ఞే గోణో సముట్ఠహే.
నేవయ్యకస్స సీసఞ్చ [సీసం వా (సీ. స్యా. పీ.)], హత్థపాదా చ దిస్సరే;
రుదం మత్తికథూపస్మిం, నను త్వఞ్ఞేవ దుమ్మతి.
ఆదిత్తం ¶ వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం [ఓసిఞ్చి (క.)], సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహీ [అబ్బూళ్హం (సీ. స్యా.), అబ్భూళ్హం (క.)] వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం [సోకం హదయనిస్సితం (సీ. స్యా.)];
యో ¶ మే సోకపరేతస్స, పితు సోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన మాణవ.
ఏవం కరోన్తి సప్పఞ్ఞా, యే హోన్తి అనుకమ్పకా;
వినివత్తేన్తి సోకమ్హా, సుజాతో పితరం యథాతి.
సుజాతజాతకం దుతియం.
౩౫౩. వేనసాఖజాతకం (౫-౧-౩)
నయిదం నిచ్చం భవితబ్బం బ్రహ్మదత్త, ఖేమం సుభిక్ఖం సుఖతా చ కాయే;
అత్థచ్చయే మా అహు సమ్పమూళ్హో, భిన్నప్లవో సాగరస్సేవ మజ్ఝే.
యాని ¶ కరోతి పురిసో, తాని అత్తని పస్సతి;
కల్యాణకారీ కల్యాణం, పాపకారీ చ పాపకం;
యాదిసం వపతే బీజం, తాదిసం హరతే ఫలం.
ఇదం తదాచరియవచో, పారాసరియో యదబ్రవి;
మా సు [మా స్సు (సీ. స్యా. పీ.)] త్వం అకరి పాపం, యం త్వం పచ్ఛా కతం తపే.
అయమేవ సో పిఙ్గియ [సో పిఙ్గియో (స్యా.), సోపి భియ్యో (క.)] వేనసాఖో, [ధోనసాఖో (క. సీ. పీ.)] యమ్హి ¶ ఘాతయిం ఖత్తియానం సహస్సం;
అలఙ్కతే చన్దనసారానులిత్తే, తమేవ దుక్ఖం పచ్చాగతం మమం.
సామా చ [సామాపి (సీ. స్యా.)] ఖో చన్దనలిత్తగత్తా [గత్తీ (క. సీ. స్యా. పీ.)], లట్ఠీవ సోభఞ్జనకస్స ఉగ్గతా;
అదిస్వా [అదిస్వావ (సీ.)] కాలం కరిస్సామి ఉబ్బరిం, తం మే ఇతో దుక్ఖతరం భవిస్సతీతి.
వేనసాఖజాతకం [ధోనసాఖజాతకం (క. సీ. పీ.)] తతియం.
౩౫౪. ఉరగజాతకం (౫-౧-౪)
ఉరగోవ తచం జిణ్ణం, హిత్వా గచ్ఛతి సం తనుం;
ఏవం సరీరే నిబ్భోగే, పేతే కాలఙ్కతే సతి.
డయ్హమానో న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతి.
అనవ్హితో ¶ తతో ఆగా, అననుఞ్ఞాతో [నానుఞ్ఞాతో (క.)] ఇతో గతో;
యథాగతో తథా గతో, తత్థ కా పరిదేవనా.
డయ్హమానో న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతి.
సచే రోదే కిసా [కిసీ (పీ.)] అస్సం, తస్సా మే కిం ఫలం సియా;
ఞాతిమిత్తసుహజ్జానం ¶ , భియ్యో నో అరతీ సియా.
డయ్హమానో ¶ న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతి.
యథాపి దారకో చన్దం, గచ్ఛన్తమనురోదతి;
ఏవం సమ్పదమేవేతం, యో పేతమనుసోచతి.
డయ్హమానో న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతి.
యథాపి ఉదకకుమ్భో, భిన్నో అప్పటిసన్ధియో;
ఏవం సమ్పదమేవేతం, యో పేతమనుసోచతి.
డయ్హమానో న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతీతి.
ఉరగజాతకం చతుత్థం.
౩౫౫. ఘటజాతకం (౫-౧-౫)
అఞ్ఞే సోచన్తి రోదన్తి, అఞ్ఞే అస్సుముఖా జనా;
పసన్నముఖవణ్ణోసి, కస్మా ఘట [ఘత (సీ. పీ.)] న సోచసి.
నాబ్భతీతహరో సోకో, నానాగతసుఖావహో;
తస్మా ధఙ్క [వంక (పీ.)] న సోచామి, నత్థి సోకే దుతీయతా [సోకో దుతీయకా (క.)].
సోచం పణ్డు కిసో హోతి, భత్తఞ్చస్స న రుచ్చతి;
అమిత్తా సుమనా హోన్తి, సల్లవిద్ధస్స రుప్పతో.
గామే ¶ వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;
ఠితం మం నాగమిస్సతి, ఏవం దిట్ఠపదో అహం.
యస్సత్తా నాలమేకోవ, సబ్బకామరసాహరో;
సబ్బాపి పథవీ తస్స, న సుఖం ఆవహిస్సతీతి.
ఘటజాతకం పఞ్చమం.
౩౫౬. కోరణ్డియజాతకం (౫-౧-౬)
ఏకో ¶ ¶ అరఞ్ఞే గిరికన్దరాయం, పగ్గయ్హ పగ్గయ్హ సిలం పవేచ్ఛసి [పవేజ్ఝసి (స్యా. సీ. అట్ఠ.)];
పునప్పునం సన్తరమానరూపో, కోరణ్డియ [కారణ్డియ (సీ. స్యా. పీ.)] కో ను తవ యిధత్థో.
అహఞ్హిమం సాగర సేవితన్తం, సమం కరిస్సామి యథాపి పాణి;
వికిరియ సానూని చ పబ్బతాని చ, తస్మా సిలం దరియా పక్ఖిపామి.
నయిమం మహిం అరహతి పాణికప్పం, సమం మనుస్సో కరణాయ మేకో;
మఞ్ఞామిమఞ్ఞేవ దరిం జిగీసం [జిగింసం (సీ. స్యా. పీ.)], కోరణ్డియ ¶ హాహసి [హాయసి (స్యా. క.)] జీవలోకం.
సచే అహం [అయం (సీ. స్యా. పీ.)] భూతధరం న సక్కా [సక్కో (స్యా. క.)], సమం మనుస్సో కరణాయ మేకో;
ఏవమేవ త్వం బ్రహ్మే ఇమే మనుస్సే, నానాదిట్ఠికే నానయిస్ససి తే [నే (క.)].
సఙ్ఖిత్తరూపేన భవం మమత్థం, అక్ఖాసి కోరణ్డియ ఏవమేతం;
యథా న సక్కా పథవీ సమాయం, కత్తుం మనుస్సేన తథా మనుస్సాతి.
కోరణ్డియజాతకం ఛట్ఠం.
౩౫౭. లటుకికజాతకం (౫-౧-౭)
వన్దామి తం కుఞ్జర సట్ఠిహాయనం, ఆరఞ్ఞకం యూథపతిం యసస్సిం;
పక్ఖేహి తం పఞ్జలికం కరోమి, మా మే వధీ పుత్తకే దుబ్బలాయ.
వన్దామి ¶ తం కుఞ్జర ఏకచారిం, ఆరఞ్ఞకం పబ్బతసానుగోచరం;
పక్ఖేహి తం పఞ్జలికం కరోమి, మా ¶ మే వధీ పుత్తకే దుబ్బలాయ;
వమిస్సామి తే లటుకికే పుత్తకాని, కిం మే తువం కాహసి దుబ్బలాసి;
సతం సహస్సానిపి తాదిసీనం, వామేన పాదేన పపోథయేయ్యం.
న హేవ సబ్బత్థ బలేన కిచ్చం, బలఞ్హి బాలస్స వధాయ హోతి;
కరిస్సామి తే నాగరాజా అనత్థం, యో మే వధీ పుత్తకే దుబ్బలాయ.
కాకఞ్చ పస్స లటుకికం, మణ్డూకం నీలమక్ఖికం;
ఏతే నాగం అఘాతేసుం, పస్స వేరస్స వేరినం;
తస్మా హి వేరం న కయిరాథ, అప్పియేనపి కేనచీతి.
లటుకికజాతకం సత్తమం.
౩౫౮. చూళధమ్మపాలజాతకం (౫-౧-౮)
అహమేవ ¶ దూసియా భూనహతా, రఞ్ఞో మహాపతాపస్స;
ఏతం ముఞ్చతు ధమ్మపాలం, హత్థే మే దేవ ఛేదేహి.
అహమేవ దూసియా భూనహతా, రఞ్ఞో మహాపతాపస్స;
ఏతం ముఞ్చతు ధమ్మపాలం, పాదే మే దేవ ఛేదేహి.
అహమేవ దూసియా భూనహతా, రఞ్ఞో మహాపతాపస్స;
ఏతం ¶ ముఞ్చతు ధమ్మపాలం, సీసం మే దేవ ఛేదేహి.
న హి [నహ (సీ. స్యా. పీ.) ఏత్థ హ-కారో ఖేదే] నూనిమస్స రఞ్ఞో, మిత్తామచ్చా చ విజ్జరే సుహదా;
యే న వదన్తి రాజానం, మా ఘాతయి ఓరసం పుత్తం.
న హి [నహ (సీ. స్యా. పీ.) ఏత్థ హ-కారో ఖేదే] నూనిమస్స రఞ్ఞో, ఞాతీ మిత్తా చ విజ్జరే సుహదా;
యే న వదన్తి రాజానం, మా ఘాతయి అత్రజం పుత్తం.
చన్దనసారానులిత్తా ¶ , బాహా ఛిజ్జన్తి ధమ్మపాలస్స;
దాయాదస్స పథబ్యా, పాణా మే దేవ రుజ్ఝన్తీతి.
చూళధమ్మపాలజాతకం అట్ఠమం.
౩౫౯. సువణ్ణమిగజాతకం (౫-౧-౯)
విక్కమ రే హరిపాద [మహామిగ (సీ. స్యా. పీ.)], విక్కమ రే మహామిగ [హరీపద (సీ. స్యా. పీ.)];
ఛిన్ద వారత్తికం పాసం, నాహం ఏకా వనే రమే.
విక్కమామి న పారేమి, భూమిం సుమ్భామి వేగసా;
దళ్హో వారత్తికో పాసో, పాదం మే పరికన్తతి.
అత్థరస్సు పలాసాని, అసిం నిబ్బాహ లుద్దక;
పఠమం మం వధిత్వాన, హన పచ్ఛా మహామిగం.
న మే సుతం వా దిట్ఠం వా, భాసన్తిం మానుసిం మిగిం [న మే సుతా వా దిట్ఠా వా, భాసన్తీ మానుసిం మిగీ (టీకా)];
త్వఞ్చ భద్దే సుఖీ హోహి, ఏసో చాపి మహామిగో.
ఏవం లుద్దక నన్దస్సు, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
యథాహమజ్జ ¶ నన్దామి, ముత్తం దిస్వా మహామిగన్తి.
సువణ్ణమిగజాతకం నవమం.
౩౬౦. సుయోనన్దీజాతకం (౫-౧-౧౦)
వాతి ¶ గన్ధో తిమిరానం, కుసముద్దో చ [వ (స్యా. పీ.)] ఘోసవా;
దూరే ఇతో సుయోనన్దీ [ఇతో హి సుసన్దీ (సీ. స్యా.), ఇతోపి సుస్సోన్దీ (పీ.)], తమ్బకామా తుదన్తి మం.
కథం సముద్దమతరి, కథం అద్దక్ఖి సేదుమం [సేరుమం (సీ. స్యా. పీ.)];
కథం తస్సా చ తుయ్హఞ్చ, అహు సగ్గ [అగ్గ (సీ. స్యా.)] సమాగమో.
కురుకచ్ఛా [భరుకచ్ఛా (సీ. స్యా. పీ.)] పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
మకరేహి అభిదా [మకరేహిబ్భిదా (సీ.), మకరేహి’భిదా (స్యా.), మకరేహి భిన్నా (పీ.)] నావా, ఫలకేనాహమప్లవిం.
సా ¶ మం సణ్హేన ముదునా, నిచ్చం చన్దనగన్ధినీ;
అఙ్గేన [అఙ్కేన (పీ. క.)] ఉద్ధరీ భద్దా, మాతా పుత్తంవ ఓరసం.
సా మం అన్నేన పానేన, వత్థేన సయనేన చ;
అత్తనాపి చ మన్దక్ఖీ, ఏవం తమ్బ విజానాహీతి.
సుయోనన్దీజాతకం దసమం.
మణికుణ్డలవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
అథ జినవరో హరితం తిణకో, అథ ¶ భిన్నప్లవో ఉరగోవ ఘటో;
దరియా పున కుఞ్జర భూనహతా, మిగముత్తమసగ్గవరేన దసాతి.
౨. వణ్ణారోహవగ్గో
౩౬౧. వణ్ణారోహజాతకం (౫-౨-౧)
వణ్ణారోహేన జాతియా, బలనిక్కమనేన చ;
సుబాహు న మయా సేయ్యో, సుదాఠ ఇతి భాససి.
వణ్ణారోహేన జాతియా, బలనిక్కమనేన చ;
సుదాఠో న మయా సేయ్యో, సుబాహు ఇతి భాససి.
ఏవం చే మం విహరన్తం, సుబాహు సమ్మ దుబ్భసి;
న దానాహం తయా సద్ధిం, సంవాసమభిరోచయే.
యో ¶ పరేసం వచనాని, సద్దహేయ్య [సద్దహేథ (సీ. స్యా. పీ.)] యథాతథం;
ఖిప్పం భిజ్జేథ మిత్తస్మిం, వేరఞ్చ పసవే బహుం.
న ¶ సో మిత్తో యో సదా అప్పమత్తో, భేదాసఙ్కీ రన్ధమేవానుపస్సీ;
యస్మిఞ్చ సేతీ ఉరసీవ పుత్తో, స వే మిత్తో యో అభేజ్జో పరేహీతి.
వణ్ణారోహజాతకం పఠమం.
౩౬౨. సీలవీమంసజాతకం (౫-౨-౨)
సీలం ¶ సేయ్యో సుతం సేయ్యో, ఇతి మే సంసయో అహు;
సీలమేవ సుతా సేయ్యో, ఇతి మే నత్థి సంసయో.
మోఘా జాతి చ వణ్ణో చ, సీలమేవ కిరుత్తమం;
సీలేన అనుపేతస్స, సుతేనత్థో న విజ్జతి.
ఖత్తియో చ అధమ్మట్ఠో, వేస్సో చాధమ్మనిస్సితో;
తే పరిచ్చజ్జుభో లోకే, ఉపపజ్జన్తి దుగ్గతిం.
ఖత్తియా బ్రాహ్మణా వేస్సా, సుద్దా చణ్డాలపుక్కుసా;
ఇధ ధమ్మం చరిత్వాన, భవన్తి తిదివే సమా.
న వేదా సమ్పరాయాయ, న జాతి నాపి [నోపి (పీ.)] బన్ధవా;
సకఞ్చ సీలం సంసుద్ధం, సమ్పరాయాయ సుఖాయ చాతి [సుఖావహన్తి (సీ. స్యా.)].
సీలవీమంసజాతకం దుతియం.
౩౬౩. హిరిజాతకం (౫-౨-౩)
హిరిం తరన్తం విజిగుచ్ఛమానం, తవాహమస్మీ ఇతి భాసమానం;
సేయ్యాని కమ్మాని అనాదియన్తం, నేసో మమన్తి ఇతి నం విజఞ్ఞా.
యఞ్హి కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;
అకరోన్తం ¶ భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.
న ¶ సో మిత్తో యో సదా అప్పమత్తో, భేదాసఙ్కీ రన్ధమేవానుపస్సీ;
యస్మిఞ్చ సేతీ ఉరసీవ పుత్తో, స వే మిత్తో యో అభేజ్జో పరేహి.
పామోజ్జకరణం ఠానం, పసంసావహనం సుఖం;
ఫలానిసంసో భావేతి, వహన్తో పోరిసం ధురం.
పవివేకరసం ¶ పిత్వా, రసం ఉపసమస్స చ;
నిద్దరో హోతి నిప్పాపో, ధమ్మప్పీతిరసం పివన్తి.
హిరిజాతకం తతియం.
౩౬౪. ఖజ్జోపనకజాతకం (౫-౨-౪)
కో ను సన్తమ్హి పజ్జోతే, అగ్గిపరియేసనం చరం;
అద్దక్ఖి రత్తి [రత్తిం (స్యా.)] ఖజ్జోతం, జాతవేదం అమఞ్ఞథ.
స్వస్స గోమయచుణ్ణాని, అభిమత్థం తిణాని చ;
విపరీతాయ సఞ్ఞాయ, నాసక్ఖి పజ్జలేతవే.
ఏవమ్పి అనుపాయేన, అత్థం న లభతే మిగో [మూగో (స్యా.)];
విసాణతో గవం దోహం, యత్థ ఖీరం న విన్దతి.
వివిధేహి ఉపాయేహి, అత్థం పప్పోన్తి మాణవా;
నిగ్గహేన అమిత్తానం, మిత్తానం పగ్గహేన చ.
సేనామోక్ఖపలాభేన ¶ [సేనీ మోక్ఖూపలాభేన (స్యా.)], వల్లభానం నయేన చ;
జగతిం జగతిపాలా, ఆవసన్తి వసున్ధరన్తి.
ఖజ్జోపనకజాతకం చతుత్థం.
౩౬౫. అహితుణ్డికజాతకం (౫-౨-౫)
ధుత్తోమ్హి సమ్మ సుముఖ, జూతే అక్ఖపరాజితో;
హరేహి [సేవేహి (పీ.)] అమ్బపక్కాని, వీరియం తే భక్ఖయామసే.
అలికం వత మం సమ్మ, అభూతేన పసంససి;
కో తే సుతో వా దిట్ఠో వా, సుముఖో నామ మక్కటో.
అజ్జాపి ¶ మే తం మనసి [తే మం సరసి (క.)], యం మం త్వం అహితుణ్డిక;
ధఞ్ఞాపణం పవిసిత్వా, మత్తో [ముత్తో (క.)] ఛాతం హనాసి మం.
తాహం సరం దుక్ఖసేయ్యం, అపి రజ్జమ్పి కారయే;
నేవాహం యాచితో దజ్జం, తథా హి భయతజ్జితో.
యఞ్చ జఞ్ఞా కులే జాతం, గబ్భే తిత్తం అమచ్ఛరిం;
తేన సఖిఞ్చ మిత్తఞ్చ, ధీరో సన్ధాతుమరహతీతి.
అహితుణ్డికజాతకం పఞ్చమం.
౩౬౬. గుమ్బియజాతకం (౫-౨-౬)
మధువణ్ణం ¶ మధురసం, మధుగన్ధం విసం అహు;
గుమ్బియో ¶ ఘాసమేసానో, అరఞ్ఞే ఓదహీ విసం.
మధు ఇతి మఞ్ఞమానా [మధూతి మఞ్ఞమానాయ (క.)], యే తం విసమఖాదిసుం [విసమసాయిసుం (సీ. స్యా.)];
తేసం తం కటుకం ఆసి, మరణం తేనుపాగముం.
యే చ ఖో పటిసఙ్ఖాయ, విసం తం పరివజ్జయుం;
తే ఆతురేసు సుఖితా, డయ్హమానేసు నిబ్బుతా.
ఏవమేవ మనుస్సేసు, విసం కామా సమోహితా;
ఆమిసం బన్ధనఞ్చేతం, మచ్చువేసో [పచ్చువసో (సీ. స్యా.)] గుహాసయో.
ఏవమేవ ఇమే కామే, ఆతురా పరిచారికే [పరిచారకే (క.)];
యే సదా పరివజ్జేన్తి, సఙ్గం లోకే ఉపచ్చగున్తి.
గుమ్బియజాతకం ఛట్ఠం.
౩౬౭. సాళియజాతకం (౫-౨-౭)
య్వాయం సాళియ [సాలియ (సీ. స్యా. పీ.), సాళిక (?)] ఛాపోతి, కణ్హసప్పం అగాహయి;
తేన సప్పేనయం దట్ఠో, హతో పాపానుసాసకో.
అహన్తార [అహనన్త (పీ.), అహరన్త (?)] మహన్తారం, యో నరో హన్తుమిచ్ఛతి;
ఏవం సో నిహతో సేతి, యథాయం పురిసో హతో.
అహన్తార ¶ [అహనన్త (సీ. స్యా. పీ.), అహరన్త (?)] మఘాతేన్తం, యో నరో హన్తుమిచ్ఛతి;
ఏవం సో నిహతో సేతి, యథాయం పురిసో హతో.
యథా పంసుముట్ఠిం పురిసో, పటివాతం పటిక్ఖిపే;
తమేవ ¶ సో రజో హన్తి, తథాయం పురిసో హతో.
యో అప్పదుట్ఠస్స నరస్స దుస్సతి, సుద్ధస్స పోసస్స అనఙ్గణస్స;
తమేవ బాలం పచ్చేతి పాపం, సుఖుమో రజో పటివాతంవ ఖిత్తోతి.
సాళియజాతకం సత్తమం.
౩౬౮. తచసారజాతకం (౫-౨-౮)
అమిత్తహత్థత్థగతా [హత్థత్తగతా (కత్థచి, సీ. నియ్య)], తచసారసమప్పితా;
పసన్నముఖవణ్ణాత్థ, కస్మా తుమ్హే న సోచథ.
న ¶ సోచనాయ పరిదేవనాయ, అత్థోవ లబ్భో [అత్థో చ లబ్భా (సీ. స్యా.), అత్థోధ లబ్భా (అ. ని. ౫.౪౮)] అపి అప్పకోపి;
సోచన్తమేనం దుఖితం విదిత్వా, పచ్చత్థికా అత్తమనా భవన్తి.
యతో చ ఖో పణ్డితో ఆపదాసు, న వేధతీ అత్థవినిచ్ఛయఞ్ఞూ;
పచ్చత్థికాస్స [పచ్చత్థికా తే (క.)] దుఖితా భవన్తి, దిస్వా ముఖం అవికారం పురాణం.
జప్పేన మన్తేన సుభాసితేన, అనుప్పదానేన పవేణియా వా;
యథా ¶ యథా యత్థ లభేథ అత్థం, తథా తథా తత్థ పరక్కమేయ్య.
యతో ¶ చ జానేయ్య అలబ్భనేయ్యో, మయా వ [మయా వా (స్యా. క.)] అఞ్ఞేన వా ఏస అత్థో;
అసోచమానో అధివాసయేయ్య, కమ్మం దళ్హం కిన్తి కరోమి దానీతి.
తచసారజాతకం అట్ఠమం.
౩౬౯. మిత్తవిన్దకజాతకం (౫-౨-౯)
క్యాహం దేవానమకరం, కిం పాపం పకతం మయా;
యం మే సిరస్మిం ఓహచ్చ [ఉహచ్చ (క.), ఉహచ్చ (పీ.)], చక్కం భమతి మత్థకే.
అతిక్కమ్మ రమణకం, సదామత్తఞ్చ దూభకం;
బ్రహ్మత్తరఞ్చ పాసాదం, కేనత్థేన ఇధాగతో.
ఇతో బహుతరా భోగా, అత్ర మఞ్ఞే భవిస్సరే;
ఇతి ఏతాయ సఞ్ఞాయ, పస్స మం బ్యసనం గతం.
చతుబ్భి అట్ఠజ్ఝగమా, అట్ఠాహిపి చ [అట్ఠాహి చాపి (సీ. స్యా.), అట్ఠాభి చాపి (క.)] సోళస;
సోళసాహి చ బాత్తింస, అత్రిచ్ఛం చక్కమాసదో;
ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స, చక్కం భమతి మత్థకే.
ఉపరివిసాలా దుప్పూరా, ఇచ్ఛా విసటగామినీ [ఉపరి విసాలం దుప్పూరం, ఇచ్ఛావిసదగామినీ (సీ.)];
యే ¶ చ తం అనుగిజ్ఝన్తి, తే హోన్తి చక్కధారినోతి.
మిత్తవిన్దకజాతకం నవమం.
౩౭౦. పలాసజాతకం (౫-౨-౧౦)
హంసో పలాసమవచ, నిగ్రోధో సమ్మ జాయతి;
అఙ్కస్మిం [అఙ్గస్మిం (క.)] తే నిసిన్నోవ, సో తే మమ్మాని ఛేచ్ఛతి [ఛిజ్జతి (క.)].
వడ్ఢతామేవ [వద్ధితమేవ (క.)] నిగ్రోధో, పతిట్ఠస్స భవామహం;
యథా పితా చ మాతా చ [పితా వా మాతా వా (పీ.), మాతా వా పితా వా (క.)], ఏవం మే సో భవిస్సతి.
యం ¶ త్వం అఙ్కస్మిం వడ్ఢేసి, ఖీరరుక్ఖం భయానకం;
ఆమన్త ఖో తం గచ్ఛామ, వుడ్ఢి మస్స న రుచ్చతి.
ఇదాని ¶ ఖో మం భాయేతి, మహానేరునిదస్సనం;
హంసస్స అనభిఞ్ఞాయ, మహా మే భయమాగతం.
న తస్స వుడ్ఢి కుసలప్పసత్థా, యో వడ్ఢమానో ఘసతే పతిట్ఠం;
తస్సూపరోధం పరిసఙ్కమానో, పతారయీ మూలవధాయ ధీరోతి.
పలాసజాతకం దసమం.
వణ్ణారోహవగ్గో దుతియో [ఇమస్సుద్దానం తతియవగ్గపరియోసానే భవిస్సతి].
౩. అడ్ఢవగ్గో
౩౭౧. దీఘీతికోసలజాతకం (౫-౩-౧)
ఏవంభూతస్స తే రాజ, ఆగతస్స వసే [వసో (పీ. క.)] మమ;
అత్థి ను కోచి పరియాయో, యో తం దుక్ఖా పమోచయే.
ఏవంభూతస్స ¶ మే తాత, ఆగతస్స వసే తవ;
నత్థి నో కోచి పరియాయో, యో మం దుక్ఖా పమోచయే.
నాఞ్ఞం సుచరితం రాజ, నాఞ్ఞం రాజ సుభాసితం;
తాయతే మరణకాలే, ఏవమేవితరం ధనం.
అక్కోచ్ఛి మం అవధి మం, అజిని మం అహాసి మే;
యే చ తం ఉపనయ్హన్తి, వేరం తేసం న సమ్మతి.
అక్కోచ్ఛి మం అవధి మం, అజిని మం అహాసి మే;
యే చ తం నుపనయ్హన్తి, వేరం తేసూపసమ్మతి.
న హి వేరేన వేరాని, సమ్మన్తీధ కుదాచనం;
అవేరేన చ సమ్మన్తి, ఏస ధమ్మో సనన్తనోతి.
దీఘీతికోసలజాతకం పఠమం.
౩౭౨. మిగపోతకజాతకం (౫-౩-౨)
అగారా ¶ పచ్చుపేతస్స, అనగారస్స తే సతో;
సమణస్స న తం సాధు, యం పేతమనుసోచసి.
సంవాసేన ¶ హవే సక్క, మనుస్సస్స మిగస్స వా;
హదయే ¶ జాయతే పేమం, న తం సక్కా అసోచితుం.
మతం మరిస్సం రోదన్తి, యే రుదన్తి లపన్తి చ;
తస్మా త్వం ఇసి మా రోది, రోదితం మోఘమాహు సన్తో.
రోదితేన హవే బ్రహ్మే, మతో పేతో సముట్ఠహే;
సబ్బే సఙ్గమ్మ రోదామ, అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఞాతకే.
ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహి వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం;
యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన వాసవాతి.
మిగపోతకజాతకం దుతియం.
౩౭౩. మూసికజాతకం (౫-౩-౩)
కుహిం గతా కత్థ గతా, ఇతి లాలప్పతీ జనో;
అహమేవేకో జానామి, ఉదపానే మూసికా హతా.
యఞ్చేతం [యథేతం (పీ.), యవేతం (క.), యమేతం (కత్థచి)] ఇతి చీతి చ, గద్రభోవ నివత్తసి;
ఉదపానే మూసికం హన్త్వా, యవం భక్ఖేతుమిచ్ఛసి.
దహరో చాసి దుమ్మేధ, పఠముప్పత్తికో [పఠముప్పత్తితో (సీ. పీ.)] సుసు;
దీఘఞ్చేతం ¶ [దీఘమేతం (పీ.)] సమాసజ్జ [సమాపజ్జ (స్యా. క.)], న తే దస్సామి జీవితం.
నాన్తలిక్ఖభవనేన, నాఙ్గపుత్తపినేన [నాఙ్గపుత్తసిరేన (సీ. స్యా. పీ.)] వా;
పుత్తేన హి పత్థయితో, సిలోకేహి పమోచితో.
సబ్బం ¶ సుతమధీయేథ, హీనముక్కట్ఠమజ్ఝిమం;
సబ్బస్స అత్థం జానేయ్య, న చ సబ్బం పయోజయే;
హోతి తాదిసకో కాలో, యత్థ అత్థావహం సుతన్తి.
మూసికజాతకం తతియం.
౩౭౪. చూళధనుగ్గహజాతకం (౫-౩-౪)
సబ్బం ¶ భణ్డం సమాదాయ, పారం తిణ్ణోసి బ్రాహ్మణ;
పచ్చాగచ్ఛ లహుం ఖిప్పం, మమ్పి తారేహి దానితో [దానిభో (స్యా.)].
అసన్థుతం మం చిరసన్థుతేన, నిమీని భోతీ అద్ధువం ధువేన;
మయాపి భోతీ నిమినేయ్య అఞ్ఞం, ఇతో అహం దూరతరం గమిస్సం.
కాయం ఏళగలాగుమ్బే [ఏళగణగుమ్బే (క.)], కరోతి అహుహాసియం;
నయీధ నచ్చగీతం వా [నయిధ నచ్చం వా గీతం వా (సీ. స్యా. పీ.)], తాళం వా సుసమాహితం;
అనమ్హికాలే [అనమ్హకాలే (పీ.)] సుసోణి [సుస్సోణి (సీ. స్యా. పీ.)], కిం ను జగ్ఘసి సోభనే [సోభణే (పీ. క.)].
సిఙ్గాల బాల దుమ్మేధ, అప్పపఞ్ఞోసి జమ్బుక;
జీనో ¶ మచ్ఛఞ్చ పేసిఞ్చ, కపణో వియ ఝాయసి.
సుదస్సం వజ్జమఞ్ఞేసం, అత్తనో పన దుద్దసం;
జీనా పతిఞ్చ జారఞ్చ, మఞ్ఞే త్వఞ్ఞేవ [మమ్పి త్వఞ్ఞేవ (సీ. స్యా.), త్వమ్పి మఞ్ఞేవ (పీ.)] ఝాయసి.
ఏవమేతం మిగరాజ, యథా భాససి జమ్బుక;
సా నూనాహం ఇతో గన్త్వా, భత్తు హేస్సం వసానుగా.
యో హరే మత్తికం థాలం, కంసథాలమ్పి సో హరే;
కతఞ్చేవ [కతంయేవ (సీ. స్యా. పీ.)] తయా పాపం, పునపేవం కరిస్ససీతి.
చూళధనుగ్గహజాతకం చతుత్థం.
౩౭౫. కపోతజాతకం (౫-౩-౫)
ఇదాని ఖోమ్హి సుఖితో అరోగో, నిక్కణ్టకో నిప్పతితో కపోతో;
కాహామి దానీ హదయస్స తుట్ఠిం, తథాహిమం మంససాకం బలేతి.
కాయం ¶ బలాకా సిఖినో, చోరీ లఙ్ఘిపితామహా;
ఓరం బలాకే ఆగచ్ఛ, చణ్డో మే వాయసో సఖా.
అలఞ్హి తే జగ్ఘితాయే, మమం దిస్వాన ఏదిసం;
విలూనం సూదపుత్తేన, పిట్ఠమణ్డేన [పిట్ఠమద్దేన (సీ. స్యా. పీ.)] మక్ఖితం.
సున్హాతో ¶ సువిలిత్తోసి, అన్నపానేన తప్పితో;
కణ్ఠే ¶ చ తే వేళురియో, అగమా ను కజఙ్గలం.
మా తే మిత్తో అమిత్తో వా, అగమాసి కజఙ్గలం;
పిఞ్ఛాని తత్థ లాయిత్వా, కణ్ఠే బన్ధన్తి వట్టనం.
పునపాపజ్జసీ సమ్మ, సీలఞ్హి తవ తాదిసం;
న హి మానుసకా భోగా, సుభుఞ్జా హోన్తి పక్ఖినాతి.
కపోతజాతకం పఞ్చమం.
అడ్ఢవగ్గో తతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ వణ్ణ ససీల హిరి లభతే, సుముఖా విస సాళియమిత్తవరో;
అథ చక్క పలాస సరాజ సతో, యవ బాల కపోతక పన్నరసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
జీనఞ్చ వణ్ణం అసమంవగుప్పరి, సుదేసితా జాతకన్తి సన్తి వీసతి [జాతక పఞ్చవీసతి (?)];
మహేసినో బ్రహ్మచరిత్తముత్త-మవోచ గాథా అత్థవతీ సుబ్యఞ్జనాతి.
పఞ్చకనిపాతం నిట్ఠితం.
౬. ఛక్కనిపాతో
౧. అవారియవగ్గో
౩౭౬. అవారియజాతకం (౬-౧-౧)
మాసు ¶ ¶ ¶ కుజ్ఝ భూమిపతి, మాసు కుజ్ఝ రథేసభ;
కుద్ధం అప్పటికుజ్ఝన్తో, రాజా రట్ఠస్స పూజితో.
గామే వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;
సబ్బత్థ అనుసాసామి, మాసు కుజ్ఝ [మాస్సు కుజ్ఝి (సీ. పీ.)] రథేసభ.
అవారియపితా నామ, అహు గఙ్గాయ నావికో;
పుబ్బే జనం తారేత్వాన, పచ్ఛా యాచతి వేతనం;
తేనస్స భణ్డనం హోతి, న చ భోగేహి వడ్ఢతి.
అతిణ్ణంయేవ యాచస్సు, అపారం తాత నావిక;
అఞ్ఞో హి తిణ్ణస్స మనో, అఞ్ఞో హోతి పారేసినో [తరేసినో (సీ. పీ.), తిరేసినో (స్యా.)].
గామే వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;
సబ్బత్థ అనుసాసామి, మాసు కుజ్ఝిత్థ నావిక.
యాయేవానుసాసనియా, రాజా గామవరం అదా;
తాయేవానుసాసనియా, నావికో పహరీ ముఖం.
భత్తం భిన్నం హతా భరియా, గబ్భో చ పతితో ఛమా;
మిగోవ జాతరూపేన, న తేనత్థం అబన్ధి సూతి [అవడ్ఢితున్తి (సీ. స్యా.), అవడ్ఢి సూతి (?)].
అవారియజాతకం పఠమం.
౩౭౭. సేతకేతుజాతకం (౬-౧-౨)
మా ¶ తాత కుజ్ఝి న హి సాధు కోధో, బహుమ్పి తే అదిట్ఠమస్సుతఞ్చ;
మాతా పితా దిసతా [దిసా తాత (స్యా.), దిసా తా (పీ.)] సేతకేతు, ఆచరియమాహు దిసతం పసత్థా.
అగారినో ¶ ¶ అన్నదపానవత్థదా [అన్నపానవత్థదా (స్యా. క.)], అవ్హాయికా తమ్పి దిసం వదన్తి;
ఏసా దిసా పరమా సేతకేతు, యం పత్వా దుక్ఖీ సుఖినో భవన్తి.
ఖరాజినా జటిలా పఙ్కదన్తా, దుమ్మక్ఖరూపా [దుముక్ఖరూపా (సీ. స్యా.), దుమ్ముక్ఖరూపా (పీ. క.)] యేమే జప్పన్తి మన్తే;
కచ్చి ను తే మానుసకే పయోగే, ఇదం విదూ పరిముత్తా అపాయా.
పాపాని కమ్మాని కత్వాన రాజ, బహుస్సుతో చే న [బహుస్సుతో నేవ (సీ. స్యా.)] చరేయ్య ధమ్మం;
సహస్సవేదోపి న తం పటిచ్చ, దుక్ఖా పముఞ్చే చరణం అపత్వా.
సహస్సవేదోపి న తం పటిచ్చ, దుక్ఖా పముఞ్చే చరణం అపత్వా;
మఞ్ఞామి ¶ వేదా అఫలా భవన్తి, ససంయమం చరణమేవ [చరణఞ్ఞేవ (సీ. స్యా. పీ.)] సచ్చం.
న హేవ వేదా అఫలా భవన్తి, ససంయమం చరణమేవ సచ్చం;
కిత్తిఞ్హి పప్పోతి అధిచ్చ వేదే, సన్తిం పుణేతి [సన్తం పునే’తి (సీ. పీ.)] చరణేన దన్తోతి.
సేతకేతుజాతకం దుతియం.
౩౭౮. దరీముఖజాతకం (౬-౧-౩)
పఙ్కో చ కామా పలిపో చ కామా, భయఞ్చ మేతం తిమూలం పవుత్తం;
రజో చ ధూమో చ మయా పకాసితా, హిత్వా తువం పబ్బజ బ్రహ్మదత్త.
గధితో ¶ [గథితో (సీ.)] చ రత్తో చ అధిముచ్ఛితో చ, కామేస్వహం బ్రాహ్మణ భింసరూపం;
తం నుస్సహే జీవికత్థో పహాతుం, కాహామి పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
యో అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
ఇదమేవ సేయ్యో ఇతి మఞ్ఞమానో, పునప్పునం ¶ గబ్భముపేతి మన్దో.
సో ఘోరరూపం నిరయం ఉపేతి, సుభాసుభం ముత్తకరీసపూరం;
సత్తా సకాయే న జహన్తి గిద్ధా, యే హోన్తి కామేసు అవీతరాగా.
మీళ్హేన లిత్తా రుహిరేన మక్ఖితా, సేమ్హేన లిత్తా ఉపనిక్ఖమన్తి;
యం యఞ్హి కాయేన ఫుసన్తి తావదే, సబ్బం అసాతం దుఖమేవ కేవలం.
దిస్వా వదామి న హి అఞ్ఞతో సవం, పుబ్బేనివాసం బహుకం సరామి;
చిత్రాహి గాథాహి సుభాసితాహి, దరీముఖో నిజ్ఝాపయి సుమేధన్తి.
దరీముఖజాతకం తతియం.
౩౭౯. నేరుజాతకం (౬-౧-౪)
కాకోలా కాకసఙ్ఘా చ, మయఞ్చ పతతం వరా [వర (క.) మయన్తిపదస్స హి విసేసనం];
సబ్బేవ సదిసా హోమ, ఇమం ఆగమ్మ పబ్బతం.
ఇధ ¶ సీహా చ బ్యగ్ఘా చ, సిఙ్గాలా చ మిగాధమా;
సబ్బేవ ¶ సదిసా హోన్తి, అయం కో నామ పబ్బతో.
ఇమం ¶ నేరూతి [నేరున్తి (సీ. స్యా.)] జానన్తి, మనుస్సా పబ్బతుత్తమం;
ఇధ వణ్ణేన సమ్పన్నా, వసన్తి సబ్బపాణినో.
అమాననా యత్థ సియా, సన్తానం వా విమాననా;
హీనసమ్మాననా వాపి, న తత్థ వసతిం వసే [వసతీ వసే (స్యా.), వస దివసే (పీ.)].
యత్థాలసో చ దక్ఖో చ, సూరో భీరు చ పూజియా;
న తత్థ సన్తో వసన్తి, అవిసేసకరే నరే [నగే (సీ. స్యా. పీ.)].
నాయం నేరు విభజతి, హీనఉక్కట్ఠమజ్ఝిమే;
అవిసేసకరో నేరు, హన్ద నేరుం జహామసేతి.
నేరుజాతకం చతుత్థం.
౩౮౦. ఆసఙ్కజాతకం (౬-౧-౫)
ఆసావతీ నామ లతా, జాతా చిత్తలతావనే;
తస్సా వస్ససహస్సేన, ఏకం నిబ్బత్తతే ఫలం.
తం దేవా పయిరుపాసన్తి, తావ దూరఫలం సతిం;
ఆసీసేవ [ఆసింసేవ (సీ. స్యా. పీ.)] తువం రాజ, ఆసా ఫలవతీ సుఖా.
ఆసీసతేవ [ఆసింసేథేవ (సీ. స్యా. పీ.)] సో పక్ఖీ, ఆసీసతేవ [ఆసింసేథేవ (సీ. స్యా. పీ.)] సో దిజో;
తస్స చాసా [తస్సేవాసా (స్యా.)] సమిజ్ఝతి, తావ దూరగతా సతీ;
ఆసీసేవ తువం రాజ, ఆసా ఫలవతీ సుఖా.
సమ్పేసి ఖో మం వాచాయ, న చ సమ్పేసి [సంసేసి (క.)] కమ్మునా;
మాలా ¶ సేరేయ్యకస్సేవ, వణ్ణవన్తా అగన్ధికా.
అఫలం మధురం వాచం, యో మిత్తేసు పకుబ్బతి;
అదదం అవిస్సజం భోగం, సన్ధి తేనస్స జీరతి.
యఞ్హి కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;
అకరోన్తం భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.
బలఞ్చ వత మే ఖీణం, పాథేయ్యఞ్చ న విజ్జతి;
సఙ్కే పాణూపరోధాయ, హన్ద దాని వజామహం.
ఏతదేవ ¶ ¶ హి మే నామం, యం నామస్మి రథేసభ;
ఆగమేహి మహారాజ, పితరం ఆమన్తయామహన్తి.
ఆసఙ్కజాతకం పఞ్చమం.
౩౮౧. మిగాలోపజాతకం (౬-౧-౬)
న మే రుచ్చి మిగాలోప, యస్స తే తాదిసీ గతీ;
అతుచ్చం తాత పతసి, అభూమిం తాత సేవసి.
చతుక్కణ్ణంవ కేదారం, యదా తే పథవీ సియా;
తతో తాత నివత్తస్సు, మాస్సు ఏత్తో పరం గమి.
సన్తి అఞ్ఞేపి సకుణా, పత్తయానా విహఙ్గమా;
అక్ఖిత్తా వాతవేగేన, నట్ఠా తే సస్సతీసమా.
అకత్వా అపనన్దస్స [అపరణ్ణస్స (సీ. స్యా. పీ.)], పితు వుద్ధస్స సాసనం;
కాలవాతే ¶ అతిక్కమ్మ, వేరమ్భానం వసం అగా [గతో (సీ.)].
తస్స పుత్తా చ దారా చ, యే చఞ్ఞే అనుజీవినో;
సబ్బే బ్యసనమాపాదుం, అనోవాదకరే దిజే.
ఏవమ్పి ఇధ వుద్ధానం, యో వాక్యం నావబుజ్ఝతి;
అతిసీమచరో [అతిసీమం చరో (సీ. స్యా. క.)] దిత్తో, గిజ్ఝోవాతీతసాసనో;
సబ్బే బ్యసనం పప్పోన్తి, అకత్వా బుద్ధసాసనన్తి.
మిగాలోపజాతకం ఛట్ఠం.
౩౮౨. సిరికాళకణ్ణిజాతకం (౬-౧-౭)
కా ను కాళేన వణ్ణేన, న చాపి [న చాసి (సీ.)] పియదస్సనా;
కా వా త్వం కస్స వా ధీతా, కథం జానేము తం మయం.
మహారాజస్సహం ధీతా, విరూపక్ఖస్స చణ్డియా;
అహం కాళీ అలక్ఖికా, కాళకణ్ణీతి మం విదూ;
ఓకాసం యాచితో దేహి, వసేము తవ సన్తికే.
కింసీలే ¶ కింసమాచారే, పురిసే నివిససే తువం;
పుట్ఠా మే కాళి అక్ఖాహి, కథం [యథా (సీ. పీ.)] జానేము తం మయం.
మక్ఖీ పళాసీ సారమ్భీ, ఇస్సుకీ మచ్ఛరీ సఠో;
సో మయ్హం పురిసో కన్తో, లద్ధం యస్స వినస్సతి.
కోధనో ¶ ఉపనాహీ చ, పిసుణో చ విభేదకో;
కణ్డకవాచో [అణ్డకవాచో (క. సీ. పీ.)] ఫరుసో, సో మే కన్తతరో తతో.
అజ్జ ¶ సువేతి పురిసో, సదత్థం నావబుజ్ఝతి;
ఓవజ్జమానో కుప్పతి, సేయ్యం సో అతిమఞ్ఞతి.
దవప్పలుద్ధో [దేవప్పలుద్ధో (క.), దవప్పలద్ధో (పీ.)] పురిసో, సబ్బమిత్తేహి ధంసతి;
సో మయ్హం పురిసో కన్తో, తస్మిం హోమి అనామయా.
అపేహి ఏత్తో త్వం కాళి, నేతం అమ్హేసు విజ్జతి;
అఞ్ఞం జనపదం గచ్ఛ, నిగమే రాజధానియో.
అహమ్పి ఖో తం [చేతం (సీ.)] జానామి, నేతం తుమ్హేసు విజ్జతి;
సన్తి లోకే అలక్ఖికా, సఙ్ఘరన్తి బహుం ధనం;
అహం దేవో చ మే భాతా, ఉభో నం విధమామసే.
కా ను దిబ్బేన వణ్ణేన, పథబ్యా సుపతిట్ఠితా;
కా వా త్వం కస్స వా ధీతా, కథం జానేము తం మయం.
మహారాజస్సహం ధీతా, ధతరట్ఠస్స సిరీమతో [ధతరట్ఠసిరీమతో (స్యా. క.)];
అహం సిరీ చ లక్ఖీ చ, భూరిపఞ్ఞాతి మం విదూ;
ఓకాసం యాచితో దేహి, వసేము తవ సన్తికే.
కింసీలే కింసమాచారే, పురిసే నివిససే తువం;
పుట్ఠా మే లక్ఖి అక్ఖాహి, కథం [యథా (సీ. పీ.)] జానేము తం మయం.
యో ¶ చాపి సీతే అథవాపి ఉణ్హే, వాతాతపే డంససరీసపే చ;
ఖుధం [ఖుద్దం (స్యా. క.), ఖుదం (పీ.)] పిపాసం అభిభుయ్య సబ్బం, రత్తిన్తివం యో సతతం నియుత్తో;
కాలాగతఞ్చ ¶ న హాపేతి అత్థం, సో మే మనాపో నివిసే చ తమ్హి.
అక్కోధనో మిత్తవా చాగవా చ, సీలూపపన్నో అసఠోజుభూతో [అసఠో ఉజ్జుభూతో (పీ.)];
సఙ్గాహకో సఖిలో సణ్హవాచో, మహత్తపత్తోపి నివాతవుత్తి;
తస్మింహం [తస్మాహం (సీ. పీ.)] పోసే విపులా భవామి, ఊమి సముద్దస్స యథాపి వణ్ణం.
యో చాపి మిత్తే అథవా అమిత్తే, సేట్ఠే సరిక్ఖే అథ వాపి హీనే;
అత్థం చరన్తం అథవా అనత్థం, ఆవీ రహో సఙ్గహమేవ వత్తే [వత్తో (స్యా. క.)].
వాచం న వజ్జా ఫరుసం కదాచి, మతస్స జీవస్స చ తస్స హోమి.
ఏతేసం యో అఞ్ఞతరం లభిత్వా, కన్తా సిరీ [కన్తసిరిం (కత్థచి), కన్తం సిరిం (స్యా.) అట్ఠకథాయం దుతియతతియపాఠన్తరాని] మజ్జతి అప్పపఞ్ఞో;
తం దిత్తరూపం విసమం చరన్తం, కరీసఠానంవ [కరీసజాతం వ (సీ. స్యా.)] వివజ్జయామి.
అత్తనా ¶ కురుతే లక్ఖిం, అలక్ఖిం కురుతత్తనా;
న ¶ హి లక్ఖిం అలక్ఖిం వా, అఞ్ఞో అఞ్ఞస్స కారకోతి.
సిరికాళకణ్ణిజాతకం సత్తమం.
౩౮౩. కుక్కుటజాతకం (౬-౧-౮)
సుచిత్తపత్తఛదన ¶ , తమ్బచూళ విహఙ్గమ;
ఓరోహ దుమసాఖాయ, ముధా భరియా భవామి తే.
చతుప్పదీ త్వం కల్యాణి, ద్విపదాహం మనోరమే;
మిగీ పక్ఖీ అసఞ్ఞుత్తా, అఞ్ఞం పరియేస సామికం.
కోమారికా తే హేస్సామి, మఞ్జుకా పియభాణినీ;
విన్ద మం అరియేన వేదేన, సావయ మం యదిచ్ఛసి.
కుణపాదిని లోహితపే, చోరి కుక్కుటపోథిని;
న త్వం అరియేన వేదేన, మమం భత్తారమిచ్ఛసి.
ఏవమ్పి చతురా [చాతురా (స్యా. క.)] నారీ, దిస్వాన సధనం [పవరం (సీ. స్యా. పీ.)] నరం;
నేన్తి సణ్హాహి వాచాహి, బిళారీ వియ కుక్కుటం.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
అమిత్తవసమన్వేతి, పచ్ఛా చ అనుతప్పతి.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
ముచ్చతే ¶ సత్తుసమ్బాధా, కుక్కుటోవ బిళారియాతి.
కుక్కుటజాతకం అట్ఠమం.
౩౮౪. ధమ్మధజజాతకం (౬-౧-౯)
ధమ్మం చరథ ఞాతయో, ధమ్మం చరథ భద్దం వో [భద్ద వో (క.)];
ధమ్మచారీ సుఖం సేతి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ.
భద్దకో వతయం పక్ఖీ, దిజో పరమధమ్మికో;
ఏకపాదేన తిట్ఠన్తో, ధమ్మమేవానుసాసతి.
నాస్స సీలం విజానాథ, అనఞ్ఞాయ పసంసథ;
భుత్వా అణ్డఞ్చ పోతఞ్చ [ఛాపే చ (సీ. పీ.)], ధమ్మో ధమ్మోతి భాసతి.
అఞ్ఞం భణతి వాచాయ, అఞ్ఞం కాయేన కుబ్బతి;
వాచాయ నో చ కాయేన, న తం ధమ్మం అధిట్ఠితో.
వాచాయ ¶ ¶ సఖిలో మనోవిదుగ్గో, ఛన్నో కూపసయోవ కణ్హసప్పో;
ధమ్మధజో గామనిగమాసుసాధు [గామనిగమాసు సాధుసమ్మతో (సీ.), గామనిగమసాధు (పీ.)], దుజ్జానో పురిసేన బాలిసేన.
ఇమం ¶ తుణ్డేహి పక్ఖేహి, పాదా చిమం విహేఠథ [విపోథథ (పీ.)];
ఛవఞ్హిమం వినాసేథ, నాయం సంవాసనారహోతి.
ధమ్మధజజాతకం నవమం.
౩౮౫. నన్దియమిగరాజజాతకం (౬-౧-౧౦)
సచే బ్రాహ్మణ గచ్ఛేసి, సాకేతే [సాకేతం (సీ. స్యా.)] అజ్జునం [అఞ్ఝనం (సీ. స్యా. పీ.)] వనం;
వజ్జాసి నన్దియం నామ, పుత్తం అస్మాకమోరసం;
మాతా పితా చ తే వుద్ధా, తే తం ఇచ్ఛన్తి పస్సితుం.
భుత్తా మయా నివాపాని, రాజినో పానభోజనం;
తం రాజపిణ్డం అవభోత్తుం [అవభోత్తం (క.)], నాహం బ్రాహ్మణ ముస్సహే.
ఓదహిస్సామహం పస్సం, ఖురప్పానిస్స [ఖురప్పాణిస్స (సీ.), ఖురపాణిస్స (పీ.), ఖురప్పపాణిస్స (?)] రాజినో;
తదాహం సుఖితో ముత్తో, అపి పస్సేయ్య మాతరం.
మిగరాజా పురే ఆసిం, కోసలస్స నికేతనే [నికేతవే (సీ. స్యా. పీ.)];
నన్దియో నామ నామేన, అభిరూపో చతుప్పదో.
తం మం వధితుమాగచ్ఛి, దాయస్మిం అజ్జునే వనే;
ధనుం ఆరజ్జం [ఆరజ్జుం (నియ్య), అదేజ్ఝం (సీ. పీ.) అద్వేధాభావం ఏకీభావన్తి అత్థో] కత్వాన, ఉసుం సన్నయ్హ [సన్ధాయ (సీ. పీ.)] కోసలో.
తస్సాహం ¶ ఓదహిం పస్సం, ఖురప్పానిస్స రాజినో;
తదాహం ¶ సుఖితో ముత్తో, మాతరం దట్ఠుమాగతోతి.
నన్దియమిగరాజజాతకం దసమం.
అవారియవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
అథ కుజ్ఝరథేసభ కేతువరో, సదరీముఖ నేరు లతా చ పున;
అపనన్ద సిరీ చ సుచిత్తవరో, అథ ధమ్మిక నన్దిమిగేన దసాతి.
౨. ఖరపుత్తవగ్గో
౩౮౬. ఖరపుత్తజాతకం (౬-౨-౧)
సచ్చం ¶ కిరేవమాహంసు, వస్తం [భస్తం (సీ. పీ.), కలకం (స్యా.), గరం (క.)] బాలోతి పణ్డితా;
పస్స బాలో రహోకమ్మం, ఆవికుబ్బం న బుజ్ఝతి.
త్వం ఖోపి [త్వం ను ఖో (సీ. స్యా.), త్వఞ్చ ఖో (పీ.)] సమ్మ బాలోసి, ఖరపుత్త విజానహి;
రజ్జుయా హి [రజ్జుయాసి (పీ.)] పరిక్ఖిత్తో, వఙ్కోట్ఠో ఓహితోముఖో.
అపరమ్పి సమ్మ తే బాల్యం [అయమ్పి సమ్మ తే బాలో (క.)], యో ముత్తో న పలాయసి;
సో చ బాలతరో సమ్మ, యం త్వం వహసి సేనకం.
యం ను సమ్మ అహం బాలో, అజరాజ విజానహి;
అథ ¶ కేన సేనకో బాలో, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
ఉత్తమత్థం లభిత్వాన, భరియాయ యో పదస్సతి [భయియా యో పదస్సతి (పీ.), భయియా న భవిస్సతి (క.)];
తేన జహిస్సతత్తానం, సా చేవస్స న హేస్సతి.
న ¶ వే పియమ్మేతి [న పియమేతి (క.), న పియమేదన్తి (కత్థచి)] జనిన్ద తాదిసో, అత్తం నిరంకత్వా పియాని సేవతి [సేవయే (?)];
అత్తావ సేయ్యో పరమా చ సేయ్యో, లబ్భా పియా ఓచితత్థేన పచ్ఛాతి.
ఖరపుత్తజాతకం పఠమం.
౩౮౭. సూచిజాతకం (౬-౨-౨)
అకక్కసం అఫరుసం, ఖరధోతం సుపాసియం;
సుఖుమం తిఖిణగ్గఞ్చ, కో సూచిం కేతుమిచ్ఛతి.
సుమజ్జఞ్చ సుపాసఞ్చ, అనుపుబ్బం [అనుపుబ్బ (సీ. స్యా.)] సువట్టితం;
ఘనఘాతిమం పటిథద్ధం, కో సూచిం కేతుమిచ్ఛతి.
ఇతో దాని పతాయన్తి, సూచియో బళిసాని చ;
కోయం కమ్మారగామస్మిం, సూచిం విక్కేతుమిచ్ఛతి.
ఇతో సత్థాని గచ్ఛన్తి, కమ్మన్తా వివిధా పుథూ;
కోయం కమ్మారగామస్మిం, సూచిం విక్కేతుమిచ్ఛతి [మరహతి (సీ. స్యా. పీ.)].
సూచిం ¶ కమ్మారగామస్మిం, విక్కేతబ్బా పజానతా;
ఆచరియావ జానన్తి [ఆచరియా సఞ్జానన్తి (క.), ఆచరియా పజానన్తి (స్యా.), ఆచరియావ సఞ్జానన్తి (పీ.)], కమ్మం సుకతదుక్కటం [దుక్కతం (సీ. పీ.)].
ఇమం ¶ చే [ఇమఞ్చ (సీ. స్యా. పీ.)] తే పితా భద్దే, సూచిం జఞ్ఞా మయా కతం;
తయా చ మం నిమన్తేయ్య, యఞ్చత్థఞ్ఞం ఘరే ధనన్తి.
సూచిజాతకం దుతియం.
౩౮౮. తుణ్డిలజాతకం (౬-౨-౩)
నవఛన్నకే [నవఛన్దకే (సీ. పీ.), నవచ్ఛద్దకే (స్యా.)] దాని [దోణి (క.), దానం, దానే (కత్థచి)] దియ్యతి, పుణ్ణాయం దోణి సువామినీ ఠితా;
బహుకే జనే పాసపాణికే, నో చ ఖో మే పటిభాతి భుఞ్జితుం.
తససి ¶ భమసి లేణమిచ్ఛసి, అత్తాణోసి కుహిం గమిస్ససి;
అప్పోస్సుక్కో భుఞ్జ తుణ్డిల, మంసత్థాయ హి పోసితామ్హసే [పోసియామసే (సీ. స్యా. పీ.)].
ఓగహ రహదం అకద్దమం, సబ్బం సేదమలం పవాహయ;
గణ్హాహి నవం విలేపనం, యస్స ¶ గన్ధో న కదాచి ఛిజ్జతి.
కతమో రహదో అకద్దమో, కింసు సేదమలన్తి వుచ్చతి;
కతమఞ్చ నవం విలేపనం, యస్స గన్ధో న కదాచి ఛిజ్జతి.
ధమ్మో రహదో అకద్దమో, పాపం సేదమలన్తి వుచ్చతి;
సీలఞ్చ నవం విలేపనం, తస్స గన్ధో న కదాచి ఛిజ్జతి.
నన్దన్తి సరీరఘాతినో, న చ నన్దన్తి సరీరధారినో;
పుణ్ణాయ చ పుణ్ణమాసియా, రమమానావ జహన్తి జీవితన్తి.
తుణ్డిలజాతకం తతియం.
౩౮౯. సువణ్ణకక్కటజాతకం (౬-౨-౪)
సిఙ్గీమిగో ఆయతచక్ఖునేత్తో, అట్ఠిత్తచో వారిసయో అలోమో;
తేనాభిభూతో కపణం రుదామి, హరే సఖా కిస్స ను మం జహాసి.
సో ¶ ¶ పస్ససన్తో మహతా ఫణేన, భుజఙ్గమో కక్కటమజ్ఝపత్తో;
సఖా సఖారం పరితాయమానో, భుజఙ్గమం కక్కటకో గహేసి.
న వాయసం నో పన కణ్హసప్పం, ఘాసత్థికో కక్కటకో అదేయ్య;
పుచ్ఛామి తం ఆయతచక్ఖునేత్త, అథ కిస్స హేతుమ్హ ఉభో గహీతా.
అయం పురిసో మమ అత్థకామో, యో మం గహేత్వాన దకాయ నేతి;
తస్మిం మతే దుక్ఖమనప్పకం మే, అహఞ్చ ఏసో చ ఉభో న హోమ.
మమఞ్చ దిస్వాన పవద్ధకాయం, సబ్బో జనో హింసితుమేవ మిచ్ఛే;
సాదుఞ్చ థూలఞ్చ ముదుఞ్చ మంసం, కాకాపి మం దిస్వాన [దిస్వ (సీ. పీ.)] విహేఠయేయ్యుం.
సచేతస్స ¶ హేతుమ్హ ఉభో గహీతా, ఉట్ఠాతు పోసో విసమావమామి [విసమాచమామి (సీ. పీ. క.)];
మమఞ్చ కాకఞ్చ పముఞ్చ ఖిప్పం, పురే ¶ విసం గాళ్హముపేతి మచ్చం.
సప్పం పమోక్ఖామి న తావ కాకం, పటిబన్ధకో [పటిబద్ధకో (సీ. పీ.)] హోహితి [హోతి హి (స్యా.)] తావ కాకో;
పురిసఞ్చ దిస్వాన సుఖిం అరోగం, కాకం పమోక్ఖామి యథేవ సప్పం.
కాకో ¶ తదా దేవదత్తో అహోసి, మారో పన కణ్హసప్పో అహోసి;
ఆనన్దభద్దో కక్కటకో అహోసి, అహం తదా బ్రాహ్మణో హోమి సత్థాతి [తత్థాతి (సీ. పీ.)].
సువణ్ణకక్కటజాతకం చతుత్థం.
౩౯౦. మయ్హకజాతకం (౬-౨-౫)
సకుణో మయ్హకో నామ, గిరిసానుదరీచరో;
పక్కం పిప్ఫలిమారుయ్హ, మయ్హం మయ్హన్తి కన్దతి.
తస్సేవం విలపన్తస్స, దిజసఙ్ఘా సమాగతా;
భుత్వాన పిప్ఫలిం యన్తి, విలపత్వేవ సో దిజో.
ఏవమేవ ఇధేకచ్చో, సఙ్ఘరిత్వా బహుం ధనం;
నేవత్తనో న ఞాతీనం, యథోధిం పటిపజ్జతి.
న సో అచ్ఛాదనం భత్తం, న మాలం న విలేపనం;
అనుభోతి ¶ [నానుభోతి (స్యా. క.)] సకిం కిఞ్చి, న సఙ్గణ్హాతి ఞాతకే.
తస్సేవం విలపన్తస్స, మయ్హం మయ్హన్తి రక్ఖతో;
రాజానో అథ వా చోరా, దాయదా యే వ [యే చ (స్యా. క.)] అప్పియా;
ధనమాదాయ గచ్ఛన్తి, విలపత్వేవ సో నరో.
ధీరో [ధీరో చ (సీ.)] భోగే అధిగమ్మ, సఙ్గణ్హాతి చ ఞాతకే;
తేన సో కిత్తిం పప్పోతి, పేచ్చ సగ్గే పమోదతీతి [సగ్గే చ మోదతీతి (సీ. పీ.)].
మయ్హకజాతకం పఞ్చమం.
౩౯౧. విజ్జాధరజాతకం (౬-౨-౬)
దుబ్బణ్ణరూపం తువమరియవణ్ణీ, పురక్ఖత్వా [పురక్ఖిత్వా (స్యా. క.)] పఞ్జలికో నమస్ససి;
సేయ్యో ను తే సో ఉదవా [ఉదాహు (స్యా. క.)] సరిక్ఖో, నామం పరస్సత్తనో చాపి బ్రూహి.
న ¶ నామగోత్తం గణ్హన్తి రాజ, సమ్మగ్గతానుజ్జుగతాన [సమగ్గతానుజ్జుగతాన (స్యా.), సముగ్గతానుజ్జుగతాన (క.)] దేవా;
అహఞ్చ తే నామధేయ్యం వదామి, సక్కోహమస్మీ తిదసానమిన్దో.
యో ¶ దిస్వా భిక్ఖుం చరణూపపన్నం, పురక్ఖత్వా పఞ్జలికో నమస్సతి;
పుచ్ఛామి తం దేవరాజేతమత్థం, ఇతో ¶ చుతో కిం లభతే సుఖం సో.
యో దిస్వా భిక్ఖుం చరణూపపన్నం, పురక్ఖత్వా పఞ్జలికో నమస్సతి;
దిట్ఠేవ ధమ్మే లభతే పసంసం, సగ్గఞ్చ సో యాతి సరీరభేదా.
లక్ఖీ వత మే ఉదపాది అజ్జ, యం వాసవం భూతపతిద్దసామ;
భిక్ఖుఞ్చ దిస్వాన తువఞ్చ సక్క, కాహామి పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
అద్ధా హవే సేవితబ్బా సపఞ్ఞా, బహుస్సుతా యే బహుఠానచిన్తినో;
భిక్ఖుఞ్చ దిస్వాన మమఞ్చ రాజ, కరోహి పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
అక్కోధనో నిచ్చపసన్నచిత్తో, సబ్బాతిథీయాచయోగో భవిత్వా;
నిహచ్చ మానం అభివాదయిస్సం, సుత్వాన దేవిన్ద సుభాసితానీతి.
విజ్జాధర [ధజవిహేఠక (సీ. పీ.), పబ్బజితవిహేఠక (స్యా.)] జాతకం ఛట్ఠం.
౩౯౨. సిఙ్ఘపుప్ఫజాతకం (౬-౨-౭)
యమేతం ¶ ¶ [యమేకం (పీ.)] వారిజం పుప్ఫం, అదిన్నం ఉపసిఙ్ఘసి;
ఏకఙ్గమేతం థేయ్యానం, గన్ధథేనోసి మారిస.
న హరామి న భఞ్జామి, ఆరా సిఙ్ఘామి వారిజం;
అథ కేన ను వణ్ణేన, గన్ధథేనోతి వుచ్చతి.
యోయం భిసాని ఖణతి, పుణ్డరీకాని భఞ్జతి;
ఏవం ఆకిణ్ణకమ్మన్తో, కస్మా ఏసో న వుచ్చతి.
ఆకిణ్ణలుద్దో పురిసో, ధాతిచేలంవ మక్ఖితో;
తస్మిం మే వచనం నత్థి, తఞ్చారహామి వత్తవే.
అనఙ్గణస్స పోసస్స, నిచ్చం సుచిగవేసినో;
వాలగ్గమత్తం పాపస్స, అబ్భామత్తంవ ఖాయతి.
అద్ధా మం యక్ఖ జానాసి, అథో మం అనుకమ్పసి;
పునపి యక్ఖ వజ్జాసి, యదా పస్ససి ఏదిసం.
నేవ తం ఉపజీవామి, నపి తే భతకామ్హసే [భతకమ్హసే (సీ. పీ.), భతికమ్హసే (స్యా.)];
త్వమేవ భిక్ఖు జానేయ్య, యేన గచ్ఛేయ్య సుగ్గతిన్తి.
సిఙ్ఘపుప్ఫ [భిసపుప్ఫ (సీ. పీ.), ఉపసిఙ్ఘపుప్ఫ (స్యా.)] జాతకం సత్తమం.
౩౯౩. విఘాసాదజాతకం (౬-౨-౮)
సుసుఖం ¶ వత జీవన్తి, యే జనా విఘాసాదినో;
దిట్ఠేవ ¶ ధమ్మే పాసంసా, సమ్పరాయే చ సుగ్గతీ.
సుకస్స [సువస్స (సీ. స్యా. పీ.)] భాసమానస్స, న నిసామేథ పణ్డితా;
ఇదం సుణాథ సోదరియా, అమ్హేవాయం పసంసతి.
నాహం తుమ్హే పసంసామి, కుణపాదా సుణాథ మే;
ఉచ్ఛిట్ఠభోజినో [భోజనా (క.)] తుమ్హే, న తుమ్హే విఘాసాదినో.
సత్తవస్సా ¶ పబ్బజితా, మేజ్ఝారఞ్ఞే [మజ్ఝేరఞ్ఞే (క.)] సిఖణ్డినో;
విఘాసేనేవ యాపేన్తా, మయం చే భోతో గారయ్హా;
కే ను భోతో పసంసియా.
తుమ్హే సీహానం బ్యగ్ఘానం, వాళానఞ్చావసిట్ఠకం;
ఉచ్ఛిట్ఠేనేవ యాపేన్తా, మఞ్ఞివ్హో విఘాసాదినో.
యే బ్రాహ్మణస్స సమణస్స, అఞ్ఞస్స వా [అఞ్ఞస్స చ (సీ. స్యా.), అఞ్ఞస్సేవ (పీ.)] వనిబ్బినో [వణిబ్బినో (సీ. స్యా.)];
దత్వావ [దత్వాన (పీ. క.)] సేసం భుఞ్జన్తి, తే జనా విఘాసాదినోతి.
విఘాసాదజాతకం అట్ఠమం.
౩౯౪. వట్టకజాతకం (౬-౨-౯)
పణీతం భుఞ్జసే భత్తం, సప్పితేలఞ్చ మాతుల;
అథ కేన ను వణ్ణేన, కిసో త్వమసి వాయస.
అమిత్తమజ్ఝే వసతో, తేసు ఆమిసమేసతో;
నిచ్చం ఉబ్బిగ్గహదయస్స, కుతో కాకస్స దళ్హియం.
నిచ్చం ఉబ్బేగినో [ఉబ్బిగ్గినో (స్యా. క.), ఉబ్బేధినో (సీ.)] కాకా, ధఙ్కా పాపేన కమ్మునా;
లద్ధో ¶ పిణ్డో న పీణేతి, కిసో తేనస్మి వట్టక.
లూఖాని తిణబీజాని, అప్పస్నేహాని భుఞ్జసి;
అథ కేన ను వణ్ణేన, థూలో త్వమసి వట్టక.
అప్పిచ్ఛా అప్పచిన్తాయ, అదూరగమనేన చ;
లద్ధాలద్ధేన యాపేన్తో, థూలో తేనస్మి వాయస.
అప్పిచ్ఛస్స ¶ హి పోసస్స, అప్పచిన్తసుఖస్స [అప్పచిన్తిసుఖస్స (సీ. స్యా. పీ.)] చ;
సుసఙ్గహితమానస్స [సుసఙ్గహితపమాణస్స (సీ. స్యా. పీ.)], వుత్తీ సుసముదానయాతి.
వట్టకజాతకం నవమం.
౩౯౫. పారావతజాతకం (౬-౨-౧౦)
చిరస్సం వత పస్సామి, సహాయం మణిధారినం;
సుకతా [సుకతాయ (సీ. పీ.)] మస్సుకుత్తియా, సోభతే వత మే సఖా.
పరూళ్హకచ్ఛనఖలోమో ¶ , అహం కమ్మేసు బ్యావటో;
చిరస్సం న్హాపితం లద్ధా, లోమం తం అజ్జం హారయిం [అపహారయిం (సీ. పీ.)].
యం ను లోమం అహారేసి, దుల్లభం లద్ధ కప్పకం;
అథ కిఞ్చరహి తే సమ్మ, కణ్ఠే కిణికిణాయతి [ఇదం కణ్ఠే కిణాయతి (క.), కణ్ఠే కింనికిలాయతి (స్యా.)].
మనుస్ససుఖుమాలానం, మణి కణ్ఠేసు లమ్బతి;
తేసాహం ¶ అనుసిక్ఖామి, మా త్వం మఞ్ఞి దవా కతం.
సచేపిమం పిహయసి, మస్సుకుత్తిం సుకారితం;
కారయిస్సామి తే సమ్మ, మణిఞ్చాపి దదామి తే.
త్వఞ్ఞేవ మణినా ఛన్నో, సుకతాయ చ మస్సుయా;
ఆమన్త ఖో తం గచ్ఛామి, పియం మే తవ దస్సనన్తి.
పారావతజాతకం [కాకజాతకం (సీ. పీ.), మణిజాతకం (స్యా.)] దసమం.
ఖరపుత్తవగ్గో [సేనకవగ్గో (సీ. పీ.), ఖురపుత్తవగ్గో (స్యా.), సూచివగ్గో (క.)] దుతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ పస్స ససూచి చ తుణ్డిలకో, మిగ మయ్హకపఞ్చమపక్ఖివరో;
అథ పఞ్జలి వారిజ మేజ్ఝ పున, అథ వట్ట కపోతవరేన దసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
అథ వగ్గం పకిత్తిస్సం, ఛనిపాతం వరుత్తమే;
అవారియా చ ఖరో చ [సేనక (సీ.), సూచి చ (స్యా. క.)], ద్వే చ వుత్తా సుబ్యఞ్జనాతి.
ఛక్కనిపాతం నిట్ఠితం.
౭. సత్తకనిపాతో
౧. కుక్కువగ్గో
౩౯౬. కుక్కుజాతకం (౭-౧-౧)
దియడ్ఢకుక్కూ ¶ ¶ ¶ ఉదయేన కణ్ణికా, విదత్థియో అట్ఠ పరిక్ఖిపన్తి నం;
సా సింసపా [ససింసపా (సీ. పీ.), సా సీసపా (స్యా.), యా సింసపా (క. సీ. నియ్య)] సారమయా అఫేగ్గుకా, కుహిం ఠితా ఉప్పరితో [ఉపరితో (సీ. స్యా. పీ.)] న ధంసతి.
యా తింసతి సారమయా అనుజ్జుకా, పరికిరియ [పకిరియా (క.)] గోపాణసియో సమం ఠితా [సమట్ఠితా (సీ. స్యా.)];
తాహి సుసఙ్గహితా బలసా పీళితా [తా సఙ్గహితా బలసా చ పీళితా (సీ.), తాహి సుసఙ్గహితా బలసా చ పీళితా (స్యా.), తాహి సఙ్గహీతా బలసా చ పీళితా (పీ.)], సమం ఠితా ఉప్పరితో న ధంసతి.
ఏవమ్పి మిత్తేహి దళ్హేహి పణ్డితో, అభేజ్జరూపేహి సుచీహి మన్తిభి;
సుసఙ్గహీతో సిరియా న ధంసతి, గోపాణసీ భారవహావ కణ్ణికా.
ఖరత్తచం బేల్లం యథాపి సత్థవా, అనామసన్తోపి కరోతి తిత్తకం;
సమాహరం సాదుం కరోతి పత్థివ, అసాదుం కయిరా తనుబన్ధముద్ధరం [తనువట్టముద్ధరం (సీ. పీ.)].
ఏవమ్పి ¶ గామనిగమేసు పణ్డితో, అసాహసం రాజధనాని సఙ్ఘరం;
ధమ్మానువత్తీ పటిపజ్జమానో, స ఫాతి కయిరా అవిహేఠయం పరం.
ఓదాతమూలం ¶ సుచివారిసమ్భవం, జాతం యథా పోక్ఖరణీసు అమ్బుజం;
పదుమం యథా అగ్గినికాసిఫాలిమం, న కద్దమో న రజో న వారి లిమ్పతి.
ఏవమ్పి వోహారసుచిం అసాహసం, విసుద్ధకమ్మన్తమపేతపాపకం;
న లిమ్పతి కమ్మకిలేస తాదిసో, జాతం యథా పోక్ఖరణీసు అమ్బుజన్తి.
కుక్కుజాతకం పఠమం.
౩౯౭. మనోజజాతకం (౭-౧-౨)
యథా చాపో నిన్నమతి, జియా చాపి నికూజతి;
హఞ్ఞతే నూన మనోజో, మిగరాజా సఖా మమ.
హన్ద దాని వనన్తాని, పక్కమామి యథాసుఖం;
నేతాదిసా సఖా హోన్తి, లబ్భా మే జీవతో సఖా.
న ¶ పాపజనసంసేవీ, అచ్చన్తం సుఖమేధతి;
మనోజం ¶ పస్స సేమానం, గిరియస్సానుసాసనీ [అరియస్సానుసాసనీ (సీ. స్యా. పీ.)].
న పాపసమ్పవఙ్కేన, మాతా పుత్తేన నన్దతి;
మనోజం పస్స సేమానం, అచ్ఛన్నం [సచ్ఛన్నం (క.)] సమ్హి లోహితే.
ఏవమాపజ్జతే పోసో, పాపియో చ నిగచ్ఛతి;
యో వే హితానం వచనం, న కరోతి అత్థదస్సినం.
ఏవఞ్చ సో హోతి తతో చ పాపియో, యో ఉత్తమో అధమజనూపసేవీ;
పస్సుత్తమం అధమజనూపసేవితం [సేవిం (స్యా.)], మిగాధిపం సరవరవేగనిద్ధుతం.
నిహీయతి ¶ పురిసో నిహీనసేవీ, న చ హాయేథ కదాచి తుల్యసేవీ;
సేట్ఠముపగమం [ముపనమం (సీ. పీ. అ. ని. ౩.౨౬)] ఉదేతి ఖిప్పం, తస్మాత్తనా ఉత్తరితరం [తస్మా అత్తనో ఉత్తరిం (సీ. పీ.), తస్మా అత్తనో ఉత్తరం (స్యా.)] భజేథాతి.
మనోజజాతకం దుతియం.
౩౯౮. సుతనుజాతకం (౭-౧-౩)
రాజా తే భత్తం పాహేసి, సుచిం మంసూపసేచనం;
మఘదేవస్మిం [మఖాదేవస్మిం (సీ. పీ.), మాఘదేవస్మిం (క.)] అధివత్థే, ఏహి నిక్ఖమ్మ భుఞ్జస్సు.
ఏహి మాణవ ఓరేన, భిక్ఖమాదాయ సూపితం;
త్వఞ్చ ¶ మాణవ భిక్ఖా చ [భక్ఖోసి (స్యా.), భక్ఖావ (క.)], ఉభో భక్ఖా భవిస్సథ.
అప్పకేన తువం యక్ఖ, థుల్లమత్థం జహిస్ససి;
భిక్ఖం తే నాహరిస్సన్తి, జనా మరణసఞ్ఞినో.
లద్ధాయ యక్ఖా [లద్ధాయం యక్ఖ (సీ. స్యా. పీ.)] తవ నిచ్చభిక్ఖం, సుచిం పణీతం రససా ఉపేతం;
భిక్ఖఞ్చ తే ఆహరియో నరో ఇధ, సుదుల్లభో హేహితి భక్ఖితే [ఖాదితే (సీ. స్యా. పీ.)] మయి.
మమేవ [మమేస (సీ. పీ.)] సుతనో అత్థో, యథా భాససి మాణవ;
మయా త్వం సమనుఞ్ఞాతో, సోత్థిం పస్సాహి మాతరం.
ఖగ్గం ఛత్తఞ్చ పాతిఞ్చ, గచ్ఛమాదాయ [గచ్ఛేవాదాయ (సీ. స్యా. పీ.)] మాణవ;
సోత్థిం పస్సతు తే మాతా, త్వఞ్చ పస్సాహి మాతరం.
ఏవం యక్ఖ సుఖీ హోహి, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
ధనఞ్చ మే అధిగతం, రఞ్ఞో చ వచనం కతన్తి.
సుతనుజాతకం తతియం.
౩౯౯. మాతుపోసకగిజ్ఝజాతకం (౭-౧-౪)
తే ¶ ¶ కథం ను కరిస్సన్తి, వుద్ధా గిరిదరీసయా;
అహం బద్ధోస్మి పాసేన, నిలీయస్స వసం గతో.
కిం గిజ్ఝ పరిదేవసి, కా ను తే పరిదేవనా;
న ¶ మే సుతో వా దిట్ఠో వా, భాసన్తో మానుసిం దిజో.
భరామి మాతాపితరో, వుద్ధే గిరిదరీసయే;
తే కథం ను కరిస్సన్తి, అహం వసం గతో తవ.
యం ను గిజ్ఝో యోజనసతం, కుణపాని అవేక్ఖతి;
కస్మా జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝసి.
యదా పరాభవో హోతి, పోసో జీవితసఙ్ఖయే;
అథ జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝతి.
భరస్సు మాతాపితరో, వుద్ధే గిరిదరీసయే;
మయా త్వం సమనుఞ్ఞాతో, సోత్థిం పస్సాహి ఞాతకే.
ఏవం లుద్దక నన్దస్సు, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
భరిస్సం మాతాపితరో, వుద్ధే గిరిదరీసయేతి.
మాతుపోసకగిజ్ఝజాతకం చతుత్థం.
౪౦౦. దబ్భపుప్ఫజాతకం (౭-౧-౫)
అనుతీరచారీ భద్దన్తే, సహాయమనుధావ మం;
మహా మే గహితో [రోహితో (క.)] మచ్ఛో, సో మం హరతి వేగసా.
గమ్భీరచారీ భద్దన్తే, దళ్హం గణ్హాహి థామసా;
అహం తం ఉద్ధరిస్సామి, సుపణ్ణో ఉరగామివ [ఉరగమ్మివ (సీ. స్యా. పీ.)].
వివాదో నో సముప్పన్నో, దబ్భపుప్ఫ సుణోహి మే;
సమేహి ¶ మేధగం [మేధకం (పీ.)] సమ్మ, వివాదో వూపసమ్మతం.
ధమ్మట్ఠోహం పురే ఆసిం, బహూ అడ్డా మే తీరితా [బహుఅట్టం మే తీరితం (సీ.), బహుఅట్టంవ తీరితం (స్యా.), బహు అత్థం మే తీరితం (పీ.)];
సమేమి మేధగం సమ్మ, వివాదో వూపసమ్మతం.
అనుతీరచారి ¶ నఙ్గుట్ఠం, సీసం గమ్భీరచారినో;
అచ్చాయం [అథాయం (సీ. పీ.)] మజ్ఝిమో ఖణ్డో, ధమ్మట్ఠస్స భవిస్సతి.
చిరమ్పి ¶ భక్ఖో అభవిస్స, సచే న వివదేమసే;
అసీసకం అనఙ్గుట్ఠం, సిఙ్గాలో హరతి రోహితం.
యథాపి రాజా నన్దేయ్య, రజ్జం లద్ధాన ఖత్తియో;
ఏవాహమజ్జ నన్దామి, దిస్వా పుణ్ణముఖం పతిం.
కథం ను థలజో సన్తో, ఉదకే మచ్ఛం పరామసి;
పుట్ఠో మే సమ్మ అక్ఖాహి, కథం అధిగతం తయా.
వివాదేన కిసా హోన్తి, వివాదేన ధనక్ఖయా;
జీనా ఉద్దా వివాదేన, భుఞ్జ మాయావి రోహితం.
ఏవమేవ మనుస్సేసు, వివాదో యత్థ జాయతి;
ధమ్మట్ఠం పటిధావన్తి, సో హి నేసం వినాయకో;
ధనాపి తత్థ జీయన్తి, రాజకోసో పవడ్ఢతీతి [చ వడ్ఢతి (పీ.)].
దబ్భపుప్ఫజాతకం పఞ్చమం.
౪౦౧. పణ్ణకజాతకం (౭-౧-౬)
పణ్ణకం [దసణ్ణకం (సీ. స్యా. పీ.)] తిఖిణధారం, అసిం సమ్పన్నపాయినం;
పరిసాయం ¶ పురిసో గిలతి, కిం దుక్కరతరం తతో;
యదఞ్ఞం దుక్కరం ఠానం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
గిలేయ్య పురిసో లోభా, అసిం సమ్పన్నపాయినం;
యో చ వజ్జా దదామీతి, తం దుక్కరతరం తతో;
సబ్బఞ్ఞం సుకరం ఠానం, ఏవం జానాహి మద్దవ [మాగధ (సీ. స్యా. పీ.)].
బ్యాకాసి ఆయురో పఞ్హం, అత్థం [అత్థ (పీ. సీ. నియ్య)] ధమ్మస్స కోవిదో;
పుక్కుసం దాని పుచ్ఛామి, కిం దుక్కరతరం తతో;
యదఞ్ఞం దుక్కరం ఠానం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
న ¶ వాచముపజీవన్తి, అఫలం గిరముదీరితం;
యో చ దత్వా అవాకయిరా, తం దుక్కరతరం తతో;
సబ్బఞ్ఞం సుకరం ఠానం, ఏవం జానాహి మద్దవ.
బ్యాకాసి పుక్కుసో పఞ్హం, అత్థం ధమ్మస్స కోవిదో;
సేనకం దాని పుచ్ఛామి, కిం దుక్కరతరం తతో;
యదఞ్ఞం దుక్కరం ఠానం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
దదేయ్య ¶ పురిసో దానం, అప్పం వా యది వా బహుం;
యో చ దత్వా నానుతప్పే [తపే (సీ. పీ.)], తం దుక్కరతరం తతో;
సబ్బఞ్ఞం సుకరం ఠానం, ఏవం జానాహి మద్దవ.
బ్యాకాసి ఆయురో పఞ్హం, అథో పుక్కుసపోరిసో;
సబ్బే ¶ పఞ్హే అతిభోతి, యథా భాసతి సేనకోతి.
పణ్ణక [దసణ్ణక (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం ఛట్ఠం.
౪౦౨. సత్తుభస్తజాతకం (౭-౧-౭)
విబ్భన్తచిత్తో కుపితిన్ద్రియోసి, నేత్తేహి తే వారిగణా సవన్తి;
కిం తే నట్ఠం కిం పన పత్థయానో, ఇధాగమా బ్రహ్మే తదిఙ్ఘ [బ్రాహ్మణ ఇఙ్ఘ (సీ. స్యా.)] బ్రూహి.
మియ్యేథ భరియా వజతో మమజ్జ, అగచ్ఛతో మరణమాహ యక్ఖో;
ఏతేన దుక్ఖేన పవేధితోస్మి, అక్ఖాహి మే సేనక ఏతమత్థం.
బహూని ఠానాని విచిన్తయిత్వా, యమేత్థ వక్ఖామి తదేవ సచ్చం;
మఞ్ఞామి తే బ్రాహ్మణ సత్తుభస్తం, అజానతో కణ్హసప్పో పవిట్ఠో.
ఆదాయ ¶ దణ్డం పరిసుమ్భ భస్తం, పస్సేళమూగం ఉరగం దుజివ్హం [దిజివ్హం (సీ. పీ.)];
ఛిన్దజ్జ కఙ్ఖం విచికిచ్ఛితాని, భుజఙ్గమం పస్స పముఞ్చ భస్తం.
సంవిగ్గరూపో ¶ పరిసాయ మజ్ఝే, సో బ్రాహ్మణో సత్తుభస్తం పముఞ్చి;
అథ నిక్ఖమి ఉరగో ఉగ్గతేజో, ఆసీవిసో సప్పో ఫణం కరిత్వా.
సులద్ధలాభా జనకస్స రఞ్ఞో, యో పస్సతీ సేనకం సాధుపఞ్ఞం;
వివట్టఛద్దో [వివత్తచ్ఛద్దో (సీ.), వివట్టచ్ఛదో (స్యా.), వివట్టచ్ఛద్దా (పీ.)] నుసి సబ్బదస్సీ, ఞాణం ను తే బ్రాహ్మణ భింసరూపం.
ఇమాని మే సత్తసతాని అత్థి, గణ్హాహి సబ్బాని దదామి తుయ్హం;
తయా హి మే జీవితమజ్జ లద్ధం, అథోపి భరియాయ మకాసి సోత్థిం.
న పణ్డితా వేతనమాదియన్తి, చిత్రాహి గాథాహి సుభాసితాహి;
ఇతోపి తే బ్రహ్మే దదన్తు విత్తం, ఆదాయ త్వం గచ్ఛ సకం నికేతన్తి.
సత్తుభస్తజాతకం [సేనకజాతకం (స్యా.)] సత్తమం.
౪౦౩. అట్ఠిసేనకజాతకం (౭-౧-౮)
యేమే ¶ అహం న జానామి, అట్ఠిసేన వనిబ్బకే;
తే మం సఙ్గమ్మ యాచన్తి, కస్మా మం త్వం న యాచసి.
యాచకో ¶ అప్పియో హోతి, యాచం అదదమప్పియో;
తస్మాహం తం న యాచామి, మా మే విదేస్సనా [విద్దేసనా (సీ. పీ.)] అహు.
యో ¶ వే యాచనజీవానో, కాలే యాచం న యాచతి;
పరఞ్చ పుఞ్ఞా [పుఞ్ఞం (స్యా. క.)] ధంసేతి, అత్తనాపి న జీవతి.
యో చ [యో వే (క.)] యాచనజీవానో, కాలే యాచఞ్హి యాచతి [యాచంపి యాచతి (స్యా.), యాచాని యాచతి (పీ.), యాచతి యాచనం (సీ. నియ్య), యాచనం యాచతి (క.)];
పరఞ్చ పుఞ్ఞం లబ్భేతి, అత్తనాపి చ జీవతి.
న వే దేస్సన్తి [న వే దుస్సన్తి (స్యా.), న వే దిస్సన్తి (పీ.), న విదేస్సన్తి (క. అట్ఠ.)] సప్పఞ్ఞా, దిస్వా యాచకమాగతే;
బ్రహ్మచారి పియో మేసి, వద త్వం [వర తం (సీ.), వర త్వం (పీ.)] భఞ్ఞమిచ్ఛసి [యఞ్ఞమిచ్ఛసి (?)].
న వే యాచన్తి సప్పఞ్ఞా, ధీరో చ వేదితుమరహతి;
ఉద్దిస్స అరియా తిట్ఠన్తి, ఏసా అరియాన యాచనా.
దదామి తే బ్రాహ్మణ రోహిణీనం, గవం సహస్సం సహ పుఙ్గవేన;
అరియో హి అరియస్స కథం న దజ్జా, సుత్వాన గాథా తవ ధమ్మయుత్తాతి.
అట్ఠిసేనకజాతకం అట్ఠమం.
౪౦౪. కపిజాతకం (౭-౧-౯)
యత్థ ¶ వేరీ నివసతి, న వసే తత్థ పణ్డితో;
ఏకరత్తం దిరత్తం వా, దుక్ఖం వసతి వేరిసు.
దిసో వే లహుచిత్తస్స, పోసస్సానువిధీయతో;
ఏకస్స కపినో హేతు, యూథస్స అనయో కతో.
బాలోవ [చ (సీ. స్యా. పీ.)] పణ్డితమానీ, యూథస్స పరిహారకో;
సచిత్తస్స వసం గన్త్వా, సయేథాయం [పస్సేథాయం (క.)] యథా కపి.
న సాధు బలవా బాలో, యూథస్స పరిహారకో;
అహితో భవతి ఞాతీనం, సకుణానంవ చేతకో [చేటకో (క.)].
ధీరోవ ¶ బలవా సాధు, యూథస్స పరిహారకో;
హితో భవతి ఞాతీనం, తిదసానంవ వాసవో.
యో చ సీలఞ్చ పఞ్ఞఞ్చ, సుతఞ్చత్తని పస్సతి;
ఉభిన్నమత్థం చరతి, అత్తనో చ పరస్స చ.
తస్మా తులేయ్య మత్తానం, సీలపఞ్ఞాసుతామివ [సీలం పఞ్ఞం సుతంపివ (స్యా.)];
గణం వా పరిహరే ధీరో, ఏకో వాపి పరిబ్బజేతి.
కపిజాతకం నవమం.
౪౦౫. బకజాతకం (౭-౧-౧౦)
ద్వాసత్తతి ¶ గోతమ [భో గోతమ (క.)] పుఞ్ఞకమ్మా, వసవత్తినో ¶ జాతిజరం అతీతా;
అయమన్తిమా వేదగూ బ్రహ్మపత్తి [బ్రహ్ముపపత్తి (స్యా. క.)], అస్మాభిజప్పన్తి జనా [పజా (క.)] అనేకా.
అప్పఞ్హి ఏతం [అప్పఞ్చ హేతం (స్యా.), అప్పంసి ఏతం (క.)] న హి దీఘమాయు, యం త్వం బక మఞ్ఞసి దీఘమాయుం;
సతం సహస్సాని [సహస్సానం (సీ. పీ. సం. ని. ౧.౧౭౫), సహస్సాన (స్యా. కం.)] నిరబ్బుదానం, ఆయుం పజానామి తవాహ బ్రహ్మే.
అనన్తదస్సీ భగవాహమస్మి, జాతిజ్జరం సోకముపాతివత్తో;
కిం మే పురాణం వతసీలవత్తం [సీలవన్తం (పీ. క.)], ఆచిక్ఖ మే తం యమహం విజఞ్ఞం.
యం త్వం అపాయేసి బహూ మనుస్సే, పిపాసితే ఘమ్మని సమ్పరేతే;
తం తే పురాణం వతసీలవత్తం, సుత్తప్పబుద్ధోవ అనుస్సరామి.
యం ¶ ఏణికూలస్మి జనం గహీతం, అమోచయీ గయ్హక నియ్యమానం;
తం తే పురాణం వతసీలవత్తం, సుత్తప్పబుద్ధోవ అనుస్సరామి.
గఙ్గాయ సోతస్మిం గహీతనావం, లుద్దేన ¶ నాగేన మనుస్సకప్పా;
అమోచయి త్వం బలసా పసయ్హ, తం తే పురాణం వతసీలవత్తం;
సుత్తప్పబుద్ధోవ అనుస్సరామి.
కప్పో చ తే బద్ధచరో [పత్థచరో (స్యా.), పట్ఠచరో (క.)] అహోసి, సమ్బుద్ధిమన్తం [సమ్బుద్ధివన్తం (స్యా. పీ.), సమ్బుద్ధవన్తం (క.)] వతినం [వతితం (స్యా.), వతిదం (క.)] అమఞ్ఞం;
తం తే పురాణం వతసీలవత్తం, సుత్తప్పబుద్ధోవ అనుస్సరామి.
అద్ధా పజానాసి మమేతమాయుం, అఞ్ఞమ్పి జానాసి తథా హి బుద్ధో;
తథా హి తాయం [త్యాయం (సం. ని. ౧.౧౭౫)] జలితానుభావో, ఓభాసయం తిట్ఠతి బ్రహ్మలోకన్తి.
బకజాతకం దసమం.
కుక్కువగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరకణ్ణిక చాపవరో సుతనో, అథ గిజ్ఝ సరోహితమచ్ఛవరో;
పున పణ్ణక [దసణ్ణక (సీ. స్యా. పీ.)] సేనక యాచనకో, అథ వేరి సబ్రహ్మబకేన దసాతి.
౨. గన్ధారవగ్గో
౪౦౬. గన్ధారజాతకం (౭-౨-౧)
హిత్వా ¶ ¶ ¶ గామసహస్సాని, పరిపుణ్ణాని సోళస;
కోట్ఠాగారాని ఫీతాని, సన్నిధిం దాని కుబ్బసి.
హిత్వా గన్ధారవిసయం, పహూతధనధారియం [ధానియం (సీ. పీ.), ధఞ్ఞన్తి అత్థో];
పసాసనతో [పసాసనితో (సీ. స్యా.), పసాసనాతో (పీ.)] నిక్ఖన్తో, ఇధ దాని పసాససి.
ధమ్మం భణామి వేదేహ, అధమ్మో మే న రుచ్చతి;
ధమ్మం మే భణమానస్స, న పాపముపలిమ్పతి.
యేన కేనచి వణ్ణేన, పరో లభతి రుప్పనం;
మహత్థియమ్పి చే వాచం, న తం భాసేయ్య పణ్డితో.
కామం రుప్పతు వా మా వా, భుసంవ వికిరీయతు;
ధమ్మం మే భణమానస్స, న పాపముపలిమ్పతి.
నో చే అస్స సకా బుద్ధి, వినయో వా సుసిక్ఖితో;
వనే అన్ధమహింసోవ [అన్ధమహిసోవ (సీ. పీ.)] చరేయ్య బహుకో జనో.
యస్మా చ పనిధేకచ్చే, ఆచేరమ్హి [ఆచారమ్హి (సీ. పీ.)] సుసిక్ఖితా;
తస్మా వినీతవినయా, చరన్తి సుసమాహితాతి.
గన్ధారజాతకం పఠమం.
౪౦౭. మహాకపిజాతకం (౭-౨-౨)
అత్తానం ¶ సఙ్కమం కత్వా, యో సోత్థిం సమతారయి;
కిం త్వం తేసం కిమే [కిమో (సీ. పీ.), కిం మే (స్యా.)] తుయ్హం, హోన్తి ఏతే [హేతే (స్యా.), సో తే (క.)] మహాకపి.
రాజాహం ఇస్సరో తేసం, యూథస్స పరిహారకో;
తేసం సోకపరేతానం, భీతానం తే అరిన్దమ.
ఉల్లఙ్ఘయిత్వా [స లఙ్ఘయిత్వా (పీ.), సులఙ్ఘయిత్వా (క.)] అత్తానం, విస్సట్ఠధనునో సతం;
తతో అపరపాదేసు, దళ్హం బన్ధం లతాగుణం.
ఛిన్నబ్భమివ ¶ వాతేన, నుణ్ణో [నున్నో (సీ.)] రుక్ఖం ఉపాగమిం;
సోహం అప్పభవం తత్థ, సాఖం హత్థేహి అగ్గహిం.
తం ¶ మం వియాయతం సన్తం, సాఖాయ చ లతాయ చ;
సమనుక్కమన్తా పాదేహి, సోత్థిం సాఖామిగా గతా.
తం మం న తపతే బన్ధో, మతో [వధో (సీ. స్యా. పీ.)] మే న తపేస్సతి;
సుఖమాహరితం తేసం, యేసం రజ్జమకారయిం.
ఏసా తే ఉపమా రాజ, తం సుణోహి అరిన్దమ [అత్థసన్దస్సనీ కతా (పీ.)];
రఞ్ఞా రట్ఠస్స యోగ్గస్స, బలస్స నిగమస్స చ;
సబ్బేసం సుఖమేట్ఠబ్బం, ఖత్తియేన పజానతాతి.
మహాకపిజాతకం దుతియం.
౪౦౮. కుమ్భకారజాతకం (౭-౨-౩)
అమ్బాహమద్దం ¶ వనమన్తరస్మిం, నీలోభాసం ఫలితం [ఫలినం (పీ.)] సంవిరూళ్హం;
తమద్దసం ఫలహేతు విభగ్గం, తం దిస్వా భిక్ఖాచరియం చరామి.
సేలం సుమట్ఠం నరవీరనిట్ఠితం [నరవిద్దునిట్ఠితం (క.)], నారీ యుగం ధారయి అప్పసద్దం;
దుతియఞ్చ ఆగమ్మ అహోసి సద్దో, తం దిస్వా భిక్ఖాచరియం చరామి.
దిజా దిజం కుణపమాహరన్తం, ఏకం సమానం బహుకా సమేచ్చ;
ఆహారహేతూ పరిపాతయింసు, తం దిస్వా భిక్ఖాచరియం చరామి.
ఉసభాహమద్దం యూథస్స మజ్ఝే, చలక్కకుం వణ్ణబలూపపన్నం;
తమద్దసం కామహేతు వితున్నం, తం దిస్వా భిక్ఖాచరియం చరామి.
కరణ్డకో ¶ [కరణ్డునామ (సీ. పీ.)] కలిఙ్గానం, గన్ధారానఞ్చ నగ్గజి;
నిమిరాజా విదేహానం, పఞ్చాలానఞ్చ దుమ్ముఖో;
ఏతే రట్ఠాని హిత్వాన, పబ్బజింసు అకిఞ్చనా.
సబ్బేపిమే ¶ దేవసమా సమాగతా, అగ్గీ యథా పజ్జలితో తథేవిమే;
అహమ్పి ఏకో చరిస్సామి భగ్గవి, హిత్వాన కామాని యథోధికాని.
అయమేవ కాలో న హి అఞ్ఞో అత్థి, అనుసాసితా మే న భవేయ్య పచ్ఛా;
అహమ్పి ఏకా చరిస్సామి భగ్గవ, సకుణీవ ముత్తా పురిసస్స హత్థా.
ఆమం పక్కఞ్చ జానన్తి, అథో లోణం అలోణకం;
తమహం దిస్వాన పబ్బజిం, చరేవ త్వం చరామహన్తి.
కుమ్భకారజాతకం తతియం.
౪౦౯. దళ్హధమ్మజాతకం (౭-౨-౪)
అహం ¶ చే దళ్హధమ్మస్స [దళ్హధమ్మాయ (పీ.)], వహన్తి నాభిరాధయిం;
ధరన్తీ ఉరసి సల్లం, యుద్ధే విక్కన్తచారినీ.
నూన రాజా న జానాతి [న హ నూన రాజా జానాతి (సీ. పీ.)], మమ విక్కమపోరిసం;
సఙ్గామే సుకతన్తాని, దూతవిప్పహితాని చ.
సా నూనాహం మరిస్సామి, అబన్ధు అపరాయినీ [అపరాయిణీ (సీ.), అపరాయణీ (?)];
తదా ¶ హి [తథా హి (పీ.)] కుమ్భకారస్స, దిన్నా ఛకణహారికా.
యావతాసీసతీ పోసో, తావదేవ పవీణతి;
అత్థాపాయే జహన్తి నం, ఓట్ఠిబ్యాధింవ ఖత్తియో.
యో పుబ్బే కతకల్యాణో, కతత్థో నావబుజ్ఝతి;
అత్థా తస్స పలుజ్జన్తి, యే హోన్తి అభిపత్థితా.
యో ¶ పుబ్బే కతకల్యాణో, కతత్థో మనుబుజ్ఝతి;
అత్థా తస్స పవడ్ఢన్తి, యే హోన్తి అభిపత్థితా.
తం వో వదామి భద్దన్తే [భద్దం వో (సీ. స్యా. పీ.)], యావన్తేత్థ సమాగతా;
సబ్బే కతఞ్ఞునో హోథ, చిరం సగ్గమ్హి ఠస్సథాతి.
దళ్హధమ్మజాతకం చతుత్థం.
౪౧౦. సోమదత్తజాతకం (౭-౨-౫)
యో మం పురే పచ్చుడ్డేతి [పచ్చుదేతి (సీ. స్యా. పీ.), పచ్చుట్ఠేతి (క.)], అరఞ్ఞే దూరమాయతో;
సో న దిస్సతి మాతఙ్గో, సోమదత్తో కుహిం గతో.
అయం వా సో మతో సేతి, అల్లసిఙ్గంవ వచ్ఛితో [అల్లపిఙ్కవ ఛిజ్జితో (సీ. పీ.), అల్లపీతంవ విచ్ఛితో (స్యా.)];
భుమ్యా నిపతితో సేతి, అమరా వత కుఞ్జరో.
అనగారియుపేతస్స, విప్పముత్తస్స తే సతో;
సమణస్స న తం సాధు, యం పేతమనుసోచసి.
సంవాసేన హవే సక్క, మనుస్సస్స మిగస్స వా;
హదయే ¶ జాయతే పేమం, తం న సక్కా అసోచితుం.
మతం మరిస్సం రోదన్తి, యే రుదన్తి లపన్తి చ;
తస్మా త్వం ఇసి మా రోది, రోదితం మోఘమాహు సన్తో.
కన్దితేన ¶ హవే బ్రహ్మే, మతో పేతో సముట్ఠహే;
సబ్బే సఙ్గమ్మ రోదామ, అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఞాతకే.
ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహీ వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం;
యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన వాసవాతి.
సోమదత్తజాతకం పఞ్చమం.
౪౧౧. సుసీమజాతకం (౭-౨-౬)
కాళాని ¶ కేసాని పురే అహేసుం, జాతాని సీసమ్హి యథాపదేసే;
తానజ్జ సేతాని సుసీమ [సుసిమ (క.)] దిస్వా, ధమ్మం చర బ్రహ్మచరియస్స కాలో.
మమేవ దేవ పలితం న తుయ్హం, మమేవ సీసం మమ ఉత్తమఙ్గం;
‘‘అత్థం ¶ కరిస్స’’న్తి ముసా అభాణిం [అభాసిం (క.)], ఏకాపరాధం ఖమ రాజసేట్ఠ.
దహరో తువం దస్సనియోసి రాజ, పఠముగ్గతో హోసి [హోహి (సీ.), హోతి (క.)] యథా కళీరో;
రజ్జఞ్చ కారేహి మమఞ్చ పస్స, మా కాలికం అనుధావీ జనిన్ద.
పస్సామి వోహం దహరిం కుమారిం, సామట్ఠపస్సం సుతనుం సుమజ్ఝం;
కాళప్పవాళావ పవేల్లమానా, పలోభయన్తీవ [సా లోభయన్తీవ (పీ.)] నరేసు గచ్ఛతి.
తమేన పస్సామిపరేన నారిం, ఆసీతికం నావుతికం వ జచ్చా;
దణ్డం గహేత్వాన పవేధమానం, గోపానసీభోగ్గసమం చరన్తిం.
సోహం తమేవానువిచిన్తయన్తో, ఏకో సయామి [పస్సామి (క.)] సయనస్స మజ్ఝే;
‘‘అహమ్పి ఏవం’’ ఇతి పేక్ఖమానో, న గహే రమే [న గేహే రమే (సీ.), గేహే న రమే (స్యా. క.)] బ్రహ్మచరియస్స కాలో.
రజ్జువాలమ్బనీ ¶ చేసా, యా గేహే వసతో రతి;
ఏవమ్పి ¶ ఛేత్వాన వజన్తి ధీరా, అనపేక్ఖినో కామసుఖం పహాయాతి.
సుసీమజాతకం ఛట్ఠం.
౪౧౨. కోటసిమ్బలిజాతకం (౭-౨-౭)
అహం దససతంబ్యామం, ఉరగమాదాయ ఆగతో;
తఞ్చ మఞ్చ మహాకాయం, ధారయం నప్పవేధసి [న పవేధయి (క.)].
అథిమం ¶ ఖుద్దకం పక్ఖిం, అప్పమంసతరం మయా;
ధారయం బ్యథసి [బ్యాధసే (సీ.), బ్యధసే (పీ.), బ్యాధసి (క.)] భీతా [భీతో (సీ. స్యా. పీ.)], కమత్థం కోటసిమ్బలి [కోటిసిమ్బలి (సీ. పీ.)].
మంసభక్ఖో తువం రాజ, ఫలభక్ఖో అయం దిజో;
అయం నిగ్రోధబీజాని, పిలక్ఖుదుమ్బరాని చ;
అస్సత్థాని చ భక్ఖిత్వా, ఖన్ధే మే ఓహదిస్సతి.
తే రుక్ఖా సంవిరూహన్తి, మమ పస్సే నివాతజా;
తే మం పరియోనన్ధిస్సన్తి, అరుక్ఖం మం కరిస్సరే.
సన్తి అఞ్ఞేపి రుక్ఖా సే, మూలినో ఖన్ధినో దుమా;
ఇమినా సకుణజాతేన, బీజమాహరితా హతా.
అజ్ఝారూహాభివడ్ఢన్తి [అజ్ఝారూళ్హాభివడ్ఢన్తి (సీ. పీ.)], బ్రహన్తమ్పి వనప్పతిం;
తస్మా రాజ పవేధామి, సమ్పస్సంనాగతం భయం.
సఙ్కేయ్య సఙ్కితబ్బాని, రక్ఖేయ్యానాగతం భయం;
అనాగతభయా ¶ ధీరో, ఉభో లోకే అవేక్ఖతీతి.
కోటసిమ్బలిజాతకం సత్తమం.
౪౧౩. ధూమకారిజాతకం (౭-౨-౮)
రాజా అపుచ్ఛి విధురం, ధమ్మకామో యుధిట్ఠిలో;
అపి బ్రాహ్మణ జానాసి, కో ఏకో బహు సోచతి.
బ్రాహ్మణో ¶ అజయూథేన, పహూతేధో [బహూతేజో (పీ. క.), బహుతేన్దో (స్యా.)] వనే వసం;
ధూమం అకాసి వాసేట్ఠో, రత్తిన్దివమతన్దితో.
తస్స తం ధూమగన్ధేన, సరభా మకసడ్డితా [మకసద్దితా (సీ. స్యా.), మకసట్టితా (పీ. క.)];
వస్సావాసం ఉపాగచ్ఛుం, ధూమకారిస్స సన్తికే.
సరభేసు మనం కత్వా, అజా సో నావబుజ్ఝథ;
ఆగచ్ఛన్తీ వజన్తీ వా [ఆగచ్ఛన్తి వజన్తి వా (స్యా. పీ.), ఆగచ్ఛన్తిం వజన్తిం వా (క.)], తస్స తా వినసుం [వినస్సుం (సీ.)] అజా.
సరభా సరదే కాలే, పహీనమకసే వనే;
పావిసుం గిరిదుగ్గాని, నదీనం పభవాని చ.
సరభే చ గతే దిస్వా, అజా చ విభవం గతా [అజే చ విభవం గతే (క.)];
కిసో చ వివణ్ణో చాసి, పణ్డురోగీ చ బ్రాహ్మణో.
ఏవం ¶ యో సం నిరంకత్వా, ఆగన్తుం కురుతే పియం;
సో ఏకో బహు సోచతి, ధూమకారీవ బ్రాహ్మణోతి.
ధూమకారిజాతకం అట్ఠమం.
౪౧౪. జాగరజాతకం (౭-౨-౯)
కోధ ¶ జాగరతం సుత్తో, కోధ సుత్తేసు జాగరో;
కో మమేతం విజానాతి, కో తం పటిభణాతి మే.
అహం జాగరతం సుత్తో, అహం సుత్తేసు జాగరో;
అహమేతం విజానామి, అహం పటిభణామి తే.
కథం జాగరతం సుత్తో, కథం సుత్తేసు జాగరో;
కథం ఏతం విజానాసి, కథం పటిభణాసి మే.
యే ధమ్మం నప్పజానన్తి, సంయమోతి దమోతి చ;
తేసు సుప్పమానేసు, అహం జగ్గామి దేవతే.
యేసం రాగో చ దోసో చ, అవిజ్జా చ విరాజితా;
తేసు జాగరమానేసు, అహం సుత్తోస్మి దేవతే.
ఏవం ¶ జాగరతం సుత్తో, ఏవం సుత్తేసు జాగరో;
ఏవమేతం విజానామి, ఏవం పటిభణామి తే.
సాధు జాగరతం సుత్తో, సాధు సుత్తేసు జాగరో;
సాధుమేతం విజానాసి, సాధు పటిభణాసి మేతి.
జాగరజాతకం నవమం.
౪౧౫. కుమ్మాసపిణ్డిజాతకం (౭-౨-౧౦)
న కిరత్థి అనోమదస్సిసు, పారిచరియా బుద్ధేసు అప్పికా [అప్పకా (క.)];
సుక్ఖాయ ¶ అలోణికాయ చ, పస్సఫలం కుమ్మాసపిణ్డియా.
హత్థిగవస్సా చిమే బహూ [హత్థిగవాస్సా చ మే బహూ (సీ.), హత్థీ గవాస్సా చిమే బహూ (స్యా.), హత్థీ గవాస్సా చ మే బహూ (పీ.)], ధనధఞ్ఞం పథవీ చ కేవలా;
నారియో చిమా అచ్ఛరూపమా, పస్సఫలం కుమ్మాసపిణ్డియా.
అభిక్ఖణం రాజకుఞ్జర, గాథా భాససి కోసలాధిప;
పుచ్ఛామి తం రట్ఠవడ్ఢన, బాళ్హం పీతిమనో పభాససి.
ఇమస్మిఞ్ఞేవ నగరే, కులే అఞ్ఞతరే అహుం;
పరకమ్మకరో ఆసిం, భతకో సీలసంవుతో.
కమ్మాయ ¶ నిక్ఖమన్తోహం, చతురో సమణేద్దసం;
ఆచారసీలసమ్పన్నే, సీతిభూతే అనాసవే.
తేసు చిత్తం పసాదేత్వా, నిసీదేత్వా [నిసాదేత్వా (?)] పణ్ణసన్థతే;
అదం బుద్ధాన కుమ్మాసం, పసన్నో సేహి పాణిభి.
తస్స ¶ కమ్మస్స కుసలస్స, ఇదం మే ఏదిసం ఫలం;
అనుభోమి ఇదం రజ్జం, ఫీతం ధరణిముత్తమం.
దదం భుఞ్జ మా చ పమాదో [దద భుఞ్జ చ మా చ పమాదో (సీ. పీ.)], చక్కం వత్తయ కోసలాధిప;
మా ¶ రాజ అధమ్మికో అహు, ధమ్మం పాలయ కోసలాధిప.
సోహం తదేవ పునప్పునం, వటుమం ఆచరిస్సామి సోభనే;
అరియాచరితం సుకోసలే, అరహన్తో మే మనాపావ పస్సితుం.
దేవీ వియ అచ్ఛరూపమా, మజ్ఝే నారిగణస్స సోభసి;
కిం కమ్మమకాసి భద్దకం, కేనాసి వణ్ణవతీ సుకోసలే.
అమ్బట్ఠకులస్స ఖత్తియ, దాస్యాహం పరపేసియా అహుం;
సఞ్ఞతా చ [సఞ్ఞతా (సీ. పీ.)] ధమ్మజీవినీ, సీలవతీ చ అపాపదస్సనా.
ఉద్ధటభత్తం అహం తదా, చరమానస్స అదాసి భిక్ఖునో;
విత్తా సుమనా సయం అహం, తస్స కమ్మస్స ఫలం మమేదిసన్తి.
కుమ్మాసపిణ్డిజాతకం దసమం.
౪౧౬. పరన్తపజాతకం (౭-౨-౧౧)
ఆగమిస్సతి ¶ మే పాపం, ఆగమిస్సతి మే భయం;
తదా హి చలితా సాఖా, మనుస్సేన మిగేన వా.
భీరుయా నూన మే కామో, అవిదూరే వసన్తియా;
కరిస్సతి కిసం పణ్డుం, సావ సాఖా పరన్తపం.
సోచయిస్సతి ¶ మం కన్తా, గామే వసమనిన్దితా;
కరిస్సతి కిసం పణ్డుం, సావ సాఖా పరన్తపం.
తయా మం అసితాపఙ్గి [హసితాపఙ్గి (సీ. స్యా. పీ.)], సితాని [మిహితాని (సీ. స్యా. పీ.)] భణితాని చ;
కిసం పణ్డుం కరిస్సన్తి, సావ సాఖా పరన్తపం.
అగమా నూన సో సద్దో, అసంసి నూన సో తవ;
అక్ఖాతం నూన తం తేన, యో తం సాఖమకమ్పయి.
ఇదం ¶ ఖో తం సమాగమ్మ, మమ బాలస్స చిన్తితం;
తదా హి చలితా సాఖా, మనుస్సేన మిగేన వా.
తథేవ త్వం అవేదేసి, అవఞ్చి [అవజ్ఝి (క.)] పితరం మమ;
హన్త్వా సాఖాహి ఛాదేన్తో, ఆగమిస్సతి మే [తే (స్యా. క.)] భయన్తి.
పరన్తపజాతకం ఏకాదసమం.
గన్ధారవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
వరగామ ¶ మహాకపి భగ్గవ చ, దళ్హధమ్మ సకుఞ్జర కేసవరో;
ఉరగో విధురో పున జాగరతం, అథ కోసలాధిప పరన్తప చాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
అథ సత్తనిపాతమ్హి, వగ్గం మే భణతో సుణ;
కుక్కు చ పున గన్ధారో, ద్వేవ గుత్తా మహేసినాతి.
సత్తకనిపాతం నిట్ఠితం.
౮. అట్ఠకనిపాతో
౪౧౭. కచ్చానిజాతకం (౧)
ఓదాతవత్థా ¶ ¶ ¶ సుచి అల్లకేసా, కచ్చాని కిం కుమ్భిమధిస్సయిత్వా [కుమ్భిమపస్సయిత్వా (పీ.)];
పిట్ఠా తిలా ధోవసి తణ్డులాని, తిలోదనో హేహితి కిస్స హేతు.
న ఖో అయం బ్రాహ్మణ భోజనత్థా [భోజనత్థం (స్యా.)], తిలోదనో హేహితి సాధుపక్కో;
ధమ్మో మతో తస్స పహుత్తమజ్జ [పహూనమజ్జ (స్యా.), పహూతమజ్జ (సీ.), బహూతమజ్జా (పీ.)], అహం కరిస్సామి సుసానమజ్ఝే.
అనువిచ్చ కచ్చాని కరోహి కిచ్చం, ధమ్మో మతో కో ను తవేవ [తవేత (సీ. స్యా. పీ.)] సంసి;
సహస్సనేత్తో అతులానుభావో, న మియ్యతీ ధమ్మవరో కదాచి.
దళ్హప్పమాణం మమ ఏత్థ బ్రహ్మే, ధమ్మో మతో నత్థి మమేత్థ కఙ్ఖా;
యే యేవ దాని పాపా భవన్తి, తే ¶ తేవ దాని సుఖితా భవన్తి.
సుణిసా హి మయ్హం వఞ్ఝా అహోసి, సా మం వధిత్వాన విజాయి పుత్తం;
సా దాని సబ్బస్స కులస్స ఇస్సరా, అహం పనమ్హి [వసామి (స్యా.)] అపవిద్ధా ఏకికా.
జీవామి ¶ వోహం న మతోహమస్మి [నాహం మతోస్మి (సీ. పీ.)], తవేవ అత్థాయ ఇధాగతోస్మి;
యా తం వధిత్వాన విజాయి పుత్తం, సహావ పుత్తేన కరోమి భస్మం.
ఏవఞ్చ [ఏతఞ్చ (సీ. పీ.)] తే రుచ్చతి దేవరాజ, మమేవ అత్థాయ ఇధాగతోసి;
అహఞ్చ పుత్తో సుణిసా చ నత్తా, సమ్మోదమానా ఘరమావసేమ.
ఏవఞ్చ తే రుచ్చతి కాతియాని, హతాపి సన్తా న జహాసి ధమ్మం;
తువఞ్చ [త్వఞ్చ (పీ. క.)] పుత్తో సుణిసా చ నత్తా, సమ్మోదమానా ఘరమావసేథ.
సా కాతియానీ సుణిసాయ సద్ధిం, సమ్మోదమానా ఘరమావసిత్థ;
పుత్తో ¶ చ నత్తా చ ఉపట్ఠహింసు, దేవానమిన్దేన అధిగ్గహీతాతి.
కచ్చానిజాతకం పఠమం.
౪౧౮. అట్ఠసద్దజాతకం (౨)
ఇదం ¶ పురే నిన్నమాహు, బహుమచ్ఛం మహోదకం;
ఆవాసో బకరాజస్స, పేత్తికం భవనం మమ;
త్యజ్జ భేకేన [భిఙ్గేన (క.)] యాపేమ, ఓకం న వజహామసే [ఓకన్తం న జహామసే (క.)].
కో దుతియం అసీలిస్స, బన్ధరస్సక్ఖి భేచ్ఛతి [భేజ్జతి (సీ. స్యా. పీ.), భిన్దతి (క.)];
కో మే పుత్తే కులావకం, మఞ్చ సోత్థిం కరిస్సతి.
సబ్బా పరిక్ఖయా ఫేగ్గు, యావ తస్సా గతీ అహు;
ఖీణభక్ఖో మహారాజ, సారే న రమతీ ఘుణో.
సా ¶ నూనాహం ఇతో గన్త్వా, రఞ్ఞో ముత్తా నివేసనా;
అత్తానం రమయిస్సామి, దుమసాఖనికేతినీ.
సో నూనాహం ఇతో గన్త్వా, రఞ్ఞో ముత్తో నివేసనా;
అగ్గోదకాని పిస్సామి, యూథస్స పురతో వజం.
తం మం కామేహి సమ్మత్తం, రత్తం కామేసు ముచ్ఛితం;
ఆనయీ భరతో [వనతో (క.)] లుద్దో, బాహికో భద్దమత్థు తే.
అన్ధకారతిమిసాయం, తుఙ్గే ఉపరిపబ్బతే;
సా ¶ మం సణ్హేన ముదునా, మా పాదం ఖలి [ఖణి (సీ. స్యా. పీ.)] యస్మని.
అసంసయం జాతిఖయన్తదస్సీ, న గబ్భసేయ్యం పునరావజిస్సం;
అయమన్తిమా పచ్ఛిమా గబ్భసేయ్యా [అయం హి మే అన్తిమా గబ్భసేయ్యా (సీ. పీ.)], ఖీణో మే సంసారో పునబ్భవాయాతి.
అట్ఠసద్దజాతకం దుతియం.
౪౧౯. సులసాజాతకం (౩)
ఇదం సువణ్ణకాయూరం, ముత్తా వేళురియా బహూ;
సబ్బం హరస్సు భద్దన్తే, మఞ్చ దాసీతి సావయ.
ఓరోపయస్సు కల్యాణి, మా బాళ్హం [బహుం (సీ. స్యా. పీ.)] పరిదేవసి;
న చాహం అభిజానామి, అహన్త్వా ధనమాభతం.
యతో సరామి అత్తానం, యతో పత్తాస్మి విఞ్ఞుతం;
న చాహం అభిజానామి, అఞ్ఞం పియతరం తయా.
ఏహి తం ఉపగూహిస్సం [ఉపగుయ్హిస్సం (క.)], కరిస్సఞ్చ పదక్ఖిణం;
న హి దాని పున అత్థి, మమ తుయ్హఞ్చ సఙ్గమో.
న ¶ హి సబ్బేసు ఠానేసు, పురిసో హోతి పణ్డితో;
ఇత్థీపి పణ్డితా హోతి, తత్థ తత్థ విచక్ఖణా.
న ¶ హి సబ్బేసు ఠానేసు, పురిసో హోతి పణ్డితో;
ఇత్థీపి ¶ పణ్డితా హోతి, లహుం అత్థం విచిన్తికా [లహుమత్థవిచిన్తికా (సీ. పీ.)].
లహుఞ్చ వత ఖిప్పఞ్చ, నికట్ఠే సమచేతయి;
మిగం పుణ్ణాయతేనేవ [పుణ్ణాయతనేవ (స్యా.)], సులసా సత్తుకం వధి.
యోధ ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
సో హఞ్ఞతి మన్దమతి, చోరోవ గిరిగబ్భరే.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
ముచ్చతే సత్తుసమ్బాధా, సులసా సత్తుకామివాతి.
సులసాజాతకం తతియం.
౪౨౦. సుమఙ్గలజాతకం (౪)
భుసమ్హి [భుసమ్పి (క.), భుసం హి (సీ. నియ్య)] కుద్ధోతి అవేక్ఖియాన, న తావ దణ్డం పణయేయ్య ఇస్సరో;
అట్ఠానసో అప్పతిరూపమత్తనో, పరస్స దుక్ఖాని భుసం ఉదీరయే.
యతో చ జానేయ్య పసాదమత్తనో, అత్థం నియుఞ్జేయ్య పరస్స దుక్కటం;
తదాయమత్థోతి సయం అవేక్ఖియ, అథస్స దణ్డం సదిసం నివేసయే.
న చాపి ఝాపేతి పరం న అత్తనం, అముచ్ఛితో యో నయతే నయానయం;
యో ¶ దణ్డధారో భవతీధ ఇస్సరో, స వణ్ణగుత్తో సిరియా న ధంసతి.
యే ఖత్తియా సే అనిసమ్మకారినో, పణేన్తి దణ్డం సహసా పముచ్ఛితా;
అవణ్ణసంయుతా [యుత్తావ (క.)] జహన్తి జీవితం, ఇతో విముత్తాపి చ యన్తి దుగ్గతిం.
ధమ్మే ¶ చ యే అరియప్పవేదితే రతా, అనుత్తరా తే వచసా మనసా కమ్మునా చ;
తే సన్తిసోరచ్చసమాధిసణ్ఠితా, వజన్తి లోకం దుభయం తథావిధా.
రాజాహమస్మి నరపమదానమిస్సరో, సచేపి కుజ్ఝామి ఠపేమి అత్తనం;
నిసేధయన్తో జనతం తథావిధం, పణేమి దణ్డం అనుకమ్ప యోనిసో.
సిరీ చ లక్ఖీ చ తవేవ ఖత్తియ, జనాధిప మా విజహి కుదాచనం;
అక్కోధనో నిచ్చపసన్నచిత్తో, అనీఘో తువం వస్ససతాని పాలయ.
గుణేహి ఏతేహి ఉపేత ఖత్తియ, ఠితమరియవత్తీ [వత్తి (సీ.), వుత్తి (క.)] సువచో అకోధనో;
సుఖీ ¶ అనుప్పీళ పసాసమేదినిం [అనుప్పీళం సహసమేదనిం (క.)], ఇతో విముత్తోపి చ యాహి సుగ్గతిం.
ఏవం ¶ సునీతేన [సువినీతేన (పీ.)] సుభాసితేన, ధమ్మేన ఞాయేన ఉపాయసో నయం;
నిబ్బాపయే సఙ్ఖుభితం మహాజనం, మహావ మేఘో సలిలేన మేదినిన్తి [మేదనిన్తి (స్యా. క.)].
సుమఙ్గలజాతకం చతుత్థం.
౪౨౧. గఙ్గమాలజాతకం (౫)
అఙ్గారజాతా పథవీ, కుక్కుళానుగతా మహీ;
అథ గాయసి వత్తాని [వత్థాని (క.)], న తం తపతి ఆతపో.
ఉద్ధం తపతి ఆదిచ్చో, అధో తపతి వాలుకా;
అథ గాయసి వత్తాని [వత్థాని (క.)], న తం తపతి ఆతపో.
న ¶ మం తపతి ఆతపో, ఆతపా [ఆతప్పా (సీ. స్యా. పీ.)] తపయన్తి మం;
అత్థా హి వివిధా రాజ, తే తపన్తి న ఆతపో.
అద్దసం కామ తే మూలం, సఙ్కప్పా కామ జాయసి;
న తం సఙ్కప్పయిస్సామి, ఏవం కామ న హేహిసి.
అప్పాపి కామా న అలం, బహూహిపి న తప్పతి;
అహహా బాలలపనా, పరివజ్జేథ [పటివిజ్ఝేథ (పీ. సీ. అట్ఠ.)] జగ్గతో.
అప్పస్స ¶ కమ్మస్స ఫలం మమేదం, ఉదయో అజ్ఝాగమా మహత్తపత్తం;
సులద్ధలాభో వత మాణవస్స, యో పబ్బజీ కామరాగం పహాయ.
తపసా పజహన్తి పాపకమ్మం, తపసా న్హాపితకుమ్భకారభావం;
తపసా అభిభుయ్య గఙ్గమాల, నామేనాలపసజ్జ బ్రహ్మదత్తం.
సన్దిట్ఠికమేవ ‘‘అమ్మ’’ పస్సథ, ఖన్తీసోరచ్చస్స అయం [యో (స్యా. పీ. క.)] విపాకో;
యో [సో (స్యా. క.)] సబ్బజనస్స వన్దితోహు, తం వన్దామ సరాజికా సమచ్చా.
మా కిఞ్చి అవచుత్థ గఙ్గమాలం, మునినం మోనపథేసు సిక్ఖమానం;
ఏసో హి అతరి అణ్ణవం, యం తరిత్వా చరన్తి వీతసోకాతి.
గఙ్గమాలజాతకం పఞ్చమం.
౪౨౨. చేతియజాతకం (౬)
ధమ్మో ¶ హవే హతో హన్తి, నాహతో హన్తి కిఞ్చనం [కఞ్చినం (పీ.)];
తస్మా హి ధమ్మం న హనే, మా త్వం [తం (స్యా. పీ.)] ధమ్మో హతో హని.
అలికం ¶ ¶ భాసమానస్స, అపక్కమన్తి దేవతా;
పూతికఞ్చ ముఖం వాతి, సకట్ఠానా చ ధంసతి;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భూమియం తిట్ఠ చేతియ.
అకాలే వస్సతీ తస్స, కాలే తస్స న వస్సతి;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భూమిం పవిస చేతియ.
జివ్హా తస్స ద్విధా హోతి, ఉరగస్సేవ దిసమ్పతి;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భియ్యో పవిస చేతియ.
జివ్హా తస్స న భవతి, మచ్ఛస్సేవ దిసమ్పతి;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భియ్యో పవిస చేతియ.
థియోవ ¶ తస్స జాయన్తి [థియో తస్స పజాయన్తి (క.)], న పుమా జాయరే కులే;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భియ్యో పవిస చేతియ.
పుత్తా తస్స న భవన్తి, పక్కమన్తి దిసోదిసం;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భియ్యో పవిస చేతియ.
స ¶ రాజా ఇసినా సత్తో, అన్తలిక్ఖచరో పురే;
పావేక్ఖి పథవిం చేచ్చో, హీనత్తో పత్వ పరియాయం [అత్తపరియాయం (సీ. స్యా.), పత్తపరియాయం (క. సీ. నియ్య)].
తస్మా ¶ హి ఛన్దాగమనం, నప్పసంసన్తి పణ్డితా;
అదుట్ఠచిత్తో భాసేయ్య, గిరం సచ్చూపసంహితన్తి.
చేతియజాతకం ఛట్ఠం.
౪౨౩. ఇన్ద్రియజాతకం (౭)
యో ఇన్ద్రియానం కామేన, వసం నారద గచ్ఛతి;
సో పరిచ్చజ్జుభో లోకే, జీవన్తోవ విసుస్సతి [జీవన్తోపివిసుస్సతి (స్యా.), జీవన్తో వాపి సుస్సతి (క.)].
సుఖస్సానన్తరం దుక్ఖం, దుక్ఖస్సానన్తరం సుఖం;
సోసి [సోపి (స్యా. పీ. క.)] పత్తో సుఖా [సుఖ (స్యా.), సుఖం (క.)] దుక్ఖం, పాటికఙ్ఖ వరం సుఖం.
కిచ్ఛకాలే ¶ కిచ్ఛసహో, యో కిచ్ఛం నాతివత్తతి;
స కిచ్ఛన్తం సుఖం ధీరో, యోగం సమధిగచ్ఛతి.
న హేవ కామాన కామా, నానత్థా నాత్థకారణా;
న కతఞ్చ నిరఙ్కత్వా, ధమ్మా చవితుమరహసి.
దక్ఖం గహపతీ [గహపతం (సీ. స్యా. పీ.), గహవతం (?)] సాధు, సంవిభజ్జఞ్చ భోజనం;
అహాసో అత్థలాభేసు, అత్థబ్యాపత్తి అబ్యథో.
ఏత్తావతేతం పణ్డిచ్చం, అపి సో [అసితో (సీ. స్యా. పీ.)] దవిలో [దేవలో (సీ. పీ.)] బ్రవి;
న యితో కిఞ్చి పాపియో, యో ఇన్ద్రియానం వసం వజే.
అమిత్తానంవ హత్థత్థం, సివి పప్పోతి మామివ;
కమ్మం విజ్జఞ్చ దక్ఖేయ్యం, వివాహం సీలమద్దవం;
ఏతే చ యసే హాపేత్వా, నిబ్బత్తో సేహి కమ్మేహి.
సోహం సహస్సజీనోవ అబన్ధు అపరాయణో;
అరియధమ్మా అపక్కన్తో, యథా పేతో తథేవహం.
సుఖకామే ¶ దుక్ఖాపేత్వా, ఆపన్నోస్మి పదం ఇమం;
సో సుఖం నాధిగచ్ఛామి, ఠితో [చితో (పీ. సీ. అట్ఠ.)] భాణుమతామివాతి.
ఇన్ద్రియజాతకం సత్తమం.
౪౨౪. ఆదిత్తజాతకం (౮)
ఆదిత్తస్మిం అగారస్మిం, యం నీహరతి భాజనం;
తం ¶ తస్స హోతి అత్థాయ, నో చ యం తత్థ డయ్హతి.
ఏవామాదీపితో ¶ లోకో, జరాయ మరణేన చ;
నీహరేథేవ దానేన, దిన్నం హోతి సునీహతం [సునీభతం (సీ. స్యా. పీ.), సునిబ్భతం (క.)].
యో ధమ్మలద్ధస్స దదాతి దానం, ఉట్ఠానవీరియాధిగతస్స జన్తు;
అతిక్కమ్మ సో వేతరణిం [వేత్తరణిం (క.)] యమస్స, దిబ్బాని ఠానాని ఉపేతి మచ్చో.
దానఞ్చ యుద్ధఞ్చ సమానమాహు, అప్పాపి సన్తా బహుకే జినన్తి;
అప్పమ్పి చే సద్దహానో దదాతి, తేనేవ సో హోతి సుఖీ పరత్థ.
విచేయ్య దానం సుగతప్పసత్థం, యే దక్ఖిణేయ్యా ఇధ జీవలోకే;
ఏతేసు దిన్నాని మహప్ఫలాని, బీజాని వుత్తాని యథా సుఖేత్తే.
యో పాణభూతాని అహేఠయం చరం, పరూపవాదా న కరోతి పాపం;
భీరుం పసంసన్తి న తత్థ సూరం, భయా హి సన్తో న కరోన్తి పాపం.
హీనేన బ్రహ్మచరియేన, ఖత్తియే ఉపపజ్జతి;
మజ్ఝిమేన ¶ చ దేవత్తం, ఉత్తమేన విసుజ్ఝతి.
అద్ధా ¶ హి దానం బహుధా పసత్థం, దానా చ ఖో ధమ్మపదంవ సేయ్యో;
పుబ్బేవ హి పుబ్బతరేవ సన్తో [పుబ్బే చ హి పుబ్బతరే చ సన్తో (సం. ని. ౧.౩౩)], నిబ్బానమేవజ్ఝగముం సపఞ్ఞాతి.
ఆదిత్తజాతకం అట్ఠమం.
౪౨౫. అట్ఠానజాతకం (౯)
గఙ్గా కుముదినీ సన్తా, సఙ్ఖవణ్ణా చ కోకిలా;
జమ్బు తాలఫలం దజ్జా, అథ నూన తదా సియా.
యదా కచ్ఛపలోమానం, పావారో తివిధో సియా;
హేమన్తికం పావురణం [పాపురణం (సీ. స్యా. పీ.)], అథ నూన తదా సియా.
యదా మకసపాదానం [దాఠానం (సీ. పీ.)], అట్టాలో సుకతో సియా;
దళ్హో చ అవికమ్పీ చ [అప్పకమ్పీ చ (సీ. పీ.)], అథ నూన తదా సియా.
యదా ససవిసాణానం, నిస్సేణీ సుకతా సియా;
సగ్గస్సారోహణత్థాయ, అథ నూన తదా సియా.
యదా నిస్సేణిమారుయ్హ, చన్దం ఖాదేయ్యు మూసికా;
రాహుఞ్చ పరిపాతేయ్యుం [పరిబాహేయ్యుం (స్యా.)], అథ నూన తదా సియా.
యదా సురాఘటం పిత్వా, మక్ఖికా గణచారిణీ;
అఙ్గారే ¶ వాసం కప్పేయ్యుం, అథ నూన తదా సియా.
యదా ¶ బిమ్బోట్ఠసమ్పన్నో, గద్రభో సుముఖో సియా;
కుసలో నచ్చగీతస్స, అథ నూన తదా సియా.
యదా కాకా ఉలూకా చ, మన్తయేయ్యుం రహోగతా;
అఞ్ఞమఞ్ఞం పిహయేయ్యుం, అథ నూన తదా సియా.
యదా ముళాల [పులస (సీ. పీ.), పులాస (స్యా.)] పత్తానం, ఛత్తం థిరతరం సియా;
వస్సస్స పటిఘాతాయ, అథ నూన తదా సియా.
యదా ¶ కులకో [కులుఙ్కో (సీ. పీ.), కులుకో (స్యా.)] సకుణో, పబ్బతం గన్ధమాదనం;
తుణ్డేనాదాయ గచ్ఛేయ్య, అథ నూన తదా సియా.
యదా సాముద్దికం నావం, స-యన్తం స-వటాకరం [సపటాకారం (క.)];
చేటో ఆదాయ గచ్ఛేయ్య, అథ నూన తదా సియాతి.
అట్ఠానజాతకం నవమం.
౪౨౬. దీపిజాతకం (౧౦)
ఖమనీయం యాపనీయం, కచ్చి మాతుల తే సుఖం;
సుఖం తే అమ్మా అవచ, సుఖకామావ [సుఖకామా హి (సీ. స్యా. పీ.)] తే మయం.
నఙ్గుట్ఠం మే అవక్కమ్మ [అపక్కమ్మ (క.)], హేఠయిత్వాన [పోథయిత్వాన (క.)] ఏళికే [ఏళకి (స్యా.), ఏళికి (పీ.)];
సాజ్జ మాతులవాదేన, ముఞ్చితబ్బా ను మఞ్ఞసి.
పురత్థాముఖో నిసిన్నోసి, అహం తే ముఖమాగతా;
పచ్ఛతో తుయ్హం నఙ్గుట్ఠం, కథం ఖ్వాహం అవక్కమిం [అపక్కమిం (క.)].
యావతా ¶ చతురో దీపా, ససముద్దా సపబ్బతా;
తావతా మయ్హం నఙ్గుట్ఠం, కథం ఖో త్వం వివజ్జయి.
పుబ్బేవ మేతమక్ఖింసు [మేతం అక్ఖంసు (సీ. పీ.)], మాతా పితా చ భాతరో;
దీఘం దుట్ఠస్స నఙ్గుట్ఠం, సామ్హి వేహాయసాగతా.
తఞ్చ దిస్వాన ఆయన్తిం, అన్తలిక్ఖస్మి ఏళికే;
మిగసఙ్ఘో పలాయిత్థ, భక్ఖో మే నాసితో తయా.
ఇచ్చేవం విలపన్తియా, ఏళకియా రుహగ్ఘసో;
గలకం అన్వావమద్ది, నత్థి దుట్ఠే సుభాసితం.
నేవ ¶ ¶ దుట్ఠే నయో అత్థి, న ధమ్మో న సుభాసితం;
నిక్కమం దుట్ఠే యుఞ్జేథ, సో చ సబ్భిం న రఞ్జతీతి.
దీపిజాతకం దసమం.
అట్ఠకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
పరిసుద్ధా మనావిలా వత్థధరా, బకరాజస్స కాయురం దణ్డవరో;
అథ అఙ్గార చేతియ దేవిలినా, అథ ఆదిత్త గఙ్గా దసేళకినాతి.
౯. నవకనిపాతో
౪౨౭. గిజ్ఝజాతకం (౧)
పరిసఙ్కుపథో ¶ ¶ ¶ నామ, గిజ్ఝపన్థో సనన్తనో;
తత్రాసి మాతాపితరో, గిజ్ఝో పోసేసి జిణ్ణకే;
తేసం అజగరమేదం, అచ్చహాసి బహుత్తసో [పహుత్తతో (క. సీ.), పహూతసో (స్యా. పీ.), బహుధసో (క.)].
పితా చ పుత్తం అవచ, జానం ఉచ్చం పపాతినం;
సుపత్తం థామసమ్పన్నం [పక్ఖసమ్పన్నం (సీ. స్యా. పీ.)], తేజస్సిం దూరగామినం.
పరిప్లవన్తం పథవిం, యదా తాత విజానహి;
సాగరేన పరిక్ఖిత్తం, చక్కంవ పరిమణ్డలం;
తతో తాత నివత్తస్సు, మాస్సు ఏత్తో పరం గమి.
ఉదపత్తోసి [ఉద్ధం పత్తోసి (క. సీ.)] వేగేన, బలీ పక్ఖీ దిజుత్తమో;
ఓలోకయన్తో వక్కఙ్గో, పబ్బతాని వనాని చ.
అద్దస్స పథవిం గిజ్ఝో, యథాసాసి [యథాస్సాసి (స్యా. అట్ఠ. పాఠన్తరం)] పితుస్సుతం;
సాగరేన పరిక్ఖిత్తం, చక్కంవ పరిమణ్డలం.
తఞ్చ సో సమతిక్కమ్మ, పరమేవచ్చవత్తథ [పరమేవ పవత్తథ (సీ. స్యా.)];
తఞ్చ వాతసిఖా తిక్ఖా, అచ్చహాసి బలిం దిజం.
నాసక్ఖాతిగతో పోసో, పునదేవ నివత్తితుం;
దిజో బ్యసనమాపాది, వేరమ్భానం [వేరమ్బానం (సీ. పీ.)] వసం గతో.
తస్స ¶ పుత్తా చ దారా చ, యే చఞ్ఞే అనుజీవినో;
సబ్బే బ్యసనమాపాదుం, అనోవాదకరే దిజే.
ఏవమ్పి ఇధ వుడ్ఢానం, యో వాక్యం నావబుజ్ఝతి;
అతిసీమచరో దిత్తో, గిజ్ఝోవాతీతసాసనో;
స వే బ్యసనం పప్పోతి, అకత్వా వుడ్ఢసాసనన్తి.
గిజ్ఝజాతకం పఠమం.
౪౨౮. కోసమ్బియజాతకం (౨)
పుథుసద్దో ¶ ¶ సమజనో, న బాలో కోచి మఞ్ఞథ;
సఙ్ఘస్మిం భిజ్జమానస్మిం, నాఞ్ఞం భియ్యో అమఞ్ఞరుం.
పరిముట్ఠా పణ్డితాభాసా, వాచాగోచరభాణినో;
యావిచ్ఛన్తి ముఖాయామం, యేన నీతా న తం విదూ.
అక్కోచ్ఛి మం అవధి మం, అజిని మం అహాసి మే;
యే చ తం ఉపనయ్హన్తి, వేరం తేసం న సమ్మతి.
అక్కోచ్ఛి మం అవధి మం, అజిని మం అహాసి మే;
యే చ తం నుపనయ్హన్తి, వేరం తేసూపసమ్మతి.
న హి వేరేన వేరాని, సమ్మన్తీధ కుదాచనం;
అవేరేన చ సమ్మన్తి, ఏస ధమ్మో సనన్తనో.
పరే చ న విజానన్తి, మయమేత్థ యమామసే;
యే చ తత్థ విజానన్తి, తతో సమ్మన్తి మేధగా.
అట్ఠిచ్ఛిన్నా ¶ పాణహరా, గవస్స [గవాస్స (సీ. స్యా. పీ.)] ధనహారినో;
రట్ఠం విలుమ్పమానానం, తేసమ్పి హోతి సఙ్గతి;
కస్మా తుమ్హాక నో సియా.
సచే లభేథ నిపకం సహాయం, సద్ధించరం సాధువిహారిధీరం;
అభిభుయ్య సబ్బాని పరిస్సయాని, చరేయ్య తేనత్తమనో సతీమా.
నో చే లభేథ నిపకం సహాయం, సద్ధించరం సాధువిహారిధీరం;
రాజావ రట్ఠం విజితం పహాయ, ఏకో చరే మాతఙ్గరఞ్ఞేవ నాగో.
ఏకస్స ¶ చరితం సేయ్యో, నత్థి బాలే సహాయతా;
ఏకో చరే న పాపాని కయిరా, అప్పోస్సుక్కో మాతఙ్గరఞ్ఞేవ నాగోతి.
కోసమ్బియజాతకం దుతియం.
౪౨౯. మహాసువజాతకం (౩)
దుమో యదా హోతి ఫలూపపన్నో, భుఞ్జన్తి నం విహఙ్గమా [విహగా (సీ. పీ.)] సమ్పతన్తా;
ఖీణన్తి ఞత్వాన దుమం ఫలచ్చయే [ఞత్వా దుమప్ఫలచ్చయేన (క.)], దిసోదిసం ¶ యన్తి తతో విహఙ్గమా.
చర చారికం లోహితతుణ్డ మామరి, కిం త్వం సువ సుక్ఖదుమమ్హి ఝాయసి;
తదిఙ్ఘ మం బ్రూహి వసన్తసన్నిభ, కస్మా సువ సుక్ఖదుమం న రిఞ్చసి.
యే ¶ వే సఖీనం సఖారో భవన్తి, పాణచ్చయే [పాణం చజే (క.), పాణచ్చయే మరణకాలే చ సుఖదుక్ఖేసు చ న జహన్తీతి సమ్బన్ధో] దుక్ఖసుఖేసు హంస;
ఖీణం అఖీణన్తి న తం జహన్తి, సన్తో సతం ధమ్మమనుస్సరన్తా.
సోహం సతం అఞ్ఞతరోస్మి హంస, ఞాతీ చ మే హోతి సఖా చ రుక్ఖో;
తం నుస్సహే జీవికత్థో పహాతుం, ఖీణన్తి ఞత్వాన న హేస ధమ్మో [న సోస (క.), న ఏస (స్యా.)].
సాధు సక్ఖి కతం హోతి, మేత్తి సంసతి సన్థవో [మిత్తం సఙ్గతి సన్ధవో (క.)];
సచేతం ధమ్మం రోచేసి, పాసంసోసి విజానతం.
సో తే సువ వరం దమ్మి, పత్తయాన విహఙ్గమ;
వరం వరస్సు వక్కఙ్గ, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరఞ్చ ¶ మే హంస భవం దదేయ్య, అయఞ్చ రుక్ఖో పునరాయుం లభేథ;
సో ¶ సాఖవా ఫలిమా సంవిరూళ్హో, మధుత్థికో తిట్ఠతు సోభమానో.
తం పస్స సమ్మ ఫలిమం ఉళారం, సహావ తే హోతు ఉదుమ్బరేన;
సో సాఖవా ఫలిమా సంవిరూళ్హో, మధుత్థికో తిట్ఠతు సోభమానో.
ఏవం సక్క సుఖీ హోహి, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
యథాహమజ్జ సుఖితో, దిస్వాన సఫలం దుమం.
సువస్స చ వరం దత్వా, కత్వాన సఫలం దుమం;
పక్కామి సహ భరియాయ, దేవానం నన్దనం వనన్తి.
మహాసువజాతకం తతియం.
౪౩౦. చూళసువజాతకం (౪)
సన్తి రుక్ఖా హరిపత్తా [హరితపత్తా (సీ. స్యా. పీ.)], దుమా నేకఫలా బహూ;
కస్మా ను సుక్ఖే [సుక్ఖ (క.)] కోళాపే, సువస్స నిరతో మనో.
ఫలస్స ఉపభుఞ్జిమ్హా, నేకవస్సగణే బహూ;
అఫలమ్పి విదిత్వాన, సావ మేత్తి యథా పురే.
సుఖఞ్చ రుక్ఖం కోళాపం, ఓపత్తమఫలం దుమం;
ఓహాయ సకుణా యన్తి, కిం దోసం పస్ససే దిజ.
యే ¶ ఫలత్థా సమ్భజన్తి, అఫలోతి జహన్తి నం;
అత్తత్థపఞ్ఞా దుమ్మేధా, తే హోన్తి పక్ఖపాతినో.
సాధు సక్ఖి కతం హోతి, మేత్తి సంసతి సన్థవో;
సచేతం ధమ్మం రోచేసి, పాసంసోసి విజానతం.
సో ¶ తే సువ వరం దమ్మి, పత్తయాన విహఙ్గమ;
వరం వరస్సు వక్కఙ్గ, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
అపి ¶ నామ నం పస్సేయ్యం [అపి నామ నం పున పస్సే (సీ. స్యా.)], సపత్తం సఫలం దుమం;
దలిద్దోవ నిధి లద్ధా, నన్దేయ్యాహం పునప్పునం.
తతో అమతమాదాయ, అభిసిఞ్చి మహీరుహం;
తస్స సాఖా విరూహింసు [విరూళ్హస్స (క.)], సీతచ్ఛాయా మనోరమా.
ఏవం సక్క సుఖీ హోహి, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
యథాహమజ్జ సుఖితో, దిస్వాన సఫలం దుమం.
సువస్స చ వరం దత్వా, కత్వాన సఫలం దుమం;
పక్కామి సహ భరియాయ, దేవానం నన్దనం వనన్తి.
చూళసువజాతకం చతుత్థం.
౪౩౧. హరితచజాతకం (౫)
సుతం మేతం మహాబ్రహ్మే, కామే భుఞ్జతి హారితో;
కచ్చేతం వచనం తుచ్ఛం, కచ్చి సుద్ధో ఇరియ్యసి.
ఏవమేతం మహారాజ, యథా తే వచనం సుతం;
కుమ్మగ్గం ¶ పటిపన్నోస్మి, మోహనేయ్యేసు ముచ్ఛితో.
అదు [ఆదు (సీ. పీ.)] పఞ్ఞా కిమత్థియా, నిపుణా సాధుచిన్తినీ [చిన్తనీ (సీ. పీ.)];
యాయ ఉప్పతితం రాగం, కిం మనో న వినోదయే.
చత్తారోమే మహారాజ, లోకే అతిబలా భుసా;
రాగో దోసో మదో మోహో, యత్థ పఞ్ఞా న గాధతి.
అరహా సీలసమ్పన్నో, సుద్ధో చరతి హారితో;
మేధావీ పణ్డితో చేవ, ఇతి నో సమ్మతో భవం.
మేధావీనమ్పి హింసన్తి, ఇసిం ధమ్మగుణే రతం;
వితక్కా పాపకా రాజ, సుభా రాగూపసంహితా.
ఉప్పన్నాయం ¶ సరీరజో, రాగో వణ్ణవిదూసనో తవ;
తం పజహ భద్దమత్థు తే, బహున్నాసి మేధావిసమ్మతో.
తే అన్ధకారకే [కరణే (సీ. స్యా. పీ.)] కామే, బహుదుక్ఖే మహావిసే;
తేసం మూలం గవేసిస్సం, ఛేచ్ఛం రాగం సబన్ధనం.
ఇదం ¶ వత్వాన హారితో, ఇసి సచ్చపరక్కమో;
కామరాగం విరాజేత్వా, బ్రహ్మలోకూపగో అహూతి.
హరితచజాతకం [హారితజాతకం (సీ. పీ.)] పఞ్చమం.
౪౩౨. పదకుసలమాణవజాతకం (౬)
బహుస్సుతం చిత్తకథిం [చిత్తకథం (స్యా. క.)], గఙ్గా వహతి పాటలిం [పాటలం (సీ. పీ.)];
వుయ్హమానక ¶ భద్దన్తే, ఏకం మే దేహి గాథకం [గీతకం (క. అట్ఠ.)].
యేన సిఞ్చన్తి దుక్ఖితం, యేన సిఞ్చన్తి ఆతురం;
తస్స మజ్ఝే మరిస్సామి, జాతం సరణతో భయం.
యత్థ బీజాని రూహన్తి, సత్తా యత్థ పతిట్ఠితా;
సా మే సీసం నిపీళేతి, జాతం సరణతో భయం.
యేన భత్తాని పచ్చన్తి, సీతం యేన విహఞ్ఞతి;
సో మం డహతి [దయ్హతి (క.)] గత్తాని, జాతం సరణతో భయం.
యేన భుత్తేన [భత్తేన (స్యా. క.)] యాపేన్తి, పుథూ బ్రాహ్మణఖత్తియా;
సో మం భుత్తో బ్యాపాదేతి, జాతం సరణతో భయం.
గిమ్హానం పచ్ఛిమే మాసే, వాతమిచ్ఛన్తి పణ్డితా;
సో మం [సో మే (సీ. పీ.)] భఞ్జతి గత్తాని, జాతం సరణతో భయం.
యం నిస్సితా జగతిరుహం, స్వాయం అగ్గిం పముఞ్చతి;
దిసా భజథ వక్కఙ్గా, జాతం సరణతో భయం.
యమానయిం ¶ సోమనస్సం, మాలినిం చన్దనుస్సదం;
సా మం ఘరా నిచ్ఛుభతి [నీహరతి (సీ. స్యా.)], జాతం సరణతో భయం.
యేన జాతేన నన్దిస్సం, యస్స చ భవమిచ్ఛిసం;
సో మం ఘరా నిచ్ఛుభతి [నీహరతి (సీ. స్యా.)], జాతం సరణతో భయం.
సుణన్తు మే జానపదా, నేగమా చ సమాగతా;
యతోదకం తదాదిత్తం, యతో ఖేమం తతో భయం.
రాజా ¶ విలుమ్పతే రట్ఠం, బ్రాహ్మణో చ పురోహితో;
అత్తగుత్తా విహరథ, జాతం సరణతో భయన్తి.
పదకుసలమాణవజాతకం ఛట్ఠం.
౪౩౩. లోమసకస్సపజాతకం (౭)
అస్స ¶ ఇన్దసమో రాజ, అచ్చన్తం అజరామరో;
సచే త్వం యఞ్ఞం యాజేయ్య, ఇసిం లోమసకస్సపం.
ససముద్దపరియాయం, మహిం సాగరకుణ్డలం;
న ఇచ్ఛే సహ నిన్దాయ, ఏవం సేయ్య [సయ్హ (సీ. స్యా. పీ.)] విజానహి.
ధిరత్థు తం యసలాభం, ధనలాభఞ్చ బ్రాహ్మణ;
యా వుత్తి వినిపాతేన, అధమ్మచరణేన వా.
అపి చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
సాయేవ జీవికా సేయ్యో, యా చాధమ్మేన ఏసనా.
అపి చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
అఞ్ఞం అహింసయం లోకే, అపి రజ్జేన తం వరం.
బలం చన్దో బలం సురియో, బలం సమణబ్రాహ్మణా;
బలం వేలా సముద్దస్స, బలాతిబలమిత్థియో.
యథా ఉగ్గతపం సన్తం, ఇసిం లోమసకస్సపం;
పితు అత్థా చన్దవతీ, వాజపేయ్యం [వాచపేయ్యం (పీ. క.)] అయాజయి.
తం లోభపకతం కమ్మం, కటుకం కామహేతుకం;
తస్స ¶ మూలం గవేసిస్సం, ఛేచ్ఛం రాగం సబన్ధనం.
ధిరత్థు ¶ కామే సుబహూపి లోకే, తపోవ సేయ్యో కామగుణేహి రాజ;
తపో కరిస్సామి పహాయ కామే, తవేవ రట్ఠం చన్దవతీ చ హోతూతి.
లోమసకస్సపజాతకం సత్తమం.
౪౩౪. చక్కవాకజాతకం (౮)
కాసాయవత్థే సకుణే వదామి, దువే దువే నన్దమనే [నన్దిమనే (సీ. పీ.)] చరన్తే;
కం అణ్డజం అణ్డజా మానుసేసు, జాతిం పసంసన్తి తదిఙ్ఘ బ్రూథ.
అమ్హే మనుస్సేసు మనుస్సహింస, అనుబ్బతే [అనుపుబ్బకే (క.)] చక్కవాకే వదన్తి;
కల్యాణభావమ్హే [భావ’మ్హ (సీ. పీ.)] దిజేసు సమ్మతా, అభిరూపా [అభీతరూపా (సీ. స్యా. పీ.)] విచరామ అణ్ణవే. ( ) [(న ఘాసహేతూపి కరోమ పాపం) (క.)]
కిం అణ్ణవే కాని ఫలాని భుఞ్జే, మంసం కుతో ఖాదథ చక్కవాకా;
కిం భోజనం భుఞ్జథ వో అనోమా [అభిణ్హం (క.)], బలఞ్చ ¶ వణ్ణో చ అనప్పరూపా [అనప్పరూపో (సీ. స్యా. పీ.)].
న ¶ అణ్ణవే సన్తి ఫలాని ధఙ్క, మంసం కుతో ఖాదితుం చక్కవాకే;
సేవాలభక్ఖమ్హ [భక్ఖిమ్హ (క.)] అపాణభోజనా [అవాకభోజనా (సీ. పీ.)], న ఘాసహేతూపి కరోమ పాపం.
న మే ఇదం రుచ్చతి చక్కవాక, అస్మిం భవే భోజనసన్నికాసో;
అహోసి పుబ్బే తతో మే అఞ్ఞథా, ఇచ్చేవ మే విమతి ఏత్థ జాతా.
అహమ్పి ¶ మంసాని ఫలాని భుఞ్జే, అన్నాని చ లోణియతేలియాని;
రసం మనుస్సేసు లభామి భోత్తుం, సూరోవ సఙ్గామముఖం విజేత్వా;
న చ మే తాదిసో వణ్ణో, చక్కవాక యథా తవ.
అసుద్ధభక్ఖోసి ఖణానుపాతీ, కిచ్ఛేన తే లబ్భతి అన్నపానం;
న తుస్ససీ రుక్ఖఫలేహి ధఙ్క, మంసాని వా యాని సుసానమజ్ఝే.
యో సాహసేన అధిగమ్మ భోగే, పరిభుఞ్జతి ¶ ధఙ్క ఖణానుపాతీ;
తతో ఉపక్కోసతి నం సభావో, ఉపక్కుట్ఠో వణ్ణబలం జహాతి.
అప్పమ్పి చే నిబ్బుతిం భుఞ్జతీ యది, అసాహసేన అపరూపఘాతీ [అసాహసేనానుపఘాతినో (క.)];
బలఞ్చ వణ్ణో చ తదస్స హోతి, న హి సబ్బో ఆహారమయేన వణ్ణోతి.
చక్కవాకజాతకం అట్ఠమం.
౪౩౫. హలిద్దిరాగజాతకం (౯)
సుతితిక్ఖం అరఞ్ఞమ్హి, పన్తమ్హి సయనాసనే;
యే చ గామే తితిక్ఖన్తి, తే ఉళారతరా తయా.
అరఞ్ఞా గామమాగమ్మ, కింసీలం కింవతం అహం;
పురిసం తాత సేవేయ్యం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
యో తే [యో తం (స్యా. జా. ౧.౪.౧౯౦ అరఞ్ఞజాతకేపి)] విస్సాసయే తాత, విస్సాసఞ్చ ఖమేయ్య తే;
సుస్సూసీ చ తితిక్ఖీ చ, తం భజేహి ఇతో గతో.
యస్స ¶ కాయేన వాచాయ, మనసా నత్థి దుక్కటం;
ఉరసీవ పతిట్ఠాయ, తం భజేహి ఇతో గతో.
యో చ ధమ్మేన చరతి, చరన్తోపి న మఞ్ఞతి;
విసుద్ధకారిం సప్పఞ్ఞం, తం భజేహి ఇతో గతో.
హలిద్దిరాగం ¶ కపిచిత్తం, పురిసం రాగవిరాగినం;
తాదిసం తాత మా సేవి, నిమ్మనుస్సమ్పి చే సియా.
ఆసీవిసంవ కుపితం, మీళ్హలిత్తం మహాపథం;
ఆరకా పరివజ్జేహి, యానీవ విసమం పథం.
అనత్థా ¶ తాత వడ్ఢన్తి, బాలం అచ్చుపసేవతో;
మాస్సు బాలేన సంగచ్ఛి, అమిత్తేనేవ సబ్బదా.
తం తాహం తాత యాచామి, కరస్సు వచనం మమ;
మాస్సు బాలేన సంగచ్ఛి [సంగఞ్ఛి (సీ. పీ.)], దుక్ఖో బాలేహి సఙ్గమోతి.
హలిద్దిరాగజాతకం నవమం.
౪౩౬. సముగ్గజాతకం (౧౦)
కుతో ను ఆగచ్ఛథ భో తయో జనా, స్వాగతా ఏథ [స్వాగతం ఏత్థ (సీ. పీ.)] నిసీదథాసనే;
కచ్చిత్థ భోన్తో కుసలం అనామయం, చిరస్సమబ్భాగమనం హి వో ఇధ.
అహమేవ ఏకో ఇధ మజ్జ పత్తో, న చాపి మే దుతియో కోచి విజ్జతి;
కిమేవ సన్ధాయ తే భాసితం ఇసే, ‘‘కుతో ను ఆగచ్ఛథ భో తయో జనా’’.
తువఞ్చ ఏకో భరియా చ తే పియా, సముగ్గపక్ఖిత్తనికిణ్ణమన్తరే ¶ ;
సా రక్ఖితా కుచ్ఛిగతావ [కుచ్ఛిగతా చ (క.)] తే సదా, వాయుస్స [హరిస్స (క.)] పుత్తేన సహా తహిం రతా.
సంవిగ్గరూపో ¶ ఇసినా వియాకతో [పబ్యాకతో (క.), బ్యాకతో (స్యా. పీ.)], సో దానవో తత్థ సముగ్గముగ్గిలి;
అద్దక్ఖి భరియం సుచి మాలధారినిం, వాయుస్స పుత్తేన సహా తహిం రతం.
సుదిట్ఠరూపముగ్గతపానువత్తినా [సుదిట్ఠరూపుగ్గతపానువత్తినా (సీ. స్యా. పీ.)], హీనా నరా యే పమదావసం గతా;
యథా హవే పాణరివేత్థ రక్ఖితా, దుట్ఠా మయీ అఞ్ఞమభిప్పమోదయి.
దివా చ రత్తో చ మయా ఉపట్ఠితా, తపస్సినా జోతిరివా వనే వసం;
సా ధమ్మముక్కమ్మ అధమ్మమాచరి, అకిరియరూపో పమదాహి సన్థవో.
సరీరమజ్ఝమ్హి ఠితాతిమఞ్ఞహం, మయ్హం అయన్తి అసతిం అసఞ్ఞతం;
సా ధమ్మముక్కమ్మ అధమ్మమాచరి, అకిరియరూపో పమదాహి సన్థవో.
సురక్ఖితం ¶ మేతి కథం ను విస్ససే, అనేకచిత్తాసు న హత్థి [అనేకచిత్తా పున హేత్థ (క.)] రక్ఖణా;
ఏతా హి పాతాలపపాతసన్నిభా, ఏత్థప్పమత్తో బ్యసనం నిగచ్ఛతి.
తస్మా హి తే సుఖినో వీతసోకా, యే మాతుగామేహి చరన్తి నిస్సటా;
ఏతం సివం ఉత్తమమాభిపత్థయం, న మాతుగామేహి కరేయ్య సన్థవన్తి.
సముగ్గజాతకం దసమం.
౪౩౭. పూతిమంసజాతకం (౧౧)
న ¶ ఖో మే రుచ్చతి ఆళి, పూతిమంసస్స పేక్ఖనా;
ఏతాదిసా సఖారస్మా, ఆరకా పరివజ్జయే.
ఉమ్మత్తికా ¶ అయం వేణీ, వణ్ణేతి పతినో సఖిం;
పజ్ఝాయి [పజ్ఝాతి (సీ. పీ.), పజ్ఝాయతి (సీ. నియ్య)] పటిగచ్ఛన్తిం, ఆగతం మేణ్డ [మేళ (సీ. పీ.)] మాతరం.
త్వం ఖోసి సమ్మ ఉమ్మత్తో, దుమ్మేధో అవిచక్ఖణో;
యో త్వం [సో త్వం (స్యా.)] మతాలయం కత్వా, అకాలేన విపేక్ఖసి.
న అకాలే విపేక్ఖేయ్య, కాలే పేక్ఖేయ్య పణ్డితో;
పూతిమంసోవ పజ్ఝాయి [పజ్ఝాతి (సీ. పీ.), పజ్ఝాయతి (సీ. నియ్య)], యో అకాలే విపేక్ఖతి.
పియం ఖో ఆళి మే హోతు, పుణ్ణపత్తం దదాహి మే;
పతి ¶ సఞ్జీవితో మయ్హం, ఏయ్యాసి పియపుచ్ఛికా [పుచ్ఛితా (స్యా. క.)].
పియం ఖో ఆళి తే హోతు, పుణ్ణపత్తం దదామి తే;
మహతా పరివారేన [పరిహారేన (స్యా.)], ఏస్సం [ఏసం (సీ. పీ.)] కయిరాహి [కయిరాసి (పీ.)] భోజనం.
కీదిసో తుయ్హం పరివారో, యేసం కాహామి భోజనం;
కింనామకా చ తే సబ్బే, తం [తే (సీ. స్యా. పీ.)] మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితా.
మాలియో చతురక్ఖో చ, పిఙ్గియో అథ జమ్బుకో;
ఏదిసో మయ్హం పరివారో, తేసం కయిరాహి [కయిరాసి (పీ.)] భోజనం.
నిక్ఖన్తాయ అగారస్మా, భణ్డకమ్పి వినస్సతి;
ఆరోగ్యం ఆళినో వజ్జం [వచ్ఛం (?)], ఇధేవ వస మాగమాతి.
పూతిమంసజాతకం ఏకాదసమం.
౪౩౮. దద్దరజాతకం (౧౨)
యో తే పుత్తకే అఖాది, దిన్నభత్తో అదూసకే;
తస్మిం దాఠం నిపాతేహి, మా తే ముచ్చిత్థ జీవతో.
ఆకిణ్ణలుద్దో ¶ పురిసో, ధాతిచేలంవ మక్ఖితో;
పదేసం తం న పస్సామి, యత్థ దాఠం నిపాతయే.
అకతఞ్ఞుస్స పోసస్స, నిచ్చం వివరదస్సినో;
సబ్బం చే పథవిం దజ్జా, నేవ నం అభిరాధయే.
కిన్ను సుబాహు తరమానరూపో, పచ్చాగతోసి సహ మాణవేన;
కిం ¶ కిచ్చమత్థం ఇధమత్థి తుయ్హం, అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం.
యో తే సఖా దద్దరో సాధురూపో, తస్స వధం పరిసఙ్కామి అజ్జ;
పురిసస్స కమ్మాయతనాని సుత్వా, నాహం సుఖిం దద్దరం అజ్జ మఞ్ఞే.
కానిస్స ¶ కమ్మాయతనాని అస్సు, పురిసస్స వుత్తిసమోధానతాయ;
కం వా పటిఞ్ఞం పురిసస్స సుత్వా, పరిసఙ్కసి దద్దరం మాణవేన.
చిణ్ణా కలిఙ్గా చరితా వణిజ్జా, వేత్తాచరో సఙ్కుపథోపి చిణ్ణో;
నటేహి చిణ్ణం సహ వాకురేహి [వాకరేహి (పీ. సీ. నియ్య), వాగురేహి (?)], దణ్డేన యుద్ధమ్పి సమజ్జమజ్ఝే.
బద్ధా కులీకా [కులిఙ్కా (సీ. పీ.)] మితమాళ్హకేన, అక్ఖా జితా [అక్ఖాచితా (సీ. అట్ఠ.)] సంయమో అబ్భతీతో;
అబ్బాహితం [అప్పహితం (సీ. స్యా.), అబ్బూహితం (పీ. సీ. నియ్య)] పుబ్బకం [పుప్ఫకం (సీ. స్యా.)] అడ్ఢరత్తం, హత్థా దడ్ఢా పిణ్డపటిగ్గహేన.
తానిస్స ¶ కమ్మాయతనాని అస్సు, పురిసస్స ¶ వుత్తిసమోధానతాయ;
యథా అయం దిస్సతి లోమపిణ్డో, గావో హతా కిం పన దద్దరస్సాతి.
దద్దరజాతకం ద్వాదసమం.
నవకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
వరగిజ్ఝ సమజ్జన హంసవరో, నిధిసవ్హయ హారిత పాటలికో;
అజరామర ధఙ్క తితిక్ఖ కుతో, అథ ద్వాదస పేక్ఖన దద్దరిభీతి.
౧౦. దసకనిపాతో
౪౩౯. చతుద్వారజాతకం (౧)
చతుద్వారమిదం ¶ ¶ ¶ నగరం, ఆయసం దళ్హపాకారం;
ఓరుద్ధపటిరుద్ధోస్మి, కిం పాపం పకతం మయా.
సబ్బే అపిహితా ద్వారా, ఓరుద్ధోస్మి యథా దిజో;
కిమాధికరణం యక్ఖ, చక్కాభినిహతో అహం.
లద్ధా సతసహస్సాని, అతిరేకాని వీసతి;
అనుకమ్పకానం ఞాతీనం, వచనం సమ్మ నాకరి.
లఙ్ఘిం సముద్దం పక్ఖన్ది, సాగరం అప్పసిద్ధికం;
చతుబ్భి అట్ఠజ్ఝగమా, అట్ఠాహిపి చ సోళస.
సోళసాహి చ బాత్తింస, అత్రిచ్ఛం చక్కమాసదో;
ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స, చక్కం భమతి మత్థకే.
ఉపరివిసాలా దుప్పూరా, ఇచ్ఛా విసటగామినీ [విసటగామినిం (పీ. క.)];
యే చ తం అనుగిజ్ఝన్తి, తే హోన్తి చక్కధారినో.
బహుభణ్డం [బహుం భణ్డం (సీ. పీ.)] అవహాయ, మగ్గం అప్పటివేక్ఖియ;
యేసఞ్చేతం అసఙ్ఖాతం, తే హోన్తి చక్కధారినో.
కమ్మం సమేక్ఖే విపులఞ్చ భోగం, ఇచ్ఛం ¶ న సేవేయ్య అనత్థసంహితం;
కరేయ్య వాక్యం అనుకమ్పకానం, తం తాదిసం నాతివత్తేయ్య చక్కం.
కీవచిరం ను మే యక్ఖ, చక్కం సిరసి ఠస్సతి;
కతి వస్ససహస్సాని, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
అతిసరో పచ్చసరో [అచ్చసరో (సీ. స్యా. పీ.)], మిత్తవిన్ద సుణోహి మే;
చక్కం తే సిరసి [సిరస్మి (స్యా.)] మావిద్ధం, న తం జీవం పమోక్ఖసీతి.
చతుద్వారజాతకం పఠమం.
౪౪౦. కణ్హజాతకం (౨)
కణ్హో ¶ ¶ వతాయం పురిసో, కణ్హం భుఞ్జతి భోజనం;
కణ్హే భూమిపదేసస్మిం, న మయ్హం మనసో పియో.
న కణ్హో తచసా హోతి, అన్తోసారో హి బ్రాహ్మణో;
యస్మిం పాపాని కమ్మాని, స వే కణ్హో సుజమ్పతి.
ఏతస్మిం తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం బ్రాహ్మణ తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరఞ్చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
సునిక్కోధం సునిద్దోసం, నిల్లోభం వుత్తిమత్తనో;
నిస్నేహమభికఙ్ఖామి, ఏతే మే చతురో వరే.
కిం ను కోధే వా [కోధేవ (సీ. పీ.)] దోసే వా, లోభే స్నేహే చ బ్రాహ్మణ;
ఆదీనవం ¶ త్వం పస్ససి [సమ్పస్ససి (సీ. పీ.)], తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
అప్పో హుత్వా బహు హోతి, వడ్ఢతే సో అఖన్తిజో;
ఆసఙ్గీ బహుపాయాసో, తస్మా కోధం న రోచయే.
దుట్ఠస్స ఫరుసా [పఠమా (పీ. సీ. నియ్య)] వాచా, పరామాసో అనన్తరా;
తతో పాణి తతో దణ్డో, సత్థస్స పరమా గతి [పరామసతి (క.)];
దోసో కోధసముట్ఠానో, తస్మా దోసం న రోచయే.
ఆలోపసాహసాకారా [సహసాకారా (సీ. స్యా. పీ.)], నికతీ వఞ్చనాని చ;
దిస్సన్తి లోభధమ్మేసు, తస్మా లోభం న రోచయే.
స్నేహసఙ్గథితా [సఙ్గధితా (క.), సఙ్గన్తితా (స్యా.)] గన్థా, సేన్తి మనోమయా పుథూ;
తే భుసం ఉపతాపేన్తి, తస్మా స్నేహం న రోచయే.
ఏతస్మిం తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం బ్రాహ్మణ తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరఞ్చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
అరఞ్ఞే మే విహరతో, నిచ్చం ఏకవిహారినో;
ఆబాధా మా [న (స్యా. పీ.)] ఉప్పజ్జేయ్యుం, అన్తరాయకరా భుసా.
ఏతస్మిం ¶ తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం బ్రాహ్మణ తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరఞ్చే ¶ మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
న మనో వా సరీరం వా, మం-కతే సక్క కస్సచి;
కదాచి ¶ ఉపహఞ్ఞేథ, ఏతం సక్క వరం వరేతి.
కణ్హజాతకం దుతియం.
౪౪౧. చతుపోసథియజాతకం (౩)
యో కోపనేయ్యే న కరోతి కోపం, న కుజ్ఝతి సప్పురిసో కదాచి;
కుద్ధోపి సో నావికరోతి కోపం, తం వే నరం సమణమాహు [సమణం ఆహు (సీ.)] లోకే.
ఊనూదరో యో సహతే జిఘచ్ఛం, దన్తో తపస్సీ మితపానభోజనో;
ఆహారహేతు న కరోతి పాపం, తం వే నరం సమణమాహు లోకే.
ఖిడ్డం రతిం విప్పజహిత్వాన సబ్బం, న చాలికం భాససి కిఞ్చి లోకే;
విభూసట్ఠానా విరతో మేథునస్మా, తం వే నరం సమణమాహు లోకే.
పరిగ్గహం లోభధమ్మఞ్చ సబ్బం, యో వే పరిఞ్ఞాయ పరిచ్చజేతి;
దన్తం ఠితత్తం అమమం నిరాసం, తం వే నరం సమణమాహు లోకే.
పుచ్ఛామ ¶ కత్తారమనోమపఞ్ఞం [మనోమపఞ్ఞ (స్యా. క.)], కథాసు నో విగ్గహో అత్థి జాతో;
ఛిన్దజ్జ కఙ్ఖం విచికిచ్ఛితాని, తదజ్జ [తయాజ్జ (సీ.)] కఙ్ఖం వితరేము సబ్బే.
యే ¶ పణ్డితా అత్థదసా భవన్తి, భాసన్తి తే యోనిసో తత్థ కాలే;
కథం ను కథానం అభాసితానం, అత్థం నయేయ్యుం కుసలా జనిన్దా.
కథం హవే భాసతి నాగరాజా, గరుళో పన వేనతేయ్యో కిమాహ;
గన్ధబ్బరాజా పన కిం వదేసి, కథం పన కురూనం రాజసేట్ఠో.
ఖన్తిం హవే భాసతి నాగరాజా, అప్పాహారం గరుళో వేనతేయ్యో;
గన్ధబ్బరాజా రతివిప్పహానం, అకిఞ్చనం కురూనం రాజసేట్ఠో.
సబ్బాని ఏతాని సుభాసితాని, న హేత్థ దుబ్భాసితమత్థి కిఞ్చి;
యస్మిఞ్చ ఏతాని పతిట్ఠితాని, అరావ ¶ నాభ్యా సుసమోహితాని;
చతుబ్భి ధమ్మేహి సమఙ్గిభూతం, తం వే నరం సమణమాహు లోకే.
తువఞ్హి [తువం ను (సీ. పీ.)] సేట్ఠో త్వమనుత్తరోసి, త్వం ధమ్మగూ ధమ్మవిదూ సుమేధో;
పఞ్ఞాయ పఞ్హం సమధిగ్గహేత్వా, అచ్ఛేచ్ఛి ధీరో విచికిచ్ఛితాని;
అచ్ఛేచ్ఛి కఙ్ఖం విచికిచ్ఛితాని, చున్దో యథా నాగదన్తం ఖరేన.
నీలుప్పలాభం విమలం అనగ్ఘం, వత్థం ఇదం ధూమసమానవణ్ణం;
పఞ్హస్స ¶ వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి తే ధమ్మపూజాయ ధీర.
సువణ్ణమాలం ¶ ¶ సతపత్తఫుల్లితం, సకేసరం రత్నసహస్సమణ్డితం;
పఞ్హస్స వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి తే ధమ్మపూజాయ ధీర.
మణిం అనగ్ఘం రుచిరం పభస్సరం, కణ్ఠావసత్తం [వసితం (క.)] మణిభూసితం మే;
పఞ్హస్స వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి తే ధమ్మపూజాయ ధీర.
గవం సహస్సం ఉసభఞ్చ నాగం, ఆజఞ్ఞయుత్తే చ రథే దస ఇమే;
పఞ్హస్స వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి తే గామవరాని సోళస.
సారిపుత్తో తదా నాగో, సుపణ్ణో పన కోలితో;
గన్ధబ్బరాజా అనురుద్ధో, రాజా ఆనన్ద పణ్డితో;
విధురో బోధిసత్తో చ, ఏవం ధారేథ జాతకన్తి.
చతుపోసథియజాతకం తతియం.
౪౪౨. సఙ్ఖజాతకం (౪)
బహుస్సుతో సుతధమ్మోసి సఙ్ఖ, దిట్ఠా తయా సమణబ్రాహ్మణా చ;
అథక్ఖణే దస్సయసే విలాపం, అఞ్ఞో ను కో తే పటిమన్తకో మయా.
సుబ్భూ [సుబ్భా (స్యా.), సుమ్భా, సుభ్మా (క.)] సుభా సుప్పటిముక్కకమ్బు, పగ్గయ్హ సోవణ్ణమయాయ పాతియా;
‘‘భుఞ్జస్సు భత్తం’’ ఇతి మం వదేతి, సద్ధావిత్తా [సద్ధాచిత్తా (సీ. పీ. క.)], తమహం నోతి బ్రూమి.
ఏతాదిసం ¶ ¶ బ్రాహ్మణ దిస్వాన [దిస్వ (సీ. పీ.)] యక్ఖం, పుచ్ఛేయ్య పోసో సుఖమాసిసానో [సుఖమాససానో (స్యా.), సుఖమాసిసమానో (క.)];
ఉట్ఠేహి నం పఞ్జలికాభిపుచ్ఛ, దేవీ నుసి త్వం ఉద మానుసీ ను.
యం త్వం సుఖేనాభిసమేక్ఖసే మం, భుఞ్జస్సు భత్తం ఇతి మం వదేసి;
పుచ్ఛామి తం నారి మహానుభావే, దేవీ నుసి త్వం ఉద మానుసీ ను.
దేవీ అహం సఙ్ఖ మహానుభావా, ఇధాగతా సాగరవారిమజ్ఝే;
అనుకమ్పికా నో చ పదుట్ఠచిత్తా, తవేవ అత్థాయ ఇధాగతాస్మి.
ఇధన్నపానం సయనాసనఞ్చ, యానాని నానావివిధాని సఙ్ఖ;
సబ్బస్స త్యాహం పటిపాదయామి, యం కిఞ్చి తుయ్హం మనసాభిపత్థితం.
యం కిఞ్చి యిట్ఠఞ్చ హుతఞ్చ [యిట్ఠంవ హుతంవ (సీ. పీ.)] మయ్హం, సబ్బస్స నో ఇస్సరా త్వం సుగత్తే;
సుసోణి సుబ్భము [సుబ్భు (సీ.), సుబ్భా (స్యా.)] సువిలగ్గమజ్ఝే [సువిలాకమజ్ఝే (స్యా. పీ. సీ. అట్ఠ.), సువిలాతమజ్ఝే (క.)], కిస్స మే కమ్మస్స అయం విపాకో.
ఘమ్మే ¶ పథే బ్రాహ్మణ ఏకభిక్ఖుం, ఉగ్ఘట్టపాదం తసితం కిలన్తం;
పటిపాదయీ సఙ్ఖ ఉపాహనాని [ఉపాహనాహి (సీ. పీ.)], సా దక్ఖిణా కామదుహా తవజ్జ.
సా ¶ హోతు నావా ఫలకూపపన్నా, అనవస్సుతా ఏరకవాతయుత్తా;
అఞ్ఞస్స యానస్స న హేత్థ [న హత్థి (పీ.)] భూమి, అజ్జేవ మం మోళినిం పాపయస్సు.
సా ¶ తత్థ విత్తా సుమనా పతీతా, నావం సుచిత్తం అభినిమ్మినిత్వా;
ఆదాయ సఙ్ఖం పురిసేన సద్ధిం, ఉపానయీ నగరం సాధురమ్మన్తి.
సఙ్ఖజాతకం చతుత్థం.
౪౪౩. చూళబోధిజాతకం (౫)
యో తే ఇమం విసాలక్ఖిం, పియం సమ్హితభాసినిం [సమ్మిల్లభాసినిం (సీ. పీ.), సమ్మిల్లహాసినిం (స్యా.)];
ఆదాయ బలా గచ్ఛేయ్య, కిం ను కయిరాసి బ్రాహ్మణ.
ఉప్పజ్జే [ఉప్పజ్జ (సీ. పీ.)] మే న ముచ్చేయ్య, న మే ముచ్చేయ్య జీవతో;
రజంవ ¶ విపులా వుట్ఠి, ఖిప్పమేవ నివారయే [నివారయిం (క.)].
యం ను పుబ్బే వికత్థిత్థో [వికత్థితో (క. సీ. స్యా. క.)], బలమ్హివ అపస్సితో;
స్వజ్జ తుణ్హికతో [తుణ్హికతో (సీ.), తుణ్హిక్ఖకో (పీ.)] దాని, సఙ్ఘాటిం సిబ్బమచ్ఛసి.
ఉప్పజ్జి మే న ముచ్చిత్థ, న మే ముచ్చిత్థ జీవతో;
రజంవ విపులా వుట్ఠి, ఖిప్పమేవ నివారయిం.
కిం తే ఉప్పజ్జి నో ముచ్చి, కిం తే న ముచ్చి జీవతో;
రజంవ విపులా వుట్ఠి, కతమం త్వం నివారయి.
యమ్హి జాతే న పస్సతి, అజాతే సాధు పస్సతి;
సో మే ఉప్పజ్జి నో ముచ్చి, కోధో దుమ్మేధగోచరో.
యేన జాతేన నన్దన్తి, అమిత్తా దుక్ఖమేసినో;
సో మే ఉప్పజ్జి నో ముచ్చి, కోధో దుమ్మేధగోచరో.
యస్మిఞ్చ ¶ జాయమానమ్హి, సదత్థం నావబుజ్ఝతి;
సో మే ఉప్పజ్జి నో ముచ్చి, కోధో దుమ్మేధగోచరో.
యేనాభిభూతో కుసలం జహాతి, పరక్కరే విపులఞ్చాపి అత్థం;
స భీమసేనో బలవా పమద్దీ, కోధో మహారాజ న మే అముచ్చథ.
కట్ఠస్మిం మత్థమానస్మిం [మన్థమానస్మిం (పీ.), మద్దమానస్మిం (క.)], పావకో నామ జాయతి;
తమేవ కట్ఠం డహతి, యస్మా సో జాయతే గిని.
ఏవం మన్దస్స పోసస్స, బాలస్స అవిజానతో;
సారమ్భా ¶ [సారబ్భా (క.)] జాయతే కోధో, సోపి తేనేవ డయ్హతి.
అగ్గీవ తిణకట్ఠస్మిం, కోధో యస్స పవడ్ఢతి;
నిహీయతి తస్స యసో, కాళపక్ఖేవ చన్దిమా.
అనేధో ¶ [అనిన్ధో (సీ. క.), అనిన్దో (స్యా.)] ధూమకేతూవ, కోధో యస్సూపసమ్మతి;
ఆపూరతి తస్స యసో, సుక్కపక్ఖేవ చన్దిమాతి.
చూళబోధిజాతకం పఞ్చమం.
౪౪౪. కణ్హదీపాయనజాతకం (౬)
సత్తాహమేవాహం పసన్నచిత్తో, పుఞ్ఞత్థికో ఆచరిం [అచరిం (సీ. స్యా. పీ.)] బ్రహ్మచరియం;
అథాపరం యం చరితం మమేదం [మమ యిదం (స్యా.), మమాయిదం (పీ.)], వస్సాని పఞ్ఞాస సమాధికాని;
అకామకో వాపి [వాహి (పీ. క.)] అహం చరామి, ఏతేన ¶ సచ్చేన సువత్థి హోతు;
హతం విసం జీవతు యఞ్ఞదత్తో.
యస్మా ¶ దానం నాభినన్దిం కదాచి, దిస్వానహం అతిథిం వాసకాలే;
న చాపి మే అప్పియతం అవేదుం, బహుస్సుతా సమణబ్రాహ్మణా చ.
అకామకో వాపి అహం దదామి, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు;
హతం విసం జీవతు యఞ్ఞదత్తో.
ఆసీవిసో తాత పహూతతేజో, యో తం అదంసీ [అడంసీ (స్యా.)] సచరా [బిలరా (సీ.), పిళారా (స్యా.), పతరా (పీ.)] ఉదిచ్చ;
తస్మిఞ్చ మే అప్పియతాయ అజ్జ, పితరి చ తే నత్థి కోచి విసేసో;
ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు, హతం విసం జీవతు యఞ్ఞదత్తో.
సన్తా దన్తాయేవ [దన్తా సన్తా యే చ (స్యా. క.)] పరిబ్బజన్తి, అఞ్ఞత్ర కణ్హా నత్థాకామరూపా [అనకామరూపా (సీ. స్యా. పీ.)];
దీపాయన కిస్స జిగుచ్ఛమానో, అకామకో చరసి బ్రహ్మచరియం.
సద్ధాయ నిక్ఖమ్మ పునం నివత్తో, సో ఏళమూగోవ బాలో [ఏళమూగో చపలో (స్యా. క.)] వతాయం;
ఏతస్స వాదస్స జిగుచ్ఛమానో, అకామకో చరామి బ్రహ్మచరియం;
విఞ్ఞుప్పసత్థఞ్చ సతఞ్చ ఠానం [విఞ్ఞూపసత్థం వసితం చ ఠానం (క.)], ఏవమ్పహం పుఞ్ఞకరో భవామి.
సమణే ¶ తువం బ్రాహ్మణే అద్ధికే చ, సన్తప్పయాసి ¶ అన్నపానేన భిక్ఖం;
ఓపానభూతంవ ఘరం తవ యిదం, అన్నేన పానేన ఉపేతరూపం;
అథ కిస్స వాదస్స జిగుచ్ఛమానో, అకామకో దానమిమం దదాసి.
పితరో చ మే ఆసుం పితామహా చ, సద్ధా అహుం దానపతీ వదఞ్ఞూ;
తం కుల్లవత్తం అనువత్తమానో, మాహం కులే అన్తిమగన్ధనో [గన్ధినో (స్యా. పీ. క.), గన్ధినీ (సీ.)] అహుం;
ఏతస్స వాదస్స జిగుచ్ఛమానో, అకామకో దానమిమం దదామి.
దహరిం కుమారిం అసమత్థపఞ్ఞం, యం తానయిం ఞాతికులా సుగత్తే;
న చాపి మే అప్పియతం అవేది, అఞ్ఞత్ర కామా పరిచారయన్తా [పరిచారయన్తీ (సీ. పీ.)];
అథ కేన వణ్ణేన మయా తే భోతి, సంవాసధమ్మో అహు ఏవరూపో.
ఆరా ¶ దూరే నయిధ కదాచి అత్థి, పరమ్పరా నామ కులే ఇమస్మిం;
తం కుల్లవత్తం అనువత్తమానా, మాహం ¶ కులే అన్తిమగన్ధినీ అహుం;
ఏతస్స వాదస్స జిగుచ్ఛమానా, అకామికా పద్ధచరామ్హి [పట్ఠచరామ్హి (స్యా. క.)] తుయ్హం.
మణ్డబ్య ¶ భాసిం యమభాసనేయ్యం [భాసిస్సం అభాసనేయ్యం (సీ. స్యా. పీ.), భాసిస్స’మభాసనేయ్యం (?)], తం ఖమ్యతం పుత్తకహేతు మజ్జ;
పుత్తపేమా న ఇధ పరత్థి కిఞ్చి, సో నో అయం జీవతి యఞ్ఞదత్తోతి.
కణ్హదీపాయనజాతకం [మణ్డబ్యజాతకం (స్యా. క.)] ఛట్ఠం.
౪౪౫. నిగ్రోధజాతకం (౭)
న వాహమేతం [న చాహమేతం (సీ.)] జానామి, కో వాయం కస్స వాతి వా [చాతి వా (సీ.)];
యథా సాఖో చరి [వదీ (సీ. స్యా. పీ.)] ఏవం, నిగ్రోధ కిన్తి మఞ్ఞసి.
తతో గలవినీతేన, పురిసా నీహరింసు మం;
దత్వా ముఖపహారాని, సాఖస్స వచనంకరా.
ఏతాదిసం దుమ్మతినా, అకతఞ్ఞున దుబ్భినా;
కతం అనరియం సాఖేన, సఖినా తే జనాధిప.
న వాహమేతం జానామి, నపి మే కోచి సంసతి;
యం మే త్వం సమ్మ అక్ఖాసి, సాఖేన కారణం [కడ్ఢనం (సీ. స్యా.)] కతం.
సఖీనం ¶ సాజీవకరో, మమ సాఖస్స చూభయం;
త్వం నోసిస్సరియం దాతా, మనుస్సేసు మహన్తతం;
తయామా లబ్భితా ఇద్ధీ, ఏత్థ మే నత్థి సంసయో.
యథాపి బీజమగ్గిమ్హి, డయ్హతి న విరూహతి;
ఏవం కతం అసప్పురిసే, నస్సతి న విరూహతి.
కతఞ్ఞుమ్హి చ పోసమ్హి, సీలవన్తే అరియవుత్తినే;
సుఖేత్తే వియ బీజాని, కతం తమ్హి న నస్సతి.
ఇమం జమ్మం నేకతికం, అసప్పురిసచిన్తకం;
హనన్తు సాఖం సత్తీహి, నాస్స ఇచ్ఛామి జీవితం.
ఖమతస్స ¶ మహారాజ, పాణా న పటిఆనయా [దుప్పటిఆనయా (సీ. స్యా. పీ.)];
ఖమ దేవ అసప్పురిసస్స, నాస్స ఇచ్ఛామహం వధం.
నిగ్రోధమేవ సేవేయ్య, న సాఖముపసంవసే;
నిగ్రోధస్మిం మతం సేయ్యో, యఞ్చే సాఖస్మి జీవితన్తి.
నిగ్రోధజాతకం సత్తమం.
౪౪౬. తక్కలజాతకం (౮)
న ¶ తక్కలా సన్తి న ఆలువాని [ఆలుపాని (సీ. స్యా. పీ.)], న బిళాలియో న కళమ్బాని తాత;
ఏకో అరఞ్ఞమ్హి సుసానమజ్ఝే, కిమత్థికో తాత ఖణాసి కాసుం.
పితామహో ¶ తాత సుదుబ్బలో తే, అనేకబ్యాధీహి దుఖేన ఫుట్ఠో;
తమజ్జహం నిఖణిస్సామి సోబ్భే, న హిస్స తం జీవితం రోచయామి.
సఙ్కప్పమేతం పటిలద్ధ పాపకం, అచ్చాహితం కమ్మ కరోసి లుద్దం;
మయాపి తాత పటిలచ్ఛసే తువం, ఏతాదిసం కమ్మ జరూపనీతో;
తం కుల్లవత్తం అనువత్తమానో, అహమ్పి తం నిఖణిస్సామి సోబ్భే.
ఫరుసాహి వాచాహి పకుబ్బమానో, ఆసజ్జ మం త్వం వదసే కుమార;
పుత్తో మమం ఓరసకో సమానో, అహితానుకమ్పీ మమ త్వంసి పుత్త.
న ¶ తాహం [త్యాహం (స్యా.)] తాత అహితానుకమ్పీ, హితానుకమ్పీ తే అహమ్పి [అహఞ్హి (స్యా.)] తాత;
పాపఞ్చ తం కమ్మ పకుబ్బమానం, అరహామి నో వారయితుం తతో.
యో మాతరం వా పితరం సవిట్ఠ [మాతరం పితరం వా వసిట్ఠ (సీ. పీ.)], అదూసకే హింసతి పాపధమ్మో;
కాయస్స ¶ భేదా అభిసమ్పరాయం, అసంసయం సో నిరయం ఉపేతి [పరేతి (సీ. పీ.)].
యో మాతరం వా పితరం సవిట్ఠ, అన్నేన పానేన ఉపట్ఠహాతి;
కాయస్స భేదా అభిసమ్పరాయం, అసంసయం సో సుగతిం ఉపేతి.
న మే త్వం పుత్త అహితానుకమ్పీ, హితానుకమ్పీ మే [మమ (?)] త్వంసి పుత్త;
అహఞ్చ తం మాతరా వుచ్చమానో, ఏతాదిసం కమ్మ కరోమి లుద్దం.
యా తే సా భరియా అనరియరూపా, మాతా మమేసా సకియా జనేత్తి;
నిద్ధాపయే [నిద్ధామసే (పీ.)] తఞ్చ సకా అగారా, అఞ్ఞమ్పి తే సా దుఖమావహేయ్య.
యా తే సా భరియా అనరియరూపా, మాతా మమేసా సకియా జనేత్తి;
దన్తా కరేణూవ వసూపనీతా, సా పాపధమ్మా పునరావజాతూతి.
తక్కలజాతకం అట్ఠమం.
౪౪౭. మహాధమ్మపాలజాతకం (౯)
కిం ¶ ¶ తే వతం కిం పన బ్రహ్మచరియం, కిస్స సుచిణ్ణస్స అయం విపాకో;
అక్ఖాహి మే బ్రాహ్మణ ఏతమత్థం, కస్మా ను తుమ్హం దహరా న మియ్యరే [మీయరే (సీ. పీ.)].
ధమ్మం చరామ న ముసా భణామ, పాపాని కమ్మాని పరివజ్జయామ [వివజ్జయామ (సీ. స్యా. పీ.)];
అనరియం పరివజ్జేము సబ్బం, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
సుణోమ ¶ ధమ్మం అసతం సతఞ్చ, న చాపి ధమ్మం అసతం రోచయామ;
హిత్వా అసన్తే న జహామ సన్తే, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
పుబ్బేవ దానా సుమనా భవామ, దదమ్పి వే అత్తమనా భవామ;
దత్వాపి వే నానుతప్పామ పచ్ఛా, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
సమణే మయం బ్రాహ్మణే అద్ధికే చ, వనిబ్బకే యాచనకే దలిద్దే;
అన్నేన పానేన అభితప్పయామ, తస్మా ¶ హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
మయఞ్చ భరియం నాతిక్కమామ, అమ్హే చ భరియా నాతిక్కమన్తి;
అఞ్ఞత్ర తాహి బ్రహ్మచరియం చరామ, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
పాణాతిపాతా ¶ విరమామ సబ్బే, లోకే అదిన్నం పరివజ్జయామ;
అమజ్జపా నోపి ముసా భణామ, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
ఏతాసు వే జాయరే సుత్తమాసు, మేధావినో హోన్తి పహూతపఞ్ఞా;
బహుస్సుతా వేదగునో [వేదగుణా (స్యా. క.)] చ హోన్తి, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
మాతా పితా చ [మాతా చ పితా (క.), మాతాపితరా (స్యా.)] భగినీ భాతరో చ, పుత్తా చ దారా చ మయఞ్చ సబ్బే;
ధమ్మం చరామ పరలోకహేతు, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
దాసా చ దాస్యో [దాస్సో (సీ. పీ.), దాసీ (స్యా.)] అనుజీవినో చ, పరిచారకా కమ్మకరా చ సబ్బే;
ధమ్మం చరన్తి పరలోకహేతు, తస్మా ¶ హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
ధమ్మో హవే రక్ఖతి ధమ్మచారిం, ధమ్మో సుచిణ్ణో సుఖమావహాతి;
ఏసానిసంసో ధమ్మే సుచిణ్ణే, న దుగ్గతిం గచ్ఛతి ధమ్మచారీ.
ధమ్మో హవే రక్ఖతి ధమ్మచారిం, ఛత్తం మహన్తం వియ వస్సకాలే;
ధమ్మేన గుత్తో మమ ధమ్మపాలో, అఞ్ఞస్స అట్ఠీని సుఖీ కుమారోతి.
మహాధమ్మపాలజాతకం నవమం.
౪౪౮. కుక్కుటజాతకం (౧౦)
నాస్మసే ¶ కతపాపమ్హి, నాస్మసే అలికవాదినే;
నాస్మసే అత్తత్థపఞ్ఞమ్హి, అతిసన్తేపి నాస్మసే.
భవన్తి హేకే పురిసా, గోపిపాసికజాతికా [గోపిపాసకజాతికా (సీ. స్యా. పీ.)];
ఘసన్తి మఞ్ఞే మిత్తాని, వాచాయ న చ కమ్మునా.
సుక్ఖఞ్జలిపగ్గహితా, వాచాయ పలిగుణ్ఠితా;
మనుస్సఫేగ్గూ నాసీదే, యస్మిం నత్థి కతఞ్ఞుతా.
న ¶ హి అఞ్ఞఞ్ఞచిత్తానం, ఇత్థీనం పురిసాన వా;
నానావికత్వా [నానావ కత్వా (సీ. పీ.)] సంసగ్గం, తాదిసమ్పి చ నాస్మసే [తాదిసమ్పి న విస్ససే (స్యా.)].
అనరియకమ్మమోక్కన్తం ¶ , అథేతం [అత్థేతం (సీ. స్యా. పీ.)] సబ్బఘాతినం;
నిసితంవ పటిచ్ఛన్నం, తాదిసమ్పి చ నాస్మసే.
మిత్తరూపేనిధేకచ్చే, సాఖల్యేన అచేతసా;
వివిధేహి ఉపాయన్తి, తాదిసమ్పి చ నాస్మసే.
ఆమిసం వా ధనం వాపి, యత్థ పస్సతి తాదిసో;
దుబ్భిం కరోతి దుమ్మేధో, తఞ్చ హన్త్వాన [ఝాత్వాన (సీ. పీ.), హిత్వాన (స్యా.)] గచ్ఛతి.
మిత్తరూపేన బహవో, ఛన్నా సేవన్తి సత్తవో;
జహే కాపురిసే హేతే, కుక్కుటో వియ సేనకం.
యో చ [యోధ (జా. ౧.౮.౨౫ సులసాజాతకే)] ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
అమిత్తవసమన్వేతి, పచ్ఛా చ అనుతప్పతి.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
ముచ్చతే సత్తుసమ్బాధా, కుక్కుటో వియ సేనకా;
తం తాదిసం కూటమివోడ్డితం వనే, అధమ్మికం నిచ్చవిధంసకారినం;
ఆరా వివజ్జేయ్య నరో విచక్ఖణో, సేనం యథా కుక్కుటో వంసకాననేతి.
కుక్కుటజాతకం దసమం.
౪౪౯. మట్ఠకుణ్డలీజాతకం (౧౧)
అలఙ్కతో ¶ ¶ మట్ఠకుణ్డలీ [మట్టకుణ్డలీ (సీ. పీ.)], మాలధారీ [మాలభారీ (సీ. పీ.)] హరిచన్దనుస్సదో;
బాహా పగ్గయ్హ కన్దసి, వనమజ్ఝే కిం దుక్ఖితో తువం.
సోవణ్ణమయో పభస్సరో, ఉప్పన్నో రథపఞ్జరో మమ;
తస్స చక్కయుగం న విన్దామి, తేన దుక్ఖేన జహామి జీవితం.
సోవణ్ణమయం మణీమయం, లోహమయం అథ రూపియామయం;
[ఆచిక్ఖ మే భద్దమాణవ (వి. వ. ౧౨౦౯)] పావద రథం కరిస్సామి [కారయామి (సీ. పీ.)] తే [ఆచిక్ఖ మే భద్దమాణవ (వి. వ. ౧౨౦౯)], చక్కయుగం పటిపాదయామి తం.
సో [అథ (స్యా.)] మాణవో తస్స పావది, చన్దిమసూరియా [చన్దిమసూరియా (స్యా.)] ఉభయేత్థ భాతరో [దిస్సరే (వి. వ. ౧౨౧౦)];
సోవణ్ణమయో రథో మమ, తేన చక్కయుగేన సోభతి.
బాలో ఖో త్వంసి మాణవ, యో త్వం పత్థయసే అపత్థియం;
మఞ్ఞామి తువం మరిస్ససి, న ¶ హి త్వం లచ్ఛసి చన్దసూరియే.
గమనాగమనమ్పి ¶ దిస్సతి, వణ్ణధాతు ఉభయేత్థ వీథియో;
పేతో పన నేవ దిస్సతి, కో ను ఖో [కో నిధ (వి. వ. ౧౨౧౨)] కన్దతం బాల్యతరో.
సచ్చం ¶ ఖో వదేసి మాణవ, అహమేవ కన్దతం బాల్యతరో;
చన్దం వియ దారకో రుదం, పేతం కాలకతాభిపత్థయే.
ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహీ [అబ్బుహి (స్యా.), అబ్భుళ్హం (క.)] వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం [సోకం హదయనిస్సితం (వి. వ. ౧౨౧౫)];
యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన మాణవాతి.
మట్ఠకుణ్డలీజాతకం ఏకాదసమం.
౪౫౦. బిలారకోసియజాతకం (౧౨)
అపచన్తాపి దిచ్ఛన్తి, సన్తో లద్ధాన భోజనం;
కిమేవ త్వం పచమానో, యం న దజ్జా న తం సమం.
మచ్ఛేరా ¶ చ పమాదా చ, ఏవం దానం న దియ్యతి;
పుఞ్ఞం ఆకఙ్ఖమానేన, దేయ్యం హోతి విజానతా.
యస్సేవ భీతో న దదాతి మచ్ఛరీ, తదేవాదదతో భయం;
జిఘచ్ఛా చ పిపాసా చ, యస్స భాయతి మచ్ఛరీ;
తమేవ బాలం ఫుసతి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ.
తస్మా వినేయ్య మచ్ఛేరం, దజ్జా దానం మలాభిభూ;
పుఞ్ఞాని పరలోకస్మిం, పతిట్ఠా హోన్తి పాణినం.
దుద్దదం దదమానానం, దుక్కరం కమ్మ కుబ్బతం;
అసన్తో నానుకుబ్బన్తి, సతం ధమ్మో దురన్నయో.
తస్మా సతఞ్చ అసతం [అసతఞ్చ (సీ. స్యా. పీ.)], నానా హోతి ఇతో గతి;
అసన్తో నిరయం యన్తి, సన్తో సగ్గపరాయనా.
అప్పస్మేకే ¶ [అప్పమ్పేకే (స్యా.)] పవేచ్ఛన్తి, బహునేకే న దిచ్ఛరే;
అప్పస్మా దక్ఖిణా దిన్నా, సహస్సేన సమం మితా.
ధమ్మం చరే యోపి సముఞ్ఛకం చరే, దారఞ్చ పోసం దదమప్పకస్మిం [దదం అప్పకస్మిపి (పీ.)];
సతం సహస్సానం సహస్సయాగినం, కలమ్పి ¶ నాగ్ఘన్తి తథావిధస్స తే.
కేనేస ¶ యఞ్ఞో విపులో మహగ్ఘతో [మహగ్గతో (సం. ని. ౧.౩౨)], సమేన దిన్నస్స న అగ్ఘమేతి;
కథం సతం సహస్సానం [కథం సహస్సానం (సీ. స్యా. పీ.)] సహస్సయాగినం, కలమ్పి నాగ్ఘన్తి తథావిధస్స తే.
దదన్తి హేకే విసమే నివిట్ఠా, ఛేత్వా [ఝత్వా (సీ. పీ.), ఘత్వా (స్యా.)] వధిత్వా అథ సోచయిత్వా;
సా దక్ఖిణా అస్సుముఖా సదణ్డా, సమేన దిన్నస్స న అగ్ఘమేతి;
ఏవం సతం సహస్సానం [ఏవం సహస్సానం (సీ. స్యా. పీ.)] సహస్సయాగినం, కలమ్పి నాగ్ఘన్తి తథావిధస్స తేతి.
బిలారకోసియజాతకం ద్వాదసమం.
౪౫౧. చక్కవాకజాతకం (౧౩)
వణ్ణవా అభిరూపోసి, ఘనో సఞ్జాతరోహితో;
చక్కవాక సురూపోసి, విప్పసన్నముఖిన్ద్రియో.
పాఠీనం పావుసం మచ్ఛం, బలజం [వాలజం (సీ. పీ.), బలజ్జం (స్యా.)] ముఞ్జరోహితం;
గఙ్గాయ తీరే నిసిన్నో [గఙ్గాతీరే నిసిన్నోసి (స్యా. క.)], ఏవం భుఞ్జసి భోజనం.
న వాహమేతం [సబ్బత్థపి సమానం] భుఞ్జామి, జఙ్గలానోదకాని వా;
అఞ్ఞత్ర సేవాలపణకా, ఏతం [అఞ్ఞం (స్యా.)] మే సమ్మ భోజనం.
న ¶ వాహమేతం సద్దహామి, చక్కవాకస్స భోజనం;
అహమ్పి సమ్మ భుఞ్జామి, గామే లోణియతేలియం.
మనుస్సేసు కతం భత్తం, సుచిం మంసూపసేచనం;
న ¶ చ మే తాదిసో వణ్ణో, చక్కవాక యథా తువం.
సమ్పస్సం అత్తని వేరం, హింసయం [హింసాయ (స్యా. పీ. క.)] మానుసిం పజం;
ఉత్రస్తో ఘససీ భీతో, తేన వణ్ణో తవేదిసో.
సబ్బలోకవిరుద్ధోసి, ధఙ్క పాపేన కమ్మునా;
లద్ధో పిణ్డో న పీణేతి, తేన వణ్ణో తవేదిసో.
అహమ్పి [అహఞ్చ (?)] సమ్మ భుఞ్జామి, అహింసం సబ్బపాణినం;
అప్పోస్సుక్కో నిరాసఙ్కీ, అసోకో అకుతోభయో.
సో కరస్సు ఆనుభావం, వీతివత్తస్సు సీలియం;
అహింసాయ చర లోకే, పియో హోహిసి మంమివ.
యో న హన్తి న ఘాతేతి, న జినాతి న జాపయే;
మేత్తంసో సబ్బభూతేసు, వేరం తస్స న కేనచీతి.
చక్కవాకజాతకం తేరసమం.
౪౫౨. భూరిపఞ్ఞజాతకం (౧౪)
సచ్చం ¶ కిర త్వం అపి [త్వమ్పి (సీ.), తువమ్పి (స్యా.), త్వం అసి (క.)] భూరిపఞ్ఞ, యా తాదిసీ సీరి ధితీ మతీ చ;
న తాయతేభావవసూపనితం, యో యవకం భుఞ్జసి అప్పసూపం.
సుఖం దుక్ఖేన పరిపాచయన్తో, కాలా కాలం విచినం ఛన్దఛన్నో;
అత్థస్స ¶ ద్వారాని అవాపురన్తో, తేనాహం తుస్సామి యవోదనేన.
కాలఞ్చ ¶ ఞత్వా అభిజీహనాయ, మన్తేహి అత్థం పరిపాచయిత్వా;
విజమ్భిస్సం సీహవిజమ్భితాని, తాయిద్ధియా దక్ఖసి మం పునాపి.
సుఖీపి హేకే [సుఖీ హి ఏకే (సీ.), సుఖీతి హేకే (?)] న కరోన్తి పాపం, అవణ్ణసంసగ్గభయా పునేకే;
పహూ సమానో విపులత్థచిన్తీ, కింకారణా మే న కరోసి దుక్ఖం.
న పణ్డితా అత్తసుఖస్స హేతు, పాపాని కమ్మాని సమాచరన్తి;
దుక్ఖేన ఫుట్ఠా ఖలితాపి సన్తా, ఛన్దా చ దోసా న జహన్తి ధమ్మం.
యేన కేనచి వణ్ణేన, ముదునా దారుణేన వా;
ఉద్ధరే దీనమత్తానం, పచ్ఛా ధమ్మం సమాచరే.
యస్స రుక్ఖస్స ఛాయాయ, నిసీదేయ్య సయేయ్య వా;
న తస్స సాఖం భఞ్జేయ్య, మిత్తదుబ్భో హి పాపకో.
యస్సాపి [యస్స హి (సీ. క.)] ధమ్మం పురిసో [మనుజో (సీ.)] విజఞ్ఞా, యే చస్స కఙ్ఖం వినయన్తి సన్తో;
తం ¶ హిస్స దీపఞ్చ పరాయనఞ్చ, న తేన మేత్తిం జరయేథ పఞ్ఞో.
అలసో గిహీ కామభోగీ న సాధు, అసఞ్ఞతో పబ్బజితో న సాధు;
రాజా న సాధు అనిసమ్మకారీ, యో పణ్డితో కోధనో తం న సాధు.
నిసమ్మ ఖత్తియో కయిరా, నానిసమ్మ దిసమ్పతి;
నిసమ్మకారినో రాజ, యసో కిత్తి చ వడ్ఢతీతి.
భూరిపఞ్ఞజాతకం చుద్దసమం.
౪౫౩. మహామఙ్గలజాతకం (౧౫)
కింసు ¶ నరో జప్పమధిచ్చకాలే, కం వా విజ్జం కతమం వా సుతానం;
సో మచ్చో అస్మిఞ్చ [అస్మింవ (పీ.)] పరమ్హి లోకే, కథం కరో సోత్థానేన గుత్తో.
యస్స దేవా పితరో చ సబ్బే, సరీసపా [సిరింసపా (సీ. స్యా. పీ.)] సబ్బభూతాని చాపి;
మేత్తాయ నిచ్చం అపచితాని హోన్తి, భూతేసు వే సోత్థానం తదాహు.
యో ¶ సబ్బలోకస్స నివాతవుత్తి, ఇత్థీపుమానం ¶ సహదారకానం;
ఖన్తా దురుత్తానమప్పటికూలవాదీ, అధివాసనం సోత్థానం తదాహు.
యో నావజానాతి సహాయమిత్తే [సహాయమత్తే (సీ. పీ.)], సిప్పేన కుల్యాహి ధనేన జచ్చా;
రుచిపఞ్ఞో అత్థకాలే మతీమా [ముతీమా (సీ. పీ.)], సహాయేసు వే సోత్థానం తదాహు.
మిత్తాని వే యస్స భవన్తి సన్తో, సంవిస్సత్థా అవిసంవాదకస్స;
న మిత్తదుబ్భీ సంవిభాగీ ధనేన, మిత్తేసు వే సోత్థానం తదాహు.
యస్స భరియా తుల్యవయా సమగ్గా, అనుబ్బతా ధమ్మకామా పజాతా [సజాతా (క.)];
కోలినియా సీలవతీ పతిబ్బతా, దారేసు వే సోత్థానం తదాహు.
యస్స ¶ రాజా భూతపతి [భూతపతీ (సీ. స్యా. పీ.)] యసస్సీ, జానాతి సోచేయ్యం పరక్కమఞ్చ;
అద్వేజ్ఝతా సుహదయం మమన్తి, రాజూసు వే సోత్థానం తదాహు.
అన్నఞ్చ ¶ పానఞ్చ దదాతి సద్ధో, మాలఞ్చ గన్ధఞ్చ విలేపనఞ్చ;
పసన్నచిత్తో అనుమోదమానో, సగ్గేసు వే సోత్థానం తదాహు.
యమరియధమ్మేన పునన్తి వుద్ధా, ఆరాధితా సమచరియాయ సన్తో;
బహుస్సుతా ఇసయో సీలవన్తో, అరహన్తమజ్ఝే సోత్థానం తదాహు.
ఏతాని ఖో సోత్థానాని లోకే, విఞ్ఞుప్పసత్థాని సుఖుద్రయాని [సుఖిన్ద్రియాని (పీ.)];
తానీధ సేవేథ నరో సపఞ్ఞో, న హి మఙ్గలే కిఞ్చనమత్థి సచ్చన్తి.
మహామఙ్గలజాతకం పన్నరసమం.
౪౫౪. ఘటపణ్డితజాతకం (౧౬)
ఉట్ఠేహి కణ్హ కిం సేసి, కో అత్థో సుపనేన తే;
యోపి తుయ్హం [తాయం (పీ.)] సకో భాతా, హదయం చక్ఖు చ [చక్ఖుంవ (పీ.)] దక్ఖిణం;
తస్స వాతా బలీయన్తి, ఘటో జప్పతి [ససం జప్పతి (?)] కేసవ.
తస్స తం వచనం సుత్వా, రోహిణేయ్యస్స కేసవో;
తరమానరూపో వుట్ఠాసి, భాతుసోకేన అట్టితో.
కిం ను ¶ ఉమ్మత్తరూపోవ, కేవలం ద్వారకం ఇమం;
ససో ససోతి లపసి, కో ను తే ససమాహరి.
సోవణ్ణమయం ¶ మణీమయం, లోహమయం అథ రూపియామయం;
సఙ్ఖసిలాపవాళమయం, కారయిస్సామి తే ససం.
సన్తి అఞ్ఞేపి ససకా, అరఞ్ఞే వనగోచరా;
తేపి తే ఆనయిస్సామి, కీదిసం ససమిచ్ఛసి.
న ¶ చాహమేతే [న చాహమేతం (సీ.), న వాహమేతే (స్యా.), న వాహమేతం (పీ.)] ఇచ్ఛామి, యే ససా పథవిస్సితా [పఠవింసితా (సీ. స్యా. పీ.)];
చన్దతో ససమిచ్ఛామి, తం మే ఓహర కేసవ.
సో నూన మధురం ఞాతి, జీవితం విజహిస్ససి;
అపత్థియం యో పత్థయసి, చన్దతో ససమిచ్ఛసి.
ఏవం చే కణ్హ జానాసి, యదఞ్ఞమనుసాససి;
కస్మా పురే మతం పుత్తం, అజ్జాపి మనుసోచసి.
యం న లబ్భా మనుస్సేన, అమనుస్సేన వా పున [పన (పే. వ. ౨౧౫)];
జాతో మే మా మరీ పుత్తో, కుతో లబ్భా అలబ్భియం.
న మన్తా మూలభేసజ్జా, ఓసధేహి ధనేన వా;
సక్కా ఆనయితుం కణ్హ, యం పేతమనుసోచసి.
యస్స ఏతాదిసా అస్సు, అమచ్చా పురిసపణ్డితా;
యథా నిజ్ఝాపయే అజ్జ, ఘటో పురిసపణ్డితో.
ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహీ ¶ వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం;
యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన మాణవ [భాతిక (పే. వ. ౨౨౪)].
ఏవం కరోన్తి సప్పఞ్ఞా, యే హోన్తి అనుకమ్పకా;
నివత్తయన్తి సోకమ్హా, ఘటో జేట్ఠంవ భాతరన్తి.
ఘటపణ్డితజాతకం సోళసమం.
దసకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
దళ్హ ¶ కణ్హ ధనఞ్జయ సఙ్ఖవరో, రజ సత్తహ కస్స చ [సత్తాహససాఖ (స్యా.)] తక్కలినా;
ధమ్మం కుక్కుట కుణ్డలి భోజనదా, చక్కవాక సుభూరిస సోత్థి ఘటోతి.
౧౧. ఏకాదసకనిపాతో
౪౫౫. మాతుపోసకజాతకం (౧)
తస్స ¶ ¶ ¶ నాగస్స విప్పవాసేన, విరూళ్హా సల్లకీ చ కుటజా చ;
కురువిన్దకరవీరా [కరవరా (సీ. స్యా.)] తిససామా చ, నివాతే పుప్ఫితా చ కణికారా.
కోచిదేవ సువణ్ణకాయురా, నాగరాజం భరన్తి పిణ్డేన;
యత్థ రాజా రాజకుమారో వా, కవచమభిహేస్సతి అఛమ్భితో [అసమ్భీతో (సీ. స్యా. పీ.)].
గణ్హాహి నాగ కబళం, మా నాగ కిసకో భవ;
బహూని రాజకిచ్చాని, తాని [యాని (సీ. పీ.)] నాగ కరిస్ససి.
సా నూనసా కపణికా, అన్ధా అపరిణాయికా;
ఖాణుం పాదేన ఘట్టేతి, గిరిం చణ్డోరణం పతి.
కా ను తే సా మహానాగ, అన్ధా అపరిణాయికా;
ఖాణుం పాదేన ఘట్టేతి, గిరిం చణ్డోరణం పతి.
మాతా మే సా మహారాజ, అన్ధా అపరిణాయికా;
ఖాణుం పాదేన ఘట్టేతి, గిరిం చణ్డోరణం పతి.
ముఞ్చథేతం మహానాగం, యోయం భరతి మాతరం;
సమేతు ¶ మాతరా నాగో, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి.
ముత్తో చ బన్ధనా నాగో, ముత్తమాదాయ కుఞ్జరో [కాసిరాజేన పేసితో (సీ. స్యా.), ముత్తో దామాతో కుఞ్జరో (పీ. సీ. నియ్య)];
ముహుత్తం అస్సాసయిత్వా [విస్సమిత్వాన (సీ.)], అగమా యేన పబ్బతో.
తతో సో నళినిం [నిలినం (స్యా.)] గన్త్వా, సీతం కుఞ్జరసేవితం;
సోణ్డాయూదకమాహత్వా [మాహిత్వా (స్యా. క.)], మాతరం అభిసిఞ్చథ.
కోయ ¶ అనరియో దేవో, అకాలేనపి వస్సతి [అకాలేన పవస్సతి (సీ. స్యా.), అకాలేన’తివస్సతి (పీ.)];
గతో మే అత్రజో పుత్తో, యో మయ్హం పరిచారకో.
ఉట్ఠేహి అమ్మ కిం సేసి, ఆగతో త్యాహమత్రజో;
ముత్తోమ్హి కాసిరాజేన, వేదేహేన యసస్సినా.
చిరం ¶ జీవతు సో రాజా, కాసీనం రట్ఠవడ్ఢనో;
యో మే పుత్తం పమోచేసి, సదా వుద్ధాపచాయికన్తి.
మాతుపోసకజాతకం పఠమం.
౪౫౬. జుణ్హజాతకం (౨)
సుణోహి మయ్హం వచనం జనిన్ద, అత్థేన జుణ్హమ్హి ఇధానుపత్తో;
న బ్రాహ్మణే అద్ధికే తిట్ఠమానే, గన్తబ్బ [గన్తబ్య (క.)] మాహు ద్విపదిన్ద [దిపదాన (సీ. పీ.), ద్విపదాన (స్యా.)] సేట్ఠ.
సుణోమి ¶ తిట్ఠామి వదేహి బ్రహ్మే, యేనాసి [యేనాపి (స్యా. క.)] అత్థేన ఇధానుపత్తో;
కం వా త్వమత్థం మయి పత్థయానో, ఇధాగమా బ్రహ్మే తదిఙ్ఘ బ్రూహి.
దదాహి మే గామవరాని పఞ్చ, దాసీసతం సత్త గవంసతాని;
పరోసహస్సఞ్చ సువణ్ణనిక్ఖే, భరియా చ మే సాదిసీ ద్వే దదాహి.
తపో ను తే బ్రాహ్మణ భింసరూపో, మన్తా ను తే బ్రాహ్మణ చిత్తరూపా;
యక్ఖా ను [యక్ఖా వ (సీ. పీ.)] తే అస్సవా సన్తి కేచి, అత్థం వా మే అభిజానాసి కత్తం.
న ¶ మే తపో అత్థి న చాపి మన్తా, యక్ఖాపి మే అస్సవా నత్థి కేచి;
అత్థమ్పి తే నాభిజానామి కత్తం, పుబ్బే చ ఖో [పుబ్బేవ ఖో (స్యా. క.)] సఙ్గతిమత్తమాసి.
పఠమం ఇదం దస్సనం జానతో మే, న తాభిజానామి ఇతో పురత్థా;
అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం, కదా కుహిం వా అహు సఙ్గమో నో.
గన్ధారరాజస్స ¶ పురమ్హి రమ్మే, అవసిమ్హసే తక్కసీలాయం దేవ;
తత్థన్ధకారమ్హి తిమీసికాయం [తిమిస్సికాయం (సీ. అట్ఠ.), తిమిస్సకాయం (స్యా.)], అంసేన అంసం సమఘట్టయిమ్హ.
తే తత్థ ఠత్వాన ఉభో జనిన్ద, సారాణియం [సారణీయం (క.)] వీతిసారయిమ్హ [వీతిసారిమ్హ (సీ. స్యా. పీ.)] తత్థ;
సాయేవ నో సఙ్గతిమత్తమాసి, తతో న పచ్ఛా న పురే అహోసి.
యదా కదాచి మనుజేసు బ్రహ్మే, సమాగమో సప్పురిసేన హోతి;
న పణ్డితా సఙ్గతిసన్థవాని, పుబ్బే కతం వాపి వినాసయన్తి.
బాలావ [బాలా చ (సీ. స్యా. పీ.)] ఖో సఙ్గతిసన్థవాని, పుబ్బే కతం వాపి వినాసయన్తి;
బహుమ్పి బాలేసు కతం వినస్సతి, తథా హి బాలా అకతఞ్ఞురూపా.
ధీరా చ ఖో సఙ్గతిసన్థవాని, పుబ్బే కతం వాపి న నాసయన్తి;
అప్పమ్పి ధీరేసు కతం న నస్సతి, తథా హి ధీరా సుకతఞ్ఞురూపా.
దదామి ¶ ¶ తే గామవరాని పఞ్చ, దాసీసతం సత్త గవంసతాని;
పరోసహస్సఞ్చ సువణ్ణనిక్ఖే, భరియా చ తే సాదిసీ ద్వే దదామి.
ఏవం ¶ సతం హోతి సమేచ్చ రాజ, నక్ఖత్తరాజారివ తారకానం;
ఆపూరతీ కాసిపతీ తథాహం, తయాపి మే సఙ్గమో అజ్జ లద్ధోతి.
జుణ్హజాతకం దుతియం.
౪౫౭. ధమ్మదేవపుత్తజాతకం (౩)
యసోకరో పుఞ్ఞకరోహమస్మి, సదాత్థుతో సమణబ్రాహ్మణానం;
మగ్గారహో దేవమనుస్సపూజితో, ధమ్మో అహం దేహి అధమ్మ మగ్గం.
అధమ్మయానం దళ్హమారుహిత్వా, అసన్తసన్తో బలవాహమస్మి;
స కిస్స హేతుమ్హి తవజ్జ దజ్జం, మగ్గం అహం ధమ్మ అదిన్నపుబ్బం.
ధమ్మో హవే పాతురహోసి పుబ్బే, పచ్ఛా ¶ అధమ్మో ఉదపాది లోకే;
జేట్ఠో చ సేట్ఠో చ సనన్తనో చ, ఉయ్యాహి జేట్ఠస్స కనిట్ఠ మగ్గా.
న యాచనాయ నపి పాతిరూపా, న అరహతా [న అరహతి (సీ. పీ.), అరహతి (క.)] తేహం దదేయ్యం మగ్గం;
యుద్ధఞ్చ నో హోతు ఉభిన్నమజ్జ, యుద్ధమ్హి యో జేస్సతి తస్స మగ్గో.
సబ్బా ¶ దిసా అనువిసటోహమస్మి, మహబ్బలో అమితయసో అతుల్యో;
గుణేహి సబ్బేహి ఉపేతరూపో, ధమ్మో అధమ్మ త్వం కథం విజేస్ససి.
లోహేన వే హఞ్ఞతి జాతరూపం, న జాతరూపేన హనన్తి లోహం;
సచే అధమ్మో హఞ్ఛతి [హఞ్ఞతి (సీ. స్యా.), హఞ్ఞితి (కత్థచి)] ధమ్మమజ్జ, అయో సువణ్ణం వియ దస్సనేయ్యం.
సచే తువం యుద్ధబలో అధమ్మ [యుద్ధబలో’సి’ధమ్మ (క. సీ.), యుద్ధబలో’స’ధమ్మ (పీ.)], న తుయ్హ వుడ్ఢా [వద్ధా (సీ. పీ.)] చ గరూ చ అత్థి;
మగ్గఞ్చ తే దమ్మి పియాప్పియేన, వాచాదురుత్తానిపి తే ఖమామి.
ఇదఞ్చ సుత్వా వచనం అధమ్మో, అవంసిరో ¶ పతితో ఉద్ధపాదో;
‘‘యుద్ధత్థికో చే న లభామి యుద్ధం’’, ఏత్తావతా హోతి హతో అధమ్మో.
ఖన్తీబలో యుద్ధబలం విజేత్వా, హన్త్వా అధమ్మం నిహనిత్వ [విహనిత్వా (క.)] భూమ్యా;
పాయాసి విత్తో [చిత్తో (స్యా.)] అభిరుయ్హ సన్దనం, మగ్గేనేవ అతిబలో సచ్చనిక్కమో.
మాతా పితా సమణబ్రాహ్మణా చ, అసమ్మానితా యస్స సకే అగారే;
ఇధేవ నిక్ఖిప్ప సరీరదేహం, కాయస్స భేదా నిరయం వజన్తి తే [వజన్తి (సీ. పీ.)];
యథా అధమ్మో పతితో అవంసిరో.
మాతా ¶ పితా సమణబ్రాహ్మణా చ, సుసమ్మానితా యస్స సకే అగారే;
ఇధేవ నిక్ఖిప్ప సరీరదేహం, కాయస్స భేదా సుగతిం వజన్తి తే;
యథాపి ధమ్మో అభిరుయ్హ సన్దనన్తి.
ధమ్మదేవపుత్తజాతకం [ధమ్మజాతకం (సీ. పీ.)] తతియం.
౪౫౮. ఉదయజాతకం (౪)
ఏకా ¶ ¶ నిసిన్నా సుచి సఞ్ఞతూరూ, పాసాదమారుయ్హ అనిన్దితఙ్గీ;
యాచామి తం కిన్నరనేత్తచక్ఖు, ఇమేకరత్తిం ఉభయో వసేమ.
ఓకిణ్ణన్తరపరిఖం, దళ్హమట్టాలకోట్ఠకం;
రక్ఖితం ఖగ్గహత్థేహి, దుప్పవేసమిదం పురం.
దహరస్స యువినో చాపి, ఆగమో చ న విజ్జతి;
అథ కేన ను వణ్ణేన, సఙ్గమం ఇచ్ఛసే మయా.
యక్ఖోహమస్మి కల్యాణి, ఆగతోస్మి తవన్తికే [తవన్తికం (సీ. పీ.)];
త్వం మం నన్దయ [నన్దస్సు (స్యా. క.)] భద్దన్తే, పుణ్ణకంసం దదామి తే.
దేవం వ యక్ఖం అథ వా మనుస్సం, న పత్థయే ఉదయమతిచ్చ అఞ్ఞం;
గచ్ఛేవ త్వం యక్ఖ మహానుభావ, మా చస్సు గన్త్వా పునరావజిత్థ.
యా సా రతి ఉత్తమా కామభోగినం, యం హేతు సత్తా విసమం చరన్తి;
మా తం రతిం జీయి తువం సుచిమ్హి తే, దదామి తే రూపియం కంసపూరం.
నారిం ¶ ¶ నరో నిజ్ఝపయం ధనేన, ఉక్కంసతీ యత్థ కరోతి ఛన్దం;
విపచ్చనీకో తవ దేవధమ్మో, పచ్చక్ఖతో థోకతరేన ఏసి.
ఆయు చ వణ్ణో చ [ఆయుం చ వణ్ణం చ (క. సీ. పీ.)] మనుస్సలోకే, నిహీయతి మనుజానం సుగ్గత్తే;
తేనేవ వణ్ణేన ధనమ్పి తుయ్హం, నిహీయతి జిణ్ణతరాసి అజ్జ.
ఏవం మే పేక్ఖమానస్స, రాజపుత్తి యసస్సిని;
హాయతేవ తవ [హాయతే వత తే (సీ. స్యా. క.), హాయతేవ తతో (పీ.)] వణ్ణో, అహోరత్తానమచ్చయే.
ఇమినావ త్వం వయసా, రాజపుత్తి సుమేధసే;
బ్రహ్మచరియం చరేయ్యాసి, భియ్యో వణ్ణవతీ సియా.
దేవా న జీరన్తి యథా మనుస్సా, గత్తేసు తేసం వలియో న హోన్తి;
పుచ్ఛామి తం యక్ఖ మహానుభావ, కథం ను దేవాన [కథం న దేవానం (పీ.)] సరీరదేహో.
దేవా న జీరన్తి యథా మనుస్సా, గత్తేసు తేసం వలియో న హోన్తి;
సువే సువే భియ్యతరోవ [భియ్యతరో చ (క.)] తేసం, దిబ్బో ¶ చ వణ్ణో విపులా చ భోగా.
కింసూధ భీతా జనతా అనేకా, మగ్గో చ నేకాయతనం పవుత్తో;
పుచ్ఛామి తం యక్ఖ మహానుభావ, కత్థట్ఠితో పరలోకం న భాయే.
వాచం ¶ ¶ మనఞ్చ పణిధాయ సమ్మా, కాయేన పాపాని అకుబ్బమానో;
బహున్నపానం ఘరమావసన్తో, సద్ధో ముదూ సంవిభాగీ వదఞ్ఞూ;
సఙ్గాహకో సఖిలో సణ్హవాచో, ఏత్థట్ఠితో పరలోకం న భాయే.
అనుసాససి మం యక్ఖ, యథా మాతా యథా పితా;
ఉళారవణ్ణం పుచ్ఛామి, కో ను త్వమసి సుబ్రహా.
ఉదయోహమస్మి కల్యాణి, సఙ్కరత్తా ఇధాగతో [సఙ్గరత్థా ఇధాగతో (సీ. పీ.), సఙ్గరత్థాయిధాగతో (స్యా.)];
ఆమన్త ఖో తం గచ్ఛామి, ముత్తోస్మి తవ సఙ్కరా [సఙ్గరా (సీ. స్యా. పీ.)].
సచే ఖో త్వం ఉదయోసి, సఙ్కరత్తా ఇధాగతో;
అనుసాస మం రాజపుత్త, యథాస్స పున సఙ్గమో.
అతిపతతి [అధిపతతీ (సీ. పీ.)] వయో ఖణో తథేవ, ఠానం నత్థి ధువం చవన్తి సత్తా;
పరిజియ్యతి అద్ధువం సరీరం, ఉదయే ¶ మా పమాద [మా పమాదం (సీ.)] చరస్సు ధమ్మం.
కసిణా పథవీ ధనస్స పూరా, ఏకస్సేవ సియా అనఞ్ఞధేయ్యా;
తఞ్చాపి జహతి [జహాతి (సీ. స్యా. పీ.), జహాతీ (?)] అవీతరాగో, ఉదయే మా పమాద చరస్సు ధమ్మం.
మాతా చ పితా చ భాతరో చ, భరియా యాపి ధనేన హోతి కీతా [భరియాపి ధనేన హోన్తి అతిత్తా (క.)];
తే చాపి జహన్తి అఞ్ఞమఞ్ఞం, ఉదయే మా పమాద చరస్సు ధమ్మం.
కాయో ¶ పరభోజనన్తి ఞత్వా [కాయో చ పరభోజనం విదిత్వా (క.)], సంసారే సుగతిఞ్చ దుగ్గతిఞ్చ [సుగతీ చ దుగ్గతీ చ (సీ. స్యా. పీ.), సుగ్గతిం దుగ్గతిఞ్చ (క.)];
ఇత్తరవాసోతి జానియాన, ఉదయే మా పమాద చరస్సు ధమ్మం.
సాధు భాసతియం [భాసతయం (సీ. పీ.)] యక్ఖో, అప్పం మచ్చాన జీవితం;
కసిరఞ్చ పరిత్తఞ్చ, తఞ్చ దుక్ఖేన సంయుతం;
సాహం ఏకా పబ్బజిస్సామి, హిత్వా కాసిం సురున్ధనన్తి.
ఉదయజాతకం చతుత్థం.
౪౫౯. పానీయజాతకం (౫)
మిత్తో ¶ మిత్తస్స పానీయం, అదిన్నం పరిభుఞ్జిసం;
తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం, తం పాపం పకతం మయా;
మా పున అకరం పాపం, తస్మా పబ్బజితో అహం.
పరదారఞ్చ దిస్వాన, ఛన్దో మే ఉదపజ్జథ [ఉపపజ్జథ (స్యా. క.)];
తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం, తం పాపం పకతం మయా;
మా పున అకరం పాపం, తస్మా పబ్బజితో అహం.
పితరం ¶ మే మహారాజ, చోరా అగణ్హు [అగణ్హుం (సీ. పీ.), అగణ్హి (క.)] కాననే;
తేసాహం పుచ్ఛితో జానం, అఞ్ఞథా నం వియాకరిం.
తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం, తం పాపం పకతం మయా;
మా పున అకరం పాపం, తస్మా పబ్బజితో అహం.
పాణాతిపాతమకరుం, సోమయాగే ఉపట్ఠితే;
తేసాహం సమనుఞ్ఞాసిం, తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం.
తం పాపం పకతం మయా, మా పున అకరం పాపం;
తస్మా పబ్బజితో అహం.
సురామేరయమాధుకా [మధుకా (సీ. స్యా. పీ.)], యే జనా పఠమాసు నో;
బహూనం తే అనత్థాయ, మజ్జపానమకప్పయుం.
తేసాహం ¶ సమనుఞ్ఞాసిం, తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం;
తం పాపం పకతం మయా, మా పున అకరం పాపం;
తస్మా పబ్బజితో అహం.
ధిరత్థు ¶ సుబహూ కామే, దుగ్గన్ధే బహుకణ్టకే;
యే అహం పటిసేవన్తో, నాలభిం తాదిసం సుఖం.
మహస్సాదా సుఖా కామా, నత్థి కామా పరం [కామపరం (సీ. పీ.)] సుఖం;
యే కామే పటిసేవన్తి, సగ్గం తే ఉపపజ్జరే.
అప్పస్సాదా దుఖా కామా, నత్థి కామా పరం దుఖం;
యే కామే పటిసేవన్తి, నిరయం తే ఉపపజ్జరే.
అసీ యథా సునిసితో, నేత్తింసోవ సుపాయికో [సుపాసితో (క. సీ. నియ్య), సుపాయితో (క. అట్ఠ.)];
సత్తీవ ఉరసి ఖిత్తా, కామా దుక్ఖతరా తతో.
అఙ్గారానంవ జలితం, కాసుం సాధికపోరిసం;
ఫాలంవ దివసంతత్తం, కామా దుక్ఖతరా తతో.
విసం యథా హలాహలం, తేలం పక్కుథితం [ఉక్కట్ఠితం (సీ. పీ.), పక్కుట్ఠితం (స్యా.)] యథా;
తమ్బలోహ [తమ్పలోహం (స్యా.)] విలీనంవ, కామా దుక్ఖతరా తతోతి.
పానీయజాతకం పఞ్చమం.
౪౬౦. యుధఞ్చయజాతకం (౬)
మిత్తామచ్చపరిబ్యూళ్హం [పరిబ్బూళ్హం (సీ. పీ.)], అహం వన్దే రథేసభం;
పబ్బజిస్సామహం రాజ [పబ్బజిస్సం మహారాజ (సీ. పీ.)], తం దేవో అనుమఞ్ఞతు.
సచే ¶ తే ఊనం కామేహి, అహం పరిపూరయామి [అహంవ పూరయామి (క.)] తే;
యో తం హింసతి వారేమి, మా పబ్బజ [పబ్బజి (పీ.)] యుధఞ్చయ [యుధఞ్జయ (సీ. స్యా.), యువఞ్జయ (పీ.)].
న ¶ మత్థి ఊనం కామేహి, హింసితా మే న విజ్జతి;
దీపఞ్చ కాతుమిచ్ఛామి, యం జరా నాభికీరతి.
పుత్తో ¶ వా పితరం యాచే, పితా వా పుత్తమోరసం;
నేగమో తం యాచే [నేగమో యాచతే (సీ. స్యా. పీ.)] తాత, మా పబ్బజ యుధఞ్చయ.
మా మం దేవ నివారేహి, పబ్బజన్తం రథేసభ;
మాహం కామేహి సమ్మత్తో, జరాయ వసమన్వగూ.
అహం తం తాత యాచామి, అహం పుత్త నివారయే;
చిరం తం దట్ఠుమిచ్ఛామి, మా పబ్బజ యుధఞ్చయ.
ఉస్సావోవ తిణగ్గమ్హి, సూరియుగ్గమనం పతి;
ఏవమాయు మనుస్సానం, మా మం అమ్మ నివారయ.
తరమానో ఇమం యానం, ఆరోపేతు [తరమానా ఇమం యానం, ఆరోపేన్తు (సీ. పీ.)] రథేసభ;
మా మే మాతా తరన్తస్స, అన్తరాయకరా అహు.
అభిధావథ భద్దన్తే, సుఞ్ఞం హేస్సతి రమ్మకం;
యుధఞ్చయో అనుఞ్ఞాతో, సబ్బదత్తేన రాజినా.
యోహు సేట్ఠో సహస్సస్స [మనుస్సానం (స్యా.), సహస్సానం (క.)], యువా కఞ్చనసన్నిభో;
సోయం కుమారో పబ్బజితో, కాసాయవసనో బలీ.
ఉభో కుమారా పబ్బజితా, యుధఞ్చయో యుధిట్ఠిలో;
పహాయ మాతాపితరో, సఙ్గం ఛేత్వాన మచ్చునోతి.
యుధఞ్చయజాతకం ఛట్ఠం.
౪౬౧. దసరథజాతకం (౭)
ఏథ ¶ లక్ఖణ సీతా చ, ఉభో ఓతరథోదకం;
ఏవాయం భరతో ఆహ, ‘‘రాజా దసరథో మతో’’.
కేన రామప్పభావేన, సోచితబ్బం న సోచసి;
పితరం కాలకతం [కాలఙ్కతం (క.)] సుత్వా, న తం పసహతే దుఖం.
యం న సక్కా నిపాలేతుం, పోసేన లపతం బహుం;
స కిస్స విఞ్ఞూ మేధావీ, అత్తానముపతాపయే.
దహరా ¶ ¶ చ హి వుద్ధా చ [యే వుద్ధా (సీ. అట్ఠ.), యే వుడ్ఢా (స్యా.)], యే బాలా యే చ పణ్డితా;
అడ్ఢా చేవ దలిద్దా చ, సబ్బే మచ్చుపరాయణా.
ఫలానమివ పక్కానం, నిచ్చం పతనతో భయం;
ఏవం జాతాన మచ్చానం, నిచ్చ మరణతో భయం.
సాయమేకే న దిస్సన్తి, పాతో దిట్ఠా బహుజ్జనా;
పాతో ఏకే న దిస్సన్తి, సాయం దిట్ఠా బహుజ్జనా.
పరిదేవయమానో చే, కిఞ్చిదత్థం ఉదబ్బహే;
సమ్మూళ్హో హింసమత్తానం, కయిరా తం విచక్ఖణో.
కిసో వివణ్ణో భవతి, హింసమత్తానమత్తనో [మత్తనా (సీ. అట్ఠ. సు. ని. ౫౯౦)];
న తేన పేతా పాలేన్తి, నిరత్థా పరిదేవనా.
యథా సరణమాదిత్తం, వారినా పరినిబ్బయే [వారినావనిబ్బాపయే (స్యా. క.)];
ఏవమ్పి ధీరో సుతవా, మేధావీ పణ్డితో నరో;
ఖిప్పముప్పతితం సోకం, వాతో తూలంవ ధంసయే.
మచ్చో ఏకోవ ¶ [ఏకోవ మచ్చో (సీ. స్యా. పీ.)] అచ్చేతి, ఏకోవ జాయతే కులే;
సంయోగపరమాత్వేవ, సమ్భోగా సబ్బపాణినం.
తస్మా హి ధీరస్స బహుస్సుతస్స, సమ్పస్సతో లోకమిమం పరఞ్చ;
అఞ్ఞాయ ధమ్మం హదయం మనఞ్చ, సోకా మహన్తాపి న తాపయన్తి.
సోహం దస్సఞ్చ భోక్ఖఞ్చ, భరిస్సామి చ [సోహం యసఞ్చ భోగఞ్చ, భరియాపి చ (స్యా. క.)] ఞాతకే;
సేసఞ్చ పాలయిస్సామి, కిచ్చమేతం [కిచ్చమేవం (పీ.)] విజానతో.
దస వస్ససహస్సాని, సట్ఠి వస్ససతాని చ;
కమ్బుగీవో మహాబాహు, రామో రజ్జమకారయీతి.
దసరథజాతకం సత్తమం.
౪౬౨. సంవరజాతకం (౮)
జానన్తో ¶ నో మహారాజ, తవ సీలం జనాధిపో;
ఇమే కుమారే పూజేన్తో, న తం కేనచి మఞ్ఞథ.
తిట్ఠన్తే నో మహారాజే, అదు [ఆదు (సీ. పీ.), ఆదూ (స్యా.)] దేవే దివఙ్గతే;
ఞాతీ తం సమనుఞ్ఞింసు, సమ్పస్సం అత్థమత్తనో.
కేన సంవరవత్తేన, సఞ్జాతే అభితిట్ఠసి;
కేన తం నాతివత్తన్తి, ఞాతిసఙ్ఘా సమాగతా.
న ¶ రాజపుత్త ఉసూయామి [రాజపుత్త నుస్సుయ్యామి (క.)], సమణానం మహేసినం;
సక్కచ్చం ¶ తే నమస్సామి, పాదే వన్దామి తాదినం.
తే మం ధమ్మగుణే యుత్తం, సుస్సూసమనుసూయకం;
సమణా మనుసాసన్తి [సమనుసాసన్తి (సీ. స్యా. పీ.)], ఇసీ ధమ్మగుణే రతా.
తేసాహం వచనం సుత్వా, సమణానం మహేసినం;
న కిఞ్చి అతిమఞ్ఞామి, ధమ్మే మే నిరతో మనో.
హత్థారోహా అనీకట్ఠా, రథికా పత్తికారకా;
తేసం [తేసు (పీ.)] నప్పటిబన్ధామి, నివిట్ఠం [నిబద్ధం (సీ. పీ.)] భత్తవేతనం.
మహామత్తా చ మే అత్థి, మన్తినో పరిచారకా;
బారాణసిం వోహరన్తి, బహుమంససురోదకం.
అథోపి వాణిజా ఫీతా, నానారట్ఠేహి ఆగతా;
తేసు మే విహితా రక్ఖా, ఏవం జానాహుపోసథ.
ధమ్మేన కిర ఞాతీనం, రజ్జం కారేహి సంవర;
మేధావీ పణ్డితో చాసి [చాపి (సీ. పీ.)], అథోపి ఞాతినం హితో.
తం తం ఞాతిపరిబ్యూళ్హం, నానారతనమోచితం;
అమిత్తా నప్పసహన్తి, ఇన్దంవ అసురాధిపోతి.
సంవరజాతకం అట్ఠమం.
౪౬౩. సుప్పారకజాతకం (౯)
ఉమ్ముజ్జన్తి ¶ నిముజ్జన్తి, మనుస్సా ఖురనాసికా;
సుప్పారకం ¶ తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా [భరుకచ్ఛా (సీ. స్యా. పీ. అట్ఠ.)] పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, ఖురమాలీతి వుచ్చతి.
యథా అగ్గీవ సురియోవ [అగ్గి సురియో చ (స్యా.), అగ్గీవ సూరియో (క.)], సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, అగ్గిమాలీతి వుచ్చతి.
యథా దధీవ ఖీరంవ [దధి చ ఖీరం చ (స్యా.), ఏవముపరిపి], సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా ¶ పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, దధిమాలీతి [ఖీరమాలీతి (క.)] వుచ్చతి.
యథా కుసోవ సస్సోవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, కుసమాలీతి వుచ్చతి.
యథా నళోవ వేళూవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, నళమాలీతి వుచ్చతి.
మహబ్భయో భింసనకో, సద్దో సుయ్యతిమానుసో [సముద్దో సుయ్యత’మానుసో (సీ. పీ. అట్ఠ.)];
యథా ¶ సోబ్భో పపాతోవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా ¶ పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, బళవాముఖీతి [వళభాముఖీతి (సీ. స్యా.), బలవాముఖీతి (స్యా. క.)] వుచ్చతి.
యతో సరామి అత్తానం, యతో పత్తోస్మి విఞ్ఞుతం;
నాభిజానామి సఞ్చిచ్చ, ఏకపాణమ్పి హింసితం;
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, సోత్థిం నావా నివత్తతూతి.
సుప్పారకజాతకం నవమం.
ఏకాదసకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
సిరిమాతుసుపోసకనాగవరో, పున జుణ్హక ధమ్మముదయవరో;
అథ పాని యుధఞ్చయకో చ, దసరథ సంవర పారగతేన నవాతి.
౧౨. ద్వాదసకనిపాతో
౪౬౪. చూళకుణాలజాతకం (౧)
లుద్ధానం ¶ ¶ ¶ [ఖుద్దానం (సీ. స్యా. పీ.)] లహుచిత్తానం, అకతఞ్ఞూన దుబ్భినం;
నాదేవసత్తో పురిసో, థీనం సద్ధాతుమరహతి.
న తా పజానన్తి కతం న కిచ్చం, న మాతరం పితరం భాతరం వా;
అనరియా సమతిక్కన్తధమ్మా, సస్సేవ చిత్తస్స వసం వజన్తి.
చిరానువుట్ఠమ్పి [చిరానువుత్థమ్పి (సీ. పీ.)] పియం మనాపం, అనుకమ్పకం పాణసమమ్పి భత్తుం [సన్తం (సీ. స్యా. పీ.)];
ఆవాసు కిచ్చేసు చ నం జహన్తి, తస్మాహమిత్థీనం న విస్ససామి.
థీనఞ్హి చిత్తం యథా వానరస్స, కన్నప్పకన్నం యథా రుక్ఖఛాయా;
చలాచలం హదయమిత్థియానం, చక్కస్స నేమి వియ పరివత్తతి.
యదా తా పస్సన్తి సమేక్ఖమానా, ఆదేయ్యరూపం పురిసస్స విత్తం;
సణ్హాహి వాచాహి నయన్తి మేనం, కమ్బోజకా ¶ జలజేనేవ అస్సం.
యదా న పస్సన్తి సమేక్ఖమానా, ఆదేయ్యరూపం పురిసస్స విత్తం;
సమన్తతో నం పరివజ్జయన్తి, తిణ్ణో నదీపారగతోవ కుల్లం.
సిలేసూపమా ¶ సిఖిరివ సబ్బభక్ఖా, తిక్ఖమాయా నదీరివ సీఘసోతా;
సేవన్తి హేతా పియమప్పియఞ్చ, నావా యథా ఓరకూలం పరఞ్చ.
న తా ఏకస్స న ద్విన్నం, ఆపణోవ పసారితో;
యో తా మయ్హన్తి మఞ్ఞేయ్య, వాతం జాలేన బాధయే [బన్ధయే (స్యా. క.)].
యథా నదీ చ పన్థో చ, పానాగారం సభా పపా;
ఏవం లోకిత్థియో నామ, వేలా తాసం న విజ్జతి [ఇమిస్సా గాథాయ పుబ్బద్ధాపరద్ధం విపరియాయేన దిస్సతి (క.)].
ఘతాసనసమా ఏతా, కణ్హసప్పసిరూపమా;
గావో బహితిణస్సేవ, ఓమసన్తి వరం వరం.
ఘతాసనం కుఞ్జరం కణ్హసప్పం, ముద్ధాభిసిత్తం పమదా చ సబ్బా;
ఏతే నరో నిచ్చయతో [నిచ్చయత్తో (సీ. పీ.)] భజేథ, తేసం హవే దుబ్బిదు సబ్బభావో [సచ్చభావో (స్యా.)].
నచ్చన్తవణ్ణా ¶ ¶ న బహూనం కన్తా, న దక్ఖిణా పమదా సేవితబ్బా;
న పరస్స భరియా న ధనస్స హేతు, ఏతిత్థియో పఞ్చ న సేవితబ్బాతి.
చూళకుణాలజాతకం పఠమం.
౪౬౫. భద్దసాలజాతకం (౨)
కా త్వం సుద్ధేహి వత్థేహి, అఘే వేహాయసం [వేహాసయం (సీ. పీ.)] ఠితా;
కేన త్యాస్సూని వత్తన్తి, కుతో తం భయమాగతం.
తవేవ దేవ విజితే, భద్దసాలోతి మం విదూ;
సట్ఠి [సట్ఠిం (సీ. పీ.)] వస్ససహస్సాని, తిట్ఠతో పూజితస్స మే.
కారయన్తా ¶ నగరాని, అగారే చ దిసమ్పతి;
వివిధే చాపి పాసాదే, న మం తే అచ్చమఞ్ఞిసుం;
యథేవ మం తే పూజేసుం, తథేవ త్వమ్పి పూజయ.
తం ఇవాహం [తఞ్చ అహం (సీ. స్యా. పీ.)] న పస్సామి, థూలం కాయేన తే దుమం;
ఆరోహపరిణాహేన, అభిరూపోసి జాతియా.
పాసాదం కారయిస్సామి, ఏకత్థమ్భం మనోరమం;
తత్థ తం ఉపనేస్సామి, చిరం తే యక్ఖ జీవితం.
ఏవం చిత్తం ఉదపాది, సరీరేన వినాభావో;
పుథుసో మం వికన్తిత్వా, ఖణ్డసో అవకన్తథ.
అగ్గే ¶ చ ఛేత్వా మజ్ఝే చ, పచ్ఛా మూలమ్హి ఛిన్దథ [మూలఞ్చ ఛిన్దథ (సీ.), మూలం విఛిన్దథ (పీ.)];
ఏవం మే ఛిజ్జమానస్స, న దుక్ఖం మరణం సియా.
హత్థపాదం [హత్థపాదే (క.)] యథా ఛిన్దే [ఛిన్నే (క.)], కణ్ణనాసఞ్చ జీవతో;
తతో పచ్ఛా సిరో ఛిన్దే, తం దుక్ఖం మరణం సియా.
సుఖం ను ఖణ్డసో ఛిన్నం, భద్దసాలవనప్పతి;
కిం హేతు కిం ఉపాదాయ, ఖణ్డసో ఛిన్నమిచ్ఛసి.
యఞ్చ హేతుముపాదాయ, హేతుం ధమ్మూపసంహితం;
ఖణ్డసో ఛిన్నమిచ్ఛామి, మహారాజ సుణోహి మే.
ఞాతీ మే సుఖసంవద్ధా, మమ పస్సే నివాతజా;
తేపిహం ఉపహింసేయ్యం, పరేసం అసుఖోచితం.
చేతేయ్యరూపం ¶ [చేతబ్బరూపం (సీ. పీ.)] చేతేసి, భద్దసాలవనప్పతి;
హితకామోసి ఞాతీనం, అభయం సమ్మ దమ్మి తేతి.
భద్దసాలజాతకం దుతియం.
౪౬౬. సముద్దవాణిజజాతకం (౩)
కసన్తి ¶ వపన్తి తే జనా, మనుజా కమ్మఫలూపజీవినో;
నయిమస్స దీపకస్స భాగినో, జమ్బుదీపా ఇదమేవ నో వరం.
తిపఞ్చరత్తూపగతమ్హి చన్దే, వేగో ¶ మహా హేహితి సాగరస్స;
ఉప్లవిస్సం దీపమిమం ఉళారం, మా వో వధీ గచ్ఛథ లేణమఞ్ఞం.
న జాతుయం సాగరవారివేగో, ఉప్లవిస్సం దీపమిమం ఉళారం;
తం మే నిమిత్తేహి బహూహి దిట్ఠం, మా భేథ కిం సోచథ మోదథవ్హో [మోదథ వో (క.) ౬.౩౮ మోగ్గల్లానసుత్తం పస్సితబ్బం].
పహూతభక్ఖం బహుఅన్నపానం, పత్తత్థ ఆవాసమిమం ఉళారం;
న వో భయం పటిపస్సామి కిఞ్చి, ఆపుత్తపుత్తేహి పమోదథవ్హో.
యో దేవోయం దక్ఖిణాయం [దక్ఖిణస్సం (సీ.)] దిసాయం, ఖేమన్తి పక్కోసతి తస్స సచ్చం;
న ఉత్తరో వేది భయాభయస్స, మా భేథ కిం సోచథ మోదథవ్హో.
యథా ఇమే విప్పవదన్తి యక్ఖా, ఏకో భయం సంసతి ఖేమమేకో;
తదిఙ్ఘ మయ్హం వచనం సుణాథ, ఖిప్పం ¶ లహుం మా వినస్సిమ్హ సబ్బే.
సబ్బే ¶ సమాగమ్మ కరోమ నావం, దోణిం దళ్హం సబ్బయన్తూపపన్నం;
సచే అయం దక్ఖిణో సచ్చమాహ, మోఘం పటిక్కోసతి ఉత్తరోయం;
సా చేవ నో హేహితి ఆపదత్థా, ఇమఞ్చ దీపం న పరిచ్చజేమ.
సచే చ ఖో ఉత్తరో సచ్చమాహ, మోఘం పటిక్కోసతి దక్ఖిణోయం;
తమేవ నావం అభిరుయ్హ సబ్బే, ఏవం మయం సోత్థి తరేము పారం.
న వే సుగణ్హం పఠమేన సేట్ఠం, కనిట్ఠమాపాథగతం గహేత్వా;
యో చీధ తచ్ఛం [మజ్ఝం (సీ. స్యా. పీ.)] పవిచేయ్య గణ్హతి [గణ్హి (క.)], స వే నరో సేట్ఠముపేతి ఠానం.
యథాపి తే సాగరవారిమజ్ఝే, సకమ్మునా సోత్థి వహింసు వాణిజా;
అనాగతత్థం పటివిజ్ఝియాన, అప్పమ్పి నాచ్చేతి స భూరిపఞ్ఞో.
బాలా ¶ చ మోహేన రసానుగిద్ధా, అనాగతం అప్పటివిజ్ఝియత్థం;
పచ్చుప్పన్నే సీదన్తి అత్థజాతే, సముద్దమజ్ఝే యథా తే మనుస్సా.
అనాగతం ¶ పటికయిరాథ కిచ్చం, ‘‘మా మం కిచ్చం కిచ్చకాలే బ్యధేసి’’;
తం తాదిసం పటికత [పటికతం (క.), పటిగత (సీ. అట్ఠ.), పటికచ్చ (?)] కిచ్చకారిం, న తం కిచ్చం కిచ్చకాలే బ్యధేతీతి.
సముద్దవాణిజజాతకం తతియం.
౪౬౭. కామజాతకం (౪)
కామం ¶ కామయమానస్స, తస్స చే తం సమిజ్ఝతి;
అద్ధా పీతిమనో హోతి, లద్ధా మచ్చో యదిచ్ఛతి.
కామం కామయమానస్స, తస్స చే తం సమిజ్ఝతి;
తతో నం అపరం కామే, ధమ్మే తణ్హంవ విన్దతి.
గవంవ సిఙ్గినో సిఙ్గం, వడ్ఢమానస్స వడ్ఢతి;
ఏవం మన్దస్స పోసస్స, బాలస్స అవిజానతో;
భియ్యో తణ్హా పిపాసా చ, వడ్ఢమానస్స వడ్ఢతి.
పథబ్యా సాలియవకం, గవస్సం [గవాసం (సీ. స్యా. పీ.)] దాసపోరిసం;
దత్వా చ [దత్వాపి (సీ. స్యా.), దత్వా వా (పీ.)] నాలమేకస్స, ఇతి విద్వా [విద్ధా (స్యా.)] సమం చరే.
రాజా ¶ పసయ్హ పథవిం విజిత్వా, ససాగరన్తం మహిమావసన్తో;
ఓరం సముద్దస్స అతిత్తరూపో [అతిత్తిరూపో (క.)], పారం సముద్దస్సపి పత్థయేథ.
యావ అనుస్సరం కామే, మనసా తిత్తి నాజ్ఝగా;
తతో నివత్తా పటికమ్మ దిస్వా, తే వే సుతిత్తా యే [తిత్తా (సీ. స్యా. పీ.)] పఞ్ఞాయ తిత్తా.
పఞ్ఞాయ తిత్తినం [తిత్తీనం (సీ. స్యా.)] సేట్ఠం, న సో కామేహి తప్పతి;
పఞ్ఞాయ తిత్తం పురిసం, తణ్హా న కురుతే వసం.
అపచినేథేవ కామానం [కామాని (సీ. స్యా. పీ.)], అప్పిచ్ఛస్స అలోలుపో;
సముద్దమత్తో పురిసో, న సో కామేహి తప్పతి.
రథకారోవ చమ్మస్స, పరికన్తం ఉపాహనం;
యం యం చజతి [జహతి (స్యా. క.)] కామానం, తం తం సమ్పజ్జతే సుఖం;
సబ్బం చే సుఖమిచ్ఛేయ్య, సబ్బే కామే పరిచ్చజే.
అట్ఠ ¶ తే భాసితా గాథా, సబ్బా హోన్తి సహస్సియో [సహస్సియా (?) ఉపరి సుతసోమజాతకే తథా దిస్సతి];
పటిగణ్హ మహాబ్రహ్మే, సాధేతం తవ భాసితం.
న మే అత్థో సహస్సేహి, సతేహి నహుతేహి వా;
పచ్ఛిమం భాసతో గాథం, కామే మే న రతో మనో.
భద్రకో ¶ [సద్దో (సీ.)] వతాయం మాణవకో, సబ్బలోకవిదూ ముని;
యో ¶ ఇమం తణ్హం [యో తణ్హం (సీ. స్యా.)] దుక్ఖజననిం, పరిజానాతి పణ్డితోతి.
కామజాతకం చతుత్థం.
౪౬౮. జనసన్ధజాతకం (౫)
దస ఖలు ఇమాని [ఖలుమాని (స్యా.)] ఠానాని, యాని పుబ్బే అకరిత్వా;
స పచ్ఛా మనుతప్పతి, ఇచ్చేవాహ [ఇచ్చాహ రాజా (సీ. స్యా. పీ.)] జనసన్ధో.
అలద్ధా విత్తం తప్పతి, పుబ్బే అసముదానితం;
న పుబ్బే ధనమేసిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
సక్యరూపం పురే సన్తం, మయా సిప్పం న సిక్ఖితం;
కిచ్ఛా వుత్తి అసిప్పస్స, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
కూటవేదీ పురే ఆసిం, పిసుణో పిట్ఠిమంసికో;
చణ్డో చ ఫరుసో చాపి [చాసిం (సీ. స్యా. పీ.)], ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
పాణాతిపాతీ పురే ఆసిం, లుద్దో చాపి [చాసిం (సీ. పీ.)] అనారియో;
భూతానం నాపచాయిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
బహూసు వత సన్తీసు, అనాపాదాసు ఇత్థిసు;
పరదారం అసేవిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
బహుమ్హి వత సన్తమ్హి, అన్నపానే ఉపట్ఠితే;
న పుబ్బే అదదం [అదదిం (సీ.)] దానం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
మాతరం పితరఞ్చాపి, జిణ్ణకం గతయోబ్బనం [జిణ్ణకే గతయోబ్బనే (సీ. స్యా. పీ.)];
పహు ¶ సన్తో న పోసిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
ఆచరియమనుసత్థారం ¶ , సబ్బకామరసాహరం;
పితరం అతిమఞ్ఞిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
సమణే బ్రాహ్మణే చాపి, సీలవన్తే బహుస్సుతే;
న పుబ్బే పయిరుపాసిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
సాధు హోతి తపో చిణ్ణో, సన్తో చ పయిరుపాసితో;
న చ పుబ్బే తపో చిణ్ణో, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
యో చ ఏతాని ఠానాని, యోనిసో పటిపజ్జతి;
కరం పురిసకిచ్చాని, స పచ్ఛా నానుతప్పతీతి.
జనసన్ధజాతకం పఞ్చమం.
౪౬౯. మహాకణ్హజాతకం (౬)
కణ్హో ¶ కణ్హో చ ఘోరో చ, సుక్కదాఠో పభాసవా [పతాపవా (సీ. స్యా. పీ.)];
బద్ధో పఞ్చహి రజ్జూహి, కిం రవి [ధీర (సీ. పీ.), వీర (స్యా.)] సునఖో తవ.
నాయం మిగానమత్థాయ, ఉసీనక [ఉసీనర (సీ. పీ.), ఉసీన్నర (స్యా.)] భవిస్సతి;
మనుస్సానం అనయో హుత్వా, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
పత్తహత్థా సమణకా, ముణ్డా సఙ్ఘాటిపారుతా;
నఙ్గలేహి కసిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
తపస్సినియో [తపనీయా (క.) దుతియన్తపదాని హేతాని] పబ్బజితా, ముణ్డా సఙ్ఘాటిపారుతా;
యదా లోకే గమిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
దీఘోత్తరోట్ఠా ¶ జటిలా, పఙ్కదన్తా రజస్సిరా;
ఇణం చోదాయ [వోదాయ (సీ. పీ.), చోదయ (స్యా.)] గచ్ఛన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
అధిచ్చ వేదే [వేదం (క.)] సావిత్తిం, యఞ్ఞతన్తఞ్చ [తన్త్రఞ్చ (సీ. స్యా. పీ.)] బ్రాహ్మణా;
భతికాయ యజిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
మాతరం పితరఞ్చాపి, జిణ్ణకం గతయోబ్బనం;
పహూ సన్తో [సన్తా (సీ.)] న భరన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
మాతరం ¶ పితరఞ్చాపి, జిణ్ణకం గతయోబ్బనం;
బాలా తుమ్హేతి వక్ఖన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
ఆచరియభరియం సఖిం [ఆచరియభరియం సఖాభరియం (సీ. పీ.)], మాతులానిం పితుచ్ఛకిం [పితుచ్ఛయం (సీ.), పితుచ్ఛసం (పీ.)];
యదా లోకే గమిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
అసిచమ్మం గహేత్వాన, ఖగ్గం పగ్గయ్హ బ్రాహ్మణా;
పన్థఘాతం కరిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
సుక్కచ్ఛవీ వేధవేరా, థూలబాహూ అపాతుభా;
మిత్తభేదం కరిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
మాయావినో నేకతికా, అసప్పురిసచిన్తకా;
యదా లోకే భవిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతీతి.
మహాకణ్హజాతకం ఛట్ఠం.
౪౭౦. కోసియజాతకం (౭)
నేవ ¶ కిణామి నపి విక్కిణామి, న ¶ చాపి మే సన్నిచయో చ అత్థి [ఇధత్థి (స్యా.)];
సుకిచ్ఛరూపం వతిదం పరిత్తం, పత్థోదనో నాలమయం దువిన్నం.
అప్పమ్హా అప్పకం దజ్జా, అనుమజ్ఝతో మజ్ఝకం;
బహుమ్హా బహుకం దజ్జా, అదానం నుపపజ్జతి [న ఉపపజ్జతి (సీ. పీ.), నూపపజ్జతి (స్యా.)].
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ.
అరియమగ్గం సమారూహ [అరియం మగ్గం సమారుహ (సీ. పీ.)], నేకాసీ లభతే సుఖం.
మోఘఞ్చస్స హుతం హోతి, మోఘఞ్చాపి సమీహితం;
అతిథిస్మిం యో నిసిన్నస్మిం, ఏకో భుఞ్జతి భోజనం.
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ;
అరియమగ్గం సమారూహ, నేకాసీ లభతే సుఖం.
సచ్చఞ్చస్స ¶ హుతం హోతి, సచ్చఞ్చాపి సమీహితం;
అతిథిస్మిం యో నిసిన్నస్మిం, నేకో భుఞ్జతి భోజనం.
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ;
అరియమగ్గం సమారూహ, నేకాసీ లభతే సుఖం.
సరఞ్చ జుహతి పోసో, బహుకాయ గయాయ చ;
దోణే తిమ్బరుతిత్థస్మిం, సీఘసోతే మహావహే.
అత్ర చస్స హుతం హోతి, అత్ర చస్స సమీహితం;
అతిథిస్మిం యో నిసిన్నస్మిం, నేకో భుఞ్జతి భోజనం.
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ;
అరియమగ్గం ¶ సమారూహ, నేకాసీ లభతే సుఖం.
బళిసఞ్హి సో నిగిలతి [నిగ్గిలతి (సీ. పీ.)], దీఘసుత్తం సబన్ధనం;
అతిథిస్మిం యో నిసిన్నస్మిం, ఏకో భుఞ్జతి భోజనం.
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ;
అరియమగ్గం సమారూహ, నేకాసీ లభతే సుఖం.
ఉళారవణ్ణా వత బ్రాహ్మణా ఇమే, అయఞ్చ వో సునఖో కిస్స హేతు;
ఉచ్చావచం వణ్ణనిభం వికుబ్బతి, అక్ఖాథ నో బ్రాహ్మణా కే ను తుమ్హే.
చన్దో చ సురియో చ [సూరియో చ (క.)] ఉభో ఇధాగతా, అయం పన మాతలి దేవసారథి;
సక్కోహమస్మి తిదసానమిన్దో, ఏసో చ ఖో పఞ్చసిఖోతి వుచ్చతి.
పాణిస్సరా ¶ ముదిఙ్గా చ [ముతిఙ్గా చ (సీ. స్యా. పీ.], మురజాలమ్బరాని చ;
సుత్తమేనం పబోధేన్తి, పటిబుద్ధో చ నన్దతి.
యే కేచిమే మచ్ఛరినో కదరియా, పరిభాసకా సమణబ్రాహ్మణానం;
ఇధేవ నిక్ఖిప్ప సరీరదేహం, కాయస్స భేదా నిరయం వజన్తి.
యే ¶ కేచిమే సుగ్గతిమాసమానా [సుగ్గతిమాససానా (సీ. పీ.), సుగ్గతాసిసమానా (క.)], ధమ్మే ¶ ఠితా సంయమే సంవిభాగే;
ఇధేవ నిక్ఖిప్ప సరీరదేహం, కాయస్స భేదా సుగతిం వజన్తి.
త్వం నోసి ఞాతి పురిమాసు జాతిసు, సో మచ్ఛరీ రోసకో [కోసియో (స్యా. క.)] పాపధమ్మో;
తవేవ అత్థాయ ఇధాగతమ్హా, మా పాపధమ్మో నిరయం గమిత్థ [అప్పత్థ (క. సీ. స్యా. పీ.)].
అద్ధా హి మం వో హితకామా, యం మం సమనుసాసథ;
సోహం తథా కరిస్సామి, సబ్బం వుత్తం హితేసిభి.
ఏసాహమజ్జేవ ఉపారమామి, న చాపిహం [న చాపహం (సీ. పీ.)] కిఞ్చి కరేయ్య పాపం;
న చాపి మే కిఞ్చి అదేయ్యమత్థి, న చాపిదత్వా ఉదకం పివామి [ఉదకమ్పహం పిబే (సీ.)].
ఏవఞ్చ మే దదతో సబ్బకాలం [కాలే (క.)], భోగా ఇమే వాసవ ఖీయిస్సన్తి;
తతో అహం పబ్బజిస్సామి సక్క, హిత్వాన కామాని యథోధికానీతి.
కోసియజాతకం సత్తమం.
౪౭౧. మేణ్డకపఞ్హజాతకం (౮)
యేసం ¶ న కదాచి భూతపుబ్బం, సఖ్యం [సక్ఖిం (సీ. పీ.), సఖి (స్యా.)] సత్తపదమ్పిమస్మి లోకే;
జాతా అమిత్తా దువే సహాయా, పటిసన్ధాయ చరన్తి కిస్స హేతు.
యది ¶ మే అజ్జ పాతరాసకాలే, పఞ్హం న సక్కుణేయ్యాథ వత్తుమేతం;
రట్ఠా పబ్బాజయిస్సామి వో సబ్బే, న హి మత్థో దుప్పఞ్ఞజాతికేహి.
మహాజనసమాగమమ్హి ఘోరే, జనకోలాహలసఙ్గమమ్హి జాతే;
విక్ఖిత్తమనా అనేకచిత్తా, పఞ్హం న సక్కుణోమ వత్తుమేతం.
ఏకగ్గచిత్తావ ఏకమేకా, రహసి గతా అత్థం నిచిన్తయిత్వా [అత్థాని చిన్తయిత్వా (స్యా. క.)];
పవివేకే సమ్మసిత్వాన ధీరా, అథ వక్ఖన్తి జనిన్ద ఏతమత్థం.
ఉగ్గపుత్త-రాజపుత్తియానం, ఉరబ్భస్స మంసం పియం మనాపం;
న సునఖస్స తే అదేన్తి మంసం, అథ మేణ్డస్స సుణేన సఖ్యమస్స.
చమ్మం విహనన్తి ఏళకస్స, అస్సపిట్ఠత్థరస్సుఖస్స [అస్సపిట్ఠత్థరణసుఖస్స (సీ.)] హేతు;
న చ తే సునఖస్స అత్థరన్తి, అథ ¶ మేణ్డస్స సుణేన సఖ్యమస్స.
ఆవేల్లితసిఙ్గికో ¶ హి మేణ్డో, న చ సునఖస్స విసాణకాని అత్థి;
తిణభక్ఖో మంసభోజనో చ, అథ మేణ్డస్స సుణేన సఖ్యమస్స.
తిణమాసి పలాసమాసి మేణ్డో, న చ సునఖో తిణమాసి నో పలాసం;
గణ్హేయ్య సుణో ససం బిళారం, అథ మేణ్డస్స సుణేన సఖ్యమస్స.
అట్ఠడ్ఢపదో ¶ చతుప్పదస్స, మేణ్డో అట్ఠనఖో అదిస్సమానో;
ఛాదియమాహరతీ అయం ఇమస్స, మంసం ఆహరతీ అయం అముస్స.
పాసాదవరగతో విదేహసేట్ఠో, వితిహారం అఞ్ఞమఞ్ఞభోజనానం;
అద్దక్ఖి [అద్దస (స్యా. క.)] కిర సక్ఖికం జనిన్దో, బుభుక్కస్స ¶ పుణ్ణం ముఖస్స [భోభుక్ఖస్స చ పుణ్ణముఖస్స (సీ.)] చేతం.
లాభా వత మే అనప్పరూపా, యస్స మేదిసా పణ్డితా కులమ్హి;
పఞ్హస్స గమ్భీరగతం నిపుణమత్థం, పటివిజ్ఝన్తి సుభాసితేన ధీరా.
అస్సతరిరథఞ్చ ఏకమేకం, ఫీతం గామవరఞ్చ ఏకమేకం;
సబ్బేసం వో దమ్మి పణ్డితానం, పరమప్పతీతమనో సుభాసితేనాతి.
మేణ్డకపఞ్హజాతకం అట్ఠమం.
౪౭౨. మహాపదుమజాతకం (౯)
నాదట్ఠా [నాదిట్ఠా (క. సీ. స్యా. క.)] పరతో దోసం, అణుం థూలాని సబ్బసో;
ఇస్సరో పణయే దణ్డం, సామం అప్పటివేక్ఖియ.
యో చ అప్పటివేక్ఖిత్వా, దణ్డం కుబ్బతి ఖత్తియో;
సకణ్టకం సో గిలతి, జచ్చన్ధోవ సమక్ఖికం.
అదణ్డియం దణ్డయతి [దణ్డియతి (స్యా. పీ.)], దణ్డియఞ్చ అదణ్డియం [అదణ్డియ (నియ్య), న దణ్డయే (?)];
అన్ధోవ విసమం మగ్గం, న జానాతి సమాసమం.
యో చ ఏతాని ఠానాని, అణుం థూలాని సబ్బసో;
సుదిట్ఠమనుసాసేయ్య, స వే వోహరితు [వోహాతు (పీ.)] మరహతి.
నేకన్తముదునా ¶ ¶ సక్కా, ఏకన్తతిఖిణేన వా;
అత్తం మహన్తే [మహత్తే (స్యా. క.)] ఠపేతుం [ఠాపేతుం (సీ. స్యా. పీ.)], తస్మా ఉభయమాచరే.
పరిభూతో ముదు హోతి, అతితిక్ఖో చ వేరవా;
ఏతఞ్చ ఉభయం ఞత్వా, అనుమజ్ఝం సమాచరే.
బహుమ్పి రత్తో భాసేయ్య, దుట్ఠోపి బహు భాసతి;
న ఇత్థికారణా రాజ, పుత్తం ఘాతేతుమరహసి.
సబ్బోవ ¶ [సబ్బో చ (క. సీ. పీ.)] లోకో ఏకతో [ఏకన్తో (సీ. పీ.)], ఇత్థీ చ అయమేకికా;
తేనాహం పటిపజ్జిస్సం, గచ్ఛథ పక్ఖిపథేవ [పక్ఖిపేథ (స్యా. అట్ఠ.)] తం.
అనేకతాలే నరకే, గమ్భీరే చ సుదుత్తరే [గమ్భీరే సుదురుత్తరే (పీ. క.)];
పాతితో గిరిదుగ్గస్మిం, కేన త్వం తత్థ నామరి.
నాగో జాతఫణో తత్థ, థామవా గిరిసానుజో;
పచ్చగ్గహి మం భోగేహి, తేనాహం తత్థ నామరిం.
ఏహి తం పటినేస్సామి, రాజపుత్త సకం ఘరం;
రజ్జం కారేహి [కారేసి (సీ.)] భద్దన్తే, కిం అరఞ్ఞే కరిస్ససి.
యథా గిలిత్వా బళిసం, ఉద్ధరేయ్య సలోహితం;
ఉద్ధరిత్వా సుఖీ అస్స, ఏవం [సుఖం (పీ. క.)] పస్సామి అత్తనం [అత్తని (పీ. క.), అత్తనా (స్యా.), ఏవం అహమ్పి పున సోత్థిభావప్పత్తం గిలితబళిసం పురిసమివ అత్తానం పస్సామీతి (అట్ఠ. సంవణ్ణనా)].
కిం ను త్వం బళిసం బ్రూసి, కిం త్వం బ్రూసి సలోహితం;
కిం ను త్వం ఉబ్భతం బ్రూసి, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
కామాహం బళిసం బ్రూమి, హత్థిఅస్సం సలోహితం;
చత్తాహం ఉబ్భతం బ్రూమి, ఏవం జానాహి ఖత్తియ.
చిఞ్చామాణవికా ¶ మాతా, దేవదత్తో చ మే పితా;
ఆనన్దో పణ్డితో నాగో, సారిపుత్తో చ దేవతా;
రాజపుత్తో అహం ఆసిం [అహం తదా రాజపుత్తో (సీ. స్యా. పీ.)], ఏవం ధారేథ జాతకన్తి.
మహాపదుమజాతకం నవమం.
౪౭౩. మిత్తామిత్తజాతకం (౧౦)
కాని ¶ కమ్మాని కుబ్బానం, కథం విఞ్ఞూ పరక్కమే;
అమిత్తం జానేయ్య మేధావీ, దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితో.
న నం ఉమ్హయతే దిస్వా, న చ నం పటినన్దతి;
చక్ఖూని చస్స [చక్ఖూనిస్స (స్యా. క.)] న దదాతి, పటిలోమఞ్చ వత్తతి.
అమిత్తే తస్స భజతి, మిత్తే తస్స న సేవతి;
వణ్ణకామే నివారేతి, అక్కోసన్తే పసంసతి.
గుయ్హఞ్చ తస్స నక్ఖాతి, తస్స గుయ్హం న గూహతి;
కమ్మం తస్స న వణ్ణేతి, పఞ్ఞస్స నప్పసంసతి.
అభవే ¶ నన్దతి తస్స, భవే తస్స న నన్దతి;
అచ్ఛేరం [అచ్ఛరియం (సీ. స్యా. పీ.)] భోజనం లద్ధా, తస్స నుప్పజ్జతే సతి;
తతో నం నానుకమ్పతి, అహో సోపి [అహాసోపి (క. సీ. స్యా. క.)] లభేయ్యితో.
ఇచ్చేతే సోళసాకారా, అమిత్తస్మిం పతిట్ఠితా;
యేహి అమిత్తం జానేయ్య, దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితో.
కాని కమ్మాని కుబ్బానం, కథం విఞ్ఞూ పరక్కమే;
మిత్తం ¶ జానేయ్య మేధావీ, దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితో.
పవుత్థం తస్స సరతి, ఆగతం అభినన్దతి;
తతో కేలాయితో హోతి, వాచాయ పటినన్దతి.
మిత్తే తస్సేవ భజతి, అమిత్తే తస్స న సేవతి;
అక్కోసన్తే నివారేతి, వణ్ణకామే పసంసతి.
గుయ్హఞ్చ తస్స అక్ఖాతి, తస్స గుయ్హఞ్చ గూహతి;
కమ్మఞ్చ తస్స వణ్ణేతి, పఞ్ఞం తస్స [పఞ్ఞమస్స (స్యా. క.)] పసంసతి.
భవే చ నన్దతి తస్స [భవే నన్దతి తస్స చ (క.)], అభవే తస్స న నన్దతి;
అచ్ఛేరం [అచ్ఛరియం (సీ. స్యా. పీ.)] భోజనం లద్ధా, తస్స ఉప్పజ్జతే సతి;
తతో నం అనుకమ్పతి, అహో సోపి [పహాసోపి (క. సీ. స్యా. క.)] లభేయ్యితో.
ఇచ్చేతే ¶ సోళసాకారా, మిత్తస్మిం సుప్పతిట్ఠితా;
యేహి మిత్తఞ్చ జానేయ్య [మిత్తం సుజానేయ్య (పీ. క.)], దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితోతి.
మిత్తామిత్తజాతకం దసమం.
ద్వాదసకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
లహుచిత్త ససాల కసన్తి పున, అథ కామ దసఖలుట్ఠానవరో;
అథ కణ్హ సుకోసియ మేణ్డవరో, పదుమో పున మిత్తవరేన దసాతి.
౧౩. తేరసకనిపాతో
౪౭౪. అమ్బజాతకం (౧)
అహాసి ¶ ¶ ¶ [ఆహాసి (?)] మే అమ్బఫలాని పుబ్బే, అణూని థూలాని చ బ్రహ్మచారి;
తేహేవ మన్తేహి న దాని తుయ్హం, దుమప్ఫలా పాతుభవన్తి బ్రహ్మే.
నక్ఖత్తయోగం పటిమానయామి, ఖణం ముహుత్తఞ్చ మన్తే న పస్సం [ఖణం ముహుత్తం న మం తోసయన్తి (సీ. పీ.)];
నక్ఖత్తయోగఞ్చ ఖణఞ్చ లద్ధా, అద్ధాహరిస్సమ్బఫలం [అథాహరిస్సమ్బఫలం (సీ. పీ.)] పహూతం.
నక్ఖత్తయోగం న పురే అభాణి, ఖణం ముహుత్తం న పురే అసంసి;
సయం హరీ [అథాహరీ (సీ. స్యా. పీ.)] అమ్బఫలం పహూతం, వణ్ణేన గన్ధేన రసేనుపేతం.
మన్తాభిజప్పేన పురే హి [పుర’స్స (సీ. పీ.), పురేపి (స్యా.)] తుయ్హం, దుమప్ఫలా పాతుభవన్తి బ్రహ్మే;
స్వాజ్జ న పారేసి జప్పమ్పి మన్తం [జపమ్పి మన్తే (సీ. పీ.)], అయం సో కో నామ తవజ్జ ధమ్మో.
చణ్డాలపుత్తో ¶ మమ సమ్పదాసి, ధమ్మేన మన్తే పకతిఞ్చ సంసి;
మా చస్సు మే పుచ్ఛితో నామగోత్తం, గుయ్హిత్థో అత్థం [మా తం (సీ. స్యా. పీ.)] విజహేయ్య మన్తో [విజహేయ్యుమన్తా (స్యా.)].
సోహం ¶ జనిన్దేన జనమ్హి పుట్ఠో, మక్ఖాభిభూతో అలికం అభాణిం;
‘‘మన్తా ఇమే బ్రాహ్మణస్సా’’తి మిచ్ఛా, పహీనమన్తో కపణో రుదామి.
ఏరణ్డా పుచిమన్దా వా, అథ వా పాలిభద్దకా;
మధుం మధుత్థికో విన్దే, సో హి తస్స దుముత్తమో.
ఖత్తియా బ్రాహ్మణా వేస్సా, సుద్దా చణ్డాలపుక్కుసా;
యమ్హా ధమ్మం విజానేయ్య, సో హి తస్స నరుత్తమో.
ఇమస్స దణ్డఞ్చ వధఞ్చ దత్వా, గలే గహేత్వా ఖలయాథ [బలయాథ (స్యా.), గలయాథ (క.)] జమ్మం;
యో ఉత్తమత్థం కసిరేన లద్ధం, మానాతిమానేన వినాసయిత్థ.
యథా సమం మఞ్ఞమానో పతేయ్య, సోబ్భం గుహం నరకం పూతిపాదం;
రజ్జూతి వా అక్కమే కణ్హసప్పం, అన్ధో ¶ యథా జోతిమధిట్ఠహేయ్య;
ఏవమ్పి మం త్వం ఖలితం సపఞ్ఞ [సపఞ్ఞా (పీ.)], పహీనమన్తస్స పునప్పదాహి [పున సమ్పదాహి (స్యా.), పునప్పసీద (సీ. పీ.)].
ధమ్మేన మన్తం [మన్తే (సీ. స్యా. పీ.)] తవ సమ్పదాసిం, తువమ్పి ధమ్మేన [త్వమ్పి ధమ్మేనేవ (క.)] పరిగ్గహేసి;
పకతిమ్పి తే అత్తమనో అసంసిం, ధమ్మే ఠితం తం [పతిట్ఠం (క.)] న జహేయ్య మన్తో.
యో ¶ బాల మన్తం [బలమన్తం (క.)] కసిరేన లద్ధం, యం దుల్లభం అజ్జ మనుస్సలోకే;
కిఞ్చాపి లద్ధా జీవితుం అప్పపఞ్ఞో [కిచ్ఛా లద్ధం జీవికం అప్పపఞ్ఞో (సీ. స్యా.), కచ్ఛాపి లద్ధా జీవికం అప్పఞ్ఞ (పీ.)], వినాసయీ అలికం భాసమానో.
బాలస్స ¶ మూళ్హస్స అకతఞ్ఞునో చ, ముసా భణన్తస్స అసఞ్ఞతస్స;
మన్తే మయం తాదిసకే న దేమ, కుతో మన్తా గచ్ఛ న మయ్హ రుచ్చసీతి.
అమ్బజాతకం పఠమం.
౪౭౫. ఫన్దనజాతకం (౨)
కుఠారిహత్థో ¶ [కుధారిహత్థో (క.)] పురిసో, వనమోగయ్హ తిట్ఠసి;
పుట్ఠో మే సమ్మ అక్ఖాహి, కిం దారుం ఛేతుమిచ్ఛసి.
ఇస్సో [ఇసో (సీ.), ఈసో (స్యా. పీ.)] వనాని చరసి, సమాని విసమాని చ;
పుట్ఠో మే సమ్మ అక్ఖాహి, కిం దారుం నేమియా దళ్హం.
నేవ సాలో న ఖదిరో, నాస్సకణ్ణో కుతో ధవో;
రుక్ఖో చ [రుక్ఖోవ (సీ. పీ.)] ఫన్దనో నామ, తం దారుం నేమియా దళ్హం.
కీదిసానిస్స పత్తాని, ఖన్ధో వా పన కీదిసో;
పుట్ఠో మే సమ్మ అక్ఖాహి, యథా జానేము ఫన్దనం.
యస్స సాఖా పలమ్బన్తి, నమన్తి న చ భఞ్జరే;
సో రుక్ఖో ఫన్దనో నామ, యస్స మూలే అహం ఠితో.
అరానం చక్కనాభీనం, ఈసానేమిరథస్స చ;
సబ్బస్స తే కమ్మనియో, అయం హేస్సతి ఫన్దనో.
ఇతి ఫన్దనరుక్ఖోపి, తావదే అజ్ఝభాసథ;
మయ్హమ్పి వచనం అత్థి, భారద్వాజ సుణోహి మే.
ఇస్సస్స [ఇమస్స (క. సీ. క.)] ఉపక్ఖన్ధమ్హా [ఉపఖన్ధమ్హా (క. సీ. పీ. క.)], ఉక్కచ్చ చతురఙ్గులం;
తేన నేమిం పసారేసి [పరిహరేసి (సీ. పీ.)], ఏవం దళ్హతరం సియా.
ఇతి ఫన్దనరుక్ఖోపి, వేరం అప్పేసి తావదే;
జాతానఞ్చ అజాతానం, ఇస్సానం దుక్ఖమావహి.
ఇచ్చేవం ¶ [ఇచ్చేవ (సీ. పీ.)] ఫన్దనో ఇస్సం, ఇస్సో చ పన ఫన్దనం;
అఞ్ఞమఞ్ఞం ¶ వివాదేన, అఞ్ఞమఞ్ఞమఘాతయుం.
ఏవమేవ మనుస్సానం, వివాదో యత్థ జాయతి;
మయూరనచ్చం నచ్చన్తి, యథా తే ఇస్సఫన్దనా.
తం ¶ వో వదామి భద్దం వో [భద్దన్తే (క.)], యావన్తేత్థ సమాగతా;
సమ్మోదథ మా వివదథ [మావివదిత్థ (సీ. స్యా. పీ.)], మా హోథ ఇస్సఫన్దనా.
సామగ్గిమేవ [సామగ్యమేవ (స్యా. క.)] సిక్ఖేథ, బుద్ధేహేతం పసంసితం;
సామగ్గిరతో ధమ్మట్ఠో, యోగక్ఖేమా న ధంసతీతి.
ఫన్దనజాతకం దుతియం.
౪౭౬. జవనహంసజాతకం (౩)
ఇధేవ హంస నిపత, పియం మే తవ దస్సనం;
ఇస్సరోసి అనుప్పత్తో, యమిధత్థి పవేదయ.
సవనేన ఏకస్స పియా భవన్తి, దిస్వా పనేకస్స వియేతి [వినేతి (స్యా.), విహేతి (పీ.), విగేతి (క. అట్ఠ.)] ఛన్దో;
దిస్వా చ సుత్వా చ పియా భవన్తి, కచ్చిన్ను మే పీయసి [పియ్యసి (సీ. పీ.)] దస్సనేన.
సవనేన పియో మేసి, భియ్యో చాగమ్మ దస్సనం;
ఏవం పియదస్సనో మే [ఏవం పియదస్సనో సమానో (సీ. స్యా. పీ.)], వస హంస మమన్తికే [మమ సన్తికే (సీ. స్యా. పీ.)].
వసేయ్యామ తవాగారే, నిచ్చం సక్కతపూజితా;
మత్తో చ ఏకదా వజ్జే [వజ్జా (సీ. పీ.)], ‘‘హంసరాజం పచన్తు మే’’.
ధిరత్థు ¶ తం మజ్జపానం, యం మే పియతరం తయా;
న చాపి మజ్జం పిస్సామి [పివిస్సామి (స్యా.), పాయామి (సీ. పీ.)], యావ మే వచ్ఛసీ ఘరే.
సువిజానం ¶ సిఙ్గాలానం, సకుణానఞ్చ [సకున్తానఞ్చ (సీ. స్యా. పీ.)] వస్సితం;
మనుస్సవస్సితం రాజ, దుబ్బిజానతరం తతో.
అపి చే మఞ్ఞతీ పోసో, ఞాతి మిత్తో సఖాతి వా;
యో పుబ్బే సుమనో హుత్వా, పచ్ఛా సమ్పజ్జతే దిసో.
యస్మిం మనో నివిసతి, అవిదూరే సహాపి సో;
సన్తికేపి హి సో దూరే, యస్మిం నావిసతే [యస్మా వివసతే (సీ. స్యా. పీ.)] మనో.
అన్తోపి సో హోతి పసన్నచిత్తో, పారం సముద్దస్స పసన్నచిత్తో;
అన్తోపి సో హోతి పదుట్ఠచిత్తో, పారం సముద్దస్స పదుట్ఠచిత్తో.
సంవసన్తా వివసన్తి, యే దిసా తే రథేసభ;
ఆరా సన్తో సంవసన్తి, మనసా రట్ఠవడ్ఢన.
అతిచిరం నివాసేన, పియో భవతి అప్పియో;
ఆమన్త ఖో తం గచ్ఛామ [గచ్ఛామి (స్యా.)], పురా తే హోమ అప్పియా [హోమి అప్పియో (స్యా.)].
ఏవం ¶ చే యాచమానానం, అఞ్జలిం నావబుజ్ఝసి;
పరిచారకానం సతం [సన్తానం (సీ. స్యా.), సత్తానం (పీ.)], వచనం న కరోసి నో;
ఏవం తం అభియాచామ, పున కయిరాసి పరియాయం.
ఏవం చే నో విహరతం, అన్తరాయో న హేస్సతి;
తుయ్హఞ్చాపి ¶ [వాపి (స్యా. పీ. క.)] మహారాజ, మయ్హఞ్చ [వా (బహూసు)] రట్ఠవడ్ఢన;
అప్పేవ నామ పస్సేము [పస్సేమ (సీ. స్యా. పీ.)], అహోరతానమచ్చయేతి.
జవనహంసజాతకం తతియం.
౪౭౭. చూళనారదజాతకం (౪)
న తే కట్ఠాని భిన్నాని, న తే ఉదకమాభతం;
అగ్గీపి తే న హాపితో [హాసితో (సీ. స్యా.)], కిం ను మన్దోవ ఝాయసి.
న ¶ ఉస్సహే వనే వత్థుం, కస్సపామన్తయామి తం;
దుక్ఖో వాసో అరఞ్ఞస్మిం, రట్ఠం ఇచ్ఛామి గన్తవే.
యథా అహం ఇతో గన్త్వా, యస్మిం జనపదే వసం;
ఆచారం బ్రహ్మే [బ్రహ్మం (క.)] సిక్ఖేయ్యం, తం ధమ్మం అనుసాస మం.
సచే అరఞ్ఞం హిత్వాన, వనమూలఫలాని చ;
రట్ఠే రోచయసే వాసం, తం ధమ్మం నిసామేహి మే.
విసం మా పటిసేవిత్థో [పటిసేవిత్థ (స్యా. క.)], పపాతం పరివజ్జయ;
పఙ్కే చ మా విసీదిత్థో [పఙ్కో చ మా విసియిత్థో (క.)], యత్తో చాసీవిసే చరే.
కిం ను విసం పపాతో వా, పఙ్కో వా బ్రహ్మచారినం;
కం త్వం ఆసీవిసం బ్రూసి, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో;
ఆసవో తాత లోకస్మిం, సురా నామ పవుచ్చతి;
మనుఞ్ఞో [మనుఞ్ఞా (సీ. స్యా. పీ.)] సురభీ వగ్గు, సాదు [మధు (సీ. స్యా.)] ఖుద్దరసూపమో [రసూపమా (సీ. స్యా. పీ.)];
విసం తదాహు అరియా సే, బ్రహ్మచరియస్స నారద.
ఇత్థియో ¶ తాత లోకస్మిం, పమత్తం పమథేన్తి తా;
హరన్తి యువినో చిత్తం, తూలం భట్ఠంవ మాలుతో;
పపాతో ఏసో అక్ఖాతో, బ్రహ్మచరియస్స నారద.
లాభో సిలోకో సక్కారో, పూజా పరకులేసు చ;
పఙ్కో ఏసో చ [ఏసోవ (సీ. స్యా. పీ.)] అక్ఖాతో, బ్రహ్మచరియస్స నారద.
ససత్థా ¶ [మహన్తా (స్యా. క.)] తాత రాజానో, ఆవసన్తి మహిం ఇమం;
తే తాదిసే మనుస్సిన్దే, మహన్తే తాత నారద.
ఇస్సరానం అధిపతీనం, న తేసం పాదతో చరే;
ఆసీవిసోతి [ఆసీవిసో సో (సీ. పీ.)] అక్ఖాతో, బ్రహ్మచరియస్స నారద.
భత్తత్థో భత్తకాలే చ [యం (సీ. పీ.)], యం గేహముపసఙ్కమే;
యదేత్థ కుసలం జఞ్ఞా, తత్థ ఘాసేసనం చరే.
పవిసిత్వా ¶ పరకులం, పానత్థం [పానత్థో (స్యా. పీ.)] భోజనాయ వా;
మితం ఖాదే మితం భుఞ్జే, న చ రూపే మనం కరే.
గోట్ఠం మజ్జం కిరాటఞ్చ [కిరాసఞ్చ (సీ. స్యా.), కిరాసం వా (పీ.)], సభా నికిరణాని చ;
ఆరకా పరివజ్జేహి, యానీవ విసమం పథన్తి.
చూళనారదజాతకం చతుత్థం.
౪౭౮. దూతజాతకం (౫)
దూతే ¶ తే బ్రహ్మే [దూతే బ్రాహ్మణ (క.)] పాహేసిం, గఙ్గాతీరస్మి ఝాయతో;
తేసం పుట్ఠో న బ్యాకాసి, దుక్ఖం గుయ్హమతం [గుయ్హం మతం (సీ.), తుయ్హం మతం (స్యా. క.)] ను తే.
సచే తే దుక్ఖముప్పజ్జే, కాసీనం రట్ఠవడ్ఢన;
మా ఖో నం తస్స అక్ఖాహి, యో తం దుక్ఖా న మోచయే.
యో తస్స [యో చ తథా (పీ.)] దుక్ఖజాతస్స, ఏకఙ్గమపి భాగసో [ఏకన్తమపి భాసతో (సీ. పీ.)];
విప్పమోచేయ్య ధమ్మేన, కామం తస్స పవేదయ [పవేదయే (సీ.)].
సువిజానం సిఙ్గాలానం, సకుణానఞ్చ వస్సితం;
మనుస్సవస్సితం రాజ, దుబ్బిజానతరం తతో.
అపి చే మఞ్ఞతీ పోసో, ఞాతి మిత్తో సఖాతి వా;
యో పుబ్బే సుమనో హుత్వా, పచ్ఛా సమ్పజ్జతే దిసో.
యో అత్తనో దుక్ఖమనానుపుట్ఠో, పవేదయే జన్తు అకాలరూపే;
ఆనన్దినో తస్స భవన్తిమిత్తా [భవన్త’మిత్తా (సీ. పీ.)], హితేసినో తస్స దుఖీ భవన్తి.
కాలఞ్చ ఞత్వాన తథావిధస్స, మేధావీనం ఏకమనం విదిత్వా;
అక్ఖేయ్య తిబ్బాని [తిప్పాని (సీ. స్యా. పీ.)] పరస్స ధీరో, సణ్హం గిరం అత్థవతిం పముఞ్చే.
సచే ¶ ¶ చ జఞ్ఞా అవిసయ్హమత్తనో, న తే హి మయ్హం [నాయం నీతి మయ్హ (సీ. పీ.)] సుఖాగమాయ;
ఏకోవ తిబ్బాని సహేయ్య ధీరో, సచ్చం హిరోత్తప్పమపేక్ఖమానో.
అహం ¶ రట్ఠాని విచరన్తో, నిగమే రాజధానియో;
భిక్ఖమానో మహారాజ, ఆచరియస్స ధనత్థికో.
గహపతీ రాజపురిసే, మహాసాలే చ బ్రాహ్మణే;
అలత్థం సత్త నిక్ఖాని, సువణ్ణస్స జనాధిప;
తే మే నట్ఠా మహారాజ, తస్మా సోచామహం భుసం.
పురిసా తే మహారాజ, మనసానువిచిన్తితా;
నాలం దుక్ఖా పమోచేతుం, తస్మా తేసం న బ్యాహరిం.
త్వఞ్చ ఖో మే మహారాజ, మనసానువిచిన్తితో;
అలం దుక్ఖా పమోచేతుం, తస్మా తుయ్హం పవేదయిం.
తస్సాదాసి పసన్నత్తో, కాసీనం రట్ఠవడ్ఢనో;
జాతరూపమయే నిక్ఖే, సువణ్ణస్స చతుద్దసాతి.
దూతజాతకం పఞ్చమం.
౪౭౯. కాలిఙ్గబోధిజాతకం (౬)
రాజా ¶ కాలిఙ్గో చక్కవత్తి, ధమ్మేన పథవిమనుసాసం [మనుసాసి (స్యా. క.)];
అగమా [అగమాసి (స్యా. క.)] బోధిసమీపం, నాగేన మహానుభావేన.
కాలిఙ్గో భారద్వాజో చ, రాజానం కాలిఙ్గం సమణకోలఞ్ఞం;
చక్కం వత్తయతో పరిగ్గహేత్వా [పరిణేత్వా (పీ.)], పఞ్జలీ ఇదమవోచ.
పచ్చోరోహ మహారాజ, భూమిభాగో యథా సమణుగ్గతో [సమనుగీతో (సీ. స్యా. పీ.)];
ఇధ అనధివరా బుద్ధా, అభిసమ్బుద్ధా విరోచన్తి.
పదక్ఖిణతో ¶ ఆవట్టా, తిణలతా అస్మిం భూమిభాగస్మిం;
పథవియా నాభియం [పుథువియా అయం (సీ.), పఠవియా అయం (స్యా.), పుథవియా’యం (పీ.)] మణ్డో, ఇతి నో సుతం మన్తే మహారాజ [సుతం మహారాజ (సీ. స్యా. పీ.)].
సాగరపరియన్తాయ, మేదినియా సబ్బభూతధరణియా;
పథవియా అయం మణ్డో, ఓరోహిత్వా నమో కరోహి.
యే తే భవన్తి నాగా చ, అభిజాతా చ కుఞ్జరా;
ఏత్తావతా పదేసం తే, నాగా నేవ ముపయన్తి.
అభిజాతో నాగో [అభిజాతో తే నాగో (సీ. పీ. అట్ఠ.)] కామం, పేసేహి కుఞ్జరం దన్తిం;
ఏత్తావతా పదేసో [పదేసో చ (స్యా. క.)], సక్కా [న సక్కా (స్యా.)] నాగేన ముపగన్తుం.
తం సుత్వా రాజా కాలిఙ్గో, వేయ్యఞ్జనికవచో నిసామేత్వా;
సమ్పేసేసి నాగం ఞస్సామ, మయం యథిమస్సిదం [యథా ఇదం (సీ. స్యా. పీ.)] వచనం.
సమ్పేసితో ¶ చ రఞ్ఞా, నాగో కోఞ్చోవ అభినదిత్వాన;
పటిసక్కిత్వా ¶ [పటిఓసక్కిత్వా (క.)] నిసీది, గరుంవ భారం అసహమానో.
కాలిఙ్గభారద్వాజో, నాగం ఖీణాయుకం విదిత్వాన;
రాజానం కాలిఙ్గం, తరమానో అజ్ఝభాసిత్థ;
అఞ్ఞం సఙ్కమ నాగం, నాగో ఖీణాయుకో మహారాజ.
తం సుత్వా కాలిఙ్గో, తరమానో సఙ్కమీ నాగం;
సఙ్కన్తేవ రఞ్ఞే, నాగో తత్థేవ పతి [పతితో (క.)] భుమ్యా;
వేయ్యఞ్జనికవచో, యథా తథా అహు నాగో.
కాలిఙ్గో రాజా కాలిఙ్గం, బ్రాహ్మణం ఏతదవోచ;
త్వమేవ అసి సమ్బుద్ధో, సబ్బఞ్ఞూ సబ్బదస్సావీ.
తం అనధివాసేన్తో కాలిఙ్గం [కాలిఙ్గో (సీ. స్యా. పీ.)], బ్రాహ్మణో ఇదమవోచ;
వేయ్యఞ్జనికా హి మయం, బుద్ధా సబ్బఞ్ఞునో మహారాజ.
సబ్బఞ్ఞూ సబ్బవిదూ చ, బుద్ధా న లక్ఖణేన జానన్తి;
ఆగమబలసా [ఆగమపురిసా (పీ.)] హి మయం, బుద్ధా సబ్బం పజానన్తి.
మహయిత్వా ¶ సమ్బోధిం [మహాయిత్వాన సమ్బోధిం (సీ. పీ.), పహంసిత్వాన సమ్బోధిం (స్యా.), మమాయిత్వాన తం బోధిం (క.)], నానాతురియేహి వజ్జమానేహి;
మాలావిలేపనం అభిహరిత్వా [మాలాగన్ధవిలేపనం ఆహరిత్వా (సీ. పీ.); పాకారపరిక్ఖేపం కారేసి; అథ రాజా పాయాసి (సీ. స్యా. పీ.)] అథ రాజా మనుపాయాసి [పాకారపరిక్ఖేపం కారేసి; అథ రాజా పాయాసి (సీ. స్యా. పీ.)].
సట్ఠి వాహసహస్సాని, పుప్ఫానం సన్నిపాతయి;
పూజేసి ¶ రాజా కాలిఙ్గో, బోధిమణ్డమనుత్తరన్తి [వరుత్తమేతి (సీ.)].
కాలిఙ్గబోధిజాతకం ఛట్ఠం.
౪౮౦. అకిత్తిజాతకం (౭)
అకిత్తిం [అకత్తిం (క.)] దిస్వా సమ్మన్తం, సక్కో భూతపతీ బ్రవి;
కిం పత్థయం మహాబ్రహ్మే, ఏకో సమ్మసి ఘమ్మని.
దుక్ఖో పునబ్భవో సక్క, సరీరస్స చ భేదనం;
సమ్మోహమరణం దుక్ఖం, తస్మా సమ్మామి వాసవ.
ఏతస్మిం తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం కస్సప తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరం చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
యేన పుత్తే చ దారే చ, ధనధఞ్ఞం పియాని చ;
లద్ధా నరా న [లద్ధా నఞ్ఞాని (క.)] తప్పన్తి, సో లోభో న మయీ వసే.
ఏతస్మిం ¶ తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం ¶ కస్సప తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరం చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
ఖేత్తం వత్థుం హిరఞ్ఞఞ్చ, గవస్సం దాసపోరిసం;
యేన జాతేన జీయన్తి, సో దోసో న మయీ వసే.
ఏతస్మిం తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం కస్సప తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరం ¶ చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
బాలం న పస్సే న సుణే, న చ బాలేన సంవసే;
బాలేనల్లాప [బాలేనా’లాప (?)] సల్లాపం, న కరే న చ రోచయే.
కిం ను తే అకరం బాలో, వద కస్సప కారణం;
కేన కస్సప బాలస్స, దస్సనం నాభికఙ్ఖసి.
అనయం నయతి దుమ్మేధో, అధురాయం నియుఞ్జతి;
దున్నయో సేయ్యసో హోతి, సమ్మా వుత్తో పకుప్పతి;
వినయం సో న జానాతి, సాధు తస్స అదస్సనం.
ఏతస్మిం తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం కస్సప తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరం చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
ధీరం పస్సే సుణే ధీరం, ధీరేన సహ సంవసే;
ధీరేనల్లాపసల్లాపం, తం కరే తఞ్చ రోచయే.
కిం ను తే అకరం ధీరో, వద కస్సప కారణం;
కేన కస్సప ధీరస్స, దస్సనం అభికఙ్ఖసి.
నయం నయతి మేధావీ, అధురాయం న యుఞ్జతి;
సునయో సేయ్యసో హోతి, సమ్మా వుత్తో న కుప్పతి;
వినయం సో పజానాతి, సాధు తేన సమాగమో.
ఏతస్మిం తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం ¶ కస్సప తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరం చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
తతో రత్యా వివసానే [వివసనే (సీ. స్యా. పీ.)], సూరియుగ్గమనం [సురియస్సుగ్గమనం (సీ. స్యా. పీ.)] పతి;
దిబ్బా భక్ఖా పాతుభవేయ్యుం, సీలవన్తో చ యాచకా.
దదతో ¶ మే [దదతో చ మే (పీ.)] న ఖీయేథ, దత్వా నానుతపేయ్యహం;
దదం చిత్తం పసాదేయ్యం, ఏతం సక్క వరం వరే.
ఏతస్మిం ¶ తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం కస్సప తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరం చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
న మం పున ఉపేయ్యాసి, ఏతం సక్క వరం వరే.
బహూహి వతచరియాహి [వత్తచరియాహి (సీ. స్యా. క.)], నరా చ అథ నారియో;
దస్సనం అభికఙ్ఖన్తి, కిం ను మే దస్సనే భయం.
తం తాదిసం దేవవణ్ణం [దేవవణ్ణిం (పీ.)], సబ్బకామసమిద్ధినం;
దిస్వా తపో పమజ్జేయ్య [దిస్వా తపో పమజ్జేయ్యం (సీ. స్యా. పీ.), దిస్వానహం పమజ్జేయ్యం (చరియాపిటకట్ఠకథా)], ఏతం తే దస్సనే భయన్తి.
అకిత్తిజాతకం సత్తమం.
౪౮౧. తక్కారియజాతకం (౮)
అహమేవ దుబ్భాసితం భాసి బాలో, భేకోవరఞ్ఞే అహిమవ్హాయమానో [మవ్హయానో (సీ. పీ.)];
తక్కారియే సోబ్భమిమం [సోబ్భమ్హి అహం (క.)] పతామి, న ¶ కిరేవ సాధు అతివేలభాణీ [సాధూత్యతివేలభాణీ (క.)].
పప్పోతి మచ్చో అతివేలభాణీ, బన్ధం వధం సోకపరిద్దవఞ్చ;
అత్తానమేవ గరహాసి ఏత్థ, ఆచేర యం తం నిఖణన్తి సోబ్భే.
కిమేవహం తుణ్డిలమనుపుచ్ఛిం, కరేయ్య సం [కరేయ్యాసం (స్యా.), కరేయ్య స (క.), భరేయ్య సం (?)] భాతరం కాళికాయం [కాళికాయ (స్యా. క.)];
నగ్గోవహం [నగ్గోచ’హం (?)] వత్థయుగఞ్చ జీనో, అయమ్పి అత్థో బహుతాదిసోవ.
యో ¶ యుజ్ఝమానానమయుజ్ఝమానో [యుజ్ఝమానేన అయుజ్ఝమానో (క.)], మేణ్డన్తరం అచ్చుపతీ కులిఙ్గో;
సో పింసితో మేణ్డసిరేహి తత్థ, అయమ్పి అత్థో బహుతాదిసోవ.
చతురో జనా పోత్థకమగ్గహేసుం, ఏకఞ్చ పోసం అనురక్ఖమానా;
సబ్బేవ తే భిన్నసిరా సయింసు, అయమ్పి అత్థో బహుతాదిసోవ.
అజా యథా వేళుగుమ్బస్మిం బద్ధా [బన్ధం (స్యా. క.)], అవక్ఖిపన్తీ అసిమజ్ఝగచ్ఛి;
తేనేవ ¶ తస్సా గలకావకన్తం [గలయా వికన్తుం (క.), గలకం వికన్తా (స్యా.)], అయమ్పి అత్థో బహుతాదిసోవ.
ఇమే న దేవా న గన్ధబ్బపుత్తా, మిగా ఇమే అత్థవసం గతా మే [అత్థవసాభతా ఇమే (సీ. స్యా. పీ.)];
ఏకఞ్చ నం సాయమాసే పచన్తు, ఏకం పునప్పాతరాసే [ఏకఞ్చ నం పాతరాసే (క. సీ. పీ.)] పచన్తు.
సతం సహస్సాని దుభాసితాని, కలమ్పి నాగ్ఘన్తి సుభాసితస్స;
దుబ్భాసితం సఙ్కమానో కిలేసో [కిలిస్సతి (?)], తస్మా తుణ్హీ కిమ్పురిసా [కింపురిసో (సీ. స్యా.)] న బాల్యా.
యా ¶ మేసా బ్యాహాసి [బ్యాకాసి (సీ. స్యా. పీ.)] పముఞ్చథేతం, గిరిఞ్చ నం [గిరిం వరం (క.)] హిమవన్తం నయన్తు;
ఇమఞ్చ ఖో దేన్తు మహానసాయ, పాతోవ నం పాతరాసే పచన్తు.
పజ్జున్ననాథా ¶ పసవో, పసునాథా అయం పజా;
త్వం నాథోసి [త్వం-నాథో’స్మి (సీ. స్యా. పీ.)] మహారాజ, నాథోహం భరియాయ మే [అమ్హ-నాథా మమ భరియా (క. సీ. స్యా.)];
ద్విన్నమఞ్ఞతరం ఞత్వా, ముత్తో గచ్ఛేయ్య పబ్బతం.
న వే నిన్దా సుపరివజ్జయేథ [సుపరివజ్జయాథ (స్యా.)], నానా ¶ జనా సేవితబ్బా జనిన్ద;
యేనేవ ఏకో లభతే పసంసం, తేనేవ అఞ్ఞో లభతే నిన్దితారం.
సబ్బో లోకో పరిచిత్తో అతిచిత్తో [పరచిత్తేన అతిచిత్తో (సీ. స్యా.), పరచిత్తేన అచిత్తో (సీ. అట్ఠ.)], సబ్బో లోకో చిత్తవా సమ్హి చిత్తే;
పచ్చేకచిత్తా పుథు సబ్బసత్తా, కస్సీధ చిత్తస్స వసే న వత్తే.
తుణ్హీ అహూ కిమ్పురిసో సభరియో [అభాణీ (క.)], యో దాని బ్యాహాసి భయస్స భీతో;
సో దాని ముత్తో సుఖితో అరోగో, వాచాకిరేవత్తవతీ నరానన్తి.
తక్కారియజాతకం అట్ఠమం.
౪౮౨. రురుమిగరాజజాతకం (౯)
తస్స [కస్స (సీ. పీ.)] గామవరం దమ్మి, నారియో చ అలఙ్కతా;
యో [కో (సీ. స్యా. పీ.)] మేతం మిగమక్ఖాతి [మక్ఖాసి (స్యా. క.)], మిగానం మిగముత్తమం.
మయ్హం గామవరం దేహి, నారియో చ అలఙ్కతా;
అహం తే మిగమక్ఖిస్సం, మిగానం మిగముత్తమం.
ఏతస్మిం వనసణ్డస్మిం, అమ్బా సాలా చ పుప్ఫితా;
ఇన్దగోపకసఞ్ఛన్నా ¶ , ఏత్థేసో తిట్ఠతే మిగో.
ధనుం అద్వేజ్ఝం [అదేజ్ఝం (సీ. పీ.), సరజ్జం (క.)] కత్వాన, ఉసుం సన్నయ్హుపాగమి [సన్ధాయుపాగమి (సీ. పీ.)];
మిగో చ దిస్వా రాజానం, దూరతో అజ్ఝభాసథ.
ఆగమేహి ¶ మహారాజ, మా మం విజ్ఝి రథేసభ;
కో ను తే ఇదమక్ఖాసి, ఏత్థేసో తిట్ఠతే మిగో.
ఏస పాపచరో పోసో, సమ్మ తిట్ఠతి ఆరకా;
సోయం [సో హి (సీ. స్యా. పీ.)] మే ఇదమక్ఖాసి, ఏత్థేసో తిట్ఠతే మిగో.
సచ్చం కిరేవ మాహంసు, నరా ఏకచ్చియా ఇధ;
కట్ఠం నిప్లవితం సేయ్యో, న త్వేవేకచ్చి యో నరో.
కిం ¶ ను రురు గరహసి మిగానం, కిం పక్ఖీనం కిం పన మానుసానం;
భయఞ్హి మం విన్దతినప్పరూపం, సుత్వాన తం మానుసిం భాసమానం.
యముద్ధరిం వాహనే వుయ్హమానం, మహోదకే సలిలే సీఘసోతే;
తతోనిదానం భయమాగతం మమ, దుక్ఖో హవే రాజ అసబ్భి సఙ్గమో.
సోహం చతుప్పత్తమిమం విహఙ్గమం, తనుచ్ఛిదం హదయే ఓస్సజామి;
హనామి ¶ తం మిత్తదుబ్భిం అకిచ్చకారిం [హనామి మిత్తద్దు’మకిచ్చకారిం (సీ. పీ.)], యో తాదిసం కమ్మకతం న జానే.
ధీరస్స బాలస్స హవే జనిన్ద, సన్తో వధం నప్పసంసన్తి జాతు;
కామం ఘరం గచ్ఛతు పాపధమ్మో, యఞ్చస్స భట్ఠం తదేతస్స దేహి;
అహఞ్చ తే కామకరో భవామి.
అద్ధా రురు అఞ్ఞతరో సతం సో [సతం’సే (సీ.)], యో దుబ్భతో [దుబ్భినో (స్యా.), దూభతో (పీ.)] మానుసస్స న దుబ్భి;
కామం ఘరం గచ్ఛతు పాపధమ్మో, యఞ్చస్స భట్ఠం తదేతస్స దమ్మి;
అహఞ్చ తే కామచారం దదామి.
సువిజానం ¶ సిఙ్గాలానం, సకుణానఞ్చవస్సితం;
మనుస్సవస్సితం రాజ, దుబ్బిజానతరం తతో.
అపి చే మఞ్ఞతీ పోసో, ఞాతి మిత్తో సఖాతి వా;
యో పుబ్బే సుమనో హుత్వా, పచ్ఛా సమ్పజ్జతే దిసో.
సమాగతా జానపదా, నేగమా చ సమాగతా;
మిగా సస్సాని ఖాదన్తి, తం దేవో పటిసేధతు.
కామం జనపదో మాసి, రట్ఠఞ్చాపి వినస్సతు;
న త్వేవాహం రురుం దుబ్భే, దత్వా అభయదక్ఖిణం.
మా ¶ మే జనపదో ఆసి [మా మం జనపదో అహు (స్యా.)], రట్ఠఞ్చాపి వినస్సతు;
న త్వేవాహం [న త్వేవ (క. సీ. క.)] మిగరాజస్స, వరం దత్వా ముసా భణేతి.
రురుమిగరాజజాతకం నవమం.
౪౮౩. సరభమిగజాతకం (౧౦)
ఆసీసేథేవ [ఆసింసేథేవ (సీ. స్యా. పీ.)] పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
పస్సామి వోహం అత్తానం, యథా ఇచ్ఛిం తథా అహు.
ఆసీసేథేవ పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
పస్సామి వోహం అత్తానం, ఉదకా థలముబ్భతం.
వాయమేథేవ ¶ పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
పస్సామి వోహం అత్తానం, యథా ఇచ్ఛిం తథా అహు.
వాయమేథేవ పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
పస్సామి వోహం అత్తానం, ఉదకా థలముబ్భతం.
దుక్ఖూపనీతోపి నరో సపఞ్ఞో, ఆసం న ఛిన్దేయ్య సుఖాగమాయ;
బహూ హి ఫస్సా అహితా హితా చ, అవితక్కితా మచ్చముపబ్బజన్తి [మచ్చుముపబ్బజన్తి (క. సీ. పీ.), మచ్చుముపపజ్జన్తి (స్యా. క.) ఏత్థ ‘‘అవితక్కితాపి ఫస్సో మచ్చం జనం ఉపగచ్ఛన్తీ’’తి అత్థో].
అచిన్తితమ్పి ¶ భవతి, చిన్తితమ్పి వినస్సతి;
న హి చిన్తామయా భోగా, ఇత్థియా పురిసస్స వా.
సరభం ¶ గిరిదుగ్గస్మిం, యం త్వం అనుసరీ పురే;
అలీనచిత్తస్స తువం, విక్కన్తమనుజీవసి [తవ, విక్కన్తం జీవితం లభి (క.)].
యో తం విదుగ్గా నరకా సముద్ధరి, సిలాయ యోగ్గం సరభో కరిత్వా;
దుక్ఖూపనీతం మచ్చుముఖా పమోచయి, అలీనచిత్తం తం మిగం [తమేవ (స్యా. క.)] వదేసి.
కిం త్వం ను [తువన్ను (సీ. పీ.)] తత్థేవ తదా అహోసి, ఉదాహు తే కోచి నం [తం (క.)] ఏతదక్ఖా;
వివట్టచ్ఛద్దో నుసి సబ్బదస్సీ, ఞాణం ను తే బ్రాహ్మణ భింసరూపం.
న చేవహం తత్థ తదా అహోసిం, న చాపి మే కోచి నం [తం (క.)] ఏతదక్ఖా;
గాథాపదానఞ్చ సుభాసితానం, అత్థం తదానేన్తి జనిన్ద ధీరా.
ఆదాయ పత్తిం [పత్తం (స్యా.), పట్టిం (క.)] పరవిరియఘాతిం, చాపే సరం కిం విచికిచ్ఛసే తువం;
నున్నో [నుణ్ణో (క. సీ. స్యా.), తుణ్ణో (క.)] సరో సరభం హన్తు ఖిప్పం, అన్నఞ్హి ఏతం వరపఞ్ఞ రఞ్ఞో.
అద్ధా పజానామి అహమ్పి ఏతం, అన్నం మిగో బ్రాహ్మణ ఖత్తియస్స;
పుబ్బే ¶ కతఞ్చ [పుబ్బే చ కతం (క.)] అపచాయమానో, తస్మా మిగం సరభం నో హనామి.
నేసో మిగో మహారాజ, అసురేసో దిసమ్పతి;
ఏతం హన్త్వా మనుస్సిన్ద, భవస్సు అమరాధిపో.
సచే ¶ చ రాజా [రాజ (సీ. స్యా. పీ.)] విచికిచ్ఛసే తువం, హన్తుం మిగం సరభం సహాయకం [సహాయకం మే (సీ. పీ.)];
సపుత్తదారో నరవీరసేట్ఠ [నరవిరియసేట్ఠ (సీ. పీ.)], గన్త్వా [గన్తా (సీ. పీ. అట్ఠ.)] తువం వేతరణిం యమస్స.
కామం అహం జానపదా చ సబ్బే, పుత్తా చ దారా చ సహాయసఙ్ఘా;
గచ్ఛేము తం వేతరణిం యమస్స, న త్వేవ హఞ్ఞో మమ పాణదో యో [పాణద’స్స (సీ. స్యా. పీ.)].
అయం మిగో కిచ్ఛగతస్స మయ్హం, ఏకస్స కత్తా వివనస్మి ఘోరే;
తం తాదిసం పుబ్బకిచ్చం సరన్తో, జానం మహాబ్రహ్మే కథం హనేయ్యం.
మిత్తాభిరాధీ ¶ చిరమేవ జీవ, రజ్జం ఇమం ధమ్మగుణే [రజ్జమ్పిమం చస్స గణే (క.)] పసాస;
నారీగణేహి పరిచారియన్తో, మోదస్సు రట్ఠే తిదివేవ వాసవో.
అక్కోధనో ¶ నిచ్చపసన్నచిత్తో, సబ్బాతిథీ యాచయోగో భవిత్వా [పాహునకే కరిత్వా (స్యా.), యాచయోగో విదిత్వా (క.)];
దత్వా చ భుత్వా చ యథానుభావం, అనిన్దితో సగ్గముపేహి ఠానన్తి.
సరభమిగజాతకం దసమం.
తేరసకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
వరఅమ్బ ¶ కుఠారి సహంసవరో, అథరఞ్ఞస్మిం దూతకపఞ్చమకో;
అథ బోధి అకిత్తి సుతక్కరినా, అథ రురుమిగేనపరో సరభోతి.
౧౪. పకిణ్ణకనిపాతో
౪౮౪. సాలికేదారజాతకం (౧)
సమ్పన్నం ¶ ¶ ¶ సాలికేదారం, సువా భుఞ్జన్తి కోసియ;
పటివేదేమి తే బ్రహ్మే, న నే [తే (సీ. స్యా.), నం (సీ. స్యా. పీ. అట్ఠ.), తం (క. అట్ఠ.)] వారేతుముస్సహే.
ఏకో చ తత్థ సకుణో, యో నేసం [తేసం (సీ. అట్ఠ.)] సబ్బసున్దరో;
భుత్వా సాలిం యథాకామం, తుణ్డేనాదాయ గచ్ఛతి.
ఓడ్డేన్తు [ఉజ్ఝున్తు (స్యా. క.) అఙ్గుత్తరనికాయే పస్సితబ్బం] వాళపాసాని, యథా వజ్ఝేథ సో దిజో;
జీవఞ్చ నం గహేత్వాన, ఆనయేహి [ఆనయేథ (సీ. పీ.)] మమన్తికే.
ఏతే భుత్వా పివిత్వా చ [భుత్వా చ పిత్వా చ (పీ.)], పక్కమన్తి విహఙ్గమా;
ఏకో బద్ధోస్మి పాసేన, కిం పాపం పకతం మయా.
ఉదరం నూన అఞ్ఞేసం, సువ అచ్చోదరం తవ;
భుత్వా సాలిం యథాకామం, తుణ్డేనాదాయ గచ్ఛసి.
కోట్ఠం ను తత్థ పూరేసి, సువ వేరం ను తే మయా;
పుట్ఠో మే సమ్మ అక్ఖాహి, కుహిం సాలిం నిదాహసి [నిధీయసి (పీ.)].
న మే వేరం తయా సద్ధిం, కోట్ఠో మయ్హం న విజ్జతి;
ఇణం ముఞ్చామిణం దమ్మి, సమ్పత్తో కోటసిమ్బలిం;
నిధిమ్పి తత్థ నిదహామి, ఏవం జానాహి కోసియ.
కీదిసం తే ఇణదానం, ఇణమోక్ఖో చ కీదిసో;
నిధినిధానమక్ఖాహి ¶ , అథ పాసా పమోక్ఖసి.
అజాతపక్ఖా తరుణా, పుత్తకా మయ్హ కోసియ;
తే మం భతా భరిస్సన్తి, తస్మా తేసం ఇణం దదే.
మాతా పితా చ మే వుద్ధా, జిణ్ణకా గతయోబ్బనా;
తేసం తుణ్డేన హాతూన, ముఞ్చే పుబ్బకతం [పుబ్బే కతం (సీ.)] ఇణం.
అఞ్ఞేపి ¶ తత్థ సకుణా, ఖీణపక్ఖా సుదుబ్బలా;
తేసం పుఞ్ఞత్థికో దమ్మి, తం నిధిం ఆహు పణ్డితా.
ఈదిసం ¶ [ఏదిసం (సీ. పీ.)] మే ఇణదానం, ఇణమోక్ఖో చ ఈదిసో;
నిధినిధానమక్ఖామి [నిధిం నిధానం అక్ఖాతం (సీ. పీ.)], ఏవం జానాహి కోసియ.
భద్దకో వతయం పక్ఖీ, దిజో పరమధమ్మికో;
ఏకచ్చేసు మనుస్సేసు, అయం ధమ్మో న విజ్జతి.
భుఞ్జ సాలిం యథాకామం, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
పునాపి సువ పస్సేము, పియం మే తవ దస్సనం.
భుత్తఞ్చ పీతఞ్చ తవస్సమమ్హి [తవస్సబ్యమ్హి (క.)], రత్తిఞ్చ [రతీ చ (సీ. పీ.)] నో కోసియ తే సకాసే;
నిక్ఖిత్తదణ్డేసు దదాహి దానం, జిణ్ణే చ మాతాపితరో భరస్సు.
లక్ఖీ వత మే ఉదపాది అజ్జ, యో అద్దసాసిం పవరం [యోహం అదస్సం పరమం (స్యా. క.)] దిజానం;
సువస్స సుత్వాన సుభాసితాని, కాహామి ¶ పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
సో కోసియో అత్తమనో ఉదగ్గో, అన్నఞ్చ పానఞ్చభిసఙ్ఖరిత్వా [అన్నఞ్చ పానం అభిసంహరిత్వా (క.)];
అన్నేన పానేన పసన్నచిత్తో, సన్తప్పయి సమణబ్రాహ్మణే చాతి.
సాలికేదారజాతకం [కేదారజాతకం (క.)] పఠమం.
౪౮౫. చన్దకిన్నరీజాతకం (౨)
ఉపనీయతిదం మఞ్ఞే, చన్దే [లోహితమదేన మజ్జామి; విజహామి జీవితం పాణా, (సీ. పీ. అట్ఠ.)] లోహితమద్దనే;
అజ్జ జహామి జీవితం, పాణా [లోహితమదేన మజ్జామి; విజహామి జీవితం పాణా, (సీ. పీ. అట్ఠ.)] మే చన్దే నిరుజ్ఝన్తి.
ఓసీది ¶ [ఓసధి (సీ. స్యా. పీ.), ఓసట్ఠి (క.), ఓసతి (అభినవటీకా), ఓసీదతి (?)] మే దుక్ఖం [దుక్ఖం మే (సీ. పీ.)] హదయం, మే డయ్హతే నితమ్మామి;
తవ చన్దియా సోచన్తియా, న నం అఞ్ఞేహి సోకేహి.
తిణమివ వనమివ మిలాయామి [మిలయామి (సీ.), మియ్యామి (సీ. పీ. అట్ఠ.)], నదీ అపరిపుణ్ణావ [అపరిపుణ్ణియావ (సీ. పీ.)] సుస్సామి;
తవ చన్దియా సోచన్తియా, న నం అఞ్ఞేహి సోకేహి.
వస్సమివ సరే పాదే [వస్సంవ సరే పాదే (సీ.), వస్సంవ సరే పబ్బతపాదే (పీ.)], ఇమాని అస్సూని వత్తరే మయ్హం;
తవ చన్దియా సోచన్తియా, న నం అఞ్ఞేహి సోకేహి.
పాపో ఖోసి [పాపోసి ఖో (సీ.), పాపో ఖో (స్యా. పీ.)] రాజపుత్త, యో మే ఇచ్ఛితం [ఇచ్ఛిత (సీ. స్యా. పీ.)] పతిం వరాకియా;
విజ్ఝసి వనమూలస్మిం, సోయం విద్ధో ఛమా సేతి.
ఇమం మయ్హం హదయసోకం, పటిముఞ్చతు రాజపుత్త తవ మాతా;
యో మయ్హం హదయసోకో, కిమ్పురిసం అవేక్ఖమానాయ.
ఇమం మయ్హం హదయసోకం, పటిముఞ్చతు రాజపుత్త తవ జాయా;
యో ¶ మయ్హం హదయసోకో, కిమ్పురిసం అవేక్ఖమానాయ.
మా ¶ చ పుత్తం [పుత్తే (సీ. పీ.)] మా చ పతిం, అద్దక్ఖి రాజపుత్త తవ మాతా;
యో కిమ్పురిసం అవధి, అదూసకం మయ్హ కామా హి [మయ్హం కామా (క.)].
మా చ పుత్తం మా చ పతిం, అద్దక్ఖి రాజపుత్త తవ జాయా;
యో కిమ్పురిసం అవధి, అదూసకం మయ్హ కామా హి.
మా త్వం చన్దే రోది, మా సోచి వనతిమిరమత్తక్ఖి;
మమ త్వం హేహిసి భరియా, రాజకులే పూజితా నారీభి [నారీ (సీ. పీ.)].
అపి నూనహం మరిస్సం, నాహం [న చ పనాహం (సీ. పీ.)] రాజపుత్త తవ హేస్సం;
యో కిమ్పురిసం అవధి, అదూసకం మయ్హ కామా హి.
అపి భీరుకే అపి జీవితుకామికే, కిమ్పురిసి గచ్ఛ హిమవన్తం;
తాలీసతగరభోజనా, అఞ్ఞే [తాలిస్సతగరభోజనే, అరఞ్ఞే (సీ. పీ.)] తం మిగా రమిస్సన్తి.
తే ¶ పబ్బతా తా చ కన్దరా, [తా చ గిరిగుహాయో (సీ. స్యా. పీ.)] తా చ గిరిగుహాయో తథేవ తిట్ఠన్తి [తా చ గిరిగుహాయో (సీ. స్యా. పీ.)];
తత్థేవ [తత్థ (సీ. స్యా. పీ.)] తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
తే పణ్ణసన్థతా రమణీయా, వాళమిగేహి అనుచిణ్ణా;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం [కాసం (సీ. స్యా. పీ.)].
తే ¶ పుప్ఫసన్థతా రమణీయా, వాళమిగేహి అనుచిణ్ణా;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
అచ్ఛా సవన్తి గిరివన [గిరివర (సీ. పీ.)] నదియో, కుసుమాభికిణ్ణసోతాయో;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
నీలాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని [దస్సనేయ్యాని (సీ. పీ.)];
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
పీతాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
తమ్బాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
తుఙ్గాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
సేతాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
చిత్రాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
యక్ఖగణసేవితే ¶ గన్ధమాదనే, ఓసధేభి సఞ్ఛన్నే;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
కిమ్పురిససేవితే గన్ధమాదనే, ఓసధేభి సఞ్ఛన్నే;
తత్థేవ ¶ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
వన్దే ¶ తే అయిరబ్రహ్మే [అయ్యిరే బ్రహ్మే (క.)], యో మే ఇచ్ఛితం పతిం వరాకియా;
అమతేన అభిసిఞ్చి, సమాగతాస్మి పియతమేన.
విచరామ దాని గిరివన [గిరివర (సీ. పీ.)] నదియో, కుసుమాభికిణ్ణసోతాయో;
నానాదుమవసనాయో [సేవనాయో (పీ.)], పియంవదా అఞ్ఞమఞ్ఞస్సాతి.
చన్దకిన్నరీజాతకం [చన్దకిన్నరజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] దుతియం.
౪౮౬. మహాఉక్కుసజాతకం (౩)
ఉక్కా చిలాచా [మిలాచా (సీ. స్యా. పీ.)] బన్ధన్తి దీపే [బన్ధన్తి లుద్దా, దీపే (క.)], పజా మమం ఖాదితుం పత్థయన్తి;
మిత్తం సహాయఞ్చ వదేహి సేనక, ఆచిక్ఖ ఞాతిబ్యసనం దిజానం.
దిజో దిజానం పవరోసి పక్ఖిమ [పక్ఖి (సీ. పీ.), పక్ఖి చ (స్యా.)], ఉక్కుసరాజ సరణం తం ఉపేమ [ఉపేమి (సీ. స్యా. పీ.)];
పజా మమం ఖాదితుం పత్థయన్తి, లుద్దా చిలాచా [మిలాచా (సీ. స్యా. పీ.)] భవ మే సుఖాయ.
మిత్తం సహాయఞ్చ కరోన్తి పణ్డితా, కాలే అకాలే సుఖమేసమానా [మాసయానా (పీ.)];
కరోమి తే సేనక ఏతమత్థం, అరియో ¶ హి అరియస్స కరోతి కిచ్చం.
యం హోతి కిచ్చం అనుకమ్పకేన, అరియస్స అరియేన కతం తయీదం [తవ యిదం (సీ. పీ.)];
అత్తానురక్ఖీ భవ మా అదయ్హి [అడయ్హ (సీ. పీ.)], లచ్ఛామ పుత్తే తయి జీవమానే.
తవేవ ¶ [తమేవ (స్యా. క.)] రక్ఖావరణం కరోన్తో, సరీరభేదాపి న సన్తసామి;
కరోన్తి హేకే [హేతే (క. సీ. స్యా. పీ.)] సఖీనం సఖారో, పాణం చజన్తా [చజన్తి (సీ. పీ.)] సతమేస [సతానేస (పీ.)] ధమ్మో.
సుదుక్కరం కమ్మమకాసి [మకా (సీ. పీ.)], అణ్డజాయం విహఙ్గమో;
అత్థాయ కురరో పుత్తే, అడ్ఢరత్తే అనాగతే.
చుతాపి హేకే [ఏకే (సీ. పీ.)] ఖలితా సకమ్మునా, మిత్తానుకమ్పాయ పతిట్ఠహన్తి;
పుత్తా మమట్టా గతిమాగతోస్మి, అత్థం చరేథో [చరేథ (సీ. స్యా. పీ.)] మమ వారిచర [వారిఛన్న (సీ. పీ.)].
ధనేన ధఞ్ఞేన చ అత్తనా చ, మిత్తం సహాయఞ్చ కరోన్తి పణ్డితా;
కరోమి తే సేనక ఏతమత్థం, అరియో హి అరియస్స కరోతి కిచ్చం.
అప్పోస్సుక్కో తాత తువం నిసీద, పుత్తో ¶ పితు చరతి అత్థచరియం;
అహం చరిస్సామి తవేతమత్థం, సేనస్స పుత్తే పరితాయమానో.
అద్ధా ¶ హి తాత సతమేస ధమ్మో, పుత్తో పితు యం చరే [పితునం చరే (క.), పితు యఞ్చరేథ (సీ. పీ.)] అత్థచరియం;
అప్పేవ మం దిస్వాన పవడ్ఢకాయం, సేనస్స పుత్తా న విహేఠయేయ్యుం.
పసూ మనుస్సా మిగవీరసేట్ఠ [మిగవిరియసేట్ఠ (సీ. పీ.)], భయట్టితా [భయద్దితా (సీ. పీ.)] సేట్ఠముపబ్బజన్తి;
పుత్తా మమట్టా గతిమాగతోస్మి, త్వం నోసి రాజా భవ మే సుఖాయ.
కరోమి ¶ తే సేనక ఏతమత్థం, ఆయామి తే తం దిసతం వధాయ;
కథఞ్హి విఞ్ఞూ పహు సమ్పజానో, న వాయమే అత్తజనస్స గుత్తియా.
మిత్తఞ్చ కయిరాథ సుహదయఞ్చ [సుహద్దయఞ్చ (సీ.), సఖాఘరఞ్చ (పీ.)], అయిరఞ్చ కయిరాథ సుఖాగమాయ;
నివత్థకోచోవ [కోజోవ (సీ. పీ.)] సరేభిహన్త్వా, మోదామ పుత్తేహి సమఙ్గిభూతా.
సకమిత్తస్స కమ్మేన, సహాయస్సాపలాయినో;
కూజన్తముపకూజన్తి ¶ , లోమసా హదయఙ్గమం.
మిత్తం సహాయం అధిగమ్మ పణ్డితో, సో భుఞ్జతీ పుత్త పసుం ధనం వా;
అహఞ్చ పుత్తా చ పతీ చ మయ్హం, మిత్తానుకమ్పాయ సమఙ్గిభూతా.
రాజవతా సూరవతా చ అత్థో, సమ్పన్నసఖిస్స భవన్తి హేతే;
సో మిత్తవా యసవా ఉగ్గతత్తో, అస్మింధలోకే [అస్మిఞ్చ లోకే (సీ. స్యా. పీ.)] మోదతి కామకామీ.
కరణీయాని మిత్తాని, దలిద్దేనాపి సేనక;
పస్స మిత్తానుకమ్పాయ, సమగ్గమ్హా సఞాతకే [సఞాతకా (?)].
సూరేన బలవన్తేన, యో మిత్తే [మేత్తే (సీ.), మిత్తం (స్యా.)] కురుతే దిజో;
ఏవం సో సుఖితో హోతి, యథాహం త్వఞ్చ సేనకాతి.
మహాఉక్కుసజాతకం తతియం.
౪౮౭. ఉద్దాలకజాతకం (౪)
ఖరాజినా ¶ జటిలా పఙ్కదన్తా, దుమ్మక్ఖరూపా [దుమ్ముధరూపా (సీ. పీ. క.)] యే మన్తం జప్పన్తి [యేమే జపన్తి (సీ. పీ.), యే’మే జప్పన్తి మన్తే (జా. ౧.౬.౧౦)];
కచ్చిన్ను తే మానుసకే పయోగే, ఇదం విదూ పరిముత్తా అపాయా.
పాపాని ¶ కమ్మాని కరేథ [కరేయ్య (స్యా.), కత్వాన (జా. ౧.౬.౧౧)] రాజ, బహుస్సుతో చే న చరేయ్య ధమ్మం;
సహస్సవేదోపి న తం పటిచ్చ, దుక్ఖా పముచ్చే [పముఞ్చే (స్యా.)] చరణం అపత్వా.
సహస్సవేదోపి న తం పటిచ్చ, దుక్ఖా పముచ్చే చరణం అపత్వా;
మఞ్ఞామి వేదా అఫలా భవన్తి, ససంయమం చరణఞ్ఞేవ సచ్చం.
న హేవ వేదా అఫలా భవన్తి, ససంయమం చరణఞ్ఞేవ సచ్చం;
కిత్తిఞ్హి [కిత్తిఞ్చ (స్యా.)] పప్పోతి అధిచ్చ వేదే, సన్తిం పుణాతి [పునోతి (సీ. అట్ఠ.), పుణేతి (స్యా. జా. ౧.౬.౧౩), పునేతి (పీ.)] చరణేన దన్తో.
భచ్చా ¶ మాతా పితా బన్ధూ, యేన జాతో సయేవ సో;
ఉద్దాలకో అహం భోతో [భోతి (క.)], సోత్తియాకులవంసకో [వంసతో (క.)].
కథం భో బ్రాహ్మణో హోతి, కథం భవతి కేవలీ;
కథఞ్చ పరినిబ్బానం, ధమ్మట్ఠో కిన్తి వుచ్చతి.
నిరంకత్వా ¶ అగ్గిమాదాయ బ్రాహ్మణో, ఆపో సిఞ్చం యజం ఉస్సేతి యూపం;
ఏవంకరో బ్రాహ్మణో హోతి ఖేమీ, ధమ్మే ఠితం తేన అమాపయింసు.
న ¶ సుద్ధి సేచనేనత్థి, నాపి కేవలీ బ్రాహ్మణో;
న ఖన్తీ నాపి సోరచ్చం, నాపి సో పరినిబ్బుతో.
కథం సో [భో (స్యా. క.)] బ్రాహ్మణో హోతి, కథం భవతి కేవలీ;
కథఞ్చ పరినిబ్బానం, ధమ్మట్ఠో కిన్తి వుచ్చతి.
అఖేత్తబన్ధూ అమమో నిరాసో, నిల్లోభపాపో భవలోభఖీణో;
ఏవంకరో బ్రాహ్మణో హోతి ఖేమీ, ధమ్మే ఠితం తేన అమాపయింసు.
ఖత్తియా బ్రాహ్మణా వేస్సా, సుద్దా చణ్డాలపుక్కుసా;
సబ్బేవ సోరతా దన్తా, సబ్బేవ పరినిబ్బుతా;
సబ్బేసం సీతిభూతానం, అత్థి సేయ్యోథ [సేయ్యోవ (సీ. పీ.)] పాపియో.
ఖత్తియా బ్రాహ్మణా వేస్సా, సుద్దా చణ్డాలపుక్కుసా;
సబ్బేవ సోరతా దన్తా, సబ్బేవ పరినిబ్బుతా;
సబ్బేసం సీతిభూతానం, నత్థి సేయ్యోథ పాపియో.
ఖత్తియా బ్రాహ్మణా వేస్సా, సుద్దా చణ్డాలపుక్కుసా;
సబ్బేవ సోరతా దన్తా, సబ్బేవ పరినిబ్బుతా.
సబ్బేసం సీతిభూతానం, నత్థి సేయ్యోథ పాపియో;
పనత్థం [పసత్థం (స్యా.), పసట్ఠం (క.)] చరసి బ్రహ్మఞ్ఞం, సోత్తియాకులవంసతం.
నానారత్తేహి వత్థేహి, విమానం భవతి ఛాదితం;
న తేసం ఛాయా వత్థానం, సో రాగో అనుపజ్జథ.
ఏవమేవ ¶ ¶ [ఏవమేవం (పీ.)] మనుస్సేసు, యదా సుజ్ఝన్తి మాణవా;
తే సజాతిం పముఞ్చన్తి [న తేసం జాతిం పుచ్ఛన్తి (సీ. స్యా. పీ.), న తేసం జాతి సుజ్ఝతి (క.)], ధమ్మమఞ్ఞాయ సుబ్బతాతి.
ఉద్దాలకజాతకం చతుత్థం.
౪౮౮. భిసజాతకం (౫)
అస్సం ¶ గవం రజతం జాతరూపం, భరియఞ్చ సో ఇధ లభతం మనాపం;
పుత్తేహి దారేహి సమఙ్గి హోతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
మాలఞ్చ సో కాసికచన్దనఞ్చ, ధారేతు పుత్తస్స బహూ భవన్తు;
కామేసు తిబ్బం కురుతం అపేక్ఖం, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
పహూతధఞ్ఞో కసిమా యసస్సీ, పుత్తే గిహీ ధనిమా సబ్బకామే;
వయం అపస్సం ఘరమావసాతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
సో ఖత్తియో హోతు పసయ్హకారీ, రాజాభిరాజా [రాజాధిరాజా (స్యా. క.)] బలవా యసస్సీ;
స ¶ చాతురన్తం మహిమావసాతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
సో బ్రాహ్మణో హోతు అవీతరాగో, ముహుత్తనక్ఖత్తపథేసు యుత్తో;
పూజేతు నం రట్ఠపతీ యసస్సీ, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
అజ్ఝాయకం ¶ సబ్బసమన్తవేదం [సబ్బసమత్తవేదం (సీ.), సబ్బసమత్తవేదనం (పీ.)], తపస్సీనం మఞ్ఞతు సబ్బలోకో;
పూజేన్తు నం జానపదా సమేచ్చ, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
చతుస్సదం గామవరం సమిద్ధం, దిన్నఞ్హి సో భుఞ్జతు వాసవేన;
అవీతరాగో మరణం ఉపేతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
సో గామణీ హోతు సహాయమజ్ఝే, నచ్చేహి గీతేహి పమోదమానో;
సో రాజతో బ్యసన మాలత్థ [మా రాజతో వ్యసన’మలత్థ (సీ. స్యా. పీ.)] కిఞ్చి, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
యం ఏకరాజా పథవిం విజేత్వా, ఇత్థీసహస్సాన [ఇత్థీసహస్సస్స (సీ. పీ.)] ఠపేతు అగ్గం;
సీమన్తినీనం ¶ పవరా భవాతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యా అహాసి.
ఇసీనఞ్హి సా సబ్బసమాగతానం, భుఞ్జేయ్య సాదుం అవికమ్పమానా;
చరాతు లాభేన వికత్థమానా, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యా అహాసి.
ఆవాసికో హోతు మహావిహారే, నవకమ్మికో హోతు గజఙ్గలాయం [కజఙ్గలాయం (సీ. స్యా. పీ.)];
ఆలోకసన్ధిం దివసం [దివసా (సీ. స్యా. పీ.)] కరోతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
సో ¶ బజ్ఝతూ పాససతేహి ఛబ్భి [ఛమ్హి (సీ. పీ.), ఛస్సు (?)], రమ్మా వనా నియ్యతు రాజధానిం [రాజఠానిం (క.)];
తుత్తేహి సో హఞ్ఞతు పాచనేహి, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
అలక్కమాలీ తిపుకణ్ణవిద్ధో, లట్ఠీహతో సప్పముఖం ఉపేతు;
సకచ్ఛబన్ధో [సక్కచ్చబద్ధో (సీ. పీ.), సంకచ్చబన్ధో (నియ్య)] విసిఖం చరాతు, భిసాని తే బ్రాహ్మణ యో అహాసి.
యో వే అనట్ఠంవ [అనట్ఠం (సీ. స్యా. పీ.)] నట్ఠన్తి చాహ, కామేవ ¶ సో లభతం భుఞ్జతఞ్చ [లభతు భుఞ్జతు చ (స్యా.)];
అగారమజ్ఝే మరణం ఉపేతు, యో వా భోన్తో సఙ్కతి కఞ్చిదేవ [కిఞ్చిదేవ (క.)].
యదేసమానా ¶ విచరన్తి లోకే, ఇట్ఠఞ్చ కన్తఞ్చ బహూనమేతం;
పియం మనుఞ్ఞం చిధ జీవలోకే, కస్మా ఇసయో నప్పసంసన్తి కామే.
కామేసు వే హఞ్ఞరే బజ్ఝరే చ, కామేసు దుక్ఖఞ్చ భయఞ్చ జాతం;
కామేసు భూతాధిపతీ పమత్తా, పాపాని కమ్మాని కరోన్తి మోహా.
తే పాపధమ్మా పసవేత్వ పాపం, కాయస్స భేదా నిరయం వజన్తి;
ఆదీనవం కామగుణేసు దిస్వా, తస్మా ఇసయో నప్పసంసన్తి కామే.
వీమంసమానో ఇసినో భిసాని, తీరే గహేత్వాన థలే నిధేసిం;
సుద్ధా అపాపా ఇసయో వసన్తి, ఏతాని తే బ్రహ్మచారీ భిసాని.
న ¶ తే నటా నో పన కీళనేయ్యా, న ¶ బన్ధవా నో పన తే సహాయా;
కిస్మిం వుపత్థమ్భ సహస్సనేత్త, ఇసీహి త్వం కీళసి దేవరాజ.
ఆచరియో మేసి పితా చ మయ్హం, ఏసా పతిట్ఠా ఖలితస్స బ్రహ్మే;
ఏకాపరాధం ఖమ భూరిపఞ్ఞ, న పణ్డితా కోధబలా భవన్తి.
సువాసితం ఇసినం ఏకరత్తం, యం వాసవం భూతపతిద్దసామ;
సబ్బేవ భోన్తో సుమనా భవన్తు, యం బ్రాహ్మణో పచ్చుపాదీ భిసాని.
అహఞ్చ సారిపుత్తో చ, మోగ్గల్లానో చ కస్సపో;
అనురుద్ధో పుణ్ణో ఆనన్దో, తదాసుం సత్త భాతరో.
భగినీ ఉప్పలవణ్ణా చ, దాసీ ఖుజ్జుత్తరా తదా;
చిత్తో గహపతి దాసో, యక్ఖో సాతాగిరో తదా.
పాలిలేయ్యో [పారిలేయ్యో (సీ. పీ.)] తదా నాగో, మధుదో [మధువా (సీ. పీ.)] సేట్ఠవానరో;
కాళుదాయీ తదా సక్కో, ఏవం ధారేథ జాతకన్తి.
భిసజాతకం పఞ్చమం.
౪౮౯. సురుచిజాతకం (౬)
మహేసీ ¶ సురుచినో [రుచినో (సీ. స్యా. పీ.)] భరియా, ఆనీతా పఠమం అహం;
దస వస్ససహస్సాని, యం మం సురుచిమానయి.
సాహం బ్రాహ్మణ రాజానం, వేదేహం మిథిలగ్గహం;
నాభిజానామి కాయేన, వాచాయ ఉద చేతసా;
సురుచిం అతిమఞ్ఞిత్థ [అతిమఞ్ఞిత్థో (సీ. పీ.), అతిమఞ్ఞితా (?)], ఆవి [ఆవిం (సీ. పీ.)] వా యది వా రహో.
ఏతేన ¶ సచ్చవజ్జేన, పుత్తో ఉప్పజ్జతం ఇసే;
ముసా మే భణమానాయ, ముద్ధా ఫలతు సత్తధా.
భత్తు ¶ మమ సస్సు మాతా, పితా చాపి చ సస్సురో;
తే మం బ్రహ్మే వినేతారో, యావ అట్ఠంసు జీవితం.
సాహం అహింసారతినీ, కామసా [కామసో (సీ.)] ధమ్మచారినీ [ధమ్మచారిణీ (సీ.)];
సక్కచ్చం తే ఉపట్ఠాసిం, రత్తిన్దివమతన్దితా.
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, పుత్తో ఉప్పజ్జతం ఇసే;
ముసా మే భణమానాయ, ముద్ధా ఫలతు సత్తధా.
సోళసిత్థిసహస్సాని, సహభరియాని బ్రాహ్మణ;
తాసు ఇస్సా వా కోధో వా, నాహు మయ్హం కుదాచనం.
హితేన తాసం నన్దామి, న చ మే కాచి అప్పియా;
అత్తానంవానుకమ్పామి, సదా సబ్బా సపత్తియో.
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, పుత్తో ఉప్పజ్జతం ఇసే;
ముసా మే భణమానాయ, ముద్ధా ఫలతు సత్తధా.
దాసే ¶ కమ్మకరే పేస్సే [పోసే (స్యా. క.)], యే చఞ్ఞే అనుజీవినో;
పేసేమి [పోసేమి (సీ. స్యా. పీ.)] సహధమ్మేన, సదా పముదితిన్ద్రియా.
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, పుత్తో ఉప్పజ్జతం ఇసే;
ముసా మే భణమానాయ, ముద్ధా ఫలతు సత్తధా.
సమణే బ్రాహ్మణే చాపి, అఞ్ఞే చాపి వనిబ్బకే;
తప్పేమి అన్నపానేన, సదా పయతపాణినీ.
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, పుత్తో ఉప్పజ్జతం ఇసే;
ముసా మే భణమానాయ, ముద్ధా ఫలతు సత్తధా.
చాతుద్దసిం పఞ్చద్దసిం [పన్నరసిం (సీ. పీ.)], యా చ పక్ఖస్స అట్ఠమీ [అట్ఠమిం (సీ. పీ.)];
పాటిహారియపక్ఖఞ్చ, అట్ఠఙ్గసుసమాగతం [అట్ఠఙ్గసుసమాహితం (సబ్బత్థ) వి. వ. ౧౨౯ పాళియా అట్ఠకథా పస్సితబ్బా];
ఉపోసథం ఉపవసామి [ఉపవసిం (క.)], సదా సీలేసు సంవుతా.
ఏతేన ¶ సచ్చవజ్జేన, పుత్తో ఉప్పజ్జతం ఇసే;
ముసా మే భణమానాయ, ముద్ధా ఫలతు సత్తధా.
సబ్బేవ తే ధమ్మగుణా, రాజపుత్తి యసస్సిని;
సంవిజ్జన్తి తయి భద్దే, యే త్వం కిత్తేసి అత్తని.
ఖత్తియో జాతిసమ్పన్నో, అభిజాతో యసస్సిమా;
ధమ్మరాజా విదేహానం, పుత్తో ఉప్పజ్జతే తవ [తవం (సీ. పీ.)].
దుమ్మీ ¶ [రుమ్మీ (సీ. పీ.)] రజోజల్లధరో, అఘే వేహాయసం ఠితో;
మనుఞ్ఞం భాససే వాచం, యం మయ్హం హదయఙ్గమం.
దేవతానుసి ¶ సగ్గమ్హా, ఇసి వాసి [చాపి (క.)] మహిద్ధికో;
కో వాసి త్వం అనుప్పత్తో, అత్తానం మే పవేదయ.
యం దేవసఙ్ఘా వన్దన్తి, సుధమ్మాయం సమాగతా;
సోహం సక్కో సహస్సక్ఖో, ఆగతోస్మి తవన్తికే.
ఇత్థియో [ఇత్థియా (పీ.)] జీవలోకస్మిం, యా హోతి [హోన్తి (సీ. స్యా.)] సమచారినీ [సమచారిణీ (సీ.)];
మేధావినీ సీలవతీ, సస్సుదేవా పతిబ్బతా.
తాదిసాయ సుమేధాయ, సుచికమ్మాయ నారియా;
దేవా దస్సనమాయన్తి, మానుసియా అమానుసా.
త్వఞ్చ భద్దే సుచిణ్ణేన, పుబ్బే సుచరితేన చ;
ఇధ రాజకులే జాతా, సబ్బకామసమిద్ధినీ.
అయఞ్చ తే రాజపుత్తి, ఉభయత్థ కటగ్గహో;
దేవలోకూపపత్తీ చ, కిత్తీ చ ఇధ జీవితే.
చిరం సుమేధే సుఖినీ, ధమ్మమత్తని పాలయ;
ఏసాహం తిదివం యామి, పియం మే తవ దస్సనన్తి.
సురుచిజాతకం ఛట్ఠం.
౪౯౦. పఞ్చుపోసథికజాతకం (౭)
అప్పోస్సుక్కో ¶ దాని తువం కపోత, విహఙ్గమ న తవ భోజనత్థో;
ఖుదం [ఖుద్దం (స్యా. క.), ఖుధం (సక్కత-పాకతానురూపం)] పిపాసం అధివాసయన్తో, కస్మా భవంపోసథికో కపోత [కపోతో (సీ. పీ.)].
అహం పురే గిద్ధిగతో కపోతియా, అస్మిం పదేసస్మిముభో రమామ;
అథగ్గహీ సాకుణికో కపోతిం, అకామకో తాయ వినా అహోసిం.
నానాభవా విప్పయోగేన తస్సా, మనోమయం వేదన వేదయామి [వేదనం వేదియామి (సీ. పీ.)];
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, రాగో మమం మా పునరాగమాసి.
అనుజ్జుగామీ ఉరగా దుజివ్హ [ఉరగ ద్విజివ్హ (సీ.)], దాఠావుధో ఘోరవిసోసి సప్ప;
ఖుదం పిపాసం అధివాసయన్తో, కస్మా ¶ భవంపోసథికో ను దీఘ [దీఘో (సీ. పీ.)].
ఉసభో అహూ బలవా గామికస్స, చలక్కకూ వణ్ణబలూపపన్నో;
సో మం అక్కమి తం కుపితో అడంసి, దుక్ఖాభితుణ్ణో మరణం ఉపాగా [ఉపాగమి (సీ. పీ.)].
తతో ¶ జనా నిక్ఖమిత్వాన గామా, కన్దిత్వా రోదిత్వా [కన్దిత్వ రోదిత్వ (సీ.)] అపక్కమింసు;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, కోధో ¶ మమం మా పునరాగమాసి.
మతాన ¶ మంసాని బహూ సుసానే, మనుఞ్ఞరూపం తవ భోజనే తం;
ఖుదం పిపాసం అధివాసయన్తో, కస్మా భవంపోసథికో సిఙ్గాల [సిగాలో (సీ. పీ.)].
పవిసి [పవిస్సం (సీ. పీ.), పవిస్స (స్యా.)] కుచ్ఛిం మహతో గజస్స, కుణపే రతో హత్థిమంసేసు గిద్ధో [హత్థిమంసే పగిద్ధో (సీ. పీ.)];
ఉణ్హో చ వాతో తిఖిణా చ రస్మియో, తే సోసయుం తస్స కరీసమగ్గం.
కిసో చ పణ్డూ చ అహం భదన్తే, న మే అహూ నిక్ఖమనాయ మగ్గో;
మహా చ మేఘో సహసా పవస్సి, సో తేమయీ తస్స కరీసమగ్గం.
తతో అహం నిక్ఖమిసం భదన్తే, చన్దో యథా రాహుముఖా పముత్తో;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, లోభో మమం మా పునరాగమాసి.
వమ్మీకథూపస్మిం కిపిల్లికాని, నిప్పోథయన్తో తువం పురే చరాసి;
ఖుదం పిపాసం అధివాసయన్తో, కస్మా ¶ భవంపోసథికో ను అచ్ఛ [అచ్ఛో (సీ. పీ.)].
సకం నికేతం అతిహీళయానో [అతిహేళయానో (స్యా. క.)], అత్రిచ్ఛతా [అత్రిచ్ఛతాయ (సీ. స్యా. పీ.)] మల్లగామం [మలతం (సీ. పీ.), మల్లయతం (క.)] అగచ్ఛిం;
తతో జనా నిక్ఖమిత్వాన గామా, కోదణ్డకేన పరిపోథయింసు మం.
సో ¶ భిన్నసీసో రుహిరమక్ఖితఙ్గో, పచ్చాగమాసిం సకం [స సకం (స్యా. క.),’థ సకం (?)] నికేతం;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, అత్రిచ్ఛతా మా పునరాగమాసి.
యం నో అపుచ్ఛిత్థ తువం భదన్తే, సబ్బేవ బ్యాకరిమ్హ యథా పజానం;
మయమ్పి పుచ్ఛామ తువం భదన్తే, కస్మా భవంపోసథికో ను బ్రహ్మే.
అనూపలిత్తో మమ అస్సమమ్హి, పచ్చేకబుద్ధో ముహుత్తం నిసీది;
సో మం అవేదీ గతిమాగతిఞ్చ, నామఞ్చ గోత్తం చరణఞ్చ సబ్బం.
ఏవమ్పహం వన్ది న [ఏవమ్పహం నగ్గహే (సీ. పీ.)] తస్స పాదే, న చాపి నం మానగతేన పుచ్ఛిం;
తస్మా అహంపోసథం పాలయామి, మానో ¶ మమం మా పునరాగమాసీతి.
పఞ్చుపోసథికజాతకం సత్తమం.
౪౯౧. మహామోరజాతకం (౮)
సచే హి త్యాహం ధనహేతు గాహితో, మా మం వధీ జీవగాహం గహేత్వా;
రఞ్ఞో చ [రఞ్ఞోవ (సీ. పీ.)] మం సమ్మ ఉపన్తికం [ఉపన్తి (సీ. స్యా. పీ.)] నేహి, మఞ్ఞే ధనం లచ్ఛసినప్పరూపం.
న మే అయం తుయ్హ వధాయ అజ్జ, సమాహితో చాపధురే [చాపవరే (సీ. పీ.), చాపవరో (స్యా.)] ఖురప్పో;
పాసఞ్చ త్యాహం అధిపాతయిస్సం, యథాసుఖం గచ్ఛతు మోరరాజా.
యం ¶ ¶ సత్త వస్సాని మమానుబన్ధి, రత్తిన్దివం ఖుప్పిపాసం సహన్తో;
అథ కిస్స మం పాసవసూపనీతం, పముత్తవే ¶ ఇచ్ఛసి బన్ధనస్మా.
పాణాతిపాతా విరతో నుసజ్జ, అభయం ను తే సబ్బభూతేసు దిన్నం;
యం మం తువం పాసవసూపనీతం, పముత్తవే ఇచ్ఛసి బన్ధనస్మా.
పాణాతిపాతా విరతస్స బ్రూహి, అభయఞ్చ యో సబ్బభూతేసు దేతి;
పుచ్ఛామి తం మోరరాజేతమత్థం, ఇతో చుతో కిం లభతే సుఖం సో.
పాణాతిపాతా విరతస్స బ్రూమి, అభయఞ్చ యో సబ్బభూతేసు దేతి;
దిట్ఠేవ ధమ్మే లభతే పసంసం, సగ్గఞ్చ సో యాతి సరీరభేదా.
న సన్తి దేవా ఇతి ఆహు [ఇచ్చాహు (సీ. పీ.)] ఏకే, ఇధేవ జీవో విభవం ఉపేతి;
తథా ఫలం సుకతదుక్కటానం, దత్తుపఞ్ఞత్తఞ్చ వదన్తి దానం;
తేసం వచో అరహతం సద్దహానో, తస్మా అహం సకుణే బాధయామి.
చన్దో చ సురియో చ ఉభో సుదస్సనా, గచ్ఛన్తి ఓభాసయమన్తలిక్ఖే;
ఇమస్స లోకస్స పరస్స వా తే, కథం ను తే ఆహు మనుస్సలోకే.
చన్దో ¶ చ సురియో చ ఉభో సుదస్సనా, గచ్ఛన్తి ¶ ఓభాసయమన్తలిక్ఖే;
పరస్స లోకస్స న తే ఇమస్స, దేవాతి తే ఆహు మనుస్సలోకే.
ఏత్థేవ తే నీహతా హీనవాదా, అహేతుకా యే న వదన్తి కమ్మం;
తథా ఫలం సుకతదుక్కటానం, దత్తుపఞ్ఞత్తం యే చ వదన్తి దానం.
అద్ధా హి సచ్చం వచనం తవేదం [తవేతం (సీ. స్యా. పీ.)], కథఞ్హి దానం అఫలం భవేయ్య [వదేయ్య (సీ. పీ.)];
తథా ఫలం సుకతదుక్కటానం, దత్తుపఞ్ఞత్తఞ్చ కథం భవేయ్య.
కథంకరో కిన్తికరో కిమాచరం, కిం సేవమానో కేన తపోగుణేన;
అక్ఖాహి [అక్ఖాహి తం దాని (క.)] మే మోరరాజేతమత్థం, యథా అహం నో నిరయం పతేయ్యం.
యే కేచి అత్థి సమణా పథబ్యా, కాసాయవత్థా అనగారియా తే;
పాతోవ పిణ్డాయ చరన్తి కాలే, వికాలచరియా విరతా హి సన్తో.
తే తత్థ కాలేనుపసఙ్కమిత్వా, పుచ్ఛాహి ¶ యం తే మనసో పియం సియా;
తే తే పవక్ఖన్తి యథాపజానం, ఇమస్స లోకస్స పరస్స చత్థం.
తచంవ జిణ్ణం ఉరగో పురాణం, పణ్డూపలాసం హరితో దుమోవ;
ఏసప్పహీనో మమ లుద్దభావో, జహామహం లుద్దకభావమజ్జ.
యే ¶ చాపి మే సకుణా అత్థి బద్ధా, సతానినేకాని నివేసనస్మిం;
తేసమ్పహం [తేసం అహం (స్యా. క.)] జీవితమజ్జ దమ్మి, మోక్ఖఞ్చ తే పత్తా [పత్తో (సీ.), అచ్ఛ (స్యా.)] సకం నికేతం.
లుద్దో ¶ చరీ పాసహత్థో అరఞ్ఞే, బాధేతు మోరాధిపతిం యసస్సిం;
బన్ధిత్వా [బన్ధిత్వ (సీ. పీ.)] మోరాధిపతిం యసస్సిం, దుక్ఖా స పముచ్చి [దుక్ఖా పముచ్చి (సీ.), దుక్ఖా పముఞ్చి (స్యా. పీ.)] యథాహం పముత్తోతి.
మహామోరజాతకం అట్ఠమం.
౪౯౨. తచ్ఛసూకరజాతకం (౯)
యదేసమానా విచరిమ్హ, పబ్బతాని వనాని చ;
అన్వేసం ¶ విచరిం [విపులే (స్యా. క.)] ఞాతీ, తేమే అధిగతా మయా.
బహుఞ్చిదం మూలఫలం, భక్ఖో చాయం అనప్పకో;
రమ్మా చిమా గిరీనజ్జో [గిరినదియో (సీ. పీ.)], ఫాసువాసో భవిస్సతి.
ఇధేవాహం వసిస్సామి, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
అప్పోస్సుక్కో నిరాసఙ్కీ, అసోకో అకుతోభయో.
అఞ్ఞమ్పి [అఞ్ఞం హి (సీ. పీ.)] లేణం పరియేస, సత్తు నో ఇధ విజ్జతి;
సో తచ్ఛ సూకరే హన్తి, ఇధాగన్త్వా వరం వరం.
కో నుమ్హాకం [కో నమ్హాకం (సీ. పీ.)] ఇధ సత్తు, కో ఞాతీ సుసమాగతే;
దుప్పధంసే [అప్పధంసే (సీ. పీ.)] పధంసేతి, తం మే అక్ఖాథ పుచ్ఛితా.
ఉద్ధగ్గరాజీ మిగరాజా, బలీ దాఠావుధో మిగో;
సో తచ్ఛ సూకరే హన్తి, ఇధాగన్త్వా వరం వరం.
న నో దాఠా న విజ్జన్తి [ను విజ్జన్తి (క.)], బలం కాయే సమోహితం;
సబ్బే సమగ్గా హుత్వాన, వసం కాహామ ఏకకం.
హదయఙ్గమం ¶ కణ్ణసుఖం, వాచం భాససి తచ్ఛక;
యోపి యుద్ధే పలాయేయ్య, తమ్పి పచ్ఛా హనామసే.
పాణాతిపాతా విరతో ను అజ్జ, అభయం ను తే సబ్బభూతేసు దిన్నం;
దాఠా ను తే మిగవధాయ [మిగ విరియం (సీ. స్యా. పీ.)] న సన్తి, యో సఙ్ఘపత్తో కపణోవ ఝాయసి.
న ¶ మే దాఠా న విజ్జన్తి, బలం కాయే సమోహితం;
ఞాతీ చ దిస్వాన సామగ్గీ ఏకతో, తస్మా చ ఝాయామి వనమ్హి ఏకకో.
ఇమస్సుదం యన్తి దిసోదిసం పురే, భయట్టితా లేణగవేసినో పుథు;
తే దాని సఙ్గమ్మ వసన్తి ఏకతో, యత్థట్ఠితా దుప్పసహజ్జ తే మయా.
పరిణాయకసమ్పన్నా, సహితా ఏకవాదినో;
తే మం సమగ్గా హింసేయ్యుం, తస్మా నేసం న పత్థయే [అపత్థవే (పీ.)].
ఏకోవ ¶ ఇన్దో అసురే జినాతి, ఏకోవ సేనో హన్తి దిజే పసయ్హ;
ఏకోవ బ్యగ్ఘో మిగసఙ్ఘపత్తో, వరం వరం హన్తి బలఞ్హి తాదిసం.
న హేవ ఇన్దో న సేనో, నపి బ్యగ్ఘో మిగాధిపో;
సమగ్గే సహితే ఞాతీ, న బ్యగ్ఘే [బ్యగ్ఘే చ (సీ. పీ.), బ్యగ్ఘో న (స్యా.)] కురుతే వసే.
కుమ్భీలకా సకుణకా, సఙ్ఘినో గణచారినో;
సమ్మోదమానా ఏకజ్ఝం, ఉప్పతన్తి డయన్తి చ.
తేసఞ్చ డయమానానం, ఏకేత్థ అపసక్కతి [అపవత్తతి (సీ. పీ.)];
తఞ్చ సేనో నితాళేతి, వేయ్యగ్ఘియేవ సా గతి.
ఉస్సాహితో ¶ ¶ జటిలేన, లుద్దేనామిసచక్ఖునా;
దాఠీ దాఠీసు పక్ఖన్ది, మఞ్ఞమానో యథా పురే.
సాధు సమ్బహులా ఞాతీ, అపి రుక్ఖా అరఞ్ఞజా;
సూకరేహి సమగ్గేహి, బ్యగ్ఘో ఏకాయనే హతో.
బ్రాహ్మణఞ్చేవ బ్యగ్ఘఞ్చ, ఉభో హన్త్వాన సూకరా.
ఆనన్దినో పముదితా, మహానాదం పనాదిసుం.
తే సు ఉదుమ్బరమూలస్మిం, సూకరా సుసమాగతా;
తచ్ఛకం అభిసిఞ్చింసు, ‘‘త్వం నో రాజాసి ఇస్సరో’’తి.
తచ్ఛసూకరజాతకం నవమం.
౪౯౩. మహావాణిజజాతకం (౧౦)
వాణిజా సమితిం కత్వా, నానారట్ఠతో ఆగతా;
ధనాహరా పక్కమింసు, ఏకం కత్వాన గామణిం.
తే తం కన్తారమాగమ్మ, అప్పభక్ఖం అనోదకం;
మహానిగ్రోధమద్దక్ఖుం, సీతచ్ఛాయం మనోరమం.
తే చ తత్థ నిసీదిత్వా, తస్స రుక్ఖస్స ఛాయయా [ఛాదియా (సీ. స్యా. పీ.)];
వాణిజా సమచిన్తేసుం, బాలా మోహేన పారుతా.
అల్లాయతే [అద్దాయతే (సీ. పీ.)] అయం రుక్ఖో, అపి వారీవ [వారి చ (సీ. పీ.)] సన్దతి;
ఇఙ్ఘస్స పురిమం సాఖం, మయం ఛిన్దామ వాణిజా.
సా చ ఛిన్నావ పగ్ఘరి, అచ్ఛం వారిం అనావిలం;
తే ¶ తత్థ న్హత్వా పివిత్వా, యావతిచ్ఛింసు వాణిజా.
దుతియం ¶ సమచిన్తేసుం, బాలా మోహేన పారుతా;
ఇఙ్ఘస్స దక్ఖిణం సాఖం, మయం ఛిన్దామ వాణిజా.
సా చ ఛిన్నావ పగ్ఘరి, సాలిమంసోదనం బహుం;
అప్పోదవణ్ణే కుమ్మాసే, సిఙ్గిం విదలసూపియో [సిఙ్గిం బిదలసూపియో (సీ. పీ.), సిఙ్గీవేరం లసూపియో (క.) సిఙ్గీన్తి సిఙ్గీవేరాదికం ఉత్తరిభఙ్గం; విదలసూపియోతి ముగ్గసూపాదయో (అట్ఠ.) విదలం కలాయాదిమ్హి వత్తతీతి సక్కతాభిధానే].
తే ¶ తత్థ భుత్వా ఖాదిత్వా [భుత్వా చ పివిత్వా చ (పీ.)], యావతిచ్ఛింసు వాణిజా;
తతియం సమచిన్తేసుం, బాలా మోహేన పారుతా;
ఇఙ్ఘస్స పచ్ఛిమం సాఖం, మయం ఛిన్దామ వాణిజా.
సా చ ఛిన్నావ పగ్ఘరి, నారియో సమలఙ్కతా;
విచిత్రవత్థాభరణా, ఆముత్తమణికుణ్డలా.
అపి సు వాణిజా ఏకా, నారియో పణ్ణవీసతి;
సమన్తా పరివారింసు [పరికరింసు (సీ. స్యా. పీ.)], తస్స రుక్ఖస్స ఛాయయా [ఛాదియా (సీ. స్యా. పీ.)].
తే తాహి పరిచారేత్వా [పరివారేత్వా (సీ. స్యా. పీ.)], యావతిచ్ఛింసు వాణిజా;
చతుత్థం సమచిన్తేసుం, బాలా మోహేన పారుతా;
ఇఙ్ఘస్స ఉత్తరం సాఖం, మయం ఛిన్దామ వాణిజా.
సా చ ఛిన్నావ పగ్ఘరి, ముత్తా వేళురియా బహూ;
రజతం జాతరూపఞ్చ, కుత్తియో పటియాని చ.
కాసికాని చ వత్థాని, ఉద్దియాని చ కమ్బలా [ఉద్దియానే చ కమ్బలే (సీ. పీ.)];
తే తత్థ భారే బన్ధిత్వా, యావతిచ్ఛింసు వాణిజా.
పఞ్చమం సమచిన్తేసుం, బాలా మోహేన పారుతా;
ఇఙ్ఘస్స ¶ మూలే [మూలం (సీ. పీ. క.)] ఛిన్దామ, అపి భియ్యో లభామసే.
అథుట్ఠహి సత్థవాహో, యాచమానో కతఞ్జలీ;
నిగ్రోధో కిం పరజ్ఝతి [అపరజ్ఝథ (సీ.), అపరజ్ఝతి (స్యా. పీ.)], వాణిజా భద్దమత్థు తే.
వారిదా పురిమా సాఖా, అన్నపానఞ్చ దక్ఖిణా;
నారిదా పచ్ఛిమా సాఖా, సబ్బకామే చ ఉత్తరా;
నిగ్రోధో కిం పరజ్ఝతి, వాణిజా భద్దమత్థు తే.
యస్స రుక్ఖస్స ఛాయాయ, నిసీదేయ్య సయేయ్య వా;
న తస్స సాఖం భఞ్జేయ్య, మిత్తదుబ్భో హి పాపకో.
తే చ తస్సానాదియిత్వా [తస్స అనాదిత్వా (సీ. స్యా.)], ఏకస్స వచనం బహూ;
నిసితాహి కుఠారీహి [కుధారీహి (క.)], మూలతో నం ఉపక్కముం.
తతో ¶ ¶ నాగా నిక్ఖమింసు, సన్నద్ధా పణ్ణవీసతి;
ధనుగ్గహానం తిసతా, ఛసహస్సా చ వమ్మినో.
ఏతే హనథ బన్ధథ, మా వో ముఞ్చిత్థ [ముచ్చిత్థ (పీ.)] జీవితం;
ఠపేత్వా సత్థవాహంవ, సబ్బే భస్మం [భస్మీ (సీ.)] కరోథ నే.
తస్మా హి పణ్డితో పోసో, సమ్పస్సం అత్థమత్తనో;
లోభస్స న వసం గచ్ఛే, హనేయ్యారిసకం [హనేయ్య దిసతం (సీ.), హనేయ్య దిసకం (స్యా.)] మనం.
ఏవ [ఏత (సీ. పీ.)] మాదీనవం ఞత్వా, తణ్హా దుక్ఖస్స సమ్భవం;
వీతతణ్హో అనాదానో, సతో భిక్ఖు పరిబ్బజేతి.
మహావాణిజజాతకం దసమం.
౪౯౪. సాధినజాతకం (౧౧)
అబ్భుతో ¶ వత లోకస్మిం, ఉప్పజ్జి లోమహంసనో;
దిబ్బో రథో పాతురహు, వేదేహస్స యసస్సినో.
దేవపుత్తో మహిద్ధికో, మాతలి [మాతలీ (సీ.)] దేవసారథి;
నిమన్తయిత్థ రాజానం, వేదేహం మిథిలగ్గహం.
ఏహిమం రథమారుయ్హ, రాజసేట్ఠ దిసమ్పతి;
దేవా దస్సనకామా తే, తావతింసా సఇన్దకా;
సరమానా హి తే దేవా, సుధమ్మాయం సమచ్ఛరే.
తతో చ రాజా సాధినో [సాధీనో (సీ. పీ.)], వేదేహో మిథిలగ్గహో [పముఖో రథమారుహి (సీ. పీ.)];
సహస్సయుత్తమారుయ్హ [యుత్తం అభిరుయ్హ (సీ.)], అగా దేవాన సన్తికే;
తం దేవా పటినన్దింసు, దిస్వా రాజానమాగతం.
స్వాగతం తే మహారాజ, అథో తే అదురాగతం;
నిసీద దాని రాజీసి [రాజిసి (సీ. స్యా. పీ.)], దేవరాజస్స సన్తికే.
సక్కోపి పటినన్దిత్థ, వేదేహం మిథిలగ్గహం;
నిమన్తయిత్థ [నిమన్తయీ చ (సీ. పీ.)] కామేహి, ఆసనేన చ వాసవో.
సాధు ¶ ఖోసి అనుప్పత్తో, ఆవాసం వసవత్తినం;
వస ¶ దేవేసు రాజీసి, సబ్బకామసమిద్ధిసు;
తావతింసేసు దేవేసు, భుఞ్జ కామే అమానుసే.
అహం ¶ పురే సగ్గగతో రమామి, నచ్చేహి గీతేహి చ వాదితేహి;
సో దాని అజ్జ న రమామి సగ్గే, ఆయుం ను ఖీణో [ఖీణం (స్యా.)] మరణం ను సన్తికే;
ఉదాహు మూళ్హోస్మి జనిన్దసేట్ఠ.
న తాయు [న చాయు (సీ. పీ. క.)] ఖీణం మరణఞ్చ [మరణం తే (సీ. పీ.)] దూరే, న చాపి మూళ్హో నరవీరసేట్ఠ;
తుయ్హఞ్చ [తవఞ్చ (సీ. పీ.), తవ చ (క.)] పుఞ్ఞాని పరిత్తకాని, యేసం విపాకం ఇధ వేదయిత్థో [వేదయతో (పీ. క.)].
వస దేవానుభావేన, రాజసేట్ఠ దిసమ్పతి;
తావతింసేసు దేవేసు, భుఞ్జ కామే అమానుసే.
యథా యాచితకం యానం, యథా యాచితకం ధనం;
ఏవం సమ్పదమేవేతం, యం పరతో దానపచ్చయా.
న చాహమేతమిచ్ఛామి, యం పరతో దానపచ్చయా;
సయంకతాని పుఞ్ఞాని, తం మే ఆవేణికం [ఆవేణియం (సీ. స్యా. పీ.), ఆవేనికం (క.)] ధనం.
సోహం గన్త్వా మనుస్సేసు, కాహామి కుసలం బహుం;
దానేన సమచరియాయ, సంయమేన దమేన చ;
యం కత్వా సుఖితో హోతి, న చ పచ్ఛానుతప్పతి.
ఇమాని ¶ తాని ఖేత్తాని, ఇమం నిక్ఖం సుకుణ్డలం;
ఇమా తా హరితానూపా, ఇమా నజ్జో సవన్తియో.
ఇమా తా పోక్ఖరణీ రమ్మా, చక్కవాకపకూజితా [చక్కవాకూపకూజితా (సీ. పీ.)];
మన్దాలకేహి సఞ్ఛన్నా, పదుముప్పలకేహి చ;
యస్సిమాని మమాయింసు, కిం ను తే దిసతం గతా.
తానీధ ¶ ఖేత్తాని సో భూమిభాగో, తేయేవ ఆరామవనుపచారా [తే ఆరామా తే వన’మే పచారా (సీ. పీ.), తే యేవ ఆరామవనాని సఞ్చరా (క.)];
తమేవ మయ్హం జనతం అపస్సతో, సుఞ్ఞంవ మే నారద ఖాయతే దిసా.
దిట్ఠా మయా విమానాని, ఓభాసేన్తా చతుద్దిసా;
సమ్ముఖా దేవరాజస్స, తిదసానఞ్చ సమ్ముఖా.
వుత్థం మే భవనం దిబ్యం [దిబ్బం (సీ. పీ.)], భుత్తా కామా అమానుసా;
తావతింసేసు దేవేసు, సబ్బకామసమిద్ధిసు.
సోహం ఏతాదిసం హిత్వా, పుఞ్ఞాయమ్హి ఇధాగతో;
ధమ్మమేవ చరిస్సామి, నాహం రజ్జేన అత్థికో.
అదణ్డావచరం మగ్గం, సమ్మాసమ్బుద్ధదేసితం;
తం మగ్గం పటిపజ్జిస్సం, యేన గచ్ఛన్తి సుబ్బతాతి.
సాధినజాతకం [సాధినరాజజాతకం (స్యా.)] ఏకాదసమం.
౪౯౫. దసబ్రాహ్మణజాతకం (౧౨)
రాజా ¶ ¶ అవోచ విధురం, ధమ్మకామో యుధిట్ఠిలో;
బ్రాహ్మణే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు [భుఞ్జేయ్యుం (సీ.)] భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
దుల్లభా బ్రాహ్మణా దేవ, సీలవన్తో బహుస్సుతా;
విరతా మేథునా ధమ్మా, యే తే భుఞ్జేయ్యు భోజనం.
దస ఖలు మహారాజ, యా తా బ్రాహ్మణజాతియో;
తేసం విభఙ్గం విచయం [విచియ (క.)], విత్థారేన సుణోహి మే.
పసిబ్బకే గహేత్వాన, పుణ్ణే మూలస్స సంవుతే;
ఓసధికాయో [ఓసధికాయే (స్యా. క.)] గన్థేన్తి, న్హాపయన్తి [నహాయన్తి (సీ. పీ.)] జపన్తి చ.
తికిచ్ఛకసమా ¶ రాజ, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా తే చ [తే (సీ. పీ.)] బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా [రాజా చ (స్యా. క.)] కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
కిఙ్కిణికాయో [కిఙ్కణికాయో (క.), కిఙ్కిణియో (స్యా.)] గహేత్వా [గహేత్వాన (సీ. స్యా. పీ.)], ఘోసేన్తి పురతోపి తే;
పేసనానిపి గచ్ఛన్తి, రథచరియాసు సిక్ఖరే.
పరిచారకసమా ¶ రాజ, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా తే చ బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
కమణ్డలుం ¶ గహేత్వాన, వఙ్కదణ్డఞ్చ బ్రాహ్మణా;
పచ్చుపేస్సన్తి రాజానో, గామేసు నిగమేసు చ;
నాదిన్నే వుట్ఠహిస్సామ, గామమ్హి వా వనమ్హి వా [వామమ్హి చ వనమ్హి చ (సీ. పీ.), గామమ్హి నిగమమ్హి వా (స్యా.)].
నిగ్గాహకసమా రాజ, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా తే చ బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
పరూళ్హకచ్ఛనఖలోమా ¶ , పఙ్కదన్తా రజస్సిరా;
ఓకిణ్ణా రజరేణూహి, యాచకా విచరన్తి తే.
ఖాణుఘాతసమా ¶ రాజ, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా తే చ బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
హరీతకం [హరీటకం (బహూసు)] ఆమలకం, అమ్బం జమ్బుం విభీతకం [అమ్బజమ్బువిభీటకం (సీ. పీ.)];
లబుజం దన్తపోణాని, బేలువా బదరాని చ.
రాజాయతనం ఉచ్ఛు-పుటం, ధూమనేత్తం మధు-అఞ్జనం;
ఉచ్చావచాని పణియాని, విపణేన్తి జనాధిప.
వాణిజకసమా రాజ, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా ¶ తే చ బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
కసి-వాణిజ్జం [కసిం వణిజ్జం (సీ. పీ.)] కారేన్తి, పోసయన్తి అజేళకే;
కుమారియో ¶ పవేచ్ఛన్తి, వివాహన్తావహన్తి చ.
సమా అమ్బట్ఠవేస్సేహి, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా తే చ బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే ¶ మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
నిక్ఖిత్తభిక్ఖం భుఞ్జన్తి, గామేస్వేకే పురోహితా;
బహూ తే [నే (స్యా. క.)] పరిపుచ్ఛన్తి, అణ్డచ్ఛేదా నిలఞ్ఛకా [తిలఞ్ఛకా (పీ.)].
పసూపి తత్థ హఞ్ఞన్తి, మహింసా సూకరా అజా;
గోఘాతకసమా రాజ, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా తే బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
అసిచమ్మం గహేత్వాన, ఖగ్గం పగ్గయ్హ బ్రాహ్మణా;
వేస్సపథేసు తిట్ఠన్తి, సత్థం అబ్బాహయన్తిపి.
సమా ¶ ¶ గోపనిసాదేహి, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా తే బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
అరఞ్ఞే కుటికం కత్వా, కూటాని కారయన్తి తే;
ససబిళారే బాధేన్తి, ఆగోధా మచ్ఛకచ్ఛపం.
తే లుద్దకసమా రాజ [లుద్దకా తే మహారాజ (సీ. పీ.)], తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా ¶ తే బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
అఞ్ఞే ధనస్స కామా హి, హేట్ఠామఞ్చే పసక్కితా [పసక్ఖితా (సీ. స్యా. పీ.)];
రాజానో ఉపరి న్హాయన్తి, సోమయాగే ఉపట్ఠితే.
మలమజ్జకసమా రాజ, తేపి వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
అపేతా ¶ తే బ్రహ్మఞ్ఞా,
(ఇతి రాజా కోరబ్యో)
న తే వుచ్చన్తి బ్రాహ్మణా;
అఞ్ఞే విధుర పరియేస, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
విరతే మేథునా ధమ్మా, యే మే భుఞ్జేయ్యు భోజనం;
దక్ఖిణం సమ్మ దస్సామ, యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
అత్థి ఖో బ్రాహ్మణా దేవ, సీలవన్తో బహుస్సుతా;
విరతా మేథునా ధమ్మా, యే తే భుఞ్జేయ్యు భోజనం.
ఏకఞ్చ ¶ భత్తం భుఞ్జన్తి, న చ మజ్జం పివన్తి తే;
అక్ఖాతా తే మహారాజ, తాదిసే నిపతామసే.
ఏతే ఖో బ్రాహ్మణా విధుర, సీలవన్తో బహుస్సుతా;
ఏతే విధుర పరియేస, ఖిప్పఞ్చ నే [ఖిప్పంవ నే (క.)] నిమన్తయాతి.
దసబ్రాహ్మణజాతకం ద్వాదసమం.
౪౯౬. భిక్ఖాపరమ్పరజాతకం (౧౩)
సుఖుమాలరూపం దిస్వా [దిస్వాన (క. సీ. అట్ఠ.)], రట్ఠా వివనమాగతం;
కూటాగారవరూపేతం, మహాసయనముపాసితం [ముపోచితం (బహూసు)].
తస్స ¶ తే పేమకేనాహం, అదాసిం వడ్ఢమోదనం [బద్ధమోదనం (సీ. పీ.)];
సాలీనం విచితం భత్తం, సుచిం మంసూపసేచనం.
తం త్వం భత్తం పటిగ్గయ్హ, బ్రాహ్మణస్స అదాసయి [అదాపయి (సీ. స్యా. పీ.)];
అత్తానం ¶ [అత్తనా (పీ. అట్ఠ. పాఠన్తరం)] అనసిత్వాన, కోయం ధమ్మో నమత్థు తే.
ఆచరియో బ్రాహ్మణో మయ్హం, కిచ్చాకిచ్చేసు బ్యావటో [వావటో (క.)];
గరు చ ఆమన్తనీయో [ఆమన్తణీయో (సీ. పీ.)] చ, దాతుమరహామి భోజనం.
బ్రాహ్మణం దాని పుచ్ఛామి, గోతమం రాజపూజితం;
రాజా తే భత్తం పాదాసి, సుచిం మంసూపసేచనం.
తం త్వం భత్తం పటిగ్గయ్హ, ఇసిస్స భోజనం అదా;
అఖేత్తఞ్ఞూసి దానస్స, కోయం ధమ్మో నమత్థు తే.
భరామి పుత్త [పుత్తే (సీ. పీ.)] దారే చ, ఘరేసు గధితో [గథితో (సీ. పీ.)] అహం;
భుఞ్జే మానుసకే కామే, అనుసాసామి రాజినో.
ఆరఞ్ఞికస్స [ఆరఞ్ఞకస్స (సీ. పీ.)] ఇసినో, చిరరత్తం తపస్సినో;
వుడ్ఢస్స భావితత్తస్స, దాతుమరహామి భోజనం.
ఇసిఞ్చ దాని పుచ్ఛామి, కిసం ధమనిసన్థతం;
పరూళ్హకచ్ఛనఖలోమం, పఙ్కదన్తం రజస్సిరం.
ఏకో అరఞ్ఞే విహరసి [విహాసి (క.)], నావకఙ్ఖసి జీవితం;
భిక్ఖు కేన తయా సేయ్యో, యస్స త్వం భోజనం అదా.
ఖణన్తాలుకలమ్బాని [ఖణమాలుకలమ్బాని (స్యా. క.)], బిలాలితక్కలాని చ [బిళాలితక్కళాని చ (సీ. పీ.)];
ధునం సామాకనీవారం, సఙ్ఘారియం పసారియం [సంహారియం పహారియం (స్యా.), సంసారియం పసారియం (క.)].
సాకం ¶ భిసం మధుం మంసం, బదరామలకాని చ;
తాని ఆహరిత్వా [ఆహత్వ (సీ. స్యా.)] భుఞ్జామి, అత్థి మే సో పరిగ్గహో.
పచన్తో ¶ ¶ అపచన్తస్స, అమమస్స సకిఞ్చనో [అకిఞ్చనో (క.)];
అనాదానస్స సాదానో, దాతుమరహామి భోజనం.
భిక్ఖుఞ్చ దాని పుచ్ఛామి, తుణ్హీమాసీన సుబ్బతం;
ఇసి తే భత్తం పాదాసి, సుచిం మంసూపసేచనం.
తం త్వం భత్తం పటిగ్గయ్హ, తుణ్హీ భుఞ్జసి ఏకకో;
నాఞ్ఞం కఞ్చి [కిఞ్చి (క.)] నిమన్తేసి, కోయం ధమ్మో నమత్థు తే.
న పచామి న పాచేమి, న ఛిన్దామి న ఛేదయే;
తం మం అకిఞ్చనం ఞత్వా, సబ్బపాపేహి ఆరతం.
వామేన భిక్ఖమాదాయ, దక్ఖిణేన కమణ్డలుం;
ఇసి మే భత్తం పాదాసి, సుచిం మంసూపసేచనం.
ఏతే హి దాతుమరహన్తి, సమమా సపరిగ్గహా;
పచ్చనీకమహం మఞ్ఞే, యో దాతారం నిమన్తయే.
అత్థాయ వత మే అజ్జ, ఇధాగచ్ఛి రథేసభో;
సోహం అజ్జ పజానామి [ఇతో పుబ్బే న జానామి (సీ. పీ.)], యత్థ దిన్నం మహప్ఫలం.
రట్ఠేసు గిద్ధా రాజానో, కిచ్చాకిచ్చేసు బ్రాహ్మణా;
ఇసీ మూలఫలే గిద్ధా, విప్పముత్తా చ భిక్ఖవోతి.
భిక్ఖాపరమ్పరజాతకం తేరసమం.
తస్సుద్దానం –
సువ ¶ కిన్నర ముక్క ఖరాజినసో, భిసజాత మహేసి కపోతవరో;
అథ మోర సతచ్ఛక వాణిజకో, అథ రాజ సబ్రాహ్మణ భిక్ఖపరన్తి.
పకిణ్ణకనిపాతం నిట్ఠితం.
౧౫. వీసతినిపాతో
౪౯౭. మాతఙ్గజాతకం (౧)
కుతో ¶ ¶ ¶ ను ఆగచ్ఛసి దుమ్మవాసీ [రుమ్మవాసీ (సీ. పీ.)], ఓతల్లకో పంసుపిసాచకోవ;
సఙ్కారచోళం పటిముఞ్చ [పటిముచ్చ (సీ. పీ.)] కణ్ఠే, కో రే తువం హోసి [హోహిసి (సీ. పీ.)] అదక్ఖిణేయ్యో.
అన్నం తవేదం [తవ ఇదం (క. సీ. పీ.), తవయిదం (స్యా.)] పకతం యసస్సి, తం ఖజ్జరే భుఞ్జరే పియ్యరే చ;
జానాసి మం త్వం పరదత్తూపజీవిం, ఉత్తిట్ఠపిణ్డం లభతం సపాకో.
అన్నం మమేదం [మమ ఇదం (క. సీ. పీ.), మమయిదం (స్యా.)] పకతం బ్రాహ్మణానం, అత్తత్థాయ సద్దహతో మమేదం [మమ ఇదం (క. సీ. పీ.), మమయిదం (స్యా.)];
అపేహి ఏత్తో కిమిధట్ఠితోసి, న మాదిసా తుయ్హం దదన్తి జమ్మ.
థలే చ నిన్నే చ వపన్తి బీజం, అనూపఖేత్తే ఫలమాసమానా [మాససానా (సీ. పీ.), మాసిం సమానా (స్యా.)];
ఏతాయ సద్ధాయ దదాహి దానం, అప్పేవ ఆరాధయే దక్ఖిణేయ్యే.
ఖేత్తాని మయ్హం విదితాని లోకే, యేసాహం ¶ బీజాని పతిట్ఠపేమి;
యే బ్రాహ్మణా జాతిమన్తూపపన్నా, తానీధ ఖేత్తాని సుపేసలాని.
జాతిమదో చ అతిమానితా చ, లోభో చ దోసో చ మదో చ మోహో;
ఏతే అగుణా యేసు చ సన్తి [యేసు వసన్తి (సీ. పీ.)] సబ్బే, తానీధ ఖేత్తాని అపేసలాని.
జాతిమదో ¶ చ అతిమానితా చ, లోభో చ దోసో చ మదో చ మోహో;
ఏతే అగుణా యేసు న సన్తి సబ్బే, తానీధ ఖేత్తాని సుపేసలాని.
క్వేత్థ గతా [క్వత్థ గతా (స్యా.), కత్థేవ భట్ఠా (పీ.)] ఉపజోతియో చ, ఉపజ్ఝాయో చ అథవా గణ్డకుచ్ఛి [అణ్డకుచ్ఛి (సీ. స్యా. పీ.)];
ఇమస్స దణ్డఞ్చ వధఞ్చ దత్వా, గలే గహేత్వా ఖలయాథ [గలయాథ (క.)] జమ్మం.
గిరిం నఖేన ఖణసి, అయో దన్తేహి [దన్తేన (సీ. పీ.)] ఖాదసి;
జాతవేదం పదహసి, యో ఇసిం పరిభాససి.
ఇదం వత్వాన మాతఙ్గో, ఇసి సచ్చపరక్కమో;
అన్తలిక్ఖస్మిం ¶ పక్కామి [పక్కమి (క.)], బ్రాహ్మణానం ఉదిక్ఖతం.
ఆవేల్లితం [అవేఠితం (సీ. పీ.)] పిట్ఠితో ఉత్తమఙ్గం, బాహుం [బాహం (సీ. పీ.)] పసారేతి అకమ్మనేయ్యం [అకమ్పనేయ్యం (క.)];
సేతాని అక్ఖీని యథా మతస్స, కో మే ఇమం పుత్తమకాసి ఏవం.
ఇధాగమా ¶ సమణో దుమ్మవాసీ, ఓతల్లకో పంసుపిసాచకోవ;
సఙ్కారచోళం పటిముఞ్చ కణ్ఠే, సో తే ఇమం పుత్తమకాసి ఏవం.
కతమం దిసం అగమా భూరిపఞ్ఞో, అక్ఖాథ మే మాణవా ఏతమత్థం;
గన్త్వాన తం పటికరేము అచ్చయం, అప్పేవ నం పుత్త లభేము జీవితం.
వేహాయసం ¶ అగమా భూరిపఞ్ఞో, పథద్ధునో పన్నరసేవ చన్దో;
అపి చాపి సో పురిమదిసం అగచ్ఛి, సచ్చప్పటిఞ్ఞో ఇసి సాధురూపో.
ఆవేల్లితం పిట్ఠితో ఉత్తమఙ్గం, బాహుం పసారేతి అకమ్మనేయ్యం;
సేతాని అక్ఖీని యథా మతస్స, కో ¶ మే ఇమం పుత్తమకాసి ఏవం.
యక్ఖా హవే సన్తి మహానుభావా, అన్వాగతా ఇసయో సాధురూపా;
తే దుట్ఠచిత్తం కుపితం విదిత్వా, యక్ఖా హి తే పుత్తమకంసు ఏవం.
యక్ఖా చ మే పుత్తమకంసు ఏవం, త్వఞ్ఞేవ మే మా కుద్ధో [కుద్ధ (క.)] బ్రహ్మచారి;
తుమ్హేవ [తుయ్హేవ (క.)] పాదే సరణం గతాస్మి, అన్వాగతా పుత్తసోకేన భిక్ఖు.
తదేవ హి ఏతరహి చ మయ్హం, మనోపదోసో న మమత్థి [మమ నత్థి (పీ.)] కోచి;
పుత్తో చ తే వేదమదేన మత్తో, అత్థం న జానాతి అధిచ్చ వేదే.
అద్ధా హవే భిక్ఖు ముహుత్తకేన, సమ్ముయ్హతేవ పురిసస్స సఞ్ఞా;
ఏకాపరాధం [ఏతాపరాధం (క.)] ఖమ భూరిపఞ్ఞ, న పణ్డితా కోధబలా భవన్తి.
ఇదఞ్చ మయ్హం ఉత్తిట్ఠపిణ్డం, తవ [నత్థి సీ. పీ. పోత్థకేసు] మణ్డబ్యో భుఞ్జతు అప్పపఞ్ఞో;
యక్ఖా చ తే నం [తే పుత్తం (స్యా.)] న విహేఠయేయ్యుం, పుత్తో ¶ చ తే హేస్సతి [హోహితి (సీ. పీ.)] సో అరోగో.
మణ్డబ్య ¶ బాలోసి పరిత్తపఞ్ఞో, యో పుఞ్ఞఖేత్తానమకోవిదోసి;
మహక్కసావేసు దదాసి దానం, కిలిట్ఠకమ్మేసు అసఞ్ఞతేసు.
జటా చ కేసా అజినా నివత్థా, జరూదపానంవ ముఖం పరూళ్హం;
పజం ఇమం పస్సథ దుమ్మరూపం [రుమ్మరూపిం (సీ. పీ.)], న జటాజినం తాయతి అప్పపఞ్ఞం.
యేసం రాగో చ దోసో చ, అవిజ్జా చ విరాజితా;
ఖీణాసవా అరహన్తో, తేసు దిన్నం మహప్ఫలన్తి.
మాతఙ్గజాతకం పఠమం.
౪౯౮. చిత్తసమ్భూతజాతకం (౨)
సబ్బం నరానం సఫలం సుచిణ్ణం, న కమ్మునా కిఞ్చన మోఘమత్థి;
పస్సామి సమ్భూతం మహానుభావం, సకమ్మునా ¶ పుఞ్ఞఫలూపపన్నం.
సబ్బం ¶ నరానం సఫలం సుచిణ్ణం, న కమ్మునా కిఞ్చన మోఘమత్థి;
కచ్చిన్ను చిత్తస్సపి ఏవమేవం, ఇద్ధో మనో తస్స యథాపి మయ్హం.
సబ్బం నరానం సఫలం సుచిణ్ణం, న కమ్మునా కిఞ్చన మోఘమత్థి;
చిత్తమ్పి జానాహి [చిత్తం విజానాహి (సీ. పీ.)] తథేవ దేవ, ఇద్ధో మనో తస్స యథాపి తుయ్హం.
భవం ను చిత్తో సుతమఞ్ఞతో తే, ఉదాహు తే కోచి నం ఏతదక్ఖా;
గాథా సుగీతా న మమత్థి కఙ్ఖా, దదామి తే గామవరం సతఞ్చ.
న ¶ చాహం చిత్తో సుతమఞ్ఞతో మే, ఇసీ చ మే ఏతమత్థం అసంసి;
‘‘గన్త్వాన రఞ్ఞో పటిగాహి [పటిగాయి (స్యా. క.), పటిగాయ (?)] గాథం, అపి తే వరం అత్తమనో దదేయ్య’’ [అపి ను తే వరం అత్తమనో దదేయ్య (స్యా.), అపి ను తే అత్తమనో వరం దదే (క.)].
యోజేన్తు వే రాజరథే, సుకతే చిత్తసిబ్బనే;
కచ్ఛం నాగానం బన్ధథ, గీవేయ్యం పటిముఞ్చథ.
ఆహఞ్ఞన్తు ¶ [ఆహఞ్ఞరే (స్యా.)] భేరిముదిఙ్గసఙ్ఖే [సఙ్ఖా (స్యా.)], సీఘాని యానాని చ యోజయన్తు;
అజ్జేవహం అస్సమం తం గమిస్సం, యత్థేవ దక్ఖిస్సమిసిం నిసిన్నం.
సులద్ధలాభో వత మే అహోసి, గాథా సుగీతా పరిసాయ మజ్ఝే;
స్వాహం ఇసిం సీలవతూపపన్నం, దిస్వా పతీతో సుమనోహమస్మి.
ఆసనం ఉదకం పజ్జం, పటిగ్గణ్హాతు నో భవం;
అగ్ఘే భవన్తం పుచ్ఛామ, అగ్ఘం కురుతు నో భవం.
రమ్మఞ్చ తే ఆవసథం కరోన్తు, నారీగణేహి పరిచారయస్సు;
కరోహి ఓకాసమనుగ్గహాయ, ఉభోపి మం ఇస్సరియం కరోమ.
దిస్వా ఫలం దుచ్చరితస్స రాజ, అథో సుచిణ్ణస్స మహావిపాకం;
అత్తానమేవ పటిసంయమిస్సం, న పత్థయే పుత్త [పుత్తం (సీ. పీ.)] పసుం ధనం వా.
దసేవిమా వస్సదసా, మచ్చానం ఇధ జీవితం;
అపత్తఞ్ఞేవ ¶ తం ఓధిం, నళో ఛిన్నోవ సుస్సతి.
తత్థ ¶ కా నన్ది కా ఖిడ్డా, కా రతీ కా ధనేసనా;
కిం మే పుత్తేహి దారేహి, రాజ ముత్తోస్మి బన్ధనా.
సోహం ఏవం పజానామి [సో అహం సుప్పజానామి (సీ. పీ.)], మచ్చు మే నప్పమజ్జతి;
అన్తకేనాధిపన్నస్స, కా రతీ కా ధనేసనా.
జాతి నరానం అధమా జనిన్ద, చణ్డాలయోని ద్విపదాకనిట్ఠా [దిపదాకనిట్ఠా (సీ. పీ.)];
సకేహి కమ్మేహి సుపాపకేహి, చణ్డాలగబ్భే [చణ్డాలిగబ్భే (స్యా.)] అవసిమ్హ పుబ్బే.
చణ్డాలాహుమ్హ అవన్తీసు, మిగా నేరఞ్జరం పతి;
ఉక్కుసా నమ్మదాతీరే [రమ్మదాతీరే (స్యా. క.)], త్యజ్జ బ్రాహ్మణఖత్తియా.
ఉపనీయతి ¶ జీవితమప్పమాయు, జరూపనీతస్స ¶ న సన్తి తాణా;
కరోహి పఞ్చాల మమేత [మమేవ (స్యా. క.)] వాక్యం, మాకాసి కమ్మాని దుక్ఖుద్రయాని.
ఉపనీయతి జీవితమప్పమాయు, జరూపనీతస్స న సన్తి తాణా;
కరోహి పఞ్చాల మమేత వాక్యం, మాకాసి కమ్మాని దుక్ఖప్ఫలాని.
ఉపనీయతి జీవితమప్పమాయు, జరూపనీతస్స న సన్తి తాణా;
కరోహి పఞ్చాల మమేత వాక్యం, మాకాసి కమ్మాని రజస్సిరాని.
ఉపనీయతి జీవితమప్పమాయు, వణ్ణం జరా హన్తి నరస్స జియ్యతో;
కరోహి పఞ్చాల మమేత వాక్యం, మాకాసి కమ్మం నిరయూపపత్తియా.
అద్ధా ¶ హి సచ్చం వచనం తవేతం, యథా ఇసీ భాససి ఏవమేతం;
కామా చ మే సన్తి అనప్పరూపా, తే దుచ్చజా మాదిసకేన భిక్ఖు.
నాగో యథా పఙ్కమజ్ఝే బ్యసన్నో, పస్సం థలం నాభిసమ్భోతి గన్తుం;
ఏవమ్పహం [ఏవమహం (స్యా.)] కామపఙ్కే బ్యసన్నో, న భిక్ఖునో మగ్గమనుబ్బజామి.
యథాపి మాతా చ పితా చ పుత్తం, అనుసాసరే కిన్తి సుఖీ భవేయ్య;
ఏవమ్పి మం త్వం అనుసాస భన్తే, యథా చిరం [యమాచరం (సీ. పీ. క. అట్ఠ.)] పేచ్చ సుఖీ భవేయ్యం.
నో ¶ చే తువం ఉస్సహసే జనిన్ద, కామే ఇమే మానుసకే పహాతుం;
ధమ్మిం [ధమ్మం (సీ. పీ.)] బలిం పట్ఠపయస్సు రాజ, అధమ్మకారో తవ [అధమ్మకారో చ తే (సీ. స్యా. పీ.)] మాహు రట్ఠే.
దూతా విధావన్తు దిసా చతస్సో, నిమన్తకా సమణబ్రాహ్మణానం;
తే అన్నపానేన ఉపట్ఠహస్సు, వత్థేన సేనాసనపచ్చయేన చ.
అన్నేన పానేన పసన్నచిత్తో, సన్తప్పయ సమణబ్రాహ్మణే చ;
దత్వా చ భుత్వా చ యథానుభావం, అనిన్దితో సగ్గముపేహి [ముపేతి (పీ. క.)] ఠానం.
సచే చ తం రాజ మదో సహేయ్య, నారీగణేహి పరిచారయన్తం;
ఇమమేవ గాథం మనసీ కరోహి, భాసేసి [భాసేహి (స్యా. పీ. క.)] చేనం పరిసాయ మజ్ఝే.
అబ్భోకాససయో ¶ జన్తు, వజన్త్యా ఖీరపాయితో;
పరికిణ్ణో సువానేహి [సుపినేహి (సీ. పీ.)], స్వాజ్జ రాజాతి వుచ్చతీతి.
చిత్తసమ్భూతజాతకం దుతియం.
౪౯౯. సివిజాతకం (౩)
దూరే ¶ అపస్సం థేరోవ, చక్ఖుం యాచితుమాగతో;
ఏకనేత్తా భవిస్సామ, చక్ఖుం మే దేహి యాచితో.
కేనానుసిట్ఠో ¶ ఇధ మాగతోసి, వనిబ్బక [వణిబ్బక (సీ.)] చక్ఖుపథాని యాచితుం;
సుదుచ్చజం యాచసి ఉత్తమఙ్గం, యమాహు నేత్తం పురిసేన దుచ్చజం.
యమాహు దేవేసు సుజమ్పతీతి, మఘవాతి నం ఆహు మనుస్సలోకే;
తేనానుసిట్ఠో ఇధ మాగతోస్మి, వనిబ్బకో చక్ఖుపథాని యాచితుం.
వనిబ్బతో [వనిబ్బకో (స్యా. పీ.)] మయ్హ వనిం [వనం (క.), వణిం (సీ. స్యా. పీ.)] అనుత్తరం, దదాహి తే చక్ఖుపథాని యాచితో;
దదాహి మే చక్ఖుపథం అనుత్తరం, యమాహు నేత్తం పురిసేన దుచ్చజం.
యేన అత్థేన ఆగచ్ఛి [ఆగఞ్ఛి (సీ. పీ.)], యమత్థమభిపత్థయం;
తే తే ఇజ్ఝన్తు సఙ్కప్పా, లభ చక్ఖూని బ్రాహ్మణ.
ఏకం తే యాచమానస్స, ఉభయాని దదామహం;
స చక్ఖుమా గచ్ఛ జనస్స పేక్ఖతో, యదిచ్ఛసే త్వం తదతే సమిజ్ఝతు.
మా ¶ ¶ నో దేవ అదా చక్ఖుం, మా నో సబ్బే పరాకరి [పరక్కరి (స్యా. క. అట్ఠ.), పరిక్కరి (క.) పరి + ఆ + కరి = పరాకరి];
ధనం దేహి మహారాజ, ముత్తా వేళురియా బహూ.
యుత్తే దేవ రథే దేహి, ఆజానీయే చలఙ్కతే;
నాగే దేహి మహారాజ, హేమకప్పనవాససే.
యథా తం సివయో [సీవియో (స్యా.)] సబ్బే, సయోగ్గా సరథా సదా;
సమన్తా పరికిరేయ్యుం [పరికరేయ్యుం (స్యా. పీ.)], ఏవం దేహి రథేసభ.
యో వే దస్సన్తి వత్వాన, అదానే కురుతే మనో;
భూమ్యం [భూమ్యా (సీ. పీ.)] సో పతితం పాసం, గీవాయం పటిముఞ్చతి.
యో వే దస్సన్తి వత్వాన, అదానే కురుతే మనో;
పాపా పాపతరో హోతి, సమ్పత్తో యమసాధనం.
యఞ్హి యాచే తఞ్హి దదే, యం న యాచే న తం దదే;
స్వాహం తమేవ దస్సామి, యం మం యాచతి బ్రాహ్మణో.
ఆయుం ను వణ్ణం ను సుఖం బలం ను, కిం పత్థయానో ను జనిన్ద దేసి;
కథఞ్హి రాజా సివినం అనుత్తరో, చక్ఖూని దజ్జా పరలోకహేతు.
న వాహమేతం యససా దదామి, న పుత్తమిచ్ఛే న ధనం న రట్ఠం;
సతఞ్చ ధమ్మో చరితో పురాణో, ఇచ్చేవ దానే రమతే మనో మమ [మమం (సీ. పీ.)].
సఖా ¶ చ మిత్తో చ మమాసి సీవిక [సీవక (సీ. పీ.)], సుసిక్ఖితో సాధు కరోహి మే వచో;
ఉద్ధరిత్వా [ఉద్ధత్వ (సీ.), లద్ధ త్వం (పీ.)] చక్ఖూని మమం జిగీసతో, హత్థేసు ఠపేహి [ఆవేసి (సీ.)] వనిబ్బకస్స.
చోదితో ¶ ¶ సివిరాజేన, సివికో వచనఙ్కరో;
రఞ్ఞో చక్ఖూనుద్ధరిత్వా [చక్ఖూని ఉద్ధత్వా (సీ. పీ.)], బ్రాహ్మణస్సూపనామయి;
సచక్ఖు బ్రాహ్మణో ఆసి, అన్ధో రాజా ఉపావిసి.
తతో సో కతిపాహస్స, ఉపరూళ్హేసు చక్ఖుసు;
సూతం ఆమన్తయీ రాజా, సివీనం రట్ఠవడ్ఢనో.
యోజేహి సారథి యానం, యుత్తఞ్చ పటివేదయ;
ఉయ్యానభూమిం గచ్ఛామ, పోక్ఖరఞ్ఞో వనాని చ.
సో చ పోక్ఖరణీతీరే [పోక్ఖరణియా తీరే (సీ. పీ.)], పల్లఙ్కేన ఉపావిసి;
తస్స సక్కో పాతురహు, దేవరాజా సుజమ్పతి.
సక్కోహమస్మి దేవిన్దో, ఆగతోస్మి తవన్తికే;
వరం వరస్సు రాజీసి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
పహూతం మే ధనం సక్క, బలం కోసో చనప్పకో;
అన్ధస్స మే సతో దాని, మరణఞ్ఞేవ రుచ్చతి.
యాని ¶ సచ్చాని ద్విపదిన్ద, తాని భాసస్సు ఖత్తియ;
సచ్చం తే భణమానస్స, పున చక్ఖు భవిస్సతి.
యే మం యాచితుమాయన్తి, నానాగోత్తా వనిబ్బకా;
యోపి మం యాచతే తత్థ, సోపి మే మనసో పియో;
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, చక్ఖు మే ఉపపజ్జథ.
యం మం సో యాచితుం ఆగా, దేహి చక్ఖున్తి బ్రాహ్మణో;
తస్స చక్ఖూని పాదాసిం, బ్రాహ్మణస్స వనిబ్బతో [వణిబ్బినో (సీ.), వనిబ్బినో (పీ.)].
భియ్యో మం ఆవిసీ పీతి, సోమనస్సఞ్చనప్పకం;
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, దుతియం మే ఉపపజ్జథ.
ధమ్మేన భాసితా గాథా, సివీనం రట్ఠవడ్ఢన;
ఏతాని తవ నేత్తాని, దిబ్బాని పటిదిస్సరే.
తిరోకుట్టం తిరోసేలం, సమతిగ్గయ్హ పబ్బతం;
సమన్తా యోజనసతం, దస్సనం అనుభోన్తు తే.
కో ¶ నీధ విత్తం న దదేయ్య యాచితో, అపి విసిట్ఠం సుపియమ్పి అత్తనో;
తదిఙ్ఘ సబ్బే సివయో సమాగతా, దిబ్బాని నేత్తాని మమజ్జ పస్సథ.
తిరోకుట్టం తిరోసేలం, సమతిగ్గయ్హ పబ్బతం;
సమన్తా యోజనసతం, దస్సనం అనుభోన్తి మే.
న ¶ చాగమత్తా పరమత్థి కిఞ్చి, మచ్చానం ఇధ జీవితే;
దత్వాన ¶ మానుసం [దత్వా మానుసకం (సీ.)] చక్ఖుం, లద్ధం మే [మే ఇతి పదం నత్థి సీ. పోత్థకే] చక్ఖుం అమానుసం.
ఏతమ్పి దిస్వా సివయో, దేథ దానాని భుఞ్జథ;
దత్వా చ భుత్వా చ యథానుభావం, అనిన్దితా సగ్గముపేథ ఠానన్తి.
సివిజాతకం తతియం.
౫౦౦. సిరీమన్తజాతకం (౪)
పఞ్ఞాయుపేతం సిరియా విహీనం, యసస్సినం వాపి అపేతపఞ్ఞం;
పుచ్ఛామి తం సేనక ఏతమత్థం, కమేత్థ సేయ్యో కుసలా వదన్తి.
ధీరా చ బాలా చ హవే జనిన్ద, సిప్పూపపన్నా చ అసిప్పినో చ;
సుజాతిమన్తోపి అజాతిమస్స, యసస్సినో పేసకరా [పేస్సకరా (సీ. పీ.)] భవన్తి;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞో నిహీనో సిరీమావ [సిరిమావ (సీ. స్యా. పీ.)] సేయ్యో.
తువమ్పి పుచ్ఛామి అనోమపఞ్ఞ, మహోసధ కేవలధమ్మదస్సి;
బాలం యసస్సిం పణ్డితం అప్పభోగం, కమేత్థ ¶ సేయ్యో కుసలా వదన్తి.
పాపాని ¶ కమ్మాని కరోతి బాలో [కరోన్తి బాలా (స్యా. క.)], ఇధమేవ [ఇదమేవ (స్యా. క. అట్ఠ.), ఇమమేవ (క.)] సేయ్యో ఇతి మఞ్ఞమానో [మఞ్ఞమానా (స్యా. క.)];
ఇధలోకదస్సీ పరలోకమదస్సీ, ఉభయత్థ బాలో కలిమగ్గహేసి;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞోవ సేయ్యో న యసస్సి బాలో.
న సిప్పమేతం విదధాతి భోగం, న బన్ధువా [న బన్ధవా (సీ. స్యా. క.)] న సరీరవణ్ణో యో [న సరీరావకాసో (సీ. స్యా. పీ.)];
పస్సేళమూగం సుఖమేధమానం, సిరీ హి నం భజతే గోరవిన్దం [గోరిమన్దం (సీ. పీ.)];
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞో నిహీనో సిరీమావ సేయ్యో.
లద్ధా సుఖం మజ్జతి అప్పపఞ్ఞో, దుక్ఖేన ఫుట్ఠోపి పమోహమేతి;
ఆగన్తునా దుక్ఖసుఖేన ఫుట్ఠో, పవేధతి వారిచరోవ ఘమ్మే;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞోవ సేయ్యో న యసస్సి బాలో.
దుమం యథా సాదుఫలం అరఞ్ఞే, సమన్తతో ¶ సమభిసరన్తి [సమభిచరన్తి (సీ. పీ.)] పక్ఖీ;
ఏవమ్పి అడ్ఢం సధనం సభోగం, బహుజ్జనో భజతి అత్థహేతు;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞో నిహీనో సిరీమావ సేయ్యో.
న సాధు బలవా బాలో, సాహసా విన్దతే ధనం;
కన్దన్తమేతం దుమ్మేధం, కడ్ఢన్తి నిరయం భుసం;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞోవ సేయ్యో న యసస్సి బాలో.
యా ¶ ¶ కాచి నజ్జో గఙ్గమభిస్సవన్తి, సబ్బావ తా నామగోత్తం జహన్తి;
గఙ్గా సముద్దం పటిపజ్జమానా, న ఖాయతే ఇద్ధిం పఞ్ఞోపి లోకే [ఇద్ధిపరో హి లోకే (క. సీ. స్యా.), ఇద్ధిపరో హి లోకో (సీ. పీ. అట్ఠ.)];
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞో నిహీనో సిరీమావ సేయ్యో.
యమేతమక్ఖా ఉదధిం మహన్తం, సవన్తి నజ్జో సబ్బకాలమసఙ్ఖ్యం;
సో సాగరో నిచ్చముళారవేగో, వేలం న అచ్చేతి మహాసముద్దో.
ఏవమ్పి ¶ బాలస్స పజప్పితాని, పఞ్ఞం న అచ్చేతి సిరీ కదాచి;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞోవ సేయ్యో న యసస్సి బాలో.
అసఞ్ఞతో చేపి పరేసమత్థం, భణాతి సన్ధానగతో [సణ్ఠానగతో (స్యా. పీ.), సన్థానగతో (సీ.)] యసస్సీ;
తస్సేవ తం రూహతి ఞాతిమజ్ఝే, సిరీ హి నం [సిరిహీనం (సీ. క.), సిరీహీనం (స్యా. పీ.)] కారయతే న పఞ్ఞా [న పఞ్ఞో (సీ.), న పఞ్ఞం (స్యా. క.)];
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞో నిహీనో సిరీమావ సేయ్యో.
పరస్స వా అత్తనో వాపి హేతు, బాలో ముసా భాసతి అప్పపఞ్ఞో;
సో నిన్దితో హోతి సభాయ మజ్ఝే, పచ్ఛాపి [పేచ్చమ్పి (సీ. పీ.), పేచ్చాపి (?)] సో దుగ్గతిగామీ హోతి;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞోవ సేయ్యో న యసస్సి బాలో.
అత్థమ్పి ¶ చే భాసతి భూరిపఞ్ఞో, అనాళ్హియో [అనాలయో (పీ.)] అప్పధనో దలిద్దో;
న తస్స తం రూహతి ఞాతిమజ్ఝే, సిరీ ¶ చ పఞ్ఞాణవతో న హోతి;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞో నిహీనో సిరీమావ సేయ్యో.
పరస్స వా అత్తనో వాపి హేతు, న భాసతి అలికం భూరిపఞ్ఞో;
సో పూజితో హోతి సభాయ మజ్ఝే, పచ్ఛాపి సో సుగ్గతిగామీ హోతి;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞోవ సేయ్యో న యసస్సి బాలో.
హత్థీ గవస్సా మణికుణ్డలా చ, థియో చ ఇద్ధేసు కులేసు జాతా;
సబ్బావ తా ఉపభోగా భవన్తి, ఇద్ధస్స పోసస్స అనిద్ధిమన్తో;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞో నిహీనో సిరీమావ సేయ్యో.
అసంవిహితకమ్మన్తం, బాలం దుమ్మేధమన్తినం;
సిరీ జహతి దుమ్మేధం, జిణ్ణంవ ఉరగో తచం;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞోవ సేయ్యో న యసస్సి బాలో.
పఞ్చ పణ్డితా మయం భద్దన్తే, సబ్బే ¶ పఞ్జలికా ఉపట్ఠితా;
త్వం నో అభిభుయ్య ఇస్సరోసి, సక్కోవ భూతపతి దేవరాజా;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞో నిహీనో సిరీమావ సేయ్యో.
దాసోవ ¶ ¶ పఞ్ఞస్స యసస్సి బాలో, అత్థేసు జాతేసు తథావిధేసు;
యం పణ్డితో నిపుణం సంవిధేతి, సమ్మోహమాపజ్జతి తత్థ బాలో;
ఏతమ్పి దిస్వాన అహం వదామి, పఞ్ఞోవ సేయ్యో న యసస్సి బాలో.
అద్ధా హి పఞ్ఞావ సతం పసత్థా, కన్తా సిరీ భోగరతా మనుస్సా;
ఞాణఞ్చ బుద్ధానమతుల్యరూపం, పఞ్ఞం న అచ్చేతి సిరీ కదాచి.
యం తం అపుచ్ఛిమ్హ అకిత్తయీ నో, మహోసధ కేవలధమ్మదస్సీ;
గవం సహస్సం ఉసభఞ్చ నాగం, ఆజఞ్ఞయుత్తే చ రథే దస ఇమే;
పఞ్హస్స వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి ¶ తే గామవరాని సోళసాతి.
సిరీమన్తజాతకం [సిరిమన్దజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] చతుత్థం.
౫౦౧. రోహణమిగజాతకం (౫)
ఏతే యూథా పతియన్తి, భీతా మరణస్స [మరణా (స్యా. పీ.), మరణ (క.)] చిత్తక;
గచ్ఛ తువమ్పి మాకఙ్ఖి, జీవిస్సన్తి తయా సహ.
నాహం రోహణ [రోహన్త (సీ. పీ.), రోహన (స్యా.)] గచ్ఛామి, హదయం మే అవకస్సతి;
న తం అహం జహిస్సామి, ఇధ హిస్సామి జీవితం.
తే హి నూన మరిస్సన్తి, అన్ధా అపరిణాయకా;
గచ్ఛ తువమ్పి మాకఙ్ఖి, జీవిస్సన్తి తయా సహ.
నాహం రోహణ గచ్ఛామి, హదయం మే అవకస్సతి;
న తం బద్ధం [బన్ధం (క.)] జహిస్సామి, ఇధ హిస్సామి జీవితం.
గచ్ఛ ¶ భీరు పలాయస్సు, కూటే బద్ధోస్మి ఆయసే;
గచ్ఛ తువమ్పి మాకఙ్ఖి, జీవిస్సన్తి తయా సహ.
నాహం రోహణ గచ్ఛామి, హదయం మే అవకస్సతి;
న తం అహం జహిస్సామి, ఇధ హిస్సామి జీవితం.
తే హి నూన మరిస్సన్తి, అన్ధా అపరిణాయకా;
గచ్ఛ తువమ్పి మాకఙ్ఖి, జీవిస్సన్తి తయా సహ.
నాహం రోహణ గచ్ఛామి, హదయం మే అవకస్సతి;
న ¶ తం బద్ధం జహిస్సామి, ఇధ హిస్సామి జీవితం.
అయం సో లుద్దకో ఏతి, లుద్దరూపో [రుద్దరూపో (సీ. పీ.)] సహావుధో;
యో నో వధిస్సతి అజ్జ, ఉసునా సత్తియా అపి [మపి (సీ. స్యా. పీ.)].
సా ¶ ముహుత్తం పలాయిత్వా, భయట్టా [భయట్ఠా (పీ.)] భయతజ్జితా;
సుదుక్కరం అకరా భీరు, మరణాయూపనివత్తథ.
కిన్ను తేమే మిగా హోన్తి, ముత్తా బద్ధం ఉపాసరే;
న తం చజితుమిచ్ఛన్తి, జీవితస్సపి కారణా.
భాతరో హోన్తి మే లుద్ద, సోదరియా ఏకమాతుకా;
న మం చజితుమిచ్ఛన్తి, జీవితస్సపి కారణా.
తే హి నూన మరిస్సన్తి, అన్ధా అపరిణాయకా;
పఞ్చన్నం జీవితం దేహి, భాతరం ముఞ్చ లుద్దక.
సో వో అహం పమోక్ఖామి, మాతాపేత్తిభరం మిగం;
నన్దన్తు మాతాపితరో, ముత్తం దిస్వా మహామిగం.
ఏవం లుద్దక నన్దస్సు, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
యథాహమజ్జ నన్దామి, ముత్తం దిస్వా మహామిగం.
కథం త్వం పమోక్ఖో [కథం పమోక్ఖో (సీ. పీ.), కథం తే పరోక్ఖో (?)] ఆసి, ఉపనీతస్మి జీవితే;
కథం పుత్త అమోచేసి, కూటపాసమ్హ లుద్దకో.
భణం కణ్ణసుఖం వాచం, హదయఙ్గం హదయస్సితం;
సుభాసితాహి వాచాహి, చిత్తకో మం అమోచయి.
భణం ¶ కణ్ణసుఖం వాచం, హదయఙ్గం హదయస్సితం;
సుభాసితాహి ¶ వాచాహి, సుతనా మం అమోచయి.
సుత్వా కణ్ణసుఖం వాచం, హదయఙ్గం హదయస్సితం;
సుభాసితాని సుత్వాన, లుద్దకో మం అమోచయి.
ఏవం ఆనన్దితో హోతు, సహ దారేహి లుద్దకో;
యథా మయజ్జ నన్దామ, దిస్వా రోహణమాగతం.
నను త్వం అవచ [అవచా (సీ. పీ.)] లుద్ద, ‘‘మిగచమ్మాని ఆహరిం’’;
అథ కేన ను వణ్ణేన, మిగచమ్మాని నాహరి.
ఆగమా చేవ హత్థత్థం, కూటపాసఞ్చ సో మిగో;
అబజ్ఝి తం [అబజ్ఝి తఞ్చ (పీ.)] మిగరాజం, తఞ్చ ముత్తా ఉపాసరే.
తస్స మే అహు సంవేగో, అబ్భుతో లోమహంసనో;
ఇమఞ్చాహం మిగం హఞ్ఞే, అజ్జ హిస్సామి జీవితం.
కీదిసా తే మిగా లుద్ద, కీదిసా ధమ్మికా మిగా;
కథంవణ్ణా కథంసీలా, బాళ్హం ఖో నే పసంససి.
ఓదాతసిఙ్గా ¶ సుచివాళా, జాతరూపతచూపమా;
పాదా లోహితకా తేసం, అఞ్జితక్ఖా మనోరమా.
ఏదిసా తే మిగా దేవ, ఏదిసా ధమ్మికా మిగా;
మాతాపేత్తిభరా దేవ, న తే సో అభిహారితుం [అభిహారయుం (క. సీ.), అభిహారయిం (స్యా.), అభిహారయం (పీ.)].
దమ్మి నిక్ఖసతం లుద్ద, థూలఞ్చ మణికుణ్డలం;
చతుస్సదఞ్చ [చతురస్సఞ్చ (స్యా. క.)] పల్లఙ్కం, ఉమాపుప్ఫసరిన్నిభం [ఉమ్మాపుప్ఫసిరిన్నిభం (సీ. స్యా. పీ. క.)].
ద్వే ¶ చ సాదిసియో భరియా, ఉసభఞ్చ గవం సతం;
ధమ్మేన రజ్జం కారేస్సం, బహుకారో మేసి లుద్దక.
కసివాణిజ్జా [కసీ వణిజ్జా (సీ. స్యా. పీ.)] ఇణదానం, ఉఞ్ఛాచరియా చ లుద్దక;
ఏతేన దారం పోసేహి, మా పాపం అకరీ పునాతి [అకరా పునన్తి (క. సీ. పీ.)].
రోహణమిగజాతకం [రోహన్తమిగజాతకం (సీ. పీ.)] పఞ్చమం.
౫౦౨. చూళహంసజాతకం (౬)
ఏతే ¶ హంసా పక్కమన్తి, వక్కఙ్గా భయమేరితా;
హరిత్తచ హేమవణ్ణ, కామం సుముఖ పక్కమ.
ఓహాయ మం ఞాతిగణా, ఏకం పాసవసం గతం;
అనపేక్ఖమానా [నాపేక్ఖమానా (క.)] గచ్ఛన్తి, కిం ఏసో అవహియ్యసి.
పతేవ పతతం సేట్ఠ, నత్థి బద్ధే సహాయతా [సహాయకా (స్యా.)];
మా అనీఘాయ హాపేసి, కామం సుముఖ పక్కమ.
నాహం ‘‘దుక్ఖపరేతో’’తి [దుక్ఖపరేతోపి (క.)], ధతరట్ఠ తువం [తవం (సీ. పీ.)] జహే;
జీవితం మరణం వా మే, తయా సద్ధిం భవిస్సతి.
ఏతదరియస్స కల్యాణం, యం త్వం సుముఖ భాససి;
తఞ్చ వీమంసమానోహం, ‘‘పతతేతం’’ అవస్సజిం.
అపదేన పదం యాతి, అన్తలిక్ఖచరో [అన్తలిక్ఖే చరో (సీ. పీ.)] దిజో;
ఆరా పాసం న బుజ్ఝి త్వం, హంసానం పవరుత్తమ [పవరుత్తమో (క. సీ. పీ.)].
యదా పరాభవో హోతి, పోసో జీవితసఙ్ఖయే;
అథ ¶ జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝతి.
ఏతే హంసా పక్కమన్తి, వక్కఙ్గా భయమేరితా;
హరిత్తచ హేమవణ్ణ, త్వఞ్ఞేవ [త్వఞ్చ తం (సీ.), త్వఞ్చ (పీ.)] అవహియ్యసి.
ఏతే ¶ భుత్వా చ పిత్వా చ, పక్కమన్తి విహఙ్గమా;
అనపేక్ఖమానా వక్కఙ్గా, త్వఞ్ఞేవేకో ఉపాససి.
కిన్ను త్యాయం [తాయం (సీ. స్యా. పీ.)] దిజో హోతి, ముత్తో బద్ధం ఉపాససి;
ఓహాయ సకుణా యన్తి, కిం ఏకో అవహియ్యసి.
రాజా మే సో దిజో మిత్తో, సఖా పాణసమో చ మే;
నేవ నం విజహిస్సామి, యావ కాలస్స పరియాయం.
యో చ త్వం సఖినో హేతు, పాణం చజితుమిచ్ఛసి;
సో తే సహాయం ముఞ్చామి, హోతు రాజా తవానుగో.
ఏవం ¶ లుద్దక నన్దస్సు, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
యథాహమజ్జ నన్దామి, దిస్వా ముత్తం దిజాధిపం.
కచ్చిన్ను భోతో కుసలం, కచ్చి భోతో అనామయం;
కచ్చి రట్ఠమిదం ఫీతం, ధమ్మేన మనుసాససి.
కుసలఞ్చేవ మే హంస, అథో హంస అనామయం;
అథో రట్ఠమిదం ఫీతం, ధమ్మేన మనుసాసహం.
కచ్చి భోతో అమచ్చేసు, దోసో కోచి న విజ్జతి;
కచ్చి ఆరా అమిత్తా తే, ఛాయా దక్ఖిణతోరివ.
అథోపి మే అమచ్చేసు, దోసో కోచి న విజ్జతి;
అథో ¶ ఆరా అమిత్తా మే, ఛాయా దక్ఖిణతోరివ.
కచ్చి తే సాదిసీ భరియా, అస్సవా పియభాణినీ;
పుత్తరూపయసూపేతా, తవ ఛన్దవసానుగా.
అథో మే సాదిసీ భరియా, అస్సవా పియభాణినీ;
పుత్తరూపయసూపేతా, మమ ఛన్దవసానుగా.
కచ్చి తే బహవో పుత్తా, సుజాతా రట్ఠవడ్ఢన;
పఞ్ఞాజవేన సమ్పన్నా, సమ్మోదన్తి తతో తతో.
సతమేకో చ మే పుత్తా, ధతరట్ఠ మయా సుతా;
తేసం త్వం కిచ్చమక్ఖాహి, నావరుజ్ఝన్తి [నావరజ్ఝన్తి (క. సీ. పీ.)] తే వచో.
ఉపపన్నోపి చే హోతి, జాతియా వినయేన వా;
అథ పచ్ఛా కురుతే యోగం, కిచ్ఛే [కిచ్చే (సీ. స్యా. పీ.)] ఆపాసు [ఆవాసు (స్యా.), ఆపదాసు (క.)] సీదతి.
తస్స సంహీరపఞ్ఞస్స, వివరో జాయతే మహా;
రత్తిమన్ధోవ [నత్తమన్ధోవ (సీ. పీ.)] రూపాని, థూలాని మనుపస్సతి.
అసారే ¶ సారయోగఞ్ఞూ, మతిం న త్వేవ విన్దతి;
సరభోవ గిరిదుగ్గస్మిం, అన్తరాయేవ సీదతి.
హీనజచ్చోపి చే హోతి, ఉట్ఠాతా ధితిమా నరో;
ఆచారసీలసమ్పన్నో, నిసే అగ్గీవ భాసతి.
ఏతం ¶ మే ఉపమం కత్వా, పుత్తే విజ్జాసు వాచయ [ఠాపస (స్యా. క.)];
సంవిరూళ్హేథ మేధావీ, ఖేత్తే బీజంవ [ఖేత్తబీజంవ (సీ. పీ.)] వుట్ఠియాతి.
చూళహంసజాతకం ఛట్ఠం.
౫౦౩. సత్తిగుమ్బజాతకం (౭)
మిగలుద్దో ¶ మహారాజా, పఞ్చాలానం రథేసభో;
నిక్ఖన్తో సహ సేనాయ, ఓగణో వనమాగమా.
తత్థద్దసా అరఞ్ఞస్మిం, తక్కరానం కుటిం కతం;
తస్సా [తస్మా (స్యా. పీ. క.)] కుటియా నిక్ఖమ్మ, సువో లుద్దాని భాసతి.
సమ్పన్నవాహనో పోసో, యువా సమ్మట్ఠకుణ్డలో [కుణ్డలీ (స్యా. క.)];
సోభతి లోహితుణ్హీసో, దివా సూరియోవ భాసతి.
మజ్ఝన్హికే [మజ్ఝన్తికే (సబ్బత్థ)] సమ్పతికే, సుత్తో రాజా ససారథి;
హన్దస్సాభరణం సబ్బం, గణ్హామ సాహసా [సహసా (సీ. స్యా. పీ.)] మయం.
నిసీథేపి రహో దాని, సుత్తో రాజా ససారథి;
ఆదాయ వత్థం మణికుణ్డలఞ్చ, హన్త్వాన సాఖాహి అవత్థరామ.
కిన్ను ఉమ్మత్తరూపోవ, సత్తిగుమ్బ పభాససి;
దురాసదా హి రాజానో, అగ్గి పజ్జలితో యథా.
అథ త్వం పతికోలమ్బ, మత్తో థుల్లాని గజ్జసి;
మాతరి మయ్హం నగ్గాయ, కిన్ను త్వం విజిగుచ్ఛసే.
ఉట్ఠేహి సమ్మ తరమానో, రథం యోజేహి సారథి;
సకుణో మే న రుచ్చతి, అఞ్ఞం గచ్ఛామ అస్సమం.
యుత్తో రథో మహారాజ, యుత్తో చ బలవాహనో;
అధితిట్ఠ మహారాజ, అఞ్ఞం గచ్ఛామ అస్సమం.
కో ¶ నుమేవ గతా [క్వ ను’మే’పగతా (?)] సబ్బే, యే అస్మిం పరిచారకా;
ఏస గచ్ఛతి పఞ్చాలో, ముత్తో తేసం అదస్సనా.
కోదణ్డకాని ¶ ¶ గణ్హథ, సత్తియో తోమరాని చ;
ఏస గచ్ఛతి పఞ్చాలో, మా వో ముఞ్చిత్థ జీవతం [జీవితం (బహూసు)].
అథాపరో పటినన్దిత్థ, సువో లోహితతుణ్డకో;
స్వాగతం తే మహారాజ, అథో తే అదురాగతం;
ఇస్సరోసి అనుప్పత్తో, యం ఇధత్థి పవేదయ.
తిన్దుకాని పియాలాని, మధుకే కాసుమారియో;
ఫలాని ఖుద్దకప్పాని, భుఞ్జ రాజ వరం వరం.
ఇదమ్పి పానీయం సీతం, ఆభతం గిరిగబ్భరా;
తతో పివ మహారాజ, సచే త్వం అభికఙ్ఖసి.
అరఞ్ఞం ఉఞ్ఛాయ గతా, యే అస్మిం పరిచారకా;
సయం ఉట్ఠాయ గణ్హవ్హో, హత్థా మే నత్థి దాతవే.
భద్దకో వతయం పక్ఖీ, దిజో పరమధమ్మికో;
అథేసో ఇతరో పక్ఖీ, సువో లుద్దాని భాసతి.
‘‘ఏతం హనథ బన్ధథ, మా వో ముఞ్చిత్థ జీవతం’’;
ఇచ్చేవం విలపన్తస్స, సోత్థిం [సోత్థీ (స్యా.)] పత్తోస్మి అస్సమం.
భాతరోస్మ మహారాజ, సోదరియా ఏకమాతుకా;
ఏకరుక్ఖస్మిం సంవడ్ఢా, నానాఖేత్తగతా ఉభో.
సత్తిగుమ్బో చ చోరానం, అహఞ్చ ఇసీనం ఇధ;
అసతం ¶ సో, సతం అహం, తేన ధమ్మేన నో వినా.
తత్థ వధో చ బన్ధో చ, నికతీ వఞ్చనాని చ;
ఆలోపా సాహసాకారా, తాని సో తత్థ సిక్ఖతి.
ఇధ సచ్చఞ్చ ధమ్మో చ, అహింసా సంయమో దమో;
ఆసనూదకదాయీనం, అఙ్కే వద్ధోస్మి భారధ [భారత (సీ. స్యా. పీ.)].
యం యఞ్హి రాజ భజతి, సన్తం వా యది వా అసం;
సీలవన్తం విసీలం వా, వసం తస్సేవ గచ్ఛతి.
యాదిసం కురుతే మిత్తం, యాదిసం చూపసేవతి;
సోపి తాదిసకో హోతి, సహవాసో హి [సహవాసోపి (స్యా. క.)] తాదిసో.
సేవమానో ¶ సేవమానం, సమ్ఫుట్ఠో సమ్ఫుసం పరం;
సరో దిద్ధో కలాపంవ, అలిత్తముపలిమ్పతి;
ఉపలేపభయా [ఉపలిమ్పభయా (స్యా. క.)] ధీరో, నేవ పాపసఖా సియా.
పూతిమచ్ఛం ¶ కుసగ్గేన, యో నరో ఉపనయ్హతి;
కుసాపి పూతి [పూతీ (సీ. పీ.)] వాయన్తి, ఏవం బాలూపసేవనా.
తగరఞ్చ పలాసేన, యో నరో ఉపనయ్హతి;
పత్తాపి సురభి [సురభీ (సీ. స్యా. పీ.)] వాయన్తి, ఏవం ధీరూపసేవనా.
తస్మా పత్తపుటస్సేవ [ఫలపుటస్సేవ (సీ. పీ.), పలపుటస్సేవ (క. అట్ఠ.), పలాసపుటస్సేవ (స్యా. క.)], ఞత్వా సమ్పాకమత్తనో;
అసన్తే నోపసేవేయ్య, సన్తే సేవేయ్య పణ్డితో;
అసన్తో నిరయం నేన్తి, సన్తో పాపేన్తి సుగ్గతిన్తి.
సత్తిగుమ్బజాతకం సత్తమం.
౫౦౪. భల్లాతియజాతకం (౮)
భల్లాతియో ¶ [భల్లాటియో (సీ. పీ.)] నామ అహోసి రాజా, రట్ఠం పహాయ మిగవం అచారి సో;
అగమా గిరివరం గన్ధమాదనం, సుపుప్ఫితం [సమ్పుప్ఫితం (సీ. పీ.)] కిమ్పురిసానుచిణ్ణం.
సాళూరసఙ్ఘఞ్చ నిసేధయిత్వా, ధనుం [ధను (సీ. స్యా. పీ.)] కలాపఞ్చ సో నిక్ఖిపిత్వా;
ఉపాగమి వచనం వత్తుకామో, యత్థట్ఠితా కిమ్పురిసా అహేసుం.
హిమచ్చయే హేమవతాయ తీరే, కిమిధట్ఠితా మన్తయవ్హో అభిణ్హం;
పుచ్ఛామి వో మానుసదేహవణ్ణే, కథం ను [కథం వో (సీ. స్యా. పీ.)] జానన్తి మనుస్సలోకే.
మల్లం ¶ గిరిం పణ్డరకం తికూటం, సీతోదకా [సీతోదియా (సీ. పీ.), సీతోదికా (?)] అనువిచరామ నజ్జో;
మిగా మనుస్సావ నిభాసవణ్ణా, జానన్తి నో కిమ్పురిసాతి లుద్ద.
సుకిచ్ఛరూపం పరిదేవయవ్హో [పరిదేవథవ్హో (?) మోగ్గల్లానబ్యాకరణే ౬.౩౮ సుత్తం], ఆలిఙ్గితో చాసి పియో పియాయ;
పుచ్ఛామి వో మానుసదేహవణ్ణే, కిమిధ వనే రోదథ అప్పతీతా.
సుకిచ్ఛరూపం పరిదేవయవ్హో, ఆలిఙ్గితో చాసి పియో పియాయ;
పుచ్ఛామి వో మానుసదేహవణ్ణే, కిమిధ వనే విలపథ అప్పతీతా.
సుకిచ్ఛరూపం పరిదేవయవ్హో, ఆలిఙ్గితో చాసి పియో పియాయ;
పుచ్ఛామి వో మానుసదేహవణ్ణే, కిమిధ ¶ వనే సోచథ అప్పతీతా.
మయేకరత్తం [రత్తిం (పీ.)] విప్పవసిమ్హ లుద్ద, అకామకా అఞ్ఞమఞ్ఞం సరన్తా;
తమేకరత్తం అనుతప్పమానా, సోచామ ‘‘సా రత్తి పునం న హేస్సతి’’.
యమేకరత్తం అనుతప్పథేతం, ధనం వ నట్ఠం పితరం వ పేతం;
పుచ్ఛామి వో మానుసదేహవణ్ణే, కథం వినా వాసమకప్పయిత్థ.
యమిమం ¶ [యయిమం (క. సీ.)] నదిం పస్ససి సీఘసోతం, నానాదుమచ్ఛాదనం సేలకూలం [దుమచ్ఛదనం సేలకూటం (సీ. పీ.), దుమసఞ్ఛన్నం సేలకూలం (క.)];
తం మే పియో ఉత్తరి వస్సకాలే, మమఞ్చ ¶ మఞ్ఞం అనుబన్ధతీతి.
అహఞ్చ ¶ అఙ్కోలకమోచినామి, అతిముత్తకం సత్తలియోథికఞ్చ;
‘‘పియో చ మే హేహితి మాలభారీ, అహఞ్చ నం మాలినీ అజ్ఝుపేస్సం’’.
అహఞ్చిదం కురవకమోచినామి, ఉద్దాలకా పాటలిసిన్ధువారకా [సిన్ధువారితా (స్యా. పీ. క.)];
‘‘పియో చ మే హేహితి మాలభారీ, అహఞ్చ నం మాలినీ అజ్ఝుపేస్సం’’.
అహఞ్చ సాలస్స సుపుప్ఫితస్స, ఓచేయ్య పుప్ఫాని కరోమి మాలం;
‘‘పియో చ మే హేహితి మాలభారీ, అహఞ్చ నం మాలినీ అజ్ఝుపేస్సం’’.
అహఞ్చ సాలస్స సుపుప్ఫితస్స, ఓచేయ్య పుప్ఫాని కరోమి భారం;
ఇదఞ్చ నో హేహితి సన్థరత్థం, యత్థజ్జిమం [యత్థజ్జమం (సీ. పీ.)] విహరిస్సామ [విహరిస్సాము (పీ.)] రత్తిం.
అహఞ్చ ఖో అగళుం [అగ్గలు (స్యా. క.), అకలుం (పీ.)] చన్దనఞ్చ, సిలాయ పింసామి పమత్తరూపా;
‘‘పియో చ మే హేహితి రోసితఙ్గో, అహఞ్చ ¶ నం రోసితా అజ్ఝుపేస్సం’’.
అథాగమా సలిలం సీఘసోతం, నుదం సాలే సలళే కణ్ణికారే;
ఆపూరథ [అపూరథ (సీ. పీ.), ఆపూరథే (స్యా.)] తేన ముహుత్తకేన, సాయం నదీ ఆసి మయా సుదుత్తరా.
ఉభోసు తీరేసు మయం తదా ఠితా, సమ్పస్సన్తా ఉభయో అఞ్ఞమఞ్ఞం;
సకిమ్పి రోదామ సకిం హసామ, కిచ్ఛేన నో ఆగమా [అగమా (సీ. స్యా. పీ.)] సంవరీ సా.
పాతోవ ¶ [పాతో చ (సీ. స్యా. పీ.)] ఖో ఉగ్గతే సూరియమ్హి, చతుక్కం నదిం ఉత్తరియాన లుద్ద;
ఆలిఙ్గియా అఞ్ఞమఞ్ఞం మయం ఉభో, సకిమ్పి రోదామ సకిం హసామ.
తీహూనకం సత్తసతాని లుద్ద, యమిధ మయం విప్పవసిమ్హ పుబ్బే;
వస్సేకిమం [వాసేకిమం (సీ. పీ.)] జీవితం భూమిపాల, కో నీధ కన్తాయ వినా వసేయ్య.
ఆయుఞ్చ వో కీవతకో ను సమ్మ, సచేపి జానాథ వదేథ ఆయుం;
అనుస్సవా వుడ్ఢతో ఆగమా వా, అక్ఖాథ ¶ మే తం అవికమ్పమానా.
ఆయుఞ్చ నో వస్ససహస్సం లుద్ద, న చన్తరా పాపకో అత్థి రోగో;
అప్పఞ్చ [అప్పంవ (స్యా. క.)] దుక్ఖం సుఖమేవ భియ్యో, అవీతరాగా విజహామ జీవితం.
ఇదఞ్చ సుత్వాన అమానుసానం, భల్లాతియో ఇత్తర జీవితన్తి;
నివత్తథ న మిగవం అచరి, అదాసి దానాని అభుఞ్జి భోగే.
ఇదఞ్చ సుత్వాన అమానుసానం, సమ్మోదథ మా కలహం అకత్థ;
మా వో తపీ అత్తకమ్మాపరాధో, యథాపి తే కిమ్పురిసేకరత్తం.
ఇదఞ్చ ¶ సుత్వాన అమానుసానం, సమ్మోదథ మా వివాదం అకత్థ;
మా వో తపీ అత్తకమ్మాపరాధో, యథాపి తే కిమ్పురిసేకరత్తం.
వివిధం ¶ [వివిధ (సీ. స్యా.)] అధిమనా సుణోమహం, వచనపథం తవ అత్థసంహితం;
ముఞ్చం [ముఞ్చ (సీ. పీ.)] గిరం నుదసేవ మే దరం, సమణ ¶ సుఖావహ జీవ మే చిరన్తి.
భల్లాతియజాతకం అట్ఠమం.
౫౦౫. సోమనస్సజాతకం (౯)
కో తం హింసతి హేఠేతి, కిం [కిన్ను (పీ. క.)] దుమ్మనో సోచసి అప్పతీతో;
కస్సజ్జ మాతాపితరో రుదన్తు, క్వజ్జ సేతు [కో న్వేజ్జ సేతి (క.), కో అజ్జ సేతు (?)] నిహతో పథబ్యా.
తుట్ఠోస్మి దేవ తవ దస్సనేన, చిరస్సం పస్సామి తం భూమిపాల;
అహింసకో రేణుమనుప్పవిస్స, పుత్తేన తే హేఠయితోస్మి [పోథయితోస్మి (క.)] దేవ.
ఆయన్తు దోవారికా ఖగ్గబన్ధా [ఖగ్గబద్ధా (సీ. పీ.)], కాసావియా యన్తు [హన్తు (క.)] అన్తేపురన్తం;
హన్త్వాన తం సోమనస్సం కుమారం, ఛేత్వాన సీసం వరమాహరన్తు.
పేసితా రాజినో దూతా, కుమారం ఏతదబ్రవుం;
ఇస్సరేన వితిణ్ణోసి, వధం పత్తోసి ఖత్తియ.
స రాజపుత్తో పరిదేవయన్తో, దసఙ్గులిం అఞ్జలిం పగ్గహేత్వా;
అహమ్పి ¶ ఇచ్ఛామి జనిన్ద దట్ఠుం, జీవం మం నేత్వా [జీవం పనేత్వా (సీ. పీ.)] పటిదస్సయేథ.
తస్స తం వచనం సుత్వా, రఞ్ఞో పుత్తం అదస్సయుం;
పుత్తో చ పితరం దిస్వా, దూరతోవజ్ఝభాసథ.
ఆగచ్ఛుం ¶ [ఆగఞ్ఛుం (సీ.), ఆగఞ్ఛు (పీ.)] దోవారికా ఖగ్గబన్ధా, కాసావియా హన్తు మమం జనిన్ద;
అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం, అపరాధో కో నిధ మమజ్జ అత్థి.
సాయఞ్చ పాతో ఉదకం సజాతి, అగ్గిం సదా పారిచరతప్పమత్తో;
తం తాదిసం సంయతం బ్రహ్మచారిం, కస్మా తువం బ్రూసి గహప్పతీతి.
తాలా చ మూలా చ ఫలా చ దేవ, పరిగ్గహా వివిధా సన్తిమస్స;
తే రక్ఖతి గోపయతప్పమత్తో, [బ్రాహ్మణో గహపతి తేన హోతి (సీ. స్యా. పీ.)] తస్మా అహం బ్రూమి గహప్పతీతి [బ్రాహ్మణో గహపతి తేన హోతి (సీ. స్యా. పీ.)].
సచ్చం ఖో ఏతం వదసి కుమార, పరిగ్గహా వివిధా సన్తిమస్స;
తే రక్ఖతి గోపయతప్పమత్తో, స [నత్థి ఇదం సీ. స్యా. పీ. పోత్థకేసు] బ్రాహ్మణో ¶ గహపతి తేన హోతి.
సుణన్తు మయ్హం పరిసా సమాగతా, సనేగమా జానపదా చ సబ్బే;
బాలాయం బాలస్స వచో నిసమ్మ, అహేతునా ఘాతయతే మం [ఘాతయతే (సీ. పీ.)] జనిన్దో.
దళ్హస్మి ¶ మూలే విసటే విరూళ్హే, దున్నిక్కయో వేళు పసాఖజాతో;
వన్దామి పాదాని తవ [తవం (సీ. పీ.)] జనిన్ద, అనుజాన మం పబ్బజిస్సామి దేవ.
భుఞ్జస్సు భోగే విపులే కుమార, సబ్బఞ్చ తే ఇస్సరియం దదామి;
అజ్జేవ త్వం కురూనం హోహి రాజా, మా పబ్బజీ పబ్బజ్జా హి దుక్ఖా.
కిన్నూధ ¶ దేవ తవమత్థి భోగా, పుబ్బేవహం [పుబ్బే చహం (క.)] దేవలోకే రమిస్సం;
రూపేహి సద్దేహి అథో రసేహి, గన్ధేహి ఫస్సేహి మనోరమేహి.
భుత్తా చ మే [భుత్తా (సీ. పీ.)] భోగా తిదివస్మిం దేవ, పరివారితా [పరిచారితా (క.)] అచ్ఛరానం గణేన [అచ్ఛరాసంగణేన (స్యా. పీ. క.)];
తువఞ్చ [తవఞ్చ (సీ. పీ.)] బాలం పరనేయ్యం విదిత్వా, న ¶ తాదిసే రాజకులే వసేయ్యం.
సచాహం బాలో పరనేయ్యో అస్మి, ఏకాపరాధం [ఏతాపరాధం (క.)] ఖమ పుత్త మయ్హం;
పునపి చే ఏదిసకం భవేయ్య, యథామతిం సోమనస్స కరోహి.
అనిసమ్మ కతం కమ్మం, అనవత్థాయ చిన్తితం;
భేసజ్జస్సేవ వేభఙ్గో, విపాకో హోతి పాపకో.
నిసమ్మ చ కతం కమ్మం, సమ్మావత్థాయ చిన్తితం;
భేసజ్జస్సేవ సమ్పత్తి, విపాకో హోతి భద్రకో.
అలసో గిహీ కామభోగీ న సాధు, అసఞ్ఞతో పబ్బజితో న సాధు;
రాజా న సాధు అనిసమ్మకారీ, యో పణ్డితో కోధనో తం న సాధు.
నిసమ్మ ఖత్తియో కయిరా, నానిసమ్మ దిసమ్పతి;
నిసమ్మకారినో రాజ, యసో కిత్తి చ వడ్ఢతి.
నిసమ్మ దణ్డం పణయేయ్య ఇస్సరో, వేగా కతం తప్పతి భూమిపాల;
సమ్మాపణీధీ చ నరస్స అత్థా, అనానుతప్పా తే భవన్తి పచ్ఛా.
అనానుతప్పాని ¶ హి యే కరోన్తి, విభజ్జ ¶ కమ్మాయతనాని లోకే;
విఞ్ఞుప్పసత్థాని సుఖుద్రయాని, భవన్తి బుద్ధానుమతాని [వద్ధానుమతాని (సీ. పీ.)] తాని.
ఆగచ్ఛుం దోవారికా ఖగ్గబన్ధా, కాసావియా హన్తు మమం జనిన్ద;
మాతుఞ్చ [మాతుచ్చ (పీ.)] అఙ్కస్మిమహం నిసిన్నో, ఆకడ్ఢితో సహసా తేహి దేవ.
కటుకఞ్హి సమ్బాధం సుకిచ్ఛం [సుకిచ్ఛ (సీ. పీ.)] పత్తో, మధురమ్పి యం జీవితం లద్ధ రాజ;
కిచ్ఛేనహం అజ్జ వధా పముత్తో, పబ్బజ్జమేవాభిమనోహమస్మి.
పుత్తో తవాయం తరుణో సుధమ్మే, అనుకమ్పకో సోమనస్సో కుమారో;
తం యాచమానో న లభామి స్వజ్జ [సజ్జ (సీ. పీ.)], అరహసి నం యాచితవే [యాచితుయే (క.)] తువమ్పి.
రమస్సు ¶ భిక్ఖాచరియాయ పుత్త, నిసమ్మ ధమ్మేసు పరిబ్బజస్సు;
సబ్బేసు భూతేసు నిధాయ దణ్డం, అనిన్దితో బ్రహ్మముపేహి ఠానం.
అచ్ఛేర [అచ్ఛరియ (సీ. స్యా. పీ.)] రూపం వత యాదిసఞ్చ, దుక్ఖితం ¶ మం దుక్ఖాపయసే సుధమ్మే;
యాచస్సు పుత్తం ఇతి వుచ్చమానా, భియ్యోవ ఉస్సాహయసే కుమారం.
యే విప్పముత్తా అనవజ్జభోగినో [భోజినో (సీ. స్యా. పీ.)], పరినిబ్బుతా లోకమిమం చరన్తి;
తమరియమగ్గం పటిపజ్జమానం, న ఉస్సహే వారయితుం కుమారం.
అద్ధా ¶ హవే సేవితబ్బా సపఞ్ఞా, బహుస్సుతా యే బహుఠానచిన్తినో;
యేసాయం సుత్వాన సుభాసితాని, అప్పోస్సుక్కా వీతసోకా సుధమ్మాతి.
సోమనస్సజాతకం నవమం.
౫౦౬. చమ్పేయ్యజాతకం (౧౦)
కా ను విజ్జురివాభాసి, ఓసధీ వియ తారకా;
దేవతా నుసి గన్ధబ్బీ, న తం మఞ్ఞామి మానుసిం [మానుసీ (స్యా. క.)].
నమ్హి దేవీ న గన్ధబ్బీ, న మహారాజ మానుసీ;
నాగకఞ్ఞాస్మి భద్దన్తే, అత్థేనమ్హి ఇధాగతా.
విబ్భన్తచిత్తా కుపితిన్ద్రియాసి, నేత్తేహి తే వారిగణా సవన్తి;
కిం ¶ తే నట్ఠం కిం పన పత్థయానా, ఇధాగతా నారి తదిఙ్ఘ బ్రూహి.
యముగ్గతేజో ఉరగోతి చాహు, నాగోతి నం ఆహు జనా జనిన్ద;
తమగ్గహీ పురిసో జీవికత్థో, తం బన్ధనా ముఞ్చ పతీ మమేసో.
కథం న్వయం బలవిరియూపపన్నో, హత్థత్త [హత్థత్థ (సీ. స్యా. పీ.)] మాగచ్ఛి వనిబ్బకస్స;
అక్ఖాహి మే నాగకఞ్ఞే తమత్థం, కథం విజానేము గహీతనాగం.
నగరమ్పి నాగో భస్మం కరేయ్య, తథా హి సో బలవిరియూపపన్నో;
ధమ్మఞ్చ నాగో అపచాయమానో, తస్మా పరక్కమ్మ తపో కరోతి.
చాతుద్దసిం ¶ పఞ్చదసిం [పన్నరసిం (సీ. స్యా. పీ.)] చ రాజ, చతుప్పథే సమ్మతి నాగరాజా;
తమగ్గహీ పురిసో జీవికత్థో, తం బన్ధనా ముఞ్చ పతీ మమేసో.
సోళసిత్థిసహస్సాని, ఆముత్తమణికుణ్డలా;
వారిగేహసయా నారీ [నారియో (పీ.)], తాపి తం సరణం గతా.
ధమ్మేన ¶ మోచేహి అసాహసేన, గామేన నిక్ఖేన గవం సతేన;
ఓస్సట్ఠకాయో ఉరగో చరాతు, పుఞ్ఞత్థికో ముఞ్చతు బన్ధనస్మా.
ధమ్మేన ¶ మోచేమి అసాహసేన, గామేన నిక్ఖేన గవం సతేన;
ఓస్సట్ఠకాయో ఉరగో చరాతు, పుఞ్ఞత్థికో ముఞ్చతు బన్ధనస్మా.
దమ్మి నిక్ఖసతం లుద్ద, థూలఞ్చ మణికుణ్డలం;
చతుస్సదఞ్చ పల్లఙ్కం, ఉమాపుప్ఫసరిన్నిభం.
ద్వే చ సాదిసియో భరియా, ఉసభఞ్చ గవం సతం;
ఓస్సట్ఠకాయో ఉరగో చరాతు, పుఞ్ఞత్థికో ముఞ్చతు బన్ధనస్మా.
వినాపి దానా తవ వచనం జనిన్ద, ముఞ్చేము నం ఉరగం బన్ధనస్మా;
ఓస్సట్ఠకాయో ఉరగో చరాతు, పుఞ్ఞత్థికో ముఞ్చతు బన్ధనస్మా.
ముత్తో చమ్పేయ్యకో నాగో, రాజానం ఏతదబ్రవి;
నమో తే కాసిరాజత్థు, నమో తే కాసివడ్ఢన;
అఞ్జలిం తే పగ్గణ్హామి, పస్సేయ్యం మే నివేసనం.
అద్ధా ¶ ¶ హి దుబ్బిస్ససమేతమాహు, యం మానుసో విస్ససే అమానుసమ్హి;
సచే చ మం యాచసి ఏతమత్థం, దక్ఖేము తే నాగ నివేసనాని.
సచేపి [సచే హి (సీ. పీ. అట్ఠ.)] వాతో గిరిమావహేయ్య, చన్దో చ సురియో చ ఛమా పతేయ్యుం;
సబ్బా చ నజ్జో పటిసోతం వజేయ్యుం, న త్వేవహం రాజ ముసా భణేయ్యం.
నభం ఫలేయ్య ఉదధీపి సుస్సే, సంవట్టయే [సంవట్టేయం (సీ. పీ.), సంవట్టేయ్య (స్యా. క.)] భూతధరా వసున్ధరా;
సిలుచ్చయో మేరు సమూలముప్పతే [ముబ్బహే (సీ. స్యా. పీ. క. అట్ఠ.), ముట్ఠహే (క.)], న త్వేవహం రాజ ముసా భణేయ్యం.
అద్ధా హి దుబ్బిస్ససమేతమాహు, యం మానుసో విస్ససే అమానుసమ్హి;
సచే చ మం యాచసి ఏతమత్థం, దక్ఖేము తే నాగ నివేసనాని.
తుమ్హే ఖోత్థ ఘోరవిసా ఉళారా, మహాతేజా ఖిప్పకోపీ చ హోథ;
మంకారణా [మమ కారణా (సీ. స్యా. పీ.)] బన్ధనస్మా పముత్తో, అరహసి నో జానితుయే [జానితాయే (సీ.), జానితవే (స్యా.), జానితయే (పీ.)] కతాని.
సో ¶ పచ్చతం నిరయే ఘోరరూపే, మా కాయికం సాతమలత్థ కిఞ్చి;
పేళాయ బద్ధో మరణం ఉపేతు, యో తాదిసం కమ్మకతం న జానే.
సచ్చప్పటిఞ్ఞా ¶ తవమేస హోతు, అక్కోధనో హోహి అనుపనాహీ;
సబ్బఞ్చ తే నాగకులం సుపణ్ణా, అగ్గింవ గిమ్హేసు [గిమ్హాసు (సీ. స్యా. పీ.)] వివజ్జయన్తు.
అనుకమ్పసీ నాగకులం జనిన్ద, మాతా యథా సుప్పియం ఏకపుత్తం;
అహఞ్చ తే నాగకులేన సద్ధిం, కాహామి వేయ్యావటికం ఉళారం.
యోజేన్తు వే రాజరథే సుచిత్తే, కమ్బోజకే అస్సతరే సుదన్తే;
నాగే చ యోజేన్తు సువణ్ణకప్పనే, దక్ఖేము నాగస్స నివేసనాని.
భేరీ ¶ ముదిఙ్గా [ముతిఙ్గా (సీ. పీ.)] పణవా చ సఙ్ఖా, అవజ్జయింసు ఉగ్గసేనస్స రఞ్ఞో;
పాయాసి రాజా బహుసోభమానో, పురక్ఖతో నారిగణస్స మజ్ఝే.
సువణ్ణచితకం ¶ భూమిం, అద్దక్ఖి కాసివడ్ఢనో;
సోవణ్ణమయపాసాదే, వేళురియఫలకత్థతే.
స రాజా పావిసి బ్యమ్హం, చమ్పేయ్యస్స నివేసనం;
ఆదిచ్చవణ్ణసన్నిభం, కంసవిజ్జు పభస్సరం.
నానారుక్ఖేహి సఞ్ఛన్నం, నానాగన్ధసమీరితం;
సో పావేక్ఖి కాసిరాజా, చమ్పేయ్యస్స నివేసనం.
పవిట్ఠస్మిం కాసిరఞ్ఞే, చమ్పేయ్యస్స నివేసనం;
దిబ్బా తూరియా పవజ్జింసు, నాగకఞ్ఞా చ నచ్చిసుం [నచ్చయుం (సీ. పీ. క.)].
తం నాగకఞ్ఞా చరితం గణేన, అన్వారుహీ కాసిరాజా పసన్నో;
నిసీది సోవణ్ణమయమ్హి పీఠే, సాపస్సయే [సోపస్సయే (క.)] చన్దనసారలిత్తే.
సో ¶ తత్థ భుత్వా చ అథో రమిత్వా, చమ్పేయ్యకం కాసిరాజా అవోచ;
విమానసేట్ఠాని ఇమాని తుయ్హం, ఆదిచ్చవణ్ణాని పభస్సరాని;
నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం [కిమత్థియం (సీ. స్యా. పీ.)] నాగ తపో కరోసి.
తా కమ్బుకాయూరధరా సువత్థా, వట్టఙ్గులీ తమ్బతలూపపన్నా;
పగ్గయ్హ ¶ పాయేన్తి అనోమవణ్ణా, నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే;
కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.
నజ్జో చ తేమా పుథులోమమచ్ఛా, ఆటా [ఆదా (స్యా.), అదా (పీ.)] సకున్తాభిరుదా సుతిత్థా;
నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.
కోఞ్చా మయూరా దివియా చ హంసా, వగ్గుస్సరా కోకిలా సమ్పతన్తి;
నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.
అమ్బా చ సాలా తిలకా చ జమ్బుయో, ఉద్దాలకా పాటలియో చ ఫుల్లా;
నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.
ఇమా చ తే పోక్ఖరఞ్ఞో సమన్తతో, దిబ్బా [దిబ్యా (స్యా.), దివియా (పీ.)] చ గన్ధా సతతం పవాయన్తి;
నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.
న ¶ పుత్తహేతు న ధనస్స హేతు, న ¶ ఆయునో చాపి [వాపి (సీ. పీ.)] జనిన్ద హేతు;
మనుస్సయోనిం అభిపత్థయానో, తస్మా పరక్కమ్మ తపో కరోమి.
త్వం ¶ లోహితక్ఖో విహతన్తరంసో, అలఙ్కతో కప్పితకేసమస్సు;
సురోసితో లోహితచన్దనేన, గన్ధబ్బరాజావ దిసా పభాససి.
దేవిద్ధిపత్తోసి మహానుభావో, సబ్బేహి కామేహి సమఙ్గిభూతో;
పుచ్ఛామి తం నాగరాజేతమత్థం, సేయ్యో ఇతో కేన మనుస్సలోకో.
జనిన్ద నాఞ్ఞత్ర మనుస్సలోకా, సుద్ధీ వ సంవిజ్జతి సంయమో వా;
అహఞ్చ లద్ధాన మనుస్సయోనిం, కాహామి జాతిమరణస్స అన్తం.
అద్ధా హవే సేవితబ్బా సపఞ్ఞా, బహుస్సుతా యే బహుఠానచిన్తినో;
నారియో చ దిస్వాన తువఞ్చ నాగ, కాహామి పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
అద్ధా హవే సేవితబ్బా సపఞ్ఞా, బహుస్సుతా ¶ యే బహుఠానచిన్తినో;
నారియో చ దిస్వాన మమఞ్చ రాజ, కరోహి పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
ఇదఞ్చ మే జాతరూపం పహూతం, రాసీ సువణ్ణస్స చ తాలమత్తా;
[ఇతో హరిత్వా సోవణ్ణఘరాని కారయ, రూపియస్స చ పాకారం కరోన్తు (సీ. స్యా.) ఇతో హరిత్వా సోవణ్ణఘరాని, [కారయ] రూపియస్స చ పాకారం కరోన్తు (పీ.)] ఇతో హరిత్వాన సువణ్ణఘరాని, కరస్సు రూపియపాకారం కరోన్తు [ఇతో హరిత్వా సోవణ్ణఘరాని కారయ, రూపియస్స చ పాకారం కరోన్తు (సీ. స్యా.) ఇతో హరిత్వా సోవణ్ణఘరాని, [కారయ] రూపియస్స చ పాకారం కరోన్తు (పీ.)].
ముత్తా ¶ చ [ముత్తానఞ్చ (సీ. స్యా.)] వాహసహస్సాని పఞ్చ, వేళురియమిస్సాని ఇతో హరిత్వా;
అన్తేపురే భూమియం సన్థరన్తు, నిక్కద్దమా హేహితి నీరజా చ.
ఏతాదిసం ఆవస రాజసేట్ఠ, విమానసేట్ఠం బహు సోభమానం;
బారాణసిం నగరం ఇద్ధం ఫీతం, రజ్జఞ్చ కారేహి అనోమపఞ్ఞాతి.
చమ్పేయ్యజాతకం దసమం.
౫౦౭. మహాపలోభనజాతకం (౧౧)
బ్రహ్మలోకా చవిత్వాన, దేవపుత్తో మహిద్ధికో;
రఞ్ఞో పుత్తో ఉదపాది, సబ్బకామసమిద్ధిసు.
కామా ¶ వా కామసఞ్ఞా వా, బ్రహ్మలోకే న విజ్జతి;
స్వాస్సు [య్వాస్స (సీ.)] తాయేవ సఞ్ఞాయ, కామేహి విజిగుచ్ఛథ.
తస్స చన్తేపురే ఆసి, ఝానాగారం సుమాపితం;
సో తత్థ పటిసల్లీనో [పటిసల్లానో (క.)], ఏకో రహసి ఝాయథ.
స రాజా పరిదేవేసి, పుత్తసోకేన అట్టితో;
ఏకపుత్తో చయం మయ్హం, న చ కామాని భుఞ్జతి.
కో ను ఖ్వేత్థ [ఖేత్థ (సీ. పీ.)] ఉపాయో సో, కో వా జానాతి కిఞ్చనం;
యో [కో (సీ. పీ.)] మే పుత్తం పలోభేయ్య, యథా కామాని పత్థయే.
అహు ¶ కుమారీ తత్థేవ, వణ్ణరూపసమాహితా;
కుసలా నచ్చగీతస్స, వాదితే చ పదక్ఖిణా.
సా తత్థ ఉపసఙ్కమ్మ, రాజానం ఏతదబ్రవి;
అహం ఖో నం పలోభేయ్యం, సచే భత్తా భవిస్సతి.
తం తథావాదినిం రాజా, కుమారిం ఏతదబ్రవి;
త్వఞ్ఞేవ నం పలోభేహి, తవ భత్తా భవిస్సతి.
సా ¶ చ అన్తేపురం గన్త్వా, బహుం కాముపసంహితం;
హదయఙ్గమా పేమనీయా, చిత్రా గాథా అభాసథ.
తస్సా చ గాయమానాయ, సద్దం సుత్వాన నారియా;
కామచ్ఛన్దస్స ఉప్పజ్జి, జనం సో పరిపుచ్ఛథ.
కస్సేసో సద్దో కో వా సో, భణతి ఉచ్చావచం బహుం;
హదయఙ్గమం పేమనీయం, అహో [అథో (సీ. పీ.)] కణ్ణసుఖం మమ.
ఏసా ¶ ఖో పమదా దేవ, ఖిడ్డా ఏసా అనప్పికా [అనప్పకా (క.)];
సచే త్వం కామే భుఞ్జేయ్య, భియ్యో భియ్యో ఛాదేయ్యు తం.
ఇఙ్ఘ ఆగచ్ఛతోరేన [ఆగచ్ఛతోరేనం (క.) ఆగచ్ఛతు + ఓరేన], అవిదూరమ్హి గాయతు;
అస్సమస్స సమీపమ్హి, సన్తికే మయ్హం గాయతు.
తిరోకుట్టమ్హి గాయిత్వా, ఝానాగారమ్హి పావిసి;
బన్ధి నం [భన్ధితుం (స్యా. క.)] అనుపుబ్బేన, ఆరఞ్ఞమివ కుఞ్జరం.
తస్స [తస్సా (స్యా.)] కామరసం ఞత్వా, ఇస్సాధమ్మో అజాయథ;
‘‘అహమేవ కామే భుఞ్జేయ్యం, మా అఞ్ఞో పురిసో అహు’’.
తతో అసిం గహేత్వాన, పురిసే హన్తుం ఉపక్కమి;
అహమేవేకో భుఞ్జిస్సం, మా అఞ్ఞో పురిసో సియా.
తతో జానపదా సబ్బే, విక్కన్దింసు సమాగతా;
పుత్తో త్యాయం మహారాజ, జనం హేఠేత్యదూసకం.
తఞ్చ రాజా వివాహేసి [నివాహేసి (స్యా.), విహాహేసి (పీ.)], సమ్హా రట్ఠా చ [రట్ఠాతో (సీ. పీ.), రట్ఠతో (క.)] ఖత్తియో;
యావతా విజితం మయ్హం, న తే వత్థబ్బ [వత్తబ్బ (సీ. పీ.)] తావదే.
తతో సో భరియమాదాయ, సముద్దం ఉపసఙ్కమి;
పణ్ణసాలం కరిత్వాన, వనముఞ్ఛాయ పావిసి.
అథేత్థ ¶ ఇసి మాగచ్ఛి, సముద్దం ఉపరూపరి;
సో తస్స గేహం పావేక్ఖి, భత్తకాలే ఉపట్ఠితే.
తఞ్చ ¶ భరియా పలోభేసి, పస్స యావ సుదారుణం;
చుతో సో బ్రహ్మచరియమ్హా, ఇద్ధియా పరిహాయథ.
రాజపుత్తో ¶ చ ఉఞ్ఛాతో, వనమూలఫలం బహుం;
సాయం కాజేన [కాచేన (పీ.)] ఆదాయ, అస్సమం ఉపసఙ్కమి.
ఇసీ చ ఖత్తియం దిస్వా, సముద్దం ఉపసఙ్కమి;
‘‘వేహాయసం గమిస్స’’న్తి, సీదతే సో మహణ్ణవే.
ఖత్తియో చ ఇసిం దిస్వా, సీదమానం మహణ్ణవే;
తస్సేవ అనుకమ్పాయ, ఇమా గాథా అభాసథ.
అభిజ్జమానే వారిస్మిం, సయం ఆగమ్మ ఇద్ధియా;
మిస్సీభావిత్థియా గన్త్వా, సంసీదసి మహణ్ణవే.
ఆవట్టనీ మహామాయా, బ్రహ్మచరియవికోపనా;
సీదన్తి నం విదిత్వాన, ఆరకా పరివజ్జయే.
అనలా ముదుసమ్భాసా, దుప్పూరా తా నదీసమా;
సీదన్తి నం విదిత్వాన, ఆరకా పరివజ్జయే.
యం ఏతా ఉపసేవన్తి, ఛన్దసా వా ధనేన వా;
జాతవేదోవ సం ఠానం, ఖిప్పం అనుదహన్తి నం.
ఖత్తియస్స వచో సుత్వా, ఇసిస్స నిబ్బిదా అహు;
లద్ధా పోరాణకం మగ్గం, గచ్ఛతే సో విహాయసం.
ఖత్తియో చ ఇసిం దిస్వా, గచ్ఛమానం విహాయసం;
సంవేగం అలభీ ధీరో, పబ్బజ్జం సమరోచయి.
తతో సో పబ్బజిత్వాన, కామరాగం విరాజయి;
కామరాగం ¶ విరాజేత్వా, బ్రహ్మలోకూపగో అహూతి.
మహాపలోభనజాతకం ఏకాదసమం.
౫౦౮. పఞ్చపణ్డితజాతకం (౧౨)
పఞ్చ ¶ పణ్డితా సమాగతాత్థ, పఞ్హా మే పటిభాతి తం సుణాథ;
నిన్దియమత్థం పసంసియం వా, కస్సేవావికరేయ్య [కస్స వావీకరేయ్య (క.)] గుయ్హమత్థం.
త్వం ¶ ఆవికరోహి భూమిపాల, భత్తా భారసహో తువం వదే తం;
తవ ఛన్దరుచీని [ఛన్దఞ్చ రుచిఞ్చ (సీ. పీ.)] సమ్మసిత్వా, అథ వక్ఖన్తి జనిన్ద పఞ్చ ధీరా.
యా సీలవతీ అనఞ్ఞథేయ్యా [అనఞ్ఞధేయ్యా (సీ. పీ.)], భత్తుచ్ఛన్దవసానుగా (పియా) [( ) నత్థి సీ. పీ. పోత్థకేసు] మనాపా;
నిన్దియమత్థం పసంసియం వా, భరియాయావికరేయ్య [భరియాయ వావీకరేయ్య (క.)] గుయ్హమత్థం.
యో కిచ్ఛగతస్స ఆతురస్స, సరణం హోతి గతీ పరాయనఞ్చ;
నిన్దియమత్థం పసంసియం వా, సఖినో వావికరేయ్య గుయ్హమత్థం.
జేట్ఠో ¶ [యో జేట్ఠో (స్యా.)] అథ మజ్ఝిమో కనిట్ఠో, యో [సో (సీ. స్యా. పీ.)] చే సీలసమాహితో ఠితత్తో;
నిన్దియమత్థం పసంసియం వా, భాతు వావీకరేయ్య గుయ్హమత్థం.
యో వే పితుహదయస్స పద్ధగూ [పత్థగూ (స్యా.), పత్తగూ (క.)], అనుజాతో పితరం అనోమపఞ్ఞో;
నిన్దియమత్థం పసంసియం వా, పుత్తస్సావికరేయ్య [పుత్తస్స వావీకరేయ్య (క.)] గుయ్హమత్థం.
మాతా ¶ ద్విపదాజనిన్దసేట్ఠ, యా నం [యో తం (సీ. పీ.)] పోసేతి ఛన్దసా పియేన;
నిన్దియమత్థం పసంసియం వా, మాతుయావీకరేయ్య [మాతుయా వావీకరేయ్య (క.)] గుయ్హమత్థం.
గుయ్హస్స హి గుయ్హమేవ సాధు, న హి గుయ్హస్స పసత్థమావికమ్మం;
అనిప్ఫన్నతా [అనిప్ఫాదాయ (సీ. పీ.), అనిప్ఫన్నతాయ (స్యా.), ఆ నిప్ఫాదా (?)] సహేయ్య ధీరో, నిప్ఫన్నోవ [నిప్ఫన్నత్థో (సీ. పీ.), నిప్ఫన్నత్థోవ (స్యా.)] యథాసుఖం భణేయ్య.
కిం త్వం విమనోసి రాజసేట్ఠ, ద్విపదజనిన్ద [దిపదిన్ద (సీ. స్యా. పీ.)] వచనం సుణోమ మేతం [నేతం (సీ. పీ.), తేతం (స్యా.)];
కిం చిన్తయమానో దుమ్మనోసి, నూన దేవ అపరాధో అత్థి మయ్హం.
‘‘పణ్హే ¶ [పఞ్ఞో (సీ. పీ.), పఞ్హే (స్యా.), పన్హే (క.)] వజ్ఝో మహోసధో’’తి, ఆణత్తో మే వధాయ భూరిపఞ్ఞో;
తం చిన్తయమానో దుమ్మనోస్మి, న హి దేవీ అపరాధో అత్థి తుయ్హం.
అభిదోసగతో దాని ఏహిసి, కిం సుత్వా కిం సఙ్కతే మనో తే;
కో తే కిమవోచ భూరిపఞ్ఞ, ఇఙ్ఘ వచనం సుణోమ బ్రూహి మేతం.
‘‘పణ్హే వజ్ఝో మహోసధో’’తి, యది తే మన్తయితం జనిన్ద దోసం;
భరియాయ రహోగతో అసంసి, గుయ్హం పాతుకతం సుతం మమేతం.
యం ¶ సాలవనస్మిం సేనకో, పాపకమ్మం అకాసి అసబ్భిరూపం;
సఖినోవ రహోగతో అసంసి, గుయ్హం పాతుకతం సుతం మమేతం.
పుక్కుస [పక్కుస (క.) జా. ౧.౭.౪౧ పణ్ణజాతకే పస్సితబ్బం] పురిసస్స తే జనిన్ద, ఉప్పన్నో రోగో అరాజయుత్తో;
భాతుఞ్చ [భాతుచ్చ (సీ. పీ.), భాతువ (స్యా.)] రహోగతో అసంసి, గుయ్హం పాతుకతం సుతం మమేతం.
ఆబాధోయం ¶ అసబ్భిరూపో, కామిన్దో [కావిన్దో (సీ. పీ.)] నరదేవేన ఫుట్ఠో;
పుత్తస్స రహోగతో అసంసి, గుయ్హం పాతుకతం సుతం మమేతం.
అట్ఠవఙ్కం ¶ మణిరతనం ఉళారం, సక్కో తే అదదా పితామహస్స;
దేవిన్దస్స గతం తదజ్జ హత్థం [దేవిన్దస్స తదజ్జ హత్థగతం (క.)], మాతుఞ్చ రహోగతో అసంసి;
గుయ్హం పాతుకతం సుతం మమేతం.
గుయ్హస్స హి గుయ్హమేవ సాధు, న హి గుయ్హస్స పసత్థమావికమ్మం;
అనిప్ఫన్నతా సహేయ్య ధీరో, నిప్ఫన్నోవ యథాసుఖం భణేయ్య.
న గుయ్హమత్థం వివరేయ్య, రక్ఖేయ్య నం యథా నిధిం;
న హి పాతుకతో సాధు, గుయ్హో అత్థో పజానతా.
థియా గుయ్హం న సంసేయ్య, అమిత్తస్స చ పణ్డితో;
యో చామిసేన సంహీరో, హదయత్థేనో చ యో నరో.
గుయ్హమత్థం అసమ్బుద్ధం, సమ్బోధయతి యో నరో;
మన్తభేదభయా తస్స, దాసభూతో తితిక్ఖతి.
యావన్తో ¶ పురిసస్సత్థం, గుయ్హం జానన్తి మన్తినం;
తావన్తో ¶ తస్స ఉబ్బేగా, తస్మా గుయ్హం న విస్సజే.
వివిచ్చ భాసేయ్య దివా రహస్సం, రత్తిం గిరం నాతివేలం పముఞ్చే;
ఉపస్సుతికా హి సుణన్తి మన్తం, తస్మా మన్తో ఖిప్పముపేతి భేదన్తి.
పఞ్చపణ్డితజాతకం ద్వాదసమం.
౫౦౯. హత్థిపాలజాతకం (౧౩)
చిరస్సం వత పస్సామ, బ్రాహ్మణం దేవవణ్ణినం;
మహాజటం ఖారిధరం [భారధరం (పీ.)], పఙ్కదన్తం రజస్సిరం.
చిరస్సం వత పస్సామ, ఇసిం ధమ్మగుణే రతం;
కాసాయవత్థవసనం, వాకచీరం పటిచ్ఛదం.
ఆసనం ఉదకం పజ్జం, పటిగణ్హాతు నో భవం;
అగ్ఘే భవన్తం పుచ్ఛామ, అగ్ఘం కురుతు నో భవం.
అధిచ్చ వేదే పరియేస విత్తం, పుత్తే గహే [గేహే (సీ. స్యా. పీ.)] తాత పతిట్ఠపేత్వా;
గన్ధే రసే పచ్చనుభుయ్య [పచ్చనుభోత్వ (స్యా.), పచ్చనుభుత్వ (పీ.)] సబ్బం, అరఞ్ఞం సాధు ముని సో పసత్థో.
వేదా న సచ్చా న చ విత్తలాభో, న పుత్తలాభేన జరం విహన్తి;
గన్ధే ¶ రసే ముచ్చన [ముఞ్చన (సీ. క.)] మాహు సన్తో, సకమ్మునా [సకమ్మనా (సీ. పీ.)] హోతి ఫలూపపత్తి.
అద్ధా హి సచ్చం వచనం తవేతం, సకమ్మునా హోతి ఫలూపపత్తి;
జిణ్ణా చ మాతాపితరో తవీమే [తవేమే (సీ.), తవ యిమే (స్యా. పీ.)], పస్సేయ్యుం తం వస్ససతం అరోగం [అరోగ్యం (స్యా. క.)].
యస్సస్స ¶ ¶ సక్ఖీ మరణేన రాజ, జరాయ మేత్తీ నరవీరసేట్ఠ;
యో చాపి జఞ్ఞా న మరిస్సం కదాచి, పస్సేయ్యుం తం వస్ససతం అరోగం.
యథాపి నావం పురిసో దకమ్హి, ఏరేతి చే నం ఉపనేతి తీరం;
ఏవమ్పి బ్యాధీ సతతం జరా చ, ఉపనేతి మచ్చం [మచ్చు (స్యా. పీ.)] వసమన్తకస్స.
పఙ్కో చ కామా పలిపో చ కామా, మనోహరా దుత్తరా మచ్చుధేయ్యా;
ఏతస్మిం పఙ్కే పలిపే బ్యసన్నా [విసన్నా (స్యా. క.)], హీనత్తరూపా న తరన్తి పారం.
అయం పురే లుద్దమకాసి కమ్మం, స్వాయం గహీతో న హి మోక్ఖితో మే;
ఓరున్ధియా ¶ నం పరిరక్ఖిస్సామి, మాయం పున లుద్దమకాసి కమ్మం.
గవంవ [గావంవ (సీ.)] నట్ఠం పురిసో యథా వనే, అన్వేసతీ [పరియేసతీ (సీ. పీ.)] రాజ అపస్సమానో;
ఏవం నట్ఠో ఏసుకారీ మమత్థో, సోహం కథం న గవేసేయ్యం రాజ.
హియ్యోతి హియ్యతి [హీయోతి హీయతి (సీ.)] పోసో, పరేతి పరిహాయతి;
అనాగతం నేతమత్థీతి ఞత్వా, ఉప్పన్నఛన్దం కో పనుదేయ్య ధీరో.
పస్సామి వోహం దహరం [దహరీ (స్యా. పీ. క.)] కుమారిం, మత్తూపమం కేతకపుప్ఫనేత్తం;
అభుత్తభోగే [అభుత్వ భోగే (స్యా. క. అట్ఠ.), అభుత్వ భోగే (పీ.), భోగే అతుత్వా (క.)] పఠమే వయస్మిం, ఆదాయ మచ్చు వజతే కుమారిం.
యువా ¶ సుజాతో సుముఖో సుదస్సనో, సామో కుసుమ్భపరికిణ్ణమస్సు;
హిత్వాన కామే పటికచ్చ [పటిగచ్చ (సీ.), పటిగచ్ఛ (స్యా. పీ.)] గేహం, అనుజాన మం పబ్బజిస్సామి దేవ.
సాఖాహి రుక్ఖో లభతే సమఞ్ఞం, పహీనసాఖం పన ఖాణుమాహు;
పహీనపుత్తస్స మమజ్జ భోతి, వాసేట్ఠి ¶ భిక్ఖాచరియాయ కాలో.
అఘస్మి కోఞ్చావ యథా హిమచ్చయే, కతాని [తన్తాని (సీ. పీ.)] జాలాని పదాలియ [పదాలేయ్య (సీ.)] హంసా;
గచ్ఛన్తి పుత్తా చ పతీ చ మయ్హం, సాహం కథం నానువజే పజానం.
ఏతే భుత్వా వమిత్వా చ, పక్కమన్తి విహఙ్గమా;
యే చ భుత్వాన వమింసు, తే మే హత్థత్త [హత్థత్థ (సీ. స్యా. పీ.)] మాగతా.
అవమీ బ్రాహ్మణో కామే, సో [తే (సీ. పీ.)] త్వం పచ్చావమిస్ససి;
వన్తాదో పురిసో రాజ, న సో హోతి పసంసియో.
పఙ్కే చ [పఙ్కేవ (సీ. పీ.)] పోసం పలిపే బ్యసన్నం, బలీ యథా దుబ్బలముద్ధరేయ్య;
ఏవమ్పి మం త్వం ఉదతారి భోతి, పఞ్చాలి గాథాహి సుభాసితాహి.
ఇదం వత్వా మహారాజా, ఏసుకారీ దిసమ్పతి;
రట్ఠం హిత్వాన పబ్బజి, నాగో ఛేత్వావ బన్ధనం.
రాజా ¶ చ పబ్బజ్జమరోచయిత్థ, రట్ఠం పహాయ నరవీరసేట్ఠో;
తువమ్పి నో హోతి యథేవ రాజా, అమ్హేహి గుత్తా అనుసాస రజ్జం.
రాజా ¶ చ పబ్బజ్జమరోచయిత్థ, రట్ఠం ¶ పహాయ నరవీరసేట్ఠో;
అహమ్పి ఏకా [ఏకావ (సీ.)] చరిస్సామి లోకే, హిత్వాన కామాని మనోరమాని.
రాజా చ పబ్బజ్జమరోచయిత్థ, రట్ఠం పహాయ నరవీరసేట్ఠో;
అహమ్పి ఏకా చరిస్సామి లోకే, హిత్వాన కామాని యథోధికాని.
అచ్చేన్తి కాలా తరయన్తి రత్తియో, వయోగుణా అనుపుబ్బం జహన్తి;
అహమ్పి ఏకా చరిస్సామి లోకే, హిత్వాన కామాని మనోరమాని.
అచ్చేన్తి కాలా తరయన్తి రత్తియో, వయోగుణా అనుపుబ్బం జహన్తి;
అహమ్పి ఏకా చరిస్సామి లోకే, హిత్వాన కామాని యథోధికాని.
అచ్చేన్తి కాలా తరయన్తి రత్తియో, వయోగుణా అనుపుబ్బం జహన్తి;
అహమ్పి ఏకా చరిస్సామి లోకే, సీతిభూతా [సీతీభూతా (సీ.)] సబ్బమతిచ్చ సఙ్గన్తి.
హత్థిపాలజాతకం తేరసమం.
౫౧౦. అయోఘరజాతకం (౧౪)
యమేకరత్తిం ¶ పఠమం, గబ్భే వసతి మాణవో;
అబ్భుట్ఠితోవ సో యాతి [సయతి (సీ. పీ.), స యాతి (కత్థచి)], సగచ్ఛం న నివత్తతి.
న ¶ యుజ్ఝమానా న బలేనవస్సితా, నరా న జీరన్తి న చాపి మియ్యరే;
సబ్బం హిదం [హి తం (సీ. పీ.)] జాతిజరాయుపద్దుతం, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
చతురఙ్గినిం సేనం సుభింసరూపం, జయన్తి రట్ఠాధిపతీ పసయ్హ;
న మచ్చునో జయితుముస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
హత్థీహి అస్సేహి రథేహి పత్తిభి, పరివారితా ముచ్చరే ఏకచ్చేయ్యా [ఏకచేయ్యా (సీ. పీ.)];
న మచ్చునో [న మచ్చుతో (సీ.)] ముచ్చితుముస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
హత్థీహి అస్సేహి రథేహి పత్తిభి, సూరా [పురా (క.)] పభఞ్జన్తి పధంసయన్తి;
న మచ్చునో భఞ్జితుముస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
మత్తా గజా భిన్నగళా [పభిన్నగలా (సీ.)] పభిన్నా, నగరాని ¶ మద్దన్తి జనం హనన్తి;
న మచ్చునో మద్దితుముస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
ఇస్సాసినో కతహత్థాపి వీరా [వీరా (సీ. పీ.)], దూరేపాతీ [పతీ (క.)] అక్ఖణవేధినోపి;
న మచ్చునో విజ్ఝితుముస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
సరాని ¶ ఖీయన్తి ససేలకాననా, సబ్బం హిదం [హి తం (సీ. పీ.), పితం (స్యా.)] ఖీయతి దీఘమన్తరం;
సబ్బం హిదం [హి తం (సీ. పీ.), పితం (స్యా.)] భఞ్జరే కాలపరియాయం, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
సబ్బే ¶ సమేవం హి నరాననారినం [నరానరీనం (పీ.), నారీ నరానం (స్యా.), నరనారీనం (క.)], చలాచలం పాణభునోధ జీవితం;
పటోవ ధుత్తస్స దుమోవ కూలజో, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
దుమప్ఫలానేవ పతన్తి మాణవా, దహరా చ వుద్ధా చ సరీరభేదా;
నారియో నరా మజ్ఝిమపోరిసా చ, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
నాయం వయో తారకరాజసన్నిభో, యదబ్భతీతం ¶ గతమేవ దాని తం;
జిణ్ణస్స హీ నత్థి రతీ కుతో సుఖం, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
యక్ఖా పిసాచా అథవాపి పేతా, కుపితాతే [కుపితాపి తే (సీ. పీ.)] అస్ససన్తి మనుస్సే;
న మచ్చునో అస్ససితుస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
యక్ఖే పిసాచే అథవాపి పేతే, కుపితేపి తే నిజ్ఝపనం కరోన్తి;
న మచ్చునో నిజ్ఝపనం కరోన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
అపరాధకే దూసకే హేఠకే చ, రాజానో దణ్డేన్తి విదిత్వాన దోసం;
న మచ్చునో దణ్డయితుస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
అపరాధకా దూసకా హేట్ఠకా చ, లభన్తి తే రాజినో నిజ్ఝపేతుం;
న మచ్చునో నిజ్ఝపనం కరోన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
న ¶ ఖత్తియోతి న చ బ్రాహ్మణోతి, న ¶ అడ్ఢకా బలవా తేజవాపి;
న మచ్చురాజస్స అపేక్ఖమత్థి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
సీహా చ బ్యగ్ఘా చ అథోపి దీపియో, పసయ్హ ఖాదన్తి విప్ఫన్దమానం;
న మచ్చునో ఖాదితుముస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
మాయాకారా రఙ్గమజ్ఝే కరోన్తా, మోహేన్తి చక్ఖూని జనస్స తావదే;
న మచ్చునో మోహయితుస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
ఆసీవిసా కుపితా ఉగ్గతేజా, డంసన్తి మారేన్తిపి తే మనుస్సే;
న మచ్చునో డంసితుముస్సహన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
ఆసీవిసా కుపితా యం డంసన్తి, తికిచ్ఛకా తేస విసం హనన్తి;
న మచ్చునో దట్ఠవిసం [దట్ఠస్స విసం (క.)] హనన్తి, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
ధమ్మన్తరీ వేత్తరణీ [వేతరణీ (సీ. పీ.)] చ భోజో, విసాని ¶ హన్త్వాన భుజఙ్గమానం;
సుయ్యన్తి తే కాలకతా తథేవ, తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
విజ్జాధరా ¶ ఘోరమధీయమానా, అదస్సనం ఓసధేహి వజన్తి;
న మచ్చురాజస్స వజన్తదస్సనం [వజన్తి అదస్సనం (స్యా. క.)], తం మే మతీ హోతి చరామి ధమ్మం.
ధమ్మో ¶ హవే రక్ఖతి ధమ్మచారిం, ధమ్మో సుచిణ్ణో సుఖమావహాతి;
ఏసానిసంసో ధమ్మే సుచిణ్ణే, న దుగ్గతిం గచ్ఛతి ధమ్మచారీ.
న హి ధమ్మో అధమ్మో చ, ఉభో సమవిపాకినో;
అధమ్మో నిరయం నేతి, ధమ్మో పాపేతి సుగ్గతిన్తి.
అయోఘరజాతకం చుద్దసమం.
తస్సుద్దానం –
మాతఙ్గ సమ్భూత సివి సిరిమన్తో, రోహణ హంస సత్తిగుమ్బో భల్లాతియ;
సోమనస్స చమ్పేయ్య బ్రహ్మ పఞ్చ-పణ్డిత చిరస్సంవత అయోఘరాతి.
వీసతినిపాతం నిట్ఠితం.
౧౬. తింసనిపాతో
౫౧౧. కింఛన్దజాతకం (౧)
కింఛన్దో ¶ ¶ ¶ కిమధిప్పాయో, ఏకో సమ్మసి ఘమ్మని;
కిం పత్థయానో కిం ఏసం, కేన అత్థేన బ్రాహ్మణ.
యథా మహా వారిధరో, కుమ్భో సుపరిణాహవా [సుపరిణామవా (క.)];
తథూపమం అమ్బపక్కం, వణ్ణగన్ధరసుత్తమం.
తం వుయ్హమానం సోతేన, దిస్వానామలమజ్ఝిమే;
పాణీహి నం గహేత్వాన, అగ్యాయతనమాహరిం.
తతో కదలిపత్తేసు, నిక్ఖిపిత్వా సయం అహం;
సత్థేన నం వికప్పేత్వా, ఖుప్పిపాసం అహాసి మే.
సోహం అపేతదరథో, బ్యన్తీభూతో [బ్యన్తిభూతో (సీ. పీ. క.)] దుఖక్ఖమో;
అస్సాదం నాధిగచ్ఛామి, ఫలేస్వఞ్ఞేసు కేసుచి [కేసుపి (క. సీ.)].
సోసేత్వా నూన మరణం, తం మమం ఆవహిస్సతి;
అమ్బం యస్స ఫలం సాదు, మధురగ్గం మనోరమం;
యముద్ధరిం వుయ్హమానం, ఉదధిస్మా మహణ్ణవే.
అక్ఖాతం తే మయా సబ్బం, యస్మా ఉపవసామహం;
రమ్మం పతి నిసిన్నోస్మి, పుథులోమాయుతా పుథు.
త్వఞ్చ ఖో మేవ [మే (సీ.), మమ (?)] అక్ఖాహి, అత్తానమపలాయిని;
కా వా త్వమసి కల్యాణి, కిస్స వా త్వం సుమజ్ఝిమే.
రుప్పపట్టపలిమట్ఠీవ ¶ [రుప్పపట్టప్లమట్ఠీవ (స్యా.), రూపపట్టపమట్ఠీవ (క.)], బ్యగ్ఘీవ గిరిసానుజా;
యా సన్తి నారియో దేవేసు, దేవానం పరిచారికా.
యా చ మనుస్సలోకస్మిం, రూపేనాన్వాగతిత్థియో;
రూపేన తే సదిసీ నత్థి, దేవేసు గన్ధబ్బమనుస్సలోకే [దేవగన్ధబ్బమానుసే (స్యా.)];
పుట్ఠాసి మే చారుపుబ్బఙ్గి, బ్రూహి నామఞ్చ బన్ధవే.
యం ¶ ¶ త్వం పతి నిసిన్నోసి, రమ్మం బ్రాహ్మణ కోసికిం;
సాహం భుసాలయా వుత్థా, వరవారివహోఘసా.
నానాదుమగణాకిణ్ణా, బహుకా గిరికన్దరా;
మమేవ పముఖా హోన్తి, అభిసన్దన్తి పావుసే.
అథో బహూ వనతోదా, నీలవారివహిన్ధరా;
బహుకా నాగవిత్తోదా, అభిసన్దన్తి వారినా.
తా అమ్బజమ్బులబుజా, నీపా తాలా చుదుమ్బరా [తాలముదుమ్బరా (స్యా. క.)];
బహూని ఫలజాతాని, ఆవహన్తి అభిణ్హసో.
యం కిఞ్చి ఉభతో తీరే, ఫలం పతతి అమ్బుని;
అసంసయం తం సోతస్స, ఫలం హోతి వసానుగం.
ఏతదఞ్ఞాయ మేధావి, పుథుపఞ్ఞ సుణోహి మే;
మా రోచయ మభిసఙ్గం, పటిసేధ జనాధిప.
న వాహం వడ్ఢవం [వద్ధవం (సీ. పీ.)] మఞ్ఞే, యం త్వం రట్ఠాభివడ్ఢన;
ఆచేయ్యమానో రాజిసి, మరణం అభికఙ్ఖసి.
తస్స జానన్తి పితరో, గన్ధబ్బా చ సదేవకా;
యే ¶ చాపి ఇసయో లోకే, సఞ్ఞతత్తా తపస్సినో;
అసంసయం తేపి [తే (సీ. పీ.)] జానన్తి, పట్ఠభూతా [వద్ధభూతా (సీ. పీ.)] యసస్సినో.
ఏవం విదిత్వా విదూ సబ్బధమ్మం, విద్ధంసనం చవనం జీవితస్స;
న చీయతీ తస్స నరస్స పాపం, సచే న చేతేతి వధాయ తస్స.
ఇసిపూగసమఞ్ఞాతే, ఏవం లోక్యా విదితా సతి [పతి (క. స్యా. క.)];
అనరియపరిసమ్భాసే, పాపకమ్మం జిగీససి [జిగింససి (సీ. స్యా. పీ.)].
సచే అహం మరిస్సామి, తీరే తే పుథుసుస్సోణి;
అసంసయం తం అసిలోకో, మయి పేతే ఆగమిస్సతి.
తస్మా ¶ హి పాపకం కమ్మం, రక్ఖస్సేవ [రక్ఖస్సు చ (స్యా.)] సుమజ్ఝిమే;
మా తం సబ్బో జనో పచ్ఛా, పకుట్ఠాయి [పకత్థాసి (సీ. పీ.), పత్వక్ఖాసి (స్యా.)] మయి మతే.
అఞ్ఞాతమేతం అవిసయ్హసాహి, అత్తానమమ్బఞ్చ దదామి తే తం;
సో దుచ్చజే కామగుణే పహాయ, సన్తిఞ్చ ధమ్మఞ్చ అధిట్ఠితోసి.
యో హిత్వా పుబ్బసఞ్ఞోగం, పచ్ఛా సంయోజనే ఠితో;
అధమ్మఞ్చేవ చరతి, పాపఞ్చస్స పవడ్ఢతి.
ఏహి ¶ తం పాపయిస్సామి, కామం అప్పోస్సుకో భవ;
ఉపానయామి సీతస్మిం, విహరాహి అనుస్సుకో.
తం ¶ పుప్ఫరసమత్తేభి, వక్కఙ్గేహి అరిన్దమ;
కోఞ్చా మయూరా దివియా, కోలట్ఠిమధుసాళికా;
కూజితా హంసపూగేహి, కోకిలేత్థ పబోధరే.
అమ్బేత్థ విప్పసాఖగ్గా [విప్పసూనగ్గా (సీ. స్యా. పీ.), విప్పఓనగ్గా (క.)], పలాలఖలసన్నిభా;
కోసమ్బసళలా [కోసుమ్భసలలా (సీ. స్యా. పీ.)] నీపా, పక్కతాలవిలమ్బినో.
మాలీ తిరిటీ కాయూరీ, అఙ్గదీ చన్దనుస్సదో [చన్దనస్సదో (సీ.)];
రత్తిం త్వం పరిచారేసి, దివా వేదేసి వేదనం.
సోళసిత్థిసహస్సాని, యా తేమా పరిచారికా;
ఏవం మహానుభావోసి, అబ్భుతో లోమహంసనో.
కిం కమ్మమకరీ పుబ్బే, పాపం అత్తదుఖావహం;
యం కరిత్వా మనుస్సేసు, పిట్ఠిమంసాని ఖాదసి.
అజ్ఝేనాని పటిగ్గయ్హ, కామేసు గధితో [గథితో (సీ. పీ.), గిద్ధితో (స్యా. క.), గిద్ధికో (క. అట్ఠ.)] అహం;
అచరిం దీఘమద్ధానం, పరేసం అహితాయహం.
యో పిట్ఠిమంసికో హోతి, ఏవం ఉక్కచ్చ ఖాదతి;
యథాహం అజ్జ ఖాదామి, పిట్ఠిమంసాని అత్తనోతి.
కింఛన్దజాతకం పఠమం.
౫౧౨. కుమ్భజాతకం (౨)
కో ¶ పాతురాసీ తిదివా నభమ్హి, ఓభాసయం సంవరిం చన్దిమావ;
గత్తేహి ¶ తే రస్మియో నిచ్ఛరన్తి, సతేరతా [సతేరితా (సీ. స్యా. క.)] విజ్జురివన్తలిక్ఖే.
సో ఛిన్నవాతం కమసీ అఘమ్హి, వేహాయసం గచ్ఛసి తిట్ఠసీ చ;
ఇద్ధీ ను తే వత్థుకతా సుభావితా, అనద్ధగూనం అపి దేవతానం.
వేహాయసం గమ్మమాగమ్మ [కమమాగమ్మ (సీ. స్యా.)] తిట్ఠసి, కుమ్భం కిణాథాతి యమేతమత్థం;
కో వా తువం కిస్స వా తాయ కుమ్భో, అక్ఖాహి మే బ్రాహ్మణ ఏతమత్థం.
న సప్పికుమ్భో నపి తేలకుమ్భో, న ఫాణితస్స న మధుస్స కుమ్భో;
కుమ్భస్స వజ్జాని అనప్పకాని, దోసే బహూ కుమ్భగతే సుణాథ.
గళేయ్య ¶ యం పిత్వా [పీత్వా (సీ. పీ.)] పతే పపాతం, సోబ్భం గుహం చన్దనియోళిగల్లం;
బహుమ్పి భుఞ్జేయ్య అభోజనేయ్యం, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం పిత్వా [యం వే పీత్వా (సీ.)] చిత్తస్మిమనేసమానో, ఆహిణ్డతీ గోరివ భక్ఖసారీ [భక్ఖసాదీ (సీ. స్యా. అట్ఠ.)];
అనాథమానో ¶ ఉపగాయతి నచ్చతి చ, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం ¶ వే పివిత్వా అచేలోవ నగ్గో, చరేయ్య గామే విసిఖన్తరాని;
సమ్మూళ్హచిత్తో అతివేలసాయీ, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం పిత్వా ఉట్ఠాయ పవేధమానో, సీసఞ్చ బాహుఞ్చ [బాహఞ్చ (పీ.)] పచాలయన్తో;
సో నచ్చతీ దారుకటల్లకోవ, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పివిత్వా అగ్గిదడ్ఢా సయన్తి, అథో సిగాలేహిపి ఖాదితాసే;
బన్ధం వధం భోగజానిఞ్చుపేన్తి, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం పిత్వా భాసేయ్య ఆభాసనేయ్యం, సభాయమాసీనో అపేతవత్థో;
సమ్మక్ఖితో [సమక్ఖితో (సీ.)] వన్తగతో బ్యసన్నో, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పివిత్వా ఉక్కట్ఠో ఆవిలక్ఖో, మమేవ సబ్బా పథవీతి మఞ్ఞే [మఞ్ఞతి (సీ.)];
న ¶ మే సమో చాతురన్తోపి రాజా, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
మానాతిమానా కలహాని పేసుణీ, దుబ్బణ్ణినీ నగ్గయినీ పలాయినీ;
చోరాన ధుత్తాన గతీ నికేతో, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
ఇద్ధాని ఫీతాని కులాని అస్సు, అనేకసాహస్సధనాని లోకే;
ఉచ్ఛిన్నదాయజ్జకతానిమాయ, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
ధఞ్ఞం ¶ ధనం రజతం జాతరూపం, ఖేత్తం గవం యత్థ వినాసయన్తి;
ఉచ్ఛేదనీ విత్తవతం [ఉచ్ఛేదనీ విత్తగతం (స్యా.), ఉచ్ఛేదనివిత్తగతం (క.)] కులానం, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పిత్వా దిత్తరూపోవ [దుట్ఠరూపోవ (సీ.)] పోసో, అక్కోసతి మాతరం పితరఞ్చ;
సస్సుమ్పి గణ్హేయ్య అథోపి సుణ్హం, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పిత్వా దిత్తరూపావ నారీ, అక్కోసతి ససురం సామికఞ్చ;
దాసమ్పి ¶ గణ్హే పరిచారకమ్పి, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పివిత్వాన [యఞ్చే పీత్వాన (పీ.)] హనేయ్య పోసో, ధమ్మే ఠితం సమణం బ్రాహ్మణం వా;
గచ్ఛే అపాయమ్పి తతోనిదానం, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పివిత్వా దుచ్చరితం చరన్తి, కాయేన వాచాయ చ చేతసా చ;
నిరయం వజన్తి దుచ్చరితం చరిత్వా, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం ¶ యాచమానా న లభన్తి పుబ్బే, బహుం హిరఞ్ఞమ్పి పరిచ్చజన్తా;
సో తం పివిత్వా అలికం భణాతి, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పిత్వా పేసనే పేసియన్తో, అచ్చాయికే కరణీయమ్హి జాతే;
అత్థమ్పి సో నప్పజానాతి వుత్తో, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
హిరీమనాపి ¶ అహిరీకభావం, పాతుం కరోన్తి మదనాయ [మదిరాయ (పీ.)] మత్తా;
ధీరాపి ¶ సన్తా బహుకం భణన్తి, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పిత్వా ఏకథూపా సయన్తి, అనాసకా థణ్డిలదుక్ఖసేయ్యం;
దుబ్బణ్ణియం ఆయసక్యఞ్చుపేన్తి, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పిత్వా పత్తఖన్ధా సయన్తి, గావో కుటహతావ న హి వారుణియా;
[యం వే పిత్వా పత్తక్ఖన్ధా, సయన్తి గావో కూటహతారివ; న హి వారుణియా వేగో, నరేన సుస్సహోరివ; (సీ.)] వేగో నరేన సుసహోరివ [యం వే పిత్వా పత్తక్ఖన్ధా, సయన్తి గావో కూటహతారివ; న హి వారుణియా వేగో, నరేన సుస్సహోరివ; (సీ.)], తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం మనుస్సా వివజ్జేన్తి, సప్పం ఘోరవిసం మివ [విసమివ (స్యా.), విసం ఇవ (క.), విసామివ (?)];
తం లోకే విససమానం, కో నరో పాతుమరహతి.
యం వే పిత్వా అన్ధకవేణ్డపుత్తా, సముద్దతీరే పరిచారయన్తా [అన్ధకవేణ్హుపుత్తా (సీ. పీ.), అణ్డకవేణ్డపుత్తా (క.)];
ఉపక్కముం ముసలేహఞ్ఞమఞ్ఞం, తస్సా పుణ్ణం కుమ్భమిమం కిణాథ.
యం వే పిత్వా పుబ్బదేవా పమత్తా, తిదివా చుతా సస్సతియా సమాయ;
తం ¶ తాదిసం మజ్జమిమం నిరత్థకం, జానం మహారాజ కథం పివేయ్య.
నయిమస్మిం కుమ్భస్మిం దధి వా మధు వా, ఏవం అభిఞ్ఞాయ కిణాహి రాజ;
ఏవఞ్హిమం కుమ్భగతా మయా తే, అక్ఖాతరూపం తవ సబ్బమిత్త.
న ¶ మే పితా వా అథవాపి మాతా, ఏతాదిసా యాదిసకో తువంసి;
హితానుకమ్పీ పరమత్థకామో, సోహం కరిస్సం వచనం తవజ్జ.
దదామి తే గామవరాని పఞ్చ, దాసీసతం సత్త గవం సతాని;
ఆజఞ్ఞయుత్తే చ రథే దస ఇమే, ఆచరియో హోసి మమత్థకామో.
తవేవ దాసీసతమత్థు రాజ, గామా చ గావో చ తవేవ హోన్తు;
ఆజఞ్ఞయుత్తా చ రథా తవేవ, సక్కోహమస్మీ తిదసానమిన్దో.
మంసోదనం సప్పిపాయాసం [సప్పిపాయఞ్చ (సీ.)] భుఞ్జ, ఖాదస్సు చ త్వం మధుమాసపూవే;
ఏవం ¶ తువం ధమ్మరతో జనిన్ద, అనిన్దితో సగ్గముపేహి ఠానన్తి.
కుమ్భజాతకం దుతియం.
౫౧౩. జయద్దిసజాతకం (౩)
చిరస్సం ¶ వత మే ఉదపాది అజ్జ, భక్ఖో మహా సత్తమిభత్తకాలే;
కుతోసి కో వాసి తదిఙ్ఘ బ్రూహి, ఆచిక్ఖ జాతిం విదితో యథాసి.
పఞ్చాలరాజా మిగవం పవిట్ఠో, జయద్దిసో నామ యదిస్సుతో తే;
చరామి కచ్ఛాని వనాని చాహం, పసదం ఇమం ఖాద మమజ్జ ముఞ్చ.
సేనేవ ¶ త్వం పణసి సస్సమానో [సయ్హమానో (స్యా. క.)], మమేస భక్ఖో పసదో యం వదేసి;
తం ఖాదియాన పసదం జిఘఞ్ఞం [జిఘచ్ఛం (?)], ఖాదిస్సం పచ్ఛా న విలాపకాలో.
న చత్థి మోక్ఖో మమ నిక్కయేన [విక్కయేన (సీ.)], గన్త్వాన పచ్చాగమనాయ పణ్హే;
తం ¶ సఙ్కరం [సఙ్గరం (సీ. స్యా. పీ.)] బ్రాహ్మణస్సప్పదాయ, సచ్చానురక్ఖీ పునరావజిస్సం.
కిం కమ్మజాతం అనుతప్పతే త్వం [అనుతప్పతీ తం (సీ. పీ.)], పత్తం సమీపం మరణస్స రాజ;
ఆచిక్ఖ మే తం అపి సక్కుణేము, అనుజానితుం ఆగమనాయ పణ్హే.
కతా మయా బ్రాహ్మణస్స ధనాసా, తం సఙ్కరం పటిముక్కం న ముత్తం;
తం సఙ్కరం బ్రాహ్మణస్సప్పదాయ, సచ్చానురక్ఖీ పునరావజిస్సం.
యా తే కతా బ్రాహ్మణస్స ధనాసా, తం సఙ్కరం పటిముక్కం న ముత్తం;
తం సఙ్కరం బ్రాహ్మణస్సప్పదాయ, సచ్చానురక్ఖీ పునరావజస్సు.
ముత్తో చ సో పోరిసాదస్స [పురిసాదస్స (పీ.)] హత్థా, గన్త్వా సకం మన్దిరం కామకామీ;
తం సఙ్కరం బ్రాహ్మణస్సప్పదాయ, ఆమన్తయీ పుత్తమలీనసత్తం [సత్తుం (స్యా. పీ. క.)].
అజ్జేవ ¶ రజ్జం అభిసిఞ్చయస్సు, ధమ్మం చర సేసు పరేసు చాపి;
అధమ్మకారో ¶ చ తే మాహు రట్ఠే, గచ్ఛామహం పోరిసాదస్స ఞత్తే [ఞన్తే (స్యా.)].
కిం కమ్మ కుబ్బం తవ దేవ పావ [దేవపాదే (సీ. స్యా. పీ.)], నారాధయీ తం తదిచ్ఛామి సోతుం;
యమజ్జ రజ్జమ్హి ఉదస్సయే తువం, రజ్జమ్పి నిచ్ఛేయ్యం తయా వినాహం.
న కమ్మునా వా వచసా వ తాత, అపరాధితోహం తువియం సరామి;
సన్ధిఞ్చ [సద్ధిం చ (క.)] కత్వా పురిసాదకేన, సచ్చానురక్ఖీ పునాహం గమిస్సం.
అహం గమిస్సామి ఇధేవ హోహి, నత్థి తతో జీవతో విప్పమోక్ఖో;
సచే తువం గచ్ఛసియేవ రాజ, అహమ్పి గచ్ఛామి ఉభో న హోమ.
అద్ధా హి తాత సతానేస ధమ్మో, మరణా చ మే దుక్ఖతరం తదస్స;
కమ్మాసపాదో తం యదా పచిత్వా, పసయ్హ ఖాదే భిదా రుక్ఖసూలే.
పాణేన తే పాణమహం నిమిస్సం, మా త్వం అగా పోరిసాదస్స ఞత్తే;
ఏతఞ్చ ¶ తే పాణమహం నిమిస్సం, తస్మా మతం జీవితస్స వణ్ణేమి [వరేమి (సీ.)].
తతో ¶ హవే ధితిమా రాజపుత్తో, వన్దిత్వా మాతు చ పితు చ [వన్దిత్థ మాతుచ్చ పితుచ్చ (సీ. పీ.)] పాదే;
దుఖినిస్స మాతా నిపతా [నిపతీ (సీ. పీ.)] పథబ్యా, పితాస్స పగ్గయ్హ భుజాని కన్దతి.
తం ¶ గచ్ఛన్తం తావ పితా విదిత్వా, పరమ్ముఖో వన్దతి పఞ్జలీకో;
సోమో చ రాజా వరుణో చ రాజా, పజాపతీ చన్దిమా సూరియో చ;
ఏతేహి గుత్తో పురిసాదకమ్హా, అనుఞ్ఞాతో సోత్థి పచ్చేహి తాత.
యం దణ్డకిరఞ్ఞో గతస్స [యం దణ్డకారఞ్ఞగతస్స (పీ.)] మాతా, రామస్సకాసి సోత్థానం సుగుత్తా;
తం తే అహం సోత్థానం కరోమి, ఏతేన సచ్చేన సరన్తు దేవా;
అనుఞ్ఞాతో సోత్థి పచ్చేహి పుత్త.
ఆవీ రహో వాపీ మనోపదోసం, నాహం సరే జాతు మలీనసత్తే;
ఏతేన సచ్చేన సరన్తు దేవా, అనుఞ్ఞాతో సోత్థి పచ్చేహి భాతిక [భాత (సీ.), భాతా (స్యా. పీ.)].
యస్మా చ మే అనధిమనోసి సామి, న చాపి మే మనసా అప్పియోసి;
ఏతేన సచ్చేన సరన్తు దేవా, అనుఞ్ఞాతో ¶ సోత్థి పచ్చేహి సామి.
బ్రహా ఉజూ చారుముఖో కుతోసి, న మం పజానాసి వనే వసన్తం;
లుద్దం మం ఞత్వా ‘‘పురిసాదకో’’తి, కో సోత్థి మాజానమిధా’వజేయ్య.
జానామి లుద్ద పురిసాదకో త్వం, న తం న జానామి వనే వసన్తం;
అహఞ్చ పుత్తోస్మి జయద్దిసస్స, మమజ్జ ఖాద పితునో పమోక్ఖా.
జానామి ¶ పుత్తోతి [పుత్తోసి (స్యా. క.)] జయద్దిసస్స, తథా హి వో ముఖవణ్ణో ఉభిన్నం;
సుదుక్కరఞ్ఞేవ [సుదుక్కరఞ్చేవ (స్యా. పీ. క.)] కతం తవేదం, యో మత్తుమిచ్ఛే పితునో పమోక్ఖా.
న దుక్కరం కిఞ్చి మహేత్థ మఞ్ఞే, యో మత్తుమిచ్ఛే పితునో పమోక్ఖా;
మాతు చ [మాతుచ్చ (సీ.)] హేతు పరలోక గన్త్వా [గమ్యా (సీ. స్యా.), గమ్య (పీ.)], సుఖేన ¶ సగ్గేన చ సమ్పయుత్తో.
అహఞ్చ ఖో అత్తనో పాపకిరియం, ఆవీ రహో వాపి సరే న జాతు;
సఙ్ఖాతజాతీమరణోహమస్మి, యథేవ మే ఇధ తథా పరత్థ.
ఖాదజ్జ మం దాని మహానుభావ, కరస్సు కిచ్చాని ఇమం సరీరం;
రుక్ఖస్స వా తే పపతామి అగ్గా, ఛాదయమానో మయ్హం త్వమదేసి మంసం.
ఇదఞ్చ తే రుచ్చతి రాజపుత్త, చజేసి [చజాసి (సీ. పీ.)] పాణం పితునో పమోక్ఖా;
తస్మా హి సో [తస్మాతిహ (సీ. స్యా.)] త్వం తరమానరూపో, సమ్భఞ్జ కట్ఠాని జలేహి అగ్గిం.
తతో హవే ధితిమా రాజపుత్తో, దారుం సమాహత్వా మహన్తమగ్గిం;
సన్దీపయిత్వా పటివేదయిత్థ, ఆదీపితో దాని మహాయమగ్గి [మయా యక్ఖమగ్గి (క.)].
ఖాదజ్జ ¶ ¶ మం దాని పసయ్హకారీ, కిం మం ముహుం పేక్ఖసి హట్ఠలోమో;
తథా తథా తుయ్హమహం కరోమి, యథా ¶ యథా మం ఛాదయమానో అదేసి.
కో తాదిసం అరహతి ఖాదితాయే, ధమ్మే ఠితం సచ్చవాదిం వదఞ్ఞుం;
ముద్ధాపి తస్స విఫలేయ్య సత్తధా, యో తాదిసం సచ్చవాదిం అదేయ్య.
ఇదఞ్హి సో బ్రాహ్మణం మఞ్ఞమానో, ససో అవాసేసి సకే సరీరే;
తేనేవ సో చన్దిమా దేవపుత్తో, ససత్థుతో [ససట్ఠకో (స్యా.)] కామదుహజ్జ [కామరుహజ్జ (క.)] యక్ఖ.
చన్దో యథా రాహుముఖా పముత్తో, విరోచతే పన్నరసేవ భాణుమా [భానుమా (సీ. పీ.)];
ఏవం తువం పోరిసాదా పముత్తో, విరోచ కపిలే [కమ్పిల్ల (సీ. పీ.), కపిల్లే (స్యా.)] మహానుభావ;
ఆమోదయం పితరం మాతరఞ్చ, సబ్బో చ తే నన్దతు ఞాతిపక్ఖో.
తతో హవే ధితిమా రాజపుత్తో, కతఞ్జలీ పరియాయ [పరియగా (సీ.), పగ్గయ్హ (స్యా. పీ.)] పోరిసాదం;
అనుఞ్ఞాతో సోత్థి సుఖీ అరోగో, పచ్చాగమా [పచ్చాగ (పీ.)] కపిలమలీనసత్తా [కమ్పిల్ల’మలీనసత్తో (సీ. పీ.), కపిల’మలీనసత్తా (క.)].
తం ¶ నేగమా జానపదా చ సబ్బే, హత్థారోహా రథికా పత్తికా చ;
నమస్సమానా పఞ్జలికా ఉపాగముం, నమత్థు తే దుక్కరకారకోసీతి.
జయద్దిసజాతకం [జయదిసజాతకం (క.)] తతియం.
౫౧౪. ఛద్దన్తజాతకం (౪)
కిం ¶ ను సోచసినుచ్చఙ్గి, పణ్డూసి వరవణ్ణిని;
మిలాయసి విసాలక్ఖి, మాలావ పరిమద్దితా.
దోహళో మే మహారాజ, సుపినన్తేనుపజ్ఝగా [ను’పచ్చగా (సీ. స్యా. పీ.)];
న సో సులభరూపోవ, యాదిసో మమ దోహళో.
యే కేచి మానుసా కామా, ఇధ లోకస్మి నన్దనే;
సబ్బే తే పచురా మయ్హం, అహం తే దమ్మి దోహళం.
లుద్దా దేవ సమాయన్తు, యే కేచి విజితే తవ;
ఏతేసం అహమక్ఖిస్సం, యాదిసో మమ దోహళో.
ఇమే తే లుద్దకా దేవి, కతహత్థా విసారదా;
వనఞ్ఞూ చ మిగఞ్ఞూ చ, మమత్థే [మమ తే (పీ.)] చత్తజీవితా.
లుద్దపుత్తా నిసామేథ, యావన్తేత్థ సమాగతా;
ఛబ్బిసాణం గజం సేతం, అద్దసం సుపినే అహం;
తస్స దన్తేహి మే అత్థో, అలాభే నత్థి జీవితం.
న ¶ ¶ నో పితూనం న పితామహానం, దిట్ఠో సుతో కుఞ్జరో ఛబ్బిసాణో;
యమద్దసా సుపినే రాజపుత్తీ, అక్ఖాహి నో యాదిసో హత్థినాగో.
దిసా చతస్సో విదిసా చతస్సో, ఉద్ధం అధో దస దిసా ఇమాయో;
కతమం దిసం తిట్ఠతి నాగరాజా, యమద్దసా సుపినే ఛబ్బిసాణం.
ఇతో ఉజుం ఉత్తరియం దిసాయం, అతిక్కమ్మ సో సత్తగిరీ బ్రహన్తే;
సువణ్ణపస్సో నామ గిరీ ఉళారో, సుపుప్ఫితో [సమ్పుప్ఫితో (స్యా.)] కిమ్పురిసానుచిణ్ణో.
ఆరుయ్హ ¶ సేలం భవనం కిన్నరానం, ఓలోకయ పబ్బతపాదమూలం;
అథ దక్ఖసీ మేఘసమానవణ్ణం, నిగ్రోధరాజం అథ సహస్సపాదం [పోరం (క.)].
తత్థచ్ఛతీ కుఞ్జరో ఛబ్బిసాణో, సబ్బసేతో దుప్పసహో పరేభి;
రక్ఖన్తి నం అట్ఠసహస్సనాగా, ఈసాదన్తా వాతజవప్పహారినో.
తిట్ఠన్తి ¶ తే తుమూలం [తుమూల (స్యా.), భిమూల (పీ. క.)] పస్ససన్తా, కుప్పన్తి వాతస్సపి ఏరితస్స;
మనుస్సభూతం పన తత్థ దిస్వా, భస్మం కరేయ్యుం నాస్స రజోపి తస్స.
బహూ హిమే రాజకులమ్హి సన్తి, పిళన్ధనా జాతరూపస్స దేవీ;
ముత్తామణీవేళురియామయా చ, కిం కాహసి దన్తపిళన్ధనేన;
మారేతుకామా కుఞ్జరం ఛబ్బిసాణం, ఉదాహు ఘాతేస్ససి లుద్దపుత్తే.
సా ఇస్సితా దుక్ఖితా చస్మి లుద్ద, ఉద్ధఞ్చ సుస్సామి అనుస్సరన్తీ;
కరోహి మే లుద్దక ఏతమత్థం, దస్సామి తే గామవరాని పఞ్చ.
కత్థచ్ఛతీ కత్థముపేతి ఠానం, వీథిస్స కా న్హాన [నహాన (సీ. పీ.)] గతస్స హోతి;
కథఞ్హి సో న్హాయతి [నహాయతి (సీ. పీ.)] నాగరాజా, కథం విజానేము గతిం గజస్స.
తత్థేవ ¶ సా పోక్ఖరణీ అదూరే [అవిదూరే (స్యా. క.)], రమ్మా సుతిత్థా చ మహోదికా [మహోదకా (స్యా. క.)] చ;
సమ్పుప్ఫితా ¶ భమరగణానుచిణ్ణా [కిణ్ణా (కత్థచి)], ఏత్థ హి సో న్హాయతి నాగరాజా.
సీసం నహాతుప్పల [నహాతో ఉప్పల (సీ. స్యా. పీ.)] మాలభారీ, సబ్బసేతో పుణ్డరీకత్తచఙ్గీ;
ఆమోదమానో గచ్ఛతి సన్నికేతం, పురక్ఖత్వా మహేసిం సబ్బభద్దం.
తత్థేవ సో ఉగ్గహేత్వాన వాక్యం, ఆదాయ తూణిఞ్చ ధనుఞ్చ లుద్దో;
వితురియతి [వితురియ సో (సీ. అట్ఠ.)] సత్తగిరీ బ్రహన్తే, సువణ్ణపస్సం నామ గిరిం ఉళారం.
ఆరుయ్హ సేలం భవనం కిన్నరానం, ఓలోకయీ పబ్బతపాదమూలం;
తత్థద్దసా మేఘసమానవణ్ణం, నిగ్రోధరాజం అట్ఠసహస్సపాదం.
తత్థద్దసా కుఞ్జరం ఛబ్బిసాణం, సబ్బసేతం దుప్పసహం పరేభి;
రక్ఖన్తి నం అట్ఠసహస్సనాగా, ఈసాదన్తా వాతజవప్పహారినో.
తత్థద్దసా ¶ పోక్ఖరణిం అదూరే, రమ్మం సుతిత్థఞ్చ మహోదికఞ్చ;
సమ్పుప్ఫితం ¶ భమరగణానుచిణ్ణం, యత్థ హి సో న్హాయతి నాగరాజా.
దిస్వాన నాగస్స గతిం ఠితిఞ్చ, వీథిస్స యా న్హానగతస్స హోతి;
ఓపాతమాగచ్ఛి అనరియరూపో, పయోజితో చిత్తవసానుగాయ.
ఖణిత్వాన ¶ కాసుం ఫలకేహి ఛాదయి, అత్తానమోధాయ ధనుఞ్చ లుద్దో;
పస్సాగతం పుథుసల్లేన నాగం, సమప్పయీ దుక్కటకమ్మకారీ.
విద్ధో చ నాగో కోఞ్చమనాది ఘోరం, సబ్బే చ [సబ్బేవ (సీ. స్యా. పీ.)] నాగా నిన్నదుం [నిన్నాదు (స్యా.), నిన్నాదం (క.)] ఘోరరూపం;
తిణఞ్చ కట్ఠఞ్చ రణం [చుణ్ణం (క. సీ. పీ.)] కరోన్తా, ధావింసు తే అట్ఠదిసా సమన్తతో.
వధిస్సమేతన్తి [వధిస్సమేనన్తి (స్యా.)] పరామసన్తో, కాసావమద్దక్ఖి ధజం ఇసీనం;
దుక్ఖేన ఫుట్ఠస్సుదపాది సఞ్ఞా, అరహద్ధజో సబ్భి అవజ్ఝరూపో.
అనిక్కసావో కాసావం, యో వత్థం పరిదహిస్సతి [పరిదహేస్సతి (సీ. పీ.), పరిధస్సతి (కత్థచి)];
అపేతో దమసచ్చేన, న సో కాసావమరహతి.
యో ¶ చ వన్తకసావస్స, సీలేసు సుసమాహితో;
ఉపేతో దమసచ్చేన, స వే కాసావమరహతి.
సమప్పితో పుథుసల్లేన నాగో, అదుట్ఠచిత్తో లుద్దకమజ్ఝభాసి;
కిమత్థయం కిస్స వా సమ్మ హేతు, మమం వధీ కస్స వాయం పయోగో.
కాసిస్స రఞ్ఞో మహేసీ భదన్తే, సా పూజితా రాజకులే సుభద్దా;
తం అద్దసా సా చ మమం అసంసి, దన్తేహి అత్థోతి చ మం [అత్థోతి మమం (స్యా. క.)] అవోచ.
బహూ ¶ హి మే దన్తయుగా ఉళారా, యే మే పితూనఞ్చ [పితున్నమ్పి (పీ.)] పితామహానం;
జానాతి సా కోధనా రాజపుత్తీ, వధత్థికా వేరమకాసి బాలా.
ఉట్ఠేహి త్వం లుద్ద ఖరం గహేత్వా, దన్తే ఇమే ఛిన్ద పురా మరామి;
వజ్జాసి తం కోధనం రాజపుత్తిం, ‘‘నాగో హతో హన్ద ఇమస్స దన్తా’’.
ఉట్ఠాయ సో లుద్దో ఖరం గహేత్వా, ఛేత్వాన ¶ దన్తాని గజుత్తమస్స;
వగ్గూ సుభే అప్పటిమే పథబ్యా, ఆదాయ పక్కామి తతో హి ఖిప్పం.
భయట్టితా [భయద్దితా (సీ. పీ.)] నాగవధేన అట్టా, యే తే నాగా అట్ఠ దిసా విధావుం;
అదిస్వాన [అదిస్వ (సీ. పీ.)] పోసం గజపచ్చమిత్తం, పచ్చాగముం యేన సో నాగరాజా.
తే తత్థ కన్దిత్వా రోదిత్వాన [రోదిత్వ (సీ. పీ.)] నాగా, సీసే సకే పంసుకం ఓకిరిత్వా;
అగమంసు తే సబ్బే సకం నికేతం, పురక్ఖత్వా మహేసిం సబ్బభద్దం.
ఆదాయ ¶ దన్తాని గజుత్తమస్స, వగ్గూ సుభే అప్పటిమే పథబ్యా;
సువణ్ణరాజీహి సమన్తమోదరే, సో లుద్దకో కాసిపురం ఉపాగమి;
ఉపనేసి సో రాజకఞ్ఞాయ దన్తే, నాగో హతో హన్ద ఇమస్స దన్తా.
దిస్వాన ¶ దన్తాని గజుత్తమస్స, భత్తుప్పియస్స పురిమాయ జాతియా;
తత్థేవ తస్సా హదయం అఫాలి, తేనేవ ¶ సా కాలమకాసి బాలా.
సమ్బోధిపత్తో స [చ (సీ. స్యా.), వ (పీ.)] మహానుభావో, సితం అకాసి పరిసాయ మజ్ఝే;
పుచ్ఛింసు భిక్ఖూ సువిముత్తచిత్తా, నాకారణే పాతుకరోన్తి బుద్ధా.
యమద్దసాథ దహరిం కుమారిం, కాసాయవత్థం అనగారియం చరన్తిం;
సా ఖో తదా రాజకఞ్ఞా అహోసి, అహం తదా నాగరాజా అహోసిం.
ఆదాయ దన్తాని గజుత్తమస్స, వగ్గూ సుభే అప్పటిమే పథబ్యా;
యో లుద్దకో కాసిపురం ఉపాగమి, సో ఖో తదా దేవదత్తో అహోసి.
అనావసూరం చిరరత్తసంసితం, ఉచ్చావచం [ఉచం నీచం (సీ. స్యా. పీ.)] చరితమిదం పురాణం;
వీతద్దరో వీతసోకో విసల్లో, సయం అభిఞ్ఞాయ అభాసి బుద్ధో.
అహం వో తేన కాలేన, అహోసిం తత్థ భిక్ఖవో;
నాగరాజా తదా హోమి [హోసిం (సీ. స్యా. పీ.)], ఏవం ధారేథ జాతకన్తి.
ఛద్దన్తజాతకం చతుత్థం.
౫౧౫. సమ్భవజాతకం (౫)
రజ్జఞ్చ ¶ పటిపన్నాస్మ, ఆధిపచ్చం సుచీరత;
మహత్తం పత్తుమిచ్ఛామి, విజేతుం పథవిం ఇమం.
ధమ్మేన నో అధమ్మేన, అధమ్మో మే న రుచ్చతి;
కిచ్చోవ ధమ్మో చరితో, రఞ్ఞో హోతి సుచీరత.
ఇధ ¶ చేవానిన్దితా యేన, పేచ్చ యేన అనిన్దితా;
యసం దేవమనుస్సేసు, యేన పప్పోము [పప్పేము (సీ. అట్ఠ.)] బ్రాహ్మణ.
యోహం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, కత్తుమిచ్ఛామి బ్రాహ్మణ;
తం త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, బ్రాహ్మణక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
నాఞ్ఞత్ర విధురా రాజ, ఏతదక్ఖాతుమరహతి;
యం త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, కత్తుమిచ్ఛసి ఖత్తియ.
ఏహి ¶ ఖో పహితో గచ్ఛ, విధురస్స ఉపన్తికం;
నిక్ఖఞ్చిమం [నిక్ఖం రత్త (సీ.), నిక్ఖమిమం (పీ.)] సువణ్ణస్స, హరం గచ్ఛ సుచీరత;
అభిహారం ఇమం దజ్జా, అత్థధమ్మానుసిట్ఠియా.
స్వాధిప్పాగా భారద్వాజో, విధురస్స ఉపన్తికం;
తమద్దస మహాబ్రహ్మా, అసమానం సకే ఘరే.
రఞ్ఞోహం పహితో దూతో, కోరబ్యస్స యసస్సినో;
‘‘అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛేసి’’, ఇచ్చబ్రవి యుధిట్ఠిలో;
తం త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, విధురక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
గఙ్గం మే పిదహిస్సన్తి, న తం సక్కోమి బ్రాహ్మణ;
అపిధేతుం ¶ మహాసిన్ధుం, తం కథం సో భవిస్సతి.
న తే సక్కోమి అక్ఖాతుం, అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛితో;
భద్రకారో చ మే పుత్తో, ఓరసో మమ అత్రజో;
తం త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, గన్త్వా పుచ్ఛస్సు బ్రాహ్మణ.
స్వాధిప్పాగా భారద్వాజో, భద్రకారస్సుపన్తికం [భద్రకారస్స సన్తికం (సీ. స్యా.)];
తమద్దస మహాబ్రహ్మా, నిసిన్నం సమ్హి వేస్మని.
రఞ్ఞోహం పహితో దూతో, కోరబ్యస్స యసస్సినో;
‘‘అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛేసి’’, ఇచ్చబ్రవి యుధిట్ఠిలో;
తం త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, భద్రకార పబ్రూహి [బ్రవీహి (సీ. పీ.)] మే.
మంసకాజం [మంసకాచం (పీ.)] అవహాయ, గోధం అనుపతామహం;
న తే సక్కోమి అక్ఖాతుం, అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛితో.
సఞ్చయో ¶ [సఞ్జయో (సీ. స్యా. పీ.)] నామ మే భాతా, కనిట్ఠో మే సుచీరత;
తం త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, గన్త్వా పుచ్ఛస్సు బ్రాహ్మణ.
స్వాధిప్పాగా భారద్వాజో, సఞ్చయస్స ఉపన్తికం;
తమద్దస మహాబ్రహ్మా, నిసిన్నం సమ్హి వేస్మని [పరిసతి (స్యా.), పరీసతి (పీ.)].
రఞ్ఞోహం పహితో దూతో, కోరబ్యస్స యసస్సినో;
‘‘అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛేసి’’, ఇచ్చబ్రవి యుధిట్ఠిలో;
తం త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, సఞ్చయక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
సదా మం గిలతే [గిలతీ (సీ.), గిలతి (పీ.)] మచ్చు, సాయం పాతో సుచీరత;
న తే సక్కోమి అక్ఖాతుం, అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛితో.
సమ్భవో ¶ ¶ నామ మే భాతా, కనిట్ఠో మే సుచీరత;
తం త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, గన్త్వా పుచ్ఛస్సు బ్రాహ్మణ.
అబ్భుతో వత భో ధమ్మో, నాయం అస్మాక రుచ్చతి;
తయో జనా పితాపుత్తా, తేసు పఞ్ఞాయ నో విదూ.
న తం సక్కోథ అక్ఖాతుం, అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛితా;
కథం ను దహరో జఞ్ఞా, అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛితో.
మా నం దహరోతి ఉఞ్ఞాసి [మఞ్ఞాసి (స్యా. క.)], అపుచ్ఛిత్వాన సమ్భవం;
పుచ్ఛిత్వా సమ్భవం జఞ్ఞా, అత్థం ధమ్మఞ్చ బ్రాహ్మణ.
యథాపి చన్దో విమలో, గచ్ఛం ఆకాసధాతుయా;
సబ్బే తారాగణే లోకే, ఆభాయ అతిరోచతి.
ఏవమ్పి దహరూపేతో, పఞ్ఞాయోగేన సమ్భవో;
మా నం దహరోతి ఉఞ్ఞాసి, అపుచ్ఛిత్వాన సమ్భవం;
పుచ్ఛిత్వా సమ్భవం జఞ్ఞా, అత్థం ధమ్మఞ్చ బ్రాహ్మణ.
యథాపి రమ్మకో మాసో, గిమ్హానం హోతి బ్రాహ్మణ;
అతేవఞ్ఞేహి మాసేహి, దుమపుప్ఫేహి సోభతి.
ఏవమ్పి ¶ దహరూపేతో, పఞ్ఞాయోగేన సమ్భవో;
మా నం దహరోతి ఉఞ్ఞాసి, అపుచ్ఛిత్వాన సమ్భవం;
పుచ్ఛిత్వా సమ్భవం జఞ్ఞా, అత్థం ధమ్మఞ్చ బ్రాహ్మణ.
యథాపి హిమవా బ్రహ్మే, పబ్బతో గన్ధమాదనో;
నానారుక్ఖేహి సఞ్ఛన్నో, మహాభూతగణాలయో;
ఓసధేహి ¶ చ దిబ్బేహి, దిసా భాతి పవాతి చ.
ఏవమ్పి దహరూపేతో, పఞ్ఞాయోగేన సమ్భవో;
మా నం దహరోతి ఉఞ్ఞాసి, అపుచ్ఛిత్వాన సమ్భవం;
పుచ్ఛిత్వా సమ్భవం జఞ్ఞా, అత్థం ధమ్మఞ్చ బ్రాహ్మణ.
యథాపి పావకో బ్రహ్మే, అచ్చిమాలీ యసస్సిమా;
జలమానో వనే గచ్ఛే [చరం కచ్ఛే (పీ.)], అనలో కణ్హవత్తనీ.
ఘతాసనో ధూమకేతు, ఉత్తమాహేవనన్దహో;
నిసీథే [నిస్సీవే (స్యా.), నిసివే (క.)] పబ్బతగ్గస్మిం, పహూతేధో [బహుతేజో (స్యా. క.)] విరోచతి.
ఏవమ్పి ¶ దహరూపేతో, పఞ్ఞాయోగేన సమ్భవో;
మా నం దహరోతి ఉఞ్ఞాసి, అపుచ్ఛిత్వాన సమ్భవం;
పుచ్ఛిత్వా సమ్భవం జఞ్ఞా, అత్థం ధమ్మఞ్చ బ్రాహ్మణ.
జవేన భద్రం జానన్తి, బలిబద్దఞ్చ [బలివద్దఞ్చ (సీ. పీ.)] వాహియే;
దోహేన ధేనుం జానన్తి, భాసమానఞ్చ పణ్డితం.
ఏవమ్పి దహరూపేతో, పఞ్ఞాయోగేన సమ్భవో;
మా నం దహరోతి ఉఞ్ఞాసి, అపుచ్ఛిత్వాన సమ్భవం;
పుచ్ఛిత్వా సమ్భవం జఞ్ఞా, అత్థం ధమ్మఞ్చ బ్రాహ్మణ.
స్వాధిప్పాగా భారద్వాజో, సమ్భవస్స ఉపన్తికం;
తమద్దస మహాబ్రహ్మా, కీళమానం బహీపురే.
రఞ్ఞోహం పహితో దూతో, కోరబ్యస్స యసస్సినో;
‘‘అత్థం ధమ్మఞ్చ పుచ్ఛేసి’’, ఇచ్చబ్రవి యుధిట్ఠిలో;
తం ¶ త్వం అత్థఞ్చ ధమ్మఞ్చ, సమ్భవక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
తగ్ఘ ¶ తే అహమక్ఖిస్సం, యథాపి కుసలో తథా;
రాజా చ ఖో తం జానాతి, యది కాహతి వా న వా.
‘‘అజ్జ సువే’’తి సంసేయ్య, రఞ్ఞా పుట్ఠో సుచీరత;
మా కత్వా అవసీ రాజా, అత్థే జాతే యుధిట్ఠిలో.
అజ్ఝత్తఞ్ఞేవ సంసేయ్య, రఞ్ఞా పుట్ఠో సుచీరత;
కుమ్మగ్గం న నివేసేయ్య, యథా మూళ్హో అచేతసో [అచేతనో (క.)].
అత్తానం నాతివత్తేయ్య, అధమ్మం న సమాచరే;
అతిత్థే నప్పతారేయ్య, అనత్థే న యుతో సియా.
యో చ ఏతాని ఠానాని, కత్తుం జానాతి ఖత్తియో;
సదా సో వడ్ఢతే రాజా, సుక్కపక్ఖేవ చన్దిమా.
ఞాతీనఞ్చ పియో హోతి, మిత్తేసు చ విరోచతి;
కాయస్స భేదా సప్పఞ్ఞో, సగ్గం సో ఉపపజ్జతీతి.
సమ్భవజాతకం పఞ్చమం.
౫౧౬. మహాకపిజాతకం (౬)
బారాణస్యం [బారాణస్సం (సీ. పీ.)] అహూ రాజా, కాసీనం రట్ఠవడ్ఢనో;
మిత్తామచ్చపరిబ్యూళ్హో, అగమాసి మిగాజినం [మిగాజిరం (సీ.), మిగాచిరం (పీ.)].
తత్థ ¶ బ్రాహ్మణమద్దక్ఖి, సేతం చిత్రం కిలాసినం;
విద్ధస్తం కోవిళారంవ, కిసం ధమనిసన్థతం.
పరమకారుఞ్ఞతం ¶ పత్తం, దిస్వా కిచ్ఛగతం నరం;
అవచ బ్యమ్హితో రాజా, ‘‘యక్ఖానం కతమో నుసి.
‘‘హత్థపాదా చ తే సేతా, తతో సేతతరం [సేతతరో (పీ.)] సిరో;
గత్తం కమ్మాసవణ్ణం తే, కిలాసబహులో చసి.
‘‘వట్టనావళి [వట్ఠనావలి (పీ.)] సఙ్కాసా, పిట్ఠి తే నిన్నతున్నతా;
కాళపబ్బావ [కాళపబ్బా చ (స్యా.), కాళా పబ్బా చ (పీ.)] తే అఙ్గా, నాఞ్ఞం పస్సామి ఏదిసం.
‘‘ఉగ్ఘట్టపాదో ¶ తసితో, కిసో ధమనిసన్థతో;
ఛాతో ఆతత్తరూపోసి [ఆదిత్తరూపోసి (క.), అతిత్తరూపోసి (స్యా. క. అట్ఠ.)], కుతోసి కత్థ గచ్ఛసి.
‘‘దుద్దసీ అప్పకారోసి, దుబ్బణ్ణో భీమదస్సనో;
జనేత్తి యాపి తే మాతా, న తం ఇచ్ఛేయ్య పస్సితుం.
‘‘కిం కమ్మమకరం [కమ్మమకరా (సీ. స్యా. పీ.)] పుబ్బే, కం అవజ్ఝం అఘాతయి;
కిబ్బిసం యం కరిత్వాన, ఇదం దుక్ఖం ఉపాగమి’’.
తగ్ఘ తే అహమక్ఖిస్సం, యథాపి కుసలో తథా;
సచ్చవాదిఞ్హి లోకస్మిం, పసంసన్తీధ పణ్డితా.
ఏకో చరం గోగవేసో, మూళ్హో అచ్చసరిం వనే;
అరఞ్ఞే ఇరీణే [ఈరిణే (సీ. స్యా. పీ.)] వివనే, నానాకుఞ్జరసేవితే.
వాళమిగానుచరితే, విప్పనట్ఠోస్మి కాననే;
అచరిం తత్థ సత్తాహం, ఖుప్పిపాస [ఖుప్పిపాసా (సీ. పీ.)] సమప్పితో.
తత్థ తిన్దుకమద్దక్ఖిం, విసమట్ఠం బుభుక్ఖితో;
పపాతమభిలమ్బన్తం, సమ్పన్నఫలధారినం.
వాతస్సితాని ¶ భక్ఖేసిం, తాని రుచ్చింసు మే భుసం;
అతిత్తో రుక్ఖమారూహిం [మారుయ్హ (సీ. స్యా.)], తత్థ హేస్సామి ఆసితో.
ఏకం మే భక్ఖితం ఆసి, దుతియం అభిపత్థితం;
తతో సా భఞ్జథ సాఖా, ఛిన్నా ఫరసునా వియ.
సోహం సహావ సాఖాహి, ఉద్ధంపాదో అవంసిరో;
అప్పతిట్ఠే అనాలమ్బే, గిరిదుగ్గస్మి పాపతం.
యస్మా చ వారి గమ్భీరం, తస్మా న సమపజ్జిసం [సమపజ్జసిం (సీ.), సమభజ్జిసం (పీ.)];
తత్థ సేసిం నిరానన్దో, అనూనా [అనాథో (సీ.)] దస రత్తియో.
అథేత్థ ¶ కపి మాగఞ్ఛి [మాగచ్ఛి (స్యా. క.)], గోనఙ్గులో దరీచరో;
సాఖాహి సాఖం విచరన్తో, ఖాదమానో దుమప్ఫలం.
సో ¶ మం దిస్వా కిసం పణ్డుం, కారుఞ్ఞమకరం మయి;
అమ్భో కో నామ సో ఏత్థ, ఏవం దుక్ఖేన అట్టితో.
మనుస్సో అమనుస్సో వా, అత్తానం మే పవేదయ;
తస్సఞ్జలిం పణామేత్వా, ఇదం వచనమబ్రవిం.
మనుస్సోహం బ్యసమ్పత్తో [వసమ్పత్తో (స్యా. క.)], సా మే నత్థి ఇతో గతి;
తం వో వదామి భద్దం వో, త్వఞ్చ మే సరణం భవ.
గరుం [గరు (సీ. పీ.)] సిలం గహేత్వాన, విచరీ [విచరి (పీ.)] పబ్బతే కపి;
సిలాయ యోగ్గం కత్వాన, నిసభో ఏతదబ్రవి.
ఏహి మే పిట్ఠిమారుయ్హ, గీవం గణ్హాహి బాహుభి;
అహం తం ఉద్ధరిస్సామి, గిరిదుగ్గత వేగసా.
తస్స ¶ తం వచనం సుత్వా, వానరిన్దస్స సిరీమతో;
పిట్ఠిమారుయ్హ ధీరస్స, గీవం బాహాహి అగ్గహిం.
సో మం తతో సముట్ఠాసి, తేజస్సీ [తేజసీ (స్యా. పీ. క.)] బలవా కపి;
విహఞ్ఞమానో కిచ్ఛేన, గిరిదుగ్గత వేగసా.
ఉద్ధరిత్వాన మం సన్తో, నిసభో ఏతదబ్రవి;
ఇఙ్ఘ మం సమ్మ రక్ఖస్సు, పస్సుపిస్సం ముహుత్తకం.
సీహా బ్యగ్ఘా చ దీపీ చ, అచ్ఛకోకతరచ్ఛయో;
తే మం పమత్తం హింసేయ్యుం, తే త్వం దిస్వా నివారయ [దిస్వాన వారయ (పీ.)].
ఏవం మే పరిత్తాతూన [పరిత్తాతున (క.)], పస్సుపి సో ముహుత్తకం;
తదాహం పాపికం దిట్ఠిం, పటిలచ్ఛిం అయోనిసో.
భక్ఖో అయం మనుస్సానం, యథా చఞ్ఞే వనే మిగా;
యం నూనిమం వధిత్వాన, ఛాతో ఖాదేయ్య వానరం.
అసితో [ఆసికో (పీ.)] చ గమిస్సామి, మంసమాదాయ సమ్బలం;
కన్తారం నిత్థరిస్సామి, పాథేయ్యం మే భవిస్సతి.
తతో సిలం గహేత్వాన, మత్థకం సన్నితాళయిం;
మమ గత్త [భత్త (సీ. స్యా.), హత్థ (పీ.)] కిలన్తస్స, పహారో దుబ్బలో అహు.
సో ¶ ¶ చ వేగేనుదప్పత్తో, కపి రుహిర [రుధిర (సీ.)] మక్ఖితో;
అస్సుపుణ్ణేహి నేత్తేహి, రోదన్తో మం ఉదిక్ఖతి.
మాయ్యోమం కరి భద్దన్తే, త్వఞ్చ నామేదిసం కరి;
త్వఞ్చ ఖో నామ దీఘావు [దీఘాయు (పీ.)], అఞ్ఞే [అఞ్ఞం (పీ.)] వారేతుమరహసి.
అహో ¶ వత రే పురిస, తావ దుక్కరకారక;
ఏదిసా విసమా దుగ్గా, పపాతా ఉద్ధతో [ఉద్ధటో (పీ.)] మయా.
ఆనీతో పరలోకావ, దుబ్భేయ్యం మం అమఞ్ఞథ;
తం తేన పాపధమ్మేన, పాపం పాపేన చిన్తితం.
మా హేవ త్వం అధమ్మట్ఠ, వేదనం కటుకం ఫుసి;
మా హేవ పాపకమ్మం తం, ఫలం వేళుంవ తం వధి.
తయిమే నత్థి విస్సాసో, పాపధమ్మ అసఞ్ఞత [పాపధమ్మం అమఞ్ఞథ (పీ.)];
ఏహి మే పిట్ఠితో గచ్ఛ, దిస్సమానోవ సన్తికే.
ముత్తోసి హత్థా వాళానం, పత్తోసి మానుసిం పదం;
ఏస మగ్గో అధమ్మట్ఠ, తేన గచ్ఛ యథాసుఖం.
ఇదం వత్వా గిరిచరో, రహదే [రుహిరం (స్యా. క.)] పక్ఖల్య మత్థకం;
అస్సూని సమ్పమజ్జిత్వా, తతో పబ్బతమారుహి.
సోహం తేనాభిసత్తోస్మి, పరిళాహేన అట్టితో;
డయ్హమానేన గత్తేన, వారిం పాతుం ఉపాగమిం.
అగ్గినా వియ సన్తత్తో, రహదో రుహిరమక్ఖితో;
పుబ్బలోహితసఙ్కాసో, సబ్బో మే సమపజ్జథ.
యావన్తో ఉదబిన్దూని, కాయస్మిం నిపతింసు మే;
తావన్తో గణ్డ [గణ్డూ (సీ. పీ.), గణ్డు (స్యా.)] జాయేథ, అద్ధబేలువసాదిసా.
పభిన్నా పగ్ఘరింసు మే, కుణపా పుబ్బలోహితా;
యేన యేనేవ గచ్ఛామి, గామేసు నిగమేసు చ.
దణ్డహత్థా ¶ ¶ నివారేన్తి, ఇత్థియో పురిసా చ మం;
ఓక్కితా [ఓకిణ్ణా (సీ.)] పూతిగన్ధేన, మాస్సు ఓరేన ఆగమా [మాగమా (సీ. పీ.)].
ఏతాదిసం ఇదం దుక్ఖం, సత్త వస్సాని దాని మే;
అనుభోమి సకం కమ్మం, పుబ్బే దుక్కటమత్తనో.
తం ¶ వో వదామి భద్దన్తే [భద్దం వో (సీ. పీ.)], యావన్తేత్థ సమాగతా;
మాస్సు మిత్తాన [మిత్తానం (సీ. పీ.)] దుబ్భిత్థో, మిత్తదుబ్భో హి పాపకో.
కుట్ఠీ కిలాసీ భవతి, యో మిత్తానిధ దుబ్భతి [యో మిత్తానం ఇధద్దుభి (సీ. అట్ఠ.), యో మిత్తానం ఇధ దుబ్భతి (పీ.)];
కాయస్స భేదా మిత్తద్దు [మిత్తదుబ్భీ (స్యా. క.)], నిరయం సోపపజ్జతీతి [సో ఉపపజ్జతీతి (సీ. స్యా. పీ.)].
మహాకపిజాతకం ఛట్ఠం.
౫౧౭. దకరక్ఖసజాతకం (౭)
సచే వో వుయ్హమానానం, సత్తన్నం ఉదకణ్ణవే;
మనుస్సబలిమేసానో, నావం గణ్హేయ్య రక్ఖసో;
అనుపుబ్బం కథం దత్వా, ముఞ్చేసి దకరక్ఖసా [దకరక్ఖతో (పీ.)].
మాతరం పఠమం దజ్జం, భరియం దత్వాన భాతరం;
తతో సహాయం దత్వాన, పఞ్చమం దజ్జం [దజ్జ (స్యా.)] బ్రాహ్మణం;
ఛట్ఠాహం దజ్జమత్తానం, నేవ దజ్జం మహోసధం.
పోసేతా తే జనేత్తీ చ, దీఘరత్తానుకమ్పికా;
ఛబ్భీ తయి పదుస్సతి [పదుట్ఠస్మిం (సీ. స్యా.)], పణ్డితా అత్థదస్సినీ;
అఞ్ఞం ¶ ఉపనిసం కత్వా, వధా తం పరిమోచయి.
తం తాదిసిం [తాదిసం (క.)] పాణదదిం, ఓరసం గబ్భధారినిం [గబ్భధారిణిం (సీ. స్యా.)];
మాతరం కేన దోసేన, దజ్జాసి దకరక్ఖినో [దకరక్ఖతో (పీ.)].
దహరా వియలఙ్కారం, ధారేతి అపిళన్ధనం;
దోవారికే అనీకట్ఠే, అతివేలం పజగ్ఘతి [సఞ్జగ్ఘతి (క.)].
అథోపి ¶ పటిరాజూనం, సయం దూతాని సాసతి;
మాతరం తేన దోసేన, దజ్జాహం దకరక్ఖినో.
ఇత్థిగుమ్బస్స పవరా, అచ్చన్తం పియభాణినీ [అచ్చన్తపియవాదినీ (సీ. పీ.)];
అనుగ్గతా [అనుబ్బతా (స్యా.), అనుపుబ్బతా (క.)] సీలవతీ, ఛాయావ అనపాయినీ.
అక్కోధనా పుఞ్ఞవతీ [పఞ్ఞవతీ (సీ. పీ.)], పణ్డితా అత్థదస్సినీ;
ఉబ్బరిం [ఉప్పరిం (సీ.)] కేన దోసేన, దజ్జాసి దకరక్ఖినో.
ఖిడ్డారతిసమాపన్నం, అనత్థవసమాగతం;
సా మం సకాన పుత్తానం, అయాచం యాచతే ధనం.
సోహం ¶ దదామి సారత్తో [సారతో (స్యా.)], బహుం ఉచ్చావచం ధనం;
సుదుచ్చజం చజిత్వాన, పచ్ఛా సోచామి దుమ్మనో;
ఉబ్బరిం తేన దోసేన, దజ్జాహం దకరక్ఖినో.
యేనోచితా జనపదా [జానపదా (సీ. స్యా. పీ.)], ఆనీతా చ పటిగ్గహం;
ఆభతం పరరజ్జేభి, అభిట్ఠాయ బహుం ధనం.
ధనుగ్గహానం పవరం, సూరం తిఖిణమన్తినం;
భాతరం కేన దోసేన, దజ్జాసి దకరక్ఖినో.
యేనోచితా ¶ [మయోచితా (సీ.), మయాచితా (పీ.)] జనపదా, ఆనీతా చ పటిగ్గహం;
ఆభతం పరరజ్జేభి, అభిట్ఠాయ బహుం ధనం.
ధనుగ్గహానం పవరో, సూరో తిఖిణమన్తి చ [తిఖిణమన్తినో (క.)];
మయాయం [మయా సో (సీ. పీ.)] సుఖితో రాజా, అతిమఞ్ఞతి దారకో.
ఉపట్ఠానమ్పి మే అయ్యే, న సో ఏతి యథా పురే;
భాతరం తేన దోసేన, దజ్జాహం దకరక్ఖినో.
ఏకరత్తేన ఉభయో, త్వఞ్చేవ ధనుసేఖ చ [ధనుసేఖవా (సీ. స్యా. పీ.)];
ఉభో జాతేత్థ పఞ్చాలా, సహాయా సుసమావయా.
చరియా ¶ తం అనుబన్ధిత్థో [అనుబన్ధో (క.)], ఏకదుక్ఖసుఖో తవ;
ఉస్సుక్కో తే దివారత్తిం, సబ్బకిచ్చేసు బ్యావటో;
సహాయం కేన దోసేన, దజ్జాసి దకరక్ఖినో.
చరియా మం అయం [చరియాయ అయం (సీ. పీ.)] అయ్యే, పజగ్ఘిత్థో [సఞ్జగ్ఘిత్థో (స్యా.)] మయా సహ;
అజ్జాపి తేన వణ్ణేన, అతివేలం పజగ్ఘతి.
ఉబ్బరియాపిహం అయ్యే, మన్తయామి రహోగతో;
అనామన్తో [అనామన్తా (సీ.)] పవిసతి, పుబ్బే అప్పటివేదితో.
లద్ధద్వారో [లద్ధవారో (సీ. పీ.)] కతోకాసో, అహిరికం అనాదరం;
సహాయం తేన దోసేన, దజ్జాహం దకరక్ఖినో.
కుసలో సబ్బనిమిత్తానం, రుతఞ్ఞూ [రుదఞ్ఞూ (సీ. స్యా. పీ.)] ఆగతాగమో;
ఉప్పాతే సుపినే యుత్తో, నియ్యానే చ పవేసనే.
పట్ఠో [పద్ధో (సీ. పీ.)] భూమన్తలిక్ఖస్మిం, నక్ఖత్తపదకోవిదో;
బ్రాహ్మణం ¶ కేన దోసేన, దజ్జాసి దకరక్ఖినో.
పరిసాయమ్పి మే అయ్యే, ఉమ్మీలిత్వా ఉదిక్ఖతి;
తస్మా అచ్చభముం లుద్దం, దజ్జాహం దకరక్ఖినో.
ససముద్దపరియాయం ¶ , మహిం సాగరకుణ్డలం;
వసున్ధరం ఆవససి, అమచ్చపరివారితో.
చాతురన్తో మహారట్ఠో, విజితావీ మహబ్బలో;
పథబ్యా ఏకరాజాసి, యసో తే విపులం గతో.
సోళసిత్థిసహస్సాని, ఆముత్తమణికుణ్డలా;
నానాజనపదా నారీ, దేవకఞ్ఞూపమా సుభా.
ఏవం సబ్బఙ్గసమ్పన్నం, సబ్బకామసమిద్ధినం;
సుఖితానం పియం దీఘం, జీవితం ఆహు ఖత్తియ.
అథ త్వం కేన వణ్ణేన, కేన వా పన హేతునా;
పణ్డితం అనురక్ఖన్తో, పాణం చజసి దుచ్చజం.
యతోపి ¶ ఆగతో అయ్యే, మమ హత్థం మహోసధో;
నాభిజానామి ధీరస్స, అనుమత్తమ్పి దుక్కటం.
సచే చ కిస్మిచి కాలే, మరణం మే పురే సియా;
సో మే పుత్తే [పుత్తే చ మే (సీ. స్యా. పీ.] పపుత్తే చ, సుఖాపేయ్య మహోసధో.
అనాగతం పచ్చుప్పన్నం, సబ్బమత్థమ్పి పస్సతి [సబ్బమత్థం విపస్సతి (సీ. స్యా. పీ.)];
అనాపరాధకమ్మన్తం, న దజ్జం దకరక్ఖినో.
ఇదం సుణాథ పఞ్చాలా, చూళనేయ్యస్స [చూళనీయస్స (సీ.)] భాసితం;
పణ్డితం ¶ అనురక్ఖన్తో, పాణం చజతి దుచ్చజం.
మాతు భరియాయ భాతుచ్చ, సఖినో బ్రాహ్మణస్స చ;
అత్తనో చాపి పఞ్చాలో, ఛన్నం చజతి జీవితం.
ఏవం మహత్థికా [ఖహిద్ధియా (స్యా.), మహిద్ధికా (క.)] పఞ్ఞా, నిపుణా సాధుచిన్తినీ;
దిట్ఠధమ్మహితత్థాయ, సమ్పరాయసుఖాయ చాతి.
దకరక్ఖసజాతకం సత్తమం.
౫౧౮. పణ్డరనాగరాజజాతకం (౮)
వికిణ్ణవాచం అనిగుయ్హ [అనిగూళ్హ (పీ.)] మన్తం, అసఞ్ఞతం అపరిచక్ఖితారం [అపరిరక్ఖితారం (క.)];
భయం తమన్వేతి సయం అబోధం, నాగం యథా పణ్డరకం సుపణ్ణో [సువణ్ణో (క.)].
యో గుయ్హమన్తం పరిరక్ఖనేయ్యం, మోహా నరో సంసతి హాసమానో [భాసమానో (పీ.)];
తం భిన్నమన్తం భయమన్వేతి ఖిప్పం, నాగం యథా పణ్డరకం సుపణ్ణో.
నానుమిత్తో ¶ గరుం అత్థం, గుయ్హం వేదితుమరహతి;
సుమిత్తో చ అసమ్బుద్ధం, సమ్బుద్ధం వా అనత్థ వా.
విస్సాసమాపజ్జిమహం ¶ అచేలం [అచేలో (సీ. పీ.)], సమణో ¶ అయం సమ్మతో భావితత్తో;
తస్సాహమక్ఖిం వివరిం [వివరం (సీ.)] గుయ్హమత్థం, అతీతమత్థో కపణం [కపణో (పీ.)] రుదామి.
తస్సాహం పరమం [పురిమం (సీ.)] బ్రహ్మే గుయ్హం, వాచఞ్హి మం నాసక్ఖిం [నాసక్ఖి (పీ.)] సంయమేతుం;
తప్పక్ఖతో హి భయమాగతం మమం, అతీతమత్థో కపణం రుదామి.
యో వే నరో సుహదం మఞ్ఞమానో, గుయ్హమత్థం సంసతి దుక్కులీనే;
దోసా భయా అథవా రాగరత్తా [రాగరత్తో (సీ. స్యా. పీ.)], పల్లత్థితో [పల్లిత్థో (పీ.), పల్లత్తితో (క.)] బాలో అసంసయం సో.
తిరోక్ఖవాచో అసతం పవిట్ఠో, యో సఙ్గతీసు ముదీరేతి వాక్యం;
ఆసీవిసో దుమ్ముఖోత్యాహు తం నరం, ఆరా ఆరా [ఆరా అరా (పీ.)] సంయమే తాదిసమ్హా.
అన్నం పానం కాసిక [కాసికం (పీ.)] చన్దనఞ్చ, మనాపిత్థియో మాలముచ్ఛాదనఞ్చ;
ఓహాయ గచ్ఛామసే సబ్బకామే, సుపణ్ణ పాణూపగతావ త్యమ్హా.
కో నీధ తిణ్ణం గరహం ఉపేతి, అస్మింధ ¶ లోకే పాణభూ నాగరాజ;
సమణో సుపణ్ణో అథ వా త్వమేవ, కిం కారణా పణ్డరకగ్గహీతో.
సమణోతి ¶ మే సమ్మతత్తో అహోసి, పియో చ మే మనసా భావితత్తో;
తస్సాహమక్ఖిం వివరిం గుయ్హమత్థం, అతీతమత్థో కపణం రుదామి.
న చత్థి సత్తో అమరో పథబ్యా, పఞ్ఞావిధా నత్థి న నిన్దితబ్బా;
సచ్చేన ధమ్మేన ధితియా [ధియా (సీ. పీ.)] దమేన, అలబ్భమబ్యాహరతీ నరో ఇధ.
మాతాపితా పరమా బన్ధవానం, నాస్స తతియో అనుకమ్పకత్థి;
తేసమ్పి గుయ్హం పరమం న సంసే, మన్తస్స భేదం పరిసఙ్కమానో.
మాతాపితా భగినీ భాతరో చ, సహాయా వా యస్స హోన్తి సపక్ఖా;
తేసమ్పి గుయ్హం పరమం న సంసే, మన్తస్స భేదం పరిసఙ్కమానో.
భరియా చే పురిసం వజ్జా, కోమారీ పియభాణినీ;
పుత్తరూపయసూపేతా ¶ , ఞాతిసఙ్ఘపురక్ఖతా, తస్సాపి గుయ్హం పరమం న సంసే;
మన్తస్స భేదం పరిసఙ్కమానో.
న గుయ్హమత్థం [గుయ్హత్థం (క.)] వివరేయ్య, రక్ఖేయ్య నం యథా నిధిం;
న హి పాతుకతో సాధు, గుయ్హో అత్థో పజానతా.
థియా గుయ్హం న సంసేయ్య, అమిత్తస్స చ పణ్డితో;
యో చామిసేన సంహీరో, హదయత్థేనో చ యో నరో.
గుయ్హమత్థం ¶ అసమ్బుద్ధం, సమ్బోధయతి యో నరో;
మన్తభేదభయా తస్స, దాసభూతో తితిక్ఖతి.
యావన్తో ¶ పురిసస్సత్థం, గుయ్హం జానన్తి మన్తినం;
తావన్తో తస్స ఉబ్బేగా, తస్మా గుయ్హం న విస్సజే.
వివిచ్చ భాసేయ్య దివా రహస్సం, రత్తిం గిరం నాతివేలం పముఞ్చే;
ఉపస్సుతికా హి సుణన్తి మన్తం, తస్మా మన్తో ఖిప్పముపేతి భేదం.
యథాపి అస్స [అయో (స్యా.), అయ (క.)] నగరం మహన్తం, అద్వారకం [ఆళారకం (పీ.)] ఆయసం భద్దసాలం;
సమన్తఖాతాపరిఖాఉపేతం, ఏవమ్పి మే తే ఇధ గుయ్హమన్తా.
యే గుయ్హమన్తా అవికిణ్ణవాచా, దళ్హా ¶ సదత్థేసు నరా దుజివ్హ [దుజివ్హా (స్యా. పీ.)];
ఆరా అమిత్తా బ్యవజన్తి తేహి, ఆసీవిసా వా రివ సత్తుసఙ్ఘా [సత్తసఙ్ఘా (సీ. స్యా.)].
హిత్వా ఘరం పబ్బజితో అచేలో, నగ్గో ముణ్డో చరతి ఘాసహేతు;
తమ్హి [తమ్హీ (పీ.)] ను ఖో వివరిం గుయ్హమత్థం, అత్థా చ ధమ్మా చ అపగ్గతమ్హా [అపాగతమ్హా (సీ.), అపగతమ్హా (స్యా.), అవాగతమ్హా (పీ.)].
కథంకరో హోతి సుపణ్ణరాజ, కింసీలో కేన వతేన వత్తం;
సమణో చరం హిత్వా మమాయితాని, కథంకరో సగ్గముపేతి ఠానం.
హిరియా తితిక్ఖాయ దమేనుపేతో [దమేన ఖన్తియా (సీ. స్యా. పీ.)], అక్కోధనో పేసుణియం పహాయ;
సమణో చరం హిత్వా మమాయితాని, ఏవంకరో సగ్గముపేతి ఠానం.
మాతావ ¶ పుత్తం తరుణం తనుజ్జం [తనూజం (సీ.)], సమ్ఫస్సతా [సమ్పస్స తం (సీ. పీ.)] సబ్బగత్తం ఫరేతి;
ఏవమ్పి మే త్వం పాతురహు దిజిన్ద, మాతావ పుత్తం అనుకమ్పమానో.
హన్దజ్జ ¶ త్వం ముఞ్చ [ముచ్చ (సీ.)] వధా దుజివ్హ, తయో హి పుత్తా న హి అఞ్ఞో అత్థి;
అన్తేవాసీ దిన్నకో అత్రజో చ, రజ్జస్సు [రజస్సు (సీ. స్యా. పీ.)] పుత్తఞ్ఞతరో మే అహోసి.
ఇచ్చేవ వాక్యం విసజ్జీ సుపణ్ణో, భుమ్యం పతిట్ఠాయ దిజో దుజివ్హం;
ముత్తజ్జ త్వం సబ్బభయాతివత్తో, థలూదకే హోహి మయాభిగుత్తో.
ఆతఙ్కినం యథా కుసలో భిసక్కో, పిపాసితానం రహదోవ సీతో;
వేస్మం యథా హిమసీతట్టితానం [హిమసిసిరట్టితానం (పీ.)], ఏవమ్పి తే సరణమహం భవామి.
సన్ధిం కత్వా అమిత్తేన, అణ్డజేన జలాబుజ;
వివరియ దాఠం సేసి, కుతో తం భయమాగతం.
సఙ్కేథేవ అమిత్తస్మిం, మిత్తస్మిమ్పి న విస్ససే;
అభయా భయముప్పన్నం, అపి మూలాని కన్తతి.
కథం ను విస్ససే త్యమ్హి, యేనాసి కలహో కతో;
నిచ్చయత్తేన ఠాతబ్బం, సో దిసబ్భి [సో దిసమ్హి (పీ.)] న రజ్జతి.
విస్సాసయే ¶ న చ తం [నం (సీ. స్యా. పీ.)] విస్సయేయ్య, అసఙ్కితో సఙ్కితో చ [అసఙ్కితో చ సఙ్కితో (సీ. పీ.)] భవేయ్య;
తథా ¶ తథా విఞ్ఞూ పరక్కమేయ్య, యథా యథా భావం పరో న జఞ్ఞా.
తే ¶ దేవవణ్ణా [దేవవణ్ణీ (పీ.)] సుఖుమాలరూపా, ఉభో సమా సుజయా [సుజయో (సీ. స్యా. పీ.)] పుఞ్ఞఖన్ధా [పుఞ్ఞగన్ధా (పీ.)];
ఉపాగముం కరమ్పియం [కాదమ్బియం (సీ.), కారమ్బియం (పీ.)] అచేలం, మిస్సీభూతా అస్సవాహావ నాగా.
తతో హవే పణ్డరకో అచేలం, సయమేవుపాగమ్మ ఇదం అవోచ;
ముత్తజ్జహం సబ్బభయాతివత్తో, న హి [హ (పీ.)] నూన తుయ్హం మనసో పియమ్హా.
పియో హి మే ఆసి సుపణ్ణరాజా, అసంసయం పణ్డరకేన సచ్చం;
సో రాగరత్తోవ అకాసిమేతం, పాపకమ్మం [పాపం కమ్మం (సీ. పీ.)] సమ్పజానో న మోహా.
న మే పియం అప్పియం వాపి హోతి, సమ్పస్సతో లోకమిమం పరఞ్చ;
సుసఞ్ఞతానఞ్హి వియఞ్జనేన, అసఞ్ఞతో లోకమిమం చరాసి.
అరియావకాసోసి అనరియోవాసి [అనరియో చాసి (సీ. పీ.)], అసఞ్ఞతో సఞ్ఞతసన్నికాసో;
కణ్హాభిజాతికోసి ¶ అనరియరూపో, పాపం బహుం దుచ్చరితం అచారి.
అదుట్ఠస్స తువం దుబ్భి, దుబ్భీ [దూభి, దూభీ (పీ.)] చ పిసుణో చసి;
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, ముద్ధా తే ఫలతు సత్తధా.
తస్మా హి మిత్తానం న దుబ్భితబ్బం, మిత్తదుబ్భా [మిత్తదుబ్భా హి (స్యా.)] పాపియో నత్థి అఞ్ఞో;
ఆసిత్తసత్తో నిహతో పథబ్యా, ఇన్దస్స వాక్యేన హి సంవరో హతోతి.
పణ్డరనాగరాజజాతకం [పణ్డరకజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] అట్ఠమం.
౫౧౯. సమ్బులాజాతకం (౯)
కా ¶ వేధమానా గిరికన్దరాయం, ఏకా తువం తిట్ఠసి సంహితూరు [సఞ్ఞతూర (సీ. పీ.), సఞ్చితూరు (స్యా.)];
పుట్ఠాసి మే పాణిపమేయ్యమజ్ఝే, అక్ఖాహి మే నామఞ్చ బన్ధవే చ.
ఓభాసయం వనం రమ్మం, సీహబ్యగ్ఘనిసేవితం;
కా వా త్వమసి కల్యాణి, కస్స వా త్వం సుమజ్ఝిమే;
అభివాదేమి తం భద్దే, దానవాహం నమత్థు తే.
యో పుత్తో కాసిరాజస్స, సోత్థిసేనోతి తం విదూ;
తస్సాహం సమ్బులా భరియా, ఏవం జానాహి దానవ;
అభివాదేమి ¶ తం భన్తే [భద్దన్తే (సీ. స్యా.)], సమ్బులాహం నమత్థు తే.
వేదేహపుత్తో ¶ భద్దన్తే, వనే వసతి ఆతురో;
తమహం రోగసమ్మత్తం, ఏకా ఏకం ఉపట్ఠహం [ఉపట్ఠహిం (సీ.)].
అహఞ్చ వనముఞ్ఛాయ, మధుమంసం మిగాబిలం [మిగావిలం (సీ.)];
యదా హరామి తం భక్ఖో, తస్స నూనజ్జ నాధతి [నాథతి (క.)].
కిం వనే రాజపుత్తేన, ఆతురేన కరిస్ససి;
సమ్బులే పరిచిణ్ణేన, అహం భత్తా భవామి తే.
సోకట్టాయ దురత్తాయ, కిం రూపం విజ్జతే మమ;
అఞ్ఞం పరియేస భద్దన్తే, అభిరూపతరం మయా.
ఏహిమం గిరిమారుయ్హ, భరియా మే [మయ్హం (సీ. స్యా. పీ.)] చతుస్సతా;
తాసం త్వం పవరా హోహి, సబ్బకామసమిద్ధినీ.
నూన [నను (సీ. స్యా. పీ. క.)] తారకవణ్ణాభే [హాటకవణ్ణాభే (పీ.)], యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి;
సబ్బం తం పచురం మయ్హం, రమస్స్వజ్జ [రమసుజ్జ (సీ. స్యా.)] మయా సహ.
నో చే తువం మహేసేయ్యం, సమ్బులే కారయిస్ససి;
అలం త్వం పాతరాసాయ, పణ్హే [మఞ్ఞే (సీ. పీ.)] భక్ఖా భవిస్ససి.
తఞ్చ ¶ సత్తజటో లుద్దో, కళారో పురిసాదకో;
వనే నాథం అపస్సన్తిం, సమ్బులం అగ్గహీ భుజే.
అధిపన్నా పిసాచేన, లుద్దేనామిసచక్ఖునా;
సా చ సత్తువసమ్పత్తా, పతిమేవానుసోచతి.
న మే ఇదం తథా దుక్ఖం, యం మం ఖాదేయ్య రక్ఖసో;
యఞ్చ ¶ మే అయ్యపుత్తస్స, మనో హేస్సతి అఞ్ఞథా.
న సన్తి దేవా పవసన్తి నూన, న హి నూన సన్తి ఇధ లోకపాలా;
సహసా కరోన్తానమసఞ్ఞతానం, న హి నూన సన్తి పటిసేధితారో.
ఇత్థీనమేసా పవరా యసస్సినీ, సన్తా సమా అగ్గిరివుగ్గతేజా;
తఞ్చే తువం రక్ఖసాదేసి కఞ్ఞం, ముద్ధా చ హి సత్తధా తే ఫలేయ్య;
మా త్వం దహీ [జహీ (పీ.)] ముఞ్చ పతిబ్బతాయ [పతిబ్బతా సా (సీ.), పతిబ్బతా యా (పీ.)].
సా చ అస్సమమాగచ్ఛి, పముత్తా పురిసాదకా;
నీళం [నిడ్డం (స్యా. క.)] పళినం సకుణీవ [ఫలినసకుణీవ (సీ. స్యా. పీ.)], గతసిఙ్గంవ ఆలయం.
సా తత్థ పరిదేవేసి, రాజపుత్తీ యసస్సినీ;
సమ్బులా ఉతుమత్తక్ఖా, వనే నాథం అపస్సన్తీ [అపస్సతీ (సీ.)].
సమణే ¶ బ్రాహ్మణే వన్దే, సమ్పన్నచరణే ఇసే;
రాజపుత్తం అపస్సన్తీ, తుమ్హంమ్హి [తుమ్హం హి (పీ.)] సరణం గతా.
వన్దే సీహే చ బ్యగ్ఘే చ, యే చ అఞ్ఞే వనే మిగా;
రాజపుత్తం అపస్సన్తీ, తుమ్హంమ్హి సరణం గతా.
తిణా [తిణ (పీ.)] లతాని ఓసధ్యో, పబ్బతాని వనాని చ;
రాజపుత్తం అపస్సన్తీ, తుమ్హంమ్హి సరణం గతా.
వన్దే ¶ ¶ ఇన్దీవరీసామం, రత్తిం నక్ఖత్తమాలినిం;
రాజపుత్తం అపస్సన్తీ, తుమ్హంమ్హి సరణం గతా.
వన్దే భాగీరథిం గఙ్గం, సవన్తీనం పటిగ్గహం;
రాజపుత్తం అపస్సన్తీ, తుమ్హంమ్హి సరణం గతా.
వన్దే అహం పబ్బతరాజసేట్ఠం, హిమవన్తం సిలుచ్చయం;
రాజపుత్తం అపస్సన్తీ, తుమ్హంమ్హి సరణం గతా.
అతిసాయం వతాగచ్ఛి, రాజపుత్తి యసస్సిని;
కేన నుజ్జ సమాగచ్ఛి [సమాగచ్ఛి (సీ. పీ.)], కో తే పియతరో మయా.
ఇదం ఖోహం తదావోచం [తదవోచం (సీ. స్యా.)], గహితా తేన సత్తునా;
న మే ఇదం తథా దుక్ఖం, యం మం ఖాదేయ్య రక్ఖసో;
యఞ్చ మే అయ్యపుత్తస్స, మనో హేస్సతి అఞ్ఞథా.
చోరీనం బహుబుద్ధీనం, యాసు సచ్చం సుదుల్లభం;
థీనం భావో దురాజానో, మచ్ఛస్సేవోదకే గతం.
తథా మం సచ్చం పాలేతు, పాలయిస్సతి చే మమం;
యథాహం నాభిజానామి, అఞ్ఞం పియతరం తయా;
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, బ్యాధి తే వూపసమ్మతు.
యే కుఞ్జరా సత్తసతా ఉళారా, రక్ఖన్తి రత్తిన్దివముయ్యుతావుధా;
ధనుగ్గహానఞ్చ సతాని సోళస, కథంవిధే పస్ససి భద్దే సత్తవో.
అలఙ్కతాయో ¶ పదుముత్తరత్తచా, విరాగితా పస్సతి హంసగగ్గరా;
తాసం సుణిత్వా మితగీతవాదితం [మితగీతవాదినం (పీ.)], న దాని మే తాత తథా యథా పురే.
సువణ్ణసంకచ్చధరా ¶ సువిగ్గహా, అలఙ్కతా మానుసియచ్ఛరూపమా;
సేనోపియా [సేనూపియా (పీ.)] తాత అనిన్దితఙ్గియో, ఖత్తియకఞ్ఞా పటిలోభయన్తి [పటిలాభయన్తి (పీ.)] నం.
సచే అహం తాత తథా యథా పురే, పతిం తముఞ్ఛాయ పునా వనే భరే;
సమ్మానయే మం న చ మం విమానయే, ఇతోపి మే తాత తతో వరం సియా.
యమన్నపానే ¶ విపులస్మి ఓహితే, నారీ విమట్ఠాభరణా అలఙ్కతా;
సబ్బఙ్గుపేతా [పఞ్చఙ్గుపేతా (సీ. స్యా. పీ.)] పతినో చ అప్పియా, అబజ్ఝ [అవజ్ఝ (స్యా.), ఆబజ్ఝ (పీ.)] తస్సా మరణం తతో వరం.
అపి చే దలిద్దా కపణా అనాళ్హియా, కటాదుతీయా పతినో చ సా పియా;
సబ్బఙ్గుపేతాయపి అప్పియాయ, అయమేవ ¶ సేయ్యా [సేయ్యో (స్యా. క.)] కపణాపి యా పియా [కపణాపి యా (క.)].
సుదుల్లభిత్థీ పురిసస్స యా హితా, భత్తిత్థియా దుల్లభో యో హితో చ;
హితా చ తే సీలవతీ చ భరియా, జనిన్ద ధమ్మం చర సమ్బులాయ.
సచే తువం విపులే లద్ధభోగే, ఇస్సావతిణ్ణా మరణం ఉపేసి;
అహఞ్చ తే భద్దే ఇమా రాజకఞ్ఞా [ఇమా చ కఞ్ఞా (పీ.)], సబ్బే [సబ్బేవ (సీ. స్యా. పీ.)] తే వచనకరా భవామాతి.
సమ్బులాజాతకం నవమం.
౫౨౦. గన్ధతిన్దుకజాతకం (౧౦)
అప్పమాదో ¶ అమతం పదం [అమతపదం (సీ. పీ.)], పమాదో మచ్చునో పదం;
అప్పమత్తా న మీయన్తి, యే పమత్తా యథా మతా.
మదా పమాదో జాయేథ, పమాదా జాయతే ఖయో;
ఖయా పదోసా [ఖయా చ దోసా (సీ.)] జాయన్తి, మా పమాదో [మా మదో (సీ. స్యా. పీ.)] భరతూసభ [భారధూసభ (క.)].
బహూ హి ఖత్తియా జీనా, అత్థం రట్ఠం పమాదినో;
అథోపి గామినో గామా, అనగారా అగారినో.
ఖత్తియస్స పమత్తస్స, రట్ఠస్మిం రట్ఠవడ్ఢన;
సబ్బే భోగా వినస్సన్తి, రఞ్ఞో తం వుచ్చతే అఘం.
నేస ¶ ధమ్మో మహారాజ, అతివేలం పమజ్జసి;
ఇద్ధం ఫీతం జనపదం, చోరా విద్ధంసయన్తి నం.
న తే పుత్తా భవిస్సన్తి, న హిరఞ్ఞం న ధానియం [న హిరఞ్ఞనిధానియా (క.)];
రట్ఠే విలుప్పమానమ్హి, సబ్బభోగేహి జియ్యసి.
సబ్బభోగా పరిజిణ్ణం, రాజానం వాపి ఖత్తియం [ఖత్తియ (క.)];
ఞాతిమిత్తా సుహజ్జా చ, న తం మఞ్ఞన్తి మానియం [మన్తియం (స్యా.)].
హత్థారోహా అనీకట్ఠా, రథికా పత్తికారకా;
తమేవముపజీవన్తా, న తం మఞ్ఞన్తి మానియం.
అసంవిహితకమ్మన్తం, బాలం దుమ్మన్తిమన్తినం;
సిరీ జహతి దుమ్మేధం, జిణ్ణంవ ఉరగో తచం.
సుసంవిహితకమ్మన్తం ¶ , కాలుట్ఠాయిం అతన్దితం;
సబ్బే భోగాభివడ్ఢన్తి, గావో సఉసభామివ.
ఉపస్సుతిం మహారాజ, రట్ఠే జనపదే చర;
తత్థ దిస్వా చ సుత్వా చ, తతో తం [త్వం (క.)] పటిపజ్జసి.
ఏవం వేదేతు పఞ్చాలో, సఙ్గామే సరమప్పితో [సమప్పితో (సీ. పీ.)];
యథాహమజ్జ వేదేమి, కణ్టకేన సమప్పితో.
జిణ్ణో ¶ దుబ్బలచక్ఖూసి, న రూపం సాధు పస్ససి;
కిం తత్థ బ్రహ్మదత్తస్స, యం తం మగ్గేయ్య [మగ్ఘేయ్య (పీ.)] కణ్టకో [కణ్డకో (సీ. స్యా. పీ.)].
బహ్వేత్థ బ్రహ్మదత్తస్స, సోహం [యోహం (సీ. స్యా. పీ.)] మగ్గస్మి [మగ్గోస్మి (పీ.)] బ్రాహ్మణ;
అరక్ఖితా ¶ జానపదా, అధమ్మబలినా హతా.
రత్తిఞ్హి [రత్తిఞ్చ (సీ.)] చోరా ఖాదన్తి, దివా ఖాదన్తి తుణ్డియా;
రట్ఠస్మిం కూటరాజస్స, బహు అధమ్మికో జనో.
ఏతాదిసే భయే జాతే [తాత (సీ. పీ.)], భయట్టా తాత [తావ (సీ. పీ.)] మాణవా;
నిల్లేనకాని కుబ్బన్తి, వనే ఆహత్వ కణ్టకం.
కదాస్సు నామయం రాజా, బ్రహ్మదత్తో మరిస్సతి;
యస్స రట్ఠమ్హి జియ్యన్తి, అప్పతికా కుమారికా.
దుబ్భాసితఞ్హి తే జమ్మి, అనత్థపదకోవిదే;
కుహిం రాజా కుమారీనం, భత్తారం పరియేసతి.
న మే దుబ్భాసితం బ్రహ్మే, కోవిదత్థపదా అహం;
అరక్ఖితా జానపదా, అధమ్మబలినా హతా.
రత్తిఞ్హి ¶ చోరా ఖాదన్తి, దివా ఖాదన్తి తుణ్డియా;
రట్ఠస్మిం కూటరాజస్స, బహు అధమ్మికో జనో;
దుజ్జీవే దుబ్భరే దారే, కుతో భత్తా కుమారియో.
ఏవం సయతు పఞ్చాలో, సఙ్గామే సత్తియా హతో;
యథాయం కపణో సేతి, హతో ఫాలేన సాలియో.
అధమ్మేన తువం జమ్మ, బ్రహ్మదత్తస్స కుజ్ఝసి;
యో త్వం సపసి రాజానం, అపరజ్ఝిత్వాన అత్తనో [అత్తనా (పీ.)].
ధమ్మేన బ్రహ్మదత్తస్స, అహం కుజ్ఝామి బ్రాహ్మణ;
అరక్ఖితా జానపదా, అధమ్మబలినా హతా.
రత్తిఞ్హి ¶ చోరా ఖాదన్తి, దివా ఖాదన్తి తుణ్డియా;
రట్ఠస్మిం కూటరాజస్స, బహు అధమ్మికో జనో.
సా ¶ నూన పున రే పక్కా, వికాలే భత్తమాహరి;
భత్తహారిం అపేక్ఖన్తో, హతో ఫాలేన సాలియో.
ఏవం హఞ్ఞతు పఞ్చాలో, సఙ్గామే అసినా హతో [దళ్హం (పీ.)];
యథాహమజ్జ పహతో, ఖీరఞ్చ మే పవట్టితం.
యం పసు ఖీరం ఛడ్డేతి, పసుపాలం విహింసతి [పసుపాలఞ్చ హింసతి (సీ.), పసు ఫాలఞ్చ హింసతి (పీ.)];
కిం తత్థ బ్రహ్మదత్తస్స, యం నో గరహతే [గరహతో (పీ.)] భవం.
గారయ్హో బ్రహ్మే పఞ్చాలో, బ్రహ్మదత్తస్స రాజినో;
అరక్ఖితా జానపదా, అధమ్మబలినా హతా.
రత్తిఞ్హి ¶ చోరా ఖాదన్తి, దివా ఖాదన్తి తుణ్డియా;
రట్ఠస్మిం కూటరాజస్స, బహు అధమ్మికో జనో.
చణ్డా అటనకా [అటనక (పీ.), అకటనా (క.)] గావీ, యం పురే న దుహామసే;
తం దాని అజ్జ దోహామ, ఖీరకామేహుపద్దుతా.
ఏవం కన్దతు పఞ్చాలో, విపుత్తో విప్పసుక్ఖతు;
యథాయం కపణా గావీ, విపుత్తా పరిధావతి.
యం పసు పసుపాలస్స, సమ్భమేయ్య [పబ్భమేయ్య (సీ. పీ.)] రవేయ్య వా;
కో నీధ అపరాధత్థి, బ్రహ్మదత్తస్స రాజినో.
అపరాధో మహాబ్రహ్మే, బ్రహ్మదత్తస్స రాజినో;
అరక్ఖితా జానపదా, అధమ్మబలినా హతా.
రత్తిఞ్హి చోరా ఖాదన్తి, దివా ఖాదన్తి తుణ్డియా;
రట్ఠస్మిం కూటరాజస్స, బహు అధమ్మికో జనో;
కథం నో అసికోసత్థా, ఖీరపా హఞ్ఞతే పజా.
ఏవం ఖజ్జతు పఞ్చాలో, హతో యుద్ధే సపుత్తకో;
యథాహమజ్జ ఖజ్జామి, గామికేహి [గామకేహి (సీ. పీ.)] అరఞ్ఞజో.
న ¶ సబ్బభూతేసు విధేన్తి [విధన్తి (క.)] రక్ఖం, రాజానో మణ్డూక మనుస్సలోకే;
నేత్తావతా రాజా అధమ్మచారీ, యం తాదిసం జీవమదేయ్యు ధఙ్కా.
అధమ్మరూపో వత బ్రహ్మచారీ, అనుప్పియం భాససి ఖత్తియస్స;
విలుప్పమానాయ పుథుప్పజాయ, పూజేసి రాజం పరమప్పమాదం [రాజం పరమప్పవాదం (సీ.), రాజా పరమప్పవాదిం (స్యా.)].
సచే ¶ ఇమం బ్రహ్మే సురజ్జకం సియా, ఫీతం రట్ఠం ముదితం [పూరితం (క.)] విప్పసన్నం;
భుత్వా బలిం అగ్గపిణ్డఞ్చ కాకా, న మాదిసం జీవమదేయ్యు ధఙ్కాతి.
గన్ధతిన్దుకజాతకం దసమం.
తస్సుద్దానం –
కింఛన్ద ¶ కుమ్భ జయద్దిస ఛద్దన్త, అథ పణ్డితసమ్భవ సిరకపి;
దకరక్ఖస పణ్డరనాగవరో, అథ సమ్బుల తిన్దుకదేవసుతోతి.
తింసనిపాతం నిట్ఠితం.
జాతకపాళియా పఠమో భాగో నిట్ఠితో.