📜
నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స
ఖుద్దకనికాయే
జాతకపాళి
(పఠమో భాగో)
౧. ఏకకనిపాతో
౧. అపణ్ణకవగ్గో
౧. అపణ్ణకజాతకం
అపణ్ణకం ¶ ¶ ¶ ఠానమేకే, దుతియం ఆహు తక్కికా;
ఏతదఞ్ఞాయ మేధావీ, తం గణ్హే యదపణ్ణకన్తి [తం గణ్హేయ్య అపణ్ణకం (క.)].
అపణ్ణకజాతకం పఠమం.
౨. వణ్ణుపథజాతకం
అకిలాసునో ¶ వణ్ణుపథే [వణ్ణపథే (క.)] ఖణన్తా, ఉదఙ్గణే తత్థ పపం అవిన్దుం;
ఏవం మునీ వీరియ [ముని విరియ (పీ.), ముని వీరియ (స్యా. క.)] బలూపపన్నో, అకిలాసు విన్దే హదయస్స సన్తిన్తి.
వణ్ణుపథజాతకం దుతియం.
౩. సేరివవాణిజజాతకం
ఇధ ¶ ¶ చే నం [ఇధ చే హి నం (సీ. పీ.)] విరాధేసి, సద్ధమ్మస్స నియామతం [నియామకం (స్యా. క.)];
చిరం త్వం అనుతప్పేసి [అనుతపేస్ససి (సీ. పీ.), అనుతప్పిస్ససి (?)], సేరివాయంవ వాణిజోతి.
సేరివవాణిజజాతకం తతియం.
౪. చూళసేట్ఠిజాతకం
అప్పకేనపి మేధావీ, పాభతేన విచక్ఖణో;
సముట్ఠాపేతి అత్తానం, అణుం అగ్గింవ సన్ధమన్తి.
చూళ [చుల్ల (సీ.), చుల్లక (స్యా. పీ.)] సేట్ఠిజాతకం చతుత్థం.
౫. తణ్డులనాళిజాతకం
[కిమగ్ఘతీ తణ్డులనాళికా చ, బారాణసీ అన్తరబాహిరాని; అస్సపఞ్చసతే తాని, ఏకా తణ్డులనాళికాతి; (స్యా.)] కిమగ్ఘతి తణ్డులనాళికాయ, అస్సాన మూలాయ వదేహి రాజ [నాళికా చ (సీ.), నాళికాయ (క. సీ. అట్ఠ.)];
బారాణసిం సన్తరబాహిరతో [బాహిరన్తం (సీ.)], అయమగ్ఘతి తణ్డులనాళికాతి [కిమగ్ఘతీ వణ్డులనాళికా చ, బారాణసీ అన్తరబాహిరాని; అస్సపఞ్చసతే తాని, ఏకా తణ్డులనాళికాతి; (స్యా.)].
తణ్డులనాళిజాతకం పఞ్చమం.
౬. దేవధమ్మజాతకం
హిరిఓత్తప్పసమ్పన్నా ¶ , సుక్కధమ్మసమాహితా;
సన్తో సప్పురిసా లోకే, దేవధమ్మాతి వుచ్చరేతి.
దేవధమ్మజాతకం ఛట్ఠం.
౭. కట్ఠహారిజాతకం
పుత్తో త్యాహం మహారాజ, త్వం మం పోస జనాధిప;
అఞ్ఞేపి దేవో పోసేతి, కిఞ్చ [కిఞ్చి (క.)] దేవో సకం పజన్తి.
కట్ఠహారి [కట్ఠవాహన (క.)] జాతకం సత్తమం.
౮. గామణిజాతకం
అపి ¶ ¶ అతరమానానం, ఫలాసావ సమిజ్ఝతి;
విపక్కబ్రహ్మచరియోస్మి, ఏవం జానాహి గామణీతి.
గామణిజాతకం అట్ఠమం.
౯. మఘదేవజాతకం
ఉత్తమఙ్గరుహా మయ్హం, ఇమే జాతా వయోహరా;
పాతుభూతా దేవదూతా, పబ్బజ్జాసమయో మమాతి.
మఘదేవ [మఖాదేవ (సీ. పీ.), దేవదూత (క.)] జాతకం నవమం.
౧౦. సుఖవిహారిజాతకం
యఞ్చ ¶ అఞ్ఞే న రక్ఖన్తి, యో చ అఞ్ఞే న రక్ఖతి;
స వే రాజ సుఖం సేతి, కామేసు అనపేక్ఖవాతి.
సుఖవిహారిజాతకం దసమం.
అపణ్ణకవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరాపణ్ణక వణ్ణుపథ సేరివరో, సువిచక్ఖణ తణ్డులనాళికస్సా;
హిరి పుత్తవరుత్తగామణినా, యో చ న రక్ఖతి తేన దసాతి.
౨. సీలవగ్గో
౧౧. లక్ఖణమిగజాతకం
హోతి సీలవతం అత్థో, పటిసన్థార [పటిసన్ధార (క.)] వుత్తినం;
లక్ఖణం పస్స ఆయన్తం, ఞాతిసఙ్ఘపురక్ఖతం [పురక్ఖితం (స్యా.), పురేక్ఖితం (క.)];
అథ పస్ససిమం కాళం, సువిహీనంవ ఞాతిభీతి.
లక్ఖణమిగజాతకం పఠమం.
౧౨. నిగ్రోధమిగజాతకం
నిగ్రోధమేవ ¶ ¶ ¶ సేవేయ్య, న సాఖముపసంవసే;
నిగ్రోధస్మిం మతం సేయ్యో, యఞ్చే సాఖస్మి [సాఖస్మిం (సీ. పీ.)] జీవితన్తి.
నిగ్రోధమిగజాతకం దుతియం.
౧౩. కణ్డిజాతకం
ధిరత్థు కణ్డినం సల్లం, పురిసం గాళ్హవేధినం;
ధిరత్థు తం జనపదం, యత్థిత్థీ పరిణాయికా;
తే చాపి ధిక్కితా [ధిక్కతా (?)] సత్తా, యే ఇత్థీనం వసంగతాతి.
కణ్డిజాతకం తతియం.
౧౪. వాతమిగజాతకం
న కిరత్థి రసేహి పాపియో, ఆవాసేహి వ [వా (సబ్బత్థ)] సన్థవేహి వా;
వాతమిగం గహననిస్సితం [గేహనిస్సితం (సీ. పీ.)], వసమానేసి రసేహి సఞ్జయోతి.
వాతమిగజాతకం చతుత్థం.
౧౫. ఖరాదియజాతకం
అట్ఠక్ఖురం ఖరాదియే, మిగం వఙ్కాతివఙ్కినం;
సత్తహి ¶ కాలాతిక్కన్తం [సత్తహి కలాహ’తిక్కన్తం (సీ.), సత్తకాలేహ’తిక్కన్తం (స్యా.), సత్తహి కాలాహ’తిక్కన్తం (పీ.)], న నం ఓవదితుస్సహేతి.
ఖరాదియజాతకం పఞ్చమం.
౧౬. తిపల్లత్థమిగజాతకం
మిగం ¶ తిపల్లత్థ [తిపల్లత్త (క.)] మనేకమాయం, అట్ఠక్ఖురం అడ్ఢరత్తాపపాయిం [అడ్ఢరత్తావపాయిం (సీ. పీ.)];
ఏకేన సోతేన ఛమాస్ససన్తో, ఛహి కలాహితిభోతి [కలాహతిభోతి (సీ. స్యా. పీ.)] భాగినేయ్యోతి.
తిపల్లత్థమిగజాతకం ఛట్ఠం.
౧౭. మాలుతజాతకం
కాళే ¶ వా యది వా జుణ్హే, యదా వాయతి మాలుతో;
వాతజాని హి సీతాని, ఉభోత్థమపరాజితాతి.
మాలుతజాతకం సత్తమం.
౧౮. మతకభత్తజాతకం
ఏవం చే సత్తా జానేయ్యుం, దుక్ఖాయం జాతిసమ్భవో;
న పాణో పాణినం హఞ్ఞే, పాణఘాతీ హి సోచతీతి.
మతకభత్తజాతకం అట్ఠమం.
౧౯. ఆయాచితభత్తజాతకం
సచే ¶ ముచ్చే [ముఞ్చే (సీ. స్యా. పీ.)] పేచ్చ ముచ్చే [ముఞ్చే (సీ. స్యా. పీ.)], ముచ్చమానో హి బజ్ఝతి;
న హేవం ధీరా ముచ్చన్తి, ముత్తి బాలస్స బన్ధనన్తి.
ఆయాచితభత్తజాతకం నవమం.
౨౦. నళపానజాతకం
దిస్వా పదమనుత్తిణ్ణం, దిస్వానోతరితం పదం;
నళేన వారిం పిస్సామ [పివిస్సామ (సీ. స్యా. పీ.)], నేవ [న చ (క.)] మం త్వం వధిస్ససీతి.
నళపానజాతకం దసమం.
సీలవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ ¶ లక్ఖణ సాఖ ధిరత్థు పున, న కిరత్థి రసేహి ఖరాదియా;
అతిభోతి వర [రస (సబ్బత్థ)] మాలుత పాణ, ముచ్చేన నళఅవ్హయనేన భవన్తి దసాతి.
౩. కురుఙ్గవగ్గో
౨౧. కురుఙ్గమిగజాతకం
ఞాతమేతం ¶ కురుఙ్గస్స, యం త్వం సేపణ్ణి సియ్యసి [సేయ్యసి (సీ. స్యా. పీ.)];
అఞ్ఞం ¶ సేపణ్ణి గచ్ఛామి, న మే తే రుచ్చతే ఫలన్తి.
కురుఙ్గమిగజాతకం పఠమం.
౨౨. కుక్కురజాతకం
యే కుక్కురా రాజకులమ్హి వద్ధా, కోలేయ్యకా వణ్ణబలూపపన్నా;
తేమే న వజ్ఝా మయమస్మ వజ్ఝా, నాయం సఘచ్చా దుబ్బలఘాతికాయన్తి.
కుక్కురజాతకం దుతియం.
౨౩. గోజానీయజాతకం
అపి పస్సేన సేమానో, సల్లేభి సల్లలీకతో;
సేయ్యోవ వళవా గోజో [భోజ్జో (సీ.), భోజ్ఝో (స్యా. పీ.)], యుఞ్జ మఞ్ఞేవ సారథీతి.
గోజానీయ [భోజాజానీయ (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం తతియం.
౨౪. ఆజఞ్ఞజాతకం
యదా యదా యత్థ యదా, యత్థ యత్థ యదా యదా;
ఆజఞ్ఞో కురుతే వేగం, హాయన్తి తత్థ వాళవాతి.
ఆజఞ్ఞజాతకం చతుత్థం.
౨౫. తిత్థజాతకం
అఞ్ఞమఞ్ఞేహి ¶ ¶ తిత్థేహి, అస్సం పాయేహి సారథి;
అచ్చాసనస్స పురిసో, పాయాసస్సపి తప్పతీతి.
తిత్థజాతకం పఞ్చమం.
౨౬. మహిళాముఖజాతకం
పురాణచోరాన ¶ వచో నిసమ్మ, మహిళాముఖో పోథయమన్వచారీ;
సుసఞ్ఞతానఞ్హి వచో నిసమ్మ, గజుత్తమో సబ్బగుణేసు అట్ఠాతి.
మహిళాముఖజాతకం ఛట్ఠం.
౨౭. అభిణ్హజాతకం
నాలం కబళం పదాతవే, న చ పిణ్డం న కుసే న ఘంసితుం;
మఞ్ఞామి అభిణ్హదస్సనా, నాగో స్నేహమకాసి [సినేహమకాసి (సీ. స్యా. పీ.)] కుక్కురేతి.
అభిణ్హజాతకం సత్తమం.
౨౮. నన్దివిసాలజాతకం
మనుఞ్ఞమేవ ¶ భాసేయ్య, నామనుఞ్ఞం కుదాచనం;
మనుఞ్ఞం భాసమానస్స, గరుం భారం ఉదద్ధరి;
ధనఞ్చ నం అలాభేసి, తేన చత్తమనో అహూతి.
నన్దివిసాలజాతకం అట్ఠమం.
౨౯. కణ్హజాతకం
యతో యతో గరు ధురం, యతో గమ్భీరవత్తనీ;
తదాస్సు కణ్హం యుఞ్జన్తి, స్వాస్సు తం వహతే ధురన్తి.
కణ్హజాతకం నవమం.
౩౦. మునికజాతకం
మా ¶ మునికస్స పిహయి, ఆతురన్నాని భుఞ్జతి;
అప్పోస్సుక్కో భుసం ఖాద, ఏతం దీఘాయులక్ఖణన్తి.
మునికజాతకం దసమం.
కురుఙ్గవగ్గో తతియో.
తస్సుద్దానం –
కురుఙ్గస్స ¶ కుక్కురగోజవరో, పున వాళవస్ససిరివ్హయనో [సిరివయనో (సబ్బత్థ)];
మహిళాముఖనామనుఞ్ఞవరో, వహతే ధుర మునికేన దసాతి.
౪. కులావకవగ్గో
౩౧. కులావకజాతకం
కులావకా ¶ మాతలి సిమ్బలిస్మిం, ఈసాముఖేన పరివజ్జయస్సు;
కామం చజామ అసురేసు పాణం, మా మే దిజా విక్కులవా [మాయిమే దిజా వికులావా (సీ. స్యా. పీ.)] అహేసున్తి.
కులావకజాతకం పఠమం.
౩౨. నచ్చజాతకం
రుదం మనుఞ్ఞం రుచిరా చ పిట్ఠి, వేళురియవణ్ణూపనిభా [వణ్ణూపటిభా (స్యా.), వణ్ణసన్నిభా (క.)] చ గీవా;
బ్యామమత్తాని చ పేఖుణాని, నచ్చేన తే ధీతరం నో దదామీతి.
నచ్చజాతకం దుతియం.
౩౩. సమ్మోదమానజాతకం
సమ్మోదమానా ¶ గచ్ఛన్తి, జాలమాదాయ పక్ఖినో;
యదా తే వివదిస్సన్తి, తదా ఏహిన్తి మే వసన్తి.
సమ్మోదమానజాతకం తతియం.
౩౪. మచ్ఛజాతకం
న ¶ మం సీతం న మం ఉణ్హం, న మం జాలస్మి బాధనం;
యఞ్చ మం మఞ్ఞతే మచ్ఛీ, అఞ్ఞం సో రతియా గతోతి.
మచ్ఛజాతకం చతుత్థం.
౩౫. వట్టకజాతకం
సన్తి ¶ పక్ఖా అపతనా, సన్తి పాదా అవఞ్చనా;
మాతాపితా చ నిక్ఖన్తా, జాతవేద పటిక్కమాతి.
వట్టకజాతకం పఞ్చమం.
౩౬. సకుణజాతకం
యం నిస్సితా జగతిరుహం విహఙ్గమా, స్వాయం అగ్గిం పముఞ్చతి;
దిసా భజథ వక్కఙ్గా [వఙ్కఙ్గా (స్యా.)], జాతం సరణతో భయన్తి.
సకుణజాతకం ఛట్ఠం.
౩౭. తిత్తిరజాతకం
యే వుడ్ఢ [వద్ధ (సీ. పీ.)] మపచాయన్తి, నరా ధమ్మస్స కోవిదా;
దిట్ఠేవ ధమ్మే పాసంసా, సమ్పరాయే చ సుగ్గతీతి.
తిత్తిరజాతకం సత్తమం.
౩౮. బకజాతకం
నాచ్చన్తం ¶ నికతిప్పఞ్ఞో, నికత్యా సుఖమేధతి;
ఆరాధేతి నికతిప్పఞ్ఞో [ఆరాధే నికతిప్పఞ్ఞో (పీ.)], బకో కక్కటకామివాతి.
బకజాతకం అట్ఠమం.
౩౯. నన్దజాతకం
మఞ్ఞే ¶ సోవణ్ణయో రాసి, సోణ్ణమాలా చ నన్దకో;
యత్థ దాసో ఆమజాతో, ఠితో థుల్లాని [థూలాని (క.)] గజ్జతీతి.
నన్దజాతకం నవమం.
౪౦. ఖదిరఙ్గారజాతకం
కామం ¶ పతామి నిరయం, ఉద్ధంపాదో అవంసిరో;
నానరియం కరిస్సామి, హన్ద పిణ్డం పటిగ్గహాతి.
ఖదిరఙ్గారజాతకం దసమం.
కులావకవగ్గో చతుత్థో.
తస్సుద్దానం –
సిరిమాతలి ధీతర పక్ఖివరో, రతియాగతో మాతాపితా చ పున;
జగతీరుహ వుడ్ఢ సుకక్కటకో, తథా నన్దకపిణ్డవరేన దసాతి.
౫. అత్థకామవగ్గో
౪౧. లోసకజాతకం
యో ¶ అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
అజియా పాదమోలమ్బ [పాదమోలుమ్బ (సీ. స్యా. పీ.)], మిత్తకో వియ సోచతీతి.
లోసకజాతకం పఠమం.
౪౨. కపోతజాతకం
యో ¶ అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
కపోతకస్స వచనం అకత్వా, అమిత్తహత్థత్థగతోవ సేతీతి.
కపోతజాతకం దుతియం.
౪౩. వేళుకజాతకం
యో అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
ఏవం సో నిహతో సేతి, వేళుకస్స యథా పితాతి.
వేళుకజాతకం తతియం.
౪౪. మకసజాతకం
సేయ్యో ¶ ¶ అమిత్తో మతియా ఉపేతో, న త్వేవ మిత్తో మతివిప్పహీనో;
మకసం వధిస్సన్తి హి ఏళమూగో, పుత్తో పితు అబ్భిదా ఉత్తమఙ్గన్తి.
మకసజాతకం చతుత్థం.
౪౫. రోహిణిజాతకం
సేయ్యో అమిత్తో మేధావీ, యఞ్చే బాలానుకమ్పకో;
పస్స రోహిణికం జమ్మిం, మాతరం హన్త్వాన సోచతీతి.
రోహిణిజాతకం పఞ్చమం.
౪౬. ఆరామదూసకజాతకం
న వే అనత్థకుసలేన, అత్థచరియా సుఖావహా;
హాపేతి అత్థం దుమ్మేధో, కపి ఆరామికో యథాతి.
ఆరామదూసకజాతకం ఛట్ఠం.
౪౭. వారుణిదూసకజాతకం
న ¶ వే అనత్థకుసలేన, అత్థచరియా సుఖావహా;
హాపేతి అత్థం దుమ్మేధో, కోణ్డఞ్ఞో వారుణిం యథాతి.
వారుణిదూసకజాతకం సత్తమం.
౪౮. వేదబ్బజాతకం
అనుపాయేన ¶ యో అత్థం, ఇచ్ఛతి సో విహఞ్ఞతి;
చేతా హనింసు వేదబ్బం [వేదబ్భం (సీ. పీ.)], సబ్బే తే బ్యసనమజ్ఝగూతి.
వేదబ్బ [వేదబ్భ (సీ. పీ.)] జాతకం అట్ఠమం.
౪౯. నక్ఖత్తజాతకం
నక్ఖత్తం ¶ పటిమానేన్తం, అత్థో బాలం ఉపచ్చగా;
అత్థో అత్థస్స నక్ఖత్తం, కిం కరిస్సన్తి తారకాతి.
నక్ఖత్తజాతకం నవమం.
౫౦. దుమ్మేధజాతకం
దుమ్మేధానం సహస్సేన, యఞ్ఞో మే ఉపయాచితో;
ఇదాని ఖోహం యజిస్సామి, బహు [బహూ (సీ. పీ.), బహుం (క.)] అధమ్మికో జనోతి.
దుమ్మేధజాతకం దసమం.
అత్థకామవగ్గో పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
అథ మిత్తక మాతు కపోతవరో, తథా వేళూక ఏళమూగో రోహిణీ;
కపి ¶ వారుణి చేతచరా చ పున, తథా తారక యఞ్ఞవరేన దసాతి.
పఠమో పణ్ణాసకో.
౬. ఆసీసవగ్గో
౫౧.మహాసీలవజాతకం
ఆసీసేథేవ ¶ [ఆసింసేథేవ (సీ. స్యా. పీ.)] పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
పస్సామి వోహం అత్తానం, యథా ఇచ్ఛిం తథా అహూతి.
మహాసీలవజాతకం పఠమం.
౫౨. చూళజనకజాతకం
వాయమేథేవ పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
పస్సామి వోహం అత్తానం, ఉదకా థలముబ్భతన్తి.
చూళజనకజాతకం దుతియం.
౫౩. పుణ్ణపాతిజాతకం
తథేవ ¶ పుణ్ణా పాతియో, అఞ్ఞాయం వత్తతే కథా;
ఆకారణేన [ఆకారకేన (సీ. స్యా. పీ.)] జానామి, న చాయం భద్దికా సురాతి.
పుణ్ణపాతిజాతకం తతియం.
౫౪. కింఫలజాతకం
నాయం ¶ రుక్ఖో దురారుహో, నపి గామతో ఆరకా;
ఆకారణేన జానామి, నాయం సాదుఫలో దుమోతి.
కింఫలజాతకం చతుత్థం.
౫౫. పఞ్చావుధజాతకం
యో అలీనేన చిత్తేన, అలీనమనసో నరో;
భావేతి కుసలం ధమ్మం, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;
పాపుణే అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయన్తి.
పఞ్చావుధజాతకం పఞ్చమం.
౫౬. కఞ్చనక్ఖన్ధజాతకం
యో ¶ పహట్ఠేన చిత్తేన, పహట్ఠమనసో నరో;
భావేతి కుసలం ధమ్మం, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;
పాపుణే అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయన్తి.
కఞ్చనక్ఖన్ధజాతకం ఛట్ఠం.
౫౭. వానరిన్దజాతకం
యస్సేతే చతురో ధమ్మా, వానరిన్ద యథా తవ;
సచ్చం ధమ్మో ధితి [ధితీ (సీ. పీ.)] చాగో, దిట్ఠం సో అతివత్తతీతి.
వానరిన్దజాతకం సత్తమం.
౫౮. తయోధమ్మజాతకం
యస్సేతే ¶ ¶ చ [యస్స ఏతే (సీ. పీ.)] తయో ధమ్మా, వానరిన్ద యథా తవ;
దక్ఖియం సూరియం పఞ్ఞా, దిట్ఠం సో అతివత్తతీతి.
తయోధమ్మజాతకం అట్ఠమం.
౫౯. భేరివాదకజాతకం
ధమే ధమే నాతిధమే, అతిధన్తఞ్హి పాపకం;
ధన్తేన హి సతం లద్ధం, అతిధన్తేన నాసితన్తి.
భేరివాదకజాతకం నవమం.
౬౦. సఙ్ఖధమజాతకం
ధమే ధమే నాతిధమే, అతిధన్తఞ్హి పాపకం;
ధన్తేనాధిగతా భోగా, తే తాతో విధమీ ధమన్తి.
సఙ్ఖధమజాతకం దసమం.
ఆసీసవగ్గో ఛట్ఠో.
తస్సుద్దానం –
యథా ¶ ఇచ్ఛిం తథాహుదకా థలా, సుర సాదుఫలో చ అలీనమనో;
సమ్పహట్ఠమనో ¶ చతురో చ తయో, సతలద్ధక భోగధనేన దసాతి.
౭. ఇత్థివగ్గో
౬౧. అసాతమన్తజాతకం
అసా లోకిత్థియో నామ, వేలా తాసం న విజ్జతి;
సారత్తా చ పగబ్భా చ, సిఖీ సబ్బఘసో యథా;
తా హిత్వా పబ్బజిస్సామి, వివేకమనుబ్రూహయన్తి.
అసాతమన్తజాతకం పఠమం.
౬౨. అణ్డభూతజాతకం
యం ¶ బ్రాహ్మణో అవాదేసి, వీణం సముఖవేఠితో;
అణ్డభూతా భతా భరియా, తాసు కో జాతు విస్ససేతి.
అణ్డభూతజాతకం దుతియం.
౬౩. తక్కపణ్డితజాతకం
కోధనా అకతఞ్ఞూ చ, పిసుణా మిత్తభేదికా [పిసుణా చ విభేదికా (సీ. స్యా. పీ.)];
బ్రహ్మచరియం చర భిక్ఖు, సో సుఖం న విహాహసీతి [పిహాహిసీతి (సీ. స్యా. పీ.), విహాయసి (క.)].
తక్కపణ్డితజాతకం [తక్కజాతకం (సీ. స్యా. పీ. అట్ఠ.)] తతియం.
౬౪. దురాజానజాతకం
మా ¶ సు నన్ది ఇచ్ఛతి మం, మా సు సోచి న మిచ్ఛతి [న ఇచ్ఛతి (సీ. స్యా. పీ.)];
థీనం భావో దురాజానో, మచ్ఛస్సేవోదకే గతన్తి.
దురాజానజాతకం చతుత్థం.
౬౫. అనభిరతిజాతకం
యథా ¶ నదీ చ పన్థో చ, పానాగారం సభా పపా;
ఏవం లోకిత్థియో నామ, నాసం కుజ్ఝన్తి పణ్డితాతి.
అనభిరతిజాతకం పఞ్చమం.
౬౬. ముదులక్ఖణజాతకం
ఏకా ఇచ్ఛా పురే ఆసి, అలద్ధా ముదులక్ఖణం;
యతో లద్ధా అళారక్ఖీ, ఇచ్ఛా ఇచ్ఛం విజాయథాతి.
ముదులక్ఖణజాతకం ఛట్ఠం.
౬౭. ఉచ్ఛఙ్గజాతకం
ఉచ్ఛఙ్గే దేవ మే పుత్తో, పథే ధావన్తియా పతి;
తఞ్చ దేసం న పస్సామి, యతో సోదరియమానయేతి [సోదరియం నయే (క.)].
ఉచ్ఛఙ్గజాతకం సత్తమం.
౬౮. సాకేతజాతకం
యస్మిం ¶ ¶ మనో నివిసతి, చిత్తఞ్చాపి [చిత్తం వాపి (కత్థచి)] పసీదతి;
అదిట్ఠపుబ్బకే పోసే, కామం తస్మిమ్పి విస్ససేతి.
సాకేతజాతకం అట్ఠమం.
౬౯. విసవన్తజాతకం
ధిరత్థు తం విసం వన్తం, యమహం జీవితకారణా;
వన్తం పచ్చావమిస్సామి [పచ్చాహరిస్సామి (క.)], మతం మే జీవితా వరన్తి.
విసవన్తజాతకం నవమం.
౭౦. కుద్దాలజాతకం
న తం జితం సాధు జితం, యం జితం అవజీయతి;
తం ఖో జితం సాధు జితం, యం జితం నావజీయతీతి.
కుద్దాలజాతకం దసమం.
ఇత్థివగ్గో సత్తమో.
తస్సుద్దానం –
సిఖీసబ్బఘసోపి ¶ చ వీణవరో, పిసుణా మిత్తభేదికా నన్దీ నదీ;
ముదులక్ఖణ సోదరియా చ మనో, విస సాధుజితేన భవన్తి దసాతి.
౮. వరుణవగ్గో
౭౧. వరుణజాతకం
యో ¶ పుబ్బే కరణీయాని, పచ్ఛా సో కాతుమిచ్ఛతి;
వరుణకట్ఠ [వరణకట్ఠ (సీ. పీ.)] భఞ్జోవ, స పచ్ఛా మనుతప్పతీతి.
వరుణజాతకం పఠమం.
౭౨. సీలవహత్థిజాతకం
అకతఞ్ఞుస్స ¶ పోసస్స, నిచ్చం వివరదస్సినో;
సబ్బం చే పథవిం [పఠవిం (సీ. స్యా. పీ.)] దజ్జా, నేవ నం అభిరాధయేతి.
సీలవహత్థిజాతకం దుతియం.
౭౩. సచ్చంకిరజాతకం
సచ్చం కిరేవమాహంసు, నరా ఏకచ్చియా ఇధ;
కట్ఠం నిప్లవితం [విప్లావితం (సీ. పీ.)] సేయ్యో, న త్వేవేకచ్చియో నరోతి.
సచ్చంకిరజాతకం తతియం.
౭౪. రుక్ఖధమ్మజాతకం
సాధూ సమ్బహులా ఞాతీ, అపి రుక్ఖా అరఞ్ఞజా;
వాతో ¶ వహతి ఏకట్ఠం, బ్రహన్తమ్పి వనప్పతిన్తి.
రుక్ఖధమ్మజాతకం చతుత్థం.
౭౫. మచ్ఛజాతకం
అభిత్థనయ ¶ పజ్జున్న, నిధిం కాకస్స నాసయ;
కాకం సోకాయ రన్ధేహి, మఞ్చ సోకా పమోచయాతి.
మచ్ఛజాతకం పఞ్చమం.
౭౬. అసఙ్కియజాతకం
అసఙ్కియోమ్హి గామమ్హి, అరఞ్ఞే నత్థి మే భయం;
ఉజుం మగ్గం సమారూళ్హో, మేత్తాయ కరుణాయ చాతి.
అసఙ్కియజాతకం ఛట్ఠం.
౭౭. మహాసుపినజాతకం
ఉసభా ¶ రుక్ఖా గావియో గవా చ, అస్సో కంసో సిఙ్గాలీ [సిగాసీ (సీ. స్యా. పీ.)] చ కుమ్భో;
పోక్ఖరణీ చ అపాకచన్దనం, లాబూని సీదన్తి సిలా ప్లవన్తి.
మణ్డూకియో కణ్హసప్పే గిలన్తి, కాకం సుపణ్ణా పరివారయన్తి;
తసా ¶ వకా ఏళకానం భయాహి, విపరియాసో [విపరియాయో (స్యా. క.)] వత్తతి నయిధ మత్థీతి.
మహాసుపినజాతకం సత్తమం.
౭౮. ఇల్లిసజాతకం
ఉభో ఖఞ్జా ఉభో కుణీ, ఉభో విసమచక్ఖుకా [చక్ఖులా (సీ. పీ.)];
ఉభిన్నం పిళకా [పీళకా (స్యా.)] జాతా, నాహం పస్సామి ఇల్లిసన్తి.
ఇల్లిసజాతకం అట్ఠమం.
౭౯. ఖరస్సరజాతకం
యతో ¶ విలుత్తా చ హతా చ గావో, దడ్ఢాని గేహాని జనో చ నీతో;
అథాగమా పుత్తహతాయ పుత్తో, ఖరస్సరం డిణ్డిమం [దేణ్డిమం (సీ. స్యా. పీ.), డిన్దిమం (క.)] వాదయన్తోతి.
ఖరస్సరజాతకం నవమం.
౮౦. భీమసేనజాతకం
యం తే పవికత్థితం పురే, అథ తే పూతిసరా సజన్తి పచ్ఛా;
ఉభయం ¶ న సమేతి భీమసేన, యుద్ధకథా చ ఇదఞ్చ తే విహఞ్ఞన్తి.
భీమసేనజాతకం దసమం.
వరుణవగ్గో [వరణవగ్గో (సీ. పీ.)] అట్ఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరుణా అకతఞ్ఞూవరే తు సచ్చవరం, సవనప్పతినా చ అభిత్థనయ;
కరుణాయ సిలాప్లవ ఇల్లిసతో, పున డిణ్డిమపూతిసరేన దసాతి.
౯. అపాయిమ్హవగ్గో
౮౧. సురాపానజాతకం
అపాయిమ్హ ¶ అనచ్చిమ్హ, అగాయిమ్హ రుదిమ్హ చ;
విసఞ్ఞికరణిం పిత్వా [పీత్వా (సీ. స్యా. పీ.)], దిట్ఠా నాహుమ్హ వానరాతి.
సురాపానజాతకం పఠమం.
౮౨. మిత్తవిన్దకజాతకం
అతిక్కమ్మ ¶ ¶ రమణకం, సదామత్తఞ్చ దూభకం;
స్వాసి పాసాణమాసీనో, యస్మా జీవం న మోక్ఖసీతి.
మిత్తవిన్దకజాతకం దుతియం.
౮౩. కాలకణ్ణిజాతకం
మిత్తో హవే సత్తపదేన హోతి, సహాయో పన ద్వాదసకేన హోతి;
మాసడ్ఢమాసేన చ ఞాతి హోతి, తతుత్తరిం అత్తసమోపి హోతి;
సోహం కథం అత్తసుఖస్స హేతు, చిరసన్థుతం [చిరసన్ధవం (క.), చిరసత్థునం (పీ.)] కాళకణ్ణిం జహేయ్యన్తి.
కాలకణ్ణిజాతకం తతియం.
౮౪. అత్థస్సద్వారజాతకం
ఆరోగ్యమిచ్ఛే పరమఞ్చ లాభం, సీలఞ్చ వుద్ధానుమతం సుతఞ్చ;
ధమ్మానువత్తీ చ అలీనతా చ, అత్థస్స ద్వారా పముఖా ఛళేతేతి.
అత్థస్సద్వారజాతకం చతుత్థం.
౮౫. కింపక్కజాతకం
ఆయతిం ¶ దోసం నాఞ్ఞాయ, యో కామే పటిసేవతి;
విపాకన్తే హనన్తి నం, కింపక్కమివ భక్ఖితన్తి.
కింపక్కజాతకం పఞ్చమం.
౮౬. సీలవీమంసకజాతకం
సీలం ¶ కిరేవ కల్యాణం, సీలం లోకే అనుత్తరం;
పస్స ఘోరవిసో నాగో, సీలవాతి న హఞ్ఞతీతి.
సీలవీమంసకజాతకం ఛట్ఠం.
౮౭. మఙ్గలజాతకం
యస్స ¶ మఙ్గలా సమూహతాసే [సమూహతా (సీ. స్యా. పీ. సు. ని. ౩౬౨], ఉప్పాతా [ఉప్పాదా (పీ.)] సుపినా చ లక్ఖణా చ;
సో [స (సీ. పీ. క.)] మఙ్గలదోసవీతివత్తో, యుగయోగాధిగతో న జాతుమేతీతి.
మఙ్గలజాతకం సత్తమం.
౮౮. సారమ్భజాతకం
కల్యాణిమేవ ముఞ్చేయ్య, న హి ముఞ్చేయ్య పాపికం;
మోక్ఖో కల్యాణియా సాధు, ముత్వా తప్పతి పాపికన్తి.
సారమ్భజాతకం అట్ఠమం.
౮౯. కుహకజాతకం
వాచావ ¶ కిర తే ఆసి, సణ్హా సఖిలభాణినో;
తిణమత్తే అసజ్జిత్థో, నో చ నిక్ఖసతం హరన్తి.
కుహకజాతకం నవమం.
౯౦. అకతఞ్ఞుజాతకం
యో పుబ్బే కతకల్యాణో, కతత్థో నావబుజ్ఝతి;
పచ్ఛా కిచ్చే సముప్పన్నే, కత్తారం నాధిగచ్ఛతీతి.
అకతఞ్ఞుజాతకం దసమం.
అపాయిమ్హవగ్గో నవమో.
తస్సుద్దానం –
అపాయిమ్హ చ దూభకం సత్తపదం, ఛళద్వర చ ఆయతినా చ పున;
అహిసీలవ మఙ్గలి పాపికస్సా, సతంనిక్ఖ కతత్థవరేన దసాతి.
౧౦. లిత్తవగ్గో
౯౧. లిత్తజాతకం
లిత్తం ¶ ¶ పరమేన తేజసా, గిలమక్ఖం ¶ పురిసో న బుజ్ఝతి;
గిల రే గిల పాపధుత్తక, పచ్ఛా తే కటుకం భవిస్సతీతి.
లిత్తజాతకం పఠమం.
౯౨. మహాసారజాతకం
ఉక్కట్ఠే సూరమిచ్ఛన్తి, మన్తీసు అకుతూహలం;
పియఞ్చ అన్నపానమ్హి, అత్థే జాతే చ పణ్డితన్తి.
మహాసారజాతకం దుతియం.
౯౩. విసాసభోజనజాతకం
న విస్ససే అవిస్సత్థే, విస్సత్థేపి న విస్ససే;
విస్సాసా భయమన్వేతి, సీహంవ మిగమాతుకాతి [మిగమాతుయా (క.)].
విసాసభోజనజాతకం తతియం.
౯౪. లోమహంసజాతకం
సోతత్తో సోసిన్దో [సోసీతో (సీ. స్యా. పీ.), సోసినో (క.)] చేవ, ఏకో భింసనకే వనే;
నగ్గో న చగ్గిమాసీనో, ఏసనాపసుతో మునీతి.
లోమహంసజాతకం చతుత్థం.
౯౫. మహాసుదస్సనజాతకం
అనిచ్చా ¶ వత సఙ్ఖారా, ఉప్పాదవయధమ్మినో;
ఉప్పజ్జిత్వా నిరుజ్ఝన్తి, తేసం వూపసమో సుఖోతి.
మహాసుదస్సనజాతకం పఞ్చమం.
౯౬. తేలపత్తజాతకం
సమతిత్తికం ¶ అనవసేకం, తేలపత్తం యథా పరిహరేయ్య;
ఏవం సచిత్తమనురక్ఖే, పత్థయానో దిసం అగతపుబ్బన్తి.
తేలపత్తజాతకం ఛట్ఠం.
౯౭. నామసిద్ధిజాతకం
జీవకఞ్చ ¶ మతం దిస్వా, ధనపాలిఞ్చ దుగ్గతం;
పన్థకఞ్చ వనే మూళ్హం, పాపకో పునరాగతోతి.
నామసిద్ధిజాతకం సత్తమం.
౯౮. కూటవాణిజజాతకం
సాధు ¶ ఖో పణ్డితో నామ, న త్వేవ అతిపణ్డితో;
అతిపణ్డితేన పుత్తేన, మనమ్హి ఉపకూళితోతి [ఉపకూలితోతి (సీ.), ఉపకుట్ఠితోతి (స్యా.), ఉపకుటితో (క.)].
కూటవాణిజజాతకం అట్ఠమం.
౯౯. పరోసహస్సజాతకం
పరోసహస్సమ్పి సమాగతానం, కన్దేయ్యుం తే వస్ససతం అపఞ్ఞా;
ఏకోవ సేయ్యో పురిసో సపఞ్ఞో, యో భాసితస్స విజానాతి అత్థన్తి.
పరోసహస్సజాతకం నవమం.
౧౦౦. అసాతరూపజాతకం
అసాతం సాతరూపేన, పియరూపేన అప్పియం;
దుక్ఖం సుఖస్స రూపేన, పమత్తమతివత్తతీతి.
అసాతరూపజాతకం దసమం.
లిత్తవగ్గో దసమో.
తస్సుద్దానం –
గిలమక్ఖకుతూహల ¶ ¶ మాతుకస్సా, మునినా చ అనిచ్చత పత్తవరం;
ధనపాలివరో అతిపణ్డితకో, సపరోసహస్సఅసాతదసాతి.
మజ్ఝిమో పణ్ణాసకో.
౧౧. పరోసతవగ్గో
౧౦౧. పరోసతజాతకం
పరోసతం ¶ చేపి సమాగతానం, ఝాయేయ్యుం తే వస్ససతం అపఞ్ఞా;
ఏకోవ సేయ్యో పురిసో సపఞ్ఞో, యో భాసితస్స విజానాతి అత్థన్తి.
పరోసతజాతకం పఠమం.
౧౦౨. పణ్ణికజాతకం
యో దుక్ఖఫుట్ఠాయ భవేయ్య తాణం, సో మే పితా దుబ్భి [దూభి (సీ. పీ.)] వనే కరోతి;
సా కస్స కన్దామి వనస్స మజ్ఝే, యో తాయితా సో సహసం [సహసా (సీ. స్యా. పీ.)] కరోతీతి.
పణ్ణికజాతకం దుతియం.
౧౦౩. వేరిజాతకం
యత్థ ¶ వేరీ నివిసతి [నివసతి (సీ. క.)], న వసే తత్థ పణ్డితో;
ఏకరత్తం దిరత్తం వా, దుక్ఖం వసతి వేరిసూతి.
వేరిజాతకం తతియం.
౧౦౪. మిత్తవిన్దకజాతకం
చతుబ్భి అట్ఠజ్ఝగమా, అట్ఠాహిపి చ సోళస;
సోళసాహి చ బాత్తింస [బత్తింస (సీ. స్యా. పీ.)], అత్రిచ్ఛం చక్కమాసదో;
ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స, చక్కం భమతి మత్థకేతి.
మిత్తవిన్దకజాతకం చతుత్థం.
౧౦౫. దుబ్బలకట్ఠజాతకం
బహుమ్పేతం ¶ ¶ వనే కట్ఠం, వాతో భఞ్జతి దుబ్బలం;
తస్స చే భాయసీ నాగ, కిసో నూన భవిస్ససీతి.
దుబ్బలకట్ఠజాతకం పఞ్చమం.
౧౦౬. ఉదఞ్చనీజాతకం
సుఖం వత మం జీవన్తం [సుఖకం వత జీవం (క.)], పచమానా ఉదఞ్చనీ;
చోరీ జాయప్పవాదేన, తేలం లోణఞ్చ యాచతీతి.
ఉదఞ్చనీజాతకం ఛట్ఠం.
౧౦౭. సాలిత్తకజాతకం
సాధు ¶ ఖో సిప్పకం నామ, అపి యాదిస కీదిసం;
పస్స ఖఞ్జప్పహారేన, లద్ధా గామా చతుద్దిసాతి.
సాలిత్తకజాతకం సత్తమం.
౧౦౮. బాహియజాతకం
సిక్ఖేయ్య సిక్ఖితబ్బాని, సన్తి తచ్ఛన్దినో [సచ్ఛన్దినో (సీ. పీ.)] జనా;
బాహియా హి [పి (సీ. స్యా. పీ.)] సుహన్నేన, రాజానమభిరాధయీతి.
బాహియజాతకం అట్ఠమం.
౧౦౯. కుణ్డపూవజాతకం
యథన్నో పురిసో హోతి, తథన్నా తస్స దేవతా;
ఆహరేతం కుణ్డపూవం [కణం పూవం (సీ. పీ.)], మా మే భాగం వినాసయాతి.
కుణ్డపూవజాతకం నవమం.
౧౧౦. సబ్బసంహారకపఞ్హజాతకం
సబ్బసంహారకో ¶ ¶ [సబ్బసాహారకో (క.)] నత్థి, సుద్ధం కఙ్గు పవాయతి;
అలికం భాయతియం ధుత్తీ, సచ్చమాహ మహల్లికాతి.
సబ్బసంహారకపఞ్హజాతకం దసమం.
పరోసతవగ్గో ఏకాదసమో.
తస్సుద్దానం –
సపరోసత తాయిత వేరీ ¶ పున, భమచక్కథ నాగసిరివ్హయనో;
సుఖకఞ్చ వత సిప్పక బాహియా, కుణ్డపూవ మహల్లికకా చ దసాతి.
౧౨. హంచివగ్గో
౧౧౧. గద్రభపఞ్హజాతకం
హంచి [హంసి (సీ. స్యా.), హఞ్చి (?)] తువం ఏవమఞ్ఞసి సేయ్యో, పుత్తేన పితాతి రాజసేట్ఠ;
హన్దస్సతరస్స తే అయం, అస్సతరస్స హి గద్రభో పితాతి.
గద్రభపఞ్హజాతకం పఠమం.
౧౧౨. అమరాదేవీపఞ్హజాతకం
యేన సత్తుబిలఙ్గా చ, దిగుణపలాసో చ పుప్ఫితో;
యేన దదామి [యేనా’దామి (సీ. స్యా.)] తేన వదామి, యేన న దదామి [యేన నా’దామి (సీ. స్యా.)] న తేన వదామి;
ఏస ¶ మగ్గో యవమజ్ఝకస్స, ఏతం ఛన్నపథం విజానాహీతి.
అమరాదేవీపఞ్హజాతకం దుతియం.
౧౧౩. సిఙ్గాలజాతకం
సద్దహాసి ¶ సిఙ్గాలస్స [సిగాలస్స (సీ. స్యా. పీ.)], సురాపీతస్స బ్రాహ్మణ;
సిప్పికానం సతం నత్థి, కుతో కంససతా దువేతి.
సిఙ్గాలజాతకం తతియం.
౧౧౪. మితచిన్తిజాతకం
బహుచిన్తీ ¶ అప్పచిన్తీ, ఉభో జాలే అబజ్ఝరే;
మితచిన్తీ పమోచేసీ, ఉభో తత్థ సమాగతాతి.
మితచిన్తిజాతకం చతుత్థం.
౧౧౫. అనుసాసికజాతకం
యాయఞ్ఞ [యాయఞ్ఞే (క.)] మనుసాసతి, సయం లోలుప్పచారినీ;
సాయం విపక్ఖికా సేతి, హతా చక్కేన సాసికాతి [సాలికాతి (సీ. స్యా. పీ.)].
అనుసాసికజాతకం పఞ్చమం.
౧౧౬. దుబ్బచజాతకం
అతికరమకరాచరియ ¶ , మయ్హమ్పేతం న రుచ్చతి;
చతుత్థే లఙ్ఘయిత్వాన, పఞ్చమాయసి ఆవుతోతి.
దుబ్బచజాతకం ఛట్ఠం.
౧౧౭. తిత్తిరజాతకం
అచ్చుగ్గతాతిలపతా [అతిబలతా (సీ. స్యా. పీ.), అతిలపకా (కత్థచి)], అతివేలం పభాసితా;
వాచా హనతి దుమ్మేధం, తిత్తిరంవాతివస్సితన్తి.
తిత్తిరజాతకం సత్తమం.
౧౧౮. వట్టకజాతకం
నాచిన్తయన్తో పురిసో, విసేసమధిగచ్ఛతి;
చిన్తితస్స ఫలం పస్స, ముత్తోస్మి వధబన్ధనాతి.
వట్టకజాతకం అట్ఠమం.
౧౧౯. అకాలరావిజాతకం
అమాతాపితరసంవద్ధో ¶ [పితరి (సీ. పీ.), పితు (స్యా.)], అనాచేరకులే వసం;
నాయం కాలం అకాలం వా, అభిజానాతి కుక్కుటోతి.
అకాలరావిజాతకం నవమం.
౧౨౦. బన్ధనమోక్ఖజాతకం
అబద్ధా ¶ ¶ తత్థ బజ్ఝన్తి, యత్థ బాలా పభాసరే;
బద్ధాపి తత్థ ముచ్చన్తి, యత్థ ధీరా పభాసరేతి.
బన్ధనమోక్ఖజాతకం దసమం.
హంచివగ్గో [హంసివగ్గో (సీ. స్యా.)] ద్వాదసమో.
తస్సుద్దానం –
అథ గద్రభ సత్తువ కంససతం, బహుచిన్తి సాసికాయాతికర;
అతివేల విసేసమనాచరియోవ, ధీరాపభాసరతేన దసాతి.
౧౩. కుసనాళివగ్గో
౧౨౧. కుసనాళిజాతకం
కరే సరిక్ఖో అథ వాపి సేట్ఠో, నిహీనకో వాపి కరేయ్య ఏకో;
కరేయ్యుమేతే [కరేయ్యుం తే (సీ. పీ.)] బ్యసనే ఉత్తమత్థం, యథా అహం కుసనాళి రుచాయన్తి.
కుసనాళిజాతకం పఠమం.
౧౨౨. దుమ్మేధజాతకం
యసం ¶ ¶ లద్ధాన దుమ్మేధో, అనత్థం చరతి అత్తనో;
అత్తనో చ పరేసఞ్చ, హింసాయ పటిపజ్జతీతి.
దుమ్మేధజాతకం దుతియం.
౧౨౩. నఙ్గలీసజాతకం
అసబ్బత్థగామిం వాచం, బాలో సబ్బత్థ భాసతి;
నాయం దధిం వేది న [న వేది (క.)] నఙ్గలీసం, దధిప్పయం [దధిమ్పయం (సీ. పీ.)] మఞ్ఞతి నఙ్గలీసన్తి.
నఙ్గలీసజాతకం తతియం.
౧౨౪. అమ్బజాతకం
వాయమేథేవ ¶ పురిసో, న నిబ్బిన్దేయ్య పణ్డితో;
వాయామస్స ఫలం పస్స, భుత్తా అమ్బా అనీతిహన్తి.
అమ్బజాతకం చతుత్థం.
౧౨౫. కటాహకజాతకం
బహుమ్పి సో వికత్థేయ్య, అఞ్ఞం జనపదం గతో;
అన్వాగన్త్వాన దూసేయ్య, భుఞ్జ భోగే కటాహకాతి.
కటాహకజాతకం పఞ్చమం.
౧౨౬. అసిలక్ఖణజాతకం
తదేవేకస్స ¶ [తథేవేకస్స (సీ. స్యా. పీ. అట్ఠ. మూలపాఠో)] కల్యాణం, తదేవేకస్స పాపకం;
తస్మా సబ్బం న కల్యాణం, సబ్బం వాపి న పాపకన్తి.
అసిలక్ఖణజాతకం ఛట్ఠం.
౧౨౭. కలణ్డుకజాతకం
తే దేసా తాని వత్థూని, అహఞ్చ వనగోచరో;
అనువిచ్చ ఖో తం గణ్హేయ్యుం, పివ [పిప (సీ. పీ.)] ఖీరం కలణ్డుకాతి.
కలణ్డుకజాతకం సత్తమం.
౧౨౮. బిళారవతజాతకం
యో ¶ వే ధమ్మం ధజం [ధమ్మధజం (స్యా. పీ. క.)] కత్వా, నిగూళ్హో పాపమాచరే;
విస్సాసయిత్వా భూతాని, బిళారం నామ తం వతన్తి.
బిళారవతజాతకం అట్ఠమం.
౧౨౯. అగ్గికభారద్వాజజాతకం
నాయం సిఖా పుఞ్ఞహేతు, ఘాసహేతు అయం సిఖా;
నాఙ్గుట్ఠగణనం యాతి, అలం తే హోతు అగ్గికాతి.
అగ్గికభారద్వాజజాతకం నవమం.
౧౩౦. కోసియజాతకం
యథా ¶ ¶ వాచా చ భుఞ్జస్సు, యథా భుత్తఞ్చ బ్యాహర;
ఉభయం తే న సమేతి, వాచా భుత్తఞ్చ కోసియేతి.
కోసియజాతకం దసమం.
కుసనాళివగ్గో [సరిక్ఖవగ్గో (క.)] తేరసమో.
తస్సుద్దానం –
కుసనాళిసిరివ్హయనో చ యసం, దధి మమ్బ కటాహకపఞ్చమకో;
అథ పాపక ఖీర బిళారవతం, సిఖి కోసియసవ్హయనేన దసాతి.
౧౪. అసమ్పదానవగ్గో
౧౩౧. అసమ్పదానజాతకం
అసమ్పదానేనితరీతరస్స, బాలస్స మిత్తాని కలీ భవన్తి;
తస్మా హరామి భుసం అడ్ఢమానం, మా మే మిత్తి జీయిత్థ సస్సతాయన్తి.
అసమ్పదానజాతకం పఠమం.
౧౩౨. భీరుకజాతకం
కుసలూపదేసే ¶ ¶ ధితియా దళ్హాయ చ, అనివత్తితత్తాభయభీరుతాయ [అవత్థితత్తాభయభీరుతాయ (సీ. స్యా. పీ.)] చ;
న రక్ఖసీనం వసమాగమిమ్హసే, స సోత్థిభావో మహతా భయేన మేతి.
భీరుక [పఞ్చగరుక (సీ. పీ.), పఞ్చభీరుక (స్యా.), అభయభీరుత§(?)] జాతకం దుతియం.
౧౩౩. ఘతాసనజాతకం
ఖేమం యహిం తత్థ అరీ ఉదీరితో [అరి ఉద్ధరితో (క.)], దకస్స మజ్ఝే జలతే ఘతాసనో;
న అజ్జ వాసో మహియా మహీరుహే, దిసా భజవ్హో సరణాజ్జ నో భయన్తి.
ఘతాసనజాతకం తతియం.
౧౩౪. ఝానసోధనజాతకం
యే ¶ సఞ్ఞినో తేపి దుగ్గతా, యేపి అసఞ్ఞినో తేపి దుగ్గతా;
ఏతం ఉభయం వివజ్జయ, తం ¶ సమాపత్తిసుఖం అనఙ్గణన్తి.
ఝానసోధనజాతకం చతుత్థం.
౧౩౫. చన్దాభజాతకం
చన్దాభం సూరియాభఞ్చ, యోధ పఞ్ఞాయ గాధతి.
అవితక్కేన ఝానేన, హోతి ఆభస్సరూపగోతి.
చన్దాభజాతకం పఞ్చమం.
౧౩౬. సువణ్ణహంసజాతకం
యం ¶ లద్ధం తేన తుట్ఠబ్బం, అతిలోభో హి పాపకో;
హంసరాజం గహేత్వాన, సువణ్ణా పరిహాయథాతి.
సువణ్ణహంసజాతకం ఛట్ఠం.
౧౩౭. బబ్బుజాతకం
యత్థేకో లభతే బబ్బు, దుతియో తత్థ జాయతి;
తతియో చ చతుత్థో చ, ఇదం తే బబ్బుకా బిలన్తి.
బబ్బుజాతకం సత్తమం.
౧౩౮. గోధజాతకం
కిం తే జటాహి దుమ్మేధ, కిం తే అజినసాటియా;
అబ్భన్తరం ¶ తే గహనం, బాహిరం పరిమజ్జసీతి.
గోధజాతకం అట్ఠమం.
౧౩౯. ఉభతోభట్ఠజాతకం
అక్ఖీ భిన్నా పటో నట్ఠో, సఖిగేహే చ భణ్డనం;
ఉభతో పదుట్ఠా కమ్మన్తా [పదుట్ఠకమ్మన్తో (సీ.), పదుట్ఠో కమ్మన్తో (పీ.)], ఉదకమ్హి థలమ్హి చాతి.
ఉభతోభట్ఠజాతకం నవమం.
౧౪౦. కాకజాతకం
నిచ్చం ¶ ఉబ్బిగ్గహదయా, సబ్బలోకవిహేసకా;
తస్మా నేసం వసా నత్థి, కాకానమ్హాక [కాకానస్మాక (సీ. స్యా. పీ.)] ఞాతినన్తి.
కాకజాతకం దసమం.
అసమ్పదానవగ్గో చుద్దసమో.
తస్సుద్దానం –
ఇతరీతర ¶ రక్ఖసి ఖేమియో చ, పరోసతపఞ్హేన ఆభస్సరో పున;
అథ హంసవరుత్తమబబ్బుజటం, పటనట్ఠక కాకవరేన దసాతి.
౧౫. కకణ్టకవగ్గో
౧౪౧. గోధజాతకం
న ¶ పాపజనసంసేవీ, అచ్చన్తసుఖమేధతి;
గోధాకులం [గోధక్కులం (క.)] కకణ్టావ [కకణ్టకా (క.)], కలిం పాపేతి అత్తనన్తి.
గోధజాతకం పఠమం.
౧౪౨. సిఙ్గాలజాతకం
ఏతఞ్హి తే దురాజానం, యం సేసి మతసాయికం;
యస్స తే కడ్ఢమానస్స, హత్థా దణ్డో న ముచ్చతీతి.
సిఙ్గాలజాతకం దుతియం.
౧౪౩. విరోచజాతకం
లసీ చ తే నిప్ఫలితా, మత్థకో చ పదాలితో [విదాలితో (సీ. పీ.)];
సబ్బా తే ఫాసుకా భగ్గా, అజ్జ ఖో త్వం విరోచసీతి.
విరోచజాతకం తతియం.
౧౪౪. నఙ్గుట్ఠజాతకం
బహుమ్పేతం ¶ అసబ్భి [బహుపేతమసబ్భి (క.)] జాతవేద, యం తం వాలధినాభిపూజయామ;
మంసారహస్స ¶ నత్థజ్జ మంసం, నఙ్గుట్ఠమ్పి భవం పటిగ్గహాతూతి.
నఙ్గుట్ఠజాతకం చతుత్థం.
౧౪౫. రాధజాతకం
న ¶ త్వం రాధ విజానాసి, అడ్ఢరత్తే అనాగతే;
అబ్యయతం [అబ్యాయతం (సీ. స్యా. పీ.), అబ్యత్తతం (?)] విలపసి, విరత్తా కోసియాయనేతి.
రాధజాతకం పఞ్చమం.
౧౪౬. సముద్దకాకజాతకం
అపి ను హనుకా సన్తా, ముఖఞ్చ పరిసుస్సతి;
ఓరమామ న పారేమ, పూరతేవ మహోదధీతి.
సముద్దకాకజాతకం ఛట్ఠం.
౧౪౭. పుప్ఫరత్తజాతకం
నయిదం దుక్ఖం అదుం దుక్ఖం, యం మం తుదతి వాయసో;
యం సామా పుప్ఫరత్తేన, కత్తికం నానుభోస్సతీతి.
పుప్ఫరత్తజాతకం సత్తమం.
౧౪౮. సిఙ్గాలజాతకం
నాహం ¶ పునం న చ పునం, న చాపి అపునప్పునం;
హత్థిబోన్దిం పవేక్ఖామి, తథా హి భయతజ్జితోతి.
సిఙ్గాలజాతకం అట్ఠమం.
౧౪౯. ఏకపణ్ణజాతకం
ఏకపణ్ణో అయం రుక్ఖో, న భూమ్యా చతురఙ్గులో;
ఫలేన విసకప్పేన, మహాయం కిం భవిస్సతీతి.
ఏకపణ్ణజాతకం నవమం.
౧౫౦. సఞ్జీవజాతకం
అసన్తం ¶ ¶ యో పగ్గణ్హాతి, అసన్తం చూపసేవతి;
తమేవ ఘాసం కురుతే, బ్యగ్ఘో సఞ్జీవకో యథాతి.
సఞ్జీవజాతకం దసమం.
కకణ్టక [పాపసేవన (క.)] వగ్గో పన్నరసమో.
తస్సుద్దానం –
సుఖమేధతి దణ్డవరో చ పున, లసి వాలధి పఞ్చమరాధవరో;
సమహోదధి ¶ కత్తిక బోన్ది పున, చతురఙ్గులబ్యగ్ఘవరేన దసాతి.
(ఉపరిమో పణ్ణాసకో.) [( ) సీహళపోత్థకేయేవ దిస్సతి]
అథ వగ్గుద్దానం –
అపణ్ణకం సీలవగ్గకురుఙ్గ, కులావకం అత్థకామేన పఞ్చమం;
ఆసీసో ఇత్థివరుణం అపాయి, లిత్తవగ్గేన తే దస;
పరోసతం హంచి కుసనాళి [హంసి సరిక్ఖం (సబ్బత్థ)], అసమ్పదం కకణ్టకవగ్గో.
ఏకనిపాతమ్హిలఙ్కతన్తి.
ఏకకనిపాతం నిట్ఠితం.
౨. దుకనిపాతో
౧. దళ్హవగ్గో
౧౫౧. రాజోవాదజాతకం (౨-౧-౧)
దళ్హం ¶ ¶ ¶ దళ్హస్స ఖిపతి, బల్లికో [మల్లికో (సీ. పీ.)] ముదునా ముదుం;
సాధుమ్పి సాధునా జేతి, అసాధుమ్పి అసాధునా;
ఏతాదిసో అయం రాజా, మగ్గా ఉయ్యాహి సారథి.
అక్కోధేన జినే కోధం, అసాధుం సాధునా జినే;
జినే కదరియం దానేన, సచ్చేనాలికవాదినం;
ఏతాదిసో అయం రాజా, మగ్గా ఉయ్యాహి సారథీతి.
రాజోవాదజాతకం పఠమం.
౧౫౨. అసమేక్ఖితకమ్మన్తం, తురితాభినిపాతినం.
సాని కమ్మాని తప్పేన్తి, ఉణ్హంవజ్ఝోహితం ముఖే.
సీహో చ సీహనాదేన, దద్దరం అభినాదయి;
సుత్వా సీహస్స నిగ్ఘోసం, సిఙ్గాలో [సిగాలో (సీ. స్యా. పీ.)] దద్దరే వసం;
భీతో సన్తాసమాపాది, హదయఞ్చస్స అప్ఫలీతి.
సిఙ్గాలజాతకం [సిగాలజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] దుతియం.
౧౫౩. సూకరజాతకం (౨-౧-౩)
చతుప్పదో ¶ అహం సమ్మ, త్వమ్పి సమ్మ చతుప్పదో;
ఏహి సమ్మ [సీహ (సీ. పీ.)] నివత్తస్సు, కిం ను భీతో పలాయసి.
అసుచి ¶ పూతిలోమోసి, దుగ్గన్ధో వాసి సూకర;
సచే యుజ్ఝితుకామోసి, జయం సమ్మ దదామి తేతి.
సూకరజాతకం తతియం.
౧౫౪. ఉరగజాతక (౨-౧-౪)
ఇధూరగానం ¶ పవరో పవిట్ఠో, సేలస్స వణ్ణేన పమోక్ఖమిచ్ఛం;
బ్రహ్మఞ్చ వణ్ణం [వక్కం (క.)] అపచాయమానో, బుభుక్ఖితో నో వితరామి [విసహామి (క. సి. స్యా. పీ.)] భోత్తుం.
సో బ్రహ్మగుత్తో చిరమేవ జీవ, దిబ్యా చ తే పాతుభవన్తు భక్ఖా;
యో బ్రహ్మవణ్ణం అపచాయమానో, బుభుక్ఖితో నో వితరాసి [సబ్బత్థపి సమానం] భోత్తున్తి.
ఉరగజాతకం చతుత్థం.
౧౫౫. భగ్గజాతకం (౨-౧-౫)
జీవ ¶ వస్ససతం భగ్గ [గగ్గ (సీ. పీ.)], అపరాని చ వీసతిం [వీసతి (స్యా. క.)];
మా మం పిసాచా ఖాదన్తు, జీవ త్వం సరదో సతం.
త్వమ్పి వస్ససతం జీవ, అపరాని చ వీసతిం;
విసం పిసాచా ఖాదన్తు, జీవ త్వం సరదో సతన్తి.
భగ్గజాతకం పఞ్చమం.
౧౫౬. అలీనచిత్తజాతకం (౨-౧-౬)
అలీనచిత్తం నిస్సాయ, పహట్ఠా మహతీ చమూ;
కోసలం సేనాసన్తుట్ఠం, జీవగ్గాహం అగాహయి.
ఏవం నిస్సయసమ్పన్నో, భిక్ఖు ఆరద్ధవీరియో;
భావయం కుసలం ధమ్మం, యోగక్ఖేమస్స పత్తియా;
పాపుణే అనుపుబ్బేన, సబ్బసంయోజనక్ఖయన్తి.
అలీనచిత్తజాతకం ఛట్ఠం.
౧౫౭. గుణజాతకం (౨-౧-౭)
యేన ¶ కామం పణామేతి, ధమ్మో బలవతం మిగీ;
ఉన్నదన్తీ విజానాహి, జాతం సరణతో భయం.
అపి ¶ చేపి దుబ్బలో మిత్తో, మిత్తధమ్మేసు తిట్ఠతి;
సో ఞాతకో చ బన్ధు చ, సో మిత్తో సో చ మే సఖా;
దాఠిని ¶ మాతిమఞ్ఞిత్థో [మఞ్ఞివో (స్యా.), మఞ్ఞవ్హో (క.)], సిఙ్గాలో మమ పాణదోతి.
గుణజాతకం సత్తమం.
౧౫౮. సుహనుజాతకం (౨-౧-౮)
నయిదం విసమసీలేన, సోణేన సుహనూ సహ;
సుహనూపి తాదిసోయేవ, యో సోణస్స సగోచరో.
పక్ఖన్దినా పగబ్భేన, నిచ్చం సన్దానఖాదినా;
సమేతి పాపం పాపేన, సమేతి అసతా అసన్తి.
సుహనుజాతకం అట్ఠమం.
౧౫౯. మోరజాతకం (౨-౧-౯)
ఉదేతయం చక్ఖుమా ఏకరాజా, హరిస్సవణ్ణో పథవిప్పభాసో [పఠవిప్పభాసో (సీ. స్యా. పీ.)];
తం తం నమస్సామి హరిస్సవణ్ణం పథవిప్పభాసం, తయాజ్జ గుత్తా విహరేము దివసం.
యే బ్రాహ్మణా వేదగూ సబ్బధమ్మే, తే మే నమో తే చ మం పాలయన్తు;
నమత్థు బుద్ధానం [బుద్ధాన (?)] నమత్థు బోధియా, నమో విముత్తానం [విముత్తాన (?)] నమో విముత్తియా;
ఇమం సో పరిత్తం కత్వా, మోరో చరతి ఏసనా.
అపేతయం ¶ ¶ చక్ఖుమా ఏకరాజా, హరిస్సవణ్ణో పథవిప్పభాసో;
తం తం నమ్మస్సామి హరిస్సవణ్ణం పథవిప్పభాసం, తయాజ్జ గుత్తా విహరేము రత్తిం.
యే బ్రాహ్మణా వేదగూ సబ్బధమ్మే, తే మే నమో తే చ మం పాలయన్తు;
నమత్థు బుద్ధానం నమత్థు బోధియా, నమో విముత్తానం నమో విముత్తియా;
ఇమం సో పరిత్తం కత్వా, మోరో వాసమకప్పయీతి.
మోరజాతకం నవమం.
౧౬౦. వినీలజాతకం (౨-౧-౧౦)
ఏవమేవ నూన [ను (క.)] రాజానం, వేదేహం మిథిలగ్గహం;
అస్సా వహన్తి ఆజఞ్ఞా, యథా హంసా వినీలకం.
వినీల ¶ దుగ్గం భజసి, అభూమిం తాత సేవసి;
గామన్తకాని [గామన్తికాని (సీ.), గామన్తరాని (క.)] సేవస్సు, ఏతం మాతాలయం తవాతి.
వినీలజాతకం దసమం.
దళ్హవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరబల్లిక ¶ దద్దర సూకరకో, ఉరగూత్తమ పఞ్చమభగ్గవరో;
మహతీచము యావ సిఙ్గాలవరో, సుహనుత్తమ మోర వినీలం దసాతి.
౨. సన్థవవగ్గో
౧౬౧. ఇన్దసమానగోత్తజాతకం (౨-౨-౧)
న ¶ సన్థవం [సన్ధవం (క.)] కాపురిసేన కయిరా, అరియో అనరియేన పజానమత్థం;
చిరానువుత్థోపి కరోతి పాపం, గజో యథా ఇన్దసమానగోత్తం.
యం త్వేవ జఞ్ఞా సదిసో మమన్తి, సీలేన పఞ్ఞాయ సుతేన చాపి;
తేనేవ మేత్తిం కయిరాథ సద్ధిం, సుఖో హవే సప్పురిసేన సఙ్గమోతి.
ఇన్దసమానగోత్తజాతకం పఠమం.
౧౬౨. సన్థవజాతకం (౨-౨-౨)
న ¶ సన్థవస్మా పరమత్థి పాపియో, యో సన్థవో [సన్ధవో (క.)] కాపురిసేన హోతి;
సన్తప్పితో సప్పినా పాయసేన [పాయాసేన (క.)], కిచ్ఛాకతం పణ్ణకుటిం అదయ్హి [అదడ్ఢహి (సీ. స్యా.), అదట్ఠహి (పీ.), అదద్దహి (?)].
న సన్థవస్మా పరమత్థి సేయ్యో, యో సన్థవో సప్పురిసేన హోతి;
సీహస్స బ్యగ్ఘస్స చ దీపినో చ, సామా ముఖం లేహతి సన్థవేనాతి.
సన్థవజాతకం దుతియం.
౧౬౩. సుసీమజాతకం (౨-౨-౩)
కాళా మిగా సేతదన్తా తవీమే [తవ ఇమే (సీ. స్యా. పీ.)], పరోసతం హేమజాలాభిఛన్నా [హేమజాలాభిసఞ్ఛన్నా (సీ.)];
తే తే దదామీతి సుసీమ బ్రూసి, అనుస్సరం ¶ పేత్తిపితామహానం.
కాళా ¶ ¶ మిగా సేతదన్తా మమీమే [మమ ఇమే (సీ. పీ.)], పరోసతం హేమజాలాభిచ్ఛన్నా;
తే తే దదామీతి వదామి మాణవ, అనుస్సరం పేత్తిపితామహానన్తి.
సుసీమజాతకం తతియం.
౧౬౪. గిజ్ఝజాతకం (౨-౨-౪)
యం ను గిజ్ఝో యోజనసతం, కుణపాని అవేక్ఖతి;
కస్మా జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝసి.
యదా పరాభవో హోతి, పోసో జీవితసఙ్ఖయే;
అథ జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝతీతి.
గిజ్ఝజాతకం చతుత్థం.
౧౬౫. నకులజాతకం (౨-౨-౫)
సన్ధిం కత్వా అమిత్తేన, అణ్డజేన జలాబుజ;
వివరియ దాఠం సేసి [సయసి (సీ. స్యా. పీ.)], కుతో తే భయమాగతం.
సఙ్కేథేవ [సఙ్కతేవ (క.)] అమిత్తస్మిం, మిత్తస్మిమ్పి న విస్ససే;
అభయా భయముప్పన్నం, అపి మూలాని కన్తతీతి [మూలం నికన్తతీతి (సీ.)].
నకులజాతకం పఞ్చమం.
౧౬౬. ఉపసాళకజాతకం (౨-౨-౬)
ఉపసాళకనామాని [ఉపసాళ్హకనామానం (సీ. స్యా. పీ.)], సహస్సాని చతుద్దస;
అస్మిం పదేసే దడ్ఢాని, నత్థి లోకే అనామతం.
యమ్హి ¶ సచ్చఞ్చ ధమ్మో చ, అహింసా సంయమో దమో;
ఏతం అరియా సేవన్తి, ఏతం లోకే అనామతన్తి.
ఉపసాళకజాతకం ఛట్ఠం.
౧౬౭. సమిద్ధిజాతకం (౨-౨-౭)
అభుత్వా ¶ భిక్ఖసి భిక్ఖు, న హి భుత్వాన భిక్ఖసి;
భుత్వాన భిక్ఖు భిక్ఖస్సు, మా తం కాలో ఉపచ్చగా.
కాలం ¶ వోహం న జానామి, ఛన్నో కాలో న దిస్సతి;
తస్మా అభుత్వా భిక్ఖామి, మా మం కాలో ఉపచ్చగాతి.
సమిద్ధిజాతకం సత్తమం.
౧౬౮. సకుణగ్ఘిజాతకం (౨-౨-౮)
సేనో బలసా పతమానో, లాపం గోచరఠాయినం;
సహసా అజ్ఝప్పత్తోవ, మరణం తేనుపాగమి.
సోహం నయేన సమ్పన్నో, పేత్తికే గోచరే రతో;
అపేతసత్తు మోదామి, సమ్పస్సం అత్థమత్తనోతి.
సకుణగ్ఘిజాతకం అట్ఠమం.
౧౬౯. అరకజాతకం (౨-౨-౯)
యో వే మేత్తేన చిత్తేన, సబ్బలోకానుకమ్పతి;
ఉద్ధం ¶ అధో చ తిరియం, అప్పమాణేన సబ్బసో.
అప్పమాణం హితం చిత్తం, పరిపుణ్ణం సుభావితం;
యం పమాణకతం కమ్మం, న తం తత్రావసిస్సతీతి.
అరకజాతకం నవమం.
౧౭౦. కకణ్టకజాతకం (౨-౨-౧౦)
నాయం పురే ఉణ్ణమతి [ఉన్నమతి (స్యా.)], తోరణగ్గే కకణ్టకో;
మహోసధ విజానాహి, కేన థద్ధో కకణ్టకో.
అలద్ధపుబ్బం లద్ధాన, అడ్ఢమాసం కకణ్టకో;
అతిమఞ్ఞతి రాజానం, వేదేహం మిథిలగ్గహన్తి.
కకణ్టకజాతకం దసమం.
సన్థవవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ ¶ ఇన్దసమాన సపణ్ణకుటి, సుసిముత్తమ గిజ్ఝ జలాబుజకో;
ఉపసాళక భిక్ఖు సలాపవరో, అథ మేత్తవరో దసపుణ్ణమతీతి.
౩. కల్యాణవగ్గో
౧౭౧. కల్యాణధమ్మజాతకం (౨-౩-౧)
కల్యాణధమ్మోతి ¶ ¶ యదా జనిన్ద, లోకే సమఞ్ఞం అనుపాపుణాతి;
తస్మా న హియ్యేథ [హీయేథ (సీ.)] నరో సపఞ్ఞో, హిరియాపి సన్తో ధురమాదియన్తి.
సాయం సమఞ్ఞా ఇధ మజ్జ పత్తా, కల్యాణధమ్మోతి జనిన్ద లోకే;
తాహం సమేక్ఖం ఇధ పబ్బజిస్సం, న హి మత్థి ఛన్దో ఇధ కామభోగేతి.
కల్యాణధమ్మజాతకం పఠమం.
౧౭౨. దద్దరజాతకం (౨-౩-౨)
కో ను సద్దేన మహతా, అభినాదేతి దద్దరం;
తం సీహా నప్పటినదన్తి [కిం సీహా నప్పటినదన్తి (సీ. పీ.), న సీహా పటినదన్తి (క.)], కో నామేసో మిగాధిభూ.
అధమో మిగజాతానం, సిఙ్గాలో తాత వస్సతి;
జాతిమస్స జిగుచ్ఛన్తా, తుణ్హీ సీహా సమచ్ఛరేతి.
దద్దరజాతకం దుతియం.
౧౭౩. మక్కటజాతకం (౨-౩-౩)
తాత ¶ ¶ మాణవకో ఏసో, తాలమూలం అపస్సితో;
అగారకఞ్చిదం అత్థి, హన్ద దేమస్సగారకం.
మా ఖో త్వం తాత పక్కోసి, దూసేయ్య నో అగారకం;
నేతాదిసం ముఖం హోతి, బ్రాహ్మణస్స సుసీలినోతి.
మక్కటజాతకం తతియం.
౧౭౪. దుబ్భియమక్కటజాతకం (౨-౩-౪)
అదమ్హ తే వారి పహూతరూపం, ఘమ్మాభితత్తస్స పిపాసితస్స;
సో దాని పిత్వాన [పీత్వాన (సీ. పీ.)] కిరిఙ్కరోసి [కికింకరోసి (సీ. స్యా. పీ.)], అసఙ్గమో పాపజనేన సేయ్యో.
కో తే సుతో వా దిట్ఠో వా, సీలవా నామ మక్కటో;
ఇదాని ఖో తం ఓహచ్ఛం [ఊహచ్చ (సీ. పీ.), ఓహచ్చం (స్యా.), ఉహజ్జం (క.)], ఏసా అస్మాక ధమ్మతాతి.
దుబ్భియమక్కటజాతకం చతుత్థం.
౧౭౫. ఆదిచ్చుపట్ఠానజాతకం (౨-౩-౫)
సబ్బేసు ¶ కిర భూతేసు, సన్తి సీలసమాహితా;
పస్స సాఖామిగం జమ్మం, ఆదిచ్చముపతిట్ఠతి.
నాస్స సీలం విజానాథ, అనఞ్ఞాయ పసంసథ;
అగ్గిహుత్తఞ్చ ¶ ఉహన్నం [ఊహన్తం (సీ.), ఊహనం (స్యా.), ఊహన్తి (పీ.), ఉహదం (క.)], ద్వే చ భిన్నా కమణ్డలూతి.
ఆదిచ్చుపట్ఠానజాతకం పఞ్చమం.
౧౭౬. కళాయముట్ఠిజాతకం (౨-౩-౬)
బాలో ¶ వతాయం దుమసాఖగోచరో, పఞ్ఞా జనిన్ద నయిమస్స విజ్జతి;
కళాయముట్ఠిం [కలాయముట్ఠిం (సీ. పీ.)] అవకిరియ కేవలం, ఏకం కళాయం పతితం గవేసతి.
ఏవమేవ మయం రాజ, యే చఞ్ఞే అతిలోభినో;
అప్పేన బహుం జియ్యామ, కళాయేనేవ వానరోతి.
కళాయముట్ఠిజాతకం ఛట్ఠం.
౧౭౭. తిన్దుకజాతకం (౨-౩-౭)
ధనుహత్థకలాపేహి, నేత్తిం సవరధారిభి;
సమన్తా పరికిణ్ణమ్హ, కథం మోక్ఖో భవిస్సతి.
అప్పేవ బహుకిచ్చానం, అత్థో జాయేథ కోచి నం;
అత్థి రుక్ఖస్స అచ్ఛిన్నం, ఖజ్జథఞ్ఞేవ తిన్దుకన్తి.
తిన్దుకజాతకం సత్తమం.
౧౭౮. కచ్ఛపజాతకం (౨-౩-౮)
జనిత్తం ¶ మే భవిత్తం మే, ఇతి పఙ్కే అవస్సయిం;
తం మం పఙ్కో అజ్ఝభవి, యథా దుబ్బలకం తథా;
తం తం వదామి భగ్గవ, సుణోహి వచనం మమ.
గామే వా యది వా రఞ్ఞే, సుఖం యత్రాధిగచ్ఛతి;
తం జనిత్తం భవిత్తఞ్చ, పురిసస్స పజానతో;
యమ్హి జీవే తమ్హి గచ్ఛే, న నికేతహతో సియాతి.
కచ్ఛపజాతకం అట్ఠమం.
౧౭౯. సతధమ్మజాతకం (౨-౩-౯)
తఞ్చ ¶ అప్పఞ్చ ఉచ్ఛిట్ఠం, తఞ్చ కిచ్ఛేన నో అదా;
సోహం బ్రాహ్మణజాతికో, యం భుత్తం తమ్పి ఉగ్గతం.
ఏవం ¶ ధమ్మం నిరంకత్వా [నిరాకత్వా (?) ని + ఆ + కర + త్వా], యో అధమ్మేన జీవతి;
సతధమ్మోవ లాభేన, లద్ధేనపి న నన్దతీతి.
సతధమ్మజాతకం నవమం.
౧౮౦. దుద్దదజాతకం (౨-౩-౧౦)
దుద్దదం దదమానానం, దుక్కరం కమ్మ కుబ్బతం;
అసన్తో నానుకుబ్బన్తి, సతం ధమ్మో దురన్నయో.
తస్మా సతఞ్చ అసతం, నానా హోతి ఇతో గతి;
అసన్తో ¶ నిరయం యన్తి, సన్తో సగ్గపరాయణాతి [పరాయనా (స్యా. క.)].
దుద్దదజాతకం దసమం.
కల్యాణవగ్గో తతియో.
తస్సుద్దానం –
సుసమఞ్ఞమిగాధిభూ మాణవకో, వారిపహూతరూపాదిచ్చుపట్ఠానా;
సకళాయసతిన్దుకపఙ్క పున, సతధమ్మ సుదుద్దదకేన దసాతి.
౪. అసదిసవగ్గో
౧౮౧. అసదిసజాతకం (౨-౪-౧)
ధనుగ్గహో అసదిసో, రాజపుత్తో మహబ్బలో;
దూరేపాతీ అక్ఖణవేధీ, మహాకాయప్పదాలనో.
సబ్బామిత్తే రణం కత్వా, న చ కఞ్చి విహేఠయి;
భాతరం సోత్థిం కత్వాన, సంయమం అజ్ఝుపాగమీతి.
అసదిసజాతకం పఠమం.
౧౮౨. సఙ్గామావచరజాతకం (౨-౪-౨)
సఙ్గామావచరో ¶ ¶ సూరో, బలవా ఇతి విస్సుతో;
కిం ¶ ను తోరణమాసజ్జ, పటిక్కమసి కుఞ్జర.
ఓమద్ద ఖిప్పం పలిఘం, ఏసికాని చ అబ్బహ [ఉబ్బహ (స్యా.), అబ్భుహ (క.)];
తోరణాని చ మద్దిత్వా, ఖిప్పం పవిస కుఞ్జరాతి.
సఙ్గామావచరజాతకం దుతియం.
౧౮౩. వాలోదకజాతకం (౨-౪-౩)
వాలోదకం అప్పరసం నిహీనం, పిత్వా [పీత్వా (సీ. పీ.)] మదో జాయతి గద్రభానం;
ఇమఞ్చ పిత్వాన రసం పణీతం, మదో న సఞ్జాయతి సిన్ధవానం.
అప్పం పివిత్వాన నిహీనజచ్చో, సో మజ్జతీ తేన జనిన్ద పుట్ఠో [ఫుట్ఠో (సీ. స్యా.), ముట్ఠో (క.)];
ధోరయ్హసీలీ చ కులమ్హి జాతో, న మజ్జతీ అగ్గరసం పివిత్వాతి.
వాలోదకజాతకం తతియం.
౧౮౪. గిరిదత్తజాతకం (౨-౪-౪)
దూసితో గిరిదత్తేన [గిరిదన్తేన (పీ.)], హయో సామస్స పణ్డవో;
పోరాణం పకతిం హిత్వా, తస్సేవానువిధియ్యతి [నువిధీయతి (సీ. పీ.)].
సచే ¶ చ తనుజో పోసో, సిఖరాకార [సిఙ్గారాకార (స్యా.)] కప్పితో;
ఆననే నం [తం (సీ. స్యా. పీ.)] గహేత్వాన, మణ్డలే పరివత్తయే;
ఖిప్పమేవ పహన్త్వాన, తస్సేవానువిధియ్యతీతి.
గిరిదత్తజాతకం చతుత్థం.
౧౮౫. అనభిరతిజాతకం (౨-౪-౫)
యథోదకే ¶ ఆవిలే అప్పసన్నే, న పస్సతి సిప్పికసమ్బుకఞ్చ;
సక్ఖరం వాలుకం మచ్ఛగుమ్బం, ఏవం ఆవిలమ్హి [ఆవిలే హి (సీ.)] చిత్తే;
న పస్సతి అత్తదత్థం పరత్థం.
యథోదకే ¶ అచ్ఛే విప్పసన్నే, సో పస్సతి సిప్పికసమ్బుకఞ్చ;
సక్ఖరం వాలుకం మచ్ఛగుమ్బం, ఏవం అనావిలమ్హి చిత్తే;
సో పస్సతి అత్తదత్థం పరత్థన్తి.
అనభిరతిజాతకం పఞ్చమం.
౧౮౬. దధివాహనజాతకం (౨-౪-౬)
వణ్ణగన్ధరసూపేతో ¶ , అమ్బోయం అహువా పురే;
తమేవ పూజం లభమానో, కేనమ్బో కటుకప్ఫలో.
పుచిమన్దపరివారో, అమ్బో తే దధివాహన;
మూలం మూలేన సంసట్ఠం, సాఖా సాఖా [సాఖం (స్యా. క.)] నిసేవరే [నివీసరే (క.)];
అసాతసన్నివాసేన, తేనమ్బో కటుకప్ఫలోతి.
దధివాహనజాతకం ఛట్ఠం.
౧౮౭. చతుమట్ఠజాతకం (౨-౪-౭)
ఉచ్చే విటభిమారుయ్హ, మన్తయవ్హో రహోగతా;
నీచే ఓరుయ్హ మన్తవ్హో, మిగరాజాపి సోస్సతి.
యం సువణ్ణో సువణ్ణేన [యం సుపణ్ణో సుపణ్ణేన (సీ. స్యా. పీ.)], దేవో దేవేన మన్తయే;
కిం తేత్థ చతుమట్ఠస్స, బిలం పవిస జమ్బుకాతి.
చతుమట్ఠజాతకం సత్తమం.
౧౮౮. సీహకోత్థుజాతకం (౨-౪-౮)
సీహఙ్గులీ ¶ సీహనఖో, సీహపాదపతిట్ఠితో;
సో సీహో సీహసఙ్ఘమ్హి, ఏకో నదతి అఞ్ఞథా.
మా ¶ త్వం నది రాజపుత్త, అప్పసద్దో వనే వస;
సరేన ఖో [మా (క.)] తం జానేయ్యుం, న హి తే పేత్తికో సరోతి.
సీహకోత్థుజాతకం అట్ఠమం.
౧౮౯. సీహచమ్మజాతకం (౨-౪-౯)
నేతం సీహస్స నదితం, న బ్యగ్ఘస్స న [బ్యగ్ఘస్స న చ (క.)] దీపినో;
పారుతో సీహచమ్మేన, జమ్మో నదతి గద్రభో.
చిరమ్పి ¶ ఖో తం ఖాదేయ్య, గద్రభో హరితం యవం;
పారుతో సీహచమ్మేన, రవమానోవ దూసయీతి.
సీహచమ్మజాతకం నవమం.
౧౯౦. సీలానిసంసజాతకం (౨-౪-౧౦)
పస్స సద్ధాయ సీలస్స, చాగస్స చ అయం ఫలం;
నాగో నావాయ వణ్ణేన, సద్ధం వహతుపాసకం.
సబ్భిరేవ సమాసేథ, సబ్భి కుబ్బేథ సన్థవం;
సతఞ్హి సన్నివాసేన, సోత్థిం గచ్ఛతి న్హాపితోతి.
సీలానిసంసజాతకం దసమం.
అసదిసవగ్గో చతుత్థో.
తస్సుద్దానం –
ధనుగ్గహ ¶ కుఞ్జర అప్పరసో, గిరిదత్తమనావిలచిత్తవరం;
దధివాహన జమ్బూక సీహనఖో, హరితయవ నాగవరేన దసాతి.
౫. రుహకవగ్గో
౧౯౧. రుహకజాతకం (౨-౫-౧)
అపి ¶ [అమ్భో (స్యా. క. సీ.)] రుహక ఛిన్నాపి, జియా సన్ధీయతే పున;
సన్ధీయస్సు పురాణియా, మా కోధస్స వసం గమి.
విజ్జమానేసు వాకేసు [విజ్జమానాసు మరువాసు (సీ.), విజ్జమానాసు మరూద్వాసు (పీ.)], విజ్జమానేసు కారిసు;
అఞ్ఞం జియం కరిస్సామి, అలఞ్ఞేవ పురాణియాతి.
రుహకజాతకం పఠమం.
౧౯౨. సిరికాళకణ్ణిజాతకం (౨-౫-౨)
ఇత్థీ సియా రూపవతీ, సా చ సీలవతీ సియా;
పురిసో తం న ఇచ్ఛేయ్య, సద్దహాసి మహోసధ.
సద్దహామి ¶ మహారాజ, పురిసో దుబ్భగో సియా;
సిరీ ¶ చ కాళకణ్ణీ చ, న సమేన్తి కుదాచనన్తి.
సిరికాళకణ్ణిజాతకం దుతియం.
౧౯౩. చూళపదుమజాతకం (౨-౫-౩)
అయమేవ సా అహమపి [అహమ్పి (సీ. స్యా. పీ.), అహస్మి (క.)] సో అనఞ్ఞో, అయమేవ సో హత్థచ్ఛిన్నో అనఞ్ఞో;
యమాహ ‘‘కోమారపతీ మమ’’న్తి, వజ్ఝిత్థియో నత్థి ఇత్థీసు సచ్చం.
ఇమఞ్చ జమ్మం ముసలేన హన్త్వా, లుద్దం ఛవం పరదారూపసేవిం;
ఇమిస్సా చ నం పాపపతిబ్బతాయ, జీవన్తియా ఛిన్దథ కణ్ణనాసన్తి.
చూళపదుమజాతకం తతియం.
౧౯౪. మణిచోరజాతకం (౨-౫-౪)
న ¶ సన్తి దేవా పవసన్తి నూన, న హి నూన సన్తి ఇధ లోకపాలా;
సహసా కరోన్తానమసఞ్ఞతానం, న హి నూన సన్తీ పటిసేధితారో.
అకాలే వస్సతీ తస్స, కాలే తస్స న వస్సతి;
సగ్గా ¶ చ చవతి ఠానా, నను సో తావతా హతోతి.
మణిచోరజాతకం చతుత్థం.
౧౯౫. పబ్బతూపత్థరజాతకం (౨-౫-౫)
పబ్బతూపత్థరే [పబ్బతపత్థరే (సీ. స్యా. పీ.)] రమ్మే, జాతా పోక్ఖరణీ సివా;
తం సిఙ్గాలో అపాపాయి [అపాపాసి (సీ. స్యా. పీ.)], జానం సీహేన రక్ఖితం.
పివన్తి చే [పివన్తి వే (సీ.), పివన్తివ (పీ.), పివన్తేవ (?)] మహారాజ, సాపదాని మహానదిం;
న తేన అనదీ హోతి, ఖమస్సు యది తే పియాతి.
పబ్బతూపత్థర [పబ్బతపత్థర (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం పఞ్చమం.
౧౯౬. వలాహకస్సజాతకం (౨-౫-౬)
యే న కాహన్తి ఓవాదం, నరా బుద్ధేన దేసితం;
బ్యసనం తే గమిస్సన్తి, రక్ఖసీహివ వాణిజా.
యే ¶ చ కాహన్తి ఓవాదం, నరా బుద్ధేన దేసితం;
సోత్థిం పారం గమిస్సన్తి, వలాహేనేవ [వాలాహేనేవ (సీ. పీ.)] వాణిజాతి.
వలాహకస్స [వాలాహస్స (సీ. పీ.)] జాతకం ఛట్ఠం.
౧౯౭. మిత్తామిత్తజాతకం (౨-౫-౭)
న నం ఉమ్హయతే దిస్వా, న చ నం పటినన్దతి;
చక్ఖూని చస్స న దదాతి, పటిలోమఞ్చ వత్తతి.
ఏతే ¶ ¶ భవన్తి ఆకారా, అమిత్తస్మిం పతిట్ఠితా;
యేహి అమిత్తం జానేయ్య, దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితోతి.
మిత్తామిత్తజాతకం సత్తమం.
౧౯౮. రాధజాతకం (౨-౫-౮)
పవాసా ఆగతో తాత, ఇదాని నచిరాగతో;
కచ్చిన్ను తాత తే మాతా, న అఞ్ఞముపసేవతి.
న ఖో పనేతం సుభణం, గిరం సచ్చుపసంహితం;
సయేథ పోట్ఠపాదోవ, ముమ్మురే [ముమ్మురే (స్యా.), మం పురే (క.) ముమ్మురసద్దో థుసగ్గిమ్హి కుక్కుళే చ వత్తతీతి సక్కతాభిధానేసు] ఉపకూథితోతి [ఉపకూసితోతి (సీ. స్యా. పీ.), ఉపకూలితో (క.)].
రాధజాతకం అట్ఠమం.
౧౯౯. గహపతిజాతకం (౨-౫-౯)
ఉభయం మే న ఖమతి, ఉభయం మే న రుచ్చతి;
యాచాయం కోట్ఠమోతిణ్ణా, నాద్దసం ఇతి భాసతి.
తం తం గామపతి బ్రూమి, కదరే అప్పస్మి జీవితే;
ద్వే మాసే సఙ్గరం కత్వా [కారం కత్వాన (సీ. పీ.), సంకరం కత్వా (క.)], మంసం జరగ్గవం కిసం;
అప్పత్తకాలే చోదేసి, తమ్పి మయ్హం న రుచ్చతీతి.
గహపతిజాతకం నవమం.
౨౦౦. సాధుసీలజాతకం (౨-౫-౧౦)
సరీరదబ్యం ¶ వుడ్ఢబ్యం [వద్ధబ్యం (సీ. పీ.)], సోజచ్చం సాధుసీలియం;
బ్రాహ్మణం తేవ పుచ్ఛామ, కన్ను తేసం వనిమ్హసే [వణిమ్హసే (సీ. పీ.)].
అత్థో ¶ అత్థి సరీరస్మిం, వుడ్ఢబ్యస్స నమో కరే;
అత్థో అత్థి సుజాతస్మిం, సీలం అస్మాక రుచ్చతీతి.
సాధుసీలజాతకం దసమం.
రుహకవగ్గో పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
అపిరుహక ¶ రూపవతీ ముసలో, పవసన్తి సపఞ్చమపోక్ఖరణీ;
అథ ముత్తిమవాణిజ ఉమ్హయతే, చిరఆగత కోట్ఠ సరీర దసాతి.
౬. నతందళ్హవగ్గో
౨౦౧. బన్ధనాగారజాతకం (౨-౬-౧)
న తం దళ్హం బన్ధనమాహు ధీరా, యదాయసం దారుజపబ్బజఞ్చ [బబ్బజఞ్చ (సీ.)];
సారత్తరత్తా మణికుణ్డలేసు, పుత్తేసు ¶ దారేసు చ యా అపేక్ఖా.
ఏతం దళ్హం బన్ధనమాహు ధీరా, ఓహారినం సిథిలం దుప్పముఞ్చం;
ఏతమ్పి ఛేత్వాన వజన్తి ధీరా, అనపేక్ఖినో కామసుఖం పహాయాతి.
బన్ధనాగారజాతకం పఠమం.
౨౦౨. కేళిసీలజాతకం (౨-౬-౨)
హంసా కోఞ్చా మయూరా చ, హత్థయో [హత్థినో (సీ.), హత్థియో (స్యా. పీ.)] పసదా మిగా;
సబ్బే సీహస్స భాయన్తి, నత్థి కాయస్మి తుల్యతా.
ఏవమేవ మనుస్సేసు, దహరో చేపి పఞ్ఞవా;
సో హి తత్థ మహా హోతి, నేవ బాలో సరీరవాతి.
కేళిసీలజాతకం దుతియం.
౨౦౩. ఖణ్డజాతకం (౨-౬-౩)
విరూపక్ఖేహి మే మేత్తం, మేత్తం ఏరాపథేహి మే;
ఛబ్యాపుత్తేహి మే మేత్తం, మేత్తం కణ్హాగోతమకేహి చ.
అపాదకేహి ¶ ¶ మే మేత్తం, మేత్తం ద్విపాదకేహి మే;
చతుప్పదేహి మే మేత్తం, మేత్తం బహుప్పదేహి మే.
మా ¶ మం అపాదకో హింసి, మా మం హింసి ద్విపాదకో;
మా మం చతుప్పదో హింసి, మా మం హింసి బహుప్పదో.
సబ్బే సత్తా సబ్బే పాణా, సబ్బే భూతా చ కేవలా;
సబ్బే భద్రాని పస్సన్తు, మా కఞ్చి [కిఞ్చి (స్యా. క.)] పాపమాగమా.
అప్పమాణో బుద్ధో, అప్పమాణో ధమ్మో;
అప్పమాణో సఙ్ఘో, పమాణవన్తాని సరీసపాని [సిరిసపాని (సీ. స్యా. పీ.)];
అహివిచ్ఛికసతపదీ, ఉణ్ణనాభి [ఉణ్ణానాభి (సీ. స్యా. పీ.)] సరబూమూసికా.
కతా మే రక్ఖా కతా మే పరిత్తా, పటిక్కమన్తు భూతాని;
సోహం నమో భగవతో, నమో సత్తన్నం సమ్మాసమ్బుద్ధానన్తి.
ఖణ్డజాతకం తతియం.
౨౦౪. వీరకజాతకం (౨-౬-౪)
అపి వీరక పస్సేసి, సకుణం మఞ్జుభాణకం;
మయూరగీవసఙ్కాసం, పతిం మయ్హం సవిట్ఠకం.
ఉదకథలచరస్స పక్ఖినో, నిచ్చం ఆమకమచ్ఛభోజినో;
తస్సానుకరం సవిట్ఠకో, సేవాలే పలిగుణ్ఠితో మతోతి.
వీరకజాతకం చతుత్థం.
౨౦౫. గఙ్గేయ్యజాతకం (౨-౬-౫)
సోభతి మచ్ఛో గఙ్గేయ్యో, అథో సోభతి యామునో [సోభన్తి మచ్ఛా గఙ్గేయ్యా, అథో సోభన్తి యామునా (స్యా. పీ.)];
చతుప్పదోయం ¶ పురిసో, నిగ్రోధపరిమణ్డలో;
ఈసకాయత [ఈసమాయత (క.)] గీవో చ, సబ్బేవ అతిరోచతి.
యం ¶ పుచ్ఛితో న తం అక్ఖాసి [అక్ఖా (సీ. స్యా. పీ.)], అఞ్ఞం అక్ఖాసి [అక్ఖాతి (స్యా. పీ.)] పుచ్ఛితో;
అత్తప్పసంసకో పోసో, నాయం అస్మాక రుచ్చతీతి.
గఙ్గేయ్యజాతకం పఞ్చమం.
౨౦౬. కురుఙ్గమిగజాతకం (౨-౬-౬)
ఇఙ్ఘ ¶ వద్ధమయం [వద్ధమయం (సీ. స్యా. పీ.)] పాసం, ఛిన్ద దన్తేహి కచ్ఛప;
అహం తథా కరిస్సామి, యథా నేహితి లుద్దకో.
కచ్ఛపో పావిసీ వారిం, కురుఙ్గో పావిసీ వనం;
సతపత్తో దుమగ్గమ్హా, దూరే పుత్తే అపానయీతి.
కురుఙ్గమిగజాతకం ఛట్ఠం.
౨౦౭. అస్సకజాతకం (౨-౬-౭)
అయమస్సకరాజేన, దేసో విచరితో మయా;
అనుకామయ కామేన [అనుకామయవనుకామేన (సీ. పీ.)], పియేన పతినా సహ.
నవేన సుఖదుక్ఖేన, పోరాణం అపిధీయతి [అపిథీయతి (సీ. పీ.), అపిథియ్యతి (స్యా.)];
తస్మా అస్సకరఞ్ఞావ, కీటో పియతరో మమాతి.
అస్సకజాతకం సత్తమం.
౨౦౮. సుసుమారజాతకం (౨-౬-౮)
అలం ¶ మేతేహి అమ్బేహి, జమ్బూహి పనసేహి చ;
యాని పారం సముద్దస్స, వరం మయ్హం ఉదుమ్బరో.
మహతీ వత తే బోన్ది, న చ పఞ్ఞా తదూపికా;
సుసుమార [సుంసుమార (సీ. స్యా. పీ.)] వఞ్చితో మేసి, గచ్ఛ దాని యథాసుఖన్తి.
సుసుమారజాతకం అట్ఠమం.
౨౦౯. కుక్కుటజాతకం (౨-౬-౯)
దిట్ఠా ¶ మయా వనే రుక్ఖా, అస్సకణ్ణా విభీటకా [విభేదకా (స్యా. క.)];
న తాని ఏవం సక్కన్తి, యథా త్వం రుక్ఖ సక్కసి.
పురాణకుక్కుటో [కక్కరో (సీ. స్యా. పీ.)] అయం, భేత్వా పఞ్జరమాగతో;
కుసలో వాళపాసానం, అపక్కమతి భాసతీతి.
కుక్కుట [కక్కర (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం నవమం.
౨౧౦. కన్దగలకజాతకం (౨-౬-౧౦)
అమ్భో ¶ కో నామ యం రుక్ఖో, సిన్నపత్తో [సీనపత్తో (సీ. పీ.)] సకణ్టకో;
యత్థ ఏకప్పహారేన, ఉత్తమఙ్గం విభిజ్జితం [విసాటికం (సీ. స్యా. పీ.), విఘాటితం (సీ. నియ్య)].
అచారి వతాయం వితుదం వనాని, కట్ఠఙ్గరుక్ఖేసు అసారకేసు;
అథాసదా ¶ ఖదిరం జాతసారం [జాతిసారం (క.)], యత్థబ్భిదా గరుళో ఉత్తమఙ్గన్తి.
కన్దగలక [కన్దలక (క.)] జాతకం దసమం.
నతందళ్హవగ్గో ఛట్ఠో.
తస్సుద్దానం –
దళ్హబన్ధన హంసవరో చ పున, విరూపక్ఖ సవిట్ఠక మచ్ఛవరో;
సకురుఙ్గ సఅస్సక అమ్బవరో, పున కుక్కుటకో గరుళేన దసాతి.
౭. బీరణథమ్భవగ్గో
౨౧౧. సోమదత్తజాతకం (౨-౭-౧)
అకాసి యోగ్గం ధువమప్పమత్తో, సంవచ్ఛరం బీరణథమ్భకస్మిం;
బ్యాకాసి సఞ్ఞం పరిసం విగయ్హ, న నియ్యమో తాయతి అప్పపఞ్ఞం.
ద్వయం ¶ యాచనకో తాత, సోమదత్త నిగచ్ఛతి;
అలాభం ¶ ధనలాభం వా, ఏవం ధమ్మా హి యాచనాతి.
సోమదత్తజాతకం పఠమం.
౨౧౨. ఉచ్ఛిట్ఠభత్తజాతకం (౨-౭-౨)
అఞ్ఞో ఉపరిమో వణ్ణో, అఞ్ఞో వణ్ణో చ హేట్ఠిమో;
బ్రాహ్మణీ త్వేవ పుచ్ఛామి, కిం హేట్ఠా కిఞ్చ ఉప్పరి.
అహం నటోస్మి భద్దన్తే, భిక్ఖకోస్మి ఇధాగతో;
అయఞ్హి కోట్ఠమోతిణ్ణో, అయం సో యం [త్వం (క.)] గవేససీతి.
ఉచ్ఛిట్ఠభత్తజాతకం దుతియం.
౨౧౩. భరుజాతకం (౨-౭-౩)
ఇసీనమన్తరం ¶ కత్వా, భరురాజాతి [కురురాజాతి (క.)] మే సుతం;
ఉచ్ఛిన్నో సహ రట్ఠేహి [రట్ఠేన (సీ. పీ.)], సరాజా విభవఙ్గతో.
తస్మా హి ఛన్దాగమనం, నప్పసంసన్తి పణ్డితా;
అదుట్ఠచిత్తో భాసేయ్య, గిరం సచ్చుపసంహితన్తి.
భరుజాతకం [కురురాతకం (క.)] తతియం.
౨౧౪. పుణ్ణనదీజాతకం (౨-౭-౪)
పుణ్ణం నదిం యేన చ పేయ్యమాహు, జాతం ¶ యవం యేన చ గుయ్హమాహు;
దూరం గతం యేన చ అవ్హయన్తి, సో త్యాగతో [త్యాభతో (స్యా. క.) పహేళిగాథాభావో మనసి కాతబ్బో] హన్ద చ భుఞ్జ బ్రాహ్మణ.
యతో మం సరతీ రాజా, వాయసమ్పి పహేతవే;
హంసా కోఞ్చా మయూరా చ [హంసకోఞ్చమయూరానం (క. అట్ఠ. పాఠన్తరం)], అసతీయేవ పాపియాతి.
పుణ్ణనదీజాతకం చతుత్థం.
౨౧౫. కచ్ఛపజాతకం (౨-౭-౫)
అవధీ ¶ వత అత్తానం, కచ్ఛపో బ్యాహరం గిరం [కచ్ఛపోవ పబ్యాహరం (స్యా.), కచ్ఛపో సో పబ్యాహరం (క.)];
సుగ్గహీతస్మిం కట్ఠస్మిం, వాచాయ సకియావధి.
ఏతమ్పి దిస్వా నరవీరియసేట్ఠ, వాచం పముఞ్చే కుసలం నాతివేలం;
పస్ససి బహుభాణేన, కచ్ఛపం బ్యసనం గతన్తి.
కచ్ఛపజాతకం పఞ్చమం.
౨౧౬. మచ్ఛజాతకం (౨-౭-౬)
న మాయమగ్గి తపతి, న సూలో సాధుతచ్ఛితో;
యఞ్చ మం మఞ్ఞతే మచ్ఛీ, అఞ్ఞం సో రతియా గతో.
సో ¶ మం దహతి రాగగ్గి, చిత్తం చూపతపేతి మం;
జాలినో ముఞ్చథాయిరా మం, న కామే హఞ్ఞతే క్వచీతి.
మచ్ఛజాతకం ఛట్ఠం.
౨౧౭. సేగ్గుజాతకం (౨-౭-౭)
సబ్బో ¶ లోకో అత్తమనో అహోసి, అకోవిదా గామధమ్మస్స సేగ్గు;
కోమారి కో నామ [కోమారికా నామ (క.), కోమారికో నామ (స్యా. పీ.)] తవజ్జ ధమ్మో, యం త్వం గహితా పవనే పరోదసి.
యో దుక్ఖఫుట్ఠాయ భవేయ్య తాణం, సో మే పితా దుబ్భి వనే కరోతి;
సా కస్స కన్దామి వనస్స మజ్ఝే, యో తాయితా సో సహసం కరోతీతి.
సేగ్గుజాతకం సత్తమం.
౨౧౮. కూటవాణిజజాతకం (౨-౭-౮)
సఠస్స ¶ సాఠేయ్యమిదం సుచిన్తితం, పచ్చోడ్డితం పటికూటస్స కూటం;
ఫాలఞ్చే ఖాదేయ్యుం [అదేయ్యుం (సీ. పీ.)] మూసికా, కస్మా కుమారం కులలా న [నో (సీ. స్యా. పీ.)] హరేయ్యుం.
కూటస్స ¶ హి సన్తి [సన్తీధ (క.)] కూటకూటా, భవతి [భవన్తి (క.)] చాపి నికతినో నికత్యా;
దేహి పుత్తనట్ఠ ఫాలనట్ఠస్స ఫాలం, మా తే పుత్తమహాసి ఫాలనట్ఠోతి.
కూటవాణిజజాతకం అట్ఠమం.
౨౧౯. గరహితజాతకం (౨-౭-౯)
హిరఞ్ఞం మే సువణ్ణం మే, ఏసా రత్తిం దివా కథా;
దుమ్మేధానం మనుస్సానం, అరియధమ్మం అపస్సతం.
ద్వే ద్వే గహపతయో గేహే, ఏకో తత్థ అమస్సుకో;
లమ్బత్థనో వేణికతో, అథో అఙ్కితకణ్ణకో;
కీతో ధనేన బహునా, సో తం వితుదతే జనన్తి.
గరహితజాతకం నవమం.
౨౨౦. ధమ్మధజజాతకం (౨-౭-౧౦)
సుఖం జీవితరూపోసి, రట్ఠా వివనమాగతో;
సో ఏకకో రుక్ఖమూలే [అరఞ్ఞస్మిం (సీ. స్యా. పీ.)], కపణో వియ ఝాయసి.
సుఖం ¶ జీవితరూపోస్మి, రట్ఠా వివనమాగతో;
సో ఏకకో రుక్ఖమూలే, కపణో వియ ఝాయామి;
సతం ¶ ధమ్మం అనుస్సరంతి.
ధమ్మధజజాతకం దసమం.
బీరణథమ్భవగ్గో సత్తమో.
తస్సుద్దానం –
అథ ¶ బీరణథమ్భవరో చ నటో, భరురాజవరుత్తమపుణ్ణనదీ;
బహుభాణి అగ్గిపవనే మూసికా, సహలమ్బత్థనో కపణేన దసాతి.
౮. కాసావవగ్గో
౨౨౧. కాసావజాతకం (౨-౮-౧)
అనిక్కసావో కాసావం, యో వత్థం పరిదహిస్సతి [పరిదహేస్సతి (సీ. పీ.)];
అపేతో దమసచ్చేన, న సో కాసావమరహతి.
యో చ వన్తకసావస్స, సీలేసు సుసమాహితో;
ఉపేతో దమసచ్చేన, స వే కాసావమరహతీతి.
కాసావజాతకం పఠమం.
౨౨౨. చూళనన్దియజాతకం (౨-౮-౨)
ఇదం ¶ తదాచరియవచో, పారాసరియో యదబ్రవి [పోరాణాచరియోబ్రవి (క.)];
మాసు త్వం అకరి [అకరా (సీ. పీ.)] పాపం, యం త్వం పచ్ఛా కతం తపే.
యాని కరోతి పురిసో, తాని అత్తని పస్సతి;
కల్యాణకారీ కల్యాణం, పాపకారీ చ పాపకం;
యాదిసం వపతే బీజం, తాదిసం హరతే ఫలన్తి.
చూళనన్దియజాతకం దుతియం.
౨౨౩. పుటభత్తజాతకం (౨-౮-౩)
నమే ¶ నమన్తస్స భజే భజన్తం, కిచ్చానుకుబ్బస్స కరేయ్య కిచ్చం;
నానత్థకామస్స కరేయ్య అత్థం, అసమ్భజన్తమ్పి న సమ్భజేయ్య.
చజే ¶ చజన్తం వనథం న కయిరా, అపేతచిత్తేన న సమ్భజేయ్య;
దిజో దుమం ఖీణఫలన్తి ఞత్వా, అఞ్ఞం సమేక్ఖేయ్య మహా హి లోకోతి.
పుటభత్తజాతకం తతియం.
౨౨౪. కుమ్భిలజాతకం (౨-౮-౪)
యస్సేతే ¶ చతురో ధమ్మా, వానరిన్ద యథా తవ;
సచ్చం ధమ్మో ధితి చాగో, దిట్ఠం సో అతివత్తతి.
యస్స చేతే న విజ్జన్తి, గుణా పరమభద్దకా;
సచ్చం ధమ్మో ధితి చాగో, దిట్ఠం సో నాతివత్తతీతి.
కుమ్భిలజాతకం చతుత్థం.
౨౨౫. ఖన్తివణ్ణజాతకం (౨-౮-౫)
అత్థి మే పురిసో దేవ, సబ్బకిచ్చేసు బ్యావటో [వావటో (క.)];
తస్స చేకోపరాధత్థి, తత్థ త్వం కిన్తి మఞ్ఞసి.
అమ్హాకమ్పత్థి పురిసో, ఏదిసో ఇధ విజ్జతి;
దుల్లభో అఙ్గసమ్పన్నో, ఖన్తిరస్మాక రుచ్చతీతి.
ఖన్తివణ్ణజాతకం పఞ్చమం.
౨౨౬. కోసియజాతకం (౨-౮-౬)
కాలే నిక్ఖమనా సాధు, నాకాలే సాధు నిక్ఖమో;
అకాలేన హి నిక్ఖమ్మ, ఏకకమ్పి బహుజ్జనో;
న కిఞ్చి అత్థం జోతేతి, ధఙ్కసేనావ కోసియం.
ధీరో చ విధివిధానఞ్ఞూ, పరేసం వివరానుగూ;
సబ్బామిత్తే ¶ వసీకత్వా, కోసియోవ సుఖీ సియాతి.
కోసియజాతకం ఛట్ఠం.
౨౨౭. గూథపాణజాతకం (౨-౮-౭)
సూరో ¶ ¶ సూరేన సఙ్గమ్మ, విక్కన్తేన పహారినా;
ఏహి నాగ నివత్తస్సు, కిం ను భీతో పలాయసి;
పస్సన్తు అఙ్గమగధా, మమ తుయ్హఞ్చ విక్కమం.
న తం పాదా వధిస్సామి, న దన్తేహి న సోణ్డియా;
మీళ్హేన తం వధిస్సామి, పూతి హఞ్ఞతు పూతినాతి.
గూథపాణజాతకం సత్తమం.
౨౨౮. కామనీతజాతకం (౨-౮-౮)
తయో గిరిం అన్తరం కామయామి, పఞ్చాలా కురుయో కేకకే చ [కురయో కేకయే చ (సీ.)];
తతుత్తరిం [తదుత్తరిం (క.)] బ్రాహ్మణ కామయామి, తికిచ్ఛ మం బ్రాహ్మణ కామనీతం.
కణ్హాహిదట్ఠస్స కరోన్తి హేకే, అమనుస్సపవిట్ఠస్స [అమనుస్సవద్ధస్స (సీ. పీ.), అమనుస్సవిట్ఠస్స (స్యా.)] కరోన్తి పణ్డితా;
న కామనీతస్స కరోతి కోచి, ఓక్కన్తసుక్కస్స ¶ హి కా తికిచ్ఛాతి.
కామనీతజాతకం అట్ఠమం.
౨౨౯. పలాయితజాతకం (౨-౮-౯)
గజగ్గమేఘేహి హయగ్గమాలిభి, రథూమిజాతేహి సరాభివస్సేభి [సరాభివస్సభి (స్యా. సీ. అట్ఠ.), సరాభివస్సిభి (?)];
థరుగ్గహావట్ట [ధనుగ్గహావట్ట (క.)] దళ్హప్పహారిభి, పరివారితా తక్కసిలా సమన్తతో.
[అభిధావథా చ పతథా చ, వివిధవినదితా చ దన్తిభి; వత్తతజ్జ తుములో ఘోసో, యథా విజ్జుతా జలధరస్స గజ్జతోతి; (సీ. పీ. క.)] అభిధావథ ¶ చూపధావథ చ [అభిధావథా చుప్పతథా చ (స్యా.)], వివిధా వినాదితా [వినాదితత్థ (క.)] వదన్తిభి;
వత్తతజ్జ తుములో ఘోసో యథా, విజ్జులతా జలధరస్స గజ్జతోతి [అభిధావథా చ పతథా చ, వివిధవినదితా చ దన్తిభి; వత్తతజ్జ తుములో ఘోసో, యథా విజ్జుతా జలధరస్స గజ్జతోతి; (సీ. పీ. క.)].
పలాయితజాతకం నవమం.
౨౩౦. దుతియపలాయితజాతకం (౨-౮-౧౦)
ధజమపరిమితం అనన్తపారం, దుప్పసహంధఙ్కేహి సాగరంవ [సాగరమివ (సీ. స్యా. పీ.)];
గిరిమివఅనిలేన దుప్పసయ్హో [దుప్పసహో (సీ. పీ. క.)], దుప్పసహో అహమజ్జతాదిసేన.
మా ¶ బాలియం విలపి [విప్పలపి (బహూసు)] న హిస్స తాదిసం, విడయ్హసే [విళయ్హసే (సీ. పీ.)] న హి లభసే నిసేధకం;
ఆసజ్జసి గజమివ ఏకచారినం, యో తం పదా నళమివ పోథయిస్సతీతి.
దుతియపలాయితజాతకం దసమం.
కాసావవగ్గో అట్ఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరవత్థవచో ¶ దుమఖీణఫలం, చతురోధమ్మవరం పురిసుత్తమ;
ధఙ్కమగధా చ తయోగిరినామ, గజగ్గవరో ధజవరేన దసాతి.
౯. ఉపాహనవగ్గో
౨౩౧. ఉపాహనజాతకం (౨-౯-౧)
యథాపి ¶ కీతా పురిసస్సుపాహనా, సుఖస్స అత్థాయ దుఖం ఉదబ్బహే;
ఘమ్మాభితత్తా థలసా పపీళితా, తస్సేవ పాదే పురిసస్స ఖాదరే.
ఏవమేవ ¶ యో దుక్కులీనో అనరియో, తమ్మాక [తమ్హాక (సీ.), తుమ్హాక (స్యా. పీ.)] విజ్జఞ్చ సుతఞ్చ ఆదియ;
తమేవ సో తత్థ సుతేన ఖాదతి, అనరియో వుచ్చతి దుపాహనూపమోతి [పానదూపమోతి (సీ. పీ.)].
ఉపాహనజాతకం పఠమం.
౨౩౨. వీణాగుణజాతకం (౨-౯-౨)
ఏకచిన్తితో యమత్థో, బాలో అపరిణాయకో;
న హి ఖుజ్జేన వామేన, భోతి సఙ్గన్తుమరహసి.
పురిసూసభం మఞ్ఞమానా, అహం ఖుజ్జమకామయిం;
సోయం సంకుటితో సేతి, ఛిన్నతన్తి యథా విణాతి [థుణాతి (సీ.)].
వీణాగుణజాతకం దుతియం.
౨౩౩. వికణ్ణజాతకం (౨-౯-౩)
కామం యహిం ఇచ్ఛసి తేన గచ్ఛ, విద్ధోసి మమ్మమ్హి [మమస్మి (క.)] వికణ్ణకేన;
హతోసి భత్తేన సువాదితేన [సవాదితేన (సీ. స్యా. పీ.)], లోలో చ మచ్ఛే అనుబన్ధమానో.
ఏవమ్పి ¶ లోకామిసం ఓపతన్తో, విహఞ్ఞతీ ¶ చిత్తవసానువత్తీ;
సో హఞ్ఞతి ఞాతిసఖాన మజ్ఝే, మచ్ఛానుగో సోరివ సుంసుమారోతి [సుసుమారో (క.)].
వికణ్ణజాతకం తతియం.
౨౩౪. అసితాభూజాతకం (౨-౯-౪)
త్వమేవ ¶ దానిమకర [మకరి (స్యా.), మకరా (క. సీ.)], యం కామో బ్యగమా తయి;
సోయం అప్పటిసన్ధికో, ఖరఛిన్నంవ రేనుకం [రేరుకం (సీ. పీ.)].
అత్రిచ్ఛం [అత్రిచ్ఛా (సీ. స్యా. పీ.)] అతిలోభేన, అతిలోభమదేన చ;
ఏవం హాయతి అత్థమ్హా, అహంవ అసితాభుయాతి.
అసితాభూజాతకం చతుత్థం.
౨౩౫. వచ్ఛనఖజాతకం (౨-౯-౫)
సుఖా ఘరా వచ్ఛనఖ, సహిరఞ్ఞా సభోజనా;
యత్థ భుత్వా పివిత్వా చ, సయేయ్యాథ అనుస్సుకో.
ఘరా నానీహమానస్స, ఘరా నాభణతో ముసా;
ఘరా నాదిన్నదణ్డస్స, పరేసం అనికుబ్బతో [అనిక్రుబ్బతో (క.)];
ఏవం ఛిద్దం దురభిసమ్భవం [దురభిభవం (సీ. పీ.)], కో ఘరం పటిపజ్జతీతి.
వచ్ఛనఖజాతకం పఞ్చమం.
౨౩౬. బకజాతకం (౨-౯-౬)
భద్దకో ¶ వతయం పక్ఖీ, దిజో కుముదసన్నిభో;
వూపసన్తేహి పక్ఖేహి, మన్దమన్దోవ ఝాయతి.
నాస్స సీలం విజానాథ, అనఞ్ఞాయ పసంసథ;
అమ్హే దిజో న పాలేతి, తేన పక్ఖీ న ఫన్దతీతి.
బకజాతకం ఛట్ఠం.
౨౩౭. సాకేతజాతకం (౨-౯-౭)
కో ¶ ను ఖో భగవా హేతు, ఏకచ్చే ఇధ పుగ్గలే;
అతీవ హదయం నిబ్బాతి, చిత్తఞ్చాపి పసీదతి.
పుబ్బేవ సన్నివాసేన, పచ్చుప్పన్నహితేన వా;
ఏవం తం జాయతే పేమం, ఉప్పలంవ యథోదకేతి.
సాకేతజాతకం సత్తమం.
౨౩౮. ఏకపదజాతకం (౨-౯-౮)
ఇఙ్ఘ ¶ ఏకపదం తాత, అనేకత్థపదస్సితం [పదనిస్సితం (సీ. పీ.)];
కిఞ్చి సఙ్గాహికం బ్రూసి, యేనత్థే సాధయేమసే.
దక్ఖేయ్యేకపదం తాత, అనేకత్థపదస్సితం;
తఞ్చ సీలేన సఞ్ఞుత్తం, ఖన్తియా ఉపపాదితం;
అలం ¶ మిత్తే సుఖాపేతుం, అమిత్తానం దుఖాయ చాతి.
ఏకపదజాతకం అట్ఠమం.
౨౩౯. హరితమణ్డూకజాతకం (౨-౯-౯)
ఆసీవిసమ్పి మం [ఆసీవిసం మమం (సీ. పీ.)] సన్తం, పవిట్ఠం కుమినాముఖం;
రుచ్చతే హరితామాతా, యం మం ఖాదన్తి మచ్ఛకా.
విలుమ్పతేవ పురిసో, యావస్స ఉపకప్పతి;
యదా చఞ్ఞే విలుమ్పన్తి, సో విలుత్తో విలుమ్పతీతి [విలుప్పతీతి (?)].
హరితమణ్డూకజాతకం నవమం.
౨౪౦. మహాపిఙ్గలజాతకం (౨-౯-౧౦)
సబ్బో జనో హింసితో పిఙ్గలేన, తస్మిం మతే పచ్చయా [పచ్చయం (సీ. స్యా. పీ.)] వేదయన్తి;
పియో ను తే ఆసి అకణ్హనేత్తో, కస్మా ను త్వం రోదసి ద్వారపాల.
న ¶ మే పియో ఆసి అకణ్హనేత్తో, భాయామి పచ్చాగమనాయ తస్స;
ఇతో గతో హింసేయ్య మచ్చురాజం, సో హింసితో ఆనేయ్య పున ఇధ.
దడ్ఢో వాహసహస్సేహి, సిత్తో ఘటసతేహి సో;
పరిక్ఖతా ¶ చ సా భూమి, మా భాయి నాగమిస్సతీతి.
మహాపిఙ్గలజాతకం దసమం.
ఉపాహనవగ్గో నవమో.
తస్సుద్దానం –
వరుపాహన ఖుజ్జ వికణ్ణకకో, అసితాభుయ పఞ్చమవచ్ఛనఖో;
దిజ పేమవరుత్తమఏకపదం, కుమినాముఖ పిఙ్గలకేన దసాతి.
౧౦. సిఙ్గాలవగ్గో
౨౪౧. సబ్బదాఠిజాతకం (౨-౧౦-౧)
సిఙ్గాలో ¶ మానథద్ధో చ, పరివారేన అత్థికో;
పాపుణి మహతిం భూమిం, రాజాసి సబ్బదాఠినం.
ఏవమేవ మనుస్సేసు, యో హోతి పరివారవా;
సో హి తత్థ మహా హోతి, సిఙ్గాలో వియ దాఠినన్తి.
సబ్బదాఠిజాతకం పఠమం.
౨౪౨. సునఖజాతకం (౨-౧౦-౨)
బాలో ¶ వతాయం సునఖో, యో వరత్తం [యో చ యోత్తం (క.)] న ఖాదతి;
బన్ధనా చ పముఞ్చేయ్య, అసితో చ ఘరం వజే.
అట్ఠితం ¶ మే మనస్మిం మే, అథో మే హదయే కతం;
కాలఞ్చ పటికఙ్ఖామి, యావ పస్సుపతూ జనో [పసుపతుజ్జనో (స్యా. క.)].
సునఖజాతకం దుతియం.
౨౪౩. గుత్తిలజాతకం (౨-౧౦-౩)
సత్తతన్తిం సుమధురం, రామణేయ్యం అవాచయిం;
సో మం రఙ్గమ్హి అవ్హేతి, సరణం మే హోహి కోసియ.
అహం తం సరణం సమ్మ [అహం తే సరణం హోమి (వి. వ. ౩౨౮)], అహమాచరియపూజకో;
న తం జయిస్సతి సిస్సో, సిస్సమాచరియ జేస్ససీతి.
గుత్తిలజాతకం తతియం.
౨౪౪. విగతిచ్ఛజాతకం (౨-౧౦-౪)
యం పస్సతి న తం ఇచ్ఛతి, యఞ్చ న పస్సతి తం కిరిచ్ఛతి;
మఞ్ఞామి చిరం చరిస్సతి, న హి తం లచ్ఛతి యం స ఇచ్ఛతి.
యం లభతి న తేన తుస్సతి, యఞ్చ పత్థేతి లద్ధం హీళేతి;
ఇచ్ఛా హి అనన్తగోచరా, విగతిచ్ఛాన [వీతిచ్ఛానం (సీ. పీ.)] నమో కరోమసేతి.
విగతిచ్ఛ [వీతిచ్ఛ (సీ. పీ.)] జాతకం చతుత్థం.
౨౪౫. మూలపరియాయజాతకం (౨-౧౦-౫)
కాలో ¶ ¶ ఘసతి భూతాని, సబ్బానేవ సహత్తనా;
యో చ కాలఘసో భూతో, స భూతపచనిం పచి.
బహూని నరసీసాని, లోమసాని బ్రహాని చ;
గీవాసు పటిముక్కాని, కోచిదేవేత్థ కణ్ణవాతి.
మూలపరియాయజాతకం పఞ్చమం.
౨౪౬. బాలోవాదజాతకం (౨-౧౦-౬)
హన్త్వా ఛేత్వా [ఝత్వా (సీ. పీ.), ఘత్వా (స్యా.)] వధిత్వా చ, దేతి దానం అసఞ్ఞతో;
ఏదిసం భత్తం భుఞ్జమానో, స పాపముపలిమ్పతి [స పాపేన ఉపలిప్పతి (సీ. పీ.)].
పుత్తదారమ్పి ¶ చే హన్త్వా, దేతి దానం అసఞ్ఞతో;
భుఞ్జమానోపి సప్పఞ్ఞో, న పాపముపలిమ్పతీతి.
బాలోవాదజాతకం ఛట్ఠం.
౨౪౭. పాదఞ్జలీజాతకం (౨-౧౦-౭)
అద్ధా పాదఞ్జలీ సబ్బే, పఞ్ఞాయ అతిరోచతి;
తథా హి ఓట్ఠం భఞ్జతి, ఉత్తరిం నూన పస్సతి.
నాయం ధమ్మం అధమ్మం వా, అత్థానత్థఞ్చ బుజ్ఝతి;
అఞ్ఞత్ర ¶ ఓట్ఠనిబ్భోగా, నాయం జానాతి కిఞ్చనన్తి.
పాదఞ్జలీజాతకం సత్తమం.
౨౪౮. కింసుకోపమజాతకం (౨-౧౦-౮)
సబ్బేహి కింసుకో దిట్ఠో, కింన్వేత్థ విచికిచ్ఛథ;
న హి సబ్బేసు ఠానేసు, సారథీ పరిపుచ్ఛితో.
ఏవం సబ్బేహి ఞాణేహి, యేసం ధమ్మా అజానితా;
తే వే ధమ్మేసు కఙ్ఖన్తి, కింసుకస్మింవ భాతరోతి.
కింసుకోపమజాతకం అట్ఠమం.
౨౪౯. సాలకజాతకం (౨-౧౦-౯)
ఏకపుత్తకో ¶ భవిస్ససి, త్వఞ్చ నో హేస్ససి ఇస్సరో కులే;
ఓరోహ దుమస్మా సాలక, ఏహి దాని ఘరకం వజేమసే.
నను మం సుహదయోతి [నను మం హదయేతి (సీ. పీ.)] మఞ్ఞసి, యఞ్చ మం హనసి వేళుయట్ఠియా;
పక్కమ్బవనే రమామసే, గచ్ఛ త్వం ఘరకం యథాసుఖన్తి.
సాలకజాతకం నవమం.
౨౫౦. కపిజాతకం (౨-౧౦-౧౦)
అయం ¶ ¶ ఇసీ ఉపసమసంయమే రతో, స తిట్ఠతి [సన్తిట్ఠతి (సీ. పీ.)] సిసిరభయేన అట్టితో;
హన్ద అయం పవిసతుమం అగారకం, వినేతు సీతం దరథఞ్చ కేవలం.
నాయం ఇసీ ఉపసమసంయమే రతో, కపీ అయం దుమవరసాఖగోచరో;
సో దూసకో రోసకో చాపి జమ్మో, సచేవజేమమ్పి [సచే + ఆవజే + ఇమమ్పి] దూసేయ్యగారన్తి [దూసయే ఘరన్తి (సీ. స్యా. పీ.)].
కపిజాతకం దసమం.
సిఙ్గాలవగ్గో దసమో.
తస్సుద్దానం –
అథ రాజా సిఙ్గాలవరో సునఖో, తథా కోసియ ఇచ్ఛతి కాలఘసో;
అథ దానవరోట్ఠపి సారథినా, పునమ్బవనఞ్చ సిసిరకపి దసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
దళ్హఞ్చ ¶ వగ్గం అపరేన సన్థవం, కల్యాణవగ్గాసదిసో చ రూహకం;
నతందళ్హ బీరణథమ్భకం పున, కాసావుపాహన సిఙ్గాలకేన దసాతి.
దుకనిపాతం నిట్ఠితం.
౩. తికనిపాతో
౧. సఙ్కప్పవగ్గో
౨౫౧. సఙ్కప్పరాగజాతకం (౩-౧-౧)
సఙ్కప్పరాగధోతేన ¶ ¶ ¶ , వితక్కనిసితేన చ;
నాలఙ్కతేన భద్రేన [నేవాలఙ్కతభద్రేన (స్యా.)], ఉసుకారాకతేన చ [న ఉసుకారకతేన చ (సీ. స్యా. పీ.)].
న కణ్ణాయతముత్తేన, నాపి మోరూపసేవినా;
తేనమ్హి హదయే విద్ధో, సబ్బఙ్గపరిదాహినా.
ఆవేధఞ్చ న పస్సామి, యతో రుహిరమస్సవే;
యావ అయోనిసో చిత్తం, సయం మే దుక్ఖమాభతన్తి.
సఙ్కప్పరాగజాతకం పఠమం.
౨౫౨. తిలముట్ఠిజాతకం (౩-౧-౨)
అజ్జాపి మే తం మనసి [సరసి (క.)], యం మం త్వం తిలముట్ఠియా;
బాహాయ మం గహేత్వాన, లట్ఠియా అనుతాళయి.
నను జీవితే న రమసి, యేనాసి బ్రాహ్మణాగతో;
యం మం బాహా గహేత్వాన, తిక్ఖత్తుం అనుతాళయి.
అరియో అనరియం కుబ్బన్తం [కుబ్బానం (సీ. పీ.), కుబ్బం (స్యా.)], యో దణ్డేన నిసేధతి;
సాసనం తం న తం వేరం, ఇతి నం పణ్డితా విదూతి.
తిలముట్ఠిజాతకం దుతియం.
౨౫౩. మణికణ్ఠజాతకం (౩-౧-౩)
మమన్నపానం ¶ విపులం ఉళారం, ఉప్పజ్జతీమస్స మణిస్స హేతు;
తం తే న దస్సం అతియాచకోసి, న చాపి తే అస్సమమాగమిస్సం.
సుసూ ¶ ¶ యథా సక్ఖరధోతపాణీ, తాసేసి మం సేలం యాచమానో;
తం తే న దస్సం అతియాచకోసి, న చాపి తే అస్సమమాగమిస్సం.
న తం యాచే యస్స పియం జిగీసే [జిగింసే (సీ. స్యా. పీ.)], దేస్సో హోతి అతియాచనాయ;
నాగో మణిం యాచితో బ్రాహ్మణేన, అదస్సనంయేవ తదజ్ఝగమాతి.
మణికణ్ఠజాతకం తతియం.
౨౫౪. కుణ్డకకుచ్ఛిసిన్ధవజాతకం (౩-౧-౪)
భుత్వా తిణపరిఘాసం, భుత్వా ఆచామకుణ్డకం;
ఏతం తే భోజనం ఆసి, కస్మా దాని న భుఞ్జసి.
యత్థ పోసం న జానన్తి, జాతియా వినయేన వా;
బహుం [పహూ (సీ. పీ.), పహుం (స్యా. క.)] తత్థ మహాబ్రమ్హే, అపి ఆచామకుణ్డకం.
త్వఞ్చ ¶ ఖో మం పజానాసి, యాదిసాయం హయుత్తమో;
జానన్తో జానమాగమ్మ, న తే భక్ఖామి కుణ్డకన్తి.
కుణ్డకకుచ్ఛిసిన్ధవజాతకం చతుత్థం.
౨౫౫. సుకజాతకం (౩-౧-౫)
యావ సో మత్తమఞ్ఞాసి, భోజనస్మిం విహఙ్గమో;
తావ అద్ధానమాపాది, మాతరఞ్చ అపోసయి.
యతో చ ఖో బహుతరం, భోజనం అజ్ఝవాహరి [అజ్ఝుపాహరి (సీ. పీ.)];
తతో తత్థేవ సంసీది, అమత్తఞ్ఞూ హి సో అహు.
తస్మా మత్తఞ్ఞుతా సాధు, భోజనస్మిం అగిద్ధతా [అగిద్ధితా (స్యా. క.)];
అమత్తఞ్ఞూ హి సీదన్తి, మత్తఞ్ఞూ చ న సీదరేతి.
సుకజాతకం పఞ్చమం.
౨౫౬. జరూదపానజాతకం (౩-౧-౬)
జరూదపానం ¶ ఖణమానా, వాణిజా ఉదకత్థికా;
అజ్ఝగముం అయసం లోహం [అజ్ఝగంసు అయోలోహం (సీ. స్యా. పీ.)], తిపుసీసఞ్చ వాణిజా;
రజతం జాతరూపఞ్చ, ముత్తా వేళూరియా బహూ.
తే చ తేన అసన్తుట్ఠా, భియ్యో భియ్యో అఖాణిసుం;
తే తత్థాసీవిసో [తత్థ ఆసీవిసో (క.), తత్థపాసీవిసో (స్యా.)] ఘోరో, తేజస్సీ తేజసా హని.
తస్మా ¶ ¶ ఖణే నాతిఖణే, అతిఖాతం [అతిఖణం (క.)] హి పాపకం;
ఖాతేన చ [ఖణేన చ (క.), ఖణనేన (స్యా.)] ధనం లద్ధం, అతిఖాతేన [అతిఖణేన (క.)] నాసితన్తి.
జరూదపానజాతకం ఛట్ఠం.
౨౫౭. గామణిచన్దజాతకం (౩-౧-౭)
నాయం ఘరానం కుసలో, లోలో అయం వలీముఖో;
కతం కతం ఖో దూసేయ్య, ఏవంధమ్మమిదం కులం.
నయిదం చిత్తవతో లోమం, నాయం అస్సాసికో మిగో;
సిట్ఠం [సత్థం (సీ. స్యా. పీ.)] మే జనసన్ధేన, నాయం కిఞ్చి విజానతి.
న మాతరం పితరం వా, భాతరం భగినిం సకం;
భరేయ్య తాదిసో పోసో, సిట్ఠం దసరథేన మేతి.
గామణిచన్ద [గామణిచణ్డ (సీ. పీ.)] జాతకం సత్తమం.
౨౫౮. మన్ధాతుజాతకం (౩-౧-౮)
యావతా చన్దిమసూరియా, పరిహరన్తి దిసా భన్తి విరోచనా [విరోచమానా (క.)];
సబ్బేవ దాసా మన్ధాతు, యే పాణా పథవిస్సితా [పఠవినిస్సితా (సీ. పీ.), పఠవిస్సితా (స్యా.)].
న కహాపణవస్సేన, తిత్తి కామేసు విజ్జతి;
అప్పస్సాదా దుఖా కామా, ఇతి విఞ్ఞాయ పణ్డితో.
అపి ¶ దిబ్బేసు కామేసు, రతిం సో నాధిగచ్ఛతి;
తణ్హక్ఖయరతో ¶ హోతి, సమ్మాసమ్బుద్ధసావకోతి.
మన్ధాతుజాతకం అట్ఠమం.
౨౫౯. తిరీటవచ్ఛజాతకం (౩-౧-౯)
నయిమస్స విజ్జామయమత్థి కిఞ్చి, న బన్ధవో నో పన తే సహాయో;
అథ కేన వణ్ణేన తిరీటవచ్ఛో [తిరీటివచ్ఛో (స్యా. క.)], తేదణ్డికో భుఞ్జతి అగ్గపిణ్డం.
ఆపాసు [ఆవాసు (క.)] మే యుద్ధపరాజితస్స, ఏకస్స కత్వా వివనస్మి ఘోరే;
పసారయీ కిచ్ఛగతస్స పాణిం, తేనూదతారిం దుఖసంపరేతో.
ఏతస్స ¶ కిచ్చేన ఇధానుపత్తో, వేసాయినో విసయా జీవలోకే;
లాభారహో తాత తిరీటవచ్ఛో, దేథస్స భోగం యజథఞ్చ [యజతఞ్చ (సీ. పీ.), యజితఞ్చ (స్యా.)] యఞ్ఞన్తి.
తిరీటవచ్ఛజాతకం నవమం.
౨౬౦. దూతజాతకం (౩-౧-౧౦)
యస్సత్థా ¶ దూరమాయన్తి, అమిత్తమపి యాచితుం;
తస్సూదరస్సహం దూతో, మా మే కుజ్ఝ [కుజ్ఝి (సీ. పీ.)] రథేసభ.
యస్స దివా చ రత్తో చ, వసమాయన్తి మాణవా;
తస్సూదరస్సహం దూతో, మా మే కుజ్ఝ [కుజ్ఝి (సీ. పీ.)] రథేసభ.
దదామి ¶ తే బ్రాహ్మణ రోహిణీనం, గవం సహస్సం సహ పుఙ్గవేన;
దూతో హి దూతస్స కథం న దజ్జం, మయమ్పి తస్సేవ భవామ దూతాతి.
దూతజాతకం దసమం.
సఙ్కప్పవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
ఉసుకారవరో తిలముట్ఠి మణి, హయరాజ విహఙ్గమ ఆసివిసో;
జనసన్ధ కహాపణవస్స పున, తిరిటం పున దూతవరేన దసాతి.
౨. పదుమవగ్గో
౨౬౧. పదుమజాతకం (౩-౨-౧)
యథా ¶ కేసా చ మస్సూ చ, ఛిన్నం ఛిన్నం విరూహతి;
ఏవం రూహతు తే నాసా, పదుమం దేహి యాచితో.
యథా సారదికం బీజం, ఖేత్తే వుత్తం విరూహతి;
ఏవం రూహతు తే నాసా, పదుమం దేహి యాచితో.
ఉభోపి పలపన్తేతే [విలపన్తేతే (స్యా. క.)], అపి పద్మాని దస్సతి;
వజ్జుం వా తే న వా వజ్జుం, నత్థి నాసాయ రూహనా;
దేహి సమ్మ పదుమాని, అహం యాచామి యాచితోతి.
పదుమజాతకం పఠమం.
౨౬౨. ముదుపాణిజాతకం (౩-౨-౨)
పాణి ¶ చే ముదుకో చస్స, నాగో చస్స సుకారితో;
అన్ధకారో చ వస్సేయ్య, అథ నూన తదా సియా.
అనలా ¶ ముదుసమ్భాసా, దుప్పూరా తా [దుప్పూరత్తా (క.)] నదీసమా;
సీదన్తి నం విదిత్వాన, ఆరకా పరివజ్జయే.
యం ఏతా ఉపసేవన్తి, ఛన్దసా వా ధనేన వా;
జాతవేదోవ సం ఠానం, ఖిప్పం అనుదహన్తి నన్తి.
ముదుపాణిజాతకం దుతియం.
౨౬౩. చూళపలోభనజాతకం (౩-౨-౩)
అభిజ్జమానే ¶ వారిస్మిం, సయం [అయం (క.)] ఆగమ్మ ఇద్ధియా;
మిస్సీభావిత్థియా గన్త్వా, సంసీదసి [సంసీదతి (క.)] మహణ్ణవే.
ఆవట్టనీ మహామాయా, బ్రహ్మచరియవికోపనా;
సీదన్తి నం విదిత్వాన, ఆరకా పరివజ్జయే.
యం ఏతా ఉపసేవన్తి, ఛన్దసా వా ధనేన వా;
జాతవేదోవ సం ఠానం, ఖిప్పం అనుదహన్తి నన్తి.
చూళపలోభన [చుల్లపలోభన (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం తతియం.
౨౬౪. మహాపనాదజాతకం (౩-౨-౪)
పనాదో నామ సో రాజా, యస్స యూపో సువణ్ణయో;
తిరియం సోళసుబ్బేధో [సోళసపబ్బేధో (సీ. పీ.)], ఉద్ధమాహు [ఉచ్చమాహు (సీ. స్యా. పీ.)] సహస్సధా.
సహస్సకణ్డో సతగేణ్డు [సతభేదో (సీ. పీ.), సతభేణ్డు (సీ. నిస్సయ)], ధజాసు హరితామయో;
అనచ్చుం తత్థ గన్ధబ్బా, ఛ సహస్సాని సత్తధా.
ఏవమేతం [ఏవమేవ (క.)] తదా ఆసి, యథా భాససి భద్దజి;
సక్కో అహం తదా ఆసిం, వేయ్యావచ్చకరో తవాతి.
మహాపనాదజాతకం చతుత్థం.
౨౬౫. ఖురప్పజాతకం (౩-౨-౫)
దిస్వా ¶ ¶ ఖురప్పే ధనువేగనున్నే, ఖగ్గే ¶ గహీతే తిఖిణే తేలధోతే;
తస్మిం భయస్మిం మరణే వియూళ్హే, కస్మా ను తే నాహు ఛమ్భితత్తం.
దిస్వా ఖురప్పే ధనువేగనున్నే, ఖగ్గే గహీతే తిఖిణే తేలధోతే;
తస్మిం భయస్మిం మరణే వియూళ్హే, వేదం అలత్థం విపులం ఉళారం.
సో వేదజాతో అజ్ఝభవిం అమిత్తే, పుబ్బేవ మే జీవితమాసి చత్తం;
న హి జీవితే ఆలయం కుబ్బమానో, సూరో కయిరా సూరకిచ్చం కదాచీతి.
ఖురప్పజాతకం పఞ్చమం.
౨౬౬. వాతగ్గసిన్ధవజాతకం (౩-౨-౬)
యేనాసి కిసియా పణ్డు, యేన భత్తం న రుచ్చతి;
అయం సో ఆగతో భత్తా [తాతో (సీ. స్యా. పీ.)], కస్మా దాని పలాయసి.
సచే [న ఖో (స్యా. క.)] పనాదికేనేవ, సన్థవో నామ జాయతి;
యసో హాయతి ఇత్థీనం, తస్మా తాత పలాయహం [పలాయిహం (స్యా.), పలాయితం (క.)].
యస్సస్సినం కులే జాతం, ఆగతం యా న ఇచ్ఛతి;
సోచతి ¶ చిరరత్తాయ, వాతగ్గమివ భద్దలీతి [కున్దలీతి (సీ. పీ.), గద్రభీతి (స్యా.)].
వాతగ్గసిన్ధవజాతకం ఛట్ఠం.
౨౬౭. కక్కటకజాతకం (౩-౨-౭)
సిఙ్గీమిగో ¶ ఆయతచక్ఖునేత్తో, అట్ఠిత్తచో వారిసయో అలోమో;
తేనాభిభూతో కపణం రుదామి, మా హేవ మం పాణసమం జహేయ్య [జహేయ్యా (పీ.) జహా’య్యే (?)].
అయ్య న తం జహిస్సామి, కుఞ్జరం సట్ఠిహాయనం [కుఞ్జర సట్ఠిహాయన (సీ. పీ.)];
పథబ్యా చాతురన్తాయ, సుప్పియో హోసి మే తువం.
యే కుళీరా సముద్దస్మిం, గఙ్గాయ యమునాయ [నమ్మదాయ (సీ. పీ.)] చ;
తేసం త్వం వారిజో సేట్ఠో, ముఞ్చ రోదన్తియా పతిన్తి.
కక్కటక [కుళీర (క.)] జాతకం సత్తమం.
౨౬౮. ఆరామదూసకజాతకం (౩-౨-౮)
యో ¶ వే సబ్బసమేతానం, అహువా సేట్ఠసమ్మతో;
తస్సాయం ఏదిసీ పఞ్ఞా, కిమేవ ఇతరా పజా.
ఏవమేవ తువం బ్రహ్మే, అనఞ్ఞాయ వినిన్దసి;
కథం మూలం అదిస్వాన [కథంహి మూలం అదిత్వా (స్యా. పీ.)], రుక్ఖం జఞ్ఞా పతిట్ఠితం.
నాహం ¶ తుమ్హే వినిన్దామి, యే చఞ్ఞే వానరా వనే;
విస్ససేనోవ గారయ్హో, యస్సత్థా రుక్ఖరోపకాతి.
ఆరామదూసకజాతకం అట్ఠమం.
౨౬౯. సుజాతజాతకం (౩-౨-౯)
న హి వణ్ణేన సమ్పన్నా, మఞ్జుకా పియదస్సనా;
ఖరవాచా పియా హోతి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ.
నను పస్ససిమం కాళిం, దుబ్బణ్ణం తిలకాహతం;
కోకిలం సణ్హవాచేన, బహూనం పాణినం పియం.
తస్మా ¶ సఖిలవాచస్స, మన్తభాణీ అనుద్ధతో;
అత్థం ధమ్మఞ్చ దీపేతి, మధురం తస్స భాసితన్తి.
సుజాతజాతకం నవమం.
౨౭౦. ఉలూకజాతకం (౩-౨-౧౦)
సబ్బేహి కిర ఞాతీహి, కోసియో ఇస్సరో కతో;
సచే ఞాతీహి అనుఞ్ఞాతో [ఞాతీహనుఞ్ఞాతో (సీ. పీ.)], భణేయ్యాహం ఏకవాచికం.
భణ సమ్మ అనుఞ్ఞాతో, అత్థం ధమ్మఞ్చ కేవలం;
సన్తి హి దహరా పక్ఖీ, పఞ్ఞవన్తో జుతిన్ధరా.
న మే రుచ్చతి భద్దం వో [భదన్తే (క.)], ఉలూకస్సాభిసేచనం;
అక్కుద్ధస్స ¶ ముఖం పస్స, కథం కుద్ధో కరిస్సతీతి.
ఉలూకజాతకం దసమం.
పదుమవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
పదుముత్తమ ¶ నాగసిరివ్హయనో, స-మహణ్ణవ యూప ఖురప్పవరో;
అథ భద్దలీ కుఞ్జర రుక్ఖ పున, ఖరవాచ ఉలూకవరేన దసాతి.
౩. ఉదపానవగ్గో
౨౭౧. ఉదపానదూసకజాతకం (౩-౩-౧)
ఆరఞ్ఞికస్స ఇసినో, చిరరత్తం తపస్సినో;
కిచ్ఛాకతం ఉదపానం, కథం సమ్మ అవాహసి [అవాహయి (సీ. పీ.), అపాహసి (స్యా.)].
ఏస ధమ్మో సిఙ్గాలానం, యం పిత్వా ఓహదామసే;
పితుపితామహం ధమ్మో, న తం [న నం (సీ. పీ.)] ఉజ్ఝాతుమరహసి.
యేసం ¶ ¶ వో ఏదిసో ధమ్మో, అధమ్మో పన కీదిసో;
మా వో ధమ్మం అధమ్మం వా, అద్దసామ కుదాచనన్తి.
ఉదపానదూసకజాతకం పఠమం.
౨౭౨. బ్యగ్ఘజాతకం (౩-౩-౨)
యేన మిత్తేన సంసగ్గా, యోగక్ఖేమో విహియ్యతి;
పుబ్బేవజ్ఝాభవం తస్స, రుక్ఖే అక్ఖీవ పణ్డితో.
యేన మిత్తేన సంసగ్గా, యోగక్ఖేమో పవడ్ఢతి;
కరేయ్యత్తసమం వుత్తిం, సబ్బకిచ్చేసు పణ్డితో.
ఏథ బ్యగ్ఘా నివత్తవ్హో, పచ్చుపేథ [పచ్చమేథ (సీ. పీ.)] మహావనం;
మా వనం ఛిన్ది నిబ్యగ్ఘం, బ్యగ్ఘా మాహేసు నిబ్బనాతి.
బ్యగ్ఘజాతకం దుతియం.
౨౭౩. కచ్ఛపజాతకం (౩-౩-౩)
కో ను ఉద్ధితభత్తోవ [ఉద్దితభత్తోవ (సీ.), వడ్ఢితభత్తోవ (స్యా.)], పూరహత్థోవ బ్రాహ్మణో;
కహం ను భిక్ఖం అచరి, కం సద్ధం ఉపసఙ్కమి.
అహం ¶ కపిస్మి దుమ్మేధో, అనామాసాని ఆమసిం;
త్వం మం మోచయ భద్దన్తే, ముత్తో గచ్ఛేయ్య పబ్బతం.
కచ్ఛపా కస్సపా హోన్తి, కోణ్డఞ్ఞా హోన్తి మక్కటా;
ముఞ్చ కస్సప కోణ్డఞ్ఞం, కతం మేథునకం తయాతి.
కచ్ఛపజాతకం తతియం.
౨౭౪. లోలజాతకం (౩-౩-౪)
కాయం బలాకా సిఖినీ, చోరీ లఙ్ఘిపితామహా;
ఓరం ¶ బలాకే ఆగచ్ఛ, చణ్డో మే వాయసో సఖా.
నాహం బలాకా సిఖినీ, అహం లోలోస్మి వాయసో;
అకత్వా వచనం తుయ్హం, పస్స లూనోస్మి ఆగతో.
పునపాపజ్జసీ ¶ సమ్మ, సీలఞ్హి తవ తాదిసం;
న హి మానుసకా భోగా, సుభుఞ్జా హోన్తి పక్ఖినాతి.
లోలజాతకం చతుత్థం.
౨౭౫. రుచిరజాతకం (౩-౩-౫)
కాయం బలాకా రుచిరా, కాకనీళస్మిమచ్ఛతి;
చణ్డో కాకో సఖా మయ్హం, యస్స [తస్స (సీ. పీ.)] చేతం కులావకం.
నను మం సమ్మ జానాసి, దిజ సామాకభోజన;
అకత్వా వచనం తుయ్హం, పస్స లూనోస్మి ఆగతో.
పునపాపజ్జసీ సమ్మ, సీలఞ్హి తవ తాదిసం;
న హి మానుసకా భోగా, సుభుఞ్జా హోన్తి పక్ఖినాతి.
రుచిరజాతకం పఞ్చమం.
౨౭౬. కురుధమ్మజాతకం (౩-౩-౬)
తవ సద్ధఞ్చ సీలఞ్చ, విదిత్వాన జనాధిప;
వణ్ణం అఞ్జనవణ్ణేన, కాలిఙ్గస్మిం నిమిమ్హసే [వినిమ్హసే (స్యా.), వనిమ్హసే (క.)].
అన్నభచ్చా ¶ చభచ్చా చ, యోధ ఉద్దిస్స గచ్ఛతి;
సబ్బే తే అప్పటిక్ఖిప్పా, పుబ్బాచరియవచో ఇదం.
దదామి ¶ వో బ్రాహ్మణా నాగమేతం, రాజారహం రాజభోగ్గం యసస్సినం;
అలఙ్కతం హేమజాలాభిఛన్నం, ససారథిం గచ్ఛథ యేన కామన్తి.
కురుధమ్మజాతకం [కురుధమ్మజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] ఛట్ఠం.
౨౭౭. రోమకజాతకం (౩-౩-౭)
వస్సాని ¶ పఞ్ఞాస సమాధికాని, వసిమ్హ సేలస్స గుహాయ రోమక;
అసఙ్కమానా అభినిబ్బుతత్తా [అభినిబ్బుతచిత్తా (స్యా. క.)], హత్థత్త [హత్థత్థ (స్యా.)] మాయన్తి మమణ్డజా పురే.
తే దాని వక్కఙ్గ కిమత్థముస్సుకా, భజన్తి అఞ్ఞం గిరికన్దరం దిజా;
న నూన మఞ్ఞన్తి మమం యథా పురే, చిరప్పవుత్థా అథ వా న తే ఇమే.
జానామ తం న మయం సమ్పమూళ్హా [న మయ’మస్మ మూళ్హా (సీ. పీ.)], సోయేవ త్వం తే మయమస్మ నాఞ్ఞే;
చిత్తఞ్చ ¶ తే అస్మిం జనే పదుట్ఠం, ఆజీవికా [ఆజీవక (సీ. స్యా.), ఆజీవిక (పీ.)] తేన తముత్తసామాతి.
రోమకజాతకం సత్తమం.
౨౭౮. మహింసరాజజాతకం (౩-౩-౮)
కిమత్థ [కమత్థ (సీ. పీ.)] మభిసన్ధాయ, లహుచిత్తస్స దుబ్భినో [దూభినో (సీ. పీ.)];
సబ్బకామదదస్సేవ [దుహస్సేవ (సీ. స్యా. పీ.), రహస్సేవ (క.)], ఇమం దుక్ఖం తితిక్ఖసి.
సిఙ్గేన నిహనాహేతం, పదసా చ అధిట్ఠహ;
భియ్యో [భీయో (సీ.)] బాలా పకుజ్ఝేయ్యుం, నో చస్స పటిసేధకో.
మమేవాయం మఞ్ఞమానో, అఞ్ఞేపేవం [అఞ్ఞమ్పేవం (సీ. స్యా. పీ.)] కరిస్సతి;
తే నం తత్థ వధిస్సన్తి, సా మే ముత్తి భవిస్సతీతి.
మహింసరాజజాతకం [మహిసజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] అట్ఠమం.
౨౭౯. సతపత్తజాతకం (౩-౩-౯)
యథా ¶ మాణవకో పన్థే, సిఙ్గాలిం వనగోచరిం;
అత్థకామం పవేదేన్తిం [పవదన్తిం (పీ.)], అనత్థకామాతి మఞ్ఞతి;
అనత్థకామం సతపత్తం, అత్థకామోతి మఞ్ఞతి.
ఏవమేవ ఇధేకచ్చో, పుగ్గలో హోతి తాదిసో;
హితేహి వచనం వుత్తో, పటిగణ్హాతి వామతో.
యే ¶ ¶ చ ఖో నం పసంసన్తి, భయా ఉక్కంసయన్తి వా [చ (సీ. పీ.)];
తఞ్హి సో మఞ్ఞతే మిత్తం, సతపత్తంవ మాణవోతి.
సతపత్తజాతకం నవమం.
౨౮౦. పుటదూసకజాతకం (౩-౩-౧౦)
అద్ధా హి నూన మిగరాజా, పుటకమ్మస్స కోవిదో;
తథా హి పుటం దూసేతి, అఞ్ఞం నూన కరిస్సతి.
న మే మాతా వా పితా వా, పుటకమ్మస్స కోవిదో;
కతం కతం ఖో దూసేమ, ఏవం ధమ్మమిదం కులం.
యేసం వో ఏదిసో ధమ్మో, అధమ్మో పన కీదిసో;
మా వో ధమ్మం అధమ్మం వా, అద్దసామ కుదాచనన్తి.
పుటదూసకజాతకం దసమం.
ఉదపానవగ్గో [అరఞ్ఞవగ్గో (సీ. పీ. క.)] తతియో.
తస్సుద్దానం –
ఉదపానవరం వనబ్యగ్ఘ కపి, సిఖినీ చ బలాక రుచిరవరో;
సుజనాధిపరోమకదూస పున, సతపత్తవరో పుటకమ్మ దసాతి.
౪. అబ్భన్తరవగ్గో
౨౮౧. అబ్భన్తరజాతకం (౩-౪-౧)
అబ్భన్తరో ¶ ¶ నామ దుమో, యస్స దిబ్యమిదం ఫలం;
భుత్వా దోహళినీ నారీ, చక్కవత్తిం విజాయతి.
త్వమ్పి [త్వఞ్చ (సీ. పీ.), త్వం హి (క.)] భద్దే మహేసీసి, సా చాపి [చాసి (సీ. పీ.)] పతినో పియా;
ఆహరిస్సతి తే రాజా, ఇదం అబ్భన్తరం ఫలం.
భత్తురత్థే పరక్కన్తో, యం ఠానమధిగచ్ఛతి;
సూరో అత్తపరిచ్చాగీ, లభమానో భవామహన్తి.
అబ్భన్తరజాతకం పఠమం.
౨౮౨. సేయ్యజాతకం (౩-౪-౨)
సేయ్యంసో ¶ సేయ్యసో హోతి, యో సేయ్యముపసేవతి;
ఏకేన సన్ధిం కత్వాన, సతం వజ్ఝే [మచ్చే (క.), బజ్ఝే (క. అట్ఠ.)] అమోచయిం.
[కస్మా…పే… సగ్గం న గచ్ఛేయ్య (కత్థచి)] తస్మా సబ్బేన లోకేన, సన్ధిం కత్వాన ఏకతో [ఏకకో (సీ. స్యా. పీ.)];
పేచ్చ సగ్గం నిగచ్ఛేయ్య [కస్మా…పే… సగ్గం న గచ్ఛేయ్య (కత్థచి)], ఇదం సుణాథ కాసియా [కాసయో (సీ. పీ.)].
ఇదం వత్వా మహారాజా, కంసో బారాణసిగ్గహో;
ధనుం కణ్డఞ్చ [తూణిఞ్చ (సీ. పీ.)] నిక్ఖిప్ప, సంయమం అజ్ఝుపాగమీతి.
సేయ్యజాతకం దుతియం.
౨౮౩. వడ్ఢకీసూకరజాతకం (౩-౪-౩)
వరం ¶ వరం త్వం నిహనం పురే చరి, అస్మిం పదేసే అభిభుయ్య సూకరే;
సో దాని ఏకో బ్యపగమ్మ ఝాయసి, బలం ను తే బ్యగ్ఘ న చజ్జ విజ్జతి.
ఇమే ¶ సుదం [ఇమస్సు తా (స్యా. క.)] యన్తి దిసోదిసం పురే, భయట్టితా లేణగవేసినో పుథు;
తే దాని సఙ్గమ్మ వసన్తి ఏకతో, యత్థట్ఠితా దుప్పసహజ్జమే [దుప్పసహజ్జిమే (స్యా.)] మయా.
నమత్థు సఙ్ఘాన సమాగతానం, దిస్వా సయం సఖ్య వదామి అబ్భుతం;
బ్యగ్ఘం మిగా యత్థ జినింసు దాఠినో, సామగ్గియా దాఠబలేసు ముచ్చరేతి.
వడ్ఢకీసూకరజాతకం తతియం.
౨౮౪. సిరిజాతకం (౩-౪-౪)
యం ఉస్సుకా సఙ్ఘరన్తి, అలక్ఖికా బహుం ధనం;
సిప్పవన్తో అసిప్పా చ, లక్ఖివా తాని భుఞ్జతి.
సబ్బత్థ ¶ కతపుఞ్ఞస్స, అతిచ్చఞ్ఞేవ పాణినో;
ఉప్పజ్జన్తి బహూ భోగా, అప్పనాయతనేసుపి.
కుక్కుటో [కుక్కుట (సీ. పీ.), కుక్కుటా (సీ. నిస్సయ, సద్దనీతి)] మణయో దణ్డో, థియో చ పుఞ్ఞలక్ఖణా;
ఉప్పజ్జన్తి అపాపస్స, కతపుఞ్ఞస్స జన్తునోతి.
సిరిజాతకం చతుత్థం.
౨౮౫. మణిసూకరజాతకం (౩-౪-౫)
దరియా ¶ సత్త వస్సాని, తింసమత్తా వసామసే;
హఞ్ఞామ [హఞ్ఛేమ (సీ. పీ.), హఞ్ఛామ (?)] మణినో ఆభం, ఇతి నో మన్తనం అహు.
యావతా మణిం ఘంసామ [యావ యావ నిఘంసామ (సీ. పీ.)], భియ్యో వోదాయతే మణి;
ఇదఞ్చ దాని పుచ్ఛామ, కిం కిచ్చం ఇధ మఞ్ఞసి.
అయం మణి వేళూరియో, అకాచో విమలో [విపులో (క.)] సుభో;
నాస్స సక్కా సిరిం హన్తుం, అపక్కమథ సూకరాతి.
మణిసూకర [మణిఘంస (క.)] జాతకం పఞ్చమం.
౨౮౬. సాలూకజాతకం (౩-౪-౬)
మా ¶ సాలూకస్స పిహయి, ఆతురన్నాని భుఞ్జతి;
అప్పోస్సుక్కో భుసం ఖాద, ఏతం దీఘాయులక్ఖణం.
ఇదాని సో ఇధాగన్త్వా, అతిథీ యుత్తసేవకో;
అథ దక్ఖసి సాలూకం, సయన్తం ముసలుత్తరం.
వికన్తం ¶ [వికత్తం (సీ.), వికన్తియమానం ఛిన్దియమానంతి అత్థో] సూకరం దిస్వా, సయన్తం ముసలుత్తరం;
జరగ్గవా విచిన్తేసుం, వరమ్హాకం భుసామివాతి.
సాలూకజాతకం ఛట్ఠం.
౨౮౭. లాభగరహజాతకం (౩-౪-౭)
నానుమ్మత్తో నాపిసుణో, నానటో నాకుతూహలో;
మూళ్హేసు లభతే లాభం, ఏసా తే అనుసాసనీ.
ధిరత్థు తం యసలాభం, ధనలాభఞ్చ బ్రాహ్మణ;
యా వుత్తి వినిపాతేన, అధమ్మచరణేన [అధమ్మచరియాయ (సీ. స్యా.)] వా.
అపి చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
ఏసావ జీవికా సేయ్యో [సేయ్యా (సీ. స్యా. పీ.)], యా చాధమ్మేన ఏసనాతి.
లాభగరహజాతకం సత్తమం.
౨౮౮. మచ్ఛుద్దానజాతకం (౩-౪-౮)
అగ్ఘన్తి ¶ మచ్ఛా అధికం సహస్సం, న సో అత్థి యో ఇమం సద్దహేయ్య;
మయ్హఞ్చ అస్సు ఇధ సత్త మాసా, అహమ్పి తం మచ్ఛుద్దానం కిణేయ్యం.
మచ్ఛానం భోజనం దత్వా, మమ దక్ఖిణమాదిసి;
తం దక్ఖిణం సరన్తియా, కతం అపచితిం తయా.
పదుట్ఠచిత్తస్స ¶ ¶ న ఫాతి హోతి, న చాపి తం [నం (సీ. స్యా.)] దేవతా పూజయన్తి;
యో భాతరం పేత్తికం సాపతేయ్యం, అవఞ్చయీ దుక్కటకమ్మకారీతి.
మచ్ఛుద్దానజాతకం అట్ఠమం.
౨౮౯. నానాఛన్దజాతకం (౩-౪-౯)
నానాఛన్దా మహారాజ, ఏకాగారే వసామసే;
అహం గామవరం ఇచ్ఛే, బ్రాహ్మణీ చ గవం సతం.
పుత్తో చ ఆజఞ్ఞరథం, కఞ్ఞా చ మణికుణ్డలం;
యా చేసా పుణ్ణికా జమ్మీ, ఉదుక్ఖలంభికఙ్ఖతి.
బ్రాహ్మణస్స గామవరం, బ్రాహ్మణియా గవం సతం;
పుత్తస్స ఆజఞ్ఞరథం, కఞ్ఞాయ మణికుణ్డలం;
యఞ్చేతం పుణ్ణికం జమ్మిం, పటిపాదేథుదుక్ఖలన్తి.
నానాఛన్దజాతకం నవమం.
౨౯౦. సీలవీమంసకజాతకం (౩-౪-౧౦)
సీలం కిరేవ కల్యాణం, సీలం లోకే అనుత్తరం;
పస్స ఘోరవిసో నాగో, సీలవాతి న హఞ్ఞతి.
సోహం సీలం సమాదిస్సం, లోకే అనుమతం సివం;
అరియవుత్తిసమాచారో ¶ , యేన వుచ్చతి సీలవా.
ఞాతీనఞ్చ పియో హోతి, మిత్తేసు చ విరోచతి;
కాయస్స భేదా సుగతిం, ఉపపజ్జతి సీలవాతి.
సీలవీమంసకజాతకం దసమం.
అబ్భన్తరవగ్గో చతుత్థో.
తస్సుద్దానం –
దుమ ¶ ¶ కంసవరుత్తమబ్యగ్ఘమిగా, మణయో మణి సాలుకమవ్హయనో;
అనుసాసనియోపి చ మచ్ఛవరో, మణికుణ్డలకేన కిరేన దసాతి.
౫. కుమ్భవగ్గో
౨౯౧. సురాఘటజాతకం (౨-౫-౧)
సబ్బకామదదం కుమ్భం, కుటం లద్ధాన ధుత్తకో;
యావ నం అనుపాలేతి, తావ సో సుఖమేధతి.
యదా మత్తో చ దిత్తో చ, పమాదా కుమ్భమబ్భిదా;
తదా నగ్గో చ పోత్థో చ, పచ్ఛా బాలో విహఞ్ఞతి.
ఏవమేవ యో ధనం లద్ధా, పమత్తో [అమత్తా (సీ.), అమత్తో (పీ.)] పరిభుఞ్జతి;
పచ్ఛా ¶ తప్పతి దుమ్మేధో, కుటం భిత్వావ [కుటం భిన్నోవ (సీ. పీ.), కుటభిన్నోవ (?)] ధుత్తకోతి.
సురాఘట [భద్రఘట (సీ. పీ.), భద్రఘటభేదక (స్యా.)] జాతకం పఠమం.
౨౯౨. సుపత్తజాతకం (౩-౫-౨)
బారాణస్యం [బారాణస్సం (సీ. పీ.)] మహారాజ, కాకరాజా నివాసకో [నివాసికో (సీ. పీ.)];
అసీతియా సహస్సేహి, సుపత్తో పరివారితో.
తస్స దోహళినీ భరియా, సుఫస్సా భక్ఖితుమిచ్ఛతి [మచ్ఛమిచ్ఛతి (సీ. పీ.)];
రఞ్ఞో మహానసే పక్కం, పచ్చగ్ఘం రాజభోజనం.
తేసాహం పహితో దూతో, రఞ్ఞో చమ్హి ఇధాగతో;
భత్తు అపచితిం కుమ్మి, నాసాయమకరం [మకరిం (సీ. నిస్సయ)] వణన్తి.
సుపత్తజాతకం దుతియం.
౨౯౩. కాయనిబ్బిన్దజాతకం (౩-౫-౩)
ఫుట్ఠస్స ¶ మే అఞ్ఞతరేన బ్యాధినా, రోగేన బాళ్హం దుఖితస్స రుప్పతో;
పరిసుస్సతి ఖిప్పమిదం కళేవరం, పుప్ఫం యథా పంసుని ఆతపే కతం.
అజఞ్ఞం ¶ జఞ్ఞసఙ్ఖాతం, అసుచిం సుచిసమ్మతం;
నానాకుణపపరిపూరం, జఞ్ఞరూపం అపస్సతో.
ధిరత్థుమం ¶ ఆతురం పూతికాయం, జేగుచ్ఛియం అస్సుచిం బ్యాధిధమ్మం;
యత్థప్పమత్తా అధిముచ్ఛితా పజా, హాపేన్తి మగ్గం సుగతూపపత్తియాతి.
కాయనిబ్బిన్ద [కాయవిచ్ఛన్ద (సీ.), కాయవిచ్ఛిన్ద (పీ.)] జాతకం తతియం.
౨౯౪. జమ్బుఖాదకజాతకం (౩-౫-౪)
కోయం బిన్దుస్సరో వగ్గు, సరవన్తాన [పవదన్తాన (సీ. పీ.)] ముత్తమో;
అచ్చుతో జమ్బుసాఖాయ, మోరచ్ఛాపోవ కూజతి.
కులపుత్తోవ జానాతి [కులపుత్తో పజానాతి (స్యా. క.)], కులపుత్తం [కులపుత్తే (సీ. పీ.)] పసంసితుం;
బ్యగ్ఘచ్ఛాపసరీవణ్ణ, భుఞ్జ సమ్మ దదామి తే.
చిరస్సం వత పస్సామి, ముసావాదీ సమాగతే;
వన్తాదం కుణపాదఞ్చ, అఞ్ఞమఞ్ఞం పసంసకేతి.
జమ్బుఖాదకజాతకం చతుత్థం.
౨౯౫. అన్తజాతకం (౩-౫-౫)
ఉసభస్సేవ తే ఖన్ధో, సీహస్సేవ విజమ్భితం;
మిగరాజ నమో త్యత్థు, అపి కిఞ్చి లభామసే.
కులపుత్తోవ జానాతి, కులపుత్తం పసంసితుం;
మయూరగీవసఙ్కాస, ఇతో పరియాహి వాయస.
మిగానం ¶ ¶ సిఙ్గాలో [కోత్థుకో (సీ. పీ.), కోట్ఠుకో (స్యా.)] అన్తో, పక్ఖీనం పన వాయసో;
ఏరణ్డో అన్తో రుక్ఖానం, తయో అన్తా సమాగతాతి.
అన్తజాతకం పఞ్చమం.
౨౯౬. సముద్దజాతకం (౩-౫-౬)
కో నాయం [కో న్వాయం (స్యా.)] లోణతోయస్మిం, సమన్తా పరిధావతి;
మచ్ఛే మకరే చ వారేతి, ఊమీసు చ విహఞ్ఞతి.
అనన్తపాయీ సకుణో, అతిత్తోతి దిసాసుతో;
సముద్దం పాతుమిచ్ఛామి, సాగరం సరితం పతిం.
సో ¶ అయం హాయతి చేవ, పూరతే చ మహోదధి;
నాస్స నాయతి పీతన్తో, అపేయ్యో కిర సాగరోతి.
సముద్దజాతకం ఛట్ఠం.
౨౯౭. కామవిలాపజాతకం (౩-౫-౭)
ఉచ్చే సకుణ డేమాన, పత్తయాన విహఙ్గమ;
వజ్జాసి ఖో త్వం వామూరుం, చిరం ఖో సా కరిస్సతి [సరిస్సతి (క.)].
ఇదం ఖో సా న జానాతి, అసిం సత్తిఞ్చ ఓడ్డితం;
సా చణ్డీ కాహతి కోధం, తం మే తపతి నో ఇదం [నో ఇధ (సీ. స్యా. పీ.)].
ఏస ¶ ఉప్పలసన్నాహో, నిక్ఖఞ్చుస్సీసకోహితం [నిక్ఖముస్సీసకే కతం (సీ. పీ.), నిక్ఖఞ్చుస్సీసకే కతం (స్యా.)];
కాసికఞ్చ ముదుం వత్థం, తప్పేతు ధనికా పియాతి [ధనకామియాతి (స్యా. పీ.), ధనకామికాతి (సీ.)].
కామవిలాపజాతకం సత్తమం.
౨౯౮. ఉదుమ్బరజాతకం (౩-౫-౮)
ఉదుమ్బరా చిమే పక్కా, నిగ్రోధా చ కపిత్థనా;
ఏహి నిక్ఖమ భుఞ్జస్సు, కిం జిఘచ్ఛాయ మియ్యసి.
ఏవం ¶ సో సుహితో హోతి, యో వుడ్ఢమపచాయతి;
యథాహమజ్జ సుహితో, దుమపక్కాని మాసితో.
యం వనేజో వనేజస్స, వఞ్చేయ్య కపినో కపి;
దహరో కపి [దహరోపి తం న (సీ. పీ.), దహరోపి న (స్యా.)] సద్ధేయ్య, న హి జిణ్ణో జరాకపీతి.
ఉదుమ్బరజాతకం అట్ఠమం.
౨౯౯. కోమారపుత్తజాతకం (౩-౫-౯)
పురే తువం సీలవతం సకాసే, ఓక్కన్తికం [ఓక్కన్దికం (సీ. స్యా. పీ.)] కీళసి అస్సమమ్హి;
కరోహరే [కరోహి రే (క.)] మక్కటియాని మక్కట, న తం మయం సీలవతం రమామ.
సుతా ¶ హి మయ్హం పరమా విసుద్ధి, కోమారపుత్తస్స బహుస్సుతస్స;
మా దాని మం మఞ్ఞి తువం యథా పురే, ఝానానుయుత్తో విహరామి [ఝానానుయుత్తా విహరామ (సీ. పీ.)] ఆవుసో.
సచేపి సేలస్మి వపేయ్య బీజం, దేవో చ వస్సే న హి తం విరూళ్హే [నేవ హి తం రుహేయ్య (సీ. పీ.), న హి తం విరూహే (?)];
సుతా హి తే సా పరమా విసుద్ధి, ఆరా తువం మక్కట ఝానభూమియాతి.
కోమారపుత్తజాతకం నవమం.
౩౦౦. వకజాతకం (౩-౫-౧౦)
పరపాణరోధా ¶ [పరపాణఘాతే (స్యా.), పరపాణరోచం (క.)] జీవన్తో, మంసలోహితభోజనో;
వకో వతం సమాదాయ, ఉపపజ్జి ఉపోసథం.
తస్స సక్కో వతఞ్ఞాయ, అజరూపేనుపాగమి;
వీతతపో అజ్ఝప్పత్తో, భఞ్జి లోహితపో తపం.
ఏవమేవ ¶ ఇధేకచ్చే, సమాదానమ్హి దుబ్బలా;
లహుం కరోన్తి అత్తానం, వకోవ అజకారణాతి.
వకజాతకం దసమం.
కుమ్భవగ్గో పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
వరకుమ్భ ¶ సుపత్తసిరివ్హయనో, సుచిసమ్మత బిన్దుసరో చుసభో;
సరితంపతి చణ్డి జరాకపినా, అథ మక్కటియా వకకేన దసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
సఙ్కప్పో పదుమో చేవ, ఉదపానేన తతియం;
అబ్భన్తరం ఘటభేదం, తికనిపాతమ్హిలఙ్కతన్తి.
తికనిపాతం నిట్ఠితం.
౪. చతుక్కనిపాతో
౧. కాలిఙ్గవగ్గో
౩౦౧. చూళకాలిఙ్గజాతకం (౪-౧-౧)
వివరథిమాసం ¶ ¶ ¶ [వివరథ ఇమాసం (సీ. స్యా. పీ.)] ద్వారం, నగరం పవిసన్తు [పవిసితుం మయా; (క.)] అరుణరాజస్స;
సీహేన సుసిట్ఠేన, సురక్ఖితం [సుసత్థేన, సురక్ఖితం (సీ. పీ.), సుసిట్ఠేన (క.)] నన్దిసేనేన.
జయో కలిఙ్గానమసయ్హసాహినం, పరాజయో అనయో [అజయో (స్యా.), అన్వితో (క.)] అస్సకానం;
ఇచ్చేవ తే భాసితం బ్రహ్మచారి, న ఉజ్జుభూతా వితథం భణన్తి.
దేవా ముసావాదముపాతివత్తా, సచ్చం ధనం పరమం తేసు [తథం పేమకరం ను (క.), తథం పరమం కరం ను (స్యా.)] సక్క;
తం తే ముసా భాసితం దేవరాజ, కిం వా పటిచ్చ మఘవా మహిన్ద.
నను తే సుతం బ్రాహ్మణ భఞ్ఞమానే, దేవా న ఇస్సన్తి పురిసపరక్కమస్స;
దమో సమాధి మనసో అభేజ్జో [అదేజ్జో (సీ. పీ.), అభిజ్జో (క.)], అబ్యగ్గతా ¶ నిక్కమనఞ్చ [నిక్ఖమనఞ్చ (సీ.)] కాలే;
దళ్హఞ్చ విరియం పురిసపరక్కమో చ, తేనేవ ఆసి విజయో అస్సకానన్తి.
చూళకాలిఙ్గజాతకం పఠమం.
౩౦౨. మహాఅస్సారోహజాతకం (౪-౧-౨)
అదేయ్యేసు దదం దానం, దేయ్యేసు నప్పవేచ్ఛతి;
ఆపాసు బ్యసనం పత్తో, సహాయం నాధిగచ్ఛతి.
నాదేయ్యేసు ¶ దదం దానం, దేయ్యేసు యో పవేచ్ఛతి;
ఆపాసు బ్యసనం పత్తో, సహాయమధిగచ్ఛతి.
సఞ్ఞోగసమ్భోగవిసేసదస్సనం, అనరియధమ్మేసు సఠేసు నస్సతి;
కతఞ్చ అరియేసు చ అజ్జవేసు, మహప్ఫలం హోతి అణుమ్పి తాదిసు.
యో పుబ్బే కతకల్యాణో, అకా లోకే సుదుక్కరం;
పచ్ఛా కయిరా న వా కయిరా, అచ్చన్తం పూజనారహోతి.
మహాఅస్సారోహజాతకం దుతియం.
౩౦౩. ఏకరాజజాతకం (౪-౧-౩)
అనుత్తరే ¶ ¶ కామగుణే సమిద్ధే, భుత్వాన పుబ్బే వసీ ఏకరాజ;
సో దాని దుగ్గే నరకమ్హి ఖిత్తో, నప్పజ్జహే వణ్ణబలం పురాణం.
పుబ్బేవ ఖన్తీ చ తపో చ మయ్హం, సమ్పత్థితా దుబ్భిసేన [దబ్బసేనా (సీ. పీ.)] అహోసి;
తం దాని లద్ధాన కథం ను రాజ, జహే అహం వణ్ణబలం పురాణం.
సబ్బా కిరేవం పరినిట్ఠితాని, యసస్సినం పఞ్ఞవన్తం విసయ్హ;
యసో చ లద్ధా పురిమం ఉళారం, నప్పజ్జహే వణ్ణబలం పురాణం.
పనుజ్జ దుక్ఖేన సుఖం జనిన్ద, సుఖేన వా దుక్ఖమసయ్హసాహి;
ఉభయత్థ సన్తో అభినిబ్బుతత్తా, సుఖే చ దుక్ఖే చ భవన్తి తుల్యాతి.
ఏకరాజజాతకం తతియం.
౩౦౪. దద్దరజాతకం (౪-౧-౪)
ఇమాని ¶ ¶ మం దద్దర తాపయన్తి, వాచాదురుత్తాని మనుస్సలోకే;
మణ్డూకభక్ఖా ఉదకన్తసేవీ, ఆసీవిసం మం అవిసా సపన్తి.
సకా రట్ఠా పబ్బాజితో, అఞ్ఞం జనపదం గతో;
మహన్తం కోట్ఠం కయిరాథ, దురుత్తానం [దురుత్తాని (క.)] నిధేతవే.
యత్థ పోసం న జానన్తి, జాతియా వినయేన వా;
న తత్థ మానం కయిరాథ, వసమఞ్ఞాతకే జనే.
విదేసవాసం వసతో, జాతవేదసమేనపి [జాతవేదభయేనపి (క.)];
ఖమితబ్బం సపఞ్ఞేన, అపి దాసస్స తజ్జితన్తి.
దద్దరజాతకం చతుత్థం.
౩౦౫. సీలవీమంసనజాతకం (౪-౧-౫)
నత్థి లోకే రహో నామ, పాపకమ్మం పకుబ్బతో;
పస్సన్తి వనభూతాని, తం బాలో మఞ్ఞతీ రహో.
అహం రహో న పస్సామి, సుఞ్ఞం వాపి న విజ్జతి;
యత్థ అఞ్ఞం [సుఞ్ఞం (స్యా. క.)] న పస్సామి, అసుఞ్ఞం హోతి తం మయా.
దుజ్జచ్చో చ సుజచ్చో [అజచ్చో (పీ.)] చ, నన్దో చ సుఖవడ్ఢితో [సుఖవచ్ఛకో (సీ.), సుఖవచ్ఛనో (స్యా. పీ.)];
వేజ్జో ¶ చ అద్ధువసీలో [అథ సీలో (క.)] చ, తే ధమ్మం జహు మత్థికా.
బ్రాహ్మణో ¶ చ కథం జహే, సబ్బధమ్మాన పారగూ;
యో ధమ్మమనుపాలేతి, ధితిమా సచ్చనిక్కమోతి.
సీలవీమంసనజాతకం పఞ్చమం.
౩౦౬. సుజాతజాతకం (౪-౧-౬)
కిమణ్డకా ¶ ఇమే దేవ, నిక్ఖిత్తా కంసమల్లకే;
ఉపలోహితకా వగ్గూ, తం [తే (పీ.)] మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
యాని పురే తువం దేవి, భణ్డు నన్తకవాసినీ;
ఉచ్ఛఙ్గహత్థా పచినాసి, తస్సా తే కోలియం ఫలం.
ఉడ్డయ్హతే న రమతి, భోగా విప్పజహన్తి తం [విప్పజహన్తి’మం (?)];
తత్థేవిమం పటినేథ, యత్థ కోలం పచిస్సతి.
హోన్తి హేతే మహారాజ, ఇద్ధిప్పత్తాయ [ఇద్ధిమత్తాయ (క.)] నారియా;
ఖమ దేవ సుజాతాయ, మాస్సా [మాసు (క.)] కుజ్ఝ రథేసభాతి.
సుజాతజాతకం ఛట్ఠం.
౩౦౭. పలాసజాతకం (౪-౧-౭)
అచేతనం బ్రాహ్మణ అస్సుణన్తం, జానో అజానన్తమిమం పలాసం;
ఆరద్ధవిరియో ధువం అప్పమత్తో, సుఖసేయ్యం ¶ పుచ్ఛసి కిస్స హేతు.
దూరే సుతో చేవ బ్రహా చ రుక్ఖో, దేసే ఠితో భూతనివాసరూపో;
తస్మా నమస్సామి ఇమం పలాసం, యే చేత్థ భూతా తే [తే చ (సీ. పీ.)] ధనస్స హేతు.
సో తే కరిస్సామి యథానుభావం, కతఞ్ఞుతం బ్రాహ్మణ పేక్ఖమానో;
కథఞ్హి ఆగమ్మ సతం సకాసే, మోఘాని తే అస్సు పరిఫన్దితాని.
యో ¶ తిన్దుకరుక్ఖస్స పరో [పురో (క.)] పిలక్ఖో [పిలక్ఖు (సీ. పీ.), మిలక్ఖు (క.)], పరివారితో పుబ్బయఞ్ఞో ఉళారో;
తస్సేస మూలస్మిం నిధి నిఖాతో, అదాయాదో గచ్ఛ తం ఉద్ధరాహీతి.
పలాసజాతకం సత్తమం.
౩౦౮. సకుణజాతకం (౪-౧-౮)
అకరమ్హస తే కిచ్చం, యం బలం అహువమ్హసే;
మిగరాజ నమో త్యత్థు, అపి కిఞ్చి లభామసే.
మమ ¶ లోహితభక్ఖస్స, నిచ్చం లుద్దాని కుబ్బతో;
దన్తన్తరగతో సన్తో, తం బహుం యమ్పి జీవసి.
అకతఞ్ఞుమకత్తారం ¶ , కతస్స అప్పటికారకం;
యస్మిం కతఞ్ఞుతా నత్థి, నిరత్థా తస్స సేవనా.
యస్స సమ్ముఖచిణ్ణేన, మిత్తధమ్మో న లబ్భతి;
అనుసూయ [అనుసుయ్య (సీ. పీ.)] మనక్కోసం, సణికం తమ్హా అపక్కమేతి.
సకుణజాతకం అట్ఠమం.
౩౦౯. ఛవకజాతకం (౪-౧-౯)
సబ్బమిదం చరిమం కతం [చరిమవతం (సీ. పీ.)], ఉభో ధమ్మం న పస్సరే;
ఉభో పకతియా చుతా, యో చాయం మన్తేజ్ఝాపేతి [మన్తజ్ఝాయతి (సీ.), సజ్ఝాపయతి (పీ.)];
యో చ మన్తం అధీయతి.
సాలీనం ఓదనం భుఞ్జే, సుచిం మంసూపసేచనం;
తస్మా ఏతం న సేవామి, ధమ్మం ఇసీహి సేవితం.
పరిబ్బజ మహా లోకో [మహాబ్రహ్మే (క.)], పచన్తఞ్ఞేపి పాణినో;
మా తం అధమ్మో ఆచరితో, అస్మా కుమ్భమివాభిదా.
ధిరత్థు ¶ తం యసలాభం, ధనలాభఞ్చ బ్రాహ్మణ;
యా వుత్తి వినిపాతేన, అధమ్మచరణేన వాతి.
ఛవకజాతకం నవమం.
౩౧౦. సేయ్యజాతకం (౪-౧-౧౦)
ససముద్దపరియాయం ¶ , మహిం సాగరకుణ్డలం;
న ఇచ్ఛే సహ నిన్దాయ, ఏవం సేయ్య [సయ్హ (సీ. స్యా. పీ.)] విజానహి.
ధిరత్థు తం యసలాభం, ధనలాభఞ్చ బ్రాహ్మణ;
యా వుత్తి వినిపాతేన, అధమ్మచరణేన వా.
అపి చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
సాయేవ జీవికా సేయ్యో, యా చాధమ్మేన ఏసనా.
అపి ¶ చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
అఞ్ఞం అహింసయం లోకే, అపి రజ్జేన తం వరన్తి.
సేయ్యజాతకం [సయ్హజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] దసమం.
కాలిఙ్గవగ్గో [వివరవగ్గో (సీ. పీ.)] పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వివరఞ్చ అదేయ్య సమిద్ధవరం, అథ దద్దర పాపమహాతిరహో;
అథ కోలి పలాసవరఞ్చ కర, చరిమం ససముద్దవరేన దసాతి.
౨. పుచిమన్దవగ్గో
౩౧౧. పుచిమన్దజాతకం (౪-౨-౧)
ఉట్ఠేహి చోర కిం సేసి, కో అత్థో సుపనేన [సుపితేన (సీ.), సుపినేన (పీ. క.)] తే;
మా ¶ తం గహేసుం [గణ్హేయ్యుం (క.)] రాజానో, గామే కిబ్బిసకారకం.
యం ¶ ను [నూన (స్యా.)] చోరం గహేస్సన్తి, గామే కిబ్బిసకారకం;
కిం తత్థ పుచిమన్దస్స, వనే జాతస్స తిట్ఠతో.
న త్వం అస్సత్థ జానాసి, మమ చోరస్స చన్తరం;
చోరం గహేత్వా రాజానో, గామే కిబ్బిసకారకం;
అప్పేన్తి [అచ్చేన్తి (స్యా.)] నిమ్బసూలస్మిం, తస్మిం మే సఙ్కతే మనో.
సఙ్కేయ్య సఙ్కితబ్బాని, రక్ఖేయ్యానాగతం భయం;
అనాగతభయా ధీరో, ఉభో లోకే అవేక్ఖతీతి.
పుచిమన్దజాతకం పఠమం.
౩౧౨. కస్సపమన్దియజాతకం (౪-౨-౨)
అపి కస్సప మన్దియా, యువా సపతి హన్తి [సమ్పటిహన్తి (క.)] వా;
సబ్బం తం ఖమతే ధీరో, పణ్డితో తం తితిక్ఖతి.
సచేపి సన్తో వివదన్తి, ఖిప్పం సన్ధీయరే పున;
బాలా పత్తావ భిజ్జన్తి, న తే సమథమజ్ఝగూ.
ఏతే ¶ భియ్యో సమాయన్తి, సన్ధి తేసం న జీరతి;
యో చాధిపన్నం జానాతి, యో చ జానాతి దేసనం.
ఏసో హి ఉత్తరితరో, భారవహో ధురద్ధరో;
యో పరేసాధిపన్నానం ¶ , సయం సన్ధాతుమరహతీతి.
కస్సపమన్దియజాతకం దుతియం.
౩౧౩. ఖన్తీవాదీజాతకం (౪-౨-౩)
యో తే హత్థే చ పాదే చ, కణ్ణనాసఞ్చ ఛేదయి;
తస్స కుజ్ఝ మహావీర, మా రట్ఠం వినసా [వినస్స (క. సీ. స్యా. క.)] ఇదం.
యో మే హత్థే చ పాదే చ, కణ్ణనాసఞ్చ ఛేదయి;
చిరం జీవతు సో రాజా, న హి కుజ్ఝన్తి మాదిసా.
అహూ అతీతమద్ధానం [అహు అతీతమద్ధానే (స్యా. పీ. క.)], సమణో ఖన్తిదీపనో;
తం ఖన్తియాయేవ ఠితం, కాసిరాజా అఛేదయి.
తస్స ¶ కమ్మ [కమ్మస్స (సీ. పీ.)] ఫరుసస్స, విపాకో కటుకో అహు;
యం కాసిరాజా వేదేసి, నిరయమ్హి సమప్పితోతి.
ఖన్తీవాదీజాతకం తతియం.
౩౧౪. లోహకుమ్భిజాతకం (౪-౨-౪)
దుజ్జీవితమజీవిమ్హ, యే సన్తే [యేసం నో (స్యా. క.)] న దదమ్హసే;
విజ్జమానేసు భోగేసు, దీపం నాకమ్హ అత్తనో.
సట్ఠి [సట్ఠిం (స్యా.)] వస్ససహస్సాని, పరిపుణ్ణాని సబ్బసో;
నిరయే పచ్చమానానం, కదా అన్తో భవిస్సతి.
నత్థి అన్తో కుతో అన్తో, న అన్తో పటిదిస్సతి;
తదా ¶ హి పకతం పాపం, మమ తుయ్హఞ్చ మారిసా [మారిస (సీ. స్యా. పీ.)].
సోహం నూన ఇతో గన్త్వా, యోనిం లద్ధాన మానుసిం;
వదఞ్ఞూ సీలసమ్పన్నో, కాహామి కుసలం బహున్తి.
లోహకుమ్భిజాతకం చతుత్థం.
౩౧౫. సబ్బమంసలాభజాతకం (౪-౨-౫)
ఫరుసా ¶ వత తే వాచా, మంసం [సమ్మ (పీ. క.)] యాచనకో అసి [చసి (పీ.)];
కిలోమసదిసీ [కిలోమస్స సదిసా (పీ.)] వాచా, కిలోమం సమ్మ దమ్మి తే.
అఙ్గమేతం మనుస్సానం, భాతా లోకే పవుచ్చతి;
అఙ్గస్స సదిసీ వాచా [అఙ్గస్సదిసీ తే వాచా (క.)], అఙ్గం సమ్మ దదామి తే.
తాతాతి పుత్తో వదమానో, కమ్పేతి [సమ్మేతి (క.)] హదయం పితు;
హదయస్స సదిసీ [హదయస్సదిసీ (క.)] వాచా, హదయం సమ్మ దమ్మి తే.
యస్స గామే సఖా నత్థి, యథారఞ్ఞం తథేవ తం;
సబ్బస్స సదిసీ వాచా, సబ్బం సమ్మ దదామి తేతి.
సబ్బమంసలాభజాతకం [మంసజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] పఞ్చమం.
౩౧౬. ససపణ్డితజాతకం (౪-౨-౬)
సత్త ¶ మే రోహితా మచ్ఛా, ఉదకా థలముబ్భతా;
ఇదం బ్రాహ్మణ మే అత్థి, ఏతం భుత్వా వనే వస.
దుస్స మే ఖేత్తపాలస్స, రత్తిభత్తం అపాభతం;
మంససూలా ¶ చ ద్వే గోధా, ఏకఞ్చ దధివారకం;
ఇదం బ్రాహ్మణ మే అత్థి, ఏతం భుత్వా వనే వస.
అమ్బపక్కం దకం [అమ్బపక్కోదకం (సీ. పీ.)] సీతం, సీతచ్ఛాయా మనోరమా [సీతచ్ఛాయం మనోరమం (సీ. స్యా. పీ.)];
ఇదం బ్రాహ్మణ మే అత్థి, ఏతం భుత్వా వనే వస.
న ససస్స తిలా అత్థి, న ముగ్గా నపి తణ్డులా;
ఇమినా అగ్గినా పక్కం, మమం [మంసం (క.)] భుత్వా వనే వసాతి.
ససపణ్డితజాతకం ఛట్ఠం.
౩౧౭. మతరోదనజాతకం (౪-౨-౭)
మతం మతం ఏవ [మతమతమేవ (సీ. స్యా. పీ.)] రోదథ, న హి తం రోదథ యో మరిస్సతి;
సబ్బేపి [సబ్బేవ (సీ. స్యా. పీ.)] సరీరధారినో, అనుపుబ్బేన జహన్తి జీవితం.
దేవమనుస్సా చతుప్పదా, పక్ఖిగణా ఉరగా చ భోగినో;
సమ్హి [యమ్హి (స్యా.), అస్మిం (పీ. క.)] సరీరే అనిస్సరా, రమమానావ జహన్తి జీవితం.
ఏవం ¶ చలితం అసణ్ఠితం, సుఖదుక్ఖం మనుజేస్వపేక్ఖియ;
కన్దితరుదితం నిరత్థకం, కిం వో సోకగణాభికీరరే.
ధుత్తా చ సోణ్డా [ధుత్తా సోణ్డా (సీ.), ధుత్తా సోణ్డా చ (స్యా.)] అకతా, బాలా సూరా అయోగినో [బాలా సూరా వీరా అయోగినో (పీ.)];
ధీరం మఞ్ఞన్తి బాలోతి, యే ధమ్మస్స అకోవిదాతి.
మతరోదనజాతకం సత్తమం.
౩౧౮. కణవేరజాతకం (౪-౨-౮)
యం ¶ ¶ తం వసన్తసమయే, కణవేరేసు భాణుసు;
సామం బాహాయ పీళేసి, సా తం ఆరోగ్యమబ్రవి.
అమ్భో న కిర సద్ధేయ్యం, యం వాతో పబ్బతం వహే;
పబ్బతఞ్చే వహే వాతో, సబ్బమ్పి పథవిం వహే;
యత్థ సామా కాలకతా [కాలఙ్కతా (క.)], సా మం ఆరోగ్యమబ్రవి.
న చేవ సా కాలకతా, న చ సా అఞ్ఞమిచ్ఛతి;
ఏకభత్తికినీ [ఏకభత్తా కిర (సీ. స్యా.), ఏకభత్తకినీ (పీ.)] సామా, తమేవ అభికఙ్ఖతి.
అసన్థుతం మం చిరసన్థుతేన [అసన్ధతం మం చిరసన్ధతేన (క.)], నిమీని సామా అధువం ధువేన;
మయాపి సామా నిమినేయ్య అఞ్ఞం, ఇతో అహం దూరతరం గమిస్సన్తి.
కణవేరజాతకం అట్ఠమం.
౩౧౯. తిత్తిరజాతకం (౪-౨-౯)
సుసుఖం వత జీవామి, లభామి చేవ భుఞ్జితుం;
పరిపన్థేవ తిట్ఠామి, కా ను భన్తే గతీ మమ.
మనో చే తే నప్పణమతి, పక్ఖి పాపస్స కమ్మునో;
అబ్యావటస్స భద్రస్స, న పాపముపలిమ్పతి.
ఞాతకో నో నిసిన్నోతి, బహు ఆగచ్ఛతే జనో;
పటిచ్చ ¶ కమ్మం ఫుసతి, తస్మిం మే సఙ్కతే మనో.
న పటిచ్చ కమ్మం ఫుసతి, మనో చే నప్పదుస్సతి;
అప్పోస్సుక్కస్స భద్రస్స, న పాపముపలిమ్పతీతి.
తిత్తిరజాతకం నవమం.
౩౨౦. సుచ్చజజాతకం (౪-౨-౧౦)
సుచ్చజం ¶ ¶ వత నచ్చజి, వాచాయ అదదం గిరిం;
కిం హితస్స చజన్తస్స, వాచాయ అదద పబ్బతం.
యఞ్హి కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;
అకరోన్తం భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.
రాజపుత్త నమో త్యత్థు, సచ్చే ధమ్మే ఠితో చసి;
యస్స తే బ్యసనం పత్తో, సచ్చస్మిం రమతే మనో.
యా దలిద్దీ దలిద్దస్స, అడ్ఢా అడ్ఢస్స కిత్తిమ [కిత్తిమా (సీ. స్యా. పీ.)];
సా హిస్స పరమా భరియా, సహిరఞ్ఞస్స ఇత్థియోతి.
సుచ్చజజాతకం దసమం.
పుచిమన్దవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ చోర సకస్సప ఖన్తీవరో, దుజ్జీవితతా చ వరా ఫరుసా;
అథ ¶ సస మతఞ్చ వసన్త సుఖం, సుచ్చజంవతనచ్చజినా చ దసాతి.
౩. కుటిదూసకవగ్గో
౩౨౧. కుటిదూసకజాతకం (౪-౩-౧)
మనుస్సస్సేవ తే సీసం, హత్థపాదా చ వానర;
అథ కేన ను వణ్ణేన, అగారం తే న విజ్జతి.
మనుస్సస్సేవ మే సీసం, హత్థపాదా చ సిఙ్గిల [సిఙ్గాల (క.), పిఙ్గల (టీకా)];
యాహు సేట్ఠా మనుస్సేసు, సా మే పఞ్ఞా న విజ్జతి.
అనవట్ఠితచిత్తస్స ¶ , లహుచిత్తస్స దుబ్భినో [దూభినో (పీ.)];
నిచ్చం అద్ధువసీలస్స, సుఖభావో [సుచిభావో (సీ.), సుఖభాగో (?)] న విజ్జతి.
సో ¶ కరస్సు ఆనుభావం, వీతివత్తస్సు సీలియం;
సీతవాతపరిత్తాణం, కరస్సు కుటవం [కుటికం (సీ. స్యా.)] కపీతి.
కుటిదూసక [సిఙ్గాలసకుణ (క.)] జాతకం పఠమం.
౩౨౨. దుద్దుభజాతకం (౪-౩-౨)
దుద్దుభాయతి [దద్దభాయతి (సీ. పీ.)] భద్దన్తే, యస్మిం దేసే వసామహం;
అహమ్పేతం న జానామి, కిమేతం దుద్దుభాయతి.
బేలువం ¶ పతితం సుత్వా, దుద్దుభన్తి [దద్దభన్తి (సీ.)] ససో జవి;
ససస్స వచనం సుత్వా, సన్తత్తా మిగవాహినీ.
అప్పత్వా పదవిఞ్ఞాణం, పరఘోసానుసారినో;
పనాదపరమా బాలా, తే హోన్తి పరపత్తియా.
యే చ సీలేన సమ్పన్నా, పఞ్ఞాయూపసమే రతా;
ఆరకా విరతా ధీరా, న హోన్తి పరపత్తియాతి.
దుద్దుభజాతకం [దద్దభజాతకం (సీ. పీ.)] దుతియం.
౩౨౩. బ్రహ్మదత్తజాతకం (౪-౩-౩)
ద్వయం యాచనకో రాజ, బ్రహ్మదత్త నిగచ్ఛతి;
అలాభం ధనలాభం వా, ఏవం ధమ్మా హి యాచనా.
యాచనం రోదనం ఆహు, పఞ్చాలానం రథేసభ;
యో యాచనం పచ్చక్ఖాతి, తమాహు పటిరోదనం.
మా మద్దసంసు రోదన్తం, పఞ్చాలా సుసమాగతా;
తువం వా పటిరోదన్తం, తస్మా ఇచ్ఛామహం రహో.
దదామి ¶ తే బ్రాహ్మణ రోహిణీనం, గవం సహస్సం సహ పుఙ్గవేన;
అరియో హి అరియస్స కథం న దజ్జా [దజ్జే (సీ.), దజ్జం (?)], సుత్వాన గాథా తవ ధమ్మయుత్తాతి.
బ్రహ్మదత్తజాతకం తతియం.
౩౨౪. చమ్మసాటకజాతకం (౪-౩-౪)
కల్యాణరూపో ¶ వతయం చతుప్పదో, సుభద్దకో చేవ సుపేసలో చ;
యో బ్రాహ్మణం జాతిమన్తూపపన్నం, అపచాయతి మేణ్డవరో యసస్సీ.
మా ¶ బ్రాహ్మణ ఇత్తరదస్సనేన, విస్సాసమాపజ్జి చతుప్పదస్స;
దళ్హప్పహారం అభికఙ్ఖమానో [అభికత్తుకామో (స్యా.)], అవసక్కతీ దస్సతి సుప్పహారం.
ఊరుట్ఠి [ఊరట్ఠి (సీ.)] భగ్గం పవట్టితో [పతితో (సీ. స్యా.)] ఖారిభారో, సబ్బఞ్చ భణ్డం బ్రాహ్మణస్స [బ్రాహ్మణస్సీధ (క. సీ. పీ.), బ్రాహ్మణస్సేవ (క. సీ. స్యా. క.)] భిన్నం;
ఉభోపి బాహా పగ్గయ్హ [పగ్గయ్యేవ (స్యా.), పగ్గహీయ (?)] కన్దతి [బాహా పగ్గయ్య కన్దతి (పీ. క.)], అభిధావథ హఞ్ఞతే బ్రహ్మచారీ.
ఏవం సో నిహతో సేతి, యో అపూజం పసంసతి [నమస్సతి (పీ.)];
యథాహమజ్జ పహతో, హతో మేణ్డేన దుమ్మతీతి.
చమ్మసాటకజాతకం చతుత్థం.
౩౨౫. గోధరాజజాతకం (౪-౩-౫)
సమణం ¶ తం మఞ్ఞమానో, ఉపగచ్ఛిమసఞ్ఞతం;
సో మం దణ్డేన పాహాసి, యథా అస్సమణో తథా.
కిం ¶ తే జటాహి దుమ్మేధ, కిం తే అజినసాటియా;
అబ్భన్తరం తే గహనం, బాహిరం పరిమజ్జసి.
ఏహి గోధ నివత్తస్సు, భుఞ్జ సాలీనమోదనం;
తేలం లోణఞ్చ మే అత్థి, పహూతం మయ్హ పిప్ఫలి.
ఏస భియ్యో పవేక్ఖామి, వమ్మికం సతపోరిసం;
తేలం లోణఞ్చ కిత్తేసి [కిన్తేసి (స్యా. పీ.)], అహితం మయ్హ పిప్ఫలీతి.
గోధరాజజాతకం పఞ్చమం.
౩౨౬. కక్కారుజాతకం (౪-౩-౬)
కాయేన యో నావహరే, వాచాయ న ముసా భణే;
యసో లద్ధా న మజ్జేయ్య, స వే కక్కారుమరహతి.
ధమ్మేన విత్తమేసేయ్య, న నికత్యా ధనం హరే;
భోగే లద్ధా న మజ్జేయ్య, స వే కక్కారుమరహతి.
యస్స చిత్తం అహాలిద్దం, సద్ధా చ అవిరాగినీ;
ఏకో సాదుం న భుఞ్జేయ్య, స వే కక్కారుమరహతి.
సమ్ముఖా వా తిరోక్ఖా వా [పరోక్ఖా వా (పీ.), పరమ్ముఖా (క.)], యో సన్తే న పరిభాసతి;
యథావాదీ ¶ తథాకారీ, స వే కక్కారుమరహతీతి.
కక్కారుజాతకం ఛట్ఠం.
౩౨౭. కాకవతీజాతకం (౪-౩-౭)
వాతి ¶ చాయం [వాయం (క.)] తతో గన్ధో, యత్థ మే వసతీ పియా;
దూరే ఇతో హి కాకవతీ [కాకాతీ (సీ.), కాకాతి (స్యా. పీ.)], యత్థ మే నిరతో మనో.
కథం సముద్దమతరీ, కథం అతరి కేపుకం [కేబుకం (సీ. పీ.)];
కథం సత్త సముద్దాని, కథం సిమ్బలిమారుహి.
తయా సముద్దమతరిం, తయా అతరి కేపుకం [కేబుకం (సీ. పీ.)];
తయా సత్త సముద్దాని, తయా సిమ్బలిమారుహిం.
ధిరత్థుమం ¶ మహాకాయం, ధిరత్థుమం అచేతనం;
యత్థ జాయాయహం జారం, ఆవహామి వహామి చాతి.
కాకవతీజాతకం సత్తమం.
౩౨౮. అననుసోచియజాతకం (౪-౩-౮)
బహూనం విజ్జతీ భోతీ, తేహి మే కిం భవిస్సతి;
తస్మా ఏతం న సోచామి, పియం సమ్మిల్లహాసినిం.
తం తం చే అనుసోచేయ్య, యం యం తస్స న విజ్జతి;
అత్తానమనుసోచేయ్య, సదా మచ్చువసం పతం.
న ¶ హేవ ఠితం నాసీనం, న సయానం న పద్ధగుం [పత్థగుం (స్యా.)];
యావ బ్యాతి నిమిసతి, తత్రాపి రసతీ [సరతీ (సీ. స్యా. పీ.)] వయో.
తత్థత్తని వతప్పద్ధే [వత పన్థే (స్యా.), వత బన్ధే (క.) వత + ప-అద్ధే = వతప్పద్ధే], వినాభావే అసంసయే;
భూతం సేసం దయితబ్బం, వీతం అననుసోచియన్తి [చవితం నానుసోచియన్తి (స్యా.), మతన్తం నానుసోచియం (క.)].
అననుసోచియజాతకం అట్ఠమం.
౩౨౯. కాళబాహుజాతకం (౪-౩-౯)
యం అన్నపానస్స పురే లభామ, తం దాని సాఖమిగమేవ గచ్ఛతి;
గచ్ఛామ దాని వనమేవ రాధ, అసక్కతా చస్మ ధనఞ్జయాయ [ధనఞ్చయాయ (క.)].
లాభో అలాభో యసో అయసో చ, నిన్దా పసంసా చ సుఖఞ్చ దుక్ఖం;
ఏతే అనిచ్చా మనుజేసు ధమ్మా, మా సోచి కిం సోచసి పోట్ఠపాద.
అద్ధా ¶ తువం పణ్డితకోసి రాధ, జానాసి అత్థాని అనాగతాని;
కథం ¶ ను సాఖామిగం దక్ఖిసామ [దక్ఖియామ (క.), దక్ఖామ (స్యా.)], నిద్ధావితం [నిద్ధాపితం (సీ. స్యా.), నిబ్బాపితం (పీ.), నిచ్ఛదం (క.)] రాజకులతోవ జమ్మం.
చాలేతి ¶ కణ్ణం భకుటిం కరోతి, ముహుం ముహుం భాయయతే [భాయతే (స్యా.), భాయాపతే (క.)] కుమారే;
సయమేవ తం కాహతి కాళబాహు, యేనారకా ఠస్సతి అన్నపానాతి.
కాళబాహుజాతకం నవమం.
౩౩౦. సీలవీమంసజాతకం (౪-౩-౧౦)
సీలం కిరేవ కల్యాణం, సీలం లోకే అనుత్తరం;
పస్స ఘోరవిసో నాగో, సీలవాతి న హఞ్ఞతి.
యావదేవస్సహూ కిఞ్చి, తావదేవ అఖాదిసుం;
సఙ్గమ్మ కులలా లోకే, న హింసన్తి అకిఞ్చనం.
సుఖం నిరాసా సుపతి, ఆసా ఫలవతీ సుఖా;
ఆసం నిరాసం కత్వాన, సుఖం సుపతి పిఙ్గలా.
న సమాధిపరో అత్థి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ;
న పరం నాపి అత్తానం, విహింసతి సమాహితోతి.
సీలవీమంసజాతకం దసమం.
కుటిదూసకవగ్గో తతియో.
తస్సుద్దానం –
సమనుస్స ¶ -సదుద్దుభ-యాచనకో, అథ మేణ్డవరుత్తమ-గోధవరో;
అథ కాయసకేపుక భోతీవరో, అథ రాధసుసీలవరేన దసాతి.
౪. కోకిలవగ్గో
౩౩౧. కోకిలజాతకం (౪-౪-౧)
యో ¶ వే కాలే అసమ్పత్తే, అతివేలం పభాసతి;
ఏవం సో నిహతో సేతి, కోకిలాయివ అత్రజో.
న హి సత్థం సునిసితం, విసం హలాహలామివ [హలాహలం ఇవ (పీ.)];
ఏవం నికట్ఠే [నిక్కడ్ఢే (స్యా.), నికడ్ఢే (క.)] పాతేతి, వాచా దుబ్భాసితా యథా.
తస్మా కాలే అకాలే వా [అకాలే చ (సీ. స్యా.)], వాచం రక్ఖేయ్య పణ్డితో;
నాతివేలం పభాసేయ్య, అపి అత్తసమమ్హి వా.
యో ¶ చ కాలే మితం భాసే, మతిపుబ్బో విచక్ఖణో;
సబ్బే అమిత్తే ఆదేతి, సుపణ్ణో ఉరగామివాతి.
కోకిలజాతకం [కోకాలికజాతకం (సబ్బత్థ)] పఠమం.
౩౩౨. రథలట్ఠిజాతకం (౪-౪-౨)
అపి హన్త్వా హతో బ్రూతి, జేత్వా జితోతి భాసతి;
పుబ్బవక్ఖాయినో ¶ [పుబ్బమక్ఖాయినో (సీ. స్యా.)] రాజ, అఞ్ఞదత్థు [ఏకదత్థు (సీ. పీ.)] న సద్దహే.
తస్మా పణ్డితజాతియో, సుణేయ్య ఇతరస్సపి;
ఉభిన్నం వచనం సుత్వా, యథా ధమ్మో తథా కరే.
అలసో గిహీ కామభోగీ న సాధు, అసఞ్ఞతో పబ్బజితో న సాధు;
రాజా న సాధు అనిసమ్మకారీ, యో పణ్డితో కోధనో తం న సాధు.
నిసమ్మ ఖత్తియో కయిరా, నానిసమ్మ దిసమ్పతి;
నిసమ్మకారినో రాజ [రఞ్ఞో (సీ. స్యా.)], యసో కిత్తి చ వడ్ఢతీతి.
రథలట్ఠిజాతకం దుతియం.
౩౩౩. పక్కగోధజాతకం (౪-౪-౩)
తదేవ ¶ మే త్వం విదితో, వనమజ్ఝే రథేసభ;
యస్స తే ఖగ్గబద్ధస్స, సన్నద్ధస్స తిరీటినో;
అస్సత్థదుమసాఖాయ, పక్కా గోధా పలాయథ.
నమే నమన్తస్స భజే భజన్తం, కిచ్చానుకుబ్బస్స కరేయ్య కిచ్చం;
నానత్థకామస్స కరేయ్య అత్థం, అసమ్భజన్తమ్పి న సమ్భజేయ్య.
చజే ¶ చజన్తం వనథం న కయిరా, అపేతచిత్తేన న సమ్భజేయ్య;
దిజో దుమం ఖీణఫలన్తి [ఫలంవ (క. సీ. స్యా. క.), దుకనిపాతే పుటభత్తజాతకేన సంసన్దేతబ్బం] ఞత్వా, అఞ్ఞం సమేక్ఖేయ్య మహా హి లోకో.
సో తే కరిస్సామి యథానుభావం, కతఞ్ఞుతం ఖత్తియే [ఖత్తియో (స్యా. క.)] పేక్ఖమానో;
సబ్బఞ్చ తే ఇస్సరియం దదామి, యస్సిచ్ఛసీ తస్స తువం దదామీతి.
పక్కగోధజాతకం [గోధజాతకం (సీ. స్యా. పీ.)] తతియం.
౩౩౪. రాజోవాదజాతకం (౪-౪-౪)
గవం చే తరమానానం, జిమ్హం గచ్ఛతి పుఙ్గవో;
సబ్బా తా జిమ్హం గచ్ఛన్తి [సబ్బా గావీ జిమ్హం యన్తి (సీ. స్యా.)], నేత్తే జిమ్హం గతే సతి.
ఏవమేవ ¶ మనుస్సేసు, యో హోతి సేట్ఠసమ్మతో;
సో చే అధమ్మం చరతి, పగేవ ఇతరా పజా;
సబ్బం రట్ఠం దుఖం సేతి, రాజా చే హోతి అధమ్మికో.
గవం చే తరమానానం, ఉజుం గచ్ఛతి పుఙ్గవో;
సబ్బా గావీ ఉజుం యన్తి [సబ్బా తా ఉజుం గచ్ఛన్తి (పీ. అ. ని. ౪.౭౦)], నేత్తే ఉజుం గతే సతి.
ఏవమేవ ¶ మనుస్సేసు, యో హోతి సేట్ఠసమ్మతో;
సో సచే ధమ్మం చరతి, పగేవ ఇతరా పజా;
సబ్బం ¶ రట్ఠం సుఖం సేతి, రాజా చే హోతి ధమ్మికోతి.
రాజోవాదజాతకం చతుత్థం.
౩౩౫. జమ్బుకజాతకం (౪-౪-౫)
బ్రహా పవడ్ఢకాయో సో, దీఘదాఠో చ జమ్బుక;
న త్వం తత్థ కులే జాతో, యత్థ గణ్హన్తి కుఞ్జరం.
అసీహో సీహమానేన, యో అత్తానం వికుబ్బతి;
కోత్థూవ [కుట్ఠూవ (సీ.), కుత్థువ (స్యా. పీ)] గజమాసజ్జ, సేతి భూమ్యా అనుత్థునం.
యసస్సినో ఉత్తమపుగ్గలస్స, సఞ్జాతఖన్ధస్స మహబ్బలస్స;
అసమేక్ఖియ థామబలూపపత్తిం, స సేతి నాగేన హతోయం జమ్బుకో.
యో చీధ కమ్మం కురుతే పమాయ, థామబ్బలం అత్తని సంవిదిత్వా;
జప్పేన మన్తేన సుభాసితేన, పరిక్ఖవా సో విపులం జినాతీతి.
జమ్బుకజాతకం పఞ్చమం.
౩౩౬. బ్రహాఛత్తజాతకం (౪-౪-౬)
తిణం తిణన్తి లపసి, కో ను తే తిణమాహరి;
కిం ¶ ను తే తిణకిచ్చత్థి, తిణమేవ పభాససి.
ఇధాగమా బ్రహ్మచారీ, బ్రహా ఛత్తో బహుస్సుతో;
సో మే [సో వే (క.)] సబ్బం సమాదాయ, తిణం నిక్ఖిప్ప గచ్ఛతి.
ఏవేతం హోతి కత్తబ్బం, అప్పేన బహుమిచ్ఛతా;
సబ్బం సకస్స ఆదానం, అనాదానం తిణస్స చ. ( ) [(తిణస్స చాటీసు గతో, తత్థ కా పరిదేవనా) (సీ. స్యా.) (చాటీసు పక్ఖిపిత్వాన, తత్థ కా పరిదేవనా) (క.)]
సీలవన్తో ¶ ¶ న కుబ్బన్తి, బాలో సీలాని కుబ్బతి;
అనిచ్చసీలం దుస్సీల్యం [దుస్సీలం (పీ.)], కిం పణ్డిచ్చం కరిస్సతీతి.
బ్రహాఛత్తజాతకం ఛట్ఠం.
౩౩౭. పీఠజాతకం (౪-౪-౭)
న తే పీఠమదాయిమ్హా [మదాసిమ్హ (పీ. క.)], న పానం నపి భోజనం;
బ్రహ్మచారి ఖమస్సు మే, ఏతం పస్సామి అచ్చయం.
నేవాభిసజ్జామి న చాపి కుప్పే, న చాపి మే అప్పియమాసి కిఞ్చి;
అథోపి మే ఆసి మనోవితక్కో, ఏతాదిసో నూన కులస్స ధమ్మో.
ఏసస్మాకం కులే ధమ్మో, పితుపితామహో సదా;
ఆసనం ఉదకం పజ్జం, సబ్బేతం నిపదామసే.
ఏసస్మాకం ¶ కులే ధమ్మో, పితుపితామహో సదా;
సక్కచ్చం ఉపతిట్ఠామ, ఉత్తమం వియ ఞాతకన్తి.
పీఠజాతకం సత్తమం.
౩౩౮. థుసజాతకం (౪-౪-౮)
విదితం థుసం ఉన్దురానం [ఉన్దూరానం (క.)], విదితం పన తణ్డులం;
థుసం థుసం [థుసం థూలం (సీ.)] వివజ్జేత్వా, తణ్డులం పన ఖాదరే.
యా మన్తనా అరఞ్ఞస్మిం, యా చ గామే నికణ్ణికా;
యఞ్చేతం ఇతి చీతి చ, ఏతమ్పి విదితం మయా.
ధమ్మేన కిర జాతస్స, పితా పుత్తస్స మక్కటో;
దహరస్సేవ సన్తస్స, దన్తేహి ఫలమచ్ఛిదా.
యమేతం పరిసప్పసి [పరిసబ్బేసి (క.)], అజకాణోవ సాసపే;
యోపాయం హేట్ఠతో సేతి [సేసి (సీ.)], ఏతమ్పి విదితం మయాతి.
థుసజాతకం అట్ఠమం.
౩౩౯. బావేరుజాతకం (౪-౪-౯)
అదస్సనేన ¶ మోరస్స, సిఖినో మఞ్జుభాణినో;
కాకం తత్థ అపూజేసుం, మంసేన చ ఫలేన చ.
యదా ¶ చ సరసమ్పన్నో, మోరో బావేరుమాగమా;
అథ ¶ లాభో చ సక్కారో, వాయసస్స అహాయథ.
యావ నుప్పజ్జతీ బుద్ధో, ధమ్మరాజా పభఙ్కరో;
తావ అఞ్ఞే అపూజేసుం, పుథూ సమణబ్రాహ్మణే.
యదా చ సరసమ్పన్నో, బుద్ధో ధమ్మం అదేసయి;
అథ లాభో చ సక్కారో, తిత్థియానం అహాయథాతి.
బావేరుజాతకం నవమం.
౩౪౦. విసయ్హజాతకం (౪-౪-౧౦)
అదాసి దానాని పురే విసయ్హ, దదతో చ తే ఖయధమ్మో అహోసి;
ఇతో పరం చే న దదేయ్య దానం, తిట్ఠేయ్యుం తే సంయమన్తస్స భోగా.
అనరియమరియేన సహస్సనేత్త, సుదుగ్గతేనాపి అకిచ్చమాహు;
మా వో ధనం తం అహు దేవరాజ [అహువా జనిన్ద (క. సీ. స్యా. పీ.)], యం భోగహేతు విజహేము సద్ధం.
యేన ఏకో రథో యాతి, యాతి తేనాపరో రథో;
పోరాణం నిహితం వత్తం, వత్తతఞ్ఞేవ [వద్ధం, వద్ధతఞ్ఞేవ (క. సీ. పీ.)] వాసవ.
యది ¶ హేస్సతి దస్సామ, అసన్తే కిం దదామసే;
ఏవంభూతాపి దస్సామ, మా దానం పమదమ్హసేతి.
విసయ్హజాతకం దసమం.
కోకిలవగ్గో [కోకాలికవగ్గో (క.)] చతుత్థో.
తస్సుద్దానం –
అతివేలపభాసతి ¶ జీతవరో, వనమజ్ఝ రథేసభ జిమ్హగమో;
అథ జమ్బు తిణాసనపీఠవరం, అథ తణ్డుల మోర విసయ్హ దసాతి.
౫. చూళకుణాలవగ్గో
౩౪౧. కణ్డరీజాతకం (౪-౫-౧)
నరానమారామకరాసు నారిసు, అనేకచిత్తాసు అనిగ్గహాసు చ;
సబ్బత్థ నాపీతికరాపి [సబ్బ’త్తనా’పీతికరాపి (సీ. స్యా.)] చే సియా [సియుం (స్యా.)], న విస్ససే తిత్థసమా హి నారియో.
యం ¶ వే [యఞ్చ (స్యా. క.)] దిస్వా కణ్డరీకిన్నరానం [కిన్నరకిన్నరీనం (స్యా.), కిన్నరీకిన్నరానం (క.)], సబ్బిత్థియో న రమన్తి అగారే;
తం ¶ తాదిసం మచ్చం చజిత్వా భరియా, అఞ్ఞం దిస్వా పురిసం పీఠసప్పిం.
బకస్స చ బావరికస్స [పావారికస్స (సీ.)] రఞ్ఞో, అచ్చన్తకామానుగతస్స భరియా;
అవాచరీ [అచ్చాచరి (స్యా.), అనాచరి (క.)] పట్ఠవసానుగస్స [బద్ధవసానుగస్స (సీ. స్యా.), పత్తవసానుగతస్స (క.)], కం వాపి ఇత్థీ నాతిచరే తదఞ్ఞం.
పిఙ్గియానీ సబ్బలోకిస్సరస్స, రఞ్ఞో పియా బ్రహ్మదత్తస్స భరియా;
అవాచరీ పట్ఠవసానుగస్స, తం వాపి సా నాజ్ఝగా కామకామినీతి.
కణ్డరీజాతకం [కిన్నరీజాతకం (క. సీ. క.), కుణ్డలికజాతకం (స్యా.)] పఠమం.
౩౪౨. వానరజాతకం (౪-౫-౨)
అసక్ఖిం ¶ వత అత్తానం, ఉద్ధాతుం ఉదకా థలం;
న దానాహం పున తుయ్హం, వసం గచ్ఛామి వారిజ.
అలమేతేహి అమ్బేహి, జమ్బూహి పనసేహి చ;
యాని పారం సముద్దస్స, వరం మయ్హం ఉదుమ్బరో.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
అమిత్తవసమన్వేతి ¶ , పచ్ఛా చ అనుతప్పతి.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
ముచ్చతే సత్తుసమ్బాధా, న చ పచ్ఛానుతప్పతీతి.
వానరజాతకం దుతియం.
౩౪౩. కున్తినీజాతకం (౪-౫-౩)
అవసిమ్హ తవాగారే, నిచ్చం సక్కతపూజితా;
త్వమేవ దానిమకరి, హన్ద రాజ వజామహం.
యో వే కతే పటికతే, కిబ్బిసే పటికిబ్బిసే;
ఏవం తం సమ్మతీ వేరం, వస కున్తిని మాగమా.
న కతస్స చ కత్తా చ, మేత్తి [మేత్తీ (పీ.), మిత్తీ (క.)] సన్ధీయతే పున;
హదయం నానుజానాతి, గచ్ఛఞ్ఞేవ రథేసభ.
కతస్స చేవ కత్తా చ, మేత్తి సన్ధీయతే పున;
ధీరానం నో చ బాలానం, వస కున్తిని మాగమాతి.
కున్తినీజాతకం తతియం.
౩౪౪. అమ్బజాతకం (౪-౫-౪)
యో ¶ నీలియం మణ్డయతి, సణ్డాసేన విహఞ్ఞతి;
తస్స సా వసమన్వేతు, యా తే అమ్బే అవాహరి.
వీసం వా పఞ్చవీసం [పణ్ణువీసం (క. సీ. పీ.)] వా, ఊనతింసం వ జాతియా;
తాదిసా ¶ పతి మా లద్ధా [పతిం మా లద్ధా (పీ.), పతి మా’లత్థ (?)], యా తే అమ్బే అవాహరి.
దీఘం ¶ గచ్ఛతు అద్ధానం, ఏకికా అభిసారికా;
సఙ్కేతే పతి మా అద్ద [మా అద్దస (సీ. పీ.)], యా తే అమ్బే అవాహరి.
అలఙ్కతా సువసనా, మాలినీ చన్దనుస్సదా;
ఏకికా సయనే సేతు, యా తే అమ్బే అవాహరీతి.
అమ్బజాతకం [అమ్బచోరజాతకం (క. సీ. పీ.)] చతుత్థం.
౩౪౫. గజకుమ్భజాతకం (౪-౫-౫)
వనం యదగ్గి దహతి, పావకో కణ్హవత్తనీ;
కథం కరోసి పచలక, ఏవం దన్ధపరక్కమో.
బహూని రుక్ఖఛిద్దాని, పథబ్యా వివరాని చ;
తాని చే నాభిసమ్భోమ, హోతి నో కాలపరియాయో.
యో దన్ధకాలే తరతి, తరణీయే చ దన్ధతి;
సుక్ఖపణ్ణంవ అక్కమ్మ, అత్థం భఞ్జతి అత్తనో.
యో దన్ధకాలే దన్ధేతి, తరణీయే చ తారయి;
ససీవ రత్తిం విభజం, తస్సత్థో పరిపూరతీతి.
గజకుమ్భజాతకం పఞ్చమం.
౩౪౬. కేసవజాతకం (౪-౫-౬)
మనుస్సిన్దం ¶ జహిత్వాన, సబ్బకామసమిద్ధినం;
కథం ను భగవా కేసీ, కప్పస్స రమతి అస్సమే [రమతస్సమే (క.)].
సాదూనీ [సాధూని (క. సీ. స్యా. క.)] రమణీయాని, సన్తి వక్ఖా మనోరమా;
సుభాసితాని కప్పస్స, నారద రమయన్తి మం.
సాలీనం ఓదనం భుఞ్జే, సుచిం మంసూపసేచనం;
కథం సామాకనీవారం, అలోణం ఛాదయన్తి తం.
సాదుం ¶ వా [అసాదుం (పీ.)] యది వాసాదుం, అప్పం వా యది వా బహుం;
విస్సత్థో యత్థ భుఞ్జేయ్య, విస్సాసపరమా రసాతి.
కేసవజాతకం [కేసీజాతకం (క.)] ఛట్ఠం.
౩౪౭. అయకూటజాతకం (౪-౫-౭)
సబ్బాయసం ¶ కూటమతిప్పమాణం, పగ్గయ్హ యో [సో (పీ.)] తిట్ఠసి అన్తలిక్ఖే;
రక్ఖాయ మే [మం (సీ.)] త్వం విహితో నుసజ్జ, ఉదాహు మే చేతయసే [వాయమసే (సీ. స్యా.)] వధాయ.
దూతో అహం రాజిధ రక్ఖసానం, వధాయ తుయ్హం పహితోహమస్మి;
ఇన్దో ¶ చ తం రక్ఖతి దేవరాజా, తేనుత్తమఙ్గం న తే [న హి (క. సీ. పీ.), తే న (క.)] ఫాలయామి.
సచే చ మం రక్ఖతి దేవరాజా, దేవానమిన్దో మఘవా సుజమ్పతి;
కామం పిసాచా వినదన్తు సబ్బే, న సన్తసే రక్ఖసియా పజాయ.
కామం కన్దన్తు [కన్తన్తు (క.), కణ్డన్తు (స్యా.)] కుమ్భణ్డా, సబ్బే పంసుపిసాచకా;
నాలం పిసాచా యుద్ధాయ, మహతీ సా విభింసికాతి [విభేసికాతి (స్యా.), విహేసికాతి (పీ.)].
అయకూటజాతకం సత్తమం.
౩౪౮. అరఞ్ఞజాతకం (౪-౫-౮)
అరఞ్ఞా గామమాగమ్మ, కింసీలం కింవతం అహం;
పురిసం తాత సేవేయ్యం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
యో తం విస్సాసయే తాత, విస్సాసఞ్చ ఖమేయ్య తే;
సుస్సూసీ చ తితిక్ఖీ చ, తం భజేహి ఇతో [తం భజేయ్యాసితో (క.)] గతో.
యస్స కాయేన వాచాయ, మనసా నత్థి దుక్కటం;
ఉరసీవ పతిట్ఠాయ, తం భజేహి ఇతో గతో.
హలిద్దిరాగం ¶ కపిచిత్తం, పురిసం రాగవిరాగినం;
తాదిసం ¶ తాత మా సేవి, నిమ్మనుస్సమ్పి చే సియాతి.
అరఞ్ఞజాతకం అట్ఠమం.
౩౪౯. సన్ధిభేదజాతకం (౪-౫-౯)
నేవ ఇత్థీసు సామఞ్ఞం, నాపి భక్ఖేసు సారథి;
అథస్స సన్ధిభేదస్స, పస్స యావ సుచిన్తితం.
అసి ¶ తిక్ఖోవ మంసమ్హి, పేసుఞ్ఞం పరివత్తతి;
యత్థూసభఞ్చ సీహఞ్చ, భక్ఖయన్తి మిగాధమా.
ఇమం సో సయనం సేతి, యమిమం [యయిమం (సీ. పీ.), యిమం (క.)] పస్ససి సారథి;
యో వాచం సన్ధిభేదస్స, పిసుణస్స నిబోధతి.
తే జనా సుఖమేధన్తి, నరా సగ్గగతారివ;
యే వాచం సన్ధిభేదస్స, నావబోధన్తి సారథీతి.
సన్ధిభేదజాతకం నవమం.
౩౫౦. దేవతాపఞ్హజాతకం (౪-౫-౧౦)
హన్తి హత్థేహి పాదేహి, ముఖఞ్చ పరిసుమ్భతి;
స వే రాజ పియో హోతి, కం తేన త్వాభిపస్ససి [మభిపస్ససి (సీ.)].
అక్కోసతి యథాకామం, ఆగమఞ్చస్స ఇచ్ఛతి;
స ¶ వే రాజ పియో హోతి, కం తేన త్వాభిపస్ససి.
అబ్భక్ఖాతి అభూతేన, అలికేనాభిసారయే;
స వే రాజ పియో హోతి, కం తేన త్వాభిపస్ససి.
హరం అన్నఞ్చ పానఞ్చ, వత్థసేనాసనాని చ;
అఞ్ఞదత్థుహరా సన్తా, తే వే రాజ పియా హోన్తి;
కం తేన త్వాభిపస్ససీతి.
దేవతాపఞ్హజాతకం దసమం.
చూళకుణాలవగ్గో పఞ్చమో.
తస్సుద్దానం –
నరానం ¶ అసక్ఖివసిమ్హవరో, నీలియమగ్గివరఞ్చ పున;
పున రసాయసకూటవరో, తథారఞ్ఞ సారథి హన్తి దసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
కాలిఙ్గం [వివరం (బహూసు)] పుచిమన్దఞ్చ, కుటిదూసక కోకిలా [కుటిదూసం బహుభాణకం (బహూసు)];
చూళకుణాలవగ్గో సో, పఞ్చమో సుప్పకాసితోతి.
చతుక్కనిపాతం నిట్ఠితం.
౫. పఞ్చకనిపాతో
౧. మణికుణ్డలవగ్గో
౩౫౧. మణికుణ్డలజాతకం (౫-౧-౧)
జీనో ¶ ¶ ¶ రథస్సం మణికుణ్డలే చ, పుత్తే చ దారే చ తథేవ జీనో;
సబ్బేసు భోగేసు అసేసకేసు [అసేసితేసు (సీ. పీ.), అసేసికేసు (క.)], కస్మా న సన్తప్పసి సోకకాలే.
పుబ్బేవ మచ్చం విజహన్తి భోగా, మచ్చో వా తే [చ నే (పీ.), ధనే (క.)] పుబ్బతరం జహాతి;
అసస్సతా భోగినో కామకామి, తస్మా న సోచామహం సోకకాలే.
ఉదేతి ఆపూరతి వేతి [పూరేతి ఖీయతి (స్యా.)] చన్దో, అత్థం తపేత్వాన [అన్ధం తపేత్వాన (క.), అత్థఙ్గమేత్వాన (స్యా.), ఏత్థ ‘‘తపేత్వాన అత్థం పలేతీ’’తి సమ్బన్ధో] పలేతి సూరియో;
విదితా [విజితా (స్యా.)] మయా సత్తుక లోకధమ్మా, తస్మా న సోచామహం సోకకాలే.
అలసో గిహీ కామభోగీ న సాధు, అసఞ్ఞతో ¶ పబ్బజితో న సాధు;
రాజా న సాధు అనిసమ్మకారీ, యో పణ్డితో కోధనో తం న సాధు.
నిసమ్మ ఖత్తియో కయిరా, నానిసమ్మ దిసమ్పతి;
నిసమ్మకారినో రాజ [రఞ్ఞో (సీ. స్యా.)], యసో కిత్తి చ వడ్ఢతీతి.
మణికుణ్డలజాతకం పఠమం.
౩౫౨. సుజాతజాతకం (౫-౧-౨)
కిం ¶ ను సన్తరమానోవ, లాయిత్వా హరితం తిణం;
ఖాద ఖాదాతి లపసి, గతసత్తం జరగ్గవం.
న హి అన్నేన పానేన, మతో గోణో సముట్ఠహే;
త్వఞ్చ తుచ్ఛం విలపసి, యథా తం దుమ్మతీ తథా.
తథేవ తిట్ఠతి సీసం, హత్థపాదా చ వాలధి;
సోతా తథేవ తిట్ఠన్తి [సో తాత తథేవ తిట్ఠతి (క.)], మఞ్ఞే గోణో సముట్ఠహే.
నేవయ్యకస్స సీసఞ్చ [సీసం వా (సీ. స్యా. పీ.)], హత్థపాదా చ దిస్సరే;
రుదం మత్తికథూపస్మిం, నను త్వఞ్ఞేవ దుమ్మతి.
ఆదిత్తం ¶ వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం [ఓసిఞ్చి (క.)], సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహీ [అబ్బూళ్హం (సీ. స్యా.), అబ్భూళ్హం (క.)] వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం [సోకం హదయనిస్సితం (సీ. స్యా.)];
యో ¶ మే సోకపరేతస్స, పితు సోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన మాణవ.
ఏవం కరోన్తి సప్పఞ్ఞా, యే హోన్తి అనుకమ్పకా;
వినివత్తేన్తి సోకమ్హా, సుజాతో పితరం యథాతి.
సుజాతజాతకం దుతియం.
౩౫౩. వేనసాఖజాతకం (౫-౧-౩)
నయిదం నిచ్చం భవితబ్బం బ్రహ్మదత్త, ఖేమం సుభిక్ఖం సుఖతా చ కాయే;
అత్థచ్చయే మా అహు సమ్పమూళ్హో, భిన్నప్లవో సాగరస్సేవ మజ్ఝే.
యాని ¶ కరోతి పురిసో, తాని అత్తని పస్సతి;
కల్యాణకారీ కల్యాణం, పాపకారీ చ పాపకం;
యాదిసం వపతే బీజం, తాదిసం హరతే ఫలం.
ఇదం తదాచరియవచో, పారాసరియో యదబ్రవి;
మా సు [మా స్సు (సీ. స్యా. పీ.)] త్వం అకరి పాపం, యం త్వం పచ్ఛా కతం తపే.
అయమేవ సో పిఙ్గియ [సో పిఙ్గియో (స్యా.), సోపి భియ్యో (క.)] వేనసాఖో, [ధోనసాఖో (క. సీ. పీ.)] యమ్హి ¶ ఘాతయిం ఖత్తియానం సహస్సం;
అలఙ్కతే చన్దనసారానులిత్తే, తమేవ దుక్ఖం పచ్చాగతం మమం.
సామా చ [సామాపి (సీ. స్యా.)] ఖో చన్దనలిత్తగత్తా [గత్తీ (క. సీ. స్యా. పీ.)], లట్ఠీవ సోభఞ్జనకస్స ఉగ్గతా;
అదిస్వా [అదిస్వావ (సీ.)] కాలం కరిస్సామి ఉబ్బరిం, తం మే ఇతో దుక్ఖతరం భవిస్సతీతి.
వేనసాఖజాతకం [ధోనసాఖజాతకం (క. సీ. పీ.)] తతియం.
౩౫౪. ఉరగజాతకం (౫-౧-౪)
ఉరగోవ తచం జిణ్ణం, హిత్వా గచ్ఛతి సం తనుం;
ఏవం సరీరే నిబ్భోగే, పేతే కాలఙ్కతే సతి.
డయ్హమానో న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతి.
అనవ్హితో ¶ తతో ఆగా, అననుఞ్ఞాతో [నానుఞ్ఞాతో (క.)] ఇతో గతో;
యథాగతో తథా గతో, తత్థ కా పరిదేవనా.
డయ్హమానో న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతి.
సచే రోదే కిసా [కిసీ (పీ.)] అస్సం, తస్సా మే కిం ఫలం సియా;
ఞాతిమిత్తసుహజ్జానం ¶ , భియ్యో నో అరతీ సియా.
డయ్హమానో ¶ న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతి.
యథాపి దారకో చన్దం, గచ్ఛన్తమనురోదతి;
ఏవం సమ్పదమేవేతం, యో పేతమనుసోచతి.
డయ్హమానో న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతి.
యథాపి ఉదకకుమ్భో, భిన్నో అప్పటిసన్ధియో;
ఏవం సమ్పదమేవేతం, యో పేతమనుసోచతి.
డయ్హమానో న జానాతి, ఞాతీనం పరిదేవితం;
తస్మా ఏతం న సోచామి, గతో సో తస్స యా గతీతి.
ఉరగజాతకం చతుత్థం.
౩౫౫. ఘటజాతకం (౫-౧-౫)
అఞ్ఞే సోచన్తి రోదన్తి, అఞ్ఞే అస్సుముఖా జనా;
పసన్నముఖవణ్ణోసి, కస్మా ఘట [ఘత (సీ. పీ.)] న సోచసి.
నాబ్భతీతహరో సోకో, నానాగతసుఖావహో;
తస్మా ధఙ్క [వంక (పీ.)] న సోచామి, నత్థి సోకే దుతీయతా [సోకో దుతీయకా (క.)].
సోచం పణ్డు కిసో హోతి, భత్తఞ్చస్స న రుచ్చతి;
అమిత్తా సుమనా హోన్తి, సల్లవిద్ధస్స రుప్పతో.
గామే ¶ వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;
ఠితం మం నాగమిస్సతి, ఏవం దిట్ఠపదో అహం.
యస్సత్తా నాలమేకోవ, సబ్బకామరసాహరో;
సబ్బాపి పథవీ తస్స, న సుఖం ఆవహిస్సతీతి.
ఘటజాతకం పఞ్చమం.
౩౫౬. కోరణ్డియజాతకం (౫-౧-౬)
ఏకో ¶ ¶ అరఞ్ఞే గిరికన్దరాయం, పగ్గయ్హ పగ్గయ్హ సిలం పవేచ్ఛసి [పవేజ్ఝసి (స్యా. సీ. అట్ఠ.)];
పునప్పునం సన్తరమానరూపో, కోరణ్డియ [కారణ్డియ (సీ. స్యా. పీ.)] కో ను తవ యిధత్థో.
అహఞ్హిమం సాగర సేవితన్తం, సమం కరిస్సామి యథాపి పాణి;
వికిరియ సానూని చ పబ్బతాని చ, తస్మా సిలం దరియా పక్ఖిపామి.
నయిమం మహిం అరహతి పాణికప్పం, సమం మనుస్సో కరణాయ మేకో;
మఞ్ఞామిమఞ్ఞేవ దరిం జిగీసం [జిగింసం (సీ. స్యా. పీ.)], కోరణ్డియ ¶ హాహసి [హాయసి (స్యా. క.)] జీవలోకం.
సచే అహం [అయం (సీ. స్యా. పీ.)] భూతధరం న సక్కా [సక్కో (స్యా. క.)], సమం మనుస్సో కరణాయ మేకో;
ఏవమేవ త్వం బ్రహ్మే ఇమే మనుస్సే, నానాదిట్ఠికే నానయిస్ససి తే [నే (క.)].
సఙ్ఖిత్తరూపేన భవం మమత్థం, అక్ఖాసి కోరణ్డియ ఏవమేతం;
యథా న సక్కా పథవీ సమాయం, కత్తుం మనుస్సేన తథా మనుస్సాతి.
కోరణ్డియజాతకం ఛట్ఠం.
౩౫౭. లటుకికజాతకం (౫-౧-౭)
వన్దామి తం కుఞ్జర సట్ఠిహాయనం, ఆరఞ్ఞకం యూథపతిం యసస్సిం;
పక్ఖేహి తం పఞ్జలికం కరోమి, మా మే వధీ పుత్తకే దుబ్బలాయ.
వన్దామి ¶ తం కుఞ్జర ఏకచారిం, ఆరఞ్ఞకం పబ్బతసానుగోచరం;
పక్ఖేహి తం పఞ్జలికం కరోమి, మా ¶ మే వధీ పుత్తకే దుబ్బలాయ;
వమిస్సామి తే లటుకికే పుత్తకాని, కిం మే తువం కాహసి దుబ్బలాసి;
సతం సహస్సానిపి తాదిసీనం, వామేన పాదేన పపోథయేయ్యం.
న హేవ సబ్బత్థ బలేన కిచ్చం, బలఞ్హి బాలస్స వధాయ హోతి;
కరిస్సామి తే నాగరాజా అనత్థం, యో మే వధీ పుత్తకే దుబ్బలాయ.
కాకఞ్చ పస్స లటుకికం, మణ్డూకం నీలమక్ఖికం;
ఏతే నాగం అఘాతేసుం, పస్స వేరస్స వేరినం;
తస్మా హి వేరం న కయిరాథ, అప్పియేనపి కేనచీతి.
లటుకికజాతకం సత్తమం.
౩౫౮. చూళధమ్మపాలజాతకం (౫-౧-౮)
అహమేవ ¶ దూసియా భూనహతా, రఞ్ఞో మహాపతాపస్స;
ఏతం ముఞ్చతు ధమ్మపాలం, హత్థే మే దేవ ఛేదేహి.
అహమేవ దూసియా భూనహతా, రఞ్ఞో మహాపతాపస్స;
ఏతం ముఞ్చతు ధమ్మపాలం, పాదే మే దేవ ఛేదేహి.
అహమేవ దూసియా భూనహతా, రఞ్ఞో మహాపతాపస్స;
ఏతం ¶ ముఞ్చతు ధమ్మపాలం, సీసం మే దేవ ఛేదేహి.
న హి [నహ (సీ. స్యా. పీ.) ఏత్థ హ-కారో ఖేదే] నూనిమస్స రఞ్ఞో, మిత్తామచ్చా చ విజ్జరే సుహదా;
యే న వదన్తి రాజానం, మా ఘాతయి ఓరసం పుత్తం.
న హి [నహ (సీ. స్యా. పీ.) ఏత్థ హ-కారో ఖేదే] నూనిమస్స రఞ్ఞో, ఞాతీ మిత్తా చ విజ్జరే సుహదా;
యే న వదన్తి రాజానం, మా ఘాతయి అత్రజం పుత్తం.
చన్దనసారానులిత్తా ¶ , బాహా ఛిజ్జన్తి ధమ్మపాలస్స;
దాయాదస్స పథబ్యా, పాణా మే దేవ రుజ్ఝన్తీతి.
చూళధమ్మపాలజాతకం అట్ఠమం.
౩౫౯. సువణ్ణమిగజాతకం (౫-౧-౯)
విక్కమ రే హరిపాద [మహామిగ (సీ. స్యా. పీ.)], విక్కమ రే మహామిగ [హరీపద (సీ. స్యా. పీ.)];
ఛిన్ద వారత్తికం పాసం, నాహం ఏకా వనే రమే.
విక్కమామి న పారేమి, భూమిం సుమ్భామి వేగసా;
దళ్హో వారత్తికో పాసో, పాదం మే పరికన్తతి.
అత్థరస్సు పలాసాని, అసిం నిబ్బాహ లుద్దక;
పఠమం మం వధిత్వాన, హన పచ్ఛా మహామిగం.
న మే సుతం వా దిట్ఠం వా, భాసన్తిం మానుసిం మిగిం [న మే సుతా వా దిట్ఠా వా, భాసన్తీ మానుసిం మిగీ (టీకా)];
త్వఞ్చ భద్దే సుఖీ హోహి, ఏసో చాపి మహామిగో.
ఏవం లుద్దక నన్దస్సు, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
యథాహమజ్జ ¶ నన్దామి, ముత్తం దిస్వా మహామిగన్తి.
సువణ్ణమిగజాతకం నవమం.
౩౬౦. సుయోనన్దీజాతకం (౫-౧-౧౦)
వాతి ¶ గన్ధో తిమిరానం, కుసముద్దో చ [వ (స్యా. పీ.)] ఘోసవా;
దూరే ఇతో సుయోనన్దీ [ఇతో హి సుసన్దీ (సీ. స్యా.), ఇతోపి సుస్సోన్దీ (పీ.)], తమ్బకామా తుదన్తి మం.
కథం సముద్దమతరి, కథం అద్దక్ఖి సేదుమం [సేరుమం (సీ. స్యా. పీ.)];
కథం తస్సా చ తుయ్హఞ్చ, అహు సగ్గ [అగ్గ (సీ. స్యా.)] సమాగమో.
కురుకచ్ఛా [భరుకచ్ఛా (సీ. స్యా. పీ.)] పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
మకరేహి అభిదా [మకరేహిబ్భిదా (సీ.), మకరేహి’భిదా (స్యా.), మకరేహి భిన్నా (పీ.)] నావా, ఫలకేనాహమప్లవిం.
సా ¶ మం సణ్హేన ముదునా, నిచ్చం చన్దనగన్ధినీ;
అఙ్గేన [అఙ్కేన (పీ. క.)] ఉద్ధరీ భద్దా, మాతా పుత్తంవ ఓరసం.
సా మం అన్నేన పానేన, వత్థేన సయనేన చ;
అత్తనాపి చ మన్దక్ఖీ, ఏవం తమ్బ విజానాహీతి.
సుయోనన్దీజాతకం దసమం.
మణికుణ్డలవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
అథ జినవరో హరితం తిణకో, అథ ¶ భిన్నప్లవో ఉరగోవ ఘటో;
దరియా పున కుఞ్జర భూనహతా, మిగముత్తమసగ్గవరేన దసాతి.
౨. వణ్ణారోహవగ్గో
౩౬౧. వణ్ణారోహజాతకం (౫-౨-౧)
వణ్ణారోహేన జాతియా, బలనిక్కమనేన చ;
సుబాహు న మయా సేయ్యో, సుదాఠ ఇతి భాససి.
వణ్ణారోహేన జాతియా, బలనిక్కమనేన చ;
సుదాఠో న మయా సేయ్యో, సుబాహు ఇతి భాససి.
ఏవం చే మం విహరన్తం, సుబాహు సమ్మ దుబ్భసి;
న దానాహం తయా సద్ధిం, సంవాసమభిరోచయే.
యో ¶ పరేసం వచనాని, సద్దహేయ్య [సద్దహేథ (సీ. స్యా. పీ.)] యథాతథం;
ఖిప్పం భిజ్జేథ మిత్తస్మిం, వేరఞ్చ పసవే బహుం.
న ¶ సో మిత్తో యో సదా అప్పమత్తో, భేదాసఙ్కీ రన్ధమేవానుపస్సీ;
యస్మిఞ్చ సేతీ ఉరసీవ పుత్తో, స వే మిత్తో యో అభేజ్జో పరేహీతి.
వణ్ణారోహజాతకం పఠమం.
౩౬౨. సీలవీమంసజాతకం (౫-౨-౨)
సీలం ¶ సేయ్యో సుతం సేయ్యో, ఇతి మే సంసయో అహు;
సీలమేవ సుతా సేయ్యో, ఇతి మే నత్థి సంసయో.
మోఘా జాతి చ వణ్ణో చ, సీలమేవ కిరుత్తమం;
సీలేన అనుపేతస్స, సుతేనత్థో న విజ్జతి.
ఖత్తియో చ అధమ్మట్ఠో, వేస్సో చాధమ్మనిస్సితో;
తే పరిచ్చజ్జుభో లోకే, ఉపపజ్జన్తి దుగ్గతిం.
ఖత్తియా బ్రాహ్మణా వేస్సా, సుద్దా చణ్డాలపుక్కుసా;
ఇధ ధమ్మం చరిత్వాన, భవన్తి తిదివే సమా.
న వేదా సమ్పరాయాయ, న జాతి నాపి [నోపి (పీ.)] బన్ధవా;
సకఞ్చ సీలం సంసుద్ధం, సమ్పరాయాయ సుఖాయ చాతి [సుఖావహన్తి (సీ. స్యా.)].
సీలవీమంసజాతకం దుతియం.
౩౬౩. హిరిజాతకం (౫-౨-౩)
హిరిం తరన్తం విజిగుచ్ఛమానం, తవాహమస్మీ ఇతి భాసమానం;
సేయ్యాని కమ్మాని అనాదియన్తం, నేసో మమన్తి ఇతి నం విజఞ్ఞా.
యఞ్హి కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;
అకరోన్తం ¶ భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.
న ¶ సో మిత్తో యో సదా అప్పమత్తో, భేదాసఙ్కీ రన్ధమేవానుపస్సీ;
యస్మిఞ్చ సేతీ ఉరసీవ పుత్తో, స వే మిత్తో యో అభేజ్జో పరేహి.
పామోజ్జకరణం ఠానం, పసంసావహనం సుఖం;
ఫలానిసంసో భావేతి, వహన్తో పోరిసం ధురం.
పవివేకరసం ¶ పిత్వా, రసం ఉపసమస్స చ;
నిద్దరో హోతి నిప్పాపో, ధమ్మప్పీతిరసం పివన్తి.
హిరిజాతకం తతియం.
౩౬౪. ఖజ్జోపనకజాతకం (౫-౨-౪)
కో ను సన్తమ్హి పజ్జోతే, అగ్గిపరియేసనం చరం;
అద్దక్ఖి రత్తి [రత్తిం (స్యా.)] ఖజ్జోతం, జాతవేదం అమఞ్ఞథ.
స్వస్స గోమయచుణ్ణాని, అభిమత్థం తిణాని చ;
విపరీతాయ సఞ్ఞాయ, నాసక్ఖి పజ్జలేతవే.
ఏవమ్పి అనుపాయేన, అత్థం న లభతే మిగో [మూగో (స్యా.)];
విసాణతో గవం దోహం, యత్థ ఖీరం న విన్దతి.
వివిధేహి ఉపాయేహి, అత్థం పప్పోన్తి మాణవా;
నిగ్గహేన అమిత్తానం, మిత్తానం పగ్గహేన చ.
సేనామోక్ఖపలాభేన ¶ [సేనీ మోక్ఖూపలాభేన (స్యా.)], వల్లభానం నయేన చ;
జగతిం జగతిపాలా, ఆవసన్తి వసున్ధరన్తి.
ఖజ్జోపనకజాతకం చతుత్థం.
౩౬౫. అహితుణ్డికజాతకం (౫-౨-౫)
ధుత్తోమ్హి సమ్మ సుముఖ, జూతే అక్ఖపరాజితో;
హరేహి [సేవేహి (పీ.)] అమ్బపక్కాని, వీరియం తే భక్ఖయామసే.
అలికం వత మం సమ్మ, అభూతేన పసంససి;
కో తే సుతో వా దిట్ఠో వా, సుముఖో నామ మక్కటో.
అజ్జాపి ¶ మే తం మనసి [తే మం సరసి (క.)], యం మం త్వం అహితుణ్డిక;
ధఞ్ఞాపణం పవిసిత్వా, మత్తో [ముత్తో (క.)] ఛాతం హనాసి మం.
తాహం సరం దుక్ఖసేయ్యం, అపి రజ్జమ్పి కారయే;
నేవాహం యాచితో దజ్జం, తథా హి భయతజ్జితో.
యఞ్చ జఞ్ఞా కులే జాతం, గబ్భే తిత్తం అమచ్ఛరిం;
తేన సఖిఞ్చ మిత్తఞ్చ, ధీరో సన్ధాతుమరహతీతి.
అహితుణ్డికజాతకం పఞ్చమం.
౩౬౬. గుమ్బియజాతకం (౫-౨-౬)
మధువణ్ణం ¶ మధురసం, మధుగన్ధం విసం అహు;
గుమ్బియో ¶ ఘాసమేసానో, అరఞ్ఞే ఓదహీ విసం.
మధు ఇతి మఞ్ఞమానా [మధూతి మఞ్ఞమానాయ (క.)], యే తం విసమఖాదిసుం [విసమసాయిసుం (సీ. స్యా.)];
తేసం తం కటుకం ఆసి, మరణం తేనుపాగముం.
యే చ ఖో పటిసఙ్ఖాయ, విసం తం పరివజ్జయుం;
తే ఆతురేసు సుఖితా, డయ్హమానేసు నిబ్బుతా.
ఏవమేవ మనుస్సేసు, విసం కామా సమోహితా;
ఆమిసం బన్ధనఞ్చేతం, మచ్చువేసో [పచ్చువసో (సీ. స్యా.)] గుహాసయో.
ఏవమేవ ఇమే కామే, ఆతురా పరిచారికే [పరిచారకే (క.)];
యే సదా పరివజ్జేన్తి, సఙ్గం లోకే ఉపచ్చగున్తి.
గుమ్బియజాతకం ఛట్ఠం.
౩౬౭. సాళియజాతకం (౫-౨-౭)
య్వాయం సాళియ [సాలియ (సీ. స్యా. పీ.), సాళిక (?)] ఛాపోతి, కణ్హసప్పం అగాహయి;
తేన సప్పేనయం దట్ఠో, హతో పాపానుసాసకో.
అహన్తార [అహనన్త (పీ.), అహరన్త (?)] మహన్తారం, యో నరో హన్తుమిచ్ఛతి;
ఏవం సో నిహతో సేతి, యథాయం పురిసో హతో.
అహన్తార ¶ [అహనన్త (సీ. స్యా. పీ.), అహరన్త (?)] మఘాతేన్తం, యో నరో హన్తుమిచ్ఛతి;
ఏవం సో నిహతో సేతి, యథాయం పురిసో హతో.
యథా పంసుముట్ఠిం పురిసో, పటివాతం పటిక్ఖిపే;
తమేవ ¶ సో రజో హన్తి, తథాయం పురిసో హతో.
యో అప్పదుట్ఠస్స నరస్స దుస్సతి, సుద్ధస్స పోసస్స అనఙ్గణస్స;
తమేవ బాలం పచ్చేతి పాపం, సుఖుమో రజో పటివాతంవ ఖిత్తోతి.
సాళియజాతకం సత్తమం.
౩౬౮. తచసారజాతకం (౫-౨-౮)
అమిత్తహత్థత్థగతా [హత్థత్తగతా (కత్థచి, సీ. నియ్య)], తచసారసమప్పితా;
పసన్నముఖవణ్ణాత్థ, కస్మా తుమ్హే న సోచథ.
న ¶ సోచనాయ పరిదేవనాయ, అత్థోవ లబ్భో [అత్థో చ లబ్భా (సీ. స్యా.), అత్థోధ లబ్భా (అ. ని. ౫.౪౮)] అపి అప్పకోపి;
సోచన్తమేనం దుఖితం విదిత్వా, పచ్చత్థికా అత్తమనా భవన్తి.
యతో చ ఖో పణ్డితో ఆపదాసు, న వేధతీ అత్థవినిచ్ఛయఞ్ఞూ;
పచ్చత్థికాస్స [పచ్చత్థికా తే (క.)] దుఖితా భవన్తి, దిస్వా ముఖం అవికారం పురాణం.
జప్పేన మన్తేన సుభాసితేన, అనుప్పదానేన పవేణియా వా;
యథా ¶ యథా యత్థ లభేథ అత్థం, తథా తథా తత్థ పరక్కమేయ్య.
యతో ¶ చ జానేయ్య అలబ్భనేయ్యో, మయా వ [మయా వా (స్యా. క.)] అఞ్ఞేన వా ఏస అత్థో;
అసోచమానో అధివాసయేయ్య, కమ్మం దళ్హం కిన్తి కరోమి దానీతి.
తచసారజాతకం అట్ఠమం.
౩౬౯. మిత్తవిన్దకజాతకం (౫-౨-౯)
క్యాహం దేవానమకరం, కిం పాపం పకతం మయా;
యం మే సిరస్మిం ఓహచ్చ [ఉహచ్చ (క.), ఉహచ్చ (పీ.)], చక్కం భమతి మత్థకే.
అతిక్కమ్మ రమణకం, సదామత్తఞ్చ దూభకం;
బ్రహ్మత్తరఞ్చ పాసాదం, కేనత్థేన ఇధాగతో.
ఇతో బహుతరా భోగా, అత్ర మఞ్ఞే భవిస్సరే;
ఇతి ఏతాయ సఞ్ఞాయ, పస్స మం బ్యసనం గతం.
చతుబ్భి అట్ఠజ్ఝగమా, అట్ఠాహిపి చ [అట్ఠాహి చాపి (సీ. స్యా.), అట్ఠాభి చాపి (క.)] సోళస;
సోళసాహి చ బాత్తింస, అత్రిచ్ఛం చక్కమాసదో;
ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స, చక్కం భమతి మత్థకే.
ఉపరివిసాలా దుప్పూరా, ఇచ్ఛా విసటగామినీ [ఉపరి విసాలం దుప్పూరం, ఇచ్ఛావిసదగామినీ (సీ.)];
యే ¶ చ తం అనుగిజ్ఝన్తి, తే హోన్తి చక్కధారినోతి.
మిత్తవిన్దకజాతకం నవమం.
౩౭౦. పలాసజాతకం (౫-౨-౧౦)
హంసో పలాసమవచ, నిగ్రోధో సమ్మ జాయతి;
అఙ్కస్మిం [అఙ్గస్మిం (క.)] తే నిసిన్నోవ, సో తే మమ్మాని ఛేచ్ఛతి [ఛిజ్జతి (క.)].
వడ్ఢతామేవ [వద్ధితమేవ (క.)] నిగ్రోధో, పతిట్ఠస్స భవామహం;
యథా పితా చ మాతా చ [పితా వా మాతా వా (పీ.), మాతా వా పితా వా (క.)], ఏవం మే సో భవిస్సతి.
యం ¶ త్వం అఙ్కస్మిం వడ్ఢేసి, ఖీరరుక్ఖం భయానకం;
ఆమన్త ఖో తం గచ్ఛామ, వుడ్ఢి మస్స న రుచ్చతి.
ఇదాని ¶ ఖో మం భాయేతి, మహానేరునిదస్సనం;
హంసస్స అనభిఞ్ఞాయ, మహా మే భయమాగతం.
న తస్స వుడ్ఢి కుసలప్పసత్థా, యో వడ్ఢమానో ఘసతే పతిట్ఠం;
తస్సూపరోధం పరిసఙ్కమానో, పతారయీ మూలవధాయ ధీరోతి.
పలాసజాతకం దసమం.
వణ్ణారోహవగ్గో దుతియో [ఇమస్సుద్దానం తతియవగ్గపరియోసానే భవిస్సతి].
౩. అడ్ఢవగ్గో
౩౭౧. దీఘీతికోసలజాతకం (౫-౩-౧)
ఏవంభూతస్స తే రాజ, ఆగతస్స వసే [వసో (పీ. క.)] మమ;
అత్థి ను కోచి పరియాయో, యో తం దుక్ఖా పమోచయే.
ఏవంభూతస్స ¶ మే తాత, ఆగతస్స వసే తవ;
నత్థి నో కోచి పరియాయో, యో మం దుక్ఖా పమోచయే.
నాఞ్ఞం సుచరితం రాజ, నాఞ్ఞం రాజ సుభాసితం;
తాయతే మరణకాలే, ఏవమేవితరం ధనం.
అక్కోచ్ఛి మం అవధి మం, అజిని మం అహాసి మే;
యే చ తం ఉపనయ్హన్తి, వేరం తేసం న సమ్మతి.
అక్కోచ్ఛి మం అవధి మం, అజిని మం అహాసి మే;
యే చ తం నుపనయ్హన్తి, వేరం తేసూపసమ్మతి.
న హి వేరేన వేరాని, సమ్మన్తీధ కుదాచనం;
అవేరేన చ సమ్మన్తి, ఏస ధమ్మో సనన్తనోతి.
దీఘీతికోసలజాతకం పఠమం.
౩౭౨. మిగపోతకజాతకం (౫-౩-౨)
అగారా ¶ పచ్చుపేతస్స, అనగారస్స తే సతో;
సమణస్స న తం సాధు, యం పేతమనుసోచసి.
సంవాసేన ¶ హవే సక్క, మనుస్సస్స మిగస్స వా;
హదయే ¶ జాయతే పేమం, న తం సక్కా అసోచితుం.
మతం మరిస్సం రోదన్తి, యే రుదన్తి లపన్తి చ;
తస్మా త్వం ఇసి మా రోది, రోదితం మోఘమాహు సన్తో.
రోదితేన హవే బ్రహ్మే, మతో పేతో సముట్ఠహే;
సబ్బే సఙ్గమ్మ రోదామ, అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఞాతకే.
ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహి వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం;
యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన వాసవాతి.
మిగపోతకజాతకం దుతియం.
౩౭౩. మూసికజాతకం (౫-౩-౩)
కుహిం గతా కత్థ గతా, ఇతి లాలప్పతీ జనో;
అహమేవేకో జానామి, ఉదపానే మూసికా హతా.
యఞ్చేతం [యథేతం (పీ.), యవేతం (క.), యమేతం (కత్థచి)] ఇతి చీతి చ, గద్రభోవ నివత్తసి;
ఉదపానే మూసికం హన్త్వా, యవం భక్ఖేతుమిచ్ఛసి.
దహరో చాసి దుమ్మేధ, పఠముప్పత్తికో [పఠముప్పత్తితో (సీ. పీ.)] సుసు;
దీఘఞ్చేతం ¶ [దీఘమేతం (పీ.)] సమాసజ్జ [సమాపజ్జ (స్యా. క.)], న తే దస్సామి జీవితం.
నాన్తలిక్ఖభవనేన, నాఙ్గపుత్తపినేన [నాఙ్గపుత్తసిరేన (సీ. స్యా. పీ.)] వా;
పుత్తేన హి పత్థయితో, సిలోకేహి పమోచితో.
సబ్బం ¶ సుతమధీయేథ, హీనముక్కట్ఠమజ్ఝిమం;
సబ్బస్స అత్థం జానేయ్య, న చ సబ్బం పయోజయే;
హోతి తాదిసకో కాలో, యత్థ అత్థావహం సుతన్తి.
మూసికజాతకం తతియం.
౩౭౪. చూళధనుగ్గహజాతకం (౫-౩-౪)
సబ్బం ¶ భణ్డం సమాదాయ, పారం తిణ్ణోసి బ్రాహ్మణ;
పచ్చాగచ్ఛ లహుం ఖిప్పం, మమ్పి తారేహి దానితో [దానిభో (స్యా.)].
అసన్థుతం మం చిరసన్థుతేన, నిమీని భోతీ అద్ధువం ధువేన;
మయాపి భోతీ నిమినేయ్య అఞ్ఞం, ఇతో అహం దూరతరం గమిస్సం.
కాయం ఏళగలాగుమ్బే [ఏళగణగుమ్బే (క.)], కరోతి అహుహాసియం;
నయీధ నచ్చగీతం వా [నయిధ నచ్చం వా గీతం వా (సీ. స్యా. పీ.)], తాళం వా సుసమాహితం;
అనమ్హికాలే [అనమ్హకాలే (పీ.)] సుసోణి [సుస్సోణి (సీ. స్యా. పీ.)], కిం ను జగ్ఘసి సోభనే [సోభణే (పీ. క.)].
సిఙ్గాల బాల దుమ్మేధ, అప్పపఞ్ఞోసి జమ్బుక;
జీనో ¶ మచ్ఛఞ్చ పేసిఞ్చ, కపణో వియ ఝాయసి.
సుదస్సం వజ్జమఞ్ఞేసం, అత్తనో పన దుద్దసం;
జీనా పతిఞ్చ జారఞ్చ, మఞ్ఞే త్వఞ్ఞేవ [మమ్పి త్వఞ్ఞేవ (సీ. స్యా.), త్వమ్పి మఞ్ఞేవ (పీ.)] ఝాయసి.
ఏవమేతం మిగరాజ, యథా భాససి జమ్బుక;
సా నూనాహం ఇతో గన్త్వా, భత్తు హేస్సం వసానుగా.
యో హరే మత్తికం థాలం, కంసథాలమ్పి సో హరే;
కతఞ్చేవ [కతంయేవ (సీ. స్యా. పీ.)] తయా పాపం, పునపేవం కరిస్ససీతి.
చూళధనుగ్గహజాతకం చతుత్థం.
౩౭౫. కపోతజాతకం (౫-౩-౫)
ఇదాని ఖోమ్హి సుఖితో అరోగో, నిక్కణ్టకో నిప్పతితో కపోతో;
కాహామి దానీ హదయస్స తుట్ఠిం, తథాహిమం మంససాకం బలేతి.
కాయం ¶ బలాకా సిఖినో, చోరీ లఙ్ఘిపితామహా;
ఓరం బలాకే ఆగచ్ఛ, చణ్డో మే వాయసో సఖా.
అలఞ్హి తే జగ్ఘితాయే, మమం దిస్వాన ఏదిసం;
విలూనం సూదపుత్తేన, పిట్ఠమణ్డేన [పిట్ఠమద్దేన (సీ. స్యా. పీ.)] మక్ఖితం.
సున్హాతో ¶ సువిలిత్తోసి, అన్నపానేన తప్పితో;
కణ్ఠే ¶ చ తే వేళురియో, అగమా ను కజఙ్గలం.
మా తే మిత్తో అమిత్తో వా, అగమాసి కజఙ్గలం;
పిఞ్ఛాని తత్థ లాయిత్వా, కణ్ఠే బన్ధన్తి వట్టనం.
పునపాపజ్జసీ సమ్మ, సీలఞ్హి తవ తాదిసం;
న హి మానుసకా భోగా, సుభుఞ్జా హోన్తి పక్ఖినాతి.
కపోతజాతకం పఞ్చమం.
అడ్ఢవగ్గో తతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ వణ్ణ ససీల హిరి లభతే, సుముఖా విస సాళియమిత్తవరో;
అథ చక్క పలాస సరాజ సతో, యవ బాల కపోతక పన్నరసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
జీనఞ్చ వణ్ణం అసమంవగుప్పరి, సుదేసితా జాతకన్తి సన్తి వీసతి [జాతక పఞ్చవీసతి (?)];
మహేసినో బ్రహ్మచరిత్తముత్త-మవోచ గాథా అత్థవతీ సుబ్యఞ్జనాతి.
పఞ్చకనిపాతం నిట్ఠితం.
౬. ఛక్కనిపాతో
౧. అవారియవగ్గో
౩౭౬. అవారియజాతకం (౬-౧-౧)
మాసు ¶ ¶ ¶ కుజ్ఝ భూమిపతి, మాసు కుజ్ఝ రథేసభ;
కుద్ధం అప్పటికుజ్ఝన్తో, రాజా రట్ఠస్స పూజితో.
గామే వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;
సబ్బత్థ అనుసాసామి, మాసు కుజ్ఝ [మాస్సు కుజ్ఝి (సీ. పీ.)] రథేసభ.
అవారియపితా నామ, అహు గఙ్గాయ నావికో;
పుబ్బే జనం తారేత్వాన, పచ్ఛా యాచతి వేతనం;
తేనస్స భణ్డనం హోతి, న చ భోగేహి వడ్ఢతి.
అతిణ్ణంయేవ యాచస్సు, అపారం తాత నావిక;
అఞ్ఞో హి తిణ్ణస్స మనో, అఞ్ఞో హోతి పారేసినో [తరేసినో (సీ. పీ.), తిరేసినో (స్యా.)].
గామే వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;
సబ్బత్థ అనుసాసామి, మాసు కుజ్ఝిత్థ నావిక.
యాయేవానుసాసనియా, రాజా గామవరం అదా;
తాయేవానుసాసనియా, నావికో పహరీ ముఖం.
భత్తం భిన్నం హతా భరియా, గబ్భో చ పతితో ఛమా;
మిగోవ జాతరూపేన, న తేనత్థం అబన్ధి సూతి [అవడ్ఢితున్తి (సీ. స్యా.), అవడ్ఢి సూతి (?)].
అవారియజాతకం పఠమం.
౩౭౭. సేతకేతుజాతకం (౬-౧-౨)
మా ¶ తాత కుజ్ఝి న హి సాధు కోధో, బహుమ్పి తే అదిట్ఠమస్సుతఞ్చ;
మాతా పితా దిసతా [దిసా తాత (స్యా.), దిసా తా (పీ.)] సేతకేతు, ఆచరియమాహు దిసతం పసత్థా.
అగారినో ¶ ¶ అన్నదపానవత్థదా [అన్నపానవత్థదా (స్యా. క.)], అవ్హాయికా తమ్పి దిసం వదన్తి;
ఏసా దిసా పరమా సేతకేతు, యం పత్వా దుక్ఖీ సుఖినో భవన్తి.
ఖరాజినా జటిలా పఙ్కదన్తా, దుమ్మక్ఖరూపా [దుముక్ఖరూపా (సీ. స్యా.), దుమ్ముక్ఖరూపా (పీ. క.)] యేమే జప్పన్తి మన్తే;
కచ్చి ను తే మానుసకే పయోగే, ఇదం విదూ పరిముత్తా అపాయా.
పాపాని కమ్మాని కత్వాన రాజ, బహుస్సుతో చే న [బహుస్సుతో నేవ (సీ. స్యా.)] చరేయ్య ధమ్మం;
సహస్సవేదోపి న తం పటిచ్చ, దుక్ఖా పముఞ్చే చరణం అపత్వా.
సహస్సవేదోపి న తం పటిచ్చ, దుక్ఖా పముఞ్చే చరణం అపత్వా;
మఞ్ఞామి ¶ వేదా అఫలా భవన్తి, ససంయమం చరణమేవ [చరణఞ్ఞేవ (సీ. స్యా. పీ.)] సచ్చం.
న హేవ వేదా అఫలా భవన్తి, ససంయమం చరణమేవ సచ్చం;
కిత్తిఞ్హి పప్పోతి అధిచ్చ వేదే, సన్తిం పుణేతి [సన్తం పునే’తి (సీ. పీ.)] చరణేన దన్తోతి.
సేతకేతుజాతకం దుతియం.
౩౭౮. దరీముఖజాతకం (౬-౧-౩)
పఙ్కో చ కామా పలిపో చ కామా, భయఞ్చ మేతం తిమూలం పవుత్తం;
రజో చ ధూమో చ మయా పకాసితా, హిత్వా తువం పబ్బజ బ్రహ్మదత్త.
గధితో ¶ [గథితో (సీ.)] చ రత్తో చ అధిముచ్ఛితో చ, కామేస్వహం బ్రాహ్మణ భింసరూపం;
తం నుస్సహే జీవికత్థో పహాతుం, కాహామి పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
యో అత్థకామస్స హితానుకమ్పినో, ఓవజ్జమానో న కరోతి సాసనం;
ఇదమేవ సేయ్యో ఇతి మఞ్ఞమానో, పునప్పునం ¶ గబ్భముపేతి మన్దో.
సో ఘోరరూపం నిరయం ఉపేతి, సుభాసుభం ముత్తకరీసపూరం;
సత్తా సకాయే న జహన్తి గిద్ధా, యే హోన్తి కామేసు అవీతరాగా.
మీళ్హేన లిత్తా రుహిరేన మక్ఖితా, సేమ్హేన లిత్తా ఉపనిక్ఖమన్తి;
యం యఞ్హి కాయేన ఫుసన్తి తావదే, సబ్బం అసాతం దుఖమేవ కేవలం.
దిస్వా వదామి న హి అఞ్ఞతో సవం, పుబ్బేనివాసం బహుకం సరామి;
చిత్రాహి గాథాహి సుభాసితాహి, దరీముఖో నిజ్ఝాపయి సుమేధన్తి.
దరీముఖజాతకం తతియం.
౩౭౯. నేరుజాతకం (౬-౧-౪)
కాకోలా కాకసఙ్ఘా చ, మయఞ్చ పతతం వరా [వర (క.) మయన్తిపదస్స హి విసేసనం];
సబ్బేవ సదిసా హోమ, ఇమం ఆగమ్మ పబ్బతం.
ఇధ ¶ సీహా చ బ్యగ్ఘా చ, సిఙ్గాలా చ మిగాధమా;
సబ్బేవ ¶ సదిసా హోన్తి, అయం కో నామ పబ్బతో.
ఇమం ¶ నేరూతి [నేరున్తి (సీ. స్యా.)] జానన్తి, మనుస్సా పబ్బతుత్తమం;
ఇధ వణ్ణేన సమ్పన్నా, వసన్తి సబ్బపాణినో.
అమాననా యత్థ సియా, సన్తానం వా విమాననా;
హీనసమ్మాననా వాపి, న తత్థ వసతిం వసే [వసతీ వసే (స్యా.), వస దివసే (పీ.)].
యత్థాలసో చ దక్ఖో చ, సూరో భీరు చ పూజియా;
న తత్థ సన్తో వసన్తి, అవిసేసకరే నరే [నగే (సీ. స్యా. పీ.)].
నాయం నేరు విభజతి, హీనఉక్కట్ఠమజ్ఝిమే;
అవిసేసకరో నేరు, హన్ద నేరుం జహామసేతి.
నేరుజాతకం చతుత్థం.
౩౮౦. ఆసఙ్కజాతకం (౬-౧-౫)
ఆసావతీ నామ లతా, జాతా చిత్తలతావనే;
తస్సా వస్ససహస్సేన, ఏకం నిబ్బత్తతే ఫలం.
తం దేవా పయిరుపాసన్తి, తావ దూరఫలం సతిం;
ఆసీసేవ [ఆసింసేవ (సీ. స్యా. పీ.)] తువం రాజ, ఆసా ఫలవతీ సుఖా.
ఆసీసతేవ [ఆసింసేథేవ (సీ. స్యా. పీ.)] సో పక్ఖీ, ఆసీసతేవ [ఆసింసేథేవ (సీ. స్యా. పీ.)] సో దిజో;
తస్స చాసా [తస్సేవాసా (స్యా.)] సమిజ్ఝతి, తావ దూరగతా సతీ;
ఆసీసేవ తువం రాజ, ఆసా ఫలవతీ సుఖా.
సమ్పేసి ఖో మం వాచాయ, న చ సమ్పేసి [సంసేసి (క.)] కమ్మునా;
మాలా ¶ సేరేయ్యకస్సేవ, వణ్ణవన్తా అగన్ధికా.
అఫలం మధురం వాచం, యో మిత్తేసు పకుబ్బతి;
అదదం అవిస్సజం భోగం, సన్ధి తేనస్స జీరతి.
యఞ్హి కయిరా తఞ్హి వదే, యం న కయిరా న తం వదే;
అకరోన్తం భాసమానం, పరిజానన్తి పణ్డితా.
బలఞ్చ వత మే ఖీణం, పాథేయ్యఞ్చ న విజ్జతి;
సఙ్కే పాణూపరోధాయ, హన్ద దాని వజామహం.
ఏతదేవ ¶ ¶ హి మే నామం, యం నామస్మి రథేసభ;
ఆగమేహి మహారాజ, పితరం ఆమన్తయామహన్తి.
ఆసఙ్కజాతకం పఞ్చమం.
౩౮౧. మిగాలోపజాతకం (౬-౧-౬)
న మే రుచ్చి మిగాలోప, యస్స తే తాదిసీ గతీ;
అతుచ్చం తాత పతసి, అభూమిం తాత సేవసి.
చతుక్కణ్ణంవ కేదారం, యదా తే పథవీ సియా;
తతో తాత నివత్తస్సు, మాస్సు ఏత్తో పరం గమి.
సన్తి అఞ్ఞేపి సకుణా, పత్తయానా విహఙ్గమా;
అక్ఖిత్తా వాతవేగేన, నట్ఠా తే సస్సతీసమా.
అకత్వా అపనన్దస్స [అపరణ్ణస్స (సీ. స్యా. పీ.)], పితు వుద్ధస్స సాసనం;
కాలవాతే ¶ అతిక్కమ్మ, వేరమ్భానం వసం అగా [గతో (సీ.)].
తస్స పుత్తా చ దారా చ, యే చఞ్ఞే అనుజీవినో;
సబ్బే బ్యసనమాపాదుం, అనోవాదకరే దిజే.
ఏవమ్పి ఇధ వుద్ధానం, యో వాక్యం నావబుజ్ఝతి;
అతిసీమచరో [అతిసీమం చరో (సీ. స్యా. క.)] దిత్తో, గిజ్ఝోవాతీతసాసనో;
సబ్బే బ్యసనం పప్పోన్తి, అకత్వా బుద్ధసాసనన్తి.
మిగాలోపజాతకం ఛట్ఠం.
౩౮౨. సిరికాళకణ్ణిజాతకం (౬-౧-౭)
కా ను కాళేన వణ్ణేన, న చాపి [న చాసి (సీ.)] పియదస్సనా;
కా వా త్వం కస్స వా ధీతా, కథం జానేము తం మయం.
మహారాజస్సహం ధీతా, విరూపక్ఖస్స చణ్డియా;
అహం కాళీ అలక్ఖికా, కాళకణ్ణీతి మం విదూ;
ఓకాసం యాచితో దేహి, వసేము తవ సన్తికే.
కింసీలే ¶ కింసమాచారే, పురిసే నివిససే తువం;
పుట్ఠా మే కాళి అక్ఖాహి, కథం [యథా (సీ. పీ.)] జానేము తం మయం.
మక్ఖీ పళాసీ సారమ్భీ, ఇస్సుకీ మచ్ఛరీ సఠో;
సో మయ్హం పురిసో కన్తో, లద్ధం యస్స వినస్సతి.
కోధనో ¶ ఉపనాహీ చ, పిసుణో చ విభేదకో;
కణ్డకవాచో [అణ్డకవాచో (క. సీ. పీ.)] ఫరుసో, సో మే కన్తతరో తతో.
అజ్జ ¶ సువేతి పురిసో, సదత్థం నావబుజ్ఝతి;
ఓవజ్జమానో కుప్పతి, సేయ్యం సో అతిమఞ్ఞతి.
దవప్పలుద్ధో [దేవప్పలుద్ధో (క.), దవప్పలద్ధో (పీ.)] పురిసో, సబ్బమిత్తేహి ధంసతి;
సో మయ్హం పురిసో కన్తో, తస్మిం హోమి అనామయా.
అపేహి ఏత్తో త్వం కాళి, నేతం అమ్హేసు విజ్జతి;
అఞ్ఞం జనపదం గచ్ఛ, నిగమే రాజధానియో.
అహమ్పి ఖో తం [చేతం (సీ.)] జానామి, నేతం తుమ్హేసు విజ్జతి;
సన్తి లోకే అలక్ఖికా, సఙ్ఘరన్తి బహుం ధనం;
అహం దేవో చ మే భాతా, ఉభో నం విధమామసే.
కా ను దిబ్బేన వణ్ణేన, పథబ్యా సుపతిట్ఠితా;
కా వా త్వం కస్స వా ధీతా, కథం జానేము తం మయం.
మహారాజస్సహం ధీతా, ధతరట్ఠస్స సిరీమతో [ధతరట్ఠసిరీమతో (స్యా. క.)];
అహం సిరీ చ లక్ఖీ చ, భూరిపఞ్ఞాతి మం విదూ;
ఓకాసం యాచితో దేహి, వసేము తవ సన్తికే.
కింసీలే కింసమాచారే, పురిసే నివిససే తువం;
పుట్ఠా మే లక్ఖి అక్ఖాహి, కథం [యథా (సీ. పీ.)] జానేము తం మయం.
యో ¶ చాపి సీతే అథవాపి ఉణ్హే, వాతాతపే డంససరీసపే చ;
ఖుధం [ఖుద్దం (స్యా. క.), ఖుదం (పీ.)] పిపాసం అభిభుయ్య సబ్బం, రత్తిన్తివం యో సతతం నియుత్తో;
కాలాగతఞ్చ ¶ న హాపేతి అత్థం, సో మే మనాపో నివిసే చ తమ్హి.
అక్కోధనో మిత్తవా చాగవా చ, సీలూపపన్నో అసఠోజుభూతో [అసఠో ఉజ్జుభూతో (పీ.)];
సఙ్గాహకో సఖిలో సణ్హవాచో, మహత్తపత్తోపి నివాతవుత్తి;
తస్మింహం [తస్మాహం (సీ. పీ.)] పోసే విపులా భవామి, ఊమి సముద్దస్స యథాపి వణ్ణం.
యో చాపి మిత్తే అథవా అమిత్తే, సేట్ఠే సరిక్ఖే అథ వాపి హీనే;
అత్థం చరన్తం అథవా అనత్థం, ఆవీ రహో సఙ్గహమేవ వత్తే [వత్తో (స్యా. క.)].
వాచం న వజ్జా ఫరుసం కదాచి, మతస్స జీవస్స చ తస్స హోమి.
ఏతేసం యో అఞ్ఞతరం లభిత్వా, కన్తా సిరీ [కన్తసిరిం (కత్థచి), కన్తం సిరిం (స్యా.) అట్ఠకథాయం దుతియతతియపాఠన్తరాని] మజ్జతి అప్పపఞ్ఞో;
తం దిత్తరూపం విసమం చరన్తం, కరీసఠానంవ [కరీసజాతం వ (సీ. స్యా.)] వివజ్జయామి.
అత్తనా ¶ కురుతే లక్ఖిం, అలక్ఖిం కురుతత్తనా;
న ¶ హి లక్ఖిం అలక్ఖిం వా, అఞ్ఞో అఞ్ఞస్స కారకోతి.
సిరికాళకణ్ణిజాతకం సత్తమం.
౩౮౩. కుక్కుటజాతకం (౬-౧-౮)
సుచిత్తపత్తఛదన ¶ , తమ్బచూళ విహఙ్గమ;
ఓరోహ దుమసాఖాయ, ముధా భరియా భవామి తే.
చతుప్పదీ త్వం కల్యాణి, ద్విపదాహం మనోరమే;
మిగీ పక్ఖీ అసఞ్ఞుత్తా, అఞ్ఞం పరియేస సామికం.
కోమారికా తే హేస్సామి, మఞ్జుకా పియభాణినీ;
విన్ద మం అరియేన వేదేన, సావయ మం యదిచ్ఛసి.
కుణపాదిని లోహితపే, చోరి కుక్కుటపోథిని;
న త్వం అరియేన వేదేన, మమం భత్తారమిచ్ఛసి.
ఏవమ్పి చతురా [చాతురా (స్యా. క.)] నారీ, దిస్వాన సధనం [పవరం (సీ. స్యా. పీ.)] నరం;
నేన్తి సణ్హాహి వాచాహి, బిళారీ వియ కుక్కుటం.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
అమిత్తవసమన్వేతి, పచ్ఛా చ అనుతప్పతి.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
ముచ్చతే ¶ సత్తుసమ్బాధా, కుక్కుటోవ బిళారియాతి.
కుక్కుటజాతకం అట్ఠమం.
౩౮౪. ధమ్మధజజాతకం (౬-౧-౯)
ధమ్మం చరథ ఞాతయో, ధమ్మం చరథ భద్దం వో [భద్ద వో (క.)];
ధమ్మచారీ సుఖం సేతి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ.
భద్దకో వతయం పక్ఖీ, దిజో పరమధమ్మికో;
ఏకపాదేన తిట్ఠన్తో, ధమ్మమేవానుసాసతి.
నాస్స సీలం విజానాథ, అనఞ్ఞాయ పసంసథ;
భుత్వా అణ్డఞ్చ పోతఞ్చ [ఛాపే చ (సీ. పీ.)], ధమ్మో ధమ్మోతి భాసతి.
అఞ్ఞం భణతి వాచాయ, అఞ్ఞం కాయేన కుబ్బతి;
వాచాయ నో చ కాయేన, న తం ధమ్మం అధిట్ఠితో.
వాచాయ ¶ ¶ సఖిలో మనోవిదుగ్గో, ఛన్నో కూపసయోవ కణ్హసప్పో;
ధమ్మధజో గామనిగమాసుసాధు [గామనిగమాసు సాధుసమ్మతో (సీ.), గామనిగమసాధు (పీ.)], దుజ్జానో పురిసేన బాలిసేన.
ఇమం ¶ తుణ్డేహి పక్ఖేహి, పాదా చిమం విహేఠథ [విపోథథ (పీ.)];
ఛవఞ్హిమం వినాసేథ, నాయం సంవాసనారహోతి.
ధమ్మధజజాతకం నవమం.
౩౮౫. నన్దియమిగరాజజాతకం (౬-౧-౧౦)
సచే బ్రాహ్మణ గచ్ఛేసి, సాకేతే [సాకేతం (సీ. స్యా.)] అజ్జునం [అఞ్ఝనం (సీ. స్యా. పీ.)] వనం;
వజ్జాసి నన్దియం నామ, పుత్తం అస్మాకమోరసం;
మాతా పితా చ తే వుద్ధా, తే తం ఇచ్ఛన్తి పస్సితుం.
భుత్తా మయా నివాపాని, రాజినో పానభోజనం;
తం రాజపిణ్డం అవభోత్తుం [అవభోత్తం (క.)], నాహం బ్రాహ్మణ ముస్సహే.
ఓదహిస్సామహం పస్సం, ఖురప్పానిస్స [ఖురప్పాణిస్స (సీ.), ఖురపాణిస్స (పీ.), ఖురప్పపాణిస్స (?)] రాజినో;
తదాహం సుఖితో ముత్తో, అపి పస్సేయ్య మాతరం.
మిగరాజా పురే ఆసిం, కోసలస్స నికేతనే [నికేతవే (సీ. స్యా. పీ.)];
నన్దియో నామ నామేన, అభిరూపో చతుప్పదో.
తం మం వధితుమాగచ్ఛి, దాయస్మిం అజ్జునే వనే;
ధనుం ఆరజ్జం [ఆరజ్జుం (నియ్య), అదేజ్ఝం (సీ. పీ.) అద్వేధాభావం ఏకీభావన్తి అత్థో] కత్వాన, ఉసుం సన్నయ్హ [సన్ధాయ (సీ. పీ.)] కోసలో.
తస్సాహం ¶ ఓదహిం పస్సం, ఖురప్పానిస్స రాజినో;
తదాహం ¶ సుఖితో ముత్తో, మాతరం దట్ఠుమాగతోతి.
నన్దియమిగరాజజాతకం దసమం.
అవారియవగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
అథ కుజ్ఝరథేసభ కేతువరో, సదరీముఖ నేరు లతా చ పున;
అపనన్ద సిరీ చ సుచిత్తవరో, అథ ధమ్మిక నన్దిమిగేన దసాతి.
౨. ఖరపుత్తవగ్గో
౩౮౬. ఖరపుత్తజాతకం (౬-౨-౧)
సచ్చం ¶ కిరేవమాహంసు, వస్తం [భస్తం (సీ. పీ.), కలకం (స్యా.), గరం (క.)] బాలోతి పణ్డితా;
పస్స బాలో రహోకమ్మం, ఆవికుబ్బం న బుజ్ఝతి.
త్వం ఖోపి [త్వం ను ఖో (సీ. స్యా.), త్వఞ్చ ఖో (పీ.)] సమ్మ బాలోసి, ఖరపుత్త విజానహి;
రజ్జుయా హి [రజ్జుయాసి (పీ.)] పరిక్ఖిత్తో, వఙ్కోట్ఠో ఓహితోముఖో.
అపరమ్పి సమ్మ తే బాల్యం [అయమ్పి సమ్మ తే బాలో (క.)], యో ముత్తో న పలాయసి;
సో చ బాలతరో సమ్మ, యం త్వం వహసి సేనకం.
యం ను సమ్మ అహం బాలో, అజరాజ విజానహి;
అథ ¶ కేన సేనకో బాలో, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
ఉత్తమత్థం లభిత్వాన, భరియాయ యో పదస్సతి [భయియా యో పదస్సతి (పీ.), భయియా న భవిస్సతి (క.)];
తేన జహిస్సతత్తానం, సా చేవస్స న హేస్సతి.
న ¶ వే పియమ్మేతి [న పియమేతి (క.), న పియమేదన్తి (కత్థచి)] జనిన్ద తాదిసో, అత్తం నిరంకత్వా పియాని సేవతి [సేవయే (?)];
అత్తావ సేయ్యో పరమా చ సేయ్యో, లబ్భా పియా ఓచితత్థేన పచ్ఛాతి.
ఖరపుత్తజాతకం పఠమం.
౩౮౭. సూచిజాతకం (౬-౨-౨)
అకక్కసం అఫరుసం, ఖరధోతం సుపాసియం;
సుఖుమం తిఖిణగ్గఞ్చ, కో సూచిం కేతుమిచ్ఛతి.
సుమజ్జఞ్చ సుపాసఞ్చ, అనుపుబ్బం [అనుపుబ్బ (సీ. స్యా.)] సువట్టితం;
ఘనఘాతిమం పటిథద్ధం, కో సూచిం కేతుమిచ్ఛతి.
ఇతో దాని పతాయన్తి, సూచియో బళిసాని చ;
కోయం కమ్మారగామస్మిం, సూచిం విక్కేతుమిచ్ఛతి.
ఇతో సత్థాని గచ్ఛన్తి, కమ్మన్తా వివిధా పుథూ;
కోయం కమ్మారగామస్మిం, సూచిం విక్కేతుమిచ్ఛతి [మరహతి (సీ. స్యా. పీ.)].
సూచిం ¶ కమ్మారగామస్మిం, విక్కేతబ్బా పజానతా;
ఆచరియావ జానన్తి [ఆచరియా సఞ్జానన్తి (క.), ఆచరియా పజానన్తి (స్యా.), ఆచరియావ సఞ్జానన్తి (పీ.)], కమ్మం సుకతదుక్కటం [దుక్కతం (సీ. పీ.)].
ఇమం ¶ చే [ఇమఞ్చ (సీ. స్యా. పీ.)] తే పితా భద్దే, సూచిం జఞ్ఞా మయా కతం;
తయా చ మం నిమన్తేయ్య, యఞ్చత్థఞ్ఞం ఘరే ధనన్తి.
సూచిజాతకం దుతియం.
౩౮౮. తుణ్డిలజాతకం (౬-౨-౩)
నవఛన్నకే [నవఛన్దకే (సీ. పీ.), నవచ్ఛద్దకే (స్యా.)] దాని [దోణి (క.), దానం, దానే (కత్థచి)] దియ్యతి, పుణ్ణాయం దోణి సువామినీ ఠితా;
బహుకే జనే పాసపాణికే, నో చ ఖో మే పటిభాతి భుఞ్జితుం.
తససి ¶ భమసి లేణమిచ్ఛసి, అత్తాణోసి కుహిం గమిస్ససి;
అప్పోస్సుక్కో భుఞ్జ తుణ్డిల, మంసత్థాయ హి పోసితామ్హసే [పోసియామసే (సీ. స్యా. పీ.)].
ఓగహ రహదం అకద్దమం, సబ్బం సేదమలం పవాహయ;
గణ్హాహి నవం విలేపనం, యస్స ¶ గన్ధో న కదాచి ఛిజ్జతి.
కతమో రహదో అకద్దమో, కింసు సేదమలన్తి వుచ్చతి;
కతమఞ్చ నవం విలేపనం, యస్స గన్ధో న కదాచి ఛిజ్జతి.
ధమ్మో రహదో అకద్దమో, పాపం సేదమలన్తి వుచ్చతి;
సీలఞ్చ నవం విలేపనం, తస్స గన్ధో న కదాచి ఛిజ్జతి.
నన్దన్తి సరీరఘాతినో, న చ నన్దన్తి సరీరధారినో;
పుణ్ణాయ చ పుణ్ణమాసియా, రమమానావ జహన్తి జీవితన్తి.
తుణ్డిలజాతకం తతియం.
౩౮౯. సువణ్ణకక్కటజాతకం (౬-౨-౪)
సిఙ్గీమిగో ఆయతచక్ఖునేత్తో, అట్ఠిత్తచో వారిసయో అలోమో;
తేనాభిభూతో కపణం రుదామి, హరే సఖా కిస్స ను మం జహాసి.
సో ¶ ¶ పస్ససన్తో మహతా ఫణేన, భుజఙ్గమో కక్కటమజ్ఝపత్తో;
సఖా సఖారం పరితాయమానో, భుజఙ్గమం కక్కటకో గహేసి.
న వాయసం నో పన కణ్హసప్పం, ఘాసత్థికో కక్కటకో అదేయ్య;
పుచ్ఛామి తం ఆయతచక్ఖునేత్త, అథ కిస్స హేతుమ్హ ఉభో గహీతా.
అయం పురిసో మమ అత్థకామో, యో మం గహేత్వాన దకాయ నేతి;
తస్మిం మతే దుక్ఖమనప్పకం మే, అహఞ్చ ఏసో చ ఉభో న హోమ.
మమఞ్చ దిస్వాన పవద్ధకాయం, సబ్బో జనో హింసితుమేవ మిచ్ఛే;
సాదుఞ్చ థూలఞ్చ ముదుఞ్చ మంసం, కాకాపి మం దిస్వాన [దిస్వ (సీ. పీ.)] విహేఠయేయ్యుం.
సచేతస్స ¶ హేతుమ్హ ఉభో గహీతా, ఉట్ఠాతు పోసో విసమావమామి [విసమాచమామి (సీ. పీ. క.)];
మమఞ్చ కాకఞ్చ పముఞ్చ ఖిప్పం, పురే ¶ విసం గాళ్హముపేతి మచ్చం.
సప్పం పమోక్ఖామి న తావ కాకం, పటిబన్ధకో [పటిబద్ధకో (సీ. పీ.)] హోహితి [హోతి హి (స్యా.)] తావ కాకో;
పురిసఞ్చ దిస్వాన సుఖిం అరోగం, కాకం పమోక్ఖామి యథేవ సప్పం.
కాకో ¶ తదా దేవదత్తో అహోసి, మారో పన కణ్హసప్పో అహోసి;
ఆనన్దభద్దో కక్కటకో అహోసి, అహం తదా బ్రాహ్మణో హోమి సత్థాతి [తత్థాతి (సీ. పీ.)].
సువణ్ణకక్కటజాతకం చతుత్థం.
౩౯౦. మయ్హకజాతకం (౬-౨-౫)
సకుణో మయ్హకో నామ, గిరిసానుదరీచరో;
పక్కం పిప్ఫలిమారుయ్హ, మయ్హం మయ్హన్తి కన్దతి.
తస్సేవం విలపన్తస్స, దిజసఙ్ఘా సమాగతా;
భుత్వాన పిప్ఫలిం యన్తి, విలపత్వేవ సో దిజో.
ఏవమేవ ఇధేకచ్చో, సఙ్ఘరిత్వా బహుం ధనం;
నేవత్తనో న ఞాతీనం, యథోధిం పటిపజ్జతి.
న సో అచ్ఛాదనం భత్తం, న మాలం న విలేపనం;
అనుభోతి ¶ [నానుభోతి (స్యా. క.)] సకిం కిఞ్చి, న సఙ్గణ్హాతి ఞాతకే.
తస్సేవం విలపన్తస్స, మయ్హం మయ్హన్తి రక్ఖతో;
రాజానో అథ వా చోరా, దాయదా యే వ [యే చ (స్యా. క.)] అప్పియా;
ధనమాదాయ గచ్ఛన్తి, విలపత్వేవ సో నరో.
ధీరో [ధీరో చ (సీ.)] భోగే అధిగమ్మ, సఙ్గణ్హాతి చ ఞాతకే;
తేన సో కిత్తిం పప్పోతి, పేచ్చ సగ్గే పమోదతీతి [సగ్గే చ మోదతీతి (సీ. పీ.)].
మయ్హకజాతకం పఞ్చమం.
౩౯౧. విజ్జాధరజాతకం (౬-౨-౬)
దుబ్బణ్ణరూపం తువమరియవణ్ణీ, పురక్ఖత్వా [పురక్ఖిత్వా (స్యా. క.)] పఞ్జలికో నమస్ససి;
సేయ్యో ను తే సో ఉదవా [ఉదాహు (స్యా. క.)] సరిక్ఖో, నామం పరస్సత్తనో చాపి బ్రూహి.
న ¶ నామగోత్తం గణ్హన్తి రాజ, సమ్మగ్గతానుజ్జుగతాన [సమగ్గతానుజ్జుగతాన (స్యా.), సముగ్గతానుజ్జుగతాన (క.)] దేవా;
అహఞ్చ తే నామధేయ్యం వదామి, సక్కోహమస్మీ తిదసానమిన్దో.
యో ¶ దిస్వా భిక్ఖుం చరణూపపన్నం, పురక్ఖత్వా పఞ్జలికో నమస్సతి;
పుచ్ఛామి తం దేవరాజేతమత్థం, ఇతో ¶ చుతో కిం లభతే సుఖం సో.
యో దిస్వా భిక్ఖుం చరణూపపన్నం, పురక్ఖత్వా పఞ్జలికో నమస్సతి;
దిట్ఠేవ ధమ్మే లభతే పసంసం, సగ్గఞ్చ సో యాతి సరీరభేదా.
లక్ఖీ వత మే ఉదపాది అజ్జ, యం వాసవం భూతపతిద్దసామ;
భిక్ఖుఞ్చ దిస్వాన తువఞ్చ సక్క, కాహామి పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
అద్ధా హవే సేవితబ్బా సపఞ్ఞా, బహుస్సుతా యే బహుఠానచిన్తినో;
భిక్ఖుఞ్చ దిస్వాన మమఞ్చ రాజ, కరోహి పుఞ్ఞాని అనప్పకాని.
అక్కోధనో నిచ్చపసన్నచిత్తో, సబ్బాతిథీయాచయోగో భవిత్వా;
నిహచ్చ మానం అభివాదయిస్సం, సుత్వాన దేవిన్ద సుభాసితానీతి.
విజ్జాధర [ధజవిహేఠక (సీ. పీ.), పబ్బజితవిహేఠక (స్యా.)] జాతకం ఛట్ఠం.
౩౯౨. సిఙ్ఘపుప్ఫజాతకం (౬-౨-౭)
యమేతం ¶ ¶ [యమేకం (పీ.)] వారిజం పుప్ఫం, అదిన్నం ఉపసిఙ్ఘసి;
ఏకఙ్గమేతం థేయ్యానం, గన్ధథేనోసి మారిస.
న హరామి న భఞ్జామి, ఆరా సిఙ్ఘామి వారిజం;
అథ కేన ను వణ్ణేన, గన్ధథేనోతి వుచ్చతి.
యోయం భిసాని ఖణతి, పుణ్డరీకాని భఞ్జతి;
ఏవం ఆకిణ్ణకమ్మన్తో, కస్మా ఏసో న వుచ్చతి.
ఆకిణ్ణలుద్దో పురిసో, ధాతిచేలంవ మక్ఖితో;
తస్మిం మే వచనం నత్థి, తఞ్చారహామి వత్తవే.
అనఙ్గణస్స పోసస్స, నిచ్చం సుచిగవేసినో;
వాలగ్గమత్తం పాపస్స, అబ్భామత్తంవ ఖాయతి.
అద్ధా మం యక్ఖ జానాసి, అథో మం అనుకమ్పసి;
పునపి యక్ఖ వజ్జాసి, యదా పస్ససి ఏదిసం.
నేవ తం ఉపజీవామి, నపి తే భతకామ్హసే [భతకమ్హసే (సీ. పీ.), భతికమ్హసే (స్యా.)];
త్వమేవ భిక్ఖు జానేయ్య, యేన గచ్ఛేయ్య సుగ్గతిన్తి.
సిఙ్ఘపుప్ఫ [భిసపుప్ఫ (సీ. పీ.), ఉపసిఙ్ఘపుప్ఫ (స్యా.)] జాతకం సత్తమం.
౩౯౩. విఘాసాదజాతకం (౬-౨-౮)
సుసుఖం ¶ వత జీవన్తి, యే జనా విఘాసాదినో;
దిట్ఠేవ ¶ ధమ్మే పాసంసా, సమ్పరాయే చ సుగ్గతీ.
సుకస్స [సువస్స (సీ. స్యా. పీ.)] భాసమానస్స, న నిసామేథ పణ్డితా;
ఇదం సుణాథ సోదరియా, అమ్హేవాయం పసంసతి.
నాహం తుమ్హే పసంసామి, కుణపాదా సుణాథ మే;
ఉచ్ఛిట్ఠభోజినో [భోజనా (క.)] తుమ్హే, న తుమ్హే విఘాసాదినో.
సత్తవస్సా ¶ పబ్బజితా, మేజ్ఝారఞ్ఞే [మజ్ఝేరఞ్ఞే (క.)] సిఖణ్డినో;
విఘాసేనేవ యాపేన్తా, మయం చే భోతో గారయ్హా;
కే ను భోతో పసంసియా.
తుమ్హే సీహానం బ్యగ్ఘానం, వాళానఞ్చావసిట్ఠకం;
ఉచ్ఛిట్ఠేనేవ యాపేన్తా, మఞ్ఞివ్హో విఘాసాదినో.
యే బ్రాహ్మణస్స సమణస్స, అఞ్ఞస్స వా [అఞ్ఞస్స చ (సీ. స్యా.), అఞ్ఞస్సేవ (పీ.)] వనిబ్బినో [వణిబ్బినో (సీ. స్యా.)];
దత్వావ [దత్వాన (పీ. క.)] సేసం భుఞ్జన్తి, తే జనా విఘాసాదినోతి.
విఘాసాదజాతకం అట్ఠమం.
౩౯౪. వట్టకజాతకం (౬-౨-౯)
పణీతం భుఞ్జసే భత్తం, సప్పితేలఞ్చ మాతుల;
అథ కేన ను వణ్ణేన, కిసో త్వమసి వాయస.
అమిత్తమజ్ఝే వసతో, తేసు ఆమిసమేసతో;
నిచ్చం ఉబ్బిగ్గహదయస్స, కుతో కాకస్స దళ్హియం.
నిచ్చం ఉబ్బేగినో [ఉబ్బిగ్గినో (స్యా. క.), ఉబ్బేధినో (సీ.)] కాకా, ధఙ్కా పాపేన కమ్మునా;
లద్ధో ¶ పిణ్డో న పీణేతి, కిసో తేనస్మి వట్టక.
లూఖాని తిణబీజాని, అప్పస్నేహాని భుఞ్జసి;
అథ కేన ను వణ్ణేన, థూలో త్వమసి వట్టక.
అప్పిచ్ఛా అప్పచిన్తాయ, అదూరగమనేన చ;
లద్ధాలద్ధేన యాపేన్తో, థూలో తేనస్మి వాయస.
అప్పిచ్ఛస్స ¶ హి పోసస్స, అప్పచిన్తసుఖస్స [అప్పచిన్తిసుఖస్స (సీ. స్యా. పీ.)] చ;
సుసఙ్గహితమానస్స [సుసఙ్గహితపమాణస్స (సీ. స్యా. పీ.)], వుత్తీ సుసముదానయాతి.
వట్టకజాతకం నవమం.
౩౯౫. పారావతజాతకం (౬-౨-౧౦)
చిరస్సం వత పస్సామి, సహాయం మణిధారినం;
సుకతా [సుకతాయ (సీ. పీ.)] మస్సుకుత్తియా, సోభతే వత మే సఖా.
పరూళ్హకచ్ఛనఖలోమో ¶ , అహం కమ్మేసు బ్యావటో;
చిరస్సం న్హాపితం లద్ధా, లోమం తం అజ్జం హారయిం [అపహారయిం (సీ. పీ.)].
యం ను లోమం అహారేసి, దుల్లభం లద్ధ కప్పకం;
అథ కిఞ్చరహి తే సమ్మ, కణ్ఠే కిణికిణాయతి [ఇదం కణ్ఠే కిణాయతి (క.), కణ్ఠే కింనికిలాయతి (స్యా.)].
మనుస్ససుఖుమాలానం, మణి కణ్ఠేసు లమ్బతి;
తేసాహం ¶ అనుసిక్ఖామి, మా త్వం మఞ్ఞి దవా కతం.
సచేపిమం పిహయసి, మస్సుకుత్తిం సుకారితం;
కారయిస్సామి తే సమ్మ, మణిఞ్చాపి దదామి తే.
త్వఞ్ఞేవ మణినా ఛన్నో, సుకతాయ చ మస్సుయా;
ఆమన్త ఖో తం గచ్ఛామి, పియం మే తవ దస్సనన్తి.
పారావతజాతకం [కాకజాతకం (సీ. పీ.), మణిజాతకం (స్యా.)] దసమం.
ఖరపుత్తవగ్గో [సేనకవగ్గో (సీ. పీ.), ఖురపుత్తవగ్గో (స్యా.), సూచివగ్గో (క.)] దుతియో.
తస్సుద్దానం –
అథ పస్స ససూచి చ తుణ్డిలకో, మిగ మయ్హకపఞ్చమపక్ఖివరో;
అథ పఞ్జలి వారిజ మేజ్ఝ పున, అథ వట్ట కపోతవరేన దసాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
అథ వగ్గం పకిత్తిస్సం, ఛనిపాతం వరుత్తమే;
అవారియా చ ఖరో చ [సేనక (సీ.), సూచి చ (స్యా. క.)], ద్వే చ వుత్తా సుబ్యఞ్జనాతి.
ఛక్కనిపాతం నిట్ఠితం.
౭. సత్తకనిపాతో
౧. కుక్కువగ్గో
౩౯౬. కుక్కుజాతకం (౭-౧-౧)
దియడ్ఢకుక్కూ ¶ ¶ ¶ ఉదయేన కణ్ణికా, విదత్థియో అట్ఠ పరిక్ఖిపన్తి నం;
సా సింసపా [ససింసపా (సీ. పీ.), సా సీసపా (స్యా.), యా సింసపా (క. సీ. నియ్య)] సారమయా అఫేగ్గుకా, కుహిం ఠితా ఉప్పరితో [ఉపరితో (సీ. స్యా. పీ.)] న ధంసతి.
యా తింసతి సారమయా అనుజ్జుకా, పరికిరియ [పకిరియా (క.)] గోపాణసియో సమం ఠితా [సమట్ఠితా (సీ. స్యా.)];
తాహి సుసఙ్గహితా బలసా పీళితా [తా సఙ్గహితా బలసా చ పీళితా (సీ.), తాహి సుసఙ్గహితా బలసా చ పీళితా (స్యా.), తాహి సఙ్గహీతా బలసా చ పీళితా (పీ.)], సమం ఠితా ఉప్పరితో న ధంసతి.
ఏవమ్పి మిత్తేహి దళ్హేహి పణ్డితో, అభేజ్జరూపేహి సుచీహి మన్తిభి;
సుసఙ్గహీతో సిరియా న ధంసతి, గోపాణసీ భారవహావ కణ్ణికా.
ఖరత్తచం బేల్లం యథాపి సత్థవా, అనామసన్తోపి కరోతి తిత్తకం;
సమాహరం సాదుం కరోతి పత్థివ, అసాదుం కయిరా తనుబన్ధముద్ధరం [తనువట్టముద్ధరం (సీ. పీ.)].
ఏవమ్పి ¶ గామనిగమేసు పణ్డితో, అసాహసం రాజధనాని సఙ్ఘరం;
ధమ్మానువత్తీ పటిపజ్జమానో, స ఫాతి కయిరా అవిహేఠయం పరం.
ఓదాతమూలం ¶ సుచివారిసమ్భవం, జాతం యథా పోక్ఖరణీసు అమ్బుజం;
పదుమం యథా అగ్గినికాసిఫాలిమం, న కద్దమో న రజో న వారి లిమ్పతి.
ఏవమ్పి వోహారసుచిం అసాహసం, విసుద్ధకమ్మన్తమపేతపాపకం;
న లిమ్పతి కమ్మకిలేస తాదిసో, జాతం యథా పోక్ఖరణీసు అమ్బుజన్తి.
కుక్కుజాతకం పఠమం.
౩౯౭. మనోజజాతకం (౭-౧-౨)
యథా చాపో నిన్నమతి, జియా చాపి నికూజతి;
హఞ్ఞతే నూన మనోజో, మిగరాజా సఖా మమ.
హన్ద దాని వనన్తాని, పక్కమామి యథాసుఖం;
నేతాదిసా సఖా హోన్తి, లబ్భా మే జీవతో సఖా.
న ¶ పాపజనసంసేవీ, అచ్చన్తం సుఖమేధతి;
మనోజం ¶ పస్స సేమానం, గిరియస్సానుసాసనీ [అరియస్సానుసాసనీ (సీ. స్యా. పీ.)].
న పాపసమ్పవఙ్కేన, మాతా పుత్తేన నన్దతి;
మనోజం పస్స సేమానం, అచ్ఛన్నం [సచ్ఛన్నం (క.)] సమ్హి లోహితే.
ఏవమాపజ్జతే పోసో, పాపియో చ నిగచ్ఛతి;
యో వే హితానం వచనం, న కరోతి అత్థదస్సినం.
ఏవఞ్చ సో హోతి తతో చ పాపియో, యో ఉత్తమో అధమజనూపసేవీ;
పస్సుత్తమం అధమజనూపసేవితం [సేవిం (స్యా.)], మిగాధిపం సరవరవేగనిద్ధుతం.
నిహీయతి ¶ పురిసో నిహీనసేవీ, న చ హాయేథ కదాచి తుల్యసేవీ;
సేట్ఠముపగమం [ముపనమం (సీ. పీ. అ. ని. ౩.౨౬)] ఉదేతి ఖిప్పం, తస్మాత్తనా ఉత్తరితరం [తస్మా అత్తనో ఉత్తరిం (సీ. పీ.), తస్మా అత్తనో ఉత్తరం (స్యా.)] భజేథాతి.
మనోజజాతకం దుతియం.
౩౯౮. సుతనుజాతకం (౭-౧-౩)
రాజా తే భత్తం పాహేసి, సుచిం మంసూపసేచనం;
మఘదేవస్మిం [మఖాదేవస్మిం (సీ. పీ.), మాఘదేవస్మిం (క.)] అధివత్థే, ఏహి నిక్ఖమ్మ భుఞ్జస్సు.
ఏహి మాణవ ఓరేన, భిక్ఖమాదాయ సూపితం;
త్వఞ్చ ¶ మాణవ భిక్ఖా చ [భక్ఖోసి (స్యా.), భక్ఖావ (క.)], ఉభో భక్ఖా భవిస్సథ.
అప్పకేన తువం యక్ఖ, థుల్లమత్థం జహిస్ససి;
భిక్ఖం తే నాహరిస్సన్తి, జనా మరణసఞ్ఞినో.
లద్ధాయ యక్ఖా [లద్ధాయం యక్ఖ (సీ. స్యా. పీ.)] తవ నిచ్చభిక్ఖం, సుచిం పణీతం రససా ఉపేతం;
భిక్ఖఞ్చ తే ఆహరియో నరో ఇధ, సుదుల్లభో హేహితి భక్ఖితే [ఖాదితే (సీ. స్యా. పీ.)] మయి.
మమేవ [మమేస (సీ. పీ.)] సుతనో అత్థో, యథా భాససి మాణవ;
మయా త్వం సమనుఞ్ఞాతో, సోత్థిం పస్సాహి మాతరం.
ఖగ్గం ఛత్తఞ్చ పాతిఞ్చ, గచ్ఛమాదాయ [గచ్ఛేవాదాయ (సీ. స్యా. పీ.)] మాణవ;
సోత్థిం పస్సతు తే మాతా, త్వఞ్చ పస్సాహి మాతరం.
ఏవం యక్ఖ సుఖీ హోహి, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
ధనఞ్చ మే అధిగతం, రఞ్ఞో చ వచనం కతన్తి.
సుతనుజాతకం తతియం.
౩౯౯. మాతుపోసకగిజ్ఝజాతకం (౭-౧-౪)
తే ¶ ¶ కథం ను కరిస్సన్తి, వుద్ధా గిరిదరీసయా;
అహం బద్ధోస్మి పాసేన, నిలీయస్స వసం గతో.
కిం గిజ్ఝ పరిదేవసి, కా ను తే పరిదేవనా;
న ¶ మే సుతో వా దిట్ఠో వా, భాసన్తో మానుసిం దిజో.
భరామి మాతాపితరో, వుద్ధే గిరిదరీసయే;
తే కథం ను కరిస్సన్తి, అహం వసం గతో తవ.
యం ను గిజ్ఝో యోజనసతం, కుణపాని అవేక్ఖతి;
కస్మా జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝసి.
యదా పరాభవో హోతి, పోసో జీవితసఙ్ఖయే;
అథ జాలఞ్చ పాసఞ్చ, ఆసజ్జాపి న బుజ్ఝతి.
భరస్సు మాతాపితరో, వుద్ధే గిరిదరీసయే;
మయా త్వం సమనుఞ్ఞాతో, సోత్థిం పస్సాహి ఞాతకే.
ఏవం లుద్దక నన్దస్సు, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
భరిస్సం మాతాపితరో, వుద్ధే గిరిదరీసయేతి.
మాతుపోసకగిజ్ఝజాతకం చతుత్థం.
౪౦౦. దబ్భపుప్ఫజాతకం (౭-౧-౫)
అనుతీరచారీ భద్దన్తే, సహాయమనుధావ మం;
మహా మే గహితో [రోహితో (క.)] మచ్ఛో, సో మం హరతి వేగసా.
గమ్భీరచారీ భద్దన్తే, దళ్హం గణ్హాహి థామసా;
అహం తం ఉద్ధరిస్సామి, సుపణ్ణో ఉరగామివ [ఉరగమ్మివ (సీ. స్యా. పీ.)].
వివాదో నో సముప్పన్నో, దబ్భపుప్ఫ సుణోహి మే;
సమేహి ¶ మేధగం [మేధకం (పీ.)] సమ్మ, వివాదో వూపసమ్మతం.
ధమ్మట్ఠోహం పురే ఆసిం, బహూ అడ్డా మే తీరితా [బహుఅట్టం మే తీరితం (సీ.), బహుఅట్టంవ తీరితం (స్యా.), బహు అత్థం మే తీరితం (పీ.)];
సమేమి మేధగం సమ్మ, వివాదో వూపసమ్మతం.
అనుతీరచారి ¶ నఙ్గుట్ఠం, సీసం గమ్భీరచారినో;
అచ్చాయం [అథాయం (సీ. పీ.)] మజ్ఝిమో ఖణ్డో, ధమ్మట్ఠస్స భవిస్సతి.
చిరమ్పి ¶ భక్ఖో అభవిస్స, సచే న వివదేమసే;
అసీసకం అనఙ్గుట్ఠం, సిఙ్గాలో హరతి రోహితం.
యథాపి రాజా నన్దేయ్య, రజ్జం లద్ధాన ఖత్తియో;
ఏవాహమజ్జ నన్దామి, దిస్వా పుణ్ణముఖం పతిం.
కథం ను థలజో సన్తో, ఉదకే మచ్ఛం పరామసి;
పుట్ఠో మే సమ్మ అక్ఖాహి, కథం అధిగతం తయా.
వివాదేన కిసా హోన్తి, వివాదేన ధనక్ఖయా;
జీనా ఉద్దా వివాదేన, భుఞ్జ మాయావి రోహితం.
ఏవమేవ మనుస్సేసు, వివాదో యత్థ జాయతి;
ధమ్మట్ఠం పటిధావన్తి, సో హి నేసం వినాయకో;
ధనాపి తత్థ జీయన్తి, రాజకోసో పవడ్ఢతీతి [చ వడ్ఢతి (పీ.)].
దబ్భపుప్ఫజాతకం పఞ్చమం.
౪౦౧. పణ్ణకజాతకం (౭-౧-౬)
పణ్ణకం [దసణ్ణకం (సీ. స్యా. పీ.)] తిఖిణధారం, అసిం సమ్పన్నపాయినం;
పరిసాయం ¶ పురిసో గిలతి, కిం దుక్కరతరం తతో;
యదఞ్ఞం దుక్కరం ఠానం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
గిలేయ్య పురిసో లోభా, అసిం సమ్పన్నపాయినం;
యో చ వజ్జా దదామీతి, తం దుక్కరతరం తతో;
సబ్బఞ్ఞం సుకరం ఠానం, ఏవం జానాహి మద్దవ [మాగధ (సీ. స్యా. పీ.)].
బ్యాకాసి ఆయురో పఞ్హం, అత్థం [అత్థ (పీ. సీ. నియ్య)] ధమ్మస్స కోవిదో;
పుక్కుసం దాని పుచ్ఛామి, కిం దుక్కరతరం తతో;
యదఞ్ఞం దుక్కరం ఠానం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
న ¶ వాచముపజీవన్తి, అఫలం గిరముదీరితం;
యో చ దత్వా అవాకయిరా, తం దుక్కరతరం తతో;
సబ్బఞ్ఞం సుకరం ఠానం, ఏవం జానాహి మద్దవ.
బ్యాకాసి పుక్కుసో పఞ్హం, అత్థం ధమ్మస్స కోవిదో;
సేనకం దాని పుచ్ఛామి, కిం దుక్కరతరం తతో;
యదఞ్ఞం దుక్కరం ఠానం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
దదేయ్య ¶ పురిసో దానం, అప్పం వా యది వా బహుం;
యో చ దత్వా నానుతప్పే [తపే (సీ. పీ.)], తం దుక్కరతరం తతో;
సబ్బఞ్ఞం సుకరం ఠానం, ఏవం జానాహి మద్దవ.
బ్యాకాసి ఆయురో పఞ్హం, అథో పుక్కుసపోరిసో;
సబ్బే ¶ పఞ్హే అతిభోతి, యథా భాసతి సేనకోతి.
పణ్ణక [దసణ్ణక (సీ. స్యా. పీ.)] జాతకం ఛట్ఠం.
౪౦౨. సత్తుభస్తజాతకం (౭-౧-౭)
విబ్భన్తచిత్తో కుపితిన్ద్రియోసి, నేత్తేహి తే వారిగణా సవన్తి;
కిం తే నట్ఠం కిం పన పత్థయానో, ఇధాగమా బ్రహ్మే తదిఙ్ఘ [బ్రాహ్మణ ఇఙ్ఘ (సీ. స్యా.)] బ్రూహి.
మియ్యేథ భరియా వజతో మమజ్జ, అగచ్ఛతో మరణమాహ యక్ఖో;
ఏతేన దుక్ఖేన పవేధితోస్మి, అక్ఖాహి మే సేనక ఏతమత్థం.
బహూని ఠానాని విచిన్తయిత్వా, యమేత్థ వక్ఖామి తదేవ సచ్చం;
మఞ్ఞామి తే బ్రాహ్మణ సత్తుభస్తం, అజానతో కణ్హసప్పో పవిట్ఠో.
ఆదాయ ¶ దణ్డం పరిసుమ్భ భస్తం, పస్సేళమూగం ఉరగం దుజివ్హం [దిజివ్హం (సీ. పీ.)];
ఛిన్దజ్జ కఙ్ఖం విచికిచ్ఛితాని, భుజఙ్గమం పస్స పముఞ్చ భస్తం.
సంవిగ్గరూపో ¶ పరిసాయ మజ్ఝే, సో బ్రాహ్మణో సత్తుభస్తం పముఞ్చి;
అథ నిక్ఖమి ఉరగో ఉగ్గతేజో, ఆసీవిసో సప్పో ఫణం కరిత్వా.
సులద్ధలాభా జనకస్స రఞ్ఞో, యో పస్సతీ సేనకం సాధుపఞ్ఞం;
వివట్టఛద్దో [వివత్తచ్ఛద్దో (సీ.), వివట్టచ్ఛదో (స్యా.), వివట్టచ్ఛద్దా (పీ.)] నుసి సబ్బదస్సీ, ఞాణం ను తే బ్రాహ్మణ భింసరూపం.
ఇమాని మే సత్తసతాని అత్థి, గణ్హాహి సబ్బాని దదామి తుయ్హం;
తయా హి మే జీవితమజ్జ లద్ధం, అథోపి భరియాయ మకాసి సోత్థిం.
న పణ్డితా వేతనమాదియన్తి, చిత్రాహి గాథాహి సుభాసితాహి;
ఇతోపి తే బ్రహ్మే దదన్తు విత్తం, ఆదాయ త్వం గచ్ఛ సకం నికేతన్తి.
సత్తుభస్తజాతకం [సేనకజాతకం (స్యా.)] సత్తమం.
౪౦౩. అట్ఠిసేనకజాతకం (౭-౧-౮)
యేమే ¶ అహం న జానామి, అట్ఠిసేన వనిబ్బకే;
తే మం సఙ్గమ్మ యాచన్తి, కస్మా మం త్వం న యాచసి.
యాచకో ¶ అప్పియో హోతి, యాచం అదదమప్పియో;
తస్మాహం తం న యాచామి, మా మే విదేస్సనా [విద్దేసనా (సీ. పీ.)] అహు.
యో ¶ వే యాచనజీవానో, కాలే యాచం న యాచతి;
పరఞ్చ పుఞ్ఞా [పుఞ్ఞం (స్యా. క.)] ధంసేతి, అత్తనాపి న జీవతి.
యో చ [యో వే (క.)] యాచనజీవానో, కాలే యాచఞ్హి యాచతి [యాచంపి యాచతి (స్యా.), యాచాని యాచతి (పీ.), యాచతి యాచనం (సీ. నియ్య), యాచనం యాచతి (క.)];
పరఞ్చ పుఞ్ఞం లబ్భేతి, అత్తనాపి చ జీవతి.
న వే దేస్సన్తి [న వే దుస్సన్తి (స్యా.), న వే దిస్సన్తి (పీ.), న విదేస్సన్తి (క. అట్ఠ.)] సప్పఞ్ఞా, దిస్వా యాచకమాగతే;
బ్రహ్మచారి పియో మేసి, వద త్వం [వర తం (సీ.), వర త్వం (పీ.)] భఞ్ఞమిచ్ఛసి [యఞ్ఞమిచ్ఛసి (?)].
న వే యాచన్తి సప్పఞ్ఞా, ధీరో చ వేదితుమరహతి;
ఉద్దిస్స అరియా తిట్ఠన్తి, ఏసా అరియాన యాచనా.
దదామి తే బ్రాహ్మణ రోహిణీనం, గవం సహస్సం సహ పుఙ్గవేన;
అరియో హి అరియస్స కథం న దజ్జా, సుత్వాన గాథా తవ ధమ్మయుత్తాతి.
అట్ఠిసేనకజాతకం అట్ఠమం.
౪౦౪. కపిజాతకం (౭-౧-౯)
యత్థ ¶ వేరీ నివసతి, న వసే తత్థ పణ్డితో;
ఏకరత్తం దిరత్తం వా, దుక్ఖం వసతి వేరిసు.
దిసో వే లహుచిత్తస్స, పోసస్సానువిధీయతో;
ఏకస్స కపినో హేతు, యూథస్స అనయో కతో.
బాలోవ [చ (సీ. స్యా. పీ.)] పణ్డితమానీ, యూథస్స పరిహారకో;
సచిత్తస్స వసం గన్త్వా, సయేథాయం [పస్సేథాయం (క.)] యథా కపి.
న సాధు బలవా బాలో, యూథస్స పరిహారకో;
అహితో భవతి ఞాతీనం, సకుణానంవ చేతకో [చేటకో (క.)].
ధీరోవ ¶ బలవా సాధు, యూథస్స పరిహారకో;
హితో భవతి ఞాతీనం, తిదసానంవ వాసవో.
యో చ సీలఞ్చ పఞ్ఞఞ్చ, సుతఞ్చత్తని పస్సతి;
ఉభిన్నమత్థం చరతి, అత్తనో చ పరస్స చ.
తస్మా తులేయ్య మత్తానం, సీలపఞ్ఞాసుతామివ [సీలం పఞ్ఞం సుతంపివ (స్యా.)];
గణం వా పరిహరే ధీరో, ఏకో వాపి పరిబ్బజేతి.
కపిజాతకం నవమం.
౪౦౫. బకజాతకం (౭-౧-౧౦)
ద్వాసత్తతి ¶ గోతమ [భో గోతమ (క.)] పుఞ్ఞకమ్మా, వసవత్తినో ¶ జాతిజరం అతీతా;
అయమన్తిమా వేదగూ బ్రహ్మపత్తి [బ్రహ్ముపపత్తి (స్యా. క.)], అస్మాభిజప్పన్తి జనా [పజా (క.)] అనేకా.
అప్పఞ్హి ఏతం [అప్పఞ్చ హేతం (స్యా.), అప్పంసి ఏతం (క.)] న హి దీఘమాయు, యం త్వం బక మఞ్ఞసి దీఘమాయుం;
సతం సహస్సాని [సహస్సానం (సీ. పీ. సం. ని. ౧.౧౭౫), సహస్సాన (స్యా. కం.)] నిరబ్బుదానం, ఆయుం పజానామి తవాహ బ్రహ్మే.
అనన్తదస్సీ భగవాహమస్మి, జాతిజ్జరం సోకముపాతివత్తో;
కిం మే పురాణం వతసీలవత్తం [సీలవన్తం (పీ. క.)], ఆచిక్ఖ మే తం యమహం విజఞ్ఞం.
యం త్వం అపాయేసి బహూ మనుస్సే, పిపాసితే ఘమ్మని సమ్పరేతే;
తం తే పురాణం వతసీలవత్తం, సుత్తప్పబుద్ధోవ అనుస్సరామి.
యం ¶ ఏణికూలస్మి జనం గహీతం, అమోచయీ గయ్హక నియ్యమానం;
తం తే పురాణం వతసీలవత్తం, సుత్తప్పబుద్ధోవ అనుస్సరామి.
గఙ్గాయ సోతస్మిం గహీతనావం, లుద్దేన ¶ నాగేన మనుస్సకప్పా;
అమోచయి త్వం బలసా పసయ్హ, తం తే పురాణం వతసీలవత్తం;
సుత్తప్పబుద్ధోవ అనుస్సరామి.
కప్పో చ తే బద్ధచరో [పత్థచరో (స్యా.), పట్ఠచరో (క.)] అహోసి, సమ్బుద్ధిమన్తం [సమ్బుద్ధివన్తం (స్యా. పీ.), సమ్బుద్ధవన్తం (క.)] వతినం [వతితం (స్యా.), వతిదం (క.)] అమఞ్ఞం;
తం తే పురాణం వతసీలవత్తం, సుత్తప్పబుద్ధోవ అనుస్సరామి.
అద్ధా పజానాసి మమేతమాయుం, అఞ్ఞమ్పి జానాసి తథా హి బుద్ధో;
తథా హి తాయం [త్యాయం (సం. ని. ౧.౧౭౫)] జలితానుభావో, ఓభాసయం తిట్ఠతి బ్రహ్మలోకన్తి.
బకజాతకం దసమం.
కుక్కువగ్గో పఠమో.
తస్సుద్దానం –
వరకణ్ణిక చాపవరో సుతనో, అథ గిజ్ఝ సరోహితమచ్ఛవరో;
పున పణ్ణక [దసణ్ణక (సీ. స్యా. పీ.)] సేనక యాచనకో, అథ వేరి సబ్రహ్మబకేన దసాతి.
౨. గన్ధారవగ్గో
౪౦౬. గన్ధారజాతకం (౭-౨-౧)
హిత్వా ¶ ¶ ¶ గామసహస్సాని, పరిపుణ్ణాని సోళస;
కోట్ఠాగారాని ఫీతాని, సన్నిధిం దాని కుబ్బసి.
హిత్వా గన్ధారవిసయం, పహూతధనధారియం [ధానియం (సీ. పీ.), ధఞ్ఞన్తి అత్థో];
పసాసనతో [పసాసనితో (సీ. స్యా.), పసాసనాతో (పీ.)] నిక్ఖన్తో, ఇధ దాని పసాససి.
ధమ్మం భణామి వేదేహ, అధమ్మో మే న రుచ్చతి;
ధమ్మం మే భణమానస్స, న పాపముపలిమ్పతి.
యేన కేనచి వణ్ణేన, పరో లభతి రుప్పనం;
మహత్థియమ్పి చే వాచం, న తం భాసేయ్య పణ్డితో.
కామం రుప్పతు వా మా వా, భుసంవ వికిరీయతు;
ధమ్మం మే భణమానస్స, న పాపముపలిమ్పతి.
నో చే అస్స సకా బుద్ధి, వినయో వా సుసిక్ఖితో;
వనే అన్ధమహింసోవ [అన్ధమహిసోవ (సీ. పీ.)] చరేయ్య బహుకో జనో.
యస్మా చ పనిధేకచ్చే, ఆచేరమ్హి [ఆచారమ్హి (సీ. పీ.)] సుసిక్ఖితా;
తస్మా వినీతవినయా, చరన్తి సుసమాహితాతి.
గన్ధారజాతకం పఠమం.
౪౦౭. మహాకపిజాతకం (౭-౨-౨)
అత్తానం ¶ సఙ్కమం కత్వా, యో సోత్థిం సమతారయి;
కిం త్వం తేసం కిమే [కిమో (సీ. పీ.), కిం మే (స్యా.)] తుయ్హం, హోన్తి ఏతే [హేతే (స్యా.), సో తే (క.)] మహాకపి.
రాజాహం ఇస్సరో తేసం, యూథస్స పరిహారకో;
తేసం సోకపరేతానం, భీతానం తే అరిన్దమ.
ఉల్లఙ్ఘయిత్వా [స లఙ్ఘయిత్వా (పీ.), సులఙ్ఘయిత్వా (క.)] అత్తానం, విస్సట్ఠధనునో సతం;
తతో అపరపాదేసు, దళ్హం బన్ధం లతాగుణం.
ఛిన్నబ్భమివ ¶ వాతేన, నుణ్ణో [నున్నో (సీ.)] రుక్ఖం ఉపాగమిం;
సోహం అప్పభవం తత్థ, సాఖం హత్థేహి అగ్గహిం.
తం ¶ మం వియాయతం సన్తం, సాఖాయ చ లతాయ చ;
సమనుక్కమన్తా పాదేహి, సోత్థిం సాఖామిగా గతా.
తం మం న తపతే బన్ధో, మతో [వధో (సీ. స్యా. పీ.)] మే న తపేస్సతి;
సుఖమాహరితం తేసం, యేసం రజ్జమకారయిం.
ఏసా తే ఉపమా రాజ, తం సుణోహి అరిన్దమ [అత్థసన్దస్సనీ కతా (పీ.)];
రఞ్ఞా రట్ఠస్స యోగ్గస్స, బలస్స నిగమస్స చ;
సబ్బేసం సుఖమేట్ఠబ్బం, ఖత్తియేన పజానతాతి.
మహాకపిజాతకం దుతియం.
౪౦౮. కుమ్భకారజాతకం (౭-౨-౩)
అమ్బాహమద్దం ¶ వనమన్తరస్మిం, నీలోభాసం ఫలితం [ఫలినం (పీ.)] సంవిరూళ్హం;
తమద్దసం ఫలహేతు విభగ్గం, తం దిస్వా భిక్ఖాచరియం చరామి.
సేలం సుమట్ఠం నరవీరనిట్ఠితం [నరవిద్దునిట్ఠితం (క.)], నారీ యుగం ధారయి అప్పసద్దం;
దుతియఞ్చ ఆగమ్మ అహోసి సద్దో, తం దిస్వా భిక్ఖాచరియం చరామి.
దిజా దిజం కుణపమాహరన్తం, ఏకం సమానం బహుకా సమేచ్చ;
ఆహారహేతూ పరిపాతయింసు, తం దిస్వా భిక్ఖాచరియం చరామి.
ఉసభాహమద్దం యూథస్స మజ్ఝే, చలక్కకుం వణ్ణబలూపపన్నం;
తమద్దసం కామహేతు వితున్నం, తం దిస్వా భిక్ఖాచరియం చరామి.
కరణ్డకో ¶ [కరణ్డునామ (సీ. పీ.)] కలిఙ్గానం, గన్ధారానఞ్చ నగ్గజి;
నిమిరాజా విదేహానం, పఞ్చాలానఞ్చ దుమ్ముఖో;
ఏతే రట్ఠాని హిత్వాన, పబ్బజింసు అకిఞ్చనా.
సబ్బేపిమే ¶ దేవసమా సమాగతా, అగ్గీ యథా పజ్జలితో తథేవిమే;
అహమ్పి ఏకో చరిస్సామి భగ్గవి, హిత్వాన కామాని యథోధికాని.
అయమేవ కాలో న హి అఞ్ఞో అత్థి, అనుసాసితా మే న భవేయ్య పచ్ఛా;
అహమ్పి ఏకా చరిస్సామి భగ్గవ, సకుణీవ ముత్తా పురిసస్స హత్థా.
ఆమం పక్కఞ్చ జానన్తి, అథో లోణం అలోణకం;
తమహం దిస్వాన పబ్బజిం, చరేవ త్వం చరామహన్తి.
కుమ్భకారజాతకం తతియం.
౪౦౯. దళ్హధమ్మజాతకం (౭-౨-౪)
అహం ¶ చే దళ్హధమ్మస్స [దళ్హధమ్మాయ (పీ.)], వహన్తి నాభిరాధయిం;
ధరన్తీ ఉరసి సల్లం, యుద్ధే విక్కన్తచారినీ.
నూన రాజా న జానాతి [న హ నూన రాజా జానాతి (సీ. పీ.)], మమ విక్కమపోరిసం;
సఙ్గామే సుకతన్తాని, దూతవిప్పహితాని చ.
సా నూనాహం మరిస్సామి, అబన్ధు అపరాయినీ [అపరాయిణీ (సీ.), అపరాయణీ (?)];
తదా ¶ హి [తథా హి (పీ.)] కుమ్భకారస్స, దిన్నా ఛకణహారికా.
యావతాసీసతీ పోసో, తావదేవ పవీణతి;
అత్థాపాయే జహన్తి నం, ఓట్ఠిబ్యాధింవ ఖత్తియో.
యో పుబ్బే కతకల్యాణో, కతత్థో నావబుజ్ఝతి;
అత్థా తస్స పలుజ్జన్తి, యే హోన్తి అభిపత్థితా.
యో ¶ పుబ్బే కతకల్యాణో, కతత్థో మనుబుజ్ఝతి;
అత్థా తస్స పవడ్ఢన్తి, యే హోన్తి అభిపత్థితా.
తం వో వదామి భద్దన్తే [భద్దం వో (సీ. స్యా. పీ.)], యావన్తేత్థ సమాగతా;
సబ్బే కతఞ్ఞునో హోథ, చిరం సగ్గమ్హి ఠస్సథాతి.
దళ్హధమ్మజాతకం చతుత్థం.
౪౧౦. సోమదత్తజాతకం (౭-౨-౫)
యో మం పురే పచ్చుడ్డేతి [పచ్చుదేతి (సీ. స్యా. పీ.), పచ్చుట్ఠేతి (క.)], అరఞ్ఞే దూరమాయతో;
సో న దిస్సతి మాతఙ్గో, సోమదత్తో కుహిం గతో.
అయం వా సో మతో సేతి, అల్లసిఙ్గంవ వచ్ఛితో [అల్లపిఙ్కవ ఛిజ్జితో (సీ. పీ.), అల్లపీతంవ విచ్ఛితో (స్యా.)];
భుమ్యా నిపతితో సేతి, అమరా వత కుఞ్జరో.
అనగారియుపేతస్స, విప్పముత్తస్స తే సతో;
సమణస్స న తం సాధు, యం పేతమనుసోచసి.
సంవాసేన హవే సక్క, మనుస్సస్స మిగస్స వా;
హదయే ¶ జాయతే పేమం, తం న సక్కా అసోచితుం.
మతం మరిస్సం రోదన్తి, యే రుదన్తి లపన్తి చ;
తస్మా త్వం ఇసి మా రోది, రోదితం మోఘమాహు సన్తో.
కన్దితేన ¶ హవే బ్రహ్మే, మతో పేతో సముట్ఠహే;
సబ్బే సఙ్గమ్మ రోదామ, అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఞాతకే.
ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహీ వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం;
యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన వాసవాతి.
సోమదత్తజాతకం పఞ్చమం.
౪౧౧. సుసీమజాతకం (౭-౨-౬)
కాళాని ¶ కేసాని పురే అహేసుం, జాతాని సీసమ్హి యథాపదేసే;
తానజ్జ సేతాని సుసీమ [సుసిమ (క.)] దిస్వా, ధమ్మం చర బ్రహ్మచరియస్స కాలో.
మమేవ దేవ పలితం న తుయ్హం, మమేవ సీసం మమ ఉత్తమఙ్గం;
‘‘అత్థం ¶ కరిస్స’’న్తి ముసా అభాణిం [అభాసిం (క.)], ఏకాపరాధం ఖమ రాజసేట్ఠ.
దహరో తువం దస్సనియోసి రాజ, పఠముగ్గతో హోసి [హోహి (సీ.), హోతి (క.)] యథా కళీరో;
రజ్జఞ్చ కారేహి మమఞ్చ పస్స, మా కాలికం అనుధావీ జనిన్ద.
పస్సామి వోహం దహరిం కుమారిం, సామట్ఠపస్సం సుతనుం సుమజ్ఝం;
కాళప్పవాళావ పవేల్లమానా, పలోభయన్తీవ [సా లోభయన్తీవ (పీ.)] నరేసు గచ్ఛతి.
తమేన పస్సామిపరేన నారిం, ఆసీతికం నావుతికం వ జచ్చా;
దణ్డం గహేత్వాన పవేధమానం, గోపానసీభోగ్గసమం చరన్తిం.
సోహం తమేవానువిచిన్తయన్తో, ఏకో సయామి [పస్సామి (క.)] సయనస్స మజ్ఝే;
‘‘అహమ్పి ఏవం’’ ఇతి పేక్ఖమానో, న గహే రమే [న గేహే రమే (సీ.), గేహే న రమే (స్యా. క.)] బ్రహ్మచరియస్స కాలో.
రజ్జువాలమ్బనీ ¶ చేసా, యా గేహే వసతో రతి;
ఏవమ్పి ¶ ఛేత్వాన వజన్తి ధీరా, అనపేక్ఖినో కామసుఖం పహాయాతి.
సుసీమజాతకం ఛట్ఠం.
౪౧౨. కోటసిమ్బలిజాతకం (౭-౨-౭)
అహం దససతంబ్యామం, ఉరగమాదాయ ఆగతో;
తఞ్చ మఞ్చ మహాకాయం, ధారయం నప్పవేధసి [న పవేధయి (క.)].
అథిమం ¶ ఖుద్దకం పక్ఖిం, అప్పమంసతరం మయా;
ధారయం బ్యథసి [బ్యాధసే (సీ.), బ్యధసే (పీ.), బ్యాధసి (క.)] భీతా [భీతో (సీ. స్యా. పీ.)], కమత్థం కోటసిమ్బలి [కోటిసిమ్బలి (సీ. పీ.)].
మంసభక్ఖో తువం రాజ, ఫలభక్ఖో అయం దిజో;
అయం నిగ్రోధబీజాని, పిలక్ఖుదుమ్బరాని చ;
అస్సత్థాని చ భక్ఖిత్వా, ఖన్ధే మే ఓహదిస్సతి.
తే రుక్ఖా సంవిరూహన్తి, మమ పస్సే నివాతజా;
తే మం పరియోనన్ధిస్సన్తి, అరుక్ఖం మం కరిస్సరే.
సన్తి అఞ్ఞేపి రుక్ఖా సే, మూలినో ఖన్ధినో దుమా;
ఇమినా సకుణజాతేన, బీజమాహరితా హతా.
అజ్ఝారూహాభివడ్ఢన్తి [అజ్ఝారూళ్హాభివడ్ఢన్తి (సీ. పీ.)], బ్రహన్తమ్పి వనప్పతిం;
తస్మా రాజ పవేధామి, సమ్పస్సంనాగతం భయం.
సఙ్కేయ్య సఙ్కితబ్బాని, రక్ఖేయ్యానాగతం భయం;
అనాగతభయా ¶ ధీరో, ఉభో లోకే అవేక్ఖతీతి.
కోటసిమ్బలిజాతకం సత్తమం.
౪౧౩. ధూమకారిజాతకం (౭-౨-౮)
రాజా అపుచ్ఛి విధురం, ధమ్మకామో యుధిట్ఠిలో;
అపి బ్రాహ్మణ జానాసి, కో ఏకో బహు సోచతి.
బ్రాహ్మణో ¶ అజయూథేన, పహూతేధో [బహూతేజో (పీ. క.), బహుతేన్దో (స్యా.)] వనే వసం;
ధూమం అకాసి వాసేట్ఠో, రత్తిన్దివమతన్దితో.
తస్స తం ధూమగన్ధేన, సరభా మకసడ్డితా [మకసద్దితా (సీ. స్యా.), మకసట్టితా (పీ. క.)];
వస్సావాసం ఉపాగచ్ఛుం, ధూమకారిస్స సన్తికే.
సరభేసు మనం కత్వా, అజా సో నావబుజ్ఝథ;
ఆగచ్ఛన్తీ వజన్తీ వా [ఆగచ్ఛన్తి వజన్తి వా (స్యా. పీ.), ఆగచ్ఛన్తిం వజన్తిం వా (క.)], తస్స తా వినసుం [వినస్సుం (సీ.)] అజా.
సరభా సరదే కాలే, పహీనమకసే వనే;
పావిసుం గిరిదుగ్గాని, నదీనం పభవాని చ.
సరభే చ గతే దిస్వా, అజా చ విభవం గతా [అజే చ విభవం గతే (క.)];
కిసో చ వివణ్ణో చాసి, పణ్డురోగీ చ బ్రాహ్మణో.
ఏవం ¶ యో సం నిరంకత్వా, ఆగన్తుం కురుతే పియం;
సో ఏకో బహు సోచతి, ధూమకారీవ బ్రాహ్మణోతి.
ధూమకారిజాతకం అట్ఠమం.
౪౧౪. జాగరజాతకం (౭-౨-౯)
కోధ ¶ జాగరతం సుత్తో, కోధ సుత్తేసు జాగరో;
కో మమేతం విజానాతి, కో తం పటిభణాతి మే.
అహం జాగరతం సుత్తో, అహం సుత్తేసు జాగరో;
అహమేతం విజానామి, అహం పటిభణామి తే.
కథం జాగరతం సుత్తో, కథం సుత్తేసు జాగరో;
కథం ఏతం విజానాసి, కథం పటిభణాసి మే.
యే ధమ్మం నప్పజానన్తి, సంయమోతి దమోతి చ;
తేసు సుప్పమానేసు, అహం జగ్గామి దేవతే.
యేసం రాగో చ దోసో చ, అవిజ్జా చ విరాజితా;
తేసు జాగరమానేసు, అహం సుత్తోస్మి దేవతే.
ఏవం ¶ జాగరతం సుత్తో, ఏవం సుత్తేసు జాగరో;
ఏవమేతం విజానామి, ఏవం పటిభణామి తే.
సాధు జాగరతం సుత్తో, సాధు సుత్తేసు జాగరో;
సాధుమేతం విజానాసి, సాధు పటిభణాసి మేతి.
జాగరజాతకం నవమం.
౪౧౫. కుమ్మాసపిణ్డిజాతకం (౭-౨-౧౦)
న కిరత్థి అనోమదస్సిసు, పారిచరియా బుద్ధేసు అప్పికా [అప్పకా (క.)];
సుక్ఖాయ ¶ అలోణికాయ చ, పస్సఫలం కుమ్మాసపిణ్డియా.
హత్థిగవస్సా చిమే బహూ [హత్థిగవాస్సా చ మే బహూ (సీ.), హత్థీ గవాస్సా చిమే బహూ (స్యా.), హత్థీ గవాస్సా చ మే బహూ (పీ.)], ధనధఞ్ఞం పథవీ చ కేవలా;
నారియో చిమా అచ్ఛరూపమా, పస్సఫలం కుమ్మాసపిణ్డియా.
అభిక్ఖణం రాజకుఞ్జర, గాథా భాససి కోసలాధిప;
పుచ్ఛామి తం రట్ఠవడ్ఢన, బాళ్హం పీతిమనో పభాససి.
ఇమస్మిఞ్ఞేవ నగరే, కులే అఞ్ఞతరే అహుం;
పరకమ్మకరో ఆసిం, భతకో సీలసంవుతో.
కమ్మాయ ¶ నిక్ఖమన్తోహం, చతురో సమణేద్దసం;
ఆచారసీలసమ్పన్నే, సీతిభూతే అనాసవే.
తేసు చిత్తం పసాదేత్వా, నిసీదేత్వా [నిసాదేత్వా (?)] పణ్ణసన్థతే;
అదం బుద్ధాన కుమ్మాసం, పసన్నో సేహి పాణిభి.
తస్స ¶ కమ్మస్స కుసలస్స, ఇదం మే ఏదిసం ఫలం;
అనుభోమి ఇదం రజ్జం, ఫీతం ధరణిముత్తమం.
దదం భుఞ్జ మా చ పమాదో [దద భుఞ్జ చ మా చ పమాదో (సీ. పీ.)], చక్కం వత్తయ కోసలాధిప;
మా ¶ రాజ అధమ్మికో అహు, ధమ్మం పాలయ కోసలాధిప.
సోహం తదేవ పునప్పునం, వటుమం ఆచరిస్సామి సోభనే;
అరియాచరితం సుకోసలే, అరహన్తో మే మనాపావ పస్సితుం.
దేవీ వియ అచ్ఛరూపమా, మజ్ఝే నారిగణస్స సోభసి;
కిం కమ్మమకాసి భద్దకం, కేనాసి వణ్ణవతీ సుకోసలే.
అమ్బట్ఠకులస్స ఖత్తియ, దాస్యాహం పరపేసియా అహుం;
సఞ్ఞతా చ [సఞ్ఞతా (సీ. పీ.)] ధమ్మజీవినీ, సీలవతీ చ అపాపదస్సనా.
ఉద్ధటభత్తం అహం తదా, చరమానస్స అదాసి భిక్ఖునో;
విత్తా సుమనా సయం అహం, తస్స కమ్మస్స ఫలం మమేదిసన్తి.
కుమ్మాసపిణ్డిజాతకం దసమం.
౪౧౬. పరన్తపజాతకం (౭-౨-౧౧)
ఆగమిస్సతి ¶ మే పాపం, ఆగమిస్సతి మే భయం;
తదా హి చలితా సాఖా, మనుస్సేన మిగేన వా.
భీరుయా నూన మే కామో, అవిదూరే వసన్తియా;
కరిస్సతి కిసం పణ్డుం, సావ సాఖా పరన్తపం.
సోచయిస్సతి ¶ మం కన్తా, గామే వసమనిన్దితా;
కరిస్సతి కిసం పణ్డుం, సావ సాఖా పరన్తపం.
తయా మం అసితాపఙ్గి [హసితాపఙ్గి (సీ. స్యా. పీ.)], సితాని [మిహితాని (సీ. స్యా. పీ.)] భణితాని చ;
కిసం పణ్డుం కరిస్సన్తి, సావ సాఖా పరన్తపం.
అగమా నూన సో సద్దో, అసంసి నూన సో తవ;
అక్ఖాతం నూన తం తేన, యో తం సాఖమకమ్పయి.
ఇదం ¶ ఖో తం సమాగమ్మ, మమ బాలస్స చిన్తితం;
తదా హి చలితా సాఖా, మనుస్సేన మిగేన వా.
తథేవ త్వం అవేదేసి, అవఞ్చి [అవజ్ఝి (క.)] పితరం మమ;
హన్త్వా సాఖాహి ఛాదేన్తో, ఆగమిస్సతి మే [తే (స్యా. క.)] భయన్తి.
పరన్తపజాతకం ఏకాదసమం.
గన్ధారవగ్గో దుతియో.
తస్సుద్దానం –
వరగామ ¶ మహాకపి భగ్గవ చ, దళ్హధమ్మ సకుఞ్జర కేసవరో;
ఉరగో విధురో పున జాగరతం, అథ కోసలాధిప పరన్తప చాతి.
అథ వగ్గుద్దానం –
అథ సత్తనిపాతమ్హి, వగ్గం మే భణతో సుణ;
కుక్కు చ పున గన్ధారో, ద్వేవ గుత్తా మహేసినాతి.
సత్తకనిపాతం నిట్ఠితం.
౮. అట్ఠకనిపాతో
౪౧౭. కచ్చానిజాతకం (౧)
ఓదాతవత్థా ¶ ¶ ¶ సుచి అల్లకేసా, కచ్చాని కిం కుమ్భిమధిస్సయిత్వా [కుమ్భిమపస్సయిత్వా (పీ.)];
పిట్ఠా తిలా ధోవసి తణ్డులాని, తిలోదనో హేహితి కిస్స హేతు.
న ఖో అయం బ్రాహ్మణ భోజనత్థా [భోజనత్థం (స్యా.)], తిలోదనో హేహితి సాధుపక్కో;
ధమ్మో మతో తస్స పహుత్తమజ్జ [పహూనమజ్జ (స్యా.), పహూతమజ్జ (సీ.), బహూతమజ్జా (పీ.)], అహం కరిస్సామి సుసానమజ్ఝే.
అనువిచ్చ కచ్చాని కరోహి కిచ్చం, ధమ్మో మతో కో ను తవేవ [తవేత (సీ. స్యా. పీ.)] సంసి;
సహస్సనేత్తో అతులానుభావో, న మియ్యతీ ధమ్మవరో కదాచి.
దళ్హప్పమాణం మమ ఏత్థ బ్రహ్మే, ధమ్మో మతో నత్థి మమేత్థ కఙ్ఖా;
యే యేవ దాని పాపా భవన్తి, తే ¶ తేవ దాని సుఖితా భవన్తి.
సుణిసా హి మయ్హం వఞ్ఝా అహోసి, సా మం వధిత్వాన విజాయి పుత్తం;
సా దాని సబ్బస్స కులస్స ఇస్సరా, అహం పనమ్హి [వసామి (స్యా.)] అపవిద్ధా ఏకికా.
జీవామి ¶ వోహం న మతోహమస్మి [నాహం మతోస్మి (సీ. పీ.)], తవేవ అత్థాయ ఇధాగతోస్మి;
యా తం వధిత్వాన విజాయి పుత్తం, సహావ పుత్తేన కరోమి భస్మం.
ఏవఞ్చ [ఏతఞ్చ (సీ. పీ.)] తే రుచ్చతి దేవరాజ, మమేవ అత్థాయ ఇధాగతోసి;
అహఞ్చ పుత్తో సుణిసా చ నత్తా, సమ్మోదమానా ఘరమావసేమ.
ఏవఞ్చ తే రుచ్చతి కాతియాని, హతాపి సన్తా న జహాసి ధమ్మం;
తువఞ్చ [త్వఞ్చ (పీ. క.)] పుత్తో సుణిసా చ నత్తా, సమ్మోదమానా ఘరమావసేథ.
సా కాతియానీ సుణిసాయ సద్ధిం, సమ్మోదమానా ఘరమావసిత్థ;
పుత్తో ¶ చ నత్తా చ ఉపట్ఠహింసు, దేవానమిన్దేన అధిగ్గహీతాతి.
కచ్చానిజాతకం పఠమం.
౪౧౮. అట్ఠసద్దజాతకం (౨)
ఇదం ¶ పురే నిన్నమాహు, బహుమచ్ఛం మహోదకం;
ఆవాసో బకరాజస్స, పేత్తికం భవనం మమ;
త్యజ్జ భేకేన [భిఙ్గేన (క.)] యాపేమ, ఓకం న వజహామసే [ఓకన్తం న జహామసే (క.)].
కో దుతియం అసీలిస్స, బన్ధరస్సక్ఖి భేచ్ఛతి [భేజ్జతి (సీ. స్యా. పీ.), భిన్దతి (క.)];
కో మే పుత్తే కులావకం, మఞ్చ సోత్థిం కరిస్సతి.
సబ్బా పరిక్ఖయా ఫేగ్గు, యావ తస్సా గతీ అహు;
ఖీణభక్ఖో మహారాజ, సారే న రమతీ ఘుణో.
సా ¶ నూనాహం ఇతో గన్త్వా, రఞ్ఞో ముత్తా నివేసనా;
అత్తానం రమయిస్సామి, దుమసాఖనికేతినీ.
సో నూనాహం ఇతో గన్త్వా, రఞ్ఞో ముత్తో నివేసనా;
అగ్గోదకాని పిస్సామి, యూథస్స పురతో వజం.
తం మం కామేహి సమ్మత్తం, రత్తం కామేసు ముచ్ఛితం;
ఆనయీ భరతో [వనతో (క.)] లుద్దో, బాహికో భద్దమత్థు తే.
అన్ధకారతిమిసాయం, తుఙ్గే ఉపరిపబ్బతే;
సా ¶ మం సణ్హేన ముదునా, మా పాదం ఖలి [ఖణి (సీ. స్యా. పీ.)] యస్మని.
అసంసయం జాతిఖయన్తదస్సీ, న గబ్భసేయ్యం పునరావజిస్సం;
అయమన్తిమా పచ్ఛిమా గబ్భసేయ్యా [అయం హి మే అన్తిమా గబ్భసేయ్యా (సీ. పీ.)], ఖీణో మే సంసారో పునబ్భవాయాతి.
అట్ఠసద్దజాతకం దుతియం.
౪౧౯. సులసాజాతకం (౩)
ఇదం సువణ్ణకాయూరం, ముత్తా వేళురియా బహూ;
సబ్బం హరస్సు భద్దన్తే, మఞ్చ దాసీతి సావయ.
ఓరోపయస్సు కల్యాణి, మా బాళ్హం [బహుం (సీ. స్యా. పీ.)] పరిదేవసి;
న చాహం అభిజానామి, అహన్త్వా ధనమాభతం.
యతో సరామి అత్తానం, యతో పత్తాస్మి విఞ్ఞుతం;
న చాహం అభిజానామి, అఞ్ఞం పియతరం తయా.
ఏహి తం ఉపగూహిస్సం [ఉపగుయ్హిస్సం (క.)], కరిస్సఞ్చ పదక్ఖిణం;
న హి దాని పున అత్థి, మమ తుయ్హఞ్చ సఙ్గమో.
న ¶ హి సబ్బేసు ఠానేసు, పురిసో హోతి పణ్డితో;
ఇత్థీపి పణ్డితా హోతి, తత్థ తత్థ విచక్ఖణా.
న ¶ హి సబ్బేసు ఠానేసు, పురిసో హోతి పణ్డితో;
ఇత్థీపి ¶ పణ్డితా హోతి, లహుం అత్థం విచిన్తికా [లహుమత్థవిచిన్తికా (సీ. పీ.)].
లహుఞ్చ వత ఖిప్పఞ్చ, నికట్ఠే సమచేతయి;
మిగం పుణ్ణాయతేనేవ [పుణ్ణాయతనేవ (స్యా.)], సులసా సత్తుకం వధి.
యోధ ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
సో హఞ్ఞతి మన్దమతి, చోరోవ గిరిగబ్భరే.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
ముచ్చతే సత్తుసమ్బాధా, సులసా సత్తుకామివాతి.
సులసాజాతకం తతియం.
౪౨౦. సుమఙ్గలజాతకం (౪)
భుసమ్హి [భుసమ్పి (క.), భుసం హి (సీ. నియ్య)] కుద్ధోతి అవేక్ఖియాన, న తావ దణ్డం పణయేయ్య ఇస్సరో;
అట్ఠానసో అప్పతిరూపమత్తనో, పరస్స దుక్ఖాని భుసం ఉదీరయే.
యతో చ జానేయ్య పసాదమత్తనో, అత్థం నియుఞ్జేయ్య పరస్స దుక్కటం;
తదాయమత్థోతి సయం అవేక్ఖియ, అథస్స దణ్డం సదిసం నివేసయే.
న చాపి ఝాపేతి పరం న అత్తనం, అముచ్ఛితో యో నయతే నయానయం;
యో ¶ దణ్డధారో భవతీధ ఇస్సరో, స వణ్ణగుత్తో సిరియా న ధంసతి.
యే ఖత్తియా సే అనిసమ్మకారినో, పణేన్తి దణ్డం సహసా పముచ్ఛితా;
అవణ్ణసంయుతా [యుత్తావ (క.)] జహన్తి జీవితం, ఇతో విముత్తాపి చ యన్తి దుగ్గతిం.
ధమ్మే ¶ చ యే అరియప్పవేదితే రతా, అనుత్తరా తే వచసా మనసా కమ్మునా చ;
తే సన్తిసోరచ్చసమాధిసణ్ఠితా, వజన్తి లోకం దుభయం తథావిధా.
రాజాహమస్మి నరపమదానమిస్సరో, సచేపి కుజ్ఝామి ఠపేమి అత్తనం;
నిసేధయన్తో జనతం తథావిధం, పణేమి దణ్డం అనుకమ్ప యోనిసో.
సిరీ చ లక్ఖీ చ తవేవ ఖత్తియ, జనాధిప మా విజహి కుదాచనం;
అక్కోధనో నిచ్చపసన్నచిత్తో, అనీఘో తువం వస్ససతాని పాలయ.
గుణేహి ఏతేహి ఉపేత ఖత్తియ, ఠితమరియవత్తీ [వత్తి (సీ.), వుత్తి (క.)] సువచో అకోధనో;
సుఖీ ¶ అనుప్పీళ పసాసమేదినిం [అనుప్పీళం సహసమేదనిం (క.)], ఇతో విముత్తోపి చ యాహి సుగ్గతిం.
ఏవం ¶ సునీతేన [సువినీతేన (పీ.)] సుభాసితేన, ధమ్మేన ఞాయేన ఉపాయసో నయం;
నిబ్బాపయే సఙ్ఖుభితం మహాజనం, మహావ మేఘో సలిలేన మేదినిన్తి [మేదనిన్తి (స్యా. క.)].
సుమఙ్గలజాతకం చతుత్థం.
౪౨౧. గఙ్గమాలజాతకం (౫)
అఙ్గారజాతా పథవీ, కుక్కుళానుగతా మహీ;
అథ గాయసి వత్తాని [వత్థాని (క.)], న తం తపతి ఆతపో.
ఉద్ధం తపతి ఆదిచ్చో, అధో తపతి వాలుకా;
అథ గాయసి వత్తాని [వత్థాని (క.)], న తం తపతి ఆతపో.
న ¶ మం తపతి ఆతపో, ఆతపా [ఆతప్పా (సీ. స్యా. పీ.)] తపయన్తి మం;
అత్థా హి వివిధా రాజ, తే తపన్తి న ఆతపో.
అద్దసం కామ తే మూలం, సఙ్కప్పా కామ జాయసి;
న తం సఙ్కప్పయిస్సామి, ఏవం కామ న హేహిసి.
అప్పాపి కామా న అలం, బహూహిపి న తప్పతి;
అహహా బాలలపనా, పరివజ్జేథ [పటివిజ్ఝేథ (పీ. సీ. అట్ఠ.)] జగ్గతో.
అప్పస్స ¶ కమ్మస్స ఫలం మమేదం, ఉదయో అజ్ఝాగమా మహత్తపత్తం;
సులద్ధలాభో వత మాణవస్స, యో పబ్బజీ కామరాగం పహాయ.
తపసా పజహన్తి పాపకమ్మం, తపసా న్హాపితకుమ్భకారభావం;
తపసా అభిభుయ్య గఙ్గమాల, నామేనాలపసజ్జ బ్రహ్మదత్తం.
సన్దిట్ఠికమేవ ‘‘అమ్మ’’ పస్సథ, ఖన్తీసోరచ్చస్స అయం [యో (స్యా. పీ. క.)] విపాకో;
యో [సో (స్యా. క.)] సబ్బజనస్స వన్దితోహు, తం వన్దామ సరాజికా సమచ్చా.
మా కిఞ్చి అవచుత్థ గఙ్గమాలం, మునినం మోనపథేసు సిక్ఖమానం;
ఏసో హి అతరి అణ్ణవం, యం తరిత్వా చరన్తి వీతసోకాతి.
గఙ్గమాలజాతకం పఞ్చమం.
౪౨౨. చేతియజాతకం (౬)
ధమ్మో ¶ హవే హతో హన్తి, నాహతో హన్తి కిఞ్చనం [కఞ్చినం (పీ.)];
తస్మా హి ధమ్మం న హనే, మా త్వం [తం (స్యా. పీ.)] ధమ్మో హతో హని.
అలికం ¶ ¶ భాసమానస్స, అపక్కమన్తి దేవతా;
పూతికఞ్చ ముఖం వాతి, సకట్ఠానా చ ధంసతి;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భూమియం తిట్ఠ చేతియ.
అకాలే వస్సతీ తస్స, కాలే తస్స న వస్సతి;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భూమిం పవిస చేతియ.
జివ్హా తస్స ద్విధా హోతి, ఉరగస్సేవ దిసమ్పతి;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భియ్యో పవిస చేతియ.
జివ్హా తస్స న భవతి, మచ్ఛస్సేవ దిసమ్పతి;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భియ్యో పవిస చేతియ.
థియోవ ¶ తస్స జాయన్తి [థియో తస్స పజాయన్తి (క.)], న పుమా జాయరే కులే;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భియ్యో పవిస చేతియ.
పుత్తా తస్స న భవన్తి, పక్కమన్తి దిసోదిసం;
యో జానం పుచ్ఛితో పఞ్హం, అఞ్ఞథా నం వియాకరే.
సచే హి సచ్చం భణసి, హోహి రాజ యథా పురే;
ముసా చే భాససే రాజ, భియ్యో పవిస చేతియ.
స ¶ రాజా ఇసినా సత్తో, అన్తలిక్ఖచరో పురే;
పావేక్ఖి పథవిం చేచ్చో, హీనత్తో పత్వ పరియాయం [అత్తపరియాయం (సీ. స్యా.), పత్తపరియాయం (క. సీ. నియ్య)].
తస్మా ¶ హి ఛన్దాగమనం, నప్పసంసన్తి పణ్డితా;
అదుట్ఠచిత్తో భాసేయ్య, గిరం సచ్చూపసంహితన్తి.
చేతియజాతకం ఛట్ఠం.
౪౨౩. ఇన్ద్రియజాతకం (౭)
యో ఇన్ద్రియానం కామేన, వసం నారద గచ్ఛతి;
సో పరిచ్చజ్జుభో లోకే, జీవన్తోవ విసుస్సతి [జీవన్తోపివిసుస్సతి (స్యా.), జీవన్తో వాపి సుస్సతి (క.)].
సుఖస్సానన్తరం దుక్ఖం, దుక్ఖస్సానన్తరం సుఖం;
సోసి [సోపి (స్యా. పీ. క.)] పత్తో సుఖా [సుఖ (స్యా.), సుఖం (క.)] దుక్ఖం, పాటికఙ్ఖ వరం సుఖం.
కిచ్ఛకాలే ¶ కిచ్ఛసహో, యో కిచ్ఛం నాతివత్తతి;
స కిచ్ఛన్తం సుఖం ధీరో, యోగం సమధిగచ్ఛతి.
న హేవ కామాన కామా, నానత్థా నాత్థకారణా;
న కతఞ్చ నిరఙ్కత్వా, ధమ్మా చవితుమరహసి.
దక్ఖం గహపతీ [గహపతం (సీ. స్యా. పీ.), గహవతం (?)] సాధు, సంవిభజ్జఞ్చ భోజనం;
అహాసో అత్థలాభేసు, అత్థబ్యాపత్తి అబ్యథో.
ఏత్తావతేతం పణ్డిచ్చం, అపి సో [అసితో (సీ. స్యా. పీ.)] దవిలో [దేవలో (సీ. పీ.)] బ్రవి;
న యితో కిఞ్చి పాపియో, యో ఇన్ద్రియానం వసం వజే.
అమిత్తానంవ హత్థత్థం, సివి పప్పోతి మామివ;
కమ్మం విజ్జఞ్చ దక్ఖేయ్యం, వివాహం సీలమద్దవం;
ఏతే చ యసే హాపేత్వా, నిబ్బత్తో సేహి కమ్మేహి.
సోహం సహస్సజీనోవ అబన్ధు అపరాయణో;
అరియధమ్మా అపక్కన్తో, యథా పేతో తథేవహం.
సుఖకామే ¶ దుక్ఖాపేత్వా, ఆపన్నోస్మి పదం ఇమం;
సో సుఖం నాధిగచ్ఛామి, ఠితో [చితో (పీ. సీ. అట్ఠ.)] భాణుమతామివాతి.
ఇన్ద్రియజాతకం సత్తమం.
౪౨౪. ఆదిత్తజాతకం (౮)
ఆదిత్తస్మిం అగారస్మిం, యం నీహరతి భాజనం;
తం ¶ తస్స హోతి అత్థాయ, నో చ యం తత్థ డయ్హతి.
ఏవామాదీపితో ¶ లోకో, జరాయ మరణేన చ;
నీహరేథేవ దానేన, దిన్నం హోతి సునీహతం [సునీభతం (సీ. స్యా. పీ.), సునిబ్భతం (క.)].
యో ధమ్మలద్ధస్స దదాతి దానం, ఉట్ఠానవీరియాధిగతస్స జన్తు;
అతిక్కమ్మ సో వేతరణిం [వేత్తరణిం (క.)] యమస్స, దిబ్బాని ఠానాని ఉపేతి మచ్చో.
దానఞ్చ యుద్ధఞ్చ సమానమాహు, అప్పాపి సన్తా బహుకే జినన్తి;
అప్పమ్పి చే సద్దహానో దదాతి, తేనేవ సో హోతి సుఖీ పరత్థ.
విచేయ్య దానం సుగతప్పసత్థం, యే దక్ఖిణేయ్యా ఇధ జీవలోకే;
ఏతేసు దిన్నాని మహప్ఫలాని, బీజాని వుత్తాని యథా సుఖేత్తే.
యో పాణభూతాని అహేఠయం చరం, పరూపవాదా న కరోతి పాపం;
భీరుం పసంసన్తి న తత్థ సూరం, భయా హి సన్తో న కరోన్తి పాపం.
హీనేన బ్రహ్మచరియేన, ఖత్తియే ఉపపజ్జతి;
మజ్ఝిమేన ¶ చ దేవత్తం, ఉత్తమేన విసుజ్ఝతి.
అద్ధా ¶ హి దానం బహుధా పసత్థం, దానా చ ఖో ధమ్మపదంవ సేయ్యో;
పుబ్బేవ హి పుబ్బతరేవ సన్తో [పుబ్బే చ హి పుబ్బతరే చ సన్తో (సం. ని. ౧.౩౩)], నిబ్బానమేవజ్ఝగముం సపఞ్ఞాతి.
ఆదిత్తజాతకం అట్ఠమం.
౪౨౫. అట్ఠానజాతకం (౯)
గఙ్గా కుముదినీ సన్తా, సఙ్ఖవణ్ణా చ కోకిలా;
జమ్బు తాలఫలం దజ్జా, అథ నూన తదా సియా.
యదా కచ్ఛపలోమానం, పావారో తివిధో సియా;
హేమన్తికం పావురణం [పాపురణం (సీ. స్యా. పీ.)], అథ నూన తదా సియా.
యదా మకసపాదానం [దాఠానం (సీ. పీ.)], అట్టాలో సుకతో సియా;
దళ్హో చ అవికమ్పీ చ [అప్పకమ్పీ చ (సీ. పీ.)], అథ నూన తదా సియా.
యదా ససవిసాణానం, నిస్సేణీ సుకతా సియా;
సగ్గస్సారోహణత్థాయ, అథ నూన తదా సియా.
యదా నిస్సేణిమారుయ్హ, చన్దం ఖాదేయ్యు మూసికా;
రాహుఞ్చ పరిపాతేయ్యుం [పరిబాహేయ్యుం (స్యా.)], అథ నూన తదా సియా.
యదా సురాఘటం పిత్వా, మక్ఖికా గణచారిణీ;
అఙ్గారే ¶ వాసం కప్పేయ్యుం, అథ నూన తదా సియా.
యదా ¶ బిమ్బోట్ఠసమ్పన్నో, గద్రభో సుముఖో సియా;
కుసలో నచ్చగీతస్స, అథ నూన తదా సియా.
యదా కాకా ఉలూకా చ, మన్తయేయ్యుం రహోగతా;
అఞ్ఞమఞ్ఞం పిహయేయ్యుం, అథ నూన తదా సియా.
యదా ముళాల [పులస (సీ. పీ.), పులాస (స్యా.)] పత్తానం, ఛత్తం థిరతరం సియా;
వస్సస్స పటిఘాతాయ, అథ నూన తదా సియా.
యదా ¶ కులకో [కులుఙ్కో (సీ. పీ.), కులుకో (స్యా.)] సకుణో, పబ్బతం గన్ధమాదనం;
తుణ్డేనాదాయ గచ్ఛేయ్య, అథ నూన తదా సియా.
యదా సాముద్దికం నావం, స-యన్తం స-వటాకరం [సపటాకారం (క.)];
చేటో ఆదాయ గచ్ఛేయ్య, అథ నూన తదా సియాతి.
అట్ఠానజాతకం నవమం.
౪౨౬. దీపిజాతకం (౧౦)
ఖమనీయం యాపనీయం, కచ్చి మాతుల తే సుఖం;
సుఖం తే అమ్మా అవచ, సుఖకామావ [సుఖకామా హి (సీ. స్యా. పీ.)] తే మయం.
నఙ్గుట్ఠం మే అవక్కమ్మ [అపక్కమ్మ (క.)], హేఠయిత్వాన [పోథయిత్వాన (క.)] ఏళికే [ఏళకి (స్యా.), ఏళికి (పీ.)];
సాజ్జ మాతులవాదేన, ముఞ్చితబ్బా ను మఞ్ఞసి.
పురత్థాముఖో నిసిన్నోసి, అహం తే ముఖమాగతా;
పచ్ఛతో తుయ్హం నఙ్గుట్ఠం, కథం ఖ్వాహం అవక్కమిం [అపక్కమిం (క.)].
యావతా ¶ చతురో దీపా, ససముద్దా సపబ్బతా;
తావతా మయ్హం నఙ్గుట్ఠం, కథం ఖో త్వం వివజ్జయి.
పుబ్బేవ మేతమక్ఖింసు [మేతం అక్ఖంసు (సీ. పీ.)], మాతా పితా చ భాతరో;
దీఘం దుట్ఠస్స నఙ్గుట్ఠం, సామ్హి వేహాయసాగతా.
తఞ్చ దిస్వాన ఆయన్తిం, అన్తలిక్ఖస్మి ఏళికే;
మిగసఙ్ఘో పలాయిత్థ, భక్ఖో మే నాసితో తయా.
ఇచ్చేవం విలపన్తియా, ఏళకియా రుహగ్ఘసో;
గలకం అన్వావమద్ది, నత్థి దుట్ఠే సుభాసితం.
నేవ ¶ ¶ దుట్ఠే నయో అత్థి, న ధమ్మో న సుభాసితం;
నిక్కమం దుట్ఠే యుఞ్జేథ, సో చ సబ్భిం న రఞ్జతీతి.
దీపిజాతకం దసమం.
అట్ఠకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
పరిసుద్ధా మనావిలా వత్థధరా, బకరాజస్స కాయురం దణ్డవరో;
అథ అఙ్గార చేతియ దేవిలినా, అథ ఆదిత్త గఙ్గా దసేళకినాతి.
౯. నవకనిపాతో
౪౨౭. గిజ్ఝజాతకం (౧)
పరిసఙ్కుపథో ¶ ¶ ¶ నామ, గిజ్ఝపన్థో సనన్తనో;
తత్రాసి మాతాపితరో, గిజ్ఝో పోసేసి జిణ్ణకే;
తేసం అజగరమేదం, అచ్చహాసి బహుత్తసో [పహుత్తతో (క. సీ.), పహూతసో (స్యా. పీ.), బహుధసో (క.)].
పితా చ పుత్తం అవచ, జానం ఉచ్చం పపాతినం;
సుపత్తం థామసమ్పన్నం [పక్ఖసమ్పన్నం (సీ. స్యా. పీ.)], తేజస్సిం దూరగామినం.
పరిప్లవన్తం పథవిం, యదా తాత విజానహి;
సాగరేన పరిక్ఖిత్తం, చక్కంవ పరిమణ్డలం;
తతో తాత నివత్తస్సు, మాస్సు ఏత్తో పరం గమి.
ఉదపత్తోసి [ఉద్ధం పత్తోసి (క. సీ.)] వేగేన, బలీ పక్ఖీ దిజుత్తమో;
ఓలోకయన్తో వక్కఙ్గో, పబ్బతాని వనాని చ.
అద్దస్స పథవిం గిజ్ఝో, యథాసాసి [యథాస్సాసి (స్యా. అట్ఠ. పాఠన్తరం)] పితుస్సుతం;
సాగరేన పరిక్ఖిత్తం, చక్కంవ పరిమణ్డలం.
తఞ్చ సో సమతిక్కమ్మ, పరమేవచ్చవత్తథ [పరమేవ పవత్తథ (సీ. స్యా.)];
తఞ్చ వాతసిఖా తిక్ఖా, అచ్చహాసి బలిం దిజం.
నాసక్ఖాతిగతో పోసో, పునదేవ నివత్తితుం;
దిజో బ్యసనమాపాది, వేరమ్భానం [వేరమ్బానం (సీ. పీ.)] వసం గతో.
తస్స ¶ పుత్తా చ దారా చ, యే చఞ్ఞే అనుజీవినో;
సబ్బే బ్యసనమాపాదుం, అనోవాదకరే దిజే.
ఏవమ్పి ఇధ వుడ్ఢానం, యో వాక్యం నావబుజ్ఝతి;
అతిసీమచరో దిత్తో, గిజ్ఝోవాతీతసాసనో;
స వే బ్యసనం పప్పోతి, అకత్వా వుడ్ఢసాసనన్తి.
గిజ్ఝజాతకం పఠమం.
౪౨౮. కోసమ్బియజాతకం (౨)
పుథుసద్దో ¶ ¶ సమజనో, న బాలో కోచి మఞ్ఞథ;
సఙ్ఘస్మిం భిజ్జమానస్మిం, నాఞ్ఞం భియ్యో అమఞ్ఞరుం.
పరిముట్ఠా పణ్డితాభాసా, వాచాగోచరభాణినో;
యావిచ్ఛన్తి ముఖాయామం, యేన నీతా న తం విదూ.
అక్కోచ్ఛి మం అవధి మం, అజిని మం అహాసి మే;
యే చ తం ఉపనయ్హన్తి, వేరం తేసం న సమ్మతి.
అక్కోచ్ఛి మం అవధి మం, అజిని మం అహాసి మే;
యే చ తం నుపనయ్హన్తి, వేరం తేసూపసమ్మతి.
న హి వేరేన వేరాని, సమ్మన్తీధ కుదాచనం;
అవేరేన చ సమ్మన్తి, ఏస ధమ్మో సనన్తనో.
పరే చ న విజానన్తి, మయమేత్థ యమామసే;
యే చ తత్థ విజానన్తి, తతో సమ్మన్తి మేధగా.
అట్ఠిచ్ఛిన్నా ¶ పాణహరా, గవస్స [గవాస్స (సీ. స్యా. పీ.)] ధనహారినో;
రట్ఠం విలుమ్పమానానం, తేసమ్పి హోతి సఙ్గతి;
కస్మా తుమ్హాక నో సియా.
సచే లభేథ నిపకం సహాయం, సద్ధించరం సాధువిహారిధీరం;
అభిభుయ్య సబ్బాని పరిస్సయాని, చరేయ్య తేనత్తమనో సతీమా.
నో చే లభేథ నిపకం సహాయం, సద్ధించరం సాధువిహారిధీరం;
రాజావ రట్ఠం విజితం పహాయ, ఏకో చరే మాతఙ్గరఞ్ఞేవ నాగో.
ఏకస్స ¶ చరితం సేయ్యో, నత్థి బాలే సహాయతా;
ఏకో చరే న పాపాని కయిరా, అప్పోస్సుక్కో మాతఙ్గరఞ్ఞేవ నాగోతి.
కోసమ్బియజాతకం దుతియం.
౪౨౯. మహాసువజాతకం (౩)
దుమో యదా హోతి ఫలూపపన్నో, భుఞ్జన్తి నం విహఙ్గమా [విహగా (సీ. పీ.)] సమ్పతన్తా;
ఖీణన్తి ఞత్వాన దుమం ఫలచ్చయే [ఞత్వా దుమప్ఫలచ్చయేన (క.)], దిసోదిసం ¶ యన్తి తతో విహఙ్గమా.
చర చారికం లోహితతుణ్డ మామరి, కిం త్వం సువ సుక్ఖదుమమ్హి ఝాయసి;
తదిఙ్ఘ మం బ్రూహి వసన్తసన్నిభ, కస్మా సువ సుక్ఖదుమం న రిఞ్చసి.
యే ¶ వే సఖీనం సఖారో భవన్తి, పాణచ్చయే [పాణం చజే (క.), పాణచ్చయే మరణకాలే చ సుఖదుక్ఖేసు చ న జహన్తీతి సమ్బన్ధో] దుక్ఖసుఖేసు హంస;
ఖీణం అఖీణన్తి న తం జహన్తి, సన్తో సతం ధమ్మమనుస్సరన్తా.
సోహం సతం అఞ్ఞతరోస్మి హంస, ఞాతీ చ మే హోతి సఖా చ రుక్ఖో;
తం నుస్సహే జీవికత్థో పహాతుం, ఖీణన్తి ఞత్వాన న హేస ధమ్మో [న సోస (క.), న ఏస (స్యా.)].
సాధు సక్ఖి కతం హోతి, మేత్తి సంసతి సన్థవో [మిత్తం సఙ్గతి సన్ధవో (క.)];
సచేతం ధమ్మం రోచేసి, పాసంసోసి విజానతం.
సో తే సువ వరం దమ్మి, పత్తయాన విహఙ్గమ;
వరం వరస్సు వక్కఙ్గ, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరఞ్చ ¶ మే హంస భవం దదేయ్య, అయఞ్చ రుక్ఖో పునరాయుం లభేథ;
సో ¶ సాఖవా ఫలిమా సంవిరూళ్హో, మధుత్థికో తిట్ఠతు సోభమానో.
తం పస్స సమ్మ ఫలిమం ఉళారం, సహావ తే హోతు ఉదుమ్బరేన;
సో సాఖవా ఫలిమా సంవిరూళ్హో, మధుత్థికో తిట్ఠతు సోభమానో.
ఏవం సక్క సుఖీ హోహి, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
యథాహమజ్జ సుఖితో, దిస్వాన సఫలం దుమం.
సువస్స చ వరం దత్వా, కత్వాన సఫలం దుమం;
పక్కామి సహ భరియాయ, దేవానం నన్దనం వనన్తి.
మహాసువజాతకం తతియం.
౪౩౦. చూళసువజాతకం (౪)
సన్తి రుక్ఖా హరిపత్తా [హరితపత్తా (సీ. స్యా. పీ.)], దుమా నేకఫలా బహూ;
కస్మా ను సుక్ఖే [సుక్ఖ (క.)] కోళాపే, సువస్స నిరతో మనో.
ఫలస్స ఉపభుఞ్జిమ్హా, నేకవస్సగణే బహూ;
అఫలమ్పి విదిత్వాన, సావ మేత్తి యథా పురే.
సుఖఞ్చ రుక్ఖం కోళాపం, ఓపత్తమఫలం దుమం;
ఓహాయ సకుణా యన్తి, కిం దోసం పస్ససే దిజ.
యే ¶ ఫలత్థా సమ్భజన్తి, అఫలోతి జహన్తి నం;
అత్తత్థపఞ్ఞా దుమ్మేధా, తే హోన్తి పక్ఖపాతినో.
సాధు సక్ఖి కతం హోతి, మేత్తి సంసతి సన్థవో;
సచేతం ధమ్మం రోచేసి, పాసంసోసి విజానతం.
సో ¶ తే సువ వరం దమ్మి, పత్తయాన విహఙ్గమ;
వరం వరస్సు వక్కఙ్గ, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
అపి ¶ నామ నం పస్సేయ్యం [అపి నామ నం పున పస్సే (సీ. స్యా.)], సపత్తం సఫలం దుమం;
దలిద్దోవ నిధి లద్ధా, నన్దేయ్యాహం పునప్పునం.
తతో అమతమాదాయ, అభిసిఞ్చి మహీరుహం;
తస్స సాఖా విరూహింసు [విరూళ్హస్స (క.)], సీతచ్ఛాయా మనోరమా.
ఏవం సక్క సుఖీ హోహి, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి;
యథాహమజ్జ సుఖితో, దిస్వాన సఫలం దుమం.
సువస్స చ వరం దత్వా, కత్వాన సఫలం దుమం;
పక్కామి సహ భరియాయ, దేవానం నన్దనం వనన్తి.
చూళసువజాతకం చతుత్థం.
౪౩౧. హరితచజాతకం (౫)
సుతం మేతం మహాబ్రహ్మే, కామే భుఞ్జతి హారితో;
కచ్చేతం వచనం తుచ్ఛం, కచ్చి సుద్ధో ఇరియ్యసి.
ఏవమేతం మహారాజ, యథా తే వచనం సుతం;
కుమ్మగ్గం ¶ పటిపన్నోస్మి, మోహనేయ్యేసు ముచ్ఛితో.
అదు [ఆదు (సీ. పీ.)] పఞ్ఞా కిమత్థియా, నిపుణా సాధుచిన్తినీ [చిన్తనీ (సీ. పీ.)];
యాయ ఉప్పతితం రాగం, కిం మనో న వినోదయే.
చత్తారోమే మహారాజ, లోకే అతిబలా భుసా;
రాగో దోసో మదో మోహో, యత్థ పఞ్ఞా న గాధతి.
అరహా సీలసమ్పన్నో, సుద్ధో చరతి హారితో;
మేధావీ పణ్డితో చేవ, ఇతి నో సమ్మతో భవం.
మేధావీనమ్పి హింసన్తి, ఇసిం ధమ్మగుణే రతం;
వితక్కా పాపకా రాజ, సుభా రాగూపసంహితా.
ఉప్పన్నాయం ¶ సరీరజో, రాగో వణ్ణవిదూసనో తవ;
తం పజహ భద్దమత్థు తే, బహున్నాసి మేధావిసమ్మతో.
తే అన్ధకారకే [కరణే (సీ. స్యా. పీ.)] కామే, బహుదుక్ఖే మహావిసే;
తేసం మూలం గవేసిస్సం, ఛేచ్ఛం రాగం సబన్ధనం.
ఇదం ¶ వత్వాన హారితో, ఇసి సచ్చపరక్కమో;
కామరాగం విరాజేత్వా, బ్రహ్మలోకూపగో అహూతి.
హరితచజాతకం [హారితజాతకం (సీ. పీ.)] పఞ్చమం.
౪౩౨. పదకుసలమాణవజాతకం (౬)
బహుస్సుతం చిత్తకథిం [చిత్తకథం (స్యా. క.)], గఙ్గా వహతి పాటలిం [పాటలం (సీ. పీ.)];
వుయ్హమానక ¶ భద్దన్తే, ఏకం మే దేహి గాథకం [గీతకం (క. అట్ఠ.)].
యేన సిఞ్చన్తి దుక్ఖితం, యేన సిఞ్చన్తి ఆతురం;
తస్స మజ్ఝే మరిస్సామి, జాతం సరణతో భయం.
యత్థ బీజాని రూహన్తి, సత్తా యత్థ పతిట్ఠితా;
సా మే సీసం నిపీళేతి, జాతం సరణతో భయం.
యేన భత్తాని పచ్చన్తి, సీతం యేన విహఞ్ఞతి;
సో మం డహతి [దయ్హతి (క.)] గత్తాని, జాతం సరణతో భయం.
యేన భుత్తేన [భత్తేన (స్యా. క.)] యాపేన్తి, పుథూ బ్రాహ్మణఖత్తియా;
సో మం భుత్తో బ్యాపాదేతి, జాతం సరణతో భయం.
గిమ్హానం పచ్ఛిమే మాసే, వాతమిచ్ఛన్తి పణ్డితా;
సో మం [సో మే (సీ. పీ.)] భఞ్జతి గత్తాని, జాతం సరణతో భయం.
యం నిస్సితా జగతిరుహం, స్వాయం అగ్గిం పముఞ్చతి;
దిసా భజథ వక్కఙ్గా, జాతం సరణతో భయం.
యమానయిం ¶ సోమనస్సం, మాలినిం చన్దనుస్సదం;
సా మం ఘరా నిచ్ఛుభతి [నీహరతి (సీ. స్యా.)], జాతం సరణతో భయం.
యేన జాతేన నన్దిస్సం, యస్స చ భవమిచ్ఛిసం;
సో మం ఘరా నిచ్ఛుభతి [నీహరతి (సీ. స్యా.)], జాతం సరణతో భయం.
సుణన్తు మే జానపదా, నేగమా చ సమాగతా;
యతోదకం తదాదిత్తం, యతో ఖేమం తతో భయం.
రాజా ¶ విలుమ్పతే రట్ఠం, బ్రాహ్మణో చ పురోహితో;
అత్తగుత్తా విహరథ, జాతం సరణతో భయన్తి.
పదకుసలమాణవజాతకం ఛట్ఠం.
౪౩౩. లోమసకస్సపజాతకం (౭)
అస్స ¶ ఇన్దసమో రాజ, అచ్చన్తం అజరామరో;
సచే త్వం యఞ్ఞం యాజేయ్య, ఇసిం లోమసకస్సపం.
ససముద్దపరియాయం, మహిం సాగరకుణ్డలం;
న ఇచ్ఛే సహ నిన్దాయ, ఏవం సేయ్య [సయ్హ (సీ. స్యా. పీ.)] విజానహి.
ధిరత్థు తం యసలాభం, ధనలాభఞ్చ బ్రాహ్మణ;
యా వుత్తి వినిపాతేన, అధమ్మచరణేన వా.
అపి చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
సాయేవ జీవికా సేయ్యో, యా చాధమ్మేన ఏసనా.
అపి చే పత్తమాదాయ, అనగారో పరిబ్బజే;
అఞ్ఞం అహింసయం లోకే, అపి రజ్జేన తం వరం.
బలం చన్దో బలం సురియో, బలం సమణబ్రాహ్మణా;
బలం వేలా సముద్దస్స, బలాతిబలమిత్థియో.
యథా ఉగ్గతపం సన్తం, ఇసిం లోమసకస్సపం;
పితు అత్థా చన్దవతీ, వాజపేయ్యం [వాచపేయ్యం (పీ. క.)] అయాజయి.
తం లోభపకతం కమ్మం, కటుకం కామహేతుకం;
తస్స ¶ మూలం గవేసిస్సం, ఛేచ్ఛం రాగం సబన్ధనం.
ధిరత్థు ¶ కామే సుబహూపి లోకే, తపోవ సేయ్యో కామగుణేహి రాజ;
తపో కరిస్సామి పహాయ కామే, తవేవ రట్ఠం చన్దవతీ చ హోతూతి.
లోమసకస్సపజాతకం సత్తమం.
౪౩౪. చక్కవాకజాతకం (౮)
కాసాయవత్థే సకుణే వదామి, దువే దువే నన్దమనే [నన్దిమనే (సీ. పీ.)] చరన్తే;
కం అణ్డజం అణ్డజా మానుసేసు, జాతిం పసంసన్తి తదిఙ్ఘ బ్రూథ.
అమ్హే మనుస్సేసు మనుస్సహింస, అనుబ్బతే [అనుపుబ్బకే (క.)] చక్కవాకే వదన్తి;
కల్యాణభావమ్హే [భావ’మ్హ (సీ. పీ.)] దిజేసు సమ్మతా, అభిరూపా [అభీతరూపా (సీ. స్యా. పీ.)] విచరామ అణ్ణవే. ( ) [(న ఘాసహేతూపి కరోమ పాపం) (క.)]
కిం అణ్ణవే కాని ఫలాని భుఞ్జే, మంసం కుతో ఖాదథ చక్కవాకా;
కిం భోజనం భుఞ్జథ వో అనోమా [అభిణ్హం (క.)], బలఞ్చ ¶ వణ్ణో చ అనప్పరూపా [అనప్పరూపో (సీ. స్యా. పీ.)].
న ¶ అణ్ణవే సన్తి ఫలాని ధఙ్క, మంసం కుతో ఖాదితుం చక్కవాకే;
సేవాలభక్ఖమ్హ [భక్ఖిమ్హ (క.)] అపాణభోజనా [అవాకభోజనా (సీ. పీ.)], న ఘాసహేతూపి కరోమ పాపం.
న మే ఇదం రుచ్చతి చక్కవాక, అస్మిం భవే భోజనసన్నికాసో;
అహోసి పుబ్బే తతో మే అఞ్ఞథా, ఇచ్చేవ మే విమతి ఏత్థ జాతా.
అహమ్పి ¶ మంసాని ఫలాని భుఞ్జే, అన్నాని చ లోణియతేలియాని;
రసం మనుస్సేసు లభామి భోత్తుం, సూరోవ సఙ్గామముఖం విజేత్వా;
న చ మే తాదిసో వణ్ణో, చక్కవాక యథా తవ.
అసుద్ధభక్ఖోసి ఖణానుపాతీ, కిచ్ఛేన తే లబ్భతి అన్నపానం;
న తుస్ససీ రుక్ఖఫలేహి ధఙ్క, మంసాని వా యాని సుసానమజ్ఝే.
యో సాహసేన అధిగమ్మ భోగే, పరిభుఞ్జతి ¶ ధఙ్క ఖణానుపాతీ;
తతో ఉపక్కోసతి నం సభావో, ఉపక్కుట్ఠో వణ్ణబలం జహాతి.
అప్పమ్పి చే నిబ్బుతిం భుఞ్జతీ యది, అసాహసేన అపరూపఘాతీ [అసాహసేనానుపఘాతినో (క.)];
బలఞ్చ వణ్ణో చ తదస్స హోతి, న హి సబ్బో ఆహారమయేన వణ్ణోతి.
చక్కవాకజాతకం అట్ఠమం.
౪౩౫. హలిద్దిరాగజాతకం (౯)
సుతితిక్ఖం అరఞ్ఞమ్హి, పన్తమ్హి సయనాసనే;
యే చ గామే తితిక్ఖన్తి, తే ఉళారతరా తయా.
అరఞ్ఞా గామమాగమ్మ, కింసీలం కింవతం అహం;
పురిసం తాత సేవేయ్యం, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
యో తే [యో తం (స్యా. జా. ౧.౪.౧౯౦ అరఞ్ఞజాతకేపి)] విస్సాసయే తాత, విస్సాసఞ్చ ఖమేయ్య తే;
సుస్సూసీ చ తితిక్ఖీ చ, తం భజేహి ఇతో గతో.
యస్స ¶ కాయేన వాచాయ, మనసా నత్థి దుక్కటం;
ఉరసీవ పతిట్ఠాయ, తం భజేహి ఇతో గతో.
యో చ ధమ్మేన చరతి, చరన్తోపి న మఞ్ఞతి;
విసుద్ధకారిం సప్పఞ్ఞం, తం భజేహి ఇతో గతో.
హలిద్దిరాగం ¶ కపిచిత్తం, పురిసం రాగవిరాగినం;
తాదిసం తాత మా సేవి, నిమ్మనుస్సమ్పి చే సియా.
ఆసీవిసంవ కుపితం, మీళ్హలిత్తం మహాపథం;
ఆరకా పరివజ్జేహి, యానీవ విసమం పథం.
అనత్థా ¶ తాత వడ్ఢన్తి, బాలం అచ్చుపసేవతో;
మాస్సు బాలేన సంగచ్ఛి, అమిత్తేనేవ సబ్బదా.
తం తాహం తాత యాచామి, కరస్సు వచనం మమ;
మాస్సు బాలేన సంగచ్ఛి [సంగఞ్ఛి (సీ. పీ.)], దుక్ఖో బాలేహి సఙ్గమోతి.
హలిద్దిరాగజాతకం నవమం.
౪౩౬. సముగ్గజాతకం (౧౦)
కుతో ను ఆగచ్ఛథ భో తయో జనా, స్వాగతా ఏథ [స్వాగతం ఏత్థ (సీ. పీ.)] నిసీదథాసనే;
కచ్చిత్థ భోన్తో కుసలం అనామయం, చిరస్సమబ్భాగమనం హి వో ఇధ.
అహమేవ ఏకో ఇధ మజ్జ పత్తో, న చాపి మే దుతియో కోచి విజ్జతి;
కిమేవ సన్ధాయ తే భాసితం ఇసే, ‘‘కుతో ను ఆగచ్ఛథ భో తయో జనా’’.
తువఞ్చ ఏకో భరియా చ తే పియా, సముగ్గపక్ఖిత్తనికిణ్ణమన్తరే ¶ ;
సా రక్ఖితా కుచ్ఛిగతావ [కుచ్ఛిగతా చ (క.)] తే సదా, వాయుస్స [హరిస్స (క.)] పుత్తేన సహా తహిం రతా.
సంవిగ్గరూపో ¶ ఇసినా వియాకతో [పబ్యాకతో (క.), బ్యాకతో (స్యా. పీ.)], సో దానవో తత్థ సముగ్గముగ్గిలి;
అద్దక్ఖి భరియం సుచి మాలధారినిం, వాయుస్స పుత్తేన సహా తహిం రతం.
సుదిట్ఠరూపముగ్గతపానువత్తినా [సుదిట్ఠరూపుగ్గతపానువత్తినా (సీ. స్యా. పీ.)], హీనా నరా యే పమదావసం గతా;
యథా హవే పాణరివేత్థ రక్ఖితా, దుట్ఠా మయీ అఞ్ఞమభిప్పమోదయి.
దివా చ రత్తో చ మయా ఉపట్ఠితా, తపస్సినా జోతిరివా వనే వసం;
సా ధమ్మముక్కమ్మ అధమ్మమాచరి, అకిరియరూపో పమదాహి సన్థవో.
సరీరమజ్ఝమ్హి ఠితాతిమఞ్ఞహం, మయ్హం అయన్తి అసతిం అసఞ్ఞతం;
సా ధమ్మముక్కమ్మ అధమ్మమాచరి, అకిరియరూపో పమదాహి సన్థవో.
సురక్ఖితం ¶ మేతి కథం ను విస్ససే, అనేకచిత్తాసు న హత్థి [అనేకచిత్తా పున హేత్థ (క.)] రక్ఖణా;
ఏతా హి పాతాలపపాతసన్నిభా, ఏత్థప్పమత్తో బ్యసనం నిగచ్ఛతి.
తస్మా హి తే సుఖినో వీతసోకా, యే మాతుగామేహి చరన్తి నిస్సటా;
ఏతం సివం ఉత్తమమాభిపత్థయం, న మాతుగామేహి కరేయ్య సన్థవన్తి.
సముగ్గజాతకం దసమం.
౪౩౭. పూతిమంసజాతకం (౧౧)
న ¶ ఖో మే రుచ్చతి ఆళి, పూతిమంసస్స పేక్ఖనా;
ఏతాదిసా సఖారస్మా, ఆరకా పరివజ్జయే.
ఉమ్మత్తికా ¶ అయం వేణీ, వణ్ణేతి పతినో సఖిం;
పజ్ఝాయి [పజ్ఝాతి (సీ. పీ.), పజ్ఝాయతి (సీ. నియ్య)] పటిగచ్ఛన్తిం, ఆగతం మేణ్డ [మేళ (సీ. పీ.)] మాతరం.
త్వం ఖోసి సమ్మ ఉమ్మత్తో, దుమ్మేధో అవిచక్ఖణో;
యో త్వం [సో త్వం (స్యా.)] మతాలయం కత్వా, అకాలేన విపేక్ఖసి.
న అకాలే విపేక్ఖేయ్య, కాలే పేక్ఖేయ్య పణ్డితో;
పూతిమంసోవ పజ్ఝాయి [పజ్ఝాతి (సీ. పీ.), పజ్ఝాయతి (సీ. నియ్య)], యో అకాలే విపేక్ఖతి.
పియం ఖో ఆళి మే హోతు, పుణ్ణపత్తం దదాహి మే;
పతి ¶ సఞ్జీవితో మయ్హం, ఏయ్యాసి పియపుచ్ఛికా [పుచ్ఛితా (స్యా. క.)].
పియం ఖో ఆళి తే హోతు, పుణ్ణపత్తం దదామి తే;
మహతా పరివారేన [పరిహారేన (స్యా.)], ఏస్సం [ఏసం (సీ. పీ.)] కయిరాహి [కయిరాసి (పీ.)] భోజనం.
కీదిసో తుయ్హం పరివారో, యేసం కాహామి భోజనం;
కింనామకా చ తే సబ్బే, తం [తే (సీ. స్యా. పీ.)] మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితా.
మాలియో చతురక్ఖో చ, పిఙ్గియో అథ జమ్బుకో;
ఏదిసో మయ్హం పరివారో, తేసం కయిరాహి [కయిరాసి (పీ.)] భోజనం.
నిక్ఖన్తాయ అగారస్మా, భణ్డకమ్పి వినస్సతి;
ఆరోగ్యం ఆళినో వజ్జం [వచ్ఛం (?)], ఇధేవ వస మాగమాతి.
పూతిమంసజాతకం ఏకాదసమం.
౪౩౮. దద్దరజాతకం (౧౨)
యో తే పుత్తకే అఖాది, దిన్నభత్తో అదూసకే;
తస్మిం దాఠం నిపాతేహి, మా తే ముచ్చిత్థ జీవతో.
ఆకిణ్ణలుద్దో ¶ పురిసో, ధాతిచేలంవ మక్ఖితో;
పదేసం తం న పస్సామి, యత్థ దాఠం నిపాతయే.
అకతఞ్ఞుస్స పోసస్స, నిచ్చం వివరదస్సినో;
సబ్బం చే పథవిం దజ్జా, నేవ నం అభిరాధయే.
కిన్ను సుబాహు తరమానరూపో, పచ్చాగతోసి సహ మాణవేన;
కిం ¶ కిచ్చమత్థం ఇధమత్థి తుయ్హం, అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం.
యో తే సఖా దద్దరో సాధురూపో, తస్స వధం పరిసఙ్కామి అజ్జ;
పురిసస్స కమ్మాయతనాని సుత్వా, నాహం సుఖిం దద్దరం అజ్జ మఞ్ఞే.
కానిస్స ¶ కమ్మాయతనాని అస్సు, పురిసస్స వుత్తిసమోధానతాయ;
కం వా పటిఞ్ఞం పురిసస్స సుత్వా, పరిసఙ్కసి దద్దరం మాణవేన.
చిణ్ణా కలిఙ్గా చరితా వణిజ్జా, వేత్తాచరో సఙ్కుపథోపి చిణ్ణో;
నటేహి చిణ్ణం సహ వాకురేహి [వాకరేహి (పీ. సీ. నియ్య), వాగురేహి (?)], దణ్డేన యుద్ధమ్పి సమజ్జమజ్ఝే.
బద్ధా కులీకా [కులిఙ్కా (సీ. పీ.)] మితమాళ్హకేన, అక్ఖా జితా [అక్ఖాచితా (సీ. అట్ఠ.)] సంయమో అబ్భతీతో;
అబ్బాహితం [అప్పహితం (సీ. స్యా.), అబ్బూహితం (పీ. సీ. నియ్య)] పుబ్బకం [పుప్ఫకం (సీ. స్యా.)] అడ్ఢరత్తం, హత్థా దడ్ఢా పిణ్డపటిగ్గహేన.
తానిస్స ¶ కమ్మాయతనాని అస్సు, పురిసస్స ¶ వుత్తిసమోధానతాయ;
యథా అయం దిస్సతి లోమపిణ్డో, గావో హతా కిం పన దద్దరస్సాతి.
దద్దరజాతకం ద్వాదసమం.
నవకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
వరగిజ్ఝ సమజ్జన హంసవరో, నిధిసవ్హయ హారిత పాటలికో;
అజరామర ధఙ్క తితిక్ఖ కుతో, అథ ద్వాదస పేక్ఖన దద్దరిభీతి.
౧౦. దసకనిపాతో
౪౩౯. చతుద్వారజాతకం (౧)
చతుద్వారమిదం ¶ ¶ ¶ నగరం, ఆయసం దళ్హపాకారం;
ఓరుద్ధపటిరుద్ధోస్మి, కిం పాపం పకతం మయా.
సబ్బే అపిహితా ద్వారా, ఓరుద్ధోస్మి యథా దిజో;
కిమాధికరణం యక్ఖ, చక్కాభినిహతో అహం.
లద్ధా సతసహస్సాని, అతిరేకాని వీసతి;
అనుకమ్పకానం ఞాతీనం, వచనం సమ్మ నాకరి.
లఙ్ఘిం సముద్దం పక్ఖన్ది, సాగరం అప్పసిద్ధికం;
చతుబ్భి అట్ఠజ్ఝగమా, అట్ఠాహిపి చ సోళస.
సోళసాహి చ బాత్తింస, అత్రిచ్ఛం చక్కమాసదో;
ఇచ్ఛాహతస్స పోసస్స, చక్కం భమతి మత్థకే.
ఉపరివిసాలా దుప్పూరా, ఇచ్ఛా విసటగామినీ [విసటగామినిం (పీ. క.)];
యే చ తం అనుగిజ్ఝన్తి, తే హోన్తి చక్కధారినో.
బహుభణ్డం [బహుం భణ్డం (సీ. పీ.)] అవహాయ, మగ్గం అప్పటివేక్ఖియ;
యేసఞ్చేతం అసఙ్ఖాతం, తే హోన్తి చక్కధారినో.
కమ్మం సమేక్ఖే విపులఞ్చ భోగం, ఇచ్ఛం ¶ న సేవేయ్య అనత్థసంహితం;
కరేయ్య వాక్యం అనుకమ్పకానం, తం తాదిసం నాతివత్తేయ్య చక్కం.
కీవచిరం ను మే యక్ఖ, చక్కం సిరసి ఠస్సతి;
కతి వస్ససహస్సాని, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
అతిసరో పచ్చసరో [అచ్చసరో (సీ. స్యా. పీ.)], మిత్తవిన్ద సుణోహి మే;
చక్కం తే సిరసి [సిరస్మి (స్యా.)] మావిద్ధం, న తం జీవం పమోక్ఖసీతి.
చతుద్వారజాతకం పఠమం.
౪౪౦. కణ్హజాతకం (౨)
కణ్హో ¶ ¶ వతాయం పురిసో, కణ్హం భుఞ్జతి భోజనం;
కణ్హే భూమిపదేసస్మిం, న మయ్హం మనసో పియో.
న కణ్హో తచసా హోతి, అన్తోసారో హి బ్రాహ్మణో;
యస్మిం పాపాని కమ్మాని, స వే కణ్హో సుజమ్పతి.
ఏతస్మిం తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం బ్రాహ్మణ తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరఞ్చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
సునిక్కోధం సునిద్దోసం, నిల్లోభం వుత్తిమత్తనో;
నిస్నేహమభికఙ్ఖామి, ఏతే మే చతురో వరే.
కిం ను కోధే వా [కోధేవ (సీ. పీ.)] దోసే వా, లోభే స్నేహే చ బ్రాహ్మణ;
ఆదీనవం ¶ త్వం పస్ససి [సమ్పస్ససి (సీ. పీ.)], తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
అప్పో హుత్వా బహు హోతి, వడ్ఢతే సో అఖన్తిజో;
ఆసఙ్గీ బహుపాయాసో, తస్మా కోధం న రోచయే.
దుట్ఠస్స ఫరుసా [పఠమా (పీ. సీ. నియ్య)] వాచా, పరామాసో అనన్తరా;
తతో పాణి తతో దణ్డో, సత్థస్స పరమా గతి [పరామసతి (క.)];
దోసో కోధసముట్ఠానో, తస్మా దోసం న రోచయే.
ఆలోపసాహసాకారా [సహసాకారా (సీ. స్యా. పీ.)], నికతీ వఞ్చనాని చ;
దిస్సన్తి లోభధమ్మేసు, తస్మా లోభం న రోచయే.
స్నేహసఙ్గథితా [సఙ్గధితా (క.), సఙ్గన్తితా (స్యా.)] గన్థా, సేన్తి మనోమయా పుథూ;
తే భుసం ఉపతాపేన్తి, తస్మా స్నేహం న రోచయే.
ఏతస్మిం తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం బ్రాహ్మణ తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరఞ్చే మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
అరఞ్ఞే మే విహరతో, నిచ్చం ఏకవిహారినో;
ఆబాధా మా [న (స్యా. పీ.)] ఉప్పజ్జేయ్యుం, అన్తరాయకరా భుసా.
ఏతస్మిం ¶ తే సులపితే, పతిరూపే సుభాసితే;
వరం బ్రాహ్మణ తే దమ్మి, యం కిఞ్చి మనసిచ్ఛసి.
వరఞ్చే ¶ మే అదో సక్క, సబ్బభూతానమిస్సర;
న మనో వా సరీరం వా, మం-కతే సక్క కస్సచి;
కదాచి ¶ ఉపహఞ్ఞేథ, ఏతం సక్క వరం వరేతి.
కణ్హజాతకం దుతియం.
౪౪౧. చతుపోసథియజాతకం (౩)
యో కోపనేయ్యే న కరోతి కోపం, న కుజ్ఝతి సప్పురిసో కదాచి;
కుద్ధోపి సో నావికరోతి కోపం, తం వే నరం సమణమాహు [సమణం ఆహు (సీ.)] లోకే.
ఊనూదరో యో సహతే జిఘచ్ఛం, దన్తో తపస్సీ మితపానభోజనో;
ఆహారహేతు న కరోతి పాపం, తం వే నరం సమణమాహు లోకే.
ఖిడ్డం రతిం విప్పజహిత్వాన సబ్బం, న చాలికం భాససి కిఞ్చి లోకే;
విభూసట్ఠానా విరతో మేథునస్మా, తం వే నరం సమణమాహు లోకే.
పరిగ్గహం లోభధమ్మఞ్చ సబ్బం, యో వే పరిఞ్ఞాయ పరిచ్చజేతి;
దన్తం ఠితత్తం అమమం నిరాసం, తం వే నరం సమణమాహు లోకే.
పుచ్ఛామ ¶ కత్తారమనోమపఞ్ఞం [మనోమపఞ్ఞ (స్యా. క.)], కథాసు నో విగ్గహో అత్థి జాతో;
ఛిన్దజ్జ కఙ్ఖం విచికిచ్ఛితాని, తదజ్జ [తయాజ్జ (సీ.)] కఙ్ఖం వితరేము సబ్బే.
యే ¶ పణ్డితా అత్థదసా భవన్తి, భాసన్తి తే యోనిసో తత్థ కాలే;
కథం ను కథానం అభాసితానం, అత్థం నయేయ్యుం కుసలా జనిన్దా.
కథం హవే భాసతి నాగరాజా, గరుళో పన వేనతేయ్యో కిమాహ;
గన్ధబ్బరాజా పన కిం వదేసి, కథం పన కురూనం రాజసేట్ఠో.
ఖన్తిం హవే భాసతి నాగరాజా, అప్పాహారం గరుళో వేనతేయ్యో;
గన్ధబ్బరాజా రతివిప్పహానం, అకిఞ్చనం కురూనం రాజసేట్ఠో.
సబ్బాని ఏతాని సుభాసితాని, న హేత్థ దుబ్భాసితమత్థి కిఞ్చి;
యస్మిఞ్చ ఏతాని పతిట్ఠితాని, అరావ ¶ నాభ్యా సుసమోహితాని;
చతుబ్భి ధమ్మేహి సమఙ్గిభూతం, తం వే నరం సమణమాహు లోకే.
తువఞ్హి [తువం ను (సీ. పీ.)] సేట్ఠో త్వమనుత్తరోసి, త్వం ధమ్మగూ ధమ్మవిదూ సుమేధో;
పఞ్ఞాయ పఞ్హం సమధిగ్గహేత్వా, అచ్ఛేచ్ఛి ధీరో విచికిచ్ఛితాని;
అచ్ఛేచ్ఛి కఙ్ఖం విచికిచ్ఛితాని, చున్దో యథా నాగదన్తం ఖరేన.
నీలుప్పలాభం విమలం అనగ్ఘం, వత్థం ఇదం ధూమసమానవణ్ణం;
పఞ్హస్స ¶ వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి తే ధమ్మపూజాయ ధీర.
సువణ్ణమాలం ¶ ¶ సతపత్తఫుల్లితం, సకేసరం రత్నసహస్సమణ్డితం;
పఞ్హస్స వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి తే ధమ్మపూజాయ ధీర.
మణిం అనగ్ఘం రుచిరం పభస్సరం, కణ్ఠావసత్తం [వసితం (క.)] మణిభూసితం మే;
పఞ్హస్స వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి తే ధమ్మపూజాయ ధీర.
గవం సహస్సం ఉసభఞ్చ నాగం, ఆజఞ్ఞయుత్తే చ రథే దస ఇమే;
పఞ్హస్స వేయ్యాకరణేన తుట్ఠో, దదామి తే గామవరాని సోళస.
సారిపుత్తో తదా నాగో, సుపణ్ణో పన కోలితో;
గన్ధబ్బరాజా అనురుద్ధో, రాజా ఆనన్ద పణ్డితో;
విధురో బోధిసత్తో చ, ఏవం ధారేథ జాతకన్తి.
చతుపోసథియజాతకం తతియం.
౪౪౨. సఙ్ఖజాతకం (౪)
బహుస్సుతో సుతధమ్మోసి సఙ్ఖ, దిట్ఠా తయా సమణబ్రాహ్మణా చ;
అథక్ఖణే దస్సయసే విలాపం, అఞ్ఞో ను కో తే పటిమన్తకో మయా.
సుబ్భూ [సుబ్భా (స్యా.), సుమ్భా, సుభ్మా (క.)] సుభా సుప్పటిముక్కకమ్బు, పగ్గయ్హ సోవణ్ణమయాయ పాతియా;
‘‘భుఞ్జస్సు భత్తం’’ ఇతి మం వదేతి, సద్ధావిత్తా [సద్ధాచిత్తా (సీ. పీ. క.)], తమహం నోతి బ్రూమి.
ఏతాదిసం ¶ ¶ బ్రాహ్మణ దిస్వాన [దిస్వ (సీ. పీ.)] యక్ఖం, పుచ్ఛేయ్య పోసో సుఖమాసిసానో [సుఖమాససానో (స్యా.), సుఖమాసిసమానో (క.)];
ఉట్ఠేహి నం పఞ్జలికాభిపుచ్ఛ, దేవీ నుసి త్వం ఉద మానుసీ ను.
యం త్వం సుఖేనాభిసమేక్ఖసే మం, భుఞ్జస్సు భత్తం ఇతి మం వదేసి;
పుచ్ఛామి తం నారి మహానుభావే, దేవీ నుసి త్వం ఉద మానుసీ ను.
దేవీ అహం సఙ్ఖ మహానుభావా, ఇధాగతా సాగరవారిమజ్ఝే;
అనుకమ్పికా నో చ పదుట్ఠచిత్తా, తవేవ అత్థాయ ఇధాగతాస్మి.
ఇధన్నపానం సయనాసనఞ్చ, యానాని నానావివిధాని సఙ్ఖ;
సబ్బస్స త్యాహం పటిపాదయామి, యం కిఞ్చి తుయ్హం మనసాభిపత్థితం.
యం కిఞ్చి యిట్ఠఞ్చ హుతఞ్చ [యిట్ఠంవ హుతంవ (సీ. పీ.)] మయ్హం, సబ్బస్స నో ఇస్సరా త్వం సుగత్తే;
సుసోణి సుబ్భము [సుబ్భు (సీ.), సుబ్భా (స్యా.)] సువిలగ్గమజ్ఝే [సువిలాకమజ్ఝే (స్యా. పీ. సీ. అట్ఠ.), సువిలాతమజ్ఝే (క.)], కిస్స మే కమ్మస్స అయం విపాకో.
ఘమ్మే ¶ పథే బ్రాహ్మణ ఏకభిక్ఖుం, ఉగ్ఘట్టపాదం తసితం కిలన్తం;
పటిపాదయీ సఙ్ఖ ఉపాహనాని [ఉపాహనాహి (సీ. పీ.)], సా దక్ఖిణా కామదుహా తవజ్జ.
సా ¶ హోతు నావా ఫలకూపపన్నా, అనవస్సుతా ఏరకవాతయుత్తా;
అఞ్ఞస్స యానస్స న హేత్థ [న హత్థి (పీ.)] భూమి, అజ్జేవ మం మోళినిం పాపయస్సు.
సా ¶ తత్థ విత్తా సుమనా పతీతా, నావం సుచిత్తం అభినిమ్మినిత్వా;
ఆదాయ సఙ్ఖం పురిసేన సద్ధిం, ఉపానయీ నగరం సాధురమ్మన్తి.
సఙ్ఖజాతకం చతుత్థం.
౪౪౩. చూళబోధిజాతకం (౫)
యో తే ఇమం విసాలక్ఖిం, పియం సమ్హితభాసినిం [సమ్మిల్లభాసినిం (సీ. పీ.), సమ్మిల్లహాసినిం (స్యా.)];
ఆదాయ బలా గచ్ఛేయ్య, కిం ను కయిరాసి బ్రాహ్మణ.
ఉప్పజ్జే [ఉప్పజ్జ (సీ. పీ.)] మే న ముచ్చేయ్య, న మే ముచ్చేయ్య జీవతో;
రజంవ ¶ విపులా వుట్ఠి, ఖిప్పమేవ నివారయే [నివారయిం (క.)].
యం ను పుబ్బే వికత్థిత్థో [వికత్థితో (క. సీ. స్యా. క.)], బలమ్హివ అపస్సితో;
స్వజ్జ తుణ్హికతో [తుణ్హికతో (సీ.), తుణ్హిక్ఖకో (పీ.)] దాని, సఙ్ఘాటిం సిబ్బమచ్ఛసి.
ఉప్పజ్జి మే న ముచ్చిత్థ, న మే ముచ్చిత్థ జీవతో;
రజంవ విపులా వుట్ఠి, ఖిప్పమేవ నివారయిం.
కిం తే ఉప్పజ్జి నో ముచ్చి, కిం తే న ముచ్చి జీవతో;
రజంవ విపులా వుట్ఠి, కతమం త్వం నివారయి.
యమ్హి జాతే న పస్సతి, అజాతే సాధు పస్సతి;
సో మే ఉప్పజ్జి నో ముచ్చి, కోధో దుమ్మేధగోచరో.
యేన జాతేన నన్దన్తి, అమిత్తా దుక్ఖమేసినో;
సో మే ఉప్పజ్జి నో ముచ్చి, కోధో దుమ్మేధగోచరో.
యస్మిఞ్చ ¶ జాయమానమ్హి, సదత్థం నావబుజ్ఝతి;
సో మే ఉప్పజ్జి నో ముచ్చి, కోధో దుమ్మేధగోచరో.
యేనాభిభూతో కుసలం జహాతి, పరక్కరే విపులఞ్చాపి అత్థం;
స భీమసేనో బలవా పమద్దీ, కోధో మహారాజ న మే అముచ్చథ.
కట్ఠస్మిం మత్థమానస్మిం [మన్థమానస్మిం (పీ.), మద్దమానస్మిం (క.)], పావకో నామ జాయతి;
తమేవ కట్ఠం డహతి, యస్మా సో జాయతే గిని.
ఏవం మన్దస్స పోసస్స, బాలస్స అవిజానతో;
సారమ్భా ¶ [సారబ్భా (క.)] జాయతే కోధో, సోపి తేనేవ డయ్హతి.
అగ్గీవ తిణకట్ఠస్మిం, కోధో యస్స పవడ్ఢతి;
నిహీయతి తస్స యసో, కాళపక్ఖేవ చన్దిమా.
అనేధో ¶ [అనిన్ధో (సీ. క.), అనిన్దో (స్యా.)] ధూమకేతూవ, కోధో యస్సూపసమ్మతి;
ఆపూరతి తస్స యసో, సుక్కపక్ఖేవ చన్దిమాతి.
చూళబోధిజాతకం పఞ్చమం.
౪౪౪. కణ్హదీపాయనజాతకం (౬)
సత్తాహమేవాహం పసన్నచిత్తో, పుఞ్ఞత్థికో ఆచరిం [అచరిం (సీ. స్యా. పీ.)] బ్రహ్మచరియం;
అథాపరం యం చరితం మమేదం [మమ యిదం (స్యా.), మమాయిదం (పీ.)], వస్సాని పఞ్ఞాస సమాధికాని;
అకామకో వాపి [వాహి (పీ. క.)] అహం చరామి, ఏతేన ¶ సచ్చేన సువత్థి హోతు;
హతం విసం జీవతు యఞ్ఞదత్తో.
యస్మా ¶ దానం నాభినన్దిం కదాచి, దిస్వానహం అతిథిం వాసకాలే;
న చాపి మే అప్పియతం అవేదుం, బహుస్సుతా సమణబ్రాహ్మణా చ.
అకామకో వాపి అహం దదామి, ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు;
హతం విసం జీవతు యఞ్ఞదత్తో.
ఆసీవిసో తాత పహూతతేజో, యో తం అదంసీ [అడంసీ (స్యా.)] సచరా [బిలరా (సీ.), పిళారా (స్యా.), పతరా (పీ.)] ఉదిచ్చ;
తస్మిఞ్చ మే అప్పియతాయ అజ్జ, పితరి చ తే నత్థి కోచి విసేసో;
ఏతేన సచ్చేన సువత్థి హోతు, హతం విసం జీవతు యఞ్ఞదత్తో.
సన్తా దన్తాయేవ [దన్తా సన్తా యే చ (స్యా. క.)] పరిబ్బజన్తి, అఞ్ఞత్ర కణ్హా నత్థాకామరూపా [అనకామరూపా (సీ. స్యా. పీ.)];
దీపాయన కిస్స జిగుచ్ఛమానో, అకామకో చరసి బ్రహ్మచరియం.
సద్ధాయ నిక్ఖమ్మ పునం నివత్తో, సో ఏళమూగోవ బాలో [ఏళమూగో చపలో (స్యా. క.)] వతాయం;
ఏతస్స వాదస్స జిగుచ్ఛమానో, అకామకో చరామి బ్రహ్మచరియం;
విఞ్ఞుప్పసత్థఞ్చ సతఞ్చ ఠానం [విఞ్ఞూపసత్థం వసితం చ ఠానం (క.)], ఏవమ్పహం పుఞ్ఞకరో భవామి.
సమణే ¶ తువం బ్రాహ్మణే అద్ధికే చ, సన్తప్పయాసి ¶ అన్నపానేన భిక్ఖం;
ఓపానభూతంవ ఘరం తవ యిదం, అన్నేన పానేన ఉపేతరూపం;
అథ కిస్స వాదస్స జిగుచ్ఛమానో, అకామకో దానమిమం దదాసి.
పితరో చ మే ఆసుం పితామహా చ, సద్ధా అహుం దానపతీ వదఞ్ఞూ;
తం కుల్లవత్తం అనువత్తమానో, మాహం కులే అన్తిమగన్ధనో [గన్ధినో (స్యా. పీ. క.), గన్ధినీ (సీ.)] అహుం;
ఏతస్స వాదస్స జిగుచ్ఛమానో, అకామకో దానమిమం దదామి.
దహరిం కుమారిం అసమత్థపఞ్ఞం, యం తానయిం ఞాతికులా సుగత్తే;
న చాపి మే అప్పియతం అవేది, అఞ్ఞత్ర కామా పరిచారయన్తా [పరిచారయన్తీ (సీ. పీ.)];
అథ కేన వణ్ణేన మయా తే భోతి, సంవాసధమ్మో అహు ఏవరూపో.
ఆరా ¶ దూరే నయిధ కదాచి అత్థి, పరమ్పరా నామ కులే ఇమస్మిం;
తం కుల్లవత్తం అనువత్తమానా, మాహం ¶ కులే అన్తిమగన్ధినీ అహుం;
ఏతస్స వాదస్స జిగుచ్ఛమానా, అకామికా పద్ధచరామ్హి [పట్ఠచరామ్హి (స్యా. క.)] తుయ్హం.
మణ్డబ్య ¶ భాసిం యమభాసనేయ్యం [భాసిస్సం అభాసనేయ్యం (సీ. స్యా. పీ.), భాసిస్స’మభాసనేయ్యం (?)], తం ఖమ్యతం పుత్తకహేతు మజ్జ;
పుత్తపేమా న ఇధ పరత్థి కిఞ్చి, సో నో అయం జీవతి యఞ్ఞదత్తోతి.
కణ్హదీపాయనజాతకం [మణ్డబ్యజాతకం (స్యా. క.)] ఛట్ఠం.
౪౪౫. నిగ్రోధజాతకం (౭)
న వాహమేతం [న చాహమేతం (సీ.)] జానామి, కో వాయం కస్స వాతి వా [చాతి వా (సీ.)];
యథా సాఖో చరి [వదీ (సీ. స్యా. పీ.)] ఏవం, నిగ్రోధ కిన్తి మఞ్ఞసి.
తతో గలవినీతేన, పురిసా నీహరింసు మం;
దత్వా ముఖపహారాని, సాఖస్స వచనంకరా.
ఏతాదిసం దుమ్మతినా, అకతఞ్ఞున దుబ్భినా;
కతం అనరియం సాఖేన, సఖినా తే జనాధిప.
న వాహమేతం జానామి, నపి మే కోచి సంసతి;
యం మే త్వం సమ్మ అక్ఖాసి, సాఖేన కారణం [కడ్ఢనం (సీ. స్యా.)] కతం.
సఖీనం ¶ సాజీవకరో, మమ సాఖస్స చూభయం;
త్వం నోసిస్సరియం దాతా, మనుస్సేసు మహన్తతం;
తయామా లబ్భితా ఇద్ధీ, ఏత్థ మే నత్థి సంసయో.
యథాపి బీజమగ్గిమ్హి, డయ్హతి న విరూహతి;
ఏవం కతం అసప్పురిసే, నస్సతి న విరూహతి.
కతఞ్ఞుమ్హి చ పోసమ్హి, సీలవన్తే అరియవుత్తినే;
సుఖేత్తే వియ బీజాని, కతం తమ్హి న నస్సతి.
ఇమం జమ్మం నేకతికం, అసప్పురిసచిన్తకం;
హనన్తు సాఖం సత్తీహి, నాస్స ఇచ్ఛామి జీవితం.
ఖమతస్స ¶ మహారాజ, పాణా న పటిఆనయా [దుప్పటిఆనయా (సీ. స్యా. పీ.)];
ఖమ దేవ అసప్పురిసస్స, నాస్స ఇచ్ఛామహం వధం.
నిగ్రోధమేవ సేవేయ్య, న సాఖముపసంవసే;
నిగ్రోధస్మిం మతం సేయ్యో, యఞ్చే సాఖస్మి జీవితన్తి.
నిగ్రోధజాతకం సత్తమం.
౪౪౬. తక్కలజాతకం (౮)
న ¶ తక్కలా సన్తి న ఆలువాని [ఆలుపాని (సీ. స్యా. పీ.)], న బిళాలియో న కళమ్బాని తాత;
ఏకో అరఞ్ఞమ్హి సుసానమజ్ఝే, కిమత్థికో తాత ఖణాసి కాసుం.
పితామహో ¶ తాత సుదుబ్బలో తే, అనేకబ్యాధీహి దుఖేన ఫుట్ఠో;
తమజ్జహం నిఖణిస్సామి సోబ్భే, న హిస్స తం జీవితం రోచయామి.
సఙ్కప్పమేతం పటిలద్ధ పాపకం, అచ్చాహితం కమ్మ కరోసి లుద్దం;
మయాపి తాత పటిలచ్ఛసే తువం, ఏతాదిసం కమ్మ జరూపనీతో;
తం కుల్లవత్తం అనువత్తమానో, అహమ్పి తం నిఖణిస్సామి సోబ్భే.
ఫరుసాహి వాచాహి పకుబ్బమానో, ఆసజ్జ మం త్వం వదసే కుమార;
పుత్తో మమం ఓరసకో సమానో, అహితానుకమ్పీ మమ త్వంసి పుత్త.
న ¶ తాహం [త్యాహం (స్యా.)] తాత అహితానుకమ్పీ, హితానుకమ్పీ తే అహమ్పి [అహఞ్హి (స్యా.)] తాత;
పాపఞ్చ తం కమ్మ పకుబ్బమానం, అరహామి నో వారయితుం తతో.
యో మాతరం వా పితరం సవిట్ఠ [మాతరం పితరం వా వసిట్ఠ (సీ. పీ.)], అదూసకే హింసతి పాపధమ్మో;
కాయస్స ¶ భేదా అభిసమ్పరాయం, అసంసయం సో నిరయం ఉపేతి [పరేతి (సీ. పీ.)].
యో మాతరం వా పితరం సవిట్ఠ, అన్నేన పానేన ఉపట్ఠహాతి;
కాయస్స భేదా అభిసమ్పరాయం, అసంసయం సో సుగతిం ఉపేతి.
న మే త్వం పుత్త అహితానుకమ్పీ, హితానుకమ్పీ మే [మమ (?)] త్వంసి పుత్త;
అహఞ్చ తం మాతరా వుచ్చమానో, ఏతాదిసం కమ్మ కరోమి లుద్దం.
యా తే సా భరియా అనరియరూపా, మాతా మమేసా సకియా జనేత్తి;
నిద్ధాపయే [నిద్ధామసే (పీ.)] తఞ్చ సకా అగారా, అఞ్ఞమ్పి తే సా దుఖమావహేయ్య.
యా తే సా భరియా అనరియరూపా, మాతా మమేసా సకియా జనేత్తి;
దన్తా కరేణూవ వసూపనీతా, సా పాపధమ్మా పునరావజాతూతి.
తక్కలజాతకం అట్ఠమం.
౪౪౭. మహాధమ్మపాలజాతకం (౯)
కిం ¶ ¶ తే వతం కిం పన బ్రహ్మచరియం, కిస్స సుచిణ్ణస్స అయం విపాకో;
అక్ఖాహి మే బ్రాహ్మణ ఏతమత్థం, కస్మా ను తుమ్హం దహరా న మియ్యరే [మీయరే (సీ. పీ.)].
ధమ్మం చరామ న ముసా భణామ, పాపాని కమ్మాని పరివజ్జయామ [వివజ్జయామ (సీ. స్యా. పీ.)];
అనరియం పరివజ్జేము సబ్బం, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
సుణోమ ¶ ధమ్మం అసతం సతఞ్చ, న చాపి ధమ్మం అసతం రోచయామ;
హిత్వా అసన్తే న జహామ సన్తే, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
పుబ్బేవ దానా సుమనా భవామ, దదమ్పి వే అత్తమనా భవామ;
దత్వాపి వే నానుతప్పామ పచ్ఛా, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
సమణే మయం బ్రాహ్మణే అద్ధికే చ, వనిబ్బకే యాచనకే దలిద్దే;
అన్నేన పానేన అభితప్పయామ, తస్మా ¶ హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
మయఞ్చ భరియం నాతిక్కమామ, అమ్హే చ భరియా నాతిక్కమన్తి;
అఞ్ఞత్ర తాహి బ్రహ్మచరియం చరామ, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
పాణాతిపాతా ¶ విరమామ సబ్బే, లోకే అదిన్నం పరివజ్జయామ;
అమజ్జపా నోపి ముసా భణామ, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
ఏతాసు వే జాయరే సుత్తమాసు, మేధావినో హోన్తి పహూతపఞ్ఞా;
బహుస్సుతా వేదగునో [వేదగుణా (స్యా. క.)] చ హోన్తి, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
మాతా పితా చ [మాతా చ పితా (క.), మాతాపితరా (స్యా.)] భగినీ భాతరో చ, పుత్తా చ దారా చ మయఞ్చ సబ్బే;
ధమ్మం చరామ పరలోకహేతు, తస్మా హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
దాసా చ దాస్యో [దాస్సో (సీ. పీ.), దాసీ (స్యా.)] అనుజీవినో చ, పరిచారకా కమ్మకరా చ సబ్బే;
ధమ్మం చరన్తి పరలోకహేతు, తస్మా ¶ హి అమ్హం దహరా న మియ్యరే.
ధమ్మో హవే రక్ఖతి ధమ్మచారిం, ధమ్మో సుచిణ్ణో సుఖమావహాతి;
ఏసానిసంసో ధమ్మే సుచిణ్ణే, న దుగ్గతిం గచ్ఛతి ధమ్మచారీ.
ధమ్మో హవే రక్ఖతి ధమ్మచారిం, ఛత్తం మహన్తం వియ వస్సకాలే;
ధమ్మేన గుత్తో మమ ధమ్మపాలో, అఞ్ఞస్స అట్ఠీని సుఖీ కుమారోతి.
మహాధమ్మపాలజాతకం నవమం.
౪౪౮. కుక్కుటజాతకం (౧౦)
నాస్మసే ¶ కతపాపమ్హి, నాస్మసే అలికవాదినే;
నాస్మసే అత్తత్థపఞ్ఞమ్హి, అతిసన్తేపి నాస్మసే.
భవన్తి హేకే పురిసా, గోపిపాసికజాతికా [గోపిపాసకజాతికా (సీ. స్యా. పీ.)];
ఘసన్తి మఞ్ఞే మిత్తాని, వాచాయ న చ కమ్మునా.
సుక్ఖఞ్జలిపగ్గహితా, వాచాయ పలిగుణ్ఠితా;
మనుస్సఫేగ్గూ నాసీదే, యస్మిం నత్థి కతఞ్ఞుతా.
న ¶ హి అఞ్ఞఞ్ఞచిత్తానం, ఇత్థీనం పురిసాన వా;
నానావికత్వా [నానావ కత్వా (సీ. పీ.)] సంసగ్గం, తాదిసమ్పి చ నాస్మసే [తాదిసమ్పి న విస్ససే (స్యా.)].
అనరియకమ్మమోక్కన్తం ¶ , అథేతం [అత్థేతం (సీ. స్యా. పీ.)] సబ్బఘాతినం;
నిసితంవ పటిచ్ఛన్నం, తాదిసమ్పి చ నాస్మసే.
మిత్తరూపేనిధేకచ్చే, సాఖల్యేన అచేతసా;
వివిధేహి ఉపాయన్తి, తాదిసమ్పి చ నాస్మసే.
ఆమిసం వా ధనం వాపి, యత్థ పస్సతి తాదిసో;
దుబ్భిం కరోతి దుమ్మేధో, తఞ్చ హన్త్వాన [ఝాత్వాన (సీ. పీ.), హిత్వాన (స్యా.)] గచ్ఛతి.
మిత్తరూపేన బహవో, ఛన్నా సేవన్తి సత్తవో;
జహే కాపురిసే హేతే, కుక్కుటో వియ సేనకం.
యో చ [యోధ (జా. ౧.౮.౨౫ సులసాజాతకే)] ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
అమిత్తవసమన్వేతి, పచ్ఛా చ అనుతప్పతి.
యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
ముచ్చతే సత్తుసమ్బాధా, కుక్కుటో వియ సేనకా;
తం తాదిసం కూటమివోడ్డితం వనే, అధమ్మికం నిచ్చవిధంసకారినం;
ఆరా వివజ్జేయ్య నరో విచక్ఖణో, సేనం యథా కుక్కుటో వంసకాననేతి.
కుక్కుటజాతకం దసమం.
౪౪౯. మట్ఠకుణ్డలీజాతకం (౧౧)
అలఙ్కతో ¶ ¶ మట్ఠకుణ్డలీ [మట్టకుణ్డలీ (సీ. పీ.)], మాలధారీ [మాలభారీ (సీ. పీ.)] హరిచన్దనుస్సదో;
బాహా పగ్గయ్హ కన్దసి, వనమజ్ఝే కిం దుక్ఖితో తువం.
సోవణ్ణమయో పభస్సరో, ఉప్పన్నో రథపఞ్జరో మమ;
తస్స చక్కయుగం న విన్దామి, తేన దుక్ఖేన జహామి జీవితం.
సోవణ్ణమయం మణీమయం, లోహమయం అథ రూపియామయం;
[ఆచిక్ఖ మే భద్దమాణవ (వి. వ. ౧౨౦౯)] పావద రథం కరిస్సామి [కారయామి (సీ. పీ.)] తే [ఆచిక్ఖ మే భద్దమాణవ (వి. వ. ౧౨౦౯)], చక్కయుగం పటిపాదయామి తం.
సో [అథ (స్యా.)] మాణవో తస్స పావది, చన్దిమసూరియా [చన్దిమసూరియా (స్యా.)] ఉభయేత్థ భాతరో [దిస్సరే (వి. వ. ౧౨౧౦)];
సోవణ్ణమయో రథో మమ, తేన చక్కయుగేన సోభతి.
బాలో ఖో త్వంసి మాణవ, యో త్వం పత్థయసే అపత్థియం;
మఞ్ఞామి తువం మరిస్ససి, న ¶ హి త్వం లచ్ఛసి చన్దసూరియే.
గమనాగమనమ్పి ¶ దిస్సతి, వణ్ణధాతు ఉభయేత్థ వీథియో;
పేతో పన నేవ దిస్సతి, కో ను ఖో [కో నిధ (వి. వ. ౧౨౧౨)] కన్దతం బాల్యతరో.
సచ్చం ¶ ఖో వదేసి మాణవ, అహమేవ కన్దతం బాల్యతరో;
చన్దం వియ దారకో రుదం, పేతం కాలకతాభిపత్థయే.
ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహీ [అబ్బుహి (స్యా.), అబ్భుళ్హం (క.)] వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం [సోకం హదయనిస్సితం (వి. వ. ౧౨౧౫)];
యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన మాణవాతి.
మట్ఠకుణ్డలీజాతకం ఏకాదసమం.
౪౫౦. బిలారకోసియజాతకం (౧౨)
అపచన్తాపి దిచ్ఛన్తి, సన్తో లద్ధాన భోజనం;
కిమేవ త్వం పచమానో, యం న దజ్జా న తం సమం.
మచ్ఛేరా ¶ చ పమాదా చ, ఏవం దానం న దియ్యతి;
పుఞ్ఞం ఆకఙ్ఖమానేన, దేయ్యం హోతి విజానతా.
యస్సేవ భీతో న దదాతి మచ్ఛరీ, తదేవాదదతో భయం;
జిఘచ్ఛా చ పిపాసా చ, యస్స భాయతి మచ్ఛరీ;
తమేవ బాలం ఫుసతి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ.
తస్మా వినేయ్య మచ్ఛేరం, దజ్జా దానం మలాభిభూ;
పుఞ్ఞాని పరలోకస్మిం, పతిట్ఠా హోన్తి పాణినం.
దుద్దదం దదమానానం, దుక్కరం కమ్మ కుబ్బతం;
అసన్తో నానుకుబ్బన్తి, సతం ధమ్మో దురన్నయో.
తస్మా సతఞ్చ అసతం [అసతఞ్చ (సీ. స్యా. పీ.)], నానా హోతి ఇతో గతి;
అసన్తో నిరయం యన్తి, సన్తో సగ్గపరాయనా.
అప్పస్మేకే ¶ [అప్పమ్పేకే (స్యా.)] పవేచ్ఛన్తి, బహునేకే న దిచ్ఛరే;
అప్పస్మా దక్ఖిణా దిన్నా, సహస్సేన సమం మితా.
ధమ్మం చరే యోపి సముఞ్ఛకం చరే, దారఞ్చ పోసం దదమప్పకస్మిం [దదం అప్పకస్మిపి (పీ.)];
సతం సహస్సానం సహస్సయాగినం, కలమ్పి ¶ నాగ్ఘన్తి తథావిధస్స తే.
కేనేస ¶ యఞ్ఞో విపులో మహగ్ఘతో [మహగ్గతో (సం. ని. ౧.౩౨)], సమేన దిన్నస్స న అగ్ఘమేతి;
కథం సతం సహస్సానం [కథం సహస్సానం (సీ. స్యా. పీ.)] సహస్సయాగినం, కలమ్పి నాగ్ఘన్తి తథావిధస్స తే.
దదన్తి హేకే విసమే నివిట్ఠా, ఛేత్వా [ఝత్వా (సీ. పీ.), ఘత్వా (స్యా.)] వధిత్వా అథ సోచయిత్వా;
సా దక్ఖిణా అస్సుముఖా సదణ్డా, సమేన దిన్నస్స న అగ్ఘమేతి;
ఏవం సతం సహస్సానం [ఏవం సహస్సానం (సీ. స్యా. పీ.)] సహస్సయాగినం, కలమ్పి నాగ్ఘన్తి తథావిధస్స తేతి.
బిలారకోసియజాతకం ద్వాదసమం.
౪౫౧. చక్కవాకజాతకం (౧౩)
వణ్ణవా అభిరూపోసి, ఘనో సఞ్జాతరోహితో;
చక్కవాక సురూపోసి, విప్పసన్నముఖిన్ద్రియో.
పాఠీనం పావుసం మచ్ఛం, బలజం [వాలజం (సీ. పీ.), బలజ్జం (స్యా.)] ముఞ్జరోహితం;
గఙ్గాయ తీరే నిసిన్నో [గఙ్గాతీరే నిసిన్నోసి (స్యా. క.)], ఏవం భుఞ్జసి భోజనం.
న వాహమేతం [సబ్బత్థపి సమానం] భుఞ్జామి, జఙ్గలానోదకాని వా;
అఞ్ఞత్ర సేవాలపణకా, ఏతం [అఞ్ఞం (స్యా.)] మే సమ్మ భోజనం.
న ¶ వాహమేతం సద్దహామి, చక్కవాకస్స భోజనం;
అహమ్పి సమ్మ భుఞ్జామి, గామే లోణియతేలియం.
మనుస్సేసు కతం భత్తం, సుచిం మంసూపసేచనం;
న ¶ చ మే తాదిసో వణ్ణో, చక్కవాక యథా తువం.
సమ్పస్సం అత్తని వేరం, హింసయం [హింసాయ (స్యా. పీ. క.)] మానుసిం పజం;
ఉత్రస్తో ఘససీ భీతో, తేన వణ్ణో తవేదిసో.
సబ్బలోకవిరుద్ధోసి, ధఙ్క పాపేన కమ్మునా;
లద్ధో పిణ్డో న పీణేతి, తేన వణ్ణో తవేదిసో.
అహమ్పి [అహఞ్చ (?)] సమ్మ భుఞ్జామి, అహింసం సబ్బపాణినం;
అప్పోస్సుక్కో నిరాసఙ్కీ, అసోకో అకుతోభయో.
సో కరస్సు ఆనుభావం, వీతివత్తస్సు సీలియం;
అహింసాయ చర లోకే, పియో హోహిసి మంమివ.
యో న హన్తి న ఘాతేతి, న జినాతి న జాపయే;
మేత్తంసో సబ్బభూతేసు, వేరం తస్స న కేనచీతి.
చక్కవాకజాతకం తేరసమం.
౪౫౨. భూరిపఞ్ఞజాతకం (౧౪)
సచ్చం ¶ కిర త్వం అపి [త్వమ్పి (సీ.), తువమ్పి (స్యా.), త్వం అసి (క.)] భూరిపఞ్ఞ, యా తాదిసీ సీరి ధితీ మతీ చ;
న తాయతేభావవసూపనితం, యో యవకం భుఞ్జసి అప్పసూపం.
సుఖం దుక్ఖేన పరిపాచయన్తో, కాలా కాలం విచినం ఛన్దఛన్నో;
అత్థస్స ¶ ద్వారాని అవాపురన్తో, తేనాహం తుస్సామి యవోదనేన.
కాలఞ్చ ¶ ఞత్వా అభిజీహనాయ, మన్తేహి అత్థం పరిపాచయిత్వా;
విజమ్భిస్సం సీహవిజమ్భితాని, తాయిద్ధియా దక్ఖసి మం పునాపి.
సుఖీపి హేకే [సుఖీ హి ఏకే (సీ.), సుఖీతి హేకే (?)] న కరోన్తి పాపం, అవణ్ణసంసగ్గభయా పునేకే;
పహూ సమానో విపులత్థచిన్తీ, కింకారణా మే న కరోసి దుక్ఖం.
న పణ్డితా అత్తసుఖస్స హేతు, పాపాని కమ్మాని సమాచరన్తి;
దుక్ఖేన ఫుట్ఠా ఖలితాపి సన్తా, ఛన్దా చ దోసా న జహన్తి ధమ్మం.
యేన కేనచి వణ్ణేన, ముదునా దారుణేన వా;
ఉద్ధరే దీనమత్తానం, పచ్ఛా ధమ్మం సమాచరే.
యస్స రుక్ఖస్స ఛాయాయ, నిసీదేయ్య సయేయ్య వా;
న తస్స సాఖం భఞ్జేయ్య, మిత్తదుబ్భో హి పాపకో.
యస్సాపి [యస్స హి (సీ. క.)] ధమ్మం పురిసో [మనుజో (సీ.)] విజఞ్ఞా, యే చస్స కఙ్ఖం వినయన్తి సన్తో;
తం ¶ హిస్స దీపఞ్చ పరాయనఞ్చ, న తేన మేత్తిం జరయేథ పఞ్ఞో.
అలసో గిహీ కామభోగీ న సాధు, అసఞ్ఞతో పబ్బజితో న సాధు;
రాజా న సాధు అనిసమ్మకారీ, యో పణ్డితో కోధనో తం న సాధు.
నిసమ్మ ఖత్తియో కయిరా, నానిసమ్మ దిసమ్పతి;
నిసమ్మకారినో రాజ, యసో కిత్తి చ వడ్ఢతీతి.
భూరిపఞ్ఞజాతకం చుద్దసమం.
౪౫౩. మహామఙ్గలజాతకం (౧౫)
కింసు ¶ నరో జప్పమధిచ్చకాలే, కం వా విజ్జం కతమం వా సుతానం;
సో మచ్చో అస్మిఞ్చ [అస్మింవ (పీ.)] పరమ్హి లోకే, కథం కరో సోత్థానేన గుత్తో.
యస్స దేవా పితరో చ సబ్బే, సరీసపా [సిరింసపా (సీ. స్యా. పీ.)] సబ్బభూతాని చాపి;
మేత్తాయ నిచ్చం అపచితాని హోన్తి, భూతేసు వే సోత్థానం తదాహు.
యో ¶ సబ్బలోకస్స నివాతవుత్తి, ఇత్థీపుమానం ¶ సహదారకానం;
ఖన్తా దురుత్తానమప్పటికూలవాదీ, అధివాసనం సోత్థానం తదాహు.
యో నావజానాతి సహాయమిత్తే [సహాయమత్తే (సీ. పీ.)], సిప్పేన కుల్యాహి ధనేన జచ్చా;
రుచిపఞ్ఞో అత్థకాలే మతీమా [ముతీమా (సీ. పీ.)], సహాయేసు వే సోత్థానం తదాహు.
మిత్తాని వే యస్స భవన్తి సన్తో, సంవిస్సత్థా అవిసంవాదకస్స;
న మిత్తదుబ్భీ సంవిభాగీ ధనేన, మిత్తేసు వే సోత్థానం తదాహు.
యస్స భరియా తుల్యవయా సమగ్గా, అనుబ్బతా ధమ్మకామా పజాతా [సజాతా (క.)];
కోలినియా సీలవతీ పతిబ్బతా, దారేసు వే సోత్థానం తదాహు.
యస్స ¶ రాజా భూతపతి [భూతపతీ (సీ. స్యా. పీ.)] యసస్సీ, జానాతి సోచేయ్యం పరక్కమఞ్చ;
అద్వేజ్ఝతా సుహదయం మమన్తి, రాజూసు వే సోత్థానం తదాహు.
అన్నఞ్చ ¶ పానఞ్చ దదాతి సద్ధో, మాలఞ్చ గన్ధఞ్చ విలేపనఞ్చ;
పసన్నచిత్తో అనుమోదమానో, సగ్గేసు వే సోత్థానం తదాహు.
యమరియధమ్మేన పునన్తి వుద్ధా, ఆరాధితా సమచరియాయ సన్తో;
బహుస్సుతా ఇసయో సీలవన్తో, అరహన్తమజ్ఝే సోత్థానం తదాహు.
ఏతాని ఖో సోత్థానాని లోకే, విఞ్ఞుప్పసత్థాని సుఖుద్రయాని [సుఖిన్ద్రియాని (పీ.)];
తానీధ సేవేథ నరో సపఞ్ఞో, న హి మఙ్గలే కిఞ్చనమత్థి సచ్చన్తి.
మహామఙ్గలజాతకం పన్నరసమం.
౪౫౪. ఘటపణ్డితజాతకం (౧౬)
ఉట్ఠేహి కణ్హ కిం సేసి, కో అత్థో సుపనేన తే;
యోపి తుయ్హం [తాయం (పీ.)] సకో భాతా, హదయం చక్ఖు చ [చక్ఖుంవ (పీ.)] దక్ఖిణం;
తస్స వాతా బలీయన్తి, ఘటో జప్పతి [ససం జప్పతి (?)] కేసవ.
తస్స తం వచనం సుత్వా, రోహిణేయ్యస్స కేసవో;
తరమానరూపో వుట్ఠాసి, భాతుసోకేన అట్టితో.
కిం ను ¶ ఉమ్మత్తరూపోవ, కేవలం ద్వారకం ఇమం;
ససో ససోతి లపసి, కో ను తే ససమాహరి.
సోవణ్ణమయం ¶ మణీమయం, లోహమయం అథ రూపియామయం;
సఙ్ఖసిలాపవాళమయం, కారయిస్సామి తే ససం.
సన్తి అఞ్ఞేపి ససకా, అరఞ్ఞే వనగోచరా;
తేపి తే ఆనయిస్సామి, కీదిసం ససమిచ్ఛసి.
న ¶ చాహమేతే [న చాహమేతం (సీ.), న వాహమేతే (స్యా.), న వాహమేతం (పీ.)] ఇచ్ఛామి, యే ససా పథవిస్సితా [పఠవింసితా (సీ. స్యా. పీ.)];
చన్దతో ససమిచ్ఛామి, తం మే ఓహర కేసవ.
సో నూన మధురం ఞాతి, జీవితం విజహిస్ససి;
అపత్థియం యో పత్థయసి, చన్దతో ససమిచ్ఛసి.
ఏవం చే కణ్హ జానాసి, యదఞ్ఞమనుసాససి;
కస్మా పురే మతం పుత్తం, అజ్జాపి మనుసోచసి.
యం న లబ్భా మనుస్సేన, అమనుస్సేన వా పున [పన (పే. వ. ౨౧౫)];
జాతో మే మా మరీ పుత్తో, కుతో లబ్భా అలబ్భియం.
న మన్తా మూలభేసజ్జా, ఓసధేహి ధనేన వా;
సక్కా ఆనయితుం కణ్హ, యం పేతమనుసోచసి.
యస్స ఏతాదిసా అస్సు, అమచ్చా పురిసపణ్డితా;
యథా నిజ్ఝాపయే అజ్జ, ఘటో పురిసపణ్డితో.
ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;
వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.
అబ్బహీ ¶ వత మే సల్లం, యమాసి హదయస్సితం;
యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.
సోహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, వీతసోకో అనావిలో;
న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన మాణవ [భాతిక (పే. వ. ౨౨౪)].
ఏవం కరోన్తి సప్పఞ్ఞా, యే హోన్తి అనుకమ్పకా;
నివత్తయన్తి సోకమ్హా, ఘటో జేట్ఠంవ భాతరన్తి.
ఘటపణ్డితజాతకం సోళసమం.
దసకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
దళ్హ ¶ కణ్హ ధనఞ్జయ సఙ్ఖవరో, రజ సత్తహ కస్స చ [సత్తాహససాఖ (స్యా.)] తక్కలినా;
ధమ్మం కుక్కుట కుణ్డలి భోజనదా, చక్కవాక సుభూరిస సోత్థి ఘటోతి.
౧౧. ఏకాదసకనిపాతో
౪౫౫. మాతుపోసకజాతకం (౧)
తస్స ¶ ¶ ¶ నాగస్స విప్పవాసేన, విరూళ్హా సల్లకీ చ కుటజా చ;
కురువిన్దకరవీరా [కరవరా (సీ. స్యా.)] తిససామా చ, నివాతే పుప్ఫితా చ కణికారా.
కోచిదేవ సువణ్ణకాయురా, నాగరాజం భరన్తి పిణ్డేన;
యత్థ రాజా రాజకుమారో వా, కవచమభిహేస్సతి అఛమ్భితో [అసమ్భీతో (సీ. స్యా. పీ.)].
గణ్హాహి నాగ కబళం, మా నాగ కిసకో భవ;
బహూని రాజకిచ్చాని, తాని [యాని (సీ. పీ.)] నాగ కరిస్ససి.
సా నూనసా కపణికా, అన్ధా అపరిణాయికా;
ఖాణుం పాదేన ఘట్టేతి, గిరిం చణ్డోరణం పతి.
కా ను తే సా మహానాగ, అన్ధా అపరిణాయికా;
ఖాణుం పాదేన ఘట్టేతి, గిరిం చణ్డోరణం పతి.
మాతా మే సా మహారాజ, అన్ధా అపరిణాయికా;
ఖాణుం పాదేన ఘట్టేతి, గిరిం చణ్డోరణం పతి.
ముఞ్చథేతం మహానాగం, యోయం భరతి మాతరం;
సమేతు ¶ మాతరా నాగో, సహ సబ్బేహి ఞాతిభి.
ముత్తో చ బన్ధనా నాగో, ముత్తమాదాయ కుఞ్జరో [కాసిరాజేన పేసితో (సీ. స్యా.), ముత్తో దామాతో కుఞ్జరో (పీ. సీ. నియ్య)];
ముహుత్తం అస్సాసయిత్వా [విస్సమిత్వాన (సీ.)], అగమా యేన పబ్బతో.
తతో సో నళినిం [నిలినం (స్యా.)] గన్త్వా, సీతం కుఞ్జరసేవితం;
సోణ్డాయూదకమాహత్వా [మాహిత్వా (స్యా. క.)], మాతరం అభిసిఞ్చథ.
కోయ ¶ అనరియో దేవో, అకాలేనపి వస్సతి [అకాలేన పవస్సతి (సీ. స్యా.), అకాలేన’తివస్సతి (పీ.)];
గతో మే అత్రజో పుత్తో, యో మయ్హం పరిచారకో.
ఉట్ఠేహి అమ్మ కిం సేసి, ఆగతో త్యాహమత్రజో;
ముత్తోమ్హి కాసిరాజేన, వేదేహేన యసస్సినా.
చిరం ¶ జీవతు సో రాజా, కాసీనం రట్ఠవడ్ఢనో;
యో మే పుత్తం పమోచేసి, సదా వుద్ధాపచాయికన్తి.
మాతుపోసకజాతకం పఠమం.
౪౫౬. జుణ్హజాతకం (౨)
సుణోహి మయ్హం వచనం జనిన్ద, అత్థేన జుణ్హమ్హి ఇధానుపత్తో;
న బ్రాహ్మణే అద్ధికే తిట్ఠమానే, గన్తబ్బ [గన్తబ్య (క.)] మాహు ద్విపదిన్ద [దిపదాన (సీ. పీ.), ద్విపదాన (స్యా.)] సేట్ఠ.
సుణోమి ¶ తిట్ఠామి వదేహి బ్రహ్మే, యేనాసి [యేనాపి (స్యా. క.)] అత్థేన ఇధానుపత్తో;
కం వా త్వమత్థం మయి పత్థయానో, ఇధాగమా బ్రహ్మే తదిఙ్ఘ బ్రూహి.
దదాహి మే గామవరాని పఞ్చ, దాసీసతం సత్త గవంసతాని;
పరోసహస్సఞ్చ సువణ్ణనిక్ఖే, భరియా చ మే సాదిసీ ద్వే దదాహి.
తపో ను తే బ్రాహ్మణ భింసరూపో, మన్తా ను తే బ్రాహ్మణ చిత్తరూపా;
యక్ఖా ను [యక్ఖా వ (సీ. పీ.)] తే అస్సవా సన్తి కేచి, అత్థం వా మే అభిజానాసి కత్తం.
న ¶ మే తపో అత్థి న చాపి మన్తా, యక్ఖాపి మే అస్సవా నత్థి కేచి;
అత్థమ్పి తే నాభిజానామి కత్తం, పుబ్బే చ ఖో [పుబ్బేవ ఖో (స్యా. క.)] సఙ్గతిమత్తమాసి.
పఠమం ఇదం దస్సనం జానతో మే, న తాభిజానామి ఇతో పురత్థా;
అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం, కదా కుహిం వా అహు సఙ్గమో నో.
గన్ధారరాజస్స ¶ పురమ్హి రమ్మే, అవసిమ్హసే తక్కసీలాయం దేవ;
తత్థన్ధకారమ్హి తిమీసికాయం [తిమిస్సికాయం (సీ. అట్ఠ.), తిమిస్సకాయం (స్యా.)], అంసేన అంసం సమఘట్టయిమ్హ.
తే తత్థ ఠత్వాన ఉభో జనిన్ద, సారాణియం [సారణీయం (క.)] వీతిసారయిమ్హ [వీతిసారిమ్హ (సీ. స్యా. పీ.)] తత్థ;
సాయేవ నో సఙ్గతిమత్తమాసి, తతో న పచ్ఛా న పురే అహోసి.
యదా కదాచి మనుజేసు బ్రహ్మే, సమాగమో సప్పురిసేన హోతి;
న పణ్డితా సఙ్గతిసన్థవాని, పుబ్బే కతం వాపి వినాసయన్తి.
బాలావ [బాలా చ (సీ. స్యా. పీ.)] ఖో సఙ్గతిసన్థవాని, పుబ్బే కతం వాపి వినాసయన్తి;
బహుమ్పి బాలేసు కతం వినస్సతి, తథా హి బాలా అకతఞ్ఞురూపా.
ధీరా చ ఖో సఙ్గతిసన్థవాని, పుబ్బే కతం వాపి న నాసయన్తి;
అప్పమ్పి ధీరేసు కతం న నస్సతి, తథా హి ధీరా సుకతఞ్ఞురూపా.
దదామి ¶ ¶ తే గామవరాని పఞ్చ, దాసీసతం సత్త గవంసతాని;
పరోసహస్సఞ్చ సువణ్ణనిక్ఖే, భరియా చ తే సాదిసీ ద్వే దదామి.
ఏవం ¶ సతం హోతి సమేచ్చ రాజ, నక్ఖత్తరాజారివ తారకానం;
ఆపూరతీ కాసిపతీ తథాహం, తయాపి మే సఙ్గమో అజ్జ లద్ధోతి.
జుణ్హజాతకం దుతియం.
౪౫౭. ధమ్మదేవపుత్తజాతకం (౩)
యసోకరో పుఞ్ఞకరోహమస్మి, సదాత్థుతో సమణబ్రాహ్మణానం;
మగ్గారహో దేవమనుస్సపూజితో, ధమ్మో అహం దేహి అధమ్మ మగ్గం.
అధమ్మయానం దళ్హమారుహిత్వా, అసన్తసన్తో బలవాహమస్మి;
స కిస్స హేతుమ్హి తవజ్జ దజ్జం, మగ్గం అహం ధమ్మ అదిన్నపుబ్బం.
ధమ్మో హవే పాతురహోసి పుబ్బే, పచ్ఛా ¶ అధమ్మో ఉదపాది లోకే;
జేట్ఠో చ సేట్ఠో చ సనన్తనో చ, ఉయ్యాహి జేట్ఠస్స కనిట్ఠ మగ్గా.
న యాచనాయ నపి పాతిరూపా, న అరహతా [న అరహతి (సీ. పీ.), అరహతి (క.)] తేహం దదేయ్యం మగ్గం;
యుద్ధఞ్చ నో హోతు ఉభిన్నమజ్జ, యుద్ధమ్హి యో జేస్సతి తస్స మగ్గో.
సబ్బా ¶ దిసా అనువిసటోహమస్మి, మహబ్బలో అమితయసో అతుల్యో;
గుణేహి సబ్బేహి ఉపేతరూపో, ధమ్మో అధమ్మ త్వం కథం విజేస్ససి.
లోహేన వే హఞ్ఞతి జాతరూపం, న జాతరూపేన హనన్తి లోహం;
సచే అధమ్మో హఞ్ఛతి [హఞ్ఞతి (సీ. స్యా.), హఞ్ఞితి (కత్థచి)] ధమ్మమజ్జ, అయో సువణ్ణం వియ దస్సనేయ్యం.
సచే తువం యుద్ధబలో అధమ్మ [యుద్ధబలో’సి’ధమ్మ (క. సీ.), యుద్ధబలో’స’ధమ్మ (పీ.)], న తుయ్హ వుడ్ఢా [వద్ధా (సీ. పీ.)] చ గరూ చ అత్థి;
మగ్గఞ్చ తే దమ్మి పియాప్పియేన, వాచాదురుత్తానిపి తే ఖమామి.
ఇదఞ్చ సుత్వా వచనం అధమ్మో, అవంసిరో ¶ పతితో ఉద్ధపాదో;
‘‘యుద్ధత్థికో చే న లభామి యుద్ధం’’, ఏత్తావతా హోతి హతో అధమ్మో.
ఖన్తీబలో యుద్ధబలం విజేత్వా, హన్త్వా అధమ్మం నిహనిత్వ [విహనిత్వా (క.)] భూమ్యా;
పాయాసి విత్తో [చిత్తో (స్యా.)] అభిరుయ్హ సన్దనం, మగ్గేనేవ అతిబలో సచ్చనిక్కమో.
మాతా పితా సమణబ్రాహ్మణా చ, అసమ్మానితా యస్స సకే అగారే;
ఇధేవ నిక్ఖిప్ప సరీరదేహం, కాయస్స భేదా నిరయం వజన్తి తే [వజన్తి (సీ. పీ.)];
యథా అధమ్మో పతితో అవంసిరో.
మాతా ¶ పితా సమణబ్రాహ్మణా చ, సుసమ్మానితా యస్స సకే అగారే;
ఇధేవ నిక్ఖిప్ప సరీరదేహం, కాయస్స భేదా సుగతిం వజన్తి తే;
యథాపి ధమ్మో అభిరుయ్హ సన్దనన్తి.
ధమ్మదేవపుత్తజాతకం [ధమ్మజాతకం (సీ. పీ.)] తతియం.
౪౫౮. ఉదయజాతకం (౪)
ఏకా ¶ ¶ నిసిన్నా సుచి సఞ్ఞతూరూ, పాసాదమారుయ్హ అనిన్దితఙ్గీ;
యాచామి తం కిన్నరనేత్తచక్ఖు, ఇమేకరత్తిం ఉభయో వసేమ.
ఓకిణ్ణన్తరపరిఖం, దళ్హమట్టాలకోట్ఠకం;
రక్ఖితం ఖగ్గహత్థేహి, దుప్పవేసమిదం పురం.
దహరస్స యువినో చాపి, ఆగమో చ న విజ్జతి;
అథ కేన ను వణ్ణేన, సఙ్గమం ఇచ్ఛసే మయా.
యక్ఖోహమస్మి కల్యాణి, ఆగతోస్మి తవన్తికే [తవన్తికం (సీ. పీ.)];
త్వం మం నన్దయ [నన్దస్సు (స్యా. క.)] భద్దన్తే, పుణ్ణకంసం దదామి తే.
దేవం వ యక్ఖం అథ వా మనుస్సం, న పత్థయే ఉదయమతిచ్చ అఞ్ఞం;
గచ్ఛేవ త్వం యక్ఖ మహానుభావ, మా చస్సు గన్త్వా పునరావజిత్థ.
యా సా రతి ఉత్తమా కామభోగినం, యం హేతు సత్తా విసమం చరన్తి;
మా తం రతిం జీయి తువం సుచిమ్హి తే, దదామి తే రూపియం కంసపూరం.
నారిం ¶ ¶ నరో నిజ్ఝపయం ధనేన, ఉక్కంసతీ యత్థ కరోతి ఛన్దం;
విపచ్చనీకో తవ దేవధమ్మో, పచ్చక్ఖతో థోకతరేన ఏసి.
ఆయు చ వణ్ణో చ [ఆయుం చ వణ్ణం చ (క. సీ. పీ.)] మనుస్సలోకే, నిహీయతి మనుజానం సుగ్గత్తే;
తేనేవ వణ్ణేన ధనమ్పి తుయ్హం, నిహీయతి జిణ్ణతరాసి అజ్జ.
ఏవం మే పేక్ఖమానస్స, రాజపుత్తి యసస్సిని;
హాయతేవ తవ [హాయతే వత తే (సీ. స్యా. క.), హాయతేవ తతో (పీ.)] వణ్ణో, అహోరత్తానమచ్చయే.
ఇమినావ త్వం వయసా, రాజపుత్తి సుమేధసే;
బ్రహ్మచరియం చరేయ్యాసి, భియ్యో వణ్ణవతీ సియా.
దేవా న జీరన్తి యథా మనుస్సా, గత్తేసు తేసం వలియో న హోన్తి;
పుచ్ఛామి తం యక్ఖ మహానుభావ, కథం ను దేవాన [కథం న దేవానం (పీ.)] సరీరదేహో.
దేవా న జీరన్తి యథా మనుస్సా, గత్తేసు తేసం వలియో న హోన్తి;
సువే సువే భియ్యతరోవ [భియ్యతరో చ (క.)] తేసం, దిబ్బో ¶ చ వణ్ణో విపులా చ భోగా.
కింసూధ భీతా జనతా అనేకా, మగ్గో చ నేకాయతనం పవుత్తో;
పుచ్ఛామి తం యక్ఖ మహానుభావ, కత్థట్ఠితో పరలోకం న భాయే.
వాచం ¶ ¶ మనఞ్చ పణిధాయ సమ్మా, కాయేన పాపాని అకుబ్బమానో;
బహున్నపానం ఘరమావసన్తో, సద్ధో ముదూ సంవిభాగీ వదఞ్ఞూ;
సఙ్గాహకో సఖిలో సణ్హవాచో, ఏత్థట్ఠితో పరలోకం న భాయే.
అనుసాససి మం యక్ఖ, యథా మాతా యథా పితా;
ఉళారవణ్ణం పుచ్ఛామి, కో ను త్వమసి సుబ్రహా.
ఉదయోహమస్మి కల్యాణి, సఙ్కరత్తా ఇధాగతో [సఙ్గరత్థా ఇధాగతో (సీ. పీ.), సఙ్గరత్థాయిధాగతో (స్యా.)];
ఆమన్త ఖో తం గచ్ఛామి, ముత్తోస్మి తవ సఙ్కరా [సఙ్గరా (సీ. స్యా. పీ.)].
సచే ఖో త్వం ఉదయోసి, సఙ్కరత్తా ఇధాగతో;
అనుసాస మం రాజపుత్త, యథాస్స పున సఙ్గమో.
అతిపతతి [అధిపతతీ (సీ. పీ.)] వయో ఖణో తథేవ, ఠానం నత్థి ధువం చవన్తి సత్తా;
పరిజియ్యతి అద్ధువం సరీరం, ఉదయే ¶ మా పమాద [మా పమాదం (సీ.)] చరస్సు ధమ్మం.
కసిణా పథవీ ధనస్స పూరా, ఏకస్సేవ సియా అనఞ్ఞధేయ్యా;
తఞ్చాపి జహతి [జహాతి (సీ. స్యా. పీ.), జహాతీ (?)] అవీతరాగో, ఉదయే మా పమాద చరస్సు ధమ్మం.
మాతా చ పితా చ భాతరో చ, భరియా యాపి ధనేన హోతి కీతా [భరియాపి ధనేన హోన్తి అతిత్తా (క.)];
తే చాపి జహన్తి అఞ్ఞమఞ్ఞం, ఉదయే మా పమాద చరస్సు ధమ్మం.
కాయో ¶ పరభోజనన్తి ఞత్వా [కాయో చ పరభోజనం విదిత్వా (క.)], సంసారే సుగతిఞ్చ దుగ్గతిఞ్చ [సుగతీ చ దుగ్గతీ చ (సీ. స్యా. పీ.), సుగ్గతిం దుగ్గతిఞ్చ (క.)];
ఇత్తరవాసోతి జానియాన, ఉదయే మా పమాద చరస్సు ధమ్మం.
సాధు భాసతియం [భాసతయం (సీ. పీ.)] యక్ఖో, అప్పం మచ్చాన జీవితం;
కసిరఞ్చ పరిత్తఞ్చ, తఞ్చ దుక్ఖేన సంయుతం;
సాహం ఏకా పబ్బజిస్సామి, హిత్వా కాసిం సురున్ధనన్తి.
ఉదయజాతకం చతుత్థం.
౪౫౯. పానీయజాతకం (౫)
మిత్తో ¶ మిత్తస్స పానీయం, అదిన్నం పరిభుఞ్జిసం;
తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం, తం పాపం పకతం మయా;
మా పున అకరం పాపం, తస్మా పబ్బజితో అహం.
పరదారఞ్చ దిస్వాన, ఛన్దో మే ఉదపజ్జథ [ఉపపజ్జథ (స్యా. క.)];
తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం, తం పాపం పకతం మయా;
మా పున అకరం పాపం, తస్మా పబ్బజితో అహం.
పితరం ¶ మే మహారాజ, చోరా అగణ్హు [అగణ్హుం (సీ. పీ.), అగణ్హి (క.)] కాననే;
తేసాహం పుచ్ఛితో జానం, అఞ్ఞథా నం వియాకరిం.
తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం, తం పాపం పకతం మయా;
మా పున అకరం పాపం, తస్మా పబ్బజితో అహం.
పాణాతిపాతమకరుం, సోమయాగే ఉపట్ఠితే;
తేసాహం సమనుఞ్ఞాసిం, తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం.
తం పాపం పకతం మయా, మా పున అకరం పాపం;
తస్మా పబ్బజితో అహం.
సురామేరయమాధుకా [మధుకా (సీ. స్యా. పీ.)], యే జనా పఠమాసు నో;
బహూనం తే అనత్థాయ, మజ్జపానమకప్పయుం.
తేసాహం ¶ సమనుఞ్ఞాసిం, తేన పచ్ఛా విజిగుచ్ఛిం;
తం పాపం పకతం మయా, మా పున అకరం పాపం;
తస్మా పబ్బజితో అహం.
ధిరత్థు ¶ సుబహూ కామే, దుగ్గన్ధే బహుకణ్టకే;
యే అహం పటిసేవన్తో, నాలభిం తాదిసం సుఖం.
మహస్సాదా సుఖా కామా, నత్థి కామా పరం [కామపరం (సీ. పీ.)] సుఖం;
యే కామే పటిసేవన్తి, సగ్గం తే ఉపపజ్జరే.
అప్పస్సాదా దుఖా కామా, నత్థి కామా పరం దుఖం;
యే కామే పటిసేవన్తి, నిరయం తే ఉపపజ్జరే.
అసీ యథా సునిసితో, నేత్తింసోవ సుపాయికో [సుపాసితో (క. సీ. నియ్య), సుపాయితో (క. అట్ఠ.)];
సత్తీవ ఉరసి ఖిత్తా, కామా దుక్ఖతరా తతో.
అఙ్గారానంవ జలితం, కాసుం సాధికపోరిసం;
ఫాలంవ దివసంతత్తం, కామా దుక్ఖతరా తతో.
విసం యథా హలాహలం, తేలం పక్కుథితం [ఉక్కట్ఠితం (సీ. పీ.), పక్కుట్ఠితం (స్యా.)] యథా;
తమ్బలోహ [తమ్పలోహం (స్యా.)] విలీనంవ, కామా దుక్ఖతరా తతోతి.
పానీయజాతకం పఞ్చమం.
౪౬౦. యుధఞ్చయజాతకం (౬)
మిత్తామచ్చపరిబ్యూళ్హం [పరిబ్బూళ్హం (సీ. పీ.)], అహం వన్దే రథేసభం;
పబ్బజిస్సామహం రాజ [పబ్బజిస్సం మహారాజ (సీ. పీ.)], తం దేవో అనుమఞ్ఞతు.
సచే ¶ తే ఊనం కామేహి, అహం పరిపూరయామి [అహంవ పూరయామి (క.)] తే;
యో తం హింసతి వారేమి, మా పబ్బజ [పబ్బజి (పీ.)] యుధఞ్చయ [యుధఞ్జయ (సీ. స్యా.), యువఞ్జయ (పీ.)].
న ¶ మత్థి ఊనం కామేహి, హింసితా మే న విజ్జతి;
దీపఞ్చ కాతుమిచ్ఛామి, యం జరా నాభికీరతి.
పుత్తో ¶ వా పితరం యాచే, పితా వా పుత్తమోరసం;
నేగమో తం యాచే [నేగమో యాచతే (సీ. స్యా. పీ.)] తాత, మా పబ్బజ యుధఞ్చయ.
మా మం దేవ నివారేహి, పబ్బజన్తం రథేసభ;
మాహం కామేహి సమ్మత్తో, జరాయ వసమన్వగూ.
అహం తం తాత యాచామి, అహం పుత్త నివారయే;
చిరం తం దట్ఠుమిచ్ఛామి, మా పబ్బజ యుధఞ్చయ.
ఉస్సావోవ తిణగ్గమ్హి, సూరియుగ్గమనం పతి;
ఏవమాయు మనుస్సానం, మా మం అమ్మ నివారయ.
తరమానో ఇమం యానం, ఆరోపేతు [తరమానా ఇమం యానం, ఆరోపేన్తు (సీ. పీ.)] రథేసభ;
మా మే మాతా తరన్తస్స, అన్తరాయకరా అహు.
అభిధావథ భద్దన్తే, సుఞ్ఞం హేస్సతి రమ్మకం;
యుధఞ్చయో అనుఞ్ఞాతో, సబ్బదత్తేన రాజినా.
యోహు సేట్ఠో సహస్సస్స [మనుస్సానం (స్యా.), సహస్సానం (క.)], యువా కఞ్చనసన్నిభో;
సోయం కుమారో పబ్బజితో, కాసాయవసనో బలీ.
ఉభో కుమారా పబ్బజితా, యుధఞ్చయో యుధిట్ఠిలో;
పహాయ మాతాపితరో, సఙ్గం ఛేత్వాన మచ్చునోతి.
యుధఞ్చయజాతకం ఛట్ఠం.
౪౬౧. దసరథజాతకం (౭)
ఏథ ¶ లక్ఖణ సీతా చ, ఉభో ఓతరథోదకం;
ఏవాయం భరతో ఆహ, ‘‘రాజా దసరథో మతో’’.
కేన రామప్పభావేన, సోచితబ్బం న సోచసి;
పితరం కాలకతం [కాలఙ్కతం (క.)] సుత్వా, న తం పసహతే దుఖం.
యం న సక్కా నిపాలేతుం, పోసేన లపతం బహుం;
స కిస్స విఞ్ఞూ మేధావీ, అత్తానముపతాపయే.
దహరా ¶ ¶ చ హి వుద్ధా చ [యే వుద్ధా (సీ. అట్ఠ.), యే వుడ్ఢా (స్యా.)], యే బాలా యే చ పణ్డితా;
అడ్ఢా చేవ దలిద్దా చ, సబ్బే మచ్చుపరాయణా.
ఫలానమివ పక్కానం, నిచ్చం పతనతో భయం;
ఏవం జాతాన మచ్చానం, నిచ్చ మరణతో భయం.
సాయమేకే న దిస్సన్తి, పాతో దిట్ఠా బహుజ్జనా;
పాతో ఏకే న దిస్సన్తి, సాయం దిట్ఠా బహుజ్జనా.
పరిదేవయమానో చే, కిఞ్చిదత్థం ఉదబ్బహే;
సమ్మూళ్హో హింసమత్తానం, కయిరా తం విచక్ఖణో.
కిసో వివణ్ణో భవతి, హింసమత్తానమత్తనో [మత్తనా (సీ. అట్ఠ. సు. ని. ౫౯౦)];
న తేన పేతా పాలేన్తి, నిరత్థా పరిదేవనా.
యథా సరణమాదిత్తం, వారినా పరినిబ్బయే [వారినావనిబ్బాపయే (స్యా. క.)];
ఏవమ్పి ధీరో సుతవా, మేధావీ పణ్డితో నరో;
ఖిప్పముప్పతితం సోకం, వాతో తూలంవ ధంసయే.
మచ్చో ఏకోవ ¶ [ఏకోవ మచ్చో (సీ. స్యా. పీ.)] అచ్చేతి, ఏకోవ జాయతే కులే;
సంయోగపరమాత్వేవ, సమ్భోగా సబ్బపాణినం.
తస్మా హి ధీరస్స బహుస్సుతస్స, సమ్పస్సతో లోకమిమం పరఞ్చ;
అఞ్ఞాయ ధమ్మం హదయం మనఞ్చ, సోకా మహన్తాపి న తాపయన్తి.
సోహం దస్సఞ్చ భోక్ఖఞ్చ, భరిస్సామి చ [సోహం యసఞ్చ భోగఞ్చ, భరియాపి చ (స్యా. క.)] ఞాతకే;
సేసఞ్చ పాలయిస్సామి, కిచ్చమేతం [కిచ్చమేవం (పీ.)] విజానతో.
దస వస్ససహస్సాని, సట్ఠి వస్ససతాని చ;
కమ్బుగీవో మహాబాహు, రామో రజ్జమకారయీతి.
దసరథజాతకం సత్తమం.
౪౬౨. సంవరజాతకం (౮)
జానన్తో ¶ నో మహారాజ, తవ సీలం జనాధిపో;
ఇమే కుమారే పూజేన్తో, న తం కేనచి మఞ్ఞథ.
తిట్ఠన్తే నో మహారాజే, అదు [ఆదు (సీ. పీ.), ఆదూ (స్యా.)] దేవే దివఙ్గతే;
ఞాతీ తం సమనుఞ్ఞింసు, సమ్పస్సం అత్థమత్తనో.
కేన సంవరవత్తేన, సఞ్జాతే అభితిట్ఠసి;
కేన తం నాతివత్తన్తి, ఞాతిసఙ్ఘా సమాగతా.
న ¶ రాజపుత్త ఉసూయామి [రాజపుత్త నుస్సుయ్యామి (క.)], సమణానం మహేసినం;
సక్కచ్చం ¶ తే నమస్సామి, పాదే వన్దామి తాదినం.
తే మం ధమ్మగుణే యుత్తం, సుస్సూసమనుసూయకం;
సమణా మనుసాసన్తి [సమనుసాసన్తి (సీ. స్యా. పీ.)], ఇసీ ధమ్మగుణే రతా.
తేసాహం వచనం సుత్వా, సమణానం మహేసినం;
న కిఞ్చి అతిమఞ్ఞామి, ధమ్మే మే నిరతో మనో.
హత్థారోహా అనీకట్ఠా, రథికా పత్తికారకా;
తేసం [తేసు (పీ.)] నప్పటిబన్ధామి, నివిట్ఠం [నిబద్ధం (సీ. పీ.)] భత్తవేతనం.
మహామత్తా చ మే అత్థి, మన్తినో పరిచారకా;
బారాణసిం వోహరన్తి, బహుమంససురోదకం.
అథోపి వాణిజా ఫీతా, నానారట్ఠేహి ఆగతా;
తేసు మే విహితా రక్ఖా, ఏవం జానాహుపోసథ.
ధమ్మేన కిర ఞాతీనం, రజ్జం కారేహి సంవర;
మేధావీ పణ్డితో చాసి [చాపి (సీ. పీ.)], అథోపి ఞాతినం హితో.
తం తం ఞాతిపరిబ్యూళ్హం, నానారతనమోచితం;
అమిత్తా నప్పసహన్తి, ఇన్దంవ అసురాధిపోతి.
సంవరజాతకం అట్ఠమం.
౪౬౩. సుప్పారకజాతకం (౯)
ఉమ్ముజ్జన్తి ¶ నిముజ్జన్తి, మనుస్సా ఖురనాసికా;
సుప్పారకం ¶ తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా [భరుకచ్ఛా (సీ. స్యా. పీ. అట్ఠ.)] పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, ఖురమాలీతి వుచ్చతి.
యథా అగ్గీవ సురియోవ [అగ్గి సురియో చ (స్యా.), అగ్గీవ సూరియో (క.)], సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, అగ్గిమాలీతి వుచ్చతి.
యథా దధీవ ఖీరంవ [దధి చ ఖీరం చ (స్యా.), ఏవముపరిపి], సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా ¶ పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, దధిమాలీతి [ఖీరమాలీతి (క.)] వుచ్చతి.
యథా కుసోవ సస్సోవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, కుసమాలీతి వుచ్చతి.
యథా నళోవ వేళూవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, నళమాలీతి వుచ్చతి.
మహబ్భయో భింసనకో, సద్దో సుయ్యతిమానుసో [సముద్దో సుయ్యత’మానుసో (సీ. పీ. అట్ఠ.)];
యథా ¶ సోబ్భో పపాతోవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయం.
కురుకచ్ఛా ¶ పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, బళవాముఖీతి [వళభాముఖీతి (సీ. స్యా.), బలవాముఖీతి (స్యా. క.)] వుచ్చతి.
యతో సరామి అత్తానం, యతో పత్తోస్మి విఞ్ఞుతం;
నాభిజానామి సఞ్చిచ్చ, ఏకపాణమ్పి హింసితం;
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, సోత్థిం నావా నివత్తతూతి.
సుప్పారకజాతకం నవమం.
ఏకాదసకనిపాతం నిట్ఠితం.
తస్సుద్దానం –
సిరిమాతుసుపోసకనాగవరో, పున జుణ్హక ధమ్మముదయవరో;
అథ పాని యుధఞ్చయకో చ, దసరథ సంవర పారగతేన నవాతి.
౧౨. ద్వాదసకనిపాతో
౪౬౪. చూళకుణాలజాతకం (౧)
లుద్ధానం ¶ ¶ ¶ [ఖుద్దానం (సీ. స్యా. పీ.)] లహుచిత్తానం, అకతఞ్ఞూన దుబ్భినం;
నాదేవసత్తో పురిసో, థీనం సద్ధాతుమరహతి.
న తా పజానన్తి కతం న కిచ్చం, న మాతరం పితరం భాతరం వా;
అనరియా సమతిక్కన్తధమ్మా, సస్సేవ చిత్తస్స వసం వజన్తి.
చిరానువుట్ఠమ్పి [చిరానువుత్థమ్పి (సీ. పీ.)] పియం మనాపం, అనుకమ్పకం పాణసమమ్పి భత్తుం [సన్తం (సీ. స్యా. పీ.)];
ఆవాసు కిచ్చేసు చ నం జహన్తి, తస్మాహమిత్థీనం న విస్ససామి.
థీనఞ్హి చిత్తం యథా వానరస్స, కన్నప్పకన్నం యథా రుక్ఖఛాయా;
చలాచలం హదయమిత్థియానం, చక్కస్స నేమి వియ పరివత్తతి.
యదా తా పస్సన్తి సమేక్ఖమానా, ఆదేయ్యరూపం పురిసస్స విత్తం;
సణ్హాహి వాచాహి నయన్తి మేనం, కమ్బోజకా ¶ జలజేనేవ అస్సం.
యదా న పస్సన్తి సమేక్ఖమానా, ఆదేయ్యరూపం పురిసస్స విత్తం;
సమన్తతో నం పరివజ్జయన్తి, తిణ్ణో నదీపారగతోవ కుల్లం.
సిలేసూపమా ¶ సిఖిరివ సబ్బభక్ఖా, తిక్ఖమాయా నదీరివ సీఘసోతా;
సేవన్తి హేతా పియమప్పియఞ్చ, నావా యథా ఓరకూలం పరఞ్చ.
న తా ఏకస్స న ద్విన్నం, ఆపణోవ పసారితో;
యో తా మయ్హన్తి మఞ్ఞేయ్య, వాతం జాలేన బాధయే [బన్ధయే (స్యా. క.)].
యథా నదీ చ పన్థో చ, పానాగారం సభా పపా;
ఏవం లోకిత్థియో నామ, వేలా తాసం న విజ్జతి [ఇమిస్సా గాథాయ పుబ్బద్ధాపరద్ధం విపరియాయేన దిస్సతి (క.)].
ఘతాసనసమా ఏతా, కణ్హసప్పసిరూపమా;
గావో బహితిణస్సేవ, ఓమసన్తి వరం వరం.
ఘతాసనం కుఞ్జరం కణ్హసప్పం, ముద్ధాభిసిత్తం పమదా చ సబ్బా;
ఏతే నరో నిచ్చయతో [నిచ్చయత్తో (సీ. పీ.)] భజేథ, తేసం హవే దుబ్బిదు సబ్బభావో [సచ్చభావో (స్యా.)].
నచ్చన్తవణ్ణా ¶ ¶ న బహూనం కన్తా, న దక్ఖిణా పమదా సేవితబ్బా;
న పరస్స భరియా న ధనస్స హేతు, ఏతిత్థియో పఞ్చ న సేవితబ్బాతి.
చూళకుణాలజాతకం పఠమం.
౪౬౫. భద్దసాలజాతకం (౨)
కా త్వం సుద్ధేహి వత్థేహి, అఘే వేహాయసం [వేహాసయం (సీ. పీ.)] ఠితా;
కేన త్యాస్సూని వత్తన్తి, కుతో తం భయమాగతం.
తవేవ దేవ విజితే, భద్దసాలోతి మం విదూ;
సట్ఠి [సట్ఠిం (సీ. పీ.)] వస్ససహస్సాని, తిట్ఠతో పూజితస్స మే.
కారయన్తా ¶ నగరాని, అగారే చ దిసమ్పతి;
వివిధే చాపి పాసాదే, న మం తే అచ్చమఞ్ఞిసుం;
యథేవ మం తే పూజేసుం, తథేవ త్వమ్పి పూజయ.
తం ఇవాహం [తఞ్చ అహం (సీ. స్యా. పీ.)] న పస్సామి, థూలం కాయేన తే దుమం;
ఆరోహపరిణాహేన, అభిరూపోసి జాతియా.
పాసాదం కారయిస్సామి, ఏకత్థమ్భం మనోరమం;
తత్థ తం ఉపనేస్సామి, చిరం తే యక్ఖ జీవితం.
ఏవం చిత్తం ఉదపాది, సరీరేన వినాభావో;
పుథుసో మం వికన్తిత్వా, ఖణ్డసో అవకన్తథ.
అగ్గే ¶ చ ఛేత్వా మజ్ఝే చ, పచ్ఛా మూలమ్హి ఛిన్దథ [మూలఞ్చ ఛిన్దథ (సీ.), మూలం విఛిన్దథ (పీ.)];
ఏవం మే ఛిజ్జమానస్స, న దుక్ఖం మరణం సియా.
హత్థపాదం [హత్థపాదే (క.)] యథా ఛిన్దే [ఛిన్నే (క.)], కణ్ణనాసఞ్చ జీవతో;
తతో పచ్ఛా సిరో ఛిన్దే, తం దుక్ఖం మరణం సియా.
సుఖం ను ఖణ్డసో ఛిన్నం, భద్దసాలవనప్పతి;
కిం హేతు కిం ఉపాదాయ, ఖణ్డసో ఛిన్నమిచ్ఛసి.
యఞ్చ హేతుముపాదాయ, హేతుం ధమ్మూపసంహితం;
ఖణ్డసో ఛిన్నమిచ్ఛామి, మహారాజ సుణోహి మే.
ఞాతీ మే సుఖసంవద్ధా, మమ పస్సే నివాతజా;
తేపిహం ఉపహింసేయ్యం, పరేసం అసుఖోచితం.
చేతేయ్యరూపం ¶ [చేతబ్బరూపం (సీ. పీ.)] చేతేసి, భద్దసాలవనప్పతి;
హితకామోసి ఞాతీనం, అభయం సమ్మ దమ్మి తేతి.
భద్దసాలజాతకం దుతియం.
౪౬౬. సముద్దవాణిజజాతకం (౩)
కసన్తి ¶ వపన్తి తే జనా, మనుజా కమ్మఫలూపజీవినో;
నయిమస్స దీపకస్స భాగినో, జమ్బుదీపా ఇదమేవ నో వరం.
తిపఞ్చరత్తూపగతమ్హి చన్దే, వేగో ¶ మహా హేహితి సాగరస్స;
ఉప్లవిస్సం దీపమిమం ఉళారం, మా వో వధీ గచ్ఛథ లేణమఞ్ఞం.
న జాతుయం సాగరవారివేగో, ఉప్లవిస్సం దీపమిమం ఉళారం;
తం మే నిమిత్తేహి బహూహి దిట్ఠం, మా భేథ కిం సోచథ మోదథవ్హో [మోదథ వో (క.) ౬.౩౮ మోగ్గల్లానసుత్తం పస్సితబ్బం].
పహూతభక్ఖం బహుఅన్నపానం, పత్తత్థ ఆవాసమిమం ఉళారం;
న వో భయం పటిపస్సామి కిఞ్చి, ఆపుత్తపుత్తేహి పమోదథవ్హో.
యో దేవోయం దక్ఖిణాయం [దక్ఖిణస్సం (సీ.)] దిసాయం, ఖేమన్తి పక్కోసతి తస్స సచ్చం;
న ఉత్తరో వేది భయాభయస్స, మా భేథ కిం సోచథ మోదథవ్హో.
యథా ఇమే విప్పవదన్తి యక్ఖా, ఏకో భయం సంసతి ఖేమమేకో;
తదిఙ్ఘ మయ్హం వచనం సుణాథ, ఖిప్పం ¶ లహుం మా వినస్సిమ్హ సబ్బే.
సబ్బే ¶ సమాగమ్మ కరోమ నావం, దోణిం దళ్హం సబ్బయన్తూపపన్నం;
సచే అయం దక్ఖిణో సచ్చమాహ, మోఘం పటిక్కోసతి ఉత్తరోయం;
సా చేవ నో హేహితి ఆపదత్థా, ఇమఞ్చ దీపం న పరిచ్చజేమ.
సచే చ ఖో ఉత్తరో సచ్చమాహ, మోఘం పటిక్కోసతి దక్ఖిణోయం;
తమేవ నావం అభిరుయ్హ సబ్బే, ఏవం మయం సోత్థి తరేము పారం.
న వే సుగణ్హం పఠమేన సేట్ఠం, కనిట్ఠమాపాథగతం గహేత్వా;
యో చీధ తచ్ఛం [మజ్ఝం (సీ. స్యా. పీ.)] పవిచేయ్య గణ్హతి [గణ్హి (క.)], స వే నరో సేట్ఠముపేతి ఠానం.
యథాపి తే సాగరవారిమజ్ఝే, సకమ్మునా సోత్థి వహింసు వాణిజా;
అనాగతత్థం పటివిజ్ఝియాన, అప్పమ్పి నాచ్చేతి స భూరిపఞ్ఞో.
బాలా ¶ చ మోహేన రసానుగిద్ధా, అనాగతం అప్పటివిజ్ఝియత్థం;
పచ్చుప్పన్నే సీదన్తి అత్థజాతే, సముద్దమజ్ఝే యథా తే మనుస్సా.
అనాగతం ¶ పటికయిరాథ కిచ్చం, ‘‘మా మం కిచ్చం కిచ్చకాలే బ్యధేసి’’;
తం తాదిసం పటికత [పటికతం (క.), పటిగత (సీ. అట్ఠ.), పటికచ్చ (?)] కిచ్చకారిం, న తం కిచ్చం కిచ్చకాలే బ్యధేతీతి.
సముద్దవాణిజజాతకం తతియం.
౪౬౭. కామజాతకం (౪)
కామం ¶ కామయమానస్స, తస్స చే తం సమిజ్ఝతి;
అద్ధా పీతిమనో హోతి, లద్ధా మచ్చో యదిచ్ఛతి.
కామం కామయమానస్స, తస్స చే తం సమిజ్ఝతి;
తతో నం అపరం కామే, ధమ్మే తణ్హంవ విన్దతి.
గవంవ సిఙ్గినో సిఙ్గం, వడ్ఢమానస్స వడ్ఢతి;
ఏవం మన్దస్స పోసస్స, బాలస్స అవిజానతో;
భియ్యో తణ్హా పిపాసా చ, వడ్ఢమానస్స వడ్ఢతి.
పథబ్యా సాలియవకం, గవస్సం [గవాసం (సీ. స్యా. పీ.)] దాసపోరిసం;
దత్వా చ [దత్వాపి (సీ. స్యా.), దత్వా వా (పీ.)] నాలమేకస్స, ఇతి విద్వా [విద్ధా (స్యా.)] సమం చరే.
రాజా ¶ పసయ్హ పథవిం విజిత్వా, ససాగరన్తం మహిమావసన్తో;
ఓరం సముద్దస్స అతిత్తరూపో [అతిత్తిరూపో (క.)], పారం సముద్దస్సపి పత్థయేథ.
యావ అనుస్సరం కామే, మనసా తిత్తి నాజ్ఝగా;
తతో నివత్తా పటికమ్మ దిస్వా, తే వే సుతిత్తా యే [తిత్తా (సీ. స్యా. పీ.)] పఞ్ఞాయ తిత్తా.
పఞ్ఞాయ తిత్తినం [తిత్తీనం (సీ. స్యా.)] సేట్ఠం, న సో కామేహి తప్పతి;
పఞ్ఞాయ తిత్తం పురిసం, తణ్హా న కురుతే వసం.
అపచినేథేవ కామానం [కామాని (సీ. స్యా. పీ.)], అప్పిచ్ఛస్స అలోలుపో;
సముద్దమత్తో పురిసో, న సో కామేహి తప్పతి.
రథకారోవ చమ్మస్స, పరికన్తం ఉపాహనం;
యం యం చజతి [జహతి (స్యా. క.)] కామానం, తం తం సమ్పజ్జతే సుఖం;
సబ్బం చే సుఖమిచ్ఛేయ్య, సబ్బే కామే పరిచ్చజే.
అట్ఠ ¶ తే భాసితా గాథా, సబ్బా హోన్తి సహస్సియో [సహస్సియా (?) ఉపరి సుతసోమజాతకే తథా దిస్సతి];
పటిగణ్హ మహాబ్రహ్మే, సాధేతం తవ భాసితం.
న మే అత్థో సహస్సేహి, సతేహి నహుతేహి వా;
పచ్ఛిమం భాసతో గాథం, కామే మే న రతో మనో.
భద్రకో ¶ [సద్దో (సీ.)] వతాయం మాణవకో, సబ్బలోకవిదూ ముని;
యో ¶ ఇమం తణ్హం [యో తణ్హం (సీ. స్యా.)] దుక్ఖజననిం, పరిజానాతి పణ్డితోతి.
కామజాతకం చతుత్థం.
౪౬౮. జనసన్ధజాతకం (౫)
దస ఖలు ఇమాని [ఖలుమాని (స్యా.)] ఠానాని, యాని పుబ్బే అకరిత్వా;
స పచ్ఛా మనుతప్పతి, ఇచ్చేవాహ [ఇచ్చాహ రాజా (సీ. స్యా. పీ.)] జనసన్ధో.
అలద్ధా విత్తం తప్పతి, పుబ్బే అసముదానితం;
న పుబ్బే ధనమేసిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
సక్యరూపం పురే సన్తం, మయా సిప్పం న సిక్ఖితం;
కిచ్ఛా వుత్తి అసిప్పస్స, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
కూటవేదీ పురే ఆసిం, పిసుణో పిట్ఠిమంసికో;
చణ్డో చ ఫరుసో చాపి [చాసిం (సీ. స్యా. పీ.)], ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
పాణాతిపాతీ పురే ఆసిం, లుద్దో చాపి [చాసిం (సీ. పీ.)] అనారియో;
భూతానం నాపచాయిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
బహూసు వత సన్తీసు, అనాపాదాసు ఇత్థిసు;
పరదారం అసేవిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
బహుమ్హి వత సన్తమ్హి, అన్నపానే ఉపట్ఠితే;
న పుబ్బే అదదం [అదదిం (సీ.)] దానం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
మాతరం పితరఞ్చాపి, జిణ్ణకం గతయోబ్బనం [జిణ్ణకే గతయోబ్బనే (సీ. స్యా. పీ.)];
పహు ¶ సన్తో న పోసిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
ఆచరియమనుసత్థారం ¶ , సబ్బకామరసాహరం;
పితరం అతిమఞ్ఞిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
సమణే బ్రాహ్మణే చాపి, సీలవన్తే బహుస్సుతే;
న పుబ్బే పయిరుపాసిస్సం, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
సాధు హోతి తపో చిణ్ణో, సన్తో చ పయిరుపాసితో;
న చ పుబ్బే తపో చిణ్ణో, ఇతి పచ్ఛానుతప్పతి.
యో చ ఏతాని ఠానాని, యోనిసో పటిపజ్జతి;
కరం పురిసకిచ్చాని, స పచ్ఛా నానుతప్పతీతి.
జనసన్ధజాతకం పఞ్చమం.
౪౬౯. మహాకణ్హజాతకం (౬)
కణ్హో ¶ కణ్హో చ ఘోరో చ, సుక్కదాఠో పభాసవా [పతాపవా (సీ. స్యా. పీ.)];
బద్ధో పఞ్చహి రజ్జూహి, కిం రవి [ధీర (సీ. పీ.), వీర (స్యా.)] సునఖో తవ.
నాయం మిగానమత్థాయ, ఉసీనక [ఉసీనర (సీ. పీ.), ఉసీన్నర (స్యా.)] భవిస్సతి;
మనుస్సానం అనయో హుత్వా, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
పత్తహత్థా సమణకా, ముణ్డా సఙ్ఘాటిపారుతా;
నఙ్గలేహి కసిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
తపస్సినియో [తపనీయా (క.) దుతియన్తపదాని హేతాని] పబ్బజితా, ముణ్డా సఙ్ఘాటిపారుతా;
యదా లోకే గమిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
దీఘోత్తరోట్ఠా ¶ జటిలా, పఙ్కదన్తా రజస్సిరా;
ఇణం చోదాయ [వోదాయ (సీ. పీ.), చోదయ (స్యా.)] గచ్ఛన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
అధిచ్చ వేదే [వేదం (క.)] సావిత్తిం, యఞ్ఞతన్తఞ్చ [తన్త్రఞ్చ (సీ. స్యా. పీ.)] బ్రాహ్మణా;
భతికాయ యజిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
మాతరం పితరఞ్చాపి, జిణ్ణకం గతయోబ్బనం;
పహూ సన్తో [సన్తా (సీ.)] న భరన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
మాతరం ¶ పితరఞ్చాపి, జిణ్ణకం గతయోబ్బనం;
బాలా తుమ్హేతి వక్ఖన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
ఆచరియభరియం సఖిం [ఆచరియభరియం సఖాభరియం (సీ. పీ.)], మాతులానిం పితుచ్ఛకిం [పితుచ్ఛయం (సీ.), పితుచ్ఛసం (పీ.)];
యదా లోకే గమిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
అసిచమ్మం గహేత్వాన, ఖగ్గం పగ్గయ్హ బ్రాహ్మణా;
పన్థఘాతం కరిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
సుక్కచ్ఛవీ వేధవేరా, థూలబాహూ అపాతుభా;
మిత్తభేదం కరిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతి.
మాయావినో నేకతికా, అసప్పురిసచిన్తకా;
యదా లోకే భవిస్సన్తి, తదా కణ్హో పమోక్ఖతీతి.
మహాకణ్హజాతకం ఛట్ఠం.
౪౭౦. కోసియజాతకం (౭)
నేవ ¶ కిణామి నపి విక్కిణామి, న ¶ చాపి మే సన్నిచయో చ అత్థి [ఇధత్థి (స్యా.)];
సుకిచ్ఛరూపం వతిదం పరిత్తం, పత్థోదనో నాలమయం దువిన్నం.
అప్పమ్హా అప్పకం దజ్జా, అనుమజ్ఝతో మజ్ఝకం;
బహుమ్హా బహుకం దజ్జా, అదానం నుపపజ్జతి [న ఉపపజ్జతి (సీ. పీ.), నూపపజ్జతి (స్యా.)].
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ.
అరియమగ్గం సమారూహ [అరియం మగ్గం సమారుహ (సీ. పీ.)], నేకాసీ లభతే సుఖం.
మోఘఞ్చస్స హుతం హోతి, మోఘఞ్చాపి సమీహితం;
అతిథిస్మిం యో నిసిన్నస్మిం, ఏకో భుఞ్జతి భోజనం.
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ;
అరియమగ్గం సమారూహ, నేకాసీ లభతే సుఖం.
సచ్చఞ్చస్స ¶ హుతం హోతి, సచ్చఞ్చాపి సమీహితం;
అతిథిస్మిం యో నిసిన్నస్మిం, నేకో భుఞ్జతి భోజనం.
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ;
అరియమగ్గం సమారూహ, నేకాసీ లభతే సుఖం.
సరఞ్చ జుహతి పోసో, బహుకాయ గయాయ చ;
దోణే తిమ్బరుతిత్థస్మిం, సీఘసోతే మహావహే.
అత్ర చస్స హుతం హోతి, అత్ర చస్స సమీహితం;
అతిథిస్మిం యో నిసిన్నస్మిం, నేకో భుఞ్జతి భోజనం.
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ;
అరియమగ్గం ¶ సమారూహ, నేకాసీ లభతే సుఖం.
బళిసఞ్హి సో నిగిలతి [నిగ్గిలతి (సీ. పీ.)], దీఘసుత్తం సబన్ధనం;
అతిథిస్మిం యో నిసిన్నస్మిం, ఏకో భుఞ్జతి భోజనం.
తం తం వదామి కోసియ, దేహి దానాని భుఞ్జ చ;
అరియమగ్గం సమారూహ, నేకాసీ లభతే సుఖం.
ఉళారవణ్ణా వత బ్రాహ్మణా ఇమే, అయఞ్చ వో సునఖో కిస్స హేతు;
ఉచ్చావచం వణ్ణనిభం వికుబ్బతి, అక్ఖాథ నో బ్రాహ్మణా కే ను తుమ్హే.
చన్దో చ సురియో చ [సూరియో చ (క.)] ఉభో ఇధాగతా, అయం పన మాతలి దేవసారథి;
సక్కోహమస్మి తిదసానమిన్దో, ఏసో చ ఖో పఞ్చసిఖోతి వుచ్చతి.
పాణిస్సరా ¶ ముదిఙ్గా చ [ముతిఙ్గా చ (సీ. స్యా. పీ.], మురజాలమ్బరాని చ;
సుత్తమేనం పబోధేన్తి, పటిబుద్ధో చ నన్దతి.
యే కేచిమే మచ్ఛరినో కదరియా, పరిభాసకా సమణబ్రాహ్మణానం;
ఇధేవ నిక్ఖిప్ప సరీరదేహం, కాయస్స భేదా నిరయం వజన్తి.
యే ¶ కేచిమే సుగ్గతిమాసమానా [సుగ్గతిమాససానా (సీ. పీ.), సుగ్గతాసిసమానా (క.)], ధమ్మే ¶ ఠితా సంయమే సంవిభాగే;
ఇధేవ నిక్ఖిప్ప సరీరదేహం, కాయస్స భేదా సుగతిం వజన్తి.
త్వం నోసి ఞాతి పురిమాసు జాతిసు, సో మచ్ఛరీ రోసకో [కోసియో (స్యా. క.)] పాపధమ్మో;
తవేవ అత్థాయ ఇధాగతమ్హా, మా పాపధమ్మో నిరయం గమిత్థ [అప్పత్థ (క. సీ. స్యా. పీ.)].
అద్ధా హి మం వో హితకామా, యం మం సమనుసాసథ;
సోహం తథా కరిస్సామి, సబ్బం వుత్తం హితేసిభి.
ఏసాహమజ్జేవ ఉపారమామి, న చాపిహం [న చాపహం (సీ. పీ.)] కిఞ్చి కరేయ్య పాపం;
న చాపి మే కిఞ్చి అదేయ్యమత్థి, న చాపిదత్వా ఉదకం పివామి [ఉదకమ్పహం పిబే (సీ.)].
ఏవఞ్చ మే దదతో సబ్బకాలం [కాలే (క.)], భోగా ఇమే వాసవ ఖీయిస్సన్తి;
తతో అహం పబ్బజిస్సామి సక్క, హిత్వాన కామాని యథోధికానీతి.
కోసియజాతకం సత్తమం.
౪౭౧. మేణ్డకపఞ్హజాతకం (౮)
యేసం ¶ న కదాచి భూతపుబ్బం, సఖ్యం [సక్ఖిం (సీ. పీ.), సఖి (స్యా.)] సత్తపదమ్పిమస్మి లోకే;
జాతా అమిత్తా దువే సహాయా, పటిసన్ధాయ చరన్తి కిస్స హేతు.
యది ¶ మే అజ్జ పాతరాసకాలే, పఞ్హం న సక్కుణేయ్యాథ వత్తుమేతం;
రట్ఠా పబ్బాజయిస్సామి వో సబ్బే, న హి మత్థో దుప్పఞ్ఞజాతికేహి.
మహాజనసమాగమమ్హి ఘోరే, జనకోలాహలసఙ్గమమ్హి జాతే;
విక్ఖిత్తమనా అనేకచిత్తా, పఞ్హం న సక్కుణోమ వత్తుమేతం.
ఏకగ్గచిత్తావ ఏకమేకా, రహసి గతా అత్థం నిచిన్తయిత్వా [అత్థాని చిన్తయిత్వా (స్యా. క.)];
పవివేకే సమ్మసిత్వాన ధీరా, అథ వక్ఖన్తి జనిన్ద ఏతమత్థం.
ఉగ్గపుత్త-రాజపుత్తియానం, ఉరబ్భస్స మంసం పియం మనాపం;
న సునఖస్స తే అదేన్తి మంసం, అథ మేణ్డస్స సుణేన సఖ్యమస్స.
చమ్మం విహనన్తి ఏళకస్స, అస్సపిట్ఠత్థరస్సుఖస్స [అస్సపిట్ఠత్థరణసుఖస్స (సీ.)] హేతు;
న చ తే సునఖస్స అత్థరన్తి, అథ ¶ మేణ్డస్స సుణేన సఖ్యమస్స.
ఆవేల్లితసిఙ్గికో ¶ హి మేణ్డో, న చ సునఖస్స విసాణకాని అత్థి;
తిణభక్ఖో మంసభోజనో చ, అథ మేణ్డస్స సుణేన సఖ్యమస్స.
తిణమాసి పలాసమాసి మేణ్డో, న చ సునఖో తిణమాసి నో పలాసం;
గణ్హేయ్య సుణో ససం బిళారం, అథ మేణ్డస్స సుణేన సఖ్యమస్స.
అట్ఠడ్ఢపదో ¶ చతుప్పదస్స, మేణ్డో అట్ఠనఖో అదిస్సమానో;
ఛాదియమాహరతీ అయం ఇమస్స, మంసం ఆహరతీ అయం అముస్స.
పాసాదవరగతో విదేహసేట్ఠో, వితిహారం అఞ్ఞమఞ్ఞభోజనానం;
అద్దక్ఖి [అద్దస (స్యా. క.)] కిర సక్ఖికం జనిన్దో, బుభుక్కస్స ¶ పుణ్ణం ముఖస్స [భోభుక్ఖస్స చ పుణ్ణముఖస్స (సీ.)] చేతం.
లాభా వత మే అనప్పరూపా, యస్స మేదిసా పణ్డితా కులమ్హి;
పఞ్హస్స గమ్భీరగతం నిపుణమత్థం, పటివిజ్ఝన్తి సుభాసితేన ధీరా.
అస్సతరిరథఞ్చ ఏకమేకం, ఫీతం గామవరఞ్చ ఏకమేకం;
సబ్బేసం వో దమ్మి పణ్డితానం, పరమప్పతీతమనో సుభాసితేనాతి.
మేణ్డకపఞ్హజాతకం అట్ఠమం.
౪౭౨. మహాపదుమజాతకం (౯)
నాదట్ఠా [నాదిట్ఠా (క. సీ. స్యా. క.)] పరతో దోసం, అణుం థూలాని సబ్బసో;
ఇస్సరో పణయే దణ్డం, సామం అప్పటివేక్ఖియ.
యో చ అప్పటివేక్ఖిత్వా, దణ్డం కుబ్బతి ఖత్తియో;
సకణ్టకం సో గిలతి, జచ్చన్ధోవ సమక్ఖికం.
అదణ్డియం దణ్డయతి [దణ్డియతి (స్యా. పీ.)], దణ్డియఞ్చ అదణ్డియం [అదణ్డియ (నియ్య), న దణ్డయే (?)];
అన్ధోవ విసమం మగ్గం, న జానాతి సమాసమం.
యో చ ఏతాని ఠానాని, అణుం థూలాని సబ్బసో;
సుదిట్ఠమనుసాసేయ్య, స వే వోహరితు [వోహాతు (పీ.)] మరహతి.
నేకన్తముదునా ¶ ¶ సక్కా, ఏకన్తతిఖిణేన వా;
అత్తం మహన్తే [మహత్తే (స్యా. క.)] ఠపేతుం [ఠాపేతుం (సీ. స్యా. పీ.)], తస్మా ఉభయమాచరే.
పరిభూతో ముదు హోతి, అతితిక్ఖో చ వేరవా;
ఏతఞ్చ ఉభయం ఞత్వా, అనుమజ్ఝం సమాచరే.
బహుమ్పి రత్తో భాసేయ్య, దుట్ఠోపి బహు భాసతి;
న ఇత్థికారణా రాజ, పుత్తం ఘాతేతుమరహసి.
సబ్బోవ ¶ [సబ్బో చ (క. సీ. పీ.)] లోకో ఏకతో [ఏకన్తో (సీ. పీ.)], ఇత్థీ చ అయమేకికా;
తేనాహం పటిపజ్జిస్సం, గచ్ఛథ పక్ఖిపథేవ [పక్ఖిపేథ (స్యా. అట్ఠ.)] తం.
అనేకతాలే నరకే, గమ్భీరే చ సుదుత్తరే [గమ్భీరే సుదురుత్తరే (పీ. క.)];
పాతితో గిరిదుగ్గస్మిం, కేన త్వం తత్థ నామరి.
నాగో జాతఫణో తత్థ, థామవా గిరిసానుజో;
పచ్చగ్గహి మం భోగేహి, తేనాహం తత్థ నామరిం.
ఏహి తం పటినేస్సామి, రాజపుత్త సకం ఘరం;
రజ్జం కారేహి [కారేసి (సీ.)] భద్దన్తే, కిం అరఞ్ఞే కరిస్ససి.
యథా గిలిత్వా బళిసం, ఉద్ధరేయ్య సలోహితం;
ఉద్ధరిత్వా సుఖీ అస్స, ఏవం [సుఖం (పీ. క.)] పస్సామి అత్తనం [అత్తని (పీ. క.), అత్తనా (స్యా.), ఏవం అహమ్పి పున సోత్థిభావప్పత్తం గిలితబళిసం పురిసమివ అత్తానం పస్సామీతి (అట్ఠ. సంవణ్ణనా)].
కిం ను త్వం బళిసం బ్రూసి, కిం త్వం బ్రూసి సలోహితం;
కిం ను త్వం ఉబ్భతం బ్రూసి, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో.
కామాహం బళిసం బ్రూమి, హత్థిఅస్సం సలోహితం;
చత్తాహం ఉబ్భతం బ్రూమి, ఏవం జానాహి ఖత్తియ.
చిఞ్చామాణవికా ¶ మాతా, దేవదత్తో చ మే పితా;
ఆనన్దో పణ్డితో నాగో, సారిపుత్తో చ దేవతా;
రాజపుత్తో అహం ఆసిం [అహం తదా రాజపుత్తో (సీ. స్యా. పీ.)], ఏవం ధారేథ జాతకన్తి.
మహాపదుమజాతకం నవమం.
౪౭౩. మిత్తామిత్తజాతకం (౧౦)
కాని ¶ కమ్మాని కుబ్బానం, కథం విఞ్ఞూ పరక్కమే;
అమిత్తం జానేయ్య మేధావీ, దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితో.