📜

నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స

వినయపిటకే

పాచిత్తియపాళి

౫. పాచిత్తియకణ్డం

౧. ముసావాదవగ్గో

౧. ముసావాదసిక్ఖాపదం

ఇమే ఖో పనాయస్మన్తో ద్వేనవుతి పాచిత్తియా

ధమ్మా ఉద్దేసం ఆగచ్ఛన్తి.

౧. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన హత్థకో సక్యపుత్తో వాదక్ఖిత్తో హోతి. సో తిత్థియేహి సద్ధిం సల్లపన్తో అవజానిత్వా పటిజానాతి, పటిజానిత్వా అవజానాతి, అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరతి, సమ్పజానముసా భాసతి, సఙ్కేతం కత్వా విసంవాదేతి. తిత్థియా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ హత్థకో సక్యపుత్తో అమ్హేహి సద్ధిం సల్లపన్తో అవజానిత్వా పటిజానిస్సతి, పటిజానిత్వా అవజానిస్సతి, అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరిస్సతి, సమ్పజానముసా భాసిస్సతి, సఙ్కేతం కత్వా విసంవాదేస్సతీ’’తి!

అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం తిత్థియానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. అథ ఖో తే భిక్ఖూ యేన హత్థకో సక్యపుత్తో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా హత్థకం సక్యపుత్తం ఏతదవోచుం – ‘‘సచ్చం కిర త్వం, ఆవుసో హత్థక, తిత్థియేహి సద్ధిం సల్లపన్తో అవజానిత్వా పటిజానాసి, పటిజానిత్వా అవజానాసి, అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరసి, సమ్పజానముసా భాససి, సఙ్కేతం కత్వా విసంవాదేసీ’’తి? ‘‘ఏతే ఖో, ఆవుసో, తిత్థియా నామ యేన కేనచి జేతబ్బా; నేవ తేసం జయో దాతబ్బో’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ హత్థకో సక్యపుత్తో తిత్థియేహి సద్ధిం సల్లపన్తో అవజానిత్వా పటిజానిస్సతి, పటిజానిత్వా అవజానిస్సతి, అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరిస్సతి, సమ్పజానముసా భాసిస్సతి, సఙ్కేతం కత్వా విసంవాదేస్సతీ’’తి!

అథ ఖో తే భిక్ఖూ హత్థకం సక్యపుత్తం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతాపేత్వా హత్థకం సక్యపుత్తం పటిపుచ్ఛి – ‘‘సచ్చం కిర త్వం, హత్థక, తిత్థియేహి సద్ధిం సల్లపన్తో అవజానిత్వా పటిజానాసి, పటిజానిత్వా అవజానాసి, అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరసి, సమ్పజానముసా భాససి, సఙ్కేతం కత్వా విసంవాదేసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, తిత్థియేహి సద్ధిం సల్లపన్తో అవజానిత్వా పటిజానిస్ససి, పటిజానిత్వా అవజానిస్ససి, అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరిస్ససి, సమ్పజానముసా భాసిస్ససి, సఙ్కేతం కత్వా విసంవాదేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨. ‘‘సమ్పజానముసావాదే పాచిత్తియ’’న్తి.

౩. సమ్పజానముసావాదో నామ విసంవాదనపురేక్ఖారస్స వాచా, గిరా, బ్యప్పథో, వచీభేదో, వాచసికా విఞ్ఞత్తి, అట్ఠ అనరియవోహారా – అదిట్ఠం దిట్ఠం మేతి, అస్సుతం సుతం మేతి, అముతం ముతం మేతి, అవిఞ్ఞాతం విఞ్ఞాతం మేతి, దిట్ఠం అదిట్ఠం మేతి, సుతం అస్సుతం మేతి, ముతం అముతం మేతి, విఞ్ఞాతం అవిఞ్ఞాతం మేతి.

అదిట్ఠం నామ న చక్ఖునా దిట్ఠం. అస్సుతం నామ న సోతేన సుతం. అముతం నామ న ఘానేన ఘాయితం, న జివ్హాయ సాయితం, న కాయేన ఫుట్ఠం. అవిఞ్ఞాతం నామ న మనసా విఞ్ఞాతం. దిట్ఠం నామ చక్ఖునా దిట్ఠం. సుతం నామ సోతేన సుతం. ముతం నామ ఘానేన ఘాయితం, జివ్హాయ సాయితం, కాయేన ఫుట్ఠం. విఞ్ఞాతం నామ మనసా విఞ్ఞాతం.

౪. తీహాకారేహి ‘‘అదిట్ఠం దిట్ఠం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స – పుబ్బేవస్స హోతి ‘‘ముసా భణిస్స’’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘‘ముసా భణామీ’’తి, భణితస్స హోతి ‘‘ముసా మయా భణిత’’న్తి.

చతూహాకారేహి ‘‘అదిట్ఠం దిట్ఠం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స – పుబ్బేవస్స హోతి ‘‘ముసా భణిస్స’’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘‘ముసా భణామీ’’తి, భణితస్స హోతి ‘‘ముసా మయా భణిత’’న్తి, వినిధాయ దిట్ఠిం.

పఞ్చహాకారేహి ‘‘అదిట్ఠం దిట్ఠం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స – పుబ్బేవస్స హోతి ‘‘ముసా భణిస్స’’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘‘ముసా భణామీ’’తి, భణితస్స హోతి ‘‘ముసా మయా భణిత’’న్తి, వినిధాయ దిట్ఠిం, వినిధాయ ఖన్తిం.

ఛహాకారేహి ‘‘అదిట్ఠం దిట్ఠం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స – పుబ్బేవస్స హోతి ‘‘ముసా భణిస్స’’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘‘ముసా భణామీ’’తి, భణితస్స హోతి ‘‘ముసా మయా భణిత’’న్తి, వినిధాయ దిట్ఠిం, వినిధాయ ఖన్తిం, వినిధాయ రుచిం.

సత్తహాకారేహి ‘‘అదిట్ఠం దిట్ఠం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స’’ – పుబ్బేవస్స హోతి ‘‘ముసా భణిస్స’’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘‘ముసా భణామీ’’తి, భణితస్స హోతి ‘‘ముసా మయా భణిత’’న్తి, వినిధాయ దిట్ఠిం, వినిధాయ ఖన్తిం, వినిధాయ రుచిం, వినిధాయ భావం.

౫. తీహాకారేహి ‘‘అస్సుతం సుతం మే’’తి…పే… అముతం ముతం మేతి…పే… అవిఞ్ఞాతం విఞ్ఞాతం మేతి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స – పుబ్బేవస్స హోతి ‘‘ముసా భణిస్స’’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘‘ముసా భణామీ’’తి, భణితస్స హోతి ‘‘ముసా మయా భణిత’’న్తి.

చతూహాకారేహి…పే… పఞ్చహాకారేహి…పే… ఛహాకారేహి…పే… సత్తహాకారేహి ‘‘అవిఞ్ఞాతం విఞ్ఞాతం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స – పుబ్బేవస్స హోతి ‘‘ముసా భణిస్స’’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘‘ముసా భణామీ’’తి, భణితస్స హోతి ‘‘ముసా మయా భణితన్తి, వినిధాయ దిట్ఠిం, వినిధాయ ఖన్తిం, వినిధాయ రుచిం, వినిధాయ భావం.

౬. తీహాకారేహి ‘‘అదిట్ఠం దిట్ఠఞ్చ మే సుతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి ‘‘అదిట్ఠం దిట్ఠఞ్చ మే ముతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి ‘‘అదిట్ఠం దిట్ఠఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స …పే… తీహాకారేహి అదిట్ఠం ‘‘దిట్ఠఞ్చ మే సుతఞ్చ ముతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అదిట్ఠం ‘‘దిట్ఠఞ్చ మే సుతఞ్చ విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అదిట్ఠం ‘‘దిట్ఠఞ్చ మే సుతఞ్చ ముతఞ్చ విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

తీహాకారేహి అస్సుతం ‘‘సుతఞ్చ మే ముతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అస్సుతం ‘‘సుతఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అస్సుతం ‘‘సుతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి అస్సుతం ‘‘సుతఞ్చ మే ముతఞ్చ విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అస్సుతం ‘‘సుతఞ్చ మే ముతఞ్చ దిట్ఠఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అస్సుతం ‘‘సుతఞ్చ మే ముతఞ్చ విఞ్ఞాతఞ్చ దిట్ఠఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

తీహాకారేహి అముతం ‘‘ముతఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అముతం ‘‘ముతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అముతం ‘‘ముతఞ్చ మే సుతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి అముతం ‘‘ముతఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చ దిట్ఠఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అముతం ‘‘ముతఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చ సుతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అముతం ‘‘ముతఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చ దిట్ఠఞ్చ సుతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

తీహాకారేహి అవిఞ్ఞాతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అవిఞ్ఞాతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే సుతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అవిఞ్ఞాతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే ముతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి అవిఞ్ఞాతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చ సుతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అవిఞ్ఞాతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చ ముతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి అవిఞ్ఞాతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చ సుతఞ్చ ముతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

౭. తీహాకారేహి దిట్ఠం ‘‘అదిట్ఠం మే’’తి…పే… సుతం ‘‘అస్సుతం మే’’తి…పే… ముతం ‘‘అముతం మే’’తి…పే… విఞ్ఞాతం ‘‘అవిఞ్ఞాతం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

౮. తీహాకారేహి దిట్ఠం ‘‘సుతం మే’’తి…పే… తీహాకారేహి దిట్ఠం ‘‘ముతం మే’’తి…పే… తీహాకారేహి దిట్ఠం ‘‘విఞ్ఞాతం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి దిట్ఠం ‘‘సుతఞ్చ మే ముతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి దిట్ఠం ‘‘సుతఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి దిట్ఠం ‘‘సుతఞ్చ మే ముతఞ్చ విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

తీహాకారేహి సుతం ‘‘ముతం మే’’తి…పే… తీహాకారేహి సుతం ‘‘విఞ్ఞాతం మే’’తి…పే… తీహాకారేహి సుతం ‘‘దిట్ఠం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి సుతం ‘‘ముతఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి సుతం ‘‘ముతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి సుతం ‘‘ముతఞ్చ మే విఞ్ఞాతఞ్చ దిట్ఠఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

తీహాకారేహి ముతం ‘‘విఞ్ఞాతం మే’’తి…పే… తీహాకారేహి ముతం ‘‘దిట్ఠం మే’’తి…పే… తీహాకారేహి ముతం ‘‘సుతం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి ముతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి ముతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే సుతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి ముతం ‘‘విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చ సుతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

తీహాకారేహి విఞ్ఞాతం ‘‘దిట్ఠం మే’’తి…పే… తీహాకారేహి విఞ్ఞాతం ‘‘సుతం మే’’తి …పే… తీహాకారేహి విఞ్ఞాతం ‘‘ముతం మే’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే… తీహాకారేహి విఞ్ఞాతం ‘‘దిట్ఠఞ్చ మే సుతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి విఞ్ఞాతం ‘‘దిట్ఠఞ్చ మే ముతఞ్చా’’తి…పే… తీహాకారేహి విఞ్ఞాతం ‘‘దిట్ఠఞ్చ మే సుతఞ్చ ముతఞ్చా’’తి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

౯. తీహాకారేహి దిట్ఠే వేమతికో దిట్ఠం నోకప్పేతి, దిట్ఠం నస్సరతి, దిట్ఠం పముట్ఠో హోతి…పే… సుతే వేమతికో సుతం నోకప్పేతి, సుతం నస్సరతి, సుతం పముట్ఠో హోతి…పే… ముతే వేమతికో ముతం నోకప్పేతి, ముతం నస్సరతి, ముతం పముట్ఠో హోతి…పే… విఞ్ఞాతే వేమతికో విఞ్ఞాతం నోకప్పేతి, విఞ్ఞాతం నస్సరతి, విఞ్ఞాతం పముట్ఠో హోతి… విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చాతి…పే… విఞ్ఞాతం పముట్ఠో హోతి విఞ్ఞాతఞ్చ మే సుతఞ్చాతి…పే… విఞ్ఞాతం పముట్ఠో హోతి; విఞ్ఞాతఞ్చ మే ముతఞ్చాతి…పే… విఞ్ఞాతం పముట్ఠో హోతి; విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చ సుతఞ్చాతి…పే… విఞ్ఞాతం పముట్ఠో హోతి; విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చ ముతఞ్చాతి…పే… విఞ్ఞాతం పముట్ఠో హోతి; విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చ సుతఞ్చ ముతఞ్చాతి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౦. చతూహాకారేహి…పే… పఞ్చహాకారేహి…పే… ఛహాకారేహి…పే… సత్తహాకారేహి…పే… విఞ్ఞాతం పముట్ఠో హోతి, విఞ్ఞాతఞ్చ మే దిట్ఠఞ్చ సుతఞ్చ ముతఞ్చాతి సమ్పజానముసా భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స – పుబ్బేవస్స హోతి ‘‘ముసా భణిస్స’’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘‘ముసా భణామీ’’తి, భణితస్స హోతి ‘‘ముసా మయా భణిత’’న్తి, వినిధాయ దిట్ఠిం, వినిధాయ ఖన్తిం, వినిధాయ రుచిం, వినిధాయ భావం.

౧౧. అనాపత్తి దవా భణతి, రవా భణతి [దవాయ భణతి, రవాయ భణతి (స్యా.)]. ‘‘దవా భణతి నామ సహసా భణతి. రవా భణతి నామ ‘అఞ్ఞం భణిస్సామీ’తి అఞ్ఞం భణతి’’. ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ముసావాదసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. ఓమసవాదసిక్ఖాపదం

౧౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ పేసలేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం భణ్డన్తా [భణ్డేన్తా (ఇతిపి)] పేసలే భిక్ఖూ ఓమసన్తి – జాతియాపి, నామేనపి, గోత్తేనపి, కమ్మేనపి, సిప్పేనపి, ఆబాధేనపి, లిఙ్గేనపి, కిలేసేనపి, ఆపత్తియాపి; హీనేనపి అక్కోసేన ఖుంసేన్తి వమ్భేన్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ పేసలేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం భణ్డన్తా పేసలే భిక్ఖూ ఓమసిస్సన్తి – జాతియాపి, నామేనపి, గోత్తేనపి, కమ్మేనపి, సిప్పేనపి, ఆబాధేనపి, లిఙ్గేనపి, కిలేసేనపి, ఆపత్తియాపి; హీనేనపి అక్కోసేన ఖుంసేస్సన్తి వమ్భేస్సన్తీ’’తి!

అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, పేసలేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం భణ్డన్తా పేసలే భిక్ఖూ ఓమసథ – జాతియాపి…పే… హీనేనపి అక్కోసేన ఖుంసేథ వమ్భేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, పేసలేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం భణ్డన్తా పేసలే భిక్ఖూ ఓమసిస్సథ – జాతియాపి…పే… హీనేనపి అక్కోసేన ఖుంసేస్సథ వమ్భేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… విగరహిత్వా…పే… ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి –

౧౩. ‘‘భూతపుబ్బం, భిక్ఖవే, తక్కసిలాయం [తక్కసీలాయం (క.)] అఞ్ఞతరస్స బ్రాహ్మణస్స నన్దివిసాలో నామ బలీబద్దో [బలివద్దో (సీ.), బలిబద్దో (స్యా.)] అహోసి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, నన్దివిసాలో బలీబద్దో తం బ్రాహ్మణం ఏతదవోచ – ‘‘గచ్ఛ త్వం, బ్రాహ్మణ, సేట్ఠినా సద్ధిం సహస్సేన అబ్భుతం కరోహి – మయ్హం బలీబద్దో సకటసతం అతిబద్ధం పవట్టేస్సతీ’’తి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, సో బ్రాహ్మణో సేట్ఠినా సద్ధిం సహస్సేన అబ్భుతం అకాసి – మయ్హం బలీబద్దో సకటసతం అతిబద్ధం పవట్టేస్సతీతి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, సో బ్రాహ్మణో సకటసతం అతిబన్ధిత్వా నన్దివిసాలం బలీబద్దం యుఞ్జిత్వా ఏతదవోచ – ‘‘గచ్ఛ, కూట [అఞ్ఛ కూట (సీ. స్యా.)], వహస్సు, కూటా’తి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, నన్దివిసాలో బలీబద్దో తత్థేవ అట్ఠాసి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, సో బ్రాహ్మణో సహస్సేన పరాజితో పజ్ఝాయి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, నన్దివిసాలో బలీబద్దో తం బ్రాహ్మణం ఏతదవోచ – ‘‘కిస్స త్వం, బ్రాహ్మణ, పజ్ఝాయసీ’’తి? ‘తథా హి పనాహం, భో, తయా సహస్సేన పరాజితో’’తి. ‘కిస్స పన మం త్వం, బ్రాహ్మణ, అకూటం కూటవాదేన పాపేసి? గచ్ఛ త్వం, బ్రాహ్మణ, సేట్ఠినా సద్ధిం ద్వీహి సహస్సేహి అబ్భుతం కరోహి – ‘‘మయ్హం బలీబద్దో సకటసతం అతిబద్ధం పవట్టేస్సతీ’’తి. ‘‘మా చ మం అకూటం కూటవాదేన పాపేసీ’’తి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, సో బ్రాహ్మణో సేట్ఠినా సద్ధిం ద్వీహి సహస్సేహి అబ్భుతం అకాసి – ‘‘మయ్హం బలీబద్దో సకటసతం అతిబద్ధం పవట్టేస్సతీ’’తి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, సో బ్రాహ్మణో సకటసతం అతిబన్ధిత్వా నన్దివిసాలం బలీబద్దం యుఞ్జిత్వా ఏతదవోచ – ‘‘అచ్ఛ, భద్ర, వహస్సు, భద్రా’’తి. అథ ఖో, భిక్ఖవే, నన్దివిసాలో బలీబద్దో సకటసతం అతిబద్ధం పవట్టేసి.

[జా. ౧.౧.౨౮ నన్దివిసాలజాతకేపి, తత్థ పన మనుఞ్ఞసద్దో దిస్సతి] ‘‘మనాపమేవ భాసేయ్య, నా, మనాపం కుదాచనం;

మనాపం భాసమానస్స, గరుం భారం ఉదబ్బహి;

ధనఞ్చ నం అలాభేసి, తేన చ, త్తమనో అహూతి.

‘‘తదాపి మే, భిక్ఖవే, అమనాపా ఖుంసనా వమ్భనా. కిమఙ్గం పన ఏతరహి మనాపా భవిస్సతి ఖుంసనా వమ్భనా? నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే…. ‘‘ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౪. ‘‘ఓమసవాదే పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౫. ఓమసవాదో నామ దసహి ఆకారేహి ఓమసతి – జాతియాపి, నామేనపి, గోత్తేనపి, కమ్మేనపి, సిప్పేనపి, ఆబాధేనపి, లిఙ్గేనపి, కిలేసేనపి, ఆపత్తియాపి, అక్కోసేనపి.

జాతి నామ ద్వే జాతియో – హీనా చ జాతి ఉక్కట్ఠా చ జాతి. హీనా నామ జాతి – చణ్డాలజాతి, వేనజాతి, నేసాదజాతి, రథకారజాతి, పుక్కుసజాతి. ఏసా హీనా నామ జాతి. ఉక్కట్ఠా నామ జాతి – ఖత్తియజాతి, బ్రాహ్మణజాతి. ఏసా ఉక్కట్ఠా నామ జాతి.

నామం నామ ద్వే నామాని – హీనఞ్చ నామం ఉక్కట్ఠఞ్చ నామం. హీనం నామ నామం – అవకణ్ణకం, జవకణ్ణకం, ధనిట్ఠకం, సవిట్ఠకం, కులవడ్ఢకం, తేసు తేసు వా పన జనపదేసు ఓఞ్ఞాతం అవఞ్ఞాతం హీళితం పరిభూతం అచిత్తీకతం, ఏతం హీనం నామ నామం. ఉక్కట్ఠం నామ నామం – బుద్ధప్పటిసంయుత్తం, ధమ్మప్పటిసంయుత్తం, సఙ్ఘప్పటిసంయుత్తం, తేసు తేసు వా పన జనపదేసు అనోఞ్ఞాతం అనవఞ్ఞాతం అహీళితం అపరిభూతం చిత్తీకతం, ఏతం ఉక్కట్ఠం నామ నామం.

గోత్తం నామ ద్వే గోత్తాని – హీనఞ్చ గోత్తం ఉక్కట్ఠఞ్చ గోత్తం. హీనం నామ గోత్తం – కోసియగోత్తం, భారద్వాజగోత్తం, తేసు తేసు వా పన జనపదేసు ఓఞ్ఞాతం అవఞ్ఞాతం హీళితం పరిభూతం అచిత్తీకతం, ఏతం హీనం నామ గోత్తం. ఉక్కట్ఠం నామ గోత్తం – గోతమగోత్తం, మోగ్గల్లానగోత్తం, కచ్చానగోత్తం, వాసిట్ఠగోత్తం, తేసు తేసు వా పన జనపదేసు అనోఞ్ఞాతం అనవఞ్ఞాతం అహీళితం అపరిభూతం చిత్తీకతం, ఏతం ఉక్కట్ఠం నామ గోత్తం.

కమ్మం నామ ద్వే కమ్మాని – హీనఞ్చ కమ్మం ఉక్కట్ఠఞ్చ కమ్మం. హీనం నామ కమ్మం – కోట్ఠకకమ్మం, పుప్ఫఛడ్డకకమ్మం, తేసు తేసు వా పన జనపదేసు ఓఞ్ఞాతం అవఞ్ఞాతం హీళితం పరిభూతం అచిత్తీకతం, ఏతం హీనం నామ కమ్మం. ఉక్కట్ఠం నామ కమ్మం – కసి, వణిజ్జా, గోరక్ఖా, తేసు తేసు వా పన జనపదేసు అనోఞ్ఞాతం అనవఞ్ఞాతం అహీళితం అపరిభూతం చిత్తీకతం. ఏతం ఉక్కట్ఠం నామ కమ్మం.

సిప్పం నామ ద్వే సిప్పాని – హీనఞ్చ సిప్పం ఉక్కట్ఠఞ్చ సిప్పం. హీనం నామ సిప్పం – నళకారసిప్పం, కుమ్భకారసిప్పం, పేసకారసిప్పం, చమ్మకారసిప్పం, నహాపితసిప్పం, తేసు తేసు వా పన జనపదేసు ఓఞ్ఞాతం అవఞ్ఞాతం హీళితం పరిభూతం అచిత్తీకతం. ఏతం హీనం నామ సిప్పం. ఉక్కట్ఠం నామ సిప్పం – ముద్దా, గణనా, లేఖా, తేసు తేసు వా పన జనపదేసు అనోఞ్ఞాతం అనవఞ్ఞాతం అహీళితం అపరిభూతం చిత్తీకతం, ఏతం ఉక్కట్ఠం నామ సిప్పం.

సబ్బేపి ఆబాధా హీనా, అపిచ మధుమేహో ఆబాధో ఉక్కట్ఠో.

లిఙ్గం నామ ద్వే లిఙ్గాని – హీనఞ్చ లిఙ్గం ఉక్కట్ఠఞ్చ లిఙ్గం. హీనం నామ లిఙ్గం – అతిదీఘం, అతిరస్సం, అతికణ్హం, అచ్చోదాతం, ఏతం హీనం నామ లిఙ్గం. ఉక్కట్ఠం నామ లిఙ్గం – నాతిదీఘం, నాతిరస్సం, నాతికణ్హం, నాచ్చోదాతం. ఏతం ఉక్కట్ఠం నామ లిఙ్గం.

సబ్బేపి కిలేసా హీనా.

సబ్బాపి ఆపత్తియో హీనా. అపిచ, సోతాపత్తిసమాపత్తి ఉక్కట్ఠా.

అక్కోసో నామ ద్వే అక్కోసా – హీనో చ అక్కోసో ఉక్కట్ఠో చ అక్కోసో. హీనో నామ అక్కోసో – ఓట్ఠోసి, మేణ్డోసి, గోణోసి, గద్రభోసి, తిరచ్ఛానగతోసి, నేరయికోసి; నత్థి తుయ్హం సుగతి, దుగ్గతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖాతి, యకారేన వా భకారేన వా, కాటకోటచికాయ వా, ఏసో హీనో నామ అక్కోసో. ఉక్కట్ఠో నామ అక్కోసో – పణ్డితోసి, బ్యత్తోసి, మేధావీసి, బహుస్సుతోసి, ధమ్మకథికోసి, నత్థి తుయ్హం దుగ్గతి, సుగతియేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖాతి, ఏసో ఉక్కట్ఠో నామ అక్కోసో.

౧౬. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, చణ్డాలం వేనం నేసాదం రథకారం పుక్కుసం – ‘‘చణ్డాలోసి, వేనోసి, నేసాదోసి, రథకారోసి, పుక్కుసోసీ’’తి భణతి [వదేతీతి ఉద్దేసో. భణతీతి విత్థారో (వజిరబుద్ధి)], ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, ఖత్తియం బ్రాహ్మణం – ‘‘చణ్డాలోసి, వేనోసి, నేసాదోసి, రథకారోసి, పుక్కుసోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, చణ్డాలం వేనం నేసాదం రథకారం పుక్కుసం – ‘‘ఖత్తియోసి, బ్రాహ్మణోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, ఖత్తియం బ్రాహ్మణం – ‘‘ఖత్తియోసి, బ్రాహ్మణోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౧౭. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, అవకణ్ణకం జవకణ్ణకం ధనిట్ఠకం సవిట్ఠకం కులవడ్ఢకం – ‘‘అవకణ్ణకోసి, జవకణ్ణకోసి, ధనిట్ఠకోసి, సవిట్ఠకోసి, కులవడ్ఢకోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, బుద్ధరక్ఖితం ధమ్మరక్ఖితం సఙ్ఘరక్ఖితం – ‘‘అవకణ్ణకోసి, జవకణ్ణకోసి, ధనిట్ఠకోసి, సవిట్ఠకోసి, కులవడ్ఢకోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, అవకణ్ణకం జవకణ్ణకం ధనిట్ఠకం సవిట్ఠకం కులవడ్ఢకం – ‘‘బుద్ధరక్ఖితోసి, ధమ్మరక్ఖితోసి, సఙ్ఘరక్ఖితోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉకట్ఠం వదేతి, బుద్ధరక్ఖితం ధమ్మరక్ఖితం సఙ్ఘరక్ఖితం – ‘‘బుద్ధరక్ఖితోసి, ధమ్మరక్ఖితోసి, సఙ్ఘరక్ఖితోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౧౮. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, కోసియం భారద్వాజం – ‘‘కోసియోసి, భారద్వాజోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, గోతమం మోగ్గల్లానం కచ్చానం వాసిట్ఠం – ‘‘కోసియోసి, భారద్వాజోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, కోసియం భారద్వాజం – ‘‘గోతమోసి, మోగ్గల్లానోసి, కచ్చానోసి, వాసిట్ఠోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, గోతమం మోగ్గల్లానం కచ్చానం వాసిట్ఠం – ‘‘గోతమోసి, మోగ్గల్లానోసి, కచ్చానోసి, వాసిట్ఠోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౧౯. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, కోట్ఠకం పుప్ఫఛడ్డకం – ‘‘కోట్ఠకోసి, పుప్ఫఛడ్డకోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, కస్సకం వాణిజం గోరక్ఖం – ‘‘కోట్ఠకోసి, పుప్ఫఛడ్డకోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, కోట్ఠకం పుప్ఫఛడ్డకం – ‘‘కస్సకోసి, వాణిజోసి, గోరక్ఖోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, కస్సకం వాణిజం గోరక్ఖం – ‘‘కస్సకోసి, వాణిజోసి, గోరక్ఖోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౨౦. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, నళకారం కుమ్భకారం పేసకారం చమ్మకారం నహాపితం – ‘‘నళకారోసి, కుమ్భకారోసి, పేసకారోసి, చమ్మకారోసి, నహాపితోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, ముద్దికం గణకం లేఖకం – ‘‘నళకారోసి, కుమ్భకారోసి, పేసకారోసి, చమ్మకారోసి, నహాపితోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, నళకారం కుమ్భకారం పేసకారం చమ్మకారం నహాపితం – ‘‘ముద్దికోసి, గణకోసి, లేఖకోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, ముద్దికం గణకం లేఖకం – ‘‘ముద్దికోసి, గణకోసి, లేఖకోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౨౧. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, కుట్ఠికం గణ్డికం కిలాసికం సోసికం అపమారికం – ‘‘కుట్ఠికోసి, గణ్డికోసి, కిలాసికోసి, సోసికోసి, అపమారికోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, మధుమేహికం – ‘‘కుట్ఠికోసి, గణ్డికోసి, కిలాసికోసి, సోసికోసి, అపమారికోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, కుట్ఠికం గణ్డికం కిలాసికం సోసికం అపమారికం – ‘‘మధుమేహికోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, మధుమేహికం – ‘‘మధుమేహికోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౨౨. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, అతిదీఘం అతిరస్సం అతికణ్హం అచ్చోదాతం – ‘‘అతిదీఘోసి, అతిరస్సోసి, అతికణ్హోసి, అచ్చోదాతోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, నాతిదీఘం నాతిరస్సం నాతికణ్హం నాచ్చోదాతం – ‘‘అతిదీఘోసి, అతిరస్సోసి, అతికణ్హోసి, అచ్చోదాతోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, అతిదీఘం అతిరస్సం అతికణ్హం అచ్చోదాతం – ‘‘నాతిదీఘోసి, నాతిరస్సోసి, నాతికణ్హోసి, నాచ్చోదాతోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, నాతిదీఘం నాతిరస్సం నాతికణ్హం నాచ్చోదాతం – ‘‘నాతిదీఘోసి, నాతిరస్సోసి, నాతికణ్హోసి, నాచ్చోదాతోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౨౩. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, రాగపరియుట్ఠితం దోసపరియుట్ఠితం మోహపరియుట్ఠితం – ‘‘రాగపరియుట్ఠితోసి, దోసపరియుట్ఠితోసి, మోహపరియుట్ఠితోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, వీతరాగం వీతదోసం వీతమోహం – ‘‘రాగపరియుట్ఠితోసి, దోసపరియుట్ఠితోసి, మోహపరియుట్ఠితోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, రాగపరియుట్ఠితం దోసపరియుట్ఠితం మోహపరియుట్ఠితం – ‘‘వీతరాగోసి, వీతదోసోసి, వీతమోహోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, వీతరాగం వీతదోసం వీతమోహం – ‘‘వీతరాగోసి, వీతదోసోసి, వీతమోహోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౨౪. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, పారాజికం అజ్ఝాపన్నం సఙ్ఘాదిసేసం అజ్ఝాపన్నం థుల్లచ్చయం అజ్ఝాపన్నం పాచిత్తియం అజ్ఝాపన్నం పాటిదేసనీయం అజ్ఝాపన్నం దుక్కటం అజ్ఝాపన్నం దుబ్భాసితం అజ్ఝాపన్నం – ‘‘పారాజికం అజ్ఝాపన్నోసి, సఙ్ఘాదిసేసం అజ్ఝాపన్నోసి, థుల్లచ్చయం అజ్ఝాపన్నోసి, పాచిత్తియం అజ్ఝాపన్నోసి, పాటిదేసనీయం అజ్ఝాపన్నోసి, దుక్కటం అజ్ఝాపన్నోసి, దుబ్భాసితం అజ్ఝాపన్నోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, సోతాపన్నం – ‘‘పారాజికం అజ్ఝాపన్నోసి…పే… దుబ్భాసితం అజ్ఝాపన్నోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, పారాజికం అజ్ఝాపన్నం…పే… దుబ్భాసితం అజ్ఝాపన్నం – ‘‘సోతాపన్నోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, సోతాపన్నం – ‘‘సోతాపన్నోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౨౫. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి, ఓట్ఠం మేణ్డం గోణం గద్రభం తిరచ్ఛానగతం నేరయికం – ‘‘ఓట్ఠోసి, మేణ్డోసి, గోణోసి, గద్రభోసి, తిరచ్ఛానగతోసి, నేరయికోసి, నత్థి తుయ్హం సుగతి, దుగ్గతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, పణ్డితం బ్యత్తం మేధావి బహుస్సుతం ధమ్మకథికం – ‘‘ఓట్ఠోసి, మేణ్డోసి, గోణోసి, గద్రభోసి, తిరచ్ఛానగతోసి, నేరయికోసి; నత్థి తుయ్హం సుగతి, దుగ్గతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, ఓట్ఠం మేణ్డం గోణం గద్రభం తిరచ్ఛానగతం నేరయికం – ‘‘పణ్డితోసి, బ్యత్తోసి, మేధావీసి, బహుస్సుతోసి, ధమ్మకథికోసి, నత్థి తుయ్హం దుగ్గతి, సుగతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, పణ్డితం బ్యత్తం మేధావిం బహుస్సుతం ధమ్మకథికం – ‘‘పణ్డితోసి, బ్యత్తోసి, మేధావీసి, బహుస్సుతోసి, ధమ్మకథికోసి, నత్థి తుయ్హం దుగ్గతి, సుగతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౨౬. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే ఖత్తియా, బ్రాహ్మణా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

౨౭. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే అవకణ్ణకా జవకణ్ణకా ధనిట్ఠకా సవిట్ఠకా కులవడ్ఢకా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే బుద్ధరక్ఖితా ధమ్మరక్ఖితా సఙ్ఘరక్ఖితా’’తి భణతి …పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే కోసియా భారద్వాజా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే గోతమా మోగ్గల్లానా కచ్చానా వాసిట్ఠా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే కోట్ఠకా పుప్ఫఛడ్డకా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే కస్సకా వాణిజా గోరక్ఖా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే నళకారా కుమ్భకారా పేసకారా చమ్మకారా నహాపితా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే ముద్దికా గణకా లేఖకా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే కుట్ఠికా గణ్డికా కిలాసికా సోసికా అపమారికా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే మధుమేహికా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే అతిదీఘా అతిరస్సా అతికణ్హా అచ్చోదాతా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే నాతిదీఘా నాతిరస్సా నాతికణ్హా నాచ్చోదాతా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే రాగపరియుట్ఠితా దోసపరియుట్ఠితా మోహపరియుట్ఠితా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే వీతరాగా వీతదోసా వీతమోహా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే పారాజికం అజ్ఝాపన్నా…పే… దుబ్భాసితం అజ్ఝాపన్నా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే సోతాపన్నా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే ఓట్ఠా మేణ్డా గోణా గద్రభా తిరచ్ఛానగతా నేరయికా, నత్థి తేసం సుగతి, దుగ్గతియేవ తేసం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

౨౮. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే పణ్డితా బ్యత్తా, మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థి తేసం దుగ్గతి, సుగతియేవ తేసం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

౨౯. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘యే నూన చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స…పే….

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘యే నూన పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

౩౦. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘న మయం చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘న మయం పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థమ్హాకం దుగ్గతి, సుగతియేవ అమ్హాకం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

౩౧. ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో హీనేన హీనం వదేతి,…పే… హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి…పే… ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి…పే… ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, పణ్డితం బ్యత్తం మేధావిం బహుస్సుతం ధమ్మకథికం – ‘‘పణ్డితోసి, బ్యత్తోసి, మేధావీసి, బహుస్సుతోసి, ధమ్మకథికోసి, నత్థి తుయ్హం దుగ్గతి, సుగతియేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థి తేసం దుగ్గతి, సుగతియేవ తేసం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘యే నూన చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘యే నూన పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నం ఖుంసేతుకామో వమ్భేతుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి, ‘‘న మయం చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘న మయం పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థమ్హాకం దుగ్గతి, సుగతియేవ అమ్హాకం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

౩౨. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా హీనేన హీనం వదేతి, చణ్డాలం వేనం నేసాదం రథకారం పుక్కుసం – ‘‘చణ్డాలోసి, వేనోసి, నేసాదోసి, రథకారోసి, పుక్కుసోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, ఖత్తియం బ్రాహ్మణం – ‘‘చణ్డాలోసి, వేనోసి, నేసాదోసి, రథకారోసి, పుక్కుసోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి, చణ్డాలం వేనం నేసాదం రథకారం పుక్కుసం – ‘‘ఖత్తియోసి, బ్రాహ్మణోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, ఖత్తియం బ్రాహ్మణం – ‘‘ఖత్తియోసి, బ్రాహ్మణోసీ’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా హీనేన హీనం వదేతి…పే… హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి…పే… ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి…పే… ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, పణ్డితం బ్యత్తం మేధావిం బహుస్సుతం ధమ్మకథికం – ‘‘పణ్డితోసి, బ్యత్తోసి, మేధావీసి, బహుస్సుతోసి, ధమ్మకథికోసి, నత్థి తుయ్హం దుగ్గతి, సుగతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

౩౩. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా ఏవం వదేతి, ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థి తేసం దుగ్గతి, సుగతి యేవ తేసం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా ఏవం వదేతి, ‘‘యే నూన చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘యే నూన పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా ఏవం వదేతి, ‘‘న మయం చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘న మయం పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థమ్హాకం దుగ్గతి, సుగతియేవ అమ్హాకం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

౩౪. ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా హీనేన హీనం వదేతి…పే… హీనేన ఉక్కట్ఠం వదేతి…పే… ఉక్కట్ఠేన హీనం వదేతి…పే… ఉక్కట్ఠేన ఉక్కట్ఠం వదేతి, పణ్డితం బ్యత్తం మేధావిం బహుస్సుతం ధమ్మకథికం – ‘‘పణ్డితోసి, బ్యత్తోసి, మేధావీసి, బహుస్సుతోసి ధమ్మకథికోసి, నత్థి తుయ్హం దుగ్గతి; సుగతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా ఏవం వదేతి, ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘సన్తి ఇధేకచ్చే పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థి తేసం దుగ్గతి, సుగతి యేవ తేసం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా ఏవం వదేతి, ‘‘యే నూన చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘యే నూన పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నం న ఖుంసేతుకామో న వమ్భేతుకామో న మఙ్కుకత్తుకామో, దవకమ్యతా ఏవం వదేతి, ‘‘న మయం చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’’తి భణతి…పే…. ‘‘న మయం పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థమ్హాకం దుగ్గతి, సుగతి యేవ అమ్హాకం పాటికఙ్ఖా’’తి భణతి, ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుబ్భాసితస్స.

౩౫. అనాపత్తి అత్థపురేక్ఖారస్స, ధమ్మపురేక్ఖారస్స, అనుసాసనిపురేక్ఖారస్స, ఉమ్మత్తకస్స, ఖిత్తచిత్తస్స, వేదనాట్టస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఓమసవాదసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దుతియం.

౩. పేసుఞ్ఞసిక్ఖాపదం

౩౬. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖూనం భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానం పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరన్తి; ఇమస్స సుత్వా అముస్స అక్ఖాయన్తి, ఇమస్స భేదాయ; అముస్స సుత్వా ఇమస్స అక్ఖాయన్తి, అముస్స భేదాయ. తేన అనుప్పన్నాని చేవ భణ్డనాని ఉప్పజ్జన్తి, ఉప్పన్నాని చ భణ్డనాని భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ సంవత్తన్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖూనం భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానం పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరిస్సన్తి, ఇమస్స సుత్వా అముస్స అక్ఖాయిస్సన్తి, ఇమస్స భేదాయ; అముస్స సుత్వా ఇమస్స అక్ఖాయిస్సన్తి, అముస్స భేదాయ! తేన అనుప్పన్నాని చేవ భణ్డనాని ఉప్పజ్జన్తి, ఉప్పన్నాని చ భణ్డనాని భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ సంవత్తన్తీ’’తి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానం పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరథ, ఇమస్స సుత్వా అముస్స అక్ఖాయథ, ఇమస్స భేదాయ, అముస్స సుత్వా ఇమస్స అక్ఖాయథ, అముస్స భేదాయ? తేన అనుప్పన్నాని చేవ భణ్డనాని ఉప్పజ్జన్తి, ఉప్పన్నాని చ భణ్డనాని భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ సంవత్తన్తీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖూనం భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానం పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరిస్సథ! ఇమస్స సుత్వా అముస్స అక్ఖాయిస్సథ, ఇమస్స భేదాయ! అముస్స సుత్వా ఇమస్స అక్ఖాయిస్సథ, అముస్స భేదాయ! తేన అనుప్పన్నాని చేవ భణ్డనాని ఉప్పజ్జన్తి, ఉప్పన్నాని చ భణ్డనాని భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ సంవత్తన్తి. నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ. పసన్నానం వా భియ్యోభావాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౭. ‘‘భిక్ఖుపేసుఞ్ఞే పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౮. పేసుఞ్ఞం నామ ద్వీహాకారేహి పేసుఞ్ఞం హోతి – పియకమ్యస్స వా భేదాధిప్పాయస్స వా. దసహాకారేహి పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – జాతితోపి, నామతోపి, గోత్తతోపి, కమ్మతోపి, సిప్పతోపి, ఆబాధతోపి, లిఙ్గతోపి, కిలేసతోపి, ఆపత్తితోపి, అక్కోసతోపి.

జాతి నామ ద్వే జాతియో – హీనా చ జాతి ఉక్కట్ఠా చ జాతి. హీనా నామ జాతి – చణ్డాలజాతి వేనజాతి నేసాదజాతి రథకారజాతి పుక్కుసజాతి. ఏసా హీనా నామ జాతి. ఉక్కట్ఠా నామ జాతి – ఖత్తియజాతి బ్రాహ్మణజాతి. ఏసా ఉక్కట్ఠా నామ జాతి…పే….

అక్కోసో నామ ద్వే అక్కోసా – హీనో చ అక్కోసో ఉక్కట్ఠో చ అక్కోసో. హీనో నామ అక్కోసో – ఓట్ఠోసి, మేణ్డోసి, గోణోసి, గద్రభోసి, తిరచ్ఛానగతోసి, నేరయికోసి; నత్థి తుయ్హం సుగతి; దుగ్గతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖాతి, యకారేన వా భకారేన వా కాటకోటచికాయ వా. ఏసో హీనో నామ అక్కోసో. ఉక్కట్ఠో నామ అక్కోసో – పణ్డితోసి, బ్యత్తోసి, మేధావీసి, బహుస్సుతోసి, ధమ్మకథికోసి; నత్థి తుయ్హం దుగ్గతి; సుగతి యేవ తుయ్హం పాటికఙ్ఖాతి. ఏసో ఉక్కట్ఠో నామ అక్కోసో.

౩౯. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘చణ్డాలో వేనో నేసాదో రథకారో పుక్కుసో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘ఖత్తియో బ్రాహ్మణో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘అవకణ్ణకో జవకణ్ణకో ధనిట్ఠకో సవిట్ఠకో కులవడ్ఢకో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘బుద్ధరక్ఖితో ధమ్మరక్ఖితో సఙ్ఘరక్ఖితో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘కోసియో భారద్వాజో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘గోతమో మోగ్గల్లానో కచ్చానో వాసిట్ఠో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘కోట్ఠకో పుప్ఫఛడ్డకో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘కస్సకో వాణిజో గోరక్ఖో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘నళకారో కుమ్భకారో పేసకారో చమ్మకారో నహాపితో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘ముద్దికో గణకో లేఖకో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౪౦. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘కుట్ఠికో గణ్డికో కిలాసికో సోసికో అపమారికో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘మధుమేహికో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘అతిదీఘో అతిరస్సో అతికణ్హో అచ్చోదాతో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘నాతిదీఘో నాతిరస్సో నాతికణ్హో నాచ్చోదాతో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘రాగపరియుట్ఠితో దోసపరియుట్ఠితో మోహపరియుట్ఠితో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘వీతరాగో వీతదోసో వీతమోహో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘పారాజికం అజ్ఝాపన్నో, సఙ్ఘాదిసేసం అజ్ఝాపన్నో, థుల్లచ్చయం అజ్ఝాపన్నో, పాచిత్తియం అజ్ఝాపన్నో, పాటిదేసనీయం అజ్ఝాపన్నో, దుక్కటం అజ్ఝాపన్నో, దుబ్భాసితం అజ్ఝాపన్నో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘సోతాపన్నో’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘ఓట్ఠో మేణ్డో గోణో గద్రభో తిరచ్ఛానగతో నేరయికో, నత్థి తస్స సుగతి, దుగ్గతియేవ తస్స పాటికఙ్ఖా’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో తం ‘పణ్డితో బ్యత్తో మేధావీ బహుస్సుతో ధమ్మకథికో, నత్థి తస్స దుగ్గతి, సుగతి యేవ తస్స పాటికఙ్ఖా’తి భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

౪౧. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో ‘సన్తి ఇధేకచ్చే చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా, పుక్కుసా’తి భణతి, న సో అఞ్ఞం భణతి, తఞ్ఞేవ భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో ‘సన్తి ఇధేకచ్చే ఖత్తియా బ్రాహ్మణా’తి భణతి, న సో అఞ్ఞం భణతి, తఞ్ఞేవ భణతీ’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స…పే….

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో ‘సన్తి ఇధేకచ్చే పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థి తేసం దుగ్గతి, సుగతి యేవ తేసం పాటికఙ్ఖా’తి భణతి, న సో అఞ్ఞం భణతి, తఞ్ఞేవ భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో ‘యే నూన చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’తి భణతి, న సో అఞ్ఞం భణతి, తఞ్ఞేవ భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో ‘యే నూన పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా’తి భణతి, న సో అఞ్ఞం భణతి, తఞ్ఞేవ భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో ‘న మయం చణ్డాలా వేనా నేసాదా రథకారా పుక్కుసా’తి భణతి, న సో అఞ్ఞం భణతి, తఞ్ఞేవ భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి – ‘‘ఇత్థన్నామో ‘న మయం పణ్డితా బ్యత్తా మేధావీ బహుస్సుతా ధమ్మకథికా, నత్థమ్హాకం దుగ్గతి, సుగతి యేవ అమ్హాకం పాటికఙ్ఖా’తి భణతి, న సో అఞ్ఞం భణతి, తఞ్ఞేవ భణతీ’’తి. ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ దుక్కటస్స.

౪౨. ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి; ఆపత్తి వాచాయ, వాచాయ పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నస్స సుత్వా అనుపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నస్స సుత్వా ఉపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఉపసమ్పన్నో అనుపసమ్పన్నస్స సుత్వా అనుపసమ్పన్నస్స పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౩. అనాపత్తి నపియకమ్యస్స, నభేదాధిప్పాయస్స, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పేసుఞ్ఞసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం తతియం.

౪. పదసోధమ్మసిక్ఖాపదం

౪౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఉపాసకే పదసో ధమ్మం వాచేన్తి. ఉపాసకా భిక్ఖూసు అగారవా అప్పతిస్సా అసభాగవుత్తికా విహరన్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఉపాసకే పదసో ధమ్మం వాచేస్సన్తి! ఉపాసకా భిక్ఖూసు అగారవా అప్పతిస్సా అసభాగవుత్తికా విహరన్తీ’’తి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఉపాసకే పదసో ధమ్మం వాచేథ; ఉపాసకా భిక్ఖూసు అగారవా అప్పతిస్సా అసభాగవుత్తికా విహరన్తీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, ఉపాసకే పదసో ధమ్మం వాచేస్సథ! ఉపాసకా భిక్ఖూసు అగారవా అప్పతిస్సా అసభాగవుత్తికా విహరన్తి! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ పసన్నానం వా భియ్యోభావాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు అనుపసమ్పన్నం పదసో ధమ్మం వాచేయ్య పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అనుపసమ్పన్నో నామ భిక్ఖుఞ్చ భిక్ఖునిఞ్చ ఠపేత్వా అవసేసో అనుపసమ్పన్నో నామ.

పదసో నామ పదం, అనుపదం, అన్వక్ఖరం, అనుబ్యఞ్జనం.

పదం నామ ఏకతో పట్ఠపేత్వా ఏకతో ఓసాపేన్తి. అనుపదం నామ పాటేక్కం పట్ఠపేత్వా ఏకతో ఓసాపేన్తి. అన్వక్ఖరం నామ ‘‘రూపం అనిచ్చ’’న్తి వుచ్చమానో, ‘‘రు’’న్తి ఓపాతేతి. అనుబ్యఞ్జనం నామ ‘‘రూపం అనిచ్చ’’న్తి వుచ్చమానో, ‘‘వేదనా అనిచ్చా’’తి సద్దం నిచ్ఛారేతి.

యఞ్చ పదం, యఞ్చ అనుపదం, యఞ్చ అన్వక్ఖరం, యఞ్చ అనుబ్యఞ్జనం – సబ్బమేతం పదసో [పదసో ధమ్మో (ఇతిపి)] నామ.

ధమ్మో నామ బుద్ధభాసితో, సావకభాసితో, ఇసిభాసితో, దేవతాభాసితో, అత్థూపసఞ్హితో, ధమ్మూపసఞ్హితో.

వాచేయ్యాతి పదేన వాచేతి, పదే పదే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అక్ఖరాయ వాచేతి, అక్ఖరక్ఖరాయ ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౭. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ పదసో ధమ్మం వాచేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో పదసో ధమ్మం వాచేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ పదసో ధమ్మం వాచేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౮. అనాపత్తి ఏకతో ఉద్దిసాపేన్తో, ఏకతో సజ్ఝాయం కరోన్తో, యేభుయ్యేన పగుణం గన్థం భణన్తం ఓపాతేతి, ఓసారేన్తం ఓపాతేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పదసోధమ్మసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం చతుత్థం.

౫. సహసేయ్యసిక్ఖాపదం

౪౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా ఆళవియం విహరతి అగ్గాళవే చేతియే. తేన ఖో పన సమయేన ఉపాసకా ఆరామం ఆగచ్ఛన్తి ధమ్మస్సవనాయ. ధమ్మే భాసితే థేరా భిక్ఖూ యథావిహారం గచ్ఛన్తి. నవకా భిక్ఖూ తత్థేవ ఉపట్ఠానసాలాయం ఉపాసకేహి సద్ధిం ముట్ఠస్సతీ, అసమ్పజానా, నగ్గా, వికూజమానా, కాకచ్ఛమానా సేయ్యం కప్పేన్తి. ఉపాసకా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భదన్తా ముట్ఠస్సతీ అసమ్పజానా నగ్గా వికూజమానా కాకచ్ఛమానా సేయ్యం కప్పేస్సన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం ఉపాసకానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖూ అనుపసమ్పన్నేన సహసేయ్యం కప్పేస్సన్తీ’’తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ తే నవకే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ అనుపసమ్పన్నేన సహసేయ్యం కప్పేన్తీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తే, భిక్ఖవే, మోఘపురిసా అనుపసమ్పన్నేన సహసేయ్యం కప్పేస్సన్తి! నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు అనుపసమ్పన్నేన సహసేయ్యం కప్పేయ్య పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౫౦. అథ ఖో భగవా ఆళవియం యథాభిరన్తం విహరిత్వా యేన కోసమ్బీ తేన చారికం పక్కామి. అనుపుబ్బేన చారికం చరమానో యేన కోసమ్బీ తదవసరి. తత్ర సుదం భగవా కోసమ్బియం విహరతి బదరికారామే. భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం రాహులం ఏతదవోచుం – ‘‘భగవతా, ఆవుసో రాహుల, సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం – ‘న అనుపసమ్పన్నేన సహసేయ్యా కప్పేతబ్బా’తి. సేయ్యం, ఆవుసో రాహుల, జానాహీ’’తి. అథ ఖో ఆయస్మా రాహులో సేయ్యం అలభమానో వచ్చకుటియా సేయ్యం కప్పేసి. అథ ఖో భగవా రత్తియా పచ్చూససమయం పచ్చుట్ఠాయ యేన వచ్చకుటి తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఉక్కాసి. ఆయస్మాపి రాహులో ఉక్కాసి. ‘‘కో ఏత్థా’’తి? ‘‘అహం, భగవా, రాహులో’’తి. ‘‘కిస్స త్వం, రాహుల, ఇధ నిసిన్నోసీ’’తి? అథ ఖో ఆయస్మా రాహులో భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, అనుపసమ్పన్నేన దిరత్తతిరత్తం సహసేయ్యం కప్పేతుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౫౧. ‘‘యో పన భిక్ఖు అనుపసమ్పన్నేన ఉత్తరిదిరత్తతిరత్తం సహసేయ్యం కప్పేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౫౨. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అనుపసమ్పన్నో నామ భిక్ఖుం ఠపేత్వా అవసేసో అనుపసమ్పన్నో నామ.

ఉత్తరిదిరత్తతిరత్తన్తి అతిరేకదిరత్తతిరత్తం.

సహాతి ఏకతో.

సేయ్యా నామ సబ్బచ్ఛన్నా, సబ్బపరిచ్ఛన్నా, యేభుయ్యేనచ్ఛన్నా, యేభుయ్యేన పరిచ్ఛన్నా.

సేయ్యం కప్పేయ్యాతి చతుత్థే దివసే అత్థఙ్గతే సూరియే, అనుపసమ్పన్నే నిపన్నే, భిక్ఖు నిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భిక్ఖు నిపన్నే, అనుపసమ్పన్నో నిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉభో వా నిపజ్జన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉట్ఠహిత్వా పునప్పునం నిపజ్జన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౫౩. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఉత్తరిదిరత్తతిరత్తం సహసేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో ఉత్తరిదిరత్తతిరత్తం సహసేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఉత్తరిదిరత్తతిరత్తం సహసేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఉపడ్ఢచ్ఛన్నే ఉపడ్ఢపరిచ్ఛన్నే, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౫౪. అనాపత్తి ద్వేతిస్సో రత్తియో వసతి, ఊనకద్వేతిస్సో రత్తియో వసతి, ద్వే రత్తియో వసిత్వా తతియాయ రత్తియా పురారుణా నిక్ఖమిత్వా పున వసతి, సబ్బచ్ఛన్నే, సబ్బఅపరిచ్ఛన్నే, సబ్బపరిచ్ఛన్నే సబ్బఅచ్ఛన్నే [వసతి, సబ్బఅచ్ఛన్నే సబ్బఅపరిచ్ఛన్నే, (సీ.)], యేభుయ్యేన అచ్ఛన్నే, యేభుయ్యేన అపరిచ్ఛన్నే, అనుపసమ్పన్నే నిపన్నే భిక్ఖు నిసీదతి, భిక్ఖు నిపన్నే అనుపసమ్పన్నో నిసీదతి, ఉభో వా నిసీదన్తి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సహసేయ్యసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఞ్చమం.

౬. దుతియసహసేయ్యసిక్ఖాపదం

౫౫. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా అనురుద్ధో కోసలేసు జనపదే [ఏత్థ అమ్బట్ఠసుత్తాదిటీకా ఓలోకేతబ్బా] సావత్థిం గచ్ఛన్తో సాయం అఞ్ఞతరం గామం ఉపగచ్ఛి. తేన ఖో పన సమయేన తస్మిం గామే అఞ్ఞతరిస్సా ఇత్థియా ఆవసథాగారం పఞ్ఞత్తం హోతి. అథ ఖో ఆయస్మా అనురుద్ధో యేన సా ఇత్థీ తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తం ఇత్థిం ఏతదవోచ – ‘‘సచే తే, భగిని, అగరు, వసేయ్యామ ఏకరత్తం ఆవసథాగారే’’తి. ‘‘వసేయ్యాథ, భన్తే’’తి. అఞ్ఞేపి అద్ధికా యేన సా ఇత్థీ తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా తం ఇత్థిం ఏతదవోచుం – ‘‘సచే తే, అయ్యే, అగరు వసేయ్యామ ఏకరత్తం ఆవసథాగారే’’తి. ‘‘ఏసో ఖో అయ్యో సమణో పఠమం ఉపగతో; సచే సో అనుజానాతి, వసేయ్యాథా’’తి. అథ ఖో తే అద్ధికా యేనాయస్మా అనురుద్ధో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం ఏతదవోచుం – ‘‘సచే తే, భన్తే, అగరు, వసేయ్యామ ఏకరత్తం ఆవసథాగారే’’తి. ‘‘వసేయ్యాథ, ఆవుసో’’తి. అథ ఖో సా ఇత్థీ ఆయస్మన్తే అనురుద్ధే సహ దస్సనేన పటిబద్ధచిత్తా అహోసి. అథ ఖో సా ఇత్థీ యేనాయస్మా అనురుద్ధో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం ఏతదవోచ – ‘‘అయ్యో, భన్తే, ఇమేహి మనుస్సేహి ఆకిణ్ణో న ఫాసు విహరిస్సతి. సాధాహం, భన్తే, అయ్యస్స మఞ్చకం అబ్భన్తరం పఞ్ఞపేయ్య’’న్తి. అధివాసేసి ఖో ఆయస్మా అనురుద్ధో తుణ్హీభావేన. అథ ఖో సా ఇత్థీ ఆయస్మతో అనురుద్ధస్స మఞ్చకం అబ్భన్తరం పఞ్ఞపేత్వా అలఙ్కతప్పటియత్తా గన్ధగన్ధినీ యేనాయస్మా అనురుద్ధో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం ఏతదవోచ – ‘‘అయ్యో, భన్తే, అభిరూపో దస్సనీయో పాసాదికో, అహం చమ్హి అభిరూపా దస్సనీయా పాసాదికా. సాధాహం, భన్తే, అయ్యస్స పజాపతి భవేయ్య’’న్తి. ఏవం వుత్తే ఆయస్మా అనురుద్ధో తుణ్హీ అహోసి. దుతియమ్పి ఖో…పే… తతియమ్పి ఖో సా ఇత్థీ ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం ఏతదవోచ – ‘‘అయ్యో, భన్తే, అభిరూపో దస్సనీయో పాసాదికో, అహఞ్చమ్హి అభిరూపా దస్సనీయా పాసాదికా. సాధు, భన్తే, అయ్యో మఞ్చేవ పటిచ్ఛతు [సమ్పటిచ్ఛతు (స్యా.)] సబ్బఞ్చ సాపతేయ్య’’న్తి. తతియమ్పి ఖో ఆయస్మా అనురుద్ధో తుణ్హీ అహోసి. అథ ఖో సా ఇత్థీ సాటకం నిక్ఖిపిత్వా ఆయస్మతో అనురుద్ధస్స పురతో చఙ్కమతిపి తిట్ఠతిపి నిసీదతిపి సేయ్యమ్పి కప్పేతి. అథ ఖో ఆయస్మా అనురుద్ధో ఇన్ద్రియాని ఓక్ఖిపిత్వా తం ఇత్థిం నేవ ఓలోకేసి నపి ఆలపి. అథ ఖో సా ఇత్థీ – ‘‘అచ్ఛరియం వత భో, అబ్భుతం వత భో! బహూ మే మనుస్సా సతేనపి సహస్సేనపి పహిణన్తి. అయం పన సమణో – మయా సామం యాచియమానో – న ఇచ్ఛతి మఞ్చేవ పటిచ్ఛితుం సబ్బఞ్చ సాపతేయ్య’’న్తి సాటకం నివాసేత్వా ఆయస్మతో అనురుద్ధస్స పాదేసు సిరసా నిపతిత్వా ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం ఏతదవోచ – ‘‘అచ్చయో మం, భన్తే, అచ్చగమా యథాబాలం యథామూళ్హం యథాఅకుసలం యాహం ఏవమకాసిం. తస్సా మే, భన్తే, అయ్యో అచ్చయం అచ్చయతో పటిగ్గణ్హాతు ఆయతిం సంవరాయా’’తి. ‘‘తగ్ఘ త్వం, భగిని, అచ్చయో అచ్చగమా యథాబాలం యథామూళ్హం యథాఅకుసలం యా త్వం ఏవమకాసి. యతో చ ఖో త్వం, భగిని, అచ్చయం అచ్చయతో దిస్వా యథాధమ్మం పటికరోసి, తం తే మయం పటిగ్గణ్హామ. వుద్ధి హేసా, భగిని, అరియస్స వినయే యో అచ్చయం అచ్చయతో దిస్వా యథాధమ్మం పటికరోతి ఆయతిఞ్చ సంవరం ఆపజ్జతీ’’తి.

అథ ఖో సా ఇత్థీ తస్సా రత్తియా అచ్చయేన ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం పణీతేన ఖాదనీయేన భోజనీయేన సహత్థా సన్తప్పేత్వా సమ్పవారేత్వా, ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం భుత్తావిం ఓనీతపత్తపాణిం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో తం ఇత్థిం ఆయస్మా అనురుద్ధో ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసి సమాదపేసి సముత్తేజేసి సమ్పహంసేసి. అథ ఖో సా ఇత్థీ – ఆయస్మతా అనురుద్ధేన ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సితా సమాదపితా సముత్తేజితా సమ్పహంసితా – ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భన్తే, అభిక్కన్తం, భన్తే! సేయ్యథాపి, భన్తే, నిక్కుజ్జితం వా ఉక్కుజ్జేయ్య, పటిచ్ఛన్నం వా వివరేయ్య, మూళ్హస్స వా మగ్గం ఆచిక్ఖేయ్య, అన్ధకారే వా తేలపజ్జోతం ధారేయ్య – చక్ఖుమన్తో రూపాని దక్ఖన్తీతి, ఏవమేవం అయ్యేన అనురుద్ధేన అనేకపరియాయేన ధమ్మో పకాసితో. ఏసాహం, భన్తే, తం భగవన్తం సరణం గచ్ఛామి ధమ్మఞ్చ భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ. ఉపాసికం మం అయ్యో ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గత’’న్తి.

అథ ఖో ఆయస్మా అనురుద్ధో సావత్థియం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా అనురుద్ధో మాతుగామేన సహసేయ్యం కప్పేస్సతీ’’తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం అనురుద్ధం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర త్వం, అనురుద్ధ, మాతుగామేన సహసేయ్యం కప్పేసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, అనురుద్ధ, మాతుగామేన సహసేయ్యం కప్పేస్ససి! నేతం, అనురుద్ధ, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౫౬. ‘‘యో పన భిక్ఖు మాతుగామేన సహసేయ్యం కప్పేయ్య పాచిత్తియ’’న్తి.

౫౭. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

మాతుగామో నామ మనుస్సిత్థీ, న యక్ఖీ [యక్ఖినీ (క.)], న పేతీ, న తిరచ్ఛానగతా; అన్తమసో తదహుజాతాపి దారికా, పగేవ మహత్తరీ.

సహాతి ఏకతో.

సేయ్యా నామ సబ్బచ్ఛన్నా, సబ్బపరిచ్ఛన్నా, యేభుయ్యేనచ్ఛన్నా, యేభుయ్యేన పరిచ్ఛన్నా.

సేయ్యం కప్పేయ్యాతి అత్థఙ్గతే సూరియే, మాతుగామే నిపన్నే భిక్ఖు నిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భిక్ఖు నిపన్నే మాతుగామో నిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉభో వా నిపజ్జన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉట్ఠహిత్వా పునప్పునం నిపజ్జన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౫౮. మాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ సహసేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే వేమతికో సహసేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ సహసేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఉపడ్ఢచ్ఛన్నే ఉపడ్ఢపరిచ్ఛన్నే, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యక్ఖియా వా పేతియా వా పణ్డకేన వా తిరచ్ఛానగతిత్థియా వా సహసేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౫౯. అనాపత్తి సబ్బచ్ఛన్నే సబ్బఅపరిచ్ఛన్నే, సబ్బపరిచ్ఛన్నే సబ్బఅచ్ఛన్నే [అనాపత్తి సబ్బఅచ్ఛన్నే సబ్బఅపరిచ్ఛన్నే, (సీ.)], యేభుయ్యేన అచ్ఛన్నే, యేభుయ్యేన అపరిచ్ఛన్నే, మాతుగామే నిపన్నే భిక్ఖు నిసీదతి, భిక్ఖు నిపన్నే మాతుగామో నిసీదతి, ఉభో వా నిసీదన్తి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

దుతియసహసేయ్యసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఛట్ఠం.

౭. ధమ్మదేసనాసిక్ఖాపదం

౬౦. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉదాయీ సావత్థియం కులూపకో హోతి, బహుకాని కులాని ఉపసఙ్కమతి. అథ ఖో ఆయస్మా ఉదాయీ పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ యేన అఞ్ఞతరం కులం తేనుపసఙ్కమి. తేన ఖో పన సమయేన ఘరణీ నివేసనద్వారే నిసిన్నా హోతి, ఘరసుణ్హా ఆవసథద్వారే నిసిన్నా హోతి. అథ ఖో ఆయస్మా ఉదాయీ యేన ఘరణీ తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఘరణియా ఉపకణ్ణకే ధమ్మం దేసేసి. అథ ఖో ఘరసుణ్హాయ ఏతదహోసి – ‘‘కి ను ఖో సో సమణో సస్సుయా జారో ఉదాహు ఓభాసతీ’’తి?

అథ ఖో ఆయస్మా ఉదాయీ ఘరణియా ఉపకణ్ణకే ధమ్మం దేసేత్వా యేన ఘరసుణ్హా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఘరసుణ్హాయ ఉపకణ్ణకే ధమ్మం దేసేసి. అథ ఖో ఘరణియా ఏతదహోసి – ‘‘కిం ను ఖో సో సమణో ఘరసుణ్హాయ జారో ఉదాహు ఓభాసతీ’’తి? అథ ఖో ఆయస్మా ఉదాయీ ఘరసుణ్హాయ ఉపకణ్ణకే ధమ్మం దేసేత్వా పక్కామి. అథ ఖో ఘరణీ ఘరసుణ్హం ఏతదవోచ – ‘‘హే జే, కిం తే ఏసో సమణో అవోచా’’తి? ‘‘ధమ్మం మే, అయ్యే, దేసేసి’’. ‘‘అయ్యాయ పన కిం అవోచా’’తి? ‘‘మయ్హమ్పి ధమ్మం దేసేసీ’’తి. తా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ అయ్యో ఉదాయీ మాతుగామస్స ఉపకణ్ణకే ధమ్మం దేసేస్సతి! నను నామ విస్సట్ఠేన వివటేన ధమ్మో దేసేతబ్బో’’తి?

అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తాసం ఇత్థీనం ఉజ్ఝాయన్తీనం ఖియ్యన్తీనం విపాచేన్తీనం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉదాయీ మాతుగామస్స ధమ్మం దేసేస్సతీ’’తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం ఉదాయిం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర త్వం, ఉదాయి, మాతుగామస్స ధమ్మం దేసేసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, మాతుగామస్స ధమ్మం దేసేస్ససి. నేతం మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు మాతుగామస్స ధమ్మం దేసేయ్య పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౬౧. తేన ఖో పన సమయేన ఉపాసికా భిక్ఖూ పస్సిత్వా ఏతదవోచుం – ‘‘ఇఙ్ఘాయ్యా ధమ్మం దేసేథా’’తి. ‘‘న, భగినీ, కప్పతి మాతుగామస్స ధమ్మం దేసేతు’’న్తి. ‘‘ఇఙ్ఘాయ్యా ఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేథ, సక్కా ఏత్తకేనపి ధమ్మో అఞ్ఞాతు’’న్తి. ‘‘న, భగినీ, కప్పతి మాతుగామస్స ధమ్మం దేసేతు’’న్తి. కుక్కుచ్చాయన్తా న దేసేసుం. ఉపాసికా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ అయ్యా అమ్హేహి యాచియమానా ధమ్మం న దేసేస్సన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తాసం ఉపాసికానం ఉజ్ఝాయన్తీనం ఖియ్యన్తీనం విపాచేన్తీనం. అథ ఖో తే భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, మాతుగామస్స ఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేతుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖూ మాతుగామస్స ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౬౨. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ – ‘‘భగవతా అనుఞ్ఞాతం మాతుగామస్స ఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేతు’’న్తి తే అవిఞ్ఞుం పురిసవిగ్గహం ఉపనిసీదాపేత్వా మాతుగామస్స ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేన్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అవిఞ్ఞుం పురిసవిగ్గహం ఉపనిసీదాపేత్వా మాతుగామస్స ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేస్సన్తీ’’తి!

అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, అవిఞ్ఞుం పురిసవిగ్గహం ఉపనిసీదాపేత్వా మాతుగామస్స ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, అవిఞ్ఞుం పురిసవిగ్గహం ఉపనిసీదాపేత్వా మాతుగామస్స ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౬౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు మాతుగామస్స ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేయ్య, అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞునా పురిసవిగ్గహేన, పాచిత్తియ’’న్తి.

౬౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

మాతుగామో నామ మనుస్సిత్థీ; న యక్ఖీ న పేతీ న తిరచ్ఛానగతా; విఞ్ఞూ, పటిబలా సుభాసితదుబ్భాసితం దుట్ఠుల్లాదుట్ఠుల్లం ఆజానితుం.

ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహీతి అతిరేకఛప్పఞ్చవాచాహి.

ధమ్మో నామ బుద్ధభాసితో, సావకభాసితో, ఇసిభాసితో, దేవతాభాసితో, అత్థూపసఞ్హితో, ధమ్మూపసఞ్హితో.

దేసేయ్యాతి పదేన దేసేతి, పదే పదే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అక్ఖరాయ దేసేతి, అక్ఖరక్ఖరాయ ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞునా పురిసవిగ్గహేనాతి ఠపేత్వా విఞ్ఞుం పురిసవిగ్గహం. విఞ్ఞూ నామ పురిసవిగ్గహో, పటిబలో హోతి సుభాసితదుబ్భాసితం దుట్ఠుల్లాదుట్ఠుల్లం ఆజానితుం.

౬౫. మాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞునా పురిసవిగ్గహేన, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే వేమతికో ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞునా పురిసవిగ్గహేన, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞునా పురిసవిగ్గహేన, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

యక్ఖియా వా పేతియా వా పణ్డకస్స వా తిరచ్ఛానగతమనుస్సవిగ్గహిత్థియా వా ఉత్తరిఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞునా పురిసవిగ్గహేన, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౬౬. అనాపత్తి విఞ్ఞునా పురిసవిగ్గహేన, ఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేతి, ఊనకఛప్పఞ్చవాచాహి ధమ్మం దేసేతి, ఉట్ఠహిత్వా పున నిసీదిత్వా దేసేతి, మాతుగామో ఉట్ఠహిత్వా పున నిసీదతి తస్మిం దేసేతి, అఞ్ఞస్స మాతుగామస్స దేసేతి, పఞ్హం పుచ్ఛతి, పఞ్హం పుట్ఠో కథేతి, అఞ్ఞస్సత్థాయ భణన్తం మాతుగామో సుణాతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ధమ్మదేసనాసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం సత్తమం.

౮. భూతారోచనసిక్ఖాపదం

౬౭. [పారా. ౧౯౩] తేన సమయేన బుద్ధో భగవా వేసాలియం విహరతి మహావనే కూటాగారసాలాయం. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా సన్దిట్ఠా సమ్భత్తా భిక్ఖూ వగ్గుముదాయ నదియా తీరే వస్సం ఉపగచ్ఛింసు. తేన ఖో పన సమయేన వజ్జీ దుబ్భిక్ఖా హోతి – ద్వీహితికా సేతట్ఠికా సలాకావుత్తా, న సుకరా ఉఞ్ఛేన పగ్గహేన యాపేతుం. అథ ఖో తేసం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘ఏతరహి ఖో వజ్జీ దుబ్భిక్ఖా – ద్వీహితికా సేతట్ఠికా సలాకావుత్తా, న సుకరా ఉఞ్ఛేన పగ్గహేన యాపేతుం. కేన ను ఖో మయం ఉపాయేన సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఫాసుకం వస్సం వసేయ్యామ, న చ పిణ్డకేన కిలమేయ్యామా’’తి? ఏకచ్చే ఏవమాహంసు – ‘‘హన్ద మయం, ఆవుసో, గిహీనం కమ్మన్తం అధిట్ఠేమ. ఏవం తే అమ్హాకం దాతుం మఞ్ఞిస్సన్తి. ఏవం మయం సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఫాసుకం వస్సం వసిస్సామ, న చ పిణ్డకేన కిలమిస్సామా’’తి. ఏకచ్చే ఏవమాహంసు – ‘‘అలం, ఆవుసో, కిం గిహీనం కమ్మన్తం అధిట్ఠితేన? హన్ద మయం, ఆవుసో, గిహీనం దూతేయ్యం హరామ. ఏవం తే అమ్హాకం దాతుం మఞ్ఞిస్సన్తి. ఏవం మయం సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఫాసుకం వస్సం వసిస్సామ, న చ పిణ్డకేన కిలమిస్సామా’’తి. ఏకచ్చే ఏవమాహంసు – ‘‘అలం, ఆవుసో; కిం గిహీనం కమ్మన్తం అధిట్ఠితేన! కిం గిహీనం దూతేయ్యం హటేన! హన్ద మయం, ఆవుసో, గిహీనం అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స వణ్ణం భాసిస్సామ – ‘అసుకో భిక్ఖు పఠమస్స ఝానస్స లాభీ, అసుకో భిక్ఖు దుతియస్స ఝానస్స లాభీ, అసుకో భిక్ఖు తతియస్స ఝానస్స లాభీ, అసుకో భిక్ఖు చతుత్థస్స ఝానస్స లాభీ, అసుకో భిక్ఖు సోతాపన్నో, అసుకో భిక్ఖు సకదాగామీ, అసుకో భిక్ఖు అనాగామీ, అసుకో భిక్ఖు అరహా, అసుకో భిక్ఖు తేవిజ్జో, అసుకో భిక్ఖు ఛళభిఞ్ఞోతి. ఏవం తే అమ్హాకం దాతుం మఞ్ఞిస్సన్తి. ఏవం మయం సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఫాసుకం వస్సం వసిస్సామ, న చ పిణ్డకేన కిలమిస్సామా’’తి. ఏసో యేవ ఖో, ఆవుసో, సేయ్యో, యో అమ్హాకం గిహీనం అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స వణ్ణో భాసితో’’తి.

అథ ఖో తే భిక్ఖూ గిహీనం అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స వణ్ణం భాసింసు – ‘‘అసుకో భిక్ఖు పఠమస్స ఝానస్స లాభీ…పే… అసుకో భిక్ఖు ఛళభిఞ్ఞో’’తి. అథ ఖో తే మనుస్సా – ‘‘లాభా వత నో, సులద్ధం వత నో, యేసం నో ఏవరూపా భిక్ఖూ వస్సం ఉపగతా, న వత నో ఇతో పుబ్బే ఏవరూపా భిక్ఖూ వస్సం ఉపగతా, యథయిమే భిక్ఖూ సీలవన్తో కల్యాణధమ్మా’’తి. తే న తాదిసాని భోజనాని అత్తనా భుఞ్జన్తి, మాతాపితూనం దేన్తి పుత్తదారస్స దేన్తి దాసకమ్మకరపోరిసస్స దేన్తి మిత్తామచ్చానం దేన్తి ఞాతిసాలోహితానం దేన్తి యాదిసాని భిక్ఖూనం దేన్తి. న తాదిసాని ఖాదనీయాని సాయనీయాని పానాని అత్తనా ఖాదన్తి సాయన్తి పివన్తి [అత్తనా పివన్తి (స్యా. క.)] మాతాపితూనం దేన్తి పుత్తదారస్స దేన్తి దాసకమ్మకరపోరిసస్స దేన్తి మిత్తామచ్చానం దేన్తి ఞాతిసాలోహితానం దేన్తి, యాదిసాని భిక్ఖూనం దేన్తి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ వణ్ణవా అహేసుం పీణిన్ద్రియా పసన్నముఖవణ్ణా విప్పసన్నఛవివణ్ణా.

౬౮. ఆచిణ్ణం ఖో పనేతం వస్సంవుట్ఠానం భిక్ఖూనం భగవన్తం దస్సనాయ ఉపసఙ్కమితుం. అథ ఖో తే భిక్ఖూ వస్సంవుట్ఠా తేమాసచ్చయేన సేనాసనం సంసామేత్వా పత్తచీవరమాదాయ యేన వేసాలీ తేన పక్కమింసు. అనుపుబ్బేన యేన వేసాలీ మహావనం కూటాగారసాలా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. తేన ఖో పన సమయేన దిసాసు వస్సంవుట్ఠా భిక్ఖూ కిసా హోన్తి లూఖా దుబ్బణ్ణా ఉప్పణ్డుప్పణ్డుకజాతా ధమనిసన్థతగత్తా. వగ్గుముదాతీరియా పన భిక్ఖూ వణ్ణవా హోన్తి పీణిన్ద్రియా పసన్నముఖవణ్ణా విప్పసన్నఛవివణ్ణా. ఆచిణ్ణం ఖో పనేతం బుద్ధానం భగవన్తానం ఆగన్తుకేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం పటిసమ్మోదితుం. అథ ఖో భగవా వగ్గుముదాతీరియే భిక్ఖూ ఏతదవోచ – ‘‘కచ్చి, భిక్ఖవే, ఖమనీయం, కచ్చి యాపనీయం, కచ్చి సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఫాసుకం వస్సం వసిత్థ, న చ పిణ్డకేన కిలమిత్థా’’తి? ‘‘ఖమనీయం భగవా, యాపనీయం భగవా. సమగ్గా చ మయం, భన్తే, సమ్మోదమానా అవివదమానా ఫాసుకం వస్సం వసిమ్హా, న చ పిణ్డకేన కిలమిమ్హా’’తి. జానన్తాపి తథాగతా పుచ్ఛన్తి, జానన్తాపి న పుచ్ఛన్తి. కాలం విదిత్వా పుచ్ఛన్తి, కాలం విదిత్వా న పుచ్ఛన్తి. అత్థసఞ్హితం తథాగతా పుచ్ఛన్తి, నో అనత్థసఞ్హితం. అనత్థసఞ్హితే సేతుఘాతో తథాగతానం. ద్వీహాకారేహి బుద్ధా భగవన్తో భిక్ఖూ పటిపుచ్ఛన్తి – ధమ్మం వా దేసేస్సామ, సావకానం వా సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేస్సామాతి.

అథ ఖో భగవా వగ్గుముదాతీరియే భిక్ఖూ ఏతదవోచ – ‘‘యథా కథం పన తుమ్హే, భిక్ఖవే, సమగ్గా సమ్మోదమానా అవివదమానా ఫాసుకం వస్సం వసిత్థ, న చ పిణ్డకేన కిలమిత్థా’’తి? అథ ఖో తే భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. ‘‘కచ్చి పన వో, భిక్ఖవే, భూత’’న్తి? ‘‘భూతం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఉదరస్స కారణా గిహీనం అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స వణ్ణం భాసిస్సథ! నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౬౯. ‘‘యో పన భిక్ఖు అనుపసమ్పన్నస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం ఆరోచేయ్య భూతస్మిం, పాచిత్తియ’’న్తి.

౭౦. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అనుపసమ్పన్నో నామ భిక్ఖుఞ్చ భిక్ఖునిఞ్చ ఠపేత్వా, అవసేసో అనుపసమ్పన్నో నామ.

[పారా. ౧౯౮] ఉత్తరిమనుస్సధమ్మో నామ ఝానం, విమోక్ఖో, సమాధి, సమాపత్తి, ఞాణదస్సనం, మగ్గభావనా, ఫలసచ్ఛికిరియా, కిలేసప్పహానం, వినీవరణతా చిత్తస్స, సుఞ్ఞాగారే అభిరతి.

[పారా. ౧౯౯] ఝానన్తి పఠమం ఝానం, దుతియం ఝానం, తతియం ఝానం, చతుత్థం ఝానం.

[పారా. ౧౯౯] విమోక్ఖోతి సుఞ్ఞతో విమోక్ఖో, అనిమిత్తో విమోక్ఖో, అప్పణిహితో విమోక్ఖో.

[పారా. ౧౯౯] సమాధీతి సుఞ్ఞతో సమాధి, అనిమిత్తో సమాధి, అప్పణిహితో సమాధి.

[పారా. ౧౯౯] సమాపత్తీతి సుఞ్ఞతా సమాపత్తి, అనిమిత్తా సమాపత్తి, అప్పణిహితా సమాపత్తి.

[పారా. ౧౯౯] ఞాణదస్సనన్తి తిస్సో విజ్జా.

[పారా. ౧౯౯] మగ్గభావనాతి చత్తారో సతిపట్ఠానా, చత్తారో సమ్మప్పధానా, చత్తారో ఇద్ధిపాదా, పఞ్చిన్ద్రియాని, పఞ్చ బలాని, సత్త బోజ్ఝఙ్గా, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో.

[పారా. ౧౯౯] ఫలసచ్ఛికిరియాతి సోతాపత్తిఫలస్స సచ్ఛికిరియా, సకదాగామిఫలస్స సచ్ఛికిరియా, అనాగామిఫలస్స సచ్ఛికిరియా, అరహత్తస్స [అరహత్తఫలస్స (స్యా.)] సచ్ఛికిరియా.

[పారా. ౧౯౯] కిలేసప్పహానన్తి రాగస్స పహానం, దోసస్స పహానం, మోహస్స పహానం.

[పారా. ౧౯౯] వినీవరణతా చిత్తస్సాతి రాగా చిత్తం వినీవరణతా, దోసా చిత్తం వినీవరణతా, మోహా చిత్తం వినీవరణతా.

[పారా. ౧౯౯] సుఞ్ఞాగారే అభిరతీతి పఠమేన ఝానేన సుఞ్ఞాగారే అభిరతి, దుతియేన ఝానేన సుఞ్ఞాగారే అభిరతి, తతియేన ఝానేన సుఞ్ఞాగారే అభిరతి, చతుత్థేన ఝానేన సుఞ్ఞాగారే అభిరతి.

౭౧. ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జామీ’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపన్నో’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమస్స ఝానస్స లాభిమ్హీ’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమస్స ఝానస్స వసిమ్హీ’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమం ఝానం సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘దుతియం ఝానం… తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; చతుత్థస్స ఝానస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; చతుత్థం ఝానం సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘సుఞ్ఞతం విమోక్ఖం… అనిమిత్తం విమోక్ఖం… అప్పణిహితం విమోక్ఖం… సుఞ్ఞతం సమాధిం… అనిమిత్తం సమాధిం… అప్పణిహితం సమాధిం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; అప్పణిహితస్స సమాధిస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; అప్పణిహితో సమాధి సచ్ఛికతో మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘సుఞ్ఞతం సమాపత్తిం… అనిమిత్తం సమాపత్తిం… అప్పణిహితం సమాపత్తిం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; అప్పణిహితాయ సమాపత్తియా లాభిమ్హి, వసిమ్హి; అప్పణిహితా సమాపత్తి సచ్ఛికతా మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘తిస్సో విజ్జా సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; తిస్సన్నం విజ్జానం లాభిమ్హి, వసిమ్హి; తిస్సో విజ్జా సచ్ఛికతా మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘చత్తారో సతిపట్ఠానే… చత్తారో సమ్మప్పధానే… చత్తారో ఇద్ధిపాదే సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; చతున్నం ఇద్ధిపాదానం లాభిమ్హి, వసిమ్హి; చత్తారో ఇద్ధిపాదా సచ్ఛికతా మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఞ్చిన్ద్రియాని… పఞ్చ బలాని సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఞ్చన్నం బలానం లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఞ్చ బలాని సచ్ఛికతాని మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘సత్త బోజ్ఝఙ్గే సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; సత్తన్నం బోజ్ఝఙ్గానం లాభిమ్హి, వసిమ్హి; సత్త బోజ్ఝఙ్గా సచ్ఛికతా మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; అరియస్స అట్ఠఙ్గికస్స మగ్గస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో సచ్ఛికతో మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘సోతాపత్తిఫలం… సకదాగామిఫలం… అనాగామిఫలం… అరహత్తం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; అరహత్తస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; అరహత్తం [అరహత్తఫలం (స్యా.)] సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘రాగో మే చత్తో… దోసో మే చత్తో… మోహో మే చత్తో, వన్తో, ముత్తో, పహీనో, పటినిస్సట్ఠో, ఉక్ఖేటితో, సముక్ఖేటితో’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘రాగా మే చిత్తం వినీవరణం… దోసా మే చిత్త వినీవరణం… మోహా మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘సుఞ్ఞాగారే పఠమం ఝానం… దుతియం ఝానం… తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; సుఞ్ఞాగారే చతుత్థస్స ఝానస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; సుఞ్ఞాగారే చతుత్థం ఝానం సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౭౨. ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం దుతియఞ్చ ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స దుతియస్స చ ఝానస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం దుతియఞ్చ ఝానం సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం తతియఞ్చ ఝానం… పఠమఞ్చ ఝానం చతుత్థఞ్చ ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స చతుత్థస్స చ ఝానస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం చతుత్థఞ్చ ఝానం సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం సుఞ్ఞతఞ్చ విమోక్ఖం… అనిమిత్తఞ్చ విమోక్ఖం… అప్పణిహితఞ్చ విమోక్ఖం… సుఞ్ఞతఞ్చ సమాధిం… అనిమిత్తఞ్చ సమాధిం… అప్పణిహితఞ్చ సమాధిం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స అప్పణిహితస్స చ సమాధిస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం అప్పణిహితో చ సమాధి సచ్ఛికతో మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం సుఞ్ఞతఞ్చ సమాపత్తిం… అనిమిత్తఞ్చ సమాపత్తిం… అప్పణిహితఞ్చ సమాపత్తిం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స అప్పణిహితాయ చ సమాపత్తియా లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం అప్పణిహితా చ సమాపత్తి సచ్ఛికతా మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం తిస్సో చ విజ్జా సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స తిస్సన్నఞ్చ విజ్జానం లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం తిస్సో చ విజ్జా సచ్ఛికతా మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం చత్తారో చ సతిపట్ఠానే…పే… చత్తారో చ సమ్మప్పధానే… చత్తారో చ ఇద్ధిపాదే సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స చతున్నఞ్చ ఇద్ధిపాదానం లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం చత్తారో చ ఇద్ధిపాదా సచ్ఛికతా మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం, పఞ్చ చ ఇన్ద్రియాని… పఞ్చ చ బలాని సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స పఞ్చన్నఞ్చ బలానం లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం పఞ్చ చ బలాని సచ్ఛికతాని మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం సత్త చ బోజ్ఝఙ్గే సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స సత్తన్నఞ్చ బోజ్ఝఙ్గానం లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం సత్త చ బోజ్ఝఙ్గా సచ్ఛికతా మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం అరియఞ్చ అట్ఠఙ్గికం మగ్గం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స అరియస్స చ అట్ఠఙ్గికస్స మగ్గస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం అరియో చ అట్ఠఙ్గికో మగ్గో సచ్ఛికతో మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం సోతాపత్తిఫలఞ్చ… సకదాగామిఫలఞ్చ… అనాగామిఫలఞ్చ… అరహత్తఞ్చ [అరహత్తఫలఞ్చ (స్యా.)] సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; పఠమస్స చ ఝానస్స అరహత్తస్స [అరహత్తఫలస్స (స్యా.)] చ లాభిమ్హి, వసిమ్హి; పఠమఞ్చ ఝానం అరహత్తఞ్చ సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో… రాగో చ మే చత్తో… దోసో చ మే చత్తో… మోహో చ మే చత్తో, వన్తో, ముత్తో, పహీనో, పటినిస్సట్ఠో, ఉక్ఖేటితో, సముక్ఖేటితో’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో… రాగా చ మే చిత్తం వినీవరణం… దోసా చ మే చిత్తం వినీవరణం… మోహా చ మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౭౩. ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘దుతియఞ్చ ఝానం తతియఞ్చ ఝానం… దుతియఞ్చ ఝానం చతుత్థఞ్చ ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; దుతియస్స చ ఝానస్స చతుత్థస్స చ ఝానస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; దుతియఞ్చ ఝానం చతుత్థఞ్చ ఝానం సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘దుతియఞ్చ ఝానం సుఞ్ఞతఞ్చ విమోక్ఖం…పే… మోహా చ మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘దుతియఞ్చ ఝానం పఠమఞ్చ ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; దుతియస్స చ ఝానస్స పఠమస్స చ ఝానస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; దుతియఞ్చ ఝానం పఠమఞ్చ ఝానం సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

మూలం సంఖిత్తం.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘మోహా చ మే చిత్తం వినీవరణం, పఠమఞ్చ ఝానం సమాపజ్జిం, సమాపజ్జామి, సమాపన్నో; మోహా చ మే చిత్తం వినీవరణం, పఠమస్స చ ఝానస్స లాభిమ్హి, వసిమ్హి; మోహా చ మే చిత్తం వినీవరణం, పఠమఞ్చ ఝానం సచ్ఛికతం మయా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘మోహా చ మే చిత్తం వినీవరణం, దోసా చ మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స…పే….

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం దుతియఞ్చ ఝానం తతియఞ్చ ఝానం చతుత్థఞ్చ ఝానం సుఞ్ఞతఞ్చ విమోక్ఖం అనిమిత్తఞ్చ విమోక్ఖం అప్పణిహితఞ్చ విమోక్ఖం సుఞ్ఞతఞ్చ సమాధిం అనిమిత్తఞ్చ సమాధిం అప్పణిహితఞ్చ సమాధిం సుఞ్ఞతఞ్చ సమాపత్తిం అనిమిత్తఞ్చ సమాపత్తిం అప్పణిహితఞ్చ సమాపత్తిం తిస్సో చ విజ్జా చత్తారో చ సతిపట్ఠానే చత్తారో చ సమ్మప్పధానే చత్తారో చ ఇద్ధిపాదే పఞ్చ చ ఇన్ద్రియాని పఞ్చ చ బలాని సత్త చ బోజ్ఝఙ్గే అరియఞ్చ అట్ఠఙ్గికం మగ్గం సోతాపత్తిఫలఞ్చ సకదాగామిఫలఞ్చ అనాగామిఫలఞ్చ అరహత్తఞ్చ [అరహత్తఫలఞ్చ (స్యా.)] సమాపజ్జిం…పే… రాగో చ మే చత్తో, దోసో చ మే చత్తో, మోహో చ మే చత్తో, వన్తో, ముత్తో, పహీనో, పటినిస్సట్ఠో, ఉక్ఖేటితో సముక్ఖేటితో, రాగా చ మే చిత్తం వినీవరణం, దోసా చ మే చిత్తం వినీవరణం, మోహా చ మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౭౪. ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి వత్తుకామో ‘‘దుతియం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి భణన్తస్స పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స, న పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి వత్తుకామో ‘‘తతియం ఝానం…పే… చతుత్థం ఝానం, సుఞ్ఞతం విమోక్ఖం, అనిమిత్తం విమోక్ఖం, అప్పణిహితం విమోక్ఖం, సుఞ్ఞతం సమాధిం, అనిమిత్తం సమాధిం, అప్పణిహితం సమాధిం, సుఞ్ఞతం సమాపత్తిం, అనిమిత్తం సమాపత్తిం, అప్పణిహితం సమాపత్తిం, తిస్సో విజ్జా, చత్తారో సతిపట్ఠానే, చత్తారో సమ్మప్పధానే, చత్తారో ఇద్ధిపాదే, పఞ్చిన్ద్రియాని, పఞ్చ బలాని, సత్త బోజ్ఝఙ్గే, అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం, సోతాపత్తిఫలం, సకదాగామిఫలం, అనాగామిఫలం, అరహత్తం [అరహత్తఫలం (స్యా.)] సమాపజ్జిం…పే… రాగో మే చత్తో, దోసో మే చత్తో, మోహో మే చత్తో, వన్తో, ముత్తో, పహీనో; పటినిస్సట్ఠో, ఉక్ఖేటితో, సముక్ఖేటితో; రాగా మే చిత్తం వినీవరణం, దోసా మే చిత్తం వినీవరణం, మోహా మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స, న పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘దుతియం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి వత్తుకామో…పే… ‘‘మోహా మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స, న పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స…పే….

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘దుతియం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి వత్తుకామో – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి భణన్తస్స పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స, న పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స…పే….

మూలం సంఖిత్తం.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘మోహా మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి వత్తుకామో – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి భణన్తస్స పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స, న పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స…పే….

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘మోహా మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి వత్తుకామో – ‘‘దోసా మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స, న పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స…పే….

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘పఠమఞ్చ ఝానం దుతియఞ్చ ఝానం తతియఞ్చ ఝానం చతుత్థఞ్చ ఝానం …పే… దోసా చ మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి వత్తుకామో – ‘‘మోహా మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స, న పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘దుతియఞ్చ ఝానం తతియఞ్చ ఝానం చతుత్థఞ్చ ఝానం…పే… మోహా చ మే చిత్తం వినీవరణ’’న్తి వత్తుకామో – ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తి భణన్తస్స పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స, న పటివిజానన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స…పే….

౭౫. ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యో తే విహారే వసి సో భిక్ఖు పఠమం ఝానం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో; సో భిక్ఖు పఠమస్స ఝానస్స లాభీ, వసీ; తేన భిక్ఖునా పఠమం ఝానం సచ్ఛికత’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యో తే విహారే వసి సో భిక్ఖు దుతియం ఝానం…పే… తతియం ఝానం చతుత్థం ఝానం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో; సో భిక్ఖు చతుత్థస్స ఝానస్స లాభీ, వసీ; తేన భిక్ఖునా చతుత్థం ఝానం సచ్ఛికత’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యో తే విహారే వసి సో భిక్ఖు సుఞ్ఞతం విమోక్ఖం…పే… అనిమిత్తం విమోక్ఖం అప్పణిహితం విమోక్ఖం సుఞ్ఞతం సమాధిం అనిమిత్తం సమాధిం అప్పణిహితం సమాధిం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో; సో భిక్ఖు అప్పణిహితస్స సమాధిస్స లాభీ, వసీ; తేన భిక్ఖునా అప్పణిహితో సమాధి సచ్ఛికతో’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యో తే విహారే వసి సో భిక్ఖు సుఞ్ఞతం సమాపత్తిం…పే… అనిమిత్తం సమాపత్తిం అప్పణిహితం సమాపత్తిం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో; అప్పణిహితాయ సమాపత్తియా లాభీ, వసీ; తేన భిక్ఖునా అప్పణిహితా సమాపత్తి సచ్ఛికతా’’తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యో తే విహారే వసి సో భిక్ఖు తిస్సో విజ్జా …పే… చత్తారో సతిపట్ఠానే, చత్తారో సమ్మప్పధానే, చత్తారో ఇద్ధిపాదే, పఞ్చిన్ద్రియాని, పఞ్చ బలాని, సత్త బోఝఙ్గే, అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం, సోతాపత్తిఫలం, సకదాగామిఫలం, అనాగామిఫలం, అరహత్తం [అరహత్తఫలం (స్యా.)] సమాపజ్జి…పే… సమాపజ్జతి, సమాపన్నో…పే… తస్స భిక్ఖునో రాగో చత్తో, దోసో చత్తో, మోహో చత్తో, వన్తో, ముత్తో, పహీనో, పటినిస్సట్ఠో, ఉక్ఖేటితో, సముక్ఖేటితో; తస్స భిక్ఖునో రాగా చిత్తం వినీవరణం, దోసా చిత్తం వినీవరణం, మోహా చిత్తం వినీవరణ’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యో తే విహారే వసి సో భిక్ఖు సుఞ్ఞాగారే పఠమం ఝానం…పే… దుతియం ఝానం తతియం ఝానం చతుత్థం ఝానం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో; సో భిక్ఖు సుఞ్ఞాగారే చతుత్థస్స ఝానస్స లాభీ, వసీ; తేన భిక్ఖునా సుఞ్ఞాగారే చతుత్థం ఝానం సచ్ఛికత’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యో తే చీవరం పరిభుఞ్జి, యో తే పిణ్డపాతం పరిభుఞ్జి, యో తే సేనాసనం పరిభుఞ్జి, యో తే గిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం పరిభుఞ్జి సో భిక్ఖు సుఞ్ఞాగారే చతుత్థం ఝానం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో; సో భిక్ఖు సుఞ్ఞాగారే చతుత్థస్స ఝానస్స లాభీ, వసీ; తేన భిక్ఖునా సుఞ్ఞాగారే చతుత్థం ఝానం సచ్ఛికత’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౭౬. ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యేన తే విహారో పరిభుత్తో…పే… యేన తే చీవరం పరిభుత్తం, యేన తే పిణ్డపాతో పరిభుత్తో, యేన తే సేనాసనం పరిభుత్తం, యేన తే గిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారో పరిభుత్తో సో భిక్ఖు సుఞ్ఞాగారే చతుత్థం ఝానం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో; సో భిక్ఖు సుఞ్ఞాగారే చతుత్థస్స ఝానస్స లాభీ, వసీ; తేన భిక్ఖునా సుఞ్ఞాగారే చతుత్థం ఝానం సచ్ఛికత’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఆరోచేయ్యాతి అనుపసమ్పన్నస్స – ‘‘యం త్వం ఆగమ్మ విహారం అదాసి…పే… చీవరం అదాసి, పిణ్డపాతం అదాసి, సేనాసనం అదాసి, గిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారం అదాసి సో భిక్ఖు సుఞ్ఞాగారే చతుత్థం ఝానం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో; సో భిక్ఖు సుఞ్ఞాగారే చతుత్థస్స ఝానస్స లాభీ, వసీ; తేన భిక్ఖునా సుఞ్ఞాగారే చతుత్థం ఝానం సచ్ఛికత’’న్తి భణన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౭౭. అనాపత్తి ఉపసమ్పన్నస్స, భూతం ఆరోచేతి, ఆదికమ్మికస్సాతి.

భూతారోచనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం అట్ఠమం.

౯. దుట్ఠుల్లారోచనసిక్ఖాపదం

౭౮. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో ఛబ్బగ్గియేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం భణ్డనకతో హోతి. సో సఞ్చేతనికం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా సఙ్ఘం తస్సా ఆపత్తియా పరివాసం యాచి. తస్స సఙ్ఘో తస్సా ఆపత్తియా పరివాసం అదాసి. తేన ఖో పన సమయేన సావత్థియం అఞ్ఞతరస్స పూగస్స సఙ్ఘభత్తం హోతి. సో పరివసన్తో భత్తగ్గే ఆసనపరియన్తే నిసీది. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ తే ఉపాసకే ఏతదవోచుం – ‘‘ఏసో, ఆవుసో, ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో తుమ్హాకం సమ్భావితో కులూపకో; యేనేవ హత్థేన సద్ధాదేయ్యం భుఞ్జతి తేనేవ హత్థేన ఉపక్కమిత్వా అసుచిం మోచేసి. సో సఞ్చేతనికం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా సఙ్ఘం తస్సా ఆపత్తియా పరివాసం యాచి. తస్స సఙ్ఘో తస్సా ఆపత్తియా పరివాసం అదాసి. సో పరివసన్తో ఆసనపరియన్తే నిసిన్నో’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖుస్స దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం అనుపసమ్పన్నస్స ఆరోచేస్సన్తీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖుస్స దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం అనుపసమ్పన్నస్స ఆరోచేథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖుస్స దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం అనుపసమ్పన్నస్స ఆరోచేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౭౯. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుస్స దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం అనుపసమ్పన్నస్స ఆరోచేయ్య, అఞ్ఞత్ర భిక్ఖుసమ్ముతియా [భిక్ఖుసమ్మతియా (స్యా.)], పాచిత్తియ’’న్తి.

౮౦. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖుస్సాతి అఞ్ఞస్స భిక్ఖుస్స.

దుట్ఠుల్లా నామ ఆపత్తి – చత్తారి చ పారాజికాని, తేరస చ సఙ్ఘాదిసేసా.

అనుపసమ్పన్నో నామ భిక్ఖుఞ్చ భిక్ఖునిఞ్చ ఠపేత్వా అవసేసో అనుపసమ్పన్నో నామ.

ఆరోచేయ్యాతి ఆరోచేయ్య ఇత్థియా వా పురిసస్స వా గహట్ఠస్స వా పబ్బజితస్స వా.

అఞ్ఞత్ర భిక్ఖుసమ్ముతియాతి ఠపేత్వా భిక్ఖుసమ్ముతిం.

అత్థి భిక్ఖుసమ్ముతి ఆపత్తిపరియన్తా, న కులపరియన్తా. అత్థి భిక్ఖుసమ్ముతి కులపరియన్తా, న ఆపత్తిపరియన్తా, అత్థి భిక్ఖుసమ్ముతి ఆపత్తిపరియన్తా చ కులపరియన్తా చ, అత్థి భిక్ఖుసమ్ముతి నేవ ఆపత్తిపరియన్తా న కులపరియన్తా.

ఆపత్తిపరియన్తా నామ ఆపత్తియో పరిగ్గహితాయో హోన్తి – ‘‘ఏత్తకాహి ఆపత్తీహి ఆరోచేతబ్బో’’తి.

కులపరియన్తా నామ కులాని పరిగ్గహితాని హోన్తి – ‘‘ఏత్తకేసు కులేసు ఆరోచేతబ్బో’’తి. ఆపత్తిపరియన్తా చ కులపరియన్తా చ నామ ఆపత్తియో చ పరిగ్గహితాయో హోన్తి, కులాని చ పరిగ్గహితాని హోన్తి – ‘‘ఏత్తకాహి ఆపత్తీహి ఏత్తకేసు కులేసు ఆరోచేతబ్బో’’తి. నేవ ఆపత్తిపరియన్తా న కులపరియన్తా నామ ఆపత్తియో చ అపరిగ్గహితాయో హోన్తి, కులాని చ అపరిగ్గహితాని హోన్తి – ‘‘ఏత్తకాహి ఆపత్తీహి ఏత్తకేసు కులేసు ఆరోచేతబ్బో’’తి.

౮౧. ఆపత్తిపరియన్తే యా ఆపత్తియో పరిగ్గహితాయో హోన్తి, తా ఆపత్తియో ఠపేత్వా అఞ్ఞాహి ఆపత్తీహి ఆరోచేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

కులపరియన్తే యాని కులాని పరిగ్గహితాని హోన్తి, తాని కులాని ఠపేత్వా అఞ్ఞేసు కులేసు ఆరోచేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆపత్తిపరియన్తే చ కులపరియన్తే చ యా ఆపత్తియో పరిగ్గహితాయో హోన్తి, తా ఆపత్తియో ఠపేత్వా యాని కులాని పరిగ్గహితాని హోన్తి, తాని కులాని ఠపేత్వా అఞ్ఞాహి ఆపత్తీహి అఞ్ఞేసు కులేసు ఆరోచేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

నేవ ఆపత్తిపరియన్తే న కులపరియన్తే, అనాపత్తి.

౮౨. దుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా దుట్ఠుల్లాపత్తిసఞ్ఞీ అనుపసమ్పన్నస్స ఆరోచేతి, అఞ్ఞత్ర భిక్ఖుసమ్ముతియా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

దుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా వేమతికో అనుపసమ్పన్నస్స ఆరోచేతి, అఞ్ఞత్ర భిక్ఖుసమ్ముతియా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

దుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా అదుట్ఠుల్లాపత్తిసఞ్ఞీ అనుపసమ్పన్నస్స ఆరోచేతి, అఞ్ఞత్ర భిక్ఖుసమ్ముతియా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అదుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం ఆరోచేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అనుపసమ్పన్నస్స దుట్ఠుల్లం వా అదుట్ఠుల్లం వా అజ్ఝాచారం ఆరోచేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అదుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా దుట్ఠుల్లాపత్తిసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అదుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అదుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా అదుట్ఠుల్లాపత్తిసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౮౩. అనాపత్తి వత్థుం ఆరోచేతి నో ఆపత్తిం, ఆపత్తిం ఆరోచేతి నో వత్థుం, భిక్ఖుసమ్ముతియా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

దుట్ఠుల్లారోచనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం నవమం.

౧౦. పథవీఖణనసిక్ఖాపదం

౮౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా ఆళవియం విహరతి అగ్గాళవే చేతియే. తేన ఖో పన సమయేన ఆళవకా [ఆళవికా (స్యా.)] భిక్ఖూ నవకమ్మం కరోన్తా పథవిం ఖణన్తిపి ఖణాపేన్తిపి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా పథవిం ఖణిస్సన్తిపి ఖణాపేస్సన్తిపి! ఏకిన్ద్రియం సమణా సక్యపుత్తియా జీవం విహేఠేన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆళవకా భిక్ఖూ పథవిం ఖణిస్సన్తిపి ఖణాపేస్సన్తిపీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, పథవిం ఖణథపి ఖణాపేథపీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, పథవిం ఖణిస్సథపి ఖణాపేస్సథపి! జీవసఞ్ఞినో హి, మోఘపురిసా, మనుస్సా పథవియా. నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౮౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు పథవిం ఖణేయ్య వా ఖణాపేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౮౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

పథవీ నామ ద్వే పథవియో – జాతా చ పథవీ అజాతా చ పథవీ.

జాతా నామ పథవీ – సుద్ధపంసు సుద్ధమత్తికా అప్పపాసాణా అప్పసక్ఖరా అప్పకఠలా అప్పమరుమ్బా అప్పవాలికా, యేభుయ్యేనపంసుకా, యేభుయ్యేనమత్తికా. అదడ్ఢాపి వుచ్చతి జాతా పథవీ. యోపి పంసుపుఞ్జో వా మత్తికాపుఞ్జో వా అతిరేకచాతుమాసం ఓవట్ఠో, అయమ్పి వుచ్చతి జాతా పథవీ.

అజాతా నామ పథవీ – సుద్ధపాసాణా సుద్ధసక్ఖరా సుద్ధకఠలా సుద్ధమరుమ్బా సుద్ధవాలికా అప్పపంసుకా అప్పమత్తికా, యేభుయ్యేనపాసాణా, యేభుయ్యేనసక్ఖరా, యేభుయ్యేనకఠలా, యేభుయ్యేనమరుమ్బా, యేభుయ్యేనవాలికా. దడ్ఢాపి వుచ్చతి అజాతా పథవీ. యోపి పంసుపుఞ్జో వా మత్తికాపుఞ్జో వా ఓమకచాతుమాసం ఓవట్ఠో, అయమ్పి వుచ్చతి అజాతా పథవీ.

ఖణేయ్యాతి సయం ఖణతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఖణాపేయ్యాతి అఞ్ఞం ఆణాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సకిం ఆణత్తో బహుకమ్పి ఖణతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౮౭. పథవియా పథవిసఞ్ఞీ ఖణతి వా ఖణాపేతి వా, భిన్దతి వా భేదాపేతి వా, దహతి వా దహాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

పథవియా వేమతికో ఖణతి వా ఖణాపేతి వా, భిన్దతి వా భేదాపేతి వా, దహతి వా దహాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

పథవియా అపథవిసఞ్ఞీ ఖణతి వా ఖణాపేతి వా, భిన్దతి వా భేదాపేతి వా, దహతి వా దహాపేతి వా, అనాపత్తి.

అపథవియా పథవిసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అపథవియా వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అపథవియా అపథవిసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౮౮. అనాపత్తి – ‘‘ఇమం జాన, ఇమం దేహి, ఇమం ఆహర, ఇమినా అత్థో, ఇమం కప్పియం కరోహీ’’తి భణతి, అసఞ్చిచ్చ, అసతియా, అజానన్తస్స, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పథవీఖణనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దసమం.

ముసావాదవగ్గో పఠమో.

తస్సుద్దానం –

ముసా ఓమసపేసుఞ్ఞం, పదసేయ్యాయ వే దువే;

అఞ్ఞత్ర విఞ్ఞునా భూతా, దుట్ఠుల్లాపత్తి ఖణనాతి.

౨. భూతగామవగ్గో

౧. భూతగామసిక్ఖాపదం

౮౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా ఆళవియం విహరతి అగ్గాళవే చేతియే. తేన ఖో పన సమయేన ఆళవకా భిక్ఖూ నవకమ్మం కరోన్తా రుక్ఖం ఛిన్దన్తిపి ఛేదాపేన్తిపి. అఞ్ఞతరోపి ఆళవకో భిక్ఖు రుక్ఖం ఛిన్దతి. తస్మిం రుక్ఖే అధివత్థా దేవతా తం భిక్ఖుం ఏతదవోచ – ‘‘మా, భన్తే, అత్తనో భవనం కత్తుకామో మయ్హం భవనం ఛిన్దీ’’తి. సో భిక్ఖు అనాదియన్తో ఛిన్ది యేవ, తస్సా చ దేవతాయ దారకస్స బాహుం ఆకోటేసి. అథ ఖో తస్సా దేవతాయ ఏతదహోసి – ‘‘యంన్నూనాహం ఇమం భిక్ఖుం ఇధేవ జీవితా వోరోపేయ్య’’న్తి. అథ ఖో తస్సా దేవతాయ ఏతదహోసి – ‘‘న ఖో మేతం పతిరూపం యాహం ఇమం భిక్ఖుం ఇధేవ జీవితా వోరోపేయ్యం. యన్నూనాహం భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేయ్య’’న్తి. అథ ఖో సా దేవతా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసి. ‘‘సాధు సాధు దేవతే! సాధు ఖో త్వం, దేవతే, తం భిక్ఖుం జీవితా న వోరోపేసి. సచజ్జ త్వం, దేవతే, తం భిక్ఖుం జీవితా వోరోపేయ్యాసి, బహుఞ్చ త్వం, దేవతే, అపుఞ్ఞం పసవేయ్యాసి. గచ్ఛ త్వం, దేవతే, అముకస్మిం ఓకాసే రుక్ఖో వివిత్తో తస్మిం ఉపగచ్ఛా’’తి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా రుక్ఖం ఛిన్దిస్సన్తిపి ఛేదాపేస్సన్తిపి ఏకిన్ద్రియం సమణా సక్యపుత్తియా జీవం విహేఠేస్సన్తీ’’తి!

అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆళవకా భిక్ఖూ రుక్ఖం ఛిన్దిస్సన్తిపి ఛేదాపేస్సన్తిపీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, రుక్ఖం ఛిన్దథాపి ఛేదాపేథాపీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, రుక్ఖం ఛిన్దిస్సథాపి, ఛేదాపేస్సథాపి! జీవసఞ్ఞినో హి, మోఘపురిసా, మనుస్సా రుక్ఖస్మిం, నేతం మోఘపురిసా అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౯౦. ‘‘భూతగామపాతబ్యతాయ పాచిత్తియ’’న్తి.

౯౧. భూతగామో నామ పఞ్చ బీజజాతాని – మూలబీజం, ఖన్ధబీజం, ఫళుబీజం, అగ్గబీజం, బీజబీజమేవ [బీజబీజఞ్చేవ (ఇతిపి)] పఞ్చమం.

మూలబీజం నామ – హలిద్ది, సిఙ్గివేరం, వచా, వచత్తం, అతివిసా, కటుకరోహిణీ, ఉసీరం, భద్దమూత్తకం, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి మూలే జాయన్తి, మూలే సఞ్జాయన్తి, ఏతం మూలబీజం నామ.

ఖన్ధబీజం నామ – అస్సత్థో, నిగ్రోధో, పిలక్ఖో, ఉదుమ్బరో, కచ్ఛకో, కపిత్థనో, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి ఖన్ధే జాయన్తి, ఖన్ధే సఞ్జాయన్తి, ఏతం ఖన్ధబీజం నామ.

ఫళుబీజం నామ – ఉచ్ఛు, వేళు, నళో, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి పబ్బే జాయన్తి, పబ్బే సఞ్జాయన్తి, ఏతం ఫళుబీజం నామ.

అగ్గబీజం నామ – అజ్జుకం, ఫణిజ్జకం, హిరివేరం, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి అగ్గే జాయన్తి, అగ్గే సఞ్జాయన్తి, ఏతం అగ్గబీజం నామ.

బీజబీజం నామ – పుబ్బణ్ణం, అపరణ్ణం, యాని వా పనఞ్ఞానిపి అత్థి బీజే జాయన్తి, బీజే సఞ్జాయన్తి, ఏతం బీజబీజం నామ.

౯౨. బీజే బీజసఞ్ఞీ ఛిన్దతి వా ఛేదాపేతి వా, భిన్దతి వా భేదాపేతి వా, పచతి వా పచాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. బీజే వేమతికో ఛిన్దతి వా ఛేదాపేతి వా, భిన్దతి వా భేదాపేతి వా, పచతి వా పచాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. బీజే అబీజసఞ్ఞీ ఛిన్దతి వా ఛేదాపేతి వా, భిన్దతి వా భేదాపేతి వా, పచతి వా పచాపేతి వా, అనాపత్తి. అబీజే బీజసఞ్ఞీ ఆపత్తి దుక్కటస్స. అబీజే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అబీజే అబీజసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౯౩. అనాపత్తి – ‘‘ఇమం జాన, ఇమం దేహి, ఇమం ఆహర, ఇమినా అత్థో, ఇమం కప్పియం కరోహీ’’తి భణతి, అసఞ్చిచ్చ, అస్సతియా, అజానన్తస్స, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

భూతగామసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. అఞ్ఞవాదకసిక్ఖాపదం

౯౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా కోసమ్బియం విహరతి ఘోసితారామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఛన్నో అనాచారం ఆచరిత్వా సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరతి – ‘‘కో ఆపన్నో, కిం ఆపన్నో, కిస్మిం ఆపన్నో, కథం ఆపన్నో, కం భణథ, కిం భణథా’’తి? యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఛన్నో సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరిస్సతి – కో ఆపన్నో, కిం ఆపన్నో, కిస్మిం ఆపన్నో, కథం ఆపన్నో, కం భణథ, కిం భణథా’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఛన్న, సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరసి – కో ఆపన్నో, కిం ఆపన్నో, కిస్మిం ఆపన్నో, కథం ఆపన్నో, కం భణథ, కిం భణథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరిస్ససి – కో ఆపన్నో, కిం ఆపన్నో, కిస్మిం ఆపన్నో, కథం ఆపన్నో, కం భణథ, కిం భణథాతి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… విగరహిత్వా…పే… ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, సఙ్ఘో ఛన్నస్స భిక్ఖునో అఞ్ఞవాదకం రోపేతు. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, రోపేతబ్బం. బ్యత్తేన భిక్ఖునా పటిబలేన సఙ్ఘో ఞాపేతబ్బో –

౯౫. ‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. అయం ఛన్నో భిక్ఖు సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరతి. యది సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం, సఙ్ఘో ఛన్నస్స భిక్ఖునో అఞ్ఞవాదకం రోపేయ్య. ఏసా ఞత్తి.

‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. అయం ఛన్నో భిక్ఖు సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరతి. సఙ్ఘో ఛన్నస్స భిక్ఖునో అఞ్ఞవాదకం రోపేతి. యస్సాయస్మతో ఖమతి ఛన్నస్స భిక్ఖునో అఞ్ఞవాదకస్స రోపనా, సో తుణ్హస్స; యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య.

‘‘రోపితం సఙ్ఘేన ఛన్నస్స భిక్ఖునో అఞ్ఞవాదకం. ఖమతి సఙ్ఘస్స, తస్మా తుణ్హీ, ఏవమేతం ధారయామీ’’తి.

అథ ఖో భగవా ఆయస్మన్తం ఛన్నం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా దుబ్భరతాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘అఞ్ఞవాదకే పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౯౬. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఛన్నో సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో ‘‘అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరన్తో – ‘‘ఆపత్తిం ఆపజ్జిస్సామీ’’తి తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేతి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఛన్నో సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఛన్న, సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… విగరహిత్వా…పే… ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, సఙ్ఘో ఛన్నస్స భిక్ఖునో విహేసకం రోపేతు. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, రోపేతబ్బం. బ్యత్తేన భిక్ఖునా పటిబలేన సఙ్ఘో ఞాపేతబ్బో –

౯౭. ‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. అయం ఛన్నో భిక్ఖు సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేతి. యది సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం, సఙ్ఘో ఛన్నస్స భిక్ఖునో విహేసకం రోపేయ్య. ఏసా ఞత్తి.

‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. అయం ఛన్నో భిక్ఖు సఙ్ఘమజ్ఝే ఆపత్తియా అనుయుఞ్జీయమానో తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేతి. సఙ్ఘో ఛన్నస్స భిక్ఖునో విహేసకం రోపేతి. యస్సాయస్మాతో ఖమతి ఛన్నస్స భిక్ఖునో విహేసకస్స రోపనా, సో తుణ్హస్స; యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య.

‘‘రోపితం సఙ్ఘేన ఛన్నస్స భిక్ఖునో విహేసకం. ఖమతి సఙ్ఘస్స, తస్మా తుణ్హీ, ఏవమేతం ధారయామీ’’తి.

అథ ఖో భగవా ఆయస్మన్తం ఛన్నం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా దుబ్భరతాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౯౮. ‘‘అఞ్ఞవాదకే విహేసకే పాచిత్తియ’’న్తి.

౯౯. అఞ్ఞవాదకో నామ సఙ్ఘమజ్ఝే వత్థుస్మిం వా ఆపత్తియా వా అనుయుఞ్జీయమానో తం న కథేతుకామో తం న ఉగ్ఘాటేతుకామో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరతి – ‘‘కో ఆపన్నో, కిం ఆపన్నో, కిస్మిం ఆపన్నో, కథం ఆపన్నో, కం భణథ, కిం భణథా’’తి. ఏసో అఞ్ఞవాదకో నామ.

విహేసకో నామ సఙ్ఘమజ్ఝే వత్థుస్మిం వా ఆపత్తియా వా అనుయుఞ్జీయమానో తం న కథేతుకామో తం న ఉగ్ఘాటేతుకామో తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేతి. ఏసో విహేసకో నామ.

౧౦౦. ఆరోపితే అఞ్ఞవాదకే సఙ్ఘమజ్ఝే వత్థుస్మిం వా ఆపత్తియా వా అనుయుఞ్జీయమానో తం న కథేతుకామో తం న ఉగ్ఘాటేతుకామో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరతి – ‘‘కో ఆపన్నో, కిం ఆపన్నో, కిస్మిం ఆపన్నో, కథం ఆపన్నో, కం భణథ, కిం భణథా’’తి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఆరోపితే విహేసకే సఙ్ఘమజ్ఝే వత్థుస్మిం వా ఆపత్తియా వా అనుయుఞ్జీయమానో తం న కథేతుకామో తం న ఉగ్ఘాటేతుకామో తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. రోపితే అఞ్ఞవాదకే సఙ్ఘమజ్ఝే వత్థుస్మిం వా ఆపత్తియా వా అనుయుఞ్జీయమానో తం న కథేతుకామో తం న ఉగ్ఘాటేతుకామో అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరతి – ‘‘కో ఆపన్నో, కిం ఆపన్నో, కిస్మిం ఆపన్నో, కథం ఆపన్నో, కం భణథ, కిం భణథా’’తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. రోపితే విహేసకే సఙ్ఘమజ్ఝే వత్థుస్మిం వా ఆపత్తియా వా అనుయుఞ్జీయమానో తం న కథేతుకామో తం న ఉగ్ఘాటేతుకామో తుణ్హీభూతో సఙ్ఘం విహేసేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౦౧. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ అఞ్ఞవాదకే విహేసకే, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో అఞ్ఞవాదకే విహేసకే, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ అఞ్ఞవాదకే విహేసకే, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౧౦౨. అనాపత్తి అజానన్తో పుచ్ఛతి, గిలానో వా న కథేతి; ‘‘సఙ్ఘస్స భణ్డనం వా కలహో వా విగ్గహో వా వివాదో వా భవిస్సతీ’’తి న కథేతి; ‘‘సఙ్ఘభేదో వా సఙ్ఘరాజి వా భవిస్సతీ’’తి న కథేతి; ‘‘అధమ్మేన వా వగ్గేన వా నకమ్మారహస్స వా కమ్మం కరిస్సతీ’’తి న కథేతి; ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

అఞ్ఞవాదకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దుతియం.

౩. ఉజ్ఝాపనకసిక్ఖాపదం

౧౦౩. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా దబ్బో మల్లపుత్తో సఙ్ఘస్స సేనాసనఞ్చ పఞ్ఞపేతి భత్తాని చ ఉద్దిసతి. తేన ఖో పన సమయేన మేత్తియభూమజకా [మేత్తియభూమ్మజకా (సీ. స్యా.)] భిక్ఖూ నవకా చేవ హోన్తి అప్పపుఞ్ఞా చ. యాని సఙ్ఘస్స లామకాని సేనాసనాని తాని తేసం పాపుణన్తి లామకాని చ భత్తాని. తే ఆయస్మన్తం దబ్బం మల్లపుత్తం భిక్ఖూ ఉజ్ఝాపేన్తి – ‘‘ఛన్దాయ దబ్బో మల్లపుత్తో సేనాసనం పఞ్ఞపేతి, ఛన్దాయ చ భత్తాని ఉద్దిసతీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ మేత్తియభూమజకా భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం దబ్బం మల్లపుత్తం భిక్ఖూ ఉజ్ఝాపేస్సన్తీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, దబ్బం మల్లపుత్తం భిక్ఖూ ఉజ్ఝాపేథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, దబ్బం మల్లపుత్తం భిక్ఖూ ఉజ్ఝాపేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘ఉజ్ఝాపనకే పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౧౦౪. తేన ఖో పన సమయేన మేత్తియభూమజకా భిక్ఖూ – ‘‘భగవతా ఉజ్ఝాపనకం పటిక్ఖిత్త’’న్తి, ‘‘ఏత్తావతా భిక్ఖూ సోస్సన్తీ’’తి [విహేసిస్సన్తీతి (ఇతిపి)] భిక్ఖూనం సామన్తా ఆయస్మన్తం దబ్బం మల్లపుత్తం ఖియ్యన్తి – ‘‘ఛన్దాయ దబ్బో మల్లపుత్తో సేనాసనం పఞ్ఞపేతి, ఛన్దాయ చ భత్తాని ఉద్దిసతీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ మేత్తియభూమజకా భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం దబ్బం మల్లపుత్తం ఖియ్యిస్సన్తీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, దబ్బం మల్లపుత్తం ఖియ్యథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, దబ్బం మల్లపుత్తం ఖియ్యిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౦౫. ‘‘ఉజ్ఝాపనకే ఖియ్యనకే పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౦౬. ఉజ్ఝాపనకం నామ ఉపసమ్పన్నం సఙ్ఘేన సమ్మతం సేనాసనపఞ్ఞాపకం వా భత్తుద్దేసకం వా యాగుభాజకం వా ఫలభాజకం వా ఖజ్జభాజకం వా అప్పమత్తకవిస్సజ్జకం వా అవణ్ణం కత్తుకామో, అయసం కత్తుకామో, మఙ్కుకత్తుకామో, ఉపసమ్పన్నం ఉజ్ఝాపేతి వా ఖియ్యతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఉజ్ఝాపనకే ఖియ్యనకే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో ఉజ్ఝాపనకే ఖియ్యనకే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఉజ్ఝాపనకే ఖియ్యనకే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అనుపసమ్పన్నం ఉజ్ఝాపేతి వా ఖియ్యతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉపసమ్పన్నం సఙ్ఘేన అసమ్మతం సేనాసనపఞ్ఞాపకం వా భత్తుద్దేసకం వా యాగుభాజకం వా ఫలభాజకం వా ఖజ్జభాజకం వా అప్పమత్తకవిస్సజ్జకం వా అవణ్ణం కత్తుకామో, అయసం కత్తుకామో, మఙ్కుకత్తుకామో, ఉపసమ్పన్నం వా అనుపసమ్పన్నం వా ఉజ్ఝాపేతి వా ఖియ్యతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నం సఙ్ఘేన సమ్మతం వా అసమ్మతం వా సేనాసనపఞ్ఞాపకం వా భత్తుద్దేసకం వా యాగుభాజకం వా ఫలభాజకం వా ఖజ్జభాజకం వా అప్పమత్తకవిస్సజ్జకం వా అవణ్ణం కత్తుకామో, అయసం కత్తుకామో, మఙ్కుకత్తుకామో, ఉపసమ్పన్నం వా అనుపసమ్పన్నం వా ఉజ్ఝాపేతి వా ఖియ్యతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౧౦౭. అనాపత్తి పకతియా ఛన్దా దోసా మోహా భయా కరోన్తం ఉజ్ఝాపేతి వా ఖియ్యతి వా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఉజ్ఝాపనకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం తతియం.

౪. పఠమసేనాసనసిక్ఖాపదం

౧౦౮. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ హేమన్తికే కాలే అజ్ఝోకాసే సేనాసనం పఞ్ఞపేత్వా కాయం ఓతాపేన్తా కాలే ఆరోచితే తం పక్కమన్తా నేవ ఉద్ధరింసు న ఉద్ధరాపేసుం, అనాపుచ్ఛా పక్కమింసు. సేనాసనం ఓవట్ఠం హోతి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథం హి నామ భిక్ఖూ అజ్ఝోకాసే సేనాసనం పఞ్ఞపేత్వా తం పక్కమన్తా నేవ ఉద్ధరిస్సన్తి న ఉద్ధరాపేస్సన్తి, అనాపుచ్ఛా పక్కమిస్సన్తి, సేనాసనం ఓవట్ఠ’’న్తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ తే అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… సచ్చం కిర, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ అజ్ఝోకాసే…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౦౯. ‘‘యో పన భిక్ఖు సఙ్ఘికం మఞ్చం వా పీఠం వా భిసిం వా కోచ్ఛం వా అజ్ఝోకాసే సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౧౧౦. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ అజ్ఝోకాసే వసిత్వా కాలస్సేవ సేనాసనం అభిహరన్తి. అద్దసా ఖో భగవా తే భిక్ఖూ కాలస్సేవ సేనాసనం అభిహరన్తే. దిస్వాన ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, అట్ఠ మాసే అవస్సికసఙ్కేతే [వసితుం అవస్సికసంకేతే (ఇతిపి)] మణ్డపే వా రుక్ఖమూలే వా యత్థ కాకా వా కులలా వా న ఊహదన్తి తత్థ సేనాసనం నిక్ఖిపితు’’న్తి.

౧౧౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సఙ్ఘికం నామ సఙ్ఘస్స దిన్నం హోతి పరిచ్చత్తం.

మఞ్చో నామ చత్తారో మఞ్చా – మసారకో, బున్దికాబద్ధో, కుళీరపాదకో, ఆహచ్చపాదకో.

పీఠం నామ చత్తారి పీఠాని – మసారకం, బున్దికాబద్ధం, కుళీరపాదకం, ఆహచ్చపాదకం.

భిసి నామ పఞ్చ భిసియో – ఉణ్ణభిసి, చోళభితి, వాకభిసి, తిణభిసి, పణ్ణభిసి.

కోచ్ఛం నామ – వాకమయం వా ఉసీరమయం వా ముఞ్జమయం వా పబ్బజమయం [బబ్బజమయం (సీ.)] వా అన్తో సంవేఠేత్వా బద్ధం హోతి.

సన్థరిత్వాతి సయం సన్థరిత్వా.

సన్థరాపేత్వాతి అఞ్ఞం సన్థరాపేత్వా. అనుపసమ్పన్నం సన్థరాపేతి, తస్స పలిబోధో. ఉపసమ్పన్నం సన్థరాపేతి, సన్థారకస్స [సన్థతస్స (ఇతిపి)] పలిబోధో.

తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్యాతి న సయం ఉద్ధరేయ్య.

న ఉద్ధరాపేయ్యాతి న అఞ్ఞం ఉద్ధరాపేయ్య.

అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్యాతి భిక్ఖుం వా సామణేరం వా ఆరామికం వా అనాపుచ్ఛా మజ్ఝిమస్స పురిసస్స లేడ్డుపాతం అతిక్కమన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౧౨. సఙ్ఘికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ అజ్ఝోకాసే సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే వేమతికో…పే… సఙ్ఘికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ అజ్ఝోకాసే సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

చిమిలికం వా ఉత్తరత్థరణం వా భూమత్థరణం వా తట్టికం వా చమ్మఖణ్డం వా పాదపుఞ్ఛనిం వా ఫలకపీఠం వా అజ్ఝోకాసే సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ అఞ్ఞస్స పుగ్గలికే, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అత్తనో పుగ్గలికే అనాపత్తి.

౧౧౩. అనాపత్తి ఉద్ధరిత్వా గచ్ఛతి, ఉద్ధరాపేత్వా గచ్ఛతి, ఆపుచ్ఛం గచ్ఛతి, ఓతాపేన్తో గచ్ఛతి, కేనచి పలిబుద్ధం హోతి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పఠమసేనాసనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం చతుత్థం.

౫. దుతియసేనాసనసిక్ఖాపదం

౧౧౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ సహాయకా హోన్తి. తే వసన్తాపి ఏకతోవ వసన్తి, పక్కమన్తాపి ఏకతోవ పక్కమన్తి. తే అఞ్ఞతరస్మిం సఙ్ఘికే విహారే సేయ్యం సన్థరిత్వా తం పక్కమన్తా నేవ ఉద్ధరింసు న ఉద్ధరాపేసుం, అనాపుచ్ఛా పక్కమింసు. సేనాసనం ఉపచికాహి ఖాయితం హోతి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ సఙ్ఘికే విహారే సేయ్యం సన్థరిత్వా తం పక్కమన్తా నేవ ఉద్ధరిస్సన్తి న ఉద్ధరాపేస్సన్తి, అనాపుచ్ఛా పక్కమిస్సన్తి, సేనాసనం ఉపచికాహి ఖాయిత’’న్తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ సత్తరసవగ్గియే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర, భిక్ఖవే, సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ సఙ్ఘికే విహారే సేయ్యం సన్థరిత్వా తం పక్కమన్తా నేవ ఉద్ధరింసు న ఉద్ధరాపేసుం, అనాపుచ్ఛా పక్కమింసు, సేనాసనం ఉపచికాహి ఖాయిత’’న్తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తే, భిక్ఖవే, మోఘపురిసా సఙ్ఘికే విహారే సేయ్యం సన్థరిత్వా తం పక్కమన్తా నేవ ఉద్ధరిస్సన్తి న ఉద్ధరాపేస్సన్తి, అనాపుచ్ఛా పక్కమిస్సన్తి, సేనాసనం ఉపచికాహి ఖాయితం! నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౧౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు సఙ్ఘికే విహారే సేయ్యం సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౧౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సఙ్ఘికో నామ విహారో సఙ్ఘస్స దిన్నో హోతి పరిచ్చత్తో.

సేయ్యం నామ భిసి, చిమిలికా ఉత్తరత్థరణం, భూమత్థరణం, తట్టికా, చమ్మఖణ్డో, నిసీదనం, పచ్చత్థరణం, తిణసన్థారో, పణ్ణసన్థారో.

సన్థరిత్వాతి సయం సన్థరిత్వా.

సన్థరాపేత్వాతి అఞ్ఞం సన్థరాపేత్వా.

తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్యాతి న సయం ఉద్ధరేయ్య.

న ఉద్ధరాపేయ్యాతి న అఞ్ఞం ఉద్ధరాపేయ్య.

అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్యాతి భిక్ఖుం వా సామణేరం వా ఆరామికం వా అనాపుచ్ఛా పరిక్ఖిత్తస్స ఆరామస్స పరిక్ఖేపం అతిక్కమన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అపరిక్ఖిత్తస్స ఆరామస్స ఉపచారం అతిక్కమన్తస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ సేయ్యం సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే వేమతికో సేయ్యం సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ సేయ్యం సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౧౭. విహారస్స ఉపచారే వా ఉపట్ఠానసాలాయం వా మణ్డపే వా రుక్ఖమూలే వా సేయ్యం సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్స. మఞ్చం వా పీఠం వా విహారే వా విహారస్సూపచారే వా ఉపట్ఠానసాలాయం వా మణ్డపే వా రుక్ఖమూలే వా సన్థరిత్వా వా సన్థరాపేత్వా వా తం పక్కమన్తో నేవ ఉద్ధరేయ్య న ఉద్ధరాపేయ్య, అనాపుచ్ఛం వా గచ్ఛేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

పుగ్గలికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ అఞ్ఞస్స పుగ్గలికే ఆపత్తి దుక్కటస్స. అత్తనో పుగ్గలికే అనాపత్తి.

౧౧౮. అనాపత్తి ఉద్ధరిత్వా గచ్ఛతి, ఉద్ధరాపేత్వా గచ్ఛతి, ఆపుచ్ఛం గచ్ఛతి, కేనచి పలిబుద్ధం హోతి, సాపేక్ఖో గన్త్వా తత్థ ఠితో ఆపుచ్ఛతి, కేనచి పలిబుద్ధో హోతి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

దుతియసేనాసనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఞ్చమం.

౬. అనుపఖజ్జసిక్ఖాపదం

౧౧౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ వరసేయ్యాయో పలిబున్ధేన్తి, థేరా భిక్ఖూ వుట్ఠాపేన్తి [ఏత్థ తే ఇతి కమ్మపదం ఊనం వియ దిస్సతి]. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘కేన ను ఖో మయం ఉపాయేన ఇధేవ వస్సం వసేయ్యామా’’తి? అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ థేరే భిక్ఖూ అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేన్తి – యస్స సమ్బాధో భవిస్సతి సో పక్కమిస్సతీతి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ థేరే భిక్ఖూ అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేస్సన్తీ’’తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం …పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, థేరే భిక్ఖూ అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, థేరే భిక్ఖూ అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౨౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు సఙ్ఘికే విహారే జానం పుబ్బుపగతం భిక్ఖుం అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేయ్య – యస్స సమ్బాధో భవిస్సతి సో పక్కమిస్సతీ’తి, ఏతదేవ పచ్చయం కరిత్వా అనఞ్ఞం, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౨౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం ౨.౦౨౫౧ అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సఙ్ఘికో నామ విహారో సఙ్ఘస్స దిన్నో హోతి పరిచ్చత్తో.

జానాతి నామ వుడ్ఢోతి జానాతి, గిలానోతి జానాతి, సఙ్ఘేన దిన్నోతి జానాతి.

అనుపఖజ్జాతి అనుపవిసిత్వా.

సేయ్యం కప్పేయ్యాతి మఞ్చస్స వా పీఠస్స వా పవిసన్తస్స వా నిక్ఖమన్తస్స వా ఉపచారే సేయ్యం సన్థరతి వా సన్థరాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అభినిసీదతి వా అభినిపజ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏతదేవ పచ్చయం కరిత్వా అనఞ్ఞన్తి న అఞ్ఞో కోచి పచ్చయో హోతి అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేతుం.

౧౨౨. సఙ్ఘికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే వేమతికో అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ అనుపఖజ్జ సేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

మఞ్చస్స వా పీఠస్స వా పవిసన్తస్స వా నిక్ఖమన్తస్స వా ఉపచారం ఠపేత్వా సేయ్యం సన్థరతి వా సన్థరాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అభినిసీదతి వా అభినిపజ్జతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. విహారస్స ఉపచారే వా ఉపట్ఠానసాలాయం వా మణ్డపే వా రుక్ఖమూలే వా అజ్ఝోకాసే వా సేయ్యం సన్థరతి వా సన్థరాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అభినిసీదతి వా అభినిప్పజ్జతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ అఞ్ఞస్స పుగ్గలికే ఆపత్తి దుక్కటస్స. అత్తనో పుగ్గలికే అనాపత్తి.

౧౨౩. అనాపత్తి గిలానో పవిసతి, సీతేన వా ఉణ్హేన వా పీళితో పవిసతి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

అనుపఖజ్జసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఛట్ఠం.

౭. నిక్కడ్ఢనసిక్ఖాపదం

౧౨౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ అఞ్ఞతరం పచ్చన్తిమం మహావిహారం పటిసఙ్ఖరోన్తి – ‘‘ఇధ మయం వస్సం వసిస్సామా’’తి. అద్దసంసు ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ సత్తరసవగ్గియే భిక్ఖూ విహారం పటిసఙ్ఖరోన్తే. దిస్వాన ఏవమాహంసు – ‘‘ఇమే, ఆవుసో, సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ విహారం పటిసఙ్ఖరోన్తి. హన్ద నే వుట్ఠాపేస్సామా’’తి! ఏకచ్చే ఏవమాహంసు – ‘‘ఆగమేథావుసో, యావ పటిసఙ్ఖరోన్తి; పటిసఙ్ఖతే వుట్ఠాపేస్సామా’’తి.

అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ సత్తరసవగ్గియే భిక్ఖూ ఏతదవోచుం – ‘‘ఉట్ఠేథావుసో, అమ్హాకం విహారో పాపుణాతీ’’తి. ‘‘నను, ఆవుసో, పటికచ్చేవ [పటిగచ్చేవ (సీ.)] ఆచిక్ఖితబ్బం, మయఞ్చఞ్ఞం పటిసఙ్ఖరేయ్యామా’’తి. ‘‘నను, ఆవుసో, సఙ్ఘికో విహారో’’తి? ‘‘ఆమావుసో, సఙ్ఘికో విహారో’’తి. ‘‘ఉట్ఠేథావుసో, అమ్హాకం విహారో పాపుణాతీ’’తి. ‘‘మహల్లకో, ఆవుసో, విహారో. తుమ్హేపి వసథ, మయమ్పి వసిస్సామా’’తి. ‘‘ఉట్ఠేథావుసో, అమ్హాకం విహారో పాపుణాతీ’’తి కుపితా అనత్తమనా గీవాయం గహేత్వా నిక్కడ్ఢన్తి. తే నిక్కడ్ఢీయమానా రోదన్తి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘కిస్స తుమ్హే, ఆవుసో, రోదథా’’తి? ‘‘ఇమే, ఆవుసో, ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కుపితా అనత్తమనా అమ్హే సఙ్ఘికా విహారా నిక్కడ్ఢన్తీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కుపితా అనత్తమనా భిక్ఖూ సఙ్ఘికా విహారా నిక్కడ్ఢిస్సన్తీ’’తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, కుపితా అనత్తమనా భిక్ఖూ సఙ్ఘికా విహారా నిక్కడ్ఢథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, కుపితా అనత్తమనా భిక్ఖూ సఙ్ఘికా విహారా నిక్కడ్ఢిస్సథ? నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౨౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుం కుపితో అనత్తమనో సఙ్ఘికా విహారా నిక్కడ్ఢేయ్య వా నిక్కడ్ఢాపేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౨౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖున్తి అఞ్ఞం భిక్ఖుం.

కుపితో అనత్తమనోతి అనభిరద్ధో ఆహతచిత్తో ఖిలజాతో.

సఙ్ఘికో నామ విహారో సఙ్ఘస్స దిన్నో హోతి పరిచ్చత్తో.

నిక్కడ్ఢేయ్యాతి గబ్భే గహేత్వా పముఖం నిక్కడ్ఢతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పముఖే గహేత్వా బహి నిక్కడ్ఢతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఏకేన పయోగేన బహుకేపి ద్వారే అతిక్కామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

నిక్కడ్ఢాపేయ్యాతి అఞ్ఞం ఆణాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స [దుక్కటస్స (కత్థచి)]. సకిం ఆణత్తో బహుకేపి ద్వారే అతిక్కామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౨౭. సఙ్ఘికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ కుపితో అనత్తమనో నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే వేమతికో కుపితో అనత్తమనో నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ కుపితో అనత్తమనో నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

తస్స పరిక్ఖారం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. విహారస్స ఉపచారా వా ఉపట్ఠానసాలాయ వా మణ్డపా వా రుక్ఖమూలా వా అజ్ఝోకాసా వా నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. తస్స పరిక్ఖారం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నం విహారా వా విహారస్స ఉపచారా వా ఉపట్ఠానసాలాయ వా మణ్డపా వా రుక్ఖమూలా వా అజ్ఝోకాసా వా నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. తస్స పరిక్ఖారం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

పుగ్గలికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ అఞ్ఞస్స పుగ్గలికే ఆపత్తి దుక్కటస్స. అత్తనో పుగ్గలికే అనాపత్తి.

౧౨౮. అనాపత్తి అలజ్జిం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, తస్స పరిక్ఖారం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఉమ్మత్తకం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, తస్స పరిక్ఖారం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, భణ్డనకారకం కలహకారకం వివాదకారకం భస్సకారకం సఙ్ఘే అధికరణకారకం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, తస్స పరిక్ఖారం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, అన్తేవాసికం వా సద్ధివిహారికం వా న సమ్మా వత్తన్తం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, తస్స పరిక్ఖారం నిక్కడ్ఢతి వా నిక్కడ్ఢాపేతి వా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

నిక్కడ్ఢనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం సత్తమం.

౮. వేహాసకుటిసిక్ఖాపదం

౧౨౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ద్వే భిక్ఖూ సఙ్ఘికే విహారే ఉపరివేహాసకుటియా విహరన్తి?. ఏకో హేట్ఠా విహరతి [విహరన్తి, ఏకో హేట్ఠా (?)], ఏకో ఉపరి. ఉపరిమో భిక్ఖు ఆహచ్చపాదకం మఞ్చం సహసా అభినిసీది. మఞ్చపాదో నిప్పతిత్వా [పతిత్వా (స్యా.)] హేట్ఠిమస్స భిక్ఖునో మత్థకే అవత్థాసి. సో భిక్ఖు విస్సరమకాసి. భిక్ఖూ ఉపధావిత్వా తం భిక్ఖుం ఏతదవోచుం – ‘‘కిస్స త్వం, ఆవుసో, విస్సరమకాసీ’’తి? అథ ఖో సో భిక్ఖు భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు సఙ్ఘికే విహారే ఉపరివేహాసకుటియా ఆహచ్చపాదకం మఞ్చం సహసా అభినిసీదిస్సతీ’’తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ తం భిక్ఖుం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, సఙ్ఘికే విహారే ఉపరివేహాసకుటియా ఆహచ్చపాదకం మఞ్చం సహసా అభినిసీదసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, సఙ్ఘికే విహారే ఉపరివేహాసకుటియా ఆహచ్చపాదకం మఞ్చం సహసా అభినిసీదిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౩౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు సఙ్ఘికే విహారే ఉపరివేహాసకుటియా ఆహచ్చపాదకం మఞ్చం వా పీఠం వా అభినిసీదేయ్య వా అభినిపజ్జేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౩౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సఙ్ఘికో నామ విహారో సఙ్ఘస్స దిన్నో హోతి పరిచ్చత్తో.

వేహాసకుటి నామ మజ్ఝిమస్స పురిసస్స అసీసఘట్టా.

ఆహచ్చపాదకో నామ మఞ్చో అఙ్గే విజ్ఝిత్వా ఠితో హోతి. ఆహచ్చపాదకం నామ పీఠం అఙ్గే విజ్ఝిత్వా ఠితం హోతి.

అభినిసీదేయ్యాతి తస్మిం అభినిసీదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అభినిపజ్జేయ్యాతి తస్మిం అభినిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౩౨. సఙ్ఘికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ ఉపరివేహాసకుటియా ఆహచ్చపాదకం మఞ్చం వా పీఠం వా అభినిసీదతి వా అభినిపజ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సఙ్ఘికే వేమతికో…పే… సఙ్ఘికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ ఉపరివేహాసకుటియా ఆహచ్చపాదకం మఞ్చం వా పీఠం వా అభినిసీదతి వా అభినిపజ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

పుగ్గలికే సఙ్ఘికసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలికే పుగ్గలికసఞ్ఞీ అఞ్ఞస్స పుగ్గలికే, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అత్తనో పుగ్గలికే, అనాపత్తి.

౧౩౩. అనాపత్తి – అవేహాసకుటియా సీసఘట్టాయ హేట్ఠా అపరిభోగం హోతి, పదరసఞ్చితం హోతి, పటాణి దిన్నా హోతి, తస్మిం ఠితో గణ్హతి వా లగ్గేతి వా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

వేహాసకుటిసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం అట్ఠమం.

౯. మహల్లకవిహారసిక్ఖాపదం

౧౩౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా కోసమ్బియం విహరతి ఘోసితారామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మతో ఛన్నస్స ఉపట్ఠాకో మహామత్తో ఆయస్మతో ఛన్నస్స విహారం కారాపేతి. అథ ఖో ఆయస్మా ఛన్నో కతపరియోసితం విహారం పునప్పునం ఛాదాపేతి, పునప్పునం లేపాపేతి. అతిభారితో విహారో పరిపతి. అథ ఖో ఆయస్మా ఛన్నో తిణఞ్చ కట్ఠఞ్చ సంకడ్ఢన్తో అఞ్ఞతరస్స బ్రాహ్మణస్స యవఖేత్తం దూసేసి. అథ ఖో సో బ్రాహ్మణో ఉజ్ఝాయతి ఖియ్యతి విపాచేతి – ‘‘కథఞ్హి నామ భదన్తా అమ్హాకం యవఖేత్తం దూసేస్సన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తస్స బ్రాహ్మణస్స ఉజ్ఝాయన్తస్స ఖియ్యన్తస్స విపాచేన్తస్స. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఛన్నో కతపరియోసితం విహారం పునప్పునం ఛాదాపేస్సతి, పునప్పునం లేపాపేస్సతి, అతిభారితో విహారో పరిపతీ’’తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం ఛన్నం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర త్వం, ఛన్న, కతపరియోసితం విహారం పునప్పునం ఛాదాపేసి, పునప్పునం లేపాపేసి, అతిభారితో విహారో పరిపతీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, కతపరియోసితం విహారం పునప్పునం ఛాదాపేస్ససి, పునప్పునం లేపాపేస్ససి, అతిభారితో విహారో పరిపతి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౩౫. ‘‘మహల్లకం పన భిక్ఖునా విహారం కారయమానేన యావద్వారకోసా అగ్గళట్ఠపనాయ ఆలోకసన్ధిపరికమ్మాయ ద్వత్తిచ్ఛదనస్స పరియాయ అప్పహరితే ఠితేన అధిట్ఠాతబ్బం. తతో చే ఉత్తరిం అప్పహరితేపి ఠితో అధిట్ఠహేయ్య పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౩౬. మహల్లకో నామ విహారో సస్సామికో వుచ్చతి.

విహారో నామ ఉల్లిత్తో వా హోతి అవలిత్తో వా ఉల్లిత్తావలిత్తో వా.

కారయమానేనాతి కరోన్తో వా కారాపేన్తో వా.

యావ ద్వారకోసాతి పిట్ఠసఙ్ఘాటస్స [పీఠసంఘాటస్స (ఇతిపి), పిట్ఠిసఙ్ఘాటస్స (స్యా.)] సమన్తా హత్థపాసా.

అగ్గళట్ఠపనాయాతి ద్వారట్ఠపనాయ.

ఆలోకసన్ధిపరికమ్మాయాతి వాతపానపరికమ్మాయ సేతవణ్ణం కాళవణ్ణం గేరుకపరికమ్మం మాలాకమ్మం లతాకమ్మం మకరదన్తకం పఞ్చపటికం.

ద్వత్తిచ్ఛదనస్స పరియాయం అప్పహరితే ఠితేన అధిట్ఠాతబ్బన్తి – హరితం నామ పుబ్బణ్ణం అపరణ్ణం. సచే హరితే ఠితో అధిట్ఠాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. మగ్గేన ఛాదేన్తస్స ద్వే మగ్గే అధిట్ఠహిత్వా తతియం మగ్గం ఆణాపేత్వా పక్కమితబ్బం. పరియాయేన ఛాదేన్తస్స ద్వే పరియాయే అధిట్ఠహిత్వా తతియం పరియాయం ఆణాపేత్వా పక్కమితబ్బం.

౧౩౭. తతో చే ఉత్తరి అప్పహరితేపి ఠితో అధిట్ఠహేయ్యాతి ఇట్ఠకాయ ౨.౦౨౬౨ ఛాదేన్తస్స ఇట్ఠకిట్ఠకాయ ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సిలాయ ఛాదేన్తస్స సిలాయ సిలాయ ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సుధాయ ఛాదేన్తస్స పిణ్డే పిణ్డే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. తిణేన ఛాదేన్తస్స కరళే కరళే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పణ్ణేన ఛాదేన్తస్స పణ్ణే పణ్ణే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అతిరేకద్వత్తిపరియాయే అతిరేకసఞ్ఞీ అధిట్ఠాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అతిరేకద్వత్తిపరియాయే వేమతికో అధిట్ఠాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అతిరేకద్వత్తిపరియాయే ఊనకసఞ్ఞీ అధిట్ఠాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఊనకద్వత్తిపరియాయే అతిరేకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఊనకద్వత్తిపరియాయే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఊనకద్వత్తిపరియాయే ఊనకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౩౮. అనాపత్తి ద్వత్తిపరియాయే, ఊనకద్వత్తిపరియాయే, లేణే, గుహాయ, తిణకుటికాయ, అఞ్ఞస్సత్థాయ, అత్తనో ధనేన, వాసాగారం ఠపేత్వా సబ్బత్థ అనాపత్తి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

మహల్లకవిహారసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం నవమం.

౧౦. సప్పాణకసిక్ఖాపదం

౧౩౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా ఆళవియం విహరతి అగ్గాళవే చేతియే. తేన ఖో పన సమయేన ఆళవకా భిక్ఖూ నవకమ్మం కరోన్తా జానం సప్పాణకం ఉదకం తిణమ్పి మత్తికమ్పి సిఞ్చన్తిపి సిఞ్చాపేన్తిపి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆళవకా భిక్ఖూ జానం సప్పాణకం ఉదకం తిణమ్పి మత్తికమ్పి సిఞ్చిస్సన్తిపి సిఞ్చాపేస్సన్తిపీ’’తి! అథ ఖో తే భిక్ఖూ ఆళవకే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, జానం సప్పాణకం ఉదకం తిణమ్పి మత్తికమ్పి సిఞ్చథపి సిఞ్చాపేథపీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, జానం సప్పాణకం ఉదకం తిణమ్పి మత్తికమ్పి సిఞ్చిస్సథపి సిఞ్చాపేస్సథపి! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౪౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం సప్పాణకం ఉదకం తిణం వా మత్తికం వా సిఞ్చేయ్య వా సిఞ్చాపేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౪౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ [జానం నామ (స్యా.)] సామం వా జానాతి అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి.

సిఞ్చేయ్యాతి సయం సిఞ్చతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

సిఞ్చాపేయ్యాతి అఞ్ఞం ఆణాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స [ఆపత్తి దుక్కటస్స (కత్థచి)]. సకిం ఆణత్తో బహుకమ్పి సిఞ్చతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౪౨. సప్పాణకే సప్పాణకసఞ్ఞీ తిణం వా మత్తికం వా సిఞ్చతి వా సిఞ్చాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సప్పాణకే వేమతికో తిణం వా మత్తికం వా సిఞ్చతి వా సిఞ్చాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. సప్పాణకే అప్పాణకసఞ్ఞీ తిణం వా మత్తికం వా సిఞ్చతి వా సిఞ్చాపేతి వా, అనాపత్తి. అప్పాణకే సప్పాణకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పాణకే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పాణకే అప్పాణకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౪౩. అనాపత్తి అసఞ్చిచ్చ, అస్సతియా, అజానన్తస్స, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సప్పాణకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దసమం.

భూతగామవగ్గో దుతియో.

తస్సుద్దానం –

భూతం అఞ్ఞాయ ఉజ్ఝాయం, పక్కమన్తేన తే దువే;

పుబ్బే నిక్కడ్ఢనాహచ్చ, ద్వారం సప్పాణకేన చాతి.

౩. ఓవాదవగ్గో

౧. ఓవాదసిక్ఖాపదం

౧౪౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదన్తా లాభినో హోన్తి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారానం. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘ఏతరహి ఖో, ఆవుసో, థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదన్తా లాభినో హోన్తి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారానం. హన్దావుసో, మయమ్పి భిక్ఖునియో ఓవదామా’’తి. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతదవోచుం – ‘‘అమ్హేపి, భగినియో, ఉపసఙ్కమథ; మయమ్పి ఓవదిస్సామా’’తి.

అథ ఖో తా భిక్ఖునియో యేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునీనం పరిత్తఞ్ఞేవ ధమ్మిం కథం కత్వా దివసం తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేత్వా ఉయ్యోజేసుం – ‘‘గచ్ఛథ, భగినియో’’తి. అథ ఖో తా భిక్ఖునియో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠంసు. ఏకమన్తం ఠితా ఖో తా భిక్ఖునియో భగవా ఏతదవోచ – ‘‘కచ్చి, భిక్ఖునియో, ఓవాదో ఇద్ధో అహోసీ’’తి? ‘‘కుతో, భన్తే, ఓవాదో ఇద్ధో భవిస్సతి! అయ్యా ఛబ్బగ్గియా పరిత్తఞ్ఞేవ ధమ్మిం కథం కత్వా దివసం తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేత్వా ఉయ్యోజేసు’’న్తి. అథ ఖో భగవా తా భిక్ఖునియో ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసి సమాదపేసి సముత్తేజేసి సమ్పహంసేసి. అథ ఖో తా భిక్ఖునియో భగవతా ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సితా సమాదపితా సముత్తేజితా సమ్పహంసితా భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా పక్కమింసు.

అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతాపేత్వా ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ పటిపుచ్ఛి – ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖునీనం పరిత్తఞ్ఞేవ ధమ్మిం కథం కత్వా దివసం తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేత్వా ఉయ్యోజేథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖునీనం పరిత్తఞ్ఞేవ ధమ్మిం కథం కత్వా దివసం తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేత్వా ఉయ్యోజేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… విగరహిత్వా…పే… ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, భిక్ఖునోవాదకం సమ్మన్నితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, సమ్మన్నితబ్బో. పఠమం భిక్ఖు యాచితబ్బో. యాచిత్వా బ్యత్తేన భిక్ఖునా పటిబలేన సఙ్ఘో ఞాపేతబ్బో –

౧౪౫. ‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. యది సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం, సఙ్ఘో ఇత్థన్నామం భిక్ఖుం భిక్ఖునోవాదకం సమ్మన్నేయ్య. ఏసా ఞత్తి.

‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. సఙ్ఘో ఇత్థన్నామం భిక్ఖుం భిక్ఖునోవాదకం సమ్మన్నతి. యస్సాయస్మతో ఖమతి ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో భిక్ఖునోవాదకస్స సమ్ముతి, సో తుణ్హస్స; యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య.

‘‘దుతియమ్పి ఏతమత్థం వదామి…పే… తతియమ్పి ఏతమత్థం వదామి – సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. సఙ్ఘో ఇత్థన్నామం భిక్ఖుం భిక్ఖునోవాదకం సమ్మన్నతి. యస్సాయస్మతో ఖమతి ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో భిక్ఖునోవాదకస్స సమ్ముతి, సో తుణ్హస్స; యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య.

‘‘సమ్మతో సఙ్ఘేన ఇత్థన్నామో భిక్ఖు భిక్ఖునోవాదకో. ఖమతి సఙ్ఘస్స, తస్మా తుణ్హీ, ఏవమేతం ధారయామీ’’తి.

అథ ఖో భగవా ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా దుబ్భరతాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౪౬. ‘‘యో పన భిక్ఖు అసమ్మతో భిక్ఖునియో ఓవదేయ్య పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౧౪౭. తేన ఖో పన సమయేన థేరా భిక్ఖూ సమ్మతా భిక్ఖునియో ఓవదన్తా తథేవ లాభినో హోన్తి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారానం. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘ఏతరహి ఖో, ఆవుసో, థేరా భిక్ఖూ సమ్మతా భిక్ఖునియో ఓవదన్తా తథేవ లాభినో హోన్తి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారానం. హన్దావుసో, మయమ్పి నిస్సీమం గన్త్వా అఞ్ఞమఞ్ఞం భిక్ఖునోవాదకం సమ్మన్నిత్వా భిక్ఖునియో ఓవదామా’’తి. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ నిస్సీమం గన్త్వా అఞ్ఞమఞ్ఞం భిక్ఖునోవాదకం సమ్మన్నిత్వా భిక్ఖునియో ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతదవోచుం – ‘‘మయమ్పి, భగినియో, సమ్మతా. అమ్హేపి ఉపసఙ్కమథ. మయమ్పి ఓవదిస్సామా’’తి.

అథ ఖో తా భిక్ఖునియో యేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునీనం పరిత్తఞ్ఞేవ ధమ్మిం కథం కత్వా దివసం తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేత్వా ఉయ్యోజేసుం – ‘‘గచ్ఛథ భగినియో’’తి. అథ ఖో తా భిక్ఖునియో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠంసు. ఏకమన్తం ఠితా ఖో తా భిక్ఖునియో భగవా ఏతదవోచ – ‘‘కచ్చి, భిక్ఖునియో, ఓవాదో ఇద్ధో అహోసీ’’తి? ‘‘కుతో, భన్తే, ఓవాదో ఇద్ధో భవిస్సతి! అయ్యా ఛబ్బగ్గియా పరిత్తఞ్ఞేవ ధమ్మిం కథం కత్వా దివసం తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేత్వా ఉయ్యోజేసు’’న్తి.

అథ ఖో భగవా తా భిక్ఖునియో ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసి…పే… అథ ఖో తా భిక్ఖునియో భగవతా ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సితా సమాదపితా సముత్తేజితా సమ్పహంసితా భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా పక్కమింసు. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతాపేత్వా ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ పటిపుచ్ఛి – ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖునీనం పరిత్తఞ్ఞేవ ధమ్మిం కథం కత్వా దివసం తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేత్వా ఉయ్యోజేథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖునీనం పరిత్తఞ్ఞేవ ధమ్మిం కథం కత్వా దివసం తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేత్వా ఉయ్యోజేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… విగరహిత్వా…పే… ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, అట్ఠహఙ్గేహి సమన్నాగతం భిక్ఖుం భిక్ఖునోవాదకం సమ్మన్నితుం. సీలవా హోతి, పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో విహరతి ఆచారగోచరసమ్పన్నో అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ, సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసు; బహుస్సుతో హోతి సుతధరో సుతసన్నిచయో, యే తే ధమ్మా ఆదికల్యాణా మజ్ఝేకల్యాణా పరియోసానకల్యాణా సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం అభివదన్తి తథారూపాస్స ధమ్మా బహుస్సుతా హోన్తి ధాతా వచసా పరిచితా మనసా అనుపేక్ఖితా దిట్ఠియా సుప్పటివిద్ధా; ఉభయాని ఖో పనస్స పాతిమోక్ఖాని విత్థారేన స్వాగతాని హోన్తి సువిభత్తాని సుప్పవత్తీని సువినిచ్ఛితాని సుత్తసో అనుబ్యఞ్జనసో; కల్యాణవాచో హోతి కల్యాణవాక్కరణో; యేభుయ్యేన భిక్ఖునీనం పియో హోతి మనాపో; పటిబలో హోతి భిక్ఖునియో ఓవదితుం; న ఖో పనేతం [పన తం (?)] భగవన్తం ఉద్దిస్స పబ్బజితాయ కాసాయవత్థవసనాయ గరుధమ్మం అజ్ఝాపన్నపుబ్బో హోతి; వీసతివస్సో వా హోతి అతిరేకవీసతివస్సో వా – అనుజానామి, భిక్ఖవే, ఇమేహి అట్ఠహఙ్గేహి సమన్నాగతం భిక్ఖుం భిక్ఖునోవాదకం సమ్మన్నితు’’న్తి.

౧౪౮. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అసమ్మతో నామ ఞత్తిచతుత్థేన కమ్మేన అసమ్మతో.

భిక్ఖునియో నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

ఓవదేయ్యాతి అట్ఠహి గరుధమ్మేహి ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అఞ్ఞేన ధమ్మేన ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఏకతోఉపసమ్పన్నం ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౧౪౯. తేన సమ్మతేన భిక్ఖునా పరివేణం సమ్మజ్జిత్వా పానీయం పరిభోజనీయం ఉపట్ఠాపేత్వా ఆసనం పఞ్ఞపేత్వా దుతియం గహేత్వా నిసీదితబ్బం. భిక్ఖునీహి తత్థ గన్త్వా తం భిక్ఖుం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీదితబ్బం. తేన భిక్ఖునా పుచ్ఛితబ్బా – ‘‘సమగ్గాత్థ, భగినియో’’తి? సచే ‘‘సమగ్గామ్హాయ్యా’’తి భణన్తి, ‘‘వత్తన్తి, భగినియో, అట్ఠ గరుధమ్మా’’తి? సచే ‘‘వత్తన్తాయ్యా’’తి భణన్తి, ‘‘ఏసో, భగినియో, ఓవాదో’’తి నియ్యాదేతబ్బో [నియ్యాతేతబ్బో (ఇతిపి)]. సచే ‘‘న వత్తన్తాయ్యా’’తి భణన్తి, ఓసారేతబ్బా. ‘‘వస్ససతూపసమ్పన్నాయ భిక్ఖునియా తదహుపసమ్పన్నస్స భిక్ఖునో అభివాదనం పచ్చుట్ఠానం అఞ్జలికమ్మం సామీచికమ్మం కాతబ్బం; అయమ్పి ధమ్మో సక్కత్వా గరుకత్వా మానేత్వా పూజేత్వా యావజీవం అనతిక్కమనీయో. న భిక్ఖునియా అభిక్ఖుకే ఆవాసే వస్సం వసితబ్బం; అయమ్పి ధమ్మో సక్కత్వా గరుకత్వా మానేత్వా పూజేత్వా యావజీవం అనతిక్కమనీయో. అన్వద్ధమాసం భిక్ఖునియా భిక్ఖుసఙ్ఘతో ద్వే ధమ్మా పచ్చాసీసితబ్బా [పచ్చాసింసితబ్బా (ఇతిపి)] ఉపోసథపుచ్ఛకఞ్చ ఓవాదుపసఙ్కమనఞ్చ, అయమ్పి ధమ్మో…పే… వస్సం వుట్ఠాయ భిక్ఖునియా ఉభతోసఙ్ఘే తీహి ఠానేహి పవారేతబ్బం దిట్ఠేన వా సుతేన వా పరిసఙ్కాయ వా; అయమ్పి ధమ్మో…పే… గరుధమ్మం అజ్ఝాపన్నాయ భిక్ఖునియా ఉభతోసఙ్ఘే పక్ఖమానత్తం చరితబ్బం; అయమ్పి ధమ్మో…పే… ద్వే వస్సాని ఛసు ధమ్మేసు సిక్ఖితసిక్ఖాయ సిక్ఖమానాయ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పదా పరియేసితబ్బా; అయమ్పి ధమ్మో…పే… న భిక్ఖునియా కేన చి పరియాయేన భిక్ఖు అక్కోసితబ్బో పరిభాసితబ్బో; అయమ్పి ధమ్మో…పే… అజ్జతగ్గే ఓవటో భిక్ఖునీనం భిక్ఖూసు వచనపథో, అనోవటో భిక్ఖూనం భిక్ఖునీసు వచనపథో; అయమ్పి ధమ్మో సక్కత్వా గరుకత్వా మానేత్వా పూజేత్వా యావజీవం అనతిక్కమనీయో’’తి.

సచే ‘‘సమగ్గామ్హాయ్యా’’తి భణన్తం అఞ్ఞం ధమ్మం భణతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. సచే ‘‘వగ్గామ్హాయ్యా’’తి భణన్తం అట్ఠ గరుధమ్మే భణతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఓవాదం అనియ్యాదేత్వా అఞ్ఞం ధమ్మం భణతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౧౫౦. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునీసఙ్ఘం వేమతికో ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అధమ్మకమ్మే వేమతికో వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వేమతికో ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వేమతికో ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వేమతికో ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అధమ్మకమ్మే వేమతికో సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి…పే… వేమతికో ఓవదతి…పే… సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి…పే… వేమతికో ఓవదతి…పే… సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౫౧. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వేమతికో ఓవదతి…పే… సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ధమ్మకమ్మే వేమతికో వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి…పే… వేమతికో ఓవదతి…పే… సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ వగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి…పే… వేమతికో ఓవదతి…పే… సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి…పే… వేమతికో ఓవదతి…పే… సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ధమ్మకమ్మే వేమతికో సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి…పే… వేమతికో ఓవదతి…పే… సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం వేమతికో ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ సమగ్గం భిక్ఖునిసఙ్ఘం సమగ్గసఞ్ఞీ ఓవదతి, అనాపత్తి.

౧౫౨. అనాపత్తి ఉద్దేసం దేన్తో, పరిపుచ్ఛం దేన్తో, ‘‘ఓసారేహి అయ్యా’’తి వుచ్చమానో, ఓసారేతి, పఞ్హం పుచ్ఛతి, పఞ్హం పుట్ఠో కథేతి, అఞ్ఞస్సత్థాయ భణన్తం భిక్ఖునియో సుణన్తి, సిక్ఖమానాయ, సామణేరియా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఓవాదసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. అత్థఙ్గతసిక్ఖాపదం

౧౫౩. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదన్తి పరియాయేన. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మతో చూళపన్థకస్స పరియాయో హోతి భిక్ఖునియో ఓవదితుం. భిక్ఖునియో ఏవమాహంసు – ‘‘న దాని అజ్జ ఓవాదో ఇద్ధో భవిస్సతి, తఞ్ఞేవ దాని ఉదానం అయ్యో చూళపన్థకో పునప్పునం భణిస్సతీ’’తి. అథ ఖో తా భిక్ఖునియో యేనాయస్మా చూళపన్థకో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం చూళపన్థకం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. ఏకమన్తం నిసిన్నా ఖో తా భిక్ఖునియో ఆయస్మా చూళపన్థకో ఏతదవోచ – ‘‘సమగ్గాత్థ, భగినియో’’తి? ‘‘సమగ్గామ్హాయ్యా’’తి. ‘‘వత్తన్తి, భగినియో, అట్ఠ గరుధమ్మా’’తి? ‘‘వత్తన్తాయ్యా’’తి. ‘‘ఏసో, భగినియో, ఓవాదో’’తి నియ్యాదేత్వా ఇమం ఉదానం పునప్పునం అభాసి –

[ఉదా. ౩౭] ‘‘అధిచేతసో అప్పమజ్జతో, మునినో మోనపథేసు సిక్ఖతో;

సోకా న భవన్తి తాదినో, ఉపసన్తస్స సదా సతీమతో’’తి.

భిక్ఖునియో ఏవమాహంసు – ‘‘నను అవోచుమ్హా – న దాని అజ్జ ఓవాదో ఇద్ధో భవిస్సతి, తఞ్ఞేవ దాని ఉదానం అయ్యో చూళపన్థకో పునప్పునం భణిస్సతీ’’తి! అస్సోసి ఖో ఆయస్మా చూళపన్థకో తాసం భిక్ఖునీనం ఇమం కథాసల్లాపం. అథ ఖో ఆయస్మా చూళపన్థకో వేహాసం అబ్భుగ్గన్త్వా ఆకాసే అన్తలిక్ఖే చఙ్కమతిపి తిట్ఠతిపి నిసీదతిపి సేయ్యమ్పి కప్పేతి ధూమాయతిపి పజ్జలతిపి అన్తరధాయతిపి, తఞ్చేవ [తఞ్ఞేవ (ఇతిపి)] ఉదానం భణతి అఞ్ఞఞ్చ బహుం బుద్ధవచనం. భిక్ఖునియో ఏవమాహంసు – ‘‘అచ్ఛరియం వత భో, అబ్భుతం వత భో, న వత నో ఇతో పుబ్బే ఓవాదో ఏవం ఇద్ధో భూతపుబ్బో యథా అయ్యస్స చూళపన్థకస్సా’’తి. అథ ఖో ఆయస్మా చూళపన్థకో తా భిక్ఖునియో యావ సమన్ధకారా ఓవదిత్వా ఉయ్యోజేసి – గచ్ఛథ భగినియోతి.

అథ ఖో తా భిక్ఖునియో నగరద్వారే థకితే బహినగరే వసిత్వా కాలస్సేవ నగరం పవిసన్తి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘అబ్రహ్మచారినియో ఇమా భిక్ఖునియో; ఆరామే భిక్ఖూహి సద్ధిం వసిత్వా ఇదాని నగరం పవిసన్తీ’’తి. అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా చూళపన్థకో అత్థఙ్గతే సూరియే భిక్ఖునియో ఓవదిస్సతీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర త్వం, చూళపన్థక, అత్థఙ్గతే సూరియే భిక్ఖునియో ఓవదసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, చూళపన్థక, అత్థఙ్గతే సూరియే భిక్ఖునియో ఓవదిస్ససి! నేతం, చూళపన్థక, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౫౪. ‘‘సమ్మతోపి చే భిక్ఖు అత్థఙ్గతే సూరియే భిక్ఖునియో ఓవదేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౫౫. సమ్మతో నామ ఞత్తిచతుత్థేన కమ్మేన సమ్మతో.

అత్థఙ్గతే సూరియేతి ఓగ్గతే సూరియే.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

ఓవదేయ్యాతి అట్ఠహి వా గరుధమ్మేహి అఞ్ఞేన వా ధమ్మేన ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౫౬. అత్థఙ్గతే అత్థఙ్గతసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అత్థఙ్గతే వేమతికో ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అత్థఙ్గతే అనత్థఙ్గతసఞ్ఞీ ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏకతోఉపసమ్పన్నాయ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనత్థఙ్గతే అత్థఙ్గతసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనత్థఙ్గతే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనత్థఙ్గతే అనత్థఙ్గతసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౫౭. అనాపత్తి ఉద్దేసం దేన్తో, పరిపుచ్ఛం దేన్తో, ‘‘ఓసారేహి అయ్యా’’తి వుచ్చమానో, ఓసారేతి, పఞ్హం పుచ్ఛతి, పఞ్హం పుట్ఠో కథేతి, అఞ్ఞస్సత్థాయ భణన్తం భిక్ఖునియో సుణన్తి, సిక్ఖమానాయ సామణేరియా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

అత్థఙ్గతసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దుతియం.

౩. భిక్ఖునుపస్సయసిక్ఖాపదం

౧౫౮. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సక్కేసు విహరతి కపిలవత్థుస్మిం నిగ్రోధారామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖునియో ఓవదన్తి. భిక్ఖునియో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖునియో ఏతదవోచుం – ‘‘ఏథాయ్యే, ఓవాదం గమిస్సామా’’తి. ‘‘యమ్పి [యం హి (క.)] మయం, అయ్యే, గచ్ఛేయ్యామ ఓవాదస్స కారణా, అయ్యా ఛబ్బగ్గియా ఇధేవ ఆగన్త్వా అమ్హే ఓవదన్తీ’’తి. భిక్ఖునియో ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా భిక్ఖునియో ఓవదిస్సన్తీ’’తి [ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖునియో ఓవాదం న గచ్ఛిస్సన్తీతి (సీ.)]! అథ ఖో తా భిక్ఖునియో భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా భిక్ఖునియో ఓవదిస్సన్తీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా భిక్ఖునియో ఓవదథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా భిక్ఖునియో ఓవదిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా భిక్ఖునియో ఓవదేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౧౫౯. తేన ఖో పన సమయేన మహాపజాపతి గోతమీ గిలానా హోతి. థేరా భిక్ఖూ యేన మహాపజాపతి గోతమీ తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా మహాపజాపతిం గోతమిం ఏతదవోచుం – ‘‘కచ్చి తే, గోతమి, ఖమనీయం కచ్చి యాపనీయ’’న్తి? ‘‘న మే, అయ్యా, ఖమనీయం న యాపనీయం’’. ‘‘ఇఙ్ఘయ్యా, ధమ్మం దేసేథా’’తి. ‘‘న, భగిని, కప్పతి భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా భిక్ఖునియో ధమ్మం దేసేతు’’న్తి కుక్కుచ్చాయన్తా న దేసేసుం. అథ ఖో భగవా పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ యేన మహాపజాపతి గోతమీ తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్ఞత్తే ఆసనే నిసీది. నిసజ్జ ఖో భగవా మహాపజాపతిం గోతమిం ఏతదవోచ – ‘‘కచ్చి తే, గోతమి, ఖమనీయం కచ్చి యాపనీయ’’న్తి? ‘‘పుబ్బే మే, భన్తే, థేరా భిక్ఖూ ఆగన్త్వా ధమ్మం దేసేన్తి. తేన మే ఫాసు హోతి. ఇదాని పన – ‘‘భగవతా పటిక్ఖిత్త’’న్తి, కుక్కుచ్చాయన్తా న దేసేన్తి. తేన మే న ఫాసు హోతీ’’తి. అథ ఖో భగవా మహాపజాపతిం గోతమిం ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేత్వా సమాదపేత్వా సముత్తేజేత్వా సమ్పహంసేత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కామి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా గిలానం భిక్ఖునిం ఓవదితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౬౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా భిక్ఖునియో ఓవదేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానా హోతి భిక్ఖునీ – అయం తత్థ సమయో’’తి.

౧౬౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖునుపస్సయో నామ యత్థ భిక్ఖునియో ఏకరత్తమ్పి వసన్తి.

ఉపసఙ్కమిత్వాతి తత్థ గన్త్వా.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

ఓవదేయ్యాతి అట్ఠహి గరుధమ్మేహి ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞత్ర సమయాతి ఠపేత్వా సమయం.

గిలానా నామ భిక్ఖునీ న సక్కోతి ఓవాదాయ వా సంవాసాయ వా గన్తుం.

౧౬౨. ఉపసమ్పన్నాయ ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా అఞ్ఞత్ర సమయా ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నాయ వేమతికో భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా అఞ్ఞత్ర సమయా ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నాయ అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ భిక్ఖునుపస్సయం ఉపసఙ్కమిత్వా అఞ్ఞత్ర సమయా ఓవదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞేన ధమ్మేన ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఏకతోఉపసమ్పన్నాయ ఓవదతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నాయ ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నాయ వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నాయ అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౬౩. అనాపత్తి సమయే, ఉద్దేసం దేన్తో, పరిపుచ్ఛం దేన్తో, ‘‘ఓసారేహి అయ్యా’’తి వుచ్చమానో ఓసారేతి, పఞ్హం పుచ్ఛతి, పఞ్హం పుట్ఠో కథేతి, అఞ్ఞస్సత్థాయ భణన్తం భిక్ఖునియో సుణన్తి, సిక్ఖమానాయ సామణేరియా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

భిక్ఖునుపస్సయసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం తతియం.

౪. ఆమిససిక్ఖాపదం

౧౬౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదన్తా లాభినో హోన్తి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారానం. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఏవం వదన్తి – ‘‘న బహుకతా థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదితుం; ఆమిసహేతు థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదన్తీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఏవం వక్ఖన్తి – ‘న బహుకతా థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదితుం; ఆమిసహేతు థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదన్తీ’’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఏవం వదేథ – ‘న బహుకతా థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదితుం; ఆమిసహేతు థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదన్తీ’’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, ఏవం వక్ఖథ – న బహుకతా థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదితుం; ఆమిసహేతు థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవదన్తీతి! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౬౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు ఏవం వదేయ్య – ‘ఆమిసహేతు థేరా భిక్ఖూ భిక్ఖునియో ఓవన్దతీ’తి, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౬౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

ఆమిసహేతూతి చీవరహేతు పిణ్డపాతహేతు సేనాసనహేతు గిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారహేతు సక్కారహేతు గరుకారహేతు మాననహేతు వన్దనహేతు పూజనహేతు.

ఏవం వదేయ్యాతి ఉపసమ్పన్నం సఙ్ఘేన సమ్మతం భిక్ఖునోవాదకం అవణ్ణం కత్తుకామో అయసం కత్తుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి – ‘‘చీవరహేతు పిణ్డపాతహేతు సేనాసనహేతు గిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారహేతు సక్కారహేతు గరుకారహేతు మాననహేతు వన్దనహేతు పూజనహేతు ఓవదతీ’’తి భణతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౬౭. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఏవం వదేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో ఏవం వదేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఏవం వదేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఉపసమ్పన్నం సఙ్ఘేన అసమ్మతం భిక్ఖునోవాదకం అవణ్ణం కత్తుకామో అయసం కత్తుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి – ‘‘చీవరహేతు…పే… పూజనహేతు ఓవదతీ’’తి భణతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నం సఙ్ఘేన సమ్మతం వా అసమ్మతం వా భిక్ఖునోవాదకం అవణ్ణం కత్తుకామో అయసం కత్తుకామో మఙ్కుకత్తుకామో ఏవం వదేతి – ‘‘చీవరహేతు పిణ్డపాతహేతు సేనాసనహేతు గిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారహేతు సక్కారహేతు గరుకారహేతు మాననహేతు వన్దనహేతు పూజనహేతు ఓవదతీ’’తి భణతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౧౬౮. అనాపత్తి పకతియా చీవరహేతు పిణ్డపాతహేతు సేనాసనహేతు గిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారహేతు సక్కారహేతు గరుకారహేతు మాననహేతు వన్దనహేతు పూజనహేతు ఓవదన్తం భణతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఆమిససిక్ఖాపదం నిట్ఠితం చతుత్థం.

౫. చీవరదానసిక్ఖాపదం

౧౬౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో భిక్ఖు సావత్థియం అఞ్ఞతరిస్సా విసిఖాయ పిణ్డాయ చరతి. అఞ్ఞతరాపి భిక్ఖునీ తస్సా విసిఖాయ పిణ్డాయ చరతి. అథ ఖో సో భిక్ఖు తం భిక్ఖునిం ఏతదవోచ – ‘‘గచ్ఛ, భగిని, అముకస్మిం ఓకాసే భిక్ఖా దియ్యతీ’’తి. సాపి ఖో ఏవమాహ – ‘‘గచ్ఛాయ్య, అముకస్మిం ఓకాసే భిక్ఖా దియ్యతీ’’తి. తే అభిణ్హదస్సనేన సన్దిట్ఠా అహేసుం. తేన ఖో పన సమయేన సఙ్ఘస్స చీవరం భాజీయతి. అథ ఖో సా భిక్ఖునీ ఓవాదం గన్త్వా యేన సో భిక్ఖు తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తం భిక్ఖుం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి. ఏకమన్తం ఠితం ఖో తం భిక్ఖునిం సో భిక్ఖు ఏతదవోచ – ‘‘అయం మే, భగిని, చీవరపటివీసో [పటివింసో (సీ.), పటివిసో (ఇతిపి)]; సాదియిస్ససీ’’తి? ‘‘ఆమాయ్య, దుబ్బలచీవరామ్హీ’’తి.

అథ ఖో సో భిక్ఖు తస్సా భిక్ఖునియా చీవరం అదాసి. సోపి ఖో భిక్ఖు దుబ్బలచీవరో హోతి. భిక్ఖూ తం భిక్ఖుం ఏతదవోచుం – ‘‘కరోహి దాని తే, ఆవుసో, చీవర’’న్తి. అథ ఖో సో భిక్ఖు భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు భిక్ఖునియా చీవరం దస్సతీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, భిక్ఖునియా చీవరం అదాసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. ‘‘ఞాతికా తే, భిక్ఖు, అఞ్ఞాతికా’’తి? ‘‘అఞ్ఞాతికా, భగవా’’తి. ‘‘అఞ్ఞాతకో, మోఘపురిస, అఞ్ఞాతికాయ న జానాతి పతిరూపం వా అప్పతిరూపం వా సన్తం వా అసన్తం వా. కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా చీవరం దస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా చీవరం దదేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౧౭౦. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా భిక్ఖునీనం పారివత్తకం [పారివట్టకం (ఇతిపి)] చీవరం న దేన్తి. భిక్ఖునియో ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ అయ్యా అమ్హాకం పారివత్తకం చీవరం న దస్సన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తాసం భిక్ఖునీనం ఉజ్ఝాయన్తీనం ఖియ్యన్తీనం విపాచేన్తీనం. అథ ఖో తే భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, పఞ్చన్నం పారివత్తకం దాతుం. భిక్ఖుస్స, భిక్ఖునియా, సిక్ఖమానాయ, సామణేరస్స, సామణేరియా – అనుజానామి, భిక్ఖవే, ఇమేసం పఞ్చన్నం పారివత్తకం దాతుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౭౧. ‘‘యో పన భిక్ఖు అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా చీవరం దదేయ్య, అఞ్ఞత్ర పారివత్తకా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౭౨. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అఞ్ఞాతికా నామ మాతితో వా పితితో వా యావ సత్తమా పితామహయుగా అసమ్బద్ధా.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

చీవరం నామ ఛన్నం చీవరానం అఞ్ఞతరం చీవరం వికప్పనుపగం పచ్ఛిమం [వికప్పనుపగపచ్ఛిమం (సీ.)].

అఞ్ఞత్ర పారివత్తకాతి ఠపేత్వా పారివత్తకం దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౭౩. అఞ్ఞాతికాయ అఞ్ఞాతికసఞ్ఞీ చీవరం దేతి, అఞ్ఞత్ర పారివత్తకా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అఞ్ఞాతికాయ వేమతికో చీవరం దేతి, అఞ్ఞత్ర పారివత్తకా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అఞ్ఞాతికాయ ఞాతికసఞ్ఞీ చీవరం దేతి, అఞ్ఞత్ర పారివత్తకా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏకతో ఉపసమ్పన్నాయ చీవరం దేతి, అఞ్ఞత్ర పారివత్తకా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఞాతికాయ అఞ్ఞాతికసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఞాతికాయ వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఞాతికాయ ఞాతికసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౭౪. అనాపత్తి ఞాతికాయ, పారివత్తకం పరిత్తేన వా విపులం, విపులేన వా పరిత్తం, భిక్ఖునీ విస్సాసం గణ్హాతి, తావకాలికం గణ్హాతి, చీవరం ఠపేత్వా అఞ్ఞం పరిక్ఖారం దేతి, సిక్ఖమానాయ, సామణేరియా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

చీవరదానసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఞ్చమం.

౬. చీవరసిబ్బనసిక్ఖాపదం

౧౭౫. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉదాయీ పట్టో [పట్ఠో (సీ. స్యా.)] హోతి చీవరకమ్మం కాతుం. అఞ్ఞతరా భిక్ఖునీ యేనాయస్మా ఉదాయీ తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం ఉదాయిం ఏతదవోచ – ‘‘సాధు మే, భన్తే, అయ్యో చీవరం సిబ్బతూ’’తి. అథ ఖో ఆయస్మా ఉదాయీ తస్సా భిక్ఖునియా చీవరం సిబ్బిత్వా సురత్తం సుపరికమ్మకతం కత్వా మజ్ఝే పటిభానచిత్తం వుట్ఠాపేత్వా సంహరిత్వా నిక్ఖిపి. అథ ఖో సా భిక్ఖునీ యేనాయస్మా ఉదాయీ తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం ఉదాయిం ఏతదవోచ – ‘‘కహం తం, భన్తే, చీవర’’న్తి? ‘‘హన్ద, భగిని, ఇమం చీవరం యథాసంహటం హరిత్వా నిక్ఖిపిత్వా యదా భిక్ఖునిసఙ్ఘో ఓవాదం ఆగచ్ఛతి తదా ఇమం చీవరం పారుపిత్వా భిక్ఖునిసఙ్ఘస్స పిట్ఠితో పిట్ఠితో ఆగచ్ఛా’’తి. అథ ఖో సా భిక్ఖునీ తం చీవరం యథాసంహటం హరిత్వా నిక్ఖిపిత్వా యదా భిక్ఖునిసఙ్ఘో ఓవాదం ఆగచ్ఛతి తదా తం చీవరం పారుపిత్వా భిక్ఖునిసఙ్ఘస్స పిట్ఠితో పిట్ఠితో ఆగచ్ఛతి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘యావ ఛిన్నికా ఇమా భిక్ఖునియో ధుత్తికా అహిరికాయో, యత్ర హి నామ చీవరే పటిభానచిత్తం వుట్ఠాపేస్సన్తీ’’తి!

భిక్ఖునియో ఏవమాహంసు – ‘‘కస్సిదం కమ్మ’’న్తి? ‘‘అయ్యస్స ఉదాయిస్సా’’తి. ‘‘యేపి తే ఛిన్నకా ధుత్తకా అహిరికా తేసమ్పి ఏవరూపం న సోభేయ్య, కిం పన అయ్యస్స ఉదాయిస్సా’’తి! అథ ఖో తా భిక్ఖునియో భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉదాయీ భిక్ఖునియా చీవరం సిబ్బిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉదాయి, భిక్ఖునియా చీవరం సిబ్బసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. ‘‘ఞాతికా తే, ఉదాయి, అఞ్ఞాతికా’’తి? ‘‘అఞ్ఞాతికా, భగవా’’తి. ‘‘అఞ్ఞాతకో, మోఘపురిస, అఞ్ఞాతికాయ న జానాతి పతిరూపం వా అప్పతిరూపం వా పాసాదికం వా అపాసాదికం వా. కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా చీవరం సిబ్బిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౭౬. ‘‘యో పన భిక్ఖు అఞ్ఞాతికాయ భిక్ఖునియా చీవరం సిబ్బేయ్య వా సిబ్బాపేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౭౭. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అఞ్ఞాతికా నామ మాతితో వా పితితో వా యావ సత్తమా పితామహయుగా అసమ్బద్ధా.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

చీవరం నామ ఛన్నం చీవరానం అఞ్ఞతరం చీవరం.

సిబ్బేయ్యాతి సయం సిబ్బతి ఆరాపథే ఆరాపథే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

సిబ్బాపేయ్యాతి అఞ్ఞం ఆణాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సకిం ఆణత్తో బహుకమ్పి సిబ్బతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౭౮. అఞ్ఞాతికాయ అఞ్ఞాతికసఞ్ఞీ చీవరం సిబ్బతి వా సిబ్బాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అఞ్ఞాతికాయ వేమతికో చీవరం సిబ్బతి వా సిబ్బాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అఞ్ఞాతికాయ ఞాతికసఞ్ఞీ చీవరం సిబ్బతి వా సిబ్బాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏకతోఉపసమ్పన్నాయ చీవరం సిబ్బతి వా సిబ్బాపేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఞాతికాయ అఞ్ఞాతికసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఞాతికాయ వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఞాతికాయ ఞాతికసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౭౯. అనాపత్తి ఞాతికాయ, చీవరం ఠపేత్వా అఞ్ఞం పరిక్ఖారం సిబ్బతి వా సిబ్బాపేతి వా, సిక్ఖమానాయ, సామణేరియా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

చీవరసిబ్బనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఛట్ఠం.

౭. సంవిధానసిక్ఖాపదం

౧౮౦. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జన్తి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘యథేవ మయం సపజాపతికా ఆహిణ్డామ, ఏవమేవిమే సమణా సక్యపుత్తియా భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఆహిణ్డన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జిస్సన్తీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ.

‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జేయ్య, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౧౮౧. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా భిక్ఖూ చ భిక్ఖునియో చ సాకేతా సావత్థిం అద్ధానమగ్గప్పటిపన్నా హోన్తి. అథ ఖో తా భిక్ఖునియో తే భిక్ఖూ ఏతదవోచుం – ‘‘మయమ్పి అయ్యేహి సద్ధిం గమిస్సామా’’తి. ‘‘న, భగినీ, కప్పతి భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జితుం. తుమ్హే వా పఠమం గచ్ఛథ మయం వా గమిస్సామా’’తి. ‘‘అయ్యా, భన్తే, అగ్గపురిసా. అయ్యావ పఠమం గచ్ఛన్తూ’’తి. అథ ఖో తాసం భిక్ఖునీనం పచ్ఛా గచ్ఛన్తీనం అన్తరామగ్గే చోరా అచ్ఛిన్దింసు చ దూసేసుఞ్చ. అథ ఖో తా భిక్ఖునియో సావత్థిం గన్త్వా భిక్ఖునీనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. భిక్ఖునియో భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సత్థగమనీయే మగ్గే సాసఙ్కసమ్మతే సప్పటిభయే భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౮౨. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జేయ్య, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో . సత్థగమనీయో హోతి మగ్గో సాసఙ్కసమ్మతో సప్పటిభయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

౧౮౩. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

సద్ధిన్తి ఏకతో.

సంవిధాయాతి – ‘‘గచ్ఛామ, భగిని, గచ్ఛామాయ్య; గచ్ఛామాయ్య, గచ్ఛామ, భగిని; అజ్జ వా హియ్యో వా పరే వా గచ్ఛామా’’తి సంవిదహతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అన్తమసో గామన్తరమ్పీతి కుక్కుటసమ్పాతే గామే, గామన్తరే గామన్తరే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగామకే అరఞ్ఞే, అద్ధయోజనే అద్ధయోజనే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞత్ర సమయాతి ఠపేత్వా సమయం.

సత్థగమనీయో నామ మగ్గో న సక్కా హోతి వినా సత్థేన గన్తుం.

సాసఙ్కం నామ తస్మిం మగ్గే [యస్మిం మగ్గే (?)] చోరానం నివిట్ఠోకాసో దిస్సతి, భుత్తోకాసో దిస్సతి, ఠితోకాసో దిస్సతి, నిసిన్నోకాసో దిస్సతి, నిపన్నోకాసో దిస్సతి.

సప్పటిభయం నామ తస్మిం మగ్గే చోరేహి మనుస్సా హతా దిస్సన్తి, విలుత్తా దిస్సన్తి, ఆకోటితా దిస్సన్తి, సప్పటిభయం గన్త్వా అప్పటిభయం దస్సేత్వా ఉయ్యోజేతబ్బా – ‘‘గచ్ఛథ భగినియో’’తి.

౧౮౪. సంవిదహితే సంవిదహితసఞ్ఞీ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, అఞ్ఞత్ర సమయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సంవిదహితే వేమతికో ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, అఞ్ఞత్ర సమయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సంవిదహితే, అసంవిదహితసఞ్ఞీ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, అఞ్ఞత్ర సమయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

భిక్ఖు సంవిదహతి భిక్ఖునీ న సంవిదహతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసంవిదహితే సంవిదహితసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసంవిదహితే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసంవిదహితే అసంవిదహితసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౮౫. అనాపత్తి సమయే, అసంవిదహిత్వా గచ్ఛతి, భిక్ఖునీ సంవిదహతి, భిక్ఖు న సంవిదహతి, విసఙ్కేతేన గచ్ఛన్తి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సంవిధానసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం సత్తమం.

౮. నావాభిరుహనసిక్ఖాపదం

౧౮౬. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఏకం నావం [ఏకనావం (స్యా.)] అభిరుహన్తి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘యథేవ మయం సపజాపతికా నావాయ [ఏకనావాయ (స్యా.)] కీళామ, ఏవమేవిమే సమణా సక్యపుత్తియా భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ నావాయ కీళన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఏకం నావం అభిరుహిస్సన్తీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఏకం నావం అభిరుహథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖునీహి సద్ధిం సంవిధాయ ఏకం నావం అభిరుహిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకం నావం [ఏకనావం (స్యా.)] అభిరుహేయ్య, ఉద్ధంగామినిం వా అధోగామినిం వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౧౮౭. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా భిక్ఖూ చ భిక్ఖునియో చ సాకేతా సావత్థిం అద్ధానమగ్గప్పటిపన్నా హోన్తి. అన్తరామగ్గే నదీ తరితబ్బా [ఉత్తరితబ్బా (స్యా.)] హోతి. అథ ఖో తా భిక్ఖునియో తే భిక్ఖూ ఏతదవోచుం – ‘‘మయమ్పి అయ్యేహి సద్ధిం ఉత్తరిస్సామా’’తి. ‘‘న, భగినీ, కప్పతి భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకం నావం అభిరుహితుం; తుమ్హే వా పఠమం ఉత్తరథ మయం వా ఉత్తరిస్సామా’’తి. ‘‘అయ్యా, భన్తే, అగ్గపురిసా. అయ్యావ పఠమం ఉత్తరన్తూ’’తి. అథ ఖో తాసం భిక్ఖునీనం పచ్ఛా ఉత్తరన్తీనం చోరా అచ్ఛిన్దింసు చ దూసేసుఞ్చ. అథ ఖో తా భిక్ఖునియో సావత్థిం గన్త్వా భిక్ఖునీనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. భిక్ఖునియో భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, తిరియం తరణాయ భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకం నావం అభిరుహితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౮౮. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖునియా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకం నావం అభిరుహేయ్య ఉద్ధంగామినిం వా అధోగామినిం వా, అఞ్ఞత్ర తిరియం తరణాయ, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౮౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

సద్ధిన్తి ఏకతో.

సంవిధాయాతి ‘‘అభిరుహామ, భగిని, అభిరుహామాయ్య; అభిరుహామాయ్య, అభిరుహామ, భగిని; అజ్జ వా హియ్యో వా పరే వా అభిరుహామా’’తి సంవిదహతి ఆపత్తి దుక్కటస్స.

భిక్ఖునియా అభిరుళ్హే భిక్ఖు అభిరుహతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భిక్ఖుమ్హి అభిరుళ్హే భిక్ఖునీ అభిరుహతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉభో వా అభిరుహన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఉద్ధంగామినిన్తి ఉజ్జవనికాయ.

అధోగామినిన్తి ఓజవనికాయ.

అఞ్ఞత్ర తిరియం తరణాయాతి ఠపేత్వా తిరియం తరణం.

కుక్కుటసమ్పాతే గామే, గామన్తరే గామన్తరే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగామకే అరఞ్ఞే, అడ్ఢయోజనే అడ్ఢయోజనే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౯౦. సంవిదహితే సంవిదహితసఞ్ఞీ ఏకం నావం అభిరుహతి ఉద్ధంగామినిం వా అధోగామినిం వా, అఞ్ఞత్ర తిరియం తరణాయ, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సంవిదహితే వేమతికో ఏకం నావం అభిరుహతి ఉద్ధంగామినిం వా అధోగామినిం వా, అఞ్ఞత్ర తిరియం తరణాయ, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సంవిదహితే అసంవిదహితసఞ్ఞీ ఏకం నావం అభిరుహతి ఉద్ధంగామినిం వా అధోగామినిం వా, అఞ్ఞత్ర తిరియం తరణాయ, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

భిక్ఖు సంవిదహతి, భిక్ఖునీ న సంవిదహతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసంవిదహితే సంవిదహితసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసంవిదహితే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసంవిదహితే, అసంవిదహితసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౯౧. అనాపత్తి తిరియం తరణాయ, అసంవిదహిత్వా అభిరుహన్తి, భిక్ఖునీ సంవిదహతి, భిక్ఖు న సంవిదహతి, విసఙ్కేతేన అభిరుహన్తి, ఆపదాసు ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మిస్సాతి.

నావాభిరుహనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం అట్ఠమం.

౯. పరిపాచితసిక్ఖాపదం

౧౯౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన ఖో పన సమయేన థుల్లనన్దా భిక్ఖునీ అఞ్ఞతరస్స కులస్స కులూపికా హోతి నిచ్చభత్తికా. తేన చ గహపతినా థేరా భిక్ఖూ నిమన్తితా హోన్తి. అథ ఖో థుల్లనన్దా భిక్ఖునీ పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ యేన తం కులం తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తం గహపతిం ఏతదవోచ – ‘‘కిమిదం, గహపతి, పహూతం ఖాదనీయం భోజనీయం పటియత్త’’న్తి? ‘‘థేరా మయా, అయ్యే, నిమన్తితా’’తి. ‘‘కే పన తే, గహపతి, థేరా’’తి? ‘‘అయ్యో సారిపుత్తో అయ్యో మహామోగ్గల్లానో అయ్యో మహాకచ్చానో అయ్యో మహాకోట్ఠికో అయ్యో మహాకప్పినో అయ్యో మహాచున్దో అయ్యో అనురుద్ధో అయ్యో రేవతో అయ్యో ఉపాలి అయ్యో ఆనన్దో అయ్యో రాహులో’’తి. ‘‘కిం పన త్వం, గహపతి, మహానాగే తిట్ఠమానే చేటకే నిమన్తేసీ’’తి?

‘‘కే పన తే, అయ్యే, మహానాగా’’తి? ‘‘అయ్యో దేవదత్తో అయ్యో కోకాలికో అయ్యో కటమోదకతిస్సకో [కటమోరకతిస్సకో (సీ.) కతమోరకతిస్సకో (స్యా.)] అయ్యో ఖణ్డదేవియా పుత్తో అయ్యో సముద్దదత్తో’’తి. అయం చరహి థుల్లనన్దాయ భిక్ఖునియా అన్తరా కథా విప్పకతా, అథ తే థేరా భిక్ఖూ పవిసింసు. ‘‘సచ్చం మహానాగా ఖో తయా, గహపతి, నిమన్తితా’’తి. ‘‘ఇదానేవ ఖో త్వం, అయ్యే, చేటకే అకాసి; ఇదాని మహానాగే’’తి. ఘరతో చ నిక్కడ్ఢి, నిచ్చభత్తఞ్చ పచ్ఛిన్ది. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ దేవదత్తో జానం భిక్ఖునిపరిపాచితం పిణ్డపాతం భుఞ్జిస్సతీ’’తి…పే… ‘‘సచ్చం కిర త్వం, దేవదత్త, జానం భిక్ఖునిపరిపాచితం పిణ్డపాతం భుఞ్జసీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, జానం భిక్ఖునిపరిపాచితం పిణ్డపాతం భుఞ్జిస్ససి. నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు జానం భిక్ఖునిపరిపాచితం పిణ్డపాతం భుఞ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౧౯౩. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో భిక్ఖు రాజగహా పబ్బజితో ఞాతికులం అగమాసి. మనుస్సా – ‘‘చిరస్సమ్పి భదన్తో ఆగతో’’తి సక్కచ్చం భత్తం అకంసు. తస్స కులస్స కులూపికా భిక్ఖునీ తే మనుస్సే ఏతదవోచ – ‘‘దేథయ్యస్స, ఆవుసో, భత్త’’న్తి. అథ ఖో సో భిక్ఖు – ‘‘భగవతా పటిక్ఖిత్తం జానం భిక్ఖునిపరిపాచితం పిణ్డపాతం భుఞ్జితు’’న్తి కుక్కుచ్చాయన్తో న పటిగ్గహేసి. నాసక్ఖి పిణ్డాయ చరితుం, ఛిన్నభత్తో అహోసి. అథ ఖో సో భిక్ఖు ఆరామం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, పుబ్బే గిహిసమారమ్భే జానం భిక్ఖునిపరిపాచితం పిణ్డపాతం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౯౪. ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం భిక్ఖునిపరిపాచితం పిణ్డపాతం భుఞ్జేయ్య, అఞ్ఞత్ర పుబ్బే గిహిసమారమ్భా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౧౯౫. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి సా వా ఆరోచేతి.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

పరిపాచేతి నామ పుబ్బే అదాతుకామానం అకత్తుకామానం – ‘‘అయ్యో భాణకో, అయ్యో బహుస్సుతో, అయ్యో సుత్తన్తికో, అయ్యో వినయధరో, అయ్యో ధమ్మకథికో, దేథ అయ్యస్స, కరోథ అయ్యస్సా’’తి ఏసా పరిపాచేతి నామ.

పిణ్డపాతో నామ పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరం భోజనం.

అఞ్ఞత్ర పుబ్బే గిహిసమారమ్భాతి ఠపేత్వా గిహిసమారమ్భం.

గిహిసమారమ్భో నామ ఞాతకా వా హోన్తి పవారితా వా పకతిపటియత్తం వా.

అఞ్ఞత్ర పుబ్బే గిహిసమారమ్భా భుఞ్జిస్సామీతి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౧౯౬. పరిపాచితే పరిపాచితసఞ్ఞీ భుఞ్జతి, అఞ్ఞత్ర పుబ్బే గిహిసమారమ్భా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పరిపాచితే వేమతికో భుఞ్జతి, అఞ్ఞత్ర పుబ్బే గిహిసమారమ్భా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పరిపాచితే అపరిపాచితసఞ్ఞీ భుఞ్జతి, అఞ్ఞత్ర పుబ్బే గిహిసమారమ్భా, అనాపత్తి. ఏకతోఉపసమ్పన్నాయ పరిపాచితం భుఞ్జతి, అఞ్ఞత్ర పుబ్బే గిహిసమారమ్భా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అపరిపాచితే పరిపాచితసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అపరిపాచిత్తే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అపరిపాచితే అపరిపాచితసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౧౯౭. అనాపత్తి పుబ్బే గిహిసమారమ్భే, సిక్ఖమానా పరిపాచేతి, సామణేరీ పరిపాచేతి, పఞ్చ భోజనాని ఠపేత్వా సబ్బత్థ అనాపత్తి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పరిపాచితసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం నవమం.

౧౦. రహోనిసజ్జసిక్ఖాపదం

౧౯౮. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మతో ఉదాయిస్స పురాణదుతియికా భిక్ఖునీసు పబ్బజితా హోతి. సా ఆయస్మతో ఉదాయిస్స సన్తికే అభిక్ఖణం ఆగచ్ఛతి, ఆయస్మాపి ఉదాయీ తస్సా భిక్ఖునియా సన్తికే అభిక్ఖణం గచ్ఛతి. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉదాయీ తస్సా భిక్ఖునియా సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉదాయీ భిక్ఖునియా సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉదాయి, భిక్ఖునియా సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, భిక్ఖునియా సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౧౯౯. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖునియా సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౦౦. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

సద్ధిన్తి ఏకతో.

ఏకో ఏకాయాతి భిక్ఖు చేవ హోతి భిక్ఖునీ చ.

[పాచి. ౨౮౬, ౨౯౧; పారా. ౪౪౫,౪౫౪] రహో నామ చక్ఖుస్స రహో సోతస్స రహో. చక్ఖుస్స రహో నామ న సక్కా హోతి అక్ఖిం వా నిఖణీయమానే భముకం వా ఉక్ఖిపీయమానే సీసం వా ఉక్ఖిపీయమానే పస్సితుం. సోతస్స రహో నామ న సక్కా హోతి పకతికథా సోతుం.

నిసజ్జం కప్పేయ్యాతి భిక్ఖునియా నిసిన్నాయ భిక్ఖు ఉపనిసిన్నో వా హోతి ఉపనిపన్నో వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

భిక్ఖు నిసిన్నే భిక్ఖునీ ఉపనిసిన్నా వా హోతి ఉపనిపన్నా వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉభో వా నిసిన్నా హోన్తి ఉభో వా నిపన్నా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౦౧. రహో రహోసఞ్ఞీ ఏకో ఏకాయ నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. రహో వేమతికో ఏకో ఏకాయ నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. రహో అరహోసఞ్ఞీ ఏకో ఏకాయ నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అరహో రహోసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అరహో వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అరహో అరహోసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౦౨. అనాపత్తి యో కోచి విఞ్ఞూ దుతియో హోతి, తిట్ఠతి న నిసీదతి, అరహోపేక్ఖో, అఞ్ఞవిహితో నిసీదతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

రహోనిసజ్జసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దసమం.

ఓవాదవగ్గో తతియో.

తస్సుద్దానం –

అసమ్మతఅత్థఙ్గతూ, పస్సయామిసదానేన;

సిబ్బతి అద్ధానం నావం భుఞ్జేయ్య, ఏకో ఏకాయ తే దసాతి.

౪. భోజనవగ్గో

౧. ఆవసథపిణ్డసిక్ఖాపదం

౨౦౩. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన సావత్థియా అవిదూరే అఞ్ఞతరస్స పూగస్స ఆవసథపిణ్డో పఞ్ఞత్తో హోతి. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ సావత్థిం పిణ్డాయ పవిసిత్వా పిణ్డం అలభమానా ఆవసథం అగమంసు. మనుస్సా – ‘‘చిరస్సమ్పి భదన్తా ఆగతా’’తి తే సక్కచ్చం పరివిసింసు. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ దుతియమ్పి దివసం…పే… తతియమ్పి దివసం పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ సావత్థిం పిణ్డాయ పవిసిత్వా పిణ్డం అలభమానా ఆవసథం గన్త్వా భుఞ్జింసు. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘కిం మయం కరిస్సామ ఆరామం గన్త్వా! హియ్యోపి ఇధేవ ఆగన్తబ్బం భవిస్సతీ’’తి, తత్థేవ అనువసిత్వా అనువసిత్వా ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జన్తి. తిత్థియా అపసక్కన్తి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా అనువసిత్వా అనువసిత్వా ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జిస్సన్తి! నయిమేసఞ్ఞేవ ఆవసథపిణ్డో పఞ్ఞత్తో; సబ్బేసఞ్ఞేవ ఆవసథపిణ్డో పఞ్ఞత్తో’’తి.

అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అనువసిత్వా అనువసిత్వా ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జిస్సన్తీతి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, అనువసిత్వా అనువసిత్వా ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, అనువసిత్వా అనువసిత్వా ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘ఏకో ఆవసథపిణ్డో భుఞ్జితబ్బో. తతో చే ఉత్తరిం భుఞ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౦౪. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా సారిపుత్తో కోసలేసు జనపదే సావత్థిం గచ్ఛన్తో యేన అఞ్ఞతరో ఆవసథో తేనుపసఙ్కమి. మనుస్సా – ‘‘చిరస్సమ్పి థేరో ఆగతో’’తి సక్కచ్చం పరివిసింసు. అథ ఖో ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స భుత్తావిస్స ఖరో ఆబాధో ఉప్పజ్జి, నాసక్ఖి తమ్హా ఆవసథా పక్కమితుం. అథ ఖో తే మనుస్సా దుతియమ్పి దివసం ఆయస్మన్తం సారిపుత్తం ఏతదవోచుం – ‘‘భుఞ్జథ, భన్తే’’తి. అథ ఖో ఆయస్మా సారిపుత్తో – ‘‘భగవతా పటిక్ఖిత్తం అనువసిత్వా అనువసిత్వా ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జితు’’న్తి కుక్కుచ్చాయన్తో న పటిగ్గహేసి; ఛిన్నభత్తో అహోసి. అథ ఖో ఆయస్మా సారిపుత్తో సావత్థిం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, గిలానేన భిక్ఖునా అనువసిత్వా అనువసిత్వా ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౦౫. ‘‘అగిలానేన భిక్ఖునా ఏకో ఆవసథపిణ్డో భుఞ్జితబ్బో. తతో చే ఉత్తరి భుఞ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౦౬. అగిలానో నామ సక్కోతి తమ్హా ఆవసథా పక్కమితుం.

గిలానో నామ న సక్కోతి తమ్హా ఆవసథా పక్కమితుం.

ఆవసథపిణ్డో నామ పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరం భోజనం – సాలాయ వా మణ్డపే వా రుక్ఖమూలే వా అజ్ఝోకాసే వా అనోదిస్స యావదత్థో పఞ్ఞత్తో హోతి. అగిలానేన భిక్ఖునా సకిం భుఞ్జితబ్బో. తతో చే ఉత్తరి ‘భుఞ్జిస్సామీ’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౦౭. అగిలానో అగిలానసఞ్ఞీ తతుత్తరి ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగిలానో వేమతికో తతుత్తరి ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగిలానో గిలానసఞ్ఞీ తతుత్తరిం ఆవసథపిణ్డం భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

గిలానో అగిలానసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. గిలానో వేమతికో ఆపత్తి దుక్కటస్స. గిలానో గిలానసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౦౮. అనాపత్తి గిలానస్స, అగిలానో సకిం భుఞ్జతి, గచ్ఛన్తో, వా ఆగచ్ఛన్తో వా భుఞ్జతి, సామికా నిమన్తేత్వా భోజేన్తి, ఓదిస్స పఞ్ఞత్తో హోతి, న యావదత్థో పఞ్ఞత్తో హోతి, పఞ్చ భోజనాని ఠపేత్వా సబ్బత్థ అనాపత్తి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఆవసథపిణ్డసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. గణభోజనసిక్ఖాపదం

౨౦౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన ఖో పన సమయేన దేవదత్తో పరిహీనలాభసక్కారో సపరిసో కులేసు విఞ్ఞాపేత్వా విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జతి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా కులేసు విఞ్ఞాపేత్వా విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జిస్సన్తి! కస్స సమ్పన్నం న మనాపం, కస్స సాదుం న రుచ్చతీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ దేవదత్తో సపరిసో కులేసు విఞ్ఞాపేత్వా విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, దేవదత్త, సపరిసో కులేసు విఞ్ఞాపేత్వా విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, సపరిసో కులేసు విఞ్ఞాపేత్వా విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘గణభోజనే పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౧౦. తేన ఖో పన సమయేన మనుస్సా గిలానే భిక్ఖూ భత్తేన నిమన్తేన్తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా గణభోజన’’న్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, గిలానేన భిక్ఖునా గణభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘గణభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౧౧. తేన ఖో పన సమయేన మనుస్సా చీవరదానసమయే సచీవరభత్తం పటియాదేత్వా భిక్ఖూ నిమన్తేన్తి – ‘‘భోజేత్వా చీవరేన అచ్ఛాదేస్సామా’’తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా గణభోజన’’న్తి. చీవరం పరిత్తం ఉప్పజ్జతి. భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, చీవరదానసమయే గణభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘గణభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో, చీవరదానసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౧౨. తేన ఖో పన సమయేన మనుస్సా చీవరకారకే భిక్ఖూ భత్తేన నిమన్తేన్తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా గణభోజన’’న్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, చీవరకారసమయే గణభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘గణభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో, చీవరదానసమయో, చీవరకారసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౧౩. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ మనుస్సేహి సద్ధిం అద్ధానం గచ్ఛన్తి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ తే మనుస్సే ఏతదవోచుం – ‘‘ముహుత్తం, ఆవుసో, ఆగమేథ; పిణ్డాయ చరిస్సామా’’తి. తే ఏవమాహంసు – ‘‘ఇధేవ, భన్తే, భుఞ్జథా’’తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా న పటిగ్గణ్హన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా గణభోజన’’న్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, అద్ధానగమనసమయే గణభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘గణభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో, చీవరదానసమయో, చీవరకారసమయో, అద్ధానగమనసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౧౪. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ మనుస్సేహి సద్ధిం నావాయ గచ్ఛన్తి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ తే మనుస్సే ఏతదవోచుం – ‘‘ముహుత్తం, ఆవుసో, తీరం ఉపనేథ; పిణ్డాయ చరిస్సామా’’తి. తే ఏవమాహంసు – ‘‘ఇధేవ, భన్తే, భుఞ్జథా’’తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా న పటిగ్గణ్హన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా గణభోజన’’న్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, నావాభిరుహనసమయే గణభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘గణభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో, చీవరదానసమయో, చీవరకారసమయో, అద్ధానగమనసమయో, నావాభిరుహనసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౧౫. తేన ౦ ఖో పన సమయేన దిసాసు వస్సంవుట్ఠా భిక్ఖూ రాజగహం ఆగచ్ఛన్తి భగవన్తం దస్సనాయ. మనుస్సా నానావేరజ్జకే భిక్ఖూ పస్సిత్వా భత్తేన నిమన్తేన్తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా గణభోజన’’న్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, మహాసమయే గణభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘గణభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో, చీవరదానసమయో, చీవరకారసమయో, అద్ధానగమనసమయో, నావాభిరుహనసమయో, మహాసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౧౬. తేన ఖో పన సమయేన రఞ్ఞో మాగధస్స సేనియస్స బిమ్బిసారస్స ఞాతిసాలోహితో ఆజీవకేసు పబ్బజితో హోతి. అథ ఖో సో ఆజీవకో యేన రాజా మాగధో సేనియో బిమ్బిసారో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా రాజానం మాగధం సేనియం బిమ్బిసారం ఏతదవోచ – ‘‘ఇచ్ఛామహం, మహారాజ, సబ్బపాసణ్డికభత్తం కాతు’’న్తి. ‘‘సచే త్వం, భన్తే, బుద్ధప్పముఖం భిక్ఖుసఙ్ఘం పఠమం భోజేయ్యాసి’’. ‘‘ఏవం కరేయ్యామీ’’తి. అథ ఖో సో ఆజీవకో భిక్ఖూనం సన్తికే దూతం పాహేసి – ‘‘అధివాసేన్తు మే భిక్ఖూ స్వాతనాయ భత్త’’న్తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా గణభోజన’’న్తి. అథ ఖో సో ఆజీవకో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవతా సద్ధిం సమ్మోది, సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి. ఏకమన్తం ఠితో ఖో సో ఆజీవకో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘భవమ్పి గోతమో పబ్బజితో, అహమ్పి పబ్బజితో; అరహతి పబ్బజితో పబ్బజితస్స పిణ్డం పటిగ్గహేతుం. అధివాసేతు మే భవం గోతమో స్వాతనాయ భత్తం సద్ధిం భిక్ఖుసఙ్ఘేనా’’తి. అధివాసేసి భగవా తుణ్హీభావేన. అథ ఖో సో ఆజీవకో భగవతో అధివాసనం విదిత్వా పక్కామి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సమణభత్తసమయే గణభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౧౭. గణభోజనే , అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో, చీవరదానసమయో, చీవరకారసమయో, అద్ధానగమనసమయో, నావాభిరుహనసమయో, మహాసమయో, సమణభత్తసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

౨౧౮. గణభోజనం నామ యత్థ చత్తారో భిక్ఖూ పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరేన భోజనేన నిమన్తితా భుఞ్జన్తి. ఏతం గణభోజనం నామ.

అఞ్ఞత్ర సమయాతి ఠపేత్వా సమయం.

గిలానసమయో నామ అన్తమసో పాదాపి ఫలితా [ఫాలితా (స్యా. క.)] హోన్తి. ‘‘గిలానసమయో’’తి భుఞ్జితబ్బం.

చీవరదానసమయో నామ అనత్థతే కథినే వస్సానస్స పచ్ఛిమో మాసో, అత్థతే కథినే పఞ్చమాసా. ‘‘చీవరదానసమయో’’తి భుఞ్జితబ్బం.

చీవరకారసమయో నామ చీవరే కయిరమానే. ‘‘చీవరకారసమయో’’తి భుఞ్జితబ్బం.

అద్ధానగమనసమయో నామ ‘‘అద్ధయోజనం గచ్ఛిస్సామీ’’తి భుఞ్జితబ్బం, గచ్ఛన్తేన భుఞ్జితబ్బం, గతేన భుఞ్జితబ్బం.

నావాభిరుహనసమయో నామ ‘‘నావం అభిరుహిస్సామీ’’తి భుఞ్జితబ్బం, ఆరుళ్హేన భుఞ్జితబ్బం, ఓరుళ్హేన భుఞ్జితబ్బం.

మహాసమయో నామ యత్థ ద్వే తయో భిక్ఖూ పిణ్డాయ చరిత్వా యాపేన్తి, చతుత్థే ఆగతే న యాపేన్తి. ‘‘మహాసమయో’’తి భుఞ్జితబ్బం.

సమణభత్తసమయో నామ యో కోచి పరిబ్బాజకసమాపన్నో భత్తం కరోతి. ‘‘సమణభత్తసమయో’’తి భుఞ్జితబ్బం.

‘‘అఞ్ఞత్ర సమయా భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౧౯. గణభోజనే గణభోజనసఞ్ఞీ, అఞ్ఞత్ర సమయా, భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. గణభోజనే వేమతికో, అఞ్ఞత్ర సమయా, భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. గణభోజనే నగణభోజనసఞ్ఞీ, అఞ్ఞత్ర సమయా, భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

నగణభోజనే గణభోజనసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నగణభోజనే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నగణభోజనే నగణభోజనసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౨౦. అనాపత్తి సమయే, ద్వే తయో ఏకతో భుఞ్జన్తి, పిణ్డాయ చరిత్వా ఏకతో సన్నిపతిత్వా భుఞ్జన్తి, నిచ్చభత్తం, సలాకభత్తం, పక్ఖికం, ఉపోసథికం, పాటిపదికం, పఞ్చ భోజనాని ఠపేత్వా సబ్బత్థ అనాపత్తి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

గణభోజనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దుతియం.

౩. పరమ్పరభోజనసిక్ఖాపదం

౨౨౧. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా వేసాలియం విహరతి మహావనే కూటాగారసాలాయం. తేన ఖో పన సమయేన వేసాలియం పణీతానం భత్తానం భత్తపటిపాటి అధిట్ఠితా హోతి. అథ ఖో అఞ్ఞతరస్స దలిద్దస్స కమ్మకారస్స [కమ్మకరస్స (సీ.)] ఏతదహోసి – ‘‘న ఖో ఇదం ఓరకం భవిస్సతి యథయిమే మనుస్సా సక్కచ్చం భత్తం కరోన్తి; యంనూనాహమ్పి భత్తం కరేయ్య’’న్తి. అథ ఖో సో దలిద్దో కమ్మకారో యేన కిరపతికో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తం కిరపతికం ఏతదవోచ – ‘‘ఇచ్ఛామహం, అయ్యపుత్త, బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స భత్తం కాతుం. దేహి మే వేతన’’న్తి. సోపి ఖో కిరపతికో సద్ధో హోతి పసన్నో. అథ ఖో సో కిరపతికో తస్స దలిద్దస్స కమ్మకారస్స అబ్భాతిరేకం [అతిరేకం (స్యా.)] వేతనం అదాసి. అథ ఖో సో దలిద్దో కమ్మకారో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో సో దలిద్దో కమ్మకారో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అధివాసేతు మే, భన్తే, భగవా స్వాతనాయ భత్తం సద్ధిం భిక్ఖుసఙ్ఘేనా’’తి. ‘‘మహా ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖుసఙ్ఘో. జానాహీ’’తి. ‘‘హోతు [హోతు మే (క.)] భన్తే, మహా భిక్ఖుసఙ్ఘో. బహూ మే బదరా పటియత్తా బదరమిస్సేన పేయ్యా పరిపూరిస్సన్తీ’’తి. అధివాసేసి భగవా తుణ్హీభావేన.

అథ ఖో సో దలిద్దో కమ్మకారో భగవతో అధివాసనం విదిత్వా ఉట్ఠాయాసనా భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా పక్కామి. అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ – ‘‘దలిద్దేన కిర కమ్మకారేన స్వాతనాయ బుద్ధప్పముఖో భిక్ఖుసఙ్ఘో నిమన్తితో, బదరమిస్సేన పేయ్యా పరిపూరిస్సన్తీ’’తి. తే కాలస్సేవ పిణ్డాయ చరిత్వా భుఞ్జింసు. అస్సోసుం ఖో మనుస్సా – ‘‘దలిద్దేన కిర కమ్మకారేన బుద్ధప్పముఖో భిక్ఖుసఙ్ఘో నిమన్తితో’’తి. తే దలిద్దస్స కమ్మకారస్స పహూతం ఖాదనీయం భోజనీయం అభిహరింసు. అథ ఖో సో దలిద్దో కమ్మకారో తస్సా రత్తియా అచ్చయేన పణీతం ఖాదనీయం భోజనీయం పటియాదాపేత్వా భగవతో కాలం ఆరోచాపేసి – ‘‘కాలో, భన్తే, నిట్ఠితం భత్త’’న్తి.

అథ ఖో భగవా పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ యేన తస్స దలిద్దస్స కమ్మకారస్స నివేసనం తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్ఞత్తే ఆసనే నిసీది సద్ధిం భిక్ఖుసఙ్ఘేన. అథ ఖో సో దలిద్దో కమ్మకారో భత్తగ్గే భిక్ఖూ పరివిసతి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘థోకం, ఆవుసో, దేహి. థోకం, ఆవుసో, దేహీ’’తి. ‘‘మా ఖో తుమ్హే, భన్తే, ‘అయం దలిద్దో కమ్మకారో’తి థోకం థోకం పటిగ్గణ్హిత్థ. పహూతం మే ఖాదనీయం భోజనీయం పటియత్తం.

పటిగ్గణ్హథ, భన్తే, యావదత్థ’’న్తి. ‘‘న ఖో మయం, ఆవుసో, ఏతంకారణా థోకం థోకం పటిగ్గణ్హామ. అపిచ, మయం కాలస్సేవ పిణ్డాయ చరిత్వా భుఞ్జిమ్హా; తేన మయం థోకం థోకం పటిగ్గణ్హామా’’తి.

అథ ఖో సో దలిద్దో కమ్మకారో ఉజ్ఝాయతి ఖియ్యతి విపాచేతి – ‘‘కథఞ్హి నామ భదన్తా మయా నిమన్తితా అఞ్ఞత్ర భుఞ్జిస్సన్తి! న చాహం పటిబలో యావదత్థం దాతు’’న్తి? అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తస్స దలిద్దస్స కమ్మకారస్స ఉజ్ఝాయన్తస్స ఖియ్యన్తస్స విపాచేన్తస్స. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖూ అఞ్ఞత్ర నిమన్తితా అఞ్ఞత్ర భుఞ్జిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ అఞ్ఞత్ర నిమన్తితా అఞ్ఞత్ర భుఞ్జన్తీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తే, భిక్ఖవే, మోఘపురిసా అఞ్ఞత్ర నిమన్తితా అఞ్ఞత్ర భుఞ్జిస్సన్తి! నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘పరమ్పరభోజనే పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౨౨. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో భిక్ఖు గిలానో హోతి. అఞ్ఞతరో భిక్ఖు పిణ్డపాతం ఆదాయ యేన సో భిక్ఖు తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తం భిక్ఖుం ఏతదవోచ – ‘‘భుఞ్జాహి, ఆవుసో’’తి. ‘‘అలం, ఆవుసో, అత్థి మే భత్తపచ్చాసా’’తి. తస్స భిక్ఖునో పిణ్డపాతో ఉస్సూరే [ఉస్సూరేన (క.)] ఆహరీయిత్థ. సో భిక్ఖు న చిత్తరూపం భుఞ్జి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, గిలానేన భిక్ఖునా పరమ్పరభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘పరమ్పరభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౨౩. తేన ఖో పన సమయేన మనుస్సా చీవరదానసమయే సచీవరభత్తం పటియాదేత్వా [పటియాదాపేత్వా (ఇతిపి)] భిక్ఖూ నిమన్తేన్తి – ‘‘భోజేత్వా చీవరేన అచ్ఛాదేస్సామా’’తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా పరమ్పరభోజన’’న్తి. చీవరం పరిత్తం ఉప్పజ్జతి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, చీవరదానసమయే పరమ్పరభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘పరమ్పరభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో, చీవరదానసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౨౪. తేన ఖో పన సమయేన మనుస్సా చీవరకారకే భిక్ఖూ భత్తేన నిమన్తేన్తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి – ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా పరమ్పరభోజన’’న్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, చీవరకారసమయే పరమ్పరభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౨౫. ‘‘పరమ్పరభోజనే, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. గిలానసమయో, చీవరదానసమయో, చీవరకారసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౨౬. అథ ఖో భగవా పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ ఆయస్మతా ఆనన్దేన పచ్ఛాసమణేన యేన అఞ్ఞతరం కులం తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్ఞత్తే ఆసనే నిసీది. అథ ఖో తే మనుస్సా భగవతో చ ఆయస్మతో చ ఆనన్దస్స భోజనం అదంసు. ఆయస్మా ఆనన్దో కుక్కుచ్చాయన్తో న పటిగ్గణ్హాతి. ‘‘గణ్హాహి [పతిగణ్హాహి (సీ.)], ఆనన్దా’’తి. ‘‘అలం, భగవా, అత్థి మే భత్తపచ్చాసా’’తి. ‘‘తేనహానన్ద, వికప్పేత్వా గణ్హాహీ’’తి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, వికప్పేత్వా [భత్తపచ్చాసం వికప్పేత్వా (స్యా.)] పరమ్పరభోజనం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, వికప్పేతబ్బం – ‘మయ్హం భత్తపచ్చాసం ఇత్థన్నామస్స దమ్మీ’’’తి.

౨౨౭. పరమ్పరభోజనం నామ పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరేన భోజనేన నిమన్తితో, తం ఠపేత్వా అఞ్ఞం పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరం భోజనం భుఞ్జతి, ఏతం పరమ్పరభోజనం నామ.

అఞ్ఞత్ర సమయాతి ఠపేత్వా సమయం.

గిలానసమయో నామ న సక్కోతి ఏకాసనే నిసిన్నో యావదత్థం భుఞ్జితుం. ‘‘గిలానసమయో’’తి భుఞ్జితబ్బం.

చీవరదానసమయో నామ అనత్థతే కథినే వస్సానస్స పచ్ఛిమో మాసో, అత్థతే కథినే పఞ్చ మాసా. ‘‘చీవరదానసమయో’’తి భుఞ్జితబ్బం.

చీవరకారసమయో నామ చీవరే కయిరమానే. ‘‘చీవరకారసమయో’’తి భుఞ్జితబ్బం.

‘‘అఞ్ఞత్ర సమయా భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౨౮. పరమ్పరభోజనే పరమ్పరభోజనసఞ్ఞీ, అఞ్ఞత్ర సమయా, భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పరమ్పరభోజనే వేమతికో, అఞ్ఞత్ర సమయా, భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పరమ్పరభోజనే నపరమ్పరభోజనసఞ్ఞీ, అఞ్ఞత్ర సమయా, భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

నపరమ్పరభోజనే పరమ్పరభోజనసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నపరమ్పరభోజనే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నపరమ్పరభోజనే నపరమ్పరభోజనసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౨౯. అనాపత్తి సమయే, వికప్పేత్వా భుఞ్జతి, ద్వే తయో నిమన్తనే ఏకతో భుఞ్జతి, నిమన్తనపటిపాటియా భుఞ్జతి, సకలేన గామేన నిమన్తితో తస్మిం గామే యత్థ కత్థచి భుఞ్జతి, సకలేన పూగేన నిమన్తితో తస్మిం పూగే యత్థ కత్థచి భుఞ్జతి, నిమన్తియమానో భిక్ఖం గహేస్సామీతి భణతి, నిచ్చభత్తే, సలాకభత్తే, పక్ఖికే, ఉపోసథికే, పాటిపదికే, పఞ్చ భోజనాని ఠపేత్వా సబ్బత్థ అనాపత్తి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పరమ్పరభోజనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం తతియం.

౪. కాణమాతుసిక్ఖాపదం

౨౩౦. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన కాణమాతా ఉపాసికా సద్ధా హోతి పసన్నా. కాణా గామకే అఞ్ఞతరస్స పురిసస్స దిన్నా హోతి. అథ ఖో కాణా మాతుఘరం అగమాసి కేనచిదేవ కరణీయేన. అథ ఖో కాణాయ సామికో కాణాయ సన్తికే దూతం పాహేసి – ‘‘ఆగచ్ఛతు కాణా, ఇచ్ఛామి కాణాయ ఆగత’’న్తి. అథ ఖో కాణమాతా ఉపాసికా ‘‘కిస్మిం వియ రిత్తహత్థం గన్తు’’న్తి పూవం [పూపం (ణ్వాది)] పచి. పక్కే పూవే అఞ్ఞతరో పిణ్డచారికో భిక్ఖు కాణమాతాయ ఉపాసికాయ నివేసనం పావిసి. అథ ఖో కాణమాతా ఉపాసికా తస్స భిక్ఖునో పూవం దాపేసి. సో నిక్ఖమిత్వా అఞ్ఞస్స ఆచిక్ఖి. తస్సపి పూవం దాపేసి. సోపి నిక్ఖమిత్వా అఞ్ఞస్స ఆచిక్ఖి. తస్సపి పూవం దాపేసి. యథాపటియత్తం పూవం పరిక్ఖయం అగమాసి. దుతియమ్పి ఖో కాణాయ సామికో కాణాయ సన్తికే దూతం పాహేసి – ‘‘ఆగచ్ఛతు కాణా, ఇచ్ఛామి కాణాయ ఆగత’’న్తి. దుతియమ్పి ఖో కాణమాతా ఉపాసికా ‘‘కిస్మిం వియ రిత్తహత్తం గన్తు’’న్తి పూవం పచి. పక్కే పూవే అఞ్ఞతరో పిణ్డచారికో భిక్ఖు కాణమాతాయ ఉపాసికాయ నివేసనం పావిసి. అథ ఖో కాణమాతా ఉపాసికా తస్స భిక్ఖునో పూవం దాపేసి. సో నిక్ఖమిత్వా అఞ్ఞస్స ఆచిక్ఖి. తస్సపి పూవం దాపేసి. సోపి నిక్ఖమిత్వా అఞ్ఞస్స ఆచిక్ఖి. తస్సపి పూవం దాపేసి. యథాపటియత్తం పూవం పరిక్ఖయం అగమాసి. తతియమ్పి ఖో కాణాయ సామికో కాణాయ సన్తికే దూతం పాహేసి – ‘‘ఆగచ్ఛతు కాణా, ఇచ్ఛామి కాణాయ ఆగతం. సచే కాణా నాగచ్ఛిస్సతి, అహం అఞ్ఞం పజాపతిం ఆనేస్సామీ’’తి. తతియమ్పి ఖో కాణమాతా ఉపాసికా కిస్మిం వియ రిత్తహత్థం గన్తున్తి పూవం పచి. పక్కే పూవే అఞ్ఞతరో పిణ్డచారికో భిక్ఖు కాణమాతాయ ఉపాసికాయ నివేసనం పావిసి. అథ ఖో కాణమాతా ఉపాసికా తస్స భిక్ఖునో పూవం దాపేసి. సో నిక్ఖమిత్వా అఞ్ఞస్స ఆచిక్ఖి. తస్సపి పూవం దాపేసి. సోపి నిక్ఖమిత్వా అఞ్ఞస్స ఆచిక్ఖి. తస్సపి పూవం దాపేసి. యథాపటియత్తం పూవం పరిక్ఖయం అగమాసి. అథ ఖో కాణాయ సామికో అఞ్ఞం పజాపతిం ఆనేసి.

అస్సోసి ఖో కాణా – ‘‘తేన కిర పురిసేన అఞ్ఞా పజాపతి ఆనీతా’’తి. సా రోదన్తీ అట్ఠాసి. అథ ఖో భగవా పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ యేన కాణమాతాయ ఉపాసికాయ నివేసనం తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్ఞత్తే ఆసనే నిసీది. అథ ఖో కాణమాతా ఉపాసికా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో కాణమాతరం ఉపాసికం భగవా ఏతదవోచ – ‘‘కిస్సాయం కాణా రోదతీ’’తి? అథ ఖో కాణమాతా ఉపాసికా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసి. అథ ఖో భగవా కాణమాతరం ఉపాసికం ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేత్వా సమాదపేత్వా సముత్తేజేత్వా సమ్పహంసేత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కామి.

౨౩౧. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో సత్థో రాజగహా పటియాలోకం గన్తుకామో హోతి. అఞ్ఞతరో పిణ్డచారికో భిక్ఖు తం సత్థం పిణ్డాయ పావిసి. అఞ్ఞతరో ఉపాసకో తస్స భిక్ఖునో సత్తుం దాపేసి. సో నిక్ఖమిత్వా అఞ్ఞస్స ఆచిక్ఖి. తస్సపి సత్తుం దాపేసి. సో నిక్ఖమిత్వా అఞ్ఞస్స ఆచిక్ఖి. తస్సపి సత్తుం దాపేసి. యథాపటియత్తం పాథేయ్యం పరిక్ఖయం అగమాసి. అథ ఖో సో ఉపాసకో తే మనుస్సే ఏతదవోచ – ‘‘అజ్జణ్హో, అయ్యా, ఆగమేథ, యథాపటియత్తం పాథేయ్యం అయ్యానం దిన్నం. పాథేయ్యం పటియాదేస్సామీ’’తి. ‘‘నాయ్యో [నాయ్య (స్యా.)] సక్కా ఆగమేతుం, పయాతో సత్థో’’తి అగమంసు. అథ ఖో తస్స ఉపాసకస్స పాథేయ్యం పటియాదేత్వా పచ్ఛా గచ్ఛన్తస్స చోరా అచ్ఛిన్దింసు. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా న మత్తం జానిత్వా పటిగ్గహేస్సన్తి! అయం ఇమేసం దత్వా పచ్ఛా గచ్ఛన్తో చోరేహి అచ్ఛిన్నో’’తి. అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. అథ ఖో తే భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేస్సామి దస అత్థవసే పటిచ్చ – సఙ్ఘసుట్ఠుతాయ, సఙ్ఘఫాసుతాయ…పే… వినయానుగ్గహాయ. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౩౨. ‘‘భిక్ఖుం పనేవ కులం ఉపగతం పూవేహి వా మన్థేహి వా అభిహట్ఠుం పవారేయ్య, ఆకఙ్ఖమానేన భిక్ఖునా ద్వత్తిపత్తపూరా పటిగ్గహేతబ్బా తతో చే ఉత్తరి పటిగ్గణ్హేయ్య పాచిత్తియం. ద్వత్తిపత్తపూరే పటిగ్గహేత్వా తతో నీహరిత్వా భిక్ఖూహి సద్ధిం సంవిభజితబ్బం. అయం తత్థ సామీచీ’’తి.

౨౩౩. భిక్ఖుం పనేవ కులం ఉపగతన్తి కులం నామ చత్తారి కులాని – ఖత్తియకులం, బ్రాహ్మణకులం, వేస్సకులం, సుద్దకులం.

ఉపగతన్తి తత్థ గతం.

పూవం నామ యంకిఞ్చి పహేణకత్థాయ పటియత్తం.

మన్థం నామ యంకిఞ్చి పాథేయ్యత్థాయ పటియత్తం.

అభిహట్ఠుం పవారేయ్యాతి యావతకం ఇచ్ఛసి తావతకం గణ్హాహీతి.

ఆకఙ్ఖమానేనాతి ఇచ్ఛమానేన.

ద్వత్తిపత్తపూరా పటిగ్గహేతబ్బాతి ద్వేతయో పత్తపూరా పటిగ్గహేతబ్బా.

తతో చే ఉత్తరి పటిగణ్హేయ్యాతి తతుత్తరి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ద్వత్తిపత్తపూరే పటిగ్గహేత్వా తతో నిక్ఖమన్తేన భిక్ఖుం పస్సిత్వా ఆచిక్ఖితబ్బం – ‘‘అముత్ర మయా ద్వత్తిపత్తపూరా పటిగ్గహితా, మా ఖో తత్థ పటిగ్గణ్హీ’’తి. సచే పస్సిత్వా న ఆచిక్ఖతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. సచే ఆచిక్ఖితే పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

తతో నీహరిత్వా భిక్ఖూహి సద్ధిం సంవిభజితబ్బన్తి పటిక్కమనం నీహరిత్వా సంవిభజితబ్బం.

అయం తత్థ సామీచీతి అయం తత్థ అనుధమ్మతా.

౨౩౪. అతిరేకద్వత్తిపత్తపూరే అతిరేకసఞ్ఞీ పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అతిరేకద్వత్తిపత్తపూరే వేమతికో పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అతిరేకద్వత్తిపత్తపూరే ఊనకసఞ్ఞీ పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఊనకద్వత్తిపత్తపూరే అతిరేకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఊనకద్వత్తిపత్తపూరే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఊనకద్వత్తిపత్తపూరే ఊనకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౩౫. అనాపత్తి ద్వత్తిపత్తపూరే పటిగ్గణ్హాతి, ఊనకద్వత్తిపత్తపూరే పటిగ్గణ్హాతి, న పహేణకత్థాయ న పాథేయ్యత్థాయ పటియత్తం దేన్తి, పహేణకత్థాయ వా పాథేయ్యత్థాయ వా పటియత్తసేసకం దేన్తి, గమనే పటిప్పస్సద్ధే దేన్తి, ఞాతకానం పవారితానం, అఞ్ఞస్సత్థాయ, అత్తనో ధనేన, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

కాణమాతుసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం చతుత్థం.

౫. పఠమపవారణాసిక్ఖాపదం

౨౩౬. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో బ్రాహ్మణో భిక్ఖూ నిమన్తేత్వా భోజేసి. భిక్ఖూ భుత్తావీ పవారితా ఞాతికులాని గన్త్వా ఏకచ్చే భుఞ్జింసు ఏకచ్చే పిణ్డపాతం ఆదాయ అగమంసు. అథ ఖో సో బ్రాహ్మణో పటివిస్సకే [పటివిసకే (యోజనా)] ఏతదవోచ – ‘‘భిక్ఖూ మయా అయ్యా సన్తప్పితా. ఏథ, తుమ్హేపి సన్తప్పేస్సామీ’’తి. తే ఏవమాహంసు – ‘‘కిం త్వం, అయ్యో [అయ్య (స్యా.)], అమ్హే సన్తప్పేస్ససి? యేపి తయా నిమన్తితా తేపి అమ్హాకం ఘరాని ఆగన్త్వా ఏకచ్చే భుఞ్జింసు ఏకచ్చే పిణ్డపాతం ఆదాయ అగమంసూ’’తి!

అథ ఖో సో బ్రాహ్మణో ఉజ్ఝాయతి ఖియ్యతి విపాచేతి – ‘‘కథఞ్హి నామ భదన్తా అమ్హాకం ఘరే భుఞ్జిత్వా అఞ్ఞత్ర భుఞ్జిస్సన్తి! న చాహం పటిబలో యావదత్థం దాతు’’న్తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తస్స బ్రాహ్మణస్స ఉజ్ఝాయన్తస్స ఖియ్యన్తస్స విపాచేన్తస్స. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖూ భుత్తావీ పవారితా అఞ్ఞత్ర భుఞ్జిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ భుత్తావీ పవారితా అఞ్ఞత్ర భుఞ్జన్తీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తే, భిక్ఖవే, మోఘపురిసా భుత్తావీ పవారితా అఞ్ఞత్ర భుఞ్జిస్సన్తి! నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు భుత్తావీ పవారితో ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదేయ్య వా భుఞ్జేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౩౭. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ గిలానానం భిక్ఖూనం పణీతే పిణ్డపాతే నీహరన్తి. గిలానా న చిత్తరూపం భుఞ్జన్తి. తాని భిక్ఖూ ఛట్టేన్తి. అస్సోసి ఖో భగవా ఉచ్చాసద్దం మహాసద్దం కాకోరవసద్దం. సుత్వాన ఆయస్మన్తం ఆనన్దం ఆమన్తేసి – ‘‘కిం ను ఖో సో, ఆనన్ద, ఉచ్చాసద్దో మహాసద్దో కాకోరవసద్దో’’తి? అథ ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసి. ‘‘భుఞ్జేయ్యుం పనానన్ద, భిక్ఖూ గిలానాతిరిత్త’’న్తి. ‘‘న భుఞ్జేయ్యుం, భగవా’’తి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి భిక్ఖవే, గిలానస్స చ అగిలానస్స చ అతిరిత్తం భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, అతిరిత్తం కాతబ్బం – ‘‘అలమేతం సబ్బ’’న్తి. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౩౮. ‘‘యో పన భిక్ఖు భుత్తావీ పవారితో అనతిరిత్తం ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదేయ్య వా భుఞ్జేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౩౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భుత్తావీ నామ పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరం భోజనం అన్తమసో కుసగ్గేనపి భుత్తం హోతి.

పవారితో నామ అసనం పఞ్ఞాయతి, భోజనం పఞ్ఞాయతి, హత్థపాసే ఠితో అభిహరతి, పటిక్ఖేపో పఞ్ఞాయతి.

అనతిరిత్తం నామ అకప్పియకతం హోతి, అప్పటిగ్గహితకతం హోతి, అనుచ్చారితకతం హోతి, అహత్థపాసే కతం హోతి, అభుత్తావినా కతం హోతి, భుత్తావినా పవారితేన ఆసనా వుట్ఠితేన కతం హోతి, ‘‘అలమేతం సబ్బన్తి అవుత్తం హోతి, న గిలానాతిరిత్తం హోతి’’ – ఏతం అనతిరిత్తం నామ.

అతిరిత్తం నామ కప్పియకతం హోతి, పటిగ్గహితకతం హోతి, ఉచ్చారితకతం హోతి, హత్థపాసే కతం హోతి, భుత్తావినా కతం హోతి, భుత్తావినా పవారితేన ఆసనా అవుట్ఠితేన కతం హోతి, ‘‘అలమేతం సబ్బ’’న్తి వుత్తం హోతి, గిలానాతిరిత్తం హోతి – ఏతం అతిరిత్తం నామ.

ఖాదనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఠపేత్వా అవసేసం ఖాదనీయం నామ.

భోజనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – ఓదనో, కుమ్మాసో, సత్తు, మచ్ఛో, మంసం.

‘‘ఖాదిస్సామి భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౪౦. అనతిరిత్తే అనతిరిత్తసఞ్ఞీ ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అనతిరిత్తే వేమతికో ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అనతిరిత్తే అతిరిత్తసఞ్ఞీ ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఆహారత్థాయ పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి దుక్కటస్స. అతిరిత్తే అనతిరిత్తసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అతిరిత్తే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అతిరిత్తే అతిరిత్తసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౪౧. అనాపత్తి అతిరిత్తం కారాపేత్వా భుఞ్జతి, ‘‘అతిరిత్తం కారాపేత్వా భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, అఞ్ఞస్సత్థాయ హరన్తో గచ్ఛతి, గిలానస్స సేసకం భుఞ్జతి, యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం సతి పచ్చయే పరిభుఞ్జతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పఠమపవారణాసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఞ్చమం.

౬. దుతియపవారణాసిక్ఖాపదం

౨౪౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ద్వే భిక్ఖూ కోసలేసు జనపదే సావత్థిం అద్ధానమగ్గప్పటిపన్నా హోన్తి. ఏకో భిక్ఖు అనాచారం ఆచరతి. దుతియో భిక్ఖు తం భిక్ఖుం ఏతదవోచ – ‘‘మావుసో, ఏవరూపమకాసి, నేతం కప్పతీ’’తి. సో తస్మిం ఉపనన్ధి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ సావత్థిం అగమంసు. తేన ఖో పన సమయేన సావత్థియం అఞ్ఞతరస్స పూగస్స సఙ్ఘభత్తం హోతి. దుతియో భిక్ఖు భుత్తావీ పవారితో హోతి. ఉపనద్ధో [ఉపనన్ధో (క.)] భిక్ఖు ఞాతికులం గన్త్వా పిణ్డపాతం ఆదాయ యేన సో భిక్ఖు తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తం భిక్ఖుం ఏతదవోచ – ‘‘భుఞ్జాహి, ఆవుసో’’తి. ‘‘అలం, ఆవుసో, పరిపుణ్ణోమ్హీ’’తి. ‘‘సున్దరో, ఆవుసో, పిణ్డపాతో, భుఞ్జాహీ’’తి. అథ ఖో సో భిక్ఖు తేన భిక్ఖునా నిప్పీళియమానో తం పిణ్డపాతం భుఞ్జి. ఉపనద్ధో భిక్ఖు తం భిక్ఖుం ఏతదవోచ – ‘‘త్వమ్పి [త్వం హి (స్యా.)] నామ, ఆవుసో, మం వత్తబ్బం మఞ్ఞసి యం త్వం భుత్తావీ పవారితో అనతిరిత్తం భోజనం భుఞ్జసీ’’తి. ‘‘నను, ఆవుసో, ఆచిక్ఖితబ్బ’’న్తి. ‘‘నను, ఆవుసో, పుచ్ఛితబ్బ’’న్తి.

అథ ఖో సో భిక్ఖు భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు భిక్ఖుం భుత్తావిం పవారితం అనతిరిత్తేన భోజనేన అభిహట్ఠుం పవారేస్సతీ’’ తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, భిక్ఖుం భుత్తావిం పవారితం అనతిరిత్తేన భోజనేన అభిహట్ఠుం పవారేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, భిక్ఖుం భుత్తావిం పవారితం అనతిరిత్తేన భోజనేన అభిహట్ఠుం పవారేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన భిక్ఖవే ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౪౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుం భుత్తావిం పవారితం అనతిరిత్తేన ఖాదనీయేన వా భోజనీయేన వా అభిహట్ఠుం పవారేయ్య – ‘హన్ద, భిక్ఖు, ఖాద వా భుఞ్జ వా’తి, జానం ఆసాదనాపేక్ఖో, భుత్తస్మిం, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౪౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖున్తి అఞ్ఞం భిక్ఖుం.

భుత్తావీ నామ పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరం భోజనం, అన్తమసో కుసగ్గేనపి భుత్తం హోతి.

పవారితో నామ అసనం పఞ్ఞాయతి, భోజనం పఞ్ఞాయతి, హత్థపాసే ఠితో అభిహరతి, పటిక్ఖేపో పఞ్ఞాయతి.

అనతిరిత్తం నామ అకప్పియకతం హోతి, అప్పటిగ్గహితకతం హోతి, అనుచ్చారితకతం హోతి, అహత్థపాసే కతం హోతి, అభుత్తావినా కతం హోతి, భుత్తావినా పవారితేన ఆసనా వుట్ఠితేన కతం హోతి, ‘‘అలమేతం సబ్బ’’న్తి అవుత్తం హోతి, న గిలానాతిరిత్తం హోతి – ఏతం అనతిరిత్తం నామ.

ఖాదనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఠపేత్వా అవసేసం ఖాదనీయం నామ.

భోజనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – ఓదనో, కుమ్మాసో, సత్తు, మచ్ఛో, మంసం.

అభిహట్ఠుం పవారేయ్యాతి యావతకం ఇచ్ఛసి తావతకం గణ్హాహీతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి, అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి, సో వా ఆరోచేతి.

ఆసాదనాపేక్ఖోతి ‘‘ఇమినా ఇమం చోదేస్సామి సారేస్సామి పటిచోదేస్సామి పటిసారేస్సామి మఙ్కు కరిస్సామీ’’తి అభిహరతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. తస్స వచనేన ‘‘ఖాదిస్సామి భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి దుక్కటస్స. భోజనపరియోసానే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౪౫. పవారితే పవారితసఞ్ఞీ అనతిరిత్తేన ఖాదనీయేన వా భోజనీయేన వా అభిహట్ఠుం పవారేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పవారితే వేమతికో అనతిరిత్తేన ఖాదనీయేన వా భోజనీయేన వా అభిహట్ఠుం పవారేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పవారితే అప్పవారితసఞ్ఞీ అనతిరిత్తేన ఖాదనీయేన వా భోజనీయేన వా అభిహట్ఠుం పవారేతి, అనాపత్తి. యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఆహారత్థాయ అభిహరతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. తస్స వచనేన ‘‘ఖాదిస్సామి భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పవారితే పవారితసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పవారితే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పవారితే అప్పవారితసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౪౬. అనాపత్తి అతిరిత్తం కారాపేత్వా దేతి, ‘‘అతిరిత్తం కారాపేత్వా భుఞ్జాహీ’’తి దేతి, అఞ్ఞస్సత్థాయ హరన్తో గచ్ఛాహీతి దేతి, గిలానస్స సేసకం దేతి, ‘‘యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం సతి పచ్చయే పరిభుఞ్జా’’తి దేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

దుతియపవారణాసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఛట్ఠం.

౭. వికాలభోజనసిక్ఖాపదం

౨౪౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన ఖో పన సమయేన రాజగహే గిరగ్గసమజ్జో హోతి. సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ గిరగ్గసమజ్జం దస్సనాయ అగమంసు. మనుస్సా సత్తరసవగ్గియే భిక్ఖూ పస్సిత్వా నహాపేత్వా విలిమ్పేత్వా భోజేత్వా ఖాదనీయం అదంసు. సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ ఖాదనీయం ఆదాయ ఆరామం గన్త్వా ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ ఏతదవోచుం – ‘‘గణ్హాథావుసో, ఖాదనీయం ఖాదథా’’తి. ‘‘కుతో తుమ్హేహి, ఆవుసో, ఖాదనీయం లద్ధ’’న్తి? సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. ‘‘కిం పన తుమ్హే, ఆవుసో, వికాలే భోజనం భుఞ్జథా’’తి? ‘‘ఏవమావుసో’’తి. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ వికాలే భోజనం భుఞ్జిస్సన్తీ’’తి! అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ వికాలే భోజనం భుఞ్జిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, వికాలే భోజనం భుఞ్జథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, వికాలే భోజనం భుఞ్జిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౪౮. యో పన భిక్ఖు వికాలే ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదేయ్య వా భుఞ్జేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౪౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

వికాలో నామ మజ్ఝన్హికే వీతివత్తే యావ అరుణుగ్గమనా.

ఖాదనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఠపేత్వా అవసేసం ఖాదనీయం నామ.

భోజనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – ఓదనో, కుమ్మాసో, సత్తు, మచ్ఛో, మంసం.

‘‘ఖాదిస్సామి భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౫౦. వికాలే వికాలసఞ్ఞీ ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. వికాలే వేమతికో ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. వికాలే కాలసఞ్ఞీ ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఆహారత్థాయ పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి దుక్కటస్స. కాలే వికాలసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. కాలే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. కాలే కాలసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౫౧. అనాపత్తి యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం సతి పచ్చయే పరిభుఞ్జతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

వికాలభోజనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం సత్తమం.

౮. సన్నిధికారకసిక్ఖాపదం

౨౫౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మతో ఆనన్దస్స ఉపజ్ఝాయో ఆయస్మా బేలట్ఠసీసో [బేలట్ఠిసీసో (సీ.) వేళట్ఠసీసో (స్యా.)] అరఞ్ఞే విహరతి. సో పిణ్డాయ చరిత్వా సుక్ఖకురం ఆరామం హరిత్వా సుక్ఖాపేత్వా నిక్ఖిపతి. యదా ఆహారేన అత్థో హోతి, తదా ఉదకేన తేమేత్వా తేమేత్వా భుఞ్జతి, చిరేన గామం పిణ్డాయ పవిసతి. భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం బేలట్ఠసీసం ఏతదవోచుం – ‘‘కిస్స త్వం, ఆవుసో, చిరేన గామం పిణ్డాయ పవిససీ’’తి? అథ ఖో ఆయస్మా బేలట్ఠసీసో భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. ‘‘కిం పన త్వం, ఆవుసో, సన్నిధికారకం భోజనం భుఞ్జసీ’’తి? ‘‘ఏవమావుసో’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా బేలట్ఠసీసో సన్నిధికారకం భోజనం భుఞ్జిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, బేలట్ఠసీస, సన్నిధికారకం భోజనం భుఞ్జసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, బేలట్ఠసీస, సన్నిధికారకం భోజనం భుఞ్జిస్ససి! నేతం, బేలట్ఠసీస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౫౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు సన్నిధికారకం ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదేయ్య వా భుఞ్జేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౫౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సన్నిధికారకం నామ అజ్జ పటిగ్గహితం అపరజ్జు ఖాదితం హోతి.

ఖాదనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఠపేత్వా అవసేసం ఖాదనీయం నామ.

భోజనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – ఓదనో, కుమ్మాసో, సత్తు, మచ్ఛో, మంసం.

‘‘ఖాదిస్సామి భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౫౫. సన్నిధికారకే సన్నిధికారకసఞ్ఞీ ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సన్నిధికారకే వేమతికో ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సన్నిధికారకే అసన్నిధికారకసఞ్ఞీ ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా ఖాదతి వా భుఞ్జతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

యామకాలికం సత్తాహకాలికం యావజీవికం ఆహారత్థాయ పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసన్నిధికారకే సన్నిధికారకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసన్నిధికారకే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అసన్నిధికారకే అసన్నిధికారకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౫౬. అనాపత్తి యావకాలికం యావకాలే నిదహిత్వా భుఞ్జతి, యామకాలికం యామే నిదహిత్వా భుఞ్జతి, సత్తాహకాలికం సత్తాహం నిదహిత్వా భుఞ్జతి, యావజీవికం సతి పచ్చయే పరిభుఞ్జతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సన్నిధికారకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం అట్ఠమం.

౯. పణీతభోజనసిక్ఖాపదం

౨౫౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జన్తి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జిస్సన్తి! కస్స సమ్పన్నం న మనాపం, కస్స సాదుం న రుచ్చతీ’’తి!! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జిస్సన్తీ’’తి …పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా …పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యాని ఖో పన తాని పణీతభోజనాని, సేయ్యథిదం – సప్పి నవనీతం తేలం మధు ఫాణితం మచ్ఛో మంసం ఖీరం దధి. యో పన భిక్ఖు ఏవరూపాని పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౫౮. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ గిలానా హోన్తి. గిలానపుచ్ఛకా భిక్ఖూ గిలానే భిక్ఖూ ఏతదవోచుం – ‘‘కచ్చావుసో ఖమనీయం, కచ్చి యాపనీయ’’న్తి? ‘‘పుబ్బే మయం, ఆవుసో, పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జామ, తేన నో ఫాసు హోతి; ఇదాని పన ‘‘భగవతా పటిక్ఖిత్త’’న్తి కుక్కుచ్చాయన్తా న విఞ్ఞాపేమ, తేన నో న ఫాసు హోతీ’’తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, గిలానేన భిక్ఖునా పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౫౯. ‘‘యాని ఖో పన తాని పణీతభోజనాని, సేయ్యథిదం – సప్పి నవనీతం తేలం మధు ఫాణితం మచ్ఛో మంసం ఖీరం దధి. యో పన భిక్ఖు ఏవరూపాని పణీతభోజనాని అగిలానో అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౬౦. యాని ఖో పన తాని పణీతభోజనానీతి సప్పి నామ గోసప్పి వా అజికాసప్పి వా మహింససప్పి వా, యేసం మంసం కప్పతి తేసం సప్పి.

నవనీతం నామ తేసఞ్ఞేవ నవనీతం.

తేలం నామ తిలతేలం సాసపతేలం మధుకతేలం ఏరణ్డతేలం వసాతేలం.

మధు నామ మక్ఖికామధు.

ఫాణితం నామ ఉచ్ఛుమ్హా నిబ్బత్తం.

మచ్ఛో నామ ఉదకో [ఉదకచరో (స్యా. క.)] వుచ్చతి.

మంసం నామ యేసం మంసం కప్పతి, తేసం మంసం.

ఖీరం నామ గోఖీరం వా అజికాఖీరం వా మహింసఖీరం వా, యేసం మంసం కప్పతి, తేసం ఖీరం.

దధి నామ తేసఞ్ఞేవ దధి.

యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

ఏవరూపాని పణీతభోజనానీతి తథారూపాని పణీతభోజనాని.

అగిలానో నామ యస్స వినా పణీతభోజనాని ఫాసు హోతి.

గిలానో నామ యస్స వినా పణీతభోజనాని న ఫాసు హోతి.

అగిలానో అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేతి, పయోగే [పయోగే పయోగే (క.)] దుక్కటం. పటిలాభేన ‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి పటిగ్గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౬౧. అగిలానో అగిలానసఞ్ఞీ పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగిలానో వేమతికో పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగిలానో గిలానసఞ్ఞీ పణీతభోజనాని అత్తనో అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వా భుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

గిలానో అగిలానసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. గిలానో వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. గిలానో గిలానసఞ్ఞీ అనాపత్తి.

౨౬౨. అనాపత్తి గిలానస్స, గిలానో హుత్వా విఞ్ఞాపేత్వా అగిలానో భుఞ్జతి, గిలానస్స సేసకం భుఞ్జతి, ఞాతకానం పవారితానం అఞ్ఞస్సత్థాయ అత్తనో ధనేన, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పణీతభోజనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం నవమం.

౧౦. దన్తపోనసిక్ఖాపదం

౨౬౩. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా వేసాలియం విహరతి మహావనే కూటాగారసాలాయం. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో భిక్ఖు సబ్బపంసుకూలికో సుసానే విహరతి. సో మనుస్సేహి దియ్యమానం న ఇచ్ఛతి పటిగ్గహేతుం, సుసానేపి రుక్ఖమూలేపి ఉమ్మారేపి అయ్యవోసాటితకాని సామం గహేత్వా పరిభుఞ్జతి [భుఞ్జతి (స్యా.)]. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ అయం భిక్ఖు అమ్హాకం అయ్యవోసాటితకాని సామం గహేత్వా పరిభుఞ్జిస్సతి! థేరోయం భిక్ఖు వఠరో మనుస్సమంసం మఞ్ఞే ఖాదతీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహరిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహరసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహరిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహరేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౬౪. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ ఉదకదన్తపోనే [ఉదకదన్తపోణే (స్యా. క.)] కుక్కుచ్చాయన్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, ఉదకదన్తపోనం సామం గహేత్వా పరిభుఞ్జితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౬౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహరేయ్య, అఞ్ఞత్ర ఉదకదన్తపోనా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౬౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అదిన్నం నామ అప్పటిగ్గహితకం వుచ్చతి.

దిన్నం నామ కాయేన వా కాయపటిబద్ధేన వా నిస్సగ్గియేన వా దేన్తే హత్థపాసే ఠితో కాయేన వా కాయపటిబద్ధేన వా పటిగ్గణ్హాతి, ఏతం దిన్నం నామ.

ఆహారో నామ ఉదకదన్తపోనం ఠపేత్వా యంకిఞ్చి అజ్ఝోహరణీయం, ఏసో ఆహారో నామ.

అఞ్ఞత్ర ఉదకదన్తపోనాతి ఠపేత్వా ఉదకదన్తపోనం.

‘‘ఖాదిస్సామి భుఞ్జిస్సామీ’’తి గణ్హాతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౬౭. అప్పటిగ్గహితకే అప్పటిగ్గహితకసఞ్ఞీ అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహారేతి, అఞ్ఞత్ర ఉదకదన్తపోనా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అప్పటిగ్గహితకే వేమతికో అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహారేతి, అఞ్ఞత్ర ఉదకదన్తపోనా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అప్పటిగ్గహితకే పటిగ్గహితకసఞ్ఞీ అదిన్నం ముఖద్వారం ఆహారం ఆహారేతి, అఞ్ఞత్ర ఉదకదన్తపోనా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

పటిగ్గహితకే అప్పటిగ్గహితకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పటిగ్గహితకే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పటిగ్గహితకే పటిగ్గహితకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౬౮. అనాపత్తి ఉదకదన్తపోనే, చత్తారి మహావికతాని సతి పచ్చయే అసతి కప్పియకారకే సామం గహేత్వా పరిభుఞ్జతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

దన్తపోనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దసమం.

భోజనవగ్గో చతుత్థో.

తస్సుద్దానం –

పిణ్డో గణం పరం పూవం, ద్వే చ వుత్తా పవారణా;

వికాలే సన్నిధీ ఖీరం, దన్తపోనేన తే దసాతి.

౫. అచేలకవగ్గో

౧. అచేలకసిక్ఖాపదం

౨౬౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా వేసాలియం విహరతి మహావనే కూటాగారసాలాయం. తేన ఖో పన సమయేన సఙ్ఘస్స ఖాదనీయం ఉస్సన్నం హోతి. అథ ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసి. ‘‘తేనహానన్ద, విఘాసాదానం పూవం దేహీ’’తి. ‘‘ఏవం భన్తే’’తి ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో భగవతో పటిస్సుణిత్వా విఘాసాదే పటిపాటియా నిసీదాపేత్వా ఏకేకం పూవం దేన్తో అఞ్ఞతరిస్సా పరిబ్బాజికాయ ఏకం మఞ్ఞమానో ద్వే పూవే అదాసి. సామన్తా పరిబ్బాజికాయో తం పరిబ్బాజికం ఏతదవోచుం – ‘‘జారో తే ఏసో సమణో’’తి. ‘‘న మే సో సమణో జారో, ఏకం మఞ్ఞమానో ద్వే పూవే అదాసీ’’తి. దుతియమ్పి ఖో…పే… తతియమ్పి ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో ఏకేకం పూవం దేన్తో తస్సాయేవ పరిబ్బాజికాయ ఏకం మఞ్ఞమానో ద్వే పూవే అదాసి. సామన్తా పరిబ్బాజికాయో తం పరిబ్బాజికం ఏతదవోచుం – ‘‘జారో తే ఏసో సమణో’’తి. ‘‘న మే సో సమణో జారో, ఏకం మఞ్ఞమానో ద్వే పూవే అదాసీ’’తి. ‘‘జారో న జారో’’తి భణ్డింసు. అఞ్ఞతరోపి ఆజీవకో పరివేసనం అగమాసి. అఞ్ఞతరో భిక్ఖు పహూతేన సప్పినా ఓదనం మద్దిత్వా తస్స ఆజీవకస్స మహన్తం పిణ్డం అదాసి. అథ ఖో సో ఆజీవకో తం పిణ్డం ఆదాయ అగమాసి. అఞ్ఞతరో ఆజీవకో తం ఆజీవకం ఏతదవోచ – ‘‘కుతో తయా, ఆవుసో, పిణ్డో లద్ధో’’తి? ‘‘తస్సావుసో, సమణస్స గోతమస్స ముణ్డగహపతికస్స పరివేసనాయ లద్ధో’’తి.

అస్సోసుం ఖో ఉపాసకా తేసం ఆజీవకానం ఇమం కథాసల్లాపం. అథ ఖో తే ఉపాసకా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. ఏకమన్తం నిసిన్నా ఖో తే ఉపాసకా భగవన్తం ఏతదవోచుం – ‘‘ఇమే, భన్తే, తిత్థియా అవణ్ణకామా బుద్ధస్స అవణ్ణకామా ధమ్మస్స అవణ్ణకామా సఙ్ఘస్స. సాధు, భన్తే, అయ్యా తిత్థియానం సహత్థా న దదేయ్యు’’న్తి. అథ ఖో భగవా తే ఉపాసకే ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసి సమాదపేసి సముత్తేజేసి సమ్పహంసేసి. అథ ఖో తే ఉపాసకా భగవతా ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సితా సమాదపితా సముత్తేజితా సమ్పహంసితా ఉట్ఠాయాసనా భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా పక్కమింసు. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేస్సామి దస అత్థవసే పటిచ్చ – సఙ్ఘసుట్ఠుతాయ, సఙ్ఘఫాసుతాయ …పే… సద్ధమ్మట్ఠితియా, వినయానుగ్గహాయ. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౭౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు అచేలకస్స వా పరిబ్బాజకస్స వా పరిబ్బాజికాయ వా సహత్థా ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా దదేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౭౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అచేలకో నామ యో కోచి పరిబ్బాజకసమాపన్నో నగ్గో.

పరిబ్బాజకో నామ భిక్ఖుఞ్చ సామణేరఞ్చ ఠపేత్వా యో కోచి పరిబ్బాజకసమాపన్నో.

పరిబ్బాజికా నామ భిక్ఖునిఞ్చ సిక్ఖమానఞ్చ సామణేరిఞ్చ ఠపేత్వా యా కాచి పరిబ్బాజికసమాపన్నా.

ఖాదనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – ఉదకదన్తపోనం ఠపేత్వా అవసేసం ఖాదనీయం నామ.

భోజనీయం నామ పఞ్చ భోజనాని – ఓదనో, కుమ్మాసో, సత్తు, మచ్ఛో, మంసం.

దదేయ్యాతి కాయేన వా కాయపటిబద్ధేన వా నిస్సగ్గియేన వా దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౭౨. తిత్థియే తిత్థియసఞ్ఞీ సహత్థా ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. తిత్థియే వేమతికో సహత్థా ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. తిత్థియే అతిత్థియసఞ్ఞీ సహత్థా ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఉదకదన్తపోనం దేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అతిత్థియే తిత్థియసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అతిత్థియే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అతిత్థియే అతిత్థియసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౭౩. అనాపత్తి దాపేతి న దేతి, ఉపనిక్ఖిపిత్వా దేతి, బాహిరాలేపం దేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

అచేలకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. ఉయ్యోజనసిక్ఖాపదం

౨౭౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో భాతునో సద్ధివిహారికం భిక్ఖుం ఏతదవోచ – ‘‘ఏహావుసో, గామం పిణ్డాయ పవిసిస్సామా’’తి. తస్స అదాపేత్వా ఉయ్యోజేసి – ‘‘గచ్ఛావుసో, న మే తయా సద్ధిం కథా వా నిసజ్జా వా ఫాసు హోతి, ఏకకస్స మే కథా వా నిసజ్జా వా ఫాసు హోతీ’’తి. అథ ఖో సో భిక్ఖు ఉపకట్ఠే కాలే నాసక్ఖి పిణ్డాయ చరితుం, పటిక్కమనేపి భత్తవిస్సగ్గం న సమ్భావేసి, ఛిన్నభత్తో అహోసి. అథ ఖో సో భిక్ఖు ఆరామం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో భిక్ఖుం – ‘ఏహావుసో, గామం పిణ్డాయ పవిసిస్సామా’తి తస్స అదాపేత్వా ఉయ్యోజేస్సతీ’’తి …పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉపనన్ద, భిక్ఖుం – ‘‘ఏహావుసో, గామం పిణ్డాయ పవిసిస్సామా’’తి తస్స అదాపేత్వా ఉయ్యోజేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, భిక్ఖుం – ‘‘ఏహావుసో, గామం పిణ్డాయ పవిసిస్సామా’’తి తస్స అదాపేత్వా ఉయ్యోజేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౭౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుం – ‘‘ఏహావుసో, గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ పవిసిస్సామా’తి తస్స దాపేత్వా వా అదాపేత్వా వా ఉయ్యోజేయ్య – ‘గచ్ఛావుసో, న మే తయా సద్ధిం కథా వా నిసజ్జా వా ఫాసు హోతి, ఏకకస్స మే కథా వా నిసజ్జా వా ఫాసు హోతీ’తి, ఏతదేవ పచ్చయం కరిత్వా అనఞ్ఞం, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౭౬. యో పనాతి యో, యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖున్తి అఞ్ఞం భిక్ఖుం.

ఏహావుసో, గామం వా నిగమం వాతి గామోపి నిగమోపి నగరమ్పి, గామో చేవ నిగమో చ.

తస్స దాపేత్వాతి యాగుం వా భత్తం వా ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా దాపేత్వా.

అదాపేత్వాతి న కిఞ్చి దాపేత్వా.

ఉయ్యోజేయ్యాతి మాతుగామేన సద్ధిం హసితుకామో కీళితుకామో రహో నిసీదితుకామో అనాచారం ఆచరితుకామో ఏవం వదేతి – ‘‘గచ్ఛావుసో, న మే తయా సద్ధిం కథా వా నిసజ్జా వా ఫాసు హోతి, ఏకకస్స మే కథా వా నిసజ్జా వా ఫాసు హోతీ’’తి ఉయ్యోజేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. దస్సనూపచారం వా సవనూపచారం వా విజహన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స. విజహితే, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏతదేవ పచ్చయం కరిత్వా అనఞ్ఞన్తి న అఞ్ఞో కోచి పచ్చయో హోతి ఉయ్యోజేతుం.

౨౭౭. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఉయ్యోజేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో ఉయ్యోజేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఉయ్యోజేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

కలిసాసనం ఆరోపేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నం ఉయ్యోజేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. కలిసాసనం ఆరోపేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౨౭౮. అనాపత్తి ‘‘ఉభో ఏకతో న యాపేస్సామా’’తి ఉయ్యోజేతి, ‘‘మహగ్ఘం భణ్డం పస్సిత్వా లోభధమ్మం ఉప్పాదేస్సతీ’’తి ఉయ్యోజేతి, ‘‘మాతుగామం పస్సిత్వా అనభిరతిం ఉప్పాదేస్సతీ’’తి ఉయ్యోజేతి, ‘‘గిలానస్స వా ఓహియ్యకస్స వా విహారపాలస్స వా యాగుం వా భత్తం వా ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా నీహరా’’తి ఉయ్యోజేతి, న అనాచారం ఆచరితుకామో, సతి కరణీయే ఉయ్యోజేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఉయ్యోజనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దుతియం.

౩. సభోజనసిక్ఖాపదం

౨౭౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో సహాయకస్స ఘరం గన్త్వా తస్స పజాపతియా సద్ధిం సయనిఘరే [సయనీఘరే (స్యా.)] నిసజ్జం కప్పేసి. అథ ఖో సో పురిసో యేనాయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం ఉపనన్దం సక్యపుత్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో సో పురిసో పజాపతిం ఏతదవోచ – ‘‘దదేహాయ్యస్స భిక్ఖ’’న్తి. అథ ఖో సా ఇత్థీ ఆయస్మతో ఉపనన్దస్స సక్యపుత్తస్స భిక్ఖం అదాసి. అథ ఖో సో పురిసో ఆయస్మన్తం ఉపనన్దం సక్యపుత్తం ఏతదవోచ – ‘‘గచ్ఛథ, భన్తే, యతో అయ్యస్స భిక్ఖా దిన్నా’’తి. అథ ఖో సా ఇత్థీ సల్లక్ఖేత్వా – ‘‘పరియుట్ఠితో అయం పురిసో’’తి, ఆయస్మన్తం ఉపనన్దం సక్యపుత్తం ఏతదవోచ – ‘‘నిసీదథ, భన్తే, మా అగమిత్థా’’తి. దుతియమ్పి ఖో సో పురిసో…పే… తతియమ్పి ఖో సో పురిసో ఆయస్మన్తం ఉపనన్దం సక్యపుత్తం ఏతదవోచ – ‘‘గచ్ఛథ, భన్తే, యతో అయ్యస్స భిక్ఖా దిన్నా’’తి. తతియమ్పి ఖో సా ఇత్థీ ఆయస్మన్తం ఉపనన్దం సక్యపుత్తం ఏతదవోచ – ‘‘నిసీదథ, భన్తే, మా అగమిత్థా’’తి.

అథ ఖో సో పురిసో నిక్ఖమిత్వా భిక్ఖూ ఉజ్ఝాపేసి – ‘‘అయం, భన్తే, అయ్యో ఉపనన్దో మయ్హం పజాపతియా సద్ధిం సయనిఘరే నిసిన్నో. సో మయా ఉయ్యోజీయమానో న ఇచ్ఛతి గన్తుం. బహుకిచ్చా మయం బహుకరణీయా’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో సభోజనే కులే అనుపఖజ్జ నిసజ్జం కప్పేస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉపనన్ద, సభోజనే కులే అనుపఖజ్జ నిసజ్జం కప్పేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, సభోజనే కులే అనుపఖజ్జ నిసజ్జం కప్పేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౮౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు సభోజనే కులే అనుపఖజ్జ నిసజ్జం కప్పేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౮౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సభోజనం నామ కులం ఇత్థీ చేవ హోతి పురిసో చ, ఇత్థీ చ పురిసో చ ఉభో అనిక్ఖన్తా హోన్తి, ఉభో అవీతరాగా.

అనుపఖజ్జాతి అనుపవిసిత్వా.

నిసజ్జం కప్పేయ్యాతి మహల్లకే ఘరే పిట్ఠసఙ్ఘాటస్స [పిట్ఠిసఙ్ఘాటస్స (స్యా.)] హత్థపాసం విజహిత్వా నిసీదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఖుద్దకే ఘరే పిట్ఠివంసం అతిక్కమిత్వా నిసీదతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౮౨. సయనిఘరే సయనిఘరసఞ్ఞీ సభోజనే కులే అనుపఖజ్జ నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సయనిఘరే వేమతికో సభోజనే కులే అనుపఖజ్జ నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సయనిఘరే నసయనిఘరసఞ్ఞీ సభోజనే కులే అనుపఖజ్జ నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

నసయనిఘరే సయనిఘరసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నసయనిఘరే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నసయనిఘరే నసయనిఘరసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౮౩. అనాపత్తి మహల్లకే ఘరే పిట్ఠసఙ్ఘాటస్స హత్థపాసం అవిజహిత్వా నిసీదతి, ఖుద్దకే ఘరే పిట్ఠివంసం అనతిక్కమిత్వా నిసీదతి, భిక్ఖు దుతియో హోతి, ఉభో నిక్ఖన్తా హోన్తి, ఉభో వీతరాగా, నసయనిఘరే, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సభోజనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం తతియం.

౪. రహోపటిచ్ఛన్నసిక్ఖాపదం

౨౮౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో సహాయకస్స ఘరం గన్త్వా తస్స పజాపతియా సద్ధిం రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేసి. అథ ఖో సో పురిసో ఉజ్ఝాయతి ఖియ్యతి విపాచేతి – ‘‘కథఞ్హి నామ అయ్యో ఉపనన్దో మయ్హం పజాపతియా సద్ధిం రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేస్సతీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తస్స పురిసస్స ఉజ్ఝాయన్తస్స ఖియ్యన్తస్స విపాచేన్తస్స. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో మాతుగామేన సద్ధిం రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేస్సతీతి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉపనన్ద, మాతుగామేన సద్ధిం రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, మాతుగామేన సద్ధిం రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౮౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు మాతుగామేన సద్ధిం రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౮౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

మాతుగామో నామ మనుస్సిత్థీ, న యక్ఖీ న పేతీ న తిరచ్ఛానగతా, అన్తమసో తదహుజాతాపి దారికా, పగేవ మహత్తరీ.

సద్ధిన్తి ఏకతో.

[పాచి. ౨౦౦,౨౯౧; పారా. ౪౪౫,౪౫౪] రహో నామ చక్ఖుస్స రహో సోతస్స రహో. చక్ఖుస్స రహో నామ న సక్కా హోతి అక్ఖిం వా నిఖణీయమానే భముకం వా ఉక్ఖిపీయమానే సీసం వా ఉక్ఖిపీయమానే పస్సితుం. సోతస్స రహో నామ న సక్కా హోతి పకతికథా సోతుం.

[పారా. ౪౪౫] పటిచ్ఛన్నం నామ ఆసనం కుట్టేన [కుడ్డేన (సీ. స్యా.)] వా కవాటేన వా కిలఞ్జేన వా సాణిపాకారేన వా రుక్ఖేన వా థమ్భేన వా కోత్థళియా [కోట్ఠళియా (సీ. స్యా.) కోత్థళికాయ (క.)] వా, యేన కేనచి పటిచ్ఛన్నం హోతి.

నిసజ్జం కప్పేయ్యాతి మాతుగామే నిసిన్నే భిక్ఖు ఉపనిసిన్నో వా హోతి ఉపనిపన్నో వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భిక్ఖు నిసిన్నే మాతుగామో ఉపనిసిన్నో వా హోతి ఉపనిపన్నో వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉభో వా నిసిన్నా హోన్తి ఉభో వా నిపన్నా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౮౭. మాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే వేమతికో రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

యక్ఖియా వా పేతియా వా పణ్డకేన వా తిరచ్ఛానగతాయ వా మనుస్సవిగ్గహిత్థియా వా సద్ధిం రహో పటిచ్ఛన్నే ఆసనే నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౮౮. అనాపత్తి యో కోచి విఞ్ఞూ పురిసో దుతియో హోతి, తిట్ఠతి న నిసీదతి, అరహోపేక్ఖో, అఞ్ఞవిహితో నిసీదతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

రహోపటిచ్ఛన్నసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం చతుత్థం.

౫. రహోనిసజ్జసిక్ఖాపదం

౨౮౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో సహాయకస్స ఘరం గన్త్వా తస్స పజాపతియా సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేసి. అథ ఖో సో పురిసో ఉజ్ఝాయతి ఖియ్యతి విపాచేతి – ‘‘కథఞ్హి నామ అయ్యో ఉపనన్దో మయ్హం పజాపతియా సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేస్సతీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తస్స పురిసస్స ఉజ్ఝాయన్తస్స ఖియ్యన్తస్స విపాచేన్తస్స. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో మాతుగామేన సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉపనన్ద, మాతుగామేన సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, మాతుగామేన సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పాసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౯౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు మాతుగామేన సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౨౯౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

మాతుగామో నామ మనుస్సిత్థీ, న యక్ఖీ న పేతీ న తిరచ్ఛానగతా, విఞ్ఞూ పటిబలా సుభాసితదుబ్భాసితం దుట్ఠుల్లాదుట్ఠుల్లం ఆజానితుం.

సద్ధిన్తి ఏకతో.

ఏకో ఏకాయాతి భిక్ఖు చేవ హోతి మాతుగామో చ.

[పాచి. ౨౦౦,౨౮౬; పారా. ౪౪౫,౪౫౪] రహో నామ చక్ఖుస్స రహో, సోతస్స రహో. చక్ఖుస్స రహో నామ న సక్కా హోతి అక్ఖిం వా నిఖణీయమానే భముకం వా ఉక్ఖిపీయమానే సీసం వా ఉక్ఖిపీయమానే పస్సితుం. సోతస్స రహో నామ న సక్కా హోతి పకతికథా సోతుం.

నిసజ్జం కప్పేయ్యాతి మాతుగామే నిసిన్నే భిక్ఖు ఉపనిసిన్నో వా హోతి ఉపనిపన్నో వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భిక్ఖు నిసిన్నే మాతుగామో ఉపనిసిన్నో వా హోతి ఉపనిపన్నో వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉభో వా నిసిన్నా హోన్తి ఉభో వా నిపన్నా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౨౯౨. మాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే వేమతికో ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

యక్ఖియా వా పేతియా వా పణ్డకేన వా తిరచ్ఛానగతమనుస్సవిగ్గహిత్థియా వా [తిరచ్ఛానగతాయ వా మనుస్సవిగ్గహిత్థియా వా (క.)] సద్ధిం ఏకో ఏకాయ రహో నిసజ్జం కప్పేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౨౯౩. అనాపత్తి యో కోచి విఞ్ఞూ పురిసో దుతియో హోతి, తిట్ఠతి న నిసీదతి, అరహోపేక్ఖో అఞ్ఞవిహితో నిసీదతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

రహోనిసజ్జసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఞ్చమం.

౬. చారిత్తసిక్ఖాపదం

౨౯౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మతో ఉపనన్దస్స సక్యపుత్తస్స ఉపట్ఠాకకులం ఆయస్మన్తం ఉపనన్దం సక్యపుత్తం భత్తేన నిమన్తేసి. అఞ్ఞేపి భిక్ఖూ భత్తేన నిమన్తేసి. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో పురేభత్తం, కులాని పయిరుపాసతి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ తే మనుస్సే ఏతదవోచుం – ‘‘దేథావుసో భత్త’’న్తి. ‘‘ఆగమేథ, భన్తే, యావాయ్యో ఉపనన్దో ఆగచ్ఛతీ’’తి. దుతియమ్పి ఖో తే భిక్ఖూ…పే… తతియమ్పి ఖో తే భిక్ఖూ తే మనుస్సే ఏతదవోచుం – ‘‘దేథావుసో, భత్తం; పురే కాలో అతిక్కమతీ’’తి. ‘‘యమ్పి మయం, భన్తే, భత్తం కరిమ్హా అయ్యస్స ఉపనన్దస్స కారణా. ఆగమేథ, భన్తే, యావాయ్యో ఉపనన్దో ఆగచ్ఛతీ’’తి.

అథ ఖో ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో పురేభత్తం కులాని పయిరుపాసిత్వా దివా ఆగచ్ఛతి. భిక్ఖూ న చిత్తరూపం భుఞ్జింసు. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో నిమన్తితో సభత్తో సమానో పురేభత్తం కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉపనన్ద, నిమన్తితో సభత్తో సమానో పురేభత్తం కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, నిమన్తితో సభత్తో సమానో పురేభత్తం కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు నిమన్తితో సభత్తో సమానో పురేభత్తం కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౯౫. [మహావ. ౨౭౭] తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మతో ఉపనన్దస్స సక్యపుత్తస్స ఉపట్ఠాకకులం సఙ్ఘస్సత్థాయ ఖాదనీయం పాహేసి – ‘‘అయ్యస్స ఉపనన్దస్స దస్సేత్వా సఙ్ఘస్స దాతబ్బ’’న్తి. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో గామం పిణ్డాయ పవిట్ఠో హోతి. అథ ఖో తే మనుస్సా ఆరామం గన్త్వా భిక్ఖూ పుచ్ఛింసు – ‘‘కహం, భన్తే, అయ్యో ఉపనన్దో’’తి? ‘‘ఏసావుసో, ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో గామం పిణ్డాయ పవిట్ఠో’’తి. ‘‘ఇదం, భన్తే, ఖాదనీయం అయ్యస్స ఉపనన్దస్స దస్సేత్వా సఙ్ఘస్స దాతబ్బ’’న్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, పటిగ్గహేత్వా నిక్ఖిపథ యావ ఉపనన్దో ఆగచ్ఛతీ’’తి.

అథ ఖో ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో – ‘‘భగవతా పటిక్ఖిత్తం పురేభత్తం కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జితు’’న్తి పచ్ఛాభత్తం కులాని పయిరుపాసిత్వా దివా పటిక్కమి, ఖాదనీయం ఉస్సారియిత్థ. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో పచ్ఛాభత్తం కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉపనన్ద, పచ్ఛాభత్తం కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, పచ్ఛాభత్తం కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన భిక్ఖవే ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు నిమన్తితో సభత్తో సమానో పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౯౬. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ చీవరదానసమయే కుక్కుచ్చాయన్తా కులాని న పయిరుపాసన్తి. చీవరం పరిత్తం ఉప్పజ్జతి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, చీవరదానసమయే కులాని పయిరుపాసితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు నిమన్తితో సభత్తో సమానో పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. చీవరదానసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౯౭. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ చీవరకమ్మం కరోన్తి, అత్థో చ హోతి సూచియాపి సుత్తేనపి సత్థకేనపి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా కులాని న పయిరుపాసన్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, చీవరకారసమయే కులాని పయిరుపాసితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు నిమన్తితో సభత్తో సమానో పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. చీవరదానసమయో, చీవరకారసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౨౯౮. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ గిలానా హోన్తి, అత్థో చ హోతి భేసజ్జేహి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా కులాని న పయిరుపాసన్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, సన్తం భిక్ఖుం ఆపుచ్ఛా కులాని పయిరుపాసితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౨౯౯. ‘‘యో పన భిక్ఖు నిమన్తితో సభత్తో సమానో సన్తం భిక్ఖుం అనాపుచ్ఛా పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. చీవరదానసమయో, చీవరకారసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

౩౦౦. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

నిమన్తితో నామ పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరేన భోజనేన నిమన్తితో.

సభత్తో నామ యేన నిమన్తితో తేన సభత్తో.

సన్తం నామ భిక్ఖుం సక్కా హోతి ఆపుచ్ఛా పవిసితుం.

అసన్తం నామ భిక్ఖుం న సక్కా హోతి ఆపుచ్ఛా పవిసితుం.

పురేభత్తం నామ యేన నిమన్తితో తం అభుత్తావీ.

పచ్ఛాభత్తం నామ యేన నిమన్తితో తం అన్తమసో కుసగ్గేనపి [అరుణుగ్గమనేపి (సీ.)] భుత్తం హోతి.

కులం నామ చత్తారి కులాని – ఖత్తియకులం, బ్రాహ్మణకులం, వేస్సకులం, సుద్దకులం.

కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జేయ్యాతి అఞ్ఞస్స ఘరూపచారం ఓక్కమన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స. పఠమం పాదం ఉమ్మారం అతిక్కామేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. దుతియం పాదం అతిక్కామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞత్ర సమయాతి ఠపేత్వా సమయం.

చీవరదానసమయో నామ అనత్థతే కథినే వస్సానస్స పచ్ఛిమో మాసో, అత్థతే కథినే పఞ్చ మాసా.

చీవరకారసమయో నామ చీవరే కయిరమానే.

౩౦౧. నిమన్తితే నిమన్తితసఞ్ఞీ సన్తం భిక్ఖుం అనాపుచ్ఛా పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జతి, అఞ్ఞత్ర సమయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. నిమన్తితే వేమతికో సన్తం భిక్ఖుం అనాపుచ్ఛా పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జతి, అఞ్ఞత్ర సమయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. నిమన్తితే అనిమన్తితసఞ్ఞీ సన్తం భిక్ఖుం అనాపుచ్ఛా పురేభత్తం వా పచ్ఛాభత్తం వా కులేసు చారిత్తం ఆపజ్జతి, అఞ్ఞత్ర సమయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అనిమన్తితే నిమన్తితసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనిమన్తితే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనిమన్తితే అనిమన్తితసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౦౨. అనాపత్తి సమయే, సన్తం భిక్ఖుం ఆపుచ్ఛా పవిసతి, అసన్తం భిక్ఖుం అనాపుచ్ఛా పవిసతి, అఞ్ఞస్స ఘరేన మగ్గో హోతి, ఘరూపచారేన మగ్గో హోతి, అన్తరారామం గచ్ఛతి, భిక్ఖునుపస్సయం గచ్ఛతి, తిత్థియసేయ్యం గచ్ఛతి, పటిక్కమనం గచ్ఛతి, భత్తియఘరం గచ్ఛతి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

చారిత్తసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఛట్ఠం.

౭. మహానామసిక్ఖాపదం

౩౦౩. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సక్కేసు విహరతి కపిలవత్థుస్మిం నిగ్రోధారామే. తేన ఖో పన సమయేన మహానామస్స సక్కస్స భేసజ్జం ఉస్సన్నం హోతి. అథ ఖో మహానామో సక్కో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో మహానామో సక్కో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘ఇచ్ఛామహం, భన్తే, సఙ్ఘం చతుమాసం [చతుమ్మాసం (సీ.) చాతుమాసం (స్యా.)] భేసజ్జేన పవారేతు’’న్తి. ‘‘సాధు సాధు, మహానామ! తేన హి త్వం, మహానామ, సఙ్ఘం చతుమాసం భేసజ్జేన పవారేహీ’’తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, చతుమాసం భేసజ్జప్పచ్చయపవారణం సాదితున్తి.

౩౦౪. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ మహానామం సక్కం పరిత్తం భేసజ్జం విఞ్ఞాపేన్తి. తథేవ మహానామస్స సక్కస్స భేసజ్జం ఉస్సన్నం హోతి. దుతియమ్పి ఖో మహానామో సక్కో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో మహానామో సక్కో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘ఇచ్ఛామహం, భన్తే, సఙ్ఘం అపరమ్పి చతుమాసం భేసజ్జేన పవారేతు’’న్తి. ‘‘సాధు సాధు, మహానామ! తేన హి త్వం, మహానామ, సఙ్ఘం అపరమ్పి చతుమాసం భేసజ్జేన పవారేహీ’’తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, పున పవారణమ్పి సాదితున్తి.

౩౦౫. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ మహానామం సక్కం పరిత్తంయేవ భేసజ్జం విఞ్ఞాపేన్తి. తథేవ మహానామస్స సక్కస్స భేసజ్జం ఉస్సన్నం హోతి. తతియమ్పి ఖో మహానామో సక్కో యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో మహానామో సక్కో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘ఇచ్ఛామహం, భన్తే, సఙ్ఘం యావజీవం భేసజ్జేన పవారేతు’’న్తి. ‘‘సాధు సాధు, మహానామ! తేన హి త్వం, మహానామ, సఙ్ఘం యావజీవం భేసజ్జేన పవారేహీ’’తి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా నాధివాసేన్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, నిచ్చపవారణమ్పి సాదితున్తి.

తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ దున్నివత్థా హోన్తి దుప్పారుతా అనాకప్పసమ్పన్నా. మహానామో సక్కో వత్తా హోతి – ‘‘కిస్స తుమ్హే, భన్తే, దున్నివత్థా దుప్పారుతా అనాకప్పసమ్పన్నా? నను నామ పబ్బజితేన సునివత్థేన భవితబ్బం సుపారుతేన ఆకప్పసమ్పన్నేనా’’తి? ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ మహానామే సక్కే ఉపనన్ధింసు. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘కేన ను ఖో మయం ఉపాయేన మహానామం సక్కం మఙ్కు కరేయ్యామా’’తి? అథ ఖో ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘మహానామేన ఖో, ఆవుసో, సక్కేన సఙ్ఘో భేసజ్జేన పవారితో. హన్ద మయం, ఆవుసో, మహానామం సక్కం సప్పిం విఞ్ఞాపేమా’’తి. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ యేన మహానామో సక్కో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా మహానామం సక్కం ఏతదవోచుం – ‘‘దోణేన, ఆవుసో, సప్పినా అత్థో’’తి. ‘‘అజ్జణ్హో, భన్తే, ఆగమేథ. మనుస్సా వజం గతా సప్పిం ఆహరితుం. కాలం ఆహరిస్సథా’’తి [కాలే హరిస్సథాతి (స్యా.)].

దుతియమ్పి ఖో…పే… తతియమ్పి ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ మహానామం సక్కం ఏతదవోచుం – ‘‘దోణేన, ఆవుసో, సప్పినా అత్థో’’తి. ‘‘అజ్జణ్హో, భన్తే, ఆగమేథ. మనుస్సా వజం గతా సప్పిం ఆహరితుం. కాలం ఆహరిస్సథా’’తి. ‘‘కిం పన తయా, ఆవుసో, అదాతుకామేన పవారితేన, యం త్వం పవారేత్వా న దేసీ’’తి! అథ ఖో మహానామో సక్కో ఉజ్ఝాయతి ఖియ్యతి విపాచేతి – ‘‘కథఞ్హి నామ భదన్తా – ‘అజ్జణ్హో, భన్తే, ఆగమేథా’తి వుచ్చమానా నాగమేస్సన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ మహానామస్స సక్కస్స ఉజ్ఝాయన్తస్స ఖియ్యన్తస్స విపాచేన్తస్స. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ మహానామేన సక్కేన – ‘అజ్జణ్హో, భన్తే, ఆగమేథా’తి వుచ్చమానా నాగమేస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, మహానామేన సక్కేన – ‘‘అజ్జణ్హో, భన్తే, ఆగమేథా’’తి వుచ్చమానా నాగమేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, మహానామేన సక్కేన – ‘‘అజ్జణ్హో, భన్తే ఆగమేథా’’తి వుచ్చమానా నాగమేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౦౬. ‘‘అగిలానేన భిక్ఖునా చతుమాసప్పచ్చయపవారణా సాదితబ్బా, అఞ్ఞత్ర పునపవారణాయ, అఞ్ఞత్ర నిచ్చపవారణాయ; తతో చే ఉత్తరి సాదియేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౦౭. అగిలానేన భిక్ఖునా చతుమాసప్పచ్చయపవారణా సాదితబ్బాతి గిలానప్పచ్చయపవారణా సాదితబ్బా.

పునపవారణాపి సాదితబ్బాతి యదా గిలానో భవిస్సామి తదా విఞ్ఞాపేస్సామీతి.

నిచ్చపవారణాపి సాదితబ్బాతి యదా గిలానో భవిస్సామి తదా విఞ్ఞాపేస్సామీతి.

తతో చే ఉత్తరి సాదియేయ్యాతి అత్థి పవారణా భేసజ్జపరియన్తా న రత్తిపరియన్తా, అత్థి పవారణా రత్తిపరియన్తా న భేసజ్జపరియన్తా, అత్థి పవారణా భేసజ్జపరియన్తా చ రత్తిపరియన్తా చ, అత్థి పవారణా నేవ భేసజ్జపరియన్తా న రత్తిపరియన్తా.

భేసజ్జపరియన్తా నామ భేసజ్జాని పరిగ్గహితాని హోన్తి – ‘‘ఏత్తకేహి భేసజ్జేహి పవారేమీ’’తి. రత్తిపరియన్తా నామ రత్తియో పరిగ్గహితాయో హోన్తి – ‘‘ఏత్తకాసు రత్తీసు పవారేమీ’’తి. భేసజ్జపరియన్తా చ రత్తిపరియన్తా చ నామ భేసజ్జాని చ పరిగ్గహితాని హోన్తి రత్తియో చ పరిగ్గహితాయో హోన్తి – ‘‘ఏత్తకేహి భేసజ్జేహి ఏత్తకాసు రత్తీసు పవారేమీ’’తి. నేవ భేసజ్జపరియన్తా న రత్తిపరియన్తా నామ భేసజ్జాని చ అపరిగ్గహితాని హోన్తి రత్తియో చ అపరిగ్గహితాయో హోన్తి.

౩౦౮. భేసజ్జపరియన్తే – యేహి భేసజ్జేహి పవారితో హోతి తాని భేసజ్జాని ఠపేత్వా అఞ్ఞాని భేసజ్జాని విఞ్ఞాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. రత్తిపరియన్తే – యాసు రత్తీసు పవారితో హోతి, తా రత్తియో ఠపేత్వా అఞ్ఞాసు రత్తీసు విఞ్ఞాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భేసజ్జపరియన్తే చ రత్తిపరియన్తే చ – యేహి భేసజ్జేహి పవారితో హోతి, తాని భేసజ్జాని ఠపేత్వా యాసు రత్తీసు పవారితో హోతి, తా రత్తియో ఠపేత్వా అఞ్ఞాని భేసజ్జాని అఞ్ఞాసు రత్తీసు విఞ్ఞాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. నేవ భేసజ్జపరియన్తే న రత్తిపరియన్తే, అనాపత్తి.

౩౦౯. న భేసజ్జేన కరణీయేన [కరణీయే (సీ. స్యా.)] భేసజ్జం విఞ్ఞాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అఞ్ఞేన భేసజ్జేన కరణీయేన అఞ్ఞం భేసజ్జం విఞ్ఞాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. తతుత్తరి తతుత్తరిసఞ్ఞీ భేసజ్జం విఞ్ఞాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. తతుత్తరి వేమతికో భేసజ్జం విఞ్ఞాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. తతుత్తరి నతతుత్తరిసఞ్ఞీ భేసజ్జం విఞ్ఞాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

నతతుత్తరి తతుత్తరిసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నతతుత్తరి వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నతతుత్తరి నతతుత్తరిసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౧౦. అనాపత్తి యేహి భేసజ్జేహి పవారితో హోతి తాని భేసజ్జాని విఞ్ఞాపేతి, యాసు రత్తీసు పవారితో హోతి తాసు రత్తీసు విఞ్ఞాపేతి, ‘‘ఇమేహి తయా భేసజ్జేహి పవారితామ్హ, అమ్హాకఞ్చ ఇమినా చ ఇమినా చ భేసజ్జేన అత్థో’’తి ఆచిక్ఖిత్వా విఞ్ఞాపేతి, ‘‘యాసు తయా రత్తీసు పవారితామ్హ తాయో చ రత్తియో వీతివత్తా అమ్హాకఞ్చ భేసజ్జేన అత్థో’’తి ఆచిక్ఖిత్వా విఞ్ఞాపేతి, ఞాతకానం పవారితానం, అఞ్ఞస్సత్థాయ, అత్తనో ధనేన, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

మహానామసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం సత్తమం.

౮. ఉయ్యుత్తసేనాసిక్ఖాపదం

౩౧౧. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన రాజా పసేనది కోసలో సేనాయ అబ్భుయ్యాతో హోతి. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఉయ్యుత్తం సేనం దస్సనాయ అగమంసు. అద్దసా ఖో రాజా పసేనది కోసలో ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ దూరతోవ ఆగచ్ఛన్తే. దిస్వాన పక్కోసాపేత్వా ఏతదవోచ – ‘‘కిస్స తుమ్హే, భన్తే, ఆగతత్థా’’తి? ‘‘మహారాజానం మయం దట్ఠుకామా’’ [మహారాజ మహారాజానం మయం దట్ఠుకామా (క.)] తి. ‘‘కిం, భన్తే, మం దిట్ఠేన యుద్ధాభినన్దినం [యుద్ధాభినన్దినా (క.)]; నను భగవా పస్సితబ్బో’’తి? మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా ఉయ్యుత్తం సేనం దస్సనాయ ఆగచ్ఛిస్సన్తి! అమ్హాకమ్పి అలాభా, అమ్హాకమ్పి దుల్లద్ధం, యే మయం ఆజీవస్స హేతు పుత్తదారస్స కారణా సేనాయ ఆగచ్ఛామా’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఉయ్యుత్తం సేనం దస్సనాయ గచ్ఛిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఉయ్యుత్తం సేనం దస్సనాయ గచ్ఛథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, ఉయ్యుత్తం సేనం దస్సనాయ గచ్ఛిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు ఉయ్యుత్తం సేనం దస్సనాయ గచ్ఛేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౩౧౨. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరస్స భిక్ఖునో మాతులో సేనాయ గిలానో హోతి. సో తస్స భిక్ఖునో సన్తికే దూతం పాహేసి – ‘‘అహఞ్హి సేనాయ గిలానో. ఆగచ్ఛతు భదన్తో. ఇచ్ఛామి భదన్తస్స ఆగత’’న్తి. అథ ఖో తస్స భిక్ఖునో ఏతదహోసి – ‘‘భగవతా సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం – ‘న ఉయ్యుత్తం సేనం దస్సనాయ గన్తబ్బ’న్తి. అయఞ్చ మే మాతులో సేనాయ గిలానో. కథం ను ఖో మయా పటిపజ్జితబ్బ’’న్తి? భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, తథారూపప్పచ్చయా సేనాయ గన్తుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౧౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు ఉయ్యుత్తం సేనం దస్సనాయ గచ్ఛేయ్య, అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౧౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

ఉయ్యుత్తా నామ సేనా గామతో నిక్ఖమిత్వా నివిట్ఠా వా హోతి పయాతా వా.

సేనా నామ హత్థీ అస్సా రథా పత్తీ. ద్వాదసపురిసో హత్థీ, తిపురిసో అస్సో, చతుపురిసో రథో, చత్తారో పురిసా సరహత్థా పత్తి. దస్సనాయ గచ్ఛతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యత్థ ఠితో పస్సతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. దస్సనూపచారం విజహిత్వా పునప్పునం పస్సతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయాతి ఠపేత్వా తథారూపప్పచ్చయం.

౩౧౫. ఉయ్యుత్తే ఉయ్యుత్తసఞ్ఞీ దస్సనాయ గచ్ఛతి, అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉయ్యుత్తే వేమతికో దస్సనాయ గచ్ఛతి, అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉయ్యుత్తే అనుయ్యుత్తసఞ్ఞీ దస్సనాయ గచ్ఛతి, అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏకమేకం దస్సనాయ గచ్ఛతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యత్థ ఠితో పస్సతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. దస్సనూపచారం విజహిత్వా పునప్పునం పస్సతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుయ్యుత్తే ఉయ్యుత్తసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుయ్యుత్తే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుయ్యుత్తే అనుయ్యుత్తసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౧౬. అనాపత్తి ఆరామే ఠితో పస్సతి, భిక్ఖుస్స ఠితోకాసం వా నిసిన్నోకాసం వా నిపన్నోకాసం వా ఆగచ్ఛతి, పటిపథం గచ్ఛన్తో పస్సతి, తథారూపప్పచ్చయా, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఉయ్యుత్తసేనాసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం అట్ఠమం.

౯. సేనావాససిక్ఖాపదం

౩౧౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ సతి కరణీయే సేనం గన్త్వా అతిరేకతిరత్తం సేనాయ వసన్తి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా సేనాయ వసిస్సన్తి! అమ్హాకమ్పి అలాభా, అమ్హాకమ్పి దుల్లద్ధం, యే మయం ఆజీవస్స హేతు పుత్తదారస్స కారణా సేనాయ పటివసామా’’తి. అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అతిరేకతిరత్తం సేనాయ వసిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, అతిరేకతిరత్తం సేనాయ వసథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, అతిరేకతిరత్తం సేనాయ వసిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౧౮. ‘‘సియా చ తస్స భిక్ఖునో కోచిదేవ పచ్చయో సేనం గమనాయ, దిరత్తతిరత్తం తేన భిక్ఖునా సేనాయ వసితబ్బం. తతో చే ఉత్తరిం వసేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౧౯. సియా చ తస్స భిక్ఖునో కోచిదేవ పచ్చయో సేనం గమనాయాతి సియా పచ్చయో సియా కరణీయం.

దిరత్తతిరత్తం తేన భిక్ఖునా సేనాయ వసితబ్బన్తి ద్వేతిస్సో రత్తియో వసితబ్బం.

తతో చే ఉత్తరి వసేయ్యాతి చతుత్థే దివసే అత్థఙ్గతే సూరియే సేనాయ వసతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౨౦. అతిరేకతిరత్తే అతిరేకసఞ్ఞీ సేనాయ వసతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అతిరేకతిరత్తే వేమతికో సేనాయ వసతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అతిరేకతిరత్తే ఊనకసఞ్ఞీ సేనాయ వసతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఊనకతిరత్తే అతిరేకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఊనకతిరత్తే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఊనకతిరత్తే ఊనకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౨౧. అనాపత్తి ద్వేతిస్సో రత్తియో వసతి, ఊనకద్వేతిస్సో రత్తియో వసతి, ద్వే రత్తియో వసిత్వా తతియాయ రత్తియా పురారుణా నిక్ఖమిత్వా పున వసతి, గిలానో వసతి, గిలానస్స కరణీయేన వసతి, సేనా వా పటిసేనాయ రుద్ధా హోతి, కేనచి పలిబుద్ధో హోతి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సేనావాససిక్ఖాపదం నిట్ఠితం నవమం.

౧౦. ఉయ్యోధికసిక్ఖాపదం

౩౨౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ దిరత్తతిరత్తం సేనాయ వసమానా ఉయ్యోధికమ్పి బలగ్గమ్పి సేనాబ్యూహమ్పి అనీకదస్సనమ్పి గచ్ఛన్తి. అఞ్ఞతరోపి ఛబ్బగ్గియో భిక్ఖు ఉయ్యోధికం గన్త్వా కణ్డేన పటివిద్ధో హోతి. మనుస్సా తం భిక్ఖుం ఉప్పణ్డేసుం – ‘‘కచ్చి, భన్తే, సుయుద్ధం అహోసి, కతి తే లక్ఖాని లద్ధానీ’’తి? సో భిక్ఖు తేహి మనుస్సేహి ఉప్పణ్డీయమానో మఙ్కు అహోసి. మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ సమణా సక్యపుత్తియా ఉయ్యోధికం దస్సనాయ ఆగచ్ఛిస్సన్తి! అమ్హాకమ్పి అలాభా, అమ్హాకమ్పి దుల్లద్ధం, యే మయం ఆజీవస్స హేతు పుత్తదారస్స కారణా ఉయ్యోధికం ఆగచ్ఛామా’’తి. అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఉయ్యోధికం దస్సనాయ గచ్ఛిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, ఉయ్యోధికం దస్సనాయ గచ్ఛథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, ఉయ్యోధికం దస్సనాయ గచ్ఛిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౨౩. ‘‘దిరత్తతిరత్తం చే భిక్ఖు సేనాయ వసమానో ఉయ్యోధికం వా బలగ్గం వా సేనాబ్యూహం వా అనీకదస్సనం వా గచ్ఛేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౨౪. దిరత్తతిరత్తం చే భిక్ఖు సేనాయ వసమానోతి ద్వేతిస్సో రత్తియో వసమానో.

ఉయ్యోధికం నామ యత్థ సమ్పహారో దిస్సతి.

బలగ్గం నామ ఏత్తకా హత్థీ, ఏత్తకా అస్సా, ఏత్తకా రథా, ఏత్తకా పత్తీ.

సేనాబ్యూహం నామ ఇతో హత్థీ హోన్తు, ఇతో అస్సా హోన్తు, ఇతో రథా హోన్తు, ఇతో పత్తికా హోన్తు.

అనీకం నామ హత్థానీకం, అస్సానీకం, రథానీకం, పత్తానీకం. తయో హత్థీ పచ్ఛిమం హత్థానీకం, తయో అస్సా పచ్ఛిమం అస్సానీకం, తయో రథా పచ్ఛిమం రథానీకం, చత్తారో పురిసా సరహత్థా పత్తీ పచ్ఛిమం పత్తానీకం. దస్సనాయ గచ్ఛతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యత్థ ఠితో పస్సతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. దస్సనూపచారం విజహిత్వా పునప్పునం పస్సతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏకమేకం దస్సనాయ గచ్ఛతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యత్థ ఠితో పస్సతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. దస్సనూపచారం విజహిత్వా పునప్పునం పస్సతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౩౨౫. అనాపత్తి ఆరామే ఠితో పస్సతి, భిక్ఖుస్స ఠితోకాసం వా నిసిన్నోకాసం వా నిపన్నోకాసం వా ఆగన్త్వా సమ్పహారో దిస్సతి, పటిపథం గచ్ఛన్తో పస్సతి, సతి కరణీయే గన్త్వా పస్సతి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఉయ్యోధికసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దసమం.

అచేలకవగ్గో పఞ్చమో.

తస్సుద్దానం –

పూవం కథోపనన్దస్స, తయంపట్ఠాకమేవ చ;

మహానామో పసేనది, సేనావిద్ధో ఇమే దసాతి [అచేలకం ఉయ్యోజఞ్చ, సభోజనం దువే రహో; సభత్తకఞ్చ భేసజ్జం, ఉయ్యుత్తం సేనుయ్యోధికం].

౬. సురాపానవగ్గో

౧. సురాపానసిక్ఖాపదం

౩౨౬. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా చేతియేసు చారికం చరమానో యేన భద్దవతికా తేన పాయాసి. అద్దసంసు ఖో గోపాలకా పసుపాలకా కస్సకా పథావినో భగవన్తం దూరతోవ ఆగచ్ఛన్తం. దిస్వాన భగవన్తం ఏతదవోచుం – ‘‘మా ఖో, భన్తే, భగవా అమ్బతిత్థం అగమాసి. అమ్బతిత్థే, భన్తే, జటిలస్స అస్సమే నాగో పటివసతి ఇద్ధిమా ఆసివిసో [ఆసీవిసో (సీ. స్యా.)] ఘోరవిసో. సో భగవన్తం మా విహేఠేసీ’’తి. ఏవం వుత్తే భగవా తుణ్హీ అహోసి. దుతియమ్పి ఖో…పే… తతియమ్పి ఖో గోపాలకా పసుపాలకా కస్సకా పథావినో భగవన్తం ఏతదవోచుం – ‘‘మా ఖో, భన్తే, భగవా అమ్బతిత్థం అగమాసి. అమ్బతిత్థే, భన్తే, జటిలస్స అస్సమే నాగో పటివసతి ఇద్ధిమా ఆసివిసో ఘోరవిసో. సో భగవన్తం మా విహేఠేసీ’’తి. తతియమ్పి ఖో భగవా తుణ్హీ అహోసి.

అథ ఖో భగవా అనుపుబ్బేన చారికం చరమానో యేన భద్దవతికా తదవసరి. తత్ర సుదం భగవా భద్దవతికాయం విహరతి. అథ ఖో ఆయస్మా సాగతో యేన అమ్బతిత్థస్స [అమ్బతిత్థకస్స (సీ.), అమ్బతిత్థం (స్యా.)] జటిలస్స అస్సమో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా అగ్యాగారం పవిసిత్వా తిణసన్థారకం పఞ్ఞపేత్వా నిసీది పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా ఉజుం కాయం పణిధాయ పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వా. అద్దసా ఖో సో నాగో ఆయస్మన్తం సాగతం పవిట్ఠం. దిస్వాన దుమ్మనో [దుక్ఖీ దుమ్మనో (సీ. స్యా.)] పధూపాయి [పధూపాసి (స్యా. క.)]. ఆయస్మాపి సాగతో పధూపాయి [పధూపాసి (స్యా. క.)]. అథ ఖో సో నాగో మక్ఖం అసహమానో పజ్జలి. ఆయస్మాపి సాగతో తేజోధాతుం సమాపజ్జిత్వా పజ్జలి. అథ ఖో ఆయస్మా సాగతో తస్స నాగస్స తేజసా తేజం పరియాదియిత్వా యేన భద్దవతికా తేనుపసఙ్కమి. అథ ఖో భగవా భద్దవతికాయం యథాభిరన్తం విహరిత్వా యేన కోసమ్బీ తేన చారికం పక్కామి. అస్సోసుం ఖో కోసమ్బికా ఉపాసకా – ‘‘అయ్యో కిర సాగతో అమ్బతిత్థికేన నాగేన సద్ధిం సఙ్గామేసీ’’తి.

అథ ఖో భగవా అనుపుబ్బేన చారికం చరమానో యేన కోసమ్బీ తదవసరి. అథ ఖో కోసమ్బికా ఉపాసకా భగవతో పచ్చుగ్గమనం కరిత్వా యేనాయస్మా సాగతో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం సాగతం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠంసు. ఏకమన్తం ఠితా ఖో కోసమ్బికా ఉపాసకా ఆయస్మన్తం సాగతం ఏతదవోచుం – ‘‘కిం, భన్తే, అయ్యానం దుల్లభఞ్చ మనాపఞ్చ, కిం పటియాదేమా’’తి? ఏవం వుత్తే ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కోసమ్బికే ఉపాసకే ఏతదవోచుం – ‘‘అత్థావుసో, కాపోతికా నామ పసన్నా భిక్ఖూనం దుల్లభా చ మనాపా చ, తం పటియాదేథా’’తి. అథ ఖో కోసమ్బికా ఉపాసకా ఘరే ఘరే కాపోతికం పసన్నం పటియాదేత్వా ఆయస్మన్తం సాగతం పిణ్డాయ పవిట్ఠం దిస్వాన ఆయస్మన్తం సాగతం ఏతదవోచుం – ‘‘పివతు, భన్తే, అయ్యో సాగతో కాపోతికం పసన్నం, పివతు, భన్తే, అయ్యో సాగతో కాపోతికం పసన్న’’న్తి. అథ ఖో ఆయస్మా సాగతో ఘరే ఘరే కాపోతికం పసన్నం పివిత్వా నగరమ్హా నిక్ఖమన్తో నగరద్వారే పరిపతి.

అథ ఖో భగవా సమ్బహులేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం నగరమ్హా నిక్ఖమన్తో అద్దస ఆయస్మన్తం సాగతం నగరద్వారే పరిపతన్తం. దిస్వాన భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘గణ్హథ, భిక్ఖవే, సాగత’’న్తి. ‘‘ఏవం, భన్తే’’తి ఖో తే భిక్ఖూ భగవతో పటిస్సుణిత్వా ఆయస్మన్తం సాగతం ఆరామం నేత్వా యేన భగవా తేన సీసం కత్వా నిపాతేసుం. అథ ఖో ఆయస్మా సాగతో పరివత్తిత్వా యేన భగవా తేన పాదే కరిత్వా సేయ్యం కప్పేసి. అథ ఖో భగవా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘నను, భిక్ఖవే, పుబ్బే సాగతో తథాగతే సగారవో అహోసి సప్పతిస్సో’’తి? ‘‘ఏవం, భన్తే’’. ‘‘అపి ను ఖో, భిక్ఖవే, సాగతో ఏతరహి తథాగతే సగారవో సప్పతిస్సో’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘నను, భిక్ఖవే, సాగతో అమ్బతిత్థికేన నాగేన [డేడ్డుభేనాపి (సీ. స్యా.)] సద్ధిం సఙ్గామేసీ’’తి? ‘‘ఏవం, భన్తే’’. ‘‘అపి ను ఖో, భిక్ఖవే, సాగతో ఏతరహి పహోతి నాగేన సద్ధిం సఙ్గామేతు’’న్తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘అపి ను ఖో, భిక్ఖవే, తం పాతబ్బం యం పివిత్వా విసఞ్ఞీ అస్సా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘అననుచ్ఛవికం, భిక్ఖవే, సాగతస్స అననులోమికం అప్పతిరూపం అస్సామణకం అకప్పియం అకరణీయం. కథఞ్హి నామ, భిక్ఖవే, సాగతో మజ్జం పివిస్సతి! నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౨౭. ‘‘సురామేరయపానే పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౨౮. సురా నామ పిట్ఠసురా పూవసురా ఓదనసురా కిణ్ణపక్ఖిత్తా సమ్భారసంయుత్తా.

మేరయో నామ పుప్ఫాసవో ఫలాసవో మధ్వాసవో గుళాసవో సమ్భారసంయుత్తో.

పివేయ్యాతి అన్తమసో కుసగ్గేనపి పివతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

మజ్జే మజ్జసఞ్ఞీ పివతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మజ్జే వేమతికో పివతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మజ్జే అమజ్జసఞ్ఞీ పివతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అమజ్జే మజ్జసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమజ్జే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమజ్జే అమజ్జసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౨౯. అనాపత్తి అమజ్జఞ్చ హోతి మజ్జవణ్ణం మజ్జగన్ధం మజ్జరసం తం పివతి, సూపసమ్పాకే, మంససమ్పాకే, తేలసమ్పాకే, ఆమలకఫాణితే, అమజ్జం అరిట్ఠం పివతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సురాపానసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. అఙ్గులిపతోదకసిక్ఖాపదం

౩౩౦. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ సత్తరసవగ్గియం భిక్ఖుం అఙ్గులిపతోదకేన హాసేసుం. సో భిక్ఖు ఉత్తన్తో అనస్సాసకో కాలమకాసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖుం అఙ్గులిపతోదకేన హాసేస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖుం అఙ్గులిపతోదకేన హాసేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖుం అఙ్గులిపతోదకేన హాసేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౩౧. ‘‘అఙ్గులిపతోదకే పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౩౨. అఙ్గులిపతోదకో నామ [అఙ్గులిపతోదకో నామ అఙ్గులియాపి తుదన్తి (స్యా.)] ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం హసాధిప్పాయో [హస్సాధిప్పాయో (సీ. స్యా.)] కాయేన కాయం ఆమసతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ అఙ్గులిపతోదకేన హాసేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో అఙ్గులిపతోదకేన హాసేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ అఙ్గులిపతోదకేన హాసేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

కాయేన కాయపటిబద్ధం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. కాయపటిబద్ధేన కాయం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. కాయపటిబద్ధేన కాయపటిబద్ధం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నిస్సగ్గియేన కాయం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నిస్సగ్గియేన కాయపటిబద్ధం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నిస్సగ్గియేన నిస్సగ్గియం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౩౩౩. అనుపసమ్పన్నం కాయేన కాయం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. కాయేన కాయపటిబద్ధం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. కాయపటిబద్ధేన కాయం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. కాయపటిబద్ధేన కాయపటిబద్ధం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నిస్సగ్గియేన కాయం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నిస్సగ్గియేన కాయపటిబద్ధం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నిస్సగ్గియేన నిస్సగ్గియం ఆమసతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౩౩౪. అనాపత్తి న హసాధిప్పాయో, సతి కరణీయే ఆమసతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

అఙ్గులిపతోదకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దుతియం.

౩. హసధమ్మసిక్ఖాపదం

౩౩౫. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ అచిరవతియా నదియా ఉదకే కీళన్తి. తేన ఖో పన సమయేన రాజా పసేనది కోసలో మల్లికాయ దేవియా సద్ధిం ఉపరిపాసాదవరగతో హోతి. అద్దసా ఖో రాజా పసేనది కోసలో సత్తరసవగ్గియే భిక్ఖూ అచిరవతియా నదియా ఉదకే కీళన్తే. దిస్వాన మల్లికం దేవిం ఏతదవోచ – ‘‘ఏతే తే, మల్లికే, అరహన్తో ఉదకే కీళన్తీ’’తి. ‘‘నిస్సంసయం ఖో, మహారాజ, భగవతా సిక్ఖాపదం అపఞ్ఞత్తం. తే వా భిక్ఖూ అప్పకతఞ్ఞునో’’తి. అథ ఖో రఞ్ఞో పసేనదిస్స కోసలస్స ఏతదహోసి – ‘‘కేన ను ఖో అహం ఉపాయేన భగవతో చ న ఆరోచేయ్యం, భగవా చ జానేయ్య ఇమే భిక్ఖూ ఉదకే కీళితా’’తి? అథ ఖో రాజా పసేనది కోసలో సత్తరసవగ్గియే భిక్ఖూ పక్కోసాపేత్వా మహన్తం గుళపిణ్డం అదాసి – ‘‘ఇమం, భన్తే, గుళపిణ్డం భగవతో దేథా’’తి. సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ తం గుళపిణ్డం ఆదాయ యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం ఏతదవోచుం – ‘‘ఇమం, భన్తే, గుళపిణ్డం రాజా పసేనది కోసలో భగవతో దేతీ’’తి. ‘‘కహం పన తుమ్హే, భిక్ఖవే, రాజా అద్దసా’’తి. ‘‘అచిరవతియా నదియా, భగవా, ఉదకే కీళన్తే’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, ఉదకే కీళిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౩౬. ‘‘ఉదకే హసధమ్మే [హస్సధమ్మే (సీ. స్యా.)] పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౩౭. ఉదకే హసధమ్మో నామ ఉపరిగోప్ఫకే ఉదకే హసాధిప్పాయో నిముజ్జతి వా ఉమ్ముజ్జతి వా పలవతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౩౮. ఉదకే హసధమ్మే హసధమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉదకే హసధమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉదకే హసధమ్మే అహసధమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

హేట్ఠాగోప్ఫకే ఉదకే కీళతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉదకే నావాయ కీళతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. హత్థేన వా పాదేన వా కట్ఠేన వా కఠలాయ వా ఉదకం పహరతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. భాజనగతం ఉదకం వా కఞ్జికం వా ఖీరం వా తక్కం వా రజనం వా పస్సావం వా చిక్ఖల్లం వా కీళతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

ఉదకే అహసధమ్మే హసధమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉదకే అహసధమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉదకే అహసధమ్మే అహసధమ్మసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౩౯. అనాపత్తి న హసాధిప్పాయో, సతి కరణీయే ఉదకం ఓతరిత్వా నిముజ్జతి వా ఉమ్ముజ్జతి వా పలవతి వా, పారం గచ్ఛన్తో నిముజ్జతి వా ఉమ్ముజ్జతి వా పలవతి వా, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

హసధమ్మసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం తతియం.

౪. అనాదరియసిక్ఖాపదం

౩౪౦. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా కోసమ్బియం విహరతి ఘోసితారామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఛన్నో అనాచారం ఆచరతి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘మావుసో ఛన్న, ఏవరూపం అకాసి. నేతం కప్పతీ’’తి. సో అనాదరియం పటిచ్చ కరోతియేవ. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఛన్నో అనాదరియం కరిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఛన్న, అనాదరియం కరోసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, అనాదరియం కరిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౪౧. ‘‘అనాదరియే పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౪౨. అనాదరియం నామ ద్వే అనాదరియాని – పుగ్గలానాదరియఞ్చ ధమ్మానాదరియఞ్చ.

పుగ్గలానాదరియం నామ ఉపసమ్పన్నేన పఞ్ఞత్తేన వుచ్చమానో – ‘‘అయం ఉక్ఖిత్తకో వా వమ్భితో వా గరహితో వా, ఇమస్స వచనం అకతం భవిస్సతీ’’తి అనాదరియం కరోతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ధమ్మానాదరియం నామ ఉపసమ్పన్నేన పఞ్ఞత్తేన వుచ్చమానో ‘‘కథాయం నస్సేయ్య వా వినస్సేయ్య వా అన్తరధాయేయ్య వా’’, తం వా న సిక్ఖితుకామో అనాదరియం కరోతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౪౩. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ అనాదరియం కరోతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో అనాదరియం కరోతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ అనాదరియం కరోతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అపఞ్ఞత్తేన వుచ్చమానో – ‘‘ఇదం న సల్లేఖాయ న ధుతత్థాయ న పాసాదికతాయ న అపచయాయ న వీరియారమ్భాయ సంవత్తతీ’’తి అనాదరియం కరోతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నేన పఞ్ఞత్తేన వా అపఞ్ఞత్తేన వా వుచ్చమానో – ‘‘ఇదం న సల్లేఖాయ న ధుతత్థాయ న పాసాదికతాయ న అపచయాయ న వీరియారమ్భాయ సంవత్తతీ’’తి అనాదరియం కరోతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౩౪౪. అనాపత్తి – ‘‘ఏవం అమ్హాకం ఆచరియానం ఉగ్గహో పరిపుచ్ఛా’’తి భణతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

అనాదరియసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం చతుత్థం.

౫. భింసాపనసిక్ఖాపదం

౩౪౫. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ సత్తరసవగ్గియే భిక్ఖూ భింసాపేన్తి. తే భింసాపీయమానా రోదన్తి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘కిస్స తుమ్హే, ఆవుసో, రోదథా’’తి? ‘‘ఇమే, ఆవుసో, ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అమ్హే భింసాపేన్తీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖుం భింసాపేస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖుం భింసాపేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖుం భింసాపేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౪౬. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుం భింసాపేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౪౭. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖున్తి అఞ్ఞం భిక్ఖుం.

భింసాపేయ్యాతి ఉపసమ్పన్నో ఉపసమ్పన్నం భింసాపేతుకామో రూపం వా సద్దం వా గన్ధం వా రసం వా ఫోట్ఠబ్బం వా ఉపసంహరతి. భాయేయ్య వా సో న వా భాయేయ్య, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. చోరకన్తారం వా వాళకన్తారం వా పిసాచకన్తారం వా ఆచిక్ఖతి. భాయేయ్య వా సో న వా భాయేయ్య, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౪౮. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ భింసాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో భింసాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ‘ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ భింసాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అనుపసమ్పన్నం భింసాపేతుకామో రూపం వా సద్దం వా గన్ధం వా రసం వా ఫోట్ఠబ్బం వా ఉపసంహరతి. భాయేయ్య వా సో న వా భాయేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్స. చోరకన్తారం వా వాళకన్తారం వా పిసాచకన్తారం వా ఆచిక్ఖతి. భాయేయ్య వా సో న వా భాయేయ్య, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౩౪౯. అనాపత్తి న భింసాపేతుకామో రూపం వా సద్దం వా గన్ధం వా రసం వా ఫోట్ఠబ్బం వా ఉపసంహరతి, చోరకన్తారం వా వాళకన్తారం వా పిసాచకన్తారం వా ఆచిక్ఖతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

భింసాపనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఞ్చమం.

౬. జోతికసిక్ఖాపదం

౩౫౦. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా భగ్గేసు విహరతి సుంసుమారగిరే [సుంసుమారగిరే (సీ. స్యా.) సంసుమారగిరే (క.)] భేసకళావనే మిగదాయే. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ హేమన్తికే కాలే అఞ్ఞతరం మహన్తం సుసిరకట్ఠం జోతిం సమాదహిత్వా విసిబ్బేసుం. తస్మిఞ్చ సుసిరే కణ్హసప్పో అగ్గినా సన్తత్తో నిక్ఖమిత్వా భిక్ఖూ పరిపాతేసి. భిక్ఖూ తహం తహం ఉపధావింసు. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖూ జోతిం సమాదహిత్వా విసిబ్బేస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ జోతిం సమాదహిత్వా విసిబ్బేన్తీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తే, భిక్ఖవే, మోఘపురిసా జోతిం సమాదహిత్వా విసిబ్బేస్సన్తి! నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు విసిబ్బనాపేక్ఖో జోతిం సమాదహేయ్య వా సమాదహాపేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౩౫౧. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ గిలానా హోన్తి. గిలానపుచ్ఛకా భిక్ఖూ గిలానే భిక్ఖూ ఏతదవోచుం – ‘‘కచ్చావుసో, ఖమనీయం, కచ్చి యాపనీయ’’న్తి? ‘‘పుబ్బే మయం, ఆవుసో, జోతిం సమాదహిత్వా విసిబ్బేమ; తేన నో ఫాసు హోతి. ఇదాని పన ‘‘భగవతా పటిక్ఖిత్త’’న్తి కుక్కుచ్చాయన్తా న విసిబ్బేమ, తేన నో న ఫాసు హోతీ’’తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, గిలానేన భిక్ఖునా జోతిం సమాదహిత్వా వా సమాదహాపేత్వా వా విసిబ్బేతుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు అగిలానో విసిబ్బనాపేక్ఖో జోతిం సమాదహేయ్య వా సమాదహాపేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౩౫౨. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ పదీపేపి జోతికేపి జన్తాఘరేపి కుక్కుచ్చాయన్తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, తథారూపప్పచ్చయా జోతిం సమాదహితుం సమాదహాపేతుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౫౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు అగిలానో విసిబ్బనాపేక్ఖో జోతిం సమాదహేయ్య వా సమాదహాపేయ్య వా, అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయా, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౫౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అగిలానో నామ యస్స వినా అగ్గినా ఫాసు హోతి.

గిలానో నామ యస్స వినా అగ్గినా న ఫాసు హోతి.

విసిబ్బనాపేక్ఖోతి తప్పితుకామో.

జోతి నామ అగ్గి వుచ్చతి.

సమాదహేయ్యాతి సయం సమాదహతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

సమాదహాపేయ్యాతి అఞ్ఞం ఆణాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సకిం ఆణత్తో బహుకమ్పి సమాదహతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞత్ర తథా రూపప్పచ్చయాతి ఠపేత్వా తథారూపప్పచ్చయం.

౩౫౫. అగిలానో అగిలానసఞ్ఞీ విసిబ్బనాపేక్ఖో జోతిం సమాదహతి వా సమాదహాపేతి వా, అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగిలానో వేమతికో విసిబ్బనాపేక్ఖో జోతిం సమాదహతి వా సమాదహాపేతి వా, అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగిలానో గిలానసఞ్ఞీ విసిబ్బనాపేక్ఖో జోతిం సమాదహతి వా సమాదహాపేతి వా, అఞ్ఞత్ర తథారూపప్పచ్చయా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

పటిలాతం ఉక్ఖిపతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. గిలానో అగిలానసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. గిలానో వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. గిలానో గిలానసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౫౬. అనాపత్తి గిలానస్స, అఞ్ఞేన కతం విసిబ్బేతి, వీతచ్చితఙ్గారం విసిబ్బేతి, పదీపే జోతికే జన్తాఘరే తథారూపప్పచ్చయా, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

జోతికసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఛట్ఠం.

౭. నహానసిక్ఖాపదం

౩౫౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ తపోదే నహాయన్తి. తేన ఖో పన సమయేన [అథ ఖో (సీ. స్యా.)] రాజా మాగధో సేనియో బిమ్బిసారో ‘‘సీసం నహాయిస్సామీ’’తి తపోదం గన్త్వా – ‘‘యావాయ్యా నహాయన్తీ’’తి ఏకమన్తం పటిమానేసి. భిక్ఖూ యావ సమన్ధకారా నహాయింసు. అథ ఖో రాజా మాగధో సేనియో బిమ్బిసారో వికాలే సీసం నహాయిత్వా, నగరద్వారే థకితే బహినగరే వసిత్వా, కాలస్సేవ అసమ్భిన్నేన విలేపనేన యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో రాజానం మాగధం సేనియం బిమ్బిసారం భగవా ఏతదవోచ – ‘‘కిస్స త్వం, మహారాజ, కాలస్సేవ ఆగతో అసమ్భిన్నేన విలేపనేనా’’తి? అథ ఖో రాజా మాగధో సేనియో బిమ్బిసారో భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసి. అథ ఖో భగవా రాజానం మాగధం సేనియం బిమ్బిసారం ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసి సమాదపేసి సముత్తేజేసి సమ్పహంసేసి. అథ ఖో రాజా మాగధో సేనియో బిమ్బిసారో భగవతా ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సితో సమాదపితో సముత్తేజితో సమ్పహంసితో ఉట్ఠాయాసనా భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా పక్కామి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతాపేత్వా భిక్ఖూ పటిపుచ్ఛి – ‘‘సచ్చం కిర, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ రాజానమ్పి పస్సిత్వా న మత్తం జానిత్వా నహాయన్తీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తే, భిక్ఖవే, మోఘపురిసా రాజానమ్పి పస్సిత్వా న మత్తం జానిత్వా నహాయిస్సన్తి! నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు ఓరేనద్ధమాసం నహాయేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౩౫౮. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ ఉణ్హసమయే పరిళాహసమయే కుక్కుచ్చాయన్తా న నహాయన్తి, సేదగతేన గత్తేన సయన్తి. చీవరమ్పి సేనాసనమ్పి దుస్సతి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, ఉణ్హసమయే పరిళాహసమయే ఓరేనద్ధమాసం నహాయితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు ఓరేనద్ధమాసం నహాయేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. దియడ్ఢో మాసో సేసో గిమ్హానన్తి [గిమ్హానం (ఇతిపి)] వస్సానస్స పఠమో మాసో ఇచ్చేతే అడ్ఢతేయ్యమాసా ఉణ్హసమయో పరిళాహసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౩౫౯. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ గిలానా హోన్తి. గిలానపుచ్ఛకా భిక్ఖూ గిలానే భిక్ఖూ ఏతదవోచుం – ‘‘కచ్చావుసో, ఖమనీయం, కచ్చి యాపనీయ’’న్తి? ‘‘పుబ్బే మయం, ఆవుసో, ఓరేనద్ధమాసం నహాయామ, తేన నో ఫాసు హోతి; ఇదాని పన ‘‘భగవతా పటిక్ఖిత్త’’న్తి కుక్కుచ్చాయన్తా న నహాయామ, తేన నో న ఫాసు హోతీ’’తి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, గిలానేన భిక్ఖునా ఓరేనద్ధమాసం నహాయితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు ఓరేనద్ధమాసం నహాయేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. దియడ్ఢో మాసో సేసో గిమ్హానన్తి [గిమ్హానం (ఇతిపి)] వస్సానస్స పఠమో మాసో ఇచ్చేతే అడ్ఢతేయ్యమాసా ఉణ్హసమయో, పరిళాహసమయో, గిలానసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౩౬౦. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ నవకమ్మం కత్వా కుక్కుచ్చాయన్తా న నహాయన్తి. తే సేదగతేన గత్తేన సయన్తి. చీవరమ్పి సేనాసనమ్పి దుస్సతి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, కమ్మసమయే ఓరేనద్ధమాసం నహాయితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు ఓరేనద్ధమాసం నహాయేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. దియడ్ఢో మాసో సేసో గిమ్హానన్తి వస్సానస్స పఠమో మాసో ఇచ్చేతే అడ్ఢతేయ్యమాసా ఉణ్హసమయో, పరిళాహసమయో, గిలానసమయో, కమ్మసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౩౬౧. తేన ఖో పన సమయేన భిక్ఖూ అద్ధానం గన్త్వా కుక్కుచ్చాయన్తా న నహాయన్తి. తే సేదగతేన గత్తేన సయన్తి. చీవరమ్పి సేనాసనమ్పి దుస్సతి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, అద్ధానగమనసమయే ఓరేనద్ధమాసం నహాయితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు ఓరేనద్ధమాసం నహాయేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. దియడ్ఢో మాసో సేసో గిమ్హానన్తి వస్సానస్స పఠమో మాసో ఇచ్చేతే అడ్ఢతేయ్యమాసా ఉణ్హసమయో, పరిళాహసమయో, గిలానసమయో, కమ్మసమయో, అద్ధానగమనసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౩౬౨. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా భిక్ఖూ అజ్ఝోకాసే చీవరకమ్మం కరోన్తా సరజేన వాతేన ఓకిణ్ణా హోన్తి. దేవో చ థోకం థోకం ఫుసాయతి. భిక్ఖూ కుక్కుచ్చాయన్తా న నహాయన్తి, కిలిన్నేన గత్తేన సయన్తి. చీవరమ్పి సేనాసనమ్పి దుస్సతి. భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం…పే… అనుజానామి, భిక్ఖవే, వాతవుట్ఠిసమయే ఓరేనద్ధమాసం నహాయితుం. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౬౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు ఓరేనద్ధమాసం నహాయేయ్య, అఞ్ఞత్ర సమయా, పాచిత్తియం. తత్థాయం సమయో. దియడ్ఢో మాసో సేసో గిమ్హానన్తి వస్సానస్స పఠమో మాసో ఇచ్చేతే అడ్ఢతేయ్యమాసా ఉణ్హసమయో, పరిళాహసమయో, గిలానసమయో, కమ్మసమయో, అద్ధానగమనసమయో, వాతవుట్ఠిసమయో – అయం తత్థ సమయో’’తి.

౩౬౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

ఓరేనద్ధమాసన్తి ఊనకద్ధమాసం.

నహాయేయ్యాతి చుణ్ణేన వా మత్తికాయ వా నహాయతి, పయోగే పయోగే దుక్కటం. నహానపరియోసానే, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞత్ర సమయాతి ఠపేత్వా సమయం.

ఉణ్హసమయో నామ దియడ్ఢో మాసో సేసో గిమ్హానం. పరిళాహసమయో నామ వస్సానస్స పఠమో మాసో ‘‘ఇచ్చేతే అడ్ఢతేయ్యమాసా ఉణ్హసమయో పరిళాహసమయో’’తి నహాయితబ్బం.

గిలానసమయో నామ యస్స వినా నహానేన న ఫాసు హోతి. గిలానసమయోతి నహాయితబ్బం.

కమ్మసమయో నామ అన్తమసో పరివేణమ్పి సమ్మట్ఠం హోతి. ‘‘కమ్మసమయో’’తి నహాయితబ్బం.

అద్ధానగమనసమయో నామ ‘‘అద్ధయోజనం గచ్ఛిస్సామీ’’తి నహాయితబ్బం, గచ్ఛన్తేన నహాయితబ్బం, గతేన నహాయితబ్బం.

వాతవుట్ఠిసమయో నామ భిక్ఖూ సరజేన వాతేన ఓకిణ్ణా హోన్తి, ద్వే వా తీణి వా ఉదకఫుసితాని కాయే పతితాని హోన్తి. ‘‘వాతవుట్ఠిసమయో’’తి నహాయితబ్బం.

౩౬౫. ఊనకద్ధమాసే ఊనకసఞ్ఞీ, అఞ్ఞత్ర సమయా, నహాయతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఊనకద్ధమాసే వేమతికో, అఞ్ఞత్ర సమయా, నహాయతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఊనకద్ధమాసే అతిరేకసఞ్ఞీ, అఞ్ఞత్ర సమయా, నహాయతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అతిరేకద్ధమాసే ఊనకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అతిరేకద్ధమాసే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అతిరేకద్ధమాసే అతిరేకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౬౬. అనాపత్తి సమయే, అద్ధమాసం నహాయతి, అతిరేకద్ధమాసం నహాయతి, పారం గచ్ఛన్తో నహాయతి, సబ్బపచ్చన్తిమేసు జనపదేసు, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

నహానసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం సత్తమం.

౮. దుబ్బణ్ణకరణసిక్ఖాపదం

౩౬౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా భిక్ఖూ చ పరిబ్బాజకా చ సాకేతా సావత్థిం అద్ధానమగ్గప్పటిపన్నా హోన్తి. అన్తరామగ్గే చోరా నిక్ఖమిత్వా తే అచ్ఛిన్దింసు. సావత్థియా రాజభటా నిక్ఖమిత్వా తే చోరే సభణ్డే గహేత్వా భిక్ఖూనం సన్తికే దూతం పాహేసుం – ‘‘ఆగచ్ఛన్తు, భదన్తా, సకం సకం చీవరం సఞ్జానిత్వా గణ్హన్తూ’’తి. భిక్ఖూ న సఞ్జానన్తి. తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భదన్తా అత్తనో అత్తనో చీవరం న సఞ్జానిస్సన్తీ’’తి! అస్సోసుం ఖో భిక్ఖూ తేసం మనుస్సానం ఉజ్ఝాయన్తానం ఖియ్యన్తానం విపాచేన్తానం. అథ ఖో తే భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతాపేత్వా భిక్ఖూనం తదనుచ్ఛవికం తదనులోమికం ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేస్సామి దస అత్థవసే పటిచ్చ – సఙ్ఘసుట్ఠుతాయ, సఙ్ఘఫాసుతాయ…పే… సద్ధమ్మట్ఠితియా, వినయానుగ్గహాయ. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౬౮. ‘‘నవం పన భిక్ఖునా చీవరలాభేన తిణ్ణం దుబ్బణ్ణకరణానం అఞ్ఞతరం దుబ్బణ్ణకరణం ఆదాతబ్బం – నీలం వా కద్దమం వా కాళసామం వా. అనాదా చే భిక్ఖు తిణ్ణం దుబ్బణ్ణకరణానం అఞ్ఞతరం దుబ్బణ్ణకరణం నవం చీవరం పరిభుఞ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౬౯. నవం నామ అకతకప్పం వుచ్చతి.

చీవరం నామ ఛన్నం చీవరానం అఞ్ఞతరం చీవరం.

తిణ్ణం దుబ్బణ్ణకరణానం అఞ్ఞతరం దుబ్బణ్ణకరణం ఆదాతబ్బన్తి అన్తమసో కుసగ్గేనపి ఆదాతబ్బం.

నీలం నామ ద్వే నీలాని – కంసనీలం, పలాసనీలం.

కద్దమో నామ ఓదకో వుచ్చతి.

కాళసామం నామ యంకిఞ్చి కాళసామకం [కాళకం (సీ. స్యా.)].

అనాదా చే భిక్ఖు తిణ్ణం దుబ్బణ్ణకరణానం అఞ్ఞతరం దుబ్బణ్ణకరణన్తి అన్తమసో కుసగ్గేనపి అనాదియిత్వా తిణ్ణం దుబ్బణ్ణకరణానం అఞ్ఞతరం దుబ్బణ్ణకరణం నవం చీవరం పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౭౦. అనాదిన్నే అనాదిన్నసఞ్ఞీ పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అనాదిన్నే వేమతికో పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అనాదిన్నే ఆదిన్నసఞ్ఞీ పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆదిన్నే అనాదిన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఆదిన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఆదిన్నే ఆదిన్నసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౭౧. అనాపత్తిఆదియిత్వా పరిభుఞ్జతి, కప్పో నట్ఠో హోతి, కప్పకతోకాసో జిణ్ణో హోతి, కప్పకతేన అకప్పకతం సంసిబ్బితం హోతి, అగ్గళే అనువాతే పరిభణ్డే, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

దుబ్బణ్ణకరణసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం అట్ఠమం.

౯. వికప్పనసిక్ఖాపదం

౩౭౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో భాతునో సద్ధివిహారికస్స భిక్ఖునో సామం చీవరం వికప్పేత్వా అప్పచ్చుద్ధారణం [అపచ్చుద్ధారకం (సీ. స్యా.)] పరిభుఞ్జతి. అథ ఖో సో భిక్ఖు భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి – ‘‘అయం, ఆవుసో, ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో మయ్హం చీవరం సామం వికప్పేత్వా అప్పచ్చుద్ధారణం పరిభుఞ్జతీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో భిక్ఖుస్స సామం చీవరం వికప్పేత్వా అప్పచ్చుద్ధారణం పరిభుఞ్జిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉపనన్ద, భిక్ఖుస్స సామం చీవరం వికప్పేత్వా అప్పచ్చుద్ధారణం పరిభుఞ్జసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, భిక్ఖుస్స సామం చీవరం వికప్పేత్వా అప్పచ్చుద్ధారణం పరిభుఞ్జిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౭౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుస్స వా భిక్ఖునియా వా సిక్ఖమానాయ వా సామణేరస్స వా సామణేరియా వా సామం చీవరం వికప్పేత్వా అప్పచ్చుద్ధారణం [అపచ్చుద్ధారకం (సీ. స్యా.)] పరిభుఞ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౭౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖుస్సాతి అఞ్ఞస్స భిక్ఖుస్స.

భిక్ఖునీ నామ ఉభతోసఙ్ఘే ఉపసమ్పన్నా.

సిక్ఖమానా నామ ద్వే వస్సాని ఛసు ధమ్మేసు సిక్ఖితసిక్ఖా.

సామణేరో నామ దససిక్ఖాపదికో.

సామణేరీ నామ దససిక్ఖాపదికా.

సామన్తి సయం వికప్పేత్వా.

చీవరం నామ ఛన్నం చీవరానం అఞ్ఞతరం చీవరం వికప్పనుపగం పచ్ఛిమం.

వికప్పనా నామ ద్వే వికప్పనా – సమ్ముఖావికప్పనా చ పరమ్ముఖావికప్పనా చ.

సమ్ముఖావికప్పనా నామ ‘‘ఇమం చీవరం తుయ్హం వికప్పేమి ఇత్థన్నామస్స వా’’తి.

పరమ్ముఖావికప్పనా నామ ‘‘ఇమం చీవరం వికప్పనత్థాయ తుయ్హం దమ్మీ’’తి. తేన వత్తబ్బో – ‘‘కో తే మిత్తో వా సన్దిట్ఠో వా’’తి? ‘‘ఇత్థన్నామో చ ఇత్థన్నామో చా’’తి. తేన వత్తబ్బో – ‘‘అహం తేసం దమ్మి, తేసం సన్తకం పరిభుఞ్జ వా విస్సజ్జేహి వా యథాపచ్చయం వా కరోహీ’’తి.

అప్పచ్చుద్ధారణం నామ తస్స వా అదిన్నం, తస్స వా అవిస్ససన్తో పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౭౫. అప్పచ్చుద్ధారణే అప్పచ్చుద్ధారణసఞ్ఞీ పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అప్పచ్చుద్ధారణే వేమతికో పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అప్పచ్చుద్ధారణే అప్పచ్చుద్ధారణసఞ్ఞీ పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అధిట్ఠేతి వా విస్సజ్జేతి వా, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పచ్చుద్ధారణే అప్పచ్చుద్ధారణసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పచ్చుద్ధారణే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పచ్చుద్ధారణే పచ్చుద్ధారణసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౭౬. అనాపత్తి సో వా దేతి, తస్స వా విస్ససన్తో పరిభుఞ్జతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

వికప్పనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం నవమం.

౧౦. చీవరఅపనిధానసిక్ఖాపదం

౩౭౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ అసన్నిహితపరిక్ఖారా హోన్తి. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ సత్తరసవగ్గియానం భిక్ఖూనం పత్తమ్పి చీవరమ్పి అపనిధేన్తి. సత్తరసవగ్గియా భిక్ఖూ ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ ఏతదవోచుం – ‘‘దేథావుసో, అమ్హాకం పత్తమ్పి చీవరమ్పీ’’తి. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ హసన్తి, తే రోదన్తి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘కిస్స తుమ్హే, ఆవుసో, రోదథా’’తి? ‘‘ఇమే, ఆవుసో, ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అమ్హాకం పత్తమ్పి చీవరమ్పి అపనిధేన్తీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖూనం పత్తమ్పి చీవరమ్పి అపనిధేస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం పత్తమ్పి చీవరమ్పి అపనిధేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖూనం పత్తమ్పి చీవరమ్పి అపనిధేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౭౮. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుస్స పత్తం వా చీవరం వా నిసీదనం వా సూచిఘరం వా కాయబన్ధనం వా అపనిధేయ్య వా అపనిధాపేయ్య వా, అన్తమసో హసాపేక్ఖోపి, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౭౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖుస్సాతి అఞ్ఞస్స భిక్ఖుస్స.

పత్తో నామ ద్వే పత్తా – అయోపత్తో, మత్తికాపత్తో.

చీవరం నామ ఛన్నం చీవరానం అఞ్ఞతరం చీవరం, వికప్పనుపగం పచ్ఛిమం.

నిసీదనం నామ సదసం వుచ్చతి.

సూచిఘరం నామ ససూచికం వా అసూచికం వా.

కాయబన్ధనం నామ ద్వే కాయబన్ధనాని – పట్టికా, సూకరన్తకం.

అపనిధేయ్య వాతి సయం అపనిధేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అపనిధాపేయ్య వాతి అఞ్ఞం ఆణాపేసి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అపనిధాపేయ్య వా తి అయ్యం ఆణాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సకిం ఆణత్తో బహుకమ్పి అపనిధేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అన్తమసో హసాపేక్ఖోపీతి కీళాధిప్పాయో.

౩౮౦. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ పత్తం వా చీవరం వా నిసీదనం వా సూచిఘరం వా కాయబన్ధనం వా అపనిధేతి వా అపనిధాపేతి వా, అన్తమసో హసాపేక్ఖోపి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో…పే… ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ పత్తం వా చీవరం వా నిసీదనం వా సూచిఘరం వా కాయబన్ధనం వా అపనిధేతి వా అపనిధాపేతి వా, అన్తమసో హసాపేక్ఖోపి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞం పరిక్ఖారం అపనిధేతి వా అపనిధాపేతి వా, అన్తమసో హసాపేక్ఖోపి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నస్స పత్తం వా చీవరం వా అఞ్ఞం వా పరిక్ఖారం అపనిధేతి వా అపనిధాపేతి వా, అన్తమసో హసాపేక్ఖోపి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౩౮౧. అనాపత్తి నహసాధిప్పాయో, దున్నిక్ఖిత్తం పటిసామేతి, ‘‘ధమ్మిం కథం కత్వా దస్సామీ’’తి పటిసామేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

చీవరఅపనిధానసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దసమం.

సురాపానవగ్గో ఛట్ఠో.

తస్సుద్దానం –

సురా అఙ్గులి హాసో చ [తోయఞ్చ (ఇతిపి)], అనాదరియఞ్చ భింసనం;

జోతినహానదుబ్బణ్ణం, సామం అపనిధేన చాతి.

౭. సప్పాణకవగ్గో

౧. సఞ్చిచ్చసిక్ఖాపదం

౩౮౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉదాయీ ఇస్సాసో హోతి, కాకా చస్స అమనాపా హోన్తి. సో కాకే విజ్ఝిత్వా విజ్ఝిత్వా సీసం ఛిన్దిత్వా సూలే పటిపాటియా ఠపేసి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘కేనిమే, ఆవుసో, కాకా జీవితా వోరోపితా’’తి? ‘‘మయా, ఆవుసో. అమనాపా మే కాకా’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఉదాయీ సఞ్చిచ్చ పాణం జీవితా వోరోపేస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఉదాయి, సఞ్చిచ్చ పాణం జీవితా వోరోపేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, సఞ్చిచ్చ పాణం జీవితా వోరోపేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౮౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు సఞ్చిచ్చ పాణం జీవితా వోరోపేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౮౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సఞ్చిచ్చాతి జానన్తో సఞ్జానన్తో చేచ్చ అభివితరిత్వా వీతిక్కమో.

పాణో నామ తిరచ్ఛానగతపాణో వుచ్చతి.

జీవితా వోరోపేయ్యాతి జీవితిన్ద్రియం ఉపచ్ఛిన్దతి ఉపరోధేతి సన్తతిం వికోపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౮౫. పాణే పాణసఞ్ఞీ జీవితా వోరోపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పాణే వేమతికో జీవితా వోరోపేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పాణే అప్పాణసఞ్ఞీ జీవితా వోరోపేతి, అనాపత్తి. అప్పాణే పాణసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పాణే వేమితకో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పాణే అప్పాణసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౮౬. అనాపత్తి అసఞ్చిచ్చ, అస్సతియా, అజానన్తస్స, నమరణాధిప్పాయస్స, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సఞ్చిచ్చసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. సప్పాణకసిక్ఖాపదం

౩౮౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం సప్పాణకం ఉదకం పరిభుఞ్జన్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం సప్పాణకం ఉదకం పరిభుఞ్జిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, జానం సప్పాణకం ఉదకం పరిభుఞ్జథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, జానం సప్పాణకం ఉదకం పరిభుఞ్జిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౮౮. ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం సప్పాణకం ఉదకం పరిభుఞ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౮౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి, అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి. ‘‘సప్పాణక’’న్తి జానన్తో, ‘‘పరిభోగేన మరిస్సన్తీ’’తి జానన్తో పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౯౦. సప్పాణకే సప్పాణకసఞ్ఞీ పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. సప్పాణకే వేమతికో పరిభుఞ్జతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. సప్పాణకే అప్పాణకసఞ్ఞీ పరిభుఞ్జతి, అనాపత్తి. అప్పాణకే సప్పాణకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పాణకే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అప్పాణకే అప్పాణకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౯౧. అనాపత్తి ‘‘సప్పాణక’’న్తి అజానన్తో, ‘‘అప్పాణక’’న్తి జానన్తో, ‘‘పరిభోగేన న మరిస్సన్తీ’’తి జానన్తో పరిభుఞ్జతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సప్పాణకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దుతియం.

౩. ఉక్కోటనసిక్ఖాపదం

౩౯౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం యథాధమ్మం నిహతాధికరణం పునకమ్మాయ ఉక్కోటేన్తి – ‘‘అకతం కమ్మం దుక్కటం కమ్మం పున కాతబ్బం కమ్మం అనిహతం దున్నిహతం పున నిహనితబ్బ’’న్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం యథాధమ్మం నిహతాధికరణం పునకమ్మాయ ఉక్కోటేస్సన్తీ’’తి …పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, జానం యథాధమ్మం నిహతాధికరణం పునకమ్మాయ ఉక్కోటేథా’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, జానం యథాధమ్మం నిహతాధికరణం పునకమ్మాయ ఉక్కోటేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౯౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం యథాధమ్మం నిహతాధికరణం పునకమ్మాయ ఉక్కోటేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౯౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి, అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి, సో వా ఆరోచేతి.

యథాధమ్మం నామ ధమ్మేన వినయేన సత్థుసాసనేన కతం, ఏతం యథాధమ్మం నామ.

అధికరణం నామ చత్తారి అధికరణాని – వివాదాధికరణం, అనువాదాధికరణం, ఆపత్తాధికరణం, కిచ్చాధికరణం.

పునకమ్మాయ ఉక్కోటేయ్యాతి ‘‘అకతం కమ్మం దుక్కటం కమ్మం పునకాతబ్బం కమ్మం అనిహతం దున్నిహతం పున నిహనితబ్బం’’తి ఉక్కోటేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౩౯౫. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఉక్కోటేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో ఉక్కోటేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఉక్కోటేతి, అనాపత్తి. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౩౯౬. అనాపత్తి ‘‘అధమ్మేన వా వగ్గేన వా న కమ్మారహస్స వా కమ్మం కత’’న్తి జానన్తో ఉక్కోటేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఉక్కోటనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం తతియం.

౪. దుట్ఠుల్లసిక్ఖాపదం

౩౯౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో సఞ్చేతనికం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా భాతునో సద్ధివిహారికస్స భిక్ఖునో ఆరోచేసి – ‘‘అహం, ఆవుసో, సఞ్చేతనికం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఆపత్తిం ఆపన్నో. మా కస్సచి ఆరోచేహీ’’తి. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో భిక్ఖు సఞ్చేతనికం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా సఙ్ఘం తస్సా ఆపత్తియా పరివాసం యాచి. తస్స సఙ్ఘో తస్సా ఆపత్తియా పరివాసం అదాసి. సో పరివసన్తో తం భిక్ఖుం పస్సిత్వా ఏతదవోచ – ‘‘అహం, ఆవుసో, సఞ్చేతనికం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా సఙ్ఘం తస్సా ఆపత్తియా పరివాసం యాచిం, తస్స మే సఙ్ఘో తస్సా ఆపత్తియా పరివాసం అదాసి, సోహం పరివసామి, వేదియామహం [వేదయామహం (స్యా.)], ఆవుసో, వేదియతీ’’తి మం ఆయస్మా ధారేతూ’’తి.

‘‘కిం ను ఖో, ఆవుసో, యో అఞ్ఞోపి ఇమం ఆపత్తిం ఆపజ్జతి సోపి ఏవం కరోతీ’’తి? ‘‘ఏవమావుసో’’తి. ‘‘అయం, ఆవుసో, ఆయస్మా ఉపనన్దో సక్యపుత్తో సఞ్చేతనికం సుక్కవిస్సట్ఠిం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా [ఆపజ్జి (?)] సో మే ఆరోచేతి మా కస్సచి ఆరోచేహీ’’తి. ‘‘కిం పన త్వం, ఆవుసో, పటిచ్ఛాదేసీ’’తి? ‘‘ఏవమావుసో’’తి. అథ ఖో సో భిక్ఖు భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు భిక్ఖుస్స జానం దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం పటిచ్ఛాదేస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, భిక్ఖుస్స జానం దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం పటిచ్ఛాదేసీతి. ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, భిక్ఖుస్స జానం దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం పటిచ్ఛాదేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౩౯౮. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుస్స జానం దుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం పటిచ్ఛాదేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౩౯౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖుస్సాతి అఞ్ఞస్స భిక్ఖుస్స.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి, సో వా ఆరోచేతి.

దుట్ఠుల్లా నామ ఆపత్తి చత్తారి చ పారాజికాని తేరస చ సఙ్ఘాదిసేసా.

పటిచ్ఛాదేయ్యాతి ‘‘ఇమం జానిత్వా చోదేస్సన్తి, సారేస్సన్తి ఖుంసేస్సన్తి, వమ్భేస్సన్తి, మఙ్కుం కరిస్సన్తి నారోచేస్సామీ’’తి ధురం నిక్ఖిత్తమత్తే, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౦౦. దుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా దుట్ఠుల్లాపత్తిసఞ్ఞీ పటిచ్ఛాదేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. దుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా వేమతికో పటిచ్ఛాదేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. దుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా అదుట్ఠుల్లాపత్తిసఞ్ఞీ పటిచ్ఛాదేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అదుట్ఠుల్లం ఆపత్తిం పటిచ్ఛాదేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నస్స దుట్ఠుల్లం వా అదుట్ఠుల్లం వా అజ్ఝాచారం పటిచ్ఛాదేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అదుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా దుట్ఠుల్లాపత్తిసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అదుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అదుట్ఠుల్లాయ ఆపత్తియా అదుట్ఠుల్లాపత్తిసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౦౧. అనాపత్తి – ‘‘సఙ్ఘస్స భణ్డనం వా కలహో వా విగ్గహో వా వివాదో వా భవిస్సతీ’’తి నారోచేతి, ‘‘సఙ్ఘభేదో వా సఙ్ఘరాజి వా భవిస్సతీ’’తి నారోచేతి, ‘‘అయం కక్ఖళో ఫరుసో జీవితన్తరాయం వా బ్రహ్మచరియన్తరాయం వా కరిస్సతీ’’తి నారోచేతి, అఞ్ఞే పతిరూపే భిక్ఖూ అపస్సన్తో నారోచేతి, నఛాదేతుకామో నారోచేతి, ‘‘పఞ్ఞాయిస్సతి సకేన కమ్మేనా’’తి నారోచేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

దుట్ఠుల్లసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం చతుత్థం.

౫. ఊనవీసతివస్ససిక్ఖాపదం

౪౦౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. [ఇదం వత్థు మహావ. ౯౯] తేన ఖో పన సమయేన రాజగహే సత్తరసవగ్గియా దారకా సహాయకా హోన్తి. ఉపాలిదారకో తేసం పామోక్ఖో హోతి. అథ ఖో ఉపాలిస్స మాతాపితూనం ఏతదహోసి – ‘‘కేన ను ఖో ఉపాయేన ఉపాలి అమ్హాకం అచ్చయేన సుఖఞ్చ జీవేయ్య న చ కిలమేయ్యా’’తి? అథ ఖో ఉపాలిస్స మాతాపితూనం ఏతదహోసి – ‘‘సచే ఖో ఉపాలి లేఖం సిక్ఖేయ్య, ఏవం ఖో ఉపాలి అమ్హాకం అచ్చయేన సుఖఞ్చ జీవేయ్య, న చ కిలమేయ్యా’’తి. అథ ఖో ఉపాలిస్స మాతాపితూనం ఏతదహోసి – ‘‘సచే ఖో ఉపాలి లేఖం సిక్ఖిస్సతి, అఙ్గులియో దుక్ఖా భవిస్సన్తి. సచే ఖో ఉపాలి గణనం సిక్ఖేయ్య, ఏవం ఖో ఉపాలి అమ్హాకం అచ్చయేన సుఖఞ్చ జీవేయ్య న చ కిలమేయ్యా’’తి. అథ ఖో ఉపాలిస్స మాతాపితూనం ఏతదహోసి – ‘‘సచే ఖో ఉపాలి గణనం సిక్ఖిస్సతి, ఉరస్స దుక్ఖో భవిస్సతి. సచే ఖో ఉపాలి రూపం సిక్ఖేయ్య, ఏవం ఖో ఉపాలి అమ్హాకం అచ్చయేన సుఖఞ్చ జీవేయ్య న చ కిలమేయ్యా’’తి. అథ ఖో ఉపాలిస్స మాతాపితూనం ఏతదహోసి – ‘‘సచే ఖో ఉపాలి రూపం సిక్ఖిస్సతి, అక్ఖీని దుక్ఖా భవిస్సన్తి. ఇమే ఖో సమణా సక్యపుత్తియా సుఖసీలా సుఖసమాచారా సుభోజనాని భుఞ్జిత్వా నివాతేసు సయనేసు సయన్తి. సచే ఖో ఉపాలి సమణేసు సక్యపుత్తియేసు పబ్బజేయ్య, ఏవం ఖో ఉపాలి అమ్హాకం అచ్చయేన సుఖఞ్చ జీవేయ్య, న చ కిలమేయ్యా’’తి.

అస్సోసి ఖో ఉపాలిదారకో మాతాపితూనం ఇమం కథాసల్లాపం. అథ ఖో ఉపాలిదారకో యేన తే దారకా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తే దారకే ఏతదవోచ – ‘‘ఏథ మయం, అయ్యా, సమణేసు సక్యపుత్తియేసు పబ్బజిస్సామా’’తి. ‘‘సచే ఖో త్వం, అయ్య, పబ్బజిస్ససి, ఏవం మయమ్పి పబ్బజిస్సామా’’తి. అథ ఖో తే దారకా ఏకమేకస్స మాతాపితరో ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతదవోచుం – ‘‘అనుజానాథ మం అగారస్మా అనగారియం పబ్బజ్జాయా’’తి. అథ ఖో తేసం దారకానం మాతాపితరో – ‘‘సబ్బేపిమే దారకా సమానచ్ఛన్దా కల్యాణాధిప్పాయా’’తి అనుజానింసు. తే భిక్ఖూ ఉపసఙ్కమిత్వా పబ్బజ్జం యాచింసు. తే భిక్ఖూ పబ్బాజేసుం ఉపసమ్పాదేసుం. తే రత్తియా పచ్చూససమయం పచ్చుట్ఠాయ రోదన్తి – ‘‘యాగుం దేథ, భత్తం దేథ, ఖాదనీయం దేథా’’తి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘ఆగమేథ, ఆవుసో, యావ రత్తి విభాయతి. సచే యాగు భవిస్సతి, పివిస్సథ. సచే భత్తం భవిస్సతి, భుఞ్జిస్సథ. సచే ఖాదనీయం భవిస్సతి, ఖాదిస్సథ. నో చే భవిస్సతి యాగు వా భత్తం వా ఖాదనీయం వా, పిణ్డాయ చరిత్వా భుఞ్జిస్సథా’’తి. ఏవమ్పి ఖో తే భిక్ఖూ భిక్ఖూహి వుచ్చమానా రోదన్తియేవ – ‘‘యాగుం దేథ, భత్తం దేథ, ఖాదనీయం దేథా’’తి. సేనాసనం ఊహదన్తిపి ఉమ్మిహన్తిపి.

అస్సోసి ఖో భగవా రత్తియా పచ్చూససమయం పచ్చుట్ఠాయ దారకసద్దం. సుత్వాన ఆయస్మన్తం ఆనన్దం ఆమన్తేసి – ‘‘కిం ను ఖో సో, ఆనన్ద, దారకసద్దో’’తి? అథ ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతాపేత్వా భిక్ఖూ పటిపుచ్ఛి – ‘‘సచ్చం కిర, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ జానం ఊనవీసతివస్సం పుగ్గలం ఉపసమ్పాదేన్తీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తే, భిక్ఖవే, మోఘపురిసా జానం ఊనవీసతివస్సం పుగ్గలం ఉపసమ్పాదేస్సన్తి! ఊనకవీసతివస్సో, భిక్ఖవే, పుగ్గలో అక్ఖమో హోతి సీతస్స ఉణ్హస్స జిఘచ్ఛాయ పిపాసాయ డంసమకసవాతాతపసరీసపసమ్ఫస్సానం దురుత్తానం దురాగతానం వచనపథానం ఉప్పన్నానం సారీరికానం వేదనానం దుక్ఖానం తిబ్బానం ఖరానం కటుకానం అసాతానం అమనాపానం పాణహరానం అనధివాసకజాతికో హోతి. వీసతివస్సోవ ఖో, భిక్ఖవే, పుగ్గలో ఖమో హోతి సీతస్స ఉణ్హస్స…పే… పాణహరానం అధివాసకజాతికో హోతి. నేతం, భిక్ఖవే, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౦౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం ఊనవీసతివస్సం పుగ్గలం ఉపసమ్పాదేయ్య, సో చ పుగ్గలో అనుపసమ్పన్నో, తే చ భిక్ఖూ గారయ్హా, ఇదం తస్మిం పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౦౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి, అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి, సో వా ఆరోచేతి.

ఊనవీసతివస్సో నామ అప్పత్తవీసతివస్సో.

‘‘ఉపసమ్పాదేస్సామీ’’తి గణం వా ఆచరియం వా పత్తం వా చీవరం వా పరియేసతి, సీమం వా సమ్మన్నతి [సమ్మనతి (క.)], ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఞత్తియా దుక్కటం. ద్వీహి కమ్మవాచాహి దుక్కటా. కమ్మవాచాపరియోసానే ఉపజ్ఝాయస్స ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. గణస్స చ ఆచరియస్స చ ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౦౫. ఊనవీసతివస్సే ఊనవీసతివస్ససఞ్ఞీ ఉపసమ్పాదేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఊనవీసతివస్సే వేమతికో ఉపసమ్పాదేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఊనవీసతివస్సే పరిపుణ్ణవీసతివస్ససఞ్ఞీ ఉపసమ్పాదేతి, అనాపత్తి. పరిపుణ్ణవీసతివస్సే ఊనవీసతివస్ససఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పరిపుణ్ణవీసతివస్సే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పరిపుణ్ణవీసతివస్సే పరిపుణ్ణవీసతివస్ససఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౦౬. అనాపత్తి ఊనవీసతివస్సం పరిపుణ్ణవీసతివస్ససఞ్ఞీ ఉపసమ్పాదేతి, పరిపుణ్ణవీసతివస్సం పరిపుణ్ణవీసతివస్ససఞ్ఞీ ఉపసమ్పాదేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఊనవీసతివస్ససిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఞ్చమం.

౬. థేయ్యసత్థసిక్ఖాపదం

౪౦౭. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో సత్థో రాజగహా పటియాలోకం గన్తుకామో హోతి. అఞ్ఞతరో భిక్ఖు తే మనుస్సే ఏతదవోచ – ‘‘అహమ్పాయస్మన్తేహి సద్ధిం గమిస్సామీ’’తి. ‘‘మయం ఖో, భన్తే, సుఙ్కం పరిహరిస్సామా’’తి. ‘‘పజానాథావుసో’’తి. అస్సోసుం ఖో కమ్మియా [కమ్మికా (సీ. స్యా.)] – ‘‘సత్థో కిర సుఙ్కం పరిహరిస్సతీ’’తి. తే మగ్గే పరియుట్ఠింసు. అథ ఖో తే కమ్మికా తం సత్థం గహేత్వా అచ్ఛిన్దిత్వా తం భిక్ఖుం ఏతదవోచుం – ‘‘కిస్స త్వం, భన్తే, జానం థేయ్యసత్థేన సద్ధిం గచ్ఛసీ’’తి? పలిబున్ధేత్వా ముఞ్చింసు. అథ ఖో సో భిక్ఖు సావత్థిం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు జానం థేయ్యసత్థేన సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, జానం థేయ్యసత్థేన సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, జానం థేయ్యసత్థేన సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౦౮. ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం థేయ్యసత్థేన సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జేయ్య, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౦౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి, అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి, సో వా ఆరోచేతి.

థేయ్యసత్థో నామ చోరా కతకమ్మా వా హోన్తి అకతకమ్మా వా, రాజానం వా థేయ్యం గచ్ఛన్తి సుఙ్కం వా పరిహరన్తి.

సద్ధిన్తి ఏకతో.

సంవిధాయాతి – ‘‘గచ్ఛామావుసో, గచ్ఛామ భన్తే; గచ్ఛామ భన్తే, గచ్ఛామావుసో, అజ్జ వా హియ్యో వా పరే వా గచ్ఛామా’’తి సంవిదహతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అన్తమసో గామన్తరమ్పీతి కుక్కుటసమ్పాతే గామే గామన్తరే గామన్తరే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగామకే అరఞ్ఞే అద్ధయోజనే అద్ధయోజనే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౧౦. థేయ్యసత్థే థేయ్యసత్థసఞ్ఞీ సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. థేయ్యసత్థే వేమతికో సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. థేయ్యసత్థే అథేయ్యసత్థసఞ్ఞీ సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, అనాపత్తి. భిక్ఖు సంవిదహతి, మనుస్సా న సంవిదహన్తి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అథేయ్యసత్థే థేయ్యసత్థసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అథేయ్యసత్థే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అథేయ్యసత్థే అథేయ్యసత్థసఞ్ఞీ అనాపత్తి.

౪౧౧. అనాపత్తి అసంవిదహిత్వా గచ్ఛతి, మనుస్సా సంవిదహన్తి భిక్ఖు న సంవిదహతి, విసఙ్కేతేన గచ్ఛతి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

థేయ్యసత్థసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఛట్ఠం.

౭. సంవిధానసిక్ఖాపదం

౪౧౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో భిక్ఖు కోసలేసు జనపదే సావత్థిం గచ్ఛన్తో అఞ్ఞతరేన గామద్వారేన అతిక్కమతి. అఞ్ఞతరా ఇత్థీ సామికేన సహ భణ్డిత్వా గామతో నిక్ఖమిత్వా తం భిక్ఖుం పస్సిత్వా ఏతదవోచ – ‘‘కహం, భన్తే, అయ్యో గమిస్సతీ’’తి? ‘‘సావత్థిం ఖో అహం, భగిని, గమిస్సామీ’’తి. ‘‘అహం అయ్యేన సద్ధిం గమిస్సామీ’’తి. ‘‘ఏయ్యాసి, భగినీ’’తి. అథ ఖో తస్సా ఇత్థియా సామికో గామతో నిక్ఖమిత్వా మనుస్సే పుచ్ఛి – ‘‘అపాయ్యో [అపయ్యా (సీ. స్యా.)] ఏవరూపిం ఇత్థిం పస్సేయ్యాథా’’తి? ‘‘ఏసాయ్యో, పబ్బజితేన సహ గచ్ఛతీ’’తి. అథ ఖో సో పురిసో అనుబన్ధిత్వా తం భిక్ఖుం గహేత్వా ఆకోటేత్వా ముఞ్చి. అథ ఖో సో భిక్ఖు అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే పధూపేన్తో నిసీది. అథ ఖో సా ఇత్థీ తం పురిసం ఏతదవోచ – ‘‘నాయ్యో సో భిక్ఖు మం నిప్పాతేసి; అపిచ, అహమేవ తేన భిక్ఖునా సద్ధిం గచ్ఛామి; అకారకో సో భిక్ఖు; గచ్ఛ, నం ఖమాపేహీ’’తి. అథ ఖో సో పురిసో తం భిక్ఖుం ఖమాపేసి. అథ ఖో సో భిక్ఖు సావత్థిం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు మాతుగామేన సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, మాతుగామేన సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, మాతుగామేన సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం, ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౧౩. ‘‘యో పన భిక్ఖు మాతుగామేన సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జేయ్య, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౧౪. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

మాతుగామో నామ మనుస్సిత్థీ, న యక్ఖీ న పేతీ న తిరచ్ఛానగతా విఞ్ఞూ పటిబలా సుభాసితదుబ్భాసితం దుట్ఠుల్లాదుట్ఠుల్లం ఆజానితుం.

సద్ధిన్తి ఏకతో.

సంవిధాయాతి – ‘‘గచ్ఛామ భగిని, గచ్ఛామాయ్య, గచ్ఛామాయ్య, గచ్ఛామ భగిని, అజ్జ వా హియ్యో వా పరే వా గచ్ఛామా’’తి సంవిదహతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అన్తమసో గామన్తరమ్పీతి కుక్కుటసమ్పాతే గామే గామన్తరే గామన్తరే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అగామకే అరఞ్ఞే అద్ధయోజనే అద్ధయోజనే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౧౫. మాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే వేమతికో సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. మాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

భిక్ఖు సంవిదహతి మాతుగామో న సంవిదహతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యక్ఖియా వా పేతియా పణ్డకేన వా తిరచ్ఛానగతమనుస్సవిగ్గహిత్థియా వా సద్ధిం సంవిధాయ ఏకద్ధానమగ్గం పటిపజ్జతి, అన్తమసో గామన్తరమ్పి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే మాతుగామసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అమాతుగామే అమాతుగామసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౧౬. అనాపత్తి అసంవిదహిత్వా గచ్ఛతి, మాతుగామో సంవిదహతి భిక్ఖు న సంవిదహతి, విసఙ్కేతేన గచ్ఛతి, ఆపదాసు, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సంవిధానసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం సత్తమం.

౮. అరిట్ఠసిక్ఖాపదం

౪౧౭. [ఇదం వత్థు చూళవ. ౬౫; మ. ని. ౧.౨౩౪] తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన అరిట్ఠస్స నామ భిక్ఖునో గద్ధబాధిపుబ్బస్స [గన్ధబాధిపుబ్బస్స (స్యా. క.)] ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం హోతి – ‘‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’తి. అస్సోసుం ఖో సమ్బహులా భిక్ఖూ – ‘‘అరిట్ఠస్స కిర నామ భిక్ఖునో గద్ధబాధిపుబ్బస్స ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ యేన అరిట్ఠో భిక్ఖు గద్ధబాధిపుబ్బో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా అరిట్ఠం భిక్ఖుం గద్ధబాధిపుబ్బం ఏతదవోచుం – ‘‘సచ్చం కిర తే, ఆవుసో అరిట్ఠ, ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’తి? ‘‘ఏవంబ్యాఖో అహం, ఆవుసో, భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి – ‘యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి.

‘‘మా, ఆవుసో అరిట్ఠ, ఏవం అవచ. మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి. న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం [అబ్భాచిక్ఖనం (ఇతిపి)]. న హి భగవా ఏవం వదేయ్య. అనేకపరియాయేనావుసో అరిట్ఠ, అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా భగవతా. అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయ. అప్పస్సాదా కామా వుత్తా భగవతా బహుదుక్ఖా బహుపాయాసా, ఆదీనవో ఏత్థ భియ్యో. అట్ఠికఙ్కలూపమా కామా వుత్తా భగవతా బహుదుక్ఖా బహుపాయాసా, ఆదీనవో ఏత్థ భియ్యో. మంసపేసూపమా కామా వుత్తా భగవతా…పే… తిణుక్కూపమా కామా వుత్తా భగవతా… అఙ్గారకాసూపమా కామా వుత్తా భగవతా… సుపినకూపమా కామా వుత్తా భగవతా… యాచితకూపమా కామా వుత్తా భగవతా… రుక్ఖఫలూపమా కామా వుత్తా భగవతా… అసిసూనూపమా కామా వుత్తా భగవతా… సత్తిసూలూపమా కామా వుత్తా భగవతా… సప్పసిరూపమా కామా వుత్తా భగవతా బహుదుక్ఖా బహుపాయాసా, ఆదీనవో ఏత్థ భియ్యో’’తి.

ఏవమ్పి ఖో అరిట్ఠో భిక్ఖు గద్ధబాధిపుబ్బో తేహి భిక్ఖూహి వుచ్చమానో తథేవ తం పాపకం దిట్ఠిగతం థామసా పరామాసా అభినివిస్స వోహరతి – ‘‘ఏవంబ్యాఖో అహం, ఆవుసో, భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, – ‘యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి. యతో చ ఖో తే భిక్ఖూ నాసక్ఖింసు అరిట్ఠం భిక్ఖుం గద్ధబాధిపుబ్బం ఏతస్మా పాపకా దిట్ఠిగతా వివేచేతుం, అథ ఖో తే భిక్ఖూ యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతాపేత్వా అరిట్ఠం భిక్ఖుం గద్ధబాధిపుబ్బం పటిపుచ్ఛి – ‘‘సచ్చం కిర తే, అరిట్ఠ, ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి? ‘‘ఏవంబ్యాఖో అహం, భన్తే, భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి – ‘యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి.

కస్స ను ఖో నామ త్వం, మోఘపురిస, మయా ఏవం ధమ్మం దేసితం ఆజానాసి? నను మయా, మోఘపురిస, అనేకపరియాయేన అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా. అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయ. అప్పస్సాదా కామా వుత్తా మయా బహుదుక్ఖా బహుపాయాసా, ఆదీనవో ఏత్థ భియ్యో. అట్ఠికఙ్కలూపమా కామా వుత్తా మయా…పే… మంసపేసూపమా కామా వుత్తా మయా… తిణుక్కూపమా కామా వుత్తా మయా… అఙ్గారకాసూపమా కామా వుత్తా మయా… సుపినకూపమా కామా వుత్తా మయా… యాచితకూపమా కామా వుత్తా మయా… రుక్ఖఫలూపమా కామా వుత్తా మయా… అసిసూనూపమా కామా వుత్తా మయా… సత్తిసూలూపమా కామా వుత్తా మయా… సప్పసిరూపమా కామా వుత్తా మయా బహుదుక్ఖా బహుపాయాసా, ఆదీనవో ఏత్థ భియ్యో. అథ చ పన త్వం, మోఘపురిస, అత్తనా దుగ్గహితేన అమ్హే చేవ అబ్భాచిక్ఖసి, అత్తానఞ్చ ఖణసి, బహుఞ్చ అపుఞ్ఞం పసవసి. తఞ్హి తే, మోఘపురిస, భవిస్సతి దీఘరత్తం అహితాయ దుక్ఖాయ. నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే…. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౧౮. ‘‘యో పన భిక్ఖు ఏవం వదేయ్య – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’తి సో భిక్ఖు భిక్ఖూహి ఏవమస్స వచనీయో – ‘మాయస్మా ఏవం అవచ, మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి, న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం, న హి భగవా ఏవం వదేయ్య, అనేకపరియాయేనావుసో, అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా భగవతా, అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయా’తి. ఏవఞ్చ [ఏవఞ్చ పన (క.)] సో భిక్ఖు భిక్ఖూహి వుచ్చమానో తథేవ పగ్గణ్హేయ్య, సో భిక్ఖు భిక్ఖూహి యావతతియం సమనుభాసితబ్బో తస్స పటినిస్సగ్గాయ. యావతతియఞ్చే సమనుభాసియమానో తం పటినిస్సజ్జేయ్య, ఇచ్చేతం కుసలం, నో చే పటినిస్సజ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౧౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

ఏవం వదేయ్యాతి – ‘‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’తి.

సో భిక్ఖూతి యో సో ఏవంవాదీ భిక్ఖు.

భిక్ఖూహీతి అఞ్ఞేహి భిక్ఖూహి. యే పస్సన్తి యే సుణన్తి తేహి వత్తబ్బో – ‘‘మాయస్మా ఏవం అవచ, మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి, న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం, న హి భగవా ఏవం వదేయ్య, అనేకపరియాయేనావుసో అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా భగవతా. అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయా’’తి. దుతియమ్పి వత్తబ్బో. తతియమ్పి వత్తబ్బో. సచే పటినిస్సజ్జతి, ఇచ్చేతం కుసలం; నో చే పటినిస్సజ్జతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. సుత్వా న వదన్తి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. సో భిక్ఖు సఙ్ఘమజ్ఝమ్పి ఆకడ్ఢిత్వా వత్తబ్బో – ‘‘మాయస్మా ఏవం అవచ, మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి, న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం, న హి భగవా ఏవం వదేయ్య, అనేకపరియాయేనావుసో అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా భగవతా. అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయా’’తి. దుతియమ్పి వత్తబ్బో. తతియమ్పి వత్తబ్బో. సచే పటినిస్సజ్జతి, ఇచ్చేతం కుసలం. నో చే పటినిస్సజ్జతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. సో భిక్ఖు సమనుభాసితబ్బో. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, సమనుభాసితబ్బో. బ్యత్తేన భిక్ఖునా పటిబలేన సఙ్ఘో ఞాపేతబ్బో –

౪౨౦. ‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’తి. సో తం దిట్ఠిం న పటినిస్సజ్జతి. యది సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం, సఙ్ఘో ఇత్థన్నామం భిక్ఖుం సమనుభాసేయ్య – తస్సా దిట్ఠియా పటినిస్సగ్గాయ. ఏసా ఞత్తి.

‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’తి. సో తం దిట్ఠిం న పటినిస్సజ్జతి. సఙ్ఘో ఇత్థన్నామం భిక్ఖుం సమనుభాసతి తస్సా దిట్ఠియా పటినిస్సగ్గాయ. యస్సాయస్మతో ఖమతి ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో సమనుభాసనా, తస్సా దిట్ఠియా పటినిస్సగ్గాయ, సో తుణ్హస్స; యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య.

‘‘దుతియమ్పి ఏతమత్థం వదామి…పే… తతియమ్పి ఏతమత్థం వదామి – ‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’తి. సో తం దిట్ఠిం న పటినిస్సజ్జతి. సఙ్ఘో ఇత్థన్నామం భిక్ఖుం సమనుభాసతి తస్సా దిట్ఠియా పటినిస్సగ్గాయ. యస్సాయస్మతో ఖమతి ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో సమనుభాసనా, తస్సా దిట్ఠియా పటినిస్సగ్గాయ, సో తుణ్హస్స; యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య.

‘‘సమనుభట్ఠో సఙ్ఘేన ఇత్థన్నామో భిక్ఖు, తస్సా దిట్ఠియా పటినిస్సగ్గాయ. ఖమతి సఙ్ఘస్స, తస్మా తుణ్హీ, ఏవమేతం ధారయామీ’’తి.

ఞత్తియా దుక్కటం. ద్వీహి కమ్మవాచాహి దుక్కటా. కమ్మవాచాపరియోసానే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౨౧. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ న పటినిస్సజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో న పటినిస్సజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ న పటినిస్సజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౨౨. అనాపత్తి అసమనుభాసన్తస్స, పటినిస్సజ్జన్తస్స, ఉమ్మత్తకస్సాతి.

అరిట్ఠసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం అట్ఠమం.

౯. ఉక్ఖిత్తసమ్భోగసిక్ఖాపదం

౪౨౩. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం తథావాదినా అరిట్ఠేన భిక్ఖునా [భిక్ఖునా గద్ధబాధిపుబ్బేన (?)] అకటానుధమ్మేన తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సట్ఠేన సద్ధిం సమ్భుఞ్జన్తిపి సంవసన్తిపి సహాపి సేయ్యం కప్పేన్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం తథావాదినా అరిట్ఠేన భిక్ఖునా [భిక్ఖునా గద్ధబాధిపుబ్బేన (?)] అకటానుధమ్మేన తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సట్ఠేన సద్ధిం సమ్భుఞ్జిస్సన్తిపి సంవసిస్సన్తిపి సహాపి సేయ్యం కప్పేస్సన్తీతి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, జానం తథావాదినా అరిట్ఠేన భిక్ఖునా [భిక్ఖునా గద్ధబాధిపుబ్బేన (?)] అకటానుధమ్మేన తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సట్ఠేన సద్ధిం సమ్భుఞ్జథాపి సంవసథాపి సహాపి సేయ్యం కప్పేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, జానం తథావాదినా అరిట్ఠేన భిక్ఖునా [భిక్ఖునా గద్ధబాధిపుబ్బనే (?)] అకటానుధమ్మేన తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సట్ఠేన సద్ధిం సమ్భుఞ్జిస్సథాపి సంవసిస్సథాపి సహాపి సేయ్యం కప్పేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౨౪. ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం తథావాదినా భిక్ఖునా అకటానుధమ్మేన తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సట్ఠేన సద్ధిం సమ్భుఞ్జేయ్య వా సంవసేయ్య వా సహ వా సేయ్యం కప్పేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౨౫. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి, అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి, సో వా ఆరోచేతి.

తథావాదినాతి – ‘‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’తి ఏవం వాదినా.

అకటానుధమ్మో నామ ఉక్ఖిత్తో అనోసారితో.

తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సట్ఠేన సద్ధిన్తి ఏతం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సట్ఠేన సద్ధిం.

సమ్భుఞ్జేయ్య వాతి సమ్భోగో నామ ద్వే సమ్భోగా – ఆమిససమ్భోగో చ ధమ్మసమ్భోగో చ. ఆమిససమ్భోగో నామ ఆమిసం దేతి వా పటిగ్గణ్హాతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మసమ్భోగో నామ ఉద్దిసతి వా ఉద్దిసాపేతి వా, పదేన ఉద్దిసతి వా ఉద్దిసాపేతి వా, పదే పదే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అక్ఖరాయ ఉద్దిసతి వా ఉద్దిసాపేతి వా, అక్ఖరక్ఖరాయ ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

సంవసేయ్య వాతి ఉక్ఖిత్తకేన సద్ధిం ఉపోసథం వా పవారణం వా సఙ్ఘకమ్మం వా కరోతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

సహ వా సేయ్యం కప్పేయ్యాతి ఏకచ్ఛన్నే ఉక్ఖిత్తకే నిపన్నే భిక్ఖు నిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భిక్ఖు నిపన్నే ఉక్ఖిత్తకో నిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉభో వా నిపజ్జన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉట్ఠహిత్వా పునప్పునం నిపజ్జన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౨౬. ఉక్ఖిత్తకే ఉక్ఖిత్తకసఞ్ఞీ సమ్భుఞ్జతి వా సంవసతి వా సహ వా సేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉక్ఖిత్తకే వేమతికో సమ్భుఞ్జతి వా సంవసతి వా సహ వా సేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉక్ఖిత్తకే అనుక్ఖిత్తకసఞ్ఞీ సమ్భుఞ్జతి వా సంవసతి వా సహ వా సేయ్యం కప్పేతి, అనాపత్తి. అనుక్ఖిత్తకే ఉక్ఖిత్తకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుక్ఖిత్తకే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుక్ఖిత్తకే అనుక్ఖిత్తకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౨౭. అనాపత్తి అనుక్ఖిత్తోతి జానాతి, ఉక్ఖిత్తో ఓసారితోతి జానాతి, ఉక్ఖిత్తో తం దిట్ఠిం పటినిస్సట్ఠోతి జానాతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఉక్ఖిత్తసమ్భోగసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం నవమం.

౧౦. కణ్టకసిక్ఖాపదం

౪౨౮. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన కణ్టకస్స [కణ్డకస్స (స్యా. క.)] నామ సమణుద్దేసస్స ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం హోతి – ‘‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’తి. అస్సోసుం ఖో సమ్బహులా భిక్ఖూ కణ్టకస్స నామ కిర సమణుద్దేసస్స ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’తి. అథ ఖో తే భిక్ఖూ యేన కణ్టకో సమణుద్దేసో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా కణ్టకం సమణుద్దేసం ఏతదవోచుం – ‘‘సచ్చం కిర తే, ఆవుసో కణ్టక, ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యే’మే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి? ‘‘ఏవంబ్యాఖో అహం, భన్తే, భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి – ‘యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి.

మా, ఆవుసో కణ్టక, ఏవం అవచ. మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి. న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం. న హి భగవా ఏవం వదేయ్య. అనేకపరియాయేన, ఆవుసో కణ్టక, అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా భగవతా. అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయ. అప్పస్సాదా కామా వుత్తా భగవతా బహుదుక్ఖా బహుపాయాసా, ఆదీనవో ఏత్థ భియ్యో…పే… ఏవమ్పి ఖో కణ్టకో సమణుద్దేసో తేహి భిక్ఖూహి వుచ్చమానో తథేవ తం పాపకం దిట్ఠిగతం థామసా పరామాసా అభినివిస్స వోహరతి – ‘‘ఏవంబ్యాఖో అహం, భన్తే, భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి – ‘యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి.

యతో చ ఖో తే భిక్ఖూ నాసక్ఖింసు కణ్టకం సమణుద్దేసం ఏతస్మా పాపకా దిట్ఠిగతా వివేచేతుం, అథ ఖో తే భిక్ఖూ యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతాపేత్వా కణ్టకం సమణుద్దేసం పటిపుచ్ఛి – ‘‘సచ్చం కిర తే, కణ్టక, ఏవరూపం పాపకం దిట్ఠిగతం ఉప్పన్నం – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి? ‘‘ఏవంబ్యాఖో అహం, భన్తే, భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి – ‘యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’’తి.

‘‘కస్స ను ఖో నామ త్వం, మోఘపురిస, మయా ఏవం ధమ్మం దేసితం ఆజానాసి? నను మయా, మోఘపురిస, అనేకపరియాయేన అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా, అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయ? అప్పస్సాదా కామా వుత్తా మయా బహుదుక్ఖా బహుపాయాసా, ఆదీనవో ఏత్థ భియ్యో. అట్ఠికఙ్కలూపమా కామా వుత్తా మయా…పే… సప్పసిరూపమా కామా వుత్తా మయా బహుదుక్ఖా బహుపాయాసా, ఆదీనవో ఏత్థ భియ్యో. అథ చ పన త్వం, మోఘపురిస, అత్తనా దుగ్గహితేన అమ్హే చేవ అబ్భాచిక్ఖసి అత్తానఞ్చ ఖణసి బహుఞ్చ అపుఞ్ఞం పసవసి. తఞ్హి తే, మోఘపురిస, భవిస్సతి దీఘరత్తం అహితాయ దుక్ఖాయ. నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… పసన్నానఞ్చ ఏకచ్చానం అఞ్ఞథత్తాయా’’తి. విగరహిత్వా…పే… ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, సఙ్ఘో కణ్టకం సమణుద్దేసం నాసేతు. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, నాసేతబ్బో – అజ్జతగ్గే తే, ఆవుసో కణ్టక, న చేవ సో భగవా సత్థా అపదిసితబ్బో. యమ్పి చఞ్ఞే సమణుద్దేసా లభన్తి భిక్ఖూహి సద్ధిం దిరత్తతిరత్తం సహసేయ్యం సాపి తే నత్థి. చర పిరే వినస్సా’’తి. అథ ఖో సఙ్ఘో కణ్టకం సమణుద్దేసం నాసేసి.

తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం తథానాసితం కణ్టకం సమణుద్దేసం ఉపలాపేన్తిపి ఉపట్ఠాపేన్తిపి సమ్భుఞ్జన్తిపి సహాపి సేయ్యం కప్పేన్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం తథానాసితం కణ్టకం సమణుద్దేసం ఉపలాపేస్సన్తిపి ఉపట్ఠాపేస్సన్తిపి సమ్భుఞ్జిస్సన్తిపి సహాపి సేయ్యం కప్పేస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, జానం తథానాసితం కణ్టకం సమణుద్దేసం ఉపలాపేథాపి ఉపట్ఠాపేథాపి సమ్భుఞ్జథాపి సహాపి సేయ్యం కప్పేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, జానం తథానాసితం కణ్టకం సమణుద్దేసం ఉపలాపేస్సథాపి ఉపట్ఠాపేస్సథాపి సమ్భుఞ్జిస్సథాపి సహాపి సేయ్యం కప్పేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౨౯. ‘‘సమణుద్దేసోపి చే ఏవం వదేయ్య – ‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’తి, సో సమణుద్దేసో భిక్ఖూహి ఏవమస్స వచనీయో – ‘మావుసో సమణుద్దేస, ఏవం అవచ, మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి, న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం, న హి భగవా ఏవం వదేయ్య. అనేకపరియాయేనావుసో సమణుద్దేస, అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా భగవతా. అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయా’తి. ఏవఞ్చ [ఏవఞ్చ పన (క.)] సో సమణుద్దేసో భిక్ఖూహి వుచ్చమానో తథేవ పగ్గణ్హేయ్య, సో సమణుద్దేసో భిక్ఖూహి ఏవమస్స వచనీయో – ‘అజ్జతగ్గే తే, ఆవుసో సమణుద్దేస, న చేవ సో భగవా సత్థా అపదిసితబ్బో. యమ్పి చఞ్ఞే సమణుద్దేసా లభన్తి భిక్ఖూహి సద్ధిం దిరత్తతిరత్తం సహసేయ్యం సాపి తే నత్థి. చర పిరే వినస్సా’తి. యో పన భిక్ఖు జానం తథానాసితం సమణుద్దేసం ఉపలాపేయ్య వా ఉపట్ఠాపేయ్య వా సమ్భుఞ్జేయ్య వా సహ వా సేయ్యం కప్పేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౩౦. సమణుద్దేసో నామ సామణేరో వుచ్చతి.

ఏవం వదేయ్యాతి – ‘‘తథాహం భగవతా ధమ్మం దేసితం ఆజానామి, యథా యేమే అన్తరాయికా ధమ్మా వుత్తా భగవతా, తే పటిసేవతో నాలం అన్తరాయాయా’’తి.

సో సమణుద్దేసోతి యో సో ఏవంవాదీ సమణుద్దేసో.

భిక్ఖూహీతి అఞ్ఞేహి భిక్ఖూహి, యే పస్సన్తి యే సుణన్తి తేహి వత్తబ్బో – ‘‘మా, ఆవుసో సమణుద్దేస, ఏవం అవచ. మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి. న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం. న హి భగవా ఏవం వదేయ్య. అనేకపరియాయేనావుసో సమణుద్దేస, అన్తరాయికా ధమ్మా అన్తరాయికా వుత్తా భగవతా. అలఞ్చ పన తే పటిసేవతో అన్తరాయాయా’’తి. దుతియమ్పి వత్తబ్బో… తతియమ్పి వత్తబ్బో…పే… సచే పటినిస్సజ్జతి ఇచ్చేతం కుసలం, నో చే పటినిస్సజ్జతి సో సమణుద్దేసో భిక్ఖూహి ఏవమస్స వచనీయో – ‘‘అజ్జతగ్గే తే, ఆవుసో సమణుద్దేస, న చేవ సో భగవా సత్థా అపదిసితబ్బో. యమ్పి చఞ్ఞే సమణుద్దేసా లభన్తి భిక్ఖూహి సద్ధిం దిరత్తతిరత్తం సహసేయ్యం సాపి తే నత్థి. చర పిరే వినస్సా’’తి.

యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి, అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి, సో వా ఆరోచేతి.

తథానాసితన్తి ఏవం నాసితం.

సమణుద్దేసో నామ సామణేరో వుచ్చతి.

ఉపలాపేయ్య వాతి తస్స పత్తం వా చీవరం వా ఉద్దేసం వా పరిపుచ్ఛం వా దస్సామీతి ఉపలాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఉపట్ఠాపేయ్య వాతి తస్స చుణ్ణం వా మత్తికం వా దన్తకట్ఠం వా ముఖోదకం వా సాదియతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

సమ్భుఞ్జేయ్య వాతి సమ్భోగో నామ ద్వే సమ్భోగా – ఆమిససమ్భోగో చ ధమ్మసమ్భోగో చ. ఆమిససమ్భోగో నామ ఆమిసం దేతి వా పటిగ్గణ్హాతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మసమ్భోగో నామ ఉద్దిసతి వా ఉద్దిసాపేతి వా, పదేన ఉద్దిసతి వా ఉద్దిసాపేతి వా, పదే పదే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అక్ఖరాయ ఉద్దిసతి వా ఉద్దిసాపేతి వా, అక్ఖరక్ఖరాయ ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

సహ వా సేయ్యం కప్పేయ్యాతి ఏకచ్ఛన్నే నాసితకే సమణుద్దేసే నిపన్నే భిక్ఖు నిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భిక్ఖు నిపన్నే నాసితకో సమణుద్దేసో నిపజ్జతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉభో వా నిపజ్జన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉట్ఠహిత్వా పునప్పునం నిపజ్జన్తి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౩౧. నాసితకే నాసితకసఞ్ఞీ ఉపలాపేతి వా ఉపట్ఠాపేతి వా సమ్భుఞ్జతి వా సహ వా సేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. నాసితకే వేమతికో ఉపలాపేతి వా ఉపట్ఠాపేతి వా సమ్భుఞ్జతి వా సహ వా సేయ్యం కప్పేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. నాసితకే అనాసితకసఞ్ఞీ ఉపలాపేతి వా ఉపట్ఠాపేతి వా సమ్భుఞ్జతి వా సహ వా సేయ్యం కప్పేతి, అనాపత్తి. అనాసితకే నాసితకసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనాసితకే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనాసితకే అనాసితకసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౩౨. అనాపత్తి అనాసితకోతి జానాతి, తం దిట్ఠిం పటినిస్సట్ఠోతి జానాతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

కణ్టకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దసమం.

సప్పాణకవగ్గో సత్తమో.

తస్సుద్దానం –

సఞ్చిచ్చవధసప్పాణం, ఉక్కోటం దుట్ఠుల్లఛాదనం;

ఊనవీసతి సత్థఞ్చ, సంవిధానం అరిట్ఠకం;

ఉక్ఖిత్తం కణ్టకఞ్చేవ, దస సిక్ఖాపదా ఇమేతి.

౮. సహధమ్మికవగ్గో

౧. సహధమ్మికసిక్ఖాపదం

౪౩౩. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా కోసమ్బియం విహరతి ఘోసితారామే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా ఛన్నో అనాచారం ఆచరతి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘మావుసో ఛన్న, ఏవరూపం అకాసి. నేతం కప్పతీ’’తి. సో ఏవం వదేతి – ‘‘న తావాహం, ఆవుసో, ఏతస్మిం సిక్ఖాపదే సిక్ఖిస్సామి యావ న అఞ్ఞం భిక్ఖుం బ్యత్తం వినయధరం పరిపుచ్ఛామీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఛన్నో భిక్ఖూహి సహధమ్మికం వుచ్చమానో ఏవం వక్ఖతి – న తావాహం, ఆవుసో, ఏతస్మిం సిక్ఖాపదే సిక్ఖిస్సామి యావ న అఞ్ఞం భిక్ఖుం బ్యత్తం వినయధరం పరిపుచ్ఛామీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఛన్న, భిక్ఖూహి సహధమ్మికం వుచ్చమానో ఏవం వదేసి – ‘‘న తావాహం, ఆవుసో, ఏతస్మిం సిక్ఖాపదే సిక్ఖిస్సామి యావ న అఞ్ఞం భిక్ఖుం బ్యత్తం వినయధరం పరిపుచ్ఛామీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, భిక్ఖూహి సహధమ్మికం వుచ్చమానో ఏవం వక్ఖసి – ‘‘న తావాహం, ఆవుసో, ఏతస్మిం సిక్ఖాపదే సిక్ఖిస్సామి యావ న అఞ్ఞం భిక్ఖుం బ్యత్తం వినయధరం పరిపుచ్ఛామీ’’తి. నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౩౪. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖూహి సహధమ్మికం వుచ్చమానో ఏవం వదేయ్య – ‘న తావాహం, ఆవుసో, ఏతస్మిం సిక్ఖాపదే సిక్ఖిస్సామి యావ న అఞ్ఞం భిక్ఖుం బ్యత్తం వినయధరం పరిపుచ్ఛామీ’తి, పాచిత్తియం. సిక్ఖమానేన, భిక్ఖవే, భిక్ఖునా అఞ్ఞాతబ్బం పరిపుచ్ఛితబ్బం పరిపఞ్హితబ్బం. అయం తత్థ సామీచీ’’తి.

౪౩౫. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖూహీతి అఞ్ఞేహి భిక్ఖూహి.

సహధమ్మికం నామ యం భగవతా పఞ్ఞత్తం సిక్ఖాపదం ఏతం సహధమ్మికం నామ. తేన వుచ్చమానో ఏవం వదేతి [వదేయ్య (క.)] – ‘‘న తావాహం, ఆవుసో, ఏతస్మిం సిక్ఖాపదే సిక్ఖిస్సామి యావ న అఞ్ఞం భిక్ఖుం బ్యత్తం వినయధరం పరిపుచ్ఛామీ’’తి [ఇమాని పదాని స్యా. పోత్థకే న దిస్సన్తి]. పణ్డితం బ్యత్తం [ఇమాని పదాని స్యా. పోత్థకే న దిస్సన్తి] మేధావిం బహుస్సుతం ధమ్మకథికం పరిపుచ్ఛామీతి భణతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౩౬. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఏవం వదేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో ఏవం వదేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఏవం వదేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అపఞ్ఞత్తేన వుచ్చమానో – ‘‘ఇదం న సల్లేఖాయ న ధుతత్థాయ న పాసాదికతాయ న అపచయాయ న వీరియారమ్భాయ సంవత్తతీ’’తి ఏవం వదేతి, ‘‘న తావాహం, ఆవుసో, ఏతస్మిం సిక్ఖాపదే సిక్ఖిస్సామి యావ న అఞ్ఞం భిక్ఖుం బ్యత్తం వినయధరం పణ్డితం మేధావిం బహుస్సుతం ధమ్మకథికం పరిపుచ్ఛామీ’’తి భణతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

అనుపసమ్పన్నేన పఞ్ఞత్తేన వా అపఞ్ఞత్తేన వా వుచ్చమానో – ‘‘ఇదం న సల్లేఖాయ న ధుతత్థాయ న పాసాదికతాయ న అపచయాయ న వీరియారమ్భాయ సంవత్తతీ’’తి ఏవం వదేతి, ‘‘న తావాహం, ఆవుసో, ఏతస్మిం సిక్ఖాపదే సిక్ఖిస్సామి యావ న అఞ్ఞం భిక్ఖుం బ్యత్తం వినయధరం పణ్డితం మేధావిం బహుస్సుతం ధమ్మకథికం పరిపుచ్ఛామీ’’తి భణతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

సిక్ఖమానేనాతి సిక్ఖితుకామేన.

అఞ్ఞాతబ్బన్తి జానితబ్బం.

పరిపుచ్ఛితబ్బన్తి ‘‘ఇదం, భన్తే, కథం; ఇమస్స వా క్వత్థో’’తి?

పరిపఞ్హితబ్బన్తి చిన్తేతబ్బం తులయితబ్బం.

అయం తత్థ సామీచీతి అయం తత్థ అనుధమ్మతా.

౪౩౭. అనాపత్తి ‘‘జానిస్సామి సిక్ఖిస్సామీ’’తి భణతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సహధమ్మికసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. విలేఖనసిక్ఖాపదం

౪౩౮. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. [ఇదం వత్థు చూళవ. ౩౨౦] తేన ఖో పన సమయేన భగవా భిక్ఖూనం అనేకపరియాయేన వినయకథం కథేతి, వినయస్స వణ్ణం భాసతి, వినయపరియత్తియా వణ్ణం భాసతి, ఆదిస్స ఆదిస్స ఆయస్మతో ఉపాలిస్స వణ్ణం భాసతి. భిక్ఖూనం ఏతదహోసి [భిక్ఖూ భగవా (స్యా. క.)] – ‘‘భగవా ఖో అనేకపరియాయేన వినయకథం కథేతి, వినయస్స వణ్ణం భాసతి, వినయపరియత్తియా వణ్ణం భాసతి, ఆదిస్స ఆదిస్స ఆయస్మతో ఉపాలిస్స వణ్ణం భాసతి. హన్ద మయం, ఆవుసో, ఆయస్మతో ఉపాలిస్స సన్తికే వినయం పరియాపుణామా’’తి, తే చ బహూ భిక్ఖూ థేరా చ నవా చ మజ్ఝిమా చ ఆయస్మతో ఉపాలిస్స సన్తికే వినయం పరియాపుణన్తి.

అథ ఖో ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘ఏతరహి ఖో, ఆవుసో, బహూ భిక్ఖూ థేరా చ నవా చ మజ్ఝిమా చ ఆయస్మతో ఉపాలిస్స సన్తికే వినయం పరియాపుణన్తి. సచే ఇమే వినయే పకతఞ్ఞునో భవిస్సన్తి అమ్హే యేనిచ్ఛకం యదిచ్ఛకం యావదిచ్ఛకం ఆకడ్ఢిస్సన్తి పరికడ్ఢిస్సన్తి. హన్ద మయం, ఆవుసో, వినయం వివణ్ణేమా’’తి. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖూ ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవం వదన్తి – ‘‘కిం పనిమేహి ఖుద్దానుఖుద్దకేహి సిక్ఖాపదేహి ఉద్దిట్ఠేహి, యావదేవ కుక్కుచ్చాయ విహేసాయ విలేఖాయ సంవత్తన్తీ’’తి! యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ వినయం వివణ్ణేస్సన్తీతి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, వినయం వివణ్ణేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, వినయం వివణ్ణేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౩౯. ‘‘యో పన భిక్ఖు పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే ఏవం వదేయ్య – ‘కిం పనిమేహి ఖుద్దానుఖుద్దకేహి సిక్ఖాపదేహి ఉద్దిట్ఠేహి, యావదేవ కుక్కుచ్చాయ విహేసాయ విలేఖాయ సంవత్తన్తీ’తి, సిక్ఖాపదవివణ్ణకే పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౪౦. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానేతి ఉద్దిసన్తే వా ఉద్దిసాపేన్తే వా సజ్ఝాయం వా కరోన్తే.

ఏవం వదేయ్యాతి – ‘‘కిం పనిమేహి ఖుద్దానుఖుద్దకేహి సిక్ఖాపదేహి ఉద్దిట్ఠేహి, యావదేవ కుక్కుచ్చాయ విహేసాయ విలేఖాయ సంవత్తన్తీతి. ‘‘యే ఇమం పరియాపుణన్తి తేసం కుక్కుచ్చం హోతి, విహేసా హోతి, విలేఖా హోతి, యే ఇమం న పరియాపుణన్తి తేసం కుక్కుచ్చం న హోతి విహేసా న హోతి విలేఖా న హోతి. అనుద్దిట్ఠం ఇదం వరం, అనుగ్గహితం ఇదం వరం, అపరియాపుటం ఇదం వరం, అధారితం ఇదం వరం, వినయో వా అన్తరధాయతు, ఇమే వా భిక్ఖూ అపకతఞ్ఞునో హోన్తూ’’తి ఉపసమ్పన్నస్స వినయం వివణ్ణేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౪౧. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ వినయం వివణ్ణేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో వినయం వివణ్ణేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ వినయం వివణ్ణేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞం ధమ్మం వివణ్ణేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నస్స వినయం వా అఞ్ఞం వా ధమ్మం వివణ్ణేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౪౨. అనాపత్తి న వివణ్ణేతుకామో, ‘‘ఇఙ్ఘ త్వం సుత్తన్తే వా గాథాయో వా అభిధమ్మం వా పరియాపుణస్సు, పచ్ఛా వినయం పరియాపుణిస్ససీ’’తి భణతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

విలేఖనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దుతియం.

౩. మోహనసిక్ఖాపదం

౪౪౩. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అనాచారం ఆచరిత్వా ‘‘అఞ్ఞాణకేన ఆపన్నాతి జానన్తూ’’తి పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే ఏవం వదన్తి – ‘‘ఇదానేవ ఖో మయం జానామ, అయమ్పి కిర ధమ్మో సుత్తాగతో సుత్తపరియాపన్నో అన్వద్ధమాసం ఉద్దేసం ఆగచ్ఛతీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే ఏవం వక్ఖన్తి – ఇదానేవ ఖో మయం జానామ, అయమ్పి కిర ధమ్మో సుత్తాగతో సుత్తపరియాపన్నో అన్వద్ధమాసం ఉద్దేసం ఆగచ్ఛతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే ఏవం వదేథ – ‘‘ఇదానేవ ఖో మయం జానామ, అయమ్పి కిర ధమ్మో సుత్తాగతో సుత్తపరియాపన్నో అన్వద్ధమాసం ఉద్దేసం ఆగచ్ఛతీ’’తి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే ఏవం వక్ఖథ – ‘‘ఇదానేవ ఖో మయం జానామ, అయమ్పి కిర ధమ్మో సుత్తాగతో సుత్తపరియాపన్నో అన్వద్ధమాసం ఉద్దేసం ఆగచ్ఛతీ’’తి! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౪౪. ‘‘యో పన భిక్ఖు అన్వద్ధమాసం పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే ఏవం వదేయ్య – ‘ఇదానేవ ఖో అహం జానామి, అయమ్పి కిర ధమ్మో సుత్తాగతో సుత్తపరియాపన్నో అన్వద్ధమాసం ఉద్దేసం ఆగచ్ఛతీ’తి. తఞ్చే భిక్ఖుం అఞ్ఞే భిక్ఖూ జానేయ్యుం నిసిన్నపుబ్బం ఇమినా భిక్ఖునా ద్వత్తిక్ఖత్తుం పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే, కో పన వాదో భియ్యో [భియ్యోతి (స్యా.)], న చ తస్స భిక్ఖునో అఞ్ఞాణకేన ముత్తి అత్థి, యఞ్చ తత్థ ఆపత్తిం ఆపన్నో తఞ్చ యథాధమ్మో కారేతబ్బో, ఉత్తరి చస్స మోహో ఆరోపేతబ్బో – ‘తస్స తే, ఆవుసో, అలాభా, తస్స తే దుల్లద్ధం, యం త్వం పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే న సాధుకం అట్ఠిం కత్వా [అట్ఠికత్వా (స్యా. క.)] మనసి కరోసీ’తి. ఇదం తస్మిం మోహనకే పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౪౫. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

అన్వద్ధమాసన్తి అనుపోసథికం.

పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానేతి ఉద్దిసన్తే.

ఏవం వదేయ్యాతి అనాచారం ఆచరిత్వా – ‘‘అఞ్ఞాణకేన ఆపన్నోతి జానన్తూ’’తి పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే ఏవం వదేతి – ‘‘ఇదానేవ ఖో అహం జానామి, అయమ్పి కిర ధమ్మో సుత్తాగతో సుత్తపరియాపన్నో అన్వద్ధమాసం ఉద్దేసం ఆగచ్ఛతీ’’తి, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

తఞ్చే మోహేతుకామం భిక్ఖుం అఞ్ఞే భిక్ఖూ జానేయ్యుం నిసిన్నపుబ్బం ఇమినా భిక్ఖునా ద్వత్తిక్ఖత్తుం పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే, కో పన వాదో భియ్యో, న చ తస్స భిక్ఖునో అఞ్ఞాణకేన ముత్తి అత్థి, యఞ్చ తత్థ ఆపత్తిం ఆపన్నో, తఞ్చ యథాధమ్మో కారేతబ్బో, ఉత్తరి చస్స మోహో ఆరోపేతబ్బో. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఆరోపేతబ్బో. బ్యత్తేన భిక్ఖునా పటిబలేన సఙ్ఘో ఞాపేతబ్బో –

౪౪౬. ‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. అయం ఇత్థన్నామో భిక్ఖు పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే న సాధుకం అట్ఠిం కత్వా మనసి కరోతి. యది సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం, సఙ్ఘో ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో మోహం ఆరోపేయ్య. ఏసా ఞత్తి.

‘‘సుణాతు మే, భన్తే, సఙ్ఘో. అయం ఇత్థన్నామో భిక్ఖు పాతిమోక్ఖే ఉద్దిస్సమానే న సాధుకం అట్ఠిం కత్వా మనసి కరోతి. సఙ్ఘో ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో మోహం ఆరోపేతి. యస్సాయస్మతో ఖమతి ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో మోహస్స ఆరోపనా, సో తుణ్హస్స; యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య.

‘‘ఆరోపితో సఙ్ఘేన ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో మోహో. ఖమతి సఙ్ఘస్స, తస్మా తుణ్హీ, ఏవమేతం ధారయామీ’’తి.

అనారోపితే మోహే మోహేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఆరోపితే మోహే మోహేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౪౭. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ మోహేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౪౮. అనాపత్తి న విత్థారేన సుతం హోతి, ఊనకద్వత్తిక్ఖత్తుం విత్థారేన సుతం హోతి, న మోహేతుకామస్స, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

మోహనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం తతియం.

౪. పహారసిక్ఖాపదం

౪౪౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కుపితా అనత్తమనా సత్తరసవగ్గియానం భిక్ఖూనం పహారం దేన్తి. తే రోదన్తి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘కిస్స తుమ్హే, ఆవుసో, రోదథా’’తి? ‘‘ఇమే, ఆవుసో, ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కుపితా అనత్తమనా అమ్హాకం పహారం దేన్తీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కుపితా అనత్తమనా భిక్ఖూనం పహారం దస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, కుపితా అనత్తమనా భిక్ఖూనం పహారం దేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, కుపితా అనత్తమనా భిక్ఖూనం పహారం దస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౫౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుస్స కుపితో అనత్తమనో పహారం దదేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౫౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖుస్సాతి అఞ్ఞస్స భిక్ఖుస్స.

కుపితో అనత్తమనోతి అనభిరద్ధో ఆహతచిత్తో ఖిలజాతో.

పహారం దదేయ్యాతి కాయేన వా కాయపటిబద్ధేన వా నిస్సగ్గియేన వా అన్తమసో ఉప్పలపత్తేనపి పహారం దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౫౨. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ కుపితో అనత్తమనో పహారం దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో కుపితో అనత్తమనో పహారం దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ కుపితో అనత్తమనో పహారం దేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అనుపసమ్పన్నస్స కుపితో అనత్తమనో పహారం దేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౫౩. అనాపత్తి కేనచి విహేఠీయమానో మోక్ఖాధిప్పాయో పహారం దేతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పహారసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం చతుత్థం.

౫. తలసత్తికసిక్ఖాపదం

౪౫౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కుపితా అనత్తమనా సత్తరసవగ్గియానం భిక్ఖూనం తలసత్తికం ఉగ్గిరన్తి. తే పహారసముచ్చితా రోదన్తి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘కిస్స తుమ్హే, ఆవుసో, రోదథా’’తి? ‘‘ఇమే, ఆవుసో, ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కుపితా అనత్తమనా అమ్హాకం తలసత్తికం ఉగ్గిరన్తీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ కుపితా అనత్తమనా సత్తరసవగ్గియానం భిక్ఖూనం తలసత్తికం ఉగ్గిరిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, కుపితా అనత్తమనా సత్తరసవగ్గియానం భిక్ఖూనం తలసత్తికం ఉగ్గిరథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, కుపితా అనత్తమనా సత్తరసవగ్గియానం భిక్ఖూనం తలసత్తికం ఉగ్గిరిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౫౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుస్స కుపితో అనత్తమనో తలసత్తికం ఉగ్గిరేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౫౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖుస్సాతి అఞ్ఞస్స భిక్ఖుస్స.

కుపితో అనత్తమనోతి అనభిరద్ధో ఆహతచిత్తో ఖిలజాతో.

తలసత్తికం ఉగ్గిరేయ్యాతి కాయం వా కాయపటిబద్ధం వా అన్తమసో ఉప్పలపత్తమ్పి ఉచ్చారేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౫౭. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ కుపితో అనత్తమనో తలసత్తికం ఉగ్గిరతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో కుపితో అనత్తమనో తలసత్తికం ఉగ్గిరతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ కుపితో అనత్తమనో తలసత్తికం ఉగ్గిరతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అనుపసమ్పన్నస్స కుపితో అనత్తమనో తలసత్తికం ఉగ్గిరతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౫౮. అనాపత్తి కేనచి విహేఠీయమానో మోక్ఖాధిప్పాయో తలసత్తికం ఉగ్గిరతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

తలసత్తికసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఞ్చమం.

౬. అమూలకసిక్ఖాపదం

౪౫౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖుం అమూలకేన సఙ్ఘాదిసేసేన అనుద్ధంసేన్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖుం అమూలకేన సఙ్ఘాదిసేసేన అనుద్ధంసేస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖుం అమూలకేన సఙ్ఘాదిసేసేన అనుద్ధంసేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖుం అమూలకేన సఙ్ఘాదిసేసేన అనుద్ధంసేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౬౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుం అమూలకేన సఙ్ఘాదిసేసేన అనుద్ధంసేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౬౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖున్తి అఞ్ఞం భిక్ఖుం.

అమూలకం నామ అదిట్ఠం అస్సుతం అపరిసఙ్కితం.

సఙ్ఘాదిసేసేనాతి తేరసన్నం అఞ్ఞతరేన.

అనుద్ధంసేయ్యాతి చోదేతి వా చోదాపేతి వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౬౨. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ అమూలకేన సఙ్ఘాదిసేసేన అనుద్ధంసేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో అమూలకేన సఙ్ఘాదిసేసేన అనుద్ధంసేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ అమూలకేన సఙ్ఘాదిసేసేన అనుద్ధంసేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఆచారవిపత్తియా వా దిట్ఠివిపత్తియా వా అనుద్ధంసేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నం అనుద్ధంసేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౬౩. అనాపత్తి తథాసఞ్ఞీ చోదేతి, వా చోదాపేతి వా, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

అమూలకసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఛట్ఠం.

౭. సఞ్చిచ్చసిక్ఖాపదం

౪౬౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ సత్తరసవగ్గియానం భిక్ఖూనం సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహన్తి – ‘‘భగవతా, ఆవుసో, సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం – ‘న ఊనవీసతివస్సో పుగ్గలో ఉపసమ్పాదేతబ్బో’తి. తుమ్హే చ ఊనవీసతివస్సా ఉపసమ్పన్నా. కచ్చి నో తుమ్హే అనుపసమ్పన్నా’’తి? తే రోదన్తి. భిక్ఖూ ఏవమాహంసు – ‘‘కిస్స తుమ్హే, ఆవుసో, రోదథా’’తి? ‘‘ఇమే, ఆవుసో, ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అమ్హాకం సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహన్తీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖూనం సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖూనం సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౬౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖుస్స సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహేయ్య [ఉప్పాదేయ్య (ఇతిపి)] – ‘ఇతిస్స ముహుత్తమ్పి అఫాసు భవిస్సతీ’తి ఏతదేవ పచ్చయం కరిత్వా అనఞ్ఞం, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౬౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖుస్సాతి అఞ్ఞస్స భిక్ఖుస్స.

సఞ్చిచ్చాతి జానన్తో సఞ్జానన్తో చేచ్చ అభివితరిత్వా వీతిక్కమో.

కుక్కుచ్చం ఉపదహేయ్యాతి ‘‘ఊనవీసతివస్సో మఞ్ఞే త్వం ఉపసమ్పన్నో, వికాలే మఞ్ఞే తయా భుత్తం, మజ్జం మఞ్ఞే తయా పీతం, మాతుగామేన సద్ధిం రహో మఞ్ఞే తయా నిసిన్న’’న్తి కుక్కుచ్చం ఉపదహతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏతదేవ పచ్చయం కరిత్వా, అనఞ్ఞన్తి న అఞ్ఞో కోచి పచ్చయో హోతి కుక్కుచ్చం ఉపదహితుం.

౪౬౭. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అనుపసమ్పన్నస్స సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం ఉపదహతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౬౮. అనాపత్తి న కుక్కుచ్చం ఉపదహితుకామో ‘‘ఊనవీసతివస్సో మఞ్ఞే త్వం ఉపసమ్పన్నో, వికాలే మఞ్ఞే తయా భుత్తం, మజ్జం మఞ్ఞే తయా పీతం, మాతుగామేన సద్ధిం రహో మఞ్ఞే తయా నిసిన్నం, ఇఙ్ఘ జానాహి, మా తే పచ్ఛా కుక్కుచ్చం అహోసీ’’తి భణతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

సఞ్చిచ్చసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం సత్తమం.

౮. ఉపస్సుతిసిక్ఖాపదం

౪౬౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ పేసలేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం భణ్డన్తి. పేసలా భిక్ఖూ ఏవం వదన్తి – ‘‘అలజ్జినో ఇమే, ఆవుసో, ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ. న సక్కా ఇమేహి సహ భణ్డితు’’న్తి. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఏవం వదన్తి – ‘‘కిస్స తుమ్హే, ఆవుసో, అమ్హే అలజ్జివాదేన పాపేథా’’తి? ‘‘కహం పన తుమ్హే, ఆవుసో, అస్సుత్థా’’తి? ‘‘మయం ఆయస్మన్తానం ఉపస్సుతిం [ఉపస్సుతి (?)] తిట్ఠమ్హా’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ భిక్ఖూనం భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానం ఉపస్సుతిం [ఉపస్సుతి (?)] తిట్ఠిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానం ఉపస్సుతిం [ఉపస్సుతి (?)] తిట్ఠథాతి? ‘‘సచ్చ, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, భిక్ఖూనం భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానం ఉపస్సుతిం [ఉపస్సుతి (?)] తిట్ఠిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౭౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు భిక్ఖూనం భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానం ఉపస్సుతిం తిట్ఠేయ్య – ‘యం ఇమే భణిస్సన్తి తం సోస్సామీ’తి ఏతదేవ పచ్చయం కరిత్వా అనఞ్ఞం, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౭౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

భిక్ఖూనన్తి అఞ్ఞేసం భిక్ఖూనం.

భణ్డనజాతానం కలహజాతానం వివాదాపన్నానన్తి అధికరణజాతానం.

ఉపస్సుతిం తిట్ఠేయ్యాతి ‘‘ఇమేసం సుత్వా చోదేస్సామి సారేస్సామి పటిచోదేస్సామి పటిసారేస్సామి మఙ్కూ కరిస్సామీ’’తి గచ్ఛతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యత్థ ఠితో సుణాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పచ్ఛతో గచ్ఛన్తో తురితో గచ్ఛతి సోస్సామీతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యత్థ ఠితో సుణాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పురతో గచ్ఛన్తో ఓహియ్యతి సోస్సామీతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. యత్థ ఠితో సుణాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. భిక్ఖుస్స ఠితోకాసం వా నిసిన్నోకాసం వా నిపన్నోకాసం వా ఆగన్త్వా మన్తేన్తం ఉక్కాసితబ్బం, విజానాపేతబ్బం, నో చే ఉక్కాసేయ్య వా విజానాపేయ్య వా, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఏతదేవ పచ్చయం కరిత్వా అనఞ్ఞన్తి న అఞ్ఞో కోచి పచ్చయో హోతి ఉపస్సుతిం తిట్ఠితుం.

౪౭౨. ఉపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఉపస్సుతిం తిట్ఠతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే వేమతికో ఉపస్సుతిం తిట్ఠతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ఉపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ ఉపస్సుతిం తిట్ఠతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అనుపసమ్పన్నస్స ఉపస్సుతిం తిట్ఠతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నే అనుపసమ్పన్నసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స.

౪౭౩. అనాపత్తి – ‘‘ఇమేసం సుత్వా ఓరమిస్సామి విరమిస్సామి వూపసమిస్సామి [వూపసమేస్సామి (సీ.)] అత్తానం పరిమోచేస్సామీ’’తి గచ్ఛతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఉపస్సుతిసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం అట్ఠమం.

౯. కమ్మపటిబాహనసిక్ఖాపదం

౪౭౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ అనాచారం ఆచరిత్వా ఏకమేకస్స కమ్మే కయిరమానే పటిక్కోసన్తి. తేన ఖో పన సమయేన సఙ్ఘో సన్నిపతితో హోతి కేనచిదేవ కరణీయేన. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ చీవరకమ్మం కరోన్తా ఏకస్స ఛన్దం అదంసు. అథ ఖో సఙ్ఘో – ‘‘అయం, ఆవుసో, ఛబ్బగ్గియో భిక్ఖు ఏకకో ఆగతో, హన్దస్స మయం కమ్మం కరోమా’’తి తస్స కమ్మం అకాసి. అథ ఖో సో భిక్ఖు యేన ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ తేనుపసఙ్కమి. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ తం భిక్ఖుం ఏతదవోచుం – ‘‘కిం, ఆవుసో, సఙ్ఘో అకాసీ’’తి? ‘‘సఙ్ఘో మే, ఆవుసో, కమ్మం అకాసీ’’తి. ‘‘న మయం, ఆవుసో, ఏతదత్థాయ ఛన్దం అదమ్హా – ‘‘తుయ్హం కమ్మం కరిస్సతీ’’తి. సచే చ మయం జానేయ్యామ ‘‘తుయ్హం కమ్మం కరిస్సతీ’’తి, న మయం ఛన్దం దదేయ్యామా’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ధమ్మికానం కమ్మానం ఛన్దం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం [ఖియ్యధమ్మం (ఇతిపి)] ఆపజ్జిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, ధమ్మికానం కమ్మానం ఛన్దం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం [ఖియ్యధమ్మం (ఇతిపి)] ఆపజ్జథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, ధమ్మికానం కమ్మానం ఛన్దం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం [ఖియ్యధమ్మం (ఇతిపి)] ఆపజ్జిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౭౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు ధమ్మికానం కమ్మానం ఛన్దం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం ఆపజ్జేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౭౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

ధమ్మికం నామ కమ్మం అపలోకనకమ్మం ఞత్తికమ్మం ఞత్తిదుతియకమ్మం ఞత్తిచతుత్థకమ్మం ధమ్మేన వినయేన సత్థుసాసనేన కతం, ఏతం ధమ్మికం నామ కమ్మం. ఛన్దం దత్వా ఖియ్యతి ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౭౭. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఛన్దం దత్వా ఖియ్యతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో ఛన్దం దత్వా ఖియ్యతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఛన్దం దత్వా ఖియ్యతి, అనాపత్తి. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౭౮. అనాపత్తి – ‘‘అధమ్మేన వా వగ్గేన వా న కమ్మారహస్స వా కమ్మం కత’’న్తి జానన్తో ఖియ్యతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

కమ్మపటిబాహనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం నవమం.

౧౦. ఛన్దంఅదత్వాగమనసిక్ఖాపదం

౪౭౯. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన సఙ్ఘో సన్నిపతితో హోతి కేనచిదేవ కరణీయేన. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ చీవరకమ్మం కరోన్తా ఏకస్స ఛన్దం అదంసు. అథ ఖో సఙ్ఘో ‘‘యస్సత్థాయ సన్నిపతితో తం కమ్మం కరిస్సామీ’’తి ఞత్తిం ఠపేసి. అథ ఖో సో భిక్ఖు – ‘‘ఏవమేవిమే ఏకమేకస్స కమ్మం కరోన్తి, కస్స తుమ్హే కమ్మం కరిస్సథా’’తి ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కామి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు సఙ్ఘే వినిచ్ఛయకథాయ వత్తమానాయ ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, సఙ్ఘే వినిచ్ఛయకథాయ వత్తమానాయ ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, సఙ్ఘే వినిచ్ఛయకథాయ వత్తమానాయ ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమిస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౮౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు సఙ్ఘే వినిచ్ఛయకథాయ వత్తమానాయ ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౮౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సఙ్ఘే వినిచ్ఛయకథా నామ వత్థు వా ఆరోచితం హోతి అవినిచ్ఛితం, ఞత్తి వా ఠపితా హోతి, కమ్మవాచా వా విప్పకతా హోతి.

ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమేయ్యాతి – ‘‘కథం ఇదం కమ్మం కుప్పం అస్స వగ్గం అస్స న కరేయ్యా’’తి గచ్ఛతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పరిసాయ హత్థపాసం విజహన్తస్స ఆపత్తి దుక్కటస్స. విజహితే ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౮౨. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమతి, అనాపత్తి. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౮౩. అనాపత్తి – ‘‘సఙ్ఘస్స భణ్డనం వా కలహో వా విగ్గహో వా వివాదో వా భవిస్సతీ’’తి గచ్ఛతి, ‘‘సఙ్ఘభేదో వా సఙ్ఘరాజి వా భవిస్సతీ’’తి గచ్ఛతి, ‘‘అధమ్మేన వా వగ్గేన వా న కమ్మారహస్స వా కమ్మం కరిస్సతీ’’తి గచ్ఛతి, గిలానో గచ్ఛతి, గిలానస్స కరణీయేన గచ్ఛతి, ఉచ్చారేన వా పస్సావేన వా పీళితో గచ్ఛతి, ‘‘న కమ్మం కోపేతుకామో పున పచ్చాగమిస్సామీ’’తి గచ్ఛతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

ఛన్దం అదత్వా గమనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం దసమం.

౧౧. దుబ్బలసిక్ఖాపదం

౪౮౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన ఖో పన సమయేన ఆయస్మా దబ్బో మల్లపుత్తో సఙ్ఘస్స సేనాసనఞ్చ పఞ్ఞపేతి భత్తాని చ ఉద్దిసతి. సో చాయస్మా దుబ్బలచీవరో హోతి. తేన ఖో పన సమయేన సఙ్ఘస్స ఏకం చీవరం ఉప్పన్నం హోతి. అథ ఖో సఙ్ఘో తం చీవరం ఆయస్మతో దబ్బస్స మల్లపుత్తస్స అదాసి. ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘యథాసన్థుతం భిక్ఖూ సఙ్ఘికం లాభం పరిణామేన్తీ’’తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ సమగ్గేన సఙ్ఘేన చీవరం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం ఆపజ్జిస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, సమగ్గేన సఙ్ఘేన చీవరం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం ఆపజ్జథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, సమగ్గేన సఙ్ఘేన చీవరం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం ఆపజ్జిస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం, వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౮౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు సమగ్గేన సఙ్ఘేన చీవరం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం ఆపజ్జేయ్య ‘యథాసన్థుతం భిక్ఖూ సఙ్ఘికం లాభం పరిణామేన్తీ’తి, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౮౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

సమగ్గో నామ సఙ్ఘో సమానసంవాసకో సమానసీమాయం ఠితో.

చీవరం నామ ఛన్నం చీవరానం అఞ్ఞతరం చీవరం వికప్పనుపగం పచ్ఛిమం.

దత్వాతి సయం దత్వా.

యథాసన్థుతం నామ యథామిత్తతా యథాసన్దిట్ఠతా యథాసమ్భత్తతా యథాసమానుపజ్ఝాయకతా యథాసమానాచరియకతా.

సఙ్ఘికం నామ సఙ్ఘస్స దిన్నం హోతి పరిచ్చత్తం.

లాభో నామ చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారా, అన్తమసో చుణ్ణపిణ్డోపి, దన్తకట్ఠమ్పి, దసికసుత్తమ్పి.

పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం ఆపజ్జేయ్యాతి ఉపసమ్పన్నస్స సఙ్ఘేన సమ్మతస్స సేనాసనపఞ్ఞాపకస్స వా భత్తుద్దేసకస్స వా యాగుభాజకస్స వా ఫలభాజకస్స వా ఖజ్జభాజకస్స వా అప్పమత్తకవిస్సజ్జకస్స వా చీవరం దిన్నే ఖియ్యతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౮౭. ధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ చీవరం దిన్నే ఖియ్యతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే వేమతికో చీవరం దిన్నే ఖియ్యతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. ధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ చీవరం దిన్నే ఖియ్యతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

అఞ్ఞం పరిక్ఖారం దిన్నే ఖియ్యతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. ఉపసమ్పన్నస్స సఙ్ఘేన అసమ్మతస్స సేనాసనపఞ్ఞాపకస్స వా భత్తుద్దేసకస్స వా యాగుభాజకస్స వా ఫలభాజకస్స వా ఖజ్జభాజకస్స వా అప్పమత్తకవిస్సజ్జకస్స వా చీవరం వా అఞ్ఞం వా పరిక్ఖారం దిన్నే ఖియ్యతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అనుపసమ్పన్నస్స సఙ్ఘేన సమ్మతస్స వా అసమ్మతస్స వా సేనాసనపఞ్ఞాపకస్స వా భత్తుద్దేసకస్స వా యాగుభాజకస్స వా ఫలభాజకస్స వా ఖజ్జభాజకస్స వా అప్పమత్తకవిస్సజ్జకస్స వా చీవరం వా అఞ్ఞం వా పరిక్ఖారం దిన్నే ఖియ్యతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే ధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అధమ్మకమ్మే అధమ్మకమ్మసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౮౮. అనాపత్తి – పకతియా ఛన్దా దోసా మోహా భయా కరోన్తం ‘‘క్వత్థో తస్స దిన్నేన లద్ధాపి వినిపాతేస్సతి న సమ్మా ఉపనేస్సతీ’’తి ఖియ్యతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

దుబ్బలసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ఏకాదసమం.

౧౨. పరిణామనసిక్ఖాపదం

౪౮౯. [ఇదం వత్థు పారా. ౬౫౭] తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన సావత్థియం అఞ్ఞతరస్స పూగస్స సఙ్ఘస్స సచీవరభత్తం పటియత్తం హోతి – ‘‘భోజేత్వా చీవరేన అచ్ఛాదేస్సామా’’తి. అథ ఖో ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ యేన సో పూగో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా తం పూగం ఏతదవోచుం – ‘‘దేథావుసో, ఇమాని చీవరాని ఇమేసం భిక్ఖూన’’న్తి. ‘‘న మయం, భన్తే, దస్సామ. అమ్హాకం సఙ్ఘస్స అనువస్సం సచీవరభిక్ఖా పఞ్ఞత్తా’’తి. ‘‘బహూ, ఆవుసో, సఙ్ఘస్స దాయకా, బహూ సఙ్ఘస్స భత్తా [భద్దా (క.)]. ఇమే తుమ్హే నిస్సాయ తుమ్హే సమ్పస్సన్తా ఇధ విహరన్తి. తుమ్హే చే ఇమేసం న దస్సథ, అథ కో చరహి ఇమేసం దస్సతి? దేథావుసో, ఇమాని చీవరాని ఇమేసం భిక్ఖూన’’న్తి. అథ ఖో సో పూగో ఛబ్బగ్గియేహి భిక్ఖూహి నిప్పీళియమానో యథాపటియత్తం చీవరం ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం దత్వా సఙ్ఘం భత్తేన పరివిసి. యే తే భిక్ఖూ జానన్తి సఙ్ఘస్స సచీవరభత్తం పటియత్తం ‘‘న చ జానన్తి ఛబ్బగ్గియానం భిక్ఖూనం దిన్న’’న్తి తే ఏవమాహంసు – ‘‘ఓణోజేథావుసో, సఙ్ఘస్స చీవర’’న్తి. ‘‘నత్థి, భన్తే. యథాపటియత్తం చీవరం అయ్యా ఛబ్బగ్గియా అయ్యానం ఛబ్బగ్గియానం పరిణామేసు’’న్తి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఛబ్బగ్గియా భిక్ఖూ జానం సఙ్ఘికం లాభం పరిణతం పుగ్గలస్స పరిణామేస్సన్తీ’’తి…పే… సచ్చం కిర తుమ్హే, భిక్ఖవే, జానం సఙ్ఘికం లాభం పరిణతం పుగ్గలస్స పరిణామేథాతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ తుమ్హే, మోఘపురిసా, జానం సఙ్ఘికం లాభం పరిణతం పుగ్గలస్స పరిణామేస్సథ! నేతం, మోఘపురిసా, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౯౦. ‘‘యో పన భిక్ఖు జానం సఙ్ఘికం లాభం పరిణతం పుగ్గలస్స పరిణామేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౯౧. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

జానాతి నామ సామం వా జానాతి, అఞ్ఞే వా తస్స ఆరోచేన్తి, సో వా ఆరోచేతి.

సఙ్ఘికం నామ సఙ్ఘస్స దిన్నం హోతి పరిచ్చత్తం.

లాభో నామ చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారా, అన్తమసో చుణ్ణపిణ్డోపి, దన్తకట్ఠమ్పి, దసికసుత్తమ్పి.

పరిణతం నామ ‘‘దస్సామ కరిస్సామా’’తి వాచా భిన్నా హోతి, తం పుగ్గలస్స పరిణామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౪౯౨. పరిణతే పరిణతసఞ్ఞీ పుగ్గలస్స పరిణామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. పరిణతే వేమతికో పుగ్గలస్స పరిణామేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పరిణతే అపరిణతసఞ్ఞీ పుగ్గలస్స పరిణామేతి, అనాపత్తి. సఙ్ఘస్స పరిణతం అఞ్ఞసఙ్ఘస్స వా చేతియస్స వా పరిణామేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. చేతియస్స పరిణతం అఞ్ఞచేతియస్స వా సఙ్ఘస్స వా పుగ్గలస్స వా పరిణామేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పుగ్గలస్స పరిణతం అఞ్ఞపుగ్గలస్స వా సఙ్ఘస్స వా చేతియస్స వా పరిణామేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అపరిణతే పరిణతసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అపరిణతే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. అపరిణతే అపరిణతసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౪౯౩. అనాపత్తి – ‘‘కత్థ దేమా’’తి పుచ్ఛీయమానో – ‘‘యత్థ తుమ్హాకం దేయ్యధమ్మో పరిభోగం వా లభేయ్య పటిసఙ్ఖారం వా లభేయ్య చిరట్ఠితికో వా అస్స యత్థ వా పన తుమ్హాకం చిత్తం పసీదతి తత్థ దేథా’’తి భణతి, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

పరిణామనసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం ద్వాదసమం.

సహధమ్మికవగ్గో అట్ఠమో.

తస్సుద్దానం –

సహధమ్మ-వివణ్ణఞ్చ, మోహాపనం పహారకం;

తలసత్తి అమూలఞ్చ, సఞ్చిచ్చ చ ఉపస్సుతి;

పటిబాహనఛన్దఞ్చ, దబ్బఞ్చ పరిణామనన్తి.

౯. రతనవగ్గో

౧. అన్తేపురసిక్ఖాపదం

౪౯౪. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన రాజా పసేనది కోసలో ఉయ్యానపాలం ఆణాపేసి – ‘‘గచ్ఛ, భణే, ఉయ్యానం సోధేహి. ఉయ్యానం గమిస్సామా’’తి. ‘‘ఏవం, దేవా’’తి ఖో సో ఉయ్యానపాలో రఞ్ఞో పసేనదిస్స కోసలస్స పటిస్సుత్వా ఉయ్యానం సోధేన్తో అద్దస భగవన్తం అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసిన్నం. దిస్వాన యేన రాజా పసేనది కోసలో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా రాజానం పసేనదిం కోసలం ఏతదవోచ – ‘‘సుద్ధం, దేవ, ఉయ్యానం. అపిచ, భగవా తత్థ నిసిన్నో’’తి. ‘‘హోతు, భణే! మయం భగవన్తం పయిరుపాసిస్సామా’’తి. అథ ఖో రాజా పసేనది కోసలో ఉయ్యానం గన్త్వా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో ఉపాసకో భగవన్తం పయిరుపాసన్తో నిసిన్నో హోతి. అద్దసా ఖో రాజా పసేనది కోసలో తం ఉపాసకం భగవన్తం పయిరుపాసన్తం నిసిన్నం. దిస్వాన భీతో అట్ఠాసి. అథ ఖో రఞ్ఞో పసేనదిస్స కోసలస్స ఏతదహోసి – ‘‘నారహతాయం పురిసో పాపో హోతుం, యథా భగవన్తం పయిరుపాసతీ’’తి. యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. అథ ఖో సో ఉపాసకో భగవతో గారవేన రాజానం పసేనదిం కోసలం నేవ అభివాదేసి న పచ్చుట్ఠాసి. అథ ఖో రాజా పసేనది కోసలో అనత్తమనో అహోసి – ‘‘కథఞ్హి నామాయం పురిసో మయి ఆగతే నేవ అభివాదేస్సతి న పచ్చుట్ఠేస్సతీ’’తి! అథ ఖో భగవా రాజానం పసేనదిం కోసలం అనత్తమనం విదిత్వా రాజానం పసేనదిం కోసలం ఏతదవోచ – ‘‘ఏసో ఖో, మహారాజ, ఉపాసకో బహుస్సుతో ఆగతాగమో కామేసు వీతరాగో’’తి. అథ ఖో రఞ్ఞో పసేనదిస్స కోసలస్స ఏతదహోసి – ‘‘నారహతాయం ఉపాసకో ఓరకో హోతుం, భగవాపి ఇమస్స వణ్ణం భాసతీ’’తి. తం ఉపాసకం ఏతదవోచ – ‘‘వదేయ్యాసి, ఉపాసక, యేన అత్థో’’తి. ‘‘సుట్ఠు, దేవా’’తి. అథ ఖో భగవా రాజానం పసేనదిం కోసలం ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసి సమాదపేసి సముత్తేజేసి సమ్పహంసేసి. అథ ఖో రాజా పసేనది కోసలో భగవతా ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సితో సమాదపితో సముత్తేజితో సమ్పహంసితో ఉట్ఠాయాసనా భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా పక్కామి.

౪౯౫. తేన ఖో పన సమయేన రాజా పసేనది కోసలో ఉపరిపాసాదవరగతో హోతి. అద్దసా ఖో రాజా పసేనది కోసలో తం ఉపాసకం రథికాయ [రథియాయ (ఇతిపి)] ఛత్తపాణిం గచ్ఛన్తం. దిస్వాన పక్కోసాపేత్వా ఏతదవోచ – ‘‘త్వం కిర, ఉపాసక, బహుస్సుతో ఆగతాగమో. సాధు, ఉపాసక, అమ్హాకం ఇత్థాగారం ధమ్మం వాచేహీ’’తి. ‘‘యమహం [యమ్పాహం (సీ.)], దేవ, జానామి అయ్యానం వాహసా, అయ్యావ దేవస్స ఇత్థాగారం ధమ్మం వాచేస్సన్తీ’’తి. అథ ఖో రాజా పసేనది కోసలో – ‘‘సచ్చం ఖో ఉపాసకో ఆహా’’తి యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో రాజా పసేనది కోసలో భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘సాధు, భన్తే, భగవా ఏకం భిక్ఖుం ఆణాపేతు యో అమ్హాకం ఇత్థాగారం ధమ్మం వాచేస్సతీ’’తి. అథ ఖో భగవా రాజానం పసేనదిం కోసలం ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసి…పే… పదక్ఖిణం కత్వా పక్కామి. అథ ఖో భగవా ఆయస్మన్తం ఆనన్దం ఆమన్తేసి – ‘‘తేనహానన్ద, రఞ్ఞో ఇత్థాగారం ధమ్మం వాచేహీ’’తి. ‘‘ఏవం, భన్తే’’తి ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో భగవతో పటిస్సుత్వా కాలేన కాలం పవిసిత్వా రఞ్ఞో ఇత్థాగారం ధమ్మం వాచేతి. అథ ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ యేన రఞ్ఞో పసేనదిస్స కోసలస్స నివేసనం తేనుపసఙ్కమి.

౪౯౬. తేన ఖో పన సమయేన రాజా పసేనది కోసలో మల్లికాయ దేవియా సద్ధిం సయనగతో హోతి. అద్దసా ఖో మల్లికా దేవీ ఆయస్మన్తం ఆనన్దం దూరతోవ ఆగచ్ఛన్తం. దిస్వాన సహసా వుట్ఠాసి; పీతకమట్ఠం దుస్సం పభస్సిత్థ. అథ ఖో ఆయస్మా ఆనన్దో తతోవ పటినివత్తిత్వా ఆరామం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ ఆయస్మా ఆనన్దో పుబ్బే అప్పటిసంవిదితో రఞ్ఞో అన్తేపురం పవిసిస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, ఆనన్ద, పుబ్బే అప్పటిసంవిదితో రఞ్ఞో అన్తేపురం పవిససీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, ఆనన్ద, పుబ్బే అప్పటిసంవిదితో రఞ్ఞో అన్తేపురం పవిసిస్ససి! నేతం, ఆనన్ద, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… విగరహిత్వా…పే… ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి –

౪౯౭. [అ. ని. ౧౦.౪౫] ‘‘దసయిమే, భిక్ఖవే, ఆదీనవా రాజన్తేపురప్పవేసనే. కతమే దస? ఇధ, భిక్ఖవే, రాజా మహేసియా సద్ధిం నిసిన్నో హోతి, తత్థ భిక్ఖు పవిసతి. మహేసీ వా భిక్ఖుం దిస్వా సితం పాతుకరోతి. భిక్ఖు వా మహేసిం దిస్వా సితం పాతుకరోతి. తత్థ రఞ్ఞో ఏవం హోతి – ‘‘అద్ధా ఇమేసం కతం వా కరిస్సన్తి వా’’తి. అయం, భిక్ఖవే, పఠమో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రాజా బహుకిచ్చో బహుకరణీయో. అఞ్ఞతరం ఇత్థిం గన్త్వా నస్సరతి. సా తేన గబ్భం గణ్హి. తత్థ రఞ్ఞో ఏవం హోతి – ‘‘న ఖో ఇధ అఞ్ఞో కోచి పవిసతి అఞ్ఞత్ర పబ్బజితేన. సియా ను ఖో పబ్బజితస్స కమ్మ’’న్తి. అయం, భిక్ఖవే, దుతియో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రఞ్ఞో అన్తేపురే అఞ్ఞతరం రతనం నస్సతి. తత్థ రఞ్ఞో ఏవం హోతి – ‘‘న ఖో ఇధ అఞ్ఞో కోచి పవిసతి అఞ్ఞత్ర పబ్బజితేన. సియా ను ఖో పబ్బజితస్స కమ్మ’’న్తి. అయం, భిక్ఖవే, తతియో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రఞ్ఞో అన్తేపురే అబ్భన్తరా గుయ్హమన్తా బహిద్ధా సమ్భేదం గచ్ఛన్తి. తత్థ రఞ్ఞో ఏవం హోతి – ‘‘న ఖో ఇధ అఞ్ఞో కోచి పవిసతి అఞ్ఞత్ర పబ్బజితేన. సియా ను ఖో పబ్బజితస్స కమ్మ’’న్తి. అయం, భిక్ఖవే, చతుత్థో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రఞ్ఞో అన్తేపురే పుత్తో వా పితరం పత్థేతి పితా వా పుత్తం పత్థేతి. తేసం ఏవం హోతి – ‘‘న ఖో ఇధ అఞ్ఞో కోచి పవిసతి అఞ్ఞత్ర పబ్బజితేన. సియా ను ఖో పబ్బజితస్స కమ్మ’’న్తి. అయం, భిక్ఖవే, పఞ్చమో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రాజా నీచట్ఠానియం ఉచ్చే ఠానే ఠపేతి. యేసం తం అమనాపం తేసం ఏవం హోతి – ‘‘రాజా ఖో పబ్బజితేన సంసట్ఠో. సియా ను ఖో పబ్బజితస్స కమ్మ’’న్తి. అయం, భిక్ఖవే, ఛట్ఠో ఆదీనవో, రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రాజా ఉచ్చట్ఠానియం నీచే ఠానే ఠపేతి. యేసం తం అమనాపం తేసం ఏవం హోతి – ‘‘రాజా ఖో పబ్బజితేన సంసట్ఠో. సియా ను ఖో పబ్బజితస్స కమ్మ’’న్తి. అయం, భిక్ఖవే, సత్తమో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రాజా అకాలే సేనం ఉయ్యోజేతి. యేసం తం అమనాపం తేసం ఏవం హోతి – ‘‘రాజా ఖో పబ్బజితేన సంసట్ఠో. సియా ను ఖో పబ్బజితస్స కమ్మ’’న్తి. అయం, భిక్ఖవే, అట్ఠమో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రాజా కాలే సేనం ఉయ్యోజేత్వా అన్తరామగ్గతో నివత్తాపేతి. యేసం తం అమనాపం తేసం ఏవం హోతి – ‘‘‘రాజా ఖో పబ్బజితేన సంసట్ఠో. సియా ను ఖో పబ్బజితస్స కమ్మ’’న్తి. అయం, భిక్ఖవే, నవమో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే.

‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, రఞ్ఞో రాజన్తేపురం హత్థిసమ్మద్దం అస్ససమ్మద్దం రథసమ్మద్దం రజ్జనీయాని [రజ్జనీయాని (క.)] రూపసద్దగన్ధరసఫోట్ఠబ్బాని, యాని న పబ్బజితస్స సారుప్పాని. అయం, భిక్ఖవే, దసమో ఆదీనవో రాజన్తేపురప్పవేసనే. ఇమే ఖో, భిక్ఖవే, దస ఆదీనవా రాజన్తేపురప్పవేసనే’’తి. అథ ఖో భగవా ఆయస్మన్తం ఆనన్దం అనేకపరియాయేన విగరహిత్వా దుబ్భరతాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౪౯౮. ‘‘యో పన భిక్ఖు రఞ్ఞో ఖత్తియస్స ముద్ధావసిత్తస్స [ముద్ధాభిసిత్తస్స (స్యా.)] అనిక్ఖన్తరాజకే అనిగ్గతరతనకే పుబ్బే అప్పటిసంవిదితో ఇన్దఖీలం అతిక్కామేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి.

౪౯౯. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

ఖత్తియో నామ ఉభతో సుజాతో హోతి, మాతితో చ పితితో చ సంసుద్ధగహణికో, యావ సత్తమా పితామహయుగా అక్ఖిత్తో అనుపకుట్ఠో జాతివాదేన.

ముద్ధావసిత్తో నామ ఖత్తియాభిసేకేన అభిసిత్తో హోతి.

అనిక్ఖన్తరాజకేతి రాజా సయనిఘరా అనిక్ఖన్తో హోతి.

అనిగ్గతరతనకేతి మహేసీ సయనిఘరా అనిక్ఖన్తా హోతి, ఉభో వా అనిక్ఖన్తా హోన్తి.

పుబ్బే అప్పటిసంవిదితోతి పుబ్బే అనామన్తేత్వా.

ఇన్దఖీలో నామ సయనిఘరస్స ఉమ్మారో వుచ్చతి.

సయనిఘరం నామ యత్థ కత్థచి రఞ్ఞో సయనం పఞ్ఞత్తం హోతి, అన్తమసో సాణిపాకారపరిక్ఖిత్తమ్పి.

ఇన్దఖీలం అతిక్కామేయ్యాతి పఠమం పాదం ఉమ్మారం అతిక్కామేతి, ఆపత్తి దుక్కటస్స. దుతియం పాదం అతిక్కామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

౫౦౦. అప్పటిసంవిదితే అప్పటిసంవిదితసఞ్ఞీ ఇన్దఖీలం అతిక్కామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అప్పటిసంవిదితే వేమతికో ఇన్దఖీలం అతిక్కామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స. అప్పటిసంవిదితే పటిసంవిదితసఞ్ఞీ ఇన్దఖీలం అతిక్కామేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

పటిసంవిదితే అప్పటిసంవిదితసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పటిసంవిదితే వేమతికో, ఆపత్తి దుక్కటస్స. పటిసంవిదితే పటిసంవిదితసఞ్ఞీ, అనాపత్తి.

౫౦౧. అనాపత్తి పటిసంవిదితే, న ఖత్తియో హోతి, న ఖత్తియాభిసేకేన అభిసిత్తో హోతి, రాజా సయనిఘరా నిక్ఖన్తో హోతి, మహేసీ సయనిఘరా నిక్ఖన్తా హోతి, ఉభో వా నిక్ఖన్తా హోన్తి, న సయనిఘరే, ఉమ్మత్తకస్స, ఆదికమ్మికస్సాతి.

అన్తేపురసిక్ఖాపదం నిట్ఠితం పఠమం.

౨. రతనసిక్ఖాపదం

౫౦౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తేన ఖో పన సమయేన అఞ్ఞతరో భిక్ఖు అచిరవతియా నదియా నహాయతి. అఞ్ఞతరోపి బ్రాహ్మణో పఞ్చసతానం థవికం థలే నిక్ఖిపిత్వా అచిరవతియా నదియా నహాయన్తో విస్సరిత్వా అగమాసి. అథ ఖో సో భిక్ఖు – ‘‘తస్సాయం బ్రాహ్మణస్స థవికా, మా ఇధ నస్సీ’’తి అగ్గహేసి. అథ ఖో సో బ్రాహ్మణో సరిత్వా తురితో ఆధావిత్వా తం భిక్ఖుం ఏతదవోచ – ‘‘అపి మే, భో, థవికం పస్సేయ్యాసీ’’తి? ‘‘హన్ద, బ్రాహ్మణా’’తి అదాసి. అథ ఖో తస్స బ్రాహ్మణస్స ఏతదహోసి – ‘‘కేన ను ఖో అహం ఉపాయేన ఇమస్స భిక్ఖునో పుణ్ణపత్తం న దదేయ్య’’న్తి! ‘‘న మే, భో, పఞ్చసతాని, సహస్సం మే’’తి పలిబున్ధేత్వా ముఞ్చి. అథ ఖో సో భిక్ఖు ఆరామం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసి. యే తే భిక్ఖూ అప్పిచ్ఛా…పే… తే ఉజ్ఝాయన్తి ఖియ్యన్తి విపాచేన్తి – ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖు రతనం ఉగ్గహేస్సతీ’’తి…పే… సచ్చం కిర త్వం, భిక్ఖు, రతనం ఉగ్గహేసీతి? ‘‘సచ్చం, భగవా’’తి. విగరహి బుద్ధో భగవా…పే… కథఞ్హి నామ త్వం, మోఘపురిస, రతనం ఉగ్గహేస్ససి! నేతం, మోఘపురిస, అప్పసన్నానం వా పసాదాయ…పే… ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు రతనం వా రతనసమ్మతం వా ఉగ్గణ్హేయ్య వా ఉగ్గణ్హాపేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౫౦౩. తేన ఖో పన సమయేన సావత్థియా ఉస్సవో హోతి. మనుస్సా అలఙ్కతప్పటియత్తా ఉయ్యానం గచ్ఛన్తి. విసాఖాపి మిగారమాతా అలఙ్కతప్పటియత్తా ‘‘ఉయ్యానం గమిస్సామీ’’తి గామతో నిక్ఖమిత్వా – ‘‘క్యాహం కరిస్సామి ఉయ్యానం గన్త్వా, యంనూనాహం భగవన్తం పయిరుపాసేయ్య’’న్తి ఆభరణం ఓముఞ్చిత్వా ఉత్తరాసఙ్గేన భణ్డికం బన్ధిత్వా దాసియా అదాసి – ‘‘హన్ద, జే, ఇమం భణ్డికం గణ్హాహీ’’తి. అథ ఖో విసాఖా మిగారమాతా యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో విసాఖం మిగారమాతరం భగవా ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసి సమాదపేసి సముత్తేజేసి సమ్పహంసేసి. అథ ఖో విసాఖా మిగారమాతా భగవతా ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సితా సమాదపితా సముత్తేజితా సమ్పహంసితా ఉట్ఠాయాసనా భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా పక్కామి. అథ ఖో సా దాసీ తం భణ్డికం విస్సరిత్వా అగమాసి. భిక్ఖూ పస్సిత్వా భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, ఉగ్గహేత్వా నిక్ఖిపథా’’తి. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, రతనం వా రతనసమ్మతం వా అజ్ఝారామే ఉగ్గహేత్వా వా ఉగ్గహాపేత్వా వా నిక్ఖిపితుం – ‘‘యస్స భవిస్సతి సో హరిస్సతీ’’తి. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

‘‘యో పన భిక్ఖు రతనం వా రతనసమ్మతం వా, అఞ్ఞత్ర అజ్ఝారామా, ఉగ్గణ్హేయ్య వా ఉగ్గణ్హాపేయ్య వా, పాచిత్తియ’’న్తి.

ఏవఞ్చిదం భగవతా భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం హోతి.

౫౦౪. తేన ఖో పన సమయేన కాసీసు జనపదే అనాథపిణ్డికస్స గహపతిస్స కమ్మన్తగామో హోతి. తేన చ గహపతినా అన్తేవాసీ ఆణత్తో హోతి – ‘‘సచే భదన్తా ఆగచ్ఛన్తి భత్తం కరేయ్యాసీ’’తి. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా భిక్ఖూ కాసీసు జనపదే చారికం చరమానా యేన అనాథపిణ్డికస్స గహపతిస్స కమ్మన్తగామో తేనుపసఙ్కమింసు. అద్దసా ఖో సో పురిసో తే భిక్ఖూ దూరతోవ ఆగచ్ఛన్తే. దిస్వాన యేన తే భిక్ఖూ తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తే భిక్ఖూ అభివాదేత్వా ఏతదవోచ – ‘‘అధివాసేన్తు, భన్తే, అయ్యా స్వాతనాయ గహపతినో భత్త’’న్తి. అధివాసేసుం ఖో తే భిక్ఖూ తుణ్హీభావేన. అథ ఖో సో పురిసో తస్సా రత్తియా అచ్చయేన పణీతం ఖాదనీయం భోజనీయం పటియాదాపేత్వా కాలం ఆరోచాపేత్వా అఙ్గులిముద్దికం ఓముఞ్చిత్వా తే భిక్ఖూ భత్తేన పరివిసిత్వా – ‘‘అయ్యా భుఞ్జిత్వా గచ్ఛన్తు, అహమ్పి కమ్మన్తం గమిస్సామీ’’తి అఙ్గులిముద్దికం విస్సరిత్వా అగమాసి. భిక్ఖూ పస్సిత్వా – ‘‘సచే మయం గమిస్సామ నస్సిస్సతాయం అఙ్గులిముద్దికా’’తి తత్థేవ అచ్ఛింసు. అథ ఖో సో పురిసో కమ్మన్తా ఆగచ్ఛన్తో తే భిక్ఖూ పస్సిత్వా ఏతదవోచ – ‘‘కిస్స, భన్తే, అయ్యా ఇధేవ అచ్ఛన్తీ’’తి? అథ ఖో తే భిక్ఖూ తస్స పురిసస్స ఏతమత్థం ఆరోచేత్వా సావత్థిం గన్త్వా భిక్ఖూనం ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. భిక్ఖూ భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. అథ ఖో భగవా ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే ధమ్మిం కథం కత్వా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, రతనం వా రతనసమ్మతం వా అజ్ఝారామే వా అజ్ఝావసథే వా ఉగ్గహేత్వా వా ఉగ్గహాపేత్వా వా నిక్ఖిపితుం – యస్స భవిస్సతి సో హరిస్సతీ’’తి. ఏవఞ్చ పన, భిక్ఖవే, ఇమం సిక్ఖాపదం ఉద్దిసేయ్యాథ –

౫౦౫. ‘‘యో పన భిక్ఖు రతనం వా రతనసమ్మతం వా, అఞ్ఞత్ర అజ్ఝారామా వా అజ్ఝావసథా వా, ఉగ్గణ్హేయ్య వా ఉగ్గణ్హాపేయ్య వా, పాచిత్తియం. రతనం వా పన భిక్ఖునా రతనసమ్మతం వా అజ్ఝారామే వా అజ్ఝావసథే వా ఉగ్గహేత్వా వా ఉగ్గహాపేత్వా వా నిక్ఖిపితబ్బం – ‘యస్స భవిస్సతి సో హరిస్సతీ’తి. అయం తత్థ సామీచీ’’తి.

౫౦౬. యో పనాతి యో యాదిసో…పే… భిక్ఖూతి…పే… అయం ఇమస్మిం అత్థే అధిప్పేతో భిక్ఖూతి.

రతనం నామ ముత్తా మణి వేళురియో సఙ్ఖో సిలా పవాలం రజతం జాతరూపం లోహితఙ్కో [లోహితకో (?)] మసారగల్లం.

రతనసమ్మతం నామ యం మనుస్సానం ఉపభోగపరిభోగం, ఏతం రతనసమ్మతం నామ.

అఞ్ఞత్ర అజ్ఝారామా వా అజ్ఝావసథా వాతి ఠపేత్వా అజ్ఝారామం అజ్ఝావసథం.

అజ్ఝారామో నామ పరిక్ఖిత్తస్స ఆరామస్స అన్తో ఆరామో, అపరిక్ఖిత్తస్స ఉపచారో.

అజ్ఝావసథో నామ పరిక్ఖిత్తస్స ఆవసథస్స అన్తో ఆవసథో, అపరిక్ఖిత్తస్స ఉపచారో.

ఉగ్గణ్హేయ్యాతి సయం గణ్హాతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

ఉగ్గణ్హాపేయ్యాతి అఞ్ఞం గాహాపేతి, ఆపత్తి పాచిత్తియస్స.

రతనం వా పన భిక్ఖునా రతనసమ్మతం వా అజ్ఝారామే వా అజ్ఝావసథే వా ఉగ్గహేత్వా వా ఉగ్గహాపేత్వా వా నిక్ఖిపితబ్బన్తి రూపేన వా నిమిత్తేన వా సఞ్ఞాణం కత్వా నిక్ఖిపిత్వా ఆచిక్ఖితబ్బం – ‘‘యస్స భణ్డం నట్ఠం సో ఆగచ్ఛతూ’’తి. సచే తత్థ ఆగచ్ఛతి సో వత్తబ్బో – ‘‘ఆవుసో, కీదిసం తే భణ్డ’’న్తి? సచే రూపేన వా నిమిత్తేన వా సమ్పాదేతి దాతబ్బం, నో చే సమ్పాదేతి ‘‘విచినాహి ఆవుసో’’తి వత్తబ్బో. తమ్హా ఆవాసా పక్కమన్తేన యే తత్