📜
నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స
వినయవినిచ్ఛయో
గన్థారమ్భకథా
వన్దిత్వా ¶ ¶ సిరసా సేట్ఠం, బుద్ధమప్పటిపుగ్గలం;
భవాభావకరం ధమ్మం, గణఞ్చేవ నిరఙ్గణం.
భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, హితత్థాయ సమాహితో;
పవక్ఖామి సమాసేన, వినయస్సవినిచ్ఛయం.
అనాకులమసంకిణ్ణం, మధురత్థపదక్కమం;
పటుభావకరం ఏతం, పరమం వినయక్కమే.
అపారం ఓతరన్తానం, సారం వినయసాగరం;
భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, నావాభూతం మనోరమం.
తస్మా వినయనూపాయం, వినయస్సవినిచ్ఛయం;
అవిక్ఖిత్తేన చిత్తేన, వదతో మే నిబోధథ.
భిక్ఖువిభఙ్గో
పారాజికకథా
పఠమపారాజికకథా
తివిధే ¶ ¶ తిలమత్తమ్పి, మగ్గే సేవనచేతనో;
అఙ్గజాతం పవేసేన్తో, అల్లోకాసే పరాజితో.
పవేసనం పవిట్ఠం వా, ఠితముద్ధరణమ్పి వా;
ససిక్ఖో సాదియన్తో సో, ఠపేత్వా కిరియం చుతో.
సన్థతేనఙ్గజాతేన, సన్థతం వా అసన్థతం;
మగ్గం పన పవేసేన్తో, తథేవాసన్థతేన చ.
ఉపాదిన్నేనుపాదిన్నే, అనుపాదిన్నకేన వా;
ఘట్టితే అనుపాదిన్నే, సచే సాదియతేత్థ సో.
హోతి పారాజికక్ఖేత్తే, పవిట్ఠే తు పరాజితో;
ఖేత్తే థుల్లచ్చయం తస్స, దుక్కటఞ్చ వినిద్దిసే.
మతే అక్ఖాయితే చాపి, యేభుయ్యక్ఖాయితేపి చ;
మేథునం పటిసేవన్తో, హోతి పారాజికో నరో.
యేభుయ్యక్ఖాయితే చాపి, ఉపడ్ఢక్ఖాయితేపి చ;
హోతి థుల్లచ్చయాపత్తి, సేసే ఆపత్తి దుక్కటం.
నిమిత్తమత్తం సేసేత్వా, ఖాయితేపి సరీరకే;
నిమిత్తే మేథునం తస్మిం, సేవతోపి పరాజయో.
ఉద్ధుమాతాదిసమ్పత్తే, సబ్బత్థాపి చ దుక్కటం;
ఖాయితాక్ఖాయితం నామ, సబ్బం మతసరీరకే.
ఛిన్దిత్వా పన తచ్ఛేత్వా, నిమిత్తుప్పాటితే పన;
వణసఙ్ఖేపతో తస్మిం, సేవం థుల్లచ్చయం ఫుసే.
తతో ¶ ¶ మేథునరాగేన, పతితాయ నిమిత్తతో;
తాయం ఉపక్కమన్తస్స, దుక్కటం మంసపేసియం.
నఖపిట్ఠిప్పమాణేపి, మంసే న్హారుమ్హి వా సతి;
మేథునం పటిసేవన్తో, జీవమానే పరాజితో.
కణ్ణచ్ఛిద్దక్ఖినాసాసు, వత్థికోసే వణేసు వా;
అఙ్గజాతం పవేసేన్తో, రాగా థుల్లచ్చయం ఫుసే.
అవసేససరీరస్మిం, ఉపకచ్ఛూరుకాదిసు;
వసా మేథునరాగస్స, సేవమానస్స దుక్కటం.
అస్సగోమహిసాదీనం, ఓట్ఠగద్రభదన్తినం;
నాసాసు వత్థికోసేసు, సేవం థుల్లచ్చయం ఫుసే.
తథా సబ్బతిరచ్ఛానం, అక్ఖికణ్ణవణేసుపి;
అవసేససరీరేసు, సేవమానస్స దుక్కటం.
తేసం అల్లసరీరేసు, మతానం సేవతో పన;
తివిధాపి సియాపత్తి, ఖేత్తస్మిం తివిధే సతి.
బహి మేథునరాగేన, నిమిత్తం ఇత్థియా పన;
నిమిత్తేన ఛుపన్తస్స, తస్స థుల్లచ్చయం సియా.
కాయసంసగ్గరాగేన, నిమిత్తేన ముఖేన వా;
నిమిత్తం ఇత్థియా తస్స, ఛుపతో గరుకం సియా.
తథేవోభయరాగేన, నిమిత్తం పురిసస్సపి;
నిమిత్తేన ఛుపన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
నిమిత్తేన నిమిత్తం తు, తిరచ్ఛానగతిత్థియా;
థుల్లచ్చయం ఛుపన్తస్స, హోతి మేథునరాగతో.
కాయసంసగ్గరాగేన, తిరచ్ఛానగతిత్థియా;
నిమిత్తేన నిమిత్తస్స, ఛుపనే దుక్కటం మతం.
అఙ్గజాతం పవేసేత్వా, తమావట్టకతే ముఖే;
తత్థాకాసగతం కత్వా, నీహరన్తస్స దుక్కటం.
తథా ¶ చతూహి పస్సేహి, ఇత్థియా హేట్ఠిమత్తలం;
అఛుపన్తం పవేసేత్వా, నీహరన్తస్స దుక్కటం.
ఉప్పాటితోట్ఠమంసేసు ¶ , బహి నిక్ఖన్తకేసు వా;
దన్తేసు వాయమన్తస్స, తస్స థుల్లచ్చయం సియా.
అట్ఠిసఙ్ఘట్టనం కత్వా, మగ్గే దువిధరాగతో;
సుక్కే ముత్తేపి వాముత్తే, వాయమన్తస్స దుక్కటం.
ఇత్థిం మేథునరాగేన, ఆలిఙ్గన్తస్స దుక్కటం;
హత్థగ్గాహపరామాస-చుమ్బనాదీస్వయం నయో.
అపదే అహయో మచ్ఛా, కపోతా ద్విపదేపి చ;
గోధా చతుప్పదే హేట్ఠా, వత్థు పారాజికస్సిమే.
సేవేతుకామతాచిత్తం, మగ్గే మగ్గప్పవేసనం;
ఇదమఙ్గద్వయం వుత్తం, పఠమన్తిమవత్థునో.
దుక్కటం పఠమస్సేవ, సామన్తమితి వణ్ణితం;
సేసానం పన తిణ్ణమ్పి, థుల్లచ్చయముదీరితం.
‘‘అనాపత్తీ’’తి ఞాతబ్బం, అజానన్తస్స భిక్ఖునో;
తథేవాసాదియన్తస్స, జానన్తస్సాదికమ్మినో.
వినయే అనయూపరమే పరమే;
సుజనస్స సుఖానయనే నయనే;
పటు హోతి పధానరతో న రతో;
ఇధ యో పన సారమతే రమతే.
ఇమం హితవిభావనం భావనం;
అవేది సురసమ్భవం సమ్భవం;
స మారబళిసాసనే సాసనే;
సమో భవతుపాలినా పాలినా.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే పఠమపారాజికకథా నిట్ఠితా.
దుతియపారాజికకథా
ఆదియన్తో ¶ హరన్తోవ-హరన్తో ఇరియాపథం;
వికోపేన్తో తథా ఠానా, చావేన్తోపి పరాజితో.
తత్థ ¶ నానేకభణ్డానం, పఞ్చకానం వసా పన;
అవహారా దసేవేతే, విఞ్ఞాతబ్బా విభావినా.
సాహత్థాణత్తికో చేవ, నిస్సగ్గో అత్థసాధకో;
ధురనిక్ఖేపనఞ్చాతి, ఇదం సాహత్థపఞ్చకం.
పుబ్బసహపయోగో చ, సంవిదాహరణమ్పి చ;
సఙ్కేతకమ్మం నేమిత్తం, పుబ్బయోగాదిపఞ్చకం.
థేయ్యపసయ్హపరికప్ప-పటిచ్ఛన్నకుసాదికా;
అవహారా ఇమే పఞ్చ, వేదితబ్బావ విఞ్ఞునా.
వత్థుకాలగ్ఘదేసే చ, పరిభోగఞ్చ పఞ్చపి;
ఞత్వా ఏతాని కాతబ్బో, పణ్డితేన వినిచ్ఛయో.
దుతియం వాపి కుద్దాలం, పిటకం పరియేసతో;
గచ్ఛతో థేయ్యచిత్తేన, దుక్కటం పుబ్బయోగతో.
తత్థజాతకకట్ఠం వా, లతం వా ఛిన్దతో పన;
దుక్కటం ఉభయత్థాపి, వుత్తం సహపయోగతో.
పథవిం ఖణతో వాపి, బ్యూహతో పంసుమేవ వా;
ఆమసన్తస్స వా కుమ్భిం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ముఖే పాసం పవేసేత్వా, ఖాణుకే బద్ధకుమ్భియా;
బన్ధనానం వసా ఞేయ్యో, ఠానభేదో విజానతా.
ద్వే ఠానాని పనేకస్మిం, ఖాణుకే బద్ధకుమ్భియా;
వలయం రుక్ఖమూలస్మిం, పవేసేత్వా కతాయ వా.
ఉద్ధరన్తస్స ఖాణుం వా, ఛిన్దతో సఙ్ఖలిమ్పి వా;
థుల్లచ్చయం తతో కుమ్భిం, ఠానా చావేతి చే చుతో.
పఠమం ¶ పన కుమ్భిం వా, ఉద్ధరిత్వా తథా పున;
ఠానా చావేతి ఖాణుం వా, సఙ్ఖలిం వాపి సో నయో.
ఇతో చితో చ ఘంసన్తో, మూలే సారేతి రక్ఖతి;
వలయం ఖేగతం తత్థ, కరోన్తోవ పరాజితో.
జాతం ఛిన్దతి చే రుక్ఖం, దుక్కటం కుమ్భిమత్థకే;
సమీపే ఛిన్దతో తస్స, పాచిత్తియమతత్థజం.
అన్తోకుమ్భిగతం ¶ భణ్డం, ఫన్దాపేతి సచే పన;
అపబ్యూహేతి తత్థేవ, తస్స థుల్లచ్చయం సియా.
హరన్తో కుమ్భియా భణ్డం, ముట్ఠిం ఛిన్దతి అత్తనో;
భాజనే వా గతం కత్వా, హోతి భిక్ఖు పరాజితో.
హారం వా పన పామఙ్గం, సుత్తారుళ్హం తు కుమ్భియా;
ఫన్దాపేతి యథావత్థుం, ఠానా చావేతి చే చుతో.
సప్పిఆదీసు యం కిఞ్చి, పివతో పాదపూరణం;
ఏకేనేవ పయోగేన, పీతమత్తే పరాజయో.
కత్వావ ధురనిక్ఖేపం, పివన్తస్స పునప్పునం;
సకలమ్పి చ తం కుమ్భిం, పివతో న పరాజయో.
సచే ఖిపతి యం కిఞ్చి, భణ్డకం తేలకుమ్భియం;
తం పాదగ్ఘనకం తేలం, ధువం పివతి తావదే.
హత్థతో ముత్తమత్తేవ, థేయ్యచిత్తో వినస్సతి;
ఆవిఞ్జేత్వాపి వా కుమ్భిం, తేలం గాళేతి చే తథా.
తేలస్సాకిరణం ఞత్వా, ఖిత్తం రిత్తాయ కుమ్భియా;
పీతం తేలఞ్చ తం భణ్డం, ఉద్ధరన్తోవ ధంసితో.
తత్థేవ భిన్దతో తేలం, ఛడ్డేన్తస్స తథేవ చ;
ఝాపేన్తస్స అభోగం వా, కరోన్తస్స చ దుక్కటం.
భూమట్ఠకథా.
ఠపితం ¶ పత్థరిత్వా చ, సాటకత్థరణాదికం;
వేఠేత్వా ఉద్ధరన్తస్స, ముత్తే ఠానా పరాభవో.
ఓరిమన్తేన వా ఫుట్ఠ-మోకాసం పారిమన్తతో;
పారాజికమతిక్కన్తే, కడ్ఢతో ఉజుకమ్పి వా.
థలట్ఠకథా.
పురతో ముఖతుణ్డఞ్చ, కలాపగ్గఞ్చ పచ్ఛతో;
ద్వీసు పస్సేసు పక్ఖన్తో, హేట్ఠా పాదనఖా తథా.
ఉద్ధఞ్చాపి ¶ సిఖగ్గన్తి, గగనే గచ్ఛతో పన;
మోరస్స ఛ పరిచ్ఛేదా, వేదితబ్బా విభావినా.
భిక్ఖు ‘‘సస్సామికం మోరం, గహేస్సామీ’’తి ఖేగతం;
హత్థం వాపి పసారేతి, పురతో వాస్స తిట్ఠతి.
మోరోపి గగనే పక్ఖే, చారేతి న చ గచ్ఛతి;
దుక్కటం గమనచ్ఛేదే, ఆమసన్తస్స చేవ తం.
ఠానా మోరమమోచేన్తో, ఫన్దాపేతి సచే పన;
ఏవం ఫన్దాపనే తస్స, థుల్లచ్చయముదీరితం.
అగ్గహేత్వా గహేత్వా వా, హత్థేన పన అత్తనో;
ఠానా చావేతి చే మోరం, సయం ఠానా చుతో సియా.
ఫుట్ఠోకాసం ముఖగ్గేన, కలాపగ్గేన వా పన;
కలాపగ్గేన వా ఫుట్ఠం, ముఖతుణ్డేన భిక్ఖు చే.
అతిక్కామేయ్య యో మోరం, ఠానా చావేతి నామ సో;
ఏసేవ చ నయో పాద-సిఖాపక్ఖేసు దీపితో.
గగనే పన గచ్ఛన్తో, కరే మోరో నిలీయతి;
తం కరేనేవ చారేన్తో, ఫన్దాపేతీతి వుచ్చతి.
సచే ¶ గణ్హాతి తం మోరం, ఇతరేన కరేన సో;
చావితత్తా పన ఠానా, భిక్ఖు ఠానా చుతో సియా.
ఇతరం పన మోరస్స, ఉపనేతి సచే కరం;
న దోసో తత్థ ఉడ్డేత్వా, సయమేవ నిలీయతి.
దిస్వా అఙ్గే నిలీనం తం, థేయ్యచిత్తేన గచ్ఛతో;
పాదే థుల్లచ్చయం హోతి, దుతియే చ పరాజయో.
భూమియం ఠితమోరస్స, తీణి ఠానాని పణ్డితో;
పాదానఞ్చ కలాపస్స, వసేన పరిదీపయే.
తతో కేసగ్గమత్తమ్పి, మోరం పథవితో పన;
హోతి పారాజికం తస్స, ఉక్ఖిపన్తస్స భిక్ఖునో.
ఛిజ్జమానం సువణ్ణాదిం, పత్తే పతతి చే పన;
హత్థేన ఉద్ధరన్తస్స, తస్స పారాజికం సియా.
సచే ¶ అనుద్ధరిత్వావ, థేయ్యచిత్తేన గచ్ఛతి;
దుతియే పదవారస్మిం, పారాజికముదీరయే.
ఏసేవ చ నయో ఞేయ్యో, హత్థే వత్థేవ మత్థకే;
తం తం తస్స భవే ఠానం, యత్థ యత్థ పతిట్ఠితం.
ఆకాసట్ఠకథా.
థేయ్యచిత్తేన యం కిఞ్చి, మఞ్చపీఠాదిసుట్ఠితం;
ఆమాసమ్పి అనామాసం, ఆమసన్తస్స దుక్కటం.
సంహరిత్వా సచే వంసే, ఠపితం హోతి చీవరం;
కత్వా పునోరతో భోగం, తథా అన్తఞ్చ పారతో.
చీవరేన ఫుట్ఠోకాసో, ఠానం తస్స పవుచ్చతి;
న తు చీవరవంసో సో, హోతీతి సకలో మతో.
ఓరిమన్తేన ¶ ఓకాసం, ఫుట్ఠం తమితరేన వా;
ఇతరేనపి వా ఫుట్ఠం, ఓరిమన్తేన వా పున.
దక్ఖిణన్తేన ఫుట్ఠం వా, వామన్తేనితరేన వా;
వామన్తేన ఫుట్ఠట్ఠానం, అతిక్కామయతో చుతి.
ఉద్ధం వా ఉక్ఖిపన్తస్స, చీవరం పన వంసతో;
కేసగ్గమత్తే ఉక్ఖిత్తే, తస్స పారాజికం భవే.
రజ్జుకేన చ బన్ధిత్వా, ఠపితం పన చీవరం;
థుల్లచ్చయం విమోచేన్తో, ముత్తే పారాజికం ఫుసే.
వేఠేత్వా ఠపితం వంసే, నిబ్బేఠేన్తస్స భిక్ఖునో;
వలయం ఛిన్దతో వాపి, మోచేన్తస్సప్యయం నయో.
చీవరస్స పసారేత్వా, ఠపితస్స హి వంసకే;
సంహరిత్వా తు నిక్ఖిత్తే, చీవరే వియ నిచ్ఛయో.
సిక్కాయ పక్ఖిపిత్వా యం, లగ్గితం హోతి భణ్డకం;
సిక్కాతో తం హరన్తో వా, సహ సిక్కాయ వా చుతో.
కున్తాదిం నాగదన్తేసు, ఠితేసు పటిపాటియా;
అగ్గే వా పన బున్దే వా, గహేత్వా పరికడ్ఢతో.
పారాజికం ¶ ఫుట్ఠోకాసం, అతిక్కామయతో సియా;
ఉజుకం ఉక్ఖిపన్తస్స, కేసగ్గేన పరాజయో.
పాకారాభిముఖో ఠత్వా, ఆకడ్ఢతి సచే పన;
ఓరిమన్తఫుట్ఠోకాస-మితరన్తచ్చయే చుతో.
తథేవ పరతో తస్స, పేల్లేన్తస్సాపి భిక్ఖునో;
భిత్తిం పన చ నిస్సాయ, ఠపితేపి అయం నయో.
చాలేన్తస్స చ తాలస్స, ఫలం వత్థు హి పూరతి;
యేనస్స బన్ధనా ముత్తే, తస్మిం పారాజికం భవే.
పిణ్డిం ¶ ఛిన్దతి తాలస్స, సచే పారాజికం సియా;
ఏసేవ చ నయో సేస-రుక్ఖపుప్ఫఫలేసుపి.
వేహాసట్ఠకథా.
గచ్ఛతో హి నిధిట్ఠానం, పదవారేన దుక్కటం;
ఉదకే పన గమ్భీరే, తథా నిముజ్జనాదిసు.
తత్థజాతకపుప్ఫేసు, యేన పుప్ఫేన పూరతి;
వత్థు తం ఛిన్దతో పుప్ఫం, తస్స పారాజికం వదే.
ఏకనాళస్స వా పస్సే, వాకో ఉప్పలజాతియా;
న ఛిజ్జతి తతో యావ, తావ నం పరిరక్ఖతి.
సామికేహేవ పుప్ఫేసు, ఛిన్దిత్వా ఠపితేసుపి;
పుబ్బే వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
భారబద్ధాని పుప్ఫాని, ఛస్వాకారేసు కేనచి;
ఆకారేన సచే తాని, ఠానా చావేతి నస్సతి.
ఠపితం పన పుప్ఫానం, కలాపం జలపిట్ఠియం;
చాలేత్వా ఉదకం పుప్ఫ-ట్ఠానా చావేతి చే చుతో.
పరికప్పేతి చే ‘‘ఏత్థ, గహేస్సామీ’’తి రక్ఖతి;
ఉద్ధరన్తో గతట్ఠానా, భట్ఠో నామ పవుచ్చతి.
అచ్చుగ్గతస్స తం ఠానం, జలతో సకలం జలం;
ఉప్పాటేత్వా తతో పుప్ఫం, ఉజుముద్ధరతో పన.
నాళన్తే ¶ జలతో ముత్త-మత్తే పారాజికం భవే;
అముత్తే జలతో తస్మిం, థుల్లచ్చయముదీరితం.
పుప్ఫే గహేత్వా నామేత్వా, ఉప్పాటేతి సచే పన;
న తస్స ఉదకం ఠానం, నట్ఠో ఉప్పాటితక్ఖణే.
యో ¶ హి సస్సామికే మచ్ఛే, థేయ్యచిత్తేన గణ్హతి;
బళిసేనపి జాలేన, హత్థేన కుమినేన వా.
తస్సేవం గణ్హతో వత్థు, యేన మచ్ఛేన పూరతి;
తస్మిం ఉద్ధటమత్తస్మిం, జలా హోతి పరాజయో.
ఠానం సలిలజానఞ్హి, కేవలం సకలం జలం;
సలిలట్ఠం విమోచేన్తో, జలా పారాజికో భవే.
నీరతో ఉప్పతిత్వా యో, తీరే పతతి వారిజో;
గణ్హతో తం పనాపత్తిం, భణ్డగ్ఘేన వినిద్దిసే.
మారణత్థాయ మచ్ఛానం, తళాకే నదియాపి వా;
నిన్నే మచ్ఛవిసం నామ, పక్ఖిపిత్వా గతే పన.
పచ్ఛా మచ్ఛవిసం మచ్ఛా, ఖాదిత్వా పిలవన్తి చే;
పారాజికం మతే మచ్ఛే, థేయ్యచిత్తేన గణ్హతో.
పంసుకూలికసఞ్ఞాయ, న దోసో కోచి గణ్హతో;
సామికేస్వాహరన్తేసు, భణ్డదేయ్యముదీరితం.
గహేత్వా సామికా మచ్ఛే, సచే యన్తి నిరాలయా;
గణ్హతో పన తే సేసే, థేయ్యచిత్తేన దుక్కటం.
అమతేసు అనాపత్తిం, వదన్తి వినయఞ్ఞునో;
ఏసేవ చ నయో సేసే, కచ్ఛపాదిమ్హి వారిజే.
ఉదకట్ఠకథా.
‘‘నావం నావట్ఠం వా భణ్డం, థేనేత్వా గణ్హిస్సామీ’’తి;
పాదుద్ధారే దోసా వుత్తా, భిక్ఖుస్సేవం గచ్ఛన్తస్స.
బద్ధాయ ¶ నావాయ హి చణ్డసోతే;
ఠానం మతం బన్ధనమేకమేవ;
భిక్ఖుస్స ¶ తస్మిం ముత్తమత్తే;
పారాజికం తస్స వదన్తి ధీరా.
నిచ్చలే ఉదకే నావ-మబన్ధనమవట్ఠితం;
పురతో పచ్ఛతో వాపి, పస్సతో వాపి కడ్ఢతో.
ఏకేనన్తేన సమ్ఫుట్ఠ-మోకాసమితరేన తం;
అతిక్కామయతో నావం, తస్స పారాజికం సియా.
ఉద్ధం కేసగ్గమత్తమ్పి, ఉదకమ్హా విమోచితే;
అధోనావాతలం తేన, ఫుట్ఠఞ్చ ముఖవట్టియా.
బన్ధిత్వా పన యా తీరే, ఠపితా నిచ్చలే జలే;
బన్ధనఞ్చ ఠితోకాసో, ఠానం తస్సా ద్విధా మతం.
హోతి థుల్లచ్చయం పుబ్బం, బన్ధనస్స విమోచనే;
పచ్ఛా కేనచుపాయేన, ఠానా చావేతి చే చుతో.
చావేత్వా పఠమం ఠానా, పచ్ఛా బన్ధనమోచనే;
ఏసేవ చ నయో వుత్తో, థేయ్యచిత్తస్స భిక్ఖునో.
ఉస్సారేత్వా నికుజ్జిత్వా, ఠపితాయ థలే పన;
ఫుట్ఠోకాసోవ హి ఠానం, నావాయ ముఖవట్టియా.
ఞేయ్యో ఠానపరిచ్ఛేదో;
ఆకారేహేవ పఞ్చహి;
యతో కుతోచి చావేన్తో;
హోతి పారాజికో నరో.
ఏసేవ చ నయో ఞేయ్యో, నావాయుక్కుజ్జితాయపి;
ఠపితాయపి నావాయ, ఘటికానం తథూపరి.
థేయ్యా ¶ తిత్థే ఠితం నావం, ఆరుహిత్వా సచే పన;
అరిత్తేన ఫియేనాపి, పాజేన్తస్స పరాజయో.
సచే ఛత్తం పణామేత్వా, ఉస్సాపేత్వావ చీవరం;
లఙ్కారసదిసం కత్వా, గణ్హాపేతి సమీరణం.
ఆగమ్మ ¶ బలవా వాతో, నావం హరతి చే పన;
వాతేనేవ హటా నావా, న దోసో కోచి విజ్జతి.
సయమేవ చ యం కిఞ్చి, గామతిత్థముపాగతం;
అచావేన్తోవ తం ఠానా, కిణిత్వా చే పలాయతి.
అవహారో న భిక్ఖుస్స, భణ్డదేయ్యముదీరితం;
సయమేవ చ గచ్ఛన్తిం, ఠానా చావేతి చే చుతో.
నావట్ఠకథా.
యానం నామ రథో వయ్హం, సకటం సన్దమానికా;
యానం అవహరిస్సామి, యానట్ఠమితి వా పన.
గచ్ఛతో దుక్కటం వుత్తం, దుతియం పరియేసతో;
ఠానా చావనయోగస్మిం, విజ్జమానే పరాజయో.
యానస్స దుకయుత్తస్స, దస ఠానాని దీపయే;
యానం పాజయతో తస్స, నిసీదిత్వా ధురే పన.
థుల్లచ్చయం తు గోణానం, పాదుద్ధారే వినిద్దిసే;
చక్కానఞ్హి ఠితోకాస-మతిక్కన్తే పరాభవో.
అయుత్తకస్సాపి చ యానకస్స, ధురేనుపత్థమ్భనియం ఠితస్స;
వసేనుపత్థమ్భనిచక్కకానం, ఠానాని తీణేవ భవన్తి తస్స.
తథా ధురేన దారూనం, ఉపరిట్ఠపితస్స చ;
భూమియమ్పి ధురేనేవ, తథేవ ఠపితస్స చ.
పురతో ¶ పచ్ఛతో వాపి, ఠానా చావేతి చే పన;
థుల్లచ్చయం తు తిణ్ణమ్పి, ఠానా చావే పరాజయో.
అపనేత్వాన చక్కాని, అక్ఖానం సీసకేహి తు;
ఠితస్సూపరి దారూనం, ఠానాని ద్వే వినిద్దిసే.
కడ్ఢన్తో ఉక్ఖిపన్తో వా, ఫుట్ఠోకాసచ్చయే చుతో;
ఠపితస్స పనఞ్ఞస్స, భూమియం యస్స కస్సచి.
అక్ఖుద్ధీనం ధురస్సాతి, పఞ్చ ఠానాని దీపయే;
ఉద్ధీసు వా గహేత్వా తం, ఠానా చావేతి చే చుతో.
ఠపితస్స ¶ హి చక్కస్స, నాభియా పన భూమియం;
ఏకమేవ సియా ఠానం, పరిచ్ఛేదోపి పఞ్చధా.
ఫుసిత్వా యం ఠితం భూమిం, నేమిపస్సేన నాభియా;
ఠానాని ద్వే భవన్తస్స, నట్ఠో తేసమతిక్కమే.
దిస్వా యానమనారక్ఖం, పటిపన్నం మహాపథే;
ఆరుహిత్వా అచోదేత్వా, కిణిత్వా యాతి వట్టతి.
యానట్ఠకథా.
సీసక్ఖన్ధకటోలమ్బ-వసా భారో చతుబ్బిధో;
తత్థ సీసగతం భారం, ఆమసన్తస్స దుక్కటం.
ఇతో చితో చ ఘంసన్తో, థేయ్యచిత్తేన యో పన;
సిరస్మింయేవ సారేతి, తస్స థుల్లచ్చయం సియా.
ఖన్ధం ఓరోపితే భారే, తస్స పారాజికం మతం;
సీసతో కేసమత్తమ్పి, మోచేన్తోపి పరాజితో.
భారం పథవియం కిఞ్చి, ఠపేత్వా సుద్ధమానసో;
పచ్ఛా తం థేయ్యచిత్తేన, ఉద్ధరన్తో పరాజితో.౫౨౨
ఏత్థ ¶ వుత్తనయేనేవ, సేసేసుపి అసేసతో;
భారేసు మతిసారేన, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
భారట్ఠకథా.
దుక్కటం మునినా వుత్తం, ఆరామం అభియుఞ్జతో;
పరాజేతి పరం ధమ్మం, చరన్తో చే పరాజితో.౫౨౨
విమతిం జనయన్తస్స, తస్స థుల్లచ్చయం సియా;
పరజ్జతి సయం ధమ్మం, చరన్తో యోపి తస్స చ.
సామినో ధురనిక్ఖేపే, ‘‘న దస్సామీ’’తి చత్తనో;
పారాజికం భవే తస్స, సబ్బేసం కూటసక్ఖినం.
ఆరామట్ఠకథా.
విహారం ¶ సఙ్ఘికం కిఞ్చి, అచ్ఛిన్దిత్వాన గణ్హితుం;
సబ్బేసం ధురనిక్ఖేపా-భావతోవ న సిజ్ఝతి.
విహారట్ఠకథా.
సీసాని సాలిఆదీనం, నిరుమ్భిత్వాన గణ్హతో;
అసితేన చ లాయిత్వా, ఛిన్దిత్వా వా కరేన చ.
యస్మిం బీజేపి వా వత్థు, సీసే పూరేతి ముట్ఠియం;
బన్ధనా మోచితే తస్మిం, తస్స పారాజికం భవే.
అచ్ఛిన్నో పన దణ్డో వా, తచో వా అప్పమత్తకో;
వీహినాళమ్పి వా దీఘం, అనిక్ఖన్తోవ రక్ఖతి.
సచే ¶ సో పరికప్పేతి, ‘‘మద్దిత్వా పనిదం అహం;
పప్ఫోటేత్వా ఇతో సారం, గణ్హిస్సామీ’’తి రక్ఖతి.
మద్దనుద్ధరణే నత్థి, దోసో పప్ఫోటనేపి వా;
అత్తనో భాజనగతం, కరోన్తస్స పరాజయో.
జానం కేసగ్గమత్తమ్పి, పథవిం పరసన్తకం;
థేయ్యచిత్తేన చే ఖీలం, సఙ్కామేతి పరాజయో.
తఞ్చ ఖో సామికానం తు, ధురనిక్ఖేపనే సతి;
అనగ్ఘా భూమి నామేసా, తస్మా ఏవముదీరితం.
గహేతబ్బా సచే హోతి, ద్వీహి ఖీలేహి యా పన;
ఆదో థుల్లచ్చయం తేసు, దుతియేవ పరాజయో.
ఞాపేతుకామో యో భిక్ఖు, ‘‘మమేదం సన్తక’’న్తి చ;
రజ్జుం వాపి పసారేతి, యట్ఠిం పాతేతి దుక్కటం.
యేహి ద్వీహి పయోగేహి, అత్తనో సన్తకం సియా;
ఆదో థుల్లచ్చయం తేసు, దుతియే చ పరాజయో.
ఖేత్తట్ఠకథా.
ఖేత్తే వుత్తనయేనేవ, వత్థుట్ఠస్స వినిచ్ఛయో;
గామట్ఠేపి చ వత్తబ్బం, అపుబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి.
వత్థుట్ఠగామట్ఠకథా.
తిణం ¶ వా పన పణ్ణం వా, లతం వా కట్ఠమేవ వా;
భణ్డగ్ఘేనేవ కాతబ్బో, గణ్హన్తో తత్థజాతకం.
మహగ్ఘే పన రుక్ఖస్మిం, ఛిన్నమత్తేపి నస్సతి;
తచ్ఛేత్వా ఠపితో రుక్ఖో, గహేతబ్బో న కోచిపి.
ఛిన్దిత్వా ¶ ఠపితం మూలే, రుక్ఖమద్ధగతం పన;
‘‘ఛడ్డితో సామికేహీ’’తి, గహేతుం పన వట్టతి.
లక్ఖణే ఛల్లియోనద్ధే, న దోసో కోచి గణ్హతో;
అజ్ఝావుత్థం కతం వాపి, వినస్సన్తఞ్చ గణ్హతో.
యో చారక్ఖట్ఠానం పత్వా, కత్వా కమ్మట్ఠానాదీని;
చిత్తే చిన్తేన్తో వా అఞ్ఞం, భణ్డదేయ్యం హోతేవస్స.
వరాహబ్యగ్ఘచ్ఛతరచ్ఛకాదితో;
ఉపద్దవా ముచ్చితుకామతాయ యో;
తథేవ తం ఠానమతిక్కమేతి చే;
న కోచి దోసో పన భణ్డదేయ్యకం.
ఇదమారక్ఖణట్ఠానం, గరుకం సుఙ్కఘాతతో;
తస్మా దుక్కటముద్దిట్ఠం, తమనోక్కమ్మ గచ్ఛతో.
ఏతం పరిహరన్తస్స, థేయ్యచిత్తేన సత్థునా;
పారాజికమనుద్దిట్ఠం, ఆకాసేనాపి గచ్ఛతో.
తస్మా ఏత్థ విసేసేన, సతిసమ్పన్నచేతసా;
అప్పమత్తేన హోతబ్బం, పియసీలేన భిక్ఖునా.
అరఞ్ఞట్ఠకథా.
తోయదుల్లభకాలస్మిం, భాజనే గోపితం జలం;
ఆవిఞ్జిత్వా పవేసేత్వా, ఛిద్దం కత్వాపి వా తథా.
వాపియం వా తళాకే వా, భాజనం అత్తనో పన;
గణ్హన్తస్స పవేసేత్వా, భణ్డగ్ఘేన వినిద్దిసే.
ఛిన్దతో మరియాదం తు, అదిన్నాదానపుబ్బతో;
భూతగామేన సద్ధిమ్పి, దుక్కటం పరిదీపితం.
అన్తో ¶ ¶ ఠత్వా బహి ఠత్వా, ఛిన్దన్తో ఉభయత్థపి;
బహిఅన్తేన కాతబ్బో, అన్తోఅన్తేన మజ్ఝతో.
ఉదకకథా.
వారేన సామణేరా యం, దన్తకట్ఠమరఞ్ఞతో;
ఆనేత్వాచరియానమ్పి, ఆహరన్తి సచే పన.
ఛిన్దిత్వా యావ సఙ్ఘస్స, న నియ్యాదేన్తి తే పన;
ఆభతం తావ తం సబ్బం, తేసమేవ చ సన్తకం.
తస్మా తం థేయ్యచిత్తేన, గణ్హన్తస్స చ భిక్ఖునో;
గరుభణ్డఞ్చ సఙ్ఘస్స, భణ్డగ్ఘేన పరాభవో.
యదా నియ్యాదితం తేహి, తతో పట్ఠాయ సఙ్ఘికం;
గణ్హన్తస్సాపి థేయ్యాయ, అవహారో న విజ్జతి.
అరక్ఖత్తా యథావుడ్ఢ-మభాజేతబ్బతోపి చ;
సబ్బసాధారణత్తా చ, అఞ్ఞం వియ న హోతిదం.
దన్తకట్ఠకథా.
అగ్గిం వా దేతి సత్థేన, ఆకోటేతి సమన్తతో;
ఆకోటేతి విసం వాపి, మణ్డూకణ్టకనామకం.
యేన వా తేన వా రుక్ఖో, వినస్సతి చ డయ్హతి;
సబ్బత్థ భిక్ఖునో తస్స, భణ్డదేయ్యం పకాసితం.
వనప్పతికథా.
సీసతో కణ్ణతో వాపి, గీవతో హత్థతోపి వా;
ఛిన్దిత్వా వాపి మోచేత్వా, గణ్హతో థేయ్యచేతసా.
హోతి ¶ మోచితమత్తస్మిం, సీసాదీహి పరాజయో;
థుల్లచ్చయం కరోన్తస్స, ఆకడ్ఢనవికడ్ఢనం.
హత్థా అనీహరిత్వావ, వలయం కటకమ్పి వా;
అగ్గబాహుఞ్చ ఘంసన్తో, చారేతి అపరాపరం.
తమాకాసగతం ¶ చోరో, కరోతి యది రక్ఖతి;
సవిఞ్ఞాణకతో మూలే, వలయంవ న హోతిదం.
నివత్థం పన వత్థం యో, అచ్ఛిన్దతి పరస్స చే;
పరోపి పన లజ్జాయ, సహసా తం న ముఞ్చతి.
ఆకడ్ఢతి చ చోరోపి, సో పరో తావ రక్ఖతి;
పరస్స హత్థతో వత్థే, ముత్తమత్తే పరాజయో.
సభణ్డహారకం భణ్డం, నేన్తస్స పఠమే పదే;
థుల్లచ్చయమతిక్కన్తే, దుతియేవ చుతో సియా.
పాతాపేతి సచే భణ్డం, తజ్జేత్వా థేయ్యచేతనో;
పరస్స హత్థతో భణ్డే, ముత్తమత్తే పరాజయో.
అథాపి పరికప్పేత్వా, పాతాపేతి వ యో పన;
తస్స పాతాపనే వుత్తం, దుక్కటామసనేపి చ.
ఫన్దాపేతి యథావత్థుం, ఠానా చావేతి చే చుతో;
‘‘తిట్ఠ తిట్ఠా’’తి వదతో, న దోసో ఛడ్డితేపి చ.
ఆగన్త్వా థేయ్యచిత్తేన, పచ్ఛా తం గణ్హతో సియా;
పారాజికం తదుద్ధారే, సాలయే సామికే గతే.
గణ్హతో సకసఞ్ఞాయ, గహణే పన రక్ఖతి;
భణ్డదేయ్యం తథా పంసు-కూలసఞ్ఞాయ గణ్హతో.
‘‘తిట్ఠ ¶ తిట్ఠా’’తి వుత్తో చ, ఛడ్డేత్వా పన భణ్డకం;
కత్వావ ధురనిక్ఖేపం, భీతో చోరా పలాయతి.
గణ్హతో థేయ్యచిత్తేన, ఉద్ధారే దుక్కటం పున;
దాతబ్బమాహరాపేన్తే, అదేన్తస్స పరాజయో.
‘‘కస్మా? తస్స పయోగేన, ఛడ్డితత్తా’’తి సాదరం;
మహాఅట్ఠకథాయం తు, వుత్తమఞ్ఞాసు నాగతం.
హరణకథా.
సమ్పజానముసావాదం, ‘‘న గణ్హామీ’’తి భాసతో;
అదిన్నాదానపుబ్బత్తా, దుక్కటం హోతి భిక్ఖునో.
‘‘రహో ¶ మయా పనేతస్స, ఠపితం కిం ను దస్సతి’’;
ఇచ్చేవం విమతుప్పాదే, తస్స థుల్లచ్చయం సియా.
తస్మిం దానే నిరుస్సాహే, పరో చే నిక్ఖిపే ధురం;
ఉభిన్నం ధురనిక్ఖేపే, భిక్ఖు హోతి పరాజితో.
చిత్తేనాదాతుకామోవ, ‘‘దస్సామీ’’తి ముఖేన చే;
వదతో ధురనిక్ఖేపే, సామినో హి పరాజయో.
ఉపనిధికథా.
సుఙ్కఘాతస్స అన్తోవ, ఠత్వా పాతేతి చే బహి;
ధువం పతతి చే హత్థా, ముత్తమత్తే పరాజయో.
తం రుక్ఖే ఖాణుకే వాపి, హుత్వా పటిహతం పున;
వాతుక్ఖిత్తమ్పి వా అన్తో, సచే పతతి రక్ఖతి.
పతిత్వా ¶ భూమియం పచ్ఛా, వట్టన్తం పన భణ్డకం;
సచే పవిసత్యన్తోవ, తస్స పారాజికం సియా.
ఠత్వా ఠత్వా పవట్టన్తం, పవిట్ఠం చే పరాజయో;
అతిట్ఠమానం వట్టిత్వా, పవిట్ఠం పన రక్ఖతి.
ఇతి వుత్తం దళ్హం కత్వా, కురున్దట్ఠకథాదిసు;
సారతో తం గహేతబ్బం, యుత్తం వియ చ దిస్సతి.
సయం వా యది వట్టేతి, వట్టాపేతి పరేన వా;
అట్ఠత్వా వట్టమానం తం, గతం నాసకరం సియా.
ఠత్వా ఠత్వా సచే అన్తో, బహి గచ్ఛతి రక్ఖతి;
ఠపితే సుద్ధచిత్తేన, సయం వట్టతి వట్టతి.
గచ్ఛన్తే పన యానే వా, గజే వా తం ఠపేతి చే;
బహి నీహరణత్థాయ, నావహారోపి నీహటే.
ఠపితే ఠితయానే వా, పయోగేన వినా గతే;
సతిపి థేయ్యచిత్తస్మిం, అవహారో న విజ్జతి.
సచే పాజేతి తం యానం, ఠపేత్వా యానకే మణిం;
సియా పారాజికం తస్స, సీమాతిక్కమనే పన.
సుఙ్కట్ఠానే ¶ మతం సుఙ్కం, గన్తుం దత్వావ వట్టతి;
సేసో ఇధ కథామగ్గో, అరఞ్ఞట్ఠకథాసమో.
సుఙ్కఘాతకథా.
అన్తోజాతం ధనక్కీతం, దిన్నం వా పన కేనచి;
దాసం కరమరానీతం, హరన్తస్స పరాజయో.
భుజిస్సం వా హరన్తస్స, మానుసం మాతరాపి వా;
పితరాఠపితం వాపి, అవహారో న విజ్జతి.
తం ¶ పలాపేతుకామోవ, ఉక్ఖిపిత్వా భుజేహి వా;
తం ఠితట్ఠానతో కిఞ్చి, సఙ్కామేతి పరాజయో.
తజ్జేత్వా పదసా దాసం, నేన్తస్స పదవారతో;
హోన్తి ఆపత్తియో వుత్తా, తస్స థుల్లచ్చయాదయో.
హత్థాదీసు గహేత్వా తం, కడ్ఢతోపి పరాజయో;
‘‘గచ్ఛ యాహి పలాయా’’తి, వదతోపి అయం నయో.
వేగసావ పలాయన్తం, ‘‘పలాయా’’తి చ భాసతో;
హోతి పారాజికేనస్స, అనాపత్తి హి భిక్ఖునో.
సణికం పన గచ్ఛన్తం, సచే వదతి సోపి చ;
సీఘం గచ్ఛతి చే తస్స, వచనేన పరాజయో.
పలాయిత్వా సచే అఞ్ఞం, గామం వా నిగమమ్పి వా;
గతం దిస్వా తతో తఞ్చే, పలాపేతి పరాజయో.
పాణకథా.
థేయ్యా సప్పకరణ్డం చే, పరామసతి దుక్కటం;
ఫన్దాపేతి యథావత్థుం, ఠానతో చావనే చుతో.
ఉగ్ఘాటేత్వా కరణ్డం తు, సప్పముద్ధరతో పన;
కరణ్డతలతో ముత్తే, నఙ్గుట్ఠే తు పరాజయో.
ఘంసిత్వా కడ్ఢతో సప్పం, నఙ్గుట్ఠే ముఖవట్టితో;
తస్స సప్పకరణ్డస్స, ముత్తమత్తే పరాజయో.
కరణ్డం ¶ వివరిత్వా చే, పక్కోసన్తస్స నామతో;
సో నిక్ఖమతి చే సప్పో, తస్స పారాజికం సియా.
తథా కత్వా తు మణ్డూక-మూసికానం రవమ్పి వా;
పక్కోసన్తస్స నామేన, నిక్ఖన్తేపి పరాజయో.
ముఖం ¶ అవివరిత్వావ, కరోన్తస్సేవమేవ చ;
యేన కేనచి నిక్ఖన్తే, సప్పే పారాజికం సియా.
ముఖే వివరితే సప్పో, సయమేవ పలాయతి;
న పక్కోసతి చే తస్స, భణ్డదేయ్యముదీరితం.
అపదకథా.
థేయ్యచిత్తేన యో హత్థిం, కరోతామసనాదయో;
హోన్తి ఆపత్తియో తస్స, తివిధా దుక్కటాదయో.
సాలాయం ఠితహత్థిస్స, అన్తోవత్థఙ్గణేసుపి;
ఠానం సాలా చ వత్థు చ, అఙ్గణం సకలం సియా.
అబద్ధస్స హి బద్ధస్స, ఠితట్ఠానఞ్చ బన్ధనం;
తస్మా తేసం వసా హత్థిం, హరతో కారయే బుధో.
నగరస్స బహిద్ధా తు, ఠితస్స పన హత్థినో;
ఠితట్ఠానం భవే ఠానం, పదవారేన కారయే.
నిపన్నస్స గజస్సేకం, ఠానం తం ఉట్ఠపేతి చే;
తస్మిం ఉట్ఠితమత్తే తు, తస్స పారాజికం సియా.
ఏసేవ చ నయో ఞేయ్యో, తురఙ్గమహిసాదిసు;
నత్థి కిఞ్చిపి వత్తబ్బం, ద్విపదేపి బహుప్పదే.
చతుప్పదకథా.
పరేసన్తి విజానిత్వా, పరేసం సన్తకం ధనం;
గరుకం థేయ్యచిత్తేన, ఠానా చావేతి చే చుతో.
అనాపత్తి ససఞ్ఞిస్స, తిరచ్ఛానపరిగ్గహే;
తావకాలికవిస్సాస-గ్గాహే పేతపరిగ్గహే.
యో ¶ ¶ పనేత్థ చ వత్తబ్బో, పాళిముత్తవినిచ్ఛయో;
తం మయం పరతోయేవ, భణిస్సామ పకిణ్ణకే.
పరాజితానేకమలేన వుత్తం;
పారాజికం యం దుతియం జినేన;
వుత్తో సమాసేన మయస్స చత్థో;
వత్తుం అసేసేన హి కో సమత్థో.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే దుతియపారాజికకథా నిట్ఠితా.
తతియపారాజికకథా
మనుస్సజాతిం జానన్తో, జీవితా యో వియోజయే;
నిక్ఖిపేయ్యస్స సత్థం వా, వదేయ్య మరణే గుణం.
దేసేయ్య మరణూపాయం, హోతాయమ్పి పరాజితో;
అసన్ధేయ్యోవ సో ఞేయ్యో, ద్వేధా భిన్నసిలా వియ.
వుత్తా పాణాతిపాతస్స, పయోగా ఛ మహేసినా;
సాహత్థికో తథాణత్తి-నిస్సగ్గిథావరాదయో.
తత్థ కాయేన వా కాయ-పటిబద్ధేన వా సయం;
మారేన్తస్స పరం ఘాతో, అయం సాహత్థికో మతో.
‘‘ఏవం త్వం పహరిత్వా తం, మారేహీ’’తి చ భిక్ఖునో;
పరస్సాణాపనం నామ, అయమాణత్తికో నయో.
దూరం మారేతుకామస్స, ఉసుఆదినిపాతనం;
కాయేన పటిబద్ధేన, అయం నిస్సగ్గియో విధి.
అసఞ్చారిముపాయేన, మారణత్థం పరస్స చ;
ఓపాతాదివిధానం తు, పయోగో థావరో అయం.
పరం ¶ ¶ మారేతుకామస్స, విజ్జాయ జప్పనం పన;
అయం విజ్జామయో నామ, పయోగో పఞ్చమో మతో.
సమత్థా మారణే యా చ, ఇద్ధి కమ్మవిపాకజా;
అయమిద్ధిమయో నామ, పయోగో సముదీరితో.
ఏకేకో దువిధో తత్థ, హోతీతి పరిదీపితో;
ఉద్దేసోపి అనుద్దేసో, భేదో తేసమయం పన.
బహుస్వపి యముద్దిస్స, పహారం దేతి చే పన;
మరణేన చ తస్సేవ, కమ్మునా తేన బజ్ఝతి.
అనుద్దిస్స పహారేపి, యస్స కస్సచి దేహినో;
పహారప్పచ్చయా తస్స, మరణం చే పరాజయో.
మతే పహటమత్తే వా, పచ్ఛా ముభయథాపి చ;
హన్తా పహటమత్తస్మిం, కమ్మునా తేన బజ్ఝతి.
ఏవం సాహత్థికో ఞేయ్యో, తథా ఆణత్తికోపి చ;
ఏత్తావతా సమాసేన, ద్వే పయోగా హి దస్సితా.
వత్థు కాలో చ దేసో చ, సత్థఞ్చ ఇరియాపథో;
కరణస్స విసేసోతి, ఛ ఆణత్తినియామకా.
మారేతబ్బో హి యో తత్థ, సో ‘‘వత్థూ’’తి పవుచ్చతి;
పుబ్బణ్హాది సియా కాలో, సత్తానం యోబ్బనాది చ.
దేసో గామాది విఞ్ఞేయ్యో, సత్థం తం సత్తమారణం;
మారేతబ్బస్స సత్తస్స, నిసజ్జాదిరియాపథో.
విజ్ఝనం భేదనఞ్చాపి, ఛేదనం తాళనమ్పి వా;
ఏవమాదివిధోనేకో, విసేసో కరణస్స తు.
‘‘యం మారేహీ’’తి ఆణత్తో, అఞ్ఞం మారేతి చే తతో;
‘‘పురతో పహరిత్వాన, మారేహీ’’తి చ భాసితో.
పచ్ఛతో ¶ పస్సతో వాపి, పహరిత్వాన మారితే;
వత్థాణత్తి విసఙ్కేతా, మూలట్ఠో పన ముచ్చతి.
వత్థుం తం అవిరజ్ఝిత్వా, యథాణత్తిఞ్చ మారితే;
ఉభయేసం యథాకాలం, కమ్మబద్ధో ఉదీరితో.
ఆణత్తో ¶ ‘‘అజ్జ పుబ్బణ్హే, మారేహీ’’తి చ యో పన;
సో చే మారేతి సాయన్హే, మూలట్ఠో పరిముచ్చతి.
ఆణత్తస్సేవ సో వుత్తో;
కమ్మబద్ధో మహేసినా;
కాలస్స హి విసఙ్కేతా;
దోసో నాణాపకస్స సో.
‘‘అజ్జ మారేహి పుబ్బణ్హే, స్వేవా’’తి అనియామితే;
యదా కదాచి పుబ్బణ్హే, విసఙ్కేతో న మారితే.
ఏతేనేవ ఉపాయేన, కాలభేదేసు సబ్బసో;
సఙ్కేతో చ విసఙ్కేతో, వేదితబ్బో విభావినా.
‘‘ఇమం గామే ఠితం వేరిం, మారేహీ’’తి చ భాసితో;
సచే సో పన మారేతి, ఠితం తం యత్థ కత్థచి.
నత్థి తస్స విసఙ్కేతో, ఉభో బజ్ఝన్తి కమ్మునా;
‘‘గామేయేవా’’తి ఆణత్తో, వనే వా సావధారణం.
‘‘వనేయేవా’’తి వా వుత్తో, గామే మారేతి చేపి వా;
విసఙ్కేతో విఞ్ఞాతబ్బో, మూలట్ఠో పరిముచ్చతి.
ఏతేనేవ ఉపాయేన, సబ్బదేసేసు భేదతో;
సఙ్కేతో చ విసఙ్కేతో, వేదితబ్బోవ విఞ్ఞునా.
‘‘సత్థేన పన మారేహి, ఆణత్తో’’తి చ కేనచి;
యేన కేనచి సత్థేన, విసఙ్కేతో న మారితే.
‘‘ఇమినా ¶ వాసినా హీ’’తి, వుత్తో అఞ్ఞేన వాసినా;
‘‘ఇమస్సాసిస్స వాపి త్వం, ధారాయేతాయ మారయ’’.
ఇతి వుత్తో సచే వేరిం, ధారాయ ఇతరాయ వా;
థరునా వాపి తుణ్డేన, విసఙ్కేతోవ మారితే.
ఏతేనేవ ఉపాయేన, సబ్బావుధకజాతిసు;
సఙ్కేతో చ విసఙ్కేతో, వేదితబ్బో విసేసతో.
‘‘గచ్ఛన్తమేనం మారేహి’’, ఇతి వుత్తో పరేన సో;
మారేతి నం నిసిన్నం చే, విసఙ్కేతో న విజ్జతి.
‘‘నిసిన్నంయేవ ¶ మారేహి’’, ‘‘గచ్ఛన్తంయేవ వా’’తి చ;
వుత్తో మారేతి గచ్ఛన్తం, నిసిన్నం వా యథాక్కమం.
విసఙ్కేతన్తి ఞాతబ్బం, భిక్ఖునా వినయఞ్ఞునా;
ఏసేవ చ నయో ఞేయ్యో, సబ్బిరియాపథేసు చ.
‘‘మారేహీ’’తి చ విజ్ఝిత్వా, ఆణత్తో హి పరేన సో;
విజ్ఝిత్వావ తమారేతి, విసఙ్కేతో న విజ్జతి.
‘‘మారేహీ’’తి చ విజ్ఝిత్వా, ఆణత్తో హి పరేన సో;
ఛిన్దిత్వా యది మారేతి, విసఙ్కేతోవ హోతి సో.
ఏతేనేవ ఉపాయేన, సబ్బేసు కరణేసుపి;
సఙ్కేతే చ విసఙ్కేతే, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
దీఘం రస్సం కిసం థూలం, కాళం ఓదాతమేవ వా;
ఆణత్తో అనియామేత్వా, మారేహీతి చ కేనచి.
సోపి యం కిఞ్చి ఆణత్తో, సచే మారేతి తాదిసం;
నత్థి తత్థ విసఙ్కేతో, ఉభిన్నమ్పి పరాజయో.
మనుస్సం కిఞ్చి ఉద్దిస్స, సచే ఖణతివాటకం;
ఖణన్తస్స చ ఓపాతం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
దుక్ఖస్సుప్పత్తియా ¶ తత్థ, తస్స థుల్లచ్చయం సియా;
పతిత్వా చ మతే తస్మిం, తస్స పారాజికం భవే.
నిపతిత్వా పనఞ్ఞస్మిం, మతే దోసో న విజ్జతి;
అనుద్దిస్సకమోపాతో, ఖతో హోతి సచే పన.
‘‘పతిత్వా ఏత్థ యో కోచి, మరతూ’’తి హి యత్తకా;
మరన్తి నిపతిత్వా చే, దోసా హోన్తిస్స తత్తకా.
ఆనన్తరియవత్థుస్మిం, ఆనన్తరియకం వదే;
తథా థుల్లచ్చయాదీనం, హోన్తి థుల్లచ్చయాదయో.
పతిత్వా గబ్భినీ తస్మిం, సగబ్భా చే మరిస్సతి;
హోన్తి పాణాతిపాతా ద్వే, ఏకోవేకేకధంసనే.
అనుబన్ధేత్థ చోరేహి, పతిత్వా చే మరిస్సతి;
ఓపాతఖణకస్సేవ, హోతి పారాజికం కిర.
వేరినో ¶ తత్థ పాతేత్వా, సచే మారేన్తి వేరినో;
పతితం తత్థ మారేన్తి, నీహరిత్వా సచే బహి.
నిబ్బత్తిత్వా హి ఓపాతే, మతా చే ఓపపాతికా;
అసక్కోన్తా చ నిక్ఖన్తుం, సబ్బత్థ చ పరాజయో.
యక్ఖాదయో పనుద్దిస్స, ఖణనే దుక్ఖసమ్భవే;
దుక్కటం మరణే వత్థు-వసా థుల్లచ్చయాదయో.
మనుస్సేయేవ ఉద్దిస్స, ఖతే ఓపాతకే పన;
అనాపత్తి పతిత్వా హి, యక్ఖాదీసు మతేసుపి.
తథా యక్ఖాదయో పాణే, ఖతే ఉద్దిస్స భిక్ఖునా;
నిపతిత్వా మరన్తేసు, మనుస్సేసుప్యయం నయో.
‘‘పాణినో ఏత్థ బజ్ఝిత్వా, మరన్తూ’’తి అనుద్దిసం;
పాసం ఓడ్డేతి యో తత్థ, సచే బజ్ఝన్తి పాణినో.
హత్థతో ముత్తమత్తస్మిం, తస్స పారాజికం సియా;
ఆనన్తరియవత్థుస్మిం, ఆనన్తరియమేవ చ.
ఉద్దిస్స ¶ హి కతే పాసే, యం పనుద్దిస్స ఓడ్డితో;
బన్ధనేసు తదఞ్ఞేసం, అనాపత్తి పకాసితా.
మూలేన వా ముధా వాపి, దిన్నే పాసే పరస్స హి;
మూలట్ఠస్సేవ హోతీతి, కమ్మబద్ధో నియామితో.
యేన లద్ధో సచే లోపి, పాసముగ్గళితమ్పి వా;
థిరం వాపి కరోతేవం, ఉభిన్నం కమ్మబన్ధనం.
యో పాసం ఉగ్గళాపేత్వా, యాతి పాపభయా సచే;
తం దిస్వా పున అఞ్ఞోపి, సణ్ఠపేతి హి తత్థ చ.
బద్ధా బద్ధా మరన్తి చే, మూలట్ఠో న చ ముచ్చతి;
ఠపేత్వా గహితట్ఠానే, పాసయట్ఠిం విముచ్చతి.
గోపేత్వాపి న మోక్ఖో హి, పాసయట్ఠిం సయంకతం;
తమఞ్ఞో పున గణ్హిత్వా, సణ్ఠపేతి సచే పన.
తప్పచ్చయా మరన్తేసు, మూలట్ఠో న చ ముచ్చతి;
నాసేత్వా సబ్బసో వా తం, ఝాపేత్వా వా విముచ్చతి.
రోపేన్తస్స ¶ చ సూలం వా, సజ్జేన్తస్స అదూహలం;
ఓపాతేన చ పాసేన, సదిసోవ వినిచ్ఛయో.
అనాపత్తి అసఞ్చిచ్చ, అజానన్తస్స భిక్ఖునో;
తథామరణచిత్తస్స, మతేప్యుమ్మత్తకాదినో.
మనుస్సపాణిమ్హి చ పాణసఞ్ఞితా;
సచస్స చిత్తం మరణూపసంహితం;
ఉపక్కమో తేన చ తస్స నాసో;
పఞ్చేత్థ అఙ్గాని మనుస్సఘాతే.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే తతియపారాజికకథా నిట్ఠితా.
చతుత్థపారాజికకథా
అసన్తమత్తస్సితమేవ ¶ కత్వా;
భవం అధిట్ఠాయ చ వత్తమానం;
అఞ్ఞాపదేసఞ్చ వినాధిమానం;
ఝానాదిభేదం సముదాచరేయ్య.
కాయేన వాచాయపి వా తదత్థే;
ఞాతేవ విఞ్ఞత్తిపథే అభబ్బో;
యథేవ తాలో పన మత్థకస్మిం;
ఛిన్నో అభబ్బో పున రుళ్హిభావే.
అసన్తమేవత్తని యో పరస్స;
దీపేతి ఝానాదిమనన్తరం సో;
జానాతి చే హోతి చుతో హి నో చే;
జానాతి థుల్లచ్చయమస్స హోతి.
‘‘యో ¶ తే విహారే వసతీధ భిక్ఖు;
సో ఝానలాభీ’’తి చ దీపితే చే;
జానాతి థుల్లచ్చయమస్స నో చే;
జానాతి తం దుక్కటమేవ హోతి.
అసన్తమేవత్తని ధమ్మమేతం;
అత్థీతి కత్వా వదతోధిమానా;
వుత్తో అనాపత్తినయో పనేవం;
అవత్తుకామస్స తథాదికస్స.
పాపిచ్ఛతా తస్స అసన్తభావో;
ఆరోచనఞ్చేవ మనుస్సకస్స;
నఞ్ఞాపదేసేన తదేవ ఞాణం;
పఞ్చేత్థ అఙ్గాని వదన్తి ధీరా.
పఠమే దుతియే చన్తే, పరియాయో న విజ్జతి;
దుతియే తతియేయేవ, ఆణత్తి న పనేతరే.
ఆది ¶ మేకసముట్ఠానం, దువఙ్గం కాయచిత్తతో;
సేసా చ తిసముట్ఠానా, తేసమఙ్గాని సత్త తు.
సుఖోపేక్ఖాయుతం ఆది, తతియం దుక్ఖవేదనం;
దుతియఞ్చ చతుత్థఞ్చ, తివేదనముదీరితం.
పఠమస్సట్ఠ చిత్తాని, తతియస్స దువే పన;
దుతియస్స చతుత్థస్స, దస చిత్తాని లబ్భరే.
తస్మా సచిత్తకం వుత్తం, సబ్బమేతం చతుబ్బిధం;
క్రియా సఞ్ఞావిమోక్ఖఞ్చ, లోకవజ్జన్తి దీపితం.
ఇదమాపత్తియంయేవ, విధానం పన యుజ్జతి;
తస్మా ఆపత్తియంయేవ, గహేతబ్బం విభావినా.
ముదుపిట్ఠి చ లమ్బీ చ, ముఖగ్గాహీ నిసీదకో;
పారాజికా ఇమే తేసం, చత్తారో అనులోమికా.
భిక్ఖునీనఞ్చ చత్తారి, విబ్భన్తా భిక్ఖునీ సయం;
తథా ఏకాదసాభబ్బా, సబ్బేతే చతువీసతి.
ఇమే ¶ పారాజికా వుత్తా, చతువీసతి పుగ్గలా;
అభబ్బా భిక్ఖుభావాయ, సీసచ్ఛిన్నోవ జీవితుం.
పణ్డకో చ తిరచ్ఛానో, ఉభతోబ్యఞ్జనోపి చ;
తయో వత్థువిపన్నా హి, అహేతుపటిసన్ధికా.
పఞ్చానన్తరికా థేయ్య-సంవాసోపి చ దూసకో;
తిత్థిపక్కన్తకో చేతి, క్రియానట్ఠా పనట్ఠ తే.
వినిచ్ఛయో యో పన సారభూతో;
పారాజికానం కథితో మయాయం;
తస్సానుసారేన బుధేన ఞాతుం;
సక్కా హి సేసోపి అసేసతోవ.
పిటకే ¶ పటుభావకరే పరమే;
వినయే వివిధేహి నయేహి యుతే;
పరమత్థనయం అభిపత్థయతా;
పరియాపుణితబ్బమయం సతతం.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే చతుత్థపారాజికకథా నిట్ఠితా.
సఙ్ఘాదిసేసకథా
మోచేతుకామతాచిత్తం, వాయామో సుక్కమోచనం;
అఞ్ఞత్ర సుపినన్తేన, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా.
పరేనుపక్కమాపేత్వా, అఙ్గజాతం పనత్తనో;
సుక్కం యది విమోచేతి, గరుకం తస్స నిద్దిసే.
సఞ్చిచ్చుపక్కమన్తస్స, అఙ్గజాతం పనత్తనో;
థుల్లచ్చయం సముద్దిట్ఠం, సచే సుక్కం న ముచ్చతి.
సఞ్చిచ్చుపక్కమన్తస్స ¶ , ఆకాసే కమ్పనేనపి;
హోతి థుల్లచ్చయం తస్స, యది సుక్కం న ముచ్చతి.
వత్థిం కీళాయ పూరేత్వా, పస్సావేతుం న వట్టతి;
నిమిత్తం పన హత్థేన, కీళాపేన్తస్స దుక్కటం.
తిస్సన్నం పన ఇత్థీనం, నిమిత్తం రత్తచేతసా;
పురతో పచ్ఛతో వాపి, ఓలోకేన్తస్స దుక్కటం.
ఏకేనేకం పయోగేన, దివసమ్పి చ పస్సతో;
నాపత్తియా భవే అఙ్గం, ఉమ్మీలననిమీలనం.
అమోచనాధిప్పాయస్స, అనుపక్కమతోపి చ;
సుపినన్తేన ముత్తస్మిం, అనాపత్తి పకాసితా.
సుక్కవిసట్ఠికథా.
ఆమసన్తో ¶ మనుస్సిత్థిం, కాయసంసగ్గరాగతో;
‘‘మనుస్సిత్థీ’’తి సఞ్ఞాయ, హోతి సఙ్ఘాదిసేసికో.
లోమేనన్తమసో లోమం, ఫుసన్తస్సాపి ఇత్థియా;
కాయసంసగ్గరాగేన, హోతి ఆపత్తి భిక్ఖునో.
ఇత్థియా యది సమ్ఫుట్ఠో, ఫస్సం సేవనచేతనో;
వాయమిత్వాధివాసేతి, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా.
ఏకేన పన హత్థేన, గహేత్వా దుతియేన వా;
తత్థ తత్థ ఫుసన్తస్స, ఏకావాపత్తి దీపితా.
అగ్గహేత్వా ఫుసన్తస్స, యావ పాదఞ్చ సీసతో;
కాయా హత్థమమోచేత్వా, ఏకావ దివసమ్పి చ.
అఙ్గులీనం తు పఞ్చన్నం, గహణే ఏకతో పన;
ఏకాయేవ సియాపత్తి, న హి కోట్ఠాసతో సియా.
నానిత్థీనం సచే పఞ్చ, గణ్హాత్యఙ్గులియో పన;
ఏకతో పఞ్చ సఙ్ఘాది-సేసా హోన్తిస్స భిక్ఖునో.
ఇత్థియా విమతిస్సాపి, పణ్డకాదికసఞ్ఞినో;
కాయేన ఇత్థియా కాయ-సమ్బద్ధం ఫుసతోపి వా.
పణ్డకే ¶ యక్ఖిపేతీసు, తస్స థుల్లచ్చయం సియా;
దుక్కటం కాయసంసగ్గే, తిరచ్ఛానగతిత్థియా.
భిక్ఖునో పటిబద్ధేన, కాయేన పన ఇత్థియా;
కాయేన పటిబద్ధఞ్చ, ఫుసన్తస్సపి దుక్కటం.
ఇత్థీనం ఇత్థిరూపఞ్చ, దారులోహమయాదికం;
తాసం వత్థమలఙ్కారం, ఆమసన్తస్స దుక్కటం.
తత్థజాతఫలం ఖజ్జం, ముగ్గాదిం తత్థజాతకం;
ధఞ్ఞాని పన సబ్బాని, ఆమసన్తస్స దుక్కటం.
సబ్బం ¶ ధమనసఙ్ఖాదిం, పఞ్చఙ్గతురియమ్పి చ;
రతనాని చ సబ్బాని, ఆమసన్తస్స దుక్కటం.
సబ్బమావుధభణ్డఞ్చ, జియా చ ధనుదణ్డకో;
అనామాసమిదం సబ్బం, జాలఞ్చ సరవారణం.
సువణ్ణపటిబిమ్బాది, చేతియం ఆరకూటకం;
అనామాసన్తి నిద్దిట్ఠం, కురున్దట్ఠకథాయ హి.
సబ్బం ఓనహితుం వాపి, ఓనహాపేతుమేవ వా;
వాదాపేతుఞ్చ వాదేతుం, వాదితం న చ వట్టతి.
‘‘కరిస్సాముపహార’’న్తి, వుత్తేన పన భిక్ఖునా;
పూజా బుద్ధస్స కాతబ్బా, వత్తబ్బాతి చ విఞ్ఞునా.
సయం ఫుసియమానస్స, ఇత్థియా పన ధుత్తియా;
అవాయమిత్వా కాయేన, ఫస్సం పటివిజానతో.
అనాపత్తి అసఞ్చిచ్చ, అజానన్తస్స భిక్ఖునో;
మోక్ఖాధిప్పాయినో చేవ, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
పఠమేన సమానావ, సముట్ఠానాదయో పన;
కాయసంసగ్గరాగస్స, తథా సుక్కవిసట్ఠియా.
కాయసంసగ్గకథా.
దుట్ఠుల్లవాచస్సాదేన, ఇత్థియా ఇత్థిసఞ్ఞినో;
ద్విన్నఞ్చ పన మగ్గానం, వణ్ణావణ్ణవసేన చ.
మేథునయాచనాదీహి ¶ , ఓభాసన్తస్స భిక్ఖునో;
విఞ్ఞుం అన్తమసో హత్థ-ముద్దాయపి గరుం సియా.
‘‘సిఖరణీసి ¶ , సమ్భిన్నా, ఉభతోబ్యఞ్జనా’’తి చ;
అక్కోసవచనేనాపి, గరుకం తు సుణన్తియా.
పునప్పునోభాసన్తస్స, ఏకవాచాయ వా బహూ;
గణనాయ చ వాచానం, ఇత్థీనం గరుకా సియుం.
సా చే నప్పటిజానాతి, తస్స థుల్లచ్చయం సియా;
ఆదిస్స భణనే చాపి, ఉబ్భజాణుమధక్ఖకం.
ఉబ్భక్ఖకమధోజాణు-మణ్డలం పన ఉద్దిసం;
వణ్ణాదిభణనే కాయ-పటిబద్ధే చ దుక్కటం.
థుల్లచ్చయం భవే తస్స, పణ్డకే యక్ఖిపేతిసు;
అధక్ఖకోబ్భజాణుమ్హి, దుక్కటం పణ్డకాదిసు.
ఉబ్భక్ఖకమధోజాణు-మణ్డలేపి అయం నయో;
సబ్బత్థ దుక్కటం వుత్తం, తిరచ్ఛానగతిత్థియా.
అత్థధమ్మపురేక్ఖారం, కత్వా ఓభాసతోపి చ;
వదతోపి అనాపత్తి, పురక్ఖత్వానుసాసనిం.
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, సముట్ఠానాదయో నయా;
అదిన్నాదానతుల్యావ, వేదనేత్థ ద్విధా మతా.
దుట్ఠుల్లవాచాకథా.
వణ్ణం పనత్తనో కామ-పారిచరియాయ భాసతో;
తస్మింయేవ ఖణే సా చే, జానాతి గరుకం సియా.
నో చే జానాతి సా యక్ఖి-పేతిదేవీసు పణ్డకే;
హోతి థుల్లచ్చయం తస్స, సేసే ఆపత్తి దుక్కటం.
చీవరాదీహి అఞ్ఞేహి, వత్థుకామేహి అత్తనో;
నత్థి దోసో భణన్తస్స, పారిచరియాయ వణ్ణనం.
ఇత్థిసఞ్ఞా ¶ మనుస్సిత్థీ, పారిచరియాయ రాగితా;
ఓభాసో తేన రాగేన, ఖణే తస్మిం విజాననం.
పఞ్చఙ్గాని ¶ ఇమానేత్థ, వేదితబ్బాని విఞ్ఞునా;
సముట్ఠానాదయోప్యస్స, అనన్తరసమా మతా.
అత్తకామపారిచరియకథా.
పటిగ్గణ్హాతి సన్దేసం, పురిసస్సిత్థియాపి వా;
వీమంసతి గరు హోతి, పచ్చాహరతి చే పన.
‘‘యస్సా హి సన్తికం గన్త్వా, ఆరోచేహీ’’తి పేసితో;
తమదిస్వా తదఞ్ఞస్స, అవస్సారోచకస్స సో.
‘‘ఆరోచేహీ’’తి వత్వా తం, పచ్చాహరతి చే పన;
భిక్ఖు సఙ్ఘాదిసేసమ్హా, సఞ్చరిత్తా న ముచ్చతి.
‘‘మాతరా రక్ఖితం ఇత్థిం, గచ్ఛ బ్రూహీ’’తి పేసితో;
పితురక్ఖితమఞ్ఞం వా, విసఙ్కేతోవ భాసతో.
పటిగ్గణ్హనతాదీహి, తీహి అఙ్గేహి సంయుతే;
సఞ్చరిత్తే సమాపన్నే, గరుకాపత్తిమాదిసే.
ద్వీహి థుల్లచ్చయం వుత్తం, పణ్డకాదీసు తీహిపి;
ఏకేనేవ చ సబ్బత్థ, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
చేతియస్స చ సఙ్ఘస్స, గిలానస్స చ భిక్ఖునో;
గచ్ఛతో పన కిచ్చేన, అనాపత్తి పకాసితా.
మనుస్సత్తం తథా తస్సా, ననాలంవచనీయతా;
పటిగ్గణ్హనతాదీనం, వసా పఞ్చఙ్గికం మతం.
ఇదఞ్హి ఛసముట్ఠానం, అచిత్తకముదీరితం;
అలంవచనీయత్తం వా, పణ్ణత్తిం వా అజానతో.
గహేత్వా ¶ సాసనం కాయ-వికారేనూపగమ్మ తం;
వీమంసిత్వా హరన్తస్స, గరుకం కాయతో సియా.
సుత్వా యథానిసిన్నోవ, వచనం ఇత్థియా పున;
తం తత్థేవాగతస్సేవ, ఆరోచేన్తస్స వాచతో.
అజానన్తస్స పణ్ణత్తిం, కాయవాచాహి తం విధిం;
కరోతో హరతో వాపి, గరుకం కాయవాచతో.
జానిత్వాపి ¶ కరోన్తస్స, గరుకాపత్తియో తథా;
సచిత్తకేహి తీహేవ, సముట్ఠానేహి జాయరే.
సఞ్చరిత్తకథా.
సయంయాచితకేహేవ, కుటికం అప్పమాణికం;
అత్తుద్దేసం కరోన్తస్స, తథాదేసితవత్థుకం.
హోన్తి సఙ్ఘాదిసేసా ద్వే, సారమ్భాదీసు దుక్కటం;
సచే ఏకవిపన్నా సా, గరుకం ఏకకం సియా.
పురిసం యాచితుం కమ్మ-సహాయత్థాయ వట్టతి;
మూలచ్ఛేజ్జవసేనేవ, యాచమానస్స దుక్కటం.
అవజ్జం హత్థకమ్మమ్పి, యాచితుం పన వట్టతి;
హత్థకమ్మమ్పి నామేతం, కిఞ్చి వత్థు న హోతి హి.
గోణమాయాచమానస్స, ఠపేత్వా ఞాతకాదికే;
దుక్కటం తస్స నిద్దిట్ఠం, మూలచ్ఛేజ్జేన తేసుపి.
‘‘గోణం దేమా’’తి వుత్తేపి, గహేతుం న చ వట్టతి;
సకటం దారుభణ్డత్తా, గహేతుం పన వట్టతి.
వాసిఫరసుకుద్దాల-కుఠారాదీస్వయం నయో;
అనజ్ఝావుత్థకం సబ్బం, హరాపేతుమ్పి వట్టతి.
వల్లిఆదిమ్హి ¶ సబ్బస్మిం, గరుభణ్డప్పహోనకే;
పరేసం సన్తకేయేవ, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
పచ్చయేసు హి తీస్వేవ, విఞ్ఞత్తి న చ వట్టతి;
తతియే పరికథోభాస-నిమిత్తాని చ లబ్భరే.
‘‘అదేసితే చ వత్థుస్మిం, పమాణేనాధికం కుటిం;
కరిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా, అరఞ్ఞం గచ్ఛతోపి చ.
ఫరసుం వాపి వాసిం వా, నిసేన్తస్సాపి దుక్కటం;
ఛిన్దతో దుక్కటం రుక్ఖం, తస్స పాచిత్తియా సహ.
ఏవం పుబ్బపయోగస్మిం, కుటికారకభిక్ఖునో;
యథాపయోగమాపత్తిం, వినయఞ్ఞూ వినిద్దిసే.
యా ¶ పన ద్వీహి పిణ్డేహి, నిట్ఠానం తు గమిస్సతి;
హోతి థుల్లచ్చయం తేసు, పఠమే దుతియే గరు.
అనాపత్తి సచఞ్ఞస్స, దేతి విప్పకతం కుటిం;
తథా భూమిం సమం కత్వా, భిన్దతోపి చ తం కుటిం.
గుహం లేణం కరోన్తస్స, తిణపణ్ణచ్ఛదమ్పి వా;
వాసాగారం ఠపేత్వాన, అఞ్ఞస్సత్థాయ వా తథా.
దేసాపేత్వావ భిక్ఖూహి, వత్థుం పన చ భిక్ఖునో;
క్రియతోవ సముట్ఠాతి, కరోతో అప్పమాణికం.
అదేసేత్వా కరోన్తస్స, తం క్రియాక్రియతో సియా;
సముట్ఠానాదయో సేసా, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
కుటికారసిక్ఖాపదకథా.
అదేసేత్వా సచే వత్థుం, యో కరేయ్య మహల్లకం;
విహారం అత్తవాసత్థం, గరుకం తస్స నిద్దిసే.
పమాణాతిక్కమేనాపి ¶ , దోసో నత్థి మహల్లకే;
తస్మా క్రియసముట్ఠానా-భావం సముపలక్ఖయే.
పమాణనియమాభావా, ఏకసఙ్ఘాదిసేసతా;
సముట్ఠానాదికం సేసం, అనన్తరసమం మతం.
మహల్లకకథా.
పారాజికాని వుత్తాని, చతువీసతి సత్థునా;
భిక్ఖునో అనురూపాని, తేసు ఏకూనవీసతి.
అమూలకేన చోదేతి, హుత్వా చావనచేతనో;
సుద్ధం వా యది వాసుద్ధం, తేసు అఞ్ఞతరేన యో.
గరుకం తస్స ఆపత్తిం, కతోకాసమ్హి నిద్దిసే;
తథేవ అకతోకాసే, దుక్కటాపత్తియా సహ.
‘‘కోణ్ఠోసి చ నిగణ్ఠోసి;
సామణేరోసి తాపసో;
గహట్ఠోసి ¶ తథా జేట్ఠ-;
బ్బతికోసి ఉపాసకో.
దుస్సీలో పాపధమ్మోసి, అన్తోపూతి అవస్సుతో’’;
ఇచ్చేవమ్పి వదన్తస్స, గరుకం తస్స నిద్దిసే.
సమ్ముఖా హత్థముద్దాయ, చోదేన్తస్సపి తఙ్ఖణే;
తం చే పరో విజానాతి, హోతి ఆపత్తి భిక్ఖునో.
గరుకం సమ్ముఖే ఠత్వా, చోదాపేన్తస్స కేనచి;
తస్స వాచాయ వాచాయ, చోదాపేన్తస్స నిద్దిసే.
అథ సోపి ‘‘మయా దిట్ఠం, సుతం వా’’తి చ భాసతి;
తేసం ద్విన్నమ్పి సఙ్ఘాది-సేసో హోతి న సంసయో.
దూతం ¶ వా పన పేసేత్వా, పణ్ణం వా పన సాసనం;
చోదాపేన్తస్స ఆపత్తి, న హోతీతి పకాసితా.
తథా సఙ్ఘాదిసేసేహి, వుత్తే చావనసఞ్ఞినో;
హోతి పాచిత్తియాపత్తి, సేసాపత్తీహి దుక్కటం.
అక్కోసనాధిప్పాయస్స, అకతోకాసమత్తనా;
సహ పాచిత్తియేనస్స, వదన్తస్స చ దుక్కటం.
అసమ్ముఖా వదన్తస్స, ఆపత్తీహిపి సత్తహి;
తథా కమ్మం కరోన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
న దోసుమ్మత్తకాదీనం, హోతి పఞ్చఙ్గసంయుతం;
ఉపసమ్పన్నతా తస్మిం, పుగ్గలే సుద్ధసఞ్ఞితా.
పారాజికేన చోదేతి, యేన తస్స అమూలతా;
సమ్ముఖా చోదనా చేవ, తస్స చావనసఞ్ఞినో.
తఙ్ఖణే జాననఞ్చేవ, పఞ్చఙ్గాని భవన్తి హి;
ఇదం తు తిసముట్ఠానం, సచిత్తం దుక్ఖవేదనం.
దుట్ఠదోసకథా.
లేసమత్తముపాదాయ, భిక్ఖుమన్తిమవత్థునా;
చోదేయ్య గరుకాపత్తి, సచే చావనచేతనో.
చోదేతి ¶ వా తథాసఞ్ఞీ, చోదాపేతి పరేన వా;
అనాపత్తి సియా సేసో, అనన్తరసమో మతో.
దుతియదుట్ఠదోసకథా.
సమగ్గస్స చ సఙ్ఘస్స, భేదత్థం వాయమేయ్య యో;
భేదహేతుం గహేత్వా వా, తిట్ఠేయ్య పరిదీపయం.
సో ¶ హి భిక్ఖూహి వత్తబ్బో, ‘‘భేదత్థం మా పరక్కమ’’;
ఇతి ‘‘సఙ్ఘస్స మా తిట్ఠ, గహేత్వా భేదకారణం’’.
వుచ్చమానో హి తేహేవ, నిస్సజ్జేయ్య న చేవ యం;
సమనుభాసితబ్బో తం, అచ్చజం గరుకం ఫుసే.
పరక్కమన్తం సఙ్ఘస్స, భిక్ఖుం భేదాయ భిక్ఖునో;
దిస్వా సుత్వా హి ఞత్వా వా, అవదన్తస్స దుక్కటం.
గన్త్వా చ పన వత్తబ్బో, అద్ధయోజనతాదికం;
దూరమ్పి పన గన్తబ్బం, సచే సక్కోతి తావదే.
తిక్ఖత్తుం పన వుత్తస్స, అపరిచ్చజతోపి తం;
దూతం వా పన పణ్ణం వా, పేసతోపి చ దుక్కటం.
ఞత్తియా పరియోసానే, దుక్కటం పరిదీపితం;
కమ్మవాచాహి చ ద్వీహి, హోతి థుల్లచ్చయం ద్వయం.
య్య-కారే పన సమ్పత్తే, గరుకేయేవ తిట్ఠతి;
పస్సమ్భన్తి హి తిస్సోపి, భిక్ఖునో దుక్కటాదయో.
అకతే పన కమ్మస్మిం, అపరిచ్చజతోపి చ;
తస్స సఙ్ఘాదిసేసేన, అనాపత్తి పకాసితా.
ఞత్తితో పన పుబ్బే వా, పచ్ఛా వా తఙ్ఖణేపి వా;
అసమ్పత్తే య్య-కారస్మిం, పటినిస్సజ్జతోపి చ.
పటినిస్సజ్జతో వాపి, తం వా సమనుభాసతో;
తథేవుమ్మత్తకాదీనం, అనాపత్తి పకాసితా.
యఞ్హి భిక్ఖుమనుద్దిస్స, మచ్ఛమంసం కతం భవే;
యస్మిఞ్చ నిబ్బేమతికో, తం సబ్బం తస్స వట్టతి.
సముద్దిస్స ¶ కతం ఞత్వా, భుఞ్జన్తస్సేవ దుక్కటం;
తథా అకప్పియం మంసం, అజానిత్వాపి ఖాదతో.
హత్థుస్సచ్ఛమనుస్సానం ¶ , అహికుక్కురదీపినం;
సీహబ్యగ్ఘతరచ్ఛానం, మంసం హోతి అకప్పియం.
థుల్లచ్చయం మనుస్సానం, మంసే సేసేసు దుక్కటం;
సచిత్తకం సముద్దిస్స-కతం సేసమచిత్తకం.
పుచ్ఛిత్వాయేవ మంసానం, భిక్ఖూనం గహణం పన;
ఏతం వత్తన్తి వత్తట్ఠా, వదన్తి వినయఞ్ఞునో.
ఇదమేకసముట్ఠానం, వుత్తం సమనుభాసనం;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, అక్రియం దుక్ఖవేదనం.
సఙ్ఘభేదకథా.
దుతియే సఙ్ఘభేదస్మిం, వత్తబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
సముట్ఠానాదయోపిస్స, పఠమేన సమా మతా.
దుతియసఙ్ఘభేదకథా.
ఉద్దేసపరియాపన్నే, భిక్ఖు దుబ్బచజాతికో;
అవచనీయమత్తానం, కరోతి గరుకం సియా.
దుబ్బచేపి పనేతస్మిం, సఙ్ఘభేదకవణ్ణనే;
సబ్బో వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
దుబ్బచకథా.
యో ఛన్దగామితాదీహి, పాపేన్తో కులదూసకో.
కమ్మే కరియమానే తం, అచ్చజం గరుకం ఫుసే.
చుణ్ణం పణ్ణం ఫలం పుప్ఫం, వేళుం కట్ఠఞ్చ మత్తికం;
కులసఙ్గహణత్థాయ, అత్తనో వా పరస్స వా.
సన్తకం ¶ దదతో హోతి, కులదూసనదుక్కటం;
భణ్డగ్ఘేన చ కాతబ్బో, థేయ్యా సఙ్ఘఞ్ఞసన్తకే.
సఙ్ఘికం ¶ గరుభణ్డం వా, సేనాసననియామితం;
యోపిస్సరవతాయేవ, దేన్తో థుల్లచ్చయం ఫుసే.
హరిత్వా వా హరాపేత్వా, పక్కోసిత్వాగతస్స వా;
కులసఙ్గహణత్థాయ, పుప్ఫం దేన్తస్స దుక్కటం.
హరిత్వా వా హరాపేత్వా, పితూనం పన వట్టతి;
దాతుం పుప్ఫం పనఞ్ఞస్స, ఆగతస్సేవ ఞాతినో.
తఞ్చ ఖో వత్థుపూజత్థం, దాతబ్బం న పనఞ్ఞథా;
సివాదిపూజనత్థం వా, మణ్డనత్థం న వట్టతి.
ఫలాదీసుపి సేసేసు, భిక్ఖునా వినయఞ్ఞునా;
పుప్ఫే వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
పుప్ఫాదిభాజనే కోచి, ఆగచ్ఛతి సచే పన;
సమ్మతేనస్స దాతబ్బం, ఞాపేత్వా ఇతరేన తు.
ఉపడ్ఢభాగం దాతబ్బం, ఇతి వుత్తం కురున్దియం;
‘‘థోకం థోక’’న్తి నిద్దిట్ఠం, మహాపచ్చరియం పన.
గిలానానం మనుస్సానం, దాతబ్బం తు సకం ఫలం;
పరిబ్బయవిహీనస్స, సమ్పత్తిస్సరియస్సపి.
సఙ్ఘారామే యథా యత్ర, సఙ్ఘేన కతికా కతా;
ఫలరుక్ఖపరిచ్ఛేదం, కత్వా తత్రాగతస్సపి.
ఫలం యథాపరిచ్ఛేదం, దదతో పన వట్టతి;
‘‘దస్సేతబ్బాపి వా రుక్ఖా’’, ‘‘ఇతో గణ్హ ఫల’’న్తి చ.
సయం ఖణిత్వా పథవిం, మాలాగచ్ఛాదిరోపనే;
హోతి పాచిత్తియేనస్స, దుక్కటం కులదూసనే.
అకప్పియేన ¶ వాక్యేన, తథా రోపాపనేపి చ;
సబ్బత్థ దుక్కటం వుత్తం, భిక్ఖునో కులదూసనే.
రోపనే దుక్కటంయేవ, హోతి కప్పియభూమియం;
తథా రోపాపనే వుత్తం, ఉభయత్థ చ భిక్ఖునో.
సకిం ఆణత్తియా తస్స, బహూనం రోపనే పన;
సదుక్కటా తు పాచిత్తి, సుద్ధం వా దుక్కటం సియా.
కప్పియేనేవ ¶ వాక్యేన, ఉభయత్థ చ భూమియా;
రోపనే పరిభోగత్థం, న దోసో కోచి విజ్జతి.
కప్పియభూమి చే హోతి, సయం రోపేతుమేవ చ;
వట్టతీతి చ నిద్దిట్ఠం, మహాపచ్చరియం పన.
ఆరామాదీనమత్థాయ, సయం సంరోపితస్స వా;
వట్టతేవ చ భిక్ఖూనం, తం ఫలం పరిభుఞ్జితుం.
సిఞ్చనే పన సబ్బత్థ, సయం సిఞ్చాపనేపి చ;
అకప్పియోదకేనేవ, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
కులసఙ్గహణత్థఞ్చ, పరిభోగత్థమేవ వా;
సద్ధిం పాచిత్తియేనస్స, సిఞ్చతో హోతి దుక్కటం.
తేసంయేవ పనత్థాయ, ద్విన్నం కప్పియవారినా;
సిఞ్చనే దుక్కటం వుత్తం, తథా సిఞ్చాపనేపి చ.
కులసఙ్గహణత్థాయ, పుప్ఫానం ఓచినాపనే;
సయమోచిననే చాపి, సపాచిత్తియదుక్కటం.
పుప్ఫానం గణనాయస్స, పుప్ఫమోచినతో పన;
హోతి పాచిత్తియాపత్తి, కులత్థం చే సదుక్కటా.
గన్థిమం గోప్ఫిమం నామ, వేధిమం వేఠిమమ్పి చ;
పూరిమం వాయిమం చేతి, ఛబ్బిధో పుప్ఫసఙ్గహో.
తత్థ ¶ దణ్డేన దణ్డం వా, వణ్టేనపి చ వణ్టకం;
గన్థిత్వా కరణం సబ్బం, ‘‘గన్థిమ’’న్తి పవుచ్చతి.
గోప్ఫిమం నామ గోప్ఫేత్వా, సుత్తాదీహి కరీయతి;
ఏకతోవణ్టికా మాలా, ఉభతోవణ్టికా చ తం.
వేధిమం నామ విజ్ఝిత్వా, బున్దేసు మకులాదికం;
ఆవుతా సూచిఆదీహి, మాలావికతి వుచ్చతి.
వేఠిమం నామ వేఠేత్వా, కతం మాలాగుణేహి వా;
వాకాదీహి చ బద్ధం వా, ‘‘వేఠిమ’’న్తి పవుచ్చతి.
పూరిమం పన దట్ఠబ్బం, పుప్ఫమాలాహి పూరణే;
బోధిం పుప్ఫపటాదీనం, పరిక్ఖేపేసు లబ్భతి.
వాయిమం ¶ నామ దట్ఠబ్బం, పుప్ఫరూపపటాదిసు;
పుప్ఫమాలాగుణేహేవ, వాయిత్వా కరణే పన.
సబ్బమేతం సయం కాతుం, కారాపేతుం పరేహి వా;
భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, బుద్ధస్సపి న వట్టతి.
తథా కలమ్బకం కాతుం, అడ్ఢచన్దకమేవ వా;
అఞ్ఞేహి పూరితం పుప్ఫ-పటం వా వాయితుమ్పి చ.
పిట్ఠకాచమయం దామం, గేణ్డుపుప్ఫమయమ్పి చ;
ఖరపత్తమయం మాలం, సబ్బం కాతుం న వట్టతి.
కణికారాదిపుప్ఫాని, వితానే బద్ధకణ్టకే;
హీరాదీహి పటాకత్థం, విజ్ఝన్తస్సపి దుక్కటం.
కణ్టకాదీహి భిక్ఖుస్స, ఏకపుప్ఫమ్పి విజ్ఝితుం;
పుప్ఫేసుయేవ వా పుప్ఫం, పవేసేతుం న వట్టతి.
అసోకపిణ్డిఆదీనం, అన్తరే ధమ్మరజ్జుయా;
పవేసేన్తస్స పుప్ఫాని, న దోసో కోచి విజ్జతి.
ఠపితేసు ¶ పవేసేత్వా, కదలిచ్ఛత్తభిత్తిసు;
కణ్టకేసుపి పుప్ఫాని, విజ్ఝన్తస్సపి దుక్కటం.
కప్పియం పన వత్తబ్బం, వచనం వత్థుపూజనే;
నిమిత్తోభాసపరియా, వట్టన్తీతి పకాసితా.
న కేవలమకత్తబ్బం, కులదూసనమేవ చ;
అథ ఖో వేజ్జకమ్మాది, న కత్తబ్బం కుదాచనం.
కాతబ్బం పన భేసజ్జం, పఞ్చన్నం సహధమ్మినం;
కత్వాప్యకతవిఞ్ఞత్తిం, కా కథా అత్తనో ధనే.
తథా మాతాపితూనమ్పి, తదుపట్ఠాకజన్తునో;
భణ్డుకస్సత్తనో చేవ, వేయ్యావచ్చకరస్సపి.
జేట్ఠభాతా కనిట్ఠో చ, తథా భగినియో దువే;
చూళమాతా చూళపితా, మహామాతా మహాపితా.
పితుచ్ఛా మాతులో చాతి, దసిమే ఞాతయో మతా;
ఇమేసమ్పి దసన్నఞ్చ, కాతుం వట్టతి భిక్ఖునో.
సచే ¶ భేసజ్జమేతేసం, నప్పహోతి న హోతి వా;
యాచన్తిపి చ తం భిక్ఖుం, దాతబ్బం తావకాలికం.
సచే తే న చ యాచన్తి, దాతబ్బం తావకాలికం;
ఆభోగం పన కత్వా వా, ‘‘దస్సన్తి పున మే ఇమే’’.
ఏతేసం తు కులా యావ, సత్తమా కులదూసనం;
భేసజ్జకరణాపత్తి, విఞ్ఞత్తి వా న రూహతి.
భాతుజాయాపి వా హోతి, సచే భగినిసామికో;
సచే తే ఞాతకా హోన్తి, కాతుం తేసమ్పి వట్టతి.
అఞ్ఞాతకా సచే హోన్తి, భాతునో అనుజాయ వా;
‘‘తుమ్హాకం జగ్గనట్ఠానే, దేథా’’తి చ వదే బుధో.
అథ ¶ తేసమ్పి పుత్తానం, కత్వా దాతబ్బమేవ వా;
‘‘మాతాపితూనం తుమ్హాకం, దేథా’’తి వినయఞ్ఞునా.
అఞ్ఞోపి యో కోచి పనిస్సరో వా;
చోరోపి వా యుద్ధపరాజితో వా;
ఆగన్తుకో ఖీణపరిబ్బయో వా;
అకల్లకో ఞాతిజనుజ్ఝితో వా.
ఏతేసం పన సబ్బేసం, అపచ్చాసీసతా సతా;
కాతబ్బో పటిసన్థారో, భిక్ఖునా సాధునాధునా.
పరిత్తోదకసుత్తాని, వుత్తే దేథాతి కేనచి;
జలం హత్థేన చాలేత్వా, మద్దిత్వా పన సుత్తకం.
దాతబ్బం భిక్ఖునా కత్వా, తేసమేవ చ సన్తకం;
అత్తనో ఉదకం తేసం, సుత్తం వా దేతి దుక్కటం.
అనామట్ఠోపి దాతబ్బో, పిణ్డపాతో విజానతా;
ద్విన్నం మాతాపితూనమ్పి, తదుపట్ఠాయకస్స చ.
ఇస్సరస్సాపి దాతబ్బో, చోరదామరికస్స చ;
భణ్డుకస్సత్తనో చేవ, వేయ్యావచ్చకరస్సపి.
దాతుం పణ్డుపలాసస్స, థాలకేపి చ వట్టతి;
ఠపేత్వా తం పనఞ్ఞస్స, పితునోపి న వట్టతి.
గిహీనం ¶ పన దూతేయ్యం, జఙ్ఘపేసనియమ్పి చ;
సత్థునా దుక్కటం వుత్తం, కరోన్తస్స పదే పదే.
భణ్డుమాతాపితూనమ్పి, వేయ్యావచ్చకరస్స చ;
సాసనం సహధమ్మీనం, హరితుం పన వట్టతి.
కులదూసనకమ్మేన, లద్ధం అట్ఠవిధేనపి;
పఞ్చన్నం సహధమ్మీనం, న చ వట్టతి భుఞ్జితుం.
అజ్ఝోహారేసు ¶ సబ్బత్థ, దుక్కటం పరిదీపితం;
పరిభోగవసేనేవ, సేసేసుపి అయం నయో.
కత్వా రూపియవోహారం, అభూతారోచనేన చ;
ఉప్పన్నపచ్చయా సబ్బే, సమానాతి పకాసితా.
విఞ్ఞత్తినుప్పదానఞ్చ, వేజ్జకమ్మమనేసనం;
పారిభటుకతం ముగ్గ-సూపతం వత్థువిజ్జకం.
జఙ్ఘపేసనియం దూత-కమ్మఞ్చ కులదూసనం;
అభూతారోచనం బుద్ధ-పటికుట్ఠం వివజ్జయే.
న దోసుమ్మత్తకాదీనం, పటినిస్సజ్జతోపి తం;
సముట్ఠానాదికం సబ్బం, సఙ్ఘభేదసమం మతం.
కులదూసనకథా.
జానం యావతిహం యేన, ఛాదితాపత్తి భిక్ఖునా;
అకామా పరివత్థబ్బం, తేన తావతిహం పన.
ఆపత్తి చ అనుక్ఖిత్తో, పహు చానన్తరాయికో;
చతుస్వపి చ తంసఞ్ఞీ, తస్స ఛాదేతుకామతా.
ఛాదనన్తి పనేతేహి, దసహఙ్గేహి భిక్ఖునా;
ఛన్నా నామ సియాపత్తి, అరుణుగ్గమనేన సా.
ద్వే భాణవారా నిట్ఠితా.
తివిధో పరివాసో హి, తివిధాపేతచేతసా;
పటిచ్ఛన్నో చ సుద్ధన్తో, సమోధానోతి దీపితో.
తత్రాయం ¶ ¶ తు పటిచ్ఛన్న-పరివాసో పకాసితో;
పటిచ్ఛన్నాయ దాతబ్బో, వసేనాపత్తియాతి చ.
వత్థుగోత్తవసేనాపి, నామాపత్తివసేన వా;
కమ్మవాచా హి కాతబ్బా, దాతబ్బో తస్స తేన చ.
‘‘వత్తం సమాదియామీ’’తి, ‘‘పరివాస’’న్తి వా పున;
సమాదియిత్వా సఙ్ఘస్స, ఆరోచేతబ్బమాదితో.
పునప్పునాగతానమ్పి, ఆరోచేన్తోవ రత్తియా;
ఛేదం వా వత్తభేదం వా, అకత్వావ సదా వసే.
పరివాసో విసోధేతుం, న సక్కా తత్థ చే పన;
నిక్ఖిపిత్వాన తం వత్తం, వత్థబ్బం తేన భిక్ఖునా.
తత్థేవ సఙ్ఘమజ్ఝే వా, పుగ్గలే వాపి నిక్ఖిపే;
నిక్ఖిపామీతి వత్తం వా, పరివాసన్తి వా తథా.
ఏవమేకపదేనాపి, పదేహి ద్వీహి వా పన;
వత్తం నిక్ఖిపితబ్బం తం, సమాదానేప్యయం నయో.
నిక్ఖిత్తకాలతో ఉద్ధం, పకతత్తోతి వుచ్చతి;
పున పచ్చూసకాలస్మిం, సద్ధిమేకేన భిక్ఖునా.
పరిక్ఖిత్తవిహారస్స, ద్వే పరిక్ఖేపతో బహి;
పరిక్ఖేపారహట్ఠానా, అపరిక్ఖిత్తతో బహి.
లేడ్డుపాతే అతిక్కమ్మ, ఓక్కమిత్వా చ మగ్గతో;
గుమ్బేన వతియా వాపి, ఛన్నట్ఠానే ఠితేన తు.
తేన అన్తోరుణేయేవ, వత్తమాదాయ విఞ్ఞునా;
ఆరోచేత్వారుణే తస్మిం, వుట్ఠితే తస్స సన్తికే.
నిక్ఖిపిత్వా తతో వత్తం, గన్తబ్బం తు యథాసుఖం;
అన్తోయేవారుణే భిక్ఖు, గతో చే యస్స కస్సచి.
ఆరోచేత్వావ ¶ తం వత్తం, నిక్ఖిపే పున పణ్డితో;
సేసం సముచ్చయస్సట్ఠ-కథాయ చ విభావయే.
ఆపత్తీనఞ్చ రత్తీనం, పరిచ్ఛేదం న జానతి;
యో తస్స పన దాతబ్బో, ‘‘సుద్ధన్తో’’తి పవుచ్చతి.
ఏసేవ ¶ పరిసుద్ధేహి, సుద్ధన్తో దువిధో మతో;
చూళసుద్ధన్తనామో చ, మహాసుద్ధన్తనామకో.
దువిధోపి అయం రత్తి-పరిచ్ఛేదం అజానతో;
ఏకచ్చం సకలం వాపి, దాతబ్బో విమతిస్స వా.
ఇతరోపి సమోధాన-పరివాసో తిధా మతో;
సో ఓధానసమోధానో, అగ్ఘమిస్సకపుబ్బకో.
ఆపజ్జిత్వాన్తరాపత్తిం, ఛాదేన్తస్స హి భిక్ఖునో;
దివసే పరివుత్థే తు, ఓధునిత్వా పదీయతే.
పురిమాపత్తియా మూల-దివసే తు వినిచ్ఛితే;
పచ్ఛా ఆపన్నమాపత్తిం, సమోధాయ విధానతో.
యాచమానస్స సఙ్ఘేన, దాతబ్బో పన భిక్ఖునో;
ఏసోధానసమోధాన-పరివాసో పకాసితో.
తథా సమ్బహులాస్వేకా, ద్వే వా సమ్బహులాపి వా;
యా యా చిరపటిచ్ఛన్నా, తాసం అగ్ఘవసేన హి.
ఆపత్తీనం తతో ఊన-పటిచ్ఛన్నానమేవ యో;
సమోధాయ పదాతబ్బో, పరివాసోతి వుచ్చతి.
నానావత్థుకసఞ్ఞాయో, సబ్బా ఆపత్తియో పన;
సబ్బాతా ఏకతో కత్వా, దాతబ్బో మిస్సకో మతో.
పరివుత్థపరివాసస్స, మానత్తం దేయ్యముత్తరి;
ఛ రత్తియో పటిచ్ఛన్నా-పటిచ్ఛన్నవసా దువే.
తత్థ ¶ యా అపటిచ్ఛన్నా, హోతి ఆపత్తి యస్స తు;
తస్స దాతబ్బమానత్తం, అపటిచ్ఛన్ననామకం.
యస్సాపత్తి పటిచ్ఛన్నా, పరివాసావసానకే;
తస్స దాతబ్బమానత్తం, ‘‘పటిచ్ఛన్న’’న్తి వుచ్చతి.
గన్త్వా చతూహి భిక్ఖూహి, పచ్చూససమయే సహ;
పరివాసే వినిద్దిట్ఠ-ప్పకారం దేసమేవ చ.
‘‘వత్తం సమాదియామీ’’తి, ‘‘మానత్త’’మితి వా పన;
ఆదియిత్వాన తం తేసం, ఆరోచేత్వా విసారదో.
నిక్ఖిపే ¶ సన్తికే తేసం, వత్తం తేసు గతేసు వా;
భిక్ఖుస్స పుబ్బదిట్ఠస్స, ఆరోచేత్వాన నిక్ఖిపే.
తస్స దానవిధానఞ్చ, రత్తిచ్ఛేదాదికో నయో;
ఞేయ్యో సముచ్చయస్సట్ఠ-కథాపాళివసేన తు.
పున తం చిణ్ణమానత్తం, సఙ్ఘో వీసతివగ్గికో;
అబ్భేయ్య విధినా భిక్ఖు, పకతత్తో పునబ్భితో.
ఛాదేన్తియాపి ఆపత్తిం, పరివాసో న విజ్జతి;
న చ భిక్ఖునియాపత్తి, అత్తనో ఛాదయన్తియా.
ఛాదేత్వా వాపి ఆపత్తిం, అచ్ఛాదేత్వాపి వా పన;
కేవలం చరితబ్బన్తి, పక్ఖమానత్తమేవ తు.
వినయనయమతిబుద్ధిదీపనం;
వినయవినిచ్ఛయమేతముత్తమం;
వివిధనయనయుతం ఉపేన్తి యే;
వినయనయే పటుతం ఉపేన్తి తే.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే సఙ్ఘాదిసేసకథా నిట్ఠితా.
అనియతకథా
రహో ¶ నిసజ్జస్సాదేన, మాతుగామస్స సన్తికం;
గన్తుకామో నివాసేతి, అక్ఖిం అఞ్జేతి భుఞ్జతి.
పయోగే చ పయోగే చ, హోతి సబ్బత్థ దుక్కటం;
గచ్ఛతో పదవారేన, గన్త్వా చస్స నిసీదతో.
నిసజ్జాయ ఉభిన్నమ్పి, పయోగగణనాయ చ;
హోతి పాచిత్తియం తస్స, బహుకాని బహూస్వపి.
సమీపేపి ¶ ఠితో అన్ధో, అన్తోద్వాదసహత్థకే;
న కరోతి అనాపత్తిం, ఇత్థీనం తు సతమ్పి చ.
చక్ఖుమాపి నిపజ్జిత్వా, నిద్దాయన్తోపి కేవలం;
ద్వారే పిహితగబ్భస్స, నిసిన్నోపి న రక్ఖతి.
అనన్ధే సతి విఞ్ఞుస్మిం, ఠితస్సారహసఞ్ఞినో;
నిసజ్జపచ్చయా దోసో, నత్థి విక్ఖిత్తచేతసో.
న దోసుమ్మత్తకాదీనం, ఆపత్తీహిపి తీహిపి;
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా.
పఠమానియతకథా.
అనన్ధాబధిరో విఞ్ఞూ, ఇత్థీ వా పురిసోపి వా;
అన్తోద్వాదసహత్థట్ఠో, అనాపత్తికరో సియా.
అన్ధో అబధిరో వాపి, బధిరో వాపి చక్ఖుమా;
న కరోతి అనాపత్తిం, తిసముట్ఠానమేవిదం.
దుతియానియతకథా.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే అనియతకథా నిట్ఠితా.
నిస్సగ్గియకథా
ఖోమం ¶ కప్పాసకోసేయ్యం, సాణం భఙ్గఞ్చ కమ్బలం;
చీవరం ఛబ్బిధం వుత్తం, జాతితో పన కప్పియం.
దుకూలఞ్చేవ పత్తుణ్ణం, చినం సోమారపట్టకం;
ఇద్ధిజం దేవదిన్నఞ్చ, తస్సేతం అనులోమికం.
తిచీవరం పరిక్ఖార-చోళఞ్చ ముఖపుఞ్ఛనం;
నిసీదనమధిట్ఠేయ్య, పచ్చత్థరణమేవ చ.
ఏకాహమ్పి ¶ వినా భిక్ఖు, న వసేయ్య తిచీవరం;
న వసేయ్య తథాధిట్ఠా, చాతుమాసం నిసీదనం.
రజిత్వా కప్పియం బిన్దుం, దత్వా తత్థ తిచీవరం;
ఉపపన్నం పమాణేన, అధిట్ఠాతబ్బమేవ తం.
పచ్ఛిమన్తేన సఙ్ఘాటి, దీఘసో ముట్ఠిపఞ్చకా;
ముట్ఠిత్తికా చ తిరియం, ఉత్తమన్తేన సా పన.
సత్థునో చీవరూనాపి, వట్టతీతి పకాసితా;
ఇదమేవుత్తరాసఙ్గే, పమాణం పరిదీపితం.
ముట్ఠిపఞ్చకం దీఘన్తం, పమాణం తిరియన్తతో;
అడ్ఢతేయ్యం ద్విహత్థం వా, సేసే అన్తరవాసకే.
అహతాహతకప్పానం, సఙ్ఘాటి దిగుణా మతా;
ఏకపట్టుత్తరాసఙ్గో, ఏవమన్తరవాసకో.
ఉతుద్ధటానం పన చీవరానం;
సఙ్ఘాటి భిక్ఖుస్స చతుగ్గుణా వా;
దువేపి సేసా దిగుణావ వుత్తా;
యథాసుఖం వట్టతి పంసుకూలం.
తీణిపి ¶ ద్వేపి చేకం వా, ఛిన్దితబ్బం పహోతి చే;
సబ్బేసు అప్పహోన్తేసు, దేయ్యమన్వాధికమ్పి వా.
అచ్ఛిన్నం వా అనాదిన్నం, ధారేన్తస్స తిచీవరం;
భిక్ఖునో దుక్కటం వుత్తం, దుబ్భోగేన చ సేవతో.
కుసిం అడ్ఢకుసిఞ్చాపి, మణ్డలం అడ్ఢమణ్డలం;
వివట్టం అనువివట్టం, బాహన్తమ్పి చ భిక్ఖునో.
దస్సేత్వావ విధిం సబ్బం, పఞ్చకాదిప్పభేదకం;
ఛిన్నం సమణసారుప్పం, కాతబ్బం తు తిచీవరం.
దానేనచ్ఛిజ్జగాహేన, విస్సాసగ్గహణేన చ;
హీనాయావత్తనేనాపి, సిక్ఖాయ చ పహానతో.
పచ్చుద్ధారవినాసేహి, లిఙ్గస్స పరివత్తనా;
సబ్బం భిజ్జతిధిట్ఠానం, ఛిద్దభావే తిచీవరం.
కనిట్ఠస్సఙ్గులస్సేవ ¶ , నఖపిట్ఠిప్పమాణకం;
వినివిద్ధం పనచ్ఛిద్ద-మధిట్ఠానవినాసనం.
ఏకో తన్తుపి అచ్ఛిన్నో, అధిట్ఠానం న భిన్దతి;
సేతభావం కరోన్తేన, ధోతమ్పి రజకేన వా.
పఠమం అగ్గళం దత్వా, పచ్ఛా ఛిన్దతి రక్ఖతి;
ఘటేత్వా కోటియో ద్వే వా, పచ్ఛా ఛిన్దతి రక్ఖతి.
చతురట్ఠఙ్గులా ఓరం, ఏకద్విన్నం తిరీయతో;
తిణ్ణమ్పి దీఘతో ఛిద్దం, భిన్దతేవ విదత్థియా.
నిసీదనస్స దీఘేన, భవన్తి ద్వే విదత్థియో;
విత్థారేన దియడ్ఢా చ, సుగతస్స విదత్థియా.
హోన్తి కణ్డుప్పటిచ్ఛాది, తిరియం ద్వే విదత్థియో;
దీఘతోపి చతస్సోవ, సుగతస్స విదత్థియా.
దీఘతో ¶ సుగతస్సేవ, భవన్తి ఛ విదత్థియో;
విత్థారేనడ్ఢతేయ్యావ, సియా వస్సికసాటికా.
మునినా తీసు ఏతేసు, కరోన్తస్స తదుత్తరిం;
అధికచ్ఛేదనం తస్స, పాచిత్తియముదీరితం.
ముఖపుఞ్ఛనచోళస్స, పచ్చత్థరణకస్స వా;
పమాణం అప్పమాణేన, న చేవ పరిదీపితం.
సదసం అదసం సబ్బం, పచ్చత్థరణచీవరం;
మహన్తం ఖుద్దకం ఏక-మనేకమ్పి చ వట్టతి.
ముఖపుఞ్ఛనచోళేకం, ద్వేపి వట్టన్తి సబ్బథా;
సదసం అదసం వాపి, సదసంవ నిసీదనం.
అదసా రజితాయేవ, వట్టతాదిన్నకప్పకా;
వుత్తా కణ్డుప్పటిచ్ఛాది, తథా వస్సికసాటికా.
గణనం వా పమాణం వా, న పరిక్ఖారచోళకే;
పమాణగణనాతీతి, భణన్తి పకతఞ్ఞునో.
సుగతట్ఠఙ్గులాయామం, చతురఙ్గులవిత్థతం;
వికప్పనుపగం హోతి, పచ్ఛిమం నామ చీవరం.
పరిస్సావపటం ¶ పత్త-పోత్థకత్థవికాదికం;
అధిట్ఠేయ్య పరిక్ఖార-చోళం పచ్ఛిమచీవరం.
బహూని ఏకతో కత్వా, అధిట్ఠాతుమ్పి వట్టతి;
మాతుఆదీనమత్థాయ, ఠపితే నత్థి దోసతా.
వస్సమాసే అధిట్ఠేయ్య, చతురో వస్ససాటికం;
పున పచ్చుద్ధరిత్వా తం, వికప్పేయ్య తతో పరం.
తావ కణ్డుప్పటిచ్ఛాదిం, యావ రోగో న సమ్మతి;
అధిట్ఠహిత్వా తతో ఉద్ధం, ఉద్ధరిత్వా వికప్పయే.
‘‘ఇమం కణ్డుప్పటిచ్ఛాదిం, ఇమమన్తరవాసకం;
అధిట్ఠామీ’’తిధిట్ఠేయ్య, సేసేసుపి అయం నయో.
‘‘ఇమం ¶ కణ్డుప్పటిచ్ఛాదిం, ఏత’’న్తి చ అసమ్ముఖే;
వత్వా పచ్చుద్ధరేయ్యేవం, సేసేసుపి విచక్ఖణో.
ఆభోగం మనసా కత్వా, కాయేన ఫుసనాకతం;
వచసాధిట్ఠితఞ్చాతి, అధిట్ఠానం ద్విధా మతం.
ఇతి సబ్బమిదం వుత్తం, తేచీవరికభిక్ఖునో;
తథా వత్వావధిట్ఠేయ్య, తం పరిక్ఖారచోళికో.
తిచీవరం పరిక్ఖార-చోళం కాతుమ్పి వట్టతి;
ఏవం చుదోసితే వుత్తో, పరిహారో నిరత్థకో.
న, తేచీవరికస్సేవ, వుత్తత్తా తత్థ సత్థునా;
తం పరిక్ఖారచోళస్స, తస్మా సబ్బమ్పి వట్టతి.
‘‘అధిట్ఠేతి వికప్పేతి, అనాపత్తీ’’తి ఏత్థ చ;
అధిట్ఠాతబ్బకస్సేవ, వికప్పనవిధానతో.
భిక్ఖుస్సేవం కరోన్తస్స, న దోసో ఉపలబ్భతి;
ఏవఞ్చ న సియా కస్మా, ముఖపుఞ్ఛనకాదికం.
ముఖపుఞ్ఛనకాదీనం, తేసం కిచ్చవిధానతో;
అకిచ్చస్సామికస్సస్స, అధిట్ఠానం తు యుజ్జతి.
నిధానముఖమేతన్తి, మహాపచ్చరియం పన;
వుత్తత్తా చ నిసేధేతుం, న సక్కా వినయఞ్ఞునా.
చీవరం ¶ పరిపుణ్ణన్తి, నిదానుప్పత్తితోపి చ;
నిధానముఖమేతన్తి, వేదితబ్బం విభావినా.
కుసవాకాదిచీరాని, కమ్బలం కేసవాలజం;
థుల్లచ్చయం ధారయతో-లూకపక్ఖాజినక్ఖిపే.
కదలేరకదుస్సేసు, అక్కదుస్సే చ పోత్థకే;
దుక్కటం తిరిటే వాపి, వేఠనే కఞ్చుకేపి చ.
సబ్బనీలకమఞ్జేట్ఠ-కణ్హలోహితపీతకే ¶ ;
మహానామమహారఙ్గ-రత్తేసుపి చ దుక్కటం.
అచ్ఛిన్నదసకే దీఘ-ఫలపుప్ఫదసేసు చ;
అచ్ఛిన్నచీవరస్సేత్థ, నత్థి కిఞ్చి అకప్పియం.
అధిట్ఠేతి వికప్పేతి, విస్సజ్జేతి వినస్సతి;
అన్తోదసాహం విస్సాసే, అనాపత్తి పకాసితా.
కథినం నామ నామేన, సముట్ఠానమిదం పన;
అచిత్తమక్రియం వుత్తం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
పఠమకథినకథా.
గామాదీసు పదేసేసు, తిపఞ్చసు తిచీవరం;
ఠపేత్వా ఏకరత్తమ్పి, సఙ్ఘసమ్ముతియా వినా.
భిక్ఖునో పన తేనస్స, విప్పవత్థుం న వట్టతి;
హోతి నిస్సగ్గియం విప్ప-వసతో అరుణుగ్గమే.
చీవరం నిక్ఖిపిత్వాన, న్హాయన్తస్సేవ రత్తియం;
అరుణే ఉట్ఠితే కిం ను, కాతబ్బం తేన భిక్ఖునా.
దుక్కటం మునినా వుత్తం, నిస్సగ్గియనివాసనే;
తబ్భయా పన సో భిక్ఖు, నగ్గో గచ్ఛతి దుక్కటం.
అచ్ఛిన్నచీవరట్ఠానే, ఠితత్తా పన భిక్ఖునో;
న తస్సాకప్పియం నామ, చీవరం అత్థి కిఞ్చిపి.
నిగాసేత్వా గహేత్వా చ, గన్త్వా భిక్ఖుస్స సన్తికం;
నిస్సజ్జిత్వా పనాపత్తి, దేసేతబ్బావ విఞ్ఞునా.
పరస్స ¶ నిస్సజ్జిత్వా తం, దుక్కటం పరిభుఞ్జతో;
పయోగే చ పయోగే చ, హోతి పారుపనాదిసు.
అనాపత్తి ¶ తమఞ్ఞస్స, భిక్ఖునో పరిభుఞ్జతో;
అదేన్తస్స చ నిస్సట్ఠం, దుక్కటం పరియాపుతం.
థేరే చ దహరే మగ్గం, గచ్ఛన్తేసు ఉభోసుపి;
పత్తచీవరమాదాయ, ఓహీనే దహరే పన.
అసమ్పత్తే గరుం తస్మిం, ఉగ్గచ్ఛత్యరుణో యది;
హోతి నిస్సగ్గియం వత్థం, న పస్సమ్భతి నిస్సయో.
ముహుత్తం విస్సమిత్వాన, గచ్ఛన్తే దహరే పన;
హోతి నిస్సగ్గియం వత్థం, పస్సమ్భతి చ నిస్సయో.
సుతా ధమ్మకథా యస్మిం, ఉగ్గచ్ఛత్యరుణో యది;
హోతి నిస్సగ్గియం వత్థం, పస్సమ్భతి చ నిస్సయో.
పచ్చుద్ధారే అనాపత్తి, లద్ధసమ్ముతికస్సపి;
అన్తోయేవారుణే తం వా, విస్సజ్జేతి వినస్సతి.
పఠమేన సమానావ, సముట్ఠానాదయో నయా;
అపచ్చుద్ధరణం ఏత్థ, అక్రియాతి విసేసితం.
దుతియకథినకథా.
అకాలచీవరం మాస-పరమం నిక్ఖిపే సతి;
పచ్చాసాయ తతో ఉద్ధం, ఠపేతుం న చ వట్టతి.
దసాహాతిక్కమోయేవ;
పఠమే కథినే ఇధ;
మాసస్సాతిక్కమో వుత్తో;
సేసో తేన సమో మతో.
తతియకథినకథా.
భిక్ఖు ¶ భిక్ఖునియా భుత్తం, వత్థం అఞ్ఞాతికాయ యో;
ధోవాపేతి రజాపేతి, ఆకోటాపేతి చే తతో.
తస్స ¶ నిస్సగ్గియాపత్తి, పఠమేన పకాసితా;
తథా సేసేహి చ ద్వీహి, దీపితం దుక్కటద్వయం.
సిక్ఖమానాయ వా హత్థే, ధోవనత్థాయ దేతి చే;
సా హుత్వా ఉపసమ్పన్నా, పచ్ఛా ధోవతి సో నయో.
సామణేరనిద్దేసేపి, లిఙ్గం చే పరివత్తతి;
భిక్ఖునీసుపసమ్పజ్జ, ధోతే నిస్సగ్గియం సియా.
దహరానఞ్చ భిక్ఖూనం, హత్థే వత్థే నియ్యాదితే;
పరివత్తితలిఙ్గేసు, తేసుపేస నయో మతో.
తథా భిక్ఖునియా హత్థే, దిన్నే ‘‘ధోవా’’తి చీవరే;
పరివత్తే తు లిఙ్గస్మిం, సచే ధోవతి వట్టతి.
‘‘ధోవా’’తి భిక్ఖునీ వుత్తా, సచే సబ్బం కరోతి సా;
ధోవనప్పచ్చయాయేవ, తస్స నిస్సగ్గియం సియా.
‘‘ఇమస్మిం చీవరే సబ్బం, కత్తబ్బం త్వం కరోహి’’తి;
హోతి నిస్సగ్గియఞ్చేవ, వదతో దుక్కటద్వయం.
ఞాతికాఞాతిసఞ్ఞిస్స, పచ్చత్థరనిసీదనం;
అఞ్ఞస్స సన్తకం వాపి, ధోవాపేన్తస్స దుక్కటం.
ఏకతోఉపసమ్పన్నా, భిక్ఖునీనం వసేన యా;
తాయ ధోవాపనే వాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అవుత్తా పరిభుత్తం వా, అఞ్ఞం వా యది ధోవతి;
న దోసో, సఞ్చరిత్తేన, సముట్ఠానాదయో సమా.
పురాణచీవరధోవాపనకథా.
వికప్పనుపగం ¶ కిఞ్చి, పచ్ఛిమం పన చీవరం;
గణ్హతో హోతి ఆపత్తి, ఠపేత్వా పారివత్తకం.
పయోగే గహణత్థాయ, దుక్కటం పరియాపుతం;
తస్స నిస్సగ్గియాపత్తి, గహణేన పకాసితా.
సచే అనుపసమ్పన్న-హత్థే పేసేతి చీవరం;
అఞ్ఞత్ర పారివత్తాపి, గహేతుం పన వట్టతి.
ఞాతికాయపి ¶ అఞ్ఞాతి-సఞ్ఞిస్స విమతిస్స వా;
ఏకతోఉపసమ్పన్న-హత్థా గణ్హాతి దుక్కటం.
‘‘దస్సామీ’’తి చ ఆభోగం, కత్వా వా పారివత్తకం;
తావకాలికవిస్సాస-గ్గాహే దోసో న విజ్జతి.
అఞ్ఞం పన పరిక్ఖారం, న దోసో హోతి గణ్హతో;
సఞ్చరిత్తసముట్ఠానం, ఇదం వుత్తం క్రియాక్రియం.
చీవరపటిగ్గహణకథా.
చీవరం విఞ్ఞాపేన్తస్స, అఞ్ఞాతకాప్పవారితం;
హోతి నిస్సగ్గియాపత్తి, అఞ్ఞత్ర సమయా పన.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, తథేవ ద్వికదుక్కటం;
ఞాతకేఞాతిసఞ్ఞిస్స, తత్థ వేమతికస్స చ.
సమయే విఞ్ఞాపేన్తస్స, ఞాతకే వా పవారితే;
అఞ్ఞస్సత్థాయ వా తస్స, ఞాతకే వా పవారితే.
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, తథా ఉమ్మత్తకాదినో;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
అఞ్ఞాతకవిఞ్ఞత్తికథా.
అప్పవారితమఞ్ఞాతిం ¶ , చీవరం తు తదుత్తరిం;
హోతి నిస్సగ్గియాపత్తి, విఞ్ఞాపేన్తస్స భిక్ఖునో.
యస్స తీణిపి నట్ఠాని, ద్వే వా ఏకమ్పి వా పన;
ద్వే వా ఏకమ్పి వా తేన, సాదితబ్బం న కిఞ్చిపి.
సేసకం ఆహరన్తస్స, దిన్నే నచ్ఛిన్నకారణా;
సన్తకే ఞాతకాదీనం, అత్తనోపి ధనేన వా.
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, తథా ఉమ్మత్తకాదినో;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
తతుత్తరికథా.
కల్యాణకమ్యతాహేతు ¶ , ఆపజ్జతి వికప్పనం;
చీవరే పన యో తస్స, లాభా నిస్సగ్గియం భవే.
మహగ్ఘం దాతుకామమ్హి, అప్పగ్ఘం విఞ్ఞాపేతి యో;
సన్తకే ఞాతకాదీనం, అనాపత్తి పకాసితా.
ఞాతకేఞ్ఞాతిసఞ్ఞిస్స, దుక్కటం విమతిస్స చ;
సఞ్చరిత్తసమా వుత్తా, సముట్ఠానాదయో నయా.
పఠమోపక్ఖటకథా.
దుతియోపక్ఖటే యస్మా, వత్తబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
తస్మా అనన్తరేనస్స, సదిసోవ వినిచ్ఛయో.
దుతియోపక్ఖటకథా.
రఞ్ఞా వా రాజభోగ్గేన, భిక్ఖుముద్దిస్సమాభతం;
అకప్పియం సువణ్ణాదిం, గహేతుం న చ వట్టతి.
రజతం ¶ జాతరూపం వా, అత్తనో వా పరస్స వా;
అత్థాయ గణ్హితుం కిఞ్చి, దీయమానం న వట్టతి.
అఞ్ఞస్సత్థాయ నిద్దిట్ఠం, భిక్ఖునో పటిగ్గణ్హతో;
దుక్కటం తస్స హోతీతి, మహాపచ్చరియం పన.
నేత్వా అకప్పియం భణ్డం, ఇత్థం కోచి సచే వదే;
‘‘ఇదం సఙ్ఘస్స దమ్మీతి, పుగ్గలస్స గణస్స వా.
ఆరామం వా విహారం వా, చేతియం వా కరోహి’’తి;
న చ వట్టతి తం వత్థుం, సబ్బేసం సమ్పటిచ్ఛితుం.
అనామసిత్వా సఙ్ఘం వా, గణం వా పుగ్గలమ్పి వా;
‘‘చేతియస్స విహారస్స, దేమా’’తిపి వదన్తి చే.
తం హిరఞ్ఞం సువణ్ణం వా, నిసేధేతుం న వట్టతి;
ఆరామికానం వత్తబ్బం, ‘‘వదన్తేవమిమే’’తి చ.
రజతం జాతరూపం వా, సఙ్ఘస్స పటిగ్గణ్హతో;
హోతి నిస్సగ్గియాపత్తి, పరిభోగే చ దుక్కటం.
తళాకస్స ¶ చ ఖేత్తత్తా, సస్సుప్పత్తినిదానతో;
గహణం పరిభోగో వా, న చ వట్టతి భిక్ఖునో.
‘‘చత్తారో పచ్చయే సఙ్ఘో, గణో వా పరిభుఞ్జతు’’;
ఇచ్చేవం పన వత్వా చే, దేతి సబ్బమ్పి వట్టతి.
కారాపేతి చ కేదారే, ఛిన్దాపేత్వా వనం పన;
కేదారేసు పురాణేసు, అతిరేకమ్పి గణ్హతి.
అపరిచ్ఛిన్నభాగస్మిం, నవసస్సేపి ‘‘ఏత్తకం;
భాగం దేథా’’తి వత్వా చే, ఉట్ఠాపేతి కహాపణే.
వత్వా అకప్పియం వాచం, ‘‘కసథ వపథా’’తి చ;
ఉప్పాదితఞ్చ సబ్బేసం, హోతి సబ్బమకప్పియం.
‘‘ఏత్తకో ¶ నామ భాగోతి, ఏత్తికాయ చ భూమియా’’;
పతిట్ఠాపేతి యో భూమిం, అవత్వా కసథాదికం.
సయమేవ పమాణస్స, జాననత్థం తు భూమియా;
రజ్జుయా వాపి దణ్డేన, ఖేత్తం మినాతి యో పన.
ఖలే వా రక్ఖతి ఠత్వా, ఖలతోపి తతో పున;
నీహరాపేతి వా వీహీ, తస్సేవేతమకప్పియం.
‘‘ఏత్తకేహి చ వీహీహి, ఇదం ఆహరథా’’తి చ;
ఆహరన్తి సచే వుత్తా, తస్సేవేతమకప్పియం.
‘‘ఏత్తకేన హిరఞ్ఞేన, ఇదమాహరథా’’తి చ;
ఆహరన్తి చ యం వుత్తా, సబ్బేసం తమకప్పియం.
పేసకారకదాసం వా, అఞ్ఞం వా రజకాదిసు;
ఆరామికానం నామేన, దేన్తే వట్టతి గణ్హితుం.
‘‘గావో దేమా’’తి వుత్తేపి, గహేతుం న చ వట్టతి;
పఞ్చగోరసభోగత్థం, వుత్తే దేమాతి వట్టతి.
అజికాదీసు ఏసేవ, నయో ఞేయ్యో విభావినా;
కప్పియేన చ వాక్యేన, సబ్బం వట్టతి గణ్హితుం.
హత్థిం వా మహిసం అస్సం, గోణం కుక్కుటసూకరం;
దేన్తేసు చ మనుస్సేసు, న చ వట్టతి గణ్హితుం.
పటిసిద్ధేపి ¶ సఙ్ఘస్స, దత్వా గచ్ఛతి చే పన;
మూలం దత్వా చ సఙ్ఘస్స, కేచి గణ్హన్తి వట్టతి.
‘‘ఖేత్తం వత్థుం తళాకం వా, దేమ గోఅజికాదికం;
విహారస్సా’’తి వుత్తేపి, నిసేధేతుం న వట్టతి.
తిక్ఖత్తుం చోదనా వుత్తా, ఛక్ఖత్తుం ఠానమబ్రవి;
యది చోదేతియేవ ఛ, చోదనా దిగుణా ఠితి.
అనాపత్తి ¶ అచోదేత్వా, లద్ధే ఉమ్మత్తకాదినో;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
రాజసిక్ఖాపదకథా.
చీవరవగ్గో పఠమో.
ఏకేనాపి చ మిస్సేత్వా, సన్థతం కోసియంసునా;
హోతి నిస్సగ్గియాపత్తి, కారాపేన్తస్స భిక్ఖునో.
పరత్థాయ కరోన్తస్స, కారాపేన్తస్స సన్థతం;
అఞ్ఞేన చ కతం లద్ధా, సేవమానస్స దుక్కటం.
అనాపత్తి వితానం వా, భూమత్థరణమేవ వా;
భిసి బిబ్బోహనం వాపి, కరోన్తస్సాదికమ్మినో.
కోసియకథా.
కాళకేళకలోమానం, సుద్ధానం సన్థతం సచే;
కరేయ్యాపత్తి హోతిస్స, సేసం తు పఠమూపమం.
సుద్ధకాళకకథా.
అనాపత్తి తులం వాపి, బహుం వా సబ్బమేవ వా;
కరోన్తస్స గహేత్వాన, ఓదాతం కపిలమ్పి వా.
అనుక్కమేన ఏతాని, సన్థతాని చ తీణిపి;
నిస్సజ్జిత్వాపి లద్ధాని, సేవమానస్స దుక్కటం.
సముట్ఠానాదయో ¶ సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా;
ఇమేసం పన తిణ్ణమ్పి, తతియం తు క్రియాక్రియం.
ద్వేభాగకథా.
ఛన్నం ¶ ఓరేన వస్సానం, కరోన్తస్స చ సన్థతం;
హోతి నిస్సగ్గియాపత్తి, ఠపేత్వా భిక్ఖుసమ్ముతిం.
అనాపత్తి పరత్థాయ, కారాపేతి కరోతి వా;
కతం వా పన అఞ్ఞేన, లభిత్వా పరిభుఞ్జతో.
ఛబ్బస్సాని కరోన్తస్స, తదుద్ధమ్పి చ సన్థతం;
వితానే సాణిపాకారే, నిస్సజ్జిత్వా కతేపి చ.
ఛబ్బస్సకథా.
అనాపత్తి అనాదాయ, అసన్తే సన్థతే పన;
అఞ్ఞస్సత్థాయ కారేతుం, కతఞ్చ పరిభుఞ్జితుం.
అనాదానవసేనస్స, సుగతస్స విదత్థియా;
కరణేన చ సత్థారా, వుత్తమేతం క్రియాక్రియం.
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా;
అనన్తరస్సిమస్సాపి, విసేసో నుపలబ్భతి.
నిసీదనసన్థతకథా.
గచ్ఛన్తే పన యానే వా, హత్థిఅస్సాదికేసు వా;
ఠపేతి యది లోమాని, సామికస్స అజానతో.
తియోజనమతీతేసు, తేసు ఆపత్తి భిక్ఖునో;
అగచ్ఛన్తేసు తేస్వేవ, ఠపితేసుప్యయం నయో.
యానే పన అగచ్ఛన్తే, అస్సే వా హత్థిపిట్ఠియం;
ఠపేత్వా అభిరూహిత్వా, సచే సారేతి వట్టతి.
న వట్టతీతి నిద్దిట్ఠం, కురున్దట్ఠకథాయ హి;
తం పనఞ్ఞం హరాపేతి, వచనేన విరుజ్ఝతి.
కణ్ణచ్ఛిద్దేసు ¶ ¶ లోమాని, పక్ఖిపిత్వాపి గచ్ఛతో;
హోతియేవ కిరాపత్తి, లోమానం గణనావసా.
సుత్తకేన చ బన్ధిత్వా, ఠపితం పన వట్టతి;
వేణిం కత్వా హరన్తస్స, ఆపత్తి పరిదీపితా.
సుఙ్కఘాతం అనుప్పత్వా, చోరాదీహి ఉపద్దుతో;
యో చఞ్ఞవిహితో వాపి, ఆపత్తి యది గచ్ఛతి.
తియోజనం హరన్తస్స, ఊనకం వా తియోజనం;
తథా పచ్చాహరన్తస్స, తానియేవ తియోజనం.
నివాసత్థాయ వా గన్త్వా, హరన్తస్స తతో పరం;
అచ్ఛిన్నం వాపి నిస్సట్ఠం, లభిత్వా హరతోపి చ.
హరాపేన్తస్స అఞ్ఞేన, హరతో కతభణ్డకం;
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, అనాపత్తి పకాసితా.
ఇదం పన సముట్ఠానం, కాయతో కాయచిత్తతో;
అచిత్తం కాయకమ్మఞ్చ, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
ఏళకలోమకథా.
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, లోమధోవాపనమ్పి చ;
చీవరస్స పురాణస్స, ధోవాపనసమం మతం.
ఏళకలోమధోవాపనకథా.
గణ్హేయ్య వా గణ్హాపేయ్య, రజతం జాతరూపకం;
నిస్సజ్జిత్వా పనాపత్తి, దేసేతబ్బావ భిక్ఖునా.
రజతం జాతరూపఞ్చ, ఉభిన్నం మాసకోపి చ;
ఏతం చతుబ్బిధం వత్థు, హోతి నిస్సగ్గియావహం.
ముత్తా ¶ మణి సిలా సఙ్ఖో, పవాళం లోహితఙ్కకో;
మసారగల్లం ధఞ్ఞాని, సత్త గోమహిసాదికం.
ఖేత్తం వత్థుం తళాకఞ్చ, దాసిదాసాదికం పన;
దుక్కటస్సేవ వత్థూని, దీపితాని మహేసినా.
ముగ్గమాసాదికం ¶ సబ్బం, సప్పిఆదీని తణ్డులా;
సుత్తం వత్థం హలం ఫాలం, కప్పియం ఏవమాదికం.
తత్థత్తనో పనత్థాయ, వత్థుం నిస్సగ్గియస్స హి;
సమ్పటిచ్ఛతి యో భిక్ఖు, తస్స నిస్సగ్గియం సియా.
సఙ్ఘాదీనం తమత్థాయ, గణ్హతో దుక్కటం తథా;
దుక్కటస్స చ వత్థుమ్పి, సబ్బత్థాయ చ దుక్కటం.
సచే కహాపణాదీనం, సహస్సం పటిగణ్హతి;
వత్థూనం గణనాయస్స, ఆపత్తిగణనా సియా.
తథా సిథిలబద్ధేసు, థవికాదీసు రూపతో;
ఆపత్తిగణనా వుత్తా, మహాపచ్చరియం పన.
‘‘ఇదం అయ్యస్స హోతూ’’తి, వుత్తే వా పన కేనచి;
సచే గణ్హితుకామోపి, నిసేధేతబ్బమేవ చ.
పటిక్ఖిత్తేపి తం వత్థుం, ఠపేత్వా యది గచ్ఛతి;
తథా గోపాయితబ్బం తం, యథా తం న వినస్సతి.
‘‘ఆహరేదమిదం గణ్హ, ఇదం దేహీధ నిక్ఖిప’’;
ఇచ్చేవం భిక్ఖునో వత్తుం, న వట్టతి అకప్పియం.
ఠపేత్వా రూపియగ్గాహం, నిస్సట్ఠపరివత్తితం;
సబ్బేహి పరిభోత్తబ్బం, భాజేత్వా సప్పిఆదికం.
అత్తనో పత్తభాగమ్పి, పటిగ్గాహకభిక్ఖునో;
గహేతుం అఞ్ఞతో లద్ధం, భుఞ్జితుం వా న వట్టతి.
యం ¶ కిఞ్చి పన సమ్భూతం, పచ్చయం వత్థుతో తతో;
భిక్ఖునో సేవమానస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అజ్ఝారామే అనాపత్తి, తమజ్ఝావసథేపి వా;
గహేత్వా వా గహాపేత్వా, నిక్ఖిపన్తస్స భిక్ఖునో.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, రూపియన్తి అరూపియే;
సఞ్ఞినో విమతిస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
సముట్ఠానాదయో ¶ సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా;
క్రియాక్రియమిదం వుత్తం, అయమేవ విసేసతా.
రూపియపటిగ్గహణకథా.
వత్థుం నిస్సగ్గియస్సాపి, వత్థుం వా దుక్కటస్స చ;
కప్పియస్స చ వత్థుం వా, యో నిస్సగ్గియవత్థునా.
వత్థునా దుక్కటస్సాపి, వత్థుం నిస్సగ్గియస్స వా;
పరివత్తేతి ఆపత్తి, కప్పియేన చ వత్థునా.
దుక్కటస్స చ వత్థుం వా, వత్థుం వా కప్పియస్స చ;
వత్థునా దుక్కటస్సేవ, పరివత్తేతి దుక్కటం.
వత్థునా కప్పియస్సాపి, తథా దుక్కటవత్థుకం;
పరివత్తేతి యో తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
వత్థునో దుక్కటస్సాపి, తథా నిస్సగ్గియస్స చ;
గహణం వారితం పుబ్బే, ఇమినా పరివత్తనం.
రూపియన్తి చ సఞ్ఞిస్స, విమతిస్స అరూపియే;
తేన ద్వే దుక్కటా హోన్తి, చేతాపేన్తస్స రూపియం.
అరూపియన్తి సఞ్ఞిస్స, అనాపత్తి అరూపియే;
‘‘ఇదం గహేత్వా దేహీ’’తి, వదతోపి చ పఞ్చహి.
సేసం ¶ అనన్తరేనేవ, సముట్ఠానాదికం సమం;
ఇదం క్రియసముట్ఠానం, అయమేవ విసేసతా.
రూపియసంవోహారకథా.
కప్పియం కప్పియేనేవ, పరివత్తయతో పన;
హోతి నిస్సగ్గియాపత్తి, ఠపేత్వా సహధమ్మికే.
అకప్పియస్స వత్థుస్స, తేనేవ పరివత్తనం;
న గచ్ఛతీతి నిద్దిట్ఠం, కయవిక్కయసఙ్గహం.
తస్మా మాతాపితూనమ్పి, వత్థుం యం కిఞ్చి కప్పియం;
‘‘ఇమం దేహిమినా హీ’’తి, వదతో పన దుక్కటం.
సకం ¶ వా దేతి చే భణ్డం, ఏవం వత్వాన మాతుయా;
మాతుయా వా తథా భణ్డం, సయం గణ్హాతి దుక్కటం.
సహత్థం పరభణ్డస్మిం, పరహత్థఞ్చ అత్తనో;
భణ్డకే పన సమ్పత్తే, నిస్సగ్గియముదీరితం.
‘‘గహేత్వా వా ఇదం నామ, భుఞ్జిత్వా ఓదనం ఇమం;
ఇదం నామ కరోహీ’’తి, వత్తుం పన న వట్టతి.
విఘాసాదమథఞ్ఞం వా, ‘‘భుఞ్జిత్వా ఓదనం ఇమం;
ఛల్లిం వా పన వల్లిం వా, కట్ఠం వా దారుమేవ వా.
ఆహరా’’తి వదన్తస్స, వత్థూనం గణనావసా;
హోన్తి ఆపత్తియో తస్స, భిక్ఖునో కయవిక్కయే.
‘‘ఇమఞ్చ యాగుం పివ భుఞ్జ భత్తం;
భుత్తోసి భుఞ్జిస్ససి భుఞ్జసీదం;
భత్తం, ఇమం నామ కరోహి కమ్మం’’;
ఇచ్చేవ వత్తుం పన వట్టతేవ.
భూమియా ¶ సోధనే వాపి, లిమ్పనే వత్థధోవనే;
ఏత్థ కిఞ్చాపి నత్థఞ్ఞం, భణ్డం నిస్సజ్జితబ్బకం.
నిస్సగ్గియే చ వత్థుమ్హి, నట్ఠే భుత్తేపి వా యథా;
దేసేతబ్బావ ఆపత్తి, దేసేతబ్బా తథా అయం.
‘‘ఇమినావ ఇమం నామ, గహేత్వా దేహి మే’’ఇతి;
ఆచిక్ఖతి అనాపత్తి, ఠపేత్వా భణ్డసామికం.
‘‘ఇదం మమత్థి అత్థో మే, ఇమినా’’తి చ భాసతో;
సేసం అనన్తరేనేవ, సముట్ఠానాదికం సమం.
కయవిక్కయకథా.
కోసియవగ్గో దుతియో.
మత్తికాయోమయా పత్తా, కప్పియా జాతితో దువే;
తయో పత్తస్స వణ్ణా తు, ఉక్కట్ఠో మజ్ఝిమోమకో.
ద్విన్నం ¶ తణ్డులనాళీనం, భత్తం మగధనాళియా;
ఖాదనఞ్చ చతుబ్భాగం, బ్యఞ్జనఞ్చ తదూపియం.
ఉక్కట్ఠో నామ సో పత్తో, యో తం సబ్బం తు గణ్హతి;
మజ్ఝిమో తస్సుపడ్ఢో చ, తదుపడ్ఢో చ ఓమకో.
ఉక్కట్ఠస్స చ ఉక్కట్ఠో, తస్సేవోమకమజ్ఝిమా;
ఏవం మజ్ఝిమఓమేసు, నవ పత్తా భవన్తి హి.
ఉక్కట్ఠుక్కట్ఠకో తేసు, అపత్తో ఓమకోమకో;
తస్మా నాపి అధిట్ఠానం, న గచ్ఛన్తి వికప్పనం.
సేసం సత్తవిధం పత్తం, పత్తలక్ఖణసంయుతం;
అధిట్ఠాయ వికప్పేత్వా, పరిభుఞ్జేయ్య పణ్డితో.
దసాహపరమం ¶ కాలం, ధారేయ్య అతిరేకతో;
అతిక్కమయతో పత్తం, తఞ్హి నిస్సగ్గియం సియా.
యం పత్తం న వికప్పేతి, యం నాధిట్ఠేతి వా పన;
వినయఞ్ఞూహి సో పత్తో, అతిరేకోతి వణ్ణితో.
వత్తబ్బం తు ‘‘ఇమం పత్తం, అధిట్ఠామీ’’తి సమ్ముఖే;
‘‘ఏతం పత్త’’న్తి దూరస్మిం, పచ్చుద్ధారేప్యయం నయో.
ఆభోగం మనసా కత్వా, కత్వా కాయవికారకం;
కాయేనపి చ పత్తస్స, అధిట్ఠానం పకాసితం.
పత్తో జహతిధిట్ఠానం, దానభేదకనాసతో;
విబ్భముద్ధారపచ్చక్ఖ-పరివత్తనగాహతో.
కఙ్గుసిత్థప్పమాణేన, ఖేనాధిట్ఠానముజ్ఝతి;
పిదహిత్వా అధిట్ఠేయ్య, అయోచుణ్ణేన వాణియా.
యో హి నిస్సగ్గియం పత్తం, అనిస్సజ్జేవ భుఞ్జతి;
దుక్కటం తస్స నిద్దిట్ఠం, భుత్వా ధోవనధోవనే.
సువణ్ణమణిపత్తో చ, వేళురియఫలికుబ్భవో;
కంసకాచమయో పత్తో, తిపుసీసమయోపి చ.
తథా దారుమయో పత్తో, తమ్బసజ్ఝుమయోపి చ;
ఏకాదసవిధో పత్తో, వుత్తో దుక్కటవత్థుకో.
ఘటసీసకటాహో ¶ చ, తుమ్బం చస్సానులోమికం;
తమ్బలోహమయం తత్థ, థాలకం పన వట్టతి.
ఫలికకాచకంసానం, తట్టికాదీని కానిచి;
పుగ్గలస్స న వట్టన్తి, వట్టన్తి గిహిసఙ్ఘికా.
యం కిఞ్చి సోదకం పత్తం, పటిసామేయ్య దుక్కటం;
సాధుకం వోదకం కత్వా, పటిసామేయ్య పణ్డితో.
భిక్ఖునో ¶ సోదకం పత్తం, ఓతాపేతుం న వట్టతి;
ఉణ్హే న నిదహేతబ్బో, నిదహన్తస్స దుక్కటం.
మిడ్ఢన్తే పరిభణ్డన్తే, ఠపేతుం న చ వట్టతి;
మిడ్ఢియా పరిభణ్డే వా, విత్థిణ్ణే పన వట్టతి.
దారుఆధారకే పత్తే, ద్వే ఠపేతుమ్పి వట్టతి;
అయమేవ నయో దణ్డ-భూమిఆధారకేసుపి.
తట్టికాయపి చోళే వా, పోత్థకే కటసారకే;
పరిభణ్డకతాయాపి, భూమియం వాలుకాసు వా.
తథారూపాసు సుద్ధాసు, ఠపేతుం పన వట్టతి;
సరజాయ ఠపేన్తస్స, దుక్కటం ఖరభూమియా.
దణ్డే వా నాగదన్తే వా, లగ్గేతుమ్పి న వట్టతి;
ఛత్తఙ్గమఞ్చపీఠేసు, ఠపేన్తస్స చ దుక్కటం.
అటనీసు హి బన్ధిత్వా, ఓలమ్బేతుమ్పి వట్టతి;
బన్ధిత్వా పన మఞ్చస్స, ఠపేతుంపరి వట్టతి.
మఞ్చపీఠట్టకే పత్తం, ఠపేతుం పన వట్టతి;
భత్తపూరోపి వా ఛత్తే, ఠపేతుం న చ వట్టతి.
తయో భాణవారా నిట్ఠితా.
కవాటం న పణామేయ్య, పత్తహత్థో సచే పన;
యేన కేనచి అఙ్గేన, పణామేయ్యస్స దుక్కటం.
న నీహరేయ్య పత్తేన, చలకానట్ఠికాని వా;
ఉచ్ఛిట్ఠముదకం వాపి, నీహరన్తస్స దుక్కటం.
పత్తం ¶ పటిగ్గహం కత్వా, ధోవితుం హత్థమేవ వా;
ముఖతో నీహటం పత్తే, ఠపేతుం న చ వట్టతి.
అనాపత్తి ¶ దసాహస్స, అన్తోయేవ చ యో పన;
అధిట్ఠేతి వికప్పేతి, విస్సజ్జేతి వినస్సతి.
పఠమస్స హి పత్తస్స, పఠమేన మహేసినా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
పఠమపత్తకథా.
పఞ్చబన్ధనఊనస్మిం, పత్తే సతి చ యో పన;
విఞ్ఞాపేయ్య నవం పత్తం, తస్స నిస్సగ్గియం సియా.
బన్ధనం ఏకముద్దిట్ఠం, ద్వఙ్గులాయ చ రాజియా;
బన్ధనాని చ చత్తారి, తథాట్ఠఙ్గులరాజియా.
పఞ్చ వా రాజియో యస్స, ఏకా వాపి దసఙ్గులా;
అపత్తో నామయం పత్తో, విఞ్ఞాపేయ్య తతో పరం.
అయోపత్తో అనేకేహి, లోహమణ్డలకేహి వా;
బద్ధో వట్టతి మట్ఠో చే, అయోచుణ్ణేన వాణియా.
పత్తం సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠం, తస్స నిస్సగ్గియం పన;
అనుకమ్పాయ తం తస్మిం, అగణ్హన్తస్స దుక్కటం.
దీయమానే తు పత్తస్మిం, యస్స సో న చ రుచ్చతి;
అప్పిచ్ఛతాయ వా పత్తం, తం న గణ్హాతి వట్టతి.
అపత్తస్స తు భిక్ఖుస్స;
న దాతబ్బోతి దీపితో;
తత్థ యో పత్తపరియన్తో;
సో దేయ్యో తస్స భిక్ఖునో.
సచే సో తం జిగుచ్ఛన్తో, అప్పదేసే ఠపేతి వా;
విస్సజ్జేతి అభోగేన, పరిభుఞ్జతి దుక్కటం.
నట్ఠే ¶ భిన్నేపి వా పత్తే, అనాపత్తి పకాసితా;
అత్తనో ఞాతకాదీనం, గణ్హతో వా ధనేన వా.
సఞ్చరిత్తసముట్ఠానం ¶ , క్రియం పణ్ణత్తివజ్జకం;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
దుతియపత్తకథా.
సప్పిఆదిం పురేభత్తం, భేసజ్జం పటిగయ్హ హి;
సామిసమ్పి పురేభత్తం, పరిభుఞ్జతి వట్టతి.
తతో పట్ఠాయ సత్తాహం, తం వట్టతి నిరామిసం;
సత్తాహాతిక్కమే తస్స, నిస్సగ్గియముదీరితం.
పచ్ఛాభత్తమ్పి గణ్హిత్వా, కత్వా సన్నిధికారకం;
సాయతో పన సత్తాహం, వట్టతేవ నిరామిసం.
పురేభత్తమ్పి పచ్ఛా వా, సయముగ్గహితం పన;
సరీరభోగే నేతబ్బం, సాయితుం న చ వట్టతి.
నవనీతం పురేభత్తం, భిక్ఖునా గహితం సచే;
తాపేత్వానుపసమ్పన్నో, దేతి వట్టతి సామిసం.
సయం తాపేతి చే భిక్ఖు, సత్తాహమ్పి నిరామిసం;
తాపనం నవనీతస్స, సామపాకో న హోతి సో.
పచ్ఛాభత్తం గహేత్వా చే, యేన కేనచి తాపితం;
వట్టతేవ చ తం సప్పి, సత్తాహమ్పి నిరామిసం.
ఖీరం దధిం చాపి పటిగ్గహేత్వా;
సయం పురేభత్తమథో కరోతి;
సప్పిం పురేభత్తకమేవ తస్స;
నిరామిసం వట్టతి భిక్ఖునో తం.
పచ్ఛాభత్తకతో ఉద్ధం, తం న వట్టతి సాయితుం;
సవత్థుకస్స సప్పిస్స, గహితత్తావ భిక్ఖునో.
సత్తాహాతిక్కమేపిస్స ¶ , న దోసో కోచి విజ్జతి;
‘‘పటిగ్గహేత్వా తానీ’’తి, వుత్తత్తా హి మహేసినా.
యథా కప్పియసప్పిమ్హి, నిస్సగ్గియముదీరితం;
తథాకప్పియసప్పిమ్హి, దుక్కటం పరిదీపితం.
సబ్బాకప్పియమంసానం ¶ , వజ్జేత్వా మంసమేవ చ;
ఖీరం దధి చ సప్పి చ, నవనీతఞ్చ వట్టతి.
‘‘యేసం కప్పతి మంసఞ్హి, తేసం సప్పీ’’తి కిం ఇదం?
పణీతభోజనస్సాపి, తథా సత్తాహకాలికే.
నిస్సగ్గియస్స వత్థూనం, పరిచ్ఛేదనియామనం;
న చాకప్పియమంసానం, సప్పిఆది నివారితం.
నవనీతేపి సప్పిమ్హి, గహితుగ్గహితాదికే;
సబ్బో వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
తేలభిక్ఖాయ భిక్ఖూనం, పవిట్ఠానం ఉపాసకా;
తేలం వా నవనీతం వా, సప్పిం వా ఆకిరన్తి హి.
భత్తసిత్థాని వా తత్థ, తణ్డులా వా భవన్తి చే;
ఆదిచ్చపక్కసంసట్ఠం, హోతి సత్తాహకాలికం.
తిలసాసపతేలం వా, మధుకేరణ్డతేలకం;
గహితం తు పురేభత్తం, సామిసమ్పి నిరామిసం.
పచ్ఛాభత్తకతో ఉద్ధం, సాయితబ్బం నిరామిసం;
సత్తాహాతిక్కమే తేసం, వసా నిస్సగ్గియం సియా.
ఏరణ్డమధుకట్ఠీని, సాసపాదీని చత్తనా;
గహేత్వా కతతేలమ్పి, హోతి సత్తాహకాలికం.
యావజీవికవత్థుత్తా, తేసం తిణ్ణమ్పి భిక్ఖునో;
సవత్థుగహణే తస్స, కాచాపత్తి న విజ్జతి.
అత్తనా ¶ యం కతం తేలం, తం వట్టతి నిరామిసం;
సత్తాహాతిక్కమేనస్స, హోతి నిస్సగ్గియం పన.
దుక్కటం సాసపాదీనం, తేలత్థాయేవ భిక్ఖునా;
గహేత్వా ఠపితానం తు, సత్తాహాతిక్కమే సియా.
నాళికేరకరఞ్జానం, తేలం కురువకస్స చ;
నిమ్బకోసమ్బకానఞ్చ, తేలం భల్లాతకస్స చ.
ఇచ్చేవమాదికం సబ్బం, అవుత్తం పాళియం పన;
గహేత్వా నిక్ఖిపన్తస్స, దుక్కటం సమయచ్చయే.
యావకాలికభేదఞ్చ ¶ , యావజీవకమేవ చ;
విదిత్వా సేసమేత్థాపి, సప్పినా సదిసో నయో.
అచ్ఛమచ్ఛవరాహానం, సుసుకాగద్రభస్స చ;
వసానం పన పఞ్చన్నం, తేలం పఞ్చవిధం భవే.
సబ్బమేవ వసాతేలం, కప్పియాకప్పియస్స చ;
మనుస్సానం వసాతేలం, ఠపేత్వా పన వట్టతి.
వసం పటిగ్గహేత్వాన, పురేభత్తం పనత్తనా;
పక్కం వట్టతి సంసట్ఠం, సత్తాహమ్పి నిరామిసం.
సచే అనుపసమ్పన్నో, కత్వా తం దేతి వట్టతి;
సామిసమ్పి పురేభత్తం, తతో ఉద్ధం నిరామిసం.
పటిగ్గహేతుం కాతుం వా, పచ్ఛాభత్తం న వట్టతి;
సేసో వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బో విభావినా.
గహితఞ్హి పురేభత్తం, మధుం మధుకరీకతం;
వట్టతేవ పురేభత్తం, సామిసమ్పి నిరామిసం.
పచ్ఛాభత్తకతో ¶ ఉద్ధం, సత్తాహమ్పి నిరామిసం;
సత్తాహాతిక్కమే దోసో, వత్థూనం గణనావసా.
ఉచ్ఛుమ్హా పన నిబ్బత్తం, పక్కాపక్కం ఘనాఘనం;
రసాది పన తం సబ్బం, ‘‘ఫాణిత’’న్తి పవుచ్చతి.
ఫాణితం తు పురేభత్తం, గహితం పన వట్టతి;
సామిసమ్పి పురేభత్తం, తతో ఉద్ధం నిరామిసం.
అసంసట్ఠేన ఉచ్ఛుస్స, రసేన కతఫాణితం;
గహితేన పురేభత్తం, తదహేవ నిరామిసం.
ఉచ్ఛుం పటిగ్గహేత్వాన, కతేపేస నయో మతో;
పచ్ఛాభత్తకతో ఉద్ధం, తం న వట్టతి సాయితుం.
గహితత్తా సవత్థుస్స, సత్తాహాతిక్కమేపి చ;
హోతి తస్స అనాపత్తి, పచ్ఛాభత్తం కతేపి చ.
సంసట్ఠఞ్చ పురేభత్తం, గహితం తముపాసకో;
తదహే దేతి చే కత్వా, సామిసమ్పి చ వట్టతి.
సంసట్ఠేన ¶ పురేభత్తం, గహితేన సయంకతం;
పచ్ఛాభత్తం కతఞ్చాపి, సత్తాహమ్పి నిరామిసం.
కతం మధుకపుప్ఫానం, ఫాణితం సీతవారినా;
సామిసమ్పి పురేభత్తం, తతో ఉద్ధం నిరామిసం.
సత్తాహాతిక్కమేపిస్స, దుక్కటం పరిదీపితం;
పక్ఖిపిత్వా కతం ఖీరం, హోతి తం యావకాలికం.
ఫలానం పన సబ్బేసం, యావకాలికసఞ్ఞినం;
యావకాలికమిచ్చేవ, ఫాణితం పరిదీపితం.
పచ్ఛాభత్తమ్పి భిక్ఖుస్స, పచ్చయే సతి కేవలం;
కాలికా పన వట్టన్తి, పురేభత్తం యథాసుఖం.
లభిత్వా పన నిస్సట్ఠం, తం తు సత్తాహకాలికం;
అరుఆదీని మక్ఖేతుం, సాయితుం వా న వట్టతి.
అఞ్ఞస్స ¶ పన భిక్ఖుస్స, కాయభోగే చ వట్టతి;
చజిత్వా నిరపేక్ఖోవ, లభిత్వా పున సాయితుం.
అనాపత్తి అధిట్ఠేతి, విస్సజ్జేతి వినస్సతి;
అచ్ఛిన్దిత్వా చ విస్సాసం, గణ్హతుమ్మత్తకాదినో.
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా;
సదాకథినచిత్తేన, పఠమేనేవ సత్థునా.
భేసజ్జసిక్ఖాపదకథా.
మాసో సేసోతి గిమ్హానం, పరియేసేయ్య సాటికం;
అద్ధమాసోవ సేసోతి, కత్వా పరిదహే బుధో.
కత్వా పన సతుప్పాదం, వస్ససాటికచీవరం;
నిప్ఫాదేన్తస్స భిక్ఖుస్స, సమయే పిట్ఠిసమ్మతే.
హోతి నిస్సగ్గియాపత్తి, ఞాతకాఞ్ఞాతకాదినో;
తేసుయేవ చ విఞ్ఞత్తిం, కత్వా నిప్ఫాదనే తథా.
కత్వా పన సతుప్పాదం, సమయే కుచ్ఛిసఞ్ఞితే;
నిప్ఫాదేన్తస్స భిక్ఖుస్స, వత్థమఞ్ఞాతకాదినో.
తస్సాదిన్నకపుబ్బేసు ¶ , వత్తభేదేన దుక్కటం;
కరోతో తత్ర విఞ్ఞత్తిం, నిస్సగ్గియముదీరితం.
ఓవస్సాపేతి చే కాయం, నగ్గో సతిపి చీవరే;
న్హానస్స పరియోసానే, దుక్కటం వివటఙ్గణే.
ఊనకే పన మాసస్మిం, అతిరేకోతి సఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అచ్ఛిన్నచీవరస్సాపి, అనాపత్తాపదాసుపి;
న్హానకోట్ఠకవాపీసు, న్హాయన్తస్స చ భిక్ఖునో.
సఞ్చరిత్తసముట్ఠానం ¶ , క్రియం పణ్ణత్తివజ్జకం;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
వస్సికసాటికకథా.
సామం తు చీవరం దత్వా, అచ్ఛిన్దన్తస్స తం పున;
సకసఞ్ఞాయ భిక్ఖుస్స, తస్స నిస్సగ్గియం సియా.
ఏకాయేవ పనాపత్తి, ఏకమచ్ఛిన్దతో సియా;
బహూని ఏకబద్ధాని, అచ్ఛిన్దన్తస్స వా తథా.
విసుం ఠితాని ఏకేక-మాహరాపయతో పన;
వత్థానం గణనాయస్స, ఆపత్తిగణనా సియా.
‘‘మయా దిన్నాని సబ్బాని, ఆహరా’’తి చ భాసతో;
ఏకేన వచనేనేవ, హోన్తి ఆపత్తియో బహూ.
ఆణాపేతి సచే అఞ్ఞం, భిక్ఖుం గణ్హాతి చీవరం;
బహూని గణ్హతాణత్తో, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
‘‘మయా దిన్నాని సబ్బాని, గణ్హా’’తి వదతో పన;
ఏకాయస్స చ వాచాయ, హోన్తి ఆపత్తియో బహూ.
‘‘సఙ్ఘాటిముత్తరాసఙ్గం, గణ్హ గణ్హా’’తి భాసతో;
హోతి వాచాయ వాచాయ, ఆణాపేన్తస్స దుక్కటం.
వికప్పనుపగం కిఞ్చి, ఠపేత్వా పచ్ఛిమం పరం;
అఞ్ఞం పన పరిక్ఖారం, ఛిన్దాపేన్తస్స దుక్కటం.
ఠపేత్వా ¶ ఉపసమ్పన్నం, అఞ్ఞేసం చీవరాదికం;
అచ్ఛిన్దతోపి భిక్ఖుస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ఏవం అనుపసమ్పన్నే, ఉపసమ్పన్నసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, అచ్ఛిన్దన్తస్స దుక్కటం.
సో ¶ వా దేతి సచే తుట్ఠో, దుట్ఠో విస్సాసమేవ వా;
గణ్హతోపి అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా;
అఞ్ఞత్ర వేదనాయేత్థ, హోతి సా దుక్ఖవేదనా.
చీవరచ్ఛిన్దనకథా.
విఞ్ఞాపేత్వా సచే సుత్తం, ఛబ్బిధం సానులోమికం;
చీవరం తన్తవాయేహి, వాయాపేతి న వట్టతి.
సామం విఞ్ఞాపితం సుత్తం, అకప్పియముదీరితం;
తన్తవాయోపి విఞ్ఞత్తో, తథా అఞ్ఞాతకాదికో.
విఞ్ఞత్తతన్తవాయేన, సుత్తేనాకప్పియేన చ;
చీవరం వాయాపేన్తస్స, నిస్సగ్గియముదీరితం.
విదత్థిమత్తే దీఘేన, హత్థమత్తే తిరీయతో;
వీతే నిస్సగ్గియం వుత్తం, ఫలకే ఫలకేపి చ.
తేనేవ కప్పియం సుత్తం, వాయాపేన్తస్స దుక్కటం;
తథేవ తన్తవాయేన, కప్పియేన అకప్పియం.
ఏకన్తరికతో వాపి, దీఘతో వా తిరీయతో;
కప్పియాకప్పియేహేవ, వీతే సుత్తేహి దుక్కటం.
కప్పియాకప్పియేహేవ, తన్తవాయేహి వే కతే;
కప్పియాకప్పియం సుత్తం, మిస్సేత్వా తస్స దుక్కటం.
సచే అకప్పియం సుత్తం, వారేనేవ వినన్తి తే;
దస్సేత్వావ పరిచ్ఛేదం, అకప్పియవితే పన.
పాచిత్తియం పమాణస్మిం, తదూనే దుక్కటం సియా;
ఇతరేన వితే వత్థే, ఉభయత్థేవ దుక్కటం.
ద్వేపి ¶ ¶ వేమం గహేత్వా వా, ఏకతో వా వినన్తి చే;
ఫలకే ఫలకే తస్స, దుక్కటం పరిదీపితం.
ఏతేనేవ ఉపాయేన, భేదే సబ్బత్థ సాధుకం;
ఆపత్తిభేదో విఞ్ఞేయ్యో, విఞ్ఞునా వినయఞ్ఞునా.
కప్పియో తన్తవాయోపి, సచే సుత్తమ్పి కప్పియం;
చీవరం వాయాపేన్తస్స, అనాపత్తి పకాసితా.
అనాపత్తి పరిస్సావే, ఆయోగే అంసబద్ధకే;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
సుత్తవిఞ్ఞత్తికథా.
అప్పవారితఞాతీనం, తన్తవాయే సమేచ్చ చే;
వికప్పం చీవరే భిక్ఖు, ఆపజ్జతి న వట్టతి.
దీఘాయతప్పితత్థాయ, సుత్తవడ్ఢనకే కతే;
భిక్ఖు నిస్సగ్గియాపత్తిం, ఆపజ్జతి న సంసయో.
భిక్ఖునో ఞాతకాదీనం, తన్తవాయేసు అత్తనో;
ధనేనఞ్ఞస్స చత్థాయ, అనాపత్తిం వినిద్దిసే.
వాయాపేన్తస్స అప్పగ్ఘం, మహగ్ఘం కత్తుకామినో;
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, సేసం వుత్తమనన్తరే.
పేసకారకథా.
వస్సంవుట్ఠే యముద్దిస్స, భిక్ఖూ దీయతి చీవరం;
పవారణాయ పుబ్బేవ, తం హోతచ్చేకచీవరం.
పురే పవారణాయేవ, భాజేత్వా యది గయ్హతి;
వస్సచ్ఛేదో న కాతబ్బో, సఙ్ఘికం తం కరోతి చే.
అనాపత్తి ¶ అధిట్ఠేతి, అన్తోసమయమేవ తం;
విస్సజ్జేతి వికప్పేతి, వినస్సతి చ డయ్హతి.
తస్సచ్చాయికవత్థస్స, కథినే తు అనత్థతే;
పరిహారేకమాసోవ, దసాహపరమో మతో.
అత్థతే ¶ కథినే తస్స, పఞ్చ మాసా పకాసితా;
పరిహారో మునిన్దేన, దసాహపరమా పన.
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా;
పఠమేనాక్రియాచిత్తం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
అచ్చేకచీవరకథా.
వసిత్వా పన చే భిక్ఖు, పుబ్బకత్తికపుణ్ణమం;
ఠపేత్వా చీవరం గామే, పచ్చయే సతి తాదిసే.
ఛారత్తపరమం తేన, వసితబ్బం వినా తతో;
ఉత్తరిం వసతో దోసో, వినా సఙ్ఘస్స సమ్ముతిం.
కత్తికేయేవ మాసస్మిం, పఠమాయ పవారితో;
పచ్ఛిమేన పమాణేన, యుత్తే సాసఙ్కసమ్మతే.
సేనాసనే వసన్తోవ, ఠపేతుం ఏకచీవరం;
చతురఙ్గసమాయోగే, లభతీతి పకాసితో.
యం గామం గోచరం కత్వా, భిక్ఖు ఆరఞ్ఞకే వసే;
తస్మిం గామే ఠపేతుం తం, మాసమేకం తు వట్టతి.
అఞ్ఞత్థేవ వసన్తస్స, ఛారత్తపరమం మతం;
అయమస్స అధిప్పాయో, పటిచ్ఛన్నో పకాసితో.
సేనాసనమథాగన్త్వా, సత్తమం అరుణం పన;
ఉట్ఠాపేతుం విదూరత్తా, అసక్కోన్తస్స భిక్ఖునో.
గామసీమమ్పి ¶ వా గన్త్వా, వసిత్వా యత్థ కత్థచి;
చీవరస్స పవత్తిం సో, ఞత్వా గచ్ఛతి వట్టతి.
ఏవఞ్చాపి అసక్కోన్తో, ఞత్వా తత్థేవ పణ్డితో;
ఖిప్పం పచ్చుద్ధరే ఠానే, అతిరేకే హి తిట్ఠతి.
విస్సజ్జేతి అనాపత్తి, వినస్సతి చ డయ్హతి;
అచ్ఛిన్దనే చ విస్సాసే, భిక్ఖుసమ్ముతియాపి వా.
సముట్ఠానాదయో ¶ సబ్బే, కథినేన సమా మతా;
దుతియేన, మునిన్దేన, తేన సాసఙ్కసమ్మతే.
సాసఙ్కకథా.
జానం పరిణతం లాభం, భిక్ఖుసఙ్ఘస్స యో పన;
అత్తనో పరిణామేయ్య, తస్స నిస్సగ్గియం సియా.
సచే ‘‘అఞ్ఞస్స దేహీ’’తి, పరిణామేతి భిక్ఖునో;
సుద్ధికం సుద్ధచిత్తేన, పాచిత్తియముదీరితం.
చీవరం వా పరస్సేక-మేకం వా పన అత్తనో;
పరిణామేయ్య చే సద్ధిం, ద్వే పాచిత్తియో సియుం.
సఙ్ఘస్స పన యం దిన్నం, తం గహేతుం న వట్టతి;
సఙ్ఘస్సేవ పదాతబ్బో, అదేన్తస్స పరాజయో.
చేతియస్స చ సఙ్ఘస్స, పుగ్గలస్సపి వా పన;
అఞ్ఞస్స పోణమఞ్ఞస్స, పరిణామేయ్య దుక్కటం.
యో పనన్తమసో భిక్ఖు, సునఖస్సపి ఓణతం;
సునఖస్స పనఞ్ఞస్స, పరిణామేయ్య దుక్కటం.
ఇదఞ్హి ¶ తిసముట్ఠానం, క్రియం సఞ్ఞావిమోక్ఖకం;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
పరిణతకథా.
పత్తవగ్గో తతియో.
తేనేకవత్థుగ్గతరఙ్గమాలం;
సీలన్తమాపత్తివిపత్తిగాహం;
తరన్తి పఞ్ఞత్తిమహాసముద్దం;
వినిచ్ఛయం యే పనిమం తరన్తి.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే నిస్సగ్గియకథా నిట్ఠితా.
పాచిత్తియకథా
సమ్పజానముసావాదే ¶ , పాచిత్తియముదీరితం;
దవా రవా భణన్తస్స, న దోసుమ్మత్తకాదినో.
అఞ్ఞత్థాపత్తియో పఞ్చ, ముసావాదస్స కారణా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అదిన్నాదానతుల్యకా.
సమ్పజానముసావాదకథా.
జాతిఆదీసు వుత్తేసు, దసస్వక్కోసవత్థుసు;
భూతేన వా అభూతేన, యేన కేనచి వత్థునా.
యాయ కాయచి భాసాయ, హత్థముద్దాయ వా పన;
పారాజికమనాపన్నం, భిక్ఖుమాపన్నమేవ వా.
అఞ్ఞత్రఞ్ఞాపదేసేన, ఓమసన్తస్స భిక్ఖునో;
తత్థ పాచిత్తియాపత్తి, సమ్బుద్ధేన పకాసితా.
తేహేవఞ్ఞాపదేసేన ¶ , పాళిముత్తపదేహిపి;
సబ్బత్థానుపసమ్పన్నం, అక్కోసన్తస్స దుక్కటం.
అనక్కోసితుకామస్స, కేవలం దవకమ్యతా;
వదతో పన సబ్బత్థ, దుబ్భాసితముదీరితం.
పవిట్ఠానుపసమ్పన్న-ట్ఠానే ఇధ చ భిక్ఖునీ;
అనాపత్తి పురక్ఖత్వా, అత్థధమ్మానుసాసనిం.
వదతో పన భిక్ఖుస్స, సముట్ఠానాదయో నయా;
అనన్తరసమా వుత్తా, దుక్ఖా హోతేత్థ వేదనా.
ఓమసవాదకథా.
ఆపత్తి భిక్ఖుపేసుఞ్ఞే, దువిధాకారతో సియా;
అత్తనో పియకామస్స, పరభేదత్థినోపి వా.
అక్కోసన్తస్స పరియాయ-పాళిముత్తనయేహి చ;
వచనస్సుపసంహారే, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
తథా ¶ అనుపసమ్పన్న-అక్కోసం హరతోపి చ;
ఠితా అనుపసమ్పన్న-ట్ఠానే ఇధ చ భిక్ఖునీ.
న చేవ పియకామస్స, న చ భేదత్థినోపి వా;
పాపానం గరహత్థాయ, వదన్తస్స చ భిక్ఖునో.
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, అనాపత్తీతి దీపితా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అదిన్నాదానసాదిసా.
పేసుఞ్ఞకథా.
ఠపేత్వా భిక్ఖునిం భిక్ఖుం, అఞ్ఞేన పిటకత్తయం;
ధమ్మం సహ భణన్తస్స, తస్స పాచిత్తియం సియా.
రాజోవాదాదయో ¶ వుత్తా, మహాపచ్చరియాదిసు;
అనారుళ్హేసు సఙ్గీతిం, ఆపత్తిజనకాతి హి.
దుక్కటం హోతి భిక్ఖుస్మిం, తథా భిక్ఖునియాపి చ;
భిక్ఖుస్సానుపసమ్పన్న-సఞ్ఞినో విమతిస్స వా.
ఏకతో ఉద్దిసాపేతి, సజ్ఝాయం వా కరోతి యో;
భణన్తం పగుణం గన్థం, ఓపాతేతి చ యో పన.
తస్స చానుపసమ్పన్న-సన్తికే గణ్హతోపి చ;
ఉద్దేసం తు అనాపత్తి, భణనే తేన ఏకతో.
వాచతో చ సముట్ఠాతి, వాచాచిత్తద్వయాపి చ;
సముట్ఠానమిదం వుత్తం, పదసోధమ్మసఞ్ఞితం.
పదసోధమ్మకథా.
సబ్బచ్ఛన్నపరిచ్ఛన్నే, నిపజ్జేయ్య సచే పన;
యేభుయ్యేన పరిచ్ఛన్నే, ఛన్నే సేనాసనేపి వా.
తిస్సన్నం పన రత్తీనం, ఉద్ధం యో పన రత్తియం;
ఠపేత్వా భిక్ఖుం అఞ్ఞేన, తస్స పాచిత్తియం సియా.
వత్థుం యం పన నిద్దిట్ఠం, మేథునస్స పహోనకం;
ఆపత్యన్తమసో తేన, తిరచ్ఛానగతేనపి.
నిపన్నే ¶ ఉపసమ్పన్నే, ఇతరో చే నిపజ్జతి;
ఇతరస్మిం నిపన్నే వా, సచే భిక్ఖు నిపజ్జతి.
ఉభిన్నం ఉట్ఠహిత్వా వా, నిపజ్జనపయోగతో;
ఆపత్తానుపసమ్పన్న-గణనాయపి వా సియా.
సచే పిధాయ వా గబ్భం, నిపజ్జతిపిధాయ వా;
ఆపత్తత్థఙ్గతే సూరియే, చతుత్థదివసే సియా.
దియడ్ఢహత్థుబ్బేధేన ¶ , పాకారచయనాదినా;
పరిక్ఖిత్తమ్పి తం సబ్బం, పరిక్ఖిత్తన్తి వుచ్చతి.
భిక్ఖుస్సన్తమసో దుస్స-కుటియం వసతోపి చ;
సహసేయ్యాయ ఆపత్తి, హోతీతి పరిదీపితో.
సబ్బచ్ఛన్నపరిచ్ఛన్న-యేభుయ్యాదిప్పభేదతో;
సత్త పాచిత్తియానేత్థ, దట్ఠబ్బాని సుబుద్ధినా.
అడ్ఢచ్ఛన్నపరిచ్ఛన్నే, దుక్కటం పరిదీపితం;
సబ్బచూళపరిచ్ఛన్న-ఛన్నాదీహిపి పఞ్చధా.
అనాపత్తి దిరత్తం వా, తిరత్తం వసతో సహ;
అరుణస్స పురేయేవ, తతియాయ చ రత్తియా.
నిక్ఖమిత్వా వసన్తస్స, పున సద్ధిఞ్చ భిక్ఖునో;
తథా సబ్బపరిచ్ఛన్న-సబ్బచ్ఛన్నాదికేపి చ.
ఏవం అనుపసమ్పన్నే, నిపన్నేపి నిసీదతో;
సేసా ఏళకలోమేన, సముట్ఠానాదయో సమా.
సహసేయ్యకథా.
సచే తదహుజాతాయ, అపి యో మానుసిత్థియా;
సహసేయ్యం పకప్పేయ్య, తస్స పాచిత్తియం సియా.
దిస్సమానకరూపాయ, యక్ఖియా పేతియా సహ;
రత్తియం యో నిపజ్జేయ్య, దేవియా పణ్డకేన వా.
మేథునవత్థుభూతాయ, తిరచ్ఛానగతిత్థియా;
వత్థూనం గణనాయస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ఇధేకదివసేనేవ ¶ , ఆపత్తి పరిదీపితా;
సేసో అనన్తరే వుత్త-సదిసోవ వినిచ్ఛయో.
దుతియసహసేయ్యకథా.
ఉద్ధం ¶ ఛప్పఞ్చవాచాహి, విఞ్ఞుం పురిసవిగ్గహం;
వినా ధమ్మం భణన్తస్స, హోతి పాచిత్తి ఇత్థియా.
గాథాపాదో పనేకోవ, ఏకవాచాతి సఞ్ఞితో;
పదసోధమ్మం నిద్దిట్ఠం, ధమ్మమట్ఠకథమ్పి వా.
ఛన్నం ఉపరి వాచానం, పదాదీనం వసా పన;
దేసేన్తస్స సియాపత్తి, పదాదిగణనాయ చ.
నిమ్మినిత్వా ఠితేనాపి, సద్ధిం పురిసవిగ్గహం;
యక్ఖేనపి చ పేతేన, తిరచ్ఛానగతేనపి.
ఠితస్స మాతుగామస్స, ధమ్మం యో పన భాసతి;
ఛన్నం ఉపరి వాచానం, తస్స పాచిత్తియం సియా.
పురిసే ఇత్థిసఞ్ఞిస్స, విమతిస్స చ పణ్డకే;
ఉత్తరి ఛహి వాచాహి, వదతో హోతి దుక్కటం.
ఇత్థిరూపం గహేత్వాన, ఠితానం భాసతోపి చ;
దుక్కటం యక్ఖిపేతీనం, తిరచ్ఛానగతిత్థియా.
పురిసే సతి విఞ్ఞుస్మిం, సయం ఉట్ఠాయ వా పున;
దేసేన్తస్స నిసీదిత్వా, మాతుగామస్స వా తథా.
అఞ్ఞిస్సా పున అఞ్ఞిస్సా, ఇత్థియా భణతోపి చ;
ఛహి పఞ్చహి వాచాహి, అనాపత్తి పకాసితా.
పదసోధమ్మతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో మతా;
అయమేవ విసేసోతి, క్రియాక్రియమిదం పన.
ధమ్మదేసనాకథా.
మహగ్గతం పణీతం వా, ఆరోచేన్తస్స భిక్ఖునో;
ఠపేత్వా భిక్ఖునిం భిక్ఖుం, భూతే పాచిత్తియం సియా.
నో ¶ ¶ చే జానాతి సో వుత్తం, ఆరోచేన్తస్స భిక్ఖునో;
పరియాయవచనే చస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అనాపత్తి తథారూపే, కారణే సతి భాసతో;
సబ్బస్సపి చ సీలాదిం, వదతో ఆదికమ్మినో.
ఉమ్మత్తకపదం ఏత్థ, న వుత్తం తదసమ్భవా;
భూతారోచనకం నామ, సముట్ఠానమిదం మతం.
కాయతో వాచతో కాయ-వాచతో చ తిధా సియా;
కుసలాబ్యాకతేహేవ, ద్విచిత్తఞ్చ ద్వివేదనం.
భూతారోచనకథా.
ఆపత్తిం పన దుట్ఠుల్లం, ఆరోచేన్తస్స భిక్ఖునో;
ఆపత్తానుపసమ్పన్నే, ఠపేత్వా భిక్ఖుసమ్ముతిం.
సఙ్ఘాదిసేసమాపన్నో, మోచేత్వా అసుచిం అయం;
ఘటేత్వా వత్థునాపత్తిం, వదన్తస్సేవ వజ్జతా.
ఇధ సఙ్ఘాదిసేసావ, దుట్ఠుల్లాపత్తియో మతా;
తస్మా సుద్ధస్స దుట్ఠుల్లం, వదం పాచిత్తియం ఫుసే.
అదుట్ఠుల్లాయ దుట్ఠుల్ల-సఞ్ఞినో విమతిస్స వా;
ఆపత్తియోపి వా సేసా, ఆరోచేన్తస్స దుక్కటం.
తథా అనుపసమ్పన్నే, దుట్ఠుల్లం పఞ్చధా మతం;
అజ్ఝాచారమదుట్ఠుల్లం, ఆరోచేతుం న వట్టతి.
వత్థుం వా పన ఆపత్తిం, ఆరోచేన్తస్స కేవలం;
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, భిక్ఖుసమ్ముతియా తథా.
ఏవముమ్మత్తకాదీనం, సముట్ఠానాదయో నయా;
అదిన్నాదానతుల్యావ, వేదనా దుక్ఖవేదనా.
దుట్ఠుల్లారోచనకథా.
ఖణేయ్య ¶ వా ఖణాపేయ్య, పథవిం యో అకప్పియం;
భేదాపేయ్య చ భిన్దేయ్య, తస్స పాచిత్తియం సియా.
సయమేవ ¶ ఖణన్తస్స, పథవిం పన భిక్ఖునో;
పహారస్మిం పహారస్మిం, పాచిత్తియముదీరితం.
ఆణాపేన్తస్స ఏకావ, దివసం ఖణతోపి చ;
పునప్పునాణాపేన్తస్స, వాచతో వాచతో సియా.
‘‘ఖణ పోక్ఖరణిం వాపిం, ఆవాటం ఖణ కూపకం’’;
ఇచ్చేవం తు వదన్తస్స, కోచి దోసో న విజ్జతి.
‘‘ఇమం ఖణ చ ఓకాసం, ఇధ పోక్ఖరణిం ఖణ;
ఇమస్మిం ఖణ ఓకాసే’’, వత్తుమేవం న వట్టతి.
‘‘కన్దం ఖణ కురున్దం వా, థూణం ఖణ చ ఖాణుకం;
మూలం ఖణ చ తాలం వా’’, ఏవం వదతి వట్టతి.
‘‘ఇమం మూలం ఇమం వల్లిం, ఇమం తాలం ఇమం నళం;
ఖణా’’తి నియమేత్వాన, వత్తుం పన న వట్టతి.
ఉస్సిఞ్చితుం సచే సక్కా, ఘటేహి తనుకద్దమో;
భిక్ఖునా అపనేతబ్బో, బహలం న చ వట్టతి.
భిజ్జిత్వా నదియాదీనం, పతితం తోయసన్తికే;
తటం వట్ఠం వికోపేతుం, చాతుమాసమ్పి వట్టతి.
సచే పతతి తోయస్మిం, దేవే వుట్ఠేపి వట్టతి;
చాతుమాసమతిక్కన్తే, తోయే దేవో హి వస్సతి.
పాసాణపిట్ఠియం సోణ్డిం, ఖణన్తి యది తత్థ తు;
రజం పతతి చే పుబ్బం, పచ్ఛా దేవోభివస్సతి.
సోధేతుం భిన్దితుం అన్తో-చాతుమాసం తు వట్టతి;
చాతుమాసకతో ఉద్ధం, వికోపేతుం న వట్టతి.
వారినా ¶ పఠమం పుణ్ణే, పచ్ఛా పతతి చే రజం;
తం వట్టతి వికోపేతుం, తోయే దేవో హి వస్సతి.
అల్లీయతి ఫుసాయన్తే, పిట్ఠిపాసాణకే రజం;
చాతుమాసచ్చయే తమ్పి, వికోపేతుం న వట్టతి.
సచే అకతపబ్భారే, వమ్మికో పన ఉట్ఠితో;
యథాసుఖం వికోపేయ్య, చాతుమాసచ్చయేపి చ.
అబ్భోకాసే ¶ సచే వట్ఠో, చాతుమాసం తు వట్టతి;
రుక్ఖే ఉపచికాదీనం, మత్తికాయపి సో నయో.
మూసికుక్కర గోకణ్ట-గణ్డుప్పాదమలేసుపి;
అయమేవ నయో వుత్తో, అసమ్బద్ధేసు భూమియా.
తేహేవ సదిసా హోన్తి, కసినఙ్గలమత్తికా;
అచ్ఛిన్నా భూమిసమ్బన్ధా, సా జాతపథవీ సియా.
సేనాసనమ్పి అచ్ఛన్నం, వినట్ఠఛదనమ్పి వా;
చాతుమాసకతో ఉద్ధం, ఓవట్ఠం న వికోపయే.
తతో ‘‘గోపానసిం భిత్తిం, థమ్భం వా పదరత్థరం;
గణ్హిస్సామీ’’తి సఞ్ఞాయ, గహేతుం పన వట్టతి.
గణ్హన్తస్సిట్ఠకాదీని, సచే పతతి మత్తికా;
అనాపత్తి సియాపత్తి, మత్తికం యది గణ్హతి.
అతిన్తో మత్తికాపుఞ్జో, అన్తోగేహే సచే సియా;
అనోవట్ఠో చ భిక్ఖూనం, సబ్బదా హోతి కప్పియో.
వుట్ఠే పున చ గేహస్మిం, గేహం ఛాదేన్తి తం సచే;
చాతుమాసచ్చయే సబ్బో, తిన్తో హోతి అకప్పియో.
యత్తకం తత్థ తిన్తం తు, తత్తకం హోత్యకప్పియం;
అతిన్తం తత్థ యం యం తు, తం తం హోతి హి కప్పియం.
తేమితో ¶ వారినా సో చే, ఏకాబద్ధోవ భూమియా;
పథవీ చేవ సా జాతా, న వట్టతి తతో పరం.
అబ్భోకాసే చ పాకారో, ఓవట్ఠో మత్తికామయో;
చాతుమాసచ్చయే ‘‘జాతా, పథవీ’’తి పవుచ్చతి.
తత్థ లగ్గం రజం సణ్హం, అఘంసన్తోవ మత్తసో;
ఛుపిత్వా అల్లహత్థేన, సచే గణ్హాతి వట్టతి.
సచే ఇట్ఠకపాకారో, యేభుయ్యకథలే పన;
ఠానే తిట్ఠతి సో తస్మా, వికోపేయ్య యథాసుఖం.
అబ్భోకాసే ఠితం థమ్భం, చాలేత్వా పనితో చితో;
పథవిం తు వికోపేత్వా, గహేతుం న చ వట్టతి.
అఞ్ఞమ్పి ¶ సుక్ఖరుక్ఖం వా, ఖాణుకం వాపి గణ్హతో;
అయమేవ నయో దోసో, ఉజుముద్ధరతో న చ.
పాసాణం యది వా రుక్ఖం, ఉచ్చాలేత్వా పవట్టతి;
న దోసో సుద్ధచిత్తస్స, సచే పథవి భిజ్జతి.
ఫాలేన్తానమ్పి దారూని, సాఖాదీని చ కడ్ఢతో;
అయమేవ నయో వుత్తో, భూమియం సుద్ధచేతసో.
కణ్టకం సూచిమట్ఠిం వా, ఖిలం వా భూమియం పన;
ఆకోటేతుం పవేసేతుం, భిక్ఖునో న చ వట్టతి.
‘‘అహం పస్సావధారాయ, భిన్దిస్సామీ’’తి మేదినిం;
భిక్ఖుస్స పన పస్సావ-మేవం కాతుం న వట్టతి.
అనాపత్తి కరోన్తస్స, సచే భిజ్జతి మేదినీ;
సమజ్జతో సమం కాతుం, ఘంసితుం న చ వట్టతి.
పాదఙ్గుట్ఠేన వా భూమిం, లిఖితుమ్పి న వట్టతి;
భిన్దన్తేన చ పాదేహి, తథా చఙ్కమితుమ్పి వా.
పథవిం అల్లహత్థేన, ఛుపిత్వా సుఖుమం రజం;
అఘంసన్తో గహేత్వా చే, హత్థం ధోవతి వట్టతి.
సయం ¶ దహతి చే భూమిం, దహాపేతి పరేహి వా;
ఆపత్తన్తమసో పత్తం, దహన్తస్సాపి భిక్ఖునో.
ఠానేసు యత్తకేస్వగ్గిం, దేతి దాపేతి వా పన;
తత్తకానేవ భిక్ఖుస్స, హోన్తి పాచిత్తియానిపి.
ఠపేతుం భిక్ఖునో అగ్గిం, భూమియం న చ వట్టతి;
కపాలే పత్తపచనే, ఠపేతుం పన వట్టతి.
అగ్గిం ఉపరి దారూనం, ఠపేతుం న చ వట్టతి;
దహన్తో తాని గన్త్వా సో, భూమిం దహతి చే పన.
ఏసేవ చ నయో వుత్తో, ఇట్ఠకావాసకాదిసు;
ఠపేతుం ఇట్ఠకాదీనం, మత్థకేస్వేవ వట్టతి.
కస్మా పనాతి చే? తేస-మనుపాదానభావతో;
ఖాణుకే సుక్ఖరుక్ఖే వా, అగ్గిం దాతుం న వట్టతి.
అనాపత్తి ¶ తిణుక్కం తు, గహేత్వా పన గచ్ఛతో;
డయ్హమానే తు హత్థస్మిం, సచే పాతేతి భూమియం.
పున తం పతితట్ఠానే, దత్వా తస్స పనిన్ధనం;
అగ్గిం వట్టతి కాతున్తి, మహాపచ్చరియం రుతం.
తస్సాపథవియంయేవ, పథవీతి చ సఞ్ఞినో;
విమతిస్సుభయత్థాపి, దుక్కటం పరియాపుతం.
అనాపత్తి ‘‘ఇమం జాన, ఇమమాహర దేహి’’తి;
వదన్తస్స, సచిత్తఞ్చ, తిసముట్ఠానమేవ చ.
పథవీఖణనకథా.
ముసావాదవగ్గో పఠమో.
భవన్తస్స ¶ చ భూతస్స, భూతగామస్స భిక్ఖునో;
పాతబ్యతానిమిత్తం తు, పాచిత్తియముదీరితం.
ఉదకట్ఠో థలట్ఠోతి, దువిధో హోతి సో పన;
తిలబీజాదికో తత్థ, సపణ్ణోపి అపణ్ణకో.
ఉదకట్ఠోతి విఞ్ఞేయ్యో, సబ్బో సేవాలజాతికో;
వికోపేన్తస్స తం సబ్బం, తస్స పాచిత్తియం సియా.
వియూహిత్వా తు హత్థేన, న్హాయితుం పన వట్టతి;
హోతి తస్స చ సబ్బమ్పి, ఠానఞ్హి సకలం జలం.
ఉదకేన వినా చేచ్చ, తం పనుద్ధరితుం జలా;
న చ వట్టతి భిక్ఖుస్స, ఠానసఙ్కమనఞ్హి తం.
ఉదకేనుక్ఖిపిత్వా తం, పక్ఖిపన్తస్స వారిసు;
వట్టతీతి చ నిద్దిట్ఠం, సబ్బఅట్ఠకథాసుపి.
జలే వల్లితిణాదీని, ఉద్ధరన్తస్స తోయతో;
వికోపేన్తస్స వా తత్థ, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
పరేహుప్పాటితానేత్థ, వికోపేన్తస్స దుక్కటం;
గచ్ఛన్తి హి యతో తాని, బీజగామేన సఙ్గహం.
థలట్ఠే ¶ ఛిన్నరుక్ఖానం, ఠితో హరితఖాణుకో;
ఉద్ధం వడ్ఢనకో తస్స, భూతగామేన సఙ్గహో.
నాళికేరాదికానమ్పి, ఖాణు ఉద్ధం న వడ్ఢతి;
తస్మా తస్స కతో హోతి, బీజగామేన సఙ్గహో.
తథా కదలియా ఖాణు, ఫలితాయ పకాసితో;
అఫలితాయ యో ఖాణు, భూతగామేన సో మతో.
ఫలితా కదలీ యావ, నీలపణ్ణా చ తావ సా;
నళవేళుతిణాదీన-మయమేవ వినిచ్ఛయో.
అగ్గతో ¶ పన పట్ఠాయ, యదాయం వేళు సుస్సతి;
తదా సఙ్గహితో హోతి, బీజగామేన నామసో.
ఇన్దసాలాదిరుక్ఖానం, బీజగామేన సఙ్గహో;
ఛిన్దిత్వా ఠపితానం తు, విఞ్ఞేయ్యో వినయఞ్ఞునా.
మణ్డపాదీనమత్థాయ, నిక్ఖణన్తి చ తే సచే;
నిగ్గతే మూలపణ్ణస్మిం, భూతగామేన సఙ్గహో.
మూలమత్తేపి వా యేసం, పణ్ణమత్తేపి వా పన;
నిగ్గతేపి కతో తేసం, బీజగామేన సఙ్గహో.
సకన్దా పన తాలట్ఠి, బీజగామోతి వుచ్చతి;
పత్తవట్టి యదా నీలా, నిగ్గచ్ఛతి తదా న చ.
నాళికేరతచం భిత్వా, దన్తసూచీవ అఙ్కురో;
నిగ్గచ్ఛతి తదా సోపి, బీజగామోతి వుచ్చతి.
మిగసిఙ్గసమానాయ, సతియా పత్తవట్టియా;
అనిగ్గతేపి మూలస్మిం, భూతగామోతి వుచ్చతి.
న హోన్తి హరితా యావ, వీహిఆదీనమఙ్కురా;
నిగ్గతేసుపి పణ్ణేసు, బీజగామేన సఙ్గహో.
చత్తారో భాణవారా నిట్ఠితా.
అమ్బజమ్బుట్ఠికాదీన-మేసేవ చ వినిచ్ఛయో;
వన్దాకా వాపి అఞ్ఞం వా, రుక్ఖే జాయతి యం పన.
రుక్ఖోవస్స ¶ సియా ఠానం, వికోపేతుం న వట్టతి;
అమూలవల్లిఆదీన-మయమేవ వినిచ్ఛయో.
పాకారాదీసు సేవాలో, అగ్గబీజన్తి వుచ్చతి;
యావ ద్వే తీణి పత్తాని, న సఞ్జాయన్తి తావ సో.
పత్తేసు పన జాతేసు, వత్థు పాచిత్తియస్స సో;
ఘంసిత్వా పన తం తస్మా, అపనేతుం న వట్టతి.
సేవాలే ¶ బహి పానీయ-ఘటాదీనం తు దుక్కటం;
అబ్బోహారోవ సో అన్తో, పూవాదీసుపి కణ్ణకం.
పాసాణదద్దుసేవాల-సేలేయ్యప్పభుతీని చ;
హోన్తి దుక్కటవత్థూని, అపత్తానీతి నిద్దిసే.
పుప్ఫితం తు అహిచ్ఛత్తం, అబ్బోహారికతం గతం;
సచే తం మకుళం హోతి, హోతి దుక్కటవత్థుకం.
రుక్ఖే తచం వికోపేత్వా, తథా పప్పటికమ్పి చ;
నియ్యాసమ్పి పనల్లస్మిం, గహేతుం న చ వట్టతి.
నుహిఆదీసు రుక్ఖేసు, తాలపణ్ణాదికేసు వా;
లిఖతో తత్థజాతేసు, పాచిత్తియముదీరయే.
పుప్ఫం పణ్డుపలాసం వా, ఫలం వా పక్కమేవ వా;
పాతేన్తస్స చ చాలేత్వా, పాచిత్తియముదీరితం.
నామేత్వా ఫలినిం సాఖం, దాతుం వట్టతి గణ్హతో;
సయం ఖాదితుకామో చే, దాతుమేవం న వట్టతి.
ఉక్ఖిపిత్వా పరం కఞ్చి, గాహాపేతుమ్పి వట్టతి;
పుప్ఫాని ఓచినన్తేసు, అయమేవ వినిచ్ఛయో.
యేసం రుహతి రుక్ఖానం, సాఖా తేసమ్పి సాఖినం;
కప్పియం తమకారేత్వా, వికోపేన్తస్స దుక్కటం.
అయమేవ నయో అల్ల-సిఙ్గివేరాదికేసుపి;
దుక్కటం బీజగామేసు, నిద్దిట్ఠత్తా మహేసినా.
‘‘రుక్ఖం ఛిన్ద లతం ఛిన్ద, కన్దం మూలమ్పి ఉద్ధర;
ఉప్పాటేహీ’’తి వత్తుమ్పి, వట్టతేవానియామతో.
‘‘అమ్బం ¶ జమ్బుమ్పి నిమ్బం వా, ఛిన్ద భిన్దుద్ధరా’’తి వా;
గహేత్వా పన నామమ్పి, వట్టతేవానియామతో.
‘‘ఇమం ¶ రుక్ఖం ఇమం వల్లిం, ఇమం ఛల్లిం ఇమం లతం;
ఛిన్ద భిన్దా’’తి వా వత్తుం, నియమేత్వా న వట్టతి.
పూరేత్వా ఉచ్ఛుఖణ్డానం, పచ్ఛియో ఆహరన్తి చే;
సబ్బమేవ కతం హోతి, ఏకస్మిం కప్పియే కతే.
ఏకతో పన బద్ధాని, ఉచ్ఛుదారూని హోన్తి చే;
కప్పియం కరోన్తో పన, దారుం విజ్ఝతి వట్టతి.
వల్లియా రజ్జుయా వాపి, యాయ బద్ధాని తాని హి;
భాజనేన సమానత్తా, తం విజ్ఝతి న వట్టతి.
భత్తం మరిచపక్కేహి, మిస్సేత్వా ఆహరన్తి చే;
ఏకసిత్థేపి భత్తస్స, సచే విజ్ఝతి వట్టతి.
అయమేవ నయో వుత్తో, తిలతణ్డులకాదిసు;
ఏకాబద్ధే కపిత్థేపి, కటాహే కప్పియం కరే.
కటాహం యది ముఞ్చిత్వా, అన్తో చరతి మిఞ్జకం;
భిన్దాపేత్వా కపిత్థం తం, కారేతబ్బం తు కప్పియం.
అభూతగామబీజేసు, భూతగామాదిసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అతథాసఞ్ఞినో తత్థ, అసఞ్చిచ్చాసతిస్స చ;
ఉమ్మత్తకాదికానఞ్చ, అనాపత్తి పకాసితా.
ఇదఞ్చ తిసముట్ఠానం, క్రియం సఞ్ఞావిమోక్ఖకం;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
భూతగామకథా.
కతే సఙ్ఘేన కమ్మస్మిం, అఞ్ఞవాదవిహేసకే;
తథా పున కరోన్తస్స, హోతి పాచిత్తియద్వయం.
తికపాచిత్తియం ¶ ధమ్మే, అధమ్మే తికదుక్కటం;
కమ్మే అరోపితే చేవం, వదన్తస్స చ దుక్కటం.
ఆపత్తిం ¶ వాపి ఆపన్నం, అజానన్తస్స, ‘‘భణ్డనం;
భవిస్సతీ’’తి సఞ్ఞిస్స, గిలానస్స న దోసతా.
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా;
క్రియాక్రియమిదం వుత్తం, వేదనా దుక్ఖవేదనా.
అఞ్ఞవాదకథా.
అయసం కత్తుకామోవ, సమ్మతస్స హి భిక్ఖునో;
వదన్తో ఉపసమ్పన్నే, ఉజ్ఝాపేతి చ ఖీయతి.
తస్మిం వత్థుద్వయే తస్స, హోతి పాచిత్తియద్వయం;
తికపాచిత్తియం ధమ్మే, అధమ్మే తికదుక్కటం.
అవణ్ణంనుపసమ్పన్న-సన్తికే పన భిక్ఖునో;
అసమ్మతస్స భిక్ఖుస్స, భాసతో యస్స కస్సచి.
సామణేరస్స వా వణ్ణం, సమ్మతాసమ్మతస్సపి;
వదతో దుక్కటం హోతి, యస్స కస్సచి సన్తికే.
ఛన్దాదీనం వసేనేవ, కరోన్తం భణతో పన;
అనాపత్తి క్రియాసేస-మనన్తరసమం మతం.
ఉజ్ఝాపనకథా.
అజ్ఝోకాసే తు మఞ్చాదిం, అత్తనో వా పరస్స వా;
అత్థాయ సన్థరాపేత్వా, సన్థరిత్వాపి వా పన.
నేవుద్ధరేయ్య సఙ్ఘస్స, ఉద్ధరాపేయ్య వా న తం;
పక్కమన్తో సచే తస్స, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
వస్సికే ¶ చతురో మాసే, సచే దేవో న వస్సతి;
అజ్ఝోకాసే తథా చాపి, ఠపేతుం న చ వట్టతి.
యత్థ వస్సతి హేమన్తే, చత్తారో అపరేపి చ;
ఠపేతుం తత్థ మఞ్చాదిం, అట్ఠ మాసే న వట్టతి.
కాకాదీనం నివాసస్మిం, రుక్ఖమూలే కదాచిపి;
మఞ్చాదిం పన సఙ్ఘస్స, ఠపేతుం న చ వట్టతి.
అఞ్ఞస్సత్థాయ ¶ యం కిఞ్చి, సన్థతం యది సఙ్ఘికం;
యత్థ కత్థచి వా ఠానే, యేన కేనచి భిక్ఖునా.
యావ సో న నిసీదేయ్య, ‘‘గచ్ఛా’’తి న వదేయ్య వా;
తావ సన్థారకస్సేవ, భారో తన్తి పవుచ్చతి.
సచే తం సామణేరేన, సన్థరాపేతి సన్థతం;
సన్థరాపితభిక్ఖుస్స, పలిబోధోతి దీపితో.
సన్థతం భిక్ఖునా తం చే, భారో తస్సేవ తావ తం;
యావ ఆణాపకో తత్థ, ఆగన్త్వా న నిసీదతి.
భిక్ఖుం వా సామణేరం వా, ఆరామికముపాసకం;
అనాపుచ్ఛా నియ్యాతేత్వా, సఙ్ఘికం సయనాసనం.
లేడ్డుప్పాతమతిక్కమ్మ, గచ్ఛతో పఠమే పదే;
దుక్కటం, దుతియే వారే, పాచిత్తియముదీరితం.
ఠత్వా భోజనసాలాయం, వత్వా యో సామణేరకం;
అసుకస్మిం దివాట్ఠానే, పఞ్ఞాపేహీతి మఞ్చకం.
నిక్ఖమిత్వా సచే తస్మా, ఠానా అఞ్ఞత్థ గచ్ఛతి;
పాదుద్ధారేన సో భిక్ఖు, కారేతబ్బోతి దీపితో.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, తికాతీతేన సత్థునా;
తథా పుగ్గలికే తేన, దీపితం తికదుక్కటం.
చిమిలిం తట్టికం చమ్మం, ఫలకం పాదపుఞ్ఛనిం;
భూమత్థరణకం వాపి, ఉత్తరత్థరణమ్పి వా.
దారుమత్తికభణ్డాని ¶ , పత్తాధారకమేవ వా;
అబ్భోకాసే ఠపేత్వా తం, గచ్ఛతో హోతి దుక్కటం.
సచే ఆరఞ్ఞకేనాపి, అనోవస్సే చ నో సతి;
లగ్గేత్వా పన రుక్ఖస్మిం, గన్తబ్బం తు యథాసుఖం.
యథా ఉపచికాదీహి, న ఖజ్జతి న లుజ్జతి;
తథా కత్వాపి తం సబ్బం, గన్తుం పన చ వట్టతి.
అనాపత్తుద్ధరాపేత్వా, ఆపుచ్ఛిత్వాపి గచ్ఛతో;
అత్తనో సన్తకే రుద్ధే, ఆపదాసుపి భిక్ఖునో.
సముట్ఠానాదయో ¶ సబ్బే, కథినేన సమా మతా;
క్రియాక్రియమిదం వుత్త-మయమేవ విసేసతా.
పఠమసేనాసనకథా.
భిసిచిమిలికా భూమ-త్థరణం ఉత్తరత్థరం;
తట్టికా చమ్మఖణ్డో చ, పచ్చత్థరనిసీదనం.
సన్థారో తిణపణ్ణానం, సేయ్యా దసవిధా సియా;
సబ్బచ్ఛన్నపరిచ్ఛన్నే, విహారే భిక్ఖు యో పన.
ఏతం దసవిధం సేయ్యం, సన్థరిత్వాపి వా సయం;
అనుద్ధరిత్వానాపుచ్ఛా, అతిక్కమతి తం సచే.
ఆరామస్సూపచారం వా, పరిక్ఖేపం పనస్స వా;
పఠమే దుక్కటం పాదే, పాచిత్తి దుతియే సియా.
సేనాసనస్స సేయ్యాయ, ఉభయేసం వినాసతో;
గచ్ఛతో సన్థరిత్వన్తో-గబ్భే పాచిత్తి వణ్ణితా.
ఉపచారే విహారస్స, దుక్కటం మణ్డపాదికే;
గచ్ఛతో సన్థరిత్వా వా, సేయ్యామత్తం వినాసతో.
తికపాచిత్తియం ¶ వుత్తం, సఙ్ఘికే దసవత్థుకే;
తథా పుగ్గలికే తస్స, దీపితం తికదుక్కటం.
అనాపత్తుద్ధరిత్వా వా, ఆపుచ్ఛం వాపి గచ్ఛతో;
పలిబుద్ధేపి వాఞ్ఞేన, అత్తనో సన్తకేపి వా.
సాపేక్ఖోవ చ గన్త్వా తం, తత్థ ఠత్వాపి పుచ్ఛతి;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అనన్తరసమా మతా.
దుతియసేనాసనకథా.
యో పుబ్బుపగతం భిక్ఖుం, జానం అనుపఖజ్జ చ;
కప్పేయ్య సఙ్ఘికావాసే, సేయ్యం పాచిత్తియస్స చే.
పాదధోవనపాసాణా, పవిసన్తస్స భిక్ఖునో;
యావ తం మఞ్చపీఠం వా, నిక్ఖమన్తస్స వా పన.
మఞ్చపీఠకతో ¶ యావ, పస్సావట్ఠానమేవ తు;
ఏత్థన్తరే ఇదం ఠానం, ఉపచారోతి వుచ్చతి.
తత్థ బాధేతుకామస్స, ఉపచారే తు భిక్ఖునో;
దసస్వఞ్ఞతరం సేయ్యం, సన్థరన్తస్స దుక్కటం.
నిసీదన్తస్స వా తత్థ, నిపజ్జన్తస్స వా పన;
తథా ద్వేపి కరోన్తస్స, హోతి పాచిత్తియద్వయం.
పునప్పునం కరోన్తస్స, పయోగగణనావసా;
తికపాచిత్తియం వుత్తం, పుగ్గలే తికదుక్కటం.
వుత్తూపచారం ముఞ్చిత్వా, సేయ్యం సన్థరతోపి వా;
విహారస్సూపచారే వా, అజ్ఝోకాసేపి వా పన.
సన్థరాపయతో వాపి, తత్థ తస్స నిసీదతో;
సబ్బత్థ దుక్కటం వుత్తం, నివాసో చ నివారితో.
అనాపత్తి ¶ గిలానస్స, సీతాదుప్పీళితస్స వా;
ఆపదాసుపి భిక్ఖుస్స, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, పఠమన్తిమవత్థునా;
సదిసాతి చ విఞ్ఞేయ్యా, హోతీదం దుక్ఖవేదనం.
అనుపఖజ్జకథా.
విహారా సఙ్ఘికా భిక్ఖుం, నిక్కడ్ఢేయ్య సచే పన;
నిక్కడ్ఢాపేయ్య వా కుద్ధో, తస్స పాచిత్తియం సియా.
బహుభూమాపి పాసాదా, పయోగేనేకకేన యో;
నిక్కడ్ఢేతి సచే తస్స, ఏకా పాచిత్తి దీపితా.
ఠపేత్వా చ ఠపేత్వా చ, నిక్కడ్ఢన్తస్స అన్తరా;
ద్వారానం గణనాయస్స, హోన్తి పాచిత్తియో పన.
‘‘నిక్ఖమా’’తి వదన్తస్స, వాచాయపి అయం నయో;
ఆణత్తియా ఖణేయేవ, ఆణాపేన్తస్స దుక్కటం.
సచే సో సకిమాణత్తో, ద్వారేపి బహుకే పన;
అతిక్కామేతి ఏకావ, బహుకాని బహూని చే.
తస్సూపట్ఠానసాలాది-విహారస్సూపచారతో ¶ ;
కాయేనపి చ వాచాయ, తథా నిక్కడ్ఢనేపి చ.
విహారస్సూపచారా వా, విహారా వాపి చేతరం;
నిక్కడ్ఢన్తస్స సబ్బేసం, పరిక్ఖారమ్పి దుక్కటం.
అసమ్బద్ధేసు భిక్ఖుస్స, పరిక్ఖారేసు పణ్డితో;
వత్థూనం గణనాయస్స, దుక్కటం పరిదీపయే.
అన్తేవాసిమలజ్జిం వా, తథా సద్ధివిహారికం;
నిక్కడ్ఢన్తస్స ఉమ్మత్తం, సయం ఉమ్మత్తకస్స చ.
అత్తనో ¶ వసనట్ఠానా, తథా విస్సాసికస్స వా;
పరిక్ఖారఞ్చ వా తేసం, అనాపత్తి పకాసితా.
సఙ్ఘారామాపి సబ్బస్మా, తథా కలహకారకం;
ఇదం తు తిసముట్ఠానం, వేదనా దుక్ఖవేదనా.
నిక్కడ్ఢనకథా.
మజ్ఝిమాసీసఘట్టాయ, వేహాసకుటియూపరి;
ఆహచ్చపాదకే మఞ్చే, పీఠే వా పన భిక్ఖునో.
నిసీదన్తస్స వా తస్మిం, నిపజ్జన్తస్స వా పన;
పయోగగణనాయేవ, తస్స పాచిత్తియో సియుం.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, పుగ్గలే తికదుక్కటం;
హేట్ఠా అపరిభోగే వా, సీసఘట్టాయ వా పన.
అవేహాసవిహారే వా, అత్తనో సన్తకేపి వా;
విస్సాసికవిహారే వా, న దోసుమ్మత్తకాదినో.
యత్థ పటాణి వా దిన్నా, తత్థ ఠత్వా లగేతి వా;
ఇదమేళకలోమేన, సముట్ఠానం సమం మతం.
వేహాసకుటికథా.
యావ ద్వారస్స కోసమ్హా, అగ్గళట్ఠపనాయ తు;
భిక్ఖునా లిమ్పితబ్బం వా, లేపాపేతబ్బమేవ వా.
ఞేయ్యో ¶ ఆలోకసన్ధీనం, పరికమ్మేప్యయం నయో;
ఛదనస్స ద్వత్తిపరియాయం, ఠితేన హరితే పన.
అధిట్ఠేయ్యం తతో ఉద్ధం, అధిట్ఠేతి సచే పన;
తస్స పాచిత్తియం హోతి, దుక్కటం తత్థ తిట్ఠతో.
పిట్ఠివంసే ¶ ఠితో కోచి, ఛదనస్స ముఖవట్టియా;
యస్మిం ఠానే ఠితం భిక్ఖుం, ఓలోకేన్తో న పస్సతి.
తస్మిం ఠానే పన ఠాతుం, నేవ భిక్ఖుస్స వట్టతి;
విహారస్స పతన్తస్స, పతనోకాసతో హి తం.
ఊనకద్వత్తిపరియాయే, అతిరేకోతి సఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
న దోసో ద్వత్తిపరియాయే, లేణే తిణకుటీసు వా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
ద్వత్తిపరియాయకథా.
జానం సప్పాణకం తోయం, తిణం వా మత్తికమ్పి వా;
యది సిఞ్చేయ్య పాచిత్తి, సిఞ్చాపేయ్య పరేహి వా.
అచ్ఛిన్దిత్వా సచే ధారం, మత్తికం సిఞ్చతో పన;
ఏకస్మిమ్పి ఘటే ఏకా, పాచిత్తి పరిదీపితా.
విచ్ఛిన్దతి సచే ధారం, పయోగగణనావసా;
సమ్ముఖమ్పి కరోన్తస్స, మాతికం సన్దమానకం.
ఏకావ చే సియాపత్తి, దివసమ్పి చ సన్దతు;
బన్ధతో తత్థ తత్థస్స, పయోగగణనా సియా.
సచే సకటపుణ్ణమ్పి, మత్తికం తిణమేవ వా;
ఉదకే పక్ఖిపన్తస్స, ఏకా పాచిత్తి ఏకతో.
ఏకేకం పక్ఖిపన్తస్స, పయోగగణనాయ చే;
ఖయం వా ఆవిలత్తం వా, జలం గచ్ఛతి తాదిసే.
‘‘సిఞ్చాహీ’’తి వదన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం;
ఏకాయాణత్తియా ఏకా, దివసమ్పి చ సిఞ్చతో.
అప్పాణే ¶ ¶ ఉదకే సుద్ధే, సప్పాణమితి సఞ్ఞినో;
సబ్బత్థ విమతిస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
సబ్బత్థాపాణసఞ్ఞిస్స, అసఞ్చిచ్చాసతిస్స వా;
అజానతో అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
సప్పాణకత్తం తోయస్స, సప్పాణన్తి విజాననం;
వినా వధకచిత్తేన, తిణాదీనం నిసేచనం.
చత్తారేవస్స అఙ్గాని, నిద్దిట్ఠాని మహేసినా;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
ఇదం పణ్ణత్తివజ్జఞ్చ, తిచిత్తఞ్చాతి దీపితం;
ఇదమేవేత్థ నిద్దిట్ఠం, తస్స చస్స విసేసనం.
సప్పాణకకథా.
సేనాసనవగ్గో దుతియో.
భిక్ఖుస్సాట్ఠఙ్గయుత్తస్స, భిక్ఖునోవాదసమ్ముతి;
ఇధ ఞత్తిచతుత్థేన, అనుఞ్ఞాతా మహేసినా.
యో తాయాసమ్మతో భిక్ఖు, గరుధమ్మేహి అట్ఠహి;
ఏకం సమ్బహులా వాపి, భిక్ఖునిసఙ్ఘమేవ వా.
ఓసారేన్తోవ తే ధమ్మే, ఓవదేయ్య సచే పన;
ఓవాదపరియోసానే, తస్స పాచిత్తియం సియా.
అఞ్ఞేన పన ధమ్మేన, ఓవదన్తస్స దుక్కటం;
ఏకతోఉపసమ్పన్నం, గరుధమ్మేహి వా తథా.
భిక్ఖూనం సన్తికేయేవ, ఉపసమ్పన్నభిక్ఖునిం;
తథా, లిఙ్గవిపల్లాసే, పాచిత్తేవ పకాసితా.
సమ్మతస్సాపి ¶ భిక్ఖుస్స, దుక్కటం సముదీరితం;
ఓవాదం అనియాదేత్వా, ధమ్మేనఞ్ఞేన భాసతో.
‘‘సమగ్గమ్హా’’తి వుత్తేపి, అఞ్ఞేనోవదతో తథా;
‘‘వగ్గమ్హా’’తి చ వుత్తేపి, గరుధమ్మేహి దుక్కటం.
అగణ్హన్తస్స ¶ ఓవాదం, అపచ్చాహరతోపి తం;
ఠపేత్వా దుక్కటం బాలం, గిలానం గమికం సియా.
అధమ్మే పన కమ్మస్మిం, అధమ్మన్తి చ సఞ్ఞినో;
వగ్గే భిక్ఖునిసఙ్ఘస్మిం, తికపాచిత్తియం సియా.
తథా వేమతికస్సాపి, ధమ్మకమ్మన్తి సఞ్ఞినో;
నవ పాచిత్తియో వుత్తా, సమగ్గేపి చ తత్తకా.
నవకానం వసా ద్విన్నం, అట్ఠారస భవన్తి తా;
దుక్కటం ధమ్మకమ్మేపి, సత్తరసవిధం సియా.
‘‘ఓసారేహీ’’తి వుత్తో వా, పఞ్హం పుట్ఠో కథేతి వా;
సిక్ఖమానాయ వా నేవ, దోసో ఉమ్మత్తకాదినో.
వాచుగ్గతావ కాతబ్బా, పగుణా ద్వేపి మాతికా;
సుత్తన్తతో చ చత్తారో, భాణవారా పకాసితా.
ఏకో పరికథత్థాయ, కథామగ్గో పకాసితో;
మఙ్గలామఙ్గలత్థాయ, తిస్సోయేవానుమోదనా.
ఉపోసథాదిఅత్థాయ, కమ్మాకమ్మవినిచ్ఛయో;
కమ్మట్ఠానం తథా ఏకం, ఉత్తమత్థస్స పాపకం.
ఏత్తకం ఉగ్గహేత్వాన, పఞ్చవస్సో బహుస్సుతో;
ముఞ్చిత్వా నిస్సయం కామం, వసితుం లభతిస్సరో.
వాచుగ్గతా విభఙ్గా ద్వే, పగుణా బ్యఞ్జనాదితో;
చతూస్వపి నికాయేసు, ఏకో వా పోత్థకోపి చ.
కమ్మాకమ్మఞ్చ వత్తాని, ఉగ్గహేతబ్బమేత్తకం;
సబ్బన్తిమపరిచ్ఛేదో, దసవస్సో సచే పన.
బహుస్సుతో ¶ దిసామోక్ఖో, యేనకామంగమో సియా;
పరిసం లభతే కామం, ఉపట్ఠాపేతుమిస్సరో.
యస్స సాట్ఠకథం సబ్బం, వాచుగ్గం పిటకత్తయం;
సోయం బహుస్సుతో నామ, భిక్ఖునోవాదకో సియా.
అస్సాసమ్మతతాదీని ¶ , తీణి అఙ్గాని దీపయే;
పదసోధమ్మతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
ఓవాదకథా.
పాచిత్తి గరుధమ్మేహి, ధమ్మేనఞ్ఞేన వా పన;
హోత్యత్థఙ్గతే సూరియే, ఓవదన్తస్స భిక్ఖునిం.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, సమ్మతస్సాపి భిక్ఖునో;
ఏకతోఉపసమ్పన్నం, ఓవదన్తస్స దుక్కటం.
తథానత్థఙ్గతే సూరియే, గతే అత్థన్తి సఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ఉద్దేసాదినయేనస్స, అనాపత్తి పకాసితా;
అనన్తరసమా సేసా, సముట్ఠానాదయో నయా.
అత్థఙ్గతసూరియకథా.
భిక్ఖునిం ఓవదన్తస్స, గన్త్వా భిక్ఖునుపస్సయం;
గరుధమ్మేహి అఞ్ఞత్ర, కాలా పాచిత్తియం సియా.
సచే అసమ్మతో హోతి, హోతి పాచిత్తియద్వయం;
అత్థఙ్గతే చ సూరియే, సచే వదతి తీణిపి.
అఞ్ఞేన పన ధమ్మేన, వదతో దుక్కటద్వయం;
ఏకం పాచిత్తియం హోతి, భిక్ఖునో రత్తిహేతుకం.
సమ్మతస్సాపి భిక్ఖుస్స, హోతి పాచిత్తియద్వయం;
గరుధమ్మనిదానస్స, సమ్మతత్తా అభావతో.
తస్సేవఞ్ఞేన ¶ ధమ్మేన, ఓవదన్తస్స దుక్కటం;
సమ్మతత్తా అనాపత్తి, ఏకా పాచిత్తి రత్తియం.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, దుక్కటం ఇతరద్వయే;
ఏకతోఉపసమ్పన్నం, ఓవదన్తస్స దుక్కటం.
తథా అఞ్ఞేన ధమ్మేన, గన్త్వా భిక్ఖునుపస్సయం;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
భిక్ఖునుపస్సయకథా.
చీవరాదీనమత్థాయ ¶ , ఓవదన్తీతి భిక్ఖునిం;
వదతో సమ్మతే భిక్ఖు, తస్స పాచిత్తియం సియా.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, తథేవ తికదుక్కటం;
సఙ్ఘేనాసమ్మతం భిక్ఖుం, వదన్తస్స చ దుక్కటం.
తథేవానుపసమ్పన్నం, సమ్మతం వా అసమ్మతం;
న దోసో ఆమిసత్థాయ, ఓవదన్తస్స భాసతో.
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, అనాపత్తి పకాసితా;
ఇదఞ్హి తిసముట్ఠానం, వేదనా దుక్ఖవేదనా.
ఆమిసకథా.
సచే భిక్ఖునియా భిక్ఖు, దదేయ్య పన చీవరం;
అఞ్ఞాతికాయ పాచిత్తి, ఠపేత్వా పారివత్తకం.
చీవరస్స పటిగ్గాహ-సిక్ఖాపదసమో నయో;
అవసేసో మతో సద్ధిం, సముట్ఠానాదినా పన.
తత్థ భిక్ఖునియా దిన్నం, చీవరం ఇధ భిక్ఖునా;
తత్థ నిస్సగ్గియం సుద్ధ-పాచిత్తి ఇధ సూచితా.
చీవరదానకథా.
చీవరం ¶ యో హి సిబ్బేయ్య, సిబ్బాపేయ్య పరేన వా;
అఞ్ఞాతికాయ పాచిత్తి, హోతి భిక్ఖునియా పన.
యం వా నివాసితుం సక్కా, యం వా పారుపనూపగం;
చీవరన్తి అధిప్పేతో, ఇదమేత్థ మహేసినా.
సయం సూచిం పవేసేత్వా, సిబ్బన్తస్స చ భిక్ఖునో;
సూచినీహరణే తస్స, పాచిత్తియముదీరితం.
సతక్ఖత్తుమ్పి విజ్ఝిత్వా, సకిం నీహరతో పన;
ఏకం పాచిత్తియం వుత్తం, పయోగస్స వసా బహూ.
‘‘సిబ్బా’’తి పన ఆణత్తో, అవిసేసేన భిక్ఖునా;
నిట్ఠాపేతి సచే సబ్బం, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
‘‘యమేత్థ ¶ చీవరే కమ్మం, భారో సబ్బం తవా’’తి హి;
ఆణత్తో భిక్ఖునా సబ్బం, నిట్ఠాపేతి సచే పన.
భిక్ఖుస్సాణాపకస్సేవ, ఏకాయాణత్తియా పన;
హోన్తి పాచిత్తియాపత్తి, అనేకారాపథే పథే.
పునప్పునాణాపేన్తస్స, అనేకాణత్తియం పన;
కా హి నామ కథా అత్థి? తికపాచిత్తియం సియా.
ఞాతికాయ చ అఞ్ఞాతి-సఞ్ఞిస్స విమతిస్స వా;
ఏకతోఉపసమ్పన్న-చీవరే దుక్కటం సియా.
ఠపేత్వా చీవరం అఞ్ఞం, పరిక్ఖారఞ్చ సిబ్బతో;
అనాపత్తి వినిద్దిట్ఠా, సిక్ఖమానాదికాయపి.
సఞ్చరిత్తసముట్ఠానం, క్రియం పణ్ణత్తివజ్జకం;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
చీవరసిబ్బనకథా.
భిక్ఖు ¶ భిక్ఖునియా సద్ధిం, సంవిధాయ పనేకతో;
పటిపజ్జేయ్య మగ్గం చే, అఞ్ఞత్ర సమయా ఇధ.
గామన్తరోక్కమే వాపి, అద్ధయోజనతిక్కమే;
అగామకే అరఞ్ఞే వా, హోతి ఆపత్తి భిక్ఖునో.
ఏత్థాకప్పియభూమట్ఠో, సంవిధానం కరోతి యో;
సంవిధాననిమిత్తం తు, దుక్కటం తస్స దీపితం.
సంవిధానం కరోన్తస్స, ఠత్వా కప్పియభూమియం;
సంవిధాననిమిత్తం తు, న వదన్తస్స దుక్కటం.
ఉభయత్థాపి పాచిత్తి, గచ్ఛన్తస్సేవ భిక్ఖునో;
అనన్తరస్స గామస్స, ఉపచారోక్కమే సియా.
తత్రాపి పఠమే పాదే, దుక్కటం సముదీరితం;
దుతియే పదవారస్మిం, పాచిత్తియముదీరితం.
అన్తరా సంవిధానేపి, భిక్ఖునో దుక్కటం సియా;
ద్వారమగ్గవిసఙ్కేతే, సతి చాపత్తి వుచ్చతి.
అసంవిదహితే ¶ కాలే, విదహితోతి సఞ్ఞినో;
భిక్ఖుస్సేవ విధానస్మిం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
సమయే విదహిత్వా వా, విసఙ్కేతేన గచ్ఛతో;
ఆపదాసు అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
ఇదం చతుసముట్ఠానం, కాయతో కాయవాచతో;
కాయచిత్తా సముట్ఠాతి, కాయవాచాదికత్తయా.
సంవిధానకథా.
ఏకముజ్జవనిం నావం, తథా ఓజవనిమ్పి వా;
అభిరూహేయ్య పాచిత్తి, సద్ధిం భిక్ఖునియా సచే.
సగామతీరపస్సేన ¶ , గామన్తరవసేన వా;
అగామతీరపస్సేన, గమనే అద్ధయోజనే.
తథా యోజనవిత్థిణ్ణ-నదీమజ్ఝేన గచ్ఛతో;
అద్ధయోజనసఙ్ఖాయ, హోన్తి పాచిత్తియో పన.
యథాసుఖం సముద్దస్మిం, సబ్బఅట్ఠకథాసు హి;
నదియంయేవ ఆపత్తి, న సముద్దే విచారితా.
తిత్థసమ్పాదనత్థాయ, ఉద్ధం వా నదియా అధో;
సచే హరన్తి తంయుత్తా, అనాపత్తి పకాసితా.
తథా సంవిదహిత్వా వా, తిరియం తరణాయ వా;
ఆపదాసు విసేసో హి, అనన్తరసమో మతో.
నావాభిరుహనకథా.
ఞత్వా భిక్ఖునియా భత్తం, భుఞ్జతో పరిపాచితం;
హిత్వా గిహిసమారమ్భం, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
భోజనం పఞ్చధా వుత్తం, గహణే తస్స దుక్కటం;
అజ్ఝోహారేసు సబ్బేసు, తస్స పాచిత్తియో సియుం.
సన్తకం ఞాతకాదీనం, గిహిసమ్పాదితమ్పి వా;
వినా భిక్ఖునియా దోసో, భుఞ్జతో పరిపాచితం.
పరిపాచితసఞ్ఞిస్స ¶ , భిక్ఖుస్సాపరిపాచితే;
ఉభోసు విమతిస్సాపి, హోతి సబ్బత్థ దుక్కటం.
ఏకతోఉపసమ్పన్న-పరిపాచితభోజనం;
అజ్ఝోహారవసేనేవ, దుక్కటం పరిభుఞ్జతో.
అఞ్ఞం వా పన యం కిఞ్చి, ఠపేత్వా పఞ్చభోజనం;
భుఞ్జన్తస్స అనాపత్తి, యాగుఖజ్జఫలాదికం.
సముట్ఠానాదయో ¶ తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా;
ఇదం పణ్ణత్తివజ్జం తు, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
పరిపాచితకథా.
దుతియానియతేనేవ, దసమం సదిసం మతం;
ఇదం సిక్ఖాపదం సబ్బం, సముట్ఠాననయాదినా.
రహోనిసజ్జకథా.
భిక్ఖునివగ్గో తతియో.
ఏకో ఆవసథో పిణ్డో, అగిలానేన భిక్ఖునా;
భుఞ్జితబ్బో తతో ఉద్ధం, పాచిత్తి పరిభుఞ్జతో.
అనోదిస్సేవ పఞ్ఞత్తే, యావదత్థేవ భిక్ఖునా;
భుఞ్జితబ్బం సకిం తత్థ, తతో ఉద్ధం న వట్టతి.
దుతియే దివసే తత్థ, గహణే దుక్కటం మతం;
అజ్ఝోహారేసు సబ్బేసు, తస్స పాచిత్తియో మతా.
కులేనేకేన పఞ్ఞత్తే, సహ నానాకులేహి వా;
నానేకట్ఠానభేదేసు, ఏకభాగోవ వట్టతి.
నానాట్ఠానేసు పఞ్ఞత్తో, యో చ, నానాకులేహి వా;
భుఞ్జతో పన సబ్బత్థ, న దోసో పటిపాటియా.
పటిపాటిమసేసేన, ఖేపేత్వా పున భుఞ్జతో;
ఆదితో పన పట్ఠాయ, న చ కప్పతి భిక్ఖునో.
అనాపత్తి ¶ గిలానస్స, ఆగచ్ఛన్తస్స గచ్ఛతో;
ఓదిస్సపి చ పఞ్ఞత్తే, పరిత్తే భుఞ్జతో సకిం.
యాగుఆదీని ¶ నిచ్చమ్పి, భుఞ్జితుం పన వట్టతి;
సేసమేళకలోమేన, సముట్ఠానాదికం సమం.
ఆవసథకథా.
అఞ్ఞత్ర సమయా వుత్తా, పాచిత్తి గణభోజనే;
గణోతి పన నిద్దిట్ఠా, చత్తారో వా తతుత్తరిం.
యం నిమన్తనతో వాపి, లద్ధం విఞ్ఞత్తితోపి వా;
భోజనం పన పఞ్చన్నం, హోతి అఞ్ఞతరం ఇధ.
భోజనానమ్పి పఞ్చన్నం, గహేత్వా నామమేవ తు;
నిమన్తేతి సచే భిక్ఖూ, చత్తారో బహుకేపి వా.
‘‘ఓదనం భోజనం భత్తం, సమ్పటిచ్ఛథ గణ్హథ’’;
ఇతి వేవచనేహేవ, అథ భాసన్తరేన వా.
తతో తస్స చ తే భిక్ఖూ, సాదియిత్వా నిమన్తనం;
ఏకతో నానతో వా చే, గన్త్వా గణ్హన్తి ఏకతో.
సబ్బేసం హోతి పాచిత్తి, గణభోజనకారణా;
ఏకతో గహణం ఏత్థ, గణభోజనకారణం.
ఏకతో నానతో వాపి, గమనం భోజనమ్పి వా;
కారణన్తి న తం విఞ్ఞూ, భణన్తి గణభోజనే.
సచేపి ఓదనాదీనం, గహేత్వా నామమేవ వా;
ఏకతో నానతో వాపి, విఞ్ఞాపేత్వా మనుస్సకే.
నానతో వేకతో గన్త్వా, సచే గణ్హన్తి ఏకతో;
ఏవమ్పి పన హోతీతి, వణ్ణితం గణభోజనం.
దువిధస్సాపి ఏతస్స, పటిగ్గహణకారణా;
దుక్కటం హోతి పాచిత్తి, అజ్ఝోహారేసు దీపితా.
సమయేసు ¶ అనాపత్తి, సత్తస్వపి పకాసితా;
గహేత్వా ఏకతో ద్విన్నం, తిణ్ణం వా భుఞ్జతం తథా.
మునినానుపసమ్పన్న-చారిపత్తానిమన్తితా ¶ ;
చతుత్థే ఏకతో కత్వాపి, గణభేదో పకాసితో.
నేవ సమయలద్ధానం, వసేనపి హి సబ్బసో;
గణభేదో పనాపత్తి, వేదితబ్బా విభావినా.
భోజనానఞ్చ పఞ్చన్నం, వసేన గణభోజనే;
నత్థేవ చ విసఙ్కేతం, యాగుఆదీసు తం సియా.
గణభోజనసఞ్ఞిస్స, భిక్ఖుస్సాగణభోజనే;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
భోజనాని చ పఞ్చేవ, ఠపేత్వా యాగుఆదిసు;
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బా, నిచ్చభత్తాదికేసుపి.
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, సముట్ఠానాదినా పన;
ఇదం ఏళకలోమేన, సదిసన్తి పకాసితం.
గణభోజనకథా.
బహూహి యో భిక్ఖు మనుస్సకేహి;
నిమన్తితో పఞ్చహి భోజనేహి;
హిత్వా సచే పుబ్బనిమన్తనాయ;
వికప్పనం పఞ్చసు యస్స కస్స.
పచ్ఛా నిమన్తితం భత్తం, తథా ఉప్పటిపాటియా;
భుఞ్జతో ఏకసిత్థమ్పి, తస్స పాచిత్తియం సియా.
భోజనానం తు పఞ్చన్నం, యేన కేన నిమన్తితో;
తం ఠపేత్వా సచే అఞ్ఞం, భోజనం పరిభుఞ్జతి.
తేసమేవ ¶ చ పఞ్చన్నం, భోజనానం మహేసినా;
ఏతం పరమ్పరం నామ, భోజనం పరిదీపితం.
యత్థ ఖీరం రసం వాపి, ఆకిరన్తి సచే పన;
యేన అజ్ఝోత్థటం భత్తం, సబ్బమేకరసం సియా.
కోటితో పన పట్ఠాయ, సంసట్ఠం పరిభుఞ్జతో;
అనాపత్తీతి నిద్దిట్ఠం, మహాపచ్చరియం పన.
పరమ్పరన్తి ¶ సఞ్ఞాయ, అపరమ్పరభోజనే;
తత్థ వేమతికస్సాపి, దుక్కటం పరిభుఞ్జతో.
సకలేనపి గామేన, పూగేన నిగమేన వా;
నిమన్తితస్స వా నిచ్చ-భత్తే దోసో న విజ్జతి.
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేనాదినా సమా;
క్రియాక్రియమిదం వుత్తం, భోజనఞ్చావికప్పనం.
పరమ్పరభోజనకథా.
పూవా పహేణకత్థాయ, పటియత్తా సచే పన;
పాథేయ్యత్థాయ మన్థా వా, యే హి తత్థ చ భిక్ఖునా.
ద్వత్తిపత్తా గహేతబ్బా, పూరా పూవేహి సత్తుహి;
తతో చే ఉత్తరిం తస్స, హోతి పాచిత్తి గణ్హతో.
గహేత్వా నిక్ఖమన్తేన, ‘‘ద్వత్తిపత్తా మయా ఇధ;
గహితా పన పూవా’’తి, భిక్ఖుం దిస్వా వదే బుధో.
‘‘మా ఖో త్వం పటిగణ్హా’’తి, అవదన్తస్స దుక్కటం;
గణ్హతోపి చ తం సుత్వా, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ఊనకద్వత్తిపత్తేసు, అతిరేకోతి సఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
యేన ¶ తత్థ తయో లద్ధా, పత్తపూరా తతో పన;
ద్వే సఙ్ఘస్స పదాతబ్బా, ద్వే చే ఏకో, న ఏకతో.
అపహేణకపాథేయ్యం, అవసేసమ్పి వా తతో;
సన్తకం ఞాతకాదీనం, దేన్తానమ్పి తదూనకం.
గణ్హతోపి అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తకాదినో;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
కాణమాతుకథా.
అఞ్ఞేన పన పఞ్చన్నం, భోజనానం పవారితో;
పాచిత్తినతిరిత్తం చే, పున భుఞ్జతి భోజనం.
అసనం ¶ భోజనఞ్చేవ, హత్థపాసాభిహారతా;
కాయవాచాపటిక్ఖేపో, పఞ్చఙ్గేహి పవారణా.
ఓదనో సత్తు కుమ్మాసో, మచ్ఛో మంసన్తి సబ్బసో;
నిప్పపఞ్చేన నిద్దిట్ఠం, భోజనం పఞ్చధా మతం.
ఓదనో తత్థ సత్తన్నం, ధఞ్ఞానం ఓదనో మతో;
భజ్జితానం తు ధఞ్ఞానం, చుణ్ణం ‘‘సత్తూ’’తి వుచ్చతి.
కుమ్మాసో యవకుమ్మాసో, మచ్ఛో వుచ్చతి ఓదకో;
మంసమ్పి కప్పియమంసం, అయమేత్థ వినిచ్ఛయో.
సాలి వీహి యవో కఙ్గు, వరకో గోధుమో తథా;
కుద్రూసకోతి సత్తేతే, ధఞ్ఞా ధఞ్ఞేన దేసితా.
సామాకాదితిణం సబ్బం, కుద్రూసేనేవ దీపితం;
నీవారో సాలియం వుత్తో, వరకే వరకచోరకో.
సత్తన్నం పన ధఞ్ఞానం, ఓదనో యాగు వా పన;
అఙ్గసమ్పత్తియా యుత్తా, సఞ్జనేతి పవారణం.
హత్థేన ¶ గహితోకాసే, ఓధిం దస్సేతి యా పన;
యాగుసా ఇధ సబ్బాపి, ఓదనోతి పవుచ్చతి.
అబ్భుణ్హా పన యా యాగు, ఉద్ధనోరోపితా తను;
సచే ఓధిం న దస్సేతి, న జనేతి పవారణం.
పున సా సీతలీభూతా, ఘనభావం గతా సచే;
ఓధిం దస్సేతి సో పుబ్బే, తనుభావో న రక్ఖతి.
తక్కధఞ్ఞరసాదీని, ఆరోపేత్వా బహూనిపి;
ఫలపణ్ణకళీరాని, పక్ఖిపిత్వాన తత్థ చ.
తణ్డులే ముట్ఠిమత్తేపి, పక్ఖిపిత్వా పచన్తి చే;
ఓధిం పన చ దస్సేతి, సఞ్జనేతి పవారణం.
రసే ధఞ్ఞరసే ఖీరే, వాకిరిత్వాన ఓదనం;
‘‘యాగుం గణ్హథ, యాగు’’న్తి, వత్వా దేన్తి సచే పన.
కిఞ్చాపి తనుకా హోతి, సఞ్జనేతి పవారణం;
తం పచిత్వా సచే దేన్తి, యాగుసఙ్గహితా పన.
ఛుపన్తి ¶ మచ్ఛమంసం వా, తనుకాయపి యాగుయా;
సచే సాసపమత్తమ్పి, పఞ్ఞాయతి పవారణం.
మచ్ఛమంసరసో సుద్ధో, సంసత్తో రసయాగు వా;
న చాకప్పియమంసం వా, సఞ్జనేతి పవారణం.
ఠపేత్వా వుత్తధఞ్ఞానం, ఓదనం పన సబ్బసో;
వేళుతణ్డులకాదీనం, న పవారేతి ఓదనో.
పుథుకా వా తతో తాహి, కతభత్తమ్పి సత్తుపి;
సుద్ధా న పన పూవా వా, పవారేన్తి కదాచిపి.
ఖరపాకేన భట్ఠానం, వీహీనం తణ్డులే పన;
కోట్టేత్వా దేన్తి తం చుణ్ణం, సత్తుసఙ్గహితం మతం.
భజ్జితానం ¶ తు వీహీనం, న పవారేన్తి తణ్డులా;
తేసం పన చ యం చుణ్ణం, తం జనేతి పవారణం.
ఖరపాకేన భట్ఠానం, వీహీనం కుణ్డకమ్పి చ;
సత్తునం మోదకో వాపి, సఞ్జనేతి పవారణం.
సమపాకేన భట్ఠానం, సుక్ఖానం ఆతపేన చ;
కుణ్డకం పన వీహీనం, న జనేతి పవారణం.
లాజా వా పన తేహేవ, కతభత్తమ్పి సత్తు వా;
ఖజ్జకం పన సుద్ధం వా, న జనేతి పవారణం.
పూరితం మచ్ఛమంసేహి, తం జనేతి పవారణం;
యం కిఞ్చి భజ్జితం పిట్ఠం, న పవారేతి సుద్ధకం.
యవేహి కతకుమ్మాసో, పవారేతి, న చాపరో;
మచ్ఛమంసేసు వత్తబ్బం, పాకటత్తా న విజ్జతి.
ఖాదన్తో కప్పియం మంసం, నిసేధేతి అకప్పియం;
న సో తేన పవారేతి, అవత్థుత్తాతి దీపితం.
తథేవాకప్పియం మంసం, ఖాదన్తో కప్పియం సచే;
నిసేధేతి పవారేతి, వత్థుకత్తాతి వణ్ణితం.
మంసం పన చ ఖాదన్తో, కప్పియం వా అకప్పియం;
పవారేతి నిసేధేతి, కిఞ్చి కప్పియభోజనం.
సచే ¶ అకప్పియం మంసం, ఖాదన్తోవ అకప్పియం;
నిసేధం న పవారేతి, తథా అఞ్ఞం అకప్పియం.
సచే అజ్ఝోహటం హోతి, సిత్థమేకమ్పి భిక్ఖునా;
పత్తే హత్థే ముఖే వాపి, భోజనం పన విజ్జతి.
పవారణపహోనం చే, పటిక్ఖిపతి భోజనం;
పవారేతి సచే నత్థి, న పవారేతి కత్థచి.
గిలిత్వా చ ముఖే భత్తం, సేసమాదాయ గచ్ఛతి;
అన్తరా చ నిసేధేన్తో, న పవారేతి భోజనం.
ముఖే ¶ చ భత్తం గిలితఞ్చ హత్థే;
భత్తం తు అఞ్ఞస్స చ దాతుకామో;
పత్తే చ భత్తం పున దాతుకామో;
పటిక్ఖిపన్తో న పవారితో సో.
అసనస్స ఉపచ్ఛేదా, న పవారేతి సోతి హి;
కథయన్తి మహాపఞ్ఞా, కారణాకారణఞ్ఞునో.
గణ్హతో పచ్ఛిమం అఙ్గం, దదతో పురిమం పన;
ఉభిన్నం అడ్ఢతేయ్యం చే, వినా హత్థం పసారితం.
తస్మిం అభిహటం ఠానే, పవారణపహోనకం;
తాదిసం భుఞ్జమానోవ, నిసేధేతి పవారితో.
హత్థే ఆధారకే వాపి, పత్తం ఊరూసు వా ఠితం;
ఆహరిత్వా సచే భిక్ఖు, ‘‘భత్తం గణ్హా’’తి భాసతి.
అనన్తరే నిసిన్నోవ, తం పటిక్ఖిపతో పన;
అభిహారస్స చాభావా, నత్థి తస్స పవారణా.
భత్తపచ్ఛిం పణామేత్వా, ఠపేత్వా పురతో ‘‘ఇదం;
గణ్హాహీ’’తి చ వుత్తేపి, అయమేవ వినిచ్ఛయో.
అనన్తరస్స భిక్ఖుస్స, దీయమానే పనేతరో;
పిదహన్తో సకం పత్తం, హత్థేహి న పవారితో.
కాయేనాభిహటం భత్తం, పటిక్ఖిపతి యో పన;
కాయేన వాపి వాచాయ, హోతి కస్స పవారణా.
ఏకో ¶ అభిహటే భత్తే, పవారణభయా పన;
‘‘ఆకిరాకిర కోట్టేత్వా, కోట్టేత్వా పూరయా’’తి చ.
సచే వదతి తస్సాపి, న పనత్థి పవారణా;
ఇచ్చేవాహ మహాథేరో, మహాపదుమనామకో.
సమంసఞ్హి ¶ రసం నేత్వా, గణ్హథాతి రసం వదే;
తం సుత్వా చ నిసేధేన్తో, నేవ హోతి పవారితో.
‘‘గణ్హ మచ్ఛరసం సారం, గణ్హ మంసరస’’న్తి వా;
‘‘ఇదం గణ్హా’’తి వా వుత్తే, పటిక్ఖేపే పవారణా.
సచే మంసం విసుం కత్వా, ‘‘గణ్హ మంసరస’’న్తి వా;
వదేయ్యత్థి చ మంసం చే, పటిక్ఖేపే పవారణా.
ఓదనేన చ పుచ్ఛన్తం, ‘‘ముహుత్తం ఆగమేహి’’తి;
గహణత్థం ఠపేన్తస్స, నేవ తస్స పవారణా.
కళీరపనసాదీహి, మిస్సకం మచ్ఛమంసకం;
‘‘కళీరసూపకం గణ్హ, పనసబ్యఞ్జన’’న్తి వా.
వదన్తి చే పటిక్ఖేపే, నేవ హోతి పవారణా;
అపవారణహేతూనం, నామేన పన వుత్తతో.
‘‘మచ్ఛసూప’’న్తి వా వుత్తే, ‘‘మంససూప’’న్తి వా పన;
‘‘ఇదం గణ్హా’’తి వా వుత్తే, హోతియేవ పవారణా.
ఏసేవ చ నయో వుత్తో, ఞేయ్యో మంసకరమ్బకే;
సబ్బేసు మచ్ఛమంసేహి, మిస్సకేసు అయం నయో.
భత్తసమ్మిస్సితం యాగుం, ఆహరిత్వా సచే పన;
‘‘యాగుం గణ్హా’’తి వుత్తస్మిం, న పవారేతి వారయం.
‘‘భత్తం గణ్హా’’తి వుత్తే తు, పవారేతి పటిక్ఖిపం;
యేన వాపుచ్ఛితో తస్స, అత్థితాయాతి కారణం.
‘‘యాగుమిస్సకం గణ్హా’’తి, వుత్తే తత్థ చ యాగు చే;
సమా బహుతరా వా సా, న పవారేతి సో కిర.
మన్దా యాగు, బహుం భత్తం, సచే హోతి పవారణా;
ఇదం సబ్బత్థ నిద్దిట్ఠం, కారణం పన దుద్దసం.
రసం ¶ బహురసే భత్తే, ఖీరం వా బహుఖీరకే;
గణ్హథాతి విసుం కత్వా, దేతి నత్థి పవారణా.
గచ్ఛన్తేనేవ ¶ భోత్తబ్బం, గచ్ఛన్తో చే పవారితో;
భుఞ్జితబ్బం ఠితేనేవ, ఠత్వా యది పవారితో.
ఉదకం వాపి పత్వా సో, సచే తిట్ఠతి కద్దమం;
అతిరిత్తం తు కారేత్వా, భుఞ్జితబ్బం తతో పున.
పీఠకే యో నిసీదిత్వా, పవారేతి సచే పన;
ఆసనం అవిచాలేత్వా, భుఞ్జితబ్బం యథాసుఖం.
సచే మఞ్చే నిసీదిత్వా, పవారేతి తతో పన;
ఇతో సంసరితుం ఏత్తో, ఈసకమ్పి న లబ్భతి.
తేన మఞ్చేన నం సద్ధిం, వట్టతఞ్ఞత్ర నేన్తి చే;
ఏవం సబ్బత్థ ఞాతబ్బం, విఞ్ఞునా వినయఞ్ఞునా.
నిపజ్జిత్వావ భోత్తబ్బం, నిపన్నో చే పవారితో;
వారేతుక్కుటికో హుత్వా, భుఞ్జితబ్బం తథేవ చ.
అథాలమేతం సబ్బన్తి, వత్తబ్బం తేన భిక్ఖునా;
అతిరిత్తం కరోన్తేన, ఓనమేత్వాన భాజనం.
కప్పియం పన కాతబ్బం, న పత్తేయేవ కేవలం;
పచ్ఛియం యది వా కుణ్డే, కాతుం వట్టతి భాజనే.
పవారితానం అపవారితానం;
అఞ్ఞేసమేతం పన వట్టతేవ;
యేనాతిరిత్తం తు కతం ఠపేత్వా;
తమేవ చేకం పరిభుఞ్జితబ్బం.
కప్పియం పన కారేత్వా, భుఞ్జన్తస్సేవ భిక్ఖునో;
బ్యఞ్జనం వాపి యం కిఞ్చి, పత్తే తస్సాకిరన్తి చే.
అతిరిత్తం తు కారేత్వా, భుఞ్జితబ్బం తథా పున;
యేన తం అకతం యం వా, కాతబ్బం తేన తం విసుం.
కతం ¶ అకప్పియాదీహి, అతిరిత్తం తు సత్తహి;
న గిలానాతిరిత్తఞ్చ, తం హోతినతిరిత్తకం.
యోపి ¶ పాతోవ ఏకమ్పి, సిత్థం భుత్వా నిసీదతి;
ఉపకట్ఠూపనీతమ్పి, కాతుం లభతి కప్పియం.
ఆహారత్థాయ యామాది-కాలికం పటిగణ్హతో;
అనామిసం తమేవస్స, దుక్కటం పరిభుఞ్జతో.
తథా అనతిరిత్తన్తి, సఞ్ఞినో అతిరిత్తకే;
తత్థ వేమతికస్సాపి, దుక్కటం పరిదీపితం.
అనాపత్తాతిరిత్తం తు, కారాపేత్వాన భుఞ్జతో;
గిలానస్సాతిరిత్తం వా, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా;
కప్పియాకరణఞ్చేవ, భోజనఞ్చ క్రియాక్రియం.
పఠమపవారణకథా.
యో పనానతిరిత్తేన, పవారేయ్య పవారితం;
జానం ఆసాదనాపేక్ఖో, భుత్తే పాచిత్తి తస్స తు.
దుక్కటం అభిహారే చ, గహణే ఇతరస్స హి;
అజ్ఝోహారపయోగేసు, సబ్బేసుపి చ దుక్కటం.
భోజనస్సావసానస్మిం, పాచిత్తి పరిదీపితా;
అభిహారకభిక్ఖుస్స, సబ్బం తస్సేవ దస్సితం.
పవారితోతి సఞ్ఞిస్స, భిక్ఖుస్మిం అపవారితే;
విమతిస్సుభయత్థాపి, దుక్కటం పరిదీపితం.
అనాపత్తాతిరిత్తం వా, కారాపేత్వావ దేతి చే;
గిలానస్సావసేసం వా, అఞ్ఞస్సత్థాయ దేతి వా.
సేసం ¶ సబ్బమసేసేన, అనన్తరసమం మతం;
ఓమసవాదతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
దుతియపవారణకథా.
ఖాదనీయం వా భోజనీయం వా;
కిఞ్చి వికాలే యో పన భిక్ఖు;
ఖాదతి ¶ భుఞ్జతి వాపి చ తం;
సో జినవుత్తం దోసముపేతి.
యమామిసగతఞ్చేత్థ, వనమూలఫలాదికం;
కాలికేస్వసమ్మోహత్థం, వేదితబ్బమిదం పన.
మూలం కన్దం ముళాలఞ్చ, మత్థకం ఖన్ధకం తచం;
పత్తం పుప్ఫం ఫలం అట్ఠి, పిట్ఠం నియ్యాసమేవ చ.
మూలఖాదనీయాదీనం, ముఖమత్తనిదస్సనం;
భిక్ఖూనం పాటవత్థాయ, నామత్థేసు నిబోధథ.
మూలకం ఖారకఞ్చేవ, వత్థులం తణ్డులేయ్యకం;
తమ్బకం జజ్ఝరికఞ్చ, చచ్చు వజకలీపి చ.
మూలాని ఏవమాదీనం, సాకానం ఆమిసే పన;
సఙ్గహం ఇధ గచ్ఛన్తి, ఆహారత్థం ఫరన్తి హి.
ఛడ్డేన్తి జరట్ఠం ఛేత్వా, యం తం వజకలిస్స తు;
తం యావజీవికం వుత్తం, సేసానం యావకాలికం.
హలిద్ది సిఙ్గివేరఞ్చ, వచత్తం అతివిసం వచం;
ఉసీరం భద్దముత్తఞ్చ, తథా కటుకరోహిణీ.
ఇచ్చేవమాదికం అఞ్ఞం, పఞ్చమూలాదికం బహు;
నానప్పకారకం మూలం, విఞ్ఞేయ్యం యావజీవికం.
మసాలుపిణ్డలాదీనం ¶ , వల్లీనం ఆలువస్స చ;
కన్దో ఉప్పలజాతీనం, తథా పదుమజాతియా.
కదలీసిగ్గుతాలానం, మాలువస్స చ వేళుయా;
సతావరి కసేరూనం, కన్దో అమ్బాటకస్స చ.
ఇచ్చేవమాదయో కన్దా;
దస్సితా యావకాలికా;
ధోతో సో ఆమిసే వుత్తో;
కన్దో యో ఖీరవల్లియా.
అధోతో లసుణఞ్చేవ, ఖీరకాకోలిఆదయో;
కన్దా వాక్యపథాతీతా, విఞ్ఞేయ్యా యావజీవికా.
పుణ్డరీకముళాలఞ్చ ¶ , ముళాలం పదుమస్స చ;
ఏవమాదిమనేకమ్పి, ముళాలం యావకాలికం.
తాలహిన్తాలకున్తాల-నాళికేరాదిసమ్భవం;
హలిద్దిసిఙ్గివేరానం, ముళాలం యావజీవికం.
తాలహిన్తాలకున్తాల-కళీరో కేతకస్స చ;
కదలీనాళికేరానం, మత్థకం మూలకస్స చ.
ఖజ్జురేరకవేత్తానం, ఉచ్ఛువేళునళాదినం;
సత్తన్నం పన ధఞ్ఞానం, కళీరో సాసపస్స చ.
ఇచ్చేవమాదయోనేకే, మత్థకా యావకాలికా;
అఞ్ఞే హలిద్దిఆదీనం, మత్థకా యావజీవికా.
తాలకున్తాలకాదీనం, ఛిన్దిత్వా పాతితో పన;
గతో జరట్ఠబున్దో సో, సఙ్గహం యావజీవికే.
ఖన్ధఖాదనీయం నామ, ఉచ్ఛుఖన్ధో పకాసితో;
సాలకల్యాణియా ఖన్ధో, తథా పథవియం గతో.
ఏవముప్పలజాతీనం, దణ్డకో యావకాలికో;
పణ్ణదణ్డుప్పలాదీనం, సబ్బో పదుమజాతియా.
యావజీవికసఙ్ఖాతా ¶ , కరమద్దాదిదణ్డకా;
తచేసుచ్ఛుతచోవేకో, సరసో యావకాలికో.
మూలకం ఖారకో చచ్చు, తమ్బకో తణ్డులేయ్యకో;
వత్థులో చీనముగ్గో చ, ఉమ్మా వజకలీ తథా.
జజ్ఝరీ కాసమద్దో చ, సేల్లు సిగ్గు చ నాళికా;
వరుణో అగ్గిమన్థో చ, జీవన్తీ సునిసన్నకో.
రాజమాసో చ మాసో చ, నిప్ఫావో మిగపుప్ఫికా;
వణ్టకో భూమిలోణీతి, ఏవమాదిమనేకకం.
పత్తఖాదనీయం నామ, కథితం యావకాలికం;
ఇతరా చ మహాలోణి, దీపితా యావజీవికా.
యావకాలికమిచ్చేవ, కథితం అమ్బపల్లవం;
నిమ్బస్స కుటజస్సాపి, పణ్ణం సులసియాపి చ.
కప్పాసికపటోలానం ¶ , తేసం పుప్ఫఫలాని చ;
ఫణిజ్జకజ్జుకానఞ్చ, పణ్ణం తం యావజీవికం.
అట్ఠన్నం మూలకాదీనం, పుప్ఫం నిప్ఫావకస్స చ;
తథా పుప్ఫం కరీరస్స, పుప్ఫం వరుణకస్స చ.
పుప్ఫం కసేరుకస్సాపి, జీవన్తీ సిగ్గుపుప్ఫకం;
పదుముప్పలజాతీనం, పుప్ఫానం కణ్ణికాపి చ.
నాళికేరస్స తాలస్స, తరుణం కేతకస్స చ;
ఇచ్చేవమాదికం పుప్ఫ-మనేకం యావకాలికం.
యావకాలికపుప్ఫాని, ఠపేత్వా పన సేసకం;
యావజీవికపుప్ఫన్తి, దీపయే సబ్బమేవ చ.
తిలకమకులసాలమల్లికానం ¶ ;
కకుధకపిత్థకకున్దకళీనం;
కురవకకరవీరపాటలీనం;
కుసుమమిదం పన యావజీవికం.
అమ్బమ్బాటకజమ్బూనం, ఫలఞ్చ పనసస్స చ;
మాతులుఙ్గకపిత్థానం, ఫలం తిన్తిణికస్స చ.
తాలస్స నాళికేరస్స, ఫలం ఖజ్జూరియాపి చ;
లబుజస్స చ చోచస్స, మోచస్స మధుకస్స చ.
బదరస్స కరమద్దస్స, ఫలం వాతిఙ్గణస్స చ;
కుమ్భణ్డతిపుసానఞ్చ, ఫలం ఏళాలుకస్స చ.
రాజాయతనఫలం పుస్స-ఫలం తిమ్బరుకస్స చ;
ఏవమాదిమనేకమ్పి, ఫలం తం యావకాలికం.
తిఫలం పిప్ఫలీ జాతి-ఫలఞ్చ కటుకప్ఫలం;
గోట్ఠఫలం బిలఙ్గఞ్చ, తక్కోలమరిచాని చ.
ఏవమాదీని వుత్తాని, అవుత్తాని చ పాళియం;
ఫలాని పన గచ్ఛన్తి, యావజీవికసఙ్గహం.
పనసమ్బాటకట్ఠీని, సాలట్ఠి లబుజట్ఠి చ;
చిఞ్చాబిమ్బఫలట్ఠీని, పోక్ఖరట్ఠి చ సబ్బసో.
ఖజ్జూరికేతకాదీనం ¶ , తథా తాలఫలట్ఠి చ;
ఏవమాదీని గచ్ఛన్తి, యావకాలికసఙ్గహం.
పున్నాగమధుకట్ఠీని, సేల్లట్ఠి తిఫలట్ఠి చ;
ఏవమాదీని అట్ఠీని, నిద్దిట్ఠాని అనామిసే.
సత్తన్నం పన ధఞ్ఞానం, అపరణ్ణానమేవ చ;
పిట్ఠం పనససాలానం, లబుజమ్బాటకస్స చ.
తాలపిట్ఠం ¶ తథా ధోతం, పిట్ఠం యం ఖీరవల్లియా;
ఏవమాదిమనేకమ్పి, కథితం యావకాలికం.
అధోతం తాలపిట్ఠఞ్చ, పిట్ఠం యం ఖీరవల్లియా;
అస్సగన్ధాదిపిట్ఠఞ్చ, హోతి తం యావజీవికం.
నియ్యాసో ఉచ్ఛునిబ్బత్తో, ఏకో సత్తాహకాలికో;
అవసేసో చ హిఙ్గాది, నియ్యాసో యావజీవికో.
మూలాదీసు మయా కిఞ్చి, ముఖమత్తం నిదస్సితం;
ఏతస్సేవానుసారేన, సేసో ఞేయ్యో విభావినా.
‘‘భుఞ్జిస్సామి వికాలే’’తి, ఆమిసం పటిగణ్హతో;
కాలే వికాలసఞ్ఞిస్స, కాలే వేమతికస్స చ.
దుక్కటం, కాలసఞ్ఞిస్స, అనాపత్తి పకాసితా;
ఇదం ఏళకలోమేన, సముట్ఠానాదినా సమం.
వికాలభోజనకథా.
భోజనం సన్నిధిం కత్వా, ఖాదనం వాపి యో పన;
భుఞ్జేయ్య వాపి ఖాదేయ్య, తస్స పాచిత్తియం సియా.
భిక్ఖు యం సామణేరానం, పరిచ్చజత్యనాలయో;
నిదహిత్వా సచే తస్స, దేన్తి తం పున వట్టతి.
సయం పటిగ్గహేత్వాన, అపరిచ్చత్తమేవ యం;
దుతియే దివసే తస్స, నిహితం తం న వట్టతి.
తతో అజ్ఝోహరన్తస్స, ఏకసిత్థమ్పి భిక్ఖునో;
పాచిత్తి కథితా సుద్ధా, సుద్ధచిత్తేన తాదినా.
అకప్పియేసు ¶ మంసేసు, మనుస్సస్సేవ మంసకే;
థుల్లచ్చయేన పాచిత్తి, దుక్కటేన సహేతరే.
యామకాలికసఙ్ఖాతం ¶ , పాచిత్తి పరిభుఞ్జతో;
దుక్కటాపత్తియా సద్ధిం, ఆహారత్థాయ భుఞ్జతో.
సచే పవారితో హుత్వా, అన్నం అనతిరిత్తకం;
భుఞ్జతో పకతం తస్స, హోతి పాచిత్తియద్వయం.
థుల్లచ్చయేన సద్ధిం ద్వే, మంసే మానుసకే సియుం;
సేసే అకప్పియే మంసే, దుక్కటేన సహ ద్వయం.
యామకాలికసఙ్ఖాతం, భుఞ్జతో సతి పచ్చయే;
సామిసేన ముఖేన ద్వే, ఏకమేవ నిరామిసం.
తమేవజ్ఝోహరన్తస్స, ఆహారత్థాయ కేవలం;
ద్వీసు తేసు వికప్పేసు, దుక్కటం పన వడ్ఢతి.
వికాలే భుఞ్జతో సుద్ధం, సన్నిధిపచ్చయాపి చ;
వికాలభోజనా చేవ, హోతి పాచిత్తియద్వయం.
మంసే థుల్లచ్చయఞ్చేవ, దుక్కటమ్పి చ వడ్ఢతి;
మనుస్సమంసే సేసే చ, యథానుక్కమతో ద్వయం.
నత్థేవానతిరిత్తమ్పి, వికాలే పరిభుఞ్జతో;
దోసో సబ్బవికప్పేసు, భిక్ఖునో తన్నిమిత్తకో.
వికాలపచ్చయా వాపి, న దోసో యామకాలికే;
సత్తాహకాలికం యావ-జీవికం పటిగణ్హతో.
ఆహారస్సేవ అత్థాయ, గహణే దువిధస్స తు;
అజ్ఝోహారపయోగేసు, దుక్కటం తు నిరామిసే.
అథ ఆమిససంసట్ఠం, గహేత్వా ఠపితం సచే;
పున అజ్ఝోహరన్తస్స, పాచిత్తేవ పకాసితా.
కాలో యామో చ సత్తాహం, ఇతి కాలత్తయం ఇదం;
అతిక్కమయతో దోసో, కాలం తం తం తు కాలికం.
అత్తనా తీణి సమ్భిన్న-రసాని ఇతరాని హి;
సభావముపనేతేవ, యావకాలికమత్తనో.
ఏవమేవ ¶ ¶ చ సేసేసు, కాలికేసు వినిద్దిసే;
ఇమేసు పన సబ్బేసు, కాలికేసు చతూస్వపి.
కాలికద్వయమాదిమ్హి, అన్తోవుత్థఞ్చ సన్నిధి;
ఉభయమ్పి న హోతేవ, పచ్ఛిమం కాలికద్వయం.
అకప్పియాయ కుటియా, వుత్థేనన్తద్వయేన తం;
గహితం తదహే వాపి, ద్వయం పుబ్బం న వట్టతి.
ముఖసన్నిధి నామాయం, అన్తోవుత్థం న కప్పతి;
ఇతి వుత్తం దళ్హం కత్వా, మహాపచ్చరియం పన.
న దోసో నిదహిత్వాపి, పఠమం కాలికత్తయం;
తం తం సకం సకం కాల-మనతిక్కమ్మ భుఞ్జతో.
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, అనాపత్తి పకాసితా;
సమమేళకలోమేన, సముట్ఠానాదినా ఇదం.
సన్నిధికారకథా.
భోజనాని పణీతాని, అగిలానో పనత్తనో;
అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వాన, పాచిత్తి పరిభుఞ్జతో.
‘‘సప్పినా దేహి భత్తం మే, ససప్పిం సప్పిమిస్సకం;
సప్పిభత్తఞ్చ దేహీ’’తి, విఞ్ఞాపేన్తస్స దుక్కటం.
విఞ్ఞాపేత్వా తథా తం చే, దుక్కటం పటిగణ్హతో;
పున అజ్ఝోహరన్తస్స, పాచిత్తి పరియాపుతా.
సుద్ధాని సప్పిఆదీని, విఞ్ఞాపేత్వాన భుఞ్జతో;
సేఖియేసుపి విఞ్ఞత్తి, దుక్కటం పరిదీపయే.
తస్మా పణీతసంసట్ఠం, విఞ్ఞాపేత్వావ భుఞ్జతో;
సత్తధఞ్ఞమయం భత్తం, పాచిత్తియముదీరయే.
సచే ¶ ‘‘గోసప్పినా మయ్హం, దేహి భత్త’’న్తి యాచితో;
అజియా సప్పిఆదీహి, విసఙ్కేతం దదాతి చే.
‘‘సప్పినా దేహి’’ వుత్తో చే, నవనీతాదికేసుపి;
దేతి అఞ్ఞతరేనస్స, విసఙ్కేతన్తి దీపితం.
యేన ¶ యేన హి విఞ్ఞత్తం, తస్మిం మూలేపి తస్స వా;
లద్ధేపి పన తం లద్ధం, హోతియేవ న అఞ్ఞథా.
ఠపేత్వా సప్పిఆదీని, ఆగతాని హి పాళియం;
అఞ్ఞేహి విఞ్ఞాపేన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
సబ్బేహి సప్పిఆదీహి, విఞ్ఞాపేత్వావ ఏకతో;
భుఞ్జతేకరసం కత్వా, నవ పాచిత్తియో మతా.
అకప్పియేన వుత్తేపి, సప్పినా దేతి తేన చే;
గహణే పరిభోగేపి, దుక్కటం పరిదీపితం.
గిలానస్స గిలానోతి, సఞ్ఞినో విమతిస్స వా;
దుక్కటం మునినా వుత్తం, అనాపత్తి పకాసితా.
గిలానకాలే విఞ్ఞత్త-మగిలానస్స భుఞ్జతో;
గిలానస్సావసేసం వా, ఞాతకాదీనమేవ వా.
ఇదం చతుసముట్ఠానం, కాయతో కాయవాచతో;
కాయచిత్తా తథా కాయ-వాచాచిత్తత్తయాపి చ.
పణీతభోజనకథా.
అదిన్నఞ్హి ముఖద్వారం, ఆహారం ఆహరేయ్య యో;
దన్తపోనోదకం హిత్వా, తస్స పాచిత్తియం సియా.
హత్థపాసోభినీహారో, మజ్ఝిముచ్చారణక్ఖమో;
మనుస్సో వామనుస్సో వా, దేతి కాయాదినా తిధా.
పటిగ్గణ్హాతి ¶ తం భిక్ఖు, దీయమానం సచే ద్విధా;
ఏవం పఞ్చఙ్గసంయోగే, గహణం తస్స రూహతి.
దాయకో గగనట్ఠో చే, భూమట్ఠో చేతరో సియా;
భూమట్ఠస్స చ సీసేన, గగనట్ఠస్స దేహినో.
యమాసన్నతరం అఙ్గం, ఓరిమన్తేన తస్స తు;
దాతుం వాపి గహేతుం వా, వినా హత్థం పసారితం.
హత్థపాసో మినేతబ్బో, నగట్ఠాదీస్వయం నయో;
ఏవరూపే పన ఠానే, ఠత్వా చే దేతి వట్టతి.
పక్ఖీ ¶ వా ముఖతుణ్డేన, హత్థీ సోణ్డాయ వా పన;
సచే యం కిఞ్చి పుప్ఫం వా, ఫలం వా దేతి వట్టతి.
భత్తబ్యఞ్జనపుణ్ణాని, భాజనాని బహూనిపి;
సీసేనాదాయ భిక్ఖుస్స, గన్త్వా కస్సచి సన్తికం.
ఈసకం పన ఓనత్వా, ‘‘గణ్హా’’తి యది భాసతి;
తేన హత్థం పసారేత్వా, హేట్ఠిమం పన భాజనం.
పటిచ్ఛితబ్బం తం ఏక- దేసేనాపి చ భిక్ఖునా;
హోన్తి ఏత్తావతా తాని, గహితానేవ సబ్బసో.
తతో పట్ఠాయ తం సబ్బం, ఓరోపేత్వా యథాసుఖం;
ఉగ్ఘాటేత్వా తతో ఇట్ఠం, గహేతుం పన వట్టతి.
పచ్ఛిఆదిమ్హి వత్తబ్బ-మత్థి కిం ఏకభాజనే;
కాజభత్తం హరన్తో చే, ఓనత్వా దేతి వట్టతి.
తింసహత్థో సియా వేళు, అన్తేసు చ దువే ఘటా;
సప్పినో, గహితేకస్మిం, సబ్బం గహితమేవ తం.
బహుపత్తా చ మఞ్చే వా, పీఠే వా కటసారకే;
ఠపితా దాయకో హత్థ-పాసే ఠత్వాన దేతి చే.
పటిగ్గహణసఞ్ఞాయ, మఞ్చాదీని సచే పన;
నిసీదతి ఫుసిత్వా యో, యఞ్చ పత్తేసు దీయతి.
గహితం ¶ తేన తం సబ్బం, హోతియేవ న సంసయో;
పటిగ్గహేస్సామిచ్చేవ, మఞ్చాదీని సచే పన.
గహితం హోతి తం సబ్బం, ఆరుహిత్వా నిసీదతి;
ఆహచ్చ కుచ్ఛియా కుచ్ఛిం, ఠితా పత్తా హి భూమియం.
యం యం అఙ్గులియా వాపి, ఫుసిత్వా సూచియాపి వా;
నిసిన్నో తత్థ తత్థేవ, దీయమానం తు వట్టతి.
కటసారే మహన్తస్మిం, తథా హత్థత్థరాదిసు;
గణ్హతో హత్థపాసస్మిం, విజ్జమానే తు వట్టతి.
తత్థజాతకపణ్ణేసు, గహేతుం న చ వట్టతి;
న పనేతాని కాయేన, పటిబద్ధాని హోన్తి హి.
అసంహారిమపాసాణే ¶ , ఫలకే వాపి తాదిసే;
ఖాణుబద్ధేపి వా మఞ్చే, గహణం నేవ రూహతి.
తిన్తిణికాదిపణ్ణేసు, భూమియం పత్థటేసు వా;
ధారేతుమసమత్థత్తా, గహణం న చ రూహతి.
హత్థపాసమతిక్కమ్మ, దీఘదణ్డేన దేతి చే;
వత్తబ్బో భిక్ఖునాగన్త్వా, దేహీతి పరివేసకో.
సచే పత్తే రజో హోతి, ధోవితబ్బో జలే సతి;
తస్మిం అసతి పుఞ్ఛిత్వా, గహేతబ్బో అసేసతో.
పిణ్డాయ విచరన్తస్స, రజం పతతి చే పన;
భిక్ఖా పటిగ్గహేత్వావ, గహేతబ్బా విజానతా.
అప్పటిగ్గహితే భిక్ఖుం, గణ్హతో పన దుక్కటం;
పటిగ్గహేత్వానాపత్తి, పచ్ఛా తం పరిభుఞ్జతో.
‘‘పటిగ్గహేత్వా దేథా’’తి, వుత్తే తం వచనం పన;
అసుత్వానాదియిత్వా వా, దేన్తి చే నత్థి దుక్కటం.
పచ్ఛా పటిగ్గహేత్వావ, గహేతబ్బం విజానతా;
సచే రజం నిపాతేతి, మహావాతో తతో తతో.
న ¶ సక్కా చ సియా భిక్ఖం, గహేతుం యది భిక్ఖునా;
అఞ్ఞస్స దాతుకామేన, గహేతుం పన వట్టతి.
సామణేరస్స తం దత్వా, దిన్నం వా తేన తం పున;
తస్స విస్సాసతో వాపి, భుఞ్జితుం పన వట్టతి.
భిక్ఖాచారే సచే భత్తం, సరజం దేతి భిక్ఖునో;
‘‘పటిగ్గహేత్వా భిక్ఖం త్వం, గణ్హ వా భుఞ్జ వా’’తి చ.
వత్తబ్బో సో తథా తేన, కత్తబ్బఞ్చేవ భిక్ఖునా;
రజం ఉపరి భత్తస్స, తస్సుప్లవతి చే పన.
కఞ్జికం తు పవాహేత్వా, భుఞ్జితబ్బం యథాసుఖం;
అన్తో పటిగ్గహేతబ్బం, పవిట్ఠం తు సచే పన.
పతితం సుక్ఖభత్తే చే, అపనీయావ తం రజం;
సుఖుమం చే సభత్తమ్పి, భుఞ్జితబ్బం యథాసుఖం.
ఉళుఙ్కేనాహరిత్వాపి ¶ , దేన్తస్స పఠమం పన;
థేవో ఉళుఙ్కతో పత్తే, సచే పతతి వట్టతి.
భత్తే ఆకిరమానే తు, చరుకేన తతో పన;
మసి వా ఛారికా వాపి, సచే పతతి భాజనే.
తస్స చాభిహటత్తాపి, న దోసో ఉపలబ్భతి;
అనన్తరస్స భిక్ఖుస్స, దీయమానం తు పత్తతో.
ఉప్పభిత్వా సచే పత్తే, ఇతరస్స చ భిక్ఖునో;
పతతి వట్టతేవాయం, పటిగ్గహితమేవ తం.
పాయాసస్స చ పూరేత్వా, పత్తం చే దేన్తి భిక్ఖునో;
ఉణ్హత్తా పన తం హేట్ఠా, గహేతుం న చ సక్కతి.
వట్టతీతి చ నిద్దిట్ఠం, గహేతుం ముఖవట్టియం;
న సక్కా చే గహేతబ్బో, తథా ఆధారకేనపి.
సచే ¶ ఆసనసాలాయం, గహేత్వా పత్తమత్తనో;
నిద్దాయతి నిసిన్నోవ, దీయమానం న జానతి.
నేవాహరియమానం వా, అప్పటిగ్గహితమేవ తం;
ఆభోగం పన కత్వా చే, నిసిన్నో హోతి వట్టతి.
సచే హత్థేన ముఞ్చిత్వా, పత్తం ఆధారకమ్పి వా;
పేల్లేత్వా పన పాదేన, నిద్దాయతి హి వట్టతి.
పాదేనాధారకం అక్క-మిత్వాపి పటిగణ్హతో;
జాగరస్సాపి హోతేవ, గహణస్మిం అనాదరో.
తస్మా తం న చ కాతబ్బం, భిక్ఖునా వినయఞ్ఞునా;
యం దీయమానం పతతి, గహేతుం తం తు వట్టతి.
భుఞ్జన్తానఞ్చ దన్తా వా, ఖీయన్తిపి నఖాపి వా;
తథా పత్తస్స వణ్ణో వా, అబ్బోహారనయో అయం.
సత్థకేనుచ్ఛుఆదీని, ఫాలేన్తానం సచే మలం;
పఞ్ఞాయతి హి తం తేసు, సియా నవసముట్ఠితం.
పటిగ్గహేత్వా తం పచ్ఛా, ఖాదితబ్బం తు భిక్ఖునా;
న పఞ్ఞాయతి చే తస్మిం, మలం వట్టతి ఖాదితుం.
పిసన్తానమ్పి ¶ భేసజ్జం, కోట్టేన్తానమ్పి వా తథా;
నిసదోదుక్ఖలాదీనం, ఖీయనేపి అయం నయో.
భేసజ్జత్థాయ తాపేత్వా, వాసిం ఖీరే ఖిపన్తి చే;
ఉట్ఠేతి నీలికా తత్థ, సత్థకే వియ నిచ్ఛయో.
సచే ఆమకతక్కే వా, ఖీరే వా పక్ఖిపన్తి తం;
సామపాకనిమిత్తమ్హా, న తు ముచ్చతి దుక్కటా.
పిణ్డాయ విచరన్తస్స, వస్సకాలేసు భిక్ఖునో;
పత్తే పతతి చే తోయం, కిలిట్ఠం కాయవత్థతో.
పచ్ఛా పటిగ్గహేత్వా తం, భుఞ్జితబ్బం యథాసుఖం;
ఏసేవ చ నయో వుత్తో, రుక్ఖమూలేపి భుఞ్జతో.
సత్తాహం ¶ పన వస్సన్తే, దేవే సుద్ధం జలం సచే;
అబ్భోకాసేపి వా పత్తే, తోయం పతతి వట్టతి.
ఓదనం పన దేన్తేన, సామణేరస్స భిక్ఖునా;
దాతబ్బో అచ్ఛుపన్తేన, తస్స పత్తగతోదనం.
పటిగ్గహేత్వా వా పత్తం, దాతబ్బో తస్స ఓదనో;
ఛుపిత్వా దేతి చే భత్తం, తం పనుగ్గహితం సియా.
అఞ్ఞస్స దాతుకామేన, పరిచ్చత్తం సచే పన;
యావ హత్థగతం తావ, పటిగ్గహితమేవ తం.
‘‘గణ్హా’’తి నిరపేక్ఖోవ, పత్తమాధారకే ఠితం;
సచే వదతి పచ్ఛా తం, పటిగ్గణ్హేయ్య పణ్డితో.
సాపేక్ఖోయేవ యో పత్తం, ఠపేత్వాధారకే పన;
‘‘ఏత్తో పూవమ్పి భత్తం వా, కిఞ్చి గణ్హా’’తి భాసతి.
సామణేరోపి తం భత్తం, ధోవిత్వా హత్థమత్తనో;
అత్తపత్తగతం భత్తం, అఫుసిత్వా సచే పన.
పక్ఖిపన్తో సతక్ఖత్తుం, ఉద్ధరిత్వాపి గణ్హతు;
తంపటిగ్గహణే కిచ్చం, పున తస్స న విజ్జతి.
అత్తపత్తగతం భత్తం, ఫుసిత్వా యది గణ్హతి;
పచ్ఛా పటిగ్గహేతబ్బం, సంసట్ఠత్తా పరేన తం.
భిక్ఖూనం ¶ యాగుఆదీనం, పచనే భాజనే పన;
పక్ఖిపిత్వా ఠపేన్తేన, అఞ్ఞస్సత్థాయ ఓదనం.
భాజనుపరి హత్థేసు, సామణేరస్స పక్ఖిపే;
పతితం హత్థతో తస్మిం, న కరోతి అకప్పియం.
పరిచ్చత్తఞ్హి తం ఏవం, అకత్వాకిరతేవ చే;
భుఞ్జితబ్బం తు తం కత్వా, పత్తం వియ నిరామిసం.
సచే యాగుకుటం పుణ్ణం, సామణేరో హి దుబ్బలో;
భిక్ఖుం పటిగ్గహాపేతుం, న సక్కోతి హి తం పున.
కుటస్స ¶ గీవం పత్తస్స, ఠపేత్వా ముఖవట్టియం;
భిక్ఖునా ఉపనీతస్స, ఆవజ్జేతి హి వట్టతి.
అథ వా భూమియంయేవ, హత్థే భిక్ఖు ఠపేతి చే;
ఆరోపేతి పవట్టేత్వా, తత్థ చే పన వట్టతి.
భత్తపచ్ఛుచ్ఛుభారేసు, అయమేవ వినిచ్ఛయో;
ద్వే తయో సామణేరా వా, దేన్తి చే గహణూపగం.
భారమేకస్స భిక్ఖుస్స, గహేతుం పన వట్టతి;
ఏకేన వా తథా దిన్నం, గణ్హన్తి ద్వే తయోపి వా.
మఞ్చస్స పాదే పీఠస్స, పాదే తేలఘటాదికం;
లగ్గేన్తి తత్థ భిక్ఖుస్స, వట్టతేవ నిసీదితుం.
అప్పటిగ్గహితం హేట్ఠా-మఞ్చే చే తేలథాలకం;
సమ్ముజ్జన్తో చ ఘట్టేతి, న పనుగ్గహితం సియా.
పటిగ్గహితసఞ్ఞాయ, అప్పటిగ్గహితం పన;
గణ్హిత్వా పున తం ఞత్వా, ఠపేతుం తత్థ వట్టతి.
వివరిత్వా సచే పుబ్బే, ఠపితం పిహితమ్పి చ;
తథేవ తం ఠపేతబ్బం, కత్తబ్బం న పనఞ్ఞథా.
బహి ఠపేతి చే తేన, ఛుపితబ్బం న తం పున;
యది ఛుపతి చే ఞత్వా, తం పనుగ్గహితం సియా.
పటిగ్గహితతేలస్మిం, ఉట్ఠేతి యది కణ్ణకా;
సిఙ్గీవేరాదికే మూలే, ఘనచుణ్ణమ్పి వా తథా.
తంసముట్ఠానతో ¶ సబ్బం, తఞ్ఞేవాతి పవుచ్చతి;
పటిగ్గహణకిచ్చం తు, తస్మిం పున న విజ్జతి.
తాలం వా నాళికేరం వా, ఆరుళ్హో కోచి పుగ్గలో;
తత్రట్ఠో తాలపిణ్డిం సో, ఓతారేత్వాన రజ్జుయా.
సచే ¶ వదతి ‘‘గణ్హా’’తి, న గహేతబ్బమేవ చ;
తమఞ్ఞో పన భూమట్ఠో, గహేత్వా దేతి వట్టతి.
ఛిన్దిత్వా చే వతిం ఉచ్ఛుం, ఫలం వా దేతి గణ్హితుం;
దణ్డకే అఫుసిత్వావ, నిగ్గతం పన వట్టతి.
సచే న పుథులో హోతి, పాకారో అతిఉచ్చకో;
అన్తోట్ఠితబహిట్ఠానం, హత్థపాసో పహోతి చే.
ఉద్ధం హత్థసతం గన్త్వా, సమ్పత్తం పున తం పన;
గణ్హతో భిక్ఖునో దోసో, కోచి నేవూపలబ్భతి.
భిక్ఖునో సామణేరం తు, ఖన్ధేన వహతో సచే;
ఫలం గహేత్వా తత్థేవ, నిసిన్నో దేతి వట్టతి.
అపరోపి వహన్తోవ, భిక్ఖుం యో కోచి పుగ్గలో;
ఫలం ఖన్ధే నిసిన్నస్స, భిక్ఖునో దేతి వట్టతి.
గహేత్వా ఫలినిం సాఖం, ఛాయత్థం యది గచ్ఛతి;
పున చిత్తే సముప్పన్నే, ఖాదితుం పన భిక్ఖునో.
సాఖం పటిగ్గహాపేత్వా, ఫలం ఖాదతి వట్టతి;
మక్ఖికానం నివారత్థం, గహితాయప్యయం నయో.
కప్పియం పన కారేత్వా, పటిగ్గణ్హాతి తం పున;
భోత్తుకామో సచే మూల-గహణంయేవ వట్టతి.
మాతాపితూనమత్థాయ, గహేత్వా సప్పిఆదికం;
గచ్ఛన్తో అన్తరామగ్గే, యం ఇచ్ఛతి తతో పన.
తం సో పటిగ్గహాపేత్వా, పరిభుఞ్జతి వట్టతి;
తం పటిగ్గహితం మూల-గహణంయేవ వట్టతి.
సామణేరస్స పాథేయ్య-తణ్డులే భిక్ఖు గణ్హతి;
భిక్ఖుస్స సామణేరోపి, గహేత్వా పన గచ్ఛతి.
తణ్డులేసు ¶ హి ఖీణేసు, అత్తనా గహితేసు సో;
సచే యాగుం పచిత్వాన, తణ్డులేహితరేహిపి.
ఉభిన్నం ¶ ద్వీసు పత్తేసు, ఆకిరిత్వా పనత్తనో;
యాగుం భిక్ఖుస్స తం దత్వా, సయం పివతి తస్స చే.
సన్నిధిపచ్చయా నేవ, న ఉగ్గహితకారణా;
సామణేరస్స పీతత్తా, దోసో భిక్ఖుస్స విజ్జతి.
మాతాపితూనమత్థాయ, తేలాదిం హరతోపి చ;
సాఖం ఛాయాదిఅత్థాయ, ఇమస్స న విసేసతా.
తస్మా హిస్స విసేసస్స, చిన్తేతబ్బం తు కారణం;
తస్స సాలయభావం తు, విసేసం తక్కయామహం.
తణ్డులే పన ధోవిత్వా, నిచ్చాలేతుఞ్హి చేలకో;
న సక్కోతి సచే తే చ, తణ్డులే భాజనమ్పి చ.
పటిగ్గహేత్వా ధోవిత్వా, ఆరోపేత్వా పనుద్ధనం;
భిక్ఖునాగ్గి న కాతబ్బో, వివరిత్వాపి పక్కతా.
ఞాతబ్బా పక్కకాలస్మిం, ఓరోపేత్వా యథాసుఖం;
భుఞ్జితబ్బం, న పచ్ఛస్స, పటిగ్గహణకారణం.
ఆరోపేత్వా సచే భిక్ఖు, ఉద్ధనం సుద్ధభాజనం;
ఉదకం యాగుఅత్థాయ, తాపేతి యది వట్టతి.
తత్తే పనుదకే కోచి, చే పక్ఖిపతి తణ్డులే;
తతో పట్ఠాయ తేనగ్గి, న కాతబ్బోవ భిక్ఖునా.
పటిగ్గహేత్వా తం యాగుం, పాతుం వట్టతి భిక్ఖునో;
సచే పచతి పచ్ఛా తం, సామపాకా న ముచ్చతి.
తత్థజాతఫలం కిఞ్చి, సహ చాలేతి వల్లియా;
తస్సేవ చ తతో లద్ధం, ఫలం కిఞ్చి న వట్టతి.
ఫలరుక్ఖం పరామట్ఠుం, తమపస్సయితుమ్పి వా;
కణ్టకే బన్ధితుం వాపి, భిక్ఖునో కిర వట్టతి.
సణ్డాసేన ¶ చ దీఘేన, గహేత్వా థాలకం పన;
పచతో భిక్ఖునో తేలం, భస్మం పతతి తత్థ చే.
అముఞ్చన్తేన ¶ హత్థేన, పచిత్వా తేలథాలకం;
ఓతారేత్వావ తం పచ్ఛా, పటిగ్గణ్హేయ్య వట్టతి.
పటిగ్గహేత్వా అఙ్గారే, తాని దారూని వా పన;
ఠపితాని సచే హోన్తి, పుబ్బగాహోవ వట్టతి.
ఉచ్ఛుం ఖాదతి చే భిక్ఖు, సామణేరోపి ఇచ్ఛతి;
‘‘ఛిన్దిత్వా త్వమితో గణ్హ’’, ఇతి వుత్తో చ గణ్హతి.
నత్థేవ అవసేసస్స, పటిగ్గహణకారణం;
ఖాదతో గుళపిణ్డమ్పి, అయమేవ వినిచ్ఛయో.
కాతుం సాగరతోయేన, లోణకిచ్చం తు వట్టతి;
యావజీవికసఙ్ఖాతం, తోయత్తా న తు గచ్ఛతి.
ఇదం కాలవినిమ్ముత్తం, ఉదకం పరిదీపితం;
నిబ్బానం వియ నిబ్బాన-కుసలేన మహేసినా.
ఉదకేన సమా వుత్తా, హిమస్స కరకాపి చ;
కూపాదీసు జలం పాతుం, బహలమ్పి చ వట్టతి.
ఖేత్తేసు కసితట్ఠానే, బహలం తం న వట్టతి;
సన్దిత్వా యది తం గన్త్వా, నదిం పూరేతి వట్టతి.
సోబ్భేసు కకుధాదీనం, జలే పుప్ఫసమాకులే;
న ఞాయతి రసో తేసం, న పటిగ్గహణకారణం.
సరేణుకాని పుప్ఫాని, పానీయస్స ఘటే పన;
పక్ఖిత్తాని సచే హోన్తి, పటిగ్గణ్హేయ్య తం పన.
పటిగ్గహేత్వా దేయ్యాని, వాసపుప్ఫాని తత్థ వా;
కమల్లికాసు దిన్నాసు, అబ్బోహారోతి వట్టతి.
అప్పటిగ్గహితస్సేవ ¶ , దన్తకట్ఠస్స యో రసో;
అజానన్తస్స పాచిత్తి, సో చే విసతి ఖాదతో.
సరీరట్ఠేసు భూతేసు, కిం వట్టతి? న వట్టతి?
కప్పాకప్పియమంసానం, ఖీరం సబ్బమ్పి వట్టతి.
కణ్ణక్ఖిగూథకో దన్త- మలం ముత్తం కరీసకం;
సేమ్హం సిఙ్ఘాణికా ఖేళో, అస్సు లోణన్తి వట్టతి.
యం ¶ పనేత్థ సకట్ఠానా, చవిత్వా పతితం సియా;
పత్తే వా పన హత్థే వా, పటిగ్గణ్హేయ్య తం పున.
అఙ్గలగ్గమవిచ్ఛన్నం, పటిగ్గహితమేవ తం;
ఉణ్హయాగుం పివన్తస్స, సేదో హత్థేసు జాయతి.
పిణ్డాయ విచరన్తస్స, సేదో హత్థానుసారతో;
ఓరోహతి సచే పత్తం, న పటిగ్గహణకారణం.
సామం గహేత్వా చత్తారి, వికటాని నదాయకే;
సప్పదట్ఠక్ఖణేయేవ, న దోసో పరిభుఞ్జతో.
పథవిం మత్తికత్థాయ, ఖణితుం ఛిన్దితుమ్పి వా;
తరుమ్పి ఛారికత్థాయ, భిక్ఖునో పన వట్టతి.
అచ్ఛేదగాహనిరపేక్ఖనిసజ్జతో చ;
సిక్ఖప్పహానమరణేహి చ లిఙ్గభేదా;
దానేన తస్స చ పరస్స అభిక్ఖుకస్స;
సబ్బం పటిగ్గహణమేతి వినాసమేవం.
దురూపచిణ్ణే నిద్దిట్ఠం, గహణుగ్గహితస్సపి;
అన్తోవుత్థే సయంపక్కే, అన్తోపక్కే చ దుక్కటం.
పటిగ్గహితకే తస్మిం, అప్పటిగ్గహితసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
పటిగ్గహితసఞ్ఞిస్స ¶ , దన్తపోనోదకేసుపి;
న దోసేళకలోమేన, సముట్ఠానాదయో సమా.
నవమజ్ఝిమథేరభిక్ఖునీనం;
అవిసేసేన యతిచ్ఛితబ్బకో;
సకలో అసమాసతోవ మయా;
కథితో ఏత్థ వినిచ్ఛయో తతో.
దన్తపోనకథా.
భోజనవగ్గో చతుత్థో.
యం ¶ కిఞ్చిచేలకాదీనం, తిత్థియానం పనామిసం;
దేన్తస్సేకపయోగేన, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
విచ్ఛిన్దిత్వాన దేన్తస్స, పయోగగణనావసా;
హోన్తి పాచిత్తియో తస్స, తికపాచిత్తియం సియా.
ఉదకం దన్తపోనం వా, దేన్తస్స చ అతిత్థియే;
తిత్థియోతి చ సఞ్ఞిస్స, దుక్కటం విమతిస్స చ.
దాపేన్తస్స పనఞ్ఞేన, సామణేరాదికేన వా;
నిక్ఖిత్తభాజనే తేసం, దేన్తస్స బహిలేపనం.
ఠపేత్వా భోజనం తేసం, సన్తికే ‘‘గణ్హథా’’తి చ;
వదన్తస్స అనాపత్తి, సముట్ఠానేళకూపమం.
అచేలకకథా.
దాపేత్వా వా అదాపేత్వా, భిక్ఖు యం కిఞ్చి ఆమిసం;
కత్తుకామో సచే సద్ధిం, హసనాదీని ఇత్థియా.
ఉయ్యోజేతి ¶ హి ‘‘గచ్ఛా’’తి, వత్వా తప్పచ్చయా పన;
తస్సుయ్యోజనమత్తస్మిం, దుక్కటం పఠమేన చ.
పాదేనస్సుపచారస్మిం, అతిక్కన్తే చ దుక్కటం;
దుతియేనస్స పాచిత్తి, సీమాతిక్కమనే పన.
దస్సనే ఉపచారస్స, హత్థా ద్వాదస దేసితా;
పమాణం సవనే చేవం, అజ్ఝోకాసే న చేతరే.
భిక్ఖుస్మిం తికపాచిత్తి, ఇతరే తికదుక్కటం;
ఉభిన్నం దుక్కటం వుత్తం, కలిసాసనరోపనే.
ఉయ్యోజేన్తస్స కిచ్చేన, న దోసుమ్మత్తకాదినో;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
ఉయ్యోజనకథా.
ఖుద్దకే పిట్ఠివంసం యో, అతిక్కమ్మ నిసీదతి;
సభోజనే కులే తస్స, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
హత్థపాసం ¶ అతిక్కమ్మ, పిట్ఠిసఙ్ఘాటకస్స చ;
సయనస్స పనాసన్నే, ఠానే దోసో మహల్లకే.
అసయనిఘరే తస్స, సయనిఘరసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, దుక్కటం పరిదీపితం.
నిసీదన్తస్సనాపత్తి, భిక్ఖుస్స దుతియే సతి;
వీతరాగేసు వా తేసు, నిక్ఖన్తేసు ఉభోసు వా.
నిసిన్నస్సానతిక్కమ్మ, పదేసం వుత్తలక్ఖణం;
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా.
సభోజనకథా.
చతుత్థే ¶ పఞ్చమే చేవ, వత్తబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
వత్తబ్బం యఞ్చ తం సబ్బం, వుత్తం అనియతద్వయే.
సముట్ఠానం పనేతేసం, అనన్తరసమం మతం;
అయమేవ విసేసోతి, తేసమేసఞ్చ దీపితో.
రహోపటిచ్ఛన్నరహోనిసజ్జకథా.
భోజనానం తు పఞ్చన్నం, వుత్తో అఞ్ఞతరేన యో;
సన్తం భిక్ఖుమనాపుచ్ఛా, ఆపజ్జేయ్య కులేసు చే.
చారిత్తం తస్స పాచిత్తి, అఞ్ఞత్ర సమయా సియా;
ఠపేత్వా సమయం భిక్ఖు, దువిధం వుత్తలక్ఖణం.
అవీతివత్తే మజ్ఝణ్హే, ఘరమఞ్ఞస్స గచ్ఛతి;
ఘరూపచారోక్కమనే, పఠమేన హి దుక్కటం.
అతిక్కన్తే ఘరుమ్మారే, అపరమ్పి చ దుక్కటం;
దుతియేన చ పాదేన, పాచిత్తి సమతిక్కమే.
ఠితట్ఠానే సచే భిక్ఖుం, ఓలోకేత్వా న పస్సతి;
‘‘అసన్త’’న్తి అనాపుచ్ఛా, పవిట్ఠో నామ వుచ్చతి.
సచే దూరే ఠితో హోతి, అసన్తో నామ భిక్ఖు సో;
నత్థి ఆరోచనే కిచ్చం, గవేసిత్వా ఇతో చితో.
న ¶ దోసో సమయే సన్తం, ఆపుచ్ఛిత్వా చ గచ్ఛతో;
భిక్ఖుం ఘరేన మగ్గో చే, ఆరామం గచ్ఛతోపి చ.
తిత్థియానమ్పి సేయ్యం వా, తథా భిక్ఖునుపస్సయం;
ఆపదాసనసాలం వా, భత్తియస్స ఘరమ్పి వా.
ఇదం పన సముట్ఠానం, కథినేన సమం మతం;
క్రియాక్రియమచిత్తఞ్చ, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
చారిత్తకథా.
సబ్బాపి ¶ సాదితబ్బావ, చతుమాసపవారణా;
భిక్ఖునా అగిలానేన, పున నిచ్చపవారణా.
‘‘విఞ్ఞాపేస్సామి రోగస్మిం, సతి మే పచ్చయే’’తి చ;
న పటిక్ఖిపితబ్బా సా, ‘‘రోగో దాని న మే’’తి చ.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, దుక్కటం నతతుత్తరిం;
తతుత్తరిన్తి సఞ్ఞిస్స, తత్థ వేమతికస్స చ.
నతతుత్తరిసఞ్ఞిస్స, యేహి యేన పవారితో;
తతో అఞ్ఞేహి వా భియ్యో, ఆచిక్ఖిత్వా యథాతథం.
విఞ్ఞాపేన్తస్స భిక్ఖుస్స, అఞ్ఞస్సత్థాయ వా పన;
ఞాతకానమనాపత్తి, అత్తనో వా ధనేనపి.
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, అనాపత్తి పకాసితా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
భేసజ్జకథా.
ఉయ్యుత్తం భిక్ఖునో సేనం, దస్సనత్థాయ గచ్ఛతో;
అఞ్ఞత్ర పచ్చయా తస్స, దుక్కటం తు పదే పదే.
దస్సనస్సుపచారస్మిం, ఠత్వా పాచిత్తి పస్సతో;
ఉపచారం విముఞ్చిత్వా, పస్సన్తస్స పయోగతో.
ఆరోహా పన చత్తారో, ద్వే ద్వే తంపాదరక్ఖకా;
ఏవం ద్వాదసపోసో చ, ఏకో హత్థీతి వుచ్చతి.
ద్వేపాదరక్ఖా ¶ ఆరోహో, ఏకో తిపురిసోహయో;
ఏకో సారథి యోధేకో, ఆణిరక్ఖా దువే జనా.
చతుపోసో రథో వుత్తో, చతుసచ్చవిభావినా;
చత్తారో పదహత్థా చ, పురిసా పత్తీతి వుచ్చతి.
వుత్తలక్ఖణసమ్పన్నా ¶ , అయం పచ్ఛిమకోటియా;
చతురఙ్గసమాయుత్తా, సేనా నామ పవుచ్చతి.
హత్థిఆదీసు ఏకేకం, దస్సనత్థాయ గచ్ఛతో;
అనుయ్యుత్తేపి ఉయ్యుత్త-సఞ్ఞిస్సాపి చ దుక్కటం.
అత్తనో చ ఠితోకాసం, సమ్పత్తం పన పస్సతి;
ఆపదాసు అనాపత్తి, తథారూపే చ పచ్చయే.
ఉయ్యుత్తకథా.
చతుత్థే దివసే అత్థ-ఙ్గతే సూరియే అరోగవా;
సచే తిట్ఠతు సేనాయ, నిసీదతు నిపజ్జతు.
ఆకాసే ఇద్ధియా సేయ్యం, పకప్పేతు చ ఇద్ధిమా;
హోతేవ తస్స పాచిత్తి, తికపాచిత్తియం సియా.
ఊనకే చ తిరత్తస్మిం, అతిరేకోతి సఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
పురారుణావ నిక్ఖమ్మ, తతియాయ చ రత్తియా;
న దోసో పున వసన్తస్స, గిలానస్సాపదాసుపి.
సేనావాసకథా.
ఉయ్యోధికం బలగ్గం వా, సేనాబ్యూహమ్పి వా పన;
దస్సనత్థాయనీకం వా, హోతి పాచిత్తి గచ్ఛతో.
పురిమే పన యో వుత్తో, ‘‘హత్థీ ద్వాదసపోరిసో’’;
ఇతి తేన తయో హత్థీ, ‘‘హత్థానీక’’న్తి దీపితం.
సేసేసుపి ¶ చ ఏసేవ, నయో ఞేయ్యో విభావినా;
తిణ్ణమేళకలోమేన, సముట్ఠానాదయో సమా.
ఉయ్యోధికకథా.
అచేళకవగ్గో పఞ్చమో.
పిట్ఠాదీహి ¶ కతం మజ్జం, సురా నామాతి వుచ్చతి;
పుప్ఫాదీహి కతో సబ్బో, ఆసవో హోతి మేరయం.
బీజతో పన పట్ఠాయ, పివన్తస్సుభయమ్పి చ;
పయోగే చ పయోగే చ, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, అమజ్జే మజ్జసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అమజ్జం మజ్జవణ్ణఞ్చ, మజ్జగన్ధరసమ్పి చ;
అరిట్ఠం లోణసోవీరం, సుత్తకం పివతోపి చ.
వాసగాహాపనత్థాయ, పక్ఖిపిత్వాన ఈసకం;
సూపాదీనం తు పాకేపి, అనాపత్తి పకాసితా.
హోతేళకసముట్ఠానం, అచిత్తం వత్థుజాననా;
ఇదఞ్చాకుసలేనేవ, పానతో లోకవజ్జకం.
సురాపానకథా.
యేన కేనచి అఙ్గేన, హసాధిప్పాయినో పన;
ఫుసతో ఉపసమ్పన్నం, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
సబ్బత్థ దుక్కటం కాయ-పటిబద్ధాదికే నయే;
తథేవానుపసమ్పన్నే, దీపితం తికదుక్కటం.
ఏత్థ ¶ చానుపసమ్పన్న-ట్ఠానే తిట్ఠతి భిక్ఖునీ;
ఖిడ్డాధిప్పాయినో తమ్పి, ఫుసన్తస్స చ దుక్కటం.
అనాపత్తి నహసాధి-ప్పాయస్స ఫుసతో పరం;
సతి కిచ్చే ఫుసన్తస్స, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
అఙ్గులిపతోదకకథా.
జలే నిముజ్జనాదీన-మత్థాయ పన కేవలం;
పదవారేసు సబ్బేసు, ఓతరన్తస్స దుక్కటం.
కీళాపేక్ఖో సచే హుత్వా, జలే ఉపరిగోప్ఫకే;
నిముజ్జేయ్యపి వా భిక్ఖు, ఉమ్ముజ్జేయ్య తరేయ్య వా.
పయోగే ¶ చ పయోగే చ, తస్స పాచిత్తియం సియా;
అన్తోయేవోదకే తస్స, నిముజ్జిత్వాన గచ్ఛతో.
హత్థపాదపయోగేహి, పాచిత్తిం పరిదీపయే;
హత్థేహేవ తరన్తస్స, హత్థవారేహి కారయే.
యేన యేన పనఙ్గేన, భిక్ఖునో తరతో జలం;
తస్స తస్స పయోగేన, పాచిత్తిం పరిదీపయే.
తరుతో తీరతో వాపి, పాచిత్తి పతతో జలే;
తికపాచిత్తియం వుత్తం, తథేవ తికదుక్కటం.
పాజేన్తోపి సచే నావం, అరిత్తేన ఫియేన వా;
ఉస్సారేన్తోపి తీరే వా, నావం కీళతి దుక్కటం.
హత్థేన వాపి పాదేన, కట్ఠేన కథలాయ వా;
ఉదకం నీహరన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ఉదకం కఞ్జికం వాపి, చిక్ఖల్లం వాపి విక్ఖిపం;
కీళన్తస్సాపి భిక్ఖుస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
విగాహిత్వా ¶ జలం కిచ్చే, సతి నిమ్ముజ్జనాదికం;
కరోన్తస్స అనాపత్తి, తథా పారఞ్చ గచ్ఛతో.
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా;
అనన్తరస్సిమస్సాపి, నత్థి కాచి విసేసతా.
హసధమ్మకథా.
వుచ్చమానో సచే భిక్ఖు, పఞ్ఞత్తేనేవ భిక్ఖునా;
అకత్తుకామతాయస్స, వచనం ధమ్మమేవ వా.
యో అసిక్ఖితుకామోవ, న కరోతి పనాదరం;
తస్సానాదరియే తస్మిం, పాచిత్తియముదీరయే.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, తికాతీతేన సత్థునా;
తథేవానుపసమ్పన్నా-నాదరే తికదుక్కటం.
సుత్తేనేవాభిధమ్మేన, అపఞ్ఞత్తేన భిక్ఖునా;
దుక్కటం సామణేరేన, వుత్తస్స ఉభయేనపి.
‘‘ఆచరియానమయం ¶ గాహో, అమ్హాకం తు పవేణియా;
ఆగతో’’తి భణన్తస్స, న దోసుమ్మత్తకాదినో.
ఏత్థ నేవ గహేతబ్బో, గారయ్హాచరియుగ్గహో;
ఓమసవాదతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
అనాదరియకథా.
భయసఞ్జననత్థాయ, రూపాదిం ఉపసంహరే;
భయానకం కథం వాపి, కథేయ్య పరసన్తికే.
దిస్వా వా పన తం సుత్వా, మా వా భాయతు, భాయతు;
ఇతరస్స తు భిక్ఖుస్స, హోతి పాచిత్తి తఙ్ఖణే.
తికపాచిత్తియం ¶ వుత్తం, తథేవ తికదుక్కటం;
సామణేరం గహట్ఠం వా, భింసాపేన్తస్స భిక్ఖునో.
నభింసాపేతుకామస్స, అనాపత్తాదికమ్మినో;
సముట్ఠానాది సబ్బమ్పి, అనన్తరసమం మతం.
భింసాపనకథా.
జోతిం తప్పేతుకామో చే, జలాపేయ్య జలేయ్య వా;
ఠపేత్వా హోతి పాచిత్తి, తథారూపం తు పచ్చయం.
సయం సమాదహన్తస్స, యావ జాలా న జాయతి;
తావ సబ్బపయోగేసు, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
జాలుట్ఠానే పనాపత్తి, పాచిత్తి పరిదీపితా;
జాలాపేన్తస్స అఞ్ఞేన, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
గిలానస్స గిలానోతి, సఞ్ఞిస్స విమతిస్స వా;
అలాతం ఉక్ఖిపన్తస్స, అవిజ్ఝాతం తు దుక్కటం.
విజ్ఝాతం తుజ్జలన్తస్స, యథావత్థుకతా మతా;
అనాపత్తి గిలానస్స, కతం అఞ్ఞేన వా పన.
విసిబ్బేన్తస్స అఙ్గారం, పదీపుజ్జాలనాదికే;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
జోతిసమాదహనకథా.
అపుణ్ణే ¶ అద్ధమాసస్మిం, దేసే చే మజ్ఝిమే పన;
‘‘న్హాయిస్సామీ’’తి చుణ్ణం వా, మత్తికం వాపి గోమయం.
అభిసఙ్ఖరతో సబ్బ-పయోగేసుపి దుక్కటం;
న్హానస్స పరియోసానే, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
అతిరేకద్ధమాసూన-సఞ్ఞినో ¶ విమతిస్స వా;
దుక్కటం అతిరేకద్ధ- మాసే చ సమయేసు చ.
న్హాయన్తస్స అనాపత్తి, నదీపారమ్పి గచ్ఛతో;
వాలికం ఉక్కిరిత్వాన, కతావాటేసు వా తథా.
పచ్చన్తిమేపి వా దేసే, సబ్బేసం ఆపదాసుపి;
ఇదమేళకలోమేన, సముట్ఠానాదినా సమం.
న్హానకథా.
చీవరం యం నివాసేతుం, సక్కా పారుపితుమ్పి వా;
ఛన్నమఞ్ఞతరం భిక్ఖు, రజిత్వా యత్థ కత్థచి.
పదేసే కంసనీలేన, పత్తనీలేన వా పన;
యేన కేనచి కాళేన, కద్దమేనపి వా తథా.
మఙ్గులస్స మయూరస్స, పిట్ఠిఅక్ఖిప్పమాణకం;
అకత్వా కప్పియం బిన్దుం, పాచిత్తి పరిభుఞ్జతో.
పాళికణ్ణికకప్పో వా, న చ వట్టతి కత్థచి;
ఏకం వాపి అనేకం వా, బిన్దు వట్టతి వట్టకం.
ఆదిన్నేపి అనాదిన్న-సఞ్ఞినో విమతిస్స చ;
దుక్కటం మునినా వుత్తం, అనాపత్తి పకాసితా.
కప్పే నట్ఠేపి వా సద్ధిం, తేన సంసిబ్బితేసు వా;
క్రియాక్రియమిదం వుత్తం, సముట్ఠానేళకూపమం.
దుబ్బణ్ణకరణకథా.
వికప్పనా దువే వుత్తా, సమ్ముఖాసమ్ముఖాతిపి;
సమ్ముఖాయ వికప్పేన్తో, భిక్ఖుస్సేకస్స సన్తికే.
ఏకత్తం ¶ ¶ బహుభావం వా, దూరసన్తికతమ్పి వా;
చీవరానం తు జానిత్వా, యథావచనయోగతో.
‘‘ఇమాహం చీవరం తుయ్హం, వికప్పేమీ’’తి నిద్దిసే;
కప్పతేత్తావతా కామం, నిధేతుం, న చ కప్పతి.
పరిభోగాదికం తేన, అపచ్చుద్ధటతో పన;
తేన పచ్చుద్ధటేయేవ, పరిభోగాది వట్టతి.
‘‘సన్తకం పన మయ్హం త్వం, పరిభుఞ్జ పరిచ్చజ;
యథాపచ్చయం కరోహీ’’తి, వుత్తే పచ్చుద్ధటం సియా.
అపరా సమ్ముఖా వుత్తా, భిక్ఖుస్సేకస్స సన్తికే;
యస్స కస్సచి నామం తు, గహేత్వా సహధమ్మినం.
‘‘ఇమాహం చీవరం తిస్స- భిక్ఖునో, తిస్సథేరియా;
వికప్పేమీ’’తి వత్తబ్బం, వత్తబ్బం పున తేనపి.
‘‘తిస్సస్స భిక్ఖునో వా త్వం, తస్సా తిస్సాయ థేరియా;
సన్తకం పరిభుఞ్జాహి, విస్సజ్జేహీ’’తి వా తథా.
తతో పభుతి సబ్బమ్పి, పరిభోగాది వట్టతి;
ఏవం పరమ్ముఖాయాపి, వత్తబ్బం ఏకసన్తికే.
‘‘ఇమాహం చీవరం తుయ్హం, వికప్పత్థాయ దమ్మి’’తి;
పున తేనపి వత్తబ్బం, ‘‘కో తే మిత్తో’’తి భిక్ఖునా.
ఇతరేనపి వత్తబ్బం, ‘‘తిస్సో తిస్సా’’తి వా పున;
వత్తబ్బం భిక్ఖునా తేన, ‘‘ఇదం తిస్సస్స సన్తకం.
తిస్సాయ థేరియా వా త్వం, సన్తకం పరిభుఞ్జ వా;
విస్సజ్జేహీ’’తి వా వుత్తే, హోతి పచ్చుద్ధటం పున.
ఇచ్చేతాసు పన ద్వీసు, యాయ కాయచి చీవరం;
వికప్పేత్వా సధమ్మేసు, యస్స కస్సచి పఞ్చసు.
అపచ్చుద్ధారకం వాపి, అవిస్సాసేన తస్స వా;
యేన తం వినయం కమ్మం, కతం పనిధ భిక్ఖునా.
చీవరం ¶ పరిభుఞ్జేయ్య, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో;
తఞ్చేవాధిట్ఠహన్తస్స, విస్సజ్జన్తస్స దుక్కటం.
పచ్చుద్ధారకవత్థేసు ¶ , అపచ్చుద్ధారసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
పచ్చుద్ధారణసఞ్ఞిస్స, విస్సాసా పరిభుఞ్జతో;
అనాపత్తి సముట్ఠానం, కథినేనాదినా సమం.
వికప్పనకథా.
అధిట్ఠానుపగం పత్తం, చీవరం వాపి తాదిసం;
తథా సూచిఘరం కాయ-బన్ధనం వా నిసీదనం.
అపనేత్వా నిధేన్తస్స, హసాపేక్ఖస్స కేవలం;
హోతి పాచిత్తియం అఞ్ఞం, ఆణాపేన్తస్స దుక్కటం.
తేనాపనిహితే తస్స, పాచిత్తిం పరిదీపయే;
వుత్తం అనుపసమ్పన్న-సన్తకే తికదుక్కటం.
వినా వుత్తప్పకారాని, పత్తాదీని తతో పన;
అఞ్ఞం అపనిధేన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
సబ్బేస్వనుపసమ్పన్న-సన్తకేసుపి దుక్కటం;
దున్నిక్ఖిత్తమనాపత్తి, పటిసామయతో పన.
తథా ‘‘ధమ్మకథం కత్వా, దస్సామీ’’తి నిధేతి చే;
అవిహేసేతుకామస్స, అకీళస్సాదికమ్మినో.
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, దుతియన్తిమవత్థునా;
ఇదం అకుసలేనేవ, సచిత్తఞ్చ తివేదనం.
చీవరాపనిధానకథా.
సురాపానవగ్గో ఛట్ఠో.
తిరచ్ఛానగతం ¶ పాణం, మహన్తం ఖుద్దకమ్పి వా;
హోతి పాచిత్తియాపత్తి, మారేన్తస్సస్స భిక్ఖునో.
అప్పాణే పాణసఞ్ఞిస్స, విమతిస్సుభయత్థ చ;
దుక్కటం తు అనాపత్తి, అసఞ్చిచ్చ అజానతో.
న ¶ చ మారేతుకామస్స, తథా ఉమ్మత్తకాదినో;
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, తతియన్తిమవత్థునా.
సఞ్చిచ్చపాణకథా.
సప్పాణకం జలం జానం, పాచిత్తి పరిభుఞ్జతో;
పయోగబహుతాయస్స, పాచిత్తిబహుతా సియా.
ఏకేనేవ పయోగేన, అవిచ్ఛిజ్జ సచే పన;
పివతో పత్తపూరమ్పి, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
తాదిసేనుదకేనస్స, ఆవిఞ్ఛిత్వాన సామిసం;
ధోవతో పన పత్తం వా, నిబ్బాపేన్తస్స యాగుయో.
హత్థేన తం ఉళుఙ్కేన, గహేత్వా న్హాయతోపి వా;
పయోగే చ పయోగే చ, పాచిత్తి పరిదీపితా.
అప్పాణకేపి సప్పాణ-సఞ్ఞిస్స ఉభయత్థపి;
విమతిస్సాపి భిక్ఖుస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
సప్పాణేపి చ అప్పాణే, అప్పాణమితి సఞ్ఞినో;
న దోసో ‘‘పరిభోగేన, న మరన్తీ’’తి జానతో.
పతనం సలభాదీనం, ఞత్వా సుద్ధేన చేతసా;
పదీపుజ్జలనఞ్చేత్థ, ఞత్వా సప్పాణభావతం.
భుఞ్జతో జలసఞ్ఞాయ, ఞేయ్యా పణ్ణత్తివజ్జతా;
సిఞ్చనే సిఞ్చనం వుత్తం, పరిభోగే ఇదం పన.
అయమేవ ¶ విసేసోతి, తస్స చేవ పనస్స చ;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
సప్పాణకకథా.
నిహతం తు యథాధమ్మం, కిచ్చాధికరణం పున;
నిహాతబ్బన్తి పాచిత్తి, ఉక్కోటేన్తస్స భిక్ఖునో.
‘‘అకతం దుక్కతం కమ్మం, కాతబ్బం పునదేవి’’తి;
వదతా పన తం కమ్మం, ఉచ్చాలేతుం న వట్టతి.
సచే ¶ విప్పకతే కమ్మే, పటిక్కోసతి తం పున;
సఞ్ఞాపేత్వావ కాతబ్బం, న కాతబ్బం పనఞ్ఞథా.
అధమ్మే పన కమ్మస్మిం, ధమ్మకమ్మన్తి సఞ్ఞినో;
విమతిస్సుభయత్థాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
‘‘అధమ్మేన చ వగ్గేన, న చ కమ్మారహస్స వా;
కత’’న్తి జానతో నత్థి, దోసో ఉక్కోటనే పన.
తథా ఉమ్మత్తకాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
ఓమసవాదతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
ఉక్కోటనకథా.
సఙ్ఘాదిసేసం దుట్ఠుల్లం, ఆపత్తిం భిక్ఖునో పన;
ఞత్వా ఛాదయతో తస్స, పాచిత్తి పరియాపుతా.
నిక్ఖిపిత్వా ధురం తస్స, పటిచ్ఛాదనహేతుకం;
ఆరోచేతి సచఞ్ఞస్స, సోపి అఞ్ఞస్స వాతి హి.
ఏవం సతమ్పి భిక్ఖూనం, సహస్సమ్పి చ తావ తం;
ఆపజ్జతేవ ఆపత్తిం, యావ కోటి న ఛిజ్జతి.
మూలేనారోచితస్సేవ ¶ , దుతియస్స పకాసితే;
తతియేన నివత్తిత్వా, కోటి ఛిన్నాతి వుచ్చతి.
దుట్ఠుల్లాయ చ దుట్ఠల్ల-సఞ్ఞీ పాచిత్తియం ఫుసే;
ఇతరేసు పన ద్వీసు, దుక్కటం పరిదీపితం.
అదుట్ఠుల్లాయ సబ్బత్థ, నిద్దిట్ఠం తికదుక్కటం;
సబ్బత్థానుపసమ్పన్న-వారేసుపి చ దుక్కటం.
‘‘సఙ్ఘస్స భేదనాదీని, భవిస్సన్తీ’’తి వా పన;
న చ ఛాదేతుకామో వా, సభాగం వా న పస్సతి.
‘‘పఞ్ఞాయిస్సతి కమ్మేన, సకేనాయన్తి కక్ఖళో’’;
అనారోచేతి చే దోసో, నత్థి ఉమ్మత్తకాదినో.
ధురనిక్ఖేపతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, అక్రియం దుక్ఖవేదనం.
దుట్ఠుల్లకథా.
ఊనవీసతివస్సం ¶ యో, కరేయ్య ఉపసమ్పదం;
తస్స పాచిత్తియం హోతి, సేసానం హోతి దుక్కటం.
ఉపసమ్పాదితో చేసో, జానతా వా అజానతా;
హోతేవానుపసమ్పన్నో, కాతబ్బో పునరేవ సో.
దసవస్సచ్చయేనస్స, ఉపజ్ఝాయస్స చే సతో;
ఉపసమ్పాదనే దోసో, అఞ్ఞేసం నత్థి కోచిపి.
ముఞ్చిత్వా పన తం భిక్ఖుం, గణో చే పరిపూరతి;
హోన్తి తే సూపసమ్పన్నా, న దోసో కోచి విజ్జతి.
ఉపజ్ఝాయో సచే హుత్వా, గణం ఆచరియమ్పి వా;
పరియేసతి పత్తం వా, సమ్మన్నతి చ మాళకం.
‘‘ఉపసమ్పాదయిస్సామి’’ ¶ , ఇతి సబ్బేసు తస్స హి;
ఞత్తియా చ తథా ద్వీసు, కమ్మవాచాసు దుక్కటం.
కమ్మవాచాయ ఓసానే, పాచిత్తి పరిదీపితా;
ఊనవీసతిసఞ్ఞిస్స, పరిపుణ్ణేపి పుగ్గలే.
విమతిస్సుభయత్థాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం;
పరిపుణ్ణోతి సఞ్ఞిస్స, ఉభయత్థ న దోసతా.
తథా ఉమ్మత్తకస్సాపి, ఆదికమ్మికభిక్ఖునో;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
ఊనవీసతికథా.
థేయ్యసత్థేన జానన్తో, సంవిధాయ సచే పన;
మగ్గం గచ్ఛతి సద్ధిం యో, తస్స పాచిత్తియం సియా.
గమనే సంవిధానే చ, వత్తబ్బో యో వినిచ్ఛయో;
సో చ భిక్ఖునివగ్గస్మిం, వుత్తత్తా న చ ఉద్ధటో.
మగ్గాటవివిసఙ్కేతే, యథావత్థుకమేవ తు;
తేస్వసంవిదహన్తేసు, సయం విదహతోపి చ.
తథేవాథేయ్యసత్థేపి, థేయ్యసత్థన్తి సఞ్ఞినో;
విమతిస్సుభయత్థాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అథేయ్యసత్థసఞ్ఞిస్స ¶ , అసంవిదహతోపి చ;
ఆపదాసు అనాపత్తి, విసఙ్కేతే చ కాలికే.
థేయ్యసత్థసముట్ఠానం, కథితం కాయచిత్తతో;
కాయవాచాచిత్తతో చ, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
థేయ్యసత్థకథా.
హోతి ¶ భిక్ఖునియా సద్ధిం, సంవిధానేన సత్తమం;
సముట్ఠానాదినా తుల్యం, విసేసో నత్థి కోచిపి.
సంవిధానకథా.
కమ్మం కిలేసో పాకో చ, ఉపవాదో అతిక్కమో;
అన్తరాయకరా ఏతే, పఞ్చ ధమ్మా పకాసితా.
‘‘అనన్తరాయికా ఏతే, యథా హోన్తి తథా అహం;
దేసితం మునినా ధమ్మ-మాజానామీ’’తి యో వదే.
తిక్ఖత్తుం తేహి వత్తబ్బో, యే పస్సన్తి సుణన్తి చ;
‘‘మా హేవం అవచాయస్మా’’, ఇతి భిక్ఖూహి సో పన.
దుక్కటం అవదన్తస్స, తం అనిస్సజతోపి చ;
ఞత్తియా చ తథా ద్వీహి, కమ్మవాచాహి దుక్కటం.
కమ్మవాచాయ ఓసానే, పాచిత్తి పరిదీపితా;
తికపాచిత్తియం వుత్తం, అధమ్మే తికదుక్కటం.
నాపత్తాకతకమ్మస్స, పటినిస్సజతోపి చ;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, వుత్తా సమనుభాసనే
అరిట్ఠకథా.
ఞత్వాకతానుధమ్మేన, తథావాదికభిక్ఖునా;
సంవసేయ్య చ భుఞ్జేయ్య, పాచిత్తి సహ సేయ్య వా.
ఉపోసథాదికం కమ్మం, కరోతో సహ తేన హి;
కమ్మస్స పరియోసానే, తస్స పాచిత్తియం సియా.
ఏకేనేవ ¶ పయోగేన, గణ్హతో ఆమిసం బహుం;
దదతోపి తథా ఏకం, బహూని చ బహూస్వపి.
ఉక్ఖిత్తకే ¶ నిపన్నస్మిం, ఇతరో సేతి చే పన;
ఇతరస్మిం నిపన్నే వా, పరో సేతి ఉభోపి వా.
నిపజ్జనపయోగానం, వసేనాపత్తియో సియుం;
ఏకనానూపచారేసు, ఏకచ్ఛన్నే వినిచ్ఛయో.
అనుక్ఖిత్తేపి ఉక్ఖిత్త-సఞ్ఞినో పన భిక్ఖునో;
విమతిస్సుభయత్థాపి, దుక్కటం పరిదీపితం.
అనాపత్తుభయత్థాపి, అనుక్ఖిత్తకసఞ్ఞినో;
నిస్సట్ఠోతి చ తం దిట్ఠిం, సఞ్ఞిస్సోసారితోతి చ.
తథా ఉమ్మత్తకాదీనం, ఇదం పణ్ణత్తివజ్జకం;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
ఉక్ఖిత్తకథా.
తథా వినాసితం జానం, ఉపలాపేయ్య తేన వా;
ఉపట్ఠాపేయ్య పాచిత్తి, సంభుఞ్జేయ్య వసేయ్య వా.
సంవాసేన చ లిఙ్గేన, దణ్డకమ్మేన నాసనా;
తిస్సో ఏత్థ అధిప్పేతా, దణ్డకమ్మేన నాసనా.
సమ్భోగా సహసేయ్యా చ, అనన్తరసమా మతా;
తత్థ వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అరిట్ఠేన సమా మతా;
న హేత్థ కిఞ్చి వత్తబ్బం, సబ్బం ఉత్తానమేవిదం.
కణ్టకకథా.
సప్పాణకవగ్గో సత్తమో.
వుచ్చమానో ¶ హి భిక్ఖూహి, భిక్ఖు సిక్ఖాపదేన యో;
‘‘సిక్ఖాపదే పనేతస్మిం, న సిక్ఖిస్సామి తావహం.
యావ ¶ నాఞ్ఞం వియత్తఞ్చ, పకతఞ్ఞుం బహుస్సుతం;
పుచ్ఛామీ’’తి భణన్తస్స, తస్స పాచిత్తియం సియా.
సత్థునానుపసమ్పన్నే, దీపితం తికదుక్కటం;
న సల్లేఖాయిదం హోతి, వుచ్చమానస్సుభోహిపి.
అపఞ్ఞత్తేన తస్సేవం, వదతో హోతి దుక్కటం;
న దోసుమ్మత్తకాదీనం, ‘‘సిక్ఖిస్సామీ’’తి భాసతో.
సహధమ్మికకథా.
ఉద్దిట్ఠేహి కిమేతేహి, కుక్కుచ్చాదినిదానతో;
హోతి పాచిత్తియాపత్తి, సిక్ఖాపదవివణ్ణనే.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, తథేవ తికదుక్కటం;
వివణ్ణేనుపసమ్పన్న-సన్తికే తం సచే పన.
దుక్కటం పనుభిన్నమ్పి, అఞ్ఞధమ్మవివణ్ణనే;
నవివణ్ణేతుకామస్స, ‘‘సుత్తన్తం పరియాపుణ.
వినయం పన పచ్ఛాపి, హన్ద పరియాపుణిస్ససి’’;
ఇచ్చేవం తు వదన్తస్స, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, సముట్ఠానాదయో నయా;
అనన్తరస్సిమస్సాపి, ఓమసవాదసాదిసా.
విలేఖనకథా.
అఞ్ఞాణేన పనాపత్తి, మోక్ఖో నేవస్స విజ్జతి;
కారేతబ్బో తథా భిక్ఖు, యథా ధమ్మో ఠితో పన.
తస్సారోపనియో ¶ మోహో, ఉత్తరిమ్పి హి భిక్ఖునో;
దుతియేనేవ కమ్మేన, నిన్దిత్వా తఞ్హి పుగ్గలం.
ఏవం ఆరోపితే మోహే, యది మోహేతి యో పన;
తస్మిం మోహనకే వుత్తా, పాచిత్తి పన పుగ్గలే.
అధమ్మే పన కమ్మస్మిం, దీపితం తికదుక్కటం;
తథానారోపితే మోహే, దుక్కటం పరికిత్తితం.
న ¶ చ మోహేతుకామస్స, విత్థారేనాసుతస్సపి;
ఊనకే ద్వత్తిక్ఖత్తుం వా, విత్థారేనాసుతస్స చ.
అనాపత్తీతి విఞ్ఞేయ్యం, తథా ఉమ్మత్తకాదినో;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అనన్తరసమా మతా.
మోహనకథా.
కుద్ధో దేతి పహారం చే, తస్స పాచిత్తియం సియా;
సమ్పహరితుకామేన, పహారే భిక్ఖునో పన.
దిన్నే భిజ్జతు సీసం వా, పాదో వా పరిభిజ్జతు;
సో చే మరతు వా, మా వా, పాచిత్తి పరిదీపితా.
విరూపకరణాపేక్ఖో, ‘‘ఇచ్చాయం న విరోచతి’’;
కణ్ణం వా తస్స నాసం వా, యది ఛిన్దతి దుక్కటం.
తథేవానుపసమ్పన్నే, ఇత్థియా పురిసస్స వా;
తిరచ్ఛానగతస్సాపి, పహారం దేతి దుక్కటం.
సచే పహరతిత్థిఞ్చ, భిక్ఖు రత్తేన చేతసా;
గరుకా తస్స ఆపత్తి, వినిద్దిట్ఠా మహేసినా.
పహారం దేతి మోక్ఖాధి-ప్పాయో దోసో న విజ్జతి;
కాయేన కాయబద్ధేన, తథా నిస్సగ్గియేన వా.
పస్సిత్వా ¶ అన్తరామగ్గే, చోరం పచ్చత్థికమ్పి వా;
హేఠేతుకామమాయన్తం, ‘‘మా ఇధాగచ్ఛుపాసక’’.
ఇతి వత్వా పనాయన్తం, ‘‘గచ్ఛ రే’’తి చ ముగ్గరం;
సత్థం వాపి గహేత్వా వా, పహరిత్వా తు యాతి చే.
అనాపత్తి సచే తేన, పహారేన మతేపి చ;
ఏసేవ చ నయో వుత్తో, ధుత్తవాళమిగేసుపి.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, సేసే చ తికదుక్కటం;
కాయచిత్తసముట్ఠానం, సచిత్తం దుక్ఖవేదనం.
పహారకథా.
కాయం ¶ వా కాయబద్ధం వా, ఉచ్చారేయ్య సచే పన;
హోతి పాచిత్తియాపత్తి, తస్సుగ్గిరణపచ్చయా.
ఉగ్గిరిత్వా విరద్ధో సో, పహారం దేతి చే పన;
అసమ్పహరితుకామేన, దిన్నత్తా దుక్కటం సియా.
సచే తేన పహారేన, పహటస్స చ భిక్ఖునో;
హత్థాదీసుపి యం కిఞ్చి, అఙ్గం భిజ్జతి దుక్కటం.
సేసో అనన్తరే వుత్త-నయేన వినయఞ్ఞునా;
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
తలసత్తికథా.
అమూలకేన సఙ్ఘాది-సేసేన పన భిక్ఖు యో;
చోదాపేయ్యపి చోదేయ్య, తస్స పాచిత్తియం సియా.
తికపాచిత్తియం తత్థ, దిట్ఠాచారవిపత్తియా;
చోదతో దుక్కటాపత్తి, సేసే చ తికదుక్కటం.
తథాసఞ్ఞిస్సనాపత్తి ¶ , తథా ఉమ్మత్తకాదినో;
ఓమసవాదతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
అమూలకకథా.
సఞ్చిచ్చ పన కుక్కుచ్చం, ఉప్పాదేన్తస్స భిక్ఖునో;
‘‘ఊనవీసతివస్సో త్వం, మఞ్ఞే’’ ఇచ్చేవమాదినా.
హోతి వాచాయ వాచాయ, పాచిత్తి పన భిక్ఖునో;
తథారూపే పనఞ్ఞస్మిం, సచే అసతి పచ్చయే.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, సేసే చ తికదుక్కటం;
నఉప్పాదేతుకామస్స, కుక్కుచ్చం నత్థి వజ్జతా.
‘‘హితేసితాయహం మఞ్ఞే, నిసిన్నం ఇత్థియా సహ;
వికాలే చ తయా భుత్తం, మా ఏవ’’న్తి చ భాసతో.
తథా ఉమ్మత్తకాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అనన్తరసమా మతా.
సఞ్చిచ్చకథా.
సచే ¶ భణ్డనజాతానం, భిక్ఖూనం పన భిక్ఖు యో;
తిట్ఠేయ్యుపస్సుతిం సోతుం, తస్స పాచిత్తియం సియా.
‘‘యం ఇమే తు భణిస్సన్తి, తం సోస్సామీ’’తి గచ్ఛతో;
చోదేతుకామతాయస్స, దుక్కటం తు పదే పదే.
పురతో గచ్ఛతో సోతుం, ఓహీయన్తస్స దుక్కటం;
గచ్ఛతో తురితం వాపి, అయమేవ వినిచ్ఛయో.
ఠితోకాసం పనాగన్త్వా, యది మన్తేన్తి అత్తనో;
ఉక్కాసిత్వాపి వా ఏత్థ, ఞాపేతబ్బమహన్తి వా.
తస్సేవమకరోన్తస్స ¶ , పాచిత్తి సవనే సియా;
తికపాచిత్తియం వుత్తం, సేసే చ తికదుక్కటం.
‘‘ఇమేసం వచనం సుత్వా, ఓరమిస్స’’న్తి గచ్ఛతో;
తథా ఉమ్మత్తకాదీన-మనాపత్తి పకాసితా.
థేయ్యసత్థసముట్ఠానం, ఇదం హోతి క్రియాక్రియం;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, సదోసం దుక్ఖవేదనం.
ఉపస్సుతికథా.
ధమ్మికానం తు కమ్మానం, ఛన్దం దత్వా సచే పన;
పచ్ఛా ఖీయతి పాచిత్తి, వాచతో వాచతో సియా.
అధమ్మే పన కమ్మస్మిం, ధమ్మకమ్మన్తి సఞ్ఞినో;
విమతిస్సుభయత్థాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
‘‘అధమ్మేన చ వగ్గేన, తథాకమ్మారహస్స చ;
ఇమే కమ్మం కరోన్తీ’’తి, ఞత్వా ఖీయతి తస్స చ.
తథా ఉమ్మత్తకాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
అమూలకసమానావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
కమ్మపటిబాహనకథా.
యావ ఆరోచితం వత్థు, అవినిచ్ఛితమేవ వా;
ఠపితా ఞత్తి వా నిట్ఠం, కమ్మవాచా న గచ్ఛతి.
ఏతస్మిం ¶ అన్తరే కమ్మం, కోపేతుం పరిసాయ హి;
హత్థపాసం జహన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అదత్వా జహితే ఛన్దం, తస్స పాచిత్తియం సియా;
ధమ్మకమ్మే అధమ్మే చ, విమతిస్స చ దుక్కటం.
అధమ్మేపి ¶ చ కమ్మస్మిం, ధమ్మకమ్మన్తి సఞ్ఞినో;
‘‘సఙ్ఘస్స భణ్డనాదీని, భవిస్సన్తీ’’తి సఞ్ఞినో.
గిలానో వా గిలానస్స, కరణీయే న దోసతా;
న చ కోపేతుకామస్స, కమ్మం పస్సావనాదినా.
పీళితస్సాగమిస్సామి, ఇచ్చేవం గచ్ఛతోపి వా;
సమం సమనుభాసేన, సముట్ఠానం క్రియాక్రియం.
ఛన్దం అదత్వా గమనకథా.
సమగ్గేన చ సఙ్ఘేన, సద్ధిం దత్వాన చీవరం;
సమ్మతస్స హి భిక్ఖుస్స, పచ్ఛా ఖీయతి యో పన.
తస్స వాచాయ వాచాయ, పాచిత్తి పరిదీపితా;
తికపాచిత్తియం ధమ్మ- కమ్మే వుత్తం తు చీవరం.
ఠపేత్వాఞ్ఞపరిక్ఖారం, దత్వా ఖీయతి దుక్కటం;
సఙ్ఘేనాసమ్మతస్సాపి, చీవరం అఞ్ఞమేవ వా.
తథేవానుపసమ్పన్నే, సబ్బత్థాపి చ దుక్కటం;
ఛన్దాదీనం వసేనేవ, కరోన్తఞ్చ సభావతో.
ఖీయన్తస్స అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తకాదినో;
అమూలకసమా ఞేయ్యా, సముట్ఠానాదయో నయా.
దుబ్బలకథా.
ఇదం తింసకకణ్డస్మిం, అన్తిమేన చ సబ్బథా;
తుల్యం ద్వాదసమం సబ్బం, అయమేవ విసేసతా.
తత్థ ¶ నిస్సగ్గియం వుత్తం, అత్తనో పరిణామనా;
ఇధ సుద్ధికపాచిత్తి, పుగ్గలే పరిణామనా.
పరిణామనకథా.
సహధమ్మికవగ్గో అట్ఠమో.
అనిక్ఖన్తే ¶ చే రాజస్మిం, అనిక్ఖన్తాయ దేవియా;
సయనీయఘరా తస్స, ఉమ్మారం యో అతిక్కమే.
దుక్కటం పఠమే పాదే, పాచిత్తి దుతియే సియా;
దేవియా వాపి రఞ్ఞో వా, సచే న విదితాగమో.
పటిసంవిదితే నేవ-పటిసంవిదితసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, దుక్కటం పరిదీపితం.
పటిసంవిదితసఞ్ఞిస్స, నేవ చ ఖత్తియస్స వా;
న ఖత్తియాభిసేకేన, అభిసిత్తస్స వా పన.
ఉభోసుభిన్నమఞ్ఞస్మిం, నిక్ఖన్తే విసతోపి వా;
న దోసుమ్మత్తకాదీనం, కథినేన క్రియాక్రియం.
అన్తేపురకథా.
రజతం జాతరూపం వా, ఉగ్గణ్హన్తస్స అత్తనో;
తస్స నిస్సగ్గియాపత్తి, ఉగ్గణ్హాపయతోపి వా.
గణపుగ్గలసఙ్ఘానం, నవకమ్మస్స చేతియే;
ఉగ్గణ్హాపయతో హోతి, దుక్కటం గణ్హతోపి వా.
అవసేసఞ్చ ముత్తాది-రతనం అత్తనోపి వా;
సఙ్ఘాదీనమ్పి అత్థాయ, ఉగ్గణ్హన్తస్స దుక్కటం.
సచే ¶ కప్పియవత్థుం వా, వత్థుం వాపి అకప్పియం;
తాలపణ్ణమ్పి వా హోతు, మాతుకణ్ణపిలన్ధనం.
భణ్డాగారికసీసేన, యం కిఞ్చి గిహిసన్తకం;
తస్స పాచిత్తియాపత్తి, పటిసామయతో పన.
‘‘ఇదం ఠపేత్వా దేహీ’’తి, వుత్తేన పన కేనచి;
‘‘న వట్టతీ’’తి వత్వా తం, న నిధేతబ్బమేవ తు.
‘‘ఠపేహీ’’తి చ పాతేత్వా, సచే గచ్ఛతి పుగ్గలో;
పలిబోధో హి నామేసో, ఠపేతుం పన వట్టతి.
అనుఞ్ఞాతే పనట్ఠానే, ఉగ్గహేత్వా అనాదరా;
సమ్మా అనిక్ఖిపన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అనుఞ్ఞాతే ¶ పనట్ఠానే, గహేత్వా రతనం పన;
నిక్ఖిపన్తస్స వా సమ్మా, భణ్డం రతనసమ్మతం.
గణ్హన్తస్స చ విస్సాసం, తావకాలికమేవ చ;
న దోసుమ్మత్తకాదీనం, సఞ్చరిత్తసమోదయం.
రతనకథా.
మజ్ఝణ్హసమయా ఉద్ధం, అరుణుగ్గమతో పురే;
ఏతస్మిం అన్తరే కాలో, వికాలోతి పవుచ్చతి.
సన్తం భిక్ఖుమనాపుచ్ఛా, వికాలే పచ్చయం వినా;
పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స, పరిక్ఖేపోక్కమే పన.
అపరిక్ఖిత్తగామస్స, ఉపచారోక్కమేపి వా;
దుక్కటం పఠమే పాదే, పాచిత్తి దుతియే సియా.
అథ సమ్బహులా గామం, వికాలే పవిసన్తి చే;
ఆపుచ్ఛిత్వావ గన్తబ్బం, అఞ్ఞమఞ్ఞం న చఞ్ఞథా.
గచ్ఛన్తి ¶ చే తతో అఞ్ఞం, తతో అఞ్ఞన్తి వట్టతి;
పున ఆపుచ్ఛనే కిచ్చం, నత్థి గామసతేపి చ.
పస్సమ్భేత్వాన ఉస్సాహం, విహారత్థాయ నిగ్గతా;
పవిసన్తి సచే అఞ్ఞం, పుచ్ఛితబ్బం తు అన్తరా.
కత్వా కులఘరే భత్త- కిచ్చం అఞ్ఞత్థ వా పన;
సచే చరితుకామో యో, సప్పిభిక్ఖాయ వా సియా.
ఆపుచ్ఛిత్వావ గన్తబ్బం, పస్సే చే భిక్ఖు లబ్భతి;
అసన్తే పన నత్థీతి, గన్తబ్బం తు యథాసుఖం.
ఓతరిత్వా మహావీథిం, భిక్ఖుం యది చ పస్సతి;
నత్థి ఆపుచ్ఛనే కిచ్చం, చరితబ్బం యథాసుఖం.
గామమజ్ఝేన మగ్గేన, గచ్ఛన్తస్సేవ భిక్ఖునో;
‘‘చరిస్సామీ’’తి ఉప్పన్నే, తేలభిక్ఖాయ మానసే.
ఆపుచ్ఛిత్వావ గన్తబ్బం, పస్సే చే భిక్ఖు విజ్జతి;
అనోక్కమ్మ చరన్తస్స, మగ్గా ఆపుచ్ఛనేన కిం?
తికపాచిత్తియం ¶ , కాలే, వికాలోయన్తి సఞ్ఞినో;
కాలే వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ఆపుచ్ఛిత్వావ సన్తం వా, అనాపుచ్ఛా అసన్తకం;
కిచ్చే అచ్చాయికే వాపి, పవిసన్తస్స భిక్ఖునో.
గచ్ఛతో అన్తరారామం, భిక్ఖునీనం ఉపస్సయం;
తథా ఆసనసాలం వా, తిత్థియానం ఉపస్సయం.
సియా గామేన మగ్గో చే, అనాపత్తాపదాసుపి;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
న కేవలమనాపుచ్ఛా, అబన్ధిత్వా చ బన్ధనం;
అపారుపిత్వా సఙ్ఘాటిం, గచ్ఛతోపినవజ్జతా.
వికాలగామప్పవేసనకథా.
అట్ఠిదన్తమయం ¶ సూచి-ఘరం వాపి విసాణజం;
కారాపనే చ కరణే, భిక్ఖునో హోతి దుక్కటం.
లాభే భేదనకం తస్స, పాచిత్తియముదీరితం;
అఞ్ఞస్సత్థాయ కరణే, తథా కారాపనేపి చ.
అఞ్ఞేన చ కతం లద్ధా, దుక్కటం పరిభుఞ్జతో;
అనాపత్తారణికే విధే, గణ్ఠికఞ్జనికాసుపి.
దకపుఞ్ఛనియా వాసి-జటే ఉమ్మత్తకాదినో;
సముట్ఠానాదయో నయా, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
సూచిఘరకథా.
నవం మఞ్చమ్పి పీఠం వా, కారాపేన్తేన భిక్ఖునా;
అట్ఠఙ్గులప్పమాణేన, సుగతఙ్గులతో పన.
కారాపేతబ్బమేవం తు, ఠపేత్వా హేట్ఠిమాటనిం;
సచ్ఛేదా తస్స పాచిత్తి, తమతిక్కమతో సియా.
అఞ్ఞస్సత్థాయ కరణే, తథా కారాపనేపి చ;
అఞ్ఞేన చ కతం లద్ధా, దుక్కటం పరిభుఞ్జతో.
అనాపత్తి ¶ పమాణేన, కరోన్తస్సప్పమాణికం;
లభిత్వా తస్స పాదేసు, ఛిన్దిత్వా పరిభుఞ్జతో.
నేవ ఛిన్దితుకామో చే, నిఖణిత్వా పమాణతో;
ఉత్తానం వాపి అట్టం వా, బన్ధిత్వా పరిభుఞ్జతో.
మఞ్చకథా.
మఞ్చం వా పన పీఠం వా, తూలోనద్ధం కరేయ్య యో;
తస్సుద్దాలనకం వుత్తం, పాచిత్తియమనీతినా.
అనాపత్తి ¶ పనాయోగే, బన్ధనే అంసబద్ధకే;
బిబ్బోహనే పరిస్సావే, థవికాదీసు భిక్ఖునో.
అఞ్ఞేన చ కతం లద్ధా, ఉద్దాలేత్వా నిసేవతో;
అనన్తరస్సిమస్సాపి, సఞ్చరిత్తసమా నయా.
తూలోనద్ధకథా.
నిసీదనం కరోన్తేన, కాతబ్బం తు పమాణతో;
పమాణాతిక్కమే తస్స, పయోగే దుక్కటం సియా.
పటిలాభేన సచ్ఛేదం, పాచిత్తియముదీరితం;
ద్వీసు ఠానేసు ఫాలేత్వా, తస్స తిస్సో దసా సియుం.
అనాపత్తి పమాణేన, కరోన్తస్స తదూనకం;
వితానాదిం కరోన్తస్స, సఞ్చరిత్తసమా నయా.
నిసీదనకథా.
రోగే కణ్డుపటిచ్ఛాది, కాతబ్బా హి పమాణతో;
పమాణాతిక్కమే తస్స, పయోగే దుక్కటం సియా.
పటిలాభేన సచ్ఛేదం, పాచిత్తియముదీరితం;
అనాపత్తినయోపేత్థ, అనన్తరసమో మతో.
కణ్డుపటిచ్ఛాదికథా.
పమాణేనేవ ¶ కాతబ్బా, తథా వస్సికసాటికా;
పమాణాతిక్కమే తస్స, అనన్తరసమో నయో.
వస్సికసాటికకథా.
చీవరేన ¶ సచే తుల్య-ప్పమాణం సుగతస్స తు;
చీవరం భిక్ఖు కారేయ్య, కరణే దుక్కటం సియా.
పటిలాభేన సచ్ఛేదం, పాచిత్తియముదీరితం;
అనన్తరసమోయేవ, అనాపత్తినయో మతో.
దీఘసో చ పమాణేన, నవ తస్స విదత్థియో;
తిరియం ఛ వినిద్దిట్ఠా, సుగతస్స విదత్థియా.
అఞ్ఞేన చ కతం లద్ధా, సేవతో దుక్కటం భవే;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
నన్దకథా.
రాజవగ్గో నవమో.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే పాచిత్తియకథా నిట్ఠితా.
పాటిదేసనీయకథా
యో చన్తరఘరం భిక్ఖు, పవిట్ఠాయ తు హత్థతో;
అఞ్ఞాతికాయ యం కిఞ్చి, తస్స భిక్ఖునియా పన.
సహత్థా పటిగ్గణ్హేయ్య, ఖాదనం భోజనమ్పి వా;
గహణే దుక్కటం భోగే, పాటిదేసనియం సియా.
రథికాయపి వా బ్యూహే, సన్ధిసిఙ్ఘాటకేసు వా;
హత్థిసాలాదికే ఠత్వా, గణ్హతోపి అయం నయో.
రథికాయ ¶ సచే ఠత్వా, దేతి భిక్ఖుని భోజనం;
ఆపత్తి అన్తరారామే, ఠత్వా గణ్హాతి భిక్ఖు చే.
ఏత్థన్తరఘరం తస్సా, పవిట్ఠాయ హి వాక్యతో;
భిక్ఖుస్స చ ఠితట్ఠానం, నప్పమాణన్తి వణ్ణితం.
తస్మా ¶ భిక్ఖునియా ఠత్వా, ఆరామాదీసు దేన్తియా;
వీథియాదీసు చే ఠత్వా, న దోసో పటిగణ్హతో.
యామకాలికసత్తాహ-కాలికం యావజీవికం;
ఆహారత్థాయ గహణే, అజ్ఝోహారే చ దుక్కటం.
ఆమిసేన అసమ్భిన్న-రసం సన్ధాయ భాసితం;
పాటిదేసనియాపత్తి, సమ్భిన్నేకరసే సియా.
ఏకతోఉపసమ్పన్న-హత్థతో పటిగణ్హతో;
కాలికానం చతున్నమ్పి, ఆహారత్థాయ దుక్కటం.
ఞాతికాయపి అఞ్ఞాతి-సఞ్ఞినో విమతిస్స వా;
దుక్కటం ఞాతిసఞ్ఞిస్స, తథా అఞ్ఞాతికాయ వా.
దాపేన్తియా అనాపత్తి, దదమానాయ వా పన;
నిక్ఖిపిత్వాన్తరారామా-దీసు ఠత్వాపి దేన్తియా.
గామతో నీహరిత్వా వా, దేతి చే బహి వట్టతి;
‘‘పచ్చయే సతి భుఞ్జా’’తి, దేతి చే కాలికత్తయం.
హత్థతో సామణేరీనం, సిక్ఖమానాయ వా తథా;
ఇదం ఏళకలోమేన, సముట్ఠానం సమం మతం.
పఠమపాటిదేసనీయకథా.
అవుత్తే ‘‘అపసక్కా’’తి, ఏకేనాపి చ భిక్ఖునా;
సచేజ్ఝోహరణత్థాయ, ఆమిసం పటిగణ్హతి.
గహణే దుక్కటం భోగే, పాటిదేసనియం సియా;
ఏకతోఉపసమ్పన్నం, న వారేన్తస్స దుక్కటం.
తథేవానుపసమ్పన్నా-యుపసమ్పన్నసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అనాపత్తిత్తనో ¶ ¶ భత్తం, పదాపేతి న దేతి చే;
తథా అఞ్ఞస్స భత్తం వా, న దాపేతి పదేతి చే.
యం న దిన్నం తం దాపేతి, న దిన్నం యత్థ వాపి చ;
తత్థ తమ్పి చ సబ్బేసం, సమం దాపేతి భిక్ఖునీ.
వోసాసన్తీ ఠితా సిక్ఖ-మానా వా సామణేరికా;
భోజనాని చ పఞ్చేవ, వినా, ఉమ్మత్తకాదినో.
కథినేన సముట్ఠానం, సమానన్తి పకాసితం;
క్రియాక్రియమిదం వుత్తం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
దుతియపాటిదేసనీయకథా.
సేక్ఖన్తి సమ్మతే భిక్ఖు, లద్ధసమ్ముతికే కులే;
ఘరూపచారోక్కమనా, పుబ్బేవ అనిమన్తితో.
అగిలానో గహేత్వా చే, పరిభుఞ్జేయ్య ఆమిసం;
గహణే దుక్కటం భోగే, పాటిదేసనియం సియా.
యామకాలికసత్తాహ-కాలికే యావజీవికే;
గహణే పరిభోగే చ, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అసేక్ఖసమ్మతే సేక్ఖ-సమ్మతన్తి చ సఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, తథేవ పరిదీపితం.
అనాపత్తి గిలానస్స, గిలానస్సావసేసకే;
నిమన్తితస్స వా భిక్ఖా, అఞ్ఞేసం తత్థ దీయతి.
ఘరతో నీహరిత్వా వా, దేన్తి చే యత్థ కత్థచి;
నిచ్చభత్తాదికే వాపి, తథా ఉమ్మత్తకాదినో.
అనాగతే హి భిక్ఖుమ్హి, ఘరతో పఠమం పన;
నీహరిత్వా సచే ద్వారే, సమ్పత్తే దేన్తి వట్టతి.
భిక్ఖుం ¶ పన చ దిస్వావ, నీహరిత్వాన గేహతో;
న వట్టతి సచే దేన్తి, సముట్ఠానేళకూపమం.
తతియపాటిదేసనీయకథా.
గహట్ఠేనాగహట్ఠేన ¶ , ఇత్థియా పురిసేన వా;
ఆరామం ఉపచారం వా, పవిసిత్వా సచే పన.
‘‘ఇత్థన్నామస్స తే భత్తం, యాగు వా ఆహరీయతి’’;
ఏవమారోచితం వుత్తం, పటిసంవిదితన్తి హి.
ఆహరీయతు తం పచ్ఛా, యథారోచితమేవ వా;
తస్స వా పరివారమ్పి, అఞ్ఞం కత్వా బహుం పన.
యాగుయా విదితం కత్వా, పూవం భత్తం హరన్తి చే;
ఇదమ్పి విదితం వుత్తం, వట్టతీతి కురున్దియం.
కులాని పన అఞ్ఞాని, దేయ్యధమ్మం పనత్తనో;
హరన్తి తేన సద్ధిం చే, సబ్బం వట్టతి తమ్పి చ.
అనారోచితమేవం యం, యం ఆరామమనాభతం;
తం అసంవిదితం నామ, సహధమ్మికఞాపితం.
యం అసంవిదితం కత్వా, ఆభతం పన తం బహి;
ఆరామం పన పేసేత్వా, కారాపేత్వా తమాహరే.
గన్త్వా వా అన్తరామగ్గే, గహేతబ్బం తు భిక్ఖునా;
సచే ఏవమకత్వా తం, ఆరామే ఉపచారతో.
గహేత్వాజ్ఝోహరన్తస్స, గహణే దుక్కటం సియా;
అజ్ఝోహారపయోగేసు, పాటిదేసనియం మతం.
పటిసంవిదితేయేవ, అసంవిదితసఞ్ఞినో;
తత్థ వేమతికస్సాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
పటిసంవిదితే ¶ తస్స, గిలానస్సావసేసకే;
బహారామే గహేత్వా వా, అన్తోయేవస్స భుఞ్జతో.
తత్థజాతఫలాదీని, అనాపత్తేవ ఖాదతో;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
చతుత్థపాటిదేసనీయకథా.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే పాటిదేసనీయకథా నిట్ఠితా.
సేఖియకథా
యో ¶ అనాదరియేనేవ, పురతో పచ్ఛతోపి వా;
ఓలమ్బేత్వా నివాసేయ్య, తస్స చాపత్తి దుక్కటం.
హత్థిసోణ్డాదితుల్యం తు, నివాసేన్తస్స దుక్కటం;
ఆపత్తిభీరునా నిచ్చం, వత్థబ్బం పరిమణ్డలం.
జాణుమణ్డలతో హేట్ఠా, అట్ఠఙ్గులప్పమాణకం;
ఓతారేత్వా నివత్థబ్బం, తతో ఊనం న వట్టతి.
అసఞ్చిచ్చాసతిస్సాపి, అజానన్తస్స కేవలం;
అనాపత్తి గిలానస్సా-పదాసుమ్మత్తకాదినో.
పరిమణ్డలకథా.
ఉభో కోణే సమం కత్వా, సాదరం పరిమణ్డలం;
కత్వా పారుపితబ్బేవం, అకరోన్తస్స దుక్కటం.
అవిసేసేన వుత్తం తు, ఇదం సిక్ఖాపదద్వయం;
తస్మా ఘరే విహారే వా, కత్తబ్బం పరిమణ్డలం.
దుతియం.
గణ్ఠికం ¶ పటిముఞ్చిత్వా, కత్వా కోణే ఉభో సమం;
ఛాదేత్వా మణిబన్ధఞ్చ, గన్తబ్బం గీవమేవ చ.
తథా అకత్వా భిక్ఖుస్స, జత్తూనిపి ఉరమ్పి చ;
వివరిత్వా యథాకామం, గచ్ఛతో హోతి దుక్కటం.
తతియం.
గలవాటకతో ఉద్ధం, సీసఞ్చ మణిబన్ధతో;
హత్థే పిణ్డికమంసమ్హా, హేట్ఠా పాదే ఉభోపి చ.
వివరిత్వావసేసఞ్చ ¶ , ఛాదేత్వా చే నిసీదతి;
హోతి సో సుప్పటిచ్ఛన్నో, దోసో వాసూపగస్స న.
చతుత్థం.
హత్థం వా పన పాదం వా, అచాలేన్తేన భిక్ఖునా;
సువినీతేన గన్తబ్బం, ఛట్ఠే నత్థి విసేసతా.
పఞ్చమఛట్ఠాని.
సతీమతావికారేన, యుగమత్తఞ్చ పేక్ఖినా;
సుసంవుతేన గన్తబ్బం, భిక్ఖునోక్ఖిత్తచక్ఖునా.
యత్థ కత్థచి హి ట్ఠానే, ఏకస్మిం అన్తరే ఘరే;
ఠత్వా పరిస్సయాభావం, ఓలోకేతుమ్పి వట్టతి.
యో అనాదరియం కత్వా, ఓలోకేన్తో తహిం తహిం;
సచేన్తరఘరే యాతి, దుక్కటం అట్ఠమం తథా.
సత్తమట్ఠమాని.
ఏకతో ¶ ఉభతో వాపి, హుత్వా ఉక్ఖిత్తచీవరో;
ఇన్దఖీలకతో అన్తో, గచ్ఛతో హోతి దుక్కటం.
నవమం.
తథా నిసిన్నకాలేపి, నీహరన్తేన కుణ్డికం;
అనుక్ఖిపిత్వా దాతబ్బా, దోసో వాసూపగస్స న.
దసమం.
పఠమో వగ్గో.
న వట్టతి హసన్తేన, గన్తుఞ్చేవ నిసీదితుం;
వత్థుస్మిం హసనీయస్మిం, సితమత్తం తు వట్టతి.
పఠమదుతియాని.
అప్పసద్దేన ¶ గన్తబ్బం, చతుత్థేపి అయం నయో;
మహాసద్దం కరోన్తస్స, ఉభయత్థాపి దుక్కటం.
తతియచతుత్థాని.
కాయప్పచాలకం కత్వా, బాహుసీసప్పచాలకం;
గచ్ఛతో దుక్కటం హోతి, తథేవ చ నిసీదతో.
కాయం బాహుఞ్చ సీసఞ్చ, పగ్గహేత్వా ఉజుం పన;
గన్తబ్బమాసితబ్బఞ్చ, సమేనిరియాపథేన తు.
నిసీదనేన యుత్తేసు, తీసు వాసూపగస్స హి;
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, విఞ్ఞునా వినయఞ్ఞునా.
దుతియో వగ్గో.
ఖమ్భం ¶ కత్వా ససీసం వా, పారుపిత్వాన గచ్ఛతో;
దుక్కటం మునినా వుత్తం, తథా ఉక్కుటికాయ వా.
హత్థపల్లత్థికాయాపి, దుస్సపల్లత్థికాయ వా;
తస్సన్తరఘరే హోతి, నిసీదన్తస్స దుక్కటం.
దుతియే చ చతుత్థే చ, ఛట్ఠే వాసూపగస్స తు;
అనాపత్తీతి సారుప్పా, ఛబ్బీసతి పకాసితా.
ఛట్ఠం.
సక్కచ్చం సతియుత్తేన, భిక్ఖునా పత్తసఞ్ఞినా;
పిణ్డపాతో గహేతబ్బో, సమసూపోవ విఞ్ఞునా.
సూపో భత్తచతుబ్భాగో, ‘‘సమసూపో’’తి వుచ్చతి;
ముగ్గమాసకులత్థానం, సూపో ‘‘సూపో’’తి వుచ్చతి.
అనాపత్తి అసఞ్చిచ్చ, గిలానస్స రసేరసే;
తథేవ ఞాతకాదీనం, అఞ్ఞత్థాయ ధనేన వా.
సత్తమట్ఠమనవమాని.
అన్తోలేఖాపమాణేన ¶ , పత్తస్స ముఖవట్టియా;
పూరితోవ గహేతబ్బో, అధిట్ఠానూపగస్స తు.
తత్థ థూపీకతం కత్వా, గణ్హతో యావకాలికం;
యం కిఞ్చి పన భిక్ఖుస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అధిట్ఠానూపగే పత్తే, కాలికత్తయమేవ చ;
సేసే థూపీకతం సబ్బం, వట్టతేవ న సంసయో.
ద్వీసు పత్తేసు భత్తం తు, గహేత్వా పత్తమేకకం;
పూరేత్వా యది పేసేతి, భిక్ఖూనం పన వట్టతి.
పత్తే ¶ పక్ఖిప్పమానం యం, ఉచ్ఛుఖణ్డఫలాదికం;
ఓరోహతి సచే హేట్ఠా, న తం థూపీకతం సియా.
పుప్ఫతక్కోలకాదీనం, ఠపేత్వా చే వటంసకం;
దిన్నం అయావకాలిత్తా, న తం థూపీకతం సియా.
వటంసకం తు పూవస్స, ఠపేత్వా ఓదనోపరి;
పిణ్డపాతం సచే దేన్తి, ఇదం థూపీకతం సియా.
భత్తస్సూపరి పణ్ణం వా, థాలకం వాపి కిఞ్చిపి;
ఠపేత్వా పరిపూరేత్వా, సచే గణ్హాతి వట్టతి.
పటిగ్గహేతుమేవస్స, తం తు సబ్బం న వట్టతి;
గహితం సుగహితం, పచ్ఛా, భుఞ్జితబ్బం యథాసుఖం.
తతియో వగ్గో.
పఠమం దుతియం వుత్త-నయం తు తతియే పన;
ఉపరోధిమదస్సేత్వా, భోత్తబ్బం పటిపాటియా.
అఞ్ఞేసం అత్తనో భత్తం, ఆకిరం పన భాజనే;
నత్థోమసతి చే దోసో, తథా ఉత్తరిభఙ్గకం.
తతియం.
చతుత్థే యం తు వత్తబ్బం, వుత్తం పుబ్బే అసేసతో;
పఞ్చమే మత్థకం దోసో, మద్దిత్వా పరిభుఞ్జతో.
అనాపత్తి ¶ గిలానస్స, పరిత్తేపి చ సేసకే;
ఏకతో పన మద్దిత్వా, సంకడ్ఢిత్వాన భుఞ్జతో.
చతుత్థపఞ్చమాని.
యో ¶ భియ్యోకమ్యతాహేతు, సూపం వా బ్యఞ్జనమ్పి వా;
పటిచ్ఛాదేయ్య భత్తేన, తస్స చాపత్తి దుక్కటం.
ఛట్ఠం.
విఞ్ఞత్తియం తు వత్తబ్బం, అపుబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
అట్ఠమే పన ఉజ్ఝానే, గిలానోపి న ముచ్చతి.
‘‘దస్సామి దాపేస్సామీ’’తి, ఓలోకేన్తస్స భిక్ఖునో;
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, న చ ఉజ్ఝానసఞ్ఞినో.
అట్ఠమం.
మహన్తం పన మోరణ్డం, కుక్కుటణ్డఞ్చ ఖుద్దకం;
తేసం మజ్ఝప్పమాణేన, కత్తబ్బో కబళో పన.
ఖజ్జకే పన సబ్బత్థ, మూలఖాదనియాదికే;
ఫలాఫలే అనాపత్తి, గిలానుమ్మత్తకాదినో.
నవమం.
అదీఘో పన కాతబ్బో, ఆలోపో పరిమణ్డలో;
ఖజ్జతుత్తరిభఙ్గస్మిం, అనాపత్తి ఫలాఫలే.
దసమం.
చతుత్థో వగ్గో.
అనాహటే ముఖద్వారం, అప్పత్తే కబళే పన;
అత్తనో చ ముఖద్వారం, వివరన్తస్స దుక్కటం.
పఠమం.
ముఖే ¶ ¶ చ సకలం హత్థం, పక్ఖిపన్తస్స దుక్కటం;
ముఖే చ కబళం కత్వా, కథేతుం న చ వట్టతి.
వచనం యత్తకేనస్స, పరిపుణ్ణం న హోతి హి;
ముఖస్మింతత్తకే సన్తే, బ్యాహరన్తస్స దుక్కటం.
ముఖే హరీతకాదీని, పక్ఖిపిత్వా కథేతి యో;
వచనం పరిపుణ్ణం చే, కథేతుం పన వట్టతి.
దుతియతతియాని.
యో పిణ్డుక్ఖేపకం భిక్ఖు, కబళచ్ఛేదకమ్పి వా;
మక్కటో వియ గణ్డే వా, కత్వా భుఞ్జేయ్య దుక్కటం.
చతుత్థపఞ్చమఛట్ఠాని.
నిద్ధునిత్వాన హత్థం వా, భత్తం సిత్థావకారకం;
జివ్హానిచ్ఛారకం వాపి, తథా ‘‘చపు చపూ’’తి వా.
అనాదరవసేనేవ, భుఞ్జతో హోతి దుక్కటం;
సత్తమే అట్ఠమే నత్థి, దోసో కచవరుజ్ఝనే.
సత్తమదసమాని.
పఞ్చమో వగ్గో.
కత్వా ఏవం న భోత్తబ్బం, సద్దం ‘‘సురు సురూ’’తి చ;
హత్థనిల్లేహకం వాపి, న చ వట్టతి భుఞ్జితుం.
ఫాణితం ఘనయాగుం వా, గహేత్వా అఙ్గులీహి తం;
ముఖే అఙ్గులియో భోత్తుం, పవేసేత్వాపి వట్టతి.
న ¶ పత్తో లేహితబ్బోవ, ఏకాయఙ్గులికాయ వా;
ఏకఓట్ఠోపి జివ్హాయ, న చ నిల్లేహితబ్బకో.
చతుత్థం.
సామిసేన ¶ తు హత్థేన, న చ పానీయథాలకం;
గహేతబ్బం, పటిక్ఖిత్తం, పటిక్కూలవసేన హి.
పుగ్గలస్స చ సఙ్ఘస్స, గహట్ఠస్సత్తనోపి చ;
సన్తకో పన సఙ్ఖో వా, సరావం వాపి థాలకం.
తస్మా న చ గహేతబ్బం, గణ్హతో హోతి దుక్కటం;
అనామిసేన హత్థేన, గహణం పన వట్టతి.
పఞ్చమం.
ఉద్ధరిత్వాపి భిన్దిత్వా, గహేత్వా వా పటిగ్గహే;
నీహరిత్వా అనాపత్తి, ఛడ్డేన్తస్స ఘరా బహి.
ఛట్ఠం.
ఛత్తం యం కిఞ్చి హత్థేన, సరీరావయవేన వా;
సచే ధారయమానస్స, ధమ్మం దేసేతి దుక్కటం.
సత్తమం.
అయమేవ నయో వుత్తో, దణ్డపాణిమ్హి పుగ్గలే;
చతుహత్థప్పమాణోవ, దణ్డో మజ్ఝిమహత్థతో.
అట్ఠమం.
తథేవ ¶ సత్థపాణిస్స, ధమ్మం దేసేతి దుక్కటం;
సత్థపాణీ న హోతాసిం, సన్నయ్హిత్వా ఠితో పన.
నవమం.
ధనుం సరేన సద్ధిం వా, ధనుం వా సరమేవ వా;
సజియం నిజియం వాపి, గహేత్వా ధనుదణ్డకం.
ఠితస్సపి నిసిన్నస్స, నిపన్నస్సాపి వా తథా;
సచే దేసేతి సద్ధమ్మం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
పటిముక్కమ్పి ¶ కణ్ఠమ్హి, ధనుం హత్థేన యావతా;
న గణ్హాతి నరో తావ, ధమ్మం దేసేయ్య వట్టతి.
ఛట్ఠో వగ్గో.
పాదుకారుళ్హకస్సాపి, ధమ్మం దేసేతి దుక్కటం;
అక్కమిత్వా ఠితస్సాపి, పటిముక్కస్స వా తథా.
పఠమం.
ఉపాహనగతస్సాపి, అయమేవ వినిచ్ఛయో;
సబ్బత్థ అగిలానస్స, యానే వా సయనేపి వా.
నిపన్నస్సాగిలానస్స, కటసారే ఛమాయ వా;
పీఠే మఞ్చేపి వా ఉచ్చే, నిసిన్నేన ఠితేన వా.
న చ వట్టతి దేసేతుం, ఠత్వా వా ఉచ్చభూమియం;
సయనేసు గతేనాపి, సయనేసు గతస్స చ.
సమానే వాపి ఉచ్చే వా, నిపన్నే నేవ వట్టతి;
నిపన్నేన ఠితస్సాపి, నిపన్నస్సపి వట్టతి.
నిసిన్నేన ¶ నిసిన్నస్స, ఠితస్సాపి చ వట్టతి;
ఠితస్సేవ ఠితేనాపి, దేసేతుమ్పి తథేవ చ.
దుతియతతియచతుత్థాని.
పల్లత్థికా నిసిన్నస్స, అగిలానస్స దేహినో;
తథా వేఠితసీసస్స, ధమ్మం దేసేతి దుక్కటం.
కేసన్తం వివరాపేత్వా, దేసేతి యది వట్టతి;
ససీసం పారుతస్సాపి, అయమేవ వినిచ్ఛయో.
పఞ్చమఛట్ఠసత్తమాని.
అట్ఠమే ¶ నవమే వాపి, దసమే నత్థి కిఞ్చిపి;
సచేపి థేరుపట్ఠానం, గన్త్వాన దహరం ఠితం.
పఞ్హం పుచ్ఛతి చే థేరో, కథేతుం న చ వట్టతి;
తస్స పస్సే పనఞ్ఞస్స, కథేతబ్బం విజానతా.
అట్ఠమనవమదసమాని.
సత్తమో వగ్గో.
గచ్ఛతో పురతో పఞ్హం, న వత్తబ్బం తు పచ్ఛతో;
‘‘పచ్ఛిమస్స కథేమీ’’తి, వత్తబ్బం వినయఞ్ఞునా.
సద్ధిం ఉగ్గహితం ధమ్మం, సజ్ఝాయతి హి వట్టతి;
సమమేవ యుగగ్గాహం, కథేతుం గచ్ఛతోపి చ.
పఠమం.
ఏకేకస్సాపి ¶ చక్కస్స, పథేనాపి చ గచ్ఛతో;
ఉప్పథేన సమం వాపి, గచ్ఛన్తస్సేవ వట్టతి.
దుతియం.
తతియే నత్థి వత్తబ్బం, చతుత్థే హరితే పన;
ఉచ్చారాదిచతుక్కం తు, కరోతో దుక్కటం సియా.
జీవరుక్ఖస్స యం మూలం, దిస్సమానం తు గచ్ఛతి;
సాఖా వా భూమిలగ్గా తం, సబ్బం హరితమేవ హి.
సచే అహరితం ఠానం, పేక్ఖన్తస్సేవ భిక్ఖునో;
వచ్చం నిక్ఖమతేవస్స, సహసా పన వట్టతి.
పలాలణ్డుపకే వాపి, గోమయే వాపి కిస్మిచి;
కత్తబ్బం, హరితం పచ్ఛా, తమోత్థరతి వట్టతి.
కతో అహరితే ఠానే, హరితం ఏతి వట్టతి;
సిఙ్ఘాణికా గతా ఏత్థ, ఖేళేనేవ చ సఙ్గహం.
చతుత్థం.
వచ్చకుటిసముద్దాది-ఉదకేసుపి ¶ భిక్ఖునో;
తేసం అపరిభోగత్తా, కరోతో నత్థి దుక్కటం.
దేవే పన చ వస్సన్తే, ఉదకోఘే సమన్తతో;
అజలం అలభన్తేన, జలే కాతుమ్పి వట్టతి.
పఞ్చమం.
అట్ఠమో వగ్గో.
సముట్ఠానాదయో ¶ ఞేయ్యా, సేఖియానం పనేత్థ హి;
ఉజ్జగ్ఘికాదిచత్తారి, కబళేన ముఖేన చ.
ఛమానీచాసనట్ఠాన-పచ్ఛా ఉప్పథవా దస;
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, వుత్తా సమనుభాసనే.
ఛత్తం దణ్డావుధం సత్థం, పాదుకారుళ్హుపాహనా;
యానం సయనపల్లత్థ-వేఠితోగుణ్ఠితాని చ.
ధమ్మదేసనాతుల్యావ, సముట్ఠానాదినా పన;
సూపోదనేన విఞ్ఞత్తి, థేయ్యసత్థసమం మతం.
అవసేసా తిపఞ్ఞాస, సమానా పఠమేన తు;
సేఖియేసుపి సబ్బేసు, అనాపత్తాపదాసుపి.
ఉజ్ఝానసఞ్ఞికే థూపీ-కతే సూపపటిచ్ఛదే;
తీసు సిక్ఖాపదేస్వేవ, గిలానో న పనాగతో.
సేఖియకథా.
ఇమం విదిత్వా వినయే వినిచ్ఛయం;
విసారదో హోతి, వినీతమానసో;
పరేహి సో హోతి చ దుప్పధంసియో;
తతో హి సిక్ఖే సతతం సమాహితో.
ఇమం ¶ పరమసంకరం సంకరం;
అవేచ్చ సవనామతం నామతం;
పటుత్తమధికే హితే కే హి తే;
న యన్తి కలిసాసనే సాసనే.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే
భిక్ఖువిభఙ్గకథా నిట్ఠితా.
భిక్ఖునీవిభఙ్గో
భిక్ఖునీనం ¶ ¶ హితత్థాయ, విభఙ్గం యం జినోబ్రవి;
తస్మిం అపి సమాసేన, కిఞ్చిమత్తం భణామహం.
పారాజికకథా
ఛన్దసో మేథునం ధమ్మం, పటిసేవేయ్య యా పన;
హోతి పారాజికా నామ, సమణీ సా పవుచ్చతి.
మనుస్సపురిసాదీనం, నవన్నం యస్స కస్సచి;
సజీవస్సాప్యజీవస్స, సన్థతం వా అసన్థతం.
అత్తనో తివిధే మగ్గే, యేభుయ్యక్ఖాయితాదికం;
అఙ్గజాతం పవేసేన్తీ, అల్లోకాసే పరాజితా.
ఇతో పరమవత్వావ, సాధారణవినిచ్ఛయం;
అసాధారణమేవాహం, భణిస్సామి సమాసతో.
అధక్ఖకం సరీరకం, యదుబ్భజాణుమణ్డలం;
సరీరకేన చే తేన, ఫుసేయ్య భిక్ఖునీ పన.
అవస్సుతస్సావస్సుతా, మనుస్సపుగ్గలస్స యా;
సరీరమస్స తేన వా, ఫుట్ఠా పారాజికా సియా.
కప్పరస్స పనుద్ధమ్పి, గహితం ఉబ్భజాణునా;
యథావుత్తప్పకారేన, కాయేనానేన అత్తనో.
పురిసస్స తథా కాయ- పటిబద్ధం ఫుసన్తియా;
తథా యథాపరిచ్ఛిన్న- కాయబద్ధేన అత్తనో.
అవసేసేన వా తస్స, కాయం కాయేన అత్తనో;
హోతి థుల్లచ్చయం తస్సా, పయోగే పురిసస్స చ.
యక్ఖపేతతిరచ్ఛాన- పణ్డకానం ¶ ¶ అధక్ఖకం;
ఉబ్భజాణుం తథేవస్సా, ఉభతోవస్సవే సతి.
ఏకతోవస్సవే చాపి, థుల్లచ్చయముదీరితం;
అవసేసే చ సబ్బత్థ, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ఉబ్భక్ఖకమధోజాణు-మణ్డలం పన యం ఇధ;
కప్పరస్స చ హేట్ఠాపి, గతం ఏత్థేవ సఙ్గహం.
కేలాయతి సచే భిక్ఖు, సద్ధిం భిక్ఖునియా పన;
ఉభిన్నం కాయసంసగ్గ-రాగే సతి హి భిక్ఖునో.
హోతి సఙ్ఘాదిసేసోవ, నాసో భిక్ఖునియా సియా;
కాయసంసగ్గరాగో చ, సచే భిక్ఖునియా సియా.
భిక్ఖునో మేథునో రాగో, గేహపేమమ్పి వా భవే;
తస్సా థుల్లచ్చయం వుత్తం, భిక్ఖునో హోతి దుక్కటం.
ఉభిన్నం మేథునే రాగే, గేహపేమేపి వా సతి;
అవిసేసేన నిద్దిట్ఠం, ఉభిన్నం దుక్కటం పన.
యస్స యత్థ మనోసుద్ధం, తస్స తత్థ న దోసతా;
ఉభిన్నమ్పి అనాపత్తి, ఉభిన్నం చిత్తసుద్ధియా.
కాయసంసగ్గరాగేన, భిన్దిత్వా పఠమం పన;
పచ్ఛా దూసేతి చే నేవ, హోతి భిక్ఖునిదూసకో.
అథ భిక్ఖునియా ఫుట్ఠో, సాదియన్తోవ చేతసా;
నిచ్చలో హోతి చే భిక్ఖు, న హోతాపత్తి భిక్ఖునో.
భిక్ఖునీ భిక్ఖునా ఫుట్ఠా, సచే హోతిపి నిచ్చలా;
అధివాసేతి సమ్ఫస్సం, తస్సా పారాజికం సియా.
తథా థుల్లచ్చయం ఖేత్తే, దుక్కటఞ్చ వినిద్దిసే;
వుత్తత్తా ‘‘కాయసంసగ్గం, సాదియేయ్యా’’తి సత్థునా.
తస్సా క్రియసముట్ఠానం, ఏవం సతి న దిస్సతి;
ఇదం తబ్బహులేనేవ, నయేన పరిదీపితం.
అనాపత్తి ¶ అసఞ్చిచ్చ, అజానిత్వామసన్తియా;
సతి ఆమసనే తస్సా, ఫస్సం వాసాదియన్తియా.
వేదనట్టాయ ¶ వా ఖిత్త-చిత్తాయుమ్మత్తికాయ వా;
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా.
ఉబ్భజాణుమణ్డలకథా.
పారాజికత్తం జానన్తి, సలిఙ్గే తు ఠితాయ హి;
‘‘న కస్సచి పరస్సాహం, ఆరోచేస్సామి దాని’’తి.
ధురే నిక్ఖిత్తమత్తస్మిం, సా చ పారాజికా సియా;
అయం వజ్జపటిచ్ఛాది- నామికా పన నామతో.
సేసం సప్పాణవగ్గస్మిం, దుట్ఠుల్లేన సమం నయే;
విసేసో తత్ర పాచిత్తి, ఇధ పారాజికం సియా.
వజ్జపటిచ్ఛాదికథా.
సఙ్ఘేనుక్ఖిత్తకో భిక్ఖు, ఠితో ఉక్ఖేపనే పన;
యందిట్ఠికో చ సో తస్సా, దిట్ఠియా గహణేన తం.
అనువత్తేయ్య యా భిక్ఖుం, భిక్ఖునీ సా విసుమ్పి చ;
సఙ్ఘమజ్ఝేపి అఞ్ఞాహి, వుచ్చమానా తథేవ చ.
అచజన్తీవ తం వత్థుం, గహేత్వా యది తిట్ఠతి;
తస్స కమ్మస్స ఓసానే, ఉక్ఖిత్తస్సానువత్తికా.
హోతి పారాజికాపన్నా, హోతాసాకియధీతరా;
పున అప్పటిసన్ధేయా, ద్విధా భిన్నా సిలా వియ.
అధమ్మే పన కమ్మస్మిం, నిద్దిట్ఠం తికదుక్కటం;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, వుత్తా సమనుభాసనే.
ఉక్ఖిత్తానువత్తికకథా.
అపారాజికఖేత్తస్స ¶ , గహణం యస్స కస్సచి;
అఙ్గస్స పన తం హత్థ-గ్గహణన్తి పవుచ్చతి.
పారుతస్స నివత్థస్స, గహణం యస్స కస్సచి;
ఏతం సఙ్ఘాటియా కణ్ణ-గ్గహణన్తి పవుచ్చతి.
కాయసంసగ్గసఙ్ఖాత-అసద్ధమ్మస్స ¶ కారణా;
భిక్ఖునీ హత్థపాసస్మిం, తిట్ఠేయ్య పురిసస్స వా.
సల్లపేయ్య తథా తత్థ, ఠత్వా తు పురిసేన వా;
సఙ్కేతం వాపి గచ్ఛేయ్య, ఇచ్ఛేయ్యా గమనస్స వా.
తదత్థాయ పటిచ్ఛన్న-ట్ఠానఞ్చ పవిసేయ్య వా;
ఉపసంహరేయ్య కాయం వా, హత్థపాసే ఠితా పన.
అయమస్సమణీ హోతి, వినట్ఠా అట్ఠవత్థుకా;
అభబ్బా పునరుళ్హాయ, ఛిన్నో తాలోవ మత్థకే.
అనులోమేన వా వత్థుం, పటిలోమేన వా చుతా;
అట్ఠమం పరిపూరేన్తీ, తథేకన్తరికాయ వా.
అథాదితో పనేకం వా, ద్వే వా తీణిపి సత్త వా;
సతక్ఖత్తుమ్పి పూరేన్తీ, నేవ పారాజికా సియా.
ఆపత్తియో పనాపన్నా, దేసేత్వా తాహి ముచ్చతి;
ధురనిక్ఖేపనం కత్వా, దేసితా గణనూపికా.
న హోతాపత్తియా అఙ్గం, సఉస్సాహాయ దేసితా;
దేసనాగణనం నేతి, దేసితాపి అదేసితా.
అనాపత్తి అసఞ్చిచ్చ, అజానిత్వా కరోన్తియా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అనన్తరసమా మతా.
‘‘అసద్ధమ్మో’’తి నామేత్థ, కాయసంసగ్గనామకో;
అయముద్దిసితో అత్థో, సబ్బఅట్ఠకథాసుపి.
విఞ్ఞూ ¶ పటిబలో కాయ-సంసగ్గం పటిపజ్జితుం;
కాయసంసగ్గభావే తు, సాధకం వచనం ఇదం.
అట్ఠవత్థుకకథా.
అవస్సుతా పటిచ్ఛాదీ, ఉక్ఖిత్తా అట్ఠవత్థుకా;
అసాధారణపఞ్ఞత్తా, చతస్సోవ మహేసినా.
పారాజికకథా నిట్ఠితా.
సఙ్ఘాదిసేసకథా
యా ¶ పన భిక్ఖునీ ఉస్సయవాదా;
అట్టకరీ ముఖరీ విహరేయ్య;
యేన కేనచి నరేనిధ సద్ధిం;
సా గరుకం కిర దోసముపేతి.
సక్ఖిం వాపి సహాయం వా, పరియేసతి దుక్కటం;
పదే పదే తథా అట్టం, కాతుం గచ్ఛన్తియాపి చ.
ఆరోచేతి సచే పుబ్బం, భిక్ఖునీ అత్తనో కథం;
దిస్వా వోహారికం తస్సా, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
ఆరోచేతి సచే పచ్ఛా, ఇతరో అత్తనో కథం;
హోతి భిక్ఖునియా తస్సా, థుల్లచ్చయమనన్తరం.
ఆరోచేతితరో పుబ్బం, సచే సో అత్తనో కథం;
పచ్ఛా భిక్ఖునీ చే పుబ్బ-సదిసోవ వినిచ్ఛయో.
‘‘ఆరోచేహీ’’తి వుత్తా చే, ‘‘కథం తవ మమాపి చ’’;
ఆరోచేతు యథాకామం, పఠమే దుక్కటం సియా.
దుతియారోచనే ¶ తస్సా, థుల్లచ్చయముదీరితం;
ఉపాసకేన వుత్తేపి, అయమేవ వినిచ్ఛయో.
ఆరోచితకథం సుత్వా, ఉభిన్నమ్పి యథా తథా;
వినిచ్ఛయే కతే తేహి, అట్టే పన చ నిట్ఠితే.
అట్టస్స పరియోసానే, జయే భిక్ఖునియా పన;
పరాజయేపి వా తస్సా, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా.
దూతం వాపి పహిణిత్వా, ఆగన్త్వాన సయమ్పి వా;
పచ్చత్థికమనుస్సేహి, ఆకడ్ఢీయతి యా పన.
ఆరామే పన అఞ్ఞేహి, అనాచారం కతం సచే;
అనోదిస్స పరం కిఞ్చి, రక్ఖం యాచతి తత్థ యా.
యాయ ¶ కిఞ్చి అవుత్తావ, ధమ్మట్ఠా సయమేవ తు;
సుత్వా తం అఞ్ఞతో అట్టం, నిట్ఠాపేన్తి సచే పన.
తస్సా, ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
కథినేన సముట్ఠానం, తుల్యం సకిరియం ఇదం.
అట్టకారికథా.
జానన్తీ భిక్ఖునీ చోరిం, వజ్ఝం విదితమేవ యా;
సఙ్ఘం అనపలోకేత్వా, రాజానం గణమేవ వా.
వుట్ఠాపేయ్య వినా కప్పం, చోరివుట్ఠాపనం పన;
సఙ్ఘాదిసేసమాపత్తి-మాపన్నా నామ హోతి సా.
పఞ్చమాసగ్ఘనం యాయ, హరితం పరసన్తకం;
అతిరేకగ్ఘనం వాపి, అయం ‘‘చోరీ’’తి వుచ్చతి.
భిక్ఖునీసు పనఞ్ఞాసు, తిత్థియేసుపి వా తథా;
యా పబ్బజితపుబ్బా సా, అయం ‘‘కప్పా’’తి వుచ్చతి.
వుట్ఠాపేతి ¶ చ యా చోరిం, ఠపేత్వా కప్పమేవిదం;
సచే ఆచరినిం పత్తం, చీవరం పరియేసతి.
సమ్మన్నతి చ సీమం వా, తస్సా ఆపత్తి దుక్కటం;
ఞత్తియా దుక్కటం ద్వీహి, కమ్మవాచాహి చ ద్వయం.
థుల్లచ్చయస్స, కమ్మన్తే, గరుకం నిద్దిసే బుధో;
గణో ఆచరినీ చేవ, న చ ముచ్చతి దుక్కటం.
అనాపత్తి అజానన్తీ, వుట్ఠాపేతి, తథేవ చ;
కప్పం వా అపలోకేత్వా, తస్సా ఉమ్మత్తికాయ వా.
చోరివుట్ఠాపనం నామ, జాయతే వాచచిత్తతో;
కాయవాచాదితో చేవ, సచిత్తఞ్చ క్రియాక్రియం.
చోరివుట్ఠాపనకథా.
గామన్తరం నదీపారం, గచ్ఛేయ్యేకావ యా సచే;
ఓహీయేయ్య గణమ్హా వా, రత్తిం విప్పవసేయ్య వా.
పఠమాపత్తికం ¶ ధమ్మం, సాపన్నా గరుకం సియా;
సకగామా అనాపత్తి, ఞాతబ్బా నిక్ఖమన్తియా.
నిక్ఖమిత్వా తతో అఞ్ఞం, గామం గచ్ఛన్తియా పన;
దుక్కటం పదవారేన, వేదితబ్బం విభావినా.
ఏకేన పదవారేన, గామస్స ఇతరస్స చ;
పరిక్ఖేపే అతిక్కన్తే, ఉపచారోక్కమేపి వా.
థుల్లచ్చయం అతిక్కన్తే, ఓక్కన్తే దుతియేన తు;
పాదేన గరుకాపత్తి, హోతి భిక్ఖునియా పన.
నిక్ఖమిత్వా సచే పచ్ఛా, సకం గామం విసన్తియా;
అయమేవ నయో ఞేయ్యో, వతిచ్ఛిద్దేన వా తథా.
పాకారేన ¶ విహారస్స, భూమిం తు పవిసన్తియా;
కప్పియన్తి పవిట్ఠత్తా, న దోసో కోచి విజ్జతి.
భిక్ఖునీనం విహారస్స, భూమి తాసం తు కప్పియా;
హోతి భిక్ఖువిహారస్స, భూమి తాసమకప్పియా.
హత్థిఅస్సరథాదీహి, ఇద్ధియా వా విసన్తియా;
అనాపత్తి సియాపత్తి, పదసా గమనే పన.
యం కిఞ్చి సకగామం వా, పరగామమ్పి వా తథా;
బహిగామే పన ఠత్వా, ఆపత్తి పవిసన్తియా.
లక్ఖణేనుపపన్నాయ, నదియా దుతియం వినా;
పారం గచ్ఛతి యా తీరం, తస్సా సమణియా పన.
పఠమం ఉద్ధరిత్వాన, పాదం తీరే ఠపేన్తియా;
హోతి థుల్లచ్చయాపత్తి, దుతియాతిక్కమే గరు.
అన్తరనదియంయేవ, సద్ధిం దుతియికాయ హి;
భణ్డిత్వా ఓరిమం తీరం, తథా పచ్చుత్తరన్తియా.
ఇద్ధియా సేతునా నావా-యానరజ్జూహి వా పన;
ఏవమ్పి చ పరం తీరం, అనాపత్తుత్తరన్తియా.
న్హాయితుం పివితుం వాపి, ఓతిణ్ణాథ నదిం పున;
పదసావోరిమం తీరం, పచ్చుత్తరతి వట్టతి.
పదసా ¶ ఓతరిత్వాన, నదిం ఉత్తరణే పన;
ఆరోహిత్వా తథా సేతుం, అనాపత్తుత్తరన్తియా.
సేతునా ఉపగన్త్వా వా, యానాకాసేహి వా సచే;
యాతి ఉత్తరణే కాలే, పదసా గరుకం ఫుసే.
నదియా పారిమం తీరం, ఇతో ఓరిమతీరతో;
ఉల్లఙ్ఘిత్వాన వేగేన, అనాపత్తుత్తరన్తియా.
పిట్ఠియం వా నిసీదిత్వా, ఖన్ధే వా ఉత్తరన్తియా;
హత్థసఙ్ఘాతనే వాపి, దుస్సయానేపి వట్టతి.
‘‘పురేరుణోదయాయేవ ¶ , పాసం దుతియికాయ హి;
గమిస్సామీ’’తి ఆభోగం, వినా భిక్ఖునియా పన.
ఏకగబ్భేపి వా హత్థ-పాసం దుతియికాయ హి;
అతిక్కమ్మ సియాపత్తి, అరుణం ఉట్ఠపేన్తియా.
‘‘గమిస్సామీ’’తి ఆభోగం, కత్వా గచ్ఛన్తియా పన;
న దోసో దుతియా పాసం, ఉట్ఠేతి అరుణం సచే.
ఇన్దఖీలమతిక్కమ్మ, అరఞ్ఞం ఏత్థ దీపితం;
గామతో బహి నిక్ఖమ్మ, తస్సా దుతియికాయ తు.
దస్సనస్సుపచారం తు, జానిత్వా విజహన్తియా;
హోతి థుల్లచ్చయాపత్తి, జహితే గరుకం సియా.
సాణిపాకారపాకార-తరుఅన్తరితే పన;
సవనస్సుపచారేపి, సతి ఆపత్తి హోతి హి.
అజ్ఝోకాసే తు దూరేపి, దస్సనస్సుపచారతా;
హోతి, ఏత్థ కథం ధమ్మ-సవనారోచనే వియ.
మగ్గమూళ్హస్స సద్దేన, వియ కూజన్తియా పన;
‘‘అయ్యే’’తి తస్సా సద్దస్స, సవనాతిక్కమేపి చ.
హోతి, భిక్ఖునియాపత్తి, గరుకా ఏవరూపకే;
ఏత్థ భిక్ఖునీ ఏకాపి, గణాయేవాతి వుచ్చతి.
ఓహీయిత్వాథ గచ్ఛన్తీ, ‘‘పాపుణిస్సామి దానిహం’’;
ఇచ్చేవం తు సఉస్సాహా, అనుబన్ధతి వట్టతి.
ద్విన్నం ¶ మగ్గం గచ్ఛన్తీనం, ఏకా గన్తుం నో సక్కోతి;
ఉస్సాహస్సచ్ఛేదం కత్వా, ఓహీనా చే తస్సాపత్తి.
ఇతరాపి సచే యాతి, ‘‘ఓహీయతు అయ’’న్తి చ;
హోతి తస్సాపి ఆపత్తి, సఉస్సాహా న హోతి చే.
గచ్ఛన్తీసు తథా ద్వీసు, పురిమా యాతి ఏకకం;
అఞ్ఞం పన సచే మగ్గం, పచ్ఛిమాపి చ గణ్హతి.
ఏకిస్సా ¶ పన పక్కన్త-ట్ఠానే తిట్ఠతి చేతరా;
తస్మా తత్థ ఉభిన్నమ్పి, అనాపత్తి పకాసితా.
అరుణుగ్గమనా పుబ్బే, నిక్ఖమిత్వా సగామతో;
అరుణుగ్గమనే కాలే, గామన్తరగతాయ హి.
అతిక్కమన్తియా పారం, నదియా దుతియికం వినా;
ఆపత్తియో చతస్సోపి, హోన్తి ఏకక్ఖణే పన.
పక్కన్తా వాపి విబ్భన్తా, యాతా పేతానం లోకం వా;
పక్ఖసఙ్కన్తా వా నట్ఠా, సద్ధిం యాతా సా చే హోతి.
గామన్తరోక్కమాదీని, చత్తారిపి కరోన్తియా;
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, ఏవం ఉమ్మత్తికాయపి.
రత్తియం విప్పవాసం తు, హత్థపాసోవ రక్ఖతి;
అగామకే అరఞ్ఞే తు, గణా ఓహీయనం మతం.
సకగామే యథాకామం, దివా చ విచరన్తియా;
చత్తారోపి చ సఙ్ఘాది-సేసా తస్సా న విజ్జరే.
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా;
సచిత్తం కాయకమ్మఞ్చ, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
గామన్తరగమనకథా.
సీమాసమ్ముతియా చేవ, గణస్స పరియేసనే;
ఞత్తియా దుక్కటం, ద్వీహి, హోన్తి థుల్లచ్చయా దువే.
కమ్మస్స పరియోసానే, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా;
తికసఙ్ఘాదిసేసం తు, అధమ్మే తికదుక్కటం.
పుచ్ఛిత్వా ¶ కారకం సఙ్ఘం, ఛన్దం దత్వా గణస్స వా;
వత్తే వా పన వత్తన్తిం, అసన్తే కారకేపి వా.
భిక్ఖునిం ¶ పన ఉక్ఖిత్తం, యా ఓసారేతి భిక్ఖునీ;
తస్సా ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా.
సఙ్ఘభేదసమా వుత్తా, సముట్ఠానాదయో నయా;
క్రియాక్రియమిదం వుత్తం, అయమేవ విసేసతా.
చతుత్థం.
సయం అవస్సుతా తథా, అవస్సుతస్స హత్థతో;
మనుస్సపుగ్గలస్స చే, యదేవ కిఞ్చి గణ్హతి.
ఆమిసం, గహణే తస్సా;
థుల్లచ్చయముదీరితం;
అజ్ఝోహారేసు సఙ్ఘాది-;
సేసా హోన్తి పయోగతో.
ఏకతోవస్సుతే కిఞ్చి, పటిగ్గణ్హతి, దుక్కటం;
అజ్ఝోహారప్పయోగేసు, థుల్లచ్చయచయో సియా.
యక్ఖపేతతిరచ్ఛాన-పణ్డకానఞ్చ హత్థతో;
మనుస్సవిగ్గహానమ్పి, ఉభతోవస్సుతే తథా.
ఏకతోవస్సుతే ఏత్థ, ఉదకే దన్తకట్ఠకే;
గహణే పరిభోగే చ, సబ్బత్థాపి చ దుక్కటం.
ఉభయావస్సుతాభావే, న దోసో యది గణ్హతి;
‘‘అవస్సుతో న చాయ’’న్తి, ఞత్వా గణ్హతి యా పన.
తస్సా ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా.
పఞ్చమం.
ఉయ్యోజనే పనేకిస్సా, ఇతరిస్సా పటిగ్గహే;
దుక్కటాని చ భోగేసు, థుల్లచ్చయగణో సియా.
భోజనస్సావసానస్మిం ¶ ¶ , హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా;
యక్ఖాదీనం చతున్నమ్పి, తథేవ పురిసస్స చ.
దన్తకట్ఠుదకానఞ్చ, గహణుయ్యోజనే పన;
తేసఞ్చ పరిభోగేపి, దుక్కటం పరికిత్తితం.
యక్ఖాదీనం తు సేసస్స, గహణుయ్యోజనే పన;
భోగే చ దుక్కటం, భుత్తే, థుల్లచ్చయముదీరితం.
‘‘నావస్సుతో’’తి ఞత్వా వా, కుపితా వా న గణ్హతి;
కులానుద్దయతా వాపి, ఉయ్యోజేతి చ యా పన.
తస్సా ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
ఛట్ఠం.
సత్తమం అట్ఠమం సఙ్ఘ-భేదేన సదిసం మతం;
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, నత్థి కాచి విసేసతా.
సత్తమట్ఠమాని.
నవమే దసమే వాపి, వత్తబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
అనన్తరసమాయేవ, సముట్ఠానాదయో నయా.
నవమదసమాని.
దుట్ఠదోసద్వయేనాపి, సఞ్చరిత్తేన తేన ఛ;
యావతతియకా అట్ఠ, చత్తారి చ ఇతో తతో.
సఙ్ఘాదిసేసకథా.
నిస్సగ్గియకథా
అధిట్ఠానూపగం ¶ ¶ పత్తం, అనధిట్ఠాయ భిక్ఖునీ;
వికప్పనమకత్వా వా, ఏకాహమ్పి ఠపేయ్య చే.
అరుణుగ్గమనేనేవ, సద్ధిం భిక్ఖునియా సియా;
తస్సా నిస్సగ్గియాపత్తి, పత్తసన్నిధికారణా.
సేసో పన కథామగ్గో, పత్తసిక్ఖాపదే ఇధ;
సబ్బో వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బో వినిచ్ఛయో.
దసాహాతిక్కమే తత్థ, ఏకాహాతిక్కమే ఇధ;
తస్సిమస్స ఉభిన్నమ్పి, అయమేవ విసేసతా.
పఠమం.
అకాలే చీవరం దిన్నం, దిన్నం కాలేపి కేనచి;
ఆదిస్స పన ‘‘సమ్పత్తా, భాజేన్తూ’’తి నియామితం.
అకాలచీవరం ‘‘కాల-చీవర’’న్తి సచే పన;
భాజాపేయ్య చ యా తస్సా, పయోగే దుక్కటం సియా.
అత్తనా పటిలద్ధం యం, తం తు నిస్సగ్గియం భవే;
లభిత్వా పన నిస్సట్ఠం, యథాదానే నియోజయే.
కత్వా వినయకమ్మం తు, పటిలద్ధమ్పి తం పున;
తస్స చాయమధిప్పాయో, సేవితుం న చ వట్టతి.
అకాలవత్థసఞ్ఞాయ, దుక్కటం కాలచీవరే;
ఉభయత్థపి నిద్దిట్ఠం, తథా వేమతికాయపి.
కాలచీవరసఞ్ఞాయ, చీవరే ఉభయత్థపి;
న దోసుమ్మత్తికాదీనం, తిసముట్ఠానతా మతా.
దుతియం.
చీవరేసుపి ¶ బన్ధిత్వా, ఠపితేసు బహూస్వపి;
ఏకాయేవ సియాపత్తి, అచ్ఛిన్దతి సచే సయం.
తథాచ్ఛిన్దాపనే ¶ ఏకా, ఏకాయాణత్తియా భవే;
ఇతరేసు చ వత్థూనం, పయోగస్స వసా సియా.
తికపాచిత్తి అఞ్ఞస్మిం, పరిక్ఖారే తు దుక్కటం;
తికదుక్కటముద్దిట్ఠం, ఇతరిస్సా తు చీవరే.
తాయ వా దీయమానం తు, తస్సా విస్సాసమేవ వా;
గణ్హన్తియా అనాపత్తి, తిసముట్ఠానతా మతా.
తతియం.
విఞ్ఞాపేత్వా సచే అఞ్ఞం, తదఞ్ఞం విఞ్ఞాపేన్తియా;
విఞ్ఞత్తిదుక్కటం తస్సా, లాభా నిస్సగ్గియం సియా.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, అనఞ్ఞే ద్వికదుక్కటం;
అనఞ్ఞేనఞ్ఞసఞ్ఞాయ, అప్పహోన్తేపి వా పున.
తస్మిం తఞ్ఞేవ వా అఞ్ఞం, అఞ్ఞేనత్థేపి వా సతి;
ఆనిసంసఞ్చ దస్సేత్వా, తదఞ్ఞం విఞ్ఞాపేన్తియా.
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, తథా ఉమ్మత్తికాయపి;
సఞ్చరిత్తసమా వుత్తా, సముట్ఠానాదయో నయా.
చతుత్థం.
అఞ్ఞం చేతాపేత్వా పుబ్బం, పచ్ఛా అఞ్ఞం చేతాపేయ్య;
ఏవం సఞ్ఞాయఞ్ఞం ధఞ్ఞం, మయ్హం ఆనేత్వా దేతీతి.
చేతాపనపయోగేన, మూలట్ఠాయ హి దుక్కటం;
లాభే నిస్సగ్గియం హోతి, తేన చఞ్ఞేన వాభతం.
సేసం ¶ అనన్తరేనేవ, సదిసన్తి వినిద్దిసే;
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, అపుబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి.
పఞ్చమం.
అఞ్ఞదత్థాయ దిన్నేన, పరిక్ఖారేన యా పన;
చేతాపేయ్య సచే అఞ్ఞం, సఙ్ఘికేనిధ భిక్ఖునీ.
పయోగే ¶ దుక్కటం, లాభే, తస్సా నిస్సగ్గియం సియా;
అనఞ్ఞదత్థికే ఏత్థ, నిద్దిట్ఠం ద్వికదుక్కటం.
సేసకం అఞ్ఞదత్థాయ, అనాపత్తుపనేన్తియా;
పుచ్ఛిత్వా సామికే వాప్యా-పదాసుమ్మత్తికాయ వా.
సఞ్చరిత్తసమా వుత్తా, సముట్ఠానాదయో నయా;
సత్తమం ఛట్ఠసదిసం, సయం యాచితకం వినా.
ఛట్ఠసత్తమాని.
అట్ఠమే నవమే వాపి, వత్తబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
‘‘మహాజనికసఞ్ఞాచి-కేనా’’తి పదతాధికా.
దసమేపి కథా సబ్బా, అనన్తరసమా మతా;
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, విసేసో నత్థి కోచిపి.
అట్ఠమనవమదసమాని.
పఠమో వగ్గో.
అతిరేకచతుక్కంసం, గరుపావురణం పన;
చేతాపేయ్య సచే తస్సా, చతుసచ్చప్పకాసినా.
పయోగే ¶ దుక్కటం వుత్తం, లాభే నిస్సగ్గియం మతం;
కహాపణచతుక్కం తు, కంసో నామ పవుచ్చతి.
ఊనకే తు చతుక్కంసే, ఉద్దిట్ఠం ద్వికదుక్కటం;
అనాపత్తి చతుక్కంస-పరమం గరుకం పన.
చేతాపేతి తదూనం వా, ఞాతకానఞ్చ సన్తకే;
అఞ్ఞస్సత్థాయ వా అత్త-ధనేనుమ్మత్తికాయ వా.
చేతాపేన్తం మహగ్ఘం యా, చేతాపేతప్పమేవ వా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
ఏకాదసమం.
లహుపావురణం ¶ అడ్ఢ- తేయ్యకంసగ్ఘనం పన;
తతో చే ఉత్తరిం యం తు, చేతాపేతి హి భిక్ఖునీ.
తస్సా నిస్సగ్గియాపత్తి, పాచిత్తి పరియాపుతా;
అనన్తరసమం సేసం, నత్థి కాచి విసేసతా.
ద్వాదసమం.
సాధారణాని సేసాని, తాని అట్ఠారసాపి చ;
ఇమాని ద్వాదసేవాపి, సమతింసేవ హోన్తి హి.
నిస్సగ్గియకథా.
పాచిత్తియకథా
లసుణం భణ్డికం వుత్తం, న ఏకద్వితిమిఞ్జకం;
ఆమకం మాగధంయేవ, ‘‘ఖాదిస్సామీ’’తి గణ్హతి.
గహణే దుక్కటం తస్సా, పాచిత్తి యది ఖాదతి;
అజ్ఝోహారవసేనేవ, పాచిత్తిం పరిదీపయే.
ద్వే ¶ తయో భణ్డికే సద్ధిం, సఙ్ఖాదిత్వా సచే పన;
అజ్ఝోహరతి యా తస్సా, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
భిన్దిత్వా తత్థ ఏకేకం, మిఞ్జం ఖాదన్తియా పన;
మిఞ్జానం గణనాయస్సా, పాచిత్తిగణనా సియా.
పలణ్డుకో భఞ్జనకో, హరితో చాపలోపి చ;
లసుణా పన చత్తారో, వట్టన్తేవ సభావతో.
పలణ్డుకో పణ్డువణ్ణో, భఞ్జనో లోహితోపి చ;
హరితో హరితవణ్ణో, చాపలో సేతకోపి చ.
ఏకా మిఞ్జా పలణ్డుస్స, భఞ్జనస్స దువే సియుం;
తిస్సో హరితకస్సాపి, చాపలో హోత్యమిఞ్జకో.
సూపమంసాదిసంపాకే ¶ , సాళవుత్తరిభఙ్గకే;
న దోసుమ్మత్తికాదీనం, సముట్ఠానేళకూపమం.
పఠమం.
సమ్బాధే ఉపకచ్ఛేసు, ముత్తస్స కరణేపి వా;
ఏకలోమమ్పి పాచిత్తి, సంహరాపేన్తియా సియా.
బహుకేపి తథా లోమే, సంహరాపేన్తియా పన;
పయోగగణనాయస్సా, న లోమగణనాయ హి.
న దోసో సతి ఆబాధే, లోమకే సంహరన్తియా;
సముట్ఠానాదయో మగ్గ- సంవిధానసమా మతా.
దుతియం.
హోతి అన్తమసో ముత్త-కరణస్స తలఘాతనే;
కేసరేనాపి రాగేన, పాచిత్తి పదుమస్స వా.
గణ్డం ¶ తత్థ వణం వాపి, న దోసో పహరన్తియా;
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా.
తతియం.
యా పనుప్పలపత్తమ్పి, బ్యఞ్జనే భిక్ఖునత్తనో;
కామరాగపరేతా తు, పవేసేతి న వట్టతి.
ఇదం వత్థువసేనేవ, వుత్తం తు జతుమట్ఠకం;
దణ్డమేలాళుకం వాపి, ముత్తస్స కరణే పన.
సమ్ఫస్సం సాదియన్తియా, పవేసేతి సచే పన;
పవేసాపేతి వా తస్మిం, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
ఆబాధపచ్చయా దోసో, నత్థి ఉమ్మత్తికాయ వా;
తలఘాతకతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో మతా.
చతుత్థం.
అఙ్గులీనం ¶ పన ద్విన్నం, అగ్గపబ్బద్వయాధికం;
పాచిత్తియం పవేసేత్వా, దకసుద్ధిం కరోన్తియా.
ఏకిస్సాఙ్గులియా తీణి, పబ్బాని పన దీఘతో;
పాచిత్తియం భవే సుద్ధిం, పవేసేత్వాదియన్తియా.
చతున్నం వాపి తిస్సన్నం, ఏకపబ్బమ్పి యా పన;
విత్థారతో పవేసేతి, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
ఇతి సబ్బప్పకారేన, మహాపచ్చరియా పన;
అభిబ్యత్తతరం కత్వా, అయమత్థో విభావితో.
దోసో ద్వఙ్గులపబ్బే వా, నత్థి ఆబాధకారణా;
అధికమ్పి పవేసేత్వా, దకసుద్ధిం కరోన్తియా.
తథా ¶ ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, తలఘాతసమా మతా.
పఞ్చమం.
భుఞ్జతో పన భిక్ఖుస్స, పానీయం వా విధూపనం;
గహేత్వా ఉపతిట్ఠేయ్య, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
గహితా ఉదకేనేవ, ఖీరతక్కాదయో రసా;
‘‘బీజనీ’’తి చ యా కాచి, వత్థకోణాది వుచ్చతి.
హత్థపాసే ఇధట్ఠాన-పచ్చయాపత్తి దీపితా;
పహారపచ్చయా వుత్తం, ఖన్ధకే దుక్కటం విసుం.
హత్థపాసం జహిత్వా వా, ఉపతిట్ఠన్తియా పన;
ఖాదతో ఖాదనం వాపి, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
న దోసో దేతి దాపేతి, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా;
ఇదం ఏళకలోమేన, సముట్ఠానం సమం మతం.
ఛట్ఠం.
విఞ్ఞత్వా ఆమకం ధఞ్ఞం, భజ్జిత్వా యది భిక్ఖునీ;
కోట్టేత్వా చ పచిత్వా చ, పాచిత్తి పరిభుఞ్జతి.
న ¶ కేవలం తు ధఞ్ఞానం, గహణేయేవ దుక్కటం;
హరణేపి చ ధఞ్ఞానం, తథా సుక్ఖాపనే పన.
భజ్జనత్థాయ ధఞ్ఞానం, కపల్లుద్ధనసజ్జనే;
అగ్గిస్స కరణే దబ్బి-సజ్జనే చ, కపల్లకే.
ధఞ్ఞపక్ఖిపనే తత్థ, దబ్బియా ఘట్టకోట్టనే;
పప్ఫోటనాదికే సబ్బ-పయోగే దుక్కటం భవే.
భోజనఞ్చేవ ¶ విఞ్ఞత్తి, పమాణం ఇదమేత్థ హి;
విఞ్ఞత్వా వా సయం తస్మా, భజ్జనాదీని అఞ్ఞతో.
విఞ్ఞాపేత్వా పనఞ్ఞాయ, భజ్జనాదీని వా సయం;
కారాపేత్వాపి కత్వా వా, అజ్ఝోహరతి యా పన.
అజ్ఝోహారపయోగేసు, తస్సా పాచిత్తియో సియుం;
మాతరం వాపి యాచిత్వా, పాచిత్తి పరిభుఞ్జతి.
భజ్జనాదీని కత్వా వా, కారాపేత్వాపి వా పన;
అవిఞ్ఞత్తి సయం లద్ధం, దుక్కటం పరిభుఞ్జతి.
విఞ్ఞత్తియా పనఞ్ఞాయ, లద్ధం తాయ సయమ్పి వా;
కారాపేత్వాపి కత్వా వా, తథా అజ్ఝోహరన్తియా.
సేదకమ్మాదిఅత్థాయ, ధఞ్ఞవిఞ్ఞత్తియా పన;
ఠపేత్వా సత్త ధఞ్ఞాని, సేసవిఞ్ఞత్తియాపి చ.
అనాపత్తీతి ఞాతబ్బం, తథా ఉమ్మత్తికాయ చ;
ఞాతకానమ్పి ధఞ్ఞం తు, ఆమకం న చ వట్టతి.
వినా విఞ్ఞత్తియా లద్ధం, నవకమ్మేసు వట్టతి;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అద్ధానసదిసా మతా.
సత్తమం.
ఉచ్చారం వాపి పస్సావం, సఙ్కారం వా విఘాసకం;
ఛడ్డేయ్య వా తిరోకుట్టే, ఛడ్డాపేయ్య పరేహి వా.
హోతి పాచిత్తియం తస్సా, పాకారేపి అయం నయో;
ఛడ్డేన్తియా పనేకేక-మనేకాపత్తి దీపితా.
ఏతాని ¶ పన వత్థూని, చత్తారి సకలానిపి;
ఏకేనేవ పయోగేన, ఏకా ఛడ్డేన్తియా సియా.
ఆణత్తియమ్పి ¶ ఏసేవ, నయో ఞేయ్యో విభావినా;
ఛడ్డనే దన్తకట్ఠస్స, పాచిత్తి పరిదీపితా.
సబ్బత్థ పన భిక్ఖుస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం;
అవలఞ్జేపి వా ఠానే, ఓలోకేత్వాపి వా పన.
ఛడ్డేన్తియా అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా;
సఞ్చరిత్తసముట్ఠానం, క్రియాక్రియమిదం సియా.
అట్ఠమం.
ఖేత్తే వా నాళికేరాది-ఆరామే వాపి యా పన;
రోపిమే హరితట్ఠానే, యత్థ కత్థచి భిక్ఖునీ.
తాని చత్తారి వత్థూని, సచే ఛడ్డేతి వా సయం;
ఛడ్డాపేతి తథా వుత్త-నయో ఆపత్తినిచ్ఛయో.
భుఞ్జమానా నిసీదిత్వా, ఖేత్తే తు హరితే తథా;
ఉచ్ఛుఆదీని ఖాదన్తీ, గచ్ఛన్తీ పన తత్థ యా.
ఛడ్డేతి యది ఉచ్ఛిట్ఠం, ఉదకం చలకాని వా;
హోతి పాచిత్తియం తస్సా, భిక్ఖునో హోతి దుక్కటం.
ఛడ్డేన్తియా సియాపత్తి, ఠానే అన్తమసో జలం;
పివిత్వా మత్థకచ్ఛిన్నం, నాళికేరమ్పి తాదిసే.
కసితే తు పనట్ఠానే, బీజనిక్ఖేపనే కతే;
న ఉట్ఠేతఙ్కురం యావ, సబ్బేసం తావ దుక్కటం.
లాయితమ్పి మనుస్సానం, ఖేత్తం రక్ఖతి చే పున;
రోహనత్థాయ తత్థస్సా, యథావత్థుకమేవ హి.
న దోసో ఛడ్డితే ఖేత్తే, సబ్బం ఛడ్డేన్తియా పన;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అట్ఠమేన సమా మతా.
నవమం.
నచ్చం ¶ ¶ వా పన గీతం వా, వాదితం వాపి భిక్ఖునీ;
దస్సనత్థాయ గచ్ఛేయ్య, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
దస్సనత్థాయ నచ్చస్స, గీతస్స సవనాయ చ;
గచ్ఛన్తియా సియా తస్సా, పదవారేన దుక్కటం.
సచే ఏకపయోగేన, ఓలోకేన్తీ చ పస్సతి;
సుణాతి తేసం గీతమ్పి, ఏకా పాచిత్తి దీపితా.
అఞ్ఞస్మిమ్పి దిసాభాగే, నచ్చం పస్సతి చే పన;
సుణాతి అఞ్ఞతో గీతం, విసుం పాచిత్తియో సియుం.
పయోగగణనాయేత్థ, ఆపత్తిగణనా సియా;
నచ్చితుం గాయితుం నేవ, సయం లభతి భిక్ఖునీ.
‘‘అఞ్ఞం నచ్చాతి వాదేహి’’, ఇతి వత్తుం న వట్టతి;
‘‘ఉపట్ఠానం కరోమా’’తి, వుత్తే వా సమ్పటిచ్ఛితుం.
తస్సా పాచిత్తి సబ్బత్థ, భిక్ఖునో హోతి దుక్కటం;
‘‘ఉపట్ఠానం కరోమా’’తి, వుత్తే భిక్ఖునియా పన.
‘‘ఉపట్ఠానం పసత్థ’’న్తి, వత్తుమేవం తు వట్టతి;
ఆరామేయేవ ఠత్వా వా, యా పస్సతి సుణాతి వా.
అత్తనో చ ఠితోకాసం, ఆగన్త్వా చ పయోజితం;
గన్త్వా పస్సన్తియా వాపి, తథారూపా హి కారణా.
పస్సన్తియా తథా మగ్గం, నచ్చం పటిపథేపి చ;
తథా ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తాపదాసుపి.
ఇదమేళకలోమేన, సముట్ఠానం సమం మతం;
లోకవజ్జమిదం పాప-చిత్తఞ్చేవ తివేదనం.
దసమం.
లసుణవగ్గో పఠమో.
యాధ ¶ రత్తన్ధకారస్మిం, అప్పదీపే పనేకికా;
సన్తిట్ఠతి సచే సద్ధిం, పురిసేన చ భిక్ఖునీ.
తస్సా ¶ పాచిత్తియం వుత్తం, సద్ధిం వా సల్లపన్తియా;
హత్థపాసం సమాగన్త్వా, రహస్సాదవసేన తు.
హత్థపాసం జహిత్వా వా, పురిసస్స సచే పన;
అజహిత్వాపి వా యక్ఖ-పేతాదీనమ్పి భిక్ఖునీ.
సన్తిట్ఠతి చ యా తస్సా, దుక్కటం పరిదీపితం;
అనాపత్తి సచే కోచి, దుతియా విఞ్ఞు విజ్జతి.
తథా ఉమ్మత్తికాదీన-మథఞ్ఞవిహితాయ వా;
థేయ్యసత్థసముట్ఠానం, క్రియం సఞ్ఞావిమోక్ఖకం.
పఠమం.
దుతియే తు ‘‘పటిచ్ఛన్నే, ఓకాసే’’తి ఇదం పన;
అధికం ఇతరం సబ్బం, పఠమేన సమం మతం.
దుతియం.
తతియేపి చతుత్థేపి, అపుబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
సమానం పఠమేనేవ, సముట్ఠానాదినా సహ.
తతియచతుత్థాని.
ఛదనన్తో నిసీదిత్వా, అనోవస్సప్పదేసకం;
అజ్ఝోకాసే నిసీదిత్వా, ఉపచారమ్పి వా సచే.
అతిక్కమేతి యా, హోతి, దుక్కటం పఠమే పదే;
దుతియే చ పదే తస్సా, పాచిత్తి పరియాపుతా.
పల్లఙ్కస్స ¶ అనోకాసే, దుక్కటం సముదీరితం;
తథాపుట్ఠే అనాపుట్ఠ-సఞ్ఞాయ విచికిచ్ఛతో.
అసంహారిమేనాపత్తి, గిలానాయాపదాసు వా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
పఞ్చమం.
ఏకాపత్తి ¶ నిసీదిత్వా, హోతి గచ్ఛన్తియా పన;
ఏకావ అనిసీదిత్వా, నిపజ్జిత్వా వజన్తియా.
నిసీదిత్వా నిపజ్జిత్వా, హోన్తి గచ్ఛన్తియా దువే;
సేసం అనన్తరేనేవ, సముట్ఠానాదినా సమం.
ఛట్ఠం.
ఛట్ఠేన సత్తమం తుల్యం, అట్ఠమే నత్థి కిఞ్చిపి;
వత్తబ్బం తిసముట్ఠానం, సచిత్తం దుక్ఖవేదనం.
సత్తమట్ఠమాని.
నిరయబ్రహ్మచరియేహి, అత్తానం వా పరమ్పి వా;
అభిసపేయ్య పాచిత్తి, వాచతో వాచతో సియా
ఠపేత్వా నిరయఞ్చేవ, బ్రహ్మచరియఞ్చ యా పన;
‘‘సునఖీ సూకరీ కాకీ, కాణా కుణీ’’తిఆదినా.
అక్కోసతి చ వాచాయ, వాచాయాపత్తి దుక్కటం;
తికపాచిత్తియం వుత్తం, సేసాయ తికదుక్కటం.
పురక్ఖత్వా వదన్తీన-మత్థధమ్మానుసాసనిం;
అనాపత్తట్ఠమేనేవ, సముట్ఠానాదయో సమా.
నవమం.
రోదన్తియా ¶ వధిత్వా వా, పాచిత్తి పరిదీపితా;
ద్వీసు తేసు పనేకేకం, దుక్కటం తు కరోన్తియా.
సేసముత్తానమేవేత్థ, సముట్ఠానాదయో పన;
ధురనిక్ఖేపతుల్యావ, క్రియామత్తం విసేసకం.
దసమం.
అన్ధకారవగ్గో దుతియో.
న్హాయతి ¶ నగ్గా యా పన హుత్వా;
సబ్బపయోగే దుక్కటమస్సా;
తస్స చ వోసానే జినవుత్తం;
భిక్ఖుని దోసం సా సముపేతి.
అచ్ఛిన్నచీవరా నట్ఠ-చీవరా ఆపదాసు వా;
న దోసేళకలోమేన, సముట్ఠానాదయో సమా.
పఠమం.
దుతియే పన వత్తబ్బం, అపుబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, సఞ్చరిత్తసమా మతా.
దుతియం.
దుస్సిబ్బితం విసిబ్బేత్వా, సిబ్బనత్థాయ చీవరం;
అనన్తరాయ తం పచ్ఛా, యా న సిబ్బేయ్య భిక్ఖునీ.
ఠపేత్వా చతుపఞ్చాహం, ‘‘న సిబ్బిస్సామ్యహ’’న్తి హి;
ధురే నిక్ఖిత్తమత్తేవ, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
పచ్ఛా ¶ సిబ్బతి పాచిత్తి, నిక్ఖిపిత్వా ధురం సచే;
తికపాచిత్తియం వుత్తం, సేసాయ తికదుక్కటం.
వుత్తం ఉభిన్నమఞ్ఞస్మిం, పరిక్ఖారే తు దుక్కటం;
అనాపత్తి గిలానాయ, అన్తరాయేపి వా సతి.
అతిక్కమేతి పఞ్చాహం, కరోన్తీ వాపి చీవరం;
ధురనిక్ఖేపనం నామ, సముట్ఠానమిదం మతం.
తతియం.
పఞ్చాహికం తు సఙ్ఘాటి-చారం యాతిక్కమేయ్య హి;
హోతి పాచిత్తియాపత్తి, ఛట్ఠే తస్సారుణుగ్గమే.
ఏకస్మిం చీవరే ఏకా, పఞ్చ పఞ్చసు దీపితా;
తిచీవరఞ్చ సంకచ్చి, దకసాటీతి పఞ్చ తు.
తికపాచిత్తి ¶ పఞ్చాహా-నతిక్కన్తే ద్విదుక్కటం;
పఞ్చమే దివసే పఞ్చ, చీవరాని నిసేవతి.
ఓతాపేతి గిలానాయ, అనాపత్తిపదాసుపి;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
చతుత్థం.
గహేత్వా యా అనాపుచ్ఛా, సఙ్కమేతబ్బచీవరం;
పరిభుఞ్జతి అఞ్ఞిస్సా, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, సేసాయ తికదుక్కటం;
అచ్ఛిన్నచీవరా నట్ఠ-చీవరా ఆపదాసు వా.
తథా ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
కథినేన సముట్ఠానం, తుల్యమేతం క్రియాక్రియం.
పఞ్చమం.
యా ¶ హి భిక్ఖుని సఙ్ఘస్స, లభితబ్బం తు చీవరం;
నివారేతి సచే తస్సా, పాచిత్తి పరిదీపయే.
గణస్సాపి చ ఏకిస్సా, లాభే ఆపత్తి దుక్కటం;
తథేవఞ్ఞం పరిక్ఖారం, నివారేతి సచే పన.
ఆనిసంసం నిదస్సేత్వా, నివారేతి న దోసతా;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో మతా.
ఛట్ఠం.
చీవరానం విభఙ్గం యా, పటిసేధేయ్య ధమ్మికం;
హోతి పాచిత్తియం తస్సా, దుక్కటం పరిదీపితం.
అధమ్మే ధమ్మసఞ్ఞాయ, ఉభో వేమతికాయ వా;
ఆనిసంసం నిదస్సేత్వా, పటిసేధేన్తియా పన.
తథా ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అనన్తరసమా మతా.
సత్తమం.
నివాసనూపగం ¶ వాపి, తథా పారుపనూపగం;
కప్పబిన్దుకతం కిఞ్చి, ముఞ్చిత్వా సహధమ్మికే.
పితరోపి పనఞ్ఞస్స, దదేయ్య యది చీవరం;
యస్స కస్సచి తస్సాపి, పాచిత్తి పరియాపుతా.
గణనాయ వసేనేత్థ, చీవరానం తు తా పన;
పాచిత్తియో గణేతబ్బా, భిక్ఖునో దుక్కటం సియా.
తావకాలికమఞ్ఞేస-మనాపత్తి దదాతి చే;
సఞ్చరిత్తసమా వుత్తా, సముట్ఠానాదయో నయా.
అట్ఠమం.
చీవరస్స ¶ విభఙ్గం యా, నిసేధేత్వాన చీవరే;
కాలం అతిక్కమేయ్యస్సా, దుబ్బలాసాయ దోసతా.
అదుబ్బలే తు చీవరే, సుదుబ్బలన్తి చేతసా;
ఉభోసు కఙ్ఖితాయ వా, అవోచ దుక్కటం జినో.
ఆనిసంసం నిదస్సేత్వా, నివారేతి న దోసతా;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో మతా.
నవమం.
ధమ్మికం కథినుద్ధారం, యా నివారేయ్య భిక్ఖునీ;
తస్సా పాచిత్తియాపత్తి, మునిన్దేన పకాసితా.
ఆనిసంసో మహా హోతి, యస్స అత్థారమూలకో;
ఉద్ధారమూలకో అప్పో, న దాతబ్బో పనీదిసో.
ఆనిసంసో మహా హోతి, యస్స ఉబ్భారమూలకో;
అత్థారమూలకో అప్పో, దాతబ్బో ఏవరూపకో.
తథా సమానిసంసోపి, సద్ధాపాలనకారణా;
ఆనిసంసం నిదస్సేత్వా, పటిసేధేతి వట్టతి.
సేసం పన అసేసేన, సత్తమేన సమం మతం;
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, అపుబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి.
దసమం.
నగ్గవగ్గో తతియో.
ఏకాయ ¶ తు నిపన్నాయ, అపరా వా నిపజ్జతు;
నిపజ్జేయ్యుం సహేవ ద్వే, ద్విన్నం పాచిత్తియం సియా.
ఆపత్తిబహుకా ¶ ఞేయ్యా, పునప్పునం నిపజ్జనే;
ఏకాయ చ నిపన్నాయ, సచే ఏకా నిసీదతి.
ఉభో వాపి నిసీదన్తి, సమం, ఉమ్మత్తికాయ వా;
అనాపత్తి సముట్ఠానం, ఏళకేన సమం మతం.
పఠమం.
పావారకటసారాదిం, సన్థరిత్వా పనేకకం;
సంహారిమేసు తేనేవ, పారుపిత్వా సచే పన.
నిపజ్జన్తి సహేవ ద్వే, తాసం పాచిత్తియం సియా;
ఏకస్మిం దుక్కటం ద్విన్నం, వుత్తం తు ద్వికదుక్కటం.
వవత్థానం నిదస్సేత్వా, నిపజ్జన్తి సచే పన;
న దోసుమ్మత్తికాదీనం, సేసం తుల్యం పనాదినా.
దుతియం.
పురతో చ అనాపుచ్ఛా, యది చఙ్కమనాదయో;
కరేయ్య పన పాచిత్తి, అఞ్ఞిస్సాఫాసుకారణా.
నివత్తనానం గణనాయ తస్సా;
పాచిత్తియానం గణనా చ ఞేయ్యా;
పయోగతోయేవ భవన్తి దోసా;
నిపజ్జనట్ఠాననిసీదనానం.
ఉద్దేసాదీసు పాచిత్తి, పదానం గణనావసా;
తికపాచిత్తియం వుత్తం, సేసాయ తికదుక్కటం.
న చ అఫాసుకామాయ, ఆపుచ్ఛా పురతో పన;
తస్సా చఙ్కమనాదీని, అనాపత్తి కరోన్తియా.
అదిన్నాదానతుల్యావ ¶ , సముట్ఠానాదయో నయా;
క్రియాక్రియమిదం పాప- మానసం దుక్ఖవేదనం.
తతియం.
సయం ¶ అనన్తరాయా యా, దుక్ఖితం సహజీవినిం;
నుపట్ఠాపేయ్య చఞ్ఞాయ, నుపట్ఠేయ్య సయమ్పి వా.
ధురే నిక్ఖిత్తమత్తేవ, తస్సా పాచిత్తియం సియా;
అన్తేవాసినియా వాపి, దుక్కటం ఇతరాయ వా.
అనాపత్తి గిలానాయ, గవేసిత్వాలభన్తియా;
ఆపదుమ్మత్తికాదీనం, ధురనిక్ఖేపనోదయం.
చతుత్థం.
సకం పుగ్గలికం దత్వా, సకవాటం ఉపస్సయం;
సయం ఉపస్సయా తమ్హా, నిక్కడ్ఢతి సచే పన.
ఏకేనేవ పయోగేన, ద్వారాదీసు బహూనిపి;
తం నిక్కడ్ఢన్తియా తస్సా, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
పయోగగణనాయేత్థ, పాచిత్తిగణనా మతా;
ఆణత్తియమ్పి ఏసేవ, నయో వుత్తో మహేసినా.
‘‘ఏత్తకావ ఇమం ద్వారా, నిక్కడ్ఢాహీ’’తి భాసతి;
ఏకాయాణత్తియా ద్వార-గణనాపత్తియో సియుం.
దుక్కటం అకవాటమ్హా, సేసాయ తికదుక్కటం;
ఉభిన్నం పన సబ్బత్థ, పరిక్ఖారేసు దుక్కటం.
సేసమేత్థ అసేసేన, సముట్ఠానాదినా సహ;
సఙ్ఘికా హి విహారస్మా, నిక్కడ్ఢనసమం మతం.
పఞ్చమం.
ఛట్ఠే ¶ పనిధ వత్తబ్బం, అపుబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
సిక్ఖాపదేనరిట్ఠస్స, సదిసోవ వినిచ్ఛయో.
ఛట్ఠం.
సాసఙ్కసమ్మతే అన్తో-రట్ఠే భిక్ఖునియా పన;
చరన్తియా సియాపత్తి, వినా సత్థేన చారికం.
గామన్తరపవేసే ¶ చ, అరఞ్ఞే అద్ధయోజనే;
పాచిత్తియనయో ఞేయ్యో, భిక్ఖునా వినయఞ్ఞునా.
న దోసో సహ సత్థేన, ఖేమట్ఠానాపదాసు వా;
ఇదం ఏళకలోమేన, సముట్ఠానాదినా సమం.
సత్తమం.
అట్ఠమే నవమే వాపి, అనుత్తానం న విజ్జతి;
సత్తమేన సమానాని, సముట్ఠానాదినా సహ.
అట్ఠమనవమాని.
పాచిత్తి ధురనిక్ఖేపే, ‘‘న గమిస్సామ్యహ’’న్తి చ;
కత్వా చ ధురనిక్ఖేపం, పచ్ఛా గచ్ఛన్తియా తథా.
యోజనాని పవారేత్వా, పఞ్చ గన్తుమ్పి వట్టతి;
ఛసు వత్తబ్బమేవత్థి, కిన్ను నామిధ తం సియా.
తీణి గన్త్వా చ తేనేవ, పచ్చాగన్తుం న వట్టతి;
అఞ్ఞేన పన మగ్గేన, పచ్ఛాగచ్ఛతి వట్టతి.
అనాపత్తన్తరాయస్మిం, తస్సా దసవిధే సతి;
ఆపదాసు గిలానాయ, అలాభే దుతియాయ వా.
రాజచోరమనుస్సగ్గి-తోయవాళసరీసపా;
మనుస్సజీవితబ్రహ్మ-చరియస్సన్తరాయికా.
సముట్ఠానాదినా ¶ తుల్యం, పఠమన్తిమవత్థునా;
అయమేవ విసేసో హి, అక్రియం దుక్ఖవేదనం.
దసమం.
తువట్టవగ్గో చతుత్థో.
రాజాగారం చిత్తాగారం, ఆరామం కీళుయ్యానం వా;
కీళావాపిం నానాకారం, దట్ఠుం గచ్ఛన్తినం తాని.
నిద్దిట్ఠం ¶ మునినా తాసం, దుక్కటం తు పదే పదే;
పదం అనుద్ధరిత్వావ, సచే పస్సన్తి పఞ్చపి.
ఏకాయేవ పనాపత్తి, పాచిత్తి పరిదీపితా;
గన్త్వా పస్సన్తి చే తం తం, పాటేక్కాపత్తియో సియుం.
పయోగబహుతాయాపి, పాచిత్తిబహుతా సియా;
భిక్ఖుస్స పన సబ్బత్థ, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అవసేసో అనాపత్తి-కథామగ్గవినిచ్ఛయో;
నచ్చదస్సనతుల్యోవ, సముట్ఠానాదినా సహ.
పఠమం.
ఆసన్దిం వా పల్లఙ్కం వా, మాణనాతీతం వాళూపేతం;
సేవన్తీనం యాసం తాసం, పాచిత్తాపత్తిం సత్థాహ.
నిసీదనస్సాపి నిపజ్జనస్స;
పయోగబాహుల్లవసేన హోతి;
ఇచ్చేవమచ్చన్తయసేన వుత్తా;
పాచిత్తియానం గణనా పనేవం.
పాదే ¶ ఆసన్దియా ఛేత్వా, భిత్వా పల్లఙ్కవాళకే;
అనాపత్తి సముట్ఠాన-మనన్తరసమం మతం.
దుతియం.
ఛన్నం అఞ్ఞతరం సుత్తం, యది కన్తతి భిక్ఖునీ;
యత్తకం అఞ్ఛితం హత్థా, తస్మిం తక్కమ్హి వేఠితే.
ఏకా పాచిత్తి నిద్దిట్ఠా, సుత్తకన్తనతో పన;
సబ్బపుబ్బపయోగేసు, దుక్కటం హత్థవారతో.
న దోసో కన్తితం సుత్తం, పున కన్తన్తియా పన;
ఇదం ఏళకలోమేన, సముట్ఠానాదినా సమం.
తతియం.
కోట్టనం ¶ తణ్డులానం తు, ఆదిం కత్వాన దుక్కటం;
సబ్బపుబ్బపయోగేసు, వేయ్యావచ్చం కరోన్తియా.
భాజనాని గణేత్వావ, పాచిత్తి యాగుఆదిసు;
ఖజ్జకాదీసు రూపానం, గణనాయ హి దీపయే.
సచే మాతాపితూనమ్పి, ఆగతానం పనత్తనో;
కిఞ్చి కమ్మం అకారేత్వా, కిఞ్చి కాతుం న వట్టతి.
సఙ్ఘస్స యాగుపానే వా, సఙ్ఘభత్తేపి వా తథా;
చేతియస్స చ పూజాయ, వేయ్యావచ్చకరస్స వా.
అత్తనో చ అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, తతియేన సమా మతా.
చతుత్థం.
పాచిత్తి ¶ ధురనిక్ఖేపే, యథా చీవరసిబ్బనే;
తథా ఇధ పనేకాహం, పరిహారో న లబ్భతి.
సేసం వుత్తనయేనేవ, తత్థ చీవరసిబ్బనే;
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, వేదితబ్బం విభావినా;
పఞ్చమం.
కాయేన కాయబద్ధేన, తథా నిస్సగ్గియేన వా;
గిహీనం పన యం కిఞ్చి, దన్తపోనోదకం వినా.
అజ్ఝోహరణియం అఞ్ఞం, అఞ్ఞేసం తు దదాతి యా;
హోతి పాచిత్తియం తస్సా, ఠపేత్వా సహధమ్మికే.
దన్తకట్ఠోదకే వుత్తం, దుక్కటం మునినా ఇధ;
యా న దేతి చ దాపేతి, నిక్ఖమిత్వాపి దేన్తియా.
దేతి బాహిరలేపం వా, న దోసుమ్మత్తికాయ వా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, తతియేన సమా మతా.
ఛట్ఠం.
అదత్వా ¶ పరిభుఞ్జేయ్య, యా చావసథచీవరం;
దివసే తు చతుత్థే తం, ధోవిత్వా పున చీవరం.
సామణేరాయ వా అన్త-మసో ఉతునియా సచే;
తస్సా పాచిత్తియం వుత్తం, తికపాచిత్తియం సియా.
తస్సా నిస్సజ్జితే తస్మిం, వుత్తం తు ద్వికదుక్కటం;
ఉతునీనం అభావే తు, అఞ్ఞాసం పున పరియయే.
అచ్ఛిన్నచీవరాదీన-మనాపత్తాపదాసుపి;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
సత్తమం.
అదత్వా ¶ రక్ఖణత్థాయ, విహారం సకవాటకం;
హోతి పాచిత్తియం తస్సా, చారికం పక్కమన్తియా.
అత్తనో గామతో అఞ్ఞం, గామం గచ్ఛన్తియా పన;
పరిక్ఖిత్తవిహారస్స, పరిక్ఖేపమ్పి వా తథా.
ఇతరస్సుపచారం వా, పఠమేన పదేన తం;
దుక్కటం సమతిక్కన్తే, పాచిత్తి దుతియేన తు.
అకవాటబన్ధనస్మిం, దుక్కటం పరిదీపితం;
అన్తరాయే అనాపత్తి, జగ్గికం అలభన్తియా.
ఆపదాసు గిలానాయ, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
అట్ఠమం.
హత్థిఅస్సరథాదీహి, సంయుత్తం సిప్పమేవ వా;
పరూపఘాతకం మన్తా-గదయోగప్పభేదకం.
పరియాపుణేయ్య చే కిఞ్చి, యస్స కస్సచి సన్తికే;
హోతి పాచిత్తియం తస్సా, పదాదీనం వసేనిధ.
లేఖే పన అనాపత్తి, ధారణాయ చ గుత్తియా;
పరిత్తేసు చ సబ్బేసు, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా.
నవమం.
దసమే ¶ నత్థి వత్తబ్బం, నవమేన సమం ఇదం;
సముట్ఠానాదయో ద్విన్నం, పదసోధమ్మసాదిసా.
దసమం.
చిత్తాగారవగ్గో పఞ్చమో.
సభిక్ఖుకం ¶ పనారామం, జానిత్వా పవిసన్తియా;
అనాపుచ్ఛావ యం కిఞ్చి, పాచిత్తి పరియాపుతా.
సచే అన్తమసో రుక్ఖ-మూలస్సపి చ భిక్ఖునీ;
అనాపుచ్ఛా పరిక్ఖేపం, అతిక్కామేతి యా పన.
ఉపచారోక్కమే వాపి, అపరిక్ఖిత్తకస్స తు;
దుక్కటం పఠమే పాదే, పాచిత్తి దుతియే సియా.
అభిక్ఖుకే సభిక్ఖూతి, సఞ్ఞాయ పనుభోసుపి;
జాతకఙ్ఖాయ వా తస్సా, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
పఠమం పవిసన్తీనం, తాసం సీసానులోకికా;
తా సన్నిపతితా యత్థ, తాసం గచ్ఛతి సన్తికం.
సన్తం భిక్ఖుం పనాపుచ్ఛా, మగ్గో వారామమజ్ఝతో;
తేన గచ్ఛన్తియా వాపి, ఆపదాసు విసన్తియా.
తథా ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
ధురనిక్ఖేపతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
పఠమం.
అక్కోసేయ్య చ యా భిక్ఖుం, పరిభాసేయ్య వా పన;
తికపాచిత్తియం తస్సా, సేసే చ తికదుక్కటం.
పురక్ఖత్వా వదన్తీన-;
మత్థధమ్మానుసాసనిం;
న దోసోమసవాదేన;
తుల్యో సేసనయో మతో.
దుతియం.
యా ¶ సఙ్ఘం పరిభాసేయ్య, తస్సా పాచిత్తియం సియా;
ఏకం సమ్బహులా వాపి, తథేవ ఇతరాయ వా.
పరిభాసన్తియా ¶ తస్సా, దుక్కటం పరిదీపితం;
సేసం అనన్తరేనేవ, సముట్ఠానాదినా సమం.
తతియం.
నిమన్తితాపి వా సచే, పవారితాపి వా పన;
నిమన్తనపవారణా, ఉభోపి వుత్తలక్ఖణా.
పురేభత్తం తు యాగుఞ్చ, ఠపేత్వా కాలికత్తయం;
యా చజ్ఝోహరణత్థాయ, యం కిఞ్చి పన ఆమిసం.
పటిగ్గణ్హాతి చే తస్సా, గహణే దుక్కటం సియా;
అజ్ఝోహారవసేనేత్థ, పాచిత్తి పరిదీపితా.
కాలికాని చ తీణేవ, ఆహారత్థాయ గణ్హతి;
గహణే దుక్కటం వుత్తం, తథా అజ్ఝోహరన్తియా.
నిమన్తితా యా పన అప్పవారితా;
సచేపి యాగుం పివతీధ వట్టతి;
తథా కథేత్వా పున సామికస్స వా;
సచేపి సా భుఞ్జతి అఞ్ఞభోజనం.
కాలికాని చ తీణేవ, పచ్చయే సతి భుఞ్జతి;
తథా ఉమ్మత్తికాదీనం, అనాపత్తి పకాసితా.
సముట్ఠానమిదం తుల్యం, అద్ధానేన క్రియాక్రియం;
నిమన్తితా అనాపుచ్ఛా, సామిం భుఞ్జతి చే పన.
కప్పియం పన కారేత్వా, అకారేత్వాపి వా యది;
పరిభుఞ్జతి యా తస్సా, పాచిత్తి క్రియతో సియా.
చతుత్థం.
భిక్ఖునీనం అవణ్ణం వా, పాచిత్తి కులసన్తికే;
కులస్సావణ్ణనం వాపి, భిక్ఖునీనం వదన్తియా.
సన్తం ¶ ¶ భాసన్తియా దోసం, న దోసుమ్మత్తికాయ వా;
ఓమసవాదతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
పఞ్చమం.
అద్ధయోజనతో ఓరే, భిక్ఖు ఓవాదదాయకో;
న వసతి సచే మగ్గో, అఖేమో వా సచే సియా.
అయం అభిక్ఖుకో నామ, ఆవాసో పన తత్థ హి;
ఉపగచ్ఛన్తియా వస్సం, ఆపత్తి అరుణుగ్గమే.
పక్కన్తా పక్ఖసఙ్కన్తా, విబ్భన్తా వా మతాపి వా;
వస్సం ఉపగతా భిక్ఖూ, అనాపత్తాపదాసుపి.
సేసో ఞేయ్యో కథామగ్గో;
భిక్ఖునోవాదకో పన;
ఇదం ఏళకలోమేన;
సముట్ఠానాదినా సమం.
ఛట్ఠం.
యా భిక్ఖునుభతోసఙ్ఘే, వస్సంవుట్ఠా తతో పున;
‘‘నాహం పవారేస్సామీ’’తి, సా నిక్ఖిపతి చే ధురం.
ధురే నిక్ఖిత్తమత్తస్మిం, తస్సా పాచిత్తియం సియా;
సతి వా అన్తరాయస్మిం, గిలానాయాపదాసుపి.
పరియేసిత్వాపి వా భిక్ఖుం, న దోసో అలభన్తియా;
ఇదం తు ధురనిక్ఖేప-సముట్ఠానముదీరితం.
సత్తమం.
‘‘ఓవాదాదీనమత్థాయ, న గచ్ఛిస్సామ్యహ’’న్తి హి;
ధురే నిక్ఖిత్తమత్తస్మిం, పాచిత్తి పరిదీపయే.
సదిసం ¶ తు సముట్ఠానం, పఠమన్తిమవత్థునా;
అక్రియం లోకవజ్జఞ్చ, కాయికం దుక్ఖవేదనం.
అట్ఠమం.
‘‘న ¶ యాచిస్సామి ఓవాదం, న పుచ్ఛిస్సాముపోసథం’’;
ఇచ్చేవం పన నిక్ఖిత్తే, ధురే పాచిత్తియం సియా.
సతి వా అన్తరాయస్మిం, గిలానాయాపదాసు వా;
న దోసో పరియేసిత్వా, దుతియం అలభన్తియా.
అట్ఠమేపి అనాపత్తి, ఏవమేవ పకాసితా;
ఇదం తు ధురనిక్ఖేప-సముట్ఠానముదీరితం.
నవమం.
పసాఖే పన సఞ్జాతం, గణ్డం రుచితమేవ వా;
అనాపుచ్ఛావ సఙ్ఘం వా, గణం ఏకేన ఏకికా.
‘‘భిన్ద ఫాలేహి ధోవా’’తి, సబ్బానేవాణాపేన్తియా;
కతేసు దుక్కటానిచ్ఛ, తస్సా పాచిత్తియో ఛ చ.
‘‘యమేత్థ అత్థి కాతబ్బం, తం సబ్బం త్వం కరోహి’’తి;
ఆణాపేతి సచే ఏవం, సో చ సబ్బం కరోతి చే.
ఏకాయ పన వాచాయ, దుక్కటాని పనచ్ఛ చ;
తస్సా పాచిత్తియచ్ఛక్కం, ద్వాదసాపత్తియో సియుం.
భేదనాదీసు ఏకం సా, ఆణాపేతి సచే పన;
సో కరోతి చ సబ్బాని, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
ఆపుచ్ఛిత్వాపి వా విఞ్ఞుం, గహేత్వా దుతియమ్పి వా;
భేదనాదీని సబ్బాని, కారాపేతి సచే పన.
తస్సా ¶ ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, కథినేన సమా మతా.
దసమం.
ఆరామవగ్గో ఛట్ఠో.
గణంపరియేసనాదిస్మిం, గబ్భినిం వుట్ఠపేన్తియా;
ఞత్తియా కమ్మవాచాహి, ఉపజ్ఝాయాయ దుక్కటం.
కమ్మవాచాయ ¶ ఓసానే, పాచిత్తి పరియాపుతా;
తథా గబ్భినిసఞ్ఞాయ, న చ గబ్భినియా పన.
ఉభో సఞ్జాతకఙ్ఖాయ, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం;
తథాచరినియా తస్సా, గణస్సాపి చ దీపితం.
ద్వీస్వగబ్భినిసఞ్ఞాయ, న దోసుమ్మత్తికాయ వా;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
పఠమం.
దుతియే నత్థి వత్తబ్బం, పఠమేన సమం మతం;
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, నత్థి కాచి విసేసతా.
దుతియం.
ఛస్వసిక్ఖితసిక్ఖం తు, సిక్ఖమానఞ్హి భిక్ఖునీ;
ద్వే వస్సాని సియాపత్తి, వుట్ఠాపేయ్య సచే పన.
తికపాచిత్తియం వుత్తం, ధమ్మకమ్మే తు సత్థునా;
అధమ్మే పన కమ్మస్మిం, దీపితం తికదుక్కటం.
ఛసు సిక్ఖితసిక్ఖం యా, ద్వే వస్సాని అఖణ్డతో;
వుట్ఠాపేతి అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా.
ఇమా ¶ హి ఛ చ సిక్ఖాయో, సట్ఠివస్సాపి చే పన;
పబ్బజ్జాయ పదాతబ్బా, అదత్వా న చ కారయే.
తతియం.
చతుత్థే నత్థి వత్తబ్బం, ఇధ సఙ్ఘేన సమ్మతం;
సిక్ఖమానమనాపత్తి, హోతి తం వుట్ఠపేన్తియా.
అదిన్నా పఠమం హోతి, సచే వుట్ఠానసమ్ముతి;
తత్థాపి చ పదాతబ్బా, ఉపసమ్పదమాళకే.
తతియఞ్చ చతుత్థఞ్చ, సముట్ఠానాదినా పన;
పఠమేన సమం ఞేయ్యం, చతుత్థం తు క్రియాక్రియం.
చతుత్థం.
ఊనద్వాదసవస్సం ¶ తు, కఞ్చి గిహిగతం పన;
పరిపుణ్ణాతి సఞ్ఞాయ, న దోసో వుట్ఠపేన్తియా.
హోతి వానుపసమ్పన్నా, ఉపసమ్పాదితాపి సా;
అసేసేన చ సేసం తు, పఠమేన సమం మతం.
పఞ్చమం.
ఛట్ఠం తు తతియే వుత్త-నయేనేవ విభావయే;
సత్తమమ్పి తథా సబ్బం, చతుత్థేన సమం మతం.
ఛట్ఠసత్తమాని.
యం తువట్టకవగ్గస్మిం, దుక్ఖితం సహజీవినిం;
వుత్తం తేన సమం ఞేయ్యం, అట్ఠమం న విసేసతా.
అట్ఠమం.
ద్వే ¶ వస్సాని చ యా కాచి, వుట్ఠాపితపవత్తినిం;
నానుబన్ధేయ్య చే తస్సా, పాచిత్తి పరియాపుతా.
‘‘ద్వే వస్సాని అహం నాను-బన్ధిస్సామీ’’తి చే పన;
ధురే నిక్ఖిత్తమత్తస్మిం, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
తఞ్చ బాలమలజ్జిం వా, గిలానాయాపదాసు వా;
నానుబన్ధన్తియా తస్సా, న దోసుమ్మత్తికాయ వా.
సముట్ఠానాదయో తుల్యా, పఠమన్తిమవత్థునా;
ఇదం పనాక్రియం వుత్తం, వేదనా దుక్ఖవేదనా.
నవమం.
వుట్ఠాపేత్వా తు యా కాచి, భిక్ఖునీ సహజీవినిం;
తం గహేత్వా న గచ్ఛేయ్య, న చఞ్ఞం ఆణాపేయ్య చే.
ధురే నిక్ఖిత్తమత్తస్మిం, తస్సా పాచిత్తియం సియా;
సతి వా అన్తరాయస్మిం, దుతియం అలభన్తియా.
ఆపదాసు ¶ గిలానాయ, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా;
న దోసో ధురనిక్ఖేప-సముట్ఠానమిదం పన.
దసమం.
గబ్భినివగ్గో సత్తమో.
కుమారిభూతవగ్గస్స, పఠమాదీని తీణిపి;
గిహిగతేహి తీహేవ, సదిసానీతి నిద్దిసే.
యా మహూపపదా ద్వే తు, సిక్ఖమానా పనాదితో;
‘‘గతా వీసతివస్సా’’తి, విఞ్ఞాతబ్బా విభావినా.
సచే ¶ గిహిగతా హోన్తి, న చ వా పురిసం గతా;
‘‘సిక్ఖమానా’’తి వత్తబ్బా, తా హి సమ్ముతిఆదిసు.
న తా ‘‘కుమారిభూతా’’తి, తథా ‘‘గిహిగతా’’తి వా;
వత్తబ్బా పనుభోపేతా, ఏవం వత్తుం న వట్టతి.
సమ్ముతిం దసవస్సాయ, దత్వా ద్వాదసవస్సికా;
కత్తబ్బా ఉపసమ్పన్నా, సేసాసుపి అయం నయో.
యా అట్ఠారసవస్సా తు, తతో పట్ఠాయ సా పన;
వుత్తా ‘‘కుమారిభూతా’’తి, తథా ‘‘గిహిగతా’’తిపి.
వుత్తా ‘‘కుమారిభూతా’’తి, సామణేరీ హి యా పన;
‘‘కుమారిభూతా’’ ఇచ్చేవ, వత్తబ్బా న పనఞ్ఞథా.
ఏతా తు పన తిస్సోపి, సిక్ఖాసమ్ముతిదానతో;
‘‘సిక్ఖమానా’’తి వత్తుమ్పి, వట్టతేవ న సంసయో.
తతియం.
ఊనద్వాదసవస్సావ, వుట్ఠాపేతి సచే పరం;
హుత్వా సయముపజ్ఝాయా, సిక్ఖమానం తు భిక్ఖునీ.
పుబ్బే వుత్తనయేనేవ, దుక్కటానమనన్తరం;
కమ్మవాచానమోసానే, తస్సా పాచిత్తి దీపితా.
చతుత్థం.
పఞ్చమే ¶ నత్థి వత్తబ్బం, చతుత్థం పఞ్చమమ్పి చ;
ఉభయం తిసముట్ఠానం, పఞ్చమం తు క్రియాక్రియం.
పఞ్చమం.
సఙ్ఘేనుపపరిక్ఖిత్వా, ‘‘అలం తావా’’తి వారితా;
ఉపసమ్పాదితేనేత్థ, పచ్ఛా ఖీయతి దోసతా.
ఉజ్ఝాయతి ¶ సచే ఛన్ద-దోసాదీహి కరోన్తియా;
న దోసో తిసముట్ఠానం, సచిత్తం దుక్ఖవేదనం.
ఛట్ఠం.
లద్ధే చ చీవరే పచ్ఛా, అసన్తే అన్తరాయికే;
‘‘వుట్ఠాపేస్సామి నాహ’’న్తి, ధురనిక్ఖేపనే పన.
హోతి పాచిత్తియం తస్సా, గిలానాయాపదాసుపి;
న దోసో పరియేసిత్వా, పరిసం అలభన్తియా.
ఇదఞ్హి ధురనిక్ఖేప-సముట్ఠానం సచిత్తకం;
అక్రియం లోకవజ్జఞ్చ, హోతిదం దుక్ఖవేదనం.
సత్తమం.
అట్ఠమం సత్తమేనేవ, సదిసం పన సబ్బథా;
నవమేపి చ వత్తబ్బం, నత్థి ఉత్తానమేవిదం.
నత్థాజానన్తియా దోసో, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా;
అదిన్నాదానతుల్యావ, సముట్ఠానాదయో నయా.
అట్ఠమనవమాని.
మాతరా పితరా వాథ, నానుఞ్ఞాతం తు సామినా;
తస్సా పాచిత్తియాపత్తి, తం వుట్ఠాపేన్తియా సియా.
ఉపసమ్పదకాలస్మిం, తథా పబ్బాజనక్ఖణే;
ద్విక్ఖత్తుం పుచ్ఛితబ్బం తు, భిక్ఖునీహి, న భిక్ఖునా.
అనాపత్తి ¶ న జానాతి, మాతుఆదీనమత్థితం;
ఇదం చతుసముట్ఠానం, వాచతో కాయవాచతో.
వాచామానసతో ¶ చేవ, కాయవాచాదితోపి చ;
క్రియాక్రియమచిత్తఞ్చ, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
దసమం.
యా పారివాసికేనేత్థ, ఛన్దదానేన భిక్ఖునీ;
వుట్ఠాపేతి సచే సిక్ఖ-మానం పాచిత్తియం సియా.
అవుట్ఠితాయనాపత్తి, పరిసాయావిహాయ వా;
ఛన్దం తు తిసముట్ఠానం, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
ఏకాదసమం.
ద్వాదసే తేరసే వాపి, వత్తబ్బం నత్థి కిఞ్చిపి;
సముట్ఠానాదయో సబ్బే, అనన్తరసమా మతా.
ద్వాదసమతేరసమాని.
కుమారీభూతవగ్గో అట్ఠమో.
సమణీ అగిలానా యా, ధారేయ్య ఛత్తుపాహనం;
తస్సా పాచిత్తియాపత్తి, హోతీతి పరియాపుతా.
సచే ఏకపయోగేన, మగ్గస్స గమనే పన;
దివసమ్పి చ ధారేతి, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
కద్దమాదీని పస్సిత్వా, ఓముఞ్చిత్వా ఉపాహనా;
ఛత్తమేవ చ ధారేన్తీ, యది గచ్ఛతి దుక్కటం.
సచే ఉపాహనారుళ్హా, దిస్వా గచ్ఛాదికం పన;
తం ఛత్తమపనామేత్వా, దుక్కటం హోతి గచ్ఛతి.
ఛత్తమ్పి అపనామేత్వా, ఓముఞ్చిత్వా ఉపాహనా;
పున ధారేన్తియా తస్సా, హోతి పాచిత్తియం పన.
పయోగగణనాయేవ ¶ ¶ , పాచిత్తిగణనా సియా;
తికపాచిత్తియం వుత్తం, తథేవ ద్వికదుక్కటం.
ఆరామే ఉపచారే వా, దోసో నత్థాపదాసుపి;
ఇదం ఏళకలోమేన, సముట్ఠానాదినా సమం.
పఠమం.
హోతి భిక్ఖునియా యానా, ఓరోహిత్వా పునప్పునం;
అభిరూహన్తియాపత్తి, పయోగగణనావసా.
ఆపదాసు అనాపత్తి, తథా ఉమ్మత్తికాయ వా;
సేసం అనన్తరేనేవ, సముట్ఠానాదినా సమం.
దుతియం.
యా చ ధారేయ్య సఙ్ఘాణిం, యం కిఞ్చిపి కటూపియం;
తస్సా పాచిత్తియాపత్తి, హోతీతి పరియాపుతా.
ధారేన్తియా పనేత్థాపి, ఓముఞ్చిత్వా పునప్పునం;
పయోగగణనాయేవ, తస్సా పాచిత్తియో సియుం.
ఆబాధపచ్చయా యా తు, ధారేతి కటిసుత్తకం;
తథా ఉమ్మత్తికాదీన-మనాపత్తి పకాసితా.
సేసం తు పఠమేనేవ, సదిసన్తి పకాసితం;
ఇధ చాకుసలం చిత్తం, లోకవజ్జం విసేసతా.
తతియం.
ధారేతి పన యం కిఞ్చి, సచే సీసూపగాదిసు;
తస్సా తస్స చ వత్థుస్స, గణనాపత్తియో సియుం.
ఆబాధపచ్చయా ¶ దోసో, కిఞ్చి ధారేన్తియా న చ;
సేసం అనన్తరేనేవ, సదిసం పరిదీపితం.
చతుత్థం.
యేన ¶ కేనచి గన్ధేన, సవణ్ణావణ్ణకేన చ;
న్హాసన్తియా పనాపత్తి, న్హానోసానే పకాసితా.
గన్ధయోజనతో సబ్బ-పయోగే దుక్కటం సియా;
ఆబాధపచ్చయా దోసో, నత్థి ఉమ్మత్తికాయ వా.
సేసం తు తతియేనేవ, సదిసం సబ్బథా మతం;
ఛట్ఠమ్పి తతియేనేవ, సదిసన్తి పకాసితం.
పఞ్చమఛట్ఠాని.
ఉబ్బట్టాపేయ్య చఞ్ఞాయ, సమ్బాహాపేయ్య వా తథా;
హోతి భిక్ఖునియాపత్తి, సచే భిక్ఖునియా పన.
ఏత్థ హత్థమమోచేత్వా, ఏకా ఉబ్బట్టనే సియా;
మోచేత్వా పన మోచేత్వా, పయోగగణనా సియా.
సమ్బాహనేపి ఏసేవ, నయో ఞేయ్యో విభావినా;
ఆపదాసు గిలానాయ, అనాపత్తి పకాసితా.
సేసం తు తతియేనేవ, సముట్ఠానాదినా సమం;
సత్తమేన సమానావ, అట్ఠమాదీని తీణిపి.
సత్తమట్ఠమనవమదసమాని.
యా అన్తోఉపచారస్మిం, భిక్ఖుస్స పురతో పన;
అనాపుచ్ఛా నిసీదేయ్య, ఛమాయపి న వట్టతి.
తికపాచిత్తియం ¶ వుత్తం, పుచ్ఛితే దుక్కటద్వయం;
ఆపదాసు గిలానాయ, న దోసుమ్మత్తికాయ వా.
ఇదం పన సముట్ఠానం, కథినేన సమం మతం;
క్రియాక్రియమచిత్తఞ్చ, తిచిత్తఞ్చ తివేదనం.
ఏకాదసమం.
అనోకాసకతం భిక్ఖుం, పఞ్హం పుచ్ఛేయ్య దోసతా;
వినయే చ కతోకాసం, సుత్తం పుచ్ఛన్తియాపి చ.
కారేత్వా ¶ పన ఓకాసం, అనోదిస్సాపి పుచ్ఛతి;
న దోసో పదసోధమ్మ-సముట్ఠానమిదం పన.
ద్వాదసమం.
సంకచ్చికం వినా గామం, పదసా పవిసన్తియా;
పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స, పరిక్ఖేపోక్కమే పన.
దుక్కటం పఠమే పాదే, పాచిత్తి దుతియే సియా;
ఉపచారోక్కమేపేత్థ, ఏసేవ చ నయో మతో.
యస్సా సంకచ్చికం నట్ఠం, అచ్ఛిన్నం వాపి కేనచి;
అనాపత్తి సియా తస్సా, గిలానాయాపదాసుపి.
ఇదమేళకలోమేన, సముట్ఠానాదినా సమం;
సేసం వుత్తనయేనేవ, విఞ్ఞాతబ్బం విభావినా.
తేరసమం.
ఛత్తుపాహనవగ్గో నవమో.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే పాచిత్తియకథా నిట్ఠితా.
పాటిదేసనీయకథా
అగిలానా ¶ సచే సప్పిం, లద్ధం విఞ్ఞత్తియా సయం;
‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి గహణే, దుక్కటం పరిదీపితం.
అజ్ఝోహారవసేనేవ, పాటిదేసనియం సియా;
తిపాటిదేసనీయం తు, గిలానాయ ద్విదుక్కటం.
గిలానా విఞ్ఞాపేత్వాన, పచ్ఛా సేవన్తియాపి చ;
గిలానాయావసేసం వా, విఞ్ఞత్తం ఞాతకాదితో.
అఞ్ఞస్సత్థాయ ¶ వా అత్త-ధనేనుమ్మత్తికాయ వా;
అనాపత్తి సముట్ఠానం, అద్ధానసదిసం మతం.
పఠమం.
అయమేవ చ సేసేసు, దుతియాదీసు నిచ్ఛయో;
సముట్ఠానాదినా సద్ధిం, నత్థి కాచి విసేసతా.
అనాగతేసు సబ్బేసు, సప్పిఆదీసు పాళియం;
భుఞ్జన్తియా తు విఞ్ఞత్వా, అట్ఠసుపి చ దుక్కటం.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే
పాటిదేసనీయకథా నిట్ఠితా.
సేఖియా పన యే ధమ్మా, ఉద్దిట్ఠా పఞ్చసత్తతి;
తేసం మహావిభఙ్గే తు, వుత్తో అత్థవినిచ్ఛయో.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే
సిక్ఖాకరణీయకథా నిట్ఠితా.
ఉభతోపాతిమోక్ఖానం ¶ ;
సవిభఙ్గానమేవ యో;
అత్థో అట్ఠకథాసారో;
సో చ వుత్తో విసేసతో.
తఞ్చ సబ్బం సమాదాయ, వినయస్స వినిచ్ఛయో;
భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, హితత్థాయ కతో మయా.
ఇమం పటిభానజన్తు నో జన్తునో;
సుణన్తి వినయే హి తే యే హితే;
జనస్స సుమతాయనే తాయనే;
భవన్తి పకతఞ్ఞునో తఞ్ఞునో.
బహుసారనయే వినయే పరమే;
అభిపత్థయతా హి విసారదతం;
పరమా పన బుద్ధిమతా మహతీ;
కరణీయతమా యతినాదరతా.
అవగచ్ఛతి యో పన భిక్ఖు ఇమం;
వినయస్స వినిచ్ఛయమత్థయుతం;
అమరం అజరం అరజం అరుజం;
అధిగచ్ఛతి సన్తిపదం పన సో.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే
భిక్ఖునీవిభఙ్గకథా నిట్ఠితా.
ఖన్ధకకథా
మహావగ్గో
మహాఖన్ధకకథా
పబ్బజ్జాకథా
సీలక్ఖన్ధాదియుత్తేన ¶ ¶ , సుభక్ఖన్ధేన దేసితే;
ఖన్ధకేపి పవక్ఖామి, సమాసేన వినిచ్ఛయం.
మాతరా అననుఞ్ఞాతం, పితరా వాపి భిక్ఖునో;
భణ్డుకమ్మమపుచ్ఛిత్వా, పబ్బాజేన్తస్స దుక్కటం.
ఉద్దేసపరిపుచ్ఛాయ, సయం చే బ్యావటో సియా;
దహరో ఆణాపేతబ్బో, పబ్బాజేత్వానయాతి చ.
ఉపజ్ఝాయమథుద్దిస్స, అవుత్తో దహరో పన;
పబ్బాజేతి సచే తం సో, సయమేవాపి వట్టతి.
సామణేరోపి వత్తబ్బో, దహరో నత్థి తత్థ చే;
‘‘ఖణ్డసీమమిమం నేత్వా, పబ్బాజేత్వానయా’’తి చ.
సరణాని పనేతస్స, దాతబ్బానేవ అత్తనా;
ఏవమ్పి భిక్ఖునాయేవ, హోతి పబ్బాజితో నరో.
పురిసం భిక్ఖుతో అఞ్ఞో, పబ్బాజేతి న వట్టతి;
ఇత్థిం భిక్ఖునితో అఞ్ఞో, పబ్బాజేతి న వట్టతి.
సామణేరోపి వా దాతుం, సామణేరీపి వా తథా;
ఆణత్తియా ఉభిన్నమ్పి, కాసాయాని లభన్తి తే.
సయమేవ చ యం కిఞ్చి, పబ్బాజేన్తేన భిక్ఖునా;
కేసాపనయనం కత్వా, పఠమం ఉదకే పున.
న్హాపేతబ్బో ¶ ¶ సియా సుట్ఠు, ఘంసిత్వా గోమయాదినా;
సరీరే పీళకా వాపి, కచ్ఛు వా తస్స హోన్తి చే.
మాతా యథా నియంపుత్తం, న జిగుచ్ఛతి సబ్బసో;
న్హాపేతబ్బోవ యతినా, తథేవ అజిగుచ్ఛతా.
కస్మా? పనేత్తకేనాపి, ఉపకారేన సాసనే;
సో సదా బలవస్నేహో, హోతుపజ్ఝాయకాదిసు.
వినోదేత్వా పనుప్పన్నం, ఉక్కణ్ఠం కులపుత్తకా;
సిక్ఖాయో పరిపూరేత్వా, నిబ్బానం పాపుణన్తి హి.
గన్ధచుణ్ణేన వా పచ్ఛా, చుణ్ణేనపి హలిద్దియా;
సరీరం తస్స సీసఞ్చ, ఉబ్బట్టేత్వా పునప్పునం.
గిహిగన్ధం వినోదేత్వా, కాసాయాని పనేకతో;
ద్వత్తిక్ఖత్తుం సకిం వాపి, దాతబ్బానిస్స భిక్ఖునా.
అథ హత్థేపి వా తస్స, అదత్వా సయమేవ తం;
అచ్ఛాదేతి ఉపజ్ఝాయో, వట్టతాచరియోపి వా.
నివాసేతి అనాణత్తో, సో పారుపతి వా సయం;
అపనేత్వా తతో సబ్బం, పున దాతబ్బమేవ తం.
భిక్ఖునా తు సహత్థేన, తథా ఆణత్తియాపి వా;
దిన్నం వట్టతి కాసావం, నాదిన్నం పన వట్టతి.
తస్సేవ సన్తకం వాపి, కా కథా అత్తసన్తకే;
వన్దాపేత్వా తత్థ భిక్ఖూ, కారాపేత్వాన ఉక్కుటిం.
అఞ్జలిం పగ్గహాపేత్వా, దాతబ్బం సరణత్తయం;
పటిపాటివసేనేవ, న చ ఉప్పటిపాటియా.
సచే ఏకపదం వాపి, దేతి ఏకక్ఖరమ్పి వా;
పటిపాటిం విరజ్ఝిత్వా, గహితం చే న వట్టతి.
తిక్ఖత్తుం యది వా దేతి, బుద్ధం సరణమేవ వా;
తథా సేసేసు చేవమ్పి, న దిన్నానేవ హోన్తి హి.
కత్వానునాసికన్తాని ¶ , ఏకాబద్ధాని వా పన;
విచ్ఛిన్దిత్వాథ మ-న్తాని, దాతబ్బాని విజానతా.
ఉపసమ్పదకమ్మం ¶ తు, ఏకతోసుద్ధియా సియా;
న హోతి పన పబ్బజ్జా, ఉభతోసుద్ధియా వినా.
తస్మా ఆచరియేనాపి, తథాన్తేవాసికేనపి;
బు-ద్ధ-కారాదయో వణ్ణా, ఠానకరణసమ్పదం.
అహాపేన్తేన వత్తబ్బా, పబ్బజ్జాగుణమిచ్ఛతా;
ఏకవణ్ణవినాసేన, పబ్బజ్జా హి న రూహతి.
యది సిద్ధాపి పబ్బజ్జా, సరణాగమనతోవ హి;
దాతబ్బా దస సీలాని, పూరణత్థాయ భిక్ఖునా.
పబ్బజ్జాకథా.
ఉపజ్ఝాయమథాచరియం, నిస్సాయ వసతా పన;
కత్తబ్బానేవ వత్తాని, పియసీలేన భిక్ఖునా.
ఆసనం పఞ్ఞపేతబ్బం, దన్తకట్ఠం ముఖోదకం;
దాతబ్బం తస్స కాలేన, సచే యాగు భవిస్సతి.
యాగు తస్సుపనేతబ్బా, సఙ్ఘతో కులతోపి వా;
పత్తే వత్తఞ్చ కాతబ్బం, వత్తం గామప్పవేసనే.
చీవరే యాని వత్తాని, వుత్తాని హి మహేసినా;
సేనాసనే తథా పాద-పీఠకథలికాదిసు.
ఏవమాదీని వత్తాని, సబ్బాని పన రోగతో;
వుట్ఠానాగమనన్తాని, సత్తతింససతం సియుం.
వత్తభేదేన సబ్బత్థ, దుక్కటం తు పకాసితం;
అనాదరవసేనేవ, అకరోన్తస్స భిక్ఖునో.
ఉపజ్ఝాయాచరియవత్తకథా.
ఉపజ్ఝాయస్స ¶ వత్తాని, తథా సద్ధివిహారికే;
సతం తేరస హోన్తేవ, తథాన్తేవాసికేపి చ.
సద్ధివిహారికన్తేవాసికవత్తకథా.
పక్కన్తే వాపి విబ్భన్తే, పక్ఖసఙ్కన్తకే మతే;
ఆణత్తియా ఉపజ్ఝాయా, పస్సమ్భతి చ నిస్సయో.
హోతి ఆచరియమ్హాపి, ఛధా నిస్సయభేదనం;
పక్కన్తే ¶ వాపి విబ్భన్తే, పక్ఖసఙ్కన్తకే మతే.
ఆణత్తియం ఉభిన్నమ్పి, ధురనిక్ఖేపనేపి చ;
ఏకేకస్స ఉభిన్నం వా, నాలయే సతి భిజ్జతి.
ఉపజ్ఝాయసమోధాన-గతస్సాపి చ భిజ్జతి;
దస్సనం సవనఞ్చాతి, సమోధానం ద్విధా మతం.
అద్ధికస్స గిలానస్స, గిలానుపట్ఠకస్స చ;
యాచితస్స న దోసోవ, వసితుం నిస్సయం వినా.
జానతా అత్తనో చేవ, వనే ఫాసువిహారతం;
సభాగే దాయకేసన్తే, వసితుమ్పి చ వట్టతి.
నిస్సయపటిప్పస్సమ్భనకథా.
కుట్ఠిం గణ్డిం కిలాసిఞ్చ, సోసిఞ్చ అపమారికం;
తథా రాజభటం చోరం, లిఖితం కారభేదకం.
కసాహతం నరఞ్చేవ, పురిసం లక్ఖణాహతం;
ఇణాయికఞ్చ దాసఞ్చ, పబ్బాజేన్తస్స దుక్కటం.
హత్థచ్ఛిన్నమళచ్ఛిన్నం, పాదచ్ఛిన్నఞ్చ పుగ్గలం;
కణ్ణనాసఙ్గులిచ్ఛిన్నం, కణ్డరచ్ఛిన్నమేవ చ.
కాణం కుణిఞ్చ ఖుజ్జఞ్చ, వామనం ఫణహత్థకం;
ఖఞ్జం పక్ఖహతఞ్చేవ, సీపదిం పాపరోగినం.
జరాయ ¶ దుబ్బలం అన్ధం, బధిరఞ్చేవ మమ్మనం;
పీఠసప్పిం తథా మూగం, పబ్బాజేన్తస్స దుక్కటం.
అతిదీఘోతిరస్సో వా, అతికాలోపి వా తథా;
అచ్చోదాతోపి వా మట్ఠ-తమ్బలోహనిదస్సనో.
అతిథూలో అతికిస్సో, మహాసీసోపి వా తథా;
అతిఖుద్దకసీసేన, సహితేన యుత్తోపి వా.
కుటకుటకసీసో ¶ వా, తథా సిఖరసీసకో;
వేళునాళిసమానేన, సీసేన చ యుతో నరో.
కప్పసీసోపి పబ్భార-సీసో వా వణసీసకో;
తథా కణ్ణికకేసో వా, థూలకేసోపి వా తథా.
పూతినిల్లోమసీసో వా, జాతిపణ్డరకేసకో;
జాతియా తమ్బకేసో వా, తథేవావట్టసీసకో.
సీసలోమేకబద్ధేహి, భముకేహి యుతోపి వా;
సమ్బద్ధభముకో వాపి, నిల్లోమభముకోపి వా.
మహన్తఖుద్దనేత్తో వా, తథా విసమలోచనో;
కేకరో వాపి గమ్భీర-నేత్తో విసమచక్కలో.
జతుమూసికకణ్ణో వా, హత్థికణ్ణోపి వా పన;
ఛిద్దమత్తకకణ్ణో వా, తథేవావిద్ధకణ్ణకో.
తథా టఙ్కితకణ్ణో వా, పూతికణ్ణోపి వా పన;
యోనకాదిప్పభేదోపి, నాయం పరిసదూసకో.
అతిపిఙ్గలనేత్తో వా, తథా నిప్పఖుమక్ఖి వా;
అస్సుపగ్ఘరనేత్తో వా, పక్కపుప్ఫితలోచనో.
తథేవ చ మహానాసో, అతిఖుద్దకనాసికో;
తథా చిపిటనాసో వా, నరో కుటిలనాసికో.
నిచ్చవిస్సవనాసో ¶ వా, యో వా పన మహాముఖో;
వఙ్కభిన్నముఖో వాపి, మహాఓట్ఠోపి వా పన.
తథా తనుకఓట్ఠో వా, విపులుత్తరఓట్ఠకో;
ఓట్ఠఛిన్నోపి ఉప్పక్క-ముఖో ఏళముఖోపి వా.
సఙ్ఖతుణ్డోపి దుగ్గన్ధ-ముఖో వా పన పుగ్గలో;
మహాదన్తోపి అచ్చన్తం, తథా అసురదన్తకో.
హేట్ఠా ఉపరితో వాపి, బహినిక్ఖన్తదన్తకో;
అదన్తో పూతిదన్తో వా, అతిఖుద్దకదన్తకో.
యస్స దన్తన్తరే దన్తో, కాళకదన్తసన్నిభో;
సుఖుమోవ ఠితో, తం చే, పబ్బాజేతుమ్పి వట్టతి.
యో ¶ మహాహనుకో పోసో;
దీఘేన హనునా యుతో;
చిపిటహనుకో వాపి;
రస్సేన హనునా యుతో.
నిమ్మస్సుదాఠికో వాపి, అతిదీఘగలోపి వా;
అతిరస్సగలోపి వా, భిన్నగణ్ఠిగలోపి వా.
తథా భట్ఠంసకూటో వా, భిన్నపిట్ఠిఉరోపి వా;
సుదీఘరస్సహత్థో వా, కచ్ఛుకణ్డుసమాయుతో.
మహానిసదమంసో వా, ఉద్ధనగ్గుపమాయుతో;
వాతణ్డికో మహాఊరు, సఙ్ఘట్టనకజాణుకో.
భిన్నజాణు మహాజాణు, దీఘజఙ్ఘో విజఙ్ఘకో;
వికటో వాపి పణ్హో వా, తథా ఉబ్బద్ధపిణ్డికో.
యట్ఠిజఙ్ఘో మహాజఙ్ఘో, మహాపాదోపి యో నరో;
తథా పిట్ఠికపాదో వా, మహాపణ్హిపి వా పన.
వఙ్కపాదో ¶ నరో యో వా, గణ్ఠికఙ్గులికోపి వా;
యో పనన్ధనఖో వాపి, కాళపూతినఖోపి చ.
ఇచ్చేవమాదికం కఞ్చి, నరం పరిసదూసకం;
పబ్బాజేన్తస్స భిక్ఖుస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
పరిసదూసకకథా.
‘‘సామణేరజ్జ మా ఖాద, మా భుఞ్జ చ పివా’’తి చ;
నివారేన్తస్స ఆహారం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
‘‘నివారేస్సామి ఆహార’’-మితి వా పత్తచీవరం;
అన్తో నిక్ఖిపతో సబ్బ-పయోగేసుపి దుక్కటం.
దుబ్బచసామణేరస్స, అనాచారస్స కేవలం;
దణ్డకమ్మం హవే కత్వా, హితకామేన భిక్ఖునా.
యాగుం వా పన భత్తం వా, దస్సేత్వా కిర భాసితుం;
‘‘ఆహటే దణ్డకమ్మే త్వం, లచ్ఛసీద’’న్తి వట్టతి.
అపరాధానురూపేన ¶ , దణ్డకమ్మం తు కారయే;
వాలికాసలిలాదీన-మాహరాపనమేవ తం.
సీసే వా నిక్ఖిపాపేతుం, పాసాణాదీని కానిచి;
నిపజ్జాపేతుముణ్హే వా, పాసాణే భూమియాపి వా.
ఉదకం వా పవేసేతుం, న చ వట్టతి భిక్ఖునో;
ఇధావరణమత్తం తు, దణ్డకమ్మం పకాసితం.
నివారణకథా.
పక్ఖోపక్కమికాసిత్తా, చతుత్థో పనుసూయకో;
నపుంసకేన పఞ్చేతే, పణ్డకా పరిదీపితా.
తేసు ఆసిత్తుసూయానం, పబ్బజ్జా న నివారితా;
ఇతరేసం తు తిణ్ణమ్పి, పణ్డకానం నివారితా.
వారితా ¶ యస్స పబ్బజ్జా, నాసేతబ్బోతి సో మతో;
తివిధే పన తే ఞత్వా, పబ్బాజేన్తస్స దుక్కటం.
పణ్డకకథా.
లిఙ్గత్థేనో చ సంవాస-త్థేనో తదుభయస్స చ;
థేయ్యసంవాసకో నామ, తివిధోపి పవుచ్చతి.
సయమేవ చ యో తత్థ, పబ్బజిత్వా న గణ్హతి;
భిక్ఖువస్సాని వా నేవ, యథావుడ్ఢమ్పి వన్దనం.
లిఙ్గత్థేనో అయం లిఙ్గ-మత్తస్స థేనతో సియా;
యో చ పబ్బజితో హుత్వా, భిక్ఖువస్సాని గణ్హతి.
సంవాసం సాదియన్తోవ, సంవాసత్థేనకో మతో;
ఉభయత్థేనకో వుత్త-నయోయేవ, యథాహ చ.
‘‘రాజదుబ్భిక్ఖకన్తార-రోగవేరిభయేహి వా;
చీవరాహరణత్థం వా, లిఙ్గమాదియతీధ యో.
సంవాసం నాధివాసేతి, యావ సో సుద్ధమానసో;
థేయ్యసంవాసకో నామ, తావ ఏస న వుచ్చతి’’.
థేయ్యసంవాసకకథా.
‘‘తిత్థియోహం ¶ భవిస్స’’న్తి, ఉపసమ్పన్నభిక్ఖు చే;
సలిఙ్గేనేవ యో యాతి, తిత్థియానముపస్సయం.
గచ్ఛతో పదవారేన, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం;
హోతి తిత్థియపక్కన్తో, లిఙ్గే తేసం తు నిస్సితే.
‘‘తిత్థియోహం భవిస్స’’న్తి, కుసచీరాదికం పన;
సయమేవ నివాసేతి, సోపి పక్కన్తకో సియా.
నగ్గో ¶ ఆజీవకాదీనం, గన్త్వా తేసం ఉపస్సయం;
లుఞ్చాపేతి సచే కేసే, వత్తానాదియతీధ వా.
మోరపిఞ్ఛాదికం తేసం, లిఙ్గం గణ్హాతి వా సచే;
సారతో చేవ వా తేసం, పబ్బజ్జం లద్ధిమేవ వా.
హోతి తిత్థియపక్కన్తో, న పనేస విముచ్చతి;
నగ్గస్స గచ్ఛతో వుత్తం, పదవారేన దుక్కటం.
వుత్తో అనుపసమ్పన్న-వసేన థేయ్యవాసకో;
తథా తిత్థియపక్కన్తో, ఉపసమ్పన్నభిక్ఖునా.
తిత్థియపక్కన్తకథా.
నాగో వాపి సుపణ్ణో వా, యక్ఖో సక్కోపి వా ఇధ;
తిరచ్ఛానగతో వుత్తో, పబ్బాజేతుం న వట్టతి.
తిరచ్ఛానకథా.
పఞ్చానన్తరికే పోసే, పబ్బాజేన్తస్స దుక్కటం;
ఉభతోబ్యఞ్జనఞ్చేవ, తథా భిక్ఖునిదూసకం.
ఏకతోఉపసమ్పన్నం, భిక్ఖునీనం తు సన్తికే;
దూసేత్వా పన సో నేవ, భిక్ఖునీదూసకో సియా.
సచే అనుపసమ్పన్న-దూసకో ఉపసమ్పదం;
లభతేవ చ పబ్బజ్జం, సా చ నేవ పరాజితా.
ఏకాదసఅభబ్బపుగ్గలకథా.
నూపసమ్పాదనీయోవ ¶ , అనుపజ్ఝాయకో నరో;
కరోతో దుక్కటం హోతి, న కుప్పతి సచే కతం.
కుప్పతీతి ¶ వదన్తేకే, న గహేతబ్బమేవ తం;
సేసేసుపి అయం ఞేయ్యో, నయో సబ్బత్థ విఞ్ఞునా.
ఉపసమ్పదకమ్మస్స, అభబ్బా పఞ్చవీసతి;
అజానిత్వా కతో చాపి, ఓసారో నాసనారహో.
హత్థచ్ఛిన్నాదిబాత్తింస, కుట్ఠిఆది చ తేరస;
అపత్తో తేసమోసారో, కతో చే పన రూహతి.
ఏకూపజ్ఝాయకో హోతి;
హోన్తి ఆచరియా తయో;
ఉపసమ్పదాపేక్ఖా చ;
హోన్తి ద్వే వా తయోపి వా.
తీహి ఆచరియేహేవ, ఏకతో అనుసావనం;
ఓసారేత్వా కతం కమ్మం, న చ కుప్పతి కప్పతి.
ఏకూపజ్ఝాయకో హోతి;
ఆచరియోపి తథేకతో;
ఉపసమ్పదాపేక్ఖా చ;
హోన్తి ద్వే వా తయోపి వా.
అనుపుబ్బేన సావేత్వా, తేసం నామం తు తేన చ;
ఏకతో అనుసావేత్వా, కతమ్పి చ న కుప్పతి.
నానుపజ్ఝాయకేనాపి, నానాచరియకేన చ;
అఞ్ఞమఞ్ఞానుసావేత్వా, కతం కమ్మఞ్చ వట్టతి.
సుమనో తిస్సథేరస్స, అనుసావేతి సిస్సకం;
తిస్సో సుమనథేరస్స, అనుసావేతి సిస్సకం.
నానుపజ్ఝాయకేనేవ, ఏకాచరియకేనిధ;
ఉపసమ్పదా పటిక్ఖిత్తా, బుద్ధేనాదిచ్చబన్ధునా.
మహాఖన్ధకకథా.
ఉపోసథక్ఖన్ధకకథా
బద్ధాబద్ధవసేనేవ ¶ ¶ , సీమా నామ ద్విధా మతా;
నిమిత్తేన నిమిత్తం తు, ఘటేత్వా పన సమ్మతా.
అయం సీమావిపత్తీహి, ఏకాదసహి వజ్జితా;
బద్ధా నామ సియా సీమా, సా తిసమ్పత్తిసంయుతా.
ఖణ్డసమానసంవాసా-విప్పవాసాదిభేదతో;
ఇతి బద్ధా తిధా వుత్తా, అబద్ధాపి తిధా మతా.
గామతో ఉదకుక్ఖేపా, సత్తబ్భన్తరతోపి చ;
తత్థ గామపరిచ్ఛేదో, ‘‘గామసీమా’’తి వుచ్చతి.
జాతస్సరే సముద్దే వా, నదియా వా సమన్తతో;
మజ్ఝిమస్సుదకుక్ఖేపో, ఉదకుక్ఖేపసఞ్ఞితో.
అగామకే అరఞ్ఞే తు, సత్తేవబ్భన్తరా పన;
సమన్తతో అయం సీమా, సత్తబ్భన్తరనామికా.
ఏకం అబ్భన్తరం వుత్తం, అట్ఠవీసతిహత్థకం;
గుళుక్ఖేపనయేనేవ, ఉదకుక్ఖేపకా మతా.
ఇమా ద్వే పన సీమాయో, వడ్ఢన్తి పరిసావసా;
అబ్భన్తరూదకుక్ఖేపా, ఠితోకాసా పరం సియుం.
ఠితో అన్తోపరిచ్ఛేదే, హత్థపాసం విహాయ వా;
తత్తకం అనతిక్కమ్మ, పరిచ్ఛేదమ్పి వా పరం.
ఠితో కమ్మం వికోపేతి, ఇతి అట్ఠకథానయో;
తస్మా సో హత్థపాసే వా, కాతబ్బో బహి వా పన.
బద్ధసీమాయ సణ్ఠానం, నిమిత్తం దిసకిత్తనం;
ఞత్వా పమాణం సోధేత్వా, సీమం బన్ధేయ్య పణ్డితో.
తికోణం ¶ చతురస్సఞ్చ, వట్టఞ్చ పణవూపమం;
వితానం ధనుకాకారం, ముదిఙ్గసకటూపమం.
పబ్బతం ¶ వనం పాసాణం, రుక్ఖం మగ్గఞ్చ వమ్మికం;
ఉదకఞ్చ నదిఞ్చాతి, నిమిత్తానట్ఠ దీపయే.
తేసు తీణి నిమిత్తాని, ఆదిం కత్వా సమన్తతో;
నిమిత్తానం సతేనాపి, బన్ధితుం పన వట్టతి.
తియోజనపరా సీమా, ఉక్కట్ఠాతి పకాసితా;
ఏకవీసతి భిక్ఖూనం, గణ్హన్తీ హేట్ఠిమా మతా.
ఉక్కట్ఠాయపి ఉక్కట్ఠా, హేట్ఠిమాయపి హేట్ఠిమా;
ఏతా ద్వేపి అసీమాతి, వుత్తా ఆదిచ్చబన్ధునా.
నిమిత్తం పన కిత్తేత్వా, సబ్బమేవ సమన్తతో;
పచ్ఛా ఞత్తిదుతియేన, సీమం బన్ధితుమరహతి.
బన్ధిత్వానన్తరం పచ్ఛా, చీవరావిప్పవాసకం;
సమ్మన్నిత్వాన బద్ధా సా-విప్పవాసాతి వుచ్చతి.
నదీసరసముద్దేసు, సీమం బన్ధతి చే పన;
న వోత్థరతి తేనేవ, అసీమాతి జినోబ్రవి.
సీమాకథా.
దినకారకకత్తబ్బా-కారానఞ్చ వసా పన;
నవేవుపోసథా వుత్తా, బుద్ధేనాదిచ్చబన్ధునా.
చాతుద్దసో పన్నరసో, సామగ్గీ చ ఉపోసథో;
దివసేనేవ నిద్దిట్ఠా, తయోపేతే ఉపోసథా.
సఙ్ఘే ఉపోసథో చేవ, గణే పుగ్గలుపోసథో;
కారకానం వసేనేవ, తయో వుత్తా ఉపోసథా.
సుత్తుద్దేసాభిధానో ¶ చ, పారిసుద్ధిఉపోసథో;
అధిట్ఠానన్తి నిద్దిట్ఠా, తయో కమ్మేనుపోసథా.
సఙ్ఘస్స పాతిమోక్ఖో చ, పారిసుద్ధి గణస్స చ;
అధిట్ఠానమథేకస్స, నిద్దిట్ఠం పన సత్థునా.
పాతిమోక్ఖస్స ఉద్దేసా, పఞ్చ వుత్తా మహేసినా;
నిదానం ఉద్దిసిత్వాన, సావేతబ్బం తు సేసకం.
అయమేవ ¶ నయో ఞేయ్యో, సేసేసుపి చ విఞ్ఞునా;
చత్తారో భిక్ఖునీనఞ్చ, ఉద్దేసా నవిమే పన.
పాతిమోక్ఖస్స ఉద్దేసో, కాతబ్బోవ ఉపోసథే;
అన్తరాయం వినా చేవ, అనుద్దేసో నివారితో.
థేరో చ ఇస్సరో తస్స;
‘‘థేరాధేయ్య’’న్తి పాఠతో;
అవత్తన్తేన అజ్ఝిట్ఠో;
యస్స సో పన వత్తతి.
ఉద్దిసన్తే సమప్పా వా, ఆగచ్ఛన్తి సచే పన;
ఉద్దిట్ఠం తం సుఉద్దిట్ఠం, సావేతబ్బం తు సేసకం.
ఉద్దిట్ఠమత్తే భిక్ఖూనం, పరిసాయుట్ఠితాయ వా;
పారిసుద్ధి తు కత్తబ్బా, మూలే తేసం, సచే బహూ.
సమ్మజ్జితుం పదీపేతుం, పఞ్ఞాపేతుం దకాసనే;
వినిద్దిట్ఠస్స థేరేన, అకరోన్తస్స దుక్కటం.
కత్వా సమ్మజ్జనం దీపం, ఠపేత్వా ఉదకాసనం;
గణఞత్తిం ఠపేత్వావ, కత్తబ్బో తీహుపోసథో.
పుబ్బకిచ్చం సమాపేత్వా, అధిట్ఠేయ్య పనేకకో;
నో చే అధిట్ఠహేయ్యస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
అధమ్మేన ¶ చ వగ్గేన, సమగ్గేన అధమ్మతో;
తథా ధమ్మేన వగ్గేన, సమగ్గేన చ ధమ్మతో.
ఉపోసథస్స ఏతాని, కమ్మానీతి జినోబ్రవి;
చతూస్వపి పనేతేసు, చతుత్థం ధమ్మికం మతం.
అధమ్మేనిధ వగ్గో హి, కతమో చేత్థుపోసథో?
వసన్తి ఏకసీమాయం, చత్తారో యత్థ భిక్ఖునో.
ఏకస్స పారిసుద్ధిం తే, ఆనయిత్వా తయో జనా;
కరోన్తి పారిసుద్ధిం చే, అధమ్మో వగ్గుపోసథో.
అధమ్మేన సమగ్గో హి, చత్తారో భిక్ఖునేకతో;
కరోన్తి పారిసుద్ధిం చే, సమగ్గో హోత్యధమ్మికో.
ధమ్మేన ¶ పన వగ్గో హి, కతమో సో ఉపోసథో;
వసన్తి ఏకసీమాయం, చత్తారో యత్థ భిక్ఖునో.
ఏకస్స పారిసుద్ధిం తే, ఆనయిత్వా తయో జనా;
పాతిమోక్ఖుద్దిసన్తే చే, వగ్గో ధమ్మేనుపోసథో.
ధమ్మతో హి సమగ్గో సో;
చత్తారో భిక్ఖునేకతో;
పాతిమోక్ఖుద్దిసన్తీధ;
సమగ్గో ధమ్మతో మతో.
వగ్గే సమగ్గే వగ్గోతి, సఞ్ఞినో విమతిస్స వా;
ఉపోసథం కరోన్తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
భేదాధిప్పాయతో తస్స, హోతి థుల్లచ్చయం పన;
వగ్గే సమగ్గేనాపత్తి, సమగ్గోతి చ సఞ్ఞినో.
ఉక్ఖిత్తేన గహట్ఠేన, సేసేహి సహధమ్మిహి;
చుతనిక్ఖిత్తసిక్ఖేహి, ఏకాదసహి వా సహ.
ఉపోసథో న కాతబ్బో, సభాగాపత్తికేన వా;
ఛన్దేన పారివుత్థేన, కరోతో హోతి దుక్కటం.
అదేసేత్వా ¶ పనాపత్తిం, నావికత్వాన వేమతిం;
ఉపోసథో న కాతబ్బో, దినే వా అనుపోసథే.
ఉపోసథే పనావాసా, సభిక్ఖుమ్హా చ భిక్ఖునా;
ఆవాసో వా అనావాసో, న గన్తబ్బో కుదాచనం.
యస్మిం ఉపోసథే కిచ్చం;
ఆవాసే పన వత్తతి;
సో చే సభిక్ఖుకో నామ;
ఆవాసోతి పకాసితో.
ఉపోసథో కిమత్థాయ, కిమత్థాయ పవారణా;
ఉపోసథో సమగ్గత్థో, విసుద్ధత్థా పవారణా.
కోపేతుం ధమ్మికం కమ్మం, పటిక్కోసేయ్య దుక్కటం;
ఛన్దం వా కాయసామగ్గిం, అదేన్తస్సపి దుక్కటం.
హోతి ¶ పఞ్చవిధో సఙ్ఘో, చతువగ్గాదిభేదతో;
సో చ కత్తబ్బకమ్మస్స, వసేన పరిదీపితో.
పవారణం తథాబ్భానం, కమ్మఞ్చ ఉపసమ్పదం;
ఠపేత్వా చతువగ్గేన, అకత్తబ్బం న విజ్జతి.
పఞ్చవగ్గేన అబ్భానం, మజ్ఝదేసూపసమ్పదం;
దసవగ్గేన అబ్భానం, వినా సబ్బం తు వట్టతి.
కమ్మం వీసతివగ్గేన, న కత్తబ్బం న కిఞ్చిపి;
ఊనే దోసోతి ఞాపేతుం, నాధికే అతిరేకతా.
చత్తారో పకతత్తావ, కమ్మప్పత్తాతి దీపితా;
చతువగ్గేన కత్తబ్బే, సేసేసు చ అయం నయో.
చతువగ్గాదికత్తబ్బం, కత్వాసంవాసపుగ్గలం;
గణపూరం కరోన్తస్స, కతం కుప్పతి దుక్కటం.
పరివాసాదికమ్మేపి ¶ , తత్రట్ఠం గణపూరకం;
కత్వా పన కరోన్తానం, తథా, సేసం తు వట్టతి.
ఉపోసథక్ఖన్ధకకథా.
వస్సూపనాయికక్ఖన్ధకకథా
పురిమా పచ్ఛిమా చాతి, దువే వస్సూపనాయికా;
ఆలయో వా వచీభేదో, కత్తబ్బో ఉపగచ్ఛతా.
వస్సూపగమనం వాపి, జానం అనుపగచ్ఛతో;
తేమాసమవసిత్వా వా, చరన్తస్సపి దుక్కటం.
రుక్ఖస్స సుసిరే ఛత్తే, చాటిఛవకుటీసు వా;
అజ్ఝోకాసేపి వా వస్సం, ఉపగన్తుం న వట్టతి.
వస్సచ్ఛేదే అనాపత్తి, అన్తరాయో సచే సియా;
ఛిన్నవస్సస్స భిక్ఖుస్స, వారితావ పవారణా.
మాతాపితూనం ¶ పన దస్సనత్థం;
పఞ్చన్నమత్థే సహధమ్మికానం;
దట్ఠుం గిలానం తదుపట్ఠకానం;
భత్తాది నేసం పరియేసనత్థం.
తథానభిరతం గన్త్వా, వూపకాసేస్సముట్ఠితం;
దిట్ఠిం వా తస్స కుక్కుచ్చం, వినోదేస్సామహన్తి వా.
ఏవం సత్తాహకిచ్చేన, భిక్ఖునా వినయఞ్ఞునా;
అపేసితేపి గన్తబ్బం, పగేవ పహితే పన.
వస్సం ఉపగతేనేత్థ, అనిమన్తితభిక్ఖునా;
ధమ్మస్స సవనత్థాయ, గన్తుం పన న వట్టతి.
‘‘అసుకం ¶ నామ దివసం, సన్నిపాతో భవిస్సతి’’;
ఇచ్చేవం కతికా పుబ్బం, కతా చే పన వట్టతి.
‘‘ధోవిస్సామి రజిస్సామి, భణ్డక’’న్తి న వట్టతి;
సచాచరియుపజ్ఝాయా, పహిణన్తి చ వట్టతి.
ఉద్దేసాదీనమత్థాయ, గన్తుం నేవ చ వట్టతి;
గరూనం దస్సనత్థాయ, గన్తుం లభతి పుగ్గలో.
సచే ఆచరియో ‘‘అజ్జ, మా గచ్ఛాహీ’’తి భాసతి;
రత్తిచ్ఛేదే అనాపత్తి, హోతీతి పరిదీపితా.
యస్స కస్సచి ఞాతిస్స, ఉపట్ఠాకకులస్స వా;
గచ్ఛతో దస్సనత్థాయ, రత్తిచ్ఛేదే చ దుక్కటం.
‘‘ఆగమిస్సామి అజ్జేవ, గన్త్వాహం గామక’’న్తి చ;
సచే పాపుణితుం గచ్ఛం, న సక్కోతేవ వట్టతి.
వజే సత్థేపి నావాయం, తీసు ఠానేసు భిక్ఖునో;
వస్సచ్ఛేదే అనాపత్తి, పవారేతుఞ్చ వట్టతి.
సతి పచ్చయవేకల్లే, సరీరాఫాసుతాయ వా;
ఏసేవ అన్తరాయోతి, వస్సం ఛేత్వాపి పక్కమే.
యేన కేనన్తరాయేన, వస్సం నోపగతో హి యో;
దుతియా ఉపగన్తబ్బా, ఛిన్నవస్సేన వా పన.
వస్సం ¶ అనుపగన్త్వా వా, తదహేవ చ గచ్ఛతి;
బహిద్ధా ఏవ సత్తాహం, ఉపగన్త్వాపి వా పన.
వీతినామేతి చే తస్స, పురిమాపి న విజ్జతి;
పటిస్సవే చ భిక్ఖుస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
వస్సం పనుపగన్త్వా చ, ఉట్ఠాపేత్వా న చారుణం;
గచ్ఛతో పన సత్తాహ-కరణేనేవ భిక్ఖునో.
అన్తోయేవ చ సత్తాహం, నివత్తన్తస్స తస్స తు;
అనాపత్తీతి కో వాదో, వసిత్వా బహి గచ్ఛతో.
‘‘వసిస్సామీధ ¶ వస్స’’న్తి, ఆలయో యది విజ్జతి;
నోపేతసతియా వస్సం, తేన సేనాసనం పన.
గహితం సుగ్గహితం హోతి, ఛిన్నవస్సో న హోతి సో;
లభతేవ పవారేతుం, న దోసో కోచి విజ్జతి.
‘‘ఇమస్మిం విహారే తేమాసం, ఇమం వస్సం ఉపేమి’’తి;
నిచ్ఛారితే చ తిక్ఖత్తుం, వస్సం ఉపగతో సియా.
ఆదిం తు నవమిం కత్వా, గన్తుం వట్టతి భిక్ఖునో;
ఆగచ్ఛతు చ పచ్ఛా సో, మా వా దోసో న విజ్జతి.
వస్సూపనాయికక్ఖన్ధకకథా.
పవారణక్ఖన్ధకకథా
చాతుద్దసీ పఞ్చదసీ, సామగ్గీ చ పవారణా;
తేవాచీ ద్వేకవాచీ చ, సఙ్ఘే చ గణపుగ్గలే.
ఏతా పన మునిన్దేన, వుత్తా నవ పవారణా;
తీణి కమ్మాని ముఞ్చిత్వా, అన్తేనేవ పవారయే.
పుబ్బకిచ్చం సమాపేత్వా, పత్తకల్లే సమానితే;
ఞత్తిం ఠపేత్వా సఙ్ఘేన, కత్తబ్బా హి పవారణా.
పవారేన్తేసు ¶ థేరేసు, నిసీదేయ్య నవో పన;
సయం యావ పవారేయ్య, తావ ఉక్కుటికఞ్హి సో.
ఞత్తిం వత్వా పవారేయ్యుం, చత్తారో వా తయోపి వా;
పుబ్బకిచ్చం సమాపేత్వా, ఏకావాసే వసన్తి చే.
అఞ్ఞమఞ్ఞం పవారేయ్యుం, వినా ఞత్తిం దువే జనా;
అధిట్ఠేయ్య పనేకోపి, సేసా సఙ్ఘపవారణా.
పవారితే ¶ చ సఙ్ఘస్మిం, కరేయ్యనాగతో పన;
అవుట్ఠో ఛిన్నవస్సో వా, పారిసుద్ధిఉపోసథం.
పఞ్చ యస్మిం పనావాసే, చత్తారో వా తయోపి వా;
ఏకేకస్స హరిత్వాన, సమణా తే పవారణం.
అఞ్ఞమఞ్ఞం పవారేన్తి, సచే ఆపత్తి దుక్కటం;
సేసం ఉపోసథే వుత్త-నయేనిధ నయే బుధో.
పారిసుద్ధిప్పదానేన, సమ్పాదేతత్తనో సుచిం;
ఛన్దదానేన సఙ్ఘస్స, సబ్బం సాధేతి, నత్తనో.
తస్మా పన ఉభిన్నమ్పి, కిచ్చసిద్ధత్థమేవిధ;
పారిసుద్ధిపి దాతబ్బా, ఛన్దం దేన్తేన భిక్ఖునా.
ఛన్దేకేన బహూనమ్పి, హాతబ్బో పారిసుద్ధిపి;
పరమ్పరాహటో ఛన్దో, న గచ్ఛతి విసుద్ధియా.
ఛన్దం వా పారిసుద్ధిం వా, గహేత్వా వా పవారణం;
సామణేరాదిభావం వా, పటిజానేయ్య హారకో.
సచే సో సఙ్ఘమప్పత్వా, విబ్భమేయ్య మరేయ్య వా;
నాహటఞ్చేవ తం సబ్బం, పత్వా చేవం సియాహటం.
సఙ్ఘం పత్వా పమత్తో వా, సుత్తో వా ఖిత్తచిత్తకో;
నారోచేతి అనాపత్తి, హోతి సఞ్చిచ్చ దుక్కటం.
యే తే విపస్సనాయుత్తా, రత్తిన్దివమతన్దితా;
పుబ్బరత్తాపరరత్తం, విపస్సనపరాయణా.
లద్ధఫాసువిహారానం, సియా న పరిహానితి;
పవారణాయ సఙ్గాహో, వుత్తో కత్తికమాసకే.
పవారణక్ఖన్ధకకథా.
చమ్మక్ఖన్ధకకథా
ఏళకాజమిగానం ¶ ¶ తు, చమ్మం వట్టతి భిక్ఖునో;
రోహితేణికురఙ్గానం, పసదంమిగమాతుయా.
ఠపేత్వా చమ్మమేతేసం, అఞ్ఞం దుక్కటవత్థుకం;
థవికోపాహనే సబ్బం, చమ్మం వట్టత్యమానుసం.
వట్టన్తి మజ్ఝిమే దేసే, న గుణఙ్గుణుపాహనా;
వట్టన్తి అన్తోఆరామే, సబ్బత్థాపి చ రోగినో.
పుటఖల్లకబద్ధా చ, తథేవ పాలిగుణ్ఠిమా;
తూలపుణ్ణా న వట్టన్తి, సబ్బనీలాదయోపి చ.
చిత్రా ఉపాహనా మేణ్డ-విసాణూపమవద్ధికా;
న చ వట్టన్తి మోరస్స, పిఞ్ఛేన పరిసిబ్బితా.
మజ్జారకాళకోలూక-సీహబ్యగ్ఘుద్దదీపినం;
అజినస్స చ చమ్మేన, న వట్టతి పరిక్ఖటా.
పుటాదిం అపనేత్వా వా, ఛిన్దిత్వా వాపి సబ్బసో;
వణ్ణభేదం తథా కత్వా, ధారేతబ్బా ఉపాహనా.
సబ్బాపి పన ధారేతుం, న చ వట్టన్తి పాదుకా;
ఠపేత్వా తత్థ పస్సావ- వచ్చాచమనపాదుకా.
ఆసన్దిఞ్చేవ పల్లఙ్కం, ఉచ్చాసయనసఞ్ఞితం;
అతిక్కన్తపమాణం తు, సేవమానస్స దుక్కటం.
గోనకం కుత్తకం చిత్తం, పటికం పటలికమ్పి చ;
ఏకన్తలోమిం వికతిం, తూలికం ఉద్దలోమికం.
కట్టిస్సం పన కోసేయ్యం, హత్థిఅస్సరథత్థరం;
కదలిమిగపవర-పచ్చత్థరణకమ్పి చ.
హేట్ఠా ¶ రత్తవితానస్స, ద్విధా రత్తూపధానకం;
అకప్పియమిదం సబ్బం, దుక్కటం పరిభుఞ్జతో.
హేట్ఠా ¶ అకప్పియే పచ్చత్థరే సతి న వట్టతి;
ఉద్ధం సేతవితానమ్పి, తస్మిం అసతి వట్టతి.
ఆసన్దిం పన పల్లఙ్కం, ఠపేత్వా తూలికమ్పి చ;
సేసం పన చ సబ్బమ్పి, లభతే గిహిసన్తకం.
ధమ్మాసనే అనాపత్తి, భత్తగ్గేపి నిసీదితుం;
భూమత్థరణకే తత్థ, సయితుమ్పి చ వట్టతి.
చమ్మక్ఖన్ధకకథా.
భేసజ్జక్ఖన్ధకకథా
వుత్తా గహపతిస్సాపి, సమ్ముతుస్సావనన్తికా;
గోనిసాదీతి కప్పియా, చతస్సో హోన్తి భూమియో.
సఙ్ఘస్స సన్తకం గేహం, సన్తకం భిక్ఖునోపి వా;
కప్పియం పన కత్తబ్బం, సహసేయ్యప్పహోనకం.
ఠపేత్వా భిక్ఖుమఞ్ఞేహి, దిన్నం కప్పియభూమియా;
అత్థాయ సన్తకం తేసం, గేహం గహపతేవిదం.
సా హి సమ్ముతికా నామ, యా హి సఙ్ఘేన సమ్మతా;
కమ్మవాచమవత్వా వా, వట్టతేవాపలోకనం.
పఠమిట్ఠకపాసాణ-థమ్భాదిట్ఠపనే పన;
‘‘కప్పియకుటిం కరోమా’’తి, వదన్తేహి సమన్తతో.
ఉక్ఖిపిత్వా ఠపేన్తేసు, ఆమసిత్వా పరేసు వా;
సయమేవుక్ఖిపిత్వా వా, ఠపేయ్యుస్సావనన్తికా.
ఇట్ఠకాదిపతిట్ఠానం ¶ , భిక్ఖూనం వదతం పన;
వాచాయ పరియోసానం, సమకాలం తు వట్టతి.
ఆరామో అపరిక్ఖిత్తో, సకలో భుయ్యతోపి వా;
దువిధోపి చ విఞ్ఞూహి, గోనిసాదీతి వుచ్చతి.
ఏతా ¶ పన చతస్సోపి, హోన్తి కప్పియభూమియో;
ఏత్థ పక్కఞ్చ వుత్థఞ్చ, సబ్బం వట్టతి ఆమిసం.
ఉస్సావనన్తికా యా సా, థమ్భాదీసు అధిట్ఠితా;
థమ్భాదీస్వపనీతేసు, తదఞ్ఞేసుపి తిట్ఠతి.
అపనీతేసు సబ్బేసు, సియా జహితవత్థుకా;
గోనిసాదీ పరిక్ఖిత్తా, సేసా ఛదననాసతో.
భిక్ఖుం ఠపేత్వా అఞ్ఞేసం, హత్థతో చ పటిగ్గహో;
తేసఞ్చ సన్నిధి అన్తో- వుత్తం భిక్ఖుస్స వట్టతి.
భిక్ఖుస్స భిక్ఖునియా వా, సన్తకం సఙ్ఘికమ్పి వా;
అన్తోవుత్థఞ్చ పక్కఞ్చ, ఉభిన్నం న చ వట్టతి.
అకప్పకుటియా వుత్థం, సప్పిఆదివిమిస్సితం;
‘‘అన్తోవుత్థ’’న్తి నిద్దిట్ఠం, పఠమం కాలికద్వయం.
తేహేవ సప్పిఆదీహి, భిక్ఖునా యావజీవికం;
పక్కం తం పన సత్తాహం, వట్టతేవ నిరామిసం.
సచే ఆమిససంసట్ఠం, పక్కం తం పరిభుఞ్జతి;
అన్తోవుత్థఞ్చ భియ్యోపి, సామపక్కఞ్చ భుఞ్జతి.
యావకాలికమాహారో, పానకం యామకాలికం;
సత్తాహకాలికం నామ, సప్పిఆదికపఞ్చకం.
సేసం పన హలిద్దాది, భేసజ్జం యావజీవికం;
చతుధా కాలికా వుత్తా, ఉదకం హోత్యకాలికం.
పటిగ్గహవసేనేవ, కాలాతీతా తికాలికా;
హోన్తి దోసకరా భుత్తా, అభుత్తం తతియమ్పి చ.
అమ్బం ¶ జమ్బు చ చోచఞ్చ, మోచఞ్చ మధు ముద్దికా;
సాలు ఫారుసకఞ్చాతి, పానకం అట్ఠధా మతం.
పానకత్థమనుఞ్ఞాతం, ఫలం పక్కఞ్చ ఆమకం;
పానహేతు పటిక్ఖిత్తో, సవత్థుకపటిగ్గహో.
అమ్బపక్కం సుకోట్టేత్వా, మద్దిత్వా ఉదకే పన;
పచ్ఛా పరిస్సవం కత్వా, పాతుం వట్టతి పానకం.
వట్టతాదిచ్చపాకం ¶ తు, అగ్గిపక్కం న వట్టతి;
ఏసేవ చ నయో సేస-పానకేసుపి దీపితో.
పుప్ఫపత్తఫలుచ్ఛూనం, చత్తారో పనిమే రసా;
అనుఞ్ఞాతా ఇమానట్ఠ, పానాని అనుజానతా.
సబ్బో పుప్ఫరసో వుత్తో, మధుకస్స రసం వినా;
సబ్బో పత్తరసో వుత్తో, పక్కడాకరసం వినా.
సత్తన్నం సానులోమానం, ధఞ్ఞానం ఫలజం రసం;
ఠపేత్వానుమతో సబ్బో, వికాలే ఫలజో రసో.
యావకాలికపత్తాన-మపి సీతుదకే కతో;
మద్దిత్వాదిచ్చపాకోపి, వికాలే పన వట్టతి.
తాలఞ్చ నాళికేరఞ్చ, పనసం లబుజమ్పి చ;
తిపుసాలాబుకుమ్భణ్డం, తథా పుస్సఫలమ్పి చ.
ఏవమేళాలుకఞ్చాతి, నవేతాని ఫలాని హి;
అపరణ్ణఞ్చ సబ్బమ్పి, సత్తధఞ్ఞానులోమికం.
బదరం తిమ్బరూ సేలు, కోసమ్బం కరమద్దకం;
మాతులుఙ్గకపిత్థఞ్చ, వేత్తం చిఞ్చఫలమ్పి చ.
ఫలానం ఏవమాదీనం, ఖుద్దకానం రసో పన;
అట్ఠపానానులోమత్తా, నిద్దిట్ఠో అనులోమికే.
సానులోమస్స ¶ ధఞ్ఞస్స, ఠపేత్వా ఫలజం రసం;
అఞ్ఞో ఫలరసో నత్థి, అయామకాలికో ఇధ.
భేసజ్జక్ఖన్ధకకథా.
కథినక్ఖన్ధకకథా
భిక్ఖూనం వుట్ఠవస్సానం, కథినత్థారమబ్రవి;
పఞ్చన్నం ఆనిసంసానం, కారణా మునిపుఙ్గవో.
న ¶ ఉల్లిఖితమత్తాది-చతువీసతివజ్జితం;
చీవరం భిక్ఖునాదాయ, ఉద్ధరిత్వా పురాణకం.
నవం అధిట్ఠహిత్వావ, వత్తబ్బం వచసా పున;
‘‘ఇమినాన్తరవాసేన, కథినం అత్థరామి’’తి.
వుత్తే తిక్ఖత్తుమిచ్చేవం, కథినం హోతి అత్థతం;
సఙ్ఘం పనుపసఙ్కమ్మ, ఆదాయ కథినం ఇతి.
‘‘అత్థతం కథినం భన్తే, సఙ్ఘస్స అనుమోదథ;
ధమ్మికో కథినత్థారో’’, వత్తబ్బం తేన భిక్ఖునా.
‘‘సుఅత్థతం తయా భన్తే, సఙ్ఘస్స కథినం పున;
ధమ్మికో కథినత్థారో, అనుమోదామి’’తీరయే.
కథినస్స చ కిం మూలం, కిం వత్థు కా చ భూమియో;
కతిధమ్మవిదో భిక్ఖు, కథినత్థారమరహతి.
మూలమేకం, సియా వత్థు, తివిధం, భూమియో ఛ చ;
అట్ఠధమ్మవిదో భిక్ఖు, కథినత్థారమరహతి.
సఙ్ఘో మూలన్తి నిద్దిట్ఠం, వత్థు హోతి తిచీవరం;
ఖోమాదీని ఛ వుత్తాని, చీవరాని ఛ భూమియో.
పుబ్బపచ్చుద్ధరాధిట్ఠా-నత్థారో ¶ మాతికాపి చ;
పలిబోధో చ ఉద్ధారో, ఆనిసంసా పనట్ఠిమే.
ధోవనఞ్చ విచారో చ, ఛేదనం బన్ధనమ్పి చ;
సిబ్బనం రజనం కప్పం, ‘‘పుబ్బకిచ్చ’’న్తి వుచ్చతి.
సఙ్ఘాటి ఉత్తరాసఙ్గో, అథో అన్తరవాసకో;
పచ్చుద్ధారో అధిట్ఠానం, అత్థారోపేసమేవ తు.
పక్కమనఞ్చ నిట్ఠానం, సన్నిట్ఠానఞ్చ నాసనం;
సవనాసా చ సీమా చ, సహుబ్భారోతి అట్ఠిమా.
కతచీవరమాదాయ, ఆవాసే నిరపేక్ఖకో;
అతిక్కన్తాయ సీమాయ, హోతి పక్కమనన్తికా.
ఆనిసంసమథాదాయ, విహారే అనపేక్ఖకో;
గన్త్వా పన విహారం సో, అఞ్ఞం సుఖవిహారికం.
తత్థ ¶ తం విహరన్తోవ, కరోతి యది చీవరం;
నిట్ఠితే చీవరే తస్మిం, నిట్ఠానన్తాతి వుచ్చతి.
‘‘చీవరం న కరిస్సామి, న పచ్చేస్సం తమస్సమం’’;
ఏవం తు ధురనిక్ఖేపే, సన్నిట్ఠానన్తికా మతా.
కథినచ్ఛాదనం లద్ధా, ‘‘న పచ్చేస్స’’న్తి చే గతో;
కరోన్తస్సేవ నట్ఠం వా, దడ్ఢం వా నాసనన్తికా.
లద్ధానిసంసో సాపేక్ఖో, బహిసీమం గతో పన;
సుణాతి చన్తరుబ్భారం, సా హోతి సవనన్తికా.
చీవరాసాయ పక్కన్తో, బహిసీమం గతో పన;
‘‘దస్సామి చీవరం తుయ్హం’’, వుత్తో సవతి కేనచి.
పున వుత్తే ‘‘న సక్కోమి, దాతున్తి తవ చీవరం’’;
ఆసాయ ఛిన్నమత్తాయ, ఆసావచ్ఛేదికా మతా.
వస్సంవుట్ఠవిహారమ్హా ¶ , విహారఞ్ఞం గతో సియా;
ఆగచ్ఛం అన్తరామగ్గే, తదుద్ధారమతిక్కమే.
తస్స సో కథినుద్ధారో, సీమాతిక్కన్తికో మతో;
కథినానిసంసమాదాయ, సాపేక్ఖోవ సచే గతో.
సమ్భుణాతి పునాగన్త్వా, కథినుద్ధారమేవ చే;
తస్స సో కథినుద్ధారో, ‘‘సహుబ్భారో’’తి వుచ్చతి.
పక్కమనఞ్చ నిట్ఠానం, సన్నిట్ఠానఞ్చ సీమతో;
చత్తారో పుగ్గలాధీనా, సఙ్ఘాధీనన్తరుబ్భరో.
నాసనం సవనఞ్చేవ, ఆసావచ్ఛేదికాపి చ;
తయోపి కథినుబ్భారా, న తు సఙ్ఘా, న భిక్ఖుతో.
ఆవాసపలిబోధో చ, పలిబోధో చ చీవరే;
పలిబోధా దువే వుత్తా, యుత్తముత్తత్థవాదినా.
అట్ఠన్నం మాతికానం వా, అన్తరుబ్భారతోపి వా;
ఉబ్భారాపి దువే వుత్తా, కథినస్స మహేసినా.
అనామన్తాసమాదానం, గణతో యావదత్థికం;
తత్థ యో చీవరుప్పాదో, ఆనిసంసా చ పఞ్చిమే.
కథినక్ఖన్ధకకథా.
చీవరక్ఖన్ధకకథా
చీవరస్స ¶ పనుప్పాదా, అట్ఠ చీవరమాతికా;
సీమాయ దేతి, కతికా, భిక్ఖాపఞ్ఞత్తియా, తథా.
సఙ్ఘస్స, ఉభతోసఙ్ఘే, వస్సంవుట్ఠస్స దేతి చ,;
ఆదిస్స, పుగ్గలస్సాతి, అట్ఠిమా పన మాతికా.
తత్థ ¶ సీమాయ దేతీతి, అన్తోసీమం గతేహి తు;
భిక్ఖూహి భాజేతబ్బన్తి, వణ్ణితం వరవణ్ణినా.
కతికాయ చ దిన్నం యే, విహారా ఏకలాభకా;
ఏత్థ దిన్నఞ్చ సబ్బేహి, భాజేతబ్బన్తి వుచ్చతి.
సఙ్ఘస్స ధువకారా హి, యత్థ కరీయన్తి తత్థ చ;
భిక్ఖాపఞ్ఞత్తియా దిన్నం, దిన్నం వుత్తం మహేసినా.
సఙ్ఘస్స పన యం దిన్నం, ఉజుభూతేన చేతసా;
తఞ్హి సమ్ముఖిభూతేన, భాజేతబ్బన్తి వుచ్చతి.
ఉభతోసఙ్ఘ ముద్దిస్స, దేతి సద్ధాయ చీవరం;
థోకా వా బహు వా భిక్ఖూ, సమభాగోవ వట్టతి.
వస్సంవుట్ఠస్స సఙ్ఘస్స, చీవరం దేతి యం పన;
తం తస్మిం వుట్ఠవస్సేన, భాజేతబ్బన్తి వణ్ణితం.
యాగుయా పన భత్తే వా, దేతిఆదిస్స చే పన;
చీవరం తత్థ తత్థేవ, యోజేతబ్బం విజానతా.
పుగ్గలం పన ఉద్దిస్స, చీవరం యం తు దీయతి;
పుగ్గలోదిస్సకం నామ, దానం తం తు పవుచ్చతి.
సహధమ్మికేసు యో కోచి, పఞ్చస్వపి ‘‘మమచ్చయే;
అయం మయ్హం పరిక్ఖారో, మాతుయా పితునోపి వా.
ఉపజ్ఝాయస్స వా హోతు’’, వదతిచ్చేవమేవ చే;
న హోతి పన తం తేసం, సఙ్ఘస్సేవ చ సన్తకం.
పఞ్చన్నం ¶ అచ్చయే దానం, న చ రూహతి కిఞ్చిపి;
సఙ్ఘస్సేవ చ తం హోతి, గిహీనం పన రూహతి.
భిక్ఖు వా సామణేరో వా, కాలం భిక్ఖునుపస్సయే;
కరోత్యస్స పరిక్ఖారా, భిక్ఖూనంయేవ సన్తకా.
భిక్ఖునీ ¶ సామణేరీ వా, విహారస్మిం సచే మతా;
హోన్తి తస్సా పరిక్ఖారా, భిక్ఖునీనం తు సన్తకా.
‘‘దేహి నేత్వాసుకస్సా’’తి, దిన్నం తం పురిమస్స తు;
‘‘ఇదం దమ్మీ’’తి దిన్నం తం, పచ్ఛిమస్సేవ సన్తకం.
ఏవం దిన్నవిధిం ఞత్వా, మతస్స వామతస్స వా;
విస్సాసం వాపి గణ్హేయ్య, గణ్హే మతకచీవరం.
మూలపత్తఫలక్ఖన్ధ-తచపుప్ఫప్పభేదతో;
ఛబ్బిధం రజనం వుత్తం, వన్తదోసేన తాదినా.
మూలే హలిద్దిం, ఖన్ధేసు, మఞ్జేట్ఠం తుఙ్గహారకం;
పత్తేసు అల్లియా పత్తం, తథా పత్తఞ్చ నీలియా.
కుసుమ్భం కింసుకం పుప్ఫే, తచే లోద్దఞ్చ కణ్డులం;
ఠపేత్వా రజనం సబ్బం, ఫలం సబ్బమ్పి వట్టతి.
కిలిట్ఠసాటకం వాపి, దుబ్బణ్ణం వాపి చీవరం;
అల్లియా పన పత్తేన, ధోవితుం పన వట్టతి.
చీవరానం కథా సేసా, పఠమే కథినే పన;
తత్థ వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బా విభావినా.
చీవరక్ఖన్ధకకథా.
మహావగ్గో నిట్ఠితో.
చూళవగ్గో
పారివాసికక్ఖన్ధకకథా
తజ్జనీయం ¶ ¶ నియస్సఞ్చ, పబ్బాజం పటిసారణం;
తివిధుక్ఖేపనఞ్చాతి, సత్త కమ్మాని దీపయే.
తేచత్తాలీస వత్తాని, ఖన్ధకే కమ్మసఞ్ఞితే;
నవాధికాని తింసేవ, ఖన్ధకే తదనన్తరే.
ఏవం సబ్బాని వత్తాని, ద్వాసీతేవ మహేసినా;
హోన్తి ఖన్ధకవత్తాని, గహితాగహణేన తు.
పారివాసఞ్చ వత్తఞ్చ, సమాదిన్నస్స భిక్ఖునో;
రత్తిచ్ఛేదో కథం వుత్తో, వత్తభేదో కథం భవే?
సహవాసో వినావాసో, అనారోచనమేవ చ;
పారివాసికభిక్ఖుస్స, రత్తిచ్ఛేదో చ దుక్కటం.
ఏకచ్ఛన్నే పనావాసే, పకతత్తేన భిక్ఖునా;
నివాసో దకపాతేన, ఉక్ఖిత్తస్స నివారితో.
పారివాసికభిక్ఖుస్స, అన్తోయేవ న లబ్భతి;
ఇచ్చేవం పన నిద్దిట్ఠం, మహాపచ్చరియం పన.
‘‘అవిసేసేన నిద్దిట్ఠం, మహాఅట్ఠకథాదిసు;
ఉభిన్నం దకపాతేన, నివాసో వారితో’’తి హి.
అభిక్ఖుకే పనావాసే, అనావాసేపి కత్థచి;
విప్పవాసం వసన్తస్స, రత్తిచ్ఛేదో చ దుక్కటం.
పారివాసికభిక్ఖుస్స, భిక్ఖుం దిస్వాన తఙ్ఖణే;
నారోచేన్తస్స చేతస్స, రత్తిచ్ఛేదో చ దుక్కటం.
పఞ్చేవ ¶ చ యథావుడ్ఢం, లభతే పారివాసికో;
కాతుం తత్థేవ చ ఠత్వా, ఉపోసథపవారణం.
వస్ససాటిం ¶ యథావుడ్ఢం, దేన్తి చే సఙ్ఘదాయకా;
ఓణోజనం తథా భత్తం, లభతే పఞ్చిమే పన.
పారివాసికక్ఖన్ధకకథా.
సమథక్ఖన్ధకకథా
వివాదాధారతా చాను-వాదాధికరణమ్పి చ;
ఆపత్తాధారతా చేవ, కిచ్చాధికరణమ్పి చ.
ఏతాని పన చత్తారి, వుత్తాని చ మహేసినా;
భేదకారకవత్థూని, వివాదో తత్థ నిస్సితో.
విపత్తియో చతస్సోవ, అనువాదో ఉపాగతో;
ఆపత్తాధారతా నామ, సత్త ఆపత్తియో మతా.
సఙ్ఘకిచ్చాని నిస్సాయ, కిచ్చాధికరణం సియా;
ఏతేసం తు చతున్నమ్పి, సమత్తా సమథా మతా.
సమ్ముఖా సతి చామూళ్హో, పటిఞ్ఞావినయోపి చ;
తస్సపాపియసీ చేవ, తథా యేభుయ్యసీపి చ.
తిణవత్థారకో చేవ, సత్తమో వినయో మతో;
సత్తిమే సమథా వుత్తా, బుద్ధేనాదిచ్చబన్ధునా.
వివాదో సమ్మతి ద్వీహి, అనువాదో చతూహి చ;
ఆపత్తి పన తీహేవ, కిచ్చమేకేన సమ్మతి.
ఛట్ఠేన పఠమేనాపి, వివాదో ఏత్థ సమ్మతి;
సమ్ముఖావినయాదీహి, అనుపుబ్బేన తీహిపి.
తథేవ ¶ పఞ్చమేనాపి, అనువాదో హి సమ్మతి;
సమ్ముఖేన పటిఞ్ఞాయ, తిణవత్థారకేన చ.
ఆపత్తూపసమం యాతి, తీహేవ సమథేహి సా;
సమ్ముఖావినయేనేవ, కిచ్చమేకేన సమ్మతి.
యేభుయ్యసికకమ్మే ¶ తు, సలాకం గాహయే బుధో;
గూళ్హేన వివటేనాపి, కణ్ణజప్పేన వా పన.
అలజ్జుస్సదే గూళ్హేన, వివటేనేవ లజ్జిసు;
బాలేసు కణ్ణజప్పేన, సలాకం గాహయే బుధో.
లజ్జీ అలజ్జీ బాలోతి, కేన సక్కా విజానితుం?
సకేన కమ్మునాయేవ, తేన సక్కా విజానితుం.
ఆపజ్జతి చ సఞ్చిచ్చ, ఆపత్తిం పరిగూహతి;
ఛన్దాదిఅగతిం యాతి, అలజ్జీ ఏదిసో సియా.
నాపజ్జతి చ సఞ్చిచ్చ, ఆపత్తిం న చ గూహతి;
న గచ్ఛతిగతిఞ్చాపి, ఏదిసో లజ్జి పుగ్గలో.
దుచ్చిన్తితో చ దుబ్భాసీ, తథా దుక్కటకారికో;
ఏదిసో పన ‘‘బాలో’’తి, లక్ఖణేనేవ ఞాయతి.
తిధా సలాకగాహేన, బహుకా ధమ్మవాదినో;
యేభుయ్యసికకమ్మేన, కత్తబ్బన్తి జినోబ్రవి.
అలజ్జీ సానువాదో చ, అసుచీ కమ్మతో చ యో;
తస్సపాపియసీకమ్మ-యోగ్గో సో హోతి పుగ్గలో.
భణ్డనే కలహే జాతే, వివాదస్మిం అనప్పకే;
బహుఅస్సామణే చిణ్ణే, అనగ్గేపి చ భస్సకే.
మూలమూలం గవేసన్తం, హోతి వాళఞ్చ కక్ఖళం;
తిణవత్థారకేనేవ, కాతబ్బన్తి పకాసితం.
యథా ¶ చ తిణపణ్ణేన, ఛన్నం గూథఞ్చ ముత్తకం;
న చ వాయతి దుగ్గన్ధం, వూపసమ్మతి తఙ్ఖణే.
ఠపేత్వా థుల్లవజ్జఞ్చ, గిహీహి పటిసంయుతం;
దిట్ఠావికమ్మికఞ్చేవ, యో చ తత్థ న హోతి తం.
సేసాయాపత్తియా యావ, ఉపసమ్పదమాళతో;
సుద్ధో హోతి నిరాపత్తి, తిణవత్థారకే తథా.
సమథక్ఖన్ధకకథా.
ఖుద్దకవత్థుక్ఖన్ధకకథా
రుక్ఖే ¶ వా పన కుట్టేవా, అట్టానే థమ్భకేసు వా;
న్హాయమానో సకం కాయం, ఉగ్ఘంసేయ్యస్స దుక్కటం.
కాయం గన్ధబ్బహత్థేన, కురువిన్దకసుత్తియా;
మల్లకేన న ఘంసేయ్య, నాఞ్ఞమఞ్ఞఞ్చ కాయతో.
అకతం మల్లకం నామ, గిలానస్సేవ వట్టతి;
కతం తం మల్లకం నామ, సబ్బేసమ్పి న వట్టతి.
కపాలిట్ఠకఖణ్డాని, సబ్బస్స పుథుపాణికం;
గిలానస్సాగిలానస్స, వత్థవట్టి చ వట్టతి.
వుత్తా ఫేణకపాసాణ-కథలా పాదఘంసనే;
వట్టం వా చతురస్సం వా, కతకం న చ వట్టతి.
యం కిఞ్చిపి అలఙ్కారం, ధారేన్తస్సపి దుక్కటం;
హోతి అన్తమసో తాల-పణ్ణమత్తమ్పి భిక్ఖునో.
ఓసణ్హేయ్య సకే కేసే, యో హత్థఫణకేన వా;
ఫణకేనపి కోచ్ఛేన, దుక్కటం తస్స నిద్దిసే.
సిత్థతేలోదతేలేహి ¶ , మణ్డనత్థం న వట్టతి;
అనులోమనిపాతత్థం, ఉద్ధంలోమేన భిక్ఖునా.
హత్థం తేలేన తేమేత్వా, పుఞ్ఛితబ్బా సిరోరుహా;
వట్టతుణ్హాభితత్తస్స, అల్లహత్థేన పుఞ్ఛితుం.
ఆదాసే ఉదపత్తే వా, యత్థ కత్థచి అత్తనో;
ముఖబిమ్బం వినా హేతుం, ఓలోకేన్తస్స దుక్కటం.
‘‘సఞ్ఛవిం తు ముఖం, నో’’తి, దట్ఠుమాబాధపచ్చయా;
‘‘జిణ్ణో నో’’తాయుసఙ్ఖార-జాననత్థఞ్చ వట్టతి.
నచ్చం వా పన గీతం వా, వాదితం వాపి భిక్ఖునో;
దట్ఠుం వా పన సోతుం వా, గచ్ఛతో హోతి దుక్కటం.
దట్ఠుమన్తమసో మోర-నచ్చమ్పి చ న వట్టతి;
సోతుమన్తమసో దన్త-గీతమ్పి చ న వట్టతి.
నచ్చన్తస్స ¶ సయం వాపి, నచ్చాపేన్తస్స దుక్కటం;
అనాపత్తన్తరారామే, ఠత్వా సుణాతి పస్సతి.
‘‘పస్సిస్సామీ’’తి నచ్చం వా, గీతం వా పన వాదితం;
విహారతో విహారం వా, గచ్ఛతో హోతి దుక్కటం.
ఆపత్తన్తోవిహారేపి, ఉట్ఠహిత్వాన గచ్ఛతో;
ఠత్వా గీవం పసారేత్వా, పస్సతోపి చ వీథియం.
కేసా దీఘా న ధారేయ్యా, యో ధారేయ్యస్స దుక్కటం;
ద్వఙ్గులం వా దుమాసం వా, తతో ఉద్ధం న వట్టతి.
నఖే నాసికలోమాని, దీఘాని న తు ధారయే;
న చ వీసతిమట్ఠం వా, కాతుం వట్టతి భిక్ఖునో.
కప్పాపేయ్య విసుం మస్సుం, దాఠికం వా ఠపేయ్య యో;
సంహరాపేయ్య వా లోమం, సమ్బాధే తస్స దుక్కటం.
ఛిన్దతో ¶ దుక్కటం వుత్తం, కేసే కత్తరికాయ వా;
అగిలానస్స అఞ్ఞేన, ఛిన్దాపేన్తస్స వా తథా.
ఛిన్దతో అత్తనో అఙ్గ-జాతం థుల్లచ్చయం సియా;
సేసఙ్గఛేదనే అత్త-వధే ఆపత్తి దుక్కటం.
అహికీటాదిదట్ఠస్స, తాదిసాబాధపచ్చయా;
న దోసో ఛిన్దతో అఙ్గం, మోచేన్తస్స చ లోహితం.
అపరిస్సావనో మగ్గం, సచే గచ్ఛతి దుక్కటం;
యాచమానస్స వా మగ్గే, తథేవాదదతోపి తం.
న భుఞ్జే న పివే నగ్గో, న ఖాదే న చ సాయయే;
న దదే న చ గణ్హేయ్య, న గచ్ఛేయ్యపి అఞ్జసం.
వన్దితబ్బం న నగ్గేన, వన్దాపేతబ్బమేవ వా;
పరికమ్మం న కాతబ్బం, న నగ్గేన చ కారయే.
పరికమ్మే పటిచ్ఛాదీ, తిస్సో జన్తాఘరాదికా;
వుత్తా, వత్థపటిచ్ఛాదీ, సబ్బత్థ పన వట్టతి.
యత్థ కత్థచి పేళాయం, భుఞ్జితుం న చ వట్టతి;
ఏకతో భుఞ్జతో హోతి, దుక్కటం ఏకభాజనే.
ఏకపావురణా ¶ ఏక-త్థరణా వా నిపజ్జరే;
ఏకమఞ్చేపి వా తేసం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
న నిసీదేయ్య సఙ్ఘాటి-పల్లత్థికముపాగతో;
కిఞ్చి కీళం న కీళేయ్య, పలితం న చ గాహయే.
భముకాయ నలాటే వా, దాఠికాయపి ఉగ్గతం;
తాదిసం పలితం చఞ్ఞం, గాహాపేతుమ్పి వట్టతి.
అగిలానో సచే భిక్ఖు, ఛత్తం ధారేయ్య దుక్కటం;
అత్తనో చీవరాదీనం, గుత్తత్థం పన వట్టతి.
హత్థిసోణ్డం ¶ చతుక్కణ్ణం, వసనం మచ్ఛవాళకం;
వేల్లియం తాలవణ్టఞ్చ, నివాసేన్తస్స దుక్కటం.
గహిపారుపనం వాపి, పారుపన్తస్స దుక్కటం;
నివాసనే పారుపనే, పరిమణ్డలతా మతా.
లోకాయతం న వాచేయ్య, న చ తం పరియాపుణే;
న తిరచ్ఛానవిజ్జా వా, వాచేతబ్బావ భిక్ఖునా.
న చ వట్టతి ధారేతుం, సబ్బా చామరిబీజనీ;
న చాలిమ్పేయ్య దాయం వా, న చ లఞ్జే ముఖమ్పి చ.
న వహే ఉభతోకాజం, వట్టతన్తరకాజకం;
సీసక్ఖన్ధకటోలమ్బ-భారే దోసో న విజ్జతి.
అట్ఠఙ్గులాదికం భిక్ఖు, పచ్ఛిమం చతురఙ్గులా;
ఖాదతో దన్తకట్ఠఞ్చ, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
రుక్ఖం నేవాభిరూహేయ్య, కిచ్చే సతిపి పోరిసం;
ఆపదాసు యథాకామం, వట్టతేవాభిరూహితుం.
లసుణం న చ ఖాదేయ్య, సచే నాకల్లకో సియా;
నారోపేతబ్బకం బుద్ధ-వచనం అఞ్ఞథా పన.
ఖిపితేన చ వత్తబ్బం, ‘‘జీవా’’తి, గిహినా పున;
‘‘జీవథా’’తి చ వుత్తేన, ‘‘చిరం జీవా’’తి వట్టతి.
సామణేరం గహట్ఠం వా, ఆకోటేన్తస్స దుక్కటం;
సయనే పుప్ఫసంకిణ్ణే, న వట్టతి నిపజ్జితుం.
ఖురభణ్డం ¶ న గణ్హేయ్య, సచే న్హాపితపుబ్బకో;
న చ ధారణియా ఉణ్హీ, సబ్బా బాహిరలోమికా.
అఙ్గరాగం కరోన్తస్స, దుక్కటం సముదీరితం;
అకాయబన్ధనస్సాపి, గామం పవిసతోపి చ.
లోహజం ¶ దారుజం సబ్బం, కప్పియం మత్తికామయం;
వినా సత్థఞ్చ పత్తఞ్చ, కతకం కుమ్భకారికం.
ఖుద్దకవత్థుక్ఖన్ధకకథా.
సేనాసనక్ఖన్ధకకథా
ఆసన్దికో అతిక్కన్త-పమాణోపి చ వట్టతి;
తథా పఞ్చఙ్గపీఠమ్పి, సత్తఙ్గమ్పి చ వట్టతి.
తూలోనద్ధా ఘరేయేవ, మఞ్చపీఠా నిసీదితుం;
సీసపాదూపధానఞ్చ, అగిలానస్స వట్టతి.
సన్థరిత్వా గిలానస్స, ఉపధానాని తత్థ చ;
పచ్చత్థరణకం దత్వా, నిపజ్జన్తస్స వట్టతి.
తిరియం ముట్ఠిరతనం, హోతి బిమ్బోహనం మితం;
దీఘతో చ దియడ్ఢం వా, ద్విహత్థన్తి కురున్దియం.
పూరితా చోళపణ్ణుణ్ణ-తిణవాకేహి పఞ్చహి;
భిసియో భాసితా పఞ్చ, తూలానం గణనావసా.
భిసితూలాని పఞ్చేవ, తథా తూలాని తీణిపి;
లోమాని మిగపక్ఖీనం, గబ్భా బిమ్బోహనస్సిమే.
మనుస్సలోమం లోమేసు, పుప్ఫేసు బకులాదికం;
సుద్ధం తమాలపత్తఞ్చ, పణ్ణేసు న చ వట్టతి.
ఉణ్ణాదికం పఞ్చవిధఞ్చ తూలం;
మహేసినా యం భిసియం పవుత్తం;
మసూరకే ¶ తం పన వట్టతీతి;
కురున్దియం అట్ఠకథాయ వుత్తం.
యదేతం ¶ తివిధం తూలం, భిసియం తం అకప్పియం;
మిస్సం తమాలపత్తం తు, సబ్బత్థ పన వట్టతి.
రూపం తు పురిసిత్థీనం, తిరచ్ఛానగతస్స వా;
కారేన్తస్స కరోతో వా, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
జాతకం పన వత్థుం వా, కారాపేతుం పరేహి వా;
మాలాకమ్మం లతాకమ్మం, సయం కాతుమ్పి వట్టతి.
సమానాసనికో నామ, ద్వీహి వస్సేహి యో పన;
వుడ్ఢో వా దహరో వాపి, వస్సేనేకేన వా పన.
సమానవస్సే వత్తబ్బం, కిఞ్చ నామిధ విజ్జతి;
సత్తవస్సతివస్సేహి, పఞ్చవస్సో నిసీదతి.
హేట్ఠా దీఘాసనం తిణ్ణం, యం పహోతి నిసీదితుం;
ఏకమఞ్చేపి పీఠే వా, ద్వే నిసీదన్తి వట్టతి.
ఉభతోబ్యఞ్జనం ఇత్థిం, ఠపేత్వా పణ్డకం పన;
దీఘాసనే అనుఞ్ఞాతం, సబ్బేహిపి నిసీదితుం.
పురిమికో పచ్ఛిమికో, తథేవన్తరముత్తకో;
తయో సేనాసనగ్గాహా, సమ్బుద్ధేన పకాసితా.
పుబ్బారుణా పాటిపదస్స యావ;
పునారుణో భిజ్జతి నేవ తావ;
ఇదఞ్హి సేనాసనగాహకస్స;
ఖేత్తన్తి వస్సూపగమే వదన్తి.
పాతోవ గాహితే అఞ్ఞో, భిక్ఖు సేనాసనే పన;
సచే యాచతి ఆగన్త్వా, వత్తబ్బో గాహితన్తి సో.
సఙ్ఘికం అపలోకేత్వా, గహితం వస్సవాసికం;
అన్తోవస్సేపి విబ్భన్తో, లభతే తత్రజం సచే.
వుట్ఠవస్సో ¶ సచే భిక్ఖు, కిఞ్చి ఆవాసిహత్థతో;
గహేత్వా కప్పియం భణ్డం, దత్వా తస్సత్తనో పన.
‘‘అసుకస్మిం ¶ కులే మయ్హం, వస్సావాసికచీవరం;
గాహితం గణ్హ’’ఇచ్చేవం, వత్వా గచ్ఛతి సో దిసం.
ఉప్పబ్బజతి చే తత్థ, గతట్ఠానే, న లబ్భతి;
గహేతుం తస్స సమ్పత్తం, సఙ్ఘికంయేవ తం సియా.
మనుస్సే సమ్ముఖా తత్థ, పటిచ్ఛాపేతి చే పన;
సబ్బం లభతి సమ్పత్తం, వస్సావాసికచీవరం.
ఆరామో చ విహారో చ, వత్థూని దువిధస్సపి;
భిసి బిమ్బోహనం మఞ్చ-పీఠన్తి తతియం పన.
లోహకుమ్భీ కటాహఞ్చ, భాణకో లోహవారకో;
వాసి ఫరసు కుద్దాలో, కుఠారీ చ నిఖాదనం.
వల్లి వేళు తిణం పణ్ణం, ముఞ్జపబ్బజమేవ చ;
మత్తికా దారుభణ్డఞ్చ, పఞ్చమం తు యథాహ చ.
‘‘ద్వీహి సఙ్గహితాని ద్వే, తతియం చతుసఙ్గహం;
చతుత్థం నవకోట్ఠాసం, పఞ్చమం అట్ఠధా మతం.
ఇతి పఞ్చహి రాసీహి, పఞ్చనిమ్మలలోచనో;
పఞ్చవీసవిధం నాథో, గరుభణ్డం పకాసయి’’.
ఇదఞ్హి పన సఙ్ఘస్స, సన్తకం గరుభణ్డకం;
విస్సజ్జేన్తో విభాజేన్తో, భిక్ఖు థుల్లచ్చయం ఫుసే.
భిక్ఖునా గరుభణ్డం తు, సఙ్ఘేన హి గణేన వా;
విస్సజ్జితమవిస్సట్ఠం, విభత్తమవిభాజితం.
పురిమేసు హి తీస్వేత్థ, న చత్థాగరుభణ్డకం;
లోహకుమ్భీ కటాహో చ, లోహభాణకమేవ చ.
తివిధం ¶ ఖుద్దకం వాపి, గరుభణ్డకమేవిదం;
పాదగణ్హనకో లోహ-వారకో భాజియో మతో.
ఉద్ధం పన తతో లోహ-వారకో గరుభణ్డకం;
భిఙ్కారాదీని సబ్బాని, గరుభణ్డాని హోన్తి హి.
భాజేతబ్బో అయోపత్తో;
తమ్బాయోథాలకాపి చ;
ధూమనేత్తాదికం ¶ నేవ;
భాజేతబ్బన్తి దీపితం.
అత్తనా పటిలద్ధం తం, లోహభణ్డం తు కిఞ్చిపి;
న పుగ్గలికభోగేన, భుఞ్జితబ్బఞ్హి భిక్ఖునా.
కంసవట్టకలోహానం, భాజనానిపి సబ్బసో;
న పుగ్గలికభోగేన, వట్టన్తి పరిభుఞ్జితుం.
తిపుభణ్డేపి ఏసేవ, నయో ఞేయ్యో విభావినా;
న దోసో సఙ్ఘికే అత్థి, గిహీనం సన్తకేసు వా.
ఖీరపాసాణసమ్భూతం, గరుకం తట్టకాదికం;
పాదగణ్హనతో ఉద్ధం, ఘటకో గరుభణ్డకో.
సిఙ్గిసజ్ఝుమయం హార-కూటజం ఫలికుబ్భవం;
భాజనాని న వట్టన్తి, గిహీనం సన్తకానిపి.
వాసి భాజనియా ఖుద్దా, గరుభణ్డం మహత్తరీ;
తథా ఫరసు వేజ్జానం, సిరావేధనకమ్పి చ.
కుఠారి వాసి కుద్దాలో, గరుభణ్డం నిఖాదనం;
సిఖరమ్పి చ తేనేవ, గహితన్తి పకాసితం.
చతురస్సముఖం దోణి-ముఖం వఙ్కమ్పి తత్థ చ;
సదణ్డం ఖుద్దకం సబ్బం, గరుభణ్డం నిఖాదనం.
ముట్ఠికమధికరణీ ¶ , సణ్డాసో వా తులాదికం;
కిఞ్చి సఙ్ఘస్స దిన్నం చే, తం సబ్బం గరుభణ్డకం.
న్హాపితస్స చ సణ్డాసో, కత్తరీ చ మహత్తరీ;
మహాపిప్ఫలకం తున్న-కారానం గరుభణ్డకం.
వల్లి సఙ్ఘస్స దిన్నా వా, తత్థజాతాపి రక్ఖితా;
అడ్ఢబాహుప్పమాణాపి, గరు వేత్తలతాదికా.
సుత్తవాకాదినిబ్బత్తా, రజ్జుకా యోత్తకాని వా;
సఙ్ఘస్స దిన్నకాలే తు, గచ్ఛన్తి గరుభణ్డతం.
నాళికేరస్స హీరే వా, వాకే వా పన కేనచి;
వట్టేత్వా హి కతా ఏక-వట్టాపి గరుభణ్డకం.
వేళు ¶ సఙ్ఘస్స దిన్నో వా, రక్ఖితో తత్థజాతకో;
అట్ఠఙ్గులాయతో సూచి-దణ్డమత్తో గరుం సియా.
ఛత్తదణ్డసలాకాయో, దణ్డో కత్తరయట్ఠిపి;
పాదగణ్హనకా తేల-నాళీ భాజనియా ఇమే.
ముఞ్జాదీసుపి యం కిఞ్చి, ముట్ఠిమత్తం గరుం సియా;
తాలపణ్ణాదిమేకమ్పి, దిన్నం వా తత్థజాతకం.
అట్ఠఙ్గులప్పమాణోపి, గరుకం రిత్తపోత్థకో;
మత్తికా పకతీ వాపి, పఞ్చవణ్ణా సుధాపి వా.
సిలేసాదీసు వా కిఞ్చి, దిన్నం వా తత్థజాతకం;
తాలపక్కపమాణం తు, గరుభణ్డన్తి దీపితం.
వల్లివేళాదికం కిఞ్చి, అరక్ఖితమగోపితం;
గరుభణ్డం న హోతేవ, గహేతబ్బం యథాసుఖం.
రక్ఖితం గోపితం వాపి, గహేతబ్బం తు గణ్హతా;
సమకం అతిరేకం వా, దత్వా ఫాతికమేవ వా.
అఞ్జనం ¶ హరితాలఞ్చ, తథా హిఙ్గు మనోసిలా;
భాజేతబ్బన్తి విఞ్ఞేయ్యం, విఞ్ఞునా వినయఞ్ఞునా.
దారుభణ్డేపి యో కోచి, సూచిదణ్డప్పమాణకో;
అట్ఠఙ్గులాయతో దారు-భణ్డకో గరుభణ్డకం.
మహాఅట్ఠకథాయం తు, విభజిత్వావ దస్సితం;
ఆసన్దికోపి సత్తఙ్గో, భద్దపీఠఞ్చ పీఠికా.
పీఠమేళకపాదఞ్చ, తథామణ్డకవట్టకం;
కోచ్ఛం పలాలపీఠఞ్చ, ధోవనే ఫలకమ్పి చ.
భణ్డికా ముగ్గరో చేవ, వత్థఘట్టనముగ్గరో;
అమ్బణమ్పి చ మఞ్జూసా, నావా రజనదోణికా.
ఉళుఙ్కోపి సముగ్గోపి, కరణ్డమ్పి కటచ్ఛుపి;
ఏవమాది తు సబ్బమ్పి, సఙ్ఘికం గరుభణ్డకం.
సబ్బం దారుమయం గేహ-సమ్భారం గరుకం మతం;
భాజియం కప్పియం చమ్మం, అకప్పియమభాజియం.
ఏళచమ్మం ¶ గరుం వుత్తం, తథేవోదుక్ఖలాదికం;
పేసకారాదిభణ్డఞ్చ, కసిభణ్డఞ్చ సఙ్ఘికం.
తథేవాధారకో పత్త-పిధానం తాలవణ్టకం;
బీజనీ పచ్ఛి చఙ్కోటం, సబ్బా సమ్ముఞ్జనీ గరు.
యం కిఞ్చి భూమత్థరణం, యో కోచి కటసారకో;
చక్కయుత్తకయానఞ్చ, సబ్బమ్పి గరుభణ్డకం.
ఛత్తఞ్చ ముట్ఠిపణ్ణఞ్చ, విసాణంతుమ్బభాజనం;
ఉపాహనారణీధమ్మ-కరణాది లహుం ఇదం.
హత్థిదన్తో విసాణఞ్చ, యథాగతమతచ్ఛితం;
మఞ్చపాదాది యం కిఞ్చి, భాజనీయమనిట్ఠితం.
నిట్ఠితో ¶ తచ్ఛితో వాపి, విధో హిఙ్గుకరణ్డకో;
అఞ్జనీ చ సలాకాయో, భాజనీ ఉదపుఞ్ఛనీ.
సబ్బం కులాలభణ్డమ్పి, పరిభోగారహం పన;
పత్తఙ్గారకటాహఞ్చ, ధూమదానం కపల్లికా.
థూపికా దీపరుక్ఖో చ, చయనచ్ఛదనిట్ఠకా;
సఙ్ఘికం పన సబ్బమ్పి, గరుభణ్డన్తి దీపితం.
పత్తో కఞ్చనకో చేవ, థాలకం కుణ్డికాపి చ;
ఘటకో లోహభణ్డేపి, కుణ్డికాపి చ భాజియా.
గరునా గరుభణ్డఞ్చ, థావరేన చ థావరం;
సఙ్ఘస్స పరివత్తేత్వా, గణ్హితుం పన వట్టతి.
అధోతేన చ పాదేన, నక్కమే సయనాసనం;
అల్లపాదేన వా భిక్ఖు, తథేవ సఉపాహనో.
భూమియా నిట్ఠుభన్తస్స, పరికమ్మకతాయ వా;
పరికమ్మకతం భిత్తిం, అపస్సేన్తస్స దుక్కటం.
పరికమ్మకతం భూమిం, సఙ్ఘికం మఞ్చపీఠకం;
అత్తనో సన్తకేనేవ, పత్థరిత్వాన కేనచి.
నిపజ్జితబ్బం, సహసా, తస్స నిద్దాయతో యది;
సరీరావయవో కోచి, మఞ్చం ఫుసతి దుక్కటం.
లోమేసు ¶ పన లోమానం, గణనాయేవ దుక్కటం;
తలేన హత్థపాదానం, వట్టతక్కమితుం పన.
సహస్సగ్ఘనకో కోచి, పిణ్డపాతో సచీవరో;
పత్తో అవస్సికం భిక్ఖుం, లిఖిత్వా ఠపితోపి చ.
తాదిసో పిణ్డపాతోవ, సట్ఠివస్సానమచ్చయే;
ఉప్పన్నో సట్ఠివస్సస్స, ఠితికాయ దదే బుధో.
ఉద్దేసభత్తం ¶ భుఞ్జిత్వా, జాతో చే సామణేరకో;
గహేతుం లభతి తం పచ్ఛా, సామణేరస్స పాళియా.
సమ్పుణ్ణవీసవస్సో యో, స్వే ఉద్దేసం లభిస్సతి;
అజ్జ సో ఉపసమ్పన్నో, అతీతా ఠితికా సియా.
సచే పన సలాకా తు, లద్ధా భత్తం న తందినే;
లద్ధం, పునదినే తస్స, గాహేతబ్బం, న సంసయో.
ఉత్తరుత్తరిభఙ్గస్స, భత్తస్సేకచరస్స హి;
విసుఞ్హి ఠితికా కత్వా, దాతబ్బా తు సలాకికా.
భత్తమేవ సచే లద్ధం, న పనుత్తరిభఙ్గకం;
లద్ధముత్తరిభఙ్గం వా, న లద్ధం భత్తమేవ వా.
యేన యేన హి యం యం తు, న లద్ధం, తస్స తస్స చ;
తం తం పునదినే చాపి, గాహేతబ్బన్తి దీపితం.
సఙ్ఘుద్దేసాదికం భత్తం, ఇదం సత్తవిధమ్పి చ;
ఆగన్తుకాదిభత్తఞ్చ, చతుబ్బిధముదీరితం.
విహారవారభత్తఞ్చ, నిచ్చఞ్చ కుటిభత్తకం;
పన్నరసవిధం భత్తం, ఉద్దిట్ఠం సబ్బమేవిధ.
పాళిమట్ఠకథఞ్చేవ, ఓలోకేత్వా పునప్పునం;
సఙ్ఘికే పచ్చయే సమ్మా, విభజేయ్య విచక్ఖణో.
సేనాసనక్ఖన్ధకకథా.
వత్తక్ఖన్ధకకథా
ఆగన్తుకావాసికపిణ్డచారీ-;
సేనాసనారఞ్ఞనుమోదనాసు ¶ ;
వత్తాని భత్తే గమికస్స జన్తా-;
ఘరే తథా వచ్చకుటిప్పవేసే.
ఆచరియుపజ్ఝాయకసిస్ససద్ధి- ¶ ;
విహారివత్తానిపి సబ్బసోవ;
వత్తాని వుత్తాని చతుద్దసేవ;
విసుద్ధచిత్తేన వినాయకేన.
ఆగన్తుకేన ఆరామం, పవిసన్తేన భిక్ఖునా;
ఛత్తం పనాపనేతబ్బం, ముఞ్చితబ్బా ఉపాహనా.
ఓగుణ్ఠనం న కాతబ్బం, సీసే చీవరమేవ వా;
న హి తేన చ ధోతబ్బా, పాదా పానీయవారినా.
వన్దితబ్బావ పుచ్ఛిత్వా, విహారే వుడ్ఢభిక్ఖునో;
కాలే సేనాసనం తేన, పుచ్ఛితబ్బఞ్చ భిక్ఖునా.
వచ్చట్ఠానఞ్చ పస్సావ-ట్ఠానం పానీయమేవ చ;
పరిభోజనీయం సఙ్ఘ-కతికం గోచరాదికం.
వుడ్ఢమాగన్తుకం దిస్వా, భిక్ఖునావాసికేనపి;
పత్తం పటిగ్గహేతబ్బం, పచ్చుగ్గన్త్వాన చీవరం.
ఆసనం పఞ్ఞపేతబ్బం, తస్స పాదోదకమ్పి చ;
ఉపనిక్ఖిపితబ్బఞ్చ, పుచ్ఛితబ్బఞ్చ వారినా.
వన్దేయ్యో పఞ్ఞపేతబ్బం, తస్స సేనాసనమ్పి చ;
అజ్ఝావుత్థమవుత్థం వా, గోచరాగోచరమ్పి చ.
వచ్చట్ఠానఞ్చ పస్సావ-ట్ఠానం సేక్ఖకులాని చ;
పవేసే నిక్ఖమే కాలో, వత్తబ్బో పానియాదికం.
సచే సో నవకో హోతి;
ఆగతాగన్తుకో యథా;
నిసిన్నేనేవ ¶ తేనస్స;
సబ్బమావాసిభిక్ఖునా.
‘‘అత్ర ¶ పత్తం ఠపేహీతి, నిసీదాహీదమాసనం’’;
ఇచ్చేవం పన వత్తబ్బం, దేయ్యం సేనాసనమ్పి చ.
దారుమత్తికభణ్డాని, గన్తుకామేన భిక్ఖునా;
గన్తబ్బం పటిసామేత్వా, థకేత్వావసథమ్పి చ.
ఆపుచ్ఛిత్వాపి గన్తబ్బం, భిక్ఖునా సయనాసనం;
పుచ్ఛితబ్బే అసన్తేపి, గోపేత్వా వాపి సాధుకం.
సహసా పవిసే నాపి, సహసా న చ నిక్ఖమే;
నాతిదూరే నచ్చాసన్నే, ఠాతబ్బం పిణ్డచారినా.
వామహత్థేన సఙ్ఘాటిం, ఉచ్చారేత్వాథ భాజనం;
దక్ఖిణేన పణామేత్వా, భిక్ఖం గణ్హేయ్య పణ్డితో.
సూపం వా దాతుకామాతి, సల్లక్ఖేయ్య ముహుత్తకం;
ఓలోకేయ్యన్తరా భిక్ఖు, న భిక్ఖాదాయికాముఖం.
పానీయాది పనానేయ్యం, భిక్ఖునారఞ్ఞకేనపి;
నక్ఖత్తం తేన యోగో చ, జానితబ్బా దిసాపి చ.
వచ్చపస్సావతిత్థాని, భవన్తి పటిపాటియా;
కరోన్తస్స యథావుడ్ఢం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
సహసా ఉబ్భజిత్వా వా, న చ వచ్చకుటిం విసే;
ఉక్కాసిత్వా బహి ఠత్వా, పవిసే సణికం పన.
వచ్చం న నిత్థునన్తేన, కాతబ్బం పన భిక్ఖునా;
ఖాదతో దన్తకట్ఠం వా, కరోతో హోతి దుక్కటం.
వచ్చం పన న కాతబ్బం, బహిద్ధా వచ్చదోణియా;
పస్సావోపి న కాతబ్బో, బహి పస్సావదోణియా.
ఖరేన నావలేఖేయ్య, న కట్ఠం వచ్చకూపకే;
ఛడ్డేయ్య న చ పాతేయ్య, ఖేళం పస్సావదోణియా.
పాదుకాసు ¶ ఠితోయేవ, ఉబ్భజేయ్య విచక్ఖణో;
పటిచ్ఛాదేయ్య తత్థేవ, ఠత్వా నిక్ఖమనే పన.
నాచమేయ్య ¶ సచే వచ్చం, కత్వా యో సలిలే సతి;
తస్స దుక్కటముద్దిట్ఠం, మునినా మోహనాసినా.
ససద్దం నాచమేతబ్బం, కత్వా చపు చపూతి చ;
ఆచమిత్వా సరావేపి, సేసేతబ్బం న తూదకం.
ఊహతమ్పి అధోవిత్వా, నిక్ఖమన్తస్స దుక్కటం;
ఉక్లాపాపి సచే హోన్తి, సోధేతబ్బం అసేసతో.
అవలేఖనకట్ఠేన, పూరో చే పీఠరో పన;
ఛడ్డేయ్య కుమ్భి రిత్తా చే, కుమ్భిం పూరేయ్య వారినా.
అనజ్ఝిట్ఠో హి వుడ్ఢేన, పాతిమోక్ఖం న ఉద్దిసే;
ధమ్మం న చ భణే, పఞ్హం, న పుచ్ఛేయ్య న విస్సజే.
ఆపుచ్ఛిత్వా కథేన్తస్స, వుడ్ఢం వుడ్ఢతరాగమే;
పున ఆపుచ్ఛనే కిచ్చం, నత్థీతి పరిదీపితం.
వుడ్ఢేనేకవిహారస్మిం, సద్ధిం విహరతా పన;
అనాపుచ్ఛా హి సజ్ఝాయో, న కాతబ్బో కదాచిపి.
ఉద్దేసోపి న కాతబ్బో, పరిపుచ్ఛాయ కా కథా;
న చ ధమ్మో కథేతబ్బో, భిక్ఖునా ధమ్మచక్ఖునా.
న దీపో విజ్ఝాపేతబ్బో, కాతబ్బో వా న చేవ సో;
వాతపానకవాటాని, థకేయ్య వివరేయ్య నో.
చఙ్కమే చఙ్కమన్తో చ, వుడ్ఢతో పరివత్తయే;
తమ్పి చీవరకణ్ణేన, కాయేన న చ ఘట్టయే.
పురతో నేవ థేరానం, న్హాయేయ్య న పనూపరి;
ఉత్తరం ఓతరన్తానం, దదే మగ్గం, న ఘట్టయే.
వత్తం ¶ అపరిపూరేన్తో, న సీలం పరిపూరతి;
అసుద్ధసీలో దుప్పఞ్ఞో, చిత్తేకగ్గం న విన్దతి.
విక్ఖిత్తచిత్తోనేకగ్గో, సద్ధమ్మం న చ పస్సతి;
అపస్సమానో సద్ధమ్మం, దుక్ఖా న పరిముచ్చతి.
తస్మా హి వత్తం పూరేయ్య, జినపుత్తో విచక్ఖణో;
ఓవాదం బుద్ధసేట్ఠస్స, కత్వా నిబ్బానమేహితి.
వత్తక్ఖన్ధకకథా.
భిక్ఖునిక్ఖన్ధకకథా
కాయం ¶ ఊరుం థనం వాపి, వివరిత్వాన భిక్ఖునీ;
అత్తనో అఙ్గజాతం వా, భిక్ఖుస్స న చ దస్సయే.
భిక్ఖునా సహ యం కిఞ్చి, సమ్పయోజేన్తియాపి చ;
తతో భాసన్తియా భిక్ఖుం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
న చ భిక్ఖునియా దీఘం, ధారేయ్య కాయబన్ధనం;
తేనేవ కాయబన్ధేన, థనపట్టేన వా పన.
విలీవేన చ పట్టేన, చమ్మపట్టేన వా తథా;
దుస్సపట్టేన వా దుస్స-వేణియా దుస్సవట్టియా.
న ఫాసుకా నమేతబ్బా, దుక్కటం తు నమేన్తియా;
న ఘంసాపేయ్య సమణీ, జఘనం అట్ఠికాదినా.
హత్థం వా హత్థకోచ్ఛం వా, పాదం వా ముఖమూరుకం;
కోట్టాపేతి సచే తస్సా, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
న ముఖం లిమ్పితబ్బం తు, న చుణ్ణేతబ్బమేవ చ;
మనోసిలాయ వాపత్తి, ముఖం లఞ్జన్తియా సియా.
అఙ్గరాగో ¶ న కాతబ్బో, ముఖరాగోపి వా తథా;
అవఙ్గం న చ కాతబ్బం, న కాతబ్బం విసేసకం.
ఓలోకనకతో రాగా, ఓలోకేతుం న వట్టతి;
ఠాతబ్బం న చ సాలోకే, సనచ్చం న చ కారయే.
దుక్కటం మునినా వుత్తం, గణికం వుట్ఠపేన్తియా;
సురం వా పన మంసం వా, పణ్ణం వా విక్కిణన్తియా.
వడ్ఢిం వాపి వణిజ్జం వా, పయోజేతుం న వట్టతి;
తిరీటం కఞ్చుకం వాపి, యది ధారేతి దుక్కటం.
దాసో వా పన దాసీ వా, తథా కమ్మకరోపి వా;
న చేవుపట్ఠపేతబ్బో, తిరచ్ఛానగతోపి వా.
న చ భిక్ఖునియా సబ్బ-నీలాదిం పన చీవరం;
ధారేతబ్బం, న ధారేయ్య, సబ్బం నమతకమ్పి చ.
పటిచ్ఛన్నాపటిచ్ఛన్నం ¶ , ఛిన్నం వాచ్ఛిన్నమేవ వా;
పురిసబ్యఞ్జనం సబ్బం, ఓలోకేతుం న వట్టతి.
దూరతోవ చ పస్సిత్వా, భిక్ఖుం భిక్ఖునియా పన;
మగ్గో తస్స పదాతబ్బో, ఓక్కమిత్వాన దూరతో.
భిక్ఖుం పన చ పస్సిత్వా, పత్తం భిక్ఖం చరన్తియా;
నీహరిత్వా తముక్కుజ్జం, దస్సేతబ్బం తు భిక్ఖునో.
సంవేల్లికఞ్చ కాతుం వా, ధారేతుం కటిసుత్తకం;
ఉతుకాలే అనుఞ్ఞాతం, ఉతునీనం మహేసినా.
ఇత్థిపోసయుతం యానం, హత్థవట్టకమేవ వా;
పాటఙ్కీ చ గిలానాయ, వట్టతేవాభిరూహితుం.
గరుధమ్మే ఠితాయాపి, మానత్తం తు చరన్తియా;
సమ్మన్నిత్వా పదాతబ్బా, దుతియా పన భిక్ఖునీ.
యస్సా పబ్బజ్జకాలే తు, గబ్భో వుట్ఠాతి ఇత్థియా;
పుత్తో యది చ తస్సాపి, దాతబ్బా దుతియా తథా.
మాతా ¶ లభతి పాయేతుం, భోజేతుం పుత్తమత్తనో;
మణ్డేతుమ్పి ఉరే కత్వా, సేతుం లభతి సా పన.
ఠపేత్వా సహసేయ్యం తు, తస్మిం దుతియికాయ హి;
పురిసేసు యథాఞ్ఞేసు, వత్తితబ్బం తథేవ చ.
విబ్భమేనేవ సా హోతి, యస్మా ఇధ అభిక్ఖునీ;
తస్మా భిక్ఖునియా సిక్ఖా-పచ్చక్ఖానం న విజ్జతి.
విబ్భన్తాయ యథా తస్సా, పున నత్థూపసమ్పదా;
గతాయ తిత్థాయతనం, తథా నత్థూపసమ్పదా.
ఛేదనం నఖకేసానం, పురిసేహి చ వన్దనం;
వణస్స పరికమ్మమ్పి, సాదితుం పన వట్టతి.
న వచ్చకుటియా వచ్చో, కాతబ్బో యాయ కాయచి;
హేట్ఠాపి వివటే ఉద్ధం, పటిచ్ఛన్నేపి వట్టతి.
న చ వట్టతి సబ్బత్థ, పల్లఙ్కేన నిసీదితుం;
గిలానాయడ్ఢపల్లఙ్కం, వట్టతీతి పకాసితం.
న ¶ చ భిక్ఖునియారఞ్ఞే, వత్థబ్బం తు కథఞ్చన;
అతిత్థే నరతిత్థే వా, న్హాయితుం న చ వట్టతి.
సమణీ గన్ధచుణ్ణేన, యా చ వాసితమత్తియా;
న్హాయేయ్య పటిసోతే వా, తస్సా ఆపత్తి దుక్కటం.
‘‘త్వంయేవ పరిభుఞ్జా’’తి, పరిభోగత్థమత్తనో;
దిన్నం అభుత్వా అఞ్ఞస్స, దేన్తియా పన దుక్కటం.
సబ్బం పటిగ్గహాపేత్వా, భిక్ఖూహి పరిభుఞ్జితుం;
అసన్తేనుపసమ్పన్నే, భిక్ఖునీనం తు వట్టతి.
భిక్ఖునిక్ఖన్ధకకథా.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే ఖన్ధకకథా నిట్ఠితా.
చతుబ్బిధకమ్మకథా
చత్తారిమాని ¶ కమ్మాని, అపలోకనసఞ్ఞితం;
ఞత్తి ఞత్తిదుతియఞ్చ, కమ్మం ఞత్తిచతుత్థకం.
అపలోకనకమ్మం తు, పఞ్చ ఠానాని గచ్ఛతి;
ఞత్తికమ్మం నవట్ఠానం, దుతియం సత్త గచ్ఛతి.
తథా ఞత్తిచతుత్థమ్పి, సత్త ఠానాని గచ్ఛతి;
నిస్సారణఞ్చ ఓసారో, భణ్డుకం బ్రహ్మదణ్డకో.
అపలోకనకమ్మఞ్హి, కమ్మలక్ఖణపఞ్చమం;
నిస్సారణఞ్చ ఓసారం, సమణుద్దేసతో వదే.
భణ్డుకం పబ్బజన్తేన, ఛన్నేన బ్రహ్మదణ్డకం;
అఞ్ఞస్సపి చ కాతబ్బో, తథారూపస్స భిక్ఖునో.
సబ్బో సన్నిపతిత్వాన, ఆపుచ్ఛిత్వాన సబ్బసో;
చీవరాదిపరిక్ఖారం, సఙ్ఘో యం దేతి తస్స హి.
తిక్ఖత్తుం అపలోకేత్వా, భిక్ఖూనం రుచియా పన;
ఏవం సఙ్ఘస్స దానం తు, హోతి తం కమ్మలక్ఖణం.
నిస్సారణమథోసారో ¶ , ఉపోసథపవారణా;
సమ్ముతి చేవ దానఞ్చ, పటిగ్గాహో చ సత్తమో.
పచ్చుక్కడ్ఢనతా చేవ, అట్ఠమీ పరికిత్తితా;
కమ్మస్స లక్ఖణఞ్చాతి, నవ ఠానాని ఞత్తియా.
వినిచ్ఛయే అసమ్పత్తే, థేరస్సావినయఞ్ఞునో;
తస్స నిస్సారణా వుత్తా, యా సా నిస్సారణాతి హి.
ఉపసమ్పదాపేక్ఖస్స, ఆగచ్ఛోసారణాతి సా;
ఉపోసథవసేనాపి, పవారణవసేనపి.
ఞత్తియా ¶ ఠపితత్తా హి, ఞత్తికమ్మానిమే దువే;
‘‘ఉపసమ్పదాపేక్ఖఞ్హి, అనుసాసేయ్యహ’’న్తి చ.
‘‘ఇత్థన్నామమహం భిక్ఖుం, పుచ్ఛేయ్యం వినయ’’న్తి చ;
ఏవమాదిపవత్తా హి, ఏదిసా ఞత్తి సమ్ముతి.
నిస్సట్ఠచీవరాదీనం, దానం ‘‘దాన’’న్తి వుచ్చతి;
ఆపత్తీనం పటిగ్గాహో, ‘‘పటిగ్గాహో’’తి వుచ్చతి.
పచ్చుక్కడ్ఢనతా నామ, పవారుక్కడ్ఢనా మతా;
‘‘ఇమం ఉపోసథం కత్వా, కాలే పవారయామి’’తి.
తిణవత్థారకే సబ్బ-పఠమా ఞత్తి చేతరా;
కమ్మలక్ఖణమేతన్తి, నవ ఠానాని ఞత్తియా.
ఞత్తిదుతియకమ్మమ్పి, సత్త ఠానాని గచ్ఛతి;
నిస్సారణమథోసారం, సమ్ముతిం దానమేవ చ.
ఉద్ధారం దేసనం కమ్మ-లక్ఖణం పన సత్తమం;
పత్తనిక్కుజ్జనాదీ తు, నిస్సారోసారణా మతా.
సమ్ముతి నామ సీమాది, సా పఞ్చదసధా మతా;
దానం కథినవత్థస్స, దానం మతకవాససో.
కథినస్సన్తరుబ్భారో, ‘‘ఉబ్భారో’’తి పవుచ్చతి;
దేసనా కుటివత్థుస్స, విహారస్స చ వత్థునో.
తిణవత్థారకమ్మే చ, మోహారోపనతాదిసు;
కమ్మవాచావసేనేత్థ, కమ్మలక్ఖణతా మతా.
ఇతి ¶ ఞత్తిదుతియస్స, ఇమే సత్త పకాసితా;
తథా ఞత్తిచతుత్థమ్పి, సత్త ఠానాని గచ్ఛతి.
నిస్సారణమథోసారం, సమ్ముతిం దాననిగ్గహం;
సమనుభాసనఞ్చేవ, సత్తమం కమ్మలక్ఖణం.
సత్తన్నం తజ్జనాదీనం, కమ్మానం కరణం పన;
నిస్సారణాథ పస్సద్ధి, తేసం ఓసారణా మతా.
ఓవాదో ¶ భిక్ఖునీనం తు, సమ్ముతీతి పకాసితా;
మానత్తపరివాసానం, దానం ‘‘దాన’’న్తి వుచ్చతి.
పున మూలాపటిక్కస్సో, ‘‘నిగ్గహో’’తి పవుచ్చతి;
ఉక్ఖిత్తస్సానువత్తికా, అట్ఠ యావతతీయకా.
అరిట్ఠో చణ్డకాళీ చ, ఏకాదస భవన్తిమే;
ఇమేసం తు వసా ఞేయ్యా, దసేకా సమనుభాసనా.
ఉపసమ్పదకమ్మఞ్చ, కమ్మమబ్భానసఞ్ఞితం;
ఇదం ఞత్తిచతుత్థే తు, సత్తమం కమ్మలక్ఖణం.
అపలోకనకమ్మఞ్చా-పలోకేత్వావ కారయే;
ఞత్తియా దుతియేనాపి, చతుత్థేన న కారయే.
ఞత్తిదుతియకమ్మాని, లహుకానత్థి కానిచి;
కాతబ్బానపలోకేత్వా, సబ్బా సమ్ముతియో సియుం.
సేసాని అపలోకేత్వా, కాతుం పన న వట్టతి;
యథావుత్తనయేనేవ, తేన తేనేవ కారయే.
చతుబ్బిధకమ్మకథా.
కమ్మవిపత్తికథా
వత్థుతో ఞత్తితో చేవ, అనుస్సావనసీమతో;
పరిసతోతి పఞ్చేవ, కమ్మదోసా పకాసితా.
సమ్ముఖాకరణీయం ¶ యం, తం కరోతి అసమ్ముఖా;
కమ్మం వత్థువిపన్నం తం, అధమ్మన్తి పవుచ్చతి.
అసమ్ముఖాకరణీయాని, అట్ఠేవ చ భవన్తి హి;
పత్తనిక్కుజ్జనఞ్చేవ, పత్తస్సుక్కుజ్జనమ్పి చ.
పకాసనీయకమ్మఞ్చ ¶ , సేక్ఖఉమ్మత్తసమ్ముతి;
అవన్దియో తథా బ్రహ్మ-దణ్డో దూతూపసమ్పదా.
ఇమానట్ఠ ఠపేత్వాన, సేసాని పన సబ్బసో;
సమ్ముఖాకరణీయాని, కమ్మాని సుగతోబ్రవి.
ఞత్తితో పన పఞ్చేవ, విపజ్జననయా మతా;
న పరామసతి వత్థుఞ్చ, సఙ్ఘం పుగ్గలమేవ వా.
న పరామసతి ఞత్తిం వా, పచ్ఛా ఞత్తిం ఠపేతి వా;
పఞ్చహేతేహి కమ్మాని, ఞత్తితోవ విపజ్జరే.
అనుస్సావనతో పఞ్చ, కమ్మదోసా పకాసితా;
న పరామసతి వత్థుం వా, సఙ్ఘం పుగ్గలమేవ వా.
హాపేతి సావనం వాపి, సావేతసమయేపి వా;
ఏవం పన విపజ్జన్తి, అనుస్సావనతోపి చ.
ఏకాదసహి సీమాహి, సీమతో కమ్మదోసతా;
వుత్తా ఉపోసథే తావ, ఖన్ధకే సబ్బసో మయా.
చతువగ్గేన కాతబ్బే, కమ్మప్పత్తా అనాగతా;
ఛన్దో చ న పనానీతో, పటిక్కోసన్తి సమ్ముఖా.
ఏవం తివఙ్గికో దోసో, పరిసాయ వసా సియా;
ఆగతా కమ్మపత్తా చ, ఛన్దో చ న పనాగతో.
సమ్ముఖా పటిసేధేన్తి, దుతియే చతువగ్గికే;
ఆగతా కమ్మపత్తా చ, ఛన్దోపి చ సమాహటో.
పటిక్కోసోవ ఏత్థత్థి, తతియే చతువగ్గికే;
ఏవం పఞ్చాదివగ్గేసు, సఙ్ఘేసు తివిధేసుపి.
చతుత్థికా ¶ సియుం దోసా, దస ద్వే పరిసావసా;
ఏవం ద్వాదసధా ఏత్థ, కమ్మాని హి విపజ్జరే.
కమ్మవిపత్తికథా.
సేదమోచనకథా
క.
సోళసపరివారస్స ¶ , పరివారస్స సాదరా;
సుణాథ నిపుణే పఞ్హే, గూళ్హత్థే భణతో మమ.
ఖ.
దివాపజ్జతి నో రత్తిం, రత్తింయేవ చ నో దివా;
కథఞ్చ పటిగ్గణ్హన్తో, న గణ్హన్తో కథం పన.
గ.
ఛిన్దన్తస్స సియాపత్తి, తథేవాఛిన్దతోపి చ;
ఛాదేన్తస్స తథాపత్తి-న ఛాదేన్తస్స భిక్ఖునో.
ఘ.
కా చాపత్తి సమాపత్తి-లాభినోయేవ భిక్ఖునో;
అసమాపత్తిలాభిస్స, కా చ నామస్స సా భవే.
ఙ.
గరుకం భణతో సచ్చం, అలికం భణతో సియుం;
లహుం సచ్చం భణన్తస్స, ముసా చ భణతో గరుం.
చ.
పవిసన్తో చ ఆరామం, ఆపజ్జతి న నిక్ఖమం;
నిక్ఖమన్తోవ ఆపత్తి, న చేవ పవిసం పన;
ఛ.
సమాదియన్తో అసమాదియన్తో;
అనాదియన్తోపి చ ఆదియన్తో;
దేన్తో అదేన్తోపి సియా సదోసో;
తథా కరోన్తోపి చ నో కరోన్తో.
జ.
ఆపజ్జతి చ ధారేన్తో, అధారేన్తో తథేవ చ;
ద్విన్నం మాతా పితా సావ, కథం హోతి? భణాహి మే.
ఝ.
ఉభతోబ్యఞ్జనా ¶ ఇత్థీ, గబ్భం గణ్హాతి అత్తనా;
గణ్హాపేతి పరం గబ్భం, తస్మా మాతాపితా చ సా.
ఞ.
గామే వా యది వారఞ్ఞే, యం పరేసం మమాయితం;
న హరన్తోవ తం థేయ్యా, కథం పారాజికో భవే;
ట.
థేయ్యసంవాసకో ఏసో, లిఙ్గసంవాసథేనకో;
పరభణ్డం అగణ్హన్తో, తేన హోతి పరాజితో.
ఠ.
నారిం రూపవతిం భిక్ఖు, రత్తచిత్తో అసఞ్ఞతో;
మేథునం తాయ కత్వాపి, న సో పారాజికో కథం;
డ.
అచ్ఛరాసదిసం ¶ నారిం, సుపినన్తేన పస్సతి;
తాయ మేథునసంయోగే, కతేపి న భవిస్సతి.
ఢ.
బహిద్ధా గేహతో భిక్ఖు, ఇత్థీ గబ్భన్తరం గతా;
ఛిద్దం గేహస్స నేవత్థి, కథం మేథునతో చుతో;
ణ.
అన్తోదుస్సకుటిట్ఠేన, మాతుగామేన మేథునం;
సన్థతాదివసేనేవ, కత్వా హోతి పరాజితో.
త.
సుత్తే చ వినయేయేవ, ఖన్ధకే సానులోమికే;
సబ్బత్థ నిపుణా ధీరా, ఇమే పఞ్హే భణన్తి తే.
థ.
ఖన్ధకే పరివారే చ, వినయే సానులోమికే;
ఆదరో కరణీయోవ, పటుభావం పనిచ్ఛితా.
సేదమోచనకథా.
పకిణ్ణకవినిచ్ఛయకథా
ఛత్తం పణ్ణమయం కిఞ్చి, బహి అన్తో చ సబ్బసో;
పఞ్చవణ్ణేన సుత్తేన, సిబ్బితుం న చ వట్టతి.
ఛిన్దితుం ¶ అడ్ఢచన్దం వా, పణ్ణే మకరదన్తకం;
ఘటకం వాళరూపం వా, లేఖా దణ్డే న వట్టతి.
సిబ్బితుం ఏకవణ్ణేన, ఛత్తం సుత్తేన వట్టతి;
థిరత్థం, పఞ్చవణ్ణానం, పఞ్జరం వా వినన్ధితుం.
ఘటకం వాళరూపం వా, లేఖా వా పన కేవలా;
భిన్దిత్వా వాపి ఘంసిత్వా, ధారేతుం పన వట్టతి.
అహిఛత్తకసణ్ఠానం, దణ్డబున్దమ్హి వట్టతి;
ఉక్కిరిత్వా కతా లేఖా, బన్ధనత్థాయ వట్టతి.
నానావణ్ణేహి సుత్తేహి, మణ్డనత్థాయ చీవరం;
సమం సతపదాదీనం, సిబ్బితుం న చ వట్టతి.
పత్తస్స ¶ పరియన్తే వా, తథా పత్తముఖేపి వా;
వేణిం సఙ్ఖలికం వాపి, కరోతో హోతి దుక్కటం.
పట్టమ్పి గణ్ఠిపాసానం, అట్ఠకోణాదికంవిధిం;
తత్థగ్ఘియగదారూపం, ముగ్గరాదిం కరోన్తి చ.
తత్థ కక్కటకక్ఖీని, ఉట్ఠాపేన్తి న వట్టతి;
సుత్తా చ పిళకా తత్థ, దువిఞ్ఞేయ్యావ దీపితా.
చతుకోణావ వట్టన్తి, గణ్ఠిపాసకపట్టకా;
కణ్ణకోణేసు సుత్తాని, రత్తే ఛిన్దేయ్య చీవరే.
సూచికమ్మవికారం వా, అఞ్ఞం వా పన కిఞ్చిపి;
చీవరే భిక్ఖునా కాతుం, కారాపేతుం న వట్టతి.
యో చ పక్ఖిపతి భిక్ఖు చీవరం;
కఞ్జిపిట్ఠఖలిఅల్లికాదిసు;
వణ్ణమట్ఠమభిపత్థయం పరం;
తస్స నత్థి పన ముత్తి దుక్కటా.
సూచిహత్థమలాదీనం ¶ , కరణే చీవరస్స చ;
తథా కిలిట్ఠకాలే చ, ధోవనత్థం తు వట్టతి.
రజనే పన గన్ధం వా, తేలం వా లాఖమేవ వా;
కిఞ్చి పక్ఖిపితుం తత్థ, భిక్ఖునో న చ వట్టతి.
సఙ్ఖేన మణినా వాపి, అఞ్ఞేనపి చ కేనచి;
చీవరం న చ ఘట్టేయ్య, ఘంసితబ్బం న దోణియా.
చీవరం దోణియం కత్వా, నాపి ఘట్టేయ్య ముట్ఠినా;
రత్తం పహరితుం కిఞ్చి, హత్థేహేవ చ వట్టతి.
గణ్ఠికే పన లేఖా వా, పిళకా వా న వట్టతి;
కప్పబిన్దువికారో వా, పాళికణ్ణికభేదతో.
థాలకస్స చ పత్తస్స, బహి అన్తోపి వా పన;
ఆరగ్గేన కతా లేఖా, న చ వట్టతి కాచిపి.
ఆరోపేత్వా భమం పత్తం, మజ్జిత్వా చే పచన్తి చ;
‘‘మణివణ్ణం కరిస్సామ’’, ఇతి కాతుం న వట్టతి.
పత్తమణ్డలకే ¶ కిఞ్చి, భిత్తికమ్మం న వట్టతి;
న దోసో కోచి తత్థస్స, కాతుం మకరదన్తకం.
న ధమ్మకరణచ్ఛత్తే, లేఖా కాచిపి వట్టతి;
కుచ్ఛియం వా ఠపేత్వా తం, లేఖం తు ముఖవట్టియం.
సుత్తం వా దిగుణం కత్వా, కోట్టేన్తి చ తహిం తహిం;
కాయబన్ధనసోభత్థం, తం న వట్టతి భిక్ఖునో.
దసాముఖే దళ్హత్థాయ, ద్వీసు అన్తేసు వట్టతి;
మాలాకమ్మలతాకమ్మ-చిత్తికమ్పి న వట్టతి.
అక్ఖీని తత్థ దస్సేత్వా, కోట్టితే పన కా కథా;
కక్కటక్ఖీని వా తత్థ, ఉట్ఠాపేతుం న వట్టతి.
ఘటం ¶ దేడ్డుభసీసం వా, మకరస్స ముఖమ్పి వా;
వికారరూపం యం కిఞ్చి, న వట్టతి దసాముఖే.
ఉజుకం మచ్ఛకణ్టం వా, మట్ఠం వా పన పట్టికం;
ఖజ్జూరిపత్తకాకారం, కత్వా వట్టతి కోట్టితం.
పట్టికా సూకరన్తన్తి, దువిధం కాయబన్ధనం;
రజ్జుకా దుస్సపట్టాది, సబ్బం తస్సానులోమికం.
మురజం మద్దవీణఞ్చ, దేడ్డుభఞ్చ కలాబుకం;
రజ్జుయో న చ వట్టన్తి, పురిమా ద్వేదసా సియుం.
దసా పామఙ్గసణ్ఠానా, నిద్దిట్ఠా కాయబన్ధనే;
ఏకా ద్వితిచతస్సో వా, వట్టన్తి న తతో పరం.
ఏకరజ్జుమయం వుత్తం, మునినా కాయబన్ధనం;
తఞ్చ పామఙ్గసణ్ఠానం, ఏకమ్పి చ న వట్టతి.
రజ్జుకే ఏకతో కత్వా, బహూ ఏకాయ రజ్జుయా;
నిరన్తరఞ్హి వేఠేత్వా, కతం వట్టతి బన్ధితుం.
దన్తకట్ఠవిసాణట్ఠి-లోహవేళునళబ్భవా;
జతుసఙ్ఖమయాసుత్త-ఫలజా విధకా మతా.
కాయబన్ధనవిధేపి, వికారో న చ వట్టతి;
తత్థ తత్థ పరిచ్ఛేద-లేఖామత్తం తు వట్టతి.
మాలాకమ్మలతాకమ్మ-నానారూపవిచిత్తితా ¶ ;
న చ వట్టతి భిక్ఖూనం, అఞ్జనీ జనరఞ్జనీ.
తాదిసం పన ఘంసిత్వా, వేఠేత్వా సుత్తకేన వా;
వళఞ్జన్తస్స భిక్ఖుస్స, న దోసో కోచి విజ్జతి.
వట్టా వా చతురస్సా వా, అట్ఠంసా వాపి అఞ్జనీ;
వట్టతేవాతి నిద్దిట్ఠా, వణ్ణమట్ఠా న వట్టతి.
తథాఞ్జనిసలాకాపి ¶ , అఞ్జనిథవికాయ చ;
నానావణ్ణేహి సుత్తేహి, చిత్తకమ్మం న వట్టతి.
ఏకవణ్ణేన సుత్తేన, సిపాటిం యేన కేనచి;
యం కిఞ్చి పన సిబ్బేత్వా, వళఞ్జన్తస్స వట్టతి.
మణికం పిళకం వాపి, పిప్ఫలే ఆరకణ్టకే;
ఠపేతుం పన యం కిఞ్చి, న చ వట్టతి భిక్ఖునో.
దణ్డకేపి పరిచ్ఛేద-లేఖామత్తం తు వట్టతి;
వలిత్వా చ నఖచ్ఛేదం, కరోన్తీతి హి వట్టతి.
ఉత్తరారణియం వాపి, ధనుకే పేల్లదణ్డకే;
మాలాకమ్మాది యం కిఞ్చి, వణ్ణమట్ఠం న వట్టతి.
సణ్డాసే దన్తకట్ఠానం, తథా ఛేదనవాసియా;
ద్వీసు పస్సేసు లోహేన, బన్ధితుం పన వట్టతి.
తథా కత్తరదణ్డేపి, చిత్తకమ్మం న వట్టతి;
వట్టలేఖావ వట్టన్తి, ఏకా వా ద్వేపి హేట్ఠతో.
విసాణే నాళియం వాపి, తథేవామణ్డసారకే;
తేలభాజనకే సబ్బం, వణ్ణమట్ఠం తు వట్టతి.
పానీయస్స ఉళుఙ్కేపి, దోణియం రజనస్సపి;
ఘటే ఫలకపీఠేపి, వలయాధారకాదికే.
తథా పత్తపిధానే చ, తాలవణ్టే చ బీజనే;
పాదపుఞ్ఛనియం వాపి, సమ్ముఞ్జనియమేవ చ.
మఞ్చే భూమత్థరే పీఠే, భిసిబిమ్బోహనేసు చ;
మాలాకమ్మాదికం చిత్తం, సబ్బమేవ చ వట్టతి.
నానామణిమయత్థమ్భ-కవాటద్వారభిత్తికం ¶ ;
సేనాసనమనుఞ్ఞాతం, కా కథా వణ్ణమట్ఠకే.
సోవణ్ణియం ¶ ద్వారకవాటబద్ధం;
సువణ్ణనానామణిభిత్తిభూమిం;
న కిఞ్చి ఏకమ్పి నిసేధనీయం;
సేనాసనం వట్టతి సబ్బమేవ.
బుద్ధం ధమ్మఞ్చ సఙ్ఘఞ్చ, న ఉద్దిస్స దవం కరే;
మూగబ్బతాదికం నేవ, గణ్హేయ్య తిత్థియబ్బతం.
కాయం వా అఙ్గజాతం వా, ఊరుం వా న తు దస్సయే;
భిక్ఖునీనం తు తా వాపి, న సిఞ్చే ఉదకాదినా.
వస్సమఞ్ఞత్థ వుట్ఠో చే, భాగమఞ్ఞత్థ గణ్హతి;
దుక్కటం పున దాతబ్బం, గీవా నట్ఠేపి జజ్జరే.
చోదితో సో సచే తేహి, భిక్ఖూహి న దదేయ్యతం;
ధురనిక్ఖేపనే తేసం, భణ్డగ్ఘేనేవ కారయే.
అకప్పియసమాదానం, కరోతో హోతి దుక్కటం;
దవా సిలం పవిజ్ఝన్తో, దుక్కటా న చ ముచ్చతి.
గిహీగోపకదానస్మిం, న దోసో కోచి గణ్హతో;
పరిచ్ఛేదనయో వుత్తో, సఙ్ఘచేతియసన్తకే.
యానం పురిససంయుత్తం, హత్థవట్టకమేవ వా;
పాటఙ్కిఞ్చ గిలానస్స, వట్టతేవాభిరూహితుం.
న చ భిక్ఖునియా సద్ధిం, సమ్పయోజేయ్య కిఞ్చిపి;
దుక్కటం భిక్ఖునిం రాగా, ఓభాసేన్తస్స భిక్ఖునో.
భిక్ఖునీనం హవే భిక్ఖు, పాతిమోక్ఖం న ఉద్దిసే;
ఆపత్తిం వా సచే తాసం, పటిగ్గణ్హేయ్య దుక్కటం.
అత్తనో పరిభోగత్థం, దిన్నమఞ్ఞస్స కస్సచి;
పరిభోగమకత్వావ, దదతో పన దుక్కటం.
అసప్పాయం ¶ సచే సబ్బం, అపనేతుమ్పి వట్టతి;
అగ్గం గహేత్వా దాతుం వా, పత్తాదీసుప్యయం నయో.
పఞ్చవగ్గూపసమ్పదా ¶ , గుణఙ్గుణఉపాహనా;
చమ్మత్థారో ధువన్హానం, మజ్ఝదేసే న వట్టతి.
సమ్బాధస్స చ సామన్తా, సత్థకమ్మం దువఙ్గులా;
వారితం, వత్థికమ్మమ్పి, సమ్బాధేయేవ సత్థునా.
పణ్ణాని అజ్జుకాదీనం, లోణం వా ఉణ్హయాగుయా;
పక్ఖిపిత్వాన పాకత్థం, చాలేతుం న చ వట్టతి.
సచే పరిసమఞ్ఞస్స, ఉపళాలేతి దుక్కటం;
తత్థ చాదీనవం తస్స, వత్తుం పన చ వట్టతి.
‘‘మక్ఖనం గూథముత్తేహి, గతేన న్హాయితుం వియ;
కతం నిస్సాయ దుస్సీలం, తయా విహరతా’’తి చ.
భత్తగ్గే యాగుపానే చ, అన్తోగామే చ వీథియం;
అన్ధకారే అనావజ్జో, ఏకావత్తో చ బ్యావటో.
సుత్తో ఖాదఞ్చ భుఞ్జన్తో, వచ్చం ముత్తమ్పి వా కరం;
వన్దనా తేరసన్నం తు, అయుత్తత్థేన వారితా.
నగ్గో అనుపసమ్పన్నో, నానాసంవాసకోపి చ;
యో పచ్ఛా ఉపసమ్పన్నో, ఉక్ఖిత్తో మాతుగామకో.
ఏకాదస అభబ్బా చ, గరుకట్ఠా చ పఞ్చిమే;
వన్దతో దుక్కటం వుత్తం, బావీసతి చ పుగ్గలే.
యో పురే ఉపసమ్పన్నో, నానాసంవాసవుడ్ఢకో;
ధమ్మవాదీ చ సమ్బుద్ధో, వన్దనీయా తయో ఇమే.
తజ్జనాదికతే ఏత్థ, చతురో పన పుగ్గలే;
వన్దతోపి అనాపత్తి, తేహి కమ్మఞ్చ కుబ్బతో.
అధిట్ఠానం ¶ పనేకస్స, ద్విన్నం వా తిణ్ణమేవ వా;
దిట్ఠావికమ్మముద్దిట్ఠం, తతో ఉద్ధం నివారణం.
సన్దిట్ఠో హోతి సమ్భత్తో, జీవతాలపితోపి చ;
గహితత్తమనో హోతి, విస్సాసో పఞ్చధా సియా.
సీలదిట్ఠివిపత్తి చ, ఆచారాజీవసమ్భవా;
విపత్తియో చతస్సోవ, వుత్తా ఆదిచ్చబన్ధునా.
తత్థ ¶ అప్పటికమ్మా చ, యా చ వుట్ఠానగామినీ;
ఆపత్తియో దువే సీల-విపత్తీతి పకాసితా.
అన్తగ్గాహికదిట్ఠి చ, యా దిట్ఠి దసవత్థుకా;
అయం దిట్ఠివిపత్తీతి, దువిధా దిట్ఠి దీపితా.
దేసనాగామినికా యా చ, పఞ్చ థుల్లచ్చయాదికా;
వుత్తాచారవిపత్తీతి, ఆచారకుసలేన సా.
కుహనాదిప్పవత్తో హి, మిచ్ఛాజీవోతి దీపితో;
ఆజీవపచ్చయాపత్తి, ఛబ్బిధాతి పకాసితా.
కమ్మునా లద్ధిసీమాహి, నానాసంవాసకా తయో;
ఉక్ఖిత్తో తివిధో కమ్మ-నానాసంవాసకో మతో.
అధమ్మవాదిపక్ఖస్మిం, నిసిన్నోవ విచిన్తియం;
‘‘ధమ్మవాదీ పనేతే’’తి, ఉప్పన్నే పన మానసే.
నానాసంవాసకో నామ, లద్ధియాయం పకాసితో;
తత్రట్ఠో పన సో ద్విన్నం, కమ్మం కోపేతి సఙ్ఘికం.
బహిసీమాగతో సీమా-నానాసంవాసకో మతో;
నానాసంవాసకా ఏవం, తయో వుత్తా మహేసినా.
చుతో అనుపసమ్పన్నో, నానాసంవాసకా తయో;
భిక్ఖూనేకాదసాభబ్బా, అసంవాసా ఇమే సియుం.
అసంవాసస్స ¶ సబ్బస్స, తథా కమ్మారహస్స చ;
సఙ్ఘే ఉమ్మత్తకాదీనం, పటిక్ఖేపో న రూహతి.
ససంవాసేకసీమట్ఠ-పకతత్తస్స భిక్ఖునో;
వచనేన పటిక్ఖేపో, రూహతానన్తరస్సపి.
భిక్ఖు ఆపజ్జతాపత్తిం, ఆకారేహి పనచ్ఛహి;
వుత్తా సమణకప్పా చ, పఞ్చ, పఞ్చ విసుద్ధియో.
నిదానం పుగ్గలం వత్థుం, విధిం పఞ్ఞత్తియా పన;
విపత్తాపత్తనాపత్తి, సముట్ఠాననయమ్పి చ.
వజ్జకమ్మక్రియాసఞ్ఞా, చిత్తాణత్తివిధిం పన;
తథేవఙ్గవిధానఞ్చ, వేదనా కుసలత్తికం.
సత్తరసవిధం ¶ ఏతం, దస్సేత్వా లక్ఖణం బుధో;
సిక్ఖాపదేసు యోజేయ్య, తత్థ తత్థ యథారహం.
నిదానం తత్థ వేసాలీ, తథా రాజగహం పురం;
సావత్థాళవి కోసమ్బీ, సక్కభగ్గా పకాసితా.
దస వేసాలియా వుత్తా, ఏకవీసం గిరిబ్బజే;
సతాని హి ఛ ఊనాని, తీణి సావత్థియా సియుం.
ఛ పనాళవియం వుత్తా, అట్ఠ కోసమ్బియం కతా;
అట్ఠ సక్కేసు పఞ్ఞత్తా, తయో భగ్గే పకాసితా.
తేవీసతివిధా వుత్తా, సుదిన్నధనియాదయో;
భిక్ఖూనం పాతిమోక్ఖస్మిం, ఆదికమ్మికపుగ్గలా.
భిక్ఖునీనం తథా పాతి-మోక్ఖస్మిం ఆదికమ్మికా;
థుల్లనన్దాదయో సత్త, సబ్బే తింస భవన్తి తే.
తరుం ¶ తిమూలం నవపత్తమేనం;
ద్వయఙ్కురం సత్తఫలం ఛపుప్ఫం;
జానాతి యో ద్విప్పభవం ద్విసాఖం;
జానాతి పఞ్ఞత్తిమసేసతో సో.
ఇతి పరమమిమం వినిచ్ఛయం;
మధురపదత్థమనాకులం తు యో;
పఠతి సుణతి పుచ్ఛతే చ సో;
భవతుపాలిసమో వినిచ్ఛయే.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే పకిణ్ణకవినిచ్ఛయకథా సమత్తా.
కమ్మట్ఠానభావనావిధానకథా
పామోక్ఖే పాతిమోక్ఖస్మిం, ముఖే మోక్ఖప్పవేసనే;
సబ్బదుక్ఖక్ఖయే వుత్తే, వుత్తమేవితరత్తయం.
ఇదం ¶ చతుబ్బిధం సీలం, ఞత్వా తత్థ పతిట్ఠితో;
సమాధిం పున భావేత్వా, పఞ్ఞాయ పరిముచ్చతి.
దసానుస్సతియో వుత్తా, కసిణా చ దసాసుభా;
చతస్సో అప్పమఞ్ఞాయో, తథారుప్పా పరద్వయం.
ఇచ్చేవం పన సబ్బమ్పి, చత్తాలీసవిధం సియా;
కమ్మట్ఠానం సముద్దిట్ఠం, మమ్మట్ఠానం మనోభునో.
ఉపచారప్పనాతో చ, ఝానభేదా అతిక్కమా;
వడ్ఢనావడ్ఢనా చాపి, తథారమ్మణభూమితో.
గహణా పచ్చయా భియ్యో, తథా చరియానుకూలతో;
విసేసో అయమేతేసు, విఞ్ఞాతబ్బో విభావినా.
అట్ఠానుస్సతియో ¶ సఞ్ఞా-వవత్థానఞ్చ తత్థిమే;
ఉపచారవహా, సేసా, తింస ఝానవహా మతా.
పఠమజ్ఝానికా తత్థ, అసుభా కాయగతాసతి;
ఆనాపానఞ్చ కసిణా, చతుక్కజ్ఝానికా ఇమే.
తికజ్ఝానాని తిస్సోవ, అప్పమఞ్ఞాథ పచ్ఛిమా;
చత్తారోపి చ ఆరుప్పా, చతుత్థజ్ఝానికా మతా.
అతిక్కమో ద్విధా వుత్తో, అఙ్గారమ్మణతోపి చ;
చతుక్కతికఝానేసు, అఙ్గాతిక్కమతా మతా.
చతుత్థా అప్పమఞ్ఞాపి, అఙ్గాతిక్కమతో సియా;
ఆరమ్మణమతిక్కమ్మ, ఆరుప్పా పన జాయరే.
కసిణాని దసేవేత్థ, వడ్ఢేతబ్బాని యోగినా;
సేసం పన చ సబ్బమ్పి, న వడ్ఢేతబ్బమేవ తం.
నిమిత్తారమ్మణా తత్థ, కసిణా చ దసాసుభా;
కాయే సతానాపానఞ్చ, బావీసతి భవన్తిమే.
సేసానుస్సతియో అట్ఠ, సఞ్ఞా ధాతువవత్థనం;
విఞ్ఞాణం నేవసఞ్ఞా చ, దస ద్వే భావగోచరా.
చతస్సో అప్పమఞ్ఞాయో, ద్వే చ ఆరుప్పమానసా;
ఇమే ధమ్మా వినిద్దిట్ఠా, ఛ నవత్తబ్బగోచరా.
దసాసుభా ¶ పటిక్కూల-సఞ్ఞా కాయగతాసతి;
దేవేసు న పవత్తన్తి, ద్వాదసేవాతి భూమితో.
తాని ద్వాదస భియ్యో చ, ఆనాపానసతీపి చ;
సబ్బసో తేరస వాపి, బ్రహ్మలోకే న జాయరే.
ఠపేత్వా చతురారుప్పే, అరూపావచరే కిర;
అఞ్ఞే పన న జాయన్తి, సబ్బే జాయన్తి మానుసే.
చతుత్థం కసిణం హిత్వా, కసిణా చ దసాసుభా;
దిట్ఠేనేవ గహేతబ్బా, పుబ్బభాగే భవన్తి తే.
ఆనాపానఞ్చ ¶ ఫుట్ఠేన, దిట్ఠేన తచపఞ్చకం;
మాలుతో దిట్ఠఫుట్ఠేన, సుతేన చేత్థ సేసకం.
ఆకాసకసిణఞ్చేత్థ, ఠపేత్వా కసిణా నవ;
పఠమారుప్పచిత్తస్స, పచ్చయా పన జాయరే.
భవన్తి హి అభిఞ్ఞాణం, కసిణాని దసాపి చ;
తిస్సోపి అప్పమఞ్ఞాయో, చతుత్థస్స తు పచ్చయా.
హేట్ఠిమహేట్ఠిమారుప్పం, పరస్స చ పరస్స చ;
నేవసఞ్ఞా నిరోధస్స, పచ్చయోతి పకాసితా.
సబ్బే సుఖవిహారస్స, భవనిస్సరణస్స చ;
తథా భవసుఖానఞ్చ, పచ్చయాతి చ దీపితా.
అసుభా దస విఞ్ఞేయ్యా, తథా కాయగతాసతి;
అనుకూలా ఇమే రాగ-చరితస్స విసేసతో.
చతస్సో అప్పమఞ్ఞాయో, సవణ్ణకసిణా తథా;
అనుకూలా ఇమే దోస-చరితస్స పకాసితా.
వితక్కచరితస్సాపి, మోహప్పకతినోపి చ;
ఆనాపానసతేకావ, సప్పాయాతి విభావితా.
సఞ్ఞా చేవ వవత్థానం, మరణూపసమే సతి;
పఞ్ఞాపకతినో ఏతే, అనుకూలాతి దీపితా.
ఆదిఅనుస్సతిచ్ఛక్కం, సద్ధాచరితవణ్ణితం;
ఆరుప్పా కసిణా సేసా, దస సబ్బానురూపకా.
ఏవం ¶ పభేదతో ఞత్వా, కమ్మట్ఠానాని పణ్డితో;
చరియాయానుకూలం తు, తేసు యం అత్తనో పన.
తం గహేత్వాన మేధావీ, దళ్హం కల్యాణమిత్తకో;
ఉచ్ఛేదం పలిబోధానం, కత్వా పఠమమేవ చ.
అనురూపే వసన్తేన, విహారే దోసవజ్జితే;
భావేత్వా పఠమాదీని, ఝానాని పన సబ్బసో.
తతో ¶ వుట్ఠాయ సప్పఞ్ఞో, ఝానమ్హా పఠమాదితో;
నామరూపవవత్థానం, కత్వా కఙ్ఖం వితీరియ.
ఉపక్లేసే అమగ్గోతి, దసోభాసాదయో పన;
మగ్గో విపస్సనాఞాణం, ఇతి జానాతి పణ్డితో.
తిణ్ణం తేసం వవత్థానే, కతే ఏత్తావతా పన;
తిణ్ణం పన చ సచ్చానం, వవత్థానం కతం సియా.
ఉదయబ్బయభఙ్గా చ, భయాదీనవనిబ్బిదా;
ముఞ్చితుకమ్యతాఞాణం, పటిసఙ్ఖానుపస్సనా.
సఙ్ఖారుపేక్ఖాఞాణఞ్చ, నవమం సచ్చానులోమికం;
అయం ‘‘పటిపదాఞాణ-దస్సన’’న్తి పకాసితా.
తతో గోత్రభుచిత్తస్స, సమనన్తరమేవ చ;
సన్తిమారమ్మణం కత్వా, జాయతే ఞాణదస్సనం.
‘‘ఞాణదస్సనసుద్ధీ’’తి, ఇదం ఞాణం పకాసితం;
పచ్చవేక్ఖణపరియన్తం, ఫలం తస్సానుజాయతే.
తేనేవ చ ఉపాయేన, భావేన్తో సో పునప్పునం;
పాపుణాతి యథా భిక్ఖు, సేసమగ్గఫలాని చ.
ఇచ్చేవమచ్చన్తమవేచ్చ ధమ్మం;
విద్ధంసయిత్వాకుసలం అసేసం;
విసోసయిత్వాన తయో భవే సో;
ఉపేతి సన్తిం నిరుపాదిసేసం.
విఞ్ఞాసక్కమతో వాపి, పుబ్బాపరవసేన వా;
యది అక్ఖరబన్ధే వా, అయుత్తం వియ దిస్సతి.
తం ¶ తథా న గహేతబ్బం, గహేతబ్బమదోసతో;
మయా ఉపపరిక్ఖిత్వా, కతత్తా పన సబ్బసో.
సేట్ఠస్స ¶ చోళరట్ఠస్స, నాభిభూతే నిరాకులే;
సబ్బస్స పన లోకస్స, గామే సమ్పిణ్డితే వియ.
కదలీసాలతాలుచ్ఛు-నాళికేరవనాకులే;
కమలుప్పలసఞ్ఛన్న-సలిలాసయసోభితే.
కావేరిజలసమ్పాత-పరిభూతమహీతలే;
ఇద్ధే సబ్బఙ్గసమ్పన్నే, మఙ్గలే భూతమఙ్గలే.
పవరాకారపాకార-పరిఖాపరివారితే;
విహారే వేణ్హుదాసస్స, దస్సనీయే మనోరమే.
తీరన్తరుహవాతిర-తరురాజవిరాజితే;
నానాదిజగణారామే, నానారామమనోరమే.
చారుపఙ్కజసంకిణ్ణ-తళాకసమలఙ్కతే;
సురసోదకసమ్పుణ్ణ-వరకూపోపసోభితే.
విచిత్రవిపులచ్చుగ్గ-వరమణ్డపమణ్డితే;
ఆవాసేహి చనేకేహి, అచ్చన్తముపసోభితే.
ఉప్పతేన చ థూపేన, భేత్వావ ధరణీతలం;
జిత్వావావహసన్తేన, కేలాససిఖరం ఖరం.
సరదమ్బుదసఙ్కాసే, దస్సనీయే సముస్సితే;
పసాదజననే రమ్మే, పాసాదే వసతా మయా.
వుత్తస్స బుద్ధసీహేన, వినయస్స వినిచ్ఛయో;
బుద్ధసీహం సముద్దిస్స, మమ సద్ధివిహారికం.
కతోయం పన భిక్ఖూనం, హితత్థాయ సమాసతో;
వినయస్సావబోధత్థం, సుఖేనేవాచిరేన చ.
అచ్చుతచ్చుతవిక్కన్తే, కలమ్బకులనన్దనే;
మహిం సమనుసాసన్తే, ఆరద్ధో చ సమాపితో.
యథా సిద్ధిమయం పత్తో, అన్తరాయం వినా తథా;
సబ్బే సిజ్ఝన్తు సఙ్కప్పా, సత్తానం ధమ్మసంయుతా.
యావ ¶ ¶ తిట్ఠతి లోకస్మిం, మన్దారో చారుకన్దరో;
తావ తిట్ఠతు బుద్ధస్స, సాసనం కలిసాసనం.
కాలే సమ్మా పవస్సన్తు, వస్సం వస్సవలాహకా;
పాలయన్తు మహీపాలా, ధమ్మతో సకలం మహిం.
ఇమం సారభూతం హితం అత్థయుత్తం;
కరోన్తేన పత్తం మయా యం తు పుఞ్ఞం;
అయం తేన లోకో మునిన్దప్పయాతం;
సివం వీతసోకం పురం పాపుణాతు.
ఇతి వినయవినిచ్ఛయే కమ్మట్ఠానభావనావిధానకథా
సమత్తా.
ఇతి తమ్బపణ్ణియేన పరమవేయ్యాకరణేన తిపిటకనయవిధికుసలేన పరమకవిజనహదయపదుమవనవికసనకరేన కవివరవసభేన పరమరతికరవరమధురవచనుగ్గారేన ఉరగపురేన బుద్ధదత్తేన రచితోయం వినయవినిచ్ఛయో.
వినయవినిచ్ఛయో సమత్తో.
నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స
ఉత్తరవినిచ్ఛయో
గన్థారమ్భకథా
సబ్బసత్తుత్తమం ¶ ¶ ధీరం, వన్దిత్వా సిరసా జినం;
ధమ్మఞ్చాధమ్మవిద్ధంసం, గణమఙ్గణనాసనం.
యో మయా రచితో సారో, వినయస్స వినిచ్ఛయో;
తస్స దాని కరిస్సామి, సబ్బానుత్తరముత్తరం.
భణతో పఠతో పయుఞ్జతో;
సుణతో చిన్తయతో పనుత్తరం;
పరమం అబుద్ధ బుద్ధివడ్ఢనం;
వదతో మే నిరతా నిబోధథ.
మహావిభఙ్గసఙ్గహకథా
మేథునం ¶ పటిసేవన్తో, కతి ఆపత్తియో ఫుసే;
మేథునం పటిసేవన్తో, తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే.
భవే పారాజికం ఖేత్తే, యేభుయ్యక్ఖాయితే పన;
థుల్లచ్చయం ముఖే వట్ట-కతే వుత్తం తు దుక్కటం.
అదిన్నం ఆదియన్తో యో;
కతి ఆపత్తియో ఫుసే;
అదిన్నం ఆదియన్తో సో;
తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే.
పఞ్చమాసగ్ఘనే ¶ వాపి, అధికే వా పరాజయో;
మాసే వా దుక్కటం ఊనే, మజ్ఝే థుల్లచ్చయం తతో.
మనుస్సజాతిం మారేన్తో;
కతి ఆపత్తియో ఫుసే;
మనుస్సజాతిం మారేన్తో;
తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే.
మనుస్సముద్దిస్సోపాతం, ఖణనే దుక్కటం సియా;
దుక్ఖే థుల్లచ్చయం జాతే, మతే పారాజికం సియా.
అసన్తం ఉత్తరిం ధమ్మం, వదమత్తూపనాయికం;
కతి ఆపజ్జతాపత్తీ? తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే.
అసన్తం ఉత్తరిం ధమ్మం, భణన్తస్స పరాజయో;
థుల్లచ్చయం పరియాయే, ఞాతే, నో చే తు దుక్కటం.
పారాజికకథా.
భణ సుక్కం విమోచేన్తో;
కతి ఆపత్తియో ఫుసే;
సుణ ¶ సుక్కం విమోచేన్తో;
తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే.
గరుకం యది చేతేతి, ఉపక్కమతి ముచ్చతి;
ద్వఙ్గే థుల్లచ్చయం వుత్తం, పయోగే దుక్కటం సియా.
ఇతో పట్ఠాయ ముఞ్చిత్వా, పఞ్హాపుచ్ఛనమత్తకం;
విస్సజ్జనవసేనేవ, హోతి అత్థవినిచ్ఛయో.
ఇత్థియా కాయసంసగ్గే, తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే;
ఆమసన్తస్స కాయేన, కాయం తు గరుకం సియా.
కాయేన కాయబద్ధం తు, ఫుసం థుల్లచ్చయం ఫుసే;
పటిబద్ధేన కాయేన, పటిబద్ధే తు దుక్కటం.
ఇత్థిం ¶ దుట్ఠుల్లవాచాహి, తిస్సో ఓభాసతో సియుం;
వణ్ణావణ్ణం వదం ద్విన్నం, మగ్గానం గరుకం ఫుసే.
వణ్ణాదిభఞ్ఞే ఆదిస్స, ఉబ్భజాణుమధక్ఖకం;
హోతి థుల్లచ్చయం, కాయ-పటిబద్ధే తు దుక్కటం.
అత్తకామచరియాయ, వదతో వణ్ణమిత్థియా;
సన్తికే గరుకం హోతి, సచే జానాతి సా పన.
సన్తికే పణ్డకస్సాపి, తస్స థుల్లచ్చయం సియా;
తిరచ్ఛానగతస్సాపి, సన్తికే దుక్కటం మతం.
పటిగ్గణ్హనవీమంసా, పచ్చాహరణకత్తికే;
సఞ్చరిత్తం సమాపన్నే, గరుకం నిద్దిసే బుధో.
తస్స ద్వఙ్గసమాయోగే, హోతి థుల్లచ్చయం తథా;
అఙ్గే సతి పనేకస్మిం, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
సంయాచికాయ చ కుటిం;
విహారఞ్చ మహల్లకం;
కారాపేతి సచే భిక్ఖు;
తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే.
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, ఏకపిణ్డే అనాగతే;
హోతి థుల్లచ్చయం, తస్మిం, పిణ్డే గరుకమాగతే.
పారాజికేన ¶ ధమ్మేన, భిక్ఖుం అమూలకేనిధ;
అనుద్ధంసేతి యో తస్స, తిస్సో ఆపత్తియో సియుం.
ఓకాసం న చ కారేత్వా, హుత్వా చావనచేతనో;
సచే చోదేతి సఙ్ఘాది-సేసేన సహ దుక్కటం.
ఓకాసం పన కారేత్వా, హుత్వా అక్కోసచేతనో;
చోదేతి ఓమసవాదే, పాచిత్తిం పరిదీపయే.
అనన్తరసమానోవ ¶ , నవమే అఞ్ఞభాగియే;
సబ్బో ఆపత్తిభేదో హి, నత్థి కాచి విసేసతా.
సఙ్ఘస్స భేదకో భిక్ఖు, యావతతియకం పన;
సమనుభాసనాయేవ, గాహం న పటినిస్సజం.
ఞత్తియా దుక్కటం, ద్వీహి, కమ్మవాచాహి థుల్లతం;
కమ్మవాచాయ ఓసానే, ఆపత్తి గరుకం సియా.
భేదానువత్తకే చేవ, దుబ్బచే కులదూసకే;
సఙ్ఘభేదకతుల్యోవ, హోతి ఆపత్తినిచ్ఛయో.
సఙ్ఘాదిసేసకథా.
అతిక్కమన్తో అతిరేకచీవరం;
దసాహమాపజ్జతి ఏకమేవ;
నిస్సగ్గిపాచిత్తియమేకరత్తిం;
తిచీవరేనాపి వినా వసన్తో.
మాసం అతిక్కమన్తో హి, గహేత్వా కాలచీవరం;
ఏకం ఆపజ్జతాపత్తిం, నిస్సగ్గియముదీరితం.
అఞ్ఞాతికాయ యం కిఞ్చి;
పురాణచీవరం పన;
ధోవాపేతి సచే తస్స;
హోన్తి ఆపత్తియో దువే.
ధోవాపేతి పయోగస్మిం, దుక్కటం సముదాహటం;
నిస్సగ్గియావ పాచిత్తి, హోతి ధోవాపితే పన.
అఞ్ఞాతికాయ ¶ హత్థమ్హా, చీవరం పటిగణ్హతో;
గహణే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి గహితే సియా.
అఞ్ఞాతకం గహపతిం, గహపతానిమేవ వా;
చీవరం విఞ్ఞాపేన్తో ద్వే, భిక్ఖు ఆపత్తియో ఫుసే.
విఞ్ఞాపేతి ¶ పయోగస్మిం, దుక్కటం పరికిత్తితం;
విఞ్ఞాపితే చ నిస్సగ్గి, పాచిత్తి పరియాపుతా.
భిక్ఖు చీవరమఞ్ఞాతిం, విఞ్ఞాపేన్తో తదుత్తరిం;
పయోగే దుక్కటం, విఞ్ఞా-పితే నిస్సగ్గియం ఫుసే.
అఞ్ఞాతకం కఞ్చి ఉపాసకం వా;
ఉపాసికం వా ఉపసఙ్కమిత్వా;
పుబ్బేవ హుత్వా పన అప్పవారితో;
వత్థే వికప్పం పటిపజ్జమానో.
దువే ఆపజ్జతాపత్తీ, పయోగే దుక్కటం సియా;
వికప్పం పన ఆపన్నే, నిస్సగ్గియముదీరితం.
అఞ్ఞాతిం ఉపసఙ్కమ్మ, పుబ్బేయేవప్పవారితో;
వికప్పం చీవరే భిక్ఖు, ఆపజ్జన్తో దువే ఫుసే.
తథాతిరేకతిక్ఖత్తుం, చోదనాయ చ భిక్ఖు చే;
గన్త్వాతిరేకఛక్ఖత్తుం, ఠానేనపి చ చీవరం.
నిప్ఫాదేతి సచే తస్స, హోన్తి ఆపత్తియో దువే;
పయోగే దుక్కటం, తస్స, లాభే నిస్సగ్గియం సియా.
కథినవగ్గో పఠమో.
దోసా కోసియవగ్గస్స, ద్వేద్వేఆదీసు పఞ్చసు;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, లాభే నిస్సగ్గియం సియా.
గహేత్వేళకలోమాని, తియోజనమతిక్కమం;
దుక్కటం పఠమే పాదే, నిస్సగ్గిం దుతియే ఫుసే.
భిక్ఖు భిక్ఖునియఞ్ఞాయ, ధోవాపేతేళలోమకం;
పయోగే దుక్కటం, తస్స, ధోతే నిస్సగ్గియం సియా.
రూపియం ¶ ¶ పటిగణ్హన్తో, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, నిస్సగ్గి గహితే సియా.
నానాకారం సమాపజ్జం, సంవోహారఞ్చ రూపియే;
సమాపన్నే చ నిస్సగ్గిం, పయోగే దుక్కటం ఫుసే.
నానప్పకారకం భిక్ఖు, ఆపజ్జే కయవిక్కయం;
పయోగే దుక్కటం, తస్మిం, కతే నిస్సగ్గియం ఫుసే.
కోసియవగ్గో దుతియో.
పత్తం అతిక్కమేన్తస్స, దసాహమతిరేకకం;
తస్స నిస్సగ్గియాపత్తి, హోతి ఏకావ భిక్ఖునో.
అపఞ్చబన్ధనే పత్తే, విజ్జమానేపి భిక్ఖునో;
అఞ్ఞం పన నవం పత్తం, చేతాపేతి సచే పన.
ద్వే పనాపత్తియో భిక్ఖు, ఆపజ్జతి, న సంసయో;
పయోగే దుక్కటం, తస్స, లాభే నిస్సగ్గియం ఫుసే.
పటిగ్గహేత్వా భేసజ్జం, సత్తాహం యో అతిక్కమే;
ఏకం నిస్సగ్గియాపత్తిం, ఆపజ్జతి హి సో పన.
అకాలే పరియేసన్తో, వస్ససాటికచీవరం;
పయోగే దుక్కటం, తస్స, లాభే నిస్సగ్గియం ఫుసే.
భిక్ఖునో చీవరం దత్వా, అచ్ఛిన్దన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, హటే నిస్సగ్గియం సియా.
విఞ్ఞాపేత్వా సయం సుత్తం, తన్తవాయేహి చీవరం;
వాయాపేతి సచే భిక్ఖు, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే.
యో పనఞ్ఞాతకస్సేవ, తన్తవాయే సమేచ్చ చే;
వికప్పం చీవరే భిక్ఖు, ఆపజ్జం అప్పవారితో.
ద్వే ¶ పనాపత్తియో సో హి, ఆపజ్జతి, న సంసయో;
పయోగే దుక్కటం, తస్స, లాభే నిస్సగ్గియం సియా.
పటిగ్గహేత్వా అచ్చేక-సఞ్ఞితం పన చీవరం;
కాలం అతిక్కమేన్తో తం, ఏకం నిస్సగ్గియం ఫుసే.
తిణ్ణమఞ్ఞతరం ¶ వత్థం, నిదహిత్వా ఘరేధికం;
ఛారత్తతో వినా తేన, వసం నిస్సగ్గియం ఫుసే.
జానం పరిణతం లాభం, సఙ్ఘికం అత్తనో పన;
పరిణామేతి చే భిక్ఖు, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే.
పయోగే దుక్కటం హోతి, నిస్సగ్గి పరిణామితే;
సబ్బత్థ అప్పనావార-పరిహాని కతా మయా.
పత్తవగ్గో తతియో.
తింసనిస్సగ్గియకథా.
వదన్తస్స ముసావాదం, పఞ్చ ఆపత్తియో సియుం;
మనుస్సుత్తరిధమ్మే తు, అభూతస్మిం పరాజయో.
చోదనాయ గరుం భిక్ఖుం, అమూలన్తిమవత్థునా;
పరియాయవచనే ఞాతే, థుల్లచ్చయముదీరితం.
నో చే పటివిజానాతి, దుక్కటం సముదాహటం;
సమ్పజానముసావాదే, పాచిత్తి పరిదీపితా.
ఆపత్తియో దువే వుత్తా, భిక్ఖుస్సోమసతో పన;
పాచిత్తి ఉపసమ్పన్నం, దుక్కటం ఇతరం సియా.
పేసుఞ్ఞహరణే ద్వేపి, హోన్తి, పాచిత్తియం పన;
ఉపసమ్పన్నపేసుఞ్ఞే, సేసే ఆపత్తి దుక్కటం.
పదసోనుపసమ్పన్నం ¶ , ధమ్మం వాచేతి చే దువే;
పయోగే దుక్కటం, పాదే, పాదే పాచిత్తియం సియా.
తిరత్తానుపసమ్పన్న-సహసేయ్యాయ ఉత్తరిం;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పన్నే పాచిత్తియం సియా.
కప్పేతి మాతుగామేన, సహసేయ్యం సచే పన;
ద్వే సో ఆపజ్జతాపత్తీ, రత్తియం దుక్కటాదయో.
ఉద్ధం ఛప్పఞ్చవాచాహి, ధమ్మం దేసేతి ఇత్థియా;
పయోగే దుక్కటం, పాదే, పాదే పాచిత్తియం సియా.
భూతం ¶ అనుపసమ్పన్నే, మనుస్సుత్తరిధమ్మకం;
ఆరోచేతి సచే తస్స, హోన్తి ద్వే దుక్కటాదయో.
వదం అనుపసమ్పన్నే, దుట్ఠుల్లాపత్తిమఞ్ఞతో;
పయోగే దుక్కటం తస్స, పాచిత్తారోచితే సియా.
పథవిం ఖణతో తస్స, పయోగే దుక్కటం మతం;
పహారే చ పహారే చ, పాచిత్తి పరియాపుతా.
ముసావాదవగ్గో పఠమో.
భూతగామం తు పాతేన్తో, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం, తస్స, పాతే పాచిత్తి దీపితా.
అఞ్ఞేనఞ్ఞం వదన్తస్స, ద్వే సియుం అఞ్ఞవాదకే;
అరోపితే దుక్కటం తు, హోతి పాచిత్తి రోపితే.
ఉజ్ఝాపేన్తో పరం భిక్ఖుం, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం, ఉజ్ఝా-పితే పాచిత్తియం సియా.
అజ్ఝోకాసే తు మఞ్చాదిం, సన్థరిత్వాన సఙ్ఘికం;
పక్కమన్తో అనాపుచ్ఛా, ఆపత్తిం దువిధం ఫుసే.
లేడ్డుపాతే ¶ అతిక్కన్తే, పాదేన పఠమేన తు;
దుక్కటం, దుతియేనాపి, పాచిత్తి పరిదీపయే.
విహారే సఙ్ఘికే సేయ్యం, సన్థరిత్వా అనుద్ధరం;
అనాపుచ్ఛా పక్కమన్తో, దువిధాపత్తియో ఫుసే.
పరిక్ఖేపే అతిక్కన్తే, పాదేన పఠమేన తు;
దుక్కటం పన ఉద్దిట్ఠం, పాచిత్తి దుతియేన తు.
విహారే సఙ్ఘికే జానం, పుబ్బూపగతభిక్ఖుకం;
సేయ్యం కప్పయతో హోన్తి, పయోగే దుక్కటాదయో.
సఙ్ఘికా కుపితో భిక్ఖుం, నిక్కడ్ఢతి విహారతో;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, సేసం నిక్కడ్ఢితే సియా.
విహారే సఙ్ఘికే భిక్ఖు, వేహాసకుటియూపరి;
ఆహచ్చపాదకే సీదం, ఫుసే ద్వే దుక్కటాదయో.
అధిట్ఠిత్వా ¶ ద్వత్తిపరియాయే, ఉత్తరిమ్పి అధిట్ఠతో;
పయోగే దుక్కటం హోతి, పాచిత్తి పనధిట్ఠితే.
జానం సప్పాణకం తోయం, తిణం వా సిఞ్చతో పన;
పయోగే దుక్కటం హోతి, సిత్తే పాచిత్తియం సియా.
భూతగామవగ్గో దుతియో.
ఫుసే భిక్ఖునియో భిక్ఖు, ఓవదన్తో అసమ్మతో;
పయోగే దుక్కటం, తస్స, పాచిత్తోవదితే సియా.
దుతియే తతియే చేవ, చతుత్థేపి చ సబ్బసో;
పఠమేన సమానావ, ఆపత్తీనం విభాగతా.
చీవరం భిక్ఖు అఞ్ఞాతి-కాయ దేన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, దిన్నే పాచిత్తియం సియా.
అఞ్ఞాతికభిక్ఖునియా ¶ , భిక్ఖు సిబ్బేయ్య చీవరం;
పయోగే దుక్కటం తస్స, పాచిత్తి పన సిబ్బితే.
అద్ధానఞ్ఞత్ర సమయా, భిక్ఖు భిక్ఖునియా సహ;
సంవిధాయ తు గచ్ఛన్తో, ఫుసే ద్వే దుక్కటాదయో.
నావేకం అభిరూహన్తో, భిక్ఖు భిక్ఖునియా సహ;
సంవిధాయ ఫుసే ద్వేపి, పయోగే దుక్కటాదయో.
జానం భిక్ఖునియా పిణ్డ-పాతం తు పరిపాచితం;
భుఞ్జన్తో దువిధాపత్తి-మాపజ్జతి, న సంసయో.
‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి చే భత్తం, పటిగ్గణ్హాతి దుక్కటం;
అజ్ఝోహారపయోగేసు, పాచిత్తి పరిదీపితా.
భిక్ఖు భిక్ఖునియా సద్ధిం, నిసజ్జం తు రహో పన;
కప్పేన్తో హి ఫుసే ద్వేపి, పయోగే దుక్కటాదయో.
ఓవాదవగ్గో తతియో.
తదుత్తరిం ఆవసథ-పిణ్డం తు పరిభుఞ్జతో;
అనన్తరస్స వగ్గస్స, నవమేన సమో నయో.
దుతియే ¶ తతియే చాపి, విసేసో నత్థి కోచిపి;
అనన్తరసమానావ, ఆపత్తీనం విభాగతా.
ద్వత్తిపత్తే గహేత్వాన, గణ్హతో హి తదుత్తరిం;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి గహితే సియా.
పఞ్చమే పఠమేనేవ, సమో ఆపత్తినిచ్ఛయో;
ఛట్ఠే అనతిరిత్తేన, భుత్తావిం తు పవారితం.
అభిహట్ఠుం పవారేన్తో, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
వచనేన చ తస్సేవ, ‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి గణ్హతి.
గహణే ¶ దుక్కటం తస్స, పిటకే సముదాహటం;
భోజనస్స పనోసానే, పాచిత్తి పరియాపుతా.
సత్తమే అట్ఠమే చేవ, నవమే దసమేపి చ;
పఠమేన సమానావ, ఆపత్తీనం విభాగతా.
భోజనవగ్గో చతుత్థో.
అచేలకాదినో దేన్తో, సహత్థా భోజనాదికం;
పయోగే దుక్కటం పత్తో, దిన్నే పాచిత్తియం ఫుసే.
దాపేత్వా వా అదాపేత్వా, ఉయ్యోజేన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం, తస్మిం, పాచిత్తుయ్యోజితే సియా.
నిసజ్జం భిక్ఖు కప్పేన్తో, కులే పన సభోజనే;
ఆపత్తియో ఫుసే ద్వేపి, పయోగే దుక్కటాదయో.
చతుత్థే పఞ్చమే వాపి, విసేసో నత్థి కోచిపి;
తతియేన సమానావ, ఆపత్తిగణనా సియా.
సన్తం భిక్ఖుం అనాపుచ్ఛా, సభత్తో చ నిమన్తితో;
కులేసు పన చారిత్తం, ఆపజ్జన్తో దువే ఫుసే.
పఠమేన చ పాదేన, ఉమ్మారాతిక్కమే పన;
దుక్కటం పిటకే వుత్తం, పాచిత్తి దుతియేన తు.
తదుత్తరిం తు భేసజ్జం, విఞ్ఞాపేన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం, విఞ్ఞా-పితే పాచిత్తియం సియా.
ఉయ్యుత్తం ¶ దస్సనత్థాయ, గచ్ఛన్తో ద్వే ఫుసే బలం;
గచ్ఛతో దుక్కటం వుత్తం, హోతి పాచిత్తి పస్సతో.
అతిరేకతిరత్తం తు, సేనాయ వసతో దువే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి వసితే సియా.
ఉయ్యోధికం ¶ తు గచ్ఛన్తో, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
గచ్ఛన్తో దుక్కటం వుత్తం, హోతి పాచిత్తి పస్సతో.
అచేలకవగ్గో పఞ్చమో.
సురం వా పన మేరేయ్యం, పివన్తో ద్వే ఫుసే ముని;
గణ్హతో దుక్కటం పాతుం, పీతే పాచిత్తియం సియా.
భిక్ఖఙ్గులిపతోదేన, హాసేన్తో ద్వే ఫుసే హవే;
పయోగే దుక్కటం తస్స, పాచిత్తి హసితే సియా.
కీళన్తో ఉదకే భిక్ఖు, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
దుక్కటం గోప్ఫకా హేట్ఠా, పాచిత్తుపరిగోప్ఫకే.
యో పనాదరియం భిక్ఖు, కరోన్తో ద్వే ఫుసే హవే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, కతే పాచిత్తియం సియా.
భింసాపేన్తో హవే భిక్ఖు, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం, భింసా-పితే పాచిత్తియం సియా.
జోతిం సమాదహిత్వాన, విసిబ్బేన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తియం విసీవితే.
ఓరసో అద్ధమాసస్స, న్హాయన్తో ద్వే ఫుసే హవే;
పయోగే దుక్కటం, న్హాన-స్సోసానే ఇతరం సియా.
దుబ్బణ్ణకరణానం తు, తిణ్ణమేకమనాదియ;
చీవరం పరిభుఞ్జన్తో, ద్వే ఫుసే దుక్కటాదయో.
చీవరం భిక్ఖుఆదీనం, వికప్పేత్వా అనుద్ధరం;
ద్వే ఫుసే పరిభుఞ్జన్తో, పయోగే దుక్కటాదయో.
భిక్ఖుస్సాపనిధేన్తో ¶ ద్వే, ఫుసే పత్తాదికం పన;
పయోగే దుక్కటం, తస్మిం, సేసాపనిహితే సియా.
సురాపానవగ్గో ఛట్ఠో.
సఞ్చిచ్చ ¶ జీవితా పాణం, వోరోపేన్తో తపోధనో;
ఆపత్తియో చతస్సోవ, ఆపజ్జతి, న సంసయో.
అనోదిస్సకమోపాతం, ఖణతో హోతి దుక్కటం;
మనుస్సో మరతి తస్మిం, పతిత్వా చే పరాజయో.
యక్ఖో వాపి తిరచ్ఛాన-గతో మనుస్సవిగ్గహో;
పతిత్వా మరతీ పేతో, తస్స థుల్లచ్చయం సియా.
తిరచ్ఛానగతే తస్మిం, నిపతిత్వా మతే పన;
తస్స పాచిత్తియాపత్తి, పఞ్ఞత్తా పటుబుద్ధినా.
జానం సప్పాణకం తోయం, పరిభుఞ్జం దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం తస్స, భుత్తే పాచిత్తియం సియా.
నిహతాధికరణం జానం, ఉక్కోటేన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తుక్కోటితే సియా.
జానం భిక్ఖుస్స దుట్ఠుల్లం, ఛాదేన్తో పన వజ్జకం;
ఏకమాపజ్జతాపత్తిం, పాచిత్తిమితి దీపితం.
ఊనవీసతివస్సం తు, కరోన్తో ఉపసమ్పదం;
పయోగే దుక్కటం పత్తో, సేసా సమ్పాదితే సియా.
జానం తు థేయ్యసత్థేన, సంవిధాయ సహేవ చ;
తథేవ మాతుగామేన, మగ్గం తు పటిపజ్జతో.
ద్వే పనాపత్తియో హోన్తి, పయోగే దుక్కటం మతం;
పటిపన్నే పనుద్దిట్ఠం, పాచిత్తియమనన్తరం.
అచ్చజం ¶ పాపికం దిట్ఠిం, ఞత్తియా దుక్కటం ఫుసే;
కమ్మవాచాయ ఓసానే, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
తథాకటానుధమ్మేన, సంభుఞ్జన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం తస్స, భుత్తే పాచిత్తియం సియా.
నాసితం సమణుద్దేసంపలాపేన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి ఉపలాపితే.
సప్పాణకవగ్గో సత్తమో.
వుచ్చమానస్స ¶ భిక్ఖుస్స, భిక్ఖూహి సహధమ్మికం;
‘‘న సక్ఖిస్సామి’’ఇచ్చేవం, భణతో దుక్కటాదయో.
వినయం తు వివణ్ణేన్తో, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం తస్స, పాచిత్తేవ వివణ్ణితే.
మోహేన్తో ద్వే ఫుసే, మోహే, దుక్కటం తు అరోపితే;
రోపితే పన మోహస్మిం, పాచిత్తియముదీరితం.
పహారం కుపితో దేన్తో, భిక్ఖుస్స ద్వే ఫుసే హవే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి పహటే సియా.
భిక్ఖుస్స కుపితో భిక్ఖు, ఉగ్గిరం తలసత్తికం;
ద్వే ఫుసే దుక్కటం యోగే, పాచిత్తుగ్గిరితే సియా.
భిక్ఖు సఙ్ఘాదిసేసేన, అమూలేనేవ చోదయం;
ద్వే ఫుసే దుక్కటం యోగే, పాచిత్తుద్ధంసితే సియా.
భిక్ఖు సఞ్చిచ్చ కుక్కుచ్చం, జనయన్తో హి భిక్ఖునో;
ద్వే ఫుసే దుక్కటం యోగే, పాచిత్తుప్పాదితే సియా.
తిట్ఠన్తుపస్సుతిం భిక్ఖు, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
గచ్ఛతో దుక్కటం సోతుం, పాచిత్తి సుణతో సియా.
ధమ్మికానం ¶ తు కమ్మానం, ఛన్దం దత్వా తతో పున;
ఖీయనధమ్మమాపజ్జం, ద్వే ఫుసే దుక్కటాదయో.
సఙ్ఘే వినిచ్ఛయే నిట్ఠం, అగతే ఛన్దమత్తనో;
అదత్వా గచ్ఛతో తస్స, ద్వే పనాపత్తియో సియుం.
హత్థపాసం తు సఙ్ఘస్స, జహతో హోతి దుక్కటం;
జహితే హత్థపాసస్మిం, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
సమగ్గేన చ సఙ్ఘేన, దత్వాన సహ చీవరం;
ఖీయన్తో ద్వే ఫుసే పచ్ఛా, పయోగే దుక్కటాదయో.
లాభం పరిణతం జానం, సఙ్ఘికం పుగ్గలస్స హి;
ద్వే ఫుసే పరిణామేన్తో, పయోగే దుక్కటాదయో.
సహధమ్మికవగ్గో అట్ఠమో.
పుబ్బే ¶ అవిదితో హుత్వా, రఞ్ఞో అన్తేపురం పన;
పవిసన్తస్స భిక్ఖునో, ద్వే పనాపత్తియో సియుం.
పఠమేన చ పాదేన, ఉమ్మారాతిక్కమే పన;
దుక్కటం పన ఉద్దిట్ఠం, పాచిత్తి దుతియేన తు.
రతనం పన గణ్హన్తో, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం తస్స, పాచిత్తి గహితే సియా.
సన్తం భిక్ఖుం అనాపుచ్ఛా, వికాలే గామకం పన;
సమణో పవిసం దోసే, ఆపజ్జతి దువే పన.
పఠమేన చ పాదేన, పరిక్ఖేపం అతిక్కమే;
దుక్కటం తస్స నిద్దిట్ఠం, పాచిత్తి దుతియేన తు.
అట్ఠిదన్తవిసాణాభి-నిబ్బత్తం సూచియా ఘరం;
కారాపేన్తో ఫుసే ద్వేపి, పయోగే దుక్కటాదయో.
పమాణాతీతమఞ్చాదిం ¶ , కారాపేన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, సేసా కారాపితే సియా.
తూలోనద్ధం తు మఞ్చాదిం, కారాపేన్తో దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం, తస్మిం, సేసా కారాపితే సియా.
సత్తమే అట్ఠమే చేవ, నవమే దసమేపి చ;
అనన్తరసమోయేవ, ఆపత్తీనం వినిచ్ఛయో.
రతనవగ్గో నవమో.
పాచిత్తియకథా.
చతూసు దువిధాపత్తి, పాటిదేసనియేసుపి;
అవిసేసేన నిద్దిట్ఠా, బుద్ధేనాదిచ్చబన్ధునా.
‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి భిక్ఖుస్స, దుక్కటం పటిగణ్హతో;
అజ్ఝోహారేసు సబ్బత్థ, పాటిదేసనియం సియా.
పాటిదేసనీయకథా.
సేఖియేసు ¶ చ ధమ్మేసు, ఏకావాపత్తి దీపితా;
అనాదరవసేనేవ, దుక్కటం సముదాహటం.
సేఖియకథా.
పఞ్ఞత్తా మేథునం ధమ్మం, పటిసేవనపచ్చయా;
కతి ఆపత్తియో హోన్తి? చతస్సోవ భవన్తి హి.
మేథునం పటిసేవన్తో, అల్లోకాసప్పవేసనే;
మతే అక్ఖాయితే వాపి, భిక్ఖు పారాజికం ఫుసే.
థుల్లచ్చయం తు యేభుయ్య-క్ఖాయితే, దుక్కటం తథా;
ముఖే వట్టకతే వుత్తం, పాచిత్తి జతుమట్ఠకే.
పఞ్ఞత్తా ¶ కాయసంసగ్గం, సమాపజ్జనపచ్చయా;
కతి ఆపత్తియో హోన్తి? పఞ్చ ఆపత్తియో సియుం.
అవస్సుతస్స పోసస్స, తథా భిక్ఖునియాపి చ;
పారాజికమధక్ఖాది-గహణం సాదియన్తియా.
కాయేన ఫుసతో కాయం, భిక్ఖుస్స గరుకం సియా;
కాయేన కాయబద్ధం తు, ఫుసం థుల్లచ్చయం సియా.
పటిబద్ధేన కాయేన, పటిబద్ధం తు దుక్కటం;
పాచిత్తియం పనుద్దిట్ఠం, తస్సఙ్గులిపతోదకే.
సేసేసు సేఖియన్తేసు, ఆపత్తీనం వినిచ్ఛయో;
హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ, వేదితబ్బో విభావినా.
మహావిభఙ్గసఙ్గహో నిట్ఠితో.
భిక్ఖునీవిభఙ్గో
భిక్ఖూనం పాటవత్థాయ, వినయస్స వినిచ్ఛయే;
భిక్ఖునీనం విభఙ్గోపి, కిఞ్చిమత్తం భణామహం.
అవస్సుతస్స ¶ పోసస్స, భిక్ఖునీపి అవస్సుతా;
నన్దన్తీ కాయసంసగ్గం, కతి ఆపత్తియో ఫుసే;
తిస్సో ఆపత్తియో ఉబ్భ-జాణుస్సాధక్ఖకస్స చ;
హోతి పారాజికం తస్సా, గహణం సాదియన్తియా.
ఉబ్భక్ఖకం అధోజాణు-గహణం సాదియన్తియా;
థుల్లచ్చయం సియా, కాయ-పటిబద్ధే తు దుక్కటం.
ఛాదేన్తీ భిక్ఖునీ వజ్జం, తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే;
జానం పారాజికం ధమ్మం, ఛాదేన్తీ సా పరాజికా.
థుల్లచ్చయం ¶ వేమతికా, పటిచ్ఛాదేతి చే పన;
అథాచారవిపత్తిం చే, పటిచ్ఛాదేతి దుక్కటం.
నిస్సజ్జన్తీ న తం లద్ధిం, ఉక్ఖిత్తస్సానువత్తికా;
సమనుభాసనాయేవ, తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే.
ఞత్తియా దుక్కటం, ద్వీహి, కమ్మవాచాహి థుల్లతా;
కమ్మవాచాయ ఓసానే, పారాజికముదీరితం.
పూరేన్తీ అట్ఠమం వత్థుం, తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే;
పురిసేనిధాగచ్ఛాతి, వుత్తాగచ్ఛతి దుక్కటం.
థుల్లచ్చయం తు పోసస్స, హత్థపాసప్పవేసనే;
పూరేన్తీ అట్ఠమం వత్థుం, సమణీ సా పరాజితా.
పారాజికకథా.
ఉస్సయవాదికా అట్టం, కరోన్తీ తివిధం ఫుసే;
ఏకస్సారోచనే తస్సా, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
దుతియారోచనే తస్సా, థుల్లచ్చయముదీరితం;
అట్టస్స పరియోసానే, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా.
చోరివుట్ఠాపికా వాపి, ఞత్తియా దుక్కటం ఫుసే;
ద్వీహి థుల్లచ్చయం కమ్మ-వాచోసానే గరుం సియా.
ఏకా గామన్తరం గచ్ఛే, గమనే దుక్కటం సియా;
పరిక్ఖేపే అతిక్కన్తే, పాదేన పఠమేన తు.
హోతి ¶ థుల్లచ్చయాపత్తి, తస్సా సమణియా పన;
దుతియేన అతిక్కన్తే, గరుకే పన తిట్ఠతి.
చతుత్థే దుతియే వుత్త-సదిసోవ వినిచ్ఛయో;
ఆపత్తీనం పభేదే తు, కాచి నత్థి విసేసతా.
అవస్సుతా ¶ సయం హుత్వా, తాదిసస్సేవ హత్థతో;
గహేత్వా పన భుఞ్జన్తీ, భోజనాదీసు కిఞ్చిపి.
ఫుసే ఆపత్తియో తిస్సో, భోజనాదీసు కిఞ్చిపి;
పటిగ్గణ్హన్తియా తస్సా, హోతి థుల్లచ్చయం పన.
అజ్ఝోహారేసు సబ్బేసు, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా;
ఉదకం దన్తపోనం వా, పటిగ్గణ్హాతి దుక్కటం.
‘‘సహత్థేన గహేత్వా త్వం, ఖాద వా భుఞ్జ వా’’తిపి;
ఉయ్యోజేన్తీ పనేవం తు, తిస్సో ఆపత్తియో ఫుసే.
దుక్కటం వచనే తస్సా, ‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి గణ్హతి;
అజ్ఝోహారేసు సబ్బేసు, తస్సా థుల్లచ్చయం సియా.
భోజనస్స పనోసానే, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా;
ఉయ్యోజేతి చ యా తస్సా, ఇమా తిస్సోతి దీపయే.
సత్తమే అట్ఠమే చాపి, నవమే దసమేపి చ;
చోరివుట్ఠాపనేనేవ, సమానోవ వినిచ్ఛయో.
సఙ్ఘాదిసేసకథా.
పత్తసన్నిచయం యిహ, కరోన్తీ భిక్ఖునీ పన;
ఏకం నిస్సగ్గియంయేవ, ఫుసే పాచిత్తియం తు సా.
అకాలచీవరం కాల-చీవరం భాజాపేన్తియా;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, లాభే నిస్సగ్గియం సియా.
చీవరం పరివత్తేత్వా, అచ్ఛిన్దతి సచే పన;
పయోగే దుక్కటం, ఛిన్నే, తస్సా నిస్సగ్గియం సియా.
విఞ్ఞాపేత్వావ అఞ్ఞం చే, విఞ్ఞాపేతి తతో పరం;
పయోగే దుక్కటం, విఞ్ఞా-పితే నిస్సగ్గియం సియా.
చేతాపేత్వా ¶ ¶ హి అఞ్ఞం చే, చేతాపేతి తతో పరం;
పయోగే దుక్కటం, చేతా-పితే నిస్సగ్గియం సియా.
ఏవమేవ చ సేసేసు, ఛట్ఠాదీసు చ సత్తసు;
అనన్తరసమానోవ, ఆపత్తీనం వినిచ్ఛయో.
నిస్సగ్గియకథా.
లసుణం ఖాదతి ద్వే చే, దుక్కటం గహణే సియా;
అజ్ఝోహారపయోగేసు, పాచిత్తి పరియాపుతా.
సంహరాపేన్తియా లోమం, సమ్బాధే ద్వేవ హోన్తి హి;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, హోతి పాచిత్తి సంహటే.
కరోన్తీ తలఘాతం తు, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం హోతి, కతే పాచిత్తియం సియా.
జతునా మట్ఠకం కిఞ్చి, సాదియన్తీ దువే ఫుసే;
పయోగే దుక్కటాదిన్నే, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
పఞ్చమం తు చతుత్థేన, సమానమితి దీపయే;
ఆపత్తీనం విభాగస్మిం, విసేసో నత్థి కోచిపి.
భిక్ఖుస్స భుఞ్జమానస్స, పానీయేనుపతిట్ఠతి;
హత్థపాసే తు పాచిత్తి, హిత్వా తిట్ఠతి దుక్కటం.
విఞ్ఞాపేత్వామకం ధఞ్ఞం, ‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి గణ్హతి;
దుక్కటం హోతి పాచిత్తి, అజ్ఝోహారేసు దీపయే.
ఉచ్చారాదిం తిరోకుట్టే, ఛడ్డేన్తీ ద్వే ఫుసే హవే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి ఛడ్డితే సియా.
ఉచ్చారాదిచతుక్కం తు, ఛడ్డేతి హరితే సచే;
పయోగే దుక్కటం తస్సా, పాచిత్తి ఛడ్డితే సియా.
నచ్చాదిం ¶ దస్సనత్థాయ, సచే గచ్ఛతి దుక్కటం;
పస్సన్తియాపి పాచిత్తి, తథేవ చ సుణన్తియా.
లసుణవగ్గో పఠమో.
పఠమే ¶ దుతియే చేవ, తతియే చ చతుత్థకే;
తుల్యో లసుణవగ్గస్స, ఛట్ఠేనిధ వినిచ్ఛయో.
కులాని ఉపసఙ్కమ్మ, నిసీదిత్వా పనాసనే;
సామికే తు అనాపుచ్ఛా, పక్కమన్తీ దువే ఫుసే.
పఠమేన చ పాదేన, అనోవస్సమతిక్కమే;
దుక్కటం హోతి, పాచిత్తి, దుతియాతిక్కమే సియా.
సామికే తు అనాపుచ్ఛా, ఆసనే చే నిసీదతి;
పయోగే దుక్కటం హోతి, పాచిత్తి చ నిసీదితే.
ఛట్ఠేన సత్తమం సబ్బం, సమానం అట్ఠమే పన;
పయోగే దుక్కటం, ఉజ్ఝా-పితే పాచిత్తియం సియా.
అత్తానం చాభిసప్పేన్తీ, ద్వే ఫుసే నిరయాదినా;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి అభిసప్పితే.
వధిత్వా పన అత్తానం, రోదన్తీ తు దువే ఫుసే;
వధతి రోదతి పాచిత్తి, కరోతేకం తు దుక్కటం.
రత్తన్ధకారవగ్గో దుతియో.
నగ్గా న్హాయతి ద్వే చేవ, పయోగే దుక్కటం సియా;
న్హానస్స పరియోసానే, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
కారాపేతి ¶ పమాణాతి-క్కన్తం ఉదకసాటికం;
పయోగే దుక్కటం, కారా-పితే పాచిత్తియం సియా.
చీవరం తు విసిబ్బేత్వా, విసిబ్బాపేత్వ వా పన;
నేవ సిబ్బన్తియా వుత్త-మేకం పాచిత్తియం పన.
పఞ్చాహికం తు సఙ్ఘాటి-చారం పన అతిక్కమే;
ఏకావస్సా పనాపత్తి, పాచిత్తి పరిదీపితా.
సచే సఙ్కమనీయం తు, ధారేతి పన చీవరం;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి పన ధారితే.
గణచీవరలాభస్స, అన్తరాయం కరోతి చే;
పయోగే దుక్కటం హోతి, కతే పాచిత్తియం సియా.
విభఙ్గం ¶ పటిబాహన్తీ, చీవరానం తు ధమ్మికం;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి పటిబాహితే.
అగారికాదినో దేతి, సచే సమణచీవరం;
పయోగే దుక్కటం, దిన్నే, పాచిత్తి పరియాపుతా.
చీవరే దుబ్బలాసాయ, కాలం చే సమతిక్కమే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తి సమతిక్కమే.
ధమ్మికం కథినుద్ధారం, పటిబాహన్తియా దువే;
పయోగే దుక్కటం హోతి, పాచిత్తి పటిబాహితే.
న్హానవగ్గో తతియో.
దువే భిక్ఖునియో ఏక-మఞ్చస్మిం చే తువట్టేయ్యుం;
పయోగే దుక్కటం తాసం, నిపన్నే ఇతరం సియా.
దుతియం పఠమేనేవ, సదిసం తతియే పన;
పయోగే దుక్కటం హోతి, కతే పాచిత్తియం సియా.
నుపట్ఠాపేన్తియా ¶ వాపి, దుక్ఖితం సహజీవినిం;
ఏకాయేవ పనాపత్తి, పాచిత్తి పరిదీపితా.
సచే ఉపస్సయం దత్వా, నిక్కడ్ఢతి చ భిక్ఖునిం;
పయోగే దుక్కటం తస్సా, హోతి పాచిత్తి కడ్ఢితే.
ఛట్ఠే పన చ సంసట్ఠా, ఞత్తియా దుక్కటం ఫుసే;
కమ్మవాచాయ ఓసానే, పాచిత్తి పరిదీపితా.
అన్తోరట్ఠే తు సాసఙ్కే, చారికం తు చరన్తియా;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పటిపన్నాయ సేసకం.
అట్ఠమం నవమఞ్చేవ, సత్తమేన సమం మతం;
దసమే పన ఏకావ, పాచిత్తి పరిదీపితా.
తువట్టవగ్గో చతుత్థో.
రాజాగారాదికం సబ్బం, దస్సనత్థాయ గచ్ఛతి;
పయోగే దుక్కటం తస్సా, పాచిత్తి యది పస్సతి.
ఆసన్దిం ¶ వాపి పల్లఙ్కం, పరిభుఞ్జన్తియా దువే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, భుత్తే పాచిత్తియం సియా.
సుత్తం కన్తన్తియా ద్వేవ, పయోగే దుక్కటం మతం;
ఉజ్జవుజ్జవనే తస్సా, పాచిత్తి సముదాహరే.
వేయ్యావచ్చం గిహీనం తు, ద్వేవ హోన్తి కరోన్తియా;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, కతే పాచిత్తియం సియా.
పఞ్చమే పన ఏకావ, పాచిత్తి పరిదీపితా;
పయోగే దుక్కటం ఛట్ఠే, దిన్నే పాచిత్తియం సియా.
సత్తమం దుతియేనేవ, సమాపత్తిపభేదతో;
అట్ఠమం దుతియే వగ్గే, పఞ్చమేన సమం మతం.
తిరచ్ఛానగతం ¶ విజ్జం, ద్వేవ హోన్తి పఠన్తియా;
పయోగే దుక్కటం హోతి, పాచిత్తి హి పదే పదే.
దసమం నవమేనేవ, సమానం సబ్బథా పన;
‘‘పరియాపుణాతి, వాచేతి’’, పదమత్తం విసేసకం.
చిత్తాగారవగ్గో పఞ్చమో.
సభిక్ఖుకం తమారామం, జానన్తీ పన భిక్ఖునీ;
పవిసన్తీ అనాపుచ్ఛా, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే.
పఠమేన చ పాదేన, పరిక్ఖేపస్సతిక్కమే;
దుక్కటం పిటకే వుత్తం, పాచిత్తి దుతియేన తు.
అక్కోసతి చ యా భిక్ఖుం, భిక్ఖునీ పరిభాసతి;
పయోగే దుక్కటం తస్సా, పాచిత్తక్కోసితే సియా.
యా హి చణ్డికభావేన, గణం తు పరిభాసతి;
పయోగే దుక్కటం తస్సా, పరిభట్ఠే పనేతరం.
నిమన్తితా పవారితా, ఖాదనం భోజనమ్పి వా;
భుఞ్జన్తీ భిక్ఖునీ సా హి, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే.
‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి యం కిఞ్చి, పటిగ్గణ్హాతి దుక్కటం;
అజ్ఝోహారపయోగేసు, పాచిత్తి పరిదీపయే.
కులం ¶ తు మచ్ఛరాయన్తీ, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, సేసా మచ్ఛరితే సియా.
అభిక్ఖుకే పనావాసే, భవే వస్సం వసన్తియా;
దుక్కటం పుబ్బకిచ్చేసు, పాచిత్తి అరుణుగ్గమే.
భిక్ఖునీ ఉభతోసఙ్ఘే, వస్సంవుట్ఠా తు తీహిపి;
ఠానేహి అప్పవారేన్తీ, ఏకం పాచిత్తియం ఫుసే.
ఓవాదత్థాయ ¶ వా భిక్ఖుం, సంవాసత్థాయ వా తథా;
న గచ్ఛతి సచే తస్సా, ఏకం పాచిత్తియం సియా.
ఓవాదమ్పి న యాచన్తీ, న గచ్ఛన్తీ ఉపోసథం;
ఏకం పాచిత్తియాపత్తి-మాపజ్జతి, న సంసయో.
అపుచ్ఛిత్వావ సఙ్ఘం వా, భేదాపేతి పసాఖజం;
పయోగే దుక్కటం, భిన్నే, పాచిత్తి పరియాపుతా.
ఆరామవగ్గో ఛట్ఠో.
గబ్భినిం వుట్ఠపేన్తీ హి, ద్వే పనాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం, వుట్ఠా-పితే పాచిత్తియం సియా.
దుతియం తతియఞ్చేవ, చతుత్థం పఞ్చమమ్పి చ;
ఛట్ఠఞ్చ సత్తమఞ్చేవ, పఠమేన సమం మతం.
భిక్ఖునీ వుట్ఠపేత్వాన, భిక్ఖునిం సహజీవినిం;
ద్వేవస్సం నానుగ్గణ్హన్తీ, ఏకం పాచిత్తియం ఫుసే.
నవమం దసమఞ్చేవ, అట్ఠమేన సమం మతం;
ద్వీసు ఆపత్తిభేదస్మిం, నానత్తం నత్థి కిఞ్చిపి.
గబ్భినీవగ్గో సత్తమో.
కుమారీభూతవగ్గస్స, ఆదితో పన పఞ్చపి;
సమానా గబ్భినీవగ్గే, పఠమేనేవ సబ్బసో.
‘‘అలం వుట్ఠాపితేనా’’తి, వుచ్చమానా హి ఖీయతి;
పయోగే దుక్కటం, పచ్ఛా, హోతి పాచిత్తి ఖీయితే.
సత్తమే ¶ ¶ అట్ఠమే చేవ, ఏకం పాచిత్తియం మతం;
ఆదినావ సమానాని, నవమాదీని పఞ్చపి.
కుమారీభూతవగ్గో అట్ఠమో.
ఆపత్తియో ఫుసే ద్వేపి, ధారేన్తీ ఛత్తుపాహనం;
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, హోతి పాచిత్తి ధారితే.
యానేన పన యాయన్తీ, ద్వే కిరాపత్తియో ఫుసే;
పయోగే దుక్కటం హోతి, పాచిత్తి యది యాయితే.
ధారేన్తియా తు సఙ్ఘాణిం, పయోగే దుక్కటం సియా;
ధారితే పన పాచిత్తి, చతుత్థేపి అయం నయో.
న్హాయన్తీ గన్ధవణ్ణేన, పయోగే దుక్కటం ఫుసే;
న్హానస్స పరియోసానే, తస్సా పాచిత్తియం సియా.
ఛట్ఠమ్పి పఞ్చమేనేవ, సమానం సబ్బథా పన;
సత్తమే అట్ఠమే చేవ, నవమే దసమేపి చ.
పయోగే దుక్కటం వుత్తం, పాచిత్తుమ్మద్దితే సియా;
ఆపత్తీనం విభాగస్మిం, నత్థి కాచి విసేసతా.
అనాపుచ్ఛా తు భిక్ఖుస్స, పురతో యా నిసీదతి;
పయోగే దుక్కటం తస్సా, పాచిత్తి తు నిసీదితే.
అనోకాసకతం భిక్ఖుం, పఞ్హం పుచ్ఛన్తియా పన;
పయోగే దుక్కటం హోతి, వుత్తా పాచిత్తి పుచ్ఛితే.
సంకచ్చికం వినా గామం, పదసా పవిసన్తియా;
పఠమేనేవ ఆరామ-వగ్గస్స సదిసం వదే.
ఛత్తుపాహనవగ్గో నవమో.
పాచిత్తియకథా.
అట్ఠసు ¶ దువిధాపత్తి, పాటిదేసనియేసుపి;
విఞ్ఞాపేత్వా సచే సప్పిం, ‘‘భుఞ్జిస్సామీ’’తి గణ్హతి.
తతో ¶ భిక్ఖునియా తస్సా, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం;
అజ్ఝోహారేసు సబ్బేసు, పాటిదేసనియం సియా.
పాటిదేసనీయకథా.
ఇమం విదిత్వా పరమం పనుత్తరం;
నిరుత్తరం అత్థవసేన భిక్ఖు;
సుఖేన పఞ్ఞత్తమహాసముద్దం;
దురుత్తరం ఉత్తరతేవ ధీరో.
యస్మా తస్మా అస్మిం యోగం;
ఉస్మాయుత్తో యుత్తో కాతుం;
సత్తో సత్తో కఙ్ఖచ్ఛేదే;
సత్థే సత్థే నిచ్చం నిచ్చం.
భిక్ఖునీవిభఙ్గో నిట్ఠితో.
చతువిపత్తికథా
కతి ఆపత్తియో సీల-విపత్తిపచ్చయా పన;
చతస్సోవ సియుం సీల-విపత్తిపచ్చయా పన.
జానం పారాజికం ధమ్మం, సచే ఛాదేతి భిక్ఖునీ;
చుతా, థుల్లచ్చయం హోతి, సచే వేమతికా సియా.
పాచిత్తి భిక్ఖు సఙ్ఘాది-సేసం ఛాదేతి చే పన;
అత్తనో పన దుట్ఠుల్లం, ఛాదేన్తో దుక్కటం ఫుసే.
ఆపత్తియో ¶ కతాచార-విపత్తిపచ్చయా పన;
ఏకాయేవ సియాచార-విపత్తిపచ్చయా పన.
పటిచ్ఛాదేతి ఆచార-విపత్తిం పన భిక్ఖు చే;
ఏకమేవస్స భిక్ఖుస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
కతి ఆపత్తియో దిట్ఠి-విపత్తిపచ్చయా పన?
ద్వే పనాపత్తియో దిట్ఠి-విపత్తిపచ్చయా సియుం.
అచ్చజం ¶ పాపికం దిట్ఠిం, ఞత్తియా దుక్కటం ఫుసే;
కమ్మవాచాయ ఓసానే, పాచిత్తి పరియాపుతా.
ఆపత్తియో కతాజీవ-విపత్తిపచ్చయా పన?
ఛళేవాపజ్జతాజీవ-విపత్తిపచ్చయా పన.
ఆజీవహేతు పాపిచ్ఛో, అసన్తం పన అత్తని;
మనుస్సుత్తరిధమ్మం తు, వదం పారాజికం ఫుసే.
సఞ్చరిత్తం సమాపన్నో, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా;
పరియాయవచనే ఞాతే, తస్స థుల్లచ్చయం సియా.
పణీతభోజనం వత్వా, పాచిత్తి పరిభుఞ్జతో;
భిక్ఖునీ తు సచే హోతి, పాటిదేసనియం సియా.
ఆజీవహేతు సూపం వా, ఓదనం వా పనత్తనో;
అత్థాయ విఞ్ఞాపేత్వాన, దుక్కటం పరిభుఞ్జతో.
చతువిపత్తికథా.
అధికరణపచ్చయకథా
వివాదాధికరణమ్హా, కతి ఆపత్తియో సియుం?
వివాదాధికరణమ్హా, ద్వే పనాపత్తియో సియుం.
పాచిత్తి ¶ ఉపసమ్పన్నం, హోతి ఓమసతో పన;
భిక్ఖుస్సానుపసమ్పన్నం, ఓమసన్తస్స దుక్కటం.
అనువాదాధికరణ-పచ్చయాపత్తియో కతి?
అనువాదాధికరణ-పచ్చయా తివిధా సియుం.
అనుద్ధంసేతి చే భిక్ఖుం, అమూలన్తిమవత్థునా;
సఙ్ఘాదిసేసమాపత్తి-మాపజ్జతి, న సంసయో.
తథా సఙ్ఘాదిసేసేన, అనుద్ధంసేతి చే పన;
పాచిత్తి, దుక్కటం వుత్తం, తథాచారవిపత్తియా.
ఆపత్తిపచ్చయా ¶ వుత్తా, కతి ఆపత్తియో పన?
ఆపత్తిపచ్చయా వుత్తా, చతస్సోవ మహేసినా.
జానం పారాజికం ధమ్మం, సచే ఛాదేతి భిక్ఖునీ;
చుతా, థుల్లచ్చయం హోతి, సచే వేమతికా సియా.
పాచిత్తి భిక్ఖు సఙ్ఘాది-సేసం ఛాదేతి చే పన;
తథాచారవిపత్తిం తు, సచే ఛాదేతి దుక్కటం.
ఆపత్తియో హి కిచ్చాధి-కరణపచ్చయా కతి?
పఞ్చేవ హోన్తి కిచ్చాధి-కరణపచ్చయా పన.
సమనుభాసనాయేవ, ఞత్తియా దుక్కటం ఫుసే;
సమణీ అచ్చజన్తీవ, ఉక్ఖిత్తస్సానువత్తికా.
థుల్లచ్చయం ద్వయం ద్వీహి, కమ్మవాచాహి సా ఫుసే;
కమ్మవాచాయ ఓసానే, తస్సా పారాజికం సియా.
సమనుభాసనాయేవ, భేదకస్సానువత్తికా;
న పరిచ్చజతి తం లద్ధిం, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా.
సమనుభాసనాయేవ, పాపికాయ చ దిట్ఠియా;
యావతతియకం తస్సా, పాచిత్తచ్చజతోపి చ.
అధికరణపచ్చయకథా.
ఖన్ధకపుచ్ఛాకథా
ఖన్ధకేసుపి ¶ ఆపత్తి-పభేదం ఆగతం పన;
పాటవత్థాయ భిక్ఖూనం, పవక్ఖామి నిబోధథ.
ఖన్ధకే పఠమే తావ, కతి ఆపత్తియో సియుం?
ఖన్ధకే పఠమే తావ, ద్వే పనాపత్తియో సియుం.
ఊనవీసతివస్సం తు, కరోతో ఉపసమ్పదం;
హోతి పాచిత్తియం తస్స, సేసేసు పన దుక్కటం.
కతి ¶ ఆపత్తియో హోన్తి;
ఖన్ధకే తు ఉపోసథే?
తిస్సో ఆపత్తియో హోన్తి;
ఖన్ధకే తు ఉపోసథే.
‘‘నస్సన్తేతే వినస్సన్తు’’, ఇతి భేదపురక్ఖకా;
ఉపోసథస్స కరణే, థుల్లచ్చయముదీరితం.
ఉక్ఖిత్తకేన సద్ధిం తు, కరోన్తస్స ఉపోసథం;
హోతి పాచిత్తియం తస్స, సేసేసు పన దుక్కటం.
కతి ఆపత్తియో వుత్తా, వద వస్సూపనాయికే?
ఏకావ దుక్కటాపత్తి, వుత్తా వస్సూపనాయికే.
కతి ఆపత్తియో వుత్తా, ఖన్ధకే తు పవారణే?
తిస్సో ఆపత్తియో వుత్తా, ఉపోసథసమా మతా.
కతి ఆపత్తియో వుత్తా, చమ్మే? తిస్సోవ దీపితా;
మారేన్తానం తు పాచిత్తి, గహేత్వా వచ్ఛతరిం పన.
అఙ్గజాతం ఛుపన్తస్స, రత్తేన పన చేతసా;
తస్స థుల్లచ్చయం వుత్తం, సేసేసు పన దుక్కటం.
కతి ఆపత్తియో వుత్తా, భేసజ్జక్ఖన్ధకే పన?
తిస్సో ఆపత్తియో వుత్తా, భేసజ్జక్ఖన్ధకే పన.
సమన్తా ¶ ద్వఙ్గులే తత్థ, థుల్లచ్చయముదీరితం;
భోజ్జయాగూసు పాచిత్తి, సేసేసు పన దుక్కటం.
కథినే నత్థి ఆపత్తి, పఞ్ఞత్తం కేవలం పన;
కతి చీవరసంయుత్తే, వుత్తా ఆపత్తియో పన?
తిస్సో చీవరసంయుత్తే, వుత్తా ఆపత్తియో పన;
కుసవాకమయే చీరే, థుల్లచ్చయముదీరితం.
సనిస్సగ్గావ పాచిత్తి, అతిరేకే తు చీవరే;
సేసేసు దుక్కటం వుత్తం, బుద్ధేనాదిచ్చబన్ధునా.
చమ్పేయ్యకే చ కోసమ్బే, కమ్మస్మిం పారివాసికే;
తథా సముచ్చయే ఏకా, దుక్కటాపత్తి దీపితా.
కతి ¶ ఆపత్తియో వుత్తా, సమథక్ఖన్ధకే పన?
ద్వేయేవాపత్తియో వుత్తా, సమథక్ఖన్ధకే పన.
ఛన్దస్స దాయకో భిక్ఖు, పాచిత్తి యది ఖీయతి;
సేసేసు పన సబ్బత్థ, దుక్కటం సముదాహటం.
కతి ఖుద్దకవత్థుస్మిం, వుత్తా ఆపత్తియో పన?
తిస్సో ఖుద్దకవత్థుస్మిం, వుత్తా ఆపత్తియో పన.
అత్తనో అఙ్గజాతం తు, ఛిన్దం థుల్లచ్చయం ఫుసే;
రోమన్థే హోతి పాచిత్తి, సేసే ఆపత్తి దుక్కటం.
తథా సేనాసనస్మిం తు, తిస్సో ఆపత్తియో సియుం;
విస్సజ్జనే చ గరునో, థుల్లచ్చయముదీరితం.
నిక్కడ్ఢనే చ పాచిత్తి, సఙ్ఘికమ్హా విహారతో;
సేసేసు పన సబ్బత్థ, దుక్కటం సముదాహటం.
కతి ఆపత్తియో సఙ్ఘ-భేదే వుత్తా మహేసినా?
ద్వే పనాపత్తియో సఙ్ఘ-భేదే వుత్తా మహేసినా.
భేదానువత్తకానం ¶ తు, థుల్లచ్చయముదీరితం;
గణభోగే తు భిక్ఖూనం, పాచిత్తి పరిదీపితా.
ఖన్ధకే వత్తసంయుత్తే, కతి ఆపత్తియో మతా?
ఖన్ధకే వత్తసంయుత్తే, దుక్కటాపత్తియేవ సా.
ఠపనే పాతిమోక్ఖస్స, తథా ఏకావ దీపితా;
భిక్ఖునిక్ఖన్ధకే చాపి, కతి ఆపత్తియో మతా?
భిక్ఖునిక్ఖన్ధకే చాపి, ద్వే పనాపత్తియో మతా;
అపవారణాయ పాచిత్తి, సేసేసు పన దుక్కటం.
ఖన్ధకపుచ్ఛాకథా నిట్ఠితా.
సముట్ఠానసీసకథా
విభఙ్గేసు ¶ పన ద్వీసు, పఞ్ఞత్తాని మహేసినా;
యాని పారాజికాదీని, ఉద్దిసన్తి ఉపోసథే.
తేసం దాని పవక్ఖామి, సముట్ఠానమితో పరం;
పాటవత్థాయ భిక్ఖూనం, తం సుణాథ సమాహితా.
కాయో చ వాచాపి చ కాయవాచా;
తానేవ చిత్తేన యుతాని తీణి;
ఏకఙ్గికం ద్వఙ్గితివఙ్గికన్తి;
ఛధా సముట్ఠానవిధిం వదన్తి.
తేసు ఏకేన వా ద్వీహి, తీహి వాథ చతూహి వా;
ఛహి వాపత్తియో నానా-సముట్ఠానేహి జాయరే.
తత్థ పఞ్చసముట్ఠానా, కా చాపత్తి న విజ్జతి;
హోతి ఏకసముట్ఠానా, పచ్ఛిమేహేవ తీహిపి.
తథేవ ¶ ద్విసముట్ఠానా, కాయతో కాయచిత్తతో;
వాచతో వాచచిత్తమ్హా, తతియచ్ఛట్ఠతోపి చ.
చతుత్థచ్ఛట్ఠతో చేవ, పఞ్చమచ్ఛట్ఠతోపి చ;
జాయతే పఞ్చధావేసా, సముట్ఠాతి న అఞ్ఞతో.
తిసముట్ఠానికా నామ, పఠమేహి చ తీహిపి;
పచ్ఛిమేహి చ తీహేవ, సముట్ఠాతి న అఞ్ఞతో.
పఠమా తతియా చేవ, చతుత్థచ్ఛట్ఠతోపి చ;
దుతియా తతియా చేవ, పఞ్చమచ్ఛట్ఠతోపి చ.
ద్విధా చతుసముట్ఠానా, జాయతే న పనఞ్ఞతో;
ఏకధా ఛసముట్ఠానా, సముట్ఠాతి ఛహేవ హి.
ఆహ చ –
‘‘తిధా ఏకసముట్ఠానా, పఞ్చధా ద్విసముట్ఠితా;
ద్విధా తిచతురో ఠానా, ఏకధా ఛసముట్ఠితా’’.
తేరసేవ ¶ చ నామాని, సముట్ఠానవిసేసతో;
లభన్తాపత్తియో సబ్బా, తాని వక్ఖామితో పరం.
పఠమన్తిమవత్థుఞ్చ, దుతియం సఞ్చరిత్తకం;
సమనుభాసనఞ్చేవ, కథినేళకలోమకం.
పదసోధమ్మమద్ధానం, థేయ్యసత్థఞ్చ దేసనా;
భూతారోచనకఞ్చేవ, చోరివుట్ఠాపనమ్పి చ.
అననుఞ్ఞాతకఞ్చాతి, సీసానేతాని తేరస;
తేరసేతే సముట్ఠాన-నయా విఞ్ఞూహి చిన్తితా.
తత్థ యా తు చతుత్థేన, సముట్ఠానేన జాయతే;
ఆదిపారాజికుట్ఠానా, అయన్తి పరిదీపితా.
సచిత్తకేహి ¶ తీహేవ, సముట్ఠానేహి యా పన;
జాయతే సా పనుద్దిట్ఠా, అదిన్నాదానపుబ్బకా.
సముట్ఠానేహి యాపత్తి, జాతుచ్ఛహిపి జాయతే;
సఞ్చరిత్తసముట్ఠానా, నామాతి పరిదీపితా.
ఛట్ఠేనేవ సముట్ఠాతి, సముట్ఠానేన యా పన;
సముట్ఠానవసేనాయం, వుత్తా సమనుభాసనా.
తతియచ్ఛట్ఠతోయేవ, సముట్ఠాతి హి యా పన;
సముట్ఠానవసేనాయం, కథినుపపదా మతా.
జాయతే యా పనాపత్తి, కాయతో కాయచిత్తతో;
అయమేళకలోమాది-సముట్ఠానాతి దీపితా.
జాయతే యా పనాపత్తి, వాచతో వాచచిత్తతో;
అయం తు పదసోధమ్మ-సముట్ఠానాతి వుచ్చతి.
కాయతో కాయవాచమ్హా, చతుత్థచ్ఛట్ఠతోపి చ;
జాయతే సా పనద్ధాన-సముట్ఠానాతి సూచితా.
చతుత్థచ్ఛట్ఠతోయేవ, సముట్ఠాతి హి యా పన;
థేయ్యసత్థసముట్ఠానా, అయన్తి పరిదీపితా.
పఞ్చమేనేవ యా చేత్థ, సముట్ఠానేన జాయతే;
సముట్ఠానవసేనాయం, ధమ్మదేసనసఞ్ఞితా.
అచిత్తకేహి ¶ తీహేవ, సముట్ఠానేహి యా సియా;
సముట్ఠానవసేనాయం, భూతారోచనపుబ్బకా.
పఞ్చమచ్ఛట్ఠతోయేవ, యా సముట్ఠానతో సియా;
అయం తు పఠితా చోరి-వుట్ఠాపనసముట్ఠితా.
దుతియా తతియమ్హా చ, పఞ్చమచ్ఛట్ఠతోపి యా;
జాయతే అననుఞ్ఞాత-సముట్ఠానా అయం సియా.
పఠమం దుతియం తత్థ, చతుత్థం నవమమ్పి చ;
దసమం ద్వాదసమఞ్చాతి, సముట్ఠానం సచిత్తకం.
ఏకేకస్మిం ¶ సముట్ఠానే, సదిసా ఇధ దిస్సరే;
సుక్కఞ్చ కాయసంసగ్గో, పఠమానియతోపి చ.
పుబ్బుపపరిపాకో చ, రహో భిక్ఖునియా సహ;
సభోజనే, రహో ద్వే చ, అఙ్గులీ, ఉదకే హసం.
పహారే, ఉగ్గిరే చేవ, తేపఞ్ఞాసా చ సేఖియా;
అధక్ఖకుబ్భజాణుఞ్చ, గామన్తరమవస్సుతా.
తలమట్ఠుదసుద్ధి చ, వస్సంవుట్ఠా తథేవ చ;
ఓవాదాయ న గచ్ఛన్తీ, నానుబన్ధే పవత్తినిం.
పఞ్చసత్తతి నిద్దిట్ఠా, కాయచిత్తసముట్ఠితా;
ఇమే ఏకసముట్ఠానా, మేథునేన సమా మతా.
పఠమపారాజికసముట్ఠానం.
విగ్గహం, ఉత్తరిఞ్చేవ, దుట్ఠుల్లం, అత్తకామతా;
దుట్ఠదోసా దువే చేవ, దుతియానియతోపి చ.
అచ్ఛిన్దనఞ్చ పరిణామో, ముసా, ఓమసపేసుణా;
దుట్ఠుల్లారోచనఞ్చేవ, పథవీఖణనమ్పి చ.
భూతగామఞ్ఞవాదో చ, ఉజ్ఝాపనకమేవ చ;
నిక్కడ్ఢో, సిఞ్చనఞ్చేవ, తథా ఆమిసహేతు చ.
భుత్తావిం, ఏహనాదరిం, భింసాపనకమేవ చ;
అపనిధేయ్య, సఞ్చిచ్చ, పాణం, సప్పాణకమ్పి చ.
ఉక్కోటనం =౦౦ తథా ఊనో, సంవాసో, నాసనేన చ;
సహధమ్మికం, విలేఖాయ, మోహనామూలకేన చ.
కుక్కుచ్చం, ఖీయనం దత్వా, పరిణామేయ్య పుగ్గలే;
కిం తే, అకాలం, అచ్ఛిన్దే, దుగ్గహా, నిరయేన వా.
గణస్స ¶ చ విభఙ్గఞ్చ, దుబ్బలాసా తథేవ చ;
ధమ్మికం కథినుద్ధారం, సఞ్చిచ్చాఫాసుమేవ చ.
సయం ఉపస్సయం దత్వా, అక్కోసేయ్య చ చణ్డికా;
కులమచ్ఛరినీ అస్స, గబ్భినిం వుట్ఠపేయ్య చ.
పాయన్తిం, ద్వే చ వస్సాని, సఙ్ఘేనాసమ్మతమ్పి చ;
తిస్సో గిహిగతా వుత్తా, తిస్సోయేవ కుమారికా.
ఊనద్వాదసవస్సా ద్వే, తథాలం తావ తేతి చ;
సోకావస్సా తథా పారి-వాసికచ్ఛన్దదానతో.
అనువస్సం దువే చాతి, సిక్ఖా ఏకూనసత్తతి;
అదిన్నాదానతుల్యత్తా, తిసముట్ఠానికా కతా.
దుతియపారాజికసముట్ఠానం.
సఞ్చరికుటిమహల్లకం, ధోవాపనఞ్చ పటిగ్గహో;
చీవరస్స చ విఞ్ఞత్తి, గహణఞ్చ తదుత్తరిం.
ఉపక్ఖటద్వయఞ్చేవ, తథా దూతేన చీవరం;
కోసియం, సుద్ధకాళానం, ద్వేభాగాదానమేవ చ.
ఛబ్బస్సాని, పురాణస్స, లోమధోవాపనమ్పి చ;
రూపియస్స పటిగ్గాహో, ఉభో నానప్పకారకా.
ఊనబన్ధనపత్తో చ, వస్ససాటికసుత్తకం;
వికప్పాపజ్జనం, యావ, ద్వార, దానఞ్చ సిబ్బనం.
పూవేహి, పచ్చయో జోతిం, రతనం, సూచి, మఞ్చకం;
తూలం, నిసీదనం, కణ్డు, వస్సికా, సుగతస్స చ.
అఞ్ఞవిఞ్ఞత్తిసిక్ఖా చ, అఞ్ఞచేతాపనమ్పి చ;
సఙ్ఘికేన దువే వుత్తా, ద్వే మహాజనికేన చ.
తథా ¶ =౦౧ పుగ్గలికేనేకం, గరుపావురణం లహుం;
ద్వే విఘాసోదసాటీ చ, తథా సమణచీవరం.
ఇతి ఏకూనపణ్ణాస, ధమ్మా దుక్ఖన్తదస్సినా;
ఛసముట్ఠానికా ఏతే, సఞ్చరిత్తసమా కతా.
సఞ్చరిత్తసముట్ఠానం.
సఙ్ఘభేదో చ భేదాను-వత్తదుబ్బచదూసకా;
దుట్ఠుల్లచ్ఛాదనం, దిట్ఠి, ఛన్ద, ఉజ్జగ్ఘికా దువే.
అప్పసద్దా దువే వుత్తా, తథా న బ్యాహరేతి చ;
ఛమా, నీచాసనే, ఠానం, పచ్ఛతో, ఉప్పథేన చ.
వజ్జచ్ఛాదానువత్తా చ, గహణం, ఓసారేయ్య చ;
పచ్చక్ఖామీతి సిక్ఖా చ, తథా కిస్మిఞ్చిదేవ చ.
సంసట్ఠా ద్వే, వధిత్వా చ, విసిబ్బేత్వా చ దుక్ఖితం;
పునదేవ చ సంసట్ఠా, నేవ వూపసమేయ్య చ.
జానం సభిక్ఖుకారామం, తథేవ న పవారయే;
తథా అన్వద్ధమాసఞ్చ, సహజీవినియో దువే.
సచే మే చీవరం అయ్యే, అనుబన్ధిస్ససీతి చ;
సత్తతింస ఇమే ధమ్మా, సమ్బుద్ధేన పకాసితా.
సబ్బే ఏతే సముట్ఠానా, కాయవాచాదితో సియుం;
సమాసమసమేనేవ, కతా సమనుభాసనా.
సమనుభాసనసముట్ఠానం.
కథినాని చ తీణాది, పత్తో, భేసజ్జమేవ చ;
అచ్చేకమ్పి చ సాసఙ్కం, పక్కమన్తద్వయమ్పి చ.
తథా ¶ ఉపస్సయం గన్త్వా, భోజనఞ్చ పరమ్పరం;
అనతిరిత్తం సభత్తో, వికప్పేత్వా తథేవ చ.
రఞ్ఞో, వికాలే, వోసాసా-రఞ్ఞకుస్సయవాదికా;
పత్తసన్నిచయఞ్చేవ, పురే, పచ్ఛా, వికాలకే.
పఞ్చాహికం =౦౨, సఙ్కమనిం, తథా ఆవసథద్వయం;
పసాఖే, ఆసనే చాతి, ఏకూనతింసిమే పన.
ద్విసముట్ఠానికా ధమ్మా, నిద్దిట్ఠా కాయవాచతో;
కాయవాచాదితో చేవ, సబ్బే కథినసమ్భవా.
కథినసముట్ఠానం.
ద్వే సేయ్యాహచ్చపాదో చ, పిణ్డఞ్చ గణభోజనం;
వికాలే, సన్నిధిఞ్చేవ, దన్తపోనమచేలకం.
ఉయ్యుత్తఞ్చ వసుయ్యోధిం, సురా, ఓరేన న్హాయనం;
దుబ్బణ్ణకరణఞ్చేవ, పాటిదేసనియద్వయం.
లసుణం, ఉపతిట్ఠేయ్య, నచ్చదస్సనమేవ చ;
నగ్గం, అత్థరణం, మఞ్చే, అన్తోరట్ఠే, తథా బహి.
అన్తోవస్సమగారఞ్చ, ఆసన్దిం, సుత్తకన్తనం;
వేయ్యావచ్చం, సహత్థా చ, ఆవాసే చ అభిక్ఖుకే.
ఛత్తం, యానఞ్చ సఙ్ఘాణిం, అలఙ్కారం, గన్ధవాసితం;
భిక్ఖునీ, సిక్ఖమానా చ, సామణేరీ, గిహీనియా.
తథా సంకచ్చికా చాతి, తేచత్తాలీసిమే పన;
సబ్బే ఏళకలోమేన, ద్విసముట్ఠానికా సమా.
ఏళకలోమసముట్ఠానం.
అఞ్ఞత్రాసమ్మతో ¶ చేవ, తథా అత్థఙ్గతేన చ;
తిరచ్ఛానవిజ్జా ద్వే వుత్తా, అనోకాసకతమ్పి చ.
సబ్బే ఛ పనిమే ధమ్మా, వాచతో వాచచిత్తతో;
ద్విసముట్ఠానికా హోన్తి, పదసోధమ్మతుల్యతా.
పదసోధమ్మసముట్ఠానం.
ఏకం నావం, పణీతఞ్చ, సంవిధానఞ్చ సంహరే;
ధఞ్ఞం, నిమన్తితా చేవ, పాటిదేసనియట్ఠకం.
ఏతా =౦౩ చతుసముట్ఠానా, సిక్ఖా చుద్దస హోన్తి హి;
పఞ్ఞత్తా బుద్ధసేట్ఠేన, అద్ధానేన సమా మతా.
అద్ధానసముట్ఠానం.
సుతిం, సూపాదివిఞ్ఞత్తిం, అన్ధకారే తథేవ చ;
పటిచ్ఛన్నే చ ఓకాసే, బ్యూహే చాతి ఇమే ఛపి.
సబ్బే తు ద్విసముట్ఠానా, చతుత్థచ్ఛట్ఠతో సియుం;
థేయ్యసత్థసముట్ఠానా, దేసితాదిచ్చబన్ధునా.
థేయ్యసత్థసముట్ఠానం.
ఛత్త, దణ్డకరస్సాపి, సత్థావుధకరస్సపి;
పాదుకూపాహనా, యానం, సేయ్యా, పల్లత్థికాయ చ.
వేఠితోగుణ్ఠితో చాతి, ఏకాదస నిదస్సితా;
సబ్బే ఏకసముట్ఠానా, ధమ్మదేసనసఞ్ఞితా.
ధమ్మదేసనసముట్ఠానం.
భూతారోచనకఞ్చేవ ¶ , చోరివుట్ఠాపనమ్పి చ;
అననుఞ్ఞాతమత్తఞ్హి, అసమ్భిన్నమిదం తయం.
సముట్ఠానసీసకథా నిట్ఠితా.
ఏకుత్తరనయకథా
కతి ఆపత్తియో హోన్తి, సముట్ఠానేన ఆదినా?
పఞ్చ ఆపత్తియో హోన్తి, కుటిం సంయాచికాయ తు.
కరోతో పన తిస్సోవ, పయోగే దుక్కటాదయో;
వికాలే పన పాచిత్తి, తథా అఞ్ఞాతిహత్థతో.
గహేత్వా భుఞ్జతో వుత్తం, పాటిదేసనియమ్పి చ;
పఞ్చిమాపత్తియో హోన్తి, సముట్ఠానేన ఆదినా.
కతి =౦౪ ఆపత్తియో హోన్తి, దుతియేన తువం భణ?
ఆపత్తియో చతస్సోవ, హోన్తీతి పరిదీపయే.
‘‘కుటిం మమ కరోథా’’తి, సమాదిసతి భిక్ఖు చే;
కరోన్తి చే కుటిం తస్స, విపన్నం సబ్బథా పన.
తిస్సో పురిమనిద్దిట్ఠా, పయోగే దుక్కటాదయో;
పదసోధమ్మమూలేన, చతస్సోవ భవన్తిమా.
తతియేన కతి జాయన్తి, సముట్ఠానేన మే భణ?
తతియేన తువం బ్రూమి, పఞ్చధాపత్తియో సియుం.
భిక్ఖు సంవిదహిత్వాన;
కరోతి చ కుటిం సచే;
తిస్సో ఆపత్తియో హోన్తి;
పయోగే దుక్కటాదయో.
పణీతభోజనం ¶ వత్వా, హోతి పాచిత్తి భుఞ్జతో;
భిక్ఖునిం న నివారేత్వా, పాటిదేసనియం సియా.
సియుం కతి చతుత్థేన, సముట్ఠానేన మే భణ?
ఛళేవాపత్తియో హోన్తి, మేథునం యది సేవతి.
హోతి పారాజికం తస్స, కుటిం సంయాచికాయ తు;
కరోతో పన తిస్సోవ, పయోగే దుక్కటాదయో.
వికాలే పన పాచిత్తి, తథా అఞ్ఞాతిహత్థతో;
గహేత్వా భుఞ్జతో వుత్తం, పాటిదేసనియమ్పి చ.
కతి ఆపత్తియో హోన్తి, పఞ్చమేన? ఛ హోన్తి హి;
మనుస్సుత్తరిధమ్మం తు, వదం పారాజికం ఫుసే.
‘‘కుటిం మమ కరోథా’’తి;
సమాదిసతి భిక్ఖు చే;
కరోన్తి చే కుటిం తిస్సో;
హోన్తి తా దుక్కటాదయో.
వాచేతి పదసో ధమ్మం, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో;
దవకమ్యతా వదన్తస్స, తస్స దుబ్భాసితం సియా.
సముట్ఠానేన =౦౫ ఛట్ఠేన, కతి ఆపత్తియో సియుం?
ఛ చ సంవిదహిత్వాన, భణ్డం హరతి చే చుతో.
‘‘కుటిం మమ కరోథా’’తి;
సమాదిసతి భిక్ఖు చే;
కరోన్తి చే కుటిం తిస్సో;
హోన్తి తా దుక్కటాదయో.
పణీతభోజనం వత్వా, హోతి పాచిత్తి భుఞ్జతో;
భిక్ఖునిం న నివారేత్వా, పాటిదేసనియం సియా.
ఇధ ¶ యో విమతూపరమం పరమం;
ఇమముత్తరముత్తరతి;
వినయం సునయం సునయేన యుతో;
స చ దుత్తరముత్తరముత్తరతి.
ఆపత్తిసముట్ఠానకథా.
ఇతో పరం పవక్ఖామి, పరమేకుత్తరం నయం;
అవిక్ఖిత్తేన చిత్తేన, తం సుణాథ సమాహితా.
కే ఆపత్తికరా ధమ్మా, అనాపత్తికరాపి కే?
కా పనాపత్తియో నామ, లహుకా గరుకాపి కా?
సావసేసా చ కాపత్తి, కా నామానవసేసకా?
దుట్ఠుల్లా నామ కాపత్తి, అదుట్ఠుల్లాపి నామ కా?
నియతా నామ కాపత్తి, కా పనానియతాపి చ?
దేసనాగామినీ కా చ, కా చాదేసనగామినీ?
సముట్ఠానాని ఆపత్తి-కరా ధమ్మాతి దీపితా;
అనాపత్తికరా ధమ్మా, సమథా సత్త దస్సితా.
పారాజికాదయో సత్త-విధా ఆపత్తియో సియుం;
లహుకా తత్థ పఞ్చేవ, హోన్తి థుల్లచ్చయాదయో.
పారాజికం ఠపేత్వాన, సావసేసావసేసకా;
ఏకా పారాజికాపత్తి, మతా అనవసేసకా.
‘‘దుట్ఠుల్లా’’తి =౦౬ చ నిద్దిట్ఠా, దువిధాపత్తిఆదితో;
సేసా పఞ్చవిధాపత్తి, ‘‘అదుట్ఠుల్లా’’తి దీపితా.
పఞ్చానన్తరియసంయుత్తా, నియతానియతేతరా;
దేసనాగామినీ పఞ్చ, ద్వే పనాదేసగామికా.
ఏకకకథా.
అభబ్బాపత్తికో ¶ కో చ, భబ్బాపత్తికపుగ్గలో?
ఉపసమ్పదకమ్మం తు, సత్థునా కస్స వారితం?
ఆపత్తిమాపజ్జితుం ద్వేవ లోకే;
బుద్ధా చ పచ్చేకబుద్ధా అభబ్బా;
ఆపత్తిమాపజ్జితుం ద్వేవ లోకే;
భిక్ఖూ చ భబ్బా అథ భిక్ఖునీ చ.
అద్ధవిహీనో అఙ్గవిహీనో;
వత్థువిపన్నో దుక్కటకారీ;
నో పరిపుణ్ణో యాచతి యో నో;
తస్సుపసమ్పదా పటిసిద్ధా.
అత్థాపత్తి హవే లద్ధ-సమాపత్తిస్స భిక్ఖునో;
అత్థాపత్తి హి నో లద్ధ-సమాపత్తిస్స దీపితా.
భూతస్సారోచనం లద్ధ-సమాపత్తిస్స నిద్దిసే;
అభూతారోచనాపత్తి, అసమాపత్తిలాభినో.
అత్థి సద్ధమ్మసంయుత్తా, అసద్ధమ్మయుతాపి చ;
సపరిక్ఖారసంయుత్తా, పరసన్తకసంయుతా.
పదసోధమ్మమూలాదీ, సద్ధమ్మపటిసంయుతా;
దుట్ఠుల్లవాచసంయుత్తా, అసద్ధమ్మయుతా సియా.
అతిరేకదసాహం తు, ఠపనే చీవరాదినో;
అనిస్సజ్జిత్వా భోగే చ, సపరిక్ఖారసంయుతా.
సఙ్ఘస్స మఞ్చపీఠాదిం, అజ్ఝోకాసత్థరేపి చ;
అనాపుచ్ఛావ గమనే, పరసన్తకసంయుతా.
కథఞ్హి =౦౭ భణతో సచ్చం, గరుకం హోతి భిక్ఖునో?
కథం ముసా భణన్తస్స, లహుకాపత్తి జాయతే?
‘‘సిఖరణీ’’తి ¶ సచ్చం తు, భణతో గరుకం సియా;
సమ్పజానముసావాదే, పాచిత్తి లహుకా భవే.
కథం ముసా భణన్తస్స, గరుకం హోతి భిక్ఖునో?
కథఞ్చ భణతో సచ్చం, ఆపత్తి లహుకా సియా?
అభూతారోచనే తస్స, గరుకాపత్తి దీపితా;
భూతస్సారోచనే సచ్చం, వదతో లహుకా సియా.
కథం భూమిగతో దోసం, న వేహాసగతో ఫుసే?
కథం వేహాసగో దోసం, న చ భూమిగతో ఫుసే?
సఙ్ఘకమ్మం వికోపేతుం, హత్థపాసం జహం ఫుసే;
కేసమత్తమ్పి ఆకాసే, తిట్ఠతో నత్థి వజ్జతా.
ఆహచ్చపాదకం మఞ్చం, వేహాసకుటియూపరి;
పీఠం వాభినిసీదన్తో, ఆపజ్జతి న భూమితో.
పవిసన్తో కథం భిక్ఖు, ఆపజ్జతి, న నిక్ఖమం?
పవిసన్తో కథం భిక్ఖు, పవిసన్తో న చేవ తం?
సఛత్తుపాహనో వత్త-మపూరేత్వాన కేవలం;
పవిసన్తో పనాపత్తిం, ఆపజ్జతి, న నిక్ఖమం.
గమికో గమికవత్తాని, అపూరేత్వాన నిక్ఖమం;
నిక్ఖమన్తోవ ఆపత్తిం, ఫుసేయ్య, పవిసం న చ.
ఆదియన్తో పనాపత్తిం, ఆపజ్జతి కథం వద?
తథేవానాదియన్తోపి, ఆపజ్జతి కథం వద?
భిక్ఖునీ అతిగమ్భీరం, యా కాచుదకసుద్ధికం;
ఆదియన్తీ పనాపత్తిం, ఆపజ్జతి, న సంసయో.
అనాదియిత్వా దుబ్బణ్ణ-కరణం పన చీవరం;
యేవం అనాదియన్తోవ, ఆపజ్జతి హి నామ సో.
సమాదియన్తో ఆపత్తిం, ఆపజ్జతి కథం పన?
తథాసమాదియన్తోపి, ఆపజ్జతి కథం పన?
యో ¶ =౦౮ హి మూగబ్బతాదీని, వతానిధ సమాదియం;
సమాదియన్తో ఆపత్తిం, ఆపజ్జతి హి నామ సో.
యో హి కమ్మకతో భిక్ఖు, వుత్తం వత్తం పనత్తనో;
తఞ్చాసమాదియన్తోవ, ఆపజ్జతి హి నామ సో.
కరోన్తోవ పనాపత్తిం, కథమాపజ్జతే నరో?
న కరోన్తో కథం నామ, సమణో దోసవా సియా?
భణ్డాగారికకమ్మఞ్చ, వేజ్జకమ్మఞ్చ చీవరం;
అఞ్ఞాతికాయ సిబ్బన్తో, కరం ఆపజ్జతే నరో.
ఉపజ్ఝాయస్స వత్తాని, వత్తాని ఇతరస్స వా;
అకరోన్తో పనాపత్తిం, ఆపజ్జతి హి నామ సో.
దేన్తో ఆపజ్జతాపత్తిం, న దేన్తోపి కథం భణ?
అఞ్ఞాతికాయ యం కిఞ్చి, భిక్ఖు భిక్ఖునియా పన.
చీవరం దదమానో హి, దేన్తో ఆపజ్జతే పన;
తథన్తేవాసికాదీనం, అదేన్తో చీవరాదికం.
అత్తసన్నిస్సితా అత్థి, తథేవ పరనిస్సితా;
ముదులమ్బాదినో అత్తా, సేసా హి పరనిస్సితా.
కథఞ్చ పటిగణ్హన్తో, ఆపజ్జతి హి వజ్జతం?
కథమప్పటిగణ్హన్తో, ఆపజ్జతి హి వజ్జతం?
చీవరం పటిగణ్హన్తో, భిక్ఖు అఞ్ఞాతిహత్థతో;
ఓవాదఞ్చ న గణ్హన్తో, ఆపజ్జతి హి వజ్జతం.
కథఞ్చ పరిభోగేన, ఆపజ్జతి తపోధనో?
కథం న పరిభోగేన, ఆపజ్జతి తపోధనో?
యో హి నిస్సగ్గియం వత్థుం, అచ్చజిత్వా నిసేవతి;
అయం తు పరిభోగేన, ఆపజ్జతి, న సంసయో.
అతిక్కమేన్తీ సఙ్ఘాటి-చారం పఞ్చాహికం పన;
అయం తు పరిభోగేన, ఆపజ్జతి హి భిక్ఖునీ.
దివాపజ్జతి ¶ నో రత్తిం, రత్తిమేవ చ నో దివా;
ద్వారం అసంవరిత్వాన, సేన్తో ఆపజ్జతే దివా.
సగారసేయ్యకం =౦౯ రత్తిం, ఆపజ్జతి హి నో దివా;
అరుణుగ్గే పనాపత్తి, కథం న అరుణుగ్గమే?
ఏకఛారత్తసత్తాహ-దసాహాదిఅతిక్కమే;
ఫుసన్తో వుత్తమాపత్తిం, ఆపజ్జత్యరుణుగ్గమే.
పవారేత్వాన భుఞ్జన్తో, ఫుసే న అరుణుగ్గమే;
ఛిన్దన్తస్స సియాపత్తి, కథమచ్ఛిన్దతో సియా?
ఛిన్దన్తో భూతగామఞ్చ, అఙ్గజాతఞ్చ అత్తనో;
పారాజికఞ్చ పాచిత్తిం, ఫుసే థుల్లచ్చయమ్పి చ.
న ఛిన్దన్తో నఖే కేసే, ఆపజ్జతి హి నామ సో;
ఛాదేన్తోపజ్జతాపత్తిం, నచ్ఛాదేన్తో కథం పన?
ఛాదేన్తో పన ఆపత్తిం, ఛాదేన్తోపజ్జతే నరో;
ఆపజ్జతి పనచ్ఛిన్నో, నచ్ఛాదేన్తో తిణాదినా.
ఆపజ్జతి హి ధారేన్తో, న ధారేన్తో కథం పన?
ధారేన్తో కుసచీరాదిం, ధారేన్తోపజ్జతే పన.
దిన్నం నిస్సట్ఠపత్తం తం, అధారేన్తోవ దోసవా;
సచిత్తకదుకం సఞ్ఞా-విమోక్ఖకదుకం భవే.
దుకకథా.
అత్థాపత్తి హి తిట్ఠన్తే, నాథే, నో పరినిబ్బుతే;
నిబ్బుతే న తు తిట్ఠన్తే, అత్థాపత్తుభయత్థపి.
రుహిరుప్పాదనాపత్తి, ఠితే, నో పరినిబ్బుతే;
థేరమావుసవాదేన, వదతో పరినిబ్బుతే.
ఆపత్తియో ¶ ఇమా ద్వేపి, ఠపేత్వా సుగతే పన;
అవసేసా ధరన్తేపి, భవన్తి పరినిబ్బుతే.
కాలేయేవ సియాపత్తి, వికాలే న సియా కథం?
వికాలే తు సియాపత్తి, న కాలే, ఉభయత్థపి?
భుఞ్జతోనతిరిత్తం తు, కాలస్మిం, నో వికాలకే;
వికాలభోజనాపత్తి, వికాలే, తు న కాలకే.
అవసేసం =౧౦ పనాపత్తిం, ఆపజ్జతి హి సబ్బదా;
సబ్బం కాలే వికాలే చ, నత్థి తత్థ చ సంసయో.
రత్తిమేవ పనాపత్తిం, ఆపజ్జతి చ నో దివా;
దివాపజ్జతి నో రత్తిం, ఆపజ్జతుభయత్థపి.
సహసేయ్యా సియా రత్తిం, ద్వారాసంవరమూలకా;
దివా, సేసా పనాపత్తి, సియా రత్తిం దివాపి చ.
దసవస్సో తు నో ఊన-దసవస్సో సియా కథం?
హోతూనదసవస్సో, నో, దసవస్సూభయత్థపి?
ఉపట్ఠాపేతి చే బాలో, పరిసం దసవస్సికో;
ఆపత్తిం పన అబ్యత్తో, ఆపజ్జతి, న సంసయో.
తథూనదసవస్సో చ, ‘‘పణ్డితోహ’’న్తి గణ్హతి;
పరిసం, దసవస్సో నో, సేసమాపజ్జతే ఉభో.
కాళే ఆపజ్జతాపత్తిం, న జుణ్హే జుణ్హకే కథం;
ఆపజ్జతి, న కాళస్మిం, ఆపజ్జతూభయత్థపి?
వస్సం అనుపగచ్ఛన్తో, కాళే, నో జుణ్హకే పన;
ఆపజ్జతాపవారేన్తో, జుణ్హే, న పన కాళకే.
అవసేసం తు పఞ్ఞత్త-మాపత్తిమవిపత్తినా;
కాళే చేవ చ జుణ్హే చ, ఆపజ్జతి, న సంసయో.
వస్సూపగమనం కాళే, నో జుణ్హే, తు పవారణా;
జుణ్హే కప్పతి, నో కాళే, సేసం పనుభయత్థపి.
అత్థాపత్తి ¶ తు హేమన్తే, న హోతీతరుతుద్వయే;
గిమ్హేయేవ న సేసేసు, వస్సే నో ఇతరద్వయే.
దినే పాళిపదక్ఖాతే, కత్తికే పుణ్ణమాసియా;
ఠపితం తు వికప్పేత్వా, వస్ససాటికచీవరం.
ఆపజ్జతి చ హేమన్తే, నివాసేతి చ తం సచే;
పుణ్ణమాదివసస్మిఞ్హి, కత్తికస్స తు పచ్ఛిమే.
తం అపచ్చుద్ధరిత్వావ, హేమన్తేయేవ, నేతరే;
ఆపజ్జతీతి నిద్దిట్ఠం, కురున్దట్ఠకథాయ తు.
‘‘అతిరేకమాసో =౧౧ సేసో’’తి;
పరియేసన్తో చ గిమ్హికే;
గిమ్హే ఆపజ్జతాపత్తిం;
న త్వేవితరుతుద్వయే.
విజ్జమానే సచే నగ్గో, వస్ససాటికచీవరే;
ఓవస్సాపేతి యో కాయం, వస్సే ఆపజ్జతీధ సో.
ఆపజ్జతి హి సఙ్ఘోవ, న గణో న చ పుగ్గలో;
గణోవ న చ సేసా హి, పుగ్గలోవ న చాపరే.
అధిట్ఠానం కరోన్తో వా, పారిసుద్ధిఉపోసథం;
సఙ్ఘో వాపజ్జతాపత్తిం, న గణో న చ పుగ్గలో.
సుత్తుద్దేసమధిట్ఠానం, కరోన్తో వా ఉపోసథం;
గణో వాపజ్జతాపత్తిం, న సఙ్ఘో న చ పుగ్గలో.
సుత్తుద్దేసం కరోన్తో వా, ఏకో పన ఉపోసథం;
పుగ్గలోపజ్జతాపత్తిం, న చ సఙ్ఘో గణో న చ.
ఆపజ్జతి గిలానోవ, నాగిలానో కథం పన;
ఆపజ్జతాగిలానోవ, నో గిలానో ఉభోపి చ?
భేసజ్జేన ¶ పనఞ్ఞేన, అత్థే సతి చ యో పన;
విఞ్ఞాపేతి తదఞ్ఞం సో, ఆపజ్జతి అకల్లకో.
న భేసజ్జేన అత్థేపి, భేసజ్జం విఞ్ఞాపేతి చే;
ఆపజ్జతాగిలానోవ, సేసం పన ఉభోపి చ.
అత్థాపత్తి హి అన్తోవ, న బహిద్ధా, తథా బహి;
ఆపజ్జతి, న చేవన్తో, అత్థాపత్తుభయత్థపి.
అనుపఖజ్జ సేయ్యం తు, కప్పేన్తో పన కేవలం;
ఆపజ్జతి పనాపత్తిం, అన్తోయేవ చ, నో బహి.
అజ్ఝోకాసే తు మఞ్చాదిం, సన్థరిత్వాన పక్కమం;
బహియేవ చ, నో అన్తో, సేసం పనుభయత్థపి.
అన్తోసీమాయేవాపత్తిం, బహిసీమాయ నేవ చ;
బహిసీమాయ, నో అన్తో-సీమాయ, ఉభయత్థపి.
సఛత్తుపాహనో =౧౨ భిక్ఖు, పవిసన్తో తపోధనో;
ఉపచారసీమోక్కన్తే, అన్తో ఆపజ్జతే పన.
గమికో దారుభణ్డాదిం, పటిసామనవత్తకం;
అపూరేత్వాన గచ్ఛన్తో, ఉపచారస్సతిక్కమే.
ఆపజ్జతి పనాపత్తిం, బహిసీమాయయేవ సో;
సేసమాపజ్జతే అన్తో-బహిసీమాయ సబ్బసో.
తికకథా.
సకవాచాయ ఆపన్నో, పరవాచాయ సుజ్ఝతి;
పరవాచాయ ఆపన్నో, సకవాచాయ సుజ్ఝతి.
సకవాచాయ ఆపన్నో, సకవాచాయ సుజ్ఝతి;
పరవాచాయ ఆపన్నో, పరవాచాయ సుజ్ఝతి.
వచీద్వారికమాపత్తిం ¶ , ఆపన్నో సకవాచతో;
తిణవత్థారకం గన్త్వా, పరవాచాయ సుజ్ఝతి.
తథా అప్పటినిస్సగ్గే, పాపికాయ హి దిట్ఠియా;
పరస్స కమ్మవాచాయ, ఆపజ్జిత్వాన వజ్జతం.
దేసేన్తో భిక్ఖునో మూలే, సకవాచాయ సుజ్ఝతి;
వచీద్వారికమాపత్తిం, ఆపన్నో భిక్ఖుసన్తికే.
దేసేత్వా తం విసుజ్ఝన్తో, సకవాచాయ సుజ్ఝతి;
సఙ్ఘాదిసేసమాపత్తిం, యావతతియకం పన.
పరస్స కమ్మవాచాయ, ఆపజ్జిత్వా తథా పున;
పరస్స పరివాసాది-కమ్మవాచాయ సుజ్ఝతి.
కాయేనాపజ్జతాపత్తిం, వాచాయ చ విసుజ్ఝతి;
వాచాయాపజ్జతాపత్తిం, కాయేన చ విసుజ్ఝతి.
కాయేనాపజ్జతాపత్తిం, కాయేనేవ విసుజ్ఝతి;
వాచాయాపజ్జతాపత్తిం, వాచాయేవ విసుజ్ఝతి.
కాయద్వారికమాపత్తిం, కాయేనాపజ్జతే, పున;
దేసేన్తో తం పనాపత్తిం, వాచాయేవ విసుజ్ఝతి.
వచీద్వారికమాపత్తిం =౧౩, ఆపజ్జిత్వాన వాచతో;
తిణవత్థారకం గన్త్వా, కాయేనేవ విసుజ్ఝతి.
కాయద్వారికమాపత్తిం, ఆపజ్జిత్వాన కాయతో;
తిణవత్థారకం గన్త్వా, కాయేనేవ విసుజ్ఝతి.
వచీద్వారికమాపత్తిం, ఆపజ్జిత్వా తపోధనో;
తమేవ పన దేసేన్తో, వాచాయేవ విసుజ్ఝతి.
సుత్తో ఆపజ్జతాపత్తిం, పటిబుద్ధో విసుజ్ఝతి;
ఆపన్నో పటిబుద్ధోవ, సుత్తో సుజ్ఝతి సో కథం?
సుత్తో ఆపజ్జతాపత్తిం, సుత్తోయేవ విసుజ్ఝతి;
పటిబుద్ధోవ ఆపన్నో, పటిబుద్ధో విసుజ్ఝతి?
సగారసేయ్యకాదిం ¶ తు, సుత్తో ఆపజ్జతే నరో;
దేసేన్తో పన తం ఞత్వా, పటిబుద్ధో విసుజ్ఝతి.
ఆపజ్జిత్వాన జగ్గన్తో, తిణవత్థారకే పన;
సమథే తు సయన్తోవ, సుత్తో వుట్ఠాతి నామ సో.
సగారసేయ్యకాదిం తు, సుత్తో ఆపజ్జతే నరో;
సయన్తో తిణవత్థారే, సుత్తోయేవ విసుజ్ఝతి.
ఆపజ్జిత్వా పనాపత్తిం, జగ్గన్తో పన కేవలం;
దేసేన్తో పన తం పచ్ఛా, పటిబుద్ధో విసుజ్ఝతి.
ఆపజ్జిత్వా అచిత్తోవ, సచిత్తోవ విసుజ్ఝతి;
ఆపజ్జిత్వా సచిత్తోవ, అచిత్తోవ విసుజ్ఝతి.
ఆపజ్జిత్వా అచిత్తోవ, అచిత్తోవ విసుజ్ఝతి;
ఆపజ్జిత్వా సచిత్తోవ, సచిత్తోవ విసుజ్ఝతి.
అచిత్తో, చిత్తకాపత్తిం, ఆపజ్జిత్వా తపోధనో;
పచ్ఛా తం పన దేసేన్తో, సచిత్తోవ విసుజ్ఝతి.
తథా సచిత్తకాపత్తిం, ఆపజ్జిత్వా సచిత్తకో;
సయన్తో తిణవత్థారే, అచిత్తోవ విసుజ్ఝతి.
ఏవమేవం అమిస్సేత్వా, పచ్ఛిమం తు పదద్వయం;
ఏత్థ వుత్తానుసారేన, వేదితబ్బం విభావినా.
ఆపజ్జతి =౧౪ చ కమ్మేన, అకమ్మేన విసుజ్ఝతి;
ఆపజ్జతి అకమ్మేన, కమ్మేనేవ విసుజ్ఝతి.
కమ్మేనాపజ్జతాపత్తిం, కమ్మేనేవ విసుజ్ఝతి;
ఆపజ్జతి అకమ్మేన, అకమ్మేన విసుజ్ఝతి.
అచ్చజం పాపికం దిట్ఠిం, ఆపజ్జిత్వాన కమ్మతో;
దేసేన్తో పన తం పచ్ఛా, అకమ్మేన విసుజ్ఝతి.
విసట్ఠిఆదికాపత్తిం ¶ , ఆపజ్జిత్వా అకమ్మతో;
పరిసుజ్ఝతి కమ్మేన, పరివాసాదినా పన.
సమనుభాసనం భిక్ఖు, ఆపజ్జతి చ కమ్మతో;
పరివాసాదినా పచ్ఛా, కమ్మేనేవ విసుజ్ఝతి.
అవసేసం పనాపత్తిం, ఆపజ్జతి అకమ్మతో;
దేసేన్తో పన తం పచ్ఛా, అకమ్మేనేవ సుజ్ఝతి.
సమ్ముఖాపత్తిమాపన్నో, విసుజ్ఝతి అసమ్ముఖా;
అసమ్ముఖాపి ఆపన్నో, సమ్ముఖావ విసుజ్ఝతి.
సమ్ముఖాపత్తిమాపన్నో, సమ్ముఖావ విసుజ్ఝతి;
అసమ్ముఖావ ఆపన్నో, విసుజ్ఝతి అసమ్ముఖా.
అచ్చజం పాపకం దిట్ఠిం, ఆపన్నో సఙ్ఘసమ్ముఖే;
వుట్ఠానకాలే సఙ్ఘేన, కిఞ్చి కమ్మం న విజ్జతి.
విసట్ఠిఆదికాపత్తిం, ఆపజ్జిత్వా అసమ్ముఖా;
సఙ్ఘసమ్ముఖతోయేవ, విసుజ్ఝతి న చఞ్ఞథా.
సమనుభాసనం సఙ్ఘ-సమ్ముఖాపజ్జతే, పున;
సఙ్ఘస్స సమ్ముఖాయేవ, విసుజ్ఝతి, న చఞ్ఞథా.
ముసావాదాదికం సేసం, ఆపజ్జతి అసమ్ముఖా;
తం పచ్ఛా పన దేసేన్తో, విసుజ్ఝతి అసమ్ముఖా.
అజానన్తోవ ఆపన్నో, జానన్తోవ విసుజ్ఝతి;
జానన్తో పన ఆపన్నో, అజానన్తో విసుజ్ఝతి.
అజానన్తోవ ఆపన్నో, అజానన్తో విసుజ్ఝతి;
జానన్తో పన ఆపన్నో, జానన్తోవ విసుజ్ఝతి.
అచిత్తకచతుక్కేన =౧౫, సదిసం సబ్బథా ఇదం;
అజానన్తచతుక్కన్తి, వేదితబ్బం విభావినా.
ఆగన్తుకోవ ఆపత్తిం, ఆపజ్జతి, న చేతరో;
ఆవాసికోవ ఆపత్తిం, ఆపజ్జతి, న చేతరో.
ఆగన్తుకో ¶ తథావాసి-కోపి ఆపజ్జరే ఉభో;
అత్థాపత్తి చ సేసం తు, ఉభో నాపజ్జరే పన.
సఛత్తుపాహనో చేవ, ససీసం పారుతోపి చ;
విహారం పవిసన్తో చ, విచరన్తోపి తత్థ చ.
ఆగన్తుకోవ ఆపత్తిం, ఆపజ్జతి, న చేతరో;
ఆవాసవత్తమావాసీ, అకరోన్తోవ దోసవా.
న చేవాగన్తుకో, సేస-మాపజ్జన్తి ఉభోపి చ;
అసాధారణమాపత్తిం, నాపజ్జన్తి ఉభోపి చ.
వత్థునానత్తతా అత్థి, నత్థి ఆపత్తినానతా;
అత్థి ఆపత్తినానత్తం, నత్థి వత్థుస్స నానతా.
వత్థునానత్తతా చేవ, అత్థి ఆపత్తినానతా;
నేవత్థి వత్థునానత్తం, నో చ ఆపత్తినానతా.
పారాజికచతుక్కస్స, వత్థునానత్తతా మతా;
ఆపత్తినానతా నత్థి, సేసాపత్తీస్వయం నయో.
సమణో సమణీ కాయ-సంసగ్గం తు కరోన్తి చే;
సఙ్ఘాదిసేసో భిక్ఖుస్స, భిక్ఖునియా పరాజయో.
ఏవం ఆపత్తినానత్తం, నత్థి వత్థుస్స నానతా;
కాయస్స పన సంసగ్గో, ఉభిన్నం వత్థు హోతి హి.
తథేవ లసుణస్సాపి, ఖాదనే భిక్ఖునీ పన;
ఆపజ్జతి హి పాచిత్తిం, భిక్ఖునో హోతి దుక్కటం.
పారాజికానం పన చే చతున్నం;
సఙ్ఘాదిసేసేహి చ తేరసేహి;
హోతేవ వత్థుస్స చ నానభావో;
ఆపత్తియా చేవ హి నానభావో.
పారాజికాని =౧౬ ¶ చత్తారి, ఆపజ్జన్తానమేకతో;
భిక్ఖునీసమణానం తు, ఉభిన్నం పన సబ్బసో.
వత్థుస్స నత్థి నానత్తం, నత్థి ఆపత్తినానతా;
విసుం పనాపజ్జన్తేసు, అయమేవ వినిచ్ఛయో.
అత్థి వత్థుసభాగత్తం, నత్థాపత్తిసభాగతా;
అత్థాపత్తిసభాగతా, నత్థి వత్థుసభాగతా.
అత్థి వత్థుసభాగత్తం, అత్థాపత్తిసభాగతా;
నత్థి వత్థుసభాగత్తం, నత్థాపత్తిసభాగతా.
భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, కాయసంసగ్గకే సతి;
అత్థి వత్థుసభాగత్తం, నత్థాపత్తిసభాగతా.
ఆదితో పన భిక్ఖుస్స, చతూస్వన్తిమవత్థుసు;
సియాపత్తిసభాగత్తం, న చ వత్థుసభాగతా.
భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, చతూస్వన్తి మవత్థుసు;
అత్థి వత్థుసభాగత్తం, అత్థాపత్తిసభాగతా.
సాధారణాసు సబ్బాసు, ఆపత్తీస్వప్యయం నయో;
అసాధారణాసు నేవత్థి, వత్థాపత్తిసభాగతా.
అత్థాపత్తి ఉపజ్ఝాయే, నేవ సద్ధివిహారికే;
అత్థి సద్ధివిహారస్మిం, ఉపజ్ఝాయే న విజ్జతి.
అత్థాపత్తి ఉపజ్ఝాయే, తథా సద్ధివిహారికే;
నేవాపత్తి ఉపజ్ఝాయే, నేవ సద్ధివిహారికే.
ఉపజ్ఝాయేన కత్తబ్బ-వత్తస్సాకరణే పన;
ఉపజ్ఝాయో ఫుసే వజ్జం, న చ సద్ధివిహారికో.
ఉపజ్ఝాయస్స కత్తబ్బ-వత్తస్సాకరణే పన;
నత్థాపత్తి ఉపజ్ఝాయే, అత్థి సద్ధివిహారికే.
సేసం పనిధ ఆపత్తిం, ఆపజ్జన్తి ఉభోపి చ;
అసాధారణమాపత్తిం, నాపజ్జన్తి ఉభోపి చ.
ఆదియన్తో ¶ గరుం దోసం, పయోజేన్తో లహుం ఫుసే;
ఆదియన్తో లహుం దోసం, పయోజేన్తో గరుం ఫుసే.
ఆదియన్తో =౧౭ పయోజేన్తో, గరుకేయేవ తిట్ఠతి;
ఆదియన్తో పయోజేన్తో, లహుకేయేవ తిట్ఠతి.
పాదం వాపి తతో ఉద్ధం, ఆదియన్తో గరుం ఫుసే;
‘‘గణ్హా’’తి ఊనకం పాదం, ఆణాపేన్తో లహుం ఫుసే.
ఏతేనేవ ఉపాయేన, సేసకమ్పి పదత్తయం;
అత్థసమ్భవతోయేవ, వేదితబ్బం విభావినా.
కాలేయేవ పనాపత్తి, నో వికాలే కథం సియా?
వికాలేయేవ ఆపత్తి, న చ కాలే కథం సియా?
అత్థాపత్తి హి కాలే చ, వికాలే చ పకాసితా?
నేవ కాలే వికాలే చ, అత్థాపత్తి పకాసితా?
పవారేత్వాన భుఞ్జన్తో, కాలే అనతిరిత్తకం;
కాలే ఆపజ్జతాపత్తిం, న వికాలేతి దీపయే.
వికాలభోజనాపత్తిం, వికాలే న చ కాలకే;
సేసం కాలే వికాలే చ, ఆపజ్జతి, న సంసయో.
అసాధారణమాపత్తిం, భిక్ఖునీనం వసా పన;
నేవాపజ్జతి కాలేపి, నో వికాలేపి సబ్బదా.
కిం పటిగ్గహితం కాలే, నో వికాలే తు కప్పతి?
వికాలే కిఞ్చ నో కాలే, గహితం పన కప్పతి?
కాలే చేవ వికాలే చ, కిం నామ వద కప్పతి?
నేవ కాలే చ కిం నామ, నో వికాలే చ కప్పతి?
ఆమిసం తు పురేభత్తం, పటిగ్గహితకం పన;
కాలేయేవ తు భిక్ఖూనం, నో వికాలే తు కప్పతి.
పానకం తు వికాలస్మిం, పటిగ్గహితకం పన;
వికాలేయేవ కాలే చ, అపరజ్జు న కప్పతి.
సత్తాహకాలికఞ్చేవ ¶ , చతుత్థం యావజీవికం;
కాలే చేవ వికాలే చ, కప్పతీతి వినిద్దిసే.
అత్తనో అత్తనో కాల-మతీతం కాలికత్తయం;
మంసం అకప్పియఞ్చేవ, తథా ఉగ్గహితమ్పి చ.
కులదూసనకమ్మాదిం =౧౮, కత్వా ఉప్పన్నభోజనం;
కాలే చేవ వికాలే చ, న చ కప్పతి భిక్ఖునో.
పచ్చన్తిమేసు దేసేసు, ఆపజ్జతి న మజ్ఝిమే;
మజ్ఝిమే పన దేసస్మిం, న చ పచ్చన్తిమేసు హి.
పచ్చన్తిమేసు దేసేసు, ఆపజ్జతి చ మజ్ఝిమే;
పచ్చన్తిమేసు దేసేసు, నాపజ్జతి న మజ్ఝిమే.
సీమం సముద్దే బన్ధన్తో, భిక్ఖు పచ్చన్తిమేసు హి;
ఆపజ్జతి పనాపత్తిం, న చాపజ్జతి మజ్ఝిమే.
గణేన పఞ్చవగ్గేన, కరోన్తో ఉపసమ్పదం;
చమ్మత్థరణం ధువన్హానం, సగుణఙ్గుణుపాహనం.
ధారేన్తో మజ్ఝిమే వజ్జం, ఫుసే పచ్చన్తిమేసు నో;
అవసేసం పనాపత్తిం, ఆపజ్జతూభయత్థపి.
అసాధారణఆపత్తిం, భిక్ఖునీనం వసా పన;
పచ్చన్తిమేసు వా భిక్ఖు, నాపజ్జతి న మజ్ఝిమే.
పచ్చన్తిమేసు దేసేసు, కప్పతే న చ మజ్ఝిమే;
కప్పతే, మజ్ఝిమే దేసే, నో చ పచ్చన్తిమేసు హి.
పచ్చన్తిమేసు దేసేసు, కప్పతే, మజ్ఝిమేపి కిం?
పచ్చన్తిమేసు చేవాపి, కిం న కప్పతి మజ్ఝిమే?
పచ్చన్తిమేసు దేసేసు, వుత్తం వత్థు చతుబ్బిధం;
నిద్దిసే కప్పతీ చేవ, న చ కప్పతి మజ్ఝిమే.
‘‘ఇదం ¶ చతుబ్బిధం వత్థు, దేసస్మిం పన మజ్ఝిమే;
న కప్పతీ’’తి వుత్తఞ్హి, ‘‘మజ్ఝిమేయేవ కప్పతి’’.
పచ్చన్తిమేసు దేసేసు, ఏవం వుత్తం న కప్పతి;
పఞ్చలోణాదికం సేసం, ఉభయత్థపి కప్పతి.
అకప్పియన్తి యం నామ, పటిక్ఖిత్తం మహేసినా;
ఉభయత్థపి తం సబ్బం, న చ కప్పతి భిక్ఖునో.
అన్తో ఆపజ్జతాపత్తిం, ఆపజ్జతి చ, నో బహి;
బహి ఆపజ్జతాపత్తిం, న చ అన్తో కుదాచనం.
ఆపజ్జతి =౧౯ పనన్తో చ, బహి చేవుభయత్థపి;
నేవ అన్తో చ ఆపత్తిం, ఆపజ్జతి చ, నో బహి.
అనుపఖజ్జసేయ్యాదిం, అన్తోయేవ చ, నో బహి;
సఙ్ఘికం పన మఞ్చాదిం, అజ్ఝోకాసే తు కిఞ్చిపి.
నిక్ఖిపిత్వాన గచ్ఛన్తో, నో అన్తో, బహియేవ చ;
సేసమాపజ్జతాపత్తిం, అన్తో చేవ తథా బహి.
అసాధారణమాపత్తిం, భిక్ఖునీనం వసా పన;
నేవాపజ్జతి అన్తోపి, న బహిద్ధాపి సబ్బథా.
గామే ఆపజ్జతాపత్తిం, నో అరఞ్ఞే కథం వద?
ఆపజ్జతి అరఞ్ఞస్మిం, న చ గామే కథం వద?
ఆపజ్జతి చ గామేపి, అరఞ్ఞేపి కథం వద?
నేవాపజ్జతి గామేపి, నో అరఞ్ఞే కథం వద?
అన్తరఘరసంయుత్తా, సేక్ఖపఞ్ఞత్తియో పన;
ఆపజ్జతి హి తం భిక్ఖు, గామస్మిం, నో అరఞ్ఞకే.
అగణా అరుణం నామ, ఉట్ఠాపేన్తీ చ భిక్ఖునీ;
ఆపజ్జతి పనాపత్తిం, అరఞ్ఞే, నో చ గామకే.
ముసావాదాదిమాపత్తిం ¶ , ఆపజ్జతూభయత్థపి;
అసాధారణమాపత్తిం, ఆపజ్జతి న కత్థచి.
ఆపజ్జతి గిలానోవ, నాగిలానో కుదాచనం;
అగిలానోవ ఆపత్తిం, ఫుసే, నో చ గిలానకో.
అగిలానో గిలానో చ, ఆపజ్జన్తి ఉభోపి చ;
నాపజ్జన్తి గిలానో చ, అగిలానో ఉభోపి చ.
భేసజ్జేన పనఞ్ఞేన, అత్థే సతి చ యో పన;
విఞ్ఞాపేతి తదఞ్ఞం సో, ఆపజ్జతి అకల్లకో.
న భేసజ్జేన అత్థేపి, భేసజ్జం విఞ్ఞాపేతి చే;
ఆపజ్జతాగిలానోవ, ఆపత్తిం లోలమానసో.
ముసావాదాదికం సేసం, ఆపజ్జన్తి ఉభోపి చ;
అసాధారణమాపత్తిం, నాపజ్జన్తి ఉభోపి చ.
చతుక్కకథా.
పఞ్చ =౨౦ ఆపత్తియో హోన్తి, ముసావాదస్స కారణా;
పారాజికం గరుంథుల్ల-చ్చయం పాచిత్తి దుక్కటం.
ఆనిసంసా పనుద్దిట్ఠా, పఞ్చేవ కథినత్థరే;
అనామన్తాసమాదాన-చరణం గణభోజనం.
యో తత్థ చీవరుప్పాదో, సో చ నేసం భవిస్సతి;
చీవరం యావదత్థఞ్చ, గహేతుమ్పి చ వట్టతి.
తేలం పఞ్చవిధం వుత్తం, నిప్పపఞ్చేన సత్థునా;
వసా మధుకఏరణ్డ-తిలసాసపసమ్భవం.
అచ్ఛమచ్ఛవసా చేవ, సుసుకా సూకరస్స చ;
గద్రభస్స వసా చేతి, వసా పఞ్చవిధా మతా.
మూలఖన్ధగ్గబీజాని ¶ , ఫళుబీజఞ్చ పణ్డితో;
పఞ్చమం బీజబీజన్తి, పఞ్చ బీజాని దీపయే.
ఫలం సమణకప్పేహి, పరిభుఞ్జేయ్య పఞ్చహి;
అగ్గిసత్థనఖక్కన్తం, అబీజుబ్బట్టబీజకం.
పణ్ణుణ్ణతిణచోళానం, వాకస్స చ వసేనిధ;
భిసియో భాసితా పఞ్చ, మునినా మోహనాసినా.
పవారణాపి పఞ్చేవ, ఓదనాదీహి పఞ్చహి;
పటిగ్గాహాపి పఞ్చేవ, కాయాదిగహణేన చ.
పఞ్చానిసంసా వినయఞ్ఞుకస్మిం;
మహేసినా కారుణికేన వుత్తా;
సురక్ఖితం హోతి సకఞ్చ సీలం;
కుక్కుచ్చమఞ్ఞస్స నిరాకరోతి.
విసారదో భాసతి సఙ్ఘమజ్ఝే;
సుఖేన నిగ్గణ్హతి వేరిభిక్ఖూ;
ధమ్మస్స చేవ ఠితియా పవత్తో;
తస్మాదరం తత్థ కరేయ్య ధీరో.
పఞ్చకకథా.
ఛవచ్ఛేదనకా =౨౧ వుత్తా, ఛళభిఞ్ఞేన తాదినా;
మఞ్చపీఠమతిక్కన్త-పమాణఞ్చ నిసీదనం.
తథా కణ్డుపటిచ్ఛాదీ, వస్ససాటికచీవరం;
చీవరం సుగతస్సాపి, చీవరేన పమాణకం.
ఛహాకారేహి ఆపత్తిం, ఆపజ్జతి న అఞ్ఞథా;
అలజ్జితాయ అఞ్ఞాణ-కుక్కుచ్చేహి తథేవ చ.
విపరితాయ సఞ్ఞాయ, కప్పియేపి అకప్పియే;
సతిసమ్మోసతో చేవ, ఆపజ్జతి, న సంసయో.
ఛహి ¶ అఙ్గేహి యుత్తేన;
ఉపసమ్పాదనా పన;
కాతబ్బా, నిస్సయో చేవ;
దాతబ్బో, సామణేరకో.
భిక్ఖునాపట్ఠపేతబ్బో, సతతం ధమ్మచక్ఖునా;
ఆపత్తిం పన జానాతి, అనాపత్తిం గరుం లహుం.
పాతిమోక్ఖాని విత్థారా, ఉభయాని పనస్స హి;
స్వాగతాని భవన్తేవ, సువిభత్తాని అత్థతో.
అనుబ్యఞ్జనసో చేవ, సుత్తసో సువినిచ్ఛితా;
దసవస్సోపి వా హోతితిరేకదసవస్సికో.
ఛక్కకథా.
సత్త సామీచియో వుత్తా, సత్తేవ సమథాపి చ;
పఞ్ఞత్తాపత్తియో సత్త, సత్తబోజ్ఝఙ్గదస్సినా.
సత్తకకథా.
కులాని ఇధ దూసేతి, ఆకారేహి పనట్ఠహి;
పుప్ఫేన చ ఫలేనాపి, చుణ్ణేనపి చ దూసకో.
మత్తికాదన్తకట్ఠేహి, వేళుయా వేజ్జికాయపి;
జఙ్ఘపేసనికేనాపి, ఆజీవస్సేవ కారణా.
అట్ఠేవానతిరిత్తాపి ¶ , అతిరిత్తాపి అట్ఠ చ;
అకప్పియకతం చేవాగహితుచ్చారితమ్పి చ.
కతం అహత్థపాసేపి, న చ భుత్తావినా కతం;
పవారితేన యఞ్చేవ, కతం భుత్తావినాపి చ.
ఆసనా ¶ వుట్ఠితేనాపి, అతిరిత్తకతమ్పి చ;
అవుత్తమలమేతన్తి, న గిలానాతిరిత్తకం.
ఇమే అట్ఠేవ నిద్దిట్ఠా, ఞేయ్యా అనతిరిత్తకా;
అతిరిత్తా పనేతేసం, పటిక్ఖేపేన దీపితా.
సహపుబ్బపయోగేసు, దుక్కటం ఞాతఞత్తిసు;
దురూపచిణ్ణే ఆమాసే, దుక్కటం పటిసావనే.
అట్ఠమం పన నిద్దిట్ఠం, తథా వినయదుక్కటం;
ఇతి అట్ఠవిధం హోతి, సబ్బమేవ చ దుక్కటం.
ఏహిభిక్ఖూపసమ్పదా, సరణగమనేన చ;
పఞ్హాబ్యాకరణోవాదా, గరుధమ్మపటిగ్గహో.
తథా ఞత్తిచతుత్థేన, కమ్మేనేవట్ఠవాచికా;
దూతేన భిక్ఖునీనన్తి, అట్ఠేవ ఉపసమ్పదా.
అసద్ధమ్మా పనట్ఠేవ, నిద్దిట్ఠా సుద్ధదిట్ఠినా;
అట్ఠేవుపోసథఙ్గాని, వేదితబ్బాని విఞ్ఞునా.
సక్కారో చ అసక్కారో;
లాభాలాభో యసాయసో;
పాపిచ్ఛా పాపమిత్తత్తం;
అసద్ధమ్మా పనట్ఠిమే.
పాణం న హనే, న చాదిన్నమాదియే;
ముసా న భాసే, న చ మజ్జపో సియా;
అబ్రహ్మచరియా విరమేయ్య మేథునా;
రత్తిం న భుఞ్జేయ్య వికాలభోజనం.
మాలం ¶ న ధారే, న చ గన్ధమాచరే;
మఞ్చే ఛమాయంవ సయేథ సన్థతే;
ఏతఞ్హి ¶ అట్ఠఙ్గికమాహుపోసథం;
బుద్ధేన దుక్ఖన్తగునా పకాసితం.
అట్ఠేవ పన పానాని, నిద్దిట్ఠాని మహేసినా;
భిక్ఖు అట్ఠఙ్గసంయుత్తో, భిక్ఖునోవాదమరహతి.
అట్ఠకకథా.
భోజనాని పణీతాని, నవ వుత్తాని సత్థునా;
దుక్కటం పన నిద్దిట్ఠం, నవ మంసాని ఖాదతో.
పాతిమోక్ఖస్స ఉద్దేసా, నవేవ పరిదీపితా;
ఉపోసథా నవేవేత్థ, సఙ్ఘో నవహి భిజ్జతి.
నవకకథా.
దస అక్కోసవత్థూని, దస సిక్ఖాపదాని చ;
అకప్పియాని మంసాని, దస సుక్కాని వే దస.
జాతి నామఞ్చ గోత్తఞ్చ, కమ్మం సిప్పఞ్చ రోగతా;
లిఙ్గాపత్తి కిలేసా చ, అక్కోసేన దసేవ హి.
దస ఆదీనవా రఞ్ఞో, అన్తేపురప్పవేసనే;
దసాకారేహి సఙ్ఘాది-సేసో ఛన్నోతి దీపితో.
దస కమ్మపథా పుఞ్ఞా, అపుఞ్ఞాపి తథా దస;
దసేవ దానవత్థూని, దసేవ రతనాని చ.
అన్నం పానఞ్చ వత్థఞ్చ, మాలా గన్ధవిలేపనం;
యానఞ్చ సేయ్యావసథం, పదీపేయ్యన్తిమే దస.
అవన్దియా మునిన్దేన, దీపితా దస పుగ్గలా;
దసేవ పంసుకూలాని, దస చీవరధారణా.
సోసానికం ¶ పాపణికం, తథా ఉన్దూరఖాయితం;
గోఖాయితగ్గినా దడ్ఢం, అజికూపచికఖాయితం.
థూపచీవరికఞ్చేవ, తథేవ అభిసేకియం;
గతపచ్ఛాగతఞ్చేతి, దసధా పంసుకూలికం.
సబ్బనీలాదయో ¶ వుత్తా, దస చీవరధారణా;
చీవరాని నవేవేత్థ, సద్ధిం సంకచ్చికాయ చ.
దసకకథా.
ఏకాదస పనాభబ్బా, పుగ్గలా పణ్డకాదయో;
హోన్తేవానుపసమ్పన్నా, ఉపసమ్పాదితాపి చ.
పత్తా అకప్పియా వుత్తా, ఏకాదస భవన్తి హి;
దారుజేన చ పత్తేన, దసేవ రతనుబ్భవా.
ఏకాదస తథా హోన్తి, పాదుకాపి అకప్పియా;
ఏకాదసేవ సీమాయో, అసీమాతి పకాసితా.
అతిఖుద్దాతిమహన్తా, ఖణ్డచ్ఛాయానిమిత్తకా;
అనిమిత్తా, బహిట్ఠేన, సమ్మతా, నదియం తథా.
జాతస్సరే, సముద్దే వా, సమ్భిన్నజ్ఝోత్థటాపి చ;
సీమాయపి అసీమాయో, ఏకాదస ఇమా సియుం.
ఏకాదసేవ పథవీ, కప్పియా చ అకప్పియా;
గణ్ఠికా కప్పియా వుత్తా, ఏకాదస చ వీధకా.
ఏకాదసవిధం వుత్తం, అధిట్ఠాతబ్బచీవరం;
తిచీవరం తథా కణ్డు-పటిచ్ఛాదీ, నిసీదనం.
పచ్చత్థరణం, వస్సిక-సాటికా, ముఖపుఞ్ఛనం;
దకసాటి, పరిక్ఖార-చోళం, సంకచ్చికాపి చ.
యావతతియకా ¶ సబ్బే, ఏకాదస పకాసితా;
అరిట్ఠో, చణ్డకాళీ చ, ఉక్ఖిత్తస్సానువత్తికా.
అట్ఠ సఙ్ఘాదిసేసేసు, ఉభిన్నం తు వసా పన;
ఏకాదస ఇమే యావ-తతియాతి పకాసితా.
నిస్సయస్స దసేకావ, పటిప్పస్సద్ధియో పన;
ఛధాచరియతో వుత్తా, ఉపజ్ఝాయా తు పఞ్చధా.
ఏకాదసకకథా.
తేరసేవ ¶ ధుతఙ్గాని, పరమాని చ చుద్దస;
సోళసేవ తు ‘‘జాన’’న్తి, పఞ్ఞత్తాని మహేసినా.
సఉత్తరం వినయవినిచ్ఛయం తు యో;
అనుత్తరం సకలమపీధ జానతి;
మహత్తరే వినయనయే అనుత్తరే;
నిరుత్తరో భవతి హి సో, న సంసయో.
ఏకుత్తరనయో సమత్తో.
సేదమోచనకథా
ఇతో పరం పవక్ఖామి, భిక్ఖూనం సుణతం పున;
సేదమోచనగాథాయో, పటుభావకరా వరా.
ఉబ్భక్ఖకం వివజ్జేత్వా, అధోనాభిం వివజ్జియ;
పటిచ్చ మేథునం ధమ్మం, కథం పారాజికో సియా?
కబన్ధసత్తకాయస్స, ఉరే హోతి ముఖం సచే;
ముఖేన మేథునం ధమ్మం, కత్వా పారాజికో భవే.
సుఞ్ఞే నిస్సత్తకే దీపే, ఏకో భిక్ఖు సచే వసే;
మేథునపచ్చయా తస్స, కథం పారాజికో సియా?
లమ్బీ ¶ వా ముదుపిట్ఠీ వా, వచ్చమగ్గే ముఖేపి వా;
అఙ్గజాతం పవేసేన్తో, సకే పారాజికో భవే.
సయం నాదియతే కిఞ్చి, పరఞ్చ న సమాదపే;
సంవిధానఞ్చ నేవత్థి, కథం పారాజికో సియా?
సుఙ్కఘాతే అతిక్కన్తే, నాదియన్తో పరస్స తు;
ఆణత్తిఞ్చ వినాయేవ, హోతి పారాజికో యతి.
హరన్తో గరుకం భణ్డం, థేయ్యచిత్తేన పుగ్గలో;
పరస్స తు పరిక్ఖారం, న చ పారాజికో కథం?
తిరచ్ఛానగతానం ¶ తు, పుగ్గలో గరుభణ్డకం;
గణ్హన్తో థేయ్యచిత్తేన, న చ పారాజికో సియా.
అత్తనో సన్తకం దత్వా, భిక్ఖు పారాజికో కథం?
‘‘మరతూ’’తి అసప్పాయ-భోజనం దేతి చే చుతో.
పితరి పితుసఞ్ఞీ చ, మాతుసఞ్ఞీ చ మాతరి;
హన్త్వానన్తరియం కమ్మం, న ఫుసేయ్య కథం నరో?
తిరచ్ఛానగతా మాతా, తిరచ్ఛానగతో పితా;
తస్మానన్తరియం నత్థి, మారితేసు ఉభోసుపి.
అనాదియన్తో గరుకం, పరఞ్చ న సమాదపే;
గచ్ఛం ఠితో నిసిన్నో వా, కథం పారాజికో భణ?
మనుస్సుత్తరికే ధమ్మే, కత్వాన కతికం తతో;
సమ్భావనాధిప్పాయో సో, అతిక్కమతి చే చుతో.
సఙ్ఘాదిసేసా చత్తారో, భవేయ్యుం ఏకవత్థుకా;
కథం? కథేహి మే పుట్ఠో, వినయే చే విసారదో.
సఞ్చరిత్తఞ్చ దుట్ఠుల్లం, సంసగ్గం అత్తకామతం;
ఇత్థియా పటిపజ్జన్తో, ఫుసేయ్య చతురో ఇమే.
సఙ్ఘాదిసేసమాపన్నో, ఛాదేత్వా సుచిరం పన;
అచరిత్వా యథావుత్తం, వత్తం సో వుట్ఠితో కథం?
సుక్కవిస్సట్ఠిమాపన్నో ¶ , భిక్ఖుభావే ఠితో పన;
పరివత్తే తు లిఙ్గస్మిం, నత్థి సఙ్ఘాదిసేసతా.
కుద్ధో ఆరాధకో హోతి;
కుద్ధో హోతి చ నిన్దితో;
అథ కో నామ సో ధమ్మో;
యేన కుద్ధో పసంసితో?
వణ్ణస్మిం భఞ్ఞమానే యో, తిత్థియానం తు కుజ్ఝతి;
ఆరాధకో, సమ్బుద్ధస్స, యది కుజ్ఝతి నిన్దితో.
అత్థఙ్గతే తు సూరియే, భోజనం భిక్ఖు భుఞ్జతి;
న ఖిత్తచిత్తోనుమ్మత్తో, నిరాపత్తి కథం భవే?
యో ¶ చ రోమన్థయిత్వాన, రత్తిం ఘసతి భోజనం;
నత్థి తస్స పనాపత్తి, వికాలభోజనేన హి.
అత్థఙ్గతే చ సూరియే, గహేత్వా భిక్ఖు భోజనం;
సచే భుఞ్జేయ్య ఆపత్తి, అనాపత్తి కథం భవే?
వికాలుత్తరకురుం గన్త్వా, తత్థ లద్ధాన భోజనం;
ఆగన్త్వా ఇధ కాలేన, నత్థి ఆపత్తి భుఞ్జతో.
గామే వా యది వారఞ్ఞే, యం పరేసం మమాయితం;
న హరన్తోవ తం థేయ్యా, కథం పారాజికో సియా?
థేయ్యసంవాసకో నామ, లిఙ్గసంవాసథేనకో;
పరభణ్డం అగణ్హన్తో, హోతి ఏస పరాజితో.
నారీ రూపవతీ బాలా, భిక్ఖు రత్తేన చేతసా;
మేథునం తాయ కత్వాపి, సో న పారాజికో కథం?
భిక్ఖు రూపవతిం నారిం, సుపినన్తేన పస్సతి;
తాయ మేథునసంయోగే, కతేపి న వినస్సతి.
ఏకిస్సా ¶ ద్వే సియుం పుత్తా, జాతా ఇధ పనిత్థియా;
ద్విన్నం మాతా పితా సావ, కథం హోతి భణాహి మే?
ఉభతోబ్యఞ్జనా ఇత్థీ, గబ్భం గణ్హాతి అత్తనా;
గణ్హాపేతి పరం గబ్భం, తస్మా మాతా పితా చ సా.
పురిసేన సహాగారే, రహో వసతి భిక్ఖునీ;
పరామసతి తస్సఙ్గం, అనాపత్తి కథం సియా?
సహాగారికసేయ్యఞ్చ, సబ్బఞ్చ పటిజగ్గనం;
దారకస్స చ మాతా హి, కాతుం లభతి భిక్ఖునీ.
కో చ భిక్ఖూహి సిక్ఖాసు, అసాధారణతం గతో;
న పారివాసికో బ్రూహి, న ఉక్ఖిత్తాదికోపి చ?
గహేతుం ఖురభణ్డం తు, సచే న్హాపితపుబ్బకో;
న సో లభతి అఞ్ఞేసం, కప్పతీతి చ నిద్దిసే.
కథేతి కుసలం ధమ్మం, పరమం అత్థసంహితం;
కతమో పుగ్గలో బ్రూహి, న మతో న చ జీవతి?
కథేతి ¶ కుసలం ధమ్మం, పరమం అత్థసంహితం;
హోతి నిమ్మితబుద్ధో సో, న మతో న చ జీవతి.
సంయాచికం కరోన్తస్స, కుటిం దేసితవత్థుకం;
పమాణికమనారమ్భం, ఆపత్తి సపరిక్కమం.
నరో కరోతి చే కుటిం, స సబ్బమత్తికామయం;
న ముచ్చతేవ వజ్జతో, జినేన వుత్తతో తతో.
సంయాచికాయ భిక్ఖుస్స, అనాపత్తి కథం సియా;
సబ్బలక్ఖణహీనం తు, కరోన్తస్స కుటిం పన?
సంయాచికం కరోన్తస్స, తిణచ్ఛదనకం కుటిం;
భిక్ఖునో జినచన్దేన, అనాపత్తి పకాసితా.
న ¶ కాయికం కఞ్చి పయోగమాచరే;
న కిఞ్చి వాచాయ పరం భణేయ్య;
ఫుసే గరుం అన్తిమవత్థుహేతుకం;
విసారదో చే వినయే భణాహి త్వం?
పరస్సా పన యా వజ్జం, పటిచ్ఛాదేతి భిక్ఖునీ;
అయం పారాజికాపత్తిం, తన్నిమిత్తం గరుం ఫుసే.
న కాయికం కిఞ్చిపి పాపమాచరే;
న కిఞ్చి వాచాయ చరేయ్య పాపకం;
సునాసితోయేవ చ నాసితో సియా;
కథం తువం బ్రూహి మయాసి పుచ్ఛితో?
అభబ్బా పన యే వుత్తా, పుగ్గలా పణ్డకాదయో;
ఏకాదస మునిన్దేన, నాసితా తే సునాసితా.
అనుగ్గిరం గిరం కిఞ్చి, సుభం వా యది వాసుభం;
ఫుసే వాచసికం వజ్జం, కథం మే పుచ్ఛితో భణ?
సన్తిమేవ పనాపత్తిం, భిక్ఖు నావికరేయ్య యో;
సమ్పజానముసావాదే, దుక్కటం తస్స వణ్ణితం.
ఏకతోఉపసమ్పన్నా, ఉభో తాసం తు హత్థతో;
చీవరం గణ్హతో హోన్తి, నానాఆపత్తియో కథం?
ఏకతోఉపసమ్పన్నా ¶ , భిక్ఖూనం తు వసేన యా;
చీవరం హత్థతో తస్సా, పాచిత్తి పటిగణ్హతో.
ఏకతోఉపసమ్పన్నా, భిక్ఖునీనం వసేన యా;
చీవరం హత్థతో తస్సా, దుక్కటం పటిగణ్హతో.
సంవిధాయ చ చత్తారో, గరుం థేనింసు భణ్డకం;
థేరో థుల్లచ్చయం తేసు, పత్తో, సేసా పరాజయం.
కథం ¶ ? ఛమాసకం భణ్డం, తత్థ సాహత్థికా తయో;
హటా థేరేన మాసా తు, తయో ఆణత్తియాపి చ.
తీహి సాహత్థికోకేకో;
పఞ్చ ఆణత్తియా హటా;
తస్మా థుల్లచ్చయం థేరో;
పత్తో, సేసా పరాజయం.
బహిద్ధా గేహతో భిక్ఖు, ఇత్థీ గబ్భన్తరం గతా;
ఛిద్దం గేహస్స నో అత్థి, మేథునపచ్చయా చుతో.
అన్తోదుస్సకుటిట్ఠేన, మాతుగామేన మేథునం;
సన్థతాదివసేనేవ, కత్వా హోతి పరాజితో.
సప్పిఆదిం తు భేసజ్జం, గహేత్వా సామమేవ తం;
అవీతివత్తే సత్తాహే, కథం ఆపత్తి సేవతో?
పరివత్తితలిఙ్గస్స, భిక్ఖునో ఇతరాయ వా;
అవీతివత్తే సత్తాహే, హోతి ఆపత్తి సేవతో.
నిస్సగ్గియేన పాచిత్తి, సుద్ధపాచిత్తియమ్పి చ;
ఏకతోవ కథం భిక్ఖు, ఆపజ్జేయ్య భణాహి మే?
సఙ్ఘే పరిణతం లాభం, అత్తనో చ పరస్స చ;
ఏకతో పరిణామేన్తో, పయోగేన ద్వయం ఫుసే.
భిక్ఖూ సమాగమ్మ సమగ్గసఞ్ఞా;
సబ్బే కరేయ్యుం పన సఙ్ఘకమ్మం;
భిక్ఖుట్ఠితో ద్వాదసయోజనస్మిం;
కథం కతం కుప్పతి వగ్గహేతు?
అత్థి ¶ సచే పన భిక్ఖు నిసిన్నో;
ద్వాదసయోజనికే నగరే తు;
తత్థ కతం పన కమ్మమకమ్మం;
నత్థి విహారగతా యది సీమా.
సఙ్ఘాటి ¶ పారుతా కాయే, నివత్థోన్తరవాసకో;
నిస్సగ్గియాని సబ్బాని, కథం హోన్తి కథేహి మే?
కణ్ణం గహేత్వా తత్థేవ, కద్దమం యది ధోవతి;
భిక్ఖునీ కాయఙ్గానేవ, తాని నిస్సగ్గియాని హి.
పురిసం అపితరం హన్త్వా, ఇత్థిం హన్త్వా అమాతరం;
ఆనన్తరియకం కమ్మం, ఆపజ్జతి కథం నరో?
పరివత్తే తు లిఙ్గస్మిం, పితరం ఇత్థితం గతం;
మాతరం పురిసత్తం తు, గతం హన్త్వా గరుం ఫుసే.
మాతరం పన మారేత్వా, మారేత్వా పితరమ్పి చ;
ఆనన్తరియకం కమ్మం, నాపజ్జేయ్య కథం నరో?
తిరచ్ఛానగతా మాతా, తిరచ్ఛానగతో పితా;
మాతరం పితరం హన్త్వా, నానన్తరియకం ఫుసే.
చోదేత్వా సమ్ముఖీభూతం, సఙ్ఘో కమ్మం కరేయ్య చే;
కథం కమ్మం అకమ్మం తం, సఙ్ఘో సాపత్తికో సియా?
వుత్తం తు పణ్డకాదీనం, సన్ధాయ ఉపసమ్పదం;
అనాపత్తిస్స కమ్మం తు, సన్ధాయాతి కురున్దియం.
కప్పబిన్దుకతం రత్తం, చీవరం తు అధిట్ఠితం;
కథమస్స సియాపత్తి, సేవమానస్స దుక్కటం?
సకం అనిస్సజిత్వాన, యో నిస్సగ్గియచీవరం;
పరిభుఞ్జతి తస్సాయ-మాపత్తి పరిదీపితా.
పఞ్చ పాచిత్తియానేవ, నానావత్థుకతాని హి;
అపుబ్బం అచరిమం ఏక-క్ఖణే ఆపజ్జతే కథం?
భేసజ్జాని హి పఞ్చేవ, గహేత్వా భాజనే విసుం;
ఠపితేసు చ సత్తాహా-తిక్కమే హోన్తి పఞ్చపి.
న ¶ ¶ రత్తచిత్తో న చ థేయ్యచిత్తో;
న చాపి చిత్తం మరణాయ తస్స;
దేన్తస్స పారాజికమాహ సత్థా;
థుల్లచ్చయం తం పటిగణ్హతోపి.
సలాకం సఙ్ఘభేదాయ, పదేన్తస్స పరాజయో;
హోతి థుల్లచ్చయం తస్స, సలాకం పటిగణ్హతో.
ఏకత్థ నిక్ఖిపిత్వాన, చీవరం అద్ధయోజనే;
అరుణం ఉట్ఠాపేన్తస్స, అనాపత్తి కథం సియా?
సుప్పతిట్ఠితనిగ్రోధ-సదిసే రుక్ఖమూలకే;
అనాపత్తి హి సో రుక్ఖో, హోతి ఏకకులస్స చే.
కథం ఆపత్తియో నానా-;
వత్థుకాయో హి కాయికా;
అపుబ్బం అచరిమం ఏక-;
క్ఖణే సమ్బహులా ఫుసే?
నానిత్థీనం తు కేసే వా, తాసం అఙ్గులియోపి వా;
ఏకతో గహణే తస్స, హోన్తి సమ్బహులా పన.
కథం వాచసికా నానా-వత్థుకాయో న కాయికా;
అపుబ్బం అచరిమం ఏక-క్ఖణే ఆపత్తియో ఫుసే?
దుట్ఠుల్లం యో వదతి చ వాచం;
‘‘సబ్బా తుమ్హే సిఖరణియో’’తి;
వుత్తా దోసా వినయనసత్థే;
తస్సిత్థీనం గణనవసేన.
ఇత్థియా పురిసేనాపి, పణ్డకేన నిమిత్తకే;
మేథునం న చ సేవన్తో, మేథునప్పచ్చయా చుతో?
మేథునే పుబ్బభాగం తు, కాయసంసగ్గతం గతా;
మేథునప్పచ్చయా ఛేజ్జం, ఆపన్నా అట్ఠవత్థుకం.
మాతరం ¶ చీవరం యాచే, సఙ్ఘే పరిణతం న చ;
కేనస్స హోతి ఆపత్తి, అనాపత్తి చ ఞాతకే?
వస్ససాటికలాభత్థం ¶ , సమయే పిట్ఠిసఞ్ఞితే;
సియాపత్తి సతుప్పాదం, కరోతో మాతరమ్పి చ.
సఙ్ఘాదిసేసమాపత్తిం, పాచిత్తిం దుక్కటం కథం;
పాటిదేసనియం థుల్ల-చ్చయం ఏకక్ఖణే ఫుసే?
అవస్సుతావస్సుతహత్థతో హి;
పిణ్డం గహేత్వా లసుణం పణీతం;
మనుస్సమంసఞ్చ అకప్పమఞ్ఞం;
సబ్బేకతో ఖాదతి, హోన్తి తస్సా.
ఏకో ఉపజ్ఝాయకపుగ్గలేకో;
ఆచరియకో ద్వేపి చ పుణ్ణవస్సా;
ఏకావ తేసం పన కమ్మవాచా;
ఏకస్స కమ్మం తు న రూహతే కిం?
కేసగ్గమత్తమ్పి మహిద్ధికేసు;
ఆకాసగో హోతి సచే పనేకో;
కతమ్పి తం రూహతి నేవ కమ్మం;
ఆకాసగస్సేవ, న భూమిగస్స.
సఙ్ఘేనపి హి ఆకాసే, ఠితేన పన ఇద్ధియా;
భూమిగస్స న కాతబ్బం, కరోతి యది కుప్పతి.
న చ కప్పకతం వత్థం, న చ రత్తం అకప్పియం;
నివత్థస్స పనాపత్తి, అనాపత్తి కథం సియా?
అచ్ఛిన్నచీవరస్సేత్థ, భిక్ఖుస్స పన కిఞ్చిపి;
న చస్సాకప్పియం నామ, చీవరం పన విజ్జతి.
న ¶ కుతోపి చ గణ్హతి కిఞ్చి హవే;
న తు దేతి చ కిఞ్చిపి భోజనతో;
గరుకం పన వజ్జముపేతి కథం;
వద మే వినయే కుసలోసి యది?
ఆదాయ యం కిఞ్చి అవస్సుతమ్హా;
ఉయ్యోజితా భుఞ్జతి భోజనఞ్చే;
ఉయ్యోజితా ¶ యా పన యాయ తస్సా;
సఙ్ఘాదిసేసం కథయన్తి ధీరా.
కస్సచి కిఞ్చి న దేతి సహత్థా;
నేవ చ గణ్హతి కిఞ్చి కుతోచి;
వజ్జముపేతి లహుం, న గరుం తు;
బ్రూహి కథం యది బుజ్ఝసి సాధు?
దన్తపోనోదకానం తు, గహణే పన భిక్ఖునీ;
ఉయ్యోజేన్తీ లహుం వజ్జం, ఆపజ్జతి నిసేవితే.
ఆపజ్జతి పనాపత్తిం, గరుకం సావసేసకం;
ఛాదేతి, న ఫుసే వజ్జం, కథం జానాసి మే వద?
సఙ్ఘాదిసేసమాపత్తిం, ఆపజ్జిత్వా అనాదరో;
ఛాదేన్తోపి తమాపత్తిం, నాఞ్ఞం ఉక్ఖిత్తకో ఫుసే.
సప్పాణప్పాణజం నేవ, జఙ్గమం న విహఙ్గమం;
ద్విజం కన్తమకన్తఞ్చ, సచే జానాసి మే వద?
సప్పాణప్పాణజో వుత్తో;
చిత్తజో ఉతుజోపి చ;
ద్వీహేవ పన జాతత్తా;
మతో సద్దో ద్విజోతి హి.
వినయే ¶ అనయూపరమే పరమే;
సుజనస్స సుఖానయనే నయనే;
పటు హోతి పధానరతో న రతో;
ఇధ యో పన సారమతే రమతే.
సేదమోచనగాథాయో సమత్తా.
సాధారణాసాధారణకథా
సబ్బసిక్ఖాపదానాహం ¶ , నిదానం గణనమ్పి చ;
భిక్ఖూహి భిక్ఖునీనఞ్చ, భిక్ఖూనం భిక్ఖునీహి చ.
అసాధారణపఞ్ఞత్తం, తథా సాధారణమ్పి చ;
పవక్ఖామి సమాసేన, తం సుణాథ సమాహితా.
నిదానం నామ వేసాలీ, తథా రాజగహం పురం;
సావత్థాళవి కోసమ్బీ, సక్కభగ్గా పకాసితా.
కతి వేసాలియా వుత్తా, కతి రాజగహే కతా?
కతి సావత్థిపఞ్ఞత్తా, కతి ఆళవియం కతా?
కతి కోసమ్బిపఞ్ఞత్తా, కతి సక్కేసు భాసితా?
కతి భగ్గేసు పఞ్ఞత్తా, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో?
దస వేసాలియా వుత్తా, ఏకవీస గిరిబ్బజే;
ఛఊనాని సతానేవ, తీణి సావత్థియం కతా.
ఛ పనాళవియం వుత్తా, అట్ఠ కోసమ్బియం కతా;
అట్ఠ సక్కేసు పఞ్ఞత్తా, తయో భగ్గేసు దీపితా.
మేథునం విగ్గహో చేవ, చతుత్థన్తిమవత్థుకం;
అతిరేకచీవరం సుద్ధ-కాళకేళకలోమకం.
భూతం ¶ పరమ్పరఞ్చేవ, ముఖద్వారమచేలకో;
భిక్ఖునీసు చ అక్కోసో, దస వేసాలియం కతా.
దుతియన్తిమవత్థుఞ్చ, ద్వే అనుద్ధంసనాని చ;
సఙ్ఘభేదా దువే చేవ, చీవరస్స పటిగ్గహో.
రూపియం సుత్తవిఞ్ఞత్తి, తథా ఉజ్ఝాపనమ్పి చ;
పరిపాచితపిణ్డో చ, తథేవ గణభోజనం.
వికాలభోజనఞ్చేవ, చారిత్తం న్హానమేవ చ;
ఊనవీసతివస్సఞ్చ, దత్వా సఙ్ఘేన చీవరం.
వోసాసన్తీ చ నచ్చం వా, గీతం వా చారికద్వయం;
ఛన్దదానేనిమే రాజ-గహస్మిం ఏకవీసతి.
కుటి ¶ కోసియసేయ్యఞ్చ, పథవీభూతగామకం;
సప్పాణకఞ్చ సిఞ్చన్తి, ఏతే ఛాళవియం కతా.
మహల్లకవిహారో చ, దోవచస్సం తథేవ చ;
అఞ్ఞేనఞ్ఞం తథా ద్వార-కోసా మజ్ఝఞ్చ పఞ్చమం.
అనాదరియం సహధమ్మో, పయోపానఞ్చ సేఖియే;
కోసమ్బియం తు పఞ్ఞత్తా, అట్ఠిమే సుద్ధదిట్ఠినా.
ధోవనేళకలోమాని, పత్తో చ దుతియో పన;
ఓవాదోపి చ భేసజ్జం, సూచి ఆరఞ్ఞకేసు చ.
ఉదకసుద్ధికఞ్చేవ, ఓవాదాగమనమ్పి చ;
పురే కపిలవత్థుస్మిం, పఞ్ఞత్తా పన అట్ఠిమే.
జోతిం సమాదహిత్వాన, సామిసేన ససిత్థకం;
ఇమే భగ్గేసు పఞ్ఞత్తా, తయో ఆదిచ్చబన్ధునా.
పారాజికాని చత్తారి, గరుకా సోళసా, దువే;
అనియతా, చతుత్తింస, హోన్తి నిస్సగ్గియాని హి.
ఛప్పణ్ణాససతఞ్చేవ ¶ , ఖుద్దకాని భవన్తి హి;
దసేవ పన గారయ్హా, ద్వేసత్తతి చ సేఖియా.
ఛఊనాని చ తీణేవ, సతాని సమచేతసా;
ఇమే వుత్తావసేసా హి, సబ్బే సావత్థియం కతా.
పారాజికాని చత్తారి, సత్త సఙ్ఘాదిసేసకా;
నిస్సగ్గియాని అట్ఠేవ, ద్వత్తింసేవ చ ఖుద్దకా.
ద్వే గారయ్హా, తయో సేఖా, ఛప్పఞ్ఞాసేవ సబ్బసో;
భవన్తి ఛసు పఞ్ఞత్తా, నగరేసు చ పిణ్డితా.
సబ్బానేవ పనేతాని, నగరేసు చ సత్తసు;
అడ్ఢుడ్ఢాని సతానేవ, పఞ్ఞత్తాని భవన్తి హి.
సిక్ఖాపదాని భిక్ఖూనం, వీసఞ్చ ద్వే సతాని చ;
భిక్ఖునీనం తు చత్తారి, తథా తీణి సతాని చ.
పారాజికాని చత్తారి, గరుకా పన తేరస;
అనియతా దువే వుత్తా, తింస నిస్సగ్గియాని చ.
ఖుద్దకా ¶ నవుతి ద్వే చ, చత్తారో పాటిదేసనా;
నిప్పపఞ్చేన నిద్దిట్ఠా, పఞ్చసత్తతి సేఖియా.
ద్వే సతాని చ వీసఞ్చ, వసా భిక్ఖూనమేవ చ;
సిక్ఖాపదాని ఉద్దేసమాగచ్ఛన్తి ఉపోసథే.
పారాజికాని అట్ఠేవ, గరుకా దస సత్త చ;
నిస్సగ్గియాని తింసేవ, ఛసట్ఠి చ సతమ్పి చ.
ఖుద్దకానట్ఠ గారయ్హా, పఞ్చసత్తతి సేఖియా;
సబ్బాని పన చత్తారి, తథా తీణి సతాని చ.
భవన్తి పన ఏతాని, భిక్ఖునీనం వసా పన;
సిక్ఖాపదాని ఉద్దేసమాగచ్ఛన్తి ఉపోసథే.
ఛచత్తాలీస హోన్తేవ, భిక్ఖూనం భిక్ఖునీహి తు;
అసాధారణభావం తు, గమితాని మహేసినా.
ఛ ¶ చ సఙ్ఘాదిసేసా చ, తథా అనియతా దువే;
ద్వాదసేవ చ నిస్సగ్గా, ద్వావీసతి చ ఖుద్దకా.
చత్తారోపి చ గారయ్హా, ఛచత్తాలీస హోన్తిమే;
భిక్ఖూనంయేవ పఞ్ఞత్తా, గోతమేన యసస్సినా.
విసట్ఠి కాయసంసగ్గో, దుట్ఠుల్లం అత్తకామతా;
కుటి చేవ విహారో చ, ఛళేతే గరుకా సియుం.
నిస్సగ్గియాదివగ్గస్మిం, ధోవనఞ్చ పటిగ్గహో;
ఏళకలోమవగ్గేపి, ఆదితో పన సత్త చ.
తతియేపి చ వగ్గస్మిం, పత్తో చ పఠమో తథా;
వస్ససాటికమారఞ్ఞ-మితి ద్వాదస దీపితా.
పాచిత్తియాని వుత్తాని, సబ్బాని గణనావసా;
భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనఞ్చ, అట్ఠాసీతిసతం, తతో.
సబ్బో భిక్ఖునివగ్గోపి, సపరమ్పరభోజనో;
తథా అనతిరిత్తో చ, అభిహట్ఠుం పవారణా.
పణీతభోజనవిఞ్ఞత్తి, తథేవాచేలకోపి చ;
నిమన్తితో సభత్తో చ, దుట్ఠుల్లచ్ఛాదనమ్పి చ.
ఊనవీసతివస్సం ¶ తు, మాతుగామేన సద్ధిపి;
అన్తేపురప్పవేసో చ, వస్ససాటి నిసీదనం.
ఖుద్దకాని పనేతాని, ద్వావీసతి భవన్తి హి;
చత్తారో పన గారయ్హా, భిక్ఖూనం పాతిమోక్ఖకే.
ఏకతో పన పఞ్ఞత్తా, ఛచత్తాలీస హోన్తిమే;
భిక్ఖునీహి తు భిక్ఖూనం, అసాధారణతం గతా.
భిక్ఖూహి భిక్ఖునీనఞ్చ, సతం తింస భవన్తి హి;
అసాధారణభావం తు, గమితాని మహేసినా.
పారాజికాని చత్తారి, దస సఙ్ఘాదిసేసకా;
ద్వాదసేవ చ నిస్సగ్గా, ఖుద్దకా నవుతిచ్ఛ చ.
అట్ఠేవ ¶ పన గారయ్హా, సతం తింస భవన్తిమే;
భిక్ఖునీనఞ్చ భిక్ఖూహి, అసాధారణతం గతా.
భిక్ఖునీనం తు సఙ్ఘాది-సేసేహి ఛ పనాదితో;
యావతతియకా చేవ, చత్తారోతి ఇమే దస.
అకాలచీవరఞ్చేవ, తథా అచ్ఛిన్నచీవరం;
సత్తఞ్ఞదత్థికాదీని, పత్తో చేవ గరుం లహుం.
ద్వాదసేవ పనేతాని, భిక్ఖునీనం వసేనిధ;
నిస్సగ్గియాని సత్థారా, పఞ్ఞత్తాని పనేకతో.
అసాధారణపఞ్ఞత్తా, ఖుద్దకా నవుతిచ్ఛ చ;
గారయ్హా చ పనట్ఠాతి, సబ్బేవ గణనావసా.
భిక్ఖునీనం తు భిక్ఖూహి, అసాధారణతం గతా;
ఏకతోయేవ పఞ్ఞత్తా, సతం తింస భవన్తి హి.
అసాధారణుభిన్నమ్పి, సతం సత్తతి చచ్ఛ చ;
పారాజికాని చత్తారి, గరుకా చ దసచ్ఛ చ.
అనియతా దువే చేవ, నిస్సగ్గా చతువీసతి;
సతం అట్ఠారసేవేత్థ, ఖుద్దకా పరిదీపితా.
ద్వాదసేవ చ గారయ్హా, సతం సత్తతి చచ్ఛ చ;
అసాధారణుభిన్నమ్పి, ఇమేతి పరిదీపితా.
సాధారణా ¶ ఉభిన్నమ్పి, పఞ్ఞత్తా పన సత్థునా;
సతం సత్తతి చత్తారి, భవన్తీతి పకాసితా.
పారాజికాని చత్తారి, సత్త సఙ్ఘాదిసేసకా;
అట్ఠారస చ నిస్సగ్గా, సమసత్తతి ఖుద్దకా.
పఞ్చసత్తతి పఞ్ఞత్తా, సేఖియాపి చ సబ్బసో;
సతం సత్తతి చత్తారి, ఉభిన్నం సమసిక్ఖతా.
సాధారణాసాధారణకథా.
లక్ఖణకథా
ఇతో ¶ పరం పవక్ఖామి, లక్ఖణం పన సబ్బగం;
సవనే సాదరం కత్వా, వదతో మే నిబోధథ.
నిదానం పుగ్గలో వత్థు, పఞ్ఞత్తివిధిమేవ చ;
విపత్తాపత్తనాపత్తి, ఆణత్తఙ్గకిరియాపి చ.
సఞ్ఞాచిత్తసముట్ఠానం, వజ్జకమ్మపభేదకం;
తికద్వయన్తి సబ్బత్థ, యోజేతబ్బమిదం పన.
పుబ్బే వుత్తనయం యఞ్చ, యఞ్చ ఉత్తానమేవిధ;
తం సబ్బం పన వజ్జేత్వా, కరిస్సామత్థజోతనం.
పుగ్గలో నామ యం యం తు, భిక్ఖుమారబ్భ భిక్ఖునిం;
సిక్ఖాపదం తు పఞ్ఞత్తం, అయం వుచ్చతి పుగ్గలో.
తేవీసతివిధా తే చ, సుదిన్నధనియాదయో;
భిక్ఖూనం పాతిమోక్ఖస్మిం, ఆదికమ్మికపుగ్గలా.
భిక్ఖునీనం తథా పాతి-మోక్ఖస్మిం ఆదికమ్మికా;
థుల్లనన్దాదయో సత్త, సబ్బే తింస భవన్తి హి.
వత్థూతి పుగ్గలస్సేవ, తస్స తస్స చ సబ్బసో;
వత్థునో తస్స తస్సేవ, అజ్ఝాచారో పవుచ్చతి.
కేవలా ¶ పన పఞ్ఞత్తి, మూలభూతా తథేవ సా;
అన్వనుప్పన్నసబ్బత్థ-పదేసపదపుబ్బికా.
సాధారణా చ పఞ్ఞత్తి, తథాసాధారణాపి చ;
ఏకతోఉభతోపుబ్బా, ఏవం నవవిధా సియా.
తత్థ ‘‘యో మేథునం ధమ్మం, పటిసేవేయ్య భిక్ఖు’’తి;
‘‘అదిన్నం ఆదియేయ్యా’’తి, పఞ్ఞత్తిచ్చేవమాదికా.
హోతి ¶ ‘‘అన్తమసో భిక్ఖు, తిరచ్ఛానగతాయపి’’;
ఇచ్చేవమాదికా సబ్బా, అనుపఞ్ఞత్తి దీపితా.
తథానుప్పన్నపఞ్ఞత్తి, అనుప్పన్నే తు వజ్జకే;
అట్ఠన్నం గరుధమ్మానం, వసేనేవాగతా హి సా.
చమ్మత్థరణకఞ్చేవ, సగుణఙ్గుణుపాహనం;
తథేవ చ ధువన్హానం, పఞ్చవగ్గూపసమ్పదా.
ఏసా పదేసపఞ్ఞత్తి, నామాతి హి చతుబ్బిధా;
వుత్తా మజ్ఝిమదేసస్మిం-యేవ హోతి, న అఞ్ఞతో.
ఇతో సేసా హి సబ్బత్థ-పఞ్ఞత్తీతి పకాసితా;
అత్థతో ఏకమేవేత్థ, సాధారణదుకాదికం.
సాణత్తికా పనాపత్తి, హోతి నాణత్తికాపి చ;
ఆణత్తీతి చ నామేసా, ఞేయ్యా ఆణాపనా పన.
ఆపత్తీనం తు సబ్బాసం, సబ్బసిక్ఖాపదేసుపి;
సబ్బో పనఙ్గభేదో హి, విఞ్ఞాతబ్బో విభావినా.
కాయేనపి చ వాచాయ, యా కరోన్తస్స జాయతే;
అయం క్రియసముట్ఠానా, నామ పారాజికా వియ.
కాయవాచాహి కత్తబ్బం, అకరోన్తస్స హోతి యా;
సా చాక్రియసముట్ఠానా, పఠమే కథినే వియ.
కరోన్తస్సాకరోన్తస్స, భిక్ఖునో హోతి యా పన;
సా క్రియాక్రియతో హోతి, చీవరగ్గహణే వియ.
సియా పన కరోన్తస్స, అకరోన్తస్స యా సియా;
సా క్రియాక్రియతో హోతి, రూపియుగ్గహణే వియ.
యా కరోతో అకుబ్బతో;
సియా కిరియతో చేవ;
సా క్రియాక్రియతోపి చ.
సబ్బా చాపత్తియో సఞ్ఞా-;
వసేన దువిధా సియుం;
సఞ్ఞావిమోక్ఖా నోసఞ్ఞా-;
విమోక్ఖాతి పకాసితా.
వీతిక్కమనసఞ్ఞాయ, అభావేన యతో పన;
విముచ్చతి అయం సఞ్ఞా-విమోక్ఖాతి పకాసితా.
ఇతరా పన నోసఞ్ఞా-విమోక్ఖాతి పకాసితా;
పున సబ్బావ చిత్తస్స, వసేన దువిధా సియుం.
సచిత్తకా అచిత్తాతి, సుచిత్తేన పకాసితా;
సచిత్తకసముట్ఠాన-వసేన పన యా సియా.
అయం సచిత్తకా నామ, ఆపత్తి పరిదీపితా;
సచిత్తకేహి వా మిస్స-వసేనాయమచిత్తకా.
సబ్బా చాపత్తియో వజ్జ-వసేన దువిధా రుతా;
సువిజ్జేనానవజ్జేన, లోకపణ్ణత్తివజ్జతో.
యస్సా సచిత్తకే పక్ఖే, చిత్తం అకుసలం సియా;
లోకవజ్జాతి నామాయం, సేసా పణ్ణత్తివజ్జకా.
సబ్బా చాపత్తియో కమ్మ-వసేన తివిధా సియుం;
కాయకమ్మం వచీకమ్మం, తథా తదుభయమ్పి చ.
తికద్వయన్తి నామేతం, కుసలాదితికద్వయం;
కుసలాకుసలచిత్తో వా, తథాబ్యాకతమానసో.
హుత్వా ¶ ఆపజ్జతాపత్తిం, ఆపజ్జన్తో న అఞ్ఞథా;
సుఖవేదనాసమఙ్గీ వా, తథా దుక్ఖాదిసంయుతో.
ఇదం తు లక్ఖణం వుత్తం, సబ్బసిక్ఖాపదేసుపి;
యోజేత్వా పన దస్సేయ్య, వినయస్మిం విసారదో.
తరుం ¶ తిమూలం నవపత్తమేనం;
చతుస్సిఖం సత్తఫలం ఛపుప్ఫం;
జానాతి యో ద్విప్పభవం ద్విసాఖం;
జానాతి పఞ్ఞత్తిమసేసతో సో.
ఇమముత్తరం గతమనుత్తరతం;
పరియాపుణాతి పరిపుచ్ఛతి యో;
ఉపయాతనుత్తరతముత్తరతో;
స చ కాయవాచవినయే వినయే.
లక్ఖణకథా.
సోళసపరివారస్స, పరివారస్స సబ్బసో;
ఇతో పరం పవక్ఖామి, సబ్బసఙ్కలనం నయం.
కతి ఆపత్తియో వుత్తా;
కాయికా, వాచసికా కతి?
ఛాదేన్తస్స కతాపత్తీ;
కతి సంసగ్గపచ్చయా?
కాయికా ఛబ్బిధాపత్తి, తథా వాచసికాపి చ;
ఛాదేన్తస్స చ తిస్సోవ, పఞ్చ సంసగ్గపచ్చయా.
కతి ఆపత్తిమూలాని, పఞ్ఞత్తాని మహేసినా?
కతి ఆపత్తియో వుత్తా, దుట్ఠుల్లచ్ఛాదనే పన?
ద్వే ¶ పనాపత్తిమూలాని, కాయో వాచా భవన్తి హి;
పారాజికా చ పాచిత్తి, దుట్ఠుల్లచ్ఛాదనే సియుం.
కతి గామన్తరే వుత్తా, నదీపారే తథా కతి?
కతి థుల్లచ్చయం మంసే, కతి మంసేసు దుక్కటం?
గామన్తరే చతస్సోవ, నదీపారేపి తత్తకా;
థుల్లచ్చయం మనుస్సానం, మంసే, నవసు దుక్కటం.
భిక్ఖు భిక్ఖునియా సద్ధిం, సంవిధాతి చ దుక్కటం;
పాచిత్తఞ్ఞస్స గామస్స, ఉపచారోక్కమే సియా.
థుల్లచ్చయం ¶ పరిక్ఖిత్తే, గామస్మిం పఠమే పదే;
గరుకం దుతియే తస్సా, గామన్తరం వజన్తియా.
తథా భిక్ఖునియా సద్ధిం, సంవిధానే తు దుక్కటం;
అభిరూహతి నావం చే, హోతి పాచిత్తి భిక్ఖునో.
నదియుత్తరణే కాలే, పాదే థుల్లచ్చయం ఫుసే;
పఠమే, దుతియే తస్సా, హోతి భిక్ఖునియా గరుం.
కతి వాచసికా రత్తిం, కతి వాచసికా దివా?
దువే వాచసికా రత్తిం, దువే వాచసికా దివా.
రత్తన్ధకారే పురిసేన సద్ధిం;
ఠితా అదీపే పన హత్థపాసే;
పాచిత్తి తస్సా యది సల్లపేయ్య;
వదేయ్య చే దుక్కటమేవ దూరే.
ఛన్నే దివా యా పురిసేన సద్ధిం;
ఠితా వదేయ్యస్స చ హత్థపాసే;
పాచిత్తి, హిత్వా పన హత్థపాసం;
వదేయ్య చే దుక్కటమేవ తస్సా.
కతి వా దదమానస్స, కతి వా పటిగణ్హతో?
దదమానస్స తిస్సోవ, చతస్సోవ పటిగ్గహే.
మనుస్సస్స ¶ విసం దేతి, సచే మరతి తేన సో;
హోతి పారాజికం, యక్ఖే, పేతే థుల్లచ్చయం మతం.
తిరచ్ఛానగతే తేన, మతే పాచిత్తియం సియా;
తథా పాచిత్తి అఞ్ఞాతి-కాయ చే దేతి చీవరం.
హత్థగాహే తథా వేణి-గాహే సఙ్ఘాదిసేసతా;
ముఖేన అఙ్గజాతస్స, గహణే తు పరాజయో.
అఞ్ఞాతికాయ హత్థమ్హా, చీవరస్స పటిగ్గహే;
సనిస్సగ్గా చ పాచిత్తి, హోతీతి పరియాపుతా.
అవస్సుతస్స హత్థమ్హా, సయం వాపి అవస్సుతా;
హోతి థుల్లచ్చయం తస్సా, భోజనం పటిగణ్హతో.
కతి ¶ ఞత్తిచతుత్థేన, వుత్తా సమ్ముతియో ఇధ?
ఏకా ఏవ పనుద్దిట్ఠా, భిక్ఖునోవాదసమ్ముతి.
కతి ధఞ్ఞరసా వుత్తా, వికాలే కప్పియా పన?
లోణసోవీరకం ఏకం, వికాలే కప్పియం మతం.
కతి పారాజికా కాయా, కతి సంవాసభూమియో?
రత్తిచ్ఛేదో కతీనం తు, పఞ్ఞత్తా ద్వఙ్గులా కతి?
పారాజికాని కాయమ్హా, ద్వే ద్వే సంవాసభూమియో;
రత్తిచ్ఛేదో దువిన్నం తు, పఞ్ఞత్తా ద్వఙ్గులా దువే.
పఠమన్తిమవత్థుఞ్చ, కాయసంసగ్గజమ్పి చ;
పారాజికాని కాయమ్హా, ఇమే ద్వే పన జాయరే.
సమానసంవాసకభూమి ఏకా;
తథేవ నానాపదపుబ్బికా చ;
ద్వే ఏవ సంవాసకభూమియో హి;
మహేసినా కారుణికేన వుత్తా.
పారివాసికభిక్ఖుస్స ¶ , తథా మానత్తచారినో;
రత్తిచ్ఛేదో దువిన్నం తు, ద్వయాతీతేన దీపితో.
ద్వఙ్గులపబ్బపరమం, ఆదాతబ్బం, తథేవ చ;
ద్వఙ్గులం వా దుమాసం వా, పఞ్ఞత్తా ద్వఙ్గులా దువే.
కతి పాణాతిపాతస్మిం, వాచా పారాజికా కతి?
కతి ఓభాసనే వుత్తా, సఞ్చరిత్తే తథా కతి?
తిస్సో పాణాతిపాతస్మిం;
వాచా పారాజికా తయో;
ఓభాసనే తయో వుత్తా;
సఞ్చరిత్తే తథా తయో.
అనోదిస్సకమోపాతే, ఖతే మరతి మానుసో;
పారాజికం సియా, యక్ఖే, పేతే థుల్లచ్చయం మతే.
తిరచ్ఛానగతే తత్థ, మతే పాచిత్తియం వదే;
ఇమా పాణాతిపాతస్మిం, తిస్సో ఆపత్తియో సియుం.
మనుస్సమారణాదిన్నా-దానమాణత్తియాపి ¶ చ;
మనుస్సుత్తరిధమ్మఞ్చ, వదతో వాచికా తయో.
మగ్గద్వయం పనోదిస్స, వణ్ణాదిభణనే గరుం;
థుల్లచ్చయం పనోదిస్స, ఉబ్భజాణుమధక్ఖకం.
ఉబ్భక్ఖకమధోజాణు-మాదిస్స భణతో పన;
దుక్కటం పన నిద్దిట్ఠం, తిస్సో ఓభాసనా యిమా.
పటిగ్గణ్హనతాదీహి, తీహి సఙ్ఘాదిసేసతా;
ద్వీహి థుల్లచ్చయం వుత్తం, ఏకేన పన దుక్కటం.
ఛిన్దతో కతి ఆపత్తి, ఛడ్డితప్పచ్చయా కతి?
ఛిన్దన్తస్స తు తిస్సోవ, పఞ్చ ఛడ్డితపచ్చయా.
హోతి పారాజికం తస్స, ఛిన్దన్తస్స వనప్పతిం;
భూతగామం తు పాచిత్తి, అఙ్గజాతం తు థుల్లతా.
విసం ¶ ఛడ్డేత్యనోదిస్స, మనుస్సో మరతి తేన చే;
పారాజికం, మతే యక్ఖే, పేతే థుల్లచ్చయం సియా.
తిరచ్ఛానే తు పాచిత్తి, విసట్ఠిఛడ్డనే గరుం;
హరితుచ్చారపస్సావ-ఛడ్డనే దుక్కటం మతం.
గచ్ఛతో కతిధాపత్తి, ఠితస్స కతి మే వద?
కతి హోన్తి నిసిన్నస్స, నిపన్నస్సాపి కిత్తకా?
గచ్ఛన్తస్స చతస్సోవ, ఠితస్సాపి చ తత్తకా;
నిసిన్నస్స చతస్సోవ, నిపన్నస్సాపి తత్తకా.
భిక్ఖు భిక్ఖునియా సద్ధిం, సంవిధానే తు దుక్కటం;
పాచిత్తఞ్ఞస్స గామస్స, ఉపచారోక్కమే సియా.
థుల్లచ్చయం పరిక్ఖిత్తే, గామస్మిం పఠమే పదే;
గరుకం దుతియే హోతి, గామన్తరం వజన్తియా.
పటిచ్ఛన్నే పనోకాసే, భిక్ఖునీ మిత్తసన్థవా;
పోసస్స హత్థపాసే తు, పాచిత్తి యది తిట్ఠతి.
హత్థపాసం జహిత్వాన, సచే తిట్ఠతి దుక్కటం;
అరుణుగ్గమనే కాలే, దుతియా హత్థపాసకం.
హిత్వా ¶ తిట్ఠన్తియా తస్సా, థుల్లచ్చయముదీరితం;
హిత్వా తిట్ఠతి చే తస్సా, హోతి సఙ్ఘాదిసేసతా.
నిసిన్నాయ చతస్సోవ, నిపన్నాయాపి తత్తకా;
హోన్తి వుత్తప్పకారావ, విఞ్ఞేయ్యా వినయఞ్ఞునా.
యావతతియకే వుత్తా, కతి ఆపత్తియో వద?
యావతతియకే వుత్తా, తిస్సో ఆపత్తియో సుణ.
ఫుసే పారాజికాపత్తిం, ఉక్ఖిత్తస్సానువత్తికా;
సఙ్ఘాదిసేసతా సఙ్ఘ-భేదకస్సానువత్తినో.
అనిస్సగ్గే తు పాచిత్తి, పాపికాయ చ దిట్ఠియా;
యావతతియకే తిస్సో, హోన్తి ఆపత్తియో ఇమా.
ఖాదతో ¶ కతి నిద్దిట్ఠా, భోజనప్పచ్చయా కతి?
ఖాదతో పన తిస్సోవ, పఞ్చ భోజనకారణా.
థుల్లచ్చయం మనుస్సానం, మంసం ఖాదతి, దుక్కటం;
సేసకానం తు, పాచిత్తి, లసుణం భక్ఖయన్తియా.
అవస్సుతస్స పోసస్స, హత్థతో హి అవస్సుతా;
గహేత్వా భోజనం కిఞ్చి, సబ్బం మంసం అకప్పియం.
విఞ్ఞాపేత్వాన అత్తత్థం, గహేత్వా భోజనమ్పి చ;
లసుణమ్పి చ మిస్సేత్వా, ఏకతజ్ఝోహరన్తియా.
థుల్లచ్చయఞ్చ పాచిత్తి, పాటిదేసనియమ్పి చ;
దుక్కటం గరుకఞ్చాతి, పఞ్చ ఆపత్తియో సియుం.
ఓలోకేన్తస్స నిద్దిట్ఠా, కతి ఆపత్తియో వద?
ఓలోకేన్తస్స నిద్దిట్ఠా, ఏకాపత్తి మహేసినా.
దుక్కటం రత్తచిత్తేన, అఙ్గజాతం పనిత్థియా;
ఓలోకేన్తస్స వా వుత్తం, ముఖం భిక్ఖం దదన్తియా.
కతి ఉక్ఖిత్తకా వుత్తా, సమ్మావత్తనకా కతి?
తయో ఉక్ఖిత్తకా వుత్తా, తేచత్తాలీస వత్తనా.
అదస్సనప్పటీకమ్మే, ఆపన్నాపత్తియా దువే;
ఏకో అప్పటినిస్సగ్గే, పాపికాయ చ దిట్ఠియా.
కతి ¶ నాసితకా వుత్తా, కతీనం ఏకవాచికా?
తయో నాసితకా వుత్తా, తిణ్ణన్నం ఏకవాచికా.
మేత్తియా దూసకో చేవ, కణ్టకోతి తయో ఇమే;
లిఙ్గసంవాసదణ్డేహి, నాసితా హి యథాక్కమం.
ఏకుపజ్ఝాయకేనేవ, ఏకేనాచరియేన చ;
ద్వే తయో అనుసావేతుం, వట్టతీతి చ నిద్దిసే.
ఞత్తియా కప్పనా చేవ, తథా విప్పకతమ్పి చ;
అతీతకరణఞ్చేతి, తయో కమ్మస్స సఙ్గహా.
ఞత్తియా ¶ కప్పనా నామ, ‘‘దదేయ్య’’చ్చేవమాదికా;
‘‘దేతి సఙ్ఘో, కరోతీ’’తి, ఆది విప్పకతం సియా.
‘‘దిన్నం, కతం’’ పనిచ్చాది, అతీతకరణం సియా;
సఙ్గయ్హన్తి హి సబ్బాని, కమ్మానేతేహి తీహిపి.
సఙ్ఘే సలాకగాహేన, కమ్మేనపి చ కేవలం;
కారణేహి పన ద్వీహి, సఙ్ఘో భిజ్జతి, నఞ్ఞథా.
సఙ్ఘభేదకభిక్ఖుస్స, తస్స పారాజికం సియా;
అనువత్తకభిక్ఖూనం, థుల్లచ్చయముదీరితం.
పయుత్తాయుత్తవాచాయ, కతి ఆపత్తియో ఫుసే?
పయుత్తాయుత్తవాచాయ, ఛ పనాపత్తియో ఫుసే.
ఆజీవహేతు పాపిచ్ఛో, ఇచ్ఛాపకతమానసో;
అసన్తం ఉత్తరిం ధమ్మం, ఉల్లపన్తో పరాజితో.
సఞ్చరిత్తం సమాపన్నే, తథా సఙ్ఘాదిసేసతా;
యో తే వసతి ఆరామే, వదం థుల్లచ్చయం ఫుసే.
విఞ్ఞాపేత్వా పణీతం తు, భోజనం భిక్ఖు భుఞ్జతి;
పాచిత్తి భిక్ఖునియా చే, పాటిదేసనియం సియా.
విఞ్ఞాపేత్వాన సూపం వా, ఓదనం వా అనామయో;
భిక్ఖు భుఞ్జతి చే తస్స, హోతి ఆపత్తి దుక్కటం.
దససతాని రత్తీనం, ఛాదేత్వాపత్తియో పన;
దస రత్తియో వసిత్వాన, ముచ్చేయ్య పారివాసికో.
పారాజికాని ¶ అట్ఠేవ, తేవీస గరుకా పన;
ద్వేయేవానియతా వుత్తా, బుద్ధేనాదిచ్చబన్ధునా.
నిస్సగ్గియాని వుత్తాని, ద్వేచత్తాలీస హోన్తి హి;
హోన్తి పాచిత్తియా సబ్బా, అట్ఠాసీతిసతం పన.
పాటిదేసనియా ¶ వుత్తా, ద్వాదసేవ మహేసినా;
వుత్తా పన సుసిక్ఖేన, పఞ్చసత్తతి సేఖియా.
పఞ్ఞత్తాని సుపఞ్ఞేన, గోతమేన యసస్సినా;
భవన్తి పన సబ్బాని, అడ్ఢుడ్ఢాని సతాని హి.
యో పనేతేసు వత్తబ్బో;
సారభూతో వినిచ్ఛయో;
సో మయా సకలో వుత్తో;
సమాసేనేవ సబ్బథా.
మయా సుట్ఠు విచారేత్వా, పాళిఅట్ఠకథానయం;
కతత్తా ఆదరం కత్వా, ఉగ్గహేతబ్బమేవిదం.
అత్థే అక్ఖరబన్ధే వా, విఞ్ఞాసస్స కమేపి వా;
కఙ్ఖా తస్మా న కాతబ్బా, కాతబ్బా బహుమానతా.
సఉత్తరం యో జానాతి;
వినయస్స వినిచ్ఛయం;
నిస్సయం సో విముఞ్చిత్వా;
యథాకామఙ్గమో సియా.
నిస్సయం దాతుకామేన, సవిభఙ్గం సమాతికం;
సుట్ఠు వాచుగ్గతం కత్వా, ఞత్వా దాతబ్బమేవిదం.
ఇమం పఠతి చిన్తేతి, సుణాతి పరిపుచ్ఛతి;
వాచేతి చ పరం నిచ్చం, అత్థం ఉపపరిక్ఖతి.
యో తస్స పన భిక్ఖుస్స, అత్థా వినయనిస్సితా;
ఉపట్ఠహన్తి సబ్బేవ, హత్థే ఆమలకం వియ.
ఇమం పరమముత్తరం ఉత్తరం;
నరో హమతసాగరం సాగరం;
అబుద్ధిజనసారదం ¶ సారదం;
సియా వినయపారగో పారగో.
అతో ¶ హి నిచ్చం ఇమముత్తమం తమం;
విధూయ సిక్ఖే గుణసంహితం హితం;
నరో హి సక్కచ్చవపూరతో రతో;
సుఖస్స సబ్బఙ్గణకమ్మదం పదం.
వినయే పటుభావకరే పరమే;
పిటకే పటుతం అభిపత్థయతా;
విధినా పటునా పటునా యతినా;
పరియాపుణితబ్బమిదం సతతం.
నిగమనకథా
రచితో బుద్ధదత్తేన, సుద్ధచిత్తేన ధీమతా;
సుచిరట్ఠితికామేన, సాసనస్స మహేసినో.
అన్తరేనన్తరాయం తు, యథా సిద్ధిముపాగతో;
అత్థతో గన్థతో చేవ, ఉత్తరోయమనుత్తరో.
తథా సిజ్ఝన్తు సఙ్కప్పా, సత్తానం ధమ్మసంయుతా;
రాజా పాతు మహిం సమ్మా, కాలే దేవో పవస్సతు.
యావ తిట్ఠతి సేలిన్దో, యావ చన్దో విరోచతి;
తావ తిట్ఠతు సద్ధమ్మో, గోతమస్స మహేసినో.
ఖన్తిసోరచ్చసోసీల్య-బుద్ధిసద్ధాదయాదయో;
పతిట్ఠితా గుణా యస్మిం, రతనానీవ సాగరే.
వినయాచారయుత్తేన, తేన సక్కచ్చ సాదరం;
యాచితో సఙ్ఘపాలేన, థేరేన థిరచేతసా.
సుచిరట్ఠితికామేన ¶ , వినయస్స మహేసినో;
భిక్ఖూనం పాటవత్థాయ, వినయస్స వినిచ్ఛయే.
అకాసిం ¶ పరమం ఏతం, ఉత్తరం నామ నామతో;
సవనే సాదరం కత్వా, సిక్ఖితబ్బో తతో అయం.
పఞ్ఞాసాధికసఙ్ఖ్యాని, నవగాథాసతాని హి;
గణనా ఉత్తరస్సాయం, ఛన్దసానుట్ఠుభేన తు.
గాథా చతుసహస్సాని, సతఞ్చ ఊనవీసతి;
పమాణతో ఇమా వుత్తా, వినయస్స వినిచ్ఛయేతి.
ఇతి తమ్బపణ్ణియేన పరమవేయ్యాకరణేన తిపిటకనయవిధికుసలేన పరమకవిజనహదయపదుమవనవికసనకరేన కవివరవసభేన పరమరతికరవరమధురవచనుగ్గారేన ఉరగపురేన బుద్ధదత్తేన రచితో ఉత్తరవినిచ్ఛయో సమత్తోతి.
ఉత్తరవినిచ్ఛయో నిట్ఠితో.