มูล > อภิธมฺมปิฏก > ธมฺมสงฺคณีปาฬิ

๑. กตเม ¶ ¶ ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ [วิริยินฺทฺริยํ (สี. สฺยา.)] โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ, สมฺมาสติ โหติ, สมฺมาสมาธิ โหติ, สทฺธาพลํ โหติ, วีริยพลํ [วิริยพลํ (สี. สฺยา.)] โหติ, สติพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, ปฺาพลํ โหติ, หิริพลํ โหติ, โอตฺตปฺปพลํ โหติ, อโลโภ โหติ, อโทโส โหติ, อโมโห โหติ, อนภิชฺฌา โหติ, อพฺยาปาโท โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, หิรี โหติ, โอตฺตปฺปํ โหติ, กายปสฺสทฺธิ [กายปฺปสฺสทฺธิ (สฺยา.)] โหติ, จิตฺตปสฺสทฺธิ [จิตฺตปฺปสฺสทฺธิ (สฺยา.)] โหติ, กายลหุตา โหติ, จิตฺตลหุตา โหติ, กายมุทุตา โหติ, จิตฺตมุทุตา โหติ, กายกมฺมฺตา โหติ, จิตฺตกมฺมฺตา โหติ, กายปาคุฺตา โหติ, จิตฺตปาคุฺตา โหติ, กายุชุกตา [กายุชฺชุกตา (สี. ก.)] โหติ, จิตฺตุชุกตา ¶ [จิตฺตุชฺชุกตา (สี. ก.)] โหติ, สติ โหติ, สมฺปชฺํ โหติ, สมโถ โหติ, วิปสฺสนา โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒. กตโม ¶ ¶ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๓. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ ¶ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๔. กตมา ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๕. กตมา ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ [สฺเจตยิตตฺตํ (สฺยา.)] – อยํ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ.

๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๗. กตโม ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก ¶ วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา สมฺมาสงฺกปฺโป – อยํ ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ.

๘. กตโม ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ? โย ตสฺมึ สมเย จาโร วิจาโร อนุวิจาโร อุปวิจาโร จิตฺตสฺส อนุสนฺธานตา อนุเปกฺขนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ.

๙. กตมา ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปีติ ปาโมชฺชํ อาโมทนา ปโมทนา หาโส ปหาโส วิตฺติ โอทคฺยํ อตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ.

๑๐. กตมํ ¶ ¶ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ.

๑๑. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๑๒. กตมํ ตสฺมึ สมเย สทฺธินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สทฺธา สทฺทหนา โอกปฺปนา อภิปฺปสาโท ¶ สทฺธา สทฺธินฺทฺริยํ สทฺธาพลํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สทฺธินฺทฺริยํ โหติ.

๑๓. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ [วิริยารมฺโภ (สี. สฺยา.)] นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห ¶ อุสฺโสฬฺหี [อุสฺโสฬฺหิ (สี.)] ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม – อิทํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ.

๑๔. กตมํ ตสฺมึ สมเย สตินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สตินฺทฺริยํ โหติ.

๑๕. กตมํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ.

๑๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย ปฺินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ¶ ¶ ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ปฺินฺทฺริยํ โหติ.

๑๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ ¶ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๑๘. กตมํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ.

๑๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา [อิรียนา (สี.)] ¶ วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ.

๒๐. กตมา ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ.

๒๑. กตโม ตสฺมึ สมเย สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา สมฺมาสงฺกปฺโป – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ.

๒๒. กตโม ¶ ¶ ¶ ตสฺมึ สมเย สมฺมาวายาโม โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาวายาโม โหติ.

๒๓. กตมา ตสฺมึ สมเย สมฺมาสติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสติ โหติ.

๒๔. กตโม ตสฺมึ สมเย สมฺมาสมาธิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสมาธิ โหติ.

๒๕. กตมํ ตสฺมึ สมเย สทฺธาพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สทฺธา สทฺทหนา โอกปฺปนา อภิปฺปสาโท สทฺธา สทฺธินฺทฺริยํ สทฺธาพลํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สทฺธาพลํ โหติ.

๒๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยพลํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห ¶ วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม – อิทํ ¶ ตสฺมึ สมเย วีริยพลํ โหติ.

๒๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย สติพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สติพลํ โหติ.

๒๘. กตมํ ตสฺมึ สมเย สมาธิพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมาธิพลํ โหติ.

๒๙. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย ปฺาพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ¶ ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ปฺาพลํ โหติ.

๓๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย หิริพลํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย หิรียติ หิริยิตพฺเพน หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย หิริพลํ โหติ.

๓๑. กตมํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปพลํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปติ ¶ โอตฺตปฺปิตพฺเพน โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปพลํ โหติ.

๓๒. กตโม ตสฺมึ สมเย อโลโภ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโลโภ อลุพฺภนา อลุพฺภิตตฺตํ อสาราโค อสารชฺชนา อสารชฺชิตตฺตํ อนภิชฺฌา อโลโภ กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโลโภ โหติ.

๓๓. กตโม ตสฺมึ สมเย อโทโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโทโส อทุสฺสนา อทุสฺสิตตฺตํ [อทูสนา อทูสิตตฺตํ (สฺยา.)] อพฺยาปาโท อพฺยาปชฺโช อโทโส กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโทโส โหติ?

๓๔. กตโม ตสฺมึ สมเย อโมโห โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย ¶ สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ อโมโห กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโมโห โหติ.

๓๕. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย อนภิชฺฌา โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโลโภ อลุพฺภนา ¶ อลุพฺภิตตฺตํ อสาราโค อสารชฺชนา อสารชฺชิตตฺตํ อนภิชฺฌา อโลโภ กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อนภิชฺฌา โหติ.

๓๖. กตโม ตสฺมึ สมเย อพฺยาปาโท โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโทโส ¶ อทุสฺสนา อทุสฺสิตตฺตํ อพฺยาปาโท อพฺยาปชฺโช อโทโส กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อพฺยาปาโท โหติ.

๓๗. กตมา ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ.

๓๘. กตมา ตสฺมึ สมเย หิรี โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย หิรียติ หิริยิตพฺเพน หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อยํ ตสฺมึ สมเย หิรี โหติ.

๓๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปํ โหติ.

๔๐. กตมา ตสฺมึ สมเย กายปสฺสทฺธิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส ปสฺสทฺธิ ปฏิปสฺสทฺธิ [ปฏิปฺปสฺสทฺธิ (สี. สฺยา.)] ปสฺสมฺภนา ปฏิปสฺสมฺภนา [ปฏิปฺปสฺสมฺภนา (สี. สฺยา.)] ปฏิปสฺสมฺภิตตฺตํ [ปฏิปฺปสฺสมฺภิตตฺตํ (สี. สฺยา.)] – อยํ ตสฺมึ สมเย กายปสฺสทฺธิ โหติ.

๔๑. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตปสฺสทฺธิ โหติ? ยา ¶ ตสฺมึ สมเย ¶ วิฺาณกฺขนฺธสฺส ปสฺสทฺธิ ปฏิปสฺสทฺธิ ปสฺสมฺภนา ปฏิปสฺสมฺภนา ปฏิปสฺสมฺภิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตปสฺสทฺธิ โหติ.

๔๒. กตมา ¶ ¶ ตสฺมึ สมเย กายลหุตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส ลหุตา ลหุปริณามตา อทนฺธนตา อวิตฺถนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย กายลหุตา โหติ.

๔๓. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตลหุตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส ลหุตา ลหุปริณามตา อทนฺธนตา อวิตฺถนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตลหุตา โหติ.

๔๔. กตมา ตสฺมึ สมเย กายมุทุตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส มุทุตา มทฺทวตา อกกฺขฬตา อกถินตา – อยํ ตสฺมึ สมเย กายมุทุตา โหติ.

๔๕. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตมุทุตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส มุทุตา มทฺทวตา อกกฺขฬตา อกถินตา – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตมุทุตา โหติ.

๔๖. กตมา ตสฺมึ สมเย กายกมฺมฺตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส กมฺมฺตา กมฺมฺตฺตํ กมฺมฺภาโว – อยํ ตสฺมึ สมเย กายกมฺมฺตา โหติ.

๔๗. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตกมฺมฺตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส กมฺมฺตา กมฺมฺตฺตํ กมฺมฺภาโว – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตกมฺมฺตา โหติ.

๔๘. กตมา ตสฺมึ สมเย กายปาคุฺตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส ปคุณตา ปคุณตฺตํ ปคุณภาโว – อยํ ตสฺมึ สมเย กายปาคุฺตา โหติ.

๔๙. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตปาคุฺตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส ปคุณตา ปคุณตฺตํ ปคุณภาโว – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตปาคุฺตา โหติ.

๕๐. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย กายุชุกตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส ¶ อุชุตา อุชุกตา อชิมฺหตา อวงฺกตา อกุฏิลตา – อยํ ตสฺมึ สมเย กายุชุกตา โหติ.

๕๑. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตุชุกตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส อุชุตา อุชุกตา อชิมฺหตา อวงฺกตา อกุฏิลตา – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตุชุกตา โหติ.

๕๒. กตมา ตสฺมึ สมเย สติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ – อยํ ตสฺมึ สมเย สติ โหติ.

๕๓. กตมํ ตสฺมึ สมเย สมฺปชฺํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ¶ ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมฺปชฺํ โหติ.

๕๔. กตโม ตสฺมึ สมเย สมโถ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมโถ โหติ.

๕๕. กตมา ตสฺมึ สมเย วิปสฺสนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อยํ ตสฺมึ สมเย วิปสฺสนา โหติ.

๕๖. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ปคฺคาโห โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา ¶ อนิกฺขิตฺตธุรตา ¶ ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม – อยํ ตสฺมึ สมเย ปคฺคาโห โหติ.

๕๗. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย อวิกฺเขโป โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย อวิกฺเขโป โหติ.

เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา.

๕๘. ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ปฺจงฺคิกํ ฌานํ โหติ, ปฺจงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ, ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ, เอกา เวทนา โหติ, เอกา สฺา โหติ, เอกา เจตนา โหติ, เอกํ จิตฺตํ โหติ, เอโก เวทนากฺขนฺโธ โหติ, เอโก สฺากฺขนฺโธ โหติ, เอโก สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ, เอโก วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ, เอกํ มนายตนํ โหติ, เอกํ มนินฺทฺริยํ โหติ, เอกา มโนวิฺาณธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา.

๕๙. กตเม ¶ ¶ ตสฺมึ สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ.

๖๐. กตโม ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺโธ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ ¶ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺโธ โหติ.

๖๑. กตโม ตสฺมึ สมเย สฺากฺขนฺโธ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺากฺขนฺโธ โหติ.

๖๒. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ ¶ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ สทฺธาพลํ วีริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ ปฺาพลํ หิริพลํ โอตฺตปฺปพลํ อโลโภ อโทโส อโมโห อนภิชฺฌา อพฺยาปาโท สมฺมาทิฏฺิ หิรี โอตฺตปฺปํ กายปสฺสทฺธิ จิตฺตปสฺสทฺธิ กายลหุตา จิตฺตลหุตา กายมุทุตา จิตฺตมุทุตา กายกมฺมฺตา จิตฺตกมฺมฺตา กายปาคุฺตา จิตฺตปาคุฺตา กายุชุกตา จิตฺตุชุกตา สติ สมฺปชฺํ สมโถ วิปสฺสนา ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา [ถเปตฺวา (ก.)] เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ.

๖๓. กตโม ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ ¶ ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อยํ ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ.

อิเม ตสฺมึ สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ.

๖๔. กตมานิ ตสฺมึ สมเย ทฺวายตนานิ โหนฺติ? มนายตนํ ธมฺมายตนํ.

๖๕. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย มนายตนํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนายตนํ โหติ.

๖๖. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย ธมฺมายตนํ โหติ? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ธมฺมายตนํ โหติ.

อิมานิ ตสฺมึ สมเย ทฺวายตนานิ โหนฺติ.

๖๗. กตมา ตสฺมึ สมเย ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ? มโนวิฺาณธาตุ, ธมฺมธาตุ.

๖๘. กตมา ตสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อยํ ตสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ โหติ.

๖๙. กตมา ตสฺมึ สมเย ธมฺมธาตุ โหติ? เวทนากฺขนฺโธ, ¶ สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อยํ ตสฺมึ สมเย ธมฺมธาตุ โหติ.

อิมา ตสฺมึ สมเย ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ.

๗๐. กตเม ตสฺมึ สมเย ตโย อาหารา โหนฺติ? ผสฺสาหาโร, มโนสฺเจตนาหาโร ¶ , วิฺาณาหาโร.

๗๑. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺสาหาโร โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺสาหาโร โหติ.

๗๒. กตโม ตสฺมึ สมเย มโนสฺเจตนาหาโร โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย มโนสฺเจตนาหาโร โหติ.

๗๓. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย วิฺาณาหาโร โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อยํ ตสฺมึ สมเย วิฺาณาหาโร โหติ.

อิเม ตสฺมึ สมเย ตโย อาหารา โหนฺติ.

๗๔. กตมานิ ¶ ตสฺมึ สมเย อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ? สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปฺินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ.

๗๕. กตมํ ตสฺมึ สมเย สทฺธินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สทฺธา สทฺทหนา โอกปฺปนา อภิปฺปสาโท สทฺธา สทฺธินฺทฺริยํ สทฺธาพลํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สทฺธินฺทฺริยํ โหติ.

๗๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม – อิทํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ.

๗๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย สตินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา ¶ อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สตินฺทฺริยํ โหติ.

๗๘. กตมํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ ¶ สมฺมาสมาธิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ.

๗๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย ปฺินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ¶ ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ปฺินฺทฺริยํ โหติ.

๘๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๘๑. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ.

๘๒. กตมํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ ¶ .

อิมานิ ตสฺมึ สมเย อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ.

๘๓. กตมํ ตสฺมึ สมเย ปฺจงฺคิกํ ฌานํ โหติ? วิตกฺโก, วิจาโร, ปีติ, สุขํ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา.

๘๔. กตโม ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา สมฺมาสงฺกปฺโป – อยํ ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ.

๘๕. กตโม ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ? โย ตสฺมึ สมเย จาโร วิจาโร อนุวิจาโร อุปวิจาโร จิตฺตสฺส อนุสนฺธานตา อนุเปกฺขนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ.

๘๖. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ? ยา ¶ ตสฺมึ สมเย ปีติ ปาโมชฺชํ อาโมทนา ปโมทนา หาโส ปหาโส วิตฺติ โอทคฺยํ อตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ.

๘๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ.

๘๘. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

อิทํ ตสฺมึ สมเย ปฺจงฺคิกํ ฌานํ โหติ.

๘๙. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ปฺจงฺคิโก มคฺโค โหติ? สมฺมาทิฏฺิ, สมฺมาสงฺกปฺโป, สมฺมาวายาโม, สมฺมาสติ, สมฺมาสมาธิ.

๙๐. กตมา ตสฺมึ ¶ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ.

๙๑. กตโม ตสฺมึ สมเย สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา สมฺมาสงฺกปฺโป – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ.

๙๒. กตโม ตสฺมึ สมเย สมฺมาวายาโม โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ ¶ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาวายาโม โหติ.

๙๓. กตมา ตสฺมึ สมเย สมฺมาสติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา ¶ อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสติ โหติ.

๙๔. กตโม ตสฺมึ สมเย สมฺมาสมาธิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ ¶ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสมาธิ โหติ.

อยํ ตสฺมึ สมเย ปฺจงฺคิโก มคฺโค โหติ.

๙๕. กตมานิ ¶ ตสฺมึ สมเย สตฺต พลานิ โหนฺติ? สทฺธาพลํ, วีริยพลํ, สติพลํ, สมาธิพลํ, ปฺาพลํ, หิริพลํ, โอตฺตปฺปพลํ.

๙๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย สทฺธาพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สทฺธา สทฺทหนา โอกปฺปนา อภิปฺปสาโท สทฺธา สทฺธินฺทฺริยํ สทฺธาพลํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สทฺธาพลํ โหติ.

๙๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยพลํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม – อิทํ ตสฺมึ สมเย วีริยพลํ โหติ.

๙๘. กตมํ ตสฺมึ สมเย สติพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สติพลํ โหติ.

๙๙. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย สมาธิพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมาธิพลํ โหติ.

๑๐๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย ปฺาพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา ¶ วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ¶ ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ปฺาพลํ โหติ.

๑๐๑. กตมํ ตสฺมึ สมเย หิริพลํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย หิรียติ หิริยิตพฺเพน หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย หิริพลํ โหติ.

๑๐๒. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปพลํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปพลํ โหติ.

อิมานิ ตสฺมึ สมเย สตฺต พลานิ โหนฺติ.

๑๐๓. กตเม ตสฺมึ สมเย ตโย เหตู โหนฺติ? อโลโภ, อโทโส, อโมโห.

๑๐๔. กตโม ตสฺมึ สมเย อโลโภ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโลโภ อลุพฺภนา อลุพฺภิตตฺตํ อสาราโค อสารชฺชนา อสารชฺชิตตฺตํ อนภิชฺฌา อโลโภ กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโลโภ โหติ.

๑๐๕. กตโม ตสฺมึ สมเย อโทโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโทโส อทุสฺสนา อทุสฺสิตตฺตํ ¶ อพฺยาปาโท อพฺยาปชฺโช อโทโส กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโทโส โหติ.

๑๐๖. กตโม ตสฺมึ สมเย อโมโห โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา…เป… ¶ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโมโห โหติ.

อิเม ตสฺมึ สมเย ตโย เหตู โหนฺติ.

๑๐๗. กตโม ตสฺมึ สมเย เอโก ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เอโก ผสฺโส โหติ.

๑๐๘. กตมา ตสฺมึ สมเย เอกา เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เอกา เวทนา โหติ.

๑๐๙. กตมา ตสฺมึ สมเย เอกา สฺา โหติ? ยา ¶ ตสฺมึ สมเย สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เอกา สฺา โหติ.

๑๑๐. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย เอกา เจตนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เอกา เจตนา โหติ.

๑๑๑. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย เอกํ จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย เอกํ จิตฺตํ โหติ.

๑๑๒. กตโม ตสฺมึ สมเย เอโก เวทนากฺขนฺโธ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เอโก เวทนากฺขนฺโธ โหติ.

๑๑๓. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย เอโก สฺากฺขนฺโธ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เอโก สฺากฺขนฺโธ โหติ.

๑๑๔. กตโม ตสฺมึ สมเย เอโก สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ สทฺธาพลํ วีริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ ปฺาพลํ หิริพลํ โอตฺตปฺปพลํ อโลโภ อโทโส อโมโห อนภิชฺฌา อพฺยาปาโท สมฺมาทิฏฺิ หิรี โอตฺตปฺปํ กายปสฺสทฺธิ จิตฺตปสฺสทฺธิ กายลหุตา จิตฺตลหุตา กายมุทุตา จิตฺตมุทุตา กายกมฺมฺตา จิตฺตกมฺมฺตา กายปาคุฺตา จิตฺตปาคุฺตา กายุชุกตา จิตฺตุชุกตา สติ สมฺปชฺํ สมโถ วิปสฺสนา ¶ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เอโก สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ.

๑๑๕. กตโม ตสฺมึ สมเย เอโก วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ ¶ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อยํ ตสฺมึ สมเย เอโก วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ.

๑๑๖. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย เอกํ มนายตนํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย เอกํ มนายตนํ โหติ.

๑๑๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย เอกํ มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย เอกํ มนินฺทฺริยํ โหติ.

๑๑๘. กตมา ตสฺมึ สมเย เอกา มโนวิฺาณธาตุ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน ¶ มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อยํ ตสฺมึ สมเย เอกา มโนวิฺาณธาตุ โหติ.

๑๑๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ ¶ , สงฺขารกฺขนฺโธ – อิทํ ตสฺมึ สมเย เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ.

๑๒๐. กตมา ตสฺมึ สมเย เอกา ธมฺมธาตุ โหติ? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อยํ ตสฺมึ สมเย เอกา ธมฺมธาตุ โหติ.

๑๒๑. ตสฺมึ โข ปน สมเย ธมฺมา โหนฺติ, ขนฺธา โหนฺติ, อายตนานิ โหนฺติ, ธาตุโย โหนฺติ, อาหารา โหนฺติ, อินฺทฺริยานิ ¶ โหนฺติ, ฌานํ โหติ, มคฺโค โหติ, พลานิ โหนฺติ, เหตู โหนฺติ, ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, เวทนากฺขนฺโธ โหติ, สฺากฺขนฺโธ โหติ, สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ, วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ, มนายตนํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, มโนวิฺาณธาตุ โหติ, ธมฺมายตนํ โหติ, ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๒๒. กตเม ตสฺมึ สมเย ธมฺมา โหนฺติ? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ตสฺมึ สมเย ธมฺมา โหนฺติ.

๑๒๓. กตเม ¶ ตสฺมึ สมเย ขนฺธา โหนฺติ? เวทนากฺขนฺโธ, ¶ สฺากฺขนฺโธ ¶ , สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ตสฺมึ สมเย ขนฺธา โหนฺติ.

๑๒๔. กตมานิ ตสฺมึ สมเย อายตนานิ โหนฺติ? มนายตนํ, ธมฺมายตนํ – อิมานิ ตสฺมึ สมเย อายตนานิ โหนฺติ.

๑๒๕. กตมา ตสฺมึ สมเย ธาตุโย โหนฺติ? มโนวิฺาณธาตุ, ธมฺมธาตุ – อิมา ตสฺมึ สมเย ธาตุโย โหนฺติ.

๑๒๖. กตเม ตสฺมึ สมเย อาหารา โหนฺติ? ผสฺสาหาโร, มโนสฺเจตนาหาโร, วิฺาณาหาโร – อิเม ตสฺมึ สมเย อาหารา โหนฺติ.

๑๒๗. กตมานิ ตสฺมึ สมเย อินฺทฺริยานิ โหนฺติ? สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปฺินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ – อิมานิ ตสฺมึ สมเย อินฺทฺริยานิ โหนฺติ.

๑๒๘. กตมํ ตสฺมึ สมเย ฌานํ โหติ? วิตกฺโก, วิจาโร, ปีติ, สุขํ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา – อิทํ ตสฺมึ สมเย ฌานํ โหติ.

๑๒๙. กตโม ตสฺมึ สมเย มคฺโค โหติ? สมฺมาทิฏฺิ, สมฺมาสงฺกปฺโป, สมฺมาวายาโม, สมฺมาสติ, สมฺมาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย มคฺโค โหติ.

๑๓๐. กตมานิ ¶ ตสฺมึ สมเย พลานิ โหนฺติ? สทฺธาพลํ, วีริยพลํ, สติพลํ, สมาธิพลํ, ปฺาพลํ, หิริพลํ, โอตฺตปฺปพลํ – อิมานิ ตสฺมึ สมเย พลานิ โหนฺติ.

๑๓๑. กตเม ¶ ตสฺมึ สมเย เหตู โหนฺติ? อโลโภ, อโทโส, อโมโห – อิเม ตสฺมึ สมเย เหตู โหนฺติ.

๑๓๒. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๑๓๓. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๑๓๔. กตมา ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๑๓๕. กตมา ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ?

๑๓๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ…เป… อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๑๓๗. กตโม ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺโธ โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺโธ โหติ.

๑๓๘. กตโม ตสฺมึ สมเย สฺากฺขนฺโธ โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย สฺากฺขนฺโธ โหติ.

๑๓๙. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ.

๑๔๐. กตโม ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ.

๑๔๑. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย มนายตนํ โหติ…เป… อิทํ ตสฺมึ สมเย มนายตนํ โหติ.

๑๔๒. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ…เป… อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๑๔๓. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ โหติ…เป… อยํ ตสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ โหติ.

๑๔๔. กตมํ ตสฺมึ สมเย ธมฺมายตนํ โหติ? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ธมฺมายตนํ โหติ.

๑๔๕. กตมา ตสฺมึ สมเย ธมฺมธาตุ โหติ? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อยํ ตสฺมึ สมเย ธมฺมธาตุ โหติ.

๑๔๖. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ ¶ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๔๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ ¶ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ ¶ , มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ, สมฺมาสติ โหติ, สมฺมาสมาธิ โหติ, สทฺธาพลํ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สติพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, หิริพลํ โหติ, โอตฺตปฺปพลํ โหติ, อโลโภ โหติ, อโทโส โหติ, อนภิชฺฌา โหติ, อพฺยาปาโท โหติ, หิรี โหติ, โอตฺตปฺปํ โหติ, กายปสฺสทฺธิ โหติ, จิตฺตปสฺสทฺธิ โหติ, กายลหุตา โหติ, จิตฺตลหุตา โหติ, กายมุทุตา โหติ, จิตฺตมุทุตา โหติ, กายกมฺมฺตา โหติ, จิตฺตกมฺมฺตา โหติ, กายปาคุฺตา โหติ, จิตฺตปาคุฺตา โหติ, กายุชุกตา โหติ, จิตฺตุชุกตา โหติ, สติ โหติ, สมโถ โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, สตฺตินฺทฺริยานิ โหนฺติ ¶ , ปฺจงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, ฉ พลานิ โหนฺติ, ทฺเว เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๔๘. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ สทฺธาพลํ วีริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ หิริพลํ โอตฺตปฺปพลํ อโลโภ อโทโส อนภิชฺฌา อพฺยาปาโท หิรี โอตฺตปฺปํ กายปสฺสทฺธิ จิตฺตปสฺสทฺธิ กายลหุตา จิตฺตลหุตา กายมุทุตา จิตฺตมุทุตา กายกมฺมฺตา จิตฺตกมฺมฺตา กายปาคุฺตา จิตฺตปาคุฺตา กายุชุกตา จิตฺตุชุกตา สติ สมโถ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๔๙. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ ¶ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๕๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ, สมฺมาสติ โหติ, สมฺมาสมาธิ โหติ, สทฺธาพลํ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สติพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, ปฺาพลํ โหติ, หิริพลํ โหติ, โอตฺตปฺปพลํ โหติ, อโลโภ โหติ, อโทโส โหติ, อโมโห โหติ, อนภิชฺฌา โหติ, อพฺยาปาโท โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, หิรี โหติ, โอตฺตปฺปํ โหติ, กายปสฺสทฺธิ โหติ, จิตฺตปสฺสทฺธิ โหติ, กายลหุตา โหติ, จิตฺตลหุตา โหติ, กายมุทุตา โหติ, จิตฺตมุทุตา โหติ, กายกมฺมฺตา โหติ, จิตฺตกมฺมฺตา โหติ กายปาคุฺตา ¶ โหติ, จิตฺตปาคุฺตา โหติ, กายุชุกตา โหติ, จิตฺตุชุกตา โหติ, สติ โหติ, สมฺปชฺํ โหติ, สมโถ โหติ, วิปสฺสนา โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๕๑. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๑๕๒. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ ¶ เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ…เป….

๑๕๓. กตมา ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ…เป….

๑๕๔. กตมํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ…เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ ¶ , ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ, จตุรงฺคิกํ ฌานํ โหติ, ปฺจงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ, ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๕๕. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ สทฺธาพลํ วีริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ ปฺาพลํ หิริพลํ โอตฺตปฺปพลํ อโลโภ อโทโส อโมโห อนภิชฺฌา อพฺยาปาโท สมฺมาทิฏฺิ หิรี โอตฺตปฺปํ กายปสฺสทฺธิ จิตฺตปสฺสทฺธิ กายลหุตา จิตฺตลหุตา กายมุทุตา จิตฺตมุทุตา กายกมฺมฺตา จิตฺตกมฺมฺตา กายปาคุฺตา จิตฺตปาคุฺตา กายุชุกตา จิตฺตุชุกตา สติ สมฺปชฺํ สมโถ วิปสฺสนา ปคฺคาโห อวิกฺเขโป.

เย ¶ วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ ¶ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๕๖. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๕๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ, สมฺมาสติ โหติ, สมฺมาสมาธิ โหติ, สทฺธาพลํ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สติพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, หิริพลํ โหติ, โอตฺตปฺปพลํ โหติ, อโลโภ โหติ, อโทโส โหติ, อนภิชฺฌา โหติ, อพฺยาปาโท โหติ, หิรี โหติ, โอตฺตปฺปํ โหติ, กายปสฺสทฺธิ โหติ, จิตฺตปสฺสทฺธิ โหติ, กายลหุตา โหติ, จิตฺตลหุตา โหติ, กายมุทุตา โหติ, จิตฺตมุทุตา โหติ, กายกมฺมฺตา โหติ, จิตฺตกมฺมฺตา โหติ, กายปาคุฺตา โหติ ¶ , จิตฺตปาคุฺตา โหติ, กายุชุกตา โหติ, จิตฺตุชุกตา โหติ, สติ โหติ, สมโถ โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป ¶ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ ¶ , สตฺตินฺทฺริยานิ โหนฺติ, จตุรงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ ¶ , ฉ พลานิ โหนฺติ, ทฺเว เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๕๘. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ สทฺธาพลํ วีริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ หิริพลํ โอตฺตปฺปพลํ อโลโภ อโทโส อนภิชฺฌา อพฺยาปาโท หิรี โอตฺตปฺปํ กายปสฺสทฺธิ จิตฺตปสฺสทฺธิ กายลหุตา จิตฺตลหุตา กายมุทุตา จิตฺตมุทุตา กายกมฺมฺตา จิตฺตกมฺมฺตา กายปาคุฺตา จิตฺตปาคุฺตา กายุชุกตา จิตฺตุชุกตา สติ สมโถ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป.

เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา ¶ สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๕๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

อฏฺ กามาวจรมหากุสลจิตฺตานิ.

๑๖๐. กตเม ¶ ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ [ปมชฺฌานํ (สี.)] อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๖๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ ¶ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ [ทุติยชฺฌานํ (สี.)] อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ…เป… ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ติวงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ, ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๖๒. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาวายาโม…เป… ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ¶ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา ¶ เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา ¶ สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๖๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ ¶ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ, ยํ ตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ – ‘‘อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารี’’ติ ตติยํ ฌานํ [ตติยชฺฌานํ (สี.)] อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ…เป… ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ทุวงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ, ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๖๔. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา ¶ จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาวายาโม…เป… ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๖๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถํ ฌานํ ¶ [จตุตฺถชฺฌานํ (สี.)] อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ ¶ , เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ¶ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ…เป… ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ทุวงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ ¶ , ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๖๖. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาวายาโม…เป… ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๖๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ ¶ – ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๖๘. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อวิตกฺกํ วิจารมตฺตํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ ¶ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ…เป… ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ¶ ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ, จตุรงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ, ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๖๙. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิจาโร ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาวายาโม…เป… ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๗๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ ¶ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ ¶ , สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ…เป… ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป ¶ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๗๑. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ ¶ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาวายาโม…เป… ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา ¶ สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๗๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ ปีติยา จ วิราคา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ…เป… ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ ¶ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ทุวงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ, ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๗๓. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ¶ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาวายาโม…เป… ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๗๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สุขสฺส จ ปหานา…เป… ปฺจมํ ฌานํ [ปฺจมชฺฌานํ (สี.)] อุปสมฺปชฺช วิหรติ ¶ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ…เป… ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, อฏฺินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ทุวงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ, ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ¶ ปน ตสฺมึ สมเย ¶ อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๗๕. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาวายาโม…เป… ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๗๖. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ [ทุกฺขาปฏิปทํ (พหูสุ)] ทนฺธาภิฺํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๗๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๗๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ¶ [สุขาปฏิปทํ (พหูสุ)] ทนฺธาภิฺํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๗๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ¶ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๑๘๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปถวีกสิณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปถวีกสิณํ – ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๑. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ¶ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ – ตสฺมึ สมเย ¶ ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๕. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๖. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ¶ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๘๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ¶ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ ¶ …เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ¶ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ¶ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๗. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ¶ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๑๙๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ¶ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ¶ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ¶ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ¶ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ ¶ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ¶ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ ปถวีกสิณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ ปถวีกสิณํ – ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อาโปกสิณํ…เป… เตโชกสิณํ…เป… วาโยกสิณํ…เป… นีลกสิณํ…เป… ปีตกสิณํ…เป… โลหิตกสิณํ…เป… โอทาตกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๔. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ ตานิ ¶ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ ¶ …เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ¶ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี ¶ พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๐๙. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ¶ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ¶ …เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ¶ ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๓. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ…เป… อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ¶ ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส ¶ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ ¶ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ¶ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๑๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ¶ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๐. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี ¶ พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ¶ ปสฺสติ ปริตฺตานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ปริตฺตารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๓. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๔. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี ¶ พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ ¶ , ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ¶ ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ ¶ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๘. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ¶ ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๒๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ¶ ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๒. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๓. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ ¶ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ…เป… อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ ¶ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ¶ ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ¶ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ¶ ธมฺมา กุสลา.

๒๓๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๓๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี ¶ พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ ¶ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช ¶ วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ¶ ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปมาณํ อปฺปมาณารมฺมณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ปริตฺตํ อปฺปมาณารมฺมณํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปมาณํ ¶ อปฺปมาณารมฺมณํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๔. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ อปฺปมาณานิ สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ นีลานิ นีลวณฺณานิ นีลนิทสฺสนานิ นีลนิภาสานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว ¶ กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี ¶ พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ ปีตานิ ปีตวณฺณานิ ปีตนิทสฺสนานิ ปีตนิภาสานิ…เป… โลหิตกานิ โลหิตกวณฺณานิ โลหิตกนิทสฺสนานิ โลหิตกนิภาสานิ…เป… โอทาตานิ โอทาตวณฺณานิ โอทาตนิทสฺสนานิ โอทาตนิภาสานิ, ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

อิมานิปิ อภิภายตนานิ โสฬสกฺขตฺตุกานิ.

ตีณิ วิโมกฺขานิ โสฬสกฺขตฺตุกานิ

๒๔๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ ¶ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ รูปี รูปานิ ปสฺสติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๔๙. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อชฺฌตฺตํ อรูปสฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สุภนฺติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ¶ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

อิมานิปิ ตีณิ วิโมกฺขานิ โสฬสกฺขตฺตุกานิ.

จตฺตาริ พฺรหฺมวิหารฌานานิ โสฬสกฺขตฺตุกานิ

๒๕๑. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เมตฺตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เมตฺตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ ปีติยา จ วิราคา…เป… ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เมตฺตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เมตฺตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ อวิตกฺกํ วิจารมตฺตํ ¶ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เมตฺตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย ¶ รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เมตฺตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ ปีติยา จ ¶ วิราคา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เมตฺตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๘. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ กรุณาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๕๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ กรุณาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๖๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ มุทิตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๖๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… ปมํ ¶ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ มุทิตาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๖๒. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อุเปกฺขาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

จตฺตาริ พฺรหฺมวิหารฌานานิ [พฺรหฺมวิหารชฺฌานานิ (สี. สฺยา.)] โสฬสกฺขตฺตุกานิ.

๒๖๓. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อุทฺธุมาตกสฺาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๖๔. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ วินีลกสฺาสหคตํ…เป… วิปุพฺพกสฺาสหคตํ…เป… วิจฺฉิทฺทกสฺาสหคตํ…เป… วิกฺขายิตกสฺาสหคตํ…เป… วิกฺขิตฺตกสฺาสหคตํ…เป… หตวิกฺขิตฺตกสฺาสหคตํ…เป… โลหิตกสฺาสหคตํ…เป… ปุฬวกสฺาสหคตํ [ปุฬุวกสฺาสหคตํ (ก.)] …เป… อฏฺิกสฺาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

อสุภฌานํ [อสุภชฺฌานํ (สี. สฺยา.)] โสฬสกฺขตฺตุกํ.

จตฺตาริ อรูปฌานานิ [อรูปชฺฌานานิ (สี. สฺยา.)] โสฬสกฺขตฺตุกานิ

๒๖๕. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส รูปสฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสฺานํ อมนสิการา อากาสานฺจายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อุเปกฺขาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๖๖. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส อากาสานฺจายตนํ สมติกฺกมฺม วิฺาณฺจายตนสฺาสหคตํ ¶ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อุเปกฺขาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๖๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส วิฺาณฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อากิฺจฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อุเปกฺขาสหคตํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๖๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อุเปกฺขาสหคตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

จตฺตาริ อรูปฌานานิ โสฬสกฺขตฺตุกานิ.

๒๖๙. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ ¶ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… ¶ โสมนสฺสสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ…เป… โสมนสฺสสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ…เป… อุเปกฺขาสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ…เป… อุเปกฺขาสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ¶ จิตฺตาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… ¶ อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๒. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ ¶ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส รูปสฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสฺานํ ¶ อมนสิการา อากาสานฺจายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ ¶ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส อากาสานฺจายตนํ สมติกฺกมฺม วิฺาณฺจายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ¶ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ¶ วีริยาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๕. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส วิฺาณฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อากิฺจฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ…เป… ฉนฺทาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… ¶ วีริยาธิปเตยฺยํ ¶ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ หีนํ…เป… มชฺฌิมํ…เป… ปณีตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๗. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, สทฺธินฺทฺริยํ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สตินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, ปฺินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, อนฺาตฺสฺสามีตินฺทฺริยํ โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ, สมฺมาวาจา โหติ, สมฺมากมฺมนฺโต โหติ, สมฺมาอาชีโว โหติ, สมฺมาวายาโม โหติ, สมฺมาสติ โหติ, สมฺมาสมาธิ โหติ, สทฺธาพลํ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สติพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, ปฺาพลํ โหติ, หิริพลํ โหติ, โอตฺตปฺปพลํ โหติ, อโลโภ โหติ, อโทโส โหติ, อโมโห ¶ โหติ, อนภิชฺฌา โหติ, อพฺยาปาโท โหติ, สมฺมาทิฏฺิ โหติ, หิรี โหติ, โอตฺตปฺปํ โหติ, กายปสฺสทฺธิ โหติ, จิตฺตปสฺสทฺธิ โหติ, กายลหุตา โหติ, จิตฺตลหุตา โหติ, กายมุทุตา โหติ, จิตฺตมุทุตา โหติ, กายกมฺมฺตา โหติ, จิตฺตกมฺมฺตา โหติ, กายปาคุฺตา โหติ, จิตฺตปาคุฺตา โหติ, กายุชุกตา โหติ, จิตฺตุชุกตา โหติ, สติ โหติ, สมฺปชฺํ โหติ, สมโถ โหติ, วิปสฺสนา โหติ, ปคฺคาโห ¶ โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา.

๒๗๘. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๒๗๙. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ ¶ เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๒๘๐. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๒๘๑. กตมา ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ.

๒๘๒. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๒๘๓. กตโม ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา สมฺมาสงฺกปฺโป มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ.

๒๘๔. กตโม ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ? โย ตสฺมึ สมเย จาโร วิจาโร อนุวิจาโร อุปวิจาโร จิตฺตสฺส อนุสนฺธานตา อนุเปกฺขนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ.

๒๘๕. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปีติ ปาโมชฺชํ อาโมทนา ปโมทนา หาโส ปหาโส วิตฺติ โอทคฺยํ อตฺตมนตา จิตฺตสฺส ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค – อยํ ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ.

๒๘๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ.

๒๘๗. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ¶ จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๒๘๘. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย สทฺธินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สทฺธา สทฺทหนา โอกปฺปนา อภิปฺปสาโท สทฺธา สทฺธินฺทฺริยํ สทฺธาพลํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สทฺธินฺทฺริยํ โหติ.

๒๘๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ.

๒๙๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย สตินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สตินฺทฺริยํ โหติ.

๒๙๑. กตมํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา ¶ สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค ¶ มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ.

๒๙๒. กตมํ ตสฺมึ สมเย ปฺินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ¶ ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ปฺินฺทฺริยํ โหติ.

๒๙๓. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๒๙๔. กตมํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ¶ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ.

๒๙๕. กตมํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ¶ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ.

๒๙๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย อนฺาตฺสฺสามีตินฺทฺริยํ โหติ? ยา เตสํ ธมฺมานํ อนฺาตานํ อทิฏฺานํ อปฺปตฺตานํ อวิทิตานํ อสจฺฉิกตานํ สจฺฉิกิริยาย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ¶ ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย อนฺาตฺสฺสามีตินฺทฺริยํ โหติ.

๒๙๗. กตมา ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ¶ ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ.

๒๙๘. กตโม ตสฺมึ สมเย สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ¶ ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา สมฺมาสงฺกปฺโป มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสงฺกปฺโป โหติ.

๒๙๙. กตมา ตสฺมึ สมเย สมฺมาวาจา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จตูหิ วจีทุจฺจริเตหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต สมฺมาวาจา มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาวาจา โหติ.

๓๐๐. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สมฺมากมฺมนฺโต โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตีหิ กายทุจฺจริเตหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต สมฺมากมฺมนฺโต มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมากมฺมนฺโต โหติ.

๓๐๑. กตโม ตสฺมึ สมเย สมฺมาอาชีโว โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาอาชีวา อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต สมฺมาอาชีโว มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาอาชีโว โหติ.

๓๐๒. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สมฺมาวายาโม โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม ¶ วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาวายาโม โหติ.

๓๐๓. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสติ โหติ.

๓๐๔. กตโม ตสฺมึ สมเย สมฺมาสมาธิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาสมาธิ โหติ.

๓๐๕. กตมํ ตสฺมึ สมเย สทฺธาพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สทฺธา สทฺทหนา โอกปฺปนา อภิปฺปสาโท สทฺธา สทฺธินฺทฺริยํ สทฺธาพลํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สทฺธาพลํ โหติ.

๓๐๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยพลํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย วีริยพลํ โหติ.

๓๐๗. กตมํ ¶ ¶ ตสฺมึ สมเย สติพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค ¶ มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สติพลํ โหติ.

๓๐๘. กตมํ ตสฺมึ สมเย สมาธิพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมาธิพลํ โหติ.

๓๐๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย ปฺาพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ¶ ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ปฺาพลํ โหติ.

๓๑๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย หิริพลํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย หิรียติ หิริยิตพฺเพน หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย หิริพลํ โหติ.

๓๑๑. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปพลํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปพลํ โหติ.

๓๑๒. กตโม ตสฺมึ สมเย อโลโภ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโลโภ อลุพฺภนา อลุพฺภิตตฺตํ อสาราโค อสารชฺชนา อสารชฺชิตตฺตํ อนภิชฺฌา อโลโภ กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโลโภ โหติ.

๓๑๓. กตโม ตสฺมึ สมเย อโทโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโทโส อทุสฺสนา อทุสฺสิตตฺตํ อพฺยาปาโท อพฺยาปชฺโช อโทโส กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโทโส โหติ.

๓๑๔. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย อโมโห โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค ¶ มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อโมโห โหติ.

๓๑๕. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย อนภิชฺฌา โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโลโภ อลุพฺภนา อลุพฺภิตตฺตํ อสาราโค อสารชฺชนา อสารชฺชิตตฺตํ อนภิชฺฌา อโลโภ กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อนภิชฺฌา โหติ.

๓๑๖. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย อพฺยาปาโท โหติ? โย ตสฺมึ สมเย อโทโส อทุสฺสนา อทุสฺสิตตฺตํ อพฺยาปาโท อพฺยาปชฺโช อโทโส กุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อพฺยาปาโท โหติ.

๓๑๗. กตมา ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมฺมาทิฏฺิ โหติ.

๓๑๘. กตมา ตสฺมึ สมเย หิรี โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย หิรียติ หิริยิตพฺเพน หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อยํ ตสฺมึ สมเย หิรี โหติ.

๓๑๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โอตฺตปฺปํ โหติ.

๓๒๐. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย กายปสฺสทฺธิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส ปสฺสทฺธิ ปฏิปสฺสทฺธิ ปสฺสมฺภนา ปฏิปสฺสมฺภนา ปฏิปสฺสมฺภิตตฺตํ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค ¶ – อยํ ตสฺมึ สมเย กายปสฺสทฺธิ โหติ.

๓๒๑. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตปสฺสทฺธิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส ¶ ปสฺสทฺธิ ปฏิปสฺสทฺธิ ปสฺสมฺภนา ปฏิปสฺสมฺภนา ปฏิปสฺสมฺภิตตฺตํ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตปสฺสทฺธิ โหติ.

๓๒๒. กตมา ตสฺมึ สมเย กายลหุตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส ลหุตา ลหุปริณามตา อทนฺธนตา อวิตฺถนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย กายลหุตา โหติ.

๓๒๓. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตลหุตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส ลหุตา ลหุปริณามตา ¶ อทนฺธนตา อวิตฺถนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตลหุตา โหติ.

๓๒๔. กตมา ตสฺมึ สมเย กายมุทุตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส มุทุตา มทฺทวตา อกกฺขฬตา อกถินตา – อยํ ตสฺมึ สมเย กายมุทุตา โหติ.

๓๒๕. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตมุทุตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส มุทุตา มทฺทวตา อกกฺขฬตา อกถินตา – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตมุทุตา โหติ.

๓๒๖. กตมา ตสฺมึ สมเย กายกมฺมฺตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส กมฺมฺตา กมฺมฺตฺตํ ¶ กมฺมฺภาโว – อยํ ตสฺมึ สมเย กายกมฺมฺตา โหติ.

๓๒๗. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตกมฺมฺตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส กมฺมฺตา กมฺมฺตฺตํ กมฺมฺภาโว – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตกมฺมฺตา โหติ.

๓๒๘. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย กายปาคุฺตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส ปคุณตา ปคุณตฺตํ ปคุณภาโว – อยํ ตสฺมึ สมเย กายปาคุฺตา โหติ.

๓๒๙. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตปาคุฺตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส ปคุณตา ปคุณตฺตํ ปคุณภาโว – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตปาคุฺตา โหติ.

๓๓๐. กตมา ตสฺมึ สมเย กายุชุกตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สฺากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส อุชุตา อุชุกตา อชิมฺหตา อวงฺกตา อกุฏิลตา – อยํ ตสฺมึ สมเย กายุชุกตา โหติ.

๓๓๑. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตุชุกตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย วิฺาณกฺขนฺธสฺส อุชุตา อุชุกตา อชิมฺหตา อวงฺกตา อกุฏิลตา – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตุชุกตา โหติ.

๓๓๒. กตมา ตสฺมึ สมเย สติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสฺสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ ¶ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สติ โหติ.

๓๓๓. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย สมฺปชฺํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมฺปชฺํ โหติ.

๓๓๔. กตโม ตสฺมึ สมเย สมโถ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมโถ โหติ.

๓๓๕. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย วิปสฺสนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปฺา ปชานนา วิจโย ¶ ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ ¶ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย วิปสฺสนา โหติ.

๓๓๖. กตโม ตสฺมึ สมเย ปคฺคาโห โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ สมฺมาวายาโม วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ปคฺคาโห โหติ.

๓๓๗. กตโม ตสฺมึ สมเย อวิกฺเขโป โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, นวินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ปฺจงฺคิกํ ฌานํ โหติ, อฏฺงฺคิโก มคฺโค โหติ, สตฺต พลานิ โหนฺติ, ตโย เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ, เอกา เวทนา โหติ, เอกา สฺา โหติ, เอกา เจตนา โหติ, เอกํ จิตฺตํ โหติ, เอโก เวทนากฺขนฺโธ ¶ โหติ, เอโก สฺากฺขนฺโธ โหติ, เอโก สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ, เอโก วิฺาณกฺขนฺโธ โหติ, เอกํ มนายตนํ โหติ, เอกํ มนินฺทฺริยํ โหติ, เอกา มโนวิฺาณธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๓๓๘. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร ปีติ ¶ จิตฺตสฺเสกคฺคตา สทฺธินฺทฺริยํ วีริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฺินฺทฺริยํ ¶ ชีวิตินฺทฺริยํ อนฺาตฺสฺสามีตินฺทฺริยํ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ สทฺธาพลํ วีริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ ปฺาพลํ หิริพลํ โอตฺตปฺปพลํ อโลโภ อโทโส อโมโห อนภิชฺฌา อพฺยาปาโท สมฺมาทิฏฺิ หิรี โอตฺตปฺปํ กายปสฺสทฺธิ จิตฺตปสฺสทฺธิ กายลหุตา จิตฺตลหุตา กายมุทุตา จิตฺตมุทุตา กายกมฺมฺตา จิตฺตกมฺมฺตา กายปาคุฺตา จิตฺตปาคุฺตา กายุชุกตา จิตฺตุชุกตา สติ สมฺปชฺํ สมโถ วิปสฺสนา ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๓๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ ¶ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๒. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา ¶ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ¶ …เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ ¶ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ ¶ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๕. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๖. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๗. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ¶ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๔๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ¶ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ…เป… สุขปฏิปทํ ¶ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… ¶ จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๒. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ¶ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๔. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๕. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๖. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ¶ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ¶ อปฺปณิหิตํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๗. กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ มคฺคํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สติปฏฺานํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สมฺมปฺปธานํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อินฺทฺริยํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ พลํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ โพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สจฺจํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สมถํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ธมฺมํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ขนฺธํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อายตนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ธาตุํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อาหารํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ผสฺสํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ เวทนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สฺํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ เจตนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ จิตฺตํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช ¶ วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๘. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๕๙. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ ¶ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ ¶ …เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๖๐. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ มคฺคํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สติปฏฺานํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สมฺมปฺปธานํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อินฺทฺริยํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ พลํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ โพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ¶ สจฺจํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สมถํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ธมฺมํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ขนฺธํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อายตนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ธาตุํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อาหารํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ผสฺสํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ เวทนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สฺํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ เจตนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ จิตฺตํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ¶ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๖๑. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวาย ทุติยาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อฺินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๖๒. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ กามราคพฺยาปาทานํ อนวเสสปฺปหานาย ตติยาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อฺินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๖๓. กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ รูปราคอรูปราคมานอุทฺธจฺจอวิชฺชาย อนวเสสปฺปหานาย จตุตฺถาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ¶ โหติ…เป… อฺินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา…เป….

๓๖๔. กตมํ ตสฺมึ สมเย อฺินฺทฺริยํ โหติ? ยา เตสํ ธมฺมานํ าตานํ ทิฏฺานํ ปตฺตานํ วิทิตานํ สจฺฉิกตานํ สจฺฉิกิริยาย ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ¶ ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ, อิทํ ตสฺมึ สมเย อฺินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา กุสลา.

๓๖๕. กตเม ¶ ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, มิจฺฉาทิฏฺิ โหติ, มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ, มิจฺฉาวายาโม โหติ, มิจฺฉาสมาธิ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สมาธิพลํ ¶ โหติ, อหิริกพลํ โหติ, อโนตฺตปฺปพลํ โหติ, โลโภ โหติ, โมโห โหติ, อภิชฺฌา โหติ, มิจฺฉาทิฏฺิ โหติ, อหิริกํ โหติ ¶ , อโนตฺตปฺปํ โหติ, สมโถ โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ ¶ ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๓๖๖. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๓๖๗. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๓๖๘. กตมา ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๓๖๙. กตมา ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ.

๓๗๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ¶ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๓๗๑. กตโม ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา มิจฺฉาสงฺกปฺโป ¶ – อยํ ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ.

๓๗๒. กตโม ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ? โย ตสฺมึ สมเย จาโร วิจาโร อนุวิจาโร อุปวิจาโร จิตฺตสฺส อนุสนฺธานตา ¶ อนุเปกฺขนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ.

๓๗๓. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปีติ ปาโมชฺชํ อาโมทนา ปโมทนา หาโส ปหาโส วิตฺติ โอทคฺยํ อตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ.

๓๗๔. กตมํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ.

๓๗๕. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ มิจฺฉาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๓๗๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ มิจฺฉาวายาโม – อิทํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ.

๓๗๗. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ¶ ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ มิจฺฉาสมาธิ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ?

๓๗๘. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๓๗๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ.

๓๘๐. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา ¶ วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ.

๓๘๑. กตมา ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาทิฏฺิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ทิฏฺิ ทิฏฺิคตํ ทิฏฺิคหนํ ทิฏฺิกนฺตาโร ทิฏฺิวิสูกายิกํ ทิฏฺิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺิสํโยชนํ คาโห ปติฏฺาโห [ปฏิคฺคาโห (สี. สฺยา.)] อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห [วิปริเยสคาโห (ก.)] – อยํ ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาทิฏฺิ โหติ.

๓๘๒. กตโม ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ¶ ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา มิจฺฉาสงฺกปฺโป – อยํ ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ.

๓๘๓. กตโม ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาวายาโม โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา ¶ อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ มิจฺฉาวายาโม – อยํ ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาวายาโม โหติ.

๓๘๔. กตโม ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาสมาธิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ มิจฺฉาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาสมาธิ โหติ.

๓๘๕. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยพลํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ มิจฺฉาวายาโม – อิทํ ตสฺมึ สมเย วีริยพลํ โหติ.

๓๘๖. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย สมาธิพลํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ มิจฺฉาสมาธิ – อิทํ ตสฺมึ ¶ สมเย สมาธิพลํ โหติ.

๓๘๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย อหิริกพลํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย น หิรียติ หิริยิตพฺเพน น หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อหิริกพลํ โหติ.

๓๘๘. กตมํ ตสฺมึ สมเย อโนตฺตปฺปพลํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย น โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน น โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อโนตฺตปฺปพลํ โหติ.

๓๘๙. กตโม ตสฺมึ สมเย โลโภ โหติ? โย ¶ ตสฺมึ สมเย โลโภ ลุพฺภนา ลุพฺภิตตฺตํ สาราโค สารชฺชนา สารชฺชิตตฺตํ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย โลโภ โหติ.

๓๙๐. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย โมโห โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย อฺาณํ อทสฺสนํ อนภิสมโย อนนุโพโธ อสมฺโพโธ อปฺปฏิเวโธ อสํคาหนา อปริโยคาหนา อสมเปกฺขนา อปจฺจเวกฺขนา อปจฺจกฺขกมฺมํ ทุมฺเมชฺฌํ พาลฺยํ อสมฺปชฺํ โมโห ปโมโห สมฺโมโห อวิชฺชา อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค อวิชฺชานุสโย อวิชฺชาปริยุฏฺานํ อวิชฺชาลงฺคี โมโห อกุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย โมโห โหติ.

๓๙๑. กตมา ตสฺมึ สมเย อภิชฺฌา โหติ? โย ตสฺมึ สมเย โลโภ ลุพฺภนา ลุพฺภิตตฺตํ สาราโค สารชฺชนา สารชฺชิตตฺตํ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย อภิชฺฌา โหติ.

๓๙๒. กตมา ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาทิฏฺิ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ¶ ทิฏฺิ ทิฏฺิคตํ ทิฏฺิคหนํ ทิฏฺิกนฺตาโร ทิฏฺิวิสูกายิกํ ทิฏฺิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺิสํโยชนํ คาโห ปติฏฺาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ ¶ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห – อยํ ตสฺมึ สมเย มิจฺฉาทิฏฺิ โหติ.

๓๙๓. กตมํ ตสฺมึ สมเย อหิริกํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย น หิรียติ หิริยิตพฺเพน น หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อหิริกํ โหติ.

๓๙๔. กตมํ ตสฺมึ สมเย อโนตฺตปฺปํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย น โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน น โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อโนตฺตปฺปํ โหติ.

๓๙๕. กตโม ตสฺมึ สมเย สมโถ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ มิจฺฉาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย สมโถ โหติ.

๓๙๖. กตโม ตสฺมึ สมเย ปคฺคาโห โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ ¶ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ มิจฺฉาวายาโม – อยํ ตสฺมึ สมเย ปคฺคาโห โหติ.

๓๙๗. กตโม ตสฺมึ สมเย อวิกฺเขโป โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ¶ จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ มิจฺฉาสมาธิ – อยํ ตสฺมึ สมเย อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ปฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ปฺจงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, จตฺตาริ พลานิ โหนฺติ, ทฺเว เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ ¶ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

๓๙๘. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ มิจฺฉาทิฏฺิ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม มิจฺฉาสมาธิ วีริยพลํ สมาธิพลํ อหิริกพลํ อโนตฺตปฺปพลํ โลโภ โมโห อภิชฺฌา มิจฺฉาทิฏฺิ อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ สมโถ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ¶ ธมฺมา อกุสลา.

๓๙๙. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๐๐. กตเม ¶ ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ, มิจฺฉาวายาโม โหติ, มิจฺฉาสมาธิ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, อหิริกพลํ โหติ, อโนตฺตปฺปพลํ โหติ, โลโภ โหติ, โมโห โหติ, อภิชฺฌา โหติ, อหิริกํ โหติ, อโนตฺตปฺปํ โหติ, สมโถ โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย ¶ จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ ¶ , ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ปฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ปฺจงฺคิกํ ฌานํ โหติ, ติวงฺคิโก มคฺโค โหติ, จตฺตาริ พลานิ โหนฺติ, ทฺเว เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ ¶ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

๔๐๑. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม มิจฺฉาสมาธิ วีริยพลํ สมาธิพลํ อหิริกพลํ อโนตฺตปฺปพลํ โลโภ โมโห อภิชฺฌา อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ สมโถ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๐๒. กตเม ¶ ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๐๓. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ ¶ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, มิจฺฉาทิฏฺิ โหติ, มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ, มิจฺฉาวายาโม โหติ, มิจฺฉาสมาธิ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, อหิริกพลํ โหติ, อโนตฺตปฺปพลํ โหติ, โลโภ โหติ, โมโห โหติ, อภิชฺฌา โหติ, มิจฺฉาทิฏฺิ โหติ, อหิริกํ โหติ, อโนตฺตปฺปํ โหติ, สมโถ โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๐๔. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๔๐๕. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ ¶ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ…เป….

๔๐๖. กตมา ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ ¶ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ…เป….

๔๐๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ…เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย ¶ อาหารา โหนฺติ, ปฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ, จตุรงฺคิกํ ฌานํ โหติ, จตุรงฺคิโก มคฺโค โหติ, จตฺตาริ พลานิ โหนฺติ, ทฺเว เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

๔๐๘. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ มิจฺฉาทิฏฺิ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม มิจฺฉาสมาธิ วีริยพลํ สมาธิพลํ อหิริกพลํ อโนตฺตปฺปพลํ โลโภ โมโห อภิชฺฌา มิจฺฉาทิฏฺิ อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ สมโถ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ ¶ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๐๙. กตเม ¶ ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๑๐. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ ¶ , ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ, มิจฺฉาวายาโม โหติ, มิจฺฉาสมาธิ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, อหิริกพลํ โหติ, อโนตฺตปฺปพลํ โหติ, โลโภ โหติ, โมโห โหติ, อภิชฺฌา โหติ, อหิริกํ โหติ, อโนตฺตปฺปํ โหติ, สมโถ โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

ตสฺมึ ¶ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ ¶ , ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ปฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ, จตุรงฺคิกํ ฌานํ โหติ, ติวงฺคิโก มคฺโค โหติ, จตฺตาริ พลานิ โหนฺติ, ทฺเว เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

๔๑๑. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม มิจฺฉาสมาธิ วีริยพลํ สมาธิพลํ อหิริกพลํ อโนตฺตปฺปพลํ โลโภ โมโห อภิชฺฌา อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ สมโถ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ ¶ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๑๒. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๑๓. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ ¶ โหติ โทมนสฺสสหคตํ ปฏิฆสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ทุกฺขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โทมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ, มิจฺฉาวายาโม โหติ, มิจฺฉาสมาธิ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, อหิริกพลํ โหติ, อโนตฺตปฺปพลํ โหติ, โทโส โหติ, โมโห โหติ, พฺยาปาโท โหติ, อหิริกํ โหติ, อโนตฺตปฺปํ โหติ, สมโถ โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ ¶ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๑๔. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๔๑๕. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ เจตสิกํ อสาตํ เจตสิกํ ทุกฺขํ เจโตสมฺผสฺสชํ อสาตํ ทุกฺขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อสาตา ทุกฺขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ…เป….

๔๑๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย ทุกฺขํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ อสาตํ เจตสิกํ ทุกฺขํ เจโตสมฺผสฺสชํ อสาตํ ทุกฺขํ เวทยิตํ ¶ เจโตสมฺผสฺสชา อสาตา ทุกฺขา ¶ เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย ทุกฺขํ โหติ…เป….

๔๑๗. กตมํ ตสฺมึ สมเย โทมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ อสาตํ เจตสิกํ ทุกฺขํ เจโตสมฺผสฺสชํ อสาตํ ทุกฺขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อสาตา ทุกฺขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โทมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ…เป….

๔๑๘. กตโม ตสฺมึ สมเย โทโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย โทโส ทุสฺสนา ทุสฺสิตตฺตํ พฺยาปตฺติ พฺยาปชฺชนา พฺยาปชฺชิตตฺตํ วิโรโธ ปฏิวิโรโธ จณฺฑิกฺกํ อสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ ตสฺมึ สมเย โทโส โหติ…เป….

๔๑๙. กตโม ตสฺมึ สมเย พฺยาปาโท โหติ? โย ตสฺมึ สมเย โทโส ทุสฺสนา ทุสฺสิตตฺตํ พฺยาปตฺติ พฺยาปชฺชนา พฺยาปชฺชิตตฺตํ วิโรโธ ปฏิวิโรโธ จณฺฑิกฺกํ อสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ ตสฺมึ สมเย พฺยาปาโท โหติ…เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ปฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ, จตุรงฺคิกํ ฌานํ โหติ, ติวงฺคิโก มคฺโค โหติ, จตฺตาริ พลานิ โหนฺติ, ทฺเว เหตู โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ ¶ , เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

๔๒๐. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม ¶ มิจฺฉาสมาธิ วีริยพลํ สมาธิพลํ อหิริกพลํ อโนตฺตปฺปพลํ โทโส โมโห พฺยาปาโท อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ สมโถ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๒๑. กตเม ¶ ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โทมนสฺสสหคตํ ปฏิฆสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๒๒. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ วิจิกิจฺฉาสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา สทฺทารมฺมณํ วา คนฺธารมฺมณํ วา รสารมฺมณํ วา โผฏฺพฺพารมฺมณํ วา ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ ¶ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ, มิจฺฉาวายาโม โหติ, วีริยพลํ โหติ, อหิริกพลํ โหติ, อโนตฺตปฺปพลํ โหติ, วิจิกิจฺฉา โหติ, โมโห โหติ, อหิริกํ โหติ, อโนตฺตปฺปํ โหติ, ปคฺคาโห โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๒๓. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป….

๔๒๔. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ…เป….

๔๒๕. กตมา ตสฺมึ สมเย วิจิกิจฺฉา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย กงฺขา กงฺขายนา กงฺขายิตตฺตํ วิมติ วิจิกิจฺฉา ทฺเวฬฺหกํ ทฺเวธาปโถ สํสโย อเนกํสคฺคาโห อาสปฺปนา ปริสปฺปนา อปริโยคาหนา ถมฺภิตตฺตํ จิตฺตสฺส มโนวิเลโข – อยํ ตสฺมึ สมเย วิจิกิจฺฉา โหติ…เป… ¶ เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, จตฺตาริ อินฺทฺริยานิ โหนฺติ ¶ , จตุรงฺคิกํ ฌานํ โหติ, ทุวงฺคิโก มคฺโค โหติ, ตีณิ พลานิ โหนฺติ, เอโก เหตุ โหติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ ¶ , เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

๔๒๖. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม วีริยพลํ อหิริกพลํ อโนตฺตปฺปพลํ วิจิกิจฺฉา โมโห อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ ปคฺคาโห; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๒๗. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ อุทฺธจฺจสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา…เป… ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, มิจฺฉาสงฺกปฺโป โหติ, มิจฺฉาวายาโม โหติ, มิจฺฉาสมาธิ โหติ, วีริยพลํ โหติ, สมาธิพลํ โหติ, อหิริกพลํ โหติ ¶ , อโนตฺตปฺปพลํ โหติ, อุทฺธจฺจํ โหติ, โมโห โหติ, อหิริกํ โหติ, อโนตฺตปฺปํ โหติ, สมโถ โหติ, ปคฺคาโห โหติ, อวิกฺเขโป โหติ; เย ¶ วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๒๘. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป….

๔๒๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย อุทฺธจฺจํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส อุทฺธจฺจํ อวูปสโม เจตโส วิกฺเขโป ภนฺตตฺตํ จิตฺตสฺส – อิทํ ตสฺมึ สมเย ¶ อุทฺธจฺจํ โหติ ¶ …เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ปฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ, จตุรงฺคิกํ ฌานํ โหติ, ติวงฺคิโก มคฺโค โหติ, จตฺตาริ พลานิ โหนฺติ, เอโก เหตุ โหติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อกุสลา…เป….

๔๓๐. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม มิจฺฉาสมาธิ วีริยพลํ สมาธิพลํ อหิริกพลํ อโนตฺตปฺปพลํ อุทฺธจฺจํ โมโห อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ สมโถ ¶ ปคฺคาโห อวิกฺเขโป; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๔๓๑. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ จกฺขุวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ รูปารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๔๓๒. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๔๓๓. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชาจกฺขุวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๔๓๔. กตมา ¶ ¶ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชาจกฺขุวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๔๓๕. กตมา ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชาจกฺขุวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ.

๔๓๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชาจกฺขุวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๔๓๗. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ.

๔๓๘. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๔๓๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชาจกฺขุวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๔๔๐. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ¶ เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ.

๔๔๑. กตมํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ตีณินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกา จกฺขุวิฺาณธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ¶ ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๔๔๒. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา จิตฺตสฺเสกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา ¶ เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๔๔๓. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส ¶ กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ โสตวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ สทฺทารมฺมณํ…เป… ฆานวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ คนฺธารมฺมณํ…เป… ชิวฺหาวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ รสารมฺมณํ…เป… กายวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ สุขสหคตํ โผฏฺพฺพารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, สุขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๔๔๔. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๔๔๕. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชากายวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ กายิกํ สาตํ กายิกํ สุขํ กายสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ กายสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๔๔๖. กตมา ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชากายวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๔๔๗. กตมา ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชากายวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ¶ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ.

๔๔๘. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชากายวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๔๔๙. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย กายิกํ สาตํ กายิกํ สุขํ กายสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ กายสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ.

๔๕๐. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๔๕๑. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชากายวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๔๕๒. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย สุขินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย กายิกํ สาตํ กายิกํ สุขํ กายสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ กายสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย สุขินฺทฺริยํ โหติ.

๔๕๓. กตมํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย ¶ วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ตีณินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกา กายวิฺาณธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๔๕๔. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา จิตฺตสฺเสกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา ¶ เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

กุสลวิปากานิ ปฺจวิฺาณานิ.

๔๕๕. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… โผฏฺพฺพารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ ¶ , อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ ¶ , อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๔๕๖. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๔๕๗. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนธาตุสมฺผสฺสชํ เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๔๕๘. กตมา ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนธาตุสมฺผสฺสชา สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๔๕๙. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ.

๔๖๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๔๖๑. กตโม ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา – อยํ ¶ ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ.

๔๖๒. กตโม ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ? โย ตสฺมึ สมเย จาโร วิจาโร อนุวิจาโร อุปวิจาโร จิตฺตสฺส อนุสนฺธานตา อนุเปกฺขนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ.

๔๖๓. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ? ยํ ¶ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ.

๔๖๔. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๔๖๕. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๔๖๖. กตมํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ.

๔๖๗. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย ¶ วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ตีณินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกา มโนธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๔๖๘. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ ¶ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

กุสลวิปากมโนวิฺาณธาตุโสมนสฺสสหคตา

๔๖๙. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ โสมนสฺสสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา ¶ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ ¶ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๔๗๐. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๔๗๑. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๔๗๒. กตมา ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๔๗๓. กตมา ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ. ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ.

๔๗๔. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๔๗๕. กตโม ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก ¶ วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ.

๔๗๖. กตโม ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ? โย ตสฺมึ สมเย จาโร วิจาโร อนุวิจาโร อุปวิจาโร จิตฺตสฺส อนุสนฺธานตา อนุเปกฺขนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ.

๔๗๗. กตมา ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ปีติ ปาโมชฺชํ อาโมทนา ปโมทนา หาโส ปหาโส วิตฺติ โอทคฺยํ อตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ ตสฺมึ สมเย ปีติ โหติ.

๔๗๘. กตมํ ¶ ¶ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย สุขํ โหติ.

๔๗๙. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๔๘๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๔๘๑. กตมํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ สาตํ เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ ¶ เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ.

๔๘๒. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ตีณินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกา มโนวิฺาณธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๔๘๓. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ¶ อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

กุสลวิปากา มโนวิฺาณธาตุ โสมนสฺสสหคตา.

กุสลวิปากมโนวิฺาณธาตุอุเปกฺขาสหคตา

๔๘๔. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ¶ อุปจิตตฺตา วิปากา มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๔๘๕. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๔๘๖. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ.

๔๘๗. กตมา ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา สฺา สฺชานนา สฺชานิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สฺา โหติ.

๔๘๘. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย ตชฺชามโนวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา สฺเจตนา เจตยิตตฺตํ – อยํ ¶ ตสฺมึ สมเย เจตนา โหติ.

๔๘๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ.

๔๙๐. กตโม ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ตกฺโก วิตกฺโก สงฺกปฺโป อปฺปนา พฺยปฺปนา เจตโส อภินิโรปนา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิตกฺโก โหติ.

๔๙๑. กตโม ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ? โย ตสฺมึ สมเย จาโร วิจาโร อนุวิจาโร อุปวิจาโร จิตฺตสฺส อนุสนฺธานตา อนุเปกฺขนตา – อยํ ตสฺมึ สมเย วิจาโร โหติ.

๔๙๒. กตมา ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขา โหติ.

๔๙๓. กตมา ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๔๙๔. กตมํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ¶ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ มโน มานสํ หทยํ ปณฺฑรํ มโน มนายตนํ มนินฺทฺริยํ วิฺาณํ วิฺาณกฺขนฺโธ ตชฺชามโนวิฺาณธาตุ – อิทํ ตสฺมึ สมเย มนินฺทฺริยํ โหติ.

๔๙๕. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย เจตสิกํ เนว สาตํ นาสาตํ เจโตสมฺผสฺสชํ อทุกฺขมสุขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อทุกฺขมสุขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ.

๔๙๖. กตมํ ¶ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ? โย เตสํ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๔๙๗. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา.

กุสลวิปากา อุเปกฺขาสหคตา มโนวิฺาณธาตุ.

๔๙๘. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ โสมนสฺสสหคตา าณสมฺปยุตฺตา…เป… โสมนสฺสสหคตา าณสมฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… โสมนสฺสสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา…เป… โสมนสฺสสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณสมฺปยุตฺตา…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณสมฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน ¶ รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ ¶ …เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป… อโลโภ อพฺยากตมูลํ…เป… อโทโส อพฺยากตมูลํ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๔๙๙. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… ¶ อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว รูปาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๐. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว รูปาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๑. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส รูปสฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสฺานํ อมนสิการา อากาสานฺจายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ¶ ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว อรูปาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ สพฺพโส รูปสฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสฺานํ อมนสิการา อากาสานฺจายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส ¶ จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๒. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส อากาสานฺจายตนํ สมติกฺกมฺม วิฺาณฺจายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว อรูปาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ สพฺพโส อากาสานฺจายตนํ สมติกฺกมฺม วิฺาณฺจายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๓. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส วิฺาณฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อากิฺจฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว อรูปาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส ¶ กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ ¶ สพฺพโส วิฺาณฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อากิฺจฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๔. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส ¶ อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว อรูปาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช ¶ วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๕. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป ¶ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อฺินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๖. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา ¶ กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช ¶ วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อฺินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๗. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ¶ ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ¶ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อฺินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๘. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๐๙. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ¶ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ¶ อนิมิตฺตนฺติ ¶ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ¶ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๐. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๑. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ¶ อนิมิตฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๒. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ ¶ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ¶ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๓. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… สุฺตนฺติ วิปาโก…เป… สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… อนิมิตฺตนฺติ วิปาโก…เป… สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… อปฺปณิหิตนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๔. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๕. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ ¶ …เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว ¶ กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๖. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา ¶ ¶ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๗. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๘. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา ¶ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ¶ …เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช ¶ วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อนิมิตฺตนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๑๙. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๐. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อนิมิตฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๑. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ ¶ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๒. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ¶ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… อปฺปณิหิตนฺติ วิปาโก…เป… อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… ¶ อนิมิตฺตนฺติ วิปาโก…เป… อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… สุฺตนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๓. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช ¶ วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๔. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ¶ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ¶ ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๕. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ¶ ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๖. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ¶ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๗. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ…เป… สุขปฏิปทํ ¶ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อนิมิตฺตนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๘. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ มคฺคํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สติปฏฺานํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สมฺมปฺปธานํ ภาเวติ…เป… ¶ โลกุตฺตรํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อินฺทฺริยํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ พลํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ โพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สจฺจํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สมถํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ธมฺมํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ขนฺธํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อายตนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ธาตุํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อาหารํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ผสฺสํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ เวทนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สฺํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ เจตนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ จิตฺตํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ ¶ …เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ…เป… อนิมิตฺตํ ¶ …เป… อปฺปณิหิตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๒๙. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๓๐. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ¶ ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๓๑. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ¶ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ¶ ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๓๒. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๓๓. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ ¶ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ¶ ขิปฺปาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

ฉนฺทาธิปเตยฺยสุทฺธิกสุฺตา

๕๓๔. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ¶ ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๓๕. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๓๖. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป ¶ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๓๗. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… อนิมิตฺตํ ¶ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

ฉนฺทาธิปเตยฺยสุทฺธิกสุฺตา.

๕๓๘. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๓๙. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ ¶ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ¶ ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๐. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๑. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ¶ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๒. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ¶ ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ ¶ …เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ ¶ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๓. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๔. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๕. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ¶ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส ¶ กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๖. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ ¶ …เป… อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป ¶ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๗. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๘. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๔๙. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๕๐. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป ¶ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๕๑. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… สุขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ¶ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อนิมิตฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ ¶ วิปาโก…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ กุสลํ…เป… สุขปฏิปทํ ขิปฺปาภิฺํ สุฺตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยนฺติ วิปาโก, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… ¶ อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๕๒. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ มคฺคํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สติปฏฺานํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สมฺมปฺปธานํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ¶ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อินฺทฺริยํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ พลํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ โพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สจฺจํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สมถํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ธมฺมํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ขนฺธํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อายตนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ธาตุํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ อาหารํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ ผสฺสํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ เวทนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ สฺํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ เจตนํ ภาเวติ…เป… โลกุตฺตรํ จิตฺตํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ…เป… อนิมิตฺตํ…เป… อปฺปณิหิตํ ฉนฺทาธิปเตยฺยํ…เป… วีริยาธิปเตยฺยํ…เป… จิตฺตาธิปเตยฺยํ…เป… วีมํสาธิปเตยฺยํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๕๓. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ กามราคพฺยาปาทานํ ¶ ตนุภาวาย ทุติยาย ¶ ภูมิยา ปตฺติยา…เป… กามรา คพฺยาปาทานํ ¶ ¶ อนวเสสปฺปหานาย ตติยาย ภูมิยา ปตฺติยา…เป… รูปราคอรูปราคมานอุทฺธจฺจอวิชฺชาย อนวเสสปฺปหานาย จตุตฺถาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อฺินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส ฌานสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สุฺตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อฺาตาวินฺทฺริยํ โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๕๔. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป….

๕๕๕. กตมํ ตสฺมึ สมเย อฺาตาวินฺทฺริยํ โหติ? ยา เตสํ อฺาตาวีนํ ธมฺมานํ อฺา ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ ¶ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย อฺาตาวินฺทฺริยํ โหติ…เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๕๖. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อกุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ จกฺขุวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ รูปารมฺมณํ…เป… โสตวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ สทฺทารมฺมณํ…เป… ฆานวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ คนฺธารมฺมณํ ¶ …เป… ชิวฺหาวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ รสารมฺมณํ…เป… กายวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ ทุกฺขสหคตํ โผฏฺพฺพารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, ทุกฺขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, ทุกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๕๗. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ.

๕๕๘. กตมา ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย ตชฺชากายวิฺาณธาตุสมฺผสฺสชํ ¶ กายิกํ อสาตํ กายิกํ ทุกฺขํ กายสมฺผสฺสชํ อสาตํ ทุกฺขํ เวทยิตํ กายสมฺผสฺสชา อสาตา ทุกฺขา เวทนา – อยํ ตสฺมึ สมเย เวทนา โหติ…เป….

๕๕๙. กตมํ ตสฺมึ สมเย ทุกฺขํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย กายิกํ อสาตํ กายิกํ ทุกฺขํ กายสมฺผสฺสชํ อสาตํ ทุกฺขํ เวทยิตํ กายสมฺผสฺสชา อสาตา ทุกฺขา เวทนา – อิทํ ตสฺมึ สมเย ทุกฺขํ โหติ…เป….

๕๖๐. กตมํ ตสฺมึ สมเย ทุกฺขินฺทฺริยํ โหติ? ยํ ตสฺมึ สมเย กายิกํ อสาตํ กายิกํ ทุกฺขํ กายสมฺผสฺสชํ อสาตํ ทุกฺขํ เวทยิตํ กายสมฺผสฺสชา อสาตา ทุกฺขา เวทนา ¶ – อิทํ ตสฺมึ สมเย ทุกฺขินฺทฺริยํ โหติ…เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

ตสฺมึ ¶ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ตีณินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกา กายวิฺาณธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๕๖๑. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา จิตฺตสฺเสกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ ¶ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๖๒. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อกุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… โผฏฺพฺพารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย ¶ อาหารา โหนฺติ, ตีณินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกา มโนธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๕๖๓. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ ¶ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๖๔. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อกุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ตีณินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกา มโนวิฺาณธาตุ โหติ ¶ , เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๕๖๕. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ ¶ เปตฺวา ¶ สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๖๖. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย มโนธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… โผฏฺพฺพารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๕๖๗. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก ¶ วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา ¶ ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

กิริยามโนวิฺาณธาตุโสมนสฺสสหคตา

๕๖๘. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ กิริยา เนว ¶ กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา โสมนสฺสสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๖๙. กตโม ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ? โย ตสฺมึ สมเย ผสฺโส ผุสนา สํผุสนา สํผุสิตตฺตํ – อยํ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป….

๕๗๐. กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ – อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ.

๕๗๑. กตมํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ? โย ตสฺมึ สมเย เจตสิโก วีริยารมฺโภ นิกฺกโม ปรกฺกโม อุยฺยาโม ¶ วายาโม อุสฺสาโห อุสฺโสฬฺหี ถาโม ธิติ อสิถิลปรกฺกมตา ¶ อนิกฺขิตฺตฉนฺทตา อนิกฺขิตฺตธุรตา ธุรสมฺปคฺคาโห วีริยํ วีริยินฺทฺริยํ วีริยพลํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย วีริยินฺทฺริยํ โหติ.

๕๗๒. กตมํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ? ยา ตสฺมึ สมเย จิตฺตสฺส ิติ สณฺิติ อวฏฺิติ อวิสาหาโร อวิกฺเขโป อวิสาหฏมานสตา สมโถ สมาธินฺทฺริยํ สมาธิพลํ – อิทํ ตสฺมึ สมเย สมาธินฺทฺริยํ โหติ…เป… เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ปฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ¶ ผสฺโส โหติ…เป… เอกา มโนวิฺาณธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๕๗๓. กตโม ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร ปีติ จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา ¶ เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

กิริยา มโนวิฺาณธาตุ โสมนสฺสสหคตา.

กิริยามโนวิฺาณธาตุอุเปกฺขาสหคตา

๕๗๔. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา ¶ โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ, สมาธินฺทฺริยํ โหติ มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

ตสฺมึ โข ปน สมเย จตฺตาโร ขนฺธา โหนฺติ, ทฺวายตนานิ โหนฺติ, ทฺเว ธาตุโย โหนฺติ, ตโย อาหารา โหนฺติ, ปฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ, เอโก ผสฺโส โหติ…เป… เอกา มโนวิฺาณธาตุ โหติ, เอกํ ธมฺมายตนํ โหติ, เอกา ธมฺมธาตุ โหติ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป….

๕๗๕. กตโม ¶ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ? ผสฺโส เจตนา วิตกฺโก วิจาโร จิตฺตสฺเสกคฺคตา วีริยินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ; เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา เปตฺวา เวทนากฺขนฺธํ เปตฺวา สฺากฺขนฺธํ เปตฺวา วิฺาณกฺขนฺธํ – อยํ ตสฺมึ สมเย สงฺขารกฺขนฺโธ โหติ…เป… อิเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา.

กิริยา มโนวิฺาณธาตุ อุเปกฺขาสหคตา.

๕๗๖. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา โสมนสฺสสหคตา าณสมฺปยุตฺตา…เป… โสมนสฺสสหคตา าณสมฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… โสมนสฺสสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา…เป… โสมนสฺสสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณสมฺปยุตฺตา…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณสมฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ ¶ …เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป… อโลโภ อพฺยากตมูลํ…เป… อโทโส อพฺยากตมูลํ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๗๗. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย รูปาวจรํ ฌานํ ภาเวติ กิริยํ เนว กุสลํ นากุสลํ น จ กมฺมวิปากํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๗๘. กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย รูปาวจรํ ฌานํ ภาเวติ กิริยํ เนว กุสลํ นากุสลํ น จ กมฺมวิปากํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารํ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ…เป… ตติยํ ฌานํ…เป… จตุตฺถํ ฌานํ…เป… ปมํ ฌานํ…เป… ปฺจมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๗๙. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปาวจรํ ฌานํ ภาเวติ กิริยํ เนว กุสลํ นากุสลํ น จ กมฺมวิปากํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารํ สพฺพโส รูปสฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสฺานํ อมนสิการา อากาสานฺจายตนสฺาสหคตํ ¶ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๘๐. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปาวจรํ ฌานํ ภาเวติ กิริยํ เนว ¶ กุสลํ นากุสลํ น จ กมฺมวิปากํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารํ สพฺพโส อากาสานฺจายตนํ สมติกฺกมฺม วิฺาณฺจายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป ¶ โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๘๑. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปาวจรํ ฌานํ ภาเวติ กิริยํ เนว กุสลํ นากุสลํ น จ กมฺมวิปากํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารํ สพฺพโส วิฺาณฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อากิฺจฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๘๒. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปาวจรํ ฌานํ ภาเวติ กิริยํ เนว กุสลํ นากุสลํ น จ กมฺมวิปากํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารํ สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา…เป… อโลโภ อพฺยากตมูลํ…เป… อโทโส อพฺยากตมูลํ…เป… อโมโห อพฺยากตมูลํ…เป… อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๘๓. กตเม ¶ ¶ ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา รูปาวจรา อรูปาวจรา อปริยาปนฺนา เวทนากฺขนฺโธ สฺากฺขนฺโธ สงฺขารกฺขนฺโธ วิฺาณกฺขนฺโธ, เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา, สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๕๘๔. ตตฺถ กตมํ สพฺพํ รูปํ? จตฺตาโร จ มหาภูตา, จตุนฺนฺจ มหาภูตานํ อุปาทาย รูปํ – อิทํ วุจฺจติ สพฺพํ รูปํ. สพฺพํ รูปํ น เหตุ, อเหตุกํ, เหตุวิปฺปยุตฺตํ, สปฺปจฺจยํ ¶ , สงฺขตํ, รูปํ [รูปิยํ (สี.)], โลกิยํ, สาสวํ, สํโยชนิยํ, คนฺถนิยํ, โอฆนิยํ, โยคนิยํ, นีวรณิยํ, ปรามฏฺํ, อุปาทานิยํ, สํกิเลสิกํ, อพฺยากตํ, อนารมฺมณํ, อเจตสิกํ, จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ, เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมํ, อสํกิลิฏฺสํกิเลสิกํ, น สวิตกฺกสวิจารํ, น อวิตกฺกวิจารมตฺตํ, อวิตกฺกอวิจารํ, น ปีติสหคตํ, น สุขสหคตํ, น อุเปกฺขาสหคตํ, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพํ, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกํ, เนว อาจยคามิ น อปจยคามิ, เนวเสกฺขนาเสกฺขํ, ปริตฺตํ, กามาวจรํ, น รูปาวจรํ, น ¶ อรูปาวจรํ, ปริยาปนฺนํ, โน อปริยาปนฺนํ, อนิยตํ, อนิยฺยานิกํ, อุปฺปนฺนํ, ฉหิ วิฺาเณหิ วิฺเยฺยํ, อนิจฺจํ, ชราภิภูตํ.

อตฺถิ รูปํ อุปาทา, อตฺถิ รูปํ โน อุปาทา.

อตฺถิ รูปํ อุปาทิณฺณํ, อตฺถิ รูปํ อนุปาทิณฺณํ.

อตฺถิ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, อตฺถิ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

อตฺถิ รูปํ สนิทสฺสนํ, อตฺถิ รูปํ อนิทสฺสนํ.

อตฺถิ รูปํ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ รูปํ อปฺปฏิฆํ.

อตฺถิ รูปํ อินฺทฺริยํ, อตฺถิ รูปํ น อินฺทฺริยํ.

อตฺถิ รูปํ มหาภูตํ, อตฺถิ รูปํ น มหาภูตํ.

อตฺถิ รูปํ วิฺตฺติ, อตฺถิ รูปํ น วิฺตฺติ.

อตฺถิ รูปํ จิตฺตสมุฏฺานํ, อตฺถิ รูปํ น จิตฺตสมุฏฺานํ.

อตฺถิ รูปํ จิตฺตสหภุ, อตฺถิ รูปํ น จิตฺตสหภุ.

อตฺถิ รูปํ จิตฺตานุปริวตฺติ, อตฺถิ รูปํ น จิตฺตานุปริวตฺติ.

อตฺถิ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, อตฺถิ รูปํ พาหิรํ.

อตฺถิ รูปํ โอฬาริกํ, อตฺถิ รูปํ สุขุมํ.

อตฺถิ รูปํ ทูเร, อตฺถิ รูปํ สนฺติเก.

อตฺถิ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ, อตฺถิ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ. อตฺถิ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสชาย ¶ เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… จกฺขุวิฺาณสฺส วตฺถุ, อตฺถิ รูปํ จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

อตฺถิ รูปํ โสตสมฺผสฺสสฺส…เป… ฆานสมฺผสฺสสฺส…เป… ¶ ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส…เป… กายสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ, อตฺถิ รูปํ กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ. อตฺถิ รูปํ กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย ¶ …เป… กายวิฺาณสฺส วตฺถุ, อตฺถิ รูปํ กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

อตฺถิ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส นารมฺมณํ. อตฺถิ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… จกฺขุวิฺาณสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ รูปํ จกฺขุวิฺาณสฺส นารมฺมณํ.

อตฺถิ รูปํ โสตสมฺผสฺสสฺส…เป… ¶ ฆานสมฺผสฺสสฺส…เป… ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส…เป… กายสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ รูปํ กายสมฺผสฺสสฺส นารมฺมณํ. อตฺถิ รูปํ กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… กายวิฺาณสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ รูปํ กายวิฺาณสฺส นารมฺมณํ.

อตฺถิ รูปํ จกฺขายตนํ, อตฺถิ รูปํ น จกฺขายตนํ. อตฺถิ รูปํ โสตายตนํ…เป… ฆานายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ…เป… กายายตนํ, อตฺถิ รูปํ น กายายตนํ.

อตฺถิ รูปํ รูปายตนํ, อตฺถิ รูปํ น รูปายตนํ. อตฺถิ รูปํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ…เป… รสายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ, อตฺถิ รูปํ น โผฏฺพฺพายตนํ.

อตฺถิ รูปํ จกฺขุธาตุ, อตฺถิ รูปํ น จกฺขุธาตุ. อตฺถิ รูปํ โสตธาตุ…เป… ฆานธาตุ…เป… ชิวฺหาธาตุ…เป… กายธาตุ, อตฺถิ รูปํ น กายธาตุ.

อตฺถิ รูปํ รูปธาตุ, อตฺถิ รูปํ น รูปธาตุ. อตฺถิ รูปํ สทฺทธาตุ…เป… คนฺธธาตุ…เป… รสธาตุ…เป… โผฏฺพฺพธาตุ, อตฺถิ รูปํ น โผฏฺพฺพธาตุ.

อตฺถิ ¶ รูปํ จกฺขุนฺทฺริยํ, อตฺถิ รูปํ น จกฺขุนฺทฺริยํ. อตฺถิ รูปํ โสตินฺทฺริยํ…เป… ฆานินฺทฺริยํ…เป… ชิวฺหินฺทฺริยํ…เป… กายินฺทฺริยํ, อตฺถิ รูปํ น กายินฺทฺริยํ.

อตฺถิ รูปํ อิตฺถินฺทฺริยํ, อตฺถิ รูปํ น อิตฺถินฺทฺริยํ.

อตฺถิ รูปํ ปุริสินฺทฺริยํ, อตฺถิ รูปํ น ปุริสินฺทฺริยํ.

อตฺถิ รูปํ ชีวิตินฺทฺริยํ, อตฺถิ รูปํ น ชีวิตินฺทฺริยํ.

อตฺถิ รูปํ กายวิฺตฺติ, อตฺถิ รูปํ น กายวิฺตฺติ.

อตฺถิ รูปํ วจีวิฺตฺติ, อตฺถิ รูปํ น วจีวิฺตฺติ.

อตฺถิ รูปํ อากาสธาตุ, อตฺถิ รูปํ น อากาสธาตุ.

อตฺถิ รูปํ ¶ อาโปธาตุ, อตฺถิ รูปํ น อาโปธาตุ.

อตฺถิ รูปํ รูปสฺส ลหุตา, อตฺถิ รูปํ รูปสฺส น ลหุตา.

อตฺถิ รูปํ รูปสฺส มุทุตา, อตฺถิ รูปํ ¶ รูปสฺส น มุทุตา.

อตฺถิ รูปํ รูปสฺส กมฺมฺตา, อตฺถิ รูปํ รูปสฺส น กมฺมฺตา.

อตฺถิ รูปํ รูปสฺส อุปจโย, อตฺถิ รูปํ รูปสฺส น อุปจโย.

อตฺถิ รูปํ รูปสฺส สนฺตติ, อตฺถิ รูปํ รูปสฺส น สนฺตติ.

อตฺถิ ¶ รูปํ รูปสฺส ชรตา, อตฺถิ รูปํ รูปสฺส น ชรตา.

อตฺถิ รูปํ รูปสฺส อนิจฺจตา, อตฺถิ รูปํ รูปสฺส น อนิจฺจตา.

อตฺถิ รูปํ กพฬีกาโร อาหาโร, อตฺถิ รูปํ น กพฬีกาโร อาหาโร.

๕๘๕. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อุปาทา. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ อุปาทา, อตฺถิ โน อุปาทา.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อุปาทิณฺณํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ อุปาทิณฺณํ, อตฺถิ อนุปาทิณฺณํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, อตฺถิ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อนิทสฺสนํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ สนิทสฺสนํ, อตฺถิ อนิทสฺสนํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ สปฺปฏิฆํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อินฺทฺริยํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ อินฺทฺริยํ, อตฺถิ น อินฺทฺริยํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น มหาภูตํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ มหาภูตํ, อตฺถิ น มหาภูตํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น วิฺตฺติ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ วิฺตฺติ, อตฺถิ น วิฺตฺติ.

ยํ ¶ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น จิตฺตสมุฏฺานํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ จิตฺตสมุฏฺานํ, อตฺถิ น จิตฺตสมุฏฺานํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น จิตฺตสหภุ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ ¶ จิตฺตสหภุ, อตฺถิ น จิตฺตสหภุ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น จิตฺตานุปริวตฺติ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ จิตฺตานุปริวตฺติ, อตฺถิ น จิตฺตานุปริวตฺติ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ โอฬาริกํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ สนฺติเก. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก.

ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ ¶ อตฺถิ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ, อตฺถิ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ.

ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ จกฺขุสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ จกฺขุวิฺาณสฺส วตฺถุ, อตฺถิ จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ โสตสมฺผสฺสสฺส…เป… ฆานสมฺผสฺสสฺส…เป… ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส…เป… กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ กายสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ, อตฺถิ กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ กายวิฺาณสฺส วตฺถุ, อตฺถิ กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

ยํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส นารมฺมณํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส นารมฺมณํ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ จกฺขุสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… จกฺขุวิฺาณสฺส นารมฺมณํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ ¶ จกฺขุวิฺาณสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ จกฺขุวิฺาณสฺส นารมฺมณํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ โสตสมฺผสฺสสฺส…เป… ฆานสมฺผสฺสสฺส…เป… ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส…เป… กายสมฺผสฺสสฺส นารมฺมณํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ กายสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ กายสมฺผสฺสสฺส นารมฺมณํ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ ¶ , ตํ กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… กายวิฺาณสฺส นารมฺมณํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ กายวิฺาณสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ กายวิฺาณสฺส นารมฺมณํ.

ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ น จกฺขายตนํ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ จกฺขายตนํ, อตฺถิ น จกฺขายตนํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ น โสตายตนํ…เป… น ฆานายตนํ…เป… น ชิวฺหายตนํ…เป… น กายายตนํ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ กายายตนํ, อตฺถิ น กายายตนํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น รูปายตนํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปายตนํ, อตฺถิ น รูปายตนํ ¶ . ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น สทฺทายตนํ…เป… น คนฺธายตนํ…เป… น รสายตนํ…เป… น โผฏฺพฺพายตนํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ โผฏฺพฺพายตนํ, อตฺถิ น โผฏฺพฺพายตนํ.

ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ น จกฺขุธาตุ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ จกฺขุธาตุ, อตฺถิ น จกฺขุธาตุ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ น โสตธาตุ…เป… น ฆานธาตุ…เป… น ชิวฺหาธาตุ…เป… น กายธาตุ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ กายธาตุ, อตฺถิ น กายธาตุ.

ยํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น รูปธาตุ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปธาตุ, อตฺถิ น รูปธาตุ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น สทฺทธาตุ…เป… น คนฺธธาตุ…เป… น ¶ รสธาตุ…เป… น โผฏฺพฺพธาตุ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ โผฏฺพฺพธาตุ, อตฺถิ น โผฏฺพฺพธาตุ.

ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ น จกฺขุนฺทฺริยํ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ จกฺขุนฺทฺริยํ, อตฺถิ น จกฺขุนฺทฺริยํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ น โสตินฺทฺริยํ…เป… น ฆานินฺทฺริยํ…เป… น ชิวฺหินฺทฺริยํ…เป… น กายินฺทฺริยํ. ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ อตฺถิ กายินฺทฺริยํ, อตฺถิ น กายินฺทฺริยํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น อิตฺถินฺทฺริยํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ อิตฺถินฺทฺริยํ, อตฺถิ น อิตฺถินฺทฺริยํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น ปุริสินฺทฺริยํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ ปุริสินฺทฺริยํ, อตฺถิ น ปุริสินฺทฺริยํ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น ชีวิตินฺทฺริยํ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยํ, อตฺถิ น ชีวิตินฺทฺริยํ.

ยํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น กายวิฺตฺติ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ กายวิฺตฺติ, อตฺถิ น กายวิฺตฺติ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น วจีวิฺตฺติ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ วจีวิฺตฺติ, อตฺถิ น วจีวิฺตฺติ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น อากาสธาตุ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ อากาสธาตุ, อตฺถิ น อากาสธาตุ.

ยํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น อาโปธาตุ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ อาโปธาตุ, อตฺถิ น อาโปธาตุ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ รูปสฺส น ลหุตา. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปสฺส ลหุตา, อตฺถิ รูปสฺส น ลหุตา.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ รูปสฺส น มุทุตา. ยํ ตํ รูปํ ¶ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปสฺส มุทุตา, อตฺถิ รูปสฺส น มุทุตา.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ รูปสฺส น กมฺมฺตา. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปสฺส กมฺมฺตา, อตฺถิ รูปสฺส น กมฺมฺตา.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ รูปสฺส น อุปจโย. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปสฺส อุปจโย, อตฺถิ ¶ รูปสฺส น อุปจโย.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ รูปสฺส น สนฺตติ. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปสฺส สนฺตติ, อตฺถิ รูปสฺส น สนฺตติ.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ รูปสฺส น ชรตา. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปสฺส ชรตา, อตฺถิ รูปสฺส น ชรตา.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ รูปสฺส น อนิจฺจตา. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ รูปสฺส อนิจฺจตา, อตฺถิ รูปสฺส น อนิจฺจตา.

ยํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ, ตํ น กพฬีกาโร อาหาโร. ยํ ตํ รูปํ พาหิรํ, ตํ อตฺถิ กพฬีกาโร อาหาโร, อตฺถิ น กพฬีกาโร อาหาโร.

๕๘๖. ยํ ตํ รูปํ อุปาทา, ตํ อตฺถิ อุปาทิณฺณํ, อตฺถิ อนุปาทิณฺณํ. ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา, ตํ อตฺถิ อุปาทิณฺณํ, อตฺถิ อนุปาทิณฺณํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทา, ตํ อตฺถิ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, อตฺถิ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ. ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา, ตํ อตฺถิ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, อตฺถิ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทา, ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ. ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา, ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทา, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ. ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทา, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก. ยํ ตํ รูปํ โน อุปาทา, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ สนิทสฺสนํ, อตฺถิ อนิทสฺสนํ. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ สนิทสฺสนํ, อตฺถิ อนิทสฺสนํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ อตฺถิ อปฺปฏิฆํ. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ มหาภูตํ, อตฺถิ ¶ น มหาภูตํ. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ มหาภูตํ ¶ , อตฺถิ น มหาภูตํ.

ยํ ¶ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก.

ยํ ¶ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ สนิทสฺสนํ, อตฺถิ อนิทสฺสนํ. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ สนิทสฺสนํ, อตฺถิ อนิทสฺสนํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ มหาภูตํ, อตฺถิ น มหาภูตํ. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ มหาภูตํ, อตฺถิ น มหาภูตํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ.

ยํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก. ยํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก.

ยํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ, ตํ อตฺถิ อินฺทฺริยํ, อตฺถิ น อินฺทฺริยํ. ยํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ, ตํ อตฺถิ อินฺทฺริยํ, อตฺถิ น อินฺทฺริยํ.

ยํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ, ตํ อตฺถิ มหาภูตํ, อตฺถิ น มหาภูตํ. ยํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ, ตํ อตฺถิ มหาภูตํ, อตฺถิ น มหาภูตํ.

ยํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ. ยํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ.

ยํ ¶ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก. ยํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก.

ยํ ตํ รูปํ มหาภูตํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ. ยํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ, ตํ อตฺถิ โอฬาริกํ, อตฺถิ สุขุมํ.

ยํ ตํ รูปํ มหาภูตํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ ¶ สนฺติเก. ยํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ, ตํ อตฺถิ ทูเร, อตฺถิ สนฺติเก.

ทิฏฺํ สุตํ มุตํ วิฺาตํ รูปํ.

๕๘๗. ปถวีธาตุ, อาโปธาตุ, เตโชธาตุ, วาโยธาตุ, ยฺจ รูปํ อุปาทา.

๕๘๘. จกฺขุวิฺเยฺยํ ¶ รูปํ, โสตวิฺเยฺยํ รูปํ, ฆานวิฺเยฺยํ รูปํ, ชิวฺหาวิฺเยฺยํ รูปํ, กายวิฺเยฺยํ รูปํ, มโนวิฺเยฺยํ รูปํ.

๕๘๙. จกฺขุวิฺเยฺยํ รูปํ, โสตวิฺเยฺยํ รูปํ, ฆานวิฺเยฺยํ รูปํ, ชิวฺหาวิฺเยฺยํ รูปํ, กายวิฺเยฺยํ รูปํ, มโนธาตุวิฺเยฺยํ รูปํ, มโนวิฺาณธาตุวิฺเยฺยํ รูปํ.

๕๙๐. จกฺขุวิฺเยฺยํ รูปํ, โสตวิฺเยฺยํ รูปํ, ฆานวิฺเยฺยํ รูปํ, ชิวฺหาวิฺเยฺยํ รูปํ, กายวิฺเยฺยํ รูปํ, อตฺถิ สุขสมฺผสฺสํ, อตฺถิ ทุกฺขสมฺผสฺสํ, มโนธาตุวิฺเยฺยํ รูปํ, มโนวิฺาณธาตุวิฺเยฺยํ รูปํ.

๕๙๑. จกฺขุนฺทฺริยํ, โสตินฺทฺริยํ, ฆานินฺทฺริยํ, ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, ยฺจ รูปํ น อินฺทฺริยํ.

๕๙๒. จกฺขุนฺทฺริยํ, โสตินฺทฺริยํ, ฆานินฺทฺริยํ, ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, น อินฺทฺริยํ รูปํ อตฺถิ สปฺปฏิฆํ, อตฺถิ อปฺปฏิฆํ.

๕๙๓. จกฺขายตนํ, โสตายตนํ, ฆานายตนํ, ชิวฺหายตนํ, กายายตนํ, รูปายตนํ, สทฺทายตนํ ¶ , คนฺธายตนํ, รสายตนํ, โผฏฺพฺพายตนํ, ยฺจ รูปํ อนิทสฺสนอปฺปฏิฆํ [อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ (สี. สฺยา.)] ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ.

๕๙๔. สพฺพํ ¶ รูปํ น เหตุเมว, อเหตุกเมว, เหตุวิปฺปยุตฺตเมว, สปฺปจฺจยเมว, สงฺขตเมว, รูปเมว, โลกิยเมว, สาสวเมว, สํโยชนิยเมว, คนฺถนิยเมว, โอฆนิยเมว, โยคนิยเมว, นีวรณิยเมว, ปรามฏฺเมว, อุปาทานิยเมว, สํกิเลสิกเมว, อพฺยากตเมว, อนารมฺมณเมว, อเจตสิกเมว, จิตฺตวิปฺปยุตฺตเมว, เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมเมว, อสํกิลิฏฺสํกิเลสิกเมว, น สวิตกฺกสวิจารเมว, น อวิตกฺกวิจารมตฺตเมว, อวิตกฺกอวิจารเมว ¶ , น ปีติสหคตเมว, น สุขสหคตเมว, น อุเปกฺขาสหคตเมว, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเมว, เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกเมว, เนว อาจยคามิ น อปจยคามิเมว, เนวเสกฺขนาเสกฺขเมว, ปริตฺตเมว, กามาวจรเมว, น รูปาวจรเมว, น อรูปาวจรเมว, ปริยาปนฺนเมว, โน อปริยาปนฺนเมว, อนิยตเมว, อนิยฺยานิกเมว, อุปฺปนฺนํ ฉหิ วิฺาเณหิ วิฺเยฺยเมว, อนิจฺจเมว, ชราภิภูตเมว.

๕๙๕. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ อุปาทา? จกฺขายตนํ, โสตายตนํ, ฆานายตนํ, ชิวฺหายตนํ, กายายตนํ, รูปายตนํ, สทฺทายตนํ, คนฺธายตนํ, รสายตนํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, กายวิฺตฺติ, วจีวิฺตฺติ, อากาสธาตุ, รูปสฺส ลหุตา, รูปสฺส มุทุตา, รูปสฺส กมฺมฺตา, รูปสฺส อุปจโย, รูปสฺส สนฺตติ, รูปสฺส ชรตา, รูปสฺส อนิจฺจตา, กพฬีกาโร อาหาโร.

๕๙๖. กตมํ ¶ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ [จกฺขุํ (สี. สฺยา.)] จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, เยน จกฺขุนา อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน รูปํ สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ปสฺสิ วา ปสฺสติ วา ปสฺสิสฺสติ วา ปสฺเส วา, จกฺขุํ เปตํ จกฺขายตนํ เปตํ จกฺขุธาตุ เปสา จกฺขุนฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ เนตฺตํ เปตํ นยนํ เปตํ โอริมํ ¶ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโมเปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ.

๕๙๗. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยมฺหิ จกฺขุมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ รูปํ สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, จกฺขุํ เปตํ จกฺขายตนํ เปตํ จกฺขุธาตุ เปสา จกฺขุนฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ เนตฺตํ เปตํ นยนํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ.

๕๙๘. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ จกฺขุ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ รูปมฺหิ สนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, จกฺขุํ เปตํ จกฺขายตนํ เปตํ จกฺขุธาตุ เปสา จกฺขุนฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา ¶ สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ เนตฺตํ เปตํ นยนํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ.

๕๙๙. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ จกฺขุํ ¶ นิสฺสาย รูปํ อารพฺภ จกฺขุสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ จกฺขุํ นิสฺสาย รูปํ อารพฺภ จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… จกฺขุวิฺาณํ ¶ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ จกฺขุํ นิสฺสาย รูปารมฺมโณ จกฺขุสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ จกฺขุํ นิสฺสาย รูปารมฺมณา จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… จกฺขุวิฺาณํ ¶ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, จกฺขุํ เปตํ จกฺขายตนํ เปตํ จกฺขุธาตุ เปสา จกฺขุนฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ เนตฺตํ เปตํ นยนํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ.

๖๐๐. กตมํ ตํ รูปํ โสตายตนํ? ยํ โสตํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, เยน โสเตน อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน สทฺทํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ สุณิ วา สุณาติ วา สุณิสฺสติ วา สุเณ วา, โสตํ เปตํ โสตายตนํ เปตํ โสตธาตุ เปสา โสตินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ โสตายตนํ.

๖๐๑. กตมํ ตํ รูปํ โสตายตนํ? ยํ โสตํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยมฺหิ โสตมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ สทฺโท อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, โสตํ เปตํ โสตายตนํ เปตํ โสตธาตุ เปสา โสตินฺทฺริยํ เปตํ ¶ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ โสตายตนํ.

๖๐๒. กตมํ ¶ ตํ รูปํ โสตายตนํ? ยํ โสตํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ โสตํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ สทฺทมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, โสตํ เปตํ โสตายตนํ เปตํ โสตธาตุ เปสา โสตินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ โสตายตนํ.

๖๐๓. กตมํ ตํ รูปํ โสตายตนํ? ยํ ¶ โสตํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ โสตํ นิสฺสาย สทฺทํ อารพฺภ โสตสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ ¶ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ โสตํ นิสฺสาย สทฺทํ อารพฺภ โสตสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… โสตวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ โสตํ นิสฺสาย สทฺทารมฺมโณ โสตสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ โสตํ นิสฺสาย สทฺทารมฺมณา โสตสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… โสตวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, โสตํ เปตํ โสตายตนํ เปตํ โสตธาตุ เปสา โสตินฺทฺริยํ เปตํ โลโก ¶ เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ โสตายตนํ.

๖๐๔. กตมํ ตํ รูปํ ฆานายตนํ? ยํ ฆานํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, เยน ฆาเนน อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน คนฺธํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ฆายิ วา ฆายติ วา ฆายิสฺสติ วา ฆาเย วา, ฆานํ เปตํ ฆานายตนํ เปตํ ฆานธาตุ เปสา ฆานินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ ฆานายตนํ.

๖๐๕. กตมํ ตํ รูปํ ฆานายตนํ? ยํ ฆานํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยมฺหิ ฆานมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ คนฺโธ อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, ฆานํ ¶ เปตํ ฆานายตนํ เปตํ ฆานธาตุ เปสา ฆานินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ ฆานายตนํ.

๖๐๖. กตมํ ตํ รูปํ ฆานายตนํ? ยํ ฆานํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ ฆานํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ คนฺธมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, ฆานํ เปตํ ฆานายตนํ เปตํ ¶ ฆานธาตุ เปสา ฆานินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท ¶ เปโส ¶ ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโมเปโส – อิทํ ตํ รูปํ ฆานายตนํ.

๖๐๗. กตมํ ตํ รูปํ ฆานายตนํ? ยํ ฆานํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ ฆานํ นิสฺสาย คนฺธํ อารพฺภ ฆานสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ ฆานํ นิสฺสาย คนฺธํ อารพฺภ ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… ฆานวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ ฆานํ นิสฺสาย คนฺธารมฺมโณ ฆานสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ ฆานํ นิสฺสาย คนฺธารมฺมณา ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… ฆานวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, ฆานํ เปตํ ฆานายตนํ เปตํ ฆานธาตุ เปสา ฆานินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ ฆานายตนํ.

๖๐๘. กตมํ ตํ รูปํ ชิวฺหายตนํ? ยา ชิวฺหา จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยาย ชิวฺหาย อนิทสฺสนาย สปฺปฏิฆาย รสํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ สายิ วา สายติ วา สายิสฺสติ วา สาเย วา, ชิวฺหา เปสา ชิวฺหายตนํ เปตํ ชิวฺหาธาตุ เปสา ชิวฺหินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ¶ ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ ชิวฺหายตนํ.

๖๐๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ ชิวฺหายตนํ? ยา ชิวฺหา จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยาย ชิวฺหาย อนิทสฺสนาย สปฺปฏิฆาย รโส อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, ชิวฺหา เปสา ชิวฺหายตนํ เปตํ ชิวฺหาธาตุ เปสา ชิวฺหินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ ชิวฺหายตนํ.

๖๑๐. กตมํ ¶ ตํ รูปํ ชิวฺหายตนํ? ยา ชิวฺหา จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยา ¶ ชิวฺหา อนิทสฺสนา สปฺปฏิฆา รสมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, ชิวฺหา เปสา ชิวฺหายตนํ เปตํ ชิวฺหาธาตุ เปสา ชิวฺหินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ ชิวฺหายตนํ.

๖๑๑. กตมํ ตํ รูปํ ชิวฺหายตนํ? ยา ชิวฺหา จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ ชิวฺหํ นิสฺสาย รสํ อารพฺภ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ ชิวฺหํ นิสฺสาย รสํ อารพฺภ ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… ชิวฺหาวิฺาณํ ¶ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ ชิวฺหํ นิสฺสาย รสารมฺมโณ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ ชิวฺหํ นิสฺสาย รสารมฺมณา ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… ชิวฺหาวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, ชิวฺหา เปสา ชิวฺหายตนํ เปตํ ชิวฺหาธาตุ เปสา ชิวฺหินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ ชิวฺหายตนํ.

๖๑๒. กตมํ ตํ รูปํ กายายตนํ? โย กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, เยน กาเยน อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน โผฏฺพฺพํ อนิทสฺสนสปฺปฏิฆํ ¶ ผุสิ วา ผุสติ วา ผุสิสฺสติ วา ผุเส วา, กาโย เปโส กายายตนํ เปตํ กายธาตุ เปสา กายินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ กายายตนํ.

๖๑๓. กตมํ ตํ รูปํ กายายตนํ? โย กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยมฺหิ กายมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ โผฏฺพฺโพ อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ ¶ วา ปฏิหฺเ วา, กาโย เปโส กายายตนํ เปตํ กายธาตุ เปสา กายินฺทฺริยํ ¶ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ ¶ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ กายายตนํ.

๖๑๔. กตมํ ตํ รูปํ กายายตนํ? โย กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, โย กาโย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ โผฏฺพฺพมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, กาโย เปโส กายายตนํ เปตํ กายธาตุ เปสา กายินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ กายายตนํ.

๖๑๕. กตมํ ตํ รูปํ กายายตนํ? โย กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท อตฺตภาวปริยาปนฺโน อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ กายํ นิสฺสาย โผฏฺพฺพํ อารพฺภ กายสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ กายํ นิสฺสาย โผฏฺพฺพํ อารพฺภ กายสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… กายวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ กายํ นิสฺสาย โผฏฺพฺพารมฺมโณ กายสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ กายํ นิสฺสาย โผฏฺพฺพารมฺมณา กายสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… กายวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ ¶ วา อุปฺปชฺเช วา, กาโย เปโส กายายตนํ เปตํ กายธาตุ เปสา กายินฺทฺริยํ เปตํ โลโก เปโส ทฺวารา ¶ เปสา สมุทฺโท เปโส ปณฺฑรํ เปตํ เขตฺตํ เปตํ วตฺถุํ เปตํ โอริมํ ตีรํ เปตํ สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ กายายตนํ.

๖๑๖. กตมํ ตํ รูปํ รูปายตนํ? ยํ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ กาฬกํ มฺชิฏฺกํ [มฺเชฏฺกํ (สี. สฺยา.)] หริ หริวณฺณํ อมฺพงฺกุรวณฺณํ ทีฆํ รสฺสํ อณุํ ถูลํ วฏฺฏํ ปริมณฺฑลํ จตุรํสํ [จตุรสฺสํ (สี. ก.)] ฉฬํสํ อฏฺํสํ โสฬสํสํ นินฺนํ ถลํ ฉายา อาตโป อาโลโก อนฺธกาโร อพฺภา มหิกา ธูโม รโช จนฺทมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา สูริยมณฺฑลสฺส [สุริยมณฺฑลสฺส (สี. สฺยา.)] วณฺณนิภา ตารกรูปานํ ¶ วณฺณนิภา อาทาสมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา มณิสงฺขมุตฺตาเวฬุริยสฺส วณฺณนิภา ชาตรูปรชตสฺส วณฺณนิภา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ, ยํ รูปํ สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ จกฺขุนา อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน ปสฺสิ วา ปสฺสติ วา ปสฺสิสฺสติ วา ปสฺเส วา, รูปํ เปตํ รูปายตนํ เปตํ รูปธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รูปายตนํ.

๖๑๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ รูปายตนํ? ยํ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ กาฬกํ มฺชิฏฺกํ หริ หริวณฺณํ อมฺพงฺกุรวณฺณํ ทีฆํ รสฺสํ อณุํ ถูลํ วฏฺฏํ ปริมณฺฑลํ จตุรํสํ ฉฬํสํ อฏฺํสํ โสฬสํสํ นินฺนํ ถลํ ฉายา อาตโป อาโลโก อนฺธกาโร ¶ อพฺภา มหิกา ธูโม รโช จนฺทมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา สูริยมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา ตารกรูปานํ วณฺณนิภา อาทาสมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา มณิสงฺขมุตฺตาเวฬุริยสฺส วณฺณนิภา ชาตรูปรชตสฺส วณฺณนิภา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ, ยมฺหิ รูปมฺหิ สนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ จกฺขุํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, รูปํ เปตํ รูปายตนํ เปตํ รูปธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รูปายตนํ.

๖๑๘. กตมํ ตํ รูปํ รูปายตนํ? ยํ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ กาฬกํ มฺชิฏฺกํ หริ หริวณฺณํ อมฺพงฺกุรวณฺณํ ทีฆํ รสฺสํ อณุํ ถูลํ วฏฺฏํ ปริมณฺฑลํ จตุรํสํ ฉฬํสํ อฏฺํสํ โสฬสํสํ นินฺนํ ถลํ ฉายา อาตโป อาโลโก อนฺธกาโร อพฺภา มหิกา ธูโม รโช จนฺทมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา สูริยมณฺฑลสฺส ¶ วณฺณนิภา ตารกรูปานํ วณฺณนิภา อาทาสมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา มณิสงฺขมุตฺตาเวฬุริยสฺส วณฺณนิภา ชาตรูปรชตสฺส วณฺณนิภา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ, ยํ รูปํ สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ จกฺขุมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, รูปํ เปตํ รูปายตนํ เปตํ รูปธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รูปายตนํ.

๖๑๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ รูปายตนํ? ยํ ¶ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ กาฬกํ มฺชิฏฺกํ หริ หริวณฺณํ อมฺพงฺกุรวณฺณํ ทีฆํ รสฺสํ อณุํ ถูลํ วฏฺฏํ ปริมณฺฑลํ จตุรํสํ ฉฬํสํ อฏฺํสํ โสฬสํสํ นินฺนํ ถลํ ฉายา อาตโป อาโลโก อนฺธกาโร อพฺภา มหิกา ธูโม รโช จนฺทมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา สูริยมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา ตารกรูปานํ วณฺณนิภา อาทาสมณฺฑลสฺส วณฺณนิภา มณิสงฺขมุตฺตาเวฬุริยสฺส วณฺณนิภา ชาตรูปรชตสฺส วณฺณนิภา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา สนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ, ยํ รูปํ อารพฺภ จกฺขุํ นิสฺสาย จกฺขุสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ รูปํ อารพฺภ จกฺขุํ นิสฺสาย จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… จกฺขุวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ รูปารมฺมโณ จกฺขุํ นิสฺสาย จกฺขุสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ รูปารมฺมณา จกฺขุํ นิสฺสาย จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… จกฺขุวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, รูปํ เปตํ รูปายตนํ เปตํ รูปธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รูปายตนํ.

๖๒๐. กตมํ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ? โย สทฺโท จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ¶ อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ เภริสทฺโท มุทิงฺคสทฺโท สงฺขสทฺโท ปณวสทฺโท คีตสทฺโท วาทิตสทฺโท สมฺมสทฺโท ปาณิสทฺโท สตฺตานํ นิคฺโฆสสทฺโท ธาตูนํ สนฺนิฆาตสทฺโท วาตสทฺโท อุทกสทฺโท มนุสฺสสทฺโท อมนุสฺสสทฺโท, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ สทฺโท จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ สทฺทํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ โสเตน อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน สุณิ วา ¶ สุณาติ วา สุณิสฺสติ วา สุเณ วา, สทฺโท เปโส สทฺทายตนํ เปตํ สทฺทธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ.

๖๒๑. กตมํ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ? โย ¶ สทฺโท จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ เภริสทฺโท มุทิงฺคสทฺโท สงฺขสทฺโท ปณวสทฺโท คีตสทฺโท วาทิตสทฺโท สมฺมสทฺโท ปาณิสทฺโท สตฺตานํ นิคฺโฆสสทฺโท ธาตูนํ สนฺนิฆาตสทฺโท วาตสทฺโท อุทกสทฺโท มนุสฺสสทฺโท อมนุสฺสสทฺโท, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ สทฺโท จตุนฺนํ มหาภูตานํ ¶ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยมฺหิ สทฺทมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ โสตํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, สทฺโท เปโส สทฺทายตนํ เปตํ สทฺทธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ.

๖๒๒. กตมํ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ? โย สทฺโท จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ เภริสทฺโท มุทิงฺคสทฺโท สงฺขสทฺโท ปณวสทฺโท คีตสทฺโท วาทิตสทฺโท สมฺมสทฺโท ปาณิสทฺโท สตฺตานํ นิคฺโฆสสทฺโท ธาตูนํ สนฺนิฆาตสทฺโท วาตสทฺโท อุทกสทฺโท ¶ มนุสฺสสทฺโท อมนุสฺสสทฺโท, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ สทฺโท จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, โย สทฺโท อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ โสตมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, สทฺโท เปโส สทฺทายตนํ เปตํ สทฺทธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ.

๖๒๓. กตมํ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ? โย สทฺโท จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ เภริสทฺโท มุทิงฺคสทฺโท สงฺขสทฺโท ปณวสทฺโท คีตสทฺโท วาทิตสทฺโท สมฺมสทฺโท ปาณิสทฺโท สตฺตานํ นิคฺโฆสสทฺโท ธาตูนํ สนฺนิฆาตสทฺโท วาตสทฺโท อุทกสทฺโท มนุสฺสสทฺโท อมนุสฺสสทฺโท, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ สทฺโท จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ สทฺทํ อารพฺภ โสตํ นิสฺสาย โสตสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ สทฺทํ อารพฺภ โสตํ นิสฺสาย โสตสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… โสตวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ สทฺทารมฺมโณ โสตํ นิสฺสาย โสตสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ สทฺทารมฺมณา ¶ โสตํ นิสฺสาย โสตสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… โสตวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, สทฺโท เปโส สทฺทายตนํ เปตํ สทฺทธาตุ เปสา – อิทํ ¶ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ.

๖๒๔. กตมํ ตํ รูปํ คนฺธายตนํ? โย คนฺโธ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ มูลคนฺโธ สารคนฺโธ ตจคนฺโธ ปตฺตคนฺโธ ปุปฺผคนฺโธ ผลคนฺโธ อามกคนฺโธ วิสฺสคนฺโธ สุคนฺโธ ทุคฺคนฺโธ ¶ , โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ คนฺโธ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ คนฺธํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ฆาเนน อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน ฆายิ วา ฆายติ วา ฆายิสฺสติ วา ฆาเย วา, คนฺโธ เปโส คนฺธายตนํ เปตํ คนฺธธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ คนฺธายตนํ.

๖๒๕. กตมํ ตํ รูปํ คนฺธายตนํ? โย คนฺโธ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ มูลคนฺโธ สารคนฺโธ ตจคนฺโธ ปตฺตคนฺโธ ปุปฺผคนฺโธ ผลคนฺโธ อามกคนฺโธ วิสฺสคนฺโธ สุคนฺโธ ทุคฺคนฺโธ, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ คนฺโธ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยมฺหิ คนฺธมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ฆานํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ ¶ วา, คนฺโธ เปโส คนฺธายตนํ เปตํ คนฺธธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ คนฺธายตนํ.

๖๒๖. กตมํ ตํ รูปํ คนฺธายตนํ? โย คนฺโธ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ มูลคนฺโธ สารคนฺโธ ตจคนฺโธ ปตฺตคนฺโธ ปุปฺผคนฺโธ ผลคนฺโธ อามกคนฺโธ วิสฺสคนฺโธ สุคนฺโธ ทุคฺคนฺโธ, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ คนฺโธ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, โย ¶ คนฺโธ อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ ฆานมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, คนฺโธ เปโส คนฺธายตนํ เปตํ คนฺธธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ คนฺธายตนํ.

๖๒๗. กตมํ ตํ รูปํ คนฺธายตนํ? โย คนฺโธ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ มูลคนฺโธ สารคนฺโธ ตจคนฺโธ ปตฺตคนฺโธ ปุปฺผคนฺโธ ผลคนฺโธ อามกคนฺโธ วิสฺสคนฺโธ สุคนฺโธ ทุคฺคนฺโธ, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ คนฺโธ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ¶ อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ คนฺธํ อารพฺภ ฆานํ นิสฺสาย ฆานสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ คนฺธํ อารพฺภ ฆานํ นิสฺสาย ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… ฆานวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ คนฺธารมฺมโณ ฆานํ นิสฺสาย ฆานสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ ¶ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ คนฺธารมฺมณา ฆานํ นิสฺสาย ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… ฆานวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, คนฺโธ เปโส คนฺธายตนํ เปตํ คนฺธธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ คนฺธายตนํ.

๖๒๘. กตมํ ตํ รูปํ รสายตนํ? โย รโส จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ มูลรโส ขนฺธรโส ตจรโส ปตฺตรโส ปุปฺผรโส ¶ ผลรโส อมฺพิลํ มธุรํ ติตฺตกํ กฏุกํ โลณิกํ ขาริกํ ลมฺพิลํ [ลปิลกํ (สี.)] กสาโว สาทุ อสาทุ, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ รโส จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ รสํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ ชิวฺหาย อนิทสฺสนาย สปฺปฏิฆาย สายิ วา สายติ วา สายิสฺสติ วา สาเย วา, รโส เปโส รสายตนํ เปตํ รสธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รสายตนํ.

๖๒๙. กตมํ ตํ รูปํ รสายตนํ? โย รโส จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ มูลรโส ขนฺธรโส ตจรโส ปตฺตรโส ปุปฺผรโส ผลรโส อมฺพิลํ มธุรํ ติตฺตกํ กฏุกํ โลณิกํ ขาริกํ ลมฺพิลํ กสาโว สาทุ อสาทุ, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ รโส จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยมฺหิ รสมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ ชิวฺหา อนิทสฺสนา สปฺปฏิฆา ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, รโส เปโส รสายตนํ เปตํ รสธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รสายตนํ.

๖๓๐. กตมํ ¶ ตํ รูปํ รสายตนํ? โย รโส จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ มูลรโส ขนฺธรโส ตจรโส ปตฺตรโส ปุปฺผรโส ผลรโส อมฺพิลํ มธุรํ ติตฺตกํ กฏุกํ โลณิกํ ขาริกํ ลมฺพิลํ กสาโว สาทุ อสาทุ, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ รโส จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, โย รโส อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ ชิวฺหาย ¶ อนิทสฺสนาย สปฺปฏิฆาย ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ¶ ปฏิหฺเ วา, รโส เปโส รสายตนํ เปตํ รสธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รสายตนํ.

๖๓๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ รสายตนํ? โย รโส จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ มูลรโส ขนฺธรโส ตจรโส ปตฺตรโส ปุปฺผรโส ผลรโส อมฺพิลํ มธุรํ ติตฺตกํ กฏุกํ โลณิกํ ขาริกํ ลมฺพิลํ กสาโว สาทุ อสาทุ, โย วา ปนฺโปิ อตฺถิ รโส จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ, ยํ รสํ อารพฺภ ชิวฺหํ นิสฺสาย ชิวฺหาสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ รสํ อารพฺภ ชิวฺหํ นิสฺสาย ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… ชิวฺหาวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ รสารมฺมโณ ชิวฺหํ นิสฺสาย ชิวฺหาสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ รสารมฺมณา ชิวฺหํ นิสฺสาย ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… ชิวฺหาวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, รโส เปโส รสายตนํ เปตํ รสธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รสายตนํ.

๖๓๒. กตมํ ตํ รูปํ อิตฺถินฺทฺริยํ? ยํ อิตฺถิยา อิตฺถิลิงฺคํ อิตฺถินิมิตฺตํ อิตฺถิกุตฺตํ อิตฺถากปฺโป อิตฺถตฺตํ อิตฺถิภาโว [อิตฺถิตฺตํ อิตฺถีภาโว (สฺยา.)] – อิทํ ตํ รูปํ อิตฺถินฺทฺริยํ.

๖๓๓. กตมํ ¶ ตํ รูปํ ปุริสินฺทฺริยํ? ยํ ปุริสสฺส ปุริสลิงฺคํ ปุริสนิมิตฺตํ ปุริสกุตฺตํ ปุริสากปฺโป ปุริสตฺตํ ปุริสภาโว – อิทํ ตํ รูปํ ปุริสินฺทฺริยํ.

๖๓๔. กตมํ ตํ รูปํ ชีวิตินฺทฺริยํ? โย เตสํ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ ชีวิตินฺทฺริยํ.

๖๓๕. กตมํ ตํ รูปํ กายวิฺตฺติ? ยา กุสลจิตฺตสฺส วา อกุสลจิตฺตสฺส วา อพฺยากตจิตฺตสฺส วา อภิกฺกมนฺตสฺส วา ปฏิกฺกมนฺตสฺส วา อาโลเกนฺตสฺส วา วิโลเกนฺตสฺส วา สมิฺเชนฺตสฺส วา ปสาเรนฺตสฺส วา กายสฺส ถมฺภนา สนฺถมฺภนา สนฺถมฺภิตตฺตํ วิฺตฺติ วิฺาปนา วิฺาปิตตฺตํ – อิทํ ตํ รูปํ กายวิฺตฺติ.

๖๓๖. กตมํ ¶ ตํ รูปํ วจีวิฺตฺติ? ยา กุสลจิตฺตสฺส วา อกุสลจิตฺตสฺส วา อพฺยากตจิตฺตสฺส วา วาจา คิรา พฺยปฺปโถ อุทีรณํ โฆโส โฆสกมฺมํ วาจา วจีเภโท ¶ – อยํ วุจฺจติ วาจา. ยา ตาย วาจาย วิฺตฺติ วิฺาปนา วิฺาปิตตฺตํ – อิทํ ตํ รูปํ วจีวิฺตฺติ.

๖๓๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อากาสธาตุ? โย อากาโส อากาสคตํ อฆํ อฆคตํ วิวโร วิวรคตํ อสมฺผุฏฺํ จตูหิ มหาภูเตหิ – อิทํ ตํ รูปํ อากาสธาตุ.

๖๓๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ รูปสฺส ลหุตา? ยา รูปสฺส ลหุตา ลหุปริณามตา อทนฺธนตา อวิตฺถนตา – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส ลหุตา.

๖๓๙. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส มุทุตา? ยา รูปสฺส มุทุตา มทฺทวตา อกกฺขฬตา อกถินตา – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส มุทุตา.

๖๔๐. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส กมฺมฺตา? ยา รูปสฺส กมฺมฺตา กมฺมฺตฺตํ กมฺมฺภาโว – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส กมฺมฺตา.

๖๔๑. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส อุปจโย? โย อายตนานํ อาจโย, โส รูปสฺส อุปจโย – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส อุปจโย.

๖๔๒. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส สนฺตติ? โย รูปสฺส อุปจโย, สา รูปสฺส สนฺตติ – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส สนฺตติ.

๖๔๓. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส ชรตา? ยา รูปสฺส ชรา ชีรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส ชรตา.

๖๔๔. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส อนิจฺจตา? โย รูปสฺส ขโย วโย เภโท ปริเภโท อนิจฺจตา อนฺตรธานํ – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส อนิจฺจตา.

๖๔๕. กตมํ ¶ ตํ รูปํ กพฬีกาโร อาหาโร? โอทโน กุมฺมาโส สตฺตุ มจฺโฉ มํสํ ขีรํ ทธิ สปฺปิ นวนีตํ เตลํ มธุ ผาณิตํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ ยมฺหิ ยมฺหิ ชนปเท เตสํ เตสํ ¶ สตฺตานํ มุขาสิยํ ทนฺตวิขาทนํ คลชฺโฌหรณียํ กุจฺฉิวิตฺถมฺภนํ, ยาย โอชาย สตฺตา ยาเปนฺติ – อิทํ ตํ รูปํ กพฬีกาโร อาหาโร.

๖๔๖. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ โน อุปาทา? โผฏฺพฺพายตนํ, อาโปธาตุ.

๖๔๗. กตมํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ? ปถวีธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ กกฺขฬํ มุทุกํ สณฺหํ ผรุสํ สุขสมฺผสฺสํ ทุกฺขสมฺผสฺสํ ครุกํ ลหุกํ, ยํ โผฏฺพฺพํ อนิทสฺสนํ สปฺปฏิฆํ กาเยน อนิทสฺสเนน สปฺปฏิเฆน ผุสิ วา ผุสติ วา ผุสิสฺสติ วา ผุเส วา โผฏฺพฺโพ เปโส โผฏฺพฺพายตนํ เปตํ โผฏฺพฺพธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ.

๖๔๘. กตมํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ? ปถวีธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ กกฺขฬํ มุทุกํ สณฺหํ ผรุสํ สุขสมฺผสฺสํ ทุกฺขสมฺผสฺสํ ครุกํ ลหุกํ, ยมฺหิ โผฏฺพฺพมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ สปฺปฏิฆมฺหิ กาโย อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, โผฏฺพฺโพ เปโส โผฏฺพฺพายตนํ เปตํ โผฏฺพฺพธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ.

๖๔๙. กตมํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ? ปถวีธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ กกฺขฬํ มุทุกํ สณฺหํ ผรุสํ สุขสมฺผสฺสํ ทุกฺขสมฺผสฺสํ ครุกํ ลหุกํ, โย โผฏฺพฺโพ อนิทสฺสโน สปฺปฏิโฆ กายมฺหิ อนิทสฺสนมฺหิ ¶ สปฺปฏิฆมฺหิ ปฏิหฺิ วา ปฏิหฺติ วา ปฏิหฺิสฺสติ วา ปฏิหฺเ วา, โผฏฺพฺโพ เปโส โผฏฺพฺพายตนํ เปตํ โผฏฺพฺพธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ.

๖๕๐. กตมํ ¶ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ? ปถวีธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ กกฺขฬํ มุทุกํ สณฺหํ ผรุสํ สุขสมฺผสฺสํ ทุกฺขสมฺผสฺสํ ครุกํ ลหุกํ, ยํ โผฏฺพฺพํ อารพฺภ กายํ นิสฺสาย กายสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ โผฏฺพฺพํ อารพฺภ กายํ นิสฺสาย กายสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… กายวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ โผฏฺพฺพารมฺมโณ กายํ นิสฺสาย กายสมฺผสฺโส อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา…เป… ยํ โผฏฺพฺพารมฺมณา กายํ นิสฺสาย กายสมฺผสฺสชา เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… กายวิฺาณํ อุปฺปชฺชิ วา อุปฺปชฺชติ วา อุปฺปชฺชิสฺสติ วา อุปฺปชฺเช วา, โผฏฺพฺโพ เปโส โผฏฺพฺพายตนํ เปตํ โผฏฺพฺพธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ.

๖๕๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อาโปธาตุ? ยํ ¶ อาโป อาโปคตํ สิเนโห สิเนหคตํ พนฺธนตฺตํ รูปสฺส – อิทํ ตํ รูปํ อาโปธาตุ.

๖๕๒. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ? จกฺขายตนํ โสตายตนํ ฆานายตนํ ชิวฺหายตนํ กายายตนํ อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ.

๖๕๓. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ? สทฺทายตนํ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ.

๖๕๔. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ อิตฺถินฺทฺริยํ ¶ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๖๕๕. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ? สทฺทายตนํ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา, รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ ¶ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๖๕๖. กตมํ ตํ รูปํ สนิทสฺสนํ? รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ สนิทสฺสนํ.

๖๕๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อนิทสฺสนํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนิทสฺสนํ.

๖๕๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ? จกฺขายตนํ โสตายตนํ ฆานายตนํ ชิวฺหายตนํ กายายตนํ รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ.

๖๕๙. กตมํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ.

๖๖๐. กตมํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ? จกฺขุนฺทฺริยํ โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ.

๖๖๑. กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ.

๖๖๒. กตมํ ตํ รูปํ มหาภูตํ? โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ มหาภูตํ.

๖๖๓. กตมํ ¶ ตํ รูปํ น มหาภูตํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ.

๖๖๔. กตมํ ตํ รูปํ วิฺตฺติ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ – อิทํ ตํ รูปํ วิฺตฺติ.

๖๖๕. กตมํ ตํ รูปํ น วิฺตฺติ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น วิฺตฺติ.

๖๖๖. กตมํ ตํ รูปํ จิตฺตสมุฏฺานํ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ ยํ ¶ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ จิตฺตชํ จิตฺตเหตุกํ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ จิตฺตสมุฏฺานํ.

๖๖๗. กตมํ ตํ รูปํ น จิตฺตสมุฏฺานํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น จิตฺตชํ น จิตฺตเหตุกํ น จิตฺตสมุฏฺานํ รูปายตนํ สทฺทายตนํ ¶ คนฺธายตนํ ¶ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น จิตฺตสมุฏฺานํ.

๖๖๘. กตมํ ตํ รูปํ จิตฺตสหภุ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ – อิทํ ตํ รูปํ จิตฺตสหภุ.

๖๖๙. กตมํ ตํ รูปํ น จิตฺตสหภุ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น จิตฺตสหภุ.

๖๗๐. กตมํ ตํ รูปํ จิตฺตานุปริวตฺติ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ – อิทํ ตํ รูปํ จิตฺตานุปริวตฺติ.

๖๗๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ น จิตฺตานุปริวตฺติ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น จิตฺตานุปริวตฺติ.

๖๗๒. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ.

๖๗๓. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ.

๖๗๔. กตมํ ¶ ตํ รูปํ โอฬาริกํ? จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ โอฬาริกํ.

๖๗๕. กตมํ ตํ รูปํ สุขุมํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ สุขุมํ.

๖๗๖. กตมํ ตํ รูปํ ทูเร? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ ทูเร.

๖๗๗. กตมํ ตํ รูปํ สนฺติเก? จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ สนฺติเก.

๖๗๘. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ? จกฺขายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ.

๖๗๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ? โสตายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ.

๖๘๐. กตมํ ¶ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย ¶ …เป… จกฺขุวิฺาณสฺส วตฺถุ? จกฺขายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุวิฺาณสฺส วตฺถุ.

๖๘๑. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ? โสตายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

๖๘๒. กตมํ ตํ รูปํ โสตสมฺผสฺสสฺส…เป… ฆานสมฺผสฺสสฺส…เป… ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส…เป… กายสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ? กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ กายสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ.

๖๘๓. กตมํ ตํ รูปํ กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ.

๖๘๔. กตมํ ¶ ตํ รูปํ กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… กายวิฺาณสฺส วตฺถุ? กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ กายวิฺาณสฺส วตฺถุ.

๖๘๕. กตมํ ตํ รูปํ กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

๖๘๖. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ? รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ.

๖๘๗. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ.

๖๘๘. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขุสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… จกฺขุวิฺาณสฺส อารมฺมณํ? รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุวิฺาณสฺส อารมฺมณํ.

๖๘๙. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขุวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ.

๖๙๐. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ โสตสมฺผสฺสสฺส…เป… ฆานสมฺผสฺสสฺส ¶ …เป… ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส…เป… กายสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ กายสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ.

๖๙๑. กตมํ ตํ รูปํ กายสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ กายสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ.

๖๙๒. กตมํ ตํ รูปํ กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… ¶ กายวิฺาณสฺส อารมฺมณํ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ กายวิฺาณสฺส อารมฺมณํ.

๖๙๓. กตมํ ตํ รูปํ กายวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ กายวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ.

๖๙๔. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ.

๖๙๕. กตมํ ตํ รูปํ น จกฺขายตนํ? โสตายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น จกฺขายตนํ.

๖๙๖. กตมํ ตํ รูปํ โสตายตนํ…เป… ฆานายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ…เป… กายายตนํ? โย กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ กายายตนํ.

๖๙๗. กตมํ ตํ รูปํ น กายายตนํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น กายายตนํ.

๖๙๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ รูปายตนํ? ยํ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา…เป… รูปธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ รูปายตนํ.

๖๙๙. กตมํ ตํ รูปํ น รูปายตนํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น รูปายตนํ.

๗๐๐. กตมํ ตํ รูปํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ ¶ …เป… รสายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ? ปถวีธาตุ…เป… โผฏฺพฺพธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ.

๗๐๑. กตมํ ตํ รูปํ น โผฏฺพฺพายตนํ ¶ ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น โผฏฺพฺพายตนํ.

๗๐๒. กตมํ ¶ ตํ รูปํ จกฺขุธาตุ? จกฺขายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุธาตุ.

๗๐๓. กตมํ ตํ รูปํ น จกฺขุธาตุ? โสตายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น จกฺขุธาตุ.

๗๐๔. กตมํ ตํ รูปํ โสตธาตุ…เป… ฆานธาตุ…เป… ชิวฺหาธาตุ…เป… กายธาตุ? กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ กายธาตุ.

๗๐๕. กตมํ ตํ รูปํ น กายธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น กายธาตุ.

๗๐๖. กตมํ ตํ รูปํ รูปธาตุ? รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ รูปธาตุ.

๗๐๗. กตมํ ตํ รูปํ น รูปธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น รูปธาตุ.

๗๐๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ สทฺทธาตุ…เป… คนฺธธาตุ…เป… รสธาตุ…เป… โผฏฺพฺพธาตุ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพธาตุ.

๗๐๙. กตมํ ตํ รูปํ น โผฏฺพฺพธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น โผฏฺพฺพธาตุ.

๗๑๐. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขุนฺทฺริยํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุนฺทฺริยํ.

๗๑๑. กตมํ ตํ รูปํ น จกฺขุนฺทฺริยํ? โสตายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น จกฺขุนฺทฺริยํ.

๗๑๒. กตมํ ¶ ตํ รูปํ โสตินฺทฺริยํ…เป… ฆานินฺทฺริยํ…เป… ชิวฺหินฺทฺริยํ…เป… กายินฺทฺริยํ? โย กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ กายินฺทฺริยํ.

๗๑๓. กตมํ ตํ รูปํ น กายินฺทฺริยํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น กายินฺทฺริยํ.

๗๑๔. กตมํ ตํ รูปํ อิตฺถินฺทฺริยํ? ยํ ¶ อิตฺถิยา อิตฺถิลิงฺคํ อิตฺถินิมิตฺตํ อิตฺถิกุตฺตํ อิตฺถากปฺโป อิตฺถตฺตํ อิตฺถิภาโว – อิทํ ตํ รูปํ อิตฺถินฺทฺริยํ.

๗๑๕. กตมํ ¶ ตํ รูปํ น อิตฺถินฺทฺริยํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อิตฺถินฺทฺริยํ.

๗๑๖. กตมํ ¶ ตํ รูปํ ปุริสินฺทฺริยํ? ยํ ปุริสสฺส ปุริสลิงฺคํ ปุริสนิมิตฺตํ ปุริสกุตฺตํ ปุริสากปฺโป ปุริสตฺตํ ปุริสภาโว – อิทํ ตํ รูปํ ปุริสินฺทฺริยํ.

๗๑๗. กตมํ ตํ รูปํ น ปุริสินฺทฺริยํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น ปุริสินฺทฺริยํ.

๗๑๘. กตมํ ตํ รูปํ ชีวิตินฺทฺริยํ? โย เตสํ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ ชีวิตินฺทฺริยํ.

๗๑๙. กตมํ ตํ รูปํ น ชีวิตินฺทฺริยํ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น ชีวิตินฺทฺริยํ.

๗๒๐. กตมํ ตํ รูปํ กายวิฺตฺติ? ยา กุสลจิตฺตสฺส วา อกุสลจิตฺตสฺส วา อพฺยากตจิตฺตสฺส วา อภิกฺกมนฺตสฺส วา ปฏิกฺกมนฺตสฺส วา อาโลเกนฺตสฺส วา วิโลเกนฺตสฺส วา สมิฺเชนฺตสฺส ¶ วา ปสาเรนฺตสฺส วา กายสฺส ถมฺภนา สนฺถมฺภนา สนฺถมฺภิตตฺตํ วิฺตฺติ วิฺาปนา วิฺาปิตตฺตํ – อิทํ ตํ รูปํ กายวิฺตฺติ.

๗๒๑. กตมํ ตํ รูปํ น กายวิฺตฺติ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น กายวิฺตฺติ.

๗๒๒. กตมํ ตํ รูปํ วจีวิฺตฺติ? ยา กุสลจิตฺตสฺส วา อกุสลจิตฺตสฺส วา อพฺยากตจิตฺตสฺส วา วาจา คิรา พฺยปฺปโถ อุทีรณํ โฆโส โฆสกมฺมํ วาจา วจีเภโท, อยํ วุจฺจติ วาจา. ยา ตาย วาจาย วิฺตฺติ วิฺาปนา วิฺาปิตตฺตํ – อิทํ ตํ รูปํ วจีวิฺตฺติ.

๗๒๓. กตมํ ตํ รูปํ น วจีวิฺตฺติ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น วจีวิฺตฺติ.

๗๒๔. กตมํ ตํ รูปํ อากาสธาตุ? โย อากาโส อากาสคตํ อฆํ อฆคตํ วิวโร วิวรคตํ อสมฺผุฏฺํ จตูหิ มหาภูเตหิ – อิทํ ตํ รูปํ อากาสธาตุ.

๗๒๕. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ น อากาสธาตุ? จกฺขายตนํ ¶ …เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อากาสธาตุ.

๗๒๖. กตมํ ตํ รูปํ อาโปธาตุ? ยํ อาโป อาโปคตํ สิเนโห สิเนหคตํ พนฺธนตฺตํ รูปสฺส – อิทํ ตํ รูปํ อาโปธาตุ.

๗๒๗. กตมํ ตํ รูปํ น อาโปธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อาโปธาตุ.

๗๒๘. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส ลหุตา? ยา รูปสฺส ลหุตา ลหุปริณามตา อทนฺธนตา อวิตฺถนตา – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส ลหุตา ¶ .

๗๒๙. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส น ลหุตา? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส น ลหุตา.

๗๓๐. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส มุทุตา? ยา รูปสฺส มุทุตา มทฺทวตา อกกฺขฬตา อกถินตา – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส มุทุตา.

๗๓๑. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส น มุทุตา? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส น มุทุตา.

๗๓๒. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส กมฺมฺตา? ยา รูปสฺส กมฺมฺตา กมฺมฺตฺตํ กมฺมฺภาโว – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส กมฺมฺตา.

๗๓๓. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส น กมฺมฺตา? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส น กมฺมฺตา.

๗๓๔. กตมํ ¶ ตํ รูปํ รูปสฺส อุปจโย? โย อายตนานํ อาจโย, โส รูปสฺส อุปจโย – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส อุปจโย.

๗๓๕. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส น อุปจโย? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส น อุปจโย.

๗๓๖. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส สนฺตติ? โย รูปสฺส อุปจโย, สา รูปสฺส สนฺตติ – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส สนฺตติ.

๗๓๗. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส น สนฺตติ? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส น สนฺตติ.

๗๓๘. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ รูปสฺส ชรตา? ยา รูปสฺส ชรา ชีรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก ¶ – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส ชรตา.

๗๓๙. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส น ชรตา? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส น ชรตา.

๗๔๐. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส อนิจฺจตา? โย รูปสฺส ขโย วโย เภโท ปริเภโท อนิจฺจตา อนฺตรธานํ – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส อนิจฺจตา.

๗๔๑. กตมํ ตํ รูปํ รูปสฺส น อนิจฺจตา? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ รูปสฺส น อนิจฺจตา.

๗๔๒. กตมํ ตํ รูปํ กพฬีกาโร อาหาโร? โอทโน กุมฺมาโส สตฺตุ มจฺโฉ มํสํ ขีรํ ทธิ สปฺปิ นวนีตํ เตลํ มธุ ผาณิตํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ ยมฺหิ ยมฺหิ ชนปเท เตสํ เตสํ สตฺตานํ มุขาสิยํ ทนฺตวิขาทนํ คลชฺโฌหรณียํ กุจฺฉิวิตฺถมฺภนํ, ยาย โอชาย สตฺตา ยาเปนฺติ – อิทํ ตํ รูปํ กพฬีกาโร อาหาโร.

๗๔๓. กตมํ ¶ ตํ รูปํ น กพฬีกาโร อาหาโร? จกฺขายตนํ…เป… รูปสฺส อนิจฺจตา – อิทํ ตํ รูปํ น กพฬีกาโร อาหาโร.

๗๔๔. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อุปาทา? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อุปาทา.

๗๔๕. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อุปาทา? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อุปาทา.

๗๔๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ โน อุปาทา? โผฏฺพฺพายตนํ ¶ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ โน อุปาทา.

๗๔๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อุปาทิณฺณํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อุปาทิณฺณํ.

๗๔๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ อุปาทิณฺณํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อุปาทิณฺณํ.

๗๔๙. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อนุปาทิณฺณํ? สทฺทายตนํ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ¶ ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อนุปาทิณฺณํ.

๗๕๐. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ. จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๗๕๑. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๗๕๒. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ ¶ ? สทฺทายตนํ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๗๕๓. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อนิทสฺสนํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อนิทสฺสนํ.

๗๕๔. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ สนิทสฺสนํ? รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ สนิทสฺสนํ.

๗๕๕. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ อนิทสฺสนํ? สทฺทายตนํ ¶ …เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อนิทสฺสนํ.

๗๕๖. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ สปฺปฏิฆํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ สปฺปฏิฆํ.

๗๕๗. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ สปฺปฏิฆํ? รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ สปฺปฏิฆํ.

๗๕๘. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อปฺปฏิฆํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อปฺปฏิฆํ.

๗๕๙. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อินฺทฺริยํ? จกฺขุนฺทฺริยํ…เป… กายินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ อินฺทฺริยํ.

๗๖๐. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อินฺทฺริยํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อินฺทฺริยํ.

๗๖๑. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น อินฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร ¶ อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น อินฺทฺริยํ.

๗๖๒. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น มหาภูตํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น มหาภูตํ.

๗๖๓. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ มหาภูตํ? โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ มหาภูตํ.

๗๖๔. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น มหาภูตํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น มหาภูตํ.

๗๖๕. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น วิฺตฺติ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น วิฺตฺติ?

๗๖๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ วิฺตฺติ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ วิฺตฺติ.

๗๖๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ น วิฺตฺติ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น วิฺตฺติ.

๗๖๘. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จิตฺตสมุฏฺานํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จิตฺตสมุฏฺานํ.

๗๖๙. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ จิตฺตสมุฏฺานํ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ จิตฺตชํ จิตฺตเหตุกํ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จิตฺตสมุฏฺานํ.

๗๗๐. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จิตฺตสมุฏฺานํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ ¶ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น จิตฺตชํ น จิตฺตเหตุกํ น จิตฺตสมุฏฺานํ รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จิตฺตสมุฏฺานํ.

๗๗๑. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จิตฺตสหภุ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จิตฺตสหภุ.

๗๗๒. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ จิตฺตสหภุ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จิตฺตสหภุ.

๗๗๓. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จิตฺตสหภุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จิตฺตสหภุ?

๗๗๔. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จิตฺตานุปริวตฺติ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จิตฺตานุปริวตฺติ.

๗๗๕. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ จิตฺตานุปริวตฺติ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จิตฺตานุปริวตฺติ.

๗๗๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จิตฺตานุปริวตฺติ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จิตฺตานุปริวตฺติ.

๗๗๗. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ โอฬาริกํ? จกฺขายตนํ ¶ …เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ โอฬาริกํ.

๗๗๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ โอฬาริกํ? รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ โอฬาริกํ.

๗๗๙. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ สุขุมํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร ¶ อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ สุขุมํ.

๗๘๐. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ สนฺติเก? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ สนฺติเก.

๗๘๑. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ ทูเร? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ ทูเร.

๗๘๒. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ สนฺติเก? รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ สนฺติเก.

๗๘๓. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ.

๗๘๔. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ? จกฺขายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ.

๗๘๕. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ? โสตายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ.

๗๘๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

๗๘๗. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุวิฺาณสฺส วตฺถุ? จกฺขายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุวิฺาณสฺส วตฺถุ.

๗๘๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ? โสตายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุวิฺาณสฺส น วตฺถุ?

๗๘๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ โสตสมฺผสฺสสฺส…เป… ฆานสมฺผสฺสสฺส…เป… ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส…เป… กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ.

๗๙๐. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ? กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายสมฺผสฺสสฺส วตฺถุ.

๗๙๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ? จกฺขายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายสมฺผสฺสสฺส น วตฺถุ.

๗๙๒. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

๗๙๓. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายวิฺาณสฺส วตฺถุ? กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายวิฺาณสฺส วตฺถุ.

๗๙๔. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ? จกฺขายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายวิฺาณสฺส น วตฺถุ.

๗๙๕. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ.

๗๙๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ? รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ.

๗๙๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ? สทฺทายตนํ…เป… ¶ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ.

๗๙๘. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… จกฺขุวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ.

๗๙๙. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุวิฺาณสฺส อารมฺมณํ? รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุวิฺาณสฺส อารมฺมณํ.

๘๐๐. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ? สทฺทายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ จกฺขุวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ.

๘๐๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ โสตสมฺผสฺสสฺส…เป… ฆานสมฺผสฺสสฺส…เป… ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส…เป… กายสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ? จกฺขายตนํ…เป… ¶ กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ.

๘๐๒. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ.

๘๐๓. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายสมฺผสฺสสฺส น อารมฺมณํ.

๘๐๔. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย…เป… สฺาย…เป… เจตนาย…เป… กายวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ? จกฺขายตนํ…เป… ¶ กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ.

๘๐๕. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายวิฺาณสฺส อารมฺมณํ? โผฏฺพฺพายตนํ ¶ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายวิฺาณสฺส อารมฺมณํ.

๘๐๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายวิฺาณสฺส น อารมฺมณํ.

๘๐๗. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จกฺขายตนํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จกฺขายตนํ.

๘๐๘. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขายตนํ.

๘๐๙. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จกฺขายตนํ? โสตายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จกฺขายตนํ.

๘๑๐. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ น โสตายตนํ…เป… น ฆานายตนํ…เป… น ชิวฺหายตนํ…เป… น กายายตนํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น กายายตนํ.

๘๑๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายายตนํ? โย กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายายตนํ.

๘๑๒. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กายายตนํ? จกฺขายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กายายตนํ.

๘๑๓. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น รูปายตนํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ ¶ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น รูปายตนํ.

๘๑๔. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปายตนํ? ยํ รูปํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย วณฺณนิภา…เป… รูปธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปายตนํ.

๘๑๕. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น รูปายตนํ? สทฺทายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น รูปายตนํ.

๘๑๖. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น สทฺทายตนํ…เป… ¶ น คนฺธายตนํ…เป… น รสายตนํ…เป… น โผฏฺพฺพายตนํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น โผฏฺพฺพายตนํ.

๘๑๗. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ โผฏฺพฺพายตนํ? ปถวีธาตุ…เป… โผฏฺพฺพธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ โผฏฺพฺพายตนํ.

๘๑๘. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น โผฏฺพฺพายตนํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น โผฏฺพฺพายตนํ.

๘๑๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ น จกฺขุธาตุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จกฺขุธาตุ.

๘๒๐. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุธาตุ? จกฺขายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุธาตุ.

๘๒๑. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จกฺขุธาตุ? โสตายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จกฺขุธาตุ.

๘๒๒. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น โสตธาตุ…เป… น ฆานธาตุ…เป… น ชิวฺหาธาตุ…เป… น กายธาตุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น กายธาตุ.

๘๒๓. กตมํ ¶ ตํ รูปํ ¶ อชฺฌตฺติกํ กายธาตุ? กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายธาตุ.

๘๒๔. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กายธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กายธาตุ.

๘๒๕. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น รูปธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น รูปธาตุ.

๘๒๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปธาตุ? รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปธาตุ.

๘๒๗. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น รูปธาตุ? สทฺทายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น รูปธาตุ.

๘๒๘. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น สทฺทธาตุ…เป… ¶ น คนฺธธาตุ…เป… น รสธาตุ ¶ …เป… น โผฏฺพฺพธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น โผฏฺพฺพธาตุ.

๘๒๙. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ โผฏฺพฺพธาตุ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ โผฏฺพฺพธาตุ.

๘๓๐. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น โผฏฺพฺพธาตุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น โผฏฺพฺพธาตุ.

๘๓๑. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จกฺขุนฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น จกฺขุนฺทฺริยํ.

๘๓๒. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุนฺทฺริยํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ จกฺขุนฺทฺริยํ.

๘๓๓. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จกฺขุนฺทฺริยํ? โสตายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น จกฺขุนฺทฺริยํ.

๘๓๔. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ น โสตินฺทฺริยํ…เป… น ฆานินฺทฺริยํ…เป… น ชิวฺหินฺทฺริยํ…เป… น กายินฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น กายินฺทฺริยํ.

๘๓๕. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายินฺทฺริยํ? โย กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ กายินฺทฺริยํ.

๘๓๖. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กายินฺทฺริยํ? จกฺขายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กายินฺทฺริยํ.

๘๓๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น อิตฺถินฺทฺริยํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น อิตฺถินฺทฺริยํ.

๘๓๘. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อิตฺถินฺทฺริยํ? ยํ อิตฺถิยา อิตฺถิลิงฺคํ อิตฺถินิมิตฺตํ อิตฺถิกุตฺตํ อิตฺถากปฺโป อิตฺถตฺตํ อิตฺถิภาโว – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อิตฺถินฺทฺริยํ.

๘๓๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ น อิตฺถินฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น อิตฺถินฺทฺริยํ.

๘๔๐. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น ปุริสินฺทฺริยํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น ปุริสินฺทฺริยํ.

๘๔๑. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ ปุริสินฺทฺริยํ? ยํ ปุริสสฺส ปุริสลิงฺคํ ปุริสนิมิตฺตํ ปุริสกุตฺตํ ปุริสากปฺโป ปุริสตฺตํ ปุริสภาโว – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ ปุริสินฺทฺริยํ.

๘๔๒. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น ปุริสินฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น ปุริสินฺทฺริยํ.

๘๔๓. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น ชีวิตินฺทฺริยํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ ¶ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น ชีวิตินฺทฺริยํ.

๘๔๔. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ ชีวิตินฺทฺริยํ? โย เตสํ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ ชีวิตินฺทฺริยํ.

๘๔๕. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น ชีวิตินฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น ชีวิตินฺทฺริยํ.

๘๔๖. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กายวิฺตฺติ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กายวิฺตฺติ.

๘๔๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ กายวิฺตฺติ? ยา กุสลจิตฺตสฺส วา อกุสลจิตฺตสฺส วา อพฺยากตจิตฺตสฺส วา อภิกฺกมนฺตสฺส วา ปฏิกฺกมนฺตสฺส วา อาโลเกนฺตสฺส วา วิโลเกนฺตสฺส วา สมิฺเชนฺตสฺส วา ปสาเรนฺตสฺส วา กายสฺส ถมฺภนา สนฺถมฺภนา สนฺถมฺภิตตฺตํ วิฺตฺติ วิฺาปนา วิฺาปิตตฺตํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ กายวิฺตฺติ.

๘๔๘. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น กายวิฺตฺติ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น กายวิฺตฺติ.

๘๔๙. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น วจีวิฺตฺติ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น วจีวิฺตฺติ.

๘๕๐. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ วจีวิฺตฺติ? ยา กุสลจิตฺตสฺส วา อกุสลจิตฺตสฺส วา อพฺยากตจิตฺตสฺส วา วาจา คิรา พฺยปฺปโถ อุทีรณํ โธโส โฆสกมฺมํ วาจา วจีเภโท, อยํ วุจฺจติ วาจา. ยา ตาย วาจาย วิฺตฺติ วิฺาปนา วิฺาปิตตฺตํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ วจีวิฺตฺติ ¶ .

๘๕๑. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น วจีวิฺตฺติ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น วจีวิฺตฺติ.

๘๕๒. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น อากาสธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น อากาสธาตุ.

๘๕๓. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อากาสธาตุ? โย อากาโส อากาสคตํ อฆํ อฆคตํ วิวโร วิวรคตํ อสมฺผุฏฺํ จตูหิ มหาภูเตหิ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อากาสธาตุ.

๘๕๔. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ น อากาสธาตุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น อากาสธาตุ.

๘๕๕. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น อาโปธาตุ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น อาโปธาตุ.

๘๕๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ อาโปธาตุ? ยํ อาโป อาโปคตํ สิเนโห สิเนหคตํ พนฺธนตฺตํ รูปสฺส – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ อาโปธาตุ.

๘๕๗. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ น อาโปธาตุ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น อาโปธาตุ.

๘๕๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น ลหุตา? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น ลหุตา.

๘๕๙. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส ลหุตา? ยา รูปสฺส ลหุตา ลหุปริณามตา อทนฺธนตา อวิตฺถนตา – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส ลหุตา.

๘๖๐. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น ลหุตา? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น ลหุตา.

๘๖๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น มุทุตา? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น มุทุตา.

๘๖๒. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส มุทุตา? ยา ¶ รูปสฺส มุทุตา มทฺทวตา อกกฺขฬตา อกถินตา – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส มุทุตา.

๘๖๓. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น มุทุตา? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น มุทุตา.

๘๖๔. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น กมฺมฺตา? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น กมฺมฺตา.

๘๖๕. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส กมฺมฺตา? ยา รูปสฺส กมฺมฺตา กมฺมฺตฺตํ กมฺมฺภาโว – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส กมฺมฺตา.

๘๖๖. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น กมฺมฺตา? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น กมฺมฺตา.

๘๖๗. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น อุปจโย? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น อุปจโย.

๘๖๘. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส อุปจโย? โย อายตนานํ อาจโย, โส รูปสฺส อุปจโย – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส อุปจโย.

๘๖๙. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น อุปจโย? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น อุปจโย.

๘๗๐. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น สนฺตติ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น สนฺตติ.

๘๗๑. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส สนฺตติ? โย รูปสฺส อุปจโย, สา รูปสฺส สนฺตติ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส สนฺตติ.

๘๗๒. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น สนฺตติ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น สนฺตติ.

๘๗๓. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น ชรตา? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น ชรตา.

๘๗๔. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส ชรตา? ยา รูปสฺส ชรา ชีรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส ชรตา.

๘๗๕. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น ชรตา? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น ชรตา.

๘๗๖. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น อนิจฺจตา? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ รูปสฺส น อนิจฺจตา.

๘๗๗. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส อนิจฺจตา? โย รูปสฺส ขโย วโย เภโท ปริเภโท อนิจฺจตา อนฺตรธานํ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส อนิจฺจตา.

๘๗๘. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น อนิจฺจตา? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ รูปสฺส น อนิจฺจตา.

๘๗๙. กตมํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กพฬีกาโร อาหาโร? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อชฺฌตฺติกํ น กพฬีกาโร อาหาโร ¶ .

๘๘๐. กตมํ ตํ รูปํ พาหิรํ กพฬีกาโร อาหาโร? โอทโน กุมฺมาโส สตฺตุ มจฺโฉ มํสํ ขีรํ ทธิ สปฺปิ นวนีตํ เตลํ มธุ ผาณิตํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ ยมฺหิ ยมฺหิ ¶ ชนปเท เตสํ เตสํ สตฺตานํ มุขาสิยํ ทนฺตวิขาทนํ คลชฺโฌหรณียํ กุจฺฉิวิตฺถมฺภนํ ยาย โอชาย สตฺตา ยาเปนฺติ – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ กพฬีกาโร อาหาโร.

๘๘๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ พาหิรํ น กพฬีกาโร อาหาโร? รูปายตนํ…เป… รูปสฺส อนิจฺจตา – อิทํ ตํ รูปํ พาหิรํ น กพฬีกาโร อาหาโร.

๘๘๒. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา อุปาทิณฺณํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ อากาสธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา อุปาทิณฺณํ.

๘๘๓. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา อนุปาทิณฺณํ? สทฺทายตนํ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา ¶ รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ อากาสธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา อนุปาทิณฺณํ.

๘๘๔. กตมํ ตํ รูปํ โน อุปาทา อุปาทิณฺณํ? กมฺมสฺส กตตฺตา โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ¶ ตํ รูปํ โน อุปาทา อุปาทิณฺณํ.

๘๘๕. กตมํ ¶ ตํ รูปํ โน อุปาทา อนุปาทิณฺณํ? น กมฺมสฺส กตตฺตา โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา อนุปาทิณฺณํ.

๘๘๖. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา อุปาทิณฺณุปาทานิยํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ อากาสธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา อุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๘๘๗. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ? สทฺทายตนํ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ¶ ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ อากาสธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๘๘๘. กตมํ ตํ รูปํ โน อุปาทา อุปาทิณฺณุปาทานิยํ? กมฺมสฺส กตตฺตา โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา อุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๘๘๙. กตมํ ตํ รูปํ โน อุปาทา อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ? น กมฺมสฺส กตตฺตา โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ.

๘๙๐. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา สปฺปฏิฆํ? จกฺขายตนํ…เป… รสายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา สปฺปฏิฆํ.

๘๙๑. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา ¶ อปฺปฏิฆํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา อปฺปฏิฆํ.

๘๙๒. กตมํ ตํ รูปํ โน อุปาทา สปฺปฏิฆํ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา สปฺปฏิฆํ.

๘๙๓. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ โน อุปาทา อปฺปฏิฆํ? อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา อปฺปฏิฆํ.

๘๙๔. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา โอฬาริกํ? จกฺขายตนํ…เป… รสายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา โอฬาริกํ.

๘๙๕. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา สุขุมํ อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา สุขุมํ.

๘๙๖. กตมํ ตํ รูปํ โน อุปาทา โอฬาริกํ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา โอฬาริกํ.

๘๙๗. กตมํ ตํ รูปํ โน อุปาทา สุขุมํ? อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา สุขุมํ.

๘๙๘. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา ทูเร? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา ทูเร.

๘๙๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อุปาทา สนฺติเก? จกฺขายตนํ…เป… รสายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา สนฺติเก.

๙๐๐. กตมํ ตํ รูปํ โน อุปาทา ทูเร? อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา ทูเร.

๙๐๑. กตมํ ตํ รูปํ โน อุปาทา สนฺติเก? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ โน อุปาทา สนฺติเก.

๙๐๒. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ สนิทสฺสนํ? กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ สนิทสฺสนํ.

๙๐๓. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ อนิทสฺสนํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา ¶ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ อนิทสฺสนํ.

๙๐๔. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ สนิทสฺสนํ? น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ สนิทสฺสนํ.

๙๐๕. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ อนิทสฺสนํ? สทฺทายตนํ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา ¶ , ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ อนิทสฺสนํ.

๙๐๖. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ สปฺปฏิฆํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ สปฺปฏิฆํ.

๙๐๗. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ อปฺปฏิฆํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ อปฺปฏิฆํ.

๙๐๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ สปฺปฏิฆํ? สทฺทายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ สปฺปฏิฆํ.

๙๐๙. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ อปฺปฏิฆํ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ ¶ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ ¶ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ อปฺปฏิฆํ.

๙๑๐. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ มหาภูตํ? กมฺมสฺส กตตฺตา โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ มหาภูตํ.

๙๑๑. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ น มหาภูตํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ อากาสธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ น มหาภูตํ.

๙๑๒. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ มหาภูตํ? น กมฺมสฺส กตตฺตา โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ มหาภูตํ.

๙๑๓. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ น มหาภูตํ? สทฺทายตนํ ¶ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ อากาสธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ น มหาภูตํ.

๙๑๔. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ โอฬาริกํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ ¶ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ โอฬาริกํ.

๙๑๕. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ สุขุมํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส ¶ อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ สุขุมํ.

๙๑๖. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ โอฬาริกํ? สทฺทายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ โอฬาริกํ.

๙๑๗. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ สุขุมํ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ สุขุมํ.

๙๑๘. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ ทูเร? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ ทูเร.

๙๑๙. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ สนฺติเก? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณํ สนฺติเก.

๙๒๐. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ ทูเร? กายวิฺตฺติ ¶ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส ¶ กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ ทูเร.

๙๒๑. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ สนฺติเก? สทฺทายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณํ สนฺติเก.

๙๒๒. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ สนิทสฺสนํ? กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ สนิทสฺสนํ.

๙๒๓. กตมํ ¶ ¶ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ อนิทสฺสนํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ อนิทสฺสนํ.

๙๒๔. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ สนิทสฺสนํ? น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ สนิทสฺสนํ.

๙๒๕. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ อนิทสฺสนํ? สทฺทายตนํ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ ¶ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ อนิทสฺสนํ.

๙๒๖. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ สปฺปฏิฆํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ ¶ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ สปฺปฏิฆํ.

๙๒๗. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ อปฺปฏิฆํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ อปฺปฏิฆํ.

๙๒๘. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ สปฺปฏิฆํ? สทฺทายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ สปฺปฏิฆํ.

๙๒๙. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ อปฺปฏิฆํ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ¶ ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ อปฺปฏิฆํ.

๙๓๐. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ มหาภูตํ? กมฺมสฺส กตตฺตา โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ มหาภูตํ ¶ .

๙๓๑. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ น มหาภูตํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ อากาสธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ น มหาภูตํ.

๙๓๒. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ มหาภูตํ? น กมฺมสฺส กตตฺตา โผฏฺพฺพายตนํ อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ มหาภูตํ.

๙๓๓. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ น มหาภูตํ? สทฺทายตนํ ¶ กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ อากาสธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ น มหาภูตํ.

๙๓๔. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ โอฬาริกํ? จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ โอฬาริกํ.

๙๓๕. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ สุขุมํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ ¶ สุขุมํ.

๙๓๖. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ โอฬาริกํ? สทฺทายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ โอฬาริกํ.

๙๓๗. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ สุขุมํ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ สุขุมํ.

๙๓๘. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ ทูเร? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ ทูเร.

๙๓๙. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ สนฺติเก จกฺขายตนํ…เป… กายายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทิณฺณุปาทานิยํ สนฺติเก.

๙๔๐. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ ทูเร? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส ชรตา รูปสฺส อนิจฺจตา, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ ¶ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ ทูเร.

๙๔๑. กตมํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ สนฺติเก? สทฺทายตนํ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา รูปายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ อนุปาทิณฺณุปาทานิยํ สนฺติเก.

๙๔๒. กตมํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ อินฺทฺริยํ? จกฺขุนฺทฺริยํ…เป… กายินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ อินฺทฺริยํ.

๙๔๓. กตมํ ¶ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ น อินฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ น อินฺทฺริยํ.

๙๔๔. กตมํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ อินฺทฺริยํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ อินฺทฺริยํ.

๙๔๕. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ น อินฺทฺริยํ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ น อินฺทฺริยํ.

๙๔๖. กตมํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ มหาภูตํ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ มหาภูตํ.

๙๔๗. กตมํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ น มหาภูตํ? จกฺขายตนํ…เป… รสายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ สปฺปฏิฆํ น มหาภูตํ.

๙๔๘. กตมํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ มหาภูตํ? อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ มหาภูตํ.

๙๔๙. กตมํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ น มหาภูตํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อปฺปฏิฆํ น มหาภูตํ.

๙๕๐. กตมํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ โอฬาริกํ? จกฺขุนฺทฺริยํ…เป… กายินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ โอฬาริกํ.

๙๕๑. กตมํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ สุขุมํ? อิตฺถินฺทฺริยํ ¶ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ ¶ สุขุมํ.

๙๕๒. กตมํ ¶ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ โอฬาริกํ? รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ โอฬาริกํ.

๙๕๓. กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ สุขุมํ? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ สุขุมํ.

๙๕๔. กตมํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ ทูเร? อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ ทูเร.

๙๕๕. กตมํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ สนฺติเก? จกฺขุนฺทฺริยํ…เป… กายินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ อินฺทฺริยํ สนฺติเก.

๙๕๖. กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ ทูเร? กายวิฺตฺติ วจีวิฺตฺติ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ ทูเร.

๙๕๗. กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ สนฺติเก? รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ สนฺติเก.

๙๕๘. กตมํ ตํ รูปํ มหาภูตํ โอฬาริกํ? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ มหาภูตํ โอฬาริกํ.

๙๕๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ มหาภูตํ สุขุมํ? อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ มหาภูตํ สุขุมํ.

๙๖๐. กตมํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ โอฬาริกํ? จกฺขายตนํ…เป… รสายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ โอฬาริกํ.

๙๖๑. กตมํ ¶ ตํ รูปํ น มหาภูตํ สุขุมํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ สุขุมํ.

๙๖๒. กตมํ ตํ รูปํ มหาภูตํ ทูเร? อาโปธาตุ – อิทํ ตํ รูปํ มหาภูตํ ทูเร.

๙๖๓. กตมํ ตํ รูปํ มหาภูตํ สนฺติเก? โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ มหาภูตํ สนฺติเก.

๙๖๔. กตมํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ ทูเร? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… ¶ กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ ทูเร.

๙๖๕. กตมํ ¶ ตํ รูปํ น มหาภูตํ สนฺติเก? จกฺขายตนํ…เป… รสายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ น มหาภูตํ สนฺติเก.

๙๖๖. รูปายตนํ ทิฏฺํ, สทฺทายตนํ สุตํ, คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ มุตํ, สพฺพํ รูปํ มนสา วิฺาตํ รูปํ.

๙๖๗. กตมํ ตํ รูปํ ปถวีธาตุ? ยํ กกฺขฬํ ขรคตํ [ขริคตํ (ก.)] กกฺขฬตฺตํ กกฺขฬภาโว อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา อุปาทิณฺณํ วา อนุปาทิณฺณํ วา – อิทํ ตํ รูปํ ปถวีธาตุ.

๙๖๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ อาโปธาตุ? ยํ อาโป อาโปคตํ สิเนโห สิเนหคตํ พนฺธนตฺตํ รูปสฺส อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา อุปาทิณฺณํ วา อนุปาทิณฺณํ วา – อิทํ ตํ รูปํ อาโปธาตุ.

๙๖๙. กตมํ ¶ ตํ รูปํ เตโชธาตุ? ยํ เตโช เตโชคตํ อุสฺมา อุสฺมาคตํ อุสุมํ อุสุมคตํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา อุปาทิณฺณํ วา อนุปาทิณฺณํ วา – อิทํ ตํ รูปํ เตโชธาตุ.

๙๗๐. กตมํ ตํ รูปํ วาโยธาตุ? ยํ วาโย วาโยคตํ ถมฺภิตตฺตํ รูปสฺส อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา อุปาทิณฺณํ วา อนุปาทิณฺณํ วา – อิทํ ตํ รูปํ วาโยธาตุ.

๙๗๑. กตมํ ตํ รูปํ อุปาทา? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อุปาทา.

๙๗๒. รูปายตนํ ¶ จกฺขุวิฺเยฺยํ รูปํ, สทฺทายตนํ โสตวิฺเยฺยํ รูปํ, คนฺธายตนํ ฆานวิฺเยฺยํ รูปํ, รสายตนํ ชิวฺหาวิฺเยฺยํ รูปํ, โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺเยฺยํ รูปํ, สพฺพํ รูปํ มโนวิฺเยฺยํ รูปํ.

๙๗๓. รูปายตนํ ¶ ¶ จกฺขุวิฺเยฺยํ รูปํ, สทฺทายตนํ โสตวิฺเยฺยํ รูปํ, คนฺธายตนํ ฆานวิฺเยฺยํ รูปํ, รสายตนํ ชิวฺหาวิฺเยฺยํ รูปํ, โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺเยฺยํ รูปํ, รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ มโนธาตุวิฺเยฺยํ รูปํ, สพฺพํ รูปํ มโนวิฺาณธาตุวิฺเยฺยํ รูปํ.

๙๗๔. รูปายตนํ ¶ จกฺขุวิฺเยฺยํ รูปํ, สทฺทายตนํ โสตวิฺเยฺยํ รูปํ, คนฺธายตนํ ฆานวิฺเยฺยํ รูปํ, รสายตนํ ชิวฺหาวิฺเยฺยํ รูปํ, มนาปิโย โผฏฺพฺโพ สุขสมฺผสฺโส กายวิฺเยฺยํ รูปํ, อมนาปิโย โผฏฺพฺโพ ทุกฺขสมฺผสฺโส กายวิฺเยฺยํ รูปํ, รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ มโนธาตุวิฺเยฺยํ รูปํ, สพฺพํ รูปํ มโนวิฺาณธาตุวิฺเยฺยํ รูปํ.

๙๗๕. กตมํ ตํ รูปํ จกฺขุนฺทฺริยํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุนฺทฺริยํ ¶ .

๙๗๖. กตมํ ตํ รูปํ โสตินฺทฺริยํ…เป… ฆานินฺทฺริยํ…เป… ชิวฺหินฺทฺริยํ…เป… กายินฺทฺริยํ ¶ …เป… อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… ปุริสินฺทฺริยํ…เป… ชีวิตินฺทฺริยํ? โย เตสํ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ ชีวิตินฺทฺริยํ.

๙๗๗. กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ? รูปายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ.

๙๗๘. กตมํ ¶ ตํ รูปํ จกฺขุนฺทฺริยํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขุนฺทฺริยํ.

๙๗๙. กตมํ ตํ รูปํ โสตินฺทฺริยํ…เป… ฆานินฺทฺริยํ…เป… ชิวฺหินฺทฺริยํ…เป… กายินฺทฺริยํ…เป… อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… ปุริสินฺทฺริยํ…เป… ชีวิตินฺทฺริยํ? โย เตสํ รูปีนํ ธมฺมานํ ¶ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา ชีวิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ – อิทํ ตํ รูปํ ชีวิตินฺทฺริยํ.

๙๘๐. กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ สปฺปฏิฆํ? รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ สปฺปฏิฆํ.

๙๘๑. กตมํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ อปฺปฏิฆํ? กายวิฺตฺติ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ น อินฺทฺริยํ อปฺปฏิฆํ.

๙๘๒. กตมํ ¶ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ? ยํ จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทาย ปสาโท…เป… สุฺโ คาโม เปโส – อิทํ ตํ รูปํ จกฺขายตนํ ¶ .

๙๘๓. กตมํ ตํ รูปํ โสตายตนํ…เป… ฆานายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ…เป… กายายตนํ…เป… รูปายตนํ…เป… สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ…เป… รสายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ? ปถวีธาตุ…เป… โผฏฺพฺพธาตุ เปสา – อิทํ ตํ รูปํ โผฏฺพฺพายตนํ.

๙๘๔. กตมํ ตํ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ? อิตฺถินฺทฺริยํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิทํ ตํ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ.

๙๘๕. กตเม ¶ ¶ ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? ตีณิ กุสลมูลานิ – อโลโภ, อโทโส, อโมโห; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา กุสลา.

๙๘๖. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ตีณิ อกุสลมูลานิ – โลโภ, โทโส, โมโห; ตเทกฏฺา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา อกุสลา.

๙๘๗. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ; เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.

๙๘๘. กตเม ธมฺมา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? สุขภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, สุขํ เวทนํ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา.

๙๘๙. กตเม ธมฺมา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? ทุกฺขภูมิยํ กามาวจเร, ทุกฺขํ เวทนํ ¶ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ¶ .

๙๙๐. กตเม ธมฺมา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? อทุกฺขมสุขภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อรูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา.

๙๙๑. กตเม ¶ ธมฺมา วิปากา? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา วิปากา.

๙๙๒. กตเม ¶ ธมฺมา วิปากธมฺมธมฺมา? กุสลากุสลา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา วิปากธมฺมธมฺมา.

๙๙๓. กตเม ธมฺมา เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา? เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา, สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา.

๙๙๔. กตเม ธมฺมา อุปาทิณฺณุปาทานิยา? สาสวา กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ยฺจ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา – อิเม ธมฺมา อุปาทิณฺณุปาทานิยา.

๙๙๕. กตเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณุปาทานิยา? สาสวา กุสลากุสลา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา; ยฺจ รูปํ น กมฺมสฺส ¶ กตตฺตา – อิเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณุปาทานิยา.

๙๙๖. กตเม ¶ ธมฺมา อนุปาทิณฺณอนุปาทานิยา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณอนุปาทานิยา.

๙๙๗. กตเม ธมฺมา สํกิลิฏฺสํกิเลสิกา? ตีณิ อกุสลมูลานิ – โลโภ, โทโส, โมโห; ตเทกฏฺา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา สํกิลิฏฺสํกิเลสิกา.

๙๙๘. กตเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺสํกิเลสิกา? สาสวา กุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ ¶ , สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺสํกิเลสิกา.

๙๙๙. กตเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺอสํกิเลสิกา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺอสํกิเลสิกา.

๑๐๐๐. กตเม ธมฺมา สวิตกฺกสวิจารา? สวิตกฺกสวิจารภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน ¶ , วิตกฺกวิจาเร เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สวิตกฺกสวิจารา.

๑๐๐๑. กตเม ธมฺมา อวิตกฺกวิจารมตฺตา? อวิตกฺกวิจารมตฺตภูมิยํ รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, วิจารํ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อวิตกฺกวิจารมตฺตา.

๑๐๐๒. กตเม ธมฺมา อวิตกฺกอวิจารา? อวิตกฺกอวิจารภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร ¶ , อรูปาวจเร, อปริยาปนฺเน; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อวิตกฺกอวิจารา.

๑๐๐๓. กตเม ธมฺมา ปีติสหคตา? ปีติภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน ¶ , ปีตึ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา ปีติสหคตา.

๑๐๐๔. กตเม ธมฺมา สุขสหคตา? สุขภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, สุขํ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สุขสหคตา.

๑๐๐๕. กตเม ธมฺมา อุเปกฺขาสหคตา? อุเปกฺขาภูมิยํ กามาวจเร, รูปาวจเร, อรูปาวจเร, อปริยาปนฺเน, อุเปกฺขํ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อุเปกฺขาสหคตา.

๑๐๐๖. กตเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา? ตีณิ สํโยชนานิ – สกฺกายทิฏฺิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส.

๑๐๐๗. ตตฺถ ¶ กตมา สกฺกายทิฏฺิ? อิธ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท อริยธมฺเม อวินีโต สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท สปฺปุริสธมฺเม อวินีโต รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา รูปํ, รูปสฺมึ วา อตฺตานํ. เวทนํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, เวทนาวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา เวทนํ, เวทนาย วา อตฺตานํ. สฺํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, สฺาวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา สฺํ, สฺาย ¶ วา อตฺตานํ. สงฺขาเร อตฺตโต ¶ สมนุปสฺสติ, สงฺขารวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา สงฺขาเร, สงฺขาเรสุ วา อตฺตานํ. วิฺาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, วิฺาณวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา วิฺาณํ, วิฺาณสฺมึ วา อตฺตานํ. ยา เอวรูปา ทิฏฺิ ทิฏฺิคตํ ทิฏฺิคหนํ ทิฏฺิกนฺตาโร ทิฏฺิวิสูกายิกํ [ทิฏฺิวิสูกายิตํ (สี.)] ทิฏฺิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺิสํโยชนํ คาโห ปฏิคฺคาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห – อยํ วุจฺจติ สกฺกายทิฏฺิ.

๑๐๐๘. ตตฺถ กตมา วิจิกิจฺฉา? สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ธมฺเม กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, สงฺเฆ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, สิกฺขาย กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ปุพฺพนฺเต กงฺขติ ¶ วิจิกิจฺฉติ, อปรนฺเต กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ปุพฺพนฺตาปรนฺเต กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ. ยา เอวรูปา กงฺขา กงฺขายนา กงฺขายิตตฺตํ วิมติ วิจิกิจฺฉา ทฺเวฬฺหกํ ทฺเวธาปโถ สํสโย อเนกํสคฺคาโห อาสปฺปนา ปริสปฺปนา อปริโยคาหนา ถมฺภิตตฺตํ จิตฺตสฺส มโนวิเลโข – อยํ วุจฺจติ วิจิกิจฺฉา.

๑๐๐๙. ตตฺถ กตโม สีลพฺพตปรามาโส? อิโต พหิทฺธา สมณพฺราหฺมณานํ ‘สีเลน สุทฺธิ, วเตน สุทฺธิ, สีลพฺพเตน สุทฺธี’ติ ยา เอวรูปา ทิฏฺิ ทิฏฺิคตํ ทิฏฺิคหนํ ทิฏฺิกนฺตาโร ทิฏฺิวิสูกายิกํ ทิฏฺิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺิสํโยชนํ คาโห ปฏิคฺคาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห – อยํ ¶ วุจฺจติ สีลพฺพตปรามาโส.

๑๐๑๐. อิมานิ ¶ ตีณิ สํโยชนานิ; ตเทกฏฺา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา.

๑๐๑๑. กตเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพา? อวเสโส โลโภ, โทโส, โมโห; ตเทกฏฺา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพา.

๑๐๑๒. กตเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพา? กุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ ¶ ; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพา.

๑๐๑๓. กตเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา? ตีณิ สํโยชนานิ – สกฺกายทิฏฺิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส.

๑๐๑๔. ตตฺถ กตมา สกฺกายทิฏฺิ…เป… อยํ วุจฺจติ สกฺกายทิฏฺิ.

๑๐๑๕. ตตฺถ ¶ กตมา วิจิกิจฺฉา…เป… อยํ วุจฺจติ วิจิกิจฺฉา.

๑๐๑๖. ตตฺถ กตโม สีลพฺพตปรามาโส…เป… อยํ วุจฺจติ สีลพฺพตปรามาโส.

๑๐๑๗. อิมานิ ตีณิ สํโยชนานิ; ตเทกฏฺา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา. ตีณิ สํโยชนานิ – สกฺกายทิฏฺิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส ¶ – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา. ตเทกฏฺโ โลโภ, โทโส, โมโห – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตู. ตเทกฏฺา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา.

๑๐๑๘. กตเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา? อวเสโส โลโภ, โทโส, โมโห – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตู. ตเทกฏฺา ¶ จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา.

๑๐๑๙. กตเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา? เต ธมฺเม เปตฺวา อวเสสา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา.

๑๐๒๐. กตเม ธมฺมา อาจยคามิโน? สาสวา กุสลากุสลา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อาจยคามิโน.

๑๐๒๑. กตเม ธมฺมา อปจยคามิโน? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา อปจยคามิโน.

๑๐๒๒. กตเม ¶ ธมฺมา เนว อาจยคามิ น อปจยคามิโน? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา ¶ ; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; เย จ ธมฺมา กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนว อาจยคามิ น อปจยคามิโน.

๑๐๒๓. กตเม ธมฺมา เสกฺขา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, เหฏฺิมานิ จ ตีณิ สามฺผลานิ – อิเม ธมฺมา เสกฺขา.

๑๐๒๔. กตเม ¶ ธมฺมา อเสกฺขา? อุปริฏฺิมํ [อุปริมํ (สฺยา.)] อรหตฺตผลํ – อิเม ธมฺมา อเสกฺขา.

๑๐๒๕. กตเม ธมฺมา เนวเสกฺขนาเสกฺขา? เต ธมฺเม เปตฺวา, อวเสสา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เนวเสกฺขนาเสกฺขา.

๑๐๒๖. กตเม ¶ ธมฺมา ปริตฺตา? สพฺเพว กามาวจรา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา; รูปกฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา ปริตฺตา.

๑๐๒๗. กตเม ธมฺมา มหคฺคตา? รูปาวจรา, อรูปาวจรา, กุสลาพฺยากตา ธมฺมา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มหคฺคตา.

๑๐๒๘. กตเม ธมฺมา อปฺปมาณา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อปฺปมาณา.

๑๐๒๙. กตเม ธมฺมา ปริตฺตารมฺมณา? ปริตฺเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา ปริตฺตารมฺมณา.

๑๐๓๐. กตเม ธมฺมา มหคฺคตารมฺมณา? มหคฺคเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ ¶ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา มหคฺคตารมฺมณา.

๑๐๓๑. กตเม ธมฺมา อปฺปมาณารมฺมณา? อปฺปมาเณ ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อปฺปมาณารมฺมณา.

๑๐๓๒. กตเม ¶ ธมฺมา หีนา? ตีณิ อกุสลมูลานิ – โลโภ, โทโส, โมโห; ตเทกฏฺา จ กิเลสา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ตํสมุฏฺานํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, มโนกมฺมํ – อิเม ธมฺมา หีนา.

๑๐๓๓. กตเม ธมฺมา มชฺฌิมา? สาสวา กุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, รูปกฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มชฺฌิมา.

๑๐๓๔. กตเม ธมฺมา ปณีตา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา ปณีตา.

๑๐๓๕. กตเม ¶ ธมฺมา มิจฺฉตฺตนิยตา? ปฺจ กมฺมานิ อานนฺตริกานิ, ยา จ มิจฺฉาทิฏฺินิยตา – อิเม ธมฺมา มิจฺฉตฺตนิยตา.

๑๐๓๖. กตเม ธมฺมา สมฺมตฺตนิยตา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา สมฺมตฺตนิยตา.

๑๐๓๗. กตเม ¶ ธมฺมา อนิยตา? เต ธมฺเม เปตฺวา, อวเสสา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อนิยตา.

๑๐๓๘. กตเม ธมฺมา มคฺคารมฺมณา? อริยมคฺคํ อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา มคฺคารมฺมณา.

๑๐๓๙. กตเม ¶ ธมฺมา มคฺคเหตุกา? อริยมคฺคสมงฺคิสฺส มคฺคงฺคานิ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มคฺคเหตุกา. อริยมคฺคสมงฺคิสฺส ¶ สมฺมาทิฏฺิ มคฺโค เจว เหตุ จ, สมฺมาทิฏฺึ เปตฺวา, ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มคฺคเหตุกา. อริยมคฺคสมงฺคิสฺส อโลโภ, อโทโส, อโมโห – อิเม ธมฺมา มคฺคเหตู. ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มคฺคเหตุกา.

๑๐๔๐. กตเม ธมฺมา มคฺคาธิปติโน? อริยมคฺคํ อธิปตึ กริตฺวา เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา มคฺคาธิปติโน. อริยมคฺคสมงฺคิสฺส วีมํสาธิปเตยฺยํ มคฺคํ ภาวยนฺตสฺส วีมํสํ เปตฺวา; ตํสมฺปยุตฺโต เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา มคฺคาธิปติโน.

๑๐๔๑. กตเม ธมฺมา อุปฺปนฺนา? เย ธมฺมา ชาตา ภูตา สฺชาตา นิพฺพตฺตา อภินิพฺพตฺตา ปาตุภูตา อุปฺปนฺนา สมุปฺปนฺนา อุฏฺิตา สมุฏฺิตา อุปฺปนฺนา อุปฺปนฺนํเสน สงฺคหิตา, รูปํ [รูปา (พหูสุ)], เวทนา, สฺา, สงฺขารา, วิฺาณํ – อิเม ธมฺมา อุปฺปนฺนา.

๑๐๔๒. กตเม ธมฺมา อนุปฺปนฺนา? เย ธมฺมา อชาตา อภูตา อสฺชาตา อนิพฺพตฺตา อนภินิพฺพตฺตา อปาตุภูตา ¶ อนุปฺปนฺนา อสมุปฺปนฺนา อนุฏฺิตา อสมุฏฺิตา อนุปฺปนฺนา อนุปฺปนฺนํเสน สงฺคหิตา, รูปํ, เวทนา, สฺา, สงฺขารา, วิฺาณํ – อิเม ธมฺมา อนุปฺปนฺนา.

๑๐๔๓. กตเม ¶ ธมฺมา อุปฺปาทิโน? กุสลากุสลานํ ธมฺมานํ อวิปกฺกวิปากานํ วิปากา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; ยฺจ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา อุปฺปชฺชิสฺสติ – อิเม ธมฺมา อุปฺปาทิโน.

๑๐๔๔. กตเม ¶ ธมฺมา อตีตา? เย ธมฺมา อตีตา นิรุทฺธา วิคตา วิปริณตา อตฺถงฺคตา อพฺภตฺถงฺคตา อุปฺปชฺชิตฺวา วิคตา อตีตา อตีตํเสน สงฺคหิตา, รูปํ, เวทนา, สฺา, สงฺขารา, วิฺาณํ – อิเม ธมฺมา อตีตา.

๑๐๔๕. กตเม ธมฺมา อนาคตา? เย ธมฺมา อชาตา อภูตา อสฺชาตา อนิพฺพตฺตา อนภินิพฺพตฺตา ¶ อปาตุภูตา อนุปฺปนฺนา อสมุปฺปนฺนา อนุฏฺิตา อสมุฏฺิตา อนาคตา อนาคตํเสน สงฺคหิตา, รูปํ, เวทนา, สฺา, สงฺขารา, วิฺาณํ – อิเม ธมฺมา อนาคตา.

๑๐๔๖. กตเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนา? เย ธมฺมา ชาตา ภูตา สฺชาตา นิพฺพตฺตา อภินิพฺพตฺตา ปาตุภูตา อุปฺปนฺนา สมุปฺปนฺนา อุฏฺิตา สมุฏฺิตา ปจฺจุปฺปนฺนา ปจฺจุปฺปนฺนํเสน สงฺคหิตา, รูปํ, เวทนา, สฺา, สงฺขารา, วิฺาณํ – อิเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนา.

๑๐๔๗. กตเม ธมฺมา อตีตารมฺมณา? อตีเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อตีตารมฺมณา.

๑๐๔๘. กตเม ธมฺมา อนาคตารมฺมณา? อนาคเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ ¶ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อนาคตารมฺมณา.

๑๐๔๙. กตเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา? ปจฺจุปฺปนฺเน ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา.

๑๐๕๐. กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตา? เย ธมฺมา เตสํ เตสํ สตฺตานํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ นิยตา ปาฏิปุคฺคลิกา อุปาทิณฺณา, รูปํ, เวทนา, สฺา, สงฺขารา, วิฺาณํ – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตา.

๑๐๕๑. กตเม ธมฺมา พหิทฺธา? เย ธมฺมา เตสํ เตสํ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ อชฺฌตฺตํ ¶ ปจฺจตฺตํ นิยตา ปาฏิปุคฺคลิกา อุปาทิณฺณา, รูปํ, เวทนา, สฺา, สงฺขารา, วิฺาณํ – อิเม ธมฺมา พหิทฺธา.

๑๐๕๒. กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตพหิทฺธา? ตทุภยํ – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตพหิทฺธา.

๑๐๕๓. กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตารมฺมณา? อชฺฌตฺเต ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตารมฺมณา.

๑๐๕๔. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา พหิทฺธารมฺมณา? พหิทฺธา ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา พหิทฺธารมฺมณา.

๑๐๕๕. กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา? อชฺฌตฺตพหิทฺธา ธมฺเม อารพฺภ เย อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา.

๑๐๕๖. กตเม ธมฺมา สนิทสฺสนสปฺปฏิฆา? รูปายตนํ – อิเม ธมฺมา สนิทสฺสนสปฺปฏิฆา.

๑๐๕๗. กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนสปฺปฏิฆา? จกฺขายตนํ, โสตายตนํ, ฆานายตนํ, ชิวฺหายตนํ, กายายตนํ, สทฺทายตนํ, คนฺธายตนํ ¶ , รสายตนํ, โผฏฺพฺพายตนํ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนสปฺปฏิฆา.

๑๐๕๘. กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนอปฺปฏิฆา? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ; ยฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ; อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนอปฺปฏิฆา.

๑๐๕๙. กตเม ธมฺมา เหตู? ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู, นว กามาวจรเหตู ฉ รูปาวจรเหตู, ฉ อรูปาวจรเหตู, ฉ อปริยาปนฺนเหตู.

๑๐๖๐. ตตฺถ กตเม ตโย กุสลเหตู? อโลโภ, อโทโส, อโมโห.

๑๐๖๑. ตตฺถ ¶ กตโม อโลโภ? โย อโลโภ อลุพฺภนา อลุพฺภิตตฺตํ อสาราโค อสารชฺชนา อสารชฺชิตตฺตํ อนภิชฺฌา อโลโภ กุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ อโลโภ.

๑๐๖๒. ตตฺถ ¶ กตโม อโทโส? โย ¶ อโทโส อทุสฺสนา อทุสฺสิตตฺตํ เมตฺติ เมตฺตายนา เมตฺตายิตตฺตํ อนุทฺทา อนุทฺทายนา อนุทายิตตฺตํ หิเตสิตา อนุกมฺปา อพฺยาปาโท อพฺยาปชฺโช อโทโส กุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ อโทโส.

๑๐๖๓. ตตฺถ กตโม อโมโห? ทุกฺเข าณํ, ทุกฺขสมุทเย าณํ, ทุกฺขนิโรเธ าณํ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย าณํ, ปุพฺพนฺเต าณํ, อปรนฺเต าณํ, ปุพฺพนฺตาปรนฺเต าณํ, อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ าณํ, ยา เอวรูปา ปฺา ¶ ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ – อยํ วุจฺจติ อโมโห.

๑๐๖๔. ตตฺถ กตเม ตโย อกุสลเหตู? โลโภ, โทโส, โมโห.

๑๐๖๕. ตตฺถ กตโม โลโภ? โย ราโค สาราโค อนุนโย อนุโรโธ นนฺที นนฺทีราโค [นนฺทิราโค (สี.)] จิตฺตสฺส สาราโค อิจฺฉา มุจฺฉา อชฺโฌสานํ เคโธ ปลิเคโธ สงฺโค ปงฺโก เอชา มายา ชนิกา สฺชนนี สิพฺพินี [สิพฺพนี (สี.)] ชาลินี สริตา วิสตฺติกา สุตฺตํ วิสฏา อายูหินี [อายูหนี (สี. สฺยา.)] ทุติยา ปณิธิ ภวเนตฺติ วนํ วนโถ สนฺถโว สิเนโห อเปกฺขา ปฏิพนฺธุ อาสา อาสิสนา อาสิสิตตฺตํ [อาสึสนา อาสึสิตตฺตํ (สี. สฺยา.)] รูปาสา สทฺทาสา คนฺธาสา รสาสา โผฏฺพฺพาสา ลาภาสา ธนาสา ปุตฺตาสา ชีวิตาสา ชปฺปา ปชปฺปา อภิชปฺปา ชปฺปา ชปฺปนา ชปฺปิตตฺตํ โลลุปฺปํ โลลุปฺปายนา โลลุปฺปายิตตฺตํ ปุจฺฉฺชิกตา [ปุฺจิกตา (สฺยา.) ปุจฺฉิกตา (สี.)] สาธุกมฺยตา อธมฺมราโค วิสมโลโภ นิกนฺติ นิกามนา ปตฺถนา ปิหนา สมฺปตฺถนา กามตณฺหา ภวตณฺหา วิภวตณฺหา รูปตณฺหา อรูปตณฺหา นิโรธตณฺหา รูปตณฺหา สทฺทตณฺหา คนฺธตณฺหา ¶ รสตณฺหา โผฏฺพฺพตณฺหา ธมฺมตณฺหา ¶ โอโฆ โยโค คนฺโถ อุปาทานํ อาวรณํ นีวรณํ ฉาทนํ พนฺธนํ อุปกฺกิเลโส อนุสโย ปริยุฏฺานํ ลตา เววิจฺฉํ ทุกฺขมูลํ ทุกฺขนิทานํ ¶ ทุกฺขปฺปภโว มารปาโส มารพฬิสํ มารวิสโย ตณฺหานที ตณฺหาชาลํ ตณฺหาคทฺทุลํ ตณฺหาสมุทฺโท อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ โลโภ.

๑๐๖๖. ตตฺถ ¶ กตโม โทโส? อนตฺถํ เม อจรีติ อาฆาโต ชายติ, อนตฺถํ เม จรตีติ อาฆาโต ชายติ, อนตฺถํ เม จริสฺสตีติ อาฆาโต ชายติ, ปิยสฺส เม มนาปสฺส อนตฺถํ อจริ…เป… อนตฺถํ จรติ…เป… อนตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาโต ชายติ, อปฺปิยสฺส เม อมนาปสฺส อตฺถํ อจริ…เป… อตฺถํ จรติ…เป… อตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาโต ชายติ, อฏฺาเน วา ปน อาฆาโต ชายติ. โย เอวรูโป จิตฺตสฺส อาฆาโต ปฏิฆาโต ปฏิฆํ ปฏิวิโรโธ โกโป ปโกโป สมฺปโกโป โทโส ปโทโส สมฺปโทโส จิตฺตสฺส พฺยาปตฺติ มโนปโทโส โกโธ กุชฺฌนา กุชฺฌิตตฺตํ โทโส ทุสฺสนา ทุสฺสิตตฺตํ พฺยาปตฺติ พฺยาปชฺชนา พฺยาปชฺชิตตฺตํ วิโรโธ ปฏิวิโรโธ จณฺฑิกฺกํ อสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ วุจฺจติ โทโส.

๑๐๖๗. ตตฺถ กตโม โมโห? ทุกฺเข อฺาณํ, ทุกฺขสมุทเย อฺาณํ, ทุกฺขนิโรเธ อฺาณํ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อฺาณํ, ปุพฺพนฺเต อฺาณํ, อปรนฺเต อฺาณํ, ปุพฺพนฺตาปรนฺเต อฺาณํ, อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ อฺาณํ, ยํ เอวรูปํ อฺาณํ อทสฺสนํ อนภิสมโย ¶ อนนุโพโธ อสมฺโพโธ อปฺปฏิเวโธ อสํคาหนา อปริโยคาหนา อสมเปกฺขนา อปจฺจเวกฺขณา อปจฺจกฺขกมฺมํ ทุมฺเมชฺฌํ พาลฺยํ อสมฺปชฺํ โมโห ปโมโห สมฺโมโห อวิชฺชา อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค อวิชฺชานุสโย อวิชฺชาปริยุฏฺานํ อวิชฺชาลงฺคี โมโห อกุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ โมโห.

๑๐๖๘. ตตฺถ กตเม ตโย อพฺยากตเหตู? กุสลานํ วา ธมฺมานํ วิปากโต กิริยาพฺยากเตสุ วา ธมฺเมสุ อโลโภ อโทโส อโมโห – อิเม ตโย อพฺยากตเหตู.

๑๐๖๙. ตตฺถ ¶ กตเม นว กามาวจรเหตู? ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู – อิเม นว กามาวจรเหตู.

๑๐๗๐. ตตฺถ ¶ กตเม ฉ รูปาวจรเหตู? ตโย กุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู – อิเม ฉ รูปาวจรเหตู.

๑๐๗๑. ตตฺถ กตเม ฉ อรูปาวจรเหตู? ตโย ¶ กุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู – อิเม ฉ อรูปาวจรเหตู.

๑๐๗๒. ตตฺถ กตเม ฉ อปริยาปนฺนเหตู? ตโย กุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู – อิเม ฉ อปริยาปนฺนเหตู.

๑๐๗๓. ตตฺถ กตเม ตโย กุสลเหตู? อโลโภ, อโทโส, อโมโห.

๑๐๗๔. ตตฺถ กตโม อโลโภ? โย อโลโภ อลุพฺภนา อลุพฺภิตตฺตํ อสาราโค อสารชฺชนา อสารชฺชิตตฺตํ อนภิชฺฌา อโลโภ กุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ อโลโภ.

๑๐๗๕. ตตฺถ กตโม อโทโส? โย อโทโส อทุสฺสนา อทุสฺสิตตฺตํ…เป… อพฺยาปาโท อพฺยาปชฺโช อโทโส กุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ อโทโส.

๑๐๗๖. ตตฺถ กตโม อโมโห ¶ ? ทุกฺเข าณํ, ทุกฺขสมุทเย าณํ, ทุกฺขนิโรเธ าณํ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย าณํ, ปุพฺพนฺเต าณํ, อปรนฺเต าณํ, ปุพฺพนฺตาปรนฺเต าณํ, อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ าณํ, ยา เอวรูปา ปฺา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุฺํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชฺํ ปโตโท ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ ปฺาสตฺถํ ปฺาปาสาโท ปฺาอาโลโก ปฺาโอภาโส ปฺาปชฺโชโต ปฺารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนํ – อยํ วุจฺจติ อโมโห.

๑๐๗๗. ตตฺถ ¶ ¶ กตเม ตโย อพฺยากตเหตู? กุสลานํ ธมฺมานํ วิปากโต อโลโภ อโทโส อโมโห – อิเม ตโย อพฺยากตเหตู. อิเม ฉ อปริยาปนฺนเหตู – อิเม ธมฺมา เหตู.

๑๐๗๘. กตเม ธมฺมา น เหตู? เต ธมฺเม เปตฺวา, อวเสสา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา; เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา น เหตู.

๑๐๗๙. กตเม ธมฺมา สเหตุกา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สเหตุกา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สเหตุกา ¶ .

๑๐๘๐. กตเม ธมฺมา อเหตุกา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา อเหตุกา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ, สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อเหตุกา.

๑๐๘๑. กตเม ¶ ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา.

๑๐๘๒. กตเม ธมฺมา เหตุวิปฺปยุตฺตา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ, สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา เหตุวิปฺปยุตฺตา.

๑๐๘๓. กตเม ธมฺมา เหตู เจว สเหตุกา จ? โลโภ โมเหน เหตุ เจว สเหตุโก จ, โมโห โลเภน เหตุ เจว สเหตุโก จ, โทโส โมเหน เหตุ เจว สเหตุโก จ, โมโห โทเสน เหตุ เจว สเหตุโก จ; อโลโภ อโทโส อโมโห, เต อฺมฺํ เหตู เจว สเหตุกา จ – อิเม ธมฺมา เหตู เจว สเหตุกา จ.

๑๐๘๔. กตเม ธมฺมา สเหตุกา เจว น จ เหตู? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สเหตุกา เต ¶ ธมฺเม เปตฺวา, เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สเหตุกา เจว น จ เหตู.

๑๐๘๕. กตเม ¶ ธมฺมา เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ? โลโภ โมเหน เหตุ เจว เหตุสมฺปยุตฺโต จ, โมโห โลเภน เหตุ เจว เหตุสมฺปยุตฺโต จ, โทโส โมเหน เหตุ เจว เหตุสมฺปยุตฺโต จ, โมโห โทเสน เหตุ เจว เหตุสมฺปยุตฺโต จ; อโลโภ อโทโส อโมโห ¶ , เต อฺมฺํ เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ – อิเม ธมฺมา เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ.

๑๐๘๖. กตเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตู? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา เต ธมฺเม เปตฺวา, เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตู.

๑๐๘๗. กตเม ธมฺมา น เหตู สเหตุกา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา น เหตู สเหตุกา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา น เหตู สเหตุกา.

๑๐๘๘. กตเม ธมฺมา น เหตู อเหตุกา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา น เหตู อเหตุกา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ, สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา น เหตู อเหตุกา.

๑๐๘๙. กตเม ธมฺมา สปฺปจฺจยา? ปฺจกฺขนฺธา – รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ ¶ , สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สปฺปจฺจยา.

๑๐๙๐. กตเม ธมฺมา อปฺปจฺจยา? อสงฺขตา ธาตุ – อิเม ธมฺมา อปฺปจฺจยา.

๑๐๙๑. กตเม ธมฺมา สงฺขตา? เยว เต ธมฺมา สปฺปจฺจยา, เตว เต ธมฺมา สงฺขตา.

๑๐๙๒. กตเม ¶ ธมฺมา อสงฺขตา? โย เอว โส ธมฺโม อปฺปจฺจโย, โส เอว โส ธมฺโม อสงฺขโต.

๑๐๙๓. กตเม ธมฺมา สนิทสฺสนา? รูปายตนํ – อิเม ธมฺมา สนิทสฺสนา ¶ .

๑๐๙๔. กตเม ¶ ธมฺมา อนิทสฺสนา? จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ, เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ, ยฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนา.

๑๐๙๕. กตเม ธมฺมา สปฺปฏิฆา? จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิเม ธมฺมา สปฺปฏิฆา.

๑๐๙๖. กตเม ธมฺมา อปฺปฏิฆา? เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ, ยฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อปฺปฏิฆา.

๑๐๙๗. กตเม ธมฺมา รูปิโน? จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนฺจ มหาภูตานํ อุปาทาย รูปํ – อิเม ธมฺมา รูปิโน.

๑๐๙๘. กตเม ธมฺมา อรูปิโน? เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อรูปิโน.

๑๐๙๙. กตเม ธมฺมา โลกิยา? สาสวา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, รูปกฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา โลกิยา.

๑๑๐๐. กตเม ธมฺมา โลกุตฺตรา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา โลกุตฺตรา.

๑๑๐๑. กตเม ธมฺมา เกนจิ วิฺเยฺยา, เกนจิ น วิฺเยฺยา? เย ¶ เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา ¶ , น เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา. เย เต ¶ ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา ¶ ชิวฺหาวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา น เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา. เย ¶ เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา จกฺขุวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา; เย วา ปน ¶ เต ธมฺมา โสตวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา ฆานวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา. เย เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา ¶ ชิวฺหาวิฺเยฺยา; เย วา ปน เต ธมฺมา ชิวฺหาวิฺเยฺยา, น เต ธมฺมา กายวิฺเยฺยา. อิเม ธมฺมา เกนจิ วิฺเยฺยา เกนจิ น วิฺเยฺยา.

๑๑๐๒. กตเม ¶ ธมฺมา อาสวา? จตฺตาโร อาสวา – กามาสโว, ภวาสโว, ทิฏฺาสโว, อวิชฺชาสโว.

๑๑๐๓. ตตฺถ ¶ กตโม กามาสโว? โย กาเมสุ กามจฺฉนฺโท กามราโค กามนนฺที กามตณฺหา กามสิเนโห กามปริฬาโห กามมุจฺฉา กามชฺโฌสานํ – อยํ วุจฺจติ กามาสโว.

๑๑๐๔. ตตฺถ กตโม ภวาสโว? โย ภเวสุ ภวฉนฺโท [ภวจฺฉนฺโท (สี. สฺยา.)] ภวราโค ภวนนฺที ภวตณฺหา ภวสิเนโห ภวปริฬาโห ภวมุจฺฉา ภวชฺโฌสานํ – อยํ วุจฺจติ ภวาสโว.

๑๑๐๕. ตตฺถ กตโม ทิฏฺาสโว? สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา, อนฺตวา โลโกติ วา, อนนฺตวา โลโกติ วา, ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, อฺํ ชีวํ อฺํ สรีรนฺติ วา, โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา; ยา เอวรูปา ทิฏฺิ ทิฏฺิคตํ ทิฏฺิคหนํ ทิฏฺิกนฺตาโร ทิฏฺิวิสูกายิกํ ทิฏฺิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺิสํโยชนํ คาโห ปฏิคฺคาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห – อยํ วุจฺจติ ทิฏฺาสโว. สพฺพาปิ มิจฺฉาทิฏฺิ ทิฏฺาสโว.

๑๑๐๖. ตตฺถ กตโม อวิชฺชาสโว? ทุกฺเข อฺาณํ, ทุกฺขสมุทเย อฺาณํ, ทุกฺขนิโรเธ อฺาณํ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อฺาณํ ¶ , ปุพฺพนฺเต อฺาณํ, อปรนฺเต อฺาณํ, ปุพฺพนฺตาปรนฺเต อฺาณํ, อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ อฺาณํः ยํ เอวรูปํ อฺาณํ อทสฺสนํ อนภิสมโย อนนุโพโธ อสมฺโพโธ อปฺปฏิเวโธ อสํคาหนา อปริโยคาหนา อสมเปกฺขนา อปจฺจเวกฺขณา อปจฺจกฺขกมฺมํ ทุมฺเมชฺฌํ พาลฺยํ อสมฺปชฺํ ¶ โมโห ปโมโห สมฺโมโห อวิชฺชา อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค อวิชฺชานุสโย ¶ อวิชฺชาปริยุฏฺานํ อวิชฺชาลงฺคี โมโห อกุสลมูลํ – อยํ วุจฺจติ อวิชฺชาสโว.

๑๑๐๗. กตเม ธมฺมา โน อาสวา? เต ธมฺเม เปตฺวา อวเสสา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา ¶ เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; สพฺพฺจ รูปํ อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา โน อาสวา.

๑๑๐๘. กตเม ธมฺมา สาสวา? กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา; รูปกฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สาสวา.

๑๑๐๙. กตเม ธมฺมา อนาสวา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อนาสวา.

๑๑๑๐. กตเม ธมฺมา อาสวสมฺปยุตฺตา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา ¶ อาสวสมฺปยุตฺตา.

๑๑๑๑. กตเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ; สพฺพฺจ รูปํ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา.

๑๑๑๒. กตเม ธมฺมา อาสวา เจว สาสวา จ? เตเยว อาสวา อาสวา เจว สาสวา จ.

๑๑๑๓. กตเม ธมฺมา สาสวา เจว โน จ อาสวา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สาสวา, เต ธมฺเม เปตฺวา อวเสสา สาสวา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา ¶ , อรูปาวจรา; รูปกฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา สาสวา เจว โน จ อาสวา.

๑๑๑๔. กตเม ธมฺมา อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จ? กามาสโว อวิชฺชาสเวน อาสโว เจว อาสวสมฺปยุตฺโต จ, อวิชฺชาสโว กามาสเวน อาสโว เจว อาสวสมฺปยุตฺโต จ, ภวาสโว อวิชฺชาสเวน อาสโว เจว อาสวสมฺปยุตฺโต จ, อวิชฺชาสโว ภวาสเวน อาสโว เจว อาสวสมฺปยุตฺโต จ, ทิฏฺาสโว อวิชฺชาสเวน อาสโว เจว อาสวสมฺปยุตฺโต จ, อวิชฺชาสโว ¶ ทิฏฺาสเวน อาสโว เจว อาสวสมฺปยุตฺโต จ – อิเม ธมฺมา อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จ.

๑๑๑๕. กตเม ¶ ธมฺมา อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เต ธมฺเม เปตฺวา เวทนากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวา.

๑๑๑๖. กตเม ¶ ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา สาสวา? เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา สาสวา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา กามาวจรา, รูปาวจรา, อรูปาวจรา, รูปกฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา สาสวา.

๑๑๑๗. กตเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา อนาสวา? อปริยาปนฺนา มคฺคา จ, มคฺคผลานิ จ, อสงฺขตา จ ธาตุ – อิเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา อนาสวา.

๑๑๑๘. กตเม ธมฺมา สํโยชนา? ทส สํโยชนานิ – กามราคสํโยชนํ, ปฏิฆสํโยชนํ ¶ , มานสํโยชนํ, ทิฏฺิสํโยชนํ, วิจิกิจฺฉาสํโยชนํ, สีลพฺพตปรามาสสํโยชนํ, ภวราคสํโยชนํ, อิสฺสาสํโยชนํ, มจฺฉริยสํโยชนํ, อวิชฺชาสํโยชนํ.

๑๑๑๙. ตตฺถ กตมํ กามราคสํโยชนํ? โย กาเมสุ กามจฺฉนฺโท กามราโค กามนนฺที กามตณฺหา กามสิเนโห กามปริฬาโห กามมุจฺฉา กามชฺโฌสานํ – อิทํ วุจฺจติ กามราคสํโยชนํ.

๑๑๒๐. ตตฺถ กตมํ ปฏิฆสํโยชนํ? อนตฺถํ เม อจรีติ อาฆาโต ชายติ, อนตฺถํ เม จรตีติ อาฆาโต ชายติ, อนตฺถํ เม จริสฺสตีติ อาฆาโต ชายติ, ปิยสฺส เม มนาปสฺส อนตฺถํ อจริ…เป… อนตฺถํ จรติ…เป… อนตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาโต ชายติ, อปฺปิยสฺส เม อมนาปสฺส อตฺถํ อจริ…เป… อตฺถํ จรติ…เป… อตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาโต ¶ ชายติ, อฏฺาเน วา ปน ¶ อาฆาโต ชายติ. โย เอวรูโป จิตฺตสฺส อาฆาโต ปฏิฆาโต ปฏิฆํ ปฏิวิโรโธ โกโป ปโกโป สมฺปโกโป โทโส ปโทโส สมฺปโทโส จิตฺตสฺส พฺยาปตฺติ มโนปโทโส โกโธ กุชฺฌนา กุชฺฌิตตฺตํ โทโส ทุสฺสนา ทุสฺสิตตฺตํ พฺยาปตฺติ พฺยาปชฺชนา พฺยาปชฺชิตตฺตํ วิโรโธ ปฏิวิโรโธ จณฺฑิกฺกํ อสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อิทํ วุจฺจติ ปฏิฆสํโยชนํ.

๑๑๒๑. ตตฺถ กตมํ มานสํโยชนํ? เสยฺโยหมสฺมีติ มาโน, สทิโสหมสฺมีติ มาโน, หีโนหมสฺมีติ ¶ มาโน. โย เอวรูโป มาโน มฺนา มฺิตตฺตํ อุนฺนติ อุนฺนโม [อุณฺณติ อุณฺณาโม (สฺยา.)] ธโช สมฺปคฺคาโห เกตุกมฺยตา จิตฺตสฺส – อิทํ วุจฺจติ มานสํโยชนํ.

๑๑๒๒. ตตฺถ กตมํ ทิฏฺิสํโยชนํ? สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา, อนฺตวา โลโกติ วา, อนนฺตวา โลโกติ วา, ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, อฺํ ชีวํ อฺํ สรีรนฺติ วา, โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา; ยา เอวรูปา ทิฏฺิ ทิฏฺิคตํ ทิฏฺิคหนํ ทิฏฺิกนฺตาโร ทิฏฺิวิสูกายิกํ ทิฏฺิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺิสํโยชนํ คาโห ปฏิคฺคาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ¶ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห – อิทํ วุจฺจติ ทิฏฺิสํโยชนํ. เปตฺวา สีลพฺพตปรามาสสํโยชนํ สพฺพาปิ มิจฺฉาทิฏฺิ ¶ ทิฏฺิสํโยชนํ.

๑๑๒๓. ตตฺถ กตมํ วิจิกิจฺฉาสํโยชนํ? สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ธมฺเม กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, สงฺเฆ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, สิกฺขาย กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ปุพฺพนฺเต กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, อปรนฺเต กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, ปุพฺพนฺตาปรนฺเต กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ, อิทปฺปจฺจยตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติः ยา เอวรูปา กงฺขา กงฺขายนา กงฺขายิตตฺตํ วิมติ วิจิกิจฺฉา ทฺเวฬฺหกํ ทฺเวธาปโถ สํสโย อเนกํสคฺคาโห อาสปฺปนา ปริสปฺปนา อปริโยคาหนา ถมฺภิตตฺตํ จิตฺตสฺส มโนวิเลโข – อิทํ วุจฺจติ วิจิกิจฺฉาสํโยชนํ.

๑๑๒๔. ตตฺถ ¶ กตมํ สีลพฺพตปรามาสสํโยชนํ? อิโต พหิทฺธา สมณพฺราหฺมณานํ สีเลน สุทฺธิ วเตน สุทฺธิ สีลพฺพเตน สุทฺธีติ; ยา เอวรูปา ทิฏฺิ ทิฏฺิคตํ ทิฏฺิคหนํ ทิฏฺิกนฺตาโร ทิฏฺิวิสูกายิกํ ทิฏฺิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺิสํโยชนํ คาโห ปติฏฺาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห – อิทํ วุจฺจติ สีลพฺพตปรามาสสํโยชนํ.

๑๑๒๕. ตตฺถ กตมํ ภวราคสํโยชนํ? โย ภเวสุ ภวฉนฺโท ภวราโค ภวนนฺที ภวตณฺหา ภวสิเนโห ภวปริฬาโห ภวมุจฺฉา ภวชฺโฌสานํ – อิทํ วุจฺจติ ภวราคสํโยชนํ.

๑๑๒๖. ตตฺถ กตมํ อิสฺสาสํโยชนํ? ยา ปรลาภสกฺการครุการมานนวนฺทนปูชนาสุ อิสฺสา อิสฺสายนา ¶ อิสฺสายิตตฺตํ อุสูยา อุสูยนา ¶ อุสูยิตตฺตํ [อุสฺสุยา อุสฺสุยนา อุสฺสุยิตตฺตํ (ก.)] – อิทํ วุจฺจติ อิสฺสาสํโยชนํ.

๑๑๒๗. ตตฺถ กตมํ มจฺฉริยสํโยชนํ? ปฺจ มจฺฉริยานิ – อาวาสมจฺฉริยํ, กุลมจฺฉริยํ, ลาภมจฺฉริยํ, วณฺณมจฺฉริยํ, ธมฺมมจฺฉริยํ. ยํ เอวรูปํ มจฺเฉรํ มจฺฉรายนา มจฺฉรายิตตฺตํ เววิจฺฉํ กทริยํ กฏุกฺจุกตา อคฺคหิตตฺตํ จิตฺตสฺส – อิทํ วุจฺจติ มจฺฉริยสํโยชนํ.