📜
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
มหาวํสปาฬิ
ปถมปริจฺเฉท
มหิยงฺคณาคมนํ
นมสฺสิตฺวาน ¶ สมฺพุทฺธํ, สุสุทฺธํ สุทฺธวํสชํ;
มหาวํสํ ปวกฺขามิ, นานานูนาธิการิกํ.
โปราเณหิ กโต’เปโส, อติวิตฺถาริโต กฺวจิ;
อตีว กฺวจิ สํขิตฺโต, อเนกปุนรุตฺตโก.
วชฺชิตํ เตหิ โทเสหิ, สุขคฺคหณธารณํ;
ปสาทสํเวคกรํ, สุติโต จ อุปาคตํ.
ปสาทชนเก าเน, ตถา สํเวคการเก;
ชนยนฺโต ปสาทฺจ, สํเวคฺจ สุณาถ ตํ.
ทีปงฺกรฺหิ สมฺพุทฺธํ, ปสฺสิตฺวา โน ชิโน ปุรา;
โลกํ ทุกฺขา ปโมเจตุํ, โพธาย ปณิธึ อกา.
ตโต ตฺเจว สมฺพุทฺธํ, โกณฺฑฺํ มงฺคลํ มุนึ;
สุมนํ เรวตํ พุทฺธํ, โสภิตฺจ มหามุนึ.
อโนมทสฺสึ สมฺพุทฺธํ, ปทุมํ นารทํ ชินํ;
ปทุมุตฺตรสมฺพุทฺธํ, สุเมธฺจ ตถาคตํ.
สุชาตํ ปิยทสฺสิฺจ, อตฺถทสฺสิฺจ นายกํ;
ธมฺมทสฺสิฺจ สิทฺธตฺถํ, ติสฺสํ ผุสฺสชินํ ตถา.
วิปสฺสึ สิขีสมฺพุทฺธํ, สมฺพุทฺธํ เวสฺสภุํ วิภุํ;
กกุสนฺธฺจ สมฺพุทฺธํ, โกณาคมนเมว จ.
กสฺสปํ สุคตฺจ’เม, สมฺพุทฺเธ จตุวีสติ;
อาราเธตฺวา มหาวีโร, เตหิ โพธาย พฺยากโต.
ปุเรตฺวา ¶ ปารมี สพฺพา, ปตฺวา สมฺโพธิมุตฺตมํ;
อุตฺตโม โคตโม พุทฺโธ, สตฺเต ทุกฺขา ปโมจยิ.
มคเธสุ รุเวลายํ, โพธิมูเล มหามุนิ;
วิสาขปุณฺณมายํ โส, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
สตฺตาหานิ ตหึ สตฺต, โส วิมุตฺติสุขํ ปรํ;
วินฺทนฺตํ มธุรตฺตฺจ, ทสฺสยนฺโต วสี วสิ.
ตโต พาราณสึ คนฺตฺวา, ธมฺมจกฺกํ ปคตฺตยิ;
ตตฺถ วสฺส วสนฺโต’ว, สฏฺึ อรหตํ อกา.
เต ธมฺมเทสนตฺถาย, วิสฺสชฺเชตฺวาน ภิกฺขโว;
วิเนตฺวา จ ตโต ตึส-สหา เย ภทฺทวคฺคิเย.
สหสฺสชฏิเล นาโถ, วิเนตุํ กสฺสปาทิเก;
เหมนฺเต อุรุเวลายํ, วสิเต ปริปาจยํ.
อุรุเวลกสฺสปสฺส, มหายฺเ อุปฏฺิเต;
ตสฺส’ตฺตโน นาคมเน, อิจฺฉาจารํ วิชานิย.
อุตฺตรกุรุโต ภิกฺขํ, อาหริตฺวา ริมทฺทโน;
อโนตตฺตทเห ภุตฺวา, สายนฺหสมเย สยํ.
โพธิโต นวเม มาเส, ผุสฺสปุณฺณมิยํ ชิโน;
ลงฺกาทีปํ วิโสเธตุํ, ลงฺกาทีปมุปาคมิ.
สาสนุชฺโชตนํ านํ, ลํกา าตา ชิเนน หิ;
ยกฺขปุณฺณาย ลงฺกาย, ยกฺขา นิพฺพา สิยาติ จ.
าโตว ลงฺกามชฺฌมฺหิ, คงฺคาภีเร มโนรเม;
ติโยชนาย เต รมฺเม, เอกโยชนวิตฺถเต.
มหานาควนุยฺยาเน, ยกฺขสงฺคามภูมิยา;
ลงฺกาทีปฏฺยกฺขานํ, มหายกฺขสมาคโม.
อุปาคโต ตํ สุคโต, มหายกฺขสมาคมํ;
สมาคมสฺส มชฺฌมฺหิ, ตตฺถ เตสํ สิโรปริ.
มหิยงฺคณถูปสฺส, าเน เวหายสํ ชิโน;
วุฏฺิวาตนฺธกาเรสิ, เตสํ สํเวชนํ อกา.
เต ภยฏฺา’ภยํ ยกฺขา, อยาจุํ อภยํ ชินํ;
ชิโน อภยโท อาห, ยกฺเข เต’ติ ภยทฺทีเต.
ยกฺขา ¶ ภยํ โว ทุกฺขฺจ, หริสฺสามิ อิทํ อหํ;
ตุมฺเห นิสชฺชานํ เม, สมคฺคา เทถ โน อิธ.
อาหุ เต สุคตํ ยกฺขา, เทม มาริส เต อิธ;
สพฺเพปิ สกลํ ทีปํ, เทหิ โน อภยํ ตุวํ.
ภยํ สีตํ ตมํ เตสํ, หนฺตฺวา ตํ ทินฺนภูมิยํ;
จมฺมกฺขนฺธํ อตฺถริตฺวา, ตตฺถา’ สีโน ชิโน ตโต.
จมฺมกฺขณฺฑํ ปสาเรสิ, อาทิตฺตํ ตํ สมนฺตโต;
ฆมฺมาภิภูตา เต ภีตา, ิตา อนฺเต สมนฺตโต.
คิริทีปํ ตโต นาโถ, รมฺมํ เตสํ อิธา’นยิ;
เตสุ ตตฺถ ปวิฏฺเสุ, ยถาาเน เปสิ จ.
นาโถ ตํ สํขิปิ ธมฺมํ, ตทา เทวา สมาคมุํ;
ตสฺมึ สมาคเม เตสํ, สตฺถา ธมฺม มเทสยิ.
เนเกสํ ปาณโกฏีนํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
สรเณสุ จ สีเลสุ, ิตา อาสุํ อสํขิยา.
โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา, เสเล สุมนกูฏเก;
มหาสุมนเทวินฺโท, ปูชิยํ ยาจิ ปูชิยํ.
สิรํ ปรามสิตฺวาน, นีลามลสิโรรุโห;
ปาณิมตฺเตอทา เกเส, ตสฺส ปาณ หิโต ชิโน.
โส ตํ สุวณฺณจงฺโกฏ-วเรนาทาย สตฺถุโน;
นิสินฺนฏฺานรจิเต, นานารตนสฺจเย.
สพฺพโต สตฺตรตเน, เต เปตฺวา สิโรรุเห;
โส อินฺทนีลถูเปน, ปิทเหสิ นมสฺสิ จ.
ปรินิพฺพุตมฺหิ สมฺพุทฺเธ, จิตกโต จ อิทฺธิยา;
อาทาย ชินคีวฏฺึ, เถโร สรภูนามโก.
เถรสฺส สาริปุตฺตสฺส, สิสฺโส อานีย เจติเย;
ตสฺมึเยว เปตฺวาน, ภิกฺขูหิ ปริวาริโต.
ฉาทาเปตฺวา เมทวณฺณ-ปาสาเณหิ มหิทฺธิโก;
ถูปํ ทฺวาทสหตฺถุจฺจํ, การาเปตฺวาน ปกฺกมิ.
เทวานํปิยติสฺสสฺส, รฺโ ภาตุกุธารโก;
อุทฺธจูฬาภโย นาม, ทิสฺวา เจติย มพฺภุตํ.
ตํ ¶ ฉาทยิตฺวา กาเรสิ, ตึสหตฺถุจฺจ เจติยํ;
มทฺทนฺโต ทมิเฬ ราชา, ตตฺรฏฺโ ทุกฺขคามณิ.
อสีติหตฺถํ กาเรสิ, ตสฺส กฺชุกเจติยํ;
มหิยงฺคณถูโปย-เมโส เอวํ ปติฏฺิโต.
เอวํ ทีปมิมํกตฺวา, มนุสฺสารหมิสฺสโร;
อุรุเวลมคา ธีโร, อุรุวีร ปรกฺกโมติ.
มหิยงฺคณาคมนํ นิฏฺิตํ.
นาคทีปาคมน
มหาการุณิโก สตฺถา, สพฺพโลกหิเต รโต;
โพธิโต ปฺจเม วสฺเส, วสํ เชตวเน ชิโน.
มโหทรสฺส นาคสฺส, ตถา จูโฬทรสฺส จ;
มาตุลภาคิเนยฺยานํ, มณิปลฺลงฺกเหตุกํ.
ทิสฺวา สปาริสชฺชานํ, สงฺคามํ ปจฺจุปฏฺิตํ;
สมฺพุทฺโธ จิตฺตมาสสฺส, กาฬปกฺเข อุโปสเถ.
ปาโตเยว สมาทาย, ปวรํ ปตฺตจีวรํ;
อนุกมฺปาย นาคานํ, นาคทีปมุปาคมิ.
มหาทโร’ปิโส นาโค, ตทา ราชา อหิทฺธิโก;
สมุทฺเท นาคภวเน, ทสทฺธสตโยชเน.
กณิฏฺิกา ตสฺส กณฺหา, วฑฺฒมานมฺหิ ปพฺพเต;
นาคราชสฺส ทินฺนา’สิ, ตสฺส จูโฬทโร สุโต.
ตสฺส มาตา มหามาตุ, มณิปลฺลงฺกมุตฺตมํ;
ทตฺวา กาลกตา นาคี, มาตุเลน ตถา หิ โส.
อโหสิ ภาคิเนยฺยสฺส, สงฺคาโม ปจฺจุปฏฺิโต;
ปพฺพเตยฺยา’ปิ นาคา เต, อเหสฺุหิ มหิทฺธิกา.
สมิทฺธิสุมโน นาม, เทโว เชตวเน ิตํ;
ราชายตนมาทาย, อตฺตโน ภวนํ สุภํ.
พุทฺธานุมติยาเยว, ฉตฺตาการํ ชิโนปริ;
ธารยนฺโต อุปาคฺฉิ, านํ ตํ ปุพฺพวุฏฺกํ.
เทโว ¶ หิ โส นาคทีเป, มนุสฺโส’นนฺตเร ภเว;
อโหสิ ราชายตน-ิตาเน ส อทฺทส.
ปจฺเจกพุทฺธ ภฺุชนฺเต, ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาทิย;
ปตฺตโสธนสาขาโย, เตสํ ปาทาสิ เตน โส.
นิพฺพตฺติตสฺมึ รุกฺขสฺมึ, เชตุยฺยาเน มโนรเม;
ทฺวารโกฏฺกปสฺสมฺหิ, ปจฺฉา พหิ อโหสิ โส.
เทวาติเทโว เทวสฺส, ตสฺส วุทฺธิฺจ ปสฺสิย;
อิทํ าน หิตตฺถฺจ, ตํ สรุกฺขํ อิธานยิ.
สงฺคามมชฺเฌ อากาเส, นิสินฺโน ตตฺถ นายโก;
ตมํ ตโมนุโท เตสํ, นาคานํ หึสนํ อกา.
อสฺสาเสนฺโต ภยฏฺเฏ เต, อาโลกํ ปวิทฺธํสยิ;
เต ทิสฺวา สุคตํ ตุฏฺา, ปาเท วนฺทึสุ สตฺถุโน.
เตสํ ธมฺมมเทเสสิ, สามคฺคิกรณํ ชิโน;
อุโภ’ปิ เต ปตีตา ตํ, ปลฺลงฺกํ มุนิโน อทุํ.
สตฺถา ภูมิคโต ตตฺถ, ปสีทิสฺวาน อาสเน;
เตหิ ทิพฺพนฺนปาเนหิ, นาคราเชหิ ตปฺปิโต.
เต ชลฏฺเ ตลฏฺเ จ, ภุชเค’สีติโกฏิโย;
สรเณสุ จ สีเลสุ, ปติฏฺาเปสิ นายโก.
มโหทรสฺส นาคสฺส, มาตุโล มณิอกฺขิโก;
กลฺยาณิยํ นาคราชา, ยุทฺธํ กาตุํ ตหึ คโต.
พุทฺธคามมฺหิ ปเม, สุตฺวา สทฺธมฺมเทสนํ;
ิโต สรณสีเลสุ, ตตฺถา’ยาจิ ตถาคตํ.
มหตี อนุกมฺปาโน, กตา นาถ ตยา อยํ;
ตวานาคมเน สพฺเพ, มยํ ภสฺมี ภวามเห.
อนุกมฺปา มหี ปิเต, วิสุํ โหตุ มโหทย;
ปุนราคมเนเนตฺถ, วาสภูมึ มมา มม.
อธิวาสยิตฺวา ภควา, ตุณฺหิภาเว นิธาคมํ;
ปติฏฺาเปสิ ตตฺเถว, ราชายตนเจติยํ.
ตฺจปิ ¶ ราชายตนํ, ปลฺลฺจงฺก มหารหํ;
อปฺเปสิ นาคราชูนํ, โลกนาโถ นมสฺสิตุํ.
ปริโภคเจติยํ มยฺหํ, นาคราชา นมสฺสถ;
ตํ ภวิสฺสติ โวตาตา, หิตาย จ สุขาย จ.
อิจฺเจวมาทึ สุคโต, นาคานํ อนุสาสนํ;
กตฺวา เชตวนํ เอว, คโต โลกานุกมฺปโกติ.
นาคทีปาคมนํ
กลฺยาณาคมนํ
ตโต โส ตติเย วสฺเส,
นาคินฺโท มณิอกฺขิโก;
อุปสงฺกมฺม สมฺพุทฺธํ,
สตสงฺฆํ นิมนฺตยิ.
โพธิโต อฏฺเม วสฺเส, วสํ เชตวเน ชิโน;
นาโถ ปฺจหิ ภิกฺขูนํ, สเตหิ ปริวาริโต.
ทุติเย ทิวเส ภตฺต-กาเล อาโรจิเต ชิโน;
รมฺเม เวสาขมาสมฺหิ, ปุณฺณมายํ มุนิสฺสโร.
ตตฺเถว ปารุปิตฺวาน, สงฺฆาฏึ ปตฺตมาทิย;
อาคา กลฺยาณิเทสํ ตํ, มณิอกฺขินิเวสนํ.
กลฺยาณิ เจติยาเน, กเต รตนมณฺฑเป;
มหารหมฺหิ ปลฺลงฺเก, สหสงฺเฆนุ’ปาวิสิ.
ทิพฺเพหิ ขชฺชโภชฺเชหิ, สคโณ สคณํ ชินํ;
นาคราชา ธมฺมราชํ, สนฺตปฺเปสิ สุมานโส.
ตตฺถ ธมฺมํ เทสยิตฺวา, สตฺถา โลนุกมฺปโก;
อุคฺคนฺตฺวา สุมเน กูเฏ, ปทํ ทสฺเสสิ นายโก.
ตสฺมึ ปพฺพตปาทมฺหิ, สหสงฺโฆ ยถาสุขํ;
ทิวา วิหารํ กตฺวาน, ทีฆวาปิ มุปาคมิ.
ตตฺถ ¶ เจติยานมฺหิ, สสงฺโฆว นิสีทิย;
สมาธึ อปฺปยี นาโถ, านาคารวปตฺติยา.
ตโต วุฏฺาย านมฺหา, านาาเนสุ โกวิโท;
มหาเมฆวนาราม-านมาค มหามุนิ.
มหาโพธิิตาเน, นิสีทิตฺวา สสาวโก;
สมาธึ อปฺปยี นาโถ, มหาถูปิเต ตถา.
ถูปารามมฺหิ ถูปสฺส, ิตาเน ตเถว จ;
สมาธิโต’ถ วุฏฺาย, สิลาเจติยานโค.
สหาคเต เทวคโณ, คณี สมนุสาสิย;
ตโต เชตวนํ พุทฺโธ, พุทฺธสพฺพตฺถโก อคา.
เอวํ ลงฺกาย นาโถ, หิตมมิตมตี อายตึ เปกฺขมาโน;
ตสฺมึ กาลมฺหิ ลํกาสุรภุชคคณาทีนมตฺถฺจ ปสฺสํ;
อาคา ติกฺขตฺตุเมตํ อติวิปุลทโย โลกทีโป สุทีปํ;
ทีโป เตนายมาสิ สุชนพหุมโน ธมฺมทีปาว ภาสีติ.
กลฺยาณาคมนํ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ตถาคตาภิคมนํ นาม
ปโม ปริจฺเฉโท.
ทุติยปริจฺเฉท
มหาสมฺมตวํส
มหาสมฺมต ¶ ราชสฺส, วํสโช หิ มหามุนิ;
กปฺปสฺสาทิมฺหิ ราชา’สิ, มหาสมฺมตนามโก.
โรโช จ วรโรโช จ, ตถา กลฺยาณกา ทุเว;
อุโปสโถ จ มนฺธาตา, จรโก’ปจรา ทุเว.
เจตีโย มุจโล เจว, มหามูจลนามโก;
มุจลินฺโท สาคโร เจว, สาคโร เทว วนามโก.
ภรโต ภคีรโถ เจว, รุจิ จ สุรุจิ ปิจ;
ปตาโป มหาปตาโป, ปนาทา จ ตถา ทุเว.
สุทสฺสโน จ เนรุ จ, ตถา เอว ทุเว ทุเว;
ปจฺฉิมา จา’ติ ราชาโน, ตสฺส ปุตฺตปปุตฺตกา.
อสํขิยายุกา เอเต, อฏฺวีสติ ภูมิปา;
กุสาวตึ ราชคหํ, มิถิลฺจาปิ อาวสุํ.
ตโต สตฺจ ราชโน, ฉปฺปฺาส จ สฏฺิ จ;
จตุราสีติ สหสฺสานิ, ฉตฺตึสา จ ตโต ปเร.
ทฺวตฺตึส อฏฺวีสา จ, ทฺวาวีสติ ตโต ปเร;
อฏฺารส สตฺตรส, ปฺจทส จตุทฺทส.
นว สตฺต ทฺวาทส จ, ปฺจวีส ตโตปเร;
ปฺจวีสํ ทฺวาทส จ, ทฺวาทสฺจ นวา ปิจ.
จตุราสีติสหสฺสานิ, มขาเทวาทิกาปิ จ;
จตุราสีติสหสฺสานิ, กฬาราชนกาทโย.
โสฬส ยาว โอกฺกาตํ, ปปุตฺตา ราสิโต อิเม;
วิสุํ วิสุํ ปุเร รชฺชํ, กมโต อนุสาสิสุํ.
โอกฺกามุโข เชฏฺปุตฺโต, โอกฺกากสา’สิ ภูปติ;
นิปุโร จนฺทีมา จนฺทํ-มุโข จ สิวิ สฺชโย.
เวสฺสนฺตร ¶ มหาราชา, ชาลี จ สีหวาหโน;
สีหสฺสโร จ อิจฺเจเต, ตสฺส ปุตฺต ป ปุตฺตกา.
ทฺเวอสีติ สหสฺสานิ, สีหสฺสรสฺส ราชิโน;
ปุตฺต ป ปุตฺต ราชาโน, ชยเสโน ตทนฺติโม.
เอเต กปิลวตฺถุสฺมึ, สกฺยราชาติ วิสฺสุตา;
สีหหนุ มหาราชา, ชยเสนสฺส อตฺรโช.
ชยเสนสฺส ธีตา จ, นาเมนา’สิ ยโสธรา;
เทวทเย เทวทห-สกฺโก นามา’สิ ภูปติ.
อฺชโน จา’ถ กจฺจานา, อาสุํ ตสฺส สุตา ทุเว;
มเหสีจา’สิ กจฺจานา, รฺโ สีหหนุสฺส สา.
อาสี อฺชนสกฺกสฺส, มเหสี สา ยโสธรา;
อฺชนสฺส ทุเว ธีตา, มายา จาถ ปชาปติ.
ปุตฺตา ทุเว ทณฺฑปาณี, สุปฺปพุทฺโธ จ สากิโย;
ปฺจ ปุตฺตา ทุเว ธีตา, อาสุํ สีหหนุสฺสเร.
สุทฺโธทโน โธโตทโน, สกฺกสุกฺกมิโตทโน;
อมิตา ปมิตาจา’ติ, อิเม ปฺจ อิมา ทุเว.
สุปฺปพุทฺธสฺส สกฺกสฺส, มเหสี อมิตา อหุ;
ตสฺสา’สุํ ภทฺทกจฺจานา, เทวทตฺโต ทุเว สุตา.
มายา มหาปชาปติ เจว, สุทฺโธทน มเหสีโย;
สุทฺโธทน มหารฺโ, ปุตฺโต มายาย โส ชิโน.
มหา สมฺมตวํสมฺหิ, อสมฺภินฺเน มหามุนิ;
เอวํ ปวตฺเต สฺชาโต, สพฺพ ขตฺถิย มุทฺธนิ.
สิทฺธตฺถสฺส กุมารสฺส, โพธิสตฺตสฺส สา อหุ;
มเหสี ภทฺทกจฺจานา, ปุตฺโต ตสฺสา’สิ ราหุโล.
พิมฺพิสาโร จ สิทฺธตฺถ-กุมาโร จ สหายกา;
อุภินฺนํ ปิตโร จาปิ, สหายาเอว เต อหุํ.
โพธิสตฺโต พิมฺพิสารา, ปฺจวสฺสาธิโก อหุ;
เอกูนตึโส วยสา, โพธิสตฺโต’ภินิกฺขมิ.
ปทหิตฺวาน ¶ ฉพฺพสฺสํ, โพธึ ปตฺวา กเมน จ;
ปฺจตึโส ถ วยสา, พิมฺพิสารมุปาคมิ.
พิมฺพิสาโร ปนฺนรส-วสฺโส’ถ ปีตรํ สยํ;
อภิสิตฺโต มหาปฺโ, ปตฺโต รชฺชสฺส ตสฺส ตุ.
ปตฺเต โสฬสเม วสฺเส, สตฺถา ธมฺมมเทสยิ;
ทฺวาปฺาเสว วสฺสานิ, รชฺชํ กาเรสิ โส ปน.
รชฺเช สมา ปนฺนรส, ปุพฺเพ ชินสมาคมา;
สตฺตตึส สมา ตสฺส, ธรมาเน ตถาคเต.
พิมฺพิสารสุโต’ชาต-สตฺตุตํ ฆาตียา’มติ;
รชฺชํ ทฺวตฺตึสวสฺสานิ, มหามิตฺตทฺทุการยี.
อชาตสตฺตุโน วสฺเส, อฏฺเม มุนิ นิพฺพุโต;
ปจฺฉา โส การยี รชฺชํ, วสฺสานิ จตุวีสติ.
ตถาคโต สกลโลกคฺคตํ คโต;
อนิจฺจตาว สมวโส อุปาคโต;
อิติ’ธ โย ภยชนนึ อนิจฺจตํ,
อเวกฺขเต ส ภวติ ทุกฺขปารคูติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาสมฺมตวํโส นาม
ทุติโย ปริจฺเฉโท.
ตติย ปริจฺเฉท
ปมธมฺมสํคีติ
ปฺจเนตฺโต ¶ ชิโน ปฺจ-จตฺตาลีสสมา’สโม;
ตฺวา สพฺพานิ กิจฺจานิ, กตฺวา โลกสฺส สพฺพถา.
กุสินารายยมก-สาลานมนฺตเร วเร;
เวสาขปุณฺณมายํ โส, ทีโป โลกสฺส นิพฺพุโต.
สงฺขฺยาปถมติกฺกนฺตา, ภิกฺขู ตตฺถ สมาคตา;
ขตฺติยา พฺราหฺมณา วสฺสา, สุทฺธา เทวา ตเถว จ.
สตฺตสตสหสฺสานิ, เตสุ ปาโมกฺขภิกฺขโว;
เถโร มหากสฺสโปว, สงฺฆตฺเถโร ตทา อหุ.
สตฺถุสรีรสารีร-ธาตุกิจฺจานิ การิย;
อิจฺฉนฺโต โส มหาเถโร, สตฺถุ ธมฺมจิรฏฺิตึ.
โลกนาเถ ทสพเล, สตฺตาหปรินิพฺพุเต;
ทุพฺภาสิตํ สุภทฺทสฺส, พุทฺธสฺส วจนํ สรํ.
สรํ จีวรทานฺจ, สมตฺเต ปนํ ตถา;
สทฺธมฺมปนตฺถาย, มุนินา’นุคฺคหํ กตํ.
กาตุํ สทฺธมฺมสํคีตึ, สมฺพุทฺธานมเต ยติ;
นวงฺคสาสนธเร, สพฺพงฺคสมุปาคเต.
ภิกฺขู ปฺจสเตเยว, มหาขีณาสเว วเร;
สมฺมนฺนิ เอเกนูเน ตุ, อานนฺทตฺเถรการณา.
ปุน อานนฺทตฺเถรา’ปิ, ภิกฺขูหิ อภิยาจิโต;
สมฺมนฺนิ กาตุํ สํคีตึ, สา น สกฺกา หิ ตํ วินา.
สาธุกีฬนสตฺตาหํ, สตฺตาหํ ธาตุภาชนํ;
อิจฺจทฺธมาสํ เขเปตฺวา, สพฺพโลกานุกมฺปกา.
วสฺสํ วสํ ราชคเห, กสฺสาม ธมฺมสงฺคหํ;
นาฺเหิ ตตฺต วตฺถพฺพ-มิติ กตฺวาน นิจฺฉยํ.
โสกาตุรํ ¶ ตตฺถ ตตฺถ, อสฺสาเสนฺโต มหาชนํ;
ชมฺพุทีปมฺหิ เต เถรา, วิจริตฺวาน จาริกํ.
อาสฬฺหิสุกฺกปกฺขมฺหิ, สุกฺกปกฺขิตตฺถิกา;
อุปาคมุํ ราชคหํ, สมฺปนฺนจตุปจฺจยํ.
ตตฺเถว วสฺสูปคตา, เต มหากสฺสปาทโย;
เถรา ถิรคุณูเปตา, สมฺพุทฺธมตโกวิทา.
วสฺสานํ ปมํ มาสํ, สพฺพเสนาสเนสุ’ปิ;
กาเรสุํ ปฏิสงฺขารํ, วตฺวานา’ชาตสตฺตุโน.
วิหารปฏิสงฺขาเร, นิฏฺิเต อหุ ภูปติ;
อิทานิ ธมฺมสํคีตึ, กริสฺสามิ มยํ อิติ.
กตฺตพฺพํ กินฺติปุฏฺสฺส, นิสชฺชานมาทิสุํ;
ราชา กตฺถาติ ปุจฺฉิตฺวา, วุตฺตานมฺหิ เตหิ โส.
สีฆํ เวภารเสลสฺส, ปสฺเส กาเรสิ มณฺฑปํ;
สตฺตปณฺณิคุหาทฺวาเร, รมฺมํ เทวสโภปมํ.
สพฺพถา มณฺฑยิตฺวา ตํ, อตฺถราเปสิ ตตฺถ โส;
ภิกฺขูนํ คณนาเยว, อนคฺฆตฺถรณานิ จ.
นิสฺสาย ทกฺขิณํ ภาคํ, อุตฺตรามุขมุตฺตมํ;
เถราสนํ สุปฺตฺตํ, อาสิ ตตฺถ มหารหํ.
ตสฺมึ มณฺฑปมชฺฌสฺมึ, ปุรตฺถมุขมุตฺตมํ;
ธมฺมาสนํ สุปฺตฺตํ, อโหสิ สุคตารหํ.
ราชา’โรจยิ เถรานํ, กมฺมํ โน นิฏฺิตํ อิติ;
เต เถรา เถรมานนฺท-มานนฺทกรมพฺรวุํ.
สฺเว สนฺนิปาโต อานนฺท, เสเขน คมนํ ตหึ;
น ยุตฺตนฺเต สทตฺเถ ตฺวํ, อปฺปมตฺโต ตโต ภว.
อิจฺเจวํ โจทิโต เถโร, กตฺวาน วีริยํ สมํ;
อิริยาปถโต มุตฺตํ, อรหตฺตมปาปุณิ.
วสฺสานํ ทุติเย มาเส, ทุติเย ทิวเส ปน;
รุจิเร มณฺฑเป ตสฺมึ, เถรา สนฺนิปตึสุ เต.
เปตฺวา’นนฺทตฺเถรสฺส, อนุจฺฉวิกมาสนํ;
อาสเนสุ นิสีทึสุ, อรหนฺโต ยถารหํ.
เถโร’รหตฺตปตฺตึ ¶ โส, าเปตุํ เตหิ นาคมา;
กุหึ อานนฺทตฺเถโร’ติ, วุจฺจมาเน ตุ เกหิจิ.
นิมฺมุชฺชิตฺวา ปถวิยา, คนฺตฺวา โชติปเถน วา;
นิสีทิ เถโร อานนฺโท, อตฺตโน ปิตาสเน.
อุปาลิเถโร วินเย, เสสธมฺเม อเสสเก;
อานนฺทตฺเถรมกรุํ, สพฺเพ เถรา ธุรนฺธเร.
มหาเถโร สกตฺตานํ, วินยํ ปุจฺฉิตุํ สยํ;
สมฺมนฺนุ’ปาลิเถโร จ, วิสฺสชฺเชตุํ ตเมว ตุ.
เถราสเน นิสีทิตฺวา, วินยํ ตมปุจฺฉิ โส;
ธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา, วิสฺสชฺเชสิ ตเมว โส.
วินยฺูนมคฺเคน, วิสฺสชฺชิตกเมน เต;
สพฺเพ สชฺฌายมกรุํ, วินยํ นยโกวิทา.
อคฺคํ พหุสฺสุตาทีนํ, โกสารกฺขํ มเหสิโน;
สมฺมนฺนิตฺวาน อตฺตานํ, เถโร ธมฺมมปุจฺฉิ โส.
ตถา สมฺมนฺนิย’ตฺตานํ, ธมฺมาสนาคโต สยํ;
วิสฺสชฺเชสิ ตมานนฺท-ตฺเถโร ธมฺมมเสสโต.
เวเทหมุนินา เตน, วิสฺสชฺชิตกเมน เต;
สพฺเพ สชฺฌายมกรุํ, ธมฺมํ ธมฺมตฺถโกวิทา.
เอวํ สตฺตหิ มาเสหิ, ธมฺมสํคีติ นิฏฺิตา;
สพฺพโลกหิตตฺถาย, สพฺพโลกหิ เตหิ สา.
มหากสฺสปเถเรน, อิทํ สุคตสาสนํ;
ปฺจวสฺสสหสฺสานิ, สมตฺถํ วตฺตเน กตํ.
อตีว ชาตปาโมชฺชา, สนฺธารกชลนฺติกา;
สํคีติปริโยสาเน, ฉทฺธากมฺปิ มหามหี.
อจฺฉริยานิ จา’เหสุํ, โลเกเนกานิเนกธา;
เถเรเหว กตตฺตา จ, เถริยายํ ปรมฺปรา.
ปมํ สงฺคหํ กตฺวา, สพฺพโลกหิตํ พหุํ;
เต ยาวตายุกํ ตฺวา, เถรา สพฺเพปิ นิพฺพุตา.
เถรา’ปิ ¶ เต มติปทีปหตนฺธการา,
โลกนฺธการหนนมฺหิ มหาปทีปา;
นิพฺพาปิตา มรณโฆรมหานิเลน,
เตนาปิ ชีวิตมทํ มติมา ชเหยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทํสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปมธมฺมสํคีตินาม
ตติโย ปริจฺเฉโท.
จตุตฺถ ปริจฺเฉท
ทุติย สํคีติ
อชาตสตฺตุ ปุตฺโต ตํ, ฆาเตตฺวา’ทายิ ภทฺทโก;
รชฺชํ โสฬสวสฺสานิ, กาเรสิ มิตฺตทูภิโก.
อุทยภทฺท ปุตฺโต ตํ, ฆาเตตฺวา อนุรุทฺธโก;
อนุรุทฺธสฺส ปุตฺโต ตํ, ฆาเตตฺวา มุณฺฑนามโก.
มิตฺตทฺทุโน ทุมฺมติโน, เต’ปิ รชฺชมการยุํ;
เตสํ อุภินฺนํ รชฺเชสุ, อฏฺวสฺสาน’ติกฺกมุํ.
มุณฺฑสฺส ปุตฺโต ปิตรํ, ฆาเตตฺวา นาคทาสโก;
จตุวีสติวสฺสานิ, รชฺชํ กาเรสิ ปาปโก.
ปิตุฆาตกวํโส’ย, มีติกุทฺธา’ถ นาครา;
นาคทาสก ราชานํ, อปเนตฺวา สมาคตา.
สุสุนาโคติ ปฺาตํ, อมจฺจํ สาธุสมฺมตํ;
รชฺเช สมภิสิฺชึสุ, สพฺเพสํ หิตมานสา.
โส ¶ อฏฺารสวสฺสานิ, ราชา รชฺชมการยิ;
กาฬาโส โก ตสฺส ปุตฺโต, อฏฺวีสติ การยิ.
อตีเต ทสเม วสฺเส, กาฬาโสกสฺส ราชิโน;
สมฺพุทฺธปรินิพฺพานา, เอวํ วสฺสสตํ อหุ.
ตทา เวสาลิยา ภิกฺขู, อเนกา วชฺชิปุตฺตกา;
สิงฺคีโลณํ ทฺวงฺคุลฺจ, ตถา คามนฺตรมฺมิ จ.
อาวาสา’นุมตา’จิณฺณํ, อมถิตํ ชโลคิ จ;
นิสีทนํ อทสกํ, ชาตรูปาทิกํ อิติ.
ทสวตฺถูนิ ทีเปสุํ, กปฺปนฺตีติ อลชฺชีโน;
ตํ สุตฺวาน ยสตฺเถโร, เอวํ วชฺชีสุ จาริกํ.
ฉฬภิฺโ พลปฺปตฺโต, ยโส กากณฺฑกตฺรโช;
ตํ สเมตุํ สอุสฺสาโห, ตตฺถาคมิ’มหาวนํ.
เปตฺวา’โปสถคฺเค เต, กํสปาตึ สโหธกํ;
กหาปณาทึ สงฺฆสฺส, เทถ’นา’หุ อุปาสเก.
น กปฺปเต ตํ มา เทถ, อิติ เถโร สวารยิ;
ปฏิสารณียํ กมฺมํ, ยสตฺเถรสฺส เต กรุํ.
ยาจิตฺวา อนุทูตํ โส, สห เตน ปุรํ คโต;
อตฺตโน ธมฺมวาทิตฺตํ, สฺาเปตฺวา’ค สาคเร.
อนุทูตวโจ สุตฺวา, ตมุกฺขิปิตุมาคตา;
ปริกฺขิปิย อฏฺํสุ, สรํ เถรสฺส ภิกฺขโว.
เถโร อุคฺคมฺม นภสา, คนฺตฺวา โกสมฺพิยํ ตโต;
ปาเวยฺยกา วนฺติกานํ, ภิกฺขูนํ สนฺติกํ ลหุํ.
เวเสสิ ทูเตตุ สยํ, คนฺตฺวา’โห คงฺคปพฺพตํ;
อาห สมฺภูตตฺเถรสฺส, ตํ สพฺพํ สาณวาสิโน.
ปาเวยฺยกา สฏฺิเถรา, อสิตา’วนฺติกาปิ จ;
มหาขีณาสวา สพฺเพ, อโหคงฺคมฺหิ โอตรุํ.
ภิกฺขโว สนฺนิปติตา, สพฺเพ ตตฺถ ตโต ตโต;
อาสุํ นวุติสหสฺสานิ, มนฺเตตฺวา อขิลา’ปิ เต.
โสเรยฺย ¶ เรวตตฺเถรํ, พหุสฺสุต มนาสวํ;
ตํ กาลปมุขํ ตฺวา, ปสฺสิตุํ นิกฺขมึสุ ตํ.
เถโร ตมฺมนฺตนํ สุตฺวา, เวสาลึ คนฺตุเมว โส;
อิจฺฉนฺโต ผาสุคมนํ, ตโต นิกฺขมิ ตงฺขณํ.
ปาโต ปาโตว นิกฺขนฺต-ฏฺานํ เตน มหตฺตนา;
สายํ สายมุเปนฺตานํ, สหโชติยมทฺทสุํ.
ตตฺถ สมฺภูตตฺเถเรน, ยสตฺเถโร นิโยชิโต;
สทฺธมฺมสวนนฺเต ตํ, เรวตเถร มุตฺตมํ.
อุเปจฺจ ทสวตฺถูนิ, ปุจฺฉิ เถโร ปฏิกฺขิปิ;
สุตฺวา’ธิกรณํ ตฺจ, นิเสเธมาติ อพฺรวิ.
ปาปาปิ ปกฺขํ เปกฺขนฺตา, เรวตตฺเถร มุตฺตมํ;
สามณกํ ปริกฺขารํ, ปฏิยาทิย เต พหุํ.
สีฆํ นาวาย คนฺตฺวาน, สหชาติสมีปคา;
กโรนฺติ ภตฺตวิสฺสคฺคํ, ภตฺตกาเล อุปฏฺิเต.
สหชาตึ อาวสนฺโต, สาฬเถโร วิจินฺติยา;
ปาเวยฺยกา ธมฺมวาที, อิติ ปสฺสิ อนาสโว.
อุเปจฺจ ตํ มหาพฺรหฺมา, ธมฺเม นิฏฺาติ อพฺรวิ;
นิจฺจํ ธมฺเม ิตตฺตํ โส, อตฺตโน ตสฺส อพฺรวิ.
เต ปริกฺขารมาทาย, เรวตตฺเถรมทฺทสุํ;
เถโร น คณฺหิ ตปฺปกฺข-คาหี สิสฺสํ ปณามยี.
เวสาลึ เต ตโต คนฺตฺวา, ตโต ปุปฺผปุรํ คตา;
วทึสุ กาฬาโสกสฺส, นรินฺทสฺส อลชฺชีโน.
สตฺถุสฺส โน คนฺธกุฏึ, โคปยนฺโต มยํ ตหึ;
มหาวนวิหารสฺมึ, วสาม วชฺชีภูมิยํ.
คณฺหิสฺสาม วิหาร’นฺติ, คามวาสิกสิกฺขโว;
อาคจฺฉนฺติ มหาราช, มฏิเสธย เต อิติ.
ราชานํ ทุคฺคหิตํ เต, กตฺวา เวสาลิมาคมุํ;
เรวตตฺเถร มูลมฺหิ, สหชาติยเมตฺถ ตุ.
ภิกฺขู ¶ สตสหสฺสานิ, เอกาทส สมาคตา;
นวุติฺจ สหสฺสานิ, อหุ ตํ วตฺถุ สนฺติยา.
มูลฏฺเหิ วินา วตฺถุ-สมนํ เนว โรจยิ;
เถโร สพฺเพปิ ภิกฺขู เต, เวสาลิมาคมุํ ตโต.
ทุคฺคหิโตว โส ราชา, ตตฺถามจฺเจ อเปสยิ;
มูฬา เทวานุภาเวน, อฺตฺถ อคมึสุ เต.
เปเสตฺวา เต มหีปาโล, ตํ รตฺตึ สุปิเนนโส;
อปสฺสิ สกมตฺตานํ, ปกฺขิตฺตํ โลหกุมฺภิยํ.
อติภีโต อหุ ราชา, ตมสฺสา เสตุ มาคมา;
ภคินี นนฺทเถรี ตุ, อากาเสน อนาสวา.
ภาริยํ เต กตํ กมฺมํ, ธมฺมิเก’ยฺเย ขมาปย;
ปกฺโข เตสํ ภวิตฺวา ตฺวํ, กุรุ สาสนปคฺคหํ.
เอวํ กเต โสตฺถิ ตุยฺหํ, เหสฺสตีติ อปกฺกมิ;
ปสาเตเยว เวสาลึ, คนฺตุํ นิกฺขมิ ภูปติ.
คนฺตฺวา มหาวนํ ภิกฺขู-สงฺฆํ โส สนฺนิปาติย;
สุตฺวา อุภินฺนํ วาทฺจ, ธมฺมปกฺขฺจ โรจิย.
ขมาเปตฺวา ธมฺมิเก เต, ภิกฺขู สพฺเพ มหีปติ;
อตฺตโน ธมฺมปกฺขตฺตํ, วตฺวา ตุมฺเห ยถารุจิ.
สมฺปคฺคหํ สาสนสฺส, กโรถาติ จ ภาสิย;
ทตฺวา จ เตสํ อารกฺขํ, อคมาสิ สกํ ปุรํ.
นิจฺเฉตุํ ตานิ วตฺถูนิ, สงฺโฆ สนฺนิปตี ตทา;
อนคฺคานิ ตตฺถ ภสฺสานิ, สงฺฆมชฺเฌ อชายิสุํ.
ตโต โส เรวตตฺเถโร, สาเวตฺวา สงฺฆมชฺฌโค;
อุพฺภาหิกาย ตํ วตฺถุํ, สเมตุํ นิจฺฉยํ อกา.
ปาจินเกจ จตุโร, จตุโร ปาเวยฺยเกปิ จ;
อุพฺภาหิกาย สมฺมนฺนิ, ภิกฺขู ตํ วตฺถุ สนฺติยา.
สพฺพกามี จ สาฬฺโห จ, ขุชฺชโสภิตนามโก;
วาสภคามิโก จาติ, เถโร ปาจินกา อิเม.
เรวโต ¶ สาณสมฺภูโต,
ยโส กาโกณฺฑกตฺรโช;
สุมโน จาติ จตฺตาโร,
เถรา ปาเวยฺยกา อิเม.
สเมตุํ ตานิ วตฺถูนิ, อปฺปสทฺทํ อนากุลํ;
อคมุํ วาลุการามํ, อฏฺตฺเถรา อนาสวา.
ทหเรนา’ชิ เต เนตฺถ, ปฺตฺเต อาสเน สุเภ;
นิสีทึสุ มหาเถรา, มหามุนิ มตฺุโน.
เตสุ วตฺถูสุ เอเกกํ, กมโต เรวโต มหา;
เถโร เถรํ สพฺพกามึ, ปุจฺฉิ ปุจฺฉาสุ โกวิโท.
สพฺพกามี มหาเถโร, เตน ปุฏฺโ’ถ พฺยากริ;
สพฺพานิ ตานิ วตฺถูนิ, น กปฺปนฺตีติ สุตฺตโต.
นิหนิตฺวา’ธิกรณํ, ตํ เต ตตฺถ ยถากฺกมํ;
ตเถว สงฺฆมชฺเฌปิ, ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กรุํ.
นิคฺคหํ ปาปภิกฺขูนํ, ทสวตฺถุกทีปนํ;
เตสํ ทสสหสฺสานํ, มหาเถโร อกํสุ เต.
สพฺพกามี ปุถวิยา, สงฺฆตฺเถโร ตทา อหุ;
โส วีสํ วสฺสสติโก, ตทา’สิ อุปสมฺปทา.
สพฺพกามี จ สาฬฺโห จ,
เรวโต ขุชฺชโสภิโต;
ยโส กาโกณฺฑกสุโต,
สมฺภูโต สาณวาสิโก.
เถรา อานนฺทตฺเถรสฺส, เอเต สทฺธิวิหาริโน;
วาสภคามิโก เจว, สุมโน จ ทุเว ปน.
เถรา’นุรุทฺธตฺเถรสฺส, เอเต สทฺธิวิหาริโน;
อฏฺ เถรา’ปิ ธฺา เต, ทิฏฺปุพฺพา ตถาคตํ.
ภิกฺขู สตสหสฺสานิ, ทฺวาทสาสุํ สมาคตา;
สพฺเพสํ เรวตตฺเถโร, ภิกฺขูนํปมุโขตทา.
ตโต ¶ โส เรวตตฺเถโร, สทฺธมฺมฏฺิติยา จิรํ;
กาเรตุํ ธมฺมสํคีตึ, สพฺพภิกฺขุสมูหโต.
ปภินฺนตฺถาทิาณานํ, ปิฏกตฺตยธารินํ;
สตานิ สตฺตภิกฺขูนํ, อรหนฺตานมุจฺจินิ.
เต สพฺเพ วาลุการาเม, กาฬาโสเกน รกฺขิตา;
เรวตตฺเถรปาโมกฺขา, อกรุํ ธมฺมสงฺคหํ.
ปุพฺเพ กตํ ตถา เอว, ธมฺมํ ปจฺฉา จ ภาสิตํ;
อาทาย นิฏฺเปสุํ ตํ, เอตํ มาเสหิ อฏฺหิ.
เอวํ ทุติยสํคีตึ, กตฺวา เตปิ มหายสา;
เถรา โทสกฺขยํ ปตฺตา, ปตฺตากาเลน นิพฺพุตึ.
อิติ ปรมมตีนํ ปตฺติปตฺตพฺพกานํ,
ติภวหิตกรานํ โลกนาเถรสานํ;
สุมริยมรณํ ตํ สงฺขตา สารกตฺตํ,
ปริคณิยมเสสํ อปฺปมตฺโต ภเวยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต
มหาวํเส ทุติยสํคีติ นาม
จตุตฺโถ ปริจฺเฉโท.
ปฺจม ปริจฺเฉท
ตติยธมฺมสํคีติ
ยา มหากสฺสปาทีหิ ¶ , มหาเถเรหิ อาทิโต;
กตา สทฺธมฺม สํคีติ, เถริยา’ติ ปวุจฺจติ.
เอโก’ว เถรวาโท โส, อาทิวสฺสสเต อหุ;
อฺาจริยวาทาตุ, ตโต โอรํ อชายิสุํ.
เตหิ สํคีติกาเรหิ, เถเรหิ ทุติเยหิ เต;
นิคฺคหิตา ปาปภิกฺขู, สพฺเพ ทสสหสฺสกา.
อกํสา’จริยวาทํ เต, มหาสํคีตินามกา;
ตโต โคกุลิกา ชาตา, เอกพฺโพหาริกาปิ จ.
โคกุลิเกหิ ปณฺณตฺติ-วาทา พาหุลิกาปิ จ;
เจติยวาทา เตสฺเวว, สมตาสงฺฆิกา ฉ เต.
ปุนาปิ เถรวาเทหิ, มหึสาสกภิกฺขโว;
วชฺชีปุตฺตกภิกฺขู จ, ทุเว ชาตา อิเม ขลุ.
ชาตา’ถ ธมฺมุตฺตริยา, ภทฺรยานิกภิกฺขโว;
ฉนฺนาคารา สมฺมิติยา, วชฺชีปุตฺติยภิกฺขูติ.
มหึสาสกภิกฺขูหิ, ภิกฺขู สพฺพตฺถ วาทิโน;
ธมฺมคุตฺติยภิกฺขู จ, ชาตา ขลุ อิเม ทุเว.
ชาตา สพฺพตฺถิวาทีหิ, กสฺสปิยา ตโต ปน;
ชาตา สงฺกนฺติกา ภิกฺขู, สุตฺตวาทา ตโต ปน.
เถรวาเทน สห เต, โหนฺติ ทฺวาทสิ’เมปิ จ;
ปุพฺเพ วุตฺตฉวาทา จ, อิติ อฏฺารสา ขิลา.
สตฺตรสาปิ ทุติเย, ชาตา วสสฺสเต อิติ;
อฺาจริยวาทา ตุ, ตโต โอรมชายิสุํ.
เหมตา ¶ ราชคิริยา, ตถา สิทฺธตฺถิกาปิ จ;
ปุพฺพเสลิยภิกฺขู จ, ตถา อปรเสลิยา.
วาชิริยา ฉ เอเตหิ, ชมฺพุทีปมฺหิ ภินฺนกา;
ธมฺมรุจิ จ สาคลิยา, ลํกาทีปมฺหิ ภินฺนกา.
อาจริยกุลวาทกถา นิฏฺิตา.
ธมฺมาโสกาภิเสก
กาฬาโสกสฺส ปุตฺตา ตุ, อเหสุํ ทสภาติกา;
พาวีสตึ เต วสฺสานิ, รชฺชํ สมนุสาสิสุํ.
นว นนฺทา ตโต อาสุํ, กเมเนว นราธิปา;
เต’ปิ พาวีสวสฺสานิ, รชฺชํ สมนุสาสิสุํ.
โมริยานํ ขตฺติยานํ, วํเส ชาตํ สิริธรํ;
จนฺทคุตฺโตติ ปฺาตํ, จาณกฺโก พฺราหฺมโณ ตโต.
นวมํ ธนนนฺทํ ตํ, ฆาเตตฺวา จณฺฑโกธสา;
สกเล ชมฺพุทีปสฺมึ, รชฺเช สมภิสิฺจี โส.
โส จตุวีสวสฺสานึ, ราชา รชฺชมการยิ;
ตสฺส ปุตฺโต พินฺทุสาโร, อฏฺวีสติ การยิ.
พินฺทุสารสุตา อาสุํ, สตํ เอโก จ วิสฺสุตา;
อโสโก อาสิ เตสํ ตุ, ปฺุเตโชพลิทฺธิโก.
เวมาติเก ภาตโร โส, หนฺตฺวา เอกูนกํ สตํ;
สกเล ชมฺพุทีปสฺมึ, เอกรชฺชมปาปุณิ.
ชินนิพฺพานโต ปจฺฉา, ปุเร ตสฺสาภิเสกโต;
สาฏฺารสํ วสฺสสต-ทฺวยเมวํ วิชานิย.
ปตฺวา จตูหิ วสฺเสหิ, เอกรชฺชํ มหายโส;
ปุเร ปาฏลิปุตฺตสฺมึ, อตฺตานมภิเสจยิ.
ตสฺสา’ภิเสเกน ¶ สมํ, อากาเส ภูมิยํ ตถา;
โยชเน โยชเน อาณา, นิจฺจํ ปวตฺติตา อหุ.
อโนตตฺโต ทกากาเช, อฏฺเนสุํ ทิเน ทิเน;
เทวา เทโว อกา เตหิ, สํวิภาคํ ชนสฺสจ.
นาคลตาทนฺตกฏฺํ, อาเนสุํ หิมวนฺตโต;
อเนเกสํ สหสฺสานํ, เทวา เอว ปโหนกํ.
อคทา’มลกฺเจว, ตถาคท หริตกํ;
ตโต’ว อมปกฺกฺจ, วณฺณคนฺธรสุตฺตมํ.
ปฺจวณฺณานิ วตฺถานิ, ตตฺถปฺุชนปฏฺฏกํ;
ปีตฺจ ทิพฺพปานฺจ, ฉทฺทนฺตทหโต มรุ.
มรนฺตา นคเร ตสฺมึ, มิคสูกรปกฺขิโน;
อาคนฺตฺวาน มหานสํ, สยเมว มรนฺติ จ.
คาโว ตตฺถ จราเปตฺวา, วชมาเนนฺติ ทีปิโน;
เขตฺต วตฺถุตฬากาทึ, ปาเลนฺติ มิคสูกรา.
สุมนํ ปุปฺผปฏกํ, อภุตฺตํ ทิพฺพมุปฺปลํ;
วิเลปนํ อฺชนฺจ, นาคานาคาวิมานโต.
สาลิวาหสหสฺสานิ, นวุตึ ตุ สุวา ปน;
ฉทฺทนฺตทหโตเยว, อาหรึสุ ทิเน ทิเน.
เต สาลินิตฺถุสกเณ, อขณฺเฑตฺวาน ตณฺฑุเล;
อกํสุ มูสิกา เตหิ, ภตฺตํ ราชกุเล อหุ.
อกํสุ สสฺสตํ ตสฺส, มธูนิ มธุมกฺขิกา;
ตถา กมฺมารสาลาสุ, อจฺฉากูฏานิ ปาตยุํ.
กรวิกา สกุณิกา, มนฺุมธุรสฺสรา;
อกํสุ ตสฺสา’คนฺตฺวาน, รฺโ มธุรวสฺสิตํ.
ราชา’ภิสิตฺโต โส’โสโก,
กุมารํ ติสฺสสวฺหยํ;
กณิฏฺํ สํโสทริยํ, อุปรชฺเช’ภิเสจยิ.
ธมฺมาโสกาภิเสโก นิฏฺิโต
นิคฺโรธสามเณร ทสฺสน
ปิตา ¶ สฏฺิสหสฺสานิ, พฺราหฺมเณ พฺรหฺมปกฺขิเก;
โภเชสิ โสปิ เตเยว, ตีณิ วสฺสานิ โภชยิ.
ทิสฺวา’นุปสมํ เตสํ, อโสโก ปริเวสเน;
วิเจยฺย ทานํ ทสฺสนฺติ, อมจฺเจ สนฺนิโยชิย.
อาณาปยิตฺวา มติมา, นานาปาสณฺฑิเก วิสุํ;
วีมํสิตฺวา นิสชฺชาย, โภชาเปตฺวา วิสชฺชยิ.
กาเล วาตายนคโต, สนฺตํ รจฺฉาคตํ ยตึ;
นิคฺโรธสามเณรํ โส, ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาทยิ.
พินฺทุสารสฺส ปุตฺตานํ, สพฺเพสํ เชฏฺภาตุโน;
สุมนสฺส กุมารสฺส, ปุตฺโต โส หิ กุมารโก.
อโสโก ปิตรา ทินฺนํ, รชฺชมุชฺเชนิยฺหิ โส;
หิตฺวา’คโต ปุปฺผปุรํ, พินฺทุสาเร คิลานเก.
กตฺวา ปุรํ สกายตฺตํ, มเต ปิตริ ภาตรํ;
ฆาเตตฺวา เชฏฺกํ รชฺชํ, อคฺคเหสิ ปุเร วเร.
สุมนสฺส กุมารสฺส, เทวี ตนฺนามิกา ตโต;
คพฺภินี นิกฺขมิตฺวาน, ปาจินทฺวารโต พหิ.
จณฺฑาลคาม มคมา, ตตฺถ นิคฺโรธเทวตา;
ตมาลปิยนาเมน, มา ปตฺวา ฆรกํ อทา.
ตทเห’ว วรํ ปุตฺตํ, วิชายิตฺวา สุตสฺส สา;
นิคฺโรโธติ อกา นามํ, เทวตา นุคฺคหานุคา.
ทิสฺวา ตํ เชฏฺจณฺฑาโล, อตฺตโน สามินึ วิย;
มฺนฺโต ตํ อุปฏฺาสิ, สตฺตวสฺสานิ สาธุกํ.
ตํ มหาวรุโณ เถโร, ตทา ทิสฺวา กุมารกํ;
อุปนิสฺสย สมฺปนฺนํ, อรหา ปุจฺฉิ มาตรํ.
ปพฺพาเชสิ ขุรคฺเค โส, อรหตฺตมปาปุณิ;
ทสฺสนาโย’ป คจฺฉนฺโต, โส ตโต มาตุเทวิยา.
ทกฺขิเณน จ ทฺวาเรน, ปวิสิตฺวา ปุรุตฺตมํ;
ตํ คามคามิมคฺเคน, ยาติ ราชงฺคเณ ตทา.
สนฺตาย ¶ อิริยา ยสฺมึ, ปสีทิ สมหีปติ;
ปุพฺเพ’ว สนฺนิวาเสน, เปมํ ตสฺมึ อชายถ.
ปุพฺเพ กิร ตโย อาสุํ, ภาตโร มธุ วาณิชา;
เอโก มธุํ วิกฺกิณาติ, อาหรนฺติ มธุํ ทุเว.
เอโก ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ, วณโรคาตุโร อหุ;
อฺโ ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ, ตทตฺถํ มธุวตฺถิโก.
ปิณฺฑจาริกวตฺเตน, นครํ ปาวิสี ตทา;
ติตฺถํ ชลตฺถํ คจฺฉนฺติ, เอกา เจฏี ตมทฺทส.
ปุจฺฉิตฺวา มธุกามตฺตํ, ตฺวา หตฺเถน อาทิสิ;
เอโส มธฺวาปโณ ภนฺเต, ตตฺถ คจฺฉา’ติ อพฺรวิ.
ตตฺถ ปตฺตสฺส พุทฺธสฺส, วาณิโช โส ปสาทวา;
วิสฺสนฺทยนฺโต มุขโต, ปตฺตปุรํ มธุํ อทา.
ปุณฺณฺจ อุปฺปตนฺตฺจ, ปติตฺจ มหีตเล;
ทิสฺวา มธุํ ปสนฺโน โส, เอวํ ปณิทหี ตทา.
ชมฺพุทีเป เอกรชฺชํ, ทาเนนา’เนน โหตุ เม;
อากาเส โยชเน อาณา, ภูมิยํ โยชเนติ จ.
ภาตเร อาคเต อาห, เอทิสสฺส มธุํ อทํ;
อนุโมทถ ตุมฺเห ตํ, ตุมฺหากฺจ ยโต มธุ.
เชฏฺโ อาห อตุฏฺโ โส,
จณฺฑาโล นูน โสสิยํ;
นิวาเสนฺตีติ จณฺฑาลา,
กาสายานิ สทา อิติ.
มชฺโฌ ปจฺเจกพุทฺธํ ตํ, ขิปปารณฺณเว อิติ;
ปตฺติทานวโจ ตสฺส, สุตฺวา เต จานุโมทิสุํ.
อาปณา เทสิกํ ยาตุ, เทวิตฺตํ ตสฺส ปตฺถยิ;
อาทิสฺสมานสนฺธิ จ, รูปํ อติมโนรมํ.
อโสโก มธุโท’สนฺธิ-มิตฺตาเทวี ตุ เจฏิกา;
จณฺฑาลวาที นิคฺโรโธ, ติสฺโส โส ปารวาทิโก.
จณฺฑาลวาที จณฺฑาล-คาเม อาสิ ยโต ตุ โส;
ปตฺเถสิ โมกฺขํ โมกฺขฺจ, สตฺต วสฺโสว ปาปุณิ.
นิวิฏฺเปโม ¶ ตสฺมึ โส, ราชา’ติ ตุริโต ตโต;
ปกฺโกสาเปสิ ตํ โส ตุ, สนฺตวุตฺตี อุปาคมิ.
นิสิท ตาตา’นุรูเป, อาสเน ตา’ห ภูปติ;
อทิสฺวา ภิกฺขุมฺํ โส, สีหาสนมุปาคมิ.
ตสฺมึ ปลฺลงฺกมายาเต, ราชาอิติ วิจินฺตยิ;
อชฺชา’ยํ สามเณโร เม, ฆเร เหสฺสติ สามิโก.
อาลมฺพิตฺวา กรํ รฺโ, โส ปลฺลงฺเก สมารุหิ;
นิสีทิ ราชปลฺลงฺเก, เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺโต.
ทิสฺวา ตถา นิสินฺนํ ตํ, อโสโก โส มหีปติ;
สมฺภาเวตฺวาน คุณโต, ตุฏฺโ’ตีว ตทา อหุ.
อตฺตโน ปฏิยตฺเตน, ขชฺชโภชฺเชน ตปฺปิย;
สมฺพุทฺธเทสิตํ ธมฺมํ, สามเณรมปุจฺฉิตํ.
ตสฺส’ปฺปมาทวคฺคํ โส, สามเณโร อภาสถ;
ตํ สุตฺวา ภูมิปาโล โส, ปสนฺโน ชินสาสเน.
อฏฺ เต นิจฺจภตฺตานิ, ทมฺมิ ตาตา’ติ อาห ตํ;
อุปชฺฌายสฺส เม ราช, ตานิ ทมฺมีติ อาห โส.
ปุน อฏฺสุ ทินฺเนสุ, ตาน’ทา จริยสฺส โส;
ปุน อฏฺสุ ทินฺเนสุ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส ตาน’ทา.
ปุน อฏฺสุ ทินฺเนสุ, อธิวาเสสิ พุทฺธิมา;
ทฺวตฺตึสภิกฺขู อาทาย, ทุติยทิวเส คโต.
สหตฺถา ตปฺปิโต รฺา, ธมฺมํ เทสิย ภูปตึ;
สรเณสุ จ สีเลสุ, เปสิ สมหาชนํ.
นิคฺโรธสามเณรทสฺสนํ
สาสนปฺปเวส
ตโต ราชา ปสนฺโน โส, ทิคุเณน ทิเน ทิเน;
ภิกฺขู สฏฺิสหสฺสานิ, อนุปุพฺเพนุ’ปหิ.
ตตฺถิยานํ สหสฺสานิ, นิกฑฺฒิตฺวาน สฏฺิโส;
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานิ, ฆเร นิจฺจมโภชยิ.
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานิ ¶ , โภเชตุํ ตุริโต หิ โส;
ปฏิยาทาปยิตฺวาน, ขชฺชโภชฺชํ มหารหํ.
ภูสาเปตฺวาน นครํ, คนฺตฺวา สงฺฆํ นิมนฺติย;
ฆรํ เนตฺวาน โภเชตฺวา, ทตฺวา สามณกํ พหุํ.
สตฺถารา เทสิโต ธมฺโม, กิตฺตโกติ อปุจฺฉถ;
พฺยากาสิ โมคฺคลิปุตฺโต, ติสฺสตฺเถโร ตทสฺสตํ.
สุตฺวาน จตุราสีติ, ธมฺมกฺขนฺธา’ติ โส’พฺรวิ;
ปูเชมิ เต’หํ ปจฺเจกํ, วิหาเรนา’ติ ภูปติ.
ทตฺวา ตทา ฉนฺนวุติ-ธนโกฏึ มหีปติ;
ปุเรสุ จตุราสีติ-สหสฺเสสุ มหีตเล.
ตตฺถ ตตฺเถ’ว ราชูหิ, วิหาเร อารภาปยิ;
สยํ อโสการามํ ตุ, การาเปตุํ สมารภิ.
รตนตฺตยนิคฺโรธ-คิลานานนฺติ สาสเน;
ปจฺเจกํ สตสหสฺสํ, โส ทาเปสิ ทิเน ทิเน.
ธเนน พุทฺธทินฺเนน, ถูปปูชา อเนกธา;
อเนเกสุ วิหาเรสุ, อเนเก อกรุํ สทา.
ธเนน ธมฺมทินฺเนน, ปจฺจเย จตุโร วเร;
ธมฺมธรานํ ภิกฺขูนํ, อุปเนตุํ สทา นรา.
อโนตตฺโตทกาเชสุ, สงฺฆสฺส จตุโร อทา;
เต ปิฏกานํ เถรานํ, สฏฺิเย’กํ ทิเน ทิเน.
เอกํ อสนฺธิมิตฺตาย, เทวิยา ตุ อทาปยิ;
สยํ ปน ทุเวเยว, ปริภฺุชิ มหีปติ.
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานํ, ทนฺตกฏฺํ ทิเน ทิเน;
โสฬสิตฺถิสหสฺสานํ, อทา นาคลตาวฺหยํ.
อเถกทิวสํ ราชา, จตุสมฺพุทฺธทสฺสินํ;
กปฺปายุกํ มหากาฬํ, นาคราชํ มหิทฺธิกํ.
สุณิตฺวา ตมาเนตุํ, โสณฺฑสงฺขลิพนฺธนํ;
เปสยิตฺวา ตมาเนตฺวา, เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺโต.
ปลฺลงฺกมฺหิ นิสีเทตฺวา, นานาปุปฺเผหิ ปูชิย;
โสฬสิตฺถิสหสฺเสหิ, ปริวาริย อพฺรวิ.
สทฺธมฺมจกฺกวตฺติสฺส ¶ , สมฺพุทฺธสฺส มเหสิโน;
รูปํ อนนฺตาณสฺส, ทสฺเสหิ มม โภ อิติ.
ทฺวตฺตึสลกฺขณูเปตํ, อสีติพฺยฺชนุชฺชลํ;
พฺยามปฺปภาปริกฺขิตฺตํ, เกตุมาลาหิ โสภิตํ.
นิมฺมาสิ นาคราชา โส, พุทฺธรูปํ มโนหรํ;
ตํ ทิสฺวา’ติ ปสาทสฺส, วิมฺหยสฺส จ ปูริโต.
เอเตน นิมฺมิตํ รูปํ, อีทิสํ กีทิสํ นุโข;
ตถาคตสฺส รูปนฺติ, อาสิ ปิตุนฺนตุนฺนโต.
อกฺขิปูชนฺติ สฺาตํ, ตํ สตฺตาหํ นิรนฺตรํ;
มหามหํ มหาราช, การาเปสิ มหิทฺธิโก.
เอวํ มหานุภาโว จ, สทฺโธ จาปิ มหีปติ;
เถโร จ โมคฺคลิปุตฺโต, ทิฏฺา ปุพฺเพ วสีหิ เต.
สาสนปฺปเวโส นิฏฺิโต.
โมคฺคลิปุตฺตติสฺสเถราทโย
ทุติเย สงฺคเห เถรา, เปกฺขนฺตา’นาคเตหิ เต;
สาสโนปทฺทวํ ตสฺส, รฺโ กาลมฺหิ อทฺทสุํ.
เปกฺขานฺตา สกเล โลเก, ตทุปทฺทวฆาตกํ;
ติสฺสพฺรหฺมานมทฺทกฺขุํ, อจิรฏฺายิ ชีวิตํ.
เตสํ สมุปสงฺกมฺม, อายาจึสุ มหาปตึ;
มนุสฺเสสุ’ปปชฺชิตฺวา, ตทุปทฺทวฆาตนํ.
อทา ปฏิฺํ เตสํ โส, สาสนุชฺโชตนตฺถิโก;
สิคฺควํ จณฺฑวชฺชิฺจ อโวจุํ ทหเร ยติ.
อฏฺารสาทิกา วสฺส-สตา อุปริ เหสฺสติ;
อุปทฺทโว สาสนสฺส, น สมฺโภสฺสาม ตํ มยํ.
อิมํ ตุมฺหา’ธิกรณํ, โนปคฺฉิตฺถ ภิกฺขโว;
ทณฺฑกมฺมารหา ตสฺมา, ทณฺฑกมฺมปทฺหิ โว.
สาสนุชฺโชตนตฺถาย, ติสฺสพฺรหฺมา มหาปติ;
โมคฺคลิพฺราหฺมณฆเร, ปฏิสนฺธึ คเหสฺสติ.
กาเล ¶ ตุมฺเหสุ เอโก ตํ, ปพฺพาเชตุ กุมารกํ;
เอโก ตํ พุทฺธวจนํ, อุคฺคณฺหาเปตุ สาธุกํ.
อหุ อุปาลิเถรสฺส,
เถโร สทฺธิวิหาริโก;
ทาสโก โสณโก ตสฺส,
ทฺเว เถรา โสณกสฺสิเม.
อหุ เวสาลิยํ ปุพฺเพ-ทาสโก นาม โสตฺถิโย;
ติสิสฺสสตเชฏฺโ โส, วสํ อาจริยนฺติเก.
ทฺวาทสวสฺสิโกเยว, เวทปารคโต จรํ;
สสิสฺโส วาลิการาเม, วสนฺตํ กตสงฺคหํ.
อุปาลิเถรํ ปสฺสิตฺวา, นิสีทิตฺวา ตทนฺติเก;
เวเทสุ คณฺิานานิ, ปุจฺฉิ โส ตานิ พฺยากริ.
สพฺพธมฺมานุปติโต, เอกธมฺโม หิ มาณว;
สพฺเพ ธมฺมา โอสรนฺติ, เอกธมฺโม หิ โก นุ โส.
อิจฺจาห นามํ สนฺธาย, เถโร มาณวโก ตุ โส;
นา’ฺาสิ ปุจฺฉิโต มนฺโต, พุทฺธมนฺโตติ ภาสิโต.
เทหีติ อาห โส อาห, เทม โน เวสธาริโน;
คุรุํ อาปุจฺฉิ มนฺตตฺถํ, มาตรํ ปิตรํ ตถา.
มาณวานํ สเตเห’ส, ตีหิ เถรสฺส สนฺติเก;
ปพฺพชิตฺวาน กาเลน, อุปสมฺปชฺชิ มาณโว.
ขีณาสวสหสฺสํ โส, ทาสกตฺเถรเชฏฺกํ;
อุปาลิเถโร วาเจสิ, สกลํ ปิฏกตฺตยํ.
คณนา วีติวตฺตา เต, เสสา’ริย ปุถุชฺชนา;
ปิฏกานุคฺคหิตานิ, เยหิ เถรสฺส สนฺติเก.
กาสีสุ โกสโล นาม, สตฺถวาหสุโต อหุ;
คิริพฺพชํ วณิชฺชาย, คโต มาตาปิตูหิ โส.
อคา เวฬุวนํ ปฺจ-ทสวโส กุมารโก;
มาณวํ ปฺจปฺาส, ปริวาริย ตํ คตา.
สคณํ ทาสกํ เถรํ, ตตฺถ ทิสฺวา ปสีทิย;
ปพฺพชฺชํ ยาจิ โส อาห, ตวา’ปุจฺฉ คุรุํ อิติ.
ภตฺตตฺตยมภฺุชิตฺวา ¶ , โสณโก โส กุมารโก;
มาตาปิตูหิ กาเรตฺวา, ปพฺพชฺชานฺุมาคโต.
สทฺธึ เตหิ กุมาเรหิ, ทาสกตฺเถรสนฺติเก;
ปพฺพชฺชํ อุปสมฺปชฺช, อุคฺคณฺหิ ปิฏกตฺตยํ.
ขีณาสวสหสฺสสฺส, เถรสิสฺส คณสฺส โส;
อโหสิ ปิฏกฺุสฺส, เชฏฺโก โสณโก ยติ.
อโหสิ สิคฺคโว นาม, ปุเร ปาฏลินามโก;
ปฺวา’มจฺจตนโย, อฏฺารสสโม ตุ โส.
ปาสาเทสุ วสํ ตีสุ, ฉฬฑฺฒอุตุสาธุสุ;
อมจฺจปุตฺตํ อาทาย, จณฺฑวชฺชึ สหายกํ.
ปุริสานํ ทสทฺเธหิ, สเตหิ ปริวาริโต;
คนฺตฺวาน กุกฺกุฏารามํ, โสณกตฺเถรมทฺทส.
สมาปตฺติสมาปนฺนํ, นิสินฺนํ สํวุตินฺทฺริยํ;
วนฺทิ เตนาลปนฺตํ ตํ, ตฺวา สงฺฆมปุจฺฉิตํ.
สมาปตฺติสมาปนฺนา, นาลปนฺตี’ติ อาหุ เต;
กถนฺนุ วุฏฺหนฺตีติ, วุตฺตา อาหํสุ ภิกฺขโว.
ปกฺโกสนาย สตฺถุสฺส, สงฺฆปกฺโกสนาย จ;
ยถา กาลปริจฺเฉทา, อายุกฺขยวเสน จ.
วุฏฺหนฺตีติ วตฺวาน, เตสํ ทิสฺโว’ปนิสฺสยํ;
ปาเหสุํ สงฺฆวจนํ, วุฏฺาย ส ตหึ อคา.
กุมาโร ปุจฺฉิ กึ ภนฺเต, นาลปิตฺถาติ อาห โส;
ภฺุชิมฺห ภฺุชิตพฺพนฺติ, อาห โภเชถ โน อปิ.
อาห อมฺหาทิเส ชาเห, สกฺกา โภชยิตุํ อิติ;
มาตาปิตุ อนฺุาย, โส กุมาโรถ สิคฺคโว.
จณฺฑวชฺชี จ เตปฺจ-สตานิ ปุริสาปิ จ;
ปพฺพชฺชิตฺโว’ปสมฺปชฺชุํ, โสณตฺเถรสฺส สนฺติเก.
อุปชฺฌายนฺติเกเยว, เต ทุเว ปิฏกตฺตยํ;
อุคฺคเหสฺุจ กาเลน, ฉฬภิฺํ ลภึสุ จ.
ตฺวา ¶ ติสฺส ปฏิสนฺธึ, ตโต ปภุติ สิคฺคโว;
เถโร โส สตฺตวสฺสานิ, ตํ ฆรํ อุปสงฺกมิ.
คจฺฉาติ วาจามตฺตมฺปิ, สตฺตวสฺสานิ นาลภิ;
อลตฺถ อฏฺเม วสฺเส, คจฺฉาติ วจนํ ตหึ.
ตํ นิกฺขมนฺตํ ปวิสนฺโต, ทิสฺวา โมคฺคลิพฺราหฺมโณ;
กิฺจิ ลทฺธํ ฆเร โนติ, ปุจฺฉิ อามาติ โส’พฺรวิ.
ฆรํ คนฺตฺวาน ปุจฺฉิตฺวา, ทุติเย ทิวเส ตโต;
มุสาวาเทน นิคฺคณฺหิ, เถรํ ฆรมุปาคตํ.
เถรสฺส วจนํ สุตฺวา, โส ปสนฺนมโน ทฺวิโช;
อตฺตโน ปกเตน’สฺส, นิจฺจํ ภิกฺขํ ปวตฺตยิ.
กเมน’สฺส ปสีทึสุ, สพฺเพ’ปิ ฆรมานุสา;
โภชาเปสิ ทิโช นิจฺจํ, นิสีทาปิย ตํ ฆเร.
เอวํ กเมน คจฺฉนฺโต, กาเล โสฬสวสฺสิโก;
อหุ ติสฺสกุมาโร โส, ติเวโททธิปารโค.
เถโร กถาสมุฏฺานํ, เหสฺสเต’ว ฆเร อิติ;
อาสนานิ น ทสฺเสสิ, เปตฺวา มาณวาสนํ.
พฺรหฺมโลกคตตฺตาว, สุจิกาโม อโหสิ โส;
ตสฺมา โส ตสฺส ปลฺลงฺโก, วาสยิตฺวา ลคียติ.
อฺาสนํ อปสฺสนฺโต, ิเต เถเร สสมฺภโม;
ตสฺส ตํ อาสนํ ตสฺส, ปฺเปสิ ฆเร ชโน.
ทิสฺวา ตตฺถ นิสินฺนํ ตํ, อาคมฺมา’จริยนฺติกา;
กุชฺฌิตฺวา มาณโว วาจํ, อมนาปํ อุทีรยิ.
เถโร มาณว กึ มนฺตํ, ชานาสีติ ตมพฺรวิ;
ตเมว ปุจฺฉํ เถรสฺส, ปจฺฉา โรเจสิ มาณโว.
ชานามีติ ปฏิฺาย, เถเร เถรํ อปุจฺฉิโส;
คณฺิานานิ เวเทสุ, ตสฺส เถโร’ถ พฺยากริ.
คหฏฺโเยว ¶ เถโร โส,
เวทปารคโต อหุ;
น พฺยากเรยฺย กึ ตสฺส,
ปภินฺนปฏิสมฺภิโท.
ยสฺส จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ น นิรุชฺฌติ,
ตสฺส จิตฺตํ นิรุชฺฌิสฺสติ; น อุปฺปชฺชิสฺสติ,
ยสฺส วา ปน จิตฺตํ นิรุชฺฌิสติ น อุปฺปชฺชิสฺสติ;
ตสฺส จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, น นิรุชฺฌตีติ.
ตํ จิตฺตยมเก ปฺหํ, ปุจฺฉิ เถโร วิสารโท;
อนฺธกาโร วิย อหุ, ตสฺส โส ตมโวจ โส.
ภิกฺขุโก นาม มนฺโตติ, พุทฺธ มนฺโตติ โส พฺรวิ;
เทหีติ วุตฺเต โนเวส-ธาริโน ทมฺมิ ตํ อิติ.
มาตาปิตูหิ’นฺุาโต, มนฺตตฺถาย ส ปพฺพชฺชิ;
กมฺมฏฺานมทา เถโร, ปพฺพาเชตฺวา ยถารหํ.
ภาวนํ อนุยฺุชนฺโต, อจิเรน มหามตี;
โสตาผตฺติผลํ ปตฺโต, เถโร ตฺวาน ตํ ตถา.
เปเสสิ จณฺฑวชฺชิสฺส, เถรสฺสนฺติกมุคฺคหํ;
กาตุํ สุตฺตาภิธมฺมานํ, โสตตฺถา’กาตทุคฺคหํ.
ตโต โส ติสฺสทหโร, อารภิตฺวา วิปสฺสนํ;
ฉฬภิฺโ อหุ กาเล, เถรภาวฺจ ปาปุณิ.
อตีว ปากโฏ อาสิ, จนฺโท’ว สูริโย’วโส;
โลโก ตสฺส วโจ’มฺี, สมฺพุทฺธสฺส วโจปิย.
โมคฺคลิปุตฺตติสฺสเถโรทโย นิฏฺีโต.
เอกาหํ ¶ อุปราชา โส, อทกฺขิ มิควํ คโต;
กีฬมาเน มิเค’รฺเ, ทิสฺวา เอตํ วิจินฺตยิ.
มิคาปิ เอวํ กิฬนฺติ, อรฺเ ติณโคจรา;
น กิฬิสฺสนฺติ กึ ภิกฺขู, สุขาหารวิหาริโน.
อตฺตโน จินฺติตํ รฺโ, อาโรเจสิ ฆรํ คโต;
สฺาเปตุํ ตุ สตฺตาหํ, รชฺชํ ตสฺส อทาสิ โส.
อนุโภหิ อิเม รชฺชํ, สตฺตาหํ ตฺวํ กุมารก;
ตโต ตํ ฆาตยิสฺสามิ, อิจฺจ’โวจ มหีปติ.
อาหา’ติ ตมฺหิ สตฺตาเห,
ตฺวํ เกนา’สิ กิโส อิติ;
มรณสฺส ภเยนาติ,
วุตฺเต ราชา’ห ตํ ปุน.
สตฺตาหา’หํ มริสฺสํติ, ตฺวํ น กีฬิ อิเม กถํ;
กีฬิสฺสนฺติ ยติ ตาต, สทา มรณสฺิโน.
อิจฺเจวํ ภากรา วุตฺโต, สาสนสฺมึ ปสีทิ โส;
กาเลน มิควํ คนฺตฺวา, เถรมทกฺขิ สฺตํ.
นิสินฺนํ รุกฺขมูลสฺมึ, โส มหาธมฺมรกฺขิตํ;
สาลสาขาย นาเคน, พีชยนฺต มนาสวํ.
อยํ เถโร วิยา’หมฺปิ, ปพฺพชฺช ชิน สาสเน;
วิหริสฺสํ กทา รฺเ, อิติ จินฺตยิ ปฺวา.
เถโร ตสฺส ปสาทตฺถํ,
อุปติตฺวา วิหายสา;
คนฺตฺวา อโสการามสฺส,
โปกฺขรฺโ ชเล ิโต.
อากาเส ปยิตฺวาน, จีวรานิ วรานิ โส;
โอคาหิตฺวา โปกฺขรณี, คตฺตานิ ปริสิฺจถ.
ตํ ¶ อิทฺธึ อุปราชา โส, ทิสฺวา’ตีว ปสีทิย;
อชฺเชว ปพฺพชิสฺสํติ, พุทฺธึจา’กาสิ พุทฺธิมา.
อุปสงฺกมฺม ราชานํ, ปพฺพชฺชํ ยาจิ สาทโร;
นิวาเรตุมสกฺโกนฺโต, ตมาทาย มหีปติ.
มหตา ปริวาเรน, วิหารมคมา สยํ;
ปพฺพชิ โส มหาธมฺม-รกฺขิตตฺเถรสนฺติเก.
สทฺธึ เตน จตุสต-สหสฺสานิ นราปิ จ;
อนุปพฺพชิตานนฺตุ, คณนา จ น วชฺชติ.
ภาคิเนยฺโย นรินฺทสฺส, อคฺคิ พฺรหฺมาติ วิสฺสุโต;
อโหสิ รฺโ ธีตาย, สงฺฆมิตฺตาย สามิโก.
ตสฺสา ตสฺส สุโต จาปิ,
สุมโน นาม นามโส;
ยาจิตฺวา โส’ปิ ราชานํ,
อุปราเชน ปพฺพชิ.
อุปราชสฺส ปพฺพชฺชา, ตสฺสา’โสกสฺส ราชิโน;
จตุตฺเถ อาสิวสฺเสสา, มหาชนหิโตทยา.
ตตฺเถว อุปสมฺปนฺโน, สมฺปนฺนอุปนิสฺสโย;
ฆเฏนฺโต อุปราชา โส, ฉฬ’ภิฺโ’รหา อหุ.
วิหาเร เตสมารทฺเธ, สพฺเพ สพฺพปุเรสุปิ;
สาธุกํ ตีหิ วสฺเสหิ, นิฏฺาเปสุํ มโนรเม.
เถรสฺส อินฺทคุตฺตสฺส, กมฺมาทิฏฺายกสฺส ตุ;
อิทฺธิยา จา’สุ นิฏฺาสิ, อโสการามสวฺหโย.
ชเนน ปริภุตฺเตสุ, าเนสุ จ ตหึ ตหึ;
เจติยานิ อกาเรสิ, รมณียานิ ภูปติ.
ปุเรหิ จตุราสีติ-สหสฺเสหิ สมนฺตโต;
เลเข เอกาหมาเนสุํ, วิหารา นิฏฺิตา อิติ.
เลเข สุตฺวา มหาราชา, มหาเตชิทฺธิ วิกฺกโม;
กาตุกาโม สกึเยว, สพฺพาราม มหามหํ.
ปุเร เภรึ จราเปสิ, สตฺตเม ทิวเส อิโต;
สพฺพารามมโห โหตุ, สพฺพเทเสสุ เอกทา.
โยชเน ¶ โยชเน เทนฺตุ, มหาทานํ มหีตเล;
กโรนฺตุ คามารามานํ, มคฺคานฺจ วิภูสนํ.
วิหาเรสุ จ สพฺเพสุ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส สพฺพถา;
มหาทานานิ วตฺเตนฺตุ, ยถากาลํ ยถาพลํ.
ทีปมาลา ปุมฺผมาลา-ลงฺกาเรหิ ตหึ ตหึ;
ตูริเยหิ จ สพฺเพหิ, อุปหารํ อเนกธา.
อุโปสถงฺคานา’ทาย, สพฺเพ ธมฺมํ สุณนฺตุ จ;
ปูชาวิเสเสน’เนเก จ, กโรนฺตุ ตทเหปิ จ.
สพฺเพ สพฺพตฺถ สพฺพถา, ยถาณตฺตาธิกาปิ จ;
ปูชา สมฺปฏิยาเทสุํ, เทวโลกมโนรมา.
ตสฺมึ ทิเน มหาราชา, สพฺพาลงฺการ ภูสิโต;
สโหโรโธ สหามจฺโจ, พโลฆ ปริวาริโต.
อคมาสิ สการามํ, ภินฺทนฺโต วิย เมทินึ;
สงฺฆมชฺฌมฺหิ อฏฺาสิ, วนฺทิตฺวา สงฺฆมุตฺตมํ.
ตสฺมึ สมาคเม อาสุํ, อสีติ ภิกฺขุโกฏิ โย;
อเหสุํ สตสหสฺสํ, เตสุ ขีณาสวา ยติ.
นวุติ ภิกฺขุสหสฺสานิ, อหู ภิกฺขุนิโย ตหึ;
ขิณาสวา ภิกฺขุนิโย, สหสฺสํ อาสุ ตาสุ ตุ.
โลกวิวรณํ นาม, ปาฏิหีรํ อกํสุ เต;
ขีณาสวา ปสาทตฺถํ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน.
จณฺฑาโสโกติ ายิตฺถ, ปุพฺเพ ปาเปน กมฺมุนา;
ธมฺมาโสโกติ ายิตฺถ, ปจฺฉา ปฺุเน กมฺมุนา.
สมุทฺทปริยนฺตํ โส, ชมฺพุทีปํ สมนฺตโต;
ปสฺสิ สพฺเพ วิหาเร จ, นานาปูชา วิภูสิเต.
อตีว ตุฏฺโ เต ทิสฺวา, สงฺฆํ ปุจฺฉิ นิสีทิย;
กสฺส ภนฺเต ปริจฺจาโค, มหาสุคต สาสเน.
เถโร โส โมคฺคลิปุตฺโต, รฺโ ปฺหํ วิยากริ;
ธรมาเน’ปิ สุคเต, นตฺถิ จาคี ตยาสโม.
ตํ สุตฺวา วจนํ ภิยฺโย, ตุฏฺโ ราชา อปุจฺฉิ ตํ;
พุทฺธสาสน ทายาโท, โหติ โข มาทิโส อิติ.
เถโร ¶ ตุ ราชปุตฺตสฺส, มหินฺทสฺสู’ปนิสฺสยํ;
ตเถว ราชธีตาย, สงฺฆมิตฺตาย เปกฺขิย.
สาสนสฺสา’ภิ วุทฺธิฺจ, ตํ เหตุกม เวกฺขิย;
ปจฺจาภาสถ ราชานํ, โส สาสนธุรนฺธโร.
ตาทิโส’ปิ มหาจาคี, ทายาโท สาสนสฺส น;
ปจฺจยทายโก’จฺเจว, วุจฺจเต มนุชาธีป.
โย ตุ ปุตฺตํ ธีตรํ วา,
ปพฺพชฺชาเปติ สาสเน;
โส สาสนสฺส ทายาโท,
โหติ โน ทายโก อปิ.
อถ สาสน ทายาท-ภาวมิจฺฉํ มหีปติ;
มหินฺทํ สงฺฆมิตฺตฺจ, ิเต ตตฺร อปุจฺฉถ.
ปพฺพชิสฺสถ กึ ตาตา, ปพฺพชฺชา มหตี มตา;
ปิตุโน วจนํ สุตฺวา, ปิตรํ เต อภาสิสุํ.
อชฺเชว ปพฺพชิสฺสาม, สเจ ตฺวํ เทว อิจฺฉสิ;
อมฺหฺจ ลาโภ ตุมฺหฺจ, ปพฺพชฺชาย ภวิสฺสติ.
อุปราชสฺส ปพฺพชฺช-กาลโภ ปภุตีหิ โส;
สา จาปิ อคฺคิพฺรหฺมสฺส, ปพฺพชฺชา กตนิจฺฉยา.
อุปรชฺชํ มหีนฺทสฺส, ทาตุกาโม’ปิ ภูปติ;
ตโต’ปิ อธิกาสา’ติ, ปพฺพชฺชํเยว โรจยิ.
ปิยํ ปุตฺตํ มหินฺทฺจ, พุทฺธิรูปพโลทิตํ;
ปพฺพชฺชา เปสิ สมหํ, สงฺฆ มิตฺตฺจ ธีตรํ.
ตทา วีสติวสฺโส โส, มหินฺโท ราชนนฺทโน;
สงฺฆมิตฺตา ราชธีตา, อฏฺารสสมา ตทา.
ตทเหว อหุ ตสฺส, ปพฺพชฺชา อุปสมฺปทา;
ปพฺพชฺชา สิกฺขาทานฺจ, ตสฺสา จ ตทหุ อหุ.
อุปชฺฌาโย กุมารสฺส, อหุ โมคฺคลิสวฺหโย;
ปพฺพาเชสิ มหาเทว-ตฺเถโร มชฺฌนฺติโก ปน.
กมฺมวาจํ อกา ตสฺมึ, โส’ปสมฺปทมณฺฑเล;
อรหตฺตํ มหินฺโท โส, ปตฺโต สปฏิสมฺภิทํ.
สงฺฆมิตฺตา’หุ’ปชฺฌายา ¶ , ธมฺมปาลาติ วิสฺสุตา;
อาจริยา อายุปาลิ, กาเล สา’สิ อนาสวา.
อุโภ สาสนปชฺโชตา, ลํกาทีโปปการิโน;
ฉฏฺเ วสฺเส ปพฺพชึสุ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน.
มหามหินฺโท วสฺเสหิ, ตีหิ ทีปปฺปสาทโก;
ปิฏกตฺตยํ มุคฺคณฺหิ, อุปชฺฌายสฺส สนฺติเก.
สา ภิกฺขุนี จนฺทเลขา, มหินฺโท ภิกฺขู สูริโย;
สมฺพุทฺธ สาสนากาสํ, เต สทา โสภยุํ ตทา.
วเน ปาฏลิปุตฺตมฺหา, วเน วนจโร จรํ;
กุนฺตกินฺนริยา สทฺธึ, สํวาสํ กปฺปยี กิร.
เตน สํวาสมนฺวาย,
สา ปุตฺเต ชนยี ทุเว;
ติสฺโส เชฏฺโ กณิฏฺโ ตุ,
สุมิตฺโต นาม นามโต.
มหาวรุณตฺเถรสฺส, กาเล ปพฺพชฺช สนฺติเก;
อรหตฺตํ ปาปุณึสุ, ฉฬภิฺํ คุณํ อุโภ.
ปาเท กีฏวิเสนา’สิ, ผุฏฺโ เชฏฺโ สเวทโน;
อาห ปุฏฺโ กณิฏฺเน, เภสชฺชํ ปสตํ ฆฏํ.
รฺโ นิเวทนํ เถโร, คิลานวตฺตโต’ปิ โส;
สปฺปิสตฺถฺจ จรณํ, ปจฺฉาภตฺตํ ปฏิกฺขิปิ.
ปิณฺฑาย เจ จรํ สปฺปึ, ลภเส ตฺวํ ตมาหร;
อิจฺฉาห ติสฺสเถโร โส, สุมิตฺตํ เถรมุตฺตมํ.
ปิณฺฑาย จรตา เตน, น ลทฺธํ ปสตํ ฆตํ;
สปฺปิกุมฺภสเตนาปิ, พฺยาธิชาโต อสาธิโย.
เตเนว พฺยาธินา เถโร, ปตฺโต อายุกฺขยนฺติกํ;
โอวทิตฺวาปฺปมาเทน, นิพฺพาตุํ มานสํ อกา.
อากาสมฺหิ นิสีทิตฺวา, เตโชธาตุวเสน โส;
ยถารุจิ อธิฏฺาย, สรีรํ ปรินิพฺพุโต.
ชาลาสรีรา นิกฺขมฺม, นิมฺมํสฉาริกํ ฑหิ;
เถรสฺส สกลํ กายํ, อฏฺิกานิตุโน ฑหิ.
สุตฺวา ¶ นิพฺพูติเมตสฺส, ติสฺสเถรสฺส ภูปติ;
อคมาสิ สการามํ, ชโนฆ ปริวาริโต.
หตฺติกฺขนฺธคโต ราชา, ตานฏฺิน’วโรปิย;
กาเรตฺวา ธาตุสกฺการํ, สงฺฆํ พฺยาธิมปุจฺฉิตํ.
ตํ สุตฺวา ชาตสํเวโค, ปุรทฺวาเรสุ การิย;
สุธาจิตา โปกฺขรณี, เภสชฺชานฺจ ปูริย.
ปาเปสิ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, เภสชฺชานิ ทิเน ทิเน;
มา โหตุ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, เภสชฺชํ ทุลฺลภํ อิติ.
สุมิตฺตเถโร นิพฺพายิ, จงฺกมนฺโต’ว จงฺกเม;
ปสีทิ สาสเน’ตีว, เตนาปิ จ มหาชโน.
กุนฺติปุตฺตา ทุเว เถรา,
เต โลกหิตการิโน;
นิพฺพายึสุ อโสกสฺส,
รฺโ วสฺสมฺหิ อฏฺเม.
ตโต ปภุติ สงฺฆสฺส, ลาโภ’ตีว มหา อหุ;
ปจฺฉา ปสนฺนา จ ชนา, ยสฺมา ลาภํ ปวตฺตยุํ.
ปหีนลาภสกฺการา, ติตฺถิยา ลาภการณา;
สยํ กาสายมาทาย, วสึสุ สห ภิกฺขูหิ.
ยถาสกฺจ เต วาทํ, พุทฺธวาโท’ติ ทีปยุํ;
ยถาสกฺจ กิริยา, อกรึสุ ยถารุจิ.
ตโต โมคฺคลิปุตฺโต โส,
เถโร ถิร คุโณทโย;
สาสนพฺพุทมุปฺปนฺนํ,
ทิสฺวา ตมติกกฺขลํ.
ตสฺโส’ปสมเน กาลํ, ทีฆทสฺสี อเวกฺขิย;
ทตฺวา มหินฺทเถรสฺส, มหาภิกฺขุคณํ สกํ.
อุทฺธํ คงฺคาย เอโก’ว, อโหคงฺคมฺหิ ปพฺพเต;
วิหาสิ สตฺตวสฺสานิ, วิเวก มนุพฺรูหยํ.
ติตฺถิยานํ พหุจตฺตา จ, ทุพฺพจฺจตฺตา จ ภิกฺขโว;
เตสํ กาตุํ น สกฺขึสุ, ธมฺเมน ปฏิเสธนํ.
เตเนว ¶ ชมฺพุทีปมฺหิ, สพฺพาราเมสุ ภิกฺขโว;
สตฺตวสฺสานิ นากํสุ, อุโปสถ ปวารณํ.
ตํ สุตฺวา มหาราชา, ธมฺมาโสโก มหายโส;
เอกํ อมจฺจํ เปเสสิ, อโสการาม มุตฺตมํ.
คนฺตฺวา’ธิกรณํ เอตํ, วุปสมฺม อุโปสถํ;
กาเรหิ ภิกฺขุสงฺเฆน, ปมา’ราเม ตุวํ อิติ.
คนฺตฺวาน สนฺนิปาเตตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆํ สทุมฺมติ;
อุโปสถํ กโรถาติ, สาเวสิ ราชสาสนํ.
อุโปสถํ ติตฺติเยหิ, น กโรม มยํ อิติ;
อโว จ ภิกฺขุสงฺโฆ ตํ, อมจฺจํ มูฬฺหมานสํ.
โส’มจฺโจ กติปยานํ, เถรานํ ปฏิปาฏิยา;
อจฺฉินฺทิ อสินา สีสํ, กาเรมีติ อุโปสถํ.
ราชภาตา ติสฺสตฺเถโร, ตํ ทิสฺวา กิริยํ ลหุํ;
คนฺตฺวาน ตสฺส อาสนฺเน, สาสนมฺหิ นิสิทิ โส.
เถรํ ทิสฺวา อมจฺโจ โส, คนฺตฺวา รฺโ นิเวทยิ;
สพฺพํ ปวตฺตึ ตํ สุตฺวา, ชาตทาโห มหีปติ.
สีฆํ คนฺตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ, ปุจฺฉิ อุพฺพิคฺคมานโส;
เอวํ กเตน กมฺเมน, กสฺส ปาปํ สิยา อิติ.
เตสํ อปณฺฑิตา เกจิ, ปาปํ ตุยฺหนฺติ เกจิ ตุ;
อุภินฺนํจา’ติ อาหํสุ, นตฺถิ ตุยฺหนฺติ ปณฺฑิตา.
ตํ สุตฺวา’ห มหาราชา, สมตฺโถ อตฺถิ ภิกฺขุน;
วิมตึ เม วิโนเทตฺวา, กาตุํ สาสนปคฺคหํ.
อตฺถิ โมคฺคลิปุตฺโต โส,
ติสฺสตฺเถโร รเถสภ;
อิจฺฉาห สงฺโฆ ราชานํ,
ราช ตตฺถา’สิ สาทโร.
วิสุํ ภิกฺขุสหสฺเสน, จตุโร ปริวาริเต;
เถโร นรสหสฺเสน, อมจฺเจ จตุโร ตถา.
ตทเหเยว เปเสสิ, อตฺตโน วจเนน โส;
เถรํ อาเนตุ เม เตหิ, ตถา วุตฺเต สนาคมิ.
ตํ ¶ สุตฺวา ปุน อฏฺ’ตฺถ, เถเร’มจฺเจ จ เปสยิ;
วิสุํ สหสฺสปุริเส, ปุพฺเพ วิย สนาคมิ.
ราชา ปุจฺฉิ กถํ เถโร, อาคจฺเฉยฺย นุ โข อิติ;
ภิกฺขู อาหํสุ เถรสฺส, ตสฺส’คมนการณํ.
โหติ ภนฺเต อุปตฺถมฺโภ, กาตุํ สาสนปคฺคหํ;
อิติ วุตฺเต มหาราช, เถโร เอสฺสติ โส อิติ.
ปุนาปิ เถโร’มจฺเจ จ, ราชา โสฬส โสฬส;
วิสุํ สหสฺส ปุริเส, ตถา วตฺวาน เปสยิ.
เถโร มหลฺลตฺเต’ปิ, นาโรหิสฺสติ ยานกํ;
เถรํ คงฺคาย นาวาย, อาเนถา’ติ จ อพฺรวิ.
คนฺตฺวา เต ตํ ตถา’โวจุํ,
โส ตํ สุตฺวา’ว อุฏฺหิ;
นาวาย เถรํ อาเนสุํ,
ราชา ปจฺจุคฺคมี ตหึ.
ชาณุมตฺตํ ชลํ ราโช’คเหตฺวา ทกฺขิณํ กรํ;
นาวาย โอตรนฺตสฺส, เถรสฺสา’ทาสิ คารโว.
ทกฺขิณํ ทกฺขิเณยฺโย โส, กรํ รฺโ’นุกมฺปโก;
อาลมฺพิตฺวา’นุกมฺปาย, เถโร นาวาย โอตริ.
ราชา เถรํ นยิตฺวาน, อุยฺยานํ รติวฑฺฒนํ;
เถรสฺส ปาเท โธวิตฺวา, มกฺเขตฺวา จ นิสีทิย.
สมตฺถภาวํ เถรสฺส, วีมํสนฺโต มหีปติ;
ทฏฺุกาโม อหํ ภนฺเต, ปาฏิหีรนฺติ อพฺรวิ.
กนฺติ วุตฺเต มหีกมฺปํ, อาห ตํ ปุน ราหโส;
สกลาเย’ก เทสาย, กตรํ ทฏฺุมิจฺฉสิ.
โก ทุกฺกโรติ ปุจฺฉิตฺวา, เอก เทสาย กมฺปนํ;
ทุกฺกรนฺติ สุณิตฺวาน, ตํ ทุฏฺุกามตํ พฺรวี.
รถํ อสฺสํ มนุสฺสฺจ, ปาติฺโจทก ปูริตํ;
เถโร โยชน สีมาย, อนฺตรมฺหิ จตุทฺทิเส.
ปาเปตฺวา ¶ ตทฑฺเฒหิ, สห ตํ โยชนํ มหึ;
จาเลสิ อิทฺธิยา ตตฺร, นิสินฺนสฺส จ ทสฺสยิ.
เตนา’มจฺเจน ภิกฺขูนํ, มรเณน’ตฺตโนปิ จ;
ปาปสฺส’ตฺถิตฺต นตฺถิตฺตํ, เถรํ ปุจฺฉิ มหีปติ.
ปฏิจฺจ กมฺมํ นตฺถีติ, กิลิฏฺํ เจตนํ วินา;
เถโร โพเธสิ ราชานํ, วตฺวา ติตฺติรชาตกํ.
วสนฺโต ตตฺถ สตฺตาหํ, ราชุยฺยาเน มโนรเม;
สิกฺขาเปสิ มหีปาลํ, สมฺพุทฺธสมยํ สุภํ.
ตสฺมึเยว จ สตฺตา เห, ทุเว ยกฺเข มหีปติ;
เปเสตฺวา มหิยํ ภิกฺขู, อเสเส สนฺนิปาตยิ.
สตฺตเม ทิวเส คนฺตฺวา, สการามํ มโนรมํ;
กาเรสิ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, สนฺนิปาตมเสสโต.
เถเรน สห เอกนฺเต, นิสินฺโน สาณิอนฺตเร;
เอเกกลทฺธิเก ภิกฺขุ, ปกฺโกสิตฺวาน สนฺติกํ.
กึวาที สุคโต ภนฺเต, อิติ ปุจฺฉิ มหีปติ;
เต สสฺสตาทิกํ ทิฏฺึ, พฺยากรึสุ ยถาสกํ.
เต มิจฺฉาทิฏฺิเก สพฺเพ, ราชา อุปฺปพฺพาชาปยี;
สพฺเพ สฏฺิสหสฺสานิ, อาสุํ อุปฺปพฺพชาปิตา.
อปุจฺฉิ ธมฺมิเก ภิกฺขู, กึวาที สุคโต อิติ;
วิภชฺชวาที ตาหํสุ, ตํ เถรํ ปุจฺฉิ ภูปติ.
วิภชฺชวาที สมฺพุทฺโธ,
โหติ ภนฺเต’ติ อาห โส;
เถโร’ อามา’ติ ตํ สุตฺวา,
ราชา ตุฏฺมโน ตทา.
สงฺโฆ ปิโสธิโต ยสฺมา,
ตสฺมา สงฺโฆ อุโปสถํ;
กโรตุ ภนฺเต อิจฺเจวํ,
วตฺวา เถรสฺส ภูปติ.
สงฺฆสฺส รกฺขํ ทตฺวาน, นครํ ปาวิสี สุภํ;
สงฺโฆ สมคฺโค หุตฺวาน, ตทา’กาสิ อุโปสถํ.
เถโร ¶ อเนก สงฺขมฺหา, ภิกฺขุสงฺฆา วิสารเท;
ฉฬภิฺเ เตปิฏเก, ปภินฺนปฏิสมฺภิเท.
ภิกฺขุสหสฺสํ อุจฺจินิ, กาตุํ สทฺธมฺมํ สงฺคหํ;
เตหิ อโสการามมฺหิ, อกา สทฺธมฺม สงฺคหํ.
มหากสฺสปตฺเถโร จ, ยสตฺเถโร จ การยุํ;
ยถา เต ธมฺม สํคีตึ, ติสฺสตฺเถโรปิ ตํ ตถา.
ตถาวตฺถุปฺปกรณํ, ปรวาทปฺปมทฺทนํ;
อภาสิ ติสฺสตฺเถโร จ, ตสฺมึ สํคีติ มณฺฑเล.
เอวํ ภิกฺขุสหสฺเสน, รกฺขาย’โสก ราชิโน;
อยํ นวหิ มาเสหิ, ธมฺม สํคีติ นิฏฺิตา.
รฺโ สตฺตรเส วสฺเส, ทฺวาสตฺตติสโม อิสิ;
มหาปวารณาย’โส, สํคีติ ตํ สมาปยิ.
สาธุการํ ททนฺตีว, สาสนฏฺิติ การณํ;
สํคีติ ปริโยสาเน, อกมฺมิตฺถ มหามหี.
หิตฺวา เสฏฺํ พฺรหฺมวิมานมฺปิ มนฺุํ;
เชคุจฺฉํ โส สาสนเหตุนรโลกํ;
อาคมฺมา’กา สาสนกิจฺจํ กตกิจฺโจ;
โกนาม’ฺโ สาสนกิจฺจมฺหิ ปมชฺเชติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ตติยธมฺมสํคีติ นาม
ปฺจโม ปริจฺเฉโท.
ฉฏฺปริจฺเฉท
วิชยาคมนํ
วงฺเคสุ ¶ วงฺคนคเร, วงฺคราชา อหุ ปุเร;
กาลิงฺครฺโ ธีตา’สิ, มเหสี ตสฺส ราชิโน.
โส ราชา เทวิยา ตสฺสา, เอกํ อลภิ ธีตรํ;
เนมิตฺตาพฺยากรุํ ตสฺสา, สํวาสํ มคราชินา.
อตีว รูปินึ อาสิ, อตีว กามคิทฺธินี;
เทเวน เทวิยา’จาปิ, ลชฺชายา’สิ ชคุจฺฉิตา.
เอกากินี สา นิกฺขมฺม, เสรีจารสุขตฺถินี;
สตฺเถน สห อฺาตา, อคา มคธคามินา.
ลาฬรฏฺเ อฏวิยา, สีโห สตฺถมภิทฺธวิ;
อฺตฺถ เสสา ธาวึสุ, สีหคตทิสนฺตุสา.
คณฺหิตฺวา โคจรํ สีโห, คจฺฉํ ทิสฺวา ตมา’รโต;
รตฺโต อุปาคลาเลนฺโต, ลงฺคุลํ ปตฺตกณฺณโก.
สา ตํ ทิสฺวา สริตฺวาน, เนมิตฺตวจนํ สุตํ;
อภีตา ตสฺส องฺคานิ, รฺชยนฺติ ปรามสิ.
ตสฺสา ผสฺเสนา’ติ รตฺโต, ปิฏฺึ อาโรปิยา’สุตํ;
สีโห สกํ คุหํ เนตฺวา, ตาย สํวาสมาจริ.
เตน สํวาสมนฺวาย, กาเลน ยมเก ทุเว;
ปุตฺตฺจ ธีตรฺจาติ, ราชธีตา ชเนสิ สา.
ปุตฺตสฺส หตฺถปาทา’สุํ, สีหาการา ตโต อกา;
นาเมน สีหพาหุํ ตํ, ธีตรํ สีหสีวลึ.
ปุตฺโต โสฬสวสฺโส โส, มาตรํ ปุจฺฉิ สํสยํ;
ตุวํ ปิตา จ โน อมฺม, กสฺมา วิสทิสา อิติ.
สา สพฺพมพฺรวี ตสฺส, กึนยามา’ติ โส’พฺรวิ;
คุหํ ถเกติตาโต เต, ปาสาเณนาติ สา’พฺรวิ.
มหาคุหาย ¶ ถกนํ, ขนฺเธนา’ทาย โส อกา;
เอกาเหเน’ว ปฺาส-โยชนานิ คตาคตํ.
โคจราย คเห สีเห, ทกฺขิณสฺมิฺหิ มาตรํ;
วาเม กณิฏฺึ กตฺวาน, ตโย สีฆํ อปกฺกมี.
นิวาเสตฺวาน สาขํ เต, ปจฺจนฺตํ คามมาคมุํ;
ตตฺถาสิ ราชิธีตาย, มาตุลสฺส สุโต ตทา.
เสนาปติ วงฺครฺโ, ิโต ปจฺจนฺต คามโก;
นิสินฺโนวฏมูลเลโส, กมฺมนฺตํ สํวิธายกํ.
ทิสฺวา เต ปุจฺฉิเต’โวจุํ, อฏวี วาสิโน มยํ;
อิติ โส ทาปยี เตสํ, วตฺถานิ ธชินี ปติ.
ตานา’เหสุํ อุฬารานิ, ภตฺตํ ปณฺเณสุ ทาปยิ;
โสวณฺณภาชนนา’สุํ, เตสํ ปฺุเน ตานิ จ.
เตน โส วิมฺหิโต ปุจฺฉิ, เก ตุมฺเหติ จมูปติ;
ตสฺส สา ชาติโคตฺตานิ, ราชธีตา นิเวทยิ.
ปิตุจฺฉา ธีตรํ ตํ โส, อาทาย ธชินี ปติ;
คนฺตฺวาน วงฺคนครํ, สํวาสํ ตาย กปฺปยิ.
สีโห สีฆํ คุหํ คนฺตฺวา, เต อทิสฺวา ตโย ชเน;
อฏฺฏิโต ปุตฺตโสเกน, น จ ขาทิ น จา’ปิวิ.
ทารเก เต คเวสนฺโต, อคา ปจฺจนฺตคามเก;
อุพฺพาสียติ โส โส’ว, ยํยํ คามมุเปติ โส.
ปจฺจนฺตวาสิโน คนฺตฺวา, รฺโ ตํ ปฏิเวทยุํ;
สีโห ปิเฬติ เต รฏฺํ, ตํ เทว ปฏิเสธย.
อลกํ นิเสธกํ ตสฺส, หตฺถิกฺขนฺธคตํ ปุเร;
อาเทตุ สีหทายีติ, สหสฺสํ โส ปจารยิ.
ตเถว ทฺเวสหสฺสานิ, ตีณิจา’ปิ นริสฺสโร;
ทฺวีสุ วาเรสุ วาเรสิ, มาตา สีหภุชํ หิตํ.
อคฺคหิ ตติเย วาเร, สีหพาหุ อปุจฺฉิย;
มาตรํ ติสหสฺสํ ตํ, ฆาเตตุํ ปิตรํ สกํ.
รฺโ กุมารํ ทสฺเสสุํ, ตํ ราชา อิธ มพฺรวิ;
คหิโต ยทิ สีโห เต, ทมฺมิ รฏฺํ ตเทว เต.
โส ¶ ตํ คนฺตฺวา คุหาทฺวารํ, สีหํ ทิสฺวาว อารกา;
เอนฺตํ ปุตฺตสิเนเหน, วิชฺฌิตุํ ตํ สรํ ขิปิ.
สโร นฬาตมาหจฺจ, เมตฺตจิตฺเตน ถสฺส ตุ;
กุมารปาทมูเล’ว, นิวตฺโต ปติ ภูมิยํ.
ตถา’สิ ยาว ตติยํ, ตโต กุชฺฌิมิคามิโป;
ตโต ขิตฺโต สโรตสฺส, กายํ นิพฺพิชฺช นิกฺขมิ.
สเกสรํ สีหสีสํ, อาทาย สปุรํ อคา;
มตสฺส วงฺคราชสฺส, สตฺตาหานิ ตทา อหุ.
รฺโ อปุตฺตกตฺตา จ, ปตีตา จสฺส กมฺมุนา;
สุตฺวา จ รฺโ นตฺตุตฺตํ, สฺชานิตฺวา จ มาตรํ.
อมจฺจา สนฺนิปติตา, อขิลา เอกมานสา;
สีหพาหุ กุมารสฺส, ราชา โหหีติ อพฺรวุํ.
โส รชฺชํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา, ทตฺวา มาตุ ปติสฺส ตํ;
สีหสีวลิมาทาย, ชาตภูมึ คโต สยํ.
นครํ ตตฺถ มาเปสิ, อหุ สีหปุรนฺติ ตํ;
อรฺเ โยชนสเต, คาเม จาปิ นิเวสยิ.
ลาฬรฏฺเ ปุเร ตสฺมึ, สีหพาหุนราธิโป;
รชฺชํ กาเรสิ กตฺวาน, มเหสึ สีหสีวลึ.
มเหสี โสฬสกฺขตฺตุํ, ยมเก จ ทุเว ทุเว;
ปุตฺเต ชนยิ กาเลสา, วิชโย นาม เชฏฺโก.
สุมิตฺโต นาม ทุติโย, สพฺเพ ทฺวตฺตึส ปุตฺตกา;
กาเลน วิชยํ ราชา, อุปรชฺเช’ภิ เสจยิ.
วิชโย วิสมาจาโร, อาสิ ตมฺปริสาปิ จ;
สาหสานิ อเนกานิ, ทุสฺสหานิ กรึสุเต.
กุทฺโธ มหาชโน รฺโ, ตมตฺถํ ปฏิเวทยิ;
ราชา เต สฺเปตฺวาน, ปุตฺตํ โอวทิ สาธุกํ.
สพฺพํ ตเถว ทุติยํ, อโหสิ ตติยํ ปน;
กุทฺโธ มหาชโน อาห, ปุตฺตํ ฆาเตหิ เต อิติ.
ราชา’ถวิชยํ ตฺจ, ปริวารฺจ ตสฺส ตํ;
สตฺตสตานิ ปุริเส, กาเรตฺวา อทฺธมุณฺณเก.
นาวาย ¶ ปกฺขิปาเปตฺวา, วิสฺสชฺชาเปสิ สาคเร;
ตถา เตสํ ภริยาโย, ตเถว จ กุมารเก.
วิสุํ วิสุํ เต วิสฺสฏฺา, ปุริสิตฺถิกุมารกา;
วิสุํ วิสุํ ทีปกสฺมึ, โอกฺกมึสุ วสึสุ จ.
นคฺคทีโปติ ายิตฺถ, กุมาโรกฺกนฺตทีปโก;
ภริโยกฺกนฺตทีโป ตุ, มหินฺททีปโก อิติ.
สุปฺปารเก ปฏฺฏนมฺหิ, วิชโย ปน โอกฺกมิ;
ปริสา สาหเสเน’ตฺถ, ภีโต นาวํ ปุนา’รุหิ.
ลํกายํ วิชยสนามโก กุมาโร;
โอติณฺโณ ถิรมติ ตมฺพปณฺณิทีเป;
สาลานํ ยมกคุณานมนฺตรสฺมึ;
นิพฺพาตุํ สยิตทิเน ตถาคตสฺส.
สุชนปสาทสํเว คตฺถายกเต มหาวํเส
วิชยาคมนํนาม
ฉฏฺาปริจฺเฉโท.
สตฺตม ปริจฺเฉท
วิชยาภิเสโก
สพฺพโลกหีตํ ¶ กตฺวา, ปตฺวา สนฺติกรํ ปทํ;
ปรินิพฺพานมฺจมฺหิ, นิปนฺโน โลกนายโก.
เทวตาสนฺนิปาตมฺหิ, มหนฺตมฺหิ มหามุนิ;
สกฺก ตตฺรสมีปฏฺํ, อโวจ วทตํ วโร.
วิชโย ลาฬาวิสยา, สีหพาหุนรินฺทโช;
เอสลงฺกาธนุปตฺโต, สตฺตภจฺจสตานุโค.
ปติฏฺหิสฺสติ เทวินฺทํ, ลํกายํ มม สาสนํ;
ตสฺมา สปริวารํ ตํ, รกฺขลํกฺจ สาธุกํ.
ตถาคตสฺส เทวินฺโท, วโจ สุตฺวาว สาทโร;
เทวสฺสุปฺปลวณฺณสฺส, ลํการกฺขํ สมปฺปยิ.
สกฺเกน วุตฺตมตฺโตโส, ลงฺกามาคมฺมสชฺชุกํ;
ปริพฺพาชก เวเสน, รุกฺขมูล มูปวิสึ.
วิชยสมฺมุขา สพฺเพ,
ตํ อุปจฺจ อปุจฺฉิสุํ;
อยํ โภ โกนุ ทีโปตี,
ลํกาทีโปติ โส พฺรวิ.
น สนฺติ มนุชา เหตฺถ, น จ เหสฺสติ โว ภยํ;
อิติ วตฺวา กุณฺฑีกาย, เต ชเลน นิสิฺจิย.
สุตฺตฺจ เตสํ หตฺเถสุ, ลเคตฺวานภสา’คมา;
ทสฺเสสิ โสณิรูเปน, ปริวาริกยกฺขินี.
เอโก ตํ วาริยนฺโตปิ, ราชปุตฺเตน อนฺวคา;
คามมฺหิ วิชฺชมานมฺหิ, ภวนฺติ สุนขา อิติ.
ตสฺสา จ สามีนี ตตฺถ, กุเวณีนาม ยกฺขินี;
นิสีทิ รุกฺขมูลมฺหิ, กนฺตนฺติ ตาปสี วิย.
ทิสฺวาน ¶ โส โปกฺขรณี, นิสินฺนํ ตฺจ ตาปสึ;
ตตฺถ นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ, อาทาย จ มุลาลิโย.
วาริฺจ โปกฺขเรเหว, วุฏฺาสิ สาตมพฺรวิ;
ภกฺโข’สิ มม ติฏฺาติ, อฏฺา พทฺโธ วโส นโร.
ปริตฺตสุตฺต เตเชน, ภกฺขิตุํ สา น สกฺกุณี;
ยาจิยนฺโตปิ ตํ สุตฺตํ, นา’ทายกฺขินิยา นโร.
ตํ คเหตฺวา สุรุงฺคายํ, รุทนฺตํ ยกฺขินี ขิปิ;
เอวํ เอเกกโส ตตฺถ, ขิปี สตฺตสตานิปิ.
อนายนฺเตสุ สพฺเพสุ, วิชโย ภยสํกิโต;
นนฺตปฺจายุโธ คนฺตฺวา, ทิสฺวา โปกฺขรณึ สุภํ.
อปสฺส มุตฺติณฺณปทํ, ปสฺสํ ตฺเจว ตาปสึ;
‘‘อิมาย ขลุ ภจฺจา เม, คหิตานุ’’ติ จินฺติย.
กึ น ปสฺสสิ ภจฺเจ เม,
โหติ ตฺวํ อิติ อาหตํ;
‘‘กึ ราชปุตฺต ภจฺเจหิ,
ปิว นหายา’’ติ อาหสา.
ยกฺขินี ตาว ชานาติ, มม ชาตินฺติ นิจฺฉิโต;
สงฺฆํ สนามํ สาเวตฺวา, ธนุํ สนฺธายุ’ ปาคโต.
ยกฺขึ อาทาย คีวาย, นารา จ วลเยน โส;
วามหตฺเถน เกเสสุ, คเหตฺวา ทกฺขิเณ น ตุ.
อุกฺขิปิตฺวา อสึอาห, ‘‘ภจฺเจ เม เทหิ ทาสิตํ;
มาเรมี’’ติ ภยฏฺฏาสา, ชีวิตํ ยาจิ ยกฺขินี.
ชีวิตํ เทหิ เม สามิ, รชฺชํ ทชฺชามิ เต อหํ;
กริสฺสมิ’ตฺติ กิจฺจฺจ, กิจฺจํ อฺํ ยถิจฺฉิตํ.
อทุพฺภาตฺถาย สปถํ, โส ตํ ยกฺขึ อการยิ;
‘‘อาเนหิ ภจฺเจ สีฆ’’นฺติ, วุตฺตมตฺตาว สา’นยิ.
‘‘อิเม ชาตา’’ติ วุตฺตาสา,
ตณฺฑุลาทึ วินิทฺทิสิ;
ภกฺขิตานํ วาณิชานํ,
นาวฏฺํ วิวิขํ พหุํ.
ภจฺจา ¶ เต สาธยิตฺวาน, ภตฺตานิ พฺยฺชนานิจ;
ราชา ปุตฺตํ โภชยิตฺวา, สพฺเพจาปิ อภฺุชิสุํ.
ทาปิตํ วิชเยน’คฺคํ, ยกฺขี ภฺุชิย ปีณิตา;
โสฬสวสฺสิกํ รูปํ, มาปยิตฺวา มโนหรํ.
ราชปุตฺต มุปคฺฉิ, สพฺพาภรณภูสิตา;
มาเปสิ รุกฺขมูลสฺมึ, สยนฺจ มหารหํ.
สาณิยา สุปริกฺขิตฺตํ, วิตานสมลงฺกตํ;
ตํ ทิสฺวา ราชตนโย, เปกฺขํ อตฺถมนาคตํ.
กตฺวาน ตายนาวายํ, นิปชฺช สยเน สุขํ;
สาณี ปริกฺขิปิตฺวาน, สพฺเพ ภจฺจา นิปชฺชิสุํ.
รตฺตึ ตูริยสทฺทฺจ, สุตฺวา คีตรวฺจ โส;
อปุจฺฉิ สหเสมานํ, กึ สทฺโท อิติ ยกฺขินึ.
รชฺชฺจ สามิโน เทยฺยํ, สพฺเพ ยกฺเข จ ฆาติย;
มนุสฺสา วาสกรณา, ยกฺขา มํ ฆาตยนฺติหิ.
อิติ จินฺติย ยกฺขี สา, อพฺรวิ ราชนนฺทนํ;
สีรีสวตฺถุนา เมตํ, สามิ ยกฺขปุรํ อิธ.
ตตฺถ เชฏฺสฺส ยกฺขสฺส, ลํกานครวาสินี;
กุมาริกา อิธา’นีตา, ตสฺสา มาตา จ อาคตา.
อาวาห มงฺคเล ตตฺถ, อิธาปิ อุสฺสเว มหา;
วตฺตเต ตตฺถ สทฺโทยํ, มหาเหส สมาคโม.
อชฺเชว ยกฺเข ฆาเตหิ,
น หิ สกฺขา อิโต ปรํ;
โส อาหา’ทิสฺส มาเนเต,
ฆาเตสฺสามิ กถํ อหํ.
ยตฺถ สทฺทํ กริสฺสาม, เตน สทฺเทน ฆาตย;
อายุธํ เม’นุภาเวน, เตสํ กาเย ปติสฺสติ.
ตสฺสา สุตฺวา ตถา กตฺวา, สพฺเพ ยกฺเข อฆาตยิ;
สยมฺปิ ลทฺธวิชโย, ยกฺขราช ปสาธนํ.
ปสาธเนหิ เสเสหิ, ตํตํ ภจฺจํ ปสาธยิ;
กติปหํ วสิตฺเว’ตฺถ, ตมฺพปณฺณิมุปาคมิ.
มาปยิตฺวา ¶ ตมฺปปณฺณิ-นครํ วิชโย ตหึ;
วสี ยกฺขินิยา สทฺธึ, อมจฺจ ปริวาริโต.
นาวาย ภูมิโมติณฺณา, วิชยปมุขา ตทา;
กิลนฺตา ปาณินาภูมึ, อาลมฺพิย นิสีทิสุํ.
ตมฺพภูมิรโชผุฏฺโ, ตมฺโพปาณิ ยโต อหุํ;
โส เทโสเจว ทีโป จ, เตน ตนฺนามโก อหุ.
สีหพาหุ นรินฺโท โส, สีหมาทินฺนวา อิติ;
สีหโฬ เตน สมฺพนฺธา, เอเต สพฺเพปิ สีหฬา.
ตตฺถ ตตฺถ จ คาเม เต, ตสฺสา’มจฺจา นิเวสยุํ;
อนุราธคามํ ตนฺนาโม, กทมฺพ นทียนฺติเก.
คมฺภีรนทียา ตีเร, อุปติสฺโส ปุโรหิโต;
อุปติสฺสคามํ มาเปสิ, อนุราธสฺส อุตฺตเร.
อฺเ ตโย อมจฺจา เต, มาปยึสุ วิสุํ วิสุํ;
อุชฺเชนึ อุรุเวลฺจ, วิชิตํ นครํ ตถา.
นิวาเสตฺวา ชนปทํ, สพฺเพ’มจฺจา สมจฺจตํ;
อโวจุํ ราชตนยา, สามิ รชฺเชภิเสจย.
อิติ วุตฺโต ราชปุตฺโต, น อิจฺฉิ อภิเสจนํ;
วินา ขตฺติยกฺาย, อภิเสกํ มเหสิยา.
อถามจฺจา สามิโน เห, อภิเสก กตา ทรา;
ทุกฺกเรสุปิ กิจฺเจสุ, ตทตฺถภิรุตา ติคา.
ปณฺณากาเร มหาสาเร, มณิมุตฺตาทิเก พหู;
คาหาปยิตฺวา ปาเหสุํ, ทกฺขิณํ มธุรํ ปุรํ.
ปณฺฑุราชสฺส ธีตตฺถํ, สามิโน สามิภตฺติโน;
อฺเสํ จาปิ ธีตตฺถํ, อมจฺจานํ ชนสฺส จ.
สีฆํ นาวาย คนฺตฺวาน, ทูตา เต มธุรํ ปุรํ;
ปณฺณากาเร จ เลขฺจ, ตสฺส รฺโ อทสฺสยุํ.
ตโต ราชาอมจฺเจหิ, มนฺตยิตฺวา สธีตรํ;
ปาเหตุกาโม’มจฺจานํ, อฺเสํ จาปิ ธีตโร.
ลทฺธา อูนสตํ กฺา, อถเภรึ จราปยิ;
ลํกาย ธีตุคมนํ, อิจฺฉมานา นรา อิธ.
นิวาสยิตฺวา ¶ ทิคุณํ, ฆรทฺวาเรสุ ธีตโร;
เปนฺตุ เตน ลิงฺเคน, อาทียิสฺสามิตา อิติ.
เอวํ ลทฺธา พหูกฺา, ตปฺปยิตฺวาน ตํ กุลํ;
สมฺปนฺนสพฺพาลงฺการํ, ธีตรํ สมฺปฏิจฺฉทํ.
สพฺพา ตา ลทฺธสกฺการา, กฺาโย จ ยถารหํ;
ราชารเห จ หตฺถสฺส-รถเปสฺสิย การเก.
อฏฺารสนฺนํ เสณีนํ, สหสฺสฺจ กุลานิ โส;
เลขํ ทตฺวาน เปเสสิ, วิชยสฺส ชิตา’ริโน.
สพฺโพโส’ตรี นาวาหิ, มหาติตฺเถ มหาชโน;
เตเนว ปฏฺฏนํ ตฺหิ, มหาติตฺถํติ วุจฺจติ.
วิชยสฺส สุโตธีตา, ตสฺสา ยกฺขินิยา อหุ;
ราชกฺาคมํ สุตฺวา, วิชโย อาห ยกฺขินึ.
‘‘คจฺฉ ทานิ ตุวํ โภติ, เปตฺวา ปุตฺตเก ทุเว;
มนุสฺสา อมนุสฺเสหิ, ภายินฺตีหิ สทา’’ อิติ.
สุตฺวา ตํ ยกฺขภยโต, ภีตํ ตํ อาห ยกฺขินึ;
มา จินฺตยิ สาหสฺเสน, ทาปยิสฺสามิ เต พลึ.
ปุนปฺปุนํ ตํ ยาจิตฺวา, อุโภ อาทาย ปุตฺตเก;
ภีตาปิ สา อคติยา, ลํกาปุรมุปาคมิ.
ปุตฺเต พิหิ นิสีเทตฺวา, สยํ ปาวิสิ ตํ ปุรํ;
สฺชานิตฺวาน ตํ ยกฺขึ, ภีตา โจรีติ สฺิโต.
สํขุภึสุ ปุเร ยกฺขา, เอโก สาหสิโก ปน;
เอกปาณิปฺปหาเรน, วิลยํ นยิ ยกฺขินึ.
ตสฺสาตุ มาตุโล ยกฺโข, นิกฺขมฺม นครา พหิ;
ทิสฺวา เต ทารเก ปุจฺฉิ, ตุมฺเห กสฺส สุตา อิติ.
กุเวณิยา’ติ สุตฺวา’ห, มาตา โว มาริตา อิธ;
ตุมฺเหปิ ทิสฺวา มาเรยฺยุํ, ปลายถ ลหุํ อิติ.
อาคุํ สุมนกูฏํ เต, ปลายิตฺวา ตโต ลหุํ;
วาสํ กปฺเปสิ เชฏฺโ โส, วุทฺโธ ตาย กณิฏฺิยา.
ปุตฺตธีตาหิ ¶ วฑฺฒิตฺวา, ราชานฺุาย เต วสุํ;
ตตฺเถว มลเย เอโส, ปุลินฺทานฺหิ สมฺภโว.
ปณฺฑุราชสฺส ทูตา เต, ปณฺณาการํ สมปฺปยุํ;
วิชยสฺส กุมารสฺส, ราชาธิการิกา จ ตา.
กตฺวา สกฺการสมฺมานํ, ทูตานํ วิชโย ปน;
อทา ยาถารหํ กฺา, อมจฺจานํ ชนสฺส จ.
ยถา วิธิ จ วิชยํ, สพฺเพ มจฺจาสมาคตา;
รชฺเชสมภิสิฺจึสุ, กรึสุจ มหาฉณํ.
ตโต โส วิชโย ราชา, ปณฺฑุราชสฺส ธีตรํ;
มหตา ปริหาเรน, มเหสิตฺเต’ภิเสจยิ.
ธนาน’ทา อมจฺจานํ, อทาสิ สสุรสฺสตุ;
อนุวสฺสํ สงฺขมุตฺตํ, สตสหสฺส ทฺวยารหํ.
หิตฺวา ปุพฺพาจริตํ วิสมํ สเมน;
ธมฺเมน ลํกมขิลํ อนุสาสมาโน;
โส ตมปณฺณินคเร วิชโย นรินฺโท;
รชฺชํ อการยิ สมา ขลุ อฏฺตึสา’ติ.
สุชนปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส
วิชยาภิเสโก นาม
สตฺตโม ปริจฺเฉโท.
อฏฺม ปริจฺเฉท
ปณฺฑุวาสุเทวาภิเสโก
วิชโย ¶ โส มหาราชา, วสฺเส อนฺติมเก ิโต;
อิติ จินฺตยิ ‘‘วุทฺโธ’หํ, น จ วิชฺชติ เม สุโต.
กิจฺเฉน วาสิตํ รฏฺํ, นสฺเสยฺย มม อจฺจเย;
อาณาเปยฺยํ รชฺชเหตุ-สุมิตฺตํ ภาตรํ มม.
อถา’มจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, เลขํ ตตฺถ วิสชฺชยิ;
เลขํ ทตฺวาน วิชโย, น จิเรน ทิวงฺคโต.
ตสฺมึ มเต อมจฺจา เต, เปกฺขนฺตา ขตฺติยาคมํ;
อุปติสฺสคาเม ตฺวาน, รฏฺํ สมุนุสาสิสุํ.
มเต วิชยราชมฺหิ, ขตฺติยาคมนา ปุรา;
เอกํ วสฺสํ อยํ ลํกา-ทีโป อาสิ อราชโก.
ตสฺมึ สีหปุเร ตสฺส, สีหพาหุสฺส ราชิโน;
อจฺจเยน สุมิตฺโต โส, ราชา ตสฺส สุโต อหุ.
ตสฺส ปุตฺตา ตโย อาสุํ, มทฺทราชสฺส ธีตุยา;
ทูตา สีหปุรํ คนฺตฺวา, รฺโ เลขํ อทํสุ เต.
เลขํ สุตฺวาน โส ราชา, ปุตฺเต อามนฺตยี ตโย;
อหํ มหลฺลโก ตาตา, เอโก ตุมฺเหสุ คจฺฉตุ.
ลํกํ เนกคุณํ กนฺตํ, มม ภาตุสฺส สนฺตกํ;
ตสฺส’จฺจ เยน ตตฺเถว, รชฺชํ กาเรตุ โสภนํ.
กณิฏฺโก ปณฺฑุวาสุ-เทโว ราชกุมารโก;
‘‘คมิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา, ตฺวา โสตฺถิ คตมฺปิ จ.
ปิตรา สมนฺุาโต, ทฺวตฺตึสามจฺจ ทารเก;
อาทาย อารุหี นาวํ, ปริพฺพาชกลิงฺควา.
มหากนฺทรนชฺชา เต, มุขทฺวารมฺหิ โอตรํ;
เต ปริพฺพาชเก ทิสฺวา, ชโน สกฺกริ สาธุกํ.
ปุจฺฉิตฺวา ¶ นครํ เอตฺถ, อุปยนฺตํ กเมน เต;
อุปติสฺส คามํ สมฺปตฺตา, เทวตา ปริปาลิตา.
อมจฺจา’นุมโต’มจฺโจ, ปุจฺฉิ เนมิตฺตกา ตหึ;
ขตฺติยา’คมนํ ตสฺส, โส พฺยากาสิ ปรํปิ จ.
สตฺตเม ทีวเสเยว, อาคมิสฺสติ ขตฺติโย;
พุทฺธสาสน เมตสฺส, วํสโช’ว เปสฺสติ.
สตฺตเม ทิวเสเยว, เต ปริพฺพาชเก ตหึ;
ปตฺเต ทิสฺวาน ปุจฺฉิตฺวา, อมจฺจา เต วิชานิย.
ตํ ปณฺณุวาสุเทวํ เต, ลํการชฺเชน อปฺปยุํ;
มเหสิยา อภาวาโส, น ตาว อภิเสจยิ.
อมิโตทนสกฺกสฺส, ปณฺฑุสกฺโก สุโต อหุ;
ตฺวา วินาสํ สกฺยานํ, โส อาทาย สกํ ชนํ.
คนฺตฺวา อฺาปเทเสน, คงฺคาปารํ ตหึ ปุรํ;
มาเปตฺวา ตตฺถ กาเรสิ, รชฺชํ ตสฺส สุเต ลภิ.
ธีตา กณิฏฺิตา อาสิ, ภทฺทกจฺจาน นามิกา;
สพฺพลกฺขณสมฺปนฺนา, สุรูปา อภิปตฺถิตา.
ตทตฺถํ สตฺตราชาโน, ปณฺณากาเร มหารเห;
เปเสสุํ ราชิโน ตสฺส, ภีโต ราชูหิ โส ปน.
ตฺวาน โสตฺถิคมนํ, อภิเสกผลมฺปิ จ;
สหทฺวตฺตึส อิตฺถีหิ, นาวํ อาโรปิยา’สุตํ.
คงฺคาย ขิปิ คณฺหาตุ, ปหุ เม ธีตรํ อิติ;
คเหตุํ เต น สกฺขึสุ, นาวาสาปน สีฆคา.
ทุติเย ทิวเสเยว, โคณาคามก ปฏฺฏนํ;
ปตฺตาปพฺพชิตา การา, สพฺพา ตา ตตฺถ โอตรุํ.
ปุจฺฉิตฺวา นครํ เอตฺถ, ตา กเมโนปยนฺติโย;
อุปติสฺสคามํ สมฺปตฺตา, เทวตา ปริปาลิตา.
เนมิตฺตกสฺส วจนํ, สุตฺวา ตตฺถา’คตา ตุ ตา;
ทิสฺวา อมจฺโจ ปุจฺฉิตฺวา, ตฺวา รฺโ สมปฺปยิ.
ตํ ปณฺฑุวาสุเทวํ เต, อมจฺจา สุทฺธพุทฺธิโน;
รชฺเช สมภิสิฺจึสุ, ปุณฺณสพฺพมโนรถํ.
สุภทฺทกจฺจาน ¶ มโนมรูปินึ;
มเหสีภาเว อภิสิฺจิย’ตฺตโน;
สหคตา ตาย ปทาสิ อตฺตนา;
สหาคตานํ วสิ ภูมิโป สุขนฺตี.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปณฺฑุวาสุเทวาภิเสโก นาม
อฏฺโม ปริจฺเฉโท.
นวม ปริจฺเฉท
อภยาภิเสโก
มเหสี ชนยี ปุตฺเต, ทส เอกฺจ ธีตรํ;
สพฺพเชฏฺโ’ภโย นาม, จิตฺตานาม กนิฏฺิกา.
ปสฺสิตฺวา ตํ วิยากํสุ, พฺราหฺมณา มนฺตปารคา;
‘‘รชฺชเหตุ สุโต อสฺสา, ฆาตยิสฺสติ มาตุเล’’.
ฆาเตสฺสามิ กนิฏฺินฺติ, นิจฺฉิเต ภาตรา’ภโย;
วาเรสิ กาเล วาเสสุํ, เคหํ ตํ เอกถุณิเก.
รฺโ จ สิริคพฺเภน, ตสฺส ทฺวารมการยุํ;
อนฺโต เปสุํ เอกฺจ, ทาสึ นรสตํ พหิ.
รูเปนุ’มฺมาทยี นเร, ทิฏฺมตฺตาว สายโต;
ตโต อุมฺมาทจิตฺตา’ติ, นามํ โสปปทํ ลภิ.
สุตฺวาน ลํกาคมนํ, ภทฺทกจฺจานเทวิยา;
มาตรา โจทิตา ปุตฺตา, เปตฺเว’กฺจ อาคมุํ.
ทิสฺวาน เต ปณฺฑุวาสุ-เทวํ ลงฺกินฺทมาคตา;
ทิสฺวาน ตํ กนิฏฺิฺจ, โรทิตฺวา สห ตาย จ.
รฺา สุกตสกฺการา, รฺโ’นฺุาย จาริกํ;
จรึสุ ลํกาทีปมฺหิ, นิวสฺุจ ยถารุจึ.
ราเมน ¶ วุสิตานํ, รามโคณนฺติ วุจฺจติ;
อุรุเวลา’นุราธานํ, นิวาสา จ ตถา ตถา.
ตถา วิชิตทีฆายุ-โรหณานํ นิวาสกา;
วิชิตคาโม ทีฆายุ-โรหณนฺติ จ วุจฺจติ.
กาเรสิ อนุราโธ โส, วาปึ ทกฺขิณโต ตโต;
การาเปตฺวา ราชเคหํ, ตตฺถ วาสมกปฺปยี.
มหาราชา ปณฺฑุวาสุ-เทโว ชฏฺสุตํ สกํ;
อภยํ อุปรชฺชมฺหิ, กาเล สมภิเสจยิ.
ทีฆายุสฺส กุมารสฺส, ตนโย ทีฆคามณิ;
สุตฺวา อุมฺมาทจิตฺตํ ตํ, ตสฺสํ ชาตกุตูหโล.
คเหตฺวา’ปติสฺส คามํ, ตํ อปสฺสิ มนุชาธิปํ;
อทา สโหปราเชน, ราชุปฏฺานมสฺสโส.
ควกฺขาภิมุขฏฺาเน, ตํ อุเปจฺจ ิตํ ตุสา;
ทิสฺวาน คามิณึ จิตฺตา, รตฺตจิตฺตา’ห ทาสิกํ.
‘‘โก เอโส’’ติ ตโต สุตฺวา,
มาตุลสฺส สุโตอิติ;
ทาสึ ตตฺถ นิโยเชสิ,
สทฺธึกตฺวาน โส ตโต.
ควกฺขมฺหิ ฑสาเปตฺวา, รตฺตึ กกฺกฏยนฺตกํ;
อารุยฺห ฉินฺทยิตฺวาน, กวาฏํ เตน ปาวิสิ.
ตาย สทฺธึ วสิตฺวาน, ปจฺจูเสเยว นิกฺขมิ;
เอวํ นิจฺจํ วสี ตตฺถ, ฉิทฺทาภาวา อปากโฏ.
สา เตน อคฺคหี คพฺภํ, คพฺเภ ปริณเต ตโต;
มาตุ อาโรจยี ทาสี, มาตา ปุจฺฉิย ธีตรํ.
รฺโ อาโรจยี ราชา, อมนฺเตตฺวา สุเต’พฺรหฺมา;
โปสิโยโส’ปิ อมฺเหหิ, เทว ตสฺเสว ตํ อิติ.
ปุตฺโต เจ มารยิสฺสาม, ต’นฺติ ตสฺส อทํสุ ตํ;
สา สูติกาลสมฺปตฺเต, สูติ เคหฺจ ปาวิสึ.
สงฺกิตฺวา ¶ โคปกํ จิตฺตํ, กาลเวลฺจ ทาสกํ;
ตสฺมึ กมฺเม นิสฺสายา’ติ, คามณิ ปริจารเก.
เต ปฏิฺํ อเทนฺเต เต, ราชปุตฺตา อฆาตยุํ;
ยกฺขา หุตฺวาน รกฺขึสุ, อุโภ คพฺเภ กุมารกํ.
อฺํ อุปวิชฺํ สา, สลฺลกฺขา เปสิ ทาสิยา;
จิตฺตา สา ชนยี ปุตฺตํ, สา อิตฺถิ ปน ธีตรํ.
จิตฺตํ สหสฺสํ ทาเปตฺวา, ตสฺสา ปุตฺตํ สกมฺปิ จ;
อาณาเปตฺวา ธีตรํ ตํ, นิปชฺชาเปสิ สนฺติเก.
ธีตา ลทฺธา’ติ สุตฺวาน, ตุฏฺา ราชสุตา อหุํ;
มาตา จ มาตุมาตา จ, อุโภ ปน กุมารกํ.
มาตามหสฺส นามฺจ, เชฏฺสฺส มาตุลสฺส จ;
เอกํ กตฺวา ตมกรุํ, ปณฺฑุกาภยนามกํ.
ลํกา ปาโล ปณฺฑุวาสุ-เทโว รชฺชมการยิ;
ตึส วสฺสมฺหิ ชาตมฺหิ, มโต โส ปณฺฑุกาภเย.
ตสฺมึ มตสฺมึ มนุชาธิปสฺมึ,
สพฺเพ สมาคมฺม นรินฺทปุตฺตา;
ตสฺสาภยสฺสาภยทสฺส ภาตุ,
ราชาภิเสกํ อกรุํ อุฬาราติ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
อภยาภิเสโก นาม
นวโม ปริจฺเฉโท.
ทสม ปริจฺเฉท
ปณฺฑุกาภยาภิเสโก
อุมฺมาทจิตฺตายาณตฺตา ¶ , ทาสี อาทาย ทารกํ;
สมุคฺเค ปกฺขิปิตฺวาน, ทฺวารมณฺฑล เก อคา.
ราชปุตฺตา จ มิควํ, คตา ตุมฺพรกนฺทเร;
ทิสฺวา ทาสึ กุหึ ยาสิ, กึ เม กนฺติ จ ปุจฺฉิสุํ.
ทฺวารมณฺฑลกํ ยามิ, ธีตุเมคุฬปูวกํ;
อิจฺจาห โอโรเปหีติ, ราชปุตฺตํ กมพฺรวุํ.
จิตฺโต จ กาลเวโล จ, ตสฺสา’รกฺขาย นิคฺคตา;
มหนฺตํ สูกรเวสํ, ตํ ขณํเยว ทสฺสยุํ.
เต ตํ สมนุพนฺธึสุ, สาสมาทาย ตตฺร’คา;
ทารกฺจ สหสฺสฺจ, อายุตฺตสฺส อทารโห.
ตสฺมึเยว ทิเน ตสฺส, ภริยา ชนยี สุตํ;
ยมเก ชนยี ปุตฺเต, ภริยํ เม’ติ โปสิตํ.
โส สตฺตวสฺสิโก จา’สิ, ตํ วิชานิย มาตุลา;
คนฺตุํ สรสิ กีฬนฺเต, ทารเก จ ปโยชยุํ.
ชลฏฺํ รุกฺขสุสิรํ, ชลจฺฉาทิตฉิทฺทกํ;
นิมุชฺชมาโน ฉิทฺเทน, ปวิสิตฺวา จิรฏฺิโต.
ตโต ตเถว นิกฺขมฺม, กุมาเร เสสทารเก;
อุปจฺจ ปุจฺฉิยนฺโตปิ, วฺเจต’ฺวโจหิ โส.
มนุสฺเสหา’คเตเหโส, นิวาเสตฺวาน วตฺถกํ;
กุมาโร วาริโม คยฺห, สุสิรมฺหิ ิโต อหุ.
วตฺถกานิ คเณตฺวาน, มาเรตฺวา เสสทารเก;
คนฺตฺวา อาโรจยุํ สพฺเพ, ทารกา มาริตา อิติ.
คเตสุ ¶ เตสุ โส คนฺตฺวา, อายุตฺตกฆรํ สกํ;
วสํ อสฺสาสิโต เตน, อหู ทฺวาทสวสฺสิโก.
ปุน สุตฺวาน ชีวนฺตํ, กุมารํ ตสฺส มาตุลํ;
ตตฺถ โคปาลเก สพฺเพ, มาเรตุํ สนฺนิโยชยุํ.
ตสฺมึ อหนิ โคปาลา, ลทฺธา เอกํ จตุปฺปทํ;
อคฺคึ อาหริตุํ คามํ, เปเสตุํ ตํ กุมารกํ.
โส คนฺตฺวา ฆรมายุตฺต-ปุตฺตกํเยว เปสยิ;
ปาทา รุชนฺติ เม เตหิ, อคฺคึ โคปาลสนฺติกํ.
ตตฺถ องฺคาร มํสฺจ,
ขาทิสฺสสิ ตุวํ อิติ;
เน สิ โส ตํ วโจ สุตฺวา,
อคฺคึ โคปาลสนฺติกํ.
ตสฺมึ ขเณ เปสิตา เต, ปริกฺขิปิย มารยุํ;
สพฺเพ โคเป มารยิตฺวา, มาตุลานํ นิเวทยุํ.
ตโถ โสฬสวสฺสํ ตํ, วิชานึสุ จ มาตุลา;
มาตา สหสฺสฺจา’ทาสิ, ตสฺสา รกฺขฺจ อาทิสิ.
อายุตฺโต มาตุสนฺเทสํ, สพฺพํ ตสฺส นิเวทิย;
ทตฺวา ทาสํ สหสฺสฺจ, เปเสสิ ปณฺฑุลนฺติกํ.
ปณฺฑุลพฺราหฺมโณ นาม, โภควา เวทปารโค;
ทกฺขิณสฺมึ ทิสาภาเค, วสี ปณฺฑุลคามเก.
กุมาโร ตตฺถ คนฺตฺวาน, ปสฺสิ ปณฺฑุลพฺราหฺมณํ;
‘‘ตฺวํ ปณฺฑุกาภโย ตาต’’, อิติ ปุจฺฉิย พฺยากเต.
ตสฺส กตฺวาน สกฺการํ, อาห ราชา ภวิสฺสสิ;
สมสตฺตติวสฺสานิ, รชฺชํ ตฺวํ การยิสฺสสิ.
สิปฺปํ อุคฺคณฺห ตาตาติ, สิปฺปุคฺคหมการยี;
จนฺเทน ตสฺส ปุตฺเตน, ขิปฺปํ สิปฺปํ สมาปิตํ.
อทา สตสหสฺสํ โส, โยธสงฺคหการณา;
โยเธสุ สงฺคหิเตสุ, เตน ปฺจสเตสุ โส.
สิยุํ ยาย คยิตานิ, ปณฺณานิ กนกานิ ตํ;
มเหสึ กุรุจนฺทฺจ, มม ปุตฺตํ ปุโรหิตํ.
อิภิ ¶ วตฺวา ธนํ ทตฺวา, สโยธํ นิหริ ตโต;
โส นามํ สาวยิตฺวาน, ตโต นิกฺขมฺม ปฺุวา.
ลทฺธพโล นครเก, กาสปพฺพต สนฺติเก;
สตฺตสตานิ ปุริเส, สพฺเพสํ โภชนานิ จ.
ตโต นรสหสฺเสน, ทฺวิสเตน กุมารโก;
คิริกณฺฑ ปพฺพตํ นาม, อคมา ปริวาริโต.
คิริกณฺฑสิโว นาม, ปณฺฑุกาภย มาตุโล;
ตํ ปณฺฑุวาสุเทเวน, ทินฺนํ ภฺุชติ เทสกํ.
โส กริสสตํ ปกฺกํ, ตทา ลาเวติ ขตฺติโย;
ตสฺส ธีตา รูปวตี, ปาลี นามา’สิ ขตฺติยา.
สา มหาปริวาเรน, ยานมารุยฺห โสภนํ;
ปิตุภตฺตํ คาหยิตฺวา, ลาวกานฺจ คจฺฉติ.
กุมารสฺส มนุสฺสานํ, ทิสฺวา ตตฺถ กุมาริกํ;
อาโรเจสุํ กุมารสฺส, กุมาโร สหสา’คโต.
ทฺเวธา ตํ ปริสํ กตฺวา, สตํ ยานมเปสยิ;
ตทนฺติกํ สปริสา, กตฺถ ยาสีติ ปุจฺฉิตํ.
ตาย วุตฺเตตุ สพฺพสฺมึ, ตสฺสํสารตฺต มานโส;
อตฺตโน สํวิภาคตฺถํ, ภนฺเตนา’ยาจิ ขตฺติโย.
สาสโมรุยฺห ยานมฺหา, อทา โสวณฺณปาติยา;
ภตฺตํ นิคฺโรธ มูลสฺมึ, ราชปุตฺตสฺส ขตฺติยา.
คณฺหิ นิคฺโรธปณฺณานิ, โภเชตุํ เสสเก ชเน;
โสวณฺณภาชนานา’สุํ, ตานิ ปณฺณานิ ตํ ขเณ.
ตานิ ทิสฺวา ราชปุตฺโต, สริตฺวา ทิชภาสิตํ;
มเหสิภาว โยคฺคาเม, กฺาลทฺธาติ ตุสฺสิโส.
สพฺเพ โภชาปยี เตสา, ตํ น ขียิตฺถ โภชนํ;
เอกสฺส ปฏิวิโส’ว, คหิโต ตตฺถ ทิสฺสถ.
เอวํ ปฺุคุณูเปตา, สุกุมารี กุมาริกา;
สุวณฺณปาลิ นาเมน, ตโตปฺปภุต อาสิ สา.
ตํ ¶ กุมาร คเหตฺวาน, ยานมารุยฺห ขตฺติโย;
มหพฺพล ปริพฺยูฬฺโห, อนุสํณี อปกฺกมิ.
ตํ สุตฺวาน ปิตา ตสฺสา, นเร สพฺเพ อเปสยิ;
เต คนฺตฺวา กลหํ กตฺวา, ตชฺชิตา เตหิ อาคมุํ.
กลหนครํ นาม, คาโม ตตฺถ กเต อหุ;
ตํ สุตฺวา ภาตโร ตสฺสา, ปฺจยุทฺธายุ’ปาคมุํ.
สพฺเพ เต ปณฺฑุลสุโต, จนฺโทเยว อฆาตยิ;
โลหิต วาหขณฺโฑติ, เตสํ ยุทฺธมหี อหุ.
มหตา พล กาธยน,
ตโต โส ปณฺฑุกาภโย;
คงฺคาย ปาริเม ติเร,
โทฬปพฺพตกํ อคา.
ตตฺถ จตฺตาริ วสฺสานิ, วสิ ตํ ตตฺถ มาตุลา;
สุตฺวา เปตฺวา ราชานํ, ตํ ยุทฺธตฺถมุปาคมุํ.
ขนฺธาวารํ นิเวเสตฺวา, ธูมรกฺขาค สนฺติเก;
ภาคิเนยฺเยน ยุชฺฌึสุ, ภาคิเนยฺโย ตุ มาตุเล.
อนุพนฺธี โอรคงฺคํ, มลาเปตฺวา นิวตฺติย;
เตสฺจ ขนฺธาวารมฺหิ, ทุเว วสฺสานิ โส วสี.
คนฺตฺโว’ปติสฺสคามํ เต, ตมตฺถํ ราชิโน’พฺรวุํ;
ราชาเลขํ กุมารสฺส, สรหสฺสํ สปาหิณิ.
‘‘ปฺุชสฺสุ ปารคงฺคํ ตฺวํ, มา’คา โอรํตโต’’อิติ;
ตํ สุตฺวา ตสฺส กุชฺชึสุ, ภาตโร นว ราชิโน.
อุปตฺถมฺโภ ตฺวเมวา’สิ, จิรํ ตสฺส อิทานิ ตุ;
รฏฺํ ททาสิ ตสฺมา ตฺวํ, มาเรสฺสามา’ติ อพฺรวุํ.
โส เตสํ รชฺชมปฺเปสิ, เต ติสฺสํ นาม ภาตรํ;
สพฺเพว สหิตา’กํสุ, รชฺชสฺส ปรินายกํ.
เอโส วีสติวสฺสานิ, อภโย’ภย ทายโก;
ตตฺโถ’ปติสฺสคามมฺหิ, ราชา รชฺชมการยิ.
วสนฺติ ¶ ธูมรกฺขาเค, สเร ตุมฺพริยงฺคเณ;
จรเต วฬวา รุปา, ยกฺขี เจติยนามิกา.
เอโก ทิสฺวาน เสนงฺคํ, อุตฺตปาทํ มโนรมํ;
อาโรเจสิ กุมารสฺส, วฬเว’ตฺตี’ทิสี อิติ.
กุมาโร รสฺมิมาทาย, คเหตุํ ตํ อุปาคมิ;
ปจฺฉโต อคตํ ทิสฺวา, ภีตา เตเชน ตสฺสสา.
ธาวิ’นนฺตรธายิตฺวา, ธาวนฺติ มนุพนฺธิโส;
ธาวมานา สรํ หํ สา, สตฺตกฺขตฺตุํ ปริกฺขิปิ.
โอตริตฺวา มหาคงฺคํ, อุตฺตริตฺวา ตโต ปน;
ธุมรกฺขํ ปพฺพตํ ตํ, สตฺตกฺขตฺตุํ ปริกฺขิปิ.
ตํ สรํ ปุน ติกฺขตฺตุํ, ปริกฺขิปิ ตโต ปุน;
คงฺคํ กจฺฉกติตฺเถน, สโมตริ ตหึ ตุ โส.
คเหสิตํ วาลธิสฺมึ, ตาลปตฺตฺจ โตยคํ;
ตสฺส ปฺุานุภาเวน, โส อโหสิ มหา อสิ.
อุจฺจาเรสิ อสึ ทชฺชํ, ‘‘มาโรมี’’ติ ตมาห สา;
รชฺชํ คเหตฺวา เต ทชฺชํ, สามิ มามํ อมารยิ.
คีวาย ตํ คเหตฺวา โส, วิชฺฌิตฺวา อสิโกฏิยา;
นาสาย รชฺชุยา พนฺธิ, สา อโหสิ วสานุคา.
คนฺตฺวา ตํ ธุมรกฺขํ โส, ตมารุยฺห มหพฺพโล;
ตตฺถ จตฺตาริ วสฺสานิ, ธูมรกฺขน เค วสิ.
ตโต นิกฺขมฺม สพโล, อาคมฺมา’ริฏฺปพฺพตํ;
สุทฺธิกาลมเปกฺขนฺโต, ตตฺถ สตฺตสมาวสิ.
ทฺเว มาตุเล เปตฺวาน, ตสฺส เสสฏฺมาตุลา;
ยุทฺธสชฺชา อริฏฺํ ตํ, อุปสงฺกมฺม ปพฺพตํ.
ขนฺธาวารํ นครเก, นิเวเสตฺวา จมูปตึ;
ทตฺวา ปริกฺขิปาเปสุํ, สมนฺตา’ริฏฺปพฺพตํ.
ยกฺขินิยา มนฺตยิตฺวา, ตสฺสา วจนยุตฺติยา;
ทตฺวา ราชปริกฺขารํ, ปณฺณาการา ยุวานิ จ.
‘‘คณฺหาถ ¶ สพฺพาเน’ตานิ, ขมาเปสฺสามิ โว อหํ’’;
อิติ วตฺวาน เปเสสิ, กุมาโร ปุรโต พลํ.
คณฺหิสฺสามิ ปวิฏฺนฺติ, วิสฺสฏฺเสุ ตุ เตสุ โส;
อารุยฺห ยกฺขวฬวํ, มหาพลปุรกฺขโต.
ยุทฺธาย ปาวิสิ ยกฺขี, มหาราว มราปิสา;
อนฺโต พหิพลฺจสฺส, อุกฺกุฏฺึ มหตึ อกา.
กุมารปุริสา สพฺเพ, ปรเสนา นเร พหู;
ฆาเตตฺวา มาตุเล จ’ตฺถ, สีสราสึ อกํสุ เต.
เสนาปติ ปาลยิตฺวา, คุมฺพฏฺานํ สปาวิสิ;
เสนาปติ คุมฺพโก’ติ, เตน เอส ปวุจฺจติ.
อุปริฏฺมาตุลสิรํ, สีสราสึ สปสฺสิย;
ลาพุราสี’ว อิจฺฉาห, เตนา’สิ ลาพุคามโก.
เอวํ วิชิตสงฺคาโม, ตโต โส ปณฺฑุกาภโย;
อยฺยกสฺสา’นุราธสฺส, วสนานมาคมิ.
อตฺตโน ราชเคหํ โส, ตสฺส ทตฺวาน อยฺยโก;
อฺตฺถวาสํ กปฺเปสิ, โส ตุ ตสฺมึ ฆเร วสิ.
ปุจฺฉาเปตฺวาน เนมิตฺตํ, วตฺถุวิชฺชา’วิทุํ ตถา;
นครํ ปวรํ ตสฺมึ, คาเมเยว อมาปยิ.
นิวาสตฺตา’นุราธานํ, อนุราธปุรํ อหุ;
นกฺขตฺเตนา’นุราเธน, ปติฏฺาปิต ตาย จ.
อาณาเปตฺวา มาตุลานํ, ฉตฺตํ ชาตสฺสเร อิธ;
โธวาเปตฺวา ธารยิตฺวา, ตํ สเรเยว วารินา.
อตฺตโน อภิเสกํ โส, กาเรสิ ปณฺฑุกาภโย;
สุวณฺณปาลึ เทวึ ตํ, มเหสิตฺเต ภิเสจยิ.
อทา จนฺทกุมารสฺส, โปโรหิจฺจํ ยถาวิธิ;
านนฺตรานิ เสสานํ, ภจฺจานฺจ ยถารหํ.
มาตุยา อุปการตฺตา, อตฺตโน จ มหีปตึ;
อฆาตยิตฺวา เชฏฺํ ตํ, มาตุลํ อภยํ ปน.
รตฺติรชฺชํ อทา ตสฺส, อหุ นครคุตฺติโก;
ตทุปาทาย นคเร, อหู นครคุตฺติโก.
สสฺสุรํ ¶ ตํ อฆาเตตฺวา, คิริกณฺฑสิวมฺปิ จ;
คิริกณฺณเทสํ ตสฺเส’ว, มาตุลสฺส อทาสิ โส.
สรํ ตฺจ ขณาเปตฺวา, การาเปสิ พหู ทกํ;
ชเย ชลสฺส คาเหน, ชยวาปีติ อหุตํ.
กาลเวลํ นิวาเสสิ, ยกฺขํปุร ปุรตฺถิเม;
ยกฺขํ ตุ จิตฺตราชํ ตํ, เหฏฺโ อภยวาปิยา.
ปุพฺโพปการึ ทาสึ ตํ, นิพฺพตฺตํ ยกฺขโยนิยา;
ปุรสฺส ทกฺขิณทฺวาเร, โส กตฺู นิวาสยิ.
อนฺโต นรินฺทวตฺถุสฺส, วฬวามุขยกฺขินึ;
นิวาเสสิ พลึ เตสํ, อฺเสฺจานุวสฺสกํ.
ทาเปสิ ฉณกาเล ตุ, จิตฺตราเชน โส สห;
สมาสเน นิสีทิตฺวา, ทิพฺพมานุสนาฏกํ.
กาเรนฺโต’ภิรมิ ราชา, รติขิฑฺฑา สมปฺปิโต;
ทฺวารคาเม จ จตุโร, ภยวาปิฺจ การยิ.
มหาสุสานฆาตนํ, ปจฺฉิมราชินึ ตถา;
เวสฺสวณสฺส นิคฺโรธํ, พฺยาธิเทวสฺส ตาลกํ.
โยนสภาค วตฺถฺุจ, มเหชฺชฆรเมว จ;
เอตานิ ปจฺฉิมทฺวาร-ทิสาภาเค นิเวสยิ.
ปฺจสตานิ จณฺฑาล-ปุริเส ปุรโสธเก;
ทุเวสตานิ จณฺฑาล-ปุริเส วจฺจโสธเก.
ทิยฑฺฒสตจณฺฑาเล, มตนีหารเก’ปิ จ;
สุสาน โคปจณฺฑาเล, ตตฺตเกเยว อาทิสิ.
เตสํ คามํ นิเวเสสิ, สุสานา ปจฺฉิมุตฺตเร;
ยถา วิหิตกมฺมานิ, ตานิ นิจฺจํ อกํสุเต.
ตสฺส จณฺฑาลคามสฺส, ปุพฺพุตฺตรทิสาย ตุ;
นีจสุสานกํ นาม, จณฺฑาลานมการยิ.
ตสฺสุตฺตเร สุสานสฺส, ปาสาณปพฺพตนฺตเร;
อาวาสปาลิฌาธานํ, ตทา อาสิ นิเวสิตา.
ตทุตฺตเร ¶ ทิสาภาเค, ยาว คามณิ วาปิยา;
ตาปสานํ อเนเกสํ, อสฺสโม อาสิ การิโต.
ตสฺเสว จ สุสานสฺส, ปุรตฺถิมทิสาย ตุ;
โชติยสฺส นิคณฺสฺส, ฆรํ กาเรสิ ภูปติ.
ตสฺมึเยว เทสสฺมึ, นิคณฺโ คิรินามโก;
นานาปาสณฺฑกา เจว, วสึสุ สมณา พหู.
ตตฺเถว จ เทวกุลํ, อกาเรสิ มหีปติ;
กุภณฺฑสฺส นิคณฺสฺส, ตํนามกมโหสิตํ.
ตโต ตุ ปจฺฉิเม ภาเค, ฌาธปาลิปุรตฺถิเม;
มิจฺฉาทิฏฺิกุลานํ ตุ, วสี ปฺจสตํ ตหึ.
ปรํ โชติยเคหมฺหา, โอรํ คามณิ วาปิยา;
โส ปริพฺพาชการามํ, การาเปสิ ตเถว จ.
อาชีวกานํ เคหฺจ, พฺราหฺมณวฏฺฏเมว จ;
สิวิกา โสตฺถิสาลา จ, อกาเรสิ ตหึ ตหึ.
ทสวสฺสาภิเสโก โส, คามสีมา นิเวสยิ;
ลํกาทีปมฺหิ สกเล, ลํกินฺโท ปณฺฑุกาภโย.
โส กาลเวลจิตฺเตหิ, ทิสฺสมาเนหิ ภูปติ;
สหา’นุ โภสิ สมฺปตึ, ยกฺขภูตสหาย วา.
ปณฺฑุกาภยรฺโ จ, อภยสฺส จ อนฺตเร;
ราชสฺุานิ วสฺสานิ, อเหสุํ ทสสตฺต จ.
โส ปณฺฑุกาภยมหีปติ สตฺตตึส–
วสฺโส’ธิคมฺม ธิติมา ธรณี ปติตฺตํ;
รมฺเม อนุนมนุราธปุเร สมิทฺเธ;
วสฺสานิ อการยิ รชฺชเมตฺถาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปณฺฑุกาภยาภิเสโกนาม
ทสโม ปริจฺเฉโท.
เอกาทสม ปริจฺเฉท
เทวานํปิยติสฺสาภิเสโก
ตสฺสจฺจเย ¶ ตสฺส สุโต, มุฏสิโว’ติ วิสฺสุโต;
สุวณฺณปาลิยา ปุตฺโต, ปตฺโต รชฺชมนากุลํ.
มหาเมฆวนุยฺยานํ, นามนุคคุโณทิตํ;
ผลปุปฺผตรุเปตํ, โส ราชา การยิ สุภํ.
อุยฺยานานคฺคหเณ, มหาเมโฆ อกาลโช;
ปาวสฺสิเตน อุยฺยานํ, มหาเมฆวนํ อหุ.
สฏฺิวสฺสานิ มุฏสิโว, ราชา ราชฺชมการยิ;
อนุราเธ ปุรวเร, ลํกา ภุวทเน สุเภ.
ตสฺส ปุตฺตา ทสา’เหสุํ, อฺมฺหิเตสิโน;
ทุเว ธีตา จา’นุกุลา, กุลานุจฺฉวิกา อหู.
เทวานํ ปิยติสฺโสติ, วิสฺสุโต ทุติโย สุโต;
เตสุ ภาตูสุ สพฺเพสุ, ปฺุาปฺาธิโก อหุ.
เทวานํ ปิยติสฺโส โส, ราชา’สิ ปิตุอจฺจเย;
ตสฺสา’ภิเสเกน สมํ, พหูน’จฺฉริยาน’หุํ.
ลํกาทีปมฺหิ สกเล, นิธโย รตนานิ จ;
อนฺโติตานิ อุคฺคนฺตฺวา, ปถวีตลมารุหุํ.
ลํกาทีปสมีปมฺหิ, ภินฺนนาวาคตานิ จ;
ตตฺรชาตานิ จ ถลํ, รตนานิ สมารุหุํ.
ฉาตปพฺพตปาทมฺหิ, ติสฺโส จ เวฬุยฏฺิโย;
ชาตารถปโตเทน, สมานา ปริมาณโต.
ตาสุ เอกาลตายฏฺิ, รชตา’ภา ตหึ ลตา;
สุวณฺณาวณฺณารุจิรา, ทิสฺสนฺเตตา มโนรมา.
เอกา กุสุมา ยฏฺีตุ, กุสุมานิ ตหึ ปน;
นานานิ นานาวณฺณานิ, ทิสฺสนฺเต’ติ ผุฏานิ จ.
เอกาสกุณยฏฺิตุ ¶ , ตหึ ปกฺขิมิคา พหู;
นานา จ นานาวณฺณา จ, สชีวา วิย ทิสฺสเร.
ภยคชรถามลกา, วลยงฺคุลิเวกา;
กกุธผลาปากติกา, อิจฺเจตา อฏฺชาติโย.
มุตฺตาสมุทา อุคฺคนฺตฺวา, ตีเร วฏฺฏิ วิย ิตา;
เทวานํ ปิยติสฺสสฺส, สพฺพํ ปฺุวิชมฺภิตํ.
อินฺทนีลํ เวฬุริยํ, โลหิตงฺกมณิธิ’เม;
รชตานิ ปเน’ตานิ, มุตฺตา ตา ตาวยฏฺิโย.
สตฺตหพฺภนฺตเรเยว, รฺโ สนฺติกมาหรุํ;
ตานิ ทิสฺวา ปตีโต โส, ราชา อิติ วิจินฺตยิ.
รตนานิ อนคฺฆานิ, ธมฺมาโสโก อิมานิเม;
สหาโย’รหเตนา’ฺโ, ตสฺส ทสฺสํ อิมาน’โต.
เทวานํ ปิยติสฺโส จ, ธมฺมาโสโก จ เต อิเม;
ทฺเว อทิฏฺสหายาหิ, จิรปฺปภุติ ภูปติ.
ภาคิเนยฺยํ มหาริฏฺํ, อมจฺจํ ปมุขํ ตโต;
ทิชํ อมจฺจํ คณตํ, ราชา เต จตุโร ชเน.
ทูโต กตฺวาน ปาเหสิ, พโลฆปริวาริเต;
คาหา เปตฺวา อนคฺฆานิ, รตนานิ อิมานิ โส.
มณิชาตี จ ติสฺโส ตา, ติสฺโส จ รถยฏฺิโย;
สงฺขฺจ ทกฺขิณาวตฺตํ, มุตฺตา ชาตี จ อฏฺ ตา.
อารุยฺห ชมฺพุโกลมฺหิ, นาวํ สตฺตทิเนน เต;
สุเขน ติตฺถํ ลทฺธาน, สตฺตาเหน ตโต ปุน.
ปาฏลิปุตฺตํ คนฺตฺวาน, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน;
อทํสุ ปณฺณากาเรเต, ทิสฺวา ตานิ ปสีทิ โส.
รตนานิ’ทิสาเนตฺถ, นตฺถิ เม อิติ จินฺติย;
อทา เสนาปติฏฺานํ, ตุฏฺโ’ริฏฺสฺส ภูปติ.
โปโรหิจฺจพฺราหฺมณสฺส, ทณฺฑนายตํ ปน;
อทาสิ ตสฺสา’มจฺจสฺส, เสฏฺิตฺตํ คณกสฺส ตุ.
เตสํ อนปฺปเก โภเค, ทตฺวา วาสฆรานิ จ;
มหามจฺเจหิ มนฺเตนฺโต, ปสฺสิตฺวา ปฏิปาภตํ.
วาลพีชนี ¶ มุณฺหิสํ, ขคฺคํ ฉตฺตฺจ ปาทุกํ;
โมฬึ วตํ สปามงฺคํ, ภิงฺการํ หริจนฺทนํ.
อโธวิมํ วตฺถโกฏึ, มหคฺฆํ หตฺถปฺุฉนึ;
นาคา’หฏํ อฺชนฺจ, อรุณาภฺจ มตฺติกํ.
อโนตตฺโตทกฺเจว, คงฺคาสลิลเมว จ;
สงฺขฺจ นนฺทิยาวฏฺฏํ, วฑฺฒมานํ กุมาริกํ.
เหมโภชนกณฺฑฺจ, สิวิกฺจ มหารหํ;
หรีฏกํ อามลกํ, มหคฺฆํ อมโตสธํ.
สุกาหฏานํ สาลีนํ, สฏฺิวาหสตานิ จ;
อภิเสโก ปกรณํ, ปริวารวิเสสิตํ.
ทตฺวา กาเล ภหายสฺส, ปณฺณากาเร นริสฺสโร;
ทูเต ปาเหสิสทฺธมฺม-ปณฺณาการมิมมฺปิจ.
อหํ พุทฺธฺจ ธมฺมฺจ, สงฺฆฺจ สรณํ คโต;
อุปาสกตฺตํ เทเสสึ, สกฺยปุตฺตสฺส สาสเน.
ตฺวมฺปิมานิ รตนานิ, อุตฺตมานิ นรุตฺตม;
จิตฺตํ ปสาทยิตฺวาน, สทฺธาย สรณํ วช.
‘‘กโรถ เม สหายสฺส, อภิเสกํ ปุโน’’ อิติ;
วตฺวา สหยา’มจฺเจเต, สกฺกริตฺวา จ เปสยิ.
ปฺจมาเส วสิตฺวาน, เต มจฺจา’ติวสกฺกตา;
เวสาขสุกฺขปกฺขาทิ-ทิเน ทูตา วินิคฺคตา.
ตามลิตฺติยมารุยฺห, นาวํ เตชมฺพุโกลเก;
โอรุยฺห กูปํ ปสฺสึสุ, ปตฺวา ทฺวาทสิยํ อิธ.
อทํสุ ปณฺณากาเร เต, ทูตา ลํกาทีปสฺสเต;
เตสํ มหนฺตํ สกฺการํ, ลํกาปติ อการยิ.
เต มคฺคสิรมาสสฺส, อาทิจนฺโททเยชิเน;
อภิสิตฺตฺจ ลํกินฺทํ, อมจฺจา สามิภตฺติโน.
ธมฺมาโสกสฺส วจนํ, วตฺวา สามิ หิเตรตา;
ปุโนปิ อภิสิฺจึสุ, ลํกาหิตสุเขรตํ.
เวสาเข ¶ นรปติ ปุณฺณมายเมวํ;
เทวานํ ปิยวจโน ปคูฬนาโม;
ลํกายํ ปวีตตปีติ อุสฺสวายํ;
อตฺตานํ ชนสุขโท’ภิเสจยี โสติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เทวานํปิยติสฺสาภิเสโกนาม
เอกาทสโม ปริจฺเฉโท.
ทฺวาทสม ปริจฺเฉท
นานาเทสปสาโท
เถโร โมคฺคลิปุตฺโต โส, ชินสาสน โชตโก;
นิฏฺาเปตฺวาน สํคีตึ, เปกฺขมาโน อนาคตํ.
สาสนสฺส ปติฏฺานํ, ปจฺจนฺเตสุ อเวกฺขิย;
เปเสสิ กตฺติเก มาเส, เตเต เถเร ตหึ ตหึ.
เถรํ กสฺมีรคนฺธารํ, มชฺฌนฺติกมเปสยิ;
อเปสยี มหาเทว-ตฺเถรํ มหิสมณฺฑลํ.
วนวาสึ อเปสยิ, เถรํ รกฺขิตนามกํ;
ตถา’ปรนฺตกํ โยน-ธมฺมรกฺขิตนามกํ.
มหารฏฺํ มหาธมฺม-รกฺขิตตฺเถร นามกํ;
มหารกฺขิต เถรํ ตํ, โยน โลกมเปสยิ.
เปเสสิ มชฺฌิมํ เถรํ, หิมวนฺตปเทสกํ;
สุวณฺณภูมึ เถเร ทฺเว, โสณมุตฺตร เมว จ.
มหามหินฺทตฺเถรํ ตํ, เถร อิฏฺฏิยมุตฺติยํ;
สมฺพลํ ภทฺทสาลฺจ, สเก สทฺธิวิหาริเก.
ลํกาทีเป ¶ มนฺุมฺหิ, มนฺุํ ชินสาสนํ;
ปติฏฺาเปถ ตุมฺเห’ติ, ปฺจ เถเร อเปสยิ.
ตทา กสฺมีรคนฺธาเร, ปกฺกํ สสฺสํ มหิทฺธิโก;
อรวาโล นาคราชา, วสฺสํ กรกสฺิตํ.
วสฺสา เปตฺวา สมุทฺทสฺมึ, สพฺพํ ขิปติทารุโณ;
ตตฺร มชฺฌนฺติกตฺเถโร, ขิปฺปํ คนฺตฺวา วิหายสา.
อรวาลทเหวาริ-ปิฏฺเ จงฺกมนาทิเก;
อกาสิ ทิสฺวา ตํนาคา, รุฏฺารฺโ นิเวทยุํ.
นาคราชา’ถรุฏฺโ โส, วิวิธา ภิสิกา’กริ;
วาตา มหนฺตา วายนฺติ, เมโฆ คชฺชติ วสฺสติ.
ผลนฺตฺย’สนิโย วิชฺชุ, นิจฺฉรนฺติ ตโต ตโต;
มหิรุหา ปพฺพตานํ, กูฏานิ ปปตนฺติ จ.
วิรูปรูปา นาคา จ, ภึสาเปนฺติ สมนฺตโต;
สยํ ธุปายติ ชลติ, อกฺโกสนฺโต อเนกธา.
สพฺพํ ตํ อิทฺธิยา เถโร, ปฏิพาหิย ภึสนํ;
อโวจ นาคราชํ ตํ, ทสฺเสนฺโต พลมุตฺตมํ.
สเทว โกปิ เจ โลโก, อาคนฺตฺวา ตาสเยยฺย มํ;
น เม ปฏิพโล อสฺส, ชเนตุํ ภยเภรวํ.
สเจ’ปิ ตฺวํ มหึ สพฺพํ, สสมุทฺทํ สปพฺพตํ;
อุกฺขิปิตฺวา มหานาค, ขิเปยฺยาสิ มโม’ปริ.
เนว เม สกฺกุเณยฺยาสิ, ชเนตุํ ภยเภรวํ;
อฺทตฺถุ ตเว‘ว’สฺส, วิฆาโต อุรคาธิป.
ตํสุตฺวา นิมฺมทสฺส’สฺส, เถโร ธมฺมมเทสยิ;
ตโต สรณสีเลสุ, นาคราชา ปติฏฺหิ.
ตเถว จตุราสีติ-สหสฺสานิ ภุชงฺคมา;
หิมวนฺเตว คนฺธพฺพา, ยกฺขา กุมฺภณฺฑกา พหู.
ปณฺฑโก นาม ยกฺโข ตุ, สทฺธึหาริต ยกฺขิยา;
ปฺจสเตหิ ปุตฺเตหิ, ผลํ ปาปุณิ อาทิกํ.
‘‘มา’’ทานิ ¶ โกธํ ชนิยิตฺถ, อิโต อุทฺธํ ยถาปุเร;
สสฆาตฺจ มา’กตฺถ, สุขกามาหิ ปาณิโน.
กโรถ เมตฺตํ สตฺเตสุ, วสนฺตุ มนุชา สุขํ;
อิติ เตนา’นุสิฏฺา เต, ตเถว ปฏิปชฺชิสุํ.
ตโต รตนปลฺลงฺเก, เถรํ โส อุรคาธิโป;
นิสีทาปิย อฏฺาสิ, พีชมาโน ตทนฺติเก.
ตทา กสฺมีรคนฺธาร-วาสิโน มนุชา’คตา;
นาคราชสฺส ปูชตฺถํ, มนฺตฺวา เถรํ มหิทฺธิกํ.
เถรเมวา’ภิ วาเทตฺวา, เอกมนฺตํ นิสีทิสุํ;
เตสํ ธมฺมมเทเสสิ, เถโร อาสิวิโสปมํ.
อสีติยา สหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
สตสหสฺส ปุริสา, ปพฺพชุํ เถรสนฺติเก.
ตโตปฺปภุปติ กสฺมิร-คนฺธารํ เต อิทานิปิ;
อาสุํ กาสาว ปชฺโชตา, วตฺถุตฺตยปรายนา.
คนฺตฺวา มหาเทวตฺเถโร, เทสํ มหิสมณฺฑลํ;
สุตฺตนฺตํ เทวทูตํ โส, กเถสิ ชนมชฺฌโค.
จตฺตาลีส สหสฺสานิ, ธมฺมจกฺขุํ วิโสธยุํ;
จตฺตาลีส สหสฺสานิ, ปพฺพชึสุ ตทนฺติเก.
คนฺตฺวา’ถ รกฺขิตตฺเถโร, วนวาสึ นเภ ิโต;
สํยุตฺตมนมตคฺคํ, กเถสิ ชนมชฺฌโค.
สฏฺิ นรสหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
สตฺตตึส สหสฺสานิ, ปพฺพชึสุ ตทนฺติเก.
วิหารานํ ปฺจสตํ, ตสฺมึเทเส ปติฏฺหิ;
ปติฏฺาเปสิ ตตฺเถวํ, เถโร โส ชินสาสนํ.
คนฺตฺวา’ปรนฺตกํ เถโร, โยนโก ธมฺมรกฺขิโต;
อคฺคิกฺขนฺโธปมํ สุตฺตํ, กเถตฺวา ชนมชฺฌโค.
สตฺตตึส สหสฺสานิ, ปาเณ ตตฺถ สมาคเต;
ธมฺมามตมปาเยสิ, ธมฺมา ธมฺเมสุ โกวิโท.
ปุริสานฺจ สหสฺสฺจ, อิตฺถิโย จ ตโต’ธิกา;
ขตฺติยานํ กุลาเยว, นิกฺขมิตฺวาน ปพฺพชุํ.
มหารฏฺมิสี ¶ คนฺตฺวา, โส มหาธมฺมรกฺขิโต;
มหานารทกสฺสปวฺหํ, ชาตกํ กถยี ตหึ.
มคฺคผลํ ปาปุณึสุ, จตุราสีติ สหสฺสกา;
เตรสนฺตุ สหสฺสานิ, ปพฺพชึสุ ตทนฺติเก.
คนฺตฺวาน โยนวิสยํ, โส มหาธมฺมรกฺขิโต อิสิ;
กาฬการาม สุตฺตนฺตํ, กเถสิ ชนมชฺฌโค.
ปาณสต สหสฺสานิ, สหสฺสานิ จ สตฺตติ;
มคฺคผลํ ปาปุณึสุ, ทส สหสฺสานิ ปพฺพชุํ.
คนฺตฺวา จตูหิ เถเรหิ, เทเสสิ มชฺฌิโม อิสิ;
หิมวนฺตปเทสสฺมึ, ธมฺมจกฺกปวตฺตนํ.
มคฺคผลปาปุณึสุ, อสีติปาณ โกฏิโย;
วิสุํ เต ปฺจรฏฺานิ, ปฺจเถรา ปสาทยุํ.
ปุริสสตสหสฺสานิ, เอเกกสฺเสว สนฺติเก;
ปพฺพชึสุ ปสาเทน, สมฺมาสมฺพุทฺธ สาสเน.
สทฺธึ อุตฺตรเถเรน, โสณตฺเถโร มหิทฺธิโก;
สุวณฺณภูมึ อคมา, ตสฺมึ ตุ สมเย ปน.
ชาเต ชาเต ราชเคเห, ทารเก รุทฺทรกฺขสี;
สมุทฺทโต นิกฺขมิตฺวา, ภกฺขิตฺวา ปน คจฺฉติ.
ตสฺมึ ขเณ ราชเคเห,
ชาโต โหติ กุมารโก;
เถเร มนุสฺสา ปสฺสิตฺวา,
รกฺขสานํ สหายกา.
อิติ จินฺติย มาเรตุํ, สา ยุวา อุปสงฺกมุํ;
‘‘กิเมตนฺติ’’จ ปุจฺฉิตฺวา, เถรํ เต เอว มาหุเต.
สมณา มยํ หิมวนฺตา, น รกฺขสิ สหายกา;
รกฺขสี สา สปริสา, นิกฺขนฺตา โหติ สาครา.
ตํ ทิสฺวาน มหาราวํ, วิรวึสุ มหาชนา;
ทิคุเณ รกฺขเส เถโร, มาปยิตฺวา ภยานเก.
ตํ ¶ รกฺขสึ สปริสํ, ปริกฺขิปิ สมนฺตโต;
อิทํ อิเมหิ อุทฺธนฺติ, มนฺตฺวา ภีตา ปลายิสา.
ตสฺส เทสสฺส อารกฺขํ, เปตฺวาน สมนฺตโต;
ตสฺมึ สมาคเม เถโร, พฺรหฺมชาลมเทสยิ.
สรเณสุ จ สีเลสุ, อฏฺํสุ พหโว ชนา;
สฏฺิยา ตุ สหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ.
อฑฺฒุฑฺฒานิ สหสฺสานิ, ปพฺพชุํ กุลทารกา;
ปพฺพชึสุ ทิยฑฺฒนฺตุ, สหสฺสํ กุลธีตโร.
ตโตปฺปภุติ สฺชาเต, ราชเคเห กุมารเก;
นามํ กรึสุ ราชาโน, โสณุตฺตร สนามเก.
มหาชนสฺสาปิ ชินสฺส กฑฺฒนํ;
วิหาย ปตฺตํ อมตํ สุขมฺปิเต;
กรึสุ โลกสฺส หิตํ ตหึ ตหึ;
ภเวยฺย โย โลกหิเต ปมาทวาติ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
นานาเทสปสาโท นาม ทฺวาทสโม ปริจฺเฉโท.
เตรสม ปริจฺเฉท
มหินฺทาคมโน
มหามหินฺทตฺเถโร โส, ตทา ทฺวาทสวสฺสิโก;
อุปชฺฌาเยน อาณตฺโต, สงฺเฆน จ มหามตี.
ลํกาทีปํ ปสาเทตุํ,
กาลํ เปกฺขํ วิจินฺตยี;
‘‘วุฑฺโฒ มุฏสิโว ราชา,
ราชา โหตุ สุโต’’ อิติ.
ตทนฺตเร ¶ าติคณํ, ทฏฺุํ กตฺวาน มานสํ;
อุปชฺฌายฺจ สงฺฆฺจ, วนฺทิตฺวา ปุจฺฉ ภูปตึ.
อาทาย จตุโร เถเร, สงฺฆมิตฺตาย อตฺรชํ;
สุมนํ สามเณรฺจ, ฉฬาภิฺํ มหิทฺธิกํ.
าตีนํ สงฺคหํ กาตุํ, อคมา ทกฺขิณาคิรึ;
ตโต ตตฺถ จรนฺตสฺส, ฉมฺมาสา สมติกฺกมุํ.
กเมน เวทิสคิรึ, นครํ มาตุเทวิยา;
สมฺปตฺวา มตรํ ปสฺสิ, เทวี ทิสฺวา ปิยํ สุตํ.
โภชยิตฺวา สปริสํ, อตฺตนาเยว การิตํ;
วิหารํ เจติยคิรึ, เถรํ อาโรปยี สุภํ.
อวนฺติรฏฺํ ภฺุชนฺโต, ปิตรา ทินฺนมตฺตโน;
โส อโสก กุมาโร หิ, อุชฺเชนีคมนา ปุรา.
เวทิเส นคเร วาสํ, อุปคนฺตฺวา ตหึ สุภํ;
เทวินฺนาม ลภิตฺวาน, กุมารึ เสฏฺิธีตรํ.
สํวาสํ ตาย กปฺเปสิ, คพฺภํ คณฺหิย เตน สา;
อุชฺเชนิยํ กุมารํ ตํ, มหินฺทํ ชนยี สุภํ.
วสฺสทฺวยมติกฺกมฺม, สงฺฆมิตฺตฺจ ธีตรํ;
ตสฺมึ กาเล วสติ สา, เวทิเส นคเร ตหึ.
เถโร ตตฺถ นิสีทิตฺวา, กาลฺู อิติ จินฺตยิ;
ปิตรา เม สมาณตฺตํ, อภิเสก มหุสฺสวํ.
เทวานํปิยติสฺโส โส, มหาราชา’นุโภตุ จ;
วตฺถุตฺตยคุเณ จาปิ, สุตฺวา ชานาตุ ทูหโต.
อาโรหตุ มิสฺสนคํ, เชฏฺมาสสฺสุ’โปสเถ;
ตทเหว คมิสฺสาม, ลํกาทีปวรํ มยํ.
มหินฺโท อุปสงฺกมฺม, มหินฺทตฺเถร มุตฺตมํ;
ยาหิ ลํกํ ปสาเทตุํ, สมฺพุทฺเธนา’สิ พฺยากโต.
มยมฺปิ ตตฺถุปตฺถมฺภา, ภวิสฺสามา’ติ อพฺรวิ;
เทวิยา ภคินี ธีตุ-ปุตฺโต ภณฺฑุก นามโก.
เถเรน เทวิยา ธมฺมํ, สุตฺวา เทสิตเมว ตุ;
อนาคามิผลํ ปตฺวา, วสิ เถรสฺส สนฺติเก.
ตตฺถ ¶ มาสํ วสิตฺวาน, เชฏฺมาสสฺสุ’ โปสเถ;
เถโร จตูหิ เถเรหิ, สุมเนนา’ถ ภณฺฑุนา.
สทฺธึ เตน คหฏฺเน, น รโต าติเหตุนา;
ตสฺมา วิหารา อากาสํ, อุคฺคนฺตฺวา โส มหิทฺธิโก.
ขเณเนว อิธาคมฺม, รมฺเม มิสฺสก ปพฺพเต;
อฏฺาสิ วิลุกูฏมฺหิ, รุจิรมฺพตฺถเล วเร.
ลํกาปสาท คุเณน วิยากโต โส;
ลํกาหิตาย มุนินา สยิเตน อนฺเต;
ลํกาย สตฺถุสทิโส หิตเหตุ ตสฺสา;
ลํกามรูหิ มหิโต’ภินิสีทิ ตตฺตาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหินฺทาคมโน นาม
เตรสโม ปริจฺเฉโท.
จุทฺทสม ปริจฺเฉท
นครปฺปเวสโน
เทวานํปิยติสฺโส โส, ราชา สลิลกีฬิตํ;
ทตฺวา นครวาสีนํ, มิควํ กีฬิตุํ อคา.
จตฺตาลีสสหสฺเสหิ, นเรหิ ปริวาริโต;
ธาวนฺโต ปทสาเยว, อคมา มิสฺสกํ นคํ.
เถเร ทสฺเสตุมิจฺฉนฺโต, เทโว ตสฺมึ มหีธเร;
คุมฺภํภกฺขยมาโน’ว, อฏฺา โคกณฺณรูปวา.
ราชา ทิสฺวา ‘‘ปมตฺตํ ตํ, น ยุตฺตํ วิชฺฌิตุํ’’ อิติ;
ชิยา สทฺทมกาธาปิ, โคกณฺโณ ปพฺพตนฺตรํ.
ราชา’นุธาวิ ¶ โสธึ, เถรานํ สนฺติกํ คโต;
เถเร ทิฏฺเ นรินฺเทน, สยมนฺตรธายิโส.
เถโร ‘‘พหูสุ ทิฏฺเสุ, อติภายิสฺสตี’’ ติโส;
อตฺตานเมว ทสฺเสสิ, ปสฺสิตฺวา ตํ มหีปตึ.
ภีโต อฏฺาสิ ตํ เถโร, ‘‘เอหิ ติสฺสาติ อพฺรวิ;
ติสฺสา’ติ วจเนเนว, ราชา ยกฺโข’’ติ จินฺตยี.
สมณา มยํ มหาราช, ธมฺมราชสฺส สาวกา;
ตเมว อนุกมฺปาย, ชมฺพุทีปา อิธาคตา.
อิจฺจาห เถโร ตํ สุตฺวา, ราชา วีตภโย อหุ;
สริตฺวา สขีสนฺเทสํ, ‘‘สมาณา’’ อิติ นิจฺฉิโต.
ธนุํ สรฺจ นิกฺขิปฺป, อุปสงฺกมฺม ตํ อิสึ;
สมฺโมทมาโน เถเรน, โส นิสีทิ ตทนฺติเก.
ตทา ตสฺส มนุสฺสา เต, อาคมฺม ปริวารยุํ;
ตทา เสเส ฉ ทสฺเสสิ, มหาเถโร สหาคเต.
เต ทิสฺวา อพฺรวี ราชา, ‘‘กทา’’ เม อาคตา อิติ;
‘‘มยา สทฺธึ’’ติ เถเรน, วุตฺเต ปุจฺฉิ อิทํ ปุน.
‘‘สนฺติ อีทิสกา อฺเ, ชมฺพุทีเป ยตี’’ อิติ;
อาห ‘‘กาสาวปชฺโช โต, ชมฺพุทีโป ตหึ ปน.
เตวิชฺชา อิทฺธิปฺปตฺตา จ, เจโตปริยโกวิทา;
‘‘ทิพฺพโสตา’รหนฺโต จ, พหู พุทฺธสฺส สาวกา’’.
ปุจฺฉิ ‘‘เกนาคตตฺถา’’ติ, น ถเลน น วารินา;
อาคตมฺหา’’ติ วุตฺเต โส, วิชานิ นภสาคมํ.
วีมํสํโส มหาปฺโ, กณฺหํ ปฺหมปุจฺฉิตํ;
ปุฏฺโ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ตํตํ ปฺหํ มหีปติ.
รุกฺโขยํ ราชกินฺนาโม, อฺโ นาม อยํ ตรุ;
อิมํ มฺุจิย อตฺถ’มฺโพ, สนฺติ อมฺพตรู พหุํ.
อิมฺจ อมฺพํ เตจ’มฺเพ, มฺุจิยตฺถิ มหีรุหา;
สนฺติ ภนฺเต พหุ รุกฺขา, อนมฺพาปน เต ตรุ.
อฺเ ¶ อมฺเพ อนมฺเพ จ, มฺุจิย’ตฺถิ มหีรุหา;
อยํ ภนฺเต อมฺพรุกฺโข, ปณฺฑิโต’สิ นริสฺสร.
สนฺติ เต าตกา ราช, สนฺติ ภนฺเต พหุชฺชนา;
สนฺติ อฺาตกา ราช, สนฺติ เต าติโต พหู.
าตเก เต จ อฺเ จ, มฺุจิย’ฺโปิ อตฺถิ นุ;
‘‘ภนฺเต’’ หเมว สาธุ ตฺวํ, ปณฺฑิโต’สิ นริสฺสร.
ปณฺฑิโต’ติ วิทิตฺวาน, จูฬหตฺถิปโทปมํ;
สุตฺตนฺตํ เทสยี เถโร, มหีปสฺส มหามตี.
เทสนาปริโยสาเน, สทฺธึ เตหิ นเรหิ โส;
จตฺตาลีสสหสฺเสหิ, สรเณสุ ปติฏฺหิ.
ภตฺตา’ภีหารํ สายนฺเห, รฺโ อภิหรุํ ตทา;
‘‘น ภฺุชิสฺส’’นฺติ ทานิ เม, อิติ ชนมฺมิ ภูปติ.
ปุจฺฉิตุํเยว ยุตฺตนฺติ, ภตฺเตนา’ปุจฺฉิเต อิสิ;
น ภฺุชาม อิทานี’ติ, วุตฺเต กาลฺจ ปุจฺฉิโส.
กาลํ วุตฺเต’พฺรวิ เอวํ, ‘‘คจฺฉาม นครํ’’อิติ;
ตุวํ คจฺฉ มหาราช, วสิสฺสาม มยํ อิธ.
เอวํ สติ กุมาโร’ยํ, อมฺเหหิ สห คจฺฉตุ;
อยฺหิ อาคตผโล, ราช วิฺาตสาสโน.
อเปกฺขมาโน ปพฺพชฺชํ, วสต’มฺหากมนฺติเก;
อิทานิ ปพฺพเชสฺสาม, อิมํ ตฺวํ คจฺฉ ภูมิป.
ปาโต รถํ เปสยิสฺสํ, ตุมฺเห ตตฺถ ิตา ปุรํ;
ยาถา’ติ เถเร วนฺทิตฺวา, ภณฺฑุํเนตฺว’ก มนฺตกํ.
ปุจฺฉิ เถราธิการํโส, รฺโ สพฺพมภาสิ โส;
เถรํ ตฺวา’ติ ตุฏฺโโส, ‘‘ลาภา เม’’อิติ จินฺตยิ.
ภณฺฑุสฺส คีหิภาเวน, คตาสงฺโก นริสฺสโร;
อฺาสิ นรภาวํ โส, ‘‘ปพฺพาเชม อิมํ’’ อิติ.
เถโร ตํ คามสีมายํ, ตสฺมึเยว ขเณ อกา;
ภณฺฑุกสฺส กุมารสฺส, ปพฺพชฺชมุปสมฺปทํ.
ตสฺมึเยว ¶ ขเณ โส จ, อรหตฺตมปาปุณิ;
สุมนํ สามเณรํ ตํ, เถโร อามนฺตยี ตโต.
ธมฺมสวนกาลํ ตฺวํ, โฆเสหี’’ติ อปุจฺฉิโส;
สาเวนฺโต กิตฺตกํ านํ, ภนฺเต โฆเสม’หํ อิติ.
‘‘สกลํ ตมฺพปณฺณี’’ติ, วุตฺเต เถเรน อิทฺธิยา;
สาเวนฺโต สกลํ ลํกํ, ธมฺมกาลมโฆสยี.
ราชา นาคจตุตฺเตโส, โสณฺณิปสฺเส นิสีทิย;
ภฺุชนฺโต ตํ รวํ สุตฺวา, เถรนฺติก มเปสยิ.
‘‘อุปทฺทโว นุ อตฺถี’’ติ, อาห นตฺถิ อุทฺทโว;
โสตุํ สมฺพุทฺธวจนํ, กาโล โฆสาปิโต อิติ.
สามเณร รวํ สุตฺวา, ภุมฺมาเทวา อโฆสยุํ;
อนุกฺกเมน โส สทฺโท, พฺรหฺมโลกํ สมารุหิ.
เตน โฆเสน เทวานํ, สนฺนิปาโต มหา อหุ;
สมจิตฺตสุตฺตํ เทเสสิ, เถโร ตสฺมึ สมาคเม.
อสํขิยานํ เทวานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
พหู นาคา สุปณฺณา จ, สรเณสุ ปติฏฺยุํ.
ยเถทํ สาริปุตฺตสฺส, สุตฺตํ เถรสฺส ภาสโต;
ตถา มหินฺทตฺเถรสฺส, อหุ เทวสมาคโม.
ราชา ปภา เต ปาเหสิ, รถํ สารถิ โส คโต;
‘‘อาโรหถ รถํ ยาม, นครํ’’ อิติ เต’พฺรวิ.
นา’โรหาม รถํ คจฺฉ, คจฺฉาม ตว ปจฺฉโต;
อิติ วตฺวาน เปเสตฺวา, สารถึ สุมโนรถํ.
เวหาสมพฺภุคนฺตฺวา, เต นครสฺส ปุรตฺถโต;
ปมตฺถูปฏฺานมฺหิ, โอตรึสุ มหิทฺธิกา.
เถเรหิ ปโมติณฺณ-านมฺหิ กตเจติยํ;
อชฺชาปิ วุจฺจเต เตน, เอวํ ปมเจติยํ.
รฺา เถรคุณํ สุตฺวา, สพฺพา อนฺเตปุริตฺถิโย;
เถรทสฺสนมิจฺฉึสุ, ยสฺมา ตสฺมามหีปติ.
อนฺโต’ว ¶ ราชวตฺถุสฺส, รมฺมํ กาเรสิ มณฺฑปํ;
เสเตหิ วตฺถปุปฺเผหิ, ฉาทิตํ สมลงฺกตํ.
อุจฺจเสยฺยาวิรมณํ, สุตตฺตา เถรสนฺติเก;
กงฺขี ‘‘อุจฺจาสเน เถโร, นิสีทิเทยฺยนุโนติ จ.
ตทนฺตเร สารถิ โส, เถเร ทิสฺวา ตหึ ิเต;
จีวรํ ปารุปนฺเต เต, อติวิมฺหิต มานโส.
คนฺตฺวา รฺโ นิเวเทสิ, สุตฺวา สพฺพํ มหีมติ;
‘‘นิสชฺชํ น กริสฺสนฺติ, ปีเกสู’’ติ นิจฺฉิโต.
‘‘สุสาธุ ภุมฺมตฺถรณํ, ปฺาเปถา’’ติ ภาสิย;
คนฺตฺวา ปฏิปถํ เถเร, สกฺกจฺจํ อภิวาทิย.
มหามหินฺทตฺเถรสฺส, หตฺถโต ปตฺตมาทิย;
สกฺการปูชาวิธินา, ปุรํ เถรํ ปเวสยิ.
ทิสฺวา อาสนปฺตฺตึ, เนมิตฺตา พฺยากรุํ อิติ;
‘‘คหิตา ปถวี’เมหิ, ทีเป เหสฺสนฺติ อิสฺสรา.
นรินฺโท ปูชยนฺโต เต, เถเร อนฺเตปุรํ นยิ;
ตตฺถ เต ทุสฺสปีเสุํ, นิสีทึสุ ยถารหํ.
เต ยาคุขชฺชโภชฺเชหิ, สยํ ราชา อตปฺปยิ;
นิฏฺิเต ภตฺตกิจฺจมฺหิ, สยํ อุปนิสีทิย.
กนิฏฺสฺโสปราชสฺส, มหานาคสฺส ชายิกํ;
วสนฺตึ ราชเคเห’ว, ปกฺโกสา เปสิจา’นุลํ.
อาคมฺม อนุลาเทวี, ปฺจ อิตฺถิสเตหิ สา;
เถเรวนฺทิย ปูเชตฺวา, เอกมนฺตมุปาวิสิ.
เปตวตฺถุํ วิมานฺจ, สจฺจสํยุตฺตเมว จ;
เทเสสิ เถโร ตา อิตฺถี, ปมํ ผลมชฺฌคุํ.
หิยฺโย ทิฏฺมนุสฺเสหิ, สุตฺวา เถรคุเณ พหู;
เถรทสฺสนมิจฺฉนฺตา, สมาคนฺตฺวาน นาครา.
ราชทฺวาเร มหาสทฺทํ, อกรุํ ตํ มหีปติ;
สุตฺวา ปุจฺฉิย ชานิตฺวา, อาห เตสํ หิตตฺถิโก.
สพฺเพสํ ¶ อิธ สมฺพาโธ, สาลามงฺคลหตฺถิโน;
โสเธถ ตตฺถ ทกฺขนฺติ, เถเร’เม นาครา’อิติ.
โสเธตฺวา หตฺถิสาลํ ตํ, วิตานาทีหิ สชฺชุกํ;
อลงฺกริตฺวา สยเน, ปฺเปสุํ ยถารหํ.
สเถโร ตตฺถ คนฺตฺวาน, มหาเถโร นิสีทิย;
โส เทวทูตสุตฺตนฺตํ, กเถสี กถิโก มหา.
ตํ สุตฺวาน ปสีทึสุ, นครา เต สมาคตา;
เตสุ ปาณสหสฺสํตุ, ปมํ ผลมชฺฌคา.
ลํกาทีเป โส สตฺถุกปฺโป อกปฺโป;
ลํกาธิฏฺาเน ทฺวีสุ าเนสุ เถโร;
ธมฺมํ ภาสิตฺวา ทีปภาสาย เอวํ;
สทฺธมฺโม ตารํ การยี ทีปทีโปติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
นครปฺปเวสโน นาม
จุทฺทสโม ปริจฺเฉโท.
ปฺจทสม ปริจฺเฉท
มหาวิหาร ปฏิคฺคหโก
หตฺถิสาลาปิ สมฺพาธา, อิติ ตตฺถ สมาคตา;
เต นนฺทนวเน รมฺเม, ทกฺขิณทฺวารโต พหิ.
ราชุยฺยาเน ฆนจฺฉาเย, สีตเล นีลสทฺทเล;
ปฺาเปสุํ อาสนานิ, เถรานํ สาทรา นรา.
นิกฺขมฺม ทกฺขิณทฺวารา, เถโร ตตฺถ นิสีทิ จ;
มหากุลีนา จา’คมฺม, อิตฺถิโย พหุกา ตหึ.
เถรํ ¶ อุปนิสีทึสุ, อุยฺยานํ ปูรยนฺติโย;
พาลปณฺฑิตสุตฺตนฺตํ, ตาสํ เถโร อเทสยิ.
สหสฺสํ อิตฺถิโย ตาสุ, ปมํ ผลมชฺฌคุํ;
เอวํ ตตฺเถว อุยฺยาเน, สายณฺหสมโย อหุ.
ตโต เถรา นิกฺขมึสุ, ‘‘ยาม ตํ ปพฺพตํ’’ อิติ;
รฺโ ปฏินิเวเทสุํ, สีฆํ ราชา อุปาคมิ.
อุปาคมฺมา’พฺรวี เถรํ, ‘‘สายํ ทูโร จ ปพฺพโต;
อิเธว นนฺทนุยฺยาเน, นิวาโส ผาสุโก อิติ.
ปุรสฺส อจฺจาสนฺนตฺตา, ‘‘อสารุปฺป’’นฺติ ภาสิเต;
‘‘มหาเมฆวนุยฺยานํ, นาติทูราติ สนฺติเก.
รมฺมํ ฉายูทกูเปตํ, นิวาโส ตตฺถ โรจตุ;
นิวตฺติตพฺพํ ภนฺเต’’นฺติ, เถโร ตตฺถ นิวตฺตยิ.
ตสฺมึ นิวตฺตานมฺหิ, กทมฺพนทิยนฺติเก;
นิวตฺตเจติยํ นาม, กตํ วุจฺจติ เจติยํ.
ตํ นนฺทนา ทกฺขิเณน, นยํ เถรํ รเถสโภ;
มหาเมฆวนุยฺยานํ, ปาจินทฺวารกํ นยิ.
ตตฺถ ราชฆเร รมฺเม, มฺจปีานิ สาธุกํ;
สาธูติ สนฺถราเปตฺวา, ‘‘วสเต’ตฺต สุขํ’’ อิติ.
ราชา เถเร’ภิวาเทตฺวา, อมจฺจปริวาริโต;
ปุรํ ปาวิสิ เถรา ตุ, ตํ รตฺตึ ตตฺถ เต วสุํ.
ปภาเตเยว ปุปฺผานิ, คาเหตฺวา ธรณีปติ;
เถเร อุปจฺจ วนฺทิตฺวา, ปูเชตฺวา กุสุเมหิ จ.
ปุจฺฉิ กจฺจิ สุขํ วุฏฺํ, อุยฺยานํ ผาสุกํ อิติ;
สุขํ วุตฺถํ มหาราช, อุยฺยานํ ยติ ผาสุกํ.
อาราโม กปฺปเต ภนฺเต, สงฺฆสฺสา’’ติ อปุจฺฉิ โส;
‘‘กปฺปเต’’อิติ วตฺวาน, กปฺปากปฺเปสุ โกวิโท.
เถโร เวฬุวนาราม, ปฏิคฺคหณมพฺรวิ;
ตํ สุตฺวา อภิหฏฺโ โส, ตุฏฺหฏฺโ มหาชโน.
เถรานํ ¶ วนฺทนตฺถาย, เทวี ตุ อนุลาคตา;
สทฺธึ ปฺจสติตฺถีหิ, ทุติยํ ผลมชฺฌคา.
สา ปฺจสตา เทวี, อนุลา’ห มหีปติ;
‘‘ปพฺพชิสฺสาม เทวา’’ติ, ราชา เถรมโวจ โส.
ปพฺพาเชถ อิมาโย’’ติ, เถโร อาห มหีปตึ;
‘‘น กปฺปติ มหาราช, ปพฺพาเชตุํ ถิโย หิโน.
อตฺถิ ปาฏลิปุตฺตสฺมึ, ภิกฺขุนี เม กนิฏฺิกา;
สงฺฆมิตฺตาติ นาเมน, วิสฺสุตา สา พหุสฺสุตา.
นรินฺทสมณินฺทสฺส, มหาโพธิทุมินฺทโต;
ทกฺขิณํ สาขมาทาย, ตถา ภิกฺขุนิโย วรา.
อาคจฺฉตู’ติ เปเสหิ, รฺโ โน ปิตุ สนฺติกํ;
ปพฺพาเชสฺสติ สา เถรี, อาคตา อิตฺถิโย อิมา.
‘‘สาธุ’’ติ วตฺวา คณฺหิตฺวา, ราชา ภิงฺการมุตฺตมํ;
‘‘มหาเมฆวนุยฺยานํ, ทมฺมิ สงฺฆสฺสิ’มํ อิติ.
มหินฺทเถรสฺส กเร, ทกฺขิโณทกมา’กิรี;
มหิยา ปติเต โตเย, อกมฺปิตฺถ มหา มหี.
‘‘ตสฺมา กมฺปติ ภูมี’’ติ, ภูมิปาโล อปุจฺฉิ ตํ;
ปติฏฺิตตฺตา ทีปมฺหิ, สาสนสฺสา’ติ โส พฺรวิ.
เถรสฺส อุปนาเมสิ, ชาติปุปฺผานิ ชาติมา;
เถโร ราชฆรํ คนฺตฺวา, ตสฺส ทกฺขิณโต ิโต.
รุกฺขมฺหิ ปิจุเล อฏฺ, ปุปฺผมุฏฺี สโมกิรี;
ตตฺถาปิ ปุถวี กมฺปิ, ปุฏฺโ ตสฺสา’ห การณํ.
อโหสิ ติณฺณํ พุทฺธานํ, กาเล’ปิ อิธ มาลโก;
นรินฺทสงฺฆกมฺมตฺถํ, ภวิสฺสติ อิทานิปิ.
ราชเคหา อุตฺตรโต, จารุโปกฺขรณึ อคา;
ตตฺตกา เนว ปุปฺผานิ, เถโร ตตฺถาปิ โอกิริ.
ตตฺถา’ปิ ปุถุวี กมฺปิ, ปุฏฺโ ตสฺสา’ห การณํ;
‘‘ชนฺตฆร โปกฺขรณี, อยํ เหสฺสติ ภูมิป’’.
ตสฺเสว ¶ ราชเคหสฺส, คนฺตฺวาน ทฺวารโกฏฺกํ;
ตตฺตเกเห’ว ปุปฺเผหิ, ตํ านํ ปูชยี อิสิ.
ตตฺถาปิ ปุถุวีกมฺปิ, หฏฺโลโม อตีวโส;
ราชา ตํ การณํ ปุจฺฉิ, เถโร ตสฺสา’ห การณํ.
อิมมฺหิ กปฺเป พุทฺธานํ, ติณฺณนฺนํ โพธิรุกฺขโต;
อาเนตฺวา ทกฺขิณาสาขา, โรปิตา อิธ ภูมิป.
ตถาคตสฺส อมฺหากํ, โพธิสาขาปิ ทกฺขิณา;
อิมสฺมึเยว านมฺหิ, ปติฏฺิสฺสติ ภูมิป.
ตโต’คมา มหาเถโร, มหามุจลมาลกํ;
ตตฺตกาเนว ปุปฺผานิ, ตสฺมึ าเน สโมกิริ.
ตถาปิ ปุถวี กมฺปิ, ปุฏฺโ ตสฺสา’ห การณํ;
สงฺฆสฺสุ โปสถา คารํ, อิธ เหสฺสติ ภูมิป.
ปฺหมฺพมาลกฏฺานํ, ตโต’คมา มหีปติ;
สุปกฺกํ อมฺพปกฺกฺจ, วณฺณคนฺธรสุตฺตมํ.
มหนฺตํ อุปนาเมสิ, รฺโ อุยฺยานปาลโก;
ตํ เถรสฺสุปนาเมสิ, ราชา อติมโนรมํ.
เถโร นิสีทนาการํ, ทสฺเสสิ ชนตา หิโต;
อตฺถราเปสิ ตตฺเถว, ราชา อตฺถรณํ วรํ.
อทา ตตฺถ นิสินฺนสฺส, เถรสฺสมฺพํ มหีปติ;
เถโร ตํ ปริภฺุชิตฺวา, โรปนตฺถาย ราชิโน.
อมฺพฏฺิกํ อทา ราชา, ตํ สยํ ตตฺถ โรปยิ;
หตฺเถ ตสฺโสปริเถโร, โธวิ ตสฺส วิรุฬฺหิยา.
ตํ ขณํเยว พีชมฺหา, ตมฺหา นิกฺขมฺม องฺกุโร;
กเมนา’ติ มหารุกฺโข, ปตฺตปกฺกธโร อหุ.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปริสา สา สราชิกา;
นมสฺสมานา อฏฺาสิ, เถเร หตฺถตนุรุหา.
เถโร ¶ ตทา ปุปฺผมุฏฺิ, อฏฺ ตตฺถ สโมกิริ;
ตถาปิ ปุถวีกมฺปิ, ปุฏฺโ ตสฺสา’ห การณํ.
สงฺฆสฺสปฺปนฺนลาภานํ, อเนเกสํ นราธิป;
สงฺคมฺมภาชนานํ, อิทํ านํ ภวิสฺสติ.
ตโต คนฺตฺวา จตุสฺสาล-านํ ตตฺถ สโมกิริ;
ตตฺตกาเนว ปุปฺผานิ, กมฺปิ ตตฺถาปิ เมทินี.
ตํ กมฺปการณํ ปุจฺฉิ, ราชา เถโร วิยากริ;
ติณฺณนฺนํ ปุพฺพพุทฺธานํ, ราชุยฺยาน ปฏิคฺคเห.
ทาน วตฺถุนา’หฏานิ, ทีปวาสีหิ สพฺพโต;
อิธ เปตฺวา โภเชสุํ, สสงฺเฆ สุคเต ตโย.
อิทานิ ปน เอตฺเถว, จตุสฺสาลา ภวิสฺสติ;
สงฺฆสฺส อิธ ภตฺตคฺคํ, ภวิสฺสติ นราธิป.
มหถูปิตานํ, านาานวิทูตโต;
อคมาสิ มหาเถโร, มหินฺโท ทีปทีปโน.
ตทา อนฺโตปริกฺเขเป, ราชุยฺยานสฺส ขุทฺทิกา;
กกุธวฺหา อหุ วาปี, ตสฺโส’ปริ ชลนฺติเก.
ถูปารหํ ถลานํ, อหุ เถเร ตหึ คเต;
รฺโ จมฺปกปุปฺผานํ, ปุฏกาน’ฏฺ อาหรุํ.
ตานิ จมฺปกปุปฺผานิ, ราชา เถรสฺสุ’ปานยิ;
เถโร จมฺปกปุปฺเผหิ, เตหิ ปูเชสิ ตํ ผลํ.
ตตฺถาปิ ปุถวี กมฺปิ, ราชา ตํ กมฺปการณํ;
ปุจฺฉิ เถโร’นุ ปุพฺเพน, อาหตํ กมฺปการณํ.
อิทํ านํ มหาราช, จตุพุทฺธ นิเสวิตํ;
ถูปารหํ หิตตฺถาย, สุขตฺถาย จ ปาณินํ.
อิมมฺหิ กปฺเป ปมํ, กกุสนฺโธ ชิโน อหุ;
สพฺพ ธมฺมวิทู สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก.
มหาติตฺถวฺหยํ อาสิ, มหาเมฆวนํ อิทํ;
นครํ อภยํ นาม, ปุรตฺถิมทิสาย’หุ.
กทมฺพ นทิยา ปาเร, ตตฺถ ราชา’ภโย อหุ;
โอชทีโปติ นาเมน, อยํ ทีโป ตทาอหุ.
รกฺขเสหิ ¶ ชนสฺเส’ตฺถ, โรโค ปชฺชรโก อหุ;
กกุสนฺโธ ทสพโล, ทิสฺวาน ตทุปทฺทวํ.
ตํ คนฺตฺวา สตฺตวินยํ, ปวตฺตึ สาสนสฺส จ;
กาตุํ อิมสฺมึ ทีปสฺมึ, กรุณา พลโจทิโต.
จตฺตาลีสสหสฺเสหิ, ตาทีหิ ปริวาริโต;
นภสา’คมฺม อฏฺาสิ, เทวกูฏมฺหิ ปพฺพเต.
สมฺพุทฺธสฺสา’นุภาเวน, โรโค ปชฺชรโก อิธ;
อุปสนฺโต มหาราช, ทีปมฺหิ สกเล ตทา.
กตฺถ ิโต อธิฏฺาสิ, นริสฺสร มุนิสฺสโร;
สพฺเพ มํ อชฺช ปสฺสนฺตุ, โอชทีปมฺหิ มานุสา.
อาคนฺตุกามา สพฺเพว, มนุสฺสา มม สนฺติกํ;
อาคจฺฉนฺตุ อกิจฺเฉน, ขิปฺปฺจาปิ มหามุนิ.
โอภาสยนฺตํ มุนินฺทํ ตํ, โอภาสนฺตฺจ ปพฺพตํ;
ราชา จ นาครา เจว, ทิสฺวา ขิปฺปํ อุปาคมุํ.
เทวตา พลิทานตฺถํ, มนุสฺสา จ ตหึ คตา;
เทวตา อิติ มฺึสุ, สสงฺฆํ โลกนายกํ.
ราชา โส มุนิราชํ ตํ, อติหฏฺโ’ภิ วาทิย;
นิมนฺตยิตฺวา ภตฺเตน, อาเนตฺวา ปุรสนฺติ กํ.
สสงฺฆสฺส มุนินฺทสฺส, นิสชฺชารหมุตฺตมํ;
รมณียมิทํ าน-มสมฺพาธนฺติ จินฺติย.
การิเต มณฺฑเป รมฺเม, ปลฺลงฺเกสุ วเร สุตํ;
นิสีทาเปสิ สมฺพุทฺธํ, สสงฺฆํ อิธ ภูปติ.
นิสินฺนมฺปิ จ ปสฺสนฺตา, สสงฺฆํ โลกนายกํ;
ทีเป มนุสฺสา อาเนสุํ, ปณฺณากาเร สมนฺตโต.
อตฺตโน ขชฺชโภชฺเชหิ, เตหิ เตหา’ภเตหิ จ;
สนฺตปฺเปสิ สสงฺฆํ ตํ, ราชา โส โลกนายกํ.
อิเธว ปจฺฉาภตฺตํ ตํ, นิสินฺนสฺส ชินสฺส โส;
มหา ติตฺถกมุยฺยานํ, ราชา’ทา ทกฺขิณํ วรํ.
อกาลปุปฺผา ¶ ลงฺกาเร, มหาติตฺถวเน ตทา;
ปฏิคฺคหิเต พุทฺเธน, อกมฺปิตฺถ มหามหี.
เอตฺเถว โส นิสีทิตฺวา, ธมฺมํ เทเสสิ นายโก;
จตฺตาลีส สหสฺสานิ, ปตฺตา มคฺคผลํ นรา.
ทิวาวิหารํ กตฺวาน, มหาติตฺถวเน ชิโน;
สายณฺหสมเย คนฺตฺวา, โพธิานารหํ มหิ.
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต;
อิติ จินฺตยิ สมฺพุทฺโธ, หิตตฺถํ ทีปวาสินํ.
อาทาย ทกฺขิณํ สาขํ, โพธิโต เม สิรีสโต;
อาคจฺฉตุ รูปนนฺทา, ภิกฺขุนี สหภิกฺขุนี.
ตสฺส ตํ จิตฺตมฺาย, สา เถรี ตทนนฺตรํ;
คเหตฺวา ตตฺถ ราชานํ, อุปสงฺกมฺม ตํ ตรุํ.
เลขํ ทกฺขิณสาขาย, ทาเปตฺวาน มหิทฺธิกา;
มโนสิลาย ฉินฺนํ ตํ, ิตํ เหมกฏาหเก.
อิทฺธิยา โพธิมาทาย, สปฺจสต ภิกฺขุนี;
อิธา’เนตฺวา มหาราช, เทวตา ปริวาริตา.
สสุวณฺณ กฏาหํ ตํ, สมฺพุทฺเธน ปสาริเต;
เปสิ ทกฺขิเณ หตฺเถ, ตํ คเหตฺวา ตถาคโต.
ปติฏฺาเปตุํ ปาทาสิ, โพธึ รฺโ’ภยสฺส ตํ;
มหาติตฺถมฺหิ อุยฺยาเน, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
ตโต คนฺตฺวาน สมฺพุทฺโธ,
อิโต อุตฺตรโต ปน;
สิรีสมาลเก รมฺเม,
นิสีทิตฺวา ตถาคโต.
ชนสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, ธมฺมาภิสมโย ตหึ;
วีสติยา สหสฺสานํ, ปาณานํ อาสิ ภูมิป.
ตโตปิ อุตฺตรํ คนฺตฺวา, ถูปรามมหึ ชิโน;
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต.
ธมฺมํ ¶ เทเสสิ สมฺพุทฺโธ, ปริสาย ตหึปน;
ทสปาณ สหสฺสานิ, ปตฺตมคฺคผลาน’หุํ.
อตฺตโน ธมฺมกรณํ, มนุสฺสานํ นมสฺสิตุํ;
ทตฺวา สปริวารํ ตํ, เปตฺวา อิธ ภิกฺขุนึ.
สห ภิกฺขุสหสฺเสน, มหาเทวฺจ สาวกํ;
เปตฺวา อิธ สมฺพุทฺโธ, ตโต ปาจินโต ปน.
ิโต รตนมาลมฺหิ, ชนํ สมนุสาสิย;
สสงฺโฆ นภมุคฺคนฺตฺวา, ชมฺพุทีปํ ชิโน อคา.
อิมมฺหิ กปฺเป ทุติยํ, โกณาคมน นายโก;
อหุ สพฺพวิทู สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก.
มหานามวฺหยํ อาสิ, มหาเมฆวนํ อิทํ;
วฑฺฒมานปุรํ นาม, ทกฺขิณาย ทิสาย’หุ.
สมิทฺโธ นาม นาเมน, ตตฺถ ราชา ตทา อหุ;
นาเมน วรทีโป’ติ, อยํ ทีโป ตทา อหุ.
ทุพฺพุฏฺุปทฺทโว เอตฺถ, วรทีเป ตทา อหุ;
ชิโน สโกณาคมโน, ทิสฺวาน ตทุปทฺทวํ.
ตํ หุตฺวา สตฺตวินยํ, ปวตฺตึ สาสนสฺส จ;
กาตุํ อิมสฺมึ ทีปสฺมีํ, กรุณา พลโจทิโต.
ตึส ภิกฺขุสหสฺเสหิ, ตาทีหิ ปริวาริโต;
นภสา’คมฺม อฏฺาสิ, นเภ สุมนกูฏเก.
สมฺพุทฺธสฺสา’นุภาเวน, ทุพฺพุฏฺิ สา ขยํ คตา;
สาสนานฺตรธานตฺตา, สุวุฏฺิ จ ตทาอหุ.
ตตฺต ิโต อธิฏฺาสิ, นริสฺสรมุนิสฺสโร;
สพฺเพว อชฺช ปสฺสนฺตุ, วรทีปมฺหิ มานุสา.
อาคนฺตุกามา สพฺเพว, มนุสฺสา มม สนฺติกํ;
อาคจฺฉนฺตุ อกิจฺเฉน, ขิปฺปฺจา’ติ มหามุนิ.
มหาสตฺตํ มุนินฺทํ ตํ, โอภาสนฺตฺจ ปพฺพตํ;
ราชา จ นาครา เจว, ทิสฺวา ขิปฺปมุปาคมุํ.
เทวตาพลิทานตฺถํ ¶ , มนุสฺสา จ ตหึ คตา;
เทวตา อิติ มฺึสุ, สสงฺฆํ โลกนายกํ.
ราชา โส มุนิราชํ ตํ, อติหฏฺโ’ภิวาทิย;
นิมนฺตยิตฺวา ภตฺเตน, อาเนตฺวา ปุรสนฺติกํ.
สสงฺฆสฺส มุนินฺทสฺส, นิสชฺชารห มุตฺตมํ;
รมณียมิทํ านํ, อสมฺพาธนฺติ จินฺติย.
การิเต มณฺฑเป รมฺเม, ปลฺลงฺเกสุ วเรสุ ตํ;
นิสีทาปยิ สมฺพุทฺธํ, สสงฺฆํ อิธ ภูปติ.
นิสินฺนมฺปิ’ธ ปสฺสนฺตา, สสงฺฆํ โลกนายกํ;
ทีเป มนุสฺสา อาเนสุํ, ปณฺณากาเร สมนฺตโต.
อตฺตโน ขชฺชโภชฺเชหิ,
เตหิ เตหา’ภ เตหิ จ;
สนฺตปฺเปสิ สสงฺฆํ ตํ,
ราชา โส โลก นายกํ.
อิเธว ปจฺฉาภตฺตํ ตํ, นิสินฺนสฺส ชินสฺส โส;
มหานามกมุยฺยานํ, ราชา’ทา ทกฺขิณํ วรํ.
อกาลปุปฺผาลงฺกาเร, มหานามวเน ตทา;
ปฏิคฺคหิเต พุทฺเธน, อกมฺปิตฺถ มหามหี.
เอตฺเถว โส นิสีทิตฺวา, ธมฺมํ เทเสสิ นายโก;
ตทา ตึส สหสฺสานิ, ปตฺตา มคฺคผลํ นรา.
ทิวาวิหารํ กตฺวาน, มหานามวเน ชิโน;
สายณฺหสมเย คนฺตฺวา, ปุพฺพโธธิิตํ มหึ.
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต;
อิติ จินฺเตสิ สมฺพุทฺโธ, หิตตฺถํ ทีปวาสินํ.
อาทาย ทกฺขิณํ สาขํ, มโมทุมฺพรโพธิโต;
อายาตุ กนกทตฺตา, ภิกฺขุนี สหภิกฺขุนี.
ตสฺส ตํ จิตฺตมฺาย, สา เถรี ตทนนฺตรํ;
คเหตฺวา ตตฺถ ราชานํ, อุปสงฺกมฺม ตํ ตรุํ.
เลขํ ¶ ทกฺขิณสาขาย, ทาเปตฺวาน มหิทฺธิกา;
มโนสิลาย ฉินฺนํ ตํ, ิตํ เหมกฏาหเก.
อิทฺธิยา โพธิมาทาย, สปฺจสหภิกฺขุนี;
อิธาคนฺตฺวา มหาราช, เทวตาปริวาริตา.
สสุวณฺณกฏาหํ ตํ, สมฺพุทฺเธน ปสาริเต;
เปสิ ทกฺขิเณ หตฺเถ, ตํ คเหตฺวา ตถาคโต.
ปติฏฺาเปตุํ รฺโ’ทา, สมิทฺธสฺส สตํ ตหึ;
มหานามมฺหิ อุยฺยาเน, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
ตโต คนฺตฺวาน สมฺพุทฺโธ, สิรีสมาลกุตฺตเร;
ชนสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, นิสินฺโน นาคมาลเก.
ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา, ธมฺมาภิสมโย ตหึ;
วีสติยา สหสฺสานํ, ปาณานํ อาสิ ภูมิป.
ปุพฺพพุทฺธนิสินฺนํ ตํ, านํ คนฺตฺวา ปุรุตฺตรํ;
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต.
ธมฺมํ เทเสสิ สมฺพุทฺโธ, ปริสาย ตหึ ปน;
ทสปาณสหสฺสานิ, ปตฺตา มคฺคผลํ อหุํ.
กายพนฺธนธาตุํ โส, มนุสฺเสหิ นมสฺสิตุํ;
ทตฺวา สปริวารํ ตํ, เปตฺวา อิธ ภิกฺขุนึ.
สห ภิกฺขุสหสฺเสน, มหาสุมฺมฺจ สาวกํ;
เปตฺวา อิธ สมฺพุทฺโธ, โอรํ รตนมาลโต.
เปตฺวา สุทสฺสเน มาเล, ชนํ สมนุสาสิย;
สสงฺโฆ นภมุคฺคมฺม, ชมฺพุทีปํ ชิโน อคา.
อิมมฺหิ กปฺเป ตติยํ, กสฺสโป โคตฺตโต ชิโน;
อหุ สพฺพวิทู สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก.
มหาเมฆวนํ อาสิ, มหาสาครนามกํ;
วิสาลํ นาม นครํ, ปจฺฉิมาย ทิสาย’หุ.
ชยนฺโต นาม นาเมน, ตตฺถ ราชา ตทา อหุ;
นาเมน มณฺฑทีโปติ, อยํ ทีโป ตทา อหุ.
ตทา ¶ ชยนฺตรฺโ จ, รฺโ กนิฏฺภาตุ จ;
ยุทฺธํ อุปฏฺิตํ อาสิ, ภึสนํ สตฺตหึสนํ.
กสฺสโป โส ทสพโล, เตน ยุทฺเธน ปาณินํ;
มหนฺตํ พฺยสนํ ทิสฺวา, มหาการุณิโก มุนิ.
ตํ หนฺตฺวา สตฺตวินยํ, ปวตฺตึ สาสนสฺส จ;
กาตุํ อิมสฺมึ ทีปสฺมึ, กรุณาพลโจทิโต.
วีสติยา สหสฺเสหิ, ตาทีหิ ปริวาริโต;
นภสา’คมฺม อฏฺาสิ, สุภกูฏมฺหิ ปพฺพเต.
ตตฺริโต อธิฏฺาสิ, นริสฺสร มุนิสฺสโร;
‘‘สพฺเพ มํ อชฺช ปสฺสนฺตุ, มณฺฑทีปมฺหิ มานุสา.
อาคนฺตุกามา สพฺเพว, มานุสา มม สนฺติกํ;
อาคจฺฉนฺตุ อกิจฺเฉน, ขิปฺปฺจา’ติ มหามุนิ.
โอภาสนฺตํ มุนินฺทํ ตํ, โอภาสนฺตฺจ ปพฺพกํ;
ราชา จ นาครา เจว, ทิสฺวา ขิปฺปํ อุปาคมุํ.
อตฺตโน อตฺตโน ปตฺต-วิชยาย ชนา พหู;
เทวตา พลิทานตฺถํ, ตํ ปพฺพตมุปาคตา.
เทวตา อิติ มฺึสุ, สสงฺฆํ โลกนายกํ;
ราชา จ โส กุมาโร จ, ยุทฺธมุชฺฌึสุ วิมฺหิตา.
ราชา โส มุนิราชํ ตํ, อติหฏฺโ’ภิวาทิย;
นิมนฺตยิตฺวา ภตฺเตน, อาเนตฺวา ปุรสนฺติกํ.
สสงฺฆสฺส มุนินฺทสฺส, นิสชฺชารหมุตฺตมํ;
รมณียมิทํ าน-มสมฺพาธนฺติ จินฺติย.
การิเต มณฺฑเป รมฺเม, ปลฺลงฺเกสุ วเรสุ ตํ;
นิสีทาเปสิ สมฺพุทฺธํ, สสงฺฆํ อิธ ภูปติ.
นิสินฺนมฺปิธ ปสฺสนฺตา, สสงฺฆํ โลกนายกํ;
ทีเป มนุสฺสา อาเนสุํ, ปณฺณากาเร สมนฺตโต.
อตฺตโน ขชฺชโภชฺเชหิ, เตหิ เตหา’ภเตหิ จ;
สสนฺตปฺเปสิ สสงฺฆํ ตํ, ราชา โส โลกนายกํ.
อิเธ’ว ปจฺฉาภตฺตํ ตํ, นิสินฺนสฺส ชินสฺส โส;
มหาสาครมุยฺยานํ, ราชา’ทา ทกฺขิณํ วรํ.
อกาลปุปฺผลงฺกาเร ¶ , มหาสาครกานเน;
ปฏิคฺคหิเต พุทฺเธน, อกมฺปิตฺถ มหามหี.
เอตฺเถว โส นิสีทิตฺวา, ธมฺมํ เทเสสิ นายโก;
ตทา วีสํ สหสฺสานิ, โสตาปตฺติผลํ นรา.
ทิวา วิหารํ กตฺวาน, มหาสาครกานเน;
สายนฺเห สุคโต คนฺตฺวา, ปุพฺพโพธิฏฺิตํ มหึ.
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต;
อิติ จินฺเตสิ สมฺพุทฺโธ, หิตตฺถํ ทีปวาสินํ.
อาทาย ทกฺขิณํ สาขํ, มม นิคฺโรธโพธิโต;
สุธมฺมา ภิกฺขุนี เอตุ, อิทานิ สหภิกฺขุนี.
ตสฺส ตํ จิตฺตมฺาย, สา เถรี ตทนนฺตรํ;
คเหตฺวา ตตฺถ ราชานํ, อุปสงฺกมฺม ตํ ตรุํ.
เลขํ ทกฺขิณสาขาย, ทาเปตฺวาน มหิทฺธิกา;
มโนสิลาย ฉินฺนํ ตํ, ิตํ เหมกฏายเก.
อิทฺธิยา โพธิมาทาย, สปฺจสตภิกฺขุนี;
อิธาเนตฺวา มหาราช, เทวตาปริวาริตา.
สสุวณฺณกฏาหํ ตํ, สมฺพุทฺเธน ปสาริเต;
เปสิ ทกฺขิเณ หตฺเถ, ตํ คเหตฺวา ตถาคโต.
ปติฏฺาเปตุํ รฺโ’ทา, ชยนฺตสฺส สตํ ตหึ;
มหาสาครมุยฺยาเน, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
ตโต คนฺตฺวาน สมฺพุทฺโธ, นาคมาฬกอุตฺตเร;
ธนสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, นิสินฺโน’โสกมาฬเก.
ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา, ธมฺมาภิสมโย ตหึ;
อหุ ปาณสหสฺสานํ, จตุนฺนํ มนุชาธิป.
ปุพฺพพุทฺธนิสิตํ ตํ, านํ คนฺตฺวา ปุนุตฺตรํ;
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต.
ธมฺมํ เทเสสิ สมฺพุทฺโธ, ปริสาย ตหึ ปน;
ทสปาณสหสฺสานิ, ปตฺตมคฺคผลาน’หุํ.
ชลสาฏิกธาตุํ ¶ โส, มนสฺเสหิ นมสฺสิตุํ;
ทตฺวา สปริวารํ ตํ; เปตฺวา อิธ ภิกฺขุนี.
สห ภิกฺขุสหสฺเสน, สพฺพนนฺทิฺจ สาวกํ;
เปตฺวา นทีโต โอรํ, โส สุทสฺสนมาฬโต.
โสมนสฺเส มาฬกสฺมึ, ชนํ สมนุสาสิย;
สงฺเฆน นภมุคฺคนฺตฺวา, ชมฺพุทีปํ ชิโน อคา.
อหุ อิมสฺมึ กปฺปสฺมึ, จตุตฺถํ โคตโม ชิโน;
สพฺพธมฺมวิทู สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก.
ปมํ โส อิธาคนฺตฺวา, ยกฺขนิทฺธมนํ อกา;
ทุติยํ ปุนราคมฺม, นาคานํ ทมนํ อกา.
กลฺยาณิยํ มณิอกฺขิ นาเคนา’ภินิมนฺติโต;
ตติยํ ปุนราคมฺม, สสงฺโฆ ตตฺถ ภฺุชิย.
ปุพฺพโพธิิตานํ, ถูปานมิทมฺปิ จ;
ปริโภคธาตุานฺจ, นิสชฺชาโย’ปภฺุชิย.
ปุพฺพพุทฺธิตฏฺานา, โอรํ คนฺตฺวา มหามุนิ;
ลํกาทีเป โลกทีโป, มนุสฺสาภาวโต ตทา.
ทีปฏฺํ เทวสงฺฆฺจ, นาเค สมนุสาสิย;
สสงฺโฆ นภมุคฺคนฺตฺวา, ชมฺพุทีปํ ชิโน อคา.
เอวํ านมิทํ ราช, จตุพุทฺธนิเสวิตํ;
ตสฺมึ าเน มหาราช, ถูโป เหสฺสติ’นาคเต.
พุทฺธสารีรธาตูนํ, โทณธาตุนิธานวา;
วีสํหตฺถสตํ อุจฺโจ, เหมมาลี’ติ วิสฺสุโต.
อหเมว กาเรสฺสามิ, อิจฺฉาห ปุถวิสฺสโร;
อิธ อฺานิ กิจฺจานิ, พหูนิ ตว ภูมิป.
ตานิ กาเรหิ นตฺตาเต, กาเรสฺสติ อิมํ ปน;
มหานาคสฺส เต ภาตุ, อุปราชสฺส อตฺรโช.
โส ยฏฺาลยติสฺโสติ, ราชา เหสฺสต’นาคเต;
ราชา โคฏฺาภโย นาม, ตสฺส ปุตฺโต ภวิสฺสติ.
ตสฺส ¶ ปุตฺโต กากวณฺณ-ติสฺโส นาม ภวิสฺสติ;
ตสฺส รฺโ สุโต ราช, มหาราชา ภวิสฺสติ.
ทุฏฺคามณิสทฺเทน, ปากโฏ’ภยนามโก;
กาเรสฺสตี’ธ ถูปํ โส, มหา เตชิทฺธิวิกฺกโม.
อิจฺจาห เถโร เถรสฺส, วจเน เน’ตฺถ ภูปติ;
อุสฺสาเปสิ สิลาถมฺภํ, ตํ ปวตฺตึ ลิขาปิย.
รมฺมํ มหาเมฆวนํ, ติสฺสารามํ มหามหี;
มหามหินฺทเถโร โส, ปฏิคฺคยฺห มหิทฺธิโก.
อกมฺโป กมฺปยิตฺวาน, มหึ าเนสุ อฏฺสุ;
ปิณฺฑาย ปวิสิตฺวาน, นครํ สาครูปมํ.
รฺโ ฆเร ภตฺตกิจฺจํ, กตฺวา นิกฺขมฺม มนฺทิรํ;
นิสชฺช นนฺทนวเน, อคฺคิกฺขนฺโธปมํ ตหึ.
สุตฺตํ ชนสฺส เทเสตฺวา, สหสฺสํ มานุเส ตหึ;
ปาปยิตฺวา มคฺคผลํ, มหาเมฆวเน วสิ.
ตติเย ทิวเส เถโร, ราชเคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, เทสิยา’สิวิโสปมํ.
ปาปยิตฺวา’ภิสมยํ, สหสฺสปุริเส ตโต;
ติสฺสารามํ อคา เถโร, ราชา จ สุตเทสโน.
เถรํ อุปนิสีทิตฺวา, โส ปุจฺฉิ ชินสาสนํ;
ปติฏฺิตนฺนุ ภนฺเต’ติ, น ตาว มนุชา’ธิป.
อุโปสถาทิกมฺมตฺถํ, ชินา’ณาย ชนาธิป;
สีมาย อิธ พทฺธาย, ปติฏฺิสฺสติ สาสนํ.
อิจฺจ’พฺรวิ มหาเถโร, ตํ ราชา อิทมพฺรวิ;
สมฺพุทฺธา’ณาย อนฺโตหํ, วสฺสิสฺสามิ ชุตินฺธร.
ตสฺมา กตฺวา ปุรํ อนฺโต-สีมํ พนฺธถ สชฺชุกํ;
อิจฺจา’พฺรวิ มหาราชา, เถโร ตํ อิธมพฺรวิ.
เอวํ สติ ตุวํเยว, ปชาน ปุถวิสฺสร;
สีมาย คมนฏฺานํ, พนฺธิสฺสาม มยํ หิตํ.
‘‘สาธู’’ติ ¶ วตฺวา ภูมินฺโท, เทวินฺโท วิย นนฺทนา;
มหาเมฆวนารมฺมา, ปาวิสิ มนฺทิรํ สกํ.
จตุตฺเถ ทิวเส เถโร, รฺโ เคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, เทเสส’นมนคฺคิยํ.
ปาเยตฺวา’มตปานํ โส, สหสฺสปุริเส ตหึ;
มหาเมฆวนารามํ, มหาเถโร อุปาคมิ.
ปาโต เภรึ จราเปตฺวา, มณฺฑยิตฺวา ปุรํ วรํ;
วิหารคามิมคฺคฺจ, วิหารฺจ สมนฺตโต.
รเถสโภ รถฏฺโ โส, สพฺพาลงฺการภูสิโต;
สหามจฺโจ สโหโรโธ, สโยคฺคพลวาหโน.
มหตา ปริวาเรน, สการามมุปาคมิ;
ตตฺถ เถเร อุปคนฺตฺวา, วนฺทิตฺวา วนฺทนารเห.
สห เถเรหิ คนฺตฺวาน, นทิโย’ปริติตฺถกํ;
ตโต กสนฺโต อคมิ, เหมนงฺคลมาทิย.
มหาปทุโม กฺุชโร จ, อุโภ นาคา สุมงฺคลา;
สุวณฺณนงฺคเล ยุตฺตา, ปเม กุนฺตมาฬเก.
จตุรงฺคมหา เสโน, สห เถเรหิ ขตฺติโย;
คเหตฺวา นงฺคลํ สีตํ, ทสฺสยิตฺวา อรินฺทโม.
สมลงฺกตํ ปุณฺณฆฏํ, นานาราคํ ธชํ สุภํ;
ปาตึ จนฺทนจุณฺณฺจ, โสณฺณรชต ทณฺฑกํ.
อาทาสํ ปุปฺผภริตํ, สมุคฺคํ กุสุมคฺฆิยํ;
โตรณกทลีฉตฺตาทึ, คหิติตฺถิ ปริวาริโต.
นานาตุริย สงฺฆุฏฺโ, พโลฆ ปริวาริโต;
ถุติมงฺคลคีเตหิ, ปูรยนฺโต จตุทฺทิสํ.
สาธุการ นินาเทติ, เจลุกฺเขปสเตหิ จ;
มหตา ฉณปุชาย, กสนฺโต ภูมิโป อคา.
วิหารฺจ ปุรฺเจว, กุรุมาโน ปทกฺขิณํ;
สีมาย คมนานํ, นทึ ปตฺวา สมาปยิ.
เกนเกน นิมิตฺเตน, สีมา เอตฺถ คตาติ เจ;
เอวํ สีมาคตานํ, อิจฺฉมานา นิโพธถ.
นชฺชาปาสาณติตฺถมฺหิ ¶ , ปาสาเณ กุฑฺฑวาฏกํ;
ตโต กุมฺพลวาฏํ ตํ, มหานิปํ ตโต อคา.
ตโต กุกุธปาฬิงฺโค, มหาองฺคณโค ตโต;
ตโต ขุชฺชมธุลฺจ, มรุตฺตโปกฺขรณึตโต.
วิชยาราม อุยฺยาเน, อุตฺตรทฺวารโกฏฺ โค;
คชกุมฺภก ปาสาณํ, ถุสวฏฺิก มชฺฌโค.
อภเย พลากปาสาณํ, มหาสุสาน มชฺฌโค;
ทีฆปาสาณกํ คนฺตฺวา, กมฺมารเทว คามโต.
นิคฺโรธ มงฺคณํ คนฺตฺวา, หิยคลฺลสมีปเก;
ทิยาวสพฺราหฺมณสฺส, เทโวกํ ปุพฺพทกฺขิณํ.
ตโต เตลุมปาลิงฺโค,
ตโต ตาลจตุกฺกโค;
อสฺสมณฺฑลวาเมน,
ทฺเว กทมฺพา อชายิสุํ.
ตโต มรุมฺพติตฺตงฺโค, ตโต อุทฺธํ นิทึ อคา;
ปม เจติย ปาจิเน, ทฺเว กทมฺพา อชายิสุํ.
เสนินฺทคุตฺตรชฺชมฺหิ, ทมิฬา ทกสุทฺธิกา;
นทึ ทูรนฺติ พนฺธิตฺวา, นคราสนฺนมกํสุ ตํ.
ชีว มานกทมฺพฺจ, อนฺโตสีมคตํ อหุ;
มตก ทมฺพตีเรน, สีมาอุทฺทกทมฺพคา.
สีหสินา นติตฺเถน, อุคฺคนฺตฺวา ตีรโต วชํ;
ปาสาณติตฺถํ คนฺตฺวาน, นิมิตฺตํ ฆฏฺฏยิ อิสิ.
นิมิตฺเตตุ ปเน’ตสฺมึ, ฆฏฺฏิเต เทวมานุสา;
สาธุการํ ปวตฺเตสุํ, สาสนํ สุปฺปติฏฺิตํ.
รฺโ ทินฺนาย สีตาย, นิมิตฺเต ปริกิตฺตยิ;
ทฺวตฺตึสมาฬกตฺถฺจ, ถูปารามตฺถเมว จ.
นิมิตฺเต กิตฺตยิตฺวาน, มหาเถโร มหามติ;
สีมนฺตรนิมิตฺเต จ, กิตฺตยิตฺวา ยถาวิธึ.
อพนฺธี ¶ สพฺพา สีมาโย, ตสฺมึเยว ทิเนวสี;
มหามหี อกมฺปิตฺถ, สีมาพนฺเธ สมาปิเต.
ปฺจเม ทิวเส เถโร, รฺโ เคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, สุตฺตนฺตํ ขชฺชนียกํ.
มหาชนสฺส เทเสตฺวา, สหสฺสํ มานุเส ตหึ;
ปาเยตฺวา อมตํ ปานํ, มหาเมฆวเน วสี.
ฉฏฺเปิ ทิวเส เถโร, รฺโเคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, สุตฺต โคมย ปิณฺฑิกํ.
เทสยิตฺวา เทสนฺู, มหสฺสํเยว มานุเส;
ปาปยิตฺวา’ภิสมยํ, มหา เมฆวเน วสี.
สตฺตเมปิ ทิเน เถโร, ราชเคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนํ.
สุตฺตนฺตํ เทสยิตฺวาน, สหสฺสํเยว มานุเส;
ปาปยิตฺวา’ภิสมยํ, มหา เมฆวเน วสิ.
เอวฺหิ อฏฺ นวม-สหสฺสานิ ชุตินฺธโร;
การยิตฺวา’ภิสมยํ, ทิวเสเหว สตฺตติ.
ตํ มหานนฺทนวนํ, วุจฺจเต เตน ตาทินา;
สาสนโชติตฏฺาน-มีติ โชติวนํ อิติ.
ติสฺสรามมฺหิ กาเรสิ,
ราชา เถรสฺส อาทิโต;
ปาสาทํ สีฆมุกฺกาย,
สุกฺขา เปตฺวาน มตฺติกา.
ปาสาโท กาฬกาภาโส,
อาสิ โส เตน ตํ ตหึ;
กาฬปาสาท ปริเวณ-มีติ สงฺขมุปาคตํ.
ตโต มหาโพธิฆรํ, โลหปาสาท เมว จ;
สลากคฺคฺจ กาเรสิ, ภตฺตสาลฺจ สาธุกํ.
พหูนิ ¶ ปริเวณานิ, สาธุ โปกฺขรณีปิ จ;
รตฺติาน ทิวาาน-ปภุตีนิ จ การยิ.
ตสฺส นหานปาปสฺส, นฺหานโปกฺขรณีตเฏ;
สุนหาตปริเวณนฺติ, ปริเวณํ ปวุจฺจติ.
ตสฺส จงฺกมิตาเน, ทีป ทีปสฺส สาธุโน;
วุจฺจเต ปริเวณํ ตํ, ทีฆจงฺกมนํ อิติ.
อคฺคผลสมาปตฺตึ, สมาปชฺช ยหึ ตุโส;
ผลคฺค ปริเวณนฺติ, เอตํ เตน ปวุจฺจติ.
อปสฺสิย อปสฺเสนํ, เถโร ตตฺถ นิสีทิโส;
เถรา ปสฺสย ปริเวณํ, เอตํ เตน ปวุจฺจติ.
พหู มรุคณา ยตฺถ, อุปาสึสุ อุปจฺจตํ;
เตเนว ตํ มรุคณ-ปริเวณนฺติ วุจฺจติ.
เสนาปติตสฺส รฺโ, เถรสฺส ทีฆสนฺทโก;
กาเรสิ จูฬปาสาทํ, มหาถมฺเภหิ อฏฺหิ.
ทีฆสนฺท เสนาปติ-ปริเวณนฺติ ตํ ตหึ;
วุจฺจเต ปริเวณํ ตํ, ปมุขํ ปมุขากรํ.
เทวานํปิยวจโน’ปคุฬนาโม,
ลํกายํ ปมมิมํ มหาวิหารํ;
ราชา โส สุมติมหามหินฺทเถรํ,
อาคมฺมา มลมติเมตฺถการยิตฺถาติ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาวิหารปฏิคฺคหโก นาม
ปนฺนรสโม ปริจฺเฉโท.
โสฬสม ปริจฺเฉท
เจติยปพฺพตวิหาร ปฏิคฺคหโก
ปุเร ¶ จริตฺวา ปิณฺฑาย, กริตฺวา ชนสงฺคหํ;
ราชเคหมฺหิ ภฺุชนฺโต, กาเรนฺโต ราชสงฺคหํ.
ฉพฺพสทิวเส เถโร, มหาเมฆวเน วสี;
อาสฬฺหสุกฺกปกฺขสฺส, เตรเส ทิวเส ปน.
ราชเคหมฺหิ ภฺุชิตฺวา, มหารฺโ มหามติ;
มหา’ปฺปมาทสุตฺตนฺตํ, เทสยิตฺวา ตโต จ โส.
วิหารกรณํ อิจฺฉํ, ตตฺถ เจติยปพฺพเต;
นิกฺขมฺม ปุริมทฺวารา, อคา เจติยปพฺพตํ.
เถรํ ตตฺถ คตํ สุตฺวา, รถํ อารุยฺห ภูปติ;
เทวิโย ทฺเว จ อาทาย, เถรสฺสานุปทํ อกา.
เถรา นาคจตุกฺกมฺหิ, นหาตฺวา รหเท ตหึ;
ปพฺพตาโรหณตฺถาย, อฏฺํสุ ปฏิปาฏิยา.
ราชา รถา ตโท’รุยฺห, สพฺเพ เถเร’ภิวาทยิ;
อุณฺเห กิลนฺเต กึราช, อาคโตสี’ติ อหุเต.
ตุมฺหากํ คมนาสงฺกี, อาคโตมฺหี’ติ ภาสิเต;
อิเธว วสฺสํ วสิตุํ, อาคตมฺหา’ติ ภาสิย.
ตสฺสูปนายิกํ เถโร, ขนฺธกํ ขนฺธโกวิโท;
กเถสิ รฺโ ตํ สุตฺวา, ภาคิเนยฺโย จ ราชิโน.
มหาริฏฺโ มหามจฺโจ, ปฺจปฺาสภาตุหิ;
สทฺธึ เชฏฺกนิฏฺเหิ, ราชานมภิโต ิโต.
ยาจิตฺวา ตทหุ เจว, ปพฺพชุํ เถรสนฺติเก;
ปตฺตารหตฺตํ สพฺเพปิ, เต ขุรคฺเค มหามตี.
กนฺตกเจติยาเน, ปริโต ตทเหว โส;
กมฺมานิ อารภาเปตฺวา, เลณานิ อฏฺสฏฺิโย.
อคมาสิ ¶ ปุรํ ราชา, เถรา ตตฺเถว เต วสุํ;
กาเล ปิณฺฑาย นครํ, ปวิสนฺตา’นุกมฺปกา.
นิฏฺิเต เลณกมฺมมฺหิ, อาสฬฺหิปุณฺณมาสิยํ;
คนฺตฺวา อทาสิ เถรานํ, ราชา วิหารทกฺขิณํ.
ทฺวตฺตึสมาฬกานฺจ, วิหารสฺส จ ตสฺส โข;
สีมํ สีมาติโค เถโร, พนฺธิตฺวา ตทเหว โส.
เตสํ ปพฺพชฺชาเปกฺขานํ, อกาสิ อุปสมฺปทํ;
สพฺเพสํ สพฺพปมํ, พทฺเธ ตุมฺพรุมาฬเก.
เอเต ทฺวาสฏฺิ อรหนฺโต, สพฺเพ เจติยปพฺพเต;
ตตฺถ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา, อกํสุ ราชสงฺคหํ.
เทวมนุสฺสคณคณิตํ ตํ,
ตฺจ คณํ คุณวิตฺถตกิตฺตึ;
ยานมุปจฺจ จ มานยมานา,
ปฺุจยํ วิปุลํ อกรึสูติ.
สุชนปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เจติยปพฺพตวิหารปฏิคฺคหโก นาม
โสฬสโม ปริจฺเฉโท.
สตฺตรสม ปริจฺเฉท
ธาตุอาคมโน
วุตฺถวสฺโส ปวาเรตฺวา, กตฺติกปุณฺณมาสิยํ;
อโวเจ’ทํ มหาราชํ, มหาเถโร มหามติ.
จิรทิฏฺโ หิ สมฺพุทฺโธ, สตฺถา โน มนุชาธิป;
อนาถวาสํ อวสิมฺห, นตฺถิ โน ปูชิยํ อิธ.
‘‘ภาสิตฺถ นนุ ภนฺเตเม, สมฺพุทฺโธ นิพฺพุโต’’ อิติ;
อาห ธาตูสุ ทิฏฺเสุ, ทิฏฺโ โหติ ชิโน’’ อิติ.
วิทิโต ¶ โว อธิปฺปาโย, ถูปสฺส การเณ มยา;
กาเรสฺสามิ อหํ ถูปํ, ตุมฺเห ชานาถ ธาตุโย.
มนฺเตหิ สุมเนนาติ, เถโร ราชานมพฺรวิ;
ราชา’ห สามเณรํ ตํ, กุโต ลจฺฉาม ธาตุโย.
วิภูสยิตฺวา นครํ, มคฺคฺจ มนุชาธิป;
อุโปสถี สปริโส, หตฺถึ อารุยฺห มงฺคลํ.
เสตจฺฉตฺตํ ธารยนฺโต, ตาลาวจรสํหิโต;
มหานาควนุยฺยานํ, สายนฺหสมเย วช.
ธาตุเภทฺุโน ราช, ธาตุโย ตตฺถ ลจฺฉสิ;
อิจฺฉาห สามเณโร โส, สุมโน ตํ สุมานสํ.
เถโร’ถ ราชกุลโต, คนฺตฺวา เจติยปพฺพตํ;
อามนฺติย สามเณรํ, สุมนํ สุมโน คตึ.
เอหิ ตฺวํ ภทฺร สุมน, คนฺตฺวา ปุปฺผปุรํ วรํ;
อยฺยกํ เต มหาราชํ, เอวํ โน วจนํ วท.
สหาโย เต มหาราช, มหาราชา มรุปฺปิโย;
ปสนฺโน พุทฺธสมเย, ถูปํ กาเรตุมิจฺฉติ.
มุนิโน ธาตุโย เทหิ, ปตฺตํ ภุตฺตฺจ สตฺถุนา;
สรีรธาตุโย สนฺติ, พหโว หิ ตวนฺติเก.
ปตฺตปูรา คเหตฺวา ตา, คนฺตฺวา เทวปุรํ วรํ;
สกฺกํ เทวานมินฺทํ ตํ, เอวํ โน วจนํ วท.
ติโลกทกฺขิเณยฺยสฺส, ทาาธาตุ จ ทกฺขิณา;
ตวนฺติกมฺหิ เทวินฺท, ทกฺขิณกฺขกธาตุ จ.
ทาํ ตฺวเมว ปูเชหิ, อกฺขกํ เทหิ สตฺถุโน;
ลํกาทีปสฺส กิจฺเจสุ, มาปมชฺช สุราธิป.
‘‘เอวํ ภนฺเต’’ติ วตฺวา โส, สามเณโร มหิทฺธิโก;
ตงฺขณํเยว อคมา, ธมฺมาโสกสฺส สนฺติกํ.
สาลมูลมฺหิ ปิตํ, มหาโพธึ ตหึ สุตํ;
กตฺติกจฺฉณปูชาหิ, ปูชิยํ ตฺจ อทฺทส.
เถรสฺส ¶ วจนํ วตฺวา, ราชโต ลทฺธธาตุโย;
ปตฺตปูรํ คเหตฺวาน, หิมวนฺตมุปาคมิ.
หิมวนฺเต เปตฺวาน, สธาตุํ ปตฺตมุตฺตมํ;
เทวินฺทสนฺติกํ คนฺตฺวา, เถรสฺส วจนํ ภณิ.
จูฬามณิ เจติยมฺหา, คเหตฺวา ทกฺขิณกฺขกํ;
สามเณรสฺส ปาทาสิ, สกฺโก เทวานมิสฺสโร.
ตํ ธาตุํ ธาตุปตฺตฺจ, อาทาย สุมโน ตโต;
อาคมฺม เจติยคิรึ, เถรสฺส’ทาสิ ตํ ยติ.
มหานาควนุยฺยานํ, วุตฺเตนา วิธินา’คมา;
สายนฺหาสมเย ราชา, ราชเสนา ปุรกฺขโต.
เปสิ ธาตุโย สพฺพา, เถโร ตตฺเถว ปพฺพเต;
มิสฺสกํ ปพฺพตํ ตสฺมา, อาหุ เจติย ปพฺพตํ.
เปตฺวา ธาตุปตฺตํ ตํ, เถโร เจติยปพฺพเต;
คเหตฺวา อกฺขกํ ธาตุํ, สงฺเกตํ สคโณ’คมา.
สจายํ มุนิโน ธาตุ, ฉตฺตํ นมตุ เม สยํ;
ชณฺณุเกหิ กรีธาตุ, ธาตุจงฺโกฏโก อยํ.
สิรสฺมึ เม ปติฏฺาตุ, อาคมฺม สห ธาตุโก;
อิติ ราชา วิจินฺเตสิ, จินฺติตํ ตํ ตถา อหุ.
อมเตนา’ภิสิตฺโตว, อหุ หฏฺโ’ติ ภูปติ;
สีสโต ตํ คเหตฺวาน, หตฺถิกฺขนฺเธ เปสิตํ.
หฏฺโ หตฺตี กฺุจนาทํ, อกา กมฺปิตฺถ เมทินี;
ตโต นาโค นิวตฺติตฺวา, สเถร พลวาหโน.
ปุรตฺถิเมน ทฺวาเรน, ปวิสิตฺวา ปุรํ สุภํ;
ทกฺขิเณน จ ทฺวาเรน, นิกฺขมิตฺวา ตโต ปุน.
ถูปาราเม เจติยสฺส, านโต ปจฺฉโต กตํ;
ปโมชวตฺถุํ คนฺตฺวาน, โพธิาเน นิวตฺติย.
ปุรตฺถาวทโน อา, ถูปานํ ตทา หิตํ;
กทมฺพปุปฺผอาทาริ-วลฺลีหิ จิตกํ อหุ.
มนุสฺสเทโว ¶ เทเวหิ, ตํ านํ รกฺขิตํ สุจึ;
โสธาเปตฺวา ภูสยิตฺวา, ตงฺขณํเยว สาธุกํ.
ธาตุํ โอโรปนตฺถาย, อารภี หตฺถิกฺขนฺธโต;
นาโค น อิจฺฉิตํ ราชา, เถรํ ปุจฺฉิตฺถ ตํ มนํ.
อตฺตโน ขนฺธสมเก, าเน ปนมิจฺฉติ;
ธาตุโอโรปนํ เตน, น อิฏฺมี’ติ โส พฺรวิ.
อาณาเปตฺวา ขณํเยว,
สุกฺขาโต’ภยวาปิโต;
สุกฺขกทฺทม ขณฺเฑหิ,
จิตา เปตฺวาน ตํ สมํ.
อลงฺกริตฺวาน พหุธา, ราชา ตํ านมุตฺตมํ;
โอโรเปตฺวา หตฺถิกฺขนฺธา, ธาตุํ ตตฺถ เปสิตํ.
ธาตารกฺขํ สํวิธาย, เปตฺวา ตตฺถ หตฺถินํ;
ธาตุถูปสฺส กรเณ, ราชา ตุริตมานโส.
พหู มนุสฺเส โยเชตฺวา, อิตฺถิกากรเณ ลหุํ;
ธาตุกิจฺจํ วิจินฺเตนฺโต, สามจฺโจ ปาวิสี ปุรํ.
มหามหินฺทตฺเถโร ตุ, มหา เมฆวนํ สุภํ;
สคโณ อภิคนฺตฺวาน, ตตฺถ วาสมกปฺปยิ.
รตฺตึ นาโค’นุปริยาติ, ตํ านํ โส สธาตุ กํ;
โพธิานมฺหิ สาลาย, ทิวาาติ สธาตุโก.
วตฺถุสฺส ตสฺโส’ปริโต, ถูปํ เถรมตานุ โค;
ชงฺฆามตฺตํ จิตาเปตฺวา, กติปาเหน ภูปติ.
ตตฺถ ธาตุปติฏฺานํ, โฆสาเปตฺวา อุปาคมิ;
ตโต ตโต สมนฺโต จ, สมาคมิ มหาชโน.
ตสฺมึ สมาคเม ธาตุ, หตฺถิกฺขนฺธา นคาคฺคตา;
สตฺตตาลปฺปมาณมฺหิ, ทิสฺสนฺติ นภสิฏฺิตา.
วิมฺหาปยนฺติ ชนตํ, ยมกํ ปาฏิหาริยํ;
กณฺณมฺพมูเล พุทฺโธ’ว, อกริ โลมหํสนํ.
ตโต ¶ นิกฺขนฺตชาลาหิ, ชลธาราหิ จา’สกึ;
อยํ โอภาสิตา’สิตฺตา, สพฺพาลํกามหี มหุ.
ปรินิพฺพานมฺจมฺหิ, นิปนฺเนน ชิเนน หิ;
กตํ มหาอธิฏฺาน-ปฺจกํ ปฺจจกฺขุนา.
คยฺหมานา มหาโพธิ สาขาโสเกน ทกฺขิณา;
ฉิชฺชิตฺวาน สยํเยว, ปติฏฺาตุ กฏาหเก.
ปติฏฺหิตฺวา สา สาขา, ฉพฺพณฺณรสฺมิโย สุภา;
รฺชยนฺตี ทิสา สพฺพา, ผลปตฺเตหิ มุจฺจตุ.
สสุวณฺณกฏาหา สา, อุคฺคนฺตฺวาน มโนรมา;
อทิสฺสมานา สตฺตาหํ, หิมคพฺภมฺหิ ติฏฺตุ.
ถูปาราเม ปติฏฺนฺตํ, มม ทกฺขิณอกฺขกํ;
กโรตุ นภมุคฺคนฺตฺวา, ยมยํ ปาฏิหาริยํ.
ลงฺกา ลงฺการภูตมฺหิ, เหมมาลิกเจติเย;
ปติฏฺหนฺติโย ธาตุ, โทณมตฺตา ปมาณโต.
พุทฺธเวสธรา หุตฺวา, อุคฺคนฺตฺวา นภสิฏฺิตา;
ปติฏฺํ ตุ กริตฺวาน, ยมกํ ปาฏิหาริยํ.
อธิฏฺานานิ ปฺเจ’ว, อธิฏฺาสิ ตถาคโต;
อกาสิ ตสฺมา สา ธาตุ, ตทา ตํ ปาฏิหาริยํ.
อากาสา โอตริตฺวา สา, อฏฺาภูปสฺส มุทฺธนิ;
อตีวหฏฺโ ตํ ราชา, ปติฏฺาเปสิ เจติเย.
ปติฏฺิตาย ตสฺสา จ, ธาตุยา เจติเย ตทา;
อหุ มหาภูมิจาโล, อพฺภุโต โลมหํสโน.
เอวํ อจินฺติยา พุทฺธา, พุทฺธธมฺมา อจินฺติยา;
อจินฺติเย ปสนฺนานํ, วิปาโก โหติ อจินฺติโย.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปสีทึสุ ชเน ชนา;
มตฺตาภโย ราชปุตฺโต, กนิฏฺโ ราชิโน ปน.
มุนิสฺสเร ปสีทิตฺวา, ยาจิตฺวาน นริสฺสรํ;
ปุริสานํ สหสฺเสน, สห ปพฺพชิสาสเน.
เจตาริคามโต ¶ จาปิ, ทฺวารมณฺฑลโตปิ จ;
วิหีรพีชโต จาปิ, ตถา คลฺลกปิฏฺิโต.
ตโถ’ปติสฺสคามา จ, ปฺจ ปฺจ สตานิ จ;
ปพฺพชุํ ทารกา หฏฺา, ชาตสทฺธา ตถาคเต.
เอวํ ปุรา พาหิรา จ, สพฺเพ ปพฺพชิตา ตทา;
ตึส ภิกฺขุสหสฺสานิ, อเหสุํ ชินสาสเน.
ถูปาราเม ถูปวรํ, นิฏฺาเปตฺวา มหีปติ;
รตนาทีหิ’เนเกหิ, สทา ปูชมการยิ.
ราโชโรธา ขตฺติยา จ, อมจฺจา นาครา ตถา;
สพฺเพ ชนปทา เจว, ปุชา’กํสุ วิสุํ วิสุํ.
ถูปปุพฺพงฺคมํ ราชา, วิหารํ ตตฺถ การยิ;
ถูปาราโมติ เตเน’ส, วิหาโร วิสฺสุโต อหุ.
สกธาตุสรีรเกน เจ’วํ,
ปรินิพฺพานคโตปิ โลกนาโถ;
ชนกายหิตํ สุขฺจ สมฺมา,
พหุธา’กาสิ ิเต ชิเน กถาวกาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ธาตุอคมโน นาม
สตฺตรสโม ปริจฺเฉโท.
อฏฺารสม ปริจฺเฉท
มหาโพธิคฺคหโณ
มหาโพธิฺจ เถริฺจ, อาณาเปตุํ มหีปติ;
เถเรน วุตฺตวจนํ, สรมาโน สเก ฆเร.
อนฺโตวสฺเส’ก ทิวสํ, นิสินฺโน เถรสนฺติเก;
สหา’มจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, ภาคิเนยฺยํ สยํ สกํ.
อริฏฺนามกา’มจฺจํ ¶ , ตสฺมึ กมฺเม นิโยชิตุํ;
มนฺตฺวา อามนฺตยิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิ.
ตา สกฺขิสฺสสิ…, ธมฺมาโสกสฺส สนฺติกา;
มหาโพธึ สงฺฆมิตฺตํ, เถรึ อานยิตุํ อิธ.
สกฺขิสฺสามิ อหํ เทว, อาเนตุํ ตํ ทุเว ตโต;
อิธา’คโต ปพฺพชิตุํ, สเจ ลจฺฉามิ มานท.
เอวํ โหตูติ วตฺวาน, ราชา ตํ ตตฺถ เปสยิ;
โส เถรสฺส จ รฺโ จ, สาสนํ คยฺห วนฺทิย.
อสฺสยุชสุกฺกปกฺเข, นิกฺขนฺโต ทุติเย’หนิ;
สานุยุตฺโต ชมฺพุโกเล, นาวมารุยฺห ปฏฺฏเน.
มโหทมึ กริตฺวาน, เถราธิฏฺานโยคโต;
นิกฺขนฺตทิวเสเยว, รมฺมํ ปุปฺผปุรํ อคา.
ตทา ตุ อนุลาเทวี, ปฺจกฺาสเตหิ จ;
อนฺเตปุริกอิตฺถีนํ, สทฺธึ ปฺจสเตหิ จ.
ทสสีลํ สมาทาย, กาสาย วสนา สุจิ;
ปพฺพชฺชาเปกฺขิ นิเสขา, เปกฺขนฺติ เถริยา’คมํ.
นครสฺเส’กเทสมฺหิ, รมฺเม ภิกฺขุนุปสฺสเย;
การาปิเต นรินฺเทน, วาสํ กปฺเปสิ สุพฺพตา.
อุปาสิกาหิ ตาเห’ส, วุตฺโต ภิกฺขุนุปสฺสโย;
อุปาสิกา วิหาโรติ, เตน ลํกาย วิสฺสุโต.
ภาคิเนยฺโย มหา’ริฏฺโ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน;
อปฺเปตฺวา ราชสนฺเทสํ, เถรสนฺเทส’มพฺรวิ.
ภาตุชยา สหายสฺส, รฺโ เต ราชกฺุชร;
อากงฺขมานา ปพฺพชฺชํ, นิจฺจํ วสติ สฺตา.
สงฺฆมิตฺตํ ภิกฺขุนึ ตํ, ปพฺพาเชตุํ วิสชฺชย;
ตาย สทฺธึ มหาโพธิ-ทกฺขิณสาขเมว จ.
เถริยา จ ตเมวตฺถํ, อพฺรวิ เถรภาสิตํ;
คนฺตฺวา ปิตุสมีปํ สา, เถรี เถรมตํ พฺรวี.
อาห ¶ ราชา ตุวํ อมฺม, อปสฺสนฺโต กถํ อหํ;
โสกํ วิโนทยิสฺสามิ, ปุตฺตนตฺตวิโยคชํ.
อาห สา เม มหาราช, ภาตุโน วจนํ ครุ;
ปพฺพาชนียา จ พหู, คนฺตพฺพํ ตตฺถ เตน เม.
‘‘สตฺถฆาตมนารหา, มหาโพธิมหีรุหา;
กถนฺนุ สาขํ คณิสฺสํ’’, อิติ ราชา วิจินฺตยี.
อมจฺจสฺส มหาเทว-นามกสฺส มเตน โส;
ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา, โภเชตฺวา ปุจฺฉิ ภูปตึ.
ภนฺเต ลํกํ มหาโพธิ, เปเสตพฺพา นุ โข อิติ;
เถโร โมคฺคลิปุตฺโต โส, เปเสตพฺพาติ ภาสิย.
กตํ มหาอธิฏฺาน-ปฺจกํ ปฺจจกฺขุนา;
อาภาสิ รฺโ ตํ สุตฺวา, ตุสฺสิตฺวา ธรณีปติ.
สตฺตโยชนิกํ มคฺคํ, โส มหาโพธิคามินํ;
โสธาเปตฺวาน สกฺกจฺจํ, ภูสาเปติ อเนกธา.
สุวณฺณํ นีหราเปสิ, กฏาหกรณาย จ;
วิสฺสกมฺโม จ อาคนฺตฺวา, สตุลาธารรูปวา.
‘‘กฏาหํ กึ ปมาณํ นุ, กโรมี’ติ อปุจฺฉิตํ;
‘‘ตฺวา ปมาณํ ตฺวํเยว, กโรหิ’’ อิติ ภาสิย.
สุวณฺณา คเหตฺวาน, หตฺเถน ปริมชฺชิย;
กฏาหํ ตงฺขณํเยว, นิมฺมินิตฺวาน ปกฺกมิ.
นวหตฺถปริกฺเขปํ, ปฺจหตฺถํ คภีรโต;
ติหตฺถวิกฺขมฺภยุตํ, อฏฺงฺคุลฆนํ สุภํ.
ยุวสฺส หตฺถิโน โสณฺฑ-ปมาณมุขวฏฺฏิกํ;
คาหา เปตฺวาน ตํ ราชา, พาลสุรสมปฺปกํ.
สตฺตโยชนทีฆาย, วิตฺถตายติ โยชนํ;
เสนาย จตุรงฺคินฺยา, มหาภิกฺขุคเณน จ.
อุปคมฺม มหาโพธึ, นานาลงฺการภูสิตํ;
นานารตนจิตฺตํ ตํ, วิวิธทฺธชมาลินึ.
นานากุสุมสํกิณฺณํ ¶ , นานาตุริยโฆสิตํ;
เสนาย ปริวาเรตฺวา, ปริกฺขิปิย สาณิยา.
มหาเถรสหสฺเสน, ปมุเขน มหาคเณ;
รฺํ ปตฺตาภิเสกานํ, สหสฺเสนา’ธิเกน จ.
อตฺตานํ ปริวาเรตฺวา, มหาโพธิฺจ สาธุกํ;
โอโลเกสิ มหาโพธึ, ปคฺคเหตฺวาน อฺชลึ.
ตสฺสา ทกฺขิณสาขาย, จตุหตฺถปมาณกํ;
านํ ขนฺธฺจ วชฺเชตฺวา, สาขา อนฺตรธายิสุํ.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปตีโต ปุถวีปติ;
‘‘ปูเชม’หํ มหาโพธึ, รชฺเชนา’หิ อุทีริย.
อภิสิฺจิ มหาโพธีํ, มหารชฺเช มหีปติ;
ปุปฺผาทีหิ มหาโพธึ, ปูเชตฺวาน ปทกฺขิณํ.
กตฺวา อฏฺสุ าเนสุ, วนฺทิตฺวาน กตฺชลี;
สุวณฺณขจิเต ปีเ, นานารตนมณฺฑิเต.
สฺวาโรเห ยาว สาอุจฺเจ, ตํ สุวณฺณกฏาหกํ;
ปาเปตฺวาน อารุยฺห, คเหตุํ สาขมุตฺตมํ.
อาทิยิตฺวาน โสวณฺณ ตุลิกาย มโนสิลํ;
เลขํ ทตฺวาน สาขาย, สจฺจกฺริยมกา อิติ.
‘‘ลํกาทีปํ ยทิ อิโต, คนฺตพฺพํ อุรุโพธิยา;
นิพฺเพมติโก พุทฺธสฺส, สาสนมฺหิ สเจ อหํ.
สยํเยว มหาโพธิ-สาขายํ ทกฺขิณา สุภา;
ฉิชฺชิตฺวาน ปติฏฺาตุ, อิธ เหมกฏาหเก.
เลขาเน มหาโพธิ, ฉิชฺชิตฺวา สยเมว สา;
คนฺธกทฺทมปูรสฺส, กฏาหสฺโส’ปริฏฺิตา.
มูลเลขาย อุปริ, ติยงฺคุลติยงฺคุเล;
ททํ มโนสิลา เลขา, ปริกฺขิปิ นริสฺสโร.
อาทิยา ถูลมูลานิ, ขุทฺทกานิ’ตราหิ ตุ;
นิกฺขมิตฺวา ทส ทส, ชาลีภูตา นิโอตรุํ.
ตํ ¶ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ราชา’ตีว ปโมทิโต;
ตตฺเถวา’กาสิ อุกฺกุฏฺึ, สมนฺตา ปริสาปิ จ.
ภิกฺขุสงฺโฆ สาธุการํ, ตุฏฺจิตฺโต ปโมทยิ;
เจลุกฺเขปสหสฺสานิ, ปวตฺตึสุ สมนฺตโต.
เอวํ สเตน มูลานํ, ตตฺถ สา คนฺธกทฺทเม;
ปติฏฺาสิ มหาโพธิ, ปสาเทนฺตี มหาชนํ.
ตสฺสา ขนฺโธ ทสหตฺโถ, ปฺจสาขา มโนรมา;
จตุหตฺถา จตุหตฺถา, ทสฑฺฒผลมณฺฑิตา.
สหสฺสนฺตุ ปสาขานํ, สาขานํ ตาสมาสิ จ;
เอวํ อาสิ มหาโพธิ, มโนหรสิริธรา.
กฏาหมฺหิ มหาโพธิ-ปติฏฺิตกฺขเณ มหี;
อกมฺปิ ปาฏิหีรานิ, อเหสุํ วิวิธานิ จ.
สยํ นาเทหิ ตูริยานํ, เทเวสุ มานุเสสุ จ;
สาธุการนินาเทติ, เทวพฺรหฺมคณสฺส จ.
เมฆานํ มิคปกฺขินํ, ยกฺขาทีนํ รเวหิ จ;
รเวหิจมหีกมฺเป, เอกโกลาหลํ อหุ.
โพธิยา ผลปตฺเตหิ, ฉพฺพณฺณรสฺมิโย สุภา;
นิกฺขมิตฺวา จกฺกวาฬํ, สกลา โสภยึสุ จ.
สกฏาหา มหาโพธิ, อุคฺคนฺตฺวาน ตโต นภํ;
อฏฺาสิ หิมคพฺภมฺหิ, สตฺตาหานิ อทสฺสนา.
ราชา โอรุยฺห ปีมฺหา, ตํ สตฺตาหํ ตหึ วสํ;
นิจฺจํ มหาโพธิปูชํ, อกาสิ จ อเนกธา.
อตีเต ตมฺหิ สตฺตาเห, สพฺเพ หิมวลาวกา;
ปวิสึสุ มหาโพธึ, สพฺพากา รํสิโยปิ จ.
สุทฺเธนกทิสิสฺสิตฺถ, สากฏาเห ปตฺติฏฺิตา;
มหาชนสฺส สพฺพสฺส, มหาโพธิ มโนรมา.
ปวตฺตมฺหิ มหาโพธิ, วิวิเธ ปาฏิหาริเย;
วิมฺหาปยนฺติ ชนตํ, ปถวีตลโมรุหิ.
ปาฏิหิเรหิ’เนเกหิ ¶ , เตหิ โส ปีณิโต ปุน;
มหาราชา มหาโพธึ, มหารชฺเชน ปูชยิ.
มหาโพธึ มหารชฺเช-นาภิสิฺจิย ปูชยํ;
นานาปูชาหิ สตฺตาหํ, ปุน ตตฺเถว โส วสิ.
อสฺสยุชสุกฺกปกฺเข, ปนฺนรสอุโปสเถ;
อคฺคเหสิ มหาโพธึ, ทฺวิสตฺตาหมจฺจเย ตโต.
อสฺสยุชกาฬปกฺเข, จตุทฺทสอุโปสเถ;
รเถ สุเภ เปตฺวาน, มหาโพธึ รเถสโภ.
ปูเชนฺโต ตํ ทินํเยว, อุปเนตฺวา สกํ ปุรํ;
อลงฺกริตฺวา พหุธา, กาเรตฺวา มณฺฑปํ สุภํ.
กตฺติกสุกฺกปกฺขสฺส, ทิเน ปาฏิปเท ตหึ;
มหาโพธึ มหาสาล-มูเล ปาจินเต สุเภ.
ปาเปตฺวาน กาเรสิ, ปูชา’เนกา ทิเน ทิเน;
คาหโต สตฺตรสเม, วิวเส ตุ นวงฺกิรา.
สกึ เยวอชายึสุ, ตสฺสา’เนกนราธิโป;
ตุฏฺจิตฺโต มหาโพธึ, ปุน รชฺเชน ปูชยิ.
มหารชฺเช’ภิ สิฺจิตฺวา, มหาโพธึ มหิสฺสโร;
กาเรสิ จ มหาโพธิ-ปูชา นานปฺปการกํ.
อิติ กุสุมปุเร สเรสรํสา,
พหุวิธจารุธชากุลาวิสาลา;
สุรุจิรปวโรรุ โพธิปูชา,
มรุนรจิตฺตวิกาสินี อโหสีติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาโพธิคฺคหโณ นาม
อฏฺารสโม ปริจฺเฉโท.
เอกูนวีสติม ปริจฺเฉท
โพธิ อาคมโน
มหาโพธิรกฺขณตฺถํ ¶ , อฏฺารส รเถ สโภ;
เทวกุลานิ ทตฺวาน, อฏฺามจฺจา กุลานิ จ.
อฏฺ พฺราหฺมณกุลานิ, อฏฺ วสฺสกุลานิ จ;
โคปกานํ ตรจฺฉานํ, กุลิงฺคานํ กุลานิ จ.
ตเถว เปสการานํ, กุมฺภการานเมว จ;
สพฺเพ สฺจาปิ เสนีนํ, นาคยกฺขานเมว จ.
เหมสชฺชุฆเฏเจว, ทตฺวา อฏฺฏฺ มานโท;
อาโรเปตฺวา มหาโพธึ, นาวํ คงฺคาย ภูสิตํ.
สงฺฆมิตฺต มหาเถรี, สเห กทส ภิกฺขุนึ;
ตเถวา’โรปยิตฺวาน, อริฏฺปมุเขปิ จ.
นครา นิกฺขมิตฺวาน, วิฺชาฏวิมติจฺจโส;
ตามลิตฺถึ อนุปฺปตฺโต, สตฺตาเหเน’ว ภูปติ.
อจฺจุฬา ราหิ ปูชายิ, เทวานาคานราปิ จ;
มหาโพธึ ปูชยนฺตา, สตฺตาเหน’วุปาคมุํ.
มหาสมุทฺทตีรมฺหิ, มหาโพธึ มหีปติ;
ปาเปตฺวาน ปูเชสิ, มหารชฺเชน โส ปุน.
มหาโพธึ มหารชฺเช, อภิสิฺจียกามโท;
อคฺคสิร สุกฺกปกฺเข, ทิเน ปาฏิปเท ตโต.
อุจฺจาเรตุํ มหาโพธึ, เตหิเยว’ฏฺ อฏฺหิ;
สาลมูลมฺหิ ทินฺเนหิ, ธาตุคฺคตกุเลหิ โส.
อุกฺขิปิตฺวา มหาโพธึ, คลมตฺตํ ชลํ ตหึ;
โอคาเหตฺวา สนาวาย, ปติฏฺาปยิ สาธุกํ.
นาวํ ¶ อาโรปยิตฺวา ตํ, มหาเถรึ สเถริกํ;
มหาริฏฺํ มหามจฺจํ, อิทํ วจนมพฺรวิ.
‘‘อหํ รชฺเชน ติกฺขตฺตุํ, มหาโพธิมปูชยึ;
เอว เมวา’ภิ ปูเชตุ, ราชา รชฺเชน เม สขา’’.
อิทํ วตฺวา มหาราชา, ตีเร ปฺชลิโก ิโต;
คจฺฉมานํ มหาโพธึ, ปสฺสํ อสฺสูนิวตฺตยิ.
มหาโพธิ วิโยเคน,
ธมฺมา โสโก สโสกวา;
กนฺนิตฺวา ปริเทวิตฺวา,
อคมาสิ สกํ ปุรํ.
มหาโพธิ สมารุฬฺหา, นาวาปกฺขนฺธี โตยธึ;
สมนฺตา โยชเน วิจี, สนฺนิสีทิ มหณฺณเว.
ปุปฺผึสุ ปฺจวณฺณานิ, ปทุมานิ สมนฺตโต;
อนฺตลิกฺเข ปวชฺชึสุ, อเนก ตูริยานิ จ.
เทวตาหิ อเนกาหิ, ปูชา’เนกา ปวตฺติตา;
คเหตฺุจ มหาโพธิ, นาคา’กาสุํ วิกุพฺพนํ.
สงฺฆมิตฺตา มหาเถริ, อภิฺาพลปารคา;
สุปณฺณรูปา หุตฺวาน, เต ตาเสสิ มโหรเค.
เต ตาสิตา มหาเถรึ, ยาจิตฺวาน มโหรคา;
นยิตฺวาน มหาเพมธึ, ภุชงฺคภวนํ ตโต.
สตฺตาหํ นาครชฺเชน, ปูชาหิ วิวิธาหิ จ;
ปูชยิตฺวาน อาเนตฺวา, นาวายํ ปยึสุ เต.
ตทเหว มหาโพธิ, ชมฺพุโกลมิธคมา;
เทวานํปิยติสฺโส ตุ, ราชา โลกหิเต รโต.
สุมนา สามเณรมฺหา, ปุพฺเพ สุตตทาคโม;
มคฺคสิราทิทินโฆ, ปภุติ วจสาทโร.
อุตฺตรทฺวารโต ¶ ยาว, ชมฺพุโกลํ มหาปถํ;
วิภูสยิตฺวา สกลํ, มหาโพธิคตาสโย.
สมุทฺทาสนสาลาย, าเน ตฺวา มหณฺณเว;
อาคจฺฉนฺตํ มหาโพธึ, มหาเถริทฺธิยา’ทฺทส.
ตสฺมึาเน กตา สาลา, ปกา เสตุํ ตมพฺภุตํ;
สมุทฺทาสนสาลาติ, นาเมนา‘สิ’ธ ปากฏา.
มหาเถรานุภาเวน, สทฺธึ เถเรหิ เตหิ จ;
ตทเหว’คมา ราชา, ชมฺพุโกลํ ส เสนโก.
มหาโพธา คเมปีติ-เวเคนุ’นฺโน อุทานยํ;
คลปฺปมาณํ สลิลํ, วิคาเหตฺวา สุวิคฺคโห.
มหาโพธึ โสฬสหิ, กุเลหิ สห มุทฺธนา;
อาทาโย’โรปยิตฺวาน, เวลายํ มณฺฑเป สุเภ.
ปยิตฺวาน ลํกินฺโท, ลํการชฺเชน ปูชยิ;
โสฬสนฺนํ สมปฺเปตฺวา, กุลานํ รชฺชมตฺตโน.
สยํ โทวาริกาเน, ตฺวาน ทิวเส ตโย;
ตตฺเถว ปูชํ กาเรสิ, วิวิธํ มนุชาธิโป.
มหาโพธึ ทสมิยํ, อาโรเปตฺวา รเถสุเภ;
อานยนฺโต มนุสฺสินฺโท, ทุมินฺทํ ตํ ปาปยิ.
ปาจินสฺส วิหารสฺส, าเน านวิจกฺขโณ;
ปาตราสํ ปวตฺเตสิ, สสงฺฆสฺส ชนสฺส โส.
มหามหินฺทเถเร’ตฺถ, กตํ ทสพเลน ตํ;
กเถสิ นาคทมนํ, รฺโ ตสฺส อเสสโต.
เถรสฺส สุตฺวา กาเรตฺวา, สฺาณานิ ตหึ ตหึ;
ปริภุตฺเตสุ าเนสุ, นิสชฺชาทีหิ สตฺถุนา.
ติวกฺกสฺส พฺราหฺมณสฺส, คามทฺวาเร จ ภูปติ;
ปาเปตฺวา มหาโพธึ, าเนสุ เตสุ เตสุ จ.
สุทฺธวาลุก สนฺถาเร, นานาปุปฺผสมากุเล;
ปคฺคหิตธเช มคฺเค, ปุปฺผคฺฆิกวิภูสิเต.
มหาโพธึ ¶ ปูชยนฺโต, รตฺตินฺทิว มตนฺทิโต;
อานยิตฺวา จุทฺทสิยํ, อนุราธ ปุรนฺติกํ.
วฑฺฒมานกจฺฉายาย, ปุรํ สาธุ วิภูสิตํ;
อุตฺตเรน จ ทฺวาเรน, ปูชยนฺโต ปเวสิย.
ทกฺขิเณน จ ทฺวาเรน, นิกฺขมิตฺวา ปเวสิย;
มหา เมฆวนารามํ, จตุพุทฺธนิเสวิตํ.
สุมนสฺเสว วจสา, ปเทสํ สาธุสงฺขตํ;
ปุพฺพโพธิิตฏฺานํ, อุปเนตฺวา มโนรมํ.
กุเลหิ โส โสฬสหิ, ราชา ลงฺการธาริหิ;
โอโรเปตฺวา มหาโพธึ, ปติฏฺา เปตุ โมสฺสชฺชิ.
หตฺถโต มุตฺตมตฺตสา, อสีติรตนํ นภํ;
อุคฺคนฺตฺวาน ิตา มฺุจิ, ฉพฺพณฺณา รสฺมิโย สุภา.
ทีเป ปตฺถริยา’หจฺจ, พฺรหฺมโลกํ ิตา อหุ;
สูริยตฺถงฺคมนายาว, รสฺมิโย ตา มโนรมา.
ปุริสา ทสสหสฺสานิ, ปสนฺนา ปาฏิหาริเย;
วิปสฺสิตฺวานา’รหตฺถํ, ปตฺวาน อิธ ปพฺพชุํ.
โอโรหิตฺวา มหาโพธิ, สูริยตฺถงฺคเม ตโต;
โรหิณิยา ปติฏฺาสิ, มหิยํ กมฺปิ เมทินี.
มูลานิ ตานิ อุคฺคนฺตฺวา, กฏาหมุขวฏฺฏิโต;
วินนฺธนฺตา กฏาหํ ตํ, โอตรึสุ มหีตลํ.
ปติฏฺิตํ มหาโพธึ, ชนา สพฺเพ สมคตา;
คนฺธมาลาทิ ปูชาหิ, ปูชยึสุ สมนฺตโต.
มหาเมโฆ ปวสฺสิตฺถ, หิมคพฺภา สมนฺตโต;
มหาโพธึ ฉาทยึสุ, สีตลานิ ฆนานิ จ.
สตฺตาหานิ มหาโพธึ, ตหึเยว อทสฺสนา;
หิมคพฺเภ สนฺนิสีทิ, ปสาทชนนี ชเน.
สตฺตาหา ติกฺกเม เมฆา, สพฺเพ อปคมึสุ เต;
มหาโพธิ จ ทิสฺสิตฺถ, ฉพฺพณฺณา รํสิโยปิ จ.
มหามหินฺทตฺเถโรจ, สงฺฆมิตฺตา จ ภิกฺขุนี;
ตตฺถา’คฺฉุํสปริสา, ราชา สปริโสปิ จ.
ขตฺติยา ¶ กาชรคฺคาเม, จนฺทนคฺคาม ขตฺติยา;
ติวกฺก พฺราหฺมโณ เจว, ทีปวาสี ชนาปิ จ.
เทวานุภาเวนา’คฺฉุํ, มหาโพธิ มหุสฺสุกฺกา;
มหาสมาคเม ตสฺมึ, ปาฏิหาริยวิมฺหิเต.
ปกฺกํ ปาจินสาขาย, เปกฺขตํ ปกฺก’มกฺขตํ;
เถโร ปตนฺตมาทาย, โรเปตุํ ราชิโน อทา.
ปํสูนํ คนฺธมิสฺสานํ, ปุณฺเณ โสณฺณ กฏาหเก;
มหาสนสฺส าเน ตํ, ปิตํ โรป’ยิสฺสโร.
เปกฺขตํเยว สพฺเพสํ, อุคฺคนฺตฺวา อฏฺ องฺกุรา;
ชายึสุ โพธิตรุณา, อฏฺํสุ จตุหตฺถกา.
ราชา เต โพธิตรุเณ, ทิสฺวา วิมฺหิตมานโส;
เสตจฺฉตฺเตน ปูเชสิ, อภิเสกมทาสิ จ.
ปติฏฺาเปสิ อฏฺนฺนํ, ชมฺพุโกลมฺหิ ปฏฺฏเน;
มหาโพธิ ิต าเน, นาวาโย โรหเน ตทา.
ติวกฺกพฺราหฺมณคาเม, ถูปาราเม ตเถว จ;
อิสฺสรสมณาราเม, ปเม เจติยงฺคเณ.
เจติย ปพฺพตา ราเม, ตถา กาชรคามเก;
จนฺทนคามเก จาติ, เอเกกํ โพธิลฏฺิกํ.
เสสา จตุปกฺกชาตา, ทฺวตฺตึส โพธิลฏฺิโย;
สมนฺตา โยชนาเน, วิหาเรสุ ตหึ ตหึ.
ทีปาวาสี ชนสฺเสว, หิตตฺถาย ปติฏฺิเต;
มหาโพธิ ทุมินฺทมฺหิ, สมฺมาสมฺพุทฺธ เตชสา.
อนุลาสาส ปริสา, สงฺฆมิตฺตาย เถริยา;
สนฺติเก ปพฺพชิตฺวาน, อรหตฺตมปาปุณิ.
อริฏฺโ โส ปฺจสต-ปริวาโร จ ขตฺติโย;
เถรนฺติเก ปพฺพชิตฺวา, อรหตฺตมปาปุณิ.
ยานิ เสฏฺิกุลาน’ฏฺ-มหาโพธิมิธาหรุํ;
โพธาหรกุลานีติ, ตานิ เตน ปวุจฺจเร.
อุปาสิกา วิหาโรติ, าเต ภิกฺขุนุปสฺสเย;
สสงฺฆา สงฺฆมิตฺตา สา, มหาเถรี ตหึ วสิ.
อคารตฺตยปาโมกฺเข ¶ , อคาเร ตตฺถ การยิ;
ทฺวาทส เตสุ เอกสฺมึ, มหาคาเร ปาปยิ.
มหาโพธิสเมตาย, นาวาย กูปยฏฺิกํ;
เอกสฺมึ ปิย เมกสฺมึ, อริตฺตํ เตหิ เตวิทุํ.
ชาเต อฺนิกาเยปิ, อคารา ทฺวาทสาปิ เต;
หตฺถาฬก ภิกฺขุนีหิ, วฬฺชยึสุ สพฺพทา.
รฺโ มงฺคลหตฺถิ โส, วิจรนฺโต ยถาสุขํ;
ปุรสฺส เอกปสฺสมฺหิ, กนฺทรนฺตมฺหิ สีตเล.
กทมฺพปุปฺผคุมฺพนฺเต, อฏฺาสิ โคจรํ จรํ;
หตฺถึ ตตฺถรตํ ตฺวา, อกํสุ ตตฺถ อาฬฺหกํ.
อเถก ทิวสํ หตฺถี, นคณฺหิ กพฬานิ โส;
ทีปปฺปสาทกํ เถรํ, ราชา โส ปุจฺฉิตํ มตํ.
กทมฺพปุปฺผคุมฺพสฺมึ, ถูปสฺส กรณํ กรี;
อิจฺฉตีติ มหาเถโร, มหาราชสฺส อพฺรวิ.
สธาตุกํ ตตฺถ ถูปํ, ถูปสฺส ฆรเมว จ;
ขิปฺปํ ราชา อกาเรสิ, นิจฺจํ ชนหิเตรโต.
สงฺฆมิตฺตา มหาเถรี, สฺุาคาราภิลาสินี;
อากิณฺณตฺตา วิหารสฺส, วุสฺสมานสฺส ตสฺส สา.
วุทฺธตฺถินี สาสนสฺส, ภิกฺขุนีนํ หิตาย จ;
ภิกฺขุนุปสฺสยํ อฺํ, อิจฺฉมานา วิจกฺขณา.
คนฺตฺวา เจติยเคหํ ตํ, ปวิเวกสุขํ ภุสํ;
ทิวาวิหารํ กปฺเปสิ, วิหารกุสลา’มลา.
เถริยา วนฺทนตฺถาย, ราชา ภิกฺขุนุปสฺสยํ;
คนฺตฺวา ตตฺถ คตํ สุตฺวา, คนฺตฺวาน ตตฺถ วนฺทิย.
สมฺโมทิตฺวา ตาย สทฺธึ, ตตฺถาคมนการณํ;
ตสฺสา ตฺวา อธิปฺปายํ, อธิปฺปาย วิทู วิทู.
สมนฺตา ถูปเคหสฺส, รมฺมํ ภิกฺขุนุปสฺสยํ;
เทวานํปิยติสฺโส โส, มหาราชา อการยิ.
หตฺถาฬฺหกสมีปมฺหิ ¶ , กโต ภิกฺขุนุปสฺสโย;
หตฺถาฬฺหกวิหาโรติ, วิสฺสุโต อาสิ เตน โส.
สุมิตฺตา สงฺฆมิตฺตา สา, มหาเถรี มหามตี;
ตสฺมิฺหิ วาสํ กปฺเปสิ, รมฺเม ภิกฺขุนุปสฺสเย.
เอวํ ลํกา โลกหิตํ สาสนวุทฺธึ;
สํโสเธนฺโต เอส มหาโพธิ ทุมินฺโท;
ลํกาทีเป รมฺเม มหาเมฆวนสฺมึ,
อฏฺา สีฆํ กาลมเนกพฺภูตยุตฺโตติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โพธิอาคมโน นาม
เอกูนวีสติโม ปริจฺเฉโท.
วีสติม ปริจฺเฉท
เถรปรินิพฺพานํ
อฏฺารสมฺหิ วสฺสมฺหิ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน;
มหาเมฆวนาราเม, มหาโพธิ ปติฏฺติ.
ตโต ทฺวาทสเม วสฺเส, มเหสี ตสฺส ราชิโน;
ปิยา อสนฺธีมิตฺตา สา, มตา สมฺพุทฺธมามกา.
ตโต จตุตฺเถ วสฺสมฺหิ, ธมฺมาโสโก มหีปติ;
ติสฺสรกฺข มเหสิตฺเต, เปสิ วิสมาสยํ.
ตโต ตุ ตติเย วสฺเส, สาพาลา รูปมานินี;
‘‘มยาปิ จ อยํ ราชา, มหาโพธึ ม มายติ’’.
อิติ โกธวสํ คนฺตฺวา, อตฺตโน’นตฺถ การิกา;
มณฺฑุกณฺฏกโยเคน, มหาโพธิ มฆา ตยิ.
ตโต ¶ จ ตุตฺเถวสฺสมฺหิ, ธมฺมา โสโก มหายโส;
อนิจฺจ ตาว สํปตฺโต, สตฺตตึสสมา อิเม.
เทวานํ ปิยติสฺโส ตุ, ราชา ธมฺมคุเณ รโต;
มหาวิหาเร นวกมฺมํ, ตถา เจติยปพฺพเต.
ถูปาราเม นวกมฺมํ, นิฏฺาเปตฺวา ยถารหํ;
ทีปปฺปสาทกํ เถรํ, ปุจฺฉิ ปุจฺฉิตโกวิทํ.
การาเปสฺสมหํ ภนฺเต, วิหาเรสุ พหู อิธ;
ปติฏฺาเปตุํ ถูเปสุ, กถํ ลจฺฉาม ธาตุโย.
สมฺพุทฺธปตฺตํ ปูเรตฺวา, สุมเนนา’หฏา อิธ;
เจติยปพฺพเต ราช, ปิตา อตฺถิ ธาตุโย.
หตฺถิกฺขนฺเธ เปตฺวา ตา, ธาตุโย อิธ อาหร;
อิติ วุตฺโต สเถเรน, ตถา อาหริ ธาตุโย.
วิหาเร การยิตฺวาน, าเน โยชนโยชเน;
ธาตุโย ตตฺถ ถูเปสุ, นิธาเปสิ ยถารหํ.
สมฺพุทฺธภุตฺตปตฺตํ ตุ, ราชวตฺถุฆเร สุเภ;
ปยิตฺวาน ปูเชสิ, นานาปูชาหิ สพฺพทา.
ปฺจสเตหิ’สฺสเรติ, มหาเถรสฺส สนฺติเก;
ปพฺพชฺชวสิตาเน, อิสฺสรสมณโก อหุ.
ปฺจสเตหิ วสฺเสหิ, มหาเถรสฺส สนฺติเก;
ปพฺพชฺชวสิตาเน, ตถา วสฺสคิริ อหุ.
ยา ยา มหามหินฺเทน, เถเรน วสิตา คุหา;
สปพฺพตวิหาเรสุ, สา มหินฺทคุหา อหุ.
มหาวิหารํ ปมํ, ทุติยํ เจติยวฺหยํ;
ถูปารามํ ตุ ตติยํ, ถูปปุพฺพงฺคมํ สุภํ.
จตุตฺถํ ตุ มหาโพธิ-ปติฏฺาปนเมว จ;
ถูปานียภูตสฺส, ปฺจมํ ปน สาธุกํ.
มหาเจติยานมฺหิ, สิลาถูปสฺส จารุโน;
สมฺพุทฺธคีวาธาตุสฺส, ปติฏฺาปนเมว จ.
อิสฺสรสมณํ ¶ ฉฏฺํ, ติสฺสวาปินฺตุสตฺตมํ;
อฏฺมํ ปมํ ถูปํ, นวมํ วสฺสคิริวฺหยํ.
อุปาสิกาวฺหยํ รมฺมํ, ตถา หตฺถาฬฺหกวฺหยํ;
ภิกฺขุนุปสฺสเก ทฺเว’เม, ภิกฺขุนี ผาสุการณา.
หตฺถาฬฺหเก โอสริตฺวา, ภิกฺขุนีนํ อุปสฺสเย;
คนฺตฺวาน ภิกฺขุสงฺเฆน, ภตฺตคฺคหณการณา.
หตฺตสาลํ สูปหารํ, มหาปาฬิกนามกํ;
สพฺพุปกรณูเปตํ, สมฺปตฺตปริจาริกํ.
ตถา ภิกฺขุสหสฺสสฺส, สปริกฺขารมุตฺตมํ;
ปวารณาย ทานฺจ, อนุวสฺสกเมว จ.
นาคทีเป ชมฺพุโกล-วิหารํ ต มฺหิปฏฺฏเน;
ติสฺสมหาวิหารฺจ, ปาจีนาราม เมว จ.
อิติ เอตานิ กมฺมานิ, ลํกาชนหิตตฺถิโก;
เทวานํปิยติสฺโส โส, ลํกินฺโท ปฺุปฺวา.
ปเมเยว วสฺสมฺหิ, การาเปสิ คุณปฺปิโย;
ยาว ชีวนฺตุเนกานิ, ปฺุกมฺมานิ อาจินิ.
อยํ ทีโป อหุ ิโต, วิชิเต ตสฺส ราชิโน;
วสฺสานิ จตฺตาลีสํ โส, ราชา รชฺชมการยิ.
ตสฺส’จฺจ เย ตํ กนิฏฺโ, อุตฺติโย อิติ วิสฺสุโต;
ราชปุตฺโต อปุตฺตํ ตํ, รชฺชํ กาเรสิ สาธุกํ.
มหามหินฺทตฺเถโร ตุ, ชินสาสนมุตฺตมํ;
ปริยตฺตึ ปฏิปตฺตึ, ปฏิเวธฺจ สาธุกํ.
ลํกาทีปมฺหิ ทีเปตฺวา, ลํกาทีโป มหาคณิ;
ลํกายโส สตฺถุ กปฺโป, กตฺวา ลํกาหิตํ พหุํ.
ตสฺส อุตฺติยราชสฺส, ชยวสฺสมฺหิ อฏฺเม;
อนฺโตวสฺสํ สฏฺิวสฺโส, เจติยปพฺพเต วสํ.
อสฺสยุชสฺส มาสสฺส, สุกฺกปกฺขเม ทิเน;
ปรินิพฺพายิเต เนตํ, ทินํ ตนฺนามกํ อหุ.
[นิพฺพุตสฺส ¶ มหินฺทสฺส, อฏฺมิยํ ทิเน ปน,
เตน ตํ ทิวสํ นาม, อฏฺมิยาติ สมฺมตํ.]
ตํ สุตฺวา อุตฺติโย ราชา, โสกสลฺลสมปฺปิโต;
คนฺตฺวาน เถรํ วนฺทิตฺวา กนฺทิตฺวา พหุธา พหุํ.
อาสิตฺตคนฺธเตลาย, พหุํ โสวณฺณโทณิยา;
เถรเทภํ ขิปาเปตฺวา, ตํ โทณึ สาธุผุสฺสิตํ.
โสวณฺณกูฏาคารมฺหิ, ปาเปตฺวา อลงฺกเต;
กูฏาคารํ คาหยิตฺวา, กาเรนฺโต สาธุกีฬิตํ.
มหตา จ ชโนเฆน, อาคเตนตโต ตโต;
มหตา จ พโลเฆน, กาเรนฺโต ปูชนาวิธึ.
อลงฺกเตน มคฺเคน, พหุธา’ลงฺกตํ ปุรํ;
อานยิตฺวาน นคเร, จาเรตฺวา ราชวีถิโย.
มหาวิหารํ อาเนตฺวา, เอตฺถ ปฺหมฺพมาฬเก;
กุฏาคารํ ปาเปตฺวา, สตฺตาหํ โส มหีปติ.
โตรณทฺธชปุปฺเผหิ, คนฺธปุณฺณฆเฏหิ จ;
วิหารฺจ สมนฺตา จ, มณฺฑิหํ โยชนตฺตยํ.
อหุ ราชานุภาเวน, ทีปนฺตุ สกลํ ปน;
อานุภาเวน เทวานํ, ตเถวา’ลงฺกตํ อหุ.
นานาปูชํ การยิตฺวา, สตฺตาหํ โส มหีปติ;
ปุรตฺถิมทิสาภาเค, เถรานํ พทฺธมาฬเก.
กาเรตฺวา คนฺธจิตกํ, มหาถูปํ ปทกฺขิณํ;
กโรนฺโต ตตฺถ เนตฺวา ตํ, กูฏาคารํ มโนรมํ.
จิตกมฺหิ ปาเปตฺวา, สกฺการํ อนฺติมํ อกา;
เจติยฺเจตฺถ กาเรสิ, คาหา เปตฺวาน ธาตุโย.
อุปฑฺฒธาตุํ ¶ คาเหตฺวา, เจติเย ปพฺพเตปิ จ;
สพฺเพสุ จ วิหาเรสุ, ถูเป กาเรสิ ขตฺติโย.
อิสิโน เทหนิกฺเขป-กตานฺหิ ตสฺส ตํ;
วุจฺจเต พหุมาเนน, อิสิภูมงฺคนํ อิติ.
ตโต ปภุตฺย’ริยานํ, สมนฺตา โยชนตฺตเย;
สรีรํ อาหริตฺวาน, ตมฺหิ เทสมฺหิ ฑยฺหติ.
สงฺฆมิตฺตา มหาเถรี, มหา’ภิฺา มหามตี;
กตฺวา สาสนกิจฺจานิ, ตถา โลกหิตํ พหุํ.
เอกูนสฏฺิวสฺสา สา, อุตฺติยสฺเส’ว ราชิโน;
วสฺสมฺหิ นวเม เขเม, หตฺถาฬฺหกอุปสฺสเย.
วสนฺตี ปรินิพฺพายี, ราชา ตสฺสาปิ การยิ;
เถรสฺส วิย สตฺตาหํ, ปูชาสกฺการ มุตฺตมํ.
สพฺพา อลงฺกตา ลํกา, เถรสฺส วิย อาสิ จ;
กูฏาคารคตํ เถริ-เทหํ สตฺตทินจฺจเย.
นิกฺขาเมตฺวาน นครํ, ถูปราม ปุรตฺถโต;
จิตฺตสาลา สมีปมฺหิ, มหาโพธิป ทสฺสเย.
เถริยา วุฏฺานมฺหิ, อคฺคิกิจฺจ มการยิ;
ถูปฺจ ตตฺถ กาเรสิ, อุตฺติโย โส มหีปติ.
ปฺจาปิ เต มหาเถรา, เถราริฏฺาทโยปิ จ;
ตถา’เนก สหสฺสานิ, ภิกฺขุ ขีณาสวาปิ จ.
สงฺฆมิตฺตา ปภุติโย, ตา จ ทฺวาทสเถริโย;
ขีณาสวา ภิกฺขุนิโย, สหสฺสานิ พหูนิ จ.
พหุสฺสุตา มหาปฺา, วินยาทิชานาคมํ;
โชตยิตฺวาน กาเลน, ปยาตา’นิจฺจตาวสํ.
ทสวสฺสานิ โส ราชา, รชฺชํ กาเรสิ อุตฺติโย;
เอวํ อนิจฺจตา เอสา, สพฺพโลกวินาสินี.
ตํ ¶ เอตํ อติสาหสํ อติพลํ น วาริยํ นโร;
ชานนฺโตปิ อนิจฺจตํ ภวคเต นิพฺพินฺทเตเนว จ;
นิพฺพินฺโท วิรตึ รตึ น กุรุเต ปาเปหิ ปฺุเหิ จ;
ตสฺเส’สาอติโมหชาลพลตาชานมฺปิ สมฺมุยฺหตีติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เถรปรินิพฺพานํ นาม
วีสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกวีสติม ปริจฺเฉท
วฺจ ราชโก
อุตฺติยสฺส ¶ กนิฏฺโ ตุ, มหาสิโว ตทจฺจเย;
ทส วสฺสานิ กาเรสิ, รชฺชํ สุชน เสวโก.
ภทฺทสาลมฺหิ โส เถเร, ปสีทิตฺวา มโนรมํ;
กาเรสิ ปุริมายนฺตุ, วิหารํ นครงฺคณํ.
มหาสิวกนิฏฺโ ตุ, สุรติสฺโส ตทจฺจเย;
ทสวสฺสานิ กาเรสิ, รชฺชํ ปฺุเสุ สาทโร.
ทกฺขิณาย ทิสายํ โส, วิหารํ นครํ คณํ;
ปุริมาย หตฺถิกฺขนฺธฺจ, โคกณฺณคิริเมว จ.
วงฺคุตฺตเร ปพฺพตมฺหิ, ปาจิน ปพฺพตวฺหยํ;
รเหณกสมีปมฺหิ, ตถา โกฬมฺพกาฬกํ.
อริฏฺปาเท มํ คุลกํ, ปุริมาย’จฺฉ คลฺลกํ;
คิริเนลปนายกณฺฑํ, นครสฺสุตฺถราย ตุ.
ปฺจสตา ¶ เนว มาทิ-วิหาเร ปุถวี ปติ;
คงฺคาย โอรปารฺหิ, ลํกาทีเป ตหึ ตหึ.
ปุเร รชฺชา จ รชฺเช จ, สฏฺีวสฺสานิ สาธุกํ;
กาเรสิ รมฺเม ธมฺเมน, รตนตฺตย คารโว.
สุวณฺณปิณฺฑติสฺโสติ, นามํ รชฺชา ตสฺสา อหุ;
สุรติสฺโสติ นามนฺตุ, ตสฺสา’ปุรชฺชปตฺติยา.
อสฺสนาวิกปุตฺตา ทฺเว, ทมิฬา เสนคุตฺติกา;
สุรติสฺสมหีปาลํ, ตํ คเหตฺวา มหพฺพลา.
ทุเว วีสติวสฺสานิ, รชฺชํ ธมฺเมน การยุํ;
เต คเหตฺวา อเสโล ตุ, มุฏสิวสฺส อตฺรโช.
โสทริยานํ ภาตูนํ, นวโม ภตุโก ตโต;
อนุราธปุเร รชฺชํ, ทสวสฺสานิ การยิ.
โจฬรฏฺา อิธ คมฺม, รชฺชตฺถํ อุชุชาติโก;
เอฬาโร นาม ทมิโฬ, คเหตฺวา’เสลภูปตึ.
วสฺสานิ จตฺตารีสฺจ, จตฺตาริ จ อการยิ;
รชฺชํ โวหารสมเย, มชฺฌตฺโต มิตฺตสตฺตุสุ.
สยนสฺส สิโรปสฺเส, ฆณฺฏํ สุทีฆโยตฺตกํ;
ลมฺพาเปสิ วีราเวตุํ, อิจฺฉนฺเตหิ วินิจฺฉยํ.
เอโก ปุตฺโต จ ธีตา จ, อเหสุํ ตสฺส ราชิโน;
รเถน ติสฺสวาปึ โส, คจฺฉนฺโต ภูมิปาลโช.
ตรุณํ วจฺฉกํ มคฺเค, นิปนฺนํ สหเธนุกํ;
คีวํ อกฺกมฺมจกฺเกน, อสฺจิจฺจ อฆาตยิ.
คนฺตฺวาน เธนุฆณฺฏํ ตํ, ฆฏฺเฏสิ ฆฏฺฏิตาสยา;
ราชา เตเนว จกฺเกน, สีสํ ปุตฺตสฺส เฉทยิ.
ทิชโปตํ ตาลรุกฺเข, เอโก สปฺโป อภกฺขยิ;
ตมฺโปตมาตา สกุณี, คนฺตฺวา ฆณฺฏมฆฏฺฏยิ.
อาณาเปตฺวาน ตํ ราชา, กุจฺฉึ ตสฺส วิทาฬิย;
โปตํ ตํ นีหราเปตฺวา, ตาเล สปฺปมสปฺปยิ.
รตนคฺคสฺส ¶ รตน-ตฺตยสฺส คุณสารตํ;
อชานนฺโตปิ โส ราชา, จาริตฺตมนุปาลยํ.
เจติยทพฺพตํ คนฺตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆํ ปวาริย;
อาคจฺฉนฺโต รถคโต, รถสฺส ยุคโกฏิยา.
อกาสิ ชินถูปสฺส,
เอกเทสสฺส ภฺชนํ;
อมจฺจา ‘‘เทว ถูโปโน,
ตยา ภินฺโน’ติ อาหุ ตํ.
อสฺจิจฺจ กเต‘เป’ส, ราชา โอรุยฺห สนฺทนา;
‘‘จกฺเกน มม สีสมฺปิ, ฉินฺทถา’ติ ปเถสยิ.
‘‘ปรหึสํ มหาราช, สตฺถา โน เนว อิจฺฉติ;
ถูปํ ปากติกํ กตฺวา, ขมาเปหี’’ติ อาหุ ตํ.
เต เปตุํ ปฺจทส, ปาสาเณ ปติเต ตหึ;
กหาปณ สหสฺสานิ, อทา ปฺจทเส วโส.
อกา มหลฺลิกา วีหึ, โส เสตุํ อาตเป ขิปิ;
เทโว อกาเล วสฺสิตฺวา, ตสฺสา วิหึ อเตมยิ.
วีหึ คเหตฺวา คนฺตฺวา สา, ฆณฺฏํ ตํ สมฆฏฺฏยิ;
อกาลวสฺสํ สุตฺวา ตํ, วิสฺสชฺเชตฺวา ตมตฺติกํ.
ราชา ธมฺมมฺหิ วตฺตนฺโต, ‘‘กาเล วสฺสํ ลเภ’’อิติ;
ตสฺสา วินิจฺฉยตฺถาย, อุปวาสํ นิปชฺชิ โส.
พลิคฺคาหี เทวปุตฺโต, รฺโ เตเชน โอตฺถโฏ;
คนฺตฺวา จาตุมหาราช-สนฺติกํ ตํ นิเวทยิ.
เต ตมาทาย คนฺตฺวาน, สกฺกสฺส ปฏิเวทยุํ;
สกฺโก ปชฺชุนฺนมาหุย, กาเล วสฺสํ อุปาทิยิ.
พลิคฺคาหี เทวปุตฺโต, ราชิโน ตํ นิเวทยิ;
ตโตปฺปภุติ ตํ รชฺเช, ทิวา เทโว น วสฺสถ.
รตฺตึ เทโว’นุ สตฺตาหํ, วสฺสิยามมฺหิ มชฺฌิเม;
ปุณฺณาน’เหสุํ สพฺพตฺถ, ขุทฺทกา วาฏกานิปิ.
อคติคมนโทโส ¶ มุตฺตมตฺเตน เอโส,
อนุปหต กุทิฏฺิปีทิสึ ปาปุณี’ทฺธึ;
อคติคมนโทสํ สุทฺธทิฏฺิสมาโน,
กถมิธหิ มนุสฺโส พุทฺธิมา โน ชเหยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปฺจราชโก นาม
เอกวีสติโม ปริจฺเฉโท.
พาวีสติม ปริจฺเฉท
คามณิกุมาร สุติ
เอฬารํ ฆาตยิตฺวาน, ราชา’หุ ทุฏฺคามณิ;
ตทตฺถ ทีปนตฺถาย, อนุปุพฺพกถา อยํ.
เทวานํ ปิยติสฺสสฺส, รฺโ ทุติยภาติโก;
อุปราชา มหานาโค, นามานุ ภาตุโน ปิโย.
รฺโ เทวี สปุตฺตสฺส, พาลา รชฺชาภิกามินิ;
อุปราชวธตฺถาย, ชาตจิตฺตา นิรนฺตรํ.
วาปึ ตรจฺฉนามํ สา, การาเปนฺตสฺส ปาหิณิ;
อมฺพํ วิเสน โยเชตฺวา, เปตฺวา อมฺพมตฺถเก.
ตสฺสา ปุตฺโต สหคโต, อุปราเชน พาลโก;
ภาชเน วิวเฏเยว, ตํ อมฺพํ ขาทิยา’มริ.
อุปราชา ตโตเยว, สทาร พล วาหโน;
รกฺขิหุํ สกมตฺตานํ, โรหณา’ภิมุโข อคา.
ยฏฺาลย วิหารสฺมึ, มเหสี ตสฺส คพฺภินี;
ปุตฺตํ ชเนสิ โส ตสฺส, ภาตุ นาม มการยิ.
ตโต ¶ คนฺตฺวา โรหณํ โส,
อิสฺสโร โรหเณ’ขิโล;
มหา ภาโค มหา คาเม,
รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
กาเรสิ โส นาคมหา-วิหารํ สกนามกํ;
อุทฺธกนฺทรกาที จ, ปิหาเร การยี พหู.
ยฏฺาลย กติสฺโส โส, ตสฺส ปุตฺโต ตทจฺจเย;
หตฺเถว รชฺชํ กาเรสิ, ตสฺส ปุตฺโต’ภโย ตถา.
โคฏฺาภยสุโต กาก-วณฺณติสฺโสติ วิสฺสุโห;
ตทจฺจเย ตตฺถ รชฺชํ, โส อกาเรสิ ขตฺติโย.
วิหารเทวิ นามา’สิ, มเหสี ตสฺส ราชิโน;
สทฺธสฺส สทฺธาสมฺปนฺนา, ธีตา กลฺยาณิ ราชิโน.
กลฺยาณิยํ นรินฺโท หิ, ติสฺโส นามาสิ ขตฺติโย;
เทวิสฺโคชนิต-โก โปตสฺส กนิฏฺโก.
ภีโต ตโต ปลายิตฺวา, อยฺยอุตฺติย นามโก;
อฺตฺถ วสิ โส เทโส, เตน ตํ นามโก อหุ.
ทตฺวา รหสฺสเลขํ โส, ภิกฺขุเวสธรํ นรํ;
ปาเหสิ เทวิยา คนฺตฺวา, ราชทฺวาเร ิโต ตุโส.
ราช เคเห อรหตา, ภฺุชมาเนน สพฺพทา;
อฺายมาโน เถเรน, รฺโ ฆรมุปาคมิ.
เถเรน สทฺธึ ภฺุชิตฺวา, รฺโ สห วินิคฺคเม;
ปาเตสิ ภูมิยํ เลขํ, เปกฺขมานาย เทวิยา.
สทฺเทน เตน ราชานํ, นิวตฺติตฺวา วิโลกยํ;
ตฺวาน เลขสนฺเทสํ, กุทฺโธ เถรสฺส ทุมฺมติ.
เถรํ ตํ ปุริสํ ตฺจ, มาราเปตฺวาน โกธสา;
สมุทฺทสฺมึ ขิปาเปสิ, กุชฺฌิตฺวา เตน เทวตา.
สมุทฺเทโน’ตฺถรา เปสุํ, ตํ เทสํ โสตุภูปติ;
อตฺตโน ธีตรํ ยุทฺธํ, เทวึ นาม สุรุปินึ.
ลิขิตฺวา ราชธีตาติ, โสวณฺณกฺขลิยา ลหุํ;
นิสีทาปิย ตตฺเถว, สมุทฺทสฺมึ วิสฺสชฺชยิ.
โอกฺกนฺตํ ¶ ตํ ตโต ลํเก-กากวณฺโณ มหีปติ;
อภิเสจยิ เตนา’สิ, วิหาโรปปทวฺหยา.
ติสฺส มหาวิหารฺจ, ตถา จิตฺตลปพฺพตํ;
คมิตฺถวาลึ กุฏาลึ, วิหาเร เอวมาทิเก.
กาเรตฺวา สุปสนฺเนน, มนสารตนตฺตเย;
อุปฏฺหิ ตทา สงฺฆํ, ปจฺจเยหิ จตูหิ โส.
โกฏิปพฺพต นามมฺหิ, วิหาเร สีลวตฺติมา;
ตทา อหุ สามเณโร, นานาปฺุกโร สทา.
สุเขนาโรหณตฺถาย, อกาส เจติยงฺคเณ;
เปสิ ตีณิ ปาสาเณ, ปาสาณ ผลกานิ โส.
อทา ปานีย ทานฺจ, วตฺตํ สงฺฆสฺส จา’กริ;
สทา กิลนฺตกายสฺส, ตสฺสา’โพโธ มหา อหุ.
สิวิกาย กมาเนตฺวา, ภิกฺขโว กตเวทิโน;
สิลาปสฺสย ปริเวเณ, ติสฺสาราเม อุปฏฺหุํ.
สทา วิหารเทวีสา, ราชเคเห สุสงฺขเต;
ปุเรภตฺตํ มหาทานํ, ทตฺวา สงฺฆสฺส สฺตา.
ปจฺฉาภตฺตํ คนฺธมาลํ, เภสชฺชวสนานิ จ;
คาหยิตฺวา คตา’รามํ, สกฺกโรติ ยถารหํ.
ตทา ตเถว กตฺวา สา, สงฺฆตฺเถรสฺส สนฺติเก;
นิสีทิ ธมฺมํ เทเสนฺโต, เถโร ตํ อิธ มพฺรวิ.
‘‘มหาสมฺปตฺติ ตุมฺเหหิ, ลทฺธา’ยํ ปฺุกมฺมุนา;
อปฺปมาโท’ว กาตพฺโพ, ปฺุกมฺเม อิทานิปิ’’.
เอวํ วุตฺเต ตุ สา อาห, ‘‘กึ สมฺปตฺติ อยํ อิธ;
เยสํ โน ทารกา นตฺถิ, วฺฌาสมฺปตฺติ เตน โน’’.
ฉฬภิฺโ มหาเถโร, ปุตฺตลาภมเวกฺขิย;
‘‘คิลานํ สามเณรํ ตํ, ปสฺสเทวี’’ติ อพฺรวิ.
สา คนฺตฺวา’สนฺน มรณํ, สามเณรมโวจ ตํ;
‘‘ปตฺเถหิ มม ปุตฺตตฺตํ, สมฺปตฺตี มหตี หิ โน’’.
น ¶ อิจฺฉตีติ ตฺวาน, ตทตฺถํ มหตึ สุภํ;
ปุปฺผปูชํ การยิตฺวา, ปุน ยาจิ สุเมธสา.
เอวมฺป’นิจฺฉมานสฺส, อตฺถายุ’ปายโกวิทา;
นานา เภสชฺช วตฺถานิ, สงฺเฆ ทตฺวา’ถ ยาจิตํ.
ปตฺเถสิ โส ราชกุลํ, สา ตํ านํ อเนกธา;
อลงฺกริตฺวา วนฺทิตฺวา, ยานมารุยฺห ปกฺกมิ.
ตโต จุโต สามเณโร, คจฺฉมานาย เทวิยา;
ตสฺสา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ, ตํ ชานิย นิวตฺติสา.
รฺโ ตํ สาสนํ ทตฺวา, รฺา สห ปุนา’คมา;
สรีรกิจฺจํ กาเรตฺวา, สามเณรสฺสุ’โภปิเต.
ตสฺมึเยว ปริเวเณ, วสนฺตา สนฺตมานสา;
มหาทานํ ปวตฺเตสุํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส สพฺพทา.
ตสฺเส’วํ โทหโฬ อาหิ, มหา ปฺุาย มาตุยา;
‘‘อุสภมตฺตํ มธุคณฺฑํ, กตฺวา อุสฺสีสเก สยํ.
วาเมตเรน ปสฺเสน, นิปนฺนาสยเน สุเภ;
ทฺวาทสนฺนํ สหสฺสานํ, ภิกฺขูนํ ทินฺนเสสกํ.
มธุํ ภฺุชิตุกามา’สิ, อถ เอฬาร ราชิโน;
โยธาน มคฺคโยธสฺส, สีสจฺฉินฺนาสิเทวนํ.
ตสฺเสว สีเส ตฺวาน, ปาตฺุเจว อกามยิ;
อนุราธ ปุรสฺเสว, อุปฺปลกฺเขตฺตโต ปน.
อานีตุปฺปลมาลฺจ, อมิลา ตํ ปิลนฺธิตุํ;
ตํ เทวี ราชิโน อาห, เนมิตฺเต ปุจฺฉิ ภูปติ.
ตํ สุตฺวา อาหุ เนมิตฺตา, ‘‘เทวิปุตฺโต นิฆาติย;
ทมิเฬ กตฺเว’กรชฺชํ, สาสนํ โชตยิสฺสติ’’.
เอทิสํ มธุคณฺฑํ โส, ทสฺเสติ ตสฺส อีทิสึ;
สมฺปตฺตึ เทติ ราชา’’ติ, โฆสาเปสิ มหีปติ.
โคฏฺสมุทฺทเวลนฺเต, มธุปุณฺณํ นิกุชฺชิตํ;
นาวํ ตฺวาน อาจิกฺขิ, รฺโ ชนปเท นโร.
ราชา ¶ เทวึ ตหึ เนตฺวา, มณฺฑปมฺหิ สุสงฺขเต;
ยถิจฺฉิถํ ตาย มธุํ, ปริโภคมการยิ.
อิตเร โทหเฬ ตสฺสา, สมฺปาเทตุํ มหีปติ;
เวฬุสุมน นามํ ตํ, โยธํ ตตฺถ นิโยชยิ.
โส’นุราธปุรํ คนฺตฺวา, รฺโ มงฺคลวาชิโน;
โคปเกน อกา เมตฺตึ, ตสฺส กิจฺจฺจ สพฺพทา.
ตสฺส วิสฺสตฺถ ตํ ตฺวา, ปาโตว อุปฺปลาน’สึ;
กทมฺพนทิยา ตีเร, เปตฺวาน อสงฺกิโต.
อสฺสํ เนตฺวา ตมารุยฺห, คณฺหิตฺวาน อุปฺปลาน’สึ;
นิเวทยิตฺวาน อตฺตานํ, อสฺสเวเคน ปกฺกมิ.
สุตฺวา ราชา คเหตุํ ตํ, มหา โยธานเปสยิ;
ทุติยํ สมฺมถํ อสฺสํ, อารุยฺห โสนุธาปิตํ.
โส คุมฺพนิสฺสิโต อสฺส-ปิฏฺเเยว นิสีทิย;
เอนฺตสฺส ปิฏฺิโต ตสฺส, อุพฺพยฺหา’สึ ปสารยิ.
อสฺสเวเคนยนฺตสฺส, สีสํ ฉิชฺช อุโภหเย;
สีสฺจา’ทาย สายํ โส, มหาคามมุปาคมิ.
โทหเฬ เต จ สา เทวี, ปริภฺุชิ ยถารุจิ;
ราชา โยธสฺส สกฺการํ, การาเปสิ ยถารหํ.
สา เทวี สมเย ธฺํ, ชนยี ปุตฺตมุตฺตมํ;
มหาราชกุเล ตสฺมึ, อานนฺโท จ มหา อหุ.
ตสฺส ปฺุานุภาเวน, ตทเหว อุปาคมุํ;
นานารตนสมฺปุณฺณา, สตฺตนาวา ตโต ตโต.
ตสฺเสว ปฺุเตเชน, ฉทฺทนฺตกุลโต กรี;
หตฺถิจฺฉาปํ อาหริตฺวา, เปตฺวา อิธ ปกฺกมิ.
ตํ ติตฺถสรตีรมฺหิ, ทิสฺวา คุมฺพนฺตเร ิตํ;
กณฺฑุลวฺโห พาลิสิโก, รฺโ อาจิกฺขิ ตาวเท.
เปเสตฺวา’จริเย ราชา, ตมาณาปิย โปสยิ;
กณฺฑุโล อิติ ายิตฺถ, ทิฏฺตฺตา กณฺฑุเลน โส.
‘‘สุวณฺณภาชนาทีนํ ¶ , ปุณฺณา นาวา อิธาคตา’’;
อิติ รฺโ นิเวทสุํ, ราชา ตานา’หราปยิ.
ปุตฺตสฺส นามกรเณ, มงฺคลมฺหิ มหีปติ;
ทฺวาทส สหสฺสสงฺขํ, ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺติย.
เอวํ จินฺเตสิ ‘‘ยทิเม, ปุตฺโต ลํกาตเล’ขิเล;
รชฺชํ คเหตฺวา สมฺพุทฺธ-สาสนํ โชตยิสฺสติ.
อฏฺุตฺตรสหสฺสฺจ, ภิกฺขโว ปวิสนฺตุ จ;
สพฺเพ เต อุทฺธปตฺตฺจ, จีวรํ ปารปนฺตุ จ.
ปมํ ทกฺขิณํ ปาทํ, อุมฺมารนฺโต เปนฺตุ จ;
เอกจฺฉตฺตยุตํ ธมฺม-กรณํ นีหรนฺตุ จ.
โคตโม นาม เถโร จ, ปติคฺคณฺหาตุ ปุตฺตกํ;
โส จ สรณสิกฺขา โย, เทตุ’’ สพฺพํ ตถา อหุ.
สพฺพํ นิมิตฺตํ ทิสฺวาน, ตุฏฺจิตฺโต มหีปติ;
ทตฺวา สงฺฆสฺส ปายาสํ, นามํ ปุตฺตสฺส การยิ.
มหาคาเม นายกตฺตํ, ปิตุนามฺจ เอกโต;
อุโภ กตฺวาน เอกชฺฌํ, คามณิอภโย อิติ.
มหาคามํ ปวิสิตฺวา, นวเม ทิวเส ตโต;
สงฺคมํ เทวิยา กาสิ, เตน คพฺภมคณฺหิ สา.
กาเล ชาตํ สุตํ ราชา, ติสฺสนามํ อการยิ;
มหตา ปริหาเรน, อุภโต วฑฺฒึสุ ทารกา.
สิตฺถปฺปเวสมงฺคล-กาเล ทฺวินฺนมฺปิ สาทโร;
ภิกฺขุสตานํ ปฺจนํ, ทาปยิตฺวาน ปายสํ.
เตหิ อุปฑฺเฒ ภุตฺตมฺหิ, คเหตฺวา โถกโถกกํ;
โสวณฺณสรเกเน’สํ, เทวิยา สห ภูปติ.
‘‘สมฺพุทฺธสาสนํ ตุมฺเห, ยทิ ฉฑฺเฑถ ปุตฺตกา;
มา ชีรตุ กุจฺฉิคตํ, อิทํ โว’’ติ อปาปยิ.
วิฺาย ภาสิตตฺถํ เต, อุโภ ราชกุมารกา;
ปายาสํ ตํ อภฺุชึสุ, ตุฏฺจิตฺตา’มตํ วิย.
ทส ทฺวาทสวสฺเสสุ, เตสุ วีมํสนตฺถิโก;
ตเถว ภิกฺขู โภเชตฺวา, เตสํ อุจฺฉิฏฺโมทนํ.
คาหยิตฺวา ¶ ตฏฺฏเกน, ปาเปตฺวา ตทนฺติเก;
ติภาคํ การยิตฺวาน, อิธ มาห มหีปติ.
‘‘กุลเทวตานํ โน ตาตา, ภิกฺขูนํ วิมุขา มยํ;
น เหสฺสามา’’ติ จินฺเตตฺวา, ภาคํ ภฺุชถิ’มนฺติ จ.
‘‘ทฺเว ภาตโร มยํ นิจฺจํ, อฺมฺมทูภกา;
ภวิสฺสามา’’ติ จินฺเตตฺวา, ภาคํ ภฺุชิถิ’มนฺติ จ.
อมตํ วิย ภฺุชึสุ, เต ทฺเว ภาเค อุโภปิ จ;
‘‘น ยุชฺฌิสฺสาม ทมิเฬหิ’’, อิติ ภฺุชถิ’มํ อิติ.
เอวํ วุตฺเตตุ ติสฺโส โส, ปาณินา ขิปิ โภชนํ;
คามณิภตฺตปิณฺฑํ ตุ, ขิปิตฺวา สยนํ คโต.
สํกุจิตฺวา หตฺถปาทํ, นิปชฺชิ สเยน สยํ;
เทวี คนฺตฺวา โตสยนฺตี, คามณึ เอตทพฺรวิ.
ปสาริตงฺโค สยเน, กึ นเสสิ สุขํ สุต;
‘‘คงฺคาปารมฺหิ ทมีฬา, อิโต โคฏฺมโหทธิ.
กถํ ปสาริตงฺโค’หํ, นิปชฺชามี’ติ โส พฺรวิ;
สุตฺวาน ตสฺสาธิปฺปายํ, ตุณฺหี อาสิ มหีปติ.
โส กเมนา’ภิวฑฺฒนฺโต, อหุ โสฬสวสฺสิโก;
ปฺุวา ยสวา ธีมา, เตโช พลปรกฺกโม.
จลาจลายํ คติยฺหิ ปาณิโน,
อุเปนฺติ ปฺุเน ยถารุจึ คตึ;
อิตีติ มนฺเตตฺวา สตตํ มหาทโร,
ภเวยฺย ปฺุปจยมฺหิ พุทฺธิมาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
คามณิกุมารสูติ นาม
พาวีสติโม ปริจฺเฉโท.
เตวีสติม ปริจฺเฉท
โยธลาโภ
พลลกฺขณรูเปติ ¶ ,
เตโชชวคุเณหิ จ;
อคฺโค หุตฺวา มหากาโย,
โส จ กณฺฑูลวารโณ.
นนฺทีมิตฺโต สุรนิมิโล, มหาโสโณ โคฏฺยิมฺพโร;
เถรปุตฺตาภโย ภรโณ, เวฬุสุมโน ตเถว จ.
ขฺชเทโว ผุสฺสเทโว, ลภิยฺย วสโภปิ จ;
เอเต ทส มหาโยธา, ตสฺสา’เหสุํ มหพฺพลา.
อหุ เอฬารราชสฺส, มิตฺโต นาม จมูปติ;
ตสฺส กมฺมนฺตคามมฺหิ, ปาจีนขณฺฑราชิยา.
จิตฺตปพฺพตสามนฺตา, อหุ ภคินิยา สุโต;
โกโสหิตวตฺถคุยฺโห, มาตุลสฺเสว นามโต.
ทูรมฺปิ ปริสปฺปนฺตํ, ทหรํ ตํ กุมารกํ;
อาพชฺฌ นนฺทิยา กฏฺยํ, นิสทมฺหิ อพนฺธิสุ.
นิสทํ กฑฺฒโต ตสฺส, ภูมิยํ ปริสปฺปโต;
อุมฺมาราติกฺกเม นนฺทิ, สา ฉชฺชติ ยโต ตโต.
นนฺทิมิตฺโตติ ายิตฺถ, ทสนาคพโล อหุ;
วุทฺโธ นครมาคมฺม, โส อุปฏฺาสิ มาตุลํ.
ถูปาทีสุ อสกฺการํ, กโรนฺโต ทมิเฬ ตทา;
อูรุํ อกฺกมฺมปาเทน, หตฺเถน อิตรํ ตุโส.
คเหตฺวา สมฺปทาเลตฺวา, พหิกฺขปตึ ถามวา;
เทวา อนฺตรธาเปนฺติ, เตน ขิตฺตํ กเฬวรํ.
ทมิฬานํ ขยํ ทิสฺวา, รฺโ อาโรจยึ สุตํ;
‘‘สโหฏฺฏํ คณฺหเถตํ’’ติ, วุตฺตํ กาตุํ น สกฺขิสุํ.
จินฺเตสิ ¶ นนฺทิมิตฺโต โส, ‘‘เอวมฺปิ กรโต มม;
ชนกฺขโย เกวลฺหิ, นตฺถิ สาสนโชตนํ.
โรหเณ ขตฺติยา สนฺติ, ปสนฺนํ รตนตฺตเย;
ตตฺถ กตฺวา ราชเสวํ, คณฺหิตฺวา ทมิเฬ’ขิเล.
รชฺชํ ทตฺวา ขตฺติยานํ, โชเตสฺสํ พุทฺธสาสนํ’’;
อิติ คนฺตฺวา คามณิสฺส, ตํ กุมารสฺส สาวยิ.
มาตุยา มนฺตยิตฺวา โส, สกฺการํ ตสฺส การยิ;
สกฺกโต นนฺทิมิตฺโต โส, โยโธ วสิ ตทนฺติเก.
กากวณฺโณ ติสฺสราชา, วาเรตุํ ทมิฬิสทา;
มหาคงฺคาย ติตฺเถสุ, รกฺขํ สพฺเพสุ การยิ.
อหุ ทีฆาภโย นาม, รฺโ’ฺ ภริยา สุโต;
กจฺฉกติตฺเถ คงฺคาย, เตน รกฺขมการยิ.
โส รกฺขากรณตฺถาย, สมนฺตา โยชนทฺวเย;
มหากุลมฺหา เอเกกํ, ปุตฺตํ อาณาปยิ ตหึ.
โกฏฺิวาเล ชนปเท, คาเม ขณฺฑกวิฏฺิเก;
สตฺตปุตฺโต กุลปติ, สงฺโฆ นามา’สิ อิสฺสโร.
ตสฺสาปิ ธูตํ ปาเหสิ, ราชปุตฺโต สุตตฺถิโก;
สตฺตโม นิมิโล นาม, ทสหตฺถิพโล สุโต.
ตสฺส อกมฺมสีลตฺตา, ขียนฺตา ฉปิ ภาตโร;
โรจยุํ ตสฺส คมนํ, น ตุ มาตา ปิตา ปน.
กุชฺฌิตฺวา เสสภาตูนํ, ปาโตเยว ติโยชนํ;
คนฺตฺวา สุรคฺคเมเยว, ราชปุตฺตํ อปสฺสิโส.
โส ตํ วิมํสนตฺถาย, ทูเร กิจฺเจ นิโยชยิ;
เจติย ปพฺพตา สนฺเน, ทฺวาร มณฺฑลคามเก.
พฺราหฺมโณ กุณฺฑโล นาม, วิชฺช เต เม สหายโก;
สมุทฺทปาเร ภณฺฑานิ, ตสฺส วิชฺชนฺติ สนฺติเก.
คนฺตฺวา ตํ เตน ทินฺนานิ, ภณฺฑกานิ อิธา’หร;
อิติ วตฺวาน โภเชตฺวา, เลขํ ทตฺวา วิสฺสชฺชยิ.
ตโต นว โยชนฺหิ, อนุราธปุรํ อิทํ;
ปุพฺพณฺเหเยว คนฺตฺวาน, โส ตํ พฺราหฺมณ มทฺทส.
‘‘นฺหตฺวา ¶ วาปิยํ ตาต, เอหี’’ติ อาห พฺราหฺมโณ;
อิธา’นาคต ปุพฺพตฺตา, นฺหตฺวาน ติสฺสวาปิยํ.
มหาโพธิฺจ ปูเชตฺวา, ถูปาราเม จ เจติยํ;
นครํ ปวิสิตฺวาน, ปสฺสิตฺวา สกลํ ปุรํ.
อาปณา คนฺธมาทาย, อุตฺตร ทฺวารโต ตโต;
นิกฺขมฺมุปฺปล เขตฺตมฺหา, คเหตฺวา อุปฺปลานิ จ.
อุปาคมิ พฺราหฺมณํ ตํ, ปุฏฺโ เตนา’ห โส คตึ;
สุตฺวา โส พฺราหฺมโณ ตสฺส, ปุพฺพาคมมิธาคมํ.
วิมฺหิโต จินฺตยี เอวํ, ‘‘ปุริสา ชานีโย อยํ;
สเจ ชาเนยฺย เอฬาโร, อิมํ หตฺเถ กริสฺสติ.
ตสฺมา’ยํ ทมิฬา’สนฺเน, วาเสตุํ เนว อรหติ;
ราชปุตฺตสฺส ปิตุโน, สนฺติเก วาสมรหติ’’.
เอว เมวํ ลิขิตฺวาน, เลขํ ตสฺส สมปฺปยิ;
ปุณฺณวฑฺฒน วตฺถานิ, ปณฺณากาเร พหูปิ จ.
ทตฺวา ตํ โภชยิตฺวา จ, เปเสสี สขิสนฺติกํ;
โส วฑฺฒมานจฺฉายายํ, คตฺวา ราชสุตนฺติ กํ.
เลขฺจ ปณฺณากาเร จ, ราชปุตฺตสฺส อปฺปยิ;
ตุฏฺโ อาห ‘‘สหสฺเสน, ปสาเทถ อิม’’นฺติ โส.
อิสฺสํ กรึสุ ตสฺส’ฺเ, ราชปุตฺตสฺส เสวกา;
โส ตํ ทสสหสฺเสน, ปสาทาเปสิ ทารกํ.
ตสฺส เกสํ ลิขาเปตฺวา, คงฺคาเยว นหาปิย;
ปุณฺณวฑฺฒน วตฺถยุคํ, คนฺธมาลฺจ สุนฺทรํ;
อจฺฉาเทตฺวา วิลิมฺเปตฺวา, มณฺฑยิตฺวา สุรูปกํ.
สีสํ ทุกูลปฏฺเฏน, เวยิตฺวา อุปานยุํ;
อตฺตโน ปริหาเรน, ภตฺตํ ตสฺส อทาปยิ.
อตฺตโน ทสสหสฺส-อคฺฆนสยนํ สุภํ;
สยนตฺถํ อทาเปสิ, ตสฺส โยธสฺส ขตฺติโย.
โส ¶ สพฺพํ เอกโต กตฺวา, เนตฺวา มาตาปิตนฺติกํ;
มาตุยา ทสสหสฺสํ, สยนํ ปิตุโน อทา.
ตํเยว รตฺตึ อาคนฺตฺวา, รกฺขาเน อทฺทสฺสยิ;
ปภาเต ราชปุตฺโต ตํ, สุตฺวา ตุฏฺมโน อหุ.
ทตฺวา ปริจฺฉทํ ตสฺส, ปริวารชนํ ตถา;
ทตฺวา ทสสหสฺสานี, เปเสสิ ปิตุสนฺติกํ.
โยโธ ทสสหสฺสานิ, เนตฺวา มาตาปิตนฺติกํ;
เตสํ ทตฺวา กากวณฺณ-ติสฺโส ราชา มุปาคมิ.
โส คามณิกุมารสฺส, ตมปฺเปสิ มหีปติ;
สกฺกโต สุรนิมิโล, โยโธ วสิ ตทนฺติเก.
กุฏุมฺพริกณฺณิกายํ,
หุนฺทรีวาปิ คามเก;
ติสสฺส อฏฺโม ปุตฺโต,
อโหสิ โสณ นามโก.
สตฺตวสฺสิกกาเลปิ, ตาลคจฺเฉ อลฺุจิ โส;
ทส วสฺสิกกาลมฺหิ, ตาเล ลฺุจิมหพฺพโล.
กาเล น โส มหาโสโณ,
ทส หตฺถิ พโล อหุ;
ราชา ตํ ตาทิสํ สุตฺวา,
คเหตฺวา ปิตุสนฺติกา.
คามณิสฺส กุมารสฺส, อทาสิ โปสนตฺถิโก;
เตน โส ลทฺธสกฺกาโร, โยโธ วสิ ตทนฺติเก.
คิรินาเม ชนปเท, คาเม นิจฺเฉลวิฏฺิเก;
ทสหตฺถิพโล อาสิ, มหานาคสฺส อตฺรโช.
ลกุณฺฏกสรีรตฺตา, อหุ โคฏฺก นามโก;
กโรนฺติ เกฬิปริหาสํ, ตสฺส เชฏฺา ฉ ภาตโร.
เต คนฺตฺวา มาสเขตฺตตฺถํ, โกฏฺฏยิตฺวา มหาวนํ;
ตสฺส ภาคํ เปตฺวาน, คนฺตฺวา ตสฺส นิเวทยุํ.
โส ¶ คนฺตฺวา ตํ ขณํเยว, รุกฺเข อิมฺพรสฺิเต;
ลฺุจิตฺวาน สมํ กตฺวา, ภูมึ คนฺตฺวา นิเวทยิ.
คนฺตฺวาน ภาตโร ตสฺส, ทิสฺวา กมฺมนฺต มพฺภุตํ;
ตสฺส กมฺมํ กิตฺตยนฺตา, อาคจฺฉึสุ ตทนฺติกํ.
ตทุปาทาย โส อาสิ, โคฏฺยิมฺพรนามโก;
ตเถว ราชา ปาเหสิ, ตมฺพิ คามณิสนฺติกํ.
โกฏิปพฺพตสามนฺตา, กิตฺติคามมฺหิ อิสฺสโร;
โรหโณ นาม คหปติ, ชาตํ ปุตฺตกมตฺตโน.
สมาน นามํ กาเรสิ, โคฏฺกาหยราชิโน;
ทารโก โส พลี อาสิ, ทสทฺวาทสวสฺสิโก.
อสกฺกุเณยฺยปาสาเณ, อุทฺธตฺตุํ จตุปฺจหิ;
กีฬมาโน ขิปิ ตทา, โส กีฬาคุฬเก วิย.
ตสฺส โสฬสวสฺสสฺส, ปิตา คทมการยิ;
อฏฺตึสงฺคุลวฏฺฏํ, โสฬสหตฺถทีฆกํ.
กาลานํ นาฬิเกรานํ,
ขนฺเธ อาหจฺจ ตาย โส;
เต ปาตยิตฺวา เตเนว,
โย โธ โส ปากโฏ อหุ.
ตเถว ราชา ปาเหสิ, ตมฺปิ คามณิสนฺติเก;
อุปฏฺาโก มหาสุมฺม-เถรสฺสา’สิ ปิตา ปน.
โส มหาสุมฺมเถรสฺส, ธมฺมํ สุตฺวา กุฏุมฺพิโก;
โสตาปตฺติผลํ ปตฺโต, วิหาเร โกฬปพฺพเต.
โสตุ สฺชาตสํเวโค, อาโรเจตฺวาน ราชิโน;
ทตฺวา กุฏุมฺพํ ปุตฺตสฺส, ปพฺพชิ เถรสนฺติเก.
ภาวนํ อนุยฺุชิตฺวา, อรหตฺตมปาปุณิ;
ปุตฺโต เตน’สฺส ปฺายิ, เถรปุตฺตาภโย อิติ.
กปฺปกนฺทรคามมฺหิ, กุมารสฺส สุโต อหุ;
ภรโณ นาม โส กาเล, ทสทฺวาทสวสฺสิเก.
ทารเกหิ ¶ วนํ คนฺตฺวา’-นุพนฺธิตฺวา สเส พหู;
ปาเทน ปหริตฺวาน, ทฺวิขณฺฑํ ภูมิยํ ขิปิ.
คามิเกหิ วนํ คนฺตฺวา, โสฬสวสฺสิโก ปน;
ตเถว ปาเตสิ ลหุํ, มิค โคกณฺณสูกเร.
ภรโณ โส มหาโยโธ,
เตเนว ปากโฏ อหุ;
ตเถว ราชา วาเสสิ,
ตมฺปิ คามณิสนฺติเก.
คิริคาเม ชนปเท, กุฏุมฺพิยงฺคณคามเก;
กุฏุมฺปิวสโภ นาม, อโหสิ ตตฺถ สมฺมโต.
เวโฬ ชนปโท ตสฺส, สุมโน คิริโภชโก;
สหายสฺส สุเต ชาเต, ปณฺณาการปุรสฺสรา.
คนฺตฺวา อุโภ สกํ นามํ, ทารกสฺส อการยุํ;
ตํ วุทฺธํ อตฺตโน เคเห, วาเสสิ สิริโภชโก.
ตสฺเส’โก สินฺธโว โปสํ, กฺจินา โรหิตุํ อทา;
ทิสฺวา ตุ เวฬุสุมนํ, อยํ อโรหโก มม.
อนุรูโป’ติ จินฺเตตฺวา,
ปหฏฺโ เหสิตํ อกา;
ตํ ตฺวา โภชโก ‘‘อสฺสํ,
อาโรหา’’ติ ตมาหโส.
โส อสฺสํ อารุหิตฺวา ตํ, สีฆํ ธาวยิ มณฺฑเล;
มณฺฑเล สกเล อสฺโส, เอกาพทฺโธ อทิสฺสิ โส.
นิสีทิ ธาวโต จ’สฺส, วสฺสหาโร’ว ปิฏฺิยํ;
โมเจติปิ อุตฺตริยํ, พนฺธติปิ อนาทโร.
ตํ ทิสฺวา ปริสา สพฺพา, อุกฺกุฏฺึ สมฺปวตฺตยิ;
ทตฺวา ทสสหสฺสานิ, ตสฺส โส คิริโภชโก.
ราชานุจฺฉวิโก’ยํติ, หฏฺโ รฺโ อทาสิ ตํ;
ราชา ตํ เวฬุสุมนํ, อตฺตโนเยว สนฺติเก.
กาเรตฺวา ¶ ตสฺส สกฺการํ, วาเสสิ พหุมานยํ;
นกุลนครกณฺณิกายํ, คาเม มหินฺท โทณิเก.
อภยสฺส’นฺติเม ปุตฺโต, เทโวนามา’สิ ถามวา;
อีสกํ ปน ขฺชตฺตา, ขฺชเทโวติ ตํ วิทุํ.
มิคมํ คามวาสีหิ, สห คนฺตฺวาน โส ตทา;
มหิเส อนุพนฺธิตฺวา, มหนฺเต อุฏฺิตุฏฺิเต.
หตฺเถน ปาเท คณฺหิตฺวา, ภเมตฺวา สีสมตฺถเก;
อสุมฺห ภูมึ จุณฺเณติ, เตสํ อฏฺีนิ มาณโว.
ตํ ปวตฺตึ สุณิตฺวาว, ขฺชเทวํ มหีปติ;
วาเสสิ อาหราเปตฺวา, คามณิสฺเส’ว สนฺติเก.
จิตฺตลปพฺพตา’สนฺเน, คาเม กปิฏฺนามเก;
อุปฺปลสฺส สุโต อาสิ, ผุสฺสเทโวติ นามโก.
คนฺตฺวา สห กุมาเรหิ, วิหารํ โส กุมารโก;
โพธิยา ปูชิตํ สงฺขํ, อาทาย ธมิถามสา.
อสนีปาตสทฺโทว, สทฺโท ตสฺส มหา อหุ;
อุมฺมตฺตา วิย อาสุํ เต, ภีตา สพฺเพปิ ทารกา.
เตน โส อาสิ อุมฺมาท-ผุสฺส เทโวติ ปากโฏ;
ธนุสิปฺปํ อกาเรสิ, ตสฺส วํสาคตํ ปิตา.
สทฺทเวธิ วิชฺชุเวธี, วาลเวธี จ โส อหุ;
วาลุกาปุณฺณสกฏํ, พทฺธธมฺมสตํ ตถา.
อสโน ทุมฺพรมยํ, อฏฺโสฬสองฺคุลํ;
ตถา อโย โลหมยํ, ปฏฺฏํทิ จตุรงฺคลิ.
นิพฺเพธยติกณฺเณน, กณฺโฑ เตน วิสชฺชิโต;
ถเล อฏฺุสภํ ยาติ, ชเล ตุ อุสภํ ปน.
ตํ สุณิตฺวา มหาราชา, ปวตฺตึ ปิตุสนฺติกา;
ตมฺปิ อาณาปยิตฺวาน, คามณิมฺหิ อวาสยิ.
ตุลาธารนคาสนฺเน, วิหารวาปิ คามเก;
มตฺตกุฏุมฺพิสฺส สุโต, อหุ วสภนามโก.
ตํ ¶ สุชาตสรีรตฺตา, ลภิย วสภํ วิทุํ;
โส วีสติวสฺสุทฺเทสมฺหิ, มหากายพโล อหุ.
อาทาย โส กติปโย, ปุริเสเยว อารภิ;
เขตฺตตฺถิโก มหาวาปึ, กโรนฺโต ตํ มหพฺพโล.
ทสหิ ทฺวาทสหิ วา, วหิตพฺเพ ธุเรหิปิ;
วหนฺโต ปํสุปิณฺเฑ โส, ลหุํ วาปึ สมาปยิ.
เตน โส ปากโฏ อาสิ, ตมฺปิ อาทาย ภูมิโป;
ทตฺวา ตํ ตสฺส สกฺการํ, คามณิสฺส อทาสิ ตํ.
วสโภทกวาโรติ, กํ เขตฺตํ ปากฏํ อหุ;
เอวํ ลภิยาวสโภ, วสิ คามณิสนฺติเก.
มหาโยธานเมเตสํ, ทสนฺนมฺปิ มหิปติ;
ปุตฺตสฺส สกฺการสมํ, สกฺการํ การยิ ตทา.
อามนฺเตตฺวา มหาโยเธ, ทสาปิ จ ทิสมฺปติ;
‘‘โยเธ ทสทเส’เกโก, เอสถา’ติ อุทาหริ.
เต ตเถวา’นยุํ โยเธ, เตสมฺปาห มหีปติ;
ตสฺส โยธสหสฺสาปิ, ตเถว ปริเยสิตุํ.
ตถา เตปา’นยุํ โยเธ, เตสมฺปาหํ มหีปติ;
ปุนโยธสหสฺสสฺส, ตเถว ปริเยสิตุํ.
ตถา เตปา’นยุํ โยเธ, สพฺเพ สมฺปิณฺฑิตา ตุ เต;
เอกาทสสหสฺสานิ, โยธาสตํ ตถา ทส.
สพฺเพ เต ลทฺธสกฺการา, ภูมิปาเลน สพฺพทา;
คามณึ ราชปุตฺตํ ตํ, วสึสุ ปริวาริย.
อิติ สุจริตชาตพฺภุตํ,
สุณิย นโร มติมา สุขตฺติโก;
อกุสลปถโต ปรมฺมุโข,
กุสลปเถ’ภิรเมยฺย สพฺพทาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โยธลาโภ นาม
เตวีสติโม ปริจฺเฉโท.
จตุวีสติม ปริจฺเฉท
ทฺเวภาติกยุทฺธํ
หตฺถสฺส ¶ ถรุกมฺมสฺส, กุสโล กตุปาสโน;
โส คามณิราชสุโต, มหาคาเม วสี ตทา.
ราชา ราชสุตํ ติสฺสํ, ทีฆวาปิมฺหิ วาสยิ;
อารกฺขิตุํ ชนปทํ, สมฺปนฺน พลวาหนํ.
กุมาโร คามณิกาเล, สมฺปสฺสนฺโต พลํ สกํ;
‘‘ยุชฺฌิสฺสํ ทมิเฬหี’’ติ, ปิตุรฺโ กถาปยี.
ราชา ตํ อนุรกฺขนฺโต, ‘‘โอรคงฺคํ อลํ’’ อิติ;
วาเรสิ ยาวตติยํ, โส ตเถว กถาปยี.
ปิตา เม ปุริโส โหนฺโต, เน’วํ วกฺขติ เตนิ’ทํ;
ปิลนฺธตูติ เปเสสิ, อิตฺถาลงฺการมสฺส โส.
ราชา’ห ตสฺส กุชฺฌิตฺวา, ‘‘กโรถ เหมสงฺขลึ;
ตาย ตํ พนฺธยิสฺสามิ, นา’ฺถา รกฺขิโย หิ โส.
ปลายิตฺวาน มลยํ, กุชฺฌิตฺวา ปิตุโน อคา;
ทุฏฺตฺตาเยว ปิตริ, อาหุ ตํ ทุฏฺคามณิ.
ราชา’ถ อารภี กาตุํ, มหามงฺคลเจติยํ;
นิฏฺิเต เจติเย สงฺฆํ, สนฺนิปาตยิ ภูปติ.
ทฺวาทสา’สุํ สหสฺสานิ, ภิกฺขู จิตฺตลปพฺพตา;
ตโต ตโต ทฺวาทเสว, สหสฺสานิ สมาคมุํ.
กตฺวาน เจติยมหํ, ราชา สงฺฆสฺส สมฺมุขา;
สพฺเพ โยเธ สมาเนตฺวา, กาเรสิ สปถํ ตทา.
‘‘ปุตฺตานํ กลหฏฺานํ, น คจฺฉิสฺสาม โน’’อิติ;
อกํสุ สปถํ สพฺเพ, ตํ ยุทฺธํ เตน นาคมุํ.
จตุสฏฺิ วิหาเร โส, การาเปตฺวา มหีปติ;
ตตฺตกาเนว วสฺสานิ, ตฺวา มริตหึ ตทา.
รฺโ ¶ สรีรํ คาเหตฺวา, ฉนฺนยาเนน ราชินิ;
เนตฺวา ติสฺส มหารามํ, ตํ สงฺฆสฺส นิเวทยิ.
สุตฺวา ติสฺสกุมาโร ตํ, อาคนฺตฺวา ทีฆวาปิโต;
สรีรกิจฺจํ กาเรตฺวา, สกฺกจฺจํ ปิตุโน สยํ.
มาตรํ กณฺฑุลํ หตฺถึ, อาทิยิตฺวา มหพฺพโล;
ภาตุภยา ทีฆวาปึ, อคมาสิ ลหุํ ตโต.
ตํ ปวตฺตึ นิเวเทตุํ, ทุฏฺคามณิ สนฺติกํ;
เลขํ ทตฺวา วิสชฺเชสุํ, สจฺเจมจฺจา สมาคตา.
โส คุตฺตหาลมาคนฺตฺวา, ตตฺถ จาเร วิสชฺชิย;
มหาคามมุปคนฺตฺวา, สยํ รชฺเช’ภิเสจยิ.
มาตตฺถํ กณฺฑูลตฺถฺจ, ภาตุเลขํ วิสชฺชยิ;
อลทฺธา ยาวตติยํ, ยุทฺธาย สมุปาคมิ.
อหุ ทฺวินฺนํ มหายุทฺธํ, จูฬงฺคณิยปิฏฺิยํ;
ตตฺถ เนกสหสฺสานิ, ปตึสุ ราชิโน นรา.
ราชา จ ติสฺสามจฺโจ จ, วฬวาทีฆุตุนิกา;
ตโยเยว ปลายึสุ, กุมาโร อนุพนฺธิเต.
อุภินฺนมนฺตเร ภิกฺขู, มนฺตยึสุ มหีธรํ;
ตํ ทิสฺวา ‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺส, กมฺมํ’’ อิติ นิวตฺติ โส.
กปฺปกนฺทรนชฺชาโส, ชวมาลิติตฺถมาคโต;
ราชา’ห ติสฺสมจฺจํ ตํ, ‘‘ฉาตชฺฌตฺตา มยํ’’อิติ.
สุวณฺณสรเก ขิตฺต-ภตฺตํ นีหริตสฺส โส;
สงฺเฆ ทตฺวา ภฺุชนโต, กาเรตฺวา จตุภาคกํ.
‘‘โฆเสหิ กาล’’มิจฺจา’ห,
ติสฺโส กาลมโฆสยิ;
สุณิตฺวา ทิพฺพโสเตน,
รฺโ สกฺขาย ทายโก.
เถโร ปิยงฺคุ ทีปฏฺโ, เถรํ ตตฺถ นิโยชยิ;
ติสฺสํ กุฏุมฺพิกสุตํ, โส ตตฺถ นภสา’คมา.
ตสฺส ติสฺโส กราปตฺต-อาทายา’ทาสิ ราชิโน;
สงฺฆสฺส ภาคํ สมฺภาคํ, ราชา ปตฺเต ขิปาปยิ.
สมฺภาคํ ¶ ขิปิ ติสฺโส จ, สมฺภาคํ วฬวาปิ จ;
น อิจฺฉิตสฺสาภาคฺจ, ติสฺโส ปตฺตมฺหิ ปกฺขิปิ.
ภตฺตสฺส ปุณฺณปตฺตํ ตํ, อทาเถรสฺส ภูปติ;
อทา โคตมเถรสฺส, โส คนฺตฺวา นภสา ลหุํ.
ภิกฺขูนํ ภฺุชมานานํ, ทตฺวา อาโลปภาคโส;
ปฺจสตานํ โส เถโร, ลทฺเธหิ ตุ ตทนฺติกา.
ภาเคหิ ปตฺตํ ปูเรตฺวา, อากาเส ขิปิ ราชิโน;
ทิสฺวา’ คตํ คเหตฺวา ตํ, ติสฺโส โภชิสิ ภูปตึ.
ภฺุชิตฺวาน สยฺชาปิ, วฬวฺจ อโภชยิ;
สตฺตาหํ จุมฺพฏํ กตฺวา, ราชา ปตฺตํ วิสชฺชยิ.
คนฺตฺวาน โส มหาคามํ, สมาทาย พลํ ปุน;
สฏฺิสหสฺสํ ยุทฺธาย, คนฺตฺวา ยุชฺฌิ สภาตรา.
ราชา วฬวมารุยฺห, ติสฺโส กณฺฑูล หตฺถินํ;
ทฺเว ภาตโร สมาคฺฉุํ, ยุชฺฌมานา รเณ ตทา.
ราชา กรึ กริตฺว’นฺโต, วฬวามณฺฑลํ อกา;
ตถาปิ ฉิทฺทํ โน ทิสฺวา, ลงฺฆา เปตุํ มตึอกา.
วฬวํ ลงฺฆยิตฺวาน, หตฺถินํ ภาติโก’ปริ;
โตมรํ ขิปิ จมฺมํว, ยถา ฉิชฺชติ ปิฏฺิยํ.
อเนกานิ สหสฺสานิ, กุมารสฺส นราตหึ;
ปตึสุ ยุทฺเธ ยุชฺฌนฺตา, ภิชฺช เจว มหพฺพลํ.
‘‘อาโรหกสฺส เวกลฺลา, อิตฺถี มํ ลงฺฆยี’’อิติ;
กุทฺโธกรี ตํ จาเลนฺโต, รุกฺขเมก มุปาคมิ.
กุมาโร อารุหี รุกฺขํ, หตฺถี สามิมุปาคมิ;
ตมารุยฺห ปลายนฺตํ, กุมาโร มนุพนฺธิ โส.
ปวิสิตฺวา วิหารํ โส, มหาเถร ฆรํคโต;
นิปชฺชเหฏฺา มฺจสฺส, กุมาโร ภาตุโนภยา.
ปสารยิ มหาเถโร, จีวรํ ตตฺถ มฺจเก;
ราชา อนุปทํ คนฺตฺวา, ‘‘กุหึ ติสฺโส’’ติ ปุจฺฉถ.
‘‘มฺเจ ¶ ตตฺถ มหาราช’’, อิติ เถโร อโวจ ตํ;
เหฏฺา มฺเจติ ชานิตฺวา, ตโต นิกฺขมฺม ภูปติ.
สมนฺตโต วิหารสฺส, รกฺขํ การยิ ตํ ปน;
ปฺจกมฺหิ นิปชฺเชตฺวา, ทตฺวา อุปริ จีวรํ.
มฺจปาเทสุ คณฺหิตฺวา, จตฺตาโร ทหรา ยตี;
มตภิกฺขุนิยาเมน, กุมารํ พหิ นีหรุํ.
นียมานนฺตุ ตํ ตฺวา, อิธ มาห มหีปติ;
‘‘ติสฺส ตฺวํ กุลเทวตานํ, สีเส หุตฺวาน นิยฺยาสิ.
พลกฺกาเรน คหณํ, กุลเทเวหิ นตฺถิ เม;
คุณํ ตฺวํ กุลเทวานํ, สเรยฺยาสิ กทาจิปิ’’.
ตโตเยว มหาคามํ, อคมาสิ มหีปติ;
อาณาเปสิ จ ตตฺเถว, มาตรํ มาตุคารโว.
[วสฺสานิ อฏฺสฏฺึโส, อฏฺา ธมฺมฏฺมานโส;
อฏฺสฏฺิวิหาเร จ, การาเปสิ มหีปติ.]
นิกฺขามิโต โส ภิกฺขูหิ, ติสฺโสราช สุโต ปน;
ทีฆวาปึ ตโตเยว, อคม’ฺตโร วิย.
กุมาโร โคธคตฺตสฺส, ติสฺสเถรสฺส อาห โส;
‘‘สาปราโธ อหํ ภนฺเต, ขมาเปสฺสามิ ภาตรํ.
เวยฺยาวจฺจกรา การํ, ติสฺสํ ปฺจสตานิ จ;
ภิกฺขุนมาทิยิตฺวา โส, เถโร ราช มุปาคมิ.
ราชปุตฺตํ เปตฺวาน, เถโร โสปาน มตฺถเก;
สสงฺโฆ ปาวิสิ สทฺโธ, นิสีทาวิย ภูมิโป.
อุปานยี ยาคุอาทึ, เถโร ปตฺตํ วิเธสิโส;
‘‘กินฺติ วุตฺโต’พฺรวิ ติสฺสํ, อาทาย อคตา’’อิติ.
‘‘กุหึ โจโร’’ติ วุตฺโต จ, ิตานํ นิเวทยิ;
วิหารเทวี คนฺตฺวาน, ฉาทิยาสิ ปุตฺตก.
ราชา’ห ¶ เถรํ ‘‘าโต โว,
ทาสภาโว อิทานิ โน;
สามเณรํ เปสเยถ,
ตุมฺเห เม สตฺตวสฺสิกํ.
ชนกฺขยํ วินาเยว, กลโห น ภเวยฺย โน;
ราชา สงฺฆสฺส โทเสโส, ภํเฆ ทณฺฑํ กริสฺสติ.
เหสฺสตา’คตกิจฺจา โว,
ยาคาทึ คณฺหาถาติ โส;
ทตฺวา ตํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส,
ปกฺโกสิตฺวาน ภาตรํ.
ตตฺเถว สงฺฆมชฺฌมฺหิ, นิสินฺโน ภาตรา สห;
ภฺุชิตฺวา เอกโตเยว, ภิกฺขุ สงฺฆํ วิสชฺชยิ.
สสฺสกมฺมานิ กาเรตุํ, ติสฺสํ ตตฺเถว ปาหิณิ;
สยมฺปิ เภรึ จาเรตฺวา, สสฺสกมฺมานิ การยิ.
อิติ เวรมเนกวิกปฺปจิตํ,
สมยนฺติ พหุํ อปิ สปฺปุริสํ;
อิติ จินฺติย โกหิ นโร มติมา,
น ภเวยฺย ปเรสุ สุสนฺต มโนติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทฺเวภาติกยุทฺธํ นาม
จตุวีสติโม ปริจฺเฉโท.
ปฺจวีสติม ปริจฺเฉท
ทุฏฺคามณิ วิชโย
ทุฏฺคามณิราชา’ถ ¶ , กตฺวาน ชนสงฺคหํ;
กุนฺเต ธาตุํ นิธาเปตฺวา, สโยคฺคพลวาหโน.
คนฺตฺวา ติสฺสมหารามํ, วนฺทิตฺวา สงฺฆมพฺรวิ;
‘‘ปารคงฺคํ คมิสฺสามิ, โชเตตุํ สาสนํ อหํ.
สกฺกาตุํ ภิกฺขโว เทถ, อมฺเหหิ สหคามิโน;
มงฺคลฺเจว รกฺขา จ, ภิกฺขูนํ ทสฺสนํ หิโน.
อทาสิ ทณฺฑกมฺมตฺถํ, สงฺโฆ ปฺจสตํ ยตี;
ภิกฺขุสงฺฆตมาทาย, ตโต นิกฺขมฺม ภูปติ.
โสธาเปตฺวาน มลเย, อิธาคมนมฺชสํ;
กณฺฑุลํ หตฺถิมารุยฺห, โยเธหิ ปริวาริโต.
มหตา พลกาเยน, ยุทฺธาย อภินิกฺขมิ;
มหาคาเมน สมฺพทฺธา, เสนาคา’คุตฺตหาลกํ.
มหิยงฺคณมาคมฺม, ฉตฺตํ ทมิฬมคฺคหี;
ฆาเตตฺวา ทมิเฬ ตตฺถ, อาคนฺตฺวา อมฺพติตฺถกํ.
คงฺคา ปริขาสมฺปนฺนํ, ติตฺถมฺพทมิฬํ ปน;
ยุชฺฌํ จตูหิ มา เสหิ, กตหตฺถํ มหพฺพลํ.
มาตรํ ทสฺสยิตฺวาน, เตน เลเสน อคฺคหิ;
ตโตโอรุยฺห ทมิเฬ, สตฺตราเช มหพฺพเล.
เอกาเหเนว คณฺหิตฺวา, เขมํ กตฺวา มหพฺพโล;
พลสฺสา’ทา ธนํ เตน, เขมาราโมติ วุจฺจติ.
มหาโกฏฺนฺตเร โสพฺเภ, โทโณ ควรมคฺคหี;
หาลโกเล อิสฺสริยํ, นาฬิโสพฺภมฺหิ นาฬิกํ.
ทีฆาภยคลฺลกมฺหิ, คณฺหิ ทีฆาภยมฺปิ จ;
กจฺฉิปิฏฺเ กปิสีสํ, จตุมาเสน อคฺคหิ.
โกฏนคเร ¶ โกฏฺจ, ตโต หาลวหาณกํ;
วหิฏฺเ วหิฏฺทมิฬํ, คามณิมฺหิ จ คามณึ.
กุมฺภคามมฺหิ กุมฺภฺจ, นนฺทิคามมฺหิ นนฺทิกํ;
คณฺหิ ขาณุํ ขาณุคาเม, ทฺเว ตุ ตมฺพุณฺณเม ปน.
มาตุลํ ภาคิเนยฺยฺจ, ตมฺพอุณฺณมนามเก;
ชมฺพุจคฺคหี โสโส จ, คาโม’หุ ตํ ตทวฺหโย.
‘‘อชานิตฺวา สกํเสนํ, ฆาเตนฺติ สชนา’’ อิติ;
สุตฺวาน สจฺจกิริยํ, อกรี ตตฺถ ภูปติ.
รชฺชสุขาย วายาโม, นายํ มม กทาจิปิ;
สมฺพุทฺธ สาสนสฺเสว, ปนาย อยํ มม.
เตน สจฺเจน เมเสนา-กาโยปคตภณฺฑิกํ;
ชาลวณฺณํว โหตูติ, ตํ ตเถวตทา อหุ.
คงฺคาตีรมฺหิ ทมิฬา, สพฺเพ ฆาติตเสสกา;
วิชิตํ นครํ นาม, สรณตฺถาย ปาวิสุํ.
ผาสุเก องฺคณาเน, ขนฺธาวารํ นิเวสยิ;
ตํ ขนฺธาวาร… ีติ, นาเมนา’โหสิ ปากฏํ.
วิชิตนครคาหตฺถํ, วีมํสนฺโต นราธิโป;
ทิสฺวา’ยนฺตํ นนฺทิมิตฺตํ, วิสชฺชาเปสิ กณฺฑุลํ.
คณฺหิตุํ อาคตํ หตฺถึ, นนฺทีมิตฺโต กเรหิตํ;
อุโภ ทนฺเต ปีฬยิตฺวา, อุกฺกุฏิกํ นิสีทยิ.
หตฺถินา นนฺทิมิตฺโต ตุ, ยสฺมา ยตฺถ อยุชฺฌิ โส;
ตสฺมา ตตฺถ ตโต คาโม, หตฺถิโปโรติ วุจฺจติ.
วีมํสิตฺวา อุโภ ราชา, วิชิตํ นครํ อคา;
โยธานํ ทกฺขิณทฺวาเร, สงฺคาโม อาสิ ภึสโน.
ปุรตฺถิมมฺหิ ทฺวารมฺหิ, โส เวฬุสุมโน ปน;
อเนก สงฺเข ทมิเฬ, อสฺสารุฬฺเห อฆาตยิ.
ทฺวารํ ถเกสุํ ทมิฬา, ราชา โยเธ วิสชฺชยิ;
กณฺณุโล นนฺทิมิตฺโต จ, สุรนิมิโล จ ทกฺขิเณ.
มหาโสโณ ¶ จ โคฏฺโ จ,
เถร ปุตฺโต จ เต ตโย;
ทฺวาเรสุ ตีสุ กมฺมานิ,
อิตเรสุ ตทา กรุํ.
นครํ ตํ ติปริขํ, อุจฺจปาการ โคปิตํ;
อโยกมฺมกตทฺวารํ, อรีหิ ทุปฺปธํสิยํ.
ชาณูหิ ตฺวา ทาาหิ, ภินฺทิตฺวาน สิลายุธา;
อิฏฺกา เจว หตฺถิ โส, อโยทฺวารมุปาคมิ.
โคปุรฏฺา ตุ ทมิฬา, ขิปึสุ วิวิธา’ยุเธ;
ปกฺกํ อโยคุฬฺเจว, กถิกฺจ สิเลสิกํ.
ปิฏฺึ ขิตฺเต สิเลสมฺหิ, ธูปายนฺเต’ถ กณฺฑุโล;
เวทนฏฺโฏ’ทกานํ, คนฺตฺวาน ตตฺถ โอคหี.
น อิทํ สุราปาณํ เต, อโยทฺวาร วิฆาฏนํ;
คจฺฉ ทฺวารํ วิฆาเฏหิ, อิจฺจาหโคฏฺยิมฺพโร.
โส มานํ ชนยิตฺวาน, โกฺจํ กตฺวา คชุตฺตโม;
อุทกา อุฏฺหิตฺวาน, ถเล อฏฺาสิ ทปฺปวา.
หตฺถิวชฺเช วิโยเชตฺวา, สิเลสํ โอสธํ อกา;
ราชา อารุยฺห หตฺถึ ตํ, กุมฺเภ ผุสิยปาณินา.
‘‘ลํกาทีปมฺหิ สกเล, รชฺชํ เต ตาต กณฺฑุล;
ทมฺมี’’ติ ตํ โตสยิตฺวา, โภเชตฺวา วรโภชนํ.
เวยิตฺวา สาฏเกน, การยิตฺวา สุวมฺมิตํ;
สตฺตคุณํ มาหิสจมฺมํ, พนฺเธตฺวา จมฺมปิฏฺิยํ.
ตสฺโส’ ปริเตลจมฺมํ, ทาเปตฺวา ตํ วิสชฺชยิ;
อสนีวิย คชฺชนฺโต, โส คเหตฺวา’ปทฺทเว สห.
ปทรํ วิชฺฌิ ทาาหิ, อุมฺมารํ ปทสา’หนิ;
สทฺธารพาหํ ตํ ทฺวารํ, ภูมิยํ สรวํ ปติ.
โคปุเร ทพฺพสมฺภารํ, ปตนฺตํ หตฺติปิฏฺิยํ;
พาหาหิ ปริหริตฺวาน, นนฺทีมิตฺโต ปวฏฺฏยิ.
ทิสฺวาน ¶ ตสฺส กิริยํ, กณฺฑุโล ตุฏฺมานโส;
ทาาปีนเวรํ ตํ, ฉฑฺเฒสิ ปมํ กตํ.
อตฺถโน ปิฏฺิโตเยว, ปเวสตฺถาย กณฺฑุโล;
นิวตฺติตฺวาน โอโลกิ, โยธํ ตตฺถ คชุตฺตโม.
‘‘หตฺถินากตมคฺเคน, นปฺปเวกฺขามหํ’’อิติ;
นนฺทีมิตฺโต วิจินฺเตตฺวา, ปาการํ หนิ พาหุนา.
โส อฏฺารสหตฺถุจฺโจ, ปติอฏฺุสโภ กิร;
โอโลกิ สุรนิมลํ, อนิจฺฉํ โสปิ ตํ ปถํ.
ลงฺฆยิตฺวาน ปาการํ,
นครพฺภนฺตเร ปติ;
ภินฺทิตฺวา ทฺวารเมเกกํ,
โคฏฺโ โสโณว ปาวิสิ.
หตฺตี คเหตฺวา รถจกฺกํ, มิตฺโต สกฏปฺชรํ;
นาฬิเกรตรุํ โคฏฺโ, นิมฺมโล ขคฺคมุตฺตมํ.
ตาลรุกฺขํ มหาโสโณ, เถรปุตฺโต มหาคทํ;
วิสุํ วิสุํ วีถิคตา, ทมิเฬ ตตฺถ จุณฺณยุํ.
วิชิตํ นครํ เภตฺวา, จตุมาเสน ขตฺติโย;
ตโถ คิริลกํ คนฺตฺวา, คิริยํ ทมิฬํ หนิ.
คนฺตฺวา มเหลนครํ, ติมหาปริขํ ตโต;
กทมฺพ ปุปฺผวลฺลีหิ, สมนฺตา ปริวาริตํ.
เอกทฺวารํ ทุปฺปเวสํ, จตุมาเส วสํ ตหึ;
คณฺหิ มเหลราชานํ, มนฺตยุทฺเธน ภูมิโป.
ตโต’นุราธนครํ, อาคจฺฉนฺโต มหีปติ;
ขนฺธาวารํ นิเวเสสิ, ปริโตกาสปพฺพตํ.
มาสมฺหิ เชฏฺมูลมฺหิ, ตฬากํ ตตฺถ การิย;
ชลํ กีฬิ ตหึ คาโม, โปโสนนครวฺหโย.
ตํ ¶ ยุทฺธายาคตํ สุตฺวา, ราชานํ ทุฏฺคามณึ;
อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา, เอฬาโร อาห ภูมิโป.
‘‘โส ราชา จ สยํโยโธ,
โยธา จสฺส มหูกิร;
อมจฺโจ กินฺนุ กาตพฺพํ,
กินฺติ มฺนฺติ โน อิเม.
ทีฆชตฺตุปฺปภุตโย, โยธา เอฬารราชิโน;
‘‘สุเว ยุทฺธํ กริสฺสามิ’’, อิติ เต นิจฺฉยํ กรุํ.
ทุฏฺคามณิราชาปิ, มนฺเตตฺวา มาตุยา สห;
ตสฺสา มเตน กาเรสิ, ทฺวตฺตึส พลโกฏฺเก.
ราชจฺฉตฺตธเร ตตฺถ, เปสิ ราชรูปเก;
อพฺภนฺตเร โกฏฺเก ตุ, สยํ อฏฺาสิ ภูปติ.
เอฬารราชา สนฺนทฺโธ, มหาปพฺพต หตฺถินํ;
อารุยฺห อคมา ตตฺถ, สโยคฺค พลวาหโน.
สงฺคาเม วตฺตมานมฺหิ, ทีฆชตฺตุ มหพฺพโล;
อาทาย ขคฺคผลกํ, ยุชฺฌมาโน ภยานโก.
หตฺเถ อฏฺรสุ’คฺคนฺตฺวา, นภํ ตํ ราชรูปกํ;
ฉินฺทิตฺวา อสินา ภินฺทิ, ปมํ พลโกฏฺกํ.
เอวํ เสเสปิ ภินฺทิตฺวา, มลโกฏฺเ มหพฺพโล;
ิตํ คามณิราเชน, พลโกฏฺมุปาคมิ.
โยโธ โส สุรนิมโล, คจฺฉนฺตํ ราชิโน’ปริ;
สาเวตฺวา อตฺตโน นามํ, ตมกฺโกสิ มหพฺพโล.
อิตโร ‘‘ตํ วธิสฺส’’นฺติ, กุทฺโธ อากาสมุคฺคมิ;
อิตโร โอตรนฺตสฺส, ผลกํ อุปนามยิ.
‘‘ฉินฺทา เมตํ สผลกํ’’, อิติ จินฺติย โส ปน;
ผลกํ หนิ ขคฺเคน, ตํ มฺุจิยิ’ ตโรสยิ.
กปฺเปนฺโต มุตฺตผลกํ, ทีฆชตฺตุ ตหึ ปติ;
อุฏฺาย สูรนิมิโล, ปติตํ สตฺติยา’หนิ.
สงฺขํ ¶ ธมิ ผุสฺสเทโว, เสนา ภิชฺชิตฺถ ทามิฬิ;
เอฬโรปิ นิวตฺติตฺถ, ฆาเตสุํ ทมิเฬ พหู.
ตตฺถ วาปิ ชลํ อาสิ, หตานํ โลหิตา วิลํ;
ตสฺมา กุลตฺถวา ปีติ, นามโต วิสฺสุตํ อหุ.
จราเปตฺวา ตหึ เภรึ, ทุฏฺคามณิ ภูปติ;
‘‘น หนิสฺสตุ เอฬารํ, มํมฺุจิย ปโร’’อิติ.
สนฺนทฺโธ สยมารุยฺห, สนฺนทฺธํ กณฺฑุลํ กรึ;
เอฬารํ อนุพนฺธนฺโต, ทกฺขิณทฺวารมาคมิ.
ปุรทกฺขิณทฺวารมฺหิ, อุโภ ยุชฺฌึสุ ภูมิปา;
โตมรํ ขิปิ เอฬาโร, คามณิ ตมวฺจยิ.
วิชฺฌาเปสิ จ ทนฺเตหิ, ตํ หตฺถึ สกหตฺถินา;
โตมรํ ขิปิ เอฬารํ, สหตฺถิ ตตฺถ โส ปติ.
ตโต วิชิตสงฺคาโม, สโยคฺคพลวาหโน;
ลํกํ เอกาตปตฺตํ โส, กตฺวาน ปาวิสิ ปุรํ.
ปุรมฺหิ เภรึ จาเรตฺวา, สมนฺตา โยชเน ชเน;
สนฺนิปาติย กาเรสิ, ปูชํ เอฬารราชิโน.
ตํ เทหปติตาเน, กูฏาคาเรน ฌาปยิ;
เจติยํ ตตฺถ กาเรสิ, ปริหารมทาสิ จ.
อชฺชาปิ ลํกาปติโน, ตํ ปเทสสมีปคา;
เตเนว ปริหาเรน, น วาทาเปนฺติ ตูริยํ.
เอวํ ทฺวตฺตึส ทมิฬ, ราชาโน ทุฏฺคามณิ;
คณฺหิตฺวา เอกจฺฉตฺเตน, ลํการชฺชมกาสิ โส.
วิชิเต นคเร ภินฺเน, โยโธ โส ทีฆชตฺตุโก;
เอฬารสฺส นิเวเทตฺวา, ภาคิเนยฺยสฺส โยธตํ.
ตสฺส หลฺลุก นามสฺส, ภาคิเนยฺยสฺส อตฺตโน;
เปสยี จาคมตฺถาย, ตสฺส สุตฺวาน หลฺลุโก.
เอฬารทฑฺฒทิวสา, สตฺตเม ทิวเส อิธ;
ปุริสานํ สหสฺเสหิ, สฏฺิยา สห โอตริ.
โอติณฺโณ โส สุณิตฺวาปิ, ปตนํ ตสฺส ราชิโน;
‘‘ยุชฺฌิสฺสามี’’ติ ลชฺชาย, มหาติตฺถํ อิธาคมา.
ขนฺธาวารํ ¶ นิเวเสสิ, คาเม โกฬมฺพหาลเก;
ราชา ตสฺสา’คมํ สุตฺวา, ยุทฺธาย อภินิกฺขมิ.
ยุทฺธสนฺนห สนฺนทฺโธ, หตฺถิมารุยฺห กณฺฑุลํ;
หตฺถสฺส รถโย เธหิ, ปนฺตีหิ จ อนุนโก.
อุมฺมาทผุสฺโส เทโว โส, ทีเป อคฺคธนุคฺคโห;
ทสฑฺฒายุธสนทฺโธ, เสสโยธา จ อนฺวคุํ.
ปวตฺเต ตุมูเล ยุทฺเธ, สนฺนทฺโธ ภลฺลุโก ตหึ;
ราชาภิมุข มายาสิ, นาคราชา ตุ กณฺฑุโล.
ตํ เวคมนฺทิภาวตฺถํ, ปจฺโจสกฺกิ สนึ สนึ;
เสนาปิ สทฺธึ เตเนว, ปจฺโจสกฺกิ สนึ สนึ.
ราชาห ‘‘ปุพฺเพ ยุทฺเธสุ, อฏฺวีสติยา อยํ;
น ปจฺโจสกฺกิ กึ เอตํ, ผุสฺสเทวา’’ติ อาห โส.
ชโย โน ปรโม เทว, ชยภูมิ มยํ คโช;
ปจฺโจสกฺกติ เปกฺขนฺโต, ชยานมฺหิ สฺสติ.
นาโค’ถ ปจฺโจสกฺกิตฺวา, ผุสฺสเทวสฺส ปสฺสโต;
มหาวิหารสีมนฺเต, อฏฺาสิ สุปฺปติฏฺิโต.
ตตฺรฏฺิโต นาคราชา, ภลฺลุโก ทมิโฬ ตหึ;
ราชาภิมุขมาคนฺตฺวา, อุปฺปณฺเฑสิ มหีปติ.
มุขํ ปิธาย ขคฺเคน, ราชา อกฺโกสิ ตํ ปน;
‘‘รฺโ มุขมฺหิ ปาเตมิ’’, อิติ กณฺฑฺจ โส ขิปิ.
อาหจฺจ โส ขคฺคตลํ, กณฺโฑ ปปติ ภูมิยํ;
‘‘มุเข วิทฺโธ’’ติ สฺาย, อุกฺกฏฺึ ภลฺลุโก อกา.
รฺโ ปจฺฉา นิสินฺโน โภ, ผุสฺสเทโว มหพฺพโล;
กณฺฑ ขิปิมุเข ตสฺส, ฆฏฺเฏนฺโต ราชกุณฺฑลํ.
ราชานํ ปาทโต กตฺวา, ปตมานสฺส ตสฺส ตุ;
ขิปิตฺวา อปรํ กณฺฑํ, วิชฺฌิตฺวา ตสฺส ชณฺฑุกํ.
ราชานํ สีสโต กตฺวา, ปาเตสี ลหุหตฺถโก;
ภลฺลุเก ปติเต ตสฺมึ, ชยนาโท ปวตฺตถ.
ผุสฺสเทโว ¶ ตหึเยว, าเปตุํ โทส มตฺตโน;
กณฺฑวลฺลึ สกํ เฉตฺวา, ปสตํ โลหิตํ สยํ.
รธฺา ทสฺเสสิ ตํ ทิสฺวา, ราชา ตํ ปุจฺฉิ‘‘กึ’’อิติ;
ราช ทณฺโฑ กโต เมติ, โส อโวจ มหีปติ.
โกโธ โทโสติ วุตฺโตว,
อาห กุณฺฑล ฆฏฺฏนํ;
อโทสํ โทสมฺาย,
กิเมตํ กริ ภาติก.
อิติ วตฺวา มหาราชา, กตฺุ อิธ มาห จ;
‘‘กณฺฑานุจฺฉวิโก ตุยฺหํ, สกฺกาโร เหสฺสเต มหา.
ฆาเตตฺวา ทมิเฬ สพฺเพ, ราชา ลทฺธชโย กโต;
ปาสาท ตลมารุยฺห, สีหาสนคโต ตหึ.
นาฏกามจฺจ มชฺฌมฺหิ, ผุสฺสเทวสฺส ตํ สรํ;
อาณาเปตฺวา ปาเปตฺวา, ปุํเขน อุชุกํ ตเล.
กหาปเณหิ กณฺฑํ ตํ, อาสิตฺเต’ยุ ปรูปริ;
ฉาทาเปตฺวา ทาเปสิ, ผุสฺสเทวสฺส ตํ ขเณ.
นรินฺทปาสาทตเล, นรินฺโทถ อลงฺกเต;
สุคนฺธทีปุชฺชลิเต, นานาคนฺธสมายุเต.
นาฏก ชนโยเคน, อจฺฉราหิ จ ภูสิเต;
อนคฺฆตฺถรณตฺถิณฺเณ, มุทุเก สยเน สุเภ.
สยิโต สิริสมฺปตฺตึ, มหตึ อปิเปกฺขิย;
กตํ อกฺโขภิณิฆาตํ, สรนฺโต น สุขํ ลภิ.
ยิยงฺคุทีเป อรหนฺโต, ตฺวา ตํ ตสฺสตกฺกิตํ;
อฏฺา’รหนฺเต ปาเหสุํ, ตมสฺสาเสตุมิสฺสรํ.
อาคมฺม เต มชฺฌายาเม, ราช ทฺวารมฺหิ โอตรุํ;
นิเวทิ ตพฺภาคมนา, ปาสาท ตเลมารุหุํ.
วนฺทิตฺวา ¶ เต มหาราช, นิสีทาปิย อาสเน;
กตฺวา วิวิธสกฺการํ, ปุจฺฉิ อาคตการณํ.
ปิยงฺคุทีเป สงฺเฆน, เปสิตํ มนุชาธิป;
ตมสฺสา สยิตุํ อมฺเห, อิติ ราชา ปุนา’หเต.
‘‘กถํ นุ ภนฺเต อสฺสาโส, มม เหสฺสติ เยน เม;
อกฺโขภิณิมหาเสน, ฆาโต การาปิโต’’อิติ.
‘‘สคฺคมคฺคนฺตราโย จ, นตฺถิ เต เตน กมฺมุนา;
ทียฑฺฒมนุชา เจ’ตฺถ, ฆาติตา มนุชาธิป.
สรเณสุ ิโต เอโก, ปฺจสีเลปิ จา’ปโร;
มิจฺฉาทิฏฺิ จ ทุสฺสีโล, เสสา ปสุสมามตา.
โชตยิสฺสสิ เจว ตฺวํ, พหุธา พุทฺธสาสนํ;
มโนวิเลขํ ตสฺมา ตฺวํ, วิโนทย นริสฺสร.
อิติ วุตฺโต มหาราชา, เตหิ อสฺสาสมาคโต;
วนฺทิตฺวา เต วิสชฺเชตฺวา, สยิโต ปุน จินฺตยิ.
วินา สงฺเฆน อาหารํ, มาภฺุเชถ กทาจิปิ’’;
อิติ มาตาปิตา’หาเร, สปึสุ ทหเร’ วโน.
อทตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส, ภุตฺตํ อตฺถิ นุโข อิติ;
อทฺทส ปาตราสมฺหิ, เอกํ มริจวฏฺฏิกํ.
สงฺฆสฺส อฏฺเปตฺวาว ปริภุตฺตํ สตึ วินา;
ตทตฺถํ ทณฺฑกมฺมํ เม, กตฺตพฺพนฺติ จ จินฺตยิ.
เอเต เตเนกโกฏิ อิธ มนุชคเณ ฆาติเต จินฺตยิตฺวา,
กามานํ เหตุ เอตํ มนสิ จ กยิรา สาธุ อาทีนวํ ตํ;
สพฺเพสํ ฆาตนึ ตํ มนสิ จ กยิรา’ นิจฺจตํ สาธุ สาธุ,
เอวํ ทุกฺขา ปโมกฺขํ สุภคติ มหวา ปาปุเณยฺยา’จีเรนาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทุฏฺคามณิวิชโย นาม
ปฺจวีสติโม ปริจฺเฉโท.
ฉพฺพีสติม ปริจฺเฉท
มริจวฏฺฏิกวิหารมโห
เอกจฺฉตฺตํ ¶ กริตฺวาน, ลํการชฺชํ มหายโส;
นานนฺตรํ สํวิทหิ, โยธานํ โส ยถารหํ.
เถรปุตฺตาภโย โยโธ, ทิยฺยมานํ น อิจฺฉิตํ;
ปุจฺฉิโตว กิมตฺถนฺติ, ยุทฺธมตฺถีติ อพฺรวิ.
เอกรชฺเช กเต ยุทฺธํ, กินามตฺตีติ ปุจฺฉิโต;
ยุทฺธํ กิเลส โจเรหิ, กริสฺสามิ สุทุชฺชยํ.
อิจฺเจว มาห ตํ ราชา, ปุนปฺปุนํ นิเสธยิ;
ปุนปฺปุนํ โสยาจิตฺวา, รฺโนฺุาย ปพฺพชิ.
ปพฺพชิตฺวา จ กาเลน, อรหตฺตมปาปุณิ;
ปฺจขีณาสวสต-ปริวาเอรา อโหสิ จ.
ฉตฺตมงฺคล สตฺตาเห, คเต คตภโย’ ภโย;
ราชา กตา ภิเสโกว, มหตา วิภเวน โส.
ติสฺสวาปิ’มคา กีฬ-วิธินา สมลงฺก ตํ;
กีฬิตุํ อภิสิตฺตานํ, จาริตฺตฺจา นุรกฺขิตุํ.
รฺโ ปริจฺฉทํ สพฺพํ, อุปายนสตานิ จ;
มริจวฏฺฏิวิหารสฺส, านมฺหิ ปยึสุ จ.
ตตฺเถว ถูปานมฺหิ, สธาตุํ กุนฺตมุตฺตมํ;
เปสุํ กุนฺตธรกา, อุชุกํ ราชมานุสา.
สโหโรโธ มหาราชา, กีฬิตฺวา สลิเล ทิวา;
สายมาหํ คมิสฺสาม, กุนฺตํ วฑฺเฒถ โภ’’อิติ.
จาเลตุํ ตํ น สกฺขึสุ, กุนฺตํ ราชาธิการิกา;
คนฺธามาลาหิ ปูเชสุํ, ราชเสนาสมาคตา.
ราชา ¶ มหนฺตํ อจฺเฉรํ, ทิสฺวา ตํ หฏฺมานโส;
วิธาย ตตฺถ อารกฺขํ, ปวิสิตฺวา ปุรํ ตโต.
กุนฺตํ ปริกฺขิปาเปตฺวา, เจติยํ ตตฺถ การยิ;
ถูปํ ปริกฺขิปาเปตฺวา, วิหารฺจ อการยิ.
ตีหิ วสฺเสหิ นิาสิ, วิหาโร โส นริสฺสโร;
สงฺฆํ สสนฺนิปาเตสิ, วิหรมหาการณา.
ภิกฺขุนํ สตสหสฺสานิ, ตทา ภิกฺขุนิโย ปน;
นวุติ จ สหสฺสานิ, อภวึสุ สมาคตา.
ตสฺมึ สมาคเม สงฺฆํ, อิทมาก มหีปติ;
‘‘สงฺฆํ ภนฺเต วิสริตฺวา, ภฺุชึ มริจวฏฺฏิกํ.
หสฺเส’ตํ ทณฺฑกมฺมํ เม, ภวตูติ อการยิ;
สเจติยํ มริจวฏฺฏิ-วิหารํ สุมโนหรํ.
ปติคฺคณฺหาตุ ตํ สงฺโฆ, อิติ โส ทกฺขิโณทกํ;
ปาติตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส, วิหารํ สุมโน อทา.
วิหาเร ตํ สมนฺตาปิ, มหนฺตํ มณฺฑปํ สุภํ;
กาเรตฺวา ตตฺถ สงฺฆสฺส, มหาทานํ ปวตฺตยิ.
ปาเท ปติฏฺาเปตฺวาปิ,
ชเล อภยวาปิยา;
กโต โส มณฺฑโป อาสิ,
เสโส กาเส กถาวกา.
สตฺตาหํ อนฺนปานาทึ, ทตฺวาน มนุชาธิโป;
อทา สามณกํ สพฺพํ, ปริกฺขารํ มหารหํ.
อหุ สตสหสฺสคฺโฆ, ปริกฺขาโร ส อาทิโก;
อนฺเต สหสฺสคฺฆนโก, สพฺพ สงฺโฆ จ ตํลภิ.
ยุทฺเธ ทาเน จ สูเรน, สูรินา รตนตฺตเย;
ปสนฺนามลจิตฺเตน, สาสนุโชต นตฺถินา.
รฺา ¶ กตฺุนา เตน, ถูปการาปนาทิโต;
วิหาร มหนนฺตานิ, ปูเชตุํ รตนตฺตยํ.
ปริจฺจตฺตธนาเน’ตฺถ, อนคฺฆานิ วิมฺุจิย;
เสสานิ โหนฺติ เอกาย, อูนวีสติโกฏิโย.
โตคา ทสทฺธวิธ โทสวิทูสิตาปิ,
ปฺาวิเสส สหิเตหิ ชเนหิ ปตฺตา;
โหนฺเตว ปฺจคุณโยค คหิตสารํ,
อิจฺจสฺส สารคหเณ มติมายเตยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มริจวฏฺฏิกวิหารมโหนาม
ฉพฺพีสติโม ปริจฺเฉโท.
สตฺตวีสติม ปริจฺเฉท
โลหปาสาทมโห
ตโต ราชา วิจินฺเตสิ, วิสฺสุตํ สุสฺสุตํ สุตํ;
มหาปฺโ สทา ปฺุโ, ปฺาย กตนิจฺฉโย.
‘‘ทีปปฺปสาทโก เถโร, ราชิโน อยฺยกสฺส เม;
เอวํ กิราหนตฺตา เต, ทุฏฺคามณิภูปติ.
มหาปฺุโ มหาถูปํ, โสณฺณมาลึ มโนรมํ;
วีสํหตฺถสตํ อุจฺจํ, กาเรสฺสติ อนาคเต.
ปุโน อุโปสถาคารํ, นานารตนมณฺฑิตํ;
นวภูมํ กริตฺวาน, โลหปาสาท เมว จ.
อิติ จินฺติย ภูมินฺโท, ลิขิตฺเววํ ปาปิตํ;
เปกฺขาเปนฺโต ราชเคเห, ิตํ เอว กรณฺฑเก.
โสวณฺณปฏฺฏํ ลทฺธาน, เลขํ ตตฺถ อวาจยิ;
‘‘จตฺตาลีสสตํ วสฺสํ, อติกฺกมฺม อนาคเต.
กากวณฺณสุโต ¶ ทุฏฺ-คามณิมนุชาธิโป;
อิทฺจิทฺจ เอวฺจ, กาเรสฺสตี’’ติ วาจิตํ.
สุตฺวา หฏฺโ อุทาเนตฺวา, อปฺโปฏฺเสิ มหีปติ;
ตโต ปาโต’ว คนฺตฺวาน, มหาเมฆวนํ สุภํ.
สนฺนิปาตํ การยิตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆสฺส อพฺรวิ;
‘‘วิมานตุลฺยํ ปาสาทํ, การยิสฺสามิ โว อหํ.
ทิพฺพํ วิมานํ เปเสตฺวา, ตทา เลขํ อทาถ เม’’;
ภิกฺขุสงฺโฆ วิสชฺเชสิ, อฏฺ ขีณาสเว ตหึ.
กสฺสปมุนิโน กาเล, อโสโก นาม พฺราหฺมโณ;
อฏฺ สลากภตฺตานิ, สงฺฆสฺส ปริณามิย.
ภรณึ นาม ทาสึ โส, ‘‘นิจฺจํ เทหี’’ติ อพฺรวิ;
ทตฺวา สา ตานิ สกฺกจฺจํ, ยาวชีวํ ตโต จุตา.
อากาสฏฺวิมานมฺหิ, นิพฺพตฺติรุจิเร สุเภ;
อจฺฉรานํ สหสฺเสน, สทา’สิ ปริวาริตา.
ตสฺสา รตนปาสาโท, ทฺวาทสโยชนุคฺคโต;
โยชนานํ ปริกฺเขโป, จตฺตาลีสฺจ อฏฺ จ.
กูฏาคารสหสฺเสน, มณฺฑิโต นวภูมิโก;
สหสฺสคพฺภสมฺปนฺโน, ราชมาโน จตุมฺมุโข.
สหสฺสสงฺขสํวุตฺติ, สีหปฺชร เนตฺตวา;
สกิงฺกณิกชาลาย, สชฺชิโต เวทิกาย จ.
อมฺพลฏฺิกปาสาโท, ตสฺส มชฺเฌ ิโต อหุ;
สนฺตมโต ทิสฺสมาโน, ปคฺคหิตธชากุโล.
ตาวตึสฺจ คจฺฉนฺตา, ทิสฺวา เถรํ ตเมว เต;
หิงฺคุเลน ตทา เลขํ, เลขยิตฺวา ปเฏ ตโต.
นิวตฺติตฺวาน อาคนฺตฺวา, ปฏํ สงฺฆสฺส ทสฺสยุํ;
สงฺโฆ ปฏํ คเหตฺวา ตํ, ปาเหสิ ราชสนฺติกํ.
ตํ ¶ ทิสฺวา สุมโน ราชา, อาคมฺมาราม มุตฺตมํ;
อาเลขตุลฺยํ กาเรสิ, โลหปาสาท มุตฺตมํ.
กมฺมารมฺภนกาเลว, จตุทฺวารมฺหิ โภควา;
อฏฺสตสหสฺสานิ, หิรฺานิ ปาปยิ.
ปุฏสหสฺส วตฺถานิ, ทฺวาเร ทฺวาเร ปาปยิ;
คุฬ เตลสกฺขรมธุ-ปุรา จาเนก จาฏิโย.
‘‘อมูลกกมฺม เมตฺถ, น กาตพฺพ’’นฺติ ภาสิย;
อคฺฆาเปตฺวา กตํ กมฺมํ, เตสํ มูลมทาปยิ.
หตฺถสตํ หตฺถสตํ, อาสิ เอเกก ปสฺสโต;
อุจฺจโต ตตฺตโกเยว, ปาสาโท หิ จตุมฺมุโข.
ตสฺมึ ปาสาท เสฏฺสฺมึ, อเหสุํ นวภูมิโย;
เอเกกิสฺสา ภูมิยา จ, กูฏาคารสตานิ จ.
กูฏาคารานิ สพฺพานิ, สชฺฌุนา ขจิตา น’ยุํ;
ปวาลเวทิกา เตสํ, นานารตน ภูสิตา.
นานารตน จิตฺตานิ, ตาสํ ปทุมกานิ จ;
สชฺฌกึกิณิกาปนฺติ-ปริกฺขิตฺตาว ตา อหุ.
สหสฺสํ ตตฺถ ปาสาโท, คพฺภา อาสุํ สุสงฺขตา;
นานารตน ขจิตา, สีหปฺชรเนตฺตวา.
นาริวาหนยานนฺตุ, สุตฺวา เวสฺสวณสฺส โส;
ตทา การมกาเรสิ, มชฺเฌ รตนมณฺฑปํ.
สีหพฺยคฺฆาทิรูเปหิ, เทวตา รูปเกหิ จ;
อหุ รตนมโยเห’ส, ถมฺเภหิ จ วิภูสิโต.
มุตฺตาชาลปริกฺเขโป, มณฺฑปนฺเต สมนฺตโต;
ปวาลเวทิกา เจตฺถ, ปุพฺเพ วุตฺตวิธา อหุ.
สตฺตรตน จิตฺตสฺส, เวมชฺเฌ มณฺฑปสฺส ตุ;
รุจิโร ทนฺตปลฺลงฺโก, รมฺโม ผลิกสนฺถโร.
ทนฺตมยาปสฺสเย’ตฺถ, สุวณฺณมย สูริโย;
สชฺฌุมเย จนฺทิมา จ, ตารา จ มุตฺตกา มยา.
นานารตน ¶ ปทุมานิ, ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ;
ชาตกานิ จ ตตฺเถว, อาสุํ โสณฺณลตนฺตเร.
มหคฺฆปจฺจตฺถรเณ, ปลฺลงฺเก’ติ มโนรเม;
มโนหรา’สิฏฺปิตา, รุจิรํ ทนฺตพีชนี.
ปวาลปาทุกา ตตฺถ, ผลิกมฺหิ ปติฏฺิตา;
เสตจฺฉตฺตํ สชฺฌุทณฺฑํ, ปลฺลงฺโก’ปริโสภถ.
สตฺตรตน มยาเนตฺถ, อฏฺมงฺคลิกานิ จ;
จตุปฺปทานํ ปนฺตี จ, มณิมุตฺตนฺตรา อหุํ.
รชตานฺจ ฆณฺฏานํ, ปนฺตี ภตฺตนฺตลมฺพิตา;
ปาสาทฉตฺตปลฺลงฺก-มณฺฑปา’สุํ อนคฺฆิกา.
มหคฺฆ ปฺปาเปสิ, มฺจปีํ ยถารหํ;
ตเถว ภูมตฺถรณํ, กมฺพลฺจ มหารหํ.
อาจาม กุมฺภิโสวณฺณา, อุลุงฺโก จ อหุ ตหึ;
ปาสาท ปริโภเคสุ, เสเสสุ จ กถา’ วกา.
จารุปาการ ปริวาโร,
โส จตุทฺวารโกฏฺโก;
ปาสาโท’ลงฺกโต โสภิ,
ตาวตึส สภา วิย.
ตมฺพ โลหิฏฺกาเห’โส,
ปาสาโท ฉาทิโต อหุ;
โลห ปาสาท โวหาโร,
เตน ตสฺส อชายถ.
นฏฺิเต โลหปาสาเท, โส สงฺฆํ สนฺนิปาตยิ;
ราชา สงฺโฆ สนฺนิปติ, มริจวฏฺฏิมเห วิย.
ปุถุชฺชนา’ว อฏฺํสุ, ภิกฺขู ปมภูมิยํ;
เตปิฏกา ทุติยาย, โสตาปนฺนาทโย ปน.
เอเก ¶ เกเยว อฏฺํสุ, ตติยาทีสุ ภูมิสุ;
อรหนฺโต จ อฏฺํสุ, อุทฺธํ จตูสุ ภูมิสุ.
สงฺฆสฺส ทตฺวา ปาสาทํ, ทกฺขิณมฺพุปุรสฺสรํ;
ราชา’ทตฺถ มหาทานํ, สตฺตาหํ ปุพฺพกํ ปิย.
ปาสาท มหจตฺตานิ, มหาจาเคน ราชินา;
อนคฺฆานิ เปตฺวาน, อเหสุํ ตึสโกฏิโย.
นิสฺสาเร ธนนิจเย วิเสสสารํ,
เย ทานํ ปริคณยนฺติ สาธุปฺา;
เต ทานํ วิปุลมเปต จิตฺตสงฺคา,
สตฺตานํ หิตปรมา ททนฺติ เอวํติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โลกหปาสาทมโห นาม
สตฺตวีสติโม ปริจฺเฉโท.
อฏฺวีสติม ปริจฺเฉท
มหา ถูปสาธน ลาโภ
ตโต สตสหสฺสํ โส, วิสฺสชฺเชตฺวา มหีปติ;
การาเปสิ มหาโพธิ-ปูชํ สุฬารมุตฺตมํ.
ตโต ปุรํ ปวิสินฺโต, ถูปาเน นิเวสิตํ;
ปสฺสิตฺวาน สีลายูปํ, สริตฺวา ปุพฺพกํ สุตึ.
‘‘กาเรสฺสามิ มหาถูปํ’’, อิติ หฏฺโ มหาตลํ;
อารุยฺห รตฺตึ ภฺุชิตฺวา, สยิโต อิติ จินฺตยิ.
‘‘ทมิเฬ ¶ มทฺทมาเนน, โลโก’ยํ ปีฬิโต มยา;
น สกฺกา พลิมุทฺธตฺตุํ, ตํ วชฺชิย พลึ อหํ.
การยนฺโต มหาถูปํ, กตํ ธมฺเมน อิฏฺิกา;
อุปฺปาเทสฺสามิ ‘‘อิจฺเจวํ, จินฺตยนฺตสฺส จินฺติตํ.
ฉตฺตมฺหิ เทวตาชานี, ตโต โกลาหลํ อหุ;
เทเวสุ ตฺวา ตํ สกฺโก, วิสฺสกมฺมาน มพฺรวิ.
‘‘อิฏฺกตฺตํ เจติยสฺส, ราชา จินฺเตสิ คามณิ;
คนฺตฺวา ปุรา โยชนมฺหิ, คมฺภีร นที ยนฺติเก.
มาเปหิ อิฏฺิกา ตตฺตํ’, อิติ สกฺเก น ภาสิโต;
วิสฺสกมฺโม อิธาคมฺม, มาเปสิ ตตฺถ อิฏฺิกา.
ปภาเต ลุทฺทโก ตตฺถ, สุนเขหิ วนํ อคา;
โวธารูเปน ทสฺเสสิ, ลุทฺทกํ ภุมฺมเทวตา.
ลุทฺทโก ตํ’นุพนฺธนฺโต, คนฺตฺวา ทิสฺวาน อิฏฺกา;
อนฺตรหิตาย โคธาย, อิติ จิธนฺตสิ โส ตหึ.
‘‘กาเรตุ กาโม กิร โน, มหาถูปํ มหีปติ;
อุปายนมิทํ ตสฺสํ’, อิติ คนฺตฺวา นิเวทยิ.
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, ปิยํ ชนหิ ตปฺปิโย;
ราชา กาเรสิ สกฺการํ, มหนฺตํ ตุฏฺมานโส.
ปุราปุพฺพุตฺตเร เทเส, โยชนตฺตย มตฺถเก;
อาจาร วิฏฺิคามมฺหิ, โสฬสกรีเส กเล.
โสวณฺณ พีชานุ’ฏฺึสุ, วิวิธานิ ปมาณโต;
วิทตฺถุกฺกฏฺ มาณานิ, องฺคุลิมาณา นิเหโต.
สุวณฺณ ปุณฺณํ ตํ ภูมึ, ทิสฺวา สงฺคามวาสิกา;
สุวณฺณ ปาหึ อาทาย, คนฺตฺวา รฺโ นิเวทยุํ.
ปุราปาจิน ปสฺสมฺหิ, สตฺต โยชน มตฺถเก;
คงฺคาปาเร ตมฺพปิฏฺเ, ตมฺพโลหํ สมุฏฺหิ.
ตงฺคามิกา ตมฺพโลห-พีชมาทาย ปาติยา;
ราชาน มุปสงฺกมฺม, ตมตฺถฺจ นิเวทยุํ.
ปุพฺพทกฺขิณเทสมฺหิ, ปุรโต จตุโยชเน;
สุมน วาปิ คามมฺหิ, อุฏฺหึสุ มณีพหู.
อุปล ¶ กุรุวินฺเทหิ, มิสฺสกาเนว คามิกา;
อาทาย ปาติยาเอว, คนฺตฺวา รฺโ นิเวทยุํ.
ปุรโต ทกฺขิเณ ปสฺเส, อฏฺโยชนมตฺถเก;
อมฺพฏฺ โกลเลณมฺหิ, รชตํ อุปปชฺชถ.
นคเร วาณิโช เอโก, อาทาย สกเฏ พหู;
มลยา สิงฺคีเวราทึ, อาเนตุํ มลยํ คโต.
เลณสฺส อวิทูรมฺหิ, สกฏานิฏฺ ปาปิย;
ปโตทาทารุนิจฺฉนฺโต, อารุฬฺโห ตํ มหีธรํ.
จาฏิปฺปมาณ ตํ ตตฺถ, ปกฺกภาเรน นามิ ตํ;
ทิสฺวา ปน สลฏฺิฺจ, ปาสาณฏฺฺจ ตํ ผลํ.
วณฺเฏ ตํ วาสิยา เฉตฺวา, ทสฺสาม’คฺคนฺติ จินฺติย;
กาลํ โฆเสสิ สทฺธาย, จตฺตาโร’นาสวาคมุํ.
หฏฺโ โส เต’ภิวาเทตฺวา, นิสีทาปิย สาทโร;
วาสิยา วณฺฏสามนฺตา, ตจํ เฉตฺวา อปสฺสยํ.
มฺุชิตฺวา’วาฏ ปุณฺณํ ตํ, ยูสํ ปตฺเตหี อาทิย;
จตฺตาโร ยูส ปูเรเต, ปตฺเต เตสมทาสิโส.
เต ตํ คเหตฺวา ปกฺกามุํ,
กาลํ โฆเสสิ โส ปุน;
อฺเ ขิณาสวา เถรา,
จตฺตาโร ตตฺถ อาคมุํ.
เตสํ ปตฺเต คเหตฺวา โส, ปตฺตามิฺชหิ ปูริย;
อทาสิ เตสํ ปกฺกามุํ, ตโย เอโก นปกฺกมิ.
รชตํ ตสฺส ทสฺเสตุํ, โอโรหิตฺวา ตโต หิ โส;
นิสชฺช เลณาสนฺนมฺหิ, ตามิฺชา ปริภฺุชถ.
เสสามิฺชา วาณิโช’ปิ, ภฺุชิตฺวา ยาวทตฺถกํ;
ภณฺฑิกาย คเหตฺวาน, เสสเถรปทานุโค.
อฺชสา ¶ อิมินา ตฺวมฺปิ, คจฺฉ ทานี อุปาสก;
คนฺตฺวาน เถรํ ปสฺสิตฺวา, เวยฺยาวจฺจ มหาสิ จ.
เถโร จ เลณทฺวาเรน, ตสฺส มคฺค อมาปยิ;
เถรํ วนฺทิย โส เตน, คจฺฉนฺโต เลณมทฺทส.
เลณ ทฺวารมฺหิ ตฺวาน, ปสฺสิตฺวา รชตมฺปิ โส;
วาสิยา อาหนิตฺวาน, รชตติ วิชานิย.
คเหตฺเวกํ สชฺฌุปิณฺฑํ, คนฺตฺวาน สกฏนฺติกํ;
สกฏานิ ปาเปตฺวา, สชฺฌุปิณฺฑํ ตมาทิย.
ลหุํ อนุราธ ปุรํ, อาคมฺม วรวาณิโช;
ทสฺเสตฺวา รชตํ รฺโ, ตมตฺถมฺปิ นิเวทยิ.
ปุรโต ปจฺฉิเม ปสฺเส, ปฺจโยชน มตฺถเก;
อุรุเวลปฏฺฏเน มุตฺตา, มหามลก มตฺติโย.
ปวาลนฺตริกา สทฺธึ, สมุทฺทาถลโมกฺกมุํ;
เกวฏฺฏา ตา สเมกฺขิตฺวา, ราสึ กตฺวาน เอกโต.
ปาติยา อานยิตฺวาน, มุตฺตา สห ปวาลกา;
ราชาน มุปสงฺกมฺม, ตมตฺถมฺปิ นิเวทยุํ.
ปุรโต อุตฺตเร ปสฺเส, สตฺต โยชน มตฺถเก;
เปฬิวาปิก คามสฺส, วาปิปกฺขนฺตกนฺทเร.
ชายึสุ วาลุกาปิฏฺเ, จตฺตาโร อุตฺตมา มณี;
นีสท โปตปฺปมาณา, อุมฺมาปุปฺผนิภาสุภา.
เต ทิสฺวา สุนโข ลุทฺโท, อคนฺตฺวา ราชสนฺติกํ;
‘‘เอวรูปา มณีทิฏฺโ, มยา’’อิติ นิเวทยิ.
อิฏฺกาทีนิ เอตานิ มหาปฺุโ มหามติ;
มหาถูปตฺถมุปฺปนฺนา-น’สฺโสสิ ตทเหว โส.
ยถานุรูปํ สกฺการํ, เตสํ กตฺวา สุมานโต;
เอเต วา รกฺขเก กตฺวา, สพฺพานิ อาหราปยิ.
เขทมฺปิ ¶ กายชมสยฺหมจินฺตยิตฺวา,
ปฺุํ ปสนฺนมนโส ปจิต หิ เอวํ;
สาเธติ สาธน สตานิ สุขา กรานิ,
ตสฺมา ปสนฺนมนโส’ว กเรยฺย ปฺุนฺติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาถูปสาธนลาโภ นาม
อฏฺวีสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกูนตึสติม ปริจฺเฉท
ถูปารมฺโภ
เอวํ สมตฺเต สมฺภาเร, เวสาขปุณฺณมาสียํ;
ปตฺเต วิสาขนกฺขตฺเต, มหาถูปตฺถมารภิ.
หาเรตฺวาน ตหึ ถูปํ, ถูปานมขาณยิ;
สตฺถหตฺโถ มหีปาโล, ถิรี กาตุํ มเนกธา.
โยเธหิ อาหราเปตฺวา, คุฬปาสาณเก ตหึ;
กูเฏหิ อาหนาเปตฺวา, ปาสาเณ จุณฺณิเต อถ.
จมฺมวนทฺธ ปาเทหิ, มหาหตฺถีหิ มทฺทยิ;
ภูมิยา ถิรีภาวตฺถํ, อตฺถานตฺถวิจกฺขโณ.
อากาส คงฺคาปติต-ฏฺาเน สตตตินฺตเก;
มตฺติกา สุขุมา ตตฺถ, สมนฺตา ตึ สโยชเน.
นวนีต มตฺติกา’เตสา, สุขุมตฺตา ปปุจฺจติ;
ขีณาสวา สามเณรา, มตฺติกา อาหรุํ ตโต.
มตฺติกา อตฺถราเปสิ, ตตฺถ ปาสาณโกฏฺฏิเม;
อิฏฺกา อตฺถราเปสิ, มตฺติโก ปริอิสฺสโร.
ตสฺโส ¶ ปริขรสุธํ, กุรุวินฺทํ ตโตปริ;
ตสฺโส ปริอโยชาลํ, มรุมฺพนฺตุ ตโตปรํ.
อาหฏํ สามเณเรหิ, หิมวนฺตา สุคนฺธกํ;
สนฺถราเปสิ ภูมินฺโท, ผฬิกนฺตุ ตโตปริ.
สีลาโย สนฺถราเปสิจฺฉ ผฬิกสนฺถโร ปริ;
สพฺพตฺถ มตฺติกากิจฺเจ, นวนีตวฺหยา อหุ.
นิยฺยาเสน กปิฏฺสฺส, สนฺนิเตน รโสทเก;
อฏฺงฺคุลํ พหลเอตา, โลหปฏฺฏํ สีโลปริ.
มโนสิลายติลเต-ลสนฺนิตาย ตโต ปริ;
สตฺตงฺคุลํ สชฺชุปฏฺฏํ, สนฺถเรสิ รเถสโภ.
มหาถูป ปติฏฺาน-าเน เอวํ มหีปติ;
กาเรตฺวา ปริกมฺมานิ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.
อาสฬฺหี สุกฺกปกฺขสฺส, ทิวสมฺหิ จตุทฺทเส;
กาเรตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส, สนฺนิปาตมิทํ วทิ.
มหาเจติย มตฺถาย, ภทนฺตามงฺคลิฏฺกํ;
ปติฏฺาเปสฺสํ สฺเว เอตฺถ, สพฺโพ สงฺโฆ สเมตุโน.
พุทฺธ ปูชา ปโยเคน, มหาชนหีตตฺถิโก;
‘‘มหาชโน’ โปสถิโก, คนฺธมาลาทิคณฺหิย.
มหาถูป ปติฏฺาน-านํ ยาตุ สุเว’’อิติ;
เจติย าน ภูสาย, อมจฺเจ จ นิโยชยิ.
อาณาปิตา นรินฺเทน, มุนิโน ปิยคารวา;
อเนเกหิ ปกาเรหิ, เต ตํ านมลงฺกรุํ.
นครํ สกลฺเจว, มคฺคฺเจว อิธาคตํ;
อเนเกหิ ปกาเรหิ, อลงฺการยิ ภูปติ.
ปภาเต จ จตุทฺวาเร, นครสฺส ปาปยิ;
นหาปิเต นหาปเก จ, อปฺปเก จ พหูตถา.
วตฺถานิ ¶ คนฺธมาลา จ, อนฺนานิ มธุรานิ จ;
มหาชนตฺถํ ภูมินฺโท, มหาชนหิเต รโต.
ปฏิยตฺตานิ เอตานิ, สาทิยิตฺวา ยถารุจิ;
โปราชานปทาเจว ถูปานมุปาคมุํ.
สุมณฺฑิเตหิ เนเกหิ, านนฺตร วิธานโต;
อารกฺขิโต อมจฺเจหิ, ยถาานํ มหีปติ.
สุมณฺฑิตาหิ เนกาหิ, เทวกฺูปมาหิ จ;
นาฏกีหิ ปริพฺพุฬฺโห, สุมณฺฑิต ปสฺสาธิโต.
จตฺตาลีส สหสฺเสหิ, นเรหิ ปริวาริโต;
นานา ตูริย สงฺฆุฏฺโ, เทวราช วิลาสวา.
มหาถูป ปติฏฺานํ, านาาน วิจกฺขโณ;
อปรณฺเห อุปาคฺฉิ, นนฺทยนฺโต มหาชนํ.
อฏฺุตฺตรสหสฺสํ โส, สาฏกานิฏฺปาปิย;
ปุฏพทฺธานิ มชฺฌมฺหิ, จตุปสฺเส ตโต ปน.
วตฺถานิ ราสีํกาเรสิ, อเนกานิ มหีปติ;
มธุสปฺปิ คุฬาทีหิ จ, มงฺคลตฺถํ ปาปยิ.
นานาเทเสหิปา’คฺฉุํ, พหโว ภิกฺขโว อิธ;
อิธ ทีปฏฺสงฺฆสฺส, กา กถาว อิธาคเม.
เถโร’ สีติ สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา;
ราชคหสฺส สามนฺตา, อินฺทคุตฺโต มหาคณี.
สหสฺสานิ’สิปตนา, ภิกฺขูนํ ทฺวาทสา’ทิย;
ธมฺมเสโน มหาเถโร, เจติยานมาคมา.
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทาย อิธมาคมา;
ปียทสฺสี มหาเถโร, เชตาราม วิหารโต.
เวสาลี มหาวนโต, เถโรรุ พุทฺธรกฺขิโต;
อฏฺารส สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา.
โกสมฺพี โฆสิตารามา, เถโรรุ ธมฺมรกฺขิโต;
ตึสภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทาย อิธ อาคมา.
อาทายุชฺเชนียํ ¶ เถโร, ทกฺขิณ คิริโต ยติ;
จตฺตารีส สหสฺสานิ, อโครุ สงฺฆรกฺขิโต.
ภิกฺขูนํ สตสหสฺสํ, สฏฺสหสฺสานิ จา’ทิย;
ปุปฺผปุเร’โสกรามา, เถโร มิตฺติณฺณ นามโก.
ทุเว สตสหสฺสานิ, สหสฺสานิ อสีติ จ;
ภิกฺขู คเหตฺวานุ’ตฺติณฺโณ, เถโร กสฺมิรมณฺฑลา.
จตฺตารีสต สหสฺสานิ, สหสฺสานิ จ สฏฺิ จ;
ภิกฺขู ปลฺลวโภคมฺหา, มหาเทโว มหามตี.
โยนนครา’ลสนฺทาโส, โยน มหาธมฺมรกฺขิโต;
เถโร ตึส สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา.
วฺฌาฏวิวตฺตนิยา, เสนาสนา ตุ อุตฺตโร;
เถโร สฏฺิสหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา.
จิตฺตคุตฺโต มหาเถโร, โพธิมณฺฑวิหารโต;
ตึส ภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทิยิตฺวา อิธาคมา.
จนฺทคุตฺโต มหาเถโร, วนวาสปเทสโต;
อาคาสีติ สหสฺสานิ, อาทิยิตฺวา ยตี อิธ.
สูริยคุตฺโตมหาเถโร, เกลาสมฺหา วิหารโต;
ฉนฺนวุติ สหสฺสานิ, ภิกฺขูอาทาย อาคมา.
ภิกฺขูนํ ทีปวาสินํ, อาคตานฺจ สพฺพโส;
คณนาย ปริจฺเฉโท, โปราเณหิ น ภาสิโต.
สมาคตานํ สพฺเพสํ, ภิกฺขุนํ ตํ สมาคเม;
วุตฺตา ขีณาสวาเยว, เต ฉนฺนวุติโกฏิโย.
เต มหาเจติยานํ, ปริวาเรตฺวา ยถารหํ;
มชฺเฌ เปตฺวา โอกาสํ, รฺโ อฏฺํสุ ภิกฺขโว.
ปวิสิตฺวา ตหึ ราชา, ภิกฺขุสงฺฆํ ตถา ิตํ;
ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺเตน, วนฺทิตฺวา หฏฺมานโส.
คนฺธมาลาหิ ปูเชตฺวา, กตฺวาน ติปทกฺขิณํ;
มชฺเฌ ปุณฺณฆฏานํ, ปวิสิตฺวา สมงฺคลํ.
สุวณฺณขีเล ¶ ปฏิมุกฺกํ, ปริพฺภมนทณฺฑกํ;
ราชเตน กตํ สุทฺธํ, สุทฺธปีติ พโลทโย.
คาหยิตฺวา อมจฺเจน, มณฺฑิเตน สุชาตินา;
อภิมงฺคลภูเตน, ภูตภูติปรายโณ.
มหนฺตํ เจติยาวฏฺฏํ, กาเรตุํ กตนิจฺฉโย;
ภมาปยิตุ มารทฺโธ, ปริกมฺมิต ภูมิยํ.
สิทฺธตฺโถ นาม นาเมน, มหาเถโร มหิทฺธิโก;
ตถากโรนฺตํ ราชานํ, ทีฆทสฺสี นิวารยิ.
‘‘เอวํ มหนฺตํ ถูปฺจ, อยํ ราชา’รภิสฺสติ;
ถูเป อนิฏฺิเตเยว, มรณํ อสฺส เหสฺสติ.
ภวิสฺสติ มหนฺโต จ, ถูโปทุปฺปฏิสงฺขโร;
อิติ โส นาคตํ ปสฺสํ, มหนฺตตฺตํ นิวารยิ.
สงฺฆสฺส จ อนฺุาย, เถโร สมฺภาวนายจ;
มหนฺตํ กตฺตุกาโม’ปิ, คณฺหิตฺวา เถรภาสิตํ.
เถรสฺส อุปเทเสน, ตสฺส ราชา อการยิ;
มชฺฌิมํ เจติยาวฏฺฏํ, ปติฏฺาเปตุมิฏฺิกา.
โสวณฺณรชเต เจว, ฆเฏ มชฺเฌฏฺปาปยิ;
อฏฺฏฺ อฏฺิตุสฺสาโห, ปริวาริย เต ปน.
อฏฺุตฺตรสหสฺสฺจ, ปาเปสิ นเว ฆเฏ;
อฏฺุตฺตเร อฏฺุตฺตเร, วตฺถานํ ตุ สเต ปน.
อิฏฺิกาปวรา อฏฺ, ปาเปสิ วิสุํ วิสุํ;
สมฺมเตน อมจฺเจน, ภูสิเตน อเนกธา.
ตโต เอกํ คาหยิตฺวา, นานามงฺคลสงฺขเต;
ปุริตฺถิมทิสาภาเค, ปมํ มงฺคลิตฺถิกํ.
ปติฏฺาเปสิ สกฺกจฺจํ, มนฺุเ คนฺธกทฺทเม;
ชาติสุมน ปุปฺเผสุ, ปูชิเตสุ ตหึ ปน.
อโหสิ ปุถวีกมฺโป, เสสา สตฺตาปิ สตฺตหิ;
ปตฺติฏฺาเปส’ มจฺเจหิ, มงฺคลานิ จ การยิ.
เอวํ ¶ อสาฬฺหมาสสฺส, สุกฺกปกฺเข’ภิสมฺมเต;
อุโปสเถ ปนฺนรเส, ปติฏฺาเปสิ อิฏฺิกา.
จตุทฺทิสํ ิเต ตตฺถ, มหาเถเร อนาสเว;
วนฺทิตฺวา ปูชยิตฺวา จ, สุปฺปติโต กเมน โส.
ปุพฺพุตฺตรํ ทิสํ คนฺตฺวา, ปิยทสฺสึ อนาสวํ;
วนฺทิตฺวาน มหาเถรํ, อฏฺาสิ ตสฺส สนฺติเก.
มงฺคลํ ตตฺถ วฑฺเฒนฺโต, ตสฺส ธมฺมมภาสิโส;
เถรสฺส เทสนา ตสฺส, ชนสฺสา’โหสิ สาตฺถิกา.
จตฺตาลีสสหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
จตฺตาลีสสหสฺสานํ, โสตาปตฺติผลํ อหุ.
สหสฺสํ สกทาคามิ, อนาคามิ จ ตตฺตกา;
สหสฺสํเยว อรหนฺโต, ตตฺถ’เหสุํ คิหีชนา.
อฏฺารสสหสฺสานิ, ภิกฺขูภิกฺขุนิโย ปน;
จุทฺทเสว สหสฺสานิ, อรหตฺเต ปติฏฺยุํ.
เอวมฺปปสนฺนมติมา รตนตฺตยมฺหิ,
จาคามิมุตฺตมนสาชนตาหิ เตน;
โลกตฺถสิทฺธิ ปรมา ภวตีติ ตฺวา,
สทฺธาทิเนกคุณโยค รตึ กเรยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทสํ เวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ถูปารมฺโภ นาม
เอกูนตึสติโม ปริจฺเฉโท.
ตึสติม ปริจฺเฉท
ธาตุคพฺภรจโน
วนฺทิตฺวาน ¶ มหาราชา, สพฺพํ สงฺฆํ นิมนฺตยิ;
‘‘ยาวเจติยนิฏฺานา, ภิกฺขํ คณฺหถ เม’’อิติ.
สงฺโฆ ตํ นาธิวาเสสิ, อนุปุพฺเพน โส ปน;
ยาวนฺโต ยาว สตฺตาหํ, สตฺตาหมธิวาสนํ.
อลตฺโถ’ปฑฺฒภิกฺขูหิ, เต ลทฺธา สุมโน’ว โส;
อฏฺารสสุ าเนสุ, ถูปานสมนฺตโต.
มณฺฑเป การยิตฺวาน, มหาทานํ ปวตฺตยิ;
สตฺถาหํ ตตฺถ สงฺฆสฺส, ตโต สงฺฆํ วิสฺสชฺชยิ.
ตโต เภรึ จราเปตฺวา, อิฏฺกา วฑฺฒกี ลหุํ;
สนฺนิปาเตสิ เต อาสุํ, ปฺจมตฺตสตานิ หิ.
กถํ กริสฺสสิ เน’โก, ปุจฺฉิโต อาห ภูปติ;
‘‘เปสฺสิยานํ สตํ ลทฺธา, ปํสูนํ สกฏํ อหํ.
เขปยิสฺสามิ เอกฺกา’หํ, ตํ ราชา ปฏิพาหยิ;
ตโต อุปฑฺฒุปฑฺฒฺจ, ปํสู ทฺเว อมฺมณานิ จ.
อาหํสุ ราชา ปฏิพาหิ, จตุโร เตปิ วฑฺฒกี;
อเถโก ปณฺฑิโต พฺยตฺโต, วฑฺฒกี อาห ภูปตึ.
‘‘อุทุกฺขเล โกฏฺฏยิตฺวา, อหํ สุปฺเปหิ วฏฺฏิตํ;
ปึสาปยิตฺวา นิสเท, เอตํ ปํสูนมมฺมณํ.
อิติ วุตฺโต อนฺุาสิ, ติณาทิเนตฺถโน สิยุํ;
เจติยมฺหีติ ภูมินฺโท, อินฺทตุลฺยปรกฺกโม.
‘‘กํ สณฺานํ เจติยํ ตํ, กริสฺสสิ ตุวํ อิติ;
ปุจฺฉิตํ ตํขณํเยว, วิสฺสกมฺโม ตมาวิสิ.
โสวณฺณปาตึ โต ยสฺส, ปุราเปตฺวาว วฑฺฒกี;
ปาณินา วาริมาทาย, วาริปิฏฺิยมาหนี.
ผลิก ¶ โลลสทิสํ, มหาผุพฺพุฬมุฏฺหิ;
อาหี’ทิสํ กริสฺสติ, ตุสฺสิตฺวาน’สฺส ภูปติ.
สหสฺสคฺฆํ วตฺถยุคํ, ตถา’ลงฺการ ปาทุกา;
กหาปนานิ ทฺวาทส-สหสฺสานิ จ ทาปปิ.
‘‘อิฏฺกา อาหาราเปสฺสํ, อปีเฬนฺโต กถํ นเร’’;
อิติ ราชา วิจินฺเตสิ, รตฺตึตฺวาน ตํ มรู.
เจติยสฺส จตุทฺธาเร, อาหริตฺวาน อิฏฺกา;
รตฺตึ รตฺตึ ปยึสุ, เอเกกาหปโหนกา.
ตํ สุตฺวา สุมโนราชา, เจติเย กมฺมมารภิ;
อมูลเมตฺถ กมฺมฺจ, น กาตพฺพนฺติ าปยิ.
เอเกกสฺมึ ทุวารสฺมึ, ปาเปสิ กหาปเณ;
โสฬสสตสหสฺสานิ, วตฺถานิสุ พหูนิ จ.
วิวิธฺจ อลงฺการํ, ขชฺชํโภชฺชํ สปานกํ;
คนฺธมาลาคุฬาทิจ, มุขวาสกปฺจกํ.
‘‘ยถารุจิตํ คณฺหนฺตุ, กมฺมํ กตฺวา ยถารุจึ;
เต ตเถว อเปกฺขิตฺวา, อทํสุ ราชกมฺมิกา.
ถูปกมฺมสหายตฺตํ, เอโก ภิกฺขุนิกามยํ;
มตฺติกาปิณฺฑมาทาย, อตฺตนา อภิสงฺขตํ.
คนฺตฺวาน เจติยฏฺานํ, วฑฺเฒตฺวา ราชกมฺมิเก;
อทาสิ ตํ วฑฺฒกิสฺส, คณฺหนฺโตเยว ชานิโส.
ตสฺสา การํ วิทิตฺวาน, ตตฺถาโหสิ กุตูหลํ;
กเมน ราชา สุตฺวาน, อาคโต ปุจฺฉิ วฑฺฒกี.
เทว เอเกน หตฺเถน, ปุปฺผานา’ทาย ภิกฺขโว;
เอเกน มตฺติกาปิณฺฑํ, เทนฺติ มยฺหํ อหํ ปน.
อยํ อาคนฺตุโก ภิกฺขุ, อยํ เนวาสิโก อิติ;
ชานามิเนวา’ติ วโจ, สุตฺวา ราชาสมปฺปยิ.
เอโกพลตฺถํ ทสฺเสตุํ, มตฺติกา ทายกํ ยตึ;
โส พลตสฺส ทสฺเสสิ, โส ตํ รฺโ นิเวทยิ.
ชาติมกุลกุมฺเภโส ¶ , มหาโพธงฺคเณ ตโย;
ปาเปตฺวา พลตฺเถน, ราชา ทาเปสิ ภิกฺขุโน.
อชานิตฺวา ปูชยิตฺวา, ิตสฺเส’ตสฺส ภิกฺขุโน;
พลตฺโถ ตํ นิเวเทสิ, ตทา ตํ ชานิ โส ยติ.
เกลิวาเต ชนปเท, ปิยงฺคลฺลนิวาสิโก;
เถโร เจติยกมฺมสฺมึ, สหายตฺตํ นิกามยํ.
ตสฺสิตฺถิกาวฑฺฒกิสฺส, าตโก อิธ อาคโต;
ตสฺสิฏฺิกา สมตฺเตน, าโต กตฺวาน อิฏฺกํ.
กมฺมิเยวฑฺฒยิตฺวาน, วฑฺฒกิสฺส อทาสิตํ;
โส ตํ ตตฺถ นิโยเชสิ, โกลาหลมโหสิ จ.
ราชา สุตฺวาว’ ตํ อาห, ‘‘าตุํ สกฺกา ตมิฏฺิกํ’’;
ชานนฺโตปิ น สกฺกาติ, ราชานํ อาห วฑฺฒกี.
‘‘ชานาสิ ตํ ตฺวํ เถรํติ’’,
วุตฺโต อามา’’ติ ภาสิโต;
ตํ าปนตฺถํ อปฺเปสิ,
พลตฺถํ ตสฺส ตูปติ.
พลตฺโถ เตน ตํ ตฺวา, ราชานฺุายุปาคโต;
กฏฺหาลปริเวเณ, เถรํ ปสฺสิย มนฺติย.
เถรสฺส มคมนาหฺจ, คติานฺจ ชานิย;
‘‘ตุมฺเหหิ สห คจฺฉามิ, สกํ คามํ’’นฺติ ภาสิย.
รฺโ สพฺพํ นิเวเทสิ, ราชา ตสฺส อทาปยิ;
วตฺถยุคํ สหสฺสคฺฆํ, มหคฺฆํ รตฺตกมฺพลํ.
สามณเก ปริกฺขาเร, พหุเก สกฺขรมฺปิ จ;
สุคนฺธ เตลนาฬิฺจ, ทาเปตฺวา อนุสาสิตํ.
เถเรน สห คนฺตฺวา โส, ทิสฺสนฺเต ปิยคลฺลเก;
เถรํ สีตาย ฉายาย, โสทกาย นิสีทิย.
สกฺขรปาณกํ ทตฺวา, ปาเท เตเลน มกฺขิย;
อุปาหนานิ โยเชตฺวา, ปริกฺขาเร อุปานยิ.
กุลูปคสฺส ¶ เถรสฺส, คหิตา เม อิเม มยา;
วตฺถยุคํตุ ปุตฺตสฺส, สพฺเพ ตานิ ททามิ โว.
อิติ วตฺวาน ทตฺวา เต, คเหตฺวา คจฺฉโต ปน;
วนฺทิตฺวา ราชวจสา, รฺโ สนฺเทสมาห โส.
มหาถูเป กยิรมาเน, สติยากมฺมการกา;
อเนกสงฺขาหิ ชนา, ปสนฺนา สุคตึ คตา.
จิตฺตปฺปสาทมตฺเตน, สุคเต คติอุตฺตมา;
ลพฺภตีติ วิทิตฺวาน, ถูปปูชํ กเร พุโธ.
เอตฺเถว ภติยา กมฺมํ, กริตฺวา อิตฺถิโย ทุเว;
ตาวตึสมฺหิ นิพฺพตฺตา, มหาถูปมฺหิ นิฏฺิเต.
อาวชฺชิตฺวา ปุพฺพกมฺมํ, ทิฏฺกมฺมผลา อุโภ;
คนฺธมาลา’ทิยิตฺวาน, ถูปํ ปูเชตุมาคตา.
คนฺธมาลาหิ ปูเชตฺวา, เจติยํ อภิวนฺทิสุํ;
ตสฺมึ ขเณ ภาติวงฺก-วาสี เถโร มหาสิโว.
รตฺติภาเค มหาถูปํ, วนฺทิสฺสามีติ อาคโต;
ตาทิสฺวาน มหาสตฺต-ปณฺณิรุกฺขม ปสฺสิโต.
อทสฺสยิตฺวา อตฺตานํ, ปสฺสํ สมฺปตฺติมพฺภุตํ;
ตฺวา ตาสํ วนฺทนาย, ปริโยสาเน อปุจฺฉิตํ.
‘‘ภาสเต สกโล ทีโป,
เทโหภาเสน โว อิธ;
กินฺนุกมฺมํ กริตฺวาน,
เทวโลกํ อิโต คตา.
มหาถูเป กตํ กมฺมํ, ตสฺส อาหํสุ เทวตา;
เอวํ ตถาคเต เหว, ปสาโท หิ มหปฺผโล.
ปุปฺผธานตฺตยํ ถูเป, อิฏฺิกาหิ จิตํ จิตํ;
สมํ ปถวิยา กตฺวา, อิทฺธิมนฺโต’ว สีทยุํ.
นว วาเร จิตํ สพฺพํ, เอวํ โอสีทยึสุ เต;
อถ ราชา ภิกฺขุสงฺฆ-สนฺนิปาต มการยิ.
ตตฺถาสีติสหสฺสานิ ¶ , สนฺนิปาตมฺหิ ภิกฺขโว;
ราชา สงฺฆมุปาคมฺม, ปูเชตฺวา อภิวนฺทิย.
อิฏฺโกสิทเนเหตุํ, ปุจฺฉิ สงฺโฆ วิยากริ;
‘‘โน สีทนตฺถํ ถูปสฺส, อิทฺธิมนฺเตหิ ภิกฺขูหิ.
กตํ เอตํ มหาราช, น อิทานิ กริสฺสเต;
อฺถตฺตมกตฺวา ตํ, มหาถูปํ สมาปย.
ตํ สุตฺวา สุมโน ราชา, ถูปกมฺมมการยิ;
ปุปฺผาธาเนสุ ทสสุ, อิฏฺิกา ทสโกฏิโย.
ภิกฺขุสงฺโฆ สามเณเร, อุตฺตรํ สุมนมฺปิ จ;
‘‘เจภิย ธาตุคพฺภตฺถํ, ปาสาเณ เมฆวณฺณเก.
อาหรถา’’ติ โยเชสิ, เต คนฺตฺวา อุตฺตรํ กุรุํ;
อสีติ รตนายาม, วิตฺถาเร รวิภาสุเร.
อฏฺงฺคุลานิ พหเล, คณฺิปุปฺผนิเภ สุเภ;
ฉเมฆวณฺณปาสาเณ, อาหรึสุ ขเณตโต.
ปุปฺผธานสฺส อุปริ, มชฺเฌ เอกํ นิปาติย;
จตุปสฺสมฺหิ จตุโร, มฺชูสํ วิย โยชิย.
เอกํ ปิธานกตฺถาย, ทิสาภาเค ปุรตฺถิเม;
อทสฺสนํ กริตฺวา เต, ปยึสุ มหิทฺธิกา.
มชฺฌมฺหิ ธาตุคพฺภสฺส, ตสฺส ราชา อการยิ;
รตนมยํ โพธิรุกฺขํ, สพฺพาการมโนรมํ.
อฏฺารส รตนิโก, ขนฺโธ สาขาสฺส ปฺจ จ;
ปวาลมยมูโล โส, อินฺทนีเล ปติฏฺิโต.
สุสุทฺธรชตกฺขนฺโธ, มณิปตฺเตหิ โสภิโต;
เหมมยปณฺฑุปตฺต, ผโล ปวาฬองฺกุโร.
อถ มงฺคลิกา ตสฺส, ขนฺเธ ปุปฺผลตาปิ จ;
จตุปฺปทานํ ปนฺตีธ, หํสปนฺติ จ โสภนา.
อุทฺธํ จารุวิตานนฺเต, มุตฺตา กึ กิณิชาลกา;
สุวณฺณ ฆณฺฏาปนฺตีธ, ทามานิ จ ตหึ ตหึ.
วิตาน ¶ จตุโกณมฺหิ, มุตฺตาทามกลาปโก;
นวสต สหสฺสคฺโฆ, เอเก โก อสิลมฺพิโต.
รวิจนฺทตาร รูปานิ, นานาปทุมกานิ จ;
รตเนหิ กตาเนว, ธิตาเน อปฺปิตาน’ยุํ.
อฏฺุตฺตรสหสฺสานิ, วตฺตานิ วิวิธานิ จ;
มหคฺฆนานารงฺคานิ, วิตาเน ลมฺพิตาน’ยุํ.
โพธึ ปริกฺขิปิตฺวาน, นานารตนเวทิกา;
มหามลก มุตฺตาหิ, สนฺถาเรตุ ตทนฺตเร.
นานารตน ปุปฺผานํ, จตุคนฺธูทกสฺส จ;
ปุณฺณา ปุณฺณฆฏปนฺติ, โพธิมูเล กตาน’ยุํ.
โพธิ ปาจิน ปฺตฺเต, ปลฺลงฺเกโกฏิอคฺฆเก;
โสวณฺณ พุทฺธปฏิมํ, นิสีทาเปสิ ภาสุรํ.
สรีราวยวาตสฺสา, ปฏิมาย ยถารหํ;
นานาวณฺเณหิ รตเนหิ, กตา สุรุจิรา อหุํ.
มหาพฺรหฺมา ิโต ตตฺถ, ราชตจฺฉตฺต ธารโก;
วิชยุตฺตรสงฺเขน, สกฺโก จ อภิเสกโท.
วิณาหตฺโถ ปฺจสิโข, กาฬนาโค สนาฏิโก;
สหสฺสหตฺโถ มาโร จ, สหตฺตีสห กึกโร.
ปาจินปลฺลงฺกนิภา, ตีสุ เสสทิสาสุ จ;
โกฏิโกฏิธนคฺฆา จ, ปลฺลงฺกา อตฺถตา อหุํ.
โพธึ อุสฺสิสเก กตฺวา, นานารตนมณฺฑิตํ;
โกฏิ ธนคฺฆกํเยว, ปฺตฺตํ สยนํ อหุ.
สตฺตสตฺตาห าเนสุ, ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ;
อธิกาเร อกาเรสิ, พฺรหฺมยาจนเมว จ.
ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตฺจ, ยสปพฺพชนมฺปิ จ;
ภทฺทวคฺคิย ปพฺพชฺชํ, ชฏิลานํ ทมนมฺปิ จ.
พิมฺพิสาราคมฺจาปิ ¶ , ราชเคหปฺปเวสนํ;
เวฬุวนสฺสคหนํ, อสีติสาวเก ตถา.
กปิล วตฺถุคมนํ, ตถา รตน จงฺกมํ;
ราหุลานนฺทปพฺพชฺชํ, คหณํ เชตวนสฺส จ.
อมฺพมูเล ปาฏิหีรํ, ตาวตึสมฺหิ เทสนํ;
เทโวโรหณปาฏิหีรํ, เถรปฺหสมาคมํ.
มหาสมย สุตฺตนฺตํ, ราหุโลวาทเมวจ;
มหามงฺคลสุตฺตฺจ, ธนปาลสมาคมํ.
อาฬวกงฺคุลิมาล, อปลาลทมนมฺปิ จ;
ปารายนกสมิตึ, อายุโวสฺสชฺชนํ ตถา.
สูกรมทฺทวคฺคาหํ, สิงฺคีวณฺณยุคสฺส จ;
ปสนฺโนทกปานฺจ, ปรินิพฺพาน เมว จ.
เทวมนุสฺส ปริเทวํ, เถเรน ปาทวนฺทนํ;
ทหนํ อคฺคินิพฺพานํ, ตตฺถ สกฺการ เมว จ.
ธาตุวิตงฺค โทเณน, ปสาทชนกานิ จ;
เยภุยฺเยน อกาเรสิ, ชาตกานิ สุชาติมา.
เวสฺสนฺตร ชาตกนฺตุ, วิตฺถาเรน อการยิ;
กุสินาปุรโต ยาว, โพธิมนฺติ ตเถว จ.
จตุทฺทิสํ เต จตฺตาโร, มหาราชา ิตา อหุํ;
เตตฺตึสเทว ปุตฺตา จ, พาตฺตึส จ กุมาริโย.
ยกฺขเสนาปติอฏฺ, วีสติ จ ตโต ปริ;
อฺชลีปคฺคหาเทวา, ปุปฺผปุณฺณฆฏา ตโต.
นจฺจกา เทวตาเจว, ตูริยวาทก เทวตา;
อาทาสคาหกา เทวา, ปุปฺผสาขา ธรา ตถา.
ปทุมาทิคาหกา เทวา, อฺเ เทวา จ เนกธา;
รตนคฺฆิย ปนฺติ จ, ธมฺมจกฺกาน เมว จ.
ขคฺคธราเทวปนฺติ, เทวาปาติธรา ตถา;
เตสํ สีเส ปฺจหตฺถา, คนฺธเตลสฺส ปูริตา.
ทุกูลวฏฺฏิกา ¶ ปนฺติ, สทาปฺชลิตา อหุ;
ผลิกคฺฆิเย จตุกฺกณฺเณ, เอเกโก จ มหามณิ.
สุวณฺณมณิ มุตฺตานํ, ราสิโย วชิรสฺส จ;
จตุกฺกณฺเณสุ จตฺตาโร, กถา’เหสุํ ปภสฺสรา.
เมทวณฺณกปาสาณ, ภิตฺติยํเยว อุชฺชลา;
วิชฺชาตา อปฺปิตา อาสุํ, ธาตุคพฺเภวิภูสิตา.
รูปกาเนตฺตสพฺพานิ, ธาตุคพฺเภ มโนรเม;
ฆนโกฏฺฏิ มเหมสฺส, การาเปสิ มหีปติ.
กมฺมาธิฏฺายโก เอตฺถ, สพฺพํ สํวิทหิ อิมํ;
อินฺทคุตฺโต มหาเถโร, ฉฬภิฺโ มหามตี.
สพฺพํ ราชิทฺธิยา เอตํ, เทวตานฺจ อิทฺธิยา;
อิทฺธิยา อริยานฺจ, อสมฺพาธํ ปติฏฺิตํ.
นิฏฺนฺตํ สุคตฺจ ปูชิยตมํ โลกุตฺตมํ นิตฺตมํ;
ธาตุ ตสฺส วิจุณฺณิตํ ชนหิตํ อาสึสตา ปูชิย;
ปฺุํ ตํ สมมิจฺจ’เจจฺจ มติมา สทฺธาคุณลงฺกโต;
ติฏฺนฺตํ สุคตํ วิย’สฺส มุนิโน ธาตุ จ สมฺพูชเย.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ธาตุคพฺภรจโน นาม
ตึสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกตึสติม ปริจฺเฉท
ธาตุนิธานํ
ธาตุคพฺภมฺหิ ¶ กมฺมานิ, นิฏฺาเปตฺวา อรินฺทโม;
สนฺนิปาตํ การยิตฺวา, สงฺฆสฺส อิธมพฺรวิ.
ธาตุคพฺภมฺหิ กมฺมานิ, มยา นิฏฺาปิ ตานิ หิ;
สุเว ธาตุํ นิเธสฺสามิ, ภนฺเต ชานาถ ธาตุโย’’.
อิทํ วตฺวา มหาราชา, นครํ ปาวิสี ตโต;
ธาตุ อาหรกํ ภิกฺขุํ, ภิกฺขุสงฺโฆ วิจินฺติย.
โสณุตฺตรํ นามยตึ, ปูชาปริเวณวาสิ กํ;
ธาตาหรณ กมฺมมฺหิ, ฉฬภิฺํ นิโยชยิ.
จาริกํ จรมานมฺหิ, นาเถ โลกหิตายหิ;
นนฺทุตฺตโร’ติ นาเมน, คงฺคาตีรมฺหิ มาณโว.
นิมนฺเตตฺวา’ภิสมฺพุทฺธํ, สห สงฺฆํ อโภชยิ;
สตฺถาปโยคปฏฺาเน, สสงฺโฆนาวมารุหิ.
ตตฺถ ภทฺทชิเถโร ตุ, ฉฬภิฺโ มหิทฺธิโก;
ชลปกฺขลิตฏฺานํ, ทิสฺวา ภิกฺขู อิทํ วที.
‘‘มหา ปนาทภูเตน, มยา วุตฺโต สุวณฺณโย;
ปาสาโท ปติโต เอตฺถ, ปฺจวีสติโยชโก.
ตํ ปาปุณิตฺวา คงฺคาย, ชลํ ปกฺขิลิ ตํ อิธ;
ภิกฺขู อสทฺทหนฺตา ตํ, สตฺถุโน ตํ นิเวทยุํ.
สตฺถา’ห ‘‘กงฺขํ ภิกฺขุนํ, วิโนเทหี’’ติโสตโต;
าเปตุํ พฺรหฺมโลเก’ปิ, วสวตฺติสมตฺถ ตํ.
อิทฺธิยา นภมุคฺคนฺตฺวา, สตฺตตาลสเม ิโต;
ทูสฺสถูปํ พฺรหฺมโลเก, เปตฺวา วฑฺฒิเต กเร.
อิธา’เนตฺวา ¶ ทสฺสยิตฺวา, ชนสฺส ปุน ตํ ตหึ;
ปยิตฺวา ยถาาเน, อิทฺธิยา คงฺคามาคโต.
ปาทงฺคุฏฺเน ปาสาทํ, คเหตฺวา ถุปิกายโส;
อุสฺสาเปตฺวาน ทสฺเสตฺวา, ชนสฺส ขิปิ ตํ ตหึ.
นนฺทุตฺตโร มาณวโก, ทิสฺวา ตํ ปาฏิหาริยํ;
ปรายตฺตมหํ ธาตุํ, ปหุอานยิตุํ สิยํ.
อิติ ปตฺถยิ เตเนตํ, สงฺโฆ โสณุตฺตรํ ยตึ;
ตสฺมึ กมฺเม นิโยเชสิ, โสฬสวสฺสิกํ อปิ.
‘‘อาหรามิ กุโต ธาตุํ’’, อิติ สงฺฆมปุจฺฉิโส;
กเถสิ สงฺโฆ เถรสฺส, ตสฺส ตา ธาตุโย อิติ.
‘‘ปรินิพฺพาน มฺจมฺหิ, นิปนฺโน โลก นายโก;
ธาตูหิปิโลกหิ ตํ, กาตุํ เทวินฺท มพฺรุวิ.
เทวินฺท’ฏฺสุ โทเณสุ, มม สาริรธาถุสุ;
เอกํ โทณํ รามคาเม, โกฬิเยหิ จ สกฺกตํ.
นาคโลกํ ตโต นิตํ, ตโต นาเคหิ สกฺกตํ;
ลํกาทิเป มหาถูเป, นิธานาย ภวิสฺสติ.
มหากสฺสปตฺเถโรปิ, ทีฆทสฺสี มหายติ;
ธมฺมาโสก นรินฺเทน, ธาตุวิตฺถารการโก.
ราชคหสฺส สามนฺเต, รฺา อชาตสตฺตุนา;
การาเปนฺโต มหาธาตุํ, นิธานํ สาธุ สงฺขตํ.
สตฺต โทณานิ ธาตูนํ, อาหริตฺวาน การยิ;
รามคามมฺหิ โทณนฺตุ, สตฺตุจิตฺตฺุน’คฺคหิ.
มหาธาตุนิธานํ ตํ, ธมฺมาโสโกปิ ภูปติ;
ปสฺสิตฺวา อฏฺมํ โทณํ, อาณาเปตุํมกึ อกา.
มหาถูเป นิธานตฺถํ, วิหิตํ ตํ ชิเนนิ’ติ;
ธมฺมาโสกํ นิวาเรสุํ, ตตฺถ ขิณาสวายติ.
รามคามมฺหิ ถูโปตุ, คงฺคาตีเร กโต ตโต;
ภิชฺชิคงฺคาย โอเฆน, โสตุ ธาตุ กรณฺฑโก.
สมุทฺทํ ¶ ปวิสิตฺวาน, ทฺวิธา ภินฺเน ชเล ตหึ;
นานารตนปิฏฺมฺหิ, อฏฺารสฺมึ สมากุโล.
นาคา ทิสฺวา กรณฺฑํ ตํ, กาฬนาคสฺส ราชิโน;
มฺเชริกนาคภวนํ, อุปคมฺม นิเวทยุํ.
ทสโกฏิสหสฺเสหิ, คนฺตฺวา นาเคหิ โส ตหึ;
ธาตู ตา อภิปูเชนฺโต, เนตฺวาน ภวนํ สกํ.
สพฺพรตนมยํ ถูปํ, ตสฺโสปริฆรํ ตถา;
มาเปตฺวา สห นาเคหิ, สทา ปูเชสิ สาทโร.
อารกฺขามหตี ตตฺถ, คนฺตฺวา ธาตุอิธานย;
สุเว ธาตุนิธานฺหิ, ภูมิปาโล กริสฺสติ’’.
อิจฺเจวํ สงฺฆวจนํ, สุตฺวา สาธูติ โส ปน;
ปตฺตพฺพกาลํ เปกฺขนฺโต, ปริเวณ มคาสกํ.
ภวิสฺสติ สุเว ธาตุ, นิธานนฺติ มหีปติ;
จาเรสิ นคเร เภรึ, สพฺพ กิจฺจํ วิธาย ตํ.
นครํ สกลฺเจว, อิธาคามิฺจ อฺชสํ;
อลงฺการยิ สกฺกจฺจํ, นคเร จ วิภูสยิ.
สกฺโก เทวานมินฺโท จ, ลํกาทีปมเสสกํ;
อามนฺเตตฺวา วิสฺสกมฺมํ, อลงฺการยิเนกธา.
นครสฺส จตุทฺวาเร, วตฺตภตฺตํหิ เนกธา;
มหาชโนปโภคตฺถํ, ปาเปสิ นราธิโป.
อุโปสเถ ปนฺนรเส, อปรนฺเห สุมานโส;
ปณฺฑิโต ราชกิจฺเจสุ, สพฺพาลงฺการ มณฺฑิโต.
สพฺพาหิ นาฏกตฺถีหิ, โยเธหิ สายุเธหิ จ;
มหตา จ พโลเฆน, หตฺถิวา ชิรเถหิ จ.
นานาวิธวิภูเสหิ, สพฺพโต ปริวาริโต;
อารุยฺห สุรถํ อฏฺา, สุเสต จ สุสินฺธวํ.
ภูสิตํ กณฺฑูลํ หตฺถึ, กาเรตฺวา ปุรโตสุภํ;
สุวณฺณจงฺโคฏธโร, โสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺาโต.
อฏฺุตฺตร ¶ สหสฺสานิ, นาครนาริโย สุภา;
สุปุณฺณฆฏภูสาโย, ตํ รฏฺํ ปริวารยุํ.
นานาปุปฺผสมุคฺคานิ, ตเถว ทณฺฑทีปิกา;
ตตฺตกา ตตฺตกา เอว, ธารยิตฺวาน อิตฺถิโย.
อฏฺุตฺตร สหสฺสานิ, ทารกา สมลงฺกตา;
คเหตฺวา ปริวาเรสุํ, นานาวณฺณธเช สุเภ.
นานาตูริยโฆเสหิ, อเนเกหิ ตหึ ตหึ;
หตฺถสรถสทฺเทหิ, ภิชฺชนฺเต วิย ภูตเล.
ยนฺโต มหาเมฆวนํ, สิริยา โส มหายโส;
ยนฺเต’ว นนฺทนวนํ, เทวราชา อโสภถ.
รฺโ นิคฺคมนารมฺเภ, มหาตูริย รวํปุเร;
ปริเวเณ นิสินฺโน’ว, สุตฺวา โสณุตฺตโร ยติ.
นิมุชฺชิตฺวา ปุถุวิยา, คนฺตฺวาน นาคมนฺทิรํ;
นาคราชสฺส ปุรโต, ตตฺถ ปาตูรหุลหุํ.
วุฏฺาย อภิวาเทตฺวา, ปลฺลงฺเก ตํ นิเวสีล;
สกฺกริตฺวาน นาคินฺโท, ปุจฺฉิ อาคต เทสกํ.
ตสฺมึ วุตฺเต อโถปุจฺฉิ, เถราคมนการณํ;
ปตฺวา’ธิการํ สพฺพํ โส, สงฺฆ สนฺเทส มพฺรุวิ.
มหาถูเป นิธานตฺถํ, พุทฺเธน วิหิตา อิธ;
ตว หตฺถคตา ธาตุ, เทหิตา กิร เม ตุวํ.
ตํ สุตฺวา นาคราชาโส, อตีว โทมนสฺสิ โต;
‘‘ปหู อยฺหิ สมโณ, พลกฺกาเรน คณฺหิตุํ.
ตสฺมา อฺตฺถ เนตพฺพา, ธาตุโย’’อิติ จินฺติย;
ตตฺถ ิตํ ภาคิเนยฺยํ, อากาเรน นิเวทยิ.
นาเมน วาสุลทตฺโต, ชานิตฺวา ตสฺส อิงฺคิตํ;
คนฺตฺวา ตํ เจติยฆรํ, คิลิตฺวาน กรณฺฑกํ.
สิเนรุปาทํ ¶ คนฺตฺวาน, กุณฺฑลาวฏฺฏโกสยิ;
ติโยชนสตํ ทีโฆ, โภโคโยชนวฏฺฏวา.
อเนกานิ สหสฺสานิ, มาเปตฺวาน ผณานิ จ;
ธูปายติ ปชฺชลติ, สยิตฺวา โส มหิทฺธิโก.
อเนกานิ สหสฺสานิ, อตฺตนา สทิเส อหิ;
มาปยิตฺวา สยาเปสิ, สมนฺตา ปริวาริเต.
พหู เทวา จ นาคา จ, โอสรึสุ ตหึ ตทา;
‘‘ยุทฺธํ อุภินฺนํ นาคานํ, ปสิสฺสาม มยํ’’อิติ.
มาตุโล ภาคิเนยฺเยน, หฏาตา ธาตุโย อิติ;
ตฺวา’นห เถรํ ตํ, ธาตุนตฺถิ เม สนฺติเก อิติ.
อาทิโตปฺปภุติเถโร, ตาสํ ธาตูนมาคมํ;
วตฺวาน นาคราชํ ตํ, ‘‘เทหิ ธาตู’’ติ อพฺรุวิ.
อฺถา สฺาเปตุํ ตํ, เถรํ โส อุรคาธิโป;
อาทาย เจติย ฆรํ, คนฺตฺวา ตํ ตสฺส วณฺณยิ.
อเนกธา อเนเกหิ, รตเนหิ สุสงฺขตํ;
เจติยํ เจติยฆรํ, ปสฺส ภิกฺขุ สุนิมฺมิตํ.
ลํกาทีปมฺหิ สกเล, สพฺพานิ รตนานิปิ;
โสปานนฺเต ปาฏิกมฺปิ, นาคฺฆนฺต’ฺเสุ กา กถา.
มหาสกฺการานมฺหา, อปฺปสกฺการาน กํ;
ธาตูนํ นยนํ นาม, นยุตฺตํ ภิกฺขุโว อิทํ.
‘‘สจฺจาภิสมโย นาม, ตุมฺหากํ หีน วิชฺชติ;
สจฺจาภิสมยานํ, เนตุํ ยุตฺตฺหิ ธาตุโย’’.
‘‘สํสาร ทุกฺข โมกฺขาย, อุปฺปชฺชนฺติ ตถาคตา;
พุทฺธสฺสายมธิปฺปาโย, เตนเนสฺสาม ธาตุโย.
ธาตุนิธานํ อชฺเช’ว, โส หิ ราชา กริสฺสติ;
ตสฺมา ปปฺจมกริตฺวา, ลหุํ เม เทหิ ธาตุโย’’.
นาโคอาหสเจ ภนฺเต, ตุวํ ปสฺสสิ ธาตุโย;
คเหตฺวา ยาหิ ตํ เถโร, ติกฺขตฺตุํ ตํ ภณาปิย.
สุขุมํ ¶ กรํ มาปยิตฺวา, เถโร ตตฺริโต’วโส;
ภาคิเนยฺยสฺส วทเน, หตฺถํ ปกฺขิปฺป ตาวเท.
ธาตุกรณฺฑํ อาทาย, ‘‘ติฏฺ นาคา’’ติ ภาสิย;
นิมุชฺชิตฺวา ปถวิยํ, ปริเวณมฺหิ อุฏฺหิ.
นาคราชา คโต ภิกฺขุ, อมฺเหหิ วฺจิโต’’อิติ;
ธาตุ อานยนตฺถาย, ภาคิเนยฺยสฺส ปาหิณิ.
ภาคิเนยฺโย’ถ กุจฺฉิมฺหิ, อปสฺสิตฺวา กรณฺฑกํ;
ปริเทวมาโน อาคนฺตฺวา, มาตุลสฺส นิเวทยิ.
ตทา โส นาคราชาปิ, ‘‘วฺจิตมฺห มยํ’’อิติ;
ปริเทวิ นาคา สพฺเพปิ, ปริเทวึสุ ปีฬิตา.
ภิกฺขุ นาคสฺส วิชเย, ตุฏฺา เทวา สมาคตา;
ธาตุโย ปูชยนฺตาตา, เตเนว สห อาคมุํ.
ปริเทวมานา อาคนฺตฺวา, นาคา สงฺฆสฺส สนฺติเก;
พหุธา ปริเทวึสุ, ธาตาหรณ ทุกฺขิตา.
เตสํ สงฺโฆ’นุกมฺปาย, โถกํ ธาตุมทาปยิ;
เต เตน ตุฏฺา คนฺตฺวาน, ปูชา ภณฺฑานิ อาหรุํ.
สกฺโก รตนปลฺลงฺกํ, โสณฺณจงฺโกฏเมว จ;
อาทาย สห เทเวหิ, ตํ านํ สมุปาคโต.
เถรสฺส อุคฺคตาเน, การิเต วิสฺสกมฺมุนา;
ปติฏฺเปตฺวา ปลฺลงฺกํ, สุเภ รตนมณฺฑเป.
มาตุกรณฺฑมาทาย, ตสฺส เถรสฺส หตฺถโต;
จงฺโกฏเก เปตฺวาน, ปลฺลงฺเก ปวเรปิ.
พฺรหฺมา ฉตฺตมธาเรสิ, สนฺตุสฺสิโต วาฬพีชนึ;
มณิตาลวณฺฏํ สุยาโม, สกฺโก สงฺขํ ตุโสทกํ.
จตฺตาโร ตุ มหาราชา, อฏฺํสุ ขคฺคปาณิโน;
สมุคฺคหตฺถา เตตฺตึส, เทวปุตฺตา มหิทฺธิกา.
ปาริจฺฉตฺตก ปุปฺเผหิ, ปูชยนฺตา ตหึิตา;
กุมาริโยตุ ทฺวตฺตึส, ทณฺฑทีปธรา ิตา.
ปลาเปตฺวา ¶ ทุฏฺยกฺเข, ยกฺขเสนาปติ ปน;
อฏฺวีสติ อฏฺํสุ, อารกฺขํ กุรุมานกา.
วีณํ วาทยมาโน’ว, อฏฺา ปฺจสิโข ตหึ;
รงฺคภูมึ มาปยิตฺวา, ติมฺปรุตุริย โฆสวา.
อเนกเทวปุตฺตา จ, สาธุคีตปฺปโยชกา;
มหากาโฬ นาคราชา, ถุยมาโน อเนกธา.
ทิพฺพตูริยานิ วชฺชนฺติ, ทิพฺพสํคีติ วตฺตติ;
ทิพฺพคนฺธาทิวสฺสานิ, วสฺสเปนฺติ จ เทวตา.
โส อินฺทคุตฺตเถโรตุ, มารสฺส ปฏิพาหนํ;
จกฺกวาฬสมํ กตฺวา, โลหจฺฉตฺตมมาปยิ.
มาตูนํ ปุรโต เจว, ตตฺถ ตตฺถ จ ปฺจสุ;
าเนสุ คณสชฺฌายํ, กรึสฺว ขิลภิกฺขโว.
ตตฺถา’คมา มหาราชา, ปหฏฺโ ทุฏฺคามณิ;
สีเสนา’ทาย อานีเต, จงฺโกฏมฺหิ สุวณฺณเย.
เปตฺวา ธาตุ จงฺโกฏํ, ปติฏฺาปิย อาสเน;
ธาตุํ ปูชีย วนฺทิตฺวา, ิโต ปฺจลีโก ตหึ.
ทิพฺพจฺฉตฺตาทิกาเนตฺถ, ทิพฺพคนฺธาทิกานิ จ;
ปสฺสิตฺวา ทิพฺพตูริยาทิ-สทฺเท สุตฺวา จ ขตฺติโย.
อปสฺสิตฺวา พฺรหฺมเทโว, ตุฏฺโ อจฺฉริยพฺภุโต;
ธาตุฉตฺเตน ปูเชสิ, ลํการชฺเช’ภิสิฺจิ จ.
‘‘ทิพฺพจฺฉตฺตํ มานุสฺจ, วิมุตฺติจฺฉตฺตเมว จ;
อิติ ติจฺฉิตฺตธาริสฺส, โลกนาถสฺส สตฺถุโน.
ติกฺขตฺตุเมว เม รชฺชํ, ทมฺมี’ติ หฏฺมานโส;
ติกฺขตฺตุเมว ธาตูนํ, ลํการชฺชมทาสิโส.
ปูชยนฺโต ธาตุโยตา, เทเวหิ มานุเสหิ จ;
สห จงฺโกฏเกเหว, สีเสนาทาย ขตฺติโย.
ภิกฺขุสงฺฆ ปริพฺยุฬฺโห, กตฺวา ถูปํ ปทกฺขิณํ;
ปาจินโต อาหริตฺวา, ธาตุคพฺภมฺหิ โอตริ.
อรหนฺโต ฉนฺนวุติ-โกฏิโย ถูปมุตฺตมํ;
สมนฺตา ปริวาเรตฺวา, อฏฺํสุ กตปฺชลี.
โอตริตฺวา ¶ ธาตุคพฺภํ, มหคฺเฆ สยเนสุเภ;
เปสฺสามิติ จินฺเตนฺเต, ปีติปุณฺณนริสฺสเร.
สธาตุ ธาตุจงฺโกโฏ, อุคฺคนฺตฺวา ตสฺส สีสโต;
สตฺตตาลปฺปมาณมฺหิ, อากาสมฺหิ ิโต ตโต.
สยํ กรณฺโฑ วิวริ, อุคฺคนฺตฺวา ธาตุโย ตโต;
พุทฺธเวสํ คเหตฺวาน, ลกฺขเณพฺยฺชนุชฺชลํ.
คณฺฑมฺพมูเล พุทฺโธ’ว, ยมกํ ปาฏิหาริยํ;
อกํสุ ธรมาเนน, สุคเตน อธิฏฺิตํ.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปสนฺเนกคฺคมานสา;
เทวามนุสฺสา อรหตฺตํ, ปตฺตา ทฺวาทส โกฏิโย.
เสสา ผลตฺตยํ ปตฺตา, อตีตา คณนาปถํ;
หิตฺวา’ถ พุทฺธเวสํ ตา, กรณฺฑมฺหิ ปติฏฺยุํ.
ตโต โอรุยฺห จงฺโกโฏ, รฺโ สีเส ปติฏฺหิ;
สหินฺทคุตฺตเถเรน, นาฏกีหิ จ โส ปน.
ธาตุคพฺภํปริหรํ, ปตฺวาน สยนํ สุภํ;
จงฺโกฏํ รตนปลฺลงฺเก, ปยิตฺวา ชุตินฺธโร.
โธวิตฺวาน ปุโนหตฺเถ, คนฺธวาสิต วารินา;
จตุชฺชาติยคนฺเธน, อุพฺพเตตฺวา สคารโว.
กรณฺฑํ วิวริตฺวาน, ตาคเหตฺวาน ธาตุโย;
อิติ จินฺตยิ ภูมินฺโท, มหาชนหิตตฺถิโก.
อนากุลํ เกหิจิปิ, ยทิ เหสฺสนฺติ ธาตุโย;
ชนสฺส สรณํ หุตฺวา, ยทิ สฺสนฺติ ธาตุโย.
สตฺถุนิปนฺนากาเรน, ปรินิพฺพานมฺจเก;
นิปชฺชนฺตุ สุปฺตฺเต, สยนมฺหิ มหารเห.
อิติ จินฺติย โส ธาตู, เปสิ สยนุตฺตเม;
ตทา การา ธาตุโย จ, สหึสุ สยนุตฺตเม.
อาสฬฺหีสุกฺกปกฺขสฺส, ปนฺนรสอุโปสเถ;
อุตฺตราสฬฺหนกฺขตฺเต, เอวํ ธาตุปติฏฺิตา.
สห ¶ ธาตุปติฏฺานา, อกฺขมฺปิตฺถ มหามหี;
ปาฏิหีรานิเนกานิ, ปวตฺตึสุ อเนกธา.
ราชา ปสนฺโนธาตุตา, เสตจฺฉตฺเตน ปูชยิ;
ลํกาย รชฺชํ สกลํ, สตฺตาหานิ อทาสิ จ.
กาเย จ สพฺพาลงฺการํ, ธาตุคพฺภมฺหิ ปูชยิ;
ตถานาฏกิโย’มจฺฉา, ปริสา เทวตาปิ จ.
วตฺถคุฬฆตาทีนิ, ทตฺวา สงฺฆสฺส ภูปติ;
ภิกฺขูหิ คณสชฺฌายํ, กาเรตฺวา’ขิลรตฺติยํ.
ปุนาหนิ ปุเรเภรึ, จาเรสิ ‘‘สกลา ชนา;
วินฺทนฺตุ ธาตุสตฺตาหํ, อิมํ’’ติ ชนตาหิโต.
อินฺทคุตฺโต มหาเถโร, อทิฏฺาสิ มหิทฺธิโก;
‘‘ธาตุ วนฺทิตุกามาเย, ลํกาทีปมฺหิ มานุสา.
ตงฺขณํเยว อาคนฺตฺวา, วนฺทิตฺวา ธาตุโย อิธ;
ยถา สกํ ฆรํ ยนฺตุ’’, ตํ ยถาธิฏฺิตํ อหุ.
โส มหาภิกฺขุสงฺฆสฺส, มหาราชา มหายโส;
มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา, ตํ สตฺตาหํ นิรนฺตรํ.
อาจิกฺขิธาตุคพฺภมฺหิ, กิจฺจํ นิาปิตํ มยา;
ธาตุคพฺภปิธานํตุ, สงฺโฆ ชานิตุมรหติ.
สงฺโฆ เต ทฺเว สามเณเร, ตสฺมึ กมฺเม นิโยชยิ;
ปิทหึสุ ธาตุคพฺภํ, ปาสาเณนา’หเฏน เต.
‘‘มาเลตฺถ มา มิลายนฺตุ, คนฺธาสุสฺสนฺตุมา อิเม;
มา นิพฺพายนฺตุ ทีปาว, มา กิฺจาปิ วิวชฺชตุ.
เมทวณฺณ ฉ ปาสาณา, สนฺธิยนฺตุนิรนฺตรา’’;
อิติ ฆีณาสวา เอตฺถ, สพฺพเมตํ อธิฏฺยุํ.
อาณาเปสิ มหาราชา, ‘‘ยถาสตฺตึ มหาชโน;
ธาตุนิธานกาเน’ตฺถ, กโรตู’’ติ หิตตฺถิโก.
มหาธาตุนิธานสฺส, ปิฏฺิมฺหิ จ มหาชโน;
อกา สหสฺส ธาตุนํ, นิธานานิ ยถาพลํ.
ปิทหาปิยตํ สพฺพํ, ราชาถูปํ สมาปยิ;
จตุรสฺส จ ยฺเจตฺถ, เจติยมฺหิ สมาปยิ.
ปฺุานิ ¶ เอวมมลานิ สยฺจสนฺโต,
กุพฺพนฺติ สพฺพวิภวุตฺตมปตฺติ เหตุ;
กาเรนฺติ จาปิหิ’ขิลา ปริสุทฺธจิตฺตา,
นานาวิเสสชานตา ปริวารเหตู’’ติ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ธาตุนิธานํ นาม
เอกตึสติโม ปริจฺเฉโท.
ทฺวตฺตึสติม ปริจฺเฉท
ตุสิตปุรคมนํ
อนิฏฺิเต ฉตฺตกมฺเม, สุธากมฺเม จ เจติเย;
มารณนฺติกโรเคน, ราชา อาสิ คิลานโก.
ติสฺสํ ปกฺโกสยิตฺวา โส, กนิฏฺํ ทีฆวาปิโต;
‘‘ถูเป อนิฏฺิตํ กมฺมํ, นิฏฺาเปหีติ อพฺรวิ.
ภาตุโน ทุพฺพลตฺตาโส, ตุนฺนวาเยหิ การิย;
กฺจุกํ สุทฺธวตฺเถหิ, เตน ฉาทิย เจติยํ.
จิตฺตกาเรหิ กาเรสิ, เวทิกํ ตตฺถ สาธุกํ;
ปนฺติปุณฺณฆฏานฺจ, ปฺจงฺคุลกปนฺติกํ.
ฉตฺตากาเรหิ กาเรสิ, ฉตฺตํ เวฬุมยํ ตถา;
ขรปตฺตมเย จนฺท-สูริเย มุทฺธเวทิยํ.
ลาขากุงฺกุมเกเห’ตํ, จิตฺตยิตฺวา สุจิตฺติตํ;
รฺโ นิเวทยิ’’ถูเป, กตฺตพฺพํ นิฏฺิตํ’’อิติ.
สิวิกาย นิปชฺชิตฺวา, อิธาคนฺตฺวา มหีปติ;
ปทกฺขิณํ กริตฺวาน, สิวิกาเย’ว เจติยํ.
วนฺทิตฺวา ¶ ทกฺขิณทฺวาเร, สยเน ภูมิสนฺถเต;
สยิตฺวา ทกฺขิณปสฺเสน, โส มหาถูป มุตฺตมํ.
สยิตฺวา วามปสฺเสส, โลหปาสาท มุตฺตมํ;
ปสฺสนฺโต สุมโน อาสิ, ภิกฺขุสงฺฆปุเรกฺขโต.
คิลานปุจฺฉนตฺถาย, อาคตาหิ ตโต ตโต;
ฉนฺนวุติโกฏิโย ภิกฺขู, ตสฺมึ อาสุํ สมาคเม.
คณสชฺฌายมกรุํ, วคฺคพนฺเธน ภิกฺขโว;
เถรปุตฺตาภยํ เถรํ, ตตฺถา’ทิสฺวา มหีปติ.
อฏฺวีส มหายุทฺธํ, ยุชฺฌนฺโต อปราชยํ;
โย โส น ปจฺจุทาวตฺโต, มหาโยโธ วสี มม.
มจฺจุยุทฺธมฺหิ สมฺปตฺเต, ทิสฺวา มฺเ ปราชยํ;
อิทานิ โส มํ โน เปติ, เถโร เถรปุตฺตภโย.
อิติ จินฺตยิ โสเถโร, ชานิตฺวา ตสฺส จินฺติตํ;
กรินฺทนทิยา สิเส, วสํ ปฺชลิปพฺพเต.
ปฺจขีณาสวสต-ปริวาเรน อิทฺธิยา;
นภสาคมฺม ราชานํ, อฏฺาสิ ปริวาริย.
ราชา ทิสฺวา ปสนฺโน ตํ, ปุรโต จ นิสีทิย;
ตุมฺเห ทสมหาโยเธ, คณฺหิตฺวาน ปุเร อหํ.
ยุชฺฌึ อิทานิ เอโก’ว, มจฺจุนา ยุทฺธมารภึ;
มจฺจุสตฺตุํ ปราเชตุํ, น สกฺโกมี’’ติ อาห จ.
อาห เถโร ‘‘มหาราช-มา ภายิ มนุชาธิป;
กิเลสสตฺตุํ อชิตฺวา, อเชยฺโย มจฺจุสตฺตุโก.
สพฺพมฺปิ สงฺขารคตํ, อวสฺสํเยว ภิชฺชติ;
‘‘อนิจฺจา สพฺพสงฺขารา’’, อิติ วุตฺตํหิ สตฺถุนา.
ลชฺชา สารชฺชรหิตา, พุทฺเธเป’ติ อนิจฺจตา;
ตสฺมา อนิจฺจา สงฺขารา, ทุกฺขา’นตฺตาติ จินฺตย.
ทุติเย อตฺตาภาเวปิ, ธมฺมจฺฉนฺโท มหาหิเต;
อุปฏฺิเต เทวโลเก, หิตฺวา ทิพฺพํ สุขํ ตุวํ.
อิธาคมฺม พหุํ ปฺุํ, อกาสิ จ อเนกธา;
กรณมฺเปกรชฺชสฺส, สาสนุชฺโชตนายเต.
มหาปฺุกตํ ¶ ปฺุํ, ยาวชฺชทิวสา ตยา;
สพฺพํนุสฺสรเมวํ เต, สุขํ สชฺชุ ภวิสฺสติ.
เถรสฺสวจนํ สุตฺวา, ราชา อตฺตมโน อหุ;
‘‘อวสฺสโย มจฺจุยุทฺเธปิ, ตฺวํ เม สี’’ติ อภาสิตํ.
ตทา จ อาหราเปตฺวา, ปหฏฺโ ปฺุ โปตฺถกํ;
วาเจตุํ เลขกํ อาห, โส ตํ วาเจสิ โปตฺถกํ.
เอกูนสตวิหารา, มหาราเชน การิตา;
เอกูนวีสโกฏีหิ, วิหาโร มริจ วฏฺฏิ จ.
อุตฺตโม โลหปาสาโท,
ตึสโกฏีหิ การิโต;
มหาถูเป อนคฺฆานิ,
การิตา จตุวีสติ.
มหาถูปมฺหิ เสสานิ, การิตานิ สุพุทฺธินา;
โกฏิสหสฺสํ อคฺฆนฺติ, มหาราชา’’ติ วาจยิ.
‘‘โกฏฺนามมฺหิ มลเย, อกฺขกฺขายิก ฉาตเก;
กุณฺฑลานิ มหคฺฆานิ, ทุเว ทตฺวาน คณฺหิย.
ขีณาสวานํ ปฺจนฺนํ, มหาเถราน มุตฺตโม;
ทินฺโน ปสนฺนจิตฺเตน, กงฺคุอมฺพิลปิณฺฑโก.
จูฬงฺคนิย ยุทฺธมฺหิ, ปราชิตฺวา ปลายตา;
กาลํ โฆสาปยิตฺวาน, อาคตสฺส วิหายสา.
ขีณาสวสฺส ยติโน, อตฺตานมนเปกฺขิย;
ทินฺนํ สรกภตฺต’นฺติ, วุตฺเต อาห มหีปติ.
วิหารมหสตฺตาเห, ปาสาทสฺส มเหตถา;
ถูปารมฺเภ ตุ สตฺตาเห, ตถา ธาตุนิธานเก.
จาตุทฺทิสสฺส อุภโต, สงฺฆสฺส อุภโต มยา;
มหารหํ มหาทานํ, อวิเสสํ ปวตฺติตํ.
มหาเวสาขปูชา จ, จตุวีสติ การยิ;
ทีเป สงฺฆสฺส ติกฺขตฺตุํ, ติจีวรมทาปยิ.
สตฺตสตฺต ¶ ทินาเนว, ทีเป รชฺชมหํ อิมํ;
ปฺจกฺขตฺตุํ สาสนมฺหิ, อทาสึ หฏฺมานโส.
สตตํ ทฺวาทสาเน, สปฺปินา สุทฺธวฏฺฏิยา;
ทีปสหสฺสํ ชาเลสึ, ปูเชนฺโต สุคตํ อหํ.
นิจฺจํ อฏฺารสาเน, วชฺเชหิ วิหิตํ อหํ;
คิลาน ภตฺตเภสชฺชํ, คิลานานมทาปยึ.
จตุตฺตาลีสานมฺหิ, สงฺขตํ มธุปายสํ;
ตตฺตเกสฺเวว าเนสุ, เตลุลฺโลปกเมว จ.
ฆเต ปกฺเก มหาชาล, ปูเว านมฺหิ ตตฺตเก;
ตเถว สห ภตฺเตหิ, นิจฺจ เอมว อทาปยึ.
อุโปสเถสุ ทิวเสสุ, มาเส มาเส จ อฏฺสุ;
ลํกาทีเป วิหาเรสุ, ทีป เตลมทาปยึ.
ธมฺมทานํ มหนฺตนฺติ, สุตฺวา อมิสทานโต;
โลห ปาสาทโต เหฏฺา, สงฺฆมชฺฌมฺหิ อาสเน.
‘‘โอสาเรสฺสามิ สงฺฆสฺส, มงฺคลสุตฺต’’มิจฺจหํ;
นิสินฺโน โอสารยิตุํ, นาสกฺขึ สงฺฆคารวา.
ตโตปฺปภุติ ลํกาย, วิหาเรสุ ตหึ ตหึ;
ธมฺมกถํ กถาเปสึ, สกฺกริตฺวาน เทสเก.
ธมฺมกถิก สฺเสกสฺส, สปฺปิผาณิตสกฺขรํ;
นาฬึ นาฬิมทาเปสึ, ทาเปสึ จตุรงฺคุลํ.
มุฏฺิกํ ยฏฺิมธุกํ, ทาเปสึ สาฏกทฺวยํ;
สพฺพํปิสฺสริเย ทานํ, นเม หาเสสิ มานสํ.
ชีวิตํ อนเปกฺขิตฺวา, ทุคฺคเตน สตา มยา;
ทินฺน ทาน ทฺวยํเยว, ตํ เม หาเสสิ มานสํ.
ตํ สุตฺวา อภโย เถโร, ตํ ทานทฺวยเมว โส;
รฺโ จิตฺตปฺปสาทตฺถํ, สํ วณฺเณสิ อเนกธา.
เตสุ ปฺจสุ เถเรสุ, กงฺคุอมฺพิลคาหโก;
มลิย เทว มหาเถโร, สุมนกูฏมฺหิ ปพฺพเต.
นวนฺนํ ¶ ภิกฺขุสตานํ, ทตฺวา ตํ ปริภฺุชิ โส;
ปถวีจาลโก ธมฺม, สุตฺตเถโร ตุ ตํ ปน.
กลฺยาณิกวิหารมฺหิ, ภิกฺขูนํ สํวิภาชิย;
ทสทฺธส ตสงฺขานํ, ปริโภค มกาสยํ.
ตลงฺคร วาสิโก ธมฺม, ทินฺนตฺเถโร ปิยงฺคุเก;
ทีเป ทสสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิตํ.
มงฺคณวาสิโก ขุทฺท, ติสฺสตฺเถโร มหิทฺธิโก;
เกลาเส สฏฺิสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิ ตํ.
มหาพฺยคฺโฆ จ เถโร ตํ, อุกฺกนครวิหารเก;
ทตฺวา สตานํ สตฺตานํ, ปริโภคมกาสยํ.
สรกภตฺตคาหี ตุ, เถโร ปิยงฺคุทีปเก;
ทฺวาทส ภิกฺขุสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิตํ.
อิติ วตฺวา’ภยตฺเถโร, รฺโ หาเสสิ มานสํ;
ราชา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ตํ เถรํ อิธ มพฺรุวิ.
‘‘จตุวีสติวสฺสานิ, สงฺฆสฺส อุปการโก;
อห เมวํ โหตุ กาโย’ปิ, สงฺฆสฺส อุปการโก.
มหาถูป ทสฺสนาเน, สงฺฆสฺส กมฺมมาฬเก;
สรีรํ สงฺฆทาสสฺส, ตุมฺเห ฌาเปถ เม’’อิติ.
กนิฏฺํ อาห ‘‘โภ ติสฺส, มหาถูเป อนิฏฺิตํ;
นิฏฺาเปหิ ตุวํ สพฺพํ, กมฺมํ สกฺกจฺจ สาธุกํ.
สายํ ปาโต จ ปุปฺผานิ, มหาถูปมฺหิ ปูชย;
ติกฺขตฺตุํ อุปหารฺจ, มหาถูปสฺส การย.
ปฏิยาทิตฺจ ยํ วตฺตํ, มยา สุคต สาสเน;
สพฺพํ อปริหาเปตฺวา, ตาต วตฺตย ตํ ตุวํ.
สงฺฆสฺส ตาต กิจฺเจสุ, มา ปมชฺชิตฺถ สพฺพทา’’;
อิตํ ตํ อนุสาสิตฺวา, ตุณฺหี อาสิ มหีปติ.
ตงฺขณํ ¶ คณสชฺฌายํ, ภิกฺขุสงฺโฆ อกาสิ จ;
เทวตา ฉ รเถ เจว, ฉหิ เทเวหิ อานยุํ.
ยาจุํ วิสุํ วิสุํ เทวา, ราชานํ เต รเถ ิตา;
‘‘อมฺหากํ เทวโลกํ ตฺวํ, เอหิ ราชมโนรมํ’’.
ราชา เตสํ วโจ สุตฺวา, ‘‘ยาว ธมฺมํ สุโณมหํ;
อธิวาเสถ ตาวา’’ติ, หตฺถากาเรน วารยิ.
วาเรติ คณสชฺฌาย, มีภิ มนฺตฺวาน ภิกฺขโว;
สชฺฌายํ ปยุํ ราชา, ปุจฺฉิตํ านการณํ.
‘‘อาคเมถา’’ติ สฺาย, ทินฺนตฺตา’ติ วทึสุ เต;
ราชา ‘‘เนตํ ตถา ภนฺเต’’, อิติ วตฺวาน ตํ วทิ.
ตํ สุตฺวาน ชนา เกจิ, ‘‘ภีโต มจฺจุภยา อยํ;
ลาลปฺปตี’’ติ มฺึสุ, เตสํ กงฺขาวิโนทนํ.
กาเรตุํ อภยตฺเถโร, ราชานํ เอวมาห โส;
‘‘ชานาเปตุํ กถํ สกฺกา, อานีตา เต รถา’’อิติ.
ปุปฺผทานํ ขิปาเปสิ, ราช นภสิ ปณฺฑิโต;
ตานิ ลคฺคานิ ลมฺพึสุ, รถีสาสุ วิสุํ วิสุํ.
อากาเส ลมฺพมานานิ, ตานิ ทิสฺวา มหาชโน;
กงฺขํ ปฏิวิโนเทสิ, ราชา เถรมภาสิตํ.
‘‘กตโม เทวโลโก หิ,
รมฺโม ภนฺเต’’ติ โส พฺรุวิ;
‘‘ตุสินานํ ปุรํ ราช,
รมฺมํ’’อิติ สตํ มตํ.
พุทฺธภาวาย สมยํ, โอโลเกนฺโต มหาทโย;
เมตฺเตยฺโย โพธิสตฺโต หิ, วสเต ตุสิเต ปุเร.
เถรสฺส วจนํ สุตฺวา, มหาราชา มหามตี;
โอโลเกนฺโต มหาถูปํ, นิปนฺโนว นิมีลยิ.
จวิตฺวา ตํขณํเยว, ตุสิตา อหเฏ รเถ;
นิพฺพตฺติตฺวา ิโตเยว, ทิพฺพเทโห อทิสฺสถ.
กตสฺส ¶ ปฺุกมฺมสฺส, ผลํ ทสฺเสตุมตฺตโน;
มหาชนสฺส ทสฺเสนฺโต, อตฺตานํ สมลงฺกตํ.
รถฏฺโเยว ติกฺขตฺตุํ, มหาถูปํ ปทกฺขิณํ;
กตฺวาน ถูปํ สงฺฆฺจ, วนฺทิตฺวา ตุสิตํ อคา.
นาฏกิโย อิธาคนฺตฺวา, มกุฏํ ยตฺถ โมจยุํ;
‘‘มกุฏมุตฺตสาลา’’ติ, เอตฺถ สาลา กตา อหุ.
จิตเก ปิเต รฺเ, สรีรมฺหิ มหาชโน;
ยตฺถารวิ ‘‘ราววฏฺฏิ-สาลา’’นาม ตหึ อหุ.
รฺโ สรีรํ ฌาเปสุํ, ยสฺมึ นิสฺสีมมาฬเก;
โส เอว มาฬโก เอตฺถ, วุจฺจเต ‘‘ราช มาฬโก’’.
ทุฏฺคามณิราชา โส, ราชา นามารโห มหา;
เมตฺเตยฺยสฺส ภควโต, เหสฺสติ อคฺคสาวโก.
รฺโ ปิตา ปิตา ตสฺส,
มาตา มาตา ภวิสฺสติ;
สทฺธาติสฺโส กนิฏฺโ ตุ,
ทุติโย เหสฺสติ สาวโก.
สาลิราชกุมาโร โย,
ตสฺส รฺโ สุโต ตุโส;
เมตฺเตยฺยสฺส ภควโต,
ปุตฺโตเยว ภวิสฺสติ.
เอวํ โย กุสลปโร กโรติ ปฺุํ,
ฉาเทนฺโต อนิยตปาปกํ พหุมฺปิ;
โส สคฺคํ สกเล รมิ โว ปยาติ ตสฺมา,
สปฺปฺโ ส ตตรโต ภเวยฺย ปฺุเติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ตุสิตปุรคมนํ นาม
ทฺวตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท
เตตฺตึสติม ปริจฺเฉท
ทสราชโก
ทุฏฺคามณิรฺโ ¶ ตุ, รชฺเชิตา ชนา อหู;
สาลิราชกุมาโรติ, หสฺสาสิ วิสฺสุโต สุโต.
อตีว ธฺโ โส อาสิ, ปฺุกมฺมรโต สทา;
อตีว จารุรุปาย, สตฺโต จณฺฑาลิยา อหุ.
อโสกมาลาเทวึตํ, สมฺพนฺธํ ปุพฺพชาติยา;
รูเปนา’ติ ปิยายนฺโต, โส รชฺชํ เนวกามยิ.
ทุฏฺคามณิภาตา’โส, สทฺธาติสฺโส ตทจฺฉเย;
รชฺชํ กาเรสฺสา’ภิสิตฺโต, อฏฺารสฺส สมา’สโม.
ฉกฺกกมฺมํ สุธากมฺมํ, หตฺถิปาการเมว จ;
มหาถูปสฺส กาเรสิ, โส สทฺธากตนามโก.
ทีเปน โลหปาสาโท, อุฑฺฑิยฺหิตฺถ สุสงฺขโต;
กาเรสิ โลหปาสาทํ, ปุน โส สตฺตภูมกํ.
นวุติสตสหสฺสคฺโฆ, ปาสาโท อาสิ โส ตทา;
ทกฺขิณคีริวิหารํ, กลฺลกเลณ เมว จ.
กุฬุมฺพาลวิหารฺจ, ตถาเปตฺตงฺค วาลิกํ;
เวลงฺควฏฺฏิกฺเจว, ทุพฺพลวาปิติสฺสตํ.
ทุรติสฺสกวาปิฺจ, ตถามาตุวิหารกํ;
กาเรสิ อาทีฆวาปึ, วิหารํโยชน โยชเน.
ทีฆวาปิวิหารฺจ, กาเรสิ สหเจติยํ;
นานารตนกจฺฉนฺนํ, ตตฺถ กาเรสิ เจติเย.
สนฺธิยํ สนฺธิยํ ตตฺถ, รถจกฺกปฺปมาณกํ;
โสวณฺณมาลํ กาเรตฺวา, ลคฺคาเปสิ มโนรมํ.
จตุราสีติสหสฺสานํ ¶ , ธมฺมกฺขนฺธานมิสฺสโร;
จตุราสีติสหสฺสานิ, ปูชาจาปิ อการยิ.
เอวํ ปฺุานิ กตฺวา โส, อเนกานิ มหีปติ;
กายสฺสเภทา เทเวสุ, ตุสิเตสุ’ปปชฺชถ.
สทฺธาติสฺสปการาเช, วสนฺเต ทีฆวาปิยํ;
ลชฺชีติสฺโส เชฏฺสุโต, คิริกุมฺภิมนามกํ.
วิหารํ การยิ รมฺมํ, ตํกนิฏฺสุโต ปน;
ถุลฺลตฺถโน อกาเรสิ, วิหารํ กนฺทรวฺหยํ.
ปิตรา ถุลฺลตฺถนโก, ภาตุสนฺติกมายตา;
สเหวา’ห วิหารสฺส, สงฺฆโภคตฺถมตฺตโน.
สทฺธาติสฺเสอุปรเต, สพฺเพ’มจฺจา สมาคตา;
ถูปาราเม ภิกฺขุสงฺฆํ, สกลํ สนฺนิปาติย.
สงฺฆานฺุายรฏฺสฺส, รกฺขณตฺถํ กุมารกํ;
อภิสิฺจุํ ถุลฺลตฺถนํ, ตํ สุตฺวา ลชฺชีติสฺสโต.
อิธาคนฺตฺวา คเหตฺวา ตํ, สยํ รชฺชมการยิ;
มาสฺเจว ทสาหฺจ, ราชา ถุลฺลตฺถโน ปน.
ติสฺโสสมํ ลชฺชีติสฺโส, สงฺโฆ หุตฺวา อนาทโร;
‘‘น ชานึสุ ยถาวุฑฺฒํ’’ มีติ ตํ ปริภาสยิ.
ปจฺฉา สงฺฆํ ขมาเปตฺวา, ทณฺฑกมฺมตฺถมิสฺสโร;
ตีณิ สตสหสฺสานิ, ทตฺวาน อุรุเจติเย.
สิลามยานิ กาเรสิ, ปุปฺผยานานิ ตีณิโส;
อโถ สตสหสฺเสน, จิตาเปสิ จ อนฺตรา.
มหาถูปถูปารามานํ, ภูมึภูมิสฺสโร สมํ;
ถูปาราเม จ ถูปสฺส, สิลากฺจุก มุตฺตมํ.
ถูปารามสฺส ปุรโต, สิลาถูปกเมว จ;
ลชฺชีกาสนสาลฺจ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส การยิ.
กฺจุกํ ¶ กณฺฏเก ถูเป, การาเปสิ สิลามยํ;
ทตฺวาน สตสหสฺสํ, วิหาเร เจติยวฺหเย.
คิริกุมฺภิลนามสฺส, วิหารสฺส มหมฺหิ โส;
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานํ, ติจีวรมทาปยิ.
อริฏฺวิหารํ กาเรสิ, ตถากนฺทรหินกํ;
คามิกานฺจ ภิกฺขูนํ, เภสชฺชานิ อทาปยิ.
กิมิจฺฉกํ ตณฺฑุลฺจ, ภิกฺขุนีนมทาปยิ;
สมานว’มาสฺจ, รชฺชํ โส การยี อิธ.
มเต ลชฺชิกติสฺสมฺหิ, กนิฏฺโ ตสฺส การยิ;
รชฺชํ ฉเฬว วสฺสานิ, ขลฺลาฏนาคนามโก.
โลหปาสาทปริวาเร, ปาสาเท’ติ มโนรเม;
โลหปาสาทโสภตฺถํ, เอโส ทฺวตฺตึสการยิ.
มหาถูปสฺส ปริโต, จารุโน เหมมาลิโน;
วาลิกงฺคณมริยาทํ, ปาการฺจ อการยิ.
โสวกุรุนฺทปาสกํ, วิหารฺจ อการยิ;
ปฺุกมฺมานิจฺานิ, การาเปสิ มหีปติ.
ตํ มหารตฺตโตนาม, เสนาปติ มหีปตึ;
ขลฺลาฏนาคราชานํ, นคเรเยว อคฺคหิ.
ตสฺส รฺโ กนิฏฺโตุ, วฏฺฏคามณินามโก;
ตํ ทุฏฺเสนาปติกํ, หนฺตฺวา รชฺชมการยิ.
ขลฺลาฏนาครฺโโส, ปุตฺตกํ สกภาตุโน;
มหาจูลิกนามานํ, ปุตฺตาเน เปสิ จ.
ตมฺมาตรํ นุฬาเทวึ, มเหสิฺจ อกาสิโส;
ปีติาเน ิตตา’สฺส, ปีติราชาติ อพฺรวุํ.
เอวํ รชฺเช’ภิสิตฺตสฺส, ตสฺส มาสมฺหิ ปฺจเม;
โรหเณ นกุลนคเร, เอโก พฺราหฺมณเจฏโต.
ติโย ¶ นาม พฺราหฺมณสฺส, วโจ สุตฺวา อปณฺฑิโต;
โจโร อสุ มหาตสฺส, ปริวาโร อโหสิ จ.
สคณาสตฺตทมิฬา, มหาติตฺถมฺหิ โอตรุํ;
ตทา พฺราหฺมณติโย จ, เต สตฺตทมิฬาปิจ.
ฉกฺกตฺถาย วิสชฺเชสุํ, เลขํ ภูปติสนฺติกํ;
ราชา พฺราหฺมณติยสฺส, เลขํ เปเสสิ นีติมา.
‘‘รชฺชํ ตว อิทาเนว, คณฺห ตฺวํ ทมิเฬ’’ อิติ;
สาธูติ โส ทมิเฬหิ, ยุชฺฌิ คณฺหึสุ เต ตุ ตํ.
ตโต เต ทมิฬา ยุทฺธํ, รฺา สห ปวตฺตยุํ;
โกฬมฺพาลกสามนฺตา, ยุทฺเธ ราชา ปราชิโต.
ติตฺถารามทุวาเรน, รถารุฬฺโห ปลายติ;
ปณฺฑุกาภยราเชน, ติตฺถาราโมหิ การิโต;
วาสิโต จ ตทา อาสิ, เอกวีสติ ราชุสู.
ตํ ทิสฺวา ปลายนฺตํ, นิคณฺโคิรินามโก;
‘‘ปลายติ มหากาฬ-สีหโฬ’’ติ ภุสํ รวิ.
ตํ สุตฺวาน มหาราชา, ‘‘สิทฺเธ มม มโนรเถ;
วิหารํ เอตฺถ กาเรสฺสํ’’, อิจฺเจวํ จินฺตยี ตทา.
สคพฺภํ อนุลาเทวึ, อคฺคหี รกฺขิยา อิติ;
มหาจูฬ มหานาค-กุมาเรจาปี รกฺขิเย.
รถสฺส ลหุภาวตฺถํ, ฑตฺวา จูฬามณึสุภํ;
โอตาเรสิ โสมเทวึ, ตสฺส’นฺุาย ภูปติ.
ยุทฺธายคมเนเยว, ปุตฺตเก ทฺเว จ เทวิโย;
คาหยิตฺวาน นิกฺขนฺโต, สงฺกิโต โส ปราชเย.
อสกฺกุณิตฺวา คาเหตุํ, ปตฺตํ ภุตฺตํ ชิเนน ตํ;
ปลายิตฺวา เวสฺสคีริ-วเน อภินิยิยิโส.
กุตฺถิกฺกุลมหาติสฺส-เถโร ทิสฺวา ตหํ ตุ ตํ;
ภตฺตํ ปาทา อนามฏฺํ, ปิณฺฑทานํ วิวชฺชิย.
อถ ¶ เกตกิปตฺตมฺหิ, ลิขิตฺวา หฏฺมานโส;
สงฺฆโภคํ วิหารสฺส, ตสฺส ปาทามหีปติ.
ตโต คนฺตฺวา สิลาโสพฺภ-กณฺฑกมฺหิ วสี ตโต;
คนฺตฺวาน มาตุเวลงฺเค, สาลคลสมีปโค.
ตตฺถทฺทส ทิฏฺปุพฺพํ, เถรํ เถโร มหีปตึ;
อุปฏฺากสฺส อปฺเปสิ, ตนสิวสฺส สาธุกํ.
ตสฺส โส ตนสิวสฺส, รฏฺิกสฺส’นฺติเก ตหึ;
ราชา จุทฺทสวสฺสานิ, วสี เตน อุปฏฺิโต.
สตฺตสุ ทมีเฬสฺเว’โก, โสมาเทวึ มทาวหํ;
ราครตฺโต คเหตฺวาน, ปรตีรมคาลหุํ.
เอโกปตฺตํ ทสพลสฺส, อนุราธปุเร ิตํ;
อาทาย เตน สนฺตุฏฺโ, ปรตีรมคาลหุํ.
ปุฬหตฺโถ ตุ ทมิโฬ, ตีณิวสฺสานิ การยิ;
รชฺชํ เสนาปตึ กตฺวา, ทมิฬํ พาหิยวฺหยํ.
ปุฬหตฺถํ คเหตฺวา ตํ, ทูเร วสฺสานิ พาหีโย;
รชฺชํ กาเรสิ ตสฺสา’สิ, ปณยมาโร จมูปติ.
พาหียํ ตํ คเหตฺวาน, ราชา’สิ ปณยมารโก;
สตฺตวสฺสานิ ตสฺสา’สิ, ปิฬยมาโร จมูปติ.
ปณยมารํ คเหตฺวา โส, ราชาสิ ปีฬยมารโก;
สตฺตมาสานิ ตสฺสาสิ, ทาิโย ตุ จมูปติ.
ปีฬยมารํ คเหตฺวา โส, ทาิโย ทมิโฬ ปน;
รชฺชํ’นุราธนคเร, ทุเว วสฺสานิ การยิ.
เอวํ ทมิฬราชูนํ, เตสํ ปฺจนฺนเมวหิ;
โหนฺติ จุทฺทสวสฺสานี, สตฺตมาสา จ อุตฺตรึ.
คตาย ตุ นิวาสตฺถํ, มลเย’นุลเทวิยา;
ภริยากนสิวสฺส, ปาทาปหริ ปจฺฉิยํ.
กุชฺฌิตฺวา โรทมานาสา, ราชานํ อุปสกิมิ;
ตํ สุตฺวา ตนสิโวโส, มนุมาทาย นิกฺขมิ.
เทวิยา ¶ วจนํ สุตฺวา, ตสฺส อาคมนา ปุรา;
ทฺวิปุตฺตํ เทวิมาทาย, ตโต ราชา’ปิ นิกฺขมิ.
ธนุํ สนฺธาย อายนฺตํ, สีวํ วิชฺฌิ มหาสีโว;
ราชา นามํ ภาวยิตฺวา, อกาสิ ชินสงฺคหํ.
อลตฺถ อฏฺามจฺเจจ, มหนฺเต โยธสมฺมเต;
ปริวาโร มหาอาสี, ปริหาโร จ ราชิโน.
กุมฺภีลกมหาติสฺส-เถร ทิสฺวา มหายโส;
อจฺฉคลฺลวิหารมฺหิ, พุทฺธปูชมการยิ.
วตฺถุํ โสเธตุมารุฬฺโห, อกาสเจติยงฺคณํ;
กวิสีเส อมจฺจมฺหิ, โอโรหนฺโตมหีปติ.
อาโรหนฺโต สเทวิโก, ทิสฺวา มคฺเค นิสินฺนกํ;
‘‘น นิปนฺโน’’ติ กุชฺฌิตฺวา, กวิสีสํ อฆาตยิ.
เสสา สตฺตอมจฺจาวิ, นิพฺพินฺนา เตน ราชินา;
ตสฺส’นฺติกา ปลายิตฺวา, ปกฺกมนฺตา ยถารุจิ.
มคฺเค วิลุตฺตา โจเรหิ, วิหารํ หมฺพุคลฺลกํ;
ปวิสิตฺวาน อทฺทกฺขุํ, ติสฺสตฺเถรํ พหุสฺสุตํ.
จตุเนกายิโก เถโร, ยถาลทฺธานิ ทาปยิ;
วตฺถผาณิตเตลานิ, ตณฺฑุลา ปาหุณา ตถา.
อสฺสตฺถกาเล เถโร โส,
‘‘กุหึยาตา’’ติ ปุจฺฉิเต;
อตฺตานํ อาวีกตฺวา เต,
ตํ ปวตฺตึ นิเวทยุํ.
‘‘กาเรตุํ เกหิ สกฺกา นุ, ชินสาสนปคฺคหํ;
ทมิเฬหิ วา’ถ รฺา, อิติ ปุฏฺา ตุ เต ปน.
‘‘รฺโ สกฺกา’’ติ อาหํสุ, สฺาเปตฺวาน เต อิติ;
อุโภ ติสฺส มหาติสฺส-เถรา อาทาย เต ตโต.
ราชิโน สนฺติกํ เนตฺวา, อฺมฺํ ขมาปยุํ;
ราชา จ เต อมจฺจา จ, เถโร เอว มยาจยุํ.
สิทฺเธ ¶ กมฺเม เปสิเตโน, คนฺตพฺพํ สนฺติกํ อิติ;
เถรา ทตฺวา ปฏิฺํ เต, ยถาานมคฺฉิสุํ.
อนุราธปุรํ ราชา, อาคนฺตฺวาน มหายโส;
ทาิกํ ทมิฬํ หนฺตฺวา, สยํ รชฺชมการยิ.
ตโต นิคณฺารามํ ตํ, วิทฺธํเสตฺวา มหีปติ;
วิหารํ การยิ ตตฺถ, ทฺวาทส ปริเวณกํ.
มหาวิหารปฏฺานา, ทฺวีสุ วสฺสส เตสุ จ;
สตฺตรสสุ วสฺเสสุ, ทสมาสา’มิเกสุ จ.
ตถา ทิเนสุ ทสสุ, อติกฺกนฺเตสุ สาทโร;
อภยคิริ วิหารํโส, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
อกฺโกสิยิตฺวา เต เถเร, เตสุ ปุพฺพุปการิโน;
ตํ มหาติสฺส เถรสฺส, วิหารํ มานโท อทา.
คิริสฺส ยสฺมา คาราเม, ราชา กาเรสิ โสภโย;
ตสฺมา’ภย คิริตฺเวว, วิหาโร นามโก อหุ.
อาณาเปตฺวา โสมาเทวึ,
ยถา าเน เปสิโส;
ตสฺสาตนฺนามกํ กตฺวา,
โสมาราม มการยิ.
รถา โอโรปิตา สา หิ, ตสฺมึาเน วรงฺคนา;
กทฺทมฺพปุปฺผ คุมฺพมฺหิ, นิลินา ตตฺถ อทฺทส.
มุตฺตยนฺตํ สามเณรํ, มคฺคํ หตฺเถน ฉาทิย;
ราชา ตสฺส วโจ สุตฺวา, วิหารํ ตตฺถ การยิ.
มหาถูปสฺสุตฺตรโต,
เจติยํ อุจฺจวตฺถุกํ;
สิลา โสภกณฺฑกํ นาม,
ราชา โสเยว การยิ.
เตสุ สตฺตสุ โยเธสุ, อุตฺติโย นาม การยิ;
นครมฺหา ทกฺขิณโต, วิหารํ ทกฺขิณวฺหยํ.
ตตฺเตว ¶ มูลโวกาส, วีหารํ มูลนามโก;
อมจฺโจ การยี เตน, โสปิ ตํนามโก อหุ.
กาเรสิ สาลิยารามํ, อมจฺโจ สาลิยวฺหโย;
กาเรสิ ปพฺพตารามํ, อมจฺโจ ปพฺพตวฺหโย.
อุตฺตรติสฺสรามนฺตุ, ติสฺสามจฺโจ อการยิ;
วิหาเร นิฏฺิเต รมฺเม, ติสฺสเถร มุปจฺจเต.
‘‘ตุมฺหากํ ปฏิสนฺถาร, วเสน’มฺเหหิ การิเต;
วิหาเร เทม ตุมฺหากํ, อิติ วตฺวา อทํสุ จ.
เถโร สพฺพตฺถวาเสสิ, เต เต ภิกฺขู ยถา รหํ;
อมจฺจา’ทํสุ สงฺฆสฺส, วิวิเธ สมณารเห.
ราชา สกวิหารมฺหิ, วสนฺเต สมุปฏฺหิ;
ปจฺจเยหิ อนุเนหิ, เตน เต พหโว อหุํ.
เถรํ กุเลหี สํสฏฺํ, มหาติสฺโสติ วิสฺสุตํ;
กุลสํสฏฺ โทเสน, สงฺโฆ ตํ นีหริ อิโต.
ตสฺส สิสฺโส พหลมสฺสุ-
ติสฺสตฺเถโรติ ปิสฺสุโต;
กุทฺโธ’ภยคิรึ คนฺตฺวา,
วสิ ปกฺขํ วหํ ตหึ.
ตโตปฺปภุติ เต ภิกฺขู, มหาวิหารนาคมุํ;
เอวํ เต’ภยคิริกา, นิคฺคตา เถรวาทโต.
ปภินฺนา’ภยคิริเกหิ, ทกฺขิณวิหาริกายติ;
เอวํ เต เถรวาทีหิ, ปภินฺนา ภิกฺขโว ทฺวิธา.
มหา อภยภิกฺขู เต, วฑฺเฒตุํ ทีปวาสิโน;
วฏฺฏคามณิภูมินฺโท, ปตฺตึ นาม อทาสิ โส.
วิหารปริเวณานิ, ฆฏาพทฺเธ อการยิ;
‘‘ปฏิสงฺขรณํ เอวํ, เหสฺสตีติ วิจินฺติย.
ปิฏกตฺตยปาฬิฺจ, ตสฺส อฏฺกถมฺปิ จ;
มุขปาเน อาเนสุํ, ปุพฺเพ ภิกฺขู มหามติ.
หานึ ¶ ทิสฺวาน สตฺตานํ, ตทา ภิกฺขู สมาคตา;
จิรฏฺิตตฺถํ ธมฺมสฺส, โปตฺถเกสุ ลิขาปยุํ.
วฏฺฏคามณิ อภโย, ราชา รชฺชมการยิ;
อิติ ทฺวาทสวสฺสานิ, ปฺจมาเสสุ อาทิโต.
อิตี ปรหิต มตฺตโน หิตฺจ,
ปฏิลภิยิสฺสริยํ กโรติ ปฺโ;
วิปุลมปิ กุพุทฺธิลทฺธโภวํ,
อุภยหิตํ น กโรติ โภคลุทฺโธ’ติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทสราชโก นาม
เตตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท.
จตุตฺตึสติม ปริจฺเฉท
เอกาทสราชทีปโน
ตทจฺจเย มหาจูลี-มหาติสฺโส อการยิ;
รชฺชํ จุทฺทสวสฺสานิ, ธมฺเมน จ สเมน จ.
สหตฺเถน กตํ ทานํ, โส สุตฺวาน มหปฺผลํ;
ปเมเยว วสฺสมฺหิ, คนฺตฺวา อฺาตเวสวา.
กตฺวาน สาลิลวนํ, ลทฺธาย ภติยา ตโต;
ปิณฺฑปาตํ มหาสุมฺม-เถรสฺสา’ทา มหีปติ.
โสณฺณคิริมฺหิ ปุน โส, ตีณิวสฺสานิ ขตฺติโย;
คุฬยนฺตมฺหิ กตฺวาน, ภตึลทฺธา คุเฬ ตโต.
เต คุเฬ อาหราเปตฺวา, ปุรํ อาคมฺม ภูปติ;
ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปาทาสิ, มหาทานํ มหีปติ.
ตึสภิกฺขุสหสฺสสฺส, อทา อจฺฉาทนานิ จ;
ทฺวาทสนฺนํ สหสฺสานํ, ภิกฺขูนีนํ ตเถว จ.
การยิตฺวา ¶ มหีปาโล, วิหารํ สุปฺปติฏฺิตํ;
สฏฺิภิกฺขุ สหสฺสสฺส, ติจีวรมทาปยิ.
ตึส สหสฺส สงฺขานํ, ภิกฺขุนีนฺจ ทาปยิ;
มณฺฑวาปิ วิหารํ โส, ตถา อภยคลฺลกํ.
วงฺคุปฏฺฏงฺคคลฺลฺจ, ทีฆพาหุกคลฺลกํ;
วาลคาม วิหารฺจ, ราชา โสเยว การยิ.
เอวํ สทฺธาย โส ราชา, กตฺวา ปฺุานิเนกธา;
จตุทฺทสนฺนํ วสฺสานํ, อจฺจเยน ทิวํ อคา.
วฏฺฏคามณิโน ปุตฺโต, โจรนาโคติ วิสฺสุโต;
มหาจูฬิสฺสรชฺชมฺหิ, โจโร หุตฺวา จริตทา.
มหาจูเฬ อุปรเต, รชฺชํ การยิ อาคโต;
อตฺตโน โจรกาเล โส, นิวาสํ เยสุนาลภิ.
อฏฺรสวิหาเร เต, วิทฺธํสาเปสิ ทุมฺมติ;
รชฺชํ ทฺวาทสวสฺสานิ, โจรนาโค อการยิ.
โลกนฺตริก นิรยํ, ปาโปโสอุปปชฺชถ;
ตทจฺจเย มหาจูฬฺหิ-รฺโ ปุตฺโต อการยิ.
รชฺชํ ตีเณว วสฺสานิ, ราชาติสฺโส’ติ วิสฺสุโต;
โจรนาคสฺส เทวีตุ, วีสมํ วีสมานุลา.
วีสํ ทตฺวาน มาเรสิ, พลตฺเถรตฺตมานสา;
ตสฺมึเยวพลตฺเถสา, อนุลารตฺตมานสา.
ติสฺสํ วีเสนฆาเตตฺวา, ตสฺส รชฺชมทาสิสา;
สีโว นาม พลตฺโถโส, เชฏฺโทวาริโก ตหึ.
กตฺวา มเหสึ อนุลํ, วสฺสํ มาสทฺวยา’จิกํ;
รชฺชํ กาเรสิ นคเร, วฏุเก ทมิเฬ’นุลา.
รตฺตา วีเสน ตํ หนฺตฺวา, วฏุเก รชฺชมปฺปยิ;
วฏุโก ทมิโฬ โส หิ, ปุเร นครวฑฺฒกี.
มเหสึ อนุลํ กตฺวา, วสฺสํ มาสทฺวยาธิกํ;
รชฺชํ กาเรสิ นคเร, อนุลา ตตฺถ อาคตํ.
ปสฺสิตฺวา ทารุภติกํ, ตสฺมึ สารตฺตมานสา;
หนฺตฺวา วิเสน วฏุกํ, ตสฺส รชฺชํ สมปฺปยิ.
ทารุภติกติสฺโส ¶ โส, มเหสึ กริยานุลํ;
เอกมาสาธิกํ วสฺสํ, ปุเร รชฺชมการยิ.
กาเรสิ โส โปกฺขรณึ, มหาเมฆวเน ลหุํ;
นิลีเย นาม ทมิเฬ, สา ปุโรหิตพฺราหฺมเณ.
ราเคน รตฺตา อนุลา, เตน สํวาสกามินี;
ทารุภติกติสฺสํตํ, วีสํ ทตฺวาน ฆาติย.
นิลียสฺส อทา รชฺชํ, โสปิ นิลียพฺราหฺมโณ;
ตํ มเหสึ กริตฺวาน, นิจฺจํ ตาย อุปฏฺิโต.
รชฺชํ กาเรสิ ฉมฺมาสํ, อนุราธปุเร อิธ;
ทฺวตฺตึสาย พลตฺเถหิ, วตฺถุกามา ยถารุจึ.
วีเสน ตํ ฆาตยิตฺวา, นิลียํ ขตฺติยานุลา;
รชฺชํ สา อนุลาเทวี, จตุมาสมการยิ.
มหาจูฬิกราชสฺส, ปุตฺโต ทุติยโก ปน;
กูฏกณฺณติสฺโส นาม, ภีโต โส’นุลเทวิยา.
ปลายิตฺวา ปพฺพชิตฺวา, กาเล ปตฺตพโล อิธ;
อาคนฺตฺวา ฆาตยิตฺวา, ตํ อนุลํ ทุฏฺมานสํ.
รชฺชํ กาเรสิ ทฺวาวีสํ, วสฺสานิ มนุชาธิโป;
มหาอุโปสถาคารํ, อกา เจติยปพฺพเต.
ฆรสฺส ตสฺส ปุรโต, สิลาถูปมการยิ;
โพธึ โรเปสิ ตตฺเถว, โสว เจติเยปพฺพเต.
เปลคามวิหารฺจ, อนฺตรคงฺคาย การยิ;
ตตฺเถว วณฺณกํ นาม, มหามาติกเมว จ.
อมฺพทุคฺคมหาวาปึ, ภโยลุปฺปลเมว จ;
สตฺตหตฺถุจฺจปาการํ, ปุรสฺส ปริขํ ตถา.
มหาวตฺถุมฺหิ อนุลํ, ฌาปยิตฺวา อสฺตํ;
อปนีย ตโต โถกํ, มหาวตฺถุมการยิ.
ปทุมสฺสรวนุยฺยานํ, นคเรเยว การยิ;
มตา’สฺส ทนฺเต โธวิตฺวา, ปพฺพชิ ชินสาสเน.
กุลสนฺตเก ¶ ฆรฏฺาเน, มาตุภิกฺขุนุปสฺสยํ;
กาเรสิ ทนฺตเคหนฺติ, วิสฺสโต อาสิ เตน โส.
ตทจฺจเย ตสฺส ปุตฺโต, นามโก ภาติกาภโย;
อฏฺวีสติวสฺสานิ, รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
มหาทาฏฺิกราชสฺส, ภาติกตฺตามหีปติ;
ทีเป ‘‘ภาติกราชา’’ติ, ปากโฏ อาสิ ธมฺมิโก.
กาเรสิ โลหปาสาเท, ปฏิสงฺขารเมตฺถโส;
มหาถูเป เวทิกา ทฺเว, ถูปวฺเห’โปสถวฺหยํ.
อตฺตโน พลิมุชฺฌิตฺวา, นครสฺส สมนฺตโต;
โรปาเปตฺวา โยชนมฺหิ, สุมนาน’ชฺชุกานิ จ.
ปาทเวจิกโต ยาว, ธุรจฺฉตฺตานราธิโป;
จตุรงฺคลพหเลน, คนฺเธน อุรุเจติยํ.
ลิมฺปาเปตฺวาน ปุปฺผานิ, วณฺเฏหิ ตตฺถ สาธุกํ;
นิเวสิตฺวาน โกเรสิ, ถูปํ มาลาคุโลปมํ.
ปุนทฺวงฺคุลพหลาย, มโนสิลาย เจติยํ;
ลิมฺปาเปตฺวาน กาเรสิ, ตเถว กุสุมาจิตํ.
ปุน โสปานโต ยาว, ธุรจฺฉตฺตาว เจติยํ;
ปุปฺเผหิ โอกิราเปตฺวา, ฉาเทสิ ปุปฺผราสิโน.
อุฏฺาเปตฺวาน ยนฺเตหิ, ชลํ อภยวาปิโต;
ชเลหิ ถูปํ เสวนฺโต, พลปูชมการยิ.
สกฏสเตน มุตฺตานํ, สทฺธึ เตเลน สาธุกํ;
มทฺทาเปตฺวา สุธาปิณฺฑํ, สุธากมฺมมการยิ.
ปวาลชาลํ กาเรตฺวา, ตํ ขิปาปิย เจติเย;
โสวณฺณานิ ปทุมานิ, จกฺกมตฺตานิ สนฺธิสุ.
ลคฺคาเปตฺวา ตโต มุตฺตา-กลาเป ยาว เหฏฺิมา;
ปทุมา’ลมฺพยิตฺวาน, มหาถูปมปูชยิ.
คณสชฺฌายสทฺทํ ¶ โส, ธาตุคพฺภมฺหิตาทินิ;
สุตฺวา ‘‘อทิสฺวา ตํนา’หํ, วุฏฺหิสฺสนฺติ นิจฺฉิโต.
ปาจินาทิกมูลมฺหิ, อนาหาโร นิปชฺชถ;
เถรา ทฺวารํ มาปยิตฺวา, ธาตุคพฺภํ นยึสุ ตํ.
ธาตุคพฺภวิภูตึโส, สพฺพํ ทิสฺวา มหีปติ;
นิกฺขนฺโต ตาทิเสเหว, โปตฺถรูเปหิ ปูชยิ.
มธุคนฺเธหิ คนฺเธหิ, ฆเฏหิ สรเสหิ จ;
อฺชนหริตาเลหิ, ตถามโนสิลาหิ จ.
มโนสิลาสุ วสฺเสน, ภสฺสิตฺวา เจติยงฺคเณ;
ิตาสุ โคปฺผมตฺตาสุ, รจิเต ปุ’ปฺปเลหิ จ.
ถูปงฺคณมฺหิ สกเล, ปุริเต คนฺธกทฺทเม;
จิตฺตกิลฺชฉิทฺเทสุ, รจิเต ปุ’ปฺปเลหิ จ.
วารยิตฺวา วาริมคฺคํ, ตเถว ปุริเต ฆเฏ;
ทีปวฏฺฏิหิ เนกานิ, กตวฏฺฏิสิขาหิ จ.
มธุกเตลมฺหิ ตถา, ติลเตเล ตเถว จ;
ตเถว ปฏฺฏวฏฺฏีนํ, สุ พหูหิ สิขาหิ จ.
ยถาวุตฺเตหิ เอเตหิ, มหาถูปสฺส ขตฺติโย;
สตฺตกฺขตฺตุํ สตฺตกฺขตฺตุํ, ปูชา’กาสิ วิสุํ วิสุํ.
อนุวสฺสฺจ นิยตํ, สุธามงฺคลมุตฺตมํ;
โพธิสินานปูชา จ, ตเถว อุรุโพธิยา.
มหาเวสาข ปูชา จ, อุฬารา อฏฺวีสติ;
จตุราสีติ สหสฺสานิ, ปูชา จ อนุฬาริกา.
วิวิธํ นฏนจฺจฺจ, นานาตูริยวาทิตํ;
มหาถูเป มหาปูชํ, สทฺธานุนฺโน อการยิ.
ทิวสสฺส จ ติกฺขตฺตุํ, พุทฺธุปฺปฏฺานมาคมา;
ทฺวิกฺขตฺตุํ, ปุปฺผเภริฺจ, นิยตํ โส อการยิ.
นิยตฺจนทานฺจ, ปวารณาทานเมว จ;
เตลผาณิตวตฺถาทิ-ปริกฺขารํ สมณารหํ.
พหุํ ¶ ปาทาสิ สงฺฆสฺส, เจติยเขตฺตเมว จ;
เจติเย ปริกมฺมตฺถํ, อทาสิ ตตฺถ ขตฺติโย.
สทา ภิกฺขุสหสฺสสฺส, วิหาเร เจติยปพฺพเต;
สลากวตฺตภตฺตฺจ, โส ทาเปสิ จ ภูปติ.
จินฺตามณิมุเจลวฺเห, อุปฏฺานตฺตเย จ โส;
ตถา ปทุมฆเร ฉตฺต-ปาสาเท จ มโนรเม.
โภเชนฺโต ปฺจานมฺหิ, ภิกฺขูคนฺถธุเร ยุเต;
ปจฺจเยหิ อุปฏฺาสิ, สทา ธมฺเม สคารโว.
โปราณราชนิยาตํ, ยํกิฺจิ สาสนสฺสิตํ;
อกาสิ ปฺุกมฺมํโส, สพฺพํ ภาติกภูปติ.
ตสฺส ภาภกราชสฺส, อจฺจเย ตํ กนิฏฺโก;
มหาทาิมหานาค-นาโม รชฺชมการยิ.
ทฺวาทสํเยว วสฺสานิ, นานาปฺุปรายโน;
มหาถูปมฺหิ กิฺชกฺข- ปาสาเณ อตฺถราปยิ.
วาลิกามริยาทฺจ, กาเรสิ วิตฺถตงฺคณํ;
ทีเป สพฺพวิหาเรสุ, ธมฺมาสนมทาปยิ.
อมฺพตฺถล มหาถูปํ, การาเปสิ มหีปติ;
จ เยอนิฏฺมานมฺหิ, สริตฺวา มุนิโน คุณํ.
จชิตฺวาน สกํ ปาณํ, นิปชฺชิตฺวา สยํ ตหึ;
ปยิตฺวา จยํ ตสฺส, นิฏฺาเปตฺวาน เจติยํ.
จตุทฺวาเร ปาเปสิ, จตุโร รตนคฺฆิเก;
สุสิปฺปิเกหิ สุวิภตฺเต, นานารตนโชติเต.
เจติเย ปฏิโมเจตฺวา, นานารตนกฺจุกํ;
กฺจน พุพฺพุลฺเจตฺถ, มุตฺโตลมฺพฺจ ทาปยิ.
เจติย ปพฺพตาวฏฺเฏ, อลงฺกริย โยชนํ;
โยชาเปตฺวา จตุทฺวารํ, สมนฺตา จารุวีถิกํ.
วีถิยา อุภโต ปสฺเส, อาปณานิ ปสาริย;
ธชคฺฆิก โต รณานิ, มณฺฑยิตฺวา ตหึ ตหึ.
ทีปมาลา ¶ สมุชฺโชตํ, การยิตฺวา สมนฺตโต;
นฏนจฺจานิ คีตานิ, วาทิตานิ จ การยิ.
มคฺเค กทมฺพนทิโต, ยาวเจติย ปพฺพตา;
คนฺตุํ โธเตหิ ปาเทหิ, การยิ’ตฺถรณตฺถตํ.
สนจฺจคีตวาเทหิ, สมชฺชมกรุํ ตหึ;
นครสฺส จตุทฺวาเร, มหา ทานฺจ ทาปยิ.
อกาสิ สกเล ทีเป, ทีปมาลานิรนฺตรํ;
สลิเลปิ สมุทฺทสฺส, สมนฺตา โยชนนฺตเร.
เจติยสฺส มเหเตน, ปูชา สา การิตา สุภา;
คิริภณฺฑา มหาปูชา, อุฬารา วุจฺจเต อิธ.
สมาคตานํ ภิกฺขูนํ, ตสฺมึ ปูชา สมาคเม;
ทานํ อฏฺสุ าเนสุ, ปาเปตฺวา มหีปติ.
ตาฬยิตฺวาน ตตฺรฏฺา, อฏฺโสวณฺณเภริโย;
จตุวีสสหสฺสานํ, มหาทานํ ปวตฺตยิ.
ฉจีวรานิ ปาทาสิ, พนฺธโมกฺขฺจ การยิ;
จตุทฺวาเรนฺวาปิเตหิ, สทา กมฺมมการยิ.
ปุพฺพราชูหิ ปิตํ, ภาตรํ ปิตํ ตถา;
ปฺุกมฺมํ อหาเปตฺวา, สพฺพํ การยิภูปติ.
อตฺตานํ เทวึปุตฺเต ทฺเว, หตฺถึ อสฺสฺจ มงฺคลํ;
วาริยนฺโต’ปิ สงฺเฆน, สงฺฆสฺสา’ทาสิ ภูปติ.
ฉสต สหสฺสคฺฆกํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส โส อทา;
สตสหสฺสคฺฆนกํ, ภิกฺขูนีนํ คณสฺส ตุ.
ทตฺวาน กปฺปิยํ ภณฺฑํ, วิวิธํ วิธิโกวิโท;
อตฺตานฺจ’ว เสเส จ, สงฺฆโต อภินีหริ.
กาลายน กณฺณิกมฺหิ, มณินาค ปพฺพตวฺหยํ;
วิหารฺจ กฬวฺหยํ, กาเรสิ มนุชาธิโป.
กุพุ ¶ พนฺธนทีตีเร, สมุทฺทวิหารเมว จ;
หุวาวกณฺณิเก จูฬ, นคปพฺพตสวฺหยํ.
ปาสาณทีปกวฺหมฺหิ, วิหาเร การิเต สยํ;
ปานิยํ อุปนิตสฺส, สามเณรสฺส ขตฺติโย.
อุปจาเร ปสีทิตฺวา, สมนฺตา อฏฺโยชนํ;
สงฺฆโภคมทาตสฺส, วิหารสฺส มหีปติ.
มณฺฑวาปิ วิหาเร จ, สามเณรสฺส ขตฺติโย;
ตุฏฺโ วิหารํ ทาเปสิ, สงฺเฆ โภคํ ตเถว โส.
อิติ วิภวมนปฺปํ สาธุปฺา ลภิตฺวา,
วิคตมทปมาทาจตฺต กามปสงฺคา;
อกริยชนเขทํ ปฺุกมฺมาภิรามา,
วิปุลวิวิธปฺุํ สุปฺปนฺนากโรนฺตีติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เอกาทสราชทีปโน นาม
จตุตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท.
ปฺจตึสติมปริจฺเฉท
ทฺวาทสราชโก
อามณฺฑคามณฺยภโย, มหาทาิกอจฺจเย;
นววสฺสนฏฺมาเส, รชฺชํ กาเรสิ ตํ สุโต.
ฉตฺตาติ ฉตฺตํ กาเรสิ, มหาถูเป มโนรเม;
ตเถว ปาทเวทิฺจ, มุทฺธเวทิฺจ การยิ.
ตเถว โลหปาสาท, ถูปวฺเห โปสถวฺหเย;
กาเรสิ กุจฺฉิอาชิรํ, กุจฺฉิอาฬินฺทเมว จ.
อุภยตฺถาปิ ¶ กาเรสิ, จารุํ รตนปณฺฑปํ;
รชตเลณ วิหารฺจ, การาเปสิ นราธิเป.
มหาคาเมณฺฑวาปึโส, ปสฺเส การิย ทกฺขิเณ;
ทกฺขิณสฺส วิหารสฺส, อทาสิ ปฺุทกฺขิโณ.
มาฆาตํ สกเล ทีเป, กาเรสิ มนุชาธิโป;
วลฺลิผลานิ สพฺพานิ, โรปาเปตฺวา ตหึ ตหึ.
มํ สกุภณฺฑกํ นาม, อามณฺฑิย มหีปติ;
ปตฺตํ ปูราปยิตฺวาน, กาเรตฺวา วตฺถจุมฺพฏํ.
ทาเปสิ สพฺพสงฺฆสฺส, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;
ปตฺเต ปูราปยิตฺวา โส, อามณฺฑ คามณิวิทู.
ตงฺกนิฏฺโกณิราชา-ติสฺโส ฆาติย ตาตรํ;
ตีณิ วสฺสานิ นคเร, รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
อุโปสถฆรฏฺฏํ เอสา, นิจฺฉินิ เจกิยวฺหเย;
ราชาปราธกมฺมมฺหิ, ปุตฺเต สฏฺิตุ ภิกฺขโว.
สโหฑฺเฑ คาหยิตฺวาน, ราชา เจติย ปพฺพเต;
ขิปาเปสิ กณิรวฺเห, ปพฺภารมฺหิ อสีลเก.
กณิราชา อจฺจเยน, อามณฺฑคามณิ สุโต;
จูฬาภโย วสฺสเมกํ, รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
โส โคณกนทีตีเร, ปุรปสฺสมฺหิ ทกฺขิเณ;
การาเปสิ มหีปาโล, วิหาเร จูฬคลฺลกํ.
จูฬาภยสฺส’จฺจ เยน, สีวลิ ตํ กนิฏฺิกา;
อามณฺฑธีตา จตุโร, มาเส รชฺชมการยิ.
อามณฺฑ ภาคิเนยฺยา ตุ, สีวลึ อปนียตํ;
อิฬนาโคติ นาเมน, ฉตฺตํ อุสฺสาปยิ ปุเร.
ติสฺสวาปึ คเต ตสฺมึ, อาทิวสฺเส นราธิเป;
ตํ หิตฺวา ปุรมาคฺฉุํ, พหโวลมฺพกณฺณกา.
ตหึ อทิสฺวา เต ราชา, กุทฺโธ เตหิ อการยิ;
มทฺทยํ วาปิยา ปสฺเส, มหาถูปฺชสํสยํ.
เตสํ ¶ วิจารเก กตฺวา, จณฺฑาเล จ ปาปยิ;
เตน กุทฺธาลมฺพกณฺณา, สพฺเพ หุตฺวาน เอกโต.
ราชานํ ตํ คเหตฺวาน, รุนฺธิตฺวาน สเก ฆเร;
สยํ รชฺชํ วิจาเรสุํ, รฺโ เทวี ตทา สกํ.
ปุตฺตํ จนฺทมุขสิวํ, มณฺฑยิตฺวา กุมารกํ;
ทตฺวาน หตฺเถ ธาตีนํ, มงฺคลหตฺถิ สนฺติเก.
เปเสสิ วตฺวา สนฺเทสํ, เนตฺวา ตํ ธาติโย ตหึ;
วทึสุ เทวิสนฺเทสํ, สพฺพํ มงฺคล หตฺถิโน.
‘‘อยํ เต สาธิโน ปุตฺโต,
สามิโก จารเก ิโต;
อริหิ ฆาตโต เสโส,
ตยา ฆาโต อิมสฺส ตุ.
ตฺวเมนํ กิร ฆาเตหิ, อิทํ เทวิวโจ’’อิติ;
วตฺวา ตุ สยาเปสุํ, ปาทมูลมฺหิ หตฺถิโน.
ทุกฺขิโต โส รุทิตฺวาน, นาโค เภตฺวาน อาฬกํ;
ปวิสิตฺวา มหาวตฺถุํ, ทฺวารํ ปาติย ถามสา.
รฺโ นิสินฺนงฺคณมฺหิ, อุคฺฆาเฏตฺวา กวาฏกํ;
นิสีทาปิย ตํ ขนฺเธ, มหาติตฺถมุปาคมิ.
นาวํ อาโร ปยิตฺวาน, ราชานํ ตตฺถ กฺุชโร;
ปจฺฉิโม ทธิตีเรน, สยํ มลย มารุหี.
ปรตีเร วสิตฺวา โส, ตีณิวสฺสานิ ขตฺติโย;
พลกายํ คเหตฺวาน, อาคา นาวาติ โรหณํ.
ติตฺเถ สกฺขรโสพฺภมฺหิ, โอตริตฺวาน ภูปติ;
อกาสิ โรหเณ ตตฺถ, มหนฺตํ พลสงฺคหํ.
รฺโ มงฺคลหตฺถิโส, ทกฺขิณํ มลยํ ตโต;
โรหณํเย’วุปาคฺฉิ, ตสฺส กมฺมานิ กาตเว.
มหาปทุมนามสฺส, ตตฺถ ชาตกภาณิโน;
ตุลาธารวฺหวาสิสฺส, มหาเถรสฺส สนฺติเก.
กปิชาตกํ ¶ สุตฺวาน, โพธิสตฺเต ปสาทวา;
นาคมหาวิหารํ โส, ชิยามุตฺตธนุสฺสตํ.
กตฺวา กาเรสิ ถูปฺจ, วฑฺฒาเปสิ ยถาิตํ;
ติสฺสวาปิฺจ กาเรสิ, ตถา ทุรวฺหวาปิกํ.
โส คเหตฺวา พลํ ราชา, ยุทฺธาย อภินิกฺขมิ;
ตํ สุตฺวา ลมฺพกณฺณา จ, ยุทฺธาย อภิสํยุตา.
ปปลฺลกฺขนฺธทฺวารมฺหิ, เขตฺเต หิงฺกรวาปิเก;
ยุทฺธํ อุภินฺนํ วตฺติตฺถ, อฺมฺวิเหสนํ.
นาวากิลนฺตเทหตฺตา, โปสา สีทนฺติ ราชิโน;
ราชา นามํ สาวยิตฺวา, สยํ ปาวิสิ เตน โส.
เตน ภีตาลมฺพกณฺณา, สยึสุ อุทเรน โส;
เตสํ สีสานิ ฉินฺทิตฺวา, รตนาภิสมํกริ.
ติกฺขตฺตุเมวนฺตุกเต, กรุณาย มหีปติ;
‘‘อมาเรตฺวา’ว คณฺหาถ, ชีวคฺคาห’นฺติ อพฺรุวิ.
ตโต วิชิตสงฺคาโม, ปุรํ อาคมฺม ภูปติ;
ฉตฺตํ อุสฺสาปยิตฺวาน ติสฺสวาปิ ฉณํ อคา.
ชลกีฬาย อุคฺคนฺตฺวา, สุมณฺฑิตปสาธิโต;
อตฺตโน สิริสมฺปตฺตึ, ทิสฺวา ตสฺสนฺตรายิเก.
ลมฺพกณฺเณ สริตฺวาน, กุทฺโธ โส โยชยีรเถ;
ยุคปรมฺปรา เตสํ, ปุรโต ปาวิสี ปุรํ.
มหาวตฺถุสฺส อุมฺมาเร, ตฺวา ราชาณเปสิ โส;
‘‘อิเมสํ สีสมุมฺมาเร, อสฺมึ ฉินฺทถ โภ’’อิติ.
โคณา เอเตรเถ ยุตฺตา, ตว โหนฺติ รเถสภ;
สิงฺคํขุรฺจ เอเตสํ, เฉทาปยต โภ’’อิติ.
มาตุยา อถ สฺตฺโต, สีสจฺเฉทํ นิวาริย;
นาสฺจ ปาทงฺคุฏฺฺจ, เตสํ ราชา อเฉทยิ.
หตฺถิวุตฺถํ ชนปทํ, อทา หตฺถิสฺส ขตฺติโย;
หตฺถิโภโค ชนปโท, อิติ เตนาสิ นามโต.
เอวํ อนุราธปุเร, อิฬานาโค มหีปติ;
ฉพฺพสฺสานิ อนุนานิ, รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
อิฬนาคจฺจเย ¶ ตสฺส, ปุตฺโต จนฺทมุโขสิโว;
อฏฺวสฺสํ สตฺตมาสํ, ราชา รชฺชมการยิ.
มณิการคาเม วาปิ, การาเปตฺวา มหีปติ;
อิสฺสรสมณวฺหสฺส, วิหารสฺส อทาสิ โส.
ตสฺส รฺโ มเหสี จ, สงฺคาเม ปตฺติมตฺตโน;
ตสฺเสวา’ทา วิหารสฺส, ทมิฬเทวีติ วิสฺสุตา.
ตํ ติสฺสวาปี กีฬาย, หนฺตฺวา จนฺทมุขํ สิวํ;
ยสฬาลกติสฺโส’ติ, วิสฺสุโต ตงฺกนิฏฺโก.
อนุราธปุเร รมฺเม, ลงฺกาภุวทเน สุเภ;
สตฺตวสฺสานฏฺมาเส, ราชา รชฺชมการยิ.
โทวิริกสฺส ทตฺตสฺส, ปุตฺโถ โทวาริโก สยํ;
รฺโ สทิสรูเปน, อโหสิ สุภนามวา.
สุภํ พลตฺถํ ตํ ราชา, ราชภูสาย ภูสิย;
นิสิทาปิย ปลฺลงฺเก, หาสตฺถํ ยสฬาลโก.
สีสโจฬํ พลตฺถสฺส, สสีเส ปฏิมฺุจิย;
ยฏฺึ คเหตฺวา หตฺเถน, ทฺวารมูเล ิโต สยํ.
วนฺทนฺเตสุ อมจฺเจสุ, นิสินฺนํ อาสนมฺหิ ตํ;
ราชา หสติ เอวํ โส, กุรุเต อนฺตรนฺตรา.
‘‘พลตฺโถ เอกทิวสํ, ราชานํ หสมานกํ;
อยํ พลตฺโถ กสฺมา เม, สมฺมุขาหสตี’’ติ โส.
มาราปยิตฺวา ราชานํ, พลตฺโถ โส สุโภ อิธ;
รชฺชํ กาเรสิ ฉพฺพสฺสํ, สุภราชาติ วิสฺสุโต.
ทฺวิสุ มหาวิหาเรสุ, สุภราชา มโนรมํ;
ปริเวณปนฺตึ สุภ-นามกํเยว การยิ.
อุรุเวลสมีปมฺหิ, ตถา เวลฺลิวิหารกํ;
ปุรตฺถิเม เอกทฺวารํ, คงฺคนฺเต นนฺทิคามกํ.
ลมฺพกณฺณสุโต ¶ เอโก, อุตฺตรปสฺสวาสิโก;
เสนาปติมุปฏฺาสิ, วสโภ นาม มาตุลํ.
เหสฺสติ วสโภ นาม, ราชา’ติ สุติยาสทา;
ฆาเตติ ราชาทีปมฺหิ, สพฺเพ วสภนามเก.
‘‘รฺโ ทสฺสาม วสตํ, อิม’’นฺติ ภริยาย โส;
เสนาปติมนฺตยิตฺวา, ปาโต ราชกุลํ อคา.
คจฺฉโต เตน สหสา, ตมฺพุลํ จุณฺณวชฺชิตํ;
หตฺถมฺหิ วสภสฺสา’ทา, ตํ สาธุ ปริรกฺขิตุํ.
ราชเคหสฺส ทฺวารมฺหิ, ตมฺพุลํ จุณฺณวชฺชิตํ;
เสนาปติ อุทิกฺขิตฺวา, ตํ จุณฺณตฺถํ วิสชฺชยิ.
เสนาปติสฺส ภริยา, จุณฺณตฺถํ วสภํ คตํ;
วตฺวา รหสฺสํ ทตฺวา จ, สหสฺสํ ตํ ปลาปยิ.
มหาวิหารานํ โส, คนฺตฺวาน วสโภ ปน;
ตตฺถ เถเรหิ ขิรนฺน-วตฺเถหิ กตสงฺคโห.
ตโต ปรํ กุฏฺิโน จ, ราชภาวาย นิจฺฉิตํ;
สุตฺวาน วจนํหฏฺโ, ‘‘โจโร เหสฺส’’นฺติ นิจฺฉิโต.
ลทฺธสมตฺถปุริเส, คามฆาตํ ตโต ปรํ;
กโรนฺโต โรหณํ คนฺตฺวา, กปลฺลปุโวปเทสโต.
กเมน รฏฺํ กณฺหนฺโถ, สมฺปตฺตพลวาหโน;
โส ราชา ทฺวีหิ วสฺเสหิ, อาคมฺม ปุรสนฺติกํ.
สุภราชํ รเณ หนฺตฺวา, วสโภ โส มหพฺพโล;
อุสฺสาปยิ ปุเรภตฺตํ, มาตุโล’ปิ รเณ ปติ.
ตํ มาตุลสฺส สริรํ, ปุพฺพภูโตปการิกํ;
อกาสิ วสโภ ราชา, มเหสึ เมตฺตนามิกํ.
โสโหรปากํ ปุจฺฉิ, อายุปฺปมาณมตฺตโน;
‘‘อาห ทฺวาทสวสฺสานิ’’, รโหเยวสฺส โสปิ จ.
รหสฺสํ รกฺขณตฺถาย, สหสฺสํ ตสฺสา ทาปิย;
สงฺฆํ โส สนฺนิปาเตตฺวา, วนฺทิตฺวา ปุจฺฉิ ภูปติ.
‘‘สิยานุ ¶ ภนฺเต อายุสฺส, วฑฺฒนการณํ’’อิติ;
‘‘อตฺถี’’ติ สงฺโฆ อาจิกฺขิ, อนฺตรายวิโมจนํ.
ปริสฺสาวนทานฺจ, อาวาสทาน เมว จ;
คิลานวตฺตทานฺจ, ทาตพฺพํ มนุชาธิป.
‘‘กาตพฺพํ ชิณฺณกาวาส-ปฏิสงฺขรณํ ตถา;
ปฺจสีลสมาทานํ, กตฺวา ตํ สาธุรกฺขิยํ.
อุโปสถูปวาโส จ, กตฺตพฺโพ’ โปสเถ’’อิติ;
ราชา สาธูติ คนฺตฺวาน, ตถา สพฺพํ มกาสิ โส.
ติณฺณํ ติณฺณฺจ วสฺสานํ, อจฺจเยน มหีปติ;
ทีปมฺหิ สพฺพสงฺฆสฺส, ติจีวรมทาปยิ.
อนาคตานํ เถรานํ, เปสยิตฺวาน ทาปยิ;
ทฺวตฺตึสายหิ าเนสุ, ทาเปสิ มธุปายสํ.
จตุสฏฺิยา จ าเนสุ, มหาทานํตุ มิสฺสกํ;
สหสฺสวฏฺฏิ จตุสุ, าเนสุ จ ชลาปยิ.
เจติยปพฺพเต เจว, ถูปาราเม จ เจติเย;
มหาถูเป มหาโพธิ-ฆเร อิติ อิเมสุ หิ.
จิตฺตลกูเฏ กาเรสิ, ทสถูเป มโนรเม;
ทีเป’ขิลมฺหิ อาวาเส, ชิณฺเณ จ ปฏิสงฺขริ.
วลฺลิเยรวิหาเร จ, เถรสฺส โส ปสีทิย;
มหาวลฺลิโคตฺตํ นาม, วิหารฺจ อการยิ.
กาเรสิ อนุรารามํ, มหาคามสฺส สนฺติเก;
เหฬิคามฏฺกริส, สหสฺสํ ตสฺส ทาปยิ.
มุเจลวิหารํ กาเรตฺวา, โส ติสฺสวฑฺฒมานเก;
อาฬิสาโรทกภาคํ, วิหารสฺส อทาปยิ.
กลมฺพติตฺเถ ถูปมฺหิ, กาเรสิฏฺิกกฺจุกํ;
กาเรสุโปสถา คารํ, วฏฺฏิเตลตฺถ มสฺสตุ.
สหสฺสกรีสวาปึโส ¶ , การาเปตฺวา อทาสิ จ;
กาเรสุโปสถาคารํ, วิหาเร กุมฺภิคลฺลเก.
โสเย’วุ โปสถาคารํ, อิสฺสรสมณเก อิธ;
ถูปาราเมถูปฆรํ, การาเปสิ มหีปติ.
มหาวิหาเร ปริเวณ, ปนฺตึ ปจฺฉิมเปกฺขินึ;
กาเรสิ จ จตุสาลฺจ, ชิณฺณกํ ปฏิสงฺขริ.
จตุพุทฺธปฏิมารมฺมํ, ปฏิมานํฆรํตถา;
มหาโพธิงฺคเณ รมฺเม, ราชา โสเยว การยิ.
ตสฺส รฺโ มเหสี สา, วุตฺตนามา มโนรมํ;
ถูปํ ถูปฆรฺเจว, รมฺมํ ตเถว การยิ.
ถูปาราเม ถูปฆรํ, นิฏฺาเปตฺวา มหีปติ;
ตสฺส นิฏฺาปิตมเห, มหาทานมทาสิ จ.
ยุตฺตานํ พุทฺธวจเน, ภิกฺขูนํ ปจฺจยมฺปิ จ;
ภิกฺขูนํ ธมฺมกถิกานํ, สปฺปิผาณิตเมว จ.
นครสฺส จตุทฺวาเร, กปณวฏฺฏฺจ ทาปยิ;
คิลานานฺจ ภิกฺขูนํ, คิลานวฏฺฏเมว จ.
มเยตฺตึ ราชุปฺปลวาปึ, วหโกลมฺพคามกํ;
มหานิก วิตฺตวาปึ, มหาราโมตฺติ เมว จ.
เกหาลํ กาฬิวาปิฺจ, จมฺพุฏฺึ วาตมงฺคนํ;
อภิวฑฺฒมานกฺจ, อิจฺเจกาทส วาปิโย.
ทฺวาทส มาติกา เจว, สุภิกฺขตฺถมการยิ;
คุตฺตตฺถ ปุรปาการํ, เจว มุจฺจมการยิ.
โคปุรฺจ จตุทฺวาเร, มหาวตฺถฺุจ การยิ;
สรํ กาเรสิ อุยฺยาเน, หํเสตตฺถวิสชฺชยิ.
ปุเร พหู โปกฺขรณี, การาเปตฺวา ตหึ ตหึ;
อุมฺมคฺเคน ชลํ ตตฺถ, ปเวเสสิ มหีปติ.
เอวํ ¶ นานาวิธํ ปฺุํ, กตฺวา วสภภูปติ;
หตนฺตราโย โส หุตฺวา, ปฺุกมฺเม สทาทโร.
จตุตฺตาสีสวสฺสานิ, ปุเร รชฺชมการยิ;
จตุตฺตาลีสเวสาข, ปูชา โย จ อการยิ.
สุภราชา ธรนฺโต โส, อตฺตโน เอกธีตรํ;
วสเภน ภยาสํกี, อปฺเปสิ’ิก วฑฺฒกึ.
อตฺตโน กมฺพลฺเจว, ราชา ภณฺฑานิ จ’ปฺปยิ;
วสเภน หเต ตสฺมึ, ตมาทาสิฏฺวฑฺฒกี.
ธีติาเน เปตฺวาน, วฑฺเฒติ อตฺตโน ฆเร;
สกมฺมํ กรโต ตสฺส, ภตฺตํ อาหริ ทาริกา.
สา นิโรธสมาปนฺนํ, ตทมฺพปุปฺผ คุมฺพเก;
สตฺตเม ทิวเส ทิสฺวา, ภตฺตํ เมธาวีนี อทา.
ปุน ภตฺตํ รนฺธยิตฺวา, ปิตุโน ภตฺตมาหริ;
ปปฺจการณํ ปุฏฺา, ตมตฺถํ ปิตุโน วทิ.
ตุฏฺโ ปุนปฺปุนฺเจ’โส, ภตฺตํ เถรสฺส ทาปยิ;
วิสฺสตฺโถ’นาคตํ ทิสฺวา, เถโร อาห กุมาริกํ.
‘‘ตวอิสฺสริเยชาเต, อิมํ านํ กุมาริเก;
สเรยฺยาสี’ติ เถโร ตุ, ตทา จ ปรินิพฺพุโต.
สเก โส วสโภ ราชา, วยปฺปตฺตมฺหิ ปุตฺตเก;
วงฺกนาสิกติสฺสมฺหิ, กฺํตสฺสานุรูปิกํ.
คเวสาเปสิ ปุริสา, ตํ ทิสฺวาน กุมาริกํ;
อิฏฺกวฑฺฒกีคาเม, อิตฺถิลกฺขณ โกวิทา.
รฺโ นิเวทยุํ ราชา, ตมาณาเปตุมารภิ;
ตสฺสาห ราชธีตตฺตํ, อิฏฺกวฑฺฒกี ตทา.
สุภรฺโ ตุ ธีตตฺตํ, กมฺพลาทีหิ าปยิ;
ราชา ตุฏฺโ สุตสฺสา’ทา, ตํ สาธุ กตมงฺคลํ.
วสภสฺสจฺจเย ปุตฺโต, วงฺกนาสิก ติสฺสโก;
อนุราธปุเร รชฺชํ, ตีณิ วสฺสานิ การยิ.
โส ¶ โคณนทิยา ตีเร, มหามงฺคลนามกํ;
วิหารํ การยิ ราชา, วงฺกนาสิกติสฺสโก.
มหามตฺตา ตุ เทวี สา, สรนฺตี เถรภาสิตํ;
วิหารการณตฺถาย, อกาสิ ธนสฺจยํ.
วงฺกนาสิกติสฺสสฺส, อจฺจเย การยี สุโต;
รชฺชํ พาวีสวสฺสานิ, คชฺชพาหุกคามณิ.
สุตฺวา โส มาตุวจนํ, มาตุทตฺถาย การยิ;
กทมฺพปุปฺผานมฺหิ, ราชมาตุวิหารกํ.
มาตา สตสหสฺสํ สา, ภูมิอตฺโถย ปณฺฑิตา;
อทา มหาวิหารสฺส, วิหารฺจ อการ ยิ.
สยเมว อกาเรสิ, ตตฺถ ถูปํ สิลามยํ;
สงฺฆโภคฺจ ปาทาสิ, กิณิตฺวาน ตโต ตโต.
อภยุตฺตร มหาถูปํ, วฑฺฒาเปตฺวา จิตาปยิ;
จตุทฺวาเร จ ตตฺเถว, อาทิมุขมการยิ.
คามณิติสฺสวาปึ โส, การาเปตฺวา มหีปติ;
อภยคิริ วิหารสฺส, ปากวฏฺฏาย’ทาสิ จ.
มริจวฏฺฏิกถูปมฺหิ, กฺจุกฺจ อการยิ;
กิณิตฺวา สตสหสฺเสน, สงฺฆโภคมทาสิ จ.
กาเรสิ ปจฺฉิเม วสฺเส, วิหารํ รามกวฺหยํ;
มเหชสนสาลฺจ, นครมฺหิ อการยิ.
คชพาหุสฺสจฺจเยน, สสุโร ตสฺส ราชิโน;
รชฺชํ มหลฺลโก นาโค, ฉพฺพสฺสานิ อการยิ.
ปุรตฺถิเม เปชลกํ, ทกฺขิเณ โกฏิ ปพฺพตํ;
ปจฺฉิเม ทกปาสาเณ, นาคทีเป สาลิปพฺพตํ.
พีชคาเม ตนเวฬึ, โรหเณ ชนปเท ปน;
โตพฺพลนาคปพฺพตฺจ, อนฺโตฏฺเ คิริหาลิกํ.
เอเต ¶ สตฺต วิหาเร โส, มหลฺลนาคภูปติ;
ปริตฺเตนปิ กาเลน, การาเปสิ มหามตี.
เอวํ อสาเรหิ ธเนหิ สารํ,
ปฺุานิ กตฺวาน พหูนิ ปฺา;
อาเทนฺติ พาลา ปน กาม เหตุ,
พหูนิ ปาปานิ กโรนฺตา โมหา’ติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทฺวาทส ราชโก นาม
ปฺจตึสติโม ปริจฺเฉโท.
ฉตฺตึสติม ปริจฺเฉท
ตโยทส ราชโก
มหลฺลนาคจฺจเยน ¶ , ปุตฺโต ภาติกติสฺสโก;
จตุวีสติวสฺสานิ, ลํการชฺชมการยิ.
มหาวิหาเร ปาการํ, การาเปสิ สมนฺตโต;
ควรติสฺสวิหารํ, โส การยิตฺวา มหีปติ.
มหาคามณิกํ วาปึ, วิหารสฺส’สฺส’ทาสิ จ;
วิหารฺจ อกาเรสิ, ภาติยติสฺส นามกํ.
กาเรสุโปสถาคารํ, ถูปาราเม มโนรเม;
รนฺธกณฺฑกวาปิฺจ, การาเปสิ มหีปติ.
สตฺเตสุ มุทุจิตฺโตโส, สงฺฆมฺหิ ติพฺพคารโว;
อุภโตสงฺเฆ มหีปาโล, มหาทานํ ปวตฺตยิ.
ภาติกติสฺสจฺจเยน, ตสฺส กนิฏฺติสฺสโก;
อฏฺวีสสมารชฺชํ, ลํกาทีเป อการยิ.
ภูตาราม ¶ มหานาค, เถรสฺมึ โส ปสีทิย;
กาเรสิ รตนปาสาทํ, อภยคิริมฺหิ สาธุกํ.
อภยคิริมฺหิ ปาการํ, มหาปริเวณเมว จ;
กาเรสิ มณิโสมวฺเห, มหาปริเวณเมว จ.
ตตฺเถว เจติยฆรํ, อมฺพตฺถเล ตเถว จ;
กาเรสิ ปฏิสงฺขารํ, นาคทีเป ฆเร ปน.
มหาวิหารสีมํโส, มทฺทิตฺวา ตตฺถ การยิ;
กุกฺกุฏคิริ ปริเวณ, ปนฺตึ สกฺกจฺจ ภูปติ.
มหาวิหาเร กาเรสิ, ทฺวาทส มนุชาธิโป;
มหาจตุรสฺสปาสาเท, ทสฺสเนยฺเยมโนรเม.
ทกฺขิณวิหาร ถูปมฺหิ, กฺจุกฺจ อการยิ;
ภตฺตสาลํ มหาเมฆ, วนาสิมฺจ มทฺทิย.
มหาวิหารปาการํ, ปสฺสโต อปนียโส;
มคฺคํ ทกฺขิณวิหาร, คามิฺจาปิ อการยิ.
ภูตาราม วิหารฺจ, รามโคณกเมว จ;
ตเถว นนฺทติสฺสสฺส, อารามฺจ อการยิ.
ปาจินโต อนุฬาติสฺส, ปพฺพตํ คงฺคราชิยํ;
นิเยลติสฺสารามฺจ, ปิฬ ปิฏฺิ วิหารกํ.
ราชมหาวิหารฺจ, กาเรสิ มนุชาธิโป;
โสเยว ตีสุ าเนสุ, กาเรสุ’โปสถาลยํ.
กลฺยาณีก วิหาเร จ, มณฺฑลคิริเก ตถา;
ทุพฺพลวาปิติสฺสวฺเห, วิหาเรสุ อิเมสุ หิ.
กนิฏฺติสฺสจฺจเยน, ตสฺส ปุตฺโต อการยิ;
รชฺชํ ทฺเวเยว วสฺสานิ, จูฬนาโคติ วิสฺสุโต.
จูฬนาคกนิฏฺโตุ, ราชาฆาติย ภาติกํ;
เอกวสฺสํ กุฑฺฑนาโค, รชฺชํ ลํกาย การยิ.
มหาเปฬฺจ วฑฺเฒสิ, เอกนาฬิกฉาตเก;
ภิกฺขุสตานํ ปฺจนฺนํ, อพฺโภจฺฉินฺนํ มหีปติ.
กุฑฺฑนาคสฺส ¶ รฺโ ตุ, เทวียา ภาตุโก ตทา;
เสนาปติ สิรินาโค, โจโร หุตฺวาน ราชิโน.
พลวาหน สมฺปนฺโน, อาคมฺม นครนฺติกํ;
ราชพเลน ยุชฺฌนฺโต, กุฑฺฑนาคํ มหีปตึ.
ปลาเปตฺวา ลทฺธชโย, อนุราธ ปุเร วเร;
ลํการชฺชมกาเรสิ, วสฺสาเนกูนวีสติ.
มหาถูปวเร ฉตฺตํ, การาเปตฺวาน ภูปติ;
สุวณฺณกมฺมํ กาเรสิ, ทสฺสเนยฺยํ มโนรมํ.
กาเรสิ โลหปาสาทํ, สํขิตฺตํ ปฺจภูมกํ;
มหาโพธิ จตุทฺวาเร, โสปานํ ปุนการยิ.
กาเรตฺวา ฉตฺตปาสาทํ, มเห ปูชมการยิ;
กุลมฺพณฺจ ทีปสฺมึ, วิสฺสชฺเชสิ ทยาปโร.
สิรินาคจฺจเย ตสฺส, ปุตฺโต ติสฺโส อการยิ;
รชฺชํ ทฺวาวีสวสฺสานิ, ธมฺมโวหาร โกวิโท.
เปสิ โส หิ โวหารํ, หึสา มุตฺตํ ยโตอิธ;
โวหารก ติสฺสราชา, อิติ นามํ ตโต อหุ.
กมฺพุคามกวาสิสฺส, เทวตฺเถรสฺส สนฺติเก;
ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิกมฺมํ, ปฺจาวาเส อการยิ.
มหาติสฺสสฺส เถรสฺส, อนุรา รามวาสิโน;
ปสนฺโน มุเจลปฏฺฏเน, ทาน วฏฺฏมการยิ.
ติสฺสราช มณฺฑปฺจ, มหาวิหารทฺวเยปิ โส;
มหาโพธิฆเร ปาจิ, โลหรูปทฺธยมฺปิ จ.
สตฺตปณฺณิกปาสาทํ, กาเรตฺวา สุขวาสกํ;
มาเส มาเส สหสฺสํ โส, มหาวิหารสฺส ทาปยิ.
อภยคิริวิหาเร, ทกฺขิณมูลสวฺหเย;
มริจวฏฺฏิ วิหารมฺหิ, กุลาลิติสฺสสวฺหเย.
มหิยงฺคณ วิหารมฺหิ, มหาคามกสวฺหเย;
มหานาคติสฺสวฺหมฺหิ, ตถา กลฺยาณีกวฺหเย.
อิติ ¶ อฏฺสุ ถูเปสุ, ฉตฺตกมฺมมการยิ;
มูกนาคเสนาปติ, วิหาเร ทกฺขิเณ ตถา.
มริจ วฏฺฏิ วิหารมฺหิ, ปุตฺตภาควฺหเย ตถา;
อิสฺสรสมณวฺหมฺหิ, ติสฺสวฺเห นาคทีปเก.
อิติ ฉสุ วิหาเรสุ, ปาการฺจ อการยิ;
กาเรสุ’ โปสถาคารํ, อนุรารามสวฺหเย.
อริยวํสกถาาเน, ลํกาทีเปขิเลปิ จ;
ทาน วฏฺฏํ ปาเปสิ, สทฺธมฺเม คารเวน โส.
ติณี สตสหสฺสานิ, ทตฺวาน มนุชาธิโป;
อิณโต สยิเก ภิกฺขู, โมเจสิ สาสนปฺปิโย.
มหา เวสาข ปูชํ โส, กาเรตฺวา ทีปวาสินํ;
สพฺเพ สํเยว ภิกฺขูนํ, ติจีวรมทาปยิ.
เวตุลฺลวาทํ มทฺทิตฺวา, กาเรตฺวา ปาปนิคฺคหํ;
กปิเลน อมจฺเจน, สาสนํ โชตยีจ โส.
วิสฺสุโต’ภยนาโค’ติ, กนิฏฺโ ตสฺสราชิโน;
เทวิยา ตสฺส สํสฏฺโ, าโต ภีโต สภาตรา.
ปลายิตฺวา หลฺลติตฺถํ, คนฺตฺวาน สหเสวโก;
กุทฺโธ วิย มาตุลสฺส, หตฺถปาทฺจ เฉทยิ.
ราชิโน รฏฺเตทตฺถํ, เปตฺวาน อิเธว ตํ;
สุนโขปมํ ทสฺสยิตฺวา, คเหตฺวา’ติ สินิทฺธเก.
ตตฺเถว นาวํ อารุยฺห, ปรตีรมคาสยํ;
สุภโว มาตุโล ตุ, อุปคมฺม มหีปติ.
สุหโท วิย หุตฺวาน, ตสฺมึ รฏฺมภินฺทิโส;
อภโย ตํ ชานนตฺถํ, ทูตํ อิธ วิสชฺชยิ.
ตํ ทิสฺวา ปูครุกฺขํ โส, สมนฺตา กุนฺตนาฬิยา;
ปริพฺภมนฺโต มทฺทิตฺวา, กตฺวา ทุพฺพลมูลกํ.
พาหุนาเยว ปาเตตฺวา, ตชฺเชตฺวา ตํ ปลาปยิ;
ทูโต คนฺตฺวา อภยสฺส, ตํ ปวตฺตึ ปเวทยิ.
ตฺวา’ภโย ¶ ตํ ทมิเฬ, อาทาย พสุเก ตโต;
นครนฺติกมาคฺฉิ, ภาตรา สห ยุชฺฌิตุํ.
ตํ ตฺวาน ปลายิตฺวา, อสฺสมารุยฺหเทวิยา;
มลยํ อาคมา ราชา, ตํกนิฏฺโ’นุ พนฺธิย.
ราชานํ มลเย หนฺตฺวา, เทวีมาทาย อาคโต;
กาเรสิ นคเร รชฺชํ, อฏฺวสฺสานิ ภูปติ.
ปาสาณเวทึ กาเรสิ, มหาโพธิสมนฺตโต;
โลหปาสาทงฺคณมฺหิ, ราชา มณฺฑปเมว จ.
ทฺวิหิ สตสหสฺเสหิ, เนกวตฺถานิ ภาคิย;
ทีปมฺหิ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, วตฺถทานมทาสิ โส.
อภยสฺส’จฺจเย ภาตุ, ตสฺสสฺส ตสฺส อตฺรโช;
ทฺเววสฺสานิ สิรินาโค, ลํการชฺช มการยิ.
ปฏิสงฺขริย ปาการํ, มหาโพธิสมนฺตโต;
มหาโพธิฆรสฺเสว, โสเยว วาลิกาตเล.
มูเจลรุกฺขปรโต, หํสวฏฺฏํ มโนรมํ;
มหนฺตํ มณฺฑปฺเจว, การาเปสิ มหีปติ.
วิชยกุมารโก นาม, สิรินาคสฺส อตฺรโช;
ปิตุโน อจฺจเย รชฺชํ, เอกวสฺสมการยิ.
ลมฺพกณฺณา ตโย อาสุํ, สหาตา มหิยงฺคเณ;
สงฺฆติสฺโส สงฺฆโพธิ, ตติโย โคฏฺกาภโย.
เต ติสฺสวาปิมริยาท-คโต อนฺโธ วิจกฺขโณ;
ราชุปฏฺานมายนฺเต, ปทสทฺเทน อพฺรวิ.
‘‘ปถวีสามิโน เอเต, ตโย วหติภู’อิติ;
ตํ สุตฺวา อภโย ปจฺฉา, ยนฺโต ปุจฺฉิ ปุนาหโส.
ตสฺส วํโส สฺสตีติ,
ปุน ปุจฺฉิตเมว โส;
‘‘ปจฺฉิมสฺสา’’ติ โส อาห,
ตํ สุตฺวา ทฺวีหิโสอคา.
เต ¶ ปุรํ ปวิสิตฺวาน, ตโย รฺโ’ติ วลฺลโภ;
ราชกิจฺจานิ สาเธนฺตา, วสนฺตา ราชสนฺติเก.
หนฺตฺวา วิชยราชานํ, ราชเคหมฺหิ เอกโต;
เสนาปตึสงฺฆติสฺสํ, ทุเวรชฺเช’ภิเสจยุํ.
เอวํ โส อภิสิตฺโตว, อนุราธปุรุตฺตเม;
รชฺชํ จตฺตาริ วสฺสานิ, สงฺฆติสฺโส อการยิ.
มหาถูปมฺหิ ฉตฺตฺจ, เหมกมฺมฺจ การยิ;
วิสุํ สตสหสฺสคฺเฆ, จตุโร จ มหามณิ.
มชฺเฌ จตุนฺนํ สูริยานํ, ปาเปสิ มหีปติ;
ถูปสฺส มุทฺธนิ ตถา-นคฺฆวชิรจุมฺพฏํ.
โส ฉตฺตมหปูชาย, สงฺฆสฺส มนุชาธิโป;
จตฺตาลีสสหสฺสสฺส, ฉ จีวรมทาปยิ.
ตํ มหาเทวเถเรน, ทามคลฺลก วาสิโน;
เทสิตํ ขนฺธเก สุตฺตํ, ยาคานิสํส ทีปนํ.
สุตฺวา ปสนฺโน สงฺฆสฺส, ยาคุทานมทาปยิ;
นครสฺส จตุทฺวาเร, สกฺกจฺจฺเจว สาธุ จ.
โส อนฺตรนฺตเร ราชา, ชมฺพุปกฺกานิ ขาทิตุํ;
สโหโรโธ สหามจฺโจ, อคาปาจิน ทีปกํ.
อุปทฺทุตํ’สฺส คมเน, มนุสฺสา ปาจิ วาสิโน;
วิสํ ผเลสุ โย เชสุํ, ราชโภชฺชาย ชมฺพุยา.
ขาทิตฺวา ชมฺพุปกฺกานิ, ตานิ ตตฺเถว โส มโต;
เสนาปติ สงฺฆธพาธีํ-ภโย รชฺเช’ภิเสจยิ.
ราชาสิริ สงฺฆ โพธิ, วิสฺสุโต ปฺจสีลวา;
อนุราธปุเร รชฺชํ, ทุเว วสฺสานิ การยิ.
มหาวิหาเร กาเรสิ, สลากคฺคํ มโนรมํ;
ตทาทีเป มนุสฺเสโส, ตฺวา ทุพฺพุฏฺุปทฺทุเต.
กรุณาย กมฺปิตมโน, มหาถูปงฺคเณ สยํ;
นิปชฺชิ ภูมิยํ ราชา, กตฺวาน อิติ นิจฺฉยํ.
‘‘ปวสฺสิตฺวาน ¶ เทเวน, ชเลนุปลาวิเต มยิ;
นเหว วุฏฺหิสฺสามิ, มรมาโนปหํ อิธ’’.
เอวํ นิปนฺเน ภูมินฺเท, เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท;
ลํกาทีปมฺหิ สกเล, ปิณยนฺโต มหามหึ.
ตถาปิ นุฏฺหติโส, อปิลาปนโต ชเล;
อาวรึสุ ตโต’มจฺจา, ชลนิคฺคมนาฬิโย.
ตโต ชลมฺหิ ปิลวํ, ราชา วุฏฺาสิ ธมฺมิโก;
กรุณายนุทิ เอวํ, ทีเป ทุพฺพุฏฺิกาภยํ.
โจราตหึ ตหึ ชาตา, อิติ สุตฺวาน ภูปติ;
โจเร อาณาปยิตฺวาน, รหสฺเสน ปลาปีย.
อาณาเปตฺวา รหสฺเสน, มตานํ โส กเลวรํ;
อคฺคีหิ อุตฺตาเสตฺวาน, หนิตํ โจรุปทฺทวํ.
เอโก ยกฺโข อิธาคมฺม, รตฺตกฺโข อิติ วิสฺสุโต;
กโรติ รตฺตาน’กฺขีติ, มนุสฺสานํ ตหึ ตหึ.
อฺมฺมเปกฺขิตฺวา, ภายิตฺวา รตฺตเนตฺตตํ;
นรามรนฺติ เต ยกฺโข, โสภกฺเขสิ อสงฺกิโต.
ราชา อุปทฺทวํ เตสํ, สุตฺวา สนฺตตฺตมานโส;
เอโก’ปวาส คพฺภมฺหิ, หุตฺวา อฏฺงฺคุโปสถิ.
‘‘อปสฺสิตฺวาน ตํ ยกฺขํ, น จุฏฺามี’’ติ โส สยิ;
ตสฺส โส ธมฺมเตเชน, อคา ยกฺโข ตทนฺติกํ.
เตน ‘‘โกสี’’ติ ปุฏฺโ จ, โส ‘‘อห’’นฺติ ปเวทยิ;
‘‘กสฺมา ปชํ เม ภกฺเขสิ, มา ขาท’’อิติ โสพฺรวิ.
‘‘เอกสฺมึ เม ชนปเท, นเร เทหี’’ติ โสพฺรวิ;
‘‘น สกฺกา อิติ วุตฺเต โส, กเมเนกํติ อพฺรวิ.
‘‘อฺํ น สกฺกา ทาตุํ เม, มํ ขาท’’ อิติ โสพฺรวิ;
‘‘น สกฺกา’’อิติ ตํ ยาจิ, คาเม คาเม พลิฺจ โส.
สาธูติ วตฺวา ภูมินฺโท, ทิปมฺปิ สกเลปิ จ;
คามวเร นิเวเสตฺวา, พลึตสฺส อทาปยิ.
มหาสตฺเตน ¶ เตเนว, สพฺพภูตานุกมฺปินา;
มหาโรคภยํ ชาตํ, ทีปทีเปน นาสิตํ.
โส ภณฺฑาคาริโก รฺโ,
อมจฺโจ โคฏฺตาภโย;
เจโร หุตฺวา อุตฺตรโต,
นครํ สมุปาคมิ.
ปริสฺสาวนมาทาย, ราชา ทกฺขิณทฺวารโต;
ปรหึสมโรเจนฺโต, เอกโกว ปลายิ โส.
ปุฏภตฺตํ คเหตฺวาน, คจฺฉนฺโต ปุริโต ปถิ;
ภตฺตโภคายราชานํ, นิพนฺธิตฺถ ปุนปฺปุนํ.
ชลํ ปริสฺสาวยิตฺวา, ภฺุชิตฺวาน ทยาลุโก;
ตสฺเสวํ’นุคฺคหํ กาตุํ, อิทํ วจนมพฺรุวิ.
‘‘สงฺฆโพธิ อหํ ราชา, คเหตฺวา มมโภ สีรํ;
โคฏฺาภยสฺส ทสฺเสหิ, พหุํ ทสฺสติ เต ธนํ.
น อิจฺฉิโต ตถากาตุํ, ตสฺสตฺถาย มหีปติ;
นิสินฺโนเยว อมริ, โส สีสํ ตสฺส อาทิย.
โคฏฺาภยสฺส ทสฺเสสิ, โสตุ วิมฺหิตมานโส;
ทตฺวา ตสฺส ธนํ รฺโ, สกฺการํ สาธุการยิ.
เอวํ โคฏฺาภโย เอโส, เมฆวณฺณาภโย’ติ จ;
วิสฺสุโต เตรส สมา, ลํการชฺชมการยิ.
มหาวตฺถุํ การยิตฺวา, วตฺถุทฺวารมฺหิ มณฺฑปํ;
การยิตฺวา มณฺฑยิตฺวา, โส ภิกฺขุ ตตฺถ สงฺฆโต.
อฏฺุตฺตรสหสฺสานิ, นิสีเทตฺวา ทิเน ทิเน;
ยาคุขชฺชก โภชฺเชหิ, สาทูหิ วิวิเธหิ จ.
สจีวเรหิ กปฺเปตฺวา, มหาทานํ ปวตฺตยิ;
เอกวีสทินา เนวํ, นิพทฺธฺจสฺส การยิ.
มหาวิหาเร กาเรสิ, สิลามณฺฑป มุตฺตมํ;
โลหปาสาทถมฺเภ จ, ปริวตฺติย าปยิ.
มหาโพธิ ¶ สิลาเวทึ, อุตฺตรทฺวารโตรณํ;
ปติฏฺาเปสิ ถมฺเภ จ, จกุกณฺเณ สจกฺกเก.
ติสฺโส สีลาปฏิมาโย, ตีสุ ทฺวาเรสุ การยิ;
ปาเปสิ จ ปลฺลงฺกํ, ทกฺขิณมฺหิ สิลามยํ.
ปธานภูมึ กาเรสิ, มหาวิหารปจฺฉโต;
ทีปมฺหิ ชิณฺณกาวาสํ, สพฺพฺจ ปฏิสงฺขริ.
ถูปาราเม ถูปฆรํ, เถรมฺพตฺถลเก ตถา;
อาราเม มณิโสมวฺเห, ปฏิสงฺขารยิ จ โส.
ถูปาราเม มณิโสมา-ราเม มริจวฏฺฏเก;
ทกฺขิณวฺห วิหาเร จ, อุโปสถฆรานิ จ.
เมฆวณฺณาภยวฺหฺจ, นววิหารมการยิ;
วิหารมหปูชายํ, ปิณฺเฑตฺวา ทีปวาสีนํ.
ตึสภิกฺขุสหสฺสานํ, ฉจีวรมทาสิ จ;
มหาเวสาขปูชฺจ, ตทา เอวํ อการยิ.
อนุวสฺสฺจ สงฺฆสฺส, ฉจีวรมทามยิ;
ปาปกานํ นิคฺคเหน, โสเธนฺโต สาสนํ ตุ โส.
เวตุลฺลวาทิโน ภิกฺขู, อภยคิรินิวาสิโน;
คาหยิตฺวาสฏฺิมตฺเต, ชินสาสนกณฺฏเก.
กตฺวาน นิคฺคหํ เตสํ, ปรติเร ขิปาปยิ;
ตตฺถ ขิตฺตสฺส เถรสฺส, นิสฺสิโต ภิกฺขุโจฬิโก.
สงฺฆมิตฺโต’ตินาเมน, ภูติวิชฺชาทิโกวิโท;
มหาวิหาเร ภิกฺขุนํ, กุชฺฌิตฺวาน อิธคมา.
ถูปาราเม สนฺนิปาตํ, ปวิสิตฺวา อสฺโต;
สงฺฆปาลสฺส ปริเวณ, วาสิตฺเถรสฺส ตตฺถ โส.
โคฏฺาสยสฺส เถรสฺส, มาตุลสฺส’สฺส ราชิโน;
รฺโ นาเมนา‘‘ลปนฺโต, วจนํ ปฏิพาหิย.
รฺโ กุลูปโค อาสิ, ราชา ตสฺมึ ปสีทิย;
เชฏฺปุตฺตํ เชฏฺติสฺสํ, มหาเสนํ กนิฏฺกํ.
อปฺเปสิ ¶ ตสฺส ภิกฺขุสฺส, โส สงฺคณฺหิ ทุติยกํ;
อุปนนฺธิ ตสฺมึ ภิกฺขุสฺมึ, เชฏฺติสฺโส กุมารโก.
ปิตุโน อจฺจเย เชฏฺ, สิสฺโส ราชาอโหสิโส;
ปิตุ สารีร สกฺกาเร, นิคฺคนฺตุํ นิจฺฉมานเก.
ทุฏฺามจฺเจ นิคฺคเหตุํ, สยํ นิกฺขมฺม ภูปติ;
กนิฏฺํ ปุรโต กตฺวา, ปิตุกายํ อนนฺตรํ.
ตโต อมจฺเจ กตฺวาน, สยํ หุตฺวาน ปจฺฉโต;
กนิฏฺเ ปิตุกาเย จ, นิกฺขนฺเต ตทนนฺตรํ.
ทฺวารํ สํวรยิตฺวาน, ทุฏฺมจฺเจ นิฆาติย;
สูเล อปฺเปสิ ปิตุโน, จิตกายสมนฺตโต.
เตน’สฺส กมฺมุนา นามํ, กกฺขโลปปทํอหุ;
สงฺฆมิตฺโตตุ โส ภิกฺขุ, ภีโต ตสฺมึ นราธิปา.
ตสฺสาภิเสกสมกาลํ, มหาเสเนน มนฺติย;
ตสฺสาภิเสกํ เปกฺขนฺโต, ปรตีรํ คโต อิโต.
ปิตรา โส วิปฺปกตํ, โลหปาสาท มุตฺตมํ;
โกฏิธนํ อคฺฆนกํ, กาเรสิ สตฺตภูมกํ.
สฏฺิสตสหสฺสคฺฆํ, ปูชยิตฺวา มณึตหึ;
กาเรสิ เชฏฺติสฺโสตํ, มณิปาสาทนามกํ.
มณิ ทุเว มหคฺเฆ จ, มหาถูเป อปูชยิ;
มหาโพธิฆเร ตีณิ, โตรณานิ จ การยิ.
การยิตฺวา วิหารํ โส, ปาจินติสฺส ปพฺพตํ;
ปฺจวาเสสุ สงฺฆสฺส, อทาสิ ปุถุวี ปติ.
เทวานํปิยติสฺเสน, โส ปติฏฺาปิตํ ปุรา;
ถูปาราเม อุรุสิลา, ปฏิมํ จารุทสฺสนํ.
เนตฺวาน ถูปารามวฺหํ, เชฏฺติสฺโส มหีปหิ;
ปติฏฺาเปสิ อาราเม, ปาจินติสฺส ปพฺพเต.
กาฬมตฺติกวาปึโส, อทาเจติย ปพฺพเต;
วิหาร ปาสาท มหํ, มหาเวสาขเมว จ.
กตฺวา ¶ ตึส สหสฺสสฺส, สงฺฆสฺส’ทา ฉจีวรํ;
อาฬมฺพคามวาปึโส, เชฏฺติสฺโส อการยิ.
เอวํ โส วิวิธํ ปฺุํ, ปาสาทกรณาทิกํ;
กาเรนฺโต ทสวสฺสานิ, ราชา รชฺชมการยิ.
อิติ พหุวิธ ปฺุ เหตุ ภูตา,
นรปติตา พหุปาปเหตุ จาติ;
มธุรมิว วิเสนมิสฺสมนฺนํ,
สุชนมโน ภชเต น ตํ กทาปิ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ตโยทสราชโกนาม
ฉตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท.
สตฺตตึสติม ปริจฺเฉท
ปฺจราชโก
เชฏฺติสฺสจฺจเย ตสฺส, มหาเสโน กนิฏฺโก;
สตฺตวีสติวสฺสานิ, ราชา รชฺชมการยิ.
ตสฺส รชฺชาภิเสกํ ตํ,
กาเรตุํ ปรตีรโต;
โส สงฺฆมิตฺตตฺเถโร ตุ,
กาลํ ตฺวา อิธาคโต.
ตสฺสาภิเสกํ กาเรตฺวา, อฺํ กิจฺจฺจเนกธา;
มหาวิหาร วิทฺธํสํ, กาตุกาโม อสฺโต.
อวินยวาทิโน เอเต, มหาวิหารวาสิโน;
วินยวาที มยํ ราช, อิติ คาหิย ภูปภึ.
มหาวิหารวาสิสฺส ¶ , อาหารํ เทติ ภิกฺขุโน;
โย โส สตํ ทณฺฑิโย’ติ, รฺา ทณฺฑํ ปาปยิ.
อุปทฺทุตา เตหิ ภิกฺขู, มหาวิหารวาสิโน;
มหาวิหารํ ฉฑฺเฑตฺวา, มลยํ โรหณํ อคุํ.
เตน มหาวิหาโร’ยํ, นววสฺสานิ ฉฑฺฑิโต;
มหาวิหารวาสีหิ, ภิกฺขูหิ อาสิ สฺุโก.
‘‘โหติ อสฺสามิกํ วตฺถุ, ปุตุวิสามิโน’’อิติ;
ราชานํ สฺาเปตฺวา โส, เถโร ทุมฺมติ ทุมฺมตึ.
มหาวิหารํ นาเสตุํ, ลทฺธานุมติ ราชโต;
ตถา กาตุํ มนุสฺเส โส, โยเชสิ ทุฏฺมานโส.
สงฺฆมิตฺตสฺส เถรสฺส, เสวโก ราชวลฺลโภ;
โสณามจฺโจ ทารโณ จ, ภิกฺขโว จ อลชฺชิโน.
ภินฺทิตฺวา โลหปาสาทํ, สตฺตภูมก มุตฺตมํ;
ฆเร นานปฺปกาเร จ, อิโต’ภยคิรึ นยุํ.
มหาวิหารา นีเตหิ, ปาสาเทหิ พหูหิ จ;
อภยคิริวิหาโรยํ, พหุปาสาทโก อหุ.
สงฺฆมิตฺตํ ปาปมิตฺตํ, เถรํ โสณฺจ เสวกํ;
อาคมฺม สุพหุํ ปาปํ, อกาสิ โส มหีปติ.
มหาสิลาปฏิมํ โส, ปาจินติสฺสปพฺพตา;
อาเนตฺวา’ภยคิริมฺหิ, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
ปฏิมาฆรํ โพธิฆรํ, ธาตุสาลํ มโนรมํ;
จตุสาลฺจ กาเรสี, สงฺขรี กุกฺกุฏวฺหยํ.
สงฺฆมิตฺเตน เถเรน, เตน ทารุณกมฺมุนา;
วิหาโร โส’ภยคิริ, ทสฺสเนยฺโย อหุ ตทา.
เมฆวณฺณาภโย นาม, รฺโ สพฺพตฺถ สาขโก;
สขา อมจฺโจ กุชฺฌิตฺวา, มหาวิหารนาสเน.
โจโร หุตฺวาน มลยํ, คนฺตฺวา ลทฺธมหพฺพโล;
ขนฺธาวารํ นิเวเสสิ, ทุรติสฺสกวาปิยํ.
ตตฺรา’คตํ ¶ ตํ สุตฺวา, สหายํ โส มหีปติ;
ยุทฺธาห ปจฺจุคฺคนฺตฺวาน, ขนฺธาวารํ นิเวสยิ.
สาธุํ ปานฺจ มํสฺจ, ลภิตฺวา มลยาคตํ;
‘‘น เสวิสฺสํ สหาเยน, วินา รฺา’’ติ จินฺติย.
อาทาย ตํ สยํเยว, รตฺตึ นิกฺขมฺม เอกโก;
รฺโ สนฺติกมาคมฺม, ตมตฺถํ ปฏิเวทยิ.
เตนา’ภตํ เตน สห, วิสฺสตฺโถ ปริภฺุชิย;
‘‘กสฺมา โจโร อหุ เม ตฺวํ, ‘‘อิติ ราชา อปุจฺฉิตํ.
‘‘ตยา มหาวิหารสฺส, นาสิตตฺตา’’ติ อพฺรุวิ;
‘‘วิหารํ วาสยิสฺสามิ, เขมเมตํ มมจฺจยํ.
อิจฺเฉว มพฺรวี ราชา, ราชานํ โส ขมาปยิ;
เตน สฺาปิโต ราชา, นครํเยว อาคมิ.
ราชานํ สฺเปตฺวา โส, เมฆวณฺณาภโย ปน;
รฺา สห น อาคฺฉิ, ทพฺพสมฺภารการณา.
วลภา ภริยา รฺโ, เอกํ เลขกธีติกา;
มหาวิหารนาสมฺหิ, ทุกฺขิตํ ตํ วินาสกํ.
เถรํ มาราปยิ กุทฺธา, สํคเหตฺวาน วฑฺฒกึ;
ถูปารามํ วินาเสตุํ, อาคตํ ทุฏฺมานสํ.
มาราเปตฺวา สงฺฆมิตฺต-ตฺเถรํ ทารุณการกํ;
โสณามจฺจทารณฺจ, ฆาตยึสุ อสฺกา.
อาเนตฺวา ทพฺพสมฺภารํ, เมฆวณฺณาภโย ตุ โส;
มหาวิหาเรเนกานิ, ปริเวณานิ การยิ.
อภเยนภโย ตสฺมึ, วูปสนฺเต ตุ ภิกฺขโว;
มหาวิหารํ วาเสสุํ, อาคนฺตฺวาน ตโต ตโต.
ราชา มหาโพธิฆเร, ปจฺฉิมาย ทิสาย ตุ;
กาเรตฺวา โลหรูปานิ, ปาเปสิ ทุเว ตุ โส.
ทกฺขิณารามวาสิมฺหิ, กุหเก ชิมฺหมานเส;
ปสีทิตฺวา ปาปมิตฺเต, ติสฺสตฺเถเร อสฺเต.
มหาวิหารสีมนฺเต ¶ , อุยฺยาเน โชตินามเก;
เชตวนวิหารํ โส, วารยนฺโตปิ การยิ.
ตโต สีมํ สมุคฺฆาตุํ, ภิกฺขุสงฺฆมยาจิโส;
อทาตุกามา ตํ ภิกฺขู, วิหารมฺหา อปกฺกมุํ.
อิธ สีมาสมุคฺฆาตํ, ปเรหิ กริยมานกํ;
โกเปตุํ ภิกฺขโว เกจิ, นิลียึสุ ตหึ ตหึ.
มหาวิหาโร นวมาเส, เอวํ ภิกฺขูหิ วชฺชิโต;
‘‘สมุคฺฆาตํ กริมฺหา’’ติ-ปเร ภิกฺขู อมฺิสุํ.
ตโต สีมาสมุคฺฆาเต, พฺยาปาเร ปรินิฏฺิเต;
มหาวิหารํ วาเสสุํ, อิธาคนฺตฺวาน ภิกฺขโว.
ตสฺส วิหารคาหิสฺส, ติสฺสตฺเถรสฺส โจทนา;
อนฺติมวตฺถุนา อาสิ, ภูตตฺถํ สงฺฆมชฺฌคา.
วินิจฺฉิย มหามจฺโจ, ตถา ธมฺมิกสมฺมโต;
อุปฺปพฺพาเชสิ ธมฺเมน, ตํ อนิจฺฉาย ราชิโน.
โสเยว ราชา กาเรสิ, วิหารํ มณิหีรกํ;
ตโย วิหาเร กาเรสิ, เทวาลยํ วินาสิย.
โคกณฺณํ เอรกาปิลฺลํ, กลนฺทพฺราหฺมณคามเก;
มิคคามวิหารฺจ, คงฺคเสนกปพฺพตํ.
ปจฺฉิมาย ทิสายาถ, ธาตุเสนฺจ ปพฺพตํ;
ราชา มหาวิหารฺจ, โกกวาตมฺหิ การยิ.
รูปารมฺมวิหารฺจ, จูฬวิฏฺฏฺจ การยิ;
อุตฺตราภยสวฺเห จ, ทุเว ภิกฺขูนุปสฺสเย.
กาลเวฬกยกฺขสฺส, าเน ถูปฺจ การยิ;
ทีปมฺหิ ชิณฺณกาวาเส, พหู จ ปฏิสงฺขริ.
สงฺฆตฺเถรสหสฺสสฺส, สหสฺสคฺฆมทาสิ โส;
เถรทานฺจ สพฺเพสํ, อนุวสฺสฺจ จีวรํ.
อนฺนปานาทิทานสฺส, ปริจฺเฉโท น วิชฺชติ;
สุภิกฺขตฺถาย กาเรสิ, โส’ว โสฬส วาปิโย.
มณิหีรมหาวาปึ ¶ , ชลฺลุรํ ขาณุนามกํ;
มหามณึ โกกวาตํ, โมรกปรกวาปิกํ.
กุพฺพาหกํ วาหกฺจ, รตฺตมาลกณฺฑกมฺปิ จ;
ติสฺสวฑฺฒมานกฺจ, เวฬงฺควิฏฺิกมฺปิ จ.
มหาคลฺลจีรวาปึ, มหาทารคลฺลกมฺปิ จ;
กาฬปาสาณวาปิฺจ, อิมา โสฬส วาปิโย.
คงฺคาย ปพฺพววฺหํโส, มหามาติฺจ การยิ;
เอวํ ปฺุมปฺฺุจ, สุพหุํ โส อุปาจินีติ.
อสาธุสงฺคเมเนวํ, ยาวชีวํ สุภาสุภํ;
กตฺวา คโต ยถากมฺมํ, โส มหาเสนภูปติ.
ตสฺมา อสาธุสํสคฺคํ, อารกา ปริวชฺชิย;
อหึ วา’สิ วิสํ ขิปฺปํ, กเรยฺย’ตฺถหิตํ พุโธ.
อหุ ราชา สิริเมฆ-วณฺโณ ตสฺส สุโต ตโต;
วนฺธาตา วิย โลกสฺส, สพฺพสมฺปตฺติทายโก.
มหาเสเนน ปาปานํ, วสเคน วินาสิเต;
มหาวิหาเร สพฺเพปิ, สนฺนิปาติย ภิกฺขโว.
อุปสงฺกมฺม วนฺทิตฺวา, นิสินฺโน ปุจฺฉิ สาทโร;
‘‘ปิตรา สงฺฆมิตฺตสฺส, สหาเยน วินาสิตํ.
กึ กิเมวา’’ติ อาหํสุ, ภิกฺขโว ตํ นริสฺสรํ;
‘‘สีมายุคฺฆาฏนํ กาตุํ, วายมิตฺวาปิ เต ปิตา.
นาสกฺขิ อนฺโตสีมายํ, ภิกฺขูนํ วิชฺชมานโต;
ภูมิคพฺภนิลีนาหิ, สตฺตาสุํ เอตฺถ ภิกฺขโว.
อมจฺโจ โสณามจฺโจ จ, สงฺฆมิตฺโต จ ปาปิโย;
ราชานํ สฺาเปตฺวาน, อปฺุํ เตน การยุํ.
ภินฺทิตฺวา โลหปาสาทํ, สตฺตภูมกมุตฺตมํ;
ฆเร นานปฺปกาเร จ, อิโต’ภยคิรึ นยุํ.
มาสเก จตุพุทฺเธหิ, นิวุตฺเถ เจติยงฺคเณ;
วปาเปสฺุจ ทุปฺปฺา, ปสฺส พาลสมาคมํ’’.
ตํ ¶ สุตฺวา ปิตุกมฺมํ โส, นิพฺพินฺโน พาลสงฺคเม;
ปิตรา นาสิตํ ตตฺถ, สพฺพํ ปากติกํ อกา.
โลหปาสาทมคโท’ว, กาสิ ปาสาทมุตฺตมํ;
รฺโ มหาปนาทสฺส, ทสฺเสนฺโต วิย ภูตเล.
ปริเวณานิ สพฺพานิ, นาสิตานิ นิเวสยิ;
โภเค อารามิกานฺจ, ยถาาเน เปสิ โส.
ปิตรา ปจฺจยานฺจ, ปจฺฉินฺนตฺตา วิพุทฺธินา;
ฉิทฺทาวาสํ ฆนาวาสํ, วิหารํ’กาสิ พุทฺธิมา.
การิเต ปิตรา โชติ วเนเจ’โส วิหารเก;
กมฺมํ วิปฺปกตํ สพฺพํ, นิฏฺาเปสิ นริสฺสโร.
เถรสฺสา’ถ มหินฺทสฺส, สมณินฺทสฺส สุนุโน;
สุตฺวาน มนุชินฺโท โส, ปวตฺตึ สพฺพมาทิโต.
ปสีทิตฺวา คุเณ ตสฺส, ราชา ทิปฺปปสาทเก;
‘‘อิสฺสโร วต ทีปสฺส, เถโร’’ อิติ วิจินฺติย.
ปฏิพิมฺพํ สุวณฺณสฺส, กตฺวา ตมฺมาณ นิสฺสิตํ;
ปุพฺพกตฺติกมาสสฺส, ปพฺพปกฺเข ตุ สตฺตเม.
ทิเน เนตฺวา เจติยมฺพ-ถเล เถรมฺพสฺิเต;
ตตฺรฏฺเม นิวาเสตฺวา, ตโต ตุ นวเม ปน.
มหาเสนํ คเหตฺวา โส, เทวเสนา สมูปมํ;
โอโรเธ นคเร เจว, เคหรกฺขณเก วินา.
ลํกาทีเป จ สกเล, สพฺเพ อาทาย ภิกฺขโว;
วิสฺสชฺเชตฺวา มนุสฺเส จ, นคเร จารกฏฺิเต.
ปฏฺเปตฺวา มหาทานํ, อยฺจาขิลปาณินํ;
ปูชํ สพฺโพปหาเรหิ, กโรนฺโต จ อนูปมํ.
ปจฺจุคฺคมนเมตสฺส, ทีปสตฺถุสฺส สตฺถุโน;
วรปุตฺตสฺส โส กตฺวา, เทวราชา’ว สตฺถุโน.
เจติยมฺพถลา ยาว, นครํ สาธุสชฺชยิ;
มคฺคํ เวสาลิโต ยาว, สาวตฺถินครํ ยถา.
วิสฺสชฺเชตฺวา ¶ ตหึ โภคํ, สพฺพํ เถรสฺส โส ปิตา;
ราชา โมคฺคลิปุตฺตสฺส, เถรสฺสา’คมเน วิย.
ทตฺวา ตตฺถ มหาทานํ, กปณทฺธิวนิพฺพเก;
ภิกฺขโวปิ จ โตเสตฺวา, ปจฺจเยหิ จตูหิ’ปิ.
เถรสฺสา’คมเน เอวํ, ปสฺสตูติ มหาชเน;
คเหตฺวา ตํมหนฺเตน, สกฺกาเรน มหายโส.
ตมฺหา โอรุยฺห โส มหา, สยํ หุตฺวา ปุเรจโร;
ภิกฺขโว จาปิ กตฺวาน, ปริวาเร สมนฺตโต.
เถรสฺส พิมฺพํ โสวณฺณํ, ขิรสาครมชฺฌโค;
สฺฌา ฆนปริกฺขิตฺโต, เหมเมรุ’ว โสภถ.
เวสาลินครํ สุตฺตํ, เทเสตุํ โลกนายโก;
อคมา เอวเมวาติ, ทสฺเสสิ จ มหาชนํ.
เอวํ กโรนฺโต สกฺการ-สมฺมานํ โส นราสโภ;
นครสฺส’สฺส ปาจิน-ทฺวารปสฺเส สยํกตํ.
อุปสงฺกมฺม สายณฺเห, วิหารํ โสตฺถิยา กรํ;
ตีหํ ตตฺถาปิ วาเสสิ, พิมฺพํ ตํ ชินสุนุโน.
นครํ สาธุสชฺเชตฺวา, ตโต ทฺวาทสเม ทิเน;
สตฺถุสฺสา’ทิปฺปเวสมฺหิ, ปุรํ ราชคหํ ยถา.
ปฏิมํ นีหริตฺวา ตํ, วิหารํ โสตฺถิยา กรํ;
นคเร สาครากาเร, วตฺตมาเน มหามเห.
มหาวิหารํ เนตฺวาน, เตมาสํ โพธิยงฺคเณ;
นิวาเสตฺวา ปเวเสตฺวา, เตเนว วิธินา ปุรํ.
ราชเคหสมีปมฺหิ, ปุพฺพทกฺขิณโกณเก;
ปฏิพิมฺพสฺส กาเรสิ, ตสฺส สาธุนิเวสนํ.
กาเรตฺวา อิทฺธิยาทีนํ, ปฏิมาโย วิสารโท;
เถเรน สห ตตฺเถ’ว, นิเวเสสิ มหาปติ.
อารกฺขํ ปฏฺเปตฺวา, ปูชาย จ ปริพฺพยํ;
อนุสํวจฺฉรํ กาตุํ, เอวเมว นิโยชยิ.
ตสฺสาณมนุรกฺขนฺตา ¶ , ราชา ตพฺพํสิกา อิธ;
ยาว’ชฺชปริรกฺขนฺติ, ตํ วิธึ น วินาสิย.
ปวารณาทิเน เนตฺวา, วิหารํ นครา ตโต;
กาตุํ เตรสิยํ ปูชํ, อนุวสฺสํ นิโยชยิ.
วิหาเร อภเย ติสฺส-วสเภ โพธิปาทเป;
สิลาเวทิฺจ กาเรสิ, ปาการฺจ มโนหรํ.
นวเม ตสฺส วสฺสมฺหิ, ทาาธาตุํ มเหสิโน;
พฺราหฺมณีกาจิ อาทิย, กาลิงฺคมฺหา อิธานยิ.
ทาาธาตุสฺส วํสมฺหิ, วุตฺเตน วิธสนํ;
คเหตฺวา พหุมาเนน, กตฺวา สมฺมา น มุตฺตมํ.
ปกฺขิปิตฺวา กรณฺฑมฺหิ, วิสุทฺธผลิกุมฺภวฺเห;
เทวานํปิยติสฺเสน, ราชวตฺถุมฺหิ การิเต.
ธมฺมจกฺกวฺหเย เคเห, วฑฺฒยิตฺถ มหีปติ;
ตโต ปฏฺาย ตํ เคหํ, ทาาธาตุฆรํ อหุ.
ราชา สตสหสฺสานํ, นวกํ ปุณฺณมานโส;
วิสฺสชฺเชตฺวา ตโต’กาสิ, ทาาธาตุ มหามหํ.
อนุสํวจฺฉรํ เนตฺวา, วิหารมภยุตฺตรํ;
ตสฺส ปูชาวิธึ กาตุ, เมว รูปํ นิโยชยิ.
อฏฺารส วิหาเร จ, การาเปสิ มหีปติ;
อนุกมฺปาย ปาณีนํ, วาปิโย จ ถิโรทิกา.
โพธิ ปูชาทิ ปฺุานิ, อปฺปเมยฺยานิ การิย;
อฏฺวีสติเม วสฺเส, คโภ โส ตสฺส ยา คติ.
กุมาโร เชฏฺติโส’ถ, ภาตา ตสฺส กนิฏฺโก;
ฉตฺตํ ลงฺเฆสิ สํกายํ, ทนฺตสิปฺปมฺหิ โกวิโท.
กตฺวา กมฺมานิ จตฺรานิ, ทุกฺกรานิ มหีปติ;
สิปฺปายตน เมตํ โส, ติกฺขาเปสิ พหูชเน.
อณตฺโต ปิตุนา’กาสิ, อิทฺธิหิ วิย นิมฺมิตํ;
โพธิสตฺต สรูปฺจ, รูปํ สาธุ มโนหรํ.
อปสยฺจ ¶ ปลฺลงฺกํ, ฉตฺตํ รตนมณฺฑปํ;
จิตฺรทนฺตมยํ กิฺจิ, ตสฺส กมฺมํ ตหึ ตหึ.
กตฺวา โส นววสฺสานิ, ลํกาทีปานุสาสนํ;
อเนกานิ จ ปฺุานิ, ยถากมฺมมุปาคมิ.
พุทฺธทาโส ตโต ตสฺส, ปุตฺโต อาสิ มหีปติ;
คุณานํ อากโร สพฺพ-รตนานํ’ว สาคโร.
สุขํ สพฺพปโยเคหิ, กโรนฺโต ทีปวาสินํ;
รกฺขมาลกมนฺทํ’ว, ปุรํ วสฺสวโณ ธนี.
ปฺา ปฺุคุณูเปโต, วิสุทฺธกรุณาลโย;
ตถา ทสหิ ราชูนํ, ธมฺเมหิ สมุคาคโต.
จตสฺโส อคติ หิตฺวา, การยนฺโต วินิจฺฉยํ;
ชนํ สงฺคหวตฺถูหิ, สงฺคเหสิ จตูหิปิ.
จริยํ โพธิสตฺตานํ, ทสฺเสนฺโต สกฺขิปาณินํ;
ปิตา’ว ปุตฺเต โส สตฺเต, อนุกมฺปิตฺถ ภูปติ.
ทฬิทฺเท ธนทาเนนา-กาสิ ปุณฺณมโนรเถ;
สุขิเต สพฺพโภคานํ, ชีวิตสฺส จ คุตฺติยา.
สาธโว สงฺคเหนา’ถ, นิคฺคเหน อสาธโว;
คิลาเน เวชฺชกมฺเมน, สงฺคเหสิ มหาปติ.
อเถก ทิวสํ ราชา, หตฺถิกฺขนฺธวรํ คโต;
ติสฺสวาปึ นหานตฺตํ, คจฺฉมาโน มหาปเถ.
อทฺทเส’กํ มหานาคํ, กุจฺฉิโรค สมปฺปิตํ;
ปุตฺตภาค วิหารสฺส, ปสฺเส วมฺมิกมตฺถเก.
อุตฺตาน มุทเร โรคํ, ทสฺเสตุํ คณฺฑสฺิตํ;
นิปนฺนํโส’ถ จินฺเตสิ, ตโต โรคีติ นิจฺฉยํ.
อโถ’รุยฺห มหานาคํ, มหานาค สมีปโค;
เอวมาห มหานาโค, มหานาคมนาควา.
‘‘การณํ เต มหานาค, าตมาคมเน มยา;
กุมฺเห ขลุ มหาเตชา, ขิปฺปํ กุปฺปิตสีลิโน.
ตสฺมา ผุสิตฺวา ตํ กมฺมํ, กาตุํ สกฺกา น เต มยา;
อผุสิตฺวาปิ โน สกฺกา, กินฺนุกาตพฺพเมตฺถี’ติ.
เอวํ ¶ ปุตฺเต ผณินฺโท โส, เกวลํ ผณมตฺตโน;
พิลสฺส’นฺโต ปเวเสตฺวา, นิปฺปชฺชิตฺถ สมาหิโต.
อเถ’น มุปสงฺกมฺม, อุจฺฉงฺคคตมตฺตโน
สตฺถํ คเหตฺวา ผาเลตฺวา, อุทรํ ตสฺส โภคิโน.
นีหริตฺวา ตโต โทสํ, กตฺวา เภสชฺช มุตฺตมํ;
สปฺปํ ตํ ตงฺขเณเนว, อกาสิ สุขิตํ ตทา.
อตฺตาน เมวํ โถเมสิ, ‘‘มหาการฺุตํ มม;
ติรจฺฉานาปิ ชานึสุ, สาธุ รชฺชนฺติ เม กตํ.
ทิสฺวา สุขิตมตฺตานํ, ปนฺนโคโส มหีปตึ;
ปูเชตุํ ตสฺส ปาทาสิ, มหคฺฆํ มณิมตฺตโน.
สิลามยาย สมฺพุทฺธ-ปฏิมาย อการยิ;
มิณึ ตํ นยนํ ราชา, วิหาเร อภยุตฺตเร.
เอโกปิ ภิกฺขุ ภิกฺขนฺโต, คามมฺหิ ถุสวิตฺถิเก;
สุกฺขํ ภิกฺขํ ลภิตฺวาน, ขีรภิกฺขาย สฺจรํ.
ขีรํ สปฺปาณกํ ลทฺธา, ปริภฺุชิตฺถ กุจฺฉิยํ;
ปาณกา พลโว หุตฺวา, อุทรํ ตสฺส ขาทิสุํ.
ตโต โส อุปสงฺกมฺม, ตํ นิเวเทสิ ราชิโน;
ราห ‘‘ชาโต สุโล’ยํ, กทา หาเรสิ กีทิสํ.
โส อาห’’ ถุสวิตฺถิมฺหิ, คาเม ขีเรน โภชเน;
ภุตฺเต’ติ ราชา อฺาสิ, ขีรํ สปฺปาณกํ’’อิติ.
ตเทว อสฺโส เอโกปิ, สิราเวธ ติกิจฺฉิโย;
ราชา ตสฺส สิราเวธํ, กตฺวา อาทาย โลหิตํ.
ปาเยตฺวา สมณํ อาห, มุหุตฺตํ วีตินามย;
‘‘อสฺสโลหิตมณ’’นฺติ, ตํ สุตฺวา สมโณวมิ.
ปาณกา โลหิเตเนว, นิกฺขมึภุ สุขี อหุ;
ภิกฺขุํ ราชา นิเวเทสิ, กุจฺฉิเมวํ ปนตฺตโน.
‘‘เอกสตฺถปหาเรน ¶ , ปาณกา สมโณ หโย;
กตา อโรคา สมฺมเม, เวชฺชกมฺม มโห’’อิติ.
ปิวนฺโต โตยเมโก หิ,
เทฑฺฑุภณฺฑํ มชานิย;
อชฺโฌหริตทา อาสิ,
ตโต ชาโต’ติ เทฑฺฑุโภ.
อนฺโต ตุ ทิตฺถตุณฺเฑน, เตน ทุกฺเขน ปีฬิโต;
ราชานํ มคมา ราชา, นิทานํ ตสฺส ปุจฺฉิย.
อนฺโต ตุ ทิตฺถตุณฺเฑน, เตน ทุกฺเขน ปีฬิโต;
ราชานํ มคมา ราชา, นิทานํ ตสฺส ปุจฺฉิย.
อเอนฺตา สปฺโป’ติ วิฺาย, สตฺตาหมุปวาสิย;
สุนฺหาตสุ วิลิตฺตฺจ, สยเน สาธุ สนฺถเต.
สยาเปสิ ตโต โส’ติ, นิทฺทาย มุขมตฺตโน;
วิวริตฺวา ตทา สุตฺโต, ตโต ตสฺส มุขนฺติเก.
มํสเปสึ ปาเปสิ, สรชฺชุํ ตสฺส นิคฺคโต;
คนฺเธน ตํ ฑํสิตฺวาน, อนฺโต วิสิตุมารภิ.
รชฺชุยา’ถ คเหตฺวาน, สมากฑฺฒิก ปาณิยํ;
อุทเก ปาตยิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิ.
‘‘เวชฺโช อโหสิ สมฺมาส-มฺพุทฺธสฺส กิร ชีวโก;
กมฺมํ วิชฺชติ โลกสฺส, กตํ กึเตน ทุกฺกรํ.
อีทิสํ กสิราโส’ปิ, กมฺมํ นตฺเถ’ตฺถ สํสโย;
สพฺพาทเรน กุพฺพนฺโต, อโห ปฺุโ ทโย มม.
ตถา เหลฺโลลิคามมฺหิ, จณฺฑาลิ มุฬฺหคพฺภินึ;
ชาตํ สตฺตสุ วาเรสุ, สคพฺภํ สุขิตํ อกา.
วาตโพเธน เอโก’ปิ, ภิกฺขุ อุฏฺาปิโต อหุ;
โคปานสี คเตตมฺหิ, ทุกฺขาโมเจสิ พุทฺธิมา.
ปิวนฺตสฺสาปิ มณฺฑูก, ชีพยุตฺตํ ชลํ ลหุํ;
นาสิกา พิลโต คนฺตฺวา, พีชมารุยฺห มตฺถกํ.
ภิชฺชิตฺวา อาสิ มณฺฑูโก, โส วุทฺโธ ตตฺถ คจฺฉติ;
เมฆสฺสา’คมเน เตน, โส’นิพฺพชฺชติ มาณโว.
ผาเลตฺวา ¶ มตฺถกํ ราชา, มณฺฑูกมปนีย โส;
กปาลานิ ฆเฏตฺวาน-กาสิ ปากติกํ ขเณ.
หิตตฺถํ ทีปาวาสินํ, คาเม คาเม มหีปติ;
กาเรตฺวา เวชฺชสาลาโย, วชฺเช ตตฺถ นิโยชยิ.
สพฺเพสํ วชฺชสตฺถานํ, กตฺวา สารตฺถสงฺคหํ;
เปสิ เวชฺเช ทีปสฺส, ติกิจฺฉตฺถมนาคเต;
โยเชสิ เวชฺช เมเกกํ, ราชา คาม ทฺวิปฺจเก.
อทา วิสทฺธ เขตฺตานํ, เวชฺชานมุปชีวนํ;
เวชฺเชหตฺถีนมสฺสานํ, พลสฺส จ นิโยชยิ.
ปิฏฺสปฺปินมนฺวานํ, สาลาโย จ ตหึ ตหึ;
กาเรสิ สห โภเคน, สาลาโย จ มหาปเถ.
นิจฺจมสฺโสสิ สทฺธมฺมํ, สกฺกตฺวา ธมฺมภาณเก;
ธมฺมภาณกวฏฺฏฺจ, ปฏฺเปสิ ตหึ ตหึ.
สาฏกนฺตรโต กตฺวา, สตฺถ วฏฺฏึ มหาทโย;
ทิฏฺเ ทิฏฺเ ปโมเจสิ, ทุกฺขมฺหา ทุกฺขิเต ชเน.
อเถก ทิวสํ ราชา, ราชาภรณ มณฺฑิโต;
สทฺธึ คจฺฉติ เสนาย, เทเวหิ วิย วาสโว.
ตํ ทิสฺวา สิริโสภคฺค-มคฺคํ ปตฺตํ มหี ปตึ;
ราชิทฺธิหิ วิราชนฺตํ, พทฺธเวโร ภวนฺตเร.
กุฏฺิ เอโก ปกุปฺปิตฺวา, หฏฺเนาหนิยา’วตึ;
โปเถนฺโต ตฺจ โปเถนฺโต, ภูมึ กตฺตรยฏฺิยา.
อกฺโกเสสิ อเนเกหิ, อกฺโกสวจเนหิ จ;
วิปฺปการํมิมํ ทิสฺวา, ทูรโต’ว มหีปติ.
‘‘นาหํ สรามิ สตฺตสฺส, กสฺสา’ปิ กตมปฺปิยํ;
ปุพฺพเวรี อยํ ชาตุ, นิพฺพาเปสฺสามิตํ’’ อิติ.
อณาเปสิ สมีปฏฺํ, ปุริสํ ‘‘คจฺฉ กุฏฺิโน;
อมุกสฺสา’ภิชานาหิ, จิตฺตาจาร’’นฺติ โส ตโต.
สหาโย ¶ วิย กุฏฺิสฺส, สมีปมฺหิ นิสีทิย;
‘‘รุฏฺโ กิมตฺถํ โภ ตฺว’’นฺติ, ปุจฺฉิ สพฺพมโวจ โส.
‘‘ทาโส เม พุทฺธทาโส’ยํ, ราชาหุ ปฺุกมฺมุนา;
อวมฺาย มํ มยฺหํ, ปรโต โต ยาติ หตฺถินา.
ชานาเปสฺสามิ อตฺตานํ, กติปาเหน โสยทิ;
หตฺถํ เม เอติ กาเรตฺวา, สพฺพํ ทาสาน นิคฺคหํ.
โน เจ หตฺถํ มมา’ยาติ, มาเรตฺวา คลโลหิตํ;
ปิวิสฺสามิ น สนฺเทโห, น จิเรเนว ปสฺสสิ’’.
โส คนฺตฺวา นรปาลสฺส, ปวตฺตึ ตํ นิเวทยิ;
‘‘ปุพฺพเวริ มมายนฺติ, นิจฺฉินิตฺวา มหามติ.
วิโน เทตุมุปาเยน, ปุตฺตํเวรนฺติ เวริโน;
‘‘สาธุ สงฺคณุตํ ตฺว’’นฺติ, ปุริสํ ตํ นิเยชยิ.
โส กุฏฺิมุปสงฺกมฺม, สหาโย ปิย อาหตํ;
‘‘ราชานํ ตํ วินาเสตุํ, เจเตตฺวา กาลเมตฺตกํ.
อลภนฺโต สหายํ เม, นาสกฺขิ ตสฺส ฆาตเน;
ลทฺธาตุมฺเห นยิสฺสามิ, มตฺถกํ เม มโนรถํ.
เอถ เคเห วสิตฺวา เม, โหถ เม อนุวตฺตกา;
อหเมว’สฺส นาเสมิ, กติปาเหน ชีวิตํ.
อิติ วตฺวาน ตํ กุฏฺํ, เนตฺวา โส ฆรมตฺตโน;
สุนฺหาต สุวิลิตฺตฺจ, นิวตฺถสุขุมมฺพรํ.
สุภุตฺตมธุราหารํ, โยพฺพนิตฺถิกถาทรํ;
สยาเปสิ มนฺุมฺหิ, สยเน สาธุ สนฺถเต.
เอเต เนว นิยาเมน, กติปาหํ นีวาสิย;
ตฺวา ตํ ชาตวิสฺสาสํ, สุขิตํ ปิณิตินฺทฺริยํ.
‘‘รฺโ ทินฺน’’นฺติ วตฺวาน, ขชฺชโภชฺชาทิกํ อทา;
ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ นิเสเธตฺวา, เตน’ชฺฌิฏฺโ นมคฺคหิ.
ภูปาเลน กเมนา’สิ, วิสฺสตฺโถ’ติว ภูมิโป;
มโตติ สุตฺวา ตสฺสา-สิ หทยํ ผลิตํ ทฺวิธา.
เอวํ ¶ โรเค ติกิจฺเฉสิ, ราชา สารีรมานเส;
เปสิ เวชฺเช ทีปสฺส, ติกจฺฉตฺถ มนาคเต.
ปฺจวีสติหตฺเถน, ปาสาเท โนปโสภิตํ;
มหาวิหาเรโมรวฺห-ปริเวณมการยิ.
สมณํ โคฬปานฺุจ, อทา คามทฺวยํ ตหึ;
ธมฺมฆาสก ภิกฺขูนํ, โภเค กปฺปิยการเก.
วิหาเร ปริเวเณ จ, สมฺปนฺน จตุปจฺจเย;
วาปิโย ทานสาลาโย, ปฏิมาโยจ การยิ.
ตสฺเสว รฺโ รชฺชมฺหิ, มหาธมฺมกถียติ;
สุตฺตานิ ปริวตฺเตสิ, สีหฬายนิรุตฺติยา.
อภีติ ปุตฺตา ตสฺสา’สุํ, สูราวิรงฺครูปิโน;
อสีติยา สาวกานํ, นามกายิปทสฺสนา.
สาริปุตฺตาทินาเมหิ, ปุตฺเตหิ ปริวาริโต;
พุทฺธทาโส สสมฺพุทฺธ-ราชาวิย วิโรจถ.
เอวํ กตฺวา หิตํทีป-วีสีนํ ติทิวํ คโต;
วสฺเส เอกูนตึสมฺหิ, พุทฺธทาโส นราธิโป.
ตโต เชฏฺสุโต ตสฺส, อุปติสฺโส’สิ ภูปติ;
สพฺพราชคุโณเปโส, นิจฺจสีโล มหาทโย.
ทสาปฺุกฺริยาหิตฺวา, ทสปฺุกฺริยา’ทียิ;
ราชธมฺเมจ ปูเรสิ, ราชปารมิตา ทส.
คณฺหิ สงฺคหวตฺถูหิ, จถูหิ จ จตุทฺทิสํ;
มหาปาฬิมฺหิ ทาเปสิ, ราชาราชานุโภชนํ.
อุตฺตรมฺหิ ทิสาภาเค, เจติยมฺหา ตุ มงฺคลา;
ถูปฺจ ปฏิมาเคหํ, ปฏิมฺจา’ปิ การยิ.
กโรนฺโต ตฺจ โส ราชา, มาขิชฺชนฺตุ ชนา อิติ;
การาเปสิ กุมาเรหิ, ทาเปตฺวา คุฬกณฺฑุลํ.
ราชุปฺปลวฺหยํ ¶ คิชฺฌ-กูฏํ โปกฺขรปาสยํ;
วาลาหสฺสฺจ อมฺพุฏฺึ, โคณฺฑิโคมมฺหิ วาปิกํ.
วิหารํ ขณฺฑราชิฺจ, วาปิโย จ ถิโรทิกา;
อปฺปมาณานิ ปฺุานิ, การาเปสิ ตหึ ตหึ.
วสฺสามาเนปิ โส วสฺเส, สยเน สนฺนิสินฺนโก;
เกวลํ ปริณาเมสิ, รตฺตึ ‘‘เขโท ชนสฺสี’’ติ.
ตฺวา อมจฺโจ ตํ เนตฺวา, อุยฺยานํ ชาทยีฆรํ;
เอวํ ปฏิจฺจ อตฺตานํ, ทุกฺขํ นากาสิ ปาณินํ.
กาเล ตสฺสา’สี ทุกฺขิตฺต-โรคทุกฺเขหิ ปีฬิโต;
ทีโป ทีโป ปโมปาป-ตมโส โส สุมานโส.
ภิกฺขู ปุจฺฉิตฺถ’’กึภนฺเต, ทุพฺภิกฺขาทิภยทฺทิเต;
โลเก โลกหิตํ นตฺถิ, กตํ กิฺจิ มเหสีนา.
คหฺฆาโรหณสุตฺตสฺส, อุปฺปตฺตึตสฺส นิทฺทิสุํ;
สุตฺวา ตํ สพฺพโสวณฺณํ, พิมฺพํ สมฺพุทฺธธาตุโน.
กตฺวา สตฺถุสิลาปตฺตํ, โสทกํ ปาณิสมฺปุเฏ;
เปตฺวา ตสฺส เต รูป-มาโรเปตฺวา มหารถํ.
สยํ สีลํ สมาทาย, สมาเทตฺวา มหาชนํ;
มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา, อภยํ ตมฺพปาณินํ.
อลงฺกตฺวา จ นครํ, เทวโลกมโนหรํ;
ทีปวาสีหิ สพฺเพหิ, ภิกฺขูหิ ปริวาริโต.
โอตริตฺถ มหาวีถึ, ภิกฺขู ตตฺถ สมาคตา;
ภณนฺตา รตนํ สุตฺตํ, สิฺจมานา ชลํ ตถา.
ราชเคหนฺติเก วีติ-มคฺเค ปาการสนฺติเก;
วิจรึสุ ติยามนฺเต, กุรุมานา ปทกฺขิณํ.
ภิชฺชมาเน’รุเณ วสฺสิ, มหาเมโฆ มหีตเล;
โรคาตุราจ สพฺเพปิ, สุขิตากํสุ อุสฺสวํ.
‘‘ยทา ทุพฺภิกฺขโรคาทิ-ภยํ ทีปมฺหิ เหสฺสติ;
เอวเมว กโรนฺตู’’ติ, นิโยเชสิ นราธิโป.
อารุฬฺโห ¶ เจติยํ กุนฺต-กิปิลฺลาทิมเวกฺขิย;
ปุจฺฉิตฺวา โมรปิฺเจน, ‘‘สณิกํ ยนฺตุวนํติ จ.
สงฺขํ โสทกมาทาย, จรตา’สนโธวเน;
ทกฺขิณปริโตณมฺหิ, กาเรตฺวา ราชเคหโต.
อุโปสถฆรํ พุทฺธ-ปฏิมาเคห เมว จ;
ปากาเรน ปริกฺขิตฺตํ, อุยฺยานฺจ มโนรมํ.
จาตุทฺทสึปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;
ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสมุปาคตํ.
อุโปสถํสมาทาย, สาปทานํ ตหํ วสี;
ยาวชีวฺจ โส ภฺุชิ, มหาปาฬิมฺหิ โภชนํ.
จรนฺโตจกลนฺทาน มุยฺยาเน ภตฺตมตฺตโน;
กตฺวา นิวาปํ ทาเปสิ, ตทชฺชาปิ จ วตฺตติ.
โจรํ วชฺชมุปนีตํ, ทิสฺวา สํวิคฺคมานโส;
ฉวํ สุสานํ อาเนตฺวา, ขิปิตฺวา โลหกุมฺภิยํ.
ทตฺวา ธมํ ปลาเปตฺวา, โจรํ รตฺติยมุคฺคเต;
สูริเย กุชฺฌิโต โจรํ-วิยฌาปยิ ตํ ฉวํ.
อกา ทีปมฺหิ สพฺเพสํ, เจติยานํ มหามหํ;
ถูปาราเม จ ถูปสฺส, เหมจุมฺพฏกฺจุกํ.
ทฺวาจตฺตาลีสวสฺสานิ, กตฺวา วฺจุํขณมฺปิโส;
กตฺวา ปฺุมุปาคฺฉิ, เทวราชสหพฺยตํ.
รฺโ ตสฺส กนิฏฺเน, มหานาเมน วลฺลภา;
เทวี สตฺถํ นิปาเตตฺวา, ตมานมฺหิ มารยิ.
ปพฺพชิตฺกา กนิฏฺโ โส, ชีวมานมฺหิ ภาตริ;
หเต ราชินิ ภีตาย, อาวตฺติตฺวา’สิ ภูปติ.
มเหสึอตฺตโน’กาสิ, มเหสึ ภาตุฆาตินึ;
คิลานสาลา กาเรสิ, มหาปาฬิฺจ วฑฺฒยิ.
โลหทฺวาร ¶ รลคฺคาม-โกฏิปสฺสวนวฺหเย;
ตโย วิหาเร กตฺวา’ทา, ภิกฺขูนมภยุตฺตเร.
วิหารํ การยิตฺวาน, ธุมรกฺขมฺหิ ปพฺพเต;
มเหสิยา นเยนา’ทา, ภิกฺขูนํ เถรวาทีนํ.
นวกมฺมฺจ ชิณฺเณสุ, วิหาเรสุ สการยิ;
ทานสีลรโต วตฺถุ-ปูชโก จ อหุ สทา.
โพธิมณฺฑสมีปมฺหิ, ชาโต พฺโรหฺมณมาณโว;
วิชฺชาสิปฺปกลาเวที, ตีสุ เวเทสุ ปารโค.
สมฺมาวิฺาตสมโย, สพฺพวาทวิสารโท;
วาทตฺถิ ชมฺพุทีปมฺหิ, อาหิณฺฑนฺโต ปวาทิโก.
วิหารเมกํ อาคมฺม, รตฺตึ ปาตฺชลํ มตํ;
ปริวตฺเตสิ สมฺปุณฺณ-ปทํ สุปริมณฺฑลํ.
ตตฺเถโก เรวโตนาม, มหาเถโร วิชานิย;
‘‘มหาปฺโ อยํ สตฺโถ, ทเมตุํ วฏฺฏตี’’ติ โส.
‘‘โก นุ คทฺรภราเวน, วิรวนฺโต’’ติ อพฺรวิ;
‘‘คทฺรภานํ รเว อตฺถํ, กึ ชานาสี’’ติ อาหตํ.
‘‘อหํ ชาเน’’ติ วุตฺโตโส, โอตาเรสิ สกํ มตํ;
วุตฺตํ วุตฺตํ วิยากาสิ, วิโรธมฺปิ จ ทสฺสยิ.
‘‘เตนหิ ตฺวํ สกวาท-โมตาเรหี’’ติ โจทิโต;
ปาฬิมาหา’ภิธมฺมสฺส, อตฺถมสฺส น โส’มิคา.
อาห กสฺเส’สมนฺโต’ติ, พุทฺธมนฺโต’ติ โสพฺรวิ;
‘‘เทหิ เม ต’’นฺติ วุตฺเตหิ, ‘‘คณฺหุ ปพฺพชฺชตํ’’อิติ.
มนฺตตฺถี ปพฺพชิตฺวาโส, อุคฺคณฺหิ ปิฏกตฺตยํ;
‘‘เอกายโน อยํ มคฺโค’’, อิติ ปจฺฉา ตมคฺคหิ.
พุทฺธสฺส วิย คมฺภีร-โฆสตฺตาตํ วิยากรุํ;
‘‘พุทฺธโฆโส’’ติ โฆโสหิ, พุทฺโธ วิย มหีตเล.
ตตฺถ าโณทยํ นาม, กตฺวา มกรณํ ตทา;
ธมฺมสงฺคณียา’กาสิ, กจฺฉํ โส อฏฺสาลินึ.
ปติตฺตฏฺกถฺเจว ¶ , การามารภิพุทฺธิมา;
ตํ ทิสฺวา เรวโต เถโร, อิทํ วจนมพฺรุวิ.
ปาฬิมตฺตอิธานิตํ, นตฺถิ อฏฺกถา อิธ;
ตถาจริยวาทา จ, ภินฺนรูปา น วิชฺชเร.
สีหฬาฏฺกถา สุทฺธา, มหินฺเทน มตีมตา;
สํคีติตฺตยมารุฬํ, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ.
สาริปุตฺตาทิคีตฺจ, กถามคฺคํ สเมกฺขิย;
เอกา สีหฬภาสาย, สีหเฬสุ ปวตฺตติ.
ตํ ตตฺถ คนฺตฺวา สุตฺวา ตํ, มาคธานํ นิรุตฺติยา;
ปริวตฺเตสิ สา โหติ, สพฺพโลกหิตา วหา.
เอวํ วุตฺโต ปสนฺโน โส, นิกฺขมิตฺวา ตโตอิมํ;
ทีปมาคา อิมสฺเสว, รฺโกาเล มหามติ.
มหาวิหารํ สมฺปตฺโต, วิหารํ สพฺพสาธูนํ;
มหาปธานฆรํ คนฺตฺวา, สงฺฆปาลสฺส สนฺติกา.
สีหฬฏฺกถา สุทฺธา, เถรวาทฺจ สพฺพโส;
‘‘ธมฺมสามิสฺส เอโสว, อธิปฺปาโย’’ติ นิจฺฉิย.
ตตฺถ สงฺฆํ สมาเนตฺวา, ‘‘กาตุมฏฺกถามม;
โปตฺถเก เทถ สพฺเพ’’ติ, อาห วีมํสิตุํ สตํ.
สงฺโฆ คาถาทฺวยํ ตสฺสา-ทาสิ ‘‘สามตฺติยํ ตว;
เอตฺถ ทสฺเสหิ ตํ ทิสฺวา, สพฺเพ เทมา’’ติ โปตฺถเก.
ปิฏกตฺตยเมตฺเถว, สทฺธิมฏฺกถาย โส;
วิสุทฺธิมคฺค นามากา, สงฺคเหตฺวา สมาสโต.
ตโต สงฺฆํ สมุเหตฺวา, สมฺพุทฺธมตโกวิทํ;
มหาโพธิสมีปมฺหิ, โส ตํ วาเจตุมารภิ.
เทวตา ตสฺส เนปฺุํ, ปกาเสตุํ มหาชเน;
ฉาเทสุํ โปตฺถกํโส’ยิ, ทฺวตฺติกฺขตฺตุมฺปิ ตํ อกา.
วาเจตุํ ตติเย วาเร, โปตฺถเก สมุทาหเฏ;
โปตฺถกทฺวยมฺมฺปิ, สณฺาเปสุํ ตหึ มรู.
วาจยึสุ ¶ ตทาภิกฺขู, โปตฺถกตฺตย เมกโต;
คนฺถโต อตฺถโต จาปิ, ปุพฺพาปรวเสน วา.
เถรวาเทหิ ปาฬิหิ, ปเทหิ พฺยฺชเนหิ จ;
อฺตฺถตฺตมหูเนว, โปตฺถตฺถเกสุปิ ตีสุปิ.
อถ อุคฺโฆสยิ สงฺโฆ, ตุฏฺหฏฺโ ติเสสโต;
‘‘นิสฺสํสยา’ยํ เมตฺเตยฺโย’’, อิติ วตฺวา ปุนปฺปุนํ.
สทฺธิมฏฺกถายา’ทา, โปตฺถเก ปิฏกตฺตเย;
คนฺถกาเร วสนฺโต โส, วิหาเร ทุรสงฺกเร.
ปริวตฺเตสิ สพฺพาปิ, สีหฬฏฺกถา ตทา;
สพฺเพสํ มูลภาสาย, มาคธาย นิรุตฺติยา.
‘‘สตฺตานํ สพฺพภาสานํ, สา อโหสิ หิตาวหา;
เถริยา จริยาสพฺเพ, ปาฬึวิย ตมคฺคยฺหํ.
อถ กตฺตพฺพกิจฺเจสุ, คเหตุ ปรินิฏฺิตึ;
วนฺทิตุํ โส มหาโพธึ, ชมฺพุทีปมุปาคมิ.
สุตฺวา ทฺวาวีสวสฺสานิ, มหานาโม มหามหึ;
กตฺวา ปฺุานิ จิตฺรานิ, ยถา กมฺมมุคาคมิ.
สพฺเพ’เป เต ธรณีปตโย มจฺจุมจฺเจตุมนฺเต,
โน สกฺขึ สูปจิตสุขพลาสาธุ สมฺปนฺนโภโค;
เอวํ สพฺเพ นิธนวสคา โหนฺติ สตฺตา’ติ นิจฺจํ,
ราคํ สมฺมา วินยตุธเน ชีวิเต จาปิ ธีมา.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปฺจราชโก นาม
สตฺตตึสติโม ปริจฺเฉโท.
อฏฺตึสติม ปริจฺเฉท
ทสราชโก
มหานาม ¶ สุโต อาสิ, ทมิฬี กุจฺฉิสมฺภโว;
โสตฺถิเสโน, ตถาสงฺโฆ-ธีตา จา’สิ มเหสิยา.
โสตฺถิเสโน ตทา รชฺชํ, ปตฺวา สงฺฆยนาสิโต;
ตสฺมึเยว ทิเน เภรึ, จราเปตฺวา ตทา ตุ สา.
อตฺตโน สามิกสฺสทา, ฉตฺตคฺคาหกชนฺตุโน;
ฉตฺตคฺคาหกวาปึ โส, กตฺวา สํวจฺฉเร มโต.
อถ มจฺโจ มหาปฺโ, สหาโย ตสฺส ตํ มตํ;
อนฺโตวตฺถุมฺหิ ฌาเปตฺวา, วีหิโจรํ มหาพลํ.
รชฺชโยคฺโคติ จินฺเตตฺวา, กตฺวา ตํ ภูปตึ รโห;
อนฺโตเยว นิวาเสตฺวา, ราชา โรคาตุโร อิติ.
ยสํ รชฺชํ วิจาเรสิ, ฉเณ ปตฺเต มหาชนา;
ราชา เจ อตฺถิ อมฺเหหิ, สทฺธึ เมตูติ โฆสยุํ.
ตํ สุตฺวา นรปาโล โส, สพฺพลงฺการมณฺฑิโต;
สมานํเต มหานาเค, เนสโยคฺคา มมา’ติโส.
ทาฏฺาธาตุฆราเน, สุวา นาคํ สมาทิสิ;
รฺโ อาณาติ วุตฺเต โส, อคา อารุยฺห ตํ ปุรํ.
กตฺวา ปทกฺขิณํ คนฺตฺวา, ปาจินทฺวารโต พหิ;
ปเม เจติยาเน, ธาตุนาคํ สมปฺปยิ.
มหาเจติตฺตเย หตฺถิ-ปากาเร’กาสิ โตรณํ;
มิตฺตเสโน พหุํ ปฺุํ, กตฺวา วสฺเสน โส จุโต.
มิตฺตเสนํ รเณ หนฺตฺวา, ทมิโฬ ปณฺฑุนามโก;
อาคโต ปรตีรมฺหา, ลงฺการชฺชมการยิ.
ชนา กุลีนา สพฺเพปิ, โรหณํ สมุปาคตา;
โอรคงฺคาย อิสฺเสรํ, ทมิฬา เอว กปฺปยุํ.
เย ¶ สุภสฺส พลฏฺสฺส, ภีตาโมริยวํสชา;
พลายิตฺวา นราวาสํ, กปฺปยึสุ ตหึ ตหึ.
เตสมฺตโม นนฺทิ-วาปิ คาเม กุฏิมฺพโก;
ธาตุเสนวฺหโย อาสิ, ทาานาโม จ ตํ สุโต.
คาเม อมฺพิลยาคุมฺหิ, วสํ ปุตฺเต ทุเว ลภิ;
ธาตุเสนํ สิลาติสฺส-โพธึจ สมฺปชาติเก.
มาตุโส ทริโย เตสํ, สทฺโธ ปพฺพชฺช วตฺตติ;
ทีฆสนฺทกตาวาเส, ธาตุเสนาปิ มาณโว.
สนฺติเก ตสฺส ปพฺพชฺช-รุกฺขมูลมฺหิ เอกทา;
สชฺฌายติ ปวิสฺสิตฺถ, เมโฆ นาโคตุปสฺสิย.
ปริกฺขิปิตฺวา โภเคหิ, ฉาทยิตฺวา ผเณน จ;
โปตฺถกฺจ กุมารฺจ, รกฺขิตํ ปสฺสิ มาตุโล.
สีเส อากิริ สงฺการํ, ตสฺส รุฏฺโ ปโรยติ;
ตสฺมึ จิตฺตํ น ทูเสสิ, ตมฺปิ ทิสฺวาน มาตุโล.
อุตฺตโม วต’ยํ สตฺโต, ราชา เหสฺสติ นิจฺฉยํ;
รกฺขิตพฺโพ’ติ อาทาย, ตํ วิหารมุปาคโต.
โคณิสาทิ วิหาเร’ยํ, กตฺตพฺโพ นีติมา อิติ;
สิกฺขาเปสิ กุมารํ ตํ, ปณฺฑุโก ตํ วิชานิย.
คณฺหเถตนฺติเปเสสิ, เสวเก ตสฺสารตฺติยํ;
ทิสฺวาน สุปินํ เถโร, นีหริตฺถ กุมารกํ.
ตสฺมึ นิกฺขนฺตมตฺตมฺหิ, เสวกํ ปริวาริย;
ปริเวเณ น ปสฺสึสุ, ตโต นิกฺขมฺม เต อุโภ.
ทกฺขิณสฺมึ ทิสาภาเค, โคณ นามํ มหานทึ;
ปตฺวา สมฺปุณฺณมฏฺํสุ, คนฺตุกามาปิ เวคสา.
ยถา นทิยํ วาเรติ, อมฺเห ตํ ตฺวมฺปิ วารย;
วาปึคเหตฺวา เอตฺเถ’ติ, วตฺวา เถโร ตทา นทึ.
โอตริตฺถกุมาเรน, สทฺธึ ทิสฺวาน เต อุโภ;
นาคราชา ตทา เอโก, ปิฏฺึ ปาทาสิ เตน โส.
อุตฺตริตฺวา กุมารํ ตํ, เนตฺวา ปจฺจนฺตมาวสํ;
ลทฺธา ขีโรทนํ สุตฺวา, เสสํ ปตฺเตน ตสฺส’ทา.
จิตฺตกาเรน ¶ เถรมฺหิ, ภตฺตํ ปกฺขิปฺป ภูมิยํ;
ภฺุชิ เถโรปิ ตํ ชานิ, ภฺุช เต ยํ มหึ อิติ.
ปณฺฑุราชาปิ กตฺวาน, รชฺชํ วสฺสมฺหิ ปฺจเม;
จุโต ปุตฺโต ปิปารินฺโท, ตติโย ตสฺส ภาตุโก.
กณิฏฺโ ขุทฺทปารินฺโท, กุพฺพํ รชฺชํ มหามหึ;
ธาตุเสนานุเค สพฺเพ, วิเหเสิ มหาชเน.
สงฺคเหตฺวา ชเน สาธุ-เสโน ยุชฺชิตฺถ ราชินา;
โส โสฬสหิ วสฺเสหิ, ปฺุปาปกโรมโต.
นิริตโร ตโต อาสิ, ราชามาสทฺวเยน ตํ;
ธาตุเสโน วินาเสสิ, เตน กตฺวา มหาหวํ.
หเต ตสฺมึ มหีปาเล, ทาิโย ทมิโฬ ตโต;
ราชา วสฺสตฺถ เย หุตฺวา, ธาตุเสนหโตตโต.
ปิฏฺิโย ทมิโฬ สตฺต-มาเสน นิธนํ คโต;
ธาตุเสเนน ยุชฺฌิตฺวา, วํโส ปจฺฉิชฺชิ ทามิโฬ.
อถา’สิ ราชาลงฺกายํ, ธาตุเสโน อิราธิโป;
ภาตรา สห ทีปมฺหิ, ทมิเฬ ทีปฆาตเก.
อุปาเยหิ อเนเกยิ, เอกวีสปฺปมาณเก;
ขนฺธวาเร นิเวเสตฺวา, กตฺวา ยุทฺธมเสสโต.
โสเธตฺวา เมทินึ สาธุ, กตฺวา จ สุขิตํชนํ;
สาสนฺจ ยถาาเน, เปสิ ปรนาสิตํ.
ทมิเฬ เย’นุวตฺตึสุ, กุลีนา กุลคามวา;
เต มํ วา สาสนํ วา โน, รกฺขึสู’ติ ปกุปฺปิย.
เตสํ คาเม คเหตฺวาน, คาเม สฺวากาสิรกฺขเก;
โรหณา’คมฺม เต สพฺเพ, กุลีนา ตมุปฏฺหุํ.
เตสํ สกฺการสมฺมานํ, ยถาโยคมกาสิ โส;
อมจฺเจ อตฺตโน ทุกฺข-สหาเยจา’ภิ โตสยิ.
พนฺธาเปตฺวา มหาคงฺคํ, เกทาเร’กา ถิโรทเก;
มหาปาฬมฺหิ ภิกฺขูนํ, สาลิภตฺตฺจ ทาปยิ.
ปงฺคุโรคา ตุรฏฺฏานํ, สาลาโยกาสิ พุทฺธิมา;
กาฬวาปึจ คณฺหิตฺวา, พนฺธิ โคณํ มหานทึ.
มหาวิหารํ ¶ กตฺวาน, ปนฺติยุตฺตมนากุลํ;
ตถา โพธิฆรฺเจว, ทสฺสเนยฺย มการยิ.
ภิกฺขโว ปริโตเสตฺวา, ปจฺจเยหิ จตูหิปิ;
ธมฺมาโสโก’ว โสกาสิ, สงฺคหํ ปิฏกตฺตเย.
อฏฺารสวิหาเร จ, เถริยาน มการยิ;
สมฺปนฺนโภเค ทีปมฺหิ, อฏฺารส จ วาปิโย.
กาฬวาปี วิหาโร จ, โกฏิปสฺสาวนามโก;
ทกฺขิณ คิรินาโม จ, วิหาโร วฑฺฒมานโก.
ปณฺณวลฺลกภูโต จ, ภลฺลาตกสนามโก;
ปาสาณสินฺเน เทสมฺหิ, ธาตุเสโน จ ปพฺพโต.
มํ คโน ถูปวิฏฺิ จ, ธาตุเสโนปิ อุตฺตเร;
ปาจิน กมฺพวิฏฺิ จ, ตถา อนฺตรเม คิริ.
อนฺตาฬิ ธาตุเสโน จ, กสฺสปิฏฺิก ปุพฺพโก;
โรหเณทายคาโม จ, สาลวาโณ วิภีสโน.
วิหาโร ภลฺลิวาโณ จ, อฏฺารสนรุตฺตโม;
ปาทูลกํ หมฺพลฏฺิ, มหาทตฺถาทิวาปิ โย.
ขุทฺทเก จ วิหาเรโส, อฏฺารสนรุตฺตโม;
วาปีโย จ ตถากตฺวา, เตสเมว ตุ ทาปยิ.
ปฺจวีสติ หตฺถฺจ, มยูรปริเวณกํ;
หริตฺวา’กาสิปาสาท-เมกวีสติ หตฺถกํ.
กุมารเสนสฺส’เปตฺวา, ปุพฺพโภคํ วิโสธยิ;
กาฬวาปิมฺมิภาคทฺธํ, เขตฺตานฺจ สตทฺวยํ.
โลห ปาสทเก ชิณฺเณ, นวกมฺมมการยิ;
มหาถูเปสุ ฉตฺตานิ, ตีสุ ชิณฺณานิ การยิ.
เทวานํปิยติสฺเสน, กตํ โพธิมหํ วิย;
สินฺหานปูชํ โพธิสฺส, วรโพธิสฺส การยิ.
ธาวนา โลภนาวาโย, ตตฺถ ปูเชสิ โสฬส;
อลงฺการํ มุนินฺทสฺส, อภิเสกฺจ การยิ.
มหาโพธิ ปติฏฺานา, โอรํ ลงฺกาย ภูมิปา;
ยาว ทฺวาทสมํ วสฺสํ, โพธิปูชมการยุํ.
มหามหินฺทตฺเถรสฺส ¶ , กาเรตฺวา ปฏิพิมฺพกํ;
เถรสฺสา’ลาหนํ เนตฺวา, กาตุํ ปูชํ มหารหํ.
ทตฺวา สหสฺสํ ทีเปตุํ, ทีปวํสํ สมาทิสิ;
ิตานํ ตตฺถ ภิกฺขูนํ, ทาตฺุจาณาปยิคุฬํ.
ภิกฺขุสฺส อตฺตโน สีเส, สงฺกาโรกิรณํ สรํ;
ลาภํ นาทาสิ วุตฺถสฺส, ปริเวณสฺส อตฺตโน.
ผาติกมฺมํ พหุํ’กาสิ, วิหาเร อภยุตฺตเร;
สิลาสตฺถุสฺส กาเรสิ, มนฺทิรฺจ สมณฺฑปํ.
พุทฺธ ทาสกเตเนตฺเต, นฏฺเ’นคฺฆมณิ ทฺวยํ;
อกาสิ เนตฺตํ สตฺถุสฺส, รํสิ จูฬามณึตถา.
มณิหิ ฆนนีเลหิ, เกสา วตฺตํ สุมุตฺตมํ;
เหมปฏฺฏํ ตเถวุณฺณ-โลมํ โสวณฺณ จีวรํ.
ปาทชาลํ สุวณฺณสฺส, ปทุมํ ทีปมุตฺตมํ;
นานาราคมฺพรํ ตตฺถ, ปูชยิตฺถ อสํขิยํ.
อกาสิ ปฏิมา เคเห, พหุมงฺคลเจติเย;
โพธิสตฺเต ตถา’กาสิ, กาฬเสลสฺส สตฺถุโน.
อุปสุมฺภวฺหยสฺสาปิ, โลกนาถสฺส การยิ;
รํสีจูฬามณิฺเจว, อภิเสกวฺหยสฺส จ.
พุทฺธพิมฺพสฺส กาเรสิ, ปุพฺเพ วุตฺตํ ปิฬนฺธนํ;
วามปสฺสมฺหิ โพธิสฺส, โพธิสตฺตฆรํ ตถา.
เมตฺเตยฺยสฺส จ กาเรสิ, สพฺพํ ราชปิฬนฺธนํ;
สมนฺตา โยชเน ตสฺส, ตทา รกฺขฺจ โยชยิ.
การาเปสิ วิหาเรสุ, ธาตุราชวฺหปนฺติโย;
ตถา สตสหสฺเสน, มหาโพธิฆรํ วรํ.
ถูปารมมฺหิ ถูปสฺส, ปูชํ ชิณฺณวิโสธนํ;
ทาา ธาตุฆเรจาปิ, ชิณฺณสฺส ปฏิสงฺขรํ.
ทาาธาตุกรุณฺฑฺจ, รํสิฺจ ฆนโกฏฺฏิมํ;
มหคฺฆมนิสํกิณฺณํ, สุวณฺณ ปทุมานิ จ.
ทาาธาตุมฺหิ ปูเชสิ, ปูชาจากา อสงฺขิยา;
จีวราทีนิ ทาเปสิ, ภิกฺขูนํ ทีปวาสินํ.
การาเปตฺวา ¶ วิหาเรสุ, นวกมฺมํ ตหึ ตหึ;
ปากาเร จ ฆเรตฺวา’กา, สุธากมฺมํ มโนหรํ.
มหาเจติตฺตเย กตฺวา, สุธากมฺมํ มหารหํ;
สุวณฺณฉตฺตํ กาเรสิ, ตถา วชิรจุมฺพฏํ.
มหาวิหาเร ปาเปน, มหาเสเนน นาสิเต;
วสิสุํ ธมฺมรุจิกา, ภิกฺขู เจติยปพฺพเต.
กตฺวา อมฺพตฺถลํ เถร-วาทานํ ทาตุ กามโก;
ยาจิโต เตหิ เตสํ’ว, อทาสิ ธรณี ปติ.
ทาตุ ปานนาวฺจ, กาเรตฺวา กํสโลหชํ;
ทานวฏฺฏํ ปวตฺเตสิ, อมฺพเณภิ ทฺวิปฺจหิ.
อนฺโต พหิ จ กาเรตฺวา, นครสฺส ชินาลเย;
ปฏิมาโย จ ปูเชสิ, ธมฺมาโสกสโม’สโม.
ตสฺส ปฺุานิ สพฺพานิ, วตฺถุ ปฏิปทํ นโร;
โก หิ นาม สมตฺโถติ, มุขมตฺตํ นิทสฺสิตํ.
ตสฺส ปุตฺตทุเว อาสุํ, กสฺสโป ภินฺนมาติโก;
สมานมาติโก เจว, โมคฺคลฺลาโน มหพฺพโล.
ตถา ปาณสมา เอกา, ทุหิตา จ มโนรมา;
ภาคิเนยฺยสฺส ปาทาสิ, เสนาปจฺจฺจ ตฺจ โส.
วินา โทเสน ตาเฬสิ, กสายูรุสุ โส’ปิตํ;
ราชา ทิสฺวาน ทุหิตุ-วตฺถํ โลหิตมกฺขิตํ.
ตฺวา ตํ มาตรํ ตสฺส, นคฺคํ ฌเปสิ กุชฺฌิย;
ตโตปฺปภุติโส พทฺธ-เวโร สงฺคมฺม กสฺสปํ.
รชฺเช เนตํ ปโลเภตฺวา, ภินฺทิตฺวา ปิตุอนฺตเร;
สงฺคเหตฺวา ชนํ ชว-คาหํ คาหาปยี ปตึ.
อุสฺสาเปสิ ตโต ฉตฺตํ, กสฺสโป ปิตุปกฺขิเย;
วินาเสตฺวา ชเน ลทฺธ-สพฺพปาปสหายโก.
โมคฺคลฺลาโน ตโต เตน,
กาตุกาโม มหาหวํ;
อลทฺธ พลตาย’คา,
ชมฺพุทีป พลตฺถิโก.
มหารชฺช ¶ วินาเสน, วิโยเคน จ สูนุโน;
พทฺธนาคารวาเสน, ทุกฺขิตมฺปิ ทุราธิปํ.
ทุกฺขาเปตุมปฺโโส, อาห กสฺสปราชกํ;
นิธิ ราชกุเลราช-คุตฺต เต ปิตรา อิติ.
เน’ติ คุตฺเต น ชานาสิ, จิตฺตเมตสฺส ภูมิป;
โมคฺคลฺลานสฺส กาเปติ, นิธึโสติ ตทพฺรูวิ.
สุตฺวา ตํ กุปิโต ทูเต, ปาเหสี ปิตุสนฺติกํ;
อาจิกฺขตุ นิธิาน-มิติ วตฺวา นราธโม.
มาเรตุ อมฺเห ปาปสฺส, ตสฺสุปาโย’ติ จินฺติย;
ตุณฺหี อโหสิ เต คนฺตฺวา, ราชกสฺส นิเวทยุํ.
ตโต’ตีว ปกุปฺปิตฺวา, เปสยิตฺถ ปุนปฺปุนํ;
สาธุ ทิสฺวา สหายมฺเม, นฺหตฺวาน กาฬวาปิยํ.
ปริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา, อาห ทูเต สเจ มมํ;
กาฬวาปึสมาเปติ, สกฺกา าตุนฺติ เต คตา.
รฺโ อาหํสุ ราชาปิ, ตุฏฺหฏฺโ ธนตฺถิโก;
เปเสสิ ทูเต ทตฺวาน, รถํ ชิณฺเณน วาชินา.
เอวํ คจฺฉติ ภูปาเล, ปาเชนฺโต รถิโก รถํ;
ขาทนฺโต ลาชมสฺสาปิ, กิฺจิ มตฺตํ อทาสิ โส.
ตํ ขาทิตฺวา ปสีทิตฺวา, ตสฺมึ ปาณมทา ตทา;
โมคฺคลฺลานสฺส ตํ กาตุํ, สงฺคหํ ทฺวารนายกํ.
เอวํ สมฺปตฺติโย นาม, จลา วิชฺชุลฺลโตปมา;
ตสฺมา ตาสุ ปมชฺเชยฺย, โก หิ นาม สเจตโน.
ราชา เอตีติสุตฺวาน, เถโร โส ตสฺส โสห โท;
ลทฺธา มาโสทนํ มํสํ, สาณุณฺจ วรํ สรํ.
ราชา โรเจติ เอตนฺติ, โคปยิตฺวา อุปาวิสิ;
คนฺตฺวา ราชาปิ วนฺทิตฺวา, เอกมนฺตมุปาวิสี.
เอวํ นิสินฺนา สมฺปตฺต-รชฺชา วิย อุโภปิ เต;
อฺมฺา’ภิลาเปน, นิพฺพาเปสุํ มหาทรํ.
โภชยิตฺวาน ตํ เถโร, โอวทิตฺวา อเนกธา;
อปฺปมาเท นิโยเชสิ, ทสฺเสตฺวา โลกธมฺมตํ.
ตโต ¶ วาปี มุปคมฺม, โอคฺคยฺหิตฺวา ยถา สุขํ;
นฺหยิตฺวา ปิวิตฺวา จ, อาเหวํ ราชเสวเก.
เอตฺตกํ เม ธนํ โภ’ติ, สุตฺวา ตํ ราชเสวกา;
อาปริตฺวา ปุรํรฺโ, นิเวเทสุํ นิริสฺสโร.
ธนํ รกฺขติ ปุตฺตสฺส, ทีเป ภินฺทติ มานุเส;
ชีวนฺโต’ยํตี กุชฺฌิตฺวา, อาณาเปสิ จมูปตึ.
มาเรหิ ปิตรํ เมติ, ทิฏฺา ปิฏฺีติ เวริโน;
หฏฺตุฏฺโ ติรุฏฺโโส, สพฺพาลงฺกรมณฺฑิโต.
ราชานมุปสงฺกมฺม, ปุรโต จ’สฺส จงฺกมิ;
ราชาทิสฺวา จ จินฺเตสิ, ปาปิโย’ยํ มตํ มม.
กายํ วิย ทุกฺขาเปตฺวา, นรกํ เหตุ มิจฺฉติ;
โรสุปฺปาเทน ตสฺเสว, กึปุเรมิ มโนรถํ.
อิติ เมตฺตายมาโน ตํ, อาห เสนาปตึ ปติ;
โมคฺคลฺลาเน ตฺวยิเจว, เอกจิตฺโต อหํ อิติ.
หสํจาเลสิ สีสํโส, ทิสฺวา ตํ ชานิภูปติ;
‘‘นูน มาเรติ อชฺชา’’ติ, ตทา สาหสิโกปิ โส.
นคฺคํ กตฺวาน ราชานํ, สสงฺขลิก พนฺธนํ;
ปุรตฺถาภิมุขํ กตฺวา, อนฺโตพนฺธิย ภิตฺติยํ.
มตฺติกาย วิลิมฺเปสิ, เอวํ ทิสฺวาปิ ปณฺฑิโต;
โก หิ รชฺเชยฺย โภเคสุ, ชีวิเตปิ ยเสปิ วา.
ธาตุเสโน นรินฺโท โส, เอวํ ปุตฺตหโต คโต;
อฏฺารสหิ วสฺเสหิ, เทวราชสฺส สนฺติกํ.
กาฬวาปี มยํ ราชา, การาเปนฺโต สมาหิตํ;
ปสฺสิตฺวา ภิกฺขุเมตนฺตุ, วุฏฺาเปตุํ สมาธิโต.
อสกฺโกนฺโต ขิปาเปสิ, ปํสุํ ภิกฺขุสฺส มตฺถเก;
สนฺธิฏฺิโก วิปาโกยํ, ตสฺส กมฺมสฺส ทีปิโต.
ทสาปิเต ¶ ราชวรา สโภคา,
อุปาคมุํ มจฺจุมุขํ สโภวา;
อนิจฺจตํ โภควโต ธเน จ,
ทิสฺวา สปฺโ วิภวํ อิจฺเฉ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทสราชโก นาม
อฏฺตึสติเอมา ปริจฺเฉโท.
เอกูนจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
ราชทฺวยทีปโน
ตโต กสฺสปนาโม โส, ปาปโก นรปาลโก;
อสฺส โค ปฺจสูทฺจ, เปสยิตฺวาน ภาติกํ.
มาราเปตุํ อสกฺโกนฺโต, ภีโต สีหคิรึ คโต;
ทุราโรหํ มนุสฺเสหิ, โสธาเปตฺวา สมนฺตโต.
ปากาเรน ปริกฺขิปฺป, สีหากาเรน การยิ;
ตตฺถ นิสฺเสณิ เคหานิ, เตน ตํ นามโก อหู.
สํหริตฺวา ธนํ ตตฺถ, นิทหิตฺวา สุโคปิตํ;
อตฺตโน นิหิตานํ โส, รกฺขํ ทตฺวา ตหึ ตหึ.
กตฺวา ราชฆรํ ตตฺถ, ทสฺสเนยฺยํ มโนรมํ;
ทุติยาลกมนฺทํว, กุเวโรว ตหึ วสิ.
มิคาโร นาม กาเรสิ, เสนาปติ สนามกํ;
ปริเวณํ ตถาเคห-มภิเสกชินิสฺส จ.
ตสฺสาภิเสกํ ยาจิตฺวา, สิลาสมฺพุทฺธโต’ธิรํ;
อลทฺธาสามิ โน รชฺเช, ชานิสฺสามีติ สณฺหิ.
หุตฺวา วิปฺปฏิสารี โส, อตฺตนา กตกมฺมนา;
มุจฺจิสฺสามิ กตํ นุ’ติ, ปฺุํ กาสิ อนปฺปกํ.
มหา ¶ วตฺถุนิ กาเรสิ, ทฺวาเรสุ นครสฺส โส;
อมฺพุยฺยาเน จ กาเรสิ, ทีเป โยชน โยชเน.
อิสฺสรสมณารามํ, กาเรตฺวา ปุพฺพวตฺถุโต;
อธิกํ โภคคาเม จ, อธิกํ ตสฺส ทาปยิ.
โพธิ อุปฺปลวณฺณา จ, ตสฺสาสุํ ธีตโร ทุเว;
วิหารสฺส’สฺส กาเรสิ, นามํ ตาสฺจ อตฺตโน.
เทนฺเต ตสฺมึ น อิจฺฉึสุ, สมณา เถรวาทิโน;
‘‘ปิตุฆาติสฺส กมฺม’’นฺติ, โลกคารยฺห ภีรุโน.
ทาตุกาโมส เตสํ’ว, สมฺพุทฺธ ปฏิมาย’ทา;
ภิกฺขเว อธิวาเสสุํ, โภโค โน สตฺถุโน อิติ.
กถา นิยฺยนฺติ อุยฺยาเน, สมีเป ปพฺพตสฺส โส;
การาเปสิ วิหารํ โส, เตสํ นาโม ตโต อหุ.
อทา ธมฺมรุจินํ ตํ, สมฺปตฺต จตุปจฺจยํ;
วิหารฺเจว อุยฺยานํ, ทิสาภาคมฺหิ อุตฺตเร.
ภตฺตํ สนีรปกฺกํ โส, ภฺุชิตฺวา ทินฺนมิตฺถิยา;
สปฺปิยุตฺตํ มนฺุเหิ, สูเปหิ อภิสงฺขตํ.
มนฺุมิทมยฺยานํ, ทสฺสเมวนฺติ ตาทิสํ;
ภตฺตํ ปาทาสิ ภิกฺขูนํ, สพฺเพสฺจ สจีวรํ.
อุโปสถมธิฏฺาสิ, อปฺปมฺฺจ ภาวยิ,
สมาทิยิ ธุตงฺเค จ, ลิขาเปสิ จ โปตฺถเก.
ปฏิมาทาน สาลาทึ, การาเปสิ อนปฺปกํ;
ภิโต โส ปรโลกมฺหา, โมคฺคลฺลานา จ วตฺตติ.
ตโต อฏฺารเส วสฺเส, โมคฺคลฺลาโน มหาภโฏ;
อาเทเสน นิคณฺานํ, ทฺวาทสคฺคสหาย วา.
ชมฺพุทีปา อิธาคมฺม, เทเส อมฺพฏฺโกลเก;
กุฬารี นาเม พนฺธิตฺถ, วิหาเร พลสฺจยํ.
ราชา สุตฺวา คเหตฺวา ตํ, ภฺชิสฺสามิติ นิกฺขมิ;
เนมิตฺเตหิ น สกฺกาติ, วทนฺเตปิ มหาพโล.
โมคฺคลฺลาโนปิ สนฺนทฺธ พโล สูรสหาย วา;
คจฺฉนฺโต สุรสงฺคามํ, เทโว วิย สุชมฺปติ.
อฺมฺํ ¶ อุปาคมฺม, ภินฺนเวลาว สาครา;
อารภึสุ มหายุทฺธํ, พลกายา อุโภปิ เต.
กสฺสโป ปุรโต ทิสฺวา, มหนฺตํ กทฺทมาสยํ;
คนฺตุมฺเน มคฺเคน, ปริวตฺเตสิ ทนฺตินํ.
ทิสฺวา ตํ สามิโกโน’ยํ, ปลายติ ภเณ อิติ;
พลกาโย ปภิชฺชิตฺถ, ‘‘ทิฏฺํ ปิ’’นฺติ โฆสยุํ.
โมคฺคลาน พลาราชา, เฉตฺวา นิกรเณน โส;
สีสํ อุกฺขิปิยา’กาสํ, ฉุริกํ โกสิยํ ขิปิ.
กตฺวา’ฬาหน กิจฺจํ โส, ตสฺส กมฺเม ปสีทิย;
สพฺพํโส ธนมาทาย, อาคฺฉิ นครํ วรํ.
ภิกฺขู สุตฺวา ปวตฺตึ ตํ, สุนิวตฺถา สุปารุตา;
สมฺมชฺชิตฺวา วิหารฺจ, อฏฺํสุ ปฏิปาฏิยา.
มหาเมฆวนํ ปตฺวา, เทวราชาว นนฺทนํ;
มหาเสน นิวตฺเตตฺวา, หตฺถิปาการโต พหิ.
อุปสงฺกมฺม วนฺทิตฺวา, สงฺเฆ ตสฺมึ ปสีทิย;
ฉตฺตตฺเตน สงฺฆํ ปูเชสิ, สงฺโฆ ตสฺเสว ตํ อทา.
ตํ านํ ฉตฺตวฑฺฒีติ, โวหรึสุ ตหึ กตํ;
ปริเวณมฺปิ ตํ นามํ, อโหสิ ปุรมาคโต.
วิหาเร ทฺเวปิ คนฺตฺวาน, สงฺฆํ ตตฺถา’ภิวนฺทิย;
ปาปุณิตฺวา มหารชฺชํ, โลกํ ธมฺเมน ปาลยิ.
กุทฺโธ นีหริ ทาํโส, ฆาตกํ ปิตุโน มม;
อนุวตฺติตฺวา มจฺจาติ, เตน รกฺขส นาม วา.
อติเรกสหสฺสํ โส, อมจฺจานํ วินาสยิ;
กณฺณนาสาทิ เฉเทสิ, ปพฺพาเชสิ ตถา พหู.
ตโต สุตฺวาน สทฺธมฺม-มุปสนฺโน สุมานโส;
มหาทานํ ปวตฺเตสิ, เมโฆ วิย มหีตเล.
ผุสฺสปุณฺณมียํ ทาน-มนุวสฺสํ ปวตฺตยิ;
ตโต ปฏฺาย ตํ ทานํ, ทีเป อชฺชาปิ วตฺตติ.
โสปิ สารถิโก ลาช-ทายโก ปิตุราชิโน;
อาเนตฺวา ปิตุสนฺเท สํ, โมคฺคลฺลานสฺส ทสฺสยิ.
ตํ ¶ ทิสฺวา ปริเทวิตฺวา, ปิตุโน เปม มตฺตนี;
วณฺเณตฺวา ตสฺส ปาทาสิ, ทฺวารนายกตํ วิภู.
เสนาปติ มิคาโรหิ, นิเวเทตฺวา ยถา วิธึ;
อภิเสก ชินสฺสา’กา, อภิเสกํ ยถารุจึ.
สีหา’จเล ทฬฺหนามํ, ทาา โกณฺฑฺกมฺปิ จ;
วิหารํ ธมฺมรุจินํ, สาคลินฺจ ทาปยิ.
ปพฺพตนฺตุ วิหารํโส, กตฺวา เถรสฺส ทาปยิ;
มหานามสนามสฺส, ทีฆสณฺฑ วิหารเก.
ราชินินามกฺเจว, กตฺวา ภิกฺขุนุปสฺสยํ;
อทา สาคลิกานํ โส, ภิกฺขุนีนํ มหามติ.
ลมฺพกณฺณกโคตฺโตปิ, ทาา ปภุติ นามโก;
กสฺสปสฺส อุปาเน, โกจิ นิพฺพินฺน มานโส.
คนฺตา เม เรลิยํ วคฺคํ,
วาสํ ตตฺเถว กปฺปยิ;
อโหสิ ปุตฺโต ตสฺเสโก,
สิลากา โลติ ปิสฺสุโต.
โสปิ กสฺสปโต ภีโต, าตเกน สห’ตฺตโน;
โมคฺคลฺลาเนน คนฺตฺวาน, ชมฺพุทีปตลํ อิโต.
โพธิปณฺฑวิหารมฺปิ, ปพฺพชฺชํ สมุปาคโต;
กโรนฺโต สงฺฆกิจฺจานิ, สาทโร โส สุเปสโล.
อมฺมํ สงฺฆสฺส ปาทาสิ, สงฺโฆ ตสฺมึ ปสีทิย;
อาห’มฺพ สามเณโร’ติ, เตน ตํ นามโก อหุ.
โส เกสธาตุวํสมฺหิ, วุตฺเตน วิธินา ตโต;
เกสธาตุํ ลภิตฺวาน, ตสฺส รชฺเช อิธา’นยิ.
ตสฺส กตฺวาน สกฺการํ, คเหตฺวา เกส ธาตุโย;
มหคฺเฆ นิทหิตฺวาน, กรณฺเฑ ผลิกุมฺภวฺเห.
ทีปงฺกรสฺส นาถสฺส, ปฏิมาย ฆเร วเร;
วฑฺเฒตฺวา ปริหาเรน, มหาปูชํ ปวตฺตยิ.
มาตุลํ ภริยฺจ’สฺส, กตฺวา โสวณฺณยํ ตหึ;
เปสิ ปฏิมาโย จ, อสฺส พิมฺพฺจ จารุกํ.
เกสธาตุกรณฺฑฺจ ¶ , ฉตฺตํ รตนมณฺฑปํ;
สาวกคฺคยุํคํ วาฬ-พีชนิฺจ สการยิ.
ปริหารฺจ ตสฺส’ทา, ราชา อธิกมตฺตโน;
สิลากาฬ มสิคฺคาหํ, กตฺวา รกฺขาย โยชยิ.
อสิคฺคาหสิลากาโฬ, อิติ เตนา’สิ วิสฺสุโต;
ภคินิฺจ’สฺส ปาทาสิ, สทฺธึ โภเคน ภูมิโป.
วุตฺโต’ยมติ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน สพฺพโส;
เกสธาตุกวํสมฺหา, คเหตพฺโพ วิภาวินา.
พนฺธิตฺวา สาครา รกฺขํ, ทีปฺจ กาสินิพฺภยํ;
ธมฺมกมฺมน โสเธสิ, สธมฺมํ ชินสาสนํ.
เสนาปติส นามํ’กา, ปธานฆร มุตฺตโร;
กตฺวา’ฏฺารสเม วสฺเส, โส ปฺุานิ ขยํ คโต.
กสฺสปโต ชิโต อติพลิ ปฺุกฺขเย สงฺขเต;
เชตุํ โน วิสหิตฺถ มจฺจุมุปคํ โส เยวทาโสวิย;
ตสฺมา มจฺจุพลํ นิหจฺจ สุขิโน เหสฺสนฺติ เมธาวิโน;
นิพฺพานํ ปรมจฺจุตํ สิวปทํ ปตฺตพฺพมตฺตฺุนา.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ราชทฺวยทีปโน นาม
เอกูนจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
จตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
อฏฺราชโก
ตสฺสจฺจเย กุมาราทิ-ธาตุเสโนติ วิสฺสุโต;
อหุ ตสฺส สุโต ราชา, เทวรูโป มหาพโล.
การิเต ปิตรา’กาสิ, วิหาเร นวกมฺมกํ;
กาเรตฺวา ธมฺมสงฺคีตึ ปริโสเธติ สาสนํ.
สนฺตปฺเปสิ ¶ มหาสงฺฆํ, ปจฺจเยหิ จตูหิปิ;
กตฺวา ปฺุานิ’เนกานิ, นวเม หายเน’ติคา.
ติตฺติเสโน สุโต ตสฺส, ราชา หุตฺวา อเนกธา;
กตฺวา ปฺุานิ รชฺชํ ตํ, มาสมฺปิ นวเม ชหิ.
สิโว ตํ มาตุโล หนฺตฺวา, หุตฺวา ราชา อนปฺปกํ;
ปฺุํ กตฺโว’ปติสฺเสน, ปฺจวีส ทิเน หโต.
อุปติสฺโส ตโต อาสิ, ราชา หนฺตฺวาน สีวกํ;
โมคฺคลฺลานสฺส ภคินี, สามิโก ธชินีปติ.
ราชา านนฺตราทีหิ, กตฺวาน ชนสงฺคหํ;
สีลากาฬสฺส ปาทาสิ, สห โภ กนธีวรํ.
เอโก ปุตฺโต อหุ รฺโ, อุปติสฺสสฺส กสฺสโป;
สโสฬส สหาเยหิ, สูโร สูเปหิ สฺุโต.
เอก วุตฺติสหาเยหิ, ทานมาน มหาธโน;
ธมฺมฏฺโ วีริยาชีวิ, สาธุ เชฏฺปจายโก.
สิลา กาโฬตโต รชฺช-โลภวฺจิต มานโส;
ทกฺขิณํ มลยํ คนฺตฺวา, สงฺคณฺหิตฺวา มหา พลํ.
วิลุมฺปมาโน ปจฺจนฺติ, สมฺปตฺโต นครนฺติกํ;
ตํ สุตฺวา กสฺสโป เชฏฺโ, วรมารุยฺห กฺุชรํ.
อสฺสา เสตฺวาน ปิตรํ, สมาทาย สหายเก;
นิกฺขมฺม นครา คจฺฉิ, สิลากาลสฺส ทสฺสนํ.
เอวํ สตฺต’ฏฺ วาเรสุ, ปลาโต ลีนวุตฺติโก;
หตฺเถ กตฺวา อุปาเยน, เทเส ปาจิน ปจฺฉิเม.
ยุชฺฌิตุํ ปุน ปาจิน-ติสฺส ปพฺพตมาคมิ;
กสฺสโปปิ สหาเยหิ, สทฺธิมารุยฺห ทนฺตินํ.
ตตฺถ คนฺตฺวา ปลาเปตฺวา, โจรํ ปพฺพตมตฺถกํ;
อาโรเปสิ มหานาคํ, เตนา’สิ คิริกสฺสโป.
มานตฺถทฺโธ สิลากาโฬ, ภิยฺโย รฏฺํ ปภินฺทิย;
สพฺพํ หตฺถคตํ กตฺวา, อเชยฺย พลวาหโน.
อาคมฺม นครํ รุนฺธิ, สตฺถาหํ ราชเสวกา;
ยุชฺฌิตฺวา วิรลา อาสุํ, ตโต จินฺเตสิ กสฺสโป.
เอเต ¶ นครโรเธน, สพฺเพ ภิชฺชนฺติ ปาณิโน;
ปริหีนํ พลํ ราชา, อนฺธโก จ มหลฺลโก.
เมรุกนฺทรเก กตฺวา, มาตรํ ปิตรฺจ เม;
องฺคเหตฺวา พลํ ปจฺฉา, โจโร นิคฺคณฺหิ โย อิติ.
รตฺติยํ โส สหาเย จ, ราชสาธนเมวจ;
อาทาย ปิตโร เจว, มลยํ คนฺตุมารภิ.
ตทา มคฺคมชานนฺตา, สมฺมูฬา มคฺคเทสกา;
นครสฺส สมีเปว, สมฺภมึสุ อิโต ตโต.
สิลากาโฬ ปวตฺตึ ตํ, สุตฺวา สงฺคมฺม เวคสา;
ปริวาเรสิ สงฺคาโม, ตตฺถ ภึสนโก อหุ.
เทวาสุรรณากาเร, วตฺตมาเน มหาหเว;
ปติเตสุ สหาเยสุ, สีทมาเน มหาคเช.
หตฺถาโรหสฺส ทตฺวา, ฉินฺทิตฺวา สีสมตฺตโน;
ปฺุฉิตฺวา โลหิตํ กตฺวา, โกสิยํ อสิ ปุตฺติกํ.
หตฺถิกุมฺเภ อุโภ หตฺเถ, เปตฺวาน อวตฺถริ;
อุปติสฺโสปิ ตํ สุตฺวา, โสกสลฺลาหโต มริ.
เอวํ ทิยฑฺฒวสฺเสน, อุปติสฺเส ทิวํคเต;
ราชา’โหสิ สิลากาโฬ, ปุพฺพนาเมน เอกโต.
ตํ อมฺพสามเณราทิ-สิลากาโฬติ โวหรุํ;
ติตฺถํ เตรสวสฺสานิ, ทิปํ ธมฺเมน ปาลยิ.
มหาปาฬิมฺหิ ทาเปสิ, ปจฺจคฺฆํ ราชโภชนํ;
เวชฺชสาลาสุ โภเค จ, วฑฺเฒสิ ชนตาหิโต.
อนฺวหํ ปูชยิ โพธึ, ปฏิมาโย จ การยิ;
สพฺเพสํ ทีปวาสีนํ, ภิกฺขูนํ’ทา ติจีวรํ.
มาฆาตํ การยิทีเป, สพฺเพสํเยว ปาณินํ;
อานิตํ อตฺตนา เกส-ธาตุํ สมฺมา อปูชยิ.
รเหรทกวารฺจ, อทาสิ อภยุตฺตเร;
ปุรตฺถิมา เถรียานํ, วิหารกุนฺถนาม โส.
อาเนตฺวา อาสนํ ตตฺถ, เปสิ ทุมราชเก;
ยาวชีวํ ปวตฺเตสิ, ปฺุกมฺมมสงฺขิยํ.
โมคฺคลฺลาโน ¶ ตถา ทาา, ปภุติ โจ’ปติสฺสโก;
ปุตฺโต ตสฺสา’สุมคฺคสฺส, เทสํ ทตฺวา ปุรตฺถิมํ.
ทตฺวา านนฺตรฺจาทิ-ปาทสฺํ วิสชฺชยิ;
คนฺตฺวา ตตฺถ วสาหีติ, โสปิ คนฺตฺวา ตหึ วสิ.
านํ มลยราชคฺคํ, เทสํ ทตฺวาน ทกฺขิณํ;
รกฺขณตฺถํ สมุทฺทสฺส, มชฺฌิมํ ตุ นิโยชยิ.
อุปติสฺสํ ตุ วาเสสิ, สนฺติเกเยว อตฺตโน;
วิเสเสน มมายนฺโต, ยูนํ กลฺยานทสฺสนํ.
ตสฺส ทฺวาทสเม วสฺเส, อิโต กาสิ ปุรํ คโต;
ธมฺมาตุ มิธา’เนสิ, ตโต วาณิช มาณโว.
ราชา ทิสฺวา’สมตฺโถ โส, ธมฺมาธมฺมวิจารเณ;
เหมสฺาย ทีปมฺหิ, ปตนฺโต สลโภ วิย.
พุทฺธธมฺโมติ สฺาย, ตํ คเหตฺวาน สาธุกํ;
กตฺวา สกฺการสมฺมานํ, เคเห ราชฆรนฺติเก.
เปตฺวา อนุวสฺสํ ตุ, เนตฺวา เชตวนํ มหํ;
กาตุํ กาเรสิ จาริตฺตํ, หิตํ มนฺตฺวาน ปาณินํ.
เอวํ กตฺวา สิลากาโฬ, ปฺุกมฺมมนปฺปกํ;
ปตฺเต เตรสเม วสฺเส, ยถากมฺมมุปาคมิ.
ทาปฺปภุติโก รชฺชํ, คเหตฺวา ภาตรํสกํ;
อกฺกโมติ นิวาเรนฺตํ, มาราเปสิ วิพุทฺธิโก.
โมคฺคลฺลาโน’ถ ตํ สุตฺวา, อปฺปตฺตํ รชฺชมคฺคหิ;
อการเณ เม มาเรสิ, กณิฏฺํ ธมฺมวาทีนํ.
การาเปสฺสามหมฺปชฺช, รชฺชนฺติ ปริกุปฺปิย;
สมาทาย มหาเสนํ, อคาราเหร ปพฺพตํ.
ราชาปิ สุตฺวา สนฺนทฺธ-พลกาโย กรินฺทเก;
ปพฺพเต สิวิรํ พนฺธิ, โมคฺคลฺลาโน นิสมฺมตํ.
สาปราธาน เต เม วา, มนุสฺสา ทีปวาสิโน;
เอกสฺมิฺจ มเต รชฺช-มุภินฺนํเยว โนสิยา.
ตสฺมา อฺเน ยุชฺฌนฺตุ, อุโภเยว มยํ อิธ;
หตฺถิยุทฺธํ กโรมาติ, รฺโ เปเสสิ สาสนํ.
โสปิ ¶ สาธูติ วตฺวาน, พทฺธปฺจายุโธ คชํ;
อารุยฺห มุนิโน มาโร วิย โอตฺถริ ตาวเท.
โมคฺคลฺลาโนปิ สนฺนทฺโธ, อารุยฺห กรีนํ วรํ;
ตตฺถา’โค อฺมฺํ เต, ปาปุณึสุ มหาคชา.
สทฺโท สูยิตฺถ สงฺฆฏฺเฏ, อสนิราว สนฺนิโภ;
ทนฺตฆาเตน อุฏฺาสิ, ชาลา วิชฺชุลฺลตา วิย.
สฺฌาฆนสภาคา’สุํ, คชา โลหิตมกฺขิตา;
โมคฺคลฺลานคชาวิทฺโธ, รฺโโอสกฺกิ กฺุชโร.
ราชา อารภิ ตํ ทิสฺวา, ฉินฺทิตุํ สีสมตฺตโน;
โมคฺคลฺลาโน’ถ วนฺทนฺโต, ยาจิ’เม’วํ กิรีอิติ.
ยาจมาเนปิ โสมานํ, มาเนนฺโต ฉินฺทิกนฺธรํ;
ฉฑฺเฑสิ ฉหิ โส รชฺชํ, มาเสหิ ทิวเสหิ จ.
โมคฺคลฺลาโน ตโต ราชา, อาสิ ทีเป มหาพโล;
มาตุลฺจ ปฏิจฺเจมํ, จูลนาเมน โวหรุํ.
อาสาธารณกาเวยฺโย, วตฺถุตฺตย ปรายโณ;
ทานสํยม โสเจยฺโย, โสรจฺจาทิคุณาลโย.
ทาเนน ปิยวาจาย, อตฺถสฺส จริยาย จ;
สมานตฺตสฺสภาเวน, สงฺคเหสิ มหาชนํ.
ปิณฺฑปาตวิหาเรหิ, เภสชฺชจฺฉาทเนหิ จ;
ภิกฺขุสงฺฆฺหิ สงฺคณฺหิ, ธมฺมิกาย จ คุตฺติยา.
อติเรกาย ปูชาย, ปูเชตฺวา ธมฺมภาณเก;
ปิฏเก ตีณิ วาเจสิ, สทฺธิมฏฺกถาย โส.
กุมาเร อุปลาเลตฺวา, นิวาเปน ยถารุจึ;
สชฺฌาเปสิ สทา ธมฺมํ, ธมฺมทีโป มหามติ.
ธมฺมทีปฺจ โส กตฺวา, กฺุชรเสขเรนิ สา;
ธมฺมาวาสาเน วาเจสิ, ปุรมฺหิ ปุริสุตฺตโม.
พนฺธาเปสิ กทมฺพฺจ, นทึปพฺพตมชฺฌโต;
ปตฺตปสาณวาปิฺจ, ธนวาปึ คริตรํ.
คณฺหาเปสิ สทีฆายุ-เหตุ กมฺมนฺติ สาทโร;
ลิขาเปสิ จ สทฺธมฺมํ, วตฺถุปูชฺจ การยิ.
โลกํ ¶ โส อนุกมฺปิตฺวา, มาตาปุตฺตํว โอรสํ;
ทตฺวา ภุตฺวา ยถากามํ, วสฺเส วีสติเม มริ.
มเหสี ตสฺส ฆาเตตฺวา, วิสโยเคน าตเก;
ปุตฺตํ รชฺเช’ภิสิฺจิตฺวา, สยํ รชฺชํ วิจารยิ.
ตถาภิสิตฺโต โส กิตฺติ-สิริเมโฆ นราธิโป;
ติปุปตฺเตหิ ฉาเทสิ, ทุมินฺทธรมาทิโต.
กปณทฺธิวณิพฺพานํ, มหาทานํ ปวตฺตยิ;
มคฺคปาโล ตถากาโร, อหุ สพฺโพปโภคิโย.
มเหสี สา สทา อาสิ, ปธานา สพฺพกมฺมสุ;
รชฺชํ ตสฺสา’สิ เตเนว, เหฏฺุปริยวตฺติกํ.
ราชาปาทา มหามจฺจา’-เหสุํ ลฺจปรายนา;
ทุพฺพเล จ วิเหเสุํ, พลี ชานปทา นรา.
สิลากาฬสฺส กาลมฺหิ, คาเม สงฺคิลฺลนามเก;
ภยวสีวฺหโย โปโส, อหุ โมริยวํสโช.
อโหสิ ปุตฺโต สีวสฺส, อคฺคโพธิ สนามโก;
ภาคิเนยฺโยปิ ตสฺสาสิ, มหานาโคติ วิสฺสุโต.
ภาคิเนโย มหานาโค, อคฺคโพธิ จ สุนฺทโร;
อุฬารชฺฌาสยตฺตา โส, มหานาโค มหพฺพโล.
หิตฺวา กสฺสกกมฺมานิ, โจรกมฺมมกา วเน;
โคธํ ลทฺธาน เปเสสิ, มาตุลานิย สนฺติกํ.
โคธํ ทิสฺวา’วสา ตฺวา, ธฺปจฺฉิมเปสยิ;
กมฺมารสฺสา’ปิ เปเสสิ, สสํ โสปิ ตเถวกา.
พีชํ ภคินี มายาจิ, พีชคาหฺจ ตสฺส สา;
ทาสฺจ ตฺวา เปเสสิ, อนฺนปานาทินา รโห.
ตทา ทุพฺภิกฺขกาลมฺหิ, เอโก มนฺตธโร นโร;
ภิกฺขาลาภาย สทฺเธหิ, ภิกฺขุเวเสน ภิกฺขติ.
ตํ คามํ ปวิสิตฺวา โส, อลทฺธา กิฺจิ โภชนํ;
อภิภูโต ชิฆจฺฉาย, กมฺปมาโน นิคจฺฉติ.
ตํ ทิสฺวา กรุณายนฺโต, มหานาโค มหาทโย;
ปตฺตมาทาย คามนฺต-มาหิณฺฑิตฺวาปิ สพฺพโส.
ยาคุมตฺตมฺปิ ¶ นาลตฺถ, ตโต อุตฺตรสาฏกํ;
ทตฺวา อาหริ อาหารํ, โส ตํ ภุตฺวา ปสีทิย.
รชฺชารหมิมํ ทีเป, กริสฺสามีติ จินฺติย;
ตมาทาย ขเณนา’คา, โคกณฺณกมหณฺณวํ.
อถ ตตฺถ นิสีทิตฺวา, สฺชปนฺโต ยถาวิธึม;
มนฺโตนา’เนสิ นาคินฺทํ, ผุสฺสปุณฺณมรตฺติยํ.
มหานาคํ ผุสาหีติ, มหานาคํ นิโยชยิ;
โส ภีโต ปุริเม ยาเม, อาคตํ ตํ น สมฺภุสี.
ตถา มชฺฌิมยาเมปิ, ปจฺฉิเม ปน นงฺคเล;
คเหตฺวา ขิปิ ตีเหว, องฺคุลีหิ สตํ ฉุปิ.
โส ตํ พฺยากาสิ ตํ ทิตฺวา, สพลํ เม ปริสฺสมํ;
ตีหิ ราชูหิ ยุชฺฌิตฺวา, จตุตฺถํ ตฺวํ นิฆาติย.
วุฑฺโฒ ตีเณว วสฺสานิ, ราชา หุตฺวา น ชีวสิ;
ตถา เหสฺสนฺติ ราชาโน, ตโย เต วํสชา นรา.
คนฺตฺวา เสวสฺสุ ราชานํ, ปจฺฉา ปสฺสสิ เมขลํ;
อิติ วตฺวาน เปเสสิ, โสปิ คนฺตฺวา นริสฺสรํ.
ปสฺสิตฺวา ตมุปฏฺาสิ, ราชา โรหณกมฺมิกํ;
ตํ อกาสิ ตทุฏฺานํ, ภณฺฑมาหริ โส พหุํ.
ราชา ตสฺมึ ปสีทิตฺวา, อนฺธเสนาปติวฺหยํ;
ทตฺวา านนฺตรํ ตสฺส, คนฺตุํ ตตฺเถว โยชยิ.
ภยสีวสฺส ปุตฺตฺจ, ภาคิเนยฺยฺจ อตฺตโน;
อาทาย คนฺตฺวา ตํ เทสํ, ปริวตฺเตสิ สพฺพโส.
ปจฺเจกโภคํ กตฺวาน, โรหณํ ตตฺถ โส วสํ;
ทาปฺปภูตินา กาตุํ, ยุทฺธํคนฺตฺวา มหพฺพโล.
โมคฺคลฺลานภยา คนฺตฺวา, โรหณฺจ ตหึ วสี;
สุตฺวา กิตฺติสิรีเมฆวณฺณ-รฺโ รชฺเช สมฺชสํ.
รชฺชํ คเหตุํ กาโลติ, สีฆํ อาคมฺม โรหณา;
เอกูนวิเส ทิวเส, มารยิตฺวา มหีปตึ.
สยํ หุตฺวา มหีปาโล, เทสํ กตฺวา ยถา ปุเร;
ภาคิเนยฺยสฺส ปาเหสิ, ปณฺณมาคจฺฉตูติ โส.
อาคจฺฉนฺโต ¶ นิมิตฺเตน, นิวตฺติตฺวา มริตฺถ โส;
ตโต มาตุลปุตฺตํ’กา, อุปรชฺชํ กตฺุโก.
อาลวาลํ ทุมินฺทสฺส, กตฺวา เหมมยํ ฆรํ;
ฉาทาเปสิ มุนินฺทสฺส, ปฏิมาโย จ สนฺทหิ.
มหาเจติตฺตเย กาสิ, สุธากมฺมฺจ จุมฺพฏํ;
หตฺถิเวทิฺจ กาเรตฺวา, จิตฺตกมฺมมการยิ.
เปสการกคามํ โส, ชมฺเพลวฺหยมุตฺตเร;
มหาวิหาเรจาพนฺธิ, คามํ ตินฺติณิกวฺหยํ.
อุทฺธคามมฺหิ วสภ-คามํ เชตวนสฺส’ทา;
วตฺถทานํ นิกาเยสุ, ตีสุ เจว ปวตฺตยิ.
เขตฺตานํ หิสตํ ทตฺวา, วิหาเร เชตนามเก;
ยาคุํ ตตฺถ ปวตฺเตสิ, ภิกฺขูนํ สพฺพกาลิกํ.
สหสฺส ทูรติสฺสวฺหา, เขตฺตํ ทตฺวา ตปสฺสินํ;
มหาวิหารวาสีนํ, ยาคุํ นิจฺจํ ปวตฺตยิ.
จิรมาติกวารฺจ, ตตฺเถว’ทา คุเณ รโต;
มยูรปริเวเณ จ, นวกมฺมมการยิ.
กาสิขณฺเฑ มหาเทว-รตฺตกุรวนามเก;
วิหาเร อนุรารามํ, ชิณฺณฺจ ปฏิสงฺขรี.
กมํ โสวคฺคิกํ กตฺวา, เอวมาทึ นริสฺสโร;
อคมา ตีหิ วสฺเสหิ, เทวราชสหพฺยตํ.
อฏฺเเต กุฏฺจิตฺตา’ปริมิตวิภวา ราชราเชนรูปา;
ราชาโน ราชมานา นรกริตุรคาสูรเสนารเถหิ;
อนฺเต หิตฺวา’ขิลํ ตํ วิคตปริชนา’ฬาหนํ สงฺขตาสุํ;
สปฺปฺโ ตํ สรนฺโต ภวตุ ภวสุขํ วนฺตุกาโม หิเตสี.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
อฏฺราชโก นาม
จตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
ทฺวิราชโก
มหานาคนรินฺทสฺส ¶ , ภาคิเนยฺโย สุภาคิโย;
โส อคฺคโพธิราชาสิ, อคฺคโพธิคตาสโย.
เตเชน พาหุํ โสมฺเมน, จนฺทํ สมฺปุณฺณมณฺฑลํ;
สุเมรุมจลนฺเตน, คมฺภิเรน มโหทธึ.
วสุนฺธรา ปกมฺเปน, มารุตํ สมฺปวุตฺติยา;
พุทฺธิยามรมนฺตารํ, สุทฺธิยา สรทมฺพรํ.
กามโภเคน เทวินฺท, มตฺเถน จ นริสฺสรํ;
ธมฺเมน สุทฺธวาเสฏฺํ, วิกฺกเมน มิคาธิปํ.
ราชธมฺเมหิ รชฺเชหิ, จกฺกวตฺตินริสฺสรํ;
เวสฺสนฺตรฺจ ทาเนน, อนุคนฺตฺวา ชเน สุโต.
มาตุลํ อุปราชวฺเห, ภาตรํ ยุวราชเก;
ภาคิเนยฺยฺจ มลย-ราชาเน เปสิ โส.
านนฺตเร ยถาโยคํ-เสฏฺามจฺเจ เปสิ จ;
ชนํ สงฺคหวตฺถูหี, ราชธมฺเมหิ จคฺคหิ.
เทสํ สโยคฺคํ ปาทาสิ, ยุวราชสฺส ทกฺขิณํ;
วสํ ตตฺถ สิรีวฑฺฒ-มานวาปึ สคาหยิ.
กตฺวา คิริวิหารฺจ, สงฺฆิกํ ตสฺส ทาปยิ;
เขตฺตานํ ทฺวิสตํ สงฺฆ-โภคตฺถาย มหามติ.
อทา มลยราชสฺส, ทาานามํ สธีตรํ;
ปริเวณํ สีริสงฺฆ-โพธินามฺจ การยิ.
มหาสิวสฺส กาเรสิ, ปริเวณํ สนามกํ;
ปริวาโร’ปิ ตสฺสาสิ, เอวํ ปฺุปรายโน.
กตฺวา สาธุปจาเรน, โปราณํ สงฺคหํ วิธึ;
อนฺตรายํ วิโสเธตุํ, ชิณฺณฺจ ปฏิสงฺขริ.
กวโย ¶ ตสฺส รชฺชมฺหิ, สีหฬาย นิรุตฺติยา;
กาเวยฺเย พหุเก’กาสุํ, วิจิตฺรนยาสาลิโน.
วิหาเร ทกฺขิเณ กาสิ, ปาสาทํ สุมโนหรํ;
อกา นวหิ วสฺเสหิ, ทิเป กณฺฏกโสธนํ.
กุรุนฺทนามํ กาเรตฺวา, วิหารํ สพฺพสงฺฆิกํ;
วาปึ ตนฺนามกํ นาฬิ-เกรารามํ ติโยชนํ.
มหาสิววฺหเย เจว, สสฺสํ การยิตุํ อทา;
ลาภสกฺการสมฺมาน-มารามิกสตํ ตทา.
วิหารํ ตํ สมีปมฺหิ, กตฺวา อมฺพิลปสฺสวํ;
คามํ ตนฺนามกํ จาทา, เถริยานํ ตปสฺสีนํ.
อุตฺตรวลฺลิวิหารสฺส, รตนํ ทีฆวณฺณิตํ;
ทตฺวา คามํ ปติฏฺเสิ, สตฺถุพิมฺพํ สิลามยํ.
เกฬิวาเต จ กาเรสิ, สุมนํ นาม ปพฺพตํ;
มหาเตลวฏํโพธิ-ฆเร ปาสาณเวทิกํ.
กาเรตฺวา โลหปาสาทํ, ปาสาทมหเน อทา;
ฉตฺตึสานํ สหสฺสานํ, ภิกฺขูนํ โส ติจีวรํ.
คามํ ทตฺวา นิโยเชสิ, อารกฺขํ ธีตุ นามกํ;
หตฺถิกุจฺฉิวิหาเรปิ, ปาสาทํ กาสิ พุทฺธิมา.
ทาา สิวสฺส ตฺวาน, โอวาเท สาธุ ภิกฺขุโน;
สมาจรนฺโต ธมฺเมน, สกฺกจฺจํ ตมุปฏฺหิ.
มูคเสนาปตึ จากา, วิหารํ โส วิสาลกํ;
คามํ ลชฺชิกเมตสฺส, ทาส โภคาย’ทาสิ จ.
มหานาคสฺส ปฺุตฺถํ, รฺโ ตํนามกํ อกา;
มหาเถรสฺส ตฺจา’ทา, ราชา เตปิฏกสฺส โส.
อตฺตโน สทิสานฺจ, โยคีนํ วิคตาลโย;
ภิกฺขูนํ จตุสฏฺีนํ, วิหารํ ตํ ตทา อทา.
กตฺวา ตสฺเสว มหา-ปริเวณนิวาสิโน;
ภินฺโนรุทีปํ ทตฺวาน, วฏฺฏกาการปิฏฺิโต.
ทกฺขิณคีริทฬฺหวฺเห, มหานาเค จ ปพฺพเต;
กาฬวาปาทิเก จา’กา, วิหาเร โปสถาลเย.
วิหาเร ¶ อภเย’กาสิ, มหาโปกฺขรณึ ตถา;
เจติยปพฺพเต จากา, นาคโสณฺฑึ ถิโรทิกํ.
มหินฺทตฏวาวิฺจ, การาเปตฺวาน สาธุกํ;
เอติสฺสา มริยาทาย, เถรํ เนตุํ นิโยชยิ.
มหามหินฺท เถรมฺหิ, ตํานสมุปาคโต;
ตรจฺฉา เอว เนตุนฺติ, กติกฺเจว การยิ.
ฉตฺตํ โสณฺณฺจ กาเรสิ, นิกาเยสุปิ ตีสุ โส;
สตฺตาฏฺนว วาเรสุ, มหคฺฆรตเนหิ จ.
มหาตูเป จตุพฺพีส-ภารํ ฉตฺตํ สุวณฺณยํ;
ตตฺถ ตตฺถ จ ปูเชสิ, มหคฺฆํ รตนุตฺตมํ.
ทาาธาตุฆรํ กตฺวา, วิจิตฺรรตนุชฺชลํ;
กาสิ เหมกรณฺฑฺจ, โลหนาวฺจ ปาฬิยํ.
มณิเมขลนามฺจ, พนฺธาเปสิ สพนฺธนํ;
มหามาติฺจ คณฺเหสิ, มณิหีรกวาปิยํ.
ตทา เอโก มหาเถโร, โชติปาลกนามโก;
ปราเชสิ วิวาเทน, ทีเป เวตุลฺลวาทิโน.
ทาาปภุตินาโม’ถ, อาทิปาโท’ติลชฺชิโต;
หตฺถมุกฺขิปฺปิ ตํ หนฺตุํ, คณฺโฑ สฺชายิ ตํขเณ.
ราชา ตสฺมึ ปสีทิตฺวา, วิหาเรเยว วาสยิ;
มาเนน ตํ อนาคมฺม, ทาาปภูมโต กิร.
ทตฺวา มหาทิปาทตฺตํ, ภาคิเนยฺยคฺคโพธิโน;
รกฺขิตุํ ตํ นิโยเชสิ, เถรํ โสปิ ตมาจริ.
นีลเคหปริจฺเฉทํ, กตฺวา ตสฺเสว โส อทา;
กตฺเววํ พหุธา ปฺุํ, จตุตฺตึเส สเม มโต.
อคฺคโพธิ ตโต อาสิ, ราชา ปุพฺพสฺส ราชิโน;
มหลฺลกตฺตานํ ขุทฺท-นาเมน ปริทีปยุํ.
โส ทีปํ ปริปาเลสิ, ปุพฺพจาริตฺตโกวิโท;
อกาสิ จ มเหสึ โส, มาตุลธีตุมตฺตโน.
สงฺฆภทฺทํ อสิคฺคาหํ, กาสิ พนฺธุํ มเหสิยา;
ยถารหมทา เจว, านนฺตรมนาลโย.
กตฺวา ¶ เวฬุวนํ ราชา, สาคลีนํ นิโยชยี;
ชมฺพุรนฺตรคลฺลฺจ, กาสิ มาติกปิฏฺิกํ.
รฺโ ตสฺเส’ว รชฺชมฺหิ, กาลิงฺเคสุ มหีปติ;
สตฺตานํ มรณํ ยุทฺเธ, ทิสฺวา สํวิคฺคมานโส.
อิมํ ทีปมุปาคมฺม, ปพฺพชฺชา กตนิจฺฉโย;
โชติปาลมฺหิ ปพฺพชิ, ราชา สกฺกาสิ ตํ จิรํ.
ปธานานํ ตสฺส’กา, วิหาเร มตฺตปพฺพเต;
ตสฺสามจฺโจ มเหสี จ, ตเถวา’คมฺม ปพฺพชุํ.
รฺโ มเหสี สุตฺวาน, ตสฺส ปพฺพชฺชมุตฺตมํ;
สกฺกจฺจํ ตมุปฏฺาสิ, รตนวฺหฺจ การยิ.
อทา ราชา อมจฺจสฺส, ปาจีนกณฺฑราชิยํ;
เวตฺตวาสวิหารฺจ, โส’ทา สงฺฆสฺส ตํ ยติ.
ราชตฺเถเรมเต ราชา, โสจิตฺวา ปริเทวิย;
ปธานานํ กาเรสิ, จูฬคลฺลวิหารเก.
ปลํนครคฺเจว, ตสฺส านฺหิ การยิ;
เอวํ ตทตฺถํ ปฺุานิ, พหูนิ’ปิ มหีปติ.
โชติปาลิต เถรมฺหิ, ตูปารามมฺหิ เจติยํ;
วนฺทมาเน ปภิชฺชิตฺวา, ภาโค ตํ ปุรโต ปติ.
ปกฺโกสิตฺวาน ราชานํ, เถโร ทสฺเสสิ ทุกฺขิโต;
ราชา ทิสฺวาว สํวิคฺโค, กมฺมํ ปฏฺปิ ตํขเณ.
ทกฺขิณกฺขกธาตุํ โส, โลหปาสาทกุจฺฉิยํ;
สารกฺขํ ปยิตฺวาน, รตฺตินฺทิวมปูชยิ.
นวกมฺเม จิรายนฺเต, ถูปารามมฺหิ เทวตา;
สุปินํ ตสฺส ทสฺเสสุํ, รตฺติมารามิกา วิย.
สเจ ราชา ปปฺเจติ, กาตุํ ธาตุฆรํ มยํ;
ธาตุํ คเหตฺวา คจฺฉาม, ยตฺถตตฺถา’ติ ตํขเณ.
ราชา ปพุทฺโธ สํวิคฺโค, น จิเรเนว การยิ;
กมฺมํ ธาตุฆเรสพฺพํ, จิตฺตกมฺมาทิสฺุตฺตํ.
จตสฺโส ปฏิมาโย จ, ปลฺลงฺเก จ สิลามเย;
เหมจฺฉตฺตํ สิลาทนฺต-กมฺมํ เคหมฺหิ สพฺพโส.
มหามจฺจาทโย’กํสุ ¶ , กรณฺฑานํ สตํ นว;
เทวานํปิยติสฺสสฺส, กมฺมฺจ นิขิลํ นวํ.
สพฺพุสฺสาเหน กาเรตฺวา, มหาปูชํ ยถารหํ;
อาเนตฺวา โลหปาสาทา, ธาตุํ สพฺพาทเรน โส.
โชติปาลํ มหาเถรํ, สสงฺฆํ ปริวาริย;
ปริหาเรน วฑฺเฒสิ, ธาตุํ ธาตุกรณฺฑเก.
ธาตุเคหสฺส ปาทาสิ, ลงฺกาทีปํ สหตฺตนา;
ลาภคฺคาม-มทา ตสฺสา, รกฺขกานํ มเหสิยา.
นาคทีปมฺหิ เคหฺจ, ราชายตนธาตุยา;
อุณฺณโลมฆรฺเจว, ฉตฺตมามลเจติเย.
ตตฺถ คามํ วิหารสฺส, ยาคุทานาย’ทาสิ จ;
วิหารสฺส’ภยสฺสา’ทา, คามมงฺคณสาลกํ.
นามํ กตฺวาน โส’กาสิ, อตฺตโน จ มเหสิยา;
ทาคฺคโพธิมาวาสํ, วิหาเร อตยุตฺตเร.
เทวี กปาลนาคํ สา, วิหารํ สาธุการิย;
ตสฺเส’วาทา วิหารสฺส, สมฺปนฺนจตุปจฺจยํ.
เคหํ เชตวเน กาสิ, ราชา ราชตจุมฺพฏํ;
อุทปานํ มณาเปสิ, โสว โพธิฆรนฺติเก.
คงฺคาตฏํ วลาหสฺสํ, วาปึ คิริตฏฺจกา;
มหาปาฬึปิ วฑฺเฒสิ, ภตนาวฺจ การยิ.
ภิกฺขูนีนํ มเหสี จ, ภตฺตวํสํ สมาทิสิ;
เอวํ ปฺุานิ กตฺวา โส, ทิวํ’คา ทสเม สเม.
เอวํ ปฺุรตา นราธิปตโย สมฺปนฺนโภคา คมุํ;
มจฺจุสฺเสว วสํ ตโตหิ มติมา สมฺมา ภวสฺสีทิสํ;
ปสฺสนฺโต นิยมํ วิหาย วิธินา สพฺพํ ภเว สงฺคตึ;
นิพฺพานาภิมุโข จเรยฺย ธิติมา ปพฺพชฺชมชฺฌูปโค.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทฺวิราชโก นาม
เอกจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
ทฺวิจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
ฉ ราชโก
สงฺฆติสฺโส ¶ ตโต อาสิ, อสิคฺคาโห มหีปติ;
สาสนสฺส จ รฏฺสฺส, วุทฺธิกาโม นเย รโต.
านนฺตรํ ยถารหํ, ทตฺวา สงฺคณฺหิโส ชนํ;
ตทา ขุทฺทกราชสฺส, โมคฺคลฺลาโน จมูปติ.
วสนฺโต โรหเณ สุตฺวา, สงฺฆติสฺสสฺส ราชตํ;
ขนฺธวารํ สยุทฺธตฺถํ, มหาคลฺเล นิเวสยิ.
สงฺฆติสฺโส จ สุตฺวา ตํ, พลกายมเปสยิ;
ยุชฺฌิตุํ เตน ตชฺเชสิ, โมคฺคลฺลาโน มหพฺพโล.
ตโต หตฺถสฺสมาทาย, คนฺตฺวา รตฺติวิหารกํ;
พลํ โส สนฺนิปาเตนฺโต, วาสํ ตตฺเถว กปฺปยิ.
ราชา สุตฺวา ปุนา’คนฺตฺวา, กทลฺลาทีนิวาตเก;
ยุชฺฌิตฺวา ตํ ปลาเปตฺวา, เปเสตฺวา พลมตฺตโน.
สยํ ปุรมุปาคฺฉิ, โสปิ นฏฺํ สวาหินึ;
ปุน ปากติกํ กตฺวา, กเรเหรมุปาคมิ.
รฺโ เสนาปติ ปุตฺตํ, เปเสตฺวา โจรสนฺติกํ;
เยน เกนจิ เลเสน, สยํ ทุกฺขิว ทุมฺมโน.
อาตุโร วิย พาฬฺหํ โส, โหสิ มฺจปรายโน;
ราชา สุตฺวา ปวตฺติตํ, อุปสงฺกมฺม ตงฺขเณ.
มา ตฺวํ โสจิ กุมารสฺส, สมฺมาเนตฺวานุสาสิย;
หนฺท ตฺวํ นครํ รกฺข, นเต สกฺกา มยา สห.
ยุทฺธมณฺฑลมาคนฺตุํ, คิลานตฺตาติ โยชยิ;
อุพฺพาสิเต ชเน สพฺเพ, วิจฺฉินฺเน ราชโภชเน.
มหาปาฬิมฺหิ สมฺปกฺกํ, รฺโ โภชนมาหรุํ;
ราชา ทฺวิสฺวา’ติ นิพินฺโน, ยาว มนฺโท น เหสฺสติ.
เอกฺโก ¶ ปีติ วิจินฺเตตฺวา, ยุทฺธาย สมาสา’คมา;
สทฺธึ ปุตฺเตน อารุยฺห, หตฺถึสนฺนทฺธวาหโน.
โถเกเนว พเลนาคา, ปาจินติสฺสปพฺพตํ;
เอวํ อุภยโต จูฬ-สงฺคาเม ปจฺจุปฏฺิเต.
เสนาปติสมิตฺตทฺทุ, ยุทฺธมารภิ ปจฺฉโต;
ปุตฺโต ทิสฺวา นรินฺทสฺส, ฆาเตสฺสามิ อิมํ อิติ.
อาห ราชา นิวาเรสิ, มา เต รุจฺจิ พลํ อิทํ;
เนว สกฺกา’ธิวาเสตุํ, อติมนฺทํ หนิสฺสติ.
ทุวินฺนํ พลกายานํ, ราชามชฺฌคโต อหุ;
ตโต เสนา ทฺวิธา’โหสิ, โจรเสนาปตีปติ.
รฺโ นาโค มธุกวฺห รุกฺขจฺฉายํ สมาวิสิ;
ตทา ฉตฺตํ ปติตสฺส, สาขมาหจฺจ ภูมิยํ.
โจรสฺส เสนา ตํ ทิตฺวา, หริตฺวา สามิโน อทา;
โส ตํ อุสฺสาปยิฉตฺตํ, ตฺวาปพฺพตมุทฺธนิ.
ตทา ราชพลํ ราชา, นุนเมโสติ จินฺติย;
คนฺตฺวา ตํ ปริวาเรสิ, ราชา อาสิ ตเทกโก.
หตฺถิกฺขนฺธา ตโทรุยฺห-ปุตฺตํ’มจฺจฺจ โสหทํ;
อุปาวิสิ สมีปมฺหิ, เมรุมชฺชรกานนํ.
โมคฺคลฺลาโน ตโต ลทฺธ-ชโย วาหนมาทิย;
เสนาปตึจ มิตฺตทฺทุํ, ตสฺส ปุตฺตฺจ ปาปินํ.
อุปาคมฺม ปุรํ ราชา, อาสี ลงฺกา ตลาธิโป;
ตโต จินฺเตสิ ชีวนฺเต, สตฺตุมฺหิ น สุขํ อิติ.
โส สุตฺวา ปุพฺพราชสฺส, ปุตฺโต เอตฺถาติ กุชฺฌิย;
อาณาเปสิ จ ตสฺสา’สุ, หตฺถปาทานิ ฉินฺทิตุํ.
อุปกฺกมิ ตทา รฺา, อาณตฺโต ปุริโส ขเณ;
ฉินฺทิตุํ หตฺถปาทํ โส, กุมาโร โรทิ ทุมฺมโน.
ปูวขาทกหตฺถํ เม, ฉินฺเทยฺยํ เจ ตทา อหํ;
ขาทิสํ เตน ปูเวติ, หํ สุตฺวา ราชกมฺมิโก.
โรทิตฺวา ปริเทวิตฺวา, ราชาณาย ทุขทฺทิโต;
วามํ หตฺถฺจ ปาทฺจ, ตสฺส ฉินฺทิ นราธโม.
เชฏฺติสฺโส ¶ ปลายิตฺวา, รฺโ ปุตฺโต’ปโร อคา;
อฺโต มลยํ เทสํ, เมรุกนฺทรนามกํ.
ราชา’ถ สสุตา’มจฺโจ, คนฺตฺวา เวฬุวนํ รโห;
โจทิโต ตตฺถ ภิกฺขูหิ, กาสาวานิ สมาทิยิ.
ภิกฺขุเวสํ คเหตฺวาน, โรหณํ คนฺตุมานโส;
มณิหีรํ สมาคฺฉิ, ตตฺรา ราชเสวกา.
สฺชานิตฺวา ตโยเปเต, เตสํ ปาเทวรุชฺฌิย;
สาสนํ ตสฺส เปเสสุํ, ราชา สุตฺวา วิเสสโต.
ตุฏฺโ อาณาปยิ คนฺตฺวา, สีฆมาทาย เตชเน;
ตโต สีหคิรึเนตฺวา, ติสฺสงฺกํ นิรุปทฺทวํ.
สีสํ คณฺหถ ตตฺเถว, รฺโ จ ตนยสฺส จ;
อมจฺจํ ปน ชีวนฺต-มาเนยฺยาถ มม’นฺติกํ.
มนุสฺสา เอวมาณตฺตา, เต คเหตฺวา ตโยชเน;
เนตฺวา สีหคิรึกาตุํ, ยถาวุตฺตมุปกฺกมุํ.
ตโต ราชสุโต อาห, ปุริเส กมฺมการเก;
สีสํ เม ปมํ เฉตฺวา, เทถ มยฺหํ สุขํ อิติ.
ราชโปสา ตถา’กาสุํ, ปจฺฉาฉินฺทึสุ ราชิโน;
สีสํ ปสฺสถ พาลานํ, กมฺมํ กมฺมวิทูชนา.
เอวํ อนิจฺจา โภคาหิ, อธุวา อสยํวสี;
ตตฺถ ลคฺคา กถํ นิจฺจํ, สุขํ โภ น คเวสถ.
รฺโ สาสนมาหํสุ, อมจฺจสฺส หิเตสิโน;
ตํ สุตฺวาน หสิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิ.
ฉินฺนสีโส มยา ทิฏฺโ, มยิ ชีวติ สามิโก;
เปตฺวา หมฺปิ เสวามิ, อโห อฺฺหิ สามิกํ.
อิธ ตํ มารยิตฺวาน, ฉายํ ตสฺส หริสฺสถ;
อโห อฺาณกา ตุมฺเห, มฺเ อุมฺมตฺตกา อิติ.
อิติ วตฺวาน โส ปาเท, คเหตฺวา สามิโน สยิ;
ตสฺส เต หรโณปายํ, อปสฺสนฺตา ยถา ตถา.
ตสฺสาปิ สีสํ เฉตฺวาน, มจฺจา อาทาย ตีณิ’ปิ;
รฺโ ทสฺเสตุมาหจฺจ, ราชา ตุสิตฺถ นิพฺภโย.
ทุฏฺเสนา ¶ ปติสฺสา’ทา, ตโต มลยราชตํ;
อสิคฺคาหกานมฺหิ, ตสฺส ปุตฺตํ เปสิ จ.
ถูปตฺตยมฺปิ ฉาเทสิ, วตฺเถหิ อหเตหิ โส;
ตถา ลงฺกาตเล สพฺเพ, ถูเปกาสิ มหุสฺสวํ.
เกสธาตฺุจ นาถสฺส, ทาาธาตุํ ตเถว จ;
มหาโพธึ สสกฺกจฺจํ, มหาปูชาย สกฺกริ.
สพฺพํ เวสาขปูชาทึ, จาริตฺตํนุคตํ อกา;
ธมฺมกมฺเมน โสเธสิ, สพฺพํ สุคตสาสนํ.
ปิฏกานฺจ สชฺฌายํ, มหาปูชาย การยิ;
ลาภํ ทตฺวา ติเรเกน, ปูชยิตฺถ พหุสฺสุเต.
ภิกฺขูนํ ทีปวาสีนํ, สพฺเพสํ จีวรํ อคา;
อาวาเสสุ จ สพฺเพสุ, กถินํ อตฺถราปยิ.
ปฏิมาโย จ กาเรสิ, ชิณฺณฺจ ปฏิสงฺขริ;
โลณกฺเขตฺตฺจ ปาทาสิ, สงฺฆสฺส ติสตาธิกํ.
การปิฏฺิมฺหิ กาเรสิ, โมคฺคลฺลาน วิหารกํ;
วิหารา ปิฏฺิคามฺจ, สคามํ วฏคามกํ.
ตถา เจติยเคหฺจ’-กาสิ รกฺขวิหารเก;
วิหารํ นํ พหุนฺนํ โส, โภคคาเม พหู อทา.
เอวํ ปฺุานี โส’กาสิ, อปฺปเมยฺยานิ ภูมิโป;
สมฺปตฺตีนมนิจตฺตํ, สรนฺโต ปุพฺพราชิโน.
ตทา เกนจิ โทเสน, กุทฺโธมลยราชิโน;
สริตฺวา ปุพฺพราชสฺส, กตํ เตน วิรูปกํ.
อุปาเยน คเหตฺวาน, หตฺถปาทฺจ เฉทยิ;
ตํ สุตฺวา โส อสิคฺคาโห, สปุตฺโต โรหณํคโต.
วสนฺโต ตตฺถ โส กตฺวา, หตฺเถ ชนปทํ ลหุํ;
เชฏฺสิสฺสมุปคฺฉิ, นิลีนํ มลเย ิตํ.
สทฺธึ เตนสฆาเตนฺโต, รฏฺํ ชนปทํ ขเณ;
โทฬปพฺพตมาคมฺม, ขนฺธาวารํ นิเวสยิ.
ราชา สุตฺวาน ตํ สพฺพํ, สนฺนทฺธพลวาหโน;
ขนฺธาวารํ นิเวเสสิ, คนฺตฺวา ตสฺเสว สนฺติกํ.
ตทา ¶ ปชฺชรโรเคน, มนุสฺสาราชิโน พหู;
อุปทฺทุตา มตา อาสุํ, ตํ สุตฺวา โส อสิคฺคโห.
ยุทฺธมารภิเวเคน, รฺโ เสนาติทุพฺพลา;
ปภิชฺชิตฺวา ปลายิตฺถ, ราชาปจฺฉา ปลายิ โส.
ทิสฺวา เอกากินํ ยนฺตํ, สีหปพฺพตสนฺติเก;
อสิคฺคาโห มหาราชํ, มารยิตฺถ สปริสํ.
โอหีนํ ปจฺฉโต เชฏฺ-ติสฺสมฺปิ ปน มาริตุํ;
สาสนํ ตสฺส เปเสสิ, เอหิ ราชา ภวาหีติ.
โส ตฺตฺวา ปลายิตฺวา, นิวตฺโต มลยํ อคา;
กถฺหิ ลทฺธํ กิจฺเฉน, รชฺชํโส เทติ เม อิติ.
เอวํ โข ทลฺลนามํ โส, โมคฺคลฺลานํ นริสฺสรํ;
มาเรตฺวา ฉหิ วสฺเสหิ, สมฺปตฺตพลวาหโน.
อถา’คนฺตฺวา อสิคฺคาโห, อนุราธปุรํ วรํ;
ราชา หุตฺวา ปวตฺเตสิ, อาณาจกฺกํ มหีตเล.
ส สิลาเมฆวณฺณวฺโห, สงฺฆํ โพธิฺจ วนฺทิย;
ถูปตฺตยฺจ สกฺกาสิ, มหาปาฬิฺจ วฑฺฒยิ.
ปายาสํ’ทาสิ สงฺฆสฺส, สปฺปิผาณิตสงฺขตํ;
ฉาตเก อติกิจฺฉมฺหิ, ปริสฺสาวนเมว จ.
สพฺพทาเนน สงฺคณฺหี, กปณทฺธิวณิพฺพเก;
ปูวมูลธนํจา’ทา, กุมารานํ มหาทโย.
วิหาเร อภเย พุทฺธํ, ปูชยิตฺถ สีลามยํ;
ชิณฺณฺจ เคหํ ตสฺสา’กา, นานารตนจิตฺติกํ.
โกลวาปิฺจ ทตฺวาน, อารกฺขตฺถํ ชินสฺส โส;
ปูชํ สพฺโพปหาเรหิ, สพฺพกาลํ ปวตฺตยิ.
เอวํ ตสฺมึ มหีปาเล, วสนฺเต ปฺุภาชเน;
นายโก สิรินาควฺโห, เชฏฺติสฺสสฺส มาตุโล.
คนฺตฺวาน ปรตีรํ โส, อาทาย ทมิเฬ พหู;
อาคนฺตฺวา อุตฺตรํ เทสํ, คณฺหิตุํ ตมุปกฺกมิ.
ราชาปิ สุตฺวา ตํ คนฺตฺวา, ยุชฺฌิตฺวา ราชมิตฺตเก;
คาเม หนฺตฺวาน ตํ เตน, ทมิเฬ สทฺธิมาคเต.
หตเสเส ¶ คเหตฺวาน, กตฺวา ปริภวํ พหุํ;
อทาสิ ทาเส กตฺวาน, วิหาเรสุ ตหึ ตหึ.
เอวํสมฺปตฺตวิชเย, ปุรมาคมฺมภูมิเป;
สพฺพํ รฏฺํ วิโสเธตฺวา, วสนฺเต อกุโต ภเย.
ภิกฺขุโพธี สนาโม’ถ, วิหาเร อภยุตฺตเร;
ทุสฺสีเล พหุเล ทิสฺวา, ปพฺพชฺชาย นโวปิ โส.
ราชานมุปสงฺกมฺม, ธมฺมกมฺมมยาจถ;
ราชา เต เนว กาเรสิ, ธมฺมกมฺมํ วิหารเก.
ทุสฺสีลา นิหฏา เตน, สพฺเพ มนฺติย เอกโต;
รโห ตํ มารยิตฺวาน, ตํ กมฺมํ ปฏิพาหยฺยุํ.
ราชา สุตฺวา ตทา กุทฺโธ, สพฺเพคณฺหิย เอกโต;
อกา โปกฺขรณี ปาเล, ฉินฺนหตฺเถ สพนฺธเน.
อฺเ ตตฺถ สตํ ภิกฺขู, ชมฺพุทีเป ขิปาปยิ;
สรนฺโต ตสฺส อุสฺสาหํ, ปริโสเธสิ สาสนํ.
ภิกฺขู เถริยวาเท โส, กาตุํ เตหิ อุโปสถํ;
อาราเธตฺวา ปฏิกฺขิตฺโต, ปกุปฺปิตฺวา อนาทโร.
อกฺโกสิตฺวา จ ภาสิตฺวา, วาจาหิ ผรุสาหิ โส;
ภิกฺขู เต อกฺขมาเปตฺวา, ทกฺขิณํ เทสมชฺฌคา.
ตสฺส โส มหตา ผุฏฺโ, โรเคน มริสชฺชุกํ;
เอวํ นวหิ วสฺเสหิ, ปริจฺจชิ มหีตลํ.
ตสฺส ปุตฺโต ตโต อคฺค-โพธิ นาโม กุมารโก;
อาสิ ราชาสิริสงฺฆ-โพธินาเมน วิสุโต.
กณิฏฺํ ภาตรํ มาณํ, โอปรชฺเช’ภิสฺจิย;
ตสฺสา’ทา ทกฺขิณํ เทสํ, สโยคฺคพลวาหนํ.
ราชา โส ปุพฺพราชูนํ, ปวตฺตํ น วินาสิย;
รฏฺํ ธมฺเมน ปาเลสิ, สงฺฆฺจ พหุมานยิ.
เชฏฺติสฺโส’ถ ตํ สพฺพํ, สุณิตฺวา มลเย ิโต;
อริฏฺํ คิริมาคมฺม, สงฺคเหสิ มหาชนํ.
กตฺวา หตฺถคเต ปุพฺพ-ทกฺขิเณ สุสมานเส;
กเมน ปุรมาคนฺตุ-มารภิตฺถ มหาพโล.
ทาาสิว ¶ มมจฺจฺจ, คเหตุํ ปจฺฉิมํ ทิสํ;
เปสยิตฺวา สยํ คาเม, วสิตฺถ สิริปิฏฺิเก.
ราชา นิสมฺม ตํสพฺพํ, อุปราชํ วิสชฺชยิ;
สพลํ ปจฺฉิมํ เทสํ, โส คนฺตฺวา ตํ ปลาปยิ.
โปตกํว กุลาวมฺหิ, สกฺกา หนฺตุนฺติ ทารกํ;
มาเยตฺตํ อาคตํ ราชา, กุมารา’มจฺจ มคฺคหี.
เชฏฺติสฺสํปิ เอตํว, คณฺหิสฺสามีติ จินฺติย;
โถเกเนว พเลนาคา, นิราสงฺโกติวิกฺกโม.
เชฏฺสิสฺโสปิ ตํ สุตฺวา, สนฺนทฺธพลวาหโน;
สาคโร ภินฺนเวโลว, ราชเสนํ สโมตฺถริ.
ราชเสนา ปภิชฺชิตฺถ, ราชา อารุยฺห กฺุชรํ;
เอโก อฺาตเวเสน, ปลายิตฺวา ขเณน โส.
ฉฏฺเ มาสมฺหิ รชฺชมฺหา, นาวมารุยฺห สชฺชุกํ;
ชมฺพุทีปมคาหิตฺวา, ธนํ เทสฺจ าตเก.
เชฏฺติสฺโส ตโต หุตฺวา, ปุเร ราชายถา ปุเร;
สพฺพํ กิจฺจํ ปวตฺเตสิ, ปริปาเลสิ สาสนํ.
มหาทารคิรึ โส’ทา, วิหาเร อภยุตฺตเร;
มหาวิหารสฺสา’ทาสิ, มหาเมตฺตวฺหโพธิกํ.
โคณฺฑิคามฺจ ปาทาสิ, ราชา เชตวนสฺส โส;
มาตุลงฺคณกฺเจว, คามฺโจ ทุมฺพรงฺคณํ.
มหานาคสฺส ปาทาสิ, ปธานฆรกสฺส โส;
กสฺสปสฺส คิริสฺสาปิ, อาหารํ อมฺพิลาปิกํ.
คามํ กกฺขลวิตฺถิฺจ, อทาเวฬุวนสฺส โส;
คงฺคามาติ วิหารสฺส, เกเหตํ คามกํ อทา.
อนฺตราคงฺคสวฺหสฺส, จุลฺลมาติกคามกํ;
มเยตฺติกสฺสปาวาเส, สหนฺน นครํ อทา.
กาฬวาปิ วิหารสฺส, อุทวฺหํ คามมาทิสิ;
เอเต จฺเจ โส โภค-คาเมหิ ปริปูรยิ.
ชิณฺณํ สตสหสฺเสหิ, ตีหิ โส ปฏิสงฺขริ;
ภิกฺขูนํ ทีปวาสีนํ, ติจีวรมทาสิ จ.
ชมฺพุทีปคตสฺสา’สุํ ¶ , รฺโ โสทริยา นรา;
ตตฺถ ตตฺถ นิลีนา เต, เทสํ หนฺตุมุปกฺกมุํ.
สุตฺวา ตํ เชฏฺติสฺโส’ถ, กาฬวาปึอุปจฺจ โส;
ยุชฺฌนฺโต เตหิ ตตฺเถว, วาสํ’กาสิ สวาหโน.
ปรตีรํ คโต ราชา, คเหตฺวา ทมิฬํ พลํ;
กาฬวาปิมุปาคมฺม, กาตุํ ยุทฺธมุปกฺกมิ.
เชฏฺติสฺโสปิ สนฺนทฺธ พลกาโย ธนายุโธ;
ชมฺพุทีปํ คมาเปตฺวา, อมจฺจํ ทาสิวกํ.
วมฺมิตํ คชมารุยฺห, ยุชฺฌนฺโต อตฺตโน พลํ;
โอหียมานํ ทิสฺวาน, อารุฬฺหํ อตฺตนา สห.
มหามจฺจวโจ เวทํ, สนฺเทสํ เม มเหสิยา;
อาโรเจหิ ยถากามํ, ปจฺฉา ตว กริสฺสติ.
ปพฺพชิตฺวา มหาเทวี, สชฺฌายิตฺวา จ อาคมํ;
อภิธมฺมํ กเถตฺวาน, ปตฺตึ เทหีติ ราชิโน.
อิจฺเจตํ สาสนํ ทตฺวา, ทมิเฬ อาคตาคเต;
ยาว ยุทฺธํ นิหนฺตฺวาน, อายุมฺหิ ขยมาคเต.
เวฬุปฺปทมิฬํ นาม, ทิสฺวา ยุชฺฌิตุมาคตํ;
ตมฺพุลตฺถวิยํ หตฺเถ, รกฺขนฺโต ฉุริกํ ตทา.
ตโต นิกฺกรณึ สมฺมา, คเหตฺวา สีสมตฺตโน;
เฉตฺวา หตฺถิมฺหิ อปฺเปตฺวา, ฉุริกํ โกสิยํ ขิปิ.
อุคฺโฆสยิ มหาเสนา, มหามจฺโจปิ โส ตทา;
คนฺตฺวา’ภิโยคํ วตฺวาน, สีสจฺเฉทมฺหิ ราชิโน.
สนฺเทสํ เทวิยา วตฺวา, ตาย ปพฺพชฺชสาสเน;
สมาปิโต ภิธมฺมมฺหิ, สทฺธิมฏฺกถาย หิ.
ธมฺมาสนา สโมรุยฺห, นิสีทิย มหีตเล;
เอหิ รฺโ มหาการํ, ทสฺเสหี’ติ นิโยชิโต.
นิสชฺช ปุรโต ตสฺสา, ฉินฺทิตฺวา สีสมตฺตโน;
ขิปิตฺวา ฉุริกํ อาห, เอวํ เทโว มโต อิติ.
สา ตํ ทิสฺวา-ติโสเกน, ผาเลตฺวา หทยํ มตา;
เอวํ ปฺจหิ มาเสหิ, ราชา โส ติทิวํ คโต.
เอวํ ¶ วิชิตสงฺคาโม, สตฺตโว อภิมทฺทิย;
รชฺชํ ปากติกํ กตฺวา, วิหรนฺโต ปุเร วเร.
อุปราชสฺส นาเมน, การิตสฺส ปน’ตฺตนา;
มหลฺลราชา สวฺหสฺส, ปธานฆรกสฺส โส.
อทฺธา คามทฺวยํ ราชา, หงฺการํ สามุคามกํ;
เกเหลฺลราชภาคฺจ, สพฺเพปิ ปริจารเก.
ตถา เชตวนสฺส’ทา, มหามณิกคามกํ;
มเยตฺติกสฺสปาวาสํ, สาลคาเมน ปูชยิ.
อมฺพิลฺลปทรํ จา’ทา, เจติยสฺส คิริสฺส โส;
ปุลตฺถินคเร กาสิ, มหาปานาทิ ทีปกํ.
อมจฺจา ตสฺส มาเรสุํ, มาณวฺหํ ยุวราชกํ;
อนฺโตปุเร’ปรชฺฌิตฺวา, ทตฺวาปิ สมเมตฺติกํ.
ตโต กสฺสปนามํ โส, กณิฏฺํ สกภาตรํ;
ปาเลนฺโต สนฺตตึ ราชา, โอปรชฺเช’ภิเสจยิ.
มาณสฺส มรณํ สุตฺวา, คเหตฺวา ทมิเฬ ลหุํ;
ทาาสิโว สมาคฺฉิ, คามํ ตินฺติณี นามกํ.
ตสฺสาคมนมฺาม, นิกฺขมิตฺวา สวาหโน;
ยุชฺฌนฺโต ทฺวารเส วสฺเส, ชมฺพุทีปํ ปลาตวา.
ปหาย สพฺพํ คจฺฉนฺโต, สฺาณตฺถาย อตฺตโน;
เอกาวลึ คเหตฺวาว, เอกากี โส หิ นิกฺขมิ.
เอกาวลึ วินาเจว, ราชา หุตฺวา ยถาวิธึ;
อหุ ทาโปติสฺโสติ, วิสุโต ธรณี ตเล.
อิตโร ลทฺธโอกาโส, รชฺชมคฺคหิ ยุชฺฌิย;
อฺมฺํ ปลาเปสุํ, เอวํ เต อนฺตรนฺตรา.
เอวํ อุภินฺนํ ราชูนํ, สงฺคาเมนา’ภิปีฬิโต;
โลโก อุปทฺทุโต-สพฺโพ วิหีนธนธฺวา.
ทาโปติสฺโส นาเสสิ, สพฺพํ ปุพฺพกราชูนํ;
คณฺหี ตีสุ นิกาเยสุ, สารํ ธาตุฆเรสุ จ.
สุวณฺณปฏิมาโย โส, สุวณฺณํ คณฺหิ ภินฺทิย;
โสณฺณมาลาทิกํ สพฺพํ, ปูชาภณฺฑํ นิรากริ.
ถูปาราเม ¶ ตถาคณฺหิ, โสวณฺณํ ถุปิกํ ฆเร;
มหคฺฆรตนากิณฺณํ, ฉตฺตํ ภินฺทิตฺถ เจติเย.
มหาปาฬิมฺหิ นาวาโย, ทมิฬานํ สทาปยิ;
ราชเคหา นิฌาเปสุํ, สทฺธึ ธาตุฆเรน เต.
ปจฺฉา วิปฺปฏิสารี โส, เทเสตุํ, ปาปมตฺตโน;
กาเรสิ สห โภเคน, สากวตฺถุวิหารกํ.
ภาคิเนยฺโยปิ รตน-ทาโ อิติ ชเน สุโต;
มหาทีปาโท หุตฺวาน, สโภโค ตมุปฏฺหิ.
อคฺคโพธิมฺหิ สมฺปตฺเต, รชฺชํ ยุทฺธพเลน จ;
กสฺสโป ยุวราชา โส, เสนํ รกฺขิตุมตฺตโน.
ทุปฺปฺโ สหสา เภตฺวา, ถูปารามมฺหิ เจติยํ;
เทวานํปิยติสฺเสน, ขุทฺทราเชน เจว หิ.
ปุพฺพเกหิจ ราชูหิ, ปูชิตํธนสารกํ;
อคฺคเหสิ ทุนฺนิตีหิ, ปาปเกหิ ปุรกฺขโต.
ทกฺขิณสฺส วิหารสฺส, เจติยํ ปริภินฺทิย;
อคฺคเหสิ ธนํ สารํ, เอวมฺเปิ ภินฺทยิ.
เอวํ กโรนฺตํ ตํ ราชา, ทุนฺนิติกปุรกฺขตํ;
นาสกฺขิ กิร วาเรตุํ, อโห ปาปา นิวาริยา.
ตํ วาเรตุ มสกฺโกนฺโต, ถูปารามมฺหิ เจติยํ;
ภินฺนํ เตน สกาเรสิ, สหสฺเสน สมงฺคลํ.
ตทา ทาโปติสฺเสน, อคฺคโพธิ นริสฺสโร;
ชิโต โรหณเมวา’คา, สชฺเชตุํ พลวาหนํ.
ตตฺร ิโต โสฬสเม, วสฺเส พฺยาธิหโต มโต;
ตทา ตสฺส กณิฏฺโ โส, ยุวราชาปิ กสฺสโป.
ทาโปติสฺส ราชานํ, ชมฺพุทีปํ ปลาปิย;
เอกรชฺชมกาเทสํ, มกุฏนฺตุ น ธารยิ.
สาธูนํ สงฺคเมเน’ส, หุตฺวา วิปฺปฏิสารโก;
นาสํ ปาปสฺส กมฺมสฺส, กริสฺสามีติ จินฺติย.
ปุปฺผาราเม ผลาราเม, วาปิโย’ปิ จ การยิ;
มหาเจติตฺตยฺจาปิ, มหาปูชาหิ สกฺกริ.
ถูปารามฺจ ¶ ปูเชตฺวา, เอกํคามฺจ ตสฺสทา;
สพฺพาคมิยภิกฺขูหิ, ธมฺมํเทสาปยิตฺถ จ.
กตฺวา มริจวฏฺฏิมฺหิ, ปาสาทํ สุตฺถิรํ ตหึ;
วาสยิตฺถ มหาเถรํ, นาคสาล นิวาสิตํ.
ตตฺรฏฺํ ตมุปฏฺาย, ปจฺจเยติ จตูหิ’ปิ;
อภิธมฺมํ กถาเปสิ, สทฺธิมฏฺกถาย โส.
นาคสาลกมาวาสํ, กตฺวา ตสฺเสว’ทาสิ โส;
มหานิฏฺิลคามฺจ, ปจฺจยตฺถาย ตสฺส’ทา.
อถ ทาโถปติสฺโส โส, ชมฺพุทีปา อิธาคโต;
มหนฺตํ พลมาทาย, กโรนฺโต เตน อาหวํ.
กสฺสเปน สุสนฺนทฺธ-วาหเนน ตโต มริ;
ทฺวาทสาสุํ กิเรตสฺส, ราชภูตสฺส หายนา.
ตสฺส ทาโปติสฺสสฺส, ภาคิเนยฺโย สนามโก;
ชมฺพุทีปํ ปลายิตฺถ, ภีโต ตมฺหา มหารเณ.
เอวํ อนิจฺจา วต สพฺพโภคา,
สุทุลฺลภา เจว ขเณว โสภา;
ตสฺมาหิ เอเตสุ รตึ วิหาย,
ภเวยฺย ธมฺมาภิมุโข หิเตสี.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ฉ ราชโก นาม
ทฺวิจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
เตจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
จตุราชโก
ตโต ¶ วิชิตสงฺคาโม, กสฺสโป ปุริตาสโย;
มหาปาฬิมฺหิ สงฺฆสฺส, สมิทฺธํ โภชนํ อกา.
นาคสาลา นิวาสึ โส, มหาธมฺมกถึ ยตึ;
มหาปูชาย ปูเชตฺวา, สทฺธมฺมํ เตน วาจยิ.
วสนฺตํ ภาตุอาวาเส, สมุทฺทิสฺส ลิขาปยิ;
กฏนฺธการวาสึ โส, ปาฬิ สพฺพํ สสงฺคหํ.
ชิณฺณํ สงฺขริกมฺมฺจ, นวํ กาเรสิ เจติเย;
สงฺฆโภคมเนกฺจ, ตตฺถ ตตฺถ ปวตฺตยิ.
นานามณิสมุชฺโชตํ, กาสิ จูฬมณิตฺตยํ;
สตํ ปณฺฑุปลาสานํ, วตฺถทาเนน ตปฺปยิ.
ตสฺสาสุํ พหโว ปุตฺตา, เชฏฺโ เตสฺจ มาณโก;
สพฺเพ เต น วยปฺปตฺตา, พาลาวิคตพุทฺธิโน.
ตโต โส พฺยาธินา ผุฏฺโ, อเตกิจฺเฉน เกนจิ;
ปุตฺตา เม พาลกา สพฺเพ, เน’เต รชฺชกฺขมา อิติ.
วสนฺตํ โรหเณ เทเส, ภาคิเนยฺยํ มหามตึ;
อาหุย สพฺพํ ปาทาสิ, รชฺชํ ปุตฺเตหิ อตฺตโน.
คนฺธมาลาทิปูชาหิ, ปูชยิตฺวาน เจติเย;
ภิกฺขุสงฺฆํ ขมาธปสิ, ทตฺวาน จตุปจฺจยํ.
เอวํ ธมฺมํ จริตฺวาน, มิตฺตามจฺจชเนสุ จ;
คโต นวหิ วสฺเสหิ, ยถากมฺมํ นราธิโป.
กตฺวา กตฺตพฺพกิจฺจํ โส, มาตุลสฺส สคารโว;
สงฺคหนฺโต ชนํ มาโณ, ทมิเฬ นีหราปยิ.
เอกโต ทมิฬา หุตฺวา, นิพฺพาเสม อิมํ อิติ;
ตสฺมึ ิเต พหิทฺธาว, อคฺคเหสุํ ปุรํ สยํ.
หตฺต ¶ ทาสฺส เปเสสิ, ชมฺพุทีปคตสฺส เต;
อาคนฺตุํตว กาโลติ, สาสนํ รชฺชคาหเณ.
มาโณ’ปิ สงฺฆํ เปเสสิ, สาสนํ ปิตุโรหณํ;
ปิตา สุตฺวาน ตํ อาคา, น จีเรเนว โรหณา.
อุเภ เต มนฺตยิตฺวาน, อกํสุ สนฺธิเลสกํ;
อุมิเฬหิ ตโต ชาตา, สพฺเพ เต สมวุตฺติโน.
ตโต โส ปิตรํ รชฺเช, อภิสิฺจิตฺถ มาณโก;
โส’ภิสิตฺโต นิกายานํ, สหสฺสานํ ตยํ อทา.
สงฺฆํ รฏฺฺจ สงฺคยฺห, สพฺพํ ราชกุลฏฺิตํ;
ภณฺฑํ เปเสสิ สตฺตูหิ, รกฺขณตฺถาย โรหณํ.
หตฺถทาโปิ สุตฺวาน, ทมิฬานํ ตุ สาสนํ;
ขเณนา’คา อิมํ ทีปํ, คเหตฺวา ทมิฬฺหํ พลํ.
ตทา เต ทมิฬา สพฺเพ, ปริภูตา อิธ ิตา;
อายนฺตเมว ตํ คนฺตฺวา, ปริวาเรสุ มฺชเส.
มาโณปิ สุตฺวา ตํ สพฺพํ, นายํ กาโลติ ยุชฺฌิตุํ;
เปเสตฺวา ปิตุราชานํ, สทฺธึ สาเรน โรหณํ.
ปุพฺพเทสํ สยํ คนฺตฺวา, สงฺคณฺหนฺโต ชนํ วสี;
ลทฺธา ทมิฬปกฺขํ โส, คเหตฺวา ราชกํ ปุรํ.
ทาโปติสฺโส ราชาติ, นามํ สาเวติ อตฺตโน;
มาตุลํ วิย ตํ โลโก, เตน นาเมน โวหริ.
ปิตุจฺฉปุตฺตมาเนตฺวา, อคฺคโพธิ สนามกํ;
เปตฺวา ยุวราชตฺเต, เทสฺจา’ทาสิ ทกฺขิณํ.
านนฺตรฺจ ปาทาสิ, นิสฺสิตานํ ยถารหํ;
สาสนสฺส จ โลกสฺส, สพฺพํ กตฺตพฺพมาจริ.
มหาปาฬิมฺหิ ทาเปสิ, สวตฺถํ ทธิภตฺตกํ;
ขีรํ ปายาสกฺเจว, ธมฺมํ สุณิ อุโปสถิ.
กาเรตฺวา สพฺพปูชาโย, เทสา เปตฺวาน เทสนํ;
เอวมาทีหิ ปฺุเหิ, อตฺตานํ’กาสิ ภทฺทกํ.
กสฺสปสฺส วิหารสฺส, ทตฺวาเสนวฺหคามกํ;
มหาคลฺลฺจ ปาทาสิ, ปธานฆรกสฺส โส.
ปริเวณสฺส ¶ โมรสฺส, อกาสิ สกคามกํ;
ถูปารามสฺส ปุณฺโณฬึ, ทตฺวา สกฺกาสิ เจติยํ.
กปฺปูรปริเวณํ โส, กาเรสิ อภยุตฺตเร;
วิหารํ ติปุถุลฺลวฺหํ, กตฺวา ตสฺเสว ทาปยิ.
ตสฺมึ กโรนฺเต วาเรสุํ, สีมายนฺโต’ติ ภิกฺขโว;
เถริยา เต กิพาเหตฺวา, พลํ ตเถว การยิ.
อถ เต เต เถริยา ภิกฺขู, ทุมฺมฺู ตตฺถ ราชินิ;
อสฺสทฺธํ ตํ วิทิตฺวาน, ปตฺตนิกฺกุชฺชนํ กรุํ.
วุตฺตฺหิ มุนินา เตน, อสฺสทฺโธ โย อุปาสโก;
อลาภาย จ ภิกฺขูนํ, เจเตต’กฺโกสติ จ เต.
ปตฺตนิกุชฺชนํ ตสฺส, กตฺตพฺพนฺติ ตโต หิ เต;
ตสฺส ตํ กมฺมมกรุํ, โลโก มฺิตฺถ อฺถา.
อาทายุ กุชฺชิตํ ปตฺตํ, จรนฺโต ภิกฺขุภิกฺขกํ;
นิกุชฺเชยฺย ฆรทฺวาเร, ตสฺสา’ติ กถิกํ กรุํ.
ตสฺมึ โส สมเย ผุฏฺโ, พฺยาธินา มหตามริ;
วสฺสมฺหิ นวเม ราชา, สมฺปตฺโต ชีวิตกฺขยํ.
ทปฺปุโลปิ ตโต ราชา, คโต โรหณกํ สกํ;
วาสํ กปฺเปสิ ตตฺเถว, กโรนฺโต ปฺุสฺจยํ.
อิโต ปฏฺาย วกฺขาม, ตสฺส วํสมนากุลํ;
วุจฺจมานมฺหิ เอตฺเถว, ตสฺมึ โหติ อสงฺกโร.
ชาโต โอกฺกากวํสมฺหิ, มหาติสฺโสติ วิสฺสุโต;
อาสิ เอโก มหาปฺุโ, สมากิณฺณคุณากโร.
ตสฺเส’กา ภริยา อาสิ, สงฺฆปิวาติ วีสฺสุตา;
ธฺปฺุคุณูเปตา, ธีตา โรหณสามิโน.
ตสฺสาปุตฺตา ตโย อาสุํ, ปโม อคฺคเพธิโก;
ทุติโย ทปฺปุโล นาม, ตติโย มณิอกฺขิโก.
เอกาว ธีตา ตสฺสาสิ, ราชนมคมา จ สา;
เชฏฺโ โรหณนามสฺส, เทสสฺสา’สิ สยํ วสี.
มหาปาฬึ ส กาเรสิ, มหาคาเม มหาธโน;
ทาคฺคโพธินามฺจ, ปริเวณํ ตหิ วํโส.
กาณคามมฺหิ ¶ กาณานํ, คิลานานฺจ สาลเก;
วิหาเร ปฏิมาวฺเห จ, มหนฺตํ ปฏิมาฆรํ.
ปติฏฺเปสิ กตฺวาน, พุทฺธตตฺถ สิลามยํ;
มหนฺตนามํ สปฺปฺโ, อิทฺธีหิ วิย นิมฺมิตํ.
สาลวาณฺจ กาเรสิ, วิหารํ อตฺตนามกํ,
ปริเวณวิหารฺจ, ตถา กาชรคามกํ.
นวกมฺมานิ กาเรตฺวา, ธมฺมสาลวิหารเก;
สยํ วจฺจกุฏี เอส, ตตฺถ โสเธสิ พุทฺธิมา.
อุจฺจิฏฺํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, โภชนํ ปริภฺุชิย;
มณฺฑคามฺจ สงฺฆสฺส, คามํ’ทาสิ มสาทวา.
ปฺุาเน’ตานิจฺานิ, กตฺวา ตสฺมึ ทิวงฺคเต;
อาสี ตสฺสา’นุโช ตตฺถ, สามิ ทปฺปุลนามโก.
อิสฺเสรํ ตตฺถ วตฺเตสิ, สมฺปมทฺทิย สตฺต โว;
มหาทานํ ปวตฺเตสิ, นิสฺสงฺกํ โรหณํ อคา.
ตสฺส ตุฏฺโ ชโน อาห, มหาสามีติ เอสโน;
ตโต ปฏฺาย ตํ โลโก-มหาสามีติ โวหริ.
สุตฺวาน ตํ สิลาทาโ, นรินฺโท สกธีตรํ;
ตสฺส ปาทาสิ สนฺตุฏฺโ, คุเณหิ พหุเกหิ จ.
ยุชราชตฺตมสฺสาทา, รชฺชโยคฺโคติ มานิตุํ;
มาณวมฺมาทโย ตสฺส, ปุตฺตา อาสุํ มหาสยา.
ปาสาณทิปวาสิสฺส, มหาเถรสฺส สนฺติเก;
ธมฺมํ สุตฺวา ปสีทิตฺวา, ตสฺมึ ตํ พหุมานิตุํ.
วิหารํ โรหเณ กตฺวา, ตสฺส ปาทาสิ โสปิ ตํ;
จาตุทฺทิสิยสงฺฆสฺส, ปริโภคาย วิสฺสชฺชิ.
อมฺพมาลา วิหาราทิ, วิหาเร การยิ พหู;
ขทิราลิวิหารฺจ, กตฺวา เทว มปูชยิ.
ปาสาทมนุรารามํ, มุตฺโตลมฺพํ สุชิณฺณกํ;
สีริวฑฺฒฺจ ปาสาทํ, ตถา ตกฺกมฺพิลํ ปรํ.
โสเธตฺวา ภิกฺขโว ตตฺถ, ทฺวตฺตึส ปริวาสยิ;
สพฺพปจฺจยทาเนน, สนฺตปฺเปตฺวา มหีมติ.
อทา ¶ เกวฏฺฏคมฺภีรํ, คามํ นาควิหารเก;
ตถา ราชวิหารสฺส, โคนฺนคามํ สมาทิยิ.
อทา ตีสวิหารสฺส, ตถากนฺติกปพฺพกํ;
จิตฺตลปพฺพตสฺสา’ทา, คามํ โส โคนฺนวิฏฺิกํ.
ทตฺวา ริยากรสฺเสส, คามํ โสมาลวตฺถุกํ;
อกาสิ ปฏิมาเคหํ, ตเถว สุมโนหรํ.
ตตฺรฏฺสฺส ชินสฺสา’กา, อุณฺณโลมํ มหคฺฆิยํ;
เหมปฏฺฏฺจ กาเรสิ, สพฺพํ ปูชาวิธึ ส’กา.
เจติเย ปริชิณฺเณ โส, สุธากมฺเมน รฺชยิ;
ติปฺจหตฺถํ กาเรสิ, เมตฺเตยฺยํ สุคตํ ปรํ.
เอวมาทินิ ปฺุานิ, อปฺปเมยฺยานิ โส วิภู;
อกาสิ จ สยํ สาธุ, ปริวาเรหี การยิ.
ปริวารา จ ตสฺสาสุํ, พหูปฺุกรา นรา;
วิหารา เนกกา อาสุํ, กตา เตหิ สปฺปจฺจยา.
กทาจิ มคฺคํ คจฺฉํ โส, อรฺมฺหิ อคามเก;
เสนํ สํวิทหิตฺวาน, วาสํ กปฺเปสิ รตฺติยํ.
สุนหาตวิลฺลิตฺโต โส, สุภุตฺโตสยเน สุเข;
นิปนฺเนสุ ฆเร รมฺเม, นิทฺทายิตุมุปกฺกมิ.
อลภนฺโต ตทา นิทฺทํ, กินฺนุ โข อิติ การณํ;
ปวตฺตึ อุปธาเรนฺโต, ทิวเส สพฺพมตฺตโน.
อทิสฺวา การณํ อนฺโต, อวสฺสํ พหิ เหสฺสติ;
อิติ จินฺติย โยเชสิ, มนุสฺเสตํ คเวสิตุํ.
เอวมาห จ นิสฺสงฺกํ, อยฺยกา มม รตฺติยํ;
เตเมนฺตา รุกฺขมูลสฺมึ, ิตา อาเนถ เต อิติ.
เตปิ คนฺตฺวา คเวสนฺตา, ทีปหตฺถา มหาชนา;
มหาคามา’คเต ภิกฺขู, รุกฺขมูลคเต ตทา.
เต คนฺตฺวา สาสนํ รฺโ, อาโรเจสุํ ปธาวิโส;
ทิสฺวา จ ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ, เนตฺวา วาสฆรํ สกํ.
นิจฺจทานาย ภิกฺขูนํ, ปิเต รตฺตจีวเร;
เตสํ ทตฺวาน ตินฺตานิ, จีวรานิ สมาทิย.
สุกฺขาปิย ¶ จ กตฺวาน, ปาทโธวนกาทิกํ;
นิสีทาปิย เต สพฺเพ, สยเน สาธุ สนฺถเต.
เภสชฺชํ ปฏิยาเทตฺวา, สยเมโว’ปนามิย;
ปจฺจูเสปิ จ กตฺวาน, กตฺตพฺพํ โภชนาทิกํ.
ทตฺวา กปฺปิย กาเร’ถ, วิสฺสชฺเชสิ ยถารุจึ;
เอวํ ปฺุรตสฺเสว, ตสฺสา’สิ ทิวสํ คตํ.
เอวํ ปฺุปเรตสฺมึ, วสมาเน นรุตฺตเม;
รฏฺํ ชนปทํ สพฺพํ, โยเชตฺวา ปฺุกมฺเมสุ.
มาโณ ปาจินเทสมฺหิ, วสนฺโต พลสงฺคหํ;
กตฺวาน ปิตุโน เสนํ, ธนํ เจวา หราปิย.
กาตุํ สงฺคามมาคฺฉิ, ติปุจุลฺลสคามกํ;
ทาโปติสฺโส ตํ สุตฺวา, ตมฺพลํคา มหาพโล.
ตตฺถา’กํสุ มหายุทฺธํ, อฺมฺํ สมาคตา;
โยธา ทาโ ปติสฺสสฺส, มาณํ สงฺคํว มารยุํ.
ตํ สุตฺวา ทปฺปุโล โสปิ, โสกสลฺลหโต มริ;
สตฺตาห มนุราธมฺหิ, วสํ รชฺชมการยิ.
โรหเณ ตีณิ วสฺสานิ, เอส รชฺชมการยิ;
ตสฺมา ตสฺส กถา อาสิ, โรหณมฺหิ อิธาปิ จ.
เอวํ ปเรมาริย อาหวมฺหิ,
กิจฺเฉน ลทฺธาว นเรน โภคา;
อาสุํ ขเณ วิชฺชุลโตป โภคา,
โก พุทฺธิมา เตสุ รตึ กเรยฺย.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
จตุราชโก นาม
เตจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
จตุจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
ติราชโก
อจฺจเย ¶ หตฺถทาสฺส, อคฺคโพธิกุมารโก;
กณิฏฺโ ราชิโน อาสิ, สิริสงฺฆาทิ โพธิโก.
ธมฺมราชา อยํ อาสิ, สมฺมา ทสฺสนสฺุโต;
ตสฺมา โส ปฺุกมฺมานิ, อปฺปเมยฺยานิ วตฺตยิ.
นิกายตฺตยวาสีนํ, ภตฺตคฺคมวโลกยิ;
มหาปาฬิฺจ วฑฺเฒสิ, มาฆาตฺเจว การยิ.
านนฺตรฺจ ทาเปสิ, ยถารห มนาลโย;
สิปโคตฺตาทิโยคฺเคหิ, สํคเตหิ จ สํคหิ.
ยตฺถ กตฺถจิ ทิสฺวาปิ, ภิกฺขโว โส มหามติ;
สกฺกตฺวา โสภณาเปสิ, ปริตฺตํ สาสโนคธํ.
เถรํ โส อุปสงฺกมฺม, นาคสาลนิวาสินํ;
ทาาสิวํ มหาปฺํ, สีลวนฺตํ พหุสฺสุตํ.
สกฺกจฺจ นํ ตโต สุตฺวา, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสนํ;
ธมฺเม’ตีวปสีทิตฺวา, สพฺพสนฺติกโร อิติ.
สุตฺวา เถริยวาทานํ, ปุพฺพาตีนมตฺตโน;
ปาปานํ ทุฏฺจิตฺตานํ, อปกาเร กเต พหู.
วิหาเร ปริเวเณ จ, ชิณฺเณปากติเก อกา;
โภคคาเม จ ทาเปสิ, ตตฺถ ตตฺถ พหูทเย.
วิจฺฉินฺนปจฺจเย จากา, ตทาตฺยํ กุริเต วิย;
ทาสเกปิ จ สงฺฆสฺส, ยถาาเน ปาปยิ.
ปธานฆร เมตสฺส, เถรสฺส’กาสนามกํ;
ปฏิคฺคเหตฺวา ตํ โส’ปิ, สงฺฆสฺสา’ทา มหามตี.
โภคคาเม จ ตสฺสา’ทา, ภรตฺตาลํ กิหิมฺพิลํ;
กตกฺจ ตุลาธารํ, อนฺธการกเมว จ.
อนฺธการํ ¶ อนฺตุเรฬึ, พาลวํ ทฺวารนายกํ;
มหานิกฑฺฒิกฺเจว, เปฬหาฬํ ตถาปรํ.
เอเต อฺเ จ โส ทตฺวา, โภคคาเม นริสฺสโร;
ทาสิ อารามิเก เจว, อตฺตโน กิร าตเก.
ตถา ทฺวินฺนํ นิกายานํ, วิหาเร มนฺทปจฺจเย;
ทิสฺวาปิ จ สุตฺวา วา, โภคคาเม พหู อทา.
พหุนา กินฺตุวุตฺเตน, นิกาเยสุ’ปิ ตีสุ’ปิ;
อทา คามสหสฺสํ โส, พหุปฺปาทํ นิรากุลํ.
อนุสฺสรนฺโต โส ติณฺณํ, รตนานํ คุเณ วเร;
เอกาวลึ คเหตฺวาน, อกฺขมาล มกา กิร.
เอวํ สพฺพปฺปโยเคหิ, โส’หุ ธมฺมปรายโน;
สพฺเพ ตมนุสิกฺขนฺตา, เหสุ ธมฺมกรา นรา.
ทมิโฬ โปตฺถกุฏฺโว, ตสฺส กมฺมกโร ตทา;
มาฏมฺพิยวฺหํ กาเรสิ, ปธานฆรมพฺภุตํ.
พูกกลฺเล อมฺพวาปึ, ตนฺตวายิกจาฏิกํ;
คามํ นิฏฺิลเวฏฺิฺจ, ตสฺสา’ทา โส สทา สกํ.
กปฺปูรปริเวเณ จ, กุรุนฺทปิลฺลเก ตถา;
มหาราชฆเร เจว, ปาสาเท โส’ว การยิ.
อฺตฺถา’ทา ตโย คาเม, วิหาเรสุ มหาธโน;
โปตฺถสาตวฺหโย ปฺโ, วิหาเร เชตนามเก.
เสนาปติราชนามํ, ปริเวณํ สมาปยิ;
มหากนฺโท จ ทมิโฬ, ปริเวณํ สนามกํ.
จุลฺลปนฺถํ ตถา เอโก, เสหาลอุปราชกํ;
อุปราชา สกาเรสิ, สงฺฆติสฺโส’ปิ ราชิโน.
อฺเสุ พหโว อาสุํ, วิหาเร เอวมาทิเก;
ภสฺส รฺโ’ นุวตฺตนฺตา, เอวํ ธมฺมีหิ ปาณิโน.
ปาปํ วาปิ หิ ปฺุํ วา,
ปธาโนยํ กโรติ โย;
โล โก ตํ ตํ กโรเตว,
ตํ วิชเนยฺย ปณฺฑิโต.
เชฏฺนามา ¶ มหาปฺุา, มเหสี ตสฺส ราชิโน;
เชฏฺารามฺจ กาเรสิ, ภิกฺขูนีนมุปสฺสยํ.
ตสฺสา’ทาสิ จ ทฺเว คาเม, ปกฺกปาสาณภูมิยํ;
ตมฺพุทฺธํ เภลคามฺจ, อารามิกสตํ ตถา.
อกา มลยราชาปิ, ธาตุเคหํ มหารหํ;
มณฺฑลคิริวิหารมฺหิ, เจติยสฺส มหาธโน.
โลหปาสาทเก โส’ว, ฉาเทสิ มชฺฌกูฏกํ;
โพธิติสฺสวิหารฺจ, โพธิตสฺโส มหายโส.
ทีเป มณฺฑลิกา สพฺเพ, ตตฺถ ตตฺถ ยถาพลํ;
วิหาเร ปริเวเณ จ, การยึสุ อนปฺปเก.
ตสฺส กาโล นรินฺทสฺส, ปฺุกมฺมมโย อิธ;
อติวิตฺถารภีเตน, สพฺพโส น วิจาริตํ.
ปุพฺพโกปิ กถามคฺโค, อากุโล วิย ภาติเม;
ยถาปธานํ กถิตํ, เหตูนํ อุปลกฺขณํ.
อถาปเรน กาเลน, ปุลตฺถินครํ คโต;
วาสํ ตตฺเถว กปฺเปสิ, กโรนฺโต ปฺุสฺจยํ.
อเตกิจฺฉิยโรเคน, สมฺผุฏฺโ กาลมตฺตโน;
มรณสฺส วิทิตฺวาน, ตมาหุยมหาชนํ.
โอวทิตฺวาน ธมฺเมน, มรณํ โส อุปาคมิ;
มหาชโน มเต ตสฺมึ, พาฬฺหโสโก ปโรทิย.
กตฺวา อาฬหเณ ตสฺส, กิจฺจํ สพฺพมเสสโต;
ตสฺสาฬาหณภสฺมมฺปิ, กตฺวา เภสชฺชมตฺตโน.
ราชา ภณฺฑฺจ ตํ สพฺพํ, สพฺพฺจ พลวาหนํ;
สมฺมา อาทาย โคเปตฺวา, นครํ สมุปาคมิ.
เอวํ โสฬสเม วสฺเส, ราชา อาสิ ทิวงฺคโต;
โปตฺถกุฏฺโปิ ทมิโฬ, รชฺชํ ตสฺส วิจารยิ.
อุปราชํ คเหตฺวาน, ทาาสิวํ ขิปาปยิ;
จารโก วิหิตุํ สมฺมา, รกฺขาวรณ มาทิสิ.
วินา รฺา น สกฺกาติ, เมทินึ ปริภฺุชิตุํ;
อาเนตฺวา ทตฺตนามกํ, ธนปิฏฺปฺปธานกํ.
อุปฺปนฺนํ ¶ ราชวํสมฺหิ, รชฺเช ตํ อภิสิฺจิย;
ตสฺส นามํ เปตฺวาน, สยํ สพฺพํ วิจารยิ.
ทนฺโต โส ธนปิฏฺิมฺหิ, วิหารํ สกนามกํ;
การยิตฺวาน ปฺุานิ, อฺานิปิ สมาจินิ.
สมกนฺตุ โส ตฺวา’ว, วสฺสทฺวย มหุมโต;
โปตฺถกุฏฺโ มเตตสฺมึ, ปุน อฺมฺปิ มาณวํ.
หตฺถทาํ สมาหูย, อุณฺหา นครสมฺภวํ;
ตมฺปิ รชฺเช ภิสิฺจิตฺวา, ยถา ปุพฺพํ สยํวสี.
กาฬทีฆาวิกํ กตฺวา, ปธานฆรกํ ตถา;
ปฺุมฺํ ฉมาเสหิ, โส’ปิ มจฺจุวสํ คโต.
เอวํ วิทิตฺวา พหุปทฺทวานิ;
ธนานิ ธฺานิ จ วาหนานิ;
วิหาย รชฺเชสุ รตึสปฺปฺา;
มนฺุปฺุาภิรตา ภเวยฺยุํ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ติราชโก นาม
จตุจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
ปฺจจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
รฺโ ตสฺสจฺจเย ราชา, มาณวมฺโม อโหสิ โส;
กึ โคตฺโต กสฺส ปุตฺโต จ, กถํ รชฺชมปาปุณิ.
มหาสมฺมตวํสมฺหิ, ชาโต ชาติคุณาวโห;
ปุตฺโต กสฺสปนามสฺส, ถูปารามสฺส เภทิโน.
ธีตา มลยราชสฺส, สงฺฆนามสฺส ราชิโน;
ตํ ลภิตฺวา วสํ เทเส, อุตฺตเร ลีนวุตฺติโก.
หตฺถทานรินฺเทน, ตสฺมึ อตฺเถว ธาริเต;
ชมฺพุทีปมุปาคมฺม, นรสีหํ มหีปติ.
คนฺตฺวา วตฺวา ¶ สกํ นามํ, เสวิตุํ ตมุปกฺกมิ;
อาราเธสิ จ สพฺเพหิ, ปโยเคหิ นราธีปํ.
วิทิตฺวา ตสฺส โสหชฺชํ, เนตฺวา ภริยมตฺตโน;
วาสํ ตตฺเถว กปฺเปสิ, เสวมาโน ทิวานิสํ.
โสปิ อาราธิโต เตน, กณฺฑุเวฏฺิ นรุตฺตโม;
สพฺพํ เนนฺโตว ตํ รชฺชํ, มหาโภคมทาปยิ.
เตน สํวาสมนฺวาย, ภริยา สงฺฆนามิกา;
จตสฺโส ธีตโร ปุตฺเต, จตฺตาโรปิ วิชายถ.
อเถกทิวสํ ราชา, หตฺถิกฺขนฺธวรํ คโต;
สฺจรนฺโต ยถากามํ, มาณวมฺเมน เอกโต.
นาฬิเกรํ ปิวิตฺวาน, ตตฺรฏฺโว ปิปาสิโต;
มาณวมฺมสฺส ปาทาสิ, มฺนฺโต อฺเมว ตํ.
โส ตํ คเหตฺวา จินฺเตสิ, สขํ เปส นราธิโป;
อุจฺฉิฏฺํ นาม กึ โหติ, สตฺตานํ ปรมตฺถโต.
ตสฺมา ยุตฺตํ มยาปาตุ-มีติ จินฺติย ตํ ปิวิ;
เอวํ โหนฺติ มหุสฺสาหา, เทตุกามาหิ พุทฺธิโน.
ราชาปิ ทิสฺวา ตํ ภีโต, ตสฺสปี ตาว เสสกํ;
สยํ ปิวิ ตถาโหติ, กมฺมํ ปฺุวตํ สทา.
เปสิ สกเวเสว, ตโต ปฏฺาย อตฺตโน;
โภชเน สยเน เจว, ปริหาเร จ วาหเน.
เอวํ เตสุ วสนฺเตสุ, ยุทฺธตฺถายมุปกฺกมิ;
วลฺลโภ นรสีเหน, นรสีโห วิจินฺตยิ.
อยํ โข มม เสวาย, รชฺชํ วํส คตํ สกํ;
ลภิสฺสามีติ เสเวติ, รตฺตึ ทิว มตนฺทิโต.
สเจ โสปิ มยา คนฺตฺวา, ยุชฺฌนฺโต มรณํ คโต;
ตกฺกิตํ ตสฺส มยฺหฺจ, สพฺพํ ตมผลํ ภเว.
เอวํ จินฺติยตํ ราชา, นิวตฺเตตฺวา สเก ปุเร;
สยํ วลฺลภราเชน, กาตุํ สงฺคามมารสิ.
มาณวมฺโมปิ จินฺเตสิ, สเจ’ยํ มยิ ชีวิติ;
ราชา มียติ ยุทฺธมฺหิ, กึ ผลํ มม ชีวิเต.
วิสฺสาโส ¶ ทุกฺกโต เตน, ภวิสฺสติ ตถาสติ;
สงฺคเหสิ กิมตฺถํ มํ, สมานตฺเตน อตฺตโน.
ตสฺมา ยุตฺตํ มยา คนฺตุํ, สหสงฺคาม มณฺฑลํ;
สุขฺหิ สทฺธึ เตเนตฺถ, ชีวิตํ มรณํปิ วา.
เอวํ จินฺติย สนฺนทฺธ-พโล หตฺถิวรํ คโต;
คนฺตฺวา ทสฺเสสิ อตฺตานํ, โส ตํ สงฺคาม มณฺฑเล.
นรสีโหว ตํ ทิสฺวา, หฏฺตุฏฺโ สมุคฺคิริ;
สโห สนฺถวเมตสฺมึ, กตฺตพฺพํ เม กตํ อิติ.
ตโต มานสฺส เสนา จ, เสนา เจวสฺสราชิโน;
เสนํ วลฺลภราชสฺส, วิทฺธํเสสิ สมาคตา.
มาณวมฺโมปิ ทสฺเสสิ, ตหึ สุรตฺตมตฺตโน;
ปรกฺกมนฺโต เทวานํ, รเณ นารายโณ วิย.
นรสีโตปิ สนฺตุฏฺโ, มาณวมฺมสฺส วิกฺกเม;
อาลิงฺคตฺวา สิเนเหน, ตฺวํ โข เม ชยโท อิติ.
อตฺตโน ปุรมาคมฺม, กตฺวา วิชยมงฺคลํ;
มาณวมฺมสฺส เสนาย, กตฺตพฺพํ สพฺพมาจริ.
อเถวํ จินฺตยิ ราชา, กตฺตพฺพํ เม สหายโก;
อตฺตนา’กาสิ สพฺพฺจ, อนโณ โส มมชฺชโต.
อิณํ มมาปิ โสเธมิ, กตฺวา กตฺตพฺพมตฺตนา;
กตฺตฺู กตเวทีหิ, ปุริสา’ตีวทุลฺลภา.
อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิ;
สหายสฺส มเมตสฺส, กมฺเม ตุมฺเหปิ สกฺขิโน.
มยาปิ ตสฺส กตฺตพฺพํ, กมฺมํ สาธุ สุขาวหํ;
อุปกาโร หิ สาธูนํ, ธมฺโม ปุพฺโพปการิโน.
เอวํ วุตฺเต อมจฺจา เต, ปจฺจาหํสุ มหีปติ;
ยํ ยมิจฺฉติ เทโวหิ, ตํ ตํ รุจฺจติ โน อิติ.
อถ โส มาณวมฺมสฺส, เสนํ ทตฺวา สวาหนํ;
สพฺโพปกรณฺเจว, สพฺพกมฺมกเรปิ จ.
คจฺฉาติ วตฺวา ตํ ยนฺตํ, สหเสนายเปกฺขิย;
ปริเทวิตฺถ ภูมินฺโท, วิปฺปวุตฺถํ’ว ปุตฺตกํ.
มาณวมฺโมปิ ¶ อารุยฺห, นาวาโย ชลธีตเฏ;
น จิเรเนว อาคมฺม, สมตฺติกฺกมฺม เวคสา.
สห เสนาย มทฺทนฺโถ, ลงฺกาทีปมุปวิสี;
ตํ สุตฺวาน ปลายิตฺถ, ราชา ทาโปติสฺสโก.
มาณวมฺโม ปุรํ คนฺตฺวา, อหุตฺวาว นราธิโป;
ปลาตมนุพนฺธิตฺถ, ปทานุปทมุคโต.
ตทา สา ทมิฬิ เสนา, อสฺโสสิ กิร สามิโก;
มหาโรคา’ภิภูโตติ, สุตฺวา ตํ สา อปกฺกมิ.
สุตฺวา ทาโปติสฺโส ตํ, สมาทาย มหาพลํ;
มาณวมฺมํ อุปาคมฺม, กาตุมารภิ สํยุธํ.
มาณวมฺโม จ จินฺเตสิ, สพฺพา เสนา คตา มม;
มเต มยิ สมิชฺเฌยฺย, เวริโน เม มโนรถํ.
ชมฺพุทีปํว ตสฺมา’หํ, คนฺตฺวา’ทาส พลํ ตโต;
ปุน รชฺชํ คเหสฺสํติ, ตสฺมา เอวมกาสิ โส.
คนฺตฺวา ปุน’ปิ ทิสฺวาน, สหายํ นรสีหกํ;
อาราธหนฺโต นิปุณํ, สกฺกจฺจํ ตมุปฏฺหิ.
ยาว ราชจตุกฺกํโส, มาณามฺโม ตหึ วสิ;
นรสีโห’ถ จินฺเตสิ, มานตฺถทฺโธ ยโสธโน.
รชฺชตฺถํ เม สหา โย มํ, เสวนฺโตเยว อทฺธโค;
วุทฺโธ เหสฺสติ ตํ ปสฺสํ, กถํ รชฺชํ กโรมหํ.
อิมสฺมึ ปน วารสฺมึ, เปสยิตฺวา พลํ มม;
รชฺชํ ตํ น คเหสฺสามิ, โก อตฺโถ ชีวิเตน เม.
เอวํ จินฺติย โส เสนํ, สนฺนิปาติย อตฺตโน;
สนฺนาเหตฺวา ยถา โยคํ, ทาเปตฺวาน ยถารุจึ.
สยเมว ตมาทาย, สมุทฺทตฏมาคโต;
นาวาโย จิตฺตรูปาโย, การยิตฺวา ถิรา พหู.
อมจฺเจ อาห ‘‘เอเตน, สทฺธึ คจฺฉถ โภ’’อิติ;
นาวํ อาโรหิตุํ สพฺเพ, น อิจฺฉึสุ ตทา ชนา.
ตทา สีโห วิจินฺเตตฺวา, สยํ หุตฺวา ติโรหิโต;
อตฺตโน ปริหารํ โส, ราชลกฺขณสมฺมตํ.
สพฺพํ ¶ ตสฺเสว ทตฺวาน, อลงฺการมฺปิ อตฺตโน;
อาโรเปตฺวาน ตํ นาวํ, คจฺฉ ตฺวาน สาคเร.
อิมํ เภรึจ วาเทหิ, โกฏฺนามนฺติ โยชยี;
โส’ปิ สพฺพํ ตถากาสิ, ราชาโน อคมา อิติ.
อารุหึสุ ชนา นาวํ, เอกํ กตฺวา นราธิปํ;
โส ตํ เสนงฺคมาทาย, มาโณ คนฺตุํ สมารภิ.
เกวโล’ปิ สมุทฺโท โส, อโหภิ นครูปโม;
อถ โส ปฏฺฏนํ ปตฺวา, โอตริตฺวา สวาหโน.
วิสฺสาเมตฺวา พลํ ตตฺถ, วสํ กติปเย ทิเน;
อุตฺตรํ เทสมาทาย, กตฺวา หตฺถคตํ ชนํ.
อกฺโขพฺภิย มหาเสโน, นครํ คนฺตุมารภิ;
โปตฺถกุฏฺโปิ ตํ สุตฺวา, ปจฺจุคฺคฺฉิ มหาพโล.
สํคจฺฉึสุ อุโภ เสนา, ภินฺนเวลา’ว สาครา;
มาณวมฺโม ตโต หตฺถิ-มารุยฺห คหิตายุโธ.
โปตฺถกุฏฺฺจ ราชานํ, ทฺเวธา กตฺวา ปลาปยิ;
หตฺถทาํ ปลายนฺตํ, ทิสฺวา ชนปทา นรา.
สีสมสฺส คเหตฺวาน, มาณวมฺมสฺส ทสฺสยุํ;
โปตฺถกุฏฺโปลายิตฺวา, เมรุกนฺทรมาคมิ.
ตโต ตํ สามิโก ทิสฺวา, สหาโย เม อยํจิรํ;
ตสฺมา น สกฺกา จฑฺเฑตุํ, อาปเท สรณาคตํ.
สามิโน จ สหายสฺส, นิทฺโทโสหํ กถํ ภเว;
อิติ จินฺติย ปูวํ โส, สวิสํ ขาทิยา’มริ.
กุฏฺโกปิ จ เตเนว, ขาทิตฺวา ปูวกํ มโต;
มาณวมฺมสฺส ตสฺเสวํ, ทีโป อาสิ อกณฺฏโก.
มาณวมฺโม ตโต ทีเป, ฉตฺตํ อุสฺสาปยิ ตทา;
วาเรนฺโต วิย เตเนว, ทุกฺขํ ทีเป ชนสฺส โส.
ปฺุกมฺมานิ โส’กาสิ, อนคฺฆานิ พหูนิ จ;
สมตฺโถ โกหิ ตํ สพฺพํ, วตฺตุํ ปฏิปทํ นโร.
กปฺปคามวฺหยฺเจว, ตถา เสปณฺณินามกํ;
ปธานรกฺเข จ สิรึ, สิรีสงฺฆาทิ โพธิเก.
ปาสาทํ ¶ โสว กาเรสิ, ปสาทาวหมุตฺตโม;
ฉาเทสิ โลหปาสาทํ, ถูปารามฆรํ ตถา.
ถูปาราเม จ ปาสาทํ กตฺวา’ทา ปํสุกูลินํ;
ชิณฺณกํ ปฏิสงฺขาสิ ฉตฺตํ เจติยมุทฺธนิ;
พหโว ชิณฺณกาวาเส ตตฺเถว ปฏิสงฺขริ.
[เอตฺถ มาณวมฺมสฺส รชฺชกถาย อูนตา ทิสฺสติ. อิโต ปฏฺาย อคฺคโพธิสฺส รชฺชปฏิพทฺธา กถา วิร ขายติ.]
ฉจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
…วาสํ-กตฺวา สุลภปจฺจยํ;
ทาสิ ธมฺมรุจินํ โส, ราชินี ทีปกมฺปิ จ.
กาเรตฺวาน ปริจฺเฉทํ, มหาเนตฺตาทิ ปาทิกํ;
เตสเมว อทา โกฬุ-วาเต โส เทวติสฺสกํ.
วหตฺถเล จ โส กตฺวา, กทมฺพโคนนามกํ;
เทวปาฬิมฺหิ กตฺวาน, คีริวฺหนครํ ตถา.
กตฺวา อนฺตรโสพฺภมฺหิ, เทวนามํ วิหารกํ;
ราชมาติกมารามํ, กตฺวา’ทา ปํสุกูลินํ.
โคกณฺณกวิหาเร’กา, ปธานฆรเมว จ;
ชิณฺณเคหฺจ กาเรสิ, วฑฺฒมานกโพธิยา.
สงฺฆมิตฺตวฺหเย เจว, อฺตฺถ จ มหายโส;
ตตฺถ ตตฺถ วิหาเรสุ, นวกมฺมมการยิ.
ฉพฺพีสติ สหสฺสานิ, สุวณฺณานํ สมปฺปิย;
ชิณฺณานิ ปฏิสงฺขาสิ, ราชา เจติยปพฺพเต.
ตาลวตฺถุวิหารฺจ, กาเรตฺวา ปณฺณภตฺตกํ;
วิหารสฺส มหาเสน-นรินฺทวฺหสฺส ทาปยิ.
โคณฺฑิคามิกวาปิฺจ, ฉินฺนํ พนฺธิ ยถา ปุรา;
ทานภณฺฑฺจ โส สพฺพํ, สพฺเพสํ ทาสิ ปาณินํ.
อุโปสถํ ¶ อุปวสติ, สทฺธึ ทีปชเนหิ โส;
ธมฺมฺจ เตสํ เทเสติ, ทาตุํ โลกุตฺตรํ สุขํ.
กมฺมํ โสวคฺคิยํ ตสฺส, รชฺเช สพฺโพ สมาจริ;
ยํ กโรติ มหีปาโล, ตํ ตสฺส กุรุเต ชโน.
ตสฺมา ราชา มหาปฺโ, ธมฺมเมว สมาจเร;
โส นิวุตฺถนิวุตฺถมฺหิ, าเน โหติ มหายโส.
สมฺปตฺตปริวาโร จ, อนฺเต คจฺฉติ นิพฺพุตึ;
อตฺตตฺถฺจ ปรตฺถฺจ, ตสฺมา ปสฺเสยฺย พุทฺธิมา.
อตฺตนา ยทิ เอเกน, วินิเตน มหาชนา;
วินยํ ยนฺติ สพฺเพปิ, โกตํ นาเสยฺย ปณฺฑิโต.
ปโยโค โย หิ สตฺตานํ, โลหทฺวย หิตาวโห;
โส เตน อกโต นตฺถิ, รตฺตนฺทิวมตนฺทินา.
อตฺตโน โส นิวตฺถานิ, วตฺถานิ สุขุมานิ จ;
ปํสูกูลิกภิกฺขูนํ, จีวรตฺถาย ทาปยิ.
อฏฺานวินิโยโคปิ, สงฺคโห วา วิรูปโก;
สาวชฺโช ปริโภโค วา, ตสฺส นาโหสิ สพฺพโส.
เย เย สตฺตา ยทา หารา, เตสํ ตํ ตํ สทาปยิ;
เย เยน สุขี โหนฺติ, เต เต เตน สุขาปยี.
เอวํ ปฺุานิ กตฺวาน, ฉพฺพสฺสานิ นราธิโป;
อคมา เทวราชสฺส, สนฺติกํ สนฺติยาวโห.
อถ ตสฺส นุโช ราชา, กสฺสโป โหติ ขตฺติโย;
สมตฺโถ รชฺชภารสฺส, วหิตุํ ปุพฺพวุตฺติโน.
ปิตา วิย นิยํ ปุตฺตํ, โส สงฺคณฺหิ มหาชนํ;
ทาเนน เปยฺยวชฺเชน, อตฺถสฺส จริยาย จ.
านนฺตรฺจ ทาเปสิ, ตสฺส ตสฺส ยถารหํ;
สยํ ภฺุชิตฺถ โภเคปิ, สพฺพทุกฺขวิวชฺชิโต.
คีหินฺเจว ภิกฺขูนํ, พฺรหฺมณานฺจ ขตฺติโย;
วตฺตาปยิ สกาวาเร, มาฆาตฺเจว การยิ.
มจฺฉติตฺเถ ทุเว เจว, อาวาสํ เหฬิคามกํ;
วณิชฺชคามมารามํ, กสฺสปาทีคิรึ ตถา.
ตถา ¶ อมฺพตนวฺหฺจ, ปธานฆร มุตฺตมํ; โภคคามฺจ…
[เอตฺถกสฺสปสฺส รชฺชปฏิพทฺธาย กถาย อูนตา ทิสฺสติ.]
เตสํ สพฺพกนิฏฺโปิ, มหินฺโท นาม ขตฺติโย;
สมฺปตฺตรชฺโช นาโหสิ, ราชา รชฺช ธุรนฺธโร.
ตสฺสปิ กิร นิลวฺโห, สหาโย จีรสตฺถุโต;
มโต ปุพฺเพว ตสฺมา, โส สรนฺโต ตํ น อิจฺฉิตํ.
อโหรชฺชมฺปิ ทีปมฺหิ, น มฺิตฺถ สุขาวหํ;
อภาเวน สหายสฺส, สหายา’ตีว ทุลฺลภา.
เตเนว วุตฺตํ มุนินา, ธมฺมา เยเกจิ โลกิยา;
ตถา โลกุตฺตรา เจว, ธมฺมา นิพฺพานคามิโน.
กลฺยาณมิตฺตํ อาคมฺม, สพฺเพ เต โหนฺติ ปาณินํ;
ตสฺมา กลฺยาณมิตฺเตสุ, กตฺตพฺโพ’ติ สทา ทโร.
อาทิปาโทว โส ตสฺมา, หุตฺวา รชฺชํ วิจารยิ;
ปาเลตุํเยว ทีปมฺหิ, ชิวนฺโต วิย ปาณิโน.
กสฺสปสฺส สภาตุสฺส, ปุตฺตํ โส อคฺคโพธิกํ;
เปตฺวา โอปรชฺชมฺหิ, ทตฺวา โภคมนปฺปกํ.
เทสํ ทตฺวาน ปาจินํ, วสิตุํ ตตฺถ เปสิย;
เทสํ ทกฺขิณมาทาสิ, ราช ปุตฺตสฺส อตฺตโน.
มหาปาฬิมฺหิ ทานฺจ, ทาเปสิ ทสวาหณํ;
สพฺเพ โภเค สเม’กาสิ, ยาจนานํ สห’ตฺตนา.
อทตฺวา ยาจกานํ โส, นุ กิฺจิ ปริภฺุชติ;
ภุตฺตํ วา สติยา เทติ, ทฺวิ คุณํ อตฺตภุตฺตโต.
สกนามํ สกาเรสิ, ภิกฺขุนี น มุปสฺสยํ;
ปาทานครคลฺลฺจ, อาราม มริยาทกํ.
มหินฺทตฏมารามํ, สมฺปตฺต จตุปจฺจยํ;
อฺมฺปิ พหุธา กาสิ, ปฺุํ ปฺุคุเณรโต.
ติณี วสฺสานิ กาเรตฺวา, รชฺชเมว มหามติ;
คเวสนฺโต สหายํ’ว, เทวโลกมุปาคมิ.
วสนฺโต ¶ ทกฺขิเณ เทเส, อคฺคโพธิ กุมารโก;
เกนาปิ กรณีเยน, นครํ อาคโต อหุ.
ตสฺมึ ตตฺถ วสนฺตมฺหิ, อาทิปาโท มหินฺทโก;
มโต อาสิ ตโต ตสฺส, รชฺชํ หตฺถคตํ อหุ.
โส ตํ หตฺถคตํ กตฺวา, สณฺเปตฺวาน สาสนํ;
ปาจิน เทสปติโน, อคฺคโพธิสฺส เปสยิ.
ส อาคนฺตฺวา อหุ ราชา, สิลาเมโฆติ สฺิโต;
โอปรชฺเช กุมารฺจ, อภิสิฺจิตฺถ ภูปติ.
โส ราชา นํ นิโยเชตฺวา, จินฺตา ภารํ วิมฺุจิย;
โภเค ภฺุชถ ตุมฺเหติ, สยํ รชฺชํ วิจารยิ.
ยถาโยคํ ชนสฺเสส-กาสิ นิคฺคหสํคเห;
เทเส อุพฺพินยํ สพฺพํ, มคฺคํ ปาเปสิ จกฺขุมา.
เอวํ เตสุ วสนฺเตสุ, โอตารํ ปาปกมฺมิโน;
น ลภนฺตา วิจินฺเตสุํ, ภินฺทิตพฺพา อิเม อิติ.
ราชานมุปสงฺกมฺม, อโวจุํ ปิสุนํ รโห;
ตุวํ ราชาสิ นาเมน, ราชา อฺโ สภาวโห.
อุปราชา อยํ รชฺชํ, คณฺหิสฺสติ มหาชนํ;
สงฺคยฺห น จิเรเนว, โหติ ราชา น สํสโย.
ตํ สุตฺวาน มหีปาโล, ปริภิชฺชิ กุมารเก;
กุมาโรปิ วิธิตฺวา ตํ, โจโร หุตฺวาน ราชินฺโท.
ปลายิตฺวา สกํ เทสํ, สงฺคณฺหิตฺวา ตหึ ชเน;
มหนฺตํ พลมาทาย, กาตุํ สงฺคาม มารภิ.
กทลฺยาทินิวาตมฺหิ, สงฺคาโม ภึสโน อหุ;
คโต ตตฺถ ปราชิตฺวา, กุมาโร มลยํ วโส.
ตโต ราชา กตฺู โส, อุปการํ สภาตุโน;
จินฺเตตฺวา รชฺชทานาทึ, ปริเทวิตฺถ ปากฏํ.
กุมาโรปิ จ ตํ สุตฺวา, อโหสิ มุทุจิตฺตโก;
เอวํ เต อฺมฺสฺส, สินิทฺธนฺตํ ปกาสยุํ.
ราชา คนฺตฺวา สยํเยว, มลยํ เอกโก วํโส;
กุมารํ ตํ สมาทาย, อาคมิตฺถ สกํ ปุรํ.
โหติ ¶ นิสฺสํสยํ [เอวํปิ จิตฺโต] อตีว โส;
วิวาหํ เตน กาเรสิ, ธีตรํ สงฺฆนามิกํ.
ตาย สทฺธึ วสนฺโต โส, วิสฺสตฺโถ เตน ราชินา;
ปหารํ ตาย ปาทาสิ, ทุฏฺโ โทสมฺหิ กิสฺมึจิ.
ปิตรํ สา อุปาคมฺม, กรุณํ โรทิตมฺปติ;
อการเณ มํ มาเรติ, ทินฺโน โว สามิโก อิติ.
โสปิ ตํ สุตมตฺเตว, ทุกฺกตํ วต เม อิติ;
ปพฺพาเชสิ ลหุํ คนฺตฺวา, ภิกฺขูนี น มุปสฺสยํ.
อคฺคโพธิสนาโมถ, ตสฺสา มาตุล ปุตฺตโก;
สุจิเรเนว กาเลน, ตสฺสํ สา รตฺตมานโส.
กาโล’ยนฺติ วิทิตฺวาน, ตมาทาย ปลายิตุํ;
อฺโต ตํ คเหตฺวาน, คโต เอโกว โรหณํ.
อคฺคโพธึ นรินฺโท โส, อคฺคโพธิ นมาทิย;
อคฺคโพธึ นิหนฺตุํ ตํ, โรหณํ ตมุปาวีสิ.
อคฺคโพธิ นิเสเธตฺวา, อคฺคโพธึ สภาตรํ;
อปเร ปพฺพเต หนฺตุ-มคฺคโพธึ สยํ คโต.
กสิณํ โรหณํ หตฺถ-คตํ กตฺวา มหา พโล;
ยุชฺฌิตฺวา เตน ตํ คณฺหิ, ภริยํ สงฺฆมตฺตโน.
ตโต ปฏฺาย สุขิตา, สมคฺคา เต ตโย ชนา;
วิสฺสฏฺา อฺมฺเสุ, วิหรึสุ ยถารุจึ.
วาปารนึ อการามํ, ตถา มาณคฺคโพธิกํ;
สภตฺตุทฺเทสโภคฺจ, วิหาเร อติยุตฺตเร.
หตฺถิ กุจฺฉิวิหาเร จ, วิหาเร ปุน ปิฏฺิเก;
มหาทีปริเวเณ จ, ปาสาเท วาหทีปเก.
ถูปารามมฺหิ เคหสฺส, ทฺวาเร จ ปริชิณฺณเก;
กาสิ ปากติกํ ตตฺถ, ถมฺเภ จ ปริวตฺตยิ.
เอวํ กตฺวาน ปฺุานิ, ปฺุานิ จ ยถาพลํ;
จตฺตาลีสติเม วสฺเส, ยถากมฺม มุปาคมิ.
อโถปราชา ราชา’สิ, อคฺคโพธิ สิรีธโร;
ตนโย โส มหินฺทสฺส, อาทิปาทสฺส ธีมโต.
สาสนมฺปิ ¶ จ โลกฺจ, สงฺคณิตฺถ ยถารหํ;
โอปรชฺเช’ภิสิฺจตฺถ, มหินฺทํ ปุตฺตมตฺตโน.
มหาโพธิสฺส กาเรสิ, ฆรํ ชิณฺณํ นวํ ถิรํ;
อาราเม ทฺเว จ กาเรสิ, กฬนฺทํ มลฺลวาตกํ.
ธมฺมกมฺเมหิ สกฺกจฺจํ, โสเธสิ ชินสาสนํ;
วินิจฺฉนนฺโต ธมฺเมน, ฉินฺทิ กูฏฏฺฏการเก.
เภสชฺชฺจ คิลานานํ, มงฺคลํ จาวมงฺคลํ;
ลงฺกาทีปมฺหิ สกเล, สยเมว วิจารยี.
สลากภตฺตํ ทาเปสิ, นิกายตฺตย วาสินํ;
โภชนํ ปํสุกูลีนํ, อตฺตโยคฺคํ มหารหํ.
เอวมาทีนิ กตฺวาน, ปฺุานิ สสยํ วสี;
จุโต’สิ ฉหิ วสฺเสหิ, ปุลตฺถินคเร วสํ.
ตโต ปุพฺเพว ตสฺสาสิ, ปุตฺโต โส ยุวราชโก;
มโต กิร ตโต รชฺชํ, อปุตฺตํ ตํ ตทา อหุ.
ปุตฺโต มหินฺโท นามา’สิ, สิลา เมฆสฺส ราชิโน;
รชฺชโยคฺโค มหาปฺุโ, โลกสงฺคณฺห นกฺขโม.
ตสฺส ชาตทิเนเยว, ราชา นกฺขตฺตปาเก;
ปุจฺฉิตฺวา รชฺชโยคฺโคติ, สุตฺวา เตหิ วิยากตํ.
ทตฺวา เตสํ ธนํ สาธุ, ปวตฺตึ ตํ นิคูหยิ;
อถ นํ โส วยปฺปตฺตํ, กตฺวา เสนาปตึสกํ.
รชฺชํ วสฺเสว กตฺวาน, สพฺพํ หตฺเถ สยํวสี;
โส ธมฺเมน วิจาเรสิ, ราช กิจฺจํ มหามติ.
มเตปิ ตสฺมึ ตสฺมา โส, อคฺคโพธาภิธานิโน;
เสนาปจฺจํ น คณฺหิตฺถ, นยฺู ตสฺส หตฺถโก.
ตทา เกนจิ คนฺตฺวา โส, กรณีเยน ราชิโน;
สมุทฺทตีเร วสติ, มหาติตฺถมฺหิ ปฏฺฏเน.
สุตฺวา โส จูฬปิตุโน, มรณํ เวคสา’คมา;
โจรา รชฺชํ คเหตฺวาน, นาเสยฺยุํ นครํ อิติ.
ตโต อุตฺตรเทสมฺหิ, มณฺฑลีกา สรฏฺิยา;
อจฺฉินฺทิตฺวาน ตํ เทสํ, ฉินฺนราชกรํ กรุํ.
โส ¶ ตํ สุตฺวา มหาเสโน, คนฺตฺวา อุตฺตรเทสกํ;
สพฺเพ นิมฺมถยิตฺวาน, มณฺฑลี เกสรฏฺิเย.
คนฺตฺวา รฺโ มตานํ, ทิสฺวา เทวึ ปโรทิย;
อสฺสาเสตฺวา ยถากาลํ, อิทํ วจนมพฺรวิ.
มาจินฺเตสิ มหาเทวี, มโต เม สามิโก อิติ;
รกฺขิสฺสามิ อหํ ทีปํ, ตุมฺเห รชฺชํ กริสฺสถ.
ตุณฺหิภูตา’ธิวาเสตฺวา, ปิยสา ปาปพุทฺธิกา;
รโห โยชยี ตํ หนฺตุํ, วตฺถุกามา ยถารุจึ.
เสนาปติ ตํ ตฺวาน, ตสฺสา’รกฺขํ วิธาย โส;
ตํ ปกฺขิเยหิ ยุชฺฌิตฺวา, ปลาเปสิ มหาชนํ.
ตโต เทวึ สพนฺเธตฺวา, ปกฺขิปิตฺวาน ยานเก;
อาทาย ตํ ปุรํ คนฺตฺวา, รชฺชํ คณฺหิ สสาธนํ.
อตฺถิ ทปฺปุฬ นาโม’ปิ,
สิลา เมฆสฺส ราชิโน;
ภาคิเนยฺโย มหาเสโน,
อาทิปาโท มหา ธโน.
โส เสนํ สนฺนิปาเตตฺวา, วสนฺโต กาฬวาปิยํ;
กาตุํ สงฺคาม มาคฺฉิ, สงฺคคามปฺปเทสกํ.
เสนาปติ ปวตฺตึ ตํ, สุตฺวา สมฺปนฺนวาหโน;
เทวิฺจ ตํ สมาทาย, อคมา ตตฺถ สชฺชุกํ.
เตสํ ตตฺถสิ สงฺคาโม, อุภินฺนํ โลมหํสโน;
อาทิปาโท ตทาเสนํ, โอหียนฺตํ สเมกฺขิย.
ปลายิตฺวา อารุหิตฺถ, อจฺฉเสลํ สวาหโน;
ปลาเปตฺวาน ตํ ตตฺถ, เสนาปติ สุขํ วสิ.
สฺุํติ นครํ สุตฺวา, มณฺฑลีกาปิ อุตฺตเร;
เทเส สพฺเพ สมาคมฺม, อคฺคเหสุํ ปุรํ ตทา.
โส หิ เต ปฏิพาเหสิ, สูโร ธีรปรกฺกโม;
อถาคมฺม ปุรํ รชฺชํ, วิจาเรสิ ยถานยํ.
ภิกฺขุสงฺฆสฺส โลกสฺส, มจฺฉานํ มิคปกฺขินํ;
าตีนํ พลกายสฺส, กตฺตพฺพํ สพฺพมาจริ.
ปจฺฉา ¶ อนุ พลปฺปตฺโต, ทปฺปุโล มลยํ คโต;
ภาคิเนยฺโย ทุเว เจว, ปกฺโกสิตฺวาน โรหณา.
รฏฺเ ชนปเท สพฺเพ, อาทาย พหุวาหโน;
รตฺติยํ ปุรมาคมฺม, สมุทฺโท วิย โอตฺถริ.
พลกาโย ปุรํ รุนฺธิ, อุคฺโฆเสนฺโต สมนฺตโต;
เหสิเตน ตุรงฺคานํ, โกฺจนาเท นทนฺตินํ.
ตาฬาวจร สทฺทานํ, กาหฬานํ รเวน จ;
คชฺชิเตน ภฏานฺจ, อากาสํ น ตทา ผลิ.
ตทา เสนาปติ ทิสฺวา, มหาเสนํ ปโมทิย;
อาโรเจสิ อวตฺตึ ตํ, พลกายสฺส อตฺตโน.
ราชปุตฺตา ตโย เอเต, มหนฺตํ พลมาทิย;
นครํ โน’ปรุนฺธึสุ, กินฺตุ กตฺตพฺพ เมตฺถ โว.
เอวํ วุตฺตา ตมาหํสุ, สูรา ตสฺส รณตฺถิโน;
เทวาเสวา ทิเนเยว, เสวกานํ น ชีวิตํ.
เอวํ ภูเต สเจ กาเล, โอหีนา ชีวิภตฺถิโน;
โปเสสิ สามิ กึ กาล-เมตฺตกํ โน ยถา สุขํ.
วุตฺเต เอวํ สอุสฺสาโห, พลํ สชฺชิย รตฺติยํ;
อุคฺคเต อรุเณ หตฺถิ-มารุยฺห กตกมฺมกํ.
ทฺวาเรเน’เกน นิกฺขมฺม, ปตนฺโต อสนี วิย;
สทฺธึ โย ธสหสฺเสหิ, สงฺคามํ กาสิ ทุสฺสหํ.
พลํ ตํ อาทิปาทสฺส, นิปฺโผเฏตฺวา ตโต ตโต;
สนฺนิปาติย เอกชฺฌํ, นิยตฺตึ สมฺปเวทยิ.
หตาวเสเส อาทาย, อาทิปาโทปิ ทปฺปุโฬ;
ปุพฺพณฺเหว ปราชิตฺวา, ปลายิตฺวา’ค โรหณํ.
ราชปุตฺเต ทุเว เจว, โรหณมฺหา ตทา คเต;
ชีวคฺคาหํ สคาเหตฺวา, เต อาทาย ปุรํ คโต.
เอวํ ปตฺตชโย สูโร, ทีเป ชาเต นิรากุเล;
ปาจินเทสํ สาเธตุํ, เปสยิตฺถ สวาหเน.
เตปิ คนฺตฺวาน เทสํ ตํ, อุตฺตรํ เทสเมว จ;
สาธยิตฺวา’จิเรเนว, สงฺคเหสุํ มหาพลํ.
ราชาปิ ¶ ตํ มหาเทวึ, ภริยํ กาสิ อตฺตโน;
ปริจฺจตฺตฺุจ มาเรตุํ, น สกฺกายนฺติ จินฺติย.
เตสํ สํวาสมนฺวาย, คพฺโภ อาสิ ปติฏฺิโต;
ปุตฺตํ วิชายิ สาธฺ-ปฺุลกฺขณสฺุตฺตํ.
รฺโ สา’ติปิยา อาสิ, ตโต ปฏฺาย โสปิ โข;
ปุตฺตสฺส ตสฺส ปาทาสิ, โอปรชฺชํ สโภคิยํ.
ิตา ปาจินเทสมฺหิ, อาทิปาทา นิสมฺมตํ;
วินา โส’ยนฺติ อมฺหากํ, อุโภ หุตฺวาน เอกโต.
ทฺวีสุ ปสฺเสสุ เสนฺจ, สมาทาย มหาธนํ;
สนฺธึภาตรมาหูย, กตฺวาโรหณ เทสโต.
คงฺคาตีรมฺหิ วาสํ เต, กปฺปยึสุ มหพฺพลา;
ราชา สพฺพํ นิสมฺเม’ตํ, มณฺฑลีเก ตหึ ตหึ.
อาราเธตฺวา คเหตฺวาน, ทุฏฺเ มาริย เกจน;
รกฺขํ ทตฺวาน นคเร, กตฺตพฺพํ สาธุโยชิย.
มหาเสนงฺคมาทาย, มเหสิฺจ ตมาทิย;
ขนฺธาวารํ นิเวเสติ, มหุมฺมารมฺหิ คามเก.
ตสฺสาคมนมฺาย, อาทิปาทาปิ เต ตโย;
โกวิฬารวฺหเย คาเม, มหายุทฺธํ ปวตฺตยุํ.
อถ ราชา มหาเสโน, สมุคฺฆาเตสิ ตํ พลํ;
ทปฺปุโฬ โส ปลายิตฺถ, อาทิ ปาทา ทุเว หตา.
ตตฺถาปิ ลทฺธวิชโย, ปุรมาคมฺมภูมิโป;
ราชกิจฺจํ วิจาเรสิ, มหาทานํ ปวตฺตยิ.
มหาโพธิ ทุมินฺทสฺส, มหาเจติตฺตยสฺส จ;
ธาตูนมฺปิ จ สกฺกจฺจํ, มหาปูชามการยี.
โรหณํ สมุปาคมฺม, ทปฺปุโฬ โส ตมาคโต;
พลํ สมฺปฏิปาเทสิ, ยุชฺฌิตุํ ปุน ราชินา.
ราชา โส ปุตฺตนตฺตานํ, เทสํ กาตุํ นิรากุลํ;
ถูปารามมฺหิ สพฺเพปิ, สนฺนิปาติย ภิกฺขโว.
อฺเปิ จ มหาปฺเ, ยุตฺตา ยุตฺติวิสารเท;
ราชธมฺเมสุ สพฺเพสุ, นิปุโณ นยโกวิโท.
อาโรเจตฺวา ¶ ปวตฺตึ ตํ, เตหิ สมฺมา ปกาสิโต;
จตุรงฺคมหาเสโน, สพฺพูปกรณานุโค.
ทีเป สพฺพตฺถ โยเชตฺวา, กตฺตพฺพํ นคเรปิ จ;
นิกฺขนฺโต น จิเรเนว, อคมา มารปพฺพตํ.
สมฺมทฺทิตฺวาน ตํ เทสํ, ขิปฺปํ ปพฺพตมารุหี;
ตํ ทิสฺวา โรหเณ สพฺเพ, ภีตา ตํ วสมาคมุํ.
ตโต สนฺธึ กริตฺวาน, ทปฺปุเฬน สทปฺปโก;
หตฺถี อสฺเส จ มณโย, คเหตฺวา ตสฺส หตฺถโต.
คาฬฺหคงฺคฺจ กตฺวาน, สีมํ โรหณโภคินํ;
โอรคงฺคํ สมาทาย, ราชโภคมการยิ.
ทีปเมวํ มหาเตโช, กตฺวา วิคตกณฺฏกํ;
เอกาตปตฺโต อาคมฺม, ปุรํ วสิ ยถาสุขํ.
ปริเวณํ สกาเรสิ, ราชา ทามวิหารกํ;
ตถา สนฺนิรติตฺถฺจ, ปุลตฺถินคเร วิภู.
มหาเลขฺจ กาเรสิ, ปริเวณมภยา จเล;
ตถา รตนปาสาทํ, ตเถว สุมโนหรํ.
อเนกภูมํ กาเรตฺวา, เวชยนฺตมิวาปรํ;
ตถา สตสหสฺเสหิ, ตีหิ เจว มหาธโน.
ชมฺโพนทตุวณฺณสฺส, สหสฺเสหิ จ สฏฺิหิ;
พิมฺพํ สตฺถุสฺส กาเรตฺวา, นคฺฆํ จูฬามณิยุตํ.
ปูชํ สพฺโพปหาเรน, กาเรตฺวาน มหารหํ;
ปาสาทมหเน สพฺพํ, รชฺชํ โอสฺสชฺชิ อตฺตโน.
โพธิสตฺตฺจ กาเรตฺวา, ราชานํ สุมโนหรํ;
สณฺปิตฺถสิลา เมเฆ, จารุํ ภิกฺขูนุปสฺสเย.
ถูปารามมฺหิ ถุปสฺส, กาสิ โสวณฺณกฺจุกํ;
ปฏฺฏํ กตฺวา วิจิตตฺถํ, รชตํ อนฺตรนฺตรา.
ตสฺมึเยว จ ปาสาทํ, ปริชิณฺณํ สการยิ;
อภิธมฺมํ กถาเปสิ, การาเปตฺวา มหามหํ.
มหาเถเรน สติมา, เหมสาลินิวาสินา;
ตตฺถ โปกฺขรณิฺจสฺส, ปริโภคาย การยิ.
ชิณฺเณ ¶ เทวกูเล กตฺวา, พหุเก ตตฺถ ตตฺถ โส;
เทวานํ ปฏิมาโย จ, การยิตฺถ มหารหา.
พฺราหฺมณานฺจ ทตฺวาน, ปจฺจคฺฆํ ราชโภชนํ;
ปาเยสิ ขีรํ โสวณฺณ-ตฏฺฏเกหิ สสกฺขรํ.
อุสเภ ปงฺคุลานฺจ, ชีวิกฺจ สทาปยี;
ทมิฬานนฺตุ ปาทาสิ, อสฺเส โคเณ อคณฺหตํ.
อนาถา เย สลชฺชา จ, เต จ สงฺคณฺหิ โส รโห;
อสํคหิโต ทีปมฺหิ, นตฺถิ เตน ยถารหํ.
ทาตพฺโพติ กถํ คุนฺน-มหาโร โส วิจินฺติย;
สสฺเส ขีรคเต’ทาสิ, เตสํ เขตฺตสหสฺสเก.
กาฬวาปิมฺหิ โส วาริ-สมฺปาตํ การยิ ถิรํ;
ปฺุเมวํ วิธํ ตสฺส, อปฺปเมยฺยํ พหุํ กิร.
ตสฺส ปุตฺโต ตทา อาสิ, ยุวราชา ทิวงฺคโต;
ชาโต เสนาปติ กาเล, อปโร อตฺถิ ทารโก.
ตํ ราชา ราชปุตฺเตหิ, ภีโต ราชารโห อิติ;
มาเรตุํ ตํ น สกฺโกนฺติ, วฑฺฒเปสิ ยถา ตถา.
อรีหิ นคเร รุทฺเธ, ปิตรํ โส กิเรกทา;
อุปสงฺกมฺม ยาจิตฺถ, สงฺคมาวจรํ คชํ.
โส ทาเปสิ มหานาคํ, โฆรํ มารกรูปมํ;
กตหตฺถํ พลฺเจว, สพฺพายุธ วิสารทํ.
กาโลยมีติ มนฺตฺวา โส, พนฺธิตฺวา ฉุริกํ ตทา;
กฺุชรํ วรมารุยฺห, นิกฺขมฺม นครา พหิ.
วิทฺธํเสตฺวา พลํ สพฺพํ, ทุชฺชยํ ชยมคฺคหี;
ราชา ทิสฺวา ปสนฺโน ตํ, เสนาปจฺจฺจ ตสฺส’ทา.
เอโสว กิร คนฺตฺวาน, สพโล เทสมุตฺตรํ;
ปลาเปสิ สเสนํ ตํ, อาทิปาทฺจ ทปฺปุลํ.
พทฺธเวโร ตโต’โหสิ, ทปฺปุโฬ ตมฺหิ สาธุกํ;
มหาอุมฺมารยุทฺธมฺหิ, ทิสฺวา ตมตีโกธวา.
สีฆํ เปเสสิ ตํ หนฺตุํ, หตฺถิมารุฬฺหมตฺตนา;
โอวิชฺฌิย ปลาเปสิ, ตเมส สกทนฺตีนา.
ทิสฺวา ¶ ตมติสนฺตุฏฺโ, อฺเสฺจ อภาวโต;
รชฺชโยเค อทา ตสฺส, อุปราชตฺตมตฺตโน.
เอวํ วีสติ วสฺสานิ, ทีปเมตํ สุภฺุชิย;
วิปากํ ปฺุกมฺมสฺส, ภฺุชิตฺุจ ทิวงฺคโต.
เอวํ อเนเกหิ นเยหิ ถทฺธา;
ชนสฺส ทุกฺเขหิ วิรูปเกหิ;
โภคา วินสฺสนฺติ ขเณ น สพฺเพ;
อโห ตหึเยว รมนฺติ พาลา.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ฉ ราชโก นาม
ฉจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
สตฺตจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
ปฺจราชโก
อจฺจเย ¶ ปิตุโน ราชา, อุปราชา อโหสิ โส;
สมตฺโถ สกฺกุมิตฺตานํ, กาตุํ นิคฺคห สํคเห.
เสนา นามสิ สปฺปฺา, มเหสี ตสฺส ราชิโน;
ขุทฺทปุตฺตา ปียา’ตีว, รฺโ กลฺยาณทสฺสนา.
อทาสิ ยุวราชตฺตํ, เชฏฺปุตฺตสฺส อตฺตโน;
อาทิปาเท’ปเรกาสิ, ราชินีปิ จ ธีตโร.
ทตฺวา านนฺตรํ ราชา, เตสํ เตสํ ยถารหํ;
ชนํ สงฺคหวตฺถูหิ, สงฺคเหสิ จตูหิปิ.
อถ เกนาปิ โส คนฺตฺวา, เหตุนา มณิหีรกํ;
วสนฺโต กิร อสฺโสสิ, ปจฺจนฺโต กุปิโต อิติ.
ตโต เสนาปติฺเจว, เชฏฺปุตฺตฺจ อตฺตโน;
คนฺตฺวา สาเธถ ตํ เทส-มีติ เปเสสิ สชฺชุกํ.
เตสุ ตตฺโถปยาเตสุ, ปิสุนา เภทจินฺตกา;
วตฺวา ยํกิฺจิ ภินฺทึสุ, เต อุโภปิ นราธิเป.
ตโต ¶ ทฺเว เวริโน หุตฺวา, เทสํ คณฺหิตุมารภุํ;
ราชา สุตฺวา ขเณเนว, ทุรติสฺส มุปาคมิ.
เต อุโภ ตตฺถ ฆาเตตฺวา, เตสํ สพฺพํ สมาทิย;
หนฺตฺวา ตํ ปกฺขิเย สพฺเพ, ปุฬตฺถินครํ คมิ.
ตทา โรหณเทสมฺหิ, โภคาธิปติโน สุโต;
ทาาสิวาทิปาทสฺส, มหินฺโท นาม ขตฺติโย.
ปิตุโน โส’ปริชฺฌิตฺวา, รฺโ สนฺติกมาคมา;
ทิสฺวา ราชาปิ สนฺตุฏฺโ, ตํ สงฺคณฺหิ ยถารหํ.
เตน เมตฺตึ ถิรํ กาตุํ, ธีตรํ เทว นามิกํ;
ตสฺส ทตฺวาน ปาเหสิ, พลํ โรหณเมวโส.
โส คนฺตฺวา ราชเสนาย, มทฺทาเปตฺวาน โรหณํ;
ชมฺพุทีปํ ปลาเปตฺวา, ปิตรํ โรหณํ ลภิ.
มหาวิหาเร กาเรสิ, สลากคฺคํ ถิรํ สุภํ;
โขลกฺขิยมุนินฺทสฺส, ปริหาราย ทาปยิ.
มหานามวฺหยํ คามํ, ปูชยิตฺวา ยถาพลํ;
วฑฺฒมานทุมินฺทสฺส, ชิณฺณํ เคหฺจ การิย.
รุกฺขณตฺถาย ตสฺสา;ทา, โกฏฺาคามํ พหุทยํ;
นีลารามสฺส ปาทาสิ, กาฬุสฺสํ นาม คามกํ.
โลหรูปสฺส ปาทาสิ, อารามสฺส จ คามกํ;
ชิณฺณฺจ ปฏิสงฺขาสิ, ปฏิมาโย จ การยิ.
ปาสาเท เจติโย เจว, วิหาเร จ อนปฺปเก;
ปุฬตฺถินคเร’กาสิ, เวชฺชสาลํ มหาทโย.
ตถา ปณฺฑา วิยฺเจว, โภคคามสมายุตํ;
ปิฏฺสปฺปินมนฺธานํ, สาลาโย จ ตหึ ตหึ.
โปตฺถเกสุ ลิขาเปตฺวา, อฏฺเฏ สมฺมา วินิจฺฉิเต;
ราชเคเห ปาเปสิ, อุกฺโกฏนภเยน โส.
นาควฑฺฒนนามสฺส, โภคคาเม พหู อทา;
เลเข’ปุพฺเพ น วาเรตฺวา, ปาเลตฺวา ปุพฺพสาสนํ.
ปิตรา ¶ จ มหาทานํ, ปฺุมฺมฺปิ วา กตํ;
สพฺพํ ตมวินาเสตฺวา, นิจฺจํ โส รกฺขิ สาทโร.
มเหสี จ มหารฺโ, ปฺุานิ พหุการยิ;
กณฺฏกํ เจติยํ กาสิ, เทวี เจติยปพฺพเต.
กาเรตฺวา ชยเสนฺจ, ปพฺพตํ คามิกสฺสทา;
ภิกฺขุสงฺฆสฺส สา คามํ, มหุมฺมารฺจ ตสฺส ทา.
สิลาเมฆวฺหยํ กตฺวา, ภิกฺขุนีนมุปสฺสยํ;
สิลาเมฆวฺหเย ทาสิ, ภิกฺขุนีนฺจ ปจฺจเย.
คามาเย’สุํ ปุรากีตา, วิหาโร ตตฺถ สาธนํ;
ทตฺวา เต เม จยิตฺวาน, วิหารสฺเสว ทาปยิ.
ฉาทยิตฺวา มหารุกฺเข, สพฺเพ เจติยปพฺพเต;
นานาราเค ธเช เจว, ปฏากาโย จ ปูชยิ.
ปุพฺพารามกภาคมฺปิ, ปาสาทํ ปฏิสงฺขริ;
อุสฺสานวิฏฺึ ทุพฺโภคํ, สุโภคํ ตสฺส การยิ.
วิหารํ คิริภณฺฑฺจ, นฏฺํ ปากติกํ กริ;
โภคคาเม จ ทาเปสิ, ภิกฺขูนํ ตนฺนิวาสินํ.
อมฺพุยฺยานมฺหิ อาวาสํ, กตฺวา ทปฺปุฬปพฺพตํ;
ภิกฺขูนํ ติสตสฺสา’ทา, สมฺปนฺนจตุปจฺจยํ.
กาเรตฺวา นีลคลฺลฺจ, อารามํ โส มโนรมํ;
ทกวารํ พหุปฺปาทํ, ตสฺส ทาเปสิ การิย.
อริการิ วิหาเร จ, ปฏิสงฺขาสิ ชิณฺณกํ;
สลากคฺคฺจ ปาสาทํ, อปุพฺพํเยว การยิ.
วาหทีเป สกาเรสิ, เสนคฺคโพธิปพฺพตํ;
ธมฺมํ ตีสุ นิกาเยสุ, วาจยิตฺถ พหุสฺสุเต.
คณฺหาเปสิ จ ภิกฺขูนํ, อโยปตฺเตสุ คณฺิเก;
ปฺุนฺติ วุตฺตํ สพฺพํ โส, น กิฺจิ ปริวชฺชยิ.
กุลีนานมนาถานํ, อิตฺถีนํ’ทา ปิฬนฺธนํ;
โภชนํ โภชนตฺถีนํ, พหุ โส ทาสิ รตฺติยํ.
คุนฺนํ สสฺสานิ ปาทาสิ, กากาทีนฺจ ภตฺตกํ;
ตณฺฑุลฺจ กุมารานํ, มธุผาณิตสํยุตฺตํ.
เอวํ ¶ ปฺุานิ กตฺวาน, นรินฺโท โส สปาริโส;
ภุตฺวา ปฺจสุ วสฺเสสุ, เมทินึ สมฺปริจฺจชิ.
ตโต ตสฺส สุโต อาสิ, สีหฬานํ รเถสโต;
สพฺพรูปคุโณเปโต, มหินฺโท นาม ขตฺติโย.
โส ธมฺมิกสีลาเมโฆ, อิจฺจาสิ ธรณีตเล;
ธมฺมทีโป ธมฺมธโช, สุทฺธธมฺมปรายโน.
ปุพฺพเกหิ นรินฺเทหิ, กตํ ธมฺมปถานุคํ;
สพฺพํ กาสิ อหาเปตฺวา, อธมฺมํ ตุ วิวชฺชยิ.
ราชารตนปาสาเท, กาตุํ โส นวกมฺมกํ;
สพฺพกาเลสุ ทาเปสิ, เคฏฺุมฺพทกวารกํ.
ชิณฺณฺจ ปฏิสงฺขาสิ, ปฺุกมฺมมกาสิ จ;
รชฺชํ กตฺวาน จตูสุ, วสฺเสสุ นิธนํ คโต.
อคฺคโพธิ ตโต ราชา, ฉตฺตํ อุสฺสาปยิ ปุเร;
กาเรนฺโต สพฺพสตฺตานํ, หิตํ สุขมเสสโต.
ธาตุปูชํ สกาเรสิ, สตฺถุสพฺพคุณารหํ;
ปิตามหกตสฺสา’ปิ, สมฺพุทฺธสฺส มหามหํ.
อุทยคฺคาทิโพธิฺจ, ปริเวณํ สการยิ;
นามํ คเหตฺวา ปิตุโน, อตฺตโน จ นราธิโป.
สโภคํ ปริเวณฺจ, กตฺวา ตํ ภูตนามกํ;
สกาจริยกสฺสา’ทา, ภิกฺขูนํ ติสตสฺส จ.
ราชสาลาย ทาเปสิ, จูฬวาปิยคามกํ;
คามทฺวยฺจ ทาเปสิ, กาฬูลมลฺลวาตเก.
ปเวสํ วินิวาเรสิ, อุโปสถทิเนสุ โส;
มจฺฉมํสสุราทีนํ, อนฺโตนครมตฺตโน.
ภิกฺขู วา เจติเย วา โส, วนฺทิตฺวา นิกฺขมํ ตโต;
วาลุกา หา วินสฺสนฺตุ, อิติ ปาเทสุ โวธยี.
ยํ ยํ โสวคฺคิยํ กมฺมํ, กมฺมํ นิสฺสรณวหํ;
วตฺถุตฺตเย ปสนฺโน โส, กมฺมํ ตํ สพฺพมาจริ.
มาตุปฏฺานนิรโต, รตฺตินฺทิวมโหสิโส;
คนฺตฺวา ตสฺสา อุปฏฺานํ, ปาโตว กิร ภูปติ.
สีสํ ¶ เตเลน มกฺเขตฺวา, อุพฺพฏฺเฏตฺวาน ชลฺลิกํ;
นเข วิสุทฺเธ กตฺวาน, นหาเปตฺวาน สาทรํ.
อจฺฉาเทตฺวา นวํ วตฺถํ, สุขสมฺผสฺสมตฺตโน;
วตฺถํ ฉฑฺฑิตมาทาย, เปลฺเลตฺวา สยเมว ตํ.
ตสฺส โตเยน สิฺจิตฺวา, สีสํ สมกุฏํ สกํ;
คนฺธมาลาหิ ตํ สมฺมา, เจติยํ วิห ปูชิย.
นมสฺสิตฺวาน ติกฺขตฺตุํ, กตฺวา ตํ โส ปทกฺขิณํ;
ทาเปตฺวา ปริสาย’สฺสา, วตฺถาทีนิ ยถารุจึ.
สหตฺเถเนว โภเชตฺวา, โภชนํ ตํ มหารหํ;
ภุตฺถาวเสสํ ภฺุชิตฺวา, สมากิริยมตฺถเก.
โภเชตฺวา ปริสํ ตสฺสา, ราชโภชนมุตฺตมํ;
สชฺเชตฺวา วาสเคหฺจ, สุคนฺธปริวาสิตํ.
สหตฺถา ปฺเปตฺวาน, สยนํ ตตฺถ สาธุกํ;
ปาเท โธวิย มกฺเขตฺวา, คนฺธเตเลน สณฺหกํ.
สมฺพาเหนฺโต นิสีทิตฺวา, กตฺวา นิทฺทมุเปตกํ;
กตฺวา ปทกฺขิณํ มฺจํ, ติกฺขตฺตุํ สาธุวนฺทิย.
อารกฺขเก นิโยเชตฺวา, ทาเสกมฺมกเรปิ จ;
ตสฺสา ปิฏฺิมกตฺวาน, อปกฺกเมว ปิฏฺิโต.
ตฺวา อทสฺสเน าเน, ติกฺขตฺตุํ ปุน วนฺทิย;
สนฺตุฏฺโ เตน กมฺเมน, สรนฺโต ตํ ปุนปฺปุนํ.
เคหํ ยาติ สชีวนฺตํ, เอวเมว อุปฏฺหิ;
เอกทา ทาสวาเทน, วนฺทิตฺวา ทาสมตฺตโน.
เตนตฺตโน กถาเปสิ, ขมาเปตุํ สยํ วโจ;
อตฺตานํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, ทาปยิตฺวาน มาตรา.
ธนมตฺถคฺฆนํ ตฺวา, ภุชิสฺโส อาสิ พุทฺธิมา;
เอวํ ปฺุปโร หุตฺวา, กตฺวา ทีปสฺส สงฺคหํ.
เอกาทสหิ วสฺเสหิ, เทวโลกมุปาคมิ;
ตสฺสานุโช ทปฺปุโฬ’ถ, ราชา โหสิ ตทจฺจเย.
สพฺพํ ปุพฺพกราชูนํ, จริยํ โส สมาจริ;
ตทา มหินฺทนามสฺส, ปุตฺตาโรหณสามิโน.
ปิตรา ¶ นิหฏา’คฺฉุํ, ราชานํ มาตุลํ สกํ;
โส เต ทิสฺวา ปวตฺตึ ตํ, สุตฺวา ทตฺวา มหาพลํ.
ปาเหสิ ปิตรา ยุทฺธํ, กาตุํ พนฺธุ หิเต รเต;
มหินฺโทปิ ตถาภาวํ, วิทิตฺวา โรหณาธิโป.
ยุทฺธํ ปฏิปเทเยว, เตสํ’กาสิ มหาพโล;
เต อุโภปิ ปลายึสุ, ทตฺวา เสนาย นายกํ.
ปุนาคนฺตฺวา มหีปาลํ, เสวมานา อิธา’วสุํ;
ปิตาปิ เตน สนฺตุฏฺโ, อฺเน สกพนฺธุนา.
ยุชฺฌนฺโต มรณํ คฺฉิ, าติโสปิ มโต กิร;
ตทา’ทา ภาคิเนยฺยสฺส, ราชา กิตฺตคฺคโพธิโน.
สพฺพรูปคุโณเปตํ, ธิตรํ เทว นามิกํ;
โส ทปฺปุฬํ เปตฺวาน, เสวตฺถํ ตสฺส ราชิโน.
สยํ เสนงฺคมาทาย, โรหณํ สมุปาคมิ;
โรหณาธิปติ หุตฺวา, สพฺพาการสมปฺปิโต.
ปุตฺตธีตาหิ วฑฺเฒนฺโต, วาสํ ตตฺเถว กปฺปยิ;
ราชากาสิ ทุมินฺทสฺส, ฆรํ ชิณฺณํ นวํ ถิรํ.
โสวณฺณขจิตํ กมฺมํ, มงฺคเลน จ ตสฺส โส;
อตฺตโน ราชภาวสฺส, สตฺถุปารมิตาย จ.
สมฺมานุจฺฉวิกํ กตฺวา, มหาปูชํ ปวตฺตยิ;
ชิณฺณํ กาเรสิ ปาสาทํ, หตฺถิกุจฺฉิวิหารเก.
วาหทีปสฺส อารามํ, ลาวราวฺจ ปพฺพตํ;
วิหาเร เชตนาเม จ, กตฺวา โสวณฺณยํ มุนึ.
วฑฺเฒตฺวา โพธิเคหมฺหิ, ปูชํกาสิ อจินฺติยํ;
อนุสํวจฺฉรํ ทีเป, วตฺถทานํ ปวตฺตยิ.
มหาปาฬิฺจ วฑฺเฒสิ, ภตฺตคฺคมวโลกยี;
ตุลาภารฺจ ทาเปสิ, ชิณฺณฺจ ปฏิสงฺขริ.
จาริตฺตํ ปุพฺพราชูนํ, ปาเลสิ มนวชฺชิยํ;
ตสฺสา’สิ วชิโร นาม, เสนาปติ มหาปติ.
กจฺฉวาลํ สกาเรสิ, อารามํ ปํสุกูลินํ;
ถูปารามมฺหิ ถูปสฺส, ฆรํ ฉาเทสิ สาธุกํ.
อิฏฺกาหิ ¶ สุวณฺณาหิ, เหมทฺวาเร จ การยิ;
เอวํ โสฬสวสฺสานิ, กตฺวา รชฺชํ นราธิโป.
อคมา สพฺพสตฺตานํ, คนฺตพฺพํ เทสเมว โส;
ตสฺมึ ราชินิ สมฺปตฺเต, เทวโลกํ ตทา อหุ.
อคฺคโพธิสนาโม’ถ, อาณาเภรึ จราปยิ;
ปิตา ตสฺส สภาตุสฺส, ปุตฺตํ มหินฺทนามกํ.
รชฺชตฺถํ สกปุตฺตานํ, อาทิปาทํ น การยี;
อาทรํ โส สพนฺธูนํ, กนิฏฺานมฺปิ กาตเว.
อสหนฺโต ปลายิตฺถ, ปรตีรํ สมากุโล;
เต สมาคมนํ สุตฺวา, เปสยิตฺวา มหาพลํ.
กาเรตฺวา ยุทฺธเมเตหิ, สีสํ เตสํ สคณฺหยิ;
นิกาเยสุ วิจาเรตฺวา, กตฺตพฺพํ สพฺพเมว โส.
ทีเป’ปิ สกเล กาสิ, ปาปาจารนิวารณํ;
ภิกฺขู จูฬวิหาเรสุ, ยาคุํ คณฺหนฺติ สพฺพทา.
มหาวิหาเร ตํ สุตฺวา, ราชา นิพฺพินฺนมานโส;
กณฺปิฏฺิมหาคามํ ตถา ยาพาลคามกํ.
เตลคามํ พหุทฺจ, ทกวารํ ปทาปิย;
ยาคุํ คเหตุํ โยเชสิ, วิหาเรสุ’ปิ ภิกฺขโว.
ตโต ปฏฺาย ตํ ยาคุํ, สพฺเพ คณฺหึสุ สาทรา;
ทีเป เภรึจ ราเปตฺวา, สนฺนิปาติย ยาจเก.
สุวณฺณํ โสปทาเปสิ, ยถิจฺฉํ ทิวสตฺตยํ;
เอวมาทึ ส กตฺวาน, ปฺุวํ วสฺเสหิ ตีหิ จ.
วตฺถุตฺตยปสาทสฺส, ผลํ ปสฺสิตุมตฺตโน;
ราชา ทิพฺเพน ยาเนน, คจฺฉนฺโต วิย โส มริ.
เอวํ อนิจฺจา วต สพฺพเทหิโน;
สพฺพฺูโนเปว มุเปติ มจฺจุํ;
ปหาย ตสฺมา ภวราคชาตํ;
พุโธ สุพุทฺธิวิภเว ภเวยฺย.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปฺจราชโก นาม
สตฺตจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
อฏฺจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
เอกราชโก
ตโต ¶ ตสฺสา’นุโช เสโน, ฉตฺตํ อุสฺสาปยี ปุเร;
ปิยํ’ว ปุตฺตํ ปสฺสนฺโต, สตฺเต สพฺเพ มหาธโน.
จริยํ ปุพฺพราชูนํ, สมาจริ ยถาภตํ;
อปุพฺพมฺปิ จ วตฺเตสิ, จริยํ ธมฺมสํหิตํ.
ภิกฺขูนํ ภิกฺขูนีนฺจ, าตีนํ ทีปวาสินํ;
มจฺฉานํ มิคปกฺขีนํ, กตฺตพฺพํ ส สมาจริ.
มหินฺทํ ปรตีรํ โส, คตํ โยชิยมารยิ;
เอวํ โส สุวิโสเธสิ, รชฺชปจฺจตฺถิเก’ขิเล.
มหาทานํ ปวตฺเตสิ, ยาจกานํ ธเนสินํ;
ภิกฺขูนํ พฺราหฺมณานฺจ, มนฺุํ ราชโภชนํ.
อเหสุํ อนุชาตสฺส, มหินฺโท กสฺสโป ตถา;
อุทโยติ ตโย เตสุ, มหินฺโท ยุวราชโก.
หุตฺวา ตสฺสานุวตฺตนฺโต, สกฺกจฺจํ ตมุปฏฺหิ;
สงฺฆานามาสิ ราชสฺส, ภริยา ตสฺส ราชินี.
กีฬนตฺถํ สมุทฺทสฺส, คเต ราชินิ ปฏฺฏนํ;
อุทโย อาทิปาโทโส, โอหีโน นคเร ตทา.
นาลนามํ คเหตฺวาน, ธีตรํ มาณิลานิยา;
รกฺขิตํ ราชรกฺขาย, ปุฬตฺถินครํ อคา.
ราชา ตสฺมึ อกุชฺฌิตฺวา, สนฺธึ กตฺวา อกุปฺปิยํ;
มหาทีปาทํ เปเสตฺวา, โตสตฺวา ตํ อิธานยิ.
เอวํ สมคฺคา เต อาสุํ, ตโต ปฏฺาย ขตฺติยา;
รกฺขนฺตา สาสนํ โลกํ, วสึสุ สุสมาหิตา.
ตโต เกนจิ กาเลน, ปณฺฑุราชา มหาพโล;
ชมฺพุทีปา อิธา’คมฺม, ทีป คณฺหิตุมารภิ.
ราชา ¶ สุตฺวา มหาเสนํ, เปสุยิตฺถ ตทนฺติกํ;
อมจฺจานํ วิวาเทน, ถทฺโธตาโร นาราธิโป.
ปณฺฑุราชา วินาเสนฺโต, สพฺพํ ตํ เทสมุตฺตรํ;
ขนฺธาวารํ นิเวเสสิ, มหาตาลิตคามเก.
วสนฺตา ทมิฬา เอตฺถ, พหโว เย ตหึ ตหึ;
สพฺเพ ตํ ปกฺขิยาเหสุํ, ตโต โส พลวา อหุ.
ตตฺถ คนฺตา มหาเสนา, รฺโ ยุชฺฌิตุมารภิ;
หตฺถิกฺขนฺธคโต ปณฺฑุ-ราชาปิ สมุปาวิสิ.
อหุ ทมิฬเสนาสา, ปสฺสนฺติ สามิโน มุขํ;
สมฺปตฺตพลหุสฺสาหา, ตทตฺเถ จตฺตชีวิตา.
ทีปเสนา ตุ สามิน-มภาเวน นิรุสฺสุกฺกา;
ยุชฺฌนฺติ ปริภินฺทิตฺวา, ปลายิตฺถ ตโต ตโต.
โอตริตฺถมหาเสนา, ปณฺฑุราชาสฺส ตงฺขเณ;
มารเสนาว คจฺฉนฺติ, วิจุณฺเณนฺติ มหาชนํ.
ราชา เสนาย ภินฺนตฺตํ, สุกฺกา สพฺพํ สมาทิย;
หตฺถสารํ ปุรํ หิตฺวา, มลยาภิมุโข คโต.
ตโต หตฺถึ สมารุยฺห, ยุวราชา มหินฺทโก;
ยุชฺฌนฺโต สกเสนาย, ปลาตตฺตํ สเมกฺขิย.
เอเกนเม น สกฺกา เว, สพฺเพ เอเตหิ มาริตุํ;
เอเตสํ น จ นีจานํ, หตฺเถสุ มรณํ สุขํ.
ตสฺมา วรํ เม มรณํ, มยา เอเวติ จินฺติย;
หตฺถิกฺขนฺธคโตเยว, ฉินฺทิ โส สีสมตฺตโน.
ตํ ทิสฺวา พหโว สีเส, ตตฺถ ฉินฺทึสุ เสวกา;
ตํ ทิสฺวา ทมิฬี เสนา, หฏฺตุฏฺา ปโมทิสา.
เอตํ สพฺพํ สเมกฺขิตฺวา, อาทาปาโท สกสฺสโป;
ตุรงฺควรมารุยฺห, สุสนฺนทฺโธ มหายุโธ.
วิหารมุปสงฺกมฺม, อภยํ เอกโกว โส;
ตาทิสมฺปิ มหาเสนํ, โอคาเหตฺวา วิทารยิ.
สุปณฺโณ วิย คณฺหนฺโต, ภูชเคน สลิลาล เย;
โส ตํ สพฺพํ นิวตฺเตสิ, อตฺตานฺจ สุโคปยิ.
อสฺโส ¶ เอโกว ทิสฺสิตฺถ, ตุรงฺคาวลิสนฺนิโภ;
อตฺตโน โส ชนํ กฺจิ, อปสฺสนฺโต’นุคามินํ.
กึ เม เอเกน เวรินํ, ปูริเตน มโนรถํ;
กาลนฺตเรหํ ชีวนฺโต, ปูเรสฺสํ เม มโนรถํ.
ตสฺมา คนฺตุํว ยุตฺตนฺติ, นิมฺโผเฏตฺวา มหาพลํ;
นิพฺภโยว มหาโยโธ, โกณฺฑิวาตมุปาคมิ.
ปณฺฑุราชา มหาเสนา, อคฺคเหสิ ตโต ปุรํ;
สีสํ ตํ ยุวราชสฺส, ปณฺฑุราชสฺส ทสฺสยุํ.
โส ตํ ทิสฺวา จ ฌาเปตฺวา, ราชูนํ ปณฺฑุเทสินํ;
สพฺพมาฬาหเน กิจฺจํ, ตสฺส กาตุํ นิโยชยิ.
สพฺพํ สารํ หราเปสิ, ภณฺฑาคารมฺหิ ราชิโน;
อคฺคณฺหิตฺถ คเหตพฺพํ, วิหาเร นคเรปิ จ.
ปาสาเท รตเน สพฺเพ, โสวณฺณํสตฺถุพิมฺพกํ;
สิลามย มุนินฺทสฺส, จกฺขุภูก มณิทฺวยํ.
ตถา โสวณฺณปฏฺเฏ จ, ถูปารามมฺหิ เจติเย;
สุวณฺณ ปฏิมาโย จ, วิหาเรสุ ตหึ ตหึ.
สพฺพํ คเหตฺวา นิสฺสารํ, ลงฺกาทีป มกาสิ โส;
ฉฑฺฑยิตฺถ ปุรํ รมฺม, ยกฺขภกฺขิต รูปกํ.
ราชา’ปิ รกฺขํ ทตฺวาน, มหามคฺเค ตหึ ตหึ;
คงฺคาทฺวย มุเข วาสํ, กปฺเปสิ ปริสงฺกิโต.
ปณฺฑุราชา ตโต สทฺธึ, กาตุํ สีหฬสามินา;
อมจฺเจ ตตฺถ เปเสสิ, ทิสฺวา เต สีหลาธิโป.
สุณิตฺวา สาสนํ เตสํ, สพฺพํ ตํ สมฺปฏิจฺฉิย;
ทูตานํ การยิตฺวาน, ยถากาเมน สงฺคหํ.
หตฺถิทฺวยํ สทตฺวาน, สพฺพมาภรณมฺปิ จ;
ตสฺส เปเสสิ ทูเตโส, อตฺตโนปิ หิตาวเห.
ปณฺฑุราชา สิตํ สพฺพํ, ทิสฺวา สนฺตุฏฺมานโส;
นิยฺยาเตตฺวาน ทูตานํ, ตทเหว มหาปุรํ.
นิกฺขมิตฺวา ปุรา คนฺตฺวา, น จิเรเนว ปฏฺฏนํ;
ตตฺถ อารุยฺห นาวํ โส, สก เทส มุปาคมิ.
ตโต ¶ อาคมฺม นครํ, สีลาเมโฆ มหีปติ;
ยถาาเน เปตฺวาน, ทีปํ วสิ สมาหิโต.
ภาตรํ ทุติยํ กตฺวา, อุทยํ นาม ขตฺติยํ;
มหาทีปาทํ ตสฺสา’ทา, โสคตฺถํ ทกฺขิณํ ทิสํ.
โสปิ โข น จิเรเนว, กตฺวา ปฺุํ ยถารหํ;
โรเคเนเกน สมฺผุฏฺโ, ปวิฏฺโ มจฺจุโน มุขํ.
กสฺสโป อาทิปาโทปิ, ปุลตฺถินคเร วสํ;
โยเชตฺวา ปณฺฑุราเชน, อโหสิ กิร มาริโต.
ตทา กสฺสปนามสฺส, ปุตฺตา อาสุํ มหารหา;
อาทิปาทสฺส จตฺตาโร, ธฺลกฺขณ สฺุตา.
โย เสนํ สพฺพปโม, เสโน นาม กุมารโก;
สูโร วีโร มหุสฺสาโห, ราชภารกฺขโม สโม.
ราชา มหาทีปาทตฺตํ, ตสฺส ทตฺวา ยถาวิธึ;
โภคตฺถํ ทกฺขิณํ เทสํ, สวาหน มุปาทิสิ.
โรหณาธิปติสฺสา’สุํ, ปุตฺตา กิตฺตคฺคโพธิโต;
จตฺตาโร ธีตโร ติสฺโส, ทสฺสเนยฺยา มโนรมา.
ตทา เชฏฺสุตํ ตสฺส, มหินฺทํ นาม ขตฺติยํ;
ปิตุจฺฉา มารยิตฺวาน, เทสํ คณฺหิ สสาธนํ.
ภาตโร เต ตโย ตสฺมึ,
สํรุฏฺา ภาตุ ฆาตเน;
อาทาย ภคีนี ติสฺโส,
รฺโ สนฺติกมาคมุํ.
ราชาปิ ทิสฺวา เตตีว, มมายนฺโต ทยาลุโก;
สพฺเพ เทวกุมาเรว, สุขํ วฑฺเฒสิ เปมวา.
ตโต กสฺสปนามํ โส, เตสํ เชฏฺํ นริสฺสโร;
เทสํ ตํ คณฺห ยาหีติ, ทตฺวา พลมเปสยิ.
โส’ปิ คนฺตฺวาน ตํ หนฺตฺวา, โรหณํ กสิณมฺปิ ตํ;
กตฺวา หตฺถคตํ ตตฺถ, วสิตฺถ นิรุปทฺทโว.
อถ โส ภาตโร ทฺเว’ปิ, เสนฺจ อุทยํ ตถา;
ปกฺโกสิตฺวาน, ภาเชตฺวา, เทสํ เตหิ สหาวสิ.
ราชา ¶ ตา สาธุ วฑฺเฒตฺวา, วยปตฺตาสุ ตีสุ โส;
ราชกฺาสุ ธฺาสุ, เทวจฺฉรสู รูปิสุ.
เปตฺวา ราชินิ าเน, อุปราชสฺส ทาปยิ;
สงฺฆนามํ มหาโภคํ, ทตฺวา รชฺชสริกฺขกํ.
กณิฏฺโ อุปราชสฺส, มหินฺโท นาม ภาตุโก;
อตฺถิ สพฺพคุโณเปโต, สพฺพสตฺถวิสารโท.
ตสฺสา’ทาสิ ทุเว ราชา, ราชกฺา มโนหรา;
ติสฺสวฺหกิตฺต นามฺจ, ทตฺวา โภคํ ยถารุจึ.
เอวํ กโรนฺโต าตีนํ, สํคหํ โส ยถารหํ;
อาราเธนฺโต จ ทานาทิ-สงฺคเหหิ มหาชนํ.
ราชา ทสยิ ราชูนํ, ธมฺเมหิ สมุปาคโต;
สมาจรนฺโต ปฺุานิ, ปริภฺุชิตฺถ เมทินึ.
ปํสุกูลิก ภิกฺขูนํ, กตฺวา’ริฏฺมฺหิ ปพฺพเต;
มหาโภคํ อทารามํ, นิมฺมิตํ วิย อิทฺธิยา.
ปริหารฺจ ตสฺสทา, ราชารหมเสสโต;
อารามิเก จ พหโว, ทาเส กมฺมกเรปิ จ.
ปาสาทํ โสว กาเรสิ, วิหาเร เชตนามเก;
อเนกภูมึ ภูมินฺโท, พุทฺธภูมิคตาสโย.
วฑฺเฒตฺวา ตตฺถ กาเรตฺวา, สพฺพ โสวณฺณยํ ชินํ;
สณฺเปตฺวา มหาโภคํ, วสาเปสิ จ ภิกฺขโว.
มหาทิ ปริเวณมฺหิ, กาเรสิ สุมโนหรํ;
ปาสาท มคฺคิสนฺทํฑฺฒํ, ตสฺมึเยว วิหารเก.
กตฺวา วีรงฺกุรารามํ, วิหาเร อภยุตฺตเร;
มหาสงฺฆิก ภิกฺขูนํ, เถริยานฺจ ทาปยิ.
ปุพฺพารามฺจ กาเรสิ, สมฺปนฺน จตุปจฺจยํ;
สทฺธึ โส สงฺฆนามาย, เทวิยาปิ จ อตฺตโน.
มหาวิหาเรตาเยว, สทฺธึ กาเรสิ ภูมิโป;
อาวาสํ สงฺฆเสนวฺหํ, มหาโภคํ มหามติ.
กาเรตฺวา สพฺพโสวณฺณํ, เกสธาตุ กรณฺฑกํ;
มหาปูชํ ปวตฺเตสิ, รชฺชํ วิสฺสชฺชิ อุตฺตโม.
เจติยสฺส ¶ คีริสฺสาทา, กาณวาปึ พหุทยํ;
ภิกฺขูนํ ทิปวาสีนํ, ทาเปสิ จ ติจีวรํ.
ปุลตฺถิ นคเร กาสิ, วาปิโย ถุสวาปิยา;
เสนคฺคโพธิมาวาสํ, คามารามิก สฺุตํ.
ตสฺมึเยว จ กาเรสิ, มหาปาฬึ สุโภชนํ;
มหาปาฬิฺจ สพฺเพสํ, มหาเนตฺตมฺปิ ปพฺพเต.
เวชฺชสาลมฺปิ กาเรสิ, นครสฺส จ ปจฺฉิเม;
อนาถานํ ปวตฺเตสิ, ยาคุทานํ สขชฺชกํ.
ปํสุกูลิก ภิกฺขูนํ, ปจฺเจกฺจ มหานสํ;
กตฺวา ทาเปสิ สกฺกจฺจํ, นิจฺจํ โภชนมุตฺตโม.
หุตฺวา มหาทิปาโท’ยํ, กปฺปูร ปริเวณเก;
อุตฺตราฬฺเห จ กาเรสิ, ปริจฺเฉเท สนามเก.
ตุลาภารฺจ ปาทาสี, ติกฺขตฺตุํ โส มหาธเน;
ปฺุมฺมฺปิ โส’กาสิ, ราชา นานปฺปการกํ.
สงฺฆนามาปิ สา เทวี, อุตฺตรมฺหิ วิหารเก;
กตฺวา มหินฺทเสนวฺหา-วาสํ วาเสสิ ภิกฺขโว.
อารทฺโธ ทปฺปุลวฺหสฺส, กาเล ราชสฺส ธีมโภ;
มหาเทเวน โส อาสิ, รมฺโม ทปฺปุล ปพฺพโต.
ทารุกสฺสปนาเมน, ตถา กสฺสปราชิกํ;
อุโภปิ เต วิปฺปกเต, ราชา โส วสมาปยิ.
ภทฺโท เสนาปติ ตสฺส, ภทฺทเสนาปติ’วฺหยํ;
ปริเวณมฺปิ กาเรสิ, ทาสโภคสมายุตํ.
อุตฺตโร จ อมจฺโจ’กา, วิหาเร อภยุตฺตเร;
วาสมุตฺตรเสนวฺหํ, รมฺม มุตฺตรปจฺจยํ.
วชิโร นาม ตตฺเถวา-วาสํ วชิรเสนกํ;
กาสิ รกฺขสนาโมจา-วาสํ รกฺขสนามกํ.
ตโต วีสติ วสฺเสสุ, ปุลตฺถิ นคเร วสํ;
ปณฺฑุราชกตํ การํ, สรนฺโต สรทสฺสโน.
ททนฺโต วิย เสนสฺส, สูรสฺสาวสรฺจโส;
ปหาย ทีปํ ทีโป’ว, มหาวาต หโต คโต.
โภโค ¶ อนิจฺจา สห ชีวิเตน;
ปเคว เต พนฺธุชนา สหายา;
นราธีปํ ปสฺสถ เอกเมว;
สมาคตํ มจฺจุมุขํ สุโฆรํ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เอก ราชโก นาม
อฏฺจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกูนปฺาสติม ปริจฺเฉท
ราชทฺวยทีปโน
เอวํ ตสฺมึ มเต ตสฺส, กาตพฺพํ สาธุการิย;
มหาทีปาโท เสนวฺโห, อาทาย พลวาหนํ.
อาคมฺม นครํ ราชา, อโหสิ ธรณี ตเล;
อาทิกปฺปมฺหิ ราชูนํ, ทสฺสนฺโต จริยํ ปิย.
สทฺโธ มหาธโน สูโร, มุตฺตจาคี นิราลโย;
ยาจโยโค มหาโภโค, สมฺปนฺนพลวาหโน.
กิตฺติยา’มลภูตาย, ตถา เตโช คุเณน จ;
สนฺนิปาตํว โส จนฺท-สูริยานํ นิทสฺสยิ.
อสงฺกิณฺณ คุณากิณฺโณ, สุวิจิณฺณ คุณาคุโณ;
นิตฺถิณฺณปาโป นิพฺพิณฺณ-สํสาโร สารทสฺสโน.
ภริยา ตสฺส ยา อาสิ, สงฺฆาตํ โส ภิเสจยิ;
มเหสีภาเว ทตฺวาน, ปริหารํ ยถาภตํ.
มหินฺทํ นาม สปฺปฺํ, กณิฏฺํ ภาตรํ สกํ;
ทตฺวา ทกฺขิณภาคํ โส, โอปรชฺเช’ภิเสจยิ.
อนฺเตปุเร’ปรชฺฌิตฺวา, โส รฺา อวธาริเต;
สปุตฺตทาโร วุฏฺาย, อฺาโต มลยํ อคา.
อุปฺปชฺชิตฺถ ¶ ตทา ปุตฺโต, รฺโ สงฺฆาย เทวิยา;
ทสฺเสนฺโต’ว ปนาทสฺส, กุมาร รูปมตฺตโน.
ราชา ตํ ชาตมตฺตํ’ว, ทิสฺวา สนฺถุฏฺมานุโส;
สิทฺธตฺถํ ลุมฺพินีชาตํ, ราชา สุทฺโธทโน วิย.
ธฺปฺุคุณูเปโต, เปตฺวา ทีปเมกกํ;
ชมฺพุทีเป’ปิ กสิเณ, รชฺชโยคฺโคติ เม สุโต.
นามทาน ทิเนเยว, ปริหาเรน สพฺพโส;
โอปรชฺเช ภิสิฺจิตฺวา, ทกฺขิณํ เทสมสฺส’ทา.
ยุวราชาปิ มลเย, วสนฺโต’ว มหีปตึ;
อาราเธตฺวา อุปาเยน, อนฺุโต สภาตรา.
นิกายตฺตย วา สีหิ, สทฺธึ ภิกฺขูหิ อาคโต;
ทิสฺวา ราชานเมตฺเถว, สนฺธีํ’กาสิ อกุปฺปิยํ.
ยา ตสฺส ยุวราชสฺส, ภริยา ติสฺสา นามิกา;
ราชินี สา วิชายิตฺถ, ธีตรํ สงฺฆนามิกํ.
กิตฺตินามา’ปรายา จ, ภริยา สาปิ โข ปน;
วิชายิ ปุตฺเต จตฺตาโร, ตถา เอกฺจ ธีตรํ.
ตทา ราชาปิ จินฺเตตฺวา, เอวํ สติ กณิฏฺโก;
นิสฺสงฺโก มยิ โหตีติ, สมฺมา มนฺตีหิ มนฺติย.
ธีตรํ ยุวราชสฺส, สุรูปึ รูปนามิกํ;
กสฺสปสฺส’ตฺต ปุตฺตสฺส, วิวาหํ การยิ พุโธ.
ทกฺขิณํ เทสมสฺเสว, กณิฏฺสฺส สทาปยิ;
ราชปุตฺตสฺส ปาทาปิ, ปจฺเจกํ โภคมตฺตโน.
รชฺชมฺหิ สพฺพํ ตสฺเสว, ปริโภคาย ทาปยิ;
เกวลนฺตุ วิจาเรสิ, ทีปํ ทีป หิตาวโห.
เตสํ สํวาสมนฺวาย, อุภินฺนํ ปฺุกมฺมินํ;
ธฺปฺุคุณูเปตา, วิชาตา ปุตฺตธีตโร.
กตฺวา สพฺโพปหาเรน, ทาาธาตุ มหามหํ;
อารุยฺห วรปาสาทํ, รตนวฺหํ มหีปติ.
ตทา โสวณฺณยสฺสาปิ, สมฺพุทฺธสฺส ปุรา ิตํ;
สฺุํ ปิฏฺํ สยํ ทิสฺวา, กสฺมา เอวนฺติ สํวทิ.
ตโต ¶ อมจฺจา อาหํสุ, นาชานาสิ มหีปติ;
มหาปิตุนรินฺทสฺส, กาเล ตว นริสฺสรํ.
ปณฺฑุราชา อิธาคมฺม, ทีปเมตํ วินาสิย;
สพฺพํ สารคตํ ทีเป, สมาทาย คโต อิติ.
ตํ สุตฺวา ลชฺชิโต ราชา, สยํ วิย ปราชิโต;
ตทเหว นิโยเชสิ, อมจฺเจ พลสงฺคเห.
ตทา’ว กิร อาคฺฉิ, ปณฺฑุราชกุมารโก;
ปริภูโต สราเชน, รชฺชตฺถํ กต นิจฺฉโย.
ราชา ทิสฺวา’ติ สนฺตุฏฺโ, กตฺตพฺพํ ตสฺส การิย;
มหาติตฺถ มุปาคมฺม, ปฏฺฏนํ เสมตฺรโส.
มหนฺตํ พลกายฺจ, ตสฺโสปกรณานิ จ;
อนุนํ ปฏิยาเทตฺวา, เทวเสนํว สชฺชิตํ.
ปณฺฑุราชกุมาเรน, สทฺธึ เสนาปติ สกํ;
คนฺตฺวา ตํ ปณฺฑุราชานํ, หนฺตฺวานิกมิโต ปุรา.
รตนํ สพฺพมาทาย, ทตฺวา รชฺชํ อิมสฺส จ;
น จิเรเนว เอหีตี, อุยฺโยเชสิ มหายโส.
โสปิ เอวํ กโรมีติ, ปฏิสฺสุตฺวา มหีปตึ;
วินฺทิตฺวา พลมาทาย, นามมารุยฺห ตํ ขเณ.
ปรตีรํ ตโต คนฺตฺวา, สํวุฬห พลวาหโน;
วินาสยนฺโต ปจฺจนฺตํ, วาเรสิ มธุรํ ปุรํ.
ทฺวารานิ ปิทหิตฺวาน, ปจฺฉินฺทิตฺถ คตาคตํ;
ตโต อคฺคึ ขิปาเปสิ, โคปุรฏฺฏาล โกฏฺเก.
เอวํ สีหฬเสนาย, ปวิฏฺาย สกํ ปุรํ;
สพฺพํ วิลุมฺปมานาย, เสนงฺคํ ฆาตยนฺติยา.
ปณฺฑุราชา นิสมฺเมตํ, สมาทาย สกํ พลํ;
เวคสา ตํ สมาคมฺม, ยุทฺธํ กาตุํ สมารภิ.
อสมฺปุณฺณ พลตฺตา โส, วิทฺโธ สลฺเลน ภูปติ;
หตฺถิกฺขนฺธคโตเยว, วิหาย ปุรมตฺตโน.
ปลายิตฺวา คตาเน, ชีวิตํ นิชเมสฺสชิ;
ภริยาว’สฺส เตนาสิ, สมฺปตฺตา ชีวิตกฺขยํ.
ตโต ¶ สีหฬเสนาสา, ปวิฏฺา นิพฺภยา ปุรํ;
ตตฺถ สพฺพํ วิลุมฺปิตฺถ, เทวา’สิรปุรํ ยถา.
เสนาปติ ตโต ราช-เคเห ภตฺตํ สเมกฺขิย;
ทีปานิตมิมมฺหา จ, ตตฺรฏฺฺจ มหารหํ.
สารํ สพฺพํสมาทาย, เทเส จ นคเร ิตํ;
กตฺวา อิสฺสริยํ ตตฺถ, วเสวตฺติย อตฺตโน.
ปณฺฑุราช กุมารํ ตุ, ตตฺถ รชฺเช’ภิ สิฺจิย;
กาเรตฺวา ปริหารฺจ, เทสํ ตสฺส สมปฺปิย.
ยถารุจึ คเหตฺวาน, หตฺถิอสฺเส นเร’ปิ จ;
ตตฺถ ตตฺถ ยถา กามํ, วสนฺโต อกุโต ภโย.
สมุทฺท ตฏมาคมฺม, ตฺวา ตตฺถ ยถาสุขํ;
กีฬนฺโต วิย นาวํ โส, สมารุยฺห วิสารโท.
มหาติตฺถ มุปาคมฺม, วนฺทิตฺวา ธรณี ปตึ;
ตํ สาสนํ นิเวเทตฺวา, สารํ ทสฺเสสิ อาหฏํ.
ราชา สาธูติ วตฺวาน, กาเรตฺวา ตสฺส สงฺคหํ;
สทฺธึ เสนาย อาคนฺตฺวา, ปกฏฺาย สกํ ปุรํ.
ชยปานํ ปิวิตฺวาน, กตฺวา วิชยมงฺคลํ;
มหาธาคํ ปวตฺเตตฺวา, ยาจกานํ ยถา รุจึ.
สพฺพํ ปากติกํ กาสิ, สารํ ทีเป นิราลโย;
โสวณฺณ ปฏิมาโย จ, ยถาาเน ปาปยิ.
สฺุํ รตนปาสาเท, ปิฏฺํ ปูเรสิ สตฺถุโน;
กาสิ รกฺขปิธาเนน, นิพฺภยํ ธรณีตลํ.
ตโต ปฏฺาย ทีปํโส, อรีนํ ทุปฺปธํสิยํ;
กตฺวา วฑฺเฒสิ โภเคหิ, อุตฺตราทิกุรุํ ปิย.
ขินฺนา ปุพฺพสฺส ราชสฺส, กาเล ทีปมฺหิ ปาณิโน;
นิพฺพุตา ตํ สมาคมฺม, ฆมฺมา วิย วลาหกา.
ตสฺส วีสติเม วสฺเส, วิหาเร อภยุตฺตเร;
นิกฺขมิตฺวา คตา เหสุํ, ปํสุกูลิก ภิกฺขโว.
ยุวราชา มหินฺโท โส, ธุมราชสฺส สตฺถุโน;
การาปยิ ฆรํ รมฺมํ, ทสฺสเนยฺยํ มโนรมํ.
โพธิเคหํ ¶ กโรนฺโต ตํ, ทิสฺวา วฑฺฒกีโน ตทา;
วํเสน สาขํ อาหจฺจ, ภิชฺชนฺตํ วรโพธิยา.
กินฺตุ กาตพฺพเมตฺถาติ, ยุวราชํ นิเวทยุํ;
โส ตํ ตํ มุปสํกมฺม, มหาปูชาย ปูชิย.
สเจ สตฺถา, หิตตฺถาย, สมฺภูโต สพฺพปาณินํ;
ลทฺธุํ ปฺุสฺส’นคฺฆสฺส, ฆรสฺส กรเณติ’ธ.
สาขา คจฺฉํ ตุ อุทฺธํว, กาตุํ สกฺกา ยถาฆรํ;
เอวมาราธยิตฺวาน, วนฺทิตฺวา สงฺฆรํ คโต.
ตทา สาขา ทุมินฺทสฺส, รตฺติยํ อุทฺธมุคฺคมิ;
ตโต กมฺมกรา สพฺพํ, อาโรเจสุํ สสามิโน.
ยุวราชา’ติ สนฺตุฏฺโ, ภาตุรฺโ นิเวทิย;
มหาปูชาย ปูเชสิ, วิสฺสชฺชิย พหุธนํ.
ตถา มหินฺทเสนวฺหํ, ปริเวณฺจ การิย;
สงฺฆสฺสา’ทา สโภคํ โส, ปฺุา ปฺุานิจาจีนิ.
อทา สปริสํ ภตฺตํ, วตฺถํ ฉตฺตมุปาหนํ;
ตถา คมิยภตฺตฺจ, นหานฺจ สภตฺตกํ.
เอวํ ขุทฺทานุ ขุทฺทานิ, กตฺวา ปฺุานิ โส วิภู;
รฺโ เตตฺตึสวสฺสมฺหิ, ยถากมฺมมุปาคมิ.
อถ ราชา มเตตสฺมึ, กณิฏฺมุทยํ สกํ;
ตสฺส าเน เปตฺวาน, สพฺพํ ตสฺเสว ตสฺสทา.
ตุลาภารสฺส ทาเนน, ทีนานาเถ สตปฺปยิ;
ธมฺมกมฺเมน โสเธสิ, นิกายตฺตยเมกโต.
โสณฺณถาลีสหสฺสํ โส, มุตฺตาหิ ปริปูริย;
เปตฺวา มณิเมเกกํ, ตสฺโสปริ มหารหํ.
พฺราหฺมณานํ สหสฺสสฺส, สุทฺเธ รตนภาชเน;
โภเชตฺวา ขีรปายาสํ, ทาเปตฺวา เหมสุตฺตกํ.
ตถา นเวหิ วตฺเถหิ, อจฺฉาเทตฺวา ยถารุจึ;
สนฺตปฺเปสิ มหนฺเตน, ปริหาเรน ปฺุวา.
ภิกฺขูนํ ทีปวาสีนํ, อทาสิ จ ติจีวรํ;
อทา สพฺพาสมิตฺถีนํ, วตฺถฺจ สุมโนหรํ.
กาเรตฺวา ¶ โลหปาสาทํ, เวชยนฺตสริกฺขกํ;
วฑฺเฒสิ ปฏิมํ ตตฺถ, สุวณฺณฆฏโกฏฺฏิมํ.
สุตฺวา อุโปสถาคาร-ภาวํ สพฺพ มเหสีนํ;
ตุจฺโฉ ยํ เนว โหตูติ, วาสํ สงฺฆสฺส ตํ อกา.
โภคคาเม จ ตสฺสทา, รกฺขเก จ นิโยชยิ;
ภิกฺขู ทฺวตฺตึสมตฺตาหิ, วสนฺตูติ นิยามยิ.
คงฺคาย มริยาทํ โส, กาเรสิ มณิเมขลํ;
โตยนิทฺธมนฺจากา, มณิหีรกวาปิยา.
กฏฺุนฺตนคเร เจว, กาณวาปึจ พนฺธยิ;
เวชฺชสาลฺจ กาเรสิ, เจติยมฺหิ คิริมฺหิ โส.
พุทฺธคามวิหารฺจ, วิหารํ มหิยงฺคณํ;
กูฏติสฺส วิหารฺจ, โภคคาเม น วฑฺฒยิ.
มณฺฑลสฺส คิริสฺสา’ทา, วิหารสฺส สคามเก;
อุตฺตราฬฺเห จ กาเรสิ, ปาสาทํ ปริเวณเก.
มหาเสนสฺส พุทฺธสฺส, คามํ ทตฺวาน รกฺขเก;
ทาสิ โสพฺภวิหาเร จ, กาเรสิ ปฏิมาฆรํ.
โพธิสตฺเต จ วฑฺเฒสิ, ปาสาเท มณิเมขเล;
สีลามยมุนินฺทสฺส, ชิณฺณเคหมฺปิ การยิ.
ราช ตํ โพธิสตฺตฺจ, สฆรํ ตตฺถ สนฺนหิ;
อาลวาลํ ทุมินฺทสฺส, คนฺธิตฺวา กา มหามหํ.
ลิขิตฺวา เหมปฏฺฏมฺหิ, สพฺพรตนสุตฺตกํ;
มหาปูชมกา ตสฺส, อภิธมฺมํ กถาปยิ.
อานนฺทปฏิมํ เนตฺวา, ปุรํ กตฺวา ปทกฺขิณํ;
ปริตฺตํ ภิกฺขุสงฺเฆน, ภณาเปตฺวา ยถาวิธึ.
ปริตฺโตทกเสเกน, ชนํ กตฺวา นิราตุรํ;
ราชา โรคภยํ เปวํ, นีหริตฺถ สเทสโต.
อภิเสกํ คเหตฺวาน, เหมวาลุก เจติเย;
อนุสํวจฺฉรํ กาตุํ, ตํ จาริตฺตํ ลิขาปยิ.
อทา มาสสฺส จตูสุ, อุโปสถทิเนสุ โส;
จตุนฺนฺจ สหสฺสานํ, วตฺถทานํ สภตฺตกํ.
เวสาขกีฬํ ¶ กีฬิตฺถ, สทฺธึ ทุคฺคตเกหิ โส;
อนฺนํ ปานฺจ วตฺถฺจ, เตสํ ทตฺวา ยถารุจึ.
ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทีปมฺหิ, นิจฺจทานํ ปวตฺตยิ;
สนฺตปฺเปสิ จ ทาเนน, กปณทฺธิกวณิพฺพเก.
ตสฺส รฺโ มเหสี จ, สงฺฆนามา อการยิ;
ปพฺพตํ สงฺฆเสนวฺหํ, สโภคมภยุตฺตเร.
นีลจูฬามณิฺจากา, สิลามย มเหสิโน;
ปูชํ สพฺโพปหาเรหิ, กาสิ สตฺถุสฺส สพฺพทา.
ตสฺส เสนาปติจา’กา, เสนเสนาปติวฺหยํ;
ปริเวณํ มหาโภคํ, สูโร ตุฏฺกนามโก.
เอวํ สปริโส กตฺวา, สปฺุานิ มหายโส;
ปฺจตึสติเม วสฺเส, เทวโลกมุปาคมิ.
ตโต ตสฺสา’นุโช อาสิ, อุทโย นาม ขตฺติโย;
ราชา สพฺพปฺปโยเคหิ, หิเตสี ทีปวาสีนํ.
หุตฺวา โส สยํ ราชา, กณิฏฺํ สกภาตรํ;
มหาทีปาทานมฺหิ, ปิ กสฺสปนามกํ.
ราชา จินฺติย าตีนํ, กาตพฺโพ สงฺคโห อิติ;
เอวํ กสฺสปนามสฺส, ภาตุปุตฺตสฺส ธีตรํ.
ยุวราชสฺส ตสฺสา’กา, ภริยํ เสนนามิกํ;
ธาเรสิจ สยํ ราชา, อปรํ ติสฺสสวฺหยํ.
มหินฺทสฺสุปราชสฺส, ราชธีตาย กิตฺติยา;
ปุตฺโต กิตฺตคฺคโพธีติ, อาทิปาโท วิพุทฺธิโก.
โจโร หุตฺวา มหารฺโ, นิกฺขมิตฺวาน รตฺติยํ;
เอโก อฺาตเวเสน, สมุปาคมฺมโรหณํ.
ชนํ หตฺตคตํ กตฺวา, เทสํ สพฺพํ วินาสิย;
ฆาตาปยิตฺถ ตตฺรฏฺํ, โส ตํ มาตุลมตฺตโน.
ตํ สุตฺวา ธรณีปาโล, ตสฺมึ’ตีว ปกุปฺปิย;
อาเนตุํ ตมุปายํ โส, คเวสนฺโต ตถา ตถา.
ภาตุปุตฺตํ ตมาหุย, ยุวราชํ สกสฺสปํ;
อามนฺเตสิ มหาปฺุ, สหาโย โหติ เม อิติ.
กึ ¶ เม กตฺตพฺพ’มิจฺจาห, ปจฺจาห ธรณีปติ;
ปุตฺโต ตว มหินฺโท โส, วุทฺธิปฺปตฺโต มหาพโล.
ลาภี โรหณเทสสฺส, มาติโต ปิติโต’ปิ จ;
สูโร สพฺพสโห วีโร, กุสโล กตูปาสโน.
สงฺคามโยคฺโค มติมา, นิปุโณ นยโกวิโท;
ตํ เปเสตฺวา นยิสฺสาม, ปาปํ มาตุลฆาตกํ.
ตํ สุตฺวา วจนํ รฺโ, กสฺสโป ภาสิ สาทโร;
เทว เทเวน วุตฺโต’หํ, คจฺเฉยฺยํ กินฺตุ เม สุโต.
วํโส เม ปาลิโต โหติ, ปสาโท จ ตวาธิป;
ตสฺมา กาลมหาเปตฺวา, ยํ อิจฺฉสิ ตถา กุรุ.
สุตฺวา อตีวสนฺตุฏฺโ, นรินฺโท ตสฺส ตํ วโจ;
มหนฺถํ พลกายํ โส, สพฺพโส ปฏิยาทิย.
มหตา ปริหาเรน, มหินฺทํ ราชโปตกํ;
รกฺขิตุํ ตํ นิโยเชตฺวา, วชิรคฺคฺจ นายกํ.
ตุจฺฉํ วิย ปุรํ กตฺวา, สพฺพฺจ พลวาหนํ;
สพฺโพปกรณฺเจว, อนูนํ ตสฺส ทาปิย.
สยํ ตมนุคจฺฉนฺโต, ปทสา’ว นริสฺสโร;
อุยฺโยเชสิ มหาปฺุ, คจฺฉ รุกฺขาติ เมทินึ.
มหินฺโท โส มหินฺโท’ว, เทวเสนา ปุรกฺขโต;
คจฺฉนฺโต สุวีโรจิตฺถ, เทวาสุรมหาหวํ.
ตโต คนฺตฺวา น จิเรน, คุตฺตสาลมุปาคมิ;
ตโต ชานปทา สพฺเพ, มณฺฑลิกา จ รฏฺิยา.
เตน มาตุลฆาเตน, ปาปเกน อุปทฺทุตา;
คนฺตฺวา ตํ ปริวาเรสุํ, ลทฺโธ โน สามิโก อิติ.
ปตนฺโต โสปิ โข โจโร, ิโตว คิริมณฺฑเล;
สพฺพํ หตฺถคตํ กตฺวา, ราชภณฺฑํ มหคฺฆิยํ.
หตฺถี อสฺเสจ อาทาย, คนฺตฺวา มลยมารุหิ;
มหินฺทเสนา ฆาเตนฺตี, ตสฺส เสนํ ตหึ ตหึ.
ปทานุปทมสฺเส’ว, คจฺฉนฺติ หตฺถิอสฺสเก;
ทิสฺวา มลยปาทมฺหิ, คเหตฺวา เอตฺถ โส อิติ.
ตตฺถ ¶ ปาวิสิมทฺทนฺตี, สพฺพํ มลยกานนํ;
นทีโย ปลฺลเล เจว, กโรนฺติ มคฺคสาทิเส.
พาลโกว ชนํ ทิสฺวา, สพฺพํ รตนมตฺตโน;
โกธาภิภูโต ฉฑฺเฑสิ, นที โสพฺภตฏาทีสุ.
เอกโกว นิลียิตฺถ, วเน ปพฺพตกนฺทเร;
คเวสนฺโต ชโน ทิสฺวา, ตมคฺคหิ นราธมฺมํ.
ตมาทาย’ติ ตุฏฺโ โส, ชโน อาคมฺม สชฺชุกํ;
มหินฺทมุปทสฺเสสิ, นิสินฺนํ คุตฺตสาลเก.
โส ตํ ทิสฺวา หสิตฺวาน,
ภุตฺโต กึ โรหโณ’’อิติ;
นายกสฺส นิยฺยาเตตฺวา,
วชิรคฺคสฺส ราชิโน.
สยํ เสนํ สมาทาย, มหาคามมุปาคโต;
โรหณา ธิปติ หุตฺวา, กโรนฺโต โลกสงฺคหํ.
ชนํ ปากติกํ กตฺวา, พาลเกน วิพาธิตํ;
สาสนฺจ ยถาาเน, เปตฺวา เตน นาสิตํ.
ปุปฺผาราเม ผลาราเม, การยิตฺวา ตหึ ตหึ;
วาปิโย’ปิ จ คณฺหิตฺวา, พนฺธาเปตฺวา มหานทึ.
สพฺพตฺถ สุลภํ กตฺวา, สงฺฆสฺส จตุปจฺจยํ;
ทุฏฺเ จ ปฏิพาเหตฺวา, มณฺฑลีเก จ รฏฺิเย.
โจเร จ ปริโสเธตฺวา, กตฺวา วิคตกณฺฏกํ;
โตสยนฺโต’ขิลํ โลกํ, จาคโภคสมปฺปิโต.
อุปาสนิโย วิฺูหิ, เสวนีโย ธนตฺถีหิ;
กปฺปรุกฺขูปโม สพฺพ-ยาจกานํ หิตาวโห.
หิตฺวา ทุพฺพินยํ เทเส, ปุพฺพเกหิ ปวตฺติตํ;
สมาจรนฺโต ธมฺมฺจ, วาสํ ตตฺเถว กปฺปยิ.
อาทิปาทํ คเหตฺวาน, วชิรคฺโค วินายโก;
อนุราธมุปาคมฺม, ราชานมภิทสฺสยิ.
ราชาปิ ทิสฺวา ตํ กุทฺโธ, ขิปฺปํ ปกฺขิปฺป จารเก;
รกฺขาวรณมสฺสาทา, วิเหเสิ จ สพฺพาโส.
อทาสิ ¶ จ ตุลาภารํ, ติกฺขตฺตุํ โส มหายโส;
ถูปารามมฺหิ ถูปฺจ, เหมปฏฺเฏน ฉาทยิ.
กตฺวา ตตฺเถว ปาสาทํ, ภิกฺขุสงฺฆํ นิวาสิย;
วิหาเร นคเร เจว, ปฏิสงฺขาสิ ชิณฺณกํ.
กทมฺพนทียา’กาสิ, นิชฺฌรํ ถิรพนฺธนํ;
มริยาทํ ปวฑฺเฒสิ, วาปิยํ โส มเยตฺติยํ.
ตตฺถ นิทฺธมนํจา’กา, อนุวสฺสมฺปิ ภูมิโป;
จีวรตฺถํ สุวตฺถานิ, สุสณฺหานิ จ ทาปยิ.
ทุพฺภิกฺเข ทานสาลาโย, กาเรตฺวา สพฺพปาณินํ;
มหาทานํ ปวตฺเตสิ, มหาปาฬิฺจ วฑฺฒยิ.
ทธิภตฺตฺจ ทาเปสิ, นิกายตฺตยวาสินํ;
นิจฺจํ ทุคฺคตภตฺตฺจ, ยาคฺุเจว สขชฺชกํ.
เอวมาทีนิ ปฺุานิ, กตฺวา โสวคฺคิยานิ โส;
เอกาทสหิ วสฺเสหิ, คโต เทวสหพฺยตํ.
ตสฺเสกาทสวสฺเสสุ, วิสฺสฏฺํ โสณฺณเมว ตุ;
อหุ สตสหสฺสานํ, ตโย ทสหิ สมฺมิตํ.
สุทุชฺชยํ ปณฺฑุนราธิราช,
เมโกปโร โรหณมุคฺคทุคฺคํ;
กตฺวา’ปิ เอเต สวเส นรินฺทา,
สยํ วสํ มจฺจุมุปาคมึสุ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ราชทฺวยทีปโน นาม
เอกูนปฺาสติโม ปริจฺเฉโท.
ปฺาสติม ปริจฺเฉท
ทฺวิราชโกนาม
ตโต ¶ รชฺเช ปติฏฺาย, กสฺสโป ทกฺขิณํ ทิสํ;
อทา กสฺสปนามสฺส, ยุวราชสฺส ธีมโต.
อคฺคาภิเสกํ ทาเปสิ, ยุวราชสฺส ธีตุยา;
ราชกฺาย ติสฺสาย, ภริยาเย’ว อตฺตโน.
ยาจกานฺจ สิปฺปีนํ, อาคตานํ ตโต ตโต;
ทานํ ทณฺฑิสฺสรํ นาม, สทา ทาเปสิ ภูปติ.
อาทิปาโท มหินฺโท โส,
วสนฺโต โรหเณ ตทา;
คเหตุํ ราชิโนรฏฺ-
มาทาย พลมาคโต.
ตํ สุตฺวา กุปิโต ราชา, พลํ เปเสสิ อตฺตโน;
ยุชฺฌิตฺวา ตํ ปราเชสิ, มหินฺโท โส มหาภโฏ.
ตโต ราชา นิวตฺเตตุํ, ปิตรํ ตสฺส เปสยิ;
กสฺสปํ ยุวราชํ ตํ, โส คนฺตฺวา ปุตฺตสนฺติกํ.
นานาธมฺมกโถเปตํ, วตฺวา ยุตฺติมเนกธา;
สงฺฆามโต นิวตฺเตตฺวา, ปุตฺตํ โส ปุนราคมิ.
อาทิปาโท ตุ โส ปจฺฉา, ฆาเตตฺวา มณฺฑลาธิเป;
กุทฺเธชนปเท ทิสฺวา, อคมาสิ ปุรนฺติกํ.
ภิกฺขุสงฺโฆ ตมาเนตฺวา, ทสฺเสสิ วสุธาธิปํ;
ทตฺวา โส ธีตรํ ตสฺสา, เปเสสิ ปุน โรหณํ.
นีหริตฺวาน ทุสฺสีเล, นิกายตฺตยวาสีสุ;
คาหาเปสิ นเว ภิกฺขู, อาวาเส ตตฺถ ตตฺถ โส.
ทฺวยาภิเสกชาเตน, อาทิปาเทน สุนุนา;
มหาวิหาเร โพธิมฺหิ, ปํสุํ วฑฺเฒสิ ปูชยํ.
อกาสิ ¶ จ นิกาเยสุ, ตีสุ พิมฺเพ สิลามเย;
โสวณฺณเย รํสิชาเล, ฉตฺตํ จูฬามณึ ตถา.
อภยคิริวิหารมฺหิ, ปาสาทํ สกนามกํ;
กตฺวา ตตฺถ นิวาเสตฺวา, ภิกฺขุ คามมทาปยิ.
มหิยงฺคณวิหารสฺมึ, คามํ โส เจติยสฺส’ทา;
สวตฺถํ ปฏิมาภตฺตํ, สพฺพภิกฺขูน ทาปยิ.
ถเล ชเล จ สตฺตานํ, อทาสิ อภยํ ตทา;
จาริตฺตปุพฺพราชูนํ, ปริปาเลสิ สพฺพทา.
ตสฺส เสนาปติ เสโน, อิลงฺโคราชวํสโช;
เถริยานํ อกา’วาสํ; ถูปารามสฺส ปจฺฉโต.
ธมฺมารุจิกภิกฺขูนํ, ธมฺมารามมการยิ;
ตถา สาคลิกานฺจ, กสฺสปเสนนามกํ.
หทยุณฺหาภิธานํ โส, กตฺวา เจติยปพฺพเต;
ปริเวณํ อทาธมฺม-รุจิกานฺจ ภิกฺขูนํ.
อารามิกานํ ภิกฺขูนํ, อาราเมสุ ตหึ ตหึ;
เอกเมกํ กุฏึ กตฺวา, ทาเปสิ จ จมูปติ.
รตฺตมาลคิริสฺมึ โส, กตฺวา รมฺมํ ตรํ สุภํ;
กุจึ อทา สาสนสฺส, สามิกานํ ตปสฺสินํ.
มหาวิหาเร กาเรตฺวา, ปวิเวณํ วรํ อทา;
ปํสุกูลิกภิกฺขูนํ, สมุทฺทคิรินามกํ.
วาสํ อรฺเ กาเรตฺวา, อตฺตโน วํสนามกํ;
มหาวิหาเร ภิกฺขูนํ, วเน นิวาสตํ อทา.
วิหาเรสู จ ชิณฺเณสุ, นวกมฺมมการยิ;
ทาเปสิ อคฺคลํ สพฺพ-ภิกฺขูนํ ชิณฺณจีวเร.
ติสฺสารามํ กริตฺวาน, ภิกฺขูนีนมุปสฺสยํ;
มริจวฏฺฏิมหาโพธิ, ปริหาเร นิเวสยิ.
อนุราธปุเร เจว, ปุลตฺถินคเรปิ จ;
อุปสคฺคโรคนาสาย, เวชฺชสาลาปิ การยิ.
อตฺตนา กตวาสนํ, โภคคาเม จ ทาปยิ;
ตถารามิกคาเม จ, ปฏิมาภรณฺจ โส.
เภสชฺชเคหํ ¶ กาเรสิ, นคเร ตตฺถ ตตฺถ โส;
ปํสุกูลิกภิกฺขูนํ, ภตฺตํ วตฺถฺจ ทาปยิ.
ขนฺธีกเต อโมเจสิ, ติรจฺฉานคเต พหู;
กปณานฺจ ทาเปสิ, มหาทานํ จมูปติ.
วิจิตฺตํ พฺยฺชนํ ภตฺตํ, ยาคุํ วิวิธขชฺชกํ;
กตฺวา สูกรรูปฺจ, คุฬํ ภิกฺขูนํ ทาปยิ.
เอวามาทีนิ ปฺุานิ, กตฺวา เสนาย นายโก;
เสโน กิตฺตินฺทุปาเทหิ, สพฺพา โอภาสยี ทิสา.
ตสฺเสว าตโก กตฺวา, นายโก รกฺขสวฺหโย;
สวารกมฺหิ คามมฺหิ, วิหารํ สุมโนหรํ.
มหาวิหารวาสีนํ, สารานํ ปฏิปตฺติยา;
ภิกฺขูนํ โส อทา สาธุ, เปตฺวา วตฺตมุตฺตมํ.
เสโน นาม มหาเลโข, มหาเลขกปพฺพตํ;
มหาวิหาเร กาเรสิ, ภิกฺขูนํ วาสมุตฺตมํ.
โจฬราชาภิธาโน, จ, อมจฺโจ ตสฺส ราชิโน;
ปริเวณํ อการมฺมํ, นฏฺํ ตํ สุปฺปติฏฺิตํ.
ราชา ตีสุ นิกาเยสุ, รูปกมฺมมโนรมํ;
มณฺฑปานิ วิจิตฺตานิ, เวชยนฺโต ปมานิ จ.
กาเรตฺวา ธาตุปูชาโย, กตฺวา ชนมโนหรา;
ยถา กมฺมํ คโต ตฺวา, วสฺสานิ ทสสตฺต จ.
ทฺวยาภิเสกสฺชาโต, ยุวราชาถ กสฺสโป;
อาสิ ลทฺธาภิเสโก โส, ลํการชฺเชกมาคเต.
สทฺโธ อาคตมคฺโคว, สาภิฺโ วิย ปฺวา;
วตฺตา โส มรมนฺติว, จาควา ธนโท วิย.
พหุสฺสุโต ธมฺมกถี, สพฺพสิปฺปวิสารโท;
ยุตฺตายุตฺตวิจาราย, นิปุโณ นยโกวิโท.
อจโล อินฺทลีโล’ว, ิโต สุคตสาสเน;
ปรปฺปวาทิวาเตหิ, สพฺเพหิ’ปิ อกมฺปิโย.
มายาสาเยฺยมานาทิ, ปาปานฺจ อโคจโร;
คุณานํ อากโร สพฺพ-รตนานํ วสาคโร.
ภูมิจนฺโท ¶ นรินฺโท โส, วํเส ชาตสฺส อตฺตโน;
ทปฺปุฬสฺสาทีปาทสฺส, ยุวราชปทํ อทา.
รชฺชํ ทสหิ ธมฺเมหิ, จตุสงฺคหวตฺถูหิ;
กโรนฺโต ปริปาเลสิ, โลกํ เนตฺตํว อตฺตโน.
โส เธตฺวา สาสนํ สพฺพํ, ธมฺมกมฺเมน สตฺถุโน;
คเหตฺวา นวเก ภิกฺขู, อกาสา’วาสปูรณํ.
ทุฏฺคามณิราเชน, กตํ มริจวฏฺฏิกํ;
นฏฺํ วิหารํ กาเรตฺวา, นานาอาวาส ภูสิตํ.
เถรวํสชภิกฺขูนํ, อทา กตฺวา มหามหํ;
เตสํ ปฺจสตานฺจ, โภคคาเม จ ทาปยิ.
ตตฺถ โส ตุสิเต รมฺเม, เทวสงฺฆปุรกฺขตํ;
เมตฺเตยฺยํ โลกนาถํ ตํ, เทเสนฺตํ ธมฺมมุตฺตมํ.
ทสฺเสนฺโต วิย โลกสฺส, วิหาเร สพฺพสชฺชิเต;
นิสินฺโน มณฺฑเป รมฺเม, นานารตนภูสิเต.
นคเรหิ จ สพฺเพหิ, ภิกฺขูหิ ปริวาริโต;
พุทฺธลิลาย ลํกินฺโท, อภิธมฺม มภาสยิ.
โสณฺณปฏฺเฏ ลิขาเปตฺวา-ภิธมฺมปิฏกํ ตทา;
ธมฺมสงฺคณิกํ โปตฺถํ, นานารตน ภูสิตํ.
กตฺวา นครมชฺฌมฺหิ, กาเรตฺวา เหมมุตฺตมํ;
ตํ ตตฺถ ปยิตฺวาน, ปริหารมทาปยิ.
สกฺกเสนาปติฏฺานํ, ทตฺวา ปุตฺตสฺส อตฺตโน;
ปริหาเร นิโยเชสิ, ตตฺถ ตํ ธมฺมโปตฺถเก.
อนุสํวจฺฉรํ ราชา, ปุรํ เทวปุรี วิย;
วิภูสิตาย เสนาย, สชฺเชตฺวา ปริวาริโต.
เทวราชาว โสภนฺโต, สพฺพาภรณภูสิโต;
หตฺถิขณฺเฑ นิสีทิตฺวา, จรนฺโต ปุรวีถิยํ.
มหตา ปริหาเรน, เนตฺวา ตํ ธมฺมสงฺคหํ;
อตฺตนา การิตํ รมฺมํ, วิหารํ สพฺพสชฺชิตํ.
ตตฺถ ธาตุคเต รมฺเม, นานารตนภูสิเต;
มณฺฑเป ธาตุปิสฺมึ, ปติฏฺาปิย ปูชยิ.
คนฺถากรปริเวณํ ¶ , มหาเมฆวเน อกา;
นคเร วชฺชสาลา จ, เตสํ คาเม จ ทาปยิ.
ภณฺฑิกปริเวณฺจ, สิลาเมฆฺจ ปพฺพตํ;
กตฺวา’ภยคิริสฺมึ โส, เตสํ คามมทาปยิ.
โชติวนวิหารสฺมึ, ราชา ลงฺกาย นายโก;
ภตฺตคฺคสฺส อทา คามํ, ตถา’ภยคิริมฺหิ จ.
ทกฺขิณคิรินามสฺส, วิหารสฺส จ ทาปยิ;
คามํ กตฺุภาเวน, ราชา ปรมธมฺมิโก.
สกฺกเสนาปติ รมฺมํ, ปริเวณํ สุมาปิย;
อทาสิ สหคาเมหิ, เถริยานํ สนามิกํ.
ภริยา วชิรา ตสฺส, เตสํเยว อทาปยิ;
ปริเวณํ กริตฺวาน, สคามํ สกนามกํ.
อุปสฺสยํ กริตฺวาน, สา เอว ปทลฺฉเน;
ภิกฺขูนีนํ อทา เถร-วํเส สพฺพตฺถ ปูชิเต.
สกฺกเสนาปติ มาตา, เทวา’รฺก ภิกฺขูนํ;
เถรวํสปฺปทีปานํ, อกา’วาสํ สนามกํ.
สา เอว ปฏิพิมฺพสฺส, สตฺถุ มริจวฏฺฏิยํ;
จูฬามณึ ปาทชลํ, อกา ฉตฺตฺจ จีวรํ.
ราชา ราชาลเยเยว, ราชวํสํ สนามกํ;
อกาสิ ปาฬิกํ นาม, ปาสาทํ สุมโน หรํ.
ปูเชสิ ราชินี นาม, ราชิโน ภริยา’ปรา;
ปฏฺฏกฺจุกปูชาย, เหมมาลิก เจติยํ.
ตสฺสา ปุตฺโตสิ สิทฺธตฺโถ, นาม อิสฺสริเย ิโต;
สุโต มลยราชาติ, รูเปน มกรทฺธโช.
ราชา ตสฺมึ มเต กตฺวา, สาลํ ภิกฺขุนมุตฺตมํ;
ทานวฏฺฏํ ปฏฺเปตฺวา, ตสฺส ปตฺติมทา ตทา.
เอวํ ธมฺเมน กาเรนฺเต, รชฺชํ ลงฺกาทีเป ตทา;
โจฬราเชน ยุชฺฌิตฺวา, ปณฺฑุราชา ปราชิโต.
ปณฺณาการานิ เนกานิ, พลํ สนฺธาย เปสยิ;
ราชาลํกิสฺสโร สทฺธึ, มนฺเตตฺวา สจิเวหิ โส.
สนฺนยฺห ¶ พลกายํ โส, สกฺกเสนาปตึ สกํ;
พลสฺส นายกํ กตฺวา, มหายิตฺถมุปาคมิ.
วิชยํ ปุพฺพราชูนํ, วตฺวา เวลาตเฏ ิโต;
อุสฺสาหํ ชนยิตฺวาน, นาวํ อาโรปยี พลํ.
พลกายํ สมาทาย, สกฺกเสนาปตึ ตทา;
สุเขน สาครํ ติณฺโณ, ปณฺฑุเทสมุปาคมิ.
ทิสฺวา พลฺจ ตฺเจว, ปณฺฑุราชา สุมานโส;
เอกจฺฉตฺตํ กริสฺสามิ, ชมฺพุทีปนฺติ อพฺรวิ.
พลทฺวยํ คเหตฺวาน, ราชา โส โจฬวํสชํ;
เชตุํ อสกฺกุณิตฺวาน ยุทฺธมุชฺฌิย นิกฺขมิ.
ยุชฺฌิสฺสามีติ คนฺตาน, สกฺกเสนาปตี ปุน;
นิสินฺโน อุปสคฺเคน, มโต ปาเปน ปณฺฑุโต.
ลํกิสฺสโร พลสฺสาปิ, เตน โรเคน นานสํ;
สุตฺวา ทยาลุภาเวน, เสนํ อาณาปยี ตโต.
สกฺก เสนาปติฏฺานํ, ตสฺส ปุตฺตสฺส’ทา ตทา;
วฑฺเฒสิ เตน ตํ ปุตฺตํ, กตฺวา เสนาย นายกํ.
นิกายตฺตยวาสีหิ, ปริตฺตํ นคเร ตทา;
กาเรตฺวา โรคทุพฺพุฏฺิ-ภยํ นาเสสิ ชนฺตุนํ.
สาสนสฺส จ โลกสฺส, สนฺตึ กตฺวา อเนกธา;
ราชา โส ทสเม วสฺเส, สุเขน ติทิวํ คโต.
ลํการชฺเชปิ ตฺวา กถิตติปิฏโก สพฺพวิชฺชาปทีโป,
วตฺตาวาที กวี โส สติธีติวิสโท เทสโก ภาวโก จ;
ปฺาสทฺธาทยา วา ปรหิตนิรโต โลกเวทีวทฺู;
ราชินฺโท กสฺสโป’ยํ วิย วิมลคุโณ โหตุโลโกปิ สพฺโพ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทฺวิราชโก นาม
ปฺาสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกปฺาสติม ปริจฺเฉท
ปฺจราชโก นาม
ยุวราชา ¶ ตทา หุตฺวา, ราชา ทปฺปุฬนามโก;
เปสิ โอปรชฺชมฺหิ, อาทิปทํ สนามกํ.
มริจวฏฺฏิวิหารสฺส, คามํ ทตฺวา ตโต ปุเร;
จาริตฺตํ ปุพฺพราชูนํ, รกฺขิตฺวาน มหึ อิมํ.
อภุตฺวา ทีฆกาลฺหิ, ปุพฺพกมฺเมน อตฺตโน;
ราชา โส สตฺตเม มาเส, ปวิฏฺโ ปจฺจุโน มุขํ.
อุปราชา อหุราชา, ทปฺปุโฬ ตทนนฺตรํ;
อุทยสฺสาทิปาทสฺส, ยุวราชปทํ อทา.
ตทา โจฬภยา ปณฺฑุ-ราชํ ชนปทํ สกํ;
จชิตฺวา นาวมารุยฺห, มหาติตฺถมุปาคมิ.
อาณาเปตฺวาน ตํ ราชา, ทิสฺวา สนฺตุฏฺมานโส;
มหาโภคํ อทา ตสฺส, นิวาเสสิ ปุรา พหิ.
โจฬราเชน ยุชฺฌิตฺวา, คเหตฺวา ปฏฺฏนทฺวยํ;
ปณฺฑุราชสฺส ทมฺมีติ, สนฺนทฺเธ ลงฺกราชินิ.
เกนา’ปิ กรณีเยน, ขตฺติยา ทีปวาสิโน;
อกํสุ วิคฺคหํ โฆรํ, ปาปกมฺเมน ปณฺฑุโน.
ปณฺฑุราเช’ตฺถ วาเสน, กมฺมํ นตฺถีติ จินฺติย;
เปตฺวา มกุฏาทีนิ, คโต เกรฬสนฺติกํ.
วิคฺคเห นิฏฺิเต ราชา, มหาเมฆวเน ตทา;
มหาโพธิฆรสฺสา’ทา, คามํ นครสนฺติเก.
อาวาสํ รกฺขโก นาม, ตสฺส เสนาปตี อกา;
ถูปารามสมีปมฺหิ, อิฬงฺโค ราชนามกํ.
กตํ ตํ ปุพฺพราเชหิ, ราชา โส ปริปาลิย;
ปตฺโต ทฺวาทสมํ วสฺสํ, ยถากมฺมมุปาคมิ.
อุทโย ¶ ยุวราชา’สิ, ลํกาวาสีนมิสฺสโร;
เสนนามาทิปาทํ โส, โอปรชฺเช’ภิเสจยิ.
รฺโ ภีตา ตทามจฺจา, ปวิสึสุ ตโปวนํ;
ราโชปราชา คนฺตฺวาน, เตสํ สีสานิ เฉทยุํ.
เตน กมฺเมน นิพฺพินฺนา, ยตโย ตนฺนิวาสิโน;
หิตฺวา ชนปทํ รฺโ, ตทาคจฺฉึสุ โรหณํ.
ตทา ชานปทา เจว, นาครา จ พลานิ จ;
กุปิตา จณฺฑุวาเตน, สาคโร วิย กมฺปิโต.
รตนปาสาทมารุยฺห, วิหาเร อภยุตฺตเร;
สนฺตาเสตฺวาน ราชานํ, ทสฺเสตฺวาน วิภีสิกํ.
อุปตฺถมฺภกมจฺจานํ, วิคฺคหสฺส ตโปวเน;
ตทา สีสานิ ฉินฺทิตฺวา, กวาเตน นิปาตยุํ.
ตํ สุตฺวา ยุวราชา จ, อาทิปาโท จ ตํ สขา;
อุลฺลงฺฆิตฺวาน ปาการํ, สีฆํ คจฺฉึสุ โรหณํ.
พลกาโยนุพนฺธิตฺวา, ยาว กณฺหนทีตฏา;
อลาเภน จ นาวานํ, ติณฺณตฺตา เตสมาคมิ.
ราชปุตฺตาคตา ตตฺถ, วเน อภยเภทิโน;
ยตีนํ ปุรโต เตสํ, นิปชฺชิตฺวา อุเรน เต.
อลฺลวตฺถา’ลฺลเกสา จ, ปริเทวิตฺถ’เนกธา;
กนฺทีตฺวา โรทนํ กตฺวา, ขมาเปสุํ ตปสฺสิโน.
ขนฺติเมตฺตานุภาเวน, เตสํ สาสนสามินํ;
ปฺุโทโย อหุ เตสํ, อุภินฺนํ ทีปสามินํ.
ยุวราชพลฺเจว, นิกายตฺตยวาสิโน;
คมึสุ เตสมาเนตุํ, สนฺติภูเต มหาพเล.
ราชปุตฺตา อุโภ พฺยตฺตา, ปณฺฑิตา ปํสุกูลิโน;
ยาจิตฺวา เตสมาทาย, อคมํสุ สกํ ปุรํ.
ภิกฺขูนํ ปุรโต มคฺคํ, ราชาคนฺตา ขมาปยิ;
อาทาย เต วนํ เตสํ, เนตฺวา ราชฆรํ คโต.
ตโต ปฏฺาย จาริตฺถํ, ปาเลตฺวา ปุพฺพราชุนํ;
ราชา โส ตติเย วสฺเส, ยถากมฺมมุปาคมิ.
ลํกาภิเสกํ ¶ ปตฺวาน, เสโน โส มติมา ตโต;
อุทยํ อาทิปาทํ ตํ, ยุวราชํ อกา สขํ.
กหาปณสหสฺสํ โส, ทุคฺคตานํ อุโปสเถ;
โหตุ’โปสถิโก ทตฺวา, ยาวชีวํ นราธิโป.
ปฏิมา ภตฺตวตฺถานิ, ภิกฺขูนํ ธรณี ปติ;
อทา ทณฺฑิสฺสรํ ทานํ, ยาจกานฺจ สิปฺปีนํ.
าเน กตฺถจิ สิปฺปีนํ, ปาสาเทสุ มโนหเร;
กาเรตฺวา โภคคาเม จ, อทาเปสิ มหามติ.
กหาปณสหสฺสํ วา, ทตฺวา ปฺจสตานิ วา;
ลงฺกายํ ชิณฺณกาวาเส, นวกมฺมมการยี.
จตฺตาลีสสหสฺสานิ, อภยุตฺตรเจติเย;
สิลาปตฺถรณตฺถาย, ทาเปสิ จ มหีปติ.
มหาวาปีสุ ลํกายํ, ชิณฺณนิทฺธมเน อกา;
นวกมฺมฺจ มริยาทํ, ถิยํ ปาสาณปํสุนา.
อกา ราชฆเร รมฺมํ, มาลาเคหํ มหารหํ;
ปิตํ ปุนราชูหิ, ทานํ สมฺมาปวตฺตยิ.
กตํ มลยราเชน, อมจฺเจน’คฺค โพธินา;
ปริเวณํ นาคสาลํ, ทิสฺวา คาม มทา ตทา.
กตฺวา จตุวิหาเรสุ, รูปกมฺมานิ สาธุกํ;
มณฺฑปานิ จ รมฺมานิ, ธาตุปูชํ อกา สทา.
เอวมาทีนิ ปฺุานิ, อเนกานิ อเนกธา;
กตฺวา โส นวเม วสฺเส, ยถากมฺมมุปาคมิ.
ลํกาภิเสกํ ปตฺวาน, ยุวราโชทโย ตโต;
เสนนามาทิปาทํ โส, โอปรชฺเช’ภิ เสจยิ.
นิทฺทาลุ มชฺชโป อาสิ, ราชา ปาเปน ชนฺตุนํ;
โจโฬ ปมตฺตตํ ตสฺส, สุตฺวา สนฺตุฏฺมานโส.
ปณฺฑุเทสาติเสกํ โส, ปตฺตุกา เมตฺถ เปสยิ;
มกุฏาทีนมตฺถาย, ปิตานํว ปณฺฑุนา.
ตานิ นาทาสิ โส ราชา, เตน โจโฬ มหพฺพโล;
พลํ สนฺนยฺห เปเสสิ, พลกฺกาเรน คณฺหิตุํ.
ตทา ¶ เสนาปติ เอตฺถ, ปจฺจนฺเต กุปิเต คโต;
อาณาเปตฺวาน ตํ ราชา, ยุชฺฌนตฺถาย เปสยิ.
หโต เสนาปติ ตตฺถ, ยุชฺฌิ น รเณ มโต;
กกูฏาทีนิ อาทาย, ราชา โส โรหณํ อคา.
คนฺตฺวา โจฬพลํ ตตฺถ, อลภิตฺวา ปเวสนํ;
นิวตฺติตฺวา สกํ รฏฺํ, อคมาสิ อิธตา ภยา.
ตโต เสนาปติฏฺาเน, วิทุรคฺคํ ตุ นายกํ;
เปสิ ราชา ลํกินฺโท, เตชวนฺตํ มหามตึ.
ปจฺจนฺตํ โจฬราชสฺส, ฆาเตตฺวา โส จมูปติ;
อาณาเปสิ อิโต นีตํ, ทสฺเสตฺวาน วิภีสิตํ.
ตโต ทาเปสิ โส สพฺพ-ปริกฺขารํ มหารหํ;
ปํสุกูลิกภิกฺขูนํ, สพฺเพสํ ทีปวาสินํ.
มหาวิหาเร ลํกินฺโท, ปฏิพิมฺพสฺส สตฺถุโน;
ชลนฺตํ มณิรํสีหิ, อกา จูฬามณึ ตทา.
โอโรธา วิทุรา ตสฺส, ปาทชาเลน ปูชยิ;
มณีหิ ปชฺชลนฺเตหิ, ปฏิมํ ตํ สิลามยํ.
ฌาปิตํ โจฬราชสฺส, พเลน มณินามกํ;
ปาสาทํ กาตุมารทฺโธ, จุโต วสฺสมฺหิ อฏฺเม.
ปฺเจเต วสุธาธิปา วสุมหึ เอกาตปตฺตงฺกิตํ;
ภุตฺวา นิคฺคหสงฺคเหหิ สกลํ โลกํ วเส วตฺติย;
ยา ตา มจฺจุวสํ สปุตฺตวณิตา สามจฺจมิตฺตานุคา;
อิจฺเจวํ สตตํ สรนฺตุ สุชนา หาตุํ ปมาทํ มทํ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปฺจราชโก นาม
เอกปฺาสติโม ปริจฺเฉโท.
ทฺวิปฺาสติม ปริจฺเฉท
ติราชโกนาม
ตโต ¶ ลงฺกาภิเสกํ โส, ปตฺวา เสโน กมาคตํ;
มหินฺทสฺสาทิปาทสฺส, ยุวราชปทํ อทา.
ปฺโ มหากวี พฺยตฺโต, มชฺฌตฺโต มิตฺตสตฺตุสุ;
ยุตฺโต ทยาย เมตฺตาย, ราชา โส สพฺพทา อหุ.
กาลํ เทโว’นติกฺกมฺม, สมฺมา ธาราภิวสฺสติ;
รฏฺเ ตสฺมึ วสนฺตา’สุํ, สุขิตา นิพฺภยา สทา.
สุตฺตนฺตํ โลหปาสาเท, นิสินฺโน วณฺณยี ตทา;
นิกายตฺตยวาสีหิ, ราชา โส ปริวาริโต.
ทาธาตุกรณฺฑํ โส, นานารตนภูสิตํ;
อกา จตุวิหาเรสุ, ธาตุปูชา จ’เนกธา.
ปริเวณํ สิตฺถคามํ, กาเรตฺวา วุตฺถมตฺตนา;
โลกํ ปุตฺตํว ปาเลตฺวา, ติวสฺเสน ทิวงฺคโต.
ยุวราชา มหินฺโท โส, ราชาสิ ตทนนฺตรํ;
มหาปฺุโ มหาเตโช, มหาเสโน มหายโส.
เอกจฺฉตฺตํ อกา ลงฺกํ, ฆาเตตฺวา โจรุปทฺทวํ;
อกํสุ ตมุปฏฺานํ, นิจฺจมณฺฑลนายกํ.
วิชฺชมาเนปิ ลงฺกายํ, ขตฺติยานํ นราธิโป;
กาลิงฺคจกฺกวตฺติสฺส, วํเส ชาตํ กุมาริกํ.
อาณาเปตฺวาน ตํ อคฺค-มเหสึ อตฺตโน อกา;
ตสฺสา ปุตฺตา ทุเว ชาตา, ธีตา เอกา มโนรมา.
อาทิปาเท อกา ปุตฺเต, ธีตรํ โจปราชินึ;
อิติ สีหฬวํสฺจ, ปฏฺเปสิ สภูปติ.
พลกายํ อิมํ เทสํ, มทฺทนตฺถาย วลฺลโภ;
เปเสสิ นาคทีปํ โส, สุตฺวา ตํ ภูปติ อิธ.
พลํ ¶ ทตฺวาน เสนวฺห-ราชเสนาปตึ ตทา;
วลฺลภสฺส พเลเน’ส, ยุชฺฌิตุํ ตตฺถ เปสยิ.
คนฺตฺวา เสนาปตี ตตฺถ, พเลเน’ตสฺส ราชิโน;
ยุชฺฌิตฺวา ตํ วินาเสตฺวา, คณฺหิ โส ยุทฺธมณฺฑเล.
อสกฺเกนฺโต อิมํ เชตุํ, ราชา นํ วลฺลภาทโย;
ราชาโน มิตฺตสมฺพนฺธํ, ลํกินฺเทน อกํสุ เต.
อิจฺเฉวํ ราชิโน เตโช, ชมฺพุทีปมวตฺถริ;
ปตฺถริตฺวาน ลํกายํ, อุลฺลงฺฆิตฺวาน สาครํ.
สทฺธมฺมํ กถายนฺตานํ, กตฺวา สมฺมา น มุตฺตมํ;
ธมฺมํ สุตฺวาน โส ราชา, ปสนฺโน พุทฺธสาสเน.
ราชา โส สนฺนิปาเตตฺวา, ปํสุกูลิกภิกฺขโว;
ยาจิตฺวา อตฺตโน เคหํ, อาณาเปตฺวาน สาธุกํ.
อาสนํ ปฺเปตฺวาน, นิสีทาปิย โภชนํ;
ทาเปสิ วิปุลํ สุทฺธํ, สทา เอกทิเน วิย.
อเนกพฺยฺชนํ ราชา-รฺกานํ ตปสฺสินํ;
เปเสสิ โภชนํ สุทฺธํ, มหคฺฆํ วิปุลํ สทา.
เวชฺเชว เปสยิตฺวาน, วิลานานํ ตปสฺสินํ;
สนฺติกํ โส ทยาวาโส, ติกิจฺฉาเปสิ นิจฺจโส.
คุฬานิ ฆนปากานิ, ลสุณานํ รสานิ จ;
ตมฺพุลมุขวาสฺจ, ปจฺฉภตฺเต อทา สทา.
ปตฺเตสุ ปูรยิตฺวาน, ลสุณํ มริจมฺปิ จ;
ปิปฺผลิสงฺคีเวรานิ, คุฬานิ ติผลานิ จ.
ฆตํ เตลํ มธฺุจาย, ปาปุรตฺถรณานิ จ;
ปํสุกูลิกภิกฺขูนํ, ปจฺเจกํ สพฺพทา อทา.
จีวราทีนิ สพฺพานิ, ปริกฺขารานิ ภูปติ;
การาเปตฺวาน ทาเปสิ, ภิกฺขูนํ ปํสุกุลินํ.
ราชา มหาวิหารสฺมึ, เอเกกสฺส หิ ภิกฺขุโน;
ปจฺเจกํ นววตฺถานิ, จีวรตฺถาย ทาปยิ.
นิกายตฺตยวาสีนํ, ภิกฺขูนํ ลาภวาสินํ;
ตุลาภารมทา ทฺวีสุ, วาเรสุ สมหีปติ.
ราชา ¶ โส นาคเตโภคํ,
ราชาโน สงฺฆโภคโต;
น คณฺหนฺตูนิ ปาสาเณ,
ลิขาเปตฺวา นิธาปยิ.
กถาเปตฺวาน พุทฺธสฺส, สรณานิ คุเณนว;
อนาเถหิ จ เตสฺจ, ภตฺตวตฺถานิ ทาปยิ.
ทานสาลํ กริตฺวาน, หตฺถิสาลกภูมิยํ;
ยาจกานํ อทา ทานํ, เตสฺจ สยนาสนํ.
เวชฺชสาลาสุ สพฺพาสุ, เภสชฺชํ มฺจกฺจ โส;
โจรานํ พนฺธนาคาเร, นิจฺจํ ภตฺตานิ ทาปยิ.
วานรานํ วรหานํ, มิคานํ สุนขาน จ;
ภตฺตํ ปูวฺจ ทาเปสิ, ทยาวาโส ยถิจฺฉกํ.
ราชา จตุวิหาเรสุ, กตฺวา โส วีหิราสโย;
ยถิจฺฉิเตน คณฺหนฺตุ, อนาถา อิติ ทาปยิ.
นานาปูชาหิ ปูเชตฺวา, กตฺวา มงฺคลมุตฺตมํ;
กถาเปสิ จ ภิกฺขูหิ, พฺยตฺเตหิ วินยํ ตทา.
เถเรน ธมฺมมิตฺเตน-สิตฺถคามกวาสินา;
ปูชยิตฺวาน กาเรสิ, อภิธมฺมสฺส วณฺณนํ.
ทาานาคา’ภิธาเนน, เถเรนา’รฺวาสินา;
ลํกาลํการภูเตน, อภิธมฺมํ กถาปยิ.
ปฏฺฏกฺจุกปูชาหิ, เหมมาลิกเจติยํ;
นจฺจคีเตหิ คนฺเธหิ, ปุปฺเผหิ วิวิเธหิ จ.
ทีปมาลาหิ ธูเปหิ, ปูชยิตฺวาน’เนกธา;
ตสฺส วตฺถานิ ภาเชตฺวา, ภิกฺขูนํ ทาปยี สยํ.
สทา โส อตฺตโน รชฺเช, อุยฺยาเนสุ ตหึตหึ;
อาณาเปตฺวาน ปุปฺผานิ, ปูเชสิ รตนตฺตยํ.
ปาสาทํ จนฺทนํ นาม, กาตุํ มริจวฏฺฏิยํ;
อการมฺภฺจ ภิกฺขูนํ โภคคาเม จ ทาปยิ.
เกสธาตุํ นิธาเปตฺวา, กรณฺฑํ รตเนหิ โส;
การยิตฺวาน ปูเชสิ, เปตฺวา ตตฺถ ภูปติ.
โสณฺณรชตปฏฺเฏหิ ¶ , ถูปารามมฺหิ เจติยํ;
ฉาทาเปตฺวา ยถารชฺชํ, ปูชํ กาเรสิ ภูปติ.
ตสฺมึ ธาตุฆเร ราชา, โสณฺณทฺวารมการยิ;
ปชฺชลนฺตํ สิเนรุํว, รํสีหิ สูริยสฺส โส.
ฌาปิตํ โจฬราชสฺส, พเลน ปทลฺฉเน;
จตุนฺนํ เจติยานํ โส, รมนียํ ฆรํ อกา.
ฌาตํ นครมชฺฌมฺหิ, ทาาธาตุฆรํ อกา;
ธมฺมสงฺคณีเคหฺจ, มหาปาฬิฺจ ภูปติ.
ตมฺพูลมณฺฑปํ กตฺวา, ตตฺถ สุงฺกํ มหีปติ;
ภิกฺขูนํ เถรวํเส โส, เภสชฺชตฺถาย ทาปยิ.
อุปสฺสยํ กริตฺวาน, มหามงฺคลนามกํ;
เถรวํสมฺหิ ชาตานํ, ภิกฺขุนีนํ อทาปยิ.
มาตุโลทยราเชน, อารทฺธํ สาธุนา ตทา;
นิฏฺาเปสิ มหีปาโล, ปาสาทํ มณินามกํ.
ปริเวณานิ จตฺตาริ, ตสฺมึ เชตวเน ตทา;
การาปยึสุ จตฺตาโร, อมจฺจา ตสฺส ราชิโน.
รฺโ กิตฺติสมาเทวี, กิตฺตินามา มโนรมา;
ปริเวณํ อการามํ, ถูปารามสฺส ปจฺฉโต.
สา ตสฺมึ ปริเวเณ จ, อกา กปฺปาสคามเก;
จีวรเจติเย เจว, ติสฺโส โปกฺขรณี สุจิ.
ทฺวาทสรตนายามํ, ธชํ โสณฺณมยฺจ สา;
ปูเชสิ ปฺุสมฺภารํ, เหมมาลิก เจติเย.
คิหีนํ วชฺชสาลฺจ, ปุตฺโต ตสฺสา ปุเรอกา;
คุณวาสกฺกเสนานี, ภิกฺขูนฺจ ปุราพหิ.
ราชา จตุวิหาเรสุ, ทิพฺพปาสาทสนฺนิเภ;
มณฺฑเป การยิตฺวาน, ธาตุปูชา อเนกธา.
วสฺสเมกมติกฺกมฺม, การาเปตฺวา มหีปติ;
จาริตฺตํ ปุพฺพราชูนํ, ปริปาเลสิ สาธุกํ.
เอวมาทีนิ ปฺุานิ, อุฬารานิ อเนกธา;
กตฺวา โสฬสเม วสฺเส, ราชา โส ติทิวํ คโต.
ชาโต ¶ ปฏิจฺจ ตํ ราชํ, เสนา ทฺวาทสวสฺสิโก;
กาลิงฺคเทวิยา ปุตฺโต, ปตฺตรชฺโช ตทา อหุ.
อุทยสฺส กนิฏฺสฺส, ยุวราชปทํ อทา;
ปิตุ เสนาปติ เสโน, ตสฺส เสนาปติ อหุ.
ปจฺจนฺตํ พลมาทาย, คเต เสนาปติมฺหิ โส;
มาตรา สห วตฺตนฺตํ, กณิฏฺํ ตสฺส ภาตรํ.
มาราเปตฺวา มหามลฺลํ, อกา เสนาปตึ ตทา;
อมจฺจํ อุทยํ นาม, สกํ วจนการกํ.
ตํ สุตฺวา กุปิโต หุตฺวา, เสโน เสนาปติ ตทา;
พลมาทาย อาคฺฉิ, คณฺหิสฺสามีติ สตฺตโว.
สุตฺวาน ตํ มหีปาโล, กตวนฺตํ วาจมตฺตโน;
รกฺขามิ ตํ อมจฺจนฺติ, คโต นิกฺขมฺม โรหณํ.
ตสฺส มายา นิวตฺติตฺวา, ยุวราชฺจ ราชินึ;
อาทาย กุปิตา เตน อาณาเปสิ จมูปตึ.
ตาย โส สงฺคหีโตว, ทมิเฬ สนฺนิปาติย;
ทตฺวา ชนปทํ เตสํ, ปุฏตฺถินคเร วสี.
ยุชฺฌิตุํ เตน โส ราชา, พลํ เปเสสิ โรหณา;
เสนาปติ วินาเสสิ, สพฺพํ ตํ ราชิโน พลํ.
ทมิฬา เต ชนปทํ, ปีเฬตฺวา รกฺขสา วิย;
วิลุมฺปิตฺวาน คณฺหนฺติ, นรานํ สนฺตกํ ตทา.
ขิตฺตา มนุสฺสา คนฺตฺวาน, โรหณํ ราชสนฺติกํ;
นิเวเทสุํ ปวตฺตึ ตํ, มนฺเตตฺวา สจีเวหิ โส.
รกฺขิตุํ สาสนํ รฏฺํ, ตมฺปหาย จมูปตึ;
สนฺธึ กตฺวาน เสเนน, ปุฬตฺถินครํ อคา.
มเหสึ อตฺตชํ กตฺวา, ปาเลตุํ วํสมตฺตโน;
ปุตฺตํ อุปฺปาทยิตฺวาน, กสฺสปํ นาม อุตฺตมํ.
วสนฺเต ตตฺถ ลํกินฺเท, อหิตา วลฺลภา ชนา;
อลภนฺตา สุรํ ปาตุ-มาริยา ตสฺส สนฺติเก.
มชฺชปาเน คุณํ วตฺวา, ปาเยสุํ ตํ มหีปตึ;
ปิวิตฺวา มชฺชปานํ โส, มตฺตพฺยาโฬ อหุ ตทา.
อาหารานํ ¶ ขยํ ปตฺวา, จชิตฺวา ทุลฺลภํ ปทํ;
มโต โส ทสเม วสฺเส, ตรุโณเยว ภูปติ.
อิโต วิทิตฺวา ขลุปาปมิตฺต-
วิเธยฺยภาวํ ปริหานิ เหตุํ;
สุขตฺติโตเยว อิท วา หุรํ วา;
ชหนฺตุ เต โฆรวิสํ’ว พาลํ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเสติ ราชโก นาม
ทฺวิปฺาสติโม ปริจฺเฉโท.
ติวฺาสติม ปจฺเฉท
ลํกาวิโลโปนาม
มหินฺโท ตํ กณิฏฺโ โส, ราชปุตฺโต ตทจฺจเย;
อุสฺสาปิย เสตจฺฉตฺต-มนุราธปุเร วเร.
เสน เสนานีนา’นีต เทสนฺตรชนา กุเล;
ตตฺถ วาสมกปฺเปสิ, กิจฺเฉน ทสวจฺฉเร.
อเปตนีติ มคฺคสฺส, มุทุภูตสฺส สพฺพโส;
อุปฺปาทภาคํ นาทํสุ, ตสฺส ชานปทา ตทา.
อจฺจนฺตํ ขีณจิตฺโต โส, วสฺสมฺหิ ทสเม วิภู;
วุตฺติทาเนน นาสกฺขิ, สงฺคเหตุํ สกํ พลํ.
อลทฺธ วุตฺติโน สพฺเพ, เกรฬา สหิตา ตโต;
น วุตฺติทานํ โน ยาว, โหติ มาตาว ภฺุชตุ.
อิติ ราชฆรทฺวาเร, สาหเสกรสา ภุสํ;
จาปหตา นิสีทึสุ, สนฺนทฺธฉุริกายุธา.
หตฺถสารํ สมาทาย, เต วิวฺจิย ภูปติ;
อุมฺมคฺคโต วินิคฺคมฺม, ตุริโต โรหณํ อคา.
สีทุปพฺพตคามมฺหิ ¶ , ขนฺธวารํ นิพนฺธิย;
ภาตุ ชายมฺม เหสิตฺเต, เปตฺวา โส ตหึ วสี.
น จิรสฺเสว ตสฺสาย, มตา ยสมหีปติ;
มเหสิตฺเต นิเวเสสิ, สกภาตุสฺส ธีตรํ.
เทวิยา ตาย สฺชาเต, สุเต กสฺสปนามเก;
อชฺฌาวุตฺตํ วิหายา’ถ, ขนฺธาวารํ มหีมติ.
การยิตฺวาน นครํ, กปฺปคลฺลกคามเก;
อธิปจฺจํ ปวตฺเตนฺโต, โรหเณ สุจิรํ วสี.
ตโต เสเสสุ าเนสุ, เกรฬา สีหฬา ตทา;
กณฺณาฏา จ ยถากาม-มาธิปจฺจํ ปวตฺตยุํ.
อถสฺส วาณิโช เอโก, ปรตีรํ อิธาคโต;
คนฺตฺวา ปวตฺตึ ลํกาย, โจฬรฺโ นิเวทยิ.
โสตํ สุณิตฺวา เปเสสิ, ลํกาคหณมานโส;
พลํ มหนฺตํ พลวา, ตํ ขิปฺปํ ลํกโมตริ.
ปฏฺาโย ติณฺณานมฺหา, วิเหเนฺตํ พหู ชเน;
อนุกฺกเมน ตํ โจฬ-พลํ โรหณมชฺฌคา.
ฉตฺตึเส ราชิโน วสฺเส, มเหสึ รตนานิ จ;
มกุฏฺจ กมายาตํ, สพฺพมาภรณํ ตถา.
อมูลิกฺจวชิร-วลยํ เทวทตฺติยํ;
อจฺเฉชฺชจฺฉุริกํ ฉินฺน-ปฏฺฏิกา ธาตุกฺจ เต.
ปวิฏฺํ วนทุคฺคมฺหิ, ภยาตฺจ มหีปตึ;
ชีวคฺคาหมคณฺหึสุ, สนฺธิเลสมฺปทสฺสิย.
มหีปาลํ ธนํ ตฺจ, สพฺพํ หตฺถคตํ ตโต;
เปสยึสุ ลหุํ โจฬ-มหีปาลสฺส สนฺติกํ.
นิกายตฺติตเย ธาตุ-คพฺเภ ลํกาตเล ขิเล;
มหารเห สุวณฺณาทิ-ปฏิพิมฺเพ จ’นปฺปเก.
ภินฺทิตฺวา สหสา สพฺเพ, วิหาเร จ ตหึ ตหึ;
ยโถ โชหาริโน ยกฺขา, ลงฺกายํ สารมคฺคหุํ.
เต โจฬา ราชรฏฺํ ตํ, ปุลตฺถิปุรนิสฺสิตา;
รกฺขปาสาณกณฺฑวฺห, านาวธิมภฺุชิสุํ.
ตํ ¶ กุมารกมาทาย, กสฺสปํ รฏฺวาสิโน;
วฑฺเฒนฺติ โจฬภยโต, โคปยนฺตา สุสาทรา.
โจฬราชา กุมารํ ตํ, สุตฺวา ทฺวาทสวสฺสิกํ;
คหณตฺถาย เปเสสิ, มหามจฺเจ มหาพเล.
อูนํ ปฺจสหสฺเสน, โยธลกฺขํ สมาทิย;
สพฺพํ เต โรหณํ เทสํ, สงฺโขเภสุ มิโต ตโต.
กิตฺตินาโม’ถ สจิโว, มกฺขกุทฺรูสวาสิโก;
มุทฺธนาโม ตถามจฺโจ, มารคลฺลกวาสิโก.
อุโภปิ เต มหาวีรา, ยุทฺโธปายวิจกฺขณา;
โจฬเสนํ วินาเสตุ-มจฺจนฺตกตนิจฺฉยา.
ปลุฏฺคิรินามมฺหิ, าเน ทุคฺเค นิเวสิย;
กตฺวา ฉมาสํ สงฺคามํ, หนึสุ ทมิเฬ พหูํ.
หตาวสิฏฺา โจฬาตา, รเณ ตสฺมึ ภยทฺทิตา;
ปลายิตฺวา ยถาปุพฺพํ, ปุลตฺติปุรมาวสุํ.
กุมาโร ชยิโต ทิสฺวา, อุโภ เต สจิเว ตทา;
หฏฺตุฏฺโ ‘‘วรํ ตาตา, คณฺหถา’’ติ ส จพฺรวี.
พุทฺโธ ปเวณิคามํ โส, วรํ ยาจิตฺถ กิตฺติโก;
สงฺฆิกํ คหิตํ ภาคํ, วิสฺสชฺเชตุํ วรํ วริ.
ราชปุตฺตวราลทฺธ-วรา’มจฺจวรา ตทา;
นิทฺทรา สาทรา วีรา, ปาเท วนฺทึสุ ตสฺส เต.
ราชา ทฺวาทสวสฺสานิ, วสิตฺวา โจฬมณฺฑเล;
อฏฺตาลีสวสฺสมฺหิ, มหินฺโท โส ทิวํคโต.
ปมาท โทสานคเตน เอวํ,
ลทฺธา’ปิ โภคานนถิรา ภวนฺติ;
อิจฺจปฺปมํทํ หิตมาสสาโน,
นิจฺจํ สุวิฺูสุสมา จเรยฺย.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ลํกาวิโลโป นาม
ติปฺาสติโม ปริจฺเฉโท.
จตุปฺาสติม ปริจฺเฉท
ฉ ราชโกนาม
กตฺวา ¶ วิกฺกมฺม พาหู’ติ, นาม ภูปาลสูนุโต;
ตสฺสาณาย ปวตฺตึสุ, สาทรํ สีหฬา ขิลา.
โส ราชา ทมิเฬ หนฺตุํ, ธนํ สฺจิย’เนกาธา;
สงฺคหํ เสวกานฺจ, กุรุมาโน ยโถจิตํ.
อลงฺการกิรีฏานิ, ฉตฺตสีหาสนานิ จ;
การยิตฺวา’ภิเสกตฺถํ, สจิเวหา’ภิยาจิโต.
น ยาว ราชรฏฺสฺส, คหณํ โหติ ตาว เม;
ฉตฺตุสฺสาปนกมฺเมน, กึ เตนา’ติ วิวาริย.
สตํ นรสหสฺสานํ, สงฺกเลตฺวา มหพฺพโล;
สงฺคามารพฺภ กาลมฺหิ, วาตโรคาภิปีฬิโต.
ยุชฺฌิตุํ สมโย เนติ, ทฺวาทเส วจฺฉเร ลหุํ;
อุเปจฺจ เทวนครํ, คฺฉิเทวสหพฺยตํ.
กิตฺตินาโม จ สจิโว, เสนาปจฺจมธิฏฺิโต;
รชฺชตฺถิโก ทินานฏฺ, นิชาณํ สมฺปวตฺตยิ.
ฆาเตตฺวา ตํ มหาลาน-กิตฺตินาโม มหพฺพโล;
ปตฺวา’ภิเสกํ ภฺุชนฺโต, เทสํ ตํ โรหณวฺหยํ.
สํวจฺฉรมฺหิ ตติเย, โจฬยุทฺเธ ปราชิโต;
สหตฺเถน สกํ สีสํ, ฉินฺทิตฺวา สหสา มริ.
ตทาปิเต กิรีฏาทิ-ธนสารํ สมาทิย;
เปเสสุํ ทมิฬา โจฬ-มหีปาลสฺส สนฺติกํ.
ภยา สรฏฺํ หิตฺวา’ถ, ทุฏฺเทเส วสํ ตทา;
เอโก วิกฺกมปณฺฑูติ, วิสฺสุโต ปตฺถิวตฺตโช.
วิฺาตลงฺกาวุตฺตนฺโต, เทสมาคมฺม โรหณํ;
กาฬติตฺเถ วสํ วสฺส-เมกํ รชฺชมการยิ.
รามนฺวยสมุพฺภูโต ¶ , ตทายุชฺฌ ปุราคโต;
ชคตี ปาลนาเมน, วิสฺสุโต ภูภุชตฺตโช.
รเณ วิกฺกมปณฺฑุตํ, ฆาตาเปตฺวา มหพฺพโล;
ตโต จตฺตาริ วสฺสานิ, รชฺชํ กาเรสิ โรหเณ.
ตมฺปิ โจฬารเณ หนฺตฺวา, มเหสึ ธีตรา สห;
วิตฺตสารฺจ สากลํ, โจฬรฏฺมเปสยุํ.
ราชา ปรกฺกโม นาม, ปณฺฑุราชสุโต ตโต;
อกา วสฺสทฺวยํ โจฬา, ฆาเตสุํ ตมฺปิ ยุชฺฌิย.
อิเม ภุสํ โลภพลาภิภูตา,
คตา อเสสา วิวสา วินาสํ;
อิจฺเจวมฺาย สทา สปฺโ,
ตณฺหกฺขเยเยว รตึ กเรยฺย.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ฉ ราชโก นาม
จตุปฺาสติโม ปริจฺเฉโท.
ปฺจปฺาสติม ปริจฺเฉท
โรหณาราติ วิชโยนาม
โลกนาโม จมูนาโถ, มกฺขกุทฺรูสวาสิโก;
สจฺจปฏิฺโ ธีติมา, โจฬทปฺปวิฆาตโน.
อภิภูย ชเน ปตฺวา, รชฺชํ โรหณมณฺฑเล;
วสี กาชรคามมฺหิ, จาริตฺตวิธิโกวิโท.
อหุ ตทา กิตฺตินาโม, ราชปุตฺโต มหพฺพโล;
ตสฺส วํสาทิสมฺปตฺตี, นุปุพฺเพน ปวุจฺจเต.
สุโต กสฺสปภูปสฺส, มาณนาเมน วิสฺสุโต;
อาทิปาโท อหุ ธีโร, สทาจารวิภูสิโต.
ตสฺสา’ถ ¶ เชฏฺโก ภาตา, มาณวมฺโม มหามติ;
โคกณฺณกสมีปฏฺ-นทีตีเร นิสีทิย.
กตมนฺตุปจาโร โส, ยถาวิธิมเสสโต;
อกฺขมาลํ คเหตฺวาน, มนฺตํ ชปฺปิตุมารภิ.
กุมาโร กิร ภตฺตคฺเค, ปาตุราสิ สวาหโน;
สิขณฺฑิ มุขตุณฺเฑน, พลิปฏฺฏํ วิขณฺฑิย.
สจฺฉิทฺทเก นาฬิเกร-กปาเล วิจฺจุโนทเก;
ลูเข ชลมปสฺสนฺโต, ชปนฺตสฺส มุขํคโต.
ตโต ภาวินึ สิทฺธิ, มเปกฺขํ นยนํ สกํ;
ตสฺโสปเนสิ, นิพฺภิชฺช, โสปิ ตํ สหสาปิจิ.
กุมาโร ตสฺส สนฺตุฏฺโ, กุมารสฺสาภิปตฺถิตํ;
วรํ ปทาย นภสา, ราชมาโน คโต ตโต.
ภินฺเนกนยนํ ทิสฺวา, สจิวาตํ ปโร ทิสุํ;
วรลาภํ ปกาเสตฺวา, สมสฺสาเสสิ โส ชเน.
ตโต โส สจิวาตสฺส, สนฺตุฏฺาราธยึสุ ตํ;
อนุราธปุรํ ปตฺวา, ภิเสโก การิโย อิติ.
อตฺโถ โก มมรชฺเชน, วิกลงฺคสฺส สมฺปติ;
ตโปกมฺมํ กริสฺสามิ, ปพฺพชฺชมุปคมฺมหํ.
กณิฏฺโ มาณนาโม จ, ลงฺการชฺชํ กมาคตํ;
ปาเลตุ อิติ โส รชฺชํ, สมฺปตฺตํ สมฺปฏิกฺขิปิ.
วิฺาตจิตฺตสฺจารา, สจิวา ตสฺส สพฺพถา;
วตฺตุเมตํ กณิฏฺสฺส, เปเสสุํ ปุริเส ตทา.
สุตฺวา ตํ สีฆมาคมฺม, ปสฺสิตฺวา สกภาตรํ;
ปติตฺวา ปาทมูลมฺหิ, พหุํ กนฺทิย โรทิย.
เชฏฺเน ภาตรา สทฺธิ-มนุราธปุรํ คโต;
มกุฏํ ตตฺถ ธาเรสิ, เชฏฺจิตฺตานุวตฺตโก.
ตโต’ภยคิรึ คนฺตฺวา, ปพฺพชฺชํ สกภาตุโน;
ยต โย ตตฺถ ยาจิตฺถ, พหุมานปุรสฺสรํ.
ตโต เต ยตโย ตสฺส, ปพฺพชฺชมุปสมฺปทํ;
อกํสุ วิกลงฺคสฺส, สิกฺขาปทนิราทรา.
ปริเวณมุตฺตโรฬ-มุฬารํ ¶ ตสฺส การิย;
กตฺวา ตํ ปริเวณสฺส, สามิกํ ธรณี ปติ.
ภิกฺขูนํ ฉสตํ ตตฺถ, วิธาย ตทธีนกํ;
ปริหาเร อทา ตสฺส, เปสฺสวคฺเค จ ปฺจ โส.
สมปฺเปสิ จ โส นานา-สิปฺปกมฺมวิจกฺขเณ;
ชเน จากา ตทายตฺเต, โส ทาาธาตุรกฺขิเย.
ตสฺเสวาทกรา’เหสุํ, ภิกฺขู’ภยคิริมฺหิ เต;
ราชา จ โลกํ ปาเลสิ, สมฺมา ตสฺสานุสิฏฺิยา.
ชนา ตพฺพํสชา เกจิ, ตํ รชฺชนิรเปกฺขกา;
นิวสึสุ ยถากามํ, มหาสามิ ปทํสิตา.
เอตสฺส มาณวมฺมสฺส, รฺโ ธมฺมนยฺุโน;
อคฺคโพธิกุมาราทิ-ปุตฺตนตฺตุกฺกมาคเต.
วํเส วิสุทฺเธ ชาตสฺส, ภูปาลนฺวยมุทฺธนิ;
สมาโสฬสกงฺกายํ, สมฺมา รชฺชานุสาสิโน.
มหีปสฺส มหินฺทสฺส, ทุเว มากุลธีตโร;
เทวลา โลกิกา จาติ, นามโต วิสฺสุตา สุภา.
เอตาสุ ทฺวีสุ ธีตาสุ, โลกิกา มาตุลตฺตชํ;
ปฏิจฺจ ราชตนยํ, สุภํ กสฺสปนามกํ.
สา โมคฺคลฺลาน โลกวฺเห, ปุตฺเต ทฺเว ลภิ โสภเน;
เตสุ เชฏฺสุโต โลก-สาสนาธารโกวิโท.
มหาสามีติ ปฺาโต, สงฺฆุปาสนปาลโย;
เนกสารคุณาวาโส, วาสํ กปฺเปสิ โรหเณ.
ทาโปติสฺส ราชสฺส, นตฺตา สุคตสาสเน;
ปพฺพชฺชูปคโต สทฺโธ, ธุตวา สีลสํวุโต.
ปหิตตฺโต วิจิตฺโตโส, ปนฺตเสนาสเน วสี;
คุณํ สพฺพตฺถ วณฺเณสุํ, ตสฺมึ เทวา ปสีทิย.
คุณํ สุณิตฺวา ลํกินฺโท, ตทา สพฺพตฺถ ปตฺถฏํ;
อุปสงฺกมฺม ตํ นตฺวา, กาตุมตฺตานุสาสนํ.
อาราธยมนิจฺฉนฺตํ, ยาจิตฺวาน ปุนปฺปุนํ;
อานีย วาสยิตฺวา ตํ, ปาสาเท สาธุการิเต.
ยติสฺสรสฺส ¶ วสโต, กตฺถ ราชาคุณปฺปิโย;
ตสฺสานุสิฏฺิมคฺคฏฺโ, โลกํ ธมฺเมน ปาลยิ.
อุทฺทิสฺสาราธนํ สมฺมา, ลํกินฺเทน กตํ ตทา;
เสลนฺตราภินิกฺขมฺม, ยตินฺโท โส ทยานุโค.
ยโต ภิกฺขู สมูเหตฺวา, วาสํ กปฺเปสิ ยตฺถ โส;
เสลนฺตรสมูโห’ติ, วิกฺขฺยาตึ โส ตโต คโต.
ตโต ปฏฺาย วาเสตฺวา, รตฺติยํ เทวปลฺลิยํ;
เทวตานุมตํ ภิกฺขุํ, มูลาเน เปนฺติ หิ.
มูลตฺตมาวสนฺตานํ, ยตีนมนุสาสนา;
ลํกิสฺสรา ปวตฺตนฺติ, ปาเลนฺตา โลกสาสนํ.
ตสฺส ทาโปติสฺสสฺส, วํสชํ ราชปุตฺตกํ;
โพธึ ปฏิจฺจ ตพฺพํสา, พุทฺธนามา กุมาริกา.
อลตฺถ โลกิตํ นาม, ธีตรํ วรลกฺขณํ;
กาเลน สา ปทินฺนา’สิ, โมคฺคลฺลานสฺส ธีมโต.
สา ตํ ปฏิจฺจ กิตฺติฺจ, มิตฺตํ นาม กุมาริกํ;
มหินฺทํ รกฺขิตํ จาปิ, ลติตฺถ จตุโร ปชา.
อหุ เชฏฺสุโต ธีโร, วีโร เตรสวสฺสิโก;
กตหตฺโถ วิเสเสน, ธนุสิปฺปมฺหิ โส ตโต.
กถํ ลงฺกํ คเหสฺสามิ, ทูเรตฺวา’ราติ กณฺฏกํ;
อิติ จินฺตาปโรคาเม, มูลสาลวฺหเย วสี.
เอโก มหาพโล วีโร, พุทฺธราโชติ วิสฺสุโต;
วิโลมวตฺตี หุตฺวาน, โลกเสนานิโน ตทา.
ปลาโต จุณฺณสาลวฺหํ, ขิปฺปํ ชนปทํ ตหึ;
กิตฺตาทิเก ชเน เนเก, วเส วตฺติย สพฺพถา.
สทฺธึ พนฺธูหิ สงฺคาม-สูเรหิ พหุเกหิ โส;
มลยาจลปาเทสุ, วสี ทุปฺปสโห ตทา.
ตสฺส’นฺติกมุปาคมฺม, สํวจฺฉริกนายโก;
สงฺโฆ นาม กุมารสฺส, สรูปํ สาธุวํ พฺรวิ.
มหาสามิสฺส ตนโย, เชฏฺโ กิตฺติ สนามโก;
ธฺลกฺขณสมฺปนฺโน, สมฺปนฺนมติวิกฺกโม.
ชมฺพุทีเปปิ ¶ ตํ รชฺชํ, กตฺตุเมกาตปตฺตกํ;
สมตฺโถติ วิจินฺเตปิ, ลงฺกาทีปมฺหิ กา กถา.
ตสฺส โส วจนํ สุตฺวา, เสวิตพฺโพ กุมารโก;
อิติ นิจฺฉิย เปเสสิ, กุมารสฺส’นฺติกํ ชเน.
สุณิตฺวา โส วโจ เตสํ, นิวตฺตนภยา วิภู;
อชานหํ ปิตุนฺนํ โส, วีโร ธนุสหายโก.
เคหา นิกฺขมฺม ปสฺสนฺโต, สุนิมิตฺตานิเนกธา;
อคาลหุํ สรีวคฺค-ปิฏฺิคามํ มหามติ.
ตหึ โส นิวสํ วีโร, เปสยิตฺวา สเสวเก;
วิปกฺขาธิฏฺิตํ เชสิ, โพธิวาลวฺหคามกํ.
ตโต’ภิมานี เสนานี, เสนํ โส ตตฺถ เปสยิ;
สา ปริกฺขิปตํ คามํ, สงฺคามาย สมารภี.
กุมาโร เตหิ ยุชฺฌนฺโต, สุภโฏ ปฏุวิกฺกโม;
ทิสาสุ วิกิรีสพฺเพ, ตุลํ จณฺโฑว มาฬุโต.
จุณฺณสาลํ ชนปทํ, คนฺตฺวา านวิทู ตทา;
ตหึ วสํ วเสกาสิ, สพฺพํ มลยมณฺฑลํ.
ตทาปิ เสนํ เสนินฺโท, เปเสตฺวา อสกึ สกํ;
อภิภูติมสกฺโกนฺโต, กาตุํ ทุมฺมนตํ คโต.
มกฺขกุทฺรุสวาสิสฺส, สจิปสฺสาถ กิตฺติโน;
สุโต มหพฺพโล เทว-มลฺโลติ วิทิโต ตทา.
สหิโต พนฺธุมิตฺเตหิ, พหู โรหณวาสิโน;
สมาทายา’ภิคนฺตฺวาน, กุมารํ ปสฺสิ สาทโร.
พนฺธิย ฉุริกํ เฉโก, โส ปนฺนรสวสฺสิโก;
อาทิปาทปทํ ตตฺถ, สมฺปาปุณิ มหายโส.
ตโต หิรฺมลย, มุปาคมฺม มหพฺพโล;
ตหึ เรมุณเสลมฺหิ, ขนฺธาวารํ นิพนฺธยิ.
ตตฺถาปิ เสนํ เปเสตฺวา, สงฺคาเมนฺโต จมูปติ;
อลทฺธวิชโย ฉนฺทํ, ปุนยุทฺเธ ชหิตโต.
โลกนาโม จมูนาโถ, โลกํ หิตฺวา สกํ ตทา;
อหุ วสฺสมฺหิ ฉฏฺเโส, ปรโลกปรายโน.
ตทา ¶ กสฺสปนาเมโก, เกสธาตุกนายโก;
ชเน’ภิภูยวตฺเตสิ, นีชาณํ โรหเณ ตทา.
สุตฺวา ตํ โจฬสามนฺโต, ปุฬตฺถินครา ตทา;
นิกฺขมฺม ยุทฺธสนทฺโธ, คนฺตฺวา กาชรคามกํ.
เกสาธาตุ ตโต ยุทฺเธ, ภินฺทิตฺวา ทมิฬํ พลํ;
รกฺขปาสาณสีมายํ, เปตฺวา รกฺขิเย ชเน.
ปฏิลทฺธชยุทฺทาโม, มหาเสนา ปุรกฺขโต;
ปุนราคมฺม ปาเวกฺขิ, วีโร กาชรคามกํ.
ตทาทิปาโท สุตฺวาน, สพฺพํ สุตฺถีรธาตุโก;
เกสธาตุํ นิฆาเตตุํ, พลํ สนฺนยฺหิ เวคสา.
ปวตฺตึ ตํ สุณิตฺวา โส, สาภิมาโน ภุสํตโต;
สมตฺตํ พลมาทาย, สิปฺปตฺถลกมาคมา.
ปฺจโยชนรฏฺาทิ-วาสิเกสุ พหูชเน;
สมาทาย สมาสนฺเน, ราชปุตฺเต สุทุชฺชเย.
วิรตฺตตฺจ โส ตฺวา, พหุนฺนํ รฏฺวาสินํ;
ทุกฺกรํ เอตฺถ ยุทฺธนฺติ, คโต โส ขทิรงฺคณึ.
มหาเสนาย ภูปาล สุโต โสฬสวสฺสีโก;
ขิปฺปํ วาเปกฺขิ โส วีต-ทโร กาชรคามกํ.
ฉมฺมาสมนุโภตฺวาน, โรหณํ รุฏฺมานโส;
เกสธาตุกนาโถปิ, สงฺคามตฺถาย ตตฺถคา.
ราชปุตฺตสฺส เสนา’ถ, วตฺเตนฺติ สมรํ ขรํ;
เกสธาตุกนาถสฺส, สีสํ คณฺหิ มหพฺพลา.
อาคมฺม สตฺตรสวยํ กุมาโร;
สพฺพตฺถ ปตฺถฏมหายสกิตฺติเตโช;
สุมาทิเนก วิธิโยควิเสสทกฺโข;
ขีณาริกณฺฏกมกา’ขิลโรหณํ ตํ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โรหณาราติวิชโย นาม
ปฺจปฺาสติโม ปริจฺเฉโท.
ฉปฺาสติม ปริจฺเฉท
อนุราธปุราภิคมโน
ยุวราชปเท ¶ ตสฺส, ิตสฺสา’ถ นยฺุโน;
อหู วิชยพาหูติ, นามํ สพฺพตฺถ ปากฏํ.
มหาฺโณ นิชาณาย, ตตฺถ เภรึ จราวิย;
เปนฺโต สจิเว’เนเก, ปติรูเป ปทนฺตเร.
โจฬานํ มทฺทนตฺถาย, ราชรฏฺาธิวาสินํ;
จตุโร จตุโรปาเย, โย ชยํ ตตฺถ โส วสี.
โจฬราชา สุณิตฺวา ตํ, ปุฬตฺถินคเร ิตํ;
เสนาปติม เปเสสิ, ทตฺวาน พลวาหนํ.
เสนินฺทํ กาชรคฺคาม-สมีปํ สมุปาคตํ;
ทุปฺปสยฺหํ วิทิตฺวาน, คิริทุคฺคมคา ตโต.
เสนินฺโท กาชรคฺคามํ, วิลุมฺปิตฺวาน เวคสา;
ตตฺถ วตฺถุมสกฺโกนฺโต, สเทสํ ปุน ราคมิ.
ตโต มหาทิปาโท’ปิ, อาคมฺม มลยา ลหุํ;
มหตา พลกาเยน, สิปฺปตฺถลกมาวสิ.
ราชา รามฺวิสเย, ราชิโน สนฺติกํ ชเน;
เปเสสิ พหุเกสารํ, ธนชาตฺจ’นปฺปกํ.
วิจิตฺตวตฺถกปฺปูร-จนฺทนาทีหิ วตฺถูหิ;
ปริปุณฺณา จ นาวาโย, เนกาติตฺเถ สโมสฏา.
ธนชา เตหิ เนเกหิ, กโรนฺโต ภฏสงฺคหํ;
ตโต ตมฺพลคามมฺหิ, นิวสิตฺถ มหพฺพโล.
อฺมฺวิรุทฺธตฺตา, ราชารฏฺาธิวาสิโน;
อุปคฺคมฺม ชนา สพฺเพ, กรํ โน เทนฺติ สพฺพโส.
วิปกฺขาโจฬราชสฺส, ภินฺทนฺตา’ณํ มทุทฺธตา;
อายุตฺตเก วิหึเสนฺโต, ยถากามํ จรนฺติ จ.
ตํ ¶ สุตฺวา โจฬภูปาโล, สมฺปโกปวสีกโต;
เสนํ มหนฺตึ ทตฺวาน, เปเสสิ สจิวํ นิชํ.
มหาติตฺเถ’วหิณฺโณ โส, ตตฺถ ตตฺถ พหูชเน;
ฆาเตนฺโต สวเส กตฺวา, ราชารฏฺาธิวาสิโน.
อนุกฺกเมน คนฺตฺวาน, ขราโณ โรหณํ ตทา;
อชฺโฌตฺถริ สเสโน ส, ภินฺโน เวโลวสาคโร.
รฺโ ปจฺจตฺถิกา หุตฺวา, รวิเทวจลวฺหยา;
อุโภ ทมิฬเสนินฺท-วสํ ยาตา มหพฺพลา.
มหาปกฺขพโลเปเต, เต ปสฺสิย จมูปติ;
โรหณํ สกลํ ขิปฺปํ, มฺิตฺถ สกหตฺถคํ.
เอกาทสมฺหิ โส วสฺเส, ราชา โจฬาภิภูติยา;
ปลุฏฺปพฺพเต ทุคฺคํ, ปวิธาย ตหึ วสี.
โจฬเสนา ตทาเสลํ, สมนฺตา สมฺปริกฺขิปิ;
ตตฺโถ’ภเยสํ เสนาน-มหู ภึสนกํ รณํ.
รฺโ ภฏา วินาเสตฺวา, สพฺพํ ตํ ทมิฬํ พลํ;
ปลายนฺตํ มหาโจฬ-สามนฺตฺจานุพนฺธิย.
คเหตฺวาน สิรํ ตสฺส, คามสฺมึ ตมฺพวิฏฺิเก
สทฺธึ วาหนยาเนหิ, สารภูตธเนหิ จ.
ตหึ ตํ สกลํ ภณฺฑํ, เนตฺวา รฺโ ปทสฺสิย;
ปุฬตฺถินครํ คนฺตุํ, กาโล อิติ สมพฺรวุํ.
มหีปาโลปิ ตํ สุตฺวา, สจิวานํ วโจ ตทา;
มหตา พลกาเยน, ปุลตฺถินครํ คโต.
ปวตฺติเมตํ สกลํ, สุตฺวา โจฬนริสฺสโร;
ติพฺพโกปวสํยาโต, ภูปาลคหณตฺถิโก.
สามํ ขิปฺปํ สมาคมฺม, วีโร สาครปฏฺฏนํ;
ภิยฺโยปิ มหตึ เสนํ, ลํกาทีปมเปสยี.
ตํ วิชานิย ภูมินฺโท, เสนินฺทํ เปสยี สกํ;
พลํ มหนฺตํ ทตฺวาน, โจฬเสนาย ยุชฺฌิตุํ.
คจฺฉมาโน จมูนาโถ, โส’นุราธปุรนฺติเก;
สทฺธึ ทมิฬเสนาย, วตฺเตสิ ตุมุลํ รณํ.
ปตึสุ ¶ ตสฺมึ สงฺคาเม, ภูปาลสฺส นรา พหู;
ภิยฺโยปิ ทมิฬายตฺตา, ชาตา ตํ รฏฺวาสิโน.
วิหาย ธรณีปาโล, ปุลตฺถินครํ ตทา;
วิลฺลิกาพาณกํ รฏฺํ, สมฺปาปุณิย เวคสา.
นิหจฺจามจฺจยุคลํ, ตํ รฏฺาธิฏฺิตํ ตทา;
ตหึ วาสมกปฺเปสิ, สภเฏ สนฺนิปาตยํ.
อตฺตานมนุพนฺธนฺตํ, สุตฺวา โจฬจมูปตึ;
คนฺตฺวา วาตคิรึ นาม, สมยฺู สิลุจฺจยํ.
อุปจฺจกาย เสลสฺส, ตตฺถ ทุคฺคํ นิเวสิย;
รณํ กโรนฺโต เตมาสํ, ทมิเฬ ปฏิพาหยิ.
เกสธาตุกนาถสฺส, มาริตสฺส ปุรารเณ;
ภาตา กณิฏฺโ สมฺปตฺต, มหาปกฺขพโล ตทา.
มารณํ สกภาตุสฺส, สรนฺโต รุฏฺมานโส;
สกลํ ปริวตฺเตสิ, คุตฺตหาลกมณฺฑลํ.
อโถ ลํกิสฺสโร ตตฺถ, ขิปฺปํ คนฺตฺวา มหพฺพโล;
าเน มจฺจุตฺถเล นาม, ขนฺธาวารํ นิพนฺธิย.
ขทิรงฺคณิทุคฺคมฺหา, ปลาเปตฺวาน ตํ รเณ;
านา กุพุลคลฺลา จ, ยุชฺฌนฺโต ตํ ปลาปยิ.
วิหาย ปุตฺตทาราทิ-สพฺพํ เนกธนํ พลํ;
ปลายมาโน โส รฏฺํ, โจฬายตฺต มคาลหุํ.
ตทา นริสฺสโร ตต, ตสฺส สพฺพํ สมาทิย;
คนฺตฺวา ตมฺพลคามมฺหิ, นวํ ทุคฺคํ นิเวสิย.
อนุกฺกเมน คนฺตฺวาน, มหานาคหุลวฺหเย;
ปุเรวสี สุสชฺเชนฺโต, พลํ โจเฬหิ ยุชฺฌิตุํ.
ตโต ราชา สมวฺหาย, สจีเว ทฺเว มหพฺพเล;
เปเสสิ ทิกฺขิณํ ปสฺสํ, วสํ เนตุํ ตหึ ชเน.
สมฺเปเสสิ มหามจฺจ-ยุคลํ กกฺขลํ วิภู;
โจฬทปฺปวินาสาย, ตโต เวลา มหาปเถ.
เปสิตา ทกฺขิณํ ปสฺสํ, อมจฺจา’เม มหพฺพลา;
มุหุนฺนรุคฺคมทุคฺคํ, พทฬตฺถลเมว จ.
วาปีนครทุคฺคฺจ ¶ , พุทฺธคามกเมว จ;
ติลคุลฺลํ มหาคลฺลํ, มณฺฑคลฺลกเมว จ.
อนุราธปุรฺจาติ, คเหตฺวาน กเมน เต;
วตฺเตนฺตา สวเส รฏฺํ, มหาติตฺถมุปาคตา.
เปสิตา สจิวาทฺเวตุ, ตโต เวลา มหาปเถ;
วิลุมฺปนฺตา ฉคามาทิ-ขนฺธาวาเร ตหึ ตหึ.
ปุลตฺถินคราสนฺนํ, กเมนา’คมฺม เปสยุํ;
ทูเต ราชนฺติกขิปฺป-มาคนฺตุํ วฏฺฏตีติห.
ทิสาสา ทฺวีสุ ยาเนหิ, สจิเวหิ ปวตฺติตํ;
วิกฺกมาติ สยํ สุตฺวา, กาลฺู โส มหีปหิ.
สีฆํ สนฺนยฺห เสนงฺคํ, สมคฺคํ วิทิโกวิโท;
อุมฺมูลนายโจฬานํ, ปุราตมฺหา’ภินิกฺขมิ.
คจฺฉํ คงฺคาย มหิย-งฺคณถูปนฺติเก วิภู;
เสนานิเวสํ กาเรตฺวา กฺจิกาลํ ตหึ วสี.
กเมนาคมฺม านฺู, ปุฬตฺถินครนฺติเก;
พนฺธาเปสิ มหาวีโร, ขนฺธาวารํ ถิรํ วรํ.
ตตฺถ ตตฺถ ิตา สูรา, โจฬา เย กกฺขลา’ขิลา;
ปุลตฺถินคเร ยุทฺธํ, กาตุํ สนฺนิปตึสุ เต.
นิกฺขมฺม นครา คนฺตฺวา, โจฬา พหิ มหารณํ;
กตฺวา ปราชิตา ภีตา, ปวิสฺส นครํ สกํ.
คุตฺตา เสสปุรทฺวารา, โคปุรฏฺฏาลนิสฺสิตา;
มหาหวํ พหุสฺสาหา, ปวตฺเตสุํ ภยาวหํ.
ทิยฑฺฒมาสํ ยุชฺฌนฺติ, นครํ ตมุปรุนฺธิย;
สาเธตุํ เนวสา’สกฺขิ, ภูปาลสฺส มหาจมู.
มหารฺโ มหาวีรา, มหาสูรา มหพฺพลา;
มหาภฏา มหามานา, รวิเทวจลาทโย.
อุลฺลงฺฆิตฺวาน ปาการํ, ปวิสฺส สหสา ปุรํ;
ขเณน ทมิเฬ สพฺเพ, มูลฆจฺจมฆาตยุํ.
เอวํ ลทฺธชโย ราชา, ตทา วิชยพาหุโส;
จราเปสิ นิชาณาย, เภรึ ภูริมติปุเร.
ตํ ¶ สุตฺวา สกเสนาย, วินาสํ โจฬภูปติ;
สีหฬา พลวนฺโตติ, ภิยฺโย เสนํ น ปาหิณิ.
วีโร อเสสนิหตุทฺธฏ โจฬเสฏฺโ;
วิฺู สุสาธุฏฺปิตาขิลราชรฏฺโ;
อิฏฺนฺนุราธปุรเสฏฺมตีว หฏฺโ;
วสฺสมฺหิ ปฺจทสเม คมิ ราชเสฏฺโ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
อนุราธปุราภิคมโน นาม
ฉปฺปฺาสติโม ปริจฺเฉโท
สตฺตปฺาสติม ปริจฺเฉท
สํคหกรโณนาม
ลงฺการกฺขาย สจิเว, พลิโน โยธสมฺมเต;
ปฏิปาฏึ สมุทฺทิสฺส, สมนฺตา สนฺนิโยชยิ.
อภิเสกมงฺคลตฺถาย, ปาสาทาทิมเนกตํ;
กิจฺจํ สมฺปาทนียนฺติ, สจิวํ สนฺนิโยชิย.
วนฺทนีเย’ภิวนฺทนฺโต, ปเทเสเนกเกตหึ;
เนตฺวา มาสตฺตยํ คฺฉิ, ปุลตฺถินครํ ปุน.
วิสฺสุโต อาทิมลย-นาเมน พลนายโก;
อุชุปจฺจตฺถิโก หุตฺวา, มหีปาลสฺส สพฺพโส.
คงฺคา มตฺถยุ’ปาคฺฉิ, พลํ สพฺพํ สมาทิย;
อนฺทูติ วิสฺสุตํ มนฺท-ปฺโ คามํ ปุรนฺติเก.
ลํกิสฺสโร ตหึ คนฺตฺวา, อุทฺธริตฺวา ตมุทฺธตํ;
ปุลตฺถินครํ คฺฉิ, วเส วตฺติย ตํ พลํ.
ยุวราชปทํเยว, สิโต สนฺโต ลิขาปยิ;
โส สตฺตรสวสฺสานิ, สปฺปฺโ นรสตฺตโม.
ตโต’นุราธนคร-มภิคมฺม ¶ ยถาวิธึ;
อนุโภตฺวา วิธานฺู, อภิเสกมหุสฺสวํ.
อฏฺิโต ปาปธมฺเมสุ, สุฏฺิโต เสฏฺกมฺมนิ;
โส อฏฺารสมํ วสฺสํ, ลิขาปยิ สุสณฺิโต.
ตโต อาคมฺม นิวสิ, ปุลตฺถินคเร วเร;
โส สิรีสงฺฆโพธี’ติ, นามเธยฺเยน วิสฺสุโต.
อนุชํ โส วีรพาหุ-โมปรชฺเช นิเวสิย;
ทตฺวาน ทกฺขิณํ เทสํ, ตํ สงฺคณฺหิ ยถาวิธึ.
กณิฏฺสฺสาถ ภาตุสฺส, ชยพาหุสฺส ภูภุโช;
อาทิปาทปทํ ทตฺวา, รฏฺํ จา’ทาสิ โรหณํ.
านนฺตรานิ สพฺเพส-มมจฺจานํ ยถารหํ;
ทตฺวา รชฺเช ยถาายํ, กรํ โยเชสิ คณฺหิตุํ.
จิรสฺสํ ปริหีนํ โส, ทยาวาโส มหีปติ;
ปวตฺเตสิ ยถาธมฺมํ, ิตธมฺโม วินิจฺฉยํ.
เอวํ สมุทฺธฏาเนก, ริปุกณฺฏกสฺจเย;
นิจฺจํ รชฺชํ ปสาเสนฺเต, ลงฺกํสมฺมานริสฺสเร.
ฉตฺตคฺคาหกนาโถ จ, ธมฺมเคหกนายโก;
ตเถว เสฏฺินาโถ จ, อิจฺเจเต ภาตโร ตโย.
รฺโ วิโรธิตํ ยาตา, ผลาตา ชมฺปุทีปกํ;
ลงฺกํ วีสติเม วสฺเส, เอเกนูเน สโมตรุํ.
เต สพฺเพ โรหณํ รฏฺํ, สพฺพํ มลยมณฺฑลํ;
สพฺพํ ทกฺขิณปสฺสฺจ, สหสา ปริวตฺตยุํ.
นิปุโณ โรหณํ คนฺตฺวา, ตถา มลยมณฺฑลํ;
นิฆาเตนฺโต พหู ตตฺถ, ตตฺถ ปจฺจตฺถิเก ชเน.
สมฺมาวุปสเมตฺวา ตํ, เปตฺวา สจิเว ตหึ;
ทกฺขิโณ ทกฺขิณํ เทสํ, สยํ คนฺตฺวา มหพฺพโล.
เปเสตฺวา สมณีภาตุ-วํสชํ สจิวํ ตทา;
คาเหตฺวา สมเรโฆเร, วีโร เต สกเวริโน.
สมาโรปิยสูลมฺหิ, ลงฺกํ วิคตกณฺฏกํ;
กาเรตฺวาน นิราตงฺกํ, ปุลตฺถิปุรมาคมิ.
วสนฺตี ¶ โจฬวิสเย, ชคติปาลราชินี;
โจฬหตฺถา ปมฺุจิตฺวา, สทฺธึ ธีตุ กุมาริยา.
ลีลาวตฺยาภิธานาย, นาวามารุยฺห เวคสา;
ลํกาทีปมฺหิ โอติณฺณา, ปสฺสิ ลํกิสฺสรํ ตทา.
สุตฺวา วํสกฺกมํ ตสฺสา, โส ตฺวา สุทฺธวํสตํ;
ลีลาวตึ มหิสิตฺเต, อภิสิฺจิ นริสฺสโร.
สา ตํ ปฏิจฺจ ราชานํ, มเหสี ธีตรํ ลภิ;
นามํ ยโสธราติ’สฺสา, อกาสิ ธรณี ปติ.
เมรุกนฺทรรฏฺเน, สทฺธึ ราชา สธีตรํ;
วีรวมฺมสฺส ปาทาสิ, สา ลภิ ธีตโร ทุเว.
สมานนามิกา เชฏฺา, สา มาตา มหิยา อหุ;
สุคลา นามิกา อาสิ, ตาสุ ทฺวีสุ กณิฏฺิกา.
กาลิงฺคธรณีปาล-วํสชํ จารุทสฺสนํ;
ติโลกสุนฺทรํ นาม, สุกุมารํ กุมาริกํ.
กาลิงฺครฏฺโต ราชา, อาณาเปตฺวา จิรฏฺิตึ;
นิชวํสสฺส อิจฺฉนฺโต, มเหสิตฺเต’ภิ เสจยิ.
สุภทฺทา จ สุมิตฺตา จ, โลกนาถวฺหยาปิ จ;
รตนาวลี รูปวตี, อิติมา ปฺจ ธีตโร.
ปุตฺตํ วิกฺกมพาหฺุจ, สา ลภี ธฺลกฺขณํ;
สมฺปตฺตา สา ปชวุทฺธึ, หรนฺติ ราชิโน มตํ.
อิตฺถาคาเรสุ เสเสสุ, วีตา สมกุลงฺคนา;
คพฺโภ ชาตุมหีปาลํ, ตํ ปฏิจฺจ น สณฺหิ.
อเถกทิวสํ ราชา, อมจฺจคณมชฺฌโค;
ปิโลกิยิภา สพฺพา, ธีตโร ปฏิปาฏิยา.
ธีตุ นวมวเสสานํ, เปตฺวา รตนาวลึ;
ธฺลกฺขณสมฺปนฺน-ปุตฺตสฺสุปฺปตฺติสุจกํ.
ลกฺขณํ ลกฺขณฺู โส, อปสฺสํ เปมเจควา;
รตนาวลิมาหูย, ตสฺสา มุทฺธนิ จุมฺพิย.
เตโชคุเณหิ ¶ จาเคหิ, ธิยา สูรตฺตเนน จ;
ภูเต จ ภาวิโน เจว, สพฺเพ ภูเป’ติสายิโน.
นิจฺจํ ลงฺกํ นิราสงฺก-เมกจฺฉตฺตกเมว จ;
ปวิธาตุํ สมตฺถสฺส, สมฺมาสาสนตายิโน.
โสภนาเนกวตฺตสฺส, อิมิสฺสา กุจฺฉิเหสฺสติ;
ปุตฺตสฺสุปฺปตฺติานนฺติ, มุทุโต โส สมพฺรวิ.
ยาวนฺตสฺสาปิโขโจฬ-มหีปาลสฺส เนกโส;
กุลาภิมานี ราชา โส, อทตฺวาน กณียสึ.
อาณาเปตฺวา ปณฺฑุราชํ, วิสุทฺธตฺวยสมฺภวํ;
อนุชํ ราชินึ วสฺส, มิตฺตวฺหยมทาสิโส.
สามาณภรณํ กิตฺติ, สิรี เมฆาภิธานกํ;
สิริวลฺลภนามฺจ, ชเนสิ ตนเย ตโย.
สุภทฺท วีรพาหุสฺส, สุมิตฺตํ ชยพาหุโน;
มหตา ปริหาเรน, ปาทาสิ ธรณี ปติ.
อทาสิ มาณาภรเณ, ธีตรํ รตนาวลึ;
โลกนาถวฺหยํ กิตฺติ สิริเมฆสฺส’ทาสิโส.
รูปตฺยภิธานาย, ธีตุโย ปรตายหิ;
สรีริวลฺลภสาทา, สุคลวฺห กุมาริกํ.
มธุกณฺณวภีมราช, พลกฺการ สนามเก;
มเหสี พนฺธเวราช-ปุตฺเต สีหปุราคเต.
ปสฺสิตฺวาน ปหีปาโล, ตทา สฺชาตปีติโก;
เตสํ ปาทาสิ ปจฺเจกํ, วุตฺตึ โส อนุรูปกํ.
เต สพฺเพ ลทฺธสกฺการ สมฺมานาธรณีปตึ;
อาราธยนฺตา สสตํ, นิวสึสุ ยถารุจึ.
เอเตสํ ราชปุตฺตานํ, สุนฺทริวฺหํ กณิฏฺกํ;
อทา วิกฺกมพาหุสฺส, นิชวํสิตฏฺิโก.
ภิยฺโย ¶ วิกฺกมพาหุสฺส, ตโต ลีลาวตึ สตึ;
สห โภเคน ปาทาสิ, ตทา พนฺธุ หิเตรโต.
วิธาย เอวํ สชเน ชนินฺโท;
นิสฺเสสโต โภคสมปฺปิโต;
ทยาปโร าติชนาตมตฺถํ;
สมาจรี นีติปถานุรูปํ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
สํคหกรโณ นาม
สตฺตปฺาสติโม ปริจฺเฉโท
อฏฺปฺาสติม ปริจฺเฉท
โลกสาสน สํคหกรโณ
วิจินิตฺวา กุลีเน โส, ชเน สพฺเพ สมาทิย;
สการกฺขาย โยเชสิ, ยถาจารํ มหีปติ.
อุจฺจํ ปุลตฺถินคเร, ปาการํ การยี ถิรํ;
เนกโคปุรสํยุตฺตํ, ยุธากมฺมสุรฺชิตํ.
สมนฺตายตวิตฺถิณฺณ-คมฺภีรปริขายุตํ;
อุจฺจปตฺถณฺฑิโลเปตํ, ทุปฺปธํสมราติหิ.
อุปสมฺปทกมฺมสฺส, คณปูรกภิกฺขูนํ;
อปฺปโหเนกภาเวน, สาสนิติมานโส.
อนุรุทฺธนรินฺทสฺส, สหายสฺสาถ สนฺติกํ;
รามฺวิสยํ ทูเต, เปเสตฺวา สหปาภเต.
ตโต อาณาปยิตฺวาน, ปิฏกตฺตยปารเค;
โส สีลาทิคุณาวาเส, ภิกฺขโว เถรสมฺมเต.
เต อุฬาราหิ ปูชาหิ, ปูชยิตฺวา นริสฺสโร;
ปพฺพชฺชา อุปสมฺปตฺติ, การยิตฺวา อเนกโส.
ปิฏกตฺตยฺจ พหุโส, กถาเปตฺวา สวณฺณนํ;
ลงฺกาโย’สกฺกมานํ โส, โชตยี ชินสาสนํ.
ปุตตฺถินครสฺสนฺโต ¶ , ปเทสสฺมึ ตหึ ตหึ;
วิหาเร การยิตฺวาน, พหุเก สุมโนหเร.
ภิกฺขโว ตตฺถ วาเสตฺวา, นิกายตฺตยวาสิโน;
ปจฺจเยหิ อุฬาเรหิ, สนฺตปฺเปสิ จตูหิปิ.
ผลิกตฺถมฺภกจารุ-ปาการปริขายุตํ;
ปฺจภูมกปาสาท-ปวเร โน’ปโสภิตํ.
สมสนฺตา วาสปนฺตีหิ, สุภาหิ สุวิราชิตํ;
นิรกิณฺณมสมฺพาธ วรภาสุร โคปุรํ.
วิหารํ การยิตฺวาน, วตฺถุตฺตยปรายโน;
นิกายตฺตยวาสิสฺส, ภิกฺขุสงฺฆสฺส’ทาสิโส.
สงฺฆสฺส ปากวฏฺฏตฺถํ, รฏฺํ ทตฺวา’ฬิสารกํ;
สกลํ สนฺนิวาสีหิ, เนตฺติเกหิ สเหว โส.
เนกสตานิภิกฺขูนํ, วาสยิตฺวาน ตตฺถ โส;
สตตํ สมฺปวตฺเตสิ, อุฬารํ จตุปจฺจยํ.
ทาฏฺาธาตุฆรํจารุ, การยิตฺวา มหารหํ;
ทาาธาตุสฺส นิจฺจํ โส, มหามหมการยิ.
คณสงฺคณิกา’เปโต, โปตฺถกํ ธมฺมสงฺคณึ;
ปริวตฺเตสิ โสปาโต, สุนฺทเร ธมฺมมนฺทิเร.
นจฺจาทิคนฺธมาลาทิ-เนกปูชมฺปวตฺติย;
สีเรน สทฺธาสมฺพนฺโธ, สมฺพุทฺธมภิวนฺทติ.
ชมฺพุทีปาคเต จาค, สูโร โส ภุวิริสูรโย;
ตปฺเปสิ ธนทาเนน, ทานิเยเนก โส วิภู.
สทฺธมฺมกถิกานํ โส, ปูชา กตฺวาน เนกโส;
เทสาเปสิจ สทฺธมฺมํ, สทาธมฺมคุเณ รโต.
ติกฺขตฺตุํ โส ตุลาภาร-ทานํ ทิเนสุ ทาปยิ;
อุโปสถํ โวปวสิ, สุวิสุทฺธมุโปสเถ.
อทา ทณฺฑิสฺสรํ ทาน-มนุสํวจฺฉรํ วิภู;
ปิฏกตฺตยํ ลิขาเปตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทาปยิ.
มหคฺฆมณิมุตฺตาทิ-รตนานิ ¶ สเปสิย;
ชมฺพุทีเป มหาโพธึ-เนกกฺขตฺตุม ปูชยิ.
กณฺณาฏภูมิปาเลน, โจฬรฺา จ เปสิตา;
ทูตามหนฺตมาทาย, ปณฺณาการมิธาคตา.
อทฺทสํสุ มหีปาลํ, ตโต โส ตุฏฺมานโส;
เตสํ อุภินฺนํ ทูตานํ, กตฺตพฺพํ สาธุการิย.
เตสุ อาโท’ว กณฺณาฏ-ทูเตหิ สห เปสิย;
ทูเต สกีเย กณฺณาฏ-นิกฏํ สารปาภเต.
อตฺตโน วิสยํ ปตฺเต, โจโฬ สีหฬ ทูตเก;
สหสา กณฺณนาสาสุ, ปาปยึสุ วิรูปตํ.
สมฺปตฺตวิปฺปการาเก, อิธาคนฺตฺวาน ราชิโน;
กถยึสุ ตทา สพฺพํ, โจเฬน กตมตฺตนิ.
อุทฺทิปิตาภิมาโน โส, สกลามจฺจมชฺฌโค;
อวฺหาย ทมิเฬ ทูเต, อิติ โจฬสฺส สนฺทิสิ.
เสนํ วินา’ว เอกสฺมึ, ทีเป มชฺเฌ มหณฺณเว;
พาหาพลปริกฺขาวา, โหตุโน ทฺวนฺทยุทฺธโต.
พลํ สนฺนยฺห สกลํ, รชฺเช ตุยฺหํ มมา’ถ วา;
ตวา’ภิมต โทสมฺหิ, สงฺคาโม วา กรียตํ.
มยา วุตฺตกฺกเมเนว, วตฺตพฺโพ โว ชนาธิโป;
อิติ วตฺวาน เต ทูเต, อิตฺถลงฺการ มณฺฑิเต.
วิสฺสชฺชิย ลหุํโจฬ-มหีปาลสฺส สนฺติกํ;
ตโต เสนงฺคมาทาย, อนุราธ ปุรํ คมิ.
มตฺติกาวาฏติตฺเถ จ, มหาติตฺเถ จ เปสยี;
โจฬรฏฺํ’ว คนฺตฺวาน, ยุชฺฌิตุํ ทฺเว จมูปติ.
สชฺชนฺเตสุ จมูเปสุ, นาวาปาเถยฺยกานิ จ;
ยุทฺธตฺถาย พลํ โจฬ-รฏฺเปสนการณา.
ตทา ตึสติเม วสฺเส, เวฬกฺการสนามกา;
พลกายา ตหึคนฺตุ-มนิจฺฉนฺตา วิโรธิโน.
มาเรตฺวาน อุโภ เสนา-นาเถ มตฺตคชาวิย;
สมนฺตโต วิลุมฺปึสุ, ปุลตฺถิปุรมุทฺธตา.
ปุตฺเตหิ ¶ ตีหิ สหิตํ, ราชิโน จ กณียสึ;
คณิตฺวา สหสา ราช-ปาสาทํ จาปิ ฌาปยุํ.
ราชา นิกฺขมฺม ขิปฺปํ โส, คนฺตฺวา ทกฺขิณปสฺสกํ;
เสเล วาตคิริวฺหสฺมึ, สารํ ภณฺฑํ ปาปิย.
วีรพาหุปราเชน, สีหวิกฺกมสาลินา;
มหตา จ พโลเฆน, สมนฺตา ปริวาริโต.
ปุลตฺถิปุรมาคมฺม, วตฺเตนฺโต ทารุณํ รณํ;
ปลาเปสิ ขเณเนว, พลกาเย สมาคเต.
มาริตาน จมูปาน-มฏฺิสงฺฆาฏธิฏฺิตํ;
ปริกฺขิปิตฺวา จิตกํ, เวริภูเต พลาธิเป.
พนฺธยิตฺวาน ขาณุมฺหิ, ปจฺฉา พาหํ สุพนฺธนํ;
ปริโต วิปฺผุรนฺตีหิ, อคฺคิชาลาหิ ฌาปยิ.
ฆาเตตฺวา ตตฺถ มานีตํ, คามานิ ธรณีปติ;
อกาสิ ลงฺกาวสุธํ, สพฺพถา วีตกณฺฏกํ.
ยุชฺฌิตุํ สห โจเฬน, ราชา อตฺตกตาวธึ;
อนติกฺกมฺม โส ปฺจ-จตฺตาลีสมฺหิ วจฺฉเร.
สนฺนทฺธํ พลมาทาย, คนฺตฺวา สาครปฏฺฏนํ;
ตสฺสาภิคมนํ ปสฺสํ, กฺจิกาลํ ตหึ วสํ.
อนาคตตฺตา โจฬสฺส, ตสฺส ทูเต วิสฺสชฺชิย;
ปุนาคนฺตฺวา วสีราชา, ปุลตฺถินคเร จิรํ.
มหาเหฬิ สเรหรุ, มหาทตฺติกนามิกา;
กฏุนฺนรูปณฺฑวาปี, กลฺลคลฺลิก นามิกา.
เอรณฺเฑคลฺลวาปี จ, ทีฆวตฺถุกวาปิกา;
มณฺฑวาฏกวาปี, จ, กิตฺตคฺคโพธิปพฺพตา.
วลาหสฺส มหาทารุ, คลฺลกุมฺภีลโสพฺภกา;
ปตฺตปาสาณวาปี จ, วาปี จ กาณนามิกา.
เอตา จฺา จ โส ฉินฺน-มริยาทา วาปิโย พหู;
พนฺธาเปสิ สทาทีน-สตฺเต พทฺธ หิตาสโย.
ภูมินฺโท ¶ กนฺทรา-คงฺคา-นทีสุ จ ตหึ ตหึ;
สุภิกฺขํ การยี รฏฺํ, พนฺเธตฺวา’วรณานิ โส.
วิหารา’ภยจาริตฺต-เภทินึ มหิสํสก;
ปริหาเร สพฺพโสจฺฉิชฺช-คาหยิตฺวา คลมฺหิ ตํ.
ปุรมฺภา พหิ กาเรตฺวา, มหาสงฺฆํ ขมาปิย;
ปกาเสสิ จ โลกสฺส, สงฺฆคารวมตฺตโน.
มหาคาเม นิกายานํ, ติตเย โจฬนาสิเต;
ธาตุคพฺเภ จ พนฺเธสิ, ถูปารามทฺวเย’ปิ จ.
มาตุยา’ฬาหณาเน, ตเถว ปิตุโนปิ จ;
อกา ปฺจ มหาวาเส, ตถา พุทลวิฏฺิยํ.
ปณฺฑวาปี จ ปาีโน, รกฺขเจติยปพฺพโต;
ตเถว มณฺฑลคิริ-มธุตฺถลวิหารโก.
อุรุเวลวฺหโย เทว-นคเร จ วิหารโก;
มหิยงฺคณวิหาโร จ, สีตลคฺคามเลณกํ.
ชมฺพุโกลวิหาโร จ, ตเถว คิริกณฺฑโก;
กุรุนฺทิยวิหาโร จ, ชมฺพุโกลกเลณกํ.
ภลฺลาตกวิหาโร จ, ตเถว ปรคามโก;
กาสคลฺลวฺหโย จนฺท-คิริวฺหย วิหารโก.
เวลคามวิหาโร จ, มหาเสนวฺหคามโก;
วิหาโร จา’นุราธมฺหิ, ปุเร โพธิฆรํ ตถา.
อิจฺเจวมาทโยเนเก, วิหาเร จ พหู วิภู;
ปฏิสงฺขริชิณฺเณ โส, คาเม จา’ทา วิสุํ วิสุํ.
สมนฺตกูฏ เสลตฺถํ, มุนินฺทปทลฺชนํ;
ปณมตฺถาย คจฺฉนฺตา, มนุสฺสา ทุคฺคมฺชเส.
สพฺเพ มา กิลมนฺตู’ติ, ทานวฏฺฏาย ทาปยิ;
สาลิกฺเขตฺตาทิสมฺปนฺนํ, คิลีมลยนามกํ.
กทลีคามมคฺเค จ, หูวรฬฺชเส ตถา;
คาเม ทตฺวาน ปจฺเจกํ, สาลาโย จาปิ การยิ.
อนาคเต ตํ ภูปาลา, มา คณฺหนฺตู’ติ เลขิย;
อกฺขรานิ สิลาถมฺเภ, ปติฏฺาเปสิ ภูมิโป.
คามํ ¶ อนฺตรวิฏฺิฺจ, ตถา สงฺฆาฏคามกํ;
สิริมณฺฑคลารามฺจ, อทาโส ลาภวาสินํ.
วนชีวกภิกฺขูน-มทา โส จตุปจฺจเย;
พนฺธูนมฺปิ จ โส เตสํ, โภคคาเม ปทาปยิ.
ปาวารคฺคิกปลฺลานิ, วิวิเธ โอสเธปิ จ;
สีเต อุตุมฺหิ พหุโส, ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทาปยิ.
อทา สพฺพปริกฺขาเร, ปริกฺขาเร ตถาตฺถ โส;
เนกวาเรสุ สกฺกจฺจํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส พุทฺธิมา.
สงฺฆสฺส ปากวฏฺฏตฺถํ, ภิกฺขูนํ ลาภวาสินํ;
เวยฺยาวจฺจกรานฺจ, ปูเชตุํ เจติยาทิกํ.
ปทินฺนา ปุพฺพราชูหิ, เย คามา โรหเณ พหู;
เตปิ สพฺเพ อนูเน โส, ยถาปุพฺพํ เปสิ จ.
อทาสิ ปิสปฺปีน-มุสเภ พลิโน พหิ;
ภตฺตํ จา’ทาสิ โส กาก โสณาทีนํ ทยาปโร.
อทาสิเนกตา เวยฺย-การกานํ มหากวี;
สทฺธึ ปเวณิคาเมหิ, วิตฺตชาตมนปฺปกํ.
ราชามจฺจาทิปุตฺตานํ, สิโลเก รจิเต สุณํ;
ยถานุรูปํ ปาทาสิ, ธนํ เตสํ กวิสฺสโร.
อนฺธานํ ปงฺคุลานฺจ, คาเม จา’ทา วิสุํ วิสุํ;
นานาเทวกุลานฺจ, ทินฺนํ ปุพฺพํ น หาปยิ.
ปตฺติ โว โส กุลิตฺถีน-มนาถานํ ยถารหํ;
วิธวานมทาคาเม, ภตฺตอจฺฉาทนานิ จ.
ราชา สีหฬกา เวยฺย-กรเณ โส มหาปติ;
อคฺโค สีหฬกาเวยฺย-การกานมโหสิ จ.
สุเภ พทฺธาทโร พทฺธ คุณวฺหย วิหารเก;
พนฺเธสิ อุปราชา โส, เจติยํ โจฬนาสิตํ.
มุตฺตจาคี ตโต ตสฺส, วิหารปวรสฺส โส;
ทตฺวา คามวเร นิจฺจํ, ปูชาโย สมฺปวตฺตยิ.
โสว ตสฺส วิหารสฺส, อุปจารวนนฺติเก;
พนฺธาเปสิ มหาวาปึ, ถีรีภูตมโหทกํ.
กปฺปูรมูลายตเน ¶ , รฺโ ธีตา ยโสธรา;
อกาเรสิ ถิรํ รมฺมํ, มหนฺตํ ปฏิมาฆรํ.
เสลนฺตรสมูหสฺมึ, ราชิโน ราชิโน สกา;
กาเรสิ จารุปาสาทํ, ปสาทาวหมุคฺคตํ.
ตทา เนเก จ สจิวา, ตสฺโส โรธชนาปิ จ;
สมาจินึสุ ปฺุานิ, อเนกานิ อเนกโส.
เอวํ สมนุสาสนฺเต, ลํกํ ลํกา นริสฺสเร;
อุปราชา วสํนีโต, วินีโต เฆรมจฺจุนา.
ตสฺส กตฺตพฺพกิจฺจานิ, สกลานิ สมาปิย;
ชยพาหุสฺโสปรชฺชํ, ภิกฺขูนํ มติยา อทา.
อถาทิปาทปทวึ, ทตฺวา วิกฺกมพาหุโน;
คชพาหู’ติ วิทิเต, ตสฺส ชาเต สุเต ตโต.
มหามจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, ราชาปุตฺตหิตตฺถิโก;
โรหณํ กสิณํ ทตฺวา, ตหึ วาสาย เปสยิ.
ตโต โส ตตฺถ คนฺตฺวาน, มหานาคหุลํ ปุรํ;
ราชธานึ กริตฺวาน, ตตฺถ วาสมกปฺปยี.
เอวํ ปฺาสวสฺสานิ’ห วิชยภุโช วตฺตยิตฺวาน สมฺมา,
อาณาจกฺกํ ชนินฺโท ปฺยปคตขลนํ เอส ปฺจาธิกานิ;
วฑฺเฒตฺวา สาสนํ ตํ ขลทมิฬภโย ปทฺทุตฺจาปิโลกํ,
สคฺคํ โลกํ สปฺุปฺปภวมุรุผลํ ปสฺสิตุํ จา’รุ โรห.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โลกสาสนสํคหกรโณ นาม
อฏฺปฺาสติโม ปริจฺเฉโท
เอกูนสฏฺิม ปริจฺเฉท
จตุราชจริย นิทฺเทโส
ตทารฺโ ¶ นุชามิตฺตา, ตสฺส ปุตฺตา ตโย’ปิ จ;
มหามจฺจา จยตโย, ตถา ยตนวาสิโน.
ตพฺเพเต อาทิปาทสฺส, โรหเณ วสโต สโต;
อนาโรจาปยิตฺวาน, ภูปาลมตสาสนํ.
สมฺภูยมนฺตยิตฺวาน, สมานจฺฉนฺทตํ คตา;
อทํสุ ยุวราชสฺส, ลงฺการชฺชาภิเสจนํ.
โอปรชฺเช นิเวเสสุํ, มานภรณนามกํ;
กุมารํ ปุพฺพจาริตฺต-มคฺคํ ลงฺฆิตฺถ เต’ขิลา.
ตโย’ถ ภาตโร สพฺเพ, เต มาณภรณาทโย;
ชยพาหุมหีปาล-สหิตา สหสา ตทา.
มุตฺตามณิปฺปภูติกํ, รตนํ สารสมฺมตํ;
สพฺพํ หตฺถคตํ กตฺวา, วาหนฺจ คชาทิกํ.
สกลํ พลมาทาย, ปุลตฺถินครา ตทา;
ขิปฺปํ ตํ วิกฺกมภุชํ, คณฺหิสามา’ติ นิกฺขมุํ.
สุตฺวา ปวตฺตึ สกลํ, อิมํ วิกฺกมพาหุโส;
ตา ตสฺสนฺติมสกฺการํ, วิธาตุํ หนฺทโน ลภึ.
อิทานิ ขิปฺปํ คนฺตฺวาน, ปุลตฺถินครํ ตหึ,
ตา ตสฺสาฬาหนฏฺาน ทสฺสเน เนว โส อหํ.
โสกภารํ วิโนเทสฺสํ, มม เจโต คตํ อิติ;
กตทฬฺห ววตฺถาโน, วินิคฺคมฺม ตโต ปุรา.
ปุลตฺถิปุรมาคจฺฉํ, อาทิปาโท’ติ สาสโส;
สตฺตฏฺสตสงฺเขน, พเลน ปริวาริโต.
อนฺตราลปเถเยว, คุตฺตหาลกมณฺฑเล;
คาเม ปน สมุกฺกวฺเห, ทิสฺวา เสนงฺคมาคตํ.
มหนฺตํ ¶ ยุทฺธสนฺนทฺธํ, เอกวีโร ภยาติโก;
ยุชฺฌิตฺวา เต ปลาเปสิ, ขเณเนว ทิโสทิสํ.
ตโย เต ภาตโร ตตฺถ, สมฺปตฺตาว ชยา ตโต;
อภิมานุทฺธตา ขิปฺปํ, อนฺนยฺห พลวาหนํ.
อาทิปาทกชมฺพูติ, วิสฺสุตมฺหิ ปเทสเก;
สงฺคาเมสุํ ปราเชสิ, ภิยฺโย ยุชฺฌิตฺถ โส ตโย.
ตติยํ กฏคามสฺมึ, กาฬวาปฺยํ จตุตฺถกํ;
ปฺจมํ อุทฺธฏทฺวาเร, ฉฏฺํโส ปงฺกเวลเก.
เตหิ ยุทฺธํ กริตฺวาน, คหีตวิชโย สทา;
ปุลตฺถิปุรมาคฺจิ, สหามจฺจ ปริชฺชโน.
สจินฺติตกฺกเมเนว, ปสฺสิตฺวาฬาหนํ ปิตุ;
วิทูริตมหาเสโก, ลทฺธสฺสาโส ปุเรวสํ.
ทุกฺเข สหาย ภูตาน-มตฺตโน โส ยถารหํ;
อมจฺจานมทา สพฺพ-โภเค านนฺตเร หิ โส.
ภฏานฺจาปิ สพฺเพสํ, สหายาตานมตฺตโน;
อนุรูปมทา วุตฺตึ, สรํ ทุกฺขสหายตํ.
มาณาภรณภูโปปิ, สทฺธึ เสเสหิ ภาตูหิ;
กริตฺวา โรหณํ ปสฺสํ, โรหณฺจ สหตฺถคํ.
ตโต กิตฺติสิรีเมเฆ, สทฺวาทสสหสฺสกํ;
รฏฺํ ทตฺวาน วสิตุํ, ตหึเยว สมาทิสิ.
อาณตฺโต ภาตรากิตฺติ-สิรีเมโฆ ชนาธิโป;
คนฺตฺวา วสิ ปุเรตตฺถ, มหานาคหุลวฺหเย.
สิรีวลฺลภนามสฺส, กุมารสฺสาปิ จาทิสิ;
เทสมฏฺสหสฺสวฺหํ, ทตฺวาน วสิตุํ ตหึ.
ตเถว โสปิ คนฺตฺวาน, อุทฺธนทฺวารนามกํ;
คามํ กตฺวา ราชทานึ, วสนฺโต อนุสาสิตํ.
สยฺจ สหเสนาย, คนฺตฺวา ทกฺขิณปสฺสกํ;
วีรพาหูติ ปฺาโต, ปุงฺขคามํ สมาวสิ.
มาตา จ ติณฺณํ ภาตูนํ, ชยพาหุ จ ภูมิโป;
นิวสึสุ ตทา กิตฺติ-สิริเมฆสฺส สนฺติเก.
ตโต ¶ สํวจฺฉเร’ตีเต, เต มาณภรณาทโย;
เตนตฺตนิ กตํ ยุทฺเธ, สพฺพํ วิกฺกมพาหุนา.
ทุราโรหํ มหนฺตํ ตํ, ปราชยตราภวํ;
อนุสฺสรนฺตพหุโส, อภิมานสมุนฺนตา.
มุทฺธาภิสิตฺตราชูน-เมกากีราชรฏฺกํ;
วินายมภิเสเกน, กถํ นามานุโภสฺสติ.
อิติ อิสฺสา ปรตฺตฺจ, ยาตา สงฺคยฺหสาวเก;
ภิยฺโย สมฺภูยสงฺคาม-กรณตฺถาย นิกฺขมุํ.
สุตฺวา ตมตฺถํ ทูเตหิ, โส วิกฺกมภุโชปิ จ;
อคา เตสํว วิสยํ, มหาเสนาปุรกฺขโต.
เทเส ทกฺขิณเก โพธิ-เสนปพฺพตคามเก;
ยุชฺฌิตฺวา เต ปราเชสิ, ตโย วิกฺกมพาหุโส.
ริปโว ทานิ เม สพฺเพ, อุมฺมูเลสฺสามหํ อิติ;
ปลายนฺเต นุพนฺธิตฺถ, ปทานุปทิกํ’ว เต.
เต จ ทุคฺคํ ปลายึสุ, ปฺจโยชนรฏฺเก;
ขิปฺปํ ปาเวกฺขิ กลฺยาณึ, โส’ปิ เต คหณตฺถิโก.
วีโร อริยเทสิโย, วีรเทโวติ ปากโฏ;
ปฬนฺทีปิสฺสโร เอโก, ภูสํ สหสิโก ตทา.
สทฺธึ สูเรหิ โยเธหิ, มหาติตฺถมฺหิ โอตริ;
กาตุํ หตฺถคหํ สกฺกา, ลํกาทีปนฺติ จินฺติย.
โส วิกฺกมภุโช สุตฺวา, ปวตฺตึ ภูภุโช ตทา;
ยาวตา นาตฺร ลํกายํ, ลทฺโธคาโห ภวิสฺสติ.
ตาว อุมฺมูลนีโยติ, กลฺยาณิมฺหา วินิคฺคโต;
มหาติตฺถมฺหิ มนฺนาร-นามกํ คามกํ คโต.
กตฺวาน วีรเทโว’ปิ, สงฺคามํ เตน ราชินา;
อนีกงฺคาทโย ราช-ปุตฺเต ทฺเว ภาตโรปิ จ.
เสนาธินายกฺเจว, กิตฺตินามปฺปกาสิตํ;
ฆาเตตฺวา สหสา วีร-สมฺมเต จ พหูชเน.
คาเหตฺวา ชีวคฺคาหํโส, รกฺขกฺจ จมูปตึ;
สพลํ ตํ ปราเชตฺวา, อนุพนฺธิ ปทาปทํ.
ปลายมาโน ¶ โส ภีโต, อาคนฺตฺวาน นิชํ ปุรํ;
หตฺถสารํ สมาทาย, โกฏฺสารํ คโต ลหุํ.
ปจฺฉโต ปจฺฉโต วีร-เทโว ตมนุพนฺธิย;
อาคนฺตฺวาน ปุเรวาสํ, กติปาหํ วิธายโส.
คณฺหิตุํ วิกฺกมภุชํ, ตตฺเถว ตุริตํ อคา;
เปสยิตฺวา สกํ โสปิ, มหนฺตํ สกลํ พลํ.
ยุชฺฌาเปตฺวาน ฆาเตตฺวา, คาเม อนฺตรวิฏฺิเก;
มหากทฺทมทุคฺคมฺหิ, วีรเทวํ มหพฺพโล.
อภิเสกํ วินาเยว, ปุลตฺถิ นคเร วสํ;
อกาสิ ราชรฏฺสฺส, ปสาสนวิธึ วิภู.
อปนียรเณ ฉนฺทํ, ภาตโรปิ ตโย ตโต;
อาวสึสุ ยถาปุพฺพํ, คนฺตฺวา รฏฺํ สกํ สกํ.
จตุโรปิ มหีปาลา, ยตมานา จิรํ ตหึ;
เอกจฺฉตฺตงฺกิตํ กาตุํ, เนว สกฺขึสุ สพฺพโส.
อนิสมฺมการิภาเวน, กุลีเน ปริหาปยุํ;
เปสฺุจ มหนฺตตฺเต, หีเน สาภิมเต ชเน.
วฑฺฒิตํเนกธา สมฺมา, รฺา วิชยพาหุนา;
สาสนฺจ ตถาโลกํ, หาปยึสุ สุพุทฺธิโน.
กุลีนานํ มนุสฺสาน-มภาเวปิ จ ตาทิเส;
โทเส วิตฺตํ ตทายตฺตํ, ปสยฺหาวหรึสุ จ.
ปีเฬตุํ สกลํ โลก-มุทฺธรนฺตาธิกํ พลึ;
อุจฺฉูว อุจฺฉุยนฺเตเต, ขีณโก สาธเนสิโน.
อุทฺธริตฺวาน พุทฺธาทิ-สนฺตเก โภคคามเก;
โส วิกฺกมภุโช ราชา, เสวเกสุ สมปฺปยี.
ปุลตฺถินคเร เนก-วิหาเร ธาตุมณฺฑิเต;
โสว เทสนฺตรียานํ, ภฏานํ วสิตุํ อทา.
สทฺเธหิ ปตฺตธาตุสฺส, ทาาธาตุวรสฺส จ;
ปูชนตฺถาย ทินฺนานิ, มณิมุตฺตาทิกานิ จ.
จนฺทนาครุกปฺปุรํ, สุวณฺณาทิมยา พหู;
ปฏิมาโย จ อจฺฉิชฺช, ยถากามํ วยํ นยี.
สาสนสฺส ¶ จ โลกสฺส, กฺริยมานมุปทฺทวํ;
ปสฺสนฺตา พหุโส ตสฺมึ, ตทา นิพฺพนฺนมานสา.
อฏฺมูลวิหาเรสุ, ยตโย ครุสมฺมตา;
ปํสุกูลิกภิกฺขู จ, โกฏฺาสทฺวยนิสฺสิตา.
เอวํ ติตฺถิยตุลฺยานํ, สาสโนปทฺทวํ พหุํ;
กโรนฺตานํ สกา สมฺภา-ปยาตํ ปวรํ อิติ.
ทาาธาตุวรํ ปตฺต-ธาตุมาทาย โรหณํ;
คนฺตฺวา วาสมกปฺเปสุํ, ผาสุาเน ตหึ ตหึ.
ตเถว ผาสุาเนสุ, วิปฺปกิณฺณา ตหึ ตหึ;
เต กุลีนา นิลีนา’ว, หุตฺวา วาสมกปฺปยุํ.
ปกฺขทฺวยมหีปาล-คยฺหาสีมา สุาปิตา;
สามนฺตา อฺมฺเหิ, กโรนฺโต พหุโส รณํ.
สุสมิทฺเธสุ เนเกสุ, คาเมสุ นิคเมสุ จ;
อคฺคึ เทนฺตา ตฬาเก จ, ฉินฺทนฺตา ชลปูริเต.
นาเสนฺตา สพฺพถา สพฺพ-มาติกาวรณานิ จ;
ฉินฺทนฺตา นาฬิเกราทิ, โส ปกาเร จ ภูรุเห.
ยถา โปราณกคฺคาม-านนฺติปิ น ายเต;
วินาเสสุํ ตถา รฏฺํ, อฺมฺวิโรธิโน.
เต จ ภูมิ ปตีคาม-วิโลปํ ปตฺถโมสนํ;
กาเรนฺตา นิชจาเรหิ, อาจรุํ โลกุปทฺทวํ.
กุลีนานํ มนุสฺสานํ, ทาสกมฺมกราปิ จ;
สสามิโน’ติ วตฺตนฺตา, นิสฺสงฺกา วีตภีติกา.
หุตฺวา ยุธียา ราชูนํ, อพฺภนฺตรปวตฺติโน;
พลวนฺตตรา ชาตา, ลทฺธานนฺตรา ตทา.
ชนา สมนฺตกูฏาทิ-เนกทุคฺคนิวาสิโน;
อเทนฺตา ภูมิปาลานํ, ปุพฺพปฏฺปิตํ กรํ.
ราชาณมคเณนฺตา เต, คตา ทามริกตฺตนํ;
สกํ สกํ’ว วิสย-มาวสึสุ สมุทฺธตา.
อนตฺเถ นิจิตา นาม, ปริวตฺตนฺติ สพฺพตา;
อิติ วตฺตพฺพ ตํเยว, ยาตํ ลงฺกาตลํ ตทา.
เอวํ ¶ คามกโภชกา วิย ภุสํเตโช วิหีนา สทา;
อจฺจนฺตํ พฺยสนาติ สตฺตหทยา ราชาภิมานุชฺฌิตา.
นิจฺจํ อตฺตปรตฺถสิทฺธิวิธุราสงฺคา วิหีนาสยา;
สพฺเพ เต วิหรึสุ ภูมิปตโย จาริตฺตมคฺคาติคา.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
จตุราชจริยนิทฺเทโส นาม
เอกูนสฏฺิโม ปริจฺเฉโท.
สฏฺิม ปริจฺเฉท
กุมาโรทโย
โรหเณ นิวสิตฺถา’ว, ชยพาหุมหีปติ;
มิตฺตาวฺหา ราชินี เจว, ตทา กาลมกํสุ เต.
สิรีวลฺลภชายา’ถ, ชเนสิ สุคลา ทุเว;
มาณภรณกํ ปุตฺตํ, ปุตฺตึ ลีลาวติมฺปิ จ.
มาณาภรณภูปาล-เทวี’ปิ รตนาวลี;
มิตฺตํ ปภาวติฺจาปิ, อลภี ธีตโร ทุเว.
ปสฺสนฺตสฺส อุโภ ตาโย, ธีตโร วีรพาหุโน;
ตทา มหาทิปาทสฺส, เอวํ อาสิ วิตกฺกิตํ.
โลกาภิสมฺมเต สพฺพ-ภูปาลนฺวยมุทฺธนิ;
วิสุทฺเธ โสมวํสมฺหิ, อภิชาตา มยํ ปน.
ปิหนียตราการา, สพฺพสตฺติสมุนฺนตา;
นานาวิชฺชาสุ นิปุณา, หตฺถิอสฺสาทิสุกฺขมา.
ตถา เปกากินา เว’เต, ตโย วิกฺกมพาหุนา;
ปราชยํ ปริภวํ, ปาปิตา พหุโส รเณ.
สูนุโน สุสมตฺถสฺส, วิโสเธตุ มิมํ มลํ;
น ทิสฺสเต ปาตุภาโว, อโห โน อปฺปปฺุตา.
ชนวาทกิลิฏฺเน ¶ , ราชตฺเตนาปิ กึ มม;
อิทานิ วิสยาสงฺคํ, หิตฺวา กลฺยาณกมฺมสุ.
อปฺปมตฺตสฺส สตตํ, เนตพฺพา วาสรา’อิติ;
นิยฺยาเตตฺวา อมจฺจานํ, สพฺพํ รชฺชวิจารณํ.
ตหึ สตฺต’ฏฺมาสฺหิ, วสํ รตฺติยเมกทา;
เทวราชฆเรเสยฺยํ, กปฺเปสิ สีลสํยโต.
ตโต ปจฺจูสกาลมฺหิ, เทวปุตฺตํ มหิทฺธิกํ;
วิจิตฺตวตฺถาภรณํ, คนฺธมาลาวิภูสิตํ.
อุฬารตรรูเปน, เทโหภาเสน อตฺตโน;
โอภาเสนฺตํ อเสสา’สา, สูริยฺจ น ภุคฺคตํ.
วทนฺตํ สุปิเน เอวํ, อทกฺขิ ทรณีปติ;
ปสีทสฺสุ มหาภาค, ปิโตภว มหิปติ.
ธฺลกฺขณสมฺปนฺโน, อิจฺฉิตตฺถสฺสสาธโก;
วินีโต โลกกุหร-พฺยาปิเตโช ปรกฺกโม.
อาณพลยโสกิตฺติ-ภาสุโร สคฺคุณากโร;
โลกสาสนสํวุทฺธิ-กโร ปุตฺตวโร ตว.
ลพฺภีสฺสเต มหาราช, น จิรสฺเสว สมฺปติ;
ปุตฺตทาราธิวุตฺถํ ตํ, ปุรํ ขิปฺปํ ปยาหีติ.
ปพุชฺฌิตฺวาน สฺชาต-ปีติเวโคถ รตฺติยา;
วิภาตาย ตโตโปงฺข-คามํ คฺฉินรุตฺตโม.
ยถา ทิฏฺปฺปการนฺตํ, กเถสิ สุปินํ สุภํ;
มเหสี ปมุขานํ โส, อมจฺจานํ มหีปติ.
สทฺธึ มเหสิยา ตตฺถ, ปตฺเถนฺโต ปุตฺตมุตฺตมํ;
จินฺโตนฺโต ทานสีลาทึ, สุภํ นานปฺปการกํ.
อเถกทิวสํกาเล, ปจฺจูเส สุปิเน ปน;
สพฺพลกฺขณสมฺปนฺนํ, สพฺพเสตํ มโนหรํ.
ทนฺตีโปตวรํ ทนฺตํ, กณฺเณ คณิยเปมโต;
ปวิสนฺตมิวตฺตานํ, เสยฺยาคพฺภํ มเหสิยา.
สมฺปสฺสิย ปพุชฺฌิตฺวา, อุฏฺาย สยนาวรา;
สฺชาตปีติปาโมชฺช-เวคปีณิตมานโส.
ตายํ ¶ เวลายเมทาสุ-เสยฺยาคพฺภํ มเหสิยา;
ปวิสฺสสุปินํ ตสฺสา, ยถาทิฏฺํ ปกาสยี.
อหมฺปิ ตาทิสํ หตฺถิ-โปตกํ สยนํ มม;
ปทกฺขิณํ กริตฺวาน, ิตํ โสณฺเฑ สมาทิย.
อากฑฺฒิตฺวาน สยนํ, สมาโรปิย เปมโต;
อาลิงฺคึ สุปินมฺหีติ, เทวี จาปิ ตมพฺรวี.
อุโภ เต อฺมฺสฺส, ทิฏฺเมวํ ปกาสิย;
อุฏฺาเปสุํ ปหฏฺาว, วีตนิทฺทารุณํ ตทา.
ตโต ปาโต อุปฏฺาตุ, มุปยาตํ ปุโรหิตํ;
เนมิตฺตเก จ ปุจฺฉึสุ, สุนิตฺวา เต ปโมทิตา.
น จิรสฺเสว ปุตฺตสฺส, ธฺลกฺขณสาลิโน;
อุปฺปตฺติยา อวสฺสํ’ว, ภวํตพฺพนฺติ กิตฺตยุํ.
ตํ สุณิตฺวา อมจฺจา จ, ตถา นครวาสิโน;
อวินฺทึสุ ชนินฺโท จ, สพฺเพปีติ มหุสฺสวํ.
ตโต ปฏฺาย โสตฺถานํ, ปตฺถยํ ปตฺถิโวภุสํ;
ภิกฺขุสงฺเฆน พหุโส, ภณาเปสิ ปริตฺตกํ.
มณิมุตฺตาทิกํ จิตฺตํ, มหคฺฆมนุวาสรํ;
ปริจฺจชิ ทานมุเข, ยาจกานมเนกโส.
ปุโรหิตาทิวิปฺเปหิ, เวทเวทงฺควิฺูหิ;
วตฺตาเปสิ จ โหมาทิ-วิธานํ โสตฺถิ สมฺมตํ.
สุวินฏฺเ วิหาเร จ, ธาตุคพฺเภ จ วาปิโย;
ชิณฺณา จ ปฏิสงฺขตฺตุํ, โยชยี ราชกปฺปิเก.
ทินํ นยนฺเต กลฺยาณ-กมฺเมเน’วํ นริสฺสเร;
น จิรํ สณฺหิ คพฺภ-วโร กุจฺฉิมฺหิ เทวิยา.
ตโตวคมฺม ตํ หฏฺ-ปหฏฺโ โส นริสฺสโร;
มหนฺตํ เทวิยา คพฺภ-ปริหารมทาปยิ.
ปริปกฺกคพฺภา เทวี, กเมน ชนยีสุกํ;
สมเย ภทฺทนกฺขตฺต-มุหุตฺเตนภิลกฺขิเต.
สุปฺปสนฺนา อเสสา จ, ทิสาโย ตํขเณ อหุ;
สมีรเณ จ วาสึสุ, สุคนฺธิมุทุสีตลา.
ทนฺตีนํ ¶ โกฺจนาเทน, หยานํ เหสิเตน จ;
ราชงฺคณํ ตทาชาตํ, มหาโกลาหลา กูลํ.
อจฺเฉราติสเย เอวํ, ปาตุภูเต อเนกธา;
ทิสฺวา ตํ วิมฺหยปฺปตฺโต, มาณภรณภูปติ.
สุตฺวา นิชสฺส ปุตฺตสฺส, ตทา สฺชาตสาสนํ;
อมเตนาภิสิตฺโตว, ปีติปุณฺณมโนรโถ.
โมจาเปตฺวา ตทา การา-ฆเร พทฺเธ พหูชเน;
ทานํ อุฬารํ สมณ-พฺราหฺมณานํ ปทาปยิ.
อมจฺจปมุขา จาปิ, ชนาปุรนิวาสิโน;
กทลีโตรณาทีหิ, ราชธานี มเนกธา.
อลงฺกริตฺวา สกลํ, สุมณฺฑิตปสาธิตา;
ฉณํ มหนฺตํ วตฺเตสุํ, กติปาหํ มโนรมํ.
เวเท วุตฺตวิธาเนน, ชาตกมฺมาทิกํ วิธึ;
สพฺพํ สมาปยิตฺวาน, กุมารสฺสา’วนีปติ.
ปุโรหิตาทโย วิปฺเป, ตโต ลกฺขณปาเก;
อาณาเปตฺวาน สกฺการ-สมฺมานวิธิปุพฺพกํ.
นิโยเชสิ กุมารสฺส, ลกฺขณานํ ปฏิคฺคเห;
สาธกํ สกลํ ตสฺส, ยตฺถปาทาทิลกฺขณํ.
อุปธาริย มหามจฺจ-คณมชฺฌคตสฺส เต;
ราชิโน เทวิยา จาปิ, ปกาเสสุํ ปโมทิตา.
ลงฺกาทีปํ เปตฺวาน, ชมฺพุทีปตลมฺปิ จ;
เอกจฺฉตฺตงฺกิตํ กตฺวา-นุโภตฺตุํ นิปุโณ อิติ.
เต สนฺตปฺปิย โภเคหิ, ภิยฺโย ปุจฺฉิตฺถ สาทรํ;
สนฺทิสฺสมานํ ยํกิฺจิ, อริฏฺํ อตฺถิ นตฺถี’ติ.
ทีฆายุโก กุมาโร’ยํ, กิฺจิ ปฺายเต วต;
ชนการิฏฺโยโค’ติ, เต มหีปติโน’พฺรวุํ.
ตสฺสาริชนสมฺมทฺทิ-ปตาปภุชโย คโต;
โส ปรกฺกมพาหู’ติ, อนฺวตฺถนามมคฺคหี.
กณฺณเว ธมหฺเจว, อนฺนุปาสนมงฺคลํ;
การาปิย วิธานฺู, ยถาวิธิมเสสโต.
รฺโ ¶ วิกฺกมพาหุสฺส, สปุตฺตุปฺปตฺติสาสนํ;
วตฺตุํ สทูเต เปเสสิ, ปุลตฺถินครํ ตทา.
เตหิโส ภาคิเนยฺยสฺส, มหาภาคตฺตนมฺปิ จ;
ชนการิฏฺโยคฺจ, สุตฺวา วิกฺกมพาหุโส.
ธฺํ วิชยราชาทิ-ราชมาลาย นายกํ;
มณึว ภาสุรํ มยฺหํ, ภาคิเนยฺยํ ชเนสิโส.
หานิ ยากาจิสตตํ, ยถา ตสฺส น เหสฺสติ;
ตถา มมนฺติเกเยว, กุมาโร เอตฺถ วฑฺฒตํ.
อลทฺธํ ลภิตุํ ลาภํ, ลทฺธฺจ ปริรกฺขิตุํ;
สพฺพถา น สมตฺโถยํ, ปุตฺโต คชพาหุ มม.
สูรภาวาทิยุตฺโต’ปิ, มหินฺทวฺหปโรสุโต;
นิหีโน มาตุโคตฺเตน, น รชฺชสฺส รโห มม.
ิตสฺส วิกฺกชาเตน, เนกโส สฺจิเตน เม;
รชฺชสฺส ภาคิเนยฺโย’ว, กามํ ภาคี ภวิสฺสติ.
อิติเปเสสิ ทูเต โส, อาเนตุํ ตํ กุมารกํ;
กุมารา ภรณํ ทตฺวา, เสสํ สารฺจุปายนํ.
สพฺพํ ทูตมุขา สุตฺวา, วีรพาหุ มหีปติ;
ตสฺเสตํ วจนํ ยุตฺตํ, วุตฺตํ เมหิต พุทฺธิยา.
ตถาปิ จ นิชาริฏฺ-ปฏิการตฺถมีทิสํ;
โอรสํ ปุตฺตรตนํ, เปเสตุํ นา’นุรูปกํ.
กิฺจ ตตฺถ กุมารมฺหิ, นีเต วิกฺกม พาหุโน;
ปกฺโข ลทฺธมหาวาห-พโล วิย หุตาสโน.
อจฺจุนฺนเตน มหตา, เตชสา สฺชลิสฺสติ;
หานิเรว วตมฺหากํ, มหตี เหสฺสเต ภุสํ.
อิติ หตฺเถ คตานํ โส, ทูตานํ ถนยํ สกํ;
อเปเสตฺวา วิสชฺเชสิ, ปสาทิย มเนน โส.
สปุตฺตทาเรหิ ¶ สมคฺควาสํ,
นราทินาโถ นิวสํ ตหึโส;
ติพฺเพน ผุฏฺโ มหตาคเทน,
รชฺเชน สทฺธึ วิชหิตฺถ เทสํ.
สุชนปฺปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส
กุมาโรทโย นาม
สฏฺิโม ปริจฺเฉโท.
เอกสฏฺิม ปริจฺเฉท
สงฺขตฺถลิปุราภิคมโน
สุตฺวา ทฺเว ภาตโร อฺเ, เชฏฺสฺโส ปรตึสทา;
ขิปฺปํ สรฏฺา อาคมฺม, กาเรสุํ อนฺติมํ วิธึ.
อถ กิตฺติสิริเมโฆ, รฏฺํ เชฏฺสฺส ภาตุโน;
อตฺตาธีนํ กริตฺวาน, อามนฺติย กณิฏฺกํ.
ทตฺวา รฏฺทฺวยํ อฺํ, วตฺถุํ ตตฺเถว อาทิสิ;
โส’ปิ เชฏฺสฺส ภาตุสฺส, วจนํ สมฺปฏิจฺฉิย.
สมาทาย กุมารฺจ, เทวิฺจ รตนาวลึ;
ธีตโร ทฺเว จ คนฺตาน, มหา นามหุลํ ปุรํ.
สมคฺคา นิวสํ ตตฺถ, กุมารสฺส สิขามหํ;
กาเรตฺวา ปริหาเรน, วฑฺเฒสิ มหตา สทา.
ตโต โส เทวิยา เชฏฺํ-ธีตรํ มิตฺตนามิกํ;
ทาตุกาโม สปุตฺตสฺส, สหามจฺเจหิ มนฺตยิ.
กาลิงฺคนฺวยสมฺภูตา, ปาเยนขลุ ภูมิปา;
สามิภาวํ คตา อสฺมึ, ลงฺกาทีปมฺหี ภูยโส.
กาลิงฺคโคตฺต สมฺภูต, คชพาหุสฺส ทาตเว;
คูฬรูเปน เทวี’ยํ, ยทิ เปเสยฺย ธีตรํ.
ภิยฺโย ¶ วิวาหสมฺพทฺโธ, พลวา โส ภวิสฺสติ;
มยฺหํ เอโส นิราลมฺโพ, ปุตฺโต เหหีติ สพฺพถา.
ตสฺมา เม สุนูโน เอสา, ทาตุํ ยุตฺตา กุมาริกา;
เอวํ สติ วตมฺหากํ, วฑฺฒิเย’ว สิยา ‘‘อิติ’’.
เทวีปิ สุตฺวา ตํ สพฺพ-มาทิจฺจนฺวย มณฺฑนา;
สพฺพถา ตมนิจฺฉนฺติ, อิทมาห มหีปตึ.
ฆาเตตฺวา สกเล ยกฺเข, กุมาโร วิชยวฺหโย;
ลํกาทีปมิมํ’กาสิ, มนุสฺสาวาสกํ สทา.
ตโต ปภุติ อมฺหากํ, ฆเฏสุํ วิชยนฺวยํ;
กาลิงฺควํสเชเหว, สมฺพนฺธํ กตฺว ปุพฺพกํ.
อฺภูปาล สมฺพนฺโธ, สุตปุพฺโพ ปินตฺถิโน;
โสมวํส สมุมฺภูเต, เปตฺวา ธรณิสฺสเร.
ตุยฺหํ ชาโตติ อมฺหากํ, สมฺพนฺโธ โส กถํ สิยา;
อริยนฺวย สมฺภูต, กุมาเรน สหามุนา.
เอวํ โส เทวิยา ตาย, เนกโส วารยนฺติยา;
ปสยฺหสก ปุตฺถสฺส, ตํ กุมาริมทาปยิ.
โส อเนกคุโณทาร- ภริยานุคโต ตโต;
รฺชยนฺโต ชเน สพฺเพ, ชนกสนฺติเก วสิ.
เอกวีสตึ วสฺสานิ, รชฺชํ วิกฺกม พาหุโส;
อนุโภตฺวา ยถากมฺมํ, กายเภทา คโต ปรํ.
ตโต คชภุโช ิตํ, สมฺปนฺนพลวาหนํ;
รชฺชํ หตฺถคตํ กตฺวา, ปุลตฺตินคเร วสี.
ตโต กิตฺติสิรีเมฆ, สิรีวลฺลภ ภูมิปา;
วุตฺตนฺต เมตํ วิฺาย, เอวํ สมนุจินฺตยุํ.
ตสฺส วิกฺกม พาหุสฺส, วุทฺธภาเวน เนกธา;
มูลรชฺชาธิปจฺจํ ตํ, อมฺมํ นินฺทากรํ น หิ.
ตทตฺถชสฺส พาลสฺส, มูลรชฺชํ ปสาสโน;
อุเปกฺขณํ ปนมฺหากํ, เนวานุจฺฉวิกํ วต.
เต โสยาว สรชฺชมฺหิ, พทฺธมูโล ภวิสฺสติ;
ปสยฺห ตาว ตํ รชฺชํ, วฏฺฏติ คณฺหิตุํ อิติ.
เวลกฺการ ¶ พลํ สพฺพํ, ภินฺทึสุ ธน ทานโต;
เปตฺวา เสวเก เกจิ, ตสฺสพฺภนฺตริเก ตทา.
คชพาหุ มหีปาเล, วิรตฺตา รฏฺวาสิโน;
อุภินฺนํ ราชูนํ ทูเต, เปสยุํ เนกโส ตโต.
รชฺชํ สาเธตฺวา ทสฺสาม, เอกีภูตา มยํ ปน;
อุปตฺถมฺภกภาโว’ว, กาตพฺโพ เกวลํ อิติ.
ตโต ทฺเว ภาตุกา เสนํ, สกํ สนฺนยฺห เวคสา;
อุภโต มุขโต ตสฺส, รฏฺมชฺฌมุปาคมุํ.
ปหิณึสุ จ เต ทูเต, ตโต คชโพหุวฺหโย;
ภูมิปาโล นิชามจฺเจ, สนฺนิปาติย มนฺตยิ.
เวฬกฺการพลํ สพฺพ-มุชุปจฺจตฺติกํ อหุ;
ราชาโน ทฺเว จ โน รฏฺํ, สงฺคามตฺถมุปาคตา.
ปมํ เตสุ ปกฺขสฺส, เอกสฺส พลิโน ภุสํ;
มุขภงฺเค กเต ขิปฺปํ, ตโต อฺเ สุสาธิยา.
อิติ นิจฺฉิย เสนงฺคํ, สพฺพมาทาย อตฺตโน;
สิริวลฺลภราชาภิ-มุขํ ยุทฺธา’ยุปาคมิ.
สิริวลฺลภราชาปิ, สงฺคาม มหิภึสนํ;
ปาโต ปฏฺาย สายนฺห-กาลํ ยาว ปวตฺตยํ.
อสกฺกุณนฺโต’ภิภวํ, วิธาตุํ ตสฺส กฺจิปิ;
ตโตว โส นิวตฺติตฺวา, สกํ รฏฺํ คโต ลหุํ.
คชพาหุสฺสโคกณฺณ-สจิเวน ปราชิโต;
อคา รฏฺํ สกํ กิตฺติ-สิริเมโฆ’ปิ ภูปติ.
คชพาหุนรินฺโทปิ, สงฺคาเม ตมฺหิ กิฺจิปิ;
ปริหานิมสมฺปตฺโต, ปุนา’คมฺม ปุรนฺติกํ.
พลนาเถ วินิคฺคยฺห, สาปราเธ พหู พลี;
รฏฺํ วูปสเมตฺวาน, ปาเวกฺขิ นครํ สกํ.
รฏฺเ สเก สเกเยว, ตโต ปภูติ ภูมิปา;
อฺโฺมิตฺเต สมฺพนฺธํ, วิธาย วิหรึสุ เต.
ตโต ปรกฺกมภุโช, ธรณี ปาลนนฺทโน;
เมธาวีเนกสิปฺเปสุ, สิกฺขมาโน สุสาธุกํ.
วิจารกฺขมปฺตฺตา ¶ , กิจฺจา กิจฺเจสุ เนกโส;
อจฺจุฬาราสยตฺตา จ, มหาภาคตฺตเนน จ.
อตฺตโน มาตุภคินี, สหวาส สุขมฺหิ จ;
อลคฺคมานโสเนก, พลากีฬารเสสุ จ.
สูรภาวาทิสํยุตฺตา, ราชปุตฺตา ตุ มาทิสา;
ปจฺจนฺเต อีทิเส เทเส, กถํ นาม วสิสฺสเร.
ชาตเทสฺจ เม ทานิ, ยุวราชปโภคิยํ;
คมิสฺสามีติ นิคฺคฺฉิ, ตมฺหา ปริชนตฺถิโต.
กเมน สนฺติกํ สงฺข-นายกตฺถลิสฺิโน;
คามสฺสาคา อหึ กิตฺติ-สิริเมโฆ นิสมฺม ตํ.
อภาวา รชฺช ทายาท-สมานสฺส’ตฺรชสฺส เม;
เอกากี’หนฺติ โย จิตฺต-สนฺตาโป สนฺตตํ คโต.
เชฏฺํว ภาตรํ มยฺหํ, ตํ เทหปฏิพิมฺพกํ;
ทฏฺุํ เม สตฺตตํ ปฺุํ, มหนฺตมุทิตํติจ.
ปามุชฺชเวควสโค, นครํ ตํ มโนหรํ;
อลงฺการา ปยิตฺวาน, โตรณาทีหิ เนกธา.
คนฺตฺวา ปฏิปถํเยว, พโลฆปริวาริโต;
นรินฺโท ติถินกฺขตฺต-วิเสเส สุภสมฺมเต.
อนฺสาธารณตํ, สมฺปตฺเตหิ คุเณหิ จ;
ลกฺขเณหิ จ สพฺเพหิ, กลฺยาเณยิ สุสํยุตํ.
ทิสฺวา กุมารํ สนฺตุฏฺโ, อาลิงฺคิตฺวาน เปมโต;
อุเร กตฺวาน จุมฺพิตฺวา, มตฺถกมฺหิ ปุนปฺปุนํ.
ชนสฺส พลโต ตสฺส, ปสฺสโต โลจเนหิ โส;
สนฺโตส อสฺสุธาราโย, วสฺสาเปนฺโต นิรนฺตรํ.
มนฺุเมก มารุยฺห, วาหนํ สห สูนุนา;
เภรินิ เทน ปูเรนฺโต, ทิสา ทส สมนฺตโต.
ปวิสิตฺวา ปุรํ ตตฺถ, อลงฺกาเร มโนรเม;
ทสฺสยนฺโต สปุตฺตสฺส, ปาวิสิ ราชมนฺทิรํ.
ลทฺธา ¶ ตโต กฺจุกี-สุปการ,
วคาทิเนเก ปริจารเก โส;
นานาคุณา ราธิตมานสสฺส,
วสีสกาเส ปิตุโน สุเขน.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
สงฺขตฺถลิปุราภิคมโน นาม
เอกสฏฺิโม ปริจฺเฉโท.
ทฺวิสฏฺิมปริจฺเฉท
ปรมณฺฑลาภิคมโน
อตฺตนาภิมตสฺสา’สุ, ชาตเทสสฺส ปตฺติยา;
สมฺปุณฺณมนสงฺกปฺโป, ทุสฺสงฺกปวิวชฺชิโต.
วชิรูปโมรุปฺา, พเลน คุรุสนฺติเก;
ลหุํ พหฺุจ คณฺหนฺโต, สิปฺปชาตมเนก กํ.
ชินาคเมสุ เนเกสุ, โกฏิลฺลา ทีสุ นีติสุ;
สทฺทสตฺเถ จ กาเวยฺเย, สนิฆณฺฑุก เกฏุเภ.
นจฺจคีเตสุ สตฺเถสุ, หตฺถิสิปฺปาทิเกสุ จ;
ธนุ ขคฺคาทิเนเกสุ, สตฺเถสุ จ วิเสสโต.
ปารปฺปตฺโต วินีตตฺโต, ปิตุ รฺโ สมาจริ;
อธิปฺปายานุกุลํ’ว, สทา ภตฺติปุรสฺสโร.
ตทา สทา ทราจาร-คุณาราธิตมานโส;
ปิเยน วิย มิตฺเตน, เตน สทฺธึ มหีปติ.
อุยฺยานชลกีฬาทิ-สุขํ นานปฺปการกํ;
อนุโภตฺวา สเทสสฺมึ, สฺจรนฺโต ตหึ ตหึ.
เอกทาสงฺขเสนาธิ-ปตินา ทฬฺหภตฺตินา;
สรฏฺสีมา รกฺขาย, โย ชิเตน พลียสา.
อชฺฌาวุตฺถสฺส ¶ จ พลตฺถ-ลินมสฺส จ สนฺติกํ;
คามสา’คฺฉิ สุตฺวาน, ตมตฺถํ ธชินีปติ.
คามํ ตํ สาธุกํ สชฺชุ, สชฺชาเปตฺวา สปุตฺตกํ;
ปจฺจุคฺคนฺตฺวา มหีปาลํ, ปณมิตฺวา ิโต ตทา.
ปิตา ปุตฺโต อุโภ ตสฺส, สมฺภาสิย ปิยํ วโจ;
เนกธา’ราธิตา เตน, ตํ คามํ สมุปาคคุํ.
ตหึ กติจิ ภูปาโล, วาสเร วีตินามิย;
เสนาปตึ สมาหูย, อิทํ วจนํ มพฺรวิ.
ปุตฺโต เม ทานิวยสิ, ิโต’ ปนยนารเห;
ตสฺโสปนยนํ กาตุํ, มโหปกรณํ ลหุํ.
สชฺเชตพฺพนฺติ ตํ สุตฺวา, โสปิ เสนาธินายโก;
สพฺพุปกรณํ ขิปฺปํ, มงฺคลตฺถํ สุสชฺชยิ.
สุคนฺธ ทีปปุปฺผาทิ-วตฺถูหิ ทิวสตฺตยํ;
ปุพฺพการํ กริตฺวาน, มหนฺตํ รตนตฺตเย.
เวทิกาจารทกฺเขหิ, ทฺวิเชหิ ปุถุวีปติ;
สมฺปภาวานุ รูปํว, มงฺคลํ ตํ สมาปิย.
ปรกฺกมกุมาเรน, เตน สทฺธึ สมารภิ;
วสนฺตกีฬํ มหตึ, สามจฺโจ กีฬิตุํ ตทา.
ราชา กิตฺติ สิรีเมโฆ-โรหเณ วสโต ตทา;
สิรีวลฺลภนามสฺส, สภาตุ มรณมฺปิ จ.
มาณภรณนามสฺส, รชฺชลาภฺจ เทวิยา;
มิตฺตาย ปฏิลาภฺจ, สิรีวลฺลภสูนุ โน.
โรหณาคตทูเตหิ, สุณิตฺวา สกภาตุโน;
กาลกฺริยาย สฺชาต-โสกเวคํ สุทุสฺสหํ.
มิตฺตายตนยุปฺปตฺติ ปวตฺตึ สวเณน ตํ;
วิเนยฺย วิรโต ตมฺหา, วสนฺตสมยุสฺสวา.
นิวตฺเตตฺวาน ตตฺเถว, เสนานึ สงฺขนามกํ;
ปุตฺเตน สห โส สงฺข-ตฺถลิ นามํ ปุรํ คมิ.
ปรกฺกมกุมาเรน, เตน สทฺธึ ตหึ สุขํ;
วสโต ตสฺส ภูปสฺส, วสฺสเมกมติกฺกมิ.
มาณาภรณภูปสฺส ¶ , เทวี จาปิ ปภาวตี;
ลภิตฺถ ทุติยา กิตฺติ-สิรี เมฆวฺหยํ สุตํ.
สุณิตฺวา ตฺจ โส อมฺหํ, วํโส ชาโต มหา’’อิติ;
อหุ กิตฺติสิรีเมโฆ, ตทา อตฺตมโน ภุสํ.
ลํกาทีโปปโภเคก-เหตุนา มหตา สตา;
อสาธารณภูเภน, โจทิโต ปฺุกมฺมุนา.
กุมาโร โส’ถ ปิตรา, ปิยมิตฺเต วิยตฺตนิ;
กริยมานํ สสฺเนหํ, มหนฺตํ โจ’ปลาลนํ.
สจิวานมเนเกสํ, ภยภตฺตี ปุรสฺสรํ;
กฺริยมานมุปฏฺานํ, น มฺนฺโต ติณายปิ.
ลํกาทีปมิมํ สพฺพ เมกจฺฉตฺโต ปโสภิตํ;
ขิปฺปํ กาเรตุกาโม โส, สยํ อิติ วิจินฺตยิ.
เกส อกฺขก คีวฏฺิ-ทาา ปตฺตาน เมว จ;
ปทเจตฺย มหาโพธิ-สาขานฺจาปิ สตฺถุโน.
จตุราสีติสหสฺสานํ, ธมฺมกฺขนฺธาน เมว จ;
สมฺมาสมฺพุทฺธกปฺปานํ, อาธารตฺตา จ นิจฺจโส.
อากรตฺตา จ เนเกสํ, มณิมุตฺตาทิวตฺถูนํ;
สมฺมโตปิ วิสิฏฺโติ, ทีโปนาติ มหา อยํ.
ตโย เม ปิตโร ภูปา, มาตุโลปิ จ สพฺพถา;
เอกจฺฉตฺเตน วตฺเตตุ, มสมตฺถา วิภชฺชิ’มํ.
ภฺุชนฺตา เอตฺตเกเนว, กตกิจฺจา มยํ อิติ;
มฺนฺตา วิคตจฺฉนฺทา’ภิเสกมฺหิ กุโลจิเต.
รฏฺเสเก สเกเยว, อิสฺเสรํ สมฺปวตฺตยุํ;
กสิกมฺมาทิกํ คาม-โภชกา วิย นิสฺสิตา.
เตสุ กิตฺติสิริ เมฆํ, เปตฺเตยฺยํ เม เปตฺว เต;
อคมํสุ ยถากมฺมํ, เสสา ภูปตโย ตโย.
มจฺจานํ ปรมํ อายุ, วเต’ทานิ ปริตฺตกํ;
พาลายุวาโน วุทฺธา จ, อิเม สตฺตา’นุปุพฺพโส.
ปาปุณิสฺสนฺติ มรณ-มีติ’ยํ นิยโมปิ จ;
น เหว อสฺมึ โลกสฺมึ, สํวิชฺชติ กทาจิปิ.
ตสฺมา ¶ สรีรเก อสฺมึ, ภงฺคุเร สารวชฺชิเต;
หีฬิเต สารทสฺสีหิ, อเปกฺขํ หิตฺวา สพฺพถา.
ปิหนิเย ยโสเทเห, จิรฏฺายิมฺหิ สพฺพทา;
อมฺหาทิเสหิ กตฺตพฺโพ, ราชปุตฺเตหิ อาทโร.
อุมฺมคฺคชาตกาทีสุ, จาริตฺตฺจาปิ ภูมิสุ;
วิหิตํ โพธิสตฺเตน, วีรภาวาทินิสฺสิตํ.
รามายณภารตาทิ-โลกิยาสุ กถาสุปิ;
รามสฺส วิกฺกมฺเจว, ตสฺส ราวณฆาติโน.
ทุโยธนาทิราชาโน, หนฺตฺวายุทฺเธ ปวตฺติตํ;
วิกฺกมาติ สยฺเจว, ปฺจนฺนํ ปณฺฑุสูนูนํ.
อิติหาสกถายฺจ, เทวาสุรรเณ ปุรา;
ทุสฺสนฺตาทิมหีเปหิ, กตฺจ จริตพฺภูตํ.
อุมฺมูลิตวโต ตสฺส, นนฺทวํสนริสฺสเร;
จารกฺกทฺวิชเสฏฺสฺส, สุตฺวา พุทฺธิพลมฺปิ จ.
สพฺพา เนตานิ โลกมฺหิ, ยาวชฺชทิวสา ภุวิ;
เตสํ อสนฺนิธาเนปิ, สุปฺปสิทฺธึ คตานิ หิ.
สุลทฺธํ ชีวิตํ เตสํ, อสาธารณมีทิสํ;
จริตาติสยํ กตฺตุํ, สมตฺถา โหนฺติ เย ภุวิ.
ชายิตฺวา ขตฺตวํสมฺหิ, ขตฺตวีรวโรธิตํ;
ยทิหํ น กริสฺสามิ, โมฆา เม ชาติ เหสฺสติ.
เตสมพฺภธิกา กาล-สมฺปทาเยว เกวลํ;
มยา เต อธิกา กินฺตุ, ปฺาทีหีติ จินฺติย.
ปิตุราชา จ เม’ทานิ, ปจฺฉิเม วยสิฏฺิโต;
ยทิทํ เปตฺติกํ รชฺชํ, มม หตฺถคตพฺภเว.
ราชลกฺขิว โส เปต-เจตโส เม ปมาทโต;
ยถิจฺฉิตฺเจ น ภเว, มหตี ชานิ เม ภุสํ.
เอตฺเถว นิวสนฺโต’หํ, จราปิย สเก วเร;
ปรมณฺฑลวุตฺตนฺตํ, ชาเนยฺยํ ยทิ ตตฺตโน.
รนฺธํ ปจฺจตฺถิกานนฺตุ, ปกาเสตุํ รถาตถํ;
อธิปฺปายานุรูปํ เม, สมตฺถา วา น วาจรา.
เย ¶ เกจิ’ธ ชนา สนฺติ, สพฺเพ เต มม สมฺมุขา;
พลียตฺตํ’ว สตฺตูนํ, กถยนฺติ อเนกโส.
ปจฺเจกรฏฺสามีหิ, ปิตุภูเปหิ ติหิปิ;
เอกีภูย กริตฺวาน, สตฺตกฺขตฺตุํ มหาหวํ.
สาเธตุํ ทุกฺกรํ รฏฺํ, ภวเต กากินา กถํ;
สิสุนา คณฺหิตุํ สกฺกา, ขุทฺทรชฺโช ปโภคินา.
สุกรํ มูลภูตสฺส, ตสฺส รชฺชสฺส สาธนํ;
อิติ ทุจฺจินฺตํตํ ตุยฺหํ, ทูเร ตพฺพมิทํ’’อิติ.
กณฺเณ ตตฺถสลากาโย, ปเวเสนฺตา’ว เนกโส;
มหนฺตตฺตํ กเถนฺเต’วํ, พหุธา ปรมณฺฑเล.
อชานนํ ยถาภูตํ, วทนฺตานํ กุพุทฺธินํ;
สพฺพเมตํ วโจ ชาตุ, สทฺธาตพฺพํ สิยา น หิ.
เลเสเนเกน คนฺตฺวาน, ขิปฺปํ’ว ปรมณฺฑลํ;
สรูปํ ตตฺถ อุสฺสามิ, อหเมเวติ จินฺตยิ.
ยทิ เม ปีตุภูปาโล, วิฺาเยตํ วิตกฺกิตํ;
อภิชาตสฺส ปุตฺตสฺส, วํสโชติกรสฺส เม.
คตสฺส สตฺถุ วิสย-มนตฺโถปิ สิยา อิติ;
อนุกมฺปาธิยา มยฺหํ, คมนํ วารยิสฺสติ.
มโนรถสฺส สํสิทฺธิ, สพฺพถา เมน เหสฺสติ;
ตสฺมา นิคุฬรูเปน, คมนํ ภทฺทกํ อิติ.
ลทฺธาน รตฺติยม เถกทินํ ขณฺู,
โส ตาทิสํ ขณมขีณตโรรูปาโย;
ชานาติ โน สกปิตาคมนํ ตถาตํ,
เคหา’ภินิกฺขมิตถา จตุโร กุมาโร.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปรมณฺฑลาภิคมโน นาม
ทฺวิสฏฺิโม ปริจฺเฉโท.
ติสฏฺิม ปริจฺเฉท
เสนาปติวโธ
นิชายุธทุติยสฺส ¶ , นิกฺขมนฺตสฺส ตสฺส หิ;
ตํ ขณํ ปุรโต โก’ปิ, สงฺขสทฺโท สมุคฺคโต.
ตโต เนกนิมิตฺตฺู, กุมาโร ตํ สุณิ ตฺว โส;
นิปฺผชฺชิสฺสติ สงฺกปฺโป, ขิปฺปํ เยเวติ โมทวา.
ตตฺถ ตตฺถ นิยุตฺตานํ, รกฺขกานมชานตํ;
นิกฺขมิตฺวา ปุราวีต-ภโย สีหปรกฺกโม.
เวเคน มคฺคํ คนฺตฺวาน, ปฺจคาวุตมตฺตกํ;
พทลตฺถลคามสฺส, ปเทเสนาติ ทูรเก.
คาม เมกมุปาคฺจิ, ปิลึ วตฺถูติ สฺิตํ;
ชนานํ สนฺนิปาตาย, นิชานํ โส กตาวธิ.
นิชาคมนโต ปุพฺพํ, ปฏิมคฺเค นิสีทิตุํ;
ปฏิลทฺธนิโยคานํ, เยจิ เทวาคเต ตทา.
ตหึ ิเต โส ปสฺสิตฺวา, เอตฺตกา กินฺนุ อาคตา;
อิติ ปุจฺฉิ กุมาโรถ, เตปิ ตํ อิท มพฺรวุํ.
โลกปฺปวตฺตึ สกลํ, ชานนฺเตนาปิ สามินา;
กิเมว มุจฺจเต มจฺจุ-ภยํ เกสํ น วิชฺชติ.
พาลาตานุคโต สามิ, ิโต วยสิ อีทิเส;
อชฺชาปิ หิ มุเข ตุยฺหํ, ขีรคนฺโธ ปวายติ.
น เหวตฺถิ วิสุํ วิตฺต-ชาตํ สงฺคหิตํ ตว;
ตทฺา โจปกรณ-สามคฺคี เนว วิชฺชเต.
จิรมฺปริจิตตฺเตหิ, ทฬฺหํ สารุฬภตฺติหิ;
วินา’มฺเหหิ วิสุํ เกวา’นุคนฺตาโร ชนาตุวํ.
กิฺจาคตานมมฺหากํ, ปิตา ตุยฺหํ นริสฺสโร;
กาเรสฺสติ อิทํ นาม, สพฺพถา เนว ายเต.
อมฺหากมนฺตรามคฺเค ¶ , สงฺโข นาม จมูปติ;
มหพฺพโล มหาวีโร, รชฺชสีมํ ตมาวสํ.
ปจฺจตฺถิเต เปตฺวฺเ, เอเต กติปยา มยํ;
อฺมฺมฺหิ นิยต-มาสงฺกี หทยา ภุสํ.
อรุณุคฺคมเวลา จ, สมาสนฺนตราธุนา;
อิติ ภีตึ ปกาเสสุํ, ปจฺเจกํ หทยสฺสิตํ.
นิสมฺม เตสํ วจนํ, วิธาย มธุรํ สิตํ;
วีตสงฺโก กุมาโร โส, มุขาเน’สํ วิโลกิย.
จริตฺวาปิ มยา สทฺธิ-เมเต’โห กาลเมตฺตกํ;
น ชานึสุ มมํ สพฺเพ, เยสฺหิ ภยมิทิสํ.
อิติ วตฺวา ภยํ เตสํ, วิโนเทตุ มุปฏฺิตํ;
สีหนาทํ ตทา’กาสิ, มหนฺตํ สีหวิกฺกโม.
ติฏฺนฺตุ มานุสา สพฺเพ, มยิ หตฺถคตายุเธ;
สกฺโก เทวานมินฺโทปิ, กุปิโต กึ กริสฺสติ.
พาโลติ มํ จินฺตย ตํ, ชาตา โว กุมตีทิสี;
ปริกฺขียติ เต ชาณา, นวโย’ติ น กึ สุตํ.
อชฺเชว กาตุเมเกน, กมฺมุนา จินฺติเตน เม;
สเทสปร เทสฏฺา, ภยภตฺตี ยถามยิ.
กริสฺสนฺติ ยถา เวทํ, ภยํ ตุมฺเห ชหิสฺสถ;
ตถา รตฺติยเมตาย, วิภาตามย ขเณน เม.
อุนฺนเต ทสฺสยิสฺสามิ, พุทฺธิ สาหสวิกฺกเม;
อนุธาวติ มํ ตาต, เสเตหิ ยทิ โว ภยํ.
ปุรโต โหถ ตุมฺเหหิ, วตฺวา เต คหิตายุโธ;
สาหเสกรโส วีโร, ตมฺหา นิกฺขมฺม คามโต.
อุทยา’จลสีสฏฺํ, เชตุมาทิจฺจมณฺฑลํ;
อปรํ รวิ พิมฺพํว, ปจฺฉิมา สา มุโขทิตํ.
เตชสา ปสรนฺเตน, ชนานํ ปวิกาสยํ;
เนตมฺพุชวนํ ปาโต, พทลตฺถลิมาคมิ.
ชฆสงฺขสฺสเรนา’ถ, เสนา นาโถ ปพุชฺฌิย;
สฺชาตสมฺภโม ตฺวา, ราชปุตฺตมุปาคตํ.
สทฺธึ ¶ พเลน มหตา, ปธุคฺคมฺมกตาทโร;
ปณามมุจิตํ กตฺตุ-มานโต วสุธาตเล.
อมฺหากเมสชีวนฺโต, กึ นามตฺถํ กริสฺสติ;
มาเรตพฺโพ’ธุเนเวติ, ปสฺสนฺเต สมุขํ ภเฏ.
เนวา’ทิฏฺาปราธสฺส, มรณํ ปุริโส จิตํ;
วโธ วิโรเธ สกฺกา’ติ, อิงฺคิเตน นิวาริย.
เสนาปติสฺส โส หตฺถํ, คเหตฺวา สีหสนฺนิโภ;
ภาสนฺโต มธุรํ วาจํ, ตสฺเสวา’คฺฉิ มนฺทิรํ.
อถสฺส คมนํ รฺโ, ภวิตพฺพมชานตา;
สรูปํ ยาว ชานามิ, ตาวสฺเสเต สหาคตา.
ยถา น สหิตา โหนฺติ, เปตพฺพา วิสุํ วิสุํ;
กุมาโร’ว มมาคาเร, วสตู’ติ วิจินฺติย.
ตถา เสนาปติ กตฺวา, วฺเจตุํ ตํ มหามตึ;
ทสฺเสตฺวา’ติ ถีสกฺการํ, รฺโ ทูเต ส เปสยิ.
กุมาโร’ถ วิทิตฺวาน, เตน ตํ วฺจนํ กตํ;
กตฺตพฺพเมตฺถา’กตฺวาห, มุทาสีโน ภเว ยทิ.
อิจฺฉิตตฺถสฺส นิปฺผตฺติ, น เม ชาตุ ภวิสฺสติ;
อยํ ตาวา’ธุนาวสฺสํ, มาเรตพฺโพติ จินฺติย.
สหาคตํ ปโยเชตฺวา, ฆาตาปยิ จมูปตึ;
หโต เสนาธินาโถ’ติ, มหนฺตํ ขุภิตํ อหุ.
เสนานาถภโฏ เอโก, สุตฺวา เสนาปตึ หตํ;
มารณํ สามิโน มยฺหํ, กึ นิมิตฺตมีติ พฺรวิ.
เนตฺตึ สปาณี สหสา, กุมารํ ิตเมกกํ;
อภิทาวิ สสามิสฺส, ปริจตฺตตฺตชีวิโน.
กุมารสฺส มุขํ ทิสฺวา, เวธมาโน ภเยน โส;
ปุเร าตุมสกฺโกนฺโต, ปาทมูเล ตโต สยิ.
คณฺหเถ’ตนฺติวจนา-กุมารสฺส ¶ ปุเรตรํ;
ตสฺเสเวโก สหจโร, ภฏเมตํ วิฆาตยิ.
นิโยคํ เม วินา เตน, กตํ กมฺมํ น ยุชฺชติ;
อิติ ทณฺฑนเมตสฺส, การาเปสิยโถจิตํ.
อถ ตํ กาลยมฺภูต-สงฺโขภมติภึสนํ;
ภมุกฺขิปนมตฺเตน, ราชปุตฺโต สมํ นยิ.
วีโร ยโสธรธโน ธิติมา กุมาโร;
วีโรปการจตุโร วรกิตฺติสาโร;
เสนินฺทสฺจิตมนปฺปธนํ ภฏานํ;
สพฺพํ วิสชฺชยิ ยถารุจิยา คเหตุํ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เสนาปติวโธ นาม
ติสฏฺิโม ปริจฺเฉโท.