📜
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
มหาวํสปาฬิ
ปถมปริจฺเฉท
มหิยงฺคณาคมนํ
นมสฺสิตฺวาน ¶ สมฺพุทฺธํ, สุสุทฺธํ สุทฺธวํสชํ;
มหาวํสํ ปวกฺขามิ, นานานูนาธิการิกํ.
โปราเณหิ กโต’เปโส, อติวิตฺถาริโต กฺวจิ;
อตีว กฺวจิ สํขิตฺโต, อเนกปุนรุตฺตโก.
วชฺชิตํ เตหิ โทเสหิ, สุขคฺคหณธารณํ;
ปสาทสํเวคกรํ, สุติโต จ อุปาคตํ.
ปสาทชนเก าเน, ตถา สํเวคการเก;
ชนยนฺโต ปสาทฺจ, สํเวคฺจ สุณาถ ตํ.
ทีปงฺกรฺหิ สมฺพุทฺธํ, ปสฺสิตฺวา โน ชิโน ปุรา;
โลกํ ทุกฺขา ปโมเจตุํ, โพธาย ปณิธึ อกา.
ตโต ตฺเจว สมฺพุทฺธํ, โกณฺฑฺํ มงฺคลํ มุนึ;
สุมนํ เรวตํ พุทฺธํ, โสภิตฺจ มหามุนึ.
อโนมทสฺสึ สมฺพุทฺธํ, ปทุมํ นารทํ ชินํ;
ปทุมุตฺตรสมฺพุทฺธํ, สุเมธฺจ ตถาคตํ.
สุชาตํ ปิยทสฺสิฺจ, อตฺถทสฺสิฺจ นายกํ;
ธมฺมทสฺสิฺจ สิทฺธตฺถํ, ติสฺสํ ผุสฺสชินํ ตถา.
วิปสฺสึ สิขีสมฺพุทฺธํ, สมฺพุทฺธํ เวสฺสภุํ วิภุํ;
กกุสนฺธฺจ สมฺพุทฺธํ, โกณาคมนเมว จ.
กสฺสปํ สุคตฺจ’เม, สมฺพุทฺเธ จตุวีสติ;
อาราเธตฺวา มหาวีโร, เตหิ โพธาย พฺยากโต.
ปุเรตฺวา ¶ ปารมี สพฺพา, ปตฺวา สมฺโพธิมุตฺตมํ;
อุตฺตโม โคตโม พุทฺโธ, สตฺเต ทุกฺขา ปโมจยิ.
มคเธสุ รุเวลายํ, โพธิมูเล มหามุนิ;
วิสาขปุณฺณมายํ โส, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
สตฺตาหานิ ตหึ สตฺต, โส วิมุตฺติสุขํ ปรํ;
วินฺทนฺตํ มธุรตฺตฺจ, ทสฺสยนฺโต วสี วสิ.
ตโต พาราณสึ คนฺตฺวา, ธมฺมจกฺกํ ปคตฺตยิ;
ตตฺถ วสฺส วสนฺโต’ว, สฏฺึ อรหตํ อกา.
เต ธมฺมเทสนตฺถาย, วิสฺสชฺเชตฺวาน ภิกฺขโว;
วิเนตฺวา จ ตโต ตึส-สหา เย ภทฺทวคฺคิเย.
สหสฺสชฏิเล นาโถ, วิเนตุํ กสฺสปาทิเก;
เหมนฺเต อุรุเวลายํ, วสิเต ปริปาจยํ.
อุรุเวลกสฺสปสฺส, มหายฺเ อุปฏฺิเต;
ตสฺส’ตฺตโน นาคมเน, อิจฺฉาจารํ วิชานิย.
อุตฺตรกุรุโต ภิกฺขํ, อาหริตฺวา ริมทฺทโน;
อโนตตฺตทเห ภุตฺวา, สายนฺหสมเย สยํ.
โพธิโต นวเม มาเส, ผุสฺสปุณฺณมิยํ ชิโน;
ลงฺกาทีปํ วิโสเธตุํ, ลงฺกาทีปมุปาคมิ.
สาสนุชฺโชตนํ านํ, ลํกา าตา ชิเนน หิ;
ยกฺขปุณฺณาย ลงฺกาย, ยกฺขา นิพฺพา สิยาติ จ.
าโตว ลงฺกามชฺฌมฺหิ, คงฺคาภีเร มโนรเม;
ติโยชนาย เต รมฺเม, เอกโยชนวิตฺถเต.
มหานาควนุยฺยาเน, ยกฺขสงฺคามภูมิยา;
ลงฺกาทีปฏฺยกฺขานํ, มหายกฺขสมาคโม.
อุปาคโต ตํ สุคโต, มหายกฺขสมาคมํ;
สมาคมสฺส มชฺฌมฺหิ, ตตฺถ เตสํ สิโรปริ.
มหิยงฺคณถูปสฺส, าเน เวหายสํ ชิโน;
วุฏฺิวาตนฺธกาเรสิ, เตสํ สํเวชนํ อกา.
เต ภยฏฺา’ภยํ ยกฺขา, อยาจุํ อภยํ ชินํ;
ชิโน อภยโท อาห, ยกฺเข เต’ติ ภยทฺทีเต.
ยกฺขา ¶ ภยํ โว ทุกฺขฺจ, หริสฺสามิ อิทํ อหํ;
ตุมฺเห นิสชฺชานํ เม, สมคฺคา เทถ โน อิธ.
อาหุ เต สุคตํ ยกฺขา, เทม มาริส เต อิธ;
สพฺเพปิ สกลํ ทีปํ, เทหิ โน อภยํ ตุวํ.
ภยํ สีตํ ตมํ เตสํ, หนฺตฺวา ตํ ทินฺนภูมิยํ;
จมฺมกฺขนฺธํ อตฺถริตฺวา, ตตฺถา’ สีโน ชิโน ตโต.
จมฺมกฺขณฺฑํ ปสาเรสิ, อาทิตฺตํ ตํ สมนฺตโต;
ฆมฺมาภิภูตา เต ภีตา, ิตา อนฺเต สมนฺตโต.
คิริทีปํ ตโต นาโถ, รมฺมํ เตสํ อิธา’นยิ;
เตสุ ตตฺถ ปวิฏฺเสุ, ยถาาเน เปสิ จ.
นาโถ ตํ สํขิปิ ธมฺมํ, ตทา เทวา สมาคมุํ;
ตสฺมึ สมาคเม เตสํ, สตฺถา ธมฺม มเทสยิ.
เนเกสํ ปาณโกฏีนํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
สรเณสุ จ สีเลสุ, ิตา อาสุํ อสํขิยา.
โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา, เสเล สุมนกูฏเก;
มหาสุมนเทวินฺโท, ปูชิยํ ยาจิ ปูชิยํ.
สิรํ ปรามสิตฺวาน, นีลามลสิโรรุโห;
ปาณิมตฺเตอทา เกเส, ตสฺส ปาณ หิโต ชิโน.
โส ตํ สุวณฺณจงฺโกฏ-วเรนาทาย สตฺถุโน;
นิสินฺนฏฺานรจิเต, นานารตนสฺจเย.
สพฺพโต สตฺตรตเน, เต เปตฺวา สิโรรุเห;
โส อินฺทนีลถูเปน, ปิทเหสิ นมสฺสิ จ.
ปรินิพฺพุตมฺหิ สมฺพุทฺเธ, จิตกโต จ อิทฺธิยา;
อาทาย ชินคีวฏฺึ, เถโร สรภูนามโก.
เถรสฺส สาริปุตฺตสฺส, สิสฺโส อานีย เจติเย;
ตสฺมึเยว เปตฺวาน, ภิกฺขูหิ ปริวาริโต.
ฉาทาเปตฺวา เมทวณฺณ-ปาสาเณหิ มหิทฺธิโก;
ถูปํ ทฺวาทสหตฺถุจฺจํ, การาเปตฺวาน ปกฺกมิ.
เทวานํปิยติสฺสสฺส, รฺโ ภาตุกุธารโก;
อุทฺธจูฬาภโย นาม, ทิสฺวา เจติย มพฺภุตํ.
ตํ ¶ ฉาทยิตฺวา กาเรสิ, ตึสหตฺถุจฺจ เจติยํ;
มทฺทนฺโต ทมิเฬ ราชา, ตตฺรฏฺโ ทุกฺขคามณิ.
อสีติหตฺถํ กาเรสิ, ตสฺส กฺชุกเจติยํ;
มหิยงฺคณถูโปย-เมโส เอวํ ปติฏฺิโต.
เอวํ ทีปมิมํกตฺวา, มนุสฺสารหมิสฺสโร;
อุรุเวลมคา ธีโร, อุรุวีร ปรกฺกโมติ.
มหิยงฺคณาคมนํ นิฏฺิตํ.
นาคทีปาคมน
มหาการุณิโก สตฺถา, สพฺพโลกหิเต รโต;
โพธิโต ปฺจเม วสฺเส, วสํ เชตวเน ชิโน.
มโหทรสฺส นาคสฺส, ตถา จูโฬทรสฺส จ;
มาตุลภาคิเนยฺยานํ, มณิปลฺลงฺกเหตุกํ.
ทิสฺวา สปาริสชฺชานํ, สงฺคามํ ปจฺจุปฏฺิตํ;
สมฺพุทฺโธ จิตฺตมาสสฺส, กาฬปกฺเข อุโปสเถ.
ปาโตเยว สมาทาย, ปวรํ ปตฺตจีวรํ;
อนุกมฺปาย นาคานํ, นาคทีปมุปาคมิ.
มหาทโร’ปิโส นาโค, ตทา ราชา อหิทฺธิโก;
สมุทฺเท นาคภวเน, ทสทฺธสตโยชเน.
กณิฏฺิกา ตสฺส กณฺหา, วฑฺฒมานมฺหิ ปพฺพเต;
นาคราชสฺส ทินฺนา’สิ, ตสฺส จูโฬทโร สุโต.
ตสฺส มาตา มหามาตุ, มณิปลฺลงฺกมุตฺตมํ;
ทตฺวา กาลกตา นาคี, มาตุเลน ตถา หิ โส.
อโหสิ ภาคิเนยฺยสฺส, สงฺคาโม ปจฺจุปฏฺิโต;
ปพฺพเตยฺยา’ปิ นาคา เต, อเหสฺุหิ มหิทฺธิกา.
สมิทฺธิสุมโน นาม, เทโว เชตวเน ิตํ;
ราชายตนมาทาย, อตฺตโน ภวนํ สุภํ.
พุทฺธานุมติยาเยว, ฉตฺตาการํ ชิโนปริ;
ธารยนฺโต อุปาคฺฉิ, านํ ตํ ปุพฺพวุฏฺกํ.
เทโว ¶ หิ โส นาคทีเป, มนุสฺโส’นนฺตเร ภเว;
อโหสิ ราชายตน-ิตาเน ส อทฺทส.
ปจฺเจกพุทฺธ ภฺุชนฺเต, ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาทิย;
ปตฺตโสธนสาขาโย, เตสํ ปาทาสิ เตน โส.
นิพฺพตฺติตสฺมึ รุกฺขสฺมึ, เชตุยฺยาเน มโนรเม;
ทฺวารโกฏฺกปสฺสมฺหิ, ปจฺฉา พหิ อโหสิ โส.
เทวาติเทโว เทวสฺส, ตสฺส วุทฺธิฺจ ปสฺสิย;
อิทํ าน หิตตฺถฺจ, ตํ สรุกฺขํ อิธานยิ.
สงฺคามมชฺเฌ อากาเส, นิสินฺโน ตตฺถ นายโก;
ตมํ ตโมนุโท เตสํ, นาคานํ หึสนํ อกา.
อสฺสาเสนฺโต ภยฏฺเฏ เต, อาโลกํ ปวิทฺธํสยิ;
เต ทิสฺวา สุคตํ ตุฏฺา, ปาเท วนฺทึสุ สตฺถุโน.
เตสํ ธมฺมมเทเสสิ, สามคฺคิกรณํ ชิโน;
อุโภ’ปิ เต ปตีตา ตํ, ปลฺลงฺกํ มุนิโน อทุํ.
สตฺถา ภูมิคโต ตตฺถ, ปสีทิสฺวาน อาสเน;
เตหิ ทิพฺพนฺนปาเนหิ, นาคราเชหิ ตปฺปิโต.
เต ชลฏฺเ ตลฏฺเ จ, ภุชเค’สีติโกฏิโย;
สรเณสุ จ สีเลสุ, ปติฏฺาเปสิ นายโก.
มโหทรสฺส นาคสฺส, มาตุโล มณิอกฺขิโก;
กลฺยาณิยํ นาคราชา, ยุทฺธํ กาตุํ ตหึ คโต.
พุทฺธคามมฺหิ ปเม, สุตฺวา สทฺธมฺมเทสนํ;
ิโต สรณสีเลสุ, ตตฺถา’ยาจิ ตถาคตํ.
มหตี อนุกมฺปาโน, กตา นาถ ตยา อยํ;
ตวานาคมเน สพฺเพ, มยํ ภสฺมี ภวามเห.
อนุกมฺปา มหี ปิเต, วิสุํ โหตุ มโหทย;
ปุนราคมเนเนตฺถ, วาสภูมึ มมา มม.
อธิวาสยิตฺวา ภควา, ตุณฺหิภาเว นิธาคมํ;
ปติฏฺาเปสิ ตตฺเถว, ราชายตนเจติยํ.
ตฺจปิ ¶ ราชายตนํ, ปลฺลฺจงฺก มหารหํ;
อปฺเปสิ นาคราชูนํ, โลกนาโถ นมสฺสิตุํ.
ปริโภคเจติยํ มยฺหํ, นาคราชา นมสฺสถ;
ตํ ภวิสฺสติ โวตาตา, หิตาย จ สุขาย จ.
อิจฺเจวมาทึ สุคโต, นาคานํ อนุสาสนํ;
กตฺวา เชตวนํ เอว, คโต โลกานุกมฺปโกติ.
นาคทีปาคมนํ
กลฺยาณาคมนํ
ตโต โส ตติเย วสฺเส,
นาคินฺโท มณิอกฺขิโก;
อุปสงฺกมฺม สมฺพุทฺธํ,
สตสงฺฆํ นิมนฺตยิ.
โพธิโต อฏฺเม วสฺเส, วสํ เชตวเน ชิโน;
นาโถ ปฺจหิ ภิกฺขูนํ, สเตหิ ปริวาริโต.
ทุติเย ทิวเส ภตฺต-กาเล อาโรจิเต ชิโน;
รมฺเม เวสาขมาสมฺหิ, ปุณฺณมายํ มุนิสฺสโร.
ตตฺเถว ปารุปิตฺวาน, สงฺฆาฏึ ปตฺตมาทิย;
อาคา กลฺยาณิเทสํ ตํ, มณิอกฺขินิเวสนํ.
กลฺยาณิ เจติยาเน, กเต รตนมณฺฑเป;
มหารหมฺหิ ปลฺลงฺเก, สหสงฺเฆนุ’ปาวิสิ.
ทิพฺเพหิ ขชฺชโภชฺเชหิ, สคโณ สคณํ ชินํ;
นาคราชา ธมฺมราชํ, สนฺตปฺเปสิ สุมานโส.
ตตฺถ ธมฺมํ เทสยิตฺวา, สตฺถา โลนุกมฺปโก;
อุคฺคนฺตฺวา สุมเน กูเฏ, ปทํ ทสฺเสสิ นายโก.
ตสฺมึ ปพฺพตปาทมฺหิ, สหสงฺโฆ ยถาสุขํ;
ทิวา วิหารํ กตฺวาน, ทีฆวาปิ มุปาคมิ.
ตตฺถ ¶ เจติยานมฺหิ, สสงฺโฆว นิสีทิย;
สมาธึ อปฺปยี นาโถ, านาคารวปตฺติยา.
ตโต วุฏฺาย านมฺหา, านาาเนสุ โกวิโท;
มหาเมฆวนาราม-านมาค มหามุนิ.
มหาโพธิิตาเน, นิสีทิตฺวา สสาวโก;
สมาธึ อปฺปยี นาโถ, มหาถูปิเต ตถา.
ถูปารามมฺหิ ถูปสฺส, ิตาเน ตเถว จ;
สมาธิโต’ถ วุฏฺาย, สิลาเจติยานโค.
สหาคเต เทวคโณ, คณี สมนุสาสิย;
ตโต เชตวนํ พุทฺโธ, พุทฺธสพฺพตฺถโก อคา.
เอวํ ลงฺกาย นาโถ, หิตมมิตมตี อายตึ เปกฺขมาโน;
ตสฺมึ กาลมฺหิ ลํกาสุรภุชคคณาทีนมตฺถฺจ ปสฺสํ;
อาคา ติกฺขตฺตุเมตํ อติวิปุลทโย โลกทีโป สุทีปํ;
ทีโป เตนายมาสิ สุชนพหุมโน ธมฺมทีปาว ภาสีติ.
กลฺยาณาคมนํ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ตถาคตาภิคมนํ นาม
ปโม ปริจฺเฉโท.
ทุติยปริจฺเฉท
มหาสมฺมตวํส
มหาสมฺมต ¶ ราชสฺส, วํสโช หิ มหามุนิ;
กปฺปสฺสาทิมฺหิ ราชา’สิ, มหาสมฺมตนามโก.
โรโช จ วรโรโช จ, ตถา กลฺยาณกา ทุเว;
อุโปสโถ จ มนฺธาตา, จรโก’ปจรา ทุเว.
เจตีโย มุจโล เจว, มหามูจลนามโก;
มุจลินฺโท สาคโร เจว, สาคโร เทว วนามโก.
ภรโต ภคีรโถ เจว, รุจิ จ สุรุจิ ปิจ;
ปตาโป มหาปตาโป, ปนาทา จ ตถา ทุเว.
สุทสฺสโน จ เนรุ จ, ตถา เอว ทุเว ทุเว;
ปจฺฉิมา จา’ติ ราชาโน, ตสฺส ปุตฺตปปุตฺตกา.
อสํขิยายุกา เอเต, อฏฺวีสติ ภูมิปา;
กุสาวตึ ราชคหํ, มิถิลฺจาปิ อาวสุํ.
ตโต สตฺจ ราชโน, ฉปฺปฺาส จ สฏฺิ จ;
จตุราสีติ สหสฺสานิ, ฉตฺตึสา จ ตโต ปเร.
ทฺวตฺตึส อฏฺวีสา จ, ทฺวาวีสติ ตโต ปเร;
อฏฺารส สตฺตรส, ปฺจทส จตุทฺทส.
นว สตฺต ทฺวาทส จ, ปฺจวีส ตโตปเร;
ปฺจวีสํ ทฺวาทส จ, ทฺวาทสฺจ นวา ปิจ.
จตุราสีติสหสฺสานิ, มขาเทวาทิกาปิ จ;
จตุราสีติสหสฺสานิ, กฬาราชนกาทโย.
โสฬส ยาว โอกฺกาตํ, ปปุตฺตา ราสิโต อิเม;
วิสุํ วิสุํ ปุเร รชฺชํ, กมโต อนุสาสิสุํ.
โอกฺกามุโข เชฏฺปุตฺโต, โอกฺกากสา’สิ ภูปติ;
นิปุโร จนฺทีมา จนฺทํ-มุโข จ สิวิ สฺชโย.
เวสฺสนฺตร ¶ มหาราชา, ชาลี จ สีหวาหโน;
สีหสฺสโร จ อิจฺเจเต, ตสฺส ปุตฺต ป ปุตฺตกา.
ทฺเวอสีติ สหสฺสานิ, สีหสฺสรสฺส ราชิโน;
ปุตฺต ป ปุตฺต ราชาโน, ชยเสโน ตทนฺติโม.
เอเต กปิลวตฺถุสฺมึ, สกฺยราชาติ วิสฺสุตา;
สีหหนุ มหาราชา, ชยเสนสฺส อตฺรโช.
ชยเสนสฺส ธีตา จ, นาเมนา’สิ ยโสธรา;
เทวทเย เทวทห-สกฺโก นามา’สิ ภูปติ.
อฺชโน จา’ถ กจฺจานา, อาสุํ ตสฺส สุตา ทุเว;
มเหสีจา’สิ กจฺจานา, รฺโ สีหหนุสฺส สา.
อาสี อฺชนสกฺกสฺส, มเหสี สา ยโสธรา;
อฺชนสฺส ทุเว ธีตา, มายา จาถ ปชาปติ.
ปุตฺตา ทุเว ทณฺฑปาณี, สุปฺปพุทฺโธ จ สากิโย;
ปฺจ ปุตฺตา ทุเว ธีตา, อาสุํ สีหหนุสฺสเร.
สุทฺโธทโน โธโตทโน, สกฺกสุกฺกมิโตทโน;
อมิตา ปมิตาจา’ติ, อิเม ปฺจ อิมา ทุเว.
สุปฺปพุทฺธสฺส สกฺกสฺส, มเหสี อมิตา อหุ;
ตสฺสา’สุํ ภทฺทกจฺจานา, เทวทตฺโต ทุเว สุตา.
มายา มหาปชาปติ เจว, สุทฺโธทน มเหสีโย;
สุทฺโธทน มหารฺโ, ปุตฺโต มายาย โส ชิโน.
มหา สมฺมตวํสมฺหิ, อสมฺภินฺเน มหามุนิ;
เอวํ ปวตฺเต สฺชาโต, สพฺพ ขตฺถิย มุทฺธนิ.
สิทฺธตฺถสฺส กุมารสฺส, โพธิสตฺตสฺส สา อหุ;
มเหสี ภทฺทกจฺจานา, ปุตฺโต ตสฺสา’สิ ราหุโล.
พิมฺพิสาโร จ สิทฺธตฺถ-กุมาโร จ สหายกา;
อุภินฺนํ ปิตโร จาปิ, สหายาเอว เต อหุํ.
โพธิสตฺโต พิมฺพิสารา, ปฺจวสฺสาธิโก อหุ;
เอกูนตึโส วยสา, โพธิสตฺโต’ภินิกฺขมิ.
ปทหิตฺวาน ¶ ฉพฺพสฺสํ, โพธึ ปตฺวา กเมน จ;
ปฺจตึโส ถ วยสา, พิมฺพิสารมุปาคมิ.
พิมฺพิสาโร ปนฺนรส-วสฺโส’ถ ปีตรํ สยํ;
อภิสิตฺโต มหาปฺโ, ปตฺโต รชฺชสฺส ตสฺส ตุ.
ปตฺเต โสฬสเม วสฺเส, สตฺถา ธมฺมมเทสยิ;
ทฺวาปฺาเสว วสฺสานิ, รชฺชํ กาเรสิ โส ปน.
รชฺเช สมา ปนฺนรส, ปุพฺเพ ชินสมาคมา;
สตฺตตึส สมา ตสฺส, ธรมาเน ตถาคเต.
พิมฺพิสารสุโต’ชาต-สตฺตุตํ ฆาตียา’มติ;
รชฺชํ ทฺวตฺตึสวสฺสานิ, มหามิตฺตทฺทุการยี.
อชาตสตฺตุโน วสฺเส, อฏฺเม มุนิ นิพฺพุโต;
ปจฺฉา โส การยี รชฺชํ, วสฺสานิ จตุวีสติ.
ตถาคโต สกลโลกคฺคตํ คโต;
อนิจฺจตาว สมวโส อุปาคโต;
อิติ’ธ โย ภยชนนึ อนิจฺจตํ,
อเวกฺขเต ส ภวติ ทุกฺขปารคูติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาสมฺมตวํโส นาม
ทุติโย ปริจฺเฉโท.
ตติย ปริจฺเฉท
ปมธมฺมสํคีติ
ปฺจเนตฺโต ¶ ชิโน ปฺจ-จตฺตาลีสสมา’สโม;
ตฺวา สพฺพานิ กิจฺจานิ, กตฺวา โลกสฺส สพฺพถา.
กุสินารายยมก-สาลานมนฺตเร วเร;
เวสาขปุณฺณมายํ โส, ทีโป โลกสฺส นิพฺพุโต.
สงฺขฺยาปถมติกฺกนฺตา, ภิกฺขู ตตฺถ สมาคตา;
ขตฺติยา พฺราหฺมณา วสฺสา, สุทฺธา เทวา ตเถว จ.
สตฺตสตสหสฺสานิ, เตสุ ปาโมกฺขภิกฺขโว;
เถโร มหากสฺสโปว, สงฺฆตฺเถโร ตทา อหุ.
สตฺถุสรีรสารีร-ธาตุกิจฺจานิ การิย;
อิจฺฉนฺโต โส มหาเถโร, สตฺถุ ธมฺมจิรฏฺิตึ.
โลกนาเถ ทสพเล, สตฺตาหปรินิพฺพุเต;
ทุพฺภาสิตํ สุภทฺทสฺส, พุทฺธสฺส วจนํ สรํ.
สรํ จีวรทานฺจ, สมตฺเต ปนํ ตถา;
สทฺธมฺมปนตฺถาย, มุนินา’นุคฺคหํ กตํ.
กาตุํ สทฺธมฺมสํคีตึ, สมฺพุทฺธานมเต ยติ;
นวงฺคสาสนธเร, สพฺพงฺคสมุปาคเต.
ภิกฺขู ปฺจสเตเยว, มหาขีณาสเว วเร;
สมฺมนฺนิ เอเกนูเน ตุ, อานนฺทตฺเถรการณา.
ปุน อานนฺทตฺเถรา’ปิ, ภิกฺขูหิ อภิยาจิโต;
สมฺมนฺนิ กาตุํ สํคีตึ, สา น สกฺกา หิ ตํ วินา.
สาธุกีฬนสตฺตาหํ, สตฺตาหํ ธาตุภาชนํ;
อิจฺจทฺธมาสํ เขเปตฺวา, สพฺพโลกานุกมฺปกา.
วสฺสํ วสํ ราชคเห, กสฺสาม ธมฺมสงฺคหํ;
นาฺเหิ ตตฺต วตฺถพฺพ-มิติ กตฺวาน นิจฺฉยํ.
โสกาตุรํ ¶ ตตฺถ ตตฺถ, อสฺสาเสนฺโต มหาชนํ;
ชมฺพุทีปมฺหิ เต เถรา, วิจริตฺวาน จาริกํ.
อาสฬฺหิสุกฺกปกฺขมฺหิ, สุกฺกปกฺขิตตฺถิกา;
อุปาคมุํ ราชคหํ, สมฺปนฺนจตุปจฺจยํ.
ตตฺเถว วสฺสูปคตา, เต มหากสฺสปาทโย;
เถรา ถิรคุณูเปตา, สมฺพุทฺธมตโกวิทา.
วสฺสานํ ปมํ มาสํ, สพฺพเสนาสเนสุ’ปิ;
กาเรสุํ ปฏิสงฺขารํ, วตฺวานา’ชาตสตฺตุโน.
วิหารปฏิสงฺขาเร, นิฏฺิเต อหุ ภูปติ;
อิทานิ ธมฺมสํคีตึ, กริสฺสามิ มยํ อิติ.
กตฺตพฺพํ กินฺติปุฏฺสฺส, นิสชฺชานมาทิสุํ;
ราชา กตฺถาติ ปุจฺฉิตฺวา, วุตฺตานมฺหิ เตหิ โส.
สีฆํ เวภารเสลสฺส, ปสฺเส กาเรสิ มณฺฑปํ;
สตฺตปณฺณิคุหาทฺวาเร, รมฺมํ เทวสโภปมํ.
สพฺพถา มณฺฑยิตฺวา ตํ, อตฺถราเปสิ ตตฺถ โส;
ภิกฺขูนํ คณนาเยว, อนคฺฆตฺถรณานิ จ.
นิสฺสาย ทกฺขิณํ ภาคํ, อุตฺตรามุขมุตฺตมํ;
เถราสนํ สุปฺตฺตํ, อาสิ ตตฺถ มหารหํ.
ตสฺมึ มณฺฑปมชฺฌสฺมึ, ปุรตฺถมุขมุตฺตมํ;
ธมฺมาสนํ สุปฺตฺตํ, อโหสิ สุคตารหํ.
ราชา’โรจยิ เถรานํ, กมฺมํ โน นิฏฺิตํ อิติ;
เต เถรา เถรมานนฺท-มานนฺทกรมพฺรวุํ.
สฺเว สนฺนิปาโต อานนฺท, เสเขน คมนํ ตหึ;
น ยุตฺตนฺเต สทตฺเถ ตฺวํ, อปฺปมตฺโต ตโต ภว.
อิจฺเจวํ โจทิโต เถโร, กตฺวาน วีริยํ สมํ;
อิริยาปถโต มุตฺตํ, อรหตฺตมปาปุณิ.
วสฺสานํ ทุติเย มาเส, ทุติเย ทิวเส ปน;
รุจิเร มณฺฑเป ตสฺมึ, เถรา สนฺนิปตึสุ เต.
เปตฺวา’นนฺทตฺเถรสฺส, อนุจฺฉวิกมาสนํ;
อาสเนสุ นิสีทึสุ, อรหนฺโต ยถารหํ.
เถโร’รหตฺตปตฺตึ ¶ โส, าเปตุํ เตหิ นาคมา;
กุหึ อานนฺทตฺเถโร’ติ, วุจฺจมาเน ตุ เกหิจิ.
นิมฺมุชฺชิตฺวา ปถวิยา, คนฺตฺวา โชติปเถน วา;
นิสีทิ เถโร อานนฺโท, อตฺตโน ปิตาสเน.
อุปาลิเถโร วินเย, เสสธมฺเม อเสสเก;
อานนฺทตฺเถรมกรุํ, สพฺเพ เถรา ธุรนฺธเร.
มหาเถโร สกตฺตานํ, วินยํ ปุจฺฉิตุํ สยํ;
สมฺมนฺนุ’ปาลิเถโร จ, วิสฺสชฺเชตุํ ตเมว ตุ.
เถราสเน นิสีทิตฺวา, วินยํ ตมปุจฺฉิ โส;
ธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา, วิสฺสชฺเชสิ ตเมว โส.
วินยฺูนมคฺเคน, วิสฺสชฺชิตกเมน เต;
สพฺเพ สชฺฌายมกรุํ, วินยํ นยโกวิทา.
อคฺคํ พหุสฺสุตาทีนํ, โกสารกฺขํ มเหสิโน;
สมฺมนฺนิตฺวาน อตฺตานํ, เถโร ธมฺมมปุจฺฉิ โส.
ตถา สมฺมนฺนิย’ตฺตานํ, ธมฺมาสนาคโต สยํ;
วิสฺสชฺเชสิ ตมานนฺท-ตฺเถโร ธมฺมมเสสโต.
เวเทหมุนินา เตน, วิสฺสชฺชิตกเมน เต;
สพฺเพ สชฺฌายมกรุํ, ธมฺมํ ธมฺมตฺถโกวิทา.
เอวํ สตฺตหิ มาเสหิ, ธมฺมสํคีติ นิฏฺิตา;
สพฺพโลกหิตตฺถาย, สพฺพโลกหิ เตหิ สา.
มหากสฺสปเถเรน, อิทํ สุคตสาสนํ;
ปฺจวสฺสสหสฺสานิ, สมตฺถํ วตฺตเน กตํ.
อตีว ชาตปาโมชฺชา, สนฺธารกชลนฺติกา;
สํคีติปริโยสาเน, ฉทฺธากมฺปิ มหามหี.
อจฺฉริยานิ จา’เหสุํ, โลเกเนกานิเนกธา;
เถเรเหว กตตฺตา จ, เถริยายํ ปรมฺปรา.
ปมํ สงฺคหํ กตฺวา, สพฺพโลกหิตํ พหุํ;
เต ยาวตายุกํ ตฺวา, เถรา สพฺเพปิ นิพฺพุตา.
เถรา’ปิ ¶ เต มติปทีปหตนฺธการา,
โลกนฺธการหนนมฺหิ มหาปทีปา;
นิพฺพาปิตา มรณโฆรมหานิเลน,
เตนาปิ ชีวิตมทํ มติมา ชเหยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทํสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปมธมฺมสํคีตินาม
ตติโย ปริจฺเฉโท.
จตุตฺถ ปริจฺเฉท
ทุติย สํคีติ
อชาตสตฺตุ ปุตฺโต ตํ, ฆาเตตฺวา’ทายิ ภทฺทโก;
รชฺชํ โสฬสวสฺสานิ, กาเรสิ มิตฺตทูภิโก.
อุทยภทฺท ปุตฺโต ตํ, ฆาเตตฺวา อนุรุทฺธโก;
อนุรุทฺธสฺส ปุตฺโต ตํ, ฆาเตตฺวา มุณฺฑนามโก.
มิตฺตทฺทุโน ทุมฺมติโน, เต’ปิ รชฺชมการยุํ;
เตสํ อุภินฺนํ รชฺเชสุ, อฏฺวสฺสาน’ติกฺกมุํ.
มุณฺฑสฺส ปุตฺโต ปิตรํ, ฆาเตตฺวา นาคทาสโก;
จตุวีสติวสฺสานิ, รชฺชํ กาเรสิ ปาปโก.
ปิตุฆาตกวํโส’ย, มีติกุทฺธา’ถ นาครา;
นาคทาสก ราชานํ, อปเนตฺวา สมาคตา.
สุสุนาโคติ ปฺาตํ, อมจฺจํ สาธุสมฺมตํ;
รชฺเช สมภิสิฺชึสุ, สพฺเพสํ หิตมานสา.
โส ¶ อฏฺารสวสฺสานิ, ราชา รชฺชมการยิ;
กาฬาโส โก ตสฺส ปุตฺโต, อฏฺวีสติ การยิ.
อตีเต ทสเม วสฺเส, กาฬาโสกสฺส ราชิโน;
สมฺพุทฺธปรินิพฺพานา, เอวํ วสฺสสตํ อหุ.
ตทา เวสาลิยา ภิกฺขู, อเนกา วชฺชิปุตฺตกา;
สิงฺคีโลณํ ทฺวงฺคุลฺจ, ตถา คามนฺตรมฺมิ จ.
อาวาสา’นุมตา’จิณฺณํ, อมถิตํ ชโลคิ จ;
นิสีทนํ อทสกํ, ชาตรูปาทิกํ อิติ.
ทสวตฺถูนิ ทีเปสุํ, กปฺปนฺตีติ อลชฺชีโน;
ตํ สุตฺวาน ยสตฺเถโร, เอวํ วชฺชีสุ จาริกํ.
ฉฬภิฺโ พลปฺปตฺโต, ยโส กากณฺฑกตฺรโช;
ตํ สเมตุํ สอุสฺสาโห, ตตฺถาคมิ’มหาวนํ.
เปตฺวา’โปสถคฺเค เต, กํสปาตึ สโหธกํ;
กหาปณาทึ สงฺฆสฺส, เทถ’นา’หุ อุปาสเก.
น กปฺปเต ตํ มา เทถ, อิติ เถโร สวารยิ;
ปฏิสารณียํ กมฺมํ, ยสตฺเถรสฺส เต กรุํ.
ยาจิตฺวา อนุทูตํ โส, สห เตน ปุรํ คโต;
อตฺตโน ธมฺมวาทิตฺตํ, สฺาเปตฺวา’ค สาคเร.
อนุทูตวโจ สุตฺวา, ตมุกฺขิปิตุมาคตา;
ปริกฺขิปิย อฏฺํสุ, สรํ เถรสฺส ภิกฺขโว.
เถโร อุคฺคมฺม นภสา, คนฺตฺวา โกสมฺพิยํ ตโต;
ปาเวยฺยกา วนฺติกานํ, ภิกฺขูนํ สนฺติกํ ลหุํ.
เวเสสิ ทูเตตุ สยํ, คนฺตฺวา’โห คงฺคปพฺพตํ;
อาห สมฺภูตตฺเถรสฺส, ตํ สพฺพํ สาณวาสิโน.
ปาเวยฺยกา สฏฺิเถรา, อสิตา’วนฺติกาปิ จ;
มหาขีณาสวา สพฺเพ, อโหคงฺคมฺหิ โอตรุํ.
ภิกฺขโว สนฺนิปติตา, สพฺเพ ตตฺถ ตโต ตโต;
อาสุํ นวุติสหสฺสานิ, มนฺเตตฺวา อขิลา’ปิ เต.
โสเรยฺย ¶ เรวตตฺเถรํ, พหุสฺสุต มนาสวํ;
ตํ กาลปมุขํ ตฺวา, ปสฺสิตุํ นิกฺขมึสุ ตํ.
เถโร ตมฺมนฺตนํ สุตฺวา, เวสาลึ คนฺตุเมว โส;
อิจฺฉนฺโต ผาสุคมนํ, ตโต นิกฺขมิ ตงฺขณํ.
ปาโต ปาโตว นิกฺขนฺต-ฏฺานํ เตน มหตฺตนา;
สายํ สายมุเปนฺตานํ, สหโชติยมทฺทสุํ.
ตตฺถ สมฺภูตตฺเถเรน, ยสตฺเถโร นิโยชิโต;
สทฺธมฺมสวนนฺเต ตํ, เรวตเถร มุตฺตมํ.
อุเปจฺจ ทสวตฺถูนิ, ปุจฺฉิ เถโร ปฏิกฺขิปิ;
สุตฺวา’ธิกรณํ ตฺจ, นิเสเธมาติ อพฺรวิ.
ปาปาปิ ปกฺขํ เปกฺขนฺตา, เรวตตฺเถร มุตฺตมํ;
สามณกํ ปริกฺขารํ, ปฏิยาทิย เต พหุํ.
สีฆํ นาวาย คนฺตฺวาน, สหชาติสมีปคา;
กโรนฺติ ภตฺตวิสฺสคฺคํ, ภตฺตกาเล อุปฏฺิเต.
สหชาตึ อาวสนฺโต, สาฬเถโร วิจินฺติยา;
ปาเวยฺยกา ธมฺมวาที, อิติ ปสฺสิ อนาสโว.
อุเปจฺจ ตํ มหาพฺรหฺมา, ธมฺเม นิฏฺาติ อพฺรวิ;
นิจฺจํ ธมฺเม ิตตฺตํ โส, อตฺตโน ตสฺส อพฺรวิ.
เต ปริกฺขารมาทาย, เรวตตฺเถรมทฺทสุํ;
เถโร น คณฺหิ ตปฺปกฺข-คาหี สิสฺสํ ปณามยี.
เวสาลึ เต ตโต คนฺตฺวา, ตโต ปุปฺผปุรํ คตา;
วทึสุ กาฬาโสกสฺส, นรินฺทสฺส อลชฺชีโน.
สตฺถุสฺส โน คนฺธกุฏึ, โคปยนฺโต มยํ ตหึ;
มหาวนวิหารสฺมึ, วสาม วชฺชีภูมิยํ.
คณฺหิสฺสาม วิหาร’นฺติ, คามวาสิกสิกฺขโว;
อาคจฺฉนฺติ มหาราช, มฏิเสธย เต อิติ.
ราชานํ ทุคฺคหิตํ เต, กตฺวา เวสาลิมาคมุํ;
เรวตตฺเถร มูลมฺหิ, สหชาติยเมตฺถ ตุ.
ภิกฺขู ¶ สตสหสฺสานิ, เอกาทส สมาคตา;
นวุติฺจ สหสฺสานิ, อหุ ตํ วตฺถุ สนฺติยา.
มูลฏฺเหิ วินา วตฺถุ-สมนํ เนว โรจยิ;
เถโร สพฺเพปิ ภิกฺขู เต, เวสาลิมาคมุํ ตโต.
ทุคฺคหิโตว โส ราชา, ตตฺถามจฺเจ อเปสยิ;
มูฬา เทวานุภาเวน, อฺตฺถ อคมึสุ เต.
เปเสตฺวา เต มหีปาโล, ตํ รตฺตึ สุปิเนนโส;
อปสฺสิ สกมตฺตานํ, ปกฺขิตฺตํ โลหกุมฺภิยํ.
อติภีโต อหุ ราชา, ตมสฺสา เสตุ มาคมา;
ภคินี นนฺทเถรี ตุ, อากาเสน อนาสวา.
ภาริยํ เต กตํ กมฺมํ, ธมฺมิเก’ยฺเย ขมาปย;
ปกฺโข เตสํ ภวิตฺวา ตฺวํ, กุรุ สาสนปคฺคหํ.
เอวํ กเต โสตฺถิ ตุยฺหํ, เหสฺสตีติ อปกฺกมิ;
ปสาเตเยว เวสาลึ, คนฺตุํ นิกฺขมิ ภูปติ.
คนฺตฺวา มหาวนํ ภิกฺขู-สงฺฆํ โส สนฺนิปาติย;
สุตฺวา อุภินฺนํ วาทฺจ, ธมฺมปกฺขฺจ โรจิย.
ขมาเปตฺวา ธมฺมิเก เต, ภิกฺขู สพฺเพ มหีปติ;
อตฺตโน ธมฺมปกฺขตฺตํ, วตฺวา ตุมฺเห ยถารุจิ.
สมฺปคฺคหํ สาสนสฺส, กโรถาติ จ ภาสิย;
ทตฺวา จ เตสํ อารกฺขํ, อคมาสิ สกํ ปุรํ.
นิจฺเฉตุํ ตานิ วตฺถูนิ, สงฺโฆ สนฺนิปตี ตทา;
อนคฺคานิ ตตฺถ ภสฺสานิ, สงฺฆมชฺเฌ อชายิสุํ.
ตโต โส เรวตตฺเถโร, สาเวตฺวา สงฺฆมชฺฌโค;
อุพฺภาหิกาย ตํ วตฺถุํ, สเมตุํ นิจฺฉยํ อกา.
ปาจินเกจ จตุโร, จตุโร ปาเวยฺยเกปิ จ;
อุพฺภาหิกาย สมฺมนฺนิ, ภิกฺขู ตํ วตฺถุ สนฺติยา.
สพฺพกามี จ สาฬฺโห จ, ขุชฺชโสภิตนามโก;
วาสภคามิโก จาติ, เถโร ปาจินกา อิเม.
เรวโต ¶ สาณสมฺภูโต,
ยโส กาโกณฺฑกตฺรโช;
สุมโน จาติ จตฺตาโร,
เถรา ปาเวยฺยกา อิเม.
สเมตุํ ตานิ วตฺถูนิ, อปฺปสทฺทํ อนากุลํ;
อคมุํ วาลุการามํ, อฏฺตฺเถรา อนาสวา.
ทหเรนา’ชิ เต เนตฺถ, ปฺตฺเต อาสเน สุเภ;
นิสีทึสุ มหาเถรา, มหามุนิ มตฺุโน.
เตสุ วตฺถูสุ เอเกกํ, กมโต เรวโต มหา;
เถโร เถรํ สพฺพกามึ, ปุจฺฉิ ปุจฺฉาสุ โกวิโท.
สพฺพกามี มหาเถโร, เตน ปุฏฺโ’ถ พฺยากริ;
สพฺพานิ ตานิ วตฺถูนิ, น กปฺปนฺตีติ สุตฺตโต.
นิหนิตฺวา’ธิกรณํ, ตํ เต ตตฺถ ยถากฺกมํ;
ตเถว สงฺฆมชฺเฌปิ, ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กรุํ.
นิคฺคหํ ปาปภิกฺขูนํ, ทสวตฺถุกทีปนํ;
เตสํ ทสสหสฺสานํ, มหาเถโร อกํสุ เต.
สพฺพกามี ปุถวิยา, สงฺฆตฺเถโร ตทา อหุ;
โส วีสํ วสฺสสติโก, ตทา’สิ อุปสมฺปทา.
สพฺพกามี จ สาฬฺโห จ,
เรวโต ขุชฺชโสภิโต;
ยโส กาโกณฺฑกสุโต,
สมฺภูโต สาณวาสิโก.
เถรา อานนฺทตฺเถรสฺส, เอเต สทฺธิวิหาริโน;
วาสภคามิโก เจว, สุมโน จ ทุเว ปน.
เถรา’นุรุทฺธตฺเถรสฺส, เอเต สทฺธิวิหาริโน;
อฏฺ เถรา’ปิ ธฺา เต, ทิฏฺปุพฺพา ตถาคตํ.
ภิกฺขู สตสหสฺสานิ, ทฺวาทสาสุํ สมาคตา;
สพฺเพสํ เรวตตฺเถโร, ภิกฺขูนํปมุโขตทา.
ตโต ¶ โส เรวตตฺเถโร, สทฺธมฺมฏฺิติยา จิรํ;
กาเรตุํ ธมฺมสํคีตึ, สพฺพภิกฺขุสมูหโต.
ปภินฺนตฺถาทิาณานํ, ปิฏกตฺตยธารินํ;
สตานิ สตฺตภิกฺขูนํ, อรหนฺตานมุจฺจินิ.
เต สพฺเพ วาลุการาเม, กาฬาโสเกน รกฺขิตา;
เรวตตฺเถรปาโมกฺขา, อกรุํ ธมฺมสงฺคหํ.
ปุพฺเพ กตํ ตถา เอว, ธมฺมํ ปจฺฉา จ ภาสิตํ;
อาทาย นิฏฺเปสุํ ตํ, เอตํ มาเสหิ อฏฺหิ.
เอวํ ทุติยสํคีตึ, กตฺวา เตปิ มหายสา;
เถรา โทสกฺขยํ ปตฺตา, ปตฺตากาเลน นิพฺพุตึ.
อิติ ปรมมตีนํ ปตฺติปตฺตพฺพกานํ,
ติภวหิตกรานํ โลกนาเถรสานํ;
สุมริยมรณํ ตํ สงฺขตา สารกตฺตํ,
ปริคณิยมเสสํ อปฺปมตฺโต ภเวยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต
มหาวํเส ทุติยสํคีติ นาม
จตุตฺโถ ปริจฺเฉโท.
ปฺจม ปริจฺเฉท
ตติยธมฺมสํคีติ
ยา มหากสฺสปาทีหิ ¶ , มหาเถเรหิ อาทิโต;
กตา สทฺธมฺม สํคีติ, เถริยา’ติ ปวุจฺจติ.
เอโก’ว เถรวาโท โส, อาทิวสฺสสเต อหุ;
อฺาจริยวาทาตุ, ตโต โอรํ อชายิสุํ.
เตหิ สํคีติกาเรหิ, เถเรหิ ทุติเยหิ เต;
นิคฺคหิตา ปาปภิกฺขู, สพฺเพ ทสสหสฺสกา.
อกํสา’จริยวาทํ เต, มหาสํคีตินามกา;
ตโต โคกุลิกา ชาตา, เอกพฺโพหาริกาปิ จ.
โคกุลิเกหิ ปณฺณตฺติ-วาทา พาหุลิกาปิ จ;
เจติยวาทา เตสฺเวว, สมตาสงฺฆิกา ฉ เต.
ปุนาปิ เถรวาเทหิ, มหึสาสกภิกฺขโว;
วชฺชีปุตฺตกภิกฺขู จ, ทุเว ชาตา อิเม ขลุ.
ชาตา’ถ ธมฺมุตฺตริยา, ภทฺรยานิกภิกฺขโว;
ฉนฺนาคารา สมฺมิติยา, วชฺชีปุตฺติยภิกฺขูติ.
มหึสาสกภิกฺขูหิ, ภิกฺขู สพฺพตฺถ วาทิโน;
ธมฺมคุตฺติยภิกฺขู จ, ชาตา ขลุ อิเม ทุเว.
ชาตา สพฺพตฺถิวาทีหิ, กสฺสปิยา ตโต ปน;
ชาตา สงฺกนฺติกา ภิกฺขู, สุตฺตวาทา ตโต ปน.
เถรวาเทน สห เต, โหนฺติ ทฺวาทสิ’เมปิ จ;
ปุพฺเพ วุตฺตฉวาทา จ, อิติ อฏฺารสา ขิลา.
สตฺตรสาปิ ทุติเย, ชาตา วสสฺสเต อิติ;
อฺาจริยวาทา ตุ, ตโต โอรมชายิสุํ.
เหมตา ¶ ราชคิริยา, ตถา สิทฺธตฺถิกาปิ จ;
ปุพฺพเสลิยภิกฺขู จ, ตถา อปรเสลิยา.
วาชิริยา ฉ เอเตหิ, ชมฺพุทีปมฺหิ ภินฺนกา;
ธมฺมรุจิ จ สาคลิยา, ลํกาทีปมฺหิ ภินฺนกา.
อาจริยกุลวาทกถา นิฏฺิตา.
ธมฺมาโสกาภิเสก
กาฬาโสกสฺส ปุตฺตา ตุ, อเหสุํ ทสภาติกา;
พาวีสตึ เต วสฺสานิ, รชฺชํ สมนุสาสิสุํ.
นว นนฺทา ตโต อาสุํ, กเมเนว นราธิปา;
เต’ปิ พาวีสวสฺสานิ, รชฺชํ สมนุสาสิสุํ.
โมริยานํ ขตฺติยานํ, วํเส ชาตํ สิริธรํ;
จนฺทคุตฺโตติ ปฺาตํ, จาณกฺโก พฺราหฺมโณ ตโต.
นวมํ ธนนนฺทํ ตํ, ฆาเตตฺวา จณฺฑโกธสา;
สกเล ชมฺพุทีปสฺมึ, รชฺเช สมภิสิฺจี โส.
โส จตุวีสวสฺสานึ, ราชา รชฺชมการยิ;
ตสฺส ปุตฺโต พินฺทุสาโร, อฏฺวีสติ การยิ.
พินฺทุสารสุตา อาสุํ, สตํ เอโก จ วิสฺสุตา;
อโสโก อาสิ เตสํ ตุ, ปฺุเตโชพลิทฺธิโก.
เวมาติเก ภาตโร โส, หนฺตฺวา เอกูนกํ สตํ;
สกเล ชมฺพุทีปสฺมึ, เอกรชฺชมปาปุณิ.
ชินนิพฺพานโต ปจฺฉา, ปุเร ตสฺสาภิเสกโต;
สาฏฺารสํ วสฺสสต-ทฺวยเมวํ วิชานิย.
ปตฺวา จตูหิ วสฺเสหิ, เอกรชฺชํ มหายโส;
ปุเร ปาฏลิปุตฺตสฺมึ, อตฺตานมภิเสจยิ.
ตสฺสา’ภิเสเกน ¶ สมํ, อากาเส ภูมิยํ ตถา;
โยชเน โยชเน อาณา, นิจฺจํ ปวตฺติตา อหุ.
อโนตตฺโต ทกากาเช, อฏฺเนสุํ ทิเน ทิเน;
เทวา เทโว อกา เตหิ, สํวิภาคํ ชนสฺสจ.
นาคลตาทนฺตกฏฺํ, อาเนสุํ หิมวนฺตโต;
อเนเกสํ สหสฺสานํ, เทวา เอว ปโหนกํ.
อคทา’มลกฺเจว, ตถาคท หริตกํ;
ตโต’ว อมปกฺกฺจ, วณฺณคนฺธรสุตฺตมํ.
ปฺจวณฺณานิ วตฺถานิ, ตตฺถปฺุชนปฏฺฏกํ;
ปีตฺจ ทิพฺพปานฺจ, ฉทฺทนฺตทหโต มรุ.
มรนฺตา นคเร ตสฺมึ, มิคสูกรปกฺขิโน;
อาคนฺตฺวาน มหานสํ, สยเมว มรนฺติ จ.
คาโว ตตฺถ จราเปตฺวา, วชมาเนนฺติ ทีปิโน;
เขตฺต วตฺถุตฬากาทึ, ปาเลนฺติ มิคสูกรา.
สุมนํ ปุปฺผปฏกํ, อภุตฺตํ ทิพฺพมุปฺปลํ;
วิเลปนํ อฺชนฺจ, นาคานาคาวิมานโต.
สาลิวาหสหสฺสานิ, นวุตึ ตุ สุวา ปน;
ฉทฺทนฺตทหโตเยว, อาหรึสุ ทิเน ทิเน.
เต สาลินิตฺถุสกเณ, อขณฺเฑตฺวาน ตณฺฑุเล;
อกํสุ มูสิกา เตหิ, ภตฺตํ ราชกุเล อหุ.
อกํสุ สสฺสตํ ตสฺส, มธูนิ มธุมกฺขิกา;
ตถา กมฺมารสาลาสุ, อจฺฉากูฏานิ ปาตยุํ.
กรวิกา สกุณิกา, มนฺุมธุรสฺสรา;
อกํสุ ตสฺสา’คนฺตฺวาน, รฺโ มธุรวสฺสิตํ.
ราชา’ภิสิตฺโต โส’โสโก,
กุมารํ ติสฺสสวฺหยํ;
กณิฏฺํ สํโสทริยํ, อุปรชฺเช’ภิเสจยิ.
ธมฺมาโสกาภิเสโก นิฏฺิโต
นิคฺโรธสามเณร ทสฺสน
ปิตา ¶ สฏฺิสหสฺสานิ, พฺราหฺมเณ พฺรหฺมปกฺขิเก;
โภเชสิ โสปิ เตเยว, ตีณิ วสฺสานิ โภชยิ.
ทิสฺวา’นุปสมํ เตสํ, อโสโก ปริเวสเน;
วิเจยฺย ทานํ ทสฺสนฺติ, อมจฺเจ สนฺนิโยชิย.
อาณาปยิตฺวา มติมา, นานาปาสณฺฑิเก วิสุํ;
วีมํสิตฺวา นิสชฺชาย, โภชาเปตฺวา วิสชฺชยิ.
กาเล วาตายนคโต, สนฺตํ รจฺฉาคตํ ยตึ;
นิคฺโรธสามเณรํ โส, ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาทยิ.
พินฺทุสารสฺส ปุตฺตานํ, สพฺเพสํ เชฏฺภาตุโน;
สุมนสฺส กุมารสฺส, ปุตฺโต โส หิ กุมารโก.
อโสโก ปิตรา ทินฺนํ, รชฺชมุชฺเชนิยฺหิ โส;
หิตฺวา’คโต ปุปฺผปุรํ, พินฺทุสาเร คิลานเก.
กตฺวา ปุรํ สกายตฺตํ, มเต ปิตริ ภาตรํ;
ฆาเตตฺวา เชฏฺกํ รชฺชํ, อคฺคเหสิ ปุเร วเร.
สุมนสฺส กุมารสฺส, เทวี ตนฺนามิกา ตโต;
คพฺภินี นิกฺขมิตฺวาน, ปาจินทฺวารโต พหิ.
จณฺฑาลคาม มคมา, ตตฺถ นิคฺโรธเทวตา;
ตมาลปิยนาเมน, มา ปตฺวา ฆรกํ อทา.
ตทเห’ว วรํ ปุตฺตํ, วิชายิตฺวา สุตสฺส สา;
นิคฺโรโธติ อกา นามํ, เทวตา นุคฺคหานุคา.
ทิสฺวา ตํ เชฏฺจณฺฑาโล, อตฺตโน สามินึ วิย;
มฺนฺโต ตํ อุปฏฺาสิ, สตฺตวสฺสานิ สาธุกํ.
ตํ มหาวรุโณ เถโร, ตทา ทิสฺวา กุมารกํ;
อุปนิสฺสย สมฺปนฺนํ, อรหา ปุจฺฉิ มาตรํ.
ปพฺพาเชสิ ขุรคฺเค โส, อรหตฺตมปาปุณิ;
ทสฺสนาโย’ป คจฺฉนฺโต, โส ตโต มาตุเทวิยา.
ทกฺขิเณน จ ทฺวาเรน, ปวิสิตฺวา ปุรุตฺตมํ;
ตํ คามคามิมคฺเคน, ยาติ ราชงฺคเณ ตทา.
สนฺตาย ¶ อิริยา ยสฺมึ, ปสีทิ สมหีปติ;
ปุพฺเพ’ว สนฺนิวาเสน, เปมํ ตสฺมึ อชายถ.
ปุพฺเพ กิร ตโย อาสุํ, ภาตโร มธุ วาณิชา;
เอโก มธุํ วิกฺกิณาติ, อาหรนฺติ มธุํ ทุเว.
เอโก ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ, วณโรคาตุโร อหุ;
อฺโ ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ, ตทตฺถํ มธุวตฺถิโก.
ปิณฺฑจาริกวตฺเตน, นครํ ปาวิสี ตทา;
ติตฺถํ ชลตฺถํ คจฺฉนฺติ, เอกา เจฏี ตมทฺทส.
ปุจฺฉิตฺวา มธุกามตฺตํ, ตฺวา หตฺเถน อาทิสิ;
เอโส มธฺวาปโณ ภนฺเต, ตตฺถ คจฺฉา’ติ อพฺรวิ.
ตตฺถ ปตฺตสฺส พุทฺธสฺส, วาณิโช โส ปสาทวา;
วิสฺสนฺทยนฺโต มุขโต, ปตฺตปุรํ มธุํ อทา.
ปุณฺณฺจ อุปฺปตนฺตฺจ, ปติตฺจ มหีตเล;
ทิสฺวา มธุํ ปสนฺโน โส, เอวํ ปณิทหี ตทา.
ชมฺพุทีเป เอกรชฺชํ, ทาเนนา’เนน โหตุ เม;
อากาเส โยชเน อาณา, ภูมิยํ โยชเนติ จ.
ภาตเร อาคเต อาห, เอทิสสฺส มธุํ อทํ;
อนุโมทถ ตุมฺเห ตํ, ตุมฺหากฺจ ยโต มธุ.
เชฏฺโ อาห อตุฏฺโ โส,
จณฺฑาโล นูน โสสิยํ;
นิวาเสนฺตีติ จณฺฑาลา,
กาสายานิ สทา อิติ.
มชฺโฌ ปจฺเจกพุทฺธํ ตํ, ขิปปารณฺณเว อิติ;
ปตฺติทานวโจ ตสฺส, สุตฺวา เต จานุโมทิสุํ.
อาปณา เทสิกํ ยาตุ, เทวิตฺตํ ตสฺส ปตฺถยิ;
อาทิสฺสมานสนฺธิ จ, รูปํ อติมโนรมํ.
อโสโก มธุโท’สนฺธิ-มิตฺตาเทวี ตุ เจฏิกา;
จณฺฑาลวาที นิคฺโรโธ, ติสฺโส โส ปารวาทิโก.
จณฺฑาลวาที จณฺฑาล-คาเม อาสิ ยโต ตุ โส;
ปตฺเถสิ โมกฺขํ โมกฺขฺจ, สตฺต วสฺโสว ปาปุณิ.
นิวิฏฺเปโม ¶ ตสฺมึ โส, ราชา’ติ ตุริโต ตโต;
ปกฺโกสาเปสิ ตํ โส ตุ, สนฺตวุตฺตี อุปาคมิ.
นิสิท ตาตา’นุรูเป, อาสเน ตา’ห ภูปติ;
อทิสฺวา ภิกฺขุมฺํ โส, สีหาสนมุปาคมิ.
ตสฺมึ ปลฺลงฺกมายาเต, ราชาอิติ วิจินฺตยิ;
อชฺชา’ยํ สามเณโร เม, ฆเร เหสฺสติ สามิโก.
อาลมฺพิตฺวา กรํ รฺโ, โส ปลฺลงฺเก สมารุหิ;
นิสีทิ ราชปลฺลงฺเก, เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺโต.
ทิสฺวา ตถา นิสินฺนํ ตํ, อโสโก โส มหีปติ;
สมฺภาเวตฺวาน คุณโต, ตุฏฺโ’ตีว ตทา อหุ.
อตฺตโน ปฏิยตฺเตน, ขชฺชโภชฺเชน ตปฺปิย;
สมฺพุทฺธเทสิตํ ธมฺมํ, สามเณรมปุจฺฉิตํ.
ตสฺส’ปฺปมาทวคฺคํ โส, สามเณโร อภาสถ;
ตํ สุตฺวา ภูมิปาโล โส, ปสนฺโน ชินสาสเน.
อฏฺ เต นิจฺจภตฺตานิ, ทมฺมิ ตาตา’ติ อาห ตํ;
อุปชฺฌายสฺส เม ราช, ตานิ ทมฺมีติ อาห โส.
ปุน อฏฺสุ ทินฺเนสุ, ตาน’ทา จริยสฺส โส;
ปุน อฏฺสุ ทินฺเนสุ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส ตาน’ทา.
ปุน อฏฺสุ ทินฺเนสุ, อธิวาเสสิ พุทฺธิมา;
ทฺวตฺตึสภิกฺขู อาทาย, ทุติยทิวเส คโต.
สหตฺถา ตปฺปิโต รฺา, ธมฺมํ เทสิย ภูปตึ;
สรเณสุ จ สีเลสุ, เปสิ สมหาชนํ.
นิคฺโรธสามเณรทสฺสนํ
สาสนปฺปเวส
ตโต ราชา ปสนฺโน โส, ทิคุเณน ทิเน ทิเน;
ภิกฺขู สฏฺิสหสฺสานิ, อนุปุพฺเพนุ’ปหิ.
ตตฺถิยานํ สหสฺสานิ, นิกฑฺฒิตฺวาน สฏฺิโส;
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานิ, ฆเร นิจฺจมโภชยิ.
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานิ ¶ , โภเชตุํ ตุริโต หิ โส;
ปฏิยาทาปยิตฺวาน, ขชฺชโภชฺชํ มหารหํ.
ภูสาเปตฺวาน นครํ, คนฺตฺวา สงฺฆํ นิมนฺติย;
ฆรํ เนตฺวาน โภเชตฺวา, ทตฺวา สามณกํ พหุํ.
สตฺถารา เทสิโต ธมฺโม, กิตฺตโกติ อปุจฺฉถ;
พฺยากาสิ โมคฺคลิปุตฺโต, ติสฺสตฺเถโร ตทสฺสตํ.
สุตฺวาน จตุราสีติ, ธมฺมกฺขนฺธา’ติ โส’พฺรวิ;
ปูเชมิ เต’หํ ปจฺเจกํ, วิหาเรนา’ติ ภูปติ.
ทตฺวา ตทา ฉนฺนวุติ-ธนโกฏึ มหีปติ;
ปุเรสุ จตุราสีติ-สหสฺเสสุ มหีตเล.
ตตฺถ ตตฺเถ’ว ราชูหิ, วิหาเร อารภาปยิ;
สยํ อโสการามํ ตุ, การาเปตุํ สมารภิ.
รตนตฺตยนิคฺโรธ-คิลานานนฺติ สาสเน;
ปจฺเจกํ สตสหสฺสํ, โส ทาเปสิ ทิเน ทิเน.
ธเนน พุทฺธทินฺเนน, ถูปปูชา อเนกธา;
อเนเกสุ วิหาเรสุ, อเนเก อกรุํ สทา.
ธเนน ธมฺมทินฺเนน, ปจฺจเย จตุโร วเร;
ธมฺมธรานํ ภิกฺขูนํ, อุปเนตุํ สทา นรา.
อโนตตฺโตทกาเชสุ, สงฺฆสฺส จตุโร อทา;
เต ปิฏกานํ เถรานํ, สฏฺิเย’กํ ทิเน ทิเน.
เอกํ อสนฺธิมิตฺตาย, เทวิยา ตุ อทาปยิ;
สยํ ปน ทุเวเยว, ปริภฺุชิ มหีปติ.
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานํ, ทนฺตกฏฺํ ทิเน ทิเน;
โสฬสิตฺถิสหสฺสานํ, อทา นาคลตาวฺหยํ.
อเถกทิวสํ ราชา, จตุสมฺพุทฺธทสฺสินํ;
กปฺปายุกํ มหากาฬํ, นาคราชํ มหิทฺธิกํ.
สุณิตฺวา ตมาเนตุํ, โสณฺฑสงฺขลิพนฺธนํ;
เปสยิตฺวา ตมาเนตฺวา, เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺโต.
ปลฺลงฺกมฺหิ นิสีเทตฺวา, นานาปุปฺเผหิ ปูชิย;
โสฬสิตฺถิสหสฺเสหิ, ปริวาริย อพฺรวิ.
สทฺธมฺมจกฺกวตฺติสฺส ¶ , สมฺพุทฺธสฺส มเหสิโน;
รูปํ อนนฺตาณสฺส, ทสฺเสหิ มม โภ อิติ.
ทฺวตฺตึสลกฺขณูเปตํ, อสีติพฺยฺชนุชฺชลํ;
พฺยามปฺปภาปริกฺขิตฺตํ, เกตุมาลาหิ โสภิตํ.
นิมฺมาสิ นาคราชา โส, พุทฺธรูปํ มโนหรํ;
ตํ ทิสฺวา’ติ ปสาทสฺส, วิมฺหยสฺส จ ปูริโต.
เอเตน นิมฺมิตํ รูปํ, อีทิสํ กีทิสํ นุโข;
ตถาคตสฺส รูปนฺติ, อาสิ ปิตุนฺนตุนฺนโต.
อกฺขิปูชนฺติ สฺาตํ, ตํ สตฺตาหํ นิรนฺตรํ;
มหามหํ มหาราช, การาเปสิ มหิทฺธิโก.
เอวํ มหานุภาโว จ, สทฺโธ จาปิ มหีปติ;
เถโร จ โมคฺคลิปุตฺโต, ทิฏฺา ปุพฺเพ วสีหิ เต.
สาสนปฺปเวโส นิฏฺิโต.
โมคฺคลิปุตฺตติสฺสเถราทโย
ทุติเย สงฺคเห เถรา, เปกฺขนฺตา’นาคเตหิ เต;
สาสโนปทฺทวํ ตสฺส, รฺโ กาลมฺหิ อทฺทสุํ.
เปกฺขานฺตา สกเล โลเก, ตทุปทฺทวฆาตกํ;
ติสฺสพฺรหฺมานมทฺทกฺขุํ, อจิรฏฺายิ ชีวิตํ.
เตสํ สมุปสงฺกมฺม, อายาจึสุ มหาปตึ;
มนุสฺเสสุ’ปปชฺชิตฺวา, ตทุปทฺทวฆาตนํ.
อทา ปฏิฺํ เตสํ โส, สาสนุชฺโชตนตฺถิโก;
สิคฺควํ จณฺฑวชฺชิฺจ อโวจุํ ทหเร ยติ.
อฏฺารสาทิกา วสฺส-สตา อุปริ เหสฺสติ;
อุปทฺทโว สาสนสฺส, น สมฺโภสฺสาม ตํ มยํ.
อิมํ ตุมฺหา’ธิกรณํ, โนปคฺฉิตฺถ ภิกฺขโว;
ทณฺฑกมฺมารหา ตสฺมา, ทณฺฑกมฺมปทฺหิ โว.
สาสนุชฺโชตนตฺถาย, ติสฺสพฺรหฺมา มหาปติ;
โมคฺคลิพฺราหฺมณฆเร, ปฏิสนฺธึ คเหสฺสติ.
กาเล ¶ ตุมฺเหสุ เอโก ตํ, ปพฺพาเชตุ กุมารกํ;
เอโก ตํ พุทฺธวจนํ, อุคฺคณฺหาเปตุ สาธุกํ.
อหุ อุปาลิเถรสฺส,
เถโร สทฺธิวิหาริโก;
ทาสโก โสณโก ตสฺส,
ทฺเว เถรา โสณกสฺสิเม.
อหุ เวสาลิยํ ปุพฺเพ-ทาสโก นาม โสตฺถิโย;
ติสิสฺสสตเชฏฺโ โส, วสํ อาจริยนฺติเก.
ทฺวาทสวสฺสิโกเยว, เวทปารคโต จรํ;
สสิสฺโส วาลิการาเม, วสนฺตํ กตสงฺคหํ.
อุปาลิเถรํ ปสฺสิตฺวา, นิสีทิตฺวา ตทนฺติเก;
เวเทสุ คณฺิานานิ, ปุจฺฉิ โส ตานิ พฺยากริ.
สพฺพธมฺมานุปติโต, เอกธมฺโม หิ มาณว;
สพฺเพ ธมฺมา โอสรนฺติ, เอกธมฺโม หิ โก นุ โส.
อิจฺจาห นามํ สนฺธาย, เถโร มาณวโก ตุ โส;
นา’ฺาสิ ปุจฺฉิโต มนฺโต, พุทฺธมนฺโตติ ภาสิโต.
เทหีติ อาห โส อาห, เทม โน เวสธาริโน;
คุรุํ อาปุจฺฉิ มนฺตตฺถํ, มาตรํ ปิตรํ ตถา.
มาณวานํ สเตเห’ส, ตีหิ เถรสฺส สนฺติเก;
ปพฺพชิตฺวาน กาเลน, อุปสมฺปชฺชิ มาณโว.
ขีณาสวสหสฺสํ โส, ทาสกตฺเถรเชฏฺกํ;
อุปาลิเถโร วาเจสิ, สกลํ ปิฏกตฺตยํ.
คณนา วีติวตฺตา เต, เสสา’ริย ปุถุชฺชนา;
ปิฏกานุคฺคหิตานิ, เยหิ เถรสฺส สนฺติเก.
กาสีสุ โกสโล นาม, สตฺถวาหสุโต อหุ;
คิริพฺพชํ วณิชฺชาย, คโต มาตาปิตูหิ โส.
อคา เวฬุวนํ ปฺจ-ทสวโส กุมารโก;
มาณวํ ปฺจปฺาส, ปริวาริย ตํ คตา.
สคณํ ทาสกํ เถรํ, ตตฺถ ทิสฺวา ปสีทิย;
ปพฺพชฺชํ ยาจิ โส อาห, ตวา’ปุจฺฉ คุรุํ อิติ.
ภตฺตตฺตยมภฺุชิตฺวา ¶ , โสณโก โส กุมารโก;
มาตาปิตูหิ กาเรตฺวา, ปพฺพชฺชานฺุมาคโต.
สทฺธึ เตหิ กุมาเรหิ, ทาสกตฺเถรสนฺติเก;
ปพฺพชฺชํ อุปสมฺปชฺช, อุคฺคณฺหิ ปิฏกตฺตยํ.
ขีณาสวสหสฺสสฺส, เถรสิสฺส คณสฺส โส;
อโหสิ ปิฏกฺุสฺส, เชฏฺโก โสณโก ยติ.
อโหสิ สิคฺคโว นาม, ปุเร ปาฏลินามโก;
ปฺวา’มจฺจตนโย, อฏฺารสสโม ตุ โส.
ปาสาเทสุ วสํ ตีสุ, ฉฬฑฺฒอุตุสาธุสุ;
อมจฺจปุตฺตํ อาทาย, จณฺฑวชฺชึ สหายกํ.
ปุริสานํ ทสทฺเธหิ, สเตหิ ปริวาริโต;
คนฺตฺวาน กุกฺกุฏารามํ, โสณกตฺเถรมทฺทส.
สมาปตฺติสมาปนฺนํ, นิสินฺนํ สํวุตินฺทฺริยํ;
วนฺทิ เตนาลปนฺตํ ตํ, ตฺวา สงฺฆมปุจฺฉิตํ.
สมาปตฺติสมาปนฺนา, นาลปนฺตี’ติ อาหุ เต;
กถนฺนุ วุฏฺหนฺตีติ, วุตฺตา อาหํสุ ภิกฺขโว.
ปกฺโกสนาย สตฺถุสฺส, สงฺฆปกฺโกสนาย จ;
ยถา กาลปริจฺเฉทา, อายุกฺขยวเสน จ.
วุฏฺหนฺตีติ วตฺวาน, เตสํ ทิสฺโว’ปนิสฺสยํ;
ปาเหสุํ สงฺฆวจนํ, วุฏฺาย ส ตหึ อคา.
กุมาโร ปุจฺฉิ กึ ภนฺเต, นาลปิตฺถาติ อาห โส;
ภฺุชิมฺห ภฺุชิตพฺพนฺติ, อาห โภเชถ โน อปิ.
อาห อมฺหาทิเส ชาเห, สกฺกา โภชยิตุํ อิติ;
มาตาปิตุ อนฺุาย, โส กุมาโรถ สิคฺคโว.
จณฺฑวชฺชี จ เตปฺจ-สตานิ ปุริสาปิ จ;
ปพฺพชฺชิตฺโว’ปสมฺปชฺชุํ, โสณตฺเถรสฺส สนฺติเก.
อุปชฺฌายนฺติเกเยว, เต ทุเว ปิฏกตฺตยํ;
อุคฺคเหสฺุจ กาเลน, ฉฬภิฺํ ลภึสุ จ.
ตฺวา ¶ ติสฺส ปฏิสนฺธึ, ตโต ปภุติ สิคฺคโว;
เถโร โส สตฺตวสฺสานิ, ตํ ฆรํ อุปสงฺกมิ.
คจฺฉาติ วาจามตฺตมฺปิ, สตฺตวสฺสานิ นาลภิ;
อลตฺถ อฏฺเม วสฺเส, คจฺฉาติ วจนํ ตหึ.
ตํ นิกฺขมนฺตํ ปวิสนฺโต, ทิสฺวา โมคฺคลิพฺราหฺมโณ;
กิฺจิ ลทฺธํ ฆเร โนติ, ปุจฺฉิ อามาติ โส’พฺรวิ.
ฆรํ คนฺตฺวาน ปุจฺฉิตฺวา, ทุติเย ทิวเส ตโต;
มุสาวาเทน นิคฺคณฺหิ, เถรํ ฆรมุปาคตํ.
เถรสฺส วจนํ สุตฺวา, โส ปสนฺนมโน ทฺวิโช;
อตฺตโน ปกเตน’สฺส, นิจฺจํ ภิกฺขํ ปวตฺตยิ.
กเมน’สฺส ปสีทึสุ, สพฺเพ’ปิ ฆรมานุสา;
โภชาเปสิ ทิโช นิจฺจํ, นิสีทาปิย ตํ ฆเร.
เอวํ กเมน คจฺฉนฺโต, กาเล โสฬสวสฺสิโก;
อหุ ติสฺสกุมาโร โส, ติเวโททธิปารโค.
เถโร กถาสมุฏฺานํ, เหสฺสเต’ว ฆเร อิติ;
อาสนานิ น ทสฺเสสิ, เปตฺวา มาณวาสนํ.
พฺรหฺมโลกคตตฺตาว, สุจิกาโม อโหสิ โส;
ตสฺมา โส ตสฺส ปลฺลงฺโก, วาสยิตฺวา ลคียติ.
อฺาสนํ อปสฺสนฺโต, ิเต เถเร สสมฺภโม;
ตสฺส ตํ อาสนํ ตสฺส, ปฺเปสิ ฆเร ชโน.
ทิสฺวา ตตฺถ นิสินฺนํ ตํ, อาคมฺมา’จริยนฺติกา;
กุชฺฌิตฺวา มาณโว วาจํ, อมนาปํ อุทีรยิ.
เถโร มาณว กึ มนฺตํ, ชานาสีติ ตมพฺรวิ;
ตเมว ปุจฺฉํ เถรสฺส, ปจฺฉา โรเจสิ มาณโว.
ชานามีติ ปฏิฺาย, เถเร เถรํ อปุจฺฉิโส;
คณฺิานานิ เวเทสุ, ตสฺส เถโร’ถ พฺยากริ.
คหฏฺโเยว ¶ เถโร โส,
เวทปารคโต อหุ;
น พฺยากเรยฺย กึ ตสฺส,
ปภินฺนปฏิสมฺภิโท.
ยสฺส จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ น นิรุชฺฌติ,
ตสฺส จิตฺตํ นิรุชฺฌิสฺสติ; น อุปฺปชฺชิสฺสติ,
ยสฺส วา ปน จิตฺตํ นิรุชฺฌิสติ น อุปฺปชฺชิสฺสติ;
ตสฺส จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, น นิรุชฺฌตีติ.
ตํ จิตฺตยมเก ปฺหํ, ปุจฺฉิ เถโร วิสารโท;
อนฺธกาโร วิย อหุ, ตสฺส โส ตมโวจ โส.
ภิกฺขุโก นาม มนฺโตติ, พุทฺธ มนฺโตติ โส พฺรวิ;
เทหีติ วุตฺเต โนเวส-ธาริโน ทมฺมิ ตํ อิติ.
มาตาปิตูหิ’นฺุาโต, มนฺตตฺถาย ส ปพฺพชฺชิ;
กมฺมฏฺานมทา เถโร, ปพฺพาเชตฺวา ยถารหํ.
ภาวนํ อนุยฺุชนฺโต, อจิเรน มหามตี;
โสตาผตฺติผลํ ปตฺโต, เถโร ตฺวาน ตํ ตถา.
เปเสสิ จณฺฑวชฺชิสฺส, เถรสฺสนฺติกมุคฺคหํ;
กาตุํ สุตฺตาภิธมฺมานํ, โสตตฺถา’กาตทุคฺคหํ.
ตโต โส ติสฺสทหโร, อารภิตฺวา วิปสฺสนํ;
ฉฬภิฺโ อหุ กาเล, เถรภาวฺจ ปาปุณิ.
อตีว ปากโฏ อาสิ, จนฺโท’ว สูริโย’วโส;
โลโก ตสฺส วโจ’มฺี, สมฺพุทฺธสฺส วโจปิย.
โมคฺคลิปุตฺตติสฺสเถโรทโย นิฏฺีโต.
เอกาหํ ¶ อุปราชา โส, อทกฺขิ มิควํ คโต;
กีฬมาเน มิเค’รฺเ, ทิสฺวา เอตํ วิจินฺตยิ.
มิคาปิ เอวํ กิฬนฺติ, อรฺเ ติณโคจรา;
น กิฬิสฺสนฺติ กึ ภิกฺขู, สุขาหารวิหาริโน.
อตฺตโน จินฺติตํ รฺโ, อาโรเจสิ ฆรํ คโต;
สฺาเปตุํ ตุ สตฺตาหํ, รชฺชํ ตสฺส อทาสิ โส.
อนุโภหิ อิเม รชฺชํ, สตฺตาหํ ตฺวํ กุมารก;
ตโต ตํ ฆาตยิสฺสามิ, อิจฺจ’โวจ มหีปติ.
อาหา’ติ ตมฺหิ สตฺตาเห,
ตฺวํ เกนา’สิ กิโส อิติ;
มรณสฺส ภเยนาติ,
วุตฺเต ราชา’ห ตํ ปุน.
สตฺตาหา’หํ มริสฺสํติ, ตฺวํ น กีฬิ อิเม กถํ;
กีฬิสฺสนฺติ ยติ ตาต, สทา มรณสฺิโน.
อิจฺเจวํ ภากรา วุตฺโต, สาสนสฺมึ ปสีทิ โส;
กาเลน มิควํ คนฺตฺวา, เถรมทกฺขิ สฺตํ.
นิสินฺนํ รุกฺขมูลสฺมึ, โส มหาธมฺมรกฺขิตํ;
สาลสาขาย นาเคน, พีชยนฺต มนาสวํ.
อยํ เถโร วิยา’หมฺปิ, ปพฺพชฺช ชิน สาสเน;
วิหริสฺสํ กทา รฺเ, อิติ จินฺตยิ ปฺวา.
เถโร ตสฺส ปสาทตฺถํ,
อุปติตฺวา วิหายสา;
คนฺตฺวา อโสการามสฺส,
โปกฺขรฺโ ชเล ิโต.
อากาเส ปยิตฺวาน, จีวรานิ วรานิ โส;
โอคาหิตฺวา โปกฺขรณี, คตฺตานิ ปริสิฺจถ.
ตํ ¶ อิทฺธึ อุปราชา โส, ทิสฺวา’ตีว ปสีทิย;
อชฺเชว ปพฺพชิสฺสํติ, พุทฺธึจา’กาสิ พุทฺธิมา.
อุปสงฺกมฺม ราชานํ, ปพฺพชฺชํ ยาจิ สาทโร;
นิวาเรตุมสกฺโกนฺโต, ตมาทาย มหีปติ.
มหตา ปริวาเรน, วิหารมคมา สยํ;
ปพฺพชิ โส มหาธมฺม-รกฺขิตตฺเถรสนฺติเก.
สทฺธึ เตน จตุสต-สหสฺสานิ นราปิ จ;
อนุปพฺพชิตานนฺตุ, คณนา จ น วชฺชติ.
ภาคิเนยฺโย นรินฺทสฺส, อคฺคิ พฺรหฺมาติ วิสฺสุโต;
อโหสิ รฺโ ธีตาย, สงฺฆมิตฺตาย สามิโก.
ตสฺสา ตสฺส สุโต จาปิ,
สุมโน นาม นามโส;
ยาจิตฺวา โส’ปิ ราชานํ,
อุปราเชน ปพฺพชิ.
อุปราชสฺส ปพฺพชฺชา, ตสฺสา’โสกสฺส ราชิโน;
จตุตฺเถ อาสิวสฺเสสา, มหาชนหิโตทยา.
ตตฺเถว อุปสมฺปนฺโน, สมฺปนฺนอุปนิสฺสโย;
ฆเฏนฺโต อุปราชา โส, ฉฬ’ภิฺโ’รหา อหุ.
วิหาเร เตสมารทฺเธ, สพฺเพ สพฺพปุเรสุปิ;
สาธุกํ ตีหิ วสฺเสหิ, นิฏฺาเปสุํ มโนรเม.
เถรสฺส อินฺทคุตฺตสฺส, กมฺมาทิฏฺายกสฺส ตุ;
อิทฺธิยา จา’สุ นิฏฺาสิ, อโสการามสวฺหโย.
ชเนน ปริภุตฺเตสุ, าเนสุ จ ตหึ ตหึ;
เจติยานิ อกาเรสิ, รมณียานิ ภูปติ.
ปุเรหิ จตุราสีติ-สหสฺเสหิ สมนฺตโต;
เลเข เอกาหมาเนสุํ, วิหารา นิฏฺิตา อิติ.
เลเข สุตฺวา มหาราชา, มหาเตชิทฺธิ วิกฺกโม;
กาตุกาโม สกึเยว, สพฺพาราม มหามหํ.
ปุเร เภรึ จราเปสิ, สตฺตเม ทิวเส อิโต;
สพฺพารามมโห โหตุ, สพฺพเทเสสุ เอกทา.
โยชเน ¶ โยชเน เทนฺตุ, มหาทานํ มหีตเล;
กโรนฺตุ คามารามานํ, มคฺคานฺจ วิภูสนํ.
วิหาเรสุ จ สพฺเพสุ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส สพฺพถา;
มหาทานานิ วตฺเตนฺตุ, ยถากาลํ ยถาพลํ.
ทีปมาลา ปุมฺผมาลา-ลงฺกาเรหิ ตหึ ตหึ;
ตูริเยหิ จ สพฺเพหิ, อุปหารํ อเนกธา.
อุโปสถงฺคานา’ทาย, สพฺเพ ธมฺมํ สุณนฺตุ จ;
ปูชาวิเสเสน’เนเก จ, กโรนฺตุ ตทเหปิ จ.
สพฺเพ สพฺพตฺถ สพฺพถา, ยถาณตฺตาธิกาปิ จ;
ปูชา สมฺปฏิยาเทสุํ, เทวโลกมโนรมา.
ตสฺมึ ทิเน มหาราชา, สพฺพาลงฺการ ภูสิโต;
สโหโรโธ สหามจฺโจ, พโลฆ ปริวาริโต.
อคมาสิ สการามํ, ภินฺทนฺโต วิย เมทินึ;
สงฺฆมชฺฌมฺหิ อฏฺาสิ, วนฺทิตฺวา สงฺฆมุตฺตมํ.
ตสฺมึ สมาคเม อาสุํ, อสีติ ภิกฺขุโกฏิ โย;
อเหสุํ สตสหสฺสํ, เตสุ ขีณาสวา ยติ.
นวุติ ภิกฺขุสหสฺสานิ, อหู ภิกฺขุนิโย ตหึ;
ขิณาสวา ภิกฺขุนิโย, สหสฺสํ อาสุ ตาสุ ตุ.
โลกวิวรณํ นาม, ปาฏิหีรํ อกํสุ เต;
ขีณาสวา ปสาทตฺถํ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน.
จณฺฑาโสโกติ ายิตฺถ, ปุพฺเพ ปาเปน กมฺมุนา;
ธมฺมาโสโกติ ายิตฺถ, ปจฺฉา ปฺุเน กมฺมุนา.
สมุทฺทปริยนฺตํ โส, ชมฺพุทีปํ สมนฺตโต;
ปสฺสิ สพฺเพ วิหาเร จ, นานาปูชา วิภูสิเต.
อตีว ตุฏฺโ เต ทิสฺวา, สงฺฆํ ปุจฺฉิ นิสีทิย;
กสฺส ภนฺเต ปริจฺจาโค, มหาสุคต สาสเน.
เถโร โส โมคฺคลิปุตฺโต, รฺโ ปฺหํ วิยากริ;
ธรมาเน’ปิ สุคเต, นตฺถิ จาคี ตยาสโม.
ตํ สุตฺวา วจนํ ภิยฺโย, ตุฏฺโ ราชา อปุจฺฉิ ตํ;
พุทฺธสาสน ทายาโท, โหติ โข มาทิโส อิติ.
เถโร ¶ ตุ ราชปุตฺตสฺส, มหินฺทสฺสู’ปนิสฺสยํ;
ตเถว ราชธีตาย, สงฺฆมิตฺตาย เปกฺขิย.
สาสนสฺสา’ภิ วุทฺธิฺจ, ตํ เหตุกม เวกฺขิย;
ปจฺจาภาสถ ราชานํ, โส สาสนธุรนฺธโร.
ตาทิโส’ปิ มหาจาคี, ทายาโท สาสนสฺส น;
ปจฺจยทายโก’จฺเจว, วุจฺจเต มนุชาธีป.
โย ตุ ปุตฺตํ ธีตรํ วา,
ปพฺพชฺชาเปติ สาสเน;
โส สาสนสฺส ทายาโท,
โหติ โน ทายโก อปิ.
อถ สาสน ทายาท-ภาวมิจฺฉํ มหีปติ;
มหินฺทํ สงฺฆมิตฺตฺจ, ิเต ตตฺร อปุจฺฉถ.
ปพฺพชิสฺสถ กึ ตาตา, ปพฺพชฺชา มหตี มตา;
ปิตุโน วจนํ สุตฺวา, ปิตรํ เต อภาสิสุํ.
อชฺเชว ปพฺพชิสฺสาม, สเจ ตฺวํ เทว อิจฺฉสิ;
อมฺหฺจ ลาโภ ตุมฺหฺจ, ปพฺพชฺชาย ภวิสฺสติ.
อุปราชสฺส ปพฺพชฺช-กาลโภ ปภุตีหิ โส;
สา จาปิ อคฺคิพฺรหฺมสฺส, ปพฺพชฺชา กตนิจฺฉยา.
อุปรชฺชํ มหีนฺทสฺส, ทาตุกาโม’ปิ ภูปติ;
ตโต’ปิ อธิกาสา’ติ, ปพฺพชฺชํเยว โรจยิ.
ปิยํ ปุตฺตํ มหินฺทฺจ, พุทฺธิรูปพโลทิตํ;
ปพฺพชฺชา เปสิ สมหํ, สงฺฆ มิตฺตฺจ ธีตรํ.
ตทา วีสติวสฺโส โส, มหินฺโท ราชนนฺทโน;
สงฺฆมิตฺตา ราชธีตา, อฏฺารสสมา ตทา.
ตทเหว อหุ ตสฺส, ปพฺพชฺชา อุปสมฺปทา;
ปพฺพชฺชา สิกฺขาทานฺจ, ตสฺสา จ ตทหุ อหุ.
อุปชฺฌาโย กุมารสฺส, อหุ โมคฺคลิสวฺหโย;
ปพฺพาเชสิ มหาเทว-ตฺเถโร มชฺฌนฺติโก ปน.
กมฺมวาจํ อกา ตสฺมึ, โส’ปสมฺปทมณฺฑเล;
อรหตฺตํ มหินฺโท โส, ปตฺโต สปฏิสมฺภิทํ.
สงฺฆมิตฺตา’หุ’ปชฺฌายา ¶ , ธมฺมปาลาติ วิสฺสุตา;
อาจริยา อายุปาลิ, กาเล สา’สิ อนาสวา.
อุโภ สาสนปชฺโชตา, ลํกาทีโปปการิโน;
ฉฏฺเ วสฺเส ปพฺพชึสุ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน.
มหามหินฺโท วสฺเสหิ, ตีหิ ทีปปฺปสาทโก;
ปิฏกตฺตยํ มุคฺคณฺหิ, อุปชฺฌายสฺส สนฺติเก.
สา ภิกฺขุนี จนฺทเลขา, มหินฺโท ภิกฺขู สูริโย;
สมฺพุทฺธ สาสนากาสํ, เต สทา โสภยุํ ตทา.
วเน ปาฏลิปุตฺตมฺหา, วเน วนจโร จรํ;
กุนฺตกินฺนริยา สทฺธึ, สํวาสํ กปฺปยี กิร.
เตน สํวาสมนฺวาย,
สา ปุตฺเต ชนยี ทุเว;
ติสฺโส เชฏฺโ กณิฏฺโ ตุ,
สุมิตฺโต นาม นามโต.
มหาวรุณตฺเถรสฺส, กาเล ปพฺพชฺช สนฺติเก;
อรหตฺตํ ปาปุณึสุ, ฉฬภิฺํ คุณํ อุโภ.
ปาเท กีฏวิเสนา’สิ, ผุฏฺโ เชฏฺโ สเวทโน;
อาห ปุฏฺโ กณิฏฺเน, เภสชฺชํ ปสตํ ฆฏํ.
รฺโ นิเวทนํ เถโร, คิลานวตฺตโต’ปิ โส;
สปฺปิสตฺถฺจ จรณํ, ปจฺฉาภตฺตํ ปฏิกฺขิปิ.
ปิณฺฑาย เจ จรํ สปฺปึ, ลภเส ตฺวํ ตมาหร;
อิจฺฉาห ติสฺสเถโร โส, สุมิตฺตํ เถรมุตฺตมํ.
ปิณฺฑาย จรตา เตน, น ลทฺธํ ปสตํ ฆตํ;
สปฺปิกุมฺภสเตนาปิ, พฺยาธิชาโต อสาธิโย.
เตเนว พฺยาธินา เถโร, ปตฺโต อายุกฺขยนฺติกํ;
โอวทิตฺวาปฺปมาเทน, นิพฺพาตุํ มานสํ อกา.
อากาสมฺหิ นิสีทิตฺวา, เตโชธาตุวเสน โส;
ยถารุจิ อธิฏฺาย, สรีรํ ปรินิพฺพุโต.
ชาลาสรีรา นิกฺขมฺม, นิมฺมํสฉาริกํ ฑหิ;
เถรสฺส สกลํ กายํ, อฏฺิกานิตุโน ฑหิ.
สุตฺวา ¶ นิพฺพูติเมตสฺส, ติสฺสเถรสฺส ภูปติ;
อคมาสิ สการามํ, ชโนฆ ปริวาริโต.
หตฺติกฺขนฺธคโต ราชา, ตานฏฺิน’วโรปิย;
กาเรตฺวา ธาตุสกฺการํ, สงฺฆํ พฺยาธิมปุจฺฉิตํ.
ตํ สุตฺวา ชาตสํเวโค, ปุรทฺวาเรสุ การิย;
สุธาจิตา โปกฺขรณี, เภสชฺชานฺจ ปูริย.
ปาเปสิ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, เภสชฺชานิ ทิเน ทิเน;
มา โหตุ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, เภสชฺชํ ทุลฺลภํ อิติ.
สุมิตฺตเถโร นิพฺพายิ, จงฺกมนฺโต’ว จงฺกเม;
ปสีทิ สาสเน’ตีว, เตนาปิ จ มหาชโน.
กุนฺติปุตฺตา ทุเว เถรา,
เต โลกหิตการิโน;
นิพฺพายึสุ อโสกสฺส,
รฺโ วสฺสมฺหิ อฏฺเม.
ตโต ปภุติ สงฺฆสฺส, ลาโภ’ตีว มหา อหุ;
ปจฺฉา ปสนฺนา จ ชนา, ยสฺมา ลาภํ ปวตฺตยุํ.
ปหีนลาภสกฺการา, ติตฺถิยา ลาภการณา;
สยํ กาสายมาทาย, วสึสุ สห ภิกฺขูหิ.
ยถาสกฺจ เต วาทํ, พุทฺธวาโท’ติ ทีปยุํ;
ยถาสกฺจ กิริยา, อกรึสุ ยถารุจิ.
ตโต โมคฺคลิปุตฺโต โส,
เถโร ถิร คุโณทโย;
สาสนพฺพุทมุปฺปนฺนํ,
ทิสฺวา ตมติกกฺขลํ.
ตสฺโส’ปสมเน กาลํ, ทีฆทสฺสี อเวกฺขิย;
ทตฺวา มหินฺทเถรสฺส, มหาภิกฺขุคณํ สกํ.
อุทฺธํ คงฺคาย เอโก’ว, อโหคงฺคมฺหิ ปพฺพเต;
วิหาสิ สตฺตวสฺสานิ, วิเวก มนุพฺรูหยํ.
ติตฺถิยานํ พหุจตฺตา จ, ทุพฺพจฺจตฺตา จ ภิกฺขโว;
เตสํ กาตุํ น สกฺขึสุ, ธมฺเมน ปฏิเสธนํ.
เตเนว ¶ ชมฺพุทีปมฺหิ, สพฺพาราเมสุ ภิกฺขโว;
สตฺตวสฺสานิ นากํสุ, อุโปสถ ปวารณํ.
ตํ สุตฺวา มหาราชา, ธมฺมาโสโก มหายโส;
เอกํ อมจฺจํ เปเสสิ, อโสการาม มุตฺตมํ.
คนฺตฺวา’ธิกรณํ เอตํ, วุปสมฺม อุโปสถํ;
กาเรหิ ภิกฺขุสงฺเฆน, ปมา’ราเม ตุวํ อิติ.
คนฺตฺวาน สนฺนิปาเตตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆํ สทุมฺมติ;
อุโปสถํ กโรถาติ, สาเวสิ ราชสาสนํ.
อุโปสถํ ติตฺติเยหิ, น กโรม มยํ อิติ;
อโว จ ภิกฺขุสงฺโฆ ตํ, อมจฺจํ มูฬฺหมานสํ.
โส’มจฺโจ กติปยานํ, เถรานํ ปฏิปาฏิยา;
อจฺฉินฺทิ อสินา สีสํ, กาเรมีติ อุโปสถํ.
ราชภาตา ติสฺสตฺเถโร, ตํ ทิสฺวา กิริยํ ลหุํ;
คนฺตฺวาน ตสฺส อาสนฺเน, สาสนมฺหิ นิสิทิ โส.
เถรํ ทิสฺวา อมจฺโจ โส, คนฺตฺวา รฺโ นิเวทยิ;
สพฺพํ ปวตฺตึ ตํ สุตฺวา, ชาตทาโห มหีปติ.
สีฆํ คนฺตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ, ปุจฺฉิ อุพฺพิคฺคมานโส;
เอวํ กเตน กมฺเมน, กสฺส ปาปํ สิยา อิติ.
เตสํ อปณฺฑิตา เกจิ, ปาปํ ตุยฺหนฺติ เกจิ ตุ;
อุภินฺนํจา’ติ อาหํสุ, นตฺถิ ตุยฺหนฺติ ปณฺฑิตา.
ตํ สุตฺวา’ห มหาราชา, สมตฺโถ อตฺถิ ภิกฺขุน;
วิมตึ เม วิโนเทตฺวา, กาตุํ สาสนปคฺคหํ.
อตฺถิ โมคฺคลิปุตฺโต โส,
ติสฺสตฺเถโร รเถสภ;
อิจฺฉาห สงฺโฆ ราชานํ,
ราช ตตฺถา’สิ สาทโร.
วิสุํ ภิกฺขุสหสฺเสน, จตุโร ปริวาริเต;
เถโร นรสหสฺเสน, อมจฺเจ จตุโร ตถา.
ตทเหเยว เปเสสิ, อตฺตโน วจเนน โส;
เถรํ อาเนตุ เม เตหิ, ตถา วุตฺเต สนาคมิ.
ตํ ¶ สุตฺวา ปุน อฏฺ’ตฺถ, เถเร’มจฺเจ จ เปสยิ;
วิสุํ สหสฺสปุริเส, ปุพฺเพ วิย สนาคมิ.
ราชา ปุจฺฉิ กถํ เถโร, อาคจฺเฉยฺย นุ โข อิติ;
ภิกฺขู อาหํสุ เถรสฺส, ตสฺส’คมนการณํ.
โหติ ภนฺเต อุปตฺถมฺโภ, กาตุํ สาสนปคฺคหํ;
อิติ วุตฺเต มหาราช, เถโร เอสฺสติ โส อิติ.
ปุนาปิ เถโร’มจฺเจ จ, ราชา โสฬส โสฬส;
วิสุํ สหสฺส ปุริเส, ตถา วตฺวาน เปสยิ.
เถโร มหลฺลตฺเต’ปิ, นาโรหิสฺสติ ยานกํ;
เถรํ คงฺคาย นาวาย, อาเนถา’ติ จ อพฺรวิ.
คนฺตฺวา เต ตํ ตถา’โวจุํ,
โส ตํ สุตฺวา’ว อุฏฺหิ;
นาวาย เถรํ อาเนสุํ,
ราชา ปจฺจุคฺคมี ตหึ.
ชาณุมตฺตํ ชลํ ราโช’คเหตฺวา ทกฺขิณํ กรํ;
นาวาย โอตรนฺตสฺส, เถรสฺสา’ทาสิ คารโว.
ทกฺขิณํ ทกฺขิเณยฺโย โส, กรํ รฺโ’นุกมฺปโก;
อาลมฺพิตฺวา’นุกมฺปาย, เถโร นาวาย โอตริ.
ราชา เถรํ นยิตฺวาน, อุยฺยานํ รติวฑฺฒนํ;
เถรสฺส ปาเท โธวิตฺวา, มกฺเขตฺวา จ นิสีทิย.
สมตฺถภาวํ เถรสฺส, วีมํสนฺโต มหีปติ;
ทฏฺุกาโม อหํ ภนฺเต, ปาฏิหีรนฺติ อพฺรวิ.
กนฺติ วุตฺเต มหีกมฺปํ, อาห ตํ ปุน ราหโส;
สกลาเย’ก เทสาย, กตรํ ทฏฺุมิจฺฉสิ.
โก ทุกฺกโรติ ปุจฺฉิตฺวา, เอก เทสาย กมฺปนํ;
ทุกฺกรนฺติ สุณิตฺวาน, ตํ ทุฏฺุกามตํ พฺรวี.
รถํ อสฺสํ มนุสฺสฺจ, ปาติฺโจทก ปูริตํ;
เถโร โยชน สีมาย, อนฺตรมฺหิ จตุทฺทิเส.
ปาเปตฺวา ¶ ตทฑฺเฒหิ, สห ตํ โยชนํ มหึ;
จาเลสิ อิทฺธิยา ตตฺร, นิสินฺนสฺส จ ทสฺสยิ.
เตนา’มจฺเจน ภิกฺขูนํ, มรเณน’ตฺตโนปิ จ;
ปาปสฺส’ตฺถิตฺต นตฺถิตฺตํ, เถรํ ปุจฺฉิ มหีปติ.
ปฏิจฺจ กมฺมํ นตฺถีติ, กิลิฏฺํ เจตนํ วินา;
เถโร โพเธสิ ราชานํ, วตฺวา ติตฺติรชาตกํ.
วสนฺโต ตตฺถ สตฺตาหํ, ราชุยฺยาเน มโนรเม;
สิกฺขาเปสิ มหีปาลํ, สมฺพุทฺธสมยํ สุภํ.
ตสฺมึเยว จ สตฺตา เห, ทุเว ยกฺเข มหีปติ;
เปเสตฺวา มหิยํ ภิกฺขู, อเสเส สนฺนิปาตยิ.
สตฺตเม ทิวเส คนฺตฺวา, สการามํ มโนรมํ;
กาเรสิ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, สนฺนิปาตมเสสโต.
เถเรน สห เอกนฺเต, นิสินฺโน สาณิอนฺตเร;
เอเกกลทฺธิเก ภิกฺขุ, ปกฺโกสิตฺวาน สนฺติกํ.
กึวาที สุคโต ภนฺเต, อิติ ปุจฺฉิ มหีปติ;
เต สสฺสตาทิกํ ทิฏฺึ, พฺยากรึสุ ยถาสกํ.
เต มิจฺฉาทิฏฺิเก สพฺเพ, ราชา อุปฺปพฺพาชาปยี;
สพฺเพ สฏฺิสหสฺสานิ, อาสุํ อุปฺปพฺพชาปิตา.
อปุจฺฉิ ธมฺมิเก ภิกฺขู, กึวาที สุคโต อิติ;
วิภชฺชวาที ตาหํสุ, ตํ เถรํ ปุจฺฉิ ภูปติ.
วิภชฺชวาที สมฺพุทฺโธ,
โหติ ภนฺเต’ติ อาห โส;
เถโร’ อามา’ติ ตํ สุตฺวา,
ราชา ตุฏฺมโน ตทา.
สงฺโฆ ปิโสธิโต ยสฺมา,
ตสฺมา สงฺโฆ อุโปสถํ;
กโรตุ ภนฺเต อิจฺเจวํ,
วตฺวา เถรสฺส ภูปติ.
สงฺฆสฺส รกฺขํ ทตฺวาน, นครํ ปาวิสี สุภํ;
สงฺโฆ สมคฺโค หุตฺวาน, ตทา’กาสิ อุโปสถํ.
เถโร ¶ อเนก สงฺขมฺหา, ภิกฺขุสงฺฆา วิสารเท;
ฉฬภิฺเ เตปิฏเก, ปภินฺนปฏิสมฺภิเท.
ภิกฺขุสหสฺสํ อุจฺจินิ, กาตุํ สทฺธมฺมํ สงฺคหํ;
เตหิ อโสการามมฺหิ, อกา สทฺธมฺม สงฺคหํ.
มหากสฺสปตฺเถโร จ, ยสตฺเถโร จ การยุํ;
ยถา เต ธมฺม สํคีตึ, ติสฺสตฺเถโรปิ ตํ ตถา.
ตถาวตฺถุปฺปกรณํ, ปรวาทปฺปมทฺทนํ;
อภาสิ ติสฺสตฺเถโร จ, ตสฺมึ สํคีติ มณฺฑเล.
เอวํ ภิกฺขุสหสฺเสน, รกฺขาย’โสก ราชิโน;
อยํ นวหิ มาเสหิ, ธมฺม สํคีติ นิฏฺิตา.
รฺโ สตฺตรเส วสฺเส, ทฺวาสตฺตติสโม อิสิ;
มหาปวารณาย’โส, สํคีติ ตํ สมาปยิ.
สาธุการํ ททนฺตีว, สาสนฏฺิติ การณํ;
สํคีติ ปริโยสาเน, อกมฺมิตฺถ มหามหี.
หิตฺวา เสฏฺํ พฺรหฺมวิมานมฺปิ มนฺุํ;
เชคุจฺฉํ โส สาสนเหตุนรโลกํ;
อาคมฺมา’กา สาสนกิจฺจํ กตกิจฺโจ;
โกนาม’ฺโ สาสนกิจฺจมฺหิ ปมชฺเชติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ตติยธมฺมสํคีติ นาม
ปฺจโม ปริจฺเฉโท.
ฉฏฺปริจฺเฉท
วิชยาคมนํ
วงฺเคสุ ¶ วงฺคนคเร, วงฺคราชา อหุ ปุเร;
กาลิงฺครฺโ ธีตา’สิ, มเหสี ตสฺส ราชิโน.
โส ราชา เทวิยา ตสฺสา, เอกํ อลภิ ธีตรํ;
เนมิตฺตาพฺยากรุํ ตสฺสา, สํวาสํ มคราชินา.
อตีว รูปินึ อาสิ, อตีว กามคิทฺธินี;
เทเวน เทวิยา’จาปิ, ลชฺชายา’สิ ชคุจฺฉิตา.
เอกากินี สา นิกฺขมฺม, เสรีจารสุขตฺถินี;
สตฺเถน สห อฺาตา, อคา มคธคามินา.
ลาฬรฏฺเ อฏวิยา, สีโห สตฺถมภิทฺธวิ;
อฺตฺถ เสสา ธาวึสุ, สีหคตทิสนฺตุสา.
คณฺหิตฺวา โคจรํ สีโห, คจฺฉํ ทิสฺวา ตมา’รโต;
รตฺโต อุปาคลาเลนฺโต, ลงฺคุลํ ปตฺตกณฺณโก.
สา ตํ ทิสฺวา สริตฺวาน, เนมิตฺตวจนํ สุตํ;
อภีตา ตสฺส องฺคานิ, รฺชยนฺติ ปรามสิ.
ตสฺสา ผสฺเสนา’ติ รตฺโต, ปิฏฺึ อาโรปิยา’สุตํ;
สีโห สกํ คุหํ เนตฺวา, ตาย สํวาสมาจริ.
เตน สํวาสมนฺวาย, กาเลน ยมเก ทุเว;
ปุตฺตฺจ ธีตรฺจาติ, ราชธีตา ชเนสิ สา.
ปุตฺตสฺส หตฺถปาทา’สุํ, สีหาการา ตโต อกา;
นาเมน สีหพาหุํ ตํ, ธีตรํ สีหสีวลึ.
ปุตฺโต โสฬสวสฺโส โส, มาตรํ ปุจฺฉิ สํสยํ;
ตุวํ ปิตา จ โน อมฺม, กสฺมา วิสทิสา อิติ.
สา สพฺพมพฺรวี ตสฺส, กึนยามา’ติ โส’พฺรวิ;
คุหํ ถเกติตาโต เต, ปาสาเณนาติ สา’พฺรวิ.
มหาคุหาย ¶ ถกนํ, ขนฺเธนา’ทาย โส อกา;
เอกาเหเน’ว ปฺาส-โยชนานิ คตาคตํ.
โคจราย คเห สีเห, ทกฺขิณสฺมิฺหิ มาตรํ;
วาเม กณิฏฺึ กตฺวาน, ตโย สีฆํ อปกฺกมี.
นิวาเสตฺวาน สาขํ เต, ปจฺจนฺตํ คามมาคมุํ;
ตตฺถาสิ ราชิธีตาย, มาตุลสฺส สุโต ตทา.
เสนาปติ วงฺครฺโ, ิโต ปจฺจนฺต คามโก;
นิสินฺโนวฏมูลเลโส, กมฺมนฺตํ สํวิธายกํ.
ทิสฺวา เต ปุจฺฉิเต’โวจุํ, อฏวี วาสิโน มยํ;
อิติ โส ทาปยี เตสํ, วตฺถานิ ธชินี ปติ.
ตานา’เหสุํ อุฬารานิ, ภตฺตํ ปณฺเณสุ ทาปยิ;
โสวณฺณภาชนนา’สุํ, เตสํ ปฺุเน ตานิ จ.
เตน โส วิมฺหิโต ปุจฺฉิ, เก ตุมฺเหติ จมูปติ;
ตสฺส สา ชาติโคตฺตานิ, ราชธีตา นิเวทยิ.
ปิตุจฺฉา ธีตรํ ตํ โส, อาทาย ธชินี ปติ;
คนฺตฺวาน วงฺคนครํ, สํวาสํ ตาย กปฺปยิ.
สีโห สีฆํ คุหํ คนฺตฺวา, เต อทิสฺวา ตโย ชเน;
อฏฺฏิโต ปุตฺตโสเกน, น จ ขาทิ น จา’ปิวิ.
ทารเก เต คเวสนฺโต, อคา ปจฺจนฺตคามเก;
อุพฺพาสียติ โส โส’ว, ยํยํ คามมุเปติ โส.
ปจฺจนฺตวาสิโน คนฺตฺวา, รฺโ ตํ ปฏิเวทยุํ;
สีโห ปิเฬติ เต รฏฺํ, ตํ เทว ปฏิเสธย.
อลกํ นิเสธกํ ตสฺส, หตฺถิกฺขนฺธคตํ ปุเร;
อาเทตุ สีหทายีติ, สหสฺสํ โส ปจารยิ.
ตเถว ทฺเวสหสฺสานิ, ตีณิจา’ปิ นริสฺสโร;
ทฺวีสุ วาเรสุ วาเรสิ, มาตา สีหภุชํ หิตํ.
อคฺคหิ ตติเย วาเร, สีหพาหุ อปุจฺฉิย;
มาตรํ ติสหสฺสํ ตํ, ฆาเตตุํ ปิตรํ สกํ.
รฺโ กุมารํ ทสฺเสสุํ, ตํ ราชา อิธ มพฺรวิ;
คหิโต ยทิ สีโห เต, ทมฺมิ รฏฺํ ตเทว เต.
โส ¶ ตํ คนฺตฺวา คุหาทฺวารํ, สีหํ ทิสฺวาว อารกา;
เอนฺตํ ปุตฺตสิเนเหน, วิชฺฌิตุํ ตํ สรํ ขิปิ.
สโร นฬาตมาหจฺจ, เมตฺตจิตฺเตน ถสฺส ตุ;
กุมารปาทมูเล’ว, นิวตฺโต ปติ ภูมิยํ.
ตถา’สิ ยาว ตติยํ, ตโต กุชฺฌิมิคามิโป;
ตโต ขิตฺโต สโรตสฺส, กายํ นิพฺพิชฺช นิกฺขมิ.
สเกสรํ สีหสีสํ, อาทาย สปุรํ อคา;
มตสฺส วงฺคราชสฺส, สตฺตาหานิ ตทา อหุ.
รฺโ อปุตฺตกตฺตา จ, ปตีตา จสฺส กมฺมุนา;
สุตฺวา จ รฺโ นตฺตุตฺตํ, สฺชานิตฺวา จ มาตรํ.
อมจฺจา สนฺนิปติตา, อขิลา เอกมานสา;
สีหพาหุ กุมารสฺส, ราชา โหหีติ อพฺรวุํ.
โส รชฺชํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา, ทตฺวา มาตุ ปติสฺส ตํ;
สีหสีวลิมาทาย, ชาตภูมึ คโต สยํ.
นครํ ตตฺถ มาเปสิ, อหุ สีหปุรนฺติ ตํ;
อรฺเ โยชนสเต, คาเม จาปิ นิเวสยิ.
ลาฬรฏฺเ ปุเร ตสฺมึ, สีหพาหุนราธิโป;
รชฺชํ กาเรสิ กตฺวาน, มเหสึ สีหสีวลึ.
มเหสี โสฬสกฺขตฺตุํ, ยมเก จ ทุเว ทุเว;
ปุตฺเต ชนยิ กาเลสา, วิชโย นาม เชฏฺโก.
สุมิตฺโต นาม ทุติโย, สพฺเพ ทฺวตฺตึส ปุตฺตกา;
กาเลน วิชยํ ราชา, อุปรชฺเช’ภิ เสจยิ.
วิชโย วิสมาจาโร, อาสิ ตมฺปริสาปิ จ;
สาหสานิ อเนกานิ, ทุสฺสหานิ กรึสุเต.
กุทฺโธ มหาชโน รฺโ, ตมตฺถํ ปฏิเวทยิ;
ราชา เต สฺเปตฺวาน, ปุตฺตํ โอวทิ สาธุกํ.
สพฺพํ ตเถว ทุติยํ, อโหสิ ตติยํ ปน;
กุทฺโธ มหาชโน อาห, ปุตฺตํ ฆาเตหิ เต อิติ.
ราชา’ถวิชยํ ตฺจ, ปริวารฺจ ตสฺส ตํ;
สตฺตสตานิ ปุริเส, กาเรตฺวา อทฺธมุณฺณเก.
นาวาย ¶ ปกฺขิปาเปตฺวา, วิสฺสชฺชาเปสิ สาคเร;
ตถา เตสํ ภริยาโย, ตเถว จ กุมารเก.
วิสุํ วิสุํ เต วิสฺสฏฺา, ปุริสิตฺถิกุมารกา;
วิสุํ วิสุํ ทีปกสฺมึ, โอกฺกมึสุ วสึสุ จ.
นคฺคทีโปติ ายิตฺถ, กุมาโรกฺกนฺตทีปโก;
ภริโยกฺกนฺตทีโป ตุ, มหินฺททีปโก อิติ.
สุปฺปารเก ปฏฺฏนมฺหิ, วิชโย ปน โอกฺกมิ;
ปริสา สาหเสเน’ตฺถ, ภีโต นาวํ ปุนา’รุหิ.
ลํกายํ วิชยสนามโก กุมาโร;
โอติณฺโณ ถิรมติ ตมฺพปณฺณิทีเป;
สาลานํ ยมกคุณานมนฺตรสฺมึ;
นิพฺพาตุํ สยิตทิเน ตถาคตสฺส.
สุชนปสาทสํเว คตฺถายกเต มหาวํเส
วิชยาคมนํนาม
ฉฏฺาปริจฺเฉโท.
สตฺตม ปริจฺเฉท
วิชยาภิเสโก
สพฺพโลกหีตํ ¶ กตฺวา, ปตฺวา สนฺติกรํ ปทํ;
ปรินิพฺพานมฺจมฺหิ, นิปนฺโน โลกนายโก.
เทวตาสนฺนิปาตมฺหิ, มหนฺตมฺหิ มหามุนิ;
สกฺก ตตฺรสมีปฏฺํ, อโวจ วทตํ วโร.
วิชโย ลาฬาวิสยา, สีหพาหุนรินฺทโช;
เอสลงฺกาธนุปตฺโต, สตฺตภจฺจสตานุโค.
ปติฏฺหิสฺสติ เทวินฺทํ, ลํกายํ มม สาสนํ;
ตสฺมา สปริวารํ ตํ, รกฺขลํกฺจ สาธุกํ.
ตถาคตสฺส เทวินฺโท, วโจ สุตฺวาว สาทโร;
เทวสฺสุปฺปลวณฺณสฺส, ลํการกฺขํ สมปฺปยิ.
สกฺเกน วุตฺตมตฺโตโส, ลงฺกามาคมฺมสชฺชุกํ;
ปริพฺพาชก เวเสน, รุกฺขมูล มูปวิสึ.
วิชยสมฺมุขา สพฺเพ,
ตํ อุปจฺจ อปุจฺฉิสุํ;
อยํ โภ โกนุ ทีโปตี,
ลํกาทีโปติ โส พฺรวิ.
น สนฺติ มนุชา เหตฺถ, น จ เหสฺสติ โว ภยํ;
อิติ วตฺวา กุณฺฑีกาย, เต ชเลน นิสิฺจิย.
สุตฺตฺจ เตสํ หตฺเถสุ, ลเคตฺวานภสา’คมา;
ทสฺเสสิ โสณิรูเปน, ปริวาริกยกฺขินี.
เอโก ตํ วาริยนฺโตปิ, ราชปุตฺเตน อนฺวคา;
คามมฺหิ วิชฺชมานมฺหิ, ภวนฺติ สุนขา อิติ.
ตสฺสา จ สามีนี ตตฺถ, กุเวณีนาม ยกฺขินี;
นิสีทิ รุกฺขมูลมฺหิ, กนฺตนฺติ ตาปสี วิย.
ทิสฺวาน ¶ โส โปกฺขรณี, นิสินฺนํ ตฺจ ตาปสึ;
ตตฺถ นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ, อาทาย จ มุลาลิโย.
วาริฺจ โปกฺขเรเหว, วุฏฺาสิ สาตมพฺรวิ;
ภกฺโข’สิ มม ติฏฺาติ, อฏฺา พทฺโธ วโส นโร.
ปริตฺตสุตฺต เตเชน, ภกฺขิตุํ สา น สกฺกุณี;
ยาจิยนฺโตปิ ตํ สุตฺตํ, นา’ทายกฺขินิยา นโร.
ตํ คเหตฺวา สุรุงฺคายํ, รุทนฺตํ ยกฺขินี ขิปิ;
เอวํ เอเกกโส ตตฺถ, ขิปี สตฺตสตานิปิ.
อนายนฺเตสุ สพฺเพสุ, วิชโย ภยสํกิโต;
นนฺตปฺจายุโธ คนฺตฺวา, ทิสฺวา โปกฺขรณึ สุภํ.
อปสฺส มุตฺติณฺณปทํ, ปสฺสํ ตฺเจว ตาปสึ;
‘‘อิมาย ขลุ ภจฺจา เม, คหิตานุ’’ติ จินฺติย.
กึ น ปสฺสสิ ภจฺเจ เม,
โหติ ตฺวํ อิติ อาหตํ;
‘‘กึ ราชปุตฺต ภจฺเจหิ,
ปิว นหายา’’ติ อาหสา.
ยกฺขินี ตาว ชานาติ, มม ชาตินฺติ นิจฺฉิโต;
สงฺฆํ สนามํ สาเวตฺวา, ธนุํ สนฺธายุ’ ปาคโต.
ยกฺขึ อาทาย คีวาย, นารา จ วลเยน โส;
วามหตฺเถน เกเสสุ, คเหตฺวา ทกฺขิเณ น ตุ.
อุกฺขิปิตฺวา อสึอาห, ‘‘ภจฺเจ เม เทหิ ทาสิตํ;
มาเรมี’’ติ ภยฏฺฏาสา, ชีวิตํ ยาจิ ยกฺขินี.
ชีวิตํ เทหิ เม สามิ, รชฺชํ ทชฺชามิ เต อหํ;
กริสฺสมิ’ตฺติ กิจฺจฺจ, กิจฺจํ อฺํ ยถิจฺฉิตํ.
อทุพฺภาตฺถาย สปถํ, โส ตํ ยกฺขึ อการยิ;
‘‘อาเนหิ ภจฺเจ สีฆ’’นฺติ, วุตฺตมตฺตาว สา’นยิ.
‘‘อิเม ชาตา’’ติ วุตฺตาสา,
ตณฺฑุลาทึ วินิทฺทิสิ;
ภกฺขิตานํ วาณิชานํ,
นาวฏฺํ วิวิขํ พหุํ.
ภจฺจา ¶ เต สาธยิตฺวาน, ภตฺตานิ พฺยฺชนานิจ;
ราชา ปุตฺตํ โภชยิตฺวา, สพฺเพจาปิ อภฺุชิสุํ.
ทาปิตํ วิชเยน’คฺคํ, ยกฺขี ภฺุชิย ปีณิตา;
โสฬสวสฺสิกํ รูปํ, มาปยิตฺวา มโนหรํ.
ราชปุตฺต มุปคฺฉิ, สพฺพาภรณภูสิตา;
มาเปสิ รุกฺขมูลสฺมึ, สยนฺจ มหารหํ.
สาณิยา สุปริกฺขิตฺตํ, วิตานสมลงฺกตํ;
ตํ ทิสฺวา ราชตนโย, เปกฺขํ อตฺถมนาคตํ.
กตฺวาน ตายนาวายํ, นิปชฺช สยเน สุขํ;
สาณี ปริกฺขิปิตฺวาน, สพฺเพ ภจฺจา นิปชฺชิสุํ.
รตฺตึ ตูริยสทฺทฺจ, สุตฺวา คีตรวฺจ โส;
อปุจฺฉิ สหเสมานํ, กึ สทฺโท อิติ ยกฺขินึ.
รชฺชฺจ สามิโน เทยฺยํ, สพฺเพ ยกฺเข จ ฆาติย;
มนุสฺสา วาสกรณา, ยกฺขา มํ ฆาตยนฺติหิ.
อิติ จินฺติย ยกฺขี สา, อพฺรวิ ราชนนฺทนํ;
สีรีสวตฺถุนา เมตํ, สามิ ยกฺขปุรํ อิธ.
ตตฺถ เชฏฺสฺส ยกฺขสฺส, ลํกานครวาสินี;
กุมาริกา อิธา’นีตา, ตสฺสา มาตา จ อาคตา.
อาวาห มงฺคเล ตตฺถ, อิธาปิ อุสฺสเว มหา;
วตฺตเต ตตฺถ สทฺโทยํ, มหาเหส สมาคโม.
อชฺเชว ยกฺเข ฆาเตหิ,
น หิ สกฺขา อิโต ปรํ;
โส อาหา’ทิสฺส มาเนเต,
ฆาเตสฺสามิ กถํ อหํ.
ยตฺถ สทฺทํ กริสฺสาม, เตน สทฺเทน ฆาตย;
อายุธํ เม’นุภาเวน, เตสํ กาเย ปติสฺสติ.
ตสฺสา สุตฺวา ตถา กตฺวา, สพฺเพ ยกฺเข อฆาตยิ;
สยมฺปิ ลทฺธวิชโย, ยกฺขราช ปสาธนํ.
ปสาธเนหิ เสเสหิ, ตํตํ ภจฺจํ ปสาธยิ;
กติปหํ วสิตฺเว’ตฺถ, ตมฺพปณฺณิมุปาคมิ.
มาปยิตฺวา ¶ ตมฺปปณฺณิ-นครํ วิชโย ตหึ;
วสี ยกฺขินิยา สทฺธึ, อมจฺจ ปริวาริโต.
นาวาย ภูมิโมติณฺณา, วิชยปมุขา ตทา;
กิลนฺตา ปาณินาภูมึ, อาลมฺพิย นิสีทิสุํ.
ตมฺพภูมิรโชผุฏฺโ, ตมฺโพปาณิ ยโต อหุํ;
โส เทโสเจว ทีโป จ, เตน ตนฺนามโก อหุ.
สีหพาหุ นรินฺโท โส, สีหมาทินฺนวา อิติ;
สีหโฬ เตน สมฺพนฺธา, เอเต สพฺเพปิ สีหฬา.
ตตฺถ ตตฺถ จ คาเม เต, ตสฺสา’มจฺจา นิเวสยุํ;
อนุราธคามํ ตนฺนาโม, กทมฺพ นทียนฺติเก.
คมฺภีรนทียา ตีเร, อุปติสฺโส ปุโรหิโต;
อุปติสฺสคามํ มาเปสิ, อนุราธสฺส อุตฺตเร.
อฺเ ตโย อมจฺจา เต, มาปยึสุ วิสุํ วิสุํ;
อุชฺเชนึ อุรุเวลฺจ, วิชิตํ นครํ ตถา.
นิวาเสตฺวา ชนปทํ, สพฺเพ’มจฺจา สมจฺจตํ;
อโวจุํ ราชตนยา, สามิ รชฺเชภิเสจย.
อิติ วุตฺโต ราชปุตฺโต, น อิจฺฉิ อภิเสจนํ;
วินา ขตฺติยกฺาย, อภิเสกํ มเหสิยา.
อถามจฺจา สามิโน เห, อภิเสก กตา ทรา;
ทุกฺกเรสุปิ กิจฺเจสุ, ตทตฺถภิรุตา ติคา.
ปณฺณากาเร มหาสาเร, มณิมุตฺตาทิเก พหู;
คาหาปยิตฺวา ปาเหสุํ, ทกฺขิณํ มธุรํ ปุรํ.
ปณฺฑุราชสฺส ธีตตฺถํ, สามิโน สามิภตฺติโน;
อฺเสํ จาปิ ธีตตฺถํ, อมจฺจานํ ชนสฺส จ.
สีฆํ นาวาย คนฺตฺวาน, ทูตา เต มธุรํ ปุรํ;
ปณฺณากาเร จ เลขฺจ, ตสฺส รฺโ อทสฺสยุํ.
ตโต ราชาอมจฺเจหิ, มนฺตยิตฺวา สธีตรํ;
ปาเหตุกาโม’มจฺจานํ, อฺเสํ จาปิ ธีตโร.
ลทฺธา อูนสตํ กฺา, อถเภรึ จราปยิ;
ลํกาย ธีตุคมนํ, อิจฺฉมานา นรา อิธ.
นิวาสยิตฺวา ¶ ทิคุณํ, ฆรทฺวาเรสุ ธีตโร;
เปนฺตุ เตน ลิงฺเคน, อาทียิสฺสามิตา อิติ.
เอวํ ลทฺธา พหูกฺา, ตปฺปยิตฺวาน ตํ กุลํ;
สมฺปนฺนสพฺพาลงฺการํ, ธีตรํ สมฺปฏิจฺฉทํ.
สพฺพา ตา ลทฺธสกฺการา, กฺาโย จ ยถารหํ;
ราชารเห จ หตฺถสฺส-รถเปสฺสิย การเก.
อฏฺารสนฺนํ เสณีนํ, สหสฺสฺจ กุลานิ โส;
เลขํ ทตฺวาน เปเสสิ, วิชยสฺส ชิตา’ริโน.
สพฺโพโส’ตรี นาวาหิ, มหาติตฺเถ มหาชโน;
เตเนว ปฏฺฏนํ ตฺหิ, มหาติตฺถํติ วุจฺจติ.
วิชยสฺส สุโตธีตา, ตสฺสา ยกฺขินิยา อหุ;
ราชกฺาคมํ สุตฺวา, วิชโย อาห ยกฺขินึ.
‘‘คจฺฉ ทานิ ตุวํ โภติ, เปตฺวา ปุตฺตเก ทุเว;
มนุสฺสา อมนุสฺเสหิ, ภายินฺตีหิ สทา’’ อิติ.
สุตฺวา ตํ ยกฺขภยโต, ภีตํ ตํ อาห ยกฺขินึ;
มา จินฺตยิ สาหสฺเสน, ทาปยิสฺสามิ เต พลึ.
ปุนปฺปุนํ ตํ ยาจิตฺวา, อุโภ อาทาย ปุตฺตเก;
ภีตาปิ สา อคติยา, ลํกาปุรมุปาคมิ.
ปุตฺเต พิหิ นิสีเทตฺวา, สยํ ปาวิสิ ตํ ปุรํ;
สฺชานิตฺวาน ตํ ยกฺขึ, ภีตา โจรีติ สฺิโต.
สํขุภึสุ ปุเร ยกฺขา, เอโก สาหสิโก ปน;
เอกปาณิปฺปหาเรน, วิลยํ นยิ ยกฺขินึ.
ตสฺสาตุ มาตุโล ยกฺโข, นิกฺขมฺม นครา พหิ;
ทิสฺวา เต ทารเก ปุจฺฉิ, ตุมฺเห กสฺส สุตา อิติ.
กุเวณิยา’ติ สุตฺวา’ห, มาตา โว มาริตา อิธ;
ตุมฺเหปิ ทิสฺวา มาเรยฺยุํ, ปลายถ ลหุํ อิติ.
อาคุํ สุมนกูฏํ เต, ปลายิตฺวา ตโต ลหุํ;
วาสํ กปฺเปสิ เชฏฺโ โส, วุทฺโธ ตาย กณิฏฺิยา.
ปุตฺตธีตาหิ ¶ วฑฺฒิตฺวา, ราชานฺุาย เต วสุํ;
ตตฺเถว มลเย เอโส, ปุลินฺทานฺหิ สมฺภโว.
ปณฺฑุราชสฺส ทูตา เต, ปณฺณาการํ สมปฺปยุํ;
วิชยสฺส กุมารสฺส, ราชาธิการิกา จ ตา.
กตฺวา สกฺการสมฺมานํ, ทูตานํ วิชโย ปน;
อทา ยาถารหํ กฺา, อมจฺจานํ ชนสฺส จ.
ยถา วิธิ จ วิชยํ, สพฺเพ มจฺจาสมาคตา;
รชฺเชสมภิสิฺจึสุ, กรึสุจ มหาฉณํ.
ตโต โส วิชโย ราชา, ปณฺฑุราชสฺส ธีตรํ;
มหตา ปริหาเรน, มเหสิตฺเต’ภิเสจยิ.
ธนาน’ทา อมจฺจานํ, อทาสิ สสุรสฺสตุ;
อนุวสฺสํ สงฺขมุตฺตํ, สตสหสฺส ทฺวยารหํ.
หิตฺวา ปุพฺพาจริตํ วิสมํ สเมน;
ธมฺเมน ลํกมขิลํ อนุสาสมาโน;
โส ตมปณฺณินคเร วิชโย นรินฺโท;
รชฺชํ อการยิ สมา ขลุ อฏฺตึสา’ติ.
สุชนปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส
วิชยาภิเสโก นาม
สตฺตโม ปริจฺเฉโท.
อฏฺม ปริจฺเฉท
ปณฺฑุวาสุเทวาภิเสโก
วิชโย ¶ โส มหาราชา, วสฺเส อนฺติมเก ิโต;
อิติ จินฺตยิ ‘‘วุทฺโธ’หํ, น จ วิชฺชติ เม สุโต.
กิจฺเฉน วาสิตํ รฏฺํ, นสฺเสยฺย มม อจฺจเย;
อาณาเปยฺยํ รชฺชเหตุ-สุมิตฺตํ ภาตรํ มม.
อถา’มจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, เลขํ ตตฺถ วิสชฺชยิ;
เลขํ ทตฺวาน วิชโย, น จิเรน ทิวงฺคโต.
ตสฺมึ มเต อมจฺจา เต, เปกฺขนฺตา ขตฺติยาคมํ;
อุปติสฺสคาเม ตฺวาน, รฏฺํ สมุนุสาสิสุํ.
มเต วิชยราชมฺหิ, ขตฺติยาคมนา ปุรา;
เอกํ วสฺสํ อยํ ลํกา-ทีโป อาสิ อราชโก.
ตสฺมึ สีหปุเร ตสฺส, สีหพาหุสฺส ราชิโน;
อจฺจเยน สุมิตฺโต โส, ราชา ตสฺส สุโต อหุ.
ตสฺส ปุตฺตา ตโย อาสุํ, มทฺทราชสฺส ธีตุยา;
ทูตา สีหปุรํ คนฺตฺวา, รฺโ เลขํ อทํสุ เต.
เลขํ สุตฺวาน โส ราชา, ปุตฺเต อามนฺตยี ตโย;
อหํ มหลฺลโก ตาตา, เอโก ตุมฺเหสุ คจฺฉตุ.
ลํกํ เนกคุณํ กนฺตํ, มม ภาตุสฺส สนฺตกํ;
ตสฺส’จฺจ เยน ตตฺเถว, รชฺชํ กาเรตุ โสภนํ.
กณิฏฺโก ปณฺฑุวาสุ-เทโว ราชกุมารโก;
‘‘คมิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา, ตฺวา โสตฺถิ คตมฺปิ จ.
ปิตรา สมนฺุาโต, ทฺวตฺตึสามจฺจ ทารเก;
อาทาย อารุหี นาวํ, ปริพฺพาชกลิงฺควา.
มหากนฺทรนชฺชา เต, มุขทฺวารมฺหิ โอตรํ;
เต ปริพฺพาชเก ทิสฺวา, ชโน สกฺกริ สาธุกํ.
ปุจฺฉิตฺวา ¶ นครํ เอตฺถ, อุปยนฺตํ กเมน เต;
อุปติสฺส คามํ สมฺปตฺตา, เทวตา ปริปาลิตา.
อมจฺจา’นุมโต’มจฺโจ, ปุจฺฉิ เนมิตฺตกา ตหึ;
ขตฺติยา’คมนํ ตสฺส, โส พฺยากาสิ ปรํปิ จ.
สตฺตเม ทีวเสเยว, อาคมิสฺสติ ขตฺติโย;
พุทฺธสาสน เมตสฺส, วํสโช’ว เปสฺสติ.
สตฺตเม ทิวเสเยว, เต ปริพฺพาชเก ตหึ;
ปตฺเต ทิสฺวาน ปุจฺฉิตฺวา, อมจฺจา เต วิชานิย.
ตํ ปณฺณุวาสุเทวํ เต, ลํการชฺเชน อปฺปยุํ;
มเหสิยา อภาวาโส, น ตาว อภิเสจยิ.
อมิโตทนสกฺกสฺส, ปณฺฑุสกฺโก สุโต อหุ;
ตฺวา วินาสํ สกฺยานํ, โส อาทาย สกํ ชนํ.
คนฺตฺวา อฺาปเทเสน, คงฺคาปารํ ตหึ ปุรํ;
มาเปตฺวา ตตฺถ กาเรสิ, รชฺชํ ตสฺส สุเต ลภิ.
ธีตา กณิฏฺิตา อาสิ, ภทฺทกจฺจาน นามิกา;
สพฺพลกฺขณสมฺปนฺนา, สุรูปา อภิปตฺถิตา.
ตทตฺถํ สตฺตราชาโน, ปณฺณากาเร มหารเห;
เปเสสุํ ราชิโน ตสฺส, ภีโต ราชูหิ โส ปน.
ตฺวาน โสตฺถิคมนํ, อภิเสกผลมฺปิ จ;
สหทฺวตฺตึส อิตฺถีหิ, นาวํ อาโรปิยา’สุตํ.
คงฺคาย ขิปิ คณฺหาตุ, ปหุ เม ธีตรํ อิติ;
คเหตุํ เต น สกฺขึสุ, นาวาสาปน สีฆคา.
ทุติเย ทิวเสเยว, โคณาคามก ปฏฺฏนํ;
ปตฺตาปพฺพชิตา การา, สพฺพา ตา ตตฺถ โอตรุํ.
ปุจฺฉิตฺวา นครํ เอตฺถ, ตา กเมโนปยนฺติโย;
อุปติสฺสคามํ สมฺปตฺตา, เทวตา ปริปาลิตา.
เนมิตฺตกสฺส วจนํ, สุตฺวา ตตฺถา’คตา ตุ ตา;
ทิสฺวา อมจฺโจ ปุจฺฉิตฺวา, ตฺวา รฺโ สมปฺปยิ.
ตํ ปณฺฑุวาสุเทวํ เต, อมจฺจา สุทฺธพุทฺธิโน;
รชฺเช สมภิสิฺจึสุ, ปุณฺณสพฺพมโนรถํ.
สุภทฺทกจฺจาน ¶ มโนมรูปินึ;
มเหสีภาเว อภิสิฺจิย’ตฺตโน;
สหคตา ตาย ปทาสิ อตฺตนา;
สหาคตานํ วสิ ภูมิโป สุขนฺตี.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปณฺฑุวาสุเทวาภิเสโก นาม
อฏฺโม ปริจฺเฉโท.
นวม ปริจฺเฉท
อภยาภิเสโก
มเหสี ชนยี ปุตฺเต, ทส เอกฺจ ธีตรํ;
สพฺพเชฏฺโ’ภโย นาม, จิตฺตานาม กนิฏฺิกา.
ปสฺสิตฺวา ตํ วิยากํสุ, พฺราหฺมณา มนฺตปารคา;
‘‘รชฺชเหตุ สุโต อสฺสา, ฆาตยิสฺสติ มาตุเล’’.
ฆาเตสฺสามิ กนิฏฺินฺติ, นิจฺฉิเต ภาตรา’ภโย;
วาเรสิ กาเล วาเสสุํ, เคหํ ตํ เอกถุณิเก.
รฺโ จ สิริคพฺเภน, ตสฺส ทฺวารมการยุํ;
อนฺโต เปสุํ เอกฺจ, ทาสึ นรสตํ พหิ.
รูเปนุ’มฺมาทยี นเร, ทิฏฺมตฺตาว สายโต;
ตโต อุมฺมาทจิตฺตา’ติ, นามํ โสปปทํ ลภิ.
สุตฺวาน ลํกาคมนํ, ภทฺทกจฺจานเทวิยา;
มาตรา โจทิตา ปุตฺตา, เปตฺเว’กฺจ อาคมุํ.
ทิสฺวาน เต ปณฺฑุวาสุ-เทวํ ลงฺกินฺทมาคตา;
ทิสฺวาน ตํ กนิฏฺิฺจ, โรทิตฺวา สห ตาย จ.
รฺา สุกตสกฺการา, รฺโ’นฺุาย จาริกํ;
จรึสุ ลํกาทีปมฺหิ, นิวสฺุจ ยถารุจึ.
ราเมน ¶ วุสิตานํ, รามโคณนฺติ วุจฺจติ;
อุรุเวลา’นุราธานํ, นิวาสา จ ตถา ตถา.
ตถา วิชิตทีฆายุ-โรหณานํ นิวาสกา;
วิชิตคาโม ทีฆายุ-โรหณนฺติ จ วุจฺจติ.
กาเรสิ อนุราโธ โส, วาปึ ทกฺขิณโต ตโต;
การาเปตฺวา ราชเคหํ, ตตฺถ วาสมกปฺปยี.
มหาราชา ปณฺฑุวาสุ-เทโว ชฏฺสุตํ สกํ;
อภยํ อุปรชฺชมฺหิ, กาเล สมภิเสจยิ.
ทีฆายุสฺส กุมารสฺส, ตนโย ทีฆคามณิ;
สุตฺวา อุมฺมาทจิตฺตํ ตํ, ตสฺสํ ชาตกุตูหโล.
คเหตฺวา’ปติสฺส คามํ, ตํ อปสฺสิ มนุชาธิปํ;
อทา สโหปราเชน, ราชุปฏฺานมสฺสโส.
ควกฺขาภิมุขฏฺาเน, ตํ อุเปจฺจ ิตํ ตุสา;
ทิสฺวาน คามิณึ จิตฺตา, รตฺตจิตฺตา’ห ทาสิกํ.
‘‘โก เอโส’’ติ ตโต สุตฺวา,
มาตุลสฺส สุโตอิติ;
ทาสึ ตตฺถ นิโยเชสิ,
สทฺธึกตฺวาน โส ตโต.
ควกฺขมฺหิ ฑสาเปตฺวา, รตฺตึ กกฺกฏยนฺตกํ;
อารุยฺห ฉินฺทยิตฺวาน, กวาฏํ เตน ปาวิสิ.
ตาย สทฺธึ วสิตฺวาน, ปจฺจูเสเยว นิกฺขมิ;
เอวํ นิจฺจํ วสี ตตฺถ, ฉิทฺทาภาวา อปากโฏ.
สา เตน อคฺคหี คพฺภํ, คพฺเภ ปริณเต ตโต;
มาตุ อาโรจยี ทาสี, มาตา ปุจฺฉิย ธีตรํ.
รฺโ อาโรจยี ราชา, อมนฺเตตฺวา สุเต’พฺรหฺมา;
โปสิโยโส’ปิ อมฺเหหิ, เทว ตสฺเสว ตํ อิติ.
ปุตฺโต เจ มารยิสฺสาม, ต’นฺติ ตสฺส อทํสุ ตํ;
สา สูติกาลสมฺปตฺเต, สูติ เคหฺจ ปาวิสึ.
สงฺกิตฺวา ¶ โคปกํ จิตฺตํ, กาลเวลฺจ ทาสกํ;
ตสฺมึ กมฺเม นิสฺสายา’ติ, คามณิ ปริจารเก.
เต ปฏิฺํ อเทนฺเต เต, ราชปุตฺตา อฆาตยุํ;
ยกฺขา หุตฺวาน รกฺขึสุ, อุโภ คพฺเภ กุมารกํ.
อฺํ อุปวิชฺํ สา, สลฺลกฺขา เปสิ ทาสิยา;
จิตฺตา สา ชนยี ปุตฺตํ, สา อิตฺถิ ปน ธีตรํ.
จิตฺตํ สหสฺสํ ทาเปตฺวา, ตสฺสา ปุตฺตํ สกมฺปิ จ;
อาณาเปตฺวา ธีตรํ ตํ, นิปชฺชาเปสิ สนฺติเก.
ธีตา ลทฺธา’ติ สุตฺวาน, ตุฏฺา ราชสุตา อหุํ;
มาตา จ มาตุมาตา จ, อุโภ ปน กุมารกํ.
มาตามหสฺส นามฺจ, เชฏฺสฺส มาตุลสฺส จ;
เอกํ กตฺวา ตมกรุํ, ปณฺฑุกาภยนามกํ.
ลํกา ปาโล ปณฺฑุวาสุ-เทโว รชฺชมการยิ;
ตึส วสฺสมฺหิ ชาตมฺหิ, มโต โส ปณฺฑุกาภเย.
ตสฺมึ มตสฺมึ มนุชาธิปสฺมึ,
สพฺเพ สมาคมฺม นรินฺทปุตฺตา;
ตสฺสาภยสฺสาภยทสฺส ภาตุ,
ราชาภิเสกํ อกรุํ อุฬาราติ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
อภยาภิเสโก นาม
นวโม ปริจฺเฉโท.
ทสม ปริจฺเฉท
ปณฺฑุกาภยาภิเสโก
อุมฺมาทจิตฺตายาณตฺตา ¶ , ทาสี อาทาย ทารกํ;
สมุคฺเค ปกฺขิปิตฺวาน, ทฺวารมณฺฑล เก อคา.
ราชปุตฺตา จ มิควํ, คตา ตุมฺพรกนฺทเร;
ทิสฺวา ทาสึ กุหึ ยาสิ, กึ เม กนฺติ จ ปุจฺฉิสุํ.
ทฺวารมณฺฑลกํ ยามิ, ธีตุเมคุฬปูวกํ;
อิจฺจาห โอโรเปหีติ, ราชปุตฺตํ กมพฺรวุํ.
จิตฺโต จ กาลเวโล จ, ตสฺสา’รกฺขาย นิคฺคตา;
มหนฺตํ สูกรเวสํ, ตํ ขณํเยว ทสฺสยุํ.
เต ตํ สมนุพนฺธึสุ, สาสมาทาย ตตฺร’คา;
ทารกฺจ สหสฺสฺจ, อายุตฺตสฺส อทารโห.
ตสฺมึเยว ทิเน ตสฺส, ภริยา ชนยี สุตํ;
ยมเก ชนยี ปุตฺเต, ภริยํ เม’ติ โปสิตํ.
โส สตฺตวสฺสิโก จา’สิ, ตํ วิชานิย มาตุลา;
คนฺตุํ สรสิ กีฬนฺเต, ทารเก จ ปโยชยุํ.
ชลฏฺํ รุกฺขสุสิรํ, ชลจฺฉาทิตฉิทฺทกํ;
นิมุชฺชมาโน ฉิทฺเทน, ปวิสิตฺวา จิรฏฺิโต.
ตโต ตเถว นิกฺขมฺม, กุมาเร เสสทารเก;
อุปจฺจ ปุจฺฉิยนฺโตปิ, วฺเจต’ฺวโจหิ โส.
มนุสฺเสหา’คเตเหโส, นิวาเสตฺวาน วตฺถกํ;
กุมาโร วาริโม คยฺห, สุสิรมฺหิ ิโต อหุ.
วตฺถกานิ คเณตฺวาน, มาเรตฺวา เสสทารเก;
คนฺตฺวา อาโรจยุํ สพฺเพ, ทารกา มาริตา อิติ.
คเตสุ ¶ เตสุ โส คนฺตฺวา, อายุตฺตกฆรํ สกํ;
วสํ อสฺสาสิโต เตน, อหู ทฺวาทสวสฺสิโก.
ปุน สุตฺวาน ชีวนฺตํ, กุมารํ ตสฺส มาตุลํ;
ตตฺถ โคปาลเก สพฺเพ, มาเรตุํ สนฺนิโยชยุํ.
ตสฺมึ อหนิ โคปาลา, ลทฺธา เอกํ จตุปฺปทํ;
อคฺคึ อาหริตุํ คามํ, เปเสตุํ ตํ กุมารกํ.
โส คนฺตฺวา ฆรมายุตฺต-ปุตฺตกํเยว เปสยิ;
ปาทา รุชนฺติ เม เตหิ, อคฺคึ โคปาลสนฺติกํ.
ตตฺถ องฺคาร มํสฺจ,
ขาทิสฺสสิ ตุวํ อิติ;
เน สิ โส ตํ วโจ สุตฺวา,
อคฺคึ โคปาลสนฺติกํ.
ตสฺมึ ขเณ เปสิตา เต, ปริกฺขิปิย มารยุํ;
สพฺเพ โคเป มารยิตฺวา, มาตุลานํ นิเวทยุํ.
ตโถ โสฬสวสฺสํ ตํ, วิชานึสุ จ มาตุลา;
มาตา สหสฺสฺจา’ทาสิ, ตสฺสา รกฺขฺจ อาทิสิ.
อายุตฺโต มาตุสนฺเทสํ, สพฺพํ ตสฺส นิเวทิย;
ทตฺวา ทาสํ สหสฺสฺจ, เปเสสิ ปณฺฑุลนฺติกํ.
ปณฺฑุลพฺราหฺมโณ นาม, โภควา เวทปารโค;
ทกฺขิณสฺมึ ทิสาภาเค, วสี ปณฺฑุลคามเก.
กุมาโร ตตฺถ คนฺตฺวาน, ปสฺสิ ปณฺฑุลพฺราหฺมณํ;
‘‘ตฺวํ ปณฺฑุกาภโย ตาต’’, อิติ ปุจฺฉิย พฺยากเต.
ตสฺส กตฺวาน สกฺการํ, อาห ราชา ภวิสฺสสิ;
สมสตฺตติวสฺสานิ, รชฺชํ ตฺวํ การยิสฺสสิ.
สิปฺปํ อุคฺคณฺห ตาตาติ, สิปฺปุคฺคหมการยี;
จนฺเทน ตสฺส ปุตฺเตน, ขิปฺปํ สิปฺปํ สมาปิตํ.
อทา สตสหสฺสํ โส, โยธสงฺคหการณา;
โยเธสุ สงฺคหิเตสุ, เตน ปฺจสเตสุ โส.
สิยุํ ยาย คยิตานิ, ปณฺณานิ กนกานิ ตํ;
มเหสึ กุรุจนฺทฺจ, มม ปุตฺตํ ปุโรหิตํ.
อิภิ ¶ วตฺวา ธนํ ทตฺวา, สโยธํ นิหริ ตโต;
โส นามํ สาวยิตฺวาน, ตโต นิกฺขมฺม ปฺุวา.
ลทฺธพโล นครเก, กาสปพฺพต สนฺติเก;
สตฺตสตานิ ปุริเส, สพฺเพสํ โภชนานิ จ.
ตโต นรสหสฺเสน, ทฺวิสเตน กุมารโก;
คิริกณฺฑ ปพฺพตํ นาม, อคมา ปริวาริโต.
คิริกณฺฑสิโว นาม, ปณฺฑุกาภย มาตุโล;
ตํ ปณฺฑุวาสุเทเวน, ทินฺนํ ภฺุชติ เทสกํ.
โส กริสสตํ ปกฺกํ, ตทา ลาเวติ ขตฺติโย;
ตสฺส ธีตา รูปวตี, ปาลี นามา’สิ ขตฺติยา.
สา มหาปริวาเรน, ยานมารุยฺห โสภนํ;
ปิตุภตฺตํ คาหยิตฺวา, ลาวกานฺจ คจฺฉติ.
กุมารสฺส มนุสฺสานํ, ทิสฺวา ตตฺถ กุมาริกํ;
อาโรเจสุํ กุมารสฺส, กุมาโร สหสา’คโต.
ทฺเวธา ตํ ปริสํ กตฺวา, สตํ ยานมเปสยิ;
ตทนฺติกํ สปริสา, กตฺถ ยาสีติ ปุจฺฉิตํ.
ตาย วุตฺเตตุ สพฺพสฺมึ, ตสฺสํสารตฺต มานโส;
อตฺตโน สํวิภาคตฺถํ, ภนฺเตนา’ยาจิ ขตฺติโย.
สาสโมรุยฺห ยานมฺหา, อทา โสวณฺณปาติยา;
ภตฺตํ นิคฺโรธ มูลสฺมึ, ราชปุตฺตสฺส ขตฺติยา.
คณฺหิ นิคฺโรธปณฺณานิ, โภเชตุํ เสสเก ชเน;
โสวณฺณภาชนานา’สุํ, ตานิ ปณฺณานิ ตํ ขเณ.
ตานิ ทิสฺวา ราชปุตฺโต, สริตฺวา ทิชภาสิตํ;
มเหสิภาว โยคฺคาเม, กฺาลทฺธาติ ตุสฺสิโส.
สพฺเพ โภชาปยี เตสา, ตํ น ขียิตฺถ โภชนํ;
เอกสฺส ปฏิวิโส’ว, คหิโต ตตฺถ ทิสฺสถ.
เอวํ ปฺุคุณูเปตา, สุกุมารี กุมาริกา;
สุวณฺณปาลิ นาเมน, ตโตปฺปภุต อาสิ สา.
ตํ ¶ กุมาร คเหตฺวาน, ยานมารุยฺห ขตฺติโย;
มหพฺพล ปริพฺยูฬฺโห, อนุสํณี อปกฺกมิ.
ตํ สุตฺวาน ปิตา ตสฺสา, นเร สพฺเพ อเปสยิ;
เต คนฺตฺวา กลหํ กตฺวา, ตชฺชิตา เตหิ อาคมุํ.
กลหนครํ นาม, คาโม ตตฺถ กเต อหุ;
ตํ สุตฺวา ภาตโร ตสฺสา, ปฺจยุทฺธายุ’ปาคมุํ.
สพฺเพ เต ปณฺฑุลสุโต, จนฺโทเยว อฆาตยิ;
โลหิต วาหขณฺโฑติ, เตสํ ยุทฺธมหี อหุ.
มหตา พล กาธยน,
ตโต โส ปณฺฑุกาภโย;
คงฺคาย ปาริเม ติเร,
โทฬปพฺพตกํ อคา.
ตตฺถ จตฺตาริ วสฺสานิ, วสิ ตํ ตตฺถ มาตุลา;
สุตฺวา เปตฺวา ราชานํ, ตํ ยุทฺธตฺถมุปาคมุํ.
ขนฺธาวารํ นิเวเสตฺวา, ธูมรกฺขาค สนฺติเก;
ภาคิเนยฺเยน ยุชฺฌึสุ, ภาคิเนยฺโย ตุ มาตุเล.
อนุพนฺธี โอรคงฺคํ, มลาเปตฺวา นิวตฺติย;
เตสฺจ ขนฺธาวารมฺหิ, ทุเว วสฺสานิ โส วสี.
คนฺตฺโว’ปติสฺสคามํ เต, ตมตฺถํ ราชิโน’พฺรวุํ;
ราชาเลขํ กุมารสฺส, สรหสฺสํ สปาหิณิ.
‘‘ปฺุชสฺสุ ปารคงฺคํ ตฺวํ, มา’คา โอรํตโต’’อิติ;
ตํ สุตฺวา ตสฺส กุชฺชึสุ, ภาตโร นว ราชิโน.
อุปตฺถมฺโภ ตฺวเมวา’สิ, จิรํ ตสฺส อิทานิ ตุ;
รฏฺํ ททาสิ ตสฺมา ตฺวํ, มาเรสฺสามา’ติ อพฺรวุํ.
โส เตสํ รชฺชมปฺเปสิ, เต ติสฺสํ นาม ภาตรํ;
สพฺเพว สหิตา’กํสุ, รชฺชสฺส ปรินายกํ.
เอโส วีสติวสฺสานิ, อภโย’ภย ทายโก;
ตตฺโถ’ปติสฺสคามมฺหิ, ราชา รชฺชมการยิ.
วสนฺติ ¶ ธูมรกฺขาเค, สเร ตุมฺพริยงฺคเณ;
จรเต วฬวา รุปา, ยกฺขี เจติยนามิกา.
เอโก ทิสฺวาน เสนงฺคํ, อุตฺตปาทํ มโนรมํ;
อาโรเจสิ กุมารสฺส, วฬเว’ตฺตี’ทิสี อิติ.
กุมาโร รสฺมิมาทาย, คเหตุํ ตํ อุปาคมิ;
ปจฺฉโต อคตํ ทิสฺวา, ภีตา เตเชน ตสฺสสา.
ธาวิ’นนฺตรธายิตฺวา, ธาวนฺติ มนุพนฺธิโส;
ธาวมานา สรํ หํ สา, สตฺตกฺขตฺตุํ ปริกฺขิปิ.
โอตริตฺวา มหาคงฺคํ, อุตฺตริตฺวา ตโต ปน;
ธุมรกฺขํ ปพฺพตํ ตํ, สตฺตกฺขตฺตุํ ปริกฺขิปิ.
ตํ สรํ ปุน ติกฺขตฺตุํ, ปริกฺขิปิ ตโต ปุน;
คงฺคํ กจฺฉกติตฺเถน, สโมตริ ตหึ ตุ โส.
คเหสิตํ วาลธิสฺมึ, ตาลปตฺตฺจ โตยคํ;
ตสฺส ปฺุานุภาเวน, โส อโหสิ มหา อสิ.
อุจฺจาเรสิ อสึ ทชฺชํ, ‘‘มาโรมี’’ติ ตมาห สา;
รชฺชํ คเหตฺวา เต ทชฺชํ, สามิ มามํ อมารยิ.
คีวาย ตํ คเหตฺวา โส, วิชฺฌิตฺวา อสิโกฏิยา;
นาสาย รชฺชุยา พนฺธิ, สา อโหสิ วสานุคา.
คนฺตฺวา ตํ ธุมรกฺขํ โส, ตมารุยฺห มหพฺพโล;
ตตฺถ จตฺตาริ วสฺสานิ, ธูมรกฺขน เค วสิ.
ตโต นิกฺขมฺม สพโล, อาคมฺมา’ริฏฺปพฺพตํ;
สุทฺธิกาลมเปกฺขนฺโต, ตตฺถ สตฺตสมาวสิ.
ทฺเว มาตุเล เปตฺวาน, ตสฺส เสสฏฺมาตุลา;
ยุทฺธสชฺชา อริฏฺํ ตํ, อุปสงฺกมฺม ปพฺพตํ.
ขนฺธาวารํ นครเก, นิเวเสตฺวา จมูปตึ;
ทตฺวา ปริกฺขิปาเปสุํ, สมนฺตา’ริฏฺปพฺพตํ.
ยกฺขินิยา มนฺตยิตฺวา, ตสฺสา วจนยุตฺติยา;
ทตฺวา ราชปริกฺขารํ, ปณฺณาการา ยุวานิ จ.
‘‘คณฺหาถ ¶ สพฺพาเน’ตานิ, ขมาเปสฺสามิ โว อหํ’’;
อิติ วตฺวาน เปเสสิ, กุมาโร ปุรโต พลํ.
คณฺหิสฺสามิ ปวิฏฺนฺติ, วิสฺสฏฺเสุ ตุ เตสุ โส;
อารุยฺห ยกฺขวฬวํ, มหาพลปุรกฺขโต.
ยุทฺธาย ปาวิสิ ยกฺขี, มหาราว มราปิสา;
อนฺโต พหิพลฺจสฺส, อุกฺกุฏฺึ มหตึ อกา.
กุมารปุริสา สพฺเพ, ปรเสนา นเร พหู;
ฆาเตตฺวา มาตุเล จ’ตฺถ, สีสราสึ อกํสุ เต.
เสนาปติ ปาลยิตฺวา, คุมฺพฏฺานํ สปาวิสิ;
เสนาปติ คุมฺพโก’ติ, เตน เอส ปวุจฺจติ.
อุปริฏฺมาตุลสิรํ, สีสราสึ สปสฺสิย;
ลาพุราสี’ว อิจฺฉาห, เตนา’สิ ลาพุคามโก.
เอวํ วิชิตสงฺคาโม, ตโต โส ปณฺฑุกาภโย;
อยฺยกสฺสา’นุราธสฺส, วสนานมาคมิ.
อตฺตโน ราชเคหํ โส, ตสฺส ทตฺวาน อยฺยโก;
อฺตฺถวาสํ กปฺเปสิ, โส ตุ ตสฺมึ ฆเร วสิ.
ปุจฺฉาเปตฺวาน เนมิตฺตํ, วตฺถุวิชฺชา’วิทุํ ตถา;
นครํ ปวรํ ตสฺมึ, คาเมเยว อมาปยิ.
นิวาสตฺตา’นุราธานํ, อนุราธปุรํ อหุ;
นกฺขตฺเตนา’นุราเธน, ปติฏฺาปิต ตาย จ.
อาณาเปตฺวา มาตุลานํ, ฉตฺตํ ชาตสฺสเร อิธ;
โธวาเปตฺวา ธารยิตฺวา, ตํ สเรเยว วารินา.
อตฺตโน อภิเสกํ โส, กาเรสิ ปณฺฑุกาภโย;
สุวณฺณปาลึ เทวึ ตํ, มเหสิตฺเต ภิเสจยิ.
อทา จนฺทกุมารสฺส, โปโรหิจฺจํ ยถาวิธิ;
านนฺตรานิ เสสานํ, ภจฺจานฺจ ยถารหํ.
มาตุยา อุปการตฺตา, อตฺตโน จ มหีปตึ;
อฆาตยิตฺวา เชฏฺํ ตํ, มาตุลํ อภยํ ปน.
รตฺติรชฺชํ อทา ตสฺส, อหุ นครคุตฺติโก;
ตทุปาทาย นคเร, อหู นครคุตฺติโก.
สสฺสุรํ ¶ ตํ อฆาเตตฺวา, คิริกณฺฑสิวมฺปิ จ;
คิริกณฺณเทสํ ตสฺเส’ว, มาตุลสฺส อทาสิ โส.
สรํ ตฺจ ขณาเปตฺวา, การาเปสิ พหู ทกํ;
ชเย ชลสฺส คาเหน, ชยวาปีติ อหุตํ.
กาลเวลํ นิวาเสสิ, ยกฺขํปุร ปุรตฺถิเม;
ยกฺขํ ตุ จิตฺตราชํ ตํ, เหฏฺโ อภยวาปิยา.
ปุพฺโพปการึ ทาสึ ตํ, นิพฺพตฺตํ ยกฺขโยนิยา;
ปุรสฺส ทกฺขิณทฺวาเร, โส กตฺู นิวาสยิ.
อนฺโต นรินฺทวตฺถุสฺส, วฬวามุขยกฺขินึ;
นิวาเสสิ พลึ เตสํ, อฺเสฺจานุวสฺสกํ.
ทาเปสิ ฉณกาเล ตุ, จิตฺตราเชน โส สห;
สมาสเน นิสีทิตฺวา, ทิพฺพมานุสนาฏกํ.
กาเรนฺโต’ภิรมิ ราชา, รติขิฑฺฑา สมปฺปิโต;
ทฺวารคาเม จ จตุโร, ภยวาปิฺจ การยิ.
มหาสุสานฆาตนํ, ปจฺฉิมราชินึ ตถา;
เวสฺสวณสฺส นิคฺโรธํ, พฺยาธิเทวสฺส ตาลกํ.
โยนสภาค วตฺถฺุจ, มเหชฺชฆรเมว จ;
เอตานิ ปจฺฉิมทฺวาร-ทิสาภาเค นิเวสยิ.
ปฺจสตานิ จณฺฑาล-ปุริเส ปุรโสธเก;
ทุเวสตานิ จณฺฑาล-ปุริเส วจฺจโสธเก.
ทิยฑฺฒสตจณฺฑาเล, มตนีหารเก’ปิ จ;
สุสาน โคปจณฺฑาเล, ตตฺตเกเยว อาทิสิ.
เตสํ คามํ นิเวเสสิ, สุสานา ปจฺฉิมุตฺตเร;
ยถา วิหิตกมฺมานิ, ตานิ นิจฺจํ อกํสุเต.
ตสฺส จณฺฑาลคามสฺส, ปุพฺพุตฺตรทิสาย ตุ;
นีจสุสานกํ นาม, จณฺฑาลานมการยิ.
ตสฺสุตฺตเร สุสานสฺส, ปาสาณปพฺพตนฺตเร;
อาวาสปาลิฌาธานํ, ตทา อาสิ นิเวสิตา.
ตทุตฺตเร ¶ ทิสาภาเค, ยาว คามณิ วาปิยา;
ตาปสานํ อเนเกสํ, อสฺสโม อาสิ การิโต.
ตสฺเสว จ สุสานสฺส, ปุรตฺถิมทิสาย ตุ;
โชติยสฺส นิคณฺสฺส, ฆรํ กาเรสิ ภูปติ.
ตสฺมึเยว เทสสฺมึ, นิคณฺโ คิรินามโก;
นานาปาสณฺฑกา เจว, วสึสุ สมณา พหู.
ตตฺเถว จ เทวกุลํ, อกาเรสิ มหีปติ;
กุภณฺฑสฺส นิคณฺสฺส, ตํนามกมโหสิตํ.
ตโต ตุ ปจฺฉิเม ภาเค, ฌาธปาลิปุรตฺถิเม;
มิจฺฉาทิฏฺิกุลานํ ตุ, วสี ปฺจสตํ ตหึ.
ปรํ โชติยเคหมฺหา, โอรํ คามณิ วาปิยา;
โส ปริพฺพาชการามํ, การาเปสิ ตเถว จ.
อาชีวกานํ เคหฺจ, พฺราหฺมณวฏฺฏเมว จ;
สิวิกา โสตฺถิสาลา จ, อกาเรสิ ตหึ ตหึ.
ทสวสฺสาภิเสโก โส, คามสีมา นิเวสยิ;
ลํกาทีปมฺหิ สกเล, ลํกินฺโท ปณฺฑุกาภโย.
โส กาลเวลจิตฺเตหิ, ทิสฺสมาเนหิ ภูปติ;
สหา’นุ โภสิ สมฺปตึ, ยกฺขภูตสหาย วา.
ปณฺฑุกาภยรฺโ จ, อภยสฺส จ อนฺตเร;
ราชสฺุานิ วสฺสานิ, อเหสุํ ทสสตฺต จ.
โส ปณฺฑุกาภยมหีปติ สตฺตตึส–
วสฺโส’ธิคมฺม ธิติมา ธรณี ปติตฺตํ;
รมฺเม อนุนมนุราธปุเร สมิทฺเธ;
วสฺสานิ อการยิ รชฺชเมตฺถาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปณฺฑุกาภยาภิเสโกนาม
ทสโม ปริจฺเฉโท.
เอกาทสม ปริจฺเฉท
เทวานํปิยติสฺสาภิเสโก
ตสฺสจฺจเย ¶ ตสฺส สุโต, มุฏสิโว’ติ วิสฺสุโต;
สุวณฺณปาลิยา ปุตฺโต, ปตฺโต รชฺชมนากุลํ.
มหาเมฆวนุยฺยานํ, นามนุคคุโณทิตํ;
ผลปุปฺผตรุเปตํ, โส ราชา การยิ สุภํ.
อุยฺยานานคฺคหเณ, มหาเมโฆ อกาลโช;
ปาวสฺสิเตน อุยฺยานํ, มหาเมฆวนํ อหุ.
สฏฺิวสฺสานิ มุฏสิโว, ราชา ราชฺชมการยิ;
อนุราเธ ปุรวเร, ลํกา ภุวทเน สุเภ.
ตสฺส ปุตฺตา ทสา’เหสุํ, อฺมฺหิเตสิโน;
ทุเว ธีตา จา’นุกุลา, กุลานุจฺฉวิกา อหู.
เทวานํ ปิยติสฺโสติ, วิสฺสุโต ทุติโย สุโต;
เตสุ ภาตูสุ สพฺเพสุ, ปฺุาปฺาธิโก อหุ.
เทวานํ ปิยติสฺโส โส, ราชา’สิ ปิตุอจฺจเย;
ตสฺสา’ภิเสเกน สมํ, พหูน’จฺฉริยาน’หุํ.
ลํกาทีปมฺหิ สกเล, นิธโย รตนานิ จ;
อนฺโติตานิ อุคฺคนฺตฺวา, ปถวีตลมารุหุํ.
ลํกาทีปสมีปมฺหิ, ภินฺนนาวาคตานิ จ;
ตตฺรชาตานิ จ ถลํ, รตนานิ สมารุหุํ.
ฉาตปพฺพตปาทมฺหิ, ติสฺโส จ เวฬุยฏฺิโย;
ชาตารถปโตเทน, สมานา ปริมาณโต.
ตาสุ เอกาลตายฏฺิ, รชตา’ภา ตหึ ลตา;
สุวณฺณาวณฺณารุจิรา, ทิสฺสนฺเตตา มโนรมา.
เอกา กุสุมา ยฏฺีตุ, กุสุมานิ ตหึ ปน;
นานานิ นานาวณฺณานิ, ทิสฺสนฺเต’ติ ผุฏานิ จ.
เอกาสกุณยฏฺิตุ ¶ , ตหึ ปกฺขิมิคา พหู;
นานา จ นานาวณฺณา จ, สชีวา วิย ทิสฺสเร.
ภยคชรถามลกา, วลยงฺคุลิเวกา;
กกุธผลาปากติกา, อิจฺเจตา อฏฺชาติโย.
มุตฺตาสมุทา อุคฺคนฺตฺวา, ตีเร วฏฺฏิ วิย ิตา;
เทวานํ ปิยติสฺสสฺส, สพฺพํ ปฺุวิชมฺภิตํ.
อินฺทนีลํ เวฬุริยํ, โลหิตงฺกมณิธิ’เม;
รชตานิ ปเน’ตานิ, มุตฺตา ตา ตาวยฏฺิโย.
สตฺตหพฺภนฺตเรเยว, รฺโ สนฺติกมาหรุํ;
ตานิ ทิสฺวา ปตีโต โส, ราชา อิติ วิจินฺตยิ.
รตนานิ อนคฺฆานิ, ธมฺมาโสโก อิมานิเม;
สหาโย’รหเตนา’ฺโ, ตสฺส ทสฺสํ อิมาน’โต.
เทวานํ ปิยติสฺโส จ, ธมฺมาโสโก จ เต อิเม;
ทฺเว อทิฏฺสหายาหิ, จิรปฺปภุติ ภูปติ.
ภาคิเนยฺยํ มหาริฏฺํ, อมจฺจํ ปมุขํ ตโต;
ทิชํ อมจฺจํ คณตํ, ราชา เต จตุโร ชเน.
ทูโต กตฺวาน ปาเหสิ, พโลฆปริวาริเต;
คาหา เปตฺวา อนคฺฆานิ, รตนานิ อิมานิ โส.
มณิชาตี จ ติสฺโส ตา, ติสฺโส จ รถยฏฺิโย;
สงฺขฺจ ทกฺขิณาวตฺตํ, มุตฺตา ชาตี จ อฏฺ ตา.
อารุยฺห ชมฺพุโกลมฺหิ, นาวํ สตฺตทิเนน เต;
สุเขน ติตฺถํ ลทฺธาน, สตฺตาเหน ตโต ปุน.
ปาฏลิปุตฺตํ คนฺตฺวาน, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน;
อทํสุ ปณฺณากาเรเต, ทิสฺวา ตานิ ปสีทิ โส.
รตนานิ’ทิสาเนตฺถ, นตฺถิ เม อิติ จินฺติย;
อทา เสนาปติฏฺานํ, ตุฏฺโ’ริฏฺสฺส ภูปติ.
โปโรหิจฺจพฺราหฺมณสฺส, ทณฺฑนายตํ ปน;
อทาสิ ตสฺสา’มจฺจสฺส, เสฏฺิตฺตํ คณกสฺส ตุ.
เตสํ อนปฺปเก โภเค, ทตฺวา วาสฆรานิ จ;
มหามจฺเจหิ มนฺเตนฺโต, ปสฺสิตฺวา ปฏิปาภตํ.
วาลพีชนี ¶ มุณฺหิสํ, ขคฺคํ ฉตฺตฺจ ปาทุกํ;
โมฬึ วตํ สปามงฺคํ, ภิงฺการํ หริจนฺทนํ.
อโธวิมํ วตฺถโกฏึ, มหคฺฆํ หตฺถปฺุฉนึ;
นาคา’หฏํ อฺชนฺจ, อรุณาภฺจ มตฺติกํ.
อโนตตฺโตทกฺเจว, คงฺคาสลิลเมว จ;
สงฺขฺจ นนฺทิยาวฏฺฏํ, วฑฺฒมานํ กุมาริกํ.
เหมโภชนกณฺฑฺจ, สิวิกฺจ มหารหํ;
หรีฏกํ อามลกํ, มหคฺฆํ อมโตสธํ.
สุกาหฏานํ สาลีนํ, สฏฺิวาหสตานิ จ;
อภิเสโก ปกรณํ, ปริวารวิเสสิตํ.
ทตฺวา กาเล ภหายสฺส, ปณฺณากาเร นริสฺสโร;
ทูเต ปาเหสิสทฺธมฺม-ปณฺณาการมิมมฺปิจ.
อหํ พุทฺธฺจ ธมฺมฺจ, สงฺฆฺจ สรณํ คโต;
อุปาสกตฺตํ เทเสสึ, สกฺยปุตฺตสฺส สาสเน.
ตฺวมฺปิมานิ รตนานิ, อุตฺตมานิ นรุตฺตม;
จิตฺตํ ปสาทยิตฺวาน, สทฺธาย สรณํ วช.
‘‘กโรถ เม สหายสฺส, อภิเสกํ ปุโน’’ อิติ;
วตฺวา สหยา’มจฺเจเต, สกฺกริตฺวา จ เปสยิ.
ปฺจมาเส วสิตฺวาน, เต มจฺจา’ติวสกฺกตา;
เวสาขสุกฺขปกฺขาทิ-ทิเน ทูตา วินิคฺคตา.
ตามลิตฺติยมารุยฺห, นาวํ เตชมฺพุโกลเก;
โอรุยฺห กูปํ ปสฺสึสุ, ปตฺวา ทฺวาทสิยํ อิธ.
อทํสุ ปณฺณากาเร เต, ทูตา ลํกาทีปสฺสเต;
เตสํ มหนฺตํ สกฺการํ, ลํกาปติ อการยิ.
เต มคฺคสิรมาสสฺส, อาทิจนฺโททเยชิเน;
อภิสิตฺตฺจ ลํกินฺทํ, อมจฺจา สามิภตฺติโน.
ธมฺมาโสกสฺส วจนํ, วตฺวา สามิ หิเตรตา;
ปุโนปิ อภิสิฺจึสุ, ลํกาหิตสุเขรตํ.
เวสาเข ¶ นรปติ ปุณฺณมายเมวํ;
เทวานํ ปิยวจโน ปคูฬนาโม;
ลํกายํ ปวีตตปีติ อุสฺสวายํ;
อตฺตานํ ชนสุขโท’ภิเสจยี โสติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เทวานํปิยติสฺสาภิเสโกนาม
เอกาทสโม ปริจฺเฉโท.
ทฺวาทสม ปริจฺเฉท
นานาเทสปสาโท
เถโร โมคฺคลิปุตฺโต โส, ชินสาสน โชตโก;
นิฏฺาเปตฺวาน สํคีตึ, เปกฺขมาโน อนาคตํ.
สาสนสฺส ปติฏฺานํ, ปจฺจนฺเตสุ อเวกฺขิย;
เปเสสิ กตฺติเก มาเส, เตเต เถเร ตหึ ตหึ.
เถรํ กสฺมีรคนฺธารํ, มชฺฌนฺติกมเปสยิ;
อเปสยี มหาเทว-ตฺเถรํ มหิสมณฺฑลํ.
วนวาสึ อเปสยิ, เถรํ รกฺขิตนามกํ;
ตถา’ปรนฺตกํ โยน-ธมฺมรกฺขิตนามกํ.
มหารฏฺํ มหาธมฺม-รกฺขิตตฺเถร นามกํ;
มหารกฺขิต เถรํ ตํ, โยน โลกมเปสยิ.
เปเสสิ มชฺฌิมํ เถรํ, หิมวนฺตปเทสกํ;
สุวณฺณภูมึ เถเร ทฺเว, โสณมุตฺตร เมว จ.
มหามหินฺทตฺเถรํ ตํ, เถร อิฏฺฏิยมุตฺติยํ;
สมฺพลํ ภทฺทสาลฺจ, สเก สทฺธิวิหาริเก.
ลํกาทีเป ¶ มนฺุมฺหิ, มนฺุํ ชินสาสนํ;
ปติฏฺาเปถ ตุมฺเห’ติ, ปฺจ เถเร อเปสยิ.
ตทา กสฺมีรคนฺธาเร, ปกฺกํ สสฺสํ มหิทฺธิโก;
อรวาโล นาคราชา, วสฺสํ กรกสฺิตํ.
วสฺสา เปตฺวา สมุทฺทสฺมึ, สพฺพํ ขิปติทารุโณ;
ตตฺร มชฺฌนฺติกตฺเถโร, ขิปฺปํ คนฺตฺวา วิหายสา.
อรวาลทเหวาริ-ปิฏฺเ จงฺกมนาทิเก;
อกาสิ ทิสฺวา ตํนาคา, รุฏฺารฺโ นิเวทยุํ.
นาคราชา’ถรุฏฺโ โส, วิวิธา ภิสิกา’กริ;
วาตา มหนฺตา วายนฺติ, เมโฆ คชฺชติ วสฺสติ.
ผลนฺตฺย’สนิโย วิชฺชุ, นิจฺฉรนฺติ ตโต ตโต;
มหิรุหา ปพฺพตานํ, กูฏานิ ปปตนฺติ จ.
วิรูปรูปา นาคา จ, ภึสาเปนฺติ สมนฺตโต;
สยํ ธุปายติ ชลติ, อกฺโกสนฺโต อเนกธา.
สพฺพํ ตํ อิทฺธิยา เถโร, ปฏิพาหิย ภึสนํ;
อโวจ นาคราชํ ตํ, ทสฺเสนฺโต พลมุตฺตมํ.
สเทว โกปิ เจ โลโก, อาคนฺตฺวา ตาสเยยฺย มํ;
น เม ปฏิพโล อสฺส, ชเนตุํ ภยเภรวํ.
สเจ’ปิ ตฺวํ มหึ สพฺพํ, สสมุทฺทํ สปพฺพตํ;
อุกฺขิปิตฺวา มหานาค, ขิเปยฺยาสิ มโม’ปริ.
เนว เม สกฺกุเณยฺยาสิ, ชเนตุํ ภยเภรวํ;
อฺทตฺถุ ตเว‘ว’สฺส, วิฆาโต อุรคาธิป.
ตํสุตฺวา นิมฺมทสฺส’สฺส, เถโร ธมฺมมเทสยิ;
ตโต สรณสีเลสุ, นาคราชา ปติฏฺหิ.
ตเถว จตุราสีติ-สหสฺสานิ ภุชงฺคมา;
หิมวนฺเตว คนฺธพฺพา, ยกฺขา กุมฺภณฺฑกา พหู.
ปณฺฑโก นาม ยกฺโข ตุ, สทฺธึหาริต ยกฺขิยา;
ปฺจสเตหิ ปุตฺเตหิ, ผลํ ปาปุณิ อาทิกํ.
‘‘มา’’ทานิ ¶ โกธํ ชนิยิตฺถ, อิโต อุทฺธํ ยถาปุเร;
สสฆาตฺจ มา’กตฺถ, สุขกามาหิ ปาณิโน.
กโรถ เมตฺตํ สตฺเตสุ, วสนฺตุ มนุชา สุขํ;
อิติ เตนา’นุสิฏฺา เต, ตเถว ปฏิปชฺชิสุํ.
ตโต รตนปลฺลงฺเก, เถรํ โส อุรคาธิโป;
นิสีทาปิย อฏฺาสิ, พีชมาโน ตทนฺติเก.
ตทา กสฺมีรคนฺธาร-วาสิโน มนุชา’คตา;
นาคราชสฺส ปูชตฺถํ, มนฺตฺวา เถรํ มหิทฺธิกํ.
เถรเมวา’ภิ วาเทตฺวา, เอกมนฺตํ นิสีทิสุํ;
เตสํ ธมฺมมเทเสสิ, เถโร อาสิวิโสปมํ.
อสีติยา สหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
สตสหสฺส ปุริสา, ปพฺพชุํ เถรสนฺติเก.
ตโตปฺปภุปติ กสฺมิร-คนฺธารํ เต อิทานิปิ;
อาสุํ กาสาว ปชฺโชตา, วตฺถุตฺตยปรายนา.
คนฺตฺวา มหาเทวตฺเถโร, เทสํ มหิสมณฺฑลํ;
สุตฺตนฺตํ เทวทูตํ โส, กเถสิ ชนมชฺฌโค.
จตฺตาลีส สหสฺสานิ, ธมฺมจกฺขุํ วิโสธยุํ;
จตฺตาลีส สหสฺสานิ, ปพฺพชึสุ ตทนฺติเก.
คนฺตฺวา’ถ รกฺขิตตฺเถโร, วนวาสึ นเภ ิโต;
สํยุตฺตมนมตคฺคํ, กเถสิ ชนมชฺฌโค.
สฏฺิ นรสหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
สตฺตตึส สหสฺสานิ, ปพฺพชึสุ ตทนฺติเก.
วิหารานํ ปฺจสตํ, ตสฺมึเทเส ปติฏฺหิ;
ปติฏฺาเปสิ ตตฺเถวํ, เถโร โส ชินสาสนํ.
คนฺตฺวา’ปรนฺตกํ เถโร, โยนโก ธมฺมรกฺขิโต;
อคฺคิกฺขนฺโธปมํ สุตฺตํ, กเถตฺวา ชนมชฺฌโค.
สตฺตตึส สหสฺสานิ, ปาเณ ตตฺถ สมาคเต;
ธมฺมามตมปาเยสิ, ธมฺมา ธมฺเมสุ โกวิโท.
ปุริสานฺจ สหสฺสฺจ, อิตฺถิโย จ ตโต’ธิกา;
ขตฺติยานํ กุลาเยว, นิกฺขมิตฺวาน ปพฺพชุํ.
มหารฏฺมิสี ¶ คนฺตฺวา, โส มหาธมฺมรกฺขิโต;
มหานารทกสฺสปวฺหํ, ชาตกํ กถยี ตหึ.
มคฺคผลํ ปาปุณึสุ, จตุราสีติ สหสฺสกา;
เตรสนฺตุ สหสฺสานิ, ปพฺพชึสุ ตทนฺติเก.
คนฺตฺวาน โยนวิสยํ, โส มหาธมฺมรกฺขิโต อิสิ;
กาฬการาม สุตฺตนฺตํ, กเถสิ ชนมชฺฌโค.
ปาณสต สหสฺสานิ, สหสฺสานิ จ สตฺตติ;
มคฺคผลํ ปาปุณึสุ, ทส สหสฺสานิ ปพฺพชุํ.
คนฺตฺวา จตูหิ เถเรหิ, เทเสสิ มชฺฌิโม อิสิ;
หิมวนฺตปเทสสฺมึ, ธมฺมจกฺกปวตฺตนํ.
มคฺคผลปาปุณึสุ, อสีติปาณ โกฏิโย;
วิสุํ เต ปฺจรฏฺานิ, ปฺจเถรา ปสาทยุํ.
ปุริสสตสหสฺสานิ, เอเกกสฺเสว สนฺติเก;
ปพฺพชึสุ ปสาเทน, สมฺมาสมฺพุทฺธ สาสเน.
สทฺธึ อุตฺตรเถเรน, โสณตฺเถโร มหิทฺธิโก;
สุวณฺณภูมึ อคมา, ตสฺมึ ตุ สมเย ปน.
ชาเต ชาเต ราชเคเห, ทารเก รุทฺทรกฺขสี;
สมุทฺทโต นิกฺขมิตฺวา, ภกฺขิตฺวา ปน คจฺฉติ.
ตสฺมึ ขเณ ราชเคเห,
ชาโต โหติ กุมารโก;
เถเร มนุสฺสา ปสฺสิตฺวา,
รกฺขสานํ สหายกา.
อิติ จินฺติย มาเรตุํ, สา ยุวา อุปสงฺกมุํ;
‘‘กิเมตนฺติ’’จ ปุจฺฉิตฺวา, เถรํ เต เอว มาหุเต.
สมณา มยํ หิมวนฺตา, น รกฺขสิ สหายกา;
รกฺขสี สา สปริสา, นิกฺขนฺตา โหติ สาครา.
ตํ ทิสฺวาน มหาราวํ, วิรวึสุ มหาชนา;
ทิคุเณ รกฺขเส เถโร, มาปยิตฺวา ภยานเก.
ตํ ¶ รกฺขสึ สปริสํ, ปริกฺขิปิ สมนฺตโต;
อิทํ อิเมหิ อุทฺธนฺติ, มนฺตฺวา ภีตา ปลายิสา.
ตสฺส เทสสฺส อารกฺขํ, เปตฺวาน สมนฺตโต;
ตสฺมึ สมาคเม เถโร, พฺรหฺมชาลมเทสยิ.
สรเณสุ จ สีเลสุ, อฏฺํสุ พหโว ชนา;
สฏฺิยา ตุ สหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ.
อฑฺฒุฑฺฒานิ สหสฺสานิ, ปพฺพชุํ กุลทารกา;
ปพฺพชึสุ ทิยฑฺฒนฺตุ, สหสฺสํ กุลธีตโร.
ตโตปฺปภุติ สฺชาเต, ราชเคเห กุมารเก;
นามํ กรึสุ ราชาโน, โสณุตฺตร สนามเก.
มหาชนสฺสาปิ ชินสฺส กฑฺฒนํ;
วิหาย ปตฺตํ อมตํ สุขมฺปิเต;
กรึสุ โลกสฺส หิตํ ตหึ ตหึ;
ภเวยฺย โย โลกหิเต ปมาทวาติ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
นานาเทสปสาโท นาม ทฺวาทสโม ปริจฺเฉโท.
เตรสม ปริจฺเฉท
มหินฺทาคมโน
มหามหินฺทตฺเถโร โส, ตทา ทฺวาทสวสฺสิโก;
อุปชฺฌาเยน อาณตฺโต, สงฺเฆน จ มหามตี.
ลํกาทีปํ ปสาเทตุํ,
กาลํ เปกฺขํ วิจินฺตยี;
‘‘วุฑฺโฒ มุฏสิโว ราชา,
ราชา โหตุ สุโต’’ อิติ.
ตทนฺตเร ¶ าติคณํ, ทฏฺุํ กตฺวาน มานสํ;
อุปชฺฌายฺจ สงฺฆฺจ, วนฺทิตฺวา ปุจฺฉ ภูปตึ.
อาทาย จตุโร เถเร, สงฺฆมิตฺตาย อตฺรชํ;
สุมนํ สามเณรฺจ, ฉฬาภิฺํ มหิทฺธิกํ.
าตีนํ สงฺคหํ กาตุํ, อคมา ทกฺขิณาคิรึ;
ตโต ตตฺถ จรนฺตสฺส, ฉมฺมาสา สมติกฺกมุํ.
กเมน เวทิสคิรึ, นครํ มาตุเทวิยา;
สมฺปตฺวา มตรํ ปสฺสิ, เทวี ทิสฺวา ปิยํ สุตํ.
โภชยิตฺวา สปริสํ, อตฺตนาเยว การิตํ;
วิหารํ เจติยคิรึ, เถรํ อาโรปยี สุภํ.
อวนฺติรฏฺํ ภฺุชนฺโต, ปิตรา ทินฺนมตฺตโน;
โส อโสก กุมาโร หิ, อุชฺเชนีคมนา ปุรา.
เวทิเส นคเร วาสํ, อุปคนฺตฺวา ตหึ สุภํ;
เทวินฺนาม ลภิตฺวาน, กุมารึ เสฏฺิธีตรํ.
สํวาสํ ตาย กปฺเปสิ, คพฺภํ คณฺหิย เตน สา;
อุชฺเชนิยํ กุมารํ ตํ, มหินฺทํ ชนยี สุภํ.
วสฺสทฺวยมติกฺกมฺม, สงฺฆมิตฺตฺจ ธีตรํ;
ตสฺมึ กาเล วสติ สา, เวทิเส นคเร ตหึ.
เถโร ตตฺถ นิสีทิตฺวา, กาลฺู อิติ จินฺตยิ;
ปิตรา เม สมาณตฺตํ, อภิเสก มหุสฺสวํ.
เทวานํปิยติสฺโส โส, มหาราชา’นุโภตุ จ;
วตฺถุตฺตยคุเณ จาปิ, สุตฺวา ชานาตุ ทูหโต.
อาโรหตุ มิสฺสนคํ, เชฏฺมาสสฺสุ’โปสเถ;
ตทเหว คมิสฺสาม, ลํกาทีปวรํ มยํ.
มหินฺโท อุปสงฺกมฺม, มหินฺทตฺเถร มุตฺตมํ;
ยาหิ ลํกํ ปสาเทตุํ, สมฺพุทฺเธนา’สิ พฺยากโต.
มยมฺปิ ตตฺถุปตฺถมฺภา, ภวิสฺสามา’ติ อพฺรวิ;
เทวิยา ภคินี ธีตุ-ปุตฺโต ภณฺฑุก นามโก.
เถเรน เทวิยา ธมฺมํ, สุตฺวา เทสิตเมว ตุ;
อนาคามิผลํ ปตฺวา, วสิ เถรสฺส สนฺติเก.
ตตฺถ ¶ มาสํ วสิตฺวาน, เชฏฺมาสสฺสุ’ โปสเถ;
เถโร จตูหิ เถเรหิ, สุมเนนา’ถ ภณฺฑุนา.
สทฺธึ เตน คหฏฺเน, น รโต าติเหตุนา;
ตสฺมา วิหารา อากาสํ, อุคฺคนฺตฺวา โส มหิทฺธิโก.
ขเณเนว อิธาคมฺม, รมฺเม มิสฺสก ปพฺพเต;
อฏฺาสิ วิลุกูฏมฺหิ, รุจิรมฺพตฺถเล วเร.
ลํกาปสาท คุเณน วิยากโต โส;
ลํกาหิตาย มุนินา สยิเตน อนฺเต;
ลํกาย สตฺถุสทิโส หิตเหตุ ตสฺสา;
ลํกามรูหิ มหิโต’ภินิสีทิ ตตฺตาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหินฺทาคมโน นาม
เตรสโม ปริจฺเฉโท.
จุทฺทสม ปริจฺเฉท
นครปฺปเวสโน
เทวานํปิยติสฺโส โส, ราชา สลิลกีฬิตํ;
ทตฺวา นครวาสีนํ, มิควํ กีฬิตุํ อคา.
จตฺตาลีสสหสฺเสหิ, นเรหิ ปริวาริโต;
ธาวนฺโต ปทสาเยว, อคมา มิสฺสกํ นคํ.
เถเร ทสฺเสตุมิจฺฉนฺโต, เทโว ตสฺมึ มหีธเร;
คุมฺภํภกฺขยมาโน’ว, อฏฺา โคกณฺณรูปวา.
ราชา ทิสฺวา ‘‘ปมตฺตํ ตํ, น ยุตฺตํ วิชฺฌิตุํ’’ อิติ;
ชิยา สทฺทมกาธาปิ, โคกณฺโณ ปพฺพตนฺตรํ.
ราชา’นุธาวิ ¶ โสธึ, เถรานํ สนฺติกํ คโต;
เถเร ทิฏฺเ นรินฺเทน, สยมนฺตรธายิโส.
เถโร ‘‘พหูสุ ทิฏฺเสุ, อติภายิสฺสตี’’ ติโส;
อตฺตานเมว ทสฺเสสิ, ปสฺสิตฺวา ตํ มหีปตึ.
ภีโต อฏฺาสิ ตํ เถโร, ‘‘เอหิ ติสฺสาติ อพฺรวิ;
ติสฺสา’ติ วจเนเนว, ราชา ยกฺโข’’ติ จินฺตยี.
สมณา มยํ มหาราช, ธมฺมราชสฺส สาวกา;
ตเมว อนุกมฺปาย, ชมฺพุทีปา อิธาคตา.
อิจฺจาห เถโร ตํ สุตฺวา, ราชา วีตภโย อหุ;
สริตฺวา สขีสนฺเทสํ, ‘‘สมาณา’’ อิติ นิจฺฉิโต.
ธนุํ สรฺจ นิกฺขิปฺป, อุปสงฺกมฺม ตํ อิสึ;
สมฺโมทมาโน เถเรน, โส นิสีทิ ตทนฺติเก.
ตทา ตสฺส มนุสฺสา เต, อาคมฺม ปริวารยุํ;
ตทา เสเส ฉ ทสฺเสสิ, มหาเถโร สหาคเต.
เต ทิสฺวา อพฺรวี ราชา, ‘‘กทา’’ เม อาคตา อิติ;
‘‘มยา สทฺธึ’’ติ เถเรน, วุตฺเต ปุจฺฉิ อิทํ ปุน.
‘‘สนฺติ อีทิสกา อฺเ, ชมฺพุทีเป ยตี’’ อิติ;
อาห ‘‘กาสาวปชฺโช โต, ชมฺพุทีโป ตหึ ปน.
เตวิชฺชา อิทฺธิปฺปตฺตา จ, เจโตปริยโกวิทา;
‘‘ทิพฺพโสตา’รหนฺโต จ, พหู พุทฺธสฺส สาวกา’’.
ปุจฺฉิ ‘‘เกนาคตตฺถา’’ติ, น ถเลน น วารินา;
อาคตมฺหา’’ติ วุตฺเต โส, วิชานิ นภสาคมํ.
วีมํสํโส มหาปฺโ, กณฺหํ ปฺหมปุจฺฉิตํ;
ปุฏฺโ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ตํตํ ปฺหํ มหีปติ.
รุกฺโขยํ ราชกินฺนาโม, อฺโ นาม อยํ ตรุ;
อิมํ มฺุจิย อตฺถ’มฺโพ, สนฺติ อมฺพตรู พหุํ.
อิมฺจ อมฺพํ เตจ’มฺเพ, มฺุจิยตฺถิ มหีรุหา;
สนฺติ ภนฺเต พหุ รุกฺขา, อนมฺพาปน เต ตรุ.
อฺเ ¶ อมฺเพ อนมฺเพ จ, มฺุจิย’ตฺถิ มหีรุหา;
อยํ ภนฺเต อมฺพรุกฺโข, ปณฺฑิโต’สิ นริสฺสร.
สนฺติ เต าตกา ราช, สนฺติ ภนฺเต พหุชฺชนา;
สนฺติ อฺาตกา ราช, สนฺติ เต าติโต พหู.
าตเก เต จ อฺเ จ, มฺุจิย’ฺโปิ อตฺถิ นุ;
‘‘ภนฺเต’’ หเมว สาธุ ตฺวํ, ปณฺฑิโต’สิ นริสฺสร.
ปณฺฑิโต’ติ วิทิตฺวาน, จูฬหตฺถิปโทปมํ;
สุตฺตนฺตํ เทสยี เถโร, มหีปสฺส มหามตี.
เทสนาปริโยสาเน, สทฺธึ เตหิ นเรหิ โส;
จตฺตาลีสสหสฺเสหิ, สรเณสุ ปติฏฺหิ.
ภตฺตา’ภีหารํ สายนฺเห, รฺโ อภิหรุํ ตทา;
‘‘น ภฺุชิสฺส’’นฺติ ทานิ เม, อิติ ชนมฺมิ ภูปติ.
ปุจฺฉิตุํเยว ยุตฺตนฺติ, ภตฺเตนา’ปุจฺฉิเต อิสิ;
น ภฺุชาม อิทานี’ติ, วุตฺเต กาลฺจ ปุจฺฉิโส.
กาลํ วุตฺเต’พฺรวิ เอวํ, ‘‘คจฺฉาม นครํ’’อิติ;
ตุวํ คจฺฉ มหาราช, วสิสฺสาม มยํ อิธ.
เอวํ สติ กุมาโร’ยํ, อมฺเหหิ สห คจฺฉตุ;
อยฺหิ อาคตผโล, ราช วิฺาตสาสโน.
อเปกฺขมาโน ปพฺพชฺชํ, วสต’มฺหากมนฺติเก;
อิทานิ ปพฺพเชสฺสาม, อิมํ ตฺวํ คจฺฉ ภูมิป.
ปาโต รถํ เปสยิสฺสํ, ตุมฺเห ตตฺถ ิตา ปุรํ;
ยาถา’ติ เถเร วนฺทิตฺวา, ภณฺฑุํเนตฺว’ก มนฺตกํ.
ปุจฺฉิ เถราธิการํโส, รฺโ สพฺพมภาสิ โส;
เถรํ ตฺวา’ติ ตุฏฺโโส, ‘‘ลาภา เม’’อิติ จินฺตยิ.
ภณฺฑุสฺส คีหิภาเวน, คตาสงฺโก นริสฺสโร;
อฺาสิ นรภาวํ โส, ‘‘ปพฺพาเชม อิมํ’’ อิติ.
เถโร ตํ คามสีมายํ, ตสฺมึเยว ขเณ อกา;
ภณฺฑุกสฺส กุมารสฺส, ปพฺพชฺชมุปสมฺปทํ.
ตสฺมึเยว ¶ ขเณ โส จ, อรหตฺตมปาปุณิ;
สุมนํ สามเณรํ ตํ, เถโร อามนฺตยี ตโต.
ธมฺมสวนกาลํ ตฺวํ, โฆเสหี’’ติ อปุจฺฉิโส;
สาเวนฺโต กิตฺตกํ านํ, ภนฺเต โฆเสม’หํ อิติ.
‘‘สกลํ ตมฺพปณฺณี’’ติ, วุตฺเต เถเรน อิทฺธิยา;
สาเวนฺโต สกลํ ลํกํ, ธมฺมกาลมโฆสยี.
ราชา นาคจตุตฺเตโส, โสณฺณิปสฺเส นิสีทิย;
ภฺุชนฺโต ตํ รวํ สุตฺวา, เถรนฺติก มเปสยิ.
‘‘อุปทฺทโว นุ อตฺถี’’ติ, อาห นตฺถิ อุทฺทโว;
โสตุํ สมฺพุทฺธวจนํ, กาโล โฆสาปิโต อิติ.
สามเณร รวํ สุตฺวา, ภุมฺมาเทวา อโฆสยุํ;
อนุกฺกเมน โส สทฺโท, พฺรหฺมโลกํ สมารุหิ.
เตน โฆเสน เทวานํ, สนฺนิปาโต มหา อหุ;
สมจิตฺตสุตฺตํ เทเสสิ, เถโร ตสฺมึ สมาคเม.
อสํขิยานํ เทวานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
พหู นาคา สุปณฺณา จ, สรเณสุ ปติฏฺยุํ.
ยเถทํ สาริปุตฺตสฺส, สุตฺตํ เถรสฺส ภาสโต;
ตถา มหินฺทตฺเถรสฺส, อหุ เทวสมาคโม.
ราชา ปภา เต ปาเหสิ, รถํ สารถิ โส คโต;
‘‘อาโรหถ รถํ ยาม, นครํ’’ อิติ เต’พฺรวิ.
นา’โรหาม รถํ คจฺฉ, คจฺฉาม ตว ปจฺฉโต;
อิติ วตฺวาน เปเสตฺวา, สารถึ สุมโนรถํ.
เวหาสมพฺภุคนฺตฺวา, เต นครสฺส ปุรตฺถโต;
ปมตฺถูปฏฺานมฺหิ, โอตรึสุ มหิทฺธิกา.
เถเรหิ ปโมติณฺณ-านมฺหิ กตเจติยํ;
อชฺชาปิ วุจฺจเต เตน, เอวํ ปมเจติยํ.
รฺา เถรคุณํ สุตฺวา, สพฺพา อนฺเตปุริตฺถิโย;
เถรทสฺสนมิจฺฉึสุ, ยสฺมา ตสฺมามหีปติ.
อนฺโต’ว ¶ ราชวตฺถุสฺส, รมฺมํ กาเรสิ มณฺฑปํ;
เสเตหิ วตฺถปุปฺเผหิ, ฉาทิตํ สมลงฺกตํ.
อุจฺจเสยฺยาวิรมณํ, สุตตฺตา เถรสนฺติเก;
กงฺขี ‘‘อุจฺจาสเน เถโร, นิสีทิเทยฺยนุโนติ จ.
ตทนฺตเร สารถิ โส, เถเร ทิสฺวา ตหึ ิเต;
จีวรํ ปารุปนฺเต เต, อติวิมฺหิต มานโส.
คนฺตฺวา รฺโ นิเวเทสิ, สุตฺวา สพฺพํ มหีมติ;
‘‘นิสชฺชํ น กริสฺสนฺติ, ปีเกสู’’ติ นิจฺฉิโต.
‘‘สุสาธุ ภุมฺมตฺถรณํ, ปฺาเปถา’’ติ ภาสิย;
คนฺตฺวา ปฏิปถํ เถเร, สกฺกจฺจํ อภิวาทิย.
มหามหินฺทตฺเถรสฺส, หตฺถโต ปตฺตมาทิย;
สกฺการปูชาวิธินา, ปุรํ เถรํ ปเวสยิ.
ทิสฺวา อาสนปฺตฺตึ, เนมิตฺตา พฺยากรุํ อิติ;
‘‘คหิตา ปถวี’เมหิ, ทีเป เหสฺสนฺติ อิสฺสรา.
นรินฺโท ปูชยนฺโต เต, เถเร อนฺเตปุรํ นยิ;
ตตฺถ เต ทุสฺสปีเสุํ, นิสีทึสุ ยถารหํ.
เต ยาคุขชฺชโภชฺเชหิ, สยํ ราชา อตปฺปยิ;
นิฏฺิเต ภตฺตกิจฺจมฺหิ, สยํ อุปนิสีทิย.
กนิฏฺสฺโสปราชสฺส, มหานาคสฺส ชายิกํ;
วสนฺตึ ราชเคเห’ว, ปกฺโกสา เปสิจา’นุลํ.
อาคมฺม อนุลาเทวี, ปฺจ อิตฺถิสเตหิ สา;
เถเรวนฺทิย ปูเชตฺวา, เอกมนฺตมุปาวิสิ.
เปตวตฺถุํ วิมานฺจ, สจฺจสํยุตฺตเมว จ;
เทเสสิ เถโร ตา อิตฺถี, ปมํ ผลมชฺฌคุํ.
หิยฺโย ทิฏฺมนุสฺเสหิ, สุตฺวา เถรคุเณ พหู;
เถรทสฺสนมิจฺฉนฺตา, สมาคนฺตฺวาน นาครา.
ราชทฺวาเร มหาสทฺทํ, อกรุํ ตํ มหีปติ;
สุตฺวา ปุจฺฉิย ชานิตฺวา, อาห เตสํ หิตตฺถิโก.
สพฺเพสํ ¶ อิธ สมฺพาโธ, สาลามงฺคลหตฺถิโน;
โสเธถ ตตฺถ ทกฺขนฺติ, เถเร’เม นาครา’อิติ.
โสเธตฺวา หตฺถิสาลํ ตํ, วิตานาทีหิ สชฺชุกํ;
อลงฺกริตฺวา สยเน, ปฺเปสุํ ยถารหํ.
สเถโร ตตฺถ คนฺตฺวาน, มหาเถโร นิสีทิย;
โส เทวทูตสุตฺตนฺตํ, กเถสี กถิโก มหา.
ตํ สุตฺวาน ปสีทึสุ, นครา เต สมาคตา;
เตสุ ปาณสหสฺสํตุ, ปมํ ผลมชฺฌคา.
ลํกาทีเป โส สตฺถุกปฺโป อกปฺโป;
ลํกาธิฏฺาเน ทฺวีสุ าเนสุ เถโร;
ธมฺมํ ภาสิตฺวา ทีปภาสาย เอวํ;
สทฺธมฺโม ตารํ การยี ทีปทีโปติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
นครปฺปเวสโน นาม
จุทฺทสโม ปริจฺเฉโท.
ปฺจทสม ปริจฺเฉท
มหาวิหาร ปฏิคฺคหโก
หตฺถิสาลาปิ สมฺพาธา, อิติ ตตฺถ สมาคตา;
เต นนฺทนวเน รมฺเม, ทกฺขิณทฺวารโต พหิ.
ราชุยฺยาเน ฆนจฺฉาเย, สีตเล นีลสทฺทเล;
ปฺาเปสุํ อาสนานิ, เถรานํ สาทรา นรา.
นิกฺขมฺม ทกฺขิณทฺวารา, เถโร ตตฺถ นิสีทิ จ;
มหากุลีนา จา’คมฺม, อิตฺถิโย พหุกา ตหึ.
เถรํ ¶ อุปนิสีทึสุ, อุยฺยานํ ปูรยนฺติโย;
พาลปณฺฑิตสุตฺตนฺตํ, ตาสํ เถโร อเทสยิ.
สหสฺสํ อิตฺถิโย ตาสุ, ปมํ ผลมชฺฌคุํ;
เอวํ ตตฺเถว อุยฺยาเน, สายณฺหสมโย อหุ.
ตโต เถรา นิกฺขมึสุ, ‘‘ยาม ตํ ปพฺพตํ’’ อิติ;
รฺโ ปฏินิเวเทสุํ, สีฆํ ราชา อุปาคมิ.
อุปาคมฺมา’พฺรวี เถรํ, ‘‘สายํ ทูโร จ ปพฺพโต;
อิเธว นนฺทนุยฺยาเน, นิวาโส ผาสุโก อิติ.
ปุรสฺส อจฺจาสนฺนตฺตา, ‘‘อสารุปฺป’’นฺติ ภาสิเต;
‘‘มหาเมฆวนุยฺยานํ, นาติทูราติ สนฺติเก.
รมฺมํ ฉายูทกูเปตํ, นิวาโส ตตฺถ โรจตุ;
นิวตฺติตพฺพํ ภนฺเต’’นฺติ, เถโร ตตฺถ นิวตฺตยิ.
ตสฺมึ นิวตฺตานมฺหิ, กทมฺพนทิยนฺติเก;
นิวตฺตเจติยํ นาม, กตํ วุจฺจติ เจติยํ.
ตํ นนฺทนา ทกฺขิเณน, นยํ เถรํ รเถสโภ;
มหาเมฆวนุยฺยานํ, ปาจินทฺวารกํ นยิ.
ตตฺถ ราชฆเร รมฺเม, มฺจปีานิ สาธุกํ;
สาธูติ สนฺถราเปตฺวา, ‘‘วสเต’ตฺต สุขํ’’ อิติ.
ราชา เถเร’ภิวาเทตฺวา, อมจฺจปริวาริโต;
ปุรํ ปาวิสิ เถรา ตุ, ตํ รตฺตึ ตตฺถ เต วสุํ.
ปภาเตเยว ปุปฺผานิ, คาเหตฺวา ธรณีปติ;
เถเร อุปจฺจ วนฺทิตฺวา, ปูเชตฺวา กุสุเมหิ จ.
ปุจฺฉิ กจฺจิ สุขํ วุฏฺํ, อุยฺยานํ ผาสุกํ อิติ;
สุขํ วุตฺถํ มหาราช, อุยฺยานํ ยติ ผาสุกํ.
อาราโม กปฺปเต ภนฺเต, สงฺฆสฺสา’’ติ อปุจฺฉิ โส;
‘‘กปฺปเต’’อิติ วตฺวาน, กปฺปากปฺเปสุ โกวิโท.
เถโร เวฬุวนาราม, ปฏิคฺคหณมพฺรวิ;
ตํ สุตฺวา อภิหฏฺโ โส, ตุฏฺหฏฺโ มหาชโน.
เถรานํ ¶ วนฺทนตฺถาย, เทวี ตุ อนุลาคตา;
สทฺธึ ปฺจสติตฺถีหิ, ทุติยํ ผลมชฺฌคา.
สา ปฺจสตา เทวี, อนุลา’ห มหีปติ;
‘‘ปพฺพชิสฺสาม เทวา’’ติ, ราชา เถรมโวจ โส.
ปพฺพาเชถ อิมาโย’’ติ, เถโร อาห มหีปตึ;
‘‘น กปฺปติ มหาราช, ปพฺพาเชตุํ ถิโย หิโน.
อตฺถิ ปาฏลิปุตฺตสฺมึ, ภิกฺขุนี เม กนิฏฺิกา;
สงฺฆมิตฺตาติ นาเมน, วิสฺสุตา สา พหุสฺสุตา.
นรินฺทสมณินฺทสฺส, มหาโพธิทุมินฺทโต;
ทกฺขิณํ สาขมาทาย, ตถา ภิกฺขุนิโย วรา.
อาคจฺฉตู’ติ เปเสหิ, รฺโ โน ปิตุ สนฺติกํ;
ปพฺพาเชสฺสติ สา เถรี, อาคตา อิตฺถิโย อิมา.
‘‘สาธุ’’ติ วตฺวา คณฺหิตฺวา, ราชา ภิงฺการมุตฺตมํ;
‘‘มหาเมฆวนุยฺยานํ, ทมฺมิ สงฺฆสฺสิ’มํ อิติ.
มหินฺทเถรสฺส กเร, ทกฺขิโณทกมา’กิรี;
มหิยา ปติเต โตเย, อกมฺปิตฺถ มหา มหี.
‘‘ตสฺมา กมฺปติ ภูมี’’ติ, ภูมิปาโล อปุจฺฉิ ตํ;
ปติฏฺิตตฺตา ทีปมฺหิ, สาสนสฺสา’ติ โส พฺรวิ.
เถรสฺส อุปนาเมสิ, ชาติปุปฺผานิ ชาติมา;
เถโร ราชฆรํ คนฺตฺวา, ตสฺส ทกฺขิณโต ิโต.
รุกฺขมฺหิ ปิจุเล อฏฺ, ปุปฺผมุฏฺี สโมกิรี;
ตตฺถาปิ ปุถวี กมฺปิ, ปุฏฺโ ตสฺสา’ห การณํ.
อโหสิ ติณฺณํ พุทฺธานํ, กาเล’ปิ อิธ มาลโก;
นรินฺทสงฺฆกมฺมตฺถํ, ภวิสฺสติ อิทานิปิ.
ราชเคหา อุตฺตรโต, จารุโปกฺขรณึ อคา;
ตตฺตกา เนว ปุปฺผานิ, เถโร ตตฺถาปิ โอกิริ.
ตตฺถา’ปิ ปุถุวี กมฺปิ, ปุฏฺโ ตสฺสา’ห การณํ;
‘‘ชนฺตฆร โปกฺขรณี, อยํ เหสฺสติ ภูมิป’’.
ตสฺเสว ¶ ราชเคหสฺส, คนฺตฺวาน ทฺวารโกฏฺกํ;
ตตฺตเกเห’ว ปุปฺเผหิ, ตํ านํ ปูชยี อิสิ.
ตตฺถาปิ ปุถุวีกมฺปิ, หฏฺโลโม อตีวโส;
ราชา ตํ การณํ ปุจฺฉิ, เถโร ตสฺสา’ห การณํ.
อิมมฺหิ กปฺเป พุทฺธานํ, ติณฺณนฺนํ โพธิรุกฺขโต;
อาเนตฺวา ทกฺขิณาสาขา, โรปิตา อิธ ภูมิป.
ตถาคตสฺส อมฺหากํ, โพธิสาขาปิ ทกฺขิณา;
อิมสฺมึเยว านมฺหิ, ปติฏฺิสฺสติ ภูมิป.
ตโต’คมา มหาเถโร, มหามุจลมาลกํ;
ตตฺตกาเนว ปุปฺผานิ, ตสฺมึ าเน สโมกิริ.
ตถาปิ ปุถวี กมฺปิ, ปุฏฺโ ตสฺสา’ห การณํ;
สงฺฆสฺสุ โปสถา คารํ, อิธ เหสฺสติ ภูมิป.
ปฺหมฺพมาลกฏฺานํ, ตโต’คมา มหีปติ;
สุปกฺกํ อมฺพปกฺกฺจ, วณฺณคนฺธรสุตฺตมํ.
มหนฺตํ อุปนาเมสิ, รฺโ อุยฺยานปาลโก;
ตํ เถรสฺสุปนาเมสิ, ราชา อติมโนรมํ.
เถโร นิสีทนาการํ, ทสฺเสสิ ชนตา หิโต;
อตฺถราเปสิ ตตฺเถว, ราชา อตฺถรณํ วรํ.
อทา ตตฺถ นิสินฺนสฺส, เถรสฺสมฺพํ มหีปติ;
เถโร ตํ ปริภฺุชิตฺวา, โรปนตฺถาย ราชิโน.
อมฺพฏฺิกํ อทา ราชา, ตํ สยํ ตตฺถ โรปยิ;
หตฺเถ ตสฺโสปริเถโร, โธวิ ตสฺส วิรุฬฺหิยา.
ตํ ขณํเยว พีชมฺหา, ตมฺหา นิกฺขมฺม องฺกุโร;
กเมนา’ติ มหารุกฺโข, ปตฺตปกฺกธโร อหุ.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปริสา สา สราชิกา;
นมสฺสมานา อฏฺาสิ, เถเร หตฺถตนุรุหา.
เถโร ¶ ตทา ปุปฺผมุฏฺิ, อฏฺ ตตฺถ สโมกิริ;
ตถาปิ ปุถวีกมฺปิ, ปุฏฺโ ตสฺสา’ห การณํ.
สงฺฆสฺสปฺปนฺนลาภานํ, อเนเกสํ นราธิป;
สงฺคมฺมภาชนานํ, อิทํ านํ ภวิสฺสติ.
ตโต คนฺตฺวา จตุสฺสาล-านํ ตตฺถ สโมกิริ;
ตตฺตกาเนว ปุปฺผานิ, กมฺปิ ตตฺถาปิ เมทินี.
ตํ กมฺปการณํ ปุจฺฉิ, ราชา เถโร วิยากริ;
ติณฺณนฺนํ ปุพฺพพุทฺธานํ, ราชุยฺยาน ปฏิคฺคเห.
ทาน วตฺถุนา’หฏานิ, ทีปวาสีหิ สพฺพโต;
อิธ เปตฺวา โภเชสุํ, สสงฺเฆ สุคเต ตโย.
อิทานิ ปน เอตฺเถว, จตุสฺสาลา ภวิสฺสติ;
สงฺฆสฺส อิธ ภตฺตคฺคํ, ภวิสฺสติ นราธิป.
มหถูปิตานํ, านาานวิทูตโต;
อคมาสิ มหาเถโร, มหินฺโท ทีปทีปโน.
ตทา อนฺโตปริกฺเขเป, ราชุยฺยานสฺส ขุทฺทิกา;
กกุธวฺหา อหุ วาปี, ตสฺโส’ปริ ชลนฺติเก.
ถูปารหํ ถลานํ, อหุ เถเร ตหึ คเต;
รฺโ จมฺปกปุปฺผานํ, ปุฏกาน’ฏฺ อาหรุํ.
ตานิ จมฺปกปุปฺผานิ, ราชา เถรสฺสุ’ปานยิ;
เถโร จมฺปกปุปฺเผหิ, เตหิ ปูเชสิ ตํ ผลํ.
ตตฺถาปิ ปุถวี กมฺปิ, ราชา ตํ กมฺปการณํ;
ปุจฺฉิ เถโร’นุ ปุพฺเพน, อาหตํ กมฺปการณํ.
อิทํ านํ มหาราช, จตุพุทฺธ นิเสวิตํ;
ถูปารหํ หิตตฺถาย, สุขตฺถาย จ ปาณินํ.
อิมมฺหิ กปฺเป ปมํ, กกุสนฺโธ ชิโน อหุ;
สพฺพ ธมฺมวิทู สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก.
มหาติตฺถวฺหยํ อาสิ, มหาเมฆวนํ อิทํ;
นครํ อภยํ นาม, ปุรตฺถิมทิสาย’หุ.
กทมฺพ นทิยา ปาเร, ตตฺถ ราชา’ภโย อหุ;
โอชทีโปติ นาเมน, อยํ ทีโป ตทาอหุ.
รกฺขเสหิ ¶ ชนสฺเส’ตฺถ, โรโค ปชฺชรโก อหุ;
กกุสนฺโธ ทสพโล, ทิสฺวาน ตทุปทฺทวํ.
ตํ คนฺตฺวา สตฺตวินยํ, ปวตฺตึ สาสนสฺส จ;
กาตุํ อิมสฺมึ ทีปสฺมึ, กรุณา พลโจทิโต.
จตฺตาลีสสหสฺเสหิ, ตาทีหิ ปริวาริโต;
นภสา’คมฺม อฏฺาสิ, เทวกูฏมฺหิ ปพฺพเต.
สมฺพุทฺธสฺสา’นุภาเวน, โรโค ปชฺชรโก อิธ;
อุปสนฺโต มหาราช, ทีปมฺหิ สกเล ตทา.
กตฺถ ิโต อธิฏฺาสิ, นริสฺสร มุนิสฺสโร;
สพฺเพ มํ อชฺช ปสฺสนฺตุ, โอชทีปมฺหิ มานุสา.
อาคนฺตุกามา สพฺเพว, มนุสฺสา มม สนฺติกํ;
อาคจฺฉนฺตุ อกิจฺเฉน, ขิปฺปฺจาปิ มหามุนิ.
โอภาสยนฺตํ มุนินฺทํ ตํ, โอภาสนฺตฺจ ปพฺพตํ;
ราชา จ นาครา เจว, ทิสฺวา ขิปฺปํ อุปาคมุํ.
เทวตา พลิทานตฺถํ, มนุสฺสา จ ตหึ คตา;
เทวตา อิติ มฺึสุ, สสงฺฆํ โลกนายกํ.
ราชา โส มุนิราชํ ตํ, อติหฏฺโ’ภิ วาทิย;
นิมนฺตยิตฺวา ภตฺเตน, อาเนตฺวา ปุรสนฺติ กํ.
สสงฺฆสฺส มุนินฺทสฺส, นิสชฺชารหมุตฺตมํ;
รมณียมิทํ าน-มสมฺพาธนฺติ จินฺติย.
การิเต มณฺฑเป รมฺเม, ปลฺลงฺเกสุ วเร สุตํ;
นิสีทาเปสิ สมฺพุทฺธํ, สสงฺฆํ อิธ ภูปติ.
นิสินฺนมฺปิ จ ปสฺสนฺตา, สสงฺฆํ โลกนายกํ;
ทีเป มนุสฺสา อาเนสุํ, ปณฺณากาเร สมนฺตโต.
อตฺตโน ขชฺชโภชฺเชหิ, เตหิ เตหา’ภเตหิ จ;
สนฺตปฺเปสิ สสงฺฆํ ตํ, ราชา โส โลกนายกํ.
อิเธว ปจฺฉาภตฺตํ ตํ, นิสินฺนสฺส ชินสฺส โส;
มหา ติตฺถกมุยฺยานํ, ราชา’ทา ทกฺขิณํ วรํ.
อกาลปุปฺผา ¶ ลงฺกาเร, มหาติตฺถวเน ตทา;
ปฏิคฺคหิเต พุทฺเธน, อกมฺปิตฺถ มหามหี.
เอตฺเถว โส นิสีทิตฺวา, ธมฺมํ เทเสสิ นายโก;
จตฺตาลีส สหสฺสานิ, ปตฺตา มคฺคผลํ นรา.
ทิวาวิหารํ กตฺวาน, มหาติตฺถวเน ชิโน;
สายณฺหสมเย คนฺตฺวา, โพธิานารหํ มหิ.
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต;
อิติ จินฺตยิ สมฺพุทฺโธ, หิตตฺถํ ทีปวาสินํ.
อาทาย ทกฺขิณํ สาขํ, โพธิโต เม สิรีสโต;
อาคจฺฉตุ รูปนนฺทา, ภิกฺขุนี สหภิกฺขุนี.
ตสฺส ตํ จิตฺตมฺาย, สา เถรี ตทนนฺตรํ;
คเหตฺวา ตตฺถ ราชานํ, อุปสงฺกมฺม ตํ ตรุํ.
เลขํ ทกฺขิณสาขาย, ทาเปตฺวาน มหิทฺธิกา;
มโนสิลาย ฉินฺนํ ตํ, ิตํ เหมกฏาหเก.
อิทฺธิยา โพธิมาทาย, สปฺจสต ภิกฺขุนี;
อิธา’เนตฺวา มหาราช, เทวตา ปริวาริตา.
สสุวณฺณ กฏาหํ ตํ, สมฺพุทฺเธน ปสาริเต;
เปสิ ทกฺขิเณ หตฺเถ, ตํ คเหตฺวา ตถาคโต.
ปติฏฺาเปตุํ ปาทาสิ, โพธึ รฺโ’ภยสฺส ตํ;
มหาติตฺถมฺหิ อุยฺยาเน, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
ตโต คนฺตฺวาน สมฺพุทฺโธ,
อิโต อุตฺตรโต ปน;
สิรีสมาลเก รมฺเม,
นิสีทิตฺวา ตถาคโต.
ชนสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, ธมฺมาภิสมโย ตหึ;
วีสติยา สหสฺสานํ, ปาณานํ อาสิ ภูมิป.
ตโตปิ อุตฺตรํ คนฺตฺวา, ถูปรามมหึ ชิโน;
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต.
ธมฺมํ ¶ เทเสสิ สมฺพุทฺโธ, ปริสาย ตหึปน;
ทสปาณ สหสฺสานิ, ปตฺตมคฺคผลาน’หุํ.
อตฺตโน ธมฺมกรณํ, มนุสฺสานํ นมสฺสิตุํ;
ทตฺวา สปริวารํ ตํ, เปตฺวา อิธ ภิกฺขุนึ.
สห ภิกฺขุสหสฺเสน, มหาเทวฺจ สาวกํ;
เปตฺวา อิธ สมฺพุทฺโธ, ตโต ปาจินโต ปน.
ิโต รตนมาลมฺหิ, ชนํ สมนุสาสิย;
สสงฺโฆ นภมุคฺคนฺตฺวา, ชมฺพุทีปํ ชิโน อคา.
อิมมฺหิ กปฺเป ทุติยํ, โกณาคมน นายโก;
อหุ สพฺพวิทู สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก.
มหานามวฺหยํ อาสิ, มหาเมฆวนํ อิทํ;
วฑฺฒมานปุรํ นาม, ทกฺขิณาย ทิสาย’หุ.
สมิทฺโธ นาม นาเมน, ตตฺถ ราชา ตทา อหุ;
นาเมน วรทีโป’ติ, อยํ ทีโป ตทา อหุ.
ทุพฺพุฏฺุปทฺทโว เอตฺถ, วรทีเป ตทา อหุ;
ชิโน สโกณาคมโน, ทิสฺวาน ตทุปทฺทวํ.
ตํ หุตฺวา สตฺตวินยํ, ปวตฺตึ สาสนสฺส จ;
กาตุํ อิมสฺมึ ทีปสฺมีํ, กรุณา พลโจทิโต.
ตึส ภิกฺขุสหสฺเสหิ, ตาทีหิ ปริวาริโต;
นภสา’คมฺม อฏฺาสิ, นเภ สุมนกูฏเก.
สมฺพุทฺธสฺสา’นุภาเวน, ทุพฺพุฏฺิ สา ขยํ คตา;
สาสนานฺตรธานตฺตา, สุวุฏฺิ จ ตทาอหุ.
ตตฺต ิโต อธิฏฺาสิ, นริสฺสรมุนิสฺสโร;
สพฺเพว อชฺช ปสฺสนฺตุ, วรทีปมฺหิ มานุสา.
อาคนฺตุกามา สพฺเพว, มนุสฺสา มม สนฺติกํ;
อาคจฺฉนฺตุ อกิจฺเฉน, ขิปฺปฺจา’ติ มหามุนิ.
มหาสตฺตํ มุนินฺทํ ตํ, โอภาสนฺตฺจ ปพฺพตํ;
ราชา จ นาครา เจว, ทิสฺวา ขิปฺปมุปาคมุํ.
เทวตาพลิทานตฺถํ ¶ , มนุสฺสา จ ตหึ คตา;
เทวตา อิติ มฺึสุ, สสงฺฆํ โลกนายกํ.
ราชา โส มุนิราชํ ตํ, อติหฏฺโ’ภิวาทิย;
นิมนฺตยิตฺวา ภตฺเตน, อาเนตฺวา ปุรสนฺติกํ.
สสงฺฆสฺส มุนินฺทสฺส, นิสชฺชารห มุตฺตมํ;
รมณียมิทํ านํ, อสมฺพาธนฺติ จินฺติย.
การิเต มณฺฑเป รมฺเม, ปลฺลงฺเกสุ วเรสุ ตํ;
นิสีทาปยิ สมฺพุทฺธํ, สสงฺฆํ อิธ ภูปติ.
นิสินฺนมฺปิ’ธ ปสฺสนฺตา, สสงฺฆํ โลกนายกํ;
ทีเป มนุสฺสา อาเนสุํ, ปณฺณากาเร สมนฺตโต.
อตฺตโน ขชฺชโภชฺเชหิ,
เตหิ เตหา’ภ เตหิ จ;
สนฺตปฺเปสิ สสงฺฆํ ตํ,
ราชา โส โลก นายกํ.
อิเธว ปจฺฉาภตฺตํ ตํ, นิสินฺนสฺส ชินสฺส โส;
มหานามกมุยฺยานํ, ราชา’ทา ทกฺขิณํ วรํ.
อกาลปุปฺผาลงฺกาเร, มหานามวเน ตทา;
ปฏิคฺคหิเต พุทฺเธน, อกมฺปิตฺถ มหามหี.
เอตฺเถว โส นิสีทิตฺวา, ธมฺมํ เทเสสิ นายโก;
ตทา ตึส สหสฺสานิ, ปตฺตา มคฺคผลํ นรา.
ทิวาวิหารํ กตฺวาน, มหานามวเน ชิโน;
สายณฺหสมเย คนฺตฺวา, ปุพฺพโธธิิตํ มหึ.
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต;
อิติ จินฺเตสิ สมฺพุทฺโธ, หิตตฺถํ ทีปวาสินํ.
อาทาย ทกฺขิณํ สาขํ, มโมทุมฺพรโพธิโต;
อายาตุ กนกทตฺตา, ภิกฺขุนี สหภิกฺขุนี.
ตสฺส ตํ จิตฺตมฺาย, สา เถรี ตทนนฺตรํ;
คเหตฺวา ตตฺถ ราชานํ, อุปสงฺกมฺม ตํ ตรุํ.
เลขํ ¶ ทกฺขิณสาขาย, ทาเปตฺวาน มหิทฺธิกา;
มโนสิลาย ฉินฺนํ ตํ, ิตํ เหมกฏาหเก.
อิทฺธิยา โพธิมาทาย, สปฺจสหภิกฺขุนี;
อิธาคนฺตฺวา มหาราช, เทวตาปริวาริตา.
สสุวณฺณกฏาหํ ตํ, สมฺพุทฺเธน ปสาริเต;
เปสิ ทกฺขิเณ หตฺเถ, ตํ คเหตฺวา ตถาคโต.
ปติฏฺาเปตุํ รฺโ’ทา, สมิทฺธสฺส สตํ ตหึ;
มหานามมฺหิ อุยฺยาเน, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
ตโต คนฺตฺวาน สมฺพุทฺโธ, สิรีสมาลกุตฺตเร;
ชนสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, นิสินฺโน นาคมาลเก.
ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา, ธมฺมาภิสมโย ตหึ;
วีสติยา สหสฺสานํ, ปาณานํ อาสิ ภูมิป.
ปุพฺพพุทฺธนิสินฺนํ ตํ, านํ คนฺตฺวา ปุรุตฺตรํ;
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต.
ธมฺมํ เทเสสิ สมฺพุทฺโธ, ปริสาย ตหึ ปน;
ทสปาณสหสฺสานิ, ปตฺตา มคฺคผลํ อหุํ.
กายพนฺธนธาตุํ โส, มนุสฺเสหิ นมสฺสิตุํ;
ทตฺวา สปริวารํ ตํ, เปตฺวา อิธ ภิกฺขุนึ.
สห ภิกฺขุสหสฺเสน, มหาสุมฺมฺจ สาวกํ;
เปตฺวา อิธ สมฺพุทฺโธ, โอรํ รตนมาลโต.
เปตฺวา สุทสฺสเน มาเล, ชนํ สมนุสาสิย;
สสงฺโฆ นภมุคฺคมฺม, ชมฺพุทีปํ ชิโน อคา.
อิมมฺหิ กปฺเป ตติยํ, กสฺสโป โคตฺตโต ชิโน;
อหุ สพฺพวิทู สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก.
มหาเมฆวนํ อาสิ, มหาสาครนามกํ;
วิสาลํ นาม นครํ, ปจฺฉิมาย ทิสาย’หุ.
ชยนฺโต นาม นาเมน, ตตฺถ ราชา ตทา อหุ;
นาเมน มณฺฑทีโปติ, อยํ ทีโป ตทา อหุ.
ตทา ¶ ชยนฺตรฺโ จ, รฺโ กนิฏฺภาตุ จ;
ยุทฺธํ อุปฏฺิตํ อาสิ, ภึสนํ สตฺตหึสนํ.
กสฺสโป โส ทสพโล, เตน ยุทฺเธน ปาณินํ;
มหนฺตํ พฺยสนํ ทิสฺวา, มหาการุณิโก มุนิ.
ตํ หนฺตฺวา สตฺตวินยํ, ปวตฺตึ สาสนสฺส จ;
กาตุํ อิมสฺมึ ทีปสฺมึ, กรุณาพลโจทิโต.
วีสติยา สหสฺเสหิ, ตาทีหิ ปริวาริโต;
นภสา’คมฺม อฏฺาสิ, สุภกูฏมฺหิ ปพฺพเต.
ตตฺริโต อธิฏฺาสิ, นริสฺสร มุนิสฺสโร;
‘‘สพฺเพ มํ อชฺช ปสฺสนฺตุ, มณฺฑทีปมฺหิ มานุสา.
อาคนฺตุกามา สพฺเพว, มานุสา มม สนฺติกํ;
อาคจฺฉนฺตุ อกิจฺเฉน, ขิปฺปฺจา’ติ มหามุนิ.
โอภาสนฺตํ มุนินฺทํ ตํ, โอภาสนฺตฺจ ปพฺพกํ;
ราชา จ นาครา เจว, ทิสฺวา ขิปฺปํ อุปาคมุํ.
อตฺตโน อตฺตโน ปตฺต-วิชยาย ชนา พหู;
เทวตา พลิทานตฺถํ, ตํ ปพฺพตมุปาคตา.
เทวตา อิติ มฺึสุ, สสงฺฆํ โลกนายกํ;
ราชา จ โส กุมาโร จ, ยุทฺธมุชฺฌึสุ วิมฺหิตา.
ราชา โส มุนิราชํ ตํ, อติหฏฺโ’ภิวาทิย;
นิมนฺตยิตฺวา ภตฺเตน, อาเนตฺวา ปุรสนฺติกํ.
สสงฺฆสฺส มุนินฺทสฺส, นิสชฺชารหมุตฺตมํ;
รมณียมิทํ าน-มสมฺพาธนฺติ จินฺติย.
การิเต มณฺฑเป รมฺเม, ปลฺลงฺเกสุ วเรสุ ตํ;
นิสีทาเปสิ สมฺพุทฺธํ, สสงฺฆํ อิธ ภูปติ.
นิสินฺนมฺปิธ ปสฺสนฺตา, สสงฺฆํ โลกนายกํ;
ทีเป มนุสฺสา อาเนสุํ, ปณฺณากาเร สมนฺตโต.
อตฺตโน ขชฺชโภชฺเชหิ, เตหิ เตหา’ภเตหิ จ;
สสนฺตปฺเปสิ สสงฺฆํ ตํ, ราชา โส โลกนายกํ.
อิเธ’ว ปจฺฉาภตฺตํ ตํ, นิสินฺนสฺส ชินสฺส โส;
มหาสาครมุยฺยานํ, ราชา’ทา ทกฺขิณํ วรํ.
อกาลปุปฺผลงฺกาเร ¶ , มหาสาครกานเน;
ปฏิคฺคหิเต พุทฺเธน, อกมฺปิตฺถ มหามหี.
เอตฺเถว โส นิสีทิตฺวา, ธมฺมํ เทเสสิ นายโก;
ตทา วีสํ สหสฺสานิ, โสตาปตฺติผลํ นรา.
ทิวา วิหารํ กตฺวาน, มหาสาครกานเน;
สายนฺเห สุคโต คนฺตฺวา, ปุพฺพโพธิฏฺิตํ มหึ.
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต;
อิติ จินฺเตสิ สมฺพุทฺโธ, หิตตฺถํ ทีปวาสินํ.
อาทาย ทกฺขิณํ สาขํ, มม นิคฺโรธโพธิโต;
สุธมฺมา ภิกฺขุนี เอตุ, อิทานิ สหภิกฺขุนี.
ตสฺส ตํ จิตฺตมฺาย, สา เถรี ตทนนฺตรํ;
คเหตฺวา ตตฺถ ราชานํ, อุปสงฺกมฺม ตํ ตรุํ.
เลขํ ทกฺขิณสาขาย, ทาเปตฺวาน มหิทฺธิกา;
มโนสิลาย ฉินฺนํ ตํ, ิตํ เหมกฏายเก.
อิทฺธิยา โพธิมาทาย, สปฺจสตภิกฺขุนี;
อิธาเนตฺวา มหาราช, เทวตาปริวาริตา.
สสุวณฺณกฏาหํ ตํ, สมฺพุทฺเธน ปสาริเต;
เปสิ ทกฺขิเณ หตฺเถ, ตํ คเหตฺวา ตถาคโต.
ปติฏฺาเปตุํ รฺโ’ทา, ชยนฺตสฺส สตํ ตหึ;
มหาสาครมุยฺยาเน, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
ตโต คนฺตฺวาน สมฺพุทฺโธ, นาคมาฬกอุตฺตเร;
ธนสฺส ธมฺมํ เทเสสิ, นิสินฺโน’โสกมาฬเก.
ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา, ธมฺมาภิสมโย ตหึ;
อหุ ปาณสหสฺสานํ, จตุนฺนํ มนุชาธิป.
ปุพฺพพุทฺธนิสิตํ ตํ, านํ คนฺตฺวา ปุนุตฺตรํ;
นิสินฺโน ตตฺถ อปฺเปตฺวา, สมาธึ วุฏฺิโต ตโต.
ธมฺมํ เทเสสิ สมฺพุทฺโธ, ปริสาย ตหึ ปน;
ทสปาณสหสฺสานิ, ปตฺตมคฺคผลาน’หุํ.
ชลสาฏิกธาตุํ ¶ โส, มนสฺเสหิ นมสฺสิตุํ;
ทตฺวา สปริวารํ ตํ; เปตฺวา อิธ ภิกฺขุนี.
สห ภิกฺขุสหสฺเสน, สพฺพนนฺทิฺจ สาวกํ;
เปตฺวา นทีโต โอรํ, โส สุทสฺสนมาฬโต.
โสมนสฺเส มาฬกสฺมึ, ชนํ สมนุสาสิย;
สงฺเฆน นภมุคฺคนฺตฺวา, ชมฺพุทีปํ ชิโน อคา.
อหุ อิมสฺมึ กปฺปสฺมึ, จตุตฺถํ โคตโม ชิโน;
สพฺพธมฺมวิทู สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก.
ปมํ โส อิธาคนฺตฺวา, ยกฺขนิทฺธมนํ อกา;
ทุติยํ ปุนราคมฺม, นาคานํ ทมนํ อกา.
กลฺยาณิยํ มณิอกฺขิ นาเคนา’ภินิมนฺติโต;
ตติยํ ปุนราคมฺม, สสงฺโฆ ตตฺถ ภฺุชิย.
ปุพฺพโพธิิตานํ, ถูปานมิทมฺปิ จ;
ปริโภคธาตุานฺจ, นิสชฺชาโย’ปภฺุชิย.
ปุพฺพพุทฺธิตฏฺานา, โอรํ คนฺตฺวา มหามุนิ;
ลํกาทีเป โลกทีโป, มนุสฺสาภาวโต ตทา.
ทีปฏฺํ เทวสงฺฆฺจ, นาเค สมนุสาสิย;
สสงฺโฆ นภมุคฺคนฺตฺวา, ชมฺพุทีปํ ชิโน อคา.
เอวํ านมิทํ ราช, จตุพุทฺธนิเสวิตํ;
ตสฺมึ าเน มหาราช, ถูโป เหสฺสติ’นาคเต.
พุทฺธสารีรธาตูนํ, โทณธาตุนิธานวา;
วีสํหตฺถสตํ อุจฺโจ, เหมมาลี’ติ วิสฺสุโต.
อหเมว กาเรสฺสามิ, อิจฺฉาห ปุถวิสฺสโร;
อิธ อฺานิ กิจฺจานิ, พหูนิ ตว ภูมิป.
ตานิ กาเรหิ นตฺตาเต, กาเรสฺสติ อิมํ ปน;
มหานาคสฺส เต ภาตุ, อุปราชสฺส อตฺรโช.
โส ยฏฺาลยติสฺโสติ, ราชา เหสฺสต’นาคเต;
ราชา โคฏฺาภโย นาม, ตสฺส ปุตฺโต ภวิสฺสติ.
ตสฺส ¶ ปุตฺโต กากวณฺณ-ติสฺโส นาม ภวิสฺสติ;
ตสฺส รฺโ สุโต ราช, มหาราชา ภวิสฺสติ.
ทุฏฺคามณิสทฺเทน, ปากโฏ’ภยนามโก;
กาเรสฺสตี’ธ ถูปํ โส, มหา เตชิทฺธิวิกฺกโม.
อิจฺจาห เถโร เถรสฺส, วจเน เน’ตฺถ ภูปติ;
อุสฺสาเปสิ สิลาถมฺภํ, ตํ ปวตฺตึ ลิขาปิย.
รมฺมํ มหาเมฆวนํ, ติสฺสารามํ มหามหี;
มหามหินฺทเถโร โส, ปฏิคฺคยฺห มหิทฺธิโก.
อกมฺโป กมฺปยิตฺวาน, มหึ าเนสุ อฏฺสุ;
ปิณฺฑาย ปวิสิตฺวาน, นครํ สาครูปมํ.
รฺโ ฆเร ภตฺตกิจฺจํ, กตฺวา นิกฺขมฺม มนฺทิรํ;
นิสชฺช นนฺทนวเน, อคฺคิกฺขนฺโธปมํ ตหึ.
สุตฺตํ ชนสฺส เทเสตฺวา, สหสฺสํ มานุเส ตหึ;
ปาปยิตฺวา มคฺคผลํ, มหาเมฆวเน วสิ.
ตติเย ทิวเส เถโร, ราชเคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, เทสิยา’สิวิโสปมํ.
ปาปยิตฺวา’ภิสมยํ, สหสฺสปุริเส ตโต;
ติสฺสารามํ อคา เถโร, ราชา จ สุตเทสโน.
เถรํ อุปนิสีทิตฺวา, โส ปุจฺฉิ ชินสาสนํ;
ปติฏฺิตนฺนุ ภนฺเต’ติ, น ตาว มนุชา’ธิป.
อุโปสถาทิกมฺมตฺถํ, ชินา’ณาย ชนาธิป;
สีมาย อิธ พทฺธาย, ปติฏฺิสฺสติ สาสนํ.
อิจฺจ’พฺรวิ มหาเถโร, ตํ ราชา อิทมพฺรวิ;
สมฺพุทฺธา’ณาย อนฺโตหํ, วสฺสิสฺสามิ ชุตินฺธร.
ตสฺมา กตฺวา ปุรํ อนฺโต-สีมํ พนฺธถ สชฺชุกํ;
อิจฺจา’พฺรวิ มหาราชา, เถโร ตํ อิธมพฺรวิ.
เอวํ สติ ตุวํเยว, ปชาน ปุถวิสฺสร;
สีมาย คมนฏฺานํ, พนฺธิสฺสาม มยํ หิตํ.
‘‘สาธู’’ติ ¶ วตฺวา ภูมินฺโท, เทวินฺโท วิย นนฺทนา;
มหาเมฆวนารมฺมา, ปาวิสิ มนฺทิรํ สกํ.
จตุตฺเถ ทิวเส เถโร, รฺโ เคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, เทเสส’นมนคฺคิยํ.
ปาเยตฺวา’มตปานํ โส, สหสฺสปุริเส ตหึ;
มหาเมฆวนารามํ, มหาเถโร อุปาคมิ.
ปาโต เภรึ จราเปตฺวา, มณฺฑยิตฺวา ปุรํ วรํ;
วิหารคามิมคฺคฺจ, วิหารฺจ สมนฺตโต.
รเถสโภ รถฏฺโ โส, สพฺพาลงฺการภูสิโต;
สหามจฺโจ สโหโรโธ, สโยคฺคพลวาหโน.
มหตา ปริวาเรน, สการามมุปาคมิ;
ตตฺถ เถเร อุปคนฺตฺวา, วนฺทิตฺวา วนฺทนารเห.
สห เถเรหิ คนฺตฺวาน, นทิโย’ปริติตฺถกํ;
ตโต กสนฺโต อคมิ, เหมนงฺคลมาทิย.
มหาปทุโม กฺุชโร จ, อุโภ นาคา สุมงฺคลา;
สุวณฺณนงฺคเล ยุตฺตา, ปเม กุนฺตมาฬเก.
จตุรงฺคมหา เสโน, สห เถเรหิ ขตฺติโย;
คเหตฺวา นงฺคลํ สีตํ, ทสฺสยิตฺวา อรินฺทโม.
สมลงฺกตํ ปุณฺณฆฏํ, นานาราคํ ธชํ สุภํ;
ปาตึ จนฺทนจุณฺณฺจ, โสณฺณรชต ทณฺฑกํ.
อาทาสํ ปุปฺผภริตํ, สมุคฺคํ กุสุมคฺฆิยํ;
โตรณกทลีฉตฺตาทึ, คหิติตฺถิ ปริวาริโต.
นานาตุริย สงฺฆุฏฺโ, พโลฆ ปริวาริโต;
ถุติมงฺคลคีเตหิ, ปูรยนฺโต จตุทฺทิสํ.
สาธุการ นินาเทติ, เจลุกฺเขปสเตหิ จ;
มหตา ฉณปุชาย, กสนฺโต ภูมิโป อคา.
วิหารฺจ ปุรฺเจว, กุรุมาโน ปทกฺขิณํ;
สีมาย คมนานํ, นทึ ปตฺวา สมาปยิ.
เกนเกน นิมิตฺเตน, สีมา เอตฺถ คตาติ เจ;
เอวํ สีมาคตานํ, อิจฺฉมานา นิโพธถ.
นชฺชาปาสาณติตฺถมฺหิ ¶ , ปาสาเณ กุฑฺฑวาฏกํ;
ตโต กุมฺพลวาฏํ ตํ, มหานิปํ ตโต อคา.
ตโต กุกุธปาฬิงฺโค, มหาองฺคณโค ตโต;
ตโต ขุชฺชมธุลฺจ, มรุตฺตโปกฺขรณึตโต.
วิชยาราม อุยฺยาเน, อุตฺตรทฺวารโกฏฺ โค;
คชกุมฺภก ปาสาณํ, ถุสวฏฺิก มชฺฌโค.
อภเย พลากปาสาณํ, มหาสุสาน มชฺฌโค;
ทีฆปาสาณกํ คนฺตฺวา, กมฺมารเทว คามโต.
นิคฺโรธ มงฺคณํ คนฺตฺวา, หิยคลฺลสมีปเก;
ทิยาวสพฺราหฺมณสฺส, เทโวกํ ปุพฺพทกฺขิณํ.
ตโต เตลุมปาลิงฺโค,
ตโต ตาลจตุกฺกโค;
อสฺสมณฺฑลวาเมน,
ทฺเว กทมฺพา อชายิสุํ.
ตโต มรุมฺพติตฺตงฺโค, ตโต อุทฺธํ นิทึ อคา;
ปม เจติย ปาจิเน, ทฺเว กทมฺพา อชายิสุํ.
เสนินฺทคุตฺตรชฺชมฺหิ, ทมิฬา ทกสุทฺธิกา;
นทึ ทูรนฺติ พนฺธิตฺวา, นคราสนฺนมกํสุ ตํ.
ชีว มานกทมฺพฺจ, อนฺโตสีมคตํ อหุ;
มตก ทมฺพตีเรน, สีมาอุทฺทกทมฺพคา.
สีหสินา นติตฺเถน, อุคฺคนฺตฺวา ตีรโต วชํ;
ปาสาณติตฺถํ คนฺตฺวาน, นิมิตฺตํ ฆฏฺฏยิ อิสิ.
นิมิตฺเตตุ ปเน’ตสฺมึ, ฆฏฺฏิเต เทวมานุสา;
สาธุการํ ปวตฺเตสุํ, สาสนํ สุปฺปติฏฺิตํ.
รฺโ ทินฺนาย สีตาย, นิมิตฺเต ปริกิตฺตยิ;
ทฺวตฺตึสมาฬกตฺถฺจ, ถูปารามตฺถเมว จ.
นิมิตฺเต กิตฺตยิตฺวาน, มหาเถโร มหามติ;
สีมนฺตรนิมิตฺเต จ, กิตฺตยิตฺวา ยถาวิธึ.
อพนฺธี ¶ สพฺพา สีมาโย, ตสฺมึเยว ทิเนวสี;
มหามหี อกมฺปิตฺถ, สีมาพนฺเธ สมาปิเต.
ปฺจเม ทิวเส เถโร, รฺโ เคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, สุตฺตนฺตํ ขชฺชนียกํ.
มหาชนสฺส เทเสตฺวา, สหสฺสํ มานุเส ตหึ;
ปาเยตฺวา อมตํ ปานํ, มหาเมฆวเน วสี.
ฉฏฺเปิ ทิวเส เถโร, รฺโเคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, สุตฺต โคมย ปิณฺฑิกํ.
เทสยิตฺวา เทสนฺู, มหสฺสํเยว มานุเส;
ปาปยิตฺวา’ภิสมยํ, มหา เมฆวเน วสี.
สตฺตเมปิ ทิเน เถโร, ราชเคหมฺหิ ภฺุชิย;
นิสชฺช นนฺทนวเน, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนํ.
สุตฺตนฺตํ เทสยิตฺวาน, สหสฺสํเยว มานุเส;
ปาปยิตฺวา’ภิสมยํ, มหา เมฆวเน วสิ.
เอวฺหิ อฏฺ นวม-สหสฺสานิ ชุตินฺธโร;
การยิตฺวา’ภิสมยํ, ทิวเสเหว สตฺตติ.
ตํ มหานนฺทนวนํ, วุจฺจเต เตน ตาทินา;
สาสนโชติตฏฺาน-มีติ โชติวนํ อิติ.
ติสฺสรามมฺหิ กาเรสิ,
ราชา เถรสฺส อาทิโต;
ปาสาทํ สีฆมุกฺกาย,
สุกฺขา เปตฺวาน มตฺติกา.
ปาสาโท กาฬกาภาโส,
อาสิ โส เตน ตํ ตหึ;
กาฬปาสาท ปริเวณ-มีติ สงฺขมุปาคตํ.
ตโต มหาโพธิฆรํ, โลหปาสาท เมว จ;
สลากคฺคฺจ กาเรสิ, ภตฺตสาลฺจ สาธุกํ.
พหูนิ ¶ ปริเวณานิ, สาธุ โปกฺขรณีปิ จ;
รตฺติาน ทิวาาน-ปภุตีนิ จ การยิ.
ตสฺส นหานปาปสฺส, นฺหานโปกฺขรณีตเฏ;
สุนหาตปริเวณนฺติ, ปริเวณํ ปวุจฺจติ.
ตสฺส จงฺกมิตาเน, ทีป ทีปสฺส สาธุโน;
วุจฺจเต ปริเวณํ ตํ, ทีฆจงฺกมนํ อิติ.
อคฺคผลสมาปตฺตึ, สมาปชฺช ยหึ ตุโส;
ผลคฺค ปริเวณนฺติ, เอตํ เตน ปวุจฺจติ.
อปสฺสิย อปสฺเสนํ, เถโร ตตฺถ นิสีทิโส;
เถรา ปสฺสย ปริเวณํ, เอตํ เตน ปวุจฺจติ.
พหู มรุคณา ยตฺถ, อุปาสึสุ อุปจฺจตํ;
เตเนว ตํ มรุคณ-ปริเวณนฺติ วุจฺจติ.
เสนาปติตสฺส รฺโ, เถรสฺส ทีฆสนฺทโก;
กาเรสิ จูฬปาสาทํ, มหาถมฺเภหิ อฏฺหิ.
ทีฆสนฺท เสนาปติ-ปริเวณนฺติ ตํ ตหึ;
วุจฺจเต ปริเวณํ ตํ, ปมุขํ ปมุขากรํ.
เทวานํปิยวจโน’ปคุฬนาโม,
ลํกายํ ปมมิมํ มหาวิหารํ;
ราชา โส สุมติมหามหินฺทเถรํ,
อาคมฺมา มลมติเมตฺถการยิตฺถาติ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาวิหารปฏิคฺคหโก นาม
ปนฺนรสโม ปริจฺเฉโท.
โสฬสม ปริจฺเฉท
เจติยปพฺพตวิหาร ปฏิคฺคหโก
ปุเร ¶ จริตฺวา ปิณฺฑาย, กริตฺวา ชนสงฺคหํ;
ราชเคหมฺหิ ภฺุชนฺโต, กาเรนฺโต ราชสงฺคหํ.
ฉพฺพสทิวเส เถโร, มหาเมฆวเน วสี;
อาสฬฺหสุกฺกปกฺขสฺส, เตรเส ทิวเส ปน.
ราชเคหมฺหิ ภฺุชิตฺวา, มหารฺโ มหามติ;
มหา’ปฺปมาทสุตฺตนฺตํ, เทสยิตฺวา ตโต จ โส.
วิหารกรณํ อิจฺฉํ, ตตฺถ เจติยปพฺพเต;
นิกฺขมฺม ปุริมทฺวารา, อคา เจติยปพฺพตํ.
เถรํ ตตฺถ คตํ สุตฺวา, รถํ อารุยฺห ภูปติ;
เทวิโย ทฺเว จ อาทาย, เถรสฺสานุปทํ อกา.
เถรา นาคจตุกฺกมฺหิ, นหาตฺวา รหเท ตหึ;
ปพฺพตาโรหณตฺถาย, อฏฺํสุ ปฏิปาฏิยา.
ราชา รถา ตโท’รุยฺห, สพฺเพ เถเร’ภิวาทยิ;
อุณฺเห กิลนฺเต กึราช, อาคโตสี’ติ อหุเต.
ตุมฺหากํ คมนาสงฺกี, อาคโตมฺหี’ติ ภาสิเต;
อิเธว วสฺสํ วสิตุํ, อาคตมฺหา’ติ ภาสิย.
ตสฺสูปนายิกํ เถโร, ขนฺธกํ ขนฺธโกวิโท;
กเถสิ รฺโ ตํ สุตฺวา, ภาคิเนยฺโย จ ราชิโน.
มหาริฏฺโ มหามจฺโจ, ปฺจปฺาสภาตุหิ;
สทฺธึ เชฏฺกนิฏฺเหิ, ราชานมภิโต ิโต.
ยาจิตฺวา ตทหุ เจว, ปพฺพชุํ เถรสนฺติเก;
ปตฺตารหตฺตํ สพฺเพปิ, เต ขุรคฺเค มหามตี.
กนฺตกเจติยาเน, ปริโต ตทเหว โส;
กมฺมานิ อารภาเปตฺวา, เลณานิ อฏฺสฏฺิโย.
อคมาสิ ¶ ปุรํ ราชา, เถรา ตตฺเถว เต วสุํ;
กาเล ปิณฺฑาย นครํ, ปวิสนฺตา’นุกมฺปกา.
นิฏฺิเต เลณกมฺมมฺหิ, อาสฬฺหิปุณฺณมาสิยํ;
คนฺตฺวา อทาสิ เถรานํ, ราชา วิหารทกฺขิณํ.
ทฺวตฺตึสมาฬกานฺจ, วิหารสฺส จ ตสฺส โข;
สีมํ สีมาติโค เถโร, พนฺธิตฺวา ตทเหว โส.
เตสํ ปพฺพชฺชาเปกฺขานํ, อกาสิ อุปสมฺปทํ;
สพฺเพสํ สพฺพปมํ, พทฺเธ ตุมฺพรุมาฬเก.
เอเต ทฺวาสฏฺิ อรหนฺโต, สพฺเพ เจติยปพฺพเต;
ตตฺถ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา, อกํสุ ราชสงฺคหํ.
เทวมนุสฺสคณคณิตํ ตํ,
ตฺจ คณํ คุณวิตฺถตกิตฺตึ;
ยานมุปจฺจ จ มานยมานา,
ปฺุจยํ วิปุลํ อกรึสูติ.
สุชนปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เจติยปพฺพตวิหารปฏิคฺคหโก นาม
โสฬสโม ปริจฺเฉโท.
สตฺตรสม ปริจฺเฉท
ธาตุอาคมโน
วุตฺถวสฺโส ปวาเรตฺวา, กตฺติกปุณฺณมาสิยํ;
อโวเจ’ทํ มหาราชํ, มหาเถโร มหามติ.
จิรทิฏฺโ หิ สมฺพุทฺโธ, สตฺถา โน มนุชาธิป;
อนาถวาสํ อวสิมฺห, นตฺถิ โน ปูชิยํ อิธ.
‘‘ภาสิตฺถ นนุ ภนฺเตเม, สมฺพุทฺโธ นิพฺพุโต’’ อิติ;
อาห ธาตูสุ ทิฏฺเสุ, ทิฏฺโ โหติ ชิโน’’ อิติ.
วิทิโต ¶ โว อธิปฺปาโย, ถูปสฺส การเณ มยา;
กาเรสฺสามิ อหํ ถูปํ, ตุมฺเห ชานาถ ธาตุโย.
มนฺเตหิ สุมเนนาติ, เถโร ราชานมพฺรวิ;
ราชา’ห สามเณรํ ตํ, กุโต ลจฺฉาม ธาตุโย.
วิภูสยิตฺวา นครํ, มคฺคฺจ มนุชาธิป;
อุโปสถี สปริโส, หตฺถึ อารุยฺห มงฺคลํ.
เสตจฺฉตฺตํ ธารยนฺโต, ตาลาวจรสํหิโต;
มหานาควนุยฺยานํ, สายนฺหสมเย วช.
ธาตุเภทฺุโน ราช, ธาตุโย ตตฺถ ลจฺฉสิ;
อิจฺฉาห สามเณโร โส, สุมโน ตํ สุมานสํ.
เถโร’ถ ราชกุลโต, คนฺตฺวา เจติยปพฺพตํ;
อามนฺติย สามเณรํ, สุมนํ สุมโน คตึ.
เอหิ ตฺวํ ภทฺร สุมน, คนฺตฺวา ปุปฺผปุรํ วรํ;
อยฺยกํ เต มหาราชํ, เอวํ โน วจนํ วท.
สหาโย เต มหาราช, มหาราชา มรุปฺปิโย;
ปสนฺโน พุทฺธสมเย, ถูปํ กาเรตุมิจฺฉติ.
มุนิโน ธาตุโย เทหิ, ปตฺตํ ภุตฺตฺจ สตฺถุนา;
สรีรธาตุโย สนฺติ, พหโว หิ ตวนฺติเก.
ปตฺตปูรา คเหตฺวา ตา, คนฺตฺวา เทวปุรํ วรํ;
สกฺกํ เทวานมินฺทํ ตํ, เอวํ โน วจนํ วท.
ติโลกทกฺขิเณยฺยสฺส, ทาาธาตุ จ ทกฺขิณา;
ตวนฺติกมฺหิ เทวินฺท, ทกฺขิณกฺขกธาตุ จ.
ทาํ ตฺวเมว ปูเชหิ, อกฺขกํ เทหิ สตฺถุโน;
ลํกาทีปสฺส กิจฺเจสุ, มาปมชฺช สุราธิป.
‘‘เอวํ ภนฺเต’’ติ วตฺวา โส, สามเณโร มหิทฺธิโก;
ตงฺขณํเยว อคมา, ธมฺมาโสกสฺส สนฺติกํ.
สาลมูลมฺหิ ปิตํ, มหาโพธึ ตหึ สุตํ;
กตฺติกจฺฉณปูชาหิ, ปูชิยํ ตฺจ อทฺทส.
เถรสฺส ¶ วจนํ วตฺวา, ราชโต ลทฺธธาตุโย;
ปตฺตปูรํ คเหตฺวาน, หิมวนฺตมุปาคมิ.
หิมวนฺเต เปตฺวาน, สธาตุํ ปตฺตมุตฺตมํ;
เทวินฺทสนฺติกํ คนฺตฺวา, เถรสฺส วจนํ ภณิ.
จูฬามณิ เจติยมฺหา, คเหตฺวา ทกฺขิณกฺขกํ;
สามเณรสฺส ปาทาสิ, สกฺโก เทวานมิสฺสโร.
ตํ ธาตุํ ธาตุปตฺตฺจ, อาทาย สุมโน ตโต;
อาคมฺม เจติยคิรึ, เถรสฺส’ทาสิ ตํ ยติ.
มหานาควนุยฺยานํ, วุตฺเตนา วิธินา’คมา;
สายนฺหาสมเย ราชา, ราชเสนา ปุรกฺขโต.
เปสิ ธาตุโย สพฺพา, เถโร ตตฺเถว ปพฺพเต;
มิสฺสกํ ปพฺพตํ ตสฺมา, อาหุ เจติย ปพฺพตํ.
เปตฺวา ธาตุปตฺตํ ตํ, เถโร เจติยปพฺพเต;
คเหตฺวา อกฺขกํ ธาตุํ, สงฺเกตํ สคโณ’คมา.
สจายํ มุนิโน ธาตุ, ฉตฺตํ นมตุ เม สยํ;
ชณฺณุเกหิ กรีธาตุ, ธาตุจงฺโกฏโก อยํ.
สิรสฺมึ เม ปติฏฺาตุ, อาคมฺม สห ธาตุโก;
อิติ ราชา วิจินฺเตสิ, จินฺติตํ ตํ ตถา อหุ.
อมเตนา’ภิสิตฺโตว, อหุ หฏฺโ’ติ ภูปติ;
สีสโต ตํ คเหตฺวาน, หตฺถิกฺขนฺเธ เปสิตํ.
หฏฺโ หตฺตี กฺุจนาทํ, อกา กมฺปิตฺถ เมทินี;
ตโต นาโค นิวตฺติตฺวา, สเถร พลวาหโน.
ปุรตฺถิเมน ทฺวาเรน, ปวิสิตฺวา ปุรํ สุภํ;
ทกฺขิเณน จ ทฺวาเรน, นิกฺขมิตฺวา ตโต ปุน.
ถูปาราเม เจติยสฺส, านโต ปจฺฉโต กตํ;
ปโมชวตฺถุํ คนฺตฺวาน, โพธิาเน นิวตฺติย.
ปุรตฺถาวทโน อา, ถูปานํ ตทา หิตํ;
กทมฺพปุปฺผอาทาริ-วลฺลีหิ จิตกํ อหุ.
มนุสฺสเทโว ¶ เทเวหิ, ตํ านํ รกฺขิตํ สุจึ;
โสธาเปตฺวา ภูสยิตฺวา, ตงฺขณํเยว สาธุกํ.
ธาตุํ โอโรปนตฺถาย, อารภี หตฺถิกฺขนฺธโต;
นาโค น อิจฺฉิตํ ราชา, เถรํ ปุจฺฉิตฺถ ตํ มนํ.
อตฺตโน ขนฺธสมเก, าเน ปนมิจฺฉติ;
ธาตุโอโรปนํ เตน, น อิฏฺมี’ติ โส พฺรวิ.
อาณาเปตฺวา ขณํเยว,
สุกฺขาโต’ภยวาปิโต;
สุกฺขกทฺทม ขณฺเฑหิ,
จิตา เปตฺวาน ตํ สมํ.
อลงฺกริตฺวาน พหุธา, ราชา ตํ านมุตฺตมํ;
โอโรเปตฺวา หตฺถิกฺขนฺธา, ธาตุํ ตตฺถ เปสิตํ.
ธาตารกฺขํ สํวิธาย, เปตฺวา ตตฺถ หตฺถินํ;
ธาตุถูปสฺส กรเณ, ราชา ตุริตมานโส.
พหู มนุสฺเส โยเชตฺวา, อิตฺถิกากรเณ ลหุํ;
ธาตุกิจฺจํ วิจินฺเตนฺโต, สามจฺโจ ปาวิสี ปุรํ.
มหามหินฺทตฺเถโร ตุ, มหา เมฆวนํ สุภํ;
สคโณ อภิคนฺตฺวาน, ตตฺถ วาสมกปฺปยิ.
รตฺตึ นาโค’นุปริยาติ, ตํ านํ โส สธาตุ กํ;
โพธิานมฺหิ สาลาย, ทิวาาติ สธาตุโก.
วตฺถุสฺส ตสฺโส’ปริโต, ถูปํ เถรมตานุ โค;
ชงฺฆามตฺตํ จิตาเปตฺวา, กติปาเหน ภูปติ.
ตตฺถ ธาตุปติฏฺานํ, โฆสาเปตฺวา อุปาคมิ;
ตโต ตโต สมนฺโต จ, สมาคมิ มหาชโน.
ตสฺมึ สมาคเม ธาตุ, หตฺถิกฺขนฺธา นคาคฺคตา;
สตฺตตาลปฺปมาณมฺหิ, ทิสฺสนฺติ นภสิฏฺิตา.
วิมฺหาปยนฺติ ชนตํ, ยมกํ ปาฏิหาริยํ;
กณฺณมฺพมูเล พุทฺโธ’ว, อกริ โลมหํสนํ.
ตโต ¶ นิกฺขนฺตชาลาหิ, ชลธาราหิ จา’สกึ;
อยํ โอภาสิตา’สิตฺตา, สพฺพาลํกามหี มหุ.
ปรินิพฺพานมฺจมฺหิ, นิปนฺเนน ชิเนน หิ;
กตํ มหาอธิฏฺาน-ปฺจกํ ปฺจจกฺขุนา.
คยฺหมานา มหาโพธิ สาขาโสเกน ทกฺขิณา;
ฉิชฺชิตฺวาน สยํเยว, ปติฏฺาตุ กฏาหเก.
ปติฏฺหิตฺวา สา สาขา, ฉพฺพณฺณรสฺมิโย สุภา;
รฺชยนฺตี ทิสา สพฺพา, ผลปตฺเตหิ มุจฺจตุ.
สสุวณฺณกฏาหา สา, อุคฺคนฺตฺวาน มโนรมา;
อทิสฺสมานา สตฺตาหํ, หิมคพฺภมฺหิ ติฏฺตุ.
ถูปาราเม ปติฏฺนฺตํ, มม ทกฺขิณอกฺขกํ;
กโรตุ นภมุคฺคนฺตฺวา, ยมยํ ปาฏิหาริยํ.
ลงฺกา ลงฺการภูตมฺหิ, เหมมาลิกเจติเย;
ปติฏฺหนฺติโย ธาตุ, โทณมตฺตา ปมาณโต.
พุทฺธเวสธรา หุตฺวา, อุคฺคนฺตฺวา นภสิฏฺิตา;
ปติฏฺํ ตุ กริตฺวาน, ยมกํ ปาฏิหาริยํ.
อธิฏฺานานิ ปฺเจ’ว, อธิฏฺาสิ ตถาคโต;
อกาสิ ตสฺมา สา ธาตุ, ตทา ตํ ปาฏิหาริยํ.
อากาสา โอตริตฺวา สา, อฏฺาภูปสฺส มุทฺธนิ;
อตีวหฏฺโ ตํ ราชา, ปติฏฺาเปสิ เจติเย.
ปติฏฺิตาย ตสฺสา จ, ธาตุยา เจติเย ตทา;
อหุ มหาภูมิจาโล, อพฺภุโต โลมหํสโน.
เอวํ อจินฺติยา พุทฺธา, พุทฺธธมฺมา อจินฺติยา;
อจินฺติเย ปสนฺนานํ, วิปาโก โหติ อจินฺติโย.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปสีทึสุ ชเน ชนา;
มตฺตาภโย ราชปุตฺโต, กนิฏฺโ ราชิโน ปน.
มุนิสฺสเร ปสีทิตฺวา, ยาจิตฺวาน นริสฺสรํ;
ปุริสานํ สหสฺเสน, สห ปพฺพชิสาสเน.
เจตาริคามโต ¶ จาปิ, ทฺวารมณฺฑลโตปิ จ;
วิหีรพีชโต จาปิ, ตถา คลฺลกปิฏฺิโต.
ตโถ’ปติสฺสคามา จ, ปฺจ ปฺจ สตานิ จ;
ปพฺพชุํ ทารกา หฏฺา, ชาตสทฺธา ตถาคเต.
เอวํ ปุรา พาหิรา จ, สพฺเพ ปพฺพชิตา ตทา;
ตึส ภิกฺขุสหสฺสานิ, อเหสุํ ชินสาสเน.
ถูปาราเม ถูปวรํ, นิฏฺาเปตฺวา มหีปติ;
รตนาทีหิ’เนเกหิ, สทา ปูชมการยิ.
ราโชโรธา ขตฺติยา จ, อมจฺจา นาครา ตถา;
สพฺเพ ชนปทา เจว, ปุชา’กํสุ วิสุํ วิสุํ.
ถูปปุพฺพงฺคมํ ราชา, วิหารํ ตตฺถ การยิ;
ถูปาราโมติ เตเน’ส, วิหาโร วิสฺสุโต อหุ.
สกธาตุสรีรเกน เจ’วํ,
ปรินิพฺพานคโตปิ โลกนาโถ;
ชนกายหิตํ สุขฺจ สมฺมา,
พหุธา’กาสิ ิเต ชิเน กถาวกาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ธาตุอคมโน นาม
สตฺตรสโม ปริจฺเฉโท.
อฏฺารสม ปริจฺเฉท
มหาโพธิคฺคหโณ
มหาโพธิฺจ เถริฺจ, อาณาเปตุํ มหีปติ;
เถเรน วุตฺตวจนํ, สรมาโน สเก ฆเร.
อนฺโตวสฺเส’ก ทิวสํ, นิสินฺโน เถรสนฺติเก;
สหา’มจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, ภาคิเนยฺยํ สยํ สกํ.
อริฏฺนามกา’มจฺจํ ¶ , ตสฺมึ กมฺเม นิโยชิตุํ;
มนฺตฺวา อามนฺตยิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิ.
ตา สกฺขิสฺสสิ…, ธมฺมาโสกสฺส สนฺติกา;
มหาโพธึ สงฺฆมิตฺตํ, เถรึ อานยิตุํ อิธ.
สกฺขิสฺสามิ อหํ เทว, อาเนตุํ ตํ ทุเว ตโต;
อิธา’คโต ปพฺพชิตุํ, สเจ ลจฺฉามิ มานท.
เอวํ โหตูติ วตฺวาน, ราชา ตํ ตตฺถ เปสยิ;
โส เถรสฺส จ รฺโ จ, สาสนํ คยฺห วนฺทิย.
อสฺสยุชสุกฺกปกฺเข, นิกฺขนฺโต ทุติเย’หนิ;
สานุยุตฺโต ชมฺพุโกเล, นาวมารุยฺห ปฏฺฏเน.
มโหทมึ กริตฺวาน, เถราธิฏฺานโยคโต;
นิกฺขนฺตทิวเสเยว, รมฺมํ ปุปฺผปุรํ อคา.
ตทา ตุ อนุลาเทวี, ปฺจกฺาสเตหิ จ;
อนฺเตปุริกอิตฺถีนํ, สทฺธึ ปฺจสเตหิ จ.
ทสสีลํ สมาทาย, กาสาย วสนา สุจิ;
ปพฺพชฺชาเปกฺขิ นิเสขา, เปกฺขนฺติ เถริยา’คมํ.
นครสฺเส’กเทสมฺหิ, รมฺเม ภิกฺขุนุปสฺสเย;
การาปิเต นรินฺเทน, วาสํ กปฺเปสิ สุพฺพตา.
อุปาสิกาหิ ตาเห’ส, วุตฺโต ภิกฺขุนุปสฺสโย;
อุปาสิกา วิหาโรติ, เตน ลํกาย วิสฺสุโต.
ภาคิเนยฺโย มหา’ริฏฺโ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน;
อปฺเปตฺวา ราชสนฺเทสํ, เถรสนฺเทส’มพฺรวิ.
ภาตุชยา สหายสฺส, รฺโ เต ราชกฺุชร;
อากงฺขมานา ปพฺพชฺชํ, นิจฺจํ วสติ สฺตา.
สงฺฆมิตฺตํ ภิกฺขุนึ ตํ, ปพฺพาเชตุํ วิสชฺชย;
ตาย สทฺธึ มหาโพธิ-ทกฺขิณสาขเมว จ.
เถริยา จ ตเมวตฺถํ, อพฺรวิ เถรภาสิตํ;
คนฺตฺวา ปิตุสมีปํ สา, เถรี เถรมตํ พฺรวี.
อาห ¶ ราชา ตุวํ อมฺม, อปสฺสนฺโต กถํ อหํ;
โสกํ วิโนทยิสฺสามิ, ปุตฺตนตฺตวิโยคชํ.
อาห สา เม มหาราช, ภาตุโน วจนํ ครุ;
ปพฺพาชนียา จ พหู, คนฺตพฺพํ ตตฺถ เตน เม.
‘‘สตฺถฆาตมนารหา, มหาโพธิมหีรุหา;
กถนฺนุ สาขํ คณิสฺสํ’’, อิติ ราชา วิจินฺตยี.
อมจฺจสฺส มหาเทว-นามกสฺส มเตน โส;
ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา, โภเชตฺวา ปุจฺฉิ ภูปตึ.
ภนฺเต ลํกํ มหาโพธิ, เปเสตพฺพา นุ โข อิติ;
เถโร โมคฺคลิปุตฺโต โส, เปเสตพฺพาติ ภาสิย.
กตํ มหาอธิฏฺาน-ปฺจกํ ปฺจจกฺขุนา;
อาภาสิ รฺโ ตํ สุตฺวา, ตุสฺสิตฺวา ธรณีปติ.
สตฺตโยชนิกํ มคฺคํ, โส มหาโพธิคามินํ;
โสธาเปตฺวาน สกฺกจฺจํ, ภูสาเปติ อเนกธา.
สุวณฺณํ นีหราเปสิ, กฏาหกรณาย จ;
วิสฺสกมฺโม จ อาคนฺตฺวา, สตุลาธารรูปวา.
‘‘กฏาหํ กึ ปมาณํ นุ, กโรมี’ติ อปุจฺฉิตํ;
‘‘ตฺวา ปมาณํ ตฺวํเยว, กโรหิ’’ อิติ ภาสิย.
สุวณฺณา คเหตฺวาน, หตฺเถน ปริมชฺชิย;
กฏาหํ ตงฺขณํเยว, นิมฺมินิตฺวาน ปกฺกมิ.
นวหตฺถปริกฺเขปํ, ปฺจหตฺถํ คภีรโต;
ติหตฺถวิกฺขมฺภยุตํ, อฏฺงฺคุลฆนํ สุภํ.
ยุวสฺส หตฺถิโน โสณฺฑ-ปมาณมุขวฏฺฏิกํ;
คาหา เปตฺวาน ตํ ราชา, พาลสุรสมปฺปกํ.
สตฺตโยชนทีฆาย, วิตฺถตายติ โยชนํ;
เสนาย จตุรงฺคินฺยา, มหาภิกฺขุคเณน จ.
อุปคมฺม มหาโพธึ, นานาลงฺการภูสิตํ;
นานารตนจิตฺตํ ตํ, วิวิธทฺธชมาลินึ.
นานากุสุมสํกิณฺณํ ¶ , นานาตุริยโฆสิตํ;
เสนาย ปริวาเรตฺวา, ปริกฺขิปิย สาณิยา.
มหาเถรสหสฺเสน, ปมุเขน มหาคเณ;
รฺํ ปตฺตาภิเสกานํ, สหสฺเสนา’ธิเกน จ.
อตฺตานํ ปริวาเรตฺวา, มหาโพธิฺจ สาธุกํ;
โอโลเกสิ มหาโพธึ, ปคฺคเหตฺวาน อฺชลึ.
ตสฺสา ทกฺขิณสาขาย, จตุหตฺถปมาณกํ;
านํ ขนฺธฺจ วชฺเชตฺวา, สาขา อนฺตรธายิสุํ.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปตีโต ปุถวีปติ;
‘‘ปูเชม’หํ มหาโพธึ, รชฺเชนา’หิ อุทีริย.
อภิสิฺจิ มหาโพธีํ, มหารชฺเช มหีปติ;
ปุปฺผาทีหิ มหาโพธึ, ปูเชตฺวาน ปทกฺขิณํ.
กตฺวา อฏฺสุ าเนสุ, วนฺทิตฺวาน กตฺชลี;
สุวณฺณขจิเต ปีเ, นานารตนมณฺฑิเต.
สฺวาโรเห ยาว สาอุจฺเจ, ตํ สุวณฺณกฏาหกํ;
ปาเปตฺวาน อารุยฺห, คเหตุํ สาขมุตฺตมํ.
อาทิยิตฺวาน โสวณฺณ ตุลิกาย มโนสิลํ;
เลขํ ทตฺวาน สาขาย, สจฺจกฺริยมกา อิติ.
‘‘ลํกาทีปํ ยทิ อิโต, คนฺตพฺพํ อุรุโพธิยา;
นิพฺเพมติโก พุทฺธสฺส, สาสนมฺหิ สเจ อหํ.
สยํเยว มหาโพธิ-สาขายํ ทกฺขิณา สุภา;
ฉิชฺชิตฺวาน ปติฏฺาตุ, อิธ เหมกฏาหเก.
เลขาเน มหาโพธิ, ฉิชฺชิตฺวา สยเมว สา;
คนฺธกทฺทมปูรสฺส, กฏาหสฺโส’ปริฏฺิตา.
มูลเลขาย อุปริ, ติยงฺคุลติยงฺคุเล;
ททํ มโนสิลา เลขา, ปริกฺขิปิ นริสฺสโร.
อาทิยา ถูลมูลานิ, ขุทฺทกานิ’ตราหิ ตุ;
นิกฺขมิตฺวา ทส ทส, ชาลีภูตา นิโอตรุํ.
ตํ ¶ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ราชา’ตีว ปโมทิโต;
ตตฺเถวา’กาสิ อุกฺกุฏฺึ, สมนฺตา ปริสาปิ จ.
ภิกฺขุสงฺโฆ สาธุการํ, ตุฏฺจิตฺโต ปโมทยิ;
เจลุกฺเขปสหสฺสานิ, ปวตฺตึสุ สมนฺตโต.
เอวํ สเตน มูลานํ, ตตฺถ สา คนฺธกทฺทเม;
ปติฏฺาสิ มหาโพธิ, ปสาเทนฺตี มหาชนํ.
ตสฺสา ขนฺโธ ทสหตฺโถ, ปฺจสาขา มโนรมา;
จตุหตฺถา จตุหตฺถา, ทสฑฺฒผลมณฺฑิตา.
สหสฺสนฺตุ ปสาขานํ, สาขานํ ตาสมาสิ จ;
เอวํ อาสิ มหาโพธิ, มโนหรสิริธรา.
กฏาหมฺหิ มหาโพธิ-ปติฏฺิตกฺขเณ มหี;
อกมฺปิ ปาฏิหีรานิ, อเหสุํ วิวิธานิ จ.
สยํ นาเทหิ ตูริยานํ, เทเวสุ มานุเสสุ จ;
สาธุการนินาเทติ, เทวพฺรหฺมคณสฺส จ.
เมฆานํ มิคปกฺขินํ, ยกฺขาทีนํ รเวหิ จ;
รเวหิจมหีกมฺเป, เอกโกลาหลํ อหุ.
โพธิยา ผลปตฺเตหิ, ฉพฺพณฺณรสฺมิโย สุภา;
นิกฺขมิตฺวา จกฺกวาฬํ, สกลา โสภยึสุ จ.
สกฏาหา มหาโพธิ, อุคฺคนฺตฺวาน ตโต นภํ;
อฏฺาสิ หิมคพฺภมฺหิ, สตฺตาหานิ อทสฺสนา.
ราชา โอรุยฺห ปีมฺหา, ตํ สตฺตาหํ ตหึ วสํ;
นิจฺจํ มหาโพธิปูชํ, อกาสิ จ อเนกธา.
อตีเต ตมฺหิ สตฺตาเห, สพฺเพ หิมวลาวกา;
ปวิสึสุ มหาโพธึ, สพฺพากา รํสิโยปิ จ.
สุทฺเธนกทิสิสฺสิตฺถ, สากฏาเห ปตฺติฏฺิตา;
มหาชนสฺส สพฺพสฺส, มหาโพธิ มโนรมา.
ปวตฺตมฺหิ มหาโพธิ, วิวิเธ ปาฏิหาริเย;
วิมฺหาปยนฺติ ชนตํ, ปถวีตลโมรุหิ.
ปาฏิหิเรหิ’เนเกหิ ¶ , เตหิ โส ปีณิโต ปุน;
มหาราชา มหาโพธึ, มหารชฺเชน ปูชยิ.
มหาโพธึ มหารชฺเช-นาภิสิฺจิย ปูชยํ;
นานาปูชาหิ สตฺตาหํ, ปุน ตตฺเถว โส วสิ.
อสฺสยุชสุกฺกปกฺเข, ปนฺนรสอุโปสเถ;
อคฺคเหสิ มหาโพธึ, ทฺวิสตฺตาหมจฺจเย ตโต.
อสฺสยุชกาฬปกฺเข, จตุทฺทสอุโปสเถ;
รเถ สุเภ เปตฺวาน, มหาโพธึ รเถสโภ.
ปูเชนฺโต ตํ ทินํเยว, อุปเนตฺวา สกํ ปุรํ;
อลงฺกริตฺวา พหุธา, กาเรตฺวา มณฺฑปํ สุภํ.
กตฺติกสุกฺกปกฺขสฺส, ทิเน ปาฏิปเท ตหึ;
มหาโพธึ มหาสาล-มูเล ปาจินเต สุเภ.
ปาเปตฺวาน กาเรสิ, ปูชา’เนกา ทิเน ทิเน;
คาหโต สตฺตรสเม, วิวเส ตุ นวงฺกิรา.
สกึ เยวอชายึสุ, ตสฺสา’เนกนราธิโป;
ตุฏฺจิตฺโต มหาโพธึ, ปุน รชฺเชน ปูชยิ.
มหารชฺเช’ภิ สิฺจิตฺวา, มหาโพธึ มหิสฺสโร;
กาเรสิ จ มหาโพธิ-ปูชา นานปฺปการกํ.
อิติ กุสุมปุเร สเรสรํสา,
พหุวิธจารุธชากุลาวิสาลา;
สุรุจิรปวโรรุ โพธิปูชา,
มรุนรจิตฺตวิกาสินี อโหสีติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาโพธิคฺคหโณ นาม
อฏฺารสโม ปริจฺเฉโท.
เอกูนวีสติม ปริจฺเฉท
โพธิ อาคมโน
มหาโพธิรกฺขณตฺถํ ¶ , อฏฺารส รเถ สโภ;
เทวกุลานิ ทตฺวาน, อฏฺามจฺจา กุลานิ จ.
อฏฺ พฺราหฺมณกุลานิ, อฏฺ วสฺสกุลานิ จ;
โคปกานํ ตรจฺฉานํ, กุลิงฺคานํ กุลานิ จ.
ตเถว เปสการานํ, กุมฺภการานเมว จ;
สพฺเพ สฺจาปิ เสนีนํ, นาคยกฺขานเมว จ.
เหมสชฺชุฆเฏเจว, ทตฺวา อฏฺฏฺ มานโท;
อาโรเปตฺวา มหาโพธึ, นาวํ คงฺคาย ภูสิตํ.
สงฺฆมิตฺต มหาเถรี, สเห กทส ภิกฺขุนึ;
ตเถวา’โรปยิตฺวาน, อริฏฺปมุเขปิ จ.
นครา นิกฺขมิตฺวาน, วิฺชาฏวิมติจฺจโส;
ตามลิตฺถึ อนุปฺปตฺโต, สตฺตาเหเน’ว ภูปติ.
อจฺจุฬา ราหิ ปูชายิ, เทวานาคานราปิ จ;
มหาโพธึ ปูชยนฺตา, สตฺตาเหน’วุปาคมุํ.
มหาสมุทฺทตีรมฺหิ, มหาโพธึ มหีปติ;
ปาเปตฺวาน ปูเชสิ, มหารชฺเชน โส ปุน.
มหาโพธึ มหารชฺเช, อภิสิฺจียกามโท;
อคฺคสิร สุกฺกปกฺเข, ทิเน ปาฏิปเท ตโต.
อุจฺจาเรตุํ มหาโพธึ, เตหิเยว’ฏฺ อฏฺหิ;
สาลมูลมฺหิ ทินฺเนหิ, ธาตุคฺคตกุเลหิ โส.
อุกฺขิปิตฺวา มหาโพธึ, คลมตฺตํ ชลํ ตหึ;
โอคาเหตฺวา สนาวาย, ปติฏฺาปยิ สาธุกํ.
นาวํ ¶ อาโรปยิตฺวา ตํ, มหาเถรึ สเถริกํ;
มหาริฏฺํ มหามจฺจํ, อิทํ วจนมพฺรวิ.
‘‘อหํ รชฺเชน ติกฺขตฺตุํ, มหาโพธิมปูชยึ;
เอว เมวา’ภิ ปูเชตุ, ราชา รชฺเชน เม สขา’’.
อิทํ วตฺวา มหาราชา, ตีเร ปฺชลิโก ิโต;
คจฺฉมานํ มหาโพธึ, ปสฺสํ อสฺสูนิวตฺตยิ.
มหาโพธิ วิโยเคน,
ธมฺมา โสโก สโสกวา;
กนฺนิตฺวา ปริเทวิตฺวา,
อคมาสิ สกํ ปุรํ.
มหาโพธิ สมารุฬฺหา, นาวาปกฺขนฺธี โตยธึ;
สมนฺตา โยชเน วิจี, สนฺนิสีทิ มหณฺณเว.
ปุปฺผึสุ ปฺจวณฺณานิ, ปทุมานิ สมนฺตโต;
อนฺตลิกฺเข ปวชฺชึสุ, อเนก ตูริยานิ จ.
เทวตาหิ อเนกาหิ, ปูชา’เนกา ปวตฺติตา;
คเหตฺุจ มหาโพธิ, นาคา’กาสุํ วิกุพฺพนํ.
สงฺฆมิตฺตา มหาเถริ, อภิฺาพลปารคา;
สุปณฺณรูปา หุตฺวาน, เต ตาเสสิ มโหรเค.
เต ตาสิตา มหาเถรึ, ยาจิตฺวาน มโหรคา;
นยิตฺวาน มหาเพมธึ, ภุชงฺคภวนํ ตโต.
สตฺตาหํ นาครชฺเชน, ปูชาหิ วิวิธาหิ จ;
ปูชยิตฺวาน อาเนตฺวา, นาวายํ ปยึสุ เต.
ตทเหว มหาโพธิ, ชมฺพุโกลมิธคมา;
เทวานํปิยติสฺโส ตุ, ราชา โลกหิเต รโต.
สุมนา สามเณรมฺหา, ปุพฺเพ สุตตทาคโม;
มคฺคสิราทิทินโฆ, ปภุติ วจสาทโร.
อุตฺตรทฺวารโต ¶ ยาว, ชมฺพุโกลํ มหาปถํ;
วิภูสยิตฺวา สกลํ, มหาโพธิคตาสโย.
สมุทฺทาสนสาลาย, าเน ตฺวา มหณฺณเว;
อาคจฺฉนฺตํ มหาโพธึ, มหาเถริทฺธิยา’ทฺทส.
ตสฺมึาเน กตา สาลา, ปกา เสตุํ ตมพฺภุตํ;
สมุทฺทาสนสาลาติ, นาเมนา‘สิ’ธ ปากฏา.
มหาเถรานุภาเวน, สทฺธึ เถเรหิ เตหิ จ;
ตทเหว’คมา ราชา, ชมฺพุโกลํ ส เสนโก.
มหาโพธา คเมปีติ-เวเคนุ’นฺโน อุทานยํ;
คลปฺปมาณํ สลิลํ, วิคาเหตฺวา สุวิคฺคโห.
มหาโพธึ โสฬสหิ, กุเลหิ สห มุทฺธนา;
อาทาโย’โรปยิตฺวาน, เวลายํ มณฺฑเป สุเภ.
ปยิตฺวาน ลํกินฺโท, ลํการชฺเชน ปูชยิ;
โสฬสนฺนํ สมปฺเปตฺวา, กุลานํ รชฺชมตฺตโน.
สยํ โทวาริกาเน, ตฺวาน ทิวเส ตโย;
ตตฺเถว ปูชํ กาเรสิ, วิวิธํ มนุชาธิโป.
มหาโพธึ ทสมิยํ, อาโรเปตฺวา รเถสุเภ;
อานยนฺโต มนุสฺสินฺโท, ทุมินฺทํ ตํ ปาปยิ.
ปาจินสฺส วิหารสฺส, าเน านวิจกฺขโณ;
ปาตราสํ ปวตฺเตสิ, สสงฺฆสฺส ชนสฺส โส.
มหามหินฺทเถเร’ตฺถ, กตํ ทสพเลน ตํ;
กเถสิ นาคทมนํ, รฺโ ตสฺส อเสสโต.
เถรสฺส สุตฺวา กาเรตฺวา, สฺาณานิ ตหึ ตหึ;
ปริภุตฺเตสุ าเนสุ, นิสชฺชาทีหิ สตฺถุนา.
ติวกฺกสฺส พฺราหฺมณสฺส, คามทฺวาเร จ ภูปติ;
ปาเปตฺวา มหาโพธึ, าเนสุ เตสุ เตสุ จ.
สุทฺธวาลุก สนฺถาเร, นานาปุปฺผสมากุเล;
ปคฺคหิตธเช มคฺเค, ปุปฺผคฺฆิกวิภูสิเต.
มหาโพธึ ¶ ปูชยนฺโต, รตฺตินฺทิว มตนฺทิโต;
อานยิตฺวา จุทฺทสิยํ, อนุราธ ปุรนฺติกํ.
วฑฺฒมานกจฺฉายาย, ปุรํ สาธุ วิภูสิตํ;
อุตฺตเรน จ ทฺวาเรน, ปูชยนฺโต ปเวสิย.
ทกฺขิเณน จ ทฺวาเรน, นิกฺขมิตฺวา ปเวสิย;
มหา เมฆวนารามํ, จตุพุทฺธนิเสวิตํ.
สุมนสฺเสว วจสา, ปเทสํ สาธุสงฺขตํ;
ปุพฺพโพธิิตฏฺานํ, อุปเนตฺวา มโนรมํ.
กุเลหิ โส โสฬสหิ, ราชา ลงฺการธาริหิ;
โอโรเปตฺวา มหาโพธึ, ปติฏฺา เปตุ โมสฺสชฺชิ.
หตฺถโต มุตฺตมตฺตสา, อสีติรตนํ นภํ;
อุคฺคนฺตฺวาน ิตา มฺุจิ, ฉพฺพณฺณา รสฺมิโย สุภา.
ทีเป ปตฺถริยา’หจฺจ, พฺรหฺมโลกํ ิตา อหุ;
สูริยตฺถงฺคมนายาว, รสฺมิโย ตา มโนรมา.
ปุริสา ทสสหสฺสานิ, ปสนฺนา ปาฏิหาริเย;
วิปสฺสิตฺวานา’รหตฺถํ, ปตฺวาน อิธ ปพฺพชุํ.
โอโรหิตฺวา มหาโพธิ, สูริยตฺถงฺคเม ตโต;
โรหิณิยา ปติฏฺาสิ, มหิยํ กมฺปิ เมทินี.
มูลานิ ตานิ อุคฺคนฺตฺวา, กฏาหมุขวฏฺฏิโต;
วินนฺธนฺตา กฏาหํ ตํ, โอตรึสุ มหีตลํ.
ปติฏฺิตํ มหาโพธึ, ชนา สพฺเพ สมคตา;
คนฺธมาลาทิ ปูชาหิ, ปูชยึสุ สมนฺตโต.
มหาเมโฆ ปวสฺสิตฺถ, หิมคพฺภา สมนฺตโต;
มหาโพธึ ฉาทยึสุ, สีตลานิ ฆนานิ จ.
สตฺตาหานิ มหาโพธึ, ตหึเยว อทสฺสนา;
หิมคพฺเภ สนฺนิสีทิ, ปสาทชนนี ชเน.
สตฺตาหา ติกฺกเม เมฆา, สพฺเพ อปคมึสุ เต;
มหาโพธิ จ ทิสฺสิตฺถ, ฉพฺพณฺณา รํสิโยปิ จ.
มหามหินฺทตฺเถโรจ, สงฺฆมิตฺตา จ ภิกฺขุนี;
ตตฺถา’คฺฉุํสปริสา, ราชา สปริโสปิ จ.
ขตฺติยา ¶ กาชรคฺคาเม, จนฺทนคฺคาม ขตฺติยา;
ติวกฺก พฺราหฺมโณ เจว, ทีปวาสี ชนาปิ จ.
เทวานุภาเวนา’คฺฉุํ, มหาโพธิ มหุสฺสุกฺกา;
มหาสมาคเม ตสฺมึ, ปาฏิหาริยวิมฺหิเต.
ปกฺกํ ปาจินสาขาย, เปกฺขตํ ปกฺก’มกฺขตํ;
เถโร ปตนฺตมาทาย, โรเปตุํ ราชิโน อทา.
ปํสูนํ คนฺธมิสฺสานํ, ปุณฺเณ โสณฺณ กฏาหเก;
มหาสนสฺส าเน ตํ, ปิตํ โรป’ยิสฺสโร.
เปกฺขตํเยว สพฺเพสํ, อุคฺคนฺตฺวา อฏฺ องฺกุรา;
ชายึสุ โพธิตรุณา, อฏฺํสุ จตุหตฺถกา.
ราชา เต โพธิตรุเณ, ทิสฺวา วิมฺหิตมานโส;
เสตจฺฉตฺเตน ปูเชสิ, อภิเสกมทาสิ จ.
ปติฏฺาเปสิ อฏฺนฺนํ, ชมฺพุโกลมฺหิ ปฏฺฏเน;
มหาโพธิ ิต าเน, นาวาโย โรหเน ตทา.
ติวกฺกพฺราหฺมณคาเม, ถูปาราเม ตเถว จ;
อิสฺสรสมณาราเม, ปเม เจติยงฺคเณ.
เจติย ปพฺพตา ราเม, ตถา กาชรคามเก;
จนฺทนคามเก จาติ, เอเกกํ โพธิลฏฺิกํ.
เสสา จตุปกฺกชาตา, ทฺวตฺตึส โพธิลฏฺิโย;
สมนฺตา โยชนาเน, วิหาเรสุ ตหึ ตหึ.
ทีปาวาสี ชนสฺเสว, หิตตฺถาย ปติฏฺิเต;
มหาโพธิ ทุมินฺทมฺหิ, สมฺมาสมฺพุทฺธ เตชสา.
อนุลาสาส ปริสา, สงฺฆมิตฺตาย เถริยา;
สนฺติเก ปพฺพชิตฺวาน, อรหตฺตมปาปุณิ.
อริฏฺโ โส ปฺจสต-ปริวาโร จ ขตฺติโย;
เถรนฺติเก ปพฺพชิตฺวา, อรหตฺตมปาปุณิ.
ยานิ เสฏฺิกุลาน’ฏฺ-มหาโพธิมิธาหรุํ;
โพธาหรกุลานีติ, ตานิ เตน ปวุจฺจเร.
อุปาสิกา วิหาโรติ, าเต ภิกฺขุนุปสฺสเย;
สสงฺฆา สงฺฆมิตฺตา สา, มหาเถรี ตหึ วสิ.
อคารตฺตยปาโมกฺเข ¶ , อคาเร ตตฺถ การยิ;
ทฺวาทส เตสุ เอกสฺมึ, มหาคาเร ปาปยิ.
มหาโพธิสเมตาย, นาวาย กูปยฏฺิกํ;
เอกสฺมึ ปิย เมกสฺมึ, อริตฺตํ เตหิ เตวิทุํ.
ชาเต อฺนิกาเยปิ, อคารา ทฺวาทสาปิ เต;
หตฺถาฬก ภิกฺขุนีหิ, วฬฺชยึสุ สพฺพทา.
รฺโ มงฺคลหตฺถิ โส, วิจรนฺโต ยถาสุขํ;
ปุรสฺส เอกปสฺสมฺหิ, กนฺทรนฺตมฺหิ สีตเล.
กทมฺพปุปฺผคุมฺพนฺเต, อฏฺาสิ โคจรํ จรํ;
หตฺถึ ตตฺถรตํ ตฺวา, อกํสุ ตตฺถ อาฬฺหกํ.
อเถก ทิวสํ หตฺถี, นคณฺหิ กพฬานิ โส;
ทีปปฺปสาทกํ เถรํ, ราชา โส ปุจฺฉิตํ มตํ.
กทมฺพปุปฺผคุมฺพสฺมึ, ถูปสฺส กรณํ กรี;
อิจฺฉตีติ มหาเถโร, มหาราชสฺส อพฺรวิ.
สธาตุกํ ตตฺถ ถูปํ, ถูปสฺส ฆรเมว จ;
ขิปฺปํ ราชา อกาเรสิ, นิจฺจํ ชนหิเตรโต.
สงฺฆมิตฺตา มหาเถรี, สฺุาคาราภิลาสินี;
อากิณฺณตฺตา วิหารสฺส, วุสฺสมานสฺส ตสฺส สา.
วุทฺธตฺถินี สาสนสฺส, ภิกฺขุนีนํ หิตาย จ;
ภิกฺขุนุปสฺสยํ อฺํ, อิจฺฉมานา วิจกฺขณา.
คนฺตฺวา เจติยเคหํ ตํ, ปวิเวกสุขํ ภุสํ;
ทิวาวิหารํ กปฺเปสิ, วิหารกุสลา’มลา.
เถริยา วนฺทนตฺถาย, ราชา ภิกฺขุนุปสฺสยํ;
คนฺตฺวา ตตฺถ คตํ สุตฺวา, คนฺตฺวาน ตตฺถ วนฺทิย.
สมฺโมทิตฺวา ตาย สทฺธึ, ตตฺถาคมนการณํ;
ตสฺสา ตฺวา อธิปฺปายํ, อธิปฺปาย วิทู วิทู.
สมนฺตา ถูปเคหสฺส, รมฺมํ ภิกฺขุนุปสฺสยํ;
เทวานํปิยติสฺโส โส, มหาราชา อการยิ.
หตฺถาฬฺหกสมีปมฺหิ ¶ , กโต ภิกฺขุนุปสฺสโย;
หตฺถาฬฺหกวิหาโรติ, วิสฺสุโต อาสิ เตน โส.
สุมิตฺตา สงฺฆมิตฺตา สา, มหาเถรี มหามตี;
ตสฺมิฺหิ วาสํ กปฺเปสิ, รมฺเม ภิกฺขุนุปสฺสเย.
เอวํ ลํกา โลกหิตํ สาสนวุทฺธึ;
สํโสเธนฺโต เอส มหาโพธิ ทุมินฺโท;
ลํกาทีเป รมฺเม มหาเมฆวนสฺมึ,
อฏฺา สีฆํ กาลมเนกพฺภูตยุตฺโตติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โพธิอาคมโน นาม
เอกูนวีสติโม ปริจฺเฉโท.
วีสติม ปริจฺเฉท
เถรปรินิพฺพานํ
อฏฺารสมฺหิ วสฺสมฺหิ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน;
มหาเมฆวนาราเม, มหาโพธิ ปติฏฺติ.
ตโต ทฺวาทสเม วสฺเส, มเหสี ตสฺส ราชิโน;
ปิยา อสนฺธีมิตฺตา สา, มตา สมฺพุทฺธมามกา.
ตโต จตุตฺเถ วสฺสมฺหิ, ธมฺมาโสโก มหีปติ;
ติสฺสรกฺข มเหสิตฺเต, เปสิ วิสมาสยํ.
ตโต ตุ ตติเย วสฺเส, สาพาลา รูปมานินี;
‘‘มยาปิ จ อยํ ราชา, มหาโพธึ ม มายติ’’.
อิติ โกธวสํ คนฺตฺวา, อตฺตโน’นตฺถ การิกา;
มณฺฑุกณฺฏกโยเคน, มหาโพธิ มฆา ตยิ.
ตโต ¶ จ ตุตฺเถวสฺสมฺหิ, ธมฺมา โสโก มหายโส;
อนิจฺจ ตาว สํปตฺโต, สตฺตตึสสมา อิเม.
เทวานํ ปิยติสฺโส ตุ, ราชา ธมฺมคุเณ รโต;
มหาวิหาเร นวกมฺมํ, ตถา เจติยปพฺพเต.
ถูปาราเม นวกมฺมํ, นิฏฺาเปตฺวา ยถารหํ;
ทีปปฺปสาทกํ เถรํ, ปุจฺฉิ ปุจฺฉิตโกวิทํ.
การาเปสฺสมหํ ภนฺเต, วิหาเรสุ พหู อิธ;
ปติฏฺาเปตุํ ถูเปสุ, กถํ ลจฺฉาม ธาตุโย.
สมฺพุทฺธปตฺตํ ปูเรตฺวา, สุมเนนา’หฏา อิธ;
เจติยปพฺพเต ราช, ปิตา อตฺถิ ธาตุโย.
หตฺถิกฺขนฺเธ เปตฺวา ตา, ธาตุโย อิธ อาหร;
อิติ วุตฺโต สเถเรน, ตถา อาหริ ธาตุโย.
วิหาเร การยิตฺวาน, าเน โยชนโยชเน;
ธาตุโย ตตฺถ ถูเปสุ, นิธาเปสิ ยถารหํ.
สมฺพุทฺธภุตฺตปตฺตํ ตุ, ราชวตฺถุฆเร สุเภ;
ปยิตฺวาน ปูเชสิ, นานาปูชาหิ สพฺพทา.
ปฺจสเตหิ’สฺสเรติ, มหาเถรสฺส สนฺติเก;
ปพฺพชฺชวสิตาเน, อิสฺสรสมณโก อหุ.
ปฺจสเตหิ วสฺเสหิ, มหาเถรสฺส สนฺติเก;
ปพฺพชฺชวสิตาเน, ตถา วสฺสคิริ อหุ.
ยา ยา มหามหินฺเทน, เถเรน วสิตา คุหา;
สปพฺพตวิหาเรสุ, สา มหินฺทคุหา อหุ.
มหาวิหารํ ปมํ, ทุติยํ เจติยวฺหยํ;
ถูปารามํ ตุ ตติยํ, ถูปปุพฺพงฺคมํ สุภํ.
จตุตฺถํ ตุ มหาโพธิ-ปติฏฺาปนเมว จ;
ถูปานียภูตสฺส, ปฺจมํ ปน สาธุกํ.
มหาเจติยานมฺหิ, สิลาถูปสฺส จารุโน;
สมฺพุทฺธคีวาธาตุสฺส, ปติฏฺาปนเมว จ.
อิสฺสรสมณํ ¶ ฉฏฺํ, ติสฺสวาปินฺตุสตฺตมํ;
อฏฺมํ ปมํ ถูปํ, นวมํ วสฺสคิริวฺหยํ.
อุปาสิกาวฺหยํ รมฺมํ, ตถา หตฺถาฬฺหกวฺหยํ;
ภิกฺขุนุปสฺสเก ทฺเว’เม, ภิกฺขุนี ผาสุการณา.
หตฺถาฬฺหเก โอสริตฺวา, ภิกฺขุนีนํ อุปสฺสเย;
คนฺตฺวาน ภิกฺขุสงฺเฆน, ภตฺตคฺคหณการณา.
หตฺตสาลํ สูปหารํ, มหาปาฬิกนามกํ;
สพฺพุปกรณูเปตํ, สมฺปตฺตปริจาริกํ.
ตถา ภิกฺขุสหสฺสสฺส, สปริกฺขารมุตฺตมํ;
ปวารณาย ทานฺจ, อนุวสฺสกเมว จ.
นาคทีเป ชมฺพุโกล-วิหารํ ต มฺหิปฏฺฏเน;
ติสฺสมหาวิหารฺจ, ปาจีนาราม เมว จ.
อิติ เอตานิ กมฺมานิ, ลํกาชนหิตตฺถิโก;
เทวานํปิยติสฺโส โส, ลํกินฺโท ปฺุปฺวา.
ปเมเยว วสฺสมฺหิ, การาเปสิ คุณปฺปิโย;
ยาว ชีวนฺตุเนกานิ, ปฺุกมฺมานิ อาจินิ.
อยํ ทีโป อหุ ิโต, วิชิเต ตสฺส ราชิโน;
วสฺสานิ จตฺตาลีสํ โส, ราชา รชฺชมการยิ.
ตสฺส’จฺจ เย ตํ กนิฏฺโ, อุตฺติโย อิติ วิสฺสุโต;
ราชปุตฺโต อปุตฺตํ ตํ, รชฺชํ กาเรสิ สาธุกํ.
มหามหินฺทตฺเถโร ตุ, ชินสาสนมุตฺตมํ;
ปริยตฺตึ ปฏิปตฺตึ, ปฏิเวธฺจ สาธุกํ.
ลํกาทีปมฺหิ ทีเปตฺวา, ลํกาทีโป มหาคณิ;
ลํกายโส สตฺถุ กปฺโป, กตฺวา ลํกาหิตํ พหุํ.
ตสฺส อุตฺติยราชสฺส, ชยวสฺสมฺหิ อฏฺเม;
อนฺโตวสฺสํ สฏฺิวสฺโส, เจติยปพฺพเต วสํ.
อสฺสยุชสฺส มาสสฺส, สุกฺกปกฺขเม ทิเน;
ปรินิพฺพายิเต เนตํ, ทินํ ตนฺนามกํ อหุ.
[นิพฺพุตสฺส ¶ มหินฺทสฺส, อฏฺมิยํ ทิเน ปน,
เตน ตํ ทิวสํ นาม, อฏฺมิยาติ สมฺมตํ.]
ตํ สุตฺวา อุตฺติโย ราชา, โสกสลฺลสมปฺปิโต;
คนฺตฺวาน เถรํ วนฺทิตฺวา กนฺทิตฺวา พหุธา พหุํ.
อาสิตฺตคนฺธเตลาย, พหุํ โสวณฺณโทณิยา;
เถรเทภํ ขิปาเปตฺวา, ตํ โทณึ สาธุผุสฺสิตํ.
โสวณฺณกูฏาคารมฺหิ, ปาเปตฺวา อลงฺกเต;
กูฏาคารํ คาหยิตฺวา, กาเรนฺโต สาธุกีฬิตํ.
มหตา จ ชโนเฆน, อาคเตนตโต ตโต;
มหตา จ พโลเฆน, กาเรนฺโต ปูชนาวิธึ.
อลงฺกเตน มคฺเคน, พหุธา’ลงฺกตํ ปุรํ;
อานยิตฺวาน นคเร, จาเรตฺวา ราชวีถิโย.
มหาวิหารํ อาเนตฺวา, เอตฺถ ปฺหมฺพมาฬเก;
กุฏาคารํ ปาเปตฺวา, สตฺตาหํ โส มหีปติ.
โตรณทฺธชปุปฺเผหิ, คนฺธปุณฺณฆเฏหิ จ;
วิหารฺจ สมนฺตา จ, มณฺฑิหํ โยชนตฺตยํ.
อหุ ราชานุภาเวน, ทีปนฺตุ สกลํ ปน;
อานุภาเวน เทวานํ, ตเถวา’ลงฺกตํ อหุ.
นานาปูชํ การยิตฺวา, สตฺตาหํ โส มหีปติ;
ปุรตฺถิมทิสาภาเค, เถรานํ พทฺธมาฬเก.
กาเรตฺวา คนฺธจิตกํ, มหาถูปํ ปทกฺขิณํ;
กโรนฺโต ตตฺถ เนตฺวา ตํ, กูฏาคารํ มโนรมํ.
จิตกมฺหิ ปาเปตฺวา, สกฺการํ อนฺติมํ อกา;
เจติยฺเจตฺถ กาเรสิ, คาหา เปตฺวาน ธาตุโย.
อุปฑฺฒธาตุํ ¶ คาเหตฺวา, เจติเย ปพฺพเตปิ จ;
สพฺเพสุ จ วิหาเรสุ, ถูเป กาเรสิ ขตฺติโย.
อิสิโน เทหนิกฺเขป-กตานฺหิ ตสฺส ตํ;
วุจฺจเต พหุมาเนน, อิสิภูมงฺคนํ อิติ.
ตโต ปภุตฺย’ริยานํ, สมนฺตา โยชนตฺตเย;
สรีรํ อาหริตฺวาน, ตมฺหิ เทสมฺหิ ฑยฺหติ.
สงฺฆมิตฺตา มหาเถรี, มหา’ภิฺา มหามตี;
กตฺวา สาสนกิจฺจานิ, ตถา โลกหิตํ พหุํ.
เอกูนสฏฺิวสฺสา สา, อุตฺติยสฺเส’ว ราชิโน;
วสฺสมฺหิ นวเม เขเม, หตฺถาฬฺหกอุปสฺสเย.
วสนฺตี ปรินิพฺพายี, ราชา ตสฺสาปิ การยิ;
เถรสฺส วิย สตฺตาหํ, ปูชาสกฺการ มุตฺตมํ.
สพฺพา อลงฺกตา ลํกา, เถรสฺส วิย อาสิ จ;
กูฏาคารคตํ เถริ-เทหํ สตฺตทินจฺจเย.
นิกฺขาเมตฺวาน นครํ, ถูปราม ปุรตฺถโต;
จิตฺตสาลา สมีปมฺหิ, มหาโพธิป ทสฺสเย.
เถริยา วุฏฺานมฺหิ, อคฺคิกิจฺจ มการยิ;
ถูปฺจ ตตฺถ กาเรสิ, อุตฺติโย โส มหีปติ.
ปฺจาปิ เต มหาเถรา, เถราริฏฺาทโยปิ จ;
ตถา’เนก สหสฺสานิ, ภิกฺขุ ขีณาสวาปิ จ.
สงฺฆมิตฺตา ปภุติโย, ตา จ ทฺวาทสเถริโย;
ขีณาสวา ภิกฺขุนิโย, สหสฺสานิ พหูนิ จ.
พหุสฺสุตา มหาปฺา, วินยาทิชานาคมํ;
โชตยิตฺวาน กาเลน, ปยาตา’นิจฺจตาวสํ.
ทสวสฺสานิ โส ราชา, รชฺชํ กาเรสิ อุตฺติโย;
เอวํ อนิจฺจตา เอสา, สพฺพโลกวินาสินี.
ตํ ¶ เอตํ อติสาหสํ อติพลํ น วาริยํ นโร;
ชานนฺโตปิ อนิจฺจตํ ภวคเต นิพฺพินฺทเตเนว จ;
นิพฺพินฺโท วิรตึ รตึ น กุรุเต ปาเปหิ ปฺุเหิ จ;
ตสฺเส’สาอติโมหชาลพลตาชานมฺปิ สมฺมุยฺหตีติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เถรปรินิพฺพานํ นาม
วีสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกวีสติม ปริจฺเฉท
วฺจ ราชโก
อุตฺติยสฺส ¶ กนิฏฺโ ตุ, มหาสิโว ตทจฺจเย;
ทส วสฺสานิ กาเรสิ, รชฺชํ สุชน เสวโก.
ภทฺทสาลมฺหิ โส เถเร, ปสีทิตฺวา มโนรมํ;
กาเรสิ ปุริมายนฺตุ, วิหารํ นครงฺคณํ.
มหาสิวกนิฏฺโ ตุ, สุรติสฺโส ตทจฺจเย;
ทสวสฺสานิ กาเรสิ, รชฺชํ ปฺุเสุ สาทโร.
ทกฺขิณาย ทิสายํ โส, วิหารํ นครํ คณํ;
ปุริมาย หตฺถิกฺขนฺธฺจ, โคกณฺณคิริเมว จ.
วงฺคุตฺตเร ปพฺพตมฺหิ, ปาจิน ปพฺพตวฺหยํ;
รเหณกสมีปมฺหิ, ตถา โกฬมฺพกาฬกํ.
อริฏฺปาเท มํ คุลกํ, ปุริมาย’จฺฉ คลฺลกํ;
คิริเนลปนายกณฺฑํ, นครสฺสุตฺถราย ตุ.
ปฺจสตา ¶ เนว มาทิ-วิหาเร ปุถวี ปติ;
คงฺคาย โอรปารฺหิ, ลํกาทีเป ตหึ ตหึ.
ปุเร รชฺชา จ รชฺเช จ, สฏฺีวสฺสานิ สาธุกํ;
กาเรสิ รมฺเม ธมฺเมน, รตนตฺตย คารโว.
สุวณฺณปิณฺฑติสฺโสติ, นามํ รชฺชา ตสฺสา อหุ;
สุรติสฺโสติ นามนฺตุ, ตสฺสา’ปุรชฺชปตฺติยา.
อสฺสนาวิกปุตฺตา ทฺเว, ทมิฬา เสนคุตฺติกา;
สุรติสฺสมหีปาลํ, ตํ คเหตฺวา มหพฺพลา.
ทุเว วีสติวสฺสานิ, รชฺชํ ธมฺเมน การยุํ;
เต คเหตฺวา อเสโล ตุ, มุฏสิวสฺส อตฺรโช.
โสทริยานํ ภาตูนํ, นวโม ภตุโก ตโต;
อนุราธปุเร รชฺชํ, ทสวสฺสานิ การยิ.
โจฬรฏฺา อิธ คมฺม, รชฺชตฺถํ อุชุชาติโก;
เอฬาโร นาม ทมิโฬ, คเหตฺวา’เสลภูปตึ.
วสฺสานิ จตฺตารีสฺจ, จตฺตาริ จ อการยิ;
รชฺชํ โวหารสมเย, มชฺฌตฺโต มิตฺตสตฺตุสุ.
สยนสฺส สิโรปสฺเส, ฆณฺฏํ สุทีฆโยตฺตกํ;
ลมฺพาเปสิ วีราเวตุํ, อิจฺฉนฺเตหิ วินิจฺฉยํ.
เอโก ปุตฺโต จ ธีตา จ, อเหสุํ ตสฺส ราชิโน;
รเถน ติสฺสวาปึ โส, คจฺฉนฺโต ภูมิปาลโช.
ตรุณํ วจฺฉกํ มคฺเค, นิปนฺนํ สหเธนุกํ;
คีวํ อกฺกมฺมจกฺเกน, อสฺจิจฺจ อฆาตยิ.
คนฺตฺวาน เธนุฆณฺฏํ ตํ, ฆฏฺเฏสิ ฆฏฺฏิตาสยา;
ราชา เตเนว จกฺเกน, สีสํ ปุตฺตสฺส เฉทยิ.
ทิชโปตํ ตาลรุกฺเข, เอโก สปฺโป อภกฺขยิ;
ตมฺโปตมาตา สกุณี, คนฺตฺวา ฆณฺฏมฆฏฺฏยิ.
อาณาเปตฺวาน ตํ ราชา, กุจฺฉึ ตสฺส วิทาฬิย;
โปตํ ตํ นีหราเปตฺวา, ตาเล สปฺปมสปฺปยิ.
รตนคฺคสฺส ¶ รตน-ตฺตยสฺส คุณสารตํ;
อชานนฺโตปิ โส ราชา, จาริตฺตมนุปาลยํ.
เจติยทพฺพตํ คนฺตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆํ ปวาริย;
อาคจฺฉนฺโต รถคโต, รถสฺส ยุคโกฏิยา.
อกาสิ ชินถูปสฺส,
เอกเทสสฺส ภฺชนํ;
อมจฺจา ‘‘เทว ถูโปโน,
ตยา ภินฺโน’ติ อาหุ ตํ.
อสฺจิจฺจ กเต‘เป’ส, ราชา โอรุยฺห สนฺทนา;
‘‘จกฺเกน มม สีสมฺปิ, ฉินฺทถา’ติ ปเถสยิ.
‘‘ปรหึสํ มหาราช, สตฺถา โน เนว อิจฺฉติ;
ถูปํ ปากติกํ กตฺวา, ขมาเปหี’’ติ อาหุ ตํ.
เต เปตุํ ปฺจทส, ปาสาเณ ปติเต ตหึ;
กหาปณ สหสฺสานิ, อทา ปฺจทเส วโส.
อกา มหลฺลิกา วีหึ, โส เสตุํ อาตเป ขิปิ;
เทโว อกาเล วสฺสิตฺวา, ตสฺสา วิหึ อเตมยิ.
วีหึ คเหตฺวา คนฺตฺวา สา, ฆณฺฏํ ตํ สมฆฏฺฏยิ;
อกาลวสฺสํ สุตฺวา ตํ, วิสฺสชฺเชตฺวา ตมตฺติกํ.
ราชา ธมฺมมฺหิ วตฺตนฺโต, ‘‘กาเล วสฺสํ ลเภ’’อิติ;
ตสฺสา วินิจฺฉยตฺถาย, อุปวาสํ นิปชฺชิ โส.
พลิคฺคาหี เทวปุตฺโต, รฺโ เตเชน โอตฺถโฏ;
คนฺตฺวา จาตุมหาราช-สนฺติกํ ตํ นิเวทยิ.
เต ตมาทาย คนฺตฺวาน, สกฺกสฺส ปฏิเวทยุํ;
สกฺโก ปชฺชุนฺนมาหุย, กาเล วสฺสํ อุปาทิยิ.
พลิคฺคาหี เทวปุตฺโต, ราชิโน ตํ นิเวทยิ;
ตโตปฺปภุติ ตํ รชฺเช, ทิวา เทโว น วสฺสถ.
รตฺตึ เทโว’นุ สตฺตาหํ, วสฺสิยามมฺหิ มชฺฌิเม;
ปุณฺณาน’เหสุํ สพฺพตฺถ, ขุทฺทกา วาฏกานิปิ.
อคติคมนโทโส ¶ มุตฺตมตฺเตน เอโส,
อนุปหต กุทิฏฺิปีทิสึ ปาปุณี’ทฺธึ;
อคติคมนโทสํ สุทฺธทิฏฺิสมาโน,
กถมิธหิ มนุสฺโส พุทฺธิมา โน ชเหยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปฺจราชโก นาม
เอกวีสติโม ปริจฺเฉโท.
พาวีสติม ปริจฺเฉท
คามณิกุมาร สุติ
เอฬารํ ฆาตยิตฺวาน, ราชา’หุ ทุฏฺคามณิ;
ตทตฺถ ทีปนตฺถาย, อนุปุพฺพกถา อยํ.
เทวานํ ปิยติสฺสสฺส, รฺโ ทุติยภาติโก;
อุปราชา มหานาโค, นามานุ ภาตุโน ปิโย.
รฺโ เทวี สปุตฺตสฺส, พาลา รชฺชาภิกามินิ;
อุปราชวธตฺถาย, ชาตจิตฺตา นิรนฺตรํ.
วาปึ ตรจฺฉนามํ สา, การาเปนฺตสฺส ปาหิณิ;
อมฺพํ วิเสน โยเชตฺวา, เปตฺวา อมฺพมตฺถเก.
ตสฺสา ปุตฺโต สหคโต, อุปราเชน พาลโก;
ภาชเน วิวเฏเยว, ตํ อมฺพํ ขาทิยา’มริ.
อุปราชา ตโตเยว, สทาร พล วาหโน;
รกฺขิหุํ สกมตฺตานํ, โรหณา’ภิมุโข อคา.
ยฏฺาลย วิหารสฺมึ, มเหสี ตสฺส คพฺภินี;
ปุตฺตํ ชเนสิ โส ตสฺส, ภาตุ นาม มการยิ.
ตโต ¶ คนฺตฺวา โรหณํ โส,
อิสฺสโร โรหเณ’ขิโล;
มหา ภาโค มหา คาเม,
รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
กาเรสิ โส นาคมหา-วิหารํ สกนามกํ;
อุทฺธกนฺทรกาที จ, ปิหาเร การยี พหู.
ยฏฺาลย กติสฺโส โส, ตสฺส ปุตฺโต ตทจฺจเย;
หตฺเถว รชฺชํ กาเรสิ, ตสฺส ปุตฺโต’ภโย ตถา.
โคฏฺาภยสุโต กาก-วณฺณติสฺโสติ วิสฺสุโห;
ตทจฺจเย ตตฺถ รชฺชํ, โส อกาเรสิ ขตฺติโย.
วิหารเทวิ นามา’สิ, มเหสี ตสฺส ราชิโน;
สทฺธสฺส สทฺธาสมฺปนฺนา, ธีตา กลฺยาณิ ราชิโน.
กลฺยาณิยํ นรินฺโท หิ, ติสฺโส นามาสิ ขตฺติโย;
เทวิสฺโคชนิต-โก โปตสฺส กนิฏฺโก.
ภีโต ตโต ปลายิตฺวา, อยฺยอุตฺติย นามโก;
อฺตฺถ วสิ โส เทโส, เตน ตํ นามโก อหุ.
ทตฺวา รหสฺสเลขํ โส, ภิกฺขุเวสธรํ นรํ;
ปาเหสิ เทวิยา คนฺตฺวา, ราชทฺวาเร ิโต ตุโส.
ราช เคเห อรหตา, ภฺุชมาเนน สพฺพทา;
อฺายมาโน เถเรน, รฺโ ฆรมุปาคมิ.
เถเรน สทฺธึ ภฺุชิตฺวา, รฺโ สห วินิคฺคเม;
ปาเตสิ ภูมิยํ เลขํ, เปกฺขมานาย เทวิยา.
สทฺเทน เตน ราชานํ, นิวตฺติตฺวา วิโลกยํ;
ตฺวาน เลขสนฺเทสํ, กุทฺโธ เถรสฺส ทุมฺมติ.
เถรํ ตํ ปุริสํ ตฺจ, มาราเปตฺวาน โกธสา;
สมุทฺทสฺมึ ขิปาเปสิ, กุชฺฌิตฺวา เตน เทวตา.
สมุทฺเทโน’ตฺถรา เปสุํ, ตํ เทสํ โสตุภูปติ;
อตฺตโน ธีตรํ ยุทฺธํ, เทวึ นาม สุรุปินึ.
ลิขิตฺวา ราชธีตาติ, โสวณฺณกฺขลิยา ลหุํ;
นิสีทาปิย ตตฺเถว, สมุทฺทสฺมึ วิสฺสชฺชยิ.
โอกฺกนฺตํ ¶ ตํ ตโต ลํเก-กากวณฺโณ มหีปติ;
อภิเสจยิ เตนา’สิ, วิหาโรปปทวฺหยา.
ติสฺส มหาวิหารฺจ, ตถา จิตฺตลปพฺพตํ;
คมิตฺถวาลึ กุฏาลึ, วิหาเร เอวมาทิเก.
กาเรตฺวา สุปสนฺเนน, มนสารตนตฺตเย;
อุปฏฺหิ ตทา สงฺฆํ, ปจฺจเยหิ จตูหิ โส.
โกฏิปพฺพต นามมฺหิ, วิหาเร สีลวตฺติมา;
ตทา อหุ สามเณโร, นานาปฺุกโร สทา.
สุเขนาโรหณตฺถาย, อกาส เจติยงฺคเณ;
เปสิ ตีณิ ปาสาเณ, ปาสาณ ผลกานิ โส.
อทา ปานีย ทานฺจ, วตฺตํ สงฺฆสฺส จา’กริ;
สทา กิลนฺตกายสฺส, ตสฺสา’โพโธ มหา อหุ.
สิวิกาย กมาเนตฺวา, ภิกฺขโว กตเวทิโน;
สิลาปสฺสย ปริเวเณ, ติสฺสาราเม อุปฏฺหุํ.
สทา วิหารเทวีสา, ราชเคเห สุสงฺขเต;
ปุเรภตฺตํ มหาทานํ, ทตฺวา สงฺฆสฺส สฺตา.
ปจฺฉาภตฺตํ คนฺธมาลํ, เภสชฺชวสนานิ จ;
คาหยิตฺวา คตา’รามํ, สกฺกโรติ ยถารหํ.
ตทา ตเถว กตฺวา สา, สงฺฆตฺเถรสฺส สนฺติเก;
นิสีทิ ธมฺมํ เทเสนฺโต, เถโร ตํ อิธ มพฺรวิ.
‘‘มหาสมฺปตฺติ ตุมฺเหหิ, ลทฺธา’ยํ ปฺุกมฺมุนา;
อปฺปมาโท’ว กาตพฺโพ, ปฺุกมฺเม อิทานิปิ’’.
เอวํ วุตฺเต ตุ สา อาห, ‘‘กึ สมฺปตฺติ อยํ อิธ;
เยสํ โน ทารกา นตฺถิ, วฺฌาสมฺปตฺติ เตน โน’’.
ฉฬภิฺโ มหาเถโร, ปุตฺตลาภมเวกฺขิย;
‘‘คิลานํ สามเณรํ ตํ, ปสฺสเทวี’’ติ อพฺรวิ.
สา คนฺตฺวา’สนฺน มรณํ, สามเณรมโวจ ตํ;
‘‘ปตฺเถหิ มม ปุตฺตตฺตํ, สมฺปตฺตี มหตี หิ โน’’.
น ¶ อิจฺฉตีติ ตฺวาน, ตทตฺถํ มหตึ สุภํ;
ปุปฺผปูชํ การยิตฺวา, ปุน ยาจิ สุเมธสา.
เอวมฺป’นิจฺฉมานสฺส, อตฺถายุ’ปายโกวิทา;
นานา เภสชฺช วตฺถานิ, สงฺเฆ ทตฺวา’ถ ยาจิตํ.
ปตฺเถสิ โส ราชกุลํ, สา ตํ านํ อเนกธา;
อลงฺกริตฺวา วนฺทิตฺวา, ยานมารุยฺห ปกฺกมิ.
ตโต จุโต สามเณโร, คจฺฉมานาย เทวิยา;
ตสฺสา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ, ตํ ชานิย นิวตฺติสา.
รฺโ ตํ สาสนํ ทตฺวา, รฺา สห ปุนา’คมา;
สรีรกิจฺจํ กาเรตฺวา, สามเณรสฺสุ’โภปิเต.
ตสฺมึเยว ปริเวเณ, วสนฺตา สนฺตมานสา;
มหาทานํ ปวตฺเตสุํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส สพฺพทา.
ตสฺเส’วํ โทหโฬ อาหิ, มหา ปฺุาย มาตุยา;
‘‘อุสภมตฺตํ มธุคณฺฑํ, กตฺวา อุสฺสีสเก สยํ.
วาเมตเรน ปสฺเสน, นิปนฺนาสยเน สุเภ;
ทฺวาทสนฺนํ สหสฺสานํ, ภิกฺขูนํ ทินฺนเสสกํ.
มธุํ ภฺุชิตุกามา’สิ, อถ เอฬาร ราชิโน;
โยธาน มคฺคโยธสฺส, สีสจฺฉินฺนาสิเทวนํ.
ตสฺเสว สีเส ตฺวาน, ปาตฺุเจว อกามยิ;
อนุราธ ปุรสฺเสว, อุปฺปลกฺเขตฺตโต ปน.
อานีตุปฺปลมาลฺจ, อมิลา ตํ ปิลนฺธิตุํ;
ตํ เทวี ราชิโน อาห, เนมิตฺเต ปุจฺฉิ ภูปติ.
ตํ สุตฺวา อาหุ เนมิตฺตา, ‘‘เทวิปุตฺโต นิฆาติย;
ทมิเฬ กตฺเว’กรชฺชํ, สาสนํ โชตยิสฺสติ’’.
เอทิสํ มธุคณฺฑํ โส, ทสฺเสติ ตสฺส อีทิสึ;
สมฺปตฺตึ เทติ ราชา’’ติ, โฆสาเปสิ มหีปติ.
โคฏฺสมุทฺทเวลนฺเต, มธุปุณฺณํ นิกุชฺชิตํ;
นาวํ ตฺวาน อาจิกฺขิ, รฺโ ชนปเท นโร.
ราชา ¶ เทวึ ตหึ เนตฺวา, มณฺฑปมฺหิ สุสงฺขเต;
ยถิจฺฉิถํ ตาย มธุํ, ปริโภคมการยิ.
อิตเร โทหเฬ ตสฺสา, สมฺปาเทตุํ มหีปติ;
เวฬุสุมน นามํ ตํ, โยธํ ตตฺถ นิโยชยิ.
โส’นุราธปุรํ คนฺตฺวา, รฺโ มงฺคลวาชิโน;
โคปเกน อกา เมตฺตึ, ตสฺส กิจฺจฺจ สพฺพทา.
ตสฺส วิสฺสตฺถ ตํ ตฺวา, ปาโตว อุปฺปลาน’สึ;
กทมฺพนทิยา ตีเร, เปตฺวาน อสงฺกิโต.
อสฺสํ เนตฺวา ตมารุยฺห, คณฺหิตฺวาน อุปฺปลาน’สึ;
นิเวทยิตฺวาน อตฺตานํ, อสฺสเวเคน ปกฺกมิ.
สุตฺวา ราชา คเหตุํ ตํ, มหา โยธานเปสยิ;
ทุติยํ สมฺมถํ อสฺสํ, อารุยฺห โสนุธาปิตํ.
โส คุมฺพนิสฺสิโต อสฺส-ปิฏฺเเยว นิสีทิย;
เอนฺตสฺส ปิฏฺิโต ตสฺส, อุพฺพยฺหา’สึ ปสารยิ.
อสฺสเวเคนยนฺตสฺส, สีสํ ฉิชฺช อุโภหเย;
สีสฺจา’ทาย สายํ โส, มหาคามมุปาคมิ.
โทหเฬ เต จ สา เทวี, ปริภฺุชิ ยถารุจิ;
ราชา โยธสฺส สกฺการํ, การาเปสิ ยถารหํ.
สา เทวี สมเย ธฺํ, ชนยี ปุตฺตมุตฺตมํ;
มหาราชกุเล ตสฺมึ, อานนฺโท จ มหา อหุ.
ตสฺส ปฺุานุภาเวน, ตทเหว อุปาคมุํ;
นานารตนสมฺปุณฺณา, สตฺตนาวา ตโต ตโต.
ตสฺเสว ปฺุเตเชน, ฉทฺทนฺตกุลโต กรี;
หตฺถิจฺฉาปํ อาหริตฺวา, เปตฺวา อิธ ปกฺกมิ.
ตํ ติตฺถสรตีรมฺหิ, ทิสฺวา คุมฺพนฺตเร ิตํ;
กณฺฑุลวฺโห พาลิสิโก, รฺโ อาจิกฺขิ ตาวเท.
เปเสตฺวา’จริเย ราชา, ตมาณาปิย โปสยิ;
กณฺฑุโล อิติ ายิตฺถ, ทิฏฺตฺตา กณฺฑุเลน โส.
‘‘สุวณฺณภาชนาทีนํ ¶ , ปุณฺณา นาวา อิธาคตา’’;
อิติ รฺโ นิเวทสุํ, ราชา ตานา’หราปยิ.
ปุตฺตสฺส นามกรเณ, มงฺคลมฺหิ มหีปติ;
ทฺวาทส สหสฺสสงฺขํ, ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺติย.
เอวํ จินฺเตสิ ‘‘ยทิเม, ปุตฺโต ลํกาตเล’ขิเล;
รชฺชํ คเหตฺวา สมฺพุทฺธ-สาสนํ โชตยิสฺสติ.
อฏฺุตฺตรสหสฺสฺจ, ภิกฺขโว ปวิสนฺตุ จ;
สพฺเพ เต อุทฺธปตฺตฺจ, จีวรํ ปารปนฺตุ จ.
ปมํ ทกฺขิณํ ปาทํ, อุมฺมารนฺโต เปนฺตุ จ;
เอกจฺฉตฺตยุตํ ธมฺม-กรณํ นีหรนฺตุ จ.
โคตโม นาม เถโร จ, ปติคฺคณฺหาตุ ปุตฺตกํ;
โส จ สรณสิกฺขา โย, เทตุ’’ สพฺพํ ตถา อหุ.
สพฺพํ นิมิตฺตํ ทิสฺวาน, ตุฏฺจิตฺโต มหีปติ;
ทตฺวา สงฺฆสฺส ปายาสํ, นามํ ปุตฺตสฺส การยิ.
มหาคาเม นายกตฺตํ, ปิตุนามฺจ เอกโต;
อุโภ กตฺวาน เอกชฺฌํ, คามณิอภโย อิติ.
มหาคามํ ปวิสิตฺวา, นวเม ทิวเส ตโต;
สงฺคมํ เทวิยา กาสิ, เตน คพฺภมคณฺหิ สา.
กาเล ชาตํ สุตํ ราชา, ติสฺสนามํ อการยิ;
มหตา ปริหาเรน, อุภโต วฑฺฒึสุ ทารกา.
สิตฺถปฺปเวสมงฺคล-กาเล ทฺวินฺนมฺปิ สาทโร;
ภิกฺขุสตานํ ปฺจนํ, ทาปยิตฺวาน ปายสํ.
เตหิ อุปฑฺเฒ ภุตฺตมฺหิ, คเหตฺวา โถกโถกกํ;
โสวณฺณสรเกเน’สํ, เทวิยา สห ภูปติ.
‘‘สมฺพุทฺธสาสนํ ตุมฺเห, ยทิ ฉฑฺเฑถ ปุตฺตกา;
มา ชีรตุ กุจฺฉิคตํ, อิทํ โว’’ติ อปาปยิ.
วิฺาย ภาสิตตฺถํ เต, อุโภ ราชกุมารกา;
ปายาสํ ตํ อภฺุชึสุ, ตุฏฺจิตฺตา’มตํ วิย.
ทส ทฺวาทสวสฺเสสุ, เตสุ วีมํสนตฺถิโก;
ตเถว ภิกฺขู โภเชตฺวา, เตสํ อุจฺฉิฏฺโมทนํ.
คาหยิตฺวา ¶ ตฏฺฏเกน, ปาเปตฺวา ตทนฺติเก;
ติภาคํ การยิตฺวาน, อิธ มาห มหีปติ.
‘‘กุลเทวตานํ โน ตาตา, ภิกฺขูนํ วิมุขา มยํ;
น เหสฺสามา’’ติ จินฺเตตฺวา, ภาคํ ภฺุชถิ’มนฺติ จ.
‘‘ทฺเว ภาตโร มยํ นิจฺจํ, อฺมฺมทูภกา;
ภวิสฺสามา’’ติ จินฺเตตฺวา, ภาคํ ภฺุชิถิ’มนฺติ จ.
อมตํ วิย ภฺุชึสุ, เต ทฺเว ภาเค อุโภปิ จ;
‘‘น ยุชฺฌิสฺสาม ทมิเฬหิ’’, อิติ ภฺุชถิ’มํ อิติ.
เอวํ วุตฺเตตุ ติสฺโส โส, ปาณินา ขิปิ โภชนํ;
คามณิภตฺตปิณฺฑํ ตุ, ขิปิตฺวา สยนํ คโต.
สํกุจิตฺวา หตฺถปาทํ, นิปชฺชิ สเยน สยํ;
เทวี คนฺตฺวา โตสยนฺตี, คามณึ เอตทพฺรวิ.
ปสาริตงฺโค สยเน, กึ นเสสิ สุขํ สุต;
‘‘คงฺคาปารมฺหิ ทมีฬา, อิโต โคฏฺมโหทธิ.
กถํ ปสาริตงฺโค’หํ, นิปชฺชามี’ติ โส พฺรวิ;
สุตฺวาน ตสฺสาธิปฺปายํ, ตุณฺหี อาสิ มหีปติ.
โส กเมนา’ภิวฑฺฒนฺโต, อหุ โสฬสวสฺสิโก;
ปฺุวา ยสวา ธีมา, เตโช พลปรกฺกโม.
จลาจลายํ คติยฺหิ ปาณิโน,
อุเปนฺติ ปฺุเน ยถารุจึ คตึ;
อิตีติ มนฺเตตฺวา สตตํ มหาทโร,
ภเวยฺย ปฺุปจยมฺหิ พุทฺธิมาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
คามณิกุมารสูติ นาม
พาวีสติโม ปริจฺเฉโท.
เตวีสติม ปริจฺเฉท
โยธลาโภ
พลลกฺขณรูเปติ ¶ ,
เตโชชวคุเณหิ จ;
อคฺโค หุตฺวา มหากาโย,
โส จ กณฺฑูลวารโณ.
นนฺทีมิตฺโต สุรนิมิโล, มหาโสโณ โคฏฺยิมฺพโร;
เถรปุตฺตาภโย ภรโณ, เวฬุสุมโน ตเถว จ.
ขฺชเทโว ผุสฺสเทโว, ลภิยฺย วสโภปิ จ;
เอเต ทส มหาโยธา, ตสฺสา’เหสุํ มหพฺพลา.
อหุ เอฬารราชสฺส, มิตฺโต นาม จมูปติ;
ตสฺส กมฺมนฺตคามมฺหิ, ปาจีนขณฺฑราชิยา.
จิตฺตปพฺพตสามนฺตา, อหุ ภคินิยา สุโต;
โกโสหิตวตฺถคุยฺโห, มาตุลสฺเสว นามโต.
ทูรมฺปิ ปริสปฺปนฺตํ, ทหรํ ตํ กุมารกํ;
อาพชฺฌ นนฺทิยา กฏฺยํ, นิสทมฺหิ อพนฺธิสุ.
นิสทํ กฑฺฒโต ตสฺส, ภูมิยํ ปริสปฺปโต;
อุมฺมาราติกฺกเม นนฺทิ, สา ฉชฺชติ ยโต ตโต.
นนฺทิมิตฺโตติ ายิตฺถ, ทสนาคพโล อหุ;
วุทฺโธ นครมาคมฺม, โส อุปฏฺาสิ มาตุลํ.
ถูปาทีสุ อสกฺการํ, กโรนฺโต ทมิเฬ ตทา;
อูรุํ อกฺกมฺมปาเทน, หตฺเถน อิตรํ ตุโส.
คเหตฺวา สมฺปทาเลตฺวา, พหิกฺขปตึ ถามวา;
เทวา อนฺตรธาเปนฺติ, เตน ขิตฺตํ กเฬวรํ.
ทมิฬานํ ขยํ ทิสฺวา, รฺโ อาโรจยึ สุตํ;
‘‘สโหฏฺฏํ คณฺหเถตํ’’ติ, วุตฺตํ กาตุํ น สกฺขิสุํ.
จินฺเตสิ ¶ นนฺทิมิตฺโต โส, ‘‘เอวมฺปิ กรโต มม;
ชนกฺขโย เกวลฺหิ, นตฺถิ สาสนโชตนํ.
โรหเณ ขตฺติยา สนฺติ, ปสนฺนํ รตนตฺตเย;
ตตฺถ กตฺวา ราชเสวํ, คณฺหิตฺวา ทมิเฬ’ขิเล.
รชฺชํ ทตฺวา ขตฺติยานํ, โชเตสฺสํ พุทฺธสาสนํ’’;
อิติ คนฺตฺวา คามณิสฺส, ตํ กุมารสฺส สาวยิ.
มาตุยา มนฺตยิตฺวา โส, สกฺการํ ตสฺส การยิ;
สกฺกโต นนฺทิมิตฺโต โส, โยโธ วสิ ตทนฺติเก.
กากวณฺโณ ติสฺสราชา, วาเรตุํ ทมิฬิสทา;
มหาคงฺคาย ติตฺเถสุ, รกฺขํ สพฺเพสุ การยิ.
อหุ ทีฆาภโย นาม, รฺโ’ฺ ภริยา สุโต;
กจฺฉกติตฺเถ คงฺคาย, เตน รกฺขมการยิ.
โส รกฺขากรณตฺถาย, สมนฺตา โยชนทฺวเย;
มหากุลมฺหา เอเกกํ, ปุตฺตํ อาณาปยิ ตหึ.
โกฏฺิวาเล ชนปเท, คาเม ขณฺฑกวิฏฺิเก;
สตฺตปุตฺโต กุลปติ, สงฺโฆ นามา’สิ อิสฺสโร.
ตสฺสาปิ ธูตํ ปาเหสิ, ราชปุตฺโต สุตตฺถิโก;
สตฺตโม นิมิโล นาม, ทสหตฺถิพโล สุโต.
ตสฺส อกมฺมสีลตฺตา, ขียนฺตา ฉปิ ภาตโร;
โรจยุํ ตสฺส คมนํ, น ตุ มาตา ปิตา ปน.
กุชฺฌิตฺวา เสสภาตูนํ, ปาโตเยว ติโยชนํ;
คนฺตฺวา สุรคฺคเมเยว, ราชปุตฺตํ อปสฺสิโส.
โส ตํ วิมํสนตฺถาย, ทูเร กิจฺเจ นิโยชยิ;
เจติย ปพฺพตา สนฺเน, ทฺวาร มณฺฑลคามเก.
พฺราหฺมโณ กุณฺฑโล นาม, วิชฺช เต เม สหายโก;
สมุทฺทปาเร ภณฺฑานิ, ตสฺส วิชฺชนฺติ สนฺติเก.
คนฺตฺวา ตํ เตน ทินฺนานิ, ภณฺฑกานิ อิธา’หร;
อิติ วตฺวาน โภเชตฺวา, เลขํ ทตฺวา วิสฺสชฺชยิ.
ตโต นว โยชนฺหิ, อนุราธปุรํ อิทํ;
ปุพฺพณฺเหเยว คนฺตฺวาน, โส ตํ พฺราหฺมณ มทฺทส.
‘‘นฺหตฺวา ¶ วาปิยํ ตาต, เอหี’’ติ อาห พฺราหฺมโณ;
อิธา’นาคต ปุพฺพตฺตา, นฺหตฺวาน ติสฺสวาปิยํ.
มหาโพธิฺจ ปูเชตฺวา, ถูปาราเม จ เจติยํ;
นครํ ปวิสิตฺวาน, ปสฺสิตฺวา สกลํ ปุรํ.
อาปณา คนฺธมาทาย, อุตฺตร ทฺวารโต ตโต;
นิกฺขมฺมุปฺปล เขตฺตมฺหา, คเหตฺวา อุปฺปลานิ จ.
อุปาคมิ พฺราหฺมณํ ตํ, ปุฏฺโ เตนา’ห โส คตึ;
สุตฺวา โส พฺราหฺมโณ ตสฺส, ปุพฺพาคมมิธาคมํ.
วิมฺหิโต จินฺตยี เอวํ, ‘‘ปุริสา ชานีโย อยํ;
สเจ ชาเนยฺย เอฬาโร, อิมํ หตฺเถ กริสฺสติ.
ตสฺมา’ยํ ทมิฬา’สนฺเน, วาเสตุํ เนว อรหติ;
ราชปุตฺตสฺส ปิตุโน, สนฺติเก วาสมรหติ’’.
เอว เมวํ ลิขิตฺวาน, เลขํ ตสฺส สมปฺปยิ;
ปุณฺณวฑฺฒน วตฺถานิ, ปณฺณากาเร พหูปิ จ.
ทตฺวา ตํ โภชยิตฺวา จ, เปเสสี สขิสนฺติกํ;
โส วฑฺฒมานจฺฉายายํ, คตฺวา ราชสุตนฺติ กํ.
เลขฺจ ปณฺณากาเร จ, ราชปุตฺตสฺส อปฺปยิ;
ตุฏฺโ อาห ‘‘สหสฺเสน, ปสาเทถ อิม’’นฺติ โส.
อิสฺสํ กรึสุ ตสฺส’ฺเ, ราชปุตฺตสฺส เสวกา;
โส ตํ ทสสหสฺเสน, ปสาทาเปสิ ทารกํ.
ตสฺส เกสํ ลิขาเปตฺวา, คงฺคาเยว นหาปิย;
ปุณฺณวฑฺฒน วตฺถยุคํ, คนฺธมาลฺจ สุนฺทรํ;
อจฺฉาเทตฺวา วิลิมฺเปตฺวา, มณฺฑยิตฺวา สุรูปกํ.
สีสํ ทุกูลปฏฺเฏน, เวยิตฺวา อุปานยุํ;
อตฺตโน ปริหาเรน, ภตฺตํ ตสฺส อทาปยิ.
อตฺตโน ทสสหสฺส-อคฺฆนสยนํ สุภํ;
สยนตฺถํ อทาเปสิ, ตสฺส โยธสฺส ขตฺติโย.
โส ¶ สพฺพํ เอกโต กตฺวา, เนตฺวา มาตาปิตนฺติกํ;
มาตุยา ทสสหสฺสํ, สยนํ ปิตุโน อทา.
ตํเยว รตฺตึ อาคนฺตฺวา, รกฺขาเน อทฺทสฺสยิ;
ปภาเต ราชปุตฺโต ตํ, สุตฺวา ตุฏฺมโน อหุ.
ทตฺวา ปริจฺฉทํ ตสฺส, ปริวารชนํ ตถา;
ทตฺวา ทสสหสฺสานี, เปเสสิ ปิตุสนฺติกํ.
โยโธ ทสสหสฺสานิ, เนตฺวา มาตาปิตนฺติกํ;
เตสํ ทตฺวา กากวณฺณ-ติสฺโส ราชา มุปาคมิ.
โส คามณิกุมารสฺส, ตมปฺเปสิ มหีปติ;
สกฺกโต สุรนิมิโล, โยโธ วสิ ตทนฺติเก.
กุฏุมฺพริกณฺณิกายํ,
หุนฺทรีวาปิ คามเก;
ติสสฺส อฏฺโม ปุตฺโต,
อโหสิ โสณ นามโก.
สตฺตวสฺสิกกาเลปิ, ตาลคจฺเฉ อลฺุจิ โส;
ทส วสฺสิกกาลมฺหิ, ตาเล ลฺุจิมหพฺพโล.
กาเล น โส มหาโสโณ,
ทส หตฺถิ พโล อหุ;
ราชา ตํ ตาทิสํ สุตฺวา,
คเหตฺวา ปิตุสนฺติกา.
คามณิสฺส กุมารสฺส, อทาสิ โปสนตฺถิโก;
เตน โส ลทฺธสกฺกาโร, โยโธ วสิ ตทนฺติเก.
คิรินาเม ชนปเท, คาเม นิจฺเฉลวิฏฺิเก;
ทสหตฺถิพโล อาสิ, มหานาคสฺส อตฺรโช.
ลกุณฺฏกสรีรตฺตา, อหุ โคฏฺก นามโก;
กโรนฺติ เกฬิปริหาสํ, ตสฺส เชฏฺา ฉ ภาตโร.
เต คนฺตฺวา มาสเขตฺตตฺถํ, โกฏฺฏยิตฺวา มหาวนํ;
ตสฺส ภาคํ เปตฺวาน, คนฺตฺวา ตสฺส นิเวทยุํ.
โส ¶ คนฺตฺวา ตํ ขณํเยว, รุกฺเข อิมฺพรสฺิเต;
ลฺุจิตฺวาน สมํ กตฺวา, ภูมึ คนฺตฺวา นิเวทยิ.
คนฺตฺวาน ภาตโร ตสฺส, ทิสฺวา กมฺมนฺต มพฺภุตํ;
ตสฺส กมฺมํ กิตฺตยนฺตา, อาคจฺฉึสุ ตทนฺติกํ.
ตทุปาทาย โส อาสิ, โคฏฺยิมฺพรนามโก;
ตเถว ราชา ปาเหสิ, ตมฺพิ คามณิสนฺติกํ.
โกฏิปพฺพตสามนฺตา, กิตฺติคามมฺหิ อิสฺสโร;
โรหโณ นาม คหปติ, ชาตํ ปุตฺตกมตฺตโน.
สมาน นามํ กาเรสิ, โคฏฺกาหยราชิโน;
ทารโก โส พลี อาสิ, ทสทฺวาทสวสฺสิโก.
อสกฺกุเณยฺยปาสาเณ, อุทฺธตฺตุํ จตุปฺจหิ;
กีฬมาโน ขิปิ ตทา, โส กีฬาคุฬเก วิย.
ตสฺส โสฬสวสฺสสฺส, ปิตา คทมการยิ;
อฏฺตึสงฺคุลวฏฺฏํ, โสฬสหตฺถทีฆกํ.
กาลานํ นาฬิเกรานํ,
ขนฺเธ อาหจฺจ ตาย โส;
เต ปาตยิตฺวา เตเนว,
โย โธ โส ปากโฏ อหุ.
ตเถว ราชา ปาเหสิ, ตมฺปิ คามณิสนฺติเก;
อุปฏฺาโก มหาสุมฺม-เถรสฺสา’สิ ปิตา ปน.
โส มหาสุมฺมเถรสฺส, ธมฺมํ สุตฺวา กุฏุมฺพิโก;
โสตาปตฺติผลํ ปตฺโต, วิหาเร โกฬปพฺพเต.
โสตุ สฺชาตสํเวโค, อาโรเจตฺวาน ราชิโน;
ทตฺวา กุฏุมฺพํ ปุตฺตสฺส, ปพฺพชิ เถรสนฺติเก.
ภาวนํ อนุยฺุชิตฺวา, อรหตฺตมปาปุณิ;
ปุตฺโต เตน’สฺส ปฺายิ, เถรปุตฺตาภโย อิติ.
กปฺปกนฺทรคามมฺหิ, กุมารสฺส สุโต อหุ;
ภรโณ นาม โส กาเล, ทสทฺวาทสวสฺสิเก.
ทารเกหิ ¶ วนํ คนฺตฺวา’-นุพนฺธิตฺวา สเส พหู;
ปาเทน ปหริตฺวาน, ทฺวิขณฺฑํ ภูมิยํ ขิปิ.
คามิเกหิ วนํ คนฺตฺวา, โสฬสวสฺสิโก ปน;
ตเถว ปาเตสิ ลหุํ, มิค โคกณฺณสูกเร.
ภรโณ โส มหาโยโธ,
เตเนว ปากโฏ อหุ;
ตเถว ราชา วาเสสิ,
ตมฺปิ คามณิสนฺติเก.
คิริคาเม ชนปเท, กุฏุมฺพิยงฺคณคามเก;
กุฏุมฺปิวสโภ นาม, อโหสิ ตตฺถ สมฺมโต.
เวโฬ ชนปโท ตสฺส, สุมโน คิริโภชโก;
สหายสฺส สุเต ชาเต, ปณฺณาการปุรสฺสรา.
คนฺตฺวา อุโภ สกํ นามํ, ทารกสฺส อการยุํ;
ตํ วุทฺธํ อตฺตโน เคเห, วาเสสิ สิริโภชโก.
ตสฺเส’โก สินฺธโว โปสํ, กฺจินา โรหิตุํ อทา;
ทิสฺวา ตุ เวฬุสุมนํ, อยํ อโรหโก มม.
อนุรูโป’ติ จินฺเตตฺวา,
ปหฏฺโ เหสิตํ อกา;
ตํ ตฺวา โภชโก ‘‘อสฺสํ,
อาโรหา’’ติ ตมาหโส.
โส อสฺสํ อารุหิตฺวา ตํ, สีฆํ ธาวยิ มณฺฑเล;
มณฺฑเล สกเล อสฺโส, เอกาพทฺโธ อทิสฺสิ โส.
นิสีทิ ธาวโต จ’สฺส, วสฺสหาโร’ว ปิฏฺิยํ;
โมเจติปิ อุตฺตริยํ, พนฺธติปิ อนาทโร.
ตํ ทิสฺวา ปริสา สพฺพา, อุกฺกุฏฺึ สมฺปวตฺตยิ;
ทตฺวา ทสสหสฺสานิ, ตสฺส โส คิริโภชโก.
ราชานุจฺฉวิโก’ยํติ, หฏฺโ รฺโ อทาสิ ตํ;
ราชา ตํ เวฬุสุมนํ, อตฺตโนเยว สนฺติเก.
กาเรตฺวา ¶ ตสฺส สกฺการํ, วาเสสิ พหุมานยํ;
นกุลนครกณฺณิกายํ, คาเม มหินฺท โทณิเก.
อภยสฺส’นฺติเม ปุตฺโต, เทโวนามา’สิ ถามวา;
อีสกํ ปน ขฺชตฺตา, ขฺชเทโวติ ตํ วิทุํ.
มิคมํ คามวาสีหิ, สห คนฺตฺวาน โส ตทา;
มหิเส อนุพนฺธิตฺวา, มหนฺเต อุฏฺิตุฏฺิเต.
หตฺเถน ปาเท คณฺหิตฺวา, ภเมตฺวา สีสมตฺถเก;
อสุมฺห ภูมึ จุณฺเณติ, เตสํ อฏฺีนิ มาณโว.
ตํ ปวตฺตึ สุณิตฺวาว, ขฺชเทวํ มหีปติ;
วาเสสิ อาหราเปตฺวา, คามณิสฺเส’ว สนฺติเก.
จิตฺตลปพฺพตา’สนฺเน, คาเม กปิฏฺนามเก;
อุปฺปลสฺส สุโต อาสิ, ผุสฺสเทโวติ นามโก.
คนฺตฺวา สห กุมาเรหิ, วิหารํ โส กุมารโก;
โพธิยา ปูชิตํ สงฺขํ, อาทาย ธมิถามสา.
อสนีปาตสทฺโทว, สทฺโท ตสฺส มหา อหุ;
อุมฺมตฺตา วิย อาสุํ เต, ภีตา สพฺเพปิ ทารกา.
เตน โส อาสิ อุมฺมาท-ผุสฺส เทโวติ ปากโฏ;
ธนุสิปฺปํ อกาเรสิ, ตสฺส วํสาคตํ ปิตา.
สทฺทเวธิ วิชฺชุเวธี, วาลเวธี จ โส อหุ;
วาลุกาปุณฺณสกฏํ, พทฺธธมฺมสตํ ตถา.
อสโน ทุมฺพรมยํ, อฏฺโสฬสองฺคุลํ;
ตถา อโย โลหมยํ, ปฏฺฏํทิ จตุรงฺคลิ.
นิพฺเพธยติกณฺเณน, กณฺโฑ เตน วิสชฺชิโต;
ถเล อฏฺุสภํ ยาติ, ชเล ตุ อุสภํ ปน.
ตํ สุณิตฺวา มหาราชา, ปวตฺตึ ปิตุสนฺติกา;
ตมฺปิ อาณาปยิตฺวาน, คามณิมฺหิ อวาสยิ.
ตุลาธารนคาสนฺเน, วิหารวาปิ คามเก;
มตฺตกุฏุมฺพิสฺส สุโต, อหุ วสภนามโก.
ตํ ¶ สุชาตสรีรตฺตา, ลภิย วสภํ วิทุํ;
โส วีสติวสฺสุทฺเทสมฺหิ, มหากายพโล อหุ.
อาทาย โส กติปโย, ปุริเสเยว อารภิ;
เขตฺตตฺถิโก มหาวาปึ, กโรนฺโต ตํ มหพฺพโล.
ทสหิ ทฺวาทสหิ วา, วหิตพฺเพ ธุเรหิปิ;
วหนฺโต ปํสุปิณฺเฑ โส, ลหุํ วาปึ สมาปยิ.
เตน โส ปากโฏ อาสิ, ตมฺปิ อาทาย ภูมิโป;
ทตฺวา ตํ ตสฺส สกฺการํ, คามณิสฺส อทาสิ ตํ.
วสโภทกวาโรติ, กํ เขตฺตํ ปากฏํ อหุ;
เอวํ ลภิยาวสโภ, วสิ คามณิสนฺติเก.
มหาโยธานเมเตสํ, ทสนฺนมฺปิ มหิปติ;
ปุตฺตสฺส สกฺการสมํ, สกฺการํ การยิ ตทา.
อามนฺเตตฺวา มหาโยเธ, ทสาปิ จ ทิสมฺปติ;
‘‘โยเธ ทสทเส’เกโก, เอสถา’ติ อุทาหริ.
เต ตเถวา’นยุํ โยเธ, เตสมฺปาห มหีปติ;
ตสฺส โยธสหสฺสาปิ, ตเถว ปริเยสิตุํ.
ตถา เตปา’นยุํ โยเธ, เตสมฺปาหํ มหีปติ;
ปุนโยธสหสฺสสฺส, ตเถว ปริเยสิตุํ.
ตถา เตปา’นยุํ โยเธ, สพฺเพ สมฺปิณฺฑิตา ตุ เต;
เอกาทสสหสฺสานิ, โยธาสตํ ตถา ทส.
สพฺเพ เต ลทฺธสกฺการา, ภูมิปาเลน สพฺพทา;
คามณึ ราชปุตฺตํ ตํ, วสึสุ ปริวาริย.
อิติ สุจริตชาตพฺภุตํ,
สุณิย นโร มติมา สุขตฺติโก;
อกุสลปถโต ปรมฺมุโข,
กุสลปเถ’ภิรเมยฺย สพฺพทาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โยธลาโภ นาม
เตวีสติโม ปริจฺเฉโท.
จตุวีสติม ปริจฺเฉท
ทฺเวภาติกยุทฺธํ
หตฺถสฺส ¶ ถรุกมฺมสฺส, กุสโล กตุปาสโน;
โส คามณิราชสุโต, มหาคาเม วสี ตทา.
ราชา ราชสุตํ ติสฺสํ, ทีฆวาปิมฺหิ วาสยิ;
อารกฺขิตุํ ชนปทํ, สมฺปนฺน พลวาหนํ.
กุมาโร คามณิกาเล, สมฺปสฺสนฺโต พลํ สกํ;
‘‘ยุชฺฌิสฺสํ ทมิเฬหี’’ติ, ปิตุรฺโ กถาปยี.
ราชา ตํ อนุรกฺขนฺโต, ‘‘โอรคงฺคํ อลํ’’ อิติ;
วาเรสิ ยาวตติยํ, โส ตเถว กถาปยี.
ปิตา เม ปุริโส โหนฺโต, เน’วํ วกฺขติ เตนิ’ทํ;
ปิลนฺธตูติ เปเสสิ, อิตฺถาลงฺการมสฺส โส.
ราชา’ห ตสฺส กุชฺฌิตฺวา, ‘‘กโรถ เหมสงฺขลึ;
ตาย ตํ พนฺธยิสฺสามิ, นา’ฺถา รกฺขิโย หิ โส.
ปลายิตฺวาน มลยํ, กุชฺฌิตฺวา ปิตุโน อคา;
ทุฏฺตฺตาเยว ปิตริ, อาหุ ตํ ทุฏฺคามณิ.
ราชา’ถ อารภี กาตุํ, มหามงฺคลเจติยํ;
นิฏฺิเต เจติเย สงฺฆํ, สนฺนิปาตยิ ภูปติ.
ทฺวาทสา’สุํ สหสฺสานิ, ภิกฺขู จิตฺตลปพฺพตา;
ตโต ตโต ทฺวาทเสว, สหสฺสานิ สมาคมุํ.
กตฺวาน เจติยมหํ, ราชา สงฺฆสฺส สมฺมุขา;
สพฺเพ โยเธ สมาเนตฺวา, กาเรสิ สปถํ ตทา.
‘‘ปุตฺตานํ กลหฏฺานํ, น คจฺฉิสฺสาม โน’’อิติ;
อกํสุ สปถํ สพฺเพ, ตํ ยุทฺธํ เตน นาคมุํ.
จตุสฏฺิ วิหาเร โส, การาเปตฺวา มหีปติ;
ตตฺตกาเนว วสฺสานิ, ตฺวา มริตหึ ตทา.
รฺโ ¶ สรีรํ คาเหตฺวา, ฉนฺนยาเนน ราชินิ;
เนตฺวา ติสฺส มหารามํ, ตํ สงฺฆสฺส นิเวทยิ.
สุตฺวา ติสฺสกุมาโร ตํ, อาคนฺตฺวา ทีฆวาปิโต;
สรีรกิจฺจํ กาเรตฺวา, สกฺกจฺจํ ปิตุโน สยํ.
มาตรํ กณฺฑุลํ หตฺถึ, อาทิยิตฺวา มหพฺพโล;
ภาตุภยา ทีฆวาปึ, อคมาสิ ลหุํ ตโต.
ตํ ปวตฺตึ นิเวเทตุํ, ทุฏฺคามณิ สนฺติกํ;
เลขํ ทตฺวา วิสชฺเชสุํ, สจฺเจมจฺจา สมาคตา.
โส คุตฺตหาลมาคนฺตฺวา, ตตฺถ จาเร วิสชฺชิย;
มหาคามมุปคนฺตฺวา, สยํ รชฺเช’ภิเสจยิ.
มาตตฺถํ กณฺฑูลตฺถฺจ, ภาตุเลขํ วิสชฺชยิ;
อลทฺธา ยาวตติยํ, ยุทฺธาย สมุปาคมิ.
อหุ ทฺวินฺนํ มหายุทฺธํ, จูฬงฺคณิยปิฏฺิยํ;
ตตฺถ เนกสหสฺสานิ, ปตึสุ ราชิโน นรา.
ราชา จ ติสฺสามจฺโจ จ, วฬวาทีฆุตุนิกา;
ตโยเยว ปลายึสุ, กุมาโร อนุพนฺธิเต.
อุภินฺนมนฺตเร ภิกฺขู, มนฺตยึสุ มหีธรํ;
ตํ ทิสฺวา ‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺส, กมฺมํ’’ อิติ นิวตฺติ โส.
กปฺปกนฺทรนชฺชาโส, ชวมาลิติตฺถมาคโต;
ราชา’ห ติสฺสมจฺจํ ตํ, ‘‘ฉาตชฺฌตฺตา มยํ’’อิติ.
สุวณฺณสรเก ขิตฺต-ภตฺตํ นีหริตสฺส โส;
สงฺเฆ ทตฺวา ภฺุชนโต, กาเรตฺวา จตุภาคกํ.
‘‘โฆเสหิ กาล’’มิจฺจา’ห,
ติสฺโส กาลมโฆสยิ;
สุณิตฺวา ทิพฺพโสเตน,
รฺโ สกฺขาย ทายโก.
เถโร ปิยงฺคุ ทีปฏฺโ, เถรํ ตตฺถ นิโยชยิ;
ติสฺสํ กุฏุมฺพิกสุตํ, โส ตตฺถ นภสา’คมา.
ตสฺส ติสฺโส กราปตฺต-อาทายา’ทาสิ ราชิโน;
สงฺฆสฺส ภาคํ สมฺภาคํ, ราชา ปตฺเต ขิปาปยิ.
สมฺภาคํ ¶ ขิปิ ติสฺโส จ, สมฺภาคํ วฬวาปิ จ;
น อิจฺฉิตสฺสาภาคฺจ, ติสฺโส ปตฺตมฺหิ ปกฺขิปิ.
ภตฺตสฺส ปุณฺณปตฺตํ ตํ, อทาเถรสฺส ภูปติ;
อทา โคตมเถรสฺส, โส คนฺตฺวา นภสา ลหุํ.
ภิกฺขูนํ ภฺุชมานานํ, ทตฺวา อาโลปภาคโส;
ปฺจสตานํ โส เถโร, ลทฺเธหิ ตุ ตทนฺติกา.
ภาเคหิ ปตฺตํ ปูเรตฺวา, อากาเส ขิปิ ราชิโน;
ทิสฺวา’ คตํ คเหตฺวา ตํ, ติสฺโส โภชิสิ ภูปตึ.
ภฺุชิตฺวาน สยฺชาปิ, วฬวฺจ อโภชยิ;
สตฺตาหํ จุมฺพฏํ กตฺวา, ราชา ปตฺตํ วิสชฺชยิ.
คนฺตฺวาน โส มหาคามํ, สมาทาย พลํ ปุน;
สฏฺิสหสฺสํ ยุทฺธาย, คนฺตฺวา ยุชฺฌิ สภาตรา.
ราชา วฬวมารุยฺห, ติสฺโส กณฺฑูล หตฺถินํ;
ทฺเว ภาตโร สมาคฺฉุํ, ยุชฺฌมานา รเณ ตทา.
ราชา กรึ กริตฺว’นฺโต, วฬวามณฺฑลํ อกา;
ตถาปิ ฉิทฺทํ โน ทิสฺวา, ลงฺฆา เปตุํ มตึอกา.
วฬวํ ลงฺฆยิตฺวาน, หตฺถินํ ภาติโก’ปริ;
โตมรํ ขิปิ จมฺมํว, ยถา ฉิชฺชติ ปิฏฺิยํ.
อเนกานิ สหสฺสานิ, กุมารสฺส นราตหึ;
ปตึสุ ยุทฺเธ ยุชฺฌนฺตา, ภิชฺช เจว มหพฺพลํ.
‘‘อาโรหกสฺส เวกลฺลา, อิตฺถี มํ ลงฺฆยี’’อิติ;
กุทฺโธกรี ตํ จาเลนฺโต, รุกฺขเมก มุปาคมิ.
กุมาโร อารุหี รุกฺขํ, หตฺถี สามิมุปาคมิ;
ตมารุยฺห ปลายนฺตํ, กุมาโร มนุพนฺธิ โส.
ปวิสิตฺวา วิหารํ โส, มหาเถร ฆรํคโต;
นิปชฺชเหฏฺา มฺจสฺส, กุมาโร ภาตุโนภยา.
ปสารยิ มหาเถโร, จีวรํ ตตฺถ มฺจเก;
ราชา อนุปทํ คนฺตฺวา, ‘‘กุหึ ติสฺโส’’ติ ปุจฺฉถ.
‘‘มฺเจ ¶ ตตฺถ มหาราช’’, อิติ เถโร อโวจ ตํ;
เหฏฺา มฺเจติ ชานิตฺวา, ตโต นิกฺขมฺม ภูปติ.
สมนฺตโต วิหารสฺส, รกฺขํ การยิ ตํ ปน;
ปฺจกมฺหิ นิปชฺเชตฺวา, ทตฺวา อุปริ จีวรํ.
มฺจปาเทสุ คณฺหิตฺวา, จตฺตาโร ทหรา ยตี;
มตภิกฺขุนิยาเมน, กุมารํ พหิ นีหรุํ.
นียมานนฺตุ ตํ ตฺวา, อิธ มาห มหีปติ;
‘‘ติสฺส ตฺวํ กุลเทวตานํ, สีเส หุตฺวาน นิยฺยาสิ.
พลกฺกาเรน คหณํ, กุลเทเวหิ นตฺถิ เม;
คุณํ ตฺวํ กุลเทวานํ, สเรยฺยาสิ กทาจิปิ’’.
ตโตเยว มหาคามํ, อคมาสิ มหีปติ;
อาณาเปสิ จ ตตฺเถว, มาตรํ มาตุคารโว.
[วสฺสานิ อฏฺสฏฺึโส, อฏฺา ธมฺมฏฺมานโส;
อฏฺสฏฺิวิหาเร จ, การาเปสิ มหีปติ.]
นิกฺขามิโต โส ภิกฺขูหิ, ติสฺโสราช สุโต ปน;
ทีฆวาปึ ตโตเยว, อคม’ฺตโร วิย.
กุมาโร โคธคตฺตสฺส, ติสฺสเถรสฺส อาห โส;
‘‘สาปราโธ อหํ ภนฺเต, ขมาเปสฺสามิ ภาตรํ.
เวยฺยาวจฺจกรา การํ, ติสฺสํ ปฺจสตานิ จ;
ภิกฺขุนมาทิยิตฺวา โส, เถโร ราช มุปาคมิ.
ราชปุตฺตํ เปตฺวาน, เถโร โสปาน มตฺถเก;
สสงฺโฆ ปาวิสิ สทฺโธ, นิสีทาวิย ภูมิโป.
อุปานยี ยาคุอาทึ, เถโร ปตฺตํ วิเธสิโส;
‘‘กินฺติ วุตฺโต’พฺรวิ ติสฺสํ, อาทาย อคตา’’อิติ.
‘‘กุหึ โจโร’’ติ วุตฺโต จ, ิตานํ นิเวทยิ;
วิหารเทวี คนฺตฺวาน, ฉาทิยาสิ ปุตฺตก.
ราชา’ห ¶ เถรํ ‘‘าโต โว,
ทาสภาโว อิทานิ โน;
สามเณรํ เปสเยถ,
ตุมฺเห เม สตฺตวสฺสิกํ.
ชนกฺขยํ วินาเยว, กลโห น ภเวยฺย โน;
ราชา สงฺฆสฺส โทเสโส, ภํเฆ ทณฺฑํ กริสฺสติ.
เหสฺสตา’คตกิจฺจา โว,
ยาคาทึ คณฺหาถาติ โส;
ทตฺวา ตํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส,
ปกฺโกสิตฺวาน ภาตรํ.
ตตฺเถว สงฺฆมชฺฌมฺหิ, นิสินฺโน ภาตรา สห;
ภฺุชิตฺวา เอกโตเยว, ภิกฺขุ สงฺฆํ วิสชฺชยิ.
สสฺสกมฺมานิ กาเรตุํ, ติสฺสํ ตตฺเถว ปาหิณิ;
สยมฺปิ เภรึ จาเรตฺวา, สสฺสกมฺมานิ การยิ.
อิติ เวรมเนกวิกปฺปจิตํ,
สมยนฺติ พหุํ อปิ สปฺปุริสํ;
อิติ จินฺติย โกหิ นโร มติมา,
น ภเวยฺย ปเรสุ สุสนฺต มโนติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทฺเวภาติกยุทฺธํ นาม
จตุวีสติโม ปริจฺเฉโท.
ปฺจวีสติม ปริจฺเฉท
ทุฏฺคามณิ วิชโย
ทุฏฺคามณิราชา’ถ ¶ , กตฺวาน ชนสงฺคหํ;
กุนฺเต ธาตุํ นิธาเปตฺวา, สโยคฺคพลวาหโน.
คนฺตฺวา ติสฺสมหารามํ, วนฺทิตฺวา สงฺฆมพฺรวิ;
‘‘ปารคงฺคํ คมิสฺสามิ, โชเตตุํ สาสนํ อหํ.
สกฺกาตุํ ภิกฺขโว เทถ, อมฺเหหิ สหคามิโน;
มงฺคลฺเจว รกฺขา จ, ภิกฺขูนํ ทสฺสนํ หิโน.
อทาสิ ทณฺฑกมฺมตฺถํ, สงฺโฆ ปฺจสตํ ยตี;
ภิกฺขุสงฺฆตมาทาย, ตโต นิกฺขมฺม ภูปติ.
โสธาเปตฺวาน มลเย, อิธาคมนมฺชสํ;
กณฺฑุลํ หตฺถิมารุยฺห, โยเธหิ ปริวาริโต.
มหตา พลกาเยน, ยุทฺธาย อภินิกฺขมิ;
มหาคาเมน สมฺพทฺธา, เสนาคา’คุตฺตหาลกํ.
มหิยงฺคณมาคมฺม, ฉตฺตํ ทมิฬมคฺคหี;
ฆาเตตฺวา ทมิเฬ ตตฺถ, อาคนฺตฺวา อมฺพติตฺถกํ.
คงฺคา ปริขาสมฺปนฺนํ, ติตฺถมฺพทมิฬํ ปน;
ยุชฺฌํ จตูหิ มา เสหิ, กตหตฺถํ มหพฺพลํ.
มาตรํ ทสฺสยิตฺวาน, เตน เลเสน อคฺคหิ;
ตโตโอรุยฺห ทมิเฬ, สตฺตราเช มหพฺพเล.
เอกาเหเนว คณฺหิตฺวา, เขมํ กตฺวา มหพฺพโล;
พลสฺสา’ทา ธนํ เตน, เขมาราโมติ วุจฺจติ.
มหาโกฏฺนฺตเร โสพฺเภ, โทโณ ควรมคฺคหี;
หาลโกเล อิสฺสริยํ, นาฬิโสพฺภมฺหิ นาฬิกํ.
ทีฆาภยคลฺลกมฺหิ, คณฺหิ ทีฆาภยมฺปิ จ;
กจฺฉิปิฏฺเ กปิสีสํ, จตุมาเสน อคฺคหิ.
โกฏนคเร ¶ โกฏฺจ, ตโต หาลวหาณกํ;
วหิฏฺเ วหิฏฺทมิฬํ, คามณิมฺหิ จ คามณึ.
กุมฺภคามมฺหิ กุมฺภฺจ, นนฺทิคามมฺหิ นนฺทิกํ;
คณฺหิ ขาณุํ ขาณุคาเม, ทฺเว ตุ ตมฺพุณฺณเม ปน.
มาตุลํ ภาคิเนยฺยฺจ, ตมฺพอุณฺณมนามเก;
ชมฺพุจคฺคหี โสโส จ, คาโม’หุ ตํ ตทวฺหโย.
‘‘อชานิตฺวา สกํเสนํ, ฆาเตนฺติ สชนา’’ อิติ;
สุตฺวาน สจฺจกิริยํ, อกรี ตตฺถ ภูปติ.
รชฺชสุขาย วายาโม, นายํ มม กทาจิปิ;
สมฺพุทฺธ สาสนสฺเสว, ปนาย อยํ มม.
เตน สจฺเจน เมเสนา-กาโยปคตภณฺฑิกํ;
ชาลวณฺณํว โหตูติ, ตํ ตเถวตทา อหุ.
คงฺคาตีรมฺหิ ทมิฬา, สพฺเพ ฆาติตเสสกา;
วิชิตํ นครํ นาม, สรณตฺถาย ปาวิสุํ.
ผาสุเก องฺคณาเน, ขนฺธาวารํ นิเวสยิ;
ตํ ขนฺธาวาร… ีติ, นาเมนา’โหสิ ปากฏํ.
วิชิตนครคาหตฺถํ, วีมํสนฺโต นราธิโป;
ทิสฺวา’ยนฺตํ นนฺทิมิตฺตํ, วิสชฺชาเปสิ กณฺฑุลํ.
คณฺหิตุํ อาคตํ หตฺถึ, นนฺทีมิตฺโต กเรหิตํ;
อุโภ ทนฺเต ปีฬยิตฺวา, อุกฺกุฏิกํ นิสีทยิ.
หตฺถินา นนฺทิมิตฺโต ตุ, ยสฺมา ยตฺถ อยุชฺฌิ โส;
ตสฺมา ตตฺถ ตโต คาโม, หตฺถิโปโรติ วุจฺจติ.
วีมํสิตฺวา อุโภ ราชา, วิชิตํ นครํ อคา;
โยธานํ ทกฺขิณทฺวาเร, สงฺคาโม อาสิ ภึสโน.
ปุรตฺถิมมฺหิ ทฺวารมฺหิ, โส เวฬุสุมโน ปน;
อเนก สงฺเข ทมิเฬ, อสฺสารุฬฺเห อฆาตยิ.
ทฺวารํ ถเกสุํ ทมิฬา, ราชา โยเธ วิสชฺชยิ;
กณฺณุโล นนฺทิมิตฺโต จ, สุรนิมิโล จ ทกฺขิเณ.
มหาโสโณ ¶ จ โคฏฺโ จ,
เถร ปุตฺโต จ เต ตโย;
ทฺวาเรสุ ตีสุ กมฺมานิ,
อิตเรสุ ตทา กรุํ.
นครํ ตํ ติปริขํ, อุจฺจปาการ โคปิตํ;
อโยกมฺมกตทฺวารํ, อรีหิ ทุปฺปธํสิยํ.
ชาณูหิ ตฺวา ทาาหิ, ภินฺทิตฺวาน สิลายุธา;
อิฏฺกา เจว หตฺถิ โส, อโยทฺวารมุปาคมิ.
โคปุรฏฺา ตุ ทมิฬา, ขิปึสุ วิวิธา’ยุเธ;
ปกฺกํ อโยคุฬฺเจว, กถิกฺจ สิเลสิกํ.
ปิฏฺึ ขิตฺเต สิเลสมฺหิ, ธูปายนฺเต’ถ กณฺฑุโล;
เวทนฏฺโฏ’ทกานํ, คนฺตฺวาน ตตฺถ โอคหี.
น อิทํ สุราปาณํ เต, อโยทฺวาร วิฆาฏนํ;
คจฺฉ ทฺวารํ วิฆาเฏหิ, อิจฺจาหโคฏฺยิมฺพโร.
โส มานํ ชนยิตฺวาน, โกฺจํ กตฺวา คชุตฺตโม;
อุทกา อุฏฺหิตฺวาน, ถเล อฏฺาสิ ทปฺปวา.
หตฺถิวชฺเช วิโยเชตฺวา, สิเลสํ โอสธํ อกา;
ราชา อารุยฺห หตฺถึ ตํ, กุมฺเภ ผุสิยปาณินา.
‘‘ลํกาทีปมฺหิ สกเล, รชฺชํ เต ตาต กณฺฑุล;
ทมฺมี’’ติ ตํ โตสยิตฺวา, โภเชตฺวา วรโภชนํ.
เวยิตฺวา สาฏเกน, การยิตฺวา สุวมฺมิตํ;
สตฺตคุณํ มาหิสจมฺมํ, พนฺเธตฺวา จมฺมปิฏฺิยํ.
ตสฺโส’ ปริเตลจมฺมํ, ทาเปตฺวา ตํ วิสชฺชยิ;
อสนีวิย คชฺชนฺโต, โส คเหตฺวา’ปทฺทเว สห.
ปทรํ วิชฺฌิ ทาาหิ, อุมฺมารํ ปทสา’หนิ;
สทฺธารพาหํ ตํ ทฺวารํ, ภูมิยํ สรวํ ปติ.
โคปุเร ทพฺพสมฺภารํ, ปตนฺตํ หตฺติปิฏฺิยํ;
พาหาหิ ปริหริตฺวาน, นนฺทีมิตฺโต ปวฏฺฏยิ.
ทิสฺวาน ¶ ตสฺส กิริยํ, กณฺฑุโล ตุฏฺมานโส;
ทาาปีนเวรํ ตํ, ฉฑฺเฒสิ ปมํ กตํ.
อตฺถโน ปิฏฺิโตเยว, ปเวสตฺถาย กณฺฑุโล;
นิวตฺติตฺวาน โอโลกิ, โยธํ ตตฺถ คชุตฺตโม.
‘‘หตฺถินากตมคฺเคน, นปฺปเวกฺขามหํ’’อิติ;
นนฺทีมิตฺโต วิจินฺเตตฺวา, ปาการํ หนิ พาหุนา.
โส อฏฺารสหตฺถุจฺโจ, ปติอฏฺุสโภ กิร;
โอโลกิ สุรนิมลํ, อนิจฺฉํ โสปิ ตํ ปถํ.
ลงฺฆยิตฺวาน ปาการํ,
นครพฺภนฺตเร ปติ;
ภินฺทิตฺวา ทฺวารเมเกกํ,
โคฏฺโ โสโณว ปาวิสิ.
หตฺตี คเหตฺวา รถจกฺกํ, มิตฺโต สกฏปฺชรํ;
นาฬิเกรตรุํ โคฏฺโ, นิมฺมโล ขคฺคมุตฺตมํ.
ตาลรุกฺขํ มหาโสโณ, เถรปุตฺโต มหาคทํ;
วิสุํ วิสุํ วีถิคตา, ทมิเฬ ตตฺถ จุณฺณยุํ.
วิชิตํ นครํ เภตฺวา, จตุมาเสน ขตฺติโย;
ตโถ คิริลกํ คนฺตฺวา, คิริยํ ทมิฬํ หนิ.
คนฺตฺวา มเหลนครํ, ติมหาปริขํ ตโต;
กทมฺพ ปุปฺผวลฺลีหิ, สมนฺตา ปริวาริตํ.
เอกทฺวารํ ทุปฺปเวสํ, จตุมาเส วสํ ตหึ;
คณฺหิ มเหลราชานํ, มนฺตยุทฺเธน ภูมิโป.
ตโต’นุราธนครํ, อาคจฺฉนฺโต มหีปติ;
ขนฺธาวารํ นิเวเสสิ, ปริโตกาสปพฺพตํ.
มาสมฺหิ เชฏฺมูลมฺหิ, ตฬากํ ตตฺถ การิย;
ชลํ กีฬิ ตหึ คาโม, โปโสนนครวฺหโย.
ตํ ¶ ยุทฺธายาคตํ สุตฺวา, ราชานํ ทุฏฺคามณึ;
อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา, เอฬาโร อาห ภูมิโป.
‘‘โส ราชา จ สยํโยโธ,
โยธา จสฺส มหูกิร;
อมจฺโจ กินฺนุ กาตพฺพํ,
กินฺติ มฺนฺติ โน อิเม.
ทีฆชตฺตุปฺปภุตโย, โยธา เอฬารราชิโน;
‘‘สุเว ยุทฺธํ กริสฺสามิ’’, อิติ เต นิจฺฉยํ กรุํ.
ทุฏฺคามณิราชาปิ, มนฺเตตฺวา มาตุยา สห;
ตสฺสา มเตน กาเรสิ, ทฺวตฺตึส พลโกฏฺเก.
ราชจฺฉตฺตธเร ตตฺถ, เปสิ ราชรูปเก;
อพฺภนฺตเร โกฏฺเก ตุ, สยํ อฏฺาสิ ภูปติ.
เอฬารราชา สนฺนทฺโธ, มหาปพฺพต หตฺถินํ;
อารุยฺห อคมา ตตฺถ, สโยคฺค พลวาหโน.
สงฺคาเม วตฺตมานมฺหิ, ทีฆชตฺตุ มหพฺพโล;
อาทาย ขคฺคผลกํ, ยุชฺฌมาโน ภยานโก.
หตฺเถ อฏฺรสุ’คฺคนฺตฺวา, นภํ ตํ ราชรูปกํ;
ฉินฺทิตฺวา อสินา ภินฺทิ, ปมํ พลโกฏฺกํ.
เอวํ เสเสปิ ภินฺทิตฺวา, มลโกฏฺเ มหพฺพโล;
ิตํ คามณิราเชน, พลโกฏฺมุปาคมิ.
โยโธ โส สุรนิมโล, คจฺฉนฺตํ ราชิโน’ปริ;
สาเวตฺวา อตฺตโน นามํ, ตมกฺโกสิ มหพฺพโล.
อิตโร ‘‘ตํ วธิสฺส’’นฺติ, กุทฺโธ อากาสมุคฺคมิ;
อิตโร โอตรนฺตสฺส, ผลกํ อุปนามยิ.
‘‘ฉินฺทา เมตํ สผลกํ’’, อิติ จินฺติย โส ปน;
ผลกํ หนิ ขคฺเคน, ตํ มฺุจิยิ’ ตโรสยิ.
กปฺเปนฺโต มุตฺตผลกํ, ทีฆชตฺตุ ตหึ ปติ;
อุฏฺาย สูรนิมิโล, ปติตํ สตฺติยา’หนิ.
สงฺขํ ¶ ธมิ ผุสฺสเทโว, เสนา ภิชฺชิตฺถ ทามิฬิ;
เอฬโรปิ นิวตฺติตฺถ, ฆาเตสุํ ทมิเฬ พหู.
ตตฺถ วาปิ ชลํ อาสิ, หตานํ โลหิตา วิลํ;
ตสฺมา กุลตฺถวา ปีติ, นามโต วิสฺสุตํ อหุ.
จราเปตฺวา ตหึ เภรึ, ทุฏฺคามณิ ภูปติ;
‘‘น หนิสฺสตุ เอฬารํ, มํมฺุจิย ปโร’’อิติ.
สนฺนทฺโธ สยมารุยฺห, สนฺนทฺธํ กณฺฑุลํ กรึ;
เอฬารํ อนุพนฺธนฺโต, ทกฺขิณทฺวารมาคมิ.
ปุรทกฺขิณทฺวารมฺหิ, อุโภ ยุชฺฌึสุ ภูมิปา;
โตมรํ ขิปิ เอฬาโร, คามณิ ตมวฺจยิ.
วิชฺฌาเปสิ จ ทนฺเตหิ, ตํ หตฺถึ สกหตฺถินา;
โตมรํ ขิปิ เอฬารํ, สหตฺถิ ตตฺถ โส ปติ.
ตโต วิชิตสงฺคาโม, สโยคฺคพลวาหโน;
ลํกํ เอกาตปตฺตํ โส, กตฺวาน ปาวิสิ ปุรํ.
ปุรมฺหิ เภรึ จาเรตฺวา, สมนฺตา โยชเน ชเน;
สนฺนิปาติย กาเรสิ, ปูชํ เอฬารราชิโน.
ตํ เทหปติตาเน, กูฏาคาเรน ฌาปยิ;
เจติยํ ตตฺถ กาเรสิ, ปริหารมทาสิ จ.
อชฺชาปิ ลํกาปติโน, ตํ ปเทสสมีปคา;
เตเนว ปริหาเรน, น วาทาเปนฺติ ตูริยํ.
เอวํ ทฺวตฺตึส ทมิฬ, ราชาโน ทุฏฺคามณิ;
คณฺหิตฺวา เอกจฺฉตฺเตน, ลํการชฺชมกาสิ โส.
วิชิเต นคเร ภินฺเน, โยโธ โส ทีฆชตฺตุโก;
เอฬารสฺส นิเวเทตฺวา, ภาคิเนยฺยสฺส โยธตํ.
ตสฺส หลฺลุก นามสฺส, ภาคิเนยฺยสฺส อตฺตโน;
เปสยี จาคมตฺถาย, ตสฺส สุตฺวาน หลฺลุโก.
เอฬารทฑฺฒทิวสา, สตฺตเม ทิวเส อิธ;
ปุริสานํ สหสฺเสหิ, สฏฺิยา สห โอตริ.
โอติณฺโณ โส สุณิตฺวาปิ, ปตนํ ตสฺส ราชิโน;
‘‘ยุชฺฌิสฺสามี’’ติ ลชฺชาย, มหาติตฺถํ อิธาคมา.
ขนฺธาวารํ ¶ นิเวเสสิ, คาเม โกฬมฺพหาลเก;
ราชา ตสฺสา’คมํ สุตฺวา, ยุทฺธาย อภินิกฺขมิ.
ยุทฺธสนฺนห สนฺนทฺโธ, หตฺถิมารุยฺห กณฺฑุลํ;
หตฺถสฺส รถโย เธหิ, ปนฺตีหิ จ อนุนโก.
อุมฺมาทผุสฺโส เทโว โส, ทีเป อคฺคธนุคฺคโห;
ทสฑฺฒายุธสนทฺโธ, เสสโยธา จ อนฺวคุํ.
ปวตฺเต ตุมูเล ยุทฺเธ, สนฺนทฺโธ ภลฺลุโก ตหึ;
ราชาภิมุข มายาสิ, นาคราชา ตุ กณฺฑุโล.
ตํ เวคมนฺทิภาวตฺถํ, ปจฺโจสกฺกิ สนึ สนึ;
เสนาปิ สทฺธึ เตเนว, ปจฺโจสกฺกิ สนึ สนึ.
ราชาห ‘‘ปุพฺเพ ยุทฺเธสุ, อฏฺวีสติยา อยํ;
น ปจฺโจสกฺกิ กึ เอตํ, ผุสฺสเทวา’’ติ อาห โส.
ชโย โน ปรโม เทว, ชยภูมิ มยํ คโช;
ปจฺโจสกฺกติ เปกฺขนฺโต, ชยานมฺหิ สฺสติ.
นาโค’ถ ปจฺโจสกฺกิตฺวา, ผุสฺสเทวสฺส ปสฺสโต;
มหาวิหารสีมนฺเต, อฏฺาสิ สุปฺปติฏฺิโต.
ตตฺรฏฺิโต นาคราชา, ภลฺลุโก ทมิโฬ ตหึ;
ราชาภิมุขมาคนฺตฺวา, อุปฺปณฺเฑสิ มหีปติ.
มุขํ ปิธาย ขคฺเคน, ราชา อกฺโกสิ ตํ ปน;
‘‘รฺโ มุขมฺหิ ปาเตมิ’’, อิติ กณฺฑฺจ โส ขิปิ.
อาหจฺจ โส ขคฺคตลํ, กณฺโฑ ปปติ ภูมิยํ;
‘‘มุเข วิทฺโธ’’ติ สฺาย, อุกฺกฏฺึ ภลฺลุโก อกา.
รฺโ ปจฺฉา นิสินฺโน โภ, ผุสฺสเทโว มหพฺพโล;
กณฺฑ ขิปิมุเข ตสฺส, ฆฏฺเฏนฺโต ราชกุณฺฑลํ.
ราชานํ ปาทโต กตฺวา, ปตมานสฺส ตสฺส ตุ;
ขิปิตฺวา อปรํ กณฺฑํ, วิชฺฌิตฺวา ตสฺส ชณฺฑุกํ.
ราชานํ สีสโต กตฺวา, ปาเตสี ลหุหตฺถโก;
ภลฺลุเก ปติเต ตสฺมึ, ชยนาโท ปวตฺตถ.
ผุสฺสเทโว ¶ ตหึเยว, าเปตุํ โทส มตฺตโน;
กณฺฑวลฺลึ สกํ เฉตฺวา, ปสตํ โลหิตํ สยํ.
รธฺา ทสฺเสสิ ตํ ทิสฺวา, ราชา ตํ ปุจฺฉิ‘‘กึ’’อิติ;
ราช ทณฺโฑ กโต เมติ, โส อโวจ มหีปติ.
โกโธ โทโสติ วุตฺโตว,
อาห กุณฺฑล ฆฏฺฏนํ;
อโทสํ โทสมฺาย,
กิเมตํ กริ ภาติก.
อิติ วตฺวา มหาราชา, กตฺุ อิธ มาห จ;
‘‘กณฺฑานุจฺฉวิโก ตุยฺหํ, สกฺกาโร เหสฺสเต มหา.
ฆาเตตฺวา ทมิเฬ สพฺเพ, ราชา ลทฺธชโย กโต;
ปาสาท ตลมารุยฺห, สีหาสนคโต ตหึ.
นาฏกามจฺจ มชฺฌมฺหิ, ผุสฺสเทวสฺส ตํ สรํ;
อาณาเปตฺวา ปาเปตฺวา, ปุํเขน อุชุกํ ตเล.
กหาปเณหิ กณฺฑํ ตํ, อาสิตฺเต’ยุ ปรูปริ;
ฉาทาเปตฺวา ทาเปสิ, ผุสฺสเทวสฺส ตํ ขเณ.
นรินฺทปาสาทตเล, นรินฺโทถ อลงฺกเต;
สุคนฺธทีปุชฺชลิเต, นานาคนฺธสมายุเต.
นาฏก ชนโยเคน, อจฺฉราหิ จ ภูสิเต;
อนคฺฆตฺถรณตฺถิณฺเณ, มุทุเก สยเน สุเภ.
สยิโต สิริสมฺปตฺตึ, มหตึ อปิเปกฺขิย;
กตํ อกฺโขภิณิฆาตํ, สรนฺโต น สุขํ ลภิ.
ยิยงฺคุทีเป อรหนฺโต, ตฺวา ตํ ตสฺสตกฺกิตํ;
อฏฺา’รหนฺเต ปาเหสุํ, ตมสฺสาเสตุมิสฺสรํ.
อาคมฺม เต มชฺฌายาเม, ราช ทฺวารมฺหิ โอตรุํ;
นิเวทิ ตพฺภาคมนา, ปาสาท ตเลมารุหุํ.
วนฺทิตฺวา ¶ เต มหาราช, นิสีทาปิย อาสเน;
กตฺวา วิวิธสกฺการํ, ปุจฺฉิ อาคตการณํ.
ปิยงฺคุทีเป สงฺเฆน, เปสิตํ มนุชาธิป;
ตมสฺสา สยิตุํ อมฺเห, อิติ ราชา ปุนา’หเต.
‘‘กถํ นุ ภนฺเต อสฺสาโส, มม เหสฺสติ เยน เม;
อกฺโขภิณิมหาเสน, ฆาโต การาปิโต’’อิติ.
‘‘สคฺคมคฺคนฺตราโย จ, นตฺถิ เต เตน กมฺมุนา;
ทียฑฺฒมนุชา เจ’ตฺถ, ฆาติตา มนุชาธิป.
สรเณสุ ิโต เอโก, ปฺจสีเลปิ จา’ปโร;
มิจฺฉาทิฏฺิ จ ทุสฺสีโล, เสสา ปสุสมามตา.
โชตยิสฺสสิ เจว ตฺวํ, พหุธา พุทฺธสาสนํ;
มโนวิเลขํ ตสฺมา ตฺวํ, วิโนทย นริสฺสร.
อิติ วุตฺโต มหาราชา, เตหิ อสฺสาสมาคโต;
วนฺทิตฺวา เต วิสชฺเชตฺวา, สยิโต ปุน จินฺตยิ.
วินา สงฺเฆน อาหารํ, มาภฺุเชถ กทาจิปิ’’;
อิติ มาตาปิตา’หาเร, สปึสุ ทหเร’ วโน.
อทตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส, ภุตฺตํ อตฺถิ นุโข อิติ;
อทฺทส ปาตราสมฺหิ, เอกํ มริจวฏฺฏิกํ.
สงฺฆสฺส อฏฺเปตฺวาว ปริภุตฺตํ สตึ วินา;
ตทตฺถํ ทณฺฑกมฺมํ เม, กตฺตพฺพนฺติ จ จินฺตยิ.
เอเต เตเนกโกฏิ อิธ มนุชคเณ ฆาติเต จินฺตยิตฺวา,
กามานํ เหตุ เอตํ มนสิ จ กยิรา สาธุ อาทีนวํ ตํ;
สพฺเพสํ ฆาตนึ ตํ มนสิ จ กยิรา’ นิจฺจตํ สาธุ สาธุ,
เอวํ ทุกฺขา ปโมกฺขํ สุภคติ มหวา ปาปุเณยฺยา’จีเรนาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทุฏฺคามณิวิชโย นาม
ปฺจวีสติโม ปริจฺเฉโท.
ฉพฺพีสติม ปริจฺเฉท
มริจวฏฺฏิกวิหารมโห
เอกจฺฉตฺตํ ¶ กริตฺวาน, ลํการชฺชํ มหายโส;
นานนฺตรํ สํวิทหิ, โยธานํ โส ยถารหํ.
เถรปุตฺตาภโย โยโธ, ทิยฺยมานํ น อิจฺฉิตํ;
ปุจฺฉิโตว กิมตฺถนฺติ, ยุทฺธมตฺถีติ อพฺรวิ.
เอกรชฺเช กเต ยุทฺธํ, กินามตฺตีติ ปุจฺฉิโต;
ยุทฺธํ กิเลส โจเรหิ, กริสฺสามิ สุทุชฺชยํ.
อิจฺเจว มาห ตํ ราชา, ปุนปฺปุนํ นิเสธยิ;
ปุนปฺปุนํ โสยาจิตฺวา, รฺโนฺุาย ปพฺพชิ.
ปพฺพชิตฺวา จ กาเลน, อรหตฺตมปาปุณิ;
ปฺจขีณาสวสต-ปริวาเอรา อโหสิ จ.
ฉตฺตมงฺคล สตฺตาเห, คเต คตภโย’ ภโย;
ราชา กตา ภิเสโกว, มหตา วิภเวน โส.
ติสฺสวาปิ’มคา กีฬ-วิธินา สมลงฺก ตํ;
กีฬิตุํ อภิสิตฺตานํ, จาริตฺตฺจา นุรกฺขิตุํ.
รฺโ ปริจฺฉทํ สพฺพํ, อุปายนสตานิ จ;
มริจวฏฺฏิวิหารสฺส, านมฺหิ ปยึสุ จ.
ตตฺเถว ถูปานมฺหิ, สธาตุํ กุนฺตมุตฺตมํ;
เปสุํ กุนฺตธรกา, อุชุกํ ราชมานุสา.
สโหโรโธ มหาราชา, กีฬิตฺวา สลิเล ทิวา;
สายมาหํ คมิสฺสาม, กุนฺตํ วฑฺเฒถ โภ’’อิติ.
จาเลตุํ ตํ น สกฺขึสุ, กุนฺตํ ราชาธิการิกา;
คนฺธามาลาหิ ปูเชสุํ, ราชเสนาสมาคตา.
ราชา ¶ มหนฺตํ อจฺเฉรํ, ทิสฺวา ตํ หฏฺมานโส;
วิธาย ตตฺถ อารกฺขํ, ปวิสิตฺวา ปุรํ ตโต.
กุนฺตํ ปริกฺขิปาเปตฺวา, เจติยํ ตตฺถ การยิ;
ถูปํ ปริกฺขิปาเปตฺวา, วิหารฺจ อการยิ.
ตีหิ วสฺเสหิ นิาสิ, วิหาโร โส นริสฺสโร;
สงฺฆํ สสนฺนิปาเตสิ, วิหรมหาการณา.
ภิกฺขุนํ สตสหสฺสานิ, ตทา ภิกฺขุนิโย ปน;
นวุติ จ สหสฺสานิ, อภวึสุ สมาคตา.
ตสฺมึ สมาคเม สงฺฆํ, อิทมาก มหีปติ;
‘‘สงฺฆํ ภนฺเต วิสริตฺวา, ภฺุชึ มริจวฏฺฏิกํ.
หสฺเส’ตํ ทณฺฑกมฺมํ เม, ภวตูติ อการยิ;
สเจติยํ มริจวฏฺฏิ-วิหารํ สุมโนหรํ.
ปติคฺคณฺหาตุ ตํ สงฺโฆ, อิติ โส ทกฺขิโณทกํ;
ปาติตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส, วิหารํ สุมโน อทา.
วิหาเร ตํ สมนฺตาปิ, มหนฺตํ มณฺฑปํ สุภํ;
กาเรตฺวา ตตฺถ สงฺฆสฺส, มหาทานํ ปวตฺตยิ.
ปาเท ปติฏฺาเปตฺวาปิ,
ชเล อภยวาปิยา;
กโต โส มณฺฑโป อาสิ,
เสโส กาเส กถาวกา.
สตฺตาหํ อนฺนปานาทึ, ทตฺวาน มนุชาธิโป;
อทา สามณกํ สพฺพํ, ปริกฺขารํ มหารหํ.
อหุ สตสหสฺสคฺโฆ, ปริกฺขาโร ส อาทิโก;
อนฺเต สหสฺสคฺฆนโก, สพฺพ สงฺโฆ จ ตํลภิ.
ยุทฺเธ ทาเน จ สูเรน, สูรินา รตนตฺตเย;
ปสนฺนามลจิตฺเตน, สาสนุโชต นตฺถินา.
รฺา ¶ กตฺุนา เตน, ถูปการาปนาทิโต;
วิหาร มหนนฺตานิ, ปูเชตุํ รตนตฺตยํ.
ปริจฺจตฺตธนาเน’ตฺถ, อนคฺฆานิ วิมฺุจิย;
เสสานิ โหนฺติ เอกาย, อูนวีสติโกฏิโย.
โตคา ทสทฺธวิธ โทสวิทูสิตาปิ,
ปฺาวิเสส สหิเตหิ ชเนหิ ปตฺตา;
โหนฺเตว ปฺจคุณโยค คหิตสารํ,
อิจฺจสฺส สารคหเณ มติมายเตยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มริจวฏฺฏิกวิหารมโหนาม
ฉพฺพีสติโม ปริจฺเฉโท.
สตฺตวีสติม ปริจฺเฉท
โลหปาสาทมโห
ตโต ราชา วิจินฺเตสิ, วิสฺสุตํ สุสฺสุตํ สุตํ;
มหาปฺโ สทา ปฺุโ, ปฺาย กตนิจฺฉโย.
‘‘ทีปปฺปสาทโก เถโร, ราชิโน อยฺยกสฺส เม;
เอวํ กิราหนตฺตา เต, ทุฏฺคามณิภูปติ.
มหาปฺุโ มหาถูปํ, โสณฺณมาลึ มโนรมํ;
วีสํหตฺถสตํ อุจฺจํ, กาเรสฺสติ อนาคเต.
ปุโน อุโปสถาคารํ, นานารตนมณฺฑิตํ;
นวภูมํ กริตฺวาน, โลหปาสาท เมว จ.
อิติ จินฺติย ภูมินฺโท, ลิขิตฺเววํ ปาปิตํ;
เปกฺขาเปนฺโต ราชเคเห, ิตํ เอว กรณฺฑเก.
โสวณฺณปฏฺฏํ ลทฺธาน, เลขํ ตตฺถ อวาจยิ;
‘‘จตฺตาลีสสตํ วสฺสํ, อติกฺกมฺม อนาคเต.
กากวณฺณสุโต ¶ ทุฏฺ-คามณิมนุชาธิโป;
อิทฺจิทฺจ เอวฺจ, กาเรสฺสตี’’ติ วาจิตํ.
สุตฺวา หฏฺโ อุทาเนตฺวา, อปฺโปฏฺเสิ มหีปติ;
ตโต ปาโต’ว คนฺตฺวาน, มหาเมฆวนํ สุภํ.
สนฺนิปาตํ การยิตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆสฺส อพฺรวิ;
‘‘วิมานตุลฺยํ ปาสาทํ, การยิสฺสามิ โว อหํ.
ทิพฺพํ วิมานํ เปเสตฺวา, ตทา เลขํ อทาถ เม’’;
ภิกฺขุสงฺโฆ วิสชฺเชสิ, อฏฺ ขีณาสเว ตหึ.
กสฺสปมุนิโน กาเล, อโสโก นาม พฺราหฺมโณ;
อฏฺ สลากภตฺตานิ, สงฺฆสฺส ปริณามิย.
ภรณึ นาม ทาสึ โส, ‘‘นิจฺจํ เทหี’’ติ อพฺรวิ;
ทตฺวา สา ตานิ สกฺกจฺจํ, ยาวชีวํ ตโต จุตา.
อากาสฏฺวิมานมฺหิ, นิพฺพตฺติรุจิเร สุเภ;
อจฺฉรานํ สหสฺเสน, สทา’สิ ปริวาริตา.
ตสฺสา รตนปาสาโท, ทฺวาทสโยชนุคฺคโต;
โยชนานํ ปริกฺเขโป, จตฺตาลีสฺจ อฏฺ จ.
กูฏาคารสหสฺเสน, มณฺฑิโต นวภูมิโก;
สหสฺสคพฺภสมฺปนฺโน, ราชมาโน จตุมฺมุโข.
สหสฺสสงฺขสํวุตฺติ, สีหปฺชร เนตฺตวา;
สกิงฺกณิกชาลาย, สชฺชิโต เวทิกาย จ.
อมฺพลฏฺิกปาสาโท, ตสฺส มชฺเฌ ิโต อหุ;
สนฺตมโต ทิสฺสมาโน, ปคฺคหิตธชากุโล.
ตาวตึสฺจ คจฺฉนฺตา, ทิสฺวา เถรํ ตเมว เต;
หิงฺคุเลน ตทา เลขํ, เลขยิตฺวา ปเฏ ตโต.
นิวตฺติตฺวาน อาคนฺตฺวา, ปฏํ สงฺฆสฺส ทสฺสยุํ;
สงฺโฆ ปฏํ คเหตฺวา ตํ, ปาเหสิ ราชสนฺติกํ.
ตํ ¶ ทิสฺวา สุมโน ราชา, อาคมฺมาราม มุตฺตมํ;
อาเลขตุลฺยํ กาเรสิ, โลหปาสาท มุตฺตมํ.
กมฺมารมฺภนกาเลว, จตุทฺวารมฺหิ โภควา;
อฏฺสตสหสฺสานิ, หิรฺานิ ปาปยิ.
ปุฏสหสฺส วตฺถานิ, ทฺวาเร ทฺวาเร ปาปยิ;
คุฬ เตลสกฺขรมธุ-ปุรา จาเนก จาฏิโย.
‘‘อมูลกกมฺม เมตฺถ, น กาตพฺพ’’นฺติ ภาสิย;
อคฺฆาเปตฺวา กตํ กมฺมํ, เตสํ มูลมทาปยิ.
หตฺถสตํ หตฺถสตํ, อาสิ เอเกก ปสฺสโต;
อุจฺจโต ตตฺตโกเยว, ปาสาโท หิ จตุมฺมุโข.
ตสฺมึ ปาสาท เสฏฺสฺมึ, อเหสุํ นวภูมิโย;
เอเกกิสฺสา ภูมิยา จ, กูฏาคารสตานิ จ.
กูฏาคารานิ สพฺพานิ, สชฺฌุนา ขจิตา น’ยุํ;
ปวาลเวทิกา เตสํ, นานารตน ภูสิตา.
นานารตน จิตฺตานิ, ตาสํ ปทุมกานิ จ;
สชฺฌกึกิณิกาปนฺติ-ปริกฺขิตฺตาว ตา อหุ.
สหสฺสํ ตตฺถ ปาสาโท, คพฺภา อาสุํ สุสงฺขตา;
นานารตน ขจิตา, สีหปฺชรเนตฺตวา.
นาริวาหนยานนฺตุ, สุตฺวา เวสฺสวณสฺส โส;
ตทา การมกาเรสิ, มชฺเฌ รตนมณฺฑปํ.
สีหพฺยคฺฆาทิรูเปหิ, เทวตา รูปเกหิ จ;
อหุ รตนมโยเห’ส, ถมฺเภหิ จ วิภูสิโต.
มุตฺตาชาลปริกฺเขโป, มณฺฑปนฺเต สมนฺตโต;
ปวาลเวทิกา เจตฺถ, ปุพฺเพ วุตฺตวิธา อหุ.
สตฺตรตน จิตฺตสฺส, เวมชฺเฌ มณฺฑปสฺส ตุ;
รุจิโร ทนฺตปลฺลงฺโก, รมฺโม ผลิกสนฺถโร.
ทนฺตมยาปสฺสเย’ตฺถ, สุวณฺณมย สูริโย;
สชฺฌุมเย จนฺทิมา จ, ตารา จ มุตฺตกา มยา.
นานารตน ¶ ปทุมานิ, ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ;
ชาตกานิ จ ตตฺเถว, อาสุํ โสณฺณลตนฺตเร.
มหคฺฆปจฺจตฺถรเณ, ปลฺลงฺเก’ติ มโนรเม;
มโนหรา’สิฏฺปิตา, รุจิรํ ทนฺตพีชนี.
ปวาลปาทุกา ตตฺถ, ผลิกมฺหิ ปติฏฺิตา;
เสตจฺฉตฺตํ สชฺฌุทณฺฑํ, ปลฺลงฺโก’ปริโสภถ.
สตฺตรตน มยาเนตฺถ, อฏฺมงฺคลิกานิ จ;
จตุปฺปทานํ ปนฺตี จ, มณิมุตฺตนฺตรา อหุํ.
รชตานฺจ ฆณฺฏานํ, ปนฺตี ภตฺตนฺตลมฺพิตา;
ปาสาทฉตฺตปลฺลงฺก-มณฺฑปา’สุํ อนคฺฆิกา.
มหคฺฆ ปฺปาเปสิ, มฺจปีํ ยถารหํ;
ตเถว ภูมตฺถรณํ, กมฺพลฺจ มหารหํ.
อาจาม กุมฺภิโสวณฺณา, อุลุงฺโก จ อหุ ตหึ;
ปาสาท ปริโภเคสุ, เสเสสุ จ กถา’ วกา.
จารุปาการ ปริวาโร,
โส จตุทฺวารโกฏฺโก;
ปาสาโท’ลงฺกโต โสภิ,
ตาวตึส สภา วิย.
ตมฺพ โลหิฏฺกาเห’โส,
ปาสาโท ฉาทิโต อหุ;
โลห ปาสาท โวหาโร,
เตน ตสฺส อชายถ.
นฏฺิเต โลหปาสาเท, โส สงฺฆํ สนฺนิปาตยิ;
ราชา สงฺโฆ สนฺนิปติ, มริจวฏฺฏิมเห วิย.
ปุถุชฺชนา’ว อฏฺํสุ, ภิกฺขู ปมภูมิยํ;
เตปิฏกา ทุติยาย, โสตาปนฺนาทโย ปน.
เอเก ¶ เกเยว อฏฺํสุ, ตติยาทีสุ ภูมิสุ;
อรหนฺโต จ อฏฺํสุ, อุทฺธํ จตูสุ ภูมิสุ.
สงฺฆสฺส ทตฺวา ปาสาทํ, ทกฺขิณมฺพุปุรสฺสรํ;
ราชา’ทตฺถ มหาทานํ, สตฺตาหํ ปุพฺพกํ ปิย.
ปาสาท มหจตฺตานิ, มหาจาเคน ราชินา;
อนคฺฆานิ เปตฺวาน, อเหสุํ ตึสโกฏิโย.
นิสฺสาเร ธนนิจเย วิเสสสารํ,
เย ทานํ ปริคณยนฺติ สาธุปฺา;
เต ทานํ วิปุลมเปต จิตฺตสงฺคา,
สตฺตานํ หิตปรมา ททนฺติ เอวํติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โลกหปาสาทมโห นาม
สตฺตวีสติโม ปริจฺเฉโท.
อฏฺวีสติม ปริจฺเฉท
มหา ถูปสาธน ลาโภ
ตโต สตสหสฺสํ โส, วิสฺสชฺเชตฺวา มหีปติ;
การาเปสิ มหาโพธิ-ปูชํ สุฬารมุตฺตมํ.
ตโต ปุรํ ปวิสินฺโต, ถูปาเน นิเวสิตํ;
ปสฺสิตฺวาน สีลายูปํ, สริตฺวา ปุพฺพกํ สุตึ.
‘‘กาเรสฺสามิ มหาถูปํ’’, อิติ หฏฺโ มหาตลํ;
อารุยฺห รตฺตึ ภฺุชิตฺวา, สยิโต อิติ จินฺตยิ.
‘‘ทมิเฬ ¶ มทฺทมาเนน, โลโก’ยํ ปีฬิโต มยา;
น สกฺกา พลิมุทฺธตฺตุํ, ตํ วชฺชิย พลึ อหํ.
การยนฺโต มหาถูปํ, กตํ ธมฺเมน อิฏฺิกา;
อุปฺปาเทสฺสามิ ‘‘อิจฺเจวํ, จินฺตยนฺตสฺส จินฺติตํ.
ฉตฺตมฺหิ เทวตาชานี, ตโต โกลาหลํ อหุ;
เทเวสุ ตฺวา ตํ สกฺโก, วิสฺสกมฺมาน มพฺรวิ.
‘‘อิฏฺกตฺตํ เจติยสฺส, ราชา จินฺเตสิ คามณิ;
คนฺตฺวา ปุรา โยชนมฺหิ, คมฺภีร นที ยนฺติเก.
มาเปหิ อิฏฺิกา ตตฺตํ’, อิติ สกฺเก น ภาสิโต;
วิสฺสกมฺโม อิธาคมฺม, มาเปสิ ตตฺถ อิฏฺิกา.
ปภาเต ลุทฺทโก ตตฺถ, สุนเขหิ วนํ อคา;
โวธารูเปน ทสฺเสสิ, ลุทฺทกํ ภุมฺมเทวตา.
ลุทฺทโก ตํ’นุพนฺธนฺโต, คนฺตฺวา ทิสฺวาน อิฏฺกา;
อนฺตรหิตาย โคธาย, อิติ จิธนฺตสิ โส ตหึ.
‘‘กาเรตุ กาโม กิร โน, มหาถูปํ มหีปติ;
อุปายนมิทํ ตสฺสํ’, อิติ คนฺตฺวา นิเวทยิ.
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, ปิยํ ชนหิ ตปฺปิโย;
ราชา กาเรสิ สกฺการํ, มหนฺตํ ตุฏฺมานโส.
ปุราปุพฺพุตฺตเร เทเส, โยชนตฺตย มตฺถเก;
อาจาร วิฏฺิคามมฺหิ, โสฬสกรีเส กเล.
โสวณฺณ พีชานุ’ฏฺึสุ, วิวิธานิ ปมาณโต;
วิทตฺถุกฺกฏฺ มาณานิ, องฺคุลิมาณา นิเหโต.
สุวณฺณ ปุณฺณํ ตํ ภูมึ, ทิสฺวา สงฺคามวาสิกา;
สุวณฺณ ปาหึ อาทาย, คนฺตฺวา รฺโ นิเวทยุํ.
ปุราปาจิน ปสฺสมฺหิ, สตฺต โยชน มตฺถเก;
คงฺคาปาเร ตมฺพปิฏฺเ, ตมฺพโลหํ สมุฏฺหิ.
ตงฺคามิกา ตมฺพโลห-พีชมาทาย ปาติยา;
ราชาน มุปสงฺกมฺม, ตมตฺถฺจ นิเวทยุํ.
ปุพฺพทกฺขิณเทสมฺหิ, ปุรโต จตุโยชเน;
สุมน วาปิ คามมฺหิ, อุฏฺหึสุ มณีพหู.
อุปล ¶ กุรุวินฺเทหิ, มิสฺสกาเนว คามิกา;
อาทาย ปาติยาเอว, คนฺตฺวา รฺโ นิเวทยุํ.
ปุรโต ทกฺขิเณ ปสฺเส, อฏฺโยชนมตฺถเก;
อมฺพฏฺ โกลเลณมฺหิ, รชตํ อุปปชฺชถ.
นคเร วาณิโช เอโก, อาทาย สกเฏ พหู;
มลยา สิงฺคีเวราทึ, อาเนตุํ มลยํ คโต.
เลณสฺส อวิทูรมฺหิ, สกฏานิฏฺ ปาปิย;
ปโตทาทารุนิจฺฉนฺโต, อารุฬฺโห ตํ มหีธรํ.
จาฏิปฺปมาณ ตํ ตตฺถ, ปกฺกภาเรน นามิ ตํ;
ทิสฺวา ปน สลฏฺิฺจ, ปาสาณฏฺฺจ ตํ ผลํ.
วณฺเฏ ตํ วาสิยา เฉตฺวา, ทสฺสาม’คฺคนฺติ จินฺติย;
กาลํ โฆเสสิ สทฺธาย, จตฺตาโร’นาสวาคมุํ.
หฏฺโ โส เต’ภิวาเทตฺวา, นิสีทาปิย สาทโร;
วาสิยา วณฺฏสามนฺตา, ตจํ เฉตฺวา อปสฺสยํ.
มฺุชิตฺวา’วาฏ ปุณฺณํ ตํ, ยูสํ ปตฺเตหี อาทิย;
จตฺตาโร ยูส ปูเรเต, ปตฺเต เตสมทาสิโส.
เต ตํ คเหตฺวา ปกฺกามุํ,
กาลํ โฆเสสิ โส ปุน;
อฺเ ขิณาสวา เถรา,
จตฺตาโร ตตฺถ อาคมุํ.
เตสํ ปตฺเต คเหตฺวา โส, ปตฺตามิฺชหิ ปูริย;
อทาสิ เตสํ ปกฺกามุํ, ตโย เอโก นปกฺกมิ.
รชตํ ตสฺส ทสฺเสตุํ, โอโรหิตฺวา ตโต หิ โส;
นิสชฺช เลณาสนฺนมฺหิ, ตามิฺชา ปริภฺุชถ.
เสสามิฺชา วาณิโช’ปิ, ภฺุชิตฺวา ยาวทตฺถกํ;
ภณฺฑิกาย คเหตฺวาน, เสสเถรปทานุโค.
อฺชสา ¶ อิมินา ตฺวมฺปิ, คจฺฉ ทานี อุปาสก;
คนฺตฺวาน เถรํ ปสฺสิตฺวา, เวยฺยาวจฺจ มหาสิ จ.
เถโร จ เลณทฺวาเรน, ตสฺส มคฺค อมาปยิ;
เถรํ วนฺทิย โส เตน, คจฺฉนฺโต เลณมทฺทส.
เลณ ทฺวารมฺหิ ตฺวาน, ปสฺสิตฺวา รชตมฺปิ โส;
วาสิยา อาหนิตฺวาน, รชตติ วิชานิย.
คเหตฺเวกํ สชฺฌุปิณฺฑํ, คนฺตฺวาน สกฏนฺติกํ;
สกฏานิ ปาเปตฺวา, สชฺฌุปิณฺฑํ ตมาทิย.
ลหุํ อนุราธ ปุรํ, อาคมฺม วรวาณิโช;
ทสฺเสตฺวา รชตํ รฺโ, ตมตฺถมฺปิ นิเวทยิ.
ปุรโต ปจฺฉิเม ปสฺเส, ปฺจโยชน มตฺถเก;
อุรุเวลปฏฺฏเน มุตฺตา, มหามลก มตฺติโย.
ปวาลนฺตริกา สทฺธึ, สมุทฺทาถลโมกฺกมุํ;
เกวฏฺฏา ตา สเมกฺขิตฺวา, ราสึ กตฺวาน เอกโต.
ปาติยา อานยิตฺวาน, มุตฺตา สห ปวาลกา;
ราชาน มุปสงฺกมฺม, ตมตฺถมฺปิ นิเวทยุํ.
ปุรโต อุตฺตเร ปสฺเส, สตฺต โยชน มตฺถเก;
เปฬิวาปิก คามสฺส, วาปิปกฺขนฺตกนฺทเร.
ชายึสุ วาลุกาปิฏฺเ, จตฺตาโร อุตฺตมา มณี;
นีสท โปตปฺปมาณา, อุมฺมาปุปฺผนิภาสุภา.
เต ทิสฺวา สุนโข ลุทฺโท, อคนฺตฺวา ราชสนฺติกํ;
‘‘เอวรูปา มณีทิฏฺโ, มยา’’อิติ นิเวทยิ.
อิฏฺกาทีนิ เอตานิ มหาปฺุโ มหามติ;
มหาถูปตฺถมุปฺปนฺนา-น’สฺโสสิ ตทเหว โส.
ยถานุรูปํ สกฺการํ, เตสํ กตฺวา สุมานโต;
เอเต วา รกฺขเก กตฺวา, สพฺพานิ อาหราปยิ.
เขทมฺปิ ¶ กายชมสยฺหมจินฺตยิตฺวา,
ปฺุํ ปสนฺนมนโส ปจิต หิ เอวํ;
สาเธติ สาธน สตานิ สุขา กรานิ,
ตสฺมา ปสนฺนมนโส’ว กเรยฺย ปฺุนฺติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาถูปสาธนลาโภ นาม
อฏฺวีสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกูนตึสติม ปริจฺเฉท
ถูปารมฺโภ
เอวํ สมตฺเต สมฺภาเร, เวสาขปุณฺณมาสียํ;
ปตฺเต วิสาขนกฺขตฺเต, มหาถูปตฺถมารภิ.
หาเรตฺวาน ตหึ ถูปํ, ถูปานมขาณยิ;
สตฺถหตฺโถ มหีปาโล, ถิรี กาตุํ มเนกธา.
โยเธหิ อาหราเปตฺวา, คุฬปาสาณเก ตหึ;
กูเฏหิ อาหนาเปตฺวา, ปาสาเณ จุณฺณิเต อถ.
จมฺมวนทฺธ ปาเทหิ, มหาหตฺถีหิ มทฺทยิ;
ภูมิยา ถิรีภาวตฺถํ, อตฺถานตฺถวิจกฺขโณ.
อากาส คงฺคาปติต-ฏฺาเน สตตตินฺตเก;
มตฺติกา สุขุมา ตตฺถ, สมนฺตา ตึ สโยชเน.
นวนีต มตฺติกา’เตสา, สุขุมตฺตา ปปุจฺจติ;
ขีณาสวา สามเณรา, มตฺติกา อาหรุํ ตโต.
มตฺติกา อตฺถราเปสิ, ตตฺถ ปาสาณโกฏฺฏิเม;
อิฏฺกา อตฺถราเปสิ, มตฺติโก ปริอิสฺสโร.
ตสฺโส ¶ ปริขรสุธํ, กุรุวินฺทํ ตโตปริ;
ตสฺโส ปริอโยชาลํ, มรุมฺพนฺตุ ตโตปรํ.
อาหฏํ สามเณเรหิ, หิมวนฺตา สุคนฺธกํ;
สนฺถราเปสิ ภูมินฺโท, ผฬิกนฺตุ ตโตปริ.
สีลาโย สนฺถราเปสิจฺฉ ผฬิกสนฺถโร ปริ;
สพฺพตฺถ มตฺติกากิจฺเจ, นวนีตวฺหยา อหุ.
นิยฺยาเสน กปิฏฺสฺส, สนฺนิเตน รโสทเก;
อฏฺงฺคุลํ พหลเอตา, โลหปฏฺฏํ สีโลปริ.
มโนสิลายติลเต-ลสนฺนิตาย ตโต ปริ;
สตฺตงฺคุลํ สชฺชุปฏฺฏํ, สนฺถเรสิ รเถสโภ.
มหาถูป ปติฏฺาน-าเน เอวํ มหีปติ;
กาเรตฺวา ปริกมฺมานิ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.
อาสฬฺหี สุกฺกปกฺขสฺส, ทิวสมฺหิ จตุทฺทเส;
กาเรตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส, สนฺนิปาตมิทํ วทิ.
มหาเจติย มตฺถาย, ภทนฺตามงฺคลิฏฺกํ;
ปติฏฺาเปสฺสํ สฺเว เอตฺถ, สพฺโพ สงฺโฆ สเมตุโน.
พุทฺธ ปูชา ปโยเคน, มหาชนหีตตฺถิโก;
‘‘มหาชโน’ โปสถิโก, คนฺธมาลาทิคณฺหิย.
มหาถูป ปติฏฺาน-านํ ยาตุ สุเว’’อิติ;
เจติย าน ภูสาย, อมจฺเจ จ นิโยชยิ.
อาณาปิตา นรินฺเทน, มุนิโน ปิยคารวา;
อเนเกหิ ปกาเรหิ, เต ตํ านมลงฺกรุํ.
นครํ สกลฺเจว, มคฺคฺเจว อิธาคตํ;
อเนเกหิ ปกาเรหิ, อลงฺการยิ ภูปติ.
ปภาเต จ จตุทฺวาเร, นครสฺส ปาปยิ;
นหาปิเต นหาปเก จ, อปฺปเก จ พหูตถา.
วตฺถานิ ¶ คนฺธมาลา จ, อนฺนานิ มธุรานิ จ;
มหาชนตฺถํ ภูมินฺโท, มหาชนหิเต รโต.
ปฏิยตฺตานิ เอตานิ, สาทิยิตฺวา ยถารุจิ;
โปราชานปทาเจว ถูปานมุปาคมุํ.
สุมณฺฑิเตหิ เนเกหิ, านนฺตร วิธานโต;
อารกฺขิโต อมจฺเจหิ, ยถาานํ มหีปติ.
สุมณฺฑิตาหิ เนกาหิ, เทวกฺูปมาหิ จ;
นาฏกีหิ ปริพฺพุฬฺโห, สุมณฺฑิต ปสฺสาธิโต.
จตฺตาลีส สหสฺเสหิ, นเรหิ ปริวาริโต;
นานา ตูริย สงฺฆุฏฺโ, เทวราช วิลาสวา.
มหาถูป ปติฏฺานํ, านาาน วิจกฺขโณ;
อปรณฺเห อุปาคฺฉิ, นนฺทยนฺโต มหาชนํ.
อฏฺุตฺตรสหสฺสํ โส, สาฏกานิฏฺปาปิย;
ปุฏพทฺธานิ มชฺฌมฺหิ, จตุปสฺเส ตโต ปน.
วตฺถานิ ราสีํกาเรสิ, อเนกานิ มหีปติ;
มธุสปฺปิ คุฬาทีหิ จ, มงฺคลตฺถํ ปาปยิ.
นานาเทเสหิปา’คฺฉุํ, พหโว ภิกฺขโว อิธ;
อิธ ทีปฏฺสงฺฆสฺส, กา กถาว อิธาคเม.
เถโร’ สีติ สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา;
ราชคหสฺส สามนฺตา, อินฺทคุตฺโต มหาคณี.
สหสฺสานิ’สิปตนา, ภิกฺขูนํ ทฺวาทสา’ทิย;
ธมฺมเสโน มหาเถโร, เจติยานมาคมา.
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทาย อิธมาคมา;
ปียทสฺสี มหาเถโร, เชตาราม วิหารโต.
เวสาลี มหาวนโต, เถโรรุ พุทฺธรกฺขิโต;
อฏฺารส สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา.
โกสมฺพี โฆสิตารามา, เถโรรุ ธมฺมรกฺขิโต;
ตึสภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทาย อิธ อาคมา.
อาทายุชฺเชนียํ ¶ เถโร, ทกฺขิณ คิริโต ยติ;
จตฺตารีส สหสฺสานิ, อโครุ สงฺฆรกฺขิโต.
ภิกฺขูนํ สตสหสฺสํ, สฏฺสหสฺสานิ จา’ทิย;
ปุปฺผปุเร’โสกรามา, เถโร มิตฺติณฺณ นามโก.
ทุเว สตสหสฺสานิ, สหสฺสานิ อสีติ จ;
ภิกฺขู คเหตฺวานุ’ตฺติณฺโณ, เถโร กสฺมิรมณฺฑลา.
จตฺตารีสต สหสฺสานิ, สหสฺสานิ จ สฏฺิ จ;
ภิกฺขู ปลฺลวโภคมฺหา, มหาเทโว มหามตี.
โยนนครา’ลสนฺทาโส, โยน มหาธมฺมรกฺขิโต;
เถโร ตึส สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา.
วฺฌาฏวิวตฺตนิยา, เสนาสนา ตุ อุตฺตโร;
เถโร สฏฺิสหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา.
จิตฺตคุตฺโต มหาเถโร, โพธิมณฺฑวิหารโต;
ตึส ภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทิยิตฺวา อิธาคมา.
จนฺทคุตฺโต มหาเถโร, วนวาสปเทสโต;
อาคาสีติ สหสฺสานิ, อาทิยิตฺวา ยตี อิธ.
สูริยคุตฺโตมหาเถโร, เกลาสมฺหา วิหารโต;
ฉนฺนวุติ สหสฺสานิ, ภิกฺขูอาทาย อาคมา.
ภิกฺขูนํ ทีปวาสินํ, อาคตานฺจ สพฺพโส;
คณนาย ปริจฺเฉโท, โปราเณหิ น ภาสิโต.
สมาคตานํ สพฺเพสํ, ภิกฺขุนํ ตํ สมาคเม;
วุตฺตา ขีณาสวาเยว, เต ฉนฺนวุติโกฏิโย.
เต มหาเจติยานํ, ปริวาเรตฺวา ยถารหํ;
มชฺเฌ เปตฺวา โอกาสํ, รฺโ อฏฺํสุ ภิกฺขโว.
ปวิสิตฺวา ตหึ ราชา, ภิกฺขุสงฺฆํ ตถา ิตํ;
ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺเตน, วนฺทิตฺวา หฏฺมานโส.
คนฺธมาลาหิ ปูเชตฺวา, กตฺวาน ติปทกฺขิณํ;
มชฺเฌ ปุณฺณฆฏานํ, ปวิสิตฺวา สมงฺคลํ.
สุวณฺณขีเล ¶ ปฏิมุกฺกํ, ปริพฺภมนทณฺฑกํ;
ราชเตน กตํ สุทฺธํ, สุทฺธปีติ พโลทโย.
คาหยิตฺวา อมจฺเจน, มณฺฑิเตน สุชาตินา;
อภิมงฺคลภูเตน, ภูตภูติปรายโณ.
มหนฺตํ เจติยาวฏฺฏํ, กาเรตุํ กตนิจฺฉโย;
ภมาปยิตุ มารทฺโธ, ปริกมฺมิต ภูมิยํ.
สิทฺธตฺโถ นาม นาเมน, มหาเถโร มหิทฺธิโก;
ตถากโรนฺตํ ราชานํ, ทีฆทสฺสี นิวารยิ.
‘‘เอวํ มหนฺตํ ถูปฺจ, อยํ ราชา’รภิสฺสติ;
ถูเป อนิฏฺิเตเยว, มรณํ อสฺส เหสฺสติ.
ภวิสฺสติ มหนฺโต จ, ถูโปทุปฺปฏิสงฺขโร;
อิติ โส นาคตํ ปสฺสํ, มหนฺตตฺตํ นิวารยิ.
สงฺฆสฺส จ อนฺุาย, เถโร สมฺภาวนายจ;
มหนฺตํ กตฺตุกาโม’ปิ, คณฺหิตฺวา เถรภาสิตํ.
เถรสฺส อุปเทเสน, ตสฺส ราชา อการยิ;
มชฺฌิมํ เจติยาวฏฺฏํ, ปติฏฺาเปตุมิฏฺิกา.
โสวณฺณรชเต เจว, ฆเฏ มชฺเฌฏฺปาปยิ;
อฏฺฏฺ อฏฺิตุสฺสาโห, ปริวาริย เต ปน.
อฏฺุตฺตรสหสฺสฺจ, ปาเปสิ นเว ฆเฏ;
อฏฺุตฺตเร อฏฺุตฺตเร, วตฺถานํ ตุ สเต ปน.
อิฏฺิกาปวรา อฏฺ, ปาเปสิ วิสุํ วิสุํ;
สมฺมเตน อมจฺเจน, ภูสิเตน อเนกธา.
ตโต เอกํ คาหยิตฺวา, นานามงฺคลสงฺขเต;
ปุริตฺถิมทิสาภาเค, ปมํ มงฺคลิตฺถิกํ.
ปติฏฺาเปสิ สกฺกจฺจํ, มนฺุเ คนฺธกทฺทเม;
ชาติสุมน ปุปฺเผสุ, ปูชิเตสุ ตหึ ปน.
อโหสิ ปุถวีกมฺโป, เสสา สตฺตาปิ สตฺตหิ;
ปตฺติฏฺาเปส’ มจฺเจหิ, มงฺคลานิ จ การยิ.
เอวํ ¶ อสาฬฺหมาสสฺส, สุกฺกปกฺเข’ภิสมฺมเต;
อุโปสเถ ปนฺนรเส, ปติฏฺาเปสิ อิฏฺิกา.
จตุทฺทิสํ ิเต ตตฺถ, มหาเถเร อนาสเว;
วนฺทิตฺวา ปูชยิตฺวา จ, สุปฺปติโต กเมน โส.
ปุพฺพุตฺตรํ ทิสํ คนฺตฺวา, ปิยทสฺสึ อนาสวํ;
วนฺทิตฺวาน มหาเถรํ, อฏฺาสิ ตสฺส สนฺติเก.
มงฺคลํ ตตฺถ วฑฺเฒนฺโต, ตสฺส ธมฺมมภาสิโส;
เถรสฺส เทสนา ตสฺส, ชนสฺสา’โหสิ สาตฺถิกา.
จตฺตาลีสสหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
จตฺตาลีสสหสฺสานํ, โสตาปตฺติผลํ อหุ.
สหสฺสํ สกทาคามิ, อนาคามิ จ ตตฺตกา;
สหสฺสํเยว อรหนฺโต, ตตฺถ’เหสุํ คิหีชนา.
อฏฺารสสหสฺสานิ, ภิกฺขูภิกฺขุนิโย ปน;
จุทฺทเสว สหสฺสานิ, อรหตฺเต ปติฏฺยุํ.
เอวมฺปปสนฺนมติมา รตนตฺตยมฺหิ,
จาคามิมุตฺตมนสาชนตาหิ เตน;
โลกตฺถสิทฺธิ ปรมา ภวตีติ ตฺวา,
สทฺธาทิเนกคุณโยค รตึ กเรยฺยาติ.
สุชนปฺปสาทสํ เวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ถูปารมฺโภ นาม
เอกูนตึสติโม ปริจฺเฉโท.
ตึสติม ปริจฺเฉท
ธาตุคพฺภรจโน
วนฺทิตฺวาน ¶ มหาราชา, สพฺพํ สงฺฆํ นิมนฺตยิ;
‘‘ยาวเจติยนิฏฺานา, ภิกฺขํ คณฺหถ เม’’อิติ.
สงฺโฆ ตํ นาธิวาเสสิ, อนุปุพฺเพน โส ปน;
ยาวนฺโต ยาว สตฺตาหํ, สตฺตาหมธิวาสนํ.
อลตฺโถ’ปฑฺฒภิกฺขูหิ, เต ลทฺธา สุมโน’ว โส;
อฏฺารสสุ าเนสุ, ถูปานสมนฺตโต.
มณฺฑเป การยิตฺวาน, มหาทานํ ปวตฺตยิ;
สตฺถาหํ ตตฺถ สงฺฆสฺส, ตโต สงฺฆํ วิสฺสชฺชยิ.
ตโต เภรึ จราเปตฺวา, อิฏฺกา วฑฺฒกี ลหุํ;
สนฺนิปาเตสิ เต อาสุํ, ปฺจมตฺตสตานิ หิ.
กถํ กริสฺสสิ เน’โก, ปุจฺฉิโต อาห ภูปติ;
‘‘เปสฺสิยานํ สตํ ลทฺธา, ปํสูนํ สกฏํ อหํ.
เขปยิสฺสามิ เอกฺกา’หํ, ตํ ราชา ปฏิพาหยิ;
ตโต อุปฑฺฒุปฑฺฒฺจ, ปํสู ทฺเว อมฺมณานิ จ.
อาหํสุ ราชา ปฏิพาหิ, จตุโร เตปิ วฑฺฒกี;
อเถโก ปณฺฑิโต พฺยตฺโต, วฑฺฒกี อาห ภูปตึ.
‘‘อุทุกฺขเล โกฏฺฏยิตฺวา, อหํ สุปฺเปหิ วฏฺฏิตํ;
ปึสาปยิตฺวา นิสเท, เอตํ ปํสูนมมฺมณํ.
อิติ วุตฺโต อนฺุาสิ, ติณาทิเนตฺถโน สิยุํ;
เจติยมฺหีติ ภูมินฺโท, อินฺทตุลฺยปรกฺกโม.
‘‘กํ สณฺานํ เจติยํ ตํ, กริสฺสสิ ตุวํ อิติ;
ปุจฺฉิตํ ตํขณํเยว, วิสฺสกมฺโม ตมาวิสิ.
โสวณฺณปาตึ โต ยสฺส, ปุราเปตฺวาว วฑฺฒกี;
ปาณินา วาริมาทาย, วาริปิฏฺิยมาหนี.
ผลิก ¶ โลลสทิสํ, มหาผุพฺพุฬมุฏฺหิ;
อาหี’ทิสํ กริสฺสติ, ตุสฺสิตฺวาน’สฺส ภูปติ.
สหสฺสคฺฆํ วตฺถยุคํ, ตถา’ลงฺการ ปาทุกา;
กหาปนานิ ทฺวาทส-สหสฺสานิ จ ทาปปิ.
‘‘อิฏฺกา อาหาราเปสฺสํ, อปีเฬนฺโต กถํ นเร’’;
อิติ ราชา วิจินฺเตสิ, รตฺตึตฺวาน ตํ มรู.
เจติยสฺส จตุทฺธาเร, อาหริตฺวาน อิฏฺกา;
รตฺตึ รตฺตึ ปยึสุ, เอเกกาหปโหนกา.
ตํ สุตฺวา สุมโนราชา, เจติเย กมฺมมารภิ;
อมูลเมตฺถ กมฺมฺจ, น กาตพฺพนฺติ าปยิ.
เอเกกสฺมึ ทุวารสฺมึ, ปาเปสิ กหาปเณ;
โสฬสสตสหสฺสานิ, วตฺถานิสุ พหูนิ จ.
วิวิธฺจ อลงฺการํ, ขชฺชํโภชฺชํ สปานกํ;
คนฺธมาลาคุฬาทิจ, มุขวาสกปฺจกํ.
‘‘ยถารุจิตํ คณฺหนฺตุ, กมฺมํ กตฺวา ยถารุจึ;
เต ตเถว อเปกฺขิตฺวา, อทํสุ ราชกมฺมิกา.
ถูปกมฺมสหายตฺตํ, เอโก ภิกฺขุนิกามยํ;
มตฺติกาปิณฺฑมาทาย, อตฺตนา อภิสงฺขตํ.
คนฺตฺวาน เจติยฏฺานํ, วฑฺเฒตฺวา ราชกมฺมิเก;
อทาสิ ตํ วฑฺฒกิสฺส, คณฺหนฺโตเยว ชานิโส.
ตสฺสา การํ วิทิตฺวาน, ตตฺถาโหสิ กุตูหลํ;
กเมน ราชา สุตฺวาน, อาคโต ปุจฺฉิ วฑฺฒกี.
เทว เอเกน หตฺเถน, ปุปฺผานา’ทาย ภิกฺขโว;
เอเกน มตฺติกาปิณฺฑํ, เทนฺติ มยฺหํ อหํ ปน.
อยํ อาคนฺตุโก ภิกฺขุ, อยํ เนวาสิโก อิติ;
ชานามิเนวา’ติ วโจ, สุตฺวา ราชาสมปฺปยิ.
เอโกพลตฺถํ ทสฺเสตุํ, มตฺติกา ทายกํ ยตึ;
โส พลตสฺส ทสฺเสสิ, โส ตํ รฺโ นิเวทยิ.
ชาติมกุลกุมฺเภโส ¶ , มหาโพธงฺคเณ ตโย;
ปาเปตฺวา พลตฺเถน, ราชา ทาเปสิ ภิกฺขุโน.
อชานิตฺวา ปูชยิตฺวา, ิตสฺเส’ตสฺส ภิกฺขุโน;
พลตฺโถ ตํ นิเวเทสิ, ตทา ตํ ชานิ โส ยติ.
เกลิวาเต ชนปเท, ปิยงฺคลฺลนิวาสิโก;
เถโร เจติยกมฺมสฺมึ, สหายตฺตํ นิกามยํ.
ตสฺสิตฺถิกาวฑฺฒกิสฺส, าตโก อิธ อาคโต;
ตสฺสิฏฺิกา สมตฺเตน, าโต กตฺวาน อิฏฺกํ.
กมฺมิเยวฑฺฒยิตฺวาน, วฑฺฒกิสฺส อทาสิตํ;
โส ตํ ตตฺถ นิโยเชสิ, โกลาหลมโหสิ จ.
ราชา สุตฺวาว’ ตํ อาห, ‘‘าตุํ สกฺกา ตมิฏฺิกํ’’;
ชานนฺโตปิ น สกฺกาติ, ราชานํ อาห วฑฺฒกี.
‘‘ชานาสิ ตํ ตฺวํ เถรํติ’’,
วุตฺโต อามา’’ติ ภาสิโต;
ตํ าปนตฺถํ อปฺเปสิ,
พลตฺถํ ตสฺส ตูปติ.
พลตฺโถ เตน ตํ ตฺวา, ราชานฺุายุปาคโต;
กฏฺหาลปริเวเณ, เถรํ ปสฺสิย มนฺติย.
เถรสฺส มคมนาหฺจ, คติานฺจ ชานิย;
‘‘ตุมฺเหหิ สห คจฺฉามิ, สกํ คามํ’’นฺติ ภาสิย.
รฺโ สพฺพํ นิเวเทสิ, ราชา ตสฺส อทาปยิ;
วตฺถยุคํ สหสฺสคฺฆํ, มหคฺฆํ รตฺตกมฺพลํ.
สามณเก ปริกฺขาเร, พหุเก สกฺขรมฺปิ จ;
สุคนฺธ เตลนาฬิฺจ, ทาเปตฺวา อนุสาสิตํ.
เถเรน สห คนฺตฺวา โส, ทิสฺสนฺเต ปิยคลฺลเก;
เถรํ สีตาย ฉายาย, โสทกาย นิสีทิย.
สกฺขรปาณกํ ทตฺวา, ปาเท เตเลน มกฺขิย;
อุปาหนานิ โยเชตฺวา, ปริกฺขาเร อุปานยิ.
กุลูปคสฺส ¶ เถรสฺส, คหิตา เม อิเม มยา;
วตฺถยุคํตุ ปุตฺตสฺส, สพฺเพ ตานิ ททามิ โว.
อิติ วตฺวาน ทตฺวา เต, คเหตฺวา คจฺฉโต ปน;
วนฺทิตฺวา ราชวจสา, รฺโ สนฺเทสมาห โส.
มหาถูเป กยิรมาเน, สติยากมฺมการกา;
อเนกสงฺขาหิ ชนา, ปสนฺนา สุคตึ คตา.
จิตฺตปฺปสาทมตฺเตน, สุคเต คติอุตฺตมา;
ลพฺภตีติ วิทิตฺวาน, ถูปปูชํ กเร พุโธ.
เอตฺเถว ภติยา กมฺมํ, กริตฺวา อิตฺถิโย ทุเว;
ตาวตึสมฺหิ นิพฺพตฺตา, มหาถูปมฺหิ นิฏฺิเต.
อาวชฺชิตฺวา ปุพฺพกมฺมํ, ทิฏฺกมฺมผลา อุโภ;
คนฺธมาลา’ทิยิตฺวาน, ถูปํ ปูเชตุมาคตา.
คนฺธมาลาหิ ปูเชตฺวา, เจติยํ อภิวนฺทิสุํ;
ตสฺมึ ขเณ ภาติวงฺก-วาสี เถโร มหาสิโว.
รตฺติภาเค มหาถูปํ, วนฺทิสฺสามีติ อาคโต;
ตาทิสฺวาน มหาสตฺต-ปณฺณิรุกฺขม ปสฺสิโต.
อทสฺสยิตฺวา อตฺตานํ, ปสฺสํ สมฺปตฺติมพฺภุตํ;
ตฺวา ตาสํ วนฺทนาย, ปริโยสาเน อปุจฺฉิตํ.
‘‘ภาสเต สกโล ทีโป,
เทโหภาเสน โว อิธ;
กินฺนุกมฺมํ กริตฺวาน,
เทวโลกํ อิโต คตา.
มหาถูเป กตํ กมฺมํ, ตสฺส อาหํสุ เทวตา;
เอวํ ตถาคเต เหว, ปสาโท หิ มหปฺผโล.
ปุปฺผธานตฺตยํ ถูเป, อิฏฺิกาหิ จิตํ จิตํ;
สมํ ปถวิยา กตฺวา, อิทฺธิมนฺโต’ว สีทยุํ.
นว วาเร จิตํ สพฺพํ, เอวํ โอสีทยึสุ เต;
อถ ราชา ภิกฺขุสงฺฆ-สนฺนิปาต มการยิ.
ตตฺถาสีติสหสฺสานิ ¶ , สนฺนิปาตมฺหิ ภิกฺขโว;
ราชา สงฺฆมุปาคมฺม, ปูเชตฺวา อภิวนฺทิย.
อิฏฺโกสิทเนเหตุํ, ปุจฺฉิ สงฺโฆ วิยากริ;
‘‘โน สีทนตฺถํ ถูปสฺส, อิทฺธิมนฺเตหิ ภิกฺขูหิ.
กตํ เอตํ มหาราช, น อิทานิ กริสฺสเต;
อฺถตฺตมกตฺวา ตํ, มหาถูปํ สมาปย.
ตํ สุตฺวา สุมโน ราชา, ถูปกมฺมมการยิ;
ปุปฺผาธาเนสุ ทสสุ, อิฏฺิกา ทสโกฏิโย.
ภิกฺขุสงฺโฆ สามเณเร, อุตฺตรํ สุมนมฺปิ จ;
‘‘เจภิย ธาตุคพฺภตฺถํ, ปาสาเณ เมฆวณฺณเก.
อาหรถา’’ติ โยเชสิ, เต คนฺตฺวา อุตฺตรํ กุรุํ;
อสีติ รตนายาม, วิตฺถาเร รวิภาสุเร.
อฏฺงฺคุลานิ พหเล, คณฺิปุปฺผนิเภ สุเภ;
ฉเมฆวณฺณปาสาเณ, อาหรึสุ ขเณตโต.
ปุปฺผธานสฺส อุปริ, มชฺเฌ เอกํ นิปาติย;
จตุปสฺสมฺหิ จตุโร, มฺชูสํ วิย โยชิย.
เอกํ ปิธานกตฺถาย, ทิสาภาเค ปุรตฺถิเม;
อทสฺสนํ กริตฺวา เต, ปยึสุ มหิทฺธิกา.
มชฺฌมฺหิ ธาตุคพฺภสฺส, ตสฺส ราชา อการยิ;
รตนมยํ โพธิรุกฺขํ, สพฺพาการมโนรมํ.
อฏฺารส รตนิโก, ขนฺโธ สาขาสฺส ปฺจ จ;
ปวาลมยมูโล โส, อินฺทนีเล ปติฏฺิโต.
สุสุทฺธรชตกฺขนฺโธ, มณิปตฺเตหิ โสภิโต;
เหมมยปณฺฑุปตฺต, ผโล ปวาฬองฺกุโร.
อถ มงฺคลิกา ตสฺส, ขนฺเธ ปุปฺผลตาปิ จ;
จตุปฺปทานํ ปนฺตีธ, หํสปนฺติ จ โสภนา.
อุทฺธํ จารุวิตานนฺเต, มุตฺตา กึ กิณิชาลกา;
สุวณฺณ ฆณฺฏาปนฺตีธ, ทามานิ จ ตหึ ตหึ.
วิตาน ¶ จตุโกณมฺหิ, มุตฺตาทามกลาปโก;
นวสต สหสฺสคฺโฆ, เอเก โก อสิลมฺพิโต.
รวิจนฺทตาร รูปานิ, นานาปทุมกานิ จ;
รตเนหิ กตาเนว, ธิตาเน อปฺปิตาน’ยุํ.
อฏฺุตฺตรสหสฺสานิ, วตฺตานิ วิวิธานิ จ;
มหคฺฆนานารงฺคานิ, วิตาเน ลมฺพิตาน’ยุํ.
โพธึ ปริกฺขิปิตฺวาน, นานารตนเวทิกา;
มหามลก มุตฺตาหิ, สนฺถาเรตุ ตทนฺตเร.
นานารตน ปุปฺผานํ, จตุคนฺธูทกสฺส จ;
ปุณฺณา ปุณฺณฆฏปนฺติ, โพธิมูเล กตาน’ยุํ.
โพธิ ปาจิน ปฺตฺเต, ปลฺลงฺเกโกฏิอคฺฆเก;
โสวณฺณ พุทฺธปฏิมํ, นิสีทาเปสิ ภาสุรํ.
สรีราวยวาตสฺสา, ปฏิมาย ยถารหํ;
นานาวณฺเณหิ รตเนหิ, กตา สุรุจิรา อหุํ.
มหาพฺรหฺมา ิโต ตตฺถ, ราชตจฺฉตฺต ธารโก;
วิชยุตฺตรสงฺเขน, สกฺโก จ อภิเสกโท.
วิณาหตฺโถ ปฺจสิโข, กาฬนาโค สนาฏิโก;
สหสฺสหตฺโถ มาโร จ, สหตฺตีสห กึกโร.
ปาจินปลฺลงฺกนิภา, ตีสุ เสสทิสาสุ จ;
โกฏิโกฏิธนคฺฆา จ, ปลฺลงฺกา อตฺถตา อหุํ.
โพธึ อุสฺสิสเก กตฺวา, นานารตนมณฺฑิตํ;
โกฏิ ธนคฺฆกํเยว, ปฺตฺตํ สยนํ อหุ.
สตฺตสตฺตาห าเนสุ, ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ;
อธิกาเร อกาเรสิ, พฺรหฺมยาจนเมว จ.
ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตฺจ, ยสปพฺพชนมฺปิ จ;
ภทฺทวคฺคิย ปพฺพชฺชํ, ชฏิลานํ ทมนมฺปิ จ.
พิมฺพิสาราคมฺจาปิ ¶ , ราชเคหปฺปเวสนํ;
เวฬุวนสฺสคหนํ, อสีติสาวเก ตถา.
กปิล วตฺถุคมนํ, ตถา รตน จงฺกมํ;
ราหุลานนฺทปพฺพชฺชํ, คหณํ เชตวนสฺส จ.
อมฺพมูเล ปาฏิหีรํ, ตาวตึสมฺหิ เทสนํ;
เทโวโรหณปาฏิหีรํ, เถรปฺหสมาคมํ.
มหาสมย สุตฺตนฺตํ, ราหุโลวาทเมวจ;
มหามงฺคลสุตฺตฺจ, ธนปาลสมาคมํ.
อาฬวกงฺคุลิมาล, อปลาลทมนมฺปิ จ;
ปารายนกสมิตึ, อายุโวสฺสชฺชนํ ตถา.
สูกรมทฺทวคฺคาหํ, สิงฺคีวณฺณยุคสฺส จ;
ปสนฺโนทกปานฺจ, ปรินิพฺพาน เมว จ.
เทวมนุสฺส ปริเทวํ, เถเรน ปาทวนฺทนํ;
ทหนํ อคฺคินิพฺพานํ, ตตฺถ สกฺการ เมว จ.
ธาตุวิตงฺค โทเณน, ปสาทชนกานิ จ;
เยภุยฺเยน อกาเรสิ, ชาตกานิ สุชาติมา.
เวสฺสนฺตร ชาตกนฺตุ, วิตฺถาเรน อการยิ;
กุสินาปุรโต ยาว, โพธิมนฺติ ตเถว จ.
จตุทฺทิสํ เต จตฺตาโร, มหาราชา ิตา อหุํ;
เตตฺตึสเทว ปุตฺตา จ, พาตฺตึส จ กุมาริโย.
ยกฺขเสนาปติอฏฺ, วีสติ จ ตโต ปริ;
อฺชลีปคฺคหาเทวา, ปุปฺผปุณฺณฆฏา ตโต.
นจฺจกา เทวตาเจว, ตูริยวาทก เทวตา;
อาทาสคาหกา เทวา, ปุปฺผสาขา ธรา ตถา.
ปทุมาทิคาหกา เทวา, อฺเ เทวา จ เนกธา;
รตนคฺฆิย ปนฺติ จ, ธมฺมจกฺกาน เมว จ.
ขคฺคธราเทวปนฺติ, เทวาปาติธรา ตถา;
เตสํ สีเส ปฺจหตฺถา, คนฺธเตลสฺส ปูริตา.
ทุกูลวฏฺฏิกา ¶ ปนฺติ, สทาปฺชลิตา อหุ;
ผลิกคฺฆิเย จตุกฺกณฺเณ, เอเกโก จ มหามณิ.
สุวณฺณมณิ มุตฺตานํ, ราสิโย วชิรสฺส จ;
จตุกฺกณฺเณสุ จตฺตาโร, กถา’เหสุํ ปภสฺสรา.
เมทวณฺณกปาสาณ, ภิตฺติยํเยว อุชฺชลา;
วิชฺชาตา อปฺปิตา อาสุํ, ธาตุคพฺเภวิภูสิตา.
รูปกาเนตฺตสพฺพานิ, ธาตุคพฺเภ มโนรเม;
ฆนโกฏฺฏิ มเหมสฺส, การาเปสิ มหีปติ.
กมฺมาธิฏฺายโก เอตฺถ, สพฺพํ สํวิทหิ อิมํ;
อินฺทคุตฺโต มหาเถโร, ฉฬภิฺโ มหามตี.
สพฺพํ ราชิทฺธิยา เอตํ, เทวตานฺจ อิทฺธิยา;
อิทฺธิยา อริยานฺจ, อสมฺพาธํ ปติฏฺิตํ.
นิฏฺนฺตํ สุคตฺจ ปูชิยตมํ โลกุตฺตมํ นิตฺตมํ;
ธาตุ ตสฺส วิจุณฺณิตํ ชนหิตํ อาสึสตา ปูชิย;
ปฺุํ ตํ สมมิจฺจ’เจจฺจ มติมา สทฺธาคุณลงฺกโต;
ติฏฺนฺตํ สุคตํ วิย’สฺส มุนิโน ธาตุ จ สมฺพูชเย.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ธาตุคพฺภรจโน นาม
ตึสติโม ปริจฺเฉโท.
เอกตึสติม ปริจฺเฉท
ธาตุนิธานํ
ธาตุคพฺภมฺหิ ¶ กมฺมานิ, นิฏฺาเปตฺวา อรินฺทโม;
สนฺนิปาตํ การยิตฺวา, สงฺฆสฺส อิธมพฺรวิ.
ธาตุคพฺภมฺหิ กมฺมานิ, มยา นิฏฺาปิ ตานิ หิ;
สุเว ธาตุํ นิเธสฺสามิ, ภนฺเต ชานาถ ธาตุโย’’.
อิทํ วตฺวา มหาราชา, นครํ ปาวิสี ตโต;
ธาตุ อาหรกํ ภิกฺขุํ, ภิกฺขุสงฺโฆ วิจินฺติย.
โสณุตฺตรํ นามยตึ, ปูชาปริเวณวาสิ กํ;
ธาตาหรณ กมฺมมฺหิ, ฉฬภิฺํ นิโยชยิ.
จาริกํ จรมานมฺหิ, นาเถ โลกหิตายหิ;
นนฺทุตฺตโร’ติ นาเมน, คงฺคาตีรมฺหิ มาณโว.
นิมนฺเตตฺวา’ภิสมฺพุทฺธํ, สห สงฺฆํ อโภชยิ;
สตฺถาปโยคปฏฺาเน, สสงฺโฆนาวมารุหิ.
ตตฺถ ภทฺทชิเถโร ตุ, ฉฬภิฺโ มหิทฺธิโก;
ชลปกฺขลิตฏฺานํ, ทิสฺวา ภิกฺขู อิทํ วที.
‘‘มหา ปนาทภูเตน, มยา วุตฺโต สุวณฺณโย;
ปาสาโท ปติโต เอตฺถ, ปฺจวีสติโยชโก.
ตํ ปาปุณิตฺวา คงฺคาย, ชลํ ปกฺขิลิ ตํ อิธ;
ภิกฺขู อสทฺทหนฺตา ตํ, สตฺถุโน ตํ นิเวทยุํ.
สตฺถา’ห ‘‘กงฺขํ ภิกฺขุนํ, วิโนเทหี’’ติโสตโต;
าเปตุํ พฺรหฺมโลเก’ปิ, วสวตฺติสมตฺถ ตํ.
อิทฺธิยา นภมุคฺคนฺตฺวา, สตฺตตาลสเม ิโต;
ทูสฺสถูปํ พฺรหฺมโลเก, เปตฺวา วฑฺฒิเต กเร.
อิธา’เนตฺวา ¶ ทสฺสยิตฺวา, ชนสฺส ปุน ตํ ตหึ;
ปยิตฺวา ยถาาเน, อิทฺธิยา คงฺคามาคโต.
ปาทงฺคุฏฺเน ปาสาทํ, คเหตฺวา ถุปิกายโส;
อุสฺสาเปตฺวาน ทสฺเสตฺวา, ชนสฺส ขิปิ ตํ ตหึ.
นนฺทุตฺตโร มาณวโก, ทิสฺวา ตํ ปาฏิหาริยํ;
ปรายตฺตมหํ ธาตุํ, ปหุอานยิตุํ สิยํ.
อิติ ปตฺถยิ เตเนตํ, สงฺโฆ โสณุตฺตรํ ยตึ;
ตสฺมึ กมฺเม นิโยเชสิ, โสฬสวสฺสิกํ อปิ.
‘‘อาหรามิ กุโต ธาตุํ’’, อิติ สงฺฆมปุจฺฉิโส;
กเถสิ สงฺโฆ เถรสฺส, ตสฺส ตา ธาตุโย อิติ.
‘‘ปรินิพฺพาน มฺจมฺหิ, นิปนฺโน โลก นายโก;
ธาตูหิปิโลกหิ ตํ, กาตุํ เทวินฺท มพฺรุวิ.
เทวินฺท’ฏฺสุ โทเณสุ, มม สาริรธาถุสุ;
เอกํ โทณํ รามคาเม, โกฬิเยหิ จ สกฺกตํ.
นาคโลกํ ตโต นิตํ, ตโต นาเคหิ สกฺกตํ;
ลํกาทิเป มหาถูเป, นิธานาย ภวิสฺสติ.
มหากสฺสปตฺเถโรปิ, ทีฆทสฺสี มหายติ;
ธมฺมาโสก นรินฺเทน, ธาตุวิตฺถารการโก.
ราชคหสฺส สามนฺเต, รฺา อชาตสตฺตุนา;
การาเปนฺโต มหาธาตุํ, นิธานํ สาธุ สงฺขตํ.
สตฺต โทณานิ ธาตูนํ, อาหริตฺวาน การยิ;
รามคามมฺหิ โทณนฺตุ, สตฺตุจิตฺตฺุน’คฺคหิ.
มหาธาตุนิธานํ ตํ, ธมฺมาโสโกปิ ภูปติ;
ปสฺสิตฺวา อฏฺมํ โทณํ, อาณาเปตุํมกึ อกา.
มหาถูเป นิธานตฺถํ, วิหิตํ ตํ ชิเนนิ’ติ;
ธมฺมาโสกํ นิวาเรสุํ, ตตฺถ ขิณาสวายติ.
รามคามมฺหิ ถูโปตุ, คงฺคาตีเร กโต ตโต;
ภิชฺชิคงฺคาย โอเฆน, โสตุ ธาตุ กรณฺฑโก.
สมุทฺทํ ¶ ปวิสิตฺวาน, ทฺวิธา ภินฺเน ชเล ตหึ;
นานารตนปิฏฺมฺหิ, อฏฺารสฺมึ สมากุโล.
นาคา ทิสฺวา กรณฺฑํ ตํ, กาฬนาคสฺส ราชิโน;
มฺเชริกนาคภวนํ, อุปคมฺม นิเวทยุํ.
ทสโกฏิสหสฺเสหิ, คนฺตฺวา นาเคหิ โส ตหึ;
ธาตู ตา อภิปูเชนฺโต, เนตฺวาน ภวนํ สกํ.
สพฺพรตนมยํ ถูปํ, ตสฺโสปริฆรํ ตถา;
มาเปตฺวา สห นาเคหิ, สทา ปูเชสิ สาทโร.
อารกฺขามหตี ตตฺถ, คนฺตฺวา ธาตุอิธานย;
สุเว ธาตุนิธานฺหิ, ภูมิปาโล กริสฺสติ’’.
อิจฺเจวํ สงฺฆวจนํ, สุตฺวา สาธูติ โส ปน;
ปตฺตพฺพกาลํ เปกฺขนฺโต, ปริเวณ มคาสกํ.
ภวิสฺสติ สุเว ธาตุ, นิธานนฺติ มหีปติ;
จาเรสิ นคเร เภรึ, สพฺพ กิจฺจํ วิธาย ตํ.
นครํ สกลฺเจว, อิธาคามิฺจ อฺชสํ;
อลงฺการยิ สกฺกจฺจํ, นคเร จ วิภูสยิ.
สกฺโก เทวานมินฺโท จ, ลํกาทีปมเสสกํ;
อามนฺเตตฺวา วิสฺสกมฺมํ, อลงฺการยิเนกธา.
นครสฺส จตุทฺวาเร, วตฺตภตฺตํหิ เนกธา;
มหาชโนปโภคตฺถํ, ปาเปสิ นราธิโป.
อุโปสเถ ปนฺนรเส, อปรนฺเห สุมานโส;
ปณฺฑิโต ราชกิจฺเจสุ, สพฺพาลงฺการ มณฺฑิโต.
สพฺพาหิ นาฏกตฺถีหิ, โยเธหิ สายุเธหิ จ;
มหตา จ พโลเฆน, หตฺถิวา ชิรเถหิ จ.
นานาวิธวิภูเสหิ, สพฺพโต ปริวาริโต;
อารุยฺห สุรถํ อฏฺา, สุเสต จ สุสินฺธวํ.
ภูสิตํ กณฺฑูลํ หตฺถึ, กาเรตฺวา ปุรโตสุภํ;
สุวณฺณจงฺโคฏธโร, โสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺาโต.
อฏฺุตฺตร ¶ สหสฺสานิ, นาครนาริโย สุภา;
สุปุณฺณฆฏภูสาโย, ตํ รฏฺํ ปริวารยุํ.
นานาปุปฺผสมุคฺคานิ, ตเถว ทณฺฑทีปิกา;
ตตฺตกา ตตฺตกา เอว, ธารยิตฺวาน อิตฺถิโย.
อฏฺุตฺตร สหสฺสานิ, ทารกา สมลงฺกตา;
คเหตฺวา ปริวาเรสุํ, นานาวณฺณธเช สุเภ.
นานาตูริยโฆเสหิ, อเนเกหิ ตหึ ตหึ;
หตฺถสรถสทฺเทหิ, ภิชฺชนฺเต วิย ภูตเล.
ยนฺโต มหาเมฆวนํ, สิริยา โส มหายโส;
ยนฺเต’ว นนฺทนวนํ, เทวราชา อโสภถ.
รฺโ นิคฺคมนารมฺเภ, มหาตูริย รวํปุเร;
ปริเวเณ นิสินฺโน’ว, สุตฺวา โสณุตฺตโร ยติ.
นิมุชฺชิตฺวา ปุถุวิยา, คนฺตฺวาน นาคมนฺทิรํ;
นาคราชสฺส ปุรโต, ตตฺถ ปาตูรหุลหุํ.
วุฏฺาย อภิวาเทตฺวา, ปลฺลงฺเก ตํ นิเวสีล;
สกฺกริตฺวาน นาคินฺโท, ปุจฺฉิ อาคต เทสกํ.
ตสฺมึ วุตฺเต อโถปุจฺฉิ, เถราคมนการณํ;
ปตฺวา’ธิการํ สพฺพํ โส, สงฺฆ สนฺเทส มพฺรุวิ.
มหาถูเป นิธานตฺถํ, พุทฺเธน วิหิตา อิธ;
ตว หตฺถคตา ธาตุ, เทหิตา กิร เม ตุวํ.
ตํ สุตฺวา นาคราชาโส, อตีว โทมนสฺสิ โต;
‘‘ปหู อยฺหิ สมโณ, พลกฺกาเรน คณฺหิตุํ.
ตสฺมา อฺตฺถ เนตพฺพา, ธาตุโย’’อิติ จินฺติย;
ตตฺถ ิตํ ภาคิเนยฺยํ, อากาเรน นิเวทยิ.
นาเมน วาสุลทตฺโต, ชานิตฺวา ตสฺส อิงฺคิตํ;
คนฺตฺวา ตํ เจติยฆรํ, คิลิตฺวาน กรณฺฑกํ.
สิเนรุปาทํ ¶ คนฺตฺวาน, กุณฺฑลาวฏฺฏโกสยิ;
ติโยชนสตํ ทีโฆ, โภโคโยชนวฏฺฏวา.
อเนกานิ สหสฺสานิ, มาเปตฺวาน ผณานิ จ;
ธูปายติ ปชฺชลติ, สยิตฺวา โส มหิทฺธิโก.
อเนกานิ สหสฺสานิ, อตฺตนา สทิเส อหิ;
มาปยิตฺวา สยาเปสิ, สมนฺตา ปริวาริเต.
พหู เทวา จ นาคา จ, โอสรึสุ ตหึ ตทา;
‘‘ยุทฺธํ อุภินฺนํ นาคานํ, ปสิสฺสาม มยํ’’อิติ.
มาตุโล ภาคิเนยฺเยน, หฏาตา ธาตุโย อิติ;
ตฺวา’นห เถรํ ตํ, ธาตุนตฺถิ เม สนฺติเก อิติ.
อาทิโตปฺปภุติเถโร, ตาสํ ธาตูนมาคมํ;
วตฺวาน นาคราชํ ตํ, ‘‘เทหิ ธาตู’’ติ อพฺรุวิ.
อฺถา สฺาเปตุํ ตํ, เถรํ โส อุรคาธิโป;
อาทาย เจติย ฆรํ, คนฺตฺวา ตํ ตสฺส วณฺณยิ.
อเนกธา อเนเกหิ, รตเนหิ สุสงฺขตํ;
เจติยํ เจติยฆรํ, ปสฺส ภิกฺขุ สุนิมฺมิตํ.
ลํกาทีปมฺหิ สกเล, สพฺพานิ รตนานิปิ;
โสปานนฺเต ปาฏิกมฺปิ, นาคฺฆนฺต’ฺเสุ กา กถา.
มหาสกฺการานมฺหา, อปฺปสกฺการาน กํ;
ธาตูนํ นยนํ นาม, นยุตฺตํ ภิกฺขุโว อิทํ.
‘‘สจฺจาภิสมโย นาม, ตุมฺหากํ หีน วิชฺชติ;
สจฺจาภิสมยานํ, เนตุํ ยุตฺตฺหิ ธาตุโย’’.
‘‘สํสาร ทุกฺข โมกฺขาย, อุปฺปชฺชนฺติ ตถาคตา;
พุทฺธสฺสายมธิปฺปาโย, เตนเนสฺสาม ธาตุโย.
ธาตุนิธานํ อชฺเช’ว, โส หิ ราชา กริสฺสติ;
ตสฺมา ปปฺจมกริตฺวา, ลหุํ เม เทหิ ธาตุโย’’.
นาโคอาหสเจ ภนฺเต, ตุวํ ปสฺสสิ ธาตุโย;
คเหตฺวา ยาหิ ตํ เถโร, ติกฺขตฺตุํ ตํ ภณาปิย.
สุขุมํ ¶ กรํ มาปยิตฺวา, เถโร ตตฺริโต’วโส;
ภาคิเนยฺยสฺส วทเน, หตฺถํ ปกฺขิปฺป ตาวเท.
ธาตุกรณฺฑํ อาทาย, ‘‘ติฏฺ นาคา’’ติ ภาสิย;
นิมุชฺชิตฺวา ปถวิยํ, ปริเวณมฺหิ อุฏฺหิ.
นาคราชา คโต ภิกฺขุ, อมฺเหหิ วฺจิโต’’อิติ;
ธาตุ อานยนตฺถาย, ภาคิเนยฺยสฺส ปาหิณิ.
ภาคิเนยฺโย’ถ กุจฺฉิมฺหิ, อปสฺสิตฺวา กรณฺฑกํ;
ปริเทวมาโน อาคนฺตฺวา, มาตุลสฺส นิเวทยิ.
ตทา โส นาคราชาปิ, ‘‘วฺจิตมฺห มยํ’’อิติ;
ปริเทวิ นาคา สพฺเพปิ, ปริเทวึสุ ปีฬิตา.
ภิกฺขุ นาคสฺส วิชเย, ตุฏฺา เทวา สมาคตา;
ธาตุโย ปูชยนฺตาตา, เตเนว สห อาคมุํ.
ปริเทวมานา อาคนฺตฺวา, นาคา สงฺฆสฺส สนฺติเก;
พหุธา ปริเทวึสุ, ธาตาหรณ ทุกฺขิตา.
เตสํ สงฺโฆ’นุกมฺปาย, โถกํ ธาตุมทาปยิ;
เต เตน ตุฏฺา คนฺตฺวาน, ปูชา ภณฺฑานิ อาหรุํ.
สกฺโก รตนปลฺลงฺกํ, โสณฺณจงฺโกฏเมว จ;
อาทาย สห เทเวหิ, ตํ านํ สมุปาคโต.
เถรสฺส อุคฺคตาเน, การิเต วิสฺสกมฺมุนา;
ปติฏฺเปตฺวา ปลฺลงฺกํ, สุเภ รตนมณฺฑเป.
มาตุกรณฺฑมาทาย, ตสฺส เถรสฺส หตฺถโต;
จงฺโกฏเก เปตฺวาน, ปลฺลงฺเก ปวเรปิ.
พฺรหฺมา ฉตฺตมธาเรสิ, สนฺตุสฺสิโต วาฬพีชนึ;
มณิตาลวณฺฏํ สุยาโม, สกฺโก สงฺขํ ตุโสทกํ.
จตฺตาโร ตุ มหาราชา, อฏฺํสุ ขคฺคปาณิโน;
สมุคฺคหตฺถา เตตฺตึส, เทวปุตฺตา มหิทฺธิกา.
ปาริจฺฉตฺตก ปุปฺเผหิ, ปูชยนฺตา ตหึิตา;
กุมาริโยตุ ทฺวตฺตึส, ทณฺฑทีปธรา ิตา.
ปลาเปตฺวา ¶ ทุฏฺยกฺเข, ยกฺขเสนาปติ ปน;
อฏฺวีสติ อฏฺํสุ, อารกฺขํ กุรุมานกา.
วีณํ วาทยมาโน’ว, อฏฺา ปฺจสิโข ตหึ;
รงฺคภูมึ มาปยิตฺวา, ติมฺปรุตุริย โฆสวา.
อเนกเทวปุตฺตา จ, สาธุคีตปฺปโยชกา;
มหากาโฬ นาคราชา, ถุยมาโน อเนกธา.
ทิพฺพตูริยานิ วชฺชนฺติ, ทิพฺพสํคีติ วตฺตติ;
ทิพฺพคนฺธาทิวสฺสานิ, วสฺสเปนฺติ จ เทวตา.
โส อินฺทคุตฺตเถโรตุ, มารสฺส ปฏิพาหนํ;
จกฺกวาฬสมํ กตฺวา, โลหจฺฉตฺตมมาปยิ.
มาตูนํ ปุรโต เจว, ตตฺถ ตตฺถ จ ปฺจสุ;
าเนสุ คณสชฺฌายํ, กรึสฺว ขิลภิกฺขโว.
ตตฺถา’คมา มหาราชา, ปหฏฺโ ทุฏฺคามณิ;
สีเสนา’ทาย อานีเต, จงฺโกฏมฺหิ สุวณฺณเย.
เปตฺวา ธาตุ จงฺโกฏํ, ปติฏฺาปิย อาสเน;
ธาตุํ ปูชีย วนฺทิตฺวา, ิโต ปฺจลีโก ตหึ.
ทิพฺพจฺฉตฺตาทิกาเนตฺถ, ทิพฺพคนฺธาทิกานิ จ;
ปสฺสิตฺวา ทิพฺพตูริยาทิ-สทฺเท สุตฺวา จ ขตฺติโย.
อปสฺสิตฺวา พฺรหฺมเทโว, ตุฏฺโ อจฺฉริยพฺภุโต;
ธาตุฉตฺเตน ปูเชสิ, ลํการชฺเช’ภิสิฺจิ จ.
‘‘ทิพฺพจฺฉตฺตํ มานุสฺจ, วิมุตฺติจฺฉตฺตเมว จ;
อิติ ติจฺฉิตฺตธาริสฺส, โลกนาถสฺส สตฺถุโน.
ติกฺขตฺตุเมว เม รชฺชํ, ทมฺมี’ติ หฏฺมานโส;
ติกฺขตฺตุเมว ธาตูนํ, ลํการชฺชมทาสิโส.
ปูชยนฺโต ธาตุโยตา, เทเวหิ มานุเสหิ จ;
สห จงฺโกฏเกเหว, สีเสนาทาย ขตฺติโย.
ภิกฺขุสงฺฆ ปริพฺยุฬฺโห, กตฺวา ถูปํ ปทกฺขิณํ;
ปาจินโต อาหริตฺวา, ธาตุคพฺภมฺหิ โอตริ.
อรหนฺโต ฉนฺนวุติ-โกฏิโย ถูปมุตฺตมํ;
สมนฺตา ปริวาเรตฺวา, อฏฺํสุ กตปฺชลี.
โอตริตฺวา ¶ ธาตุคพฺภํ, มหคฺเฆ สยเนสุเภ;
เปสฺสามิติ จินฺเตนฺเต, ปีติปุณฺณนริสฺสเร.
สธาตุ ธาตุจงฺโกโฏ, อุคฺคนฺตฺวา ตสฺส สีสโต;
สตฺตตาลปฺปมาณมฺหิ, อากาสมฺหิ ิโต ตโต.
สยํ กรณฺโฑ วิวริ, อุคฺคนฺตฺวา ธาตุโย ตโต;
พุทฺธเวสํ คเหตฺวาน, ลกฺขเณพฺยฺชนุชฺชลํ.
คณฺฑมฺพมูเล พุทฺโธ’ว, ยมกํ ปาฏิหาริยํ;
อกํสุ ธรมาเนน, สุคเตน อธิฏฺิตํ.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปสนฺเนกคฺคมานสา;
เทวามนุสฺสา อรหตฺตํ, ปตฺตา ทฺวาทส โกฏิโย.
เสสา ผลตฺตยํ ปตฺตา, อตีตา คณนาปถํ;
หิตฺวา’ถ พุทฺธเวสํ ตา, กรณฺฑมฺหิ ปติฏฺยุํ.
ตโต โอรุยฺห จงฺโกโฏ, รฺโ สีเส ปติฏฺหิ;
สหินฺทคุตฺตเถเรน, นาฏกีหิ จ โส ปน.
ธาตุคพฺภํปริหรํ, ปตฺวาน สยนํ สุภํ;
จงฺโกฏํ รตนปลฺลงฺเก, ปยิตฺวา ชุตินฺธโร.
โธวิตฺวาน ปุโนหตฺเถ, คนฺธวาสิต วารินา;
จตุชฺชาติยคนฺเธน, อุพฺพเตตฺวา สคารโว.
กรณฺฑํ วิวริตฺวาน, ตาคเหตฺวาน ธาตุโย;
อิติ จินฺตยิ ภูมินฺโท, มหาชนหิตตฺถิโก.
อนากุลํ เกหิจิปิ, ยทิ เหสฺสนฺติ ธาตุโย;
ชนสฺส สรณํ หุตฺวา, ยทิ สฺสนฺติ ธาตุโย.
สตฺถุนิปนฺนากาเรน, ปรินิพฺพานมฺจเก;
นิปชฺชนฺตุ สุปฺตฺเต, สยนมฺหิ มหารเห.
อิติ จินฺติย โส ธาตู, เปสิ สยนุตฺตเม;
ตทา การา ธาตุโย จ, สหึสุ สยนุตฺตเม.
อาสฬฺหีสุกฺกปกฺขสฺส, ปนฺนรสอุโปสเถ;
อุตฺตราสฬฺหนกฺขตฺเต, เอวํ ธาตุปติฏฺิตา.
สห ¶ ธาตุปติฏฺานา, อกฺขมฺปิตฺถ มหามหี;
ปาฏิหีรานิเนกานิ, ปวตฺตึสุ อเนกธา.
ราชา ปสนฺโนธาตุตา, เสตจฺฉตฺเตน ปูชยิ;
ลํกาย รชฺชํ สกลํ, สตฺตาหานิ อทาสิ จ.
กาเย จ สพฺพาลงฺการํ, ธาตุคพฺภมฺหิ ปูชยิ;
ตถานาฏกิโย’มจฺฉา, ปริสา เทวตาปิ จ.
วตฺถคุฬฆตาทีนิ, ทตฺวา สงฺฆสฺส ภูปติ;
ภิกฺขูหิ คณสชฺฌายํ, กาเรตฺวา’ขิลรตฺติยํ.
ปุนาหนิ ปุเรเภรึ, จาเรสิ ‘‘สกลา ชนา;
วินฺทนฺตุ ธาตุสตฺตาหํ, อิมํ’’ติ ชนตาหิโต.
อินฺทคุตฺโต มหาเถโร, อทิฏฺาสิ มหิทฺธิโก;
‘‘ธาตุ วนฺทิตุกามาเย, ลํกาทีปมฺหิ มานุสา.
ตงฺขณํเยว อาคนฺตฺวา, วนฺทิตฺวา ธาตุโย อิธ;
ยถา สกํ ฆรํ ยนฺตุ’’, ตํ ยถาธิฏฺิตํ อหุ.
โส มหาภิกฺขุสงฺฆสฺส, มหาราชา มหายโส;
มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา, ตํ สตฺตาหํ นิรนฺตรํ.
อาจิกฺขิธาตุคพฺภมฺหิ, กิจฺจํ นิาปิตํ มยา;
ธาตุคพฺภปิธานํตุ, สงฺโฆ ชานิตุมรหติ.
สงฺโฆ เต ทฺเว สามเณเร, ตสฺมึ กมฺเม นิโยชยิ;
ปิทหึสุ ธาตุคพฺภํ, ปาสาเณนา’หเฏน เต.
‘‘มาเลตฺถ มา มิลายนฺตุ, คนฺธาสุสฺสนฺตุมา อิเม;
มา นิพฺพายนฺตุ ทีปาว, มา กิฺจาปิ วิวชฺชตุ.
เมทวณฺณ ฉ ปาสาณา, สนฺธิยนฺตุนิรนฺตรา’’;
อิติ ฆีณาสวา เอตฺถ, สพฺพเมตํ อธิฏฺยุํ.
อาณาเปสิ มหาราชา, ‘‘ยถาสตฺตึ มหาชโน;
ธาตุนิธานกาเน’ตฺถ, กโรตู’’ติ หิตตฺถิโก.
มหาธาตุนิธานสฺส, ปิฏฺิมฺหิ จ มหาชโน;
อกา สหสฺส ธาตุนํ, นิธานานิ ยถาพลํ.
ปิทหาปิยตํ สพฺพํ, ราชาถูปํ สมาปยิ;
จตุรสฺส จ ยฺเจตฺถ, เจติยมฺหิ สมาปยิ.
ปฺุานิ ¶ เอวมมลานิ สยฺจสนฺโต,
กุพฺพนฺติ สพฺพวิภวุตฺตมปตฺติ เหตุ;
กาเรนฺติ จาปิหิ’ขิลา ปริสุทฺธจิตฺตา,
นานาวิเสสชานตา ปริวารเหตู’’ติ.
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ธาตุนิธานํ นาม
เอกตึสติโม ปริจฺเฉโท.
ทฺวตฺตึสติม ปริจฺเฉท
ตุสิตปุรคมนํ
อนิฏฺิเต ฉตฺตกมฺเม, สุธากมฺเม จ เจติเย;
มารณนฺติกโรเคน, ราชา อาสิ คิลานโก.
ติสฺสํ ปกฺโกสยิตฺวา โส, กนิฏฺํ ทีฆวาปิโต;
‘‘ถูเป อนิฏฺิตํ กมฺมํ, นิฏฺาเปหีติ อพฺรวิ.
ภาตุโน ทุพฺพลตฺตาโส, ตุนฺนวาเยหิ การิย;
กฺจุกํ สุทฺธวตฺเถหิ, เตน ฉาทิย เจติยํ.
จิตฺตกาเรหิ กาเรสิ, เวทิกํ ตตฺถ สาธุกํ;
ปนฺติปุณฺณฆฏานฺจ, ปฺจงฺคุลกปนฺติกํ.
ฉตฺตากาเรหิ กาเรสิ, ฉตฺตํ เวฬุมยํ ตถา;
ขรปตฺตมเย จนฺท-สูริเย มุทฺธเวทิยํ.
ลาขากุงฺกุมเกเห’ตํ, จิตฺตยิตฺวา สุจิตฺติตํ;
รฺโ นิเวทยิ’’ถูเป, กตฺตพฺพํ นิฏฺิตํ’’อิติ.
สิวิกาย นิปชฺชิตฺวา, อิธาคนฺตฺวา มหีปติ;
ปทกฺขิณํ กริตฺวาน, สิวิกาเย’ว เจติยํ.
วนฺทิตฺวา ¶ ทกฺขิณทฺวาเร, สยเน ภูมิสนฺถเต;
สยิตฺวา ทกฺขิณปสฺเสน, โส มหาถูป มุตฺตมํ.
สยิตฺวา วามปสฺเสส, โลหปาสาท มุตฺตมํ;
ปสฺสนฺโต สุมโน อาสิ, ภิกฺขุสงฺฆปุเรกฺขโต.
คิลานปุจฺฉนตฺถาย, อาคตาหิ ตโต ตโต;
ฉนฺนวุติโกฏิโย ภิกฺขู, ตสฺมึ อาสุํ สมาคเม.
คณสชฺฌายมกรุํ, วคฺคพนฺเธน ภิกฺขโว;
เถรปุตฺตาภยํ เถรํ, ตตฺถา’ทิสฺวา มหีปติ.
อฏฺวีส มหายุทฺธํ, ยุชฺฌนฺโต อปราชยํ;
โย โส น ปจฺจุทาวตฺโต, มหาโยโธ วสี มม.
มจฺจุยุทฺธมฺหิ สมฺปตฺเต, ทิสฺวา มฺเ ปราชยํ;
อิทานิ โส มํ โน เปติ, เถโร เถรปุตฺตภโย.
อิติ จินฺตยิ โสเถโร, ชานิตฺวา ตสฺส จินฺติตํ;
กรินฺทนทิยา สิเส, วสํ ปฺชลิปพฺพเต.
ปฺจขีณาสวสต-ปริวาเรน อิทฺธิยา;
นภสาคมฺม ราชานํ, อฏฺาสิ ปริวาริย.
ราชา ทิสฺวา ปสนฺโน ตํ, ปุรโต จ นิสีทิย;
ตุมฺเห ทสมหาโยเธ, คณฺหิตฺวาน ปุเร อหํ.
ยุชฺฌึ อิทานิ เอโก’ว, มจฺจุนา ยุทฺธมารภึ;
มจฺจุสตฺตุํ ปราเชตุํ, น สกฺโกมี’’ติ อาห จ.
อาห เถโร ‘‘มหาราช-มา ภายิ มนุชาธิป;
กิเลสสตฺตุํ อชิตฺวา, อเชยฺโย มจฺจุสตฺตุโก.
สพฺพมฺปิ สงฺขารคตํ, อวสฺสํเยว ภิชฺชติ;
‘‘อนิจฺจา สพฺพสงฺขารา’’, อิติ วุตฺตํหิ สตฺถุนา.
ลชฺชา สารชฺชรหิตา, พุทฺเธเป’ติ อนิจฺจตา;
ตสฺมา อนิจฺจา สงฺขารา, ทุกฺขา’นตฺตาติ จินฺตย.
ทุติเย อตฺตาภาเวปิ, ธมฺมจฺฉนฺโท มหาหิเต;
อุปฏฺิเต เทวโลเก, หิตฺวา ทิพฺพํ สุขํ ตุวํ.
อิธาคมฺม พหุํ ปฺุํ, อกาสิ จ อเนกธา;
กรณมฺเปกรชฺชสฺส, สาสนุชฺโชตนายเต.
มหาปฺุกตํ ¶ ปฺุํ, ยาวชฺชทิวสา ตยา;
สพฺพํนุสฺสรเมวํ เต, สุขํ สชฺชุ ภวิสฺสติ.
เถรสฺสวจนํ สุตฺวา, ราชา อตฺตมโน อหุ;
‘‘อวสฺสโย มจฺจุยุทฺเธปิ, ตฺวํ เม สี’’ติ อภาสิตํ.
ตทา จ อาหราเปตฺวา, ปหฏฺโ ปฺุ โปตฺถกํ;
วาเจตุํ เลขกํ อาห, โส ตํ วาเจสิ โปตฺถกํ.
เอกูนสตวิหารา, มหาราเชน การิตา;
เอกูนวีสโกฏีหิ, วิหาโร มริจ วฏฺฏิ จ.
อุตฺตโม โลหปาสาโท,
ตึสโกฏีหิ การิโต;
มหาถูเป อนคฺฆานิ,
การิตา จตุวีสติ.
มหาถูปมฺหิ เสสานิ, การิตานิ สุพุทฺธินา;
โกฏิสหสฺสํ อคฺฆนฺติ, มหาราชา’’ติ วาจยิ.
‘‘โกฏฺนามมฺหิ มลเย, อกฺขกฺขายิก ฉาตเก;
กุณฺฑลานิ มหคฺฆานิ, ทุเว ทตฺวาน คณฺหิย.
ขีณาสวานํ ปฺจนฺนํ, มหาเถราน มุตฺตโม;
ทินฺโน ปสนฺนจิตฺเตน, กงฺคุอมฺพิลปิณฺฑโก.
จูฬงฺคนิย ยุทฺธมฺหิ, ปราชิตฺวา ปลายตา;
กาลํ โฆสาปยิตฺวาน, อาคตสฺส วิหายสา.
ขีณาสวสฺส ยติโน, อตฺตานมนเปกฺขิย;
ทินฺนํ สรกภตฺต’นฺติ, วุตฺเต อาห มหีปติ.
วิหารมหสตฺตาเห, ปาสาทสฺส มเหตถา;
ถูปารมฺเภ ตุ สตฺตาเห, ตถา ธาตุนิธานเก.
จาตุทฺทิสสฺส อุภโต, สงฺฆสฺส อุภโต มยา;
มหารหํ มหาทานํ, อวิเสสํ ปวตฺติตํ.
มหาเวสาขปูชา จ, จตุวีสติ การยิ;
ทีเป สงฺฆสฺส ติกฺขตฺตุํ, ติจีวรมทาปยิ.
สตฺตสตฺต ¶ ทินาเนว, ทีเป รชฺชมหํ อิมํ;
ปฺจกฺขตฺตุํ สาสนมฺหิ, อทาสึ หฏฺมานโส.
สตตํ ทฺวาทสาเน, สปฺปินา สุทฺธวฏฺฏิยา;
ทีปสหสฺสํ ชาเลสึ, ปูเชนฺโต สุคตํ อหํ.
นิจฺจํ อฏฺารสาเน, วชฺเชหิ วิหิตํ อหํ;
คิลาน ภตฺตเภสชฺชํ, คิลานานมทาปยึ.
จตุตฺตาลีสานมฺหิ, สงฺขตํ มธุปายสํ;
ตตฺตเกสฺเวว าเนสุ, เตลุลฺโลปกเมว จ.
ฆเต ปกฺเก มหาชาล, ปูเว านมฺหิ ตตฺตเก;
ตเถว สห ภตฺเตหิ, นิจฺจ เอมว อทาปยึ.
อุโปสเถสุ ทิวเสสุ, มาเส มาเส จ อฏฺสุ;
ลํกาทีเป วิหาเรสุ, ทีป เตลมทาปยึ.
ธมฺมทานํ มหนฺตนฺติ, สุตฺวา อมิสทานโต;
โลห ปาสาทโต เหฏฺา, สงฺฆมชฺฌมฺหิ อาสเน.
‘‘โอสาเรสฺสามิ สงฺฆสฺส, มงฺคลสุตฺต’’มิจฺจหํ;
นิสินฺโน โอสารยิตุํ, นาสกฺขึ สงฺฆคารวา.
ตโตปฺปภุติ ลํกาย, วิหาเรสุ ตหึ ตหึ;
ธมฺมกถํ กถาเปสึ, สกฺกริตฺวาน เทสเก.
ธมฺมกถิก สฺเสกสฺส, สปฺปิผาณิตสกฺขรํ;
นาฬึ นาฬิมทาเปสึ, ทาเปสึ จตุรงฺคุลํ.
มุฏฺิกํ ยฏฺิมธุกํ, ทาเปสึ สาฏกทฺวยํ;
สพฺพํปิสฺสริเย ทานํ, นเม หาเสสิ มานสํ.
ชีวิตํ อนเปกฺขิตฺวา, ทุคฺคเตน สตา มยา;
ทินฺน ทาน ทฺวยํเยว, ตํ เม หาเสสิ มานสํ.
ตํ สุตฺวา อภโย เถโร, ตํ ทานทฺวยเมว โส;
รฺโ จิตฺตปฺปสาทตฺถํ, สํ วณฺเณสิ อเนกธา.
เตสุ ปฺจสุ เถเรสุ, กงฺคุอมฺพิลคาหโก;
มลิย เทว มหาเถโร, สุมนกูฏมฺหิ ปพฺพเต.
นวนฺนํ ¶ ภิกฺขุสตานํ, ทตฺวา ตํ ปริภฺุชิ โส;
ปถวีจาลโก ธมฺม, สุตฺตเถโร ตุ ตํ ปน.
กลฺยาณิกวิหารมฺหิ, ภิกฺขูนํ สํวิภาชิย;
ทสทฺธส ตสงฺขานํ, ปริโภค มกาสยํ.
ตลงฺคร วาสิโก ธมฺม, ทินฺนตฺเถโร ปิยงฺคุเก;
ทีเป ทสสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิตํ.
มงฺคณวาสิโก ขุทฺท, ติสฺสตฺเถโร มหิทฺธิโก;
เกลาเส สฏฺิสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิ ตํ.
มหาพฺยคฺโฆ จ เถโร ตํ, อุกฺกนครวิหารเก;
ทตฺวา สตานํ สตฺตานํ, ปริโภคมกาสยํ.
สรกภตฺตคาหี ตุ, เถโร ปิยงฺคุทีปเก;
ทฺวาทส ภิกฺขุสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิตํ.
อิติ วตฺวา’ภยตฺเถโร, รฺโ หาเสสิ มานสํ;
ราชา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ตํ เถรํ อิธ มพฺรุวิ.
‘‘จตุวีสติวสฺสานิ, สงฺฆสฺส อุปการโก;
อห เมวํ โหตุ กาโย’ปิ, สงฺฆสฺส อุปการโก.
มหาถูป ทสฺสนาเน, สงฺฆสฺส กมฺมมาฬเก;
สรีรํ สงฺฆทาสสฺส, ตุมฺเห ฌาเปถ เม’’อิติ.
กนิฏฺํ อาห ‘‘โภ ติสฺส, มหาถูเป อนิฏฺิตํ;
นิฏฺาเปหิ ตุวํ สพฺพํ, กมฺมํ สกฺกจฺจ สาธุกํ.
สายํ ปาโต จ ปุปฺผานิ, มหาถูปมฺหิ ปูชย;
ติกฺขตฺตุํ อุปหารฺจ, มหาถูปสฺส การย.
ปฏิยาทิตฺจ ยํ วตฺตํ, มยา สุคต สาสเน;
สพฺพํ อปริหาเปตฺวา, ตาต วตฺตย ตํ ตุวํ.
สงฺฆสฺส ตาต กิจฺเจสุ, มา ปมชฺชิตฺถ สพฺพทา’’;
อิตํ ตํ อนุสาสิตฺวา, ตุณฺหี อาสิ มหีปติ.
ตงฺขณํ ¶ คณสชฺฌายํ, ภิกฺขุสงฺโฆ อกาสิ จ;
เทวตา ฉ รเถ เจว, ฉหิ เทเวหิ อานยุํ.
ยาจุํ วิสุํ วิสุํ เทวา, ราชานํ เต รเถ ิตา;
‘‘อมฺหากํ เทวโลกํ ตฺวํ, เอหิ ราชมโนรมํ’’.
ราชา เตสํ วโจ สุตฺวา, ‘‘ยาว ธมฺมํ สุโณมหํ;
อธิวาเสถ ตาวา’’ติ, หตฺถากาเรน วารยิ.
วาเรติ คณสชฺฌาย, มีภิ มนฺตฺวาน ภิกฺขโว;
สชฺฌายํ ปยุํ ราชา, ปุจฺฉิตํ านการณํ.
‘‘อาคเมถา’’ติ สฺาย, ทินฺนตฺตา’ติ วทึสุ เต;
ราชา ‘‘เนตํ ตถา ภนฺเต’’, อิติ วตฺวาน ตํ วทิ.
ตํ สุตฺวาน ชนา เกจิ, ‘‘ภีโต มจฺจุภยา อยํ;
ลาลปฺปตี’’ติ มฺึสุ, เตสํ กงฺขาวิโนทนํ.
กาเรตุํ อภยตฺเถโร, ราชานํ เอวมาห โส;
‘‘ชานาเปตุํ กถํ สกฺกา, อานีตา เต รถา’’อิติ.
ปุปฺผทานํ ขิปาเปสิ, ราช นภสิ ปณฺฑิโต;
ตานิ ลคฺคานิ ลมฺพึสุ, รถีสาสุ วิสุํ วิสุํ.
อากาเส ลมฺพมานานิ, ตานิ ทิสฺวา มหาชโน;
กงฺขํ ปฏิวิโนเทสิ, ราชา เถรมภาสิตํ.
‘‘กตโม เทวโลโก หิ,
รมฺโม ภนฺเต’’ติ โส พฺรุวิ;
‘‘ตุสินานํ ปุรํ ราช,
รมฺมํ’’อิติ สตํ มตํ.
พุทฺธภาวาย สมยํ, โอโลเกนฺโต มหาทโย;
เมตฺเตยฺโย โพธิสตฺโต หิ, วสเต ตุสิเต ปุเร.
เถรสฺส วจนํ สุตฺวา, มหาราชา มหามตี;
โอโลเกนฺโต มหาถูปํ, นิปนฺโนว นิมีลยิ.
จวิตฺวา ตํขณํเยว, ตุสิตา อหเฏ รเถ;
นิพฺพตฺติตฺวา ิโตเยว, ทิพฺพเทโห อทิสฺสถ.
กตสฺส ¶ ปฺุกมฺมสฺส, ผลํ ทสฺเสตุมตฺตโน;
มหาชนสฺส ทสฺเสนฺโต, อตฺตานํ สมลงฺกตํ.
รถฏฺโเยว ติกฺขตฺตุํ, มหาถูปํ ปทกฺขิณํ;
กตฺวาน ถูปํ สงฺฆฺจ, วนฺทิตฺวา ตุสิตํ อคา.
นาฏกิโย อิธาคนฺตฺวา, มกุฏํ ยตฺถ โมจยุํ;
‘‘มกุฏมุตฺตสาลา’’ติ, เอตฺถ สาลา กตา อหุ.
จิตเก ปิเต รฺเ, สรีรมฺหิ มหาชโน;
ยตฺถารวิ ‘‘ราววฏฺฏิ-สาลา’’นาม ตหึ อหุ.
รฺโ สรีรํ ฌาเปสุํ, ยสฺมึ นิสฺสีมมาฬเก;
โส เอว มาฬโก เอตฺถ, วุจฺจเต ‘‘ราช มาฬโก’’.
ทุฏฺคามณิราชา โส, ราชา นามารโห มหา;
เมตฺเตยฺยสฺส ภควโต, เหสฺสติ อคฺคสาวโก.
รฺโ ปิตา ปิตา ตสฺส,
มาตา มาตา ภวิสฺสติ;
สทฺธาติสฺโส กนิฏฺโ ตุ,
ทุติโย เหสฺสติ สาวโก.
สาลิราชกุมาโร โย,
ตสฺส รฺโ สุโต ตุโส;
เมตฺเตยฺยสฺส ภควโต,
ปุตฺโตเยว ภวิสฺสติ.
เอวํ โย กุสลปโร กโรติ ปฺุํ,
ฉาเทนฺโต อนิยตปาปกํ พหุมฺปิ;
โส สคฺคํ สกเล รมิ โว ปยาติ ตสฺมา,
สปฺปฺโ ส ตตรโต ภเวยฺย ปฺุเติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ตุสิตปุรคมนํ นาม
ทฺวตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท
เตตฺตึสติม ปริจฺเฉท
ทสราชโก
ทุฏฺคามณิรฺโ ¶ ตุ, รชฺเชิตา ชนา อหู;
สาลิราชกุมาโรติ, หสฺสาสิ วิสฺสุโต สุโต.
อตีว ธฺโ โส อาสิ, ปฺุกมฺมรโต สทา;
อตีว จารุรุปาย, สตฺโต จณฺฑาลิยา อหุ.
อโสกมาลาเทวึตํ, สมฺพนฺธํ ปุพฺพชาติยา;
รูเปนา’ติ ปิยายนฺโต, โส รชฺชํ เนวกามยิ.
ทุฏฺคามณิภาตา’โส, สทฺธาติสฺโส ตทจฺฉเย;
รชฺชํ กาเรสฺสา’ภิสิตฺโต, อฏฺารสฺส สมา’สโม.
ฉกฺกกมฺมํ สุธากมฺมํ, หตฺถิปาการเมว จ;
มหาถูปสฺส กาเรสิ, โส สทฺธากตนามโก.
ทีเปน โลหปาสาโท, อุฑฺฑิยฺหิตฺถ สุสงฺขโต;
กาเรสิ โลหปาสาทํ, ปุน โส สตฺตภูมกํ.
นวุติสตสหสฺสคฺโฆ, ปาสาโท อาสิ โส ตทา;
ทกฺขิณคีริวิหารํ, กลฺลกเลณ เมว จ.
กุฬุมฺพาลวิหารฺจ, ตถาเปตฺตงฺค วาลิกํ;
เวลงฺควฏฺฏิกฺเจว, ทุพฺพลวาปิติสฺสตํ.
ทุรติสฺสกวาปิฺจ, ตถามาตุวิหารกํ;
กาเรสิ อาทีฆวาปึ, วิหารํโยชน โยชเน.
ทีฆวาปิวิหารฺจ, กาเรสิ สหเจติยํ;
นานารตนกจฺฉนฺนํ, ตตฺถ กาเรสิ เจติเย.
สนฺธิยํ สนฺธิยํ ตตฺถ, รถจกฺกปฺปมาณกํ;
โสวณฺณมาลํ กาเรตฺวา, ลคฺคาเปสิ มโนรมํ.
จตุราสีติสหสฺสานํ ¶ , ธมฺมกฺขนฺธานมิสฺสโร;
จตุราสีติสหสฺสานิ, ปูชาจาปิ อการยิ.
เอวํ ปฺุานิ กตฺวา โส, อเนกานิ มหีปติ;
กายสฺสเภทา เทเวสุ, ตุสิเตสุ’ปปชฺชถ.
สทฺธาติสฺสปการาเช, วสนฺเต ทีฆวาปิยํ;
ลชฺชีติสฺโส เชฏฺสุโต, คิริกุมฺภิมนามกํ.
วิหารํ การยิ รมฺมํ, ตํกนิฏฺสุโต ปน;
ถุลฺลตฺถโน อกาเรสิ, วิหารํ กนฺทรวฺหยํ.
ปิตรา ถุลฺลตฺถนโก, ภาตุสนฺติกมายตา;
สเหวา’ห วิหารสฺส, สงฺฆโภคตฺถมตฺตโน.
สทฺธาติสฺเสอุปรเต, สพฺเพ’มจฺจา สมาคตา;
ถูปาราเม ภิกฺขุสงฺฆํ, สกลํ สนฺนิปาติย.
สงฺฆานฺุายรฏฺสฺส, รกฺขณตฺถํ กุมารกํ;
อภิสิฺจุํ ถุลฺลตฺถนํ, ตํ สุตฺวา ลชฺชีติสฺสโต.
อิธาคนฺตฺวา คเหตฺวา ตํ, สยํ รชฺชมการยิ;
มาสฺเจว ทสาหฺจ, ราชา ถุลฺลตฺถโน ปน.
ติสฺโสสมํ ลชฺชีติสฺโส, สงฺโฆ หุตฺวา อนาทโร;
‘‘น ชานึสุ ยถาวุฑฺฒํ’’ มีติ ตํ ปริภาสยิ.
ปจฺฉา สงฺฆํ ขมาเปตฺวา, ทณฺฑกมฺมตฺถมิสฺสโร;
ตีณิ สตสหสฺสานิ, ทตฺวาน อุรุเจติเย.
สิลามยานิ กาเรสิ, ปุปฺผยานานิ ตีณิโส;
อโถ สตสหสฺเสน, จิตาเปสิ จ อนฺตรา.
มหาถูปถูปารามานํ, ภูมึภูมิสฺสโร สมํ;
ถูปาราเม จ ถูปสฺส, สิลากฺจุก มุตฺตมํ.
ถูปารามสฺส ปุรโต, สิลาถูปกเมว จ;
ลชฺชีกาสนสาลฺจ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส การยิ.
กฺจุกํ ¶ กณฺฏเก ถูเป, การาเปสิ สิลามยํ;
ทตฺวาน สตสหสฺสํ, วิหาเร เจติยวฺหเย.
คิริกุมฺภิลนามสฺส, วิหารสฺส มหมฺหิ โส;
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานํ, ติจีวรมทาปยิ.
อริฏฺวิหารํ กาเรสิ, ตถากนฺทรหินกํ;
คามิกานฺจ ภิกฺขูนํ, เภสชฺชานิ อทาปยิ.
กิมิจฺฉกํ ตณฺฑุลฺจ, ภิกฺขุนีนมทาปยิ;
สมานว’มาสฺจ, รชฺชํ โส การยี อิธ.
มเต ลชฺชิกติสฺสมฺหิ, กนิฏฺโ ตสฺส การยิ;
รชฺชํ ฉเฬว วสฺสานิ, ขลฺลาฏนาคนามโก.
โลหปาสาทปริวาเร, ปาสาเท’ติ มโนรเม;
โลหปาสาทโสภตฺถํ, เอโส ทฺวตฺตึสการยิ.
มหาถูปสฺส ปริโต, จารุโน เหมมาลิโน;
วาลิกงฺคณมริยาทํ, ปาการฺจ อการยิ.
โสวกุรุนฺทปาสกํ, วิหารฺจ อการยิ;
ปฺุกมฺมานิจฺานิ, การาเปสิ มหีปติ.
ตํ มหารตฺตโตนาม, เสนาปติ มหีปตึ;
ขลฺลาฏนาคราชานํ, นคเรเยว อคฺคหิ.
ตสฺส รฺโ กนิฏฺโตุ, วฏฺฏคามณินามโก;
ตํ ทุฏฺเสนาปติกํ, หนฺตฺวา รชฺชมการยิ.
ขลฺลาฏนาครฺโโส, ปุตฺตกํ สกภาตุโน;
มหาจูลิกนามานํ, ปุตฺตาเน เปสิ จ.
ตมฺมาตรํ นุฬาเทวึ, มเหสิฺจ อกาสิโส;
ปีติาเน ิตตา’สฺส, ปีติราชาติ อพฺรวุํ.
เอวํ รชฺเช’ภิสิตฺตสฺส, ตสฺส มาสมฺหิ ปฺจเม;
โรหเณ นกุลนคเร, เอโก พฺราหฺมณเจฏโต.
ติโย ¶ นาม พฺราหฺมณสฺส, วโจ สุตฺวา อปณฺฑิโต;
โจโร อสุ มหาตสฺส, ปริวาโร อโหสิ จ.
สคณาสตฺตทมิฬา, มหาติตฺถมฺหิ โอตรุํ;
ตทา พฺราหฺมณติโย จ, เต สตฺตทมิฬาปิจ.
ฉกฺกตฺถาย วิสชฺเชสุํ, เลขํ ภูปติสนฺติกํ;
ราชา พฺราหฺมณติยสฺส, เลขํ เปเสสิ นีติมา.
‘‘รชฺชํ ตว อิทาเนว, คณฺห ตฺวํ ทมิเฬ’’ อิติ;
สาธูติ โส ทมิเฬหิ, ยุชฺฌิ คณฺหึสุ เต ตุ ตํ.
ตโต เต ทมิฬา ยุทฺธํ, รฺา สห ปวตฺตยุํ;
โกฬมฺพาลกสามนฺตา, ยุทฺเธ ราชา ปราชิโต.
ติตฺถารามทุวาเรน, รถารุฬฺโห ปลายติ;
ปณฺฑุกาภยราเชน, ติตฺถาราโมหิ การิโต;
วาสิโต จ ตทา อาสิ, เอกวีสติ ราชุสู.
ตํ ทิสฺวา ปลายนฺตํ, นิคณฺโคิรินามโก;
‘‘ปลายติ มหากาฬ-สีหโฬ’’ติ ภุสํ รวิ.
ตํ สุตฺวาน มหาราชา, ‘‘สิทฺเธ มม มโนรเถ;
วิหารํ เอตฺถ กาเรสฺสํ’’, อิจฺเจวํ จินฺตยี ตทา.
สคพฺภํ อนุลาเทวึ, อคฺคหี รกฺขิยา อิติ;
มหาจูฬ มหานาค-กุมาเรจาปี รกฺขิเย.
รถสฺส ลหุภาวตฺถํ, ฑตฺวา จูฬามณึสุภํ;
โอตาเรสิ โสมเทวึ, ตสฺส’นฺุาย ภูปติ.
ยุทฺธายคมเนเยว, ปุตฺตเก ทฺเว จ เทวิโย;
คาหยิตฺวาน นิกฺขนฺโต, สงฺกิโต โส ปราชเย.
อสกฺกุณิตฺวา คาเหตุํ, ปตฺตํ ภุตฺตํ ชิเนน ตํ;
ปลายิตฺวา เวสฺสคีริ-วเน อภินิยิยิโส.
กุตฺถิกฺกุลมหาติสฺส-เถโร ทิสฺวา ตหํ ตุ ตํ;
ภตฺตํ ปาทา อนามฏฺํ, ปิณฺฑทานํ วิวชฺชิย.
อถ ¶ เกตกิปตฺตมฺหิ, ลิขิตฺวา หฏฺมานโส;
สงฺฆโภคํ วิหารสฺส, ตสฺส ปาทามหีปติ.
ตโต คนฺตฺวา สิลาโสพฺภ-กณฺฑกมฺหิ วสี ตโต;
คนฺตฺวาน มาตุเวลงฺเค, สาลคลสมีปโค.
ตตฺถทฺทส ทิฏฺปุพฺพํ, เถรํ เถโร มหีปตึ;
อุปฏฺากสฺส อปฺเปสิ, ตนสิวสฺส สาธุกํ.
ตสฺส โส ตนสิวสฺส, รฏฺิกสฺส’นฺติเก ตหึ;
ราชา จุทฺทสวสฺสานิ, วสี เตน อุปฏฺิโต.
สตฺตสุ ทมีเฬสฺเว’โก, โสมาเทวึ มทาวหํ;
ราครตฺโต คเหตฺวาน, ปรตีรมคาลหุํ.
เอโกปตฺตํ ทสพลสฺส, อนุราธปุเร ิตํ;
อาทาย เตน สนฺตุฏฺโ, ปรตีรมคาลหุํ.
ปุฬหตฺโถ ตุ ทมิโฬ, ตีณิวสฺสานิ การยิ;
รชฺชํ เสนาปตึ กตฺวา, ทมิฬํ พาหิยวฺหยํ.
ปุฬหตฺถํ คเหตฺวา ตํ, ทูเร วสฺสานิ พาหีโย;
รชฺชํ กาเรสิ ตสฺสา’สิ, ปณยมาโร จมูปติ.
พาหียํ ตํ คเหตฺวาน, ราชา’สิ ปณยมารโก;
สตฺตวสฺสานิ ตสฺสา’สิ, ปิฬยมาโร จมูปติ.
ปณยมารํ คเหตฺวา โส, ราชาสิ ปีฬยมารโก;
สตฺตมาสานิ ตสฺสาสิ, ทาิโย ตุ จมูปติ.
ปีฬยมารํ คเหตฺวา โส, ทาิโย ทมิโฬ ปน;
รชฺชํ’นุราธนคเร, ทุเว วสฺสานิ การยิ.
เอวํ ทมิฬราชูนํ, เตสํ ปฺจนฺนเมวหิ;
โหนฺติ จุทฺทสวสฺสานี, สตฺตมาสา จ อุตฺตรึ.
คตาย ตุ นิวาสตฺถํ, มลเย’นุลเทวิยา;
ภริยากนสิวสฺส, ปาทาปหริ ปจฺฉิยํ.
กุชฺฌิตฺวา โรทมานาสา, ราชานํ อุปสกิมิ;
ตํ สุตฺวา ตนสิโวโส, มนุมาทาย นิกฺขมิ.
เทวิยา ¶ วจนํ สุตฺวา, ตสฺส อาคมนา ปุรา;
ทฺวิปุตฺตํ เทวิมาทาย, ตโต ราชา’ปิ นิกฺขมิ.
ธนุํ สนฺธาย อายนฺตํ, สีวํ วิชฺฌิ มหาสีโว;
ราชา นามํ ภาวยิตฺวา, อกาสิ ชินสงฺคหํ.
อลตฺถ อฏฺามจฺเจจ, มหนฺเต โยธสมฺมเต;
ปริวาโร มหาอาสี, ปริหาโร จ ราชิโน.
กุมฺภีลกมหาติสฺส-เถร ทิสฺวา มหายโส;
อจฺฉคลฺลวิหารมฺหิ, พุทฺธปูชมการยิ.
วตฺถุํ โสเธตุมารุฬฺโห, อกาสเจติยงฺคณํ;
กวิสีเส อมจฺจมฺหิ, โอโรหนฺโตมหีปติ.
อาโรหนฺโต สเทวิโก, ทิสฺวา มคฺเค นิสินฺนกํ;
‘‘น นิปนฺโน’’ติ กุชฺฌิตฺวา, กวิสีสํ อฆาตยิ.
เสสา สตฺตอมจฺจาวิ, นิพฺพินฺนา เตน ราชินา;
ตสฺส’นฺติกา ปลายิตฺวา, ปกฺกมนฺตา ยถารุจิ.
มคฺเค วิลุตฺตา โจเรหิ, วิหารํ หมฺพุคลฺลกํ;
ปวิสิตฺวาน อทฺทกฺขุํ, ติสฺสตฺเถรํ พหุสฺสุตํ.
จตุเนกายิโก เถโร, ยถาลทฺธานิ ทาปยิ;
วตฺถผาณิตเตลานิ, ตณฺฑุลา ปาหุณา ตถา.
อสฺสตฺถกาเล เถโร โส,
‘‘กุหึยาตา’’ติ ปุจฺฉิเต;
อตฺตานํ อาวีกตฺวา เต,
ตํ ปวตฺตึ นิเวทยุํ.
‘‘กาเรตุํ เกหิ สกฺกา นุ, ชินสาสนปคฺคหํ;
ทมิเฬหิ วา’ถ รฺา, อิติ ปุฏฺา ตุ เต ปน.
‘‘รฺโ สกฺกา’’ติ อาหํสุ, สฺาเปตฺวาน เต อิติ;
อุโภ ติสฺส มหาติสฺส-เถรา อาทาย เต ตโต.
ราชิโน สนฺติกํ เนตฺวา, อฺมฺํ ขมาปยุํ;
ราชา จ เต อมจฺจา จ, เถโร เอว มยาจยุํ.
สิทฺเธ ¶ กมฺเม เปสิเตโน, คนฺตพฺพํ สนฺติกํ อิติ;
เถรา ทตฺวา ปฏิฺํ เต, ยถาานมคฺฉิสุํ.
อนุราธปุรํ ราชา, อาคนฺตฺวาน มหายโส;
ทาิกํ ทมิฬํ หนฺตฺวา, สยํ รชฺชมการยิ.
ตโต นิคณฺารามํ ตํ, วิทฺธํเสตฺวา มหีปติ;
วิหารํ การยิ ตตฺถ, ทฺวาทส ปริเวณกํ.
มหาวิหารปฏฺานา, ทฺวีสุ วสฺสส เตสุ จ;
สตฺตรสสุ วสฺเสสุ, ทสมาสา’มิเกสุ จ.
ตถา ทิเนสุ ทสสุ, อติกฺกนฺเตสุ สาทโร;
อภยคิริ วิหารํโส, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
อกฺโกสิยิตฺวา เต เถเร, เตสุ ปุพฺพุปการิโน;
ตํ มหาติสฺส เถรสฺส, วิหารํ มานโท อทา.
คิริสฺส ยสฺมา คาราเม, ราชา กาเรสิ โสภโย;
ตสฺมา’ภย คิริตฺเวว, วิหาโร นามโก อหุ.
อาณาเปตฺวา โสมาเทวึ,
ยถา าเน เปสิโส;
ตสฺสาตนฺนามกํ กตฺวา,
โสมาราม มการยิ.
รถา โอโรปิตา สา หิ, ตสฺมึาเน วรงฺคนา;
กทฺทมฺพปุปฺผ คุมฺพมฺหิ, นิลินา ตตฺถ อทฺทส.
มุตฺตยนฺตํ สามเณรํ, มคฺคํ หตฺเถน ฉาทิย;
ราชา ตสฺส วโจ สุตฺวา, วิหารํ ตตฺถ การยิ.
มหาถูปสฺสุตฺตรโต,
เจติยํ อุจฺจวตฺถุกํ;
สิลา โสภกณฺฑกํ นาม,
ราชา โสเยว การยิ.
เตสุ สตฺตสุ โยเธสุ, อุตฺติโย นาม การยิ;
นครมฺหา ทกฺขิณโต, วิหารํ ทกฺขิณวฺหยํ.
ตตฺเตว ¶ มูลโวกาส, วีหารํ มูลนามโก;
อมจฺโจ การยี เตน, โสปิ ตํนามโก อหุ.
กาเรสิ สาลิยารามํ, อมจฺโจ สาลิยวฺหโย;
กาเรสิ ปพฺพตารามํ, อมจฺโจ ปพฺพตวฺหโย.
อุตฺตรติสฺสรามนฺตุ, ติสฺสามจฺโจ อการยิ;
วิหาเร นิฏฺิเต รมฺเม, ติสฺสเถร มุปจฺจเต.
‘‘ตุมฺหากํ ปฏิสนฺถาร, วเสน’มฺเหหิ การิเต;
วิหาเร เทม ตุมฺหากํ, อิติ วตฺวา อทํสุ จ.
เถโร สพฺพตฺถวาเสสิ, เต เต ภิกฺขู ยถา รหํ;
อมจฺจา’ทํสุ สงฺฆสฺส, วิวิเธ สมณารเห.
ราชา สกวิหารมฺหิ, วสนฺเต สมุปฏฺหิ;
ปจฺจเยหิ อนุเนหิ, เตน เต พหโว อหุํ.
เถรํ กุเลหี สํสฏฺํ, มหาติสฺโสติ วิสฺสุตํ;
กุลสํสฏฺ โทเสน, สงฺโฆ ตํ นีหริ อิโต.
ตสฺส สิสฺโส พหลมสฺสุ-
ติสฺสตฺเถโรติ ปิสฺสุโต;
กุทฺโธ’ภยคิรึ คนฺตฺวา,
วสิ ปกฺขํ วหํ ตหึ.
ตโตปฺปภุติ เต ภิกฺขู, มหาวิหารนาคมุํ;
เอวํ เต’ภยคิริกา, นิคฺคตา เถรวาทโต.
ปภินฺนา’ภยคิริเกหิ, ทกฺขิณวิหาริกายติ;
เอวํ เต เถรวาทีหิ, ปภินฺนา ภิกฺขโว ทฺวิธา.
มหา อภยภิกฺขู เต, วฑฺเฒตุํ ทีปวาสิโน;
วฏฺฏคามณิภูมินฺโท, ปตฺตึ นาม อทาสิ โส.
วิหารปริเวณานิ, ฆฏาพทฺเธ อการยิ;
‘‘ปฏิสงฺขรณํ เอวํ, เหสฺสตีติ วิจินฺติย.
ปิฏกตฺตยปาฬิฺจ, ตสฺส อฏฺกถมฺปิ จ;
มุขปาเน อาเนสุํ, ปุพฺเพ ภิกฺขู มหามติ.
หานึ ¶ ทิสฺวาน สตฺตานํ, ตทา ภิกฺขู สมาคตา;
จิรฏฺิตตฺถํ ธมฺมสฺส, โปตฺถเกสุ ลิขาปยุํ.
วฏฺฏคามณิ อภโย, ราชา รชฺชมการยิ;
อิติ ทฺวาทสวสฺสานิ, ปฺจมาเสสุ อาทิโต.
อิตี ปรหิต มตฺตโน หิตฺจ,
ปฏิลภิยิสฺสริยํ กโรติ ปฺโ;
วิปุลมปิ กุพุทฺธิลทฺธโภวํ,
อุภยหิตํ น กโรติ โภคลุทฺโธ’ติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทสราชโก นาม
เตตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท.
จตุตฺตึสติม ปริจฺเฉท
เอกาทสราชทีปโน
ตทจฺจเย มหาจูลี-มหาติสฺโส อการยิ;
รชฺชํ จุทฺทสวสฺสานิ, ธมฺเมน จ สเมน จ.
สหตฺเถน กตํ ทานํ, โส สุตฺวาน มหปฺผลํ;
ปเมเยว วสฺสมฺหิ, คนฺตฺวา อฺาตเวสวา.
กตฺวาน สาลิลวนํ, ลทฺธาย ภติยา ตโต;
ปิณฺฑปาตํ มหาสุมฺม-เถรสฺสา’ทา มหีปติ.
โสณฺณคิริมฺหิ ปุน โส, ตีณิวสฺสานิ ขตฺติโย;
คุฬยนฺตมฺหิ กตฺวาน, ภตึลทฺธา คุเฬ ตโต.
เต คุเฬ อาหราเปตฺวา, ปุรํ อาคมฺม ภูปติ;
ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปาทาสิ, มหาทานํ มหีปติ.
ตึสภิกฺขุสหสฺสสฺส, อทา อจฺฉาทนานิ จ;
ทฺวาทสนฺนํ สหสฺสานํ, ภิกฺขูนีนํ ตเถว จ.
การยิตฺวา ¶ มหีปาโล, วิหารํ สุปฺปติฏฺิตํ;
สฏฺิภิกฺขุ สหสฺสสฺส, ติจีวรมทาปยิ.
ตึส สหสฺส สงฺขานํ, ภิกฺขุนีนฺจ ทาปยิ;
มณฺฑวาปิ วิหารํ โส, ตถา อภยคลฺลกํ.
วงฺคุปฏฺฏงฺคคลฺลฺจ, ทีฆพาหุกคลฺลกํ;
วาลคาม วิหารฺจ, ราชา โสเยว การยิ.
เอวํ สทฺธาย โส ราชา, กตฺวา ปฺุานิเนกธา;
จตุทฺทสนฺนํ วสฺสานํ, อจฺจเยน ทิวํ อคา.
วฏฺฏคามณิโน ปุตฺโต, โจรนาโคติ วิสฺสุโต;
มหาจูฬิสฺสรชฺชมฺหิ, โจโร หุตฺวา จริตทา.
มหาจูเฬ อุปรเต, รชฺชํ การยิ อาคโต;
อตฺตโน โจรกาเล โส, นิวาสํ เยสุนาลภิ.
อฏฺรสวิหาเร เต, วิทฺธํสาเปสิ ทุมฺมติ;
รชฺชํ ทฺวาทสวสฺสานิ, โจรนาโค อการยิ.
โลกนฺตริก นิรยํ, ปาโปโสอุปปชฺชถ;
ตทจฺจเย มหาจูฬฺหิ-รฺโ ปุตฺโต อการยิ.
รชฺชํ ตีเณว วสฺสานิ, ราชาติสฺโส’ติ วิสฺสุโต;
โจรนาคสฺส เทวีตุ, วีสมํ วีสมานุลา.
วีสํ ทตฺวาน มาเรสิ, พลตฺเถรตฺตมานสา;
ตสฺมึเยวพลตฺเถสา, อนุลารตฺตมานสา.
ติสฺสํ วีเสนฆาเตตฺวา, ตสฺส รชฺชมทาสิสา;
สีโว นาม พลตฺโถโส, เชฏฺโทวาริโก ตหึ.
กตฺวา มเหสึ อนุลํ, วสฺสํ มาสทฺวยา’จิกํ;
รชฺชํ กาเรสิ นคเร, วฏุเก ทมิเฬ’นุลา.
รตฺตา วีเสน ตํ หนฺตฺวา, วฏุเก รชฺชมปฺปยิ;
วฏุโก ทมิโฬ โส หิ, ปุเร นครวฑฺฒกี.
มเหสึ อนุลํ กตฺวา, วสฺสํ มาสทฺวยาธิกํ;
รชฺชํ กาเรสิ นคเร, อนุลา ตตฺถ อาคตํ.
ปสฺสิตฺวา ทารุภติกํ, ตสฺมึ สารตฺตมานสา;
หนฺตฺวา วิเสน วฏุกํ, ตสฺส รชฺชํ สมปฺปยิ.
ทารุภติกติสฺโส ¶ โส, มเหสึ กริยานุลํ;
เอกมาสาธิกํ วสฺสํ, ปุเร รชฺชมการยิ.
กาเรสิ โส โปกฺขรณึ, มหาเมฆวเน ลหุํ;
นิลีเย นาม ทมิเฬ, สา ปุโรหิตพฺราหฺมเณ.
ราเคน รตฺตา อนุลา, เตน สํวาสกามินี;
ทารุภติกติสฺสํตํ, วีสํ ทตฺวาน ฆาติย.
นิลียสฺส อทา รชฺชํ, โสปิ นิลียพฺราหฺมโณ;
ตํ มเหสึ กริตฺวาน, นิจฺจํ ตาย อุปฏฺิโต.
รชฺชํ กาเรสิ ฉมฺมาสํ, อนุราธปุเร อิธ;
ทฺวตฺตึสาย พลตฺเถหิ, วตฺถุกามา ยถารุจึ.
วีเสน ตํ ฆาตยิตฺวา, นิลียํ ขตฺติยานุลา;
รชฺชํ สา อนุลาเทวี, จตุมาสมการยิ.
มหาจูฬิกราชสฺส, ปุตฺโต ทุติยโก ปน;
กูฏกณฺณติสฺโส นาม, ภีโต โส’นุลเทวิยา.
ปลายิตฺวา ปพฺพชิตฺวา, กาเล ปตฺตพโล อิธ;
อาคนฺตฺวา ฆาตยิตฺวา, ตํ อนุลํ ทุฏฺมานสํ.
รชฺชํ กาเรสิ ทฺวาวีสํ, วสฺสานิ มนุชาธิโป;
มหาอุโปสถาคารํ, อกา เจติยปพฺพเต.
ฆรสฺส ตสฺส ปุรโต, สิลาถูปมการยิ;
โพธึ โรเปสิ ตตฺเถว, โสว เจติเยปพฺพเต.
เปลคามวิหารฺจ, อนฺตรคงฺคาย การยิ;
ตตฺเถว วณฺณกํ นาม, มหามาติกเมว จ.
อมฺพทุคฺคมหาวาปึ, ภโยลุปฺปลเมว จ;
สตฺตหตฺถุจฺจปาการํ, ปุรสฺส ปริขํ ตถา.
มหาวตฺถุมฺหิ อนุลํ, ฌาปยิตฺวา อสฺตํ;
อปนีย ตโต โถกํ, มหาวตฺถุมการยิ.
ปทุมสฺสรวนุยฺยานํ, นคเรเยว การยิ;
มตา’สฺส ทนฺเต โธวิตฺวา, ปพฺพชิ ชินสาสเน.
กุลสนฺตเก ¶ ฆรฏฺาเน, มาตุภิกฺขุนุปสฺสยํ;
กาเรสิ ทนฺตเคหนฺติ, วิสฺสโต อาสิ เตน โส.
ตทจฺจเย ตสฺส ปุตฺโต, นามโก ภาติกาภโย;
อฏฺวีสติวสฺสานิ, รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
มหาทาฏฺิกราชสฺส, ภาติกตฺตามหีปติ;
ทีเป ‘‘ภาติกราชา’’ติ, ปากโฏ อาสิ ธมฺมิโก.
กาเรสิ โลหปาสาเท, ปฏิสงฺขารเมตฺถโส;
มหาถูเป เวทิกา ทฺเว, ถูปวฺเห’โปสถวฺหยํ.
อตฺตโน พลิมุชฺฌิตฺวา, นครสฺส สมนฺตโต;
โรปาเปตฺวา โยชนมฺหิ, สุมนาน’ชฺชุกานิ จ.
ปาทเวจิกโต ยาว, ธุรจฺฉตฺตานราธิโป;
จตุรงฺคลพหเลน, คนฺเธน อุรุเจติยํ.
ลิมฺปาเปตฺวาน ปุปฺผานิ, วณฺเฏหิ ตตฺถ สาธุกํ;
นิเวสิตฺวาน โกเรสิ, ถูปํ มาลาคุโลปมํ.
ปุนทฺวงฺคุลพหลาย, มโนสิลาย เจติยํ;
ลิมฺปาเปตฺวาน กาเรสิ, ตเถว กุสุมาจิตํ.
ปุน โสปานโต ยาว, ธุรจฺฉตฺตาว เจติยํ;
ปุปฺเผหิ โอกิราเปตฺวา, ฉาเทสิ ปุปฺผราสิโน.
อุฏฺาเปตฺวาน ยนฺเตหิ, ชลํ อภยวาปิโต;
ชเลหิ ถูปํ เสวนฺโต, พลปูชมการยิ.
สกฏสเตน มุตฺตานํ, สทฺธึ เตเลน สาธุกํ;
มทฺทาเปตฺวา สุธาปิณฺฑํ, สุธากมฺมมการยิ.
ปวาลชาลํ กาเรตฺวา, ตํ ขิปาปิย เจติเย;
โสวณฺณานิ ปทุมานิ, จกฺกมตฺตานิ สนฺธิสุ.
ลคฺคาเปตฺวา ตโต มุตฺตา-กลาเป ยาว เหฏฺิมา;
ปทุมา’ลมฺพยิตฺวาน, มหาถูปมปูชยิ.
คณสชฺฌายสทฺทํ ¶ โส, ธาตุคพฺภมฺหิตาทินิ;
สุตฺวา ‘‘อทิสฺวา ตํนา’หํ, วุฏฺหิสฺสนฺติ นิจฺฉิโต.
ปาจินาทิกมูลมฺหิ, อนาหาโร นิปชฺชถ;
เถรา ทฺวารํ มาปยิตฺวา, ธาตุคพฺภํ นยึสุ ตํ.
ธาตุคพฺภวิภูตึโส, สพฺพํ ทิสฺวา มหีปติ;
นิกฺขนฺโต ตาทิเสเหว, โปตฺถรูเปหิ ปูชยิ.
มธุคนฺเธหิ คนฺเธหิ, ฆเฏหิ สรเสหิ จ;
อฺชนหริตาเลหิ, ตถามโนสิลาหิ จ.
มโนสิลาสุ วสฺเสน, ภสฺสิตฺวา เจติยงฺคเณ;
ิตาสุ โคปฺผมตฺตาสุ, รจิเต ปุ’ปฺปเลหิ จ.
ถูปงฺคณมฺหิ สกเล, ปุริเต คนฺธกทฺทเม;
จิตฺตกิลฺชฉิทฺเทสุ, รจิเต ปุ’ปฺปเลหิ จ.
วารยิตฺวา วาริมคฺคํ, ตเถว ปุริเต ฆเฏ;
ทีปวฏฺฏิหิ เนกานิ, กตวฏฺฏิสิขาหิ จ.
มธุกเตลมฺหิ ตถา, ติลเตเล ตเถว จ;
ตเถว ปฏฺฏวฏฺฏีนํ, สุ พหูหิ สิขาหิ จ.
ยถาวุตฺเตหิ เอเตหิ, มหาถูปสฺส ขตฺติโย;
สตฺตกฺขตฺตุํ สตฺตกฺขตฺตุํ, ปูชา’กาสิ วิสุํ วิสุํ.
อนุวสฺสฺจ นิยตํ, สุธามงฺคลมุตฺตมํ;
โพธิสินานปูชา จ, ตเถว อุรุโพธิยา.
มหาเวสาข ปูชา จ, อุฬารา อฏฺวีสติ;
จตุราสีติ สหสฺสานิ, ปูชา จ อนุฬาริกา.
วิวิธํ นฏนจฺจฺจ, นานาตูริยวาทิตํ;
มหาถูเป มหาปูชํ, สทฺธานุนฺโน อการยิ.
ทิวสสฺส จ ติกฺขตฺตุํ, พุทฺธุปฺปฏฺานมาคมา;
ทฺวิกฺขตฺตุํ, ปุปฺผเภริฺจ, นิยตํ โส อการยิ.
นิยตฺจนทานฺจ, ปวารณาทานเมว จ;
เตลผาณิตวตฺถาทิ-ปริกฺขารํ สมณารหํ.
พหุํ ¶ ปาทาสิ สงฺฆสฺส, เจติยเขตฺตเมว จ;
เจติเย ปริกมฺมตฺถํ, อทาสิ ตตฺถ ขตฺติโย.
สทา ภิกฺขุสหสฺสสฺส, วิหาเร เจติยปพฺพเต;
สลากวตฺตภตฺตฺจ, โส ทาเปสิ จ ภูปติ.
จินฺตามณิมุเจลวฺเห, อุปฏฺานตฺตเย จ โส;
ตถา ปทุมฆเร ฉตฺต-ปาสาเท จ มโนรเม.
โภเชนฺโต ปฺจานมฺหิ, ภิกฺขูคนฺถธุเร ยุเต;
ปจฺจเยหิ อุปฏฺาสิ, สทา ธมฺเม สคารโว.
โปราณราชนิยาตํ, ยํกิฺจิ สาสนสฺสิตํ;
อกาสิ ปฺุกมฺมํโส, สพฺพํ ภาติกภูปติ.
ตสฺส ภาภกราชสฺส, อจฺจเย ตํ กนิฏฺโก;
มหาทาิมหานาค-นาโม รชฺชมการยิ.
ทฺวาทสํเยว วสฺสานิ, นานาปฺุปรายโน;
มหาถูปมฺหิ กิฺชกฺข- ปาสาเณ อตฺถราปยิ.
วาลิกามริยาทฺจ, กาเรสิ วิตฺถตงฺคณํ;
ทีเป สพฺพวิหาเรสุ, ธมฺมาสนมทาปยิ.
อมฺพตฺถล มหาถูปํ, การาเปสิ มหีปติ;
จ เยอนิฏฺมานมฺหิ, สริตฺวา มุนิโน คุณํ.
จชิตฺวาน สกํ ปาณํ, นิปชฺชิตฺวา สยํ ตหึ;
ปยิตฺวา จยํ ตสฺส, นิฏฺาเปตฺวาน เจติยํ.
จตุทฺวาเร ปาเปสิ, จตุโร รตนคฺฆิเก;
สุสิปฺปิเกหิ สุวิภตฺเต, นานารตนโชติเต.
เจติเย ปฏิโมเจตฺวา, นานารตนกฺจุกํ;
กฺจน พุพฺพุลฺเจตฺถ, มุตฺโตลมฺพฺจ ทาปยิ.
เจติย ปพฺพตาวฏฺเฏ, อลงฺกริย โยชนํ;
โยชาเปตฺวา จตุทฺวารํ, สมนฺตา จารุวีถิกํ.
วีถิยา อุภโต ปสฺเส, อาปณานิ ปสาริย;
ธชคฺฆิก โต รณานิ, มณฺฑยิตฺวา ตหึ ตหึ.
ทีปมาลา ¶ สมุชฺโชตํ, การยิตฺวา สมนฺตโต;
นฏนจฺจานิ คีตานิ, วาทิตานิ จ การยิ.
มคฺเค กทมฺพนทิโต, ยาวเจติย ปพฺพตา;
คนฺตุํ โธเตหิ ปาเทหิ, การยิ’ตฺถรณตฺถตํ.
สนจฺจคีตวาเทหิ, สมชฺชมกรุํ ตหึ;
นครสฺส จตุทฺวาเร, มหา ทานฺจ ทาปยิ.
อกาสิ สกเล ทีเป, ทีปมาลานิรนฺตรํ;
สลิเลปิ สมุทฺทสฺส, สมนฺตา โยชนนฺตเร.
เจติยสฺส มเหเตน, ปูชา สา การิตา สุภา;
คิริภณฺฑา มหาปูชา, อุฬารา วุจฺจเต อิธ.
สมาคตานํ ภิกฺขูนํ, ตสฺมึ ปูชา สมาคเม;
ทานํ อฏฺสุ าเนสุ, ปาเปตฺวา มหีปติ.
ตาฬยิตฺวาน ตตฺรฏฺา, อฏฺโสวณฺณเภริโย;
จตุวีสสหสฺสานํ, มหาทานํ ปวตฺตยิ.
ฉจีวรานิ ปาทาสิ, พนฺธโมกฺขฺจ การยิ;
จตุทฺวาเรนฺวาปิเตหิ, สทา กมฺมมการยิ.
ปุพฺพราชูหิ ปิตํ, ภาตรํ ปิตํ ตถา;
ปฺุกมฺมํ อหาเปตฺวา, สพฺพํ การยิภูปติ.
อตฺตานํ เทวึปุตฺเต ทฺเว, หตฺถึ อสฺสฺจ มงฺคลํ;
วาริยนฺโต’ปิ สงฺเฆน, สงฺฆสฺสา’ทาสิ ภูปติ.
ฉสต สหสฺสคฺฆกํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส โส อทา;
สตสหสฺสคฺฆนกํ, ภิกฺขูนีนํ คณสฺส ตุ.
ทตฺวาน กปฺปิยํ ภณฺฑํ, วิวิธํ วิธิโกวิโท;
อตฺตานฺจ’ว เสเส จ, สงฺฆโต อภินีหริ.
กาลายน กณฺณิกมฺหิ, มณินาค ปพฺพตวฺหยํ;
วิหารฺจ กฬวฺหยํ, กาเรสิ มนุชาธิโป.
กุพุ ¶ พนฺธนทีตีเร, สมุทฺทวิหารเมว จ;
หุวาวกณฺณิเก จูฬ, นคปพฺพตสวฺหยํ.
ปาสาณทีปกวฺหมฺหิ, วิหาเร การิเต สยํ;
ปานิยํ อุปนิตสฺส, สามเณรสฺส ขตฺติโย.
อุปจาเร ปสีทิตฺวา, สมนฺตา อฏฺโยชนํ;
สงฺฆโภคมทาตสฺส, วิหารสฺส มหีปติ.
มณฺฑวาปิ วิหาเร จ, สามเณรสฺส ขตฺติโย;
ตุฏฺโ วิหารํ ทาเปสิ, สงฺเฆ โภคํ ตเถว โส.
อิติ วิภวมนปฺปํ สาธุปฺา ลภิตฺวา,
วิคตมทปมาทาจตฺต กามปสงฺคา;
อกริยชนเขทํ ปฺุกมฺมาภิรามา,
วิปุลวิวิธปฺุํ สุปฺปนฺนากโรนฺตีติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เอกาทสราชทีปโน นาม
จตุตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท.
ปฺจตึสติมปริจฺเฉท
ทฺวาทสราชโก
อามณฺฑคามณฺยภโย, มหาทาิกอจฺจเย;
นววสฺสนฏฺมาเส, รชฺชํ กาเรสิ ตํ สุโต.
ฉตฺตาติ ฉตฺตํ กาเรสิ, มหาถูเป มโนรเม;
ตเถว ปาทเวทิฺจ, มุทฺธเวทิฺจ การยิ.
ตเถว โลหปาสาท, ถูปวฺเห โปสถวฺหเย;
กาเรสิ กุจฺฉิอาชิรํ, กุจฺฉิอาฬินฺทเมว จ.
อุภยตฺถาปิ ¶ กาเรสิ, จารุํ รตนปณฺฑปํ;
รชตเลณ วิหารฺจ, การาเปสิ นราธิเป.
มหาคาเมณฺฑวาปึโส, ปสฺเส การิย ทกฺขิเณ;
ทกฺขิณสฺส วิหารสฺส, อทาสิ ปฺุทกฺขิโณ.
มาฆาตํ สกเล ทีเป, กาเรสิ มนุชาธิโป;
วลฺลิผลานิ สพฺพานิ, โรปาเปตฺวา ตหึ ตหึ.
มํ สกุภณฺฑกํ นาม, อามณฺฑิย มหีปติ;
ปตฺตํ ปูราปยิตฺวาน, กาเรตฺวา วตฺถจุมฺพฏํ.
ทาเปสิ สพฺพสงฺฆสฺส, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;
ปตฺเต ปูราปยิตฺวา โส, อามณฺฑ คามณิวิทู.
ตงฺกนิฏฺโกณิราชา-ติสฺโส ฆาติย ตาตรํ;
ตีณิ วสฺสานิ นคเร, รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
อุโปสถฆรฏฺฏํ เอสา, นิจฺฉินิ เจกิยวฺหเย;
ราชาปราธกมฺมมฺหิ, ปุตฺเต สฏฺิตุ ภิกฺขโว.
สโหฑฺเฑ คาหยิตฺวาน, ราชา เจติย ปพฺพเต;
ขิปาเปสิ กณิรวฺเห, ปพฺภารมฺหิ อสีลเก.
กณิราชา อจฺจเยน, อามณฺฑคามณิ สุโต;
จูฬาภโย วสฺสเมกํ, รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
โส โคณกนทีตีเร, ปุรปสฺสมฺหิ ทกฺขิเณ;
การาเปสิ มหีปาโล, วิหาเร จูฬคลฺลกํ.
จูฬาภยสฺส’จฺจ เยน, สีวลิ ตํ กนิฏฺิกา;
อามณฺฑธีตา จตุโร, มาเส รชฺชมการยิ.
อามณฺฑ ภาคิเนยฺยา ตุ, สีวลึ อปนียตํ;
อิฬนาโคติ นาเมน, ฉตฺตํ อุสฺสาปยิ ปุเร.
ติสฺสวาปึ คเต ตสฺมึ, อาทิวสฺเส นราธิเป;
ตํ หิตฺวา ปุรมาคฺฉุํ, พหโวลมฺพกณฺณกา.
ตหึ อทิสฺวา เต ราชา, กุทฺโธ เตหิ อการยิ;
มทฺทยํ วาปิยา ปสฺเส, มหาถูปฺชสํสยํ.
เตสํ ¶ วิจารเก กตฺวา, จณฺฑาเล จ ปาปยิ;
เตน กุทฺธาลมฺพกณฺณา, สพฺเพ หุตฺวาน เอกโต.
ราชานํ ตํ คเหตฺวาน, รุนฺธิตฺวาน สเก ฆเร;
สยํ รชฺชํ วิจาเรสุํ, รฺโ เทวี ตทา สกํ.
ปุตฺตํ จนฺทมุขสิวํ, มณฺฑยิตฺวา กุมารกํ;
ทตฺวาน หตฺเถ ธาตีนํ, มงฺคลหตฺถิ สนฺติเก.
เปเสสิ วตฺวา สนฺเทสํ, เนตฺวา ตํ ธาติโย ตหึ;
วทึสุ เทวิสนฺเทสํ, สพฺพํ มงฺคล หตฺถิโน.
‘‘อยํ เต สาธิโน ปุตฺโต,
สามิโก จารเก ิโต;
อริหิ ฆาตโต เสโส,
ตยา ฆาโต อิมสฺส ตุ.
ตฺวเมนํ กิร ฆาเตหิ, อิทํ เทวิวโจ’’อิติ;
วตฺวา ตุ สยาเปสุํ, ปาทมูลมฺหิ หตฺถิโน.
ทุกฺขิโต โส รุทิตฺวาน, นาโค เภตฺวาน อาฬกํ;
ปวิสิตฺวา มหาวตฺถุํ, ทฺวารํ ปาติย ถามสา.
รฺโ นิสินฺนงฺคณมฺหิ, อุคฺฆาเฏตฺวา กวาฏกํ;
นิสีทาปิย ตํ ขนฺเธ, มหาติตฺถมุปาคมิ.
นาวํ อาโร ปยิตฺวาน, ราชานํ ตตฺถ กฺุชโร;
ปจฺฉิโม ทธิตีเรน, สยํ มลย มารุหี.
ปรตีเร วสิตฺวา โส, ตีณิวสฺสานิ ขตฺติโย;
พลกายํ คเหตฺวาน, อาคา นาวาติ โรหณํ.
ติตฺเถ สกฺขรโสพฺภมฺหิ, โอตริตฺวาน ภูปติ;
อกาสิ โรหเณ ตตฺถ, มหนฺตํ พลสงฺคหํ.
รฺโ มงฺคลหตฺถิโส, ทกฺขิณํ มลยํ ตโต;
โรหณํเย’วุปาคฺฉิ, ตสฺส กมฺมานิ กาตเว.
มหาปทุมนามสฺส, ตตฺถ ชาตกภาณิโน;
ตุลาธารวฺหวาสิสฺส, มหาเถรสฺส สนฺติเก.
กปิชาตกํ ¶ สุตฺวาน, โพธิสตฺเต ปสาทวา;
นาคมหาวิหารํ โส, ชิยามุตฺตธนุสฺสตํ.
กตฺวา กาเรสิ ถูปฺจ, วฑฺฒาเปสิ ยถาิตํ;
ติสฺสวาปิฺจ กาเรสิ, ตถา ทุรวฺหวาปิกํ.
โส คเหตฺวา พลํ ราชา, ยุทฺธาย อภินิกฺขมิ;
ตํ สุตฺวา ลมฺพกณฺณา จ, ยุทฺธาย อภิสํยุตา.
ปปลฺลกฺขนฺธทฺวารมฺหิ, เขตฺเต หิงฺกรวาปิเก;
ยุทฺธํ อุภินฺนํ วตฺติตฺถ, อฺมฺวิเหสนํ.
นาวากิลนฺตเทหตฺตา, โปสา สีทนฺติ ราชิโน;
ราชา นามํ สาวยิตฺวา, สยํ ปาวิสิ เตน โส.
เตน ภีตาลมฺพกณฺณา, สยึสุ อุทเรน โส;
เตสํ สีสานิ ฉินฺทิตฺวา, รตนาภิสมํกริ.
ติกฺขตฺตุเมวนฺตุกเต, กรุณาย มหีปติ;
‘‘อมาเรตฺวา’ว คณฺหาถ, ชีวคฺคาห’นฺติ อพฺรุวิ.
ตโต วิชิตสงฺคาโม, ปุรํ อาคมฺม ภูปติ;
ฉตฺตํ อุสฺสาปยิตฺวาน ติสฺสวาปิ ฉณํ อคา.
ชลกีฬาย อุคฺคนฺตฺวา, สุมณฺฑิตปสาธิโต;
อตฺตโน สิริสมฺปตฺตึ, ทิสฺวา ตสฺสนฺตรายิเก.
ลมฺพกณฺเณ สริตฺวาน, กุทฺโธ โส โยชยีรเถ;
ยุคปรมฺปรา เตสํ, ปุรโต ปาวิสี ปุรํ.
มหาวตฺถุสฺส อุมฺมาเร, ตฺวา ราชาณเปสิ โส;
‘‘อิเมสํ สีสมุมฺมาเร, อสฺมึ ฉินฺทถ โภ’’อิติ.
โคณา เอเตรเถ ยุตฺตา, ตว โหนฺติ รเถสภ;
สิงฺคํขุรฺจ เอเตสํ, เฉทาปยต โภ’’อิติ.
มาตุยา อถ สฺตฺโต, สีสจฺเฉทํ นิวาริย;
นาสฺจ ปาทงฺคุฏฺฺจ, เตสํ ราชา อเฉทยิ.
หตฺถิวุตฺถํ ชนปทํ, อทา หตฺถิสฺส ขตฺติโย;
หตฺถิโภโค ชนปโท, อิติ เตนาสิ นามโต.
เอวํ อนุราธปุเร, อิฬานาโค มหีปติ;
ฉพฺพสฺสานิ อนุนานิ, รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
อิฬนาคจฺจเย ¶ ตสฺส, ปุตฺโต จนฺทมุโขสิโว;
อฏฺวสฺสํ สตฺตมาสํ, ราชา รชฺชมการยิ.
มณิการคาเม วาปิ, การาเปตฺวา มหีปติ;
อิสฺสรสมณวฺหสฺส, วิหารสฺส อทาสิ โส.
ตสฺส รฺโ มเหสี จ, สงฺคาเม ปตฺติมตฺตโน;
ตสฺเสวา’ทา วิหารสฺส, ทมิฬเทวีติ วิสฺสุตา.
ตํ ติสฺสวาปี กีฬาย, หนฺตฺวา จนฺทมุขํ สิวํ;
ยสฬาลกติสฺโส’ติ, วิสฺสุโต ตงฺกนิฏฺโก.
อนุราธปุเร รมฺเม, ลงฺกาภุวทเน สุเภ;
สตฺตวสฺสานฏฺมาเส, ราชา รชฺชมการยิ.
โทวิริกสฺส ทตฺตสฺส, ปุตฺโถ โทวาริโก สยํ;
รฺโ สทิสรูเปน, อโหสิ สุภนามวา.
สุภํ พลตฺถํ ตํ ราชา, ราชภูสาย ภูสิย;
นิสิทาปิย ปลฺลงฺเก, หาสตฺถํ ยสฬาลโก.
สีสโจฬํ พลตฺถสฺส, สสีเส ปฏิมฺุจิย;
ยฏฺึ คเหตฺวา หตฺเถน, ทฺวารมูเล ิโต สยํ.
วนฺทนฺเตสุ อมจฺเจสุ, นิสินฺนํ อาสนมฺหิ ตํ;
ราชา หสติ เอวํ โส, กุรุเต อนฺตรนฺตรา.
‘‘พลตฺโถ เอกทิวสํ, ราชานํ หสมานกํ;
อยํ พลตฺโถ กสฺมา เม, สมฺมุขาหสตี’’ติ โส.
มาราปยิตฺวา ราชานํ, พลตฺโถ โส สุโภ อิธ;
รชฺชํ กาเรสิ ฉพฺพสฺสํ, สุภราชาติ วิสฺสุโต.
ทฺวิสุ มหาวิหาเรสุ, สุภราชา มโนรมํ;
ปริเวณปนฺตึ สุภ-นามกํเยว การยิ.
อุรุเวลสมีปมฺหิ, ตถา เวลฺลิวิหารกํ;
ปุรตฺถิเม เอกทฺวารํ, คงฺคนฺเต นนฺทิคามกํ.
ลมฺพกณฺณสุโต ¶ เอโก, อุตฺตรปสฺสวาสิโก;
เสนาปติมุปฏฺาสิ, วสโภ นาม มาตุลํ.
เหสฺสติ วสโภ นาม, ราชา’ติ สุติยาสทา;
ฆาเตติ ราชาทีปมฺหิ, สพฺเพ วสภนามเก.
‘‘รฺโ ทสฺสาม วสตํ, อิม’’นฺติ ภริยาย โส;
เสนาปติมนฺตยิตฺวา, ปาโต ราชกุลํ อคา.
คจฺฉโต เตน สหสา, ตมฺพุลํ จุณฺณวชฺชิตํ;
หตฺถมฺหิ วสภสฺสา’ทา, ตํ สาธุ ปริรกฺขิตุํ.
ราชเคหสฺส ทฺวารมฺหิ, ตมฺพุลํ จุณฺณวชฺชิตํ;
เสนาปติ อุทิกฺขิตฺวา, ตํ จุณฺณตฺถํ วิสชฺชยิ.
เสนาปติสฺส ภริยา, จุณฺณตฺถํ วสภํ คตํ;
วตฺวา รหสฺสํ ทตฺวา จ, สหสฺสํ ตํ ปลาปยิ.
มหาวิหารานํ โส, คนฺตฺวาน วสโภ ปน;
ตตฺถ เถเรหิ ขิรนฺน-วตฺเถหิ กตสงฺคโห.
ตโต ปรํ กุฏฺิโน จ, ราชภาวาย นิจฺฉิตํ;
สุตฺวาน วจนํหฏฺโ, ‘‘โจโร เหสฺส’’นฺติ นิจฺฉิโต.
ลทฺธสมตฺถปุริเส, คามฆาตํ ตโต ปรํ;
กโรนฺโต โรหณํ คนฺตฺวา, กปลฺลปุโวปเทสโต.
กเมน รฏฺํ กณฺหนฺโถ, สมฺปตฺตพลวาหโน;
โส ราชา ทฺวีหิ วสฺเสหิ, อาคมฺม ปุรสนฺติกํ.
สุภราชํ รเณ หนฺตฺวา, วสโภ โส มหพฺพโล;
อุสฺสาปยิ ปุเรภตฺตํ, มาตุโล’ปิ รเณ ปติ.
ตํ มาตุลสฺส สริรํ, ปุพฺพภูโตปการิกํ;
อกาสิ วสโภ ราชา, มเหสึ เมตฺตนามิกํ.
โสโหรปากํ ปุจฺฉิ, อายุปฺปมาณมตฺตโน;
‘‘อาห ทฺวาทสวสฺสานิ’’, รโหเยวสฺส โสปิ จ.
รหสฺสํ รกฺขณตฺถาย, สหสฺสํ ตสฺสา ทาปิย;
สงฺฆํ โส สนฺนิปาเตตฺวา, วนฺทิตฺวา ปุจฺฉิ ภูปติ.
‘‘สิยานุ ¶ ภนฺเต อายุสฺส, วฑฺฒนการณํ’’อิติ;
‘‘อตฺถี’’ติ สงฺโฆ อาจิกฺขิ, อนฺตรายวิโมจนํ.
ปริสฺสาวนทานฺจ, อาวาสทาน เมว จ;
คิลานวตฺตทานฺจ, ทาตพฺพํ มนุชาธิป.
‘‘กาตพฺพํ ชิณฺณกาวาส-ปฏิสงฺขรณํ ตถา;
ปฺจสีลสมาทานํ, กตฺวา ตํ สาธุรกฺขิยํ.
อุโปสถูปวาโส จ, กตฺตพฺโพ’ โปสเถ’’อิติ;
ราชา สาธูติ คนฺตฺวาน, ตถา สพฺพํ มกาสิ โส.
ติณฺณํ ติณฺณฺจ วสฺสานํ, อจฺจเยน มหีปติ;
ทีปมฺหิ สพฺพสงฺฆสฺส, ติจีวรมทาปยิ.
อนาคตานํ เถรานํ, เปสยิตฺวาน ทาปยิ;
ทฺวตฺตึสายหิ าเนสุ, ทาเปสิ มธุปายสํ.
จตุสฏฺิยา จ าเนสุ, มหาทานํตุ มิสฺสกํ;
สหสฺสวฏฺฏิ จตุสุ, าเนสุ จ ชลาปยิ.
เจติยปพฺพเต เจว, ถูปาราเม จ เจติเย;
มหาถูเป มหาโพธิ-ฆเร อิติ อิเมสุ หิ.
จิตฺตลกูเฏ กาเรสิ, ทสถูเป มโนรเม;
ทีเป’ขิลมฺหิ อาวาเส, ชิณฺเณ จ ปฏิสงฺขริ.
วลฺลิเยรวิหาเร จ, เถรสฺส โส ปสีทิย;
มหาวลฺลิโคตฺตํ นาม, วิหารฺจ อการยิ.
กาเรสิ อนุรารามํ, มหาคามสฺส สนฺติเก;
เหฬิคามฏฺกริส, สหสฺสํ ตสฺส ทาปยิ.
มุเจลวิหารํ กาเรตฺวา, โส ติสฺสวฑฺฒมานเก;
อาฬิสาโรทกภาคํ, วิหารสฺส อทาปยิ.
กลมฺพติตฺเถ ถูปมฺหิ, กาเรสิฏฺิกกฺจุกํ;
กาเรสุโปสถา คารํ, วฏฺฏิเตลตฺถ มสฺสตุ.
สหสฺสกรีสวาปึโส ¶ , การาเปตฺวา อทาสิ จ;
กาเรสุโปสถาคารํ, วิหาเร กุมฺภิคลฺลเก.
โสเย’วุ โปสถาคารํ, อิสฺสรสมณเก อิธ;
ถูปาราเมถูปฆรํ, การาเปสิ มหีปติ.
มหาวิหาเร ปริเวณ, ปนฺตึ ปจฺฉิมเปกฺขินึ;
กาเรสิ จ จตุสาลฺจ, ชิณฺณกํ ปฏิสงฺขริ.
จตุพุทฺธปฏิมารมฺมํ, ปฏิมานํฆรํตถา;
มหาโพธิงฺคเณ รมฺเม, ราชา โสเยว การยิ.
ตสฺส รฺโ มเหสี สา, วุตฺตนามา มโนรมํ;
ถูปํ ถูปฆรฺเจว, รมฺมํ ตเถว การยิ.
ถูปาราเม ถูปฆรํ, นิฏฺาเปตฺวา มหีปติ;
ตสฺส นิฏฺาปิตมเห, มหาทานมทาสิ จ.
ยุตฺตานํ พุทฺธวจเน, ภิกฺขูนํ ปจฺจยมฺปิ จ;
ภิกฺขูนํ ธมฺมกถิกานํ, สปฺปิผาณิตเมว จ.
นครสฺส จตุทฺวาเร, กปณวฏฺฏฺจ ทาปยิ;
คิลานานฺจ ภิกฺขูนํ, คิลานวฏฺฏเมว จ.
มเยตฺตึ ราชุปฺปลวาปึ, วหโกลมฺพคามกํ;
มหานิก วิตฺตวาปึ, มหาราโมตฺติ เมว จ.
เกหาลํ กาฬิวาปิฺจ, จมฺพุฏฺึ วาตมงฺคนํ;
อภิวฑฺฒมานกฺจ, อิจฺเจกาทส วาปิโย.
ทฺวาทส มาติกา เจว, สุภิกฺขตฺถมการยิ;
คุตฺตตฺถ ปุรปาการํ, เจว มุจฺจมการยิ.
โคปุรฺจ จตุทฺวาเร, มหาวตฺถฺุจ การยิ;
สรํ กาเรสิ อุยฺยาเน, หํเสตตฺถวิสชฺชยิ.
ปุเร พหู โปกฺขรณี, การาเปตฺวา ตหึ ตหึ;
อุมฺมคฺเคน ชลํ ตตฺถ, ปเวเสสิ มหีปติ.
เอวํ ¶ นานาวิธํ ปฺุํ, กตฺวา วสภภูปติ;
หตนฺตราโย โส หุตฺวา, ปฺุกมฺเม สทาทโร.
จตุตฺตาสีสวสฺสานิ, ปุเร รชฺชมการยิ;
จตุตฺตาลีสเวสาข, ปูชา โย จ อการยิ.
สุภราชา ธรนฺโต โส, อตฺตโน เอกธีตรํ;
วสเภน ภยาสํกี, อปฺเปสิ’ิก วฑฺฒกึ.
อตฺตโน กมฺพลฺเจว, ราชา ภณฺฑานิ จ’ปฺปยิ;
วสเภน หเต ตสฺมึ, ตมาทาสิฏฺวฑฺฒกี.
ธีติาเน เปตฺวาน, วฑฺเฒติ อตฺตโน ฆเร;
สกมฺมํ กรโต ตสฺส, ภตฺตํ อาหริ ทาริกา.
สา นิโรธสมาปนฺนํ, ตทมฺพปุปฺผ คุมฺพเก;
สตฺตเม ทิวเส ทิสฺวา, ภตฺตํ เมธาวีนี อทา.
ปุน ภตฺตํ รนฺธยิตฺวา, ปิตุโน ภตฺตมาหริ;
ปปฺจการณํ ปุฏฺา, ตมตฺถํ ปิตุโน วทิ.
ตุฏฺโ ปุนปฺปุนฺเจ’โส, ภตฺตํ เถรสฺส ทาปยิ;
วิสฺสตฺโถ’นาคตํ ทิสฺวา, เถโร อาห กุมาริกํ.
‘‘ตวอิสฺสริเยชาเต, อิมํ านํ กุมาริเก;
สเรยฺยาสี’ติ เถโร ตุ, ตทา จ ปรินิพฺพุโต.
สเก โส วสโภ ราชา, วยปฺปตฺตมฺหิ ปุตฺตเก;
วงฺกนาสิกติสฺสมฺหิ, กฺํตสฺสานุรูปิกํ.
คเวสาเปสิ ปุริสา, ตํ ทิสฺวาน กุมาริกํ;
อิฏฺกวฑฺฒกีคาเม, อิตฺถิลกฺขณ โกวิทา.
รฺโ นิเวทยุํ ราชา, ตมาณาเปตุมารภิ;
ตสฺสาห ราชธีตตฺตํ, อิฏฺกวฑฺฒกี ตทา.
สุภรฺโ ตุ ธีตตฺตํ, กมฺพลาทีหิ าปยิ;
ราชา ตุฏฺโ สุตสฺสา’ทา, ตํ สาธุ กตมงฺคลํ.
วสภสฺสจฺจเย ปุตฺโต, วงฺกนาสิก ติสฺสโก;
อนุราธปุเร รชฺชํ, ตีณิ วสฺสานิ การยิ.
โส ¶ โคณนทิยา ตีเร, มหามงฺคลนามกํ;
วิหารํ การยิ ราชา, วงฺกนาสิกติสฺสโก.
มหามตฺตา ตุ เทวี สา, สรนฺตี เถรภาสิตํ;
วิหารการณตฺถาย, อกาสิ ธนสฺจยํ.
วงฺกนาสิกติสฺสสฺส, อจฺจเย การยี สุโต;
รชฺชํ พาวีสวสฺสานิ, คชฺชพาหุกคามณิ.
สุตฺวา โส มาตุวจนํ, มาตุทตฺถาย การยิ;
กทมฺพปุปฺผานมฺหิ, ราชมาตุวิหารกํ.
มาตา สตสหสฺสํ สา, ภูมิอตฺโถย ปณฺฑิตา;
อทา มหาวิหารสฺส, วิหารฺจ อการ ยิ.
สยเมว อกาเรสิ, ตตฺถ ถูปํ สิลามยํ;
สงฺฆโภคฺจ ปาทาสิ, กิณิตฺวาน ตโต ตโต.
อภยุตฺตร มหาถูปํ, วฑฺฒาเปตฺวา จิตาปยิ;
จตุทฺวาเร จ ตตฺเถว, อาทิมุขมการยิ.
คามณิติสฺสวาปึ โส, การาเปตฺวา มหีปติ;
อภยคิริ วิหารสฺส, ปากวฏฺฏาย’ทาสิ จ.
มริจวฏฺฏิกถูปมฺหิ, กฺจุกฺจ อการยิ;
กิณิตฺวา สตสหสฺเสน, สงฺฆโภคมทาสิ จ.
กาเรสิ ปจฺฉิเม วสฺเส, วิหารํ รามกวฺหยํ;
มเหชสนสาลฺจ, นครมฺหิ อการยิ.
คชพาหุสฺสจฺจเยน, สสุโร ตสฺส ราชิโน;
รชฺชํ มหลฺลโก นาโค, ฉพฺพสฺสานิ อการยิ.
ปุรตฺถิเม เปชลกํ, ทกฺขิเณ โกฏิ ปพฺพตํ;
ปจฺฉิเม ทกปาสาเณ, นาคทีเป สาลิปพฺพตํ.
พีชคาเม ตนเวฬึ, โรหเณ ชนปเท ปน;
โตพฺพลนาคปพฺพตฺจ, อนฺโตฏฺเ คิริหาลิกํ.
เอเต ¶ สตฺต วิหาเร โส, มหลฺลนาคภูปติ;
ปริตฺเตนปิ กาเลน, การาเปสิ มหามตี.
เอวํ อสาเรหิ ธเนหิ สารํ,
ปฺุานิ กตฺวาน พหูนิ ปฺา;
อาเทนฺติ พาลา ปน กาม เหตุ,
พหูนิ ปาปานิ กโรนฺตา โมหา’ติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทฺวาทส ราชโก นาม
ปฺจตึสติโม ปริจฺเฉโท.
ฉตฺตึสติม ปริจฺเฉท
ตโยทส ราชโก
มหลฺลนาคจฺจเยน ¶ , ปุตฺโต ภาติกติสฺสโก;
จตุวีสติวสฺสานิ, ลํการชฺชมการยิ.
มหาวิหาเร ปาการํ, การาเปสิ สมนฺตโต;
ควรติสฺสวิหารํ, โส การยิตฺวา มหีปติ.
มหาคามณิกํ วาปึ, วิหารสฺส’สฺส’ทาสิ จ;
วิหารฺจ อกาเรสิ, ภาติยติสฺส นามกํ.
กาเรสุโปสถาคารํ, ถูปาราเม มโนรเม;
รนฺธกณฺฑกวาปิฺจ, การาเปสิ มหีปติ.
สตฺเตสุ มุทุจิตฺโตโส, สงฺฆมฺหิ ติพฺพคารโว;
อุภโตสงฺเฆ มหีปาโล, มหาทานํ ปวตฺตยิ.
ภาติกติสฺสจฺจเยน, ตสฺส กนิฏฺติสฺสโก;
อฏฺวีสสมารชฺชํ, ลํกาทีเป อการยิ.
ภูตาราม ¶ มหานาค, เถรสฺมึ โส ปสีทิย;
กาเรสิ รตนปาสาทํ, อภยคิริมฺหิ สาธุกํ.
อภยคิริมฺหิ ปาการํ, มหาปริเวณเมว จ;
กาเรสิ มณิโสมวฺเห, มหาปริเวณเมว จ.
ตตฺเถว เจติยฆรํ, อมฺพตฺถเล ตเถว จ;
กาเรสิ ปฏิสงฺขารํ, นาคทีเป ฆเร ปน.
มหาวิหารสีมํโส, มทฺทิตฺวา ตตฺถ การยิ;
กุกฺกุฏคิริ ปริเวณ, ปนฺตึ สกฺกจฺจ ภูปติ.
มหาวิหาเร กาเรสิ, ทฺวาทส มนุชาธิโป;
มหาจตุรสฺสปาสาเท, ทสฺสเนยฺเยมโนรเม.
ทกฺขิณวิหาร ถูปมฺหิ, กฺจุกฺจ อการยิ;
ภตฺตสาลํ มหาเมฆ, วนาสิมฺจ มทฺทิย.
มหาวิหารปาการํ, ปสฺสโต อปนียโส;
มคฺคํ ทกฺขิณวิหาร, คามิฺจาปิ อการยิ.
ภูตาราม วิหารฺจ, รามโคณกเมว จ;
ตเถว นนฺทติสฺสสฺส, อารามฺจ อการยิ.