อฺ > สงฺคายน-ปุจฺฉ วิสฺสชฺชนา

ปุจฺฉา – สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส มยมฺปิ ทานิ ตโตเยว ปฏฺาย สํคายิตุํ ปุพฺพกิจฺจานิ สมารภาม…, เตนาวุโส ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน พฺรหฺมชาลสุตฺตํ กตฺถ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อนฺตรา จ ภนฺเต ราชคหํ อนฺตรา จ นาฬนฺทํ อมฺพลฏฺิกายํ ราชาคารเก ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กํ ¶ อาวุโส อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สุปฺปิยฺจ ภนฺเต ปริพฺพาชกํ พฺรหฺมทตฺตฺจ มาณวํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กิสฺมึ อาวุโส วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – วณฺณาวณฺเณ ภนฺเต, สุปฺปิโย หิ ภนฺเต อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สุปฺปิยสฺส ปน ปริพฺพาชกสฺส อนฺเตวาสี พฺรหฺมทตฺโต มาณโว อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสติ ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กติ ¶ อาวุโส ตตฺถ อนุสนฺธโย.

วิสฺสชฺชนา – ตโย ภนฺเต ตตฺถ อนุสนฺธโย, เอโก อวณฺณานุสนฺธิ, ทฺเว วณฺณานุสนฺธิโย.

ปุจฺฉา – ตตฺถาวุโส ปเม อนุสนฺธิมฺหิ กถํ ภควตา ภาสิตํ, ตํ สํเขปโต กเถหิ.

วิสฺสชฺชนา – ปเม ภนฺเต อนุสนฺธิมฺหิ อวณฺเณ มโนปโทสํ นิวาเรตฺวา, ตตฺถ จ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา, ตตฺถ ปฏิปชฺชิตพฺพากาโร ภควตา ภาสิโต.

มมํ ¶ วา ภิกฺขเว ปเร อวณฺณํ ภาเสยฺยุํ, ธมฺมสฺส วา อวณฺณํ ภาเสยฺยุํ สงฺฆสฺส วา อวณฺณํ ภาเสยฺยุํ, ตตฺร ตุมฺเหหิ น อาฆาโต อปฺปจฺจโย น เจตโส อนภิรทฺธิ กรณียา…

ปุจฺฉา – สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข ภควา อตฺตนา ปรมุกฺกํ สาคตขนฺตีคุณสมนฺนาคโต อตฺตโน สาวกภูเต อมฺเหปิ ตตฺถ สมาทาเปสิ, อตฺตนา จ โลกธมฺเมสุ อนิฺชนสภาโว อมฺหากมฺปิ ตถตฺตาย โอวาทมทาสิ, ทุติเยปนาวุโส อนุสนฺธิมฺหิ กถํ ภควตา ภาสิตํ, ตมฺปิ สํเขปโต ปกาเสหิ.

วิสฺสชฺชนา – ทุติเย ปน ภนฺเต อนุสนฺธิมฺหิ วณฺเณ เจตโส อุปฺปิลาวิตตฺตํ นิเสเธตฺวา, ตตฺถ จ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา, ตตฺถ จ ปฏิปชฺชนาการํ ทสฺเสตฺวา, ปุถุชฺชนสฺส วณฺณภูมิภูตานิ ตีณิ สีลานิ วิตฺถารโต ภควตา ภาสิตานิ.

มมํ ¶ วา ภิกฺขเว ปเร วณฺณํ ภาเสยฺยุํ, ธมฺมสฺส วา วณฺณํ ภาเสยฺยุํ, สงฺฆสฺส วา วณฺณํ ภาเสยฺยุํ, ตตฺร ตุมฺเหหิ น อานนฺโท น โสมนสฺสํ น เจตโส อภิรทฺธิ กรณียา –

ปุจฺฉา – สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข ภควา อตฺตนา ปรมุกฺกํสคตสุปริสุทฺธสีลสมนฺนาคโต, ตํ อตฺตโน สุปริสุทฺธสีลํ ทสฺเสตฺวา ปเรปิ ตตฺถ นิโยเชสิ, ตติเย ปนาวุโส อนุสนฺธิมฺหิ กถํ ภควตา ภาสิตํ, ตํ สํเขปโต ปกาเสหิ.

วิสฺสชฺชนา – ตติเย ปน ภนฺเต อนุสนฺธิมฺหิ ทฺวาสฏฺิ ทิฏฺิโย สพฺพฺุต าเณน วิตฺถารโต วิภชิตฺวา, ตาสฺจ ฉ ผสฺสายตนปทฏฺานภาวํ วิภาเวตฺวา, มิจฺฉาทิฏฺิคติกาธิฏฺา นฺจ วฏฺฏํ กเถตฺวา, ยุตฺตโยคภิกฺขุอธิฏฺานฺจ วิวฏฺฏํ กเถตฺวา, มิจฺฉาทิฏฺิคติกสฺส เทสนาชาลโต อวิมุตฺตภาวํ ¶ เทสนาชาลโต วิมุตฺตสฺส นตฺถิกภาวฺจ วิภาเวตฺวา, อตฺตโน จ กตฺถจิ อปริยาปนฺนภาวํ ทสฺเสตฺวา, อุปาทิเสสนิพฺพานธาตุํ ปาเปตฺวา เทสนา ภควตา นิฏฺาปิตา.

อุจฺฉินฺนภาวเนตฺติโก ¶ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส กาโย ติฏฺติ, ยาวสฺส กาโย สฺสติ ตาว นํ ทกฺขนฺติ เทวมนุสฺสา, กายสฺส เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา น นํ ทกฺขนฺติ เทวมนุสฺสา.

ปุจฺฉา – สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข ภควา อตฺตนา ทฺวาสฏฺิ ทิฏฺิโย จ ฉ ผสฺสายตนานิ จ ทฺวาทส ปฏิจฺจสมุปฺปาทงฺคานิ จ สพฺพโส ปริชานิตฺวา เตสํ ปริชานนตฺถาย ปเรสมฺปิ ตถตฺตาย ธมฺมํ ปกาเสติ, สุตฺตฺจ นาม อาวุโส จตุนฺนํ สุตฺตนิกฺเขปานํ อฺตรวเสเนว นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมา เตสุ อิทํ สุตฺตํ กตเรน สุตฺตนิกฺเขเปน ภควตา นิกฺขิตฺตํ.

วิสฺสชฺชนา – จตูสุ ภนฺเต สุตฺตนิกฺเขเปสุ อฏฺุปฺปตฺตินิกฺเขปน อิทํ สุตฺตํ นิกฺขิตฺตํ.

วิสฺสชฺชนา – ภควโต ภนฺเต วจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส.

วิสฺสชฺชนา – ปรมฺปราย ภนฺเต อาภตํ.

ปุจฺฉา – อตฺถิ นุ โข อาวุโส เอตฺถ โกจิ วิรทฺธโทสา, เยน ปจฺฉิมา ชนา มิจฺฉาอตฺถํ คณฺเหยฺยุํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน สามฺผลสุตฺตํ กตฺถ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส อมฺพวเน ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เกนาวุโส สทฺธึ ภควตา ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – รฺา ภนฺเต มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สทฺธึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ จตุนฺนํ สุตฺตนิกฺเขปานํ กตเรน สุตฺตนิกฺเขเปน ภควตา นิกฺขิตฺตํ.

วิสฺสชฺชนา – จตุนฺนํ ภนฺเต สุตฺตนิกฺเขปานํ ปุจฺฉาวสิเกน สุตฺตนิกฺเขเปน นิกฺขิตํ ภควตา.

ปุจฺฉา – สา ปนาวุโส ปุจฺฉา เกนากาเรน สมุปฺปนฺนา.

วิสฺสชฺชนา – ราชา ภนฺเต มาคโธ อชาสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ตทหุโปสเถ ปนฺนรเส โกมุทิยา จาตุมาสินิยา ปุณฺณาย ปุณฺณมาย รตฺติยา เยน ภควา เตนุปสํกมิ, อุปสํกมิตฺวา ภควนฺตํ ทิฏฺเว ธมฺเม สํทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, เอวํ โข สา ภนฺเต ปุจฺฉา อุปฺปนฺนา.

รมฺมณียา ¶ วต โภ โทสินา รตฺติ, อภิรูปา วต โภ โทสินา รตฺติ, ทสฺสนียา วต โภ โทสินา รตฺติ, ปาสาทิกา วต โภ โทสินา รตฺติ, ลกฺขฺา วต โภ โทสินา รตฺติ….

กํ นุขฺวชฺช สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา ปยิรุปาเสยฺยาม….

ยํ ¶ โน ปยิรุปสโต จิตฺตํ ปสีเทยฺย….

ตฺวํ ปน สมฺม ชีวก กึ ตุณฺหีสิ –

อยํ ¶ เทว อมฺหากํ ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อมฺหากํ อมฺพวเน วิหรติ.

ตํ โข ปน ภควนฺตํ เอวํ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต ‘‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโรปุริสทมฺมสารถิ สตฺถาเทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’’ติ.

ตํ เทโว ภควนฺตํ ปยิรุปาสตุ, อปฺเปวนาม เทวสฺส ภควนฺตํ ปยิรุปาสโต จิตฺตํ ปสีเทยฺย.

เตน หิ สมฺม ชีวก หตฺถิยานานิ กปฺปาเปหิ.

กปฺปิตานิ ¶ โข เต เทว หตฺถิยานานิ, ยสฺส ทานิ กาลํ มฺสิ.

กิจฺจิ มํ สมฺม ชีวก น วฺเจสิ, กจฺจิ มํ สมฺม ชีวก น ปลมฺเภสิ….

มา ภายิ มหาราช, มา ภายิ มหาราช….

น ตํ เทว วฺเจมิ, น ตํ เทว ปลมฺภามิ….

เอโส ¶ มหาราช ภควา, เอโส มหาราช ภควา มชฺฌิมํ ถมฺภํ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสินฺโน ปุรกฺขโต ภิกฺขุสงฺฆสฺส….

อิมินา เม อุปสเมน อุทยภทฺโท กุมาโร สมนฺนาคโต โหตุ…

ปุจฺเฉยฺยามหํ ภนฺเต ภควนฺตํ กิฺจิเทว เทสํ สเจ เม ภควา โอกาสํ กโรติ ปฺหสฺส เวยฺยากรณาย.

ยถา ¶ นุ โข อิมานิ ภนฺเต ปุถุสิปฺปายตนานิ, เสยฺยถิทํ, หตฺถาโรหา อสฺสาโรหา รถิกา ธนุคฺคหา เจลกา จลกา ปิณฺฑทายกา (เปยฺยาล) คณกา มุทฺทิกา, อฺานิปิ เอวํ คติกานิ ปุถุสิปฺปายตนานิ, เต เตน สิปฺเปน สนฺทิฏฺิกํ สิปฺปผลํ ชีวนฺติ, เต เตน อตฺตานํ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ, มาตาปิตโร สุเขนฺติ, ปีเณนฺติ, ปุตฺตทารํ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ, มิตฺตามจฺเจ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ สมณพฺราหฺมเณสุ อุทฺธคฺคิกํ ทกฺขิณํ ปติฏฺเปนฺติ โสวคฺคิกํ สุขวิปากํ สคฺคสํวตฺตนิกํ, สกฺกา นุ โข ภนฺเต เอวเมว ทิฏฺเว ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปฺเปตุํ.

ปุจฺฉา – ตทา ¶ อาวุโส กถํ ภควตา ราชา อชาตสตฺตุ เวเทหิ ปุตฺโต ปฏิปุจฺฉิโต กถฺจ เตน ภควโต อาโรจิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ‘‘อภิชานาสิ โน ตฺวํ มหาราช อิมํ ปฺหํ อฺเ สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉิตาติ, อภิชานามหํ ภนฺเต อฺเ สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉิตาติ, ยถากถํ ปน เต มหาราช พฺยากรึสุ, สเจ เต อครุ, ภาสสฺสูติ น โข เม ภนฺเต ครุ, ยตฺถสฺส ภควา นิสินฺโน ภวนฺตรูโป วาติ, เตเนหิ มหาราช ภาสสฺสู’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ตทา ภควตา ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิ ปุตฺโต ปฏิปุจฺฉิโต, เอวํ โข ภนฺเต เตน ตทา ภควโต อาโรจิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ปูรณกสฺสปสฺส สนฺติเก ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา อโหสิ.

วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน ปูรโณ กสฺสโป เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปูรณํ กสฺสปํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข ภนฺเต ปูรโณ กสฺสโป กโรโต โข มหาราช การยโต, ฉินฺทโต เฉทาปยโต, ปจโต ปาจาปยโต, โสจยโต โสจาปยโต (เปยฺยาล) กโรโต น กรียติ ปาปํ ตฺยาทินา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สํทิฏฺิ กํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน อกิริยํ พฺยากาสิ, เอวํ โข ภนฺเต ปูรณสฺส กสฺสปสฺส สนฺติเก ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา อโหสิ.

นิสฺสิริโก ¶ วต อาวุโส ปูรณสฺส กสฺสปสฺส วาโท อนตฺถสํหิโต ชิคุจฺฉนีโย อติวิย ภยานโก, เย ตสฺส วจนํ โสตพฺพํ สทฺธาตพฺพํ มฺเยฺยุํ, เตสํ ตํ อสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย, เอตฺตเกเนว อชฺช มยํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ ถเปสฺสาม.

ปุจฺฉา – ปุริมทิวเส อาวุโส มยา สามฺผลสุตฺตสฺส นิทานปริยาปนฺนานิ ปุจฺฉิตพฺพฏฺานานิ กานิจิ กานิจิ ปุจฺฉิตานิ, ตยา จ สุฏฺุ วิสฺสชฺชิตานิ, อชฺช ปน ยถานุปฺปตฺตมกฺขลิโคสาย วาทโต ปฏฺาย ปุจฺฉิสฺสามิ, มกฺขลิ ปน อาวุโส

โคสาโล ¶ รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.

วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน มกฺขลิโคสาโล เตนุปสํกมิ, อุปสํกมิตฺวา มกฺขลึ โคสาลํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข ภนฺเต มกฺขลิโคสาโล ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ ‘‘นตฺถิ มหาราช เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ สํกิเลสาย, อเหตู อปจฺจยา สตฺตา สํกิลิสฺสนฺติ. นตฺถิ มหาราช เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ วิสุทฺธิยา, อเหตู อปจฺจยา สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ, (เปยฺยาล) จุลฺลาสีติ มหากปฺปิโน สตสหสฺสานิ, ยานิ พาเล จ ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ, ตตฺถ นตฺถิ ‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา อปริปกฺกํ วา กมฺมํ ปริปาเจสฺสามิ, ปริปกฺกํ วา กมฺมํ ผุสฺส ผุสฺส พฺยนฺตึ กริสฺสามี’ติ เหวํ นตฺถิ. โทณมิเต สุขทุกฺเข, ปริยนฺตกเต สํสาเร นตฺถิ หายนวฑฺฒเน, นตฺถิ อุกฺกํสาวกํเส. เสยฺยถาปิ นาม สุตฺตปุฏฺเ ขิตฺเต นิพฺเพิยมานเมว ปเลติ, เอวเมว พาเล จ ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺตี’’ติ, อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส มกฺขลิโคสาโล สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน สํสารสุทฺธึ พฺยากาสิ.

อยมฺปิ ¶ อาวุโส วาโท นิสฺสิริโกเยว อนตฺถสํหิโต ชิคุจฺฉนีโย อติ วิย ภยานโก, เย ตสฺส วจนํ โสตพฺพํ สทฺธาตพฺพํ มฺเยฺยุํ, เตสํ ตํ อสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย.

ปุจฺฉา – อถาปรมฺปิ ¶ ปุจฺฉามิ, อชิโต ปน อาวุโส เกสกมฺพโล รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.

วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน อชิโต เกสกมฺพโล เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อชิตํ เกสกมฺพลํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข ภนฺเต อชิโต เกสกมฺพโล ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ ‘‘นตฺถิ มหาราช ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺํ, นตฺถิ หุตํ, นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, นตฺถิ อยํ โลโก, นตฺถิ ปโร โลโก, นตฺถิ มาตา, นตฺถิ ปิตา, นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา, เย อิมฺจ โลกํ ปรฺจ โลกํ สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺติ. (เปยฺยาล) พาเล จ ปณฺฑิเต จ กายสฺส เภทา อุจฺฉิชฺชนฺติ วินสฺสนฺตี’’ติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อชิโต เกสกมฺพโล ¶ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน อุจฺเฉทํ พฺยากาสิ.

อยมฺปิ ¶ โข อาวุโส นิสฺสิริโกเยว, อนตฺถสํหิโต ชิคุจฺฉนีโย อติ วิย ภยานโก, เย ตสฺส วจนํ โสตพฺพํ สทฺธาตพฺพํ มฺเยฺยุํ, เตสํ ตํ อสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย.

ปุจฺฉา – อถาปรมฺปิ ¶ ปุจฺฉามิ, ปกุโธ ปน อาวุโส กจฺจายโน รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.

วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน ปกุโธ กจฺจายโน เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปกุธํ กจฺจายนํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข ภนฺเต ปกุโธ กจฺจายโน ราชานํ มาคธํ อชาสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ ‘‘สตฺติเม มหาราช กายา อกฏา อกฏวิธา อนิมฺมิตา อนิมฺมาตา วฺจา กูฏฏฺา เอสิกฏฺายิตา, เต น อิฺชนฺติ, น วิปริณาเมนฺติ, น อฺมฺํ พฺยาพาเธนฺติ, นาลํ อฺมฺสฺส สุขาย วา ทุกฺขาย วา สุขทุกฺขาย วา. กตเม สตฺต, ปถวีกาโย, อาโปกาโย, เตโชกาโย ¶ วาโยกาโย, สุเข, ทุกฺเข, ชีเว สตฺตเม. อิเม สตฺตกายา อกฏา อกฏวิธา อนิมฺมิตา อนิมฺมาตา วฺจฺยา กูฏฏฺา เอสิกฏฺายิตา, เต น อิฺชนฺติ, น วิปริณาเมนฺติ, น อฺมฺํ พฺยาพาเธนฺติ, นาลํ อฺมฺสฺส สุขาย วา ทุกฺขาย วา สุขทุกฺขาย วา. ตตฺถ นตฺถิ หนฺตา วา ฆาเตตา วา, โสตา วา สาเวตา วา, วิฺาตา วา วิฺาเปตา วา, โยปิ ติณฺเหน สตฺเถน สีสํ ฉินฺทติ, น โกจิ กิฺจิ ชิวิตา โวโรเปติ, สตฺตนฺนํตฺเวว กายานมนฺตเรน สตฺถํ วิวรมนุปตตี’’ติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปกุโธ กจฺจายโน สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน อฺเน อฺํ พฺยากาสิ.

อยมฺปิ ¶ โข อาวุโส วาโท ปุริมวาโทวิย นิสฺสิริโกเยว อนตฺถสํหิโต ชิคุจฺฉนีโย อติวิย ภยานโก.

ปุจฺฉา – อถาปรมฺปิ ปุจฺฉามิ, นิคณฺโ ปนาวุโส นาฏปุตฺโต รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.

วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน นิคณฺโ นาฏปุตฺโต เตนุปสํกมิ, อุปสํกมิตฺวา นิคณฺํ นาฏปุตฺตํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข นิคณฺโ นาฏปุตฺโต ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ, ‘‘อิธ มหาราช นิคณฺโ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ, กถฺจ มหาราช

นิคณฺโ ¶ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ, อิธ มหาราช นิคณฺโ สพฺพวาริวาริโต จ โหติ, สพฺพวาริยุตฺโต จ, สพฺพวาริธุโต จ, สพฺพวาริผุโฏ จ. เอวํ โข มหาราช นิคณฺโ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ, ยโต โข มหาราช นิคณฺโ เอวํ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ. อยํ วุจฺจติ มหาราช นิคณฺโ คตตฺโต จ ยตตฺโต จ ิตตฺโต จา’’ติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส นิคณฺโ นาฏปุตฺโต สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน จาตุยามสํวรํ พฺยากาสิ.

เอตสฺส ¶ ปนาวุโส วาเท โกจิ สาสนานุโลมวาโท อตฺถิ, อสุทฺธลทฺธิตาย ปน เอโสปิ วาโท ชิคุจฺฉนีโยเยว, เสยฺยถาปิ โภชนํ คูถมิสฺสํ คารยฺโหเยว อารกา ปริวชฺชิตพฺโพเยว, เสยฺยถาปิ วิสสํสฏฺโ อาปานียกํโส.

ปุจฺฉา – อถาปรมฺปิ ¶ ปุจฺฉามิ, สฺจโย ปนาวุโส เพลฏฺปุตฺโต สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.

วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน สฺจโย เพลฏฺปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา สฺจยํ เพลฏฺปุตฺตํ เอตทโวจ, ‘‘ยถา นุ โข อิมานิ โภ สฺจย ปุถุสิปฺปายตนานิ, เสยฺยถิทํ, หตฺถาโรหา อสฺสโรหา…เป… สกฺกา นุ โข โภ สฺจย เอวเมว ทิฏฺเว ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปฺเปตุ’’นฺติ, เอวํ วุตฺเต ภนฺเต สฺจโย เพลฏฺปุตฺโต ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ.

‘‘อตฺถิ ปโรโลโกติ อิติ เจ มํ ปุจฺฉสิ, อตฺถิ ปโร โลโกติ อิติ เจ เม อสฺส, อตฺถิ ปโร

โลโกติ ¶ อิติ เต นํ พฺยากเรยฺยํ, เอวนฺติปิ เม โน, ตถาติปิ เม โน, อฺถาติปิ เม โน, โนติปิ เม โน, โน โนติปิ เม โน…เป… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ เจ มํ ปุจฺฉสิ, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ เจ เม อสฺส, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ เต นํ พฺยากเรยฺยํ, เอวนฺติปิ เม โน, ตถาติปิ เม โน, อฺถาติปิ เม โน, โนติปิ เม โน, โน โนติปิ เม โน’’ติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สฺจโย เพลฏฺปุตฺโต สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน วิกฺเขปํ พฺยากาสิ.

สพฺเพปิ ¶ อาวุโส เอเต ฉนฺนํ สตฺถารานํ วาทา นิสฺสิริกาเยว ชิคุจฺฉนียาเยว อนตฺถสํหิตาเยว, พาลานํ ภิยฺโยโส มตฺตาย สมฺโมหาย สํวตฺตนฺติ อนตฺถาย.

อชฺช ¶ ปน อาวุโส กาโล อติกฺกนฺโต, สฺเวเยว ภควตา วุตฺตํ ปณีตํ ปสฏฺํ สนฺทิฏฺิกผลํ ปุจฺฉาม.

ปุจฺฉา – ปุริมทิวเสสุ อาวุโส สามฺผลสุตฺตสฺส ปุพฺพภาเค ยาว ฉสตฺถารมิจฺฉาวาทปริโยสานํ ปุจฺฉนวิสฺสชฺชนํ อมฺเหหิ กตํ, อชฺช ปน ยถานุปฺปตฺตํ ภควตา เทสิตสามฺผลสุตฺตาธิกาเร ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กริสฺสาม. ภควา ปน อาวุโส รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.

วิสฺสชฺชนา – ภควา ภนฺเต ติธา วิภชิตฺวา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ พฺยากาสิ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุโน เวเทหิปุตฺตสฺส ปมํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – ทาสํ ภนฺเต ปพฺพชิตํ อุปมาภาเวน นิทฺทิสิตฺวา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ภควา ปมํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ.

โสหํ ¶ ภนฺเต ภควนฺตมฺปิ ปุจฺฉามิ, ยถา นุ โข อิมานิ ภนฺเต ปุถุสิปฺปายตนานิ เสยฺยถิทํ…เป… สกฺกา นุ โข ภนฺเต เอว เมว ทิฏฺเว ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปฺเปตุํ –

อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว สฺวาขาตสฺส พุทฺธสาสนสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา, ยตฺรหิ นาม ทาโสปิ นิหีนชจฺโจ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา อตฺตโน อิสฺสรภูเตน รฺาปิ วนฺทนียตฺตํ ครุกรณียตฺตํ ปาปุณิสฺสติ, สุปฺตฺตเมตํ ภควตา ปมํ สนฺทิฏฺิกผลํ.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุโน เวเทหิปุตฺตสฺส ทุติยํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – กสฺสกํ ภนฺเต ปพฺพชิตํ อุปมาภาเวน ทสฺเสตฺวา ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ.

อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา, ยตฺรหิ นาม กสฺส โกปิ คุณรหิโต เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา รฏฺธิปตินา มนุสฺสโลเก เทวภูเตน รฺาปิ ครุกรณียตํ วนฺทนียตํ ปาปุณิสฺสติ, สุปฺตฺตเมตํ อาวุโส ภควตา ทุติยํ สนฺทิฏฺิกผลํ.

ปุจฺฉา – กถฺจา ¶ ปนาวุโส ภควา ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิกสามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ รฺโ เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – ภควา ภนฺเต พุทฺธุปฺปาทโต ปฏฺาย กุลปุตฺตสฺส ปพฺพชิต ภาวํ, ตสฺส จ สีลสมฺปทํ, ตสฺส จ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตํ, อริยฺจสติสมฺปชฺํ, อริยฺจ สนฺตุฏฺึ, ปฺจนฺนฺจ นีวรณานํ ปหานํ, จตฺตาริ จ ฌานานิ, อฏฺ จ วิชฺชาโย, ตาหิ ตาหิ อุปมาหิ วิตฺถารโต วิภชิตฺวา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

สกฺกา ¶ ปน ภนฺเต ทิฏฺเว ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ ปฺเปตุํ.

สกฺกา มหาราชา, เตน หิ มหาราช สุโณหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามิ.

ปุจฺฉา – กถฺจ ¶ ปนาวุโส ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ, กถฺจ ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุโน เวเทหิปุตฺตสฺส จูฬสีลํ วิภชิตฺวา เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – ‘‘กถฺจ ¶ มหาราช ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ. อิธ มหาราช ภิกฺขุ ปาณาติปาตํ ปหาย ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี ทยาปนฺโน, สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหรติ. อิทมฺปิสฺส โหติ สีลสฺมึ’’ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ฉพฺพีสติยา อากาเรหิ จูฬสีลํ วิภชิตฺวา เทเสสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ สาธุ อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพาชิโต อิมินา จ จูฬสีเลน สมนฺนาคโต วิหเรยฺย.

สุเว ยถานุปฺปตฺตฏฺานโต ปฏฺาย ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กริสฺสาม.

ปุจฺฉา – กถํ ปนาวุโส รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุโน เวเทหิปุตฺตสฺส มชฺฌิมสีลฺจ มหาสีลฺจ วิภชิตฺวา เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – ‘‘ยถา วา ปเนเก โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ โภชนานิ ภุฺชิตฺวา เต เอวรูปํ พีชคามภูตคามสมารมฺภํ อนุยุตฺตา วิหรนฺติ. เสยฺยถิทํ. มูลพีชํ ขนฺธพีชํ ผฬุพีชํ อคฺคพีชํ พีชพีชเมว ปฺจมํ, อิติ เอวรูปา พีชคามภูตคามสมารมฺภา ปฏิวิรโต โหติ. อิทมฺปิสฺส โหติ สีลสฺมึ’’ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส มชฺฌิมสีลฺจ มหาสีลฺจ วิตฺถารโต วิภชิตฺวา เทเสสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ อริเยน สีเลน สมนฺนาคโต วิหเรยฺย.

ปุจฺฉา – กถํ ปนาวุโส อริยํ อินฺทฺริยสํวรฺจ อริยํ สติสมฺปชฺฺจ อริยํ สนฺโตสฺจ ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส วิภชิตฺวา เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – อิธ มหาราช ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นนุพฺยฺชนคฺคาหี, ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ, รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ, จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ, เอวมาทินา จ.

อิธ มหาราช ภิกฺขุ สติสมฺปชฺเน สมนฺนาคโต โหติ, อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนฺเต สมฺปชนการี โหติ,

อาโลกิเต ¶ วิโลกิเต สมฺปชานการี โหติ, สมิฺชิเต ปสาริเต สมฺปชานการี โหติ, สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ สมฺปชานการี โหติ, อสิเต ปีเต ขายิเต สายิเต สมฺปชานการี โหติ, อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม สมฺปชานการี โหติ, คเต ิเต นิสินฺเน สุตฺเต ชาคริเต ภาสิเต ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี โหติ, เอวํ โข มหาราช ภิกฺขุ สติสมฺปชฺเน สมนฺนาคโต โหติ.

กถฺจ มหาราช ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ, อิธ มหาราช ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ กายปริหาริเกน จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน ปิณฺฑปาเตน.

เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อริยฺจ อินฺทฺริเยสุคุตฺตทฺวารตํ อริยฺจ สติสมฺปชฺํ อริยฺจ สนฺโตสํ วิภชิตฺวา เทเสสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต อิมินา จ อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต, อิมินา จ อริเยน สติสมฺปชฺเน

สมนฺนาคโต ¶ , อิมาย จ อริยาย สนฺตุฏฺิยา สมนฺนาคโต วิหเรยฺย.

ปุจฺฉา – กถํ ปนาวุโส ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส นีวรณปหานํ วิภชิตฺวา เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ อริเยน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต, อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต, อริเยน สติสมฺปชฺเน สมนฺนาคโต, อริยาย สนฺตุฏฺิยา สมนฺนาคโต, วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชติ อรฺํ รุกฺขมูลํ ปพฺพตํ กนฺทรํ คิริคุหํ สุสานํ วนปตฺตํ อพฺโภกาสํ ปลาลปุฺชํ. โส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุฺชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺเปตฺวา. โส อภิชฺฌํ โลเก ปหาย วิคตาภิชฺเฌน เจตสา วิหรติ…เป… ตสฺสิเม ปฺจ นีวรเณ ปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสโต ปาโมชฺชํ ชายติ, ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ, ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ, ปสฺสทฺธกาโย ¶ สุขํ เวเทหิ, สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส นีวรณปฺปหานํ วิภชิตฺวา วิตฺถารโต เทเสสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ ปฺจนีวรเณ ปชหิตฺวา เตหิ จิตฺตํ วิโสเธตฺวา วิหเรยฺย.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปมํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.

วิสฺสชฺชนา – โส วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ

ปณีตตรฺจ ¶ . เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปมํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสนสงฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา เอวํ ปมํ ฌานํ

อุปสมฺปชฺช ¶ วิเวกเชน ปีติสุเขน อตฺตโน กายํ อภิสนฺเทยฺย ปริสนฺเทยฺย ปริปูเรยฺย.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา ทุติยฺจ ตติยฺจ จตุตฺถฺจ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.

วิสฺสชฺชนา – ปุน จ ปรํ มหาราช ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ทุติยฺจ ตติยฺจ จตุตฺถฺจ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสนสงฺขาเต ธมฺมวินเย สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ ทุติยฌานฺจ ตติยฌานฺจ จตุตฺถฌานฺจ อุปสมฺปชฺช เตหิ ฌานสุเขหิ อตฺตโน กายํ อภิสนฺเทตฺวา ปริสนฺเทตฺวา ปริปูเรตฺวา วิหเรยฺย.

ปุจฺฉา – กถฺจ ¶ ปนาวุโส ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต าณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส เอวํ ปชานาติ ‘‘อยํ โข เม กาโย รูปี จาตุมหาภูติโก มาตาเปตฺติกสมฺภโว โอทนกุมฺมาสูปจโย อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺโม, อิทฺจ ปน เม วิฺาณํ เอตฺถ สิตํ เอตฺถ ปฏิพนฺธนฺติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

สุฺารํคา ¶ ปวิฏฺสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน. อมานุสี รตี โหติ, สมฺมาธมฺมํ วิปสฺสโต.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสนสงฺขาเต ธมฺมวินเย สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ าณทสฺสนํ อุปฺปาเทตฺวา เอวํ าณทสฺสเนน สมนฺนาคโต หุตฺวา วิหเรยฺย.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต มโนมยํ กายํ อภินิมฺมานาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส อิมมฺหา กายา อฺํ กายํ อภินิมฺมินาติ รูปึ มโนมยํ สพฺพงฺคปจฺจงฺคึ อหีนินฺทฺริยํ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสนสงฺขาเต ธมฺมวินเย สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ วิเสเสน มโนมยาเณน สมนฺนาคโต วิหเรยฺย.

ปุจฺฉา – ภควา ¶ อาวุโส รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ฌานจตุกฺกสงฺขาตฺจ ปม ทุติย วิชฺชาสงฺขาตฺจ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ทสฺเสตฺวา, อปรํ กีทิสํ สํนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต อิทฺธิวิธาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ, เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ, พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจาติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา สาวโกปิ สมฺมาปฏิปนฺโน เอวํ มหิทฺธิกํ เอวํ มหานุภาวํ อิทฺธิวิธาณมฺปิ ปจฺจนุโภสฺสติ.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ภควา อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต ทิพฺพาย โสตธาตุยา จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส ทิพฺพาย โสตธาตุยา วิสุทฺธาย อติกฺกนฺต มานุสิกาย อุโภ สทฺเท สุณาติ ทิพฺเพ จ มานุเส จ เย ทูเร สนฺติเก จ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส, อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต สมฺมาปฏิปนฺโน สาวโกปิ เอวํ วิเสสํ ทิพฺพโสตาณํ ปฏิลภิสฺสติ.

ปุจฺฉา – กถํ ปนาวุโส ภควา อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต. อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต

อานฺชปฺปตฺเต ¶ เจโตปริยาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ, สราคํ วา จิตฺตํ สราคํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ, วีตราคํ วา จิตฺตํ วีตราคํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส, อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิโต สมฺมาปฏิปนฺโน สาวโกปิ เอวํ วิเสสํ เจโตปริยาณํ ปฏิลภิสฺสติ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ, เสยฺยถิทํ, เอกมฺปิชาตึ ทฺเวปิ ชาติโย…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส, อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา สาวโกปิ สมฺมาปฏิปนฺโน เอวํ วิเสสํ ปุพฺเพนิวาสาณํ ปฏิลภิสฺสติ.

ปุจฺฉา – กถฺจ ปนาวุโส ภควา สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนฺชปฺปตฺเต สตฺตานํ จุตูปปาตาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ ¶ อภินินฺนาเมติ, โส ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมุปเค สตฺเต ปชานาติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. อิตฺถํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส, อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิโต สาวโกปิ สมฺมาปฏิปนฺโน เอวํ วิเสสํ ทิพฺพจกฺขุาณํ ปฏิลภิสฺสติ.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ภควา ปริโยสาเน อุตฺตริตรํ สามฺผลํ เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนฺชปฺปตฺเต อาสวานํ ขยาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ…เป… อิทํ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. อิมสฺมา จ ปน มหาราช สนฺทิฏฺิกา สามฺผลา อฺํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ อุตฺตริตรํ วา ปณีตตรํ วา นตฺถีติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปริโยสานํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส, ยํ ภิกฺขุ พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ สฺวาขาเต ธมฺมวินเย สมฺมาปฏิปนฺโน อาสวกฺขยาณํ ปาปุณิตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต อิมิสฺสา เทสนาย ปริโยสาเน ภควติ จ เทสนายฺจ ปสนฺโน ปสนฺนาการํ อกาสิ, กีทิสฺจ อานิสํสํ ปฏิลภิ.

วิสฺสชฺชนา – เอวํ วุตฺเต ภนฺเต มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ, อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต, อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต, เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย, ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย…เป… อชฺชตคฺเค ปาณฺณุเปตํ สรณํ คตนฺติ, อยฺหิ ภนฺเต ราชา ปิตุมาริตกาลโต ปฏฺาย เนว รตฺตึ น ทิวา นิทฺทํ ปฏิลภติ, สตฺถารํ ปน อุปสงฺกมิตฺวา อิมาย มธุราย โอชวนฺติยา ธมฺมเทสนาย สุตกาลโต ปฏฺาย นิทฺทํ ปฏิลภติ, ติณฺณํ รตนานํ มหาสกฺการมกาสิ, ปุถุชฺชนิกาย สทฺธาย สมนฺนาคโต นาม อิมินา รฺา สทิโส นาโหสิ, อนาคเต ปน วิชิตาวี นาม ปจฺเจกพุทฺโธ หุตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสติ. เอวํ โข ภนฺเต ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ¶ เทสนาปริโยสาเน ปสนฺโน ปสนฺนาการมกาสิ, อิทิสฺจ ภนฺเต มหานิสํสํ ปฏิลภิ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควา ชานตา อรหตา ปสฺสตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อมฺพฏฺํ ฏาม สุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต ชนปเท อิจฺฉานงฺคเล นาม โกสลานํ พฺราหฺมณคาเม อมฺพฏฺํ นาม มาณวํ พฺราหฺมณสฺส โปกฺขรสาติสฺส อนฺเตวาสึ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – โสณทณฺฑํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – องฺเคสุ ภนฺเต ชนปเท จมฺปายํ โสณทณฺฑํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กูฏทนฺตํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – มคเธสุ ภนฺเต ขาณุมเต นาม พฺราหฺมณคาเม กูฏทนฺต พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มหาลึ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – เวสาลิยํ ภนฺเต โอฏฺทฺธํ นาม ลิจฺฉวึ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ชาลิยํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสมฺพิยํ ภนฺเต ทฺเว ปพฺพชิเต อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มหาสีหนาทํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อุรุฺายํ ภนฺเต กณฺณกถเล อเจลํ กสฺสปํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – โปฏฺปาทํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต โปฏฺปาทฺจ ปริพฺพาชกํ จิตฺตฺจ หตฺถิสาริปุตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – สุภสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส กตฺถ กํ อารพฺภ เกน ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อายสฺมตา อานนฺเทน ธมฺมภณฺฑาคาริเกน สุภํ มาณวํ โตเทยฺยปุตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เกวฏฺฏํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – นาฬนฺทา ยํ ภนฺเต เกวฏฺฏํ คหปติปุตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – โลหิจฺจสุตฺต ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต ชนปเท สาลวติกายํ โลหิจฺจํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตวิชฺชสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต มนสากเฏ นาม โกสลานํ พฺราหฺมณคาเม วาเสฏฺํ ภารทฺวาชํ มาณวํ อารพฺภ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตน ¶ อาวุโส ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน มหาปทานสุตฺตํ ทีฆนิกาเย มหาวคฺเค โปราณเกหิ สงฺคิติกาเรหิ ปมํ สงฺคิตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ภาสิตํ, สมฺพหุลานํ ภนฺเต ภิกฺขูนํ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตานํ มณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนานํ สนฺนิปติตานํ ปุพฺเพนิวาสปฏิสํยุตฺตา ธมฺมีกถา อุทปาทิ, อิติปิ ปุพฺเพนิวาโส อิติปิ ปุพฺเพนิวาโสติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มหานิทานสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – กุรูสุ ภนฺเต กมฺมาสธมฺเม นาม กุรูนํ นิคเม อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ ‘‘อจฺฉริยํ ภนฺเต, อพฺภุตํ ภนฺเต, ยาว คมฺภีโรจายํ ภนฺเต ปฏิจฺจสมุปฺปาโท

คมฺภีราวภาโส ¶ จ, อถ จ ปน เม อุตฺตานกุตฺตานโก วิย ขายตี’’ติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มหาปรินิพฺพานสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส พหุอนุสนฺธิกํ, พหุเทสนา สงฺคหํ, พุทฺธสฺส ภควโต ปรินิพฺพานาสนฺนวสฺเส ปวตฺตอฏฺุปฺปตฺติทีปกวจนปพนฺธภูตํ, ตสฺมา ตํ อนฺตราเภทวเสน วิภชฺช ปริจฺฉิชฺช ปริจฺฉิชฺช ปุจฺฉิสฺสามิ, ตตฺถาวุโส ภควตา ปมํ

ราชูนํ ¶ อปริหานิยธมฺมเทสนา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต วสฺสการํ พฺราหฺมณํ มคธมหามตฺตํ อารพฺภ ภาสิตา, วสฺสกาโร ภนฺเต พฺราหฺมโณ มคธมหามตฺโต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ ‘‘ราชา โภ โคตม มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต วชฺชี อภิยาตุกาโม โส เอวมาห อหํ หิเม วชฺชี เอวํ มหิทฺธิเก เอวํ มหานุภาเว อุจฺเฉจฺฉามิ วชฺชี วินาเสสฺสามิ วชฺชี อนยพฺยสนํ อาปาเทสฺสามี วชฺชี’’ติ ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.

ปุจฺฉา – ภิกฺขูนํ ¶ ปนาวุโส อปริหานิยธมฺมเทสนา ภควตา กตฺถ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ตสฺมึเยว ภนฺเต ราชคเห ตสฺมึเยว วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.

ปุจฺฉา – ธมฺมาทาโส ¶ อาวุโส ธมฺมปริยาโย ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – นาติเก ภนฺเต คิฺชกาวสเถ อายสฺมนฺตํ อานนฺท อารพฺภ ภาสิโต, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา นาติกิยานํ ทฺวาทสนฺนํ ปุคฺคลานํ คติอภิสมฺปรายํ ปุจฺฉิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิโต.

ปุจฺฉา – อตฺตทีปธมฺมเทสนา ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – เวสาลิยํ ภนฺเต เวฬุวคามเก อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตา, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควโต คิลานวุฏฺิตสฺส อจิรวุฏฺิตสฺส เคลฺา ภควโต เคลฺเน อตฺตโน เขทปตฺตการณํ อาโรเจสิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.

‘‘ตสฺมาติหานนฺท ¶ อตฺตทีปา วิหรถ อตฺตสรณา อนฺสรณา’’.

ปุจฺฉา – ภควตา อาวุโส ปุริม ทุติยทิวเส ปุจฺฉิตวิสฺสชฺชิตกฺกเมน อตฺตทีปธมฺมเทสนฺจ อฺานิ จ ธมฺมเทสนานิ กเถตฺวา ปรินิฏฺิต สพฺพพุทฺธกิจฺเจน อายุสงฺขาโร กตฺถ โอสฺสฏฺโ.

วิสฺสชฺชนา – เวสาลิยํ ภนฺเต จาปาเล เจติเย มาเรน ปาปิมตา ยาจิโต ภควา สเตน สมฺปชาเนน อายุสงฺขาโร โอสฺสฏฺโ.

‘‘ปรินิพฺพาตุ ¶ ทานิ ภนฺเต ภควา, ปรินิพฺพาตุ สุคโต, ปรินิพฺพาน กาโล ทานิ ภนฺเต ภควโต.

อปฺโปสุกฺโก ตฺวํ ปาปิม โหติ, น จิรํ ตถาคตสฺส ปรินิพฺพานํ ภวิสฺสติ, อิโต ติณฺณํ มาสานํ อจฺจเยน ตถาคโต ปรินิพฺพายิสฺสติ.

ปุจฺฉา – จตุมหาปเทสธมฺมเทสนา ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – โภคนคเร ภนฺเต อานนฺเท เจติเย ภาสิตา.

ปริปกฺโก ¶ วโย มยฺหํ, ปริตฺตํ มม ชีวิตํ. ปหาย โว คมิสฺสามิ, กตํ เม สรณมตฺตโน.

ปุจฺฉา – จตุสํเวชนียกถา ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – กุสินารายํ ภนฺเต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตา, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘ปุพฺเพ ภนฺเต ทิสาสุ วสฺสํวุฏฺา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ ตถาคตํ ทสฺสนาย, เต มยํ ลภาม มโนภาวนีเย ภิกฺขู ทสฺสนาย, ลภาม ปยิรุปาสนาย. ภควโต ปน มยํ ภนฺเต อจฺจเยน น ลภิสฺสาม มโนภาวนีเย ภิกฺขู ทสฺสนาย, น ลภิสฺสาม ปยิรุปาสนายา’’ติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.

เยหิ ¶ เกจิ อานนฺท เจติยจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสนฺนจิตฺตา กาลํ กริสฺสนฺติ, สพฺเพเต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิสฺสนฺติ หุ –

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา ภิกฺขูนํ มาตุคาเมสุ ปฏิปชฺชิตพฺพวตฺตํ กเถสิ.

วิสฺสชฺชนา – อทสฺสนํ อานนฺทาติ จ อนาลาโป อานนฺทาติ จ สติ อานนฺท อุปฏฺพฺเพตพฺพาติ จ เอวํ โข ภนฺเต ภควา มาตุคาเมสุ ปฏิปชฺชิตพฺพาการํ กเถสิ.

ปุจฺฉา – มหาสุทสฺสนสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ติสฺสํเยว ภนฺเต กุสินารายํ อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘มา ภนฺเต ภควา อิมสฺมึ ขุทฺทกนครเก

อุชฺชงฺคลนครเก ¶ สาขานครเก ปรินิพฺพายิ. สนฺติ ภนฺเต อฺานิ มหานครานิ. เสยฺยถิทํ, จมฺปา, ราชคหํ, สาวตฺถี, สาเกตํ, โกสมฺพี, พาราณสี, เอตฺถ ภควา ปรินิพฺพายตุ, เอตฺถ พหู ขตฺติยมหาสาลา พฺราหฺมณ มหาสาลา คหปติ มหาสาลา ตถาคเต อภิปฺปสนฺนา. เต ตถาคตสฺส สรีรปูชํ กริสฺสนฺตี’’ติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ภควา ¶ อาวุโส ปุริมทิวเส ปุจฺฉิต วิสฺสชฺชิตกฺกเมน มหาสุทสฺสน สุตฺตนฺตํ เทเสตฺวา สุภทฺทํนาม ปริพฺพาชกํ พุทฺธเวเนยฺเยสุ ปจฺฉิมสาวกภูตํ กถํ วิเนสิ.

วิสฺสชฺชนา – ยสฺมึ โข สุภทฺท ธมฺมวินเย อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค น อุปลพฺภติ, สมโณปิ ตตฺถ น อุปลพฺภติ, ทุติโยปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติ, ตติโยปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติ, จตุตฺโถปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติ (เปยฺยาล). อิเม จ สุภทฺท ภิกฺขู สมฺมา วิหเรยฺยุํ, อสุฺโ โลโก อรหนฺเตหิ อสฺส, เอวํ โข ภนฺเต ภควา สุภทฺทํ ปริพฺพาชกํ พุทฺธเวเนยฺเยสุ ปจฺฉิมํ สกฺขิสาวกํ วิเนสิ.

ปุจฺฉา – ปจฺฉิเม ¶ ปนาวุโส กาเล ภควา อายสฺมโต อานนฺทสฺส กีทิสํ วจนํ กเถตฺวา, กถฺจ ภิกฺขู ปวาเรตฺวา, กีทิสฺจ ภิกฺขูนํ วจนํ อามนฺเตตฺวา, กถฺจ อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ.

วิสฺสชฺชนา – ภควา ภนฺเต ปจฺฉิเม กาเล อายสฺมโต อานนฺทสฺส สิยา โข ปนานนฺท ตุมฺหากํ เอวมสฺส อตีตสตฺถุกํ ปาวจนํ นตฺถิ โน สตฺถาติ เอวมาทิกํ วจนํ กเถตฺวา, สิยา โข ปน ภิกฺขเว เอกภิกฺขุสฺสาปิ กงฺขา วา วิมติ วา พุทฺเธ วา ธมฺเม วา สงฺเฆ วา มคฺเค วา ปฏิปทาย วาติ เอวมาทินา ภิกฺขู ปวาเรตฺวา, หนฺททานิ ภิกฺขเว อามนฺตยามิ โว, วยธมฺมา สงฺขารา อปฺปมาเทน สมฺปาเทถาติ ปจฺฉิมฺจ โอวาทวจนํ ภิกฺขูนํ อามนฺเตตฺวา, นว อนุปุพฺพสมาปตฺติโย อนุโลมํ ปฏิโลมํ สมาปชฺชิตฺวา, จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺหิตฺวา สมนนฺตรา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ.

นาวุโส ¶ อานนฺท ภควา ปรินิพฺพุโต, สฺาเวทยิต นิโรธํ สมาปนฺโน.

ปุจฺฉา – มหาสุทสฺสนสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ปุริมทิวเส ปุจฺฉิตฺจ วิสฺสชฺชิตฺจ, ชนวสภสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – นาติเก ภนฺเต คิฺชกาวสเถ อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท มาคธเก ปริจารเก อารพฺภ ภควโต สมฺมุขา ปริกถํ กเถสิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มหาโควินฺทสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มหาสมยสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สกฺเกสุ ภนฺเต กปิลวตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – สกฺกปฺหสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – มคเธสุ ภนฺเต ปาจีนโต ราชคหสฺส อมฺพสณฺฑา นาม พฺราหฺมณคาโม, ตสฺสุตฺตรโต เวทิยเก ปพฺพเต อินฺทสาลคุหายํ สกฺกํ เทวานมินฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ, สกฺโก ภนฺเต เทวานมินฺโท ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฺหํ ปุจฺฉิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มหาสติปฏฺานสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – กุรูสุ ภนฺเต กมฺมาสธมฺเม นาม กุรูนํ นิคเม ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ปายาสิ ¶ สุตฺตํ ปนาวุโส กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ เกน ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต เสตพฺยานาม โกสลานํ นครํ อุตฺตเรน เสตพฺยํ สึสปาวเน อายสฺมตา กุมารกสฺสเปน ปายาสึ ราชฺํ อารพฺภ ภาสิตํ, ปายาสิสฺส ภนฺเต ราชฺสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ, อิติปิ นตฺถิ ปโรโลโก นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺถาวุโส ¶ ปายาสิสฺส ราชฺสฺส ทิฏฺิปกาสนาจ อายสฺมโต กุมารกสฺสปตฺเถรสฺส ทิฏฺิวินิเวฏฺนกถา จ อเนกวารํ อาคตา, ตตฺถาวุโส ปมํ ปายาสิ ราชฺโ อตฺตโน ทิฏฺึ กถํ ปกาเสสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป ตํ มิจฺฉาทิฏฺึ วินิเวเสิ.

วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ อายสฺมนฺตํ กุมารกสฺสปํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ ‘‘อหฺหิ โภ กสฺสป เอวํ วาที เอวํ ทิฏฺี อิติปิ นตฺถิ ปโรโลโก, นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก’’กิ, เอวํ โข ภนฺเต ปายาสิราชฺโ อตฺตโน มิจฺฉาทิฏฺึ อายสฺมโต กุมารกสฺสปสฺส สนฺติเก ปกาเสสิ. อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป สกฺขิการณํ จนฺทิมสูริยอุปมํ ทสฺเสตฺวา ปายาสิสฺส ราชฺสฺส ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ วินิเวเสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส อายสฺมา กุมารกสฺสโป ปายาสิสฺส ราชฺสฺส มิจฺฉาทิฏฺิกสฺส สทฺธมฺมวิมุขิภูตสฺส ปจฺจกฺขโต ปรโลกํ ทสฺเสตฺวา ตํ มิจฺฉาทิฏฺึ วินิเวเสิ.

ปุจฺฉา – อถ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ ทุติยมฺปิ กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

วิสฺสชฺชนา – ทุติเย ปน ภนฺเต ปายาสิราชฺโ อตฺตโน มิตฺตามจฺเจ าติสาโลหิเต ทุจฺจริตสมงฺคิโน กาลํกเต สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน มิจฺฉาวาทํ ปติฏฺาเปสิ ¶ , อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป โจรอุปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

ปุจฺฉา – อถ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ ตติยมฺปิ กีทิสํ สาธก ปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโนวาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคห นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

วิสฺสชฺชนา – ตติยมฺปน ¶ ภนฺเต ปายาสิราชฺโ อตฺตโน มิตฺตามจฺเจ าติสาโลหิเต สุจริตสมงฺคิโน กาลํกเต ทสฺเสตฺวา อตฺตโน มิจฺฉาวาทํ ปติฏฺาเปสิ, อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป คูถกูเป ปตปุริโสปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

ปุจฺฉา – อายสฺมตา อาวุโส กุมารกสฺสเปน ปุริมทิวเส ปุจฺฉิตวิสฺสชฺชิตกฺกเมน คูถกูปปุริสอุปมาย มิจฺฉาวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ธมฺมวาเท ปติฏฺาปิยมาเน ปิยาสิราชฺโ

จตุตฺถํ ¶ วา ปฺจมํ วา กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโนวาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป สหธมฺเมน ตํ มิจฺฉาวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ อายสฺมตา กุมารกสฺสเปน คูถกูเป นิมุคฺคปุริโส ปมาย มิจฺฉาวาทํ สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาเท ปติฏฺาปิเต จตุตฺถํ วา ปฺจมํ วา อตฺตโน มิตฺตามจฺเจ าติสาโลหิเต สมาทินฺน ปฺจสีเล สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน มิจฺฉาวาทํ ปติฏฺาเปสิ. อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป ตาวตึสเทโวปมาย จ ชจฺจนฺโธปมาย จาติ ทฺวีหิ อุปมาหิ ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา, ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ กุมารกสฺสโป ปายาสิสฺส ราชฺสฺส ทฺเว อุปมาโย ทสฺเสตฺวา อุปฺปนฺนํ ปาปกํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

ปุจฺฉา – อถ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ ฉฏฺํปิ กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป สหธมฺเมน ตํ มิจฺฉาวาทํ สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

วิสฺสชฺชนา – ฉฏฺํ ปน ภนฺเต ปายาสิราชฺโ สีลวนฺเต สมณพฺราหฺมเณ กลฺยาณธมฺเม ชีวิตุกาเม อมริตุกาเม

สุขกาเม ¶ ทุกฺขปฏิกูเล สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, อายสฺมาจ กุมารกสฺสโป คพฺภินี อุปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป คพฺภินีอุปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ มิจฺฉาวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

ปุจฺฉา – อถ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ สตฺตมํปิ กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

วิสฺสชฺชนา – สตฺตมํ ปน ภนฺเต ปายาสิราชฺโ กุพฺภิยํ ปกฺขิปิตฺวา มาริตปุริสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, อายสฺมาจ กุมารกสฺสโป สุปินกูปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป สุปินกูปมํ ทสฺเสตฺวา อุปฺปนฺนํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

ปุจฺฉา – อถ ¶ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ อฏฺมมฺปิ นวมมฺปิ กเถตพฺพํ กเถตฺวา ทสมํ กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป สหธมฺเมน ตํ มิจฺฉาวาทํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.

วิสฺสชฺชนา – อฏฺมมฺปิ ภนฺเต นวมมฺปิ ปายาสิราชฺโ ยํ วา ตํ วา ปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, ทสมํ ปน ภนฺเต ปายาสิราชฺโ ฉวิอาทีนิ ฉินฺทิตฺวา มาริตปุริสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป อคฺคิกชฏิโลปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.

ปฏินิสฺสชฺเชตํ ¶ ราชฺ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ. ปฏินิสฺสชฺเชตํ ราชฺ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป โอปายิกํ อุปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปิกํ มิจฺฉาทิฏฺึ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ, ยํ ตสฺส ภเวยฺย ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย.

ปุจฺฉา – อายสฺมตา อาวุโส กุมารกสฺสเปน ปุริมทิวเส ปุจฺฉิตวิสฺสชฺชิตากาเรน ปายาสิสฺส ราชฺสฺส อคฺคิกชฏิโลปมํ ทสฺเสตฺวา ตสฺมึ ปาปเก ทิฏฺิคเต ปฏินิสฺสชฺชาปิเต โส ตาว เถรสฺส วจนํ อนาทิยิตฺวา กีทิสฺจ ปจฺจนีกกถํ กเถสิ, กถฺจ เถโร กรุณาสีตลหทโย หุตฺวา อปรมฺปิ อุปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.

วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ อายสฺมตา กุมารกสฺสเปน อคฺคิกชฏิโลปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาปิเต กิฺจาปิ ภวํ กสฺสโป เอวมาห, อถ โข เนวาหํ สกฺโกมิ อิทํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชิตุนฺติ เอวมาทิกํ ปจฺจนีกกถํ กเถสิ, เถโร จ ภนฺเต กุมารกสฺสโป ทฺเว สตฺถวาโหปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ มิจฺฉาวาทํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป ปายาสิสฺส ราชฺสฺส ทฺเว สตฺถวาโหปมมฺปิ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ, ตฺหิ ตสฺส จ ตทนุยายีนฺจ ภเวยฺย ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย.

ปุจฺฉา – เอวํ ¶ ปนาวุโส อายสฺมตา กุมารกสฺสเปน ยถา วุตฺตาหิ พหูหิ อุปมาหิ จ อปราหิ คูถภาริกอกฺขธุตฺตโกปมาหิ จ ตสฺมึ ปาปเก ทิฏฺิคเต วิสฺสชฺชาปิเต โส ตาว เถรสฺส วจนํ อนาทิยิตฺวาว ปจฺฉิมปฏิกฺเขปวเสน กีทิสํ ปจฺจนีกกถํ กเถสิ, กถฺจ เถโร กรุณาสีตลหทโย หุตฺวา ปจฺฉิมมฺปิ อุปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.

วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ เอวํ เถเรน นานาอุปมาหิ ตสฺมึ ปาปเก ทิฏฺิคเต ปฏินิสฺสชฺชาปิเตปิ ปุริมนเยเนว เถรสฺส ปจฺจนีกกถํ กเถสิ, เถโรปิ จ ภนฺเต ปจฺฉิมํ สาณภาริกูปมํ ทสฺเสตฺวา กรุณาสีตลหทโย ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.

สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป ปายาสิสฺส ราชฺสฺส สาณภาริโกปมมฺปิ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ, ตฺหิ ตสฺส จ ตทนุยายีนฺจ ภเวยฺย ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย.

ปุจฺฉา – อิมาย ¶ ปนาวุโส ปจฺฉิมิกาย สาณภาริโกปมาย ทสฺสิตาย ปายาสิราชฺโ เถรสฺส ธมฺมเทสนานุภาเวน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย ปสนฺโน หุตฺวา กีทิสํ ปสนฺนาการมกาสิ, กถฺจ อายสฺมนฺตํ กุมารกสฺสปํ อนุสาสนึ ยาจิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป อนุสาสิ.

วิสฺสชฺชนา – อิมาย จ ปน ภนฺเต อุปมาย ทสฺสิตาย ปายาสิ ราชฺโ ‘‘ปุริเมเนว อหํ โอปมฺเมน โภโต กสฺสปสฺส อตฺตมโน อภิรทฺโธ เอวมาทินา ภนฺเต ปายาสิราชฺโ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อายสฺมโต กุมารกสฺสปสฺส ธมฺมเทสนาย ปสนฺโน ปสนฺนาการมกาสิ. อิจฺฉามิ จาหํ โภ กสฺสป มหายฺํ ยชิตุํ, อนุสาสตุ มํ ภวํ กสฺสโป ยํ มมสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ปายาสิ ราชฺโ อายสฺมนฺตํ กุมารกสฺสปํ อนุสาสนึ ยาจิ, อายสฺมา จ ภนฺเต กุมารกสฺสโป ทุกฺเขตฺเต ทุพฺภูเม ปวุตฺตพีโชปมาย ทุสฺสีเลสุ ทินฺนทานสฺส น มหปฺผลภาวํ ทสฺเสตฺวา สุเขตฺเต สุภูเม ปวุตฺตพีโชปมาย สีลวนฺเตสุ ทินฺนทานสฺส มหปฺผลภาวํ ทสฺเสตฺวา ปายาสึ ราชฺมนุสาสิ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ปายาสิราชฺโ ทานํ อทาสิ, กถฺจสฺส สมฺปราโย อโหสิ.

วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ อสกฺกจฺจํ ทานมทาสิ, อสหตฺถา ทานมทาสิ, อจิตฺตีกตํ ทานมทาสิ, อปวิทฺธํ ทานมทาสิ, โส อสกฺกจฺจํ ทานํ ทตฺวา อสหตฺถา ทานํ ทตฺวา อจิตฺตีกตํ ทานํ ทตฺวา อปวิทฺธํ ทานํ ทตฺวา กายสฺสเภทา ปรํ มรณา จาตุมหาราชิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชิ สุฺํ เสรีสกํ วิมานํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปาถิยวคฺเค ปมํ ปาถิยสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – มลฺเลสุ ภนฺเต อนุปิเย นาม มลฺลานํ นิคเม ภคฺควโคตฺตํ ปริพฺพาชกํ อารพฺภ ภาสิตํ, ภคฺควโคตฺโต ภนฺเต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘ปุริมานิ ภนฺเต ทิวสานิ ปุริมตรานิ สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา มํ เอตทโวจ ‘‘ปจฺจกฺขาโต ทานิ มยา ภคฺคว ภควา, น ทานาหํ ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหรามี’ติ, กจฺเจ ตํ ภนฺเต ตเถว, ยถา สุนกฺขตฺโต, ลิจฺฉวิปุตฺโต อวจา’’ติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – อุทุมฺพริกสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต นิคฺโรธํ ปริพฺพาชกํ อารพฺภ ภาสิตํ, นิคฺโรโธ ภนฺเต ปริพฺพาชโก ภควโต ปรมฺมุขา ภควนฺตํเยว อารพฺภ อเนกวิหิตํ อภูตกถํ กเถสิ, ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – จกฺกวตฺติสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – มคเธสุ ภนฺเต มาตุลายํ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ อตฺตชฺฌาสเยน สุตฺตนิกฺเขเปน ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – อคฺคฺสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสาเท วาเสฏฺํ ปพฺพชิตํ อารพฺภ ภาสิตํ, พฺราหฺมณา ภนฺเต วาเสฏฺ ภารทฺวาเช ปพฺพชิเต อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ อตฺตรูปาย

ปริภาสาย ¶ ปริปุณฺณาย โน อปริปุณฺณาย, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – สมฺปสาทนีย สุตฺตํ ปนาวุโส กตฺถ เกน ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – นาฬนฺทายํ ภนฺเต ปาวาริกมฺพวเน อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ปาสาทิกสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สกฺเกสุ ภนฺเต เวธฺานาม สกฺยานํ อมฺพวเน ปาสาเท จุนฺทํ สมณุทฺเทสํ อารพฺภ ภาสิตํ, จุนฺโท ภนฺเต สมณุทฺเทโส ปาวายํ นิคณฺสฺส นาฏปุตฺตสฺส กาลํ กิริยาย ภินฺนานํ นิคณฺานํ ทฺเวธิกชาตานํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ อฺมฺํ มุขสตฺตีหิ วิตุชฺชนการณํ อายสฺมโต อานนฺทสฺส อาโรเจสิ, อายสฺมา จ ภนฺเต อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ลกฺขณสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต เชตวนมหาวิหาเร ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – สิงฺคาลสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต สิงฺคาลํ คหปติปุตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ, สิงฺคาโล ภนฺเต คหปติปุตฺโต กาลสฺเสว อุฏฺาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺโถ อลฺลเกโส ปฺชลิโก ปุถุทิสา นมสฺสติ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ทกฺขิณํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทิสํ อุตฺตรํ ทิสํ เหฏฺิมํ ทิสํ อุปริมํ ทิสํ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – อาฏานาฏิยสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ¶ ภนฺเต คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ภาสิตํ, ภควติ ภนฺเต ราชคเห วิหรติ จตฺตาโร มหาราชาโน จตุทฺทิสํ รกฺขํ เปตฺวา จตุทฺทิสํ คุมฺพํ เปตฺวา จตุทฺทิสํ โอวรณํ เปตฺวา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏปพฺพตํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ, เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภนฺเต เวสฺสวโณ มหาราชา อาฏานาฏิยํ รกฺขํ ภควโต อาโรเจสิ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ ผาสุวิหาราย, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – สงฺคีติ ¶ สุตฺตํ ปนาวุโส กตฺถ เกน ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ปาวายํ ภนฺเต อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ทสุตฺตรสุตฺตํ ปนาวุโส กตฺถ เกน ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ทสุตฺตรสุตฺตํ ภนฺเต จมฺปายํ คคฺคราย โปกฺขรณิยา ตีเร อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เก ¶ อาวุโส สิกฺขนฺติ.

วิสฺสชฺชนา – เสกฺขา จ ภนฺเต ปุถุชฺชนกลฺยาณกา จ สิกฺขนฺติ.

ปุจฺฉา – เก อาวุโส สิกฺขิตสิกฺขา.

วิสฺสชฺชนา – อรหนฺโต ภนฺเต สิกฺขิตสิกฺขา.

วิสฺสชฺชนา – ภควโต ภนฺเต วจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส.

วิสฺสชฺชนา – ปรมฺปราย ภนฺเต อาภตํ.