📜
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
สุตฺตนฺตปิฏเก
ทีฆนิกาเย
สีลกฺขนฺธวคฺคสุตฺต
สํคายนสฺส ปุจฺฉา วิสฺสชฺชนา
ปุจฺฉา – ปมมหาธมฺมสํคีติกาเล ¶ อาวุโส ธมฺมสํคาหกา มหากสฺสปาทโย มหาเถรวรา ปมํ วินยํ สํคายิตฺวา ตทนนฺตรํ กํ นาม ปาวจนํ สํคายึสุ.
วิสฺสชฺชนา – ปมมหาธมฺมสํคีติยํ ภนฺเต ธมฺมสํคาหกา มหากสฺสปาทโย มหาเถรวรา ปมํ วินยํ สํคายิตฺวา ตทนนฺตรํ ธมฺมํ สํคายึสุ.
ปุจฺฉา – ธมฺโม ¶ นาม อาวุโส สุตฺตนฺตาภิธมฺมวเสน ทุวิโธ, ตตฺถ กตรํ ธมฺมํ ปมํ สํคายึสุ.
วิสฺสชฺชนา – ทฺวีสุ ภนฺเต ธมฺเมสุ สุตฺตนฺตาภิธมฺมปิฏเกสุ ปมํ สุตฺตนฺตํ ปิฏกํ ธมฺมํ สํคายึสุ.
ปุจฺฉา – สุตฺตนฺตปิฏเก ¶ ปิ อาวุโส ทีฆมชฺฌิมสํยุตฺตองฺคุตฺตรขุทฺทกนิกายวเสน ปฺจ นิกายา, เตสุ ปมํ กตรํ นิกายํ สํคายึสุ.
วิสฺสชฺชนา – ปฺจสุ ภนฺเต นิกาเยสุ ปมํ ทีฆนิกายํ สํคายึสุ.
ปุจฺฉา – ทีฆนิกาเยปิ อาวุโส ตโย วคฺคา จตุตฺตึสา จ สุตฺตานิ, เตสุ กตรํ วคฺคํ กตรฺจ สุตฺตํ ปมํ สํคายึสุ.
วิสฺสชฺชนา – ทีฆนิกาเยปิ ภนฺเต ตีสุ วคฺเคสุ ปมํ สีลกฺขนฺธวคฺคํ, จตุตฺตึสติยา จ สุตฺเตสุ ปมํ พฺรหฺมชาลสุตฺตํ สํคายึสุ.
พฺรหฺมชาลสุตฺต
ปุจฺฉา – สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส มยมฺปิ ทานิ ตโตเยว ปฏฺาย สํคายิตุํ ปุพฺพกิจฺจานิ สมารภาม…, เตนาวุโส ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน พฺรหฺมชาลสุตฺตํ กตฺถ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – อนฺตรา จ ภนฺเต ราชคหํ อนฺตรา จ นาฬนฺทํ อมฺพลฏฺิกายํ ราชาคารเก ภาสิตํ.
ปุจฺฉา – กํ ¶ อาวุโส อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – สุปฺปิยฺจ ภนฺเต ปริพฺพาชกํ พฺรหฺมทตฺตฺจ มาณวํ อารพฺภ ภาสิตํ.
ปุจฺฉา – กิสฺมึ อาวุโส วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – วณฺณาวณฺเณ ภนฺเต, สุปฺปิโย หิ ภนฺเต อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สุปฺปิยสฺส ปน ปริพฺพาชกสฺส อนฺเตวาสี พฺรหฺมทตฺโต มาณโว อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสติ ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
อนุสนฺเธ
ปุจฺฉา – กติ ¶ อาวุโส ตตฺถ อนุสนฺธโย.
วิสฺสชฺชนา – ตโย ภนฺเต ตตฺถ อนุสนฺธโย, เอโก อวณฺณานุสนฺธิ, ทฺเว วณฺณานุสนฺธิโย.
ปม อนุสนฺเธ
ปุจฺฉา – ตตฺถาวุโส ปเม อนุสนฺธิมฺหิ กถํ ภควตา ภาสิตํ, ตํ สํเขปโต กเถหิ.
วิสฺสชฺชนา – ปเม ภนฺเต อนุสนฺธิมฺหิ อวณฺเณ มโนปโทสํ นิวาเรตฺวา, ตตฺถ จ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา, ตตฺถ ปฏิปชฺชิตพฺพากาโร ภควตา ภาสิโต.
มมํ ¶ วา ภิกฺขเว ปเร อวณฺณํ ภาเสยฺยุํ, ธมฺมสฺส วา อวณฺณํ ภาเสยฺยุํ สงฺฆสฺส วา อวณฺณํ ภาเสยฺยุํ, ตตฺร ตุมฺเหหิ น อาฆาโต อปฺปจฺจโย น เจตโส อนภิรทฺธิ กรณียา…
ทุติย อนุสนฺเธ
ปุจฺฉา – สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข ภควา อตฺตนา ปรมุกฺกํ สาคตขนฺตีคุณสมนฺนาคโต อตฺตโน สาวกภูเต อมฺเหปิ ตตฺถ สมาทาเปสิ, อตฺตนา จ โลกธมฺเมสุ อนิฺชนสภาโว อมฺหากมฺปิ ตถตฺตาย โอวาทมทาสิ, ทุติเยปนาวุโส อนุสนฺธิมฺหิ กถํ ภควตา ภาสิตํ, ตมฺปิ สํเขปโต ปกาเสหิ.
วิสฺสชฺชนา – ทุติเย ปน ภนฺเต อนุสนฺธิมฺหิ วณฺเณ เจตโส อุปฺปิลาวิตตฺตํ นิเสเธตฺวา, ตตฺถ จ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา, ตตฺถ จ ปฏิปชฺชนาการํ ทสฺเสตฺวา, ปุถุชฺชนสฺส วณฺณภูมิภูตานิ ตีณิ สีลานิ วิตฺถารโต ภควตา ภาสิตานิ.
มมํ ¶ วา ภิกฺขเว ปเร วณฺณํ ภาเสยฺยุํ, ธมฺมสฺส วา วณฺณํ ภาเสยฺยุํ, สงฺฆสฺส วา วณฺณํ ภาเสยฺยุํ, ตตฺร ตุมฺเหหิ น อานนฺโท น โสมนสฺสํ น เจตโส อภิรทฺธิ กรณียา –
ตติย อนุสนฺเธ
ปุจฺฉา – สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข ภควา อตฺตนา ปรมุกฺกํสคตสุปริสุทฺธสีลสมนฺนาคโต, ตํ อตฺตโน สุปริสุทฺธสีลํ ทสฺเสตฺวา ปเรปิ ตตฺถ นิโยเชสิ, ตติเย ปนาวุโส อนุสนฺธิมฺหิ กถํ ภควตา ภาสิตํ, ตํ สํเขปโต ปกาเสหิ.
วิสฺสชฺชนา – ตติเย ปน ภนฺเต อนุสนฺธิมฺหิ ทฺวาสฏฺิ ทิฏฺิโย สพฺพฺุต าเณน วิตฺถารโต วิภชิตฺวา, ตาสฺจ ฉ ผสฺสายตนปทฏฺานภาวํ วิภาเวตฺวา, มิจฺฉาทิฏฺิคติกาธิฏฺา นฺจ วฏฺฏํ กเถตฺวา, ยุตฺตโยคภิกฺขุอธิฏฺานฺจ วิวฏฺฏํ กเถตฺวา, มิจฺฉาทิฏฺิคติกสฺส เทสนาชาลโต อวิมุตฺตภาวํ ¶ เทสนาชาลโต วิมุตฺตสฺส นตฺถิกภาวฺจ วิภาเวตฺวา, อตฺตโน จ กตฺถจิ อปริยาปนฺนภาวํ ทสฺเสตฺวา, อุปาทิเสสนิพฺพานธาตุํ ปาเปตฺวา เทสนา ภควตา นิฏฺาปิตา.
อุจฺฉินฺนภาวเนตฺติโก ¶ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส กาโย ติฏฺติ, ยาวสฺส กาโย สฺสติ ตาว นํ ทกฺขนฺติ เทวมนุสฺสา, กายสฺส เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา น นํ ทกฺขนฺติ เทวมนุสฺสา.
สุตฺตนิเทสนา
ปุจฺฉา – สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข ภควา อตฺตนา ทฺวาสฏฺิ ทิฏฺิโย จ ฉ ผสฺสายตนานิ จ ทฺวาทส ปฏิจฺจสมุปฺปาทงฺคานิ จ สพฺพโส ปริชานิตฺวา เตสํ ปริชานนตฺถาย ปเรสมฺปิ ตถตฺตาย ธมฺมํ ปกาเสติ, สุตฺตฺจ นาม อาวุโส จตุนฺนํ สุตฺตนิกฺเขปานํ อฺตรวเสเนว นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมา เตสุ อิทํ สุตฺตํ กตเรน สุตฺตนิกฺเขเปน ภควตา นิกฺขิตฺตํ.
วิสฺสชฺชนา – จตูสุ ภนฺเต สุตฺตนิกฺเขเปสุ อฏฺุปฺปตฺตินิกฺเขปน อิทํ สุตฺตํ นิกฺขิตฺตํ.
ปุจฺฉา – กสฺส ¶ อาวุโส วจนํ.
วิสฺสชฺชนา – ภควโต ภนฺเต วจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส.
ปุจฺฉา – เกนาวุโส ¶ อาภตํ.
วิสฺสชฺชนา – ปรมฺปราย ภนฺเต อาภตํ.
ปุจฺฉา – อตฺถิ นุ โข อาวุโส เอตฺถ โกจิ วิรทฺธโทสา, เยน ปจฺฉิมา ชนา มิจฺฉาอตฺถํ คณฺเหยฺยุํ.
วิสฺสชฺชนา – นตฺถิ ภนฺเต.
สามฺผลสุตฺต
ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน สามฺผลสุตฺตํ กตฺถ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส อมฺพวเน ภาสิตํ.
ปุจฺฉา – เกนาวุโส สทฺธึ ภควตา ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – รฺา ภนฺเต มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สทฺธึ ภาสิตํ.
ปุจฺฉา – ตํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ จตุนฺนํ สุตฺตนิกฺเขปานํ กตเรน สุตฺตนิกฺเขเปน ภควตา นิกฺขิตฺตํ.
วิสฺสชฺชนา – จตุนฺนํ ภนฺเต สุตฺตนิกฺเขปานํ ปุจฺฉาวสิเกน สุตฺตนิกฺเขเปน นิกฺขิตํ ภควตา.
อชาตสตฺตุ
ปุจฺฉา – สา ปนาวุโส ปุจฺฉา เกนากาเรน สมุปฺปนฺนา.
วิสฺสชฺชนา – ราชา ภนฺเต มาคโธ อชาสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ตทหุโปสเถ ปนฺนรเส โกมุทิยา จาตุมาสินิยา ปุณฺณาย ปุณฺณมาย รตฺติยา เยน ภควา เตนุปสํกมิ, อุปสํกมิตฺวา ภควนฺตํ ทิฏฺเว ธมฺเม สํทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, เอวํ โข สา ภนฺเต ปุจฺฉา อุปฺปนฺนา.
รมฺมณียา ¶ วต โภ โทสินา รตฺติ, อภิรูปา วต โภ โทสินา รตฺติ, ทสฺสนียา วต โภ โทสินา รตฺติ, ปาสาทิกา วต โภ โทสินา รตฺติ, ลกฺขฺา วต โภ โทสินา รตฺติ….
กํ นุขฺวชฺช สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา ปยิรุปาเสยฺยาม….
ยํ ¶ โน ปยิรุปสโต จิตฺตํ ปสีเทยฺย….
ฉราชีวก
ตฺวํ ปน สมฺม ชีวก กึ ตุณฺหีสิ –
อยํ ¶ เทว อมฺหากํ ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อมฺหากํ อมฺพวเน วิหรติ.
ตํ โข ปน ภควนฺตํ เอวํ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต ‘‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโรปุริสทมฺมสารถิ สตฺถาเทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’’ติ.
ตํ เทโว ภควนฺตํ ปยิรุปาสตุ, อปฺเปวนาม เทวสฺส ภควนฺตํ ปยิรุปาสโต จิตฺตํ ปสีเทยฺย.
เตน หิ สมฺม ชีวก หตฺถิยานานิ กปฺปาเปหิ.
กปฺปิตานิ ¶ โข เต เทว หตฺถิยานานิ, ยสฺส ทานิ กาลํ มฺสิ.
อชาตสตฺตุ
กิจฺจิ มํ สมฺม ชีวก น วฺเจสิ, กจฺจิ มํ สมฺม ชีวก น ปลมฺเภสิ….
มา ภายิ มหาราช, มา ภายิ มหาราช….
น ตํ เทว วฺเจมิ, น ตํ เทว ปลมฺภามิ….
อชาตสตฺต
เอโส ¶ มหาราช ภควา, เอโส มหาราช ภควา มชฺฌิมํ ถมฺภํ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสินฺโน ปุรกฺขโต ภิกฺขุสงฺฆสฺส….
อิมินา เม อุปสเมน อุทยภทฺโท กุมาโร สมนฺนาคโต โหตุ…
อคมา ¶ โข ตฺวํ มหาราช ยถา เปมํ.
ปุจฺเฉยฺยามหํ ภนฺเต ภควนฺตํ กิฺจิเทว เทสํ สเจ เม ภควา โอกาสํ กโรติ ปฺหสฺส เวยฺยากรณาย.
ปุจฺฉ มหาราช ยทากงฺขสิ.
ยถา ¶ นุ โข อิมานิ ภนฺเต ปุถุสิปฺปายตนานิ, เสยฺยถิทํ, หตฺถาโรหา อสฺสาโรหา รถิกา ธนุคฺคหา เจลกา จลกา ปิณฺฑทายกา (เปยฺยาล) คณกา มุทฺทิกา, อฺานิปิ เอวํ คติกานิ ปุถุสิปฺปายตนานิ, เต เตน สิปฺเปน สนฺทิฏฺิกํ สิปฺปผลํ ชีวนฺติ, เต เตน อตฺตานํ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ, มาตาปิตโร สุเขนฺติ, ปีเณนฺติ, ปุตฺตทารํ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ, มิตฺตามจฺเจ สุเขนฺติ ปีเณนฺติ สมณพฺราหฺมเณสุ อุทฺธคฺคิกํ ทกฺขิณํ ปติฏฺเปนฺติ โสวคฺคิกํ สุขวิปากํ สคฺคสํวตฺตนิกํ, สกฺกา นุ โข ภนฺเต เอวเมว ทิฏฺเว ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปฺเปตุํ.
ปุจฺฉา – ตทา ¶ อาวุโส กถํ ภควตา ราชา อชาตสตฺตุ เวเทหิ ปุตฺโต ปฏิปุจฺฉิโต กถฺจ เตน ภควโต อาโรจิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ‘‘อภิชานาสิ โน ตฺวํ มหาราช อิมํ ปฺหํ อฺเ สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉิตาติ, อภิชานามหํ ภนฺเต อฺเ สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉิตาติ, ยถากถํ ปน เต มหาราช พฺยากรึสุ, สเจ เต อครุ, ภาสสฺสูติ น โข เม ภนฺเต ครุ, ยตฺถสฺส ภควา นิสินฺโน ภวนฺตรูโป วาติ, เตเนหิ มหาราช ภาสสฺสู’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ตทา ภควตา ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิ ปุตฺโต ปฏิปุจฺฉิโต, เอวํ โข ภนฺเต เตน ตทา ภควโต อาโรจิตํ.
ปูรณกสฺสป อยูวาท
ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ปูรณกสฺสปสฺส สนฺติเก ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา อโหสิ.
วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน ปูรโณ กสฺสโป เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปูรณํ กสฺสปํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข ภนฺเต ปูรโณ กสฺสโป กโรโต โข มหาราช การยโต, ฉินฺทโต เฉทาปยโต, ปจโต ปาจาปยโต, โสจยโต โสจาปยโต (เปยฺยาล) กโรโต น กรียติ ปาปํ ตฺยาทินา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สํทิฏฺิ กํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน อกิริยํ พฺยากาสิ, เอวํ โข ภนฺเต ปูรณสฺส กสฺสปสฺส สนฺติเก ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา อโหสิ.
ปูรณกสฺสปวาท
นิสฺสิริโก ¶ วต อาวุโส ปูรณสฺส กสฺสปสฺส วาโท อนตฺถสํหิโต ชิคุจฺฉนีโย อติวิย ภยานโก, เย ตสฺส วจนํ โสตพฺพํ สทฺธาตพฺพํ มฺเยฺยุํ, เตสํ ตํ อสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย, เอตฺตเกเนว อชฺช มยํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ ถเปสฺสาม.
มกฺขลิโคสาล อยูวาท
ปุจฺฉา – ปุริมทิวเส อาวุโส มยา สามฺผลสุตฺตสฺส นิทานปริยาปนฺนานิ ปุจฺฉิตพฺพฏฺานานิ กานิจิ กานิจิ ปุจฺฉิตานิ, ตยา จ สุฏฺุ วิสฺสชฺชิตานิ, อชฺช ปน ยถานุปฺปตฺตมกฺขลิโคสาย วาทโต ปฏฺาย ปุจฺฉิสฺสามิ, มกฺขลิ ปน อาวุโส
โคสาโล ¶ รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.
วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน มกฺขลิโคสาโล เตนุปสํกมิ, อุปสํกมิตฺวา มกฺขลึ โคสาลํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข ภนฺเต มกฺขลิโคสาโล ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ ‘‘นตฺถิ มหาราช เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ สํกิเลสาย, อเหตู อปจฺจยา สตฺตา สํกิลิสฺสนฺติ. นตฺถิ มหาราช เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ วิสุทฺธิยา, อเหตู อปจฺจยา สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ, (เปยฺยาล) จุลฺลาสีติ มหากปฺปิโน สตสหสฺสานิ, ยานิ พาเล จ ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ, ตตฺถ นตฺถิ ‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา อปริปกฺกํ วา กมฺมํ ปริปาเจสฺสามิ, ปริปกฺกํ วา กมฺมํ ผุสฺส ผุสฺส พฺยนฺตึ กริสฺสามี’ติ เหวํ นตฺถิ. โทณมิเต สุขทุกฺเข, ปริยนฺตกเต สํสาเร นตฺถิ หายนวฑฺฒเน, นตฺถิ อุกฺกํสาวกํเส. เสยฺยถาปิ นาม สุตฺตปุฏฺเ ขิตฺเต นิพฺเพิยมานเมว ปเลติ, เอวเมว พาเล จ ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺตี’’ติ, อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส มกฺขลิโคสาโล สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน สํสารสุทฺธึ พฺยากาสิ.
มกฺขลิโคสาลวาท
อยมฺปิ ¶ อาวุโส วาโท นิสฺสิริโกเยว อนตฺถสํหิโต ชิคุจฺฉนีโย อติ วิย ภยานโก, เย ตสฺส วจนํ โสตพฺพํ สทฺธาตพฺพํ มฺเยฺยุํ, เตสํ ตํ อสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย.
อชิตเกสกมฺพลวาท
ปุจฺฉา – อถาปรมฺปิ ¶ ปุจฺฉามิ, อชิโต ปน อาวุโส เกสกมฺพโล รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.
วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน อชิโต เกสกมฺพโล เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อชิตํ เกสกมฺพลํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข ภนฺเต อชิโต เกสกมฺพโล ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ ‘‘นตฺถิ มหาราช ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺํ, นตฺถิ หุตํ, นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, นตฺถิ อยํ โลโก, นตฺถิ ปโร โลโก, นตฺถิ มาตา, นตฺถิ ปิตา, นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา, เย อิมฺจ โลกํ ปรฺจ โลกํ สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺติ. (เปยฺยาล) พาเล จ ปณฺฑิเต จ กายสฺส เภทา อุจฺฉิชฺชนฺติ วินสฺสนฺตี’’ติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อชิโต เกสกมฺพโล ¶ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน อุจฺเฉทํ พฺยากาสิ.
อชิตเกสกมฺพล
อยมฺปิ ¶ โข อาวุโส นิสฺสิริโกเยว, อนตฺถสํหิโต ชิคุจฺฉนีโย อติ วิย ภยานโก, เย ตสฺส วจนํ โสตพฺพํ สทฺธาตพฺพํ มฺเยฺยุํ, เตสํ ตํ อสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย.
ปกุธกจฺจายนวาท
ปุจฺฉา – อถาปรมฺปิ ¶ ปุจฺฉามิ, ปกุโธ ปน อาวุโส กจฺจายโน รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.
วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน ปกุโธ กจฺจายโน เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปกุธํ กจฺจายนํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข ภนฺเต ปกุโธ กจฺจายโน ราชานํ มาคธํ อชาสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ ‘‘สตฺติเม มหาราช กายา อกฏา อกฏวิธา อนิมฺมิตา อนิมฺมาตา วฺจา กูฏฏฺา เอสิกฏฺายิตา, เต น อิฺชนฺติ, น วิปริณาเมนฺติ, น อฺมฺํ พฺยาพาเธนฺติ, นาลํ อฺมฺสฺส สุขาย วา ทุกฺขาย วา สุขทุกฺขาย วา. กตเม สตฺต, ปถวีกาโย, อาโปกาโย, เตโชกาโย ¶ วาโยกาโย, สุเข, ทุกฺเข, ชีเว สตฺตเม. อิเม สตฺตกายา อกฏา อกฏวิธา อนิมฺมิตา อนิมฺมาตา วฺจฺยา กูฏฏฺา เอสิกฏฺายิตา, เต น อิฺชนฺติ, น วิปริณาเมนฺติ, น อฺมฺํ พฺยาพาเธนฺติ, นาลํ อฺมฺสฺส สุขาย วา ทุกฺขาย วา สุขทุกฺขาย วา. ตตฺถ นตฺถิ หนฺตา วา ฆาเตตา วา, โสตา วา สาเวตา วา, วิฺาตา วา วิฺาเปตา วา, โยปิ ติณฺเหน สตฺเถน สีสํ ฉินฺทติ, น โกจิ กิฺจิ ชิวิตา โวโรเปติ, สตฺตนฺนํตฺเวว กายานมนฺตเรน สตฺถํ วิวรมนุปตตี’’ติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปกุโธ กจฺจายโน สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน อฺเน อฺํ พฺยากาสิ.
ปกุธกจฺจายนวาท
อยมฺปิ ¶ โข อาวุโส วาโท ปุริมวาโทวิย นิสฺสิริโกเยว อนตฺถสํหิโต ชิคุจฺฉนีโย อติวิย ภยานโก.
นิคณฺนาฏปุตฺตวาท
ปุจฺฉา – อถาปรมฺปิ ปุจฺฉามิ, นิคณฺโ ปนาวุโส นาฏปุตฺโต รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.
วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน นิคณฺโ นาฏปุตฺโต เตนุปสํกมิ, อุปสํกมิตฺวา นิคณฺํ นาฏปุตฺตํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุจฺฉิ, อถ โข นิคณฺโ นาฏปุตฺโต ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ, ‘‘อิธ มหาราช นิคณฺโ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ, กถฺจ มหาราช
นิคณฺโ ¶ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ, อิธ มหาราช นิคณฺโ สพฺพวาริวาริโต จ โหติ, สพฺพวาริยุตฺโต จ, สพฺพวาริธุโต จ, สพฺพวาริผุโฏ จ. เอวํ โข มหาราช นิคณฺโ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ, ยโต โข มหาราช นิคณฺโ เอวํ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ. อยํ วุจฺจติ มหาราช นิคณฺโ คตตฺโต จ ยตตฺโต จ ิตตฺโต จา’’ติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส นิคณฺโ นาฏปุตฺโต สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน จาตุยามสํวรํ พฺยากาสิ.
นิคณฺวาท
เอตสฺส ¶ ปนาวุโส วาเท โกจิ สาสนานุโลมวาโท อตฺถิ, อสุทฺธลทฺธิตาย ปน เอโสปิ วาโท ชิคุจฺฉนีโยเยว, เสยฺยถาปิ โภชนํ คูถมิสฺสํ คารยฺโหเยว อารกา ปริวชฺชิตพฺโพเยว, เสยฺยถาปิ วิสสํสฏฺโ อาปานียกํโส.
สิฺจฺวาท
ปุจฺฉา – อถาปรมฺปิ ¶ ปุจฺฉามิ, สฺจโย ปนาวุโส เพลฏฺปุตฺโต สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.
วิสฺสชฺชนา – เอกมิทํ ภนฺเต สมยํ ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต เยน สฺจโย เพลฏฺปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา สฺจยํ เพลฏฺปุตฺตํ เอตทโวจ, ‘‘ยถา นุ โข อิมานิ โภ สฺจย ปุถุสิปฺปายตนานิ, เสยฺยถิทํ, หตฺถาโรหา อสฺสโรหา…เป… สกฺกา นุ โข โภ สฺจย เอวเมว ทิฏฺเว ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปฺเปตุ’’นฺติ, เอวํ วุตฺเต ภนฺเต สฺจโย เพลฏฺปุตฺโต ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ เอตทโวจ.
‘‘อตฺถิ ปโรโลโกติ อิติ เจ มํ ปุจฺฉสิ, อตฺถิ ปโร โลโกติ อิติ เจ เม อสฺส, อตฺถิ ปโร
โลโกติ ¶ อิติ เต นํ พฺยากเรยฺยํ, เอวนฺติปิ เม โน, ตถาติปิ เม โน, อฺถาติปิ เม โน, โนติปิ เม โน, โน โนติปิ เม โน…เป… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ เจ มํ ปุจฺฉสิ, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ เจ เม อสฺส, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ เต นํ พฺยากเรยฺยํ, เอวนฺติปิ เม โน, ตถาติปิ เม โน, อฺถาติปิ เม โน, โนติปิ เม โน, โน โนติปิ เม โน’’ติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สฺจโย เพลฏฺปุตฺโต สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ สมาโน วิกฺเขปํ พฺยากาสิ.
ติตฺถิอยูวาท
สพฺเพปิ ¶ อาวุโส เอเต ฉนฺนํ สตฺถารานํ วาทา นิสฺสิริกาเยว ชิคุจฺฉนียาเยว อนตฺถสํหิตาเยว, พาลานํ ภิยฺโยโส มตฺตาย สมฺโมหาย สํวตฺตนฺติ อนตฺถาย.
อชฺช ¶ ปน อาวุโส กาโล อติกฺกนฺโต, สฺเวเยว ภควตา วุตฺตํ ปณีตํ ปสฏฺํ สนฺทิฏฺิกผลํ ปุจฺฉาม.
ปุจฺฉา – ปุริมทิวเสสุ อาวุโส สามฺผลสุตฺตสฺส ปุพฺพภาเค ยาว ฉสตฺถารมิจฺฉาวาทปริโยสานํ ปุจฺฉนวิสฺสชฺชนํ อมฺเหหิ กตํ, อชฺช ปน ยถานุปฺปตฺตํ ภควตา เทสิตสามฺผลสุตฺตาธิกาเร ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กริสฺสาม. ภควา ปน อาวุโส รฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ กถํ พฺยากาสิ.
วิสฺสชฺชนา – ภควา ภนฺเต ติธา วิภชิตฺวา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุฏฺโ พฺยากาสิ.
ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุโน เวเทหิปุตฺตสฺส ปมํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ.
วิสฺสชฺชนา – ทาสํ ภนฺเต ปพฺพชิตํ อุปมาภาเวน นิทฺทิสิตฺวา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ภควา ปมํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ.
โสหํ ¶ ภนฺเต ภควนฺตมฺปิ ปุจฺฉามิ, ยถา นุ โข อิมานิ ภนฺเต ปุถุสิปฺปายตนานิ เสยฺยถิทํ…เป… สกฺกา นุ โข ภนฺเต เอว เมว ทิฏฺเว ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปฺเปตุํ –
อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว สฺวาขาตสฺส พุทฺธสาสนสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา, ยตฺรหิ นาม ทาโสปิ นิหีนชจฺโจ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา อตฺตโน อิสฺสรภูเตน รฺาปิ วนฺทนียตฺตํ ครุกรณียตฺตํ ปาปุณิสฺสติ, สุปฺตฺตเมตํ ภควตา ปมํ สนฺทิฏฺิกผลํ.
ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุโน เวเทหิปุตฺตสฺส ทุติยํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ.
วิสฺสชฺชนา – กสฺสกํ ภนฺเต ปพฺพชิตํ อุปมาภาเวน ทสฺเสตฺวา ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ.
อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา, ยตฺรหิ นาม กสฺส โกปิ คุณรหิโต เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา รฏฺธิปตินา มนุสฺสโลเก เทวภูเตน รฺาปิ ครุกรณียตํ วนฺทนียตํ ปาปุณิสฺสติ, สุปฺตฺตเมตํ อาวุโส ภควตา ทุติยํ สนฺทิฏฺิกผลํ.
ปุจฺฉา – กถฺจา ¶ ปนาวุโส ภควา ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิกสามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ รฺโ เทเสสิ.
วิสฺสชฺชนา – ภควา ภนฺเต พุทฺธุปฺปาทโต ปฏฺาย กุลปุตฺตสฺส ปพฺพชิต ภาวํ, ตสฺส จ สีลสมฺปทํ, ตสฺส จ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตํ, อริยฺจสติสมฺปชฺํ, อริยฺจ สนฺตุฏฺึ, ปฺจนฺนฺจ นีวรณานํ ปหานํ, จตฺตาริ จ ฌานานิ, อฏฺ จ วิชฺชาโย, ตาหิ ตาหิ อุปมาหิ วิตฺถารโต วิภชิตฺวา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
สกฺกา ¶ ปน ภนฺเต ทิฏฺเว ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ ปฺเปตุํ.
สกฺกา มหาราชา, เตน หิ มหาราช สุโณหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามิ.
ปุจฺฉา – กถฺจ ¶ ปนาวุโส ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ, กถฺจ ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุโน เวเทหิปุตฺตสฺส จูฬสีลํ วิภชิตฺวา เทเสสิ.
วิสฺสชฺชนา – ‘‘กถฺจ ¶ มหาราช ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ. อิธ มหาราช ภิกฺขุ ปาณาติปาตํ ปหาย ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี ทยาปนฺโน, สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหรติ. อิทมฺปิสฺส โหติ สีลสฺมึ’’ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ฉพฺพีสติยา อากาเรหิ จูฬสีลํ วิภชิตฺวา เทเสสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ สาธุ อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพาชิโต อิมินา จ จูฬสีเลน สมนฺนาคโต วิหเรยฺย.
อิทานิ ¶ ปน กาโล อติกฺกนฺโต.
สุเว ยถานุปฺปตฺตฏฺานโต ปฏฺาย ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กริสฺสาม.
ปุจฺฉา – กถํ ปนาวุโส รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุโน เวเทหิปุตฺตสฺส มชฺฌิมสีลฺจ มหาสีลฺจ วิภชิตฺวา เทเสสิ.
วิสฺสชฺชนา – ‘‘ยถา วา ปเนเก โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ โภชนานิ ภฺุชิตฺวา เต เอวรูปํ พีชคามภูตคามสมารมฺภํ อนุยุตฺตา วิหรนฺติ. เสยฺยถิทํ. มูลพีชํ ขนฺธพีชํ ผฬุพีชํ อคฺคพีชํ พีชพีชเมว ปฺจมํ, อิติ เอวรูปา พีชคามภูตคามสมารมฺภา ปฏิวิรโต โหติ. อิทมฺปิสฺส โหติ สีลสฺมึ’’ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส มชฺฌิมสีลฺจ มหาสีลฺจ วิตฺถารโต วิภชิตฺวา เทเสสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ อริเยน สีเลน สมนฺนาคโต วิหเรยฺย.
ปุจฺฉา – กถํ ปนาวุโส อริยํ อินฺทฺริยสํวรฺจ อริยํ สติสมฺปชฺฺจ อริยํ สนฺโตสฺจ ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส วิภชิตฺวา เทเสสิ.
วิสฺสชฺชนา – อิธ มหาราช ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นนุพฺยฺชนคฺคาหี, ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ, รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ, จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ, เอวมาทินา จ.
อิธ มหาราช ภิกฺขุ สติสมฺปชฺเน สมนฺนาคโต โหติ, อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนฺเต สมฺปชนการี โหติ,
อาโลกิเต ¶ วิโลกิเต สมฺปชานการี โหติ, สมิฺชิเต ปสาริเต สมฺปชานการี โหติ, สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ สมฺปชานการี โหติ, อสิเต ปีเต ขายิเต สายิเต สมฺปชานการี โหติ, อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม สมฺปชานการี โหติ, คเต ิเต นิสินฺเน สุตฺเต ชาคริเต ภาสิเต ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี โหติ, เอวํ โข มหาราช ภิกฺขุ สติสมฺปชฺเน สมนฺนาคโต โหติ.
กถฺจ มหาราช ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ, อิธ มหาราช ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ กายปริหาริเกน จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน ปิณฺฑปาเตน.
เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อริยฺจ อินฺทฺริเยสุคุตฺตทฺวารตํ อริยฺจ สติสมฺปชฺํ อริยฺจ สนฺโตสํ วิภชิตฺวา เทเสสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต อิมินา จ อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต, อิมินา จ อริเยน สติสมฺปชฺเน
สมนฺนาคโต ¶ , อิมาย จ อริยาย สนฺตุฏฺิยา สมนฺนาคโต วิหเรยฺย.
ปุจฺฉา – กถํ ปนาวุโส ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส นีวรณปหานํ วิภชิตฺวา เทเสสิ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ อริเยน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต, อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต, อริเยน สติสมฺปชฺเน สมนฺนาคโต, อริยาย สนฺตุฏฺิยา สมนฺนาคโต, วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชติ อรฺํ รุกฺขมูลํ ปพฺพตํ กนฺทรํ คิริคุหํ สุสานํ วนปตฺตํ อพฺโภกาสํ ปลาลปฺุชํ. โส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภฺุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺเปตฺวา. โส อภิชฺฌํ โลเก ปหาย วิคตาภิชฺเฌน เจตสา วิหรติ…เป… ตสฺสิเม ปฺจ นีวรเณ ปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสโต ปาโมชฺชํ ชายติ, ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ, ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ, ปสฺสทฺธกาโย ¶ สุขํ เวเทหิ, สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส นีวรณปฺปหานํ วิภชิตฺวา วิตฺถารโต เทเสสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ ปฺจนีวรเณ ปชหิตฺวา เตหิ จิตฺตํ วิโสเธตฺวา วิหเรยฺย.
ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปมํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – โส วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ
ปณีตตรฺจ ¶ . เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปมํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสนสงฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา เอวํ ปมํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช ¶ วิเวกเชน ปีติสุเขน อตฺตโน กายํ อภิสนฺเทยฺย ปริสนฺเทยฺย ปริปูเรยฺย.
ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา ทุติยฺจ ตติยฺจ จตุตฺถฺจ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – ปุน จ ปรํ มหาราช ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ทุติยฺจ ตติยฺจ จตุตฺถฺจ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสนสงฺขาเต ธมฺมวินเย สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ ทุติยฌานฺจ ตติยฌานฺจ จตุตฺถฌานฺจ อุปสมฺปชฺช เตหิ ฌานสุเขหิ อตฺตโน กายํ อภิสนฺเทตฺวา ปริสนฺเทตฺวา ปริปูเรตฺวา วิหเรยฺย.
ปุจฺฉา – กถฺจ ¶ ปนาวุโส ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต าณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส เอวํ ปชานาติ ‘‘อยํ โข เม กาโย รูปี จาตุมหาภูติโก มาตาเปตฺติกสมฺภโว โอทนกุมฺมาสูปจโย อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺโม, อิทฺจ ปน เม วิฺาณํ เอตฺถ สิตํ เอตฺถ ปฏิพนฺธนฺติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
สฺุารํคา ¶ ปวิฏฺสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน. อมานุสี รตี โหติ, สมฺมาธมฺมํ วิปสฺสโต.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสนสงฺขาเต ธมฺมวินเย สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ าณทสฺสนํ อุปฺปาเทตฺวา เอวํ าณทสฺสเนน สมนฺนาคโต หุตฺวา วิหเรยฺย.
ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต มโนมยํ กายํ อภินิมฺมานาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส อิมมฺหา กายา อฺํ กายํ อภินิมฺมินาติ รูปึ มโนมยํ สพฺพงฺคปจฺจงฺคึ อหีนินฺทฺริยํ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ ภิกฺขุ เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสนสงฺขาเต ธมฺมวินเย สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ วิเสเสน มโนมยาเณน สมนฺนาคโต วิหเรยฺย.
ปุจฺฉา – ภควา ¶ อาวุโส รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ฌานจตุกฺกสงฺขาตฺจ ปม ทุติย วิชฺชาสงฺขาตฺจ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ทสฺเสตฺวา, อปรํ กีทิสํ สํนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต อิทฺธิวิธาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ, เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ, พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจาติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา สาวโกปิ สมฺมาปฏิปนฺโน เอวํ มหิทฺธิกํ เอวํ มหานุภาวํ อิทฺธิวิธาณมฺปิ ปจฺจนุโภสฺสติ.
ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ภควา อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต ทิพฺพาย โสตธาตุยา จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส ทิพฺพาย โสตธาตุยา วิสุทฺธาย อติกฺกนฺต มานุสิกาย อุโภ สทฺเท สุณาติ ทิพฺเพ จ มานุเส จ เย ทูเร สนฺติเก จ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส, อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต สมฺมาปฏิปนฺโน สาวโกปิ เอวํ วิเสสํ ทิพฺพโสตาณํ ปฏิลภิสฺสติ.
ปุจฺฉา – กถํ ปนาวุโส ภควา อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต. อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต
อานฺชปฺปตฺเต ¶ เจโตปริยาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ, สราคํ วา จิตฺตํ สราคํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ, วีตราคํ วา จิตฺตํ วีตราคํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส, อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิโต สมฺมาปฏิปนฺโน สาวโกปิ เอวํ วิเสสํ เจโตปริยาณํ ปฏิลภิสฺสติ.
ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ภควา อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อานฺชปฺปตฺเต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ, โส อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ, เสยฺยถิทํ, เอกมฺปิชาตึ ทฺเวปิ ชาติโย…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. เอวํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส, อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา สาวโกปิ สมฺมาปฏิปนฺโน เอวํ วิเสสํ ปุพฺเพนิวาสาณํ ปฏิลภิสฺสติ.
ปุจฺฉา – กถฺจ ปนาวุโส ภควา สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ เทเสสิ, ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนฺชปฺปตฺเต สตฺตานํ จุตูปปาตาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ ¶ อภินินฺนาเมติ, โส ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมุปเค สตฺเต ปชานาติ…เป… อิทมฺปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. อิตฺถํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส อปรมฺปิ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
อจฺฉริยํ ¶ อาวุโส, อพฺภุตํ อาวุโส, ยาว พุทฺธสาสนสฺส สฺวาขาตตา, ยตฺรหิ นาม เอวํ สฺวาขาเต พุทฺธสาสเน ปพฺพชิโต สาวโกปิ สมฺมาปฏิปนฺโน เอวํ วิเสสํ ทิพฺพจกฺขุาณํ ปฏิลภิสฺสติ.
ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ภควา ปริโยสาเน อุตฺตริตรํ สามฺผลํ เทเสสิ.
วิสฺสชฺชนา – โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนฺชปฺปตฺเต อาสวานํ ขยาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ…เป… อิทํ โข มหาราช สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ. อิมสฺมา จ ปน มหาราช สนฺทิฏฺิกา สามฺผลา อฺํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ อุตฺตริตรํ วา ปณีตตรํ วา นตฺถีติ. อิตฺถํ โข ภนฺเต ภควา รฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปริโยสานํ สนฺทิฏฺิกํ สามฺผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺิเกหิ สามฺผเลหิ อภิกฺกนฺตตรฺจ ปณีตตรฺจ เทเสสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส, ยํ ภิกฺขุ พุทฺธสาสเน สทฺธาปพฺพชิโต เอวํ สฺวาขาเต ธมฺมวินเย สมฺมาปฏิปนฺโน อาสวกฺขยาณํ ปาปุณิตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ.
ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต อิมิสฺสา เทสนาย ปริโยสาเน ภควติ จ เทสนายฺจ ปสนฺโน ปสนฺนาการํ อกาสิ, กีทิสฺจ อานิสํสํ ปฏิลภิ.
วิสฺสชฺชนา – เอวํ วุตฺเต ภนฺเต มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ, อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต, อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต, เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย, ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย…เป… อชฺชตคฺเค ปาณฺณุเปตํ สรณํ คตนฺติ, อยฺหิ ภนฺเต ราชา ปิตุมาริตกาลโต ปฏฺาย เนว รตฺตึ น ทิวา นิทฺทํ ปฏิลภติ, สตฺถารํ ปน อุปสงฺกมิตฺวา อิมาย มธุราย โอชวนฺติยา ธมฺมเทสนาย สุตกาลโต ปฏฺาย นิทฺทํ ปฏิลภติ, ติณฺณํ รตนานํ มหาสกฺการมกาสิ, ปุถุชฺชนิกาย สทฺธาย สมนฺนาคโต นาม อิมินา รฺา สทิโส นาโหสิ, อนาคเต ปน วิชิตาวี นาม ปจฺเจกพุทฺโธ หุตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสติ. เอวํ โข ภนฺเต ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ¶ เทสนาปริโยสาเน ปสนฺโน ปสนฺนาการมกาสิ, อิทิสฺจ ภนฺเต มหานิสํสํ ปฏิลภิ.
อมฺพฏฺสุตฺต
ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควา ชานตา อรหตา ปสฺสตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อมฺพฏฺํ ฏาม สุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต ชนปเท อิจฺฉานงฺคเล นาม โกสลานํ พฺราหฺมณคาเม อมฺพฏฺํ นาม มาณวํ พฺราหฺมณสฺส โปกฺขรสาติสฺส อนฺเตวาสึ อารพฺภ ภาสิตํ.
โสณทณฺฑสุตฺต
ปุจฺฉา – โสณทณฺฑํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – องฺเคสุ ภนฺเต ชนปเท จมฺปายํ โสณทณฺฑํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ.
กูฏทนฺตสุตฺต
ปุจฺฉา – กูฏทนฺตํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – มคเธสุ ภนฺเต ขาณุมเต นาม พฺราหฺมณคาเม กูฏทนฺต พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ.
มหาลิสุตฺต
ปุจฺฉา – มหาลึ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – เวสาลิยํ ภนฺเต โอฏฺทฺธํ นาม ลิจฺฉวึ อารพฺภ ภาสิตํ.
ชาลิยสุตฺต
ปุจฺฉา – ชาลิยํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – โกสมฺพิยํ ภนฺเต ทฺเว ปพฺพชิเต อารพฺภ ภาสิตํ.
มหาสีหนาทสุตฺต
ปุจฺฉา – มหาสีหนาทํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – อุรฺุายํ ภนฺเต กณฺณกถเล อเจลํ กสฺสปํ อารพฺภ ภาสิตํ.
โปฏฺปาทสุตฺต
ปุจฺฉา – โปฏฺปาทํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต โปฏฺปาทฺจ ปริพฺพาชกํ จิตฺตฺจ หตฺถิสาริปุตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ.
สุภสุตฺต
ปุจฺฉา – สุภสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส กตฺถ กํ อารพฺภ เกน ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อายสฺมตา อานนฺเทน ธมฺมภณฺฑาคาริเกน สุภํ มาณวํ โตเทยฺยปุตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ.
เกวฏฺฏสุตฺต
ปุจฺฉา – เกวฏฺฏํ ¶ ปนาวุโส สุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – นาฬนฺทา ยํ ภนฺเต เกวฏฺฏํ คหปติปุตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ.
โลหิจฺจสุตฺต
ปุจฺฉา – โลหิจฺจสุตฺต ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต ชนปเท สาลวติกายํ โลหิจฺจํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ.
เตวิชฺชสุตฺต
ปุจฺฉา – เตวิชฺชสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต มนสากเฏ นาม โกสลานํ พฺราหฺมณคาเม วาเสฏฺํ ภารทฺวาชํ มาณวํ อารพฺภ ภาสิตํ.
มหาปทานสุตฺต
ปุจฺฉา – เตน ¶ อาวุโส ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน มหาปทานสุตฺตํ ทีฆนิกาเย มหาวคฺเค โปราณเกหิ สงฺคิติกาเรหิ ปมํ สงฺคิตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ภาสิตํ, สมฺพหุลานํ ภนฺเต ภิกฺขูนํ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตานํ มณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนานํ สนฺนิปติตานํ ปุพฺเพนิวาสปฏิสํยุตฺตา ธมฺมีกถา อุทปาทิ, อิติปิ ปุพฺเพนิวาโส อิติปิ ปุพฺเพนิวาโสติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
มหานิทานสุตฺต
ปุจฺฉา – มหานิทานสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – กุรูสุ ภนฺเต กมฺมาสธมฺเม นาม กุรูนํ นิคเม อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ ‘‘อจฺฉริยํ ภนฺเต, อพฺภุตํ ภนฺเต, ยาว คมฺภีโรจายํ ภนฺเต ปฏิจฺจสมุปฺปาโท
คมฺภีราวภาโส ¶ จ, อถ จ ปน เม อุตฺตานกุตฺตานโก วิย ขายตี’’ติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
มหาปรินิพฺพานสุตฺต
ปุจฺฉา – มหาปรินิพฺพานสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส พหุอนุสนฺธิกํ, พหุเทสนา สงฺคหํ, พุทฺธสฺส ภควโต ปรินิพฺพานาสนฺนวสฺเส ปวตฺตอฏฺุปฺปตฺติทีปกวจนปพนฺธภูตํ, ตสฺมา ตํ อนฺตราเภทวเสน วิภชฺช ปริจฺฉิชฺช ปริจฺฉิชฺช ปุจฺฉิสฺสามิ, ตตฺถาวุโส ภควตา ปมํ
ราชูนํ ¶ อปริหานิยธมฺมเทสนา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.
วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต วสฺสการํ พฺราหฺมณํ มคธมหามตฺตํ อารพฺภ ภาสิตา, วสฺสกาโร ภนฺเต พฺราหฺมโณ มคธมหามตฺโต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ ‘‘ราชา โภ โคตม มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต วชฺชี อภิยาตุกาโม โส เอวมาห อหํ หิเม วชฺชี เอวํ มหิทฺธิเก เอวํ มหานุภาเว อุจฺเฉจฺฉามิ วชฺชี วินาเสสฺสามิ วชฺชี อนยพฺยสนํ อาปาเทสฺสามี วชฺชี’’ติ ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.
ปุจฺฉา – ภิกฺขูนํ ¶ ปนาวุโส อปริหานิยธมฺมเทสนา ภควตา กตฺถ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.
วิสฺสชฺชนา – ตสฺมึเยว ภนฺเต ราชคเห ตสฺมึเยว วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.
ชราสุตฺต
ปุจฺฉา – ธมฺมาทาโส ¶ อาวุโส ธมฺมปริยาโย ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิโต.
วิสฺสชฺชนา – นาติเก ภนฺเต คิฺชกาวสเถ อายสฺมนฺตํ อานนฺท อารพฺภ ภาสิโต, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา นาติกิยานํ ทฺวาทสนฺนํ ปุคฺคลานํ คติอภิสมฺปรายํ ปุจฺฉิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิโต.
อตฺตทีป ธมฺมเทสนา
ปุจฺฉา – อตฺตทีปธมฺมเทสนา ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.
วิสฺสชฺชนา – เวสาลิยํ ภนฺเต เวฬุวคามเก อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตา, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควโต คิลานวุฏฺิตสฺส อจิรวุฏฺิตสฺส เคลฺา ภควโต เคลฺเน อตฺตโน เขทปตฺตการณํ อาโรเจสิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.
‘‘ตสฺมาติหานนฺท ¶ อตฺตทีปา วิหรถ อตฺตสรณา อนฺสรณา’’.
ปุจฺฉา – ภควตา อาวุโส ปุริม ทุติยทิวเส ปุจฺฉิตวิสฺสชฺชิตกฺกเมน อตฺตทีปธมฺมเทสนฺจ อฺานิ จ ธมฺมเทสนานิ กเถตฺวา ปรินิฏฺิต สพฺพพุทฺธกิจฺเจน อายุสงฺขาโร กตฺถ โอสฺสฏฺโ.
วิสฺสชฺชนา – เวสาลิยํ ภนฺเต จาปาเล เจติเย มาเรน ปาปิมตา ยาจิโต ภควา สเตน สมฺปชาเนน อายุสงฺขาโร โอสฺสฏฺโ.
‘‘ปรินิพฺพาตุ ¶ ทานิ ภนฺเต ภควา, ปรินิพฺพาตุ สุคโต, ปรินิพฺพาน กาโล ทานิ ภนฺเต ภควโต.
อปฺโปสุกฺโก ตฺวํ ปาปิม โหติ, น จิรํ ตถาคตสฺส ปรินิพฺพานํ ภวิสฺสติ, อิโต ติณฺณํ มาสานํ อจฺจเยน ตถาคโต ปรินิพฺพายิสฺสติ.
จตุมหาปเทส
ปุจฺฉา – จตุมหาปเทสธมฺมเทสนา ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตา.
วิสฺสชฺชนา – โภคนคเร ภนฺเต อานนฺเท เจติเย ภาสิตา.
ปริปกฺโก ¶ วโย มยฺหํ, ปริตฺตํ มม ชีวิตํ. ปหาย โว คมิสฺสามิ, กตํ เม สรณมตฺตโน.
สํเวค
ปุจฺฉา – จตุสํเวชนียกถา ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.
วิสฺสชฺชนา – กุสินารายํ ภนฺเต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตา, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘ปุพฺเพ ภนฺเต ทิสาสุ วสฺสํวุฏฺา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ ตถาคตํ ทสฺสนาย, เต มยํ ลภาม มโนภาวนีเย ภิกฺขู ทสฺสนาย, ลภาม ปยิรุปาสนาย. ภควโต ปน มยํ ภนฺเต อจฺจเยน น ลภิสฺสาม มโนภาวนีเย ภิกฺขู ทสฺสนาย, น ลภิสฺสาม ปยิรุปาสนายา’’ติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตา.
เยหิ ¶ เกจิ อานนฺท เจติยจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสนฺนจิตฺตา กาลํ กริสฺสนฺติ, สพฺเพเต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิสฺสนฺติ หุ –
ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ภควา ภิกฺขูนํ มาตุคาเมสุ ปฏิปชฺชิตพฺพวตฺตํ กเถสิ.
วิสฺสชฺชนา – อทสฺสนํ อานนฺทาติ จ อนาลาโป อานนฺทาติ จ สติ อานนฺท อุปฏฺพฺเพตพฺพาติ จ เอวํ โข ภนฺเต ภควา มาตุคาเมสุ ปฏิปชฺชิตพฺพาการํ กเถสิ.
มหาสุทสฺสนสุตฺต
ปุจฺฉา – มหาสุทสฺสนสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ติสฺสํเยว ภนฺเต กุสินารายํ อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘มา ภนฺเต ภควา อิมสฺมึ ขุทฺทกนครเก
อุชฺชงฺคลนครเก ¶ สาขานครเก ปรินิพฺพายิ. สนฺติ ภนฺเต อฺานิ มหานครานิ. เสยฺยถิทํ, จมฺปา, ราชคหํ, สาวตฺถี, สาเกตํ, โกสมฺพี, พาราณสี, เอตฺถ ภควา ปรินิพฺพายตุ, เอตฺถ พหู ขตฺติยมหาสาลา พฺราหฺมณ มหาสาลา คหปติ มหาสาลา ตถาคเต อภิปฺปสนฺนา. เต ตถาคตสฺส สรีรปูชํ กริสฺสนฺตี’’ติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
ปุจฺฉา – ภควา ¶ อาวุโส ปุริมทิวเส ปุจฺฉิต วิสฺสชฺชิตกฺกเมน มหาสุทสฺสน สุตฺตนฺตํ เทเสตฺวา สุภทฺทํนาม ปริพฺพาชกํ พุทฺธเวเนยฺเยสุ ปจฺฉิมสาวกภูตํ กถํ วิเนสิ.
วิสฺสชฺชนา – ยสฺมึ โข สุภทฺท ธมฺมวินเย อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค น อุปลพฺภติ, สมโณปิ ตตฺถ น อุปลพฺภติ, ทุติโยปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติ, ตติโยปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติ, จตุตฺโถปิ ตตฺถ สมโณ น อุปลพฺภติ (เปยฺยาล). อิเม จ สุภทฺท ภิกฺขู สมฺมา วิหเรยฺยุํ, อสฺุโ โลโก อรหนฺเตหิ อสฺส, เอวํ โข ภนฺเต ภควา สุภทฺทํ ปริพฺพาชกํ พุทฺธเวเนยฺเยสุ ปจฺฉิมํ สกฺขิสาวกํ วิเนสิ.
ปรินิพฺพานสุตฺต
ปุจฺฉา – ปจฺฉิเม ¶ ปนาวุโส กาเล ภควา อายสฺมโต อานนฺทสฺส กีทิสํ วจนํ กเถตฺวา, กถฺจ ภิกฺขู ปวาเรตฺวา, กีทิสฺจ ภิกฺขูนํ วจนํ อามนฺเตตฺวา, กถฺจ อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ.
วิสฺสชฺชนา – ภควา ภนฺเต ปจฺฉิเม กาเล อายสฺมโต อานนฺทสฺส สิยา โข ปนานนฺท ตุมฺหากํ เอวมสฺส อตีตสตฺถุกํ ปาวจนํ นตฺถิ โน สตฺถาติ เอวมาทิกํ วจนํ กเถตฺวา, สิยา โข ปน ภิกฺขเว เอกภิกฺขุสฺสาปิ กงฺขา วา วิมติ วา พุทฺเธ วา ธมฺเม วา สงฺเฆ วา มคฺเค วา ปฏิปทาย วาติ เอวมาทินา ภิกฺขู ปวาเรตฺวา, หนฺททานิ ภิกฺขเว อามนฺตยามิ โว, วยธมฺมา สงฺขารา อปฺปมาเทน สมฺปาเทถาติ ปจฺฉิมฺจ โอวาทวจนํ ภิกฺขูนํ อามนฺเตตฺวา, นว อนุปุพฺพสมาปตฺติโย อนุโลมํ ปฏิโลมํ สมาปชฺชิตฺวา, จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺหิตฺวา สมนนฺตรา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ.
นาวุโส ¶ อานนฺท ภควา ปรินิพฺพุโต, สฺาเวทยิต นิโรธํ สมาปนฺโน.
ชนวสภสุตฺต
ปุจฺฉา – มหาสุทสฺสนสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ปุริมทิวเส ปุจฺฉิตฺจ วิสฺสชฺชิตฺจ, ชนวสภสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – นาติเก ภนฺเต คิฺชกาวสเถ อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ, อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท มาคธเก ปริจารเก อารพฺภ ภควโต สมฺมุขา ปริกถํ กเถสิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
มหาโควินฺทสุตฺต
ปุจฺฉา – มหาโควินฺทสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต ภาสิตํ.
มหาสมยสุตฺต
ปุจฺฉา – มหาสมยสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – สกฺเกสุ ภนฺเต กปิลวตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
สกฺกปฺหสุตฺต
ปุจฺฉา – สกฺกปฺหสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – มคเธสุ ภนฺเต ปาจีนโต ราชคหสฺส อมฺพสณฺฑา นาม พฺราหฺมณคาโม, ตสฺสุตฺตรโต เวทิยเก ปพฺพเต อินฺทสาลคุหายํ สกฺกํ เทวานมินฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ, สกฺโก ภนฺเต เทวานมินฺโท ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฺหํ ปุจฺฉิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
มหาสติปฏฺานสุตฺต
ปุจฺฉา – มหาสติปฏฺานสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – กุรูสุ ภนฺเต กมฺมาสธมฺเม นาม กุรูนํ นิคเม ภาสิตํ.
ปายาสิสุตฺต
ปุจฺฉา – ปายาสิ ¶ สุตฺตํ ปนาวุโส กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ เกน ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต เสตพฺยานาม โกสลานํ นครํ อุตฺตเรน เสตพฺยํ สึสปาวเน อายสฺมตา กุมารกสฺสเปน ปายาสึ ราชฺํ อารพฺภ ภาสิตํ, ปายาสิสฺส ภนฺเต ราชฺสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ, อิติปิ นตฺถิ ปโรโลโก นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
ปุจฺฉา – ตตฺถาวุโส ¶ ปายาสิสฺส ราชฺสฺส ทิฏฺิปกาสนาจ อายสฺมโต กุมารกสฺสปตฺเถรสฺส ทิฏฺิวินิเวฏฺนกถา จ อเนกวารํ อาคตา, ตตฺถาวุโส ปมํ ปายาสิ ราชฺโ อตฺตโน ทิฏฺึ กถํ ปกาเสสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป ตํ มิจฺฉาทิฏฺึ วินิเวเสิ.
วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ อายสฺมนฺตํ กุมารกสฺสปํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ ‘‘อหฺหิ โภ กสฺสป เอวํ วาที เอวํ ทิฏฺี อิติปิ นตฺถิ ปโรโลโก, นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก’’กิ, เอวํ โข ภนฺเต ปายาสิราชฺโ อตฺตโน มิจฺฉาทิฏฺึ อายสฺมโต กุมารกสฺสปสฺส สนฺติเก ปกาเสสิ. อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป สกฺขิการณํ จนฺทิมสูริยอุปมํ ทสฺเสตฺวา ปายาสิสฺส ราชฺสฺส ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ วินิเวเสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส อายสฺมา กุมารกสฺสโป ปายาสิสฺส ราชฺสฺส มิจฺฉาทิฏฺิกสฺส สทฺธมฺมวิมุขิภูตสฺส ปจฺจกฺขโต ปรโลกํ ทสฺเสตฺวา ตํ มิจฺฉาทิฏฺึ วินิเวเสิ.
ปุจฺฉา – อถ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ ทุติยมฺปิ กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
วิสฺสชฺชนา – ทุติเย ปน ภนฺเต ปายาสิราชฺโ อตฺตโน มิตฺตามจฺเจ าติสาโลหิเต ทุจฺจริตสมงฺคิโน กาลํกเต สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน มิจฺฉาวาทํ ปติฏฺาเปสิ ¶ , อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป โจรอุปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
ปุจฺฉา – อถ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ ตติยมฺปิ กีทิสํ สาธก ปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโนวาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคห นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
วิสฺสชฺชนา – ตติยมฺปน ¶ ภนฺเต ปายาสิราชฺโ อตฺตโน มิตฺตามจฺเจ าติสาโลหิเต สุจริตสมงฺคิโน กาลํกเต ทสฺเสตฺวา อตฺตโน มิจฺฉาวาทํ ปติฏฺาเปสิ, อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป คูถกูเป ปตปุริโสปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
ปุจฺฉา – อายสฺมตา อาวุโส กุมารกสฺสเปน ปุริมทิวเส ปุจฺฉิตวิสฺสชฺชิตกฺกเมน คูถกูปปุริสอุปมาย มิจฺฉาวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ธมฺมวาเท ปติฏฺาปิยมาเน ปิยาสิราชฺโ
จตุตฺถํ ¶ วา ปฺจมํ วา กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโนวาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป สหธมฺเมน ตํ มิจฺฉาวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ อายสฺมตา กุมารกสฺสเปน คูถกูเป นิมุคฺคปุริโส ปมาย มิจฺฉาวาทํ สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาเท ปติฏฺาปิเต จตุตฺถํ วา ปฺจมํ วา อตฺตโน มิตฺตามจฺเจ าติสาโลหิเต สมาทินฺน ปฺจสีเล สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน มิจฺฉาวาทํ ปติฏฺาเปสิ. อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป ตาวตึสเทโวปมาย จ ชจฺจนฺโธปมาย จาติ ทฺวีหิ อุปมาหิ ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา, ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ กุมารกสฺสโป ปายาสิสฺส ราชฺสฺส ทฺเว อุปมาโย ทสฺเสตฺวา อุปฺปนฺนํ ปาปกํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
ปุจฺฉา – อถ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ ฉฏฺํปิ กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป สหธมฺเมน ตํ มิจฺฉาวาทํ สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
วิสฺสชฺชนา – ฉฏฺํ ปน ภนฺเต ปายาสิราชฺโ สีลวนฺเต สมณพฺราหฺมเณ กลฺยาณธมฺเม ชีวิตุกาเม อมริตุกาเม
สุขกาเม ¶ ทุกฺขปฏิกูเล สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, อายสฺมาจ กุมารกสฺสโป คพฺภินี อุปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป คพฺภินีอุปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ มิจฺฉาวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
ปุจฺฉา – อถ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ สตฺตมํปิ กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
วิสฺสชฺชนา – สตฺตมํ ปน ภนฺเต ปายาสิราชฺโ กุพฺภิยํ ปกฺขิปิตฺวา มาริตปุริสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, อายสฺมาจ กุมารกสฺสโป สุปินกูปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป สุปินกูปมํ ทสฺเสตฺวา อุปฺปนฺนํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
ปุจฺฉา – อถ ¶ ปนาวุโส ปายาสิราชฺโ อฏฺมมฺปิ นวมมฺปิ กเถตพฺพํ กเถตฺวา ทสมํ กีทิสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป สหธมฺเมน ตํ มิจฺฉาวาทํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.
วิสฺสชฺชนา – อฏฺมมฺปิ ภนฺเต นวมมฺปิ ปายาสิราชฺโ ยํ วา ตํ วา ปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, ทสมํ ปน ภนฺเต ปายาสิราชฺโ ฉวิอาทีนิ ฉินฺทิตฺวา มาริตปุริสํ สาธกปริยายํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ, อายสฺมา จ กุมารกสฺสโป อคฺคิกชฏิโลปมาย ตํ มิจฺฉาวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา ธมฺมวาทํ ปติฏฺาเปสิ.
ปฏินิสฺสชฺเชตํ ¶ ราชฺ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ. ปฏินิสฺสชฺเชตํ ราชฺ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป โอปายิกํ อุปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปิกํ มิจฺฉาทิฏฺึ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ, ยํ ตสฺส ภเวยฺย ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย.
ปุจฺฉา – อายสฺมตา อาวุโส กุมารกสฺสเปน ปุริมทิวเส ปุจฺฉิตวิสฺสชฺชิตากาเรน ปายาสิสฺส ราชฺสฺส อคฺคิกชฏิโลปมํ ทสฺเสตฺวา ตสฺมึ ปาปเก ทิฏฺิคเต ปฏินิสฺสชฺชาปิเต โส ตาว เถรสฺส วจนํ อนาทิยิตฺวา กีทิสฺจ ปจฺจนีกกถํ กเถสิ, กถฺจ เถโร กรุณาสีตลหทโย หุตฺวา อปรมฺปิ อุปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.
วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ อายสฺมตา กุมารกสฺสเปน อคฺคิกชฏิโลปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาปิเต กิฺจาปิ ภวํ กสฺสโป เอวมาห, อถ โข เนวาหํ สกฺโกมิ อิทํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชิตุนฺติ เอวมาทิกํ ปจฺจนีกกถํ กเถสิ, เถโร จ ภนฺเต กุมารกสฺสโป ทฺเว สตฺถวาโหปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ มิจฺฉาวาทํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป ปายาสิสฺส ราชฺสฺส ทฺเว สตฺถวาโหปมมฺปิ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ, ตฺหิ ตสฺส จ ตทนุยายีนฺจ ภเวยฺย ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย.
ปุจฺฉา – เอวํ ¶ ปนาวุโส อายสฺมตา กุมารกสฺสเปน ยถา วุตฺตาหิ พหูหิ อุปมาหิ จ อปราหิ คูถภาริกอกฺขธุตฺตโกปมาหิ จ ตสฺมึ ปาปเก ทิฏฺิคเต วิสฺสชฺชาปิเต โส ตาว เถรสฺส วจนํ อนาทิยิตฺวาว ปจฺฉิมปฏิกฺเขปวเสน กีทิสํ ปจฺจนีกกถํ กเถสิ, กถฺจ เถโร กรุณาสีตลหทโย หุตฺวา ปจฺฉิมมฺปิ อุปมํ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.
วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ เอวํ เถเรน นานาอุปมาหิ ตสฺมึ ปาปเก ทิฏฺิคเต ปฏินิสฺสชฺชาปิเตปิ ปุริมนเยเนว เถรสฺส ปจฺจนีกกถํ กเถสิ, เถโรปิ จ ภนฺเต ปจฺฉิมํ สาณภาริกูปมํ ทสฺเสตฺวา กรุณาสีตลหทโย ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ.
สาธุ ¶ สาธุ อาวุโส, สาธุ โข อาวุโส ยํ อายสฺมา กุมารกสฺสโป ปายาสิสฺส ราชฺสฺส สาณภาริโกปมมฺปิ ทสฺเสตฺวา ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ปฏินิสฺสชฺชาเปสิ, ตฺหิ ตสฺส จ ตทนุยายีนฺจ ภเวยฺย ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย.
ปุจฺฉา – อิมาย ¶ ปนาวุโส ปจฺฉิมิกาย สาณภาริโกปมาย ทสฺสิตาย ปายาสิราชฺโ เถรสฺส ธมฺมเทสนานุภาเวน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย ปสนฺโน หุตฺวา กีทิสํ ปสนฺนาการมกาสิ, กถฺจ อายสฺมนฺตํ กุมารกสฺสปํ อนุสาสนึ ยาจิ, กถฺจายสฺมา กุมารกสฺสโป อนุสาสิ.
วิสฺสชฺชนา – อิมาย จ ปน ภนฺเต อุปมาย ทสฺสิตาย ปายาสิ ราชฺโ ‘‘ปุริเมเนว อหํ โอปมฺเมน โภโต กสฺสปสฺส อตฺตมโน อภิรทฺโธ เอวมาทินา ภนฺเต ปายาสิราชฺโ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อายสฺมโต กุมารกสฺสปสฺส ธมฺมเทสนาย ปสนฺโน ปสนฺนาการมกาสิ. อิจฺฉามิ จาหํ โภ กสฺสป มหายฺํ ยชิตุํ, อนุสาสตุ มํ ภวํ กสฺสโป ยํ มมสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ปายาสิ ราชฺโ อายสฺมนฺตํ กุมารกสฺสปํ อนุสาสนึ ยาจิ, อายสฺมา จ ภนฺเต กุมารกสฺสโป ทุกฺเขตฺเต ทุพฺภูเม ปวุตฺตพีโชปมาย ทุสฺสีเลสุ ทินฺนทานสฺส น มหปฺผลภาวํ ทสฺเสตฺวา สุเขตฺเต สุภูเม ปวุตฺตพีโชปมาย สีลวนฺเตสุ ทินฺนทานสฺส มหปฺผลภาวํ ทสฺเสตฺวา ปายาสึ ราชฺมนุสาสิ.
ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ปายาสิราชฺโ ทานํ อทาสิ, กถฺจสฺส สมฺปราโย อโหสิ.
วิสฺสชฺชนา – ปายาสิ ภนฺเต ราชฺโ อสกฺกจฺจํ ทานมทาสิ, อสหตฺถา ทานมทาสิ, อจิตฺตีกตํ ทานมทาสิ, อปวิทฺธํ ทานมทาสิ, โส อสกฺกจฺจํ ทานํ ทตฺวา อสหตฺถา ทานํ ทตฺวา อจิตฺตีกตํ ทานํ ทตฺวา อปวิทฺธํ ทานํ ทตฺวา กายสฺสเภทา ปรํ มรณา จาตุมหาราชิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชิ สฺุํ เสรีสกํ วิมานํ.
ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปาถิยวคฺเค ปมํ ปาถิยสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – มลฺเลสุ ภนฺเต อนุปิเย นาม มลฺลานํ นิคเม ภคฺควโคตฺตํ ปริพฺพาชกํ อารพฺภ ภาสิตํ, ภคฺควโคตฺโต ภนฺเต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘ปุริมานิ ภนฺเต ทิวสานิ ปุริมตรานิ สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา มํ เอตทโวจ ‘‘ปจฺจกฺขาโต ทานิ มยา ภคฺคว ภควา, น ทานาหํ ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหรามี’ติ, กจฺเจ ตํ ภนฺเต ตเถว, ยถา สุนกฺขตฺโต, ลิจฺฉวิปุตฺโต อวจา’’ติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
อุทุมฺพริกสุตฺต
ปุจฺฉา – อุทุมฺพริกสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต นิคฺโรธํ ปริพฺพาชกํ อารพฺภ ภาสิตํ, นิคฺโรโธ ภนฺเต ปริพฺพาชโก ภควโต ปรมฺมุขา ภควนฺตํเยว อารพฺภ อเนกวิหิตํ อภูตกถํ กเถสิ, ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
จกฺกวตฺติสุตฺต
ปุจฺฉา – จกฺกวตฺติสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – มคเธสุ ภนฺเต มาตุลายํ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ อตฺตชฺฌาสเยน สุตฺตนิกฺเขเปน ภควตา ภาสิตํ.
อคฺคฺสุตฺต
ปุจฺฉา – อคฺคฺสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสาเท วาเสฏฺํ ปพฺพชิตํ อารพฺภ ภาสิตํ, พฺราหฺมณา ภนฺเต วาเสฏฺ ภารทฺวาเช ปพฺพชิเต อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ อตฺตรูปาย
ปริภาสาย ¶ ปริปุณฺณาย โน อปริปุณฺณาย, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
ปุจฺฉา – สมฺปสาทนีย สุตฺตํ ปนาวุโส กตฺถ เกน ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – นาฬนฺทายํ ภนฺเต ปาวาริกมฺพวเน อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ภาสิตํ.
ปาสาทิกสุตฺต
ปุจฺฉา – ปาสาทิกสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – สกฺเกสุ ภนฺเต เวธฺานาม สกฺยานํ อมฺพวเน ปาสาเท จุนฺทํ สมณุทฺเทสํ อารพฺภ ภาสิตํ, จุนฺโท ภนฺเต สมณุทฺเทโส ปาวายํ นิคณฺสฺส นาฏปุตฺตสฺส กาลํ กิริยาย ภินฺนานํ นิคณฺานํ ทฺเวธิกชาตานํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ อฺมฺํ มุขสตฺตีหิ วิตุชฺชนการณํ อายสฺมโต อานนฺทสฺส อาโรเจสิ, อายสฺมา จ ภนฺเต อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
ลกฺขณสุตฺต
ปุจฺฉา – ลกฺขณสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต เชตวนมหาวิหาเร ภาสิตํ.
สิงฺคาลสุตฺต
ปุจฺฉา – สิงฺคาลสุตฺตํ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต สิงฺคาลํ คหปติปุตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ, สิงฺคาโล ภนฺเต คหปติปุตฺโต กาลสฺเสว อุฏฺาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺโถ อลฺลเกโส ปฺชลิโก ปุถุทิสา นมสฺสติ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ทกฺขิณํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทิสํ อุตฺตรํ ทิสํ เหฏฺิมํ ทิสํ อุปริมํ ทิสํ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
อาฏานาฏิยสุตฺต
ปุจฺฉา – อาฏานาฏิยสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ¶ ภนฺเต คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ภาสิตํ, ภควติ ภนฺเต ราชคเห วิหรติ จตฺตาโร มหาราชาโน จตุทฺทิสํ รกฺขํ เปตฺวา จตุทฺทิสํ คุมฺพํ เปตฺวา จตุทฺทิสํ โอวรณํ เปตฺวา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏปพฺพตํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ, เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภนฺเต เวสฺสวโณ มหาราชา อาฏานาฏิยํ รกฺขํ ภควโต อาโรเจสิ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ ผาสุวิหาราย, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ภาสิตํ.
สงฺคีติสุตฺต
ปุจฺฉา – สงฺคีติ ¶ สุตฺตํ ปนาวุโส กตฺถ เกน ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ปาวายํ ภนฺเต อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ภาสิตํ.
ทสุตฺตรสุตฺต
ปุจฺฉา – ทสุตฺตรสุตฺตํ ปนาวุโส กตฺถ เกน ภาสิตํ.
วิสฺสชฺชนา – ทสุตฺตรสุตฺตํ ภนฺเต จมฺปายํ คคฺคราย โปกฺขรณิยา ตีเร อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ภาสิตํ.
ปุจฺฉา – เก ¶ อาวุโส สิกฺขนฺติ.
วิสฺสชฺชนา – เสกฺขา จ ภนฺเต ปุถุชฺชนกลฺยาณกา จ สิกฺขนฺติ.
ปุจฺฉา – เก อาวุโส สิกฺขิตสิกฺขา.
วิสฺสชฺชนา – อรหนฺโต ภนฺเต สิกฺขิตสิกฺขา.
ปุจฺฉา – กสฺส ¶ อาวุโส วจนํ.
วิสฺสชฺชนา – ภควโต ภนฺเต วจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส.
ปุจฺฉา – เกนาวุโส อาภตํ.
วิสฺสชฺชนา – ปรมฺปราย ภนฺเต อาภตํ.