อฺ > สงฺคายน-ปุจฺฉ วิสฺสชฺชนา > องฺคุตฺตรนิกาย (ปุ-วิ)

ปุจฺฉา – ปมมหาสํคีติกาเล ¶ อาวุโส ธมฺมสํคาหกา มหากสฺสปาทโย มหาเถรวรา โปราณสํคีติการา ปมํ วินยปิฏกํ สํคายิตฺวา สุตฺตนฺตปิฏเก จ ทีฆมชฺฌิมสํยุตฺตสงฺขาเต ตโย นิกาเย สํคายิตฺวา ตทนนฺตรํ กึ นาม ปาวจนํ สํคายึสุ.

วิสฺสชฺชนา – ปมมหาสํคีติกาเล ภนฺเต ธมฺมสํคาหกา มหากสฺสปาทโย มหาเถรวรา โปราณสํคีติการา ปมํ วินยํ สํคายิตฺวา สุตฺตนฺตปิฏเก จ ทีฆมชฺฌิมสํยุตฺตสงฺขาเต ตโย นิกาเย สํคายิตฺวา ตทนนฺตรํ นวหิ จ สุตฺตสหสฺเสหิ ปฺจหิ จ สุตฺตสตฺเตหิ สตฺตปฺาสาย จ สุตฺเตหิ ปฏิมณฺฑิตํ วีสติภาณวารสตปริมาณํ องฺคุตฺตรนิกายํ นาม ปาวจนํ สํคายึสุ.

ปุจฺฉา – องฺคุตฺตรนิกาเยปิ ¶ อาวุโส เอกกนิปาโต ทุกนิปาโต ติกนิปาโตติอาทินา นิปาตปกรณปริจฺเฉทวเสน เอกาทสวิธา. ตตฺถ กตรํ นิปาตปกรณํ สํคายึสุ.

วิสฺสชฺชนา – องฺคุตฺตรนิกาเย ภนฺเต เอกาทสสุ นิปาตปกรณปริจฺเฉเทสุ เอกกนิปาตํ ปมํ สํคายึสุ.

ปุจฺฉา – เอกกนิปาเตปิ ¶ อาวุโส รูปาทิวคฺโค นีวรณปฺปหานวคฺโค อกมฺมนิยวคฺโคติอาทินา วคฺคเภทวเสน พหุวิธา. ตตฺถ กตรํ วคฺคํ ปมํ สํคายึสุ.

วิสฺสชฺชนา – เอกกนิปาเต ภนฺเต รูปาทิวคฺโค นีวรณปฺปหานวคฺโคติอาทินา วีสติยา วคฺเคสุ รูปาทิวคฺคํ ปมํ สํคายึสุ.

ปุจฺฉา – สาธุ สาธุ อาวุโส, มยมฺปิ ทานิ อาวุโส ตโตเยว ปฏฺาย สํคาหนตฺถาย สํคีติปุพฺพงฺคมานิ ธมฺมปุจฺฉนวิสฺสชฺชนกิจฺจานิ อาวหิตุํ สมารภาม. เตนาวุโส ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย เอกกนิปาเต รูปาทิวคฺเค ปุริมานิ ปฺจ สุตฺตานิ กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ¶ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ รูปาทิครุกานํ ปฺจนฺนํ ปุริสานํ อชฺฌาสยวเสน ‘‘นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกรูปมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ ปุริสสฺส จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว อิตฺถิรูปํ, อิตฺถิรูปํ ภิกฺขเว ปุริสสฺส จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตานิ.

นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกรูปมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ ปุริสสฺส จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว อิตฺถิรูปํ, อิตฺถิรูปํ ภิกฺขเว ปุริสสฺส จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺติ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปจฺฉิมานิ ปฺจ สุตฺตานิ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ตสฺมึเยว ภนฺเต สาวตฺถิยํ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ รูปาทิครุกานํ ปฺจนฺนํ อิตฺถีนํ อชฺฌาสยวเสน ‘‘นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกรูปมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ อิตฺถิยา จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว ปุริสรูปํ, ปุริสรูปํ ภิกฺขเว อิตฺถิยา จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตานิ.

นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกรูปมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ อิตฺถิยา จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว ปุริสรูปํ, ปุริสรูปํ ภิกฺขเว อิตฺถิยา จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺติ.

ปุจฺฉา – อิมสฺมึ ¶ อาวุโส รูปาทิวคฺเค ภควตา นีตตฺถวเสน กึ กถิตํ, เนยฺยตฺถวเสน ปน กึ าปิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อิมสฺมึ ภนฺเต รูปาทิวคฺเค ภควตา นีตตฺถวเสน วฏฺฏํ กถิตํ. เนยฺยตฺถวเสน ปน วิวฏฺฏมฺปิ าปิตํ.

ปุจฺฉา – ทุติโย ¶ ปน อาวุโส นีวรณปฺปหานวคฺโค ภควตา กตฺถ กถฺจ ภาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต ‘‘นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, เยน อนุปฺปนฺโน วา กามจฺฉนฺโท อุปฺปชฺชติ, อุปฺปนฺโน วา กามจฺฉนฺโท ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว สุภนิมิตฺตํ, สุภนิมิตฺตํ ภิกฺขเว อโยนิโส มนสิกโรโต อนุปฺปนฺโนเจว กามจฺฉนฺโท อุปฺปชฺชติ, อุปฺปนฺโน จ กามจฺฉนฺโท ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิโต.

ปุจฺฉา – อิมสฺมึ ¶ ปน อาวุโส ทุติเย นีวรณปฺปหานวคฺเค ภควตา กึ กถิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อิมสฺมึ ปน ภนฺเต ทุติเย นีวรณปฺปหานวคฺเค ภควตา วฏฺฏมฺปิ วิวฏฺฏมฺปิ กถิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส…เป… ¶ สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย เอกกนิปาเต ตติเย อกมฺมนิยวคฺเค กีทิสี ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ตติเย ภนฺเต อกมฺมนิยวคฺเค ‘‘นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ อภาวิตํ อกมฺมนิยํ โหติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว จิตฺตํ, จิตฺตํ ภิกฺขเว อภาวิตํ อกมฺมนิยํ โหติ. นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ ภาวิตํ กมฺมนิยํ โหติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว จิตฺตํ. จิตฺตํ ภิกฺขเว ภาวิตํ กมฺมนิยํ โหตี’’ติ เอวมาทิกา ภควตา ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

ปุจฺฉา – จตุตฺเถ ¶ ปนาวุโส อทนฺตวคฺเค ภควตา กีทิสี ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – จตุตฺเถ ภนฺเต อทนฺตวคฺเค ‘‘นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ อทนฺตํ มหโต อนตฺถาย สํวตฺตติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว จิตฺตํ, จิตฺตํ ภิกฺขเว อทนฺตํ มหโต อนตฺถาย สํวตฺตติ. นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ ทนฺตํ มหโต อตฺถาย สํวตฺตติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว จิตฺตํ, จิตฺตํ ภิกฺขเว ทนฺตํ มหโต อตฺถาย สํวตฺตตี’’ติ เอวมาทิกา ภควตา ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

ปุจฺฉา – ปฺจเม ¶ อาวุโส ปณิหิตอจฺฉวคฺเค ภควตา กีทิสี ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ปฺจเม ภนฺเต ปณิหิตอจฺฉวคฺเค ‘‘เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว สาลิสูกํ วา ยวสูกํ วา มิจฺฉาปณิหิตํ หตฺเถน วา ปาเทน วา อกฺกนฺตํ หตฺถํ วา ปาทํ วา เภจฺฉติ, โลหิตํ วา อุปฺปาเทสฺสตีติ เนตํ าน วิชฺชติ. ตํ กิสฺสเหตุ, มิจฺฉาปณิหิตตฺตา ภิกฺขเว สูกสฺส. เอวเมว โข ภิกฺขเว โส วต ภิกฺขุ มิจฺฉาปณิหิเตน จิตฺเตน อวิชฺชํ ¶ เภจฺฉติ, วิชฺชํ อุปฺปาเทสฺสติ, นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชติ, ตํ กิสฺส เหตุ, มิจฺฉาปณิหิตตฺตา ภิกฺขเว จิตฺตสฺสา’’ติ เอวมาทิกา ภควตา ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

ปุจฺฉา – อจฺฉราสงฺฆาตวคฺเค ¶ อาวุโส ปม ทุติยสุตฺตานิ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – อจฺฉราสงฺฆาตวคฺเค ภนฺเต ภควตา ‘‘ปภสฺสรมิทํ ภิกฺขเว จิตฺตํ, ตฺจ โข อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ อุปกฺกิลิฏฺํ, ตํ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ตสฺมา ‘อสฺสุตวโต ปุถุชฺชนสฺส จิตฺตภาวนา นตฺถี’ติ วทามิ. ปภสฺสรมิทํ ภิกฺขเว จิตฺตํ, ตฺจ โข อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ วิปฺปมุตฺตํ, ตํ สุภวา อริยสาวโก ยถาภูตํ ปชานาติ. ตสฺมา ‘สุตปโต ¶ อริยสาวกสฺส จิตฺตภาวนา อตฺถี’ติ วทามี’’ติ. เอวํ โข ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยสุตฺตาทีนิ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ตติยสุตฺตาทีนิ ปฺจสุตฺตานิ ‘‘อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เมตฺตาจิตฺตํ อาเสวติ, ภาเวติ, มนสิกโรติ. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อริตฺตชฺฌาโน วิหรติ สตฺถุสาสนกโร โอวาทปติกโร อโมฆํ รฏฺปิณฺฑํ ภุฺชติ, โก ปน วาโท เย นํ พหุลีกโรนฺติ. เยเกจิ ภิกฺขเว ธมฺมา อกุสลา อกุสลภาคิยา อกุสลปกฺขิกา, สพฺเพเต มโนปุพฺพงฺคมา, มโน เตสํ ธมฺมานํ ปมํ อุปฺปชฺชติ, อนฺวเทว อกุสลาธมฺมา, เยเกจิ ภิกฺขเว ธมฺมา กุสลา กุสลภาคิยา กุสลปกฺขิกา, สพฺเพเต มโนปุพฺพงฺคมา, มโน เตสํ ธมฺมานํ ปมํ อุปฺปชฺชติ, อนฺวเทว กุสลา ธมฺมา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส อฏฺม นวม ทสมสุตฺตานิ จ วีริยารมฺภาทิวคฺเค ทสสุตฺตานิ จ กลฺยาณมิตฺตาทิวคฺเค ปมสุตฺตฺจ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต อฏฺม นวม ทสมสุตฺตานิ จ วีริยารมฺภาทิวคฺเค ทสสุตฺตานิ จ กลฺยาณมิตฺตาทิวคฺเค ปมสุตฺตฺจ ‘‘นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, เยน อนุปฺปนฺนา วา อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนา วา กุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว ปมาโท, ปมตฺตสฺส ภิกฺขเว อนุปฺปนฺนา เจว อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนา จ กุสลา ธมฺมา ปริหายนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – กลฺยาณมิตฺตาทิวคฺเค ¶ อาวุโส ทุติย ตติยสุตฺตานิ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – กลฺยาณมิตฺตาทิวคฺเค ภนฺเต ทุติย ตติยสุตฺตานิ ‘‘นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, เยน อนุปฺปนฺนา วา อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนา วา กุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว อนุโยโค อกุสลานํ ธมฺมานํ อนนุโยโค กุสลานํ ธมฺมาน’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺสุตฺตาทีนิ จ ปมาทาทิวคฺเค ปมสุตฺตฺจ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ฉฏฺสุตฺตาทีนิ จ ปมาทาทิวคฺเค ปมสุตฺตฺจ ‘‘อปฺปมตฺติกา เอสา ภิกฺขเว ปริหานิ ยทิทํ าติปริหานิ. เอตํ ปติกิฏฺํ ภิกฺขเว ปริหานีนํ ยทิทํ ปฺาปริหานีติ. อปฺปมตฺติกา เอสา ภิกฺขเว วุทฺธิ ยทิทํ าติวุทฺธิ. เอตทคฺคํ ภิกฺขเว วุทฺธีนํ ยทิทํ ปฺาวุทฺธิ ¶ . ตสฺมาติห ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ ‘ปฺาวุทฺธิยา วทฺธิสฺสามา’ติ. เอวฺหิ โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส…เป… ¶ สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปมาทาทิวคฺเค ทุติยสุตฺตาทีนิ กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, โย เอวํ มหโต อนตฺถาย สํวตฺตติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว ปมาโท. ปมาโท ภิกฺขเว มหโต อนตฺถาย สํวตฺตติ. นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ, โย เอวํ มหโต อตฺถาย สํวตฺตติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว อปฺปมาโท, อปฺปมาโท ภิกฺขเว มหโต อนตฺถาย สํวตฺตตีติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – ทุติเย ¶ ปนาวุโส ปมาทาทิวคฺเค ปมสุตฺตาทีนิ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ทุติเย ภนฺเต ปมาทาทิวคฺเค อชฺฌตฺติกํ ภิกฺขเว องฺคนฺติ กริตฺวา นาฺํ เอกงฺคมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ มหโต อนตฺถาย สํวตฺตติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว ปมาโท. ปมาโท ภิกฺขเว มหโต อนตฺถาย สํวตฺตติ. อชฺฌตฺติกํ ภิกฺขเว องฺคนฺติ กริตฺวา นาฺํ เอกงฺคมฺปิ สมนุปสฺสามิ, ยํ เอวํ มหโต อตฺถาย สํวตฺตติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว อปฺปมาโท. อปฺปมาโท ภิกฺขเว มหโต อตฺถาย สํวตฺตตีติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส เตตฺตึสมาทีนิจ ทสสุตฺตานิ อธมฺมวคฺเค จ ทสสุตฺตานิ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต เตตฺตึสมาทีนิ ทสสุตฺตานิ จ อธมฺมวคฺเค ทสสุตฺตานิ จ เย เต ภิกฺขเว ภิกฺขู อธมฺมํ ‘‘ธมฺโม’’ติ ทีเปนฺติ, เต ภิกฺขเว ภิกฺขู พหุชนอหิตาย ปฏิปนฺนา พหุชนอสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. พหุฺจ เต ภิกฺขเว ภิกฺขู อปุฺํ ปสวนฺติ, เต จิมํ สทฺธมฺมํ อนฺตรธาเปนฺตีติ เอวมาทินา จ, เย เต ภิกฺขเว ภิกฺขู อธมฺมํ ‘‘อธมฺโม’’ติ ทีเปนฺติ, เต ภิกฺขเว ภิกฺขู พหุชนหิตาย ปฏิปนฺนา พหุชนสุขาย พหุชโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ. พหุฺจ เต ภิกฺขเว ภิกฺขู ปุฺํ ปสวนฺติ, เต จิมํ สทฺธมฺมํ เปนฺตีติ เอวมาทินา จ ภนฺเต ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – เอกปุคฺคลวคฺเค ¶ อาวุโส ภควตา กีทิสี ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – เอกปุคฺคลวคฺเค ภนฺเต ภควตา เอกปุคฺคโล ภิกฺขเว โลเก อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ. กตโม เอกปุคฺคโล, ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, อยํ โข ภิกฺขเว เอกปุคฺคโล โลเก อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ เอวมาทิกา ภควตา ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

ปุจฺฉา – เอตทวคฺเค ¶ อาวุโส อาคเตสุ เอกจตฺตาลีสาย เถเรสุ อายสฺมา อฺาสิโกณฺฑฺตฺเถโร กถํ ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – เอตทคฺควคฺเค ภนฺเต อาคเตสุ เอกจตฺตาลีสาย มหาเถเรสุ ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ รตฺตฺูนํ ยทิทํ อฺาสิโกณฺฑฺโ’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต อายสฺมา อฺาสิโกณฺฑฺตฺเถโร ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย เอกกนิปาเต เอตทคฺควคฺเค อาคเตสุ เอกจตฺตาลีสาย มหาเถเรสุ อายสฺมา จ สาริปุตฺตตฺเถโร ธมฺมเสนาปติ ปโม อคฺคสาวโก อายสฺมา จ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ทุติโย อคฺคสาวโก กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – อายสฺมา ภนฺเต สาริปุตฺตตฺเถโร ธมฺมเสนาปติ ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ มหาปฺานํ ยทิทํ สาริปุตฺโต’’ติ. อายสฺมา ปน มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ อิทฺธิมนฺตานํ ยทิทํ มหาโมคฺคลฺลาโน’’ติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

อิทํ ¶ เต อาสนํ วีร, ปฺตฺตํ ตวนุจฺฉวึ;

มม จิตฺตํ ปสาเทนฺโต, นิสีท ปุปฺผมาสเน.

เย ¶ วต โลเก อรหนฺโต วา อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺนา, อยํ เตสํ ภิกฺขุ อฺตโร.

ยํนูนาหํ อิมํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฺหํ ปุจฺเฉยฺยํ.

ลเภยฺยาม ¶ มยํ ภนฺเต ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ, ลเภยฺยาม อุปสมฺปทํ.

เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ มหาปฺานํ ยทิทํ สาริปุตฺโต.

เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ อิทฺธิมนฺตานํ ยทิทํ มหาโมคฺคลฺลาโน.

ปุจฺฉา – อายสฺมา ¶ ปน อาวุโส มหากสฺสปตฺเถโร ปมมหาสํคีติกาเล ปาโมกฺขสงฺฆนายกภูโต ภควตา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – อายสฺมา ภนฺเต มหากสฺสปตฺเถโร ปมมหาสํคีติกาเล สงฺฆปาโมกฺขภูโต ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ธุตวาทานํ ยทิทํ มหากสฺสโป’’ติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส…เป… ¶ สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย เอกกนิปาเต เอตทคฺควคฺเค อาคเตสุ เอกจตฺตาลีสาย มหาเถเรสุ อายสฺมา อนุรุทฺธตฺเถโร กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – อายสฺมา ¶ ภนฺเต อนุรุทฺธตฺเถโร ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ทิพฺพจกฺขุกานํ ยทิทํ อนุรุทฺโธ’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

ปุจฺฉา – อายสฺมา ¶ ปน อาวุโส สีวลิตฺเถโร ภควตา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – อายสฺมา ภนฺเต สีวลิตฺเถโร ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ลาภีนํ ยทิทํ สีวลี’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

สมฺมาสมฺพุทฺโธ ¶ วต โส ภควา, โย อิมสฺส เอวรูปสฺส ทุกฺขสฺส ปหานาย ธมฺมํ เทเสติ.

สุปฺปฏิปนฺโน วต ตสฺส ภควโต สาวกสงฺโฆ, โย อิมสฺส เอวรูปสฺส ทุกฺขสฺส ปหานาย ปฏิปนฺโน.

สุสุขํ วต นิพฺพานํ, ยตฺถิทํ เอวรูปํ ทุกฺขํ น สํวิชฺชติ –

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ลาภีนํ ยทิทํ สีวลิ’’ หุ –

ปุจฺฉา – อายสฺมา ปน อาวุโส อานนฺทตฺเถโร ธมฺมภณฺฑาคาริโก ปมมหาสํคีติกาเล ธมฺมวิสฺสชฺชกเถรภูโต กถํ ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – อายสฺมา ¶ ภนฺเต อานนฺทตฺเถโร ธมฺมภณฺฑาคาริโก ปมมหาสํคีติกาเล ธมฺมวิสฺสชฺชกภูโต ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ พหุสฺสุตานํ ยทิทํ อานนฺโท. เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ สติมนฺตานํ ยทิทํ อานนฺโท. เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ คติมนฺตานํ ยทิทํ อานนฺโท. เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ธิติมนฺตานํ ยทิทํ อานนฺโท. เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ อุปฏฺากานํ ยทิทํ อานนฺโท’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ปฺจสุ เอตทคฺคฏฺาเนสุ ปิโต.

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ พหุสฺสุตานํ. สติมนฺตานํ. คติมนฺตานํ. ธิติมนฺตานํ. อุปฏฺากานํ ยทิทํ อานนฺโท’’ –

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย เอกกนิปาเต เอตทคฺควคฺเค อาคเตสุ เอกจตฺตาลีสาย มหาเถเรสุ อายสฺมา อุปาลิตฺเถโร ปมมหาสํคีติกาเล วินยวิสฺสชฺชกภูโต กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – อายสฺมา ภนฺเต อุปาลิตฺเถโร ปมมหาสํคีติกาเล วินยวิสฺสชฺชกภูโต ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ วินยธรานํ ยทิทํ อุปาลี’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

ปุจฺฉา – เอตทคฺควคฺเค ¶ อาวุโส อาคตาสุ เตรสสุ เถรีสุ มหาปชาปติ โคตมีเถรี กถํ ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – เอตทคฺควคฺเค ¶ ภนฺเต อาคตาสุ เตรสสุ เถรีสุ มหาปชาปติโคตมีเถรี ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ รตฺตฺูนํ ยทิทํ มหาปชาปติ โคตมี’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ รตฺตฺูนํ ยทิทํ มหาปชาปติโคตมี’’ –

ปุจฺฉา – เขมาเถรี ปน อาวุโส อคฺคสาวิกา ภควตา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – เขมาเถรี ภนฺเต ปมา อคฺคสาวิกา ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ มหาปฺานํ ยทิทํ เขมา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

อนเปกฺขิโน สพฺพทุกฺขํ ปหาย’’ –

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ มหาปฺานํ ยทิทํ เขมา’’ –

ปุจฺฉา – อุปฺปลวณฺณา ปน อาวุโส เถรี ทุติยอคฺคสาวิกา ภควตา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – อุปฺปลวณฺณา ภนฺเต เถรี ทุติยอคฺคสาวิกา ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ อิทฺธิมนฺตีนํ ยทิทํ อุปฺปลวณฺณา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ อิทฺธิมนฺตีนํ ยทิทํ อุปฺปลวณฺณา’’ –

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย เอกกนิปาเต เอตทคฺควคฺเค อาคตาสุ เตรสสุ เถรีสุ ปฏาจารานาม เถรี กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – เอตทคฺควคฺเค ภนฺเต อาคตาสุ เตรสสุ เถริกาสุ ปฏาจารา เถรี ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ วินยธรานํ ยทิทํ ปฏาจารา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘จตูสุ สมุทฺเทสุ ชลํ ปริตฺตกํ,

กึ การณา อมฺม ตุวํ ปมชฺชสิ’’ –

เอตมตฺถวสํ ตฺวา, ปณฺฑิโต สีลสํวุโต;

นิพฺพานคมนํ มคฺคํ, ขิปฺปเมว วิโสธเย’’ –

‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ วินยธรานํ ยทิทํ ปฏาจารา’’ –

ธมฺมทินฺนาเถรีภิกฺขุนีมวตฺถุ

ปุจฺฉา – ธมฺมทินฺนา ¶ ปน อาวุโส เถรี ภควตา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – ธมฺมทินฺนา ภนฺเต เถรี ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ ธมฺมกถิกานํ ยทิทํ ธมฺมทินฺนา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ ธมฺมกถิกานํ ยทิทํ ธมฺมทินฺนา’’ –

ปุจฺฉา – ภทฺทกจฺจานานาม อาวุโส ยโสธราเถรี ภควตา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – ภทฺทกจฺจานา ¶ ภนฺเต ยโสธราเถรี ภควตา ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ มหาภิฺปตฺตานํ ยทิทํ ภทฺทกจฺจานา’’ติ. เอวํ โข ภนฺเต เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ ภิกฺขุนีนํ มหาภิฺปตฺตานํ ยทิทํ ภทฺทกจฺจานา’’ –

ปุจฺฉา – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส เอตทคฺควคฺเค อาคเตสุ เอกาทสสุ อุปาสเกสุ ตปุสฺสภลฺลิกานาม วาณิชา ภควตา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – ตปุสฺสภลฺลิกา ภนฺเต วาณิชา ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ อุปาสกานํ ปมํ สรณํ คจฺฉนฺตานํ ยทิทํ ตปุสฺสภลฺลิกา วาณิชา’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอเต ¶ ภนฺเต มยํ ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉาม ธมฺมฺจ, อุปาสเก โน ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปเต สรณํ คเต’’ หุ –

‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ อุปาสกานํ ปมํ สรณํ คจฺฉนฺตานํ ยทิทํ ตปุสฺสภลฺลิกา วาณิชา’’ –

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา อรหตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย เอกกนิปาเต เอตทคฺควคฺเค อาคเตสุ เอกาทสสุ อุปาสเกสุ สุทตฺโต คหปติ อนาถปิณฺฑิโก กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – เอตทคฺควคฺเค ภนฺเต อาคเตสุ เอกาทสสุ อุปาสเกสุ สุทตฺโต คหปติ อนาถปิณฺฑิโก ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ อุปาสกานํ ทายกานํ ยทิทํ สุทตฺโต คหปติ อนาถปิณฺฑิโก’’ติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวกานํ อุปาสกานํ ทายกานํ ยทิทํ สุทตฺโต คหปติ อนาถปิณฺฑิโก–

ปุจฺฉา – สูรมฺพฏฺโ นาม อาวุโส อุปาสโก ภควตา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

วิสฺสชฺชนา – สูรมฺพฏฺโ อุปาสโก ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ อุปาสกานํ อเวจฺจปฺปสนฺนานํ ยทิทํ สูรมฺพฏฺโ’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิโต.

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวกานํ อุปาสกานํ อเวจฺจปฺปสนฺนานํ ยทิทํ สูรมฺพฏฺโ’’ หุ –

ปุจฺฉา – เอตทคฺควคฺเค ¶ อาวุโส อาคตาสุ ทสสุ อุปาสิกาสุ สุชาตานาม อุปาสิกา เสนิยธีตา กถํ ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – สุชาตา ภนฺเต เสนิยธีตา ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ อุปาสิกานํ ปมํ สรณํ คจฺฉนฺตีนํ ยทิทํ สุชาตา เสนิยธีตา’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอตา ¶ มยํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉาม ธมฺมฺจ ภิกฺขุสงฺฆฺจ, อุปาสิกาโย โน ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตา สรณํ คตา’’ หุ –

‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ อุปาสิกานํ ปมํ สรณํ คจฺฉนฺตีนํ ยทิทํ สุชาตา เสนิยธีตา’’ –

ปุจฺฉา – วิสาขา ¶ ปน อาวุโส อุปาสิกา กถํ ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – วิสาขา ภนฺเต อุปาสิกา มิคารมาตา ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ อุปาสิกานํ ทายิกานํ ยทิทํ วิสาขา มิคารมาตา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ อุปาสิกานํ ทายิกานํ ยทิทํ วิสาขา มิคารมาตา’’ หุ –

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย เอกกนิปาเต เอตทคฺควคฺเค อาคตาสุ ทสสุ อุปาสิกาสุ ขุชฺชุตฺตรานาม อุปาสิกา กถํ เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – เอตทคฺควคฺเค ภนฺเต อาคตาสุ ทสสุ อุปาสิกาสุ ขุชฺชุตฺตรา อุปาสิกา ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ อุปาสิกานํ พหุสฺสุตานํ ยทิทํ ขุชฺชุตฺตรา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวกานํ อุปาสิกานํ พหุสฺสุตานํ ยทิทํ ขุชฺชุตฺตรา’’ หุ –

ปุจฺฉา – กาฬีนาม อาวุโส อุปาสิกา กุรรฆริกา กถํ ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

วิสฺสชฺชนา – กาฬี ภนฺเต อุปาสิกา กุรรฆริกา ‘‘เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ อนุสฺสวปฺปสนฺนานํ ยทิทํ กาฬี อุปาสิกา กุรรฆริกา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา เอตทคฺคฏฺาเน ปิตา.

‘‘เอตทคฺคํ ¶ ภิกฺขเว มม สาวิกานํ อุปาสิกานํ อนุสฺสวปฺปสนฺนานํ ยทิทํ กาฬี อุปาสิกา กุรรฆริกา’’ –

ปุจฺฉา – สกลาปิ ¶ อาวุโส อฏฺานปาฬิ ภควตา กถํ ภาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – อฏฺานเมตํ ภิกฺขเว อนวกาโส, ยํ ทิฏฺิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล กฺจิสงฺขารํ นิจฺจโต อุปคจฺเฉยฺย, เนตํ านํ วิชฺชติ. านฺจ โข เอตํ ภิกฺขเว วิชฺชติ, ยํ ปุถุชฺชโน กฺจิสงฺขารํ นิจฺจโต อุปคจฺเฉยฺย, านเมตํ วิชฺชตีติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา สกลาปิ อฏฺานปาฬิ ภาสิตา.

ปุจฺฉา – เอกธมฺมปาฬิยํ ¶ อาวุโส ปมวคฺเค กีทิสี ธมฺมเทสนา ภควตา เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – เอกธมฺมปาฬิยํ ภนฺเต ปมวคฺเค ‘‘เอกธมฺโม ภิกฺขเว ภาวิโต พหุลีกโต เอกนฺตนิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิฺาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ. กตโม เอกธมฺโม, พุทฺธานุสฺสติ, อยํ โข ภิกฺขเว เอกธมฺโม ภาวิโต พหุลีกโต เอกนฺตนิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิฺาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตตี’’ติ เอวมาทิกา ภควตา ธมฺมเทสนา เทสิตา.

ปุจฺฉา – ทุติยวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ภควตา กีทิสี ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ทุติยวคฺเค ¶ ภนฺเต ภควตา ‘‘นาหํ ภิกฺขเว อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ, เยน อนุปฺปนฺนา วา อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนา วา อกุสลา ธมฺมา ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ, ยถยิทํ ภิกฺขเว มิจฺฉาทิฏฺิ. มิจฺฉาทิฏฺิกสฺส ภิกฺขเว อนุปฺปนฺนา เจว อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนา จ อกุสลา ธมฺมา ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี’’ติ. เอวมาทิกา ภควตา ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

ปุจฺฉา – ตติยวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปฺจมาทีนิ อฏฺ สุตฺตานิ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ตติยวคฺเค ภนฺเต ปฺจมาทีนิ อฏฺสุตฺตานิ ‘‘ทุรกฺขาเต ภิกฺขเว ธมฺมวินเย โย จ สมาทเปติ, ยฺจ สมาทเปติ, โย จ สมาทปิโต ตถตฺตาย ปฏิปชฺชติ. สพฺเพเต พหุํ อปุฺํ ปสวนฺติ. ตํกิสฺสเหตุ, ทุรกฺขาภตฺตา ภิกฺขเว ธมฺมสฺส. สฺวากฺขาเต ภิกฺขเว ธมฺมวินเย โย จ สมาทเปติ, ยฺจ สมาทเปติ, โย จ สมาทปิโต, ตถตฺตาย ปฏิปชฺชติ, สพฺเพเต พหุํ ปุฺํ ปสวนฺติ. ตํกิสฺสเหตุ สฺวากฺขาตตฺตา ภิกฺขเว ธมฺมสฺสา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – อปรอจฺฉราสงฺฆาตวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ภควตา กีทิสี ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – อปรอจฺฉราสงฺฆาตวคฺเค ภนฺเต ‘‘อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปมํ ฌานํ ภาเวติ, อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อริตฺตชฺฌาโน วิหรติ สตฺถุสาสนกโร โอวาทปติกโร อโมฆํ รฏฺปิณฺฑํ ภุฺชติ, โก ปน วาโท เย นํ พหุลีกโรนฺตี’’ติ เอวมาทิกา ภนฺเต ภควตา ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

ปุจฺฉา – สกโลปิ ¶ อาวุโส กายคตาสติวคฺโค ภควตา กถํ ภาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว มหาสมุทฺโท เจตสา ผุโฏ, อนฺโตคธา ตสฺส กุนฺนทิโย ยากาจิ สมุทฺทงฺคมา, เอวเมว ภิกฺขเว ยสฺส กสฺสจิ กายคตาสติ ภาวิตา พหุลีกตา, อนฺโตคธา ตสฺส กุสลา ธมฺมา เยเกจิ วิชฺชาภาคิยา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา สกโลปิ กายคตาสติวคฺโค ภาสิโต.

ปุจฺฉา – สกโลปิ ¶ อาวุโส อมตวคฺโค ภควตา กถํ ภาสโต.

วิสฺสชฺชนา – อมตํ เต ภิกฺขเว น ปริภุฺชนฺติ, เย กายคตาสตึ น ปริภุฺชนฺติ. อมตํ เต ภิกฺขเว ปริภุฺชนฺติ, เย กายคตาสตึ ปริภุฺชนฺติ. อมตํ เต ภิกฺขเว อปริภุตฺตํ, เยสํ กายคตาสติ อปริภุตฺตา. อมตํ เต ภิกฺขเว ปริภุตฺตํ, เยสํ กายคตาสติ ปริภุตฺตาติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา สกโลปิ อมตวคฺโค ภาสิโต.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ทุกนิปาเต กมฺมกรณวคฺเค ปมํ วชฺชสุตฺตํ กตฺถ กสฺส กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ ‘‘ทฺเวมานิ ภิกฺขเว วชฺชานิ. กตมานิ ทฺเว ทิฏฺธมฺมิกฺจ วชฺชํ สมฺปรายิกฺจ วชฺช’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ตสฺมาติห ¶ ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ ‘‘ทิฏฺธมฺมิกสฺส วชฺชสฺส ภายิสฺสาม, สมฺปรายิกสฺส วชฺชสฺส ภายิสฺสาม, วชฺชภีรุโน ภวิสฺสาม วชฺชภยทสฺสาวิโน’’ติ. เอวฺหิ โข ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทุติยํ ปธานสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กสฺส กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํเยว ภนฺเต สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ ‘‘ทฺเวมานิ ภิกฺขเว ปธานานิ ทุรภิสมฺภวานิ โลกสฺมึ. กตมานิ ทฺเว, ยฺจ คิหีนํ อคารํ อชฺฌาวสตํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานุปฺปาทนตฺถํ ปธานํ, ยฺจ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตานํ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺคตฺตํ ปธานํ. อิมานิ โข ภิกฺขเว ทฺเว ปธานานิ ทุรภิสมฺภวานิ โลกสฺมิ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตปนียสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ทฺเวเม ภิกฺขเว ธมฺมา ตปนียา. กตเม ทฺเว, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺจสฺส กายทุจฺจริตํ กตํ โหติ, อกตํ โหติ กาย สุจริตํ, วจีทุจฺจริตํ กตํ โหติ, อกตํ โหติ วจีสุจริตํ, มโนทุจฺจริตํ กตํ โหติ, อกตํ โหติ มโนสุจริตํ. โส ‘‘กายทุจฺจริตํ เม กต’’นฺติ ตปฺปติ, ‘‘อกตํ เม กายสุจริต’’นฺติ ตปฺปติ. วจีทุจฺจริตํ (ป) ‘‘มโนทุจฺจริตํ เม กต’’นฺติ ตปฺปติ, ‘‘อกตํ เม มโนสุจริต’’นฺติ ตปฺปติ. อิเม โข ภิกฺขเว ทฺเว ธมฺมา ตปนียาติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – จตุตฺถํ ¶ ปน อาวุโส อตปนียสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – จตุตฺถํ ภนฺเต อตปนียสุตฺตํ ‘‘ทฺเวเม ภิกฺขเว ธมฺมา อตปนียา. กตเม ทฺเว, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺจสฺส กายสุจริตํ กตํ โหติ, อกตํ โหติ กายทุจฺจริตํ. วจีสุจริตํ กตํ โหติ, อกตํ โหติ วจีทุจฺจริตํ. มโนสุจริตํ กตํ โหติ, อกตํ โหติ มโนทุจฺจริตํ. โส ‘กายสุจริตํ เม กต’นฺติ น ตปฺปติ, ‘อกตํ เม กายทุจฺจริต’นฺติ นตปฺปติ. ‘วจีสุจริตํ…เป… มโนสุจริตํ เม กต’นฺติ น ตปฺปติ. ‘อกตํ เม มโนทุจฺจริต’นฺติ น ตปฺปติ. อิเม โข ภิกฺขเว ทฺเว ธมฺมา อตปนียา’’ติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ปฺจมํ ¶ ปน อาวุโส อุปฺาตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ปฺจมํ ภนฺเต อุปฺาตสุตฺตํ ‘‘ทฺวินฺนาหํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ อุปฺาสึ. ยา จ อสนฺตุฏฺิตา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ยา จ อปฺปฏิวานิตา ปธานสฺมึ. อปฺปฏิวานิ สุทาหํ ภิกฺขเว ปทหามิ ‘กามํ-ตโจ จ นฺหารุ จ อฏฺิ จ อวสิสฺสตุ อุปสุสฺสตุ สรีเร มํสโลหิตํ, ยํ ¶ ตํ ปุริสถาเมน ปุริสวีริเยน ปุริสปรกฺกเมน ปตฺตพฺพํ, น ตํ อปาปุณิตฺวา วีริยสฺส สณฺานํ ภวิสฺสตี’’ติ. เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – นวมํ ¶ ปน อาวุโส จริยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – นวมํ ภนฺเต จริยสุตฺตํ ‘‘ทฺเวเม ภิกฺขเว ธมฺมา สุกฺกา โลกํ ปาเลนฺติ. กตเม ทฺเว, หิรีจ โอตฺตปฺปฺจ. อิเม โข ภิกฺขเว ทฺเว สุกฺกา ธมฺมา โลกํ น ปาเลยฺยุํ, นยิธ ปฺาเยถ ‘มาตา’ติวา ‘มาตุจฺฉา’ติวา ‘มาตุลานี’ติวา ‘อาจริยภริยา’ติวา ‘ครูนํ ทารา’ติ’’วาติ, เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – อธิกรณวคฺเค ¶ ปน อาวุโส สตฺตมสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต ชาณุสฺโสณึ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ. ชาณุสฺโสณิ ภนฺเต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘โก นุ โข โภ โคตม เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺตี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘กตตฺตา จ พฺราหฺมณ อกตตฺตา จ เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

โก ¶ นุ โข โภ โคตม เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ.

‘‘กตตฺตาจ พฺราหฺมณ อกตตฺตาจ เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ’’ –

โก ¶ ปน โภ โคตม เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ –

กตตฺตา จ พฺราหฺมณ อกตตฺตา จ เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ.

น โข อหํ อิมสฺส โภโต โคตมสฺส สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ –

สาธุ เม ภวํ โคตโม ตถา ธมฺมํ เทเสตุ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส อฏฺมสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กสฺส กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อายสฺมโต อานนฺทสฺส ‘‘เอกํเสนาหํ อานนฺท อกรณียํ วทามิ กายทุจฺจริตํ มโนทุจฺจริต’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

‘‘เอกํเสนาหํ ¶ อานนฺท กรณียํ วทามิ กายสุจริตํ วจีสุจริตํ มโนสุจริตํ’’ –

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ทุกนิปาเต อธิกรณวคฺเค นวมสุตฺตํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อกุสลํ ¶ ภิกฺขเว ปชหถ, สกฺกา ภิกฺขเว อกุสลํ ปชหิตุํ. โนเจทํ ภิกฺขเว สกฺกา อภวิสฺส อกุสลํ ปชหิตุํ, นาหํ เอวํ วเทยฺยํ ‘‘อกุสลํ ภิกฺขเว ปชหถา’’ติ. ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว สกฺกา อกุสลํ ปชหิตุํ, ตสฺมาหํ เอวํ วทามิ ‘‘อกุสลํ ภิกฺขเว ปชหถา’’ติ. อกุสลฺจ หิทํ ภิกฺขเว ปหีนํ อหิตาย ทุกฺขาย สํวตฺเตยฺย, นาหํ เอวํวเทยฺยํ ‘‘อกุสลํ ภิกฺขเว ปชหถา’’ติ. ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อกุสลํ ปหีนํ หิตาย สุขาย สํวตฺตติ, ตสฺมาหํ เอวํ วทามิ ‘‘อกุสลํ ภิกฺขเว ปชหถา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทสมเอกาทสมสุตฺตานิ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ทสมเอกาทสมสุตฺตานิ ‘‘ทฺเวเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตนฺติ. กตเม ทฺเว, ทุนฺนิกฺขิตฺตฺจ ปทพฺยฺชนํ อตฺโถ จ ทุนฺนีโต, ทุนฺนิกฺขิตฺตสฺส ภิกฺขเว ปทพฺยฺชนสฺส อตฺโถปิ ทุนฺนโย โหติ. อิเม โข ภิกฺขเว ทฺเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตนฺตี’’ติ จ. ‘‘ทฺเวเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส ิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตนฺติ. กตเม ทฺเว, สุนิกฺขิตฺตฺจ ปทพฺยฺชนํ อตฺโถ จ สุนีโต, สุนิกฺขิตฺตสฺส ภิกฺขเว ปทพฺยฺชนสฺส อตฺโถปิ สุนโย โหติ. อิเม โข ภิกฺขเว ทฺเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส ิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตฺตนฺตี’’ติ จ. เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – พาลวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ทุติยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – พาลวคฺเค ภนฺเต ทุติยํ สุตฺตํ ‘‘ทฺเวเม ภิกฺขเว ตถาคตํ อพฺภาจิกฺขนฺติ. กตเม ทฺเว, ทุฏฺโ วา โทสนฺตโร สทฺโธ วา ทุคฺคหิเตน. อิเม โข ภิกฺขเว ทฺเว ตถาคตํ อพฺภาจิกฺขนฺตี’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ตติยสุตฺตํ ภควตา ‘‘ทฺเวเม ภิกฺขเว ตถาคตํ อพฺภาจิกฺขนฺติ. กตเม ทฺเว, โย จ อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ‘ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนา’ติ ทีเปติ. โย จ ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน ‘อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ’ ¶ ทีเปติ. อิเม โข ภิกฺขเว ทฺเว ตถาคตํ อพฺภาจิกฺขนฺติ. ทฺเวเม ภิกฺขเว ตถาคตํ นาพฺภาจิกฺขนฺติ. กตเม ทฺเว, โย จ อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ‘อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนา’ติ ทีเปติ. โย จ ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน ‘ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนา’ติ ทีเปติ. อิเม โข ภิกฺขเว ทฺเว ตถาคตํ นาพฺภาจิกฺขนฺตี’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส จตุตฺถปฺจมสุตฺตานิ ภควตา กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต จตุตฺถปฺจมสุตฺตานิ ‘‘ทฺเวเม ภิกฺขเว ตถาคตํ อพฺภาจิกฺขนฺติ. กตเม ทฺเว, โย จ เนยฺยตฺถํ สุตฺตนฺตํ ‘นีตตฺโถ สุตฺตนฺโต’ติ ¶ ทีเปติ, โย จ นีตตฺถํ สุตฺตนฺตํ ‘เนยฺยตฺโถ สุตฺตนฺโต’ติ ทีเปตี’’ติ, เอวมาทินา ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – สมจิตฺตวคฺเค ¶ อาวุโส ปมสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สมจิตฺตวคฺเค ภนฺเต ปมสุตฺตํ ‘‘อสปฺปุริสภูมิฺจ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ สปฺปุริสภูมิฺจ, ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ, ภาสิสฺสามี’’ติ, เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทุติยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ทุติยสุตฺตํ ‘‘ทฺวินฺนาหํ ภิกฺขเว น สุปฺปติการ วทามิ. กตเมสํ ทฺวินฺนํ, มาตุ จ ปิตุ จา’’ติ, เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปฺจมํ สมจิตฺตสุตฺตํ กตฺถ กสฺส เกน กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ ‘‘อชฺฌตฺตสํโยชนฺจ อาวุโส ปุคฺคลํ เทเสสฺสามิ พหิทฺธาสํโยชนฺจ, ตํสุณาถ

สาธุกํ ¶ มนสิกโรถา’’ติ, เอวมาทินา ภนฺเต อายสฺมตา สาริปุตฺตตฺเถเรน ธมฺมเสนาปตินา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจ ¶ อาวุโส ตตฺถ ภควา โอวาทํ อทาสิ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺถ ภนฺเต ภควา ‘‘ตสฺมาติห สาริปุตฺต เอวํ สิกฺขิตพฺพํ ‘สนฺตินฺทฺริยา ภวิสฺสาม สนฺตมานสา’ติ. เอวฺหิ โว สาริปุตฺต สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ เอวมาทินา โอวาทมทาสิ.

‘‘เอโส ภนฺเต อายสฺมา สาริปุตฺโต ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสา เท ภิกฺขูนํ อชฺฌตฺตสํโยชนฺจ ปุคฺคลํ เทเสติ พหิทฺธา สํโยชนฺจ’’ –

สาธุ ¶ ภนฺเต ภควา เยน อายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทาย.

ตา โข ปน สาริปุตฺต เทวตา ทสปิ หุตฺวา วีสมฺปิ หุตฺวา ตึสมฺปิ หุตฺวา จตฺตาลีสมฺปิ หุตฺวา ปฺาสมฺปิ หุตฺวา สฏฺิปิ หุตฺวา อารคฺคโกฏินิตุทนมตฺเตปิ ติฏฺนฺติ, น จ อฺมฺํ พฺยาพาเธนฺติ–

ตสฺมาติห ¶ สาริปุตฺต เอวํ สิกฺขิตพฺพํ สนฺตินฺทฺริยา ภวิสฺสาม สนฺตมานสา.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ทุกนิปาเต ปริสวคฺเค ปมํ อุตฺตานสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ปมํ ภนฺเต อุตฺตานสุตฺตํ ‘‘ทฺเวมา สิกฺขเว ปริสา, กตมา ทฺเว, อุตฺตานา จ ปริสา คมฺภีรา จ ปริสา, กตมา จ ภิกฺขเว อุตฺตานา ปริสา, อิธ ภิกฺขเว ยสฺสํ ปริสายํ ภิกฺขู อุทฺธตา โหนฺติ อุนฺนฬา จปลา มุขรา วิกิณฺณวาจา มุฏฺสฺสตี อสมฺปชานา อสมาหิตา วิพฺภนฺตจิตฺตา ปากตินฺทฺริยา. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อุตฺตานา ปริสา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

เอตทคฺคํ ภิกฺขเว อิมาสํ ทฺวินฺนํ ปริสานํ ยทิทํ คมฺภีรา ปริสา.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยํ อนคฺควตีสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ตติยํ อนคฺควตีสุตฺตํ ‘‘ทฺเวมา ภิกฺขเว ปริสา. กตมา ทฺเว, อนคฺควตี จ ปริสา อคฺควตี จ ปริสา. กตมา จ ภิกฺขเว อนคฺควตี ปริสา, อิธ ภิกฺขเว ยสฺสํ ปริสายํ เถรา ภิกฺขู พาหุลิกา โหนฺติ สาถลิกา, โอกฺกมเน ปุพฺพงฺคมา, ปวิเวเก นิกฺขิตฺตธุรา, น วีริยํ อารภนฺติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกภสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺํ โอกฺกาจิตวินีตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ฉฏฺํ โอกฺกาจิตวินีตสุตฺตํ ‘‘ทฺเวมา ภิกฺขเว ปริสา. กตมา ทฺเว, โอกฺกาจิตวินีตา ปริสา โน ปฏิปุจฺฉาวินีตา, ปฏิปุจฺฉา วินีตา ปริสา โน โอกฺกาจิตวินีตา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ปุคฺคลวคฺเค ¶ อาวุโส เอกาทสมํ อสนฺตสนฺนิวาสสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ปุคฺคลวคฺเค ภนฺเต เอกาทสมํ อสนฺตสนฺนิวาสสุตฺตํ ‘‘อสนฺตสนฺนิวาสฺจ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ สนฺตสนฺนิวาสฺจ, ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – สุขวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ภควตา กีทิสี ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – สุขวคฺเค ภนฺเต ภควตา ‘‘ทฺเวมานิ ภิกฺขเว สุขานิ. กตมานิ ทฺเว, คิหิสุขฺจ ปพฺพชิตสุขฺจ, อิมานิ โข ภิกฺขเว ทฺเว สุขานิ. เอตทคฺคํ ภิกฺขเว อิเมสํ ทฺวินฺนํ สุขานํ ยทิทํ ปพฺพชิตสุข’’นฺติ เอวมาทิกา ธมฺมเทสนาโย เทสิตา.

ปุจฺฉา – อายาจนวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ภควตา ปมาทีนิ จตฺตาริ สุตฺตานิ กถํ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – อายาจนวคฺเค ภนฺเต ปมาทีนิ จตฺตาริ สุตฺตานิ ‘‘สทฺโธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ สมฺมา อายาจมาโน อายาเจยฺย ตาทิโส โหมิ, ยาทิสา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา’’ติ, เอวมาทินา ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปฺจมํ อวณฺณารหสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ปฺจมํ อวณฺณารหสุตฺตํ ‘‘ทฺวีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล อพฺยตฺโต อสปฺปุริโส เอตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิฺูนํ, พหุฺจ อปุฺํ ปสวตี’’ติ, เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ทุกนิปาเต อายาจนวคฺเค ฉฏฺํ อปฺปสาทนียสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ฉฏฺํ ภนฺเต อปฺปสาทนียสุตฺตํ ‘‘ทฺวีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล อพฺยตฺโต อสปฺปุริโส เอตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิฺูนํ, พหุฺจ อปุฺํ ปสวติ. กตเมหิ ทฺวีหิ, อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย าเน ปสาทํ อุปทํเสติ, อนนุวิจฺจ อปริโย คาเหตฺวา ปสาทนีเย าเน อปฺปสาทํ อุปทํเสตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ มาตาปิตุสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต สตฺตมํ มาตาปิตุสุตฺตํ ‘‘ทฺวีสุ ภิกฺขเว มิจฺฉา ปฏิปชฺชมาโน พาโล อพฺยตฺโต อสปฺปุริโส เอตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหหิ สานุวชฺโช จ วิฺูนํ, พหุฺจ อปุฺํ ปสวติ. กตเมสุ ทฺวีสุ, มาตริ จ ปิตริ จา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส อฏฺมํ ตถาคตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ¶ ภนฺเต อฏฺมํ ตถาคตสุตฺตํ ‘‘ทฺวีสุ ภิกฺขเว มิจฺฉาปฏิปชฺชมาโน พาโล อพฺยตฺโต อสปฺปุริโส เอตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ, สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช จ วิฺูนํ, พหุฺจ อปุฺํ ปสวติ. กตเมสุ ทฺวีสุ, ตถาคเต จ ตถาคตสาวเก จา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ติกนิปาเต ¶ ปน อาวุโส ปมํ ภยสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กสฺส กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุลานํ ‘‘ยานิ กานิจิ ภิกฺขเว ภยานิ อุปฺปชฺชนฺติ, สพฺพานิ ตานิ พาลโต อุปฺปชฺชนฺติ โน ปณฺฑิตโต. เย เกจิ อุปฺปทฺทวา อุปฺปชฺชนฺติ, สพฺเพเต พาลโต อุปฺปชฺชนฺติ โน ปณฺฑิตโต. เยเกจิ อุปสคฺคา อุปฺปชฺชนฺติ, สพฺเพเต พาลโต อุปฺปชฺชนฺติ โน ปณฺฑิตโต’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยํ จินฺตีสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต จินฺตีสุตฺตํ ‘‘ตีณิมานิ ภิกฺขเว พาลสฺส พาลลกฺขณานิ ¶ พาลนิมิตฺตานิ พาลาปทานานิ. กตมานิ ตีณิ, อิธ ภิกฺขเว พาโล ทุจฺจินฺติตจินฺตี จ โหติ ทุพฺภาสิตภาสี จ ทุกฺกฏกมฺมการี จา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส จตุตฺถํ อจฺจยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต จตุตฺถํ อจฺจยสุตฺตํ ‘‘ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ. กตเมหิ ตีหิ, อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ นปฺปฏิกโรติ, ปรสฺส โข ปน อจฺจยํ เทเสนฺตสฺส ยถาธมฺมํ นปฺปฏิคฺคณฺหาตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทสมํ มลสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ทสมํ มลสุตฺตํ ‘‘ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ตโย มเล อปฺปหาย ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย. กตเมหิ ตีหิ, ทุสฺสีโล จ โหติ, ทุสฺสีลฺยมลฺจสฺส อปฺปหีนํ โหติ. อิสฺสุกี จ โหติ, อิสฺสามลฺจสฺส อปฺปหีนํ โหติ. มจฺฉรี จ โหติ, มจฺฉรมลฺจสฺส อปฺปหีนํ โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – รถการวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ าตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ปมํ ภนฺเต าตสุตฺตํ ‘‘ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต าโต ภิกฺขุ พหุชนอหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชน ทุกฺขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. กตเมหิ ตีหิ, อนนุโลมิเก กายกมฺเม สมาทเปติ, อนนุโลมิเก วจีกมฺเม สมาทเปติ, อนนุโลมิเกสุ ธมฺเมสุ สมาทเปตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยํ อาสํสสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ตติยํ อาสํสสุตฺตํ ‘‘ตโยเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย นิราโส อาสํโส’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิปาเต รถการวคฺเค ปฺจมํ สเจตนสุตฺตํ กตฺถ กสฺส กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – พาราณสิยํ ภนฺเต สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ อารพฺภ ‘‘ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว ราชา อโหสิ สเจตโน นาม, อถ โข ภิกฺขเว ราชา สเจตโน รถการํ อามนฺเตสิ อิโต เม สมฺม รถการ ฉนฺนํ มาสานํ ปจฺจเยน สงฺคาโม ภวิสฺสติ สกฺขิสฺสสิ เม สมฺม รถการ นวํ จกฺกยุคํ กาตุ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺํ อปณฺณกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ฉฏฺํ ภนฺเต อปณฺณกสุตฺตํ ‘‘ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อปณฺณกปฏิปทํ ปฏิปนฺโน โหติ, โยนิ จสฺส อารทฺธา โหติ อาสวานํ ขยาย. กตเมหิ ตีหิ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โหติ, โภชเน มตฺตฺู โหติ, ชาคริยมนุยุตฺโต โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส อฏฺมํ เทวโลกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต อฏฺมํ เทวโลกสุตฺตํ ‘‘สเจ โว ภิกฺขเว อฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ ‘‘เทวโลกูปปตฺติยา อาวุโส สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยํ วุสฺสถา’ติ. นนุ ตุมฺเห ภิกฺขเว ¶ เอวํ ปุฏฺา อฏฺฏีเยยฺยาถ หราเยยฺยาถ ชิคุจฺเฉยฺยาถา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ ปมปาปณิกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต นวมํ ปมปาปณิกสุตฺตํ ‘‘ตีหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต ปาปณิโก อภพฺโพ อนธิคตํ วา โภคํ อธิคนฺตุํ, อธิคตํ วา โภคํ ผาตึ กาตุํ. กตเมหิ ตีหิ, อิธ ภิกฺขเว ปาปณิโก ปุพฺพณฺหสมยํ น สกฺกจฺจํ กมฺมนฺตํ อธิฏฺาตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ปุคฺคลวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ทุติยํ คิลานสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ปุคฺคลวคฺเค ภนฺเต ทุติยํ คิลานสุตฺตํ ‘‘ตโยเม ภิกฺขเว คิลานา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ คิลาโน ลภนฺโต วา สปฺปายานิ โภชนานิ อลภนฺโต วา สปฺปายานิ โภชนานิ, ลภนฺโต วา สปฺปายานิ เภสชฺชานิ อลภนฺโต วา สปฺปายานิ เภสชฺชานิ, ลภนฺโต วา ปติรูปํ อุปฏฺากํ อลภนฺโต วา ปติรูปํ อุปฏฺากํ วุฏฺาติ ตมฺหา อาพาธา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส จตุตฺถํ พหุการสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ¶ ภนฺเต จตุตฺถํ พหุการสุตฺตํ ‘‘ตโย เม ภิกฺขเว ปุคฺคลา ปุคฺคลสฺส พหุการา. กตเม ตโย, ยํ ภิกฺขเว ปุคฺคลํ อาคมฺม ปุคฺคโล พุทฺธํ สรณํ คโต โหติ, ธมฺมํ สรณํ คโต โหติ, สงฺฆํ สรณํ คโต โหติ. อยํ ภิกฺขเว ปุคฺคโล อิมสฺส ปุคฺคลสฺส พหุกาโร’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา ชานตา ปสฺสตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิปาเต ปุคฺคลวคฺเค สตฺตมํ ชิคุจฺฉิตพฺพสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สตฺตมํ ภนฺเต ชิคุจฺฉิตพฺพสุตฺตํ ‘‘ตโยเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย, อตฺถิ ภิกฺขเว ปุคฺคโล ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ, อตฺถิ ภิกฺขเว ปุคฺคโล อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ, อตฺถิ ภิกฺขเว ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา ชิคุจฺฉิตพฺโพ ปุคฺคโล นเสวิตพฺโพ นภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – ‘‘กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ. อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ทุสฺสีโล โหติ ปาปธมฺโม อสุจิสงฺกสฺสรสมาจาโร ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต อสฺสมโณ สมณปฏิฺโ อพฺรหฺมจารี พฺรหฺมจาริปฏิฺโ อนฺโตปูติ อวสฺสุโต กสมฺพุชาโต, เอวรูโป ภิกฺขเว ปุคฺคโล ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ ปุคฺคโล ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ตตฺถ ภควตา อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ ปุคฺคโล น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล โกธโน โหติ อุปายาสพหุโล, อปฺปมฺปิ วุตฺโต สมาโน อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ, โกปฺจ โทสฺจ อปฺปจฺจยฺจ ปาตุกโรตี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ตตฺถ อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ ปุคฺคโล ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ตตฺถ ภควตา เสวิตพฺโพ ปุคฺคโล ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – ‘‘กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล สีลวา โหติ กลฺยาณธมฺโม, เอวรูโป ภิกฺขเว ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ¶ ปยิรุปาสิตพฺโพ’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา เสวิตพฺโพ ปุคฺคโล ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปุคฺคลวคฺเค อฏฺมํ คูถภาณีสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ปุคฺคลวคฺเค อฏฺมํ คูถภาณีสุตฺตํ ‘‘ตโย เม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย, คูถภาณี ปุปฺผภาณี มธุภาณี’’ติ เอวํ โข ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา คูถภาณีปุคฺคโล ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล คูถภาณี, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา าติมชฺฌคโตวา ปูคมชฺฌคโตวา ราชกุลมชฺฌคโตวา อภินีโต สกฺขิปุฏฺโ ‘‘เอหมฺโภ ปุริส ยํ ชานาสิ, ตํ วเทหี’’ติ. โส อชานํ วา อาห ‘‘ชานามี’’ติ, ชานํ วา อาห ‘‘น ชานามี’’ติ, อปสฺสํ วา อาห ‘‘ปสฺสามี’’ติ, ปสฺสํ วา อาห ‘‘น ปสฺสามี’’ติ. อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิฺจิกฺขเหตุ วา สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุคฺคโล คูถภาณีติ, เอวํ โข ภนฺเต ตตฺถ ภควตา คูถภาณีปุคฺคโล ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ตตฺถ ภควตา ปุปฺผภาณีปุคฺคโล ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล ปุปฺผภาณี, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา าติมชฺฌคโต วา ปูคมชฺฌคโตวา ราชกุลมชฺฌคโต วา อภินีโต สกฺขิปุฏฺโ ‘‘เอหมฺโภ ปุริส ยํ ปชานาสิ, ตํ วเทหี’’ติ. โส อชานํ วา อาห ‘‘น ชานามี’’ติ, ชานํ วา อาห ‘‘ชานามี’’ติ, อปสฺสํ วา อาห ‘‘น ปสฺสามี’’ติ, ปสฺสํ วา อาห ‘‘ปสฺสามี’’ติ, อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิฺจิกฺขเหตุ วา น สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ, อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุคฺคโล ปุปฺผภาณีติ, เอวํ โข ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ปุปฺผภาณีปุคฺคโล ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ตตฺถ ภควตา มธุภาณี ปุคฺคโล ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล มธุภาณี, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต

โหตีติ ¶ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ตตฺถ มธุภาณี ปุคฺคโล ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปุคฺคลวคฺเค นวมํ อนฺธสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ปุคฺคลวคฺเค นวมํ อนฺธสุตฺตํ ‘‘ตโยเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย อนฺโธ เอกจกฺขุ ทฺวิจกฺขู’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กีทิโส อาวุโส ปุคฺคโล ตตฺถ ภควตา อนฺโธ อกฺขาโต.

วิสฺสชฺชนา – ยสฺส ภนฺเต โภเคสุ เจว ธมฺเมสุ จ ปฺาจกฺขุ นตฺถิ, เอทิโส ภนฺเต ปุคฺคโล ตตฺถ ภควตา อนฺโธ อกฺขาโต.

ปุจฺฉา – กีทิโส ¶ ปน อาวุโส ปุคฺคโล ตตฺถ ภควตา เอกจกฺขุ อกฺขาโต.

วิสฺสชฺชนา – ยสฺส ภนฺเต โภเคสุเยว ปฺาจกฺขุ อตฺถิ น ธมฺเมสุ. อีทิโส ภนฺเต ปุคฺคโล ตตฺถ ภควตา เอกจกฺขุ อกฺขาโต.

ปุจฺฉา – กีทิโส ¶ ปน อาวุโส ปุคฺคโล ตตฺถ ภควตา ทฺวิจกฺขุ อกฺขาโต.

วิสฺสชฺชนา – ยสฺส ภนฺเต โภเคสุ เจว ธมฺเมสุ จ ปฺาจกฺขุ อตฺถิ, อีทิโส ภนฺเต ปุคฺคโล ตตฺถ ภควตา ทฺวิจกฺขุ อกฺขาโต.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา ชานตา ปสฺสตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิปาเต ปุคฺคลวคฺเค ทสมํ อวกุชฺชสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ทสมํ ภนฺเต อวกุชฺชสุตฺตํ ‘‘ตโย เม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย, อวกุชฺชปฺโ ปุคฺคโล อุจฺฉงฺคปฺโ ปุคฺคโล ปุถุปฺโ ปุคฺคโล. กตโม จ ภิกฺขเว อวกุชฺชปฺโ ปุคฺคโล. อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล อารามํ คนฺตา โหติ อภิกฺขณํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ธมฺมสฺสวนาย, ตสฺส ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺติอาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ ¶ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสนฺติ. โส ตสฺมึ อาสเน นิสินฺโน ตสฺสา กถาย เนวาทึ มนสิกโรติ, น มชฺฌํ มนสิกโรติ, น ปริโยสานํ มนสิกโรติ, วุฏฺิโตปิ ตมฺหา อาสนา ตสฺสา กถาย เนวาทึ มนสิกโรติ, น มชฺฌํ มนสิกโรติ, น ปริโยสานํ มนสิกโรตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เทวทูตวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ สพฺรหฺมกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – เทวทูตวคฺเค ภนฺเต ปมํ สพฺรหฺมกสุตฺตํ ‘‘สพฺรหฺมกานิ ภิกฺขเว ตานิ กุลานิ, เยสํ ปุตฺตานํ มาตาปิตโร อชฺฌาคาเร ปูชิตา โหนฺติ. สปุพฺพจริยกานิ ภิกฺขเว ตานิ กุลานิ, เยสํ ปุตฺตานํ มาตาปิตโร อชฺฌาคาเร ปูชิตา โหนฺติ. อาหุเนยฺยานิ ภิกฺขเว ตานิ กุลานิ, เยสํ ปุตฺตานํ มาตาปิตโร อชฺฌาคาเร ปูชิตา โหนฺติ. พฺรหฺมาติ ภิกฺขเว มาตาปิตูนํ เอตํ อธิวจนํ. ปุพฺพาจริยาติ ภิกฺขเว มาตาปิตูนํ เอตํ อธิวจนํ. อาหุเนยฺยาติ ภิกฺขเว เอตํ มาตาปิตูนํ อธิวจนํ. ตํ กิสฺส เหตุ, พหุการา ภิกฺขเว มาตาปิตโร ปุตฺตานํ อาปาทกา โปสกา อิมสฺส โลกสฺส ทสฺเสตาโร’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

พฺรหฺมาติ ¶ มาตาปิตโร, ปุพฺพาจริยาติ วุจฺจเร;

อาหุเนยฺยา จ ปุตฺตานํ, ปชาย อนุกมฺปกา;

ตสฺมา หิ เน นมสฺเสยฺย, สกฺกเรยฺย จ ปณฺฑิโต;

อนฺเนน อถ ปาเนน, วตฺเถน สยเนน จ;

อุจฺฉาทเนน นฺหาปเนน, ปาทานํ โธวเนน จ;

ตาย นํ ปาริจริยาย, มาตาปิตูสุ ปณฺฑิตา.

อิเธว นํ ปสํสนฺติ, เปจฺจ สคฺเค ปโมทตีติ –

ปุจฺฉา – ตตฺเถว อาวุโส ปฺจมํ หตฺถกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ปฺจมํ ภนฺเต หตฺถกสุตฺตํ อาฬวิยํ หตฺถกํ อาฬวกํ อารพฺภ ภาสิตํ. หตฺถโก ภนฺเต อาฬวโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘กจฺจิ ภนฺเต ภควา สุขมสยิตฺถา’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘เอวํ กุมาร สุขมสยิตฺถ เย จ ปน โลเก สุขํ เสนฺติ, อหํ เตสํ อฺตโร’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

‘‘กจฺจิ ¶ ภนฺเต ภควา สุขมสยิตฺถ’’.

‘‘เอวํ กุมาร สุขมสยิตฺถ, เย จ ปน โลเก สุขํ เสนฺติ, อหํ เตสํ อฺตโร’’.

‘‘เอวํ ¶ กุมาร สุขมสยิตฺถ, เย จ ปน โลเก สุขํ เสนฺติ, อหํ เตสํ อฺตโร’’.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิปาเต เทวทูตวคฺเค ฉฏฺํ เทวทูตสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ฉฏฺํ ¶ ภนฺเต เทวทูตสุตฺตํ ‘‘ตีณิมานิ ภิกฺขเว เทวทูตานิ. กตมานิ ตีณิ, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ กาเยน ทุจฺจริตํ จรติ, วาจาย ทุจฺจริตํ จรติ, มนสา ทุจฺจริตํ จรติ. โส กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ. ตเมนํ ภิกฺขเว นิรยปาลา นานาพาหาสุ คเหตฺวา ยมสฺส รฺโ ทสฺเสนฺติ-อยํ เทว ปุริโส อมตฺเตยฺโย อเปตฺเตยฺโย อสามฺโ อพฺรหฺมฺโ, น กุเล เชฏฺปจายี, อิมสฺส เทโว ทณฺฑํ ปเณตู’’ติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา ยมสฺส รฺโ ปมเทวทูต สมนุยุฺชนา ปกาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ตเมนํ ภิกฺขเว ยโม ราชา ปมํ เทวทูตํ สมนุยุฺชติ สมนุคาหติ สมนุภาสติ ‘‘อมฺโภ ปุริส น ตฺวํ อทฺทส มนุสฺเสสุ ปมํ เทวทูตํ ปาตุภูต’’นฺติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ยมสฺส รฺโ ปมเทวทูตสมนุยุฺชนา ปกาสิตา.

‘‘อมฺโภ ปุริส น ตฺวํ อทฺทส มนุสฺเสสุ ปมํ เทวทูตํ ปาตุภูตํ’’.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ตตฺถ ภควตา ยมสฺส รฺโ ทุติยเทวทูต สมนุยุฺชนา ปกาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ตเมนํ ภิกฺขเว ยโม ราชา ปมํ เทวทูตํ สมนุยุฺชิตฺวา สมนุคาหิตฺวา สมนุภาสิตฺวา ทุติยํ เทวทูตํ สมนุยุฺชติ สมนุคาหติ สมนุภาสติ ‘‘อมฺโภ ปุริส น ตฺวํ อทฺทส มนุสฺเสสุ ทุติยํ เทวทูตํ ปาตุภูต’’นฺติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ยมสฺส รฺโ ทุติยา เทวทูตสมนุยุฺชนา ปกาสิตา.

‘‘อมฺโภ ¶ ปุริส น ตฺวํ อทฺทส มนุสฺเสสุ ทุติย เทวทูตํ ปาตุภูตํ’’.

‘‘อมฺโภ ปุริส น ตฺวํ อทฺทส มนุสฺเสสุ อิตฺถีํ วา ปุริสํ วา อาพาธิกํ ทุกฺขิตํ พาฬฺหคิลานํ สเก มุตฺตกรีเส ปลิปนฺนํ เสมานํ อฺเหิ วุฏฺาปิยมานํ อฺเหิ สํเวสิยมานํ’’ –

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ตตฺถ ภควตา ยมสฺส รฺโ ตติยเทวทูต สมนุยุฺชนา ปกาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ตเมนํ ภิกฺขเว ยโม ราชา ทุติยํ เทวทูตํ สมนุยุฺชิตฺวา สมนุคาหิตฺวา สมนุภาสิตฺวา ตติยํ เทวทูตํ สมนุยุฺชติ สมนุคาหติ สมนุภาสติ ‘‘อมฺโภ ปุริส นตฺวํ มนุสฺเสสุ ตติยํ เทวทูตํ ปาตุภูตนฺติ’’ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ยมสฺส รฺโ ตติยา เทวทูตสมนุยุฺชนา ปกาสิตา.

‘‘อมฺโภ ปุริส น ตฺวํ อทฺทส มนุสฺเสสุ ตติยํ เทวทูตํ ปาตุภูตํ’’.

‘‘อมฺโภ ¶ ปุริส น ตฺวํ อทฺทส มนุสฺเสสุ อิตฺถึ วา ปุริสํ วา เอกาหมตํ วา ทฺวีหมตํ วา ตีหมตํ วา อุทฺธุมาตกํ วินีลกํ วิปุพฺพกชาตํ’’ –

‘‘นาสกฺขิสฺสํ ภนฺเต ปมาทสฺสํ ภนฺเต’’ –

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ตตฺถ ภควตา เนรยิกสฺส สตฺตสฺส นิรย ทุกฺขปฏิสํเวทนา ปกาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ตเมนํ ภิกฺขเว ‘‘ยโม ราชา ตติยํ เทวทูตํ สมนุยุฺชิตฺวา สมนุคาหิตฺวา สมนุภาสิตฺวา ตุณฺหี โหติ. ตเมนํ ภิกฺขเว นิรยปาลา ปฺจวิธพนฺธนํ นาม การณํ กโรนฺติ, ตตฺตํ อโยขิลํ หตฺเถ คเมนฺติ, ตตฺตํ อโยขิลํ ทุติยสฺมึ หตฺเถ คเมนฺติ, ตตฺตํ อโยขิลํ ปาเท คเมนฺติ, ตตฺตํ อโยขิลํ ทุติยสฺมึ ปาเท คเมนฺติ, ตตฺตํ อโยขิลํ มชฺเฌอุรสฺมึ คเมนฺติ. โส ตตฺถ ทุกฺขา ติพฺพา ขรา กฏุกา เวทนา เวทยติ, น จ ตาว กาลํ กโรติ, ยาว น ตํ ปาปกมฺมํ พฺยนฺตีโหตี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา เนรยิกสฺส นิรยทุกฺขปฏิสํเวทนา ปกาสิตา.

ปุจฺฉา – กถํ ¶ ปนาวุโส ตตฺถ ภควตา สํเวชนียกถา กถิตา.

วิสฺสชฺชนา – ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว ยมสฺส รฺโ เอตทโหสิ ‘‘เย กิร โภ โลเก ปาปกานิ กมฺมานิ กโรนฺติ, เต เอวรูปา วิวิธา กมฺมกรณา กรียนฺติ, อโหวตาหํ มนุสฺสตฺตํ ลเภยฺยํ, ตถาคโต จ โลเก อุปฺปชฺเชยฺย อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา สํเวชนียกถา กถิตา.

‘‘เย ¶ กิร โภ โลเก ปาปกานิ กมฺมานิ กโรนฺติ’’.

‘‘โจทิตา ¶ เทวทูเตหิ, เย ปมชฺชนฺติ มาณวา;

เต ทีฆรตฺตํ โสจนฺติ, หีนกายูปคา นรา.

เย จ โข เทวทูเตหิ, สนฺโต สปฺปุริสา อิธ;

โจทิตา น ปมชฺชนฺติ, อริยธมฺเม กุทาจนํ.

อุปาทาเน ภยํ ทิสฺวา, ชาติมรณสมฺภเว;

อนุปาทา วิมุจฺจนฺติ, ชาติมรณสงฺขเย.

เต อปฺปมตฺตา สุขิโน, ทิฏฺธมฺมาภินิพฺพุตา;

สพฺพเวรภยาตีตา, สพฺพทุกฺขํ อุปจฺจคุํ’’ หุ –

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิปาเต เทวทูตวคฺเค อฏฺมํ จตุมหาราชสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อฏฺมํ ภนฺเต จตุมหาราชสุตฺตํ ‘‘อฏฺมิยํ ภิกฺขเว ปกฺขสฺส จตุนฺนํ มหาราชานํ อมจฺจา ปาริสชฺชา อิมํ โลกํ อนุวิจรนฺติ กจฺจิ พหู มนุสฺสา มนุสฺเสสุ มตฺเตยฺยา เปตฺเตยฺยา สามฺา พฺรหฺมฺา กุเล เชฏฺปจายิโน, อุโปสถํ อุปวสนฺติ ปฏิชาคโรนฺติ, ปุฺานิ กโรนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

อปฺปกา ¶ โข มาริสา มนุสฺสา มนุสฺเสสุ มตฺเตยฺยา เปตฺเตยฺยา สามฺา พฺรหฺมฺา กุเล เชฏฺปจายิโน, อุโปสถํ อุปวสนฺติ ปฏิชาคโรนฺติ, ปุฺานิ กโรนฺติ.

‘‘ทิพฺพา ¶ วต โภ กายา ปริหายิสฺสนฺติ, ปริปูริสฺสนฺติ อสุร กายา’’ –

พหู โข มาริสา มนุสฺสา มนุสฺเสสุ มตฺเตยฺยา เปตฺเตยฺยา สามฺา พฺรหฺมฺา กุเล เชฏฺปจายิโน, อุโปสถํ อุปวสนฺติ ปฏิชาคโรนฺติ, ปุฺานิ กโรนฺติ.

‘‘ทิพฺพา ¶ วต โภ กายา ปริปูริสฺสนฺติ, ปริหายิสฺสนฺติ อสุร กายา’’ –

ปุจฺฉา – ตตฺเถว อาวุโส ทสมํ อาธิปเตยฺยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ทสมํ อาธิปเตยฺยสุตฺตํ ‘‘ตีณิมานิ ภิกฺขเว อาธิปเตยฺยานิ. กตมานิ ตีณิ, อตฺตาธิปเตยฺยํ โลกาธิปเตยฺยํ ธมฺมาธิปเตยฺยํ. กตมฺจ ภิกฺขเว อตฺตาธิปเตยฺยํ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรฺคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุฺาคารคโต วา อิติ ปฏิสฺจิกฺขตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

พฺราหฺมณวคฺค, ปริพฺพาชกสุตฺต

ปุจฺฉา – พฺราหฺมณวคฺเค ¶ อาวุโส จตุตฺถํ ปริพฺพาชกสุตฺตํ ภควตา กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – พฺราหฺมณวคฺเค ภนฺเต จตุตฺถํ ปริพฺพาชกสุตฺตํ อฺตรํ พฺราหฺมณ ปริพฺพาชกํ อารพฺภ ภาสิตํ. อฺตโร ภนฺเต พฺราหฺมณปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘สนฺนิฏฺิโก ธมฺโม สนฺทิฏฺิโก ธมฺโมติ โภ โคตม วุจฺจติ, กิตฺตาวตานุ โข โภ โคตม สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิฺูหี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘รตฺโต โข พฺราหฺมณ ราเคน อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต อตฺตพฺยาพาธายปิ เจเตติ, ปรพฺยาพาธายปิ เจเตติ, อุภย พฺยาพาธายปิ เจเตติ, เจตสิกมฺปิ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ, ราเค ปหีเน เนวตฺตพฺยาพาธายปิ เจเตติ, นปรพฺยาพาธายปิ เจเตติ, นอุภยพฺยาพาธายปิ เจเตติ, นเจตสิกํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ วจฺฉโคตฺตสุตฺตํ ภควตา กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สตฺตมํ ภนฺเต วจฺฉโคตฺตสุตฺตํ วจฺฉโคตฺตํ ปริพฺพาชกํ อารพฺภ ภาสิตํ. วจฺฉโคตฺโต ภนฺเต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘สุตํ เมตํ โภ โคตม สมโณ โคตโม เอวมาห ‘‘มยฺหเมว ทานํ ทาตพฺพํ, นาฺเสํ ทานํ ทาตพฺพ. (เปยฺยาล) อนพฺภกฺขา ตุกามาหิ มยํ ภวนฺตํ โคตม’’นฺติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘เย เต วจฺฉ เอวมาหํสุ สมโณ โคตโม เอวมาห มยฺหเมว ทานํ ทาตพฺพํ, นาฺเสํ ทาตพฺพ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทสมํ สงฺคารวสุตฺตํ ภควตา กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ทสมํ ¶ ภนฺเต สงฺคารวสุตฺตํ สงฺคารวํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ. สงฺคารโว ภนฺเต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘มยมสฺสุ โภ โคตม พฺราหฺมณา นาม ยฺํ ยชามปิ ยชาเปมปิ, ตตฺร โภ โคตม โย เจว ยชติ โย จ ยชาเปติ, สพฺเพ เต อเนกสารีริกํ ปุฺปฺปฏิปทํ ปฏิปนฺนา โหนฺติ, ยทิทํ ยฺาธิกรณํ, โยปนายํ โภ โคตม ยสฺส วา กุลา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต เอกมตฺตานํ ทเมติ, เอกมตฺตานํ สเมติ, เอกมตฺตานํ ปรินิพฺพาเปติ, เอวมสฺสายํ เอกสารีริกํ ปุฺปฺปฏิปทํ ปฏิปนฺโน โหติ, ยทิทํ ปพฺพชฺชาธิกรณ’’นฺติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘เตนหิ พฺราหฺมณ ตฺเเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ, ยถา เต ขเมยฺย, ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

‘‘อิจฺจายปิ ¶ โภ โคตม เอวํ ภนฺเต อเนกสารีริกา ปุฺปฺปฏิปทา โหติ’’ –

ปุจฺฉา – ตตฺเถว อาวุโส ทุติย อนุสนฺธิมฺหิ ภควตา กีทิสี ธมฺมเทสนา เทสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ทุติเย อนุสนฺธิมฺหิ ติวิธา ปาฏิหาริยา ปฏิสํยุตฺตา ธมฺมเทสนา ภควตา เทสิตา.

‘‘เสยฺยถาปิ ¶ ภวํ โคตโม ภวฺจานนฺโท, เอเต เม ปุชฺชา เอเต เม ปาสํสา’’ –

‘‘เสยฺยถาปิ ภวํ โคตโม ภวฺจานนฺโท, เอเต เม ปุชฺชา เอเต เม ปาสํสา’’ –

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิมาเต มหาวคฺเค ตติยํ เวนาคปุรสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต เวนาคปุเร นาม พฺราหฺมณานํ คาเม เวนาคปุริกํ วจฺฉโคตฺตํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ. เวนาคปุริโก ภนฺเต วจฺฉโคตฺโต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘อจฺฉริยํ โภ โคตม, อพฺภุตํ โภ โคตม, ยาวฺจิทํ โภโต โคตมสฺส วิปฺปสนฺนานิ อินฺทฺริยานิ, ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ ปริโยทาโต (เปยฺยาล) เอวรูปานํ นูน ภวํ โคตโม อุจฺจาสยน มหาสยนานํ นิกามลาภี อกิจฺฉลาภี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘ยานิ โข ปน ตานิ พฺราหฺมณ อุจฺจาสยน มหาสยนานิ. เสยฺยถิทํ, อาสนฺทิ ปลฺลงฺโก โคนโก จิตฺตโก ¶ ปฏิกา ปฏลิกา ตูลิกา วิกติกา อุทฺทโลมี เอกนฺตโลมี กฏฺฏิสฺสํ โกเสยฺยํ กุฏฺฏกํ หตฺถตฺถรํ อสฺสตฺถรํ รถตฺถรํ อชินปฺปเวณี กทลิมิคปวรปจฺจตฺถรณํ สอุตฺตรจฺฉทํ อุภโตโลหิตกูปธานํ. ทุลฺลภานิ ตานิ ปพฺพชิตานํ, ลทฺธา จ ปน นกปฺปนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

‘‘อจฺฉริยํ โภ โคตม อพฺภุตํ โภ โคตม’’.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา ทิพฺพํ อุจฺจาสยนมหาสยนํ เทสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อิธาหํ พฺราหฺมณ ยํ คามํ วา นิคมํ วา อุปนิสฺสาย วิหรามิ, โส ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ตเมว คามํ วา นิคมํ วา ปิณฺฑาย ปวิสามิ, โส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต วนนฺตฺเว ปวิสามีติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ทิพฺพํ อุจฺจาสยนมหาสยนํ เทสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ตตฺถ ภควตา พฺรหฺมํ อุจฺจาสยนมหาสยนํ เทสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อิธาหํ พฺราหฺมณํ ยํ คามํ วา นิคมํ วา อุปนิสฺสาย วิหรามิ, โส ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ตเมว คามํ วา นิคมํ ¶ วา ปิณฺฑาย ปวิสามีติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา พฺรหฺมอุจฺจาสยนมหาสยนํ เทสิตํ.

กตมํ ปน ตํ โภ โคตม พฺรหฺมอุจฺจาสยนมหาสยนํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา อริยํ อุจฺจาสยนมหาสยนํ เทสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อิธาหํ ¶ พฺราหฺมณ ยํ คามํ วา นิคมํ วา อุปนิสฺสาย วิหรามิ, โส ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ตเมว คามํ วา นิคมํ วา ปิณฺฑาย ปวิสามิ. โส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาต ปฏิกฺกนฺโต วนนฺตฺเว ปวิสามีติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา อริยํ อุจฺจาสยนมหาสยนํ เทสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส มหาวคฺเค ปฺจมํ เกสมุตฺติสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต เกสมุตฺเตนาม กาลามานํ นิคเม เกสมุตฺติเย กาลาเม อารพฺภ ภาสิตํ. เกสมุตฺติยา ภนฺเต กาลามา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ ‘‘สนฺติ ภนฺเต เอเก สมณ พฺราหฺมณา เกสมุตฺตํ อาคจฺฉนฺติ, เต สกํเยว วาทํ ทีเปนฺติ, โชเตนฺติ, ปรปฺปวาทํ ปน ขุํเสนฺติ วมฺเภนฺติ ปริภวนฺติ, โอมกฺขึ กโรนฺติ, อปเรปิ ภนฺเต เอเก สมณพฺราหฺมณา เกสมุตฺตํ อาคจฺฉนฺติ, เตปิ สกํเยว วาทํ ทีเปนฺติ โชเตนฺติ, ปรปฺปวาทํ ปน ขุํเสนฺติ วมฺเภนฺติ ปริภวนฺติ, โอมกฺขึ กโรนฺติ. เตสํ โน ภนฺเต อมฺหากํ โหเตว กงฺขา, โหติ วิจิกิจฺฉา โก สุ นาม อิเมสํ ภวตํ สมณพฺราหฺมณานํ สจฺจํ อาห, โก มุสา’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘อลฺหิ โว กาลามา กงฺขิตุํ อลํ วิจิกิจฺฉิตุํ, กงฺขีเยว ปน โว าเน วิจิกิจฺฉา อุปฺปนฺนา’’ติ เอว มาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิปาเต มหาวคฺเค ทสมํ อุโปสถสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต วิสาขํ มิคารมาตรํ อารพฺภ ‘‘ตโย โข เม วิสาเข อุโปสถา. กตเม ตโย. โคปาลกุโปสโถ นิคณฺุโปสโถ อริยุโปสโถ’’ติ เอวํ โข ภควตา ภาสิตํ.

หนฺท กุโต นุ ตฺวํ วิสาเข อาคจฺฉสิ ทิวา ทิวสฺส.

‘‘ตโย ¶ โข เม วิสาเข อุโปสถา. กตเม ตโย, โคปาลกุโปสโถ นิคณฺุโปสโถ อริยุโปสโถ’’ –

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ตตฺถ ภควตา โคปาลกุโปสโถ ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กถฺจ วิสาเข โคปาลกุโปสโถ โหติ, เสยฺยถาปิ วิสาเข โคปาลโก สายนฺหสมเย สามิกานํ คาโว นิยฺยาเตตฺวา อิติ ปฏิสฺจิกฺขติ ‘‘อชฺช โข คาโว อมุกสฺมิฺจ อมุกสฺมิฺจ ปเทเส จรึสุ, อมุกสฺมิฺจ อมุกสฺมิฺจ ปเทเส ปานียานิ ปิวึสุ.

สฺเว ¶ ทานิ คาโว อมุกสฺมิฺจ อมุกสฺมิฺจ ปเทเส จริสฺสนฺติ, อมุกสฺมิฺจ อมุกสฺมิฺจ ปเทเส ปานียานิ ปิวิสฺสนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา โคปาลกุโปสโถ ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา นิคณฺุโปสโถ ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กถฺจ วิสาเข นิคณฺุโปสโถ โหติ, อตฺถิ วิสาเข นิคณฺานาม สมณชาติกา, เต สาวกํ เอวํ สมาทเปนฺติ, ‘‘เอหิตฺวํ อมฺโภปุริส เย ปุรตฺถิมาย ทิสาย ปาณา ปรํ โยชนสตํ, เตสุ ทณฺฑํ นิกฺขิปาหิ, เย ปจฺฉิมาย ทิสาย. เย อุตฺตราย ทิสาย. เย ทกฺขิณาย ทิสาย ปาณา ปรํ โยชนสตํ, เตสุ ทณฺฑํ นิกฺขิปาหี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา นิคณฺุโปสโถ ปกาสิโต.

เอหิ ตฺวํ อมฺโภ ปุริส สพฺพเจลานิ นิกฺขิปิตฺวา เอวํ วเทหิ.

นาหํ ¶ กฺวจนิ กสฺสจิ กิฺจนตสฺมึ, น จ มม กฺวจนิ กตฺถจิ กิฺจน ตตฺถิ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา อริยุโปสโถ วิตฺถาเรน วิภชิตฺวา ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กถฺจ วิสาเข อริยุโปสโถ โหติ, อุปกฺกิลิฏฺสฺส วิสาเข จิตฺตสฺส อุปกฺกเมน ปริโยทปนา โหติ. กถฺจ วิสาเข อุปกฺกิลิฏฺสฺส จิตฺตสฺส อุปกฺกเมน ปริโยทปนา โหติ. อิธ วิสาเข อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ ‘‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’’ติ. ตสฺส ตถาคตํ อนุสฺสรโต จิตฺตํ ปสีทติ, ปาโมชฺชํ อุปฺปชฺชติ, เย จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลสา เต ปหียนฺตีติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา อริโย อุโปสโถ วิตฺถาเรตฺวา ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – เอวํ ¶ อุปวุตฺถสฺส ปน อาวุโส อริยุโปสถสฺส กถํ มหปฺผลตา มหานิสํสตา วุตฺตา ภควตา.

วิสฺสชฺชนา – กีวมหปฺผลา โหติ, กีวมหานิสํโส, กีวมหาชุติโก, กีวมหาวิปฺผาโร, เสยฺยถาปิ วิสาเข โย อิเมสํ โสฬสนฺนํ มหาชนปทานํ ปหูตรตฺตชนปทานํ อิสฺสริยาธิปจฺจํ รชฺชํ กาเรยฺย, เสยฺยถิทํ ‘‘องฺคานํ มคธานํ กาสีนํ โกสลานํ วชฺชีนํ มลฺลานํ เจตีนํ วงฺคานํ กุรูนํ ปฺจาลานํ มจฺฉานํ สูรเสนานํ อสฺสกานํ อวนฺตีนํ คนฺธารานํ กมฺโพชานํ, อฏฺงฺคสมนฺนาคตสฺส อุโปสถสฺส เอตํ กลํ นาคฺฆติ โสฬสิ’’นฺติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา เอวํ อุปวุตฺถสฺส อริยุโปสถสฺส มหปฺผลตา มหานิสํสตา วุตฺตา.

ปุจฺฉา – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส ติกนิปาเต อานนฺทวคฺเค ทุติยํ อาชีวกสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ เกน กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสมฺพิยํ ภนฺเต อฺตรํ อาชีวกสาวกํ คหปตึ อารพฺภ อายสฺมตา อานนฺทตฺเถเรน ธมฺมภณฺฑาคาริเกน ภาสิตํ. อฺตโร ภนฺเต อาชีวกสาวโก คหปติ อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ ‘‘เกสํ โน ภนฺเต อานนฺท ธมฺโม สฺวากฺขาโต, เก โลเก สุปฺปฏิปนฺนา, เก โลเก สุกตา’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘เตน หิ คหปติ ตฺเเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ, ยถา เต ขเมยฺย, ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสี’’ติ เอวมาทินา อายสฺมตา อานนฺทตฺเถเรน ธมฺมภณฺฑาคาริเกน ภาสิตํ.

‘‘เกสํ ¶ โน ภนฺเต อานนฺท ธมฺโม สฺวากฺขาโต, เก โลเก สุปฺปฏิปนฺนา, เก โลเก สุกตา’’.

‘‘อิติ ¶ โข คหปติ ตยาเวตํ พฺยากตํ’’ –

‘‘อภิกฺกนฺตํ ¶ ภนฺเต, อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต, เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย’’ –

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ คนฺธชาตสุตฺตํ ภควตา กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อายสฺมนฺตํ ภนฺเต อานนฺทํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘ตีณิมานิ ภนฺเต คนฺธชาตานิ, เยสํ อนุวาตํเยว คนฺโธ คจฺฉติ โน ปฏิวาตํ…เป… อตฺถิ นุ โข ภนฺเต กิฺจิ คนฺธชาตํ, ยสฺส อนุวาตมฺปิ คนฺโธ คจฺฉติ ปฏิวาตมฺปิ คนฺโธ คจฺฉติ, อนุวาตปฏิวาตมฺปิ คนฺโธ คจฺฉตี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘อตฺถานนฺท กิฺจิ คนฺธชาตํ, ยสฺส อนุวาตมฺปิ คนฺโธ คจฺฉติ, ปฏิวาตมฺปิ คนฺโธ คจฺฉติ, อนุวาตปฏิวาตมฺปิ คนฺโธ คจฺฉตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – สมณวคฺเค ¶ อาวุโส ทุติยํ คทฺรภสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สมณวคฺเค ภนฺเต ทุติยํ คทฺรภสุตฺตํ ‘‘เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว คทฺรโภ โคคณํ ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต อนุพนฺโธ โหติ ‘อหมฺปิ ทมฺโม อหมฺปิ ทมฺโม’ติ, ตสฺส น ตาทิโส วณฺโณ โหติ เสยฺยถาปิ คุนฺนํ, น ตาทิโส สโร โหติ เสยฺยถาปิ คุนฺนํ, น ตาทิสํ ปทํ โหติ เสยฺยถาปิ คุนฺนํ, โส โคคณํเยว ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต อนุพนฺโธ โหติ อหมฺปิ ทมฺโม อหมฺปิ ทมฺโม’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ตสฺมาติห ¶ ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ.

‘‘ติพฺโพ โน ฉนฺโท ภวิสฺสติ อธิสีลสิกฺขาสมาทาเน…เป… อธิปฺาสิกฺขาสมาทาเน’’ –

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส เอกาทสมํ สงฺกวาสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โกสเลสุ ภนฺเต สงฺกวายํ นาม โกสลานํ นิคเม กสฺสปโคตฺตํ นาม ภิกฺขุํ อารพฺภ ภาสิตํ. กสฺสป โคตฺโต ภนฺเต ภิกฺขุ ภควติ มโนปทูสิตฺวา ภควโต สนฺติเก อจฺจยํ อจฺจยโต เทเสสิ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘เถโร เจปิ กสฺสป ภิกฺขุ น สิกฺขากาโม น สิกฺขาสมาทานสฺส วณฺณวาที. เย จฺเ ภิกฺขู น สิกฺขากามา, เต จ น สิกฺขาย สมาทเปติ, เย จฺเ ภิกฺขู สิกฺขากามา เตสฺจ น วณฺณํ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส…เป… ¶ สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิปาเต โลณกปลฺลวคฺเค ปมํ อจฺจายิกสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โลณกปลฺลวคฺเค ภนฺเต ปมํ อจฺจายิกสุตฺตํ ‘‘ตีณิมานิ ภิกฺขเว กสฺสกสฺส คหปติสฺส อจฺจายิกานิ กรณียานิ. กตมานิ ตีณิ, อิธ ภิกฺขเว กสฺสโก คหปติ สีฆํ สีฆํ เขตฺตํ สุกฏฺํ กโรติ สุมติกตํ. สีฆํ สีฆํ เขตฺตํ สุกฏฺํ กริตฺวา สุมติกตํ สีฆํ สีฆํ พีชานิ ปติฏฺาเปติ. สีฆํ สีฆํ พีชานิ ¶ ปติฏฺาเปตฺวา สีฆํ สีฆํ อุทกํ อภิเนติปิ อปเนติปิ. อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ กสฺสกสฺส คหปติสฺส อจฺจายิกานิ กรณียานิ’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – สมฺโพธวคฺเค ¶ ปนาวุโส ปฺจมํ รุณฺณสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สมฺโพธวคฺเค ภนฺเต ปฺจมํ รุณฺณสุตฺตํ ‘‘รุณฺณมิทํ ภิกฺขเว อริยสฺส วินเย ยทิทํ คีตํ, อุมฺมตฺตกมิทํ ภิกฺขเว อริยสฺส วินเย ยทิทํ นจฺจํ, โกมารกมิทํ ภิกฺขเว อริยสฺส วินเย ยทิทํ อติเวลํ ทนฺตวิทํสกหสิตํ. ตสฺมาติห ภิกฺขเว เสตุฆาโต คีเต เสตุฆาโต นจฺเจ, อลํ โว ธมฺมปฺปโมทิตานํ สตํ สิตํ สิตมตฺตายา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ อรกฺขิตสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อนาตปิณฺฑิกํ คหปตึ อารพฺภ ‘‘จิตฺเต คหปติ อรกฺขิเต กายกมฺมมฺปิ อรกฺขิตํ โหติ, วจีกมฺมมฺปิ. มโนกมฺมมฺปิ อรกฺขิตํ โหติ. ตสฺส อรกฺขิตกายกมฺมนฺตสฺส อรกฺขิตวจีกมฺมนฺตสฺส อรกฺขิตมโนกมฺมนฺตสฺส กายกมฺมมฺปิ อวสฺสุตํ ¶ โหติ, วจีกมฺมมฺปิ อวสฺสุตํ โหติ, มโนกมฺมมฺปิ อวสฺสุตํ โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – อาปายิกวคฺเค ¶ อาวุโส ฉฏฺํ อปณฺณกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อาปายิกวคฺเค ภนฺเต ฉฏฺํ อปณฺณกสุตฺตํ ‘‘ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว วิปตฺติโย. กตมา ติสฺโส สีลวิปตฺติ, จิตฺตวิปตฺติ, ทิฏฺิวิปตฺติ. กตมา จ ภิกฺขเว สีลวิปตฺติ, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ…เป… สมฺผปฺปลาปี โหติ. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สีลวิปตฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กุสินารวคฺเค ¶ ปนาวุโส ปมํ กุสินารสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – กุสินารายํ ภนฺเต พลิหรเณ วนสณฺเฑ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อฺตรํ คามํ วา นิคมํ วา อุปนิสฺสาย วิหรติ, ตเมนํ คหปติ วา คหปติปุตฺโต วา อุปสงฺกมิตฺวา สฺวาตนาย ภตฺเตน นิมนฺเตตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปฺจมํ หตฺถกสุตฺตํ ภควตา กตฺถ เกน สทฺธึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต หตฺถเกน เทวปุตฺเตน สทฺธึ ‘‘เย เต หตฺถก ธมฺมา ปุพฺเพ มนุสฺสภูตสฺส ปวตฺติโน อเหสุํ, อปินุ เต เต ธมฺมา เอตรหิ ปวตฺติโน’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส อฏฺมํ อนุรุทฺธสุตฺตํ กํ อารพฺภ เกน กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – อฏฺมํ ภนฺเต อนุรุทฺธสุตฺตํ อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธตฺเถรํ อารพฺภ อายสฺมตา สาริปุตฺตตฺเถเรน ธมฺมเสนาปตินา ‘‘ยํ โข เต อาวุโส อนุรุทฺธํ เอวํ โหติ ‘อหํ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สหสฺสํ โลกํ โวโลเกมี’ติ, อิทํ เต มานสฺมึ’’ติ เอวมาทินา ภาสิตํ.

‘‘สาธุ ¶ วตายสฺมา อนุรุทฺโธ อิเม ตโย ธมฺเม ปหาย อิเม ตโย ธมฺเม อมนสิกริตฺวา อมตาย ธาตุยา จิตฺตํ อุปสํหรตุ’’ –

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย ติกนิปาเต กุสินารวคฺเค นวมํ ปฏิจฺฉนฺนสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – นวมํ ภนฺเต ปฏิจฺฉนฺนสุตฺตํ ‘‘ตีณิมานิ ภิกฺขเว ปฏิจฺฉนฺนานิ อาวหนฺติ โน วิวฏานิ. กตมานิ ตีณิ, มาตุคาโม ภิกฺขเว ปฏิจฺฉนฺโน อาวหติ โน วิวโฏ, พฺราหฺมณานํ ภิกฺขเว มนฺตา ปฏิจฺฉนฺนา อาวหนฺติ โน วิวฏา, มิจฺฉาทิฏฺิ ภิกฺขเว ปฏิจฺฉนฺนา อาวหติ โน วิวฏา. อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ ปฏิจฺฉนฺนานิ อาวหนฺติ โน วิวฏานี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทสมํ เลขสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ทสมํ ภนฺเต เลขสุตฺตํ ‘‘ตโยเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย, ปาสาณเลขูปโม ปุคฺคโล ปถวิเลขูปโม ปุคฺคโล อุทกเลขูปโม ปุคฺคโล. กตโม จ ภิกฺขเว ปาสาณ เลขูปโม ปุคฺคโล, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล อภิณฺหํ กุชฺฌติ, โส จ ขฺวสฺส โกโธ ทีฆรตฺตํ อนุเสติ. เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ปาสาณเลขา น ขิปฺปํ ลุชฺชติ วาเตน วา อุทเกน วา, จิรฏฺิติกา โหติ, เอวเมว โข ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อภิณฺหํ กุชฺฌติ, โส จ ขฺวสฺส โกโธ ทีฆรตฺตํ อนุเสติ. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปาสาณเลขูปโม ปุคฺคโล’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – โยธาชีววคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปฺจมํ เกสกมฺพลสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – โยธาชีววคฺเค ภนฺเต ปฺจมํ เกสกมฺพลสุตฺตํ ‘‘เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยานิ กานิจิ ตนฺตาวุตานํ วตฺถานํ, เกสกมฺพโล เตสํ ปฏิกิฏฺโ อกฺขายติ. เกสกมฺพโล ภิกฺขเว สีเต สีโต อุณฺเห อุณฺโห ทุพฺพณฺโณ ทุคฺคนฺโธ ทุกฺขสมฺผสฺโส. เอวเมว โข ภิกฺขเว ยานิกานิจิ ปุถุสมณพฺราหฺมณวาทานํ, มกฺขลิวาโท เตสํ ปฏิกิฏฺโ อกฺขายตีติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มงฺคลวคฺเค ¶ ปนาวุโส นวมํ วนฺทนาสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – มงฺคลวคฺเค ภนฺเต นวมํ วนฺทนาสุตฺตํ ‘‘ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว วนฺทนา. กตมา ติสฺโส, กาเยน วาจาย มนสา. อิมา โข ภิกฺขเว ติสฺโส วนฺทนา’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

‘‘ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว วนฺทนา. กตมา ติสฺโส, กาเยน วาจาย มนสา. อิมา โข ภิกฺขเว ติสฺโส วนฺทนา’’.

ปุจฺฉา – ตตฺโถ ¶ อาวุโส ทสมํ ปุพฺพณฺหสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ทสมํ ภนฺเต ปุพฺพณฺหสุตฺตํ ‘‘เย ภิกฺขเว สตฺตา ปุพฺพณฺหสมยํ กาเยน สุจริตํ จรนฺติ, วาจาย สุจริตํ จรนฺติ, มนสา สุจริตํ จรนฺติ. สุปุพฺพณฺโห ภิกฺขเว เตสํ สตฺตานํ. เย ภิกฺขเว สตฺตา มชฺฌนฺหิกสมยํ…เป… สายนฺหสมยํ กาเยน สุจริตํ จรนฺติ, วาจาย สุจริตํ จรนฺติ, มนสา สุจริตํ จรนฺติ. สุสายนฺโห ภิกฺขเว เตสํ สตฺตาน’’นฺติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

สุนกฺขตฺตํ ¶ สุมงฺคลํ, สุปฺปภาตํ สุหุฏฺิตํ;

สุขโณ สุมุหุตฺโต จ, สุยิฏฺํ พฺรหฺมจาริสุ.

ปุจฺฉา – จตุกฺกนิปาเต ¶ ปน อาวุโส ภณฺฑคามวคฺเค ปมํ อนุพุทฺธสุตฺตํ ภควตา สตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – วชฺชีสุ ภนฺเต ภณฺฑคาเม สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘จตุนฺนํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมฺเจว ตุมฺหากฺจ. กตเมสํ จตุนฺนํ, อริยสฺส ภิกฺขเว สีลสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมฺเจว ตุมฺหากฺจ. อริยสฺส ภิกฺขเว สมาธิสฺส…. อริยาย ภิกฺขเว ปฺาย…. อริยาย ภิกฺขเว วิมุตฺติยา อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมฺเจว ตุมฺหากฺจา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺํ อปฺปสฺสุตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺถ ภนฺเต ฉฏฺํ อปฺปสฺสุตสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร, อปฺปสฺสุโต สุเตน อนุปปนฺโน, อปฺปสฺสุโต สุเตน อุปปนฺโน, พหุสฺสุโต สุเตน อนุปปนฺโน, พหุสฺสุโต สุเตน อุปปนฺโน’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – จรวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ จรสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – จรวคฺเค ภนฺเต ปมํ จรสุตฺตํ ‘‘จรโต เจปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อุปฺปชฺชติ กามวิตกฺโก วา พฺยาปาทวิตกฺโก วา วิหึสาวิภตฺโต วา, ตํ เจ ภิกฺขุ อธิวาเสติ นปฺปชหติ น วิโนเทติ น พฺยนฺตีกโรติ น อนภาวํ คเมตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – เตนาวุโส…เป… ¶ สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย จตุกฺกนิปาเต อุรุเวลวคฺเค ตติยํ โลกสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิ – อุรุเวลวคฺเค ภนฺเต ตติยํ โลกสุตฺตํ ‘‘โลโก ภิกฺขเว ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธ, โลกสฺมา ตถาคโต วิสํยุตฺโต, โลกสมุทโย ภิกฺขเว ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธ, โลกสมุทโย ตถาคตสฺส ปหีโน, โลกนิโรโธ ภิกฺขเว ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธ โลกนิโรโธ ตถาคตสฺส สจฺฉิกโต, โลกนิโรธคามินี ปฏิปทา ภิกฺขเว ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธา, โลกนิโรธคามินิ ปฏิปทา ตถาคตสฺส ภาวิตา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว อาวุโส ปฺจมํ พฺรหฺมจริยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ปฺจมํ ภนฺเต พฺรหฺมจริยสุตฺตํ ‘‘นยิทํ ภิกฺขเว พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ชนกุหนตฺถํ, น ชนลปนตฺถํ, น ลาภสกฺการสิโลกานิสํสุตฺตํ ¶ , น อิติวาทปฺปโมกฺขานิสํสตฺถํ, น ‘อิติ มํ ชโน ชานาตู’ติ. อถ โข อิทํ ภิกฺขเว พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ สํวรตฺถํ ปหานตฺถํ วิราคตฺถํ นิโรธตฺถ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส อฏฺมํ อริยวํสสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต อฏฺมํ อริยวํสสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว อริยวํสา อคฺคฺา รตฺตฺา วํสฺา โปราณา, อสํกิณฺณา อสํกิณฺณปุพฺพาน สํกียิสฺสนฺติ, อปฺปฏิกุฏฺา สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิฺูหิ. กตเม จตฺตาโร, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตเรน จีวเรน, อิตรีตรจีวรสนฺตุฏฺิยา จ วณฺณวาที, น จ จีวรเหตุ อเนสนํ อปฺปติรูปํ อาปชฺชติ, อลทฺธา จ จีวรํ น ปริตสฺสติ, ลทฺธา จ จีวรํ อคธิโต อมุจฺฉิโต อนชฺโฌปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี นิสฺสรณปฺโ ปริภุฺชติ, ตาย จ ปน อิตรีตรจีวรสนฺตุฏฺิยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ โน ปรํ วมฺเภติ. โย หิ ตตฺถ ทกฺโข อนลโส สมฺปชาโน ปฏิสฺสโภ, อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ โปราเณ อคฺคฺเ อริยวํเส ิโต’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – จกฺกวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ จกฺกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – จกฺกวคฺเค ภนฺเต ปมํ จกฺกสุตฺตํ ‘‘จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว จกฺกานิ, เยหิ สมนฺนาคตานํ เทวมนุสฺสานํ จตุจกฺกํ วตฺตติ, เยหิ สมนฺนาคตา เทวมนุสฺสา นจิรสฺเสว มหนฺตตฺตํ เวปุลฺลตฺตํ ปาปุณนฺติ โภเคสุ. กตมานิ จตฺตาริ, ปติรูปเทสวาโส สปฺปุริสาวสฺสโย อตฺตสมฺมาปณิธิ ปุพฺเพ จ กตปุฺตา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทุติยํ สงฺคหสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต ทุติยํ สงฺคหสุตฺตํ ‘‘จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว สงฺคหวตฺถูนิ. กตมานิ จตฺตาริ, ทานํ เปยฺยวชฺชํ อตฺถจริยา สมานตฺตตา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ภตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยํ สีหสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต ตติยํ สีหสุตฺตํ ‘‘สีโห ภิกฺขเว มิคราชา สายนุสมยํ อาสยา นิกฺขมติ, อาสยา นิกฺขมิตฺวา วิชมฺภติ, วิชมฺภิตฺวา สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกติ, สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทติ, ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกมตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย จตุกฺกนิปาเต จกฺกวคฺเค ฉฏฺํ โทณสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – อนฺตรา ¶ จ ภนฺเต อุกฺกฏฺํ อนฺตรา จ เสตพฺยํ โทณํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ. โทโณ ภนฺเต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘เทโว โน ภวํ ภวิสฺสตี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘น โข อหํ พฺราหฺมณ เทโว ภวิสฺสามี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

‘‘อจฺฉริยํ ¶ วต โภ, อพฺภุตํ วต โภ, น วติมานิ มนุสฺสภูตสฺส ปทานิ ภวิสฺสนฺติ’’.

‘‘น โข อหํ พฺราหฺมณ เทโว ภวิสฺสมิ’’.

‘‘น โข อหํ พฺราหฺมณ คนฺธพฺโพ ภวิสฺสามิ’’.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ อุชฺชยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – นวมํ ภนฺเต อุชฺชยสุตฺตํ ‘‘น โข อหํ พฺราหฺมณ สพฺพํ ยฺํ วณฺเณมิ, น ปนาหํ พฺราหฺมณ สพฺพํ ยฺํ น วณฺเณมิ. ยถารูเป โข พฺราหฺมณ ยฺเ คาโว หฺนฺติ, อเชฬกา หฺนฺติ, กุกฺกุฏสูกรา หฺนฺติ, วิวิธา ปาณา สงฺฆาตํ อาปชฺชนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

‘‘ภวมฺปิ ¶ โน โคตโม ยฺํ วณฺเณติ’’.

ปุ – โรหิตสฺสวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ สมาธิภาวนาสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – โรหิตสฺสวคฺเค ภนฺเต ปมํ สมาธิภาวนาสุตฺตํ ‘‘จตสฺโส อิมา ภิกฺขเว สมาธิภาวนา, กตมา จตสฺโส, อตฺถิ ภิกฺขเว สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา ทิฏฺธมฺมสุขวิหาราย สํวตฺตติ, อตฺถิ ภิกฺขเว สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา าณทสฺสนปฺปฏิลาภาย สํวตฺตติ, อตฺถิ ภิกฺขเว สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา สติสมฺปชฺาย สํวตฺตติ, อตฺถิ ภิกฺขเว สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา อาสวานํ ขยาย สํวตฺตตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทุติยํ ปฺหพฺยากรณสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต ทุติยํ ปฺหพฺยากรณสุตฺตํ ‘‘จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว ปฺหพฺยากรณานิ. กตมานิ จตฺตาริ, อตฺถิ ภิกฺขเว ปฺโห เอกํสพฺยากรณีโย, อตฺถิ ภิกฺขเว ปฺโห วิภชฺชพฺยากรณีโย, อตฺถิ ภิกฺขเว ปฺโห ปฏิปุจฺฉาพฺยากรณีโย, อตฺถิ ภิกฺขเว ปฺโห ปนีโย’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ปุฺาภิสนฺทวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ตติยํ สํวาสสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – ปุฺาภิสนฺทวคฺเค ภนฺเต ตติยํ สํวาสสุตฺตํ อนฺตรา จ มธุรํ อนฺตรา จ เวรฺชํ สมฺพหุเล คหปตโย จ คหปตานิโย จ อารพฺภ ‘‘จตฺตาโรเม คหปตโย สํวาสา. กตเม จตฺตาโร, ฉโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ, ฉโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ, เทโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ, เทโว เทวิยา สทฺธึ สํวสตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย จตุกฺกนิปาเต ปุฺาภิสนฺทวคฺเค ปฺจมํ สมชีวิสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิ – ปฺจมํ ภนฺเต สมชีวิสุตฺตํ ‘‘อากงฺเขยฺยุํ เจ คหปตโย อุโภ ชานิปตโย ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อฺมฺํ ปสฺสิตุํ, อภิสมฺปรายฺจ อฺมฺํ ปสฺสิตุํ, อุโภว อสฺสุ สมสทฺธา สมสีลา สมจาคา สมปฺา, เต ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อฺมฺํ ปสฺสนฺติ, อภิสมฺปรายฺจ อฺมฺํ ปสฺสนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ปตฺตกมฺมวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ทุติยํ อานณฺยสุขสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – ปตฺตกมฺมวคฺเค ¶ ภนฺเต ทุติยํ อานณฺยสุขสุตฺตํ สาวตฺถิยํ อนาถปิณฺฑิกํ คหปตึ อารพฺภ ‘‘จตฺตาริมานิ คหปติ สุขานิ อธิคมนียานิ คิหินา กามโภคินา กาเลน กาลํ สมเยน สมยํ อุปาทาย. กตมานิ จตฺตาริ, อตฺถิสุขํ โภคสุขํ อนณฺยสุขํ อนวชฺชสุข’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

อานณฺยสุขํ ¶ ตฺวาน, อโถ อตฺถิสุขํ ปรํ;

ภุฺชํ โภคสุขํ มจฺโจ, ตโต ปฺา วิปสฺสติ;

วิปสฺสมาโน ชานาติ, อุโภ ภาเค สุเมธโส;

อนวชฺชสุขสฺเสตํ, กลํ นาคฺฆติ โสฬสึ–

ปุ – อปณฺณกวคฺเค ปน อาวุโส ตติยํ สปฺปุริสสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – อปณฺณกวคฺเค ¶ ภนฺเต ตติยํ สปฺปุริสสุตฺตํ ‘‘จตูหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อสปฺปุริโส เวทิตพฺโพ. กตเมหิ จตูหิ, อิธ ภิกฺขเว อสปฺปุริโส โย โหติ ปรสฺส อวณฺโณ ตํ อปุฏฺโปิ ปาตุ กโรติ โก ปน วาโท ปุฏฺสฺสา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

อธุนาคตวธุกาสเมน ¶ เจตสา วิหริสฺสาม’’ –

ปุ – ตตฺเถว อาวุโส สตฺตมํ อจินฺเตยฺยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สตฺตมํ ภนฺเต อจินฺเตยฺยสุตฺตํ ‘‘จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว อจินฺเตยฺยานิ น จินฺเตตพฺพานิ, ยานิ จินฺเตนฺโต อุมฺมาทสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺส. กตมานิ จตฺตาริ, พุทฺธานํ ภิกฺขเว พุทฺธวิสโย อจินฺเตยฺโย น จินฺเตตพฺโพ, ยํ จินฺเตนฺโต อุมฺมาทสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺสา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – มจลวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปฺจมํ ตโมตมสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – มจลวคฺเค ภนฺเต ปฺจมํ ตโมตมสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร, ตโมตมปรายโณ, ตโมโชติปรายโณ, โชติตมปรายโณ, โชติโชติปรายโณ’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน องฺคุตฺตรนิกาเย จตุกฺกนิปาเต อสุรวคฺเค ปมํ อสุรสุตฺตํ กถํ ภาสิตํ.

วิ – อสุรวคฺเค ภนฺเต ปมํ อสุรสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร, อสุโร อสุรปริวาโร, อสุโร เทวปริวาโร, เทโว อสุรปริวาโร, เทโว เทวปริวาโร’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส จตุตฺถํ สมาธิสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – จตุตฺถํ ภนฺเต สมาธิสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส น ลาภี อธิปฺาธมฺมวิปสฺสนาย. อิธ ปน ภิกฺขเว ปุคฺคโล ลาภี โหติ อธิปฺาธมฺมวิปสฺสนาย, น ลาภี อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส. อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล น เจว ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น จ ลาภี อธิปฺาธมฺมวิปสฺสนาย. อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี เจว โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, ลาภี จ อธิปฺาธมฺมวิปสฺสนายา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺํ ราควินยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ฉฏฺํ ภนฺเต ราควินยสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร, อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โน ปรหิตาย, ปรหิตาย ปฏิปนฺโน โน อตฺตหิตาย, เนวตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โน ปรหิตาย, อตฺตหิตาย เจว ปฏิปนฺโน ปรหิตาย จา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – วลาหกวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ วลาหกสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว วลาหกา. กตเม จตฺตาโร, คชฺชิตา โน วสฺสิตา, วสฺสิตา โน คชฺชิตา, เนว คชฺชิตา โน วสฺสิตา, คชฺชิตา จ วสฺสิตา จ. อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร วลาหกา. เอวเมว โข ภิกฺขเว จตฺตาโร วลาหกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชามานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร, คชฺชิตา โน วสฺสิตา, วสฺสิตา โน คชฺชิตา, เนว คชฺชิตา โน วสฺสิตา, คชฺชิตา จ วสฺสิตา จา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส จตุตฺถํ อุทกรหทสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – จตุตฺถ ภนฺเต อุทกรหทสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว อุทกรหทา. กตเม จตฺตาโร, อุตฺตาโน คมฺภีโรภาโส, คมฺภีโร อุตฺตาโนภาโส, อุตฺตาโน อุตฺตาโนภาโส, คมฺภีโร คมฺภีโรภาโส, อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร อุทกรหทา. เอวเมว โข ภิกฺขเว จตฺตาโร อุทกรหทูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร, อุตฺตาโน คมฺภีโรภาโส, คมฺภีโร อุตฺตาโนภาโส, อุตฺตาโน อุตฺตาโนภาโส, คมฺภีโร คมฺภีโรภาโส’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ มูสิกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สตฺตมํ ภนฺเต มูสิกสุตฺตํ ‘‘จตสฺโส อิมา ภิกฺขเว มูสิกา. กตมา จตสฺโส, คาธํ กตฺตา โน วสิตา, วสิตา โน คาธํ กตฺตา, เนว คาธํ กตฺตา โน วสิตา, คาธํ กตฺตา จ วสิตา จ. อิมา โข ภิกฺขเว จตสฺโส มูสิกา. เอวเมว โข ภิกฺขเว จตฺตาโร มูสิกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร, คาธํ กตฺตา โน วสิตา, วสิตา โน คาธํ กตฺตา, เนว คาธํ กตฺตา โน วสิตา, คาธํ กตฺตา จ วสิตา จา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – สํคีตาปิ ¶ อาวุโส องฺคุตฺตรนิกายโต กานิจิ สุตฺตานิ อุทฺธริตฺวา ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ พหุชนสฺส สุตวุฑฺฒิยา. สํคีเต อาวุโส องฺคุตฺตรนิกาเย จตุกฺกนิปาเต วลาหกวคฺเค อฏฺมํ พลีพทฺธสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – วลาหกวคฺเค ภนฺเต อฏฺมํ พลีพทฺธสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว พลีพทฺธา. กตเม จตฺตาโร, สควจณฺโฑ โน ปรควจณฺโฑ, ปรควจณฺโฑ โน สควจณฺโฑ, สควจณฺโฑ จ ปรควจณฺโฑ จ, เนว สควจณฺโฑ โน ปรควจณฺโฑ. อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร พลีพทฺธา. เอวเมว โข ภิกฺขเว จตฺตาโร พลีพทฺธูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – เกสิวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ เกสิสุตฺตํ ภควตา กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – เกสึ ภนฺเต อสฺสทมฺมสารถึ อารพฺภ ภาสิตํ. เกสิ ภนฺเต อสฺสทมฺมสารถิ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘ภควา ปน ภนฺเต อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ, กถํ ปน ภนฺเต ภควา ปุริสทมฺมํ วิเนตี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘อหํ โข เกสิ ปุริสทมฺมํ สณฺเหนปิ วิเนมิ, ผรุเสนปิ วิเนมิ, สณฺหผรุเสนปิ วิเนมิ. ตตฺริทํ เกสิ สณฺหสฺมึ – อิติ กายสุจริตํ อิติ กายสุจริตสฺส วิปาโก, อิติ วจีสุจริตํ อิติ วจีสุจริตสฺส ¶ วิปาโก, อิติ มโนสุจริตํ อิติ มโนสุจริตสฺส วิปาโก, อิติ เทวา อิติ มนุสฺสา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

‘‘ตฺวํ โขสิ เกสิ ปฺาโต อสฺสทมฺมสารถีติ, กถํ ปน ตฺวํ เกสิ อสฺสทมฺมสารถิ’’ –

‘‘อหํ โข ภนฺเต อสฺสทมฺมํ สณฺเหนปิ วิเนมิ, ผรุเสนปิ วิเนมิ, สณฺหผรุเสนปิ วิเนมิ’’ –

‘‘สเจ ¶ เต เกสิ อสฺสทมฺโม สณฺเหน วินยํ น อุเปติ, ผรุเสน วินยํ น อุเปติ, สณฺหผรุเสน วินยํ น อุเปติ, กินฺติ นํ กโรสิ’’ –

‘‘ภควา ปน ภนฺเต อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ, กถํ ปน ภนฺเต ภควา ปุริสทมฺมํ วิเนติ’’ –

น ๐.๐๐๘๗ โข ภนฺเต ภควโต ปาณาติปาโต กปฺปติ, อถ จ ปน ภควา เอวมาห ‘‘หนามิ นํ เกสี’’ติ.

ปุ – ภยวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ อตฺตานุวาทสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ภยวคฺเค ภนฺเต ปมํ อตฺตานุวาทสุตฺตํ ‘‘จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว ภยานิ. กตมานิ จตฺตาริ, อตฺตานุวาทภยํ ปรานุวาทภยํ ทณฺฑภยํ ทุคฺคติภย’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – อิทานิ ¶ อาวุโส พหุชนสฺส สุตวุฑฺฒิยา สํคีตา องฺคุตฺตรนิกายโตปิ กานิจิ สุตฺตานิ อุทฺธริตฺวา ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ, สํคีเต อาวุโส องฺคุตฺตรนิกาเย จตุกฺกนิปาเต ปุคฺคลวคฺเค นวมํ ธมฺมกถิกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ปุคฺคลวคฺเค ภนฺเต นวมํ ธมฺมกถิกสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ธมฺมกถิกา. กตเม จตฺตาโร, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก อปฺปฺจ ภาสติ อสหิตฺจ, ปริสา จสฺส น กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺส. เอวรูโป ภิกฺขเว ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – อินฺทฺริยวคฺเค ¶ ปน อาวุโส สตฺตมํ โรคสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สตฺตมํ ภนฺเต โรคสุตฺตํ ‘‘ทฺเวเม ภิกฺขเว โรคา. กตเม ทฺเว, กายิโก จ โรโค, เจตสิโก จ โรโค. ทิสฺสนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา กายิเกน โรเคน เอกมฺปิ วสฺสํ อาโรคฺยํ ปฏิชานมานา ทฺเวปิ วสฺสานิ ตีณิปิ วสฺสานิ จตฺตาริปิ วสฺสานิ ปฺจปิ วสฺสานิ ทสปิ วสฺสานิ วีสมฺปิ วสฺสานิ ตึสมฺปิ วสฺสานิ จตฺตารีสมฺปิ วสฺสานิ ปฺาสมฺปิ วสฺสานิ อาโรคฺยํ ปฏิชานมานา วสฺสสตมฺปิ ภิยฺโยปิ อาโรคฺยํ ปฏิชานมานา. เต ภิกฺขเว สตฺตา สุทุลฺลภา โลกสฺมึ, เย เจตสิเกน โรเคน มุหุตฺตมฺปิ อาโรคฺยํ ปฏิชานนฺติ อฺตฺร ขีณาสเวหี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

จตฺตาโรเม ๐.๐๐๙๖ ภิกฺขเว ปพฺพชิตสฺส โรคา.

ปุ – ปฏิปทาวคฺเค ¶ อาวุโส ทสมํ ยุคนทฺธสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ เกน กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – โกสมฺพิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘โย หิ โกจิ อาวุโส ภิกฺขุ วา ภิกฺขุนี วา มม สนฺติเก อรหตฺตปฺปตฺตึ พฺยากโรติ, สพฺโพ โส จตูหิ มคฺเคหิ เอเตสํ วา อฺตเรนา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต อายสฺมตา อานนฺทตฺเถเรน ธมฺมภณฺฑาคาริเกน ภาสิตํ.

ปุ – พฺราหฺมณวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ทุติยํ ปาฏิโภคสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – พฺราหฺมณวคฺเค ภนฺเต ทุติยํ ปาฏิโภคสุตฺตํ ‘‘จตุนฺนํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมิ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยํ สุตสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – ราชคเห ภนฺเต วสฺสการํ พฺราหฺมณํ มคธมหามตฺตํ อารพฺภ ภาสิตํ. วสฺสกาโร ภนฺเต พฺราหฺมโณ มคธมหามตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘อหฺหิ โภ โคตม เอวํวาที เอวํทิฏฺิ โย โกจิ ทิฏฺํ ภาสติ ‘เอวํ เม ทิฏฺ’นฺติ, นตฺถิ ตโต โทโส. โย โกจิ สุตํ ภาสติ ‘เอวํ เม สุต’นฺติ, นตฺถิ ตโต โทโส’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘นาหํ พฺราหฺมณ สพฺพํ ทิฏฺํ ‘ภาสิตพฺพ’นฺติ วทามิ, น ปนาหํ พฺราหฺมณ สพฺพํ ทิฏฺํ ‘น ภาสิตพฺพ’นฺติ วทามิ, นาหํ พฺราหฺมณ สพฺพํ สุตํ ‘ภาสิตพฺพ’นฺติ วทามิ, น ปนาหํ พฺราหฺมณ สพฺพํ สุตํ ‘น ภาสิตพฺพ’นฺติ วทามี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส จตุกฺกนิปาเต พฺราหฺมณวคฺเค จตุตฺถํ อภยสุตฺตํ ภควตา กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – พฺราหฺมณวคฺเค ภนฺเต จตุตฺถํ อภยสุตฺตํ ชาณุสฺโสณึ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ. ชาณุสฺโสณิ ภนฺเต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘นตฺถิ โย มรณธมฺโม สมาโน น ภายติ, น สนฺตาสํ อาปชฺชติ มรณสฺสา’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘อตฺถิ พฺราหฺมณ มรณธมฺโม สมาโน ภายติ, สนฺตาสํ อาปชฺชติ มรณสฺส. อตฺถิ ปน พฺราหฺมณ มรณธมฺโม สมาโน น ภายติ, น สนฺตาสํ อาปชฺชติ มรณสฺสา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – มหาวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ โสตานุคตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – มหาวคฺเค ภนฺเต ปมํ โสตานุคตสุตฺตํ ‘‘โสตานุคตานํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ วจสา ปริจิตานํ มนสานุเปกฺขิตานํ ทิฏฺิยา สุปฺปฏิวิทฺธานํ จตฺตาโร อานิสํสา ปาฏิกงฺขา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

อยํ ¶ วา โส ธมฺมวินโย, ยตฺถาหํ ปุพฺเพ พฺรหฺมจริยํ อจรึ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส จตุกฺกนิปาเต มหาวคฺเค ตติยํ ภทฺทิยสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – เวสาลิยํ ภนฺเต ภทฺทิยํ ลิจฺฉวิ อารพฺภ ภาสิตํ. ภทฺทิโย ภนฺเต ลิจฺฉวิ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘สุตํ เมตํ ภนฺเต ‘มายาวี สมโณ โคตโม อาวฏฺฏนึ มายํ ชานาติ, ยาย อฺติตฺถิยานํ สาวเก อาวฏฺเฏตี’ติ. เย เต ภนฺเต เอวมาหํสุ ‘มายาวี สมโณ โคตโม อาวฏฺฏนึ มายํ ชานาติ, ยาย อฺติตฺถิยานํ สาวเก อาวฏฺเฏตี’ติ…เป… อนพฺภกฺขาตุกามา ¶ หิ มยํ ภนฺเต ภควนฺต’’นฺติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘เอถ ตุมฺเห ภทฺทิย มา อนุสฺสเวน มา ปรมฺปราย มา อิติกิราย มา ปิฏกสมฺปทาเนน มา ตกฺกเหตุ มา นยเหตุ มา อาการวิตกฺเกน มา ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา มา ภพฺพรูปตาย มา สมโณ โน ครูติ. ยทา ตุมฺเห ภทฺทิย อตฺตนาว ชาเนยฺยาถ ‘อิเม ธมฺมา อกุสลา, อิเม ธมฺมา สาวชฺชา, อิเม ธมฺมา วิฺู ครหิตา, อิเม ธมฺมา สมตฺตา สมาทินฺนา อหิตาย ทุกฺขาย สํวตฺตนฺตี’ติ. อถ ตุมฺเห ภทฺทิย ปชเหยฺยาถา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – อิมิสฺสา ¶ จ ปน อาวุโส เทสนาย เทสิตาย ภทฺทิยสฺส ลิจฺฉวิสฺส กีทิโส ธมฺมสวนานิสํโส อธิคโต. กถฺจ นํ ภควา อนุยุฺชิตฺวา ตํ วจนํ วินิเวเสิ.

วิ – อิมิสฺสา ภนฺเต ธมฺมเทสนาย เทสิตาย ภทฺทิยสฺส ลิจฺฉวิสฺส โสตาปตฺติผลสงฺขาโต ธมฺมสวนานิสํโส อธิคโต. อปิ นุ ตาหํ ภทฺทิย เอวํ อวจํ ‘‘เอหิ เม ตฺวํ ภทฺทิย สาวโก โหหิ, อหํ สตฺถา ภวิสฺสามี’’ติ เอวมาทินา จ นํ ภนฺเต ภควา ปฏิปุจฺฉิตฺวา อนุยุฺชิตฺวา ตํ วจนํ วินิเวเสิ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ มลฺลิกาเทวีสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – สาวตฺถิยํ ภนฺเต มลฺลิกาเทวึ อารพฺภ ภาสิตํ. มลฺลิกา ภนฺเต เทวี ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ มาตุคาโม ทุพฺพณฺณา จ โหติ ทุรูปา สุปาปิกา ทสฺสนาย, ทลิทฺทา จ โหติ อปฺปสฺสกา อปฺปโภคา อปฺเปสกฺขา จ…เป… โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ มาตุคาโม อภิรูปา จ โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตา, อฑฺฒา จ โหติ มหทฺธนา มหาโภคา มเหสกฺขา จา’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘อิธ มลฺลิเก มาตุคาโม โกธนา โหติ อุปายาสพหุลา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส จตุกฺกนิปาเต สปฺปุริสวคฺเค จตุตฺถํ ทสกมฺมสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สปฺปุริสวคฺเค ¶ ภนฺเต จตุตฺถํ ทสกมฺมสุตฺตํ ‘‘อสปฺปุริสฺจ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ อสปฺปุริเสน อสปฺปุริสตรฺจ สปฺปุริสฺจ สปฺปุริเสน สปฺปุริสตรฺจ, ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิ กโรถา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปริสาวคฺเค ปมํ ปริสาสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ปริสาวคฺเค ภนฺเต ปมํ ปริสาสุตฺตํ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ปริสทูสนา. กตเม จตฺตาโร, ภิกฺขุ ภิกฺขเว ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม ปริสทูสโน, ภิกฺขุนี ภิกฺขเว ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา ปริสทูสนา, อุปาสโก ภิกฺขเว ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม ปริสทูสโน, อุปาสิกา ภิกฺขเว ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา ปริสทูสนา. อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร ปริสทูสนา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ปฺจกนิปาเต ¶ ปน อาวุโส ปเม เสขพลวคฺเค ปมํ สํขิตฺตสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว เสขพลานิ. กตมานิ ปฺจ, สทฺธาพลํ หิรีพลํ โอตฺตปฺปพลํ วีริยพลํ ปฺาพลํ. อิมานิ โข ภิกฺขเว ปฺจ เสขพลานี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยํ ทุกฺขสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตติยํ ภนฺเต ทุกฺขสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทิฏฺเว ธมฺเม ทุกฺขํ วิหรติ สวิฆาตํ สอุปายาสํ สปริฬาหํ กายสฺส จ เภทา ปรํ มรณา ทุคฺคติ ปาฏิกงฺขา. กตเมหิ ปฺจหิ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อสทฺโธ โหติ อหิริโก โหติ, อโนตฺตปฺปี โหติ, กุสีโต โหติ, ทุปฺปฺโ โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺํ สมาปตฺติสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ฉฏฺํ ภนฺเต สมาปตฺติสุตฺตํ ‘‘น ตาว ภิกฺขเว อกุสลสฺส สมาปตฺติ โหติ, ยาว สทฺธา ปจฺจุปฏฺิตา โหติ กุสเลสุ ธมฺเมสุ. ยโต จ โข ภิกฺขเว สทฺธา อนฺตรหิตา โหติ อสทฺธิยํ ปริยุฏฺาย ติฏฺติ, อถ อกุสลสฺส สมาปตฺติ โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ กามสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สตฺตมํ ภนฺเต กามสุตฺตํ ‘‘เยภุยฺเยน ภิกฺขเว สตฺตา กาเมสุ ลฬิตา. อสิตพฺยาภงฺคึ ภิกฺขเว กุลปุตฺโต โอหาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ, สทฺธาปพฺพชิโต กุลปุตฺโตติ อลํ วจนายา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ ปฺจกนิปาเต ปฺจงฺคิกวคฺเค ฉฏฺํ วิมุตฺตายตนสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ปฺจงฺคิกวคฺเค ภนฺเต ฉฏฺํ วิมุตฺตายตนสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว วิมุตฺตายตนานิ, ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิมุจฺจติ, อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, อนนุปฺปตฺตํ วา อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ จงฺกมสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – นวมํ ภนฺเต จงฺกมสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว จงฺกเม อานิสํสา. กตเม ปฺจ, อทฺธานกฺขโม โหติ, ปธานกฺขโม โหติ, อปฺปาพาโธ ¶ โหติ, อสิตํ ปีตํ ขายิตํ สายิตํ สมฺมา ปริณามํ คจฺฉติ, จงฺกมาธิคโต สมาธิ จิรฏฺิติโก โหติ. อิเม โข ภิกฺขเว ปฺจ จงฺกเม อานิสํสา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – สุมนวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ สุมนสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สุมนํ ราชกุมารึ อารพฺภ ภาสิตํ. สุมนา ภนฺเต ราชกุมารี ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘อิธสฺสุ ภนฺเต ภควโต ทฺเว สาวกา สมสทฺธา สมสีลา สมปฺา เอโก ทายโก เอโก อทายโก. เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺเชยฺยุํ. เทวภูตานํ ปน เนสํ ภนฺเต สิยา วิเสโส สิยา นานากรณ’’นฺติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘โย โส สุมเน ทายโก, โส อมฺหํ อทายกํ เทวภูโต สมาโน ปฺจหิ าเนหิ อธิคณฺหาติ, ทิพฺเพน อายุนา ทิพฺเพน วณฺเณน ทิพฺเพน สุเขน ทิพฺเพน ยเสน ทิพฺเพน อาธิปเตยฺเยน. โย โส สุมเน ทายโก, โส อมฺหํ อทายกํ เทวภูโต สมาโน อิเมหิ ปฺจหิ าเนหิ อธิคณฺหาตี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

‘‘ยถาปิ ¶ จนฺโท วิมโล, คจฺฉํ อากาสธาตุยา;

สพฺเพ ตาราคเณ โลเก, อาภาย อติโรจติ;

ตเถว สีลสมฺปนฺโน, สทฺโธ ปุริสปุคฺคโล;

สพฺเพ มจฺฉริโน โลเก, จาเคน อติโรจติ’’–

ปุ – ตตฺเถว อาวุโส ตติยํ อุคฺคหสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – ตติยํ ภนฺเต อุคฺคหสุตฺตํ ภทฺทิเย อุคฺคหํ เมณฺฑกนตฺตารํ อารพฺภ ภาสิตํ. อุคฺคโห ภนฺเต เมณฺฑกนตฺตา ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘อิมา เม ภนฺเต กุมาริโย ปติกุลานิ คมิสฺสนฺติ, โอวทตุ ตาสํ ภนฺเต ภควา, อนุสาสตุ ตาสํ ภนฺเต ภควา, ยํ ตาสํ อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘ตสฺมาติห กุมาริโย เอวํ สิกฺขิตพฺพํ’’ ยสฺส โว มาตาปิตโร ภตฺตุโน ทสฺสนฺติ อตฺถกามา หิเตสิโน อนุกมฺปกา อนุกมฺปํ อุปาทาย, ตสฺส ภวิสฺสาม ปุพฺพุฏฺายิโน ¶ ปจฺฉานิปาตินิโย กึ การปฏิสฺสาวินิโย มนาปจารินิโย ปิยวาทินิโย’ติ. เอวฺหิ โว กุมาริโย สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส ปฺจกนิปาเต สุมนวคฺเค จตุตฺถํ สีหเสนาปติสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – เวสาลิยํ ภนฺเต สีหํ เสนาปตึ อารพฺภ ภาสิตํ. สีโห ภนฺเต เสนาปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘สกฺกา นุ โข ภนฺเต สนฺทิฏฺิกํ ทานผลํ ปฺาเปตุ’’นฺติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘สกฺกา สีห, ทายโก สีห ทานปติ พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺํ กาลทานสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ฉฏฺํ ¶ ภนฺเต กาลทานสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว กาลทานานิ. กตมานิ ปฺจ, อาคนฺตุกสฺส ทานํ เทติ, คมิกสฺส ทานํ เทติ, คิลานสฺส ทานํ เทติ, ทุพฺภิกฺเข ทานํ เทติ, ยานิ ตานิ นวสสฺสานิ นวผลานิ, ตานิ ปมํ สีลวนฺเตสุ ปติฏฺาเปติ. อิมานิ โข ภิกฺขเว ปฺจ กาลทานานี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ โภชนสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สตฺตมํ ภนฺเต โภชนสุตฺตํ ‘‘โภชนํ ภิกฺขเว ททมาโน ทายโก ปฏิคฺคาหกานํ ปฺจ านานิ เทติ. กตมานิ ปฺจ, อายุํ เทติ, วณฺณํ เทติ, สุขํ เทติ, พลํ เทติ, ปฏิภานํ เทติ. อายุํ โข ปน ทตฺวา อายุสฺส ภาคี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ ปุตฺตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – นวมํ ภนฺเต ปุตฺตสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว านานิ สมฺปสฺสนฺโต มาภาปิตโร ปุตฺตํ อิจฺฉนฺติ กุเล ชายมานํ. กตมานิ ปฺจ,

ภโต ¶ วา โน ภริสฺสติ, กิจฺจํ วา โน กริสฺสติ, กุลวํโส จิรํ สฺสติ, ทายชฺชํ ปฏิปชฺชิสฺสตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – มุณฺฑราชวคฺเค ¶ ปนาวุโส ทสมํ นารทสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ เกน กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – ปาฏลิปุตฺเต ภนฺเต มุณฺฑํ ราชานํ อารพฺภ ภาสิตํ. มุณฺฑสฺส ภนฺเต รฺโ ภทฺทา เทวี กาลงฺกตา โหติ ปิยา มนาปา. โส ภทฺทาย เทวิยา กาลงฺกตาย ปิยาย มนาปาย เนว นฺหายติ น วิลิมฺปติ น ภตฺตํ ภุฺชติ, น กมฺมนฺตํ ปโยเชติ, รตฺตินฺทิวํ ภทฺทาย เทวิยา สรีเร อชฺโฌมุจฺฉิโต. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘ปฺจิมานิ มหาราช อลพฺภนียานิ านานิ สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมิ’’นฺติ เอวมาทินา ภนฺเต อายสฺมตา นารทตฺเถเรน รฺโ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส ภควตา เทสิตนิยาเมน เทสิตํ.

โก ¶ นาโม อยํ ภนฺเต ธมฺมปริยาโย.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส ปฺจกนิปาเต นีวรณวคฺเค จตุตฺถํ สมยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – นีวรณวคฺเค ภนฺเต จตุตฺถํ สมยสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว อสมยา ปธานาย. กตเม ปฺจ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ชิณฺโณ โหติ ชรายาภิภูโต. อยํ ภิกฺขเว ปโม อสมโย ปธานายา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ านสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สตฺตมํ ภนฺเต านสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว านานิ อภิณฺหํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพานิ อิตฺถิยา วา ปุริเสน วา คหฏฺเน วา ปพฺพชิเตน วา. กตมานิ ปฺจ, ชราธมฺโมมฺหิ ชรํ อนตีโตติ อภิณฺหํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ อิตฺถิยา วา ปุริเสน วา คหฏฺเน วา ปพฺพชิเตน วา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – โยธาชีววคฺเค ¶ ปนาวุโส ตติยํ ธมฺมวิหาริสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – โยธาชีววคฺเค ภนฺเต ตติยํ ธมฺมวิหาริสุตฺตํ ‘‘อิธ ภิกฺขุ ภิกฺขุ ธมฺมํ ปริยาปุณาติ สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ ทุติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํ, โส ตาย ธมฺมปริยตฺติยา ทิวสํ อตินาเมติ, ริฺจติ ปฏิสลฺลานํ, นานุยุฺชติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถํ. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขุ ภิกฺขุ ปริยตฺติพหุโล โน ธมฺมวิหารี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ธมฺมวิหารี ธมฺมวิหารีติ ภนฺเต วุจฺจติ, กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต ภิกฺขุ ธมฺมวิหารี โหติ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส ปฺจกนิปาเต โยธาชีววคฺเค อฏฺมํ ทุติยอนาคตภยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – โยธาชีววคฺเค ภนฺเต อฏฺมํ ทุติยอนาคตภยสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว อนาคตภยานิ สมฺปสฺสมาเนน อลเมว ภิกฺขุนา อปฺปมตฺเตน อาตาปินา ปหิตตฺเตน วิหริตุํ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย อสจฺฉิกตสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ ตติยอนาคตภยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต นวมํ กติยอนาคตภยสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว อนาคตภยานิ เอตรหิ อสมุปฺปนฺนานิ อายตึ สมุปฺปชฺชิสฺสนฺติ, ตานิ โว ปฏิพุชฺฌิตพฺพานิ, ปฏิพุชฺฌิตฺวา จ เตสํ ปหานาย วายมิตพฺพํ. กตมานิ ปฺจ, ภวิสฺสนฺติ ภิกฺขเว ภิกฺขู อนาคตมทฺธานํ อภาวิตกายา อภาวิตสีลา อภาวิตจิตฺตา อภาวิตปฺา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส ปฺจกนิปาเต โยธาชีววคฺเค ทสมํ จตุตฺถอนาคตภยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – โยธาชีววคฺเค ภนฺเต ทสมํ จตุตฺถอนาคตภยสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว อนาคตภยานิ เอตรหิ อสมุปฺปนฺนานิ อายตึ สมุปฺปชฺชิสฺสนฺติ, ตานิ โว ปฏิพุชฺฌิตพฺพานิ, ปฏิพุชฺฌิตฺวา จ เตสํ ปหานาย วายมิตพฺพ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – กกุธวคฺเค ¶ อาวุโส นวมํ สีหสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – กกุธวคฺเค ภนฺเต นวมํ สีหสุตฺตํ ‘‘สีโห ภิกฺขเว มิคราชา สายนฺหสมยํ อาสยา นิกฺขมติ, อาสยา นิกฺขมิตฺวา วิชมฺภติ, วิชมฺภิตฺวา สมนฺตา จตุทฺทิสํ อนุวิโลเกติ, สมนฺตา จตุทฺทิสํ อนุวิโลเกตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – อนฺธกวินฺทวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ‘‘ปมํ กุลูปกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – อนฺธกวินฺทวคฺเค ภนฺเต ปมํ กุลูปกสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต กุลูปโก ภิกฺขุ กุเลสุ อปฺปิโย จ โหติ อมนาโป จ อครุ จ อภาวนีโย จา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส จตุตฺถํ อนฺธกวินฺทสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – มคเธสุ ภนฺเต อนฺธกวินฺเท อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อารพฺภ ‘‘เย เต อานนฺท ภิกฺขู นวา อจิรปพฺพชิตา อธุนาคตา อิมํ ธมฺมวินยํ, เต โว อานนฺท ภิกฺขู ปฺจสุ ธมฺเมสุ สมาทเปตพฺพา นิเวเสตพฺพา ปติฏฺาเปตพฺพา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส ปฺจกนิปาเต คิลานวคฺเค ทุติยํ สติสูปฏฺิตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – คิลานวคฺเค ภนฺเต ทุติยํ สติสูปฏฺิตสุตฺตํ ‘‘โย หิ โกจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วา ภิกฺขุนี วา ปฺจ ธมฺเม ภาเวติ, ปฺจ ธมฺเม พหุลีกโรติ, ตสฺส ทฺวินฺนํ ผลานํ อฺตรํ ผลํ ปาฏิกงฺขํ ‘ทิฏฺเว ธมฺเม อฺา, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา’. กตเม ปฺจ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อชฺฌตฺตฺเว สติสูปฏฺิตา โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ตติยํ อุปฏฺากสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตติยํ ¶ ภนฺเต อุปฏฺากสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต คิลาโน ทูปฏฺาโก โหติ. กตเมหิ ปฺจหิ, อสปฺปายการี โหติ, สปฺปาเย มตฺตํ น ชานาติ, เภสชฺชํ นปฺปฏิเสวิตา โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปฺจมํ อนายุสฺสาสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ปฺจมํ ภนฺเต อนายุสฺสาสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว ธมฺมา อนายุสฺสา. กตเม ปฺจ, อสปฺปายการี โหติ, สปฺปาเย มตฺตํ น ชานาติ, อปริณตโภชี จ โหติ, อกาลจารี จ โหติ, อพฺรหฺมจารี จ. อิเม โข ภิกฺขเว ปฺจ ธมฺมา อนายุสฺสา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส อฏฺมํ สมณสุขสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – อฏฺมํ ภนฺเต สมณสุขสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว สมณทุกฺขานิ. กตมานิ ปฺจ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อสนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตเรน จีวเรน, อสนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตเรน ปิณฺฑปาเตน, อสนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตเรน เสนาสเนน, อสนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตเรน คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน, อนภิรโต จ พฺรหฺมจริยํ จรติ. อิมานิ โข ภิกฺขเว ปฺจ สมณทุกฺขานี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทสมํ พฺยสนสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ทสมํ ภนฺเต พฺยสนสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว พฺยสนานิ. กตมานิ ปฺจ, าติพฺยสนํ โภคพฺยสนํ โรคพฺยสนํ สีลพฺยสนํ ทิฏฺิพฺยสน’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ราชวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ฉฏฺํ ปตฺถนาสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ราชวคฺเค ภนฺเต ฉฏฺํ ปตฺถนาสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต รฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส เชฏฺโ ปุตฺโต โอปรชฺชํ ปตฺเถตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ติกณฺฑกีวคฺเค ¶ อาวุโส อฏฺมํ สปฺปุริสทานสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ติกณฺฑกีวคฺเค ภนฺเต อฏฺมํ สปฺปุริสทานสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมานิ ภิกฺขเว สปฺปุริสทานานิ. กตมานิ ปฺจ, สทฺธาย ทานํ เทติ, สกฺกจฺจํ ทานํ เทติ, กาเลน ทานํ เทติ, อนุคฺคหิตจิตฺโต ทานํ เทติ, อตฺตานฺจ ปรฺจ อนุปหจฺจ ทานํ เทตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – สทฺธมฺมวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ สมฺมตฺตนิยามสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สทฺธมฺมวคฺเค ภนฺเต ปมํ สมฺมตฺตนิยามสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุนกฺโขปิ สทฺธมฺมํ อภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ. กตเมหิ ปฺจหิ, กถํ ปริโภติ, กถิกํ ปริโภติ, อตฺตานํ ปริโภตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส จตุตฺถํ ปมสทฺธมฺมสมฺโมสสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต จตุตฺถํ ปมสทฺธมฺมสมฺโมสสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตนฺติ. กตเม ปฺจ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขู น สกฺกจฺจํ ธมฺมํ สุณนฺติ, น สกฺกจฺจํ ธมฺมํ ปริยาปุณนฺติ, น สกฺกจฺจํ ธมฺมํ ธาเรนฺติ, น สกฺกจฺจํ ธาตานํ ธมฺมานํ อตฺถํ อุปปริกฺขนฺติ, น สกฺกจฺจํ อตฺถมฺาย ธมฺมมฺาย ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺชนฺติ. อิเม โข ภิกฺขเว ปฺจ ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ปฺจมํ ทุติยสทฺธมฺมสมฺโมสสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต ปฺจมํ ทุติยสทฺธมฺมสมฺโมสสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตนฺติ. กตเม ปฺจ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขู ธมฺมํ น ปริยาปุณนฺติ สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํ. อยํ ภิกฺขเว ปโม ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺํ ตติยสทฺธมฺมสมฺโมสสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต ฉฏฺํ ตติยสทฺธมฺมสมฺโมสสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตนฺติ. กตเม ปฺจ, อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขู ทุคฺคหิตํ สุตฺตนฺตํ ปริยาปุณนฺติ ทุนฺนิกฺขิตฺตหิ ปทพฺยฺชเนหิ. ทุนฺนิกฺขิตฺตสฺส ภิกฺขเว ปทพฺยฺชนสฺส อตฺโถปิ ทุนฺนโย โหติ. อยํ ภิกฺขเว ปโม ธมฺโม สทฺธมฺมสฺส สมฺโมสาย อนฺตรธานาย สํวตฺตตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – องฺคุตฺตรนิกาเย ¶ อาวุโส ปฺจกนิปาเต สทฺธมฺมวคฺเค สตฺตมํ ทุกฺกถาสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – สทฺธมฺมวคฺเค ภนฺเต สตฺตมํ ทุกฺกถาสุตฺตํ ‘‘ปฺจนฺนํ ภิกฺขเว ปุคฺคลานํ กถา ทุกฺกถา ปุคฺคเล ปุคฺคลํ อุปนิธาย. กตเมสํ ปฺจนฺนํ, อสฺสทฺธสฺส ภิกฺขเว สทฺธากถา ทุกฺกถา, ทุสฺสีลสฺส สีลกถา ทุกฺกถา, อปฺปสฺสุตสฺส พาหุสจฺจกถา ทุกฺกถา, มจฺฉริสฺส จาคกถา ทุกฺกถา, ทุปฺปฺสฺส ปฺากถา ทุกฺกถา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ อุทายิสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – โกสมฺพิยํ ภนฺเต อายสฺมนฺตํ อุทายึ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต อุทายี มหติยา คีหิปริสาย ปริวุโต ¶ ธมฺมํ เทเสนฺโต นิสินฺโน โหติ. อทฺทสา โข อายสฺมา อานนฺโท อายสฺมนฺตํ อุทายึ มหติยา คิหิปริสาย ปริวุตํ ธมฺมํ เทเสนฺตํ นิสินฺนํ. ทิสฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘อายสฺมา ภนฺเต อุทายี มหติยา คิหิปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสตี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘น โข อานนฺท สุกรํ ปเรสํ ธมฺมํ เทเสตุํ, ปเรสํ อานนฺท ธมฺมํ เทเสนฺเตน ปฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺาเปตฺวา ปเรสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพ’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – อาฆาตวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ อาฆาตปฏิวินยสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – อาฆาตวคฺเค ภนฺเต ปมํ อาฆาตปฏิวินยสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว อาฆาตปฏิวินยา, ยตฺถ ภิกฺขุโน อุปฺปนฺโน อาฆาโต สพฺพโส ปฏิวิเนตพฺโพ. กตเม ปฺจ, ยสฺมึ ภิกฺขเว ปุคฺคเล อาฆาโต ชาเยถ, เมตฺตา ตสฺมึ ปุคฺคเล ภาเวตพฺพา, เอวํ ตสฺมึ ปุคฺคเล อาฆาโต ปฏิวิเนตพฺโพ’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – อุปาสกวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปฺจมํ จณฺฑาลสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – อุปาสกวคฺเค ภนฺเต ปฺจมํ จณฺฑาลสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อุปาสโก อุปาสกจณฺฑาโล จ ¶ โหติ อุปาสกมลฺจ อุปาสกปติกุฏฺโ จา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ฉฏฺํ ปีติสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – ฉฏฺํ ภนฺเต ปีติสุตฺตํ สาวตฺถิยํ อนาถปิณฺฑิกํ คหปตึ อารพฺภ ‘‘ตุมฺเห โข คหปติ ภิกฺขุสงฺฆํ ปจฺจุปฏฺิตา จีวร ปิณฺฑปาต เสนาสน คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน ¶ . น โข คหปติ ตาวตเกเนว ตุฏฺิ กรณียา ‘‘มยํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปจฺจุปฏฺิตา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน ปจฺจย เภสชฺชปริกฺขาเรนา’’ติ. ตสฺมาติห คหปติ เอวํ สิกฺขิตพฺพํ ‘‘กินฺทิ มยํ กาเลน กาลํ ปวิเวกํ ปีตึ อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยามา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ วณิชฺชาสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต สตฺตมํ วณิชฺชาสุตฺตํ ‘‘ปฺจิมา ภิกฺขเว วณิชฺชา อุปาสเกน อกรณียา. กตมา ปฺจ, สตฺถวณิชฺชา สตฺตวณิชฺชา มํสวณิชฺชา มชฺชวณิชฺชา วิสวณิชฺชา. อิมา โข ภิกฺขเว ปฺจ วณิชฺชา อุปาสเกน อกรณียา’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส ทสมํ คเวสีสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิ – ทสมํ ภนฺเต คเวสีสุตฺตํ โกสเลสุ อายสฺมนฺตํ อานนฺทตฺเถรํ ธมฺมภณฺฑาคาริกํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต อานนฺทตฺเถโร ธมฺมภณฺฑาคาริโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย ภควโต สิตสฺส ปาตุกมฺมาย, น อการเณน ตถาคตา สิตํ ปาตุกโรนฺตี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘ภูตปุพฺพํ อานนฺท อิมสฺมึ ปเทเส นครํ อโหสิ ¶ อิทฺธฺเจว ผีตฺจ พหุชนํ อากิณฺณมนุสฺสํ, ตํ โข ปนานนฺท นครํ กสฺสโป ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อุปนิสฺสาย วิหาสี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – พฺราหฺมณวคฺเค ¶ อาวุโส อฏฺมํ วาจาสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – พฺราหฺมณวคฺเค ภนฺเต อฏฺมํ วาจาสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา วาจา สุภาสิตา โหติ โน ทุพฺภาสิตา, อนวชฺชา จ อนนุวชฺชา จ วิฺูนํ. กตเมหิ ปฺจหิ, กาเลน ภาสิตา โหติ, สจฺจา จ ภาสิตา โหติ, สณฺหา จ ภาสิตา โหติ, อตฺถสํหิตา จ ภาสิตา โหติ, เมตฺตาจิตฺเตน จ ภาสิตา โหติ, อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปฺจหิ องฺเคหิ สมนฺนาคตา วาจา สุภาสิตา โหติ โน ทุพฺภาสิตา, อนวชฺชา จ อนนุวชฺชา จ วิฺูน’’นฺติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ กุลสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต นวมํ กุลสุตฺตํ ‘‘ยํ ภิกฺขเว สีลวนฺโต ปพฺพชิตา กุลํ อุปสงฺกมนฺติ, ตตฺถ มนุสฺสา ปฺจหิ าเนหิ พหุํ ปุฺํ ปสวนฺติ. กตเมหิ ปฺจหิ, ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย สีลวนฺเต ปพฺพชิเต กุลํ อุปสงฺกมนฺเต มนุสฺสา ทิสฺวา จิตฺตานิ ปสาเทนฺติ, สคฺคสํวตฺตนิกํ ภิกฺขเว ตํ กุลํ ตสฺมึ สมเย ปฏิปทํ ปฏิปนฺนํ โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – กิมิลวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ทุติยํ ธมฺมสฺสวนสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – กิมิลวคฺเค ภนฺเต ทุติยํ ธมฺมสฺสวนสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา ธมฺมสฺสวเน. กตเม ปฺจ, อสฺสุตํ สุณาติ, สุตํ ปริโยทาเปติ, กงฺขํ วิตรติ, ทิฏฺึ อุชุํ กโรติ, จิตฺตมสฺส ปสีทติ, อิเม โข ภิกฺขเว ปฺจ อานิสํสา ธมฺมสฺสวเน’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – อกฺโกสกวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปฺจมํ อกฺขนฺติสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – อกฺโกสกวคฺเค ภนฺเต ปฺจมํ อกฺขนฺติสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อกฺขนฺติยา. กตเม ปฺจ, พหุโน ชนสฺส ¶ อปฺปิโย โหติ อมนาโป, เวรพหุโล จ โหติ, วชฺชพหุโล จ, สมฺมูฬฺโห กาลํ กโรติ, กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส อฏฺมํ อปาสาทิกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต อฏฺมํ อปาสาทิกสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อปาสาทิเก. กตเม ปฺจ, อปฺปสนฺนา นปฺปสีทนฺติ, ปสนฺนานฺจ เอกจฺจานํ อฺถตฺตํ โหติ, สตฺถุสาสนํ อกตํ โหติ, ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺานุคตึ อาปชฺชติ, จิตฺตมสฺส นปฺปสีทติ. อิเม โข ภิกฺขเว ปฺจ อาทีนวา อปาสาทิเก’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – อาวาสิกวคฺเค ¶ ปนาวุโส ปมํ อาวาสิกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – อาวาสิกวคฺเค ภนฺเต ปมํ อาวาสิกสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ อภาวนีโย โหติ. กตเมหิ ปฺจหิ, น อากปฺปสมฺปนฺโน โหติ น วตฺตสมฺปนฺโน, น พหุสฺสุโต โหติ น สุตธโร, น ปฏิสลฺเลขิตา โหติ น ปฏิสลฺลานาราโม, น กลฺยาณวาโจ โหติ น กลฺยาณวากฺกรโณ, ทุปฺปฺโ โหติ ชโฬ เอฬมูโค. อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ อภาวนีโย โหตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส สตฺตมํ อวณฺณารหสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ภนฺเต สตฺตมํ อวณฺณารหสุตฺตํ ‘‘ปฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย. กตเมหิ ปฺจหิ, อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสติ, อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสติ, อาวาสมจฺฉรี โหติ อาวาสปลิเคธี, กุลมจฺฉรี โหติ กุลปลิเคธิ, สทฺธาเทยฺยํ วินิปาเตติ. อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ¶ ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ทุจฺจริตวคฺเค ¶ ปน อาวุโส ปมํ ทุจฺจริตสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ทุจฺจริตวคฺเค ภนฺเต ปมํ ทุจฺจริตสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา ทุจฺจริเต. กตเม ปฺจ, อตฺตาปิ อตฺตานํ อุปวทติ, อนุวิจฺจ วิฺู ครหนฺติ, ปาปโก กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ, สมฺมูฬฺโห กาลํ กโรติ, กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ. อิเม โข ภิกฺขเว ปฺจ อาทีนวา ทุจฺจริเต’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุ – ตตฺเถว ¶ อาวุโส นวมํ สิวถิกสุตฺตํ ภควตา กถํ ภาสิตํ.

วิ – ตตฺเถว ¶ ภนฺเต นวมํ สิวถิกสุตฺตํ ‘‘ปฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา สิวถิกาย. กตเม ปฺจ, อสุจิ, ทุคฺคนฺธา, สปฺปฏิภยา, วาฬานํ อมนุสฺสานํ อาวาโส, พหุโน ชนสฺส อาโรทนา. อิเม โข ภิกฺขเว ปฺจ อาทีนวา สิวถิกายา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.