📜
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
มหารหนีติ
ปณฺฑิตกถา
มหารหรหํ ¶ สกฺย,
มุนึ นีวรณา ตณฺหา;
มุตฺตํ มุตฺตํ สุทสฺสนํ,
วนฺเท โพธิวรํ วรํ.
มุนินา ¶ มุนินาเคน,
ทุฏฺปพฺพชฺชิตา ชิตา;
ยถา ยถาอสทฺธมฺม-
ปุรณา ปุรณาทโย.
ตถา ตถาคโตวาทา,
นุคเต โลกนีติยํ;
กตโยเคน วิทูนา,
เชยฺโยวานตฺถ การิโน.
นิตีธ ¶ ชนฺตุนํ สาโร,
มิตฺตาจริยาจ ปีตรา;
นีติมา สุพุทฺธิ พฺยตฺโต,
สุตวา อตฺถทสฺสิมา.
กวิเหรฺกา กตฺวา,
สุตฺตตฺตํ สตฺถกฺจนํ;
คชฺชปชฺชาทฺยาลงฺการํ,
กโรนฺตีธ มโนรมฺมํ.
วุตฺยํ ¶ วิสทาณสฺส,
าโต อตฺโถตรสฺส น;
สุรปฺปภาย อาทาโส,
ฉายํ ทิสฺเส น มากเร.
มหาเตโชปิ เตโชยํ,
มตฺติกํ นมุทุกํกโร;
อาโป อาเปติ มุทุกํ,
สาธุวาจาจ กกฺขฬํ.
มุทุนาว ¶ ริปุํ เชติ,
มุทุนา เชติ ทารุณํ;
โนสิทฺธํ มุทุนา กิฺจิ,
ยตฺวโต มุทุนา ชเย.
จนฺทนํ สีตลํ โลเก,
ตโต จนฺทํว สีตลํ;
จนฺทนจนฺทสีตมฺหา,
วากฺยํ สาธุสุภาสิตํ.
ปตฺตกลฺโลทิตํ ¶ อปฺปํ,
วากฺยํ สุภาสิตํ ภเว;
ขุทฺทิตสฺส กทนฺนํปิ,
สุตฺตํ สาทุรโส สิยา.
สตฺถกาปิ พหูวาจา,
นาทรา พหุภาณิโน;
โสปการมุทาสีนํ,
นนุทิฏฺํ นทีชลํ.
สํสารวิสรุกฺขสฺส ¶ ,
ทฺวยเมวามตํผลํ;
สุภาสิตสฺสสาราโท,
สาธูหิรสมาคโม.
ปาสาณฉตฺตํ ครุกํ,
ตโต เทวานจิกฺขนา;
ตโต วุฑฺฒานโมวาโท,
ตโต พุทฺธสฺส สาสนํ;
ตุลํ ¶ สลฺลหุกํ โลเก,
ตโต จปลชาติโก;
ตโตโนวาทิโก ตโต,
ยติ ธมฺเมปมาทโก.
อห คจฺฉติ หายนฺตี,
สตฺตานมิธ ชีวิตํ;
ตสฺมาหิ มาปมตฺตตฺวํ,
คจฺฉนฺตุ ชินสาสเน.
ปณฺฑิตสฺส ปสํสาย,
ทณฺโฑพาเลน ทียเต;
ปณฺฑิโต ปณฺฑิเตเนว,
วณฺณิโตว สุวณฺณิโต.
สเตสุ ¶ ชายเต สูโร,
สหสฺเสสุจ ปณฺฑิโต;
วุตฺตา สตสหสฺเสสุ,
ทาตา ภวติวา นวา.
ภูปตฺตํจ ปณฺฑิตตฺตฺจ,
เนวตุลฺยํ กทาจิปิ;
สเทเสปูชิโต ราชา,
พุทฺโธ สพฺพตฺถปูชิโต.
กฺวาติภาโร ¶ สมตฺถานํ,
กึทูโร พฺยวหารินํ;
โกวิเทโส สวิชฺชานํ,
โกปโร ปิยวาทินํ.
นนุ เต เยวสนฺตา โน,
สาครา นกุลาจลา;
อปฺปมฺปิ มริยาทํ เย,
สํวฏฺเฏวิ ชหนฺติโน.
ปลเยตีตมริยาทา ¶ ,
ภวนฺติกิร สาครา;
มริยาทาติกํ สาธุ,
นอิจฺฉนฺติ ปลเยปิ.
สตํ ทีฆายุกํ สพฺพ,
สตฺตานํ สุขการณํ;
อสตํปน สพฺเพสํ,
ทุกฺขเหตุ นสํสโย.
ปาโมกฺเข ¶ สุชเน สนฺเต,
สพฺเพปิ สุชนา ชนา;
ชาเตกสฺมึสารคนฺเธ,
สพฺเพ คนฺธมยา ทุมา.
อตฺตนา ยทิ เอเกน,
วินเตน มหาชนา;
วินยํ ยนฺติ สพฺเพปิ,
โก ตํ นาเสยฺย ปณฺฑิโต.
สรีรสฺส ¶ คุณานฺจ,
ทูรมจฺจนฺต มนฺตรํ;
สรีรํ ขณวิทฺธํสิ,
กปฺปนฺติฏฺายิโน คุณา.
ยทิ นิจฺจมนิจฺเจน,
นิมลํ มลวาหินา;
โย โส กาเยน ลเภถ,
กึนลทฺธํ ภเว นุกึ.
ธมฺมตฺถกามโมกฺขานํ,
ปาณํ สํสิทฺธิการณํ;
ตนฺนิฆาตา กินฺนหตํ,
รกฺขนา กินฺนรกฺขิตํ.
อตฺตา ¶ พนฺธุ มนุสฺสสฺส,
ริปุ อตฺตาว ชนฺตุนํ;
อตฺตาว นิยโต าติ,
อตฺตาว นิยโต ริปุ.
อตฺตโนปริจาเคน,
ยํสิตมนุรกฺขนํ;
กโรนฺติ สชฺชนาเยว,
น ตํ นีติมตา มตํ.
ติณานิ ¶ ภูมิรุทกํ,
จตุตฺถี วากฺยสุฏฺุตา;
เอตานิ หิ สตํเคเห,
โนฉินฺทนฺเต กทาจิปิ.
อมฺพุํ ปิวนฺติโน นชฺโช,
รุกฺโข ขาทติโน ผลํ;
เมโฆ กฺวจิปิ โน สสฺสํ,
ปรตฺถาย สตํธนํ.
สตํ ผรุสวาจาหิ,
นยาติ วิกตึ มโน;
ติณุกฺกาหิ นสกฺกาว,
ตาเปตุํ สาคเร ชลํ.
สมฺปตฺยํ ¶ มหตฺตํเจโต,
ภวตฺยุปฺปลโกมลํ;
วิปฺปตฺยฺจ มหาเสเล,
สิลาสงฺฆาทกกฺกโส.
อตฺถํ มหนฺตมาปชฺช,
วิชฺชํ สมฺปตฺติเมวจ;
จเรยฺยามานถทฺโธโย,
ปณฺฑิโต โส ปวุจฺจติ.
นาลพฺภมภิปตฺเถนฺติ ¶ ,
นฏฺมฺปิ นจโสจเร;
วิปฺปตฺยฺจ นมุยฺหนฺติ,
เยนรา เตว ปณฺฑิโต.
คณฺิฏฺาเน เอกปเท,
นาติมฺเยฺย ปณฺฑิโต;
กึ อกฺโก เวฬุปพฺภาโร,
ติมหาทีปภานุโท.
คุณโทเสสุเมเกน,
นตฺถิ โกจิ วิวชฺชิโต;
สุขุมาลสฺส ปทุมสฺส,
นฬา ภวติ กกฺกสา.
สุมหนฺตานิ ¶ สตฺถานิ,
ธารยนฺโต พหุสฺสุตา;
เฉตฺตาโร สํสยานนฺตุ,
กิลนฺเต โลภโมหตา.
โทสมฺปิ สคุเณ ทิสฺวา,
คุณวาที วทนฺติโน;
น โลโก วิชฺชมานมฺปิ,
จนฺเท ปสฺสติ ลฺฉนํ.
นิปุเณ ¶ สุตเมเสยฺย,
วิจินิตฺวา สุตตฺถิโก;
ภตฺตํ หุกฺขลิยํ ปกฺกํ,
ภาชนํปิ ตถา ภเว.
คุณา กุพฺพนฺติ ทูตตฺตํ,
ทูเรปิ วสตํ สตํ;
เกตเก คนฺธ ฆาสาย,
คจฺฉนฺติ ภมรา สยํ.
ปณฺฑิโต สุตสมฺปนฺโน,
ยตฺถอตฺถีติ เจสุโต;
มหุสฺสาเหน ตํานํ,
คนฺตพฺพํ สุตเรสินา.
สพฺพสุตํ ¶ มธีเยถ,
หีนมุกฺกฏฺ มชฺฌิมํ;
สพฺพสฺสอตฺถํ ชาเนยฺย,
นจ สพฺพํ ปโยชเย;
โหติ ตาทิสโกกาโล,
ยตฺถ อตฺถาวหํ สุตํ.
ิโต จิรตฺตนํ นีเร,
สกฺขโร นนฺตรํสุโต;
ทพฺโภ นีรนฺติเก ชาโต,
สพฺพกาลนฺตรํสุโต.
วสุํ ¶ คณฺหนฺติ ทูรฏฺา,
ปพฺพเต รตโนจิเต;
น มิลกฺขา สมีปฏฺา,
เอวํ พาลา พหุสฺสุเต.
หิรฺเน มิคานํว,
สุสีลํปิ อสีลิโน;
อธมฺมิกสฺส ธมฺเมน,
พาลานํปิ สุเตน กึ.
สุเตน ¶ หทยฏฺเน,
ขโล เนวสุสีลวา;
มธุนา โกฏรฏฺเน,
นิมฺโพ กึ มธุรายเต.
สกึปิ วิฺุ ธีเรน,
กโรติ สหสงฺคมํ;
อตฺตตฺถฺจ ปรตฺถฺจ,
นิพฺพานนฺตํ สุขํ ลเภ.
หํโส มชฺเฌ นกากานํ,
สีโห คุนฺนํ นโสภติ;
คทฺรภานํ ตุรงฺโคโน,
พาลานฺจ นปณฺฑิโต.
อากิณฺโณปิ ¶ อสพฺภีว,
อสํสฏฺโว ภทฺทโก;
พหุนา สนฺนชาเตน,
คจฺเฉ นุมฺมตฺตเกนิธ.
นทีติเร ขเตกูเป,
อรณีตาลวณฺฏเก;
นวเท อาปาทิ นตฺถีติ,
มุเขจ วจนํ ตถา.
สุตสนฺนิจฺจยา ¶ ธีรา,
ตุณฺหิภูตา อปุจฺฉิตา;
ปุณฺณา สุภาสิเตนาปิ,
ฆณฺฑาทฺยฆฏิตายถา.
อปุฏฺโ ปณฺฑิโต เภรี,
ปชฺชุนฺโน โหติ ปุจฺฉิโต;
พาโล ปุฏฺโ อปุฏฺโจ,
พหุํ วิกตฺตเต สทา.
สมฺปนฺนคุณา ลงฺกาโร,
สพฺพสตฺต หิตาวโห;
นจเรยฺย ปรตฺตตฺถํ,
กุโต โส ปณฺฑิโต ภเว.
สปรตฺถํ ¶ จเร ธีโร,
อสกฺโกนฺโต สกํ จเร;
ตถาปิจ อสกฺโกนฺโต,
ปาปาตฺตานํ วิโยชเย.
พาเลจุมฺมตฺตเก ภูเป,
คุรุมาตาปิตูสฺวปิ;
นโทสํ กริยา ปฺโ,
สงฺเฆจ เชฏฺภาตริ.
อตฺถนาสํ ¶ มโนตาปํ,
ฆเรทุจฺจริตานิจ;
วฺจนํ อวมานฺจ,
มติมา นปกาสเย.
ปรทานํ ชเนตฺตีว,
เลฏฺฏุว ปรทพฺพกํ;
อตฺตาว สพฺพภูตานิ,
โย ปสฺสติ โส ปสฺสติ.
ปรูปวาเท ปธิโร,
ปรวชฺเชสฺวโลจโน;
ปงฺคุโล อฺนารีสุ,
ทุสฺสกปฺเปสฺวเจตโน.
สพฺพํ สุณาติ โสเตน,
สพฺพํ ปสฺสติ จกฺขุนา;
นจทิฏฺํ สุตํ ธีโร,
สพฺพํ อุจฺจิตุมรหติ.
จกฺขุมสฺส ยถาอนฺโธ,
โสตวา ปธิโรยถา;
ปฺาวาสฺส ยถามูโค,
พลวา ทุพฺพโลริว;
อถ อตฺเถสมุปฺปนฺเน,
สเยถ มตสายิตํ.
ปาปมิตฺเต ¶ วิวชฺเชตฺวา,
ภเชยฺยุ ตฺตมปุคฺคลํ;
โอวาเทจสฺส ติฏฺเยฺย,
ปตฺเถนฺโต อจลํสุขํ.
สุสุสา สุตวฑฺฒนํ,
สุตํ ปฺายวฑฺฒนํ;
ปฺาย อตฺถํ ชานาติ,
าโต อตฺโถ สุขาวโห.
ปาโมชฺช ¶ กรณํ านํ,
ปสํสาวหนํสุขํ;
ผลานิสํโส ภาเวติ,
วหนฺโต โปริสฺสํธุรํ.
อติสีตํ อติอุณฺหํ,
อติสาย มิทํอหุ;
อิติ วิสฏฺ กมฺมนฺเต,
ขณา อจฺจนฺติ มาณเว.
โยจ ¶ สีตฺจ อุณฺหฺจ,
ติณาติโย นมฺติ;
กรํ ปุริส กิจฺจานิ,
โส สุขา นวิหายติ.
ยสลาภํ ชิคีสนฺตํ,
นรํ วชฺเชนฺติ ทูรโต;
อปตฺเถตฺวาน เต ตสฺมา,
ตํมคฺคํ มคฺคเย พุโธ.
เทสโมสชฺช คจฺฉนฺติ,
สีหา สปฺปุริสา คชา;
ตตฺเถว นิธนํ ยนฺติ,
กากา กาปุริสา มิคา.
ยสฺมึเทเส ¶ นสมฺมาโร,
นปิติ นจพนฺธวา;
นจวิชฺชาคโม โกจิ,
นตตฺถ วสตี วสฺเส.
ธนวา คณโก ราชา,
นที เวชฺชา อิเมชนา;
ยตฺถ ปฺจ นวิชฺชนฺเต,
น ตตฺถวสตี วเส.
อสนํ ¶ ภยมนฺตานํ,
มจฺจานํ มรณํ ภยํ;
อุตฺตมานนฺตุสพฺเพสํ,
อวมานํ ปรํ ภยํ.
อมานนา ยตฺถ สิยา,
สนฺตานํ อวมานนา;
หีนสมานนาวาปิ,
น ตตฺถวสติ วเส.
ยตฺถาลโสจ ทกฺโขจ,
สูโร ภีรุจ ปูชิโต;
น สนฺตา ตตฺถ วสฺสนฺติ,
อวิเสสกเรน โก.
ทุกฺโข ¶ นิวาโส สมฺพาเธ,
าเน อสุจิสงฺกเฏ;
ตโต ริมฺหิปิยานนฺเต,
ตโตจ อกตฺุนํ.
สิงฺคีนํ ปฺจหตฺเถน,
สเตน วาชินํ จเช;
หตฺถีนนฺตุ สหสฺเสน,
เทสจาเคน ทุชฺชเน.
จเช ¶ เอกํ กุลสฺสตฺถํ,
คามสฺสตฺถํ กุลํ จเช;
คามํ ชนปทสฺสตฺถํ;
อตฺตตฺถํ ปถวี จเช.
จลตฺเยเกนปาเทน,
ติฏฺตฺเยเกน ปณฺฑิโต;
อสมิขฺยปรํานํ,
ปุพฺพมายนํนจเช.
านภฏฺา ¶ นโสภนฺติ,
ทนฺตาเกสาน ขานรา;
มติมา อิติวิฺาย,
สานํ นจเช ลหุํ.
จเช ธนํ องฺควรสฺสเหตุ,
องฺคํ จเช ชิวิตํ รกฺขมาโน;
องฺคํ ธนํ ชิวิตฺจาปิ สพฺพํ,
จเช นโร ธมฺม มนุสฺสรนฺโต.
โสตํ ¶ สุเตเนว น กุณฺฑเลน,
ทาเนน ปาณี นตุ กงฺกเณน;
อาภาติ กาโย ปุริสุตฺตมสฺส,
ปโรปกาเรน น จนฺทเนน.
สมฺเภทกถา
สตฺถ ¶ กปฺปวิจาเรน,
กาโล คจฺฉติ ธีมตํ;
พฺยสเนน อสาธูนํ,
นิทฺทาย กลเหนวา.
โสกานสหสฺสานิ,
ภยานสตานิจ;
ทิวเสทิวเส มุฬฺหํ,
อาวีสนฺติ นปณฺฑิตํ.
อติทีโฆ ¶ มหามุฬฺโห,
มชฺฌิโมจ วิจกฺขโณ;
วาสุเทวํ ปุรกฺขิตฺวา,
สพฺเพวามนกา สฏฺา.
น โลเก โสภเต มุฬฺโห,
เกวลตฺตปสํสโก;
อปิ สมฺปิหิเต กูเป,
กตวิชฺโช ปกาสเต.
มทนฺตทมนํ สตฺถํ,
ขลานํ กุรุเต มทํ;
จกฺขุสงฺขารกํ เตชํ,
อุลุงฺกาน มิวนฺธกํ.
อตฺยปฺปมปิ ¶ สาธูนํ,
สิลาเลเขว ติฏฺเต;
ชเลเลเขว นีจานํ,
ยํ กตํ ตํปิ นสฺสติ.
ทพฺพมปฺปํปิ สาธูนํ,
ชลํ กูเปว นิสฺสโย;
พหุตฺตํปิ อสาธูนํ,
นจ วาริว อณฺณเว.
ทุฏฺจิตฺโต ¶ ปนาหิสฺส,
โกโธ ปาสาณลิกฺขิโต;
กุชฺฌิตพฺเพ สุชนสฺส,
ชเลเลขา จิรฏฺิโต.
พาลสฺส ชีวิตํ ปาปํ,
มิตรสฺสิ ตรํ ภเว;
ชนกายสฺส ราชาว,
ราชธมฺโมว ราชุนํ.
สปฺปาทานํ พลี สีโห,
ปุฬาวโก ตโต กิปฺปีลิกา,
นรา ตโต พลี ราชา,
สพฺเพส มนฺตโก พลี.
ภูโปณฺณว ¶ คฺคิ ถี สิปฺปิ,
อภิชฺฌาลุจปุคฺคโล;
เอเตสํปิ มหิจฺฉานํ,
มหิจฺฉิตา อนิจฺจตา.
นิทฺทาลุโก อสนฺตุฏฺโ,
อกตฺูจ ภีรุโก;
สกฺกุณนฺติน สาจารํ,
สิกฺขิตุํ เต กทาจิปิ.
นิทฺทาลุ ¶ กามราโมจ,
สุขิโต โภควาลโส;
นิจฺฉนฺโต กมฺมราโม จ,
สตฺเตเต สตฺถวชฺชิตา.
สมิทฺโธ ธนธฺเน,
กฏฺโ ทกติณคฺคิหิ;
สพฺพโต ทุคฺคเตนฏฺโ,
ตสฺมา นทุกฺกตํ กเร.
ปฺุปาปผลํ ¶ โย เจ,
นสทฺธหติ สจฺจโต;
โส เว ขิปฺปํว อตฺตานํ,
อาทาสตลมานเย.
สมฺปรายิกมตฺถํ โย,
นสทฺธหติ เจปิโส;
อาวาเส สคฺค คามีนํ,
มากฺกเภ กึนปสฺสติ.
มหนฺตํ วฏฺฏรุกฺขาทึ,
ขุทฺทพีชํ พหูผลํ;
สกฺขิกตฺวา อุทิกฺเขยฺย,
ปฺุปาปกโร นโร.
ยสฺส ¶ สลฺลหุกํ โหติ,
คุรุสกฺการมานนํ;
ตสฺส สลฺลหุกาเยว,
วิชฺชาสมฺปตฺติสมฺปทา.
อุปชฺฌาจริยานฺจ,
มาตาปิตูนเมวจ;
สกฺกจฺจํ โยนุปฏฺาติ,
สุโต ตสฺสปิตาทิโส.
เทเส เทเส กุลานีจ,
เทเสเทเส จ พนฺธโว;
ตาทิสํ สหชา ยตฺถ,
เทสํ ปสฺสามิเนวตุ.
ปุตฺตํวา ¶ ภาตรํ ทุฏฺํ,
อนุสาเสยฺย โนชเห;
กึนุ เฉชฺชํ กรํปาทํ,
ลิตฺตํ อสุจินา สิยา;
พหุปุตฺเต ปิตาเอโก,
อวสฺสํ โปเสติ สทา;
พหุปุตฺตา นสกฺโกนฺติ,
โปเสตุํ ปิตเรกกํ.
อติชาตมนุชาตํ ¶ ,
ปุตฺตมิจฺฉนฺติ ปณฺฑิตา;
อวชาตํ นอิจฺฉนฺติ,
โยโหติ กุลคนฺธโน.
ปฺจานานิ สมฺปสฺสํ,
ปุตฺตมิจฺฉนฺติ ปณฺฑิตา;
ชาโตวา โน ภริสฺสติ,
กิจฺจํวา โน กริสฺสติ.
กุลวํโส ¶ จิรํ ติฏฺเ,
ทายชฺชํ ปฏิปจฺจติ;
อถวาปน เปตานํ,
ทกฺขิณํนุปทสฺสติ.
อนฺโตชาโต ธนกฺกีโต,
ทาสพฺโยปคโต สยํ;
ทาสากรมรานีโต,
จฺเจวนฺเต จตุธา สิยุํ.
ทาสา ปฺเจว โจรยฺย-
สขาตฺยตฺตสทิสา;
ตถา วิฺูหิ วิฺเยฺยา,
มิตฺตาทาราจ พนฺธวา.
ตโยว ¶ ปณฺฑิตา สตฺเถ,
อหเมวาติวาทีจ,
อหมปิติ วาทีจ,
นาหนฺติจ อิเมตโย.
วินา สตฺถํ นคจฺเฉยฺย,
สูโร สงฺกามภูมิยํ;
ปณฺฑิตทฺธคู วาณิชฺโช,
วิเทสคมโน ตถา.
สมฺมา ¶ อุปปริกฺขิตฺวา,
อกฺขเรสุ ปเทสุจ;
โจรฆาโต สิยา สิสฺโส,
คุรุ โจรฏฺฏการโก.
สาธุตฺตํ สุชนสมาคมา ขลานํ,
สาธูนํ นขลสมาคมา ขลตฺตํ;
อาโมทํกุสุมภวํทธาติภูมิ,
ภูคนฺธํ นจ กุสุมานิ ธารยนฺติ.
สฏฺเน ¶ มิตฺตํ กลุเสน ธมฺมํ,
ปโรปตาเปน สมิทฺธิภาวํ;
สุเขน วิชฺชํ ผรุเสน นารึ,
อิจฺฉนฺติ เย เต นวปณฺฑิตาว.
มิตฺตกถา
กตฺวาน ¶ กุสลํกมฺมํ,
กตฺวาจา กุสลํ ปุเร;
สุขิตทุกฺขิตา โหนฺติ,
โส พาโล โย นปสฺสติ.
สยํกเตน ปาเปน,
อนิฏฺํ ลภเต ผลํ;
เต เม โส เม ชเนนฺตีติ,
ปุนาคุํ กุรุเต ชโฬ.
กาลเขเปน ¶ หาเปติ,
ทานสีลาทิกํ ชโฬ;
อถิรมฺปิ ถิรํ มฺเ,
อตฺตานํ สสฺสตีสมํ.
พาโลว ปาปกํ กตฺวา,
นตํฉฏฺเฏตุมุสฺสเห;
กึ พฺยคฺฆตาทิ คจฺฉนฺโต,
ปทํ มกฺเขตุมุสฺสเห.
ปรนสฺสนโต นฏฺโ,
ปุเรว ปรนาสโก;
สีฆํวา ทสฺสนํ ยาติ,
ติณํ ปาสาทชฺฌาปกํ.
โภชนา ¶ เมถุนา นิทฺทา,
คเว โปเสจ วิชฺชติ;
วิชฺชา วิเสโส โปสสฺส,
ตโตหีโน โคสโม ภเว.
มุฬฺหสิสฺโส ปเทเสน,
กุนารีภรเณนจ;
ขลสตฺถูหิสํโยคา,
ปณฺฑิโตปฺยวสีทติ.
ทฺเวจิเมกณฺฏกา ¶ ติกฺขา,
สรีรโสภิตา กาเม;
นิธโน โยจ กาเมติ,
โยจกุปฺปตฺยนิสฺสาโร.
นิธโนจาปิ กาเมติ,
ทุพฺพโล กลหํปิโย;
มนฺทสตฺโถ วิวาทตฺถิ,
ติวิธํ มุฬฺหลกฺขณํ.
อปฺปสุโต สุเต อปฺเป,
พหุํมฺติ มานโว;
สินฺธุทกม ปสฺสนฺโต,
กูเปโตยํว มณฺฑุโก.
ตทมินาปิ ¶ ชานาติ,
โสพฺเภสุ ปทเรสุจ;
สุนนฺตา ยนฺติ กุสุมฺภา,
ตุณฺหียนฺติ มโหทธิ.
ยํ อูนกํ ตํ สุนติ,
ยํ ปูรํ สนฺตเมว ตํ;
อฑฺฒกุมฺภูปโม พาโล,
รหโต ปูโรว ปณฺฑิโต.
พุเธหิภาสมาโนปิ ¶ ,
ขโล พหุตเกตโว;
ฆํสิยมาโน องฺคาโร,
นิลมตฺตํ นคจฺฉติ.
จารุตา ปรทาราย,
ธนํ โลกตปฺปติยา;
ปสุตํ สาธุนาสาย,
ขเล ขลตรา คุณา.
อิโต ¶ หสฺสตรํ โลเก,
กิฺจิ ตสฺส นวิชฺชติ;
ทุชฺชโนติจ ยํอาห,
สชฺชนํ ทุชฺชโน สยํ.
โรคณฺฑจงฺกุโร เตโช,
วิสมสฺสตโร ฆโณ;
อวินาสิย สมนฺติ,
น ขโลจ สนิสฺสยํ.
นวินา ¶ ปรวาเทน,
รมนฺเต ทุชฺชนา ขลุ;
น สา สพฺพรเส ภุตฺวา,
วินา วจฺเจ นตุสฺสติ.
ตปฺปเต ยาติ สนฺธานํ,
ทโว ภวติ วนตํ;
มุทุํ ทุชฺชนจิตฺตํ กึ,
โลเหน อุปมียเต.
ตสฺมา ทุชฺชนสํสคฺคํ,
อาสีวิส มิโวรคํ;
อารกา ปริวชฺเชยฺย,
ภูติกาโม วิจกฺขโณ.
ทุชฺชเนน ¶ หิ สํสคฺโค,
สตฺตุตาปิ นยุชฺชเต;
ตตฺโต ทหติ องฺคาโร,
สนฺตาตุ กาลตํกโร.
ทุชฺชโน วชฺชนีโยว,
วิชฺชายาลงฺกโตปิ เจ;
มณินา ลงฺกโต สนฺโต,
สปฺโป กึ นภยงฺกโร.
อคฺคิโน ¶ ทหโต ทายํ,
สขาภวติ มาลุโต;
โสว ทีปํตุ นาเสติ,
ขเล นตฺเถว มิตฺตตา.
นสฺมเส กตปาปมฺหิ,
นสฺมเส อลิกวาทินิ;
นสฺมเสตฺตตฺถปฺมฺหิ,
อติสนฺเตปิ นสฺมเส.
มาเรตุํ กิตฺตกา สกฺกา,
ทุชฺชนา คคณูปมา;
มาริตา โกธจิตฺเตตุ,
มาริโต โหนฺติ ทุชฺชนา.
ภูมิ ¶ กณฺฏกสํกิณฺณา,
ฉาทิตุํ เนวสกฺยเต;
อุปาหน มตฺตเกน,
ฉนฺนา ภวติ เมทนี.
สตฺตา สทาปเสวนฺติ,
โสทกํ วาปิอาทิกํ;
สโภคํ สธนฺเจวํ,
ตุจฺฉาเจ เต ชหนฺติ เต.
ธนหีนํ ¶ จเช มิตฺโต,
ปุตฺตทารา สโหทรา;
อตฺถวนฺตํว เสวนฺติ,
อตฺโถ โลเก มหาสขา.
น รูปินี น ปฺาโณ,
นกุลีโน ปธานตา;
กาเล วิปตฺติสมฺปตฺเต,
ธนิมาว วิเสสตา.
กลฺยาณมิตฺตํ ¶ กนฺตารํ,
ยุทฺธํ สภายํ ภาสิตุํ;
อสตฺถา คนฺตุ มิจฺฉนฺติ,
มุฬฺหา เตจตุโรชนา.
อหิตา ปฏิเสโธจ,
หิเตสุจ ปโยชนํ;
พฺยสเนสฺว ปริจฺจาโค,
สงฺเขปา มิตฺตลกฺขณํ.
อาตุเร พฺยสเนปตฺเต,
ทุพฺภิกฺเข สตฺตุ วิคฺคเห;
ราชทฺวาเร สุสาเนจ,
โย ติฏฺติ สพนฺธโว.
โส ¶ พนฺธุ โย หิเตยุตฺโต,
โส ปิตา โย ตุ โปสโก;
โส าติ ยตฺร วิสาโส,
สา ภริยา ยตฺร นิพฺพูติ.
หิเตสิโน สุมิตฺโตจ,
วิฺูจ ทุลฺลภา ชนา;
ยโถ สธํจ สาทุํจ,
โรคหารีจ สุชโน.
อครุโก ¶ อนาลสฺโส,
อสฏฺโจ สจฺจวา สุจิ;
อลุทฺโธ อตฺถกาโมจ,
เอทิโส สุหทุตฺตโม.
โย ธุวานิ ปริจฺจชฺช,
อธูวานฺยุปเสวติ;
ธุวาปิ ตสฺส นสฺสนฺติ,
อธุเวสุ กถาวกา.
ลุทฺธมตฺเถนคณฺเหยฺย ¶ ,
ถทฺธ มฺชลิกมฺมุนา;
ฉนฺทานุวตฺติยา มุฬฺหํ,
ยถาภูเตน ปณฺฑิตํ.
อุตฺตมํ ปาณิปาเตน,
สูรํ เภเทน วิชเย;
นิจํ ทพฺพปทาเนน,
วิกฺกเมน สมํ ชเย.
ยสฺสยสฺส หิ โยภาโว,
เตนเตน หิ ตํนรํ;
อนุปวิสฺส เมธาวี,
ขิปฺปมตฺตวสํ นเย.
เยน ¶ อิจฺฉติ สมฺพนฺธํ,
เตน ตีณิ นการเย;
วิวาท มตฺถสมฺพนฺธํ,
ปโรกฺเข ทารทสฺสนํ.
อจฺจาภิกฺขณสํสคฺคา,
อสมฺโมสรเณนจ;
เอเตน มิตฺตา ชีรนฺติ,
อกาเล ยาจนายจ.
ตสฺมา ¶ นาภิกฺขณํ คจฺเฉ,
นจคจฺเฉ จิราจิรํ;
กาเลน ยาจํ ยาเจยฺย,
เอวํ มิตฺตา นชีรเย.
เอเต ภิยฺโย สมํ ยนฺติ,
สนฺธิ เตสํ นชีรติ;
โย อธิปฺปนฺนํ สหติ,
โยจ ชานาติ เทสนํ.
สเจ สนฺตา วิวาทนฺติ,
ขิปฺปํ สนฺธิรเย ปุน;
พาลา ปตฺตาว ภิชฺชนฺติ,
น เต สมถมชฺฌคุํ.
เยนมิตฺเตน ¶ สํสคฺโค,
โยคกฺเขโม วิหียติ;
ปุพฺเพว ชฺฌาภวนฺตสฺส,
รกฺเข อกฺขิว ปณฺฑิโต.
เยนมิตฺเตน สํสคฺคา,
โยคกฺเขโม ปวฑฺฒติ;
กเรยฺยตฺตสมํ วุตฺติ,
สพฺพกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต.
คุโณ ¶ สพฺพฺุตุลฺโยปิ,
สีทเต โก อนิสฺสโย;
อนคฺฆ มปิมาณิกฺกํ,
เหมํ นิสฺสาย โสภเต.
ปพฺเพปพฺเพ กเมนุจฺฉุ,
วิเสสรสิวคฺคโต;
ตถา สุมิตฺติโก สาธุ,
วิปริโตว ทุชฺชโน.
เตเนว มุนินา วุตฺตํ,
เยเกจิโลกิยาธมฺมา;
ตถา นิพฺพานคามีโน,
สนฺติ โลกุตฺตราธมฺมา.
กลฺยาณมิตฺต ¶ ๑ มาคมฺม,
สพฺเพ เต โหนฺติ ปาณินํ;
ตสฺมา กลฺยาณมิตฺเตสุ,
กาตพฺโพ อาทโร สทา.
โย เว กตฺู กตเวทิโก ธิโร,
กลฺยาณมิตฺโต ทฬฺหภตฺติจ โหติ;
ทุกฺขิตสฺส สกฺกจฺจํ กเรติ กิจฺจํ,
ตถาวิธํ สปฺปุริสาติ วทนฺติ.
ยสฺสหิ ¶ ธมฺมํ ปุริโส วิชฺา,
เยจสฺส กงฺขํ วินยนฺติ สนฺโต;
ตฺหิสฺส ทีปฺจ ปรายนฺจ,
น เตน มิตฺตํ ชิรเยถ ปฺโ.
นายกกถา
กสฺสโก ¶ วาณิโชมจฺโจ,
สมโณ สุตสีลวา;
เตสุ วิปุลชาเตสุ,
รฏฺํปิ วิปุลํ สิยา.
เตสุ ทุพฺพลชาเตสุ,
รฏฺํปิ ทุพฺพลํ สิยา;
ตสฺมา รฏฺํปิ วิปุลํ,
ธารเย รฏฺสารวา.
มหารุกฺขสฺส ¶ ผลิโน,
อามํ ฉินฺทติ โย ผลํ;
รสฺจสฺส นชานาติ,
พีชฺจสฺส วินสฺสติ.
มหารุกฺขุปมํ รฏฺํ,
โย อธมฺเมน สาสติ;
รสฺจสฺส นชานาติ,
รฏฺฺจาปิ วินสฺสติ.
มหารุกฺขสฺส ผลิโน,
ปกฺกํ ฉินฺทติ โย ผลํ;
รสฺจสฺส วิชานาติ,
พีชฺจสฺส นนสฺสติ.
มหารุกฺขุปมํ ¶ รฏฺํ,
ธมฺเมน โย ปสาสติ;
รสฺจสฺส วิชานาติ,
รฏฺฺจาปิ นนสฺสติ.
ชนปฺปทฺจ โยราชา,
อธมฺเมน ปสาสติ;
สพฺโพ สธิหิ โสราชา,
วิรุทฺโธ โหติ ขตฺติโย.
ตเถว ¶ นิคเม หึสํ,
เย ยุตฺตา กยวิกฺกเย;
สุงฺกทานพลีกาเร,
ส โกเสน วิรุชฺฌติ.
มหารวรเขตฺเตสุ,
สงฺค, เม กตนิสฺสเม;
อุสฺสิเต หึสยํ ราชา,
สพเลน วิรุชฺฌติ.
ตเถว อิสโย หึโส,
สํยเม พฺรหฺมจาริโย;
อธมฺมจาริ ขตฺตีโย,
โส สคฺเคน วิรุชฺฌติ.
สยํกตา ¶ นปเรน,
มหานชฺโช ชุวกตา;
อิสฺสเรน ตถา รฺา,
สรฏฺเ อธิปจฺจตา.
ปาปํวาปิ หิ ปฺุํวา,
ปธาโน ยํ กโรติเจ;
โลโกเปวํ กโรตฺเยว,
ตํ วิชาเนยฺย ปณฺฑิโต.
กจฺฉปีนฺจ ¶ มจฺฉีนํ,
กุกฺกุฏีนฺจ เธนูนํ;
ปุตฺตโปสา ยถาโหติ,
ตถา มจฺเจสุ ราชูนํ.
อนายกา วินสฺสนฺติ,
นสฺสนฺติ พหุนายกา;
ถีนายกา วินสฺสนฺติ,
นสฺสนฺติ สุสุนายกา.
พหุโว ¶ ยตฺถ เนตาโร,
สพฺเพ ปณฺฑิตมานิโน;
สพฺเพ มหตฺตมิจฺฉนฺติ,
กตํ เนสํ วินสฺสติ.
โนทยาย วินาสาย,
พหุนายกตา ภูสํ;
โนมิลนฺติ วินสฺสนฺติ,
ปทฺมา นฺยกฺเกหิสตฺตหิ.
อสนฺตุฏฺโ ยตี นฏฺโ,
สนฺตุฏฺโจ มหีปติ;
สลชฺชา คณิกา นฏฺา,
นิลชฺชาตุ กุลงฺคนา.
น ¶ คณสฺส คฺคโต คจฺเฉ,
สิทฺเธ กมฺเม สมํผลํ;
กมฺมวิปฺปตฺติ เจโหติ,
มุขโร ตตฺร หฺเต.
ปธิโร จ ตปสฺสีนิ,
สูโร รณวโณ ตถา;
มชฺชโป ปติถี ราชา,
เอเต นสทฺทหามหํ.
ชาเนยฺย ¶ เปสเน ภจฺจํ,
พนฺธวาปิ ภยาคเต;
อาปทาสุ ตถา มิตฺตํ,
ทารฺจ วิภวกฺขเย.
รณา ปจฺจาคตํ สูรํ,
ธนฺจ ฆรมาคตํ;
ชิณฺณ มนฺนํ ปสํเสยฺย,
ทารฺจ คตโยพฺพนํ.
สทฺธาเปเมสุ สนฺเตสุ,
นคเณ มาสกํ สตํ;
สทฺธาเวเมสฺว สนฺเตสุ,
มาสกํปิ สตํ คเณ.
อทนฺตทมนํ ¶ ทานํ,
ทานํ สพฺพตฺถสาธกํ;
ทาเนน ปิยวาเจน,
อุนฺนมนฺติ นมนฺติจ.
ทานํ สิเนหเภสชฺชํ,
มจฺเฉรํ ทุสฺสโนสธํ;
ทานํ ยสสฺสโภสชฺชํ,
มจฺเฉรํ กปฺปโนสธํ.
ทุพฺภิกฺเข ¶ อนฺนทาตํจ,
สุภิกฺเขจ หิรฺทํ;
ภเยจาภยตาทานํ,
สคฺเคปิ พหุ มฺเต.
สตํจกฺขุ สตํกณฺณา,
นายกสฺส สุตา สทา;
ตถาปิ อนฺธปธีโร;
เอสา นายกธมฺมตา.
ขมา ชาคริยุ ฏฺานํ,
สํวิภาโค ทยิกฺขณา;
นายกสฺส คุณาเอเต,
อิจฺฉิตพฺพา หิตตฺถินา.
ปริภูโต ¶ มุทู โหติ,
อติติกฺโขจ เวรวา;
เอตฺจอุภยํ ตฺวา,
อนุมชฺฌํ สมาจเร.
เนกนฺตมุทุนา สกฺกา,
เอกนฺตติขิเณนวา;
อตฺตํ มหนฺเต เปตุํ,
ตสฺมา อุภย มาจเร.
ปิฏฺิโต ¶ กฺกํ นิเสเวยฺย,
กุจฺฉินาตุ หุตาสนํ;
สามิกํ สพฺพภาเวน,
ปรโลกํ อมายาย.
นเสเว ผรุสํสามึ,
ตํปิ เสเวน มจฺฉรึ;
ตโต ปคฺคณฺหกํเสเว,
เสเว นิคฺคณฺหกํ ตโต;
น สา ราชา โย อเชยฺยํ ชินาติ,
น โส สขาโย สขารํ ชินาติ;
น สา ภริยา ปติโน วิโรธติ,
น เต วุตฺตา เย นภรนฺติ ชิณฺณกํ.
น ¶ สา สภา ยตฺถ นสนฺติ สนฺโต,
น เต สนฺโต เย นวทนฺติ ธมฺมํ;
ราคฺจ โทสฺจ ปหาย โมหํ,
ธมฺมํ ภณนฺตาว ภวนฺติ สนฺโต.
สุตสฺส รกฺขา สตตาภิโยโค;
กุลสฺส วตฺตํ ปุริสสฺส วิชฺชา;
รฺโ ปมาโท ปสโมธนสฺส,
ถีนนฺตุ ชานามิ น ชาตุ รกฺขํ.
อิตฺถิกถา
นมาตรา ¶ ธีตุยา วาปิ,
ภคีนิยา วิจกฺขโณ;
นวิวิตฺตาสเน มนฺเต,
นารี มายาวินีนนุ.
วิชฺชุตานฺจ โลลตฺตํ,
สตฺถานฺจติติกฺขณํ;
สีฆตํ วายุเตชานํ,
อนุกุพฺพนฺติ นาริโย.
ทฺวิคุโณ ถีน มาหาโร,
พุทฺธิจาปิ จตุคฺคุโณ;
ฉคุโณ โหติ วายาโม,
กาโมตฺว ฏฺ คุโณภเว.
เอกเมกายอิตฺถียา,
อฏฺฏฺปติโน สิยุํ;
สูราจ พลวนฺโตจ,
สพฺพากามรสาหรา;
กเรยฺย นวเม ฉนฺทํ,
อุนฺนตฺตา หิ นปูรติ.
ลปนฺติ ¶ สทฺธิมฺเน,
ปสฺสนฺตฺํ สวิพฺภมา;
จิตฺตกํ จินฺตยนฺตฺํ,
นารีนํนาม โก ปิโย.
ชิวฺหาสหสฺสิโก โย หิ,
ชีเว วสฺสสตํ นโร;
เตน นิกมฺมุโน วุตฺโต,
ถีโทโส กึขยํคโต.
อคฺคิ อาโป ถิโย มุฬฺโห,
สปฺโป ราชกุลานิจ;
ปยตนาปคนฺตพฺโพ,
มจฺจุปาณหรานิติ.
อิตฺถีนํ ¶ ทุชฺชนา นฺจ,
วิสาโสโนปปชฺชเต;
วีสสฺส สิงฺคิโน โรค,
นทีราชกุลสฺสจ.
สตฺถํ สุนิจฺฉิตมตีปิ วิจินฺตนียํ,
สฺวาราธิโตปฺย วนิโป ปริสงฺกนีโย;
หตฺถงฺคตาปิ ยุวตีปริรกฺขนียา,
สตฺถาวนีปยุวตีสุ กุโตวสิตฺถํ.
อยุตฺตกมฺมารทฺธนํ วิโรโธ,
สงฺฆสฺส ยุทฺธฺจ มหาพเลหิ;
วิสฺสาสกมฺมํ ปมาทาสุ นิจฺจํ,
ทฺวารานิมจฺจุสฺส วทนฺติ ปฺา.
วาตํ ชาเลน นโร ปรามเส,
โอสิฺเจ สาครํ เอกปาณินา;
สเกนตาเลน ชเนยฺย โฆสํ,
โย สพฺพภาวํ ปมทาสุ โอสเช.
อิตฺถีปิ ¶ หิ เอกจฺจิยา,
เสยฺยา วุตฺตาว มุนินา;
ภณฺฑาน มุตฺตมํ อิตฺถี,
อคฺคุปฏฺายิกาติจ.
โย นํ ภรติ สพฺพทา,
นิจฺจํ อาตาปิ อุสฺสุโก;
สพฺพกามหรํ โปสํ,
ภตฺตารํ นาติมฺติ.
นาจาปิ ¶ โสตฺถิ ภตฺตารํ,
อิสฺสาจาเรน โรสเย;
ภตฺตุจ ครุโนสพฺเพ,
ปฏิปูเชติ ปณฺฑิโต.
อุฏฺายิกา อนาลาสา,
สงฺคหิตปริชฺชนา;
ภตฺตุ มนาปํ จรติ,
ภตฺตกํ อนุรกฺขติ.
เอวํ วตฺตติ ยานารี,
ภตฺตุฉนฺทวสานุคา;
มนาปานาม เตเทวา,
ยตฺถ สา อุปปชฺชติ.
โกกิลานํ ¶ สโร รูปํ,
นารีรูปํ ปติพฺพตํ;
วิชฺชา รูป มรูปานํ,
ขมา รูปํ ตปสฺสีนํ.
อาเนย กุลชํ ปฺโ,
วิรูปมปิ กฺกํ;
หีนายปิ สุรูปาย,
วิวาหํสทิสํ กเร.
วิสมฺหามตมาเทยฺย ¶ ,
อมชฺชมฺหาปิกฺจนํ;
นิจมฺหาปฺยุตฺตมาวิชฺชา,
รตนิตฺถีปิทุกุลา.
พาลิตฺถี มกฺขิกาตุณฺฑํ,
อิสีนฺจ กมณฺฑลุํ;
เสตมฺพุ ผลํ ตมฺพุลํ,
โนจฺฉิฏฺมุปชายเต.
พาลกฺโก ปณฺณธูโมจ,
วุทฺธิตฺถี ปลฺลโลทกํ;
อายุกฺขยกรํ นิจฺจํ,
รตฺโตจ ทธิโภชนํ.
ถิโย ¶ เสเวยฺย นจฺจนฺตํ,
สาทุํ ภฺุเชยฺยนาหิตํ;
ปูชเย มานเย วุทฺเธ,
คุรุํ มายาย โนภเช.
อาจาโร กุล มาขฺยาติ,
เทส มาขฺยาติ ภาสิตํ;
สมฺภโว เปม มาขฺยาติ,
เทห มาขฺยาติโภชนํ.
เทหีติวจนาทฺวารา ¶ ,
เทหฏฺาปฺจเทวตา;
สชฺช นิยนฺติ ธี กิตฺติ,
หิรี สิรี มตีปิจ.
เทหีติวจนํ ทุกฺขํ,
นตฺถีติวจนํ ตถา;
วากฺยํเทหีตินตฺถีติ,
มาภเวยฺย ภเวภเว.
โพธยนฺติ นยาจนฺติ,
เทหีติ ปจฺฉิมาชนา;
ปสฺส วตฺถุมทานสฺส,
มาภวตูติ อีทิโส.
มหา ¶ อตฺยปฺปกํ ยาติ,
นิคุเณ คุณวาปิห;
อฏฺานฏฺเยฺยภาเวน,
คชินฺโทอิว ทพฺพเก.
มหนฺตํ นิสฺสยํกตฺวา,
ขุทฺโทปฺยติมหา ภเว;
เหมปพฺพตมาปชฺช,
โสวณฺณากิร ปกฺขิโน.
พหูน ¶ มปฺปสารานํ,
เอกิภาโว หิทุชฺชโย;
ติเณน วฏฺฏเต รชฺชุ,
ตาย นาโคปิ พนฺธเต.
อสหาโย สมตฺโถปิ,
เตชสิ กึ กริสฺสติ;
นิวาตสณฺิโต อคฺคิ,
สยเมวูปสมฺมติ.
ขนฺตุํ ตปนโชเตโช,
สกฺกาโหติ น วณฺณโช;
ภูปาทีหิ กโตทณฺโฑ,
สกฺกาโหติ น ภจฺจโช.
ถีสํสคฺเค ¶ กุโตสุทฺโธ,
มํสภกฺเข กุโตทยา;
สุราปาเณ กุโตสจฺจํ,
ปโกธมฺหิ กุโตตโป.
ถียา คุยฺหํ นสํเสยฺย,
อมิตฺตสฺสจ ปณฺฑิโต;
โยจา มิสฺเสน สํหีโร,
หทยตฺเถโน โยนโร.
คุยฺหมตฺถ ¶
สมฺโพธยติ โยนโร;
มนฺตเภทภยา ตสฺส,
ทาสภูโต ติติกฺขติ.
วเห อมิตฺต ขนฺเธน,
ยาวกาเล อนาคเต;
ตมฺเหว จาคเต กาเล,
ภินฺเท ฆฏมิ วุปฺปเล.
ขลํ ¶ สาลํ ปสุํ เขตฺตํ,
คนฺตฺวาจสฺส อภิกฺขณํ;
มิตํ ธฺํ นิธาเปยฺย,
มิตฺจ ปาจเย ฆเร.
โกธํ โลภํ มทํ มานํ,
ตนฺทึ มิสฺสํ ปมตฺตกํ;
โสณฺํนิทฺธาลุกํ มกฺขํ,
มจฺเฉรฺจ ชเห พุโธ.
โกโธ ¶ อพฺภนฺตเร ชาโต,
ธูวํ นาเสติ โกธนํ;
วตฺถาลงฺการปุณฺณายํ,
มฺชูสายํ สิขียถา.
อุปฺปชฺชเต สเจ โกโธ;
อาวชฺเช กกจูปมํ;
อุปฺปชฺเช เจ รเส ตณฺหา,
ปุตฺตมํสูปมํ สเร.
คุณ มทฺธิสมํ มกฺเข,
ปเรน กลเห สติ;
อทฺธิสมํ ปกาเสติ,
อณุมตฺตํววชฺชกํ.
ตสฺเสว ¶ เตน ปาปีโย,
โย กุทฺธํ ปฏิกุชฺฌติ;
กุทฺธ มปฏิกุชฺฌนฺโต,
สงฺคามํ เชติ ทุชฺชยํ.
ราโคนาม มโนสลฺลํ,
คุณตฺถวรตกฺกโร;
ราหุ วิชฺชาสสงฺกสฺส,
ตโปธนหุตาสโน.
ปมาโท ¶ ชายเต มทา,
ปมาทา ชายเต ขโย;
ขยา ปโทสา ชายนฺติ,
มทํ กึ นชเห พุโธ.
นมนฺติ ผลิโนรุกฺขา,
นมนฺติ วิพุธาชนา;
สุกฺขกฏฺฺจ มุฬฺโหจ,
ภิชฺชเตว นนมนฺติ.
าเน ¶ วุทฺธาน โมกาสํ,
ทเท วุทฺธาปจายิโก;
นนุ ตาโล อชีโวปิ,
สมีป ฺเ ปโรนโต.
ครุกาตพฺพโปเสสุ,
นิจฺจวุตฺตึ กโรติ โย;
นิจตฺตํ โส ปหนฺตาน,
อุตฺตมตฺเต ปติฏฺติ.
ยตฺถ โปสํ นชานนฺติ,
ชาติยา วินเยน วา;
น ตตฺถ มานํ กริยา,
วส มฺาตเกชเน.
อฺาตวาสํ ¶ วสตา,
ชาตเวทสเมนาปิ;
ขมิตพฺพํ สปฺเน,
อปิ ทาสสฺส ตชฺชิตํ.
ธนธฺาปโยเคสุ,
ตถา วิชฺชาคเมสุจ;
ทูเตจ พฺยวหาเรจ,
จตฺตลชฺโช สทา ภเว.
นหิ ¶ โกจิ กเต กิจฺเจ,
กตฺตารํ สมฺมเปกฺขเต;
ตสฺมา สพฺพานิกมฺมานิ,
สาวเสสานิ การเย.
อิณเสโส อคฺคิเสโส,
สตฺตุเสโส ตโยอิเม;
ปุนปฺปุนํปิ วฑฺฒนฺติ,
ตสฺมา เสสํ นการเย.
นตฺถิ วิชฺชาสมํ วิตฺตํ,
นตฺถิ พฺยาธิสโม ริปุ;
นตฺถิ อตฺตสมํ เปมํ,
นตฺถิ กมฺมปรํ พลํ.
อตฺตนา ¶ กุรุเต ลกฺขี,
อลกฺขีจาปิ อตฺตนา;
นหิ ลกฺขี อลกฺขีจ,
อฺโ อฺสฺส กุรุเต.
สยํ อายํ วยํ รฺา,
สยํ ชฺา กตากตํ;
อตฺตนาว ภวกฺเขยฺย,
กตานิ อกตานิจ.
อุปการํ ¶ หิเตเนว,
สตฺตุนา สตฺตุ มุทฺธเร;
ปาทลคฺคํ กรฏฺเน,
กณฺฏเกน กณฺฏกํ.
นเม นมนฺตสฺส ภเช ภชนฺตํ,
กิจฺจานิ กฺรุปสฺส กเรยฺย กิจฺจํ;
นา นตฺถกามสฺส กเรยฺย อตฺถํ,
อสมฺภชนฺตํปิ นสมฺภเชยฺย.
จเช ¶ จชนฺตํ นวตํ กริยา,
อเปตจิตฺเตน นสมฺภเชยฺย;
ทิโช ทุมํ ขีณผล มตฺวา,
อฺํ สเปกฺเขยฺย มหาติ โลโก.