📜

ทาาวํโส

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

.

วิสารทํ วาทปถาติ วตฺตินํ,

ติโลกปชฺโชตมสยฺหสาหินํ;

อเสส เยฺยาวรณปฺปหายินํ,

นมามิ สตฺถารมนนฺตโคจรํ.

.

ติโลก นาถปฺปภวํ ภยาปหํ,

วิสุทฺธวิชฺชาจรเณหิ เสวิตํ;

ปปฺจ สํโยชนพนฺธนจฺฉิทํ,

นมามิ ธมฺมํ นิปุณํ สุทุทฺทสํ.

.

ปสาทมตฺเตน’ปิ ยตฺถ ปาณิโน,

ผูสนฺติ ทุกฺขกฺขยมจฺจุตํ ปทํ;

ตมาหุเณยฺยํ สุสมาหิตินฺทฺริยํ,

นมามิ สงฺฆํ มุนิราชสาวกํ.

.

วิภุสยํ กาฬกนาครนฺว ยํ,

ปรกฺกโม การุณิโก จมูปติ;

คเวสมาโน ชินสาสนสฺส โย,

วิรูฬฺหิมตฺถฺจ ชนสฺส ปตฺถยํ.

.

สุธามยูขามล ปณฺฑุวํสชํ,

วิรูฬฺหสทฺธํ มุนิราชสาสเน;

ปิยํ วทํ นีติปถานุวตฺตินึ,

สทา ปชานํ ชนิกํ’ว มาตรํ.

.

ปิยํ ปรกฺกนฺติภุชสฺส ราชิโน,

มเหสิ มจฺจุนฺนตขุทฺธิสมฺปทํ;

วิธาย ลีลาวติมิจฺฉิตตฺถทํ,

อเสส ลงฺกาตลรชฺชลกฺขิยํ.

.

กุมารมาราธิตสาธุมนฺตินํ,

มหาทยํ ปณฺฑุนรินฺท วํสชํ;

วิธาย สทฺธํ มธุรินฺทนามกํ,

สุสิกฺขีตํ ปาวจเน กลาสุ จ.

.

นรินฺทสุฺํ สุจิรํ ติสีหฬํ,

อิติปฺปตีตํ อยสํ อปานุทิ;

จิรํ ปณีเตน จ จิวราทินา,

สุสฺเต สํยมิโน อตปฺปยิ.

.

จิรฏฺิตึ ปาวจนสฺส อิจฺฉตา,

กตฺุนา วิกฺกม พุทฺทิสาลินา;

สตีมตา จนฺทิม พนฺธุกิตฺตินา,

สคารวํ เตน’ภียาจิโต อหํ.

๑๐.

สเทส ภาสาย กวีหิ สีหเฬ,

กตมฺปิ วํสํ ชินทนฺตธาตุยา;

นิรุตฺติยา มาคธิกาย วุทฺธิยา,

กโรมิ ทีปนฺตรวาสินํ อปิ.

๑๑.

ชีโน’ยมิทฺเธ อมรวฺหเย ปุเร,

กทาจิ หุตฺวาน สุเมธนามโก;

สเวทเวทงฺควิภาคโกวิโท,

มหทฺธเน วิปฺปกุลมฺหิ มาณโว.

๑๒.

อหฺหิ ชาติพฺยสเนน ปีฬิโต,

ชราภิภุโต มรเณน โอตฺถโฏ;

สิวํ ปทํ ชาติชราทินิสฺสฏํ,

คเวสยิสฺสํ’ติ รโห วิจินฺติย.

๑๓.

อเนกสงฺขํ ธนธฺสมฺปทํ,

ปติฏฺเปตฺวา กปเณสิ ทุจฺจชํ;

อนปฺปเก เปมภรานุพนฺธิโน,

วิหาย มิตฺเต จ สุเตจ พนฺธเว.

๑๔.

ปหาย กาเม นิขิเล มโนรเม,

ฆราภินิกฺขมฺม หิมาจลนฺติเก;

มหีธรํ ธมฺมิกนาม วิสฺสุตํ,

อุเปจฺจ นานาตรุราชิภุสิตํ.

๑๕.

มโนนุกูเล สุรราชนิมฺมีเต,

อสมฺมิคานํ อคติมฺหิ อสฺสเม;

นิวตฺตจีโร อชินกฺขิปํ วหํ,

ชฏาธโร ตาปส เวสมคฺคหี.

๑๖.

สุสฺตตฺโตปริวาริ ตินฺทฺริโย,

ผลาผลาทีหิ ปวตฺตยํ ตนุํ;

คโต อภิฺคฺาสุ จ ปารมึ วสี,

ตหึ สมาปตฺติ สุขํ อวินฺทิ โส.

๑๗.

สุสชฺชิเต รมฺมปุราธิวาสินา,

มหาชเนน’ตฺตมเนน อฺชเส;

ปถปฺปเทเส อภิยนฺตมตฺตโน,

อนิฏฺิเตเยว สุเมธ ตาปโส.

๑๘.

อคาธเยฺโยทธีปารทสฺสินํ,

ภวนฺตคุํ นิพฺพนถํ วินายกํ;

อเนกขีณาสวลกฺขเสวิตํ,

กทา จิ ทีปงฺกรพุทฺธมทฺทส.

๑๙.

ตโต สสงฺฆสฺส ติโลกภตฺตุโน,

ปริจฺจชิตฺวาน ตนุมฺปิ ชีวิตํ;

ปสารยิตฺวาน ชฏาชินาทิกํ,

วิธาย เสตุํ ตนุเมว ปลฺลเล.

๒๐.

อนกฺกมิตฺวา กลลํ มหาทเย,

สภิกฺขุโก คจฺจตุ ปิฏฺิยา อิติ;

อธิฏฺหิตฺวาน นิปนฺนโก ตหึ,

อนาถ เมตํ ติภวํ สเมกฺขิย.

๒๑.

ทยาย สฺโจทิตมานโส ชเน,

ภวณฺณวา อุทฺธริตุํ ทุขทฺทิเต;

อกาสิ สมฺโพธิปทสฺส ปตฺติยา,

มหาภินีหารมุทคฺควิกฺกโม.

๒๒.

อโถ วิทิตฺวา วสิโน ตมาสยํ,

อทาสิ โส วฺยากรณํ มหามุนิ;

ตโต ปุรํ ตมฺหิ ตถาคเต คเต,

สยํวสี สมฺมสิ ปารมิคุเณ.

๒๓.

ตโต จ กปฺปานมลีนวิกฺกโม,

อสํขิเย โส จตุโร สลกฺขเก;

ตหึ ตหึ ชาติสุ โพธิปาจเน,

วิสุทฺธสมฺภารคุเณ อปูรยิ;

อถาภิชาโต ตุสิเต มหายโส,

วิสุทฺธสมฺโพธิปโทปลทฺธิยา;

อุทิกฺขมาโน สมยํ ทยาธโน,

จิรํ วิภุตึ อนุโภสิ สพฺพโส.

๒๕.

สหสฺสสงฺขา ทสจกฺกวาลโต,

สมาคตาเนกสุราธิปาทิหิ;

อุทคฺคุทคฺเคหิ ชินตฺตปตฺติยา,

สคารวํ โส อภิคมฺม ยาจิโต.

๒๖.

ตโต จวิตฺวา กปิฬวฺหเย ปุเร,

สทา สโต สกฺยกุเลกเกตุโน;

อโหสิ สุทฺโธทนภุมิภตฺตุโน,

มหาทิมายาย มเหสิยา สุโต.

๒๗.

วิชาตมตฺโต’ว วสุนฺธราย โส,

ปติฏฺหิตฺวาน ทิสา วิโลกยี;

ตทา อเหสุํ วิวฏงฺคนา ทิสา,

อปูชยุํ ตตฺถ จ เทวมานุสา.

๒๘.

อาธารยุํ อาตปวารณาทิกํ,

อทิสฺสมานาว นภมฺภิ เทวตา;

ปทานิ โส สตฺต จ อุตฺตรามุโข,

อุเปจฺจ นิจฺฉารยิ วาจมาสภึ.

๒๙.

ยถตฺถสิทฺธตฺตกุมารนามโก,

มหพฺพโล โยพฺพนหาริวิคฺคโห;

อุตุตฺตยานุจฺฉวิเกสุ ตีสุ โส,

นุโภสิ ปาสาทวเรสุ สมฺปทํ.

๓๐.

กทาจิ อุยฺยานปเถ ชราหตํ,

ตถาตุรํ กาลกตฺจ สํยมึ;

กเมน ทิสฺวาน วิรตฺตมานโส,

ภเวสุ โส ปพฺพชิตุํ อกามยิ.

๓๑.

สปุปฺผทีปาทีกเรหิ รตฺติยํ,

ปุรกฺขโต โส ติทิวาธิวาสิหิ;

สฉนฺนโก กนฺตกวาชิยานโต,

ตโต มหาการุณิโก’ภินิกฺขมิ.

๓๒.

กเมน ปตฺวาน อโนมมาปคํ,

สุโธตมุตฺตาผลหาริเสกเต;

ปติฏฺหิตฺวา วรโมฬิพนฺธนํ,

สิตาสิลูนํ คคเน สมุกฺขิปี.

๓๓.

ปฏิคฺคเหตฺวา ติทสานมิสฺสโร,

สุวณฺนจงฺโคฏวเรน ตํ ตทา;

ติโยชนํ นีลมณีหิ เจติยํ,

อกาสิ จูฬามณิมตฺตโน ปุเร.

๓๔.

ตโต ฆฏีการสโรชโยนินา,

สมาหฏํ ธารยี จีวราทิกํ;

อโถ สกํ วตฺถยุคํ นภตฺถเล,

ปสตฺถเวสคฺคหโณ สมุกฺขิปี.

๓๕.

ปฏิคฺคเหตฺวาน ตมมฺพุชาสโน,

มหิทฺธิโก ภตฺติภเรน โจทิโต;

สเก ภเว ทฺวาทสโยชนํ อกา,

มณีหิ นีลาทิหิ ทุสฺสเจติยํ.

๓๖.

สุสฺตตฺโต สติมา ชิตินฺทฺริโย,

วินีตเวโส รสเคธวชฺชิโต;

ฉหายนาเนว อโนมวิกฺกโม,

มหาปธานํ ปทหิตฺถ ทุกฺกรํ.

๓๗.

วิสาขมาสสฺสถ ปุณฺณมาสิยํ,

อุเปจฺจ มูลํ สหชาย โพธิยา;

ติณาสเน จุทฺทสหตฺถสมฺมิเต,

อธิฏฺหิตฺวา วีริยํ นิสชฺชิ โส.

๓๘.

อวตฺถรนฺตึ วสุธํจ อมฺพรํ,

วิรูปเวสคฺคหเณน ภึสนํ;

ปกมฺปยนฺโต สธราธรํ มหึ,

ชิโน ปโทเส’ชินิ มารวาหิณึ.

๓๙.

สุราสุรพฺรหฺมคเณหิ สชฺชิเต,

ชคตฺตเย ปุปฺผมยคฆิกาทินา;

ปวตฺตมาเน สุรทุนฺทุภิสฺสเร,

อพุชฺฌิโพธึ รชนีปริกฺขเย.

๔๐.

ตทา ปกมฺปึสุ สเสลกานนา,

สหสฺสสํขา ทสโลกธาตุโย;

อคฺชิ โส โลณปโยธิ สาธุตํ,

มหาวภาโส ภุวเนสุ ปตฺถรี.

๔๑.

ลภึสุ อนฺธา วิมเล วิโลจเน,

สุณึสุ สทฺเท พธิราปิ ชาติยา;

ลปึสุ มูคา วจเนน วคฺคุนา,

จรึสุ เขลํ ปทสา’ว ปงฺคุลา.

๔๒.

ภวึสุ ขุชฺชา อุชุโสมฺมวิคฺคหา,

สิขี’ปิ นิพฺพายิ อวีจิอาทิสุ;

อปาคมุํ พนฺธนโต’ปิ ชนฺตโว,

ขุทาทิกํ เปตภวา อปกฺกมี.

๔๓.

สมึสุ โรควฺยสนานิ ปาณินํ,

ภยํ ติรจฺจานคเต น ปีฬยี;

ชนา อเหสุํ สขิลา ปิยํวทา,

ปวตฺตยุํ โกฺจนทํ มตงฺคชา.

๔๔.

หยา จ เหสึสุ ปหฏฺมานสา,

นทึสุ สพฺพา สยเมว ทุนฺทุภี;

รวึสุ เทหาภรณานิ ปาณินํ,

ทิสา ปสีทึสุ สมา สมนฺตโต.

๔๕.

ปวายิ มนฺโท สุขสีตมารุโต,

ปวสฺสิ เมโฆ’ปิ อกาลสมฺพโว;

ชหึสุ อากาสคตึ วิหงฺคมา,

มหึ สมุภิชฺชชลํ สมุฏฺหี.

๔๖.

อสนฺทมานา’ว ิตา สวนฺติโย,

นเภ วิโรจึสุ อเสสโชติโย;

ภวา อเหสุํ วิวฏา สมนฺตโต,

ชนสฺส นาสุํ วจนูปปตฺติโย.

๔๗.

สเมกฺขตํ นาวรณา นคาทโย,

ปวายิ คนฺโธ อปิ ทิพฺพสมฺมโต;

ทุมา อเหสุํ ผลปุปฺผ ธาริโน,

อโหสิ ฉนฺโน กมเลหิ อณฺณโว.

๔๘.

ถเลสุ โตเยสุ จ ปุปฺผมานกา,

วิจิตฺตปุปฺผา วิกสึสุ สพฺพถา;

นิรนฺตรํ ปุปฺผสุคนฺธวุฏฺิยา,

อโหสิ สพฺพํ วสุธมฺพรนฺนรํ.

๔๙.

นิสชฺช ปลฺลงฺกวเร ตหึ ชิโน,

สุขํ สมาปตฺติวิหารสมฺภวํ;

ตโต’นุโภนฺโต สุจิราภิปตฺถิตํ,

ทินานิ สตฺเตว อติกฺกมาปยี.

๕๐.

สมุปฺปติตฺวา คคณงฺคนํ ตโต,

ปทสฺสยิตฺวา ยมกํ มหามุนิ;

สปาฏิหีรํ ติทิวาธิวาสินํ,

ชินตฺตเน สํสยิตํ นิรากริ.

๕๑.

อโถตริตฺวาน ชยาสนสฺส โส,

ิโต’ว ปุพฺพุตฺตรกณฺณนิสฺสิโต;

ทินานิ สตฺตานิมิเสน จกฺขุนา,

ตมาสนํ โพธิตรุํจ’ปูชยิ.

๕๒.

อถ’นฺตราเฬ มณิจงฺกเม ชิโน,

ิตปฺปเทสสฺส จ อาสนสฺส จ;

มหารเห เทววราภินิมฺมิเต,

ทินานิ สตฺเตว อกาสิ วงฺกมํ.

๕๓.

ตโต ทิสายํ อปราย โพธิยา,

อุปาวิสิตฺวา รตนาลเย ชิโน;

สมนฺตปฏฺานนยํ วิจินฺตยํ,

ทินานิ สตฺเตว สวีตินามยิ.

๕๔.

วินิคฺคโต สตฺถุสรีรโต ตทา,

ชุติปฺปพนฺโธ ปฏิพนฺธวชฺชิโต;

ปมาณสุฺาสุ จ โลกธาตุสุ,

สมนฺตโต อุทฺธมโธ จ ปตฺถรี.

๕๕.

วฏสฺส มูเล อชปาลสฺิโน,

สุขํ ผุสนฺโต ปวิเวกสมฺภวํ;

วินายโก สตฺต วิหาสิ วาสเร,

อนนฺตทสฺสี สุรราชปูชิโต.

๕๖.

วิหาสิ มูเล มุจลินฺทสาขิโน,

นิสชฺช โภคาวลิมนฺทิโรทเร;

วิกิณฺณปุปฺเผ มุจลินฺทโภคิโน,

สมาธินา วาสรสตฺตกํ ชิโน.

๕๗.

ทุเม’ปิ ราชายตเน สมาธินา,

วิหาสิ รตฺตินฺทิว สตฺตกํ มุนิ;

สหสฺสเนตฺโต อถ ทนฺตโปณกํ,

มุโขทกฺจาปิ อทาสิ สตฺถุโน.

๕๘.

ตโต มหาราชวเรหิ อาภตํ,

สิลามยํ ปตฺต จตุกฺกเมกกํ;

วิธาย มตฺถํ มธุปิณฺฑิกํ ตหึ,

ปฏิคฺคเหตฺวาน สวาณิชาหฏา.

๕๙.

กตนฺนกิจฺโจ สรเณสุ เต อุโภ,

ปติฏฺเปตฺวาน ตปสฺสุภลฺลิเก;

อทาสิ เตสํ อภิปูชิตุํ สกํ,

ปรามสิตฺวาน สิรํ สิโรรุเห.

๖๐.

วฏสฺสมุเล อชปาลสฺิโน,

สหมฺปตีพฺรหฺมวเรน ยาจิโต;

ชนสฺส กาตุํ วรธมฺมสงฺคหํ,

อคฺฉิ พาราณสิเมกโก มุนิ.

๖๑.

คนฺตฺวา โส ธมฺมราชา วนมิสิปตนํ สฺตานํ นิเกตํ,

ปลฺลงฺกสฺมึ นิสินฺโน ตหิมวิจลิตฏฺานสมฺปาทิตมฺหิ;

อาสาฬฺเห ปุณฺณมายํ สิตรุจิรุจิยา โชติเต จกฺกวาเฬ,

เทวพฺรหฺมาทิกานํ ทุริตมลหรํ วตฺตยิ ธมฺมจกฺกํ.

๖๒.

สุตฺวา สทฺธมฺมมคฺคํ ติภูวนกุหราโภควิตฺถาริกํ ตํ,

อฺาโกณฺฑฺนามทฺวิชมุนิปมุขาฏฺารสพฺรหฺมโกฏี;

อฺาสุํ มคฺคธมฺมํ ปริมิตรหิเต จกฺกวาเฬ อุฬาโร,

โอภาโส ปาตุภุโต สปทิ พหุวิธํ อาสิ อจฺเฉรกฺจ.

ปโม ปริจฺเฉโท.

๖๓.

ตโต ปฏฺาย โส สตฺถา วิเนนฺโต เทวมานุเส,

โพธิโต ผุสฺสมาสมฺหิ นวเม ปุณฺณมาสิยํ.

๖๔.

ลงฺกมาคมฺม คงฺคาย ตีเร โยชนวิตฺถเต,

มหานาควนุยฺยาเน อายาเมน ติโยชเน.

๖๕.

ยกฺขานํ สมิตึ คนฺตฺวา ตฺวาน คคเน ตหึ;

วาตนฺธการวุฏฺิหิ กตฺวา ยกฺเข ภยทฺทิเต.

๖๖.

ลทฺธาภเยหิ ยกฺเขหิ เตหิ ทินฺนาย ภุมิยา;

จมฺมขณฺฑํ ปสาเรตฺวา นิสีทิตฺวาน ตงฺขเณ.

๖๗.

จมฺมขณฺฑํ ปทิตฺตคฺคิ ชาลามาลาสมากุลํ;

อิทฺธิยา วฑฺฒยิตฺวาน ยาว สินฺธุํ สมนฺตโต.

๖๘.

ชเวน สินฺธุเวลาย ราสิภุเต นิสาจเร;

คิริทีปมิธาเนตฺวา ปติฏฺาเปสิ เต ตหึ.

๖๙.

เทสยิตฺวา ชิโน ธมฺมํ ตทา เทวสมาคเม;

พหุนฺนํ ปาณโกฏีนํ ธมฺมาภิสมยํ อกา.

๗๐.

มหาสุมนเทวสฺส เสเล สุมนกูฏเก;

ทตฺวา นมสฺสิตุํ เกเส อคา เชตวนํ ชิโน.

๗๑.

ปติฏฺเปตฺวา เต สตฺถุ นิสินฺนาสนภุมิยํ;

อินฺทนีลมยํ ถูปํ กริตฺวา โส อปูชยิ.

๗๒.

นิสฺสาย มณิปลฺลงฺกํ ปพฺพตณฺณววาสิโน;

ทิสฺวา ยุทฺธตฺถิเก นาเค จูโฬทร มโหทเร.

๗๓.

โพธิโต ปฺจเม วสฺเส จิตฺตมาเส มหามุนิ;

อุโปสเถ กาลปกฺเข นาคทีปมุปาคมี.

๗๔.

ตทา สมิทฺธิสุมโน เทโว เชตวเน ิตํ;

อตฺตโน ภวนํเยว ราชายตนปาทปํ.

๗๕.

อินฺทนีลทฺทิกูฏํ’ว คเหตฺวาตุฏฺมานโส;

ธารยิตฺวา สหาคฺฉิ ฉตฺตํ กตฺวาน สตฺถุโน.

๗๖.

อุภินฺนํ นาคราชูนํ วตฺตมาเน มหาหเว;

นิสินฺโน คคเน นาโถ มาปยิตฺถ มหาตมํ.

๗๗.

อาโลกํ ทสฺสยิตฺวาถ อสฺสาเสตฺวาน โภคิโน;

สามคฺคิกรณํ ธมฺมํ อภาสิ ปุริสาสโภ.

๗๘.

อสีติโกฏิโย นาคา อจลมฺพุธิวาสิโน;

ปติฏฺหึสุ มุทิตา สีเลสุ สรเณสุ จ.

๗๙.

ทตฺวาน มณิปลฺลงฺกํ สตฺถุโน ภุชคาธิปา;

ตตฺถาสีนํ มหาวีรํ อนฺนปาเนหิ ตปฺปยุํ.

๘๐.

ปติฏฺเปตฺวา โส ตตฺถ ราชายตนปาทปํ;

ปลฺลงฺกํ ตฺจ นาคานํ อทาสิ อภิปูชิตุํ.

๘๑.

โพธิโต อฏฺเม วสฺเส เวสาเข ปุณฺณมาสิยํ;

มณิอกฺขิกนาเมน นาคินฺเทน นิมนฺติโต.

๘๒.

นาคราชสฺส ตสฺเสว ภวนํ สาธุ สชฺชีตํ;

กลฺยาณิยํ ปฺจภิกฺขู สเตหิ สห อาคมิ.

๘๓.

กลฺยาณิเจติยฏฺาเน กเต รตน มณฺฑเป;

มหารหมฺหิ ปลฺลงฺเก อุปาวิสิ นราสโภ.

๘๔.

ทิพฺเพหิ ขชฺชโภชฺเชหิ สสงฺฆํ โลกนายกํ;

สนฺตปฺเปสิ ผณินฺโท โส ภุชงฺเคหิ ปุรกฺขโต.

๘๕.

เทสยิตฺวาน สทฺธมฺมํ สคฺคโมกฺขสุขาวหํ;

โส สตฺถา สุมเน กูเฏ ทสฺเสสิ ปทลฺฉนํ.

๘๖.

ตโต ปพฺพตปาทมฺหิ สสงฺโฆ โส วินายโก;

ทิวาวิหารํ กตฺวาน ทีฆวาปึ อุปาคมิ.

๘๗.

ถูปฏฺาเน ตหึ พุทฺโธ สสงฺโฆ’ภินิสีทิย;

สมาปตฺติ สมุพภุตํ อวินฺทิ อสมํ สุขํ.

๘๘.

มหาโพธิตรุฏฺาเน สมาธึ อปฺปยิ ชิโน;

มหาถูปปฺปเทเส จ วิหริตฺถ สมาธินา.

๘๙.

ถูปารามมฺหิ ถูปสฺส าเน ฌานสุเขน โส;

สภิกฺขุสงฺโฆ สมฺพุทฺโธ มุหุตฺตํ วีตินามยี.

๙๐.

สิลาถุปปฺปเทสมฺหิ ตฺวากาลาวิทู มุนิ;

เทเว สมนุสาสิตฺวา ตโต เชตวนํ อคา.

๙๑.

อคิทฺโธ ลาภสกฺกาเร อสยฺหมวมานนํ;

สหนฺโต เกวลํ สพฺพ โลกนิตฺถรณตฺถิโก.

๙๒.

สํวจฺฉรานิ ตฺวาน จตฺตาฬีสฺจ ปฺจ จ;

เทสยิตฺวาน สุตฺตาทิ นวงฺคํ สตฺถุสาสนํ.

๙๓.

ตาเรตฺวา ภวกนฺตารา ชเน สงฺขฺยาติวตฺติโน;

พุทฺธกิจฺจานิ สพฺพานิ นิฏฺาเปตฺวาน จกฺขุมา.

๙๔.

กุสินาราปุเร รฺํ มลฺลานมุปวตฺตเน;

สาลวนมฺหิ ยมกสาลรุกฺขานมนฺตเร.

๙๕.

มหารเห สุปฺตฺเต มฺเจ อุตฺตรสีสกํ;

นิปนฺโน สีหเสยฺยาย เวสาเข ปุณฺณมาสิยํ.

๙๖.

เทเสตฺวา ปเม ยาเม มลฺลานํ ธมฺมมุตฺตมํ;

สุภทฺทํ มชฺฌิเม ยาเม ปาเปตฺวา อมตํ ปทํ.

๙๗.

ภิกฺขุ ปจฺฉิมยามมฺหิ ธมฺมกฺขนฺเธ อเสสเก;

สงฺคยฺห โอวทิตฺวาน อปฺปมาท ปเทน จ.

๙๘.

ปจฺจุสสมเย ฌานสมาปตฺติวิหารโต;

อุฏฺาย ปรินิพฺพายิ เสโสปาทิวิวชฺชิโต.

๙๙.

มหีกมฺปาทโย อาสุํ ตทา อจฺฉริยาวหา;

ปูชาวิเสสา วตฺตึสุ เทวมานุสกา พหู.

๑๐๐.

ปรินิพฺพาณสุตฺตนฺเต วุตฺตานุกฺกมโต ปน;

ปูชาวิเสโส วิฺเยฺโย อิจฺฉนฺเตหิ อเสสโต.

๑๐๑.

อหเตหิ จ วตฺเถหิ เวเตฺวา ปมํ ชินํ;

เวยิตฺวาน กปฺปาสปิจุนา วิหเตน จ.

๑๐๒.

เอวํ ปฺจสตกฺขตฺตุํ เวยิตฺวาน สาธุกํ;

ปกฺขิปิตฺวา สุวณฺณาย เตลปุณฺณาย โทณิยา.

๑๐๓.

วีสํหตฺถสตุพฺเพธํ คนฺธทารูหิ สงฺขตํ;

อาโรปยึสุ จิตกํ มลฺลานํ ปมุขา ตทา.

๑๐๔.

มหากสฺสปเถเรน ธมฺมราเช อวนฺทิเต;

จิตกํ มา ชลิตฺถาติ เทวธิฏฺานโต ปน.

๑๐๕.

ปาโมกฺขา มลฺลราชูนํ วายมนฺโตป’เนกธา;

จิตกํ ตํ น สกฺขึสุ คาหาเปตุํ หุตาสนํ.

๑๐๖.

มหากสฺสปเถเรน อธิฏฺาเนน อตฺตโน;

วตฺถาทีนิ มหาโทณึ จิตกฺจ มหารหํ.

๑๐๗.

ทฺวิธา กตฺวาน นิกฺขมฺม สกสีเส ปติฏฺิตา;

วนฺทิตา สตฺถุโน ปาทา ยถาฏฺาเน ปติฏฺิตา.

๑๐๘.

ตโต เทวานุภาเวน ปชฺชลิตฺถ จิตานโล;

น มสิ สตฺถุเทหสฺส ทฑฺฒสฺสาสิ น ฉาริกา.

๑๐๙.

ธาตุโย อวสิสฺสึสุ มุตฺตาภา กฺจนปฺปภา;

อทิฏฺาเนน พุทฺธสฺส วิปฺปกิณฺณา อเนกธา.

๑๑๐.

อุณฺหีสํ อกฺขกา ทฺเว จ จตสฺโส ทนฺตธาตุโย;

อิจฺเจตา ธาตุโย สตฺต วิปฺปกิณฺณา น สตฺถุโน.

๑๑๑.

อากาสโต ปติตฺวาปิ อุคฺคนฺตฺวาปิ มหีตลา;

สมนฺตา ชลธาราโย นิพฺพาเปสุํ จิตานลํ.

๑๑๒.

เถรสฺส สาริปุตฺตสฺส อนฺเตวาสิ มหิทฺธิโก;

สรภุนามโก เถโร ปภินฺน ปฏิสมฺภิโท.

๑๑๓.

คีวาธาตุํ คเหตฺวาน จิตโต มหิยงฺคเณ;

ปติฏฺเปตฺวา ถูปมฺหิ อกา กฺจุกเจติยํ.

๑๑๔.

เขมวฺหโย การุณิโก ขีณสํโยชโน มุนิ;

จิตกา โต ตโต วามทาาธาตุํ สมคฺคหิ.

๑๑๕.

อฏฺนฺนมถ ราชุนํ ธาตุอตฺถาย สตฺถุโน;

อุปฺปนฺนํ วิคฺคหํ โทโณ สเมตฺวาน ทฺวิชุตฺตโม.

๑๑๖.

กตฺวาน อฏฺ โกฏฺาเส ภาเชตฺวา เสสธาตุโย;

อทาสิ อฏฺราชูนํ ตํ ตํ นครวาสินํ.

๑๑๗.

หฏฺตุฏฺา คเหตฺวาน ธาตุโย ตา นราธิปา;

คนฺตฺวา สเก สเก รฏฺเ เจติยานิ อการยุํ.

๑๑๘.

เอกา ทาา สุรินฺเทน เอกา คนฺธารวาสิหิ;

เอกา ภุชงฺคราชูหิ อาสิ สกฺกตปูชิตา.

๑๑๙.

ทนฺตธาตุํ ตโต เขโม อตฺตนา คหิตํ อทา;

ทนฺตปุเร กลิงฺคสฺส พฺรหฺมทตฺตสฺส ราชิโน.

๑๒๐.

เทสยิตฺวาน โส ธมฺมํ เภตฺวา สพฺพา กุทิฏฺิโย;

ราชานํ ตํ ปสาเทสิ อคฺคมฺภี รตนตฺตเย.

๑๒๑.

อชฺโฌคาฬฺโห มุนินฺทสฺส ธมฺมามตมหณฺณวํ;

โส นรินฺโทปวาเหสิ มลํ มจฺฉริยาทิกํ.

๑๒๒.

ปาวุสฺสโก ยถา เมโฆ นานา รตนวสฺสโต;

ทาฬิทฺทิยนิทาฆํ โส นิพฺพาเปสิ นรุตฺตโม.

๑๒๓.

สุวณฺณขจิตาลมฺพ มุตฺตาชาเลหิ โสภิตํ;

กูฏาคารสตากีณฺณํ ตรุณาทิจฺจสนฺนิภํ.

๑๒๔.

นานารตนโสภาย ทุทิกฺขํ จกฺขุมูสนํ;

ยานํ สคฺคาปวคฺคสฺส ปสาทาติสยาวหํ.

๑๒๕.

การยิตฺวาน โส ราชา ทาาธาตุนิเวสนํ;

ธาตุปีฺจ ตตฺเถว กาเรตฺวา รตนุชฺชลํ.

๑๒๖.

ตหึ สมปฺปยิตฺวาน ทาาธาตุํ มเหสิโน;

ปูชาวตฺถูหิ ปูเชสิ รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต.

๑๒๗.

อิติ โส สฺจินิตฺวาน ปุฺสมฺภาร สมฺปทํ;

ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ สคฺคกายมลงฺกริ.

๑๒๘.

อนุชาโต ตโต ตสฺส กาสิราชวฺหโย สุโต;

รชฺชํ ลทฺธา อมจฺจานํ โสกสลฺลมปานุที.

๑๒๙.

ปุปฺผคนฺธาทินา ทนฺตธาตุํ ตมภิปูชิย;

นิจฺจํ มณิปฺปทีเปหิ โชตยิ ธาตุมนฺทิรํ.

๑๓๐.

อิจฺเจวมาทึ โส ราชา กตฺวา กุสลสฺจยํ;

ชหิตฺวาน นิชํ เทหํ เทวินฺทปุรมชฺฌคา.

๑๓๑.

สุนนฺโท นาม ราชินฺโท อานนฺทชนโน สตํ;

ตสฺส’ตฺรโช ตโต อาสิ พุทฺธสาสนมามโก.

๑๓๒.

สมฺมาเนตฺวาน โส ทนฺตธาตุํ เยฺยนฺตทสฺสิโน;

มหตา ภตฺติโยเคน อคา เทวสหวฺยตํ.

๑๓๓.

ตโต ปรฺจ อฺเ’ปิ พหโว วสุธาธิปา;

ทนฺตธาตุํ มุนินฺทสฺส กเมน อภิปูชยุํ.

๑๓๔.

คุหสีววฺหโย ราชา ทุรติกฺกม สาสโน;

ตโต รชฺชสิรึ ปตฺวา อนุคณฺหิ มหาชนํ.

๑๓๕.

สปรตฺถานภิฺเ โส ลาภสกฺการโลลุเป;

มายาวิโน อวิชฺชนฺเธ นิคนฺเ สมุปฏฺหิ.

๑๓๖.

วสฺสารตฺเต ยถา จนฺโท โมหกฺขนฺเธน อาวโฏ;

นาสกฺขี คุณรํสีหิ ชลิตุํ โส นราสโภ.

๑๓๗.

ธมฺมมคฺคา อเปเต’ปิ ปวิฏฺเ ทิฏฺิกานนํ;

ตสฺมึ สาธุปถํ อฺเ นาติวตฺตึสุ ปาณิโน

๑๓๘.

เหมโตรณมาลาหิ ธเชหิ กทลิหิ จ;

ปุปฺผคฆิเยหิ’เนเกหิ สชฺเชตฺวา นาครา ปุรํ

๑๓๙.

มงฺคลตฺถุติ โฆเสหิ นจฺจคีตาทิเกหิ จ;

เหมรูปิยปุปฺเผหิ คนฺธจุณฺณาทิเกหิ จ.

๑๔๐.

ปูเชนฺตา มุนิราชสฺส ทาาธาตุํ กุทาจนํ;

อกํสุ เอกนิคฺโฆสํ สํวฏฺฏมฺพุธิสนฺนิภํ.

๑๔๑.

อุคฺฆาเฏตฺวา นรินฺโท โส ปาสาเท สิหปฺชรํ;

ปสฺสนฺโต ชนมทฺทกฺขี ปูชาวิธิปรายณํ.

๑๔๒.

อถามจฺจสภามเชตฺธ ราชา วิมฺภีต มานโส;

โกตุหลากุโล หุตฺวา อิทํ วจนมพฺรวี.

๑๔๓.

อจฺเฉรกํ กิเมตนฺนุ กีทิสํ ปาฏิหาริยํ;

มเมตํ นครํ กสฺมา ฉณนิสฺสิตกํ อิติ.

๑๔๔.

ตโต อมจฺโจ อาจิกฺขิ เมธาวี พุทฺธมามโก;

ราชิโน ตสฺส สมฺพุทฺธานุภาวมวิชานโต.

๑๔๕.

สพฺพาภิภุสฺสพุทฺทสฺส ตนฺหาสงฺกยทสฺสิโน;

เอสา ธาตุ มหาราช เขมตฺเถเรน อาหฏา.

๑๔๖.

ตํ ธาตุํ ปูชยิตฺวาน ราชาโน ปุพฺพกา อิธ;

กลฺยาณมิตฺเต นิสฺสาย เทวกายมุปาคมุํ.

๑๔๗.

นาคราปิ อิเม สพฺเพ สมฺปราย สุกตฺถิกา;

ปูชยนฺติ สมาคมฺม ธาตุํ ตํ สตฺถุโน อิติ.

๑๔๘.

ตสฺสามจฺจสฺส โส ราชา สุตฺวา ธมฺมํ สุภาสิตํ;

ทุลฺลทฺธีมลมุชฺฌิตฺวา ปสีทิ รตนตฺตเย.

๑๔๙.

ธาตุปูชํ กโรนฺโต โส ราชา อจฺฉริยา วหํ;

ติตฺถิเย ทุมฺมเน’กาสิ สุมเน เจตเร ชเน.

๑๕๐.

อิเม อหิริกา สพฺเพ สทฺธาทิคุณวชฺชิตา;

ถทฺธา สา จ ทุปฺปฺา สคฺคโมกฺขวิพนฺธกา.

๑๕๑.

อิติ โส จินฺตยิตฺวาน คุหสีโว นราธิโป;

ปพฺพาเชสิ สกา รฏฺา นิคณฺเ เต อเสสเก.

๑๕๒.

ตโต นิคฺณฺา สพฺเพ’ปิ ฆตสิตฺตานลา ยถา;

โกธคฺคิชลิตา’คฺฉุํ ปุรํ ปาฏลิปุตฺตกํ.

๑๕๓.

ตตฺถ ราชา มหาเตโช ชมฺพุทีปสฺส อิสฺสโร;

ปณฺฑุนาโม ตทา อาสิ อนนฺตพลวาหโณ.

๑๕๔.

โกธนฺธาถ นิคณฺา เต สพฺเพ เปสุฺการกา;

อุปสงฺกมฺม ราชานํ อิทํ วจนมพฺรวูํ.

๑๕๕.

สพฺพเทวมนุสฺเสหิ วนฺทนีเย มหิทฺธิเก;

สิวพฺรหฺมาทโย เทเว นิจฺจํ ตุมฺเห นมสฺสถ.

๑๕๖.

ตุยฺหํ สามนฺตภุปาโล คุหสีโว ปนาธุนา;

นินฺทนฺโน ตาทิเส เทเว ฉวฏฺึ วนฺทเต อิติ.

๑๕๗.

สุตฺวาน วจนํ เตสํ ราชา โกธวสานุโค;

สูรํ สามนฺตภูปาลํ จิตฺตยานมถ’พฺรวี.

๑๕๘.

กลิงฺครฏฺํ คนฺตฺวาน คุหสีวมิธานย;

ปูชิตํ ตํ ฉวฏฺิฺจ เตน รตฺตินฺทิวํ อิติ.

๑๕๙.

จิตฺตยาโน ตโต ราชา มหตึ จตุรงฺคินึ;

สนฺนยหิตฺวา สกํ เสนํ ปุรา ตมฺหาภินิกฺขมิ.

๑๖๐.

คนฺตฺวาน โส มหีปาโล เสนงฺเคหิ ปุรกฺขโต;

ทนฺตปุรสฺสาวิทูเร ขนฺธาวารํ นิเวสยิ.

๑๖๑.

สุตฺวา อาคมนํ ตสฺส กลิงฺโค โส มหิปติ;

คชินฺทปาภตาทิหิ ตํ โตเสสิ นราธิปํ.

๑๖๒.

หิตชฺฌาสยตํ ตฺวา คุหสีวสฺส ราชิโน;

ทนฺตปุรํ จิตฺตยาโน สทฺธึ เสนาย ปาวิสิ.

๑๖๓.

ปาการโคปุรฏฺฏาลปาสาทคฆิกจิตฺติตํ;

ทานสาลาหิ โส ราชา สมิทฺธํ ปุรมทฺทส.

๑๖๔.

ตโต โส สุมโน คนฺตฺวา ปวิฏฺโ ราชมนฺทิรํ;

คุหสีวสฺส อาจิกฺขิ ปณฺฑุราชสฺส สาสนํ.

๑๖๕.

สุตฺวาน สาสนํ ตสฺส ทารุณํ ทุรติกฺกมํ;

ปสนฺนมุขวณฺโณ’ว จิตฺตยานํ สมพฺรวี.

๑๖๖.

สพฺพโลกหิตตฺถาย มํสเนตฺตาทิทานโต;

อนปฺปกปฺเป สมฺภาเร สมฺภริตฺวา อตนฺทิโต.

๑๖๗.

เชตฺวา นมุจิโน เสนํ ปตฺวา สพฺพาสวกฺขยํ;

อนาวรณาเณน สพฺพธมฺเมสุ ปารคุ.

๑๖๘.

ทิฏฺธมฺมสุกสฺสาทํ อคเณตฺวาน อตฺตโน;

ธมฺมนาวาย ตาเรสิ ชนตํ โย ภวณฺณวา.

๑๖๙.

เทวาติเทวํ ตํ พุทฺธํ สรณํ สพฺพปาณินํ;

ชโน หิ อวชานนฺโต อทฺธา โส วฺจิโต อิติ.

๑๗๐.

อิจฺเจวมาทึ สุตฺวาน โส ราชา สตฺถุวณฺณนํ;

อานนฺทสฺสุปฺปพนฺเธหิ ปเวเทสิ ปสนฺนตํ.

๑๗๑.

คุหสีโว ปสนฺนํ ตํ จิตฺตยานํ อุทิกฺขิย;

เตน สทฺธึ มหคฺฆํ ตํ อคมา ธาตุมนฺทิรํ.

๑๗๒.

หริจนฺทนสมฺภุตํ ทฺวารพาหาทิเกหิ จ;

ปวาฬวาฬมาลาหิ ลมฺพมุตฺตาลตาหิ จ.

๑๗๓.

อินฺทนีลกวาเฏหิ มณิกิงฺกิณิกาหิ จ;

โสวณฺณกณฺณมาลาหิ โสภิตํ มณิถูปิกํ.

๑๗๔.

อุจฺจํ เวลุริยุพฺภาสิ ฉทนํ มกรากุลํ;

ธาตุมนฺทิรมทฺทกฺขิ รตนุชฺชล ปีกํ.

๑๗๕.

ตโต เสตาตปตฺตสฺส เหฏฺา รตนจิตฺติตํ;

ทิสฺวา ธาตุกรนฺฑฺจ ตุฏฺโ วิมฺภยมชฺฌคา.

๑๗๖.

ตโต กลิงฺคนาโถ โส วิวริตฺวา กรณฺฑกํ;

มหีตเล นิหนฺตฺวาน ทกฺขิณํ ชานุมณฺฑลํ.

๑๗๗.

อฺชลึ ปคฺคเหตฺวาน คุเณ ทสพลาทิเก;

สริตฺวา พุทฺธเสฏฺสฺส อกาสิ อภิยาจนํ.

๑๗๘.

คณฺฑมฺพรุกฺขมูลมฺหิ ตยา ติตฺถียมทฺทเน;

ยมกํ ทสฺสยนฺเตน ปาฏิหาริยมพฺภุตํ.

๑๗๙.

ปุพฺพกายาทินิกฺขนฺตชลานลสมากุลํ;

จกฺกวาฬงฺคณํ กตฺวา ชนา สพฺเพ ปสาทิตา.

๑๘๐.

เทเสตฺวาน ตโย มาเส อภิธมฺมํ สุธาสินํ;

นครํ โอตรนฺเตน สงฺกสฺสํ ตาวตึสโต.

๑๘๑.

ฉตฺตวามรสงฺขาทิคาหเกหิ อเนกธา;

พฺรหฺมเทวาสุราทีหิ ปูชิเตน ตยา ปน.

๑๘๒.

ตฺวาน มณิโสปาเณ วิสฺสกมฺมาภินิมฺมิเต;

โลกวิวรณํ นาม ทสฺสิตํ ปาฏิหาริยํ.

๑๘๓.

ตถาเนเกสุ าเนสุ มุนิราช ตยาปุน;

พหูนิ ปาฏิหิรานิ ทสฺสิตานิ สยมฺภุนา.

๑๘๔.

ปาฏิหาริยมชฺชาปิ สคฺคโมกฺขสุขาวหํ;

ปสฺสนฺตานํ มนุสฺสานํ ทสฺสนียํ ตยา อิติ.

๑๘๕.

อพฺภุคฺคนฺตฺวา คคณ กุหรํ จนฺทเลขาภิรามา,

วิสฺสชฺเชนฺติ รชต ธวลา รํสิโย ทนฺตธาตุ;

ธูปายนฺติ สปทิ พหุธา ปชฺชลนฺตี มุหุตฺตํ,

นิพฺพายนฺตี นยนสุภคํ ปาฏิหีรํ อกาสิ.

๑๘๖.

อจฺเฉรํ ตํ ปรม รุจิรํ จิตฺตยาโน นรินฺโท,

ทิสฺวา หฏฺโ จิรปริจิตํ ทิฏฺิชาลํ ชหิตฺวา;

คนฺตฺวา พุทฺธํ สรณมสมํ สพฺพเสณีหิ สทฺธึ,

อคฺคํ ปุฺํ ปสวิ พหุธา ธาตุสมฺมานนาย.

ทุติโย ปริจฺเฉโท

๑๘๗.

ตโต กลิงฺคาธิปติสฺส ตสฺสโสจิตฺตยาโนปรมปฺปตีโต;

ตํ สาสนํ ปณฺฑุนราธิปสฺส าเปสิ ธีโร ทุรติกฺกมํ’ติ.

๑๘๘.

ราชาตโต ทนฺตปุรํ ธเชหิ ปุปฺเผหิ ธูเปหิ จ โตรเณหิ;

อลงฺกริตฺวาน มหาวิตาน นิวาริตาทิจฺจมรีจิชาลํ.

๑๘๙.

อสฺสุปฺปพนฺธาวุตโลจเนหิ ปุรกฺขโต เนคม นาคเรหิ;

สมุพฺพหนฺโต สิรสา นิเชน มหารหํ ธาตุกรณฺฑกํ ตํ.

๑๙๐.

สมุสฺสิโตทาร สิตาตปตฺตํ สงฺโขทโรทาต ตุรงฺคยุตฺตํ;

รถํ นวาทิจฺจสมานวณฺณ มารุยฺห จิตฺตตฺถรณาภิรามํ.

๑๙๑.

อเนกสงฺเขหิ พเลหิ สทฺธึ เวลาติวตฺตมฺพุธิสนฺนิเภหี;

นิวตฺตมานสฺส พหุชฺชนสฺส วินาปิ เทหํ มนสานุยาโต

๑๙๒.

สุสนฺถตํ สพฺพธิวาลุกาหิ สุสชฺชิตํ ปุณฺณ ฆฏาทิเกหิ;

ปุปฺผาภิกิณฺณํ ปฏิปชฺชิ ทีฆํ สุวิตฺถตํ ปาฏลิปุตฺตมคฺคํ.

๑๙๓.

กลิงฺฆนาโถ กุสุมาทิเกหิ นจฺเจหิ คีเตหิ จ วาทิเตหิ;

ทิเน ทิเน อทฺธนิ ทนฺตธาตุํ ปูเชสิ สทฺธึ วนเทวตาหิ.

๑๙๔.

สุทุคฺคมํ สินฺธุมหีธเรหิ กเมน มทฺธานมติกฺกมิตฺวา;

อาทาย ธาตุํ มนุชาธินาโถ อคา ปุรํ ปาฏลิ ปุตฺตนามํ.

๑๙๕.

ราชาธิราโช’ถ สภาย มชฺเฌ ทิสฺวาน ตํ วีตภยํ วิสงฺกํ;

กลิงฺคราชํ ปฏิฆาภิภุโต อภาสิ เปสุฺกเร นิคณฺเ

๑๙๖.

เทเว ชหิตฺวาน นมสฺสนีเย ฉวฏฺิเมเตน นมสฺสิตํ’ตํ;

องฺคารราสิมฺหิ สโชติภูเต นิกฺขิปฺป ขิปฺปํ ทหถาธุเนติ.

๑๙๗.

ปหฏฺจิตฺตา’วตโต นิคณฺาราชงฺคเณ เต มหตึ คภีรํ;

วีตจฺจิกงฺคารก ราสิ ปุณฺณํ องฺคารกาสุํ อภิสงฺขรึสุ.

๑๙๘.

สมนฺตโต ปชฺชลิตาย ตาย สโชติยา โรรุวเภรวาย;

โมหนฺธภุตา อถ ติตฺถิยา เต ตํ ทนฺตธาตุํ อภินิกฺขิปึสุ.

๑๙๙.

ตสฺสานุภาเวน ตมคฺคีราสึ เหตฺวา สโรชํ รถจกฺกมตฺตํ;

สมนฺตโต อุคฺคตเรณุชาล มุฏฺาสิ กิฺชกฺข ภราภิรามํ.

๒๐๐.

ตสฺมึ ขเณ ปงฺกช กณฺณิกาย ปติฏฺหิตฺวา ชินทนฺตธาตุ;

กุนฺทาวทาตาหิ ปภาหิ สพฺพา ทิสา ปภาเสสิ ปภสฺสราหิ.

๒๐๑.

ทิสฺวาน ตํ อจฺฉริยํ มนุสฺสา ปสนฺนจิตฺตา รตนาทิเกหิ;

สมฺปูชยิตฺวา ชินทนฺตธาตุํ สกํ สกํ ทิฏฺิมโวสฺสชึสุ.

๒๐๒.

โส ปณฺฑุราชา ปน ทิฏฺิชาลํ จิรานุพทฺธํ อปริจฺจชนฺโต;

ปติฏฺเปตฺวา’ธิกรฺเมตํ กุเฏน ฆาตาปยิ ทนฺตธาตุํ.

๒๐๓.

ตสฺสํ นิมุคฺคา’ธิกรฺเมสา อุปฑฺฒภาเค นจ ทิสฺสมานา;

ปุพฺพาจลฏฺโ’ว สุธามรีจิ โชเตสิ รํสีหิ ทิสา สมนฺตา.

๒๐๔.

ทิสฺวานุภาวํ ชินทนฺตธาตุ ยาปชฺชิ โส วิมฺภย มคฺคราชา;

เอโก’ถ อิสฺสาปสุโต นิคณฺโ ตํ ราชราชานมิทํ อโวจ.

๒๐๕.

รามาทโย เทว ชนทฺทนสฺส นานาวตารา ภุวเน อเหสุํ;

ตสฺเสกเทโส’จ อิทํ ฉวฏฺิโนเจ’นุภาโวกถมีทิโสติ.

๒๐๖.

อทฺธา มนุสฺสตฺตมุปาคตสฺส เทวสฺส ปจฺฉา ติทิวํ คตสฺส;

เทเหกเทโส ปิโต หิตตฺถเมตนฺติ สจฺจํวจนํภเวยฺย.

๒๐๗.

สํวณฺณยิตฺวาน คุเณ ปหูเต นารายณสฺส’สฺสมหิทฺธิกสฺส;

นิมุคฺคเมตฺตา’ธิกรฺเมตํสมฺปสฺสโต เมพหินีหริตฺวา.

๒๐๘.

สมฺปาทยิตฺวาน มหาชนานํ มุขานิ ปงฺเกรุหสุนฺทรานิ;

ยฏิจฺฉิตํ คณฺหถ วตฺถุชาตํ อิจฺจาห ราชา มุขเร นิคณฺเ.

๒๐๙.

เต ติตฺถิยา วิณหุสุรํ คุเณหิ วิจิตฺต รูเปหิ อภิตฺถวิตฺวา;

โตเยน สิฺจึสุ สา ตถาปิ ิตปฺปเทสา น จลิตฺถ ธาตุ.

๒๑๐.

ชิคุจฺฉมาโน อถ เต นิคณฺเ โส ธาตุยานีหรเณ อุปายํ;

อนฺเวสมาโน วสุธาธินาโถ เภรึ จราเปสิ สเก ปุรมฺหิ.

๒๑๑.

นิมุคฺคเมตฺถา’ธิกรฺมชฺชิ โย ธาตุเมตํ พหิ นีหเรยฺย;

ลทฺธาน โส อิสฺสริยํ มหนฺตํ รฺโสกาสาสุขเมสฺสตีติ

๒๑๒.

สุตฺวา น ตํ เภริรวํอุฬารํปุฺตฺถิโกพุทฺธพเลปสนฺโน;

ตสฺมึ ปุเร เสฏฺิสุโต สุภทฺโท ปาเวกฺขิรฺโ สมิตึ ปคพฺโภ.

๒๑๓.

ตมคฺคราชํ อถ โส นมิตฺวา สามาชิกานํ หทยงฺคมาย;

ภาสาย สพฺพฺุคุณปฺปภาวํ วณฺเณสิ สารชฺชวิมุตฺต จิตฺโต.

๒๑๔.

ภุมึ กิณิตฺวา มหตา ธเนน มโนรมํ เชตวนํ วิหารํ;

โย การยิตฺวาน ชินสฺส ทตฺวา อุปฏฺหิ ตํ จตุปจฺจเยหิ.

๒๑๕.

อนาถปิณฺฑิปฺปทเสฏฺิเสฏฺโโสทิฏฺธมฺโมปปิตามโหเม;

ติโลกนาเถ มม ธมฺมราเช ตุมฺเห’ธุนาปสฺสถภตฺติภารํ.

๒๑๖.

อิตฺถํ นทิตฺวาน ปหูตปเฺา กตฺวาน เอกํสมถุตฺตรียํ;

มหีตลํ ทกฺขิณชานุเกน อาหจฺจ พทฺธฺชลิโก อโวจ.

๒๑๗.

ฉทฺทนฺตนาโค สวิเสน วิทฺโธ สลฺเลน โย โลหิตมกฺขิ ตงฺโค;

ฉพฺพณฺณรํสีหิ สมุชฺชลนฺเต เฉตฺวาน ลุทฺทาย อทาสิ ทนฺเต.

๒๑๘.

สโส’ปิ หุตฺวาน วิสุทฺธสีโล อชฺฌตฺตทานาภิรโต ทฺวิชาย;

โย’ทชฺชิเทหมฺปิ สกํ นิปจฺจ องฺคารราสิมฺหิ พุภุกฺขิตาย.

๒๑๙.

โย โพธิยา พาหิรวตฺถุทานา อติตฺตรูโป สิวิราช เสฏฺโ;

อทาสิ จกฺขูนิ ปภสฺสรานิ ทฺวิชาย ชิณฺณาย อจกฺขุกาย.

๒๒๐.

โยขนฺติวาที’ปิ กลาพุราเช เฉทาปยนฺเต’ปิ สหตฺถปาทํ;

ปริปฺลุตงฺโครุธิเร ติติกฺขิเมตฺตายมาโน ยสทายเก’ว.

๒๒๑.

โย ธมฺมปาโล อปิ สตฺตมาส ชาโตปทุฏฺเ ชนเกสกมฺหิ;

การาปยนฺเต อสิมาลกมฺมํ จิตฺตํ น ทูเสสิ ปตาปราเช.

๒๒๒.

สาขามิโค โย อสตา ปุเมน วเน ปปาตา สยมุทฺธเฏน;

สิลาย ภินฺเน’ปิ สเก ลลาเฏ ตํ เขมภุมึ อนยิตฺถมูฬฺหํ.

๒๒๓.

รุฏฺเน มาเรน’ภินิมฺมิตมฺปิ องฺคารกาสุํ ชลิตํ วิหิชฺช;

สมุฏฺิเต สชฺชุมหารวินฺเท ตฺวาน โย เสฏฺิ อทาสิ ทานํ.

๒๒๔.

มิเคน เยนาเปวิชฺเมกํ ภีตํวธาโมจยิตุํกุรงฺคึ;

อาฆาตเน อตฺตสิรํเปตฺวาปโมจิตา’ฺฺปิปาณิสงฺฆา.

๒๒๕.

โย สตฺตวสฺโส วิสิขาย ปํสุ กีฬาปโร สมฺภวนามโก’ปิ;

สพฺพฺุลีฬฺหาย นิคุฬฺหปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ สุจีรเตน.

๒๒๖.

หิตฺวา นิกนฺตึ สกชีวิเต’ปิ พทฺธาสกุจฺฉิมฺหิ จ เวตฺตวลฺลึ;

สาขามิเค เนกสหสฺสสงฺเข วธาปโมเจสิ กปิสฺสโรโย.

๒๒๗.

สนฺตปฺปยํ ธมฺมสุธารเสน โย มานุเส ตุณฺฑิลสูกโร’ปิ;

อิสี’ว กตฺวา อถ ายคนฺถํ นิชํ ปวตฺเตสิ จิราย ธมฺมํ.

๒๒๘.

ปจฺจตฺถิกํ ปุณฺณกยกฺขมุคฺคํ มหิทฺธิกํ กามคุเณสุ คิทฺธํ;

โย ติกฺขปฺโวิธุราภิธาโนทเมสิ กาฬาคิริมตฺตกมฺหิ.

๒๒๙.

กุลาวสายิ อวิรูฬฺหปกฺโข โย พุทฺธิมา วฏฺฏกโปตโก’ปิ;

สจฺเจน ทาวคฺคิมภิชฺชลนฺตํ วสฺเสน นิพฺพาปยิ วาริโท’ว.

๒๓๐.

โย มจฺฉราชาปิ อวุฏฺิกาเลทิสฺวานมจฺเฉ ตสิเตกิลนฺเต;

สจฺเจนวากฺเยนมโหฆปุณฺณํมุหุตฺตมตฺเตนอกาสิรฏฺํ.

๒๓๑.

วิจิตฺตหตฺถสฺส รถาทิกานิ วสุนฺธรา กมฺปน การณานิ;

ปุตฺเต’นุชาเต สทิเสจทาเรโย’ทชฺชิเวสฺสนฺตรชาติยมฺปิ.

๒๓๒.

พุทฺโธ ภวิตฺวา อปิ ทิฏฺธมฺม สุขานเปกฺโข กรุณานุวตฺตี;

สพฺพํ สหนฺโต อวมานนาทึ โยทุกฺกรํ โลกหิตํอกาสิ.

๒๓๓.

พเลน สทฺธึ จตุรงฺคิเกน อภิทฺทวนฺตํ อติภึสเนน;

อเชยฺยสตฺถํ ปรมิทฺธิปตฺตํ ทเมสิ โย อาลวกมฺปี ยกฺขํ.

๒๓๔.

เทหาภินิกฺขนฺต หุตาสนจฺจิ มาลากุลํ พฺรหฺมภวํ กริตฺวา;

เภตฺวาน ทิฏฺึ สุจิรานุพทฺธํ ทเมสิ โย พฺรหฺมวรํ มุนินฺโท.

๒๓๕.

อจฺจงฺกุสํ ทานสุโธต คณฺฑํ นิปาติตฏฺาลก โคปุราทึ;

ธาวนฺตมคฺเค ธนปาลหตฺถึ ทเมสิ โย ทารุณมนฺตกํ’ว.

๒๓๖.

มนุสฺสรตฺตารุณปาณิปาทมุกฺขิปฺป ขคฺคํ อนุพนฺธมานํ;

มหาทโย ทุปฺปสหํ ปเรหิ ทเมสิ โย องฺคุลิมาลโจรํ.

๒๓๗.

โย ธมฺมราชา วิชิตาริสงฺโฆ ปวตฺตยนฺโต วรธมฺมจกฺกํ;

สทฺธมฺม สฺํ รตนากรฺจ โอคาหยี สํ ปริสํ สมคฺคํ.

๒๓๘.

ตสฺเสว สทฺธมฺม วราธิปสฺสตถาคตสฺส’ปฺปฏิปุคฺคลสฺส;

อนนฺตาณสฺส วิสารทสฺส เอสา มหาการุณิกสฺส ธาตุ.

๒๓๙.

อเนน สจฺเจน ชินสฺส ธาตุ ขิปฺปํ สมารุยฺห นภนฺตราฬํ;

สุธํสุเลเขว สมุชฺชลนฺติ กงฺขํ วิโนเทตุ มหาชนสฺส.

๒๔๐.

ตสฺมึ ขเณ สา ชินทนฺตธาตุ นภํ สมุคฺคมฺม ปภาสยนฺตี;

สพฺพา ทิสา โอสธิตารกา’ว ชนํ ปสาเทสิ วฺติณฺณกงฺขํ.

๒๔๑.

อโถตริตฺวา คคนงฺคณมฺหา สา มตฺถเก เสฏฺิสุตสฺส ตสฺส;

ปติฏฺหิตฺวาน สุธาภิสิตฺตคตฺตํ’ว ตํ ปีณยิ ภตฺติตินฺนํ.

๒๔๒.

ทสฺวาน ตํ อจฺฉริยํ นิคณฺา อิจฺจพฺรวุํ ปณฺฑุนราธิปํ ตํ;

วิชฺชาพลํ เสฏฺิสุตสฺส เอตํ น ธาตุยา เทว อยมฺปภาโว.

๒๔๓.

นิสมฺม เตสํ วจนํ นรินฺโท อิจฺจพฺรวี เสฏฺิสุตํ สุภทฺทํ;

ยถา จ เอเต อภิสทฺทเหยฺยุํ ตถาวิธํ ทสฺสย อิทฺธิมฺํ.

๒๔๔.

ตโต สุภทฺโท ตปนียปตฺเต สุคนฺธิสีโตทกปูริตมฺหิ;

วฑฺเฒสิ ธาตุํ มุนิปุงฺควสฺส อนุสฺสรนฺโต จริตพฺภุตานิ.

๒๔๕.

สา ราชหํ สี’ว วิธาวมานา สุคนฺธิโตยมฺหิ ปทกฺขิเณน;

อุมฺมุชฺชมานา จ นิมุชฺชมานา ชเน ปโมทสฺสุธเร อกาสิ.

๒๔๖.

ตโต จ กาสุํ วิสิขายมชฺเฌ กตฺวา ตหึ ธาตุมภิกฺขิปิตฺวา;

ปํสูหิ สมฺมา อภิปูรยิตฺวา พหูหิ มทฺทาปยิ กุฺชเรหิ.

๒๔๗.

เภตฺวา มหึอุฏฺหิ จกฺกมตฺตํ วิราชมานํ มณิกณฺณิกาย;

ปภสฺสรํ รูปิยเกสเรหิ สโรรุหํ กฺจนปตฺตปาฬึ.

๒๔๘.

ปติฏฺภิตฺวาน ตหึ สโรเช มนฺทานิลาวตฺติตเรณุ ชาเล;

โอภาสยนฺติ’ว ทิสา ปภาหิ ทิฏฺา มุหุตฺเตน ชินสฺสธาตุ.

๒๔๙.

ขิปึสุ วตฺถาภรณานิ มจฺจา ปวสฺสยุํ ปุปฺผมยฺจ วสฺสํ;

อุกฺกุฏฺิสทฺเทหิ จ สธุการนาเทหิ ปุณฺณํ นครํ อกํสุ.

๒๕๐.

เต ติตฺถิยา ตํ อภิวฺจนํ’ติ ราชาธิราชํ อถ สฺเปตฺวา;

ชิคุจฺฉนีเย กุณปาทิเกหิ ขิปึสุ ธาตุํ ปริขาย ปิฏฺเ.

๒๕๑.

ตสฺมึ ขเณ ปฺจวิธมฺพุเชหิสฺฉาทิตาหํสคโณปภุตฺตา;

มธุพฺพตาลี วิรุตาภิรามา อโหสิ สา โปกฺขรณี’ว นนฺทา.

๒๕๒.

คชาธิปา โกฺฺจรวํ รวึสุ กรึสุ เหสานินทํ ตุรงฺคา;

อุกฺกุฏฺินาทํ อกรึสุ มจฺจา สุวาทิตา ทุนฺทุภิอาทโย’ปิ.

๒๕๓.

โถมึสุ มจฺจา ถุติคีตเกหิ นจฺจึสุ โอตฺตปฺปวิภุสนา’ปิ;

วตฺถานิ สีเส ภมยึสุ มตฺตา ภุชานิ โปเสุมุทคฺคจิตฺตา.

๒๕๔.

ธูเปหิ กาลาครุสมฺภเวหิ ฆนาวนทฺธํ’ว นภํ อโหสิ;

สมุสฺสิตาเนกธชาวลีหิ ปุรํ ตทา วตฺถมยํ’ว อาสิ.

๒๕๕.

ทิสฺวา ตมจฺเฉรมจินฺตนียํ อาโมทิตามจฺจคณา สมคฺคา;

อตฺเถ นิโยเชตุ มุเปจฺจ ตสฺส วทึสุ ปณฺฑุสฺส นราธิปสฺส.

๒๕๖.

ทิสฺวาน โย อีทิสกมฺปิ ราช อิทฺธานุภาวํ มุนิปุงฺควสฺส;

ปสาทมตฺตมฺปิ กเรยฺย โนเจ กิมตฺถิยา ตสฺส ภเวยฺย ปฺา.

๒๕๗.

ปสาทนีเยสุ คุเณสุ ราช ปสาทนํ สาธุชนสฺส ธมฺโม;

ปุปฺผนฺติ สพฺเพ สยเมว วนฺเท สมุคฺคเต โกมุทกานนานิ.

๒๕๘.

วาจาย เตสํ ปน ทุมฺมตีนํ มา สคฺคมคฺคํ ปชหิตฺถ ราช;

อนฺเธ คเหตฺวา วิจเรยฺย โก หิ อนฺเวสมาโน สุปถํ อมูฬฺโห.

๒๕๙.

นราธิปา กปฺปิณ พิมฺพิสาร สุทฺโธทนาทิ อปิ เตชวนฺตา;

ตํ ธมฺมราชํ สรณํ อุเปจฺจ ปิวึสุ ธมฺมามตมาทเรน.

๒๖๐.

สหสฺสเนตฺโต ติทสาธิโป’ปิ ขีณายุโก ขิณภวํ มุนินฺทํ;

อุเปจฺจ ธมฺมํ วิมลํ นิสมฺม อลตฺถ อายุํ อปิ ทิฏฺธมฺโม.

๒๖๑.

ตุวมฺปิ ตสฺมึ ชิตปฺจมาเร เทวาติเทเว วรธมฺมราเช;

สคฺคาปวคฺคาธิคมาย ขิปฺปํ จิตฺตํ ปสาเทหิ นราธิราช.

๒๖๒.

สุตฺวานเตสํ วจนํ นรินฺโท วิกิณฺณกงฺโข รตนตฺตยมฺหิ;

เสนาปตึ อตฺถวรํ อโวจ ปหฏฺภาโว ปริสาย มชฺเฌ.

๒๖๓.

อสทฺทหาโน รตนตฺตยสฺส คุเณ ภวจฺเฉทนการณสฺส;

จิราย ทุลฺลทฺธิปเถ จรนฺโต ิโต สรชฺเช อปิ วฺจิโตหํ.

๒๖๔.

โมเหน ขชฺโชปนกํ ธเมสึ สีตทฺทิโต ธุมสิเข ชลนฺเต;

ปิปาสิโต สินฺธุชลํ ปหาย ปิวึ ปมาเทน มรีจิโตยํ.

๒๖๕.

ปริจฺจชิตฺวา อมตํ จิราย ชิวตฺถิโก ติกฺขวิสํ อขาทึ;

วิหาย’หํ จมฺปกปุปฺผทามํ อธารยึ ชตฺตุสุ นาคภารํ.

๒๖๖.

คนฺตฺวาน ขิปฺปํ ปริขา สมีปํ อาราธยิตฺวา ชินทนฺตธาตุํ;

อาเนหิ ปูชาวิธินา กริสฺสํ ปุฺานิ สพฺพตฺถ สุขาวหานิ.

๒๖๗.

คนฺตฺวาตเตโสปริขาสมีปํ เสนาธินาโถ ปรมปฺปตีโต;

ธาตุํ มุนินฺทสฺส นมสฺสมาโน อชฺเฌสิ รฺโ หิตมา จรนฺโต

๒๖๘.

จิราคตํ ทิฏฺิมลํ ปหาย อลตฺถ สทฺธํ สุคเต นรินฺโท;

ปาสาทมาคมฺม ปสาทมสฺส วฑฺเฒหิ รฺโ รตนตฺตยมฺหิ.

๒๖๙.

ตสฺมึ ขเณ โปกฺขรณี วิจิตฺตา ผุลฺเลหิ โสวณฺณสโรรุเหหิ;

อลงฺกโรนฺตี คคนํ อโหสิ มนฺทากินีวาภินวาวตารา.

๒๗๐.

หํสงฺคเณวาถ มุนินฺทธาตุ สา ปงฺกชา ปงฺกชโมกฺกมนฺติ;

กุนฺทาวทาตาหิ ปภาหิ สพฺพํ ขิโรทกุจฺฉึ’ว ปุรํ อกาสิ.

๒๗๑.

ตโต สุรตฺตฺชลิปงฺกชมฺหิ ปติฏฺหิตฺวาน จมุปติสฺส;

สนฺทิสฺสมานา มหตา ชเนน มหปฺผลํ มานุสกํ อกตฺถ.

๒๗๒.

สุตฺวาน วุตฺตนฺตมิมํ นรินฺโท ปหฏฺภาโวปทสา’ว คนฺตฺวา;

สํสูจยนฺโต ทิคุณํ ปสาทํ สุวิมฺหิโตปฺชลิโกอโวจ.

๒๗๓.

โวหารทกฺขา มนุชา มุนินฺท สงฺฆฏฺฏยิตฺวา นิกโสปลมฺหิ;

กโรนฺติอคฺฆํ วรกฺจนสฺส เอโสหิ ธมฺโม จริโตปุราโณ.

๒๗๔.

มณึ ปสตฺถากรสมฺภวมฺปิ หุตาสกมฺเมหภีสงฺขริตฺวา;

ปาเปนฺติราชฺกิรีฏโกฏึ วิภุสนตฺตํ วิทุโนมนุสฺสา.

๒๗๕.

วีมํสนตฺถาย ตวาธุนาปิ มยา กตํ สพฺพมิทํ มุนินฺท;

อาคุํ มหนฺตํ ขม ภุริปฺ ขิปฺปํ มมาลงฺกุรุ อุตฺตมงฺคํ.

๒๗๖.

ปติฏฺิตา ตสฺส ตโต กิรีเฏ มณิปฺปภา ภาสินิ ทนฺตธาตุ;

อมุฺจิ รํสี ธวลา ปชาสุ สิเนหชาตา อิว ขีรธารา.

๒๗๗.

โส ทนฺตธาตุํ สิรสาวหนฺโต ปทกฺขิณํตํนครํ กริตฺวา;

สมฺปูชยนฺโต กุสุมาทิเกหิ สุสชฺชิตนฺเต ปุรมาหริตฺถ.

๒๗๘.

สมุสฺสิโตทารสิตาตปตฺเต ปลฺลงฺกเสฏฺเ รตนุชฺชลมฺหิ;

ปติฏฺเปตฺวาน ชินสฺส ธาตุํ ปูเชสิ ราชา รตนาทิเกหิ.

๒๗๙.

พุทฺธาทิวตฺถุตฺตยเมว ราชา อาปาณโกฏึ สรณํ อุเปจฺจ;

หิตฺวา วิหึสํ กรุณาธิวาโส อาราธยี สพฺพชนํ คุเณหิ.

๒๘๐.

กาเรสิ นานารตนปฺปภาหิ สหสฺสรํสีํ’ว วิโรจมานํ;

นราธิโป ภตฺติภรานุรูปํ สุจิตฺติตํ ธาตุนิเวสนมฺปิ.

๒๘๑.

วฑฺเฒสิ โส ธาตุฆรมฺหิ ธาตุํ อลงฺกริตฺวา สกลํ ปุรมฺปิ;

เสเสน ปูชาวิธินา อติตฺโต ปูเชสิ รฏฺํ สธนํ สโภคฺคํ.

๒๘๒.

อามนฺตยิตฺวา คุหสีวราชํ สมฺมานิตํ อตฺตสมํ กริตฺวา;

ทานาทิกํ ปุฺมเนกรูปํ สทฺธาธโน สฺจิณิราชเสฏฺโ.

๒๘๓.

ตโต โส ภุปาโล กุมติชนสํสคฺคมนยํ,

นิรากตฺวา มคฺเค สุคตวจนุชฺโชตสุคเม;

ปธาวนฺโต สมฺมา สปรหิตสมฺปตฺติจตุโร,

ปสตฺถํ โลกตฺถํ อจริ จริตาวชฺชิตชโน.

ตติโย ปริจฺเฉโท.

๒๘๔.

จรติ ธรณิ ปาเล ราชธมฺเมสุ ตสฺมึ,

สมรจตุรเสโน ขีรธาโร นรินฺโท;

นิชภุชพลลีลา’ราติทปฺปปฺปมาถี,

วิภวชนิตมาโน ยุทฺธสชฺโช’ภิคฺฉิ.

๒๘๕.

กริวรมถ ทิสฺวา โส คุหาทฺวารยาตํ,

ปฏิภยรหิตตฺโต สีหราชา’ว ราชา;

นิชนครสมีปายาตเมตํ นรินฺทํ,

อมิตพลมมโหเฆโนตฺถรนฺตา’ภิยายิ.

๒๘๖.

อุทิตพหฬธูลีปาฬิรุทฺธนฺตฬิกฺโข,

สมทวิวิธโยธาราวสํรมฺภภีเม;

นิสิตสรสตาลีวสฺสธารากราเฬ,

อชินิ มหติ ยุทฺเธ ปณฺฑุโก ขีรธารํ.

๒๘๗.

อถ นรปติเสฏฺโ สงฺคเหตฺวาน รฏฺํ,

นิช ตนุช วรสฺมึ รชฺชภารํ นิธาย;

สุคต ทสน ธาตุํ สมฺปฏิจฺฉาปยิตฺวา,

ปหิณิ จ คุหสีวํ สกฺกริตฺวา สรฏฺํ.

๒๘๘.

สุวิรมวนีปาโล สฺมํ อชฺฌุเปโต,

วิวิธ วิภว ทานายาจเก ตปฺปยิตฺวา;

ติทสปุร สมาชํ เทหเภทา ปยาโต,

กุสล ผลมนปฺปํ ปตฺถิตํ ปจฺจลตฺถ.

๒๘๙.

นรปติ คุหสีโว ตํ มุนินฺทสฺส ธาตุํ,

สกปุรมุปเนตฺวา สาธุ สมฺมานยนฺโต;

สุคติ คมน มคฺเค ปาณิโน โยชยนฺโต,

สุจริต มภิรูปํ สฺจิณนฺโต วิหาสิ.

๒๙๐.

อคณิตมหิมสฺสุชฺเช นิรฺโ ตนูโช,

ปุริม วยสิ เยวารทฺธสทฺธาภิโยโค;

ทสพล ตนุธาตุํ ปูชิตุํ ตสฺส รฺโ,

ปุรวร มุปายาโต ทนฺตนาโม กุมาโร.

๒๙๑.

คุณชนิต ปสาทํ ตํ กลิงฺคาธินาถํ,

นิขิล คุณ นิวาโส โส กุมาโร กริตฺวา;

วิวิธ มหวิธานํ สาธุสมฺปาทยนฺโต,

อวสิ สุคตธาตุํ อนฺวหํ วนฺทมาโน.

๒๙๒.

อภวิ จ คุหสีวสฺสาวนีสสฺส ธิตา,

วิกจ กุวลยกฺขี หํสกนฺตาภิยาตา;

วทน ชิต สโรชา หาริธมฺมิลฺลภารา,

กุจภรนมิตงฺคิ เหม มาลาภิธานา.

๒๙๓.

อขิลคุณนิธานํ พนฺธุภาวานุรูปํ,

สุวิมลกุลชาตํ ตํ กุมารํ วิทิตฺวา;

นรปติ คุหสีโว อตฺตโน ธีตรํ ตํ,

อททิ สพหุมานํ ราชปุตฺตสฺส ตสฺส.

๒๙๔.

มนุชปติ กุมารํ ธาตุรกฺขาธิกาเร,

ปจุรปริชนํ ตํ สพฺพถา โยชยิตฺวา;

คว มหิส สหสฺสาทีหิ สมฺปีณยิตฺวา,

สก วิภว สริกฺเข อิสฺสรตฺเต เปสิ.

๒๙๕.

สมรภุวิ วินฏฺเ ขีรธาเร นรินฺเท,

มลยวนมุเปตา ภาคิเนยฺยา กุมารา;

ปพล มติ มหนฺตํ สํหริตฺวา พลคฺคํ,

อุปปุรมุปคฺฉุํ ธาตุยา คณฺหนตฺถํ.

๒๙๖.

อถ นครสมีเป เต นิเวสํ กริตฺวา,

สวณกฏุกเมตํ สาสนํ เปสยึสุ;

สุคตทสนธาตุํ เทหิ วา ขิปฺปมมฺหํ,

ยสสิริชนนึ วา กีฬ สงฺคามเกฬึ.

๒๙๗.

สปทิ ธรณิปาโล สาสนํ ตํ สุณิตฺวา,

อวทิ รหสิ วาจํ ราชปุตฺตสฺส ตสฺส;

นหิ สติ มม เทเห ธาตุมฺสฺส ทสฺสํ,

อหมปิ ยทิ เชตุํ เนว เต สกฺกุเณยฺยํ.

๒๙๘.

สุรนร นมิตํ ตํ ทนฺตธาตุํ คเหตฺวา,

คหิต ทิชวิลาโส สีหฬํ ยาหิ ทีปํ;

อิติ วจนมุทารํ มาตุลสฺสาถ สุตฺวา,

ตมวจ คุหสีวํ ทนฺตนาโม กุมาโร.

๒๙๙.

ตวจ มมจ โก วา สีหเฬ พนฺธุภูโต,

ชินวรณสโรเช ภตฺติยุตฺโต จ โกวา;

ชลนีธิปรตีเร สีหฬํ ขุทฺทเทสํ,

กถมหมติเนสฺสํ ทนฺตธาตุํ ชินสฺส.

๓๐๐.

ตมวทิ คุหสีโว ภาคิเนยฺยํ กุมารํ,

ทสพลตนุธาตุ สณฺิตา สีหฬสฺมึ;

ภวภยหติทกฺโข วตฺตเต สตฺถุธมฺโม,

คณนปถมตีตา ภิกฺขโว จาวสึสุ.

๓๐๑.

มม จ ปิยสหาโย โส มหาเสน ราชา,

ชินจรณสโรชทฺวนฺทเสวาภิยุตฺโต;

สลิลมปิ จ ผุฏฺํ ธาตุยา ปตฺถยนฺโต,

วิวิธรตนชาตํ ปาภตํ เปสยิตฺถ.

๓๐๒.

ปภวติ มนุชินฺโท สพฺพทา พุทฺธิมา โส,

สุคตทสนธาตุํ ปูชิตุํ ปูชเนยฺยํ;

ปริจิตวิสยมฺหา วิปฺปวุตฺถํ ภวนฺตํ,

วิวิธวิภวทานา สาธุ สงฺคณฺหิตุฺจ.

๓๐๓.

นิช ทุหิตุปตึ ตํ อิตฺถมาราธยิตฺวา,

นรปติ คุหสีโว สงฺคเหตฺวาน เสนํ;

รณธรณิมุเปโต โส กุมาเรหิ สทฺธึ,

มรณปรวสตฺตํ อชฺฌคา ยุชฺฌมาโน.

๓๐๔.

อถ นรปติ ปุตฺโต ทนฺตนาโม สุณิตฺวา,

สวณ กฏุกเมตํ มาตุลสฺสปฺปวตฺตึ;

คหิต ทิชวิลาโส ทนฺตธาตุํ คเหตฺวา,

ตุริต ตุริต ภูโต โส ปุรมฺหา ปฬายิ.

๓๐๕.

สรภส มุปคนฺตฺวา ทกฺขิณํ จาถ เทสํ,

อวิจลิตสภาโว อิทฺธิยา เทวตานํ;

นทิมติมหตึ โส อุตฺตริตฺวาน ปุณฺณํ,

นิทหิ ทสนธาตุํ วาลุการาสิมชฺเฌ.

๓๐๖.

ปุน ปุรมุปคนฺตฺวา ตํ คหีตฺเวสํ,

ภริยมปิ คเหตฺวา อาคโต ตตฺถ ขิปฺปํ;

สุคตทสนธาตุํ วาลุกาถุปกุจฺฉึ,

ปิตมุปจรนฺโต อจฺฉิ คุมฺพนฺตรสฺมึ.

๓๐๗.

สปทิ นภสิ เถโร คจฺฉมาโน ปเนโก,

วิวิธกิรณชาลํ วาลุการาสิถูปา;

อวิรฬิตมุเทนฺตํ ธาตุยา ตาย ทิสฺวา,

ปณมิ สุคตธาตุํ โอตริตฺวาน ตตฺถ.

๓๐๘.

มุนิสุตมถ ทิสฺวา ชมฺปตี เต ปตีตา,

นิชคมนวิธานํ สพฺพมาโรจยึสุ;

ทสพลตนุโช โส ธาตุรกฺขา นิยุตฺโต,

ปรหิตนิรตตฺโต เต อุโภ อชฺฌภาสิ.

๓๐๙.

ทสพลตนุธาตุํ สีหฬํ เนถ ตุมฺเห,

อคณิต ตนุเขทา วีตสารชฺชเมตํ;

อปิ จ คมนมคฺเค ชาตมตฺเต วิฆาเต,

สรถ มมมเนโกปทฺทวจฺเฉททกฺขํ.

๓๑๐.

อิติ สุคตนนูโช ชมฺปตีนํ กเถตฺวา,

ปุน’ปิ ตทนุรูปํ เทสยิตฺวาน ธมฺมํ;

ปุถุตรมปเนตฺวา โสกสลฺลฺจ คาฬฺหํ,

สกวสติมุเปโต อนฺตลิกฺเขน ธีโร.

๓๑๑.

ภุชคภวนวาสี นินฺนคายาถ ตสฺสา,

ภุชคปติ มหิทฺธิ ปณฺฑุหาราภิธาโน;

สกปุรปวรมฺหา นิกฺขมิตฺวา จรนฺโต,

สมุปคมิ ตทา ตํ านมิจฺฉาวเสน.

๓๑๒.

วิมลปุลินถูปา โส สมุคฺคจฺฉมานํ,

สสิรุจิรมรีจิชฺชาลมาโลกยิตฺวา;

ิตมถ มุนิธาตุํ วาลุการสิคพฺเภ,

กิมิทมิติ สกงฺขํ เปกฺขมาโน อเวทิ.

๓๑๓.

สปทิ สพหุมาโน โส อสนฺทิสฺสมาโน,

รตนมยกรณฺฑํ ธาตุยุตฺตํ คิลิตฺวา;

วิตตปุถุลเทโห โภคมาลาหิ ตุงฺคํ,

กณกสิขริราชํ เวยิตฺวา สยิตฺถ.

๓๑๔.

สลิลนิธิสมีปํ ชมฺปตี คนฺตุกามา,

ปุลินตลคตํ ตํ ทนฺตธาตุํ อทิสฺวา;

นยนสลิลธารํ โสกชาตํ กิรนฺตา,

สุคตสุตวรํ ตํ ตงฺขเณ’นุสฺสรึสุ.

๓๑๕.

อถ สุคตสุโต โส จินฺติตํ สํวิทิตฺวา,

อคมิ สวิธเมสํ โสกทินานนานํ;

อสุณิ จ ชินธาตุํ วาลุการาสิมชฺเฌ,

นีหิตมปิ อทิฏฺํ ปูชิตํ ชมฺปตีหิ.

๓๑๖.

สยิตมถ ยตีโส ทิพฺพจกฺขุปฺปภาวา,

รตนคิรินิกุฺเช นาคราชํ อปสฺสิ;

วิหคปติสรีรํ มาปยิ ตมฺมุหุตฺเต,

วิตตปุถุลปกฺเขน’นฺตฬิกฺขํ ถเกนฺตํ.

๓๑๗.

ชลธิมติคภีรํ ตํ ทฺวิธา โส กริตฺวา,

ปพลปวนเวเคน’ตฺตโน ปกฺขเชน;

สรภส มหิธาวํ ภีมสํรมฺภโยคา,

อภิคมิ ภุชคินฺทํ เมรุปาเท นิปนฺนํ.

๓๑๘.

ชหิตภุชคเวโส ตงฺขเณ โส ผณินฺโท,

ปฏิภยจกิตตฺโต สํขิปิตฺวาน โภเค;

สรภส มุปคนฺตฺวา ตสฺส ปาเท นมิตฺวา,

วินยมธุรมิตฺถํ ตํ มุนีสํ อโวจ.

๓๑๙.

สกลชนหิตตฺถํ เอว ชายนฺติ พุทฺธา,

ภวติ ชนหิตตฺถํ ธาตุมตฺตสฺส ปูชา;

อหมปิ ชินธาตุํ ปูชยิตฺวา มหคฺฆํ,

กุสลผลมนปฺปํ สฺจิณิสฺสํ’ติ คณฺหึ.

๓๒๐.

อถ มนุชคณานํ สจฺจโพธารหานํ,

วสติภวนเมสา นียฺยเต สีหฬํ ตํ;

มุนิวรตนุธาตุํ เตน เทหีติ วุตฺโต,

ภุชคปติ กรณฺฑํ ธาตุคพฺภํ อทชฺชิ.

๓๒๑.

วิหคปติตนุํ ตํ สํหริตฺวาน เถโร,

ชลจรสตภีมา อณฺณวา อุปฺปติตฺวา;

สกลปถวิจกฺเก รชฺชลกฺขึ’ว ธาตุํ,

นรปติตนุชานํ ชมฺปตีนํ อทาสิ.

๓๒๒.

อิติ กตพหุกาเร สํยมินฺเท ปยาเต,

สุคตทสนธาตุํ มุทฺธนา อุพฺพหนฺตา;

มหติ วิปินเทวาทีหิ มคฺเค ปยุตฺเต,

วิวิธมหวิธาเน เต ตโต นิกฺขมึสุ.

๓๒๓.

มุทุสุรภีสมีโร กณฺฏกาทิวฺยเปโต,

วิมลปุลินหารี อาสี สพฺพตฺถ มคฺโค;

อยนมุปคเต เต ทนฺตธาตุปฺปภาวา,

นิคมนครวาสี สาธุ สมฺมานยึสุ.

๓๒๔.

กุสุมสุรภิจุณฺณากิณฺณหตฺถาหิ นิจฺจา,

สกุตุกมนุยาตา กานเน เทวตาหี;

อจลคหณทุคฺคํ เขปยิตฺวาน มคฺคํ,

อคมุมตุริตา เต ปฏฺฏนํ ตามลิตฺตึ.

๓๒๕.

อจลปทรพทฺธํ สุฏฺิโตทารกูปํ,

อุทิตปุถุลการํ ทกฺขนียามกฺจ;

สยมภิมตลงฺกาคามินึ นาวเมเต,

สปทิ สมุปรูฬฺหํ อทฺทสุํ วาณิเชหิ.

๓๒๖.

อถ ทิชปวรา เต สีหฬํ คนฺตุมิจฺฉํ,

สรภส มุปคนฺตฺวา นาวิกสฺสาวทึสุ;

สุติสุขวจสา โส สาธุวุตฺเตน เจสํ,

ปมุทิตหทโย เต นาวมาโรปยิตฺถ.

๓๒๗.

ชลนิธิมภิรูฬฺเหสฺเวสุ อาทาย ธาตุํ,

สมภวุมุปสนฺนา โลลกลฺโลลมาลา;

สมสุรภิมนุฺโ อุตฺตโร วายิ วาโต,

วิมลรุจิรโสภา สพฺพถา’สุํ ทิสา’ปิ.

๓๒๘.

นภสิ อสิตโสเภ เวนเตยฺโย’ว นาวา,

ปพลปวนเวคา สตฺตตํ ธาวมานา;

นยนวิสยภาวาตีตตีราจลาทึ,

ปวิสิ ชลธิมชฺฌํ เผณปุปฺผาภิกิณฺณํ.

๓๒๙.

อถ อภวิ สมุทฺโท ภีมสํวฏฺฏวาตา,

ภีหตสิขริกูฏาการวีจิปฺปพนฺโธ;

สวนภิทุรโฆราราวรุนฺธนฺตลิกฺโข,

ภยจกิตมนุสฺสกฺกนฺทิโต สพฺพรตฺตึ.

๓๓๐.

อุทยสิขริสีสํ นูตนาทิจฺจพิมฺเพ,

อุปคตวติ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจยมฺหิ;

สลิลนิธิชลํ ตํ สนฺตกลฺโลลมาลํ,

อสิตมณิวิจิตฺตํ โกฏฺฏิมํ’วาวภาสิ.

๓๓๑.

อถ วิตตผณาลี ภึสนา เกจิ นาคา,

สุรภิกุสุมหตฺถา เกจิ ทิพฺพตฺตภาวา;

รุจิรมณิปทีเป เกจิ สนฺธารยนฺตา,

นิชสิรสิ กโรนฺตา เกจิ กณฺฑุปฺปลานี.

๓๓๒.

ผุฏกุมุทกลาเป ชตฺตุเนเก วหนฺตา,

กณกกลสมาลา อุกฺขิปตฺตา จ เกจิ;

ปวนจลิตเกตุคฺคาหกา เกจิ เอเก,

รุจิร กณก จุณฺณาปุณฺณจงฺโคฏหตฺถา.

๓๓๓.

สลฬิตรมณิยํ เกจิ นจฺจํ กโรนฺตา,

สลยมธุรคีตํ คายมานา’ว เกจิ;

ปจุรตุริยภณฺเฑ อาหนนฺตา’ว เอเก,

มุนิวรตนุธาตุํ ปูชิตุํ อุฏฺหึสุ.

๓๓๔.

รุจิรกจกลาปา ราชกฺาย ตสฺสา,

มุนิวรทสนํ ตํ นิคฺคเตวินฺทุเลขา;

อุชุรชตสลากา สนฺนิเภ มุฺจิ รํสี.

๓๓๕.

อตุลิตมนุภาวํ ธาตุยา เปกฺขตํ ตํ,

ปมุทิตหทยานํ ตงฺขเณ ปนฺนคานํ;

ปฏิรวหริตานํ สาธุวาทาทิกานํ,

คคนมปริยนฺตํ’วาสิ วิตฺถาริตานํ.

๓๓๖.

ปวิสิ สุคต ทาาธาตุ สา โมฬิคพฺภํ,

ปุน คคนตลมฺหา โอตริตฺวาน ตสฺสา;

ผณธรนิวหา เต ตํ ตรึ วารยิตฺวา,

มหมกรุมุทารํ สตฺตรตฺตินฺทิวํหิ.

๓๓๗.

อจลมิว วิมานํ อนฺตลิกฺขมฺหิ นาวํ,

คติวิรหิตมมฺโหราสิมชฺฌมฺหิ ทิสฺวา;

ภยวิลุลิตจิตฺตา ชมฺปตี เต สมคฺคา,

ทสพลตนุชํ ตํ อิทฺธิมนฺตํ สรึสุ.

๓๓๘.

สปทิ มุนิสุโต โส จิตฺตเมสํ วิทิตฺวา,

นภสิ ชลธราลี มทฺทมาโน’ภิคนฺตฺวา;

วิหคปติสรีรํ มาปยิตฺวา มหนฺตํ,

ภยจกิตภุชงฺเค เต ปฬาเปสิ ขิปฺปํ.

๓๓๙.

อิตฺถํ พุทฺธิสุเต ภุชงฺคชนิตํ ภีตึ สเมตฺวา คเต,

สา นาวา ปวนา ปกมฺปิตธชา ตุงฺคํ ตรงฺคาวลึ;

ภีนฺทนฺตี คติเวคสา ปุถุตรํ เมฆาวลีสนฺนิภํ,

ลงฺกาปฏฺฏนโมตริตฺถ สหสา เถรสฺส ตสฺสิทฺธิยา.

จตุตฺโถ ปริจฺเฉโท.

๓๔๐.

สํวจฺฉรมฺหิ นวมมฺหิ มหาทิเสน,

ปุตฺตสฺส กิตฺติสิริเมฆนราธิปสฺส;

เต ชมฺปตี ตมถ ปฏฺฏนโมตริตฺวา,

เทวาลเย ปฏิวสึสุ มโนภิราเม.

๓๔๑.

ทิสฺวาน เต ทฺวิชวโร ปถิเก นิสายํ,

สนฺตปฺปยิตฺถ มธุราสนปานเกหิ;

รตฺติกฺขเย จ อนุราธปุรสฺส มคฺคํ,

ฉายาปตีนมถ โส อภิเวทยิตฺถ.

๓๔๒.

อาทาย เต ทสนธาตุวรํ ชินสฺส,

สมฺมานิตา ทฺวิชวเรน’ถ ปฏฺฏนมฺหา;

นิกฺขมฺม ทูรตรมคฺคมติกฺกมิตฺวา,

ปทฺวารคามมนุราธปุรสฺส’คฺฉุํ.

๓๔๓.

ยํ ธมฺมิกํ นรวรํ อภิตกฺกยิตฺวา,

ชายาปตี วิสยเมตมุปาคมึสุ;

ตํ วฺยาธินา สมุทิเตน มหาทิเสน,

ลงฺกิสฺสรํสุจิรกาลกตํ สุณึสุ.

๓๔๔.

โสเกน เต สิขริเนว สมุคฺคเตน,

อชฺโฌตฺถฏา พหุตรํ วิลปีํสุ มุฬฺหา;

กายึสุ เตสมถ มุจฺฉิตมานสานํ,

สพฺพา ทิสา จ วิทิสา จ ฆนนฺธการา

๓๔๕.

สุตฺวาน กิตฺติสิริเมฆนราธิปสฺส,

รชฺเชิตสฺส รตนตฺตยมามกตฺตํ;

วสฺเสน นิพฺพุตมหาทหนา’ว กจฺฉา,

เต ชมฺปตี สมภวุํ หตโสกตาปา.

๓๔๖.

สุตฺวาน เมฆคิรินามมหาวิหาเร,

ภิกฺขุสฺส กสฺสจิ นราธิปวลฺลภตฺตํ;

ตสฺส’นฺติกํ สมุปคมฺม กตาติเถยฺยา,

ธาตุปฺปวตฺติมวทึสุ อุโภ สเมจฺจ.

๓๔๗.

สุตฺวาน โส มุนิวโร ทสนปฺปวตฺตึ,

หฏฺโ ยถามตรเสน’หิสิตฺตคตฺโต;

เคเห สเก สปทิ ปฏฺฏวิตานเกหิ,

วฑฺเฒสิ ธาตุมมลํ สมลงฺกตมฺหิ.

๓๔๘.

เตสฺจ ชานิปติกานมุภินฺนเมโส,

กตฺวาน สงฺคหมุฬารตรํ ยถิจฺฉํ;

วุตฺตนฺตเมตมภิเวทยิตุํ ปสตฺถํ,

ลงฺกาธิปสฺส สวิธํ ปหิณิตฺถ ภิกฺขุํ.

๓๔๙.

ราชา วสนฺตสมเย สห กามินีหิ,

อุยฺยานเกฬิสุข เมกทิเน’นุโภนฺโต;

อาคจฺฉมานมถ ตตฺถ สุทุรโต’จ,

ตํ วิปฺปสนฺนมุขวณฺณมปสฺสิ ภิกฺขุํ.

๓๕๐.

โส สํยมิ สมุปคมฺม นราธิปํ ตํ,

วุตฺตนฺตเมตมภิเวทยิ ตุฏฺจิตฺโต;

สุตฺวาน ตํ ปรมปีติภรํ วหนฺโต,

สมฺปตฺตจกฺกรตโน’ว อโหสิ ราชา.

๓๕๑.

ลงฺกิสฺสโร ทฺวิชวรา ชินทนฺตธาตุ,

มาทาย ชานิปตโย อุภเย สเมจฺจ;

เอสฺสนฺติ ลงฺกมจิเรน อิตีริตํ ตํ,

เนมิตฺติกสฺส วจนฺจ ตถํ อมฺิ.

๓๕๒.

ราชา ตโต มหติยา ปริสาย สทฺธึ,

ตสฺสานุราธนครสฺส ปุรุตฺตราย;

อาสาย ตํ สปทิ เมฆคิรึ วิหารํ,

สทฺโธ อคฺฉิ ปทสา’ว ปสนฺนจิตฺโต.

๓๕๓.

ทิสฺวา ตโต สุคตธาตุมลพฺภเนยฺยํ,

อานนฺทชสฺสุนิวเหหิ จ ตารหารํ;

สิฺจํ วิธาย ปณิธึ พหุมานปุพฺพํ,

โรมฺจกฺจุกธโร อิติ จินฺตยิตฺถ.

๓๕๔.

โส’หํ อเนกรตนุชฺชลโมฬิธารึ,

ปูเชยฺยมชฺช ยทิ ทุจฺจชมุตฺตมงฺคํ;

โลกตฺตเยกสรณสฺส ตถาคตสฺส,

โน ธาตุยา มหมนุจฺฉวิกํ กเรยฺยํ.

๓๕๕.

เอตํ ปหูตรตนํ สธนํ สโภคฺคํ,

สมฺปูชยํ อปิ ธราวลยํ อเสสํ;

ปูชํ กโรมิ ตทนุจฺฉวิกํ อหํ’ติ,

จินฺเตยฺย โกหิ ภุวเนสุ อมูฬฺหติตฺโต.

๓๕๖.

ลงฺกาธิปจฺจมิทมปฺปตรํ มมาสิ,

พุทฺโธ คุเณหิ วิวิเธหิ ปมาณ สุฺโ;

โส’หํ ปริตฺตวิภโว ติภเวกนาถํ,

ตํ ตาทิสํ ทสพลํ กถมจฺจยิสฺสํ.

๓๕๗.

อิตฺถํ ปุนปฺปุน ตเทว วิจินฺตยนฺโต,

อาปชฺชิ โส ธิติยุโต’ปิ วิสฺิภาวํ;

สํวีชิโต สปทิ จามรมารุเตน,

ขินฺเนน เสวกชเนน อลตฺถ สฺํ.

๓๕๘.

โถกมฺปิ พีชมถ วา อภิโรปยนฺตา,

เมธาวิโน มหติยา’ปิ มสุนฺธราย;

กาเลน ปตฺต ตว ปุปฺผผลทิกานิ,

วินฺทนฺติ ปตฺถิตผลานิ อนปฺปกานิ.

๓๕๙.

เอวํ คุเณหิ วิวิเธหิ’ปิ อปฺปเมยฺย,

ธมฺมิสฺสรมฺหิ มหมปฺปตรมฺปิ กตฺวา;

กาลจฺจเยน ปริณาม วิเสสรมฺมํ,

สคฺคาปวคฺคสุขมปฺปฏิมํ ลภิสฺสํ.

๓๖๐.

อิตฺถํ วิจินฺติย ปโมทภราติเรก,

สมฺปุณฺณจนฺทิมสริกฺขมุโข นรินฺโท;

สพฺพฺุโน ทสนธาตุวรสฺส ตสฺส,

ปูเชสิ สพฺพมปิ สีหฬทีปเมตํ.

๓๖๑.

ภิกฺขู’ปิ เตปิฏก ชาตกภาณกาทิ,

ตกฺกคมาทิ กุสลา อปิ พุทฺธิมนฺโต;

วตฺถุตฺตเยกสรณา อปิ โปรวคฺคา,

โกตุหลา สปทิ สนฺนิปตึสุ ตตฺถ.

๓๖๒.

ราชา ตโต มหติย ปริสาย มชฺเฌ,

อิจฺจพฺรุวี มุนิวโร หิ สุสุกฺกทาโ;

ทาา ชินสฺส ยทิ โอสธิตารกา’ว,

เสตา ภเวยฺย กิมยํ มลินาวภาสา.

๓๖๓.

ตสฺมึ ขเณ ทสนธาตุ มุนิสฺสรสฺส,

ปกฺเข ปสาริย ทุเว วิย ราชหํสี;

วิตฺถาริตํ’สุนิ วหา คคนงฺคนมฺหิ,

อาวฏฺฏโต ฉวิ ชเวน มุหุตฺตมตฺตํ.

๓๖๔.

ปจฺจคฺฆมตฺถรณกํ สิตมตฺถริตฺวา,

ภทฺทาสนมฺหิ วินิธาย มุนินฺทธาตุํ;

ตํ ชาติปุปฺผนิกเรน ถเกสิ ราชา,

วสฺสจฺจยมฺพุธรกูฏสมปฺปเภน.

๓๖๕.

อุคฺคมฺม ขิปฺปมถ ธาตุ มุนิสฺสรสฺส,

สา ปุปฺผราสิสิขรมฺหิ ปติฏฺหิตฺวา;

รํสีหิ ทุทฺธธวเลหิ วิโรจมานา,

สมฺปสฺสตํ อนิมิเส นยเน อกาสิ.

๓๖๖.

ตํ ธาตุมาสนคตมฺหิ ปติฏฺเปตฺวา,

ขีโรทเอเณปฏลปฺปฏิเม ทุกุเฬ;

ฉาเทสิ สาฏกสเตหิ มหารเหหิ,

ภิยฺโย’ปิ โส อุปปริกฺขิตุกามตาย.

๓๖๗.

อพฺภุคฺคตา สปทิ วตฺถสตานิ เภตฺวา,

เสตมฺพุโททรวินิคฺคตจนฺทิมา’ว;

ตฺวาน สา อุปริ เตสมภาสยิตฺถ,

รํสีหิ กุนฺทวิสเทหิ ทิสา สมนฺตา

๓๖๘.

ตสฺมึ ขเณ วสุมตี สห ภูธเรหิ,

คชฺชิตฺถ สาธุวจนํ’ว สมุคฺคิรนฺตี;

ตํ อพฺภูตํ วิย สเมกฺขิตุมมฺพุราสิ,

โส นิจฺจโล อภวิ สนฺตตรงฺคพาหุ.

๓๖๙.

มตฺเตภกมฺปิตสุปุปผิตสาลโต’ว,

ภสฺสึสุ ทิพฺพกุสุมานิ’ปิ อนฺตฬิกฺขา;

นจฺเจสุ จาตุริยยมจฺฉริยํ ชนสฺส,

สนฺทสฺสยึสุ คคเน สุรสุนฺทรี’ปิ.

๓๗๐.

อานนฺทสฺชนิตตารรวาภิรามํ,

คายึสุ คีตมมตาสนคายกา’ปิ;

มุฺจึสุ ทิพฺพตุริยานิ’ปิ วาทิตานิ,

คมฺภีรมุจฺจมธุรํ ทฺวิคุณํ นินาทํ.

๓๗๑.

สํสิพฺพิตํ รชตรชฺชุสตานุการี,

ธาราสเตหิ วสุธมฺพรมมฺพุเทน;

สพฺพา ทิสา ชลทกุฏมหคฆิเยสุ,

ทิตฺตาจิรชฺชุติปทีปสตาวภาสา.

๓๗๒.

อาธุยมาน มลยาวล กานนนฺโต,

สมถุลฺล ปุปฺผช ปราคหราภิหาริ;

เสโทท พินฺทุคณ สํหรณปฺปวีโณ,

มนฺทํ อวาสิ สิสิโร อปิ คนฺธวาโห.

๓๗๓.

ราชา ตมพฺภุตมเวกฺขิย ปาฏิหีรํ,

โลกุสฺสวํ พหุตรฺจ อทิฏฺปุพฺพํ;

จิปฺผาริตกฺขิยุคโล ปรมปฺปโมทา,

ปูชํ กริตฺถ มหตึ รตนาทิเกหิ.

๓๗๔.

โส ธาตุมตฺตสิรสา’ถ สมุพฺพหนฺโต,

ตฺวา สมุสฺสิต สิตาตปวารณมฺหิ;

จิตฺตตฺถเร รถวเร สิตวาชิยุตฺเต,

ลกฺขินิธานนุราธปุรํ ปเวกฺขิ.

๓๗๕.

เทวินฺท มนฺทิร สเม สมลงฺกตมฺหิ,

ราชา สกมฺหิ ภวเน อตุลานุภาโว;

สีหาสเน ปฏิก โกชว สนฺถตมฺหิ,

ธาตุํ เปสิ มุนิโน สสิตาตปตฺเต.

๓๗๖.

อนฺโต’ว ภุมิปติ ธาตุฆรํ มหคฺฆํ,

กตฺวาน ตตฺถ วินิธาย มุนินฺทธาตุํ;

สมฺปูชยิตฺถ วิวิเธหิ อุปายเนหิ,

รตฺตีนฺทิวํ ติทิวโมกฺข สุขาภิกงฺขี.

๓๗๗.

เตสฺจ ชานิปติกานมุภินฺนเมว,

ตุฏฺโ พหูนิ รตนาภรณาทิกานิ;

คาเมจ อิสฺสรกุเลก นีวาสภุเต,

ทตฺวาน สงฺคหมกาสิ ติสีหฬินฺโท.

๓๗๘.

สงฺคมฺม ชานปท เนคม นาคราที,

อุกฺกณฺิตา สุคตธาตุมปสฺสมานา;

โลกุตฺตมสฺส จริตานิ อภิตฺถวนฺตา,

อุคฺโฆสยึสุ ธรณีปติสนฺนิธานิ;

ธมฺมิสฺสโร สกลโลกหิตาย โลเก,

ชายิตฺถ สพฺพชนตาหิตมาจริตฺถ;

วิตฺถาริตา พหุชนสฺส หิตาย ธาตุ,

อิจฺฉาม ธาตุมภิปูชยิตุํ มยมฺปิ.

๓๘๐.

โส สนฺนิปาติย มหีปติ ภิกฺขุสงฺฆ,

มารามวาสิมนุราธปุโรปกณฺเ;

อชฺฌาสยํ ตมภิเวทยิ สตฺถุธาตุ,

ปูชาย สนฺนิปติตสฺส มหาชนสฺส.

๓๘๑.

เถโร ตหึ มหติ ภิกฺขุคเณ ปเนโก,

เมธาพเลน อสโม กรุณาธิวาโส;

เอวํ ติสีหฬปติสฺส มหามติสฺส,

โลกตฺถจารจตุรสฺส นิเวทยิตฺถ.

๓๘๒.

โย อาจเรยฺย อนุชีวิชนสฺส อตฺถํ,

เอโส ภเว’นุจริโต มหตํ สภาโว;

ธาตุํ วสนฺตสมเย พหิ นีหริตฺวา,

ทสฺเสหิ ปุฺมภิปตฺถยตํ ชนานํ.

๓๘๓.

สุตฺวาน สํยมิวรสฺส สุภาสิตานิ,

ปุจฺฉิตฺถ โส นรวโร ปุน ภิกฺขุสงฺฆํ;

ธาตุํ นมสฺสิตุมเนน มหาชเนน,

านํ กิเมตฺถ รมณียตรํ สิยา’ติ.

๓๘๔.

สพฺเพ’ปิ เต อถ นิกาย นิวาสิ ภิกฺขู,

านํ สกํ สกม วณฺณยุมาทเรน;

อฺโฺภินฺนวจเนสุ จ เตสุ ราชา,

เนวาภินนฺทิ น ปฏิกฺขิปิ กิฺจิวากฺยํ.

๓๘๕.

มชฺฌตฺตตานุคตมานสตาย กินฺตุ,

ราชา อโว จ ปุน ภิกฺขุคณสฺส มชฺเฌ;

อตฺตานุรูปมยเมว มุนินฺทธาตุ,

านํ ขเณน สยเมว คมิสฺสตีติ.

๓๘๖.

ราชา ตโต ภวนเมว สกํ อุเปจฺจ,

ธาตุปฺปณามมภิปตฺถยตํ ชนานํ;

ขิปฺปํมุขมฺพุชวนานี วิกาสยนฺโต,

สชฺเชตุมาห นครฺจ วิหารมคฺคํ.

๓๘๗.

สมฺมชฺชิตา สลิล เสวน สนฺตธูลี,

รจฺฉา ตทา’สิ ปุลินตฺถรณาภิรามา;

อุสฺสาปิตานิ กณกาทิวิจิตฺติตานิ,

วฺยคฺฆาทิ รูปขจิตานิ จ โตรณานิ.

๓๘๘.

ฉายา นิวาริต วิโรจน รํสิตาปา,

นจฺจํ’ว ทสฺสยติ วาตธูตา ธชาลิ;

วีถิ วสนฺตวนราชิ สมานวณฺณา,

ชาตา สุชาตกทลีตรุมาลิกาหิ.

๓๘๙.

สํสูจยนฺติ จ สตํ นวปุณฺณกุมฺภา,

สคฺคาปวคฺคสุขมิจฺฉิตมิชฺฌตีติ;

กปฺปุรสารตคราครุสมฺภเวหิ,

ธูเปหิ ทุทฺทินมโถ สุทินํ อโหสิ.

๓๙๐.

โอลมฺพมานสิตมุตฺตกชาลกานิ,

สชฺชาปิตานิ วิวิธานิ จ มณฺฑปานิ;

สมฺปาทิตานิ จ ตหึ กุสุมคฆิกานิ,

อาโมท ลุทฺธ มธุปาวลิ กุชิตานิ.

๓๙๑.

คจฺฉึสุ เกจิ คหิตุสฺสว เวสโสภา,

เอเก สมุคฺคปริปุริตปุปฺผหตฺถา;

อฺเ ชนา สุรภิจุณฺณภรํ วหนฺตา,

ตตฺเถตเร ธตวิจิตฺตมหาตปตฺตา.

๓๙๒.

ลงฺกิสฺสโร’ถ สสิปณฺฑรวาชิยุตฺเต,

อุชฺโชติเต รถวเร รตนปฺปภาหิ;

ธาตุํ ติโลกติลกสฺส ปติฏฺเปตฺวา,

เอตํ อโวจ วจนํ ปณิปาตปุพฺพํ.

๓๙๓.

สมฺโพธิยา อิว มุนิสฺสร โพธิมณฺฑํ,

คณฺฑมฺพรุกฺขมิว ติตฺถิยมทฺทนาย;

ธมฺมฺจ สํวิภชิตุํ มิคทายมชฺช,

ปูชานุรูปมุปคจฺฉ สยํ ปเทสํ.

๓๙๔.

ราชา ตโต สมุจิตาจรเณสุ ทกฺโข,

วิสฺสชฺชิ ผุสฺสรถมฏฺิตสารถึ ตํ;

ปจฺฉา สยํ มหติยา ปริสาย สทฺธึ,

ปูชาวิเสสมสมํ อคมา กโรนฺโต.

๓๙๕.

อุกฺกุฏฺินาทวิสเรน มหาชนสฺส,

เหสารเวน วิสเฏน ตุรงฺคมานํ;

เภรีรเวน มหตา กริ คชฺชิเตน,

อุทฺทามสาคร สมํ นครํ อโหสิ.

๓๙๖.

อาโมทิตา อุภยวีถิคตา กุลิตฺถิ,

วาตายเนหิ กนกาภรเณ ขิปึสุ;

สพฺพตฺถกํ กุสุมวสฺสมวสฺสยึสุ,

เจลานิเจว ภมยึสุนิชุตฺตมงฺเค.

๓๙๗.

ปาจีนโคปุรสมีปมุปาคตมฺหิ,

ตสฺมึ รเถ ชลธิปิฏฺิคเต’ว โปเต;

ตุฏฺา ตหึ ยติคณา มนุชา จ สพฺเพ,

สมฺปุชยึสุ วิวิเธหิ อุปายเนหิ.

๓๙๘.

กตฺวา ปทกฺขิณมโถ ปุรมุตฺตเรน,

ทฺวาเรน โส รถวโร พหิ นิกฺขมิตฺวา;

าเน มหินฺทมินุธมฺมกถาปวิตฺเต,

อฏฺาสิ ติตฺถคมิตา อิว ภณฺฑนาวา.

๓๙๙.

าเน ตหึ ทสนธาตุวรํ ชินสฺส,

ลงฺกิสฺสโร รตนวิตฺตกรณฺฑคพฺภา;

สฺฌาฆนา อิว วิธุํ พหินีหริตฺวา,

ทสฺเสสิ ชานปท เนคม นาครานํ.

๔๐๐.

ตสฺมึ ชเน สปทิ อาภรณาทิวสฺส,

มจฺจนฺตปีติภริเต อภิวสฺสยนฺเต;

สานนฺทิวนฺทิชนมงฺคลคีตเกหิ,

สมฺปาทิเตสุ มุขเรสุ ทิสามุเขสุ.

๔๐๑.

หตฺถารวินฺทนิวเหสุ มหาชนสฺส,

จนฺโททเย’จ มุกุลตฺตนมาคเตสุ;

พฺรหฺมามราทิชนิตามิต สาธุวาเท,

ตาราปถมฺหิ ภุวโนทร โมตฺถรนฺเต.

๔๐๒.

สาทนฺตธาตุ สสิขณฺฑ สมานวณฺณา,

รํสีหิ กุนฺท นวจนฺทน ปณฺฑเรหิ;

ปาสาท โคปุร สิลุจฺจย ปาทปาทึ,

นิทฺโธต รูปิยมยํ’ว อกา ขเณน.

๔๐๓.

ตํ ปาฏิหาริย มจินฺติย มจฺจุฬารํ,

ทิสฺวาน เก ตหีมเหสุ มหฏฺโลมา;

เกวา’นยุํ สกสกาภรณานิ เคหํ,

เกวา น อตฺตปฏิลาภมวณฺณยึสุ.

๔๐๔.

เก โนชหึสุ สกทิฏฺิมลานุพทฺธํ,

เก วา น พุทฺธมหิมํ อภิปตฺถยึสุ;

เก นาม มจฺฉริยปาสวสา อเหสุํ,

วตฺถุตฺตยฺจ สรณํ นคมึสุ เกวา.

๔๐๕.

ลงฺกิสฺสโร’ปิ นวลกฺข ปริพฺพเยน,

สพฺพฺุธาตุมตุลํ อภิปูชยิตฺวา;

ตํ ทนฺตธาตุภวนํ ปุน วฑฺฒยิตฺวา,

อนฺเตปุรมฺหิ ปฏิวาสรมจฺจยิตฺถ.

๔๐๖.

ธาตุํ วิหารมหยุตฺตรเมว เนตฺวา,

ปูชํ วิธาตุมนุวจฺฉรเมวรูปํ;

ราชา’ถ กิตฺติสิริเมฆสมวฺหโย โส,

วาริตฺตเลข มภิเลขยิ สจฺจสนฺโธ.

๔๐๗.

วาริตฺตเมตมิตเร’ปิ ปวตฺตยนฺตา,

เต พุทฺธทาสปมุขา วสุธาธินาถา;

สทฺธาทยาธิกคุณาภรณาภิรามา,

ตํ สกฺกรึสุ พหุธา ชินทนฺตธาตุํ.

๔๐๘.

สตฺถารา สมฺภตตฺถํ ปุริมตรภเว สมฺปชานํ ปชานํ,

สมฺโพธึ ตสฺส สพฺพาสววิคมกรึ สทฺทหนฺโต’ทหนฺโต;

โสตํ ตสฺส’คฺคธมฺเม นิปุณมติ สตํ สงฺคเมสงฺคเมสํ,

นิพฺพาณํ สนฺตมิจฺเฉ ติภวภยปริจฺจาคเหตุํ คเหตุํ.

ปฺจโม ปริจฺเฉโท.

๔๐๙.

โย จนฺทโคมิ รจิเตวรสทฺทสตฺเถ,

ฏีกํ ปสตฺถมกริตฺถ จ ปฺจิกาย;

พุทฺธปฺปภาวชน นึจ อกา สมนฺต,

ปาสาทิกาย วินยฏฺกถาย ฏีกํ.

๔๑๐.

องฺคุตฺตราคมวรฏฺกถาย ฏีกํ,

สมฺโมภวิพฺภม วิฆาตกรึ อกาสิ;

อตฺถาย สํยมิคณสฺส ปธานิกสฺส,

คนฺถํ อกา วินยสงฺคหนามเธยฺยํ.

๔๑๑.

สนฺตินฺทฺริยสฺสปฏิปตฺติ ปรายณสฺส,

สลฺเลข วุตฺติ นิรตสฺส สมาหิตสฺส;

อปฺปิจฺฉตาทิ คุณโยค วิภุสนสฺส,

สมฺพุทฺธสาสนมโหทยการณสฺส.

๔๑๒.

สพฺเพสุอาจริยตํ ปรมํ คตสฺส,

สตฺเถสุ สพฺพสมยนฺตร โกวิทสฺส;

สิสฺเสนสาริตนุชสฺส มหาทิสามิ.

๔๑๓.

สุทฺธนฺวเยน กรุณาทิคุโณทเยน,

ตกฺกาคมาทิ กุสเลน วิสารเทน;

สพฺพตฺถ ปตฺถฏ สุธากรรํสิชาล,

สงฺกาสกิตฺติวิสเรน ปริกฺขเกน.

๔๑๔.

สทฺธาธเนน สขิเลน จ ธมฺมกิตฺติ,

นาเมน ราชครุนา จริเยน เอโส;

โสตุปฺปสาทชนโน ชินทนฺตธาตุ,

วํโส กโต นิขิลทสฺสิปภาวทีโป.

๔๑๕.

ธมฺโม ปวตฺตตุ จิราย มุนิสฺสรสฺส,

ธมฺเม ิตา วสุมตีปตโย ภวนฺตุ;

กาเล ปวสฺสตุ ฆโน นิขิลา ปชา’ปิ,

อฺโฺเมตฺติปฏิลาภสุขํ ลภนฺตุ.