📜
ทาาวํโส ¶
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
วิสารทํ วาทปถาติ วตฺตินํ,
ติโลกปชฺโชตมสยฺหสาหินํ;
อเสส เยฺยาวรณปฺปหายินํ,
นมามิ สตฺถารมนนฺตโคจรํ.
๒. ¶
ติโลก นาถปฺปภวํ ภยาปหํ,
วิสุทฺธวิชฺชาจรเณหิ เสวิตํ;
ปปฺจ สํโยชนพนฺธนจฺฉิทํ,
นมามิ ธมฺมํ นิปุณํ สุทุทฺทสํ.
ปสาทมตฺเตน’ปิ ยตฺถ ปาณิโน,
ผูสนฺติ ทุกฺขกฺขยมจฺจุตํ ปทํ;
ตมาหุเณยฺยํ สุสมาหิตินฺทฺริยํ,
นมามิ สงฺฆํ มุนิราชสาวกํ.
วิภุสยํ กาฬกนาครนฺว ยํ,
ปรกฺกโม การุณิโก จมูปติ;
คเวสมาโน ชินสาสนสฺส โย,
วิรูฬฺหิมตฺถฺจ ชนสฺส ปตฺถยํ.
๕. ¶
สุธามยูขามล ปณฺฑุวํสชํ,
วิรูฬฺหสทฺธํ มุนิราชสาสเน;
ปิยํ วทํ นีติปถานุวตฺตินึ,
สทา ปชานํ ชนิกํ’ว มาตรํ.
ปิยํ ปรกฺกนฺติภุชสฺส ราชิโน,
มเหสิ มจฺจุนฺนตขุทฺธิสมฺปทํ;
วิธาย ลีลาวติมิจฺฉิตตฺถทํ,
อเสส ลงฺกาตลรชฺชลกฺขิยํ.
กุมารมาราธิตสาธุมนฺตินํ,
มหาทยํ ปณฺฑุนรินฺท วํสชํ;
วิธาย สทฺธํ มธุรินฺทนามกํ,
สุสิกฺขีตํ ปาวจเน กลาสุ จ.
๘. ¶
นรินฺทสฺุํ สุจิรํ ติสีหฬํ,
อิติปฺปตีตํ อยสํ อปานุทิ;
จิรํ ปณีเตน จ จิวราทินา,
สุสฺเต สํยมิโน อตปฺปยิ.
จิรฏฺิตึ ปาวจนสฺส อิจฺฉตา,
กตฺุนา วิกฺกม พุทฺทิสาลินา;
สตีมตา จนฺทิม พนฺธุกิตฺตินา,
สคารวํ เตน’ภียาจิโต อหํ.
สเทส ภาสาย กวีหิ สีหเฬ,
กตมฺปิ วํสํ ชินทนฺตธาตุยา;
นิรุตฺติยา มาคธิกาย วุทฺธิยา,
กโรมิ ทีปนฺตรวาสินํ อปิ.
๑๑. ¶
ชีโน’ยมิทฺเธ อมรวฺหเย ปุเร,
กทาจิ หุตฺวาน สุเมธนามโก;
สเวทเวทงฺควิภาคโกวิโท,
มหทฺธเน วิปฺปกุลมฺหิ มาณโว.
อหฺหิ ชาติพฺยสเนน ปีฬิโต,
ชราภิภุโต มรเณน โอตฺถโฏ;
สิวํ ปทํ ชาติชราทินิสฺสฏํ,
คเวสยิสฺสํ’ติ รโห วิจินฺติย.
อเนกสงฺขํ ธนธฺสมฺปทํ,
ปติฏฺเปตฺวา กปเณสิ ทุจฺจชํ;
อนปฺปเก เปมภรานุพนฺธิโน,
วิหาย มิตฺเต จ สุเตจ พนฺธเว.
๑๔. ¶
ปหาย กาเม นิขิเล มโนรเม,
ฆราภินิกฺขมฺม หิมาจลนฺติเก;
มหีธรํ ธมฺมิกนาม วิสฺสุตํ,
อุเปจฺจ นานาตรุราชิภุสิตํ.
มโนนุกูเล สุรราชนิมฺมีเต,
อสมฺมิคานํ อคติมฺหิ อสฺสเม;
นิวตฺตจีโร อชินกฺขิปํ วหํ,
ชฏาธโร ตาปส เวสมคฺคหี.
สุสฺตตฺโตปริวาริ ตินฺทฺริโย,
ผลาผลาทีหิ ปวตฺตยํ ตนุํ;
คโต อภิฺคฺาสุ จ ปารมึ วสี,
ตหึ สมาปตฺติ สุขํ อวินฺทิ โส.
๑๗. ¶
สุสชฺชิเต รมฺมปุราธิวาสินา,
มหาชเนน’ตฺตมเนน อฺชเส;
ปถปฺปเทเส อภิยนฺตมตฺตโน,
อนิฏฺิเตเยว สุเมธ ตาปโส.
อคาธเยฺโยทธีปารทสฺสินํ,
ภวนฺตคุํ นิพฺพนถํ วินายกํ;
อเนกขีณาสวลกฺขเสวิตํ,
กทา จิ ทีปงฺกรพุทฺธมทฺทส.
ตโต สสงฺฆสฺส ติโลกภตฺตุโน,
ปริจฺจชิตฺวาน ตนุมฺปิ ชีวิตํ;
ปสารยิตฺวาน ชฏาชินาทิกํ,
วิธาย เสตุํ ตนุเมว ปลฺลเล.
๒๐. ¶
อนกฺกมิตฺวา กลลํ มหาทเย,
สภิกฺขุโก คจฺจตุ ปิฏฺิยา อิติ;
อธิฏฺหิตฺวาน นิปนฺนโก ตหึ,
อนาถ เมตํ ติภวํ สเมกฺขิย.
ทยาย สฺโจทิตมานโส ชเน,
ภวณฺณวา อุทฺธริตุํ ทุขทฺทิเต;
อกาสิ สมฺโพธิปทสฺส ปตฺติยา,
มหาภินีหารมุทคฺควิกฺกโม.
๒๒. ¶
อโถ วิทิตฺวา วสิโน ตมาสยํ,
อทาสิ โส วฺยากรณํ มหามุนิ;
ตโต ปุรํ ตมฺหิ ตถาคเต คเต,
สยํวสี สมฺมสิ ปารมิคุเณ.
ตโต จ กปฺปานมลีนวิกฺกโม,
อสํขิเย โส จตุโร สลกฺขเก;
ตหึ ตหึ ชาติสุ โพธิปาจเน,
วิสุทฺธสมฺภารคุเณ อปูรยิ;
อถาภิชาโต ตุสิเต มหายโส,
วิสุทฺธสมฺโพธิปโทปลทฺธิยา;
อุทิกฺขมาโน สมยํ ทยาธโน,
จิรํ วิภุตึ อนุโภสิ สพฺพโส.
๒๕. ¶
สหสฺสสงฺขา ทสจกฺกวาลโต,
สมาคตาเนกสุราธิปาทิหิ;
อุทคฺคุทคฺเคหิ ชินตฺตปตฺติยา,
สคารวํ โส อภิคมฺม ยาจิโต.
ตโต จวิตฺวา กปิฬวฺหเย ปุเร,
สทา สโต สกฺยกุเลกเกตุโน;
อโหสิ สุทฺโธทนภุมิภตฺตุโน,
มหาทิมายาย มเหสิยา สุโต.
๒๗. ¶
วิชาตมตฺโต’ว วสุนฺธราย โส,
ปติฏฺหิตฺวาน ทิสา วิโลกยี;
ตทา อเหสุํ วิวฏงฺคนา ทิสา,
อปูชยุํ ตตฺถ จ เทวมานุสา.
อาธารยุํ อาตปวารณาทิกํ,
อทิสฺสมานาว นภมฺภิ เทวตา;
ปทานิ โส สตฺต จ อุตฺตรามุโข,
อุเปจฺจ นิจฺฉารยิ วาจมาสภึ.
ยถตฺถสิทฺธตฺตกุมารนามโก,
มหพฺพโล โยพฺพนหาริวิคฺคโห;
อุตุตฺตยานุจฺฉวิเกสุ ตีสุ โส,
นุโภสิ ปาสาทวเรสุ สมฺปทํ.
๓๐. ¶
กทาจิ อุยฺยานปเถ ชราหตํ,
ตถาตุรํ กาลกตฺจ สํยมึ;
กเมน ทิสฺวาน วิรตฺตมานโส,
ภเวสุ โส ปพฺพชิตุํ อกามยิ.
สปุปฺผทีปาทีกเรหิ รตฺติยํ,
ปุรกฺขโต โส ติทิวาธิวาสิหิ;
สฉนฺนโก กนฺตกวาชิยานโต,
ตโต มหาการุณิโก’ภินิกฺขมิ.
กเมน ปตฺวาน อโนมมาปคํ,
สุโธตมุตฺตาผลหาริเสกเต;
ปติฏฺหิตฺวา วรโมฬิพนฺธนํ,
สิตาสิลูนํ คคเน สมุกฺขิปี.
๓๓. ¶
ปฏิคฺคเหตฺวา ติทสานมิสฺสโร,
สุวณฺนจงฺโคฏวเรน ตํ ตทา;
ติโยชนํ นีลมณีหิ เจติยํ,
อกาสิ จูฬามณิมตฺตโน ปุเร.
ตโต ฆฏีการสโรชโยนินา,
สมาหฏํ ธารยี จีวราทิกํ;
อโถ สกํ วตฺถยุคํ นภตฺถเล,
ปสตฺถเวสคฺคหโณ สมุกฺขิปี.
ปฏิคฺคเหตฺวาน ตมมฺพุชาสโน,
มหิทฺธิโก ภตฺติภเรน โจทิโต;
สเก ภเว ทฺวาทสโยชนํ อกา,
มณีหิ นีลาทิหิ ทุสฺสเจติยํ.
๓๖. ¶
สุสฺตตฺโต สติมา ชิตินฺทฺริโย,
วินีตเวโส รสเคธวชฺชิโต;
ฉหายนาเนว อโนมวิกฺกโม,
มหาปธานํ ปทหิตฺถ ทุกฺกรํ.
วิสาขมาสสฺสถ ปุณฺณมาสิยํ,
อุเปจฺจ มูลํ สหชาย โพธิยา;
ติณาสเน จุทฺทสหตฺถสมฺมิเต,
อธิฏฺหิตฺวา วีริยํ นิสชฺชิ โส.
อวตฺถรนฺตึ วสุธํจ อมฺพรํ,
วิรูปเวสคฺคหเณน ภึสนํ;
ปกมฺปยนฺโต สธราธรํ มหึ,
ชิโน ปโทเส’ชินิ มารวาหิณึ.
๓๙. ¶
สุราสุรพฺรหฺมคเณหิ สชฺชิเต,
ชคตฺตเย ปุปฺผมยคฆิกาทินา;
ปวตฺตมาเน สุรทุนฺทุภิสฺสเร,
อพุชฺฌิโพธึ รชนีปริกฺขเย.
ตทา ปกมฺปึสุ สเสลกานนา,
สหสฺสสํขา ทสโลกธาตุโย;
อคฺชิ โส โลณปโยธิ สาธุตํ,
มหาวภาโส ภุวเนสุ ปตฺถรี.
ลภึสุ อนฺธา วิมเล วิโลจเน,
สุณึสุ สทฺเท พธิราปิ ชาติยา;
ลปึสุ มูคา วจเนน วคฺคุนา,
จรึสุ เขลํ ปทสา’ว ปงฺคุลา.
ภวึสุ ขุชฺชา อุชุโสมฺมวิคฺคหา,
สิขี’ปิ นิพฺพายิ อวีจิอาทิสุ;
อปาคมุํ พนฺธนโต’ปิ ชนฺตโว,
ขุทาทิกํ เปตภวา อปกฺกมี.
๔๓. ¶
สมึสุ โรควฺยสนานิ ปาณินํ,
ภยํ ติรจฺจานคเต น ปีฬยี;
ชนา อเหสุํ สขิลา ปิยํวทา,
ปวตฺตยุํ โกฺจนทํ มตงฺคชา.
หยา จ เหสึสุ ปหฏฺมานสา,
นทึสุ สพฺพา สยเมว ทุนฺทุภี;
รวึสุ เทหาภรณานิ ปาณินํ,
ทิสา ปสีทึสุ สมา สมนฺตโต.
ปวายิ มนฺโท สุขสีตมารุโต,
ปวสฺสิ เมโฆ’ปิ อกาลสมฺพโว;
ชหึสุ อากาสคตึ วิหงฺคมา,
มหึ สมุภิชฺชชลํ สมุฏฺหี.
อสนฺทมานา’ว ิตา สวนฺติโย,
นเภ วิโรจึสุ อเสสโชติโย;
ภวา อเหสุํ วิวฏา สมนฺตโต,
ชนสฺส นาสุํ วจนูปปตฺติโย.
๔๗. ¶
สเมกฺขตํ นาวรณา นคาทโย,
ปวายิ คนฺโธ อปิ ทิพฺพสมฺมโต;
ทุมา อเหสุํ ผลปุปฺผ ธาริโน,
อโหสิ ฉนฺโน กมเลหิ อณฺณโว.
ถเลสุ โตเยสุ จ ปุปฺผมานกา,
วิจิตฺตปุปฺผา วิกสึสุ สพฺพถา;
นิรนฺตรํ ปุปฺผสุคนฺธวุฏฺิยา,
อโหสิ สพฺพํ วสุธมฺพรนฺนรํ.
นิสชฺช ปลฺลงฺกวเร ตหึ ชิโน,
สุขํ สมาปตฺติวิหารสมฺภวํ;
ตโต’นุโภนฺโต สุจิราภิปตฺถิตํ,
ทินานิ สตฺเตว อติกฺกมาปยี.
๕๐. ¶
สมุปฺปติตฺวา คคณงฺคนํ ตโต,
ปทสฺสยิตฺวา ยมกํ มหามุนิ;
สปาฏิหีรํ ติทิวาธิวาสินํ,
ชินตฺตเน สํสยิตํ นิรากริ.
อโถตริตฺวาน ชยาสนสฺส โส,
ิโต’ว ปุพฺพุตฺตรกณฺณนิสฺสิโต;
ทินานิ สตฺตานิมิเสน จกฺขุนา,
ตมาสนํ โพธิตรุํจ’ปูชยิ.
อถ’นฺตราเฬ มณิจงฺกเม ชิโน,
ิตปฺปเทสสฺส จ อาสนสฺส จ;
มหารเห เทววราภินิมฺมิเต,
ทินานิ สตฺเตว อกาสิ วงฺกมํ.
๕๓. ¶
ตโต ทิสายํ อปราย โพธิยา,
อุปาวิสิตฺวา รตนาลเย ชิโน;
สมนฺตปฏฺานนยํ วิจินฺตยํ,
ทินานิ สตฺเตว สวีตินามยิ.
วินิคฺคโต สตฺถุสรีรโต ตทา,
ชุติปฺปพนฺโธ ปฏิพนฺธวชฺชิโต;
ปมาณสฺุาสุ จ โลกธาตุสุ,
สมนฺตโต อุทฺธมโธ จ ปตฺถรี.
วฏสฺส มูเล อชปาลสฺิโน,
สุขํ ผุสนฺโต ปวิเวกสมฺภวํ;
วินายโก สตฺต วิหาสิ วาสเร,
อนนฺตทสฺสี สุรราชปูชิโต.
๕๖. ¶
วิหาสิ มูเล มุจลินฺทสาขิโน,
นิสชฺช โภคาวลิมนฺทิโรทเร;
วิกิณฺณปุปฺเผ มุจลินฺทโภคิโน,
สมาธินา วาสรสตฺตกํ ชิโน.
ทุเม’ปิ ราชายตเน สมาธินา,
วิหาสิ รตฺตินฺทิว สตฺตกํ มุนิ;
สหสฺสเนตฺโต อถ ทนฺตโปณกํ,
มุโขทกฺจาปิ อทาสิ สตฺถุโน.
ตโต มหาราชวเรหิ อาภตํ,
สิลามยํ ปตฺต จตุกฺกเมกกํ;
วิธาย มตฺถํ มธุปิณฺฑิกํ ตหึ,
ปฏิคฺคเหตฺวาน สวาณิชาหฏา.
๕๙. ¶
กตนฺนกิจฺโจ สรเณสุ เต อุโภ,
ปติฏฺเปตฺวาน ตปสฺสุภลฺลิเก;
อทาสิ เตสํ อภิปูชิตุํ สกํ,
ปรามสิตฺวาน สิรํ สิโรรุเห.
วฏสฺสมุเล อชปาลสฺิโน,
สหมฺปตีพฺรหฺมวเรน ยาจิโต;
ชนสฺส กาตุํ วรธมฺมสงฺคหํ,
อคฺฉิ พาราณสิเมกโก มุนิ.
๖๑. ¶
คนฺตฺวา โส ธมฺมราชา วนมิสิปตนํ สฺตานํ นิเกตํ,
ปลฺลงฺกสฺมึ นิสินฺโน ตหิมวิจลิตฏฺานสมฺปาทิตมฺหิ;
อาสาฬฺเห ปุณฺณมายํ สิตรุจิรุจิยา โชติเต จกฺกวาเฬ,
เทวพฺรหฺมาทิกานํ ทุริตมลหรํ วตฺตยิ ธมฺมจกฺกํ.
สุตฺวา สทฺธมฺมมคฺคํ ติภูวนกุหราโภควิตฺถาริกํ ตํ,
อฺาโกณฺฑฺนามทฺวิชมุนิปมุขาฏฺารสพฺรหฺมโกฏี;
อฺาสุํ มคฺคธมฺมํ ปริมิตรหิเต จกฺกวาเฬ อุฬาโร,
โอภาโส ปาตุภุโต สปทิ พหุวิธํ อาสิ อจฺเฉรกฺจ.
ปโม ปริจฺเฉโท.
๖๓. ¶
ตโต ปฏฺาย โส สตฺถา วิเนนฺโต เทวมานุเส,
โพธิโต ผุสฺสมาสมฺหิ นวเม ปุณฺณมาสิยํ.
ลงฺกมาคมฺม คงฺคาย ตีเร โยชนวิตฺถเต,
มหานาควนุยฺยาเน อายาเมน ติโยชเน.
ยกฺขานํ สมิตึ คนฺตฺวา ตฺวาน คคเน ตหึ;
วาตนฺธการวุฏฺิหิ กตฺวา ยกฺเข ภยทฺทิเต.
ลทฺธาภเยหิ ยกฺเขหิ เตหิ ทินฺนาย ภุมิยา;
จมฺมขณฺฑํ ปสาเรตฺวา นิสีทิตฺวาน ตงฺขเณ.
จมฺมขณฺฑํ ปทิตฺตคฺคิ ชาลามาลาสมากุลํ;
อิทฺธิยา วฑฺฒยิตฺวาน ยาว สินฺธุํ สมนฺตโต.
๖๘. ¶
ชเวน สินฺธุเวลาย ราสิภุเต นิสาจเร;
คิริทีปมิธาเนตฺวา ปติฏฺาเปสิ เต ตหึ.
เทสยิตฺวา ชิโน ธมฺมํ ตทา เทวสมาคเม;
พหุนฺนํ ปาณโกฏีนํ ธมฺมาภิสมยํ อกา.
มหาสุมนเทวสฺส เสเล สุมนกูฏเก;
ทตฺวา นมสฺสิตุํ เกเส อคา เชตวนํ ชิโน.
ปติฏฺเปตฺวา เต สตฺถุ นิสินฺนาสนภุมิยํ;
อินฺทนีลมยํ ถูปํ กริตฺวา โส อปูชยิ.
นิสฺสาย มณิปลฺลงฺกํ ปพฺพตณฺณววาสิโน;
ทิสฺวา ยุทฺธตฺถิเก นาเค จูโฬทร มโหทเร.
โพธิโต ปฺจเม วสฺเส จิตฺตมาเส มหามุนิ;
อุโปสเถ กาลปกฺเข นาคทีปมุปาคมี.
๗๔. ¶
ตทา สมิทฺธิสุมโน เทโว เชตวเน ิตํ;
อตฺตโน ภวนํเยว ราชายตนปาทปํ.
อินฺทนีลทฺทิกูฏํ’ว คเหตฺวาตุฏฺมานโส;
ธารยิตฺวา สหาคฺฉิ ฉตฺตํ กตฺวาน สตฺถุโน.
อุภินฺนํ นาคราชูนํ วตฺตมาเน มหาหเว;
นิสินฺโน คคเน นาโถ มาปยิตฺถ มหาตมํ.
อาโลกํ ทสฺสยิตฺวาถ อสฺสาเสตฺวาน โภคิโน;
สามคฺคิกรณํ ธมฺมํ อภาสิ ปุริสาสโภ.
อสีติโกฏิโย นาคา อจลมฺพุธิวาสิโน;
ปติฏฺหึสุ มุทิตา สีเลสุ สรเณสุ จ.
๗๙. ¶
ทตฺวาน มณิปลฺลงฺกํ สตฺถุโน ภุชคาธิปา;
ตตฺถาสีนํ มหาวีรํ อนฺนปาเนหิ ตปฺปยุํ.
ปติฏฺเปตฺวา โส ตตฺถ ราชายตนปาทปํ;
ปลฺลงฺกํ ตฺจ นาคานํ อทาสิ อภิปูชิตุํ.
โพธิโต อฏฺเม วสฺเส เวสาเข ปุณฺณมาสิยํ;
มณิอกฺขิกนาเมน นาคินฺเทน นิมนฺติโต.
นาคราชสฺส ตสฺเสว ภวนํ สาธุ สชฺชีตํ;
กลฺยาณิยํ ปฺจภิกฺขู สเตหิ สห อาคมิ.
กลฺยาณิเจติยฏฺาเน กเต รตน มณฺฑเป;
มหารหมฺหิ ปลฺลงฺเก อุปาวิสิ นราสโภ.
ทิพฺเพหิ ขชฺชโภชฺเชหิ สสงฺฆํ โลกนายกํ;
สนฺตปฺเปสิ ผณินฺโท โส ภุชงฺเคหิ ปุรกฺขโต.
๘๕. ¶
เทสยิตฺวาน สทฺธมฺมํ สคฺคโมกฺขสุขาวหํ;
โส สตฺถา สุมเน กูเฏ ทสฺเสสิ ปทลฺฉนํ.
ตโต ปพฺพตปาทมฺหิ สสงฺโฆ โส วินายโก;
ทิวาวิหารํ กตฺวาน ทีฆวาปึ อุปาคมิ.
ถูปฏฺาเน ตหึ พุทฺโธ สสงฺโฆ’ภินิสีทิย;
สมาปตฺติ สมุพภุตํ อวินฺทิ อสมํ สุขํ.
มหาโพธิตรุฏฺาเน สมาธึ อปฺปยิ ชิโน;
มหาถูปปฺปเทเส จ วิหริตฺถ สมาธินา.
ถูปารามมฺหิ ถูปสฺส าเน ฌานสุเขน โส;
สภิกฺขุสงฺโฆ สมฺพุทฺโธ มุหุตฺตํ วีตินามยี.
๙๐. ¶
สิลาถุปปฺปเทสมฺหิ ตฺวากาลาวิทู มุนิ;
เทเว สมนุสาสิตฺวา ตโต เชตวนํ อคา.
อคิทฺโธ ลาภสกฺกาเร อสยฺหมวมานนํ;
สหนฺโต เกวลํ สพฺพ โลกนิตฺถรณตฺถิโก.
สํวจฺฉรานิ ตฺวาน จตฺตาฬีสฺจ ปฺจ จ;
เทสยิตฺวาน สุตฺตาทิ นวงฺคํ สตฺถุสาสนํ.
ตาเรตฺวา ภวกนฺตารา ชเน สงฺขฺยาติวตฺติโน;
พุทฺธกิจฺจานิ สพฺพานิ นิฏฺาเปตฺวาน จกฺขุมา.
๙๔. ¶
กุสินาราปุเร รฺํ มลฺลานมุปวตฺตเน;
สาลวนมฺหิ ยมกสาลรุกฺขานมนฺตเร.
มหารเห สุปฺตฺเต มฺเจ อุตฺตรสีสกํ;
นิปนฺโน สีหเสยฺยาย เวสาเข ปุณฺณมาสิยํ.
เทเสตฺวา ปเม ยาเม มลฺลานํ ธมฺมมุตฺตมํ;
สุภทฺทํ มชฺฌิเม ยาเม ปาเปตฺวา อมตํ ปทํ.
ภิกฺขุ ปจฺฉิมยามมฺหิ ธมฺมกฺขนฺเธ อเสสเก;
สงฺคยฺห โอวทิตฺวาน อปฺปมาท ปเทน จ.
ปจฺจุสสมเย ฌานสมาปตฺติวิหารโต;
อุฏฺาย ปรินิพฺพายิ เสโสปาทิวิวชฺชิโต.
๙๙. ¶
มหีกมฺปาทโย อาสุํ ตทา อจฺฉริยาวหา;
ปูชาวิเสสา วตฺตึสุ เทวมานุสกา พหู.
ปรินิพฺพาณสุตฺตนฺเต วุตฺตานุกฺกมโต ปน;
ปูชาวิเสโส วิฺเยฺโย อิจฺฉนฺเตหิ อเสสโต.
อหเตหิ จ วตฺเถหิ เวเตฺวา ปมํ ชินํ;
เวยิตฺวาน กปฺปาสปิจุนา วิหเตน จ.
เอวํ ปฺจสตกฺขตฺตุํ เวยิตฺวาน สาธุกํ;
ปกฺขิปิตฺวา สุวณฺณาย เตลปุณฺณาย โทณิยา.
วีสํหตฺถสตุพฺเพธํ คนฺธทารูหิ สงฺขตํ;
อาโรปยึสุ จิตกํ มลฺลานํ ปมุขา ตทา.
มหากสฺสปเถเรน ธมฺมราเช อวนฺทิเต;
จิตกํ มา ชลิตฺถาติ เทวธิฏฺานโต ปน.
๑๐๕. ¶
ปาโมกฺขา มลฺลราชูนํ วายมนฺโตป’เนกธา;
จิตกํ ตํ น สกฺขึสุ คาหาเปตุํ หุตาสนํ.
มหากสฺสปเถเรน อธิฏฺาเนน อตฺตโน;
วตฺถาทีนิ มหาโทณึ จิตกฺจ มหารหํ.
ทฺวิธา กตฺวาน นิกฺขมฺม สกสีเส ปติฏฺิตา;
วนฺทิตา สตฺถุโน ปาทา ยถาฏฺาเน ปติฏฺิตา.
ตโต เทวานุภาเวน ปชฺชลิตฺถ จิตานโล;
น มสิ สตฺถุเทหสฺส ทฑฺฒสฺสาสิ น ฉาริกา.
ธาตุโย อวสิสฺสึสุ มุตฺตาภา กฺจนปฺปภา;
อทิฏฺาเนน พุทฺธสฺส วิปฺปกิณฺณา อเนกธา.
๑๑๐. ¶
อุณฺหีสํ อกฺขกา ทฺเว จ จตสฺโส ทนฺตธาตุโย;
อิจฺเจตา ธาตุโย สตฺต วิปฺปกิณฺณา น สตฺถุโน.
อากาสโต ปติตฺวาปิ อุคฺคนฺตฺวาปิ มหีตลา;
สมนฺตา ชลธาราโย นิพฺพาเปสุํ จิตานลํ.
เถรสฺส สาริปุตฺตสฺส อนฺเตวาสิ มหิทฺธิโก;
สรภุนามโก เถโร ปภินฺน ปฏิสมฺภิโท.
คีวาธาตุํ คเหตฺวาน จิตโต มหิยงฺคเณ;
ปติฏฺเปตฺวา ถูปมฺหิ อกา กฺจุกเจติยํ.
เขมวฺหโย การุณิโก ขีณสํโยชโน มุนิ;
จิตกา โต ตโต วามทาาธาตุํ สมคฺคหิ.
อฏฺนฺนมถ ราชุนํ ธาตุอตฺถาย สตฺถุโน;
อุปฺปนฺนํ วิคฺคหํ โทโณ สเมตฺวาน ทฺวิชุตฺตโม.
๑๑๖. ¶
กตฺวาน อฏฺ โกฏฺาเส ภาเชตฺวา เสสธาตุโย;
อทาสิ อฏฺราชูนํ ตํ ตํ นครวาสินํ.
หฏฺตุฏฺา คเหตฺวาน ธาตุโย ตา นราธิปา;
คนฺตฺวา สเก สเก รฏฺเ เจติยานิ อการยุํ.
เอกา ทาา สุรินฺเทน เอกา คนฺธารวาสิหิ;
เอกา ภุชงฺคราชูหิ อาสิ สกฺกตปูชิตา.
ทนฺตธาตุํ ตโต เขโม อตฺตนา คหิตํ อทา;
ทนฺตปุเร กลิงฺคสฺส พฺรหฺมทตฺตสฺส ราชิโน.
เทสยิตฺวาน โส ธมฺมํ เภตฺวา สพฺพา กุทิฏฺิโย;
ราชานํ ตํ ปสาเทสิ อคฺคมฺภี รตนตฺตเย.
๑๒๑. ¶
อชฺโฌคาฬฺโห มุนินฺทสฺส ธมฺมามตมหณฺณวํ;
โส นรินฺโทปวาเหสิ มลํ มจฺฉริยาทิกํ.
ปาวุสฺสโก ยถา เมโฆ นานา รตนวสฺสโต;
ทาฬิทฺทิยนิทาฆํ โส นิพฺพาเปสิ นรุตฺตโม.
สุวณฺณขจิตาลมฺพ มุตฺตาชาเลหิ โสภิตํ;
กูฏาคารสตากีณฺณํ ตรุณาทิจฺจสนฺนิภํ.
นานารตนโสภาย ทุทิกฺขํ จกฺขุมูสนํ;
ยานํ สคฺคาปวคฺคสฺส ปสาทาติสยาวหํ.
การยิตฺวาน โส ราชา ทาาธาตุนิเวสนํ;
ธาตุปีฺจ ตตฺเถว กาเรตฺวา รตนุชฺชลํ.
ตหึ สมปฺปยิตฺวาน ทาาธาตุํ มเหสิโน;
ปูชาวตฺถูหิ ปูเชสิ รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต.
๑๒๗. ¶
อิติ โส สฺจินิตฺวาน ปฺุสมฺภาร สมฺปทํ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ สคฺคกายมลงฺกริ.
อนุชาโต ตโต ตสฺส กาสิราชวฺหโย สุโต;
รชฺชํ ลทฺธา อมจฺจานํ โสกสลฺลมปานุที.
ปุปฺผคนฺธาทินา ทนฺตธาตุํ ตมภิปูชิย;
นิจฺจํ มณิปฺปทีเปหิ โชตยิ ธาตุมนฺทิรํ.
อิจฺเจวมาทึ โส ราชา กตฺวา กุสลสฺจยํ;
ชหิตฺวาน นิชํ เทหํ เทวินฺทปุรมชฺฌคา.
สุนนฺโท นาม ราชินฺโท อานนฺทชนโน สตํ;
ตสฺส’ตฺรโช ตโต อาสิ พุทฺธสาสนมามโก.
สมฺมาเนตฺวาน โส ทนฺตธาตุํ เยฺยนฺตทสฺสิโน;
มหตา ภตฺติโยเคน อคา เทวสหวฺยตํ.
๑๓๓. ¶
ตโต ปรฺจ อฺเ’ปิ พหโว วสุธาธิปา;
ทนฺตธาตุํ มุนินฺทสฺส กเมน อภิปูชยุํ.
คุหสีววฺหโย ราชา ทุรติกฺกม สาสโน;
ตโต รชฺชสิรึ ปตฺวา อนุคณฺหิ มหาชนํ.
สปรตฺถานภิฺเ โส ลาภสกฺการโลลุเป;
มายาวิโน อวิชฺชนฺเธ นิคนฺเ สมุปฏฺหิ.
วสฺสารตฺเต ยถา จนฺโท โมหกฺขนฺเธน อาวโฏ;
นาสกฺขี คุณรํสีหิ ชลิตุํ โส นราสโภ.
ธมฺมมคฺคา อเปเต’ปิ ปวิฏฺเ ทิฏฺิกานนํ;
ตสฺมึ สาธุปถํ อฺเ นาติวตฺตึสุ ปาณิโน
๑๓๘. ¶
เหมโตรณมาลาหิ ธเชหิ กทลิหิ จ;
ปุปฺผคฆิเยหิ’เนเกหิ สชฺเชตฺวา นาครา ปุรํ
มงฺคลตฺถุติ โฆเสหิ นจฺจคีตาทิเกหิ จ;
เหมรูปิยปุปฺเผหิ คนฺธจุณฺณาทิเกหิ จ.
ปูเชนฺตา มุนิราชสฺส ทาาธาตุํ กุทาจนํ;
อกํสุ เอกนิคฺโฆสํ สํวฏฺฏมฺพุธิสนฺนิภํ.
อุคฺฆาเฏตฺวา นรินฺโท โส ปาสาเท สิหปฺชรํ;
ปสฺสนฺโต ชนมทฺทกฺขี ปูชาวิธิปรายณํ.
อถามจฺจสภามเชตฺธ ราชา วิมฺภีต มานโส;
โกตุหลากุโล หุตฺวา อิทํ วจนมพฺรวี.
อจฺเฉรกํ กิเมตนฺนุ กีทิสํ ปาฏิหาริยํ;
มเมตํ นครํ กสฺมา ฉณนิสฺสิตกํ อิติ.
๑๔๔. ¶
ตโต อมจฺโจ อาจิกฺขิ เมธาวี พุทฺธมามโก;
ราชิโน ตสฺส สมฺพุทฺธานุภาวมวิชานโต.
สพฺพาภิภุสฺสพุทฺทสฺส ตนฺหาสงฺกยทสฺสิโน;
เอสา ธาตุ มหาราช เขมตฺเถเรน อาหฏา.
ตํ ธาตุํ ปูชยิตฺวาน ราชาโน ปุพฺพกา อิธ;
กลฺยาณมิตฺเต นิสฺสาย เทวกายมุปาคมุํ.
นาคราปิ อิเม สพฺเพ สมฺปราย สุกตฺถิกา;
ปูชยนฺติ สมาคมฺม ธาตุํ ตํ สตฺถุโน อิติ.
ตสฺสามจฺจสฺส โส ราชา สุตฺวา ธมฺมํ สุภาสิตํ;
ทุลฺลทฺธีมลมุชฺฌิตฺวา ปสีทิ รตนตฺตเย.
๑๔๙. ¶
ธาตุปูชํ กโรนฺโต โส ราชา อจฺฉริยา วหํ;
ติตฺถิเย ทุมฺมเน’กาสิ สุมเน เจตเร ชเน.
อิเม อหิริกา สพฺเพ สทฺธาทิคุณวชฺชิตา;
ถทฺธา สา จ ทุปฺปฺา สคฺคโมกฺขวิพนฺธกา.
อิติ โส จินฺตยิตฺวาน คุหสีโว นราธิโป;
ปพฺพาเชสิ สกา รฏฺา นิคณฺเ เต อเสสเก.
ตโต นิคฺณฺา สพฺเพ’ปิ ฆตสิตฺตานลา ยถา;
โกธคฺคิชลิตา’คฺฉุํ ปุรํ ปาฏลิปุตฺตกํ.
ตตฺถ ราชา มหาเตโช ชมฺพุทีปสฺส อิสฺสโร;
ปณฺฑุนาโม ตทา อาสิ อนนฺตพลวาหโณ.
๑๕๔. ¶
โกธนฺธาถ นิคณฺา เต สพฺเพ เปสฺุการกา;
อุปสงฺกมฺม ราชานํ อิทํ วจนมพฺรวูํ.
สพฺพเทวมนุสฺเสหิ วนฺทนีเย มหิทฺธิเก;
สิวพฺรหฺมาทโย เทเว นิจฺจํ ตุมฺเห นมสฺสถ.
ตุยฺหํ สามนฺตภุปาโล คุหสีโว ปนาธุนา;
นินฺทนฺโน ตาทิเส เทเว ฉวฏฺึ วนฺทเต อิติ.
สุตฺวาน วจนํ เตสํ ราชา โกธวสานุโค;
สูรํ สามนฺตภูปาลํ จิตฺตยานมถ’พฺรวี.
กลิงฺครฏฺํ คนฺตฺวาน คุหสีวมิธานย;
ปูชิตํ ตํ ฉวฏฺิฺจ เตน รตฺตินฺทิวํ อิติ.
จิตฺตยาโน ตโต ราชา มหตึ จตุรงฺคินึ;
สนฺนยหิตฺวา สกํ เสนํ ปุรา ตมฺหาภินิกฺขมิ.
๑๖๐. ¶
คนฺตฺวาน โส มหีปาโล เสนงฺเคหิ ปุรกฺขโต;
ทนฺตปุรสฺสาวิทูเร ขนฺธาวารํ นิเวสยิ.
สุตฺวา อาคมนํ ตสฺส กลิงฺโค โส มหิปติ;
คชินฺทปาภตาทิหิ ตํ โตเสสิ นราธิปํ.
หิตชฺฌาสยตํ ตฺวา คุหสีวสฺส ราชิโน;
ทนฺตปุรํ จิตฺตยาโน สทฺธึ เสนาย ปาวิสิ.
ปาการโคปุรฏฺฏาลปาสาทคฆิกจิตฺติตํ;
ทานสาลาหิ โส ราชา สมิทฺธํ ปุรมทฺทส.
ตโต โส สุมโน คนฺตฺวา ปวิฏฺโ ราชมนฺทิรํ;
คุหสีวสฺส อาจิกฺขิ ปณฺฑุราชสฺส สาสนํ.
๑๖๕. ¶
สุตฺวาน สาสนํ ตสฺส ทารุณํ ทุรติกฺกมํ;
ปสนฺนมุขวณฺโณ’ว จิตฺตยานํ สมพฺรวี.
สพฺพโลกหิตตฺถาย มํสเนตฺตาทิทานโต;
อนปฺปกปฺเป สมฺภาเร สมฺภริตฺวา อตนฺทิโต.
เชตฺวา นมุจิโน เสนํ ปตฺวา สพฺพาสวกฺขยํ;
อนาวรณาเณน สพฺพธมฺเมสุ ปารคุ.
ทิฏฺธมฺมสุกสฺสาทํ อคเณตฺวาน อตฺตโน;
ธมฺมนาวาย ตาเรสิ ชนตํ โย ภวณฺณวา.
เทวาติเทวํ ตํ พุทฺธํ สรณํ สพฺพปาณินํ;
ชโน หิ อวชานนฺโต อทฺธา โส วฺจิโต อิติ.
๑๗๐. ¶
อิจฺเจวมาทึ สุตฺวาน โส ราชา สตฺถุวณฺณนํ;
อานนฺทสฺสุปฺปพนฺเธหิ ปเวเทสิ ปสนฺนตํ.
คุหสีโว ปสนฺนํ ตํ จิตฺตยานํ อุทิกฺขิย;
เตน สทฺธึ มหคฺฆํ ตํ อคมา ธาตุมนฺทิรํ.
หริจนฺทนสมฺภุตํ ทฺวารพาหาทิเกหิ จ;
ปวาฬวาฬมาลาหิ ลมฺพมุตฺตาลตาหิ จ.
อินฺทนีลกวาเฏหิ มณิกิงฺกิณิกาหิ จ;
โสวณฺณกณฺณมาลาหิ โสภิตํ มณิถูปิกํ.
อุจฺจํ เวลุริยุพฺภาสิ ฉทนํ มกรากุลํ;
ธาตุมนฺทิรมทฺทกฺขิ รตนุชฺชล ปีกํ.
ตโต เสตาตปตฺตสฺส เหฏฺา รตนจิตฺติตํ;
ทิสฺวา ธาตุกรนฺฑฺจ ตุฏฺโ วิมฺภยมชฺฌคา.
๑๗๖. ¶
ตโต กลิงฺคนาโถ โส วิวริตฺวา กรณฺฑกํ;
มหีตเล นิหนฺตฺวาน ทกฺขิณํ ชานุมณฺฑลํ.
อฺชลึ ปคฺคเหตฺวาน คุเณ ทสพลาทิเก;
สริตฺวา พุทฺธเสฏฺสฺส อกาสิ อภิยาจนํ.
คณฺฑมฺพรุกฺขมูลมฺหิ ตยา ติตฺถียมทฺทเน;
ยมกํ ทสฺสยนฺเตน ปาฏิหาริยมพฺภุตํ.
ปุพฺพกายาทินิกฺขนฺตชลานลสมากุลํ;
จกฺกวาฬงฺคณํ กตฺวา ชนา สพฺเพ ปสาทิตา.
เทเสตฺวาน ตโย มาเส อภิธมฺมํ สุธาสินํ;
นครํ โอตรนฺเตน สงฺกสฺสํ ตาวตึสโต.
๑๘๑. ¶
ฉตฺตวามรสงฺขาทิคาหเกหิ อเนกธา;
พฺรหฺมเทวาสุราทีหิ ปูชิเตน ตยา ปน.
ตฺวาน มณิโสปาเณ วิสฺสกมฺมาภินิมฺมิเต;
โลกวิวรณํ นาม ทสฺสิตํ ปาฏิหาริยํ.
ตถาเนเกสุ าเนสุ มุนิราช ตยาปุน;
พหูนิ ปาฏิหิรานิ ทสฺสิตานิ สยมฺภุนา.
ปาฏิหาริยมชฺชาปิ สคฺคโมกฺขสุขาวหํ;
ปสฺสนฺตานํ มนุสฺสานํ ทสฺสนียํ ตยา อิติ.
๑๘๕. ¶
อพฺภุคฺคนฺตฺวา คคณ กุหรํ จนฺทเลขาภิรามา,
วิสฺสชฺเชนฺติ รชต ธวลา รํสิโย ทนฺตธาตุ;
ธูปายนฺติ สปทิ พหุธา ปชฺชลนฺตี มุหุตฺตํ,
นิพฺพายนฺตี นยนสุภคํ ปาฏิหีรํ อกาสิ.
อจฺเฉรํ ตํ ปรม รุจิรํ จิตฺตยาโน นรินฺโท,
ทิสฺวา หฏฺโ จิรปริจิตํ ทิฏฺิชาลํ ชหิตฺวา;
คนฺตฺวา พุทฺธํ สรณมสมํ สพฺพเสณีหิ สทฺธึ,
อคฺคํ ปฺุํ ปสวิ พหุธา ธาตุสมฺมานนาย.
ทุติโย ปริจฺเฉโท
๑๘๗. ¶
ตโต กลิงฺคาธิปติสฺส ตสฺสโสจิตฺตยาโนปรมปฺปตีโต;
ตํ สาสนํ ปณฺฑุนราธิปสฺส าเปสิ ธีโร ทุรติกฺกมํ’ติ.
ราชาตโต ทนฺตปุรํ ธเชหิ ปุปฺเผหิ ธูเปหิ จ โตรเณหิ;
อลงฺกริตฺวาน มหาวิตาน นิวาริตาทิจฺจมรีจิชาลํ.
อสฺสุปฺปพนฺธาวุตโลจเนหิ ปุรกฺขโต เนคม นาคเรหิ;
สมุพฺพหนฺโต สิรสา นิเชน มหารหํ ธาตุกรณฺฑกํ ตํ.
สมุสฺสิโตทาร สิตาตปตฺตํ สงฺโขทโรทาต ตุรงฺคยุตฺตํ;
รถํ นวาทิจฺจสมานวณฺณ มารุยฺห จิตฺตตฺถรณาภิรามํ.
อเนกสงฺเขหิ พเลหิ สทฺธึ เวลาติวตฺตมฺพุธิสนฺนิเภหี;
นิวตฺตมานสฺส พหุชฺชนสฺส วินาปิ เทหํ มนสานุยาโต
๑๙๒. ¶
สุสนฺถตํ สพฺพธิวาลุกาหิ สุสชฺชิตํ ปุณฺณ ฆฏาทิเกหิ;
ปุปฺผาภิกิณฺณํ ปฏิปชฺชิ ทีฆํ สุวิตฺถตํ ปาฏลิปุตฺตมคฺคํ.
กลิงฺฆนาโถ กุสุมาทิเกหิ นจฺเจหิ คีเตหิ จ วาทิเตหิ;
ทิเน ทิเน อทฺธนิ ทนฺตธาตุํ ปูเชสิ สทฺธึ วนเทวตาหิ.
สุทุคฺคมํ สินฺธุมหีธเรหิ กเมน มทฺธานมติกฺกมิตฺวา;
อาทาย ธาตุํ มนุชาธินาโถ อคา ปุรํ ปาฏลิ ปุตฺตนามํ.
ราชาธิราโช’ถ สภาย มชฺเฌ ทิสฺวาน ตํ วีตภยํ วิสงฺกํ;
กลิงฺคราชํ ปฏิฆาภิภุโต อภาสิ เปสฺุกเร นิคณฺเ
เทเว ชหิตฺวาน นมสฺสนีเย ฉวฏฺิเมเตน นมสฺสิตํ’ตํ;
องฺคารราสิมฺหิ สโชติภูเต นิกฺขิปฺป ขิปฺปํ ทหถาธุเนติ.
๑๙๗. ¶
ปหฏฺจิตฺตา’วตโต นิคณฺาราชงฺคเณ เต มหตึ คภีรํ;
วีตจฺจิกงฺคารก ราสิ ปุณฺณํ องฺคารกาสุํ อภิสงฺขรึสุ.
สมนฺตโต ปชฺชลิตาย ตาย สโชติยา โรรุวเภรวาย;
โมหนฺธภุตา อถ ติตฺถิยา เต ตํ ทนฺตธาตุํ อภินิกฺขิปึสุ.
ตสฺสานุภาเวน ตมคฺคีราสึ เหตฺวา สโรชํ รถจกฺกมตฺตํ;
สมนฺตโต อุคฺคตเรณุชาล มุฏฺาสิ กิฺชกฺข ภราภิรามํ.
ตสฺมึ ขเณ ปงฺกช กณฺณิกาย ปติฏฺหิตฺวา ชินทนฺตธาตุ;
กุนฺทาวทาตาหิ ปภาหิ สพฺพา ทิสา ปภาเสสิ ปภสฺสราหิ.
๒๐๑. ¶
ทิสฺวาน ตํ อจฺฉริยํ มนุสฺสา ปสนฺนจิตฺตา รตนาทิเกหิ;
สมฺปูชยิตฺวา ชินทนฺตธาตุํ สกํ สกํ ทิฏฺิมโวสฺสชึสุ.
โส ปณฺฑุราชา ปน ทิฏฺิชาลํ จิรานุพทฺธํ อปริจฺจชนฺโต;
ปติฏฺเปตฺวา’ธิกรฺเมตํ กุเฏน ฆาตาปยิ ทนฺตธาตุํ.
ตสฺสํ นิมุคฺคา’ธิกรฺเมสา อุปฑฺฒภาเค นจ ทิสฺสมานา;
ปุพฺพาจลฏฺโ’ว สุธามรีจิ โชเตสิ รํสีหิ ทิสา สมนฺตา.
ทิสฺวานุภาวํ ชินทนฺตธาตุ ยาปชฺชิ โส วิมฺภย มคฺคราชา;
เอโก’ถ อิสฺสาปสุโต นิคณฺโ ตํ ราชราชานมิทํ อโวจ.
รามาทโย เทว ชนทฺทนสฺส นานาวตารา ภุวเน อเหสุํ;
ตสฺเสกเทโส’จ อิทํ ฉวฏฺิโนเจ’นุภาโวกถมีทิโสติ.
๒๐๖. ¶
อทฺธา มนุสฺสตฺตมุปาคตสฺส เทวสฺส ปจฺฉา ติทิวํ คตสฺส;
เทเหกเทโส ปิโต หิตตฺถเมตนฺติ สจฺจํวจนํภเวยฺย.
สํวณฺณยิตฺวาน คุเณ ปหูเต นารายณสฺส’สฺสมหิทฺธิกสฺส;
นิมุคฺคเมตฺตา’ธิกรฺเมตํสมฺปสฺสโต เมพหินีหริตฺวา.
สมฺปาทยิตฺวาน มหาชนานํ มุขานิ ปงฺเกรุหสุนฺทรานิ;
ยฏิจฺฉิตํ คณฺหถ วตฺถุชาตํ อิจฺจาห ราชา มุขเร นิคณฺเ.
เต ติตฺถิยา วิณหุสุรํ คุเณหิ วิจิตฺต รูเปหิ อภิตฺถวิตฺวา;
โตเยน สิฺจึสุ สา ตถาปิ ิตปฺปเทสา น จลิตฺถ ธาตุ.
ชิคุจฺฉมาโน อถ เต นิคณฺเ โส ธาตุยานีหรเณ อุปายํ;
อนฺเวสมาโน วสุธาธินาโถ เภรึ จราเปสิ สเก ปุรมฺหิ.
๒๑๑. ¶
นิมุคฺคเมตฺถา’ธิกรฺมชฺชิ โย ธาตุเมตํ พหิ นีหเรยฺย;
ลทฺธาน โส อิสฺสริยํ มหนฺตํ รฺโสกาสาสุขเมสฺสตีติ
สุตฺวา น ตํ เภริรวํอุฬารํปฺุตฺถิโกพุทฺธพเลปสนฺโน;
ตสฺมึ ปุเร เสฏฺิสุโต สุภทฺโท ปาเวกฺขิรฺโ สมิตึ ปคพฺโภ.
ตมคฺคราชํ อถ โส นมิตฺวา สามาชิกานํ หทยงฺคมาย;
ภาสาย สพฺพฺุคุณปฺปภาวํ วณฺเณสิ สารชฺชวิมุตฺต จิตฺโต.
ภุมึ กิณิตฺวา มหตา ธเนน มโนรมํ เชตวนํ วิหารํ;
โย การยิตฺวาน ชินสฺส ทตฺวา อุปฏฺหิ ตํ จตุปจฺจเยหิ.
๒๑๕. ¶
อนาถปิณฺฑิปฺปทเสฏฺิเสฏฺโโสทิฏฺธมฺโมปปิตามโหเม;
ติโลกนาเถ มม ธมฺมราเช ตุมฺเห’ธุนาปสฺสถภตฺติภารํ.
อิตฺถํ นทิตฺวาน ปหูตปเฺา กตฺวาน เอกํสมถุตฺตรียํ;
มหีตลํ ทกฺขิณชานุเกน อาหจฺจ พทฺธฺชลิโก อโวจ.
ฉทฺทนฺตนาโค สวิเสน วิทฺโธ สลฺเลน โย โลหิตมกฺขิ ตงฺโค;
ฉพฺพณฺณรํสีหิ สมุชฺชลนฺเต เฉตฺวาน ลุทฺทาย อทาสิ ทนฺเต.
สโส’ปิ หุตฺวาน วิสุทฺธสีโล อชฺฌตฺตทานาภิรโต ทฺวิชาย;
โย’ทชฺชิเทหมฺปิ สกํ นิปจฺจ องฺคารราสิมฺหิ พุภุกฺขิตาย.
๒๑๙. ¶
โย โพธิยา พาหิรวตฺถุทานา อติตฺตรูโป สิวิราช เสฏฺโ;
อทาสิ จกฺขูนิ ปภสฺสรานิ ทฺวิชาย ชิณฺณาย อจกฺขุกาย.
โยขนฺติวาที’ปิ กลาพุราเช เฉทาปยนฺเต’ปิ สหตฺถปาทํ;
ปริปฺลุตงฺโครุธิเร ติติกฺขิเมตฺตายมาโน ยสทายเก’ว.
โย ธมฺมปาโล อปิ สตฺตมาส ชาโตปทุฏฺเ ชนเกสกมฺหิ;
การาปยนฺเต อสิมาลกมฺมํ จิตฺตํ น ทูเสสิ ปตาปราเช.
สาขามิโค โย อสตา ปุเมน วเน ปปาตา สยมุทฺธเฏน;
สิลาย ภินฺเน’ปิ สเก ลลาเฏ ตํ เขมภุมึ อนยิตฺถมูฬฺหํ.
รุฏฺเน มาเรน’ภินิมฺมิตมฺปิ องฺคารกาสุํ ชลิตํ วิหิชฺช;
สมุฏฺิเต สชฺชุมหารวินฺเท ตฺวาน โย เสฏฺิ อทาสิ ทานํ.
๒๒๔. ¶
มิเคน เยนาเปวิชฺเมกํ ภีตํวธาโมจยิตุํกุรงฺคึ;
อาฆาตเน อตฺตสิรํเปตฺวาปโมจิตา’ฺฺปิปาณิสงฺฆา.
โย สตฺตวสฺโส วิสิขาย ปํสุ กีฬาปโร สมฺภวนามโก’ปิ;
สพฺพฺุลีฬฺหาย นิคุฬฺหปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ สุจีรเตน.
หิตฺวา นิกนฺตึ สกชีวิเต’ปิ พทฺธาสกุจฺฉิมฺหิ จ เวตฺตวลฺลึ;
สาขามิเค เนกสหสฺสสงฺเข วธาปโมเจสิ กปิสฺสโรโย.
สนฺตปฺปยํ ธมฺมสุธารเสน โย มานุเส ตุณฺฑิลสูกโร’ปิ;
อิสี’ว กตฺวา อถ ายคนฺถํ นิชํ ปวตฺเตสิ จิราย ธมฺมํ.
๒๒๘. ¶
ปจฺจตฺถิกํ ปุณฺณกยกฺขมุคฺคํ มหิทฺธิกํ กามคุเณสุ คิทฺธํ;
โย ติกฺขปฺโวิธุราภิธาโนทเมสิ กาฬาคิริมตฺตกมฺหิ.
กุลาวสายิ อวิรูฬฺหปกฺโข โย พุทฺธิมา วฏฺฏกโปตโก’ปิ;
สจฺเจน ทาวคฺคิมภิชฺชลนฺตํ วสฺเสน นิพฺพาปยิ วาริโท’ว.
โย มจฺฉราชาปิ อวุฏฺิกาเลทิสฺวานมจฺเฉ ตสิเตกิลนฺเต;
สจฺเจนวากฺเยนมโหฆปุณฺณํมุหุตฺตมตฺเตนอกาสิรฏฺํ.
วิจิตฺตหตฺถสฺส รถาทิกานิ วสุนฺธรา กมฺปน การณานิ;
ปุตฺเต’นุชาเต สทิเสจทาเรโย’ทชฺชิเวสฺสนฺตรชาติยมฺปิ.
๒๓๒. ¶
พุทฺโธ ภวิตฺวา อปิ ทิฏฺธมฺม สุขานเปกฺโข กรุณานุวตฺตี;
สพฺพํ สหนฺโต อวมานนาทึ โยทุกฺกรํ โลกหิตํอกาสิ.
พเลน สทฺธึ จตุรงฺคิเกน อภิทฺทวนฺตํ อติภึสเนน;
อเชยฺยสตฺถํ ปรมิทฺธิปตฺตํ ทเมสิ โย อาลวกมฺปี ยกฺขํ.
เทหาภินิกฺขนฺต หุตาสนจฺจิ มาลากุลํ พฺรหฺมภวํ กริตฺวา;
เภตฺวาน ทิฏฺึ สุจิรานุพทฺธํ ทเมสิ โย พฺรหฺมวรํ มุนินฺโท.
อจฺจงฺกุสํ ทานสุโธต คณฺฑํ นิปาติตฏฺาลก โคปุราทึ;
ธาวนฺตมคฺเค ธนปาลหตฺถึ ทเมสิ โย ทารุณมนฺตกํ’ว.
๒๓๖. ¶
มนุสฺสรตฺตารุณปาณิปาทมุกฺขิปฺป ขคฺคํ อนุพนฺธมานํ;
มหาทโย ทุปฺปสหํ ปเรหิ ทเมสิ โย องฺคุลิมาลโจรํ.
โย ธมฺมราชา วิชิตาริสงฺโฆ ปวตฺตยนฺโต วรธมฺมจกฺกํ;
สทฺธมฺม สฺํ รตนากรฺจ โอคาหยี สํ ปริสํ สมคฺคํ.
ตสฺเสว สทฺธมฺม วราธิปสฺสตถาคตสฺส’ปฺปฏิปุคฺคลสฺส;
อนนฺตาณสฺส วิสารทสฺส เอสา มหาการุณิกสฺส ธาตุ.
อเนน สจฺเจน ชินสฺส ธาตุ ขิปฺปํ สมารุยฺห นภนฺตราฬํ;
สุธํสุเลเขว สมุชฺชลนฺติ กงฺขํ วิโนเทตุ มหาชนสฺส.
๒๔๐. ¶
ตสฺมึ ขเณ สา ชินทนฺตธาตุ นภํ สมุคฺคมฺม ปภาสยนฺตี;
สพฺพา ทิสา โอสธิตารกา’ว ชนํ ปสาเทสิ วฺติณฺณกงฺขํ.
อโถตริตฺวา คคนงฺคณมฺหา สา มตฺถเก เสฏฺิสุตสฺส ตสฺส;
ปติฏฺหิตฺวาน สุธาภิสิตฺตคตฺตํ’ว ตํ ปีณยิ ภตฺติตินฺนํ.
ทสฺวาน ตํ อจฺฉริยํ นิคณฺา อิจฺจพฺรวุํ ปณฺฑุนราธิปํ ตํ;
วิชฺชาพลํ เสฏฺิสุตสฺส เอตํ น ธาตุยา เทว อยมฺปภาโว.
นิสมฺม เตสํ วจนํ นรินฺโท อิจฺจพฺรวี เสฏฺิสุตํ สุภทฺทํ;
ยถา จ เอเต อภิสทฺทเหยฺยุํ ตถาวิธํ ทสฺสย อิทฺธิมฺํ.
ตโต สุภทฺโท ตปนียปตฺเต สุคนฺธิสีโตทกปูริตมฺหิ;
วฑฺเฒสิ ธาตุํ มุนิปุงฺควสฺส อนุสฺสรนฺโต จริตพฺภุตานิ.
๒๔๕. ¶
สา ราชหํ สี’ว วิธาวมานา สุคนฺธิโตยมฺหิ ปทกฺขิเณน;
อุมฺมุชฺชมานา จ นิมุชฺชมานา ชเน ปโมทสฺสุธเร อกาสิ.
ตโต จ กาสุํ วิสิขายมชฺเฌ กตฺวา ตหึ ธาตุมภิกฺขิปิตฺวา;
ปํสูหิ สมฺมา อภิปูรยิตฺวา พหูหิ มทฺทาปยิ กฺุชเรหิ.
เภตฺวา มหึอุฏฺหิ จกฺกมตฺตํ วิราชมานํ มณิกณฺณิกาย;
ปภสฺสรํ รูปิยเกสเรหิ สโรรุหํ กฺจนปตฺตปาฬึ.
ปติฏฺภิตฺวาน ตหึ สโรเช มนฺทานิลาวตฺติตเรณุ ชาเล;
โอภาสยนฺติ’ว ทิสา ปภาหิ ทิฏฺา มุหุตฺเตน ชินสฺสธาตุ.
ขิปึสุ วตฺถาภรณานิ มจฺจา ปวสฺสยุํ ปุปฺผมยฺจ วสฺสํ;
อุกฺกุฏฺิสทฺเทหิ จ สธุการนาเทหิ ปุณฺณํ นครํ อกํสุ.
๒๕๐. ¶
เต ติตฺถิยา ตํ อภิวฺจนํ’ติ ราชาธิราชํ อถ สฺเปตฺวา;
ชิคุจฺฉนีเย กุณปาทิเกหิ ขิปึสุ ธาตุํ ปริขาย ปิฏฺเ.
ตสฺมึ ขเณ ปฺจวิธมฺพุเชหิสฺฉาทิตาหํสคโณปภุตฺตา;
มธุพฺพตาลี วิรุตาภิรามา อโหสิ สา โปกฺขรณี’ว นนฺทา.
คชาธิปา โกฺฺจรวํ รวึสุ กรึสุ เหสานินทํ ตุรงฺคา;
อุกฺกุฏฺินาทํ อกรึสุ มจฺจา สุวาทิตา ทุนฺทุภิอาทโย’ปิ.
โถมึสุ มจฺจา ถุติคีตเกหิ นจฺจึสุ โอตฺตปฺปวิภุสนา’ปิ;
วตฺถานิ สีเส ภมยึสุ มตฺตา ภุชานิ โปเสุมุทคฺคจิตฺตา.
๒๕๔. ¶
ธูเปหิ กาลาครุสมฺภเวหิ ฆนาวนทฺธํ’ว นภํ อโหสิ;
สมุสฺสิตาเนกธชาวลีหิ ปุรํ ตทา วตฺถมยํ’ว อาสิ.
ทิสฺวา ตมจฺเฉรมจินฺตนียํ อาโมทิตามจฺจคณา สมคฺคา;
อตฺเถ นิโยเชตุ มุเปจฺจ ตสฺส วทึสุ ปณฺฑุสฺส นราธิปสฺส.
ทิสฺวาน โย อีทิสกมฺปิ ราช อิทฺธานุภาวํ มุนิปุงฺควสฺส;
ปสาทมตฺตมฺปิ กเรยฺย โนเจ กิมตฺถิยา ตสฺส ภเวยฺย ปฺา.
ปสาทนีเยสุ คุเณสุ ราช ปสาทนํ สาธุชนสฺส ธมฺโม;
ปุปฺผนฺติ สพฺเพ สยเมว วนฺเท สมุคฺคเต โกมุทกานนานิ.
๒๕๘. ¶
วาจาย เตสํ ปน ทุมฺมตีนํ มา สคฺคมคฺคํ ปชหิตฺถ ราช;
อนฺเธ คเหตฺวา วิจเรยฺย โก หิ อนฺเวสมาโน สุปถํ อมูฬฺโห.
นราธิปา กปฺปิณ พิมฺพิสาร สุทฺโธทนาทิ อปิ เตชวนฺตา;
ตํ ธมฺมราชํ สรณํ อุเปจฺจ ปิวึสุ ธมฺมามตมาทเรน.
สหสฺสเนตฺโต ติทสาธิโป’ปิ ขีณายุโก ขิณภวํ มุนินฺทํ;
อุเปจฺจ ธมฺมํ วิมลํ นิสมฺม อลตฺถ อายุํ อปิ ทิฏฺธมฺโม.
ตุวมฺปิ ตสฺมึ ชิตปฺจมาเร เทวาติเทเว วรธมฺมราเช;
สคฺคาปวคฺคาธิคมาย ขิปฺปํ จิตฺตํ ปสาเทหิ นราธิราช.
๒๖๒. ¶
สุตฺวานเตสํ วจนํ นรินฺโท วิกิณฺณกงฺโข รตนตฺตยมฺหิ;
เสนาปตึ อตฺถวรํ อโวจ ปหฏฺภาโว ปริสาย มชฺเฌ.
อสทฺทหาโน รตนตฺตยสฺส คุเณ ภวจฺเฉทนการณสฺส;
จิราย ทุลฺลทฺธิปเถ จรนฺโต ิโต สรชฺเช อปิ วฺจิโตหํ.
โมเหน ขชฺโชปนกํ ธเมสึ สีตทฺทิโต ธุมสิเข ชลนฺเต;
ปิปาสิโต สินฺธุชลํ ปหาย ปิวึ ปมาเทน มรีจิโตยํ.
ปริจฺจชิตฺวา อมตํ จิราย ชิวตฺถิโก ติกฺขวิสํ อขาทึ;
วิหาย’หํ จมฺปกปุปฺผทามํ อธารยึ ชตฺตุสุ นาคภารํ.
๒๖๖. ¶
คนฺตฺวาน ขิปฺปํ ปริขา สมีปํ อาราธยิตฺวา ชินทนฺตธาตุํ;
อาเนหิ ปูชาวิธินา กริสฺสํ ปฺุานิ สพฺพตฺถ สุขาวหานิ.
คนฺตฺวาตเตโสปริขาสมีปํ เสนาธินาโถ ปรมปฺปตีโต;
ธาตุํ มุนินฺทสฺส นมสฺสมาโน อชฺเฌสิ รฺโ หิตมา จรนฺโต
จิราคตํ ทิฏฺิมลํ ปหาย อลตฺถ สทฺธํ สุคเต นรินฺโท;
ปาสาทมาคมฺม ปสาทมสฺส วฑฺเฒหิ รฺโ รตนตฺตยมฺหิ.
ตสฺมึ ขเณ โปกฺขรณี วิจิตฺตา ผุลฺเลหิ โสวณฺณสโรรุเหหิ;
อลงฺกโรนฺตี คคนํ อโหสิ มนฺทากินีวาภินวาวตารา.
หํสงฺคเณวาถ มุนินฺทธาตุ สา ปงฺกชา ปงฺกชโมกฺกมนฺติ;
กุนฺทาวทาตาหิ ปภาหิ สพฺพํ ขิโรทกุจฺฉึ’ว ปุรํ อกาสิ.
๒๗๑. ¶
ตโต สุรตฺตฺชลิปงฺกชมฺหิ ปติฏฺหิตฺวาน จมุปติสฺส;
สนฺทิสฺสมานา มหตา ชเนน มหปฺผลํ มานุสกํ อกตฺถ.
สุตฺวาน วุตฺตนฺตมิมํ นรินฺโท ปหฏฺภาโวปทสา’ว คนฺตฺวา;
สํสูจยนฺโต ทิคุณํ ปสาทํ สุวิมฺหิโตปฺชลิโกอโวจ.
โวหารทกฺขา มนุชา มุนินฺท สงฺฆฏฺฏยิตฺวา นิกโสปลมฺหิ;
กโรนฺติอคฺฆํ วรกฺจนสฺส เอโสหิ ธมฺโม จริโตปุราโณ.
มณึ ปสตฺถากรสมฺภวมฺปิ หุตาสกมฺเมหภีสงฺขริตฺวา;
ปาเปนฺติราชฺกิรีฏโกฏึ วิภุสนตฺตํ วิทุโนมนุสฺสา.
๒๗๕. ¶
วีมํสนตฺถาย ตวาธุนาปิ มยา กตํ สพฺพมิทํ มุนินฺท;
อาคุํ มหนฺตํ ขม ภุริปฺ ขิปฺปํ มมาลงฺกุรุ อุตฺตมงฺคํ.
ปติฏฺิตา ตสฺส ตโต กิรีเฏ มณิปฺปภา ภาสินิ ทนฺตธาตุ;
อมฺุจิ รํสี ธวลา ปชาสุ สิเนหชาตา อิว ขีรธารา.
โส ทนฺตธาตุํ สิรสาวหนฺโต ปทกฺขิณํตํนครํ กริตฺวา;
สมฺปูชยนฺโต กุสุมาทิเกหิ สุสชฺชิตนฺเต ปุรมาหริตฺถ.
สมุสฺสิโตทารสิตาตปตฺเต ปลฺลงฺกเสฏฺเ รตนุชฺชลมฺหิ;
ปติฏฺเปตฺวาน ชินสฺส ธาตุํ ปูเชสิ ราชา รตนาทิเกหิ.
พุทฺธาทิวตฺถุตฺตยเมว ราชา อาปาณโกฏึ สรณํ อุเปจฺจ;
หิตฺวา วิหึสํ กรุณาธิวาโส อาราธยี สพฺพชนํ คุเณหิ.
๒๘๐. ¶
กาเรสิ นานารตนปฺปภาหิ สหสฺสรํสีํ’ว วิโรจมานํ;
นราธิโป ภตฺติภรานุรูปํ สุจิตฺติตํ ธาตุนิเวสนมฺปิ.
วฑฺเฒสิ โส ธาตุฆรมฺหิ ธาตุํ อลงฺกริตฺวา สกลํ ปุรมฺปิ;
เสเสน ปูชาวิธินา อติตฺโต ปูเชสิ รฏฺํ สธนํ สโภคฺคํ.
อามนฺตยิตฺวา คุหสีวราชํ สมฺมานิตํ อตฺตสมํ กริตฺวา;
ทานาทิกํ ปฺุมเนกรูปํ สทฺธาธโน สฺจิณิราชเสฏฺโ.
ตโต โส ภุปาโล กุมติชนสํสคฺคมนยํ,
นิรากตฺวา มคฺเค สุคตวจนุชฺโชตสุคเม;
ปธาวนฺโต สมฺมา สปรหิตสมฺปตฺติจตุโร,
ปสตฺถํ โลกตฺถํ อจริ จริตาวชฺชิตชโน.
ตติโย ปริจฺเฉโท.
๒๘๔. ¶
จรติ ธรณิ ปาเล ราชธมฺเมสุ ตสฺมึ,
สมรจตุรเสโน ขีรธาโร นรินฺโท;
นิชภุชพลลีลา’ราติทปฺปปฺปมาถี,
วิภวชนิตมาโน ยุทฺธสชฺโช’ภิคฺฉิ.
กริวรมถ ทิสฺวา โส คุหาทฺวารยาตํ,
ปฏิภยรหิตตฺโต สีหราชา’ว ราชา;
นิชนครสมีปายาตเมตํ นรินฺทํ,
อมิตพลมมโหเฆโนตฺถรนฺตา’ภิยายิ.
อุทิตพหฬธูลีปาฬิรุทฺธนฺตฬิกฺโข,
สมทวิวิธโยธาราวสํรมฺภภีเม;
นิสิตสรสตาลีวสฺสธารากราเฬ,
อชินิ มหติ ยุทฺเธ ปณฺฑุโก ขีรธารํ.
๒๘๗. ¶
อถ นรปติเสฏฺโ สงฺคเหตฺวาน รฏฺํ,
นิช ตนุช วรสฺมึ รชฺชภารํ นิธาย;
สุคต ทสน ธาตุํ สมฺปฏิจฺฉาปยิตฺวา,
ปหิณิ จ คุหสีวํ สกฺกริตฺวา สรฏฺํ.
สุวิรมวนีปาโล สฺมํ อชฺฌุเปโต,
วิวิธ วิภว ทานายาจเก ตปฺปยิตฺวา;
ติทสปุร สมาชํ เทหเภทา ปยาโต,
กุสล ผลมนปฺปํ ปตฺถิตํ ปจฺจลตฺถ.
นรปติ คุหสีโว ตํ มุนินฺทสฺส ธาตุํ,
สกปุรมุปเนตฺวา สาธุ สมฺมานยนฺโต;
สุคติ คมน มคฺเค ปาณิโน โยชยนฺโต,
สุจริต มภิรูปํ สฺจิณนฺโต วิหาสิ.
๒๙๐. ¶
อคณิตมหิมสฺสุชฺเช นิรฺโ ตนูโช,
ปุริม วยสิ เยวารทฺธสทฺธาภิโยโค;
ทสพล ตนุธาตุํ ปูชิตุํ ตสฺส รฺโ,
ปุรวร มุปายาโต ทนฺตนาโม กุมาโร.
คุณชนิต ปสาทํ ตํ กลิงฺคาธินาถํ,
นิขิล คุณ นิวาโส โส กุมาโร กริตฺวา;
วิวิธ มหวิธานํ สาธุสมฺปาทยนฺโต,
อวสิ สุคตธาตุํ อนฺวหํ วนฺทมาโน.
อภวิ จ คุหสีวสฺสาวนีสสฺส ธิตา,
วิกจ กุวลยกฺขี หํสกนฺตาภิยาตา;
วทน ชิต สโรชา หาริธมฺมิลฺลภารา,
กุจภรนมิตงฺคิ เหม มาลาภิธานา.
๒๙๓. ¶
อขิลคุณนิธานํ พนฺธุภาวานุรูปํ,
สุวิมลกุลชาตํ ตํ กุมารํ วิทิตฺวา;
นรปติ คุหสีโว อตฺตโน ธีตรํ ตํ,
อททิ สพหุมานํ ราชปุตฺตสฺส ตสฺส.
มนุชปติ กุมารํ ธาตุรกฺขาธิกาเร,
ปจุรปริชนํ ตํ สพฺพถา โยชยิตฺวา;
คว มหิส สหสฺสาทีหิ สมฺปีณยิตฺวา,
สก วิภว สริกฺเข อิสฺสรตฺเต เปสิ.
สมรภุวิ วินฏฺเ ขีรธาเร นรินฺเท,
มลยวนมุเปตา ภาคิเนยฺยา กุมารา;
ปพล มติ มหนฺตํ สํหริตฺวา พลคฺคํ,
อุปปุรมุปคฺฉุํ ธาตุยา คณฺหนตฺถํ.
อถ นครสมีเป เต นิเวสํ กริตฺวา,
สวณกฏุกเมตํ สาสนํ เปสยึสุ;
สุคตทสนธาตุํ เทหิ วา ขิปฺปมมฺหํ,
ยสสิริชนนึ วา กีฬ สงฺคามเกฬึ.
๒๙๗. ¶
สปทิ ธรณิปาโล สาสนํ ตํ สุณิตฺวา,
อวทิ รหสิ วาจํ ราชปุตฺตสฺส ตสฺส;
นหิ สติ มม เทเห ธาตุมฺสฺส ทสฺสํ,
อหมปิ ยทิ เชตุํ เนว เต สกฺกุเณยฺยํ.
สุรนร นมิตํ ตํ ทนฺตธาตุํ คเหตฺวา,
คหิต ทิชวิลาโส สีหฬํ ยาหิ ทีปํ;
อิติ วจนมุทารํ มาตุลสฺสาถ สุตฺวา,
ตมวจ คุหสีวํ ทนฺตนาโม กุมาโร.
ตวจ มมจ โก วา สีหเฬ พนฺธุภูโต,
ชินวรณสโรเช ภตฺติยุตฺโต จ โกวา;
ชลนีธิปรตีเร สีหฬํ ขุทฺทเทสํ,
กถมหมติเนสฺสํ ทนฺตธาตุํ ชินสฺส.
๓๐๐. ¶
ตมวทิ คุหสีโว ภาคิเนยฺยํ กุมารํ,
ทสพลตนุธาตุ สณฺิตา สีหฬสฺมึ;
ภวภยหติทกฺโข วตฺตเต สตฺถุธมฺโม,
คณนปถมตีตา ภิกฺขโว จาวสึสุ.
มม จ ปิยสหาโย โส มหาเสน ราชา,
ชินจรณสโรชทฺวนฺทเสวาภิยุตฺโต;
สลิลมปิ จ ผุฏฺํ ธาตุยา ปตฺถยนฺโต,
วิวิธรตนชาตํ ปาภตํ เปสยิตฺถ.
ปภวติ มนุชินฺโท สพฺพทา พุทฺธิมา โส,
สุคตทสนธาตุํ ปูชิตุํ ปูชเนยฺยํ;
ปริจิตวิสยมฺหา วิปฺปวุตฺถํ ภวนฺตํ,
วิวิธวิภวทานา สาธุ สงฺคณฺหิตฺุจ.
๓๐๓. ¶
นิช ทุหิตุปตึ ตํ อิตฺถมาราธยิตฺวา,
นรปติ คุหสีโว สงฺคเหตฺวาน เสนํ;
รณธรณิมุเปโต โส กุมาเรหิ สทฺธึ,
มรณปรวสตฺตํ อชฺฌคา ยุชฺฌมาโน.
อถ นรปติ ปุตฺโต ทนฺตนาโม สุณิตฺวา,
สวณ กฏุกเมตํ มาตุลสฺสปฺปวตฺตึ;
คหิต ทิชวิลาโส ทนฺตธาตุํ คเหตฺวา,
ตุริต ตุริต ภูโต โส ปุรมฺหา ปฬายิ.
สรภส มุปคนฺตฺวา ทกฺขิณํ จาถ เทสํ,
อวิจลิตสภาโว อิทฺธิยา เทวตานํ;
นทิมติมหตึ โส อุตฺตริตฺวาน ปุณฺณํ,
นิทหิ ทสนธาตุํ วาลุการาสิมชฺเฌ.
ปุน ปุรมุปคนฺตฺวา ตํ คหีตฺเวสํ,
ภริยมปิ คเหตฺวา อาคโต ตตฺถ ขิปฺปํ;
สุคตทสนธาตุํ วาลุกาถุปกุจฺฉึ,
ปิตมุปจรนฺโต อจฺฉิ คุมฺพนฺตรสฺมึ.
๓๐๗. ¶
สปทิ นภสิ เถโร คจฺฉมาโน ปเนโก,
วิวิธกิรณชาลํ วาลุการาสิถูปา;
อวิรฬิตมุเทนฺตํ ธาตุยา ตาย ทิสฺวา,
ปณมิ สุคตธาตุํ โอตริตฺวาน ตตฺถ.
มุนิสุตมถ ทิสฺวา ชมฺปตี เต ปตีตา,
นิชคมนวิธานํ สพฺพมาโรจยึสุ;
ทสพลตนุโช โส ธาตุรกฺขา นิยุตฺโต,
ปรหิตนิรตตฺโต เต อุโภ อชฺฌภาสิ.
ทสพลตนุธาตุํ สีหฬํ เนถ ตุมฺเห,
อคณิต ตนุเขทา วีตสารชฺชเมตํ;
อปิ จ คมนมคฺเค ชาตมตฺเต วิฆาเต,
สรถ มมมเนโกปทฺทวจฺเฉททกฺขํ.
๓๑๐. ¶
อิติ สุคตนนูโช ชมฺปตีนํ กเถตฺวา,
ปุน’ปิ ตทนุรูปํ เทสยิตฺวาน ธมฺมํ;
ปุถุตรมปเนตฺวา โสกสลฺลฺจ คาฬฺหํ,
สกวสติมุเปโต อนฺตลิกฺเขน ธีโร.
ภุชคภวนวาสี นินฺนคายาถ ตสฺสา,
ภุชคปติ มหิทฺธิ ปณฺฑุหาราภิธาโน;
สกปุรปวรมฺหา นิกฺขมิตฺวา จรนฺโต,
สมุปคมิ ตทา ตํ านมิจฺฉาวเสน.
วิมลปุลินถูปา โส สมุคฺคจฺฉมานํ,
สสิรุจิรมรีจิชฺชาลมาโลกยิตฺวา;
ิตมถ มุนิธาตุํ วาลุการสิคพฺเภ,
กิมิทมิติ สกงฺขํ เปกฺขมาโน อเวทิ.
๓๑๓. ¶
สปทิ สพหุมาโน โส อสนฺทิสฺสมาโน,
รตนมยกรณฺฑํ ธาตุยุตฺตํ คิลิตฺวา;
วิตตปุถุลเทโห โภคมาลาหิ ตุงฺคํ,
กณกสิขริราชํ เวยิตฺวา สยิตฺถ.
สลิลนิธิสมีปํ ชมฺปตี คนฺตุกามา,
ปุลินตลคตํ ตํ ทนฺตธาตุํ อทิสฺวา;
นยนสลิลธารํ โสกชาตํ กิรนฺตา,
สุคตสุตวรํ ตํ ตงฺขเณ’นุสฺสรึสุ.
อถ สุคตสุโต โส จินฺติตํ สํวิทิตฺวา,
อคมิ สวิธเมสํ โสกทินานนานํ;
อสุณิ จ ชินธาตุํ วาลุการาสิมชฺเฌ,
นีหิตมปิ อทิฏฺํ ปูชิตํ ชมฺปตีหิ.
สยิตมถ ยตีโส ทิพฺพจกฺขุปฺปภาวา,
รตนคิรินิกฺุเช นาคราชํ อปสฺสิ;
วิหคปติสรีรํ มาปยิ ตมฺมุหุตฺเต,
วิตตปุถุลปกฺเขน’นฺตฬิกฺขํ ถเกนฺตํ.
๓๑๗. ¶
ชลธิมติคภีรํ ตํ ทฺวิธา โส กริตฺวา,
ปพลปวนเวเคน’ตฺตโน ปกฺขเชน;
สรภส มหิธาวํ ภีมสํรมฺภโยคา,
อภิคมิ ภุชคินฺทํ เมรุปาเท นิปนฺนํ.
ชหิตภุชคเวโส ตงฺขเณ โส ผณินฺโท,
ปฏิภยจกิตตฺโต สํขิปิตฺวาน โภเค;
สรภส มุปคนฺตฺวา ตสฺส ปาเท นมิตฺวา,
วินยมธุรมิตฺถํ ตํ มุนีสํ อโวจ.
สกลชนหิตตฺถํ เอว ชายนฺติ พุทฺธา,
ภวติ ชนหิตตฺถํ ธาตุมตฺตสฺส ปูชา;
อหมปิ ชินธาตุํ ปูชยิตฺวา มหคฺฆํ,
กุสลผลมนปฺปํ สฺจิณิสฺสํ’ติ คณฺหึ.
๓๒๐. ¶
อถ มนุชคณานํ สจฺจโพธารหานํ,
วสติภวนเมสา นียฺยเต สีหฬํ ตํ;
มุนิวรตนุธาตุํ เตน เทหีติ วุตฺโต,
ภุชคปติ กรณฺฑํ ธาตุคพฺภํ อทชฺชิ.
วิหคปติตนุํ ตํ สํหริตฺวาน เถโร,
ชลจรสตภีมา อณฺณวา อุปฺปติตฺวา;
สกลปถวิจกฺเก รชฺชลกฺขึ’ว ธาตุํ,
นรปติตนุชานํ ชมฺปตีนํ อทาสิ.
อิติ กตพหุกาเร สํยมินฺเท ปยาเต,
สุคตทสนธาตุํ มุทฺธนา อุพฺพหนฺตา;
มหติ วิปินเทวาทีหิ มคฺเค ปยุตฺเต,
วิวิธมหวิธาเน เต ตโต นิกฺขมึสุ.
๓๒๓. ¶
มุทุสุรภีสมีโร กณฺฏกาทิวฺยเปโต,
วิมลปุลินหารี อาสี สพฺพตฺถ มคฺโค;
อยนมุปคเต เต ทนฺตธาตุปฺปภาวา,
นิคมนครวาสี สาธุ สมฺมานยึสุ.
กุสุมสุรภิจุณฺณากิณฺณหตฺถาหิ นิจฺจา,
สกุตุกมนุยาตา กานเน เทวตาหี;
อจลคหณทุคฺคํ เขปยิตฺวาน มคฺคํ,
อคมุมตุริตา เต ปฏฺฏนํ ตามลิตฺตึ.
อจลปทรพทฺธํ สุฏฺิโตทารกูปํ,
อุทิตปุถุลการํ ทกฺขนียามกฺจ;
สยมภิมตลงฺกาคามินึ นาวเมเต,
สปทิ สมุปรูฬฺหํ อทฺทสุํ วาณิเชหิ.
๓๒๖. ¶
อถ ทิชปวรา เต สีหฬํ คนฺตุมิจฺฉํ,
สรภส มุปคนฺตฺวา นาวิกสฺสาวทึสุ;
สุติสุขวจสา โส สาธุวุตฺเตน เจสํ,
ปมุทิตหทโย เต นาวมาโรปยิตฺถ.
ชลนิธิมภิรูฬฺเหสฺเวสุ อาทาย ธาตุํ,
สมภวุมุปสนฺนา โลลกลฺโลลมาลา;
สมสุรภิมนฺุโ อุตฺตโร วายิ วาโต,
วิมลรุจิรโสภา สพฺพถา’สุํ ทิสา’ปิ.
นภสิ อสิตโสเภ เวนเตยฺโย’ว นาวา,
ปพลปวนเวคา สตฺตตํ ธาวมานา;
นยนวิสยภาวาตีตตีราจลาทึ,
ปวิสิ ชลธิมชฺฌํ เผณปุปฺผาภิกิณฺณํ.
๓๒๙. ¶
อถ อภวิ สมุทฺโท ภีมสํวฏฺฏวาตา,
ภีหตสิขริกูฏาการวีจิปฺปพนฺโธ;
สวนภิทุรโฆราราวรุนฺธนฺตลิกฺโข,
ภยจกิตมนุสฺสกฺกนฺทิโต สพฺพรตฺตึ.
อุทยสิขริสีสํ นูตนาทิจฺจพิมฺเพ,
อุปคตวติ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจยมฺหิ;
สลิลนิธิชลํ ตํ สนฺตกลฺโลลมาลํ,
อสิตมณิวิจิตฺตํ โกฏฺฏิมํ’วาวภาสิ.
อถ วิตตผณาลี ภึสนา เกจิ นาคา,
สุรภิกุสุมหตฺถา เกจิ ทิพฺพตฺตภาวา;
รุจิรมณิปทีเป เกจิ สนฺธารยนฺตา,
นิชสิรสิ กโรนฺตา เกจิ กณฺฑุปฺปลานี.
๓๓๒. ¶
ผุฏกุมุทกลาเป ชตฺตุเนเก วหนฺตา,
กณกกลสมาลา อุกฺขิปตฺตา จ เกจิ;
ปวนจลิตเกตุคฺคาหกา เกจิ เอเก,
รุจิร กณก จุณฺณาปุณฺณจงฺโคฏหตฺถา.
สลฬิตรมณิยํ เกจิ นจฺจํ กโรนฺตา,
สลยมธุรคีตํ คายมานา’ว เกจิ;
ปจุรตุริยภณฺเฑ อาหนนฺตา’ว เอเก,
มุนิวรตนุธาตุํ ปูชิตุํ อุฏฺหึสุ.
รุจิรกจกลาปา ราชกฺาย ตสฺสา,
มุนิวรทสนํ ตํ นิคฺคเตวินฺทุเลขา;
อุชุรชตสลากา สนฺนิเภ มฺุจิ รํสี.
๓๓๕. ¶
อตุลิตมนุภาวํ ธาตุยา เปกฺขตํ ตํ,
ปมุทิตหทยานํ ตงฺขเณ ปนฺนคานํ;
ปฏิรวหริตานํ สาธุวาทาทิกานํ,
คคนมปริยนฺตํ’วาสิ วิตฺถาริตานํ.
ปวิสิ สุคต ทาาธาตุ สา โมฬิคพฺภํ,
ปุน คคนตลมฺหา โอตริตฺวาน ตสฺสา;
ผณธรนิวหา เต ตํ ตรึ วารยิตฺวา,
มหมกรุมุทารํ สตฺตรตฺตินฺทิวํหิ.
อจลมิว วิมานํ อนฺตลิกฺขมฺหิ นาวํ,
คติวิรหิตมมฺโหราสิมชฺฌมฺหิ ทิสฺวา;
ภยวิลุลิตจิตฺตา ชมฺปตี เต สมคฺคา,
ทสพลตนุชํ ตํ อิทฺธิมนฺตํ สรึสุ.
สปทิ มุนิสุโต โส จิตฺตเมสํ วิทิตฺวา,
นภสิ ชลธราลี มทฺทมาโน’ภิคนฺตฺวา;
วิหคปติสรีรํ มาปยิตฺวา มหนฺตํ,
ภยจกิตภุชงฺเค เต ปฬาเปสิ ขิปฺปํ.
๓๓๙. ¶
อิตฺถํ พุทฺธิสุเต ภุชงฺคชนิตํ ภีตึ สเมตฺวา คเต,
สา นาวา ปวนา ปกมฺปิตธชา ตุงฺคํ ตรงฺคาวลึ;
ภีนฺทนฺตี คติเวคสา ปุถุตรํ เมฆาวลีสนฺนิภํ,
ลงฺกาปฏฺฏนโมตริตฺถ สหสา เถรสฺส ตสฺสิทฺธิยา.
จตุตฺโถ ปริจฺเฉโท.
สํวจฺฉรมฺหิ นวมมฺหิ มหาทิเสน,
ปุตฺตสฺส กิตฺติสิริเมฆนราธิปสฺส;
เต ชมฺปตี ตมถ ปฏฺฏนโมตริตฺวา,
เทวาลเย ปฏิวสึสุ มโนภิราเม.
๓๔๑. ¶
ทิสฺวาน เต ทฺวิชวโร ปถิเก นิสายํ,
สนฺตปฺปยิตฺถ มธุราสนปานเกหิ;
รตฺติกฺขเย จ อนุราธปุรสฺส มคฺคํ,
ฉายาปตีนมถ โส อภิเวทยิตฺถ.
อาทาย เต ทสนธาตุวรํ ชินสฺส,
สมฺมานิตา ทฺวิชวเรน’ถ ปฏฺฏนมฺหา;
นิกฺขมฺม ทูรตรมคฺคมติกฺกมิตฺวา,
ปทฺวารคามมนุราธปุรสฺส’คฺฉุํ.
ยํ ธมฺมิกํ นรวรํ อภิตกฺกยิตฺวา,
ชายาปตี วิสยเมตมุปาคมึสุ;
ตํ วฺยาธินา สมุทิเตน มหาทิเสน,
ลงฺกิสฺสรํสุจิรกาลกตํ สุณึสุ.
โสเกน เต สิขริเนว สมุคฺคเตน,
อชฺโฌตฺถฏา พหุตรํ วิลปีํสุ มุฬฺหา;
กายึสุ เตสมถ มุจฺฉิตมานสานํ,
สพฺพา ทิสา จ วิทิสา จ ฆนนฺธการา
๓๔๕. ¶
สุตฺวาน กิตฺติสิริเมฆนราธิปสฺส,
รชฺเชิตสฺส รตนตฺตยมามกตฺตํ;
วสฺเสน นิพฺพุตมหาทหนา’ว กจฺฉา,
เต ชมฺปตี สมภวุํ หตโสกตาปา.
สุตฺวาน เมฆคิรินามมหาวิหาเร,
ภิกฺขุสฺส กสฺสจิ นราธิปวลฺลภตฺตํ;
ตสฺส’นฺติกํ สมุปคมฺม กตาติเถยฺยา,
ธาตุปฺปวตฺติมวทึสุ อุโภ สเมจฺจ.
สุตฺวาน โส มุนิวโร ทสนปฺปวตฺตึ,
หฏฺโ ยถามตรเสน’หิสิตฺตคตฺโต;
เคเห สเก สปทิ ปฏฺฏวิตานเกหิ,
วฑฺเฒสิ ธาตุมมลํ สมลงฺกตมฺหิ.
๓๔๘. ¶
เตสฺจ ชานิปติกานมุภินฺนเมโส,
กตฺวาน สงฺคหมุฬารตรํ ยถิจฺฉํ;
วุตฺตนฺตเมตมภิเวทยิตุํ ปสตฺถํ,
ลงฺกาธิปสฺส สวิธํ ปหิณิตฺถ ภิกฺขุํ.
ราชา วสนฺตสมเย สห กามินีหิ,
อุยฺยานเกฬิสุข เมกทิเน’นุโภนฺโต;
อาคจฺฉมานมถ ตตฺถ สุทุรโต’จ,
ตํ วิปฺปสนฺนมุขวณฺณมปสฺสิ ภิกฺขุํ.
โส สํยมิ สมุปคมฺม นราธิปํ ตํ,
วุตฺตนฺตเมตมภิเวทยิ ตุฏฺจิตฺโต;
สุตฺวาน ตํ ปรมปีติภรํ วหนฺโต,
สมฺปตฺตจกฺกรตโน’ว อโหสิ ราชา.
๓๕๑. ¶
ลงฺกิสฺสโร ทฺวิชวรา ชินทนฺตธาตุ,
มาทาย ชานิปตโย อุภเย สเมจฺจ;
เอสฺสนฺติ ลงฺกมจิเรน อิตีริตํ ตํ,
เนมิตฺติกสฺส วจนฺจ ตถํ อมฺิ.
ราชา ตโต มหติยา ปริสาย สทฺธึ,
ตสฺสานุราธนครสฺส ปุรุตฺตราย;
อาสาย ตํ สปทิ เมฆคิรึ วิหารํ,
สทฺโธ อคฺฉิ ปทสา’ว ปสนฺนจิตฺโต.
ทิสฺวา ตโต สุคตธาตุมลพฺภเนยฺยํ,
อานนฺทชสฺสุนิวเหหิ จ ตารหารํ;
สิฺจํ วิธาย ปณิธึ พหุมานปุพฺพํ,
โรมฺจกฺจุกธโร อิติ จินฺตยิตฺถ.
๓๕๔. ¶
โส’หํ อเนกรตนุชฺชลโมฬิธารึ,
ปูเชยฺยมชฺช ยทิ ทุจฺจชมุตฺตมงฺคํ;
โลกตฺตเยกสรณสฺส ตถาคตสฺส,
โน ธาตุยา มหมนุจฺฉวิกํ กเรยฺยํ.
เอตํ ปหูตรตนํ สธนํ สโภคฺคํ,
สมฺปูชยํ อปิ ธราวลยํ อเสสํ;
ปูชํ กโรมิ ตทนุจฺฉวิกํ อหํ’ติ,
จินฺเตยฺย โกหิ ภุวเนสุ อมูฬฺหติตฺโต.
ลงฺกาธิปจฺจมิทมปฺปตรํ มมาสิ,
พุทฺโธ คุเณหิ วิวิเธหิ ปมาณ สฺุโ;
โส’หํ ปริตฺตวิภโว ติภเวกนาถํ,
ตํ ตาทิสํ ทสพลํ กถมจฺจยิสฺสํ.
๓๕๗. ¶
อิตฺถํ ปุนปฺปุน ตเทว วิจินฺตยนฺโต,
อาปชฺชิ โส ธิติยุโต’ปิ วิสฺิภาวํ;
สํวีชิโต สปทิ จามรมารุเตน,
ขินฺเนน เสวกชเนน อลตฺถ สฺํ.
โถกมฺปิ พีชมถ วา อภิโรปยนฺตา,
เมธาวิโน มหติยา’ปิ มสุนฺธราย;
กาเลน ปตฺต ตว ปุปฺผผลทิกานิ,
วินฺทนฺติ ปตฺถิตผลานิ อนปฺปกานิ.
เอวํ คุเณหิ วิวิเธหิ’ปิ อปฺปเมยฺย,
ธมฺมิสฺสรมฺหิ มหมปฺปตรมฺปิ กตฺวา;
กาลจฺจเยน ปริณาม วิเสสรมฺมํ,
สคฺคาปวคฺคสุขมปฺปฏิมํ ลภิสฺสํ.
๓๖๐. ¶
อิตฺถํ วิจินฺติย ปโมทภราติเรก,
สมฺปุณฺณจนฺทิมสริกฺขมุโข นรินฺโท;
สพฺพฺุโน ทสนธาตุวรสฺส ตสฺส,
ปูเชสิ สพฺพมปิ สีหฬทีปเมตํ.
ภิกฺขู’ปิ เตปิฏก ชาตกภาณกาทิ,
ตกฺกคมาทิ กุสลา อปิ พุทฺธิมนฺโต;
วตฺถุตฺตเยกสรณา อปิ โปรวคฺคา,
โกตุหลา สปทิ สนฺนิปตึสุ ตตฺถ.
ราชา ตโต มหติย ปริสาย มชฺเฌ,
อิจฺจพฺรุวี มุนิวโร หิ สุสุกฺกทาโ;
ทาา ชินสฺส ยทิ โอสธิตารกา’ว,
เสตา ภเวยฺย กิมยํ มลินาวภาสา.
๓๖๓. ¶
ตสฺมึ ขเณ ทสนธาตุ มุนิสฺสรสฺส,
ปกฺเข ปสาริย ทุเว วิย ราชหํสี;
วิตฺถาริตํ’สุนิ วหา คคนงฺคนมฺหิ,
อาวฏฺฏโต ฉวิ ชเวน มุหุตฺตมตฺตํ.
ปจฺจคฺฆมตฺถรณกํ สิตมตฺถริตฺวา,
ภทฺทาสนมฺหิ วินิธาย มุนินฺทธาตุํ;
ตํ ชาติปุปฺผนิกเรน ถเกสิ ราชา,
วสฺสจฺจยมฺพุธรกูฏสมปฺปเภน.
อุคฺคมฺม ขิปฺปมถ ธาตุ มุนิสฺสรสฺส,
สา ปุปฺผราสิสิขรมฺหิ ปติฏฺหิตฺวา;
รํสีหิ ทุทฺธธวเลหิ วิโรจมานา,
สมฺปสฺสตํ อนิมิเส นยเน อกาสิ.
๓๖๖. ¶
ตํ ธาตุมาสนคตมฺหิ ปติฏฺเปตฺวา,
ขีโรทเอเณปฏลปฺปฏิเม ทุกุเฬ;
ฉาเทสิ สาฏกสเตหิ มหารเหหิ,
ภิยฺโย’ปิ โส อุปปริกฺขิตุกามตาย.
อพฺภุคฺคตา สปทิ วตฺถสตานิ เภตฺวา,
เสตมฺพุโททรวินิคฺคตจนฺทิมา’ว;
ตฺวาน สา อุปริ เตสมภาสยิตฺถ,
รํสีหิ กุนฺทวิสเทหิ ทิสา สมนฺตา
ตสฺมึ ขเณ วสุมตี สห ภูธเรหิ,
คชฺชิตฺถ สาธุวจนํ’ว สมุคฺคิรนฺตี;
ตํ อพฺภูตํ วิย สเมกฺขิตุมมฺพุราสิ,
โส นิจฺจโล อภวิ สนฺตตรงฺคพาหุ.
๓๖๙. ¶
มตฺเตภกมฺปิตสุปุปผิตสาลโต’ว,
ภสฺสึสุ ทิพฺพกุสุมานิ’ปิ อนฺตฬิกฺขา;
นจฺเจสุ จาตุริยยมจฺฉริยํ ชนสฺส,
สนฺทสฺสยึสุ คคเน สุรสุนฺทรี’ปิ.
อานนฺทสฺชนิตตารรวาภิรามํ,
คายึสุ คีตมมตาสนคายกา’ปิ;
มฺุจึสุ ทิพฺพตุริยานิ’ปิ วาทิตานิ,
คมฺภีรมุจฺจมธุรํ ทฺวิคุณํ นินาทํ.
สํสิพฺพิตํ รชตรชฺชุสตานุการี,
ธาราสเตหิ วสุธมฺพรมมฺพุเทน;
สพฺพา ทิสา ชลทกุฏมหคฆิเยสุ,
ทิตฺตาจิรชฺชุติปทีปสตาวภาสา.
๓๗๒. ¶
อาธุยมาน มลยาวล กานนนฺโต,
สมถุลฺล ปุปฺผช ปราคหราภิหาริ;
เสโทท พินฺทุคณ สํหรณปฺปวีโณ,
มนฺทํ อวาสิ สิสิโร อปิ คนฺธวาโห.
ราชา ตมพฺภุตมเวกฺขิย ปาฏิหีรํ,
โลกุสฺสวํ พหุตรฺจ อทิฏฺปุพฺพํ;
จิปฺผาริตกฺขิยุคโล ปรมปฺปโมทา,
ปูชํ กริตฺถ มหตึ รตนาทิเกหิ.
โส ธาตุมตฺตสิรสา’ถ สมุพฺพหนฺโต,
ตฺวา สมุสฺสิต สิตาตปวารณมฺหิ;
จิตฺตตฺถเร รถวเร สิตวาชิยุตฺเต,
ลกฺขินิธานนุราธปุรํ ปเวกฺขิ.
๓๗๕. ¶
เทวินฺท มนฺทิร สเม สมลงฺกตมฺหิ,
ราชา สกมฺหิ ภวเน อตุลานุภาโว;
สีหาสเน ปฏิก โกชว สนฺถตมฺหิ,
ธาตุํ เปสิ มุนิโน สสิตาตปตฺเต.
อนฺโต’ว ภุมิปติ ธาตุฆรํ มหคฺฆํ,
กตฺวาน ตตฺถ วินิธาย มุนินฺทธาตุํ;
สมฺปูชยิตฺถ วิวิเธหิ อุปายเนหิ,
รตฺตีนฺทิวํ ติทิวโมกฺข สุขาภิกงฺขี.
เตสฺจ ชานิปติกานมุภินฺนเมว,
ตุฏฺโ พหูนิ รตนาภรณาทิกานิ;
คาเมจ อิสฺสรกุเลก นีวาสภุเต,
ทตฺวาน สงฺคหมกาสิ ติสีหฬินฺโท.
๓๗๘. ¶
สงฺคมฺม ชานปท เนคม นาคราที,
อุกฺกณฺิตา สุคตธาตุมปสฺสมานา;
โลกุตฺตมสฺส จริตานิ อภิตฺถวนฺตา,
อุคฺโฆสยึสุ ธรณีปติสนฺนิธานิ;
ธมฺมิสฺสโร สกลโลกหิตาย โลเก,
ชายิตฺถ สพฺพชนตาหิตมาจริตฺถ;
วิตฺถาริตา พหุชนสฺส หิตาย ธาตุ,
อิจฺฉาม ธาตุมภิปูชยิตุํ มยมฺปิ.
โส สนฺนิปาติย มหีปติ ภิกฺขุสงฺฆ,
มารามวาสิมนุราธปุโรปกณฺเ;
อชฺฌาสยํ ตมภิเวทยิ สตฺถุธาตุ,
ปูชาย สนฺนิปติตสฺส มหาชนสฺส.
๓๘๑. ¶
เถโร ตหึ มหติ ภิกฺขุคเณ ปเนโก,
เมธาพเลน อสโม กรุณาธิวาโส;
เอวํ ติสีหฬปติสฺส มหามติสฺส,
โลกตฺถจารจตุรสฺส นิเวทยิตฺถ.
โย อาจเรยฺย อนุชีวิชนสฺส อตฺถํ,
เอโส ภเว’นุจริโต มหตํ สภาโว;
ธาตุํ วสนฺตสมเย พหิ นีหริตฺวา,
ทสฺเสหิ ปฺุมภิปตฺถยตํ ชนานํ.
สุตฺวาน สํยมิวรสฺส สุภาสิตานิ,
ปุจฺฉิตฺถ โส นรวโร ปุน ภิกฺขุสงฺฆํ;
ธาตุํ นมสฺสิตุมเนน มหาชเนน,
านํ กิเมตฺถ รมณียตรํ สิยา’ติ.
๓๘๔. ¶
สพฺเพ’ปิ เต อถ นิกาย นิวาสิ ภิกฺขู,
านํ สกํ สกม วณฺณยุมาทเรน;
อฺโฺภินฺนวจเนสุ จ เตสุ ราชา,
เนวาภินนฺทิ น ปฏิกฺขิปิ กิฺจิวากฺยํ.
มชฺฌตฺตตานุคตมานสตาย กินฺตุ,
ราชา อโว จ ปุน ภิกฺขุคณสฺส มชฺเฌ;
อตฺตานุรูปมยเมว มุนินฺทธาตุ,
านํ ขเณน สยเมว คมิสฺสตีติ.
ราชา ตโต ภวนเมว สกํ อุเปจฺจ,
ธาตุปฺปณามมภิปตฺถยตํ ชนานํ;
ขิปฺปํมุขมฺพุชวนานี วิกาสยนฺโต,
สชฺเชตุมาห นครฺจ วิหารมคฺคํ.
สมฺมชฺชิตา สลิล เสวน สนฺตธูลี,
รจฺฉา ตทา’สิ ปุลินตฺถรณาภิรามา;
อุสฺสาปิตานิ กณกาทิวิจิตฺติตานิ,
วฺยคฺฆาทิ รูปขจิตานิ จ โตรณานิ.
๓๘๘. ¶
ฉายา นิวาริต วิโรจน รํสิตาปา,
นจฺจํ’ว ทสฺสยติ วาตธูตา ธชาลิ;
วีถิ วสนฺตวนราชิ สมานวณฺณา,
ชาตา สุชาตกทลีตรุมาลิกาหิ.
สํสูจยนฺติ จ สตํ นวปุณฺณกุมฺภา,
สคฺคาปวคฺคสุขมิจฺฉิตมิชฺฌตีติ;
กปฺปุรสารตคราครุสมฺภเวหิ,
ธูเปหิ ทุทฺทินมโถ สุทินํ อโหสิ.
โอลมฺพมานสิตมุตฺตกชาลกานิ,
สชฺชาปิตานิ วิวิธานิ จ มณฺฑปานิ;
สมฺปาทิตานิ จ ตหึ กุสุมคฆิกานิ,
อาโมท ลุทฺธ มธุปาวลิ กุชิตานิ.
๓๙๑. ¶
คจฺฉึสุ เกจิ คหิตุสฺสว เวสโสภา,
เอเก สมุคฺคปริปุริตปุปฺผหตฺถา;
อฺเ ชนา สุรภิจุณฺณภรํ วหนฺตา,
ตตฺเถตเร ธตวิจิตฺตมหาตปตฺตา.
ลงฺกิสฺสโร’ถ สสิปณฺฑรวาชิยุตฺเต,
อุชฺโชติเต รถวเร รตนปฺปภาหิ;
ธาตุํ ติโลกติลกสฺส ปติฏฺเปตฺวา,
เอตํ อโวจ วจนํ ปณิปาตปุพฺพํ.
สมฺโพธิยา อิว มุนิสฺสร โพธิมณฺฑํ,
คณฺฑมฺพรุกฺขมิว ติตฺถิยมทฺทนาย;
ธมฺมฺจ สํวิภชิตุํ มิคทายมชฺช,
ปูชานุรูปมุปคจฺฉ สยํ ปเทสํ.
๓๙๔. ¶
ราชา ตโต สมุจิตาจรเณสุ ทกฺโข,
วิสฺสชฺชิ ผุสฺสรถมฏฺิตสารถึ ตํ;
ปจฺฉา สยํ มหติยา ปริสาย สทฺธึ,
ปูชาวิเสสมสมํ อคมา กโรนฺโต.
อุกฺกุฏฺินาทวิสเรน มหาชนสฺส,
เหสารเวน วิสเฏน ตุรงฺคมานํ;
เภรีรเวน มหตา กริ คชฺชิเตน,
อุทฺทามสาคร สมํ นครํ อโหสิ.
อาโมทิตา อุภยวีถิคตา กุลิตฺถิ,
วาตายเนหิ กนกาภรเณ ขิปึสุ;
สพฺพตฺถกํ กุสุมวสฺสมวสฺสยึสุ,
เจลานิเจว ภมยึสุนิชุตฺตมงฺเค.
๓๙๗. ¶
ปาจีนโคปุรสมีปมุปาคตมฺหิ,
ตสฺมึ รเถ ชลธิปิฏฺิคเต’ว โปเต;
ตุฏฺา ตหึ ยติคณา มนุชา จ สพฺเพ,
สมฺปุชยึสุ วิวิเธหิ อุปายเนหิ.
กตฺวา ปทกฺขิณมโถ ปุรมุตฺตเรน,
ทฺวาเรน โส รถวโร พหิ นิกฺขมิตฺวา;
าเน มหินฺทมินุธมฺมกถาปวิตฺเต,
อฏฺาสิ ติตฺถคมิตา อิว ภณฺฑนาวา.
าเน ตหึ ทสนธาตุวรํ ชินสฺส,
ลงฺกิสฺสโร รตนวิตฺตกรณฺฑคพฺภา;
สฺฌาฆนา อิว วิธุํ พหินีหริตฺวา,
ทสฺเสสิ ชานปท เนคม นาครานํ.
๔๐๐. ¶
ตสฺมึ ชเน สปทิ อาภรณาทิวสฺส,
มจฺจนฺตปีติภริเต อภิวสฺสยนฺเต;
สานนฺทิวนฺทิชนมงฺคลคีตเกหิ,
สมฺปาทิเตสุ มุขเรสุ ทิสามุเขสุ.
หตฺถารวินฺทนิวเหสุ มหาชนสฺส,
จนฺโททเย’จ มุกุลตฺตนมาคเตสุ;
พฺรหฺมามราทิชนิตามิต สาธุวาเท,
ตาราปถมฺหิ ภุวโนทร โมตฺถรนฺเต.
สาทนฺตธาตุ สสิขณฺฑ สมานวณฺณา,
รํสีหิ กุนฺท นวจนฺทน ปณฺฑเรหิ;
ปาสาท โคปุร สิลุจฺจย ปาทปาทึ,
นิทฺโธต รูปิยมยํ’ว อกา ขเณน.
ตํ ปาฏิหาริย มจินฺติย มจฺจุฬารํ,
ทิสฺวาน เก ตหีมเหสุ มหฏฺโลมา;
เกวา’นยุํ สกสกาภรณานิ เคหํ,
เกวา น อตฺตปฏิลาภมวณฺณยึสุ.
๔๐๔. ¶
เก โนชหึสุ สกทิฏฺิมลานุพทฺธํ,
เก วา น พุทฺธมหิมํ อภิปตฺถยึสุ;
เก นาม มจฺฉริยปาสวสา อเหสุํ,
วตฺถุตฺตยฺจ สรณํ นคมึสุ เกวา.
ลงฺกิสฺสโร’ปิ นวลกฺข ปริพฺพเยน,
สพฺพฺุธาตุมตุลํ อภิปูชยิตฺวา;
ตํ ทนฺตธาตุภวนํ ปุน วฑฺฒยิตฺวา,
อนฺเตปุรมฺหิ ปฏิวาสรมจฺจยิตฺถ.
ธาตุํ วิหารมหยุตฺตรเมว เนตฺวา,
ปูชํ วิธาตุมนุวจฺฉรเมวรูปํ;
ราชา’ถ กิตฺติสิริเมฆสมวฺหโย โส,
วาริตฺตเลข มภิเลขยิ สจฺจสนฺโธ.
๔๐๗. ¶
วาริตฺตเมตมิตเร’ปิ ปวตฺตยนฺตา,
เต พุทฺธทาสปมุขา วสุธาธินาถา;
สทฺธาทยาธิกคุณาภรณาภิรามา,
ตํ สกฺกรึสุ พหุธา ชินทนฺตธาตุํ.
สตฺถารา สมฺภตตฺถํ ปุริมตรภเว สมฺปชานํ ปชานํ,
สมฺโพธึ ตสฺส สพฺพาสววิคมกรึ สทฺทหนฺโต’ทหนฺโต;
โสตํ ตสฺส’คฺคธมฺเม นิปุณมติ สตํ สงฺคเมสงฺคเมสํ,
นิพฺพาณํ สนฺตมิจฺเฉ ติภวภยปริจฺจาคเหตุํ คเหตุํ.
ปฺจโม ปริจฺเฉโท.
๔๐๙. ¶
โย จนฺทโคมิ รจิเตวรสทฺทสตฺเถ,
ฏีกํ ปสตฺถมกริตฺถ จ ปฺจิกาย;
พุทฺธปฺปภาวชน นึจ อกา สมนฺต,
ปาสาทิกาย วินยฏฺกถาย ฏีกํ.
องฺคุตฺตราคมวรฏฺกถาย ฏีกํ,
สมฺโมภวิพฺภม วิฆาตกรึ อกาสิ;
อตฺถาย สํยมิคณสฺส ปธานิกสฺส,
คนฺถํ อกา วินยสงฺคหนามเธยฺยํ.
สนฺตินฺทฺริยสฺสปฏิปตฺติ ปรายณสฺส,
สลฺเลข วุตฺติ นิรตสฺส สมาหิตสฺส;
อปฺปิจฺฉตาทิ คุณโยค วิภุสนสฺส,
สมฺพุทฺธสาสนมโหทยการณสฺส.
๔๑๒. ¶
สพฺเพสุอาจริยตํ ปรมํ คตสฺส,
สตฺเถสุ สพฺพสมยนฺตร โกวิทสฺส;
สิสฺเสนสาริตนุชสฺส มหาทิสามิ.
สุทฺธนฺวเยน กรุณาทิคุโณทเยน,
ตกฺกาคมาทิ กุสเลน วิสารเทน;
สพฺพตฺถ ปตฺถฏ สุธากรรํสิชาล,
สงฺกาสกิตฺติวิสเรน ปริกฺขเกน.
๔๑๔. ¶
สทฺธาธเนน สขิเลน จ ธมฺมกิตฺติ,
นาเมน ราชครุนา จริเยน เอโส;
โสตุปฺปสาทชนโน ชินทนฺตธาตุ,
วํโส กโต นิขิลทสฺสิปภาวทีโป.
ธมฺโม ปวตฺตตุ จิราย มุนิสฺสรสฺส,
ธมฺเม ิตา วสุมตีปตโย ภวนฺตุ;
กาเล ปวสฺสตุ ฆโน นิขิลา ปชา’ปิ,
อฺโฺเมตฺติปฏิลาภสุขํ ลภนฺตุ.