📜
เตลกฏาหคาถา ¶
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ลํกิสฺสโร ชยตุ วารณราชคามี
โภคินฺทโภค รุจิรายต ปีณ พาหุ,
สาธุปจารนิรโต คุณสนฺนิวาโส
ธมฺเม ิโต วีคตโกธมทาวเลโป;
โย สพฺพโลกมหิโต กรุณาธิวาโส
โมกฺขากโร รวิกุลมฺพร ปุณฺณ จนฺโท,
เยฺโยทธึ สุวิปุลํ สกลํ วิพุทฺโธ
โลกุตฺตมํ นมถ ตํ สิรสา มุนินฺทํ;
โสปานมาลมมลํ ติทสาลยสฺส
สํสาร สาครสมุตฺตรณาย เสตุํ,
สพฺพาคตีภย วิวชฺชิต เขม มคฺคํ
ธมฺมํ นมสฺสถ สทา มุนินา ปณีตํ;
๔. ¶
เทยฺยํ ตทปฺปมปิ ยตฺถ ปสนฺน จิตฺตา
ทตฺวา นรา ผลมุฬารตรํ ลภนฺเต,
ตํ สพฺพทา ทสพเลนปิ สุปฺปสตฺถํ
สงฺฆํ นมสฺสถ สทามิตปฺุเขตฺตํ;
เตโช พเลน มหตา รตนตฺตยสฺส
โลกตฺตยํ สมธิคจฺฉติ เยน โมกฺขํ,
รกฺขา น จตฺถิ จ สมา รตนตฺตยสฺส
ตสฺมา สทา ภชถ ตํ รตนตฺตยํ โภ;
ลํกิสฺสโร ปรหิเตกรโต นิราโส
รตฺติมฺปิ ชาครรโต กรุณาธิวาโส,
โลกํ วิโพธยติ โลกหิตาย กามํ
ธมฺมํ สมาจรถ ชาคริยานุยุตฺตา;
๗. ¶
สตฺโตปการ นิรตา กุสเล สหายา
โภ ทุลฺลภา ภุวิ นรา วิหตปฺปมาทา,
ลํกาธิปํ คุณธนํ กุสเล สหายํ
อาคมฺม สํจรถ ธมฺมมลํ ปมาทํ;
ธมฺโม ติโลก สรโณ ปรโม รสานํ
ธมฺโม มหคฺฆรตโน รตเนสุ โลเก,
ธมฺโม ภเว ติภวทุกฺข วินาสเหตุ
ธมฺมํ สมาจรถ ชาคริยานุยุตฺตา;
นิทฺทํ วิโนทยถ ภาวยถปฺปเมยฺยํ
ทุกฺขํ อนิจฺจมฺปิ เจห อนตฺตตฺจ,
เทเห รตึ ชหถ ช ชชฺชรภาชนาโภ
ธมฺมํ สมาจรถ ชาคริยานุยุตฺตา;
๑๐. ¶
โอกาส มชฺช มม นตฺถิ สุเว กริสฺสํ
ธมฺมํ อิตีหลสตา กุสลปฺปโยเค,
นา’ลํ ติยทฺธสุ ตถา ภุวนตฺตเย จ
กามํ น จตฺถิ มนุโช มรณา ปมุตฺโต;
ขิตฺโต ยถา นภสิ เกนจิเทว เลฑฺฑุ
ภูมึ สมาปตฺติ ภารตยา ขเณน,
ชาตตฺตเมว ขลุ การณเมกมตฺร
โลกํ สทา นนุ ธุวํ มรณาย คนฺตุํ;
กามํ นรสฺส ปตโต คิริมุทฺธนาโต
มชฺเฌ น กิฺจิ ภยนิสฺสรณาย เหตุ,
กามํ วชนฺติ มรณํ ติภเวสุ สตฺตา
โภเค รตึ ปชหถาปิ จ ชีวิเต จ;
๑๓. ¶
กามํ ปตนฺติ มหิยา ขลุ วสฺสธารา
วิชฺชุลฺลตา วิตตเมฆ มุขา ปมุตฺตา,
เอวํ นรา มรณภีม ปปาตมชฺเฌ
กามํ ปตนฺติ นหิ โกจิ ภเวสุ นิจฺโจ;
เวลาตเฏ ปฏุตโรรุ ตรํคมาลา
นาสํ วชนฺติ สตตํ สลิลาลยสฺส,
นาสํ ตถา สมุปยนฺติ นรามรานํ
ปาณานิ ทารุณตเร มรโณทธิมฺหิ;
รุทฺโธปิ โส รถวรสฺสคชาธิเปหิ
โยเธหิ จาปิ สพเลหิ จ สายุเธหิ,
โลกํ วิวํจิย สทา มรณูสโภ โส
กามํ นิหนฺติ ภุวนตฺตย สาลิ ทณฺฑํ;
๑๖. ¶
โภ มารุเตน มหตา วิหโต ปทีโป
ขิปฺปํ วินาส มุขเมติ มหปฺปโภปิ,
โลเก ตถา มรณจณฺฑ สมีรเณน
ขิปฺปํ วินสฺสติ นรายุมหา ปทีโป;
รามชฺชุนปฺปภูติ ภูปติ ปุํควา จ
สูรา ปุเร รณมุเข วิชิตาริ สงฺฆา,
เตปีห จณฺฑ มรโณฆ นิมุคฺคเทหา
นาสํ คตา ชคติ เก มรณา ปมุตฺตา?
ลกฺขี จ สาครปฏา สธราธรา จ
สมฺปตฺติโย จ วิวิธา อปิ รูปโสภา,
สพฺพา จ ตา อปิ จ มิตฺตสุตา จ ทารา
เก จาปิ กํ อนุคตา มรณํ วชนฺตํ?
๑๙. ¶
พฺรหฺมาสุราสุรคณา จ มหานุภาวา
คนฺธพฺพกินฺนรมโหรครกฺขสา จ,
เต จา ปเร จ มรณคฺคิสิขาย สพฺเพ
อนฺเต ปตนฺติ สลภา อิว ขีณปฺุา;
เย สาริปุตฺตปมุขา มุนิสาวกา จ
สุทฺธา สทาสวนุทา ปรมิทฺธิปตฺตา,
เต จาปิ มจฺจุวฬภา มุข สนฺนิมุคฺคา
ทีปานิวานลหตา ขยตํ อุเปตา;
พุทฺธาปิ พุทฺธกมลามลจารุเนตฺตา
พตฺตึสลกฺขณ วิราชิต รูปโสภา,
สพฺพาสจกฺขยกราปิ จ โลกนาถา
สมฺมทฺทิตา มรณมตฺตมหาคเชน;
๒๒. ¶
โรคาตุเรสุ กรุณา น ชราตุเรสุ
ขิฑฺฑาปเรสุ สุกุมารกุมารเกสุ,
โลกํ สทา หนติ มจฺจุ มหาคชินฺโท
ทวานโล วนมิวาวรตํ อเสสํ;
อาปุณฺณตา น สลิเล น ชลาสยสฺส
กฏฺสฺส จาปิ พหุตา น หุตาสนสฺส,
ภุตฺวาน โส ติภูวนมฺปิ ตถา อเสสํ
โภ นิทฺทโย น ขลุ ปีติมุเปติ มจฺจุ;
โภ โมห โมหิตตยา วิวโส อธฺโ
โลโก ปตตฺยปิปิ มจฺจุมุเข สุภีเม,
โภเค รตึ สมุปยาติ นิหีนปฺโ
โทลา ตรงฺคจปเล สุปิโนปเมยฺเย;
๒๕. ¶
เอโกปิ มจฺจุรภิหนฺตุมลํ ติโลกํ
กึ นิทฺทยา อปิ ชรามรณานุยายี,
โก วา กเรยฺย วิภสุเวสุ จ ชีวิตาสํ
ชาโต นโร สุปิน สํคม สนฺนิเภสุ;
นิจฺจาตุรํ ชคทิทํ สภยํ สโสกํ
ทิสฺวา จ โกธมทโมหชราภิภูตํ,
อุพฺเพคมตฺตมปิ ยสฺส น วิชฺชตี เจ
โส ทารุโณน มรณํ วต ตํ ธิรตฺถุ!
โภ โภ น ปสฺสถ ชราสิธรฺหิ มจฺจุ
มาหฺมานมขิลํ สตตํ ติโลกํ,
กึ นิทฺทยา นยถ วีตภยา ติยามํ
ธมฺมํ สทา’สวนุทํ จรถ’ปฺปมตฺตา;
๒๘. ¶
ภาเวถ โภ มรณมารวิวชฺชนาย
โลเก สทา มรณ สฺมิมํ ยตตฺตา,
เอวฺหิ ภาวนรตสฺส นรสฺส ตสฺส
ตณฺหา ปหียติ สรีรคตา อเสสา;
รูปํ ชรา ปิยตรํ มลินีกโรติ
สพฺพํ พลํ หรติ อตฺตนิ โฆรโรโค,
นานูปโภค ปริรกฺขิต มตฺตภาวํ
โภ มจฺจุ สํหรติ กึ ผลมตฺตภาเว?
กมฺมานิลาปหตโรคตรํคภํเค
สํสาร สาคร มุเข วิตเต วิปนฺนา,
มา มาปมาทมกริตฺถ กโรถ โมกฺขํ
ทุกฺโขทโย นนุ ปมาทมยํ นรานํ;
๓๑. ¶
โภคา จ มิตฺตสุตโปริส พนฺธวา จ
นารี จ ชีวิตสมา อปิ เขตฺตวตฺถุ,
สพฺพานิ ตานิ ปรโลกมิโต วชนฺตํ
นานุพฺพชนฺติ กุสลากุสลํว โลเก;
โภ วิชฺชุจํจลตเร ภวสาครมฺหิ
ขิตฺตา ปุรา กตมหาปวเนน เตน,
กามํ วิภิชฺชติ ขเณน สรีรนาวา
หตฺเถ กโรถ ปรมํ คุณหตฺถสารํ;
นิจฺจํ วิภิชฺชติห อามก ภาชนํว
สํรกฺขิโตปิ พหุธา อิห อตฺตภาโว,
ธมฺมํ สมาจรถ สคฺคปติปฺปติฏฺํ
ธมฺโม สุจิณฺณมิหเมว ผลํ ททาติ;
๓๔. ¶
รนฺตฺวา สทา ปิยตเร ทิวิ เทวรชฺเช
นมฺหา จวนฺติ วิพุธา อปิ ขีณปฺุา,
สพฺพํ สุขํ ทิวิ ภุวีห วิโยคนิฏฺํ
โก ปฺวา ภวสุเขสุ รตึ กเรยฺย?
พุทฺโธ สสาวกคโณ ชคเทกนาโถ
ตาราวลีปริวุโตปิ จ ปุณฺณจนฺโท,
อินฺโทปิ เทวมกุฏํกิต ปาทกฺโช
โก เผณปิณฺฑ-น-สโม ติภเวสุ ชาโต?
ลีลาวตํสมปิ โยพฺพน รูปโสภํ
อตฺตูปมํ ปิยชเนน จ สมฺปโยคํ,
ทิสฺวาปิ วิชฺชุจปลํ กุรุเต ปมาทํ
โภ โมหโมหิตชโน ภวราครตฺโต;
๓๗. ¶
ปุตฺโต ปิตา ภวติ มาตุ ปตีห ปุตฺโต
นารี กทาจิ ชนนี จ ปิตา จ ปุตฺโต,
เอวํ สทา วิปริวตฺตติ ชีวโลโก
จิตฺเต สทาติจปเล ขลุ ชาติรงฺเค;
รนฺตฺวา ปุเร วิวิธผุลฺลลตากุเลหิ
เทวาปิ นนฺทนวเน สุรสุนฺทรีหิ,
เต เว’กทา วิตตกณฺฏกสํกเฏสุ
โภ โกฏิสิมฺพลิวเนสุ ผุสนฺติ ทุกฺขํ;
ภุตฺวา สุธนฺนมปิ กฺจนภาชเนสุ
สคฺเค ปุเร สุรวรา ปรมิทฺธิปตฺตา,
เต จาปิ ปชฺชลิตโลหคุลํ คิลนฺติ
กามํ กทาจิ นรกาลย วาสภูตา;
๔๐. ¶
ภุตฺวา นริสฺสรวรา จ มหึ อเสสํ
เทวาธิปา จ ทิวิ ทิพฺพสุขํ สุรมฺมํ,
วาสํ กทาจิ ขุรสฺจิตภูตเลสุ
เต วา มหารถคณานุคตา ทิวีห;
เทวงฺคนา ลลิตภินฺนตรงฺคมาเล
รงฺเค มหิสฺสรชฏามกุฏานุยาเต,
รนฺตฺวา ปุเร สุรวรา ปมทาสหายา
เต จาปิ โฆรตรเวตรณึ ปตนฺติ;
ผุลฺลานิ ปลฺลวลตาผลสํกุลานิ
รมฺมานิ นนฺทนวนานิ มโนรมานิ,
ทิพฺพจฺฉราลลิตปุณฺณทรีมุขานิ
เกลาสเมรุสิขรานิ จ ยนฺติ นาสํ;
๔๓. ¶
โทลา’นิลา’นลตรํคสมา หิ โภคา
วิชฺชุปฺปภาติจปลานิ จ ชีวิตานิ,
มายามรีจิชลโสมสมํ สรีรํ
โก ชีวิเต จ วิภเว จ กเรยฺย ราคํ?
กึ ทุกฺขมตฺถิ น ภเวสุ จ ทารุเณสุ
สตฺโตปิ ตสฺส วิวิธสฺส น ภาชโน โก,
ชาโต ยถา มรณโรคชราภิภูโต
โก สชฺชโน ภวรตึ ปิหเยยฺย’พาโล?
เก วาปิ ปชฺชลิตโลหคุลํ คิลนฺติ
สกฺกา กถฺจิทปิ ปาณิตเลน ภีมํ,
ทุกฺโขทยํ อสุจินิสฺสวนํ อนนฺตํ
โก กามเยถ ขลุ เทหมิมํ อพาโล?
๔๖. ¶
โลเก น มจฺจุสมมตฺถิ ภยํ นรานํ
น วฺยาธิทุกฺขสมมตฺถิ จ กึจิ ทุกฺขํ,
เอวํ วิรูปกรณํ น ชราสมานํ
โมเหน โภ รติมุเปติ ตถาปิ เทเห;
นิสฺสารโต นลกลีกทลีสมานํ
อตฺตานเมว ปริหฺติ อตฺตเหตุ,
สมฺโปสิโตปิ กุสหาย อิวากตฺู
กาโย น ยสฺส อนุคจฺฉติ กาลเกรา;
ตํ เผณปิณฺฑสทิสํ วิสสูลกปฺปํ
โตยา’นิลา’นลมหีอุรคาธิวาสํ,
ชิณฺณาลยํว ปริทุพฺพลมตฺตภาวํ
ทิสฺวา นโร กถมุเปติ รตึ สปฺโ?
๔๙. ¶
อายุกฺขยํ สมุปยาติ ขเณ ขเณปิ
อนฺเวติ มจฺจุ หนนาย ชราสิปาณี,
กาลํ ตถา น ปริวตฺตติ ตํ อตีตํ
ทุกฺขํ อิทํ นนุ ภเวสุ อจินฺตนียํ?
อปฺปายุกสฺส มรณํ สุลภํ ภเวสุ
ทีฆายุกสฺส จ ชรา วฺยสนํ จ’เนกํ,
เอวํ ภเว อุภยโตปิ จ ทุกฺขเมว
ธมฺมํ สมาจรถ ทุกฺขวินาสนาย;
ทุกฺขคฺคินา สุมหตา ปริปีฬิเตสุ
โลกตฺตยสฺส วสโต ภววารเกสุ,
สพฺพตฺตตา สุจริตสฺส ปมาทกาโล
โภ โภ น โหติ ปรมํ กุสลํ จิณาถ;
๕๒. ¶
อปฺปํ สุขํ ชลลวํ วิย โภ ติณคฺเค
ทุกฺขนฺตุ สาครชลํ วิย สพฺพโลเก,
สํกปฺปนา ตทปิ โหติ สภาวโต หิ
สพฺพํ ติโลกมปิ เกวลทุกฺขเมว;
กาโย น ยสฺส อนุคจฺฉติ กายเหตุ
พาโล อเนกวิธมาจรตีห ทุกฺขํ,
กาโย สทา กลิ มลากลิลฺหิ โลเก
กาเย รโต’นวรตํ วฺยสนํ ปเรติ
มีฬฺหากรํ กลิมลากรมามคนฺธํ
สูฬาสิสลฺลวิสปนฺนคโรคภูตํ,
เทหํ วิปสฺสถ ชรามรณาธิวาสํ
ตุจฺฉํ สทา วิคตสารมิมํ วินินฺทฺยํ;
๕๕. ¶
ทุกฺขํ อนิจฺจมสุภํ วต อตฺตภาวํ
มา สํกิเลสย น วิชฺชติ ชาตุ นิจฺโจ,
อมฺโภ น วิชฺชติ หิ อปฺปมปีห สารํ
สารํ สมาจรถ ธมฺมมลํ ปมาทํ;
มายามรีจิกทลีนลเผณปฺุช-
คํคาตรงฺคชลพุพฺพุลสนฺนิเภสุ,
ขนฺเธสุ ปฺจสุ ฉฬายตเนสุ เตสุ
อตฺตา น วิชฺชติ หิ โก น วเทยฺย’พาโล?
วฺฌาสุโต สสวิสาณมเย รเถ ตุ,
ธาเวยฺย เจ จิรตรํ สธุรํ คเหตฺวา,
ทีปจฺจิมาลมิว ตํ ขณภงฺคภูตํ
อตฺตาติ ทุพฺพลตรนฺตุ วเทยฺย เทหํ;
๕๘. ¶
พาโล ยถา สลิลพุพฺพุลภาชเนน
อากณฺโต วต ปิเพยฺย มรีจิโตยํ,
อตฺตานิ สารรหิตํ กทลีสมานํ
โมหา ภเณยฺย ขลุ เทหมิมํ อนตฺตํ;
โย’ทุมฺพรสฺส กุสุเมน มรีจิโตยํ
วาสํ ยทิจฺฉติ ส เขทมุเปติ พาโล,
อตฺตานเมว ปริหฺติ อตฺตเหตุ
อตฺตา น วิชฺชติ กทาจิทปีห เทเห;
โปโส ยถา หิ กทลี สุวินิพฺภุชนฺโต
สารํ ตทปฺปมฺปิ โนปลเภยฺย กามํ,
ขนฺเธสุ ปํจสุ ฉฬายตเนสุ เตสุ
สฺุเสุ กิฺจิทปิ โนปลเภยฺย สารํ;
๖๑. ¶
สุตฺตํ วินา น ปฏภาวมิหตฺถิ กึจิ
เทหํ วินา น ขลุ โกจิ มิหตฺถิ สตฺโต,
เทโห สภาวรหิโต ขณภํคยุตฺโต,
โก อตฺตเหตุ อปโร ภุวิ วิชฺชตีห?
ทิสฺวา มรีจิสลิลฺหิ สุทูรโต โภ
พาโล มิโค สมุปธาวติ โตยสฺี,
เอวํ สภาวรหิเต วิปรีตสิทฺเธ
เทเห ปเรติ ปริกปฺปนยา หิ ราคํ;
เทเห สภาวรหิเต ปริกปฺปสิทฺเธ
อตฺตา น วิชฺชติ หิ วิชฺชุมิวนฺตลิกฺเข,
ภาเวถ ภาวนรตา วิคตปฺปมาทา
สพฺพาสวปฺปหนนาย อนตฺตสฺํ;
๖๔. ¶
ลาลากรีสรุธิรสฺสุวสานุลิตฺตํ
เทหํ อิมํ กลิมลากลิลํ อสารํ,
สตฺตา สทา ปริหรนฺติ ชิคุจฺฉนียํ
นานาสุจีหิ ปริปุณฺณฆฏํ ยเถว;
ณหาตฺวา ชลฺหิ สกลํ จตุสาครสฺส
เมรุปฺปมาณมปิ คนฺธมนุตฺตรฺจ,
ปปฺโปติ เนว มนุโช หิ สุจึ กทาจิ
กึ โภ วิปสฺสถ คุณํ กิมุ อตฺตภาเว?
เทโห ส เอว วิวิธาสุจิสนฺนิธาโน
เทโห ส เอว วธพนฺธนโรคภูโต,
เทโห ส เอว นวธา ปริภินฺนคณฺโฑ
เทหํ วินา ภยกรํ น สุสานมตฺถิ;
๖๗. ¶
อนฺโตคตํ ยทิว มุตฺตกรีสภาโค
เทหา พหึ อติจเรยฺย วินิกฺขมิตฺวา,
มาตา ปิตา วิกรุณา จ วินฏฺเปมา
กามํ ภเวยฺยุ กิมุ พนฺธุสุตา จ ทารา?
เทหํ ยถา นวมุขํ กิมิสงฺฆเคหํ
มํสฏฺิเสทรุธิรากลิลํ วิคนฺธํ,
โปเสนฺติ เย วิวิธปาปมิหาจริตฺวา
เต โมหิตา มรณธมฺมมโห วเตวํ!
คณฺฑูปเม วิวิธโรค นิวาสภูเต
กาเย สทา รุธิรมุตฺตกรีสปุณฺเณ,
โย เอตฺถ นนฺทติ นโร สสิคาลภกฺเข
กามฺหิ โสจติ ปรตฺถ ส พาลพุทฺธิ;
๗๐. ¶
โภ เผณปิณฺฑสทิโส วิย สารหีโน
มีฬฺหาลโย วิย สทา ปฏิกูลคนฺโธ,
อาสีวิสาลยนิโภ สภโย สทุกฺโข
เทโห สทา สวติ โลณฆโฏว ภินฺโน;
ชาตํ ยถา น กมลํ ภุวิ นินฺทนียํ
ปงฺเกสุ โภ อสุจิโตย สมากุเลสุ,
ชาตํ ตถา ปรหิตมฺปิ จ เทหภูตํ
ตํ นินฺทนียมิห ชาตุ น โหติ โลเก;
ทฺวตฺตึสภาคปริปูรตโร วิเสโส
กาโย ยถา หิ นรนาริ คณสฺส โลเก,
กาเยสุ กึ ผลมิหตฺถิ จ ปณฺฑิตานํ
กามํ ตเทว นนุ โหติ ปโรปการํ;
๗๓. ¶
โปโสน ปณฺฑิตตเรน ตถาปิ เทโห
สพฺพตฺตนา จิรตรํ ปริปาลนีโย,
ธมฺมํ จเรยฺย สุจิรํ ขลุ ชีวมาโน
ธมฺเม หเว มณิวโร อิว กามโท โภ
ขีเร ยถา สุปริภาวิตโมสธมฺหิ
สฺเนเหน โอสธพลํ ปริภาสเตว,
ธมฺโม ตถา อิห สมาจริโต หิ โลเก
ฉายาว ยาติ ปรโลก มิโต วชนฺตํ;
กายสฺส โภ วิรจิตสฺส ยถานุกูลํ
ฉายา วิภาติ รุจิรามลทปฺปเณ ตุ,
กตฺวา ตเถว ปรมํ กุสลํ ปรตฺถ
สมฺภูสิตา อิว ภวนฺติ ผเลน เตน;
๗๖. ¶
เทเห ตถา วิวิธทุกฺข นิวาสภูเต
โมหา ปมาทวสคา สุขสฺมูฬฺหา,
ติกฺเข ยถา ขุรมุเข มธุเลหมาโน
พาฬฺหฺจ ทุกฺขมนุคจฺฉติ หีนปฺโ;
สํกปฺปราควิคเต นิรตตฺตภาเว
ทุกฺขํ สทา สมธิคจฺฉติ อปฺปปฺโ,
มูฬฺหสฺส เจว สุขสฺมิหตฺถิโลเก
กึปกฺกเมว นนุ โหติ วิจารมาเน;
สพฺโพปโภค ธนธฺวิเสสลาภี
รูเปน โภ ส มกรทฺธชสนฺนิโภปิ,
โย โยพฺพเนปิ มรณํ ลภเต อกามํ
กามํ ปรตฺถปรปาณหโร นโร หิ;
โส ยาจโก ภวติ ภินฺนกปาลหตฺโถ
มุณฺโฑ ธิคกฺขรสเตหิ จ ตชฺชยนฺโต,
ภิกฺขํ สทาริภวเน สกุเจลวาโส
เทเห ปรตฺถิ ปรจิตฺตหโร นโร โย;
๘๐. ¶
อิตฺถี นมฺุจติ สทา ปุน อิตฺถิภาวา
นารี สทา ภวติ โส ปุริโส ปรตฺถ,
โย อาจเรยฺย ปรทารมลงฺฆนียํ
โฆรฺจ วินฺทติ สทา วฺยสนฺจ เนกํ;
ทีโน วิคนฺธวทโน จ ชโฬ อปฺโ
มูโค สทา ภวติ อปฺปิยทสฺสโน จ,
ปปฺโปติ ทุกฺขมตุลฺจ มนุสฺสภูโต
วาจํ มุสา ภณติ โย หิ อปฺสตฺโต;
อุมฺมตฺตกา วิคตลชฺชคุณา ภวนฺติ
ทีนา สทา วฺยสนโสกปรายณา จ,
ชาตา ภเวสุ วิวิเธสุ วิรูปเทหา
ปีตฺวา หลาหลวิสํว สุรํ วิปฺา;
ปาปานิ เยน อิห อาจริตานิ ยานิ
โย วสฺสโกฏินหุตานิ อนปฺปกานิ,
ลทฺธาน โฆรมตุลํ นรเกสุ ทุกฺขํ
ปปฺโปติ เจตฺถ วิวิธวฺยสนฺจ เนกํ;
๘๔. ¶
โลกตฺตเยสุ สกเลสุ สมํ น กึจิ
โลกสฺส สนฺติกรณํ รตนตฺตเยน,
ตํเตชสา สุมหตา ชิตสพฺพปาโป
โสหํ สทาธิคตสพฺพสุโข ภเวยฺยํ;
โลกตฺตเยสุ สกเลสุ จ สพฺพสตฺตา
มิตฺตา จ มชฺฌริปุพนฺธุชนา จ สพฺเพ,
เต สพฺพทา วิคตโรคภยา วิโสกา
สพฺพํ สุขํ อธิคตา มุทิตา ภวนฺตุ;
กาโย กรีสภริโต วิย ภินฺนกุมฺโภ
กาโย สทา กลิมลวฺยสนาธิวาโส,
กาเย วิหฺติ จ สพฺพสุขนฺติ โลโก
กาโย สทา มรณโรคชราธิวาโส;
๘๗. ¶
โส โยพฺพโนติ ถวิโรติ จ พาลโกติ
สตฺเต น เปกฺขติ วิหฺติเรว มจฺจุ,
โสหํ ิโตปิ สยิโตปิ จ ปกฺกมนฺโต
คจฺฉามิ มจฺจุวทนํ นิยตํ ตถา หิ;
เอวํ ยถา วิหิตโทสมิทํ สรีรํ
นิจฺจํว ตคฺคตมนา หทเย กโรถ,
เมตฺตํ ปริตฺตมสุภํ มรณสฺสติฺจ
ภาเวถ ภาวนรตา สตตํ ยตตฺตา;
ทานาทิ ปฺุกิริยานิ สุขุทฺรยานิ
กตฺวา จ ตมฺผลมเสส มิหปฺปเมยฺยํ,
เทยฺยํ สทา ปรหิตาย สุขาย เจว
กิมฺโภ ตเทว นนุ หตฺถคตฺหิ สารํ?
เหตุํ วินา น ภวตี หิ จ กึจิ โลเก
สทฺโทว ปาณิตลฆฏฺฏนเหตุชาโต,
เอวฺจ เหตุผล ภาววิภาคภินฺโน
โลโก อุเทติ จ วินสฺสติ ติฏฺตี จ;
๙๑. ¶
กมฺมสฺส การณามยฺหิ ยถา อวิชฺชา
โภ กมฺมนา สมธิคจฺฉติ ชาติเภทํ,
ชาตึ ปฏิจฺจ จ ชรามรณาทิทุกฺขํ
สตฺตา สทา ปฏิลภนฺติ อนาทิกาเล;
กมฺมํ ยถา น ภวตีห จ โมหนาสา
กมฺมกฺขยาปิ จ น โหติ ภเวสุ ชาติ,
ชาติกฺขยา อิห ชรามรณาทิทุกฺขํ
สพฺพกฺขโย ภวติ ทีเปวานิเลน;
โย ปสฺสตีห สตตํ มุนิธมฺมกายํ
พุทฺธํ ส ปสฺสติ นโร อิติ โส อโวจ,
พุทฺธฺจ ธมฺมมมลฺจ ติโลกนาถํ
สมฺปสฺสิตุํ วิจินถา’ปิ จ ธมฺมตํ โภ;
๙๔. ¶
สลฺลํว โภ สุนิสิตํ หทเย นิมุคฺคํ
โทสตฺตยํ วิวิธปาปมเลน ลิตฺตํ,
นานาวิธพฺยสนภาชนมปฺปสนฺนํ
ปฺามเยน พลิเสน นิรากโรถ;
นากมฺปยนฺติ สกลาปิ จ โลกธมฺมา
จิตฺตํ สทาปคตปาปกิเลสสลฺลํ,
รูปาทโย จ วิวิธา วิสยา สมคฺคา
ผุฏฺํว เมรุสิขรํ มหตานิเลน;
สํสารทุกฺขมคเณยฺย ยถา มุนินฺโท
คมฺภิรปารมิต สาครมุตฺตริตฺวา,
เยฺยํ อโพธิ นิปุณํ หตโมหชาโล
ตสฺมา สทา ปรหิตํ ปรมํ จิณาถ;
โอหาย โส’ธิคตโมกฺขสุขํ ปเรสํ
อตฺถาย สํจริ ภเวสุ มหพฺภเยสุ,
เอวํ สทา ปรหิตํ ปุรโต กริตฺวา
ธมฺโม มยานุจริโต ชคทตฺถเมว;
๙๘. ¶
ลทฺธาน ทุลฺลภตรฺจ มนุสฺสโยนึ
สพฺพํ ปปฺจรหิตํ ขณสมฺปทฺจ,
ตฺวาน อาสวนุเทกหิตฺจ ธมฺมํ
โก ปฺวา อนวรํ น ภเชยฺย ธมฺมํ?
ลทฺธาน พุทฺธสมยํ อติทุลฺลภํจ
สทฺธมฺม มคฺคมสมํ สิวทํ ตเถว,
กลฺยาณมิตฺตปวเร มติสมฺปทฺจ
โก พุทฺธิมา อนวรํ น ภเชยฺย ธมฺมํ?
เอวมฺปิ ทุลฺลภตรํ วิภเว สุลทฺธา
มจฺเฉรโทส วิรตา อุภยตฺถกามา,
สทฺธาทิธมฺมสหิตา สตตปฺปมตฺตา
โภ! โภ! กโรถ อมตาธิคมาย ปฺุํ;