📜

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

ขุทฺทกนิกาเย

วิมานวตฺถุปาฬิ

๑. อิตฺถิวิมานํ

๑. ปีวคฺโค

๑. ปมปีวิมานวตฺถุ

.

‘‘ปีํ เต โสวณฺณมยํ อุฬารํ, มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ;

อลงฺกเต มลฺยธเร [มาลฺยธเร (สฺยา.)] สุวตฺเถ, โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํ.

.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน [โมคฺคลาเนน (ก.) เอวมุปริปิ] ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อพฺภาคตานาสนกํ อทาสึ;

อภิวาทยึ อฺชลิกํ อกาสึ, ยถานุภาวฺจ อทาสิ ทานํ.

.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมปีวิมานํ ปมํ.

๒. ทุติยปีวิมานวตฺถุ

.

‘‘ปีํ เต เวฬุริยมยํ อุฬารํ, มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ;

อลงฺกเต มลฺยธเร สุวตฺเถ, โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํ.

.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๐.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๒.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อพฺภาคตานาสนกํ อทาสึ;

อภิวาทยึ อฺชลิกํ อกาสึ, ยถานุภาวฺจ อทาสิ ทานํ.

๑๓.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๔.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยปีวิมานํ ทุติยํ.

๓. ตติยปีวิมานวตฺถุ

๑๕.

‘‘ปีํ เต โสวณฺณมยํ อุฬารํ, มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ;

อลงฺกเต มลฺยธเร สุวตฺเถ, โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํ.

๑๖.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๗.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๘.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๙.

‘‘อปฺปสฺส กมฺมสฺส ผลํ มเมทํ [มเมตํ (ก.)], เยนมฺหิ [เตนมฺหิ (ก.)] เอวํ ชลิตานุภาวา;

อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก.

๒๐.

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ปีํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๒๑.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๒๒.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ตติยปีวิมานํ ตติยํ.

๔. จตุตฺถปีวิมานวตฺถุ

๒๓.

‘‘ปีํ เต เวฬุริยมยํ อุฬารํ, มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ;

อลงฺกเต มลฺยธเร สุวตฺเถ, โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํ.

๒๔.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๒๕.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๒๖.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๒๗.

‘‘อปฺปสฺส กมฺมสฺส ผลํ มเมทํ, เยนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา;

อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก.

๒๘.

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ปีํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๒๙.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๓๐.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

จตุตฺถปีวิมานํ จตุตฺถํ.

๕. กุฺชรวิมานวตฺถุ

๓๑.

‘‘กุฺชโร เต วราโรโห, นานารตนกปฺปโน;

รุจิโร ถามวา ชวสมฺปนฺโน, อากาสมฺหิ สมีหติ.

๓๒.

‘‘ปทุมิ ปทฺม [ปทุม… (สี. สฺยา.) เอวมุปริปิ] ปตฺตกฺขิ, ปทฺมุปฺปลชุตินฺธโร;

ปทฺมจุณฺณาภิกิณฺณงฺโค, โสณฺณโปกฺขรมาลธา [… มาลวา (สี. สฺยา.)].

๓๓.

‘‘ปทุมานุสฏํ มคฺคํ, ปทฺมปตฺตวิภูสิตํ.

ิตํ วคฺคุมนุคฺฆาตี, มิตํ คจฺฉติ วารโณ.

๓๔.

‘‘ตสฺส ปกฺกมมานสฺส, โสณฺณกํสา รติสฺสรา;

เตสํ สุยฺยติ นิคฺโฆโส, ตุริเย ปฺจงฺคิเก ยถา.

๓๕.

‘‘ตสฺส นาคสฺส ขนฺธมฺหิ, สุจิวตฺถา อลงฺกตา;

มหนฺตํ อจฺฉราสงฺฆํ, วณฺเณน อติโรจสิ.

๓๖.

‘‘ทานสฺส เต อิทํ ผลํ, อโถ สีลสฺส วา ปน;

อโถ อฺชลิกมฺมสฺส, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิตา’’ติ;

๓๗.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๘.

‘‘ทิสฺวาน คุณสมฺปนฺนํ, ฌายึ ฌานรตํ สตํ;

อทาสึ ปุปฺผาภิกิณฺณํ, อาสนํ ทุสฺสสนฺถตํ.

๓๙.

‘‘อุปฑฺฒํ ปทฺมมาลาหํ, อาสนสฺส สมนฺตโต;

อพฺโภกิริสฺสํ ปตฺเตหิ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๔๐.

‘‘ตสฺส กมฺมกุสลสฺส [กมฺมสฺส กุสลสฺส (สี. ปี.)], อิทํ เม อีทิสํ ผลํ;

สกฺกาโร ครุกาโร จ, เทวานํ อปจิตา อหํ.

๔๑.

‘‘โย เว สมฺมาวิมุตฺตานํ, สนฺตานํ พฺรหฺมจารินํ;

ปสนฺโน อาสนํ ทชฺชา, เอวํ นนฺเท ยถา อหํ.

๔๒.

‘‘ตสฺมา หิ อตฺตกาเมน [อตฺถกาเมน (ก.)], มหตฺตมภิกงฺขตา;

อาสนํ ทาตพฺพํ โหติ, สรีรนฺติมธาริน’’นฺติ.

กุฺชรวิมานํ ปฺจมํ.

๖. ปมนาวาวิมานวตฺถุ

๔๓.

‘‘สุวณฺณจฺฉทนํ นาวํ, นาริ อารุยฺห ติฏฺสิ;

โอคาหสิ โปกฺขรณึ, ปทฺมํ [ปทุมํ (สี. สฺยา.)] ฉินฺทสิ ปาณินา.

๔๔.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๔๕.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๔๖.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๔๗.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก;

ทิสฺวาน ภิกฺขู ตสิเต กิลนฺเต, อุฏฺาย ปาตุํ อุทกํ อทาสึ.

๔๘.

‘‘โย เว กิลนฺตาน ปิปาสิตานํ, อุฏฺาย ปาตุํ อุทกํ ททาติ;

สีโตทกา [สีโตทิกา (สี.)] ตสฺส ภวนฺติ นชฺโช, ปหูตมลฺยา พหุปุณฺฑรีกา.

๔๙.

‘‘ตํ อาปคา [ตมาปคา (สี. ก.)] อนุปริยนฺติ สพฺพทา, สีโตทกา วาลุกสนฺถตา นที;

อมฺพา จ สาลา ติลกา จ ชมฺพุโย, อุทฺทาลกา ปาฏลิโย จ ผุลฺลา.

๕๐.

‘‘ตํ ภูมิภาเคหิ อุเปตรูปํ, วิมานเสฏฺํ ภุสโสภมานํ;

ตสฺสีธ [ตสฺเสว (สฺยา.)] กมฺมสฺส อยํ วิปาโก, เอตาทิสํ ปุฺกตา [กตปุฺา (สี.)] ลภนฺติ.

๕๑.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๕๒.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมนาวาวิมานํ ฉฏฺํ.

๗. ทุติยนาวาวิมานวตฺถุ

๕๓.

‘‘สุวณฺณจฺฉทนํ นาวํ, นาริ อารุยฺห ติฏฺสิ;

โอคาหสิ โปกฺขรณึ, ปทฺมํ ฉินฺทสิ ปาณินา.

๕๔.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๕๕.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภุตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๕๖.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๕๗.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก;

ทิสฺวาน ภิกฺขุํ ตสิตํ กิลนฺตํ, อุฏฺาย ปาตุํ อุทกํ อทาสึ.

๕๘.

‘‘โย เว กิลนฺตสฺส ปิปาสิตสฺส, อุฏฺาย ปาตุํ อุทกํ ททาติ;

สีโตทกา ตสฺส ภวนฺติ นชฺโช, ปหูตมลฺยา พหุปุณฺฑรีกา.

๕๙.

‘‘ตํ อาปคา อนุปริยนฺติ สพฺพทา, สีโตทกา วาลุกสนฺถตา นที;

อมฺพา จ สาลา ติลกา จ ชมฺพุโย, อุทฺทาลกา ปาฏลิโย จ ผุลฺลา.

๖๐.

‘‘ตํ ภูมิภาเคหิ อุเปตรูปํ, วิมานเสฏฺํ ภุสโสภมานํ;

ตสฺสีธ กมฺมสฺส อยํ วิปาโก, เอตาทิสํ ปุฺกตา ลภนฺติ.

๖๑.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๖๒.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยนาวาวิมานํ สตฺตมํ.

๘. ตติยนาวาวิมานวตฺถุ

๖๓.

‘‘สุวณฺณจฺฉทนํ นาวํ, นาริ อารุยฺห ติฏฺสิ;

โอคาหสิ โปกฺขรณึ, ปทฺมํ ฉินฺทสิ ปาณินา.

๖๔.

‘‘กูฏาคารา นิเวสา เต, วิภตฺตา ภาคโส มิตา;

ททฺทลฺลมานา [ททฺทฬฺหมานา (ก.)] อาภนฺติ, สมนฺตา จตุโร ทิสา.

๖๕.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๖๖.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๖๗.

สา เทวตา อตฺตมนา, สมฺพุทฺเธเนว ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๖๘.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก;

ทิสฺวาน ภิกฺขู ตสิเต กิลนฺเต, อุฏฺาย ปาตุํ อุทกํ อทาสึ.

๖๙.

‘‘โย เว กิลนฺตาน ปิปาสิตานํ, อุฏฺาย ปาตุํ อุทกํ ททาติ;

สีโตทกา ตสฺส ภวนฺติ นชฺโช, ปหูตมลฺยา พหุปุณฺฑรีกา.

๗๐.

‘‘ตํ อาปคา อนุปริยนฺติ สพฺพทา, สีโตทกา วาลุกสนฺถตา นที;

อมฺพา จ สาลา ติลกา จ ชมฺพุโย, อุทฺทาลกา ปาฏลิโย จ ผุลฺลา.

๗๑.

‘‘ตํ ภูมิภาเคหิ อุเปตรูปํ, วิมานเสฏฺํ ภุสโสภมานํ;

ตสฺสีธ กมฺมสฺส อยํ วิปาโก, เอตาทิสํ ปุฺกตา ลภนฺติ.

๗๒.

‘‘กูฏาคารา นิเวสา เม, วิภตฺตา ภาคโส มิตา;

ททฺทลฺลมานา อาภนฺติ, สมนฺตา จตุโร ทิสา.

๗๓.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๗๔.

‘‘อกฺขามิ เต พุทฺธ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสติ;

เอตสฺส กมฺมสฺส ผลํ มเมทํ, อตฺถาย พุทฺโธ อุทกํ อปายี’’ติ [อปาสีติ (สี. สฺยา. ปี.)].

ตติยนาวาวิมานํ อฏฺมํ.

๙. ทีปวิมานวตฺถุ

๗๕.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๗๖.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๗๗.

‘‘เกน ตฺวํ วิมโลภาสา, อติโรจสิ เทวตา [เทวเต (พหูสุ) ๘๓ วิสฺสชฺชนคาถาย สํสนฺเทตพฺพํ];

เกน เต สพฺพคตฺเตหิ, สพฺพา โอภาสเต ทิสา.

๗๘.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๙.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๘๐.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก;

ตมนฺธการมฺหิ ติมีสิกายํ, ปทีปกาลมฺหิ อทาสิ ทีปํ [อทํ ปทีปํ (สี. สฺยา. ปี.)].

๘๑.

‘‘โย อนฺธการมฺหิ ติมีสิกายํ, ปทีปกาลมฺหิ ททาติ ทีปํ;

อุปฺปชฺชติ โชติรสํ วิมานํ, ปหูตมลฺยํ พหุปุณฺฑรีกํ.

๘๒.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๘๓.

‘‘เตนาหํ วิมโลภาสา, อติโรจามิ เทวตา;

เตน เม สพฺพคตฺเตหิ, สพฺพา โอภาสเต ทิสา.

๘๔.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทีปวิมานํ นวมํ.

๑๐. ติลทกฺขิณวิมานวตฺถุ

๘๕.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๘๖.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๘๗.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๘๘.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๘๙.

‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก.

๙๐.

‘‘อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

อาสชฺช ทานํ อทาสึ, อกามา ติลทกฺขิณํ;

ทกฺขิเณยฺยสฺส พุทฺธสฺส, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๙๑.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๙๒.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ติลทกฺขิณวิมานํ ทสมํ.

๑๑. ปมปติพฺพตาวิมานวตฺถุ

๙๓.

‘‘โกฺจา มยูรา ทิวิยา จ หํสา, วคฺคุสฺสรา โกกิลา สมฺปตนฺติ;

ปุปฺผาภิกิณฺณํ รมฺมมิทํ วิมานํ, อเนกจิตฺตํ นรนาริเสวิตํ [นรนารีภิ เสวิตํ (ก.)].

๙๔.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ เทวิ มหานุภาเว, อิทฺธี วิกุพฺพนฺติ อเนกรูปา;

อิมา จ เต อจฺฉราโย สมนฺตโต, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ จ.

๙๕.

‘‘เทวิทฺธิปตฺตาสิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๖.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๗.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปติพฺพตานฺมนา อโหสึ;

มาตาว ปุตฺตํ อนุรกฺขมานา, กุทฺธาปิหํ [กุทฺธาปหํ (สี.)] นปฺผรุสํ อโวจํ.

๙๘.

‘‘สจฺเจ ิตา โมสวชฺชํ ปหาย, ทาเน รตา สงฺคหิตตฺตภาวา;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสึ.

๙๙.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๐๐.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมปติพฺพตาวิมานํ เอกาทสมํ.

๑๒. ทุติยปติพฺพตาวิมานวตฺถุ

๑๐๑.

‘‘เวฬุริยถมฺภํ รุจิรํ ปภสฺสรํ, วิมานมารุยฺห อเนกจิตฺตํ;

ตตฺถจฺฉสิ เทวิ มหานุภาเว, อุจฺจาวจา อิทฺธิ วิกุพฺพมานา;

อิมา จ เต อจฺฉราโย สมนฺตโต, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ จ.

๑๐๒.

‘‘เทวิทฺธิปตฺตาสิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐๓.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๐๔.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อุปาสิกา จกฺขุมโต อโหสึ;

ปาณาติปาตา วิรตา อโหสึ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิสฺสํ.

๑๐๕.

‘‘อมชฺชปา โน จ [นาปิ (สฺยา.)] มุสา อภาณึ [อภาสึ (ก.)], สเกน สามินา [สามินาว (สี.)] อโหสึ ตุฏฺา;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสึ.

๑๐๖.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๐๗.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยปติพฺพตาวิมานํ ทฺวาทสมํ.

๑๓. ปมสุณิสาวิมานวตฺถุ

๑๐๘.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๑๐๙.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๑๐.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๑.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๒.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, สุณิสา อโหสึ สสุรสฺส เคเห [ฆเร (สฺยา. ก.)].

๑๑๓.

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ปูวํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ;

ภาคฑฺฒภาคํ ทตฺวาน, โมทามิ นนฺทเน วเน.

๑๑๔.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๑๕.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมสุณิสาวิมานํ เตรสมํ.

๑๔. ทุติยสุณิสาวิมานวตฺถุ

๑๑๖.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๑๑๗.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๑๘.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๙.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๒๐.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, สุณิสา อโหสึ สสุรสฺส เคเห.

๑๒๑.

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ภาคํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ;

กุมฺมาสปิณฺฑํ ทตฺวาน, โมทามิ นนฺทเน วเน.

๑๒๒.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๒๓.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยสุณิสาวิมานํ จุทฺทสมํ.

๑๕. อุตฺตราวิมานวตฺถุ

๑๒๔.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๑๒๕.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๒๖.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๒๗.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๒๘.

‘‘อิสฺสา จ มจฺเฉรมโถ [มจฺฉริยมโถ จ (ก.)] ปฬาโส, นาโหสิ มยฺหํ ฆรมาวสนฺติยา;

อกฺโกธนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี, อุโปสเถ นิจฺจหมปฺปมตฺตา.

๑๒๙.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ [ยาว (สี. อฏฺ., ก. อฏฺ.) เถรีคาถาอฏฺกถา ปสฺสิตพฺพา] ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

๑๓๐.

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สฺมา สํวิภาคา จ, วิมานํ อาวสามหํ [อาวสามิมํ (สี. อฏฺ., ก.) ปรโต ปน สพฺพตฺถปิ ‘‘อาวสามหํ’’ อิจฺเจว ทิสฺสติ].

๑๓๑.

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา, มุสาวาทา จ สฺตา;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารกา [อารตา (?)].

๑๓๒.

‘‘ปฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๑๓๓.

‘‘สาหํ สเกน สีเลน, ยสสา จ ยสสฺสินี;

อนุโภมิ สกํ ปุฺํ, สุขิตา จมฺหินามยา.

๑๓๔.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๓๕.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมหํ อกาสึ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตีติ.

๑๓๖. ‘‘มม จ, ภนฺเต, วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺเทยฺยาสิ – ‘อุตฺตรา นาม, ภนฺเต, อุปาสิกา ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทตี’ติ. อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ, ภนฺเต, ยํ มํ ภควา อฺตรสฺมึ สามฺผเล พฺยากเรยฺย [พฺยากเรยฺยาติ (?)], ตํ ภควา สกทาคามิผเล พฺยากาสี’’ติ.

อุตฺตราวิมานํ ปนฺนรสมํ.

๑๖. สิริมาวิมานวตฺถุ

๑๓๗.

‘‘ยุตฺตา จ เต ปรมอลงฺกตา หยา, อโธมุขา อฆสิคมา พลี ชวา;

อภินิมฺมิตา ปฺจรถาสตา จ เต, อนฺเวนฺติ ตํ สารถิโจทิตา หยา.

๑๓๘.

‘‘สา ติฏฺสิ รถวเร อลงฺกตา, โอภาสยํ ชลมิว โชติ ปาวโก;

ปุจฺฉามิ ตํ วรตนุ [วรจารุ (กตฺถจิ)] อโนมทสฺสเน, กสฺมา นุ กายา อนธิวรํ อุปาคมิ.

๑๓๙.

‘‘กามคฺคปตฺตานํ ยมาหุนุตฺตรํ [… นุตฺตรา (ก.), อนุตฺตรา (สฺยา.)], นิมฺมาย นิมฺมาย รมนฺติ เทวตา;

ตสฺมา กายา อจฺฉรา กามวณฺณินี, อิธาคตา อนธิวรํ นมสฺสิตุํ.

๑๔๐.

‘‘กึ ตฺวํ ปุเร สุจริตมาจรีธ [สุจริตํ อจาริธ (ปี.)],

เกนจฺฉสิ ตฺวํ อมิตยสา สุเขธิตา;

อิทฺธี จ เต อนธิวรา วิหงฺคมา,

วณฺโณ จ เต ทส ทิสา วิโรจติ.

๑๔๑.

‘‘เทเวหิ ตฺวํ ปริวุตา สกฺกตา จสิ,

กุโต จุตา สุคติคตาสิ เทวเต;

กสฺส วา ตฺวํ วจนกรานุสาสนึ,

อาจิกฺข เม ตฺวํ ยทิ พุทฺธสาวิกา’’ติ.

๑๔๒.

‘‘นคนฺตเร นครวเร สุมาปิเต, ปริจาริกา ราชวรสฺส สิริมโต;

นจฺเจ คีเต ปรมสุสิกฺขิตา อหุํ, สิริมาติ มํ ราชคเห อเวทึสุ [อเวทิสุํ (?)].

๑๔๓.

‘‘พุทฺโธ จ เม อิสินิสโภ วินายโก, อเทสยี สมุทยทุกฺขนิจฺจตํ;

อสงฺขตํ ทุกฺขนิโรธสสฺสตํ, มคฺคฺจิมํ อกุฏิลมฺชสํ สิวํ.

๑๔๔.

‘‘สุตฺวานหํ อมตปทํ อสงฺขตํ, ตถาคตสฺสนธิวรสฺส สาสนํ;

สีเลสฺวหํ ปรมสุสํวุตา อหุํ, ธมฺเม ิตา นรวรพุทฺธเทสิเต [ภาสิเต (สี.)].

๑๔๕.

‘‘ตฺวานหํ วิรชปทํ อสงฺขตํ, ตถาคเตนนธิวเรน เทสิตํ;

ตตฺเถวหํ สมถสมาธิมาผุสึ, สาเยว เม ปรมนิยามตา อหุ.

๑๔๖.

‘‘ลทฺธานหํ อมตวรํ วิเสสนํ, เอกํสิกา อภิสมเย วิเสสิย;

อสํสยา พหุชนปูชิตา อหํ, ขิฑฺฑารตึ [ขิฑฺฑํ รตึ (สฺยา. ปี.)] ปจฺจนุโภมนปฺปกํ.

๑๔๗.

‘‘เอวํ อหํ อมตทสมฺหิ [อมตรสมฺหิ (ก.)] เทวตา, ตถาคตสฺสนธิวรสฺส สาวิกา;

ธมฺมทฺทสา ปมผเล ปติฏฺิตา, โสตาปนฺนา น จ ปน มตฺถิ ทุคฺคติ.

๑๔๘.

‘‘สา วนฺทิตุํ อนธิวรํ อุปาคมึ, ปาสาทิเก กุสลรเต จ ภิกฺขโว;

นมสฺสิตุํ สมณสมาคมํ สิวํ, สคารวา สิริมโต ธมฺมราชิโน.

๑๔๙.

‘‘ทิสฺวา มุนึ มุทิตมนมฺหิ ปีณิตา, ตถาคตํ นรวรทมฺมสารถึ;

ตณฺหจฺฉิทํ กุสลรตํ วินายกํ, วนฺทามหํ ปรมหิตานุกมฺปก’’นฺติ.

สิริมาวิมานํ โสฬสมํ.

๑๗. เกสการีวิมานวตฺถุ

๑๕๐.

‘‘อิทํ วิมานํ รุจิรํ ปภสฺสรํ, เวฬุริยถมฺภํ สตตํ สุนิมฺมิตํ;

สุวณฺณรุกฺเขหิ สมนฺตโมตฺถตํ, านํ มมํ กมฺมวิปากสมฺภวํ.

๑๕๑.

‘‘ตตฺรูปปนฺนา ปุริมจฺฉรา อิมา, สตํ สหสฺสานิ สเกน กมฺมุนา;

ตุวํสิ อชฺฌุปคตา ยสสฺสินี, โอภาสยํ ติฏฺสิ ปุพฺพเทวตา.

๑๕๒.

‘‘สสี อธิคฺคยฺห ยถา วิโรจติ, นกฺขตฺตราชาริว ตารกาคณํ;

ตเถว ตฺวํ อจฺฉราสงฺคณํ [อจฺฉราสงฺคมํ (สี.)] อิมํ, ททฺทลฺลมานา ยสสา วิโรจสิ.

๑๕๓.

‘‘กุโต นุ อาคมฺม อโนมทสฺสเน, อุปปนฺนา ตฺวํ ภวนํ มมํ อิทํ;

พฺรหฺมํว เทวา ติทสา สหินฺทกา, สพฺเพ น ตปฺปามเส ทสฺสเนน ต’’นฺติ.

๑๕๔.

‘‘ยเมตํ สกฺก อนุปุจฺฉเส มมํ, ‘กุโต จุตา ตฺวํ อิธ อาคตา’ติ [กุโต จุตา อิธ อาคตา ตุวํ (สฺยา.), กุโต จุตาย อาคติ ตว (ปี.)];

พาราณสี นาม ปุรตฺถิ กาสินํ, ตตฺถ อโหสึ ปุเร เกสการิกา.

๑๕๕.

‘‘พุทฺเธ จ ธมฺเม จ ปสนฺนมานสา, สงฺเฆ จ เอกนฺตคตา อสํสยา;

อขณฺฑสิกฺขาปทา อาคตปฺผลา, สมฺโพธิธมฺเม นิยตา อนามยา’’ติ.

๑๕๖.

‘‘ตนฺตฺยาภินนฺทามเส สฺวาคตฺจ [สาคตฺจ (สี.)] เต, ธมฺเมน จ ตฺวํ ยสสา วิโรจสิ;

พุทฺเธ จ ธมฺเม จ ปสนฺนมานเส, สงฺเฆ จ เอกนฺตคเต อสํสเย;

อขณฺฑสิกฺขาปเท อาคตปฺผเล, สมฺโพธิธมฺเม นิยเต อนามเย’’ติ.

เกสการีวิมานํ สตฺตรสมํ.

ปีวคฺโค ปโม นิฏฺิโต.

ตสฺสุทฺทานํ –

ปฺจ ปีา ตโย นาวา, ทีปติลทกฺขิณา ทฺเว;

ปติ ทฺเว สุณิสา อุตฺตรา, สิริมา เกสการิกา;

วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ.

๒. จิตฺตลตาวคฺโค

๑. ทาสิวิมานวตฺถุ

๑๕๗.

‘‘อปิ สกฺโกว เทวินฺโท, รมฺเม จิตฺตลตาวเน;

สมนฺตา อนุปริยาสิ, นารีคณปุรกฺขตา;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๑๕๘.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๕๙.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๖๐.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๖๑.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ทาสี อโหสึ ปรเปสฺสิยา [ปรเปสิยา (ก.)] กุเล.

๑๖๒.

‘‘อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโน;

ตสฺสา เม นิกฺกโม อาสิ, สาสเน ตสฺส ตาทิโน.

๑๖๓.

‘‘กามํ ภิชฺชตุยํ กาโย, เนว อตฺเถตฺถ สณฺนํ [สนฺถนํ (สี. สฺยา. ปี.)];

สิกฺขาปทานํ ปฺจนฺนํ, มคฺโค โสวตฺถิโก สิโว.

๑๖๔.

‘‘อกณฺฏโก อคหโน, อุชุ สพฺภิ ปเวทิโต;

นิกฺกมสฺส ผลํ ปสฺส, ยถิทํ ปาปุณิตฺถิกา.

๑๖๕.

‘‘อามนฺตนิกา รฺโมฺหิ, สกฺกสฺส วสวตฺติโน;

สฏฺิ ตุริย [ตุริย (สี. สฺยา. ปี.)] สหสฺสานิ, ปฏิโพธํ กโรนฺติ เม.

๑๖๖.

‘‘อาลมฺโพ คคฺคโร [คคฺคโม (สฺยา.), ภคฺคโร (ก.)] ภีโม [ภิมฺโม (ก.)], สาธุวาที จ สํสโย;

โปกฺขโร จ สุผสฺโส จ, วิณาโมกฺขา [วิลาโมกฺขา (ก.)] จ นาริโย.

๑๖๗.

‘‘นนฺทา เจว สุนนฺทา จ, โสณทินฺนา สุจิมฺหิตา [สุจิมฺภิกา (สฺยา.)];

อลมฺพุสา มิสฺสเกสี จ, ปุณฺฑรีกาติ ทารุณี.

๑๖๘.

‘‘เอณีผสฺสา สุผสฺสา จ, สุภทฺทา มุทุวาทินี;

เอตา จฺา จ เสยฺยาเส, อจฺฉรานํ ปโพธิกา.

๑๖๙.

‘‘ตา มํ กาเลนุปาคนฺตฺวา, อภิภาสนฺติ เทวตา;

หนฺท นจฺจาม คายาม, หนฺท ตํ รมยามเส.

๑๗๐.

‘‘นยิทํ อกตปุฺานํ, กตปุฺานเมวิทํ;

อโสกํ นนฺทนํ รมฺมํ, ติทสานํ มหาวนํ.

๑๗๑.

‘‘สุขํ อกตปุฺานํ, อิธ นตฺถิ ปรตฺถ จ;

สุขฺจ กตปุฺานํ, อิธ เจว ปรตฺถ จ.

๑๗๒.

‘‘เตสํ สหพฺยกามานํ, กตฺตพฺพํ กุสลํ พหุํ;

กตปุฺา หิ โมทนฺติ, สคฺเค โภคสมงฺคิโน’’ติ.

ทาสิวิมานํ ปมํ.

๒. ลขุมาวิมานวตฺถุ

๑๗๓.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๑๗๔.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๗๕.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๗๖.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๗๗.

‘‘เกวฏฺฏทฺวารา นิกฺขมฺม, อหุ มยฺหํ นิเวสนํ;

ตตฺถ สฺจรมานานํ, สาวกานํ มเหสินํ.

๑๗๘.

‘‘โอทนํ กุมฺมาสํ [สากํ (สี.)] ฑากํ, โลณโสวีรกฺจหํ;

อทาสึ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.

๑๗๙.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

๑๘๐.

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สฺมา สํวิภาคา จ, วิมานํ อาวสามหํ.

๑๘๑.

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา, มุสาวาทา จ สฺตา;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารกา.

๑๘๒.

‘‘ปฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๑๘๓.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตีติ.

‘‘มม จ, ภนฺเต, วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺเทยฺยาสิ – ‘ลขุมา นาม,ภนฺเต,อุปาสิกา ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทตี’ติ. อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ, ภนฺเต, ยํ มํ ภควา อฺตรสฺมึ สามฺผเล พฺยากเรยฺย [พฺยากเรยฺยาติ (?)]. ตํ ภควา สกทาคามิผเล พฺยากาสี’’ติ.

ลขุมาวิมานํ ทุติยํ.

๓. อาจามทายิกาวิมานวตฺถุ

๑๘๕.

‘‘ปิณฺฑาย เต จรนฺตสฺส, ตุณฺหีภูตสฺส ติฏฺโต;

ทลิทฺทา กปณา นารี, ปราคารํ อปสฺสิตา [อวสฺสิตา (สี.)].

๑๘๖.

‘‘ยา เต อทาสิ อาจามํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ;

สา หิตฺวา มานุสํ เทหํ, กํ นุ สา ทิสตํ คตา’’ติ.

๑๘๗.

‘‘ปิณฺฑาย เม จรนฺตสฺส, ตุณฺหีภูตสฺส ติฏฺโต;

ทลิทฺทา กปณา นารี, ปราคารํ อปสฺสิตา.

๑๘๘.

‘‘ยา เม อทาสิ อาจามํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ;

สา หิตฺวา มานุสํ เทหํ, วิปฺปมุตฺตา อิโต จุตา.

๑๘๙.

‘‘นิมฺมานรติโน นาม, สนฺติ เทวา มหิทฺธิกา;

ตตฺถ สา สุขิตา นารี, โมทตาจามทายิกา’’ติ.

๑๙๐.

‘‘อโห ทานํ วรากิยา, กสฺสเป สุปฺปติฏฺิตํ;

ปราภเตน ทาเนน, อิชฺฌิตฺถ วต ทกฺขิณา.

๑๙๑.

‘‘ยา มเหสิตฺตํ กาเรยฺย, จกฺกวตฺติสฺส ราชิโน;

นารี สพฺพงฺคกลฺยาณี, ภตฺตุ จาโนมทสฺสิกา;

เอตสฺสาจามทานสฺส, กลํ นาคฺฆติ โสฬสึ.

๑๙๒.

‘‘สตํ นิกฺขา สตํ อสฺสา, สตํ อสฺสตรีรถา;

สตํ กฺาสหสฺสานิ, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา;

เอตสฺสาจามทานสฺส, กลํ นาคฺฆนฺติ โสฬสึ.

๑๙๓.

‘‘สตํ เหมวตา นาคา, อีสาทนฺตา อุรูฬฺหวา;

สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา, เหมกปฺปนวาสสา [เหมกปฺปนิวาสสา (สฺยา. ก.)];

เอตสฺสาจามทานสฺส, กลํ นาคฺฆติ โสฬสึ.

๑๙๔.

‘‘จตุนฺนมปิ ทีปานํ, อิสฺสรํ โยธ การเย;

เอตสฺสาจามทานสฺส, กลํ นาคฺฆติ โสฬสิ’’นฺติ.

อาจามทายิกาวิมานํ ตติยํ.

๔. จณฺฑาลิวิมานวตฺถุ

๑๙๕.

‘‘จณฺฑาลิ วนฺท ปาทานิ, โคตมสฺส ยสสฺสิโน;

ตเมว [ตเวว (สี.)] อนุกมฺปาย, อฏฺาสิ อิสิสตฺตโม [อิสิสุตฺตโม (สี.)].

๑๙๖.

‘‘อภิปฺปสาเทหิ มนํ, อรหนฺตมฺหิ ตาทินิ [ตาทิเน (สฺยา. ก.)];

ขิปฺปํ ปฺชลิกา วนฺท, ปริตฺตํ ตว ชีวิต’’นฺติ.

๑๙๗.

โจทิตา ภาวิตตฺเตน, สรีรนฺติมธารินา;

จณฺฑาลี วนฺทิ ปาทานิ, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๑๙๘.

ตเมนํ อวธี คาวี, จณฺฑาลึ ปฺชลึ ิตํ;

นมสฺสมานํ สมฺพุทฺธํ, อนฺธกาเร ปภงฺกรนฺติ.

๑๙๙.

‘‘ขีณาสวํ วิคตรชํ อเนชํ, เอกํ อรฺมฺหิ รโห นิสินฺนํ;

เทวิทฺธิปตฺตา อุปสงฺกมิตฺวา, วนฺทามิ ตํ วีร มหานุภาว’’นฺติ.

๒๐๐.

‘‘สุวณฺณวณฺณา ชลิตา มหายสา, วิมานโมรุยฺห อเนกจิตฺตา;

ปริวาริตา อจฺฉราสงฺคเณน [อจฺฉรานํ คเณน (สี.)], กา ตฺวํ สุเภ เทวเต วนฺทเส มม’’นฺติ.

๒๐๑.

‘‘อหํ ภทฺทนฺเต จณฺฑาลี, ตยา วีเรน [เถเรน (ก.)] เปสิตา;

วนฺทึ อรหโต ปาเท, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๒๐๒.

‘‘สาหํ วนฺทิตฺวา [วนฺทิตฺว (สี.)] ปาทานิ, จุตา จณฺฑาลโยนิยา;

วิมานํ สพฺพโต ภทฺทํ, อุปปนฺนมฺหิ นนฺทเน.

๒๐๓.

‘‘อจฺฉรานํ สตสหสฺสํ, ปุรกฺขตฺวาน [ปุรกฺขิตฺวา มํ (สฺยา. ก.)] ติฏฺติ;

ตาสาหํ ปวรา เสฏฺา, วณฺเณน ยสสายุนา.

๒๐๔.

‘‘ปหูตกตกลฺยาณา, สมฺปชานา ปฏิสฺสตา [ปติสฺสตา (สี. สฺยา.)];

มุนึ การุณิกํ โลเก, ตํ ภนฺเต วนฺทิตุมาคตา’’ติ.

๒๐๕.

อิทํ วตฺวาน จณฺฑาลี, กตฺู กตเวทินี;

วนฺทิตฺวา อรหโต ปาเท, ตตฺเถวนฺตรธายถาติ [ตตฺเถวนฺตรธายตีติ (สฺยา. ก.)].

จณฺฑาลิวิมานํ จตุตฺถํ.

๕. ภทฺทิตฺถิวิมานวตฺถุ

๒๐๖.

‘‘นีลา ปีตา จ กาฬา จ, มฺชิฏฺา [มฺเชฏฺา (สี.), มฺชฏฺา (ปี.)] อถ โลหิตา;

อุจฺจาวจานํ วณฺณานํ, กิฺชกฺขปริวาริตา.

๒๐๗.

‘‘มนฺทารวานํ ปุปฺผานํ, มาลํ ธาเรสิ มุทฺธนิ;

นยิเม อฺเสุ กาเยสุ, รุกฺขา สนฺติ สุเมธเส.

๒๐๘.

‘‘เกน กายํ อุปปนฺนา, ตาวตึสํ ยสสฺสินี;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๒๐๙.

‘‘ภทฺทิตฺถิกาติ [ภทฺทิตฺถีติ (สี.)] มํ อฺํสุ, กิมิลายํ อุปาสิกา;

สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา, สํวิภาครตา สทา.

๒๑๐.

‘‘อจฺฉาทนฺจ ภตฺตฺจ, เสนาสนํ ปทีปิยํ;

อทาสึ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.

๒๑๑.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

๒๑๒.

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สฺมา สํวิภาคา จ, วิมานํ อาวสามหํ.

๒๑๓.

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา, มุสาวาทา จ สฺตา;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารกา.

๒๑๔.

‘‘ปฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, อปฺปมาทวิหารินี.

กตาวาสา กตกุสลา ตโต จุตา [กตาวกาสา กตกุสลา (ก.)],

สยํ ปภา อนุวิจรามิ นนฺทนํ.

๒๑๕.

‘‘ภิกฺขู จาหํ ปรมหิตานุกมฺปเก, อโภชยึ ตปสฺสิยุคํ มหามุนึ;

กตาวาสา กตกุสลา ตโต จุตา [กตาวกาสา กตกุสลา (ก.)], สยํ ปภา อนุวิจรามิ นนฺทนํ.

๒๑๖.

‘‘อฏฺงฺคิกํ อปริมิตํ สุขาวหํ, อุโปสถํ สตตมุปาวสึ อหํ;

กตาวาสา กตกุสลา ตโต จุตา [กตาวกาสา กตกุสลา (ก.)], สยํ ปภา อนุวิจรามิ นนฺทน’’นฺติ.

ภทฺทิตฺถิวิมานํ [ภทฺทิตฺถิกาวิมานํ (สฺยา.)] ปฺจมํ.

๖. โสณทินฺนาวิมานวตฺถุ

๒๑๗.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๒๑๘.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๒๑๙.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๒๒๐.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๒๒๑.

‘‘โสณทินฺนาติ มํ อฺํสุ, นาฬนฺทายํ อุปาสิกา;

สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา, สํวิภาครตา สทา.

๒๒๒.

‘‘อจฺฉาทนฺจ ภตฺตฺจ, เสนาสนํ ปทีปิยํ;

อทาสึ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.

๒๒๓.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

๒๒๔.

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สฺมา สํวิภาคา จ, วิมานํ อาวสามหํ.

๒๒๕.

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา, มุสาวาทา จ สฺตา;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารกา.

๒๒๖.

‘‘ปฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๒๒๗.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

โสณทินฺนาวิมานํ ฉฏฺํ.

๗. อุโปสถาวิมานวตฺถุ

๒๒๙.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๒๓๐.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๒๓๒.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๒๓๓.

‘‘อุโปสถาติ มํ อฺํสุ, สาเกตายํ อุปาสิกา;

สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา, สํวิภาครตา สทา.

๒๓๔.

‘‘อจฺฉาทนฺจ ภตฺตฺจ, เสนาสนํ ปทีปิยํ;

อทาสึ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.

๒๓๕.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

๒๓๖.

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สฺมา สํวิภาคา จ, วิมานํ อาวสามหํ.

๒๓๗.

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา, มุสาวาทา จ สฺตา;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารกา.

๒๓๘.

‘‘ปฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๒๓๙.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๒๔๑.

‘‘อภิกฺขณํ นนฺทนํ สุตฺวา, ฉนฺโท เม อุทปชฺชถ [อุปปชฺชถ (พหูสุ)];

ตตฺถ จิตฺตํ ปณิธาย, อุปปนฺนมฺหิ นนฺทนํ.

๒๔๒.

‘‘นากาสึ สตฺถุ วจนํ, พุทฺธสฺสาทิจฺจพนฺธุโน;

หีเน จิตฺตํ ปณิธาย, สามฺหิ ปจฺฉานุตาปินี’’ติ.

๒๔๓.

‘‘กีว จิรํ วิมานมฺหิ, อิธ วจฺฉสุโปสเถ [วสฺสสุโปสเถ (สี.)];

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, ยทิ ชานาสิ อายุโน’’ติ.

๒๔๔.

‘‘สฏฺิวสฺสสหสฺสานิ [สฏฺิ สตสหสฺสานิ (?)], ติสฺโส จ วสฺสโกฏิโย;

อิธ ตฺวา มหามุนิ, อิโต จุตา คมิสฺสามิ;

มนุสฺสานํ สหพฺยต’’นฺติ.

๒๔๕.

‘‘มา ตฺวํ อุโปสเถ ภายิ, สมฺพุทฺเธนาสิ พฺยากตา;

โสตาปนฺนา วิเสสยิ, ปหีนา ตว ทุคฺคตี’’ติ.

อุโปสถาวิมานํ สตฺตมํ.

๘. นิทฺทาวิมานวตฺถุ

๒๔๖.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๒๔๗.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๒๔๙.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๒๕๐.

‘‘นิทฺทาติ [สทฺธาติ (สี.)] มมํ อฺํสุ, ราชคหสฺมึ อุปาสิกา;

สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา, สํวิภาครตา สทา.

๒๕๑.

‘‘อจฺฉาทนฺจ ภตฺตฺจ, เสนาสนํ ปทีปิยํ;

อทาสึ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.

๒๕๒.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

๒๕๓.

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สฺมา สํวิภาคา จ, วิมานํ อาวสามหํ.

๒๕๔.

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา, มุสาวาทา จ สฺตา;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารกา.

๒๕๕.

‘‘ปฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๒๕๖.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

นิทฺทาวิมานํ [สทฺธาวิมานํ (สี.)] อฏฺมํ.

๙. สุนิทฺทาวิมานวตฺถุ

๒๕๘.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๒๕๙.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๒๖๑.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๒๖๒.

‘‘สุนิทฺทาติ [สุนนฺทาติ (สี.)] มํ อฺํสุ, ราชคหสฺมึ อุปาสิกา;

สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา, สํวิภาครตา สทา.

๒๖๖.

(ยถา นิทฺทาวิมานํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ.)

๒๖๗.

‘‘ปฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๒๖๘.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

สุนิทฺทาวิมานํ นวมํ.

๑๐. ปมภิกฺขาทายิกาวิมานวตฺถุ

๒๗๐.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๒๗๑.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๒๗๓.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๒๗๔.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก.

๒๗๕.

‘‘อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ภิกฺขํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๒๗๖.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมภิกฺขาทายิกาวิมานํ ทสมํ.

๑๑. ทุติยภิกฺขาทายิกาวิมานวตฺถุ

๒๗๘.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๒๗๙.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๒๘๑.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๒๘๒.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก.

๒๘๓.

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ภิกฺขํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๒๘๔.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป. … วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยภิกฺขาทายิกาวิมานํ เอกาทสมํ.

จิตฺตลตาวคฺโค ทุติโย นิฏฺิโต.

ตสฺสุทฺทานํ –

ทาสี เจว ลขุมา จ, อถ อาจามทายิกา;

จณฺฑาลี ภทฺทิตฺถี เจว [ภทฺทิตฺถิกา จ (สฺยา.)], โสณทินฺนา อุโปสถา;

นิทฺทา เจว สุนิทฺทา จ [นนฺทา เจว สุนนฺทา จ (สี.)], ทฺเว จ ภิกฺขาย ทายิกา;

วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ.

ภาณวารํ ปมํ นิฏฺิตํ.

๓. ปาริจฺฉตฺตกวคฺโค

๑. อุฬารวิมานวตฺถุ

๒๘๖.

‘‘อุฬาโร เต ยโส วณฺโณ, สพฺพา โอภาสเต ทิสา;

นาริโย นจฺจนฺติ คายนฺติ, เทวปุตฺตา อลงฺกตา.

๒๘๗.

‘‘โมเทนฺติ ปริวาเรนฺติ, ตว ปูชาย เทวเต;

โสวณฺณานิ วิมานานิ, ตวิมานิ สุทสฺสเน.

๒๘๘.

‘‘ตุวํสิ อิสฺสรา เตสํ, สพฺพกามสมิทฺธินี;

อภิชาตา มหนฺตาสิ, เทวกาเย ปโมทสิ;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๒๘๙.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก;

ทุสฺสีลกุเล สุณิสา อโหสึ, อสฺสทฺเธสุ กทริเยสุ อหํ.

๒๙๐.

‘‘สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา, สํวิภาครตา สทา;

ปิณฺฑาย จรมานสฺส, อปูวํ เต อทาสหํ.

๒๙๑.

‘‘ตทาหํ สสฺสุยาจิกฺขึ, สมโณ อาคโต อิธ;

ตสฺส อทาสหํ ปูวํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๒๙๒.

‘‘อิติสฺสา สสฺสุ ปริภาสิ, อวินีตาสิ ตฺวํ [อวินีตา ตุวํ (สี.)] วธุ;

น มํ สมฺปุจฺฉิตุํ อิจฺฉิ, สมณสฺส ททามหํ.

๒๙๓.

‘‘ตโต เม สสฺสุ กุปิตา, ปหาสิ มุสเลน มํ;

กูฏงฺคจฺฉิ อวธิ มํ, นาสกฺขึ ชีวิตุํ จิรํ.

๒๙๔.

‘‘สา อหํ กายสฺส เภทา, วิปฺปมุตฺตา ตโต จุตา;

เทวานํ ตาวตึสานํ, อุปปนฺนา สหพฺยตํ.

๒๙๕.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

อุฬารวิมานํ ปมํ.

๒. อุจฺฉุทายิกาวิมานวตฺถุ

๒๙๖.

‘‘โอภาสยิตฺวา ปถวึ [ปวึ (สี. สฺยา.)] สเทวกํ, อติโรจสิ จนฺทิมสูริยา วิย;

สิริยา จ วณฺเณน ยเสน เตชสา, พฺรหฺมาว เทเว ติทเส สหินฺทเก [สอินฺทเก (สี.)].

๒๙๗.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ อุปฺปลมาลธารินี, อาเวฬินี กฺจนสนฺนิภตฺตเจ;

อลงฺกเต อุตฺตมวตฺถธารินี, กา ตฺวํ สุเภ เทวเต วนฺทเส มมํ.

๒๙๘.

‘‘กึ ตฺวํ ปุเร กมฺมมกาสิ อตฺตนา, มนุสฺสภูตา ปุริมาย ชาติยา;

ทานํ สุจิณฺณํ อถ สีลสํยมํ [สฺมํ (สี.)], เกนูปปนฺนา สุคตึ ยสสฺสินี;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๒๙๙.

‘‘อิทานิ ภนฺเต อิมเมว คามํ [คาเม (สฺยา. ก.)], ปิณฺฑาย อมฺหากํ ฆรํ อุปาคมิ;

ตโต เต อุจฺฉุสฺส อทาสิ ขณฺฑิกํ, ปสนฺนจิตฺตา อตุลาย ปีติยา.

๓๐๐.

‘‘สสฺสุ จ ปจฺฉา อนุยุฺชเต มมํ, กหํ [กหํ เม (ปี.)] นุ อุจฺฉุํ วธุเก อวากิริ [อวากริ (สฺยา. ก.)];

น ฉฑฺฑิตํ โน ปน ขาทิตํ มยา, สนฺตสฺส ภิกฺขุสฺส สยํ อทาสหํ.

๓๐๑.

‘‘ตุยฺหํนฺวิทํ [ตุยฺหํ นุ อิทํ (สฺยา.)] อิสฺสริยํ อโถ มม, อิติสฺสา สสฺสุ ปริภาสเต มมํ;

ปีํ คเหตฺวา ปหารํ อทาสิ เม, ตโต จุตา กาลกตามฺหิ เทวตา.

๓๐๒.

‘‘ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยา, สุขฺจ กมฺมํ อนุโภมิ อตฺตนา;

เทเวหิ สทฺธึ ปริจารยามหํ, โมทามหํ กามคุเณหิ ปฺจหิ.

๓๐๓.

‘‘ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยา, สุขฺจ กมฺมํ อนุโภมิ อตฺตนา;

เทวินฺทคุตฺตา ติทเสหิ รกฺขิตา, สมปฺปิตา กามคุเณหิ ปฺจหิ.

๓๐๔.

‘‘เอตาทิสํ ปุฺผลํ อนปฺปกํ, มหาวิปากา มม อุจฺฉุทกฺขิณา;

เทเวหิ สทฺธึ ปริจารยามหํ, โมทามหํ กามคุเณหิ ปฺจหิ.

๓๐๕.

‘‘เอตาทิสํ ปุฺผลํ อนปฺปกํ, มหาชุติกา มม อุจฺฉุทกฺขิณา;

เทวินฺทคุตฺตา ติทเสหิ รกฺขิตา, สหสฺสเนตฺโตริว นนฺทเน วเน.

๓๐๖.

‘‘ตุวฺจ ภนฺเต อนุกมฺปกํ วิทุํ, อุเปจฺจ วนฺทึ กุสลฺจ ปุจฺฉิสํ;

ตโต เต อุจฺฉุสฺส อทาสิ ขณฺฑิกํ, ปสนฺนจิตา อตุลาย ปีติยา’’ติ.

อุจฺฉุทายิกาวิมานํ ทุติยํ.

๓. ปลฺลงฺกวิมานวตฺถุ

๓๐๗.

‘‘ปลฺลงฺกเสฏฺเ มณิโสณฺณจิตฺเต, ปุปฺผาภิกิณฺเณ สยเน อุฬาเร;

ตตฺถจฺฉสิ เทวิ มหานุภาเว, อุจฺจาวจา อิทฺธิ วิกุพฺพมานา.

๓๐๘.

‘‘อิมา จ เต อจฺฉราโย สมนฺตโต, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ;

เทวิทฺธิปตฺตาสิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๐๙.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อฑฺเฒ กุเล สุณิสา อโหสึ;

อกฺโกธนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี, อุโปสเถ อปฺปมตฺตา อโหสึ [อปฺปมตฺตา อุโปสเถ (สฺยา. ก.)].

๓๑๐.

‘‘มนุสฺสภูตา ทหรา อปาปิกา [ทหราส’ปาปิกา (สี.)], ปสนฺนจิตฺตา ปติมาภิราธยึ;

ทิวา จ รตฺโต จ มนาปจารินี, อหํ ปุเร สีลวตี อโหสึ.

๓๑๑.

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา อโจริกา, สํสุทฺธกายา สุจิพฺรหฺมจารินี;

อมชฺชปา โน จ มุสา อภาณึ, สิกฺขาปเทสุ ปริปูรการินี.

๓๑๒.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, ปสนฺนมานสา อหํ [อติปสนฺนมานสา (ก.)].

๓๑๓.

‘‘อฏฺงฺคุเปตํ อนุธมฺมจารินี, อุโปสถํ ปีติมนา อุปาวสึ;

อิมฺจ อริยํ อฏฺงฺควเรหุเปตํ, สมาทิยิตฺวา กุสลํ สุขุทฺรยํ;

ปติมฺหิ กลฺยาณี วสานุวตฺตินี, อโหสึ ปุพฺเพ สุคตสฺส สาวิกา.

๓๑๔.

‘‘เอตาทิสํ กุสลํ ชีวโลเก, กมฺมํ กริตฺวาน วิเสสภาคินี;

กายสฺส เภทา อภิสมฺปรายํ, เทวิทฺธิปตฺตา สุคติมฺหิ อาคตา.

๓๑๕.

‘‘วิมานปาสาทวเร มโนรเม, ปริวาริตา อจฺฉราสงฺคเณน;

สยํปภา เทวคณา รเมนฺติ มํ, ทีฆายุกึ เทววิมานมาคต’’นฺติ;

ปลฺลงฺกวิมานํ ตติยํ.

๔. ลตาวิมานวตฺถุ

๓๑๖.

ลตา จ สชฺชา ปวรา จ เทวตา, อจฺจิมตี [อจฺจิมุขี (สี.), อจฺฉิมตี (ปี. ก.) อจฺฉิมุตี (สฺยา.)] ราชวรสฺส สิรีมโต;

สุตา จ รฺโ เวสฺสวณสฺส ธีตา, ราชีมตี ธมฺมคุเณหิ โสภถ.

๓๑๗.

ปฺเจตฺถ นาริโย อาคมํสุ นฺหายิตุํ, สีโตทกํ อุปฺปลินึ สิวํ นทึ;

ตา ตตฺถ นฺหายิตฺวา รเมตฺวา เทวตา, นจฺจิตฺวา คายิตฺวา สุตา ลตํ พฺรวิ [พฺรุวี (สี.)].

๓๑๘.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ อุปฺปลมาลธารินิ, อาเวฬินิ กฺจนสนฺนิภตฺตเจ;

ติมิรตมฺพกฺขิ นเภว โสภเน, ทีฆายุกี เกน กโต ยโส ตว.

๓๑๙.

‘‘เกนาสิ ภทฺเท ปติโน ปิยตรา, วิสิฏฺกลฺยาณิตรสฺสุ รูปโต;

ปทกฺขิณา นจฺจคีตวาทิเต, อาจิกฺข โน ตฺวํ นรนาริปุจฺฉิตา’’ติ.

๓๒๐.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อุฬารโภเค กุเล สุณิสา อโหสึ;

อกฺโกธนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี, อุโปสเถ อปฺปมตฺตา อโหสึ.

๓๒๑.

‘‘มนุสฺสภูตา ทหรา อปาปิกา [ทหราส’ปาปิกา (สี.)], ปสนฺนจิตฺตา ปติมาภิราธยึ;

สเทวรํ สสฺสสุรํ สทาสกํ, อภิราธยึ ตมฺหิ กโต ยโส มม.

๓๒๒.

‘‘สาหํ เตน กุสเลน กมฺมุนา, จตุพฺภิ าเนหิ วิเสสมชฺฌคา;

อายุฺจ วณฺณฺจ สุขํ พลฺจ, ขิฑฺฑารตึ ปจฺจนุโภมนปฺปกํ.

๓๒๓.

‘‘สุตํ นุ ตํ ภาสติ ยํ อยํ ลตา, ยํ โน อปุจฺฉิมฺห อกิตฺตยี โน;

ปติโน กิรมฺหากํ วิสิฏฺ นารีนํ, คตี จ ตาสํ ปวรา จ เทวตา.

๓๒๔.

‘‘ปตีสุ ธมฺมํ ปจราม สพฺพา, ปติพฺพตา ยตฺถ ภวนฺติ อิตฺถิโย;

ปตีสุ ธมฺมํ ปจริตฺว [ปจริตฺวาน (ก.)] สพฺพา, ลจฺฉามเส ภาสติ ยํ อยํ ลตา.

๓๒๕.

‘‘สีโห ยถา ปพฺพตสานุโคจโร, มหินฺธรํ ปพฺพตมาวสิตฺวา;

ปสยฺห หนฺตฺวา อิตเร จตุปฺปเท, ขุทฺเท มิเค ขาทติ มํสโภชโน.

๓๒๖.

‘‘ตเถว สทฺธา อิธ อริยสาวิกา, ภตฺตารํ นิสฺสาย ปตึ อนุพฺพตา;

โกธํ วธิตฺวา อภิภุยฺย มจฺฉรํ, สคฺคมฺหิ สา โมทติ ธมฺมจารินี’’ติ.

ลตาวิมานํ จตุตฺถํ.

๕. คุตฺติลวิมานํ

๑. วตฺถุตฺตมทายิกาวิมานวตฺถุ

๓๒๗.

‘‘สตฺตตนฺตึ สุมธุรํ, รามเณยฺยํ อวาจยึ;

โส มํ รงฺคมฺหิ อวฺเหติ, ‘สรณํ เม โหหิ โกสิยา’ติ.

๓๒๘.

‘‘อหํ เต สรณํ โหมิ, อหมาจริยปูชโก;

น ตํ ชยิสฺสติ สิสฺโส, สิสฺสมาจริย เชสฺสสี’’ติ.

๓๒๙.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๓๓๐.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๓๓๑.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๓๒.

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปฺหํ ปุฏฺา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๓๓.

‘‘วตฺถุตฺตมทายิกา นารี, ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ;

เอวํ ปิยรูปทายิกา มนาปํ, ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ านํ.

๓๓๔.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา [อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ ปวรา, (สฺยา.)] ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๓๕.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๓๓๖.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

(อนนฺตรํ จตุรวิมานํ ยถา วตฺถุทายิกาวิมานํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ [( ) นตฺถิ สี. โปตฺถเก])

๒. ปุปฺผุตฺตมทายิกาวิมานวตฺถุ (๑)

๓๓๗.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๓๓๘.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… เย เกจิ มนโส ปิยา.

๓๓๙.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๔๐.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๔๑.

‘‘ปุปฺผุตฺตมทายิกา นารี, ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ;

เอวํ ปิยรูปทายิกา มนาปํ, ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ านํ.

๓๔๒.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๔๓.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓. คนฺธุตฺตมทายิกาวิมานวตฺถุ (๒)

๓๔๕.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๓๔๖.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… เย เกจิ มนโส ปิยา.

๓๔๗.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๔๘.

‘‘สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๔๙.

‘‘คนฺธุตฺตมทายิกา นารี, ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ;

เอวํ ปิยรูปทายิกา มนาปํ, ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ านํ.

๓๕๐.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๕๑.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๔. ผลุตฺตมทายิกาวิมานวตฺถุ (๓)

๓๕๓.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๓๕๔.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… เย เกจิ มนโส ปิยา.

๓๕๕.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๕๖.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๕๗.

‘‘ผลุตฺตมทายิกา นารี, ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ;

เอวํ ปิยรูปทายิกา มนาปํ, ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ านํ.

๓๕๘.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๕๙.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๕. รสุตฺตมทายิกาวิมานวตฺถุ (๔)

๓๖๑.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๓๖๒.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… เย เกจิ มนโส ปิยา.

๓๖๓.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๖๔.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๖๕.

‘‘รสุตฺตมทายิกา นารี, ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ;

เอวํ ปิยรูปทายิกา มนาปํ, ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ านํ.

๓๖๖.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๖๗.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๖. คนฺธปฺจงฺคุลิกทายิกาวิมานวตฺถุ

๓๖๙.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๓๗๐.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๗๒.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๗๓.

‘‘คนฺธปฺจงฺคุลิกํ อหมทาสึ, กสฺสปสฺส ภควโต ถูปมฺหิ;

เอวํ ปิยรูปทายิกา มนาปํ, ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ านํ.

๓๗๔.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๗๕.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

(อนนฺตรํ จตุรวิมานํ ยถา คนฺธปฺจงฺคุลิกทายิกาวิมานํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ [( ) นตฺถิ สี. โปตฺถเก] )

๗. เอกูโปสถวิมานวตฺถุ (๑)

๓๗๗.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๘๐.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป…ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๘๑.

‘‘ภิกฺขู จ อหํ ภิกฺขุนิโย จ, อทฺทสาสึ ปนฺถปฏิปนฺเน;

เตสาหํ ธมฺมํ สุตฺวาน, เอกูโปสถํ อุปวสิสฺสํ.

๓๘๒.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๘๓.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๘. อุทกทายิกาวิมานวตฺถุ (๒)

๓๘๕.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๘๘.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๘๙.

‘‘อุทเก ิตา อุทกมทาสึ, ภิกฺขุโน จิตฺเตน วิปฺปสนฺเนน;

เอวํ ปิยรูปทายิกา มนาปํ, ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ านํ.

๓๙๐.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๙๑.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙. อุปฏฺานวิมานวตฺถุ (๓)

๓๙๓.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๓๙๖.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๓๙๗.

‘‘สสฺสุฺจาหํ สสุรฺจ, จณฺฑิเก โกธเน จ ผรุเส จ;

อนุสูยิกา อุปฏฺาสึ [สูปฏฺาสึ (สี.)], อปฺปมตฺตา สเกน สีเลน.

๓๙๘.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๓๙๙.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐. อปรกมฺมการินีวิมานวตฺถุ (๔)

๔๐๑.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๔๐๔.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๔๐๕.

‘‘ปรกมฺมกรี [ปรกมฺมการินี (สฺยา.) ปรกมฺมการี (ปี.) อปรกมฺมการินี (ก.)] อาสึ, อตฺเถนาตนฺทิตา ทาสี;

อกฺโกธนานติมานินี [อนติมานี (สี. สฺยา.)], สํวิภาคินี สกสฺส ภาคสฺส.

๔๐๖.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๔๐๗.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑. ขีโรทนทายิกาวิมานวตฺถุ

๔๐๙.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๔๑๐.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๔๑๒.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๔๑๓.

‘‘ขีโรทนํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส;

เอวํ กริตฺวา กมฺมํ, สุคตึ อุปปชฺช โมทามิ.

๔๑๔.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๔๑๕.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

(อนนฺตรํ ปฺจวีสติวิมานํ ยถา ขีโรทนทายิกาวิมานํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ) [( ) นตฺถิ สี. โปตฺถเก]

๑๒. ผาณิตทายิกาวิมานวตฺถุ (๑)

๔๑๗.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๔๒๐.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๔๒๑.

‘‘ผาณิตํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป…’’.

๑๓. อุจฺฉุขณฺฑิกทายิกาวตฺถุ (๒)

๔๒๙.

อุจฺฉุขณฺฑิกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๑๔. ติมฺพรุสกทายิกาวิมานวตฺถุ (๓)

๔๓๗.

ติมฺพรุสกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๑๕. กกฺการิกทายิกาวิมานวตฺถุ (๔)

๔๔๕.

กกฺการิกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๑๖. เอฬาลุกทายิกาวิมานวตฺถุ (๕)

๔๕๓.

เอฬาลุกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๑๗. วลฺลิผลทายิกาวิมานวตฺถุ(๖)

๔๖๑.

วลฺลิผลํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๑๘. ผารุสกทายิกาวิมานวตฺถุ (๗)

๔๖๙.

ผารุสกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๑๙. หตฺถปฺปตาปกทายิกาวิมานวตฺถุ (๘)

๔๗๗.

หตฺถปฺปตาปกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๐. สากมุฏฺิทายิกาวิมานวตฺถุ (๙)

๔๘๕.

สากมุฏฺึ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปนฺถปฏิปนฺนสฺส…เป….

๒๑. ปุปฺผกมุฏฺิทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๐)

๔๙๓.

ปุปฺผกมุฏฺึ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๒. มูลกทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๑)

๕๐๑.

มูลกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๓. นิมฺพมุฏฺิทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๒)

๕๐๖.

นิมฺพมุฏฺึ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๔. อมฺพกฺชิกทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๓)

๕๑๗.

อมฺพกฺชิกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๕. โทณินิมฺมชฺชนิทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๔)

๕๒๕.

โทณินิมฺมชฺชนึ [โทณินิมฺมุชฺชนํ (สฺยา.)] อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๖. กายพนฺธนทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๕)

๕๓๓.

กายพนฺธนํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๗. อํสพทฺธกทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๖)

๕๔๑.

อํสพทฺธกํ [อํสวฏฺฏกํ (สี.), อํสพนฺธนํ (ก.)] อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๘. อาโยคปฏฺฏทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๗)

๕๔๖.

อาโยคปฏฺฏํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๒๙. วิธูปนทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๘)

๕๕๗.

วิธูปนํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๓๐. ตาลวณฺฏทายิกาวิมานวตฺถุ (๑๙)

๕๖๕.

ตาลวณฺฏํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๓๑. โมรหตฺถทายิกาวิมานวตฺถุ (๒๐)

๕๗๓.

โมรหตฺถํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๓๒. ฉตฺตทายิกาวิมานวตฺถุ (๒๑)

๕๘๑.

ฉตฺตํ [ฉตฺตฺจ (ก.)] อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๓๓. อุปาหนทายิกาวิมานวตฺถุ (๒๒)

๕๘๖.

อุปาหนํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๓๔. ปูวทายิกาวิมานวตฺถุ (๒๓)

๕๙๗.

ปูวํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๓๕. โมทกทายิกาวิมานวตฺถุ (๒๔)

๖๐๕.

โมทกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๓๖. สกฺขลิกทายิกาวิมานวตฺถุ (๒๕)

๖๑๓.

‘‘สกฺขลิกํ [สกฺขลึ (สี. สฺยา.)] อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส…เป….

๖๑๔.

‘‘ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ, อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ;

อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ, ปวรา ปสฺส ปุฺานํ วิปากํ.

๖๑๕.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๖๑๗.

‘‘สฺวาคตํ วต เม อชฺช, สุปฺปภาตํ สุหุฏฺิตํ [สุวุฏฺิตํ (สี.)];

ยํ อทฺทสามิ [อทฺทสํ (สี. สฺยา.), อทฺทสาสึ (ปี.)] เทวตาโย, อจฺฉรา กามวณฺณินิโย [กามวณฺณิโย (สี.)].

๖๑๘.

‘‘อิมาสาหํ [ตาสาหํ (สฺยา. ก.)] ธมฺมํ สุตฺวา [สุตฺวาน (สฺยา. ก.)], กาหามิ กุสลํ พหุํ.

ทาเนน สมจริยาย, สฺเมน ทเมน จ;

สฺวาหํ ตตฺถ คมิสฺสามิ [ตตฺเถว คจฺฉามิ (ก.)], ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจเร’’ติ.

คุตฺติลวิมานํ ปฺจมํ.

๖. ททฺทลฺลวิมานวตฺถุ

๖๑๙.

‘‘ททฺทลฺลมานา [ททฺทฬฺหมานา (ก.)] วณฺเณน, ยสสา จ ยสสฺสินี;

สพฺเพ เทเว ตาวตึเส, วณฺเณน อติโรจสิ.

๖๒๐.

‘‘ทสฺสนํ นาภิชานามิ, อิทํ ปมทสฺสนํ;

กสฺมา กายา นุ อาคมฺม, นาเมน ภาสเส มม’’นฺติ.

๖๒๑.

‘‘อหํ ภทฺเท สุภทฺทาสึ, ปุพฺเพ มานุสเก ภเว;

สหภริยา จ เต อาสึ, ภคินี จ กนิฏฺิกา.

๖๒๒.

‘‘สา อหํ กายสฺส เภทา, วิปฺปมุตฺตา ตโต จุตา;

นิมฺมานรตีนํ เทวานํ, อุปปนฺนา สหพฺยต’’นฺติ.

๖๒๓.

‘‘ปหูตกตกลฺยาณา, เต เทเว ยนฺติ ปาณิโน;

เยสํ ตฺวํ กิตฺตยิสฺสสิ, สุภทฺเท ชาติมตฺตโน.

๖๒๔.

‘‘อถ [กถํ (สี. สฺยา.)] ตฺวํ เกน วณฺเณน, เกน วา อนุสาสิตา;

กีทิเสเนว ทาเนน, สุพฺพเตน ยสสฺสินี.

๖๒๕.

‘‘ยสํ เอตาทิสํ ปตฺตา, วิเสสํ วิปุลมชฺฌคา;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๖๒๖.

‘‘อฏฺเว ปิณฺฑปาตานิ, ยํ ทานํ อททํ ปุเร;

ทกฺขิเณยฺยสฺส สงฺฆสฺส, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๖๒๗.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๖๒๙.

‘‘อหํ ตยา พหุตเร ภิกฺขู, สฺเต พฺรหฺมจารโย [พฺรหฺมจริโน (สฺยา.), พฺรหฺมจาริเย (ปี. ก.)];

ตปฺเปสึ อนฺนปาเนน, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๖๓๐.

‘‘ตยา พหุตรํ ทตฺวา, หีนกายูปคา อหํ [อหุํ (ก. สี.)];

กถํ ตฺวํ อปฺปตรํ ทตฺวา, วิเสสํ วิปุลมชฺฌคา;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๖๓๑.

‘‘มโนภาวนีโย ภิกฺขุ, สนฺทิฏฺโ เม ปุเร อหุ;

ตาหํ ภตฺเตน [ภทฺเท (ก.)] นิมนฺเตสึ, เรวตํ อตฺตนฏฺมํ.

๖๓๒.

‘‘โส เม อตฺถปุเรกฺขาโร, อนุกมฺปาย เรวโต;

สงฺเฆ เทหีติ มํโวจ, ตสฺสาหํ วจนํ กรึ.

๖๓๓.

‘‘สา ทกฺขิณา สงฺฆคตา, อปฺปเมยฺเย ปติฏฺิตา;

ปุคฺคเลสุ ตยา ทินฺนํ, น ตํ ตว มหปฺผล’’นฺติ.

๖๓๔.

‘‘อิทาเนวาหํ ชานามิ, สงฺเฆ ทินฺนํ มหปฺผลํ;

สาหํ คนฺตฺวา มนุสฺสตฺตํ, วทฺู วีตมจฺฉรา;

สงฺเฆ ทานานิ ทสฺสามิ [สงฺเฆ ทานํ ทสฺสามิหํ (สฺยา.)], อปฺปมตฺตา ปุนปฺปุน’’นฺติ.

๖๓๕.

‘‘กา เอสา เทวตา ภทฺเท, ตยา มนฺตยเต สห;

สพฺเพ เทเว ตาวตึเส, วณฺเณน อติโรจตี’’ติ.

๖๓๖.

‘‘มนุสฺสภูตา เทวินฺท, ปุพฺเพ มานุสเก ภเว;

สหภริยา จ เม อาสิ, ภคินี จ กนิฏฺิกา;

สงฺเฆ ทานานิ ทตฺวาน, กตปุฺา วิโรจตี’’ติ.

๖๓๗.

‘‘ธมฺเมน ปุพฺเพ ภคินี, ตยา ภทฺเท วิโรจติ;

ยํ สงฺฆมฺหิ อปฺปเมยฺเย, ปติฏฺาเปสิ ทกฺขิณํ.

๖๓๘.

‘‘ปุจฺฉิโต หิ มยา พุทฺโธ, คิชฺฌกูฏมฺหิ ปพฺพเต;

วิปากํ สํวิภาคสฺส, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.

๖๓๙.

‘‘ยชมานานํ มนุสฺสานํ, ปุฺเปกฺขาน ปาณินํ;

กโรตํ โอปธิกํ ปุฺํ, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.

๖๔๐.

‘‘ตํ เม พุทฺโธ วิยากาสิ, ชานํ กมฺมผลํ สกํ;

วิปากํ สํวิภาคสฺส, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.

๖๔๑.

[วิ. ว. ๗๕๐; กถา. ๗๙๘] ‘‘จตฺตาโร จ ปฏิปนฺนา, จตฺตาโร จ ผเล ิตา;

เอส สงฺโฆ อุชุภูโต, ปฺาสีลสมาหิโต.

๖๔๒.

[วิ. ว. ๗๕๑; กถา. ๗๙๘] ‘‘ยชมานานํ มนุสฺสานํ, ปุฺเปกฺขาน ปาณินํ;

กโรตํ โอปธิกํ ปุฺํ, สงฺเฆ ทินฺนํ มหปฺผลํ.

๖๔๓.

[วิ. ว. ๗๕๒; กถา. ๗๙๘] ‘‘เอโส หิ สงฺโฆ วิปุโล มหคฺคโต, เอสปฺปเมยฺโย อุทธีว สาคโร;

เอเต หิ เสฏฺา นรวีรสาวกา, ปภงฺกรา ธมฺมมุทีรยนฺติ [ธมฺมกถํ อุทีรยนฺติ (สฺยา.)].

๖๔๔.

[วิ. ว. ๗๕๓; กถา. ๗๙๘] ‘‘เตสํ สุทินฺนํ สุหุตํ สุยิฏฺํ, เย สงฺฆมุทฺทิสฺส ททนฺติ ทานํ;

สา ทกฺขิณา สงฺฆคตา ปติฏฺิตา, มหปฺผลา โลกวิทูน [โลกวิทูหิ (สฺยา. ก.)] วณฺณิตา.

๖๔๕.

[วิ. ว. ๗๕๔; กถา. ๗๙๘] ‘‘เอตาทิสํ ยฺมนุสฺสรนฺตา [ปุฺมนุสฺสรนฺตา (สฺยา. ก.)], เย เวทชาตา วิจรนฺติ โลเก;

วิเนยฺย มจฺเฉรมลํ สมูลํ, อนินฺทิตา สคฺคมุเปนฺติ าน’’นฺติ.

ททฺทลฺลวิมานํ [ททฺทฬฺหวิมานํ (ก.)] ฉฏฺํ.

๗. เปสวตีวิมานวตฺถุ

๖๔๖.

‘‘ผลิกรชตเหมชาลฉนฺนํ, วิวิธจิตฺรตลมทฺทสํ สุรมฺมํ;

พฺยมฺหํ สุนิมฺมิตํ โตรณูปปนฺนํ, รุจกุปกิณฺณมิทํ สุภํ วิมานํ.

๖๔๗.

‘‘ภาติ จ ทส ทิสา นเภว สุริโย, สรเท ตโมนุโท สหสฺสรํสี;

ตถา ตปติมิทํ ตว วิมานํ, ชลมิว ธูมสิโข นิเส นภคฺเค.

๖๔๘.

‘‘มุสตีว นยนํ สเตรตาว [สเตริตาว (สฺยา. ก.)], อากาเส ปิตมิทํ มนุฺํ;

วีณามุรชสมฺมตาฬฆุฏฺํ, อิทฺธํ อินฺทปุรํ ยถา ตเวทํ.

๖๔๙.

‘‘ปทุมกุมุทุปฺปลกุวลยํ, โยธิก [ยูธิก (สี.)] พนฺธุกโนชกา [โยถิกา ภณฺฑิกา โนชกา (สฺยา.)] จ สนฺติ;

สาลกุสุมิตปุปฺผิตา อโสกา, วิวิธทุมคฺคสุคนฺธเสวิตมิทํ.

๖๕๐.

‘‘สฬลลพุชภุชก [สุชก (สี. สฺยา.)] สํยุตฺตา [สฺตา (สี.)], กุสกสุผุลฺลิตลตาวลมฺพินีหิ;

มณิชาลสทิสา ยสสฺสินี, รมฺมา โปกฺขรณี อุปฏฺิตา เต.

๖๕๑.

‘‘อุทกรุหา จ เยตฺถิ ปุปฺผชาตา, ถลชา เย จ สนฺติ รุกฺขชาตา;

มานุสกามานุสฺสกา จ ทิพฺพา, สพฺเพ ตุยฺหํ นิเวสนมฺหิ ชาตา.

๖๕๒.

‘‘กิสฺส สํยมทมสฺสยํ วิปาโก, เกนาสิ กมฺมผเลนิธูปปนฺนา;

ยถา จ เต อธิคตมิทํ วิมานํ, ตทนุปทํ อวจาสิฬารปมฺเห’’ติ [ปขุเมติ (สี.)].

๖๕๓.

‘‘ยถา จ เม อธิคตมิทํ วิมานํ, โกฺจมยูรจโกร [จงฺโกร (ก.)] สงฺฆจริตํ;

ทิพฺย [ทิพฺพ (สี. ปี.)] ปิลวหํสราชจิณฺณํ, ทิชการณฺฑวโกกิลาภินทิตํ.

๖๕๔.

‘‘นานาสนฺตานกปุปฺผรุกฺขวิวิธา, ปาฏลิชมฺพุอโสกรุกฺขวนฺตํ;

ยถา จ เม อธิคตมิทํ วิมานํ, ตํ เต ปเวทยามิ [ปวทิสฺสามิ (สี.), ปเวทิสฺสามิ (ปี.)] สุโณหิ ภนฺเต.

๖๕๕.

‘‘มคธวรปุรตฺถิเมน, นาฬกคาโม นาม อตฺถิ ภนฺเต;

ตตฺถ อโหสึ ปุเร สุณิสา, เปสวตีติ [เสสวตีติ (สี. สฺยา.)] ตตฺถ ชานึสุ มมํ.

๖๕๖.

‘‘สาหมปจิตตฺถธมฺมกุสลํ, เทวมนุสฺสปูชิตํ มหนฺตํ;

อุปติสฺสํ นิพฺพุตมปฺปเมยฺยํ, มุทิตมนา กุสุเมหิ อพฺภุกิรึ [อพฺโภกิรึ (สี. สฺยา. ปี. ก.)].

๖๕๗.

‘‘ปรมคติคตฺจ ปูชยิตฺวา, อนฺติมเทหธรํ อิสึ อุฬารํ;

ปหาย มานุสกํ สมุสฺสยํ, ติทสคตา อิธ มาวสามิ าน’’นฺติ.

เปสวตีวิมานํ สตฺตมํ.

๘. มลฺลิกาวิมานวตฺถุ

๖๕๘.

‘‘ปีตวตฺเถ ปีตธเช, ปีตาลงฺการภูสิเต;

ปีตนฺตราหิ วคฺคูหิ, อปิฬนฺธาว โสภสิ.

๖๕๙.

‘‘กา กมฺพุกายูรธเร [กกมฺพุกายุรธเร (สฺยา.)], กฺจนาเวฬภูสิเต;

เหมชาลกสฺฉนฺเน [ปจฺฉนฺเน (สี.)], นานารตนมาลินี.

๖๖๐.

‘‘โสวณฺณมยา โลหิตงฺคมยา [โลหิตงฺกมยา (สี. สฺยา.)] จ, มุตฺตามยา เวฬุริยมยา จ;

มสารคลฺลา สหโลหิตงฺคา [สหโลหิตงฺกา (สี.), สหโลหิตกา (สฺยา.)], ปาเรวตกฺขีหิ มณีหิ จิตฺตตา.

๖๖๑.

‘‘โกจิ โกจิ เอตฺถ มยูรสุสฺสโร, หํสสฺส รฺโ กรวีกสุสฺสโร;

เตสํ สโร สุยฺยติ วคฺคุรูโป, ปฺจงฺคิกํ ตูริยมิวปฺปวาทิตํ.

๖๖๒.

‘‘รโถ จ เต สุโภ วคฺคุ [วคฺคู (สฺยา.)], นานารตนจิตฺติโต [นานารตนจิตฺตงฺโค (สฺยา.)];

นานาวณฺณาหิ ธาตูหิ, สุวิภตฺโตว โสภติ.

๖๖๓.

‘‘ตสฺมึ รเถ กฺจนพิมฺพวณฺเณ, ยา ตฺวํ [ยตฺถ (ก. สี. สฺยา. ก.)] ิตา ภาสสิ มํ ปเทสํ;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๖๖๔.

‘‘โสวณฺณชาลํ มณิโสณฺณจิตฺติตํ [วิจิตฺตํ (ก.), จิตฺตํ (สี. สฺยา.)], มุตฺตาจิตํ เหมชาเลน ฉนฺนํ [สฺฉนฺนํ (ก.)];

ปรินิพฺพุเต โคตเม อปฺปเมยฺเย, ปสนฺนจิตฺตา อหมาภิโรปยึ.

๖๖๕.

‘‘ตาหํ กมฺมํ กริตฺวาน, กุสลํ พุทฺธวณฺณิตํ;

อเปตโสกา สุขิตา, สมฺปโมทามนามยา’’ติ.

มลฺลิกาวิมานํ อฏฺมํ.

๙. วิสาลกฺขิวิมานวตฺถุ

๖๖๖.

‘‘กา นาม ตฺวํ วิสาลกฺขิ [วิสาลกฺขี (สฺยา.)], รมฺเม จิตฺตลตาวเน;

สมนฺตา อนุปริยาสิ, นารีคณปุรกฺขตา [ปุรกฺขิตา (สฺยา. ก.)].

๖๖๗.

‘‘ยทา เทวา ตาวตึสา, ปวิสนฺติ อิมํ วนํ;

สโยคฺคา สรถา สพฺเพ, จิตฺรา โหนฺติ อิธาคตา.

๖๖๘.

‘‘ตุยฺหฺจ อิธ ปตฺตาย, อุยฺยาเน วิจรนฺติยา;

กาเย น ทิสฺสตี จิตฺตํ, เกน รูปํ ตเวทิสํ;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๖๖๙.

‘‘เยน กมฺเมน เทวินฺท, รูปํ มยฺหํ คตี จ เม;

อิทฺธิ จ อานุภาโว จ, ตํ สุโณหิ ปุรินฺทท.

๖๗๐.

‘‘อหํ ราชคเห รมฺเม, สุนนฺทา นามุปาสิกา;

สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา, สํวิภาครตา สทา.

๖๗๑.

‘‘อจฺฉาทนฺจ ภตฺตฺจ, เสนาสนํ ปทีปิยํ;

อทาสึ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.

๖๗๒.

‘‘จาตุทฺทสึ [จตุทฺทสึ (ปี. ก.)] ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

๖๗๓.

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สฺมา สํวิภาคา จ, วิมานํ อาวสามหํ.

๖๗๔.

‘‘ปาณาติปาตา วิรตา, มุสาวาทา จ สฺตา;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารกา.

๖๗๕.

‘‘ปฺจสิกฺขาปเท รตา, อริยสจฺจาน โกวิทา;

อุปาสิกา จกฺขุมโต, โคตมสฺส ยสสฺสิโน.

๖๗๖.

‘‘ตสฺสา เม าติกุลา ทาสี [าติกุลํ อาสี (สฺยา. ก.)], สทา มาลาภิหารติ;

ตาหํ ภควโต ถูเป, สพฺพเมวาภิโรปยึ.

๖๗๗.

‘‘อุโปสเถ จหํ คนฺตฺวา, มาลาคนฺธวิเลปนํ;

ถูปสฺมึ อภิโรเปสึ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๖๗๘.

‘‘เตน กมฺเมน เทวินฺท, รูปํ มยฺหํ คตี จ เม;

อิทฺธี จ อานุภาโว จ, ยํ มาลํ อภิโรปยึ.

๖๗๙.

‘‘ยฺจ สีลวตี อาสึ, น ตํ ตาว วิปจฺจติ;

อาสา จ ปน เม เทวินฺท, สกทาคามินี สิย’’นฺติ.

วิสาลกฺขิวิมานํ นวมํ.

๑๐. ปาริจฺฉตฺตกวิมานวตฺถุ

๖๘๐.

‘‘ปาริจฺฉตฺตเก โกวิฬาเร, รมณีเย มโนรเม;

ทิพฺพมาลํ คนฺถมานา, คายนฺตี สมฺปโมทสิ.

๖๘๑.

‘‘ตสฺสา เต นจฺจมานาย, องฺคมงฺเคหิ สพฺพโส;

ทิพฺพา สทฺทา นิจฺฉรนฺติ, สวนียา มโนรมา.

๖๘๒.

‘‘ตสฺสา เต นจฺจมานาย, องฺคมงฺเคหิ สพฺพโส;

ทิพฺพา คนฺธา ปวายนฺติ, สุจิคนฺธา มโนรมา.

๖๘๓.

‘‘วิวตฺตมานา กาเยน, ยา เวณีสุ ปิฬนฺธนา.

เตสํ สุยฺยติ นิคฺโฆโส, ตูริเย ปฺจงฺคิเก ยถา.

๖๘๔.

‘‘วฏํสกา วาตธุตา [วาตธูตา (สี. สฺยา.)], วาเตน สมฺปกมฺปิตา;

เตสํ สุยฺยติ นิคฺโฆโส, ตูริเย ปฺจงฺคิเก ยถา.

๖๘๕.

‘‘ยาปิ เต สิรสฺมึ มาลา, สุจิคนฺธา มโนรมา;

วาติ คนฺโธ ทิสา สพฺพา, รุกฺโข มฺชูสโก ยถา.

๖๘๖.

‘‘ฆายเส ตํ สุจิคนฺธํ [สุจึ คนฺธํ (สี.)], รูปํ ปสฺสสิ อมานุสํ [มานุสํ (ปี.)];

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๖๘๗.

‘‘ปภสฺสรํ อจฺจิมนฺตํ, วณฺณคนฺเธน สํยุตํ;

อโสกปุปฺผมาลาหํ, พุทฺธสฺส อุปนามยึ.

๖๘๘.

‘‘ตาหํ กมฺมํ กริตฺวาน, กุสลํ พุทฺธวณฺณิตํ;

อเปตโสกา สุขิตา, สมฺปโมทามนามยา’’ติ.

ปาริจฺฉตฺตกวิมานํ ทสมํ.

ปาริจฺฉตฺตกวคฺโค ตติโย นิฏฺิโต.

ตสฺสุทฺทานํ

อุฬาโร อุจฺฉุ ปลฺลงฺโก, ลตา จ คุตฺติเลน จ;

ททฺทลฺลเปสมลฺลิกา, วิสาลกฺขิ ปาริจฺฉตฺตโก;

วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ.

๔. มฺชิฏฺกวคฺโค

๑. มฺชิฏฺกวิมานวตฺถุ

๖๘๙.

‘‘มฺชิฏฺเก [มฺเชฏฺเก (สี.)] วิมานสฺมึ, โสณฺณวาลุกสนฺถเต [โสวณฺณวาลุกสนฺถเต (สฺยา. ปี.), โสวณฺณวาลิกสนฺถเต (ก.)];

ปฺจงฺคิเก ตุริเยน [ตุริเยน (สี. สฺยา. ปี.)], รมสิ สุปฺปวาทิเต.

๖๙๐.

‘‘ตมฺหา วิมานา โอรุยฺห, นิมฺมิตา รตนามยา;

โอคาหสิ สาลวนํ, ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ.

๖๙๑.

‘‘ยสฺส ยสฺเสว สาลสฺส, มูเล ติฏฺสิ เทวเต;

โส โส มุฺจติ ปุปฺผานิ, โอนมิตฺวา ทุมุตฺตโม.

๖๙๒.

‘‘วาเตริตํ สาลวนํ, อาธุตํ [อาธูตํ (สี.)] ทิชเสวิตํ;

วาติ คนฺโธ ทิสา สพฺพา, รุกฺโข มฺชูสโก ยถา.

๖๙๓.

‘‘ฆายเส ตํ สุจิคนฺธํ, รูปํ ปสฺสสิ อมานุสํ;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๖๙๔.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ทาสี อยิรกุเล [อยฺยิรกุเล (สฺยา. ก.)] อหุํ;

พุทฺธํ นิสินฺนํ ทิสฺวาน, สาลปุปฺเผหิ โอกิรึ.

๖๙๕.

‘‘วฏํสกฺจ สุกตํ, สาลปุปฺผมยํ อหํ;

พุทฺธสฺส อุปนาเมสึ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๖๙๖.

‘‘ตาหํ กมฺมํ กริตฺวาน, กุสลํ พุทฺธวณฺณิตํ;

อเปตโสกา สุขิตา, สมฺปโมทามนามยา’’ติ.

มฺชิฏฺกวิมานํ ปมํ.

๒. ปภสฺสรวิมานวตฺถุ

๖๙๗.

‘‘ปภสฺสรวรวณฺณนิเภ, สุรตฺตวตฺถวสเน [วตฺถนิวาสเน (สี. สฺยา.)];

มหิทฺธิเก จนฺทนรุจิรคตฺเต, กา ตฺวํ สุเภ เทวเต วนฺทเส มมํ.

๖๙๘.

‘‘ปลฺลงฺโก จ เต มหคฺโฆ, นานารตนจิตฺติโต รุจิโร;

ยตฺถ ตฺวํ นิสินฺนา วิโรจสิ, เทวราชาริว นนฺทเน วเน.

๖๙๙.

‘‘กึ ตฺวํ ปุเร สุจริตมาจรี ภทฺเท, กิสฺส กมฺมสฺส วิปากํ;

อนุโภสิ เทวโลกสฺมึ, เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข;

กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๗๐๐.

‘‘ปิณฺฑาย เต จรนฺตสฺส, มาลํ ผาณิตฺจ อททํ ภนฺเต;

ตสฺส กมฺมสฺสิทํ วิปากํ, อนุโภมิ เทวโลกสฺมึ.

๗๐๑.

‘‘โหติ จ เม อนุตาโป, อปรทฺธํ [อปราธํ (สฺยา.)] ทุกฺขิตฺจ [ทุกฺกฏฺจ (สี.)] เม ภนฺเต;

สาหํ ธมฺมํ นาสฺโสสึ, สุเทสิตํ ธมฺมราเชน.

๗๐๒.

‘‘ตํ ตํ วทามิ ภทฺทนฺเต, ‘ยสฺส เม อนุกมฺปิโย โกจิ;

ธมฺเมสุ ตํ สมาทเปถ’, สุเทสิตํ ธมฺมราเชน.

๗๐๓.

‘‘เยสํ อตฺถิ สทฺธา พุทฺเธ, ธมฺเม จ สงฺฆรตเน;

เต มํ อติวิโรจนฺติ, อายุนา ยสสา สิริยา.

๗๐๔.

‘‘ปตาเปน วณฺเณน อุตฺตริตรา,

อฺเ มหิทฺธิกตรา มยา เทวา’’ติ;

ปภสฺสรวิมานํ ทุติยํ.

๓. นาควิมานวตฺถุ

๗๐๕.

‘‘อลงฺกตา มณิกฺจนาจิตํ, โสวณฺณชาลจิตํ มหนฺตํ;

อภิรุยฺห คชวรํ สุกปฺปิตํ, อิธาคมา เวหายสํ [เวหาสยํ (สี.)] อนฺตลิกฺเข.

๗๐๖.

‘‘นาคสฺส ทนฺเตสุ ทุเวสุ นิมฺมิตา, อจฺโฉทกา [อจฺโฉทิกา (สี. ก.)] ปทุมินิโย สุผุลฺลา;

ปทุเมสุ จ ตุริยคณา ปภิชฺชเร, อิมา จ นจฺจนฺติ มโนหราโย.

๗๐๗.

‘‘เทวิทฺธิปตฺตาสิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๐๘.

‘‘พาราณสิยํ อุปสงฺกมิตฺวา, พุทฺธสฺสหํ วตฺถยุคํ อทาสึ;

ปาทานิ วนฺทิตฺวา [วนฺทิตฺว (สี.)] ฉมา นิสีทึ, วิตฺตา จหํ อฺชลิกํ อกาสึ.

๗๐๙.

‘‘พุทฺโธ จ เม กฺจนสนฺนิภตฺตโจ, อเทสยิ สมุทยทุกฺขนิจฺจตํ;

อสงฺขตํ ทุกฺขนิโรธสสฺสตํ, มคฺคํ อเทสยิ [อเทเสสิ (สี.)] ยโต วิชานิสํ;

๗๑๐.

‘‘อปฺปายุกี กาลกตา ตโต จุตา, อุปปนฺนา ติทสคณํ ยสสฺสินี;

สกฺกสฺสหํ อฺตรา ปชาปติ, ยสุตฺตรา นาม ทิสาสุ วิสฺสุตา’’ติ.

นาควิมานํ ตติยํ.

๔. อโลมวิมานวตฺถุ

๗๑๑.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๗๑๒.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๑๔.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๗๑๕.

‘‘อหฺจ พาราณสิยํ, พุทฺธสฺสาทิจฺจพนฺธุโน;

อทาสึ สุกฺขกุมฺมาสํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๗๑๖.

‘‘สุกฺขาย อโลณิกาย จ, ปสฺส ผลํ กุมฺมาสปิณฺฑิยา;

อโลมํ สุขิตํ ทิสฺวา, โก ปุฺํ น กริสฺสติ.

๗๑๗.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

อโลมวิมานํ จตุตฺถํ.

๕. กฺชิกทายิกาวิมานวตฺถุ

๗๑๙.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๗๒๐.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๒๒.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๗๒๓.

‘‘อหํ อนฺธกวินฺทมฺหิ, พุทฺธสฺสาทิจฺจพนฺธุโน;

อทาสึ โกลสมฺปากํ, กฺชิกํ เตลธูปิตํ.

๗๒๔.

‘‘ปิปฺผลฺยา ลสุเณน จ, มิสฺสํ ลามฺชเกน จ;

อทาสึ อุชุภูตสฺมึ [อุชุภูเตสุ (ก.)], วิปฺปสนฺเนน เจตสา.

๗๒๕.

‘‘ยา มเหสิตฺตํ กาเรยฺย, จกฺกวตฺติสฺส ราชิโน;

นารี สพฺพงฺคกลฺยาณี, ภตฺตุ จาโนมทสฺสิกา;

เอกสฺส กฺชิกทานสฺส, กลํ นาคฺฆติ โสฬสึ.

๗๒๖.

‘‘สตํ นิกฺขา สตํ อสฺสา, สตํ อสฺสตรีรถา;

สตํ กฺาสหสฺสานิ, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา;

เอกสฺส กฺชิกทานสฺส, กลํ นาคฺฆนฺติ โสฬสึ.

๗๒๗.

‘‘สตํ เหมวตา นาคา, อีสาทนฺตา อุรูฬฺหวา;

สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา, เหมกปฺปนวาสสา;

เอกสฺส กฺชิกทานสฺส, กลํ นาคฺฆนฺติ โสฬสึ.

๗๒๘.

‘‘จตุนฺนมปิ ทีปานํ, อิสฺสรํ โยธ การเย;

เอกสฺส กฺชิกทานสฺส, กลํ นาคฺฆติ โสฬสิ’’นฺติ.

กฺชิกทายิกาวิมานํ ปฺจมํ.

๖. วิหารวิมานวตฺถุ

๗๒๙.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป… โอสธี วิย ตารกา.

๗๓๐.

‘‘ตสฺสา เต นจฺจมานาย, องฺคมงฺเคหิ สพฺพโส;

ทิพฺพา สทฺทา นิจฺฉรนฺติ, สวนียา มโนรมา.

๗๓๑.

‘‘ตสฺสา เต นจฺจมานาย, องฺคมงฺเคหิ สพฺพโส;

ทิพฺพา คนฺธา ปวายนฺติ, สุจิคนฺธา มโนรมา.

๗๓๒.

‘‘วิวตฺตมานา กาเยน, ยา เวณีสุ ปิฬนฺธนา;

เตสํ สุยฺยติ นิคฺโฆโส, ตุริเย ปฺจงฺคิเก ยถา.

๗๓๓.

‘‘วฏํสกา วาตธุตา, วาเตน สมฺปกมฺปิตา;

เตสํ สุยฺยติ นิคฺโฆโส, ตุริเย ปฺจงฺคิเก ยถา.

๗๓๔.

‘‘ยาปิ เต สิรสฺมึ มาลา, สุจิคนฺธา มโนรมา;

วาติ คนฺโธ ทิสา สพฺพา, รุกฺโข มฺชูสโก ยถา.

๗๓๕.

‘‘ฆายเส ตํ สุจิคนฺธํ, รูปํ ปสฺสสิ อมานุสํ;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๗๓๖.

‘‘สาวตฺถิยํ มยฺหํ สขี ภทนฺเต, สงฺฆสฺส กาเรสิ มหาวิหารํ;

ตตฺถปฺปสนฺนา อหมานุโมทึ, ทิสฺวา อคารฺจ ปิยฺจ เมตํ.

๗๓๗.

‘‘ตาเยว เม สุทฺธนุโมทนาย, ลทฺธํ วิมานพฺภุตทสฺสเนยฺยํ;

สมนฺตโต โสฬสโยชนานิ, เวหายสํ คจฺฉติ อิทฺธิยา มม.

๗๓๘.

‘‘กูฏาคารา นิเวสา เม, วิภตฺตา ภาคโส มิตา;

ททฺทลฺลมานา อาภนฺติ, สมนฺตา สตโยชนํ.

๗๓๙.

‘‘โปกฺขรฺโ จ เม เอตฺถ, ปุถุโลมนิเสวิตา;

อจฺโฉทกา [อจฺโฉทิกา (สี.)] วิปฺปสนฺนา, โสณฺณวาลุกสนฺถตา.

๗๔๐.

‘‘นานาปทุมสฺฉนฺนา, ปุณฺฑรีกสโมตตา [ปณฺฑรีกสโมนตา (สี.)];

สุรภี สมฺปวายนฺติ, มนุฺา มาลุเตริตา.

๗๔๑.

‘‘ชมฺพุโย ปนสา ตาลา, นาฬิเกรวนานิ จ;

อนฺโตนิเวสเน ชาตา, นานารุกฺขา อโรปิมา.

๗๔๒.

‘‘นานาตูริยสงฺฆุฏฺํ, อจฺฉราคณโฆสิตํ;

โยปิ มํ สุปิเน ปสฺเส, โสปิ วิตฺโต สิยา นโร.

๗๔๓.

‘‘เอตาทิสํ อพฺภุตทสฺสเนยฺยํ, วิมานํ สพฺพโสปภํ;

มม กมฺเมหิ นิพฺพตฺตํ, อลํ ปุฺานิ กาตเว’’ติ.

๗๔๔.

‘‘ตาเยว เต สุทฺธนุโมทนาย, ลทฺธํ วิมานพฺภุตทสฺสเนยฺยํ;

ยา เจว สา ทานมทาสิ นารี, ตสฺสา คตึ พฺรูหิ กุหึ อุปฺปนฺนา [อุปปนฺนา (ก.)] สา’’ติ.

๗๔๕.

‘‘ยา สา อหุ มยฺหํ สขี ภทนฺเต, สงฺฆสฺส กาเรสิ มหาวิหารํ;

วิฺาตธมฺมา สา อทาสิ ทานํ, อุปฺปนฺนา นิมฺมานรตีสุ เทเวสุ.

๗๔๖.

‘‘ปชาปตี ตสฺส สุนิมฺมิตสฺส, อจินฺติยา กมฺมวิปากา ตสฺส;

ยเมตํ ปุจฺฉสิ กุหึ อุปฺปนฺนา [อุปปนฺนา (ก.)] สาติ, ตํ เต วิยากาสึ อนฺถา อหํ.

๗๔๗.

‘‘เตนหฺเปิ สมาทเปถ, สงฺฆสฺส ทานานิ ททาถ วิตฺตา;

ธมฺมฺจ สุณาถ ปสนฺนมานสา, สุทุลฺลโภ ลทฺโธ มนุสฺสลาโภ.

๗๔๘.

‘‘ยํ มคฺคํ มคฺคาธิปตี อเทสยิ [มคฺคาธิปตฺยเทสยิ (สี.)], พฺรหฺมสฺสโร กฺจนสนฺนิภตฺตโจ;

สงฺฆสฺส ทานานิ ททาถ วิตฺตา, มหปฺผลา ยตฺถ ภวนฺติ ทกฺขิณา.

๗๔๙.

[ขุ. ปา. ๖.๖; สุ. นิ. ๒๒๙] ‘‘เย ปุคฺคลา อฏฺ สตํ ปสตฺถา, จตฺตาริ เอตานิ ยุคานิ โหนฺติ;

เต ทกฺขิเณยฺยา สุคตสฺส สาวกา, เอเตสุ ทินฺนานิ มหปฺผลานิ.

๗๕๐.

[วิ. ว. ๖๔๑] ‘‘จตฺตาโร จ ปฏิปนฺนา, จตฺตาโร จ ผเล ิตา;

เอส สงฺโฆ อุชุภูโต, ปฺาสีลสมาหิโต.

๗๕๑.

[วิ. ว. ๖๔๒] ‘‘ยชมานานํ มนุสฺสานํ, ปุฺเปกฺขาน ปาณินํ;

กโรตํ โอปธิกํ ปุฺํ, สงฺเฆ ทินฺนํ มหปฺผลํ.

๗๕๒.

[วิ. ว. ๖๔๓] ‘‘เอโส หิ สงฺโฆ วิปุโล มหคฺคโต, เอสปฺปเมยฺโย อุทธีว สาคโร;

เอเตหิ เสฏฺา นรวีรสาวกา, ปภงฺกรา ธมฺมมุทีรยนฺติ [นตฺเถตฺถ ปาเภโท].

๗๕๓.

[วิ. ว. ๖๔๔] ‘‘เตสํ สุทินฺนํ สุหุตํ สุยิฏฺํ, เย สงฺฆมุทฺทิสฺส ททนฺติ ทานํ;

สา ทกฺขิณา สงฺฆคตา ปติฏฺิตา, มหปฺผลา โลกวิทูน [โลกวิทูหิ (ก.)] วณฺณิตา.

๗๕๔.

‘‘เอตาทิสํ ยฺมนุสฺสรนฺตา, เย เวทชาตา วิจรนฺติ โลเก;

วิเนยฺย มจฺเฉรมลํ สมูลํ, อนินฺทิตา สคฺคมุเปนฺติ าน’’นฺติ.

วิหารวิมานํ ฉฏฺํ.

ภาณวารํ ทุติยํ นิฏฺิตํ.

๗. จตุริตฺถิวิมานวตฺถุ

๗๕๕.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๕๘.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๗๕๙.

‘‘อินฺทีวรานํ หตฺถกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส;

เอสิกานํ อุณฺณตสฺมึ, นครวเร ปณฺณกเต รมฺเม.

๗๖๐.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสฺสา ปภาสตี’’ติ.

๗๖๒.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๖๕.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๗๖๖.

‘‘นีลุปฺปลหตฺถกํ อหมทาสึ, ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส;

เอสิกานํ อุณฺณตสฺมึ, นครวเร ปณฺณกเต รมฺเม.

๗๖๗.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๖๙.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๗๒.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๗๗๓.

‘‘โอทาตมูลกํ หริตปตฺตํ, อุทกสฺมึ สเร ชาตํ อหมทาสึ;

ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส, เอสิกานํ อุณฺณตสฺมึ;

นครวเร ปณฺณกเต รมฺเม.

๗๗๔.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๗๖.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๗๗๙.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๗๘๐.

‘‘อหํ สุมนา สุมนสฺส สุมนมกุฬานิ, ทนฺตวณฺณานิ อหมทาสึ;

ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส, เอสิกานํ อุณฺณตสฺมึ;

นครวเร ปณฺณกเต รมฺเม.

๗๘๑.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

จตุริตฺถิวิมานํ สตฺตมํ.

๘. อมฺพวิมานวตฺถุ

๗๘๓.

‘‘ทิพฺพํ เต อมฺพวนํ รมฺมํ, ปาสาเทตฺถ มหลฺลโก;

นานาตุริยสงฺฆุฏฺโ, อจฺฉราคณโฆสิโต.

๗๘๔.

‘‘ปทีโป เจตฺถ ชลติ, นิจฺจํ โสวณฺณโย มหา;

ทุสฺสผเลหิ รุกฺเขหิ, สมนฺตา ปริวาริโต.

๗๘๕.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ;

๗๘๗.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๗๘๘.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก;

วิหารํ สงฺฆสฺส กาเรสึ, อมฺเพหิ ปริวาริตํ.

๗๘๙.

‘‘ปริโยสิเต วิหาเร, กาเรนฺเต นิฏฺิเต มเห;

อมฺเพหิ ฉาทยิตฺวาน [อมฺเพ อจฺฉาทยิตฺวาน (สี. สฺยา.), อมฺเพหจฺฉาทยิตฺวาน (ปี. ก.)], กตฺวา ทุสฺสมเย ผเล.

๗๙๐.

‘‘ปทีปํ ตตฺถ ชาเลตฺวา, โภชยิตฺวา คณุตฺตมํ;

นิยฺยาเทสึ ตํ สงฺฆสฺส, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.

๗๙๑.

‘‘เตน เม อมฺพวนํ รมฺมํ, ปาสาเทตฺถ มหลฺลโก;

นานาตุริยสงฺฆุฏฺโ, อจฺฉราคณโฆสิโต.

๗๙๒.

‘‘ปทีโป เจตฺถ ชลติ, นิจฺจํ โสวณฺณโย มหา;

ทุสฺสผเลหิ รุกฺเขหิ, สมนฺตา ปริวาริโต.

๗๙๓.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

อมฺพวิมานํ อฏฺมํ.

๙. ปีตวิมานวตฺถุ

๗๙๕.

‘‘ปีตวตฺเถ ปีตธเช, ปีตาลงฺการภูสิเต;

ปีตจนฺทนลิตฺตงฺเค, ปีตอุปฺปลมาลินี [ปีตุปฺปลมธารินี (สฺยา. ก.), ปีตุปฺปลมาลินี (ปี.)].

๗๙๖.

‘‘ปีตปาสาทสยเน, ปีตาสเน ปีตภาชเน;

ปีตฉตฺเต ปีตรเถ, ปีตสฺเส ปีตพีชเน.

๗๙๗.

‘‘กึ กมฺมมกรี ภทฺเท, ปุพฺเพ มานุสเก ภเว;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๗๙๘.

‘‘โกสาตกี นาม ลตตฺถิ ภนฺเต, ติตฺติกา อนภิจฺฉิตา;

ตสฺสา จตฺตาริ ปุปฺผานิ, ถูปํ อภิหรึ อหํ.

๗๙๙.

‘‘สตฺถุ สรีรมุทฺทิสฺส, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;

นาสฺส มคฺคํ อเวกฺขิสฺสํ, น ตคฺคมนสา [ตทคฺคมนสา (สี.), ตทงฺคมนสา (สฺยา.)] สตี.

๘๐๐.

‘‘ตโต มํ อวธี คาวี, ถูปํ อปตฺตมานสํ;

ตฺจาหํ อภิสฺเจยฺยํ, ภิยฺโย [ภีโย (สี. อฏฺ.)] นูน อิโต สิยา.

๘๐๑.

‘‘เตน กมฺเมน เทวินฺท, มฆวา เทวกุฺชโร;

ปหาย มานุสํ เทหํ, ตว สหพฺย [สหพฺยต (สี. สฺยา.)] มาคตา’’ติ.

๘๐๒.

อิทํ สุตฺวา ติทสาธิปติ, มฆวา เทวกุฺชโร;

ตาวตึเส ปสาเทนฺโต, มาตลึ เอตทพฺรวิ [เอตทพฺรูวีติ (สี.)].

๘๐๓.

‘‘ปสฺส มาตลิ อจฺเฉรํ, จิตฺตํ กมฺมผลํ อิทํ;

อปฺปกมฺปิ กตํ เทยฺยํ, ปุฺํ โหติ มหปฺผลํ.

๘๐๔.

‘‘นตฺถิ จิตฺเต ปสนฺนมฺหิ, อปฺปกา นาม ทกฺขิณา;

ตถาคเต วา สมฺพุทฺเธ, อถ วา ตสฺส สาวเก.

๘๐๕.

‘‘เอหิ มาตลิ อมฺเหปิ, ภิยฺโย ภิยฺโย มเหมเส;

ตถาคตสฺส ธาตุโย, สุโข ปุฺาน มุจฺจโย.

๘๐๖.

‘‘ติฏฺนฺเต นิพฺพุเต จาปิ, สเม จิตฺเต สมํ ผลํ;

เจโตปณิธิเหตุ หิ, สตฺตา คจฺฉนฺติ สุคฺคตึ.

๘๐๗.

‘‘พหูนํ [พหุนฺนํ (สี. สฺยา.)] วต อตฺถาย, อุปฺปชฺชนฺติ ตถาคตา;

ยตฺถ การํ กริตฺวาน, สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา’’ติ.

ปีตวิมานํ นวมํ.

๑๐. อุจฺฉุวิมานวตฺถุ

๘๐๘.

‘‘โอภาสยิตฺวา ปถวึ สเทวกํ, อติโรจสิ จนฺทิมสูริยา วิย;

สิริยา จ วณฺเณน ยเสน เตชสา, พฺรหฺมาว เทเว ติทเส สหินฺทเก.

๘๐๙.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ อุปฺปลมาลธารินี, อาเวฬินี กฺจนสนฺนิภตฺตเจ;

อลงฺกเต อุตฺตมวตฺถธารินี, กา ตฺวํ สุเภ เทวเต วนฺทเส มมํ.

๘๑๐.

‘‘กึ ตฺวํ ปุเร กมฺมมกาสิ อตฺตนา, มนุสฺสภูตา ปุริมาย ชาติยา;

ทานํ สุจิณฺณํ อถ สีลสฺมํ, เกนุปปนฺนา สุคตึ ยสสฺสินี;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๘๑๑.

‘‘อิทานิ ภนฺเต อิมเมว คามํ, ปิณฺฑาย อมฺหาก ฆรํ อุปาคมิ;

ตโต เต อุจฺฉุสฺส อทาสิ ขณฺฑิกํ, ปสนฺนจิตฺตา อตุลาย ปีติยา;

๘๑๒.

‘‘สสฺสุ จ ปจฺฉา อนุยุฺชเต มมํ, กหํ นุ อุจฺฉุํ วธุเก อวากิรี;

น ฉฑฺฑิตํ โน ปน ขาทิตํ มยา, สนฺตสฺส ภิกฺขุสฺส สยํ อทาสหํ.

๘๑๓.

‘‘ตุยฺหํนฺวิทํ อิสฺสริยํ อโถ มม, อิติสฺสา สสฺสุ ปริภาสเต มมํ;

เลฑฺฑุํ คเหตฺวา ปหารํ อทาสิ เม, ตโต จุตา กาลกตามฺหิ เทวตา.

๘๑๔.

‘‘ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยา, สุขฺจ กมฺมํ อนุโภมิ อตฺตนา;

เทเวหิ สทฺธึ ปริจารยามหํ, โมทามหํ กามคุเณหิ ปฺจหิ.

๘๑๕.

‘‘ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยา, สุขฺจ กมฺมํ อนุโภมิ อตฺตนา;

เทวินฺทคุตฺตา ติทเสหิ รกฺขิตา, สมปฺปิตา กามคุเณหิ ปฺจหิ.

๘๑๖.

‘‘เอตาทิสํ ปุฺผลํ อนปฺปกํ, มหาวิปากา มม อุจฺฉุทกฺขิณา;

เทเวหิ สทฺธึ ปริจารยามหํ, โมทามหํ กามคุเณหิ ปฺจหิ.

๘๑๗.

‘‘เอตาทิสํ ปุฺผลํ อนปฺปกํ, มหาชุติกา มม อุจฺฉุทกฺขิณา;

เทวินฺทคุตฺตา ติทเสหิ รกฺขิตา, สหสฺสเนตฺโตริว นนฺทเน วเน.

๘๑๘.

‘‘ตุวฺจ ภนฺเต อนุกมฺปกํ วิทุํ, อุเปจฺจ วนฺทึ กุสลฺจ ปุจฺฉิสํ;

ตโต เต อุจฺฉุสฺส อทาสึ ขณฺฑิกํ, ปสนฺนจิตฺตา อตุลาย ปีติยา’’ติ.

อุจฺฉุวิมานํ ทสมํ.

๑๑. วนฺทนวิมานวตฺถุ

๘๑๙.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๘๒๐.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป.

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๘๒๒.

สา เทวตา อตฺตมนา…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๘๒๓.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ทิสฺวาน สมเณ สีลวนฺเต;

ปาทานิ วนฺทิตฺวา มนํ ปสาทยึ, วิตฺตา จหํ อฺชลิกํ อกาสึ.

๘๒๔.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

วนฺทนวิมานํ เอกาทสมํ.

๑๒. รชฺชุมาลาวิมานวตฺถุ

๘๒๖.

‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺสิ เทวเต;

หตฺถปาเท จ วิคฺคยฺห, นจฺจสิ สุปฺปวาทิเต.

๘๒๗.

‘‘ตสฺสา เต นจฺจมานาย, องฺคมงฺเคหิ สพฺพโส;

ทิพฺพา สทฺทา นิจฺฉรนฺติ, สวนียา มโนรมา.

๘๒๘.

‘‘ตสฺสา เต นจฺจมานาย, องฺคมงฺเคหิ สพฺพโส;

ทิพฺพา คนฺธา ปวายนฺติ, สุจิคนฺธา มโนรมา.

๘๒๙.

‘‘วิวตฺตมานา กาเยน, ยา เวณีสุ ปิฬนฺธนา;

เตสํ สุยฺยติ นิคฺโฆโส, ตุริเย ปฺจงฺคิเก ยถา.

๘๓๐.

‘‘วฏํสกา วาตธุตา, วาเตน สมฺปกมฺปิตา;

เตสํ สุยฺยติ นิคฺโฆโส, ตุริเย ปฺจงฺคิเก ยถา.

๘๓๑.

‘‘ยาปิ เต สิรสฺมึ มาลา, สุจิคนฺธา มโนรมา;

วาติ คนฺโธ ทิสา สพฺพา, รุกฺโข มฺชูสโก ยถา.

๘๓๒.

‘‘ฆายเส ตํ สุจิคนฺธํ, รูปํ ปสฺสสิ อมานุสํ;

เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข, กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผล’’นฺติ.

๘๓๓.

‘‘ทาสี อหํ ปุเร อาสึ, คยายํ พฺราหฺมณสฺสหํ;

อปฺปปุฺา อลกฺขิกา, รชฺชุมาลาติ มํ วิทุํ [วิทู (สฺยา. ปี. ก.)].

๘๓๔.

‘‘อกฺโกสานํ วธานฺจ, ตชฺชนาย จ อุคฺคตา [อุกฺกตา (สี. สฺยา.)];

กุฏํ คเหตฺวา นิกฺขมฺม, อคฺฉึ [อาคจฺฉึ (สฺยา. ก.), อคจฺฉึ (ปี.), คจฺฉึ (สี.)] อุทหาริยา [อุทกหาริยา (สี.)].

๘๓๕.

‘‘วิปเถ กุฏํ นิกฺขิปิตฺวา, วนสณฺฑํ อุปาคมึ;

อิเธวาหํ มริสฺสามิ, โก อตฺโถ [กฺวตฺโถสิ (ก.), กีวตฺโถปิ (สฺยา.)] ชีวิเตน เม.

๘๓๖.

‘‘ทฬฺหํ ปาสํ กริตฺวาน, อาสุมฺภิตฺวาน ปาทเป;

ตโต ทิสา วิโลเกสึ,โก นุ โข วนมสฺสิโต.

๘๓๗.

‘‘ตตฺถทฺทสาสึ สมฺพุทฺธํ, สพฺพโลกหิตํ มุนึ;

นิสินฺนํ รุกฺขมูลสฺมึ, ฌายนฺตํ อกุโตภยํ.

๘๓๘.

‘‘ตสฺสา เม อหุ สํเวโค, อพฺภุโต โลมหํสโน;

โก นุ โข วนมสฺสิโต, มนุสฺโส อุทาหุ เทวตา.

๘๓๙.

‘‘ปาสาทิกํ ปสาทนียํ, วนา นิพฺพนมาคตํ;

ทิสฺวา มโน เม ปสีทิ, นายํ ยาทิสกีทิโส.

๘๔๐.

‘‘คุตฺตินฺทฺริโย ฌานรโต, อพหิคฺคตมานโส;

หิโต สพฺพสฺส โลกสฺส, พุทฺโธ อยํ [โสยํ (สี.)] ภวิสฺสติ.

๘๔๑.

‘‘ภยเภรโว ทุราสโท, สีโหว คุหมสฺสิโต;

ทุลฺลภายํ ทสฺสนาย, ปุปฺผํ โอทุมฺพรํ ยถา.

๘๔๒.

‘‘โส มํ มุทูหิ วาจาหิ, อาลปิตฺวา ตถาคโต;

รชฺชุมาเลติ มํโวจ, สรณํ คจฺฉ ตถาคตํ.

๘๔๓.

‘‘ตาหํ คิรํ สุณิตฺวาน, เนลํ อตฺถวตึ สุจึ;

สณฺหํ มุทุฺจ วคฺคุฺจ, สพฺพโสกาปนูทนํ.

๘๔๔.

‘‘กลฺลจิตฺตฺจ มํ ตฺวา, ปสนฺนํ สุทฺธมานสํ;

หิโต สพฺพสฺส โลกสฺส, อนุสาสิ ตถาคโต.

๘๔๕.

‘‘อิทํ ทุกฺขนฺติ มํโวจ, อยํ ทุกฺขสฺส สมฺภโว;

ทุกฺข [อยํ (สี. สฺยา. ปี.)] นิโรโธ มคฺโค จ [ทุกฺขนิโรโธ จ (สฺยา.)], อฺชโส อมโตคโธ.

๘๔๖.

‘‘อนุกมฺปกสฺส กุสลสฺส, โอวาทมฺหิ อหํ ิตา;

อชฺฌคา อมตํ สนฺตึ, นิพฺพานํ ปทมจฺจุตํ.

๘๔๗.

‘‘สาหํ อวฏฺิตาเปมา, ทสฺสเน อวิกมฺปินี;

มูลชาตาย สทฺธาย, ธีตา พุทฺธสฺส โอรสา.

๘๔๘.

‘‘สาหํ รมามิ กีฬามิ, โมทามิ อกุโตภยา;

ทิพฺพมาลํ ธารยามิ, ปิวามิ มธุมทฺทวํ.

๘๔๙.

‘‘สฏฺิตุริยสหสฺสานิ, ปฏิโพธํ กโรนฺติ เม;

อาฬมฺโพ คคฺคโร ภีโม, สาธุวาที จ สํสโย.

๘๕๐.

‘‘โปกฺขโร จ สุผสฺโส จ, วีณาโมกฺขา จ นาริโย;

นนฺทา เจว สุนนฺทา จ, โสณทินฺนา สุจิมฺหิตา.

๘๕๑.

‘‘อลมฺพุสา มิสฺสเกสี จ, ปุณฺฑรีกาติทารุณี [… ติจารุณี (สี.)];

เอณีผสฺสา สุผสฺสา [สุปสฺสา (สฺยา. ปี. ก.)] จ, สุภทฺทา [สํภทฺทา (ก.)] มุทุวาทินี.

๘๕๒.

‘‘เอตา จฺา จ เสยฺยาเส, อจฺฉรานํ ปโพธิกา;

ตา มํ กาเลนุปาคนฺตฺวา, อภิภาสนฺติ เทวตา.

๘๕๓.

‘‘หนฺท นจฺจาม คายาม, หนฺท ตํ รมยามเส;

นยิทํ อกตปุฺานํ, กตปุฺานเมวิทํ.

๘๕๔.

‘‘อโสกํ นนฺทนํ รมฺมํ, ติทสานํ มหาวนํ;

สุขํ อกตปุฺานํ, อิธ นตฺถิ ปรตฺถ จ.

๘๕๕.

‘‘สุขฺจ กตปุฺานํ, อิธ เจว ปรตฺถ จ;

เตสํ สหพฺยกามานํ, กตฺตพฺพํ กุสลํ พหุํ;

กตปุฺา หิ โมทนฺติ, สคฺเค โภคสมงฺคิโน.

๘๕๖.

‘‘พหูนํ วต อตฺถาย, อุปฺปชฺชนฺติ ตถาคตา;

ทกฺขิเณยฺยา มนุสฺสานํ, ปุฺเขตฺตานมากรา;

ยตฺถ การํ กริตฺวาน, สคฺเค โมทนฺติ ทายกา’’ติ.

รชฺชุมาลาวิมานํ ทฺวาทสมํ.

มฺชิฏฺกวคฺโค จตุตฺโถ นิฏฺิโต.

ตสฺสุทฺทานํ

มฺชิฏฺา ปภสฺสรา นาคา, อโลมากฺชิกทายิกา;

วิหารจตุริตฺถมฺพา, ปีตา อุจฺฉุวนฺทนรชฺชุมาลา จ;

วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ.

อิตฺถิวิมานํ สมตฺตํ.

๒. ปุริสวิมานํ

๕. มหารถวคฺโค

๑. มณฺฑูกเทวปุตฺตวิมานวตฺถุ

๘๕๗.

‘‘โก เม วนฺทติ ปาทานิ, อิทฺธิยา ยสสา ชลํ;

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, สพฺพา โอภาสยํ ทิสา’’ติ.

๘๕๘.

‘‘มณฺฑูโกหํ ปุเร อาสึ, อุทเก วาริโคจโร;

ตว ธมฺมํ สุณนฺตสฺส, อวธี วจฺฉปาลโก.

๘๕๙.

‘‘มุหุตฺตํ จิตฺตปสาทสฺส, อิทฺธึ ปสฺส ยสฺจ เม;

อานุภาวฺจ เม ปสฺส, วณฺณํ ปสฺส ชุติฺจ เม.

๘๖๐.

‘‘เย จ เต ทีฆมทฺธานํ, ธมฺมํ อสฺโสสุํ โคตม;

ปตฺตา เต อจลฏฺานํ, ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจเร’’ติ.

มณฺฑูกเทวปุตฺตวิมานํ ปมํ.

๒. เรวตีวิมานวตฺถุ

๘๖๑.

[ธ. ป. ๒๑๙ ธมฺมปเท] ‘‘จิรปฺปวาสึ ปุริสํ, ทูรโต โสตฺถิมาคตํ;

าติมิตฺตา สุหชฺชา จ, อภินนฺทนฺติ อาคตํ;

๘๖๒.

[ธ. ป. ๒๒๐ ธมฺมปเท] ‘‘ตเถว กตปุฺมฺปิ, อสฺมา โลกา ปรํ คตํ;

ปุฺานิ ปฏิคณฺหนฺติ, ปิยํ าตีว อาคตํ.

๘๖๓.

[เป. ว. ๗๑๔]‘‘อุฏฺเหิ เรวเต สุปาปธมฺเม, อปารุตทฺวาเร [อปารุภํ ทฺวารํ (สี. สฺยา.), อปารุตทฺวารํ (ปี. ก.)] อทานสีเล;

เนสฺสาม ตํ ยตฺถ ถุนนฺติ ทุคฺคตา, สมปฺปิตา เนรยิกา ทุกฺเขนา’’ติ.

๘๖๔.

อิจฺเจว [อิจฺเจวํ (สฺยา. ก.)] วตฺวาน ยมสฺส ทูตา, เต ทฺเว ยกฺขา โลหิตกฺขา พฺรหนฺตา;

ปจฺเจกพาหาสุ คเหตฺวา เรวตํ, ปกฺกามยุํ เทวคณสฺส สนฺติเก.

๘๖๕.

‘‘อาทิจฺจวณฺณํ รุจิรํ ปภสฺสรํ, พฺยมฺหํ สุภํ กฺจนชาลฉนฺนํ;

กสฺเสตมากิณฺณชนํ วิมานํ, สูริยสฺส รํสีริว โชตมานํ.

๘๖๖.

‘‘นารีคณา จนฺทนสารลิตฺตา [จนฺทนสารานุลิตฺตา (สฺยา.)], อุภโต วิมานํ อุปโสภยนฺติ;

ตํ ทิสฺสติ สูริยสมานวณฺณํ, โก โมทติ สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ติ.

๘๖๗.

‘‘พาราณสิยํ นนฺทิโย นามาสิ, อุปาสโก อมจฺฉรี ทานปติ วทฺู;

ตสฺเสตมากิณฺณชนํ วิมานํ, สูริยสฺส รํสีริว โชตมานํ.

๘๖๘.

‘‘นารีคณา จนฺทนสารลิตฺตา, อุภโต วิมานํ อุปโสภยนฺติ;

ตํ ทิสฺสติ สูริยสมานวณฺณํ, โส โมทติ สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ติ.

๘๖๙.

‘‘นนฺทิยสฺสาหํ ภริยา, อคารินี สพฺพกุลสฺส อิสฺสรา;

ภตฺตุ วิมาเน รมิสฺสามิ ทานหํ, น ปตฺถเย นิรยํ ทสฺสนายา’’ติ.

๘๗๐.

‘‘เอโส เต นิรโย สุปาปธมฺเม, ปุฺํ ตยา อกตํ ชีวโลเก;

น หิ มจฺฉรี โรสโก ปาปธมฺโม, สคฺคูปคานํ ลภติ สหพฺยต’’นฺติ.

๘๗๑.

‘‘กึ นุ คูถฺจ มุตฺตฺจ, อสุจี ปฏิทิสฺสติ;

ทุคฺคนฺธํ กิมิทํ มีฬฺหํ, กิเมตํ อุปวายตี’’ติ.

๘๗๒.

‘‘เอส สํสวโก นาม, คมฺภีโร สตโปริโส;

ยตฺถ วสฺสสหสฺสานิ, ตุวํ ปจฺจสิ เรวเต’’ติ.

๘๗๓.

‘‘กึ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;

เกน สํสวโก ลทฺโธ, คมฺภีโร สตโปริโส’’ติ.

๘๗๔.

‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, อฺเ วาปิ วนิพฺพเก [วณิพฺพเก (สฺยา. ก.)];

มุสาวาเทน วฺเจสิ, ตํ ปาปํ ปกตํ ตยา.

๘๗๕.

‘‘เตน สํสวโก ลทฺโธ, คมฺภีโร สตโปริโส;

ตตฺถ วสฺสสหสฺสานิ, ตุวํ ปจฺจสิ เรวเต.

๘๗๖.

‘‘หตฺเถปิ ฉินฺทนฺติ อโถปิ ปาเท, กณฺเณปิ ฉินฺทนฺติ อโถปิ นาสํ;

อโถปิ กาโกฬคณา สเมจฺจ, สงฺคมฺม ขาทนฺติ วิผนฺทมาน’’นฺติ.

๘๗๗.

‘‘สาธุ โข มํ ปฏิเนถ, กาหามิ กุสลํ พหุํ;

ทาเนน สมจริยาย, สํยเมน ทเมน จ;

ยํ กตฺวา สุขิตา โหนฺติ, น จ ปจฺฉานุตปฺปเร’’ติ.

๘๗๘.

‘‘ปุเร ตุวํ ปมชฺชิตฺวา, อิทานิ ปริเทวสิ;

สยํ กตานํ กมฺมานํ, วิปากํ อนุโภสฺสสี’’ติ.

๘๗๙.

‘‘โก เทวโลกโต มนุสฺสโลกํ, คนฺตฺวาน ปุฏฺโ เม เอวํ วเทยฺย;

‘นิกฺขิตฺตทณฺเฑสุ ททาถ ทานํ, อจฺฉาทนํ เสยฺย [สยน (สี.)] มถนฺนปานํ;

นหิ มจฺฉรี โรสโก ปาปธมฺโม, สคฺคูปคานํ ลภติ สหพฺยตํ’.

๘๘๐.

‘‘สาหํ นูน อิโต คนฺตฺวา, โยนึ ลทฺธาน มานุสึ;

วทฺู สีลสมฺปนฺนา, กาหามิ กุสลํ พหุํ;

ทาเนน สมจริยาย, สํยเมน ทเมน จ.

๘๘๑.

‘‘อารามานิ จ โรปิสฺสํ, ทุคฺเค สงฺกมนานิ จ;

ปปฺจ อุทปานฺจ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.

๘๘๒.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

๘๘๓.

‘‘อุโปสถํ อุปวสิสฺสํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

น จ ทาเน ปมชฺชิสฺสํ, สามํ ทิฏฺมิทํ มยา’’ติ;

๘๘๔.

อิจฺเจวํ วิปฺปลปนฺตึ, ผนฺทมานํ ตโต ตโต;

ขิปึสุ นิรเย โฆเร, อุทฺธปาทํ อวํสิรํ.

๘๘๕.

‘‘อหํ ปุเร มจฺฉรินี อโหสึ, ปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ;

วิตเถน จ สามิกํ วฺจยิตฺวา, ปจฺจามหํ นิรเย โฆรรูเป’’ติ.

เรวตีวิมานํ ทุติยํ.

๓. ฉตฺตมาณวกวิมานวตฺถุ

๘๘๖.

‘‘เย วทตํ ปวโร มนุเชสุ, สกฺยมุนี ภควา กตกิจฺโจ;

ปารคโต พลวีริยสมงฺคี [พลวีรสมงฺคี (ก.)], ตํ สุคตํ สรณตฺถมุเปหิ.

๘๘๗.

‘‘ราควิราคมเนชมโสกํ, ธมฺมมสงฺขตมปฺปฏิกูลํ;

มธุรมิมํ ปคุณํ สุวิภตฺตํ, ธมฺมมิมํ สรณตฺถมุเปหิ.

๘๘๘.

‘‘ยตฺถ จ ทินฺน มหปฺผลมาหุ, จตูสุ สุจีสุ ปุริสยุเคสุ;

อฏฺ จ ปุคฺคลธมฺมทสา เต, สงฺฆมิมํ สรณตฺถมุเปหิ.

๘๘๙.

‘‘น ตถา ตปติ นเภ สูริโย, จนฺโท จ น ภาสติ น ผุสฺโส;

ยถา อตุลมิทํ มหปฺปภาสํ, โก นุ ตฺวํ ติทิวา มหึ อุปาคา.

๘๙๐.

‘‘ฉินฺทติ รํสี ปภงฺกรสฺส, สาธิกวีสติโยชนานิ อาภา;

รตฺติมปิ ยถา ทิวํ กโรติ, ปริสุทฺธํ วิมลํ สุภํ วิมานํ.

๘๙๑.

‘‘พหุปทุมวิจิตฺรปุณฺฑรีกํ, โวกิณฺณํ กุสุเมหิ เนกจิตฺตํ;

อรชวิรชเหมชาลฉนฺนํ, อากาเส ตปติ ยถาปิ สูริโย.

๘๙๒.

‘‘รตฺตมฺพรปีตวสสาหิ, อครุปิยงฺคุจนฺทนุสฺสทาหิ;

กฺจนตนุสนฺนิภตฺตจาหิ, ปริปูรํ คคนํว ตารกาหิ.

๘๙๓.

‘‘นรนาริโย [นรนารี (ก.), นาริโย (?)] พหุเกตฺถเนกวณฺณา, กุสุมวิภูสิตาภรเณตฺถ สุมนา;

อนิลปมุฺจิตา ปวนฺติ [ปวายนฺติ (ก.)] สุรภึ, ตปนิยวิตตา สุวณฺณฉนฺนา [สุวณฺณจฺฉาทนา (สี.)].

๘๙๔.

‘‘กิสฺส สํยมสฺส [สมทมสฺส (สี.)] อยํ วิปาโก, เกนาสิ กมฺมผเลนิธูปปนฺโน;

ยถา จ เต อธิคตมิทํ วิมานํ, ตทนุปทํ อวจาสิ อิงฺฆ ปุฏฺโ’’ติ.

๘๙๕.

‘‘สยมิธ [ยมิธ (สี. สฺยา. ปี.)] ปเถ สเมจฺจ มาณเวน, สตฺถานุสาสิ อนุกมฺปมาโน;

ตว รตนวรสฺส ธมฺมํ สุตฺวา, กริสฺสามีติ จ พฺรวิตฺถ ฉตฺโต.

๘๙๖.

‘‘ชินวรปวรํ [ชินปวรํ (สฺยา. ก.)] อุเปหิ [อุเปมิ (พหูสุ)] สรณํ, ธมฺมฺจาปิ ตเถว ภิกฺขุสงฺฆํ;

โนติ ปมํ อโวจหํ [อโวจาหํ (สี. สฺยา. ก.)] ภนฺเต, ปจฺฉา เต วจนํ ตเถวกาสึ.

๘๙๗.

‘‘มา จ ปาณวธํ วิวิธํ จรสฺสุ อสุจึ,

น หิ ปาเณสุ อสฺตํ อวณฺณยึสุ สปฺปฺา;

โนติ ปมํ อโวจหํ ภนฺเต,

ปจฺฉา เต วจนํ ตเถวกาสึ.

๘๙๘.

‘‘มา จ ปรชนสฺส รกฺขิตมฺปิ, อาทาตพฺพมมฺิโถ [มมฺิตฺถ (สี. ปี.)] อทินฺนํ;

โนติ ปมํ อโวจหํ ภนฺเต, ปจฺฉา วจนํ ตเถวกาสึ.

๘๙๙.

‘‘มา จ ปรชนสฺส รกฺขิตาโย, ปรภริยา อคมา อนริยเมตํ;

โนติ ปมํ อโวจหํ ภนฺเต, ปจฺฉา เต วจนํ ตเถวกาสึ;

๙๐๐.

‘‘มา จ วิตถํ อฺถา อภาณิ,

หิ มุสาวาทํ อวณฺณยึสุ สปฺปฺา;

โนติ ปมํ อโวจหํ ภนฺเต, ปจฺฉา เต วจนํ ตเถวกาสึ.

๙๐๑.

‘‘เยน จ ปุริสสฺส อเปติ สฺา, ตํ มชฺชํ ปริวชฺชยสฺสุ สพฺพํ;

โนติ ปมํ อโวจหํ ภนฺเต, ปจฺฉา เต วจนํ ตเถวกาสึ.

๙๐๒.

‘‘สฺวาหํ อิธ ปฺจ สิกฺขา กริตฺวา, ปฏิปชฺชิตฺวา ตถาคตสฺส ธมฺเม;

ทฺเวปถมคมาสึ โจรมชฺเฌ, เต มํ ตตฺถ วธึสุ โภคเหตุ.

๙๐๓.

‘‘เอตฺตกมิทํ อนุสฺสรามิ กุสลํ, ตโต ปรํ น เม วิชฺชติ อฺํ;

เตน สุจริเตน กมฺมุนาหํ [กมฺมนาหํ (สี.)], อุปฺปนฺโน [อุปปนฺโน (พหูสุ)] ติทิเวสุ กามกามี.

๙๐๔.

‘‘ปสฺส ขณมุหุตฺตสฺมสฺส, อนุธมฺมปฺปฏิปตฺติยา วิปากํ;

ชลมิว ยสสา สเมกฺขมานา, พหุกา มํ ปิหยนฺติ หีนกมฺมา.

๙๐๕.

‘‘ปสฺส กติปยาย เทสนาย, สุคติฺจมฺหิ คโต สุขฺจ ปตฺโต;

เย จ เต สตตํ สุณนฺติ ธมฺมํ, มฺเ เต อมตํ ผุสนฺติ เขมํ.

๙๐๖.

‘‘อปฺปมฺปิ กตํ มหาวิปากํ, วิปุลํ โหติ [วิปุลผลํ (ก.)] ตถาคตสฺส ธมฺเม;

ปสฺส กตปุฺตาย ฉตฺโต, โอภาเสติ ปถวึ ยถาปิ สูริโย.

๙๐๗.

‘‘กิมิทํ กุสลํ กิมาจเรม, อิจฺเจเก หิ สเมจฺจ มนฺตยนฺติ;

เต มยํ ปุนเรว [ปุนปิ (?)] ลทฺธ มานุสตฺตํ, ปฏิปนฺนา วิหเรมุ สีลวนฺโต.

๙๐๘.

‘‘พหุกาโร อนุกมฺปโก จ สตฺถา, อิติ เม สติ อคมา ทิวา ทิวสฺส;

สฺวาหํ อุปคโตมฺหิ สจฺจนามํ, อนุกมฺปสฺสุ ปุนปิ สุเณมุ [สุโณม (สี.), สุโณมิ (สฺยา.)] ธมฺมํ.

๙๐๙.

‘‘เย จิธ [เยธ (สี. สฺยา. ปี.), เย อิธ (ก.)] ปชหนฺติ กามราคํ, ภวราคานุสยฺจ ปหาย โมหํ;

น จ เต ปุนมุเปนฺติ คพฺภเสยฺยํ, ปรินิพฺพานคตา หิ สีติภูตา’’ติ.

ฉตฺตมาณวกวิมานํ ตติยํ.

๔. กกฺกฏกรสทายกวิมานวตฺถุ

๙๑๐.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา [รุจิรตฺถตา (สฺยา. ก.) ๖๔๖ คาถายํ ‘‘รุจกุปกิณฺณํ’’ติ ปทสฺส สํวณฺณนา ปสฺสิตพฺพา] สุภา.

๙๑๑.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ [วคฺคุ (สี. ก.), วคฺคู (สฺยา.)];

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๙๑๒.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๙๑๓.

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทว มหานุภาว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๑๔.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต;

ปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๑๕.

‘‘สติสมุปฺปาทกโร, ทฺวาเร กกฺกฏโก ิโต;

นิฏฺิโต ชาตรูปสฺส, โสภติ ทสปาทโก.

๙๑๖.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๙๑๗.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูโต ยมกาสิ ปุฺํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

กกฺกฏกรสทายกวิมานํ จตุตฺถํ.

(อนนฺตรํ ปฺจวิมานํ ยถา กกฺกฏกรสทายกวิมานํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ)

๕. ทฺวารปาลวิมานวตฺถุ

๙๑๘.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๙๑๙.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๙๒๐.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๒๒.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต;

ปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๒๓.

‘‘ทิพฺพํ มมํ วสฺสสหสฺสมายุ, วาจาภิคีตํ มนสา ปวตฺติตํ;

เอตฺตาวตา สฺสติ ปุฺกมฺโม, ทิพฺเพหิ กาเมหิ สมงฺคิภูโต.

๙๒๔.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทฺวารปาลวิมานํ ปฺจมํ.

๖. ปมกรณียวิมานวตฺถุ

๙๒๖.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๙๒๗.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๙๒๘.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๓๐.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป…ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๓๑.

‘‘กรณียานิ ปุฺานิ, ปณฺฑิเตน วิชานตา;

สมฺมคฺคเตสุ พุทฺเธสุ, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.

๙๓๒.

‘‘อตฺถาย วต เม พุทฺโธ, อรฺา คามมาคโต;

ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ตาวตึสูปโค อหํ [อหุํ (สี.)].

๙๓๓.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมกรณียวิมานํ ฉฏฺํ.

๗. ทุติยกรณียวิมานวตฺถุ

๙๓๕.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๙๓๖.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๙๓๗.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๓๙.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๔๐.

‘‘กรณียานิ ปุฺานิ, ปณฺฑิเตน วิชานตา;

สมฺมคฺคเตสุ ภิกฺขูสุ, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.

๙๔๑.

‘‘อตฺถาย วต เม ภิกฺขุ, อรฺา คามมาคโต;

ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ตาวตึสูปโค อหํ.

๙๔๒.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยกรณียวิมานํ สตฺตมํ.

๘. ปมสูจิวิมานวตฺถุ

๙๔๔.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๙๔๕.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๙๔๖.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๔๘.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๔๙.

‘‘ยํ ททาติ น ตํ โหติ,

ยฺเจว ทชฺชา ตฺเจว เสยฺโย;

สูจิ ทินฺนา สูจิเมว เสยฺโย.

๙๕๐.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมสูจิวิมานํ อฏฺมํ.

๙. ทุติยสูจิวิมานวตฺถุ

๙๕๒.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๙๕๓.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๙๕๔.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๕๖.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๕๗.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต,ปุริมชาติยา มนุสฺสโลเก.

๙๕๘.

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ สูจึ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ.

๙๕๙.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยสูจิวิมานํ นวมํ.

๑๐. ปมนาควิมานวตฺถุ

๙๖๑.

‘‘สุสุกฺกขนฺธํ อภิรุยฺห นาคํ, อกาจินํ ทนฺตึ พลึ มหาชวํ;

อภิรุยฺห คชวรํ [คชํ วรํ (สฺยา.)] สุกปฺปิตํ, อิธาคมา เวหายสํ อนฺตลิกฺเข.

๙๖๒.

‘‘นาคสฺส ทนฺเตสุ ทุเวสุ นิมฺมิตา, อจฺโฉทกา ปทุมินิโย สุผุลฺลา;

ปทุเมสุ จ ตุริยคณา ปวชฺชเร, อิมา จ นจฺจนฺติ มโนหราโย.

๙๖๓.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๖๔.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต;

ปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๖๕.

‘‘อฏฺเว มุตฺตปุปฺผานิ, กสฺสปสฺส มเหสิโน [ภควโต (สฺยา. ก.)];

ถูปสฺมึ อภิโรเปสึ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ.

๙๖๖.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมนาควิมานํ ทสมํ.

๑๑. ทุติยนาควิมานวตฺถุ

๙๖๘.

‘‘มหนฺตํ นาคํ อภิรุยฺห, สพฺพเสตํ คชุตฺตมํ;

วนา วนํ อนุปริยาสิ, นารีคณปุรกฺขโต;

โอภาเสนฺโต ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกา.

๙๖๙.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๙๗๑.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน, วงฺคีเสเนว ปุจฺฉิโต;

ปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๙๗๒.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, อุปาสโก จกฺขุมโต อโหสึ;

ปาณาติปาตา วิรโต อโหสึ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิสฺสํ.

๙๗๓.

‘‘อมชฺชโป โน จ มุสา อภาณึ [อภาสึ (สี. ก.)], สเกน ทาเรน จ ตุฏฺโ อโหสึ;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺโต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสึ.

๙๗๔.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยนาควิมานํ เอกาทสมํ.

๑๒. ตติยนาควิมานวตฺถุ

๙๗๖.

‘‘โก นุ ทิพฺเพน ยาเนน, สพฺพเสเตน หตฺถินา;

ตุริยตาฬิตนิคฺโฆโส, อนฺตลิกฺเข มหียติ.

๙๗๗.

‘‘เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ, อทุ [อาทุ (สี. สฺยา.)] สกฺโก ปุรินฺทโท;

อชานนฺตา ตํ ปุจฺฉาม, กถํ ชาเนมุ ตํ มย’’นฺติ.

๙๗๘.

‘‘นมฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ, นาปิ [นามฺหิ (ก.)] สกฺโก ปุรินฺทโท;

สุธมฺมา นาม เย เทวา, เตสํ อฺตโร อห’’นฺติ.

๙๗๙.

‘‘ปุจฺฉาม เทวํ สุธมฺมํ [เทว สุธมฺม (สฺยา.), เทว สุธมฺมํ (ก.)], ปุถุํ กตฺวาน อฺชลึ;

กึ กตฺวา มานุเส กมฺมํ, สุธมฺมํ อุปปชฺชตี’’ติ.

๙๘๐.

‘‘อุจฺฉาคารํ ติณาคารํ, วตฺถาคารฺจ โย ทเท;

ติณฺณํ อฺตรํ ทตฺวา, สุธมฺมํ อุปปชฺชตี’’ติ.

ตติยนาควิมานํ ทฺวาทสมํ.

๑๓. จูฬรถวิมานวตฺถุ

๙๘๑.

‘‘ทฬฺหธมฺมา นิสารสฺส, ธนุํ โอลุพฺภ ติฏฺสิ;

ขตฺติโย นุสิ ราชฺโ, อทุ ลุทฺโท วเนจโร’’ติ [วนาจโรติ (สฺยา. ก.)].

๙๘๒.

‘‘อสฺสกาธิปติสฺสาหํ, ภนฺเต ปุตฺโต วเนจโร;

นามํ เม ภิกฺขุ เต พฺรูมิ, สุชาโต อิติ มํ วิทู [วิทุํ (สี.)].

๙๘๓.

‘‘มิเค คเวสมาโนหํ, โอคาหนฺโต พฺรหาวนํ;

มิคํ ตฺเจว [มิคํ คนฺตฺเวว (สฺยา.), มิควธฺจ (ก.)] นาทฺทกฺขึ, ตฺจ ทิสฺวา ิโต อห’’นฺติ.

๙๘๔.

‘‘สฺวาคตํ เต มหาปุฺ, อโถ เต อทุราคตํ;

เอตฺโต อุทกมาทาย, ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต.

๙๘๕.

‘‘อิทมฺปิ ปานียํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;

ราชปุตฺต ตโต ปิตฺวา [ปีตฺวา (สี. สฺยา.)], สนฺถตสฺมึ อุปาวิสา’’ติ.

๙๘๖.

‘‘กลฺยาณี วต เต วาจา, สวนียา มหามุนิ;

เนลา อตฺถวตี [จตฺถวตี (สี.)] วคฺคุ, มนฺตฺวา [มนฺตา (สฺยา. ปี. ก.)] อตฺถฺจ ภาสสิ [ภาสเส (สี.)].

๙๘๗.

‘‘กา เต รติ วเน วิหรโต, อิสินิสภ วเทหิ ปุฏฺโ;

ตว วจนปถํ นิสามยิตฺวา, อตฺถธมฺมปทํ สมาจเรมเส’’ติ.

๙๘๘.

‘‘อหึสา สพฺพปาณีนํ, กุมารมฺหาก รุจฺจติ;

เถยฺยา จ อติจารา จ, มชฺชปานา จ อารติ.

๙๘๙.

‘‘อารติ สมจริยา จ, พาหุสจฺจํ กตฺุตา;

ทิฏฺเว ธมฺเม ปาสํสา, ธมฺมา เอเต ปสํสิยาติ.

๙๙๐.

‘‘สนฺติเก มรณํ ตุยฺหํ, โอรํ มาเสหิ ปฺจหิ;

ราชปุตฺต วิชานาหิ, อตฺตานํ ปริโมจยา’’ติ.

๙๙๑.

‘‘กตมํ สฺวาหํ ชนปทํ คนฺตฺวา, กึ กมฺมํ กิฺจ โปริสํ;

กาย วา ปน วิชฺชาย, ภเวยฺยํ อชรามโร’’ติ.

๙๙๒.

‘‘น วิชฺชเต โส ปเทโส, กมฺมํ วิชฺชา จ โปริสํ;

ยตฺถ คนฺตฺวา ภเว มจฺโจ, ราชปุตฺตาชรามโร.

๙๙๓.

‘‘มหทฺธนา มหาโภคา, รฏฺวนฺโตปิ ขตฺติยา;

ปหูตธนธฺาเส, เตปิ โน [เตปิ น (พหูสุ)] อชรามรา.

๙๙๔.

‘‘ยทิ เต สุตา อนฺธกเวณฺฑุปุตฺตา [อนฺธกเวณฺหุปุตฺตา (สี.), อณฺฑกเวณฺฑปุตฺตา (สฺยา. ก.)], สูรา วีรา วิกฺกนฺตปฺปหาริโน;

เตปิ อายุกฺขยํ ปตฺตา, วิทฺธสฺตา สสฺสตีสมา.

๙๙๕.

‘‘ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;

เอเต จฺเ จ ชาติยา, เตปิ โน อชรามรา.

๙๙๖.

‘‘เย มนฺตํ ปริวตฺเตนฺติ, ฉฬงฺคํ พฺรหฺมจินฺติตํ;

เอเต จฺเ จ วิชฺชาย, เตปิ โน อชรามรา.

๙๙๗.

‘‘อิสโย จาปิ เย สนฺตา, สฺตตฺตา ตปสฺสิโน;

สรีรํ เตปิ กาเลน, วิชหนฺติ ตปสฺสิโน.

๙๙๘.

‘‘ภาวิตตฺตาปิ อรหนฺโต, กตกิจฺจา อนาสวา;

นิกฺขิปนฺติ อิมํ เทหํ, ปุฺปาปปริกฺขยา’’ติ.

๙๙๙.

‘‘สุภาสิตา อตฺถวตี, คาถาโย เต มหามุนิ;

นิชฺฌตฺโตมฺหิ สุภฏฺเน, ตฺวฺจ เม สรณํ ภวา’’ติ.

๑๐๐๐.

‘‘มา มํ ตฺวํ สรณํ คจฺฉ, ตเมว สรณํ วช [ภช (ก.)];

สกฺยปุตฺตํ มหาวีรํ, ยมหํ สรณํ คโต’’ติ.

๑๐๐๑.

‘‘กตรสฺมึ โส ชนปเท, สตฺถา ตุมฺหาก มาริส;

อหมฺปิ ทฏฺุํ คจฺฉิสฺสํ, ชินํ อปฺปฏิปุคฺคล’’นฺติ.

๑๐๐๒.

‘‘ปุรตฺถิมสฺมึ ชนปเท, โอกฺกากกุลสมฺภโว;

ตตฺถาสิ ปุริสาชฺโ, โส จ โข ปรินิพฺพุโต’’ติ.

๑๐๐๓.

‘‘สเจ หิ พุทฺโธ ติฏฺเยฺย, สตฺถา ตุมฺหาก มาริส;

โยชนานิ สหสฺสานิ, คจฺเฉยฺยํ [คจฺเฉ (สฺยา. ปี. ก.)] ปยิรุปาสิตุํ.

๑๐๐๔.

‘‘ยโต จ โข [ยตา โข (ปี. ก.)] ปรินิพฺพุโต, สตฺถา ตุมฺหาก มาริส;

นิพฺพุตมฺปิ [ปรินิพฺพุตํ (สฺยา. ก.)] มหาวีรํ, คจฺฉามิ สรณํ อหํ.

๑๐๐๕.

‘‘อุเปมิ สรณํ พุทฺธํ, ธมฺมฺจาปิ อนุตฺตรํ;

สงฺฆฺจ นรเทวสฺส, คจฺฉามิ สรณํ อหํ.

๑๐๐๖.

‘‘ปาณาติปาตา วิรมามิ ขิปฺปํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยามิ;

อมชฺชโป โน จ มุสา ภณามิ, สเกน ทาเรน จ โหมิ ตุฏฺโ’’ติ.

๑๐๐๗.

‘‘สหสฺสรํสีว ยถา มหปฺปโภ, ทิสํ ยถา ภาติ นเภ อนุกฺกมํ;

ตถาปกาโร [ตถปฺปกาโร (สี. สฺยา.)] ตวายํ [ตวยํ (สี. ปี.)] มหารโถ, สมนฺตโต โยชนสตฺตมายโต.

๑๐๐๘.

‘‘สุวณฺณปฏฺเฏหิ สมนฺตโมตฺถโฏ, อุรสฺส มุตฺตาหิ มณีหิ จิตฺติโต;

เลขา สุวณฺณสฺส จ รูปิยสฺส จ, โสเภนฺติ เวฬุริยมยา สุนิมฺมิตา.

๑๐๐๙.

‘‘สีสฺจิทํ เวฬุริยสฺส นิมฺมิตํ, ยุคฺจิทํ โลหิตกาย จิตฺติตํ;

ยุตฺตา สุวณฺณสฺส จ รูปิยสฺส จ, โสภนฺติ อสฺสา จ อิเม มโนชวา.

๑๐๑๐.

‘‘โส ติฏฺสิ เหมรเถ อธิฏฺิโต, เทวานมินฺโทว สหสฺสวาหโน;

ปุจฺฉามิ ตาหํ ยสวนฺต โกวิทํ [โกวิท (ก.)], กถํ ตยา ลทฺโธ อยํ อุฬาโร’’ติ.

๑๐๑๑.

‘‘สุชาโต นามหํ ภนฺเต, ราชปุตฺโต ปุเร อหุํ;

ตฺวฺจ มํ อนุกมฺปาย, สฺมสฺมึ นิเวสยิ.

๑๐๑๒.

‘‘ขีณายุกฺจ มํ ตฺวา, สรีรํ ปาทาสิ สตฺถุโน;

อิมํ สุชาต ปูเชหิ, ตํ เต อตฺถาย เหหิติ.

๑๐๑๓.

‘‘ตาหํ คนฺเธหิ มาเลหิ, ปูชยิตฺวา สมุยฺยุโต;

ปหาย มานุสํ เทหํ, อุปปนฺโนมฺหิ นนฺทนํ.

๑๐๑๔.

‘‘นนฺทเน จ วเน [นนฺทโนปวเน (สี.), นนฺทเน ปวเน (สฺยา. ก.)] รมฺเม, นานาทิชคณายุเต;

รมามิ นจฺจคีเตหิ, อจฺฉราหิ ปุรกฺขโต’’ติ.

จูฬรถวิมานํ เตรสมํ.

๑๔. มหารถวิมานวตฺถุ

๑๐๑๕.

‘‘สหสฺสยุตฺตํ หยวาหนํ สุภํ, อารุยฺหิมํ สนฺทนํ เนกจิตฺตํ;

อุยฺยานภูมึ อภิโต อนุกฺกมํ, ปุรินฺทโท ภูตปตีว วาสโว.

๑๐๑๖.

‘‘โสวณฺณมยา เต รถกุพฺพรา อุโภ, ผเลหิ [ถเลหิ (สี.)] อํเสหิ อตีว สงฺคตา;

สุชาตคุมฺพา นรวีรนิฏฺิตา, วิโรจตี ปนฺนรเสว จนฺโท.

๑๐๑๗.

‘‘สุวณฺณชาลาวตโต รโถ อยํ, พหูหิ นานารตเนหิ จิตฺติโต;

สุนนฺทิโฆโส จ สุภสฺสโร จ, วิโรจตี จามรหตฺถพาหุภิ.

๑๐๑๘.

‘‘อิมา จ นาภฺโย มนสาภินิมฺมิตา, รถสฺส ปาทนฺตรมชฺฌภูสิตา;

อิมา จ นาภฺโย สตราชิจิตฺติตา, สเตรตา วิชฺชุริวปฺปภาสเร.

๑๐๑๙.

‘‘อเนกจิตฺตาวตโต รโถ อยํ, ปุถู จ เนมี จ สหสฺสรํสิโก;

เตสํ สโร สุยฺยติ [สูยติ (สี.)] วคฺคุรูโป, ปฺจงฺคิกํ ตุริยมิวปฺปวาทิตํ.

๑๐๒๐.

‘‘สิรสฺมึ จิตฺตํ มณิจนฺทกปฺปิตํ, สทา วิสุทฺธํ รุจิรํ ปภสฺสรํ;

สุวณฺณราชีหิ อตีว สงฺคตํ, เวฬุริยราชีว อตีว โสภติ.

๑๐๒๑.

‘‘อิเม จ วาฬี มณิจนฺทกปฺปิตา, อาโรหกมฺพู สุชวา พฺรหูปมา.

พฺรหา มหนฺตา พลิโน มหาชวา, มโน ตวฺาย ตเถว สึสเร [สพฺพเร (ก.), สปฺปเร (?)].

๑๐๒๒.

‘‘อิเม จ สพฺเพ สหิตา จตุกฺกมา, มโน ตวฺาย ตเถว สึสเร;

สมํ วหนฺตา มุทุกา อนุทฺธตา, อาโมทมานา ตุรคาน [ตุรงฺคาน (ก.)] มุตฺตมา.

๑๐๒๓.

‘‘ธุนนฺติ วคฺคนฺติ ปตนฺติ [ปวตฺตนฺติ (ปี. ก.)] จมฺพเร, อพฺภุทฺธุนนฺตา สุกเต ปิฬนฺธเน;

เตสํ สโร สุยฺยติ วคฺคุรูโป, ปฺจงฺคิกํ ตุริยมิวปฺปวาทิตํ.

๑๐๒๔.

‘‘รถสฺส โฆโส อปิฬนฺธนาน จ, ขุรสฺส นาโท [นาที (สฺยา.), นาทิ (ปี. ก.)] อภิหึสนาย จ;

โฆโส สุวคฺคู สมิตสฺส สุยฺยติ, คนฺธพฺพตูริยานิ วิจิตฺรสํวเน.

๑๐๒๕.

‘‘รเถ ิตา ตา มิคมนฺทโลจนา, อาฬารปมฺหา หสิตา ปิยํวทา;

เวฬุริยชาลาวตตา ตนุจฺฉวา, สเทว คนฺธพฺพสูรคฺคปูชิตา.

๑๐๒๖.

‘‘ตา รตฺตรตฺตมฺพรปีตวาสสา, วิสาลเนตฺตา อภิรตฺตโลจนา;

กุเล สุชาตา สุตนู สุจิมฺหิตา, รเถ ิตา ปฺชลิกา อุปฏฺิตา.

๑๐๒๗.

‘‘ตา กมฺพุเกยูรธรา สุวาสสา, สุมชฺฌิมา อูรุถนูปปนฺนา;

วฏฺฏงฺคุลิโย สุมุขา สุทสฺสนา, รเถ ิตา ปฺชลิกา อุปฏฺิตา.

๑๐๒๘.

‘‘อฺา สุเวณี สุสุ มิสฺสเกสิโย, สมํ วิภตฺตาหิ ปภสฺสราหิ จ;

อนุพฺพตา ตา ตว มานเส รตา, รเถ ิตา ปฺชลิกา อุปฏฺิตา.

๑๐๒๙.

‘‘อาเวฬินิโย ปทุมุปฺปลจฺฉทา, อลงฺกตา จนฺทนสารวาสิตา [โวสิตา (สฺยา.), ภูสิตา (ก.)];

อนุพฺพตา ตา ตว มานเส รตา, รเถ ิตา ปฺชลิกา อุปฏฺิตา.

๑๐๓๐.

‘‘ตา มาลินิโย ปทุมุปฺปลจฺฉทา, อลงฺกตา จนฺทนสารวาสิตา;

อนุพฺพตา ตา ตว มานเส รตา, รเถ ิตา ปฺชลิกา อุปฏฺิตา.

๑๐๓๑.

‘‘กณฺเสุ เต ยานิ ปิฬนฺธนานิ, หตฺเถสุ ปาเทสุ ตเถว สีเส;

โอภาสยนฺตี ทส สพฺพโส ทิสา, อพฺภุทฺทยํ สารทิโกว ภาณุมา.

๑๐๓๒.

‘‘วาตสฺส เวเคน จ สมฺปกมฺปิตา, ภุเชสุ มาลา อปิฬนฺธนานิ จ;

มุฺจนฺติ โฆสํ รูจิรํ สุจึ สุภํ, สพฺเพหิ วิฺูหิ สุตพฺพรูปํ.

๑๐๓๓.

‘‘อุยฺยานภูมฺยา จ ทุวทฺธโต ิตา, รถา จ นาคา ตูริยานิ จ สโร;

ตเมว เทวินฺท ปโมทยนฺติ, วีณา ยถา โปกฺขรปตฺตพาหุภิ.

๑๐๓๔.

‘‘อิมาสุ วีณาสุ พหูสุ วคฺคูสุ, มนุฺรูปาสุ หทเยริตํ ปีตึ [หทเยริตํ ปติ (สี.), หทเยริตมฺปิ ตํ (สฺยา.)];

ปวชฺชมานาสุ อตีว อจฺฉรา, ภมนฺติ กฺา ปทุเมสุ สิกฺขิตา.

๑๐๓๕.

‘‘ยทา จ คีตานิ จ วาทิตานิ จ, นจฺจานิ จิมานิ [เจมานิ (สี.)] สเมนฺติ เอกโต;

อเถตฺถ นจฺจนฺติ อเถตฺถ อจฺฉรา, โอภาสยนฺตี อุภโต วริตฺถิโย.

๑๐๓๖.

‘‘โส โมทสิ ตุริยคณปฺปโพธโน, มหียมาโน วชิราวุโธริว;

อิมาสุ วีณาสุ พหูสุ วคฺคูสุ, มนุฺรูปาสุ หทเยริตํ ปีตึ.

๑๐๓๗.

‘‘กึ ตฺวํ ปุเร กมฺมมกาสิ อตฺตนา, มนุสฺสภูโต ปุริมาย ชาติยา;

อุโปสถํ กํ วา [อุโปสถํ กึ ว (สฺยา.)] ตุวํ อุปาวสิ, กํ [กึ (สฺยา.)] ธมฺมจริยํ วตมาภิโรจยิ.

๑๐๓๘.

‘‘นยีทมปฺปสฺส กตสฺส [นยิทํ อปฺปสฺส กตสฺส (สี. สฺยา.), สาเสทํ อปฺปกตสฺส (ก.)] กมฺมุโน, ปุพฺเพ สุจิณฺณสฺส อุโปสถสฺส วา;

อิทฺธานุภาโว วิปุโล อยํ ตว, ยํ เทวสงฺฆํ อภิโรจเส ภุสํ.

๑๐๓๙.

‘‘ทานสฺส เต อิทํ ผลํ, อโถ สีลสฺส วา ปน;

อโถ อฺชลิกมฺมสฺส, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ติ.

๑๐๔๐.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต;

ปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลนฺติ.

๑๐๔๑.

‘‘ชิตินฺทฺริยํ พุทฺธมโนมนิกฺกมํ, นรุตฺตมํ กสฺสปมคฺคปุคฺคลํ;

อวาปุรนฺตํ อมตสฺส ทฺวารํ, เทวาติเทวํ สตปุฺลกฺขณํ.

๑๐๔๒.

‘‘ตมทฺทสํ กุฺชรโมฆติณฺณํ, สุวณฺณสิงฺคีนทพิมฺพสาทิสํ;

ทิสฺวาน ตํ ขิปฺปมหุํ สุจีมโน, ตเมว ทิสฺวาน สุภาสิตทฺธชํ.

๑๐๔๓.

‘‘ตมนฺนปานํ อถวาปิ จีวรํ, สุจึ ปณีตํ รสสา อุเปตํ;

ปุปฺผาภิกฺกิณมฺหิ สเก นิเวสเน, ปติฏฺเปสึ ส อสงฺคมานโส.

๑๐๔๔.

‘‘ตมนฺนปาเนน จ จีวเรน จ, ขชฺเชน โภชฺเชน จ สายเนน จ;

สนฺตปฺปยิตฺวา ทฺวิปทานมุตฺตมํ, โส สคฺคโส เทวปุเร รมามหํ.

๑๐๔๕.

‘‘เอเตนุปาเยน อิมํ นิรคฺคฬํ, ยฺํ ยชิตฺวา ติวิธํ วิสุทฺธํ.

ปหายหํ มานุสกํ สมุสฺสยํ, อินฺทูปโม [อินฺทสฺสโม (สฺยา. ก.)] เทวปุเร รมามหํ.

๑๐๔๖.

‘‘อายุฺจ วณฺณฺจ สุขํ พลฺจ, ปณีตรูปํ อภิกงฺขตา มุนิ;

อนฺนฺจ ปานฺจ พหุํ สุสงฺขตํ, ปติฏฺเปตพฺพมสงฺคมานเส.

๑๐๔๗.

[กถา. ๗๙๙]‘‘นยิมสฺมึ โลเก ปรสฺมึ [นยิมสฺมึ วา โลเก ปรสฺมึ (กถาวตฺถุ ๗๙๙), นยิมสฺมิ โลเก ว ปรสฺมิ (?)] วา ปน, พุทฺเธน เสฏฺโ ว สโม ว วิชฺชติ;

อาหุเนยฺยานํ [ยมาหุเนยฺยานํ (ก.)] ปรมาหุตึ คโต, ปุฺตฺถิกานํ วิปุลปฺผเลสิน’’นฺติ.

มหารถวิมานํ จุทฺทสมํ.

มหารถวคฺโค ปฺจโม นิฏฺิโต.

ตสฺสุทฺทานํ

มณฺฑูโก เรวตี ฉตฺโต, กกฺกโฏ ทฺวารปาลโก;

ทฺเว กรณียา ทฺเว สูจิ, ตโย นาคา จ ทฺเว รถา;

ปุริสานํ ปโม วคฺโค ปวุจฺจตีติ.

ภาณวารํ ตติยํ นิฏฺิตํ.

๖. ปายาสิวคฺโค

๑. ปมอคาริยวิมานวตฺถุ

๑๐๔๘.

‘‘ยถา วนํ จิตฺตลตํ ปภาสติ [ปกาสติ (ก.)], อุยฺยานเสฏฺํ ติทสานมุตฺตมํ;

ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฏฺติ อนฺตลิกฺเข.

๑๐๔๙.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐๕๐.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต;

ปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๐๕๑.

‘‘อหฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก, โอปานภูตา ฆรมาวสิมฺห;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทมฺห.

๑๐๕๒.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมอคาริยวิมานํ ปมํ.

๒. ทุติยอคาริยวิมานวตฺถุ

๑๐๕๔.

‘‘ยถา วนํ จิตฺตลตํ ปภาสติ, อุยฺยานเสฏฺํ ติทสานมุตฺตมํ;

ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฏฺติ อนฺตลิกฺเข.

๑๐๕๕.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐๕๖.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๐๕๗.

‘‘อหฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก, โอปานภูตา ฆรมาวสิมฺห;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทมฺห.

๑๐๕๘.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยอคาริยวิมานํ ทุติยํ.

๓. ผลทายกวิมานวตฺถุ

๑๐๖๐.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต โสฬส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๑๐๖๑.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

อฏฺฏฺกา สิกฺขิตา สาธุรูปา, ทิพฺพา จ กฺา ติทสจรา อุฬารา;

นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ.

๑๐๖๒.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐๖๓.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๐๖๔.

‘‘ผลทายี ผลํ วิปุลํ ลภติ, ททมุชุคเตสุ ปสนฺนมานโส;

โส หิ ปโมทติ [โมทติ (สี. สฺยา. ปี.)] สคฺคคโต ติทิเว [ตตฺถ (ก.)], อนุโภติ จ ปุฺผลํ วิปุลํ.

๑๐๖๕.

‘‘ตเววาหํ [ตเถวาหํ (สี. สฺยา. ปี.)] มหามุนิ, อทาสึ จตุโร ผเล.

๑๐๖๖.

‘‘ตสฺมา หิ ผลํ อลเมว ทาตุํ, นิจฺจํ มนุสฺเสน สุขตฺถิเกน;

ทิพฺพานิ วา ปตฺถยตา สุขานิ, มนุสฺสโสภคฺคตมิจฺฉตา วา.

๑๐๖๗.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ผลทายกวิมานํ ตติยํ.

๔. ปมอุปสฺสยทายกวิมานวตฺถุ

๑๐๖๙.

‘‘จนฺโท ยถา วิคตวลาหเก นเภ, โอภาสยํ คจฺฉติ อนฺตลิกฺเข;

ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฏฺติ อนฺตลิกฺเข.

๑๐๗๐.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาวา, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐๗๑.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๐๗๒.

‘‘อหฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก, อุปสฺสยํ อรหโต อทมฺห;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺตา, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทมฺห.

๑๐๗๓.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมอุปสฺสยทายกวิมานํ จตุตฺถํ.

๕. ทุติยอุปสฺสยทายกวิมานวตฺถุ

๑๐๗๕.

สูริโย ยถา วิคตวลาหเก นเภ…เป….

(ยถา ปุริมวิมานํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ).

๑๐๗๙.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยอุปสฺสยทายกวิมานํ ปฺจมํ.

๖. ภิกฺขาทายกวิมานวตฺถุ

๑๐๘๑.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๑๐๘๒.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐๘๓.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๐๘๔.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, ทิสฺวาน ภิกฺขุํ ตสิตํ กิลนฺตํ;

เอกาหํ ภิกฺขํ ปฏิปาทยิสฺสํ, สมงฺคิ ภตฺเตน ตทา อกาสึ.

๑๐๘๕.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ภิกฺขาทายกวิมานํ ฉฏฺํ.

๗. ยวปาลกวิมานวตฺถุ

๑๐๘๗.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐๘๙.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๐๙๐.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, อโหสึ ยวปาลโก;

อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ.

๑๐๙๑.

‘‘ตสฺส อทาสหํ ภาคํ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ;

กุมฺมาสปิณฺฑํ ทตฺวาน, โมทามิ นนฺทเน วเน.

๑๐๙๒.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ยวปาลกวิมานํ สตฺตมํ.

๘. ปมกุณฺฑลีวิมานวตฺถุ

๑๐๙๔.

‘‘อลงฺกโต มลฺยธโร สุวตฺโถ, สุกุณฺฑลี กปฺปิตเกสมสฺสุ;

อามุตฺตหตฺถาภรโณ ยสสฺสี, ทิพฺเพ วิมานมฺหิ ยถาปิ จนฺทิมา.

๑๐๙๕.

‘‘ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ, อฏฺฏฺกา สิกฺขิตา สาธุรูปา;

ทิพฺพา จ กฺา ติทสจรา อุฬารา, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ.

๑๐๙๖.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๐๙๗.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๐๙๘.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, ทิสฺวาน สมเณ สีลวนฺเต;

สมฺปนฺนวิชฺชาจรเณ ยสสฺสี, พหุสฺสุเต ตณฺหกฺขยูปปนฺเน;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺโต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสึ.

๑๐๙๙.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ปมกุณฺฑลีวิมานํ อฏฺมํ.

๙. ทุติยกุณฺฑลีวิมานวตฺถุ

๑๑๐๑.

‘‘อลงฺกโต มลฺยธโร สุวตฺโถ, สุกุณฺฑลี กปฺปิตเกสมสฺสุ;

อามุตฺตหตฺถาภรโณ ยสสฺสี, ทิพฺเพ วิมานมฺหิ ยถาปิ จนฺทิมา.

๑๑๐๒.

‘‘ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ, อฏฺฏฺกา สิกฺขิตา สาธุรูปา;

ทิพฺพา จ กฺา ติทสจรา อุฬารา, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ.

๑๑๐๓.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๐๔.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๐๕.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, ทิสฺวาน สมเณ สาธุรูเป [สีลวนฺเต (ก.)];

สมฺปนฺนวิชฺชาจรเณ ยสสฺสี, พหุสฺสุเต สีลวนฺเต ปสนฺเน [สีลวตูปปนฺเน (ก. สี. ก.)];

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺโต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสึ.

๑๑๐๖.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

ทุติยกุณฺฑลีวิมานํ นวมํ.

๑๐. (อุตฺตร) ปายาสิวิมานวตฺถุ

๑๑๐๘.

‘‘ยา เทวราชสฺส สภา สุธมฺมา, ยตฺถจฺฉติ เทวสงฺโฆ สมคฺโค;

ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฏฺติ อนฺตลิกฺเข.

๑๑๐๙.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๑๐.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๑๑.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, รฺโ ปายาสิสฺส อโหสึ มาณโว;

ลทฺธา ธนํ สํวิภาคํ อกาสึ, ปิยา จ เม สีลวนฺโต อเหสุํ;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺโต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสึ.

๑๑๑๒.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป. …วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

(อุตฺตร) ปายาสิวิมานํ [อุตฺตรวิมานํ (สี. สฺยา. อฏฺ.)] ทสมํ.

ปายาสิวคฺโค ฉฏฺโ นิฏฺิโต.

ตสฺสุทฺทานํ –

ทฺเว อคาริโน ผลทายี, ทฺเว อุปสฺสยทายี ภิกฺขาย ทายี;

ยวปาลโก เจว ทฺเว, กุณฺฑลิโน ปายาสีติ [ปาเภโท นตฺถิ];

ปุริสานํ ทุติโย วคฺโค ปวุจฺจตีติ.

๗. สุนิกฺขิตฺตวคฺโค

๑. จิตฺตลตาวิมานวตฺถุ

๑๑๑๔.

‘‘ยถา วนํ จิตฺตลตํ ปภาสติ, อุยฺยานเสฏฺํ ติทสานมุตฺตมํ;

ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฏฺติ อนฺตลิกฺเข.

๑๑๑๕.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๑๖.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๑๗.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, ทลิทฺโท อตาโณ กปโณ กมฺมกโร อโหสึ;

ชิณฺเณ จ มาตาปิตโร อภารึ [อภรึ (สี. สฺยา.)], ปิยา จ เม สีลวนฺโต อเหสุํ;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺโต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสิ.

๑๑๑๘.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

จิตฺตลตาวิมานํ ปมํ.

๒. นนฺทนวิมานวตฺถุ

๑๑๒๐.

‘‘ยถา วนํ นนฺทนํ [นนฺทนํ จิตฺตลตํ (สี. สฺยา. ก.), นนฺทวนํ (ก.)] ปภาสติ, อุยฺยานเสฏฺํ ติทสานมุตฺตมํ;

ตถูปมํ ตุยฺหมิทํ วิมานํ, โอภาสยํ ติฏฺติ อนฺตลิกฺเข.

๑๑๒๑.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๒๒.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๒๓.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, ทลิทฺโท อตาโณ กปโณ กมฺมกโร อโหสึ;

ชิณฺเณ จ มาตาปิตโร อภารึ, ปิยา จ เม สีลวนฺโต อเหสุํ;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺโต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสึ.

๑๑๒๔.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

นนฺทนวิมานํ ทุติยํ.

๓. มณิถูณวิมานวตฺถุ

๑๑๒๖.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๑๑๒๗.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๑๑๒๘.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป…วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๓๐.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป…ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๓๑.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, วิวเน ปเถ สงฺกมนํ [จงฺกมนํ (สี.), จงฺกมํ (สฺยา.), สมกํ (ก. สี.)] อกาสึ;

อารามรุกฺขานิ จ โรปยิสฺสํ, ปิยา จ เม สีลวนฺโต อเหสุํ;

อนฺนฺจ ปานฺจ ปสนฺนจิตฺโต, สกฺกจฺจ ทานํ วิปุลํ อทาสึ.

๑๑๓๒.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

มณิถูณวิมานํ ตติยํ.

๔. สุวณฺณวิมานวตฺถุ

๑๑๓๔.

‘‘โสวณฺณมเย ปพฺพตสฺมึ, วิมานํ สพฺพโตปภํ;

เหมชาลปฏิจฺฉนฺนํ [เหมชาลกปจฺฉนฺนํ (สี.)], กิงฺกิณิ [กิงฺกณิก (สฺยา. ก.), กิงฺกิณิก (ปี.)] ชาลกปฺปิตํ.

๑๑๓๕.

‘‘อฏฺํสา สุกตา ถมฺภา, สพฺเพ เวฬุริยามยา;

เอกเมกาย อํสิยา, รตนา สตฺต นิมฺมิตา.

๑๑๓๖.

‘‘เวฬุริยสุวณฺณสฺส, ผลิกา รูปิยสฺส จ;

มสารคลฺลมุตฺตาหิ, โลหิตงฺคมณีหิ จ.

๑๑๓๗.

‘‘จิตฺรา มโนรมา ภูมิ, น ตตฺถุทฺธํสตี รโช;

โคปาณสีคณา ปีตา, กูฏํ ธาเรนฺติ นิมฺมิตา.

๑๑๓๘.

‘‘โสปาณานิ จ จตฺตาริ, นิมฺมิตา จตุโร ทิสา;

นานารตนคพฺเภหิ, อาทิจฺโจว วิโรจติ.

๑๑๓๙.

‘‘เวทิยา จตสฺโส ตตฺถ, วิภตฺตา ภาคโส มิตา;

ททฺทลฺลมานา อาภนฺติ, สมนฺตา จตุโร ทิสา.

๑๑๔๐.

‘‘ตสฺมึ วิมาเน ปวเร, เทวปุตฺโต มหปฺปโภ;

อติโรจสิ วณฺเณน, อุทยนฺโตว ภาณุมา.

๑๑๔๑.

‘‘ทานสฺส เต อิทํ ผลํ, อโถ สีลสฺส วา ปน;

อโถ อฺชลิกมฺมสฺส, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’.

๑๑๔๒.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๔๓.

‘‘อหํ อนฺธกวินฺทสฺมึ, พุทฺธสฺสาทิจฺจพนฺธุโน;

วิหารํ สตฺถุ กาเรสึ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ.

๑๑๔๔.

‘‘ตตฺถ คนฺธฺจ มาลฺจ, ปจฺจยฺจ [ปจฺจคฺคฺจ (สี.), ปจฺจคฺฆฺจ (?)] วิเลปนํ;

วิหารํ สตฺถุ อทาสึ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;

เตน มยฺหํ อิทํ ลทฺธํ, วสํ วตฺเตมิ นนฺทเน.

๑๑๔๕.

‘‘นนฺทเน จ วเน [นนฺทเน ปวเน (สี. สฺยา.)] รมฺเม, นานาทิชคณายุเต;

รมามิ นจฺจคีเตหิ, อจฺฉราหิ ปุรกฺขโต’’ติ.

สุวณฺณวิมานํ จตุตฺถํ.

๕. อมฺพวิมานวตฺถุ

๑๑๔๖.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๑๑๔๗.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๑๑๔๘.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ…เป… วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๕๐.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๕๑.

‘‘คิมฺหานํ ปจฺฉิเม มาเส, ปตปนฺเต [ปตาปนฺเต (สฺยา.), ปตาเปนฺเต (ก.)] ทิวงฺกเร;

ปเรสํ ภตโก โปโส, อมฺพารามมสิฺจติ.

๑๑๕๒.

‘‘อถ เตนาคมา ภิกฺขุ, สาริปุตฺโตติ วิสฺสุโต;

กิลนฺตรูโป กาเยน, อกิลนฺโตว เจตสา.

๑๑๕๓.

‘‘ตฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ, อโวจํ อมฺพสิฺจโก;

สาธุ ตํ [สาธุกํ (ก.)] ภนฺเต นฺหาเปยฺยํ, ยํ มมสฺส สุขาวหํ.

๑๑๕๔.

‘‘ตสฺส เม อนุกมฺปาย, นิกฺขิปิ ปตฺตจีวรํ;

นิสีทิ รุกฺขมูลสฺมึ, ฉายาย เอกจีวโร.

๑๑๕๕.

‘‘ตฺจ อจฺเฉน วารินา, ปสนฺนมานโส นโร;

นฺหาปยี รุกฺขมูลสฺมึ, ฉายาย เอกจีวรํ.

๑๑๕๖.

‘‘อมฺโพ จ สิตฺโต สมโณ จ นฺหาปิโต, มยา จ ปุฺํ ปสุตํ อนปฺปกํ;

อิติ โส ปีติยา กายํ, สพฺพํ ผรติ อตฺตโน.

๑๑๕๗.

‘‘ตเทว เอตฺตกํ กมฺมํ, อกาสึ ตาย ชาติยา;

ปหาย มานุสํ เทหํ, อุปปนฺโนมฺหิ นนฺทนํ.

๑๑๕๘.

‘‘นนฺทเน จ วเน รมฺเม, นานาทิชคณายุเต;

รมามิ นจฺจคีเตหิ, อจฺฉราหิ ปุรกฺขโต’’ติ.

อมฺพวิมานํ ปฺจมํ.

๖. โคปาลวิมานวตฺถุ

๑๑๕๙.

‘‘ทิสฺวาน เทวํ ปฏิปุจฺฉิ ภิกฺขุ, อุจฺเจ วิมานมฺหิ จิรฏฺิติเก;

อามุตฺตหตฺถาภรณํ ยสสฺสึ [อามุตฺตหตฺถาภรโณ ยสสฺสี (สฺยา. ปี. ก.)], ทิพฺเพ วิมานมฺหิ ยถาปิ จนฺทิมา.

๑๑๖๐.

‘‘อลงฺกโต มลฺยธโร [มาลภารี (สี.), มาลธรี (ก.)] สุวตฺโถ, สุกุณฺฑลี กปฺปิตเกสมสฺสุ;

อามุตฺตหตฺถาภรโณ ยสสฺสี, ทิพฺเพ วิมานมฺหิ ยถาปิ จนฺทิมา.

๑๑๖๑.

‘‘ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ, อฏฺฏฺกา สิกฺขิตา สาธุรูปา;

ทิพฺพา จ กฺา ติทสจรา อุฬารา, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ.

๑๑๖๒.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๑๖๓.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๖๔.

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูโต, สงฺคมฺม รกฺขิสฺสํ ปเรสํ เธนุโย;

ตโต จ อาคา สมโณ มมนฺติเก คาโว จ มาเส อคมํสุ ขาทิตุํ.

๑๑๖๕.

‘‘ทฺวยชฺช กิจฺจํ อุภยฺจ การิยํ, อิจฺเจวหํ [อิจฺเจวํ (ก.)] ภนฺเต ตทา วิจินฺตยึ;

ตโต จ สฺํ ปฏิลทฺธโยนิโส, ททามิ ภนฺเตติ ขิปึ อนนฺตกํ.

๑๑๖๖.

‘‘โส มาสเขตฺตํ ตุริโต อวาสรึ, ปุรา อยํ ภฺชติ ยสฺสิทํ ธนํ;

ตโต จ กณฺโห อุรโค มหาวิโส, อฑํสิ ปาเท ตุริตสฺส เม สโต.

๑๑๖๗.

‘‘สฺวาหํ อฏฺโฏมฺหิ ทุกฺเขน ปีฬิโต, ภิกฺขุ จ ตํ สามํ มุฺจิตฺวานนฺตกํ [มุฺจิตฺว นนฺตกํ (สี.), มุฺจิตฺวา อนนฺตกํ (สฺยา.)];

อหาสิ กุมฺมาสํ มมานุกมฺปยา [มมานุกมฺปิยา (ปี. ก.), มมานุกมฺปาย (สฺยา.)], ตโต จุโต กาลกโตมฺหิ เทวตา.

๑๑๖๘.

‘‘ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยา, สุขฺจ กมฺมํ อนุโภมิ อตฺตนา;

ตยา หิ ภนฺเต อนุกมฺปิโต ภุสํ, กตฺุตาย อภิปาทยามิ ตํ.

๑๑๖๙.

‘‘สเทวเก โลเก สมารเก จ, อฺโ มุนิ นตฺถิ ตยานุกมฺปโก;

ตยา หิ ภนฺเต อนุกมฺปิโต ภุสํ, กตฺุตาย อภิวาทยามิ ตํ.

๑๑๗๐.

‘‘อิมสฺมึ โลเก ปรสฺมึ วา ปน, อฺโ มุนี นตฺถิ ตยานุกมฺปโก;

ตยา หิ ภนฺเต อนุกมฺปิโต ภุสํ, กตฺุตาย อภิวาทยามิ ต’’นฺติ.

โคปาลวิมานํ ฉฏฺํ.

๗. กณฺฑกวิมานวตฺถุ

๑๑๗๑.

‘‘ปุณฺณมาเส ยถา จนฺโท, นกฺขตฺตปริวาริโต;

สมนฺตา อนุปริยาติ, ตารกาธิปตี สสี.

๑๑๗๒.

‘‘ตถูปมํ อิทํ พฺยมฺหํ, ทิพฺพํ เทวปุรมฺหิ จ;

อติโรจติ วณฺเณน, อุทยนฺโตว รํสิมา.

๑๑๗๓.

‘‘เวฬุริยสุวณฺณสฺส, ผลิกา รูปิยสฺส จ;

มสารคลฺลมุตฺตาหิ, โลหิตงฺคมณีหิ จ.

๑๑๗๔.

‘‘จิตฺรา มโนรมา ภูมิ, เวฬูริยสฺส สนฺถตา;

กูฏาคารา สุภา รมฺมา, ปาสาโท เต สุมาปิโต.

๑๑๗๕.

‘‘รมฺมา จ เต โปกฺขรณี, ปุถุโลมนิเสวิตา;

อจฺโฉทกา วิปฺปสนฺนา, โสวณฺณวาลุกสนฺถตา.

๑๑๗๖.

‘‘นานาปทุมสฺฉนฺนา, ปุณฺฑรีกสโมตตา [สโมตฺถตา (ก.), สโมคตา (สฺยา.)];

สุรภึ สมฺปวายนฺติ, มนุฺา มาลุเตริตา.

๑๑๗๗.

‘‘ตสฺสา เต อุภโต ปสฺเส, วนคุมฺพา สุมาปิตา;

อุเปตา ปุปฺผรุกฺเขหิ, ผลรุกฺเขหิ จูภยํ.

๑๑๗๘.

‘‘โสวณฺณปาเท ปลฺลงฺเก, มุทุเก โคณกตฺถเต [โจลสนฺถเต (สี.)];

นิสินฺนํ เทวราชํว, อุปติฏฺนฺติ อจฺฉรา.

๑๑๗๙.

‘‘สพฺพาภรณสฺฉนฺนา, นานามาลาวิภูสิตา;

รเมนฺติ ตํ มหิทฺธิกํ, วสวตฺตีว โมทสิ.

๑๑๘๐.

‘‘เภริสงฺขมุทิงฺคาหิ, วีณาหิ ปณเวหิ จ;

รมสิ รติสมฺปนฺโน, นจฺจคีเต สุวาทิเต.

๑๑๘๑.

‘‘ทิพฺพา เต วิวิธา รูปา, ทิพฺพา สทฺทา อโถ รสา;

คนฺธา จ เต อธิปฺเปตา, โผฏฺพฺพา จ มโนรมา.

๑๑๘๒.

‘‘ตสฺมึ วิมาเน ปวเร, เทวปุตฺต มหปฺปโภ;

อติโรจสิ วณฺเณน, อุทยนฺโตว ภาณุมา.

๑๑๘๓.

‘‘ทานสฺส เต อิทํ ผลํ, อโถ สีลสฺส วา ปน;

อโถ อฺชลิกมฺมสฺส, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’.

๑๑๘๔.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๑๘๕.

‘‘อหํ กปิลวตฺถุสฺมึ, สากิยานํ ปุรุตฺตเม;

สุทฺโธทนสฺส ปุตฺตสฺส, กณฺฑโก สหโช อหํ.

๑๑๘๖.

‘‘ยทา โส อฑฺฒรตฺตายํ, โพธาย มภินิกฺขมิ;

โส มํ มุทูหิ ปาณีหิ, ชาลิ [ชาล (สี.)] ตมฺพนเขหิ จ.

๑๑๘๗.

‘‘สตฺถึ อาโกฏยิตฺวาน, วห สมฺมาติ จพฺรวิ;

อหํ โลกํ ตารยิสฺสํ, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.

๑๑๘๘.

‘‘ตํ เม คิรํ สุณนฺตสฺส, หาโส เม วิปุโล อหุ;

อุทคฺคจิตฺโต สุมโน, อภิสีสึ [อภิสึสึ (สี.), อภิสีสิ (ปี.)] ตทา อหํ.

๑๑๘๙.

‘‘อภิรูฬฺหฺจ มํ ตฺวา, สกฺยปุตฺตํ มหายสํ;

อุทคฺคจิตฺโต มุทิโต, วหิสฺสํ ปุริสุตฺตมํ.

๑๑๙๐.

‘‘ปเรสํ วิชิตํ คนฺตฺวา, อุคฺคตสฺมึ ทิวากเร [ทิวงฺกเร (สฺยา. ก.)];

มมํ ฉนฺนฺจ โอหาย, อนเปกฺโข โส อปกฺกมิ.

๑๑๙๑.

‘‘ตสฺส ตมฺพนเข ปาเท, ชิวฺหาย ปริเลหิสํ;

คจฺฉนฺตฺจ มหาวีรํ, รุทมาโน อุทิกฺขิสํ.

๑๑๙๒.

‘‘อทสฺสเนนหํ ตสฺส, สกฺยปุตฺตสฺส สิรีมโต;

อลตฺถํ ครุกาพาธํ, ขิปฺปํ เม มรณํ อหุ.

๑๑๙๓.

‘‘ตสฺเสว อานุภาเวน, วิมานํ อาวสามิทํ;

สพฺพกามคุโณเปตํ, ทิพฺพํ เทวปุรมฺหิ จ.

๑๑๙๔.

‘‘ยฺจ เม อหุวา หาโส, สทฺทํ สุตฺวาน โพธิยา;

เตเนว กุสลมูเลน, ผุสิสฺสํ อาสวกฺขยํ.

๑๑๙๕.

‘‘สเจ หิ ภนฺเต คจฺเฉยฺยาสิ, สตฺถุ พุทฺธสฺส สนฺติเก;

มมาปิ นํ วจเนน, สิรสา วชฺชาสิ วนฺทนํ.

๑๑๙๖.

‘‘อหมฺปิ ทฏฺุํ คจฺฉิสฺสํ, ชินํ อปฺปฏิปุคฺคลํ;

ทุลฺลภํ ทสฺสนํ โหติ, โลกนาถาน ตาทิน’’นฺติ.

๑๑๙๗.

โส กตฺู กตเวที, สตฺถารํ อุปสงฺกมิ;

สุตฺวา คิรํ จกฺขุมโต, ธมฺมจกฺขุํ วิโสธยิ.

๑๑๙๘.

วิโสเธตฺวา ทิฏฺิคตํ, วิจิกิจฺฉํ วตานิ จ;

วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท, ตตฺเถวนฺตรธายถาติ [ตตฺเถวนฺตรธายตีติ (ก.)].

กณฺฑกวิมานํ สตฺตมํ.

๘. อเนกวณฺณวิมานวตฺถุ

๑๑๙๙.

‘‘อเนกวณฺณํ ทรโสกนาสนํ, วิมานมารุยฺห อเนกจิตฺตํ;

ปริวาริโต อจฺฉราสงฺคเณน, สุนิมฺมิโต ภูตปตีว โมทสิ.

๑๒๐๐.

‘‘สมสฺสโม นตฺถิ กุโต ปนุตฺตโร [อุตฺตริ (ก.)], ยเสน ปุฺเน จ อิทฺธิยา จ;

สพฺเพ จ เทวา ติทสคณา สเมจฺจ, ตํ ตํ นมสฺสนฺติ สสึว เทวา;

อิมา จ เต อจฺฉราโย สมนฺตโต, นจฺจนฺติ คายนฺติ ปโมทยนฺติ.

๑๒๐๑.

‘‘เทวิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๒๐๒.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน…เป… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๒๐๓.

‘‘อหํ ภทนฺเต อหุวาสิ ปุพฺเพ, สุเมธนามสฺส ชินสฺส สาวโก;

ปุถุชฺชโน อนนุโพโธหมสฺมิ [อนวโพโธหมสฺมึ (สี.), อนนุโพโธหมาสึ (?)], โส สตฺต วสฺสานิ ปริพฺพชิสฺสหํ [ปพฺพชิสฺสหํ (สฺยา. ก.), ปพฺพชิสาหํ (ปี.)].

๑๒๐๔.

‘‘โสหํ สุเมธสฺส ชินสฺส สตฺถุโน, ปรินิพฺพุตสฺโสฆติณฺณสฺส ตาทิโน;

รตนุจฺจยํ เหมชาเลน ฉนฺนํ, วนฺทิตฺวา ถูปสฺมึ มนํ ปสาทยึ.

๑๒๐๕.

‘‘น มาสิ ทานํ น จ มตฺถิ ทาตุํ, ปเร จ โข ตตฺถ สมาทเปสึ;

ปูเชถ นํ ปูชนียสฺส [ปูชเนยฺยสฺส (สฺยา. ก.)] ธาตุํ, เอวํ กิร สคฺคมิโต คมิสฺสถ.

๑๒๐๖.

‘‘ตเทว กมฺมํ กุสลํ กตํ มยา, สุขฺจ ทิพฺพํ อนุโภมิ อตฺตนา;

โมทามหํ ติทสคณสฺส มชฺเฌ, น ตสฺส ปุฺสฺส ขยมฺปิ อชฺฌค’’นฺติ.

อเนกวณฺณวิมานํ อฏฺมํ.

๙. มฏฺกุณฺฑลีวิมานวตฺถุ

๑๒๐๗.

[เป. ว. ๑๘๖] ‘‘อลงฺกโต มฏฺกุณฺฑลี [มฏฺฏกุณฺฑลี (สี.)], มาลธารี หริจนฺทนุสฺสโท;

พาหา ปคฺคยฺห กนฺทสิ, วนมชฺเฌ กึ ทุกฺขิโต ตุว’’นฺติ.

๑๒๐๘.

‘‘โสวณฺณมโย ปภสฺสโร, อุปฺปนฺโน รถปฺชโร มม;

ตสฺส จกฺกยุคํ น วินฺทามิ, เตน ทุกฺเขน ชหามิ [ชหิสฺสํ (สี.), ชหิสฺสามิ (สฺยา. ปี.)] ชีวิต’’นฺติ.

๑๒๐๙.

‘‘โสวณฺณมยํ มณิมยํ, โลหิตกมยํ [โลหิตงฺคมยํ (สฺยา.), โลหิตงฺกมยํ (สี.), โลหมยํ (กตฺถจิ)] อถ รูปิยมยํ;

อาจิกฺข [อาจิกฺขถ (ก.)] เม ภทฺทมาณว, จกฺกยุคํ ปฏิปาทยามิ เต’’ติ.

๑๒๑๐.

โส มาณโว ตสฺส ปาวทิ, ‘‘จนฺทิมสูริยา อุภเยตฺถ ทิสฺสเร;

โสวณฺณมโย รโถ มม, เตน จกฺกยุเคน โสภตี’’ติ.

๑๒๑๑.

‘‘พาโล โข ตฺวํ อสิ มาณว, โย ตฺวํ ปตฺถยเส อปตฺถิยํ;

มฺามิ ตุวํ มริสฺสสิ, น หิ ตฺวํ ลจฺฉสิ จนฺทิมสูริเย’’ติ.

๑๒๑๒.

‘‘คมนาคมนมฺปิ ทิสฺสติ, วณฺณธาตุ อุภยตฺถ วีถิยา;

เปโต [เปโต ปน (สี. สฺยา.)] กาลกโต น ทิสฺสติ, โก นิธ กนฺทตํ พาลฺยตโร’’ติ.

๑๒๑๓.

‘‘สจฺจํ โข วเทสิ มาณว, อหเมว กนฺทตํ พาลฺยตโร;

จนฺทํ วิย ทารโก รุทํ, เปตํ กาลกตาภิปตฺถยิ’’นฺติ.

๑๒๑๔.

‘‘อาทิตฺตํ วต มํ สนฺตํ, ฆตสิตฺตํว ปาวกํ;

วารินา วิย โอสิฺจํ, สพฺพํ นิพฺพาปเย ทรํ.

๑๒๑๕.

‘‘อพฺพหี [อพฺพูฬฺห (ปี.), อพฺพูฬฺหํ (สฺยา. ก.)] วต เม สลฺลํ, โสกํ หทยนิสฺสิตํ;

โย เม โสกปเรตสฺส, ปุตฺตโสกํ อปานุทิ.

๑๒๑๖.

‘‘สฺวาหํ อพฺพูฬฺหสลฺโลสฺมิ, สีติภูโตสฺมิ นิพฺพุโต;

น โสจามิ น โรทามิ, วต สุตฺวาน มาณวาติ.

๑๒๑๗.

‘‘เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ, อทุ [อาทุ (สี. สฺยา.)] สกฺโก ปุรินฺทโท;

โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต, กถํ ชาเนมุ ตํ มย’’นฺติ.

๑๒๑๘.

‘‘ยฺจ [ยํ (ก.)] กนฺทสิ ยฺจ โรทสิ, ปุตฺตํ อาฬาหเน สยํ ทหิตฺวา;

สฺวาหํ กุสลํ กริตฺวา กมฺมํ, ติทสานํ สหพฺยตํ คโต’’ติ [ปตฺโตติ (สี. สฺยา. ปี.)].

๑๒๑๙.

‘‘อปฺปํ วา พหุํ วา นาทฺทสาม, ทานํ ททนฺตสฺส สเก อคาเร;

อุโปสถกมฺมํ วา [อุโปสถกมฺมฺจ (ก.)] ตาทิสํ, เกน กมฺเมน คโตสิ เทวโลก’’นฺติ.

๑๒๒๐.

‘‘อาพาธิโกหํ ทุกฺขิโต คิลาโน, อาตุรรูโปมฺหิ สเก นิเวสเน;

พุทฺธํ วิคตรชํ วิติณฺณกงฺขํ, อทฺทกฺขึ สุคตํ อโนมปฺํ.

๑๒๒๑.

‘‘สฺวาหํ มุทิตมโน ปสนฺนจิตฺโต, อฺชลึ อกรึ ตถาคตสฺส;

ตาหํ กุสลํ กริตฺวาน กมฺมํ, ติทสานํ สหพฺยตํ คโต’’ติ.

๑๒๒๒.

‘‘อจฺฉริยํ วต อพฺภุตํ วต, อฺชลิกมฺมสฺส อยมีทิโส วิปาโก;

อหมฺปิ มุทิตมโน ปสนฺนจิตฺโต, อชฺเชว พุทฺธํ สรณํ วชามี’’ติ.

๑๒๒๓.

‘‘อชฺเชว พุทฺธํ สรณํ วชาหิ, ธมฺมฺจ สงฺฆฺจ ปสนฺนจิตฺโต;

ตเถว สิกฺขาย ปทานิ ปฺจ, อขณฺฑผุลฺลานิ สมาทิยสฺสุ.

๑๒๒๔.

‘‘ปาณาติปาตา วิรมสฺสุ ขิปฺปํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยสฺสุ;

อมชฺชโป มา จ มุสา ภณาหิ, สเกน ทาเรน จ โหหิ ตุฏฺโ’’ติ.

๑๒๒๕.

‘‘อตฺถกาโมสิ เม ยกฺข, หิตกาโมสิ เทวเต;

กโรมิ ตุยฺหํ วจนํ, ตฺวํสิ อาจริโย มมาติ.

๑๒๒๖.

‘‘อุเปมิ สรณํ พุทฺธํ, ธมฺมฺจาปิ อนุตฺตรํ;

สงฺฆฺจ นรเทวสฺส, คจฺฉามิ สรณํ อหํ.

๑๒๒๗.

‘‘ปาณาติปาตา วิรมามิ ขิปฺปํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยามิ;

อมชฺชโป โน จ มุสา ภณามิ, สเกน ทาเรน จ โหมิ ตุฏฺโ’’ติ.

มฏฺกุณฺฑลีวิมานํ นวมํ.

๑๐. เสรีสกวิมานวตฺถุ

๑๒๒๘.

[เป. ว. ๖๐๔] สุโณถ ยกฺขสฺส จ วาณิชาน จ, สมาคโม ยตฺถ ตทา อโหสิ;

ยถา กถํ อิตริตเรน จาปิ, สุภาสิตํ ตฺจ สุณาถ สพฺเพ.

๑๒๒๙.

‘‘โย โส อหุ ราชา ปายาสิ นาม [นาโม (สี.)], ภุมฺมานํ สหพฺยคโต ยสสฺสี;

โส โมทมาโนว สเก วิมาเน, อมานุโส มานุเส อชฺฌภาสีติ.

๑๒๓๐.

‘‘วงฺเก อรฺเ อมนุสฺสฏฺาเน, กนฺตาเร อปฺโปทเก อปฺปภกฺเข;

สุทุคฺคเม วณฺณุปถสฺส มชฺเฌ, วงฺกํ ภยา [ธงฺกํภยา (ก.)] นฏฺมนา มนุสฺสา.

๑๒๓๑.

‘‘นยิธ ผลา มูลมยา จ สนฺติ, อุปาทานํ นตฺถิ กุโตธ ภกฺโข;

อฺตฺร ปํสูหิ จ วาลุกาหิ จ, ตตาหิ อุณฺหาหิ จ ทารุณาหิ จ.

๑๒๓๒.

‘‘อุชฺชงฺคลํ ตตฺตมิวํ กปาลํ, อนายสํ ปรโลเกน ตุลฺยํ;

ลุทฺทานมาวาสมิทํ ปุราณํ, ภูมิปฺปเทโส อภิสตฺตรูโป.

๑๒๓๓.

‘‘อถ ตุมฺเห เกน [เกน นุ (สฺยา. ก.)] วณฺเณน, กิมาสมานา อิมํ ปเทสํ หิ;

อนุปวิฏฺา สหสา สเมจฺจ, โลภา ภยา อถ วา สมฺปมูฬฺหา’’ติ.

๑๒๓๔.

‘‘มคเธสุ องฺเคสุ จ สตฺถวาหา, อาโรปยิตฺวา ปณิยํ ปุถุตฺตํ;

เต ยามเส สินฺธุโสวีรภูมึ, ธนตฺถิกา อุทฺทยํ ปตฺถยานา.

๑๒๓๕.

‘‘ทิวา ปิปาสํ นธิวาสยนฺตา, โยคฺคานุกมฺปฺจ สเมกฺขมานา,

เอเตน เวเคน อายาม สพฺเพ [สพฺเพ เต (ก.)], รตฺตึ มคฺคํ ปฏิปนฺนา วิกาเล.

๑๒๓๖.

‘‘เต ทุปฺปยาตา อปรทฺธมคฺคา, อนฺธากุลา วิปฺปนฏฺา อรฺเ;

สุทุคฺคเม วณฺณุปถสฺส มชฺเฌ, ทิสํ น ชานาม ปมูฬฺหจิตฺตา.

๑๒๓๗.

‘‘อิทฺจ ทิสฺวาน อทิฏฺปุพฺพํ, วิมานเสฏฺฺจ ตวฺจ ยกฺข;

ตตุตฺตรึ ชีวิตมาสมานา, ทิสฺวา ปตีตา สุมนา อุทคฺคา’’ติ.

๑๒๓๘.

‘‘ปารํ สมุทฺทสฺส อิมฺจ วณฺณุํ [วนํ (สฺยา.), วณฺณํ (ก.)], เวตฺตาจรํ [เวตฺตํ ปรํ (สฺยา.), เวตฺตาจารํ (ก.)] สงฺกุปถฺจ มคฺคํ;

นทิโย ปน ปพฺพตานฺจ ทุคฺคา, ปุถุทฺทิสา คจฺฉถ โภคเหตุ.

๑๒๓๙.

‘‘ปกฺขนฺทิยาน วิชิตํ ปเรสํ, เวรชฺชเก มานุเส เปกฺขมานา;

ยํ โว สุตํ วา อถ วาปิ ทิฏฺํ, อจฺเฉรกํ ตํ โว สุโณม ตาตา’’ติ.

๑๒๔๐.

‘‘อิโตปิ อจฺเฉรตรํ กุมาร, น โต สุตํ วา อถ วาปิ ทิฏฺํ;

อตีตมานุสฺสกเมว สพฺพํ, ทิสฺวาน ตปฺปาม อโนมวณฺณํ.

๑๒๔๑.

‘‘เวหายสํ โปกฺขรฺโ สวนฺติ, ปหูตมลฺยา [ปหูตมาลฺยา (สฺยา.)] พหุปุณฺฑรีกา;

ทุมา จิเม [ทุมา จ เต (สฺยา. ก.)] นิจฺจผลูปปนฺนา, อตีว คนฺธา สุรภึ ปวายนฺติ.

๑๒๔๒.

‘‘เวฬูริยถมฺภา สตมุสฺสิตาเส, สิลาปวาฬสฺส จ อายตํสา;

มสารคลฺลา สหโลหิตงฺคา, ถมฺภา อิเม โชติรสามยาเส.

๑๒๔๓.

‘‘สหสฺสถมฺภํ อตุลานุภาวํ, เตสูปริ สาธุมิทํ วิมานํ;

รตนนฺตรํ กฺจนเวทิมิสฺสํ, ตปนียปฏฺเฏหิ จ สาธุฉนฺนํ.

๑๒๔๔.

‘‘ชมฺโพนทุตฺตตฺตมิทํ สุมฏฺโ, ปาสาทโสปาณผลูปปนฺโน;

ทฬฺโห จ วคฺคุ จ สุสงฺคโต จ [วคฺคุ สุมุโข สุสงฺคโต (สี.)], อตีว นิชฺฌานขโม มนุฺโ.

๑๒๔๕.

‘‘รตนนฺตรสฺมึ พหุอนฺนปานํ, ปริวาริโต อจฺฉราสงฺคเณน;

มุรชอาลมฺพรตูริยฆุฏฺโ, อภิวนฺทิโตสิ ถุติวนฺทนาย.

๑๒๔๖.

‘‘โส โมทสิ นาริคณปฺปโพธโน, วิมานปาสาทวเร มโนรเม;

อจินฺติโย สพฺพคุณูปปนฺโน, ราชา ยถา เวสฺสวโณ นฬินฺยา [นฬิฺํ (ก.)].

๑๒๔๗.

‘‘เทโว นุ อาสิ อุทวาสิ ยกฺโข, อุทาหุ เทวินฺโท มนุสฺสภูโต;

ปุจฺฉนฺติ ตํ วาณิชา สตฺถวาหา, อาจิกฺข โก นาม ตุวํสิ ยกฺโข’’ติ.

๑๒๔๘.

‘‘เสรีสโก [เสริสฺสโก (สี. สฺยา.)] นาม อหมฺหิ ยกฺโข, กนฺตาริโย วณฺณุปถมฺหิ คุตฺโต;

อิมํ ปเทสํ อภิปาลยามิ, วจนกโร เวสฺสวณสฺส รฺโ’’ติ.

๑๒๔๙.

‘‘อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชํ เต, สยํ กตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ;

ปุจฺฉนฺติ ตํ วาณิชา สตฺถวาหา, กถํ ตยา ลทฺธมิทํ มนุฺ’’นฺติ.

๑๒๕๐.

‘‘นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชํ เม, น สยํ กตํ น หิ เทเวหิ ทินฺนํ;

สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ, ปุฺเหิ เม ลทฺธมิทํ มนุฺ’’นฺติ.

๑๒๕๑.

‘‘กึ เต วตํ กึ ปน พฺรหฺมจริยํ, กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;

ปุจฺฉนฺติ ตํ วาณิชา สตฺถวาหา, กถํ ตยา ลทฺธมิทํ วิมาน’’นฺติ.

๑๒๕๒.

‘‘มมํ ปายาสีติ อหุ สมฺา, รชฺชํ ยทา การยึ โกสลานํ;

นตฺถิกทิฏฺิ กทริโย ปาปธมฺโม, อุจฺเฉทวาที จ ตทา อโหสึ.

๑๒๕๓.

‘‘สมโณ จ โข อาสิ กุมารกสฺสโป, พหุสฺสุโต จิตฺตกถี อุฬาโร;

โส เม ตทา ธมฺมกถํ อภาสิ [อกาสิ (สี.)], ทิฏฺิวิสูกานิ วิโนทยี เม.

๑๒๕๔.

‘‘ตาหํ ตสฺส [ตาหํ (ก.)] ธมฺมกถํ สุณิตฺวา, อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยิสฺสํ;

ปาณาติปาตา วิรโต อโหสึ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิสฺสํ;

อมชฺชโป โน จ มุสา อภาณึ, สเกน ทาเรน จ อโหสิ ตุฏฺโ.

๑๒๕๕.

‘‘ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ, ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;

เตเหว กมฺเมหิ อปาปเกหิ, ปุฺเหิ เม ลทฺธมิทํ วิมาน’’นฺติ.

๑๒๕๖.

‘‘สจฺจํ กิราหํสุ นรา สปฺา, อนฺถา วจนํ ปณฺฑิตานํ;

ยหึ ยหึ คจฺฉติ ปุฺกมฺโม, ตหึ ตหึ โมทติ กามกามี.

๑๒๕๗.

‘‘ยหึ ยหึ โสกปริทฺทโว จ, วโธ จ พนฺโธ จ ปริกฺกิเลโส;

ตหึ ตหึ คจฺฉติ ปาปกมฺโม, น มุจฺจติ ทุคฺคติยา กทาจี’’ติ.

๑๒๕๘.

‘‘สมฺมูฬฺหรูโปว ชโน อโหสิ, อสฺมึ มุหุตฺเต กลลีกโตว;

ชนสฺสิมสฺส ตุยฺหฺจ กุมาร, อปฺปจฺจโย เกน นุ โข อโหสี’’ติ.

๑๒๕๙.

‘‘อิเม จ สิรีสวนา [อิเม สิรีสูปวนา จ (สี.), อิเมปิ สิรีสวนา จ (ปี. ก.)] ตาตา, ทิพฺพา [ทิพฺพา จ (ปี. ก.)] คนฺธา สุรภี [สุรภึ (สี. ก.)] สมฺปวนฺติ [สมฺปวายนฺติ (ก.)];

เต สมฺปวายนฺติ อิมํ วิมานํ, ทิวา จ รตฺโต จ ตมํ นิหนฺตฺวา.

๑๒๖๐.

‘‘อิเมสฺจ โข วสฺสสตจฺจเยน, สิปาฏิกา ผลติ เอกเมกา;

มานุสฺสกํ วสฺสสตํ อตีตํ, ยทคฺเค กายมฺหิ อิธูปปนฺโน.

๑๒๖๑.

‘‘ทิสฺวานหํ วสฺสสตานิ ปฺจ, อสฺมึ วิมาเน ตฺวาน ตาตา;

อายุกฺขยา ปุฺกฺขยา จวิสฺสํ, เตเนว โสเกน ปมุจฺฉิโตสฺมี’’ติ [สมุจฺฉิโตสฺมีติ (ปี. ก.)].

๑๒๖๒.

‘‘กถํ นุ โสเจยฺย ตถาวิโธ โส, ลทฺธา วิมานํ อตุลํ จิราย;

เย จาปิ โข อิตฺตรมุปปนฺนา, เต นูน โสเจยฺยุํ ปริตฺตปุฺา’’ติ.

๑๒๖๓.

‘‘อนุจฺฉวึ โอวทิยฺจ เม ตํ, ยํ มํ ตุมฺเห เปยฺยวาจํ วเทถ;

ตุมฺเห จ โข ตาตา มยานุคุตฺตา, เยนิจฺฉกํ เตน ปเลถ โสตฺถิ’’นฺติ.

๑๒๖๔.

‘‘คนฺตฺวา มยํ สินฺธุโสวีรภูมึ, ธนตฺถิกา อุทฺทยํ ปตฺถยานา;

ยถาปโยคา ปริปุณฺณจาคา, กาหาม เสรีสมหํ อุฬาร’’นฺติ.

๑๒๖๕.

‘‘มา เจว เสรีสมหํ อกตฺถ, สพฺพฺจ โว ภวิสฺสติ ยํ วเทถ;

ปาปานิ กมฺมานิ วิวชฺชยาถ, ธมฺมานุโยคฺจ อธิฏฺหาถ.

๑๒๖๖.

‘‘อุปาสโก อตฺถิ อิมมฺหิ สงฺเฆ, พหุสฺสุโต สีลวตูปปนฺโน;

สทฺโธ จ จาคี จ สุเปสโล จ, วิจกฺขโณ สนฺตุสิโต มุตีมา.

๑๒๖๗.

‘‘สฺชานมาโน น มุสา ภเณยฺย, ปรูปฆาตาย น เจตเยยฺย;

เวภูติกํ เปสุณํ โน กเรยฺย, สณฺหฺจ วาจํ สขิลํ ภเณยฺย.

๑๒๖๘.

‘‘สคารโว สปฺปฏิสฺโส วินีโต, อปาปโก อธิสีเล วิสุทฺโธ;

โส มาตรํ ปิตรฺจาปิ ชนฺตุ, ธมฺเมน โปเสติ อริยวุตฺติ.

๑๒๖๙.

‘‘มฺเ โส มาตาปิตูนํ การณา, โภคานิ ปริเยสติ น อตฺตเหตุ;

มาตาปิตูนฺจ โย [โส (?)] อจฺจเยน, เนกฺขมฺมโปโณ จริสฺสติ พฺรหฺมจริยํ.

๑๒๗๐.

‘‘อุชู อวงฺโก อสโ อมาโย, น เลสกปฺเปน จ โวหเรยฺย;

โส ตาทิโส สุกตกมฺมการี, ธมฺเม ิโต กินฺติ ลเภถ ทุกฺขํ.

๑๒๗๑.

‘‘ตํ การณา ปาตุกโตมฺหิ อตฺตนา, ตสฺมา ธมฺมํ ปสฺสถ วาณิชาเส;

อฺตฺร เตนิห ภสฺมี [ภสฺมิ (สฺยา.), ภสฺม (ก.)] ภเวถ, อนฺธากุลา วิปฺปนฏฺา อรฺเ;

ตํ ขิปฺปมาเนน ลหุํ ปเรน, สุโข หเว สปฺปุริเสน สงฺคโม’’ติ.

๑๒๗๒.

‘‘กึ นาม โส กิฺจ กโรติ กมฺมํ,

กึ นามเธยฺยํ กึ ปน ตสฺส โคตฺตํ;

มยมฺปิ นํ ทฏฺุกามมฺห ยกฺข, ยสฺสานุกมฺปาย อิธาคโตสิ;

ลาภา หิ ตสฺส, ยสฺส ตุวํ ปิเหสี’’ติ.

๑๒๗๓.

‘‘โย กปฺปโก สมฺภวนามเธยฺโย,

อุปาสโก โกจฺฉผลูปชีวี;

ชานาถ นํ ตุมฺหากํ เปสิโย โส,

มา โข นํ หีฬิตฺถ สุเปสโล โส’’ติ.

๑๒๗๔.

‘‘ชานามเส ยํ ตฺวํ ปวเทสิ [วเทสิ (สี.)] ยกฺข,

น โข นํ ชานาม ส เอทิโสติ;

มยมฺปิ นํ ปูชยิสฺสาม ยกฺข,

สุตฺวาน ตุยฺหํ วจนํ อุฬาร’’นฺติ.

๑๒๗๕.

‘‘เย เกจิ อิมสฺมึ สตฺเถ มนุสฺสา,

ทหรา มหนฺตา อถวาปิ มชฺฌิมา;

สพฺเพว เต อาลมฺพนฺตุ วิมานํ,

ปสฺสนฺตุ ปุฺานํ ผลํ กทริยา’’ติ.

๑๒๗๖.

เต ตตฺถ สพฺเพว ‘อหํ ปุเร’ติ,

ตํ กปฺปกํ ตตฺถ ปุรกฺขตฺวา [ปุรกฺขิปิตฺวา (สี.)];

สพฺเพว เต อาลมฺพึสุ วิมานํ,

มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺส.

๑๒๗๗.

เต ตตฺถ สพฺเพว ‘อหํ ปุเร’ติ, อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยึสุ;

ปาณาติปาตา วิรตา อเหสุํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยึสุ;

อมชฺชปา โน จ มุสา ภณึสุ, สเกน ทาเรน จ อเหสุํ ตุฏฺา.

๑๒๗๘.

เต ตตฺถ สพฺเพว ‘อหํ ปุเร’ติ, อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยิตฺวา;

ปกฺกามิ สตฺโถ อนุโมทมาโน, ยกฺขิทฺธิยา อนุมโต ปุนปฺปุนํ.

๑๒๗๙.

‘‘คนฺตฺวาน เต สินฺธุโสวีรภูมึ, ธนตฺถิกา อุทฺทยํ [อุทย (ปี. ก.)] ปตฺถยานา;

ยถาปโยคา ปริปุณฺณลาภา, ปจฺจาคมุํ ปาฏลิปุตฺตมกฺขตํ.

๑๒๘๐.

‘‘คนฺตฺวาน เต สงฺฆรํ โสตฺถิวนฺโต,

ปุตฺเตหิ ทาเรหิ สมงฺคิภูตา;

อานนฺที วิตฺตา [อานนฺทจิตฺตา (สฺยา.), อานนฺทีจิตฺตา (ก.)] สุมนา ปตีตา,

อกํสุ เสรีสมหํ อุฬารํ;

เสรีสกํ เต ปริเวณํ มาปยึสุ.

๑๒๘๑.

เอตาทิสา สปฺปุริสาน เสวนา,

มหตฺถิกา ธมฺมคุณาน เสวนา;

เอกสฺส อตฺถาย อุปาสกสฺส,

สพฺเพว สตฺตา สุขิตา [สุขิโน (ปี. ก.)] อเหสุนฺติ.

เสรีสกวิมานํ ทสมํ.

๑๑. สุนิกฺขิตฺตวิมานวตฺถุ

๑๒๘๒.

‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ, สมนฺตโต ทฺวาทส โยชนานิ;

กูฏาคารา สตฺตสตา อุฬารา, เวฬุริยถมฺภา รุจกตฺถตา สุภา.

๑๒๘๓.

‘‘ตตฺถจฺฉสิ ปิวสิ ขาทสิ จ, ทิพฺพา จ วีณา ปวทนฺติ วคฺคุํ;

ทิพฺพา รสา กามคุเณตฺถ ปฺจ, นาริโย จ นจฺจนฺติ สุวณฺณฉนฺนา.

๑๒๘๔.

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๒๘๕.

‘‘ปุจฺฉามิ ‘ตํ เทว มหานุภาว, มนุสฺสภูโต กิมกาสิ ปุฺํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาโว, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

๑๒๘๖.

โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต;

ปฺหํ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.

๑๒๘๗.

‘‘ทุนฺนิกฺขิตฺตํ มาลํ สุนิกฺขิปิตฺวา, ปติฏฺเปตฺวา สุคตสฺส ถูเป;

มหิทฺธิโก จมฺหิ มหานุภาโว, ทิพฺเพหิ กาเมหิ สมงฺคิภูโต.

๑๒๘๘.

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ,

เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา,

เย เกจิ มนโส ปิยา.

๑๒๘๙.

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว,

มนุสฺสภูโต ยมหํ อกาสึ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาโว,

วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติ.

สุนิกฺขิตฺตวิมานํ เอกาทสมํ.

สุนิกฺขิตฺตวคฺโค สตฺตโม นิฏฺิโต.

ตสฺสุทฺทานํ

ทฺเว ทลิทฺทา วนวิหารา, ภตโก โคปาลกณฺฑกา;

อเนกวณฺณมฏฺกุณฺฑลี, เสรีสโก สุนิกฺขิตฺตํ;

ปุริสานํ ตติโย วคฺโค ปวุจฺจตีติ.

ภาณวารํ จตุตฺถํ นิฏฺิตํ.

วิมานวตฺถุปาฬิ นิฏฺิตา.