มูล > สุตฺตปิฏก > ขุทฺทกนิกาย

THA Vol 0
MMR Vol 0
VRI Vol 0
PTS Vol 0

Misc. Paragraph

ขุทฺทกนิกาเย

เถรีคาถาปาฬิ

๕. อฺตราติสฺสาเถรีคาถา

๑๒. ธมฺมทินฺนาเถรีคาถา

๑๓.วิสาขาเถรีคาถา

๑๔.สุมนาเถรีคาถา

๑๕. อุตฺตราเถรีคาถา

๑๖. วุฑฺฒปพฺพชิตสุมนาเถรีคาถา

๑๗. ธมฺมาเถรีคาถา

๑๘. สงฺฆาเถรีคาถา

๒. ทุกนิปาโต

๑. อภิรูปนนฺทาเถรีคาถา

๒. เชนฺตาเถรีคาถา

๓. สุมงฺคลมาตาเถรีคาถา

๓. อปราอุตฺตมาเถรีคาถา

๑. ภทฺทากาปิลานีเถรีคาถา

๔. สุนฺทรีนนฺทาเถรีคาถา

๕. นนฺทุตฺตราเถรีคาถา

๖. มิตฺตากาฬีเถรีคาถา

๗. สกุลาเถรีคาถา

๘. โสณาเถรีคาถา

๙. ภทฺทากุณฺฑลเกสาเถรีคาถา

๑. ปฺจสตมตฺตาเถรีคาถา

๖. มหาปชาปติโคตมีเถรีคาถา

๑. อุปฺปลวณฺณาเถรีคาถา

๕. สุภากมฺมารธีตุเถรีคาถา

๑๔. ตึสนิปาโต

๑. สุภาชีวกมฺพวนิกาเถรีคาถา

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

‘‘สุขํ ¶ ¶ ¶ ¶ สุปาหิ เถริเก, กตฺวา โจเฬน ปารุตา;

อุปสนฺโต หิ เต ราโค, สุกฺขฑากํ ว กุมฺภิย’’นฺติ.

อิตฺถํ สุทํ อฺตรา เถรี อปฺาตา ภิกฺขุนี คาถํ อภาสิตฺถาติ.

‘‘มุตฺเต ¶ มุจฺจสฺสุ โยเคหิ, จนฺโท ราหุคฺคหา อิว;

วิปฺปมุตฺเตน จิตฺเตน, อนณา ภุฺช ปิณฺฑก’’นฺติ.

อิตฺถํ สุทํ ภควา มุตฺตํ สิกฺขมานํ อิมาย คาถาย อภิณฺหํ โอวทตีติ.

‘‘ปุณฺเณ ปูรสฺสุ ธมฺเมหิ, จนฺโท ปนฺนรเสริว;

ปริปุณฺณาย ปฺาย, ตโมขนฺธํ [ตโมกฺขนฺธํ (สี. สฺยา.)] ปทาลยา’’ติ.

อิตฺถํ สุทํ ปุณฺณา เถรี คาถํ อภาสิตฺถาติ.

‘‘ติสฺเส สิกฺขสฺสุ สิกฺขาย, มา ตํ โยคา อุปจฺจคุํ;

สพฺพโยควิสํยุตฺตา, จร โลเก อนาสวา’’ติ.

‘‘ติสฺเส ¶ ¶ ยุฺชสฺสุ ธมฺเมหิ, ขโณ ตํ มา อุปจฺจคา;

ขณาตีตา หิ โสจนฺติ, นิรยมฺหิ สมปฺปิตา’’ติ.

‘‘ธีเร ¶ นิโรธํ ผุเสหิ [ผุสฺเสหิ (สี.)], สฺาวูปสมํ สุขํ;

อาราธยาหิ นิพฺพานํ, โยคกฺเขมมนุตฺตร’’นฺติ [โยคกฺเขมํ อนุตฺตรนฺติ (สี. สฺยา.)].

‘‘วีรา ¶ วีเรหิ [ธีรา ธีเรหิ (ก.)] ธมฺเมหิ, ภิกฺขุนี ภาวิตินฺทฺริยา;

ธาเรหิ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหินิ’’นฺติ [สวาหนนฺติ (ก.)].

‘‘สทฺธาย ปพฺพชิตฺวาน, มิตฺเต มิตฺตรตา ภว;

ภาเวหิ กุสเล ธมฺเม, โยคกฺเขมสฺส ปตฺติยา’’ติ.

‘‘สทฺธาย ปพฺพชิตฺวาน, ภทฺเร ภทฺรรตา ภว;

ภาเวหิ กุสเล ธมฺเม, โยคกฺเขมมนุตฺตร’’นฺติ.

‘‘อุปสเม ตเร โอฆํ, มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรํ;

ธาเรหิ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหน’’นฺติ.

‘‘สุมุตฺตา ¶ สาธุมุตฺตามฺหิ, ตีหิ ขุชฺเชหิ มุตฺติยา;

อุทุกฺขเลน มุสเลน, ปตินา ขุชฺชเกน จ;

มุตฺตามฺหิ ¶ ชาติมรณา, ภวเนตฺติ สมูหตา’’ติ.

‘‘ฉนฺทชาตา อวสายี, มนสา จ ผุฏา [ผุฏฺา (สฺยา.), ผุา (สี. อฏฺ.)] สิยา;

กาเมสุ อปฺปฏิพทฺธจิตฺตา [อปฺปฏิพนฺธจิตฺตา (ก.)], อุทฺธํโสตาติ วุจฺจตี’’ติ [อุทฺธํโสตา วิมุจฺจตีติ (สี. ปี.)].

‘‘กโรถ ¶ พุทฺธสาสนํ, ยํ กตฺวา นานุตปฺปติ;

ขิปฺปํ ปาทานิ โธวิตฺวา, เอกมนฺเต นิสีทถา’’ติ.

‘‘ธาตุโย ทุกฺขโต ทิสฺวา, มา ชาตึ ปุนราคมิ;

ภเว ฉนฺทํ วิราเชตฺวา, อุปสนฺตา จริสฺสสี’’ติ.

‘‘กาเยน ¶ สํวุตา อาสึ, วาจาย อุท เจตสา;

สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, สีติภูตามฺหิ นิพฺพุตา’’ติ.

๑๖. วุฑฺฒปพฺพชิตสุมนาเถรีคาถา

‘‘สุขํ ตฺวํ วุฑฺฒิเก เสหิ, กตฺวา โจเฬน ปารูตา;

อุปสนฺโต หิ เต ราโค, สีติภูตาสิ นิพฺพุตา’’ติ.

‘‘ปิณฺฑปาตํ ¶ จริตฺวาน, ทณฺฑโมลุพฺภ ทุพฺพลา;

เวธมาเนหิ คตฺเตหิ, ตตฺเถว นิปตึ ฉมา;

ทิสฺวา ¶ อาทีนวํ กาเย, อถ จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม’’ติ.

‘‘หิตฺวา ¶ ฆเร ปพฺพชิตฺวา [ปพฺพชิตา (สี. อฏฺ.)], หิตฺวา ปุตฺตํ ปสุํ ปิยํ;

หิตฺวา ราคฺจ โทสฺจ, อวิชฺชฺจ วิราชิย;

สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, อุปสนฺตามฺหิ นิพฺพุตา’’ติ.

[อป. เถรี ๒.๔.๑๕๗ อปทาเนปิ] ‘‘อาตุรํ ¶ อสุจึ ปูตึ, ปสฺส นนฺเท สมุสฺสยํ;

อสุภาย จิตฺตํ ภาเวหิ, เอกคฺคํ สุสมาหิตํ.

‘‘อนิมิตฺตฺจ ภาเวหิ, มานานุสยมุชฺชห;

ตโต มานาภิสมยา, อุปสนฺตา จริสฺสสี’’ติ.

อิตฺถํ สุทํ ภควา อภิรูปนนฺทํ สิกฺขมานํ อิมาหิ คาถาหิ อภิณฺหํ โอวทตีติ [อิตฺถํ สุทํ ภควา อภิรูปนนฺทํ สิกฺขมานํ อิมาหิ คาถาหิ อภิณฺหํ โอวทตีติ (ก.)].

‘‘เย อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา, มคฺคา นิพฺพานปตฺติยา;

ภาวิตา เต มยา สพฺเพ, ยถา พุทฺเธน เทสิตา.

‘‘ทิฏฺโ หิ เม โส ภควา, อนฺติโมยํ สมุสฺสโย;

วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติ.

อิตฺถํ สุทํ เชนฺตา เถรี คาถาโย อภาสิตฺถาติ.

‘‘สุมุตฺติกา ¶ ¶ ¶ สุมุตฺติกา [สุมุตฺติเก สุมุตฺติเก (สี.), สุมุตฺติเก สุมุตฺติกา (สฺยา. ก.)], สาธุมุตฺติกามฺหิ มุสลสฺส;

อหิริโก เม ฉตฺตกํ วาปิ, อุกฺขลิกา เม เทฑฺฑุภํ วาติ.

‘‘ราคฺจ อหํ โทสฺจ, จิจฺจิฏิ จิจฺจิฏีติ วิหนามิ;

สา รุกฺขมูลมุปคมฺม, อโห สุขนฺติ สุขโต ฌายามี’’ติ.

… สุมงฺคลมาตา เถรี [อฺตรา เถรี ภิกฺขุนี อปฺาตา (สฺยา. ก.)].

‘‘ยาว กาสิชนปโท, สุงฺโก เม ตตฺถโก อหุ;

ตํ กตฺวา เนคโม อคฺฆํ, อฑฺเฒนคฺฆํ เปสิ มํ.

‘‘อถ ¶ นิพฺพินฺทหํ รูเป, นิพฺพินฺทฺจ วิรชฺชหํ;

มา ปุน ชาติสํสารํ, สนฺธาเวยฺยํ ปุนปฺปุนํ;

ติสฺโส วิชฺชา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

‘‘กิฺจาปิ โขมฺหิ กิสิกา, คิลานา พาฬฺหทุพฺพลา;

ทณฺฑโมลุพฺภ คจฺฉามิ, ปพฺพตํ อภิรูหิย.

‘‘สงฺฆาฏึ นิกฺขิปิตฺวาน, ปตฺตกฺจ นิกุชฺชิย;

เสเล ขมฺเภสิมตฺตานํ, ตโมขนฺธํ ปทาลิยา’’ติ.

‘‘กิฺจาปิ โขมฺหิ ทุกฺขิตา, ทุพฺพลา คตโยพฺพนา;

ทณฺฑโมลุพฺภ คจฺฉามิ, ปพฺพตํ อภิรูหิย.

‘‘นิกฺขิปิตฺวาน ¶ สงฺฆาฏึ, ปตฺตกฺจ นิกุชฺชิย;

นิสินฺนา จมฺหิ เสลมฺหิ, อถ จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม;

ติสฺโส ¶ วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

‘‘จาตุทฺทสึ ปฺจทสึ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี;

ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ.

‘‘อุโปสถํ ¶ อุปาคจฺฉึ, เทวกายาภินนฺทินี;

สาชฺช เอเกน ภตฺเตน, มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา;

เทวกายํ น ปตฺเถหํ, วิเนยฺย หทเย ทร’’นฺติ.

‘‘อุทฺธํ ปาทตลา อมฺม, อโธ เว เกสมตฺถกา;

ปจฺจเวกฺขสฺสุมํ กายํ, อสุจึ ปูติคนฺธิกํ.

‘‘เอวํ ¶ วิหรมานาย, สพฺโพ ราโค สมูหโต;

ปริฬาโห สมุจฺฉินฺโน, สีติภูตามฺหิ นิพฺพุตา’’ติ.

‘‘อภเย ภิทุโร กาโย, ยตฺถ สตา ปุถุชฺชนา;

นิกฺขิปิสฺสามิมํ เทหํ, สมฺปชานา สตีมตี.

‘‘พหูหิ ทุกฺขธมฺเมหิ, อปฺปมาทรตาย เม;

ตณฺหกฺขโย อนุปฺปตฺโต, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

‘‘จตุกฺขตฺตุํ ¶ ¶ ปฺจกฺขตฺตุํ, วิหารา อุปนิกฺขมึ;

อลทฺธา เจตโส สนฺตึ, จิตฺเต อวสวตฺตินี;

ตสฺสา เม อฏฺมี รตฺติ, ยโต ตณฺหา สมูหตา.

‘‘พหูหิ ทุกฺขธมฺเมหิ, อปฺปมาทรตาย เม;

ตณฺหกฺขโย อนุปฺปตฺโต, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ ¶ , ยโต ปพฺพชิตาย เม;

นาภิชานามิ จิตฺตสฺส, สมํ ลทฺธํ กุทาจนํ.

‘‘อลทฺธา เจตโส สนฺตึ, จิตฺเต อวสวตฺตินี;

ตโต สํเวคมาปาทึ, สริตฺวา ชินสาสนํ.

‘‘พหูหิ ทุกฺขธมฺเมหิ, อปฺปมาทรตาย เม;

ตณฺหกฺขโย อนุปฺปตฺโต, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;

อชฺช ¶ เม สตฺตมี รตฺติ, ยโต ตณฺหา วิโสสิตา’’ติ.

‘‘จตุกฺขตฺตุํ ¶ ปฺจกฺขตฺตุํ, วิหารา อุปนิกฺขมึ;

อลทฺธา เจตโส สนฺตึ, จิตฺเต อวสวตฺตินี.

‘‘สา ¶ ภิกฺขุนึ อุปคจฺฉึ, ยา เม สทฺธายิกา อหุ;

สา เม ธมฺมมเทเสสิ, ขนฺธายตนธาตุโย.

‘‘ตสฺสา ธมฺมํ สุณิตฺวาน, ยถา มํ อนุสาสิ สา;

สตฺตาหํ เอกปลฺลงฺเกน, นิสีทึ ปีติสุขสมปฺปิตา [นิสีทึ สุขสมปฺปิตา (สี.)];

อฏฺมิยา ปาเท ปสาเรสึ, ตโมขนฺธํ ปทาลิยา’’ติ.

‘‘เย อิเม สตฺต โพชฺฌงฺคา, มคฺคา นิพฺพานปตฺติยา;

ภาวิตา เต มยา สพฺเพ, ยถา พุทฺเธน เทสิตา.

‘‘สุฺตสฺสานิมิตฺตสฺส, ลาภินีหํ ยทิจฺฉกํ;

โอรสา ธีตา พุทฺธสฺส, นิพฺพานาภิรตา สทา.

‘‘สพฺเพ ¶ กามา สมุจฺฉินฺนา, เย ทิพฺพา เย จ มานุสา;

วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติ.

‘‘ทิวาวิหารา นิกฺขมฺม, คิชฺฌกูฏมฺหิ ปพฺพเต;

นาคํ โอคาหมุตฺติณฺณํ, นทีตีรมฺหิ อทฺทสํ.

‘‘ปุริโส องฺกุสมาทาย, ‘เทหิ ปาท’นฺติ ยาจติ;

นาโค ปสารยี ปาทํ, ปุริโส นาคมารุหิ.

‘‘ทิสฺวา ¶ อทนฺตํ ทมิตํ, มนุสฺสานํ วสํ คตํ;

ตโต จิตฺตํ สมาเธสึ, ขลุ ตาย วนํ คตา’’ติ.

‘‘อมฺม ชีวาติ วนมฺหิ กนฺทสิ, อตฺตานํ อธิคจฺฉ อุพฺพิริ;

จุลฺลาสีติสหสฺสานิ [จูฬาสีติสหสฺสานิ (สี.)], สพฺพา ชีวสนามิกา;

เอตมฺหาฬาหเน ทฑฺฒา, ตาสํ กมนุโสจสิ.

‘‘อพฺพหี ¶ ¶ [อพฺพุตี (สฺยา.), อพฺพุฬฺหํ (ก.)] วต เม สลฺลํ, ทุทฺทสํ หทยสฺสิตํ [หทยนิสฺสิตํ (สี. สฺยา.)];

ยํ เม โสกปเรตาย, ธีตุโสกํ พฺยปานุทิ.

‘‘สาชฺช อพฺพูฬฺหสลฺลาหํ, นิจฺฉาตา ปรินิพฺพุตา;

พุทฺธํ ธมฺมฺจ สงฺฆฺจ, อุเปมิ สรณํ มุนิ’’นฺติ.

‘‘กึเม กตา ราชคเห มนุสฺสา, มธุํ ปีตาว [มธุปีตาว (สี.)] อจฺฉเร;

เย สุกฺกํ น อุปาสนฺติ, เทเสนฺตึ พุทฺธสาสนํ.

‘‘ตฺจ อปฺปฏิวานียํ, อเสจนกโมชวํ;

ปิวนฺติ มฺเ สปฺปฺา, วลาหกมิวทฺธคู.

‘‘สุกฺกา ¶ สุกฺเกหิ ธมฺเมหิ, วีตราคา สมาหิตา;

ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหน’’นฺติ.

‘‘นตฺถิ นิสฺสรณํ โลเก, กึ วิเวเกน กาหสิ;

ภุฺชาหิ ¶ กามรติโย, มาหุ ปจฺฉานุตาปินี’’.

‘‘สตฺติสูลูปมา กามา, ขนฺธาสํ อธิกุฏฺฏนา;

ยํ ตฺวํ ‘กามรตึ’ พฺรูสิ, ‘อรตี’ ทานิ สา มม.

‘‘สพฺพตฺถ วิหตา นนฺที [นนฺทิ (สี. สฺยา.)], ตโมขนฺโธ ปทาลิโต;

เอวํ ชานาหิ ปาปิม, นิหโต ตฺวมสิ อนฺตกา’’ติ.

‘‘ยํ ตํ อิสีหิ ปตฺตพฺพํ, านํ ทุรภิสมฺภวํ;

น ตํ ทฺวงฺคุลปฺาย, สกฺกา ปปฺโปตุมิตฺถิยา’’.

‘‘อิตฺถิภาโว โน กึ กยิรา, จิตฺตมฺหิ สุสมาหิเต;

าณมฺหิ วตฺตมานมฺหิ, สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต.

‘‘สพฺพตฺถ ¶ ¶ วิหตา นนฺที, ตโมขนฺโธ ปทาลิโต;

เอวํ ชานาหิ ปาปิม, นิหโต ตฺวมสิ อนฺตกา’’ติ.

‘‘ปุตฺโต ¶ พุทฺธสฺส ทายาโท, กสฺสโป สุสมาหิโต;

ปุพฺเพนิวาสํ โยเวทิ, สคฺคาปายฺจ ปสฺสติ.

‘‘อโถ ¶ ชาติกฺขยํ ปตฺโต, อภิฺาโวสิโต มุนิ;

เอตาหิ ตีหิ วิชฺชาหิ, เตวิชฺโช โหติ พฺราหฺมโณ.

‘‘ตเถว ภทฺทา กาปิลานี, เตวิชฺชา มจฺจุหายินี;

ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหนํ.

‘‘ทิสฺวา อาทีนวํ โลเก, อุโภ ปพฺพชิตา มยํ;

ตฺยมฺห ขีณาสวา ทนฺตา, สีติภูตมฺห นิพฺพุตา’’ติ.

‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ ¶ ¶ , ยโต ปพฺพชิตา อหํ;

นาจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ, จิตฺตสฺสูปสมชฺฌคํ.

‘‘อลทฺธา เจตโส สนฺตึ, กามราเคนวสฺสุตา;

พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺตี, วิหารํ ปาวิสึ อหํ.

‘‘สา ภิกฺขุนึ อุปาคจฺฉึ, ยา เม สทฺธายิกา อหุ;

สา เม ธมฺมมเทเสสิ, ขนฺธายตนธาตุโย.

‘‘ตสฺสา ธมฺมํ สุณิตฺวาน, เอกมนฺเต อุปาวิสึ;

ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ.

‘‘เจโตปริจฺจาณฺจ ¶ ¶ [เจโตปริยาณฺจ (ก.)], โสตธาตุ วิโสธิตา;

อิทฺธีปิ เม สจฺฉิกตา, ปตฺโต เม อาสวกฺขโย;

ฉฬภิฺา [ฉ เมภิฺา (สฺยา. ก.)] สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

‘‘มตฺตา วณฺเณน รูเปน, โสภคฺเคน ยเสน จ;

โยพฺพเนน จุปตฺถทฺธา, อฺาสมติมฺิหํ.

‘‘วิภูเสตฺวา อิมํ กายํ, สุจิตฺตํ พาลลาปนํ;

อฏฺาสึ เวสิทฺวารมฺหิ, ลุทฺโท ปาสมิโวฑฺฑิย.

‘‘ปิลนฺธนํ วิทํเสนฺตี, คุยฺหํ ปกาสิกํ พหุํ;

อกาสึ วิวิธํ มายํ, อุชฺชคฺฆนฺตี พหุํ ชนํ.

‘‘สาชฺช ปิณฺฑํ จริตฺวาน, มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา;

นิสินฺนา รุกฺขมูลมฺหิ, อวิตกฺกสฺส ลาภินี.

‘‘สพฺเพ โยคา สมุจฺฉินฺนา, เย ทิพฺพา เย จ มานุสา;

เขเปตฺวา อาสเว สพฺเพ, สีติภูตามฺหิ นิพฺพุตา’’ติ.

‘‘อโยนิโส ¶ ¶ มนสิการา, กามราเคน อฏฺฏิตา;

อโหสึ อุทฺธตา ปุพฺเพ, จิตฺเต อวสวตฺตินี.

‘‘ปริยุฏฺิตา กฺเลเสหิ, สุภสฺานุวตฺตินี;

สมํ จิตฺตสฺส น ลภึ, ราคจิตฺตวสานุคา.

‘‘กิสา ¶ ปณฺฑุ วิวณฺณา จ, สตฺต วสฺสานิ จาริหํ;

นาหํ ทิวา วา รตฺตึ วา, สุขํ วินฺทึ สุทุกฺขิตา.

‘‘ตโต รชฺชุํ คเหตฺวาน, ปาวิสึ วนมนฺตรํ;

วรํ เม อิธ อุพฺพนฺธํ, ยฺจ หีนํ ปุนาจเร.

‘‘ทฬฺหปาสํ [ทฬฺหํ ปาสํ (สี.)] กริตฺวาน, รุกฺขสาขาย พนฺธิย;

ปกฺขิปึ ¶ ปาสํ คีวายํ, อถ จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม’’ติ.

‘‘อาตุรํ อสุจึ ปูตึ, ปสฺส นนฺเท สมุสฺสยํ;

อสุภาย จิตฺตํ ภาเวหิ, เอกคฺคํ สุสมาหิตํ.

‘‘ยถา อิทํ ตถา เอตํ, ยถา เอตํ ตถา อิทํ;

ทุคฺคนฺธํ ปูติกํ วาติ, พาลานํ อภินนฺทิตํ.

‘‘เอวเมตํ อเวกฺขนฺตี, รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา;

ตโต สกาย ปฺาย, อภินิพฺพิชฺฌ [อภินิพฺพิชฺช (สี. สฺยา.)] ทกฺขิสํ.

‘‘ตสฺสา เม อปฺปมตฺตาย, วิจินนฺติยา โยนิโส;

ยถาภูตํ อยํ กาโย, ทิฏฺโ สนฺตรพาหิโร.

‘‘อถ นิพฺพินฺทหํ กาเย, อชฺฌตฺตฺจ วิรชฺชหํ;

อปฺปมตฺตา วิสํยุตฺตา, อุปสนฺตามฺหิ นิพฺพุตา’’ติ.

‘‘อคฺคึ ¶ จนฺทฺจ สูริยฺจ, เทวตา จ นมสฺสิหํ;

นทีติตฺถานิ คนฺตฺวาน, อุทกํ โอรุหามิหํ.

‘‘พหูวตสมาทานา ¶ ¶ , อฑฺฒํ สีสสฺส โอลิขึ;

ฉมาย เสยฺยํ กปฺเปมิ, รตฺตึ ภตฺตํ น ภุฺชหํ.

‘‘วิภูสามณฺฑนรตา, นฺหาปนุจฺฉาทเนหิ จ;

อุปกาสึ อิมํ กายํ, กามราเคน อฏฺฏิตา.

‘‘ตโต สทฺธํ ลภิตฺวาน, ปพฺพชึ อนคาริยํ;

ทิสฺวา กายํ ยถาภูตํ, กามราโค สมูหโต.

‘‘สพฺเพ ภวา สมุจฺฉินฺนา, อิจฺฉา จ ปตฺถนาปิ จ;

สพฺพโยควิสํยุตฺตา, สนฺตึ ปาปุณิ เจตโส’’ติ.

‘‘สทฺธาย ปพฺพชิตฺวาน, อคารสฺมานคาริยํ;

วิจรึหํ เตน เตน, ลาภสกฺการอุสฺสุกา.

‘‘ริฺจิตฺวา ¶ ปรมํ อตฺถํ, หีนมตฺถํ อเสวิหํ;

กิเลสานํ วสํ คนฺตฺวา, สามฺตฺถํ น พุชฺฌิหํ.

‘‘ตสฺสา เม อหุ สํเวโค, นิสินฺนาย วิหารเก;

อุมฺมคฺคปฏิปนฺนามฺหิ, ตณฺหาย วสมาคตา.

‘‘อปฺปกํ ชีวิตํ มยฺหํ, ชรา พฺยาธิ จ มทฺทติ;

ปุรายํ ภิชฺชติ [ชราย ภิชฺชเต (สี.)] กาโย, น เม กาโล ปมชฺชิตุํ.

‘‘ยถาภูตมเวกฺขนฺตี, ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ;

วิมุตฺตจิตฺตา อุฏฺาสึ, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

‘‘อคารสฺมึ ¶ ¶ วสนฺตีหํ, ธมฺมํ สุตฺวาน ภิกฺขุโน;

อทฺทสํ วิรชํ ธมฺมํ, นิพฺพานํ ปทมจฺจุตํ.

‘‘สาหํ ปุตฺตํ ธีตรฺจ, ธนธฺฺจ ฉฑฺฑิย;

เกเส เฉทาปยิตฺวาน, ปพฺพชึ อนคาริยํ.

‘‘สิกฺขมานา ¶ อหํ สนฺตี, ภาเวนฺตี มคฺคมฺชสํ;

ปหาสึ ราคโทสฺจ, ตเทกฏฺเ จ อาสเว.

‘‘ภิกฺขุนี อุปสมฺปชฺช, ปุพฺพชาติมนุสฺสรึ;

ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ [วิโสธิตํ ทิพฺพจกฺขุ (สี.)], วิมลํ สาธุภาวิตํ.

‘‘สงฺขาเร ปรโต ทิสฺวา, เหตุชาเต ปโลกิเต [ปโลกิเน (ก.)];

ปหาสึ อาสเว สพฺเพ, สีติภูตามฺหิ นิพฺพุตา’’ติ.

‘‘ทส ปุตฺเต วิชายิตฺวา, อสฺมึ รูปสมุสฺสเย;

ตโตหํ ทุพฺพลา ชิณฺณา, ภิกฺขุนึ อุปสงฺกมึ.

‘‘สา เม ธมฺมมเทเสสิ, ขนฺธายตนธาตุโย;

ตสฺสา ธมฺมํ สุณิตฺวาน, เกเส เฉตฺวาน ปพฺพชึ.

‘‘ตสฺสา เม สิกฺขมานาย, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;

ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ยตฺถ เม วุสิตํ ปุเร.

‘‘อนิมิตฺตฺจ ¶ ภาเวมิ, เอกคฺคา สุสมาหิตา;

อนนฺตราวิโมกฺขาสึ, อนุปาทาย นิพฺพุตา.

‘‘ปฺจกฺขนฺธา ปริฺาตา, ติฏฺนฺติ ฉินฺนมูลกา;

ธิ ¶ ตวตฺถุ ชเร ชมฺเม, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติ.

‘‘ลูนเกสี ¶ ปงฺกธรี, เอกสาฏี ปุเร จรึ;

อวชฺเช วชฺชมตินี, วชฺเช จาวชฺชทสฺสินี.

‘‘ทิวาวิหารา นิกฺขมฺม, คิชฺฌกูฏมฺหิ ปพฺพเต;

อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขตํ.

‘‘นิหจฺจ ชาณุํ วนฺทิตฺวา, สมฺมุขา อฺชลึ อกํ;

‘เอหิ ภทฺเท’ติ มํ อวจ, สา เม อาสูปสมฺปทา.

‘‘จิณฺณา ¶ องฺคา จ มคธา, วชฺชี กาสี จ โกสลา;

อนณา ปณฺณาสวสฺสานิ, รฏฺปิณฺฑํ อภุฺชหํ.

‘‘ปุฺํ วต ปสวิ พหุํ, สปฺปฺโ วตายํ อุปาสโก;

โย ภทฺทาย จีวรํ อทาสิ, วิปฺปมุตฺตาย สพฺพคนฺเถหี’’ติ.

‘‘นงฺคเลหิ กสํ เขตฺตํ, พีชานิ ปวปํ ฉมา;

ปุตฺตทารานิ โปเสนฺตา, ธนํ วินฺทนฺติ มาณวา.

‘‘กิมหํ สีลสมฺปนฺนา, สตฺถุสาสนการิกา;

นิพฺพานํ นาธิคจฺฉามิ, อกุสีตา อนุทฺธตา.

‘‘ปาเท ปกฺขาลยิตฺวาน, อุทเกสุ กโรมหํ;

ปาโททกฺจ ¶ ทิสฺวาน, ถลโต นินฺนมาคตํ.

‘‘ตโต จิตฺตํ สมาเธสึ, อสฺสํ ภทฺรํวชานิยํ;

ตโต ¶ ทีปํ คเหตฺวาน, วิหารํ ปาวิสึ อหํ;

เสยฺยํ โอโลกยิตฺวาน, มฺจกมฺหิ อุปาวิสึ.

‘‘ตโต สูจึ คเหตฺวาน, วฏฺฏึ โอกสฺสยามหํ;

ปทีปสฺเสว นิพฺพานํ, วิโมกฺโข อหุ เจตโส’’ติ.

‘‘‘มุสลานิ ¶ คเหตฺวาน, ธฺํ โกฏฺเฏนฺติ มาณวา [มานวา (สี.)];

ปุตฺตทารานิ โปเสนฺตา, ธนํ วินฺทนฺติ มาณวา.

‘‘‘กโรถ พุทฺธสาสนํ, ยํ กตฺวา นานุตปฺปติ;

ขิปฺปํ ปาทานิ โธวิตฺวา, เอกมนฺเต นิสีทถ;

เจโตสมถมนุยุตฺตา, กโรถ พุทฺธสาสนํ’.

‘‘ตสฺสา ตา [ตํ (สี.)] วจนํ สุตฺวา, ปฏาจาราย สาสนํ;

ปาเท ปกฺขาลยิตฺวาน, เอกมนฺตํ อุปาวิสุํ;

เจโตสมถมนุยุตฺตา, อกํสุ พุทฺธสาสนํ.

‘‘รตฺติยา ¶ ปุริเม ยาเม, ปุพฺพชาติมนุสฺสรุํ;

รตฺติยา มชฺฌิเม ยาเม, ทิพฺพจกฺขุํ วิโสธยุํ;

รตฺติยา ปจฺฉิเม ยาเม, ตโมขนฺธํ ปทาลยุํ.

‘‘อุฏฺาย ปาเท วนฺทึสุ, ‘กตา เต อนุสาสนี;

อินฺทํว ¶ เทวา ติทสา, สงฺคาเม อปราชิตํ;

ปุรกฺขตฺวา วิหสฺสาม [วิหราม (สี.), วิหริสฺสาม (สฺยา.)], เตวิชฺชามฺห อนาสวา’’’ติ.

อิตฺถํ สุทํ ตึสมตฺตา เถรี ภิกฺขุนิโย ปฏาจาราย สนฺติเก อฺํ พฺยากรึสูติ.

‘‘ทุคฺคตาหํ ปุเร อาสึ, วิธวา จ อปุตฺติกา;

วินา มิตฺเตหิ าตีหิ, ภตฺตโจฬสฺส นาธิคํ.

‘‘ปตฺตํ ทณฺฑฺจ คณฺหิตฺวา, ภิกฺขมานา กุลา กุลํ;

สีตุณฺเหน จ ฑยฺหนฺตี, สตฺต วสฺสานิ จาริหํ.

‘‘ภิกฺขุนึ ปุน ทิสฺวาน, อนฺนปานสฺส ลาภินึ;

อุปสงฺกมฺม อโวจํ [อโวจึ (ก.)], ‘ปพฺพชฺชํ อนคาริยํ’.

‘‘สา ¶ จ มํ อนุกมฺปาย, ปพฺพาเชสิ ปฏาจารา;

ตโต มํ โอวทิตฺวาน, ปรมตฺเถ นิโยชยิ.

‘‘ตสฺสาหํ ¶ วจนํ สุตฺวา, อกาสึ อนุสาสนึ;

อโมโฆ อยฺยาโยวาโท, เตวิชฺชามฺหิ อนาสวา’’ติ.

‘‘ยสฺส ¶ มคฺคํ น ชานาสิ, อาคตสฺส คตสฺส วา;

ตํ ¶ กุโต จาคตํ สตฺตํ [สนฺตํ (สี.), ปุตฺตํ (สฺยา.)], ‘มม ปุตฺโต’ติ โรทสิ.

‘‘มคฺคฺจ โขสฺส [โข’ถ (สฺยา. ก.)] ชานาสิ, อาคตสฺส คตสฺส วา;

น นํ สมนุโสเจสิ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน.

‘‘อยาจิโต ตตาคจฺฉิ, นานุฺาโต [อนนุฺาโต (สี. สฺยา.)] อิโต คโต;

กุโตจิ นูน อาคนฺตฺวา, วสิตฺวา กติปาหกํ;

อิโตปิ อฺเน คโต, ตโตปฺเน คจฺฉติ.

‘‘เปโต มนุสฺสรูเปน, สํสรนฺโต คมิสฺสติ;

ยถาคโต ตถา คโต, กา ตตฺถ ปริเทวนา’’.

‘‘อพฺพหี [อพฺพุยฺหํ (สฺยา.)] วต เม สลฺลํ, ทุทฺทสํ หทยสฺสิตํ;

ยา เม โสกปเรตาย, ปุตฺตโสกํ พฺยปานุทิ.

‘‘สาชฺช อพฺพูฬฺหสลฺลาหํ, นิจฺฉาตา ปรินิพฺพุตา;

พุทฺธํ ธมฺมฺจ สงฺฆฺจ, อุเปมิ สรณํ มุนึ’’.

อิตฺถํ สุทํ ปฺจสตมตฺตา เถรี ภิกฺขุนิโย…เป….

‘‘ปุตฺตโสเกนหํ อฏฺฏา, ขิตฺตจิตฺตา วิสฺินี;

นคฺคา ปกิณฺณเกสี จ, เตน เตน วิจาริหํ.

‘‘วีถิ [วสึ (สี.)] สงฺการกูเฏสุ, สุสาเน รถิยาสุ จ;

อจรึ ตีณิ วสฺสานิ, ขุปฺปิปาสาสมปฺปิตา.

‘‘อถทฺทสาสึ ¶ ¶ สุคตํ, นครํ มิถิลํ ปติ [คตํ (ก.)];

อทนฺตานํ ทเมตารํ, สมฺพุทฺธมกุโตภยํ.

‘‘สจิตฺตํ ¶ ปฏิลทฺธาน, วนฺทิตฺวาน อุปาวิสึ;

โส เม ธมฺมมเทเสสิ, อนุกมฺปาย โคตโม.

‘‘ตสฺส ¶ ธมฺมํ สุณิตฺวาน, ปพฺพชึ อนคาริยํ;

ยุฺชนฺตี สตฺถุวจเน, สจฺฉากาสึ ปทํ สิวํ.

‘‘สพฺเพ โสกา สมุจฺฉินฺนา, ปหีนา เอตทนฺติกา;

ปริฺาตา หิ เม วตฺถู, ยโต โสกาน สมฺภโว’’ติ.

‘‘ทหรา ตฺวํ รูปวตี, อหมฺปิ ทหโร ยุวา;

ปฺจงฺคิเกน ตุริเยน [ตูเรน (ก.)], เอหิ เขเม รมามเส’’.

‘‘อิมินา ปูติกาเยน, อาตุเรน ปภงฺคุนา;

อฏฺฏิยามิ หรายามิ, กามตณฺหา สมูหตา.

‘‘สตฺติสูลูปมา กามา, ขนฺธาสํ อธิกุฏฺฏนา;

ยํ ‘ตฺวํ กามรตึ’ พฺรูสิ, ‘อรตี’ ทานิ สา มม.

‘‘สพฺพตฺถ วิหตา นนฺที, ตโมขนฺโธ ปทาลิโต;

เอวํ ชานาหิ ปาปิม, นิหโต ตฺวมสิ อนฺตก.

‘‘นกฺขตฺตานิ นมสฺสนฺตา, อคฺคึ ปริจรํ วเน;

ยถาภุจฺจมชานนฺตา, พาลา สุทฺธิมมฺถ.

‘‘อหฺจ โข นมสฺสนฺตี, สมฺพุทฺธํ ปุริสุตฺตมํ;

ปมุตฺตา [ปริมุตฺตา (สี. สฺยา.)] สพฺพทุกฺเขหิ, สตฺถุสาสนการิกา’’ติ.

‘‘อลงฺกตา ¶ สุวสนา, มาลินี จนฺทโนกฺขิตา;

สพฺพาภรณสฺฉนฺนา, ทาสีคณปุรกฺขตา.

‘‘อนฺนํ ¶ ปานฺจ อาทาย, ขชฺชํ โภชฺชํ อนปฺปกํ;

เคหโต นิกฺขมิตฺวาน, อุยฺยานมภิหารยึ.

‘‘ตตฺถ ¶ รมิตฺวา กีฬิตฺวา, อาคจฺฉนฺตี สกํ ฆรํ;

วิหารํ ทฏฺุํ ปาวิสึ, สาเกเต อฺชนํ วนํ.

‘‘ทิสฺวาน ¶ โลกปชฺโชตํ, วนฺทิตฺวาน อุปาวิสึ;

โส เม ธมฺมมเทเสสิ, อนุกมฺปาย จกฺขุมา.

‘‘สุตฺวา จ โข มเหสิสฺส, สจฺจํ สมฺปฏิวิชฺฌหํ;

ตตฺเถว วิรชํ ธมฺมํ, ผุสยึ อมตํ ปทํ.

‘‘ตโต วิฺาตสทฺธมฺมา, ปพฺพชึ อนคาริยํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, อโมฆํ พุทฺธสาสน’’นฺติ.

‘‘อุจฺเจ กุเล อหํ ชาตา, พหุวิตฺเต มหทฺธเน;

วณฺณรูเปน สมฺปนฺนา, ธีตา มชฺฌสฺส [เมฆสฺส (สี.), เมฆิสฺส (สฺยา.)] อตฺรชา.

‘‘ปตฺถิตา ราชปุตฺเตหิ, เสฏฺิปุตฺเตหิ คิชฺฌิตา [เสฏฺิปุตฺเตหิ ภิชฺฌิตา (สี.)];

ปิตุ เม เปสยี ทูตํ, เทถ มยฺหํ อโนปมํ.

‘‘ยตฺตกํ ตุลิตา เอสา, ตุยฺหํ ธีตา อโนปมา;

ตโต อฏฺคุณํ ทสฺสํ, หิรฺํ รตนานิ จ.

‘‘สาหํ ¶ ทิสฺวาน สมฺพุทฺธํ, โลกเชฏฺํ อนุตฺตรํ;

ตสฺส ปาทานิ วนฺทิตฺวา, เอกมนฺตํ อุปาวิสึ.

‘‘โส เม ธมฺมมเทเสสิ, อนุกมฺปาย โคตโม;

นิสินฺนา อาสเน ตสฺมึ, ผุสยึ ตติยํ ผลํ.

‘‘ตโต เกสานิ เฉตฺวาน, ปพฺพชึ อนคาริยํ;

อชฺช เม สตฺตมี รตฺติ, ยโต ตณฺหา วิโสสิตา’’ติ.

‘‘พุทฺธ ¶ วีร นโม ตฺยตฺถุ, สพฺพสตฺตานมุตฺตม;

โย มํ ทุกฺขา ปโมเจสิ, อฺฺจ พหุกํ ชนํ.

‘‘สพฺพทุกฺขํ ปริฺาตํ, เหตุตณฺหา วิโสสิตา;

ภาวิโต อฏฺงฺคิโก [อริยฏฺงฺคิโก (สี. ก.), ภาวิตฏฺงฺคิโก (สฺยา.)] มคฺโค, นิโรโธ ผุสิโต มยา.

‘‘มาตา ¶ ¶ ปุตฺโต ปิตา ภาตา, อยฺยกา จ ปุเร อหุํ;

ยถาภุจฺจมชานนฺตี, สํสรึหํ อนิพฺพิสํ.

‘‘ทิฏฺโ หิ เม โส ภควา, อนฺติโมยํ สมุสฺสโย;

วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.

‘‘อารทฺธวีริเย ปหิตตฺเต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม;

สมคฺเค สาวเก ปสฺเส, เอสา พุทฺธาน วนฺทนา.

‘‘พหูนํ [พหุนฺนํ (สี. สฺยา.)] วต อตฺถาย, มายา ชนยิ โคตมํ;

พฺยาธิมรณตุนฺนานํ, ทุกฺขกฺขนฺธํ พฺยปานุที’’ติ.

‘‘คุตฺเต ¶ ยทตฺถํ ปพฺพชฺชา, หิตฺวา ปุตฺตํ วสุํ ปิยํ;

ตเมว อนุพฺรูเหหิ, มา จิตฺตสฺส วสํ คมิ.

‘‘จิตฺเตน วฺจิตา สตฺตา, มารสฺส วิสเย รตา;

อเนกชาติสํสารํ, สนฺธาวนฺติ อวิทฺทสู.

‘‘กามจฺฉนฺทฺจ พฺยาปาทํ, สกฺกายทิฏฺิเมว จ;

สีลพฺพตปรามาสํ, วิจิกิจฺฉฺจ ปฺจมํ.

‘‘สํโยชนานิ เอตานิ, ปชหิตฺวาน ภิกฺขุนี;

โอรมฺภาคมนียานิ, นยิทํ ปุนเรหิสิ.

‘‘ราคํ มานํ อวิชฺชฺจ, อุทฺธจฺจฺจ วิวชฺชิย;

สํโยชนานิ เฉตฺวาน, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสสิ.

‘‘เขเปตฺวา ¶ ชาติสํสารํ, ปริฺาย ปุนพฺภวํ;

ทิฏฺเว ธมฺเม นิจฺฉาตา, อุปสนฺตา จริสฺสตี’’ติ.

‘‘จตุกฺขตฺตุํ ปฺจกฺขตฺตุํ, วิหารา อุปนิกฺขมึ;

อลทฺธา เจตโส สนฺตึ, จิตฺเต อวสวตฺตินี.

‘‘ภิกฺขุนึ ¶ อุปสงฺกมฺม, สกฺกจฺจํ ปริปุจฺฉหํ;

สา เม ธมฺมมเทเสสิ, ธาตุอายตนานิ จ.

‘‘จตฺตาริ ¶ อริยสจฺจานิ, อินฺทฺริยานิ พลานิ จ;

โพชฺฌงฺคฏฺงฺคิกํ มคฺคํ, อุตฺตมตฺถสฺส ปตฺติยา.

‘‘ตสฺสาหํ ¶ วจนํ สุตฺวา, กโรนฺตี อนุสาสนึ;

รตฺติยา ปุริเม ยาเม, ปุพฺพชาติมนุสฺสรึ.

‘‘รตฺติยา มชฺฌิเม ยาเม, ทิพฺพจกฺขุํ วิโสธยึ;

รตฺติยา ปจฺฉิเม ยาเม, ตโมขนฺธํ ปทาลยึ.

‘‘ปีติสุเขน จ กายํ, ผริตฺวา วิหรึ ตทา;

สตฺตมิยา ปาเท ปสาเรสึ, ตโมขนฺธํ ปทาลิยา’’ติ.

‘‘‘มุสลานิ ¶ คเหตฺวาน, ธฺํ โกฏฺเฏนฺติ มาณวา;

ปุตฺตทารานิ โปเสนฺตา, ธนํ วินฺทนฺติ มาณวา.

‘‘‘ฆเฏถ ¶ พุทฺธสาสเน, ยํ กตฺวา นานุตปฺปติ;

ขิปฺปํ ปาทานิ โธวิตฺวา, เอกมนฺตํ นิสีทถ.

‘‘‘จิตฺตํ อุปฏฺเปตฺวาน, เอกคฺคํ สุสมาหิตํ;

ปจฺจเวกฺขถ สงฺขาเร, ปรโต โน จ อตฺตโต’.

‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, ปฏาจารานุสาสนึ;

ปาเท ปกฺขาลยิตฺวาน, เอกมนฺเต อุปาวิสึ.

‘‘รตฺติยา ¶ ปุริเม ยาเม, ปุพฺพชาติมนุสฺสรึ;

รตฺติยา มชฺฌิเม ยาเม, ทิพฺพจกฺขุํ วิโสธยึ.

‘‘รตฺติยา ปจฺฉิเม ยาเม, ตโมกฺขนฺธํ ปทาลยึ;

เตวิชฺชา อถ วุฏฺาสึ, กตา เต อนุสาสนี.

‘‘สกฺกํว เทวา ติทสา, สงฺคาเม อปราชิตํ;

ปุรกฺขตฺวา วิหสฺสามิ, เตวิชฺชามฺหิ อนาสวา’’.

‘‘สตึ ¶ อุปฏฺเปตฺวาน, ภิกฺขุนี ภาวิตินฺทฺริยา;

ปฏิวิชฺฌิ ปทํ สนฺตํ, สงฺขารูปสมํ สุขํ’’.

‘‘กํ นุ อุทฺทิสฺส มุณฺฑาสิ, สมณี วิย ทิสฺสสิ;

น จ โรเจสิ ปาสณฺเฑ, กิมิทํ จรสิ โมมุหา’’.

‘‘อิโต พหิทฺธา ปาสณฺฑา, ทิฏฺิโย อุปนิสฺสิตา;

น เต ธมฺมํ วิชานนฺติ, น เต ธมฺมสฺส โกวิทา.

‘‘อตฺถิ สกฺยกุเล ชาโต, พุทฺโธ อปฺปฏิปุคฺคโล;

โส เม ธมฺมมเทเสสิ, ทิฏฺีนํ สมติกฺกมํ.

‘‘ทุกฺขํ ¶ ทุกฺขสมุปฺปาทํ, ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ;

อริยํ จฏฺงฺคิกํ มคฺคํ, ทุกฺขูปสมคามินํ.

‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, วิหรึ สาสเน รตา;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.

‘‘สพฺพตฺถ ¶ ¶ วิหตา นนฺที, ตโมขนฺโธ ปทาลิโต;

เอวํ ชานาหิ ปาปิม, นิหโต ตฺวมสิ อนฺตก’’.

‘‘สติมตี จกฺขุมตี, ภิกฺขุนี ภาวิตินฺทฺริยา;

ปฏิวิชฺฌึ ปทํ สนฺตํ, อกาปุริสเสวิตํ’’.

‘‘กึ นุ ชาตึ น โรเจสิ, ชาโต กามานิ ภุฺชติ;

ภุฺชาหิ กามรติโย, มาหุ ปจฺฉานุตาปินี’’.

‘‘ชาตสฺส มรณํ โหติ, หตฺถปาทาน เฉทนํ;

วธพนฺธปริกฺเลสํ, ชาโต ทุกฺขํ นิคจฺฉติ.

‘‘อตฺถิ สกฺยกุเล ชาโต, สมฺพุทฺโธ อปราชิโต;

โส เม ธมฺมมเทเสสิ, ชาติยา สมติกฺกมํ.

‘‘ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ, ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ;

อริยํ จฏฺงฺคิกํ มคฺคํ, ทุกฺขูปสมคามินํ.

‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, วิหรึ สาสเน รตา;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.

‘‘สพฺพตฺถ ¶ วิหตา นนฺที, ตโมขนฺโธ ปทาลิโต;

เอวํ ชานาหิ ปาปิม, นิหโต ตฺวมสิ อนฺตก’’.

‘‘ภิกฺขุนี ¶ ¶ ¶ สีลสมฺปนฺนา, อินฺทฺริเยสุ สุสํวุตา;

อธิคจฺเฉ ปทํ สนฺตํ, อเสจนกโมชวํ’’.

‘‘ตาวตึสา จ ยามา จ, ตุสิตา จาปิ เทวตา;

นิมฺมานรติโน เทวา, เย เทวา วสวตฺติโน;

ตตฺถ จิตฺตํ ปณีเธหิ, ยตฺถ เต วุสิตํ ปุเร’’.

‘‘ตาวตึสา จ ยามา จ, ตุสิตา จาปิ เทวตา;

นิมฺมานรติโน เทวา, เย เทวา วสวตฺติโน.

‘‘กาลํ กาลํ ภวาภวํ, สกฺกายสฺมึ ปุรกฺขตา;

อวีติวตฺตา สกฺกายํ, ชาติมรณสาริโน.

‘‘สพฺโพ อาทีปิโต โลโก, สพฺโพ โลโก ปทีปิโต;

สพฺโพ ปชฺชลิโต โลโก, สพฺโพ โลโก ปกมฺปิโต.

‘‘อกมฺปิยํ อตุลิยํ, อปุถุชฺชนเสวิตํ;

พุทฺโธ ธมฺมมเทเสสิ, ตตฺถ เม นิรโต มโน.

‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, วิหรึ สาสเน รตา;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.

‘‘สพฺพตฺถ วิหตา นนฺที, ตโมขนฺโธ ปทาลิโต;

เอวํ ชานาหิ ปาปิม, นิหโต ตฺวมสิ อนฺตก’’.

‘‘มา ¶ ¶ ¶ สุ เต วฑฺฒ โลกมฺหิ, วนโถ อาหุ กุทาจนํ;

มา ปุตฺตก ปุนปฺปุนํ, อหุ ทุกฺขสฺส ภาคิมา.

‘‘สุขฺหิ ¶ วฑฺฒ มุนโย, อเนชา ฉินฺนสํสยา;

สีติภูตา ทมปฺปตฺตา, วิหรนฺติ อนาสวา.

‘‘เตหานุจิณฺณํ อิสีภิ, มคฺคํ ทสฺสนปตฺติยา;

ทุกฺขสฺสนฺตกิริยาย, ตฺวํ วฑฺฒ อนุพฺรูหย’’.

‘‘วิสารทาว ภณสิ, เอตมตฺถํ ชเนตฺติ เม;

มฺามิ นูน มามิเก, วนโถ เต น วิชฺชติ’’.

‘‘เย เกจิ วฑฺฒ สงฺขารา, หีนา อุกฺกฏฺมชฺฌิมา;

อณูปิ อณุมตฺโตปิ, วนโถ เม น วิชฺชติ.

‘‘สพฺเพ เม อาสวา ขีณา, อปฺปมตฺตสฺส ฌายโต;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.

‘‘อุฬารํ วต เม มาตา, ปโตทํ สมวสฺสริ;

ปรมตฺถสฺหิตา คาถา, ยถาปิ อนุกมฺปิกา.

‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, อนุสิฏฺึ ชเนตฺติยา;

ธมฺมสํเวคมาปาทึ, โยคกฺเขมสฺส ปตฺติยา.

‘‘โสหํ ปธานปหิตตฺโต, รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต;

มาตรา โจทิโต สนฺโต, อผุสึ สนฺติมุตฺตมํ’’.

‘‘กลฺยาณมิตฺตตา ¶ ¶ ¶ มุนินา, โลกํ อาทิสฺส วณฺณิตา;

กลฺยาณมิตฺเต ภชมาโน, อปิ พาโล ปณฺฑิโต อสฺส.

‘‘ภชิตพฺพา สปฺปุริสา, ปฺา ตถา วฑฺฒติ ภชนฺตานํ;

ภชมาโน สปฺปุริเส, สพฺเพหิปิ ทุกฺเขหิ ปมุจฺเจยฺย.

‘‘ทุกฺขฺจ วิชาเนยฺย, ทุกฺขสฺส จ สมุทยํ นิโรธํ;

อฏฺงฺคิกฺจ มคฺคํ, จตฺตาริปิ อริยสจฺจานิ.

‘‘ทุกฺโข ¶ อิตฺถิภาโว, อกฺขาโต ปุริสทมฺมสารถินา;

สปตฺติกมฺปิ หิ ทุกฺขํ, อปฺเปกจฺจา สกึ วิชาตาโย.

‘‘คลเก อปิ กนฺตนฺติ, สุขุมาลินิโย วิสานิ ขาทนฺติ;

ชนมารกมชฺฌคตา, อุโภปิ พฺยสนานิ อนุโภนฺติ.

‘‘อุปวิชฺา คจฺฉนฺตี, อทฺทสาหํ ปตึ มตํ;

ปนฺถมฺหิ วิชายิตฺวาน, อปฺปตฺตาว สกํ ฆรํ.

‘‘ทฺเว ปุตฺตา กาลกตา, ปตี จ ปนฺเถ มโต กปณิกาย;

มาตา ปิตา จ ภาตา, ฑยฺหนฺติ จ เอกจิตกายํ.

‘‘ขีณกุลีเน กปเณ, อนุภูตํ เต ทุขํ อปริมาณํ;

อสฺสู จ เต ปวตฺตํ, พหูนิ จ ชาติสหสฺสานิ.

‘‘วสิตา สุสานมชฺเฌ, อโถปิ ขาทิตานิ ปุตฺตมํสานิ;

หตกุลิกา ¶ สพฺพครหิตา, มตปติกา อมตมธิคจฺฉึ.

‘‘ภาวิโต เม มคฺโค, อริโย อฏฺงฺคิโก อมตคามี;

นิพฺพานํ สจฺฉิกตํ, ธมฺมาทาสํ อเวกฺขึหํ [อเปกฺขิหํ (สี.)].

‘‘อหมมฺหิ กนฺตสลฺลา, โอหิตภารา กตฺหิ กรณียํ;

กิสา โคตมี เถรี, วิมุตฺตจิตฺตา อิมํ ภณี’’ติ.

‘‘อุโภ ¶ ¶ มาตา จ ธีตา จ, มยํ อาสุํ [อาภุํ (สี.)] สปตฺติโย;

ตสฺสา เม อหุ สํเวโค, อพฺภุโต โลมหํสโน.

‘‘ธิรตฺถุ กามา อสุจี, ทุคฺคนฺธา พหุกณฺฏกา;

ยตฺถ มาตา จ ธีตา จ, สภริยา มยํ อหุํ.

‘‘กาเมสฺวาทีนวํ ¶ ทิสฺวา, เนกฺขมฺมํ ทฏฺุ เขมโต;

สา ปพฺพชฺชึ ราชคเห, อคารสฺมานคาริยํ.

‘‘ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุํ วิโสธิตํ;

เจโตปริจฺจาณฺจ, โสตธาตุ วิโสธิตา.

‘‘อิทฺธีปิ เม สจฺฉิกตา, ปตฺโต เม อาสวกฺขโย;

ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.

‘‘อิทฺธิยา ¶ อภินิมฺมิตฺวา, จตุรสฺสํ รถํ อหํ;

พุทฺธสฺส ปาเท วนฺทิตฺวา, โลกนาถสฺส ตาทิโน’’ [สิรีมโต (สฺยา. ก.)].

‘‘สุปุปฺผิตคฺคํ อุปคมฺม ปาทปํ, เอกา ตุวํ ติฏฺสิ สาลมูเล [รุกฺขมูเล (สฺยา. ก.)];

น จาปิ เต ทุติโย อตฺถิ โกจิ, น ตฺวํ พาเล ภายสิ ธุตฺตกานํ’’.

‘‘สตํ สหสฺสานิปิ ธุตฺตกานํ, สมาคตา เอทิสกา ภเวยฺยุํ;

โลมํ น อิฺเช นปิ สมฺปเวเธ, กึ เม ตุวํ มาร กริสฺสเสโก.

‘‘เอสา อนฺตรธายามิ, กุจฺฉึ วา ปวิสามิ เต;

ภมุกนฺตเร ติฏฺามิ, ติฏฺนฺตึ มํ น ทกฺขสิ.

‘‘จิตฺตมฺหิ ¶ วสีภูตาหํ, อิทฺธิปาทา สุภาวิตา;

ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.

‘‘สตฺติสูลูปมา กามา, ขนฺธาสํ อธิกุฏฺฏนา;

ยํ ตฺวํ ‘กามรตึ’ พฺรูสิ, ‘อรตี’ ทานิ สา มม.

‘‘สพฺพตฺถ ¶ วิหตา นนฺที, ตโมขนฺโธ ปทาลิโต;

เอวํ ชานาหิ ปาปิม, นิหโต ตฺวมสิ อนฺตกา’’ติ.

‘‘อุทหารี ¶ ¶ ¶ อหํ สีเต [อุทกมาหรึ สีเต (สี.)], สทา อุทกโมตรึ;

อยฺยานํ ทณฺฑภยภีตา, วาจาโทสภยฏฺฏิตา.

‘‘กสฺส พฺราหฺมณ ตฺวํ ภีโต, สทา อุทกโมตริ;

เวธมาเนหิ คตฺเตหิ, สีตํ เวทยเส ภุสํ’’.

ชานนฺตี วต มํ [ชานนฺตี จ ตุวํ (ก.)] โภติ, ปุณฺณิเก ปริปุจฺฉสิ;

กโรนฺตํ กุสลํ กมฺมํ, รุนฺธนฺตํ กตปาปกํ.

‘‘โย จ วุฑฺโฒ ทหโร วา, ปาปกมฺมํ ปกุพฺพติ;

ทกาภิเสจนา โสปิ, ปาปกมฺมา ปมุจฺจติ’’.

‘‘โก นุ เต อิทมกฺขาสิ, อชานนฺตสฺส อชานโก;

ทกาภิเสจนา นาม, ปาปกมฺมา ปมุจฺจติ.

‘‘สคฺคํ นูน คมิสฺสนฺติ, สพฺเพ มณฺฑูกกจฺฉปา;

นาคา [นกฺกา (สี.)] จ สุสุมารา จ, เย จฺเ อุทเก จรา.

‘‘โอรพฺภิกา สูกริกา, มจฺฉิกา มิคพนฺธกา;

โจรา จ วชฺฌฆาตา จ, เย จฺเ ปาปกมฺมิโน;

ทกาภิเสจนา เตปิ, ปาปกมฺมา ปมุจฺจเร.

‘‘สเจ อิมา นทิโย เต, ปาปํ ปุพฺเพ กตํ วหุํ;

ปุฺมฺปิมา ¶ วเหยฺยุํ เต, เตน ตฺวํ ปริพาหิโร.

‘‘ยสฺส ¶ พฺราหฺมณ ตฺวํ ภีโต, สทา อุทกโมตริ;

ตเมว พฺรหฺเม มา กาสิ, มา เต สีตํ ฉวึ หเน’’.

‘‘กุมฺมคฺคปฏิปนฺนํ มํ, อริยมคฺคํ สมานยิ;

ทกาภิเสจนา โภติ, อิมํ สาฏํ ททามิ เต’’.

‘‘ตุยฺเหว สาฏโก โหตุ, นาหมิจฺฉามิ สาฏกํ;

สเจ ภายสิ ทุกฺขสฺส, สเจ เต ทุกฺขมปฺปิยํ.

‘‘มากาสิ ¶ ¶ ปาปกํ กมฺมํ, อาวิ วา ยทิ วา รโห;

สเจ จ ปาปกํ กมฺมํ, กริสฺสสิ กโรสิ วา.

‘‘น เต ทุกฺขา ปมุตฺยตฺถิ, อุเปจฺจาปิ [อุปฺปจฺจาปิ (อฏฺ. ปานฺตรํ)] ปลายโต;

สเจ ภายสิ ทุกฺขสฺส, สเจ เต ทุกฺขมปฺปิยํ.

‘‘อุเปหิ สรณํ พุทฺธํ, ธมฺมํ สงฺฆฺจ ตาทินํ;

สมาทิยาหิ สีลานิ, ตํ เต อตฺถาย เหหิติ’’.

‘‘อุเปมิ สรณํ พุทฺธํ, ธมฺมํ สงฺฆฺจ ตาทินํ;

สมาทิยามิ สีลานิ, ตํ เม อตฺถาย เหหิติ.

‘‘พฺรหฺมพนฺธุ ปุเร อาสึ, อชฺชมฺหิ สจฺจพฺราหฺมโณ;

เตวิชฺโช เวทสมฺปนฺโน, โสตฺติโย จมฺหิ นฺหาตโก’’ติ.

‘‘กาฬกา ¶ ¶ ภมรวณฺณสาทิสา, เวลฺลิตคฺคา มม มุทฺธชา อหุํ;

เต ชราย สาณวากสาทิสา, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘วาสิโตว สุรภี กรณฺฑโก, ปุปฺผปูร มม อุตฺตมงฺคโช [อุตฺตมงฺคภูโต (ก.)].

ตํ ชรายถ สโลมคนฺธิกํ, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘กานนํว ¶ สหิตํ สุโรปิตํ, โกจฺฉสูจิวิจิตคฺคโสภิตํ;

ตํ ชราย วิรลํ ตหึ ตหึ, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘กณฺหขนฺธกสุวณฺณมณฺฑิตํ, โสภเต สุเวณีหิลงฺกตํ;

ตํ ¶ ชราย ขลิตํ สิรํ กตํ, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘จิตฺตการสุกตาว เลขิกา, โสภเร สุ ภมุกา ปุเร มม;

ตา ¶ ชราย วลิภิปฺปลมฺพิตา, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘ภสฺสรา สุรุจิรา ยถา มณี, เนตฺตเหสุมภินีลมายตา;

เต ชรายภิหตา น โสภเร, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘สณฺหตุงฺคสทิสี ¶ จ นาสิกา, โสภเต สุ อภิโยพฺพนํ ปติ;

สา ชราย อุปกูลิตา วิย, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘กงฺกณํ ว สุกตํ สุนิฏฺิตํ, โสภเร สุ มม กณฺณปาฬิโย;

ตา ชราย วลิภิปฺปลมฺพิตา, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘ปตฺตลีมกุลวณฺณสาทิสา, โสภเร สุ ทนฺตา ปุเร มม;

เต ชราย ขณฺฑิตา จาสิตา [ปีตกา (สี.)], สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘กานนมฺหิ วนสณฺฑจารินี, โกกิลาว ¶ มธุรํ นิกูชิหํ;

ตํ ชราย ขลิตํ ตหึ ตหึ, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘สณฺหกมฺพุริว สุปฺปมชฺชิตา, โสภเต สุ คีวา ปุเร มม;

สา ชราย ภคฺคา [ภฺชิตา (?)] วินามิตา, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘วฏฺฏปลิฆสทิโสปมา ¶ อุโภ, โสภเร สุ พาหา ปุเร มม;

ตา ชราย ยถ ปาฏลิพฺพลิตา [ยถา ปาฏลิปฺปลิตา (สี. สฺยา. ก.)], สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘สณฺหมุทฺทิกสุวณฺณมณฺฑิตา, โสภเร สุ หตฺถา ปุเร มม;

เต ชราย ยถา มูลมูลิกา, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘ปีนวฏฺฏสหิตุคฺคตา ¶ อุโภ, โสภเร [โสภเต (อฏฺ.)] สุ ถนกา ปุเร มม;

เถวิกีว ลมฺพนฺติ โนทกา, สจฺจวาทิวจนํ ¶ อนฺถา.

‘‘กฺจนสฺสผลกํว สมฺมฏฺํ, โสภเต สุ กาโย ปุเร มม;

โส วลีหิ สุขุมาหิ โอตโต, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘นาคโภคสทิโสปมา อุโภ, โสภเร สุ อูรู ปุเร มม;

เต ชราย ยถา เวฬุนาฬิโย, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘สณฺหนูปุรสุวณฺณมณฺฑิตา ¶ , โสภเร สุ ชงฺฆา ปุเร มม;

ตา ชราย ติลทณฺฑการิว, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘ตูลปุณฺณสทิโสปมา อุโภ, โสภเร สุ ปาทา ปุเร มม;

เต ชราย ผุฏิตา วลีมตา, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา.

‘‘เอทิโส อหุ อยํ สมุสฺสโย, ชชฺชโร พหุทุกฺขานมาลโย;

โสปเลปปติโต ¶ ชราฆโร, สจฺจวาทิวจนํ อนฺถา’’.

‘‘‘สมณา’ติ ¶ โภติ สุปิ [โภติ ตฺวํ สยสิ (สี.), โภติ มํ วิปสฺสิ (สฺยา.)], ‘สมณา’ติ ปพุชฺฌสิ [ปฏิพุชฺฌสิ (สี. สฺยา.)];

สมณาเนว [สมณานเมว (สี. สฺยา.)] กิตฺเตสิ, สมณี นูน [สมณี นุ (ก.)] ภวิสฺสสิ.

‘‘วิปุลํ ¶ อนฺนฺจ ปานฺจ, สมณานํ ปเวจฺจสิ [ปยจฺฉสิ (สี.)];

โรหินี ทานิ ปุจฺฉามิ, เกน เต สมณา ปิยา.

‘‘อกมฺมกามา อลสา, ปรทตฺตูปชีวิโน;

อาสํสุกา สาทุกามา, เกน เต สมณา ปิยา’’.

‘‘จิรสฺสํ วต มํ ตาต, สมณานํ ปริปุจฺฉสิ;

เตสํ เต กิตฺตยิสฺสามิ, ปฺาสีลปรกฺกมํ.

‘‘กมฺมกามา อนลสา, กมฺมเสฏฺสฺส การกา;

ราคํ โทสํ ปชหนฺติ, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘ตีณิ ปาปสฺส มูลานิ, ธุนนฺติ สุจิการิโน;

สพฺพํ ปาปํ ปหีเนสํ, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘กายกมฺมํ สุจิ เนสํ, วจีกมฺมฺจ ตาทิสํ;

มโนกมฺมํ สุจิ เนสํ, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘วิมลา สงฺขมุตฺตาว, สุทฺธา สนฺตรพาหิรา;

ปุณฺณา สุกฺกาน ธมฺมานํ [สุกฺเกหิ ธมฺเมหิ (สี. สฺยา. อฏฺ.)], เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘พหุสฺสุตา ธมฺมธรา, อริยา ธมฺมชีวิโน;

อตฺถํ ธมฺมฺจ เทเสนฺติ, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘พหุสฺสุตา ¶ ธมฺมธรา, อริยา ธมฺมชีวิโน;

เอกคฺคจิตฺตา สติมนฺโต, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘ทูรงฺคมา ¶ สติมนฺโต, มนฺตภาณี อนุทฺธตา;

ทุกฺขสฺสนฺตํ ปชานนฺติ, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘ยสฺมา คามา ปกฺกมนฺติ, น วิโลเกนฺติ กิฺจนํ;

อนเปกฺขาว คจฺฉนฺติ, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘น ¶ เตสํ โกฏฺเ โอเปนฺติ, น กุมฺภึ น ขโฬปิยํ;

ปรินิฏฺิตเมสานา, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘น เต หิรฺํ คณฺหนฺติ, น สุวณฺณํ น รูปิยํ;

ปจฺจุปฺปนฺเนน ยาเปนฺติ, เตน เม สมณา ปิยา.

‘‘นานากุลา ¶ ปพฺพชิตา, นานาชนปเทหิ จ;

อฺมฺํ ปิยายนฺติ [ปิหยนฺติ (ก.)], เตน เม สมณา ปิยา’’.

‘‘อตฺถาย วต โน โภติ, กุเล ชาตาสิ โรหินี;

สทฺธา พุทฺเธ จ ธมฺเม จ, สงฺเฆ จ ติพฺพคารวา.

‘‘ตุวํ เหตํ ปชานาสิ, ปุฺกฺเขตฺตํ อนุตฺตรํ;

อมฺหมฺปิ เอเต สมณา, ปฏิคณฺหนฺติ ทกฺขิณํ’’.

‘‘ปติฏฺิโต เหตฺถ ยฺโ, วิปุโล โน ภวิสฺสติ;

สเจ ภายสิ ทุกฺขสฺส, สเจ เต ทุกฺขมปฺปิยํ.

‘‘อุเปหิ สรณํ พุทฺธํ, ธมฺมํ สงฺฆฺจ ตาทินํ;

สมาทิยาหิ สีลานิ, ตํ เต อตฺถาย เหหิติ’’.

‘‘อุเปมิ ¶ สรณํ พุทฺธํ, ธมฺมํ สงฺฆฺจ ตาทินํ;

สมาทิยามิ สีลานิ, ตํ เม อตฺถาย เหหิติ.

‘‘พฺรหฺมพนฺธุ ปุเร อาสึ, โส อิทานิมฺหิ พฺราหฺมโณ;

เตวิชฺโช โสตฺติโย จมฺหิ, เวทคู จมฺหิ นฺหาตโก’’.

‘‘ลฏฺิหตฺโถ ปุเร อาสิ, โส ทานิ มิคลุทฺทโก;

อาสาย ปลิปา โฆรา, นาสกฺขิ ปารเมตเว.

‘‘สุมตฺตํ มํ มฺมานา, จาปา ปุตฺตมโตสยิ;

จาปาย พนฺธนํ เฉตฺวา, ปพฺพชิสฺสํ ปุโนปหํ.

‘‘มา ¶ เม กุชฺฌิ มหาวีร, มา เม กุชฺฌิ มหามุนิ;

น หิ โกธปเรตสฺส, สุทฺธิ อตฺถิ กุโต ตโป.

‘‘ปกฺกมิสฺสฺจ ¶ นาฬาโต, โกธ นาฬาย วจฺฉติ;

พนฺธนฺตี อิตฺถิรูเปน, สมเณ ธมฺมชีวิโน’’ [ธมฺมชีวิเน (ก.)].

‘‘เอหิ กาฬ นิวตฺตสฺสุ, ภุฺช กาเม ยถา ปุเร;

อหฺจ เต วสีกตา, เย จ เม สนฺติ าตกา’’.

‘‘เอตฺโต ¶ จาเป จตุพฺภาคํ, ยถา ภาสสิ ตฺวฺจ เม;

ตยิ รตฺตสฺส โปสสฺส, อุฬารํ วต ตํ สิยา’’.

‘‘กาฬงฺคินึว ตกฺการึ, ปุปฺผิตํ คิริมุทฺธนิ;

ผุลฺลํ ทาลิมลฏฺึว, อนฺโตทีเปว ปาฏลึ.

‘‘หริจนฺทนลิตฺตงฺคึ, กาสิกุตฺตมธารินึ;

ตํ ¶ มํ รูปวตึ สนฺตึ, กสฺส โอหาย คจฺฉสิ’’.

‘‘สากุนฺติโกว สกุณึ [สกุณํ (สฺยา.)], ยถา พนฺธิตุมิจฺฉติ;

อาหริเมน รูเปน, น มํ ตฺวํ พาธยิสฺสสิ’’.

‘‘อิมฺจ เม ปุตฺตผลํ, กาฬ อุปฺปาทิตํ ตยา;

ตํ มํ ปุตฺตวตึ สนฺตึ, กสฺส โอหาย คจฺฉสิ’’.

‘‘ชหนฺติ ปุตฺเต สปฺปฺา, ตโต าตี ตโต ธนํ;

ปพฺพชนฺติ มหาวีรา, นาโค เฉตฺวาว พนฺธนํ’’.

‘‘อิทานิ เต อิมํ ปุตฺตํ, ทณฺเฑน ฉุริกาย วา;

ภูมิยํ วา นิสุมฺภิสฺสํ [นิสุมฺเภยฺยํ (สี.)], ปุตฺตโสกา น คจฺฉสิ’’.

‘‘สเจ ปุตฺตํ สิงฺคาลานํ, กุกฺกุรานํ ปทาหิสิ;

น มํ ปุตฺตกตฺเต ชมฺมิ, ปุนราวตฺตยิสฺสสิ’’.

‘‘หนฺท โข ทานิ ภทฺทนฺเต, กุหึ กาฬ คมิสฺสสิ;

กตมํ ¶ คามนิคมํ, นครํ ราชธานิโย’’.

‘‘อหุมฺห ปุพฺเพ คณิโน, อสฺสมณา สมณมานิโน;

คาเมน คามํ วิจริมฺห, นคเร ราชธานิโย.

‘‘เอโส หิ ภควา พุทฺโธ, นทึ เนรฺชรํ ปติ;

สพฺพทุกฺขปฺปหานาย, ธมฺมํ เทเสติ ปาณินํ;

ตสฺสาหํ สนฺติกํ คจฺฉํ, โส เม สตฺถา ภวิสฺสติ’’.

‘‘วนฺทนํ ¶ ทานิ วชฺชาสิ, โลกนาถํ อนุตฺตรํ;

ปทกฺขิณฺจ กตฺวาน, อาทิเสยฺยาสิ ทกฺขิณํ’’.

‘‘เอตํ โข ลพฺภมมฺเหหิ, ยถา ภาสสิ ตฺวฺจ เม;

วนฺทนํ ทานิ เต วชฺชํ, โลกนาถํ อนุตฺตรํ;

ปทกฺขิณฺจ ¶ กตฺวาน, อาทิสิสฺสามิ ทกฺขิณํ’’.

ตโต ¶ จ กาโฬ ปกฺกามิ, นทึ เนรฺชรํ ปติ;

โส อทฺทสาสิ สมฺพุทฺธํ, เทเสนฺตํ อมตํ ปทํ.

ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ, ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ;

อริยํ จฏฺงฺคิกํ มคฺคํ, ทุกฺขูปสมคามินํ.

ตสฺส ปาทานิ วนฺทิตฺวา, กตฺวาน นํ [กตฺวานหํ (สี.)] ปทกฺขิณํ;

จาปาย อาทิสิตฺวาน, ปพฺพชึ อนคาริยํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.

‘‘เปตานิ โภติ ปุตฺตานิ, ขาทมานา ตุวํ ปุเร;

ตุวํ ทิวา จ รตฺโต จ, อตีว ปริตปฺปสิ.

‘‘สาชฺช สพฺพานิ ขาทิตฺวา, สตปุตฺตานิ [สตฺต ปุตฺตานิ (สฺยา.)] พฺราหฺมณี;

วาเสฏฺิ เกน วณฺเณน, น พาฬฺหํ ปริตปฺปสิ’’.

‘‘พหูนิ ปุตฺตสตานิ, าติสงฺฆสตานิ จ;

ขาทิตานิ อตีตํเส, มม ตุยฺหฺจ พฺราหฺมณ.

‘‘สาหํ นิสฺสรณํ ตฺวา, ชาติยา มรณสฺส จ;

น ¶ โสจามิ น โรทามิ, น จาปิ ปริตปฺปยึ’’.

‘‘อพฺภุตํ ¶ วต วาเสฏฺิ, วาจํ ภาสสิ เอทิสึ;

กสฺส ตฺวํ ธมฺมมฺาย, คิรํ [ถิรํ (สี.)] ภาสสิ เอทิสึ’’.

‘‘เอส พฺราหฺมณ สมฺพุทฺโธ, นครํ มิถิลํ ปติ;

สพฺพทุกฺขปฺปหานาย, ธมฺมํ เทเสสิ ปาณินํ.

‘‘ตสฺส พฺรหฺเม [พฺราหฺมณ (สี. สฺยา.)] อรหโต, ธมฺมํ สุตฺวา นิรูปธึ;

ตตฺถ วิฺาตสทฺธมฺมา, ปุตฺตโสกํ พฺยปานุทึ’’.

‘‘โส ¶ อหมฺปิ คมิสฺสามิ, นครํ มิถิลํ ปติ;

อปฺเปว มํ โส ภควา, สพฺพทุกฺขา ปโมจเย’’.

อทฺทส ¶ พฺราหฺมโณ พุทฺธํ, วิปฺปมุตฺตํ นิรูปธึ;

สฺวสฺส ธมฺมมเทเสสิ, มุนิ ทุกฺขสฺส ปารคู.

ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ, ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ;

อริยํ จฏฺงฺคิกํ มคฺคํ, ทุกฺขูปสมคามินํ.

ตตฺถ วิฺาตสทฺธมฺโม, ปพฺพชฺชํ สมโรจยิ;

สุชาโต ตีหิ รตฺตีหิ, ติสฺโส วิชฺชา อผสฺสยิ.

‘‘เอหิ สารถิ คจฺฉาหิ, รถํ นิยฺยาทยาหิมํ;

อาโรคฺยํ พฺราหฺมณึ วชฺช [วชฺชา (สี.)], ‘ปพฺพชิ [ปพฺพชิโต (สี.)] ทานิ พฺราหฺมโณ;

สุชาโต ตีหิ รตฺตีหิ, ติสฺโส วิชฺชา อผสฺสยิ’’’.

ตโต จ รถมาทาย, สหสฺสฺจาปิ สารถิ;

อาโรคฺยํ ¶ พฺราหฺมณิโวจ, ‘‘ปพฺพชิ ทานิ พฺราหฺมโณ;

สุชาโต ตีหิ รตฺตีหิ, ติสฺโส วิชฺชา อผสฺสยิ’’.

‘‘เอตฺจาหํ อสฺสรถํ, สหสฺสฺจาปิ สารถิ;

เตวิชฺชํ พฺราหฺมณํ สุตฺวา [ตฺวา (สี.)], ปุณฺณปตฺตํ ททามิ เต’’.

‘‘ตุยฺเหว โหตฺวสฺสรโถ, สหสฺสฺจาปิ พฺราหฺมณิ;

อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามิ, วรปฺสฺส สนฺติเก’’.

‘‘หตฺถี ¶ ควสฺสํ มณิกุณฺฑลฺจ, ผีตฺจิมํ คหวิภวํ ปหาย;

ปิตา ปพฺพชิโต ตุยฺหํ, ภุฺช โภคานิ สุนฺทริ; ตุวํ ทายาทิกา กุเล’’.

‘‘หตฺถี ควสฺสํ มณิกุณฺฑลฺจ, รมฺมํ จิมํ คหวิภวํ ปหาย;

ปิตา ปพฺพชิโต มยฺหํ, ปุตฺตโสเกน อฏฺฏิโต;

อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามิ, ภาตุโสเกน อฏฺฏิตา’’.

‘‘โส เต อิชฺฌตุ สงฺกปฺโป, ยํ ตฺวํ ปตฺเถสิ สุนฺทรี;

อุตฺติฏฺปิณฺโฑ อุฺโฉ จ, ปํสุกูลฺจ จีวรํ;

เอตานิ อภิสมฺโภนฺตี, ปรโลเก อนาสวา’’.

‘‘สิกฺขมานาย ¶ เม อยฺเย, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;

ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ยตฺถ เม วุสิตํ ปุเร.

‘‘ตุวํ ¶ ¶ นิสฺสาย กลฺยาณี, เถรี สงฺฆสฺส โสภเน;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.

‘‘อนุชานาหิ เม อยฺเย, อิจฺเฉ สาวตฺถิ คนฺตเว;

สีหนาทํ นทิสฺสามิ, พุทฺธเสฏฺสฺส สนฺติเก’’.

‘‘ปสฺส สุนฺทริ สตฺถารํ, เหมวณฺณํ หริตฺตจํ;

อทนฺตานํ ทเมตารํ, สมฺพุทฺธมกุโตภยํ’’.

‘‘ปสฺส สุนฺทริมายนฺตึ, วิปฺปมุตฺตํ นิรูปธึ;

วีตราคํ วิสํยุตฺตํ, กตกิจฺจมนาสวํ.

‘‘พาราณสีโต นิกฺขมฺม, ตว สนฺติกมาคตา;

สาวิกา เต มหาวีร, ปาเท วนฺทติ สุนฺทรี’’.

‘‘ตุวํ พุทฺโธ ตุวํ สตฺถา, ตุยฺหํ ธีตามฺหิ พฺราหฺมณ;

โอรสา มุขโต ชาตา, กตกิจฺจา อนาสวา’’.

‘‘ตสฺสา ¶ เต สฺวาคตํ ภทฺเท, ตโต [อโถ (ก.)] เต อทุราคตํ;

เอวฺหิ ทนฺตา อายนฺติ, สตฺถุ ปาทานิ วนฺทิกา;

วีตราคา วิสํยุตฺตา, กตกิจฺจา อนาสวา’’.

‘‘ทหราหํ สุทฺธวสนา, ยํ ปุเร ธมฺมมสฺสุณึ;

ตสฺสา เม อปฺปมตฺตาย, สจฺจาภิสมโย อหุ.

‘‘ตโตหํ สพฺพกาเมสุ, ภุสํ อรติมชฺฌคํ;

สกฺกายสฺมึ ภยํ ทิสฺวา, เนกฺขมฺมเมว [เนกฺขมฺมฺเว (สี.), เนกฺขมฺมสฺเสว (สฺยา.)] ปีหเย.

‘‘หิตฺวานหํ ¶ าติคณํ, ทาสกมฺมกรานิ จ;

คามเขตฺตานิ ผีตานิ, รมณีเย ปโมทิเต.

‘‘ปหายหํ ¶ ปพฺพชิตา, สาปเตยฺยมนปฺปกํ;

เอวํ สทฺธาย นิกฺขมฺม, สทฺธมฺเม สุปฺปเวทิเต.

‘‘เนตํ [น เมตํ (สี. สฺยา.)] อสฺส ปติรูปํ, อากิฺจฺฺหิ ปตฺถเย;

โย [ยา (สฺยา.)] ชาตรูปํ รชตํ, ฉฑฺเฑตฺวา [ถเปตฺวา (ก.)] ปุนราคเม [ปุนราคเห (ก.)].

‘‘รชตํ ¶ ชาตรูปํ วา, น โพธาย น สนฺติยา;

เนตํ สมณสารุปฺปํ, น เอตํ อริยทฺธนํ.

‘‘โลภนํ มทนฺเจตํ, โมหนํ รชวฑฺฒนํ;

สาสงฺกํ พหุอายาสํ, นตฺถิ เจตฺถ ธุวํ ิติ.

‘‘เอตฺถ รตฺตา ปมตฺตา จ, สงฺกิลิฏฺมนา นรา;

อฺมฺเน พฺยารุทฺธา, ปุถุ กุพฺพนฺติ เมธคํ.

‘‘วโธ พนฺโธ ปริกฺเลโส, ชานิ โสกปริทฺทโว;

กาเมสุ อธิปนฺนานํ, ทิสฺสเต พฺยสนํ พหุํ.

‘‘ตํ มํ าตี อมิตฺตาว, กึ โว กาเมสุ ยุฺชถ;

ชานาถ มํ ปพฺพชิตํ, กาเมสุ ภยทสฺสินึ.

‘‘น ¶ หิรฺสุวณฺเณน, ปริกฺขียนฺติ อาสวา;

อมิตฺตา วธกา กามา, สปตฺตา สลฺลพนฺธนา.

‘‘ตํ ¶ มํ าตี อมิตฺตาว, กึ โว กาเมสุ ยุฺชถ;

ชานาถ มํ ปพฺพชิตํ, มุณฺฑํ สงฺฆาฏิปารุตํ.

‘‘อุตฺติฏฺปิณฺโฑ อุฺโฉ จ, ปํสุกูลฺจ จีวรํ;

เอตํ โข มม สารุปฺปํ, อนคารูปนิสฺสโย.

‘‘วนฺตา มเหสีหิ กามา, เย ทิพฺพา เย จ มานุสา;

เขมฏฺาเน วิมุตฺตา เต, ปตฺตา เต อจลํ สุขํ.

‘‘มาหํ กาเมหิ สงฺคจฺฉึ, เยสุ ตาณํ น วิชฺชติ;

อมิตฺตา วธกา กามา, อคฺคิกฺขนฺธูปมา ทุขา.

‘‘ปริปนฺโถ ¶ เอส ภโย, สวิฆาโต สกณฺฏโก;

เคโธ สุวิสโม เจโส [เลโป (สี.)], มหนฺโต โมหนามุโข.

‘‘อุปสคฺโค ภีมรูโป, กามา สปฺปสิรูปมา;

เย พาลา อภินนฺทนฺติ, อนฺธภูตา ปุถุชฺชนา.

‘‘กามปงฺเกน สตฺตา หิ, พหู โลเก อวิทฺทสู;

ปริยนฺตํ น ชานนฺติ, ชาติยา มรณสฺส จ.

‘‘ทุคฺคติคมนํ มคฺคํ, มนุสฺสา กามเหตุกํ;

พหุํ เว ปฏิปชฺชนฺติ, อตฺตโน โรคมาวหํ.

‘‘เอวํ ¶ อมิตฺตชนนา, ตาปนา สํกิเลสิกา;

โลกามิสา พนฺธนียา, กามา มรณพนฺธนา [จรณพนฺธนา (สี.)].

‘‘อุมฺมาทนา ¶ อุลฺลปนา, กามา จิตฺตปฺปมทฺทิโน;

สตฺตานํ สงฺกิเลสาย, ขิปฺปํ [ขิปํ (สี.)] มาเรน โอฑฺฑิตํ.

‘‘อนนฺตาทีนวา กามา, พหุทุกฺขา มหาวิสา;

อปฺปสฺสาทา ¶ รณกรา, สุกฺกปกฺขวิโสสนา [วิโสสกา (สี.)].

‘‘สาหํ เอตาทิสํ กตฺวา, พฺยสนํ กามเหตุกํ;

น ตํ ปจฺจาคมิสฺสามิ, นิพฺพานาภิรตา สทา.

‘‘รณํ กริตฺวา [ตริตฺวา (สี.)] กามานํ, สีติภาวาภิกงฺขินี;

อปฺปมตฺตา วิหสฺสามิ, สพฺพสํโยชนกฺขเย.

‘‘อโสกํ วิรชํ เขมํ, อริยฏฺงฺคิกํ อุชุํ;

ตํ มคฺคํ อนุคจฺฉามิ, เยน ติณฺณา มเหสิโน’’.

อิมํ ปสฺสถ ธมฺมฏฺํ, สุภํ กมฺมารธีตรํ;

อเนชํ อุปสมฺปชฺช, รุกฺขมูลมฺหิ ฌายติ.

อชฺชฏฺมี ปพฺพชิตา, สทฺธา สทฺธมฺมโสภนา;

วินีตุปฺปลวณฺณาย, เตวิชฺชา มจฺจุหายินี.

สายํ ¶ ภุชิสฺสา อนณา, ภิกฺขุนี ภาวิตินฺทฺริยา;

สพฺพโยควิสํยุตฺตา, กตกิจฺจา อนาสวา.

ตํ สกฺโก เทวสงฺเฆน, อุปสงฺกมฺม อิทฺธิยา;

นมสฺสติ ภูตปติ, สุภํ กมฺมารธีตรนฺติ.

ชีวกมฺพวนํ ¶ ¶ ¶ รมฺมํ, คจฺฉนฺตึ ภิกฺขุนึ สุภํ;

ธุตฺตโก สนฺนิวาเรสิ [ตํ นิวาเรสิ (ก.)], ตเมนํ อพฺรวี สุภา.

‘‘กึ เต อปราธิตํ มยา, ยํ มํ โอวริยาน ติฏฺสิ;

น หิ ปพฺพชิตาย อาวุโส, ปุริโส สมฺผุสนาย กปฺปติ.

‘‘ครุเก มม สตฺถุสาสเน, ยา สิกฺขา สุคเตน เทสิตา;

ปริสุทฺธปทํ ¶ อนงฺคณํ, กึ มํ โอวริยาน ติฏฺสิ.

‘‘อาวิลจิตฺโต อนาวิลํ, สรโช วีตรชํ อนงฺคณํ;

สพฺพตฺถ วิมุตฺตมานสํ, กึ มํ โอวริยาน ติฏฺสิ’’.

‘‘ทหรา จ อปาปิกา จสิ, กึ เต ปพฺพชฺชา กริสฺสติ;

นิกฺขิป กาสายจีวรํ, เอหิ รมาม สุปุปฺผิเต [รมามเส ปุปฺผิเต (สี. สฺยา.)] วเน.

‘‘มธุรฺจ ปวนฺติ สพฺพโส, กุสุมรเชน สมุฏฺิตา ทุมา;

ปมวสนฺโต สุโข อุตุ, เอหิ รมาม สุปุปฺผิเต วเน.

‘‘กุสุมิตสิขรา จ ปาทปา, อภิคชฺชนฺติว มาลุเตริตา;

กา ตุยฺหํ รติ ภวิสฺสติ, ยทิ เอกา วนโมคหิสฺสสิ [วนโมตริสฺสสิ (สี.), วนโมคาหิสฺสสิ (สฺยา. ก.)].

‘‘วาฬมิคสงฺฆเสวิตํ ¶ , กุฺชรมตฺตกเรณุโลฬิตํ;

อสหายิกา คนฺตุมิจฺฉสิ, รหิตํ ภึสนกํ มหาวนํ.

‘‘ตปนียกตาว ธีติกา, วิจรสิ จิตฺตลเตว อจฺฉรา;

กาสิกสุขุเมหิ ¶ วคฺคุภิ, โสภสี สุวสเนหิ นูปเม.

‘‘อหํ ตว วสานุโค สิยํ, ยทิ วิหเรมเส [ยทิปิ วิหเรสิ (ก.)] กานนนฺตเร;

น หิ มตฺถิ ตยา ปิยตฺตโร, ปาโณ กินฺนริมนฺทโลจเน.

‘‘ยทิ เม วจนํ กริสฺสสิ, สุขิตา เอหิ อคารมาวส;

ปาสาทนิวาตวาสินี, ปริกมฺมํ เต กโรนฺตุ นาริโย.

‘‘กาสิกสุขุมานิ ธารย, อภิโรเปหิ [อภิโรเหหิ (สี.)] จ มาลวณฺณกํ;

กฺจนมณิมุตฺตกํ ¶ พหุํ, วิวิธํ อาภรณํ กโรมิ เต.

‘‘สุโธตรชปจฺฉทํ ¶ สุภํ, โคณกตูลิกสนฺถตํ นวํ;

อภิรุห สยนํ มหารหํ, จนฺทนมณฺฑิตสารคนฺธิกํ;

‘‘อุปฺปลํ จุทกา สมุคฺคตํ, ยถา ตํ อมนุสฺสเสวิตํ;

เอวํ ตฺวํ พฺรหฺมจารินี, สเกสงฺเคสุ ชรํ คมิสฺสสิ’’.

‘‘กึ ¶ เต อิธ สารสมฺมตํ, กุณปปูรมฺหิ สุสานวฑฺฒเน;

เภทนธมฺเม กเฬวเร [กเลวเร (สี. ก.)], ยํ ทิสฺวา วิมโน อุทิกฺขสิ’’.

‘‘อกฺขีนิ จ ตุริยาริว, กินฺนริยาริว ปพฺพตนฺตเร;

ตว เม นยนานิ ทกฺขิย, ภิยฺโย กามรตี ปวฑฺฒติ.

‘‘อุปฺปลสิขโรปมานิ เต, วิมเล หาฏกสนฺนิเภ มุเข;

ตว เม นยนานิ ทกฺขิย [นยนานุทิกฺขิย (สี.)], ภิยฺโย กามคุโณ ปวฑฺฒติ.

‘‘อปิ ทูรคตา สรมฺหเส, อายตปมฺเห วิสุทฺธทสฺสเน;

น ¶ หิ มตฺถิ ตยา ปิยตฺตรา, นยนา กินฺนริมนฺทโลจเน’’.

‘‘อปเถน ปยาตุมิจฺฉสิ, จนฺทํ กีฬนกํ คเวสสิ;

เมรุํ ลงฺเฆตุมิจฺฉสิ, โย ตฺวํ พุทฺธสุตํ มคฺคยสิ.

‘‘นตฺถิ ¶ หิ โลเก สเทวเก, ราโค ยตฺถปิ ทานิ เม สิยา;

นปิ นํ ชานามิ กีริโส, อถ มคฺเคน หโต สมูลโก.

‘‘อิงฺคาลกุยาว [อิงฺฆาฬขุยาว (สฺยา.)] อุชฺฌิโต, วิสปตฺโตริว อคฺคิโต กโต [อคฺฆโต หโต (สี.)];

นปิ นํ ปสฺสามิ กีริโส, อถ มคฺเคน หโต สมูลโก.

‘‘ยสฺสา ¶ สิยา อปจฺจเวกฺขิตํ, สตฺถา วา อนุปาสิโต สิยา;

ตฺวํ ตาทิสิกํ ปโลภย, ชานนฺตึ โส อิมํ วิหฺสิ.

‘‘มยฺหฺหิ อกฺกุฏฺวนฺทิเต, สุขทุกฺเข จ สตี อุปฏฺิตา;

สงฺขตมสุภนฺติ ชานิย, สพฺพตฺเถว มโน น ลิมฺปติ.

‘‘สาหํ สุคตสฺส สาวิกา, มคฺคฏฺงฺคิกยานยายินี;

อุทฺธฏสลฺลา อนาสวา, สุฺาคารคตา รมามหํ.

‘‘ทิฏฺา หิ มยา สุจิตฺติตา, โสมฺภา ทารุกปิลฺลกานิ วา;

ตนฺตีหิ จ ขีลเกหิ จ, วินิพทฺธา วิวิธํ ปนจฺจกา.

‘‘ตมฺหุทฺธเฏ ตนฺติขีลเก, วิสฺสฏฺเ วิกเล ปริกฺริเต [ปริปกฺขีเต (สี.), ปริปกฺกเต (สฺยา.)];

น วินฺเทยฺย ขณฺฑโส กเต, กิมฺหิ ตตฺถ มนํ นิเวสเย.

‘‘ตถูปมา ¶ เทหกานิ มํ, เตหิ ธมฺเมหิ วินา น วตฺตนฺติ;

ธมฺเมหิ ¶ วินา น วตฺตติ, กิมฺหิ ตตฺถ มนํ นิเวสเย.

‘‘ยถา หริตาเลน มกฺขิตํ, อทฺทส จิตฺติกํ ภิตฺติยา กตํ;

ตมฺหิ ¶ เต วิปรีตทสฺสนํ, สฺา มานุสิกา นิรตฺถิกา.

‘‘มายํ ¶ วิย อคฺคโต กตํ, สุปินนฺเตว สุวณฺณปาทปํ;

อุปคจฺฉสิ อนฺธ ริตฺตกํ, ชนมชฺเฌริว รุปฺปรูปกํ [รูปรูปกํ (ก.)].

‘‘วฏฺฏนิริว โกฏโรหิตา, มชฺเฌ ปุพฺพุฬกา สอสฺสุกา;

ปีฬโกฬิกา เจตฺถ ชายติ, วิวิธา จกฺขุวิธา จ ปิณฺฑิตา’’.

อุปฺปาฏิย จารุทสฺสนา, น จ ปชฺชิตฺถ อสงฺคมานสา;

‘‘หนฺท เต จกฺขุํ หรสฺสุ ตํ’’, ตสฺส นรสฺส อทาสิ ตาวเท.

ตสฺส จ วิรมาสิ ตาวเท, ราโค ตตฺถ ขมาปยี จ นํ;

‘‘โสตฺถิ สิยา พฺรหฺมจารินี, น ปุโน เอทิสกํ ภวิสฺสติ’’.

‘‘อาสาทิย [อาหนิย (สฺยา. ก.)] เอทิสํ ชนํ, อคฺคึ ปชฺชลิตํ ว ลิงฺคิย;

คณฺหิย อาสีวิสํ วิย, อปิ นุ โสตฺถิ สิยา ขเมหิ โน’’.

มุตฺตา จ ตโต สา ภิกฺขุนี, อคมี พุทฺธวรสฺส สนฺติกํ;

ปสฺสิย วรปุฺลกฺขณํ, จกฺขุ อาสิ ยถา ปุราณกนฺติ.

นครมฺหิ ¶ ¶ กุสุมนาเม, ปาฏลิปุตฺตมฺหิ ปถวิยา มณฺเฑ;

สกฺยกุลกุลีนาโย, ทฺเว ภิกฺขุนิโย หิ คุณวติโย.

อิสิทาสี ¶ ตตฺถ เอกา, ทุติยา โพธีติ สีลสมฺปนฺนา จ;

ฌานชฺฌายนรตาโย, พหุสฺสุตาโย ธุตกิเลสาโย.

ตา ¶ ปิณฺฑาย จริตฺวา, ภตฺตตฺถํ [ภตฺตตฺตํ (สี.)] กริย โธตปตฺตาโย;

รหิตมฺหิ สุขนิสินฺนา, อิมา คิรา อพฺภุทีเรสุํ.

‘‘ปาสาทิกาสิ อยฺเย, อิสิทาสิ วโยปิ เต อปริหีโน;

กึ ทิสฺวาน พฺยาลิกํ, อถาสิ เนกฺขมฺมมนุยุตฺตา’’.

เอวมนุยุฺชิยมานา สา, รหิเต ธมฺมเทสนากุสลา;

อิสิทาสี วจนมพฺรวิ, ‘‘สุณ โพธิ ยถามฺหิ ปพฺพชิตา.

‘‘อุชฺเชนิยา ปุรวเร, มยฺหํ ปิตา สีลสํวุโต เสฏฺิ;

ตสฺสมฺหิ เอกธีตา, ปิยา มนาปา จ ทยิตา จ.

‘‘อถ เม สาเกตโต วรกา, อาคจฺฉุมุตฺตมกุลีนา;

เสฏฺี ปหูตรตโน, ตสฺส มมํ สุณฺหมทาสิ ตาโต.

‘‘สสฺสุยา สสฺสุรสฺส จ, สายํ ปาตํ ปณามมุปคมฺม;

สิรสา กโรมิ ปาเท, วนฺทามิ ยถามฺหิ อนุสิฏฺา.

‘‘ยา ¶ มยฺหํ สามิกสฺส, ภคินิโย ภาตุโน ปริชโน วา;

ตเมกวรกมฺปิ ทิสฺวา, อุพฺพิคฺคา อาสนํ เทมิ.

‘‘อนฺเนน จ ปาเนน จ, ขชฺเชน จ ยฺจ ตตฺถ สนฺนิหิตํ;

ฉาเทมิ อุปนยามิ จ, เทมิ จ ยํ ยสฺส ปติรูปํ.

‘‘กาเลน อุปฏฺหิตฺวา [อุฏฺหิตฺวา (สฺยา. ก.), อุปฏฺหิตุํ (?)], ฆรํ สมุปคมามิ อุมฺมาเร;

โธวนฺตี หตฺถปาเท, ปฺชลิกา สามิกมุเปมิ.

‘‘โกจฺฉํ ปสาทํ อฺชนิฺจ, อาทาสกฺจ คณฺหิตฺวา;

ปริกมฺมการิกา ¶ วิย, สยเมว ปตึ วิภูเสมิ.

‘‘สยเมว ¶ โอทนํ สาธยามิ, สยเมว ภาชนํ โธวนฺตี;

มาตาว เอกปุตฺตกํ, ตถา [ตทา (สี.)] ภตฺตารํ ปริจรามิ.

‘‘เอวํ มํ ภตฺติกตํ, อนุรตฺตํ การิกํ นิหตมานํ;

อุฏฺายิกํ [อุฏฺาหิกํ (ก.)] อนลสํ, สีลวตึ ทุสฺสเต ภตฺตา.

‘‘โส มาตรฺจ ปิตรฺจ, ภณติ ‘อาปุจฺฉหํ คมิสฺสามิ;

อิสิทาสิยา น สห วจฺฉํ, เอกาคาเรหํ [เอกฆเรป’หํ (?)] สห วตฺถุํ’.

‘‘‘มา เอวํ ปุตฺต อวจ, อิสิทาสี ปณฺฑิตา ปริพฺยตฺตา;

อุฏฺายิกา อนลสา, กึ ตุยฺหํ น โรจเต ปุตฺต’.

‘‘‘น ¶ จ เม หึสติ กิฺจิ, น จหํ อิสิทาสิยา สห วจฺฉํ;

เทสฺสาว เม อลํ เม, อปุจฺฉาหํ [อาปุจฺฉาหํ (สฺยา.), อาปุจฺฉหํ-นาปุจฺฉหํ (?)] คมิสฺสามิ’.

‘‘ตสฺส วจนํ สุณิตฺวา, สสฺสุ สสุโร จ มํ อปุจฺฉึสุ;

‘กิสฺส [กึส (?)] ตยา อปรทฺธํ, ภณ วิสฺสฏฺา ยถาภูตํ’.

‘‘‘นปิหํ ¶ อปรชฺฌํ กิฺจิ, นปิ หึเสมิ น ภณามิ ทุพฺพจนํ;

กึ สกฺกา กาตุยฺเย, ยํ มํ วิทฺเทสฺสเต ภตฺตา’.

‘‘เต มํ ปิตุฆรํ ปฏินยึสุ, วิมนา ทุเขน อธิภูตา;

‘ปุตฺตมนุรกฺขมานา, ชิตามฺหเส รูปินึ ลกฺขึ’.

‘‘อถ มํ อทาสิ ตาโต, อฑฺฒสฺส ฆรมฺหิ ทุติยกุลิกสฺส;

ตโต อุปฑฺฒสุงฺเกน, เยน มํ วินฺทถ เสฏฺิ.

‘‘ตสฺสปิ ฆรมฺหิ มาสํ, อวสึ อถ โสปิ มํ ปฏิจฺฉรยิ [ปฏิจฺฉสิ (สี. ก.), ปฏิจฺฉติ (สฺยา.), ปฏิจฺฉรติ (ก.)];

ทาสีว ¶ อุปฏฺหนฺตึ, อทูสิกํ สีลสมฺปนฺนํ.

‘‘ภิกฺขาย จ วิจรนฺตํ, ทมกํ ทนฺตํ เม ปิตา ภณติ;

‘โหหิสิ [โสหิสิ (สพฺพตฺถ)] เม ชามาตา, นิกฺขิป โปฏฺิฺจ [โปนฺตึ (สี. สฺยา.)] ฆฏิกฺจ’.

‘‘โสปิ วสิตฺวา ปกฺขํ [ปกฺกมถ (สี.)], อถ ตาตํ ภณติ ‘เทหิ เม โปฏฺึ;

ฆฏิกฺจ มลฺลกฺจ, ปุนปิ ภิกฺขํ จริสฺสามิ’.

‘‘อถ ¶ นํ ภณตี ตาโต, อมฺมา สพฺโพ จ เม าติคณวคฺโค;

‘กึ เต น กีรติ อิธ, ภณ ขิปฺปํ ตํ เต กริหิ’ติ.

‘‘เอวํ ภณิโต ภณติ, ‘ยทิ เม อตฺตา สกฺโกติ อลํ มยฺหํ;

อิสิทาสิยา น สห วจฺฉํ, เอกฆเรหํ สห วตฺถุํ’.

‘‘วิสฺสชฺชิโต คโต โส, อหมฺปิ เอกากินี วิจินฺเตมิ;

‘อาปุจฺฉิตูน คจฺฉํ, มริตุเย [มริตาเย (สี.), มริตุํ (สฺยา.)] วา ปพฺพชิสฺสํ วา’.

‘‘อถ อยฺยา ชินทตฺตา, อาคจฺฉี โคจราย จรมานา;

ตาตกุลํ ¶ วินยธรี, พหุสฺสุตา สีลสมฺปนฺนา.

‘‘ตํ ทิสฺวาน อมฺหากํ, อุฏฺายาสนํ ตสฺสา ปฺาปยึ;

นิสินฺนาย จ ปาเท, วนฺทิตฺวา โภชนมทาสึ.

‘‘อนฺเนน ¶ จ ปาเนน จ, ขชฺเชน จ ยฺจ ตตฺถ สนฺนิหิตํ;

สนฺตปฺปยิตฺวา อวจํ, ‘อยฺเย อิจฺฉามิ ปพฺพชิตุํ’.

‘‘อถ มํ ภณตี ตาโต, ‘อิเธว ปุตฺตก [ปุตฺติเก (สฺยา. ก.)] จราหิ ตฺวํ ธมฺมํ;

อนฺเนน จ ปาเนน จ, ตปฺปย สมเณ ทฺวิชาตี จ’.

‘‘อถหํ ภณามิ ตาตํ, โรทนฺตี อฺชลึ ปณาเมตฺวา;

‘ปาปฺหิ มยา ปกตํ, กมฺมํ ตํ นิชฺชเรสฺสามิ’.

‘‘อถ ¶ มํ ภณตี ตาโต, ‘ปาปุณ โพธิฺจ อคฺคธมฺมฺจ;

นิพฺพานฺจ ลภสฺสุ, ยํ สจฺฉิกรี ทฺวิปทเสฏฺโ’.

‘‘มาตาปิตู อภิวาทยิตฺวา, สพฺพฺจ าติคณวคฺคํ;

สตฺตาหํ ปพฺพชิตา, ติสฺโส วิชฺชา อผสฺสยึ.

‘‘ชานามิ อตฺตโน สตฺต, ชาติโย ยสฺสยํ ผลวิปาโก;

ตํ ตว อาจิกฺขิสฺสํ, ตํ เอกมนา นิสาเมหิ.

‘‘นครมฺหิ เอรกจฺเฉ [เอรกกจฺเฉ (สฺยา. ก.)], สุวณฺณกาโร อหํ ปหูตธโน;

โยพฺพนมเทน มตฺโต โส, ปรทารํ อเสวิหํ.

‘‘โสหํ ตโต จวิตฺวา, นิรยมฺหิ อปจฺจิสํ จิรํ;

ปกฺโก ตโต จ อุฏฺหิตฺวา, มกฺกฏิยา กุจฺฉิโมกฺกมึ.

‘‘สตฺตาหชาตกํ ¶ ¶ มํ, มหากปิ ยูถโป นิลฺลจฺเฉสิ;

ตสฺเสตํ กมฺมผลํ, ยถาปิ คนฺตฺวาน ปรทารํ.

‘‘โสหํ ตโต จวิตฺวา, กาลํ กริตฺวา สินฺธวารฺเ;

กาณาย จ ขฺชาย จ, เอฬกิยา กุจฺฉิโมกฺกมึ.

‘‘ทฺวาทส วสฺสานิ อหํ, นิลฺลจฺฉิโต ทารเก ปริวหิตฺวา;

กิมินาวฏฺโฏ อกลฺโล, ยถาปิ คนฺตฺวาน ปรทารํ.

‘‘โสหํ ตโต จวิตฺวา, โควาณิชกสฺส คาวิยา ชาโต;

วจฺโฉ ลาขาตมฺโพ, นิลฺลจฺฉิโต ทฺวาทเส มาเส.

‘‘โวฒูน [เต ปุน (สฺยา. ก.), โวธุน (ก. อฏฺ.)] นงฺคลมหํ, สกฏฺจ ธารยามิ;

อนฺโธวฏฺโฏ อกลฺโล, ยถาปิ คนฺตฺวาน ปรทารํ.

‘‘โสหํ ตโต จวิตฺวา, วีถิยา ทาสิยา ฆเร ชาโต;

เนว มหิลา น ปุริโส, ยถาปิ คนฺตฺวาน ปรทารํ.

‘‘ตึสติวสฺสมฺหิ ¶ ¶ มโต, สากฏิกกุลมฺหิ ทาริกา ชาตา;

กปณมฺหิ อปฺปโภเค, ธนิก [อณิก (อฏฺ.), ตํสํวณฺณนายมฺปิ อตฺถยุตฺติ คเวสิตพฺพา] ปุริสปาตพหุลมฺหิ.

‘‘ตํ มํ ตโต สตฺถวาโห, อุสฺสนฺนาย วิปุลาย วฑฺฒิยา;

โอกฑฺฒติ วิลปนฺตึ, อจฺฉินฺทิตฺวา กุลฆรสฺมา.

‘‘อถ โสฬสเม วสฺเส, ทิสฺวา มํ ปตฺตโยพฺพนํ กฺํ;

โอรุนฺธตสฺส ปุตฺโต, คิริทาโส นาม นาเมน.

‘‘ตสฺสปิ อฺา ภริยา, สีลวตี คุณวตี ยสวตี จ;

อนุรตฺตา ¶ [อนุวตฺตา (ก.)] ภตฺตารํ, ตสฺสาหํ [ตสฺส ตํ (?)] วิทฺเทสนมกาสึ.

‘‘ตสฺเสตํ กมฺมผลํ, ยํ มํ อปกีริตูน คจฺฉนฺติ;

ทาสีว อุปฏฺหนฺตึ, ตสฺสปิ อนฺโต กโต มยา’’ติ.

มนฺตาวติยา ¶ นคเร, รฺโ โกฺจสฺส อคฺคมเหสิยา;

ธีตา อาสึ สุเมธา, ปสาทิตา สาสนกเรหิ.

สีลวตี จิตฺตกถา, พหุสฺสุตา พุทฺธสาสเน วินีตา;

มาตาปิตโร อุปคมฺม, ภณติ ‘‘อุภโย นิสาเมถ.

‘‘นิพฺพานาภิรตาหํ, อสสฺสตํ ภวคตํ ยทิปิ ทิพฺพํ;

กิมงฺคํ ปน [กิมงฺค ปน (สี. สฺยา.), กึ ปน (?)] ตุจฺฉา กามา, อปฺปสฺสาทา พหุวิฆาตา.

‘‘กามา กฏุกา อาสีวิสูปมา, เยสุ มุจฺฉิตา พาลา;

เต ทีฆรตฺตํ นิรเย, สมปฺปิตา หฺนฺเต ทุกฺขิตา [หฺเร ทุขิตา (?)].

‘‘โสจนฺติ ปาปกมฺมา, วินิปาเต ปาปวทฺธิโน สทา;

กาเยน จ วาจาย จ, มนสา จ อสํวุตา พาลา.

‘‘พาลา ¶ เต ทุปฺปฺา, อเจตนา ทุกฺขสมุทโยรุทฺธา;

เทสนฺเต ¶ อชานนฺตา, น พุชฺฌเร อริยสจฺจานิ.

‘‘สจฺจานิ ¶ อมฺม พุทฺธวรเทสิตานิ, เต พหุตรา อชานนฺตา เย;

อภินนฺทนฺติ ภวคตํ, ปิเหนฺติ เทเวสุ อุปปตฺตึ.

‘‘เทเวสุปิ อุปปตฺติ, อสสฺสตา ภวคเต อนิจฺจมฺหิ;

น จ สนฺตสนฺติ พาลา, ปุนปฺปุนํ ชายิตพฺพสฺส.

‘‘จตฺตาโร วินิปาตา, ทุเว [ทฺเว (สพฺพตฺถ)] จ คติโย กถฺจิ ลพฺภนฺติ;

น จ วินิปาตคตานํ, ปพฺพชฺชา อตฺถิ นิรเยสุ.

‘‘อนุชานาถ มํ อุภโย, ปพฺพชิตุํ ทสพลสฺส ปาวจเน;

อปฺโปสฺสุกฺกา ฆฏิสฺสํ, ชาติมรณปฺปหานาย.

‘‘กึ ภวคเต [ภวคเตน (สฺยา.)] อภินนฺทิเตน, กายกลินา อสาเรน;

ภวตณฺหาย นิโรธา, อนุชานาถ ปพฺพชิสฺสามิ.

‘‘พุทฺธานํ ¶ อุปฺปาโท วิวชฺชิโต, อกฺขโณ ขโณ ลทฺโธ;

สีลานิ พฺรหฺมจริยํ, ยาวชีวํ น ทูเสยฺยํ’’.

เอวํ ภณติ สุเมธา, มาตาปิตโร ‘‘น ตาว อาหารํ;

อาหริสฺสํ [อาหริยามิ (สี.), อาหาริสํ (?)] คหฏฺา, มรณวสํ คตาว เหสฺสามิ’’.

มาตา ทุกฺขิตา โรทติ ปิตา จ, อสฺสา สพฺพโส สมภิหโต;

ฆเฏนฺติ สฺาเปตุํ, ปาสาทตเล ฉมาปติตํ.

‘‘อุฏฺเหิ ปุตฺตก กึ โสจิเตน, ทินฺนาสิ วารณวติมฺหิ;

ราชา ¶ อนีกรตฺโต [อณีกทตฺโต (สี. สฺยา.)], อภิรูโป ตสฺส ตฺวํ ทินฺนา.

‘‘อคฺคมเหสี ภวิสฺสสิ, อนิกรตฺตสฺส ราชิโน ภริยา;

สีลานิ พฺรหฺมจริยํ, ปพฺพชฺชา ทุกฺกรา ปุตฺตก.

‘‘รชฺเช อาณาธนมิสฺสริยํ, โภคา สุขา ทหริกาสิ;

ภุฺชาหิ กามโภเค, วาเรยฺยํ โหตุ เต ปุตฺต’’.

อถ เน ภณติ สุเมธา, ‘‘มา เอทิสิกานิ ภวคตมสารํ;

ปพฺพชฺชา วา โหหิติ, มรณํ วา เม น เจว วาเรยฺยํ.

‘‘กิมิว ¶ ปูติกายมสุจึ, สวนคนฺธํ ภยานกํ กุณปํ;

อภิสํวิเสยฺยํ ภสฺตํ, อสกึ ปคฺฆริตํ อสุจิปุณฺณํ.

‘‘กิมิว ¶ ตาหํ ชานนฺตี, วิกุลกํ มํสโสณิตุปลิตฺตํ;

กิมิกุลาลยํ สกุณภตฺตํ, กเฬวรํ กิสฺส ทิยฺยติ.

‘‘นิพฺพุยฺหติ สุสานํ, อจิรํ กาโย อเปตวิฺาโณ;

ฉุทฺโธ [ฉฑฺฑิโต (สฺยา.), ฉุฏฺโ (ก.)] กฬิงฺครํ วิย, ชิคุจฺฉมาเนหิ าตีหิ.

‘‘ฉุทฺธูน [ฉฑฺฑูน (สฺยา.), ฉุฏฺูน (ก.)] นํ สุสาเน, ปรภตฺตํ นฺหายนฺติ [นฺหายเร (?)] ชิคุจฺฉนฺตา;

นิยกา มาตาปิตโร, กึ ปน สาธารณา ชนตา.

‘‘อชฺโฌสิตา อสาเร, กเฬวเร อฏฺินฺหารุสงฺฆาเต;

เขฬสฺสุจฺจารสฺสว, ปริปุณฺเณ [เขฬสฺสุจฺจารปสฺสวปริปุณฺเณ (สี.)] ปูติกายมฺหิ.

‘‘โย ¶ นํ วินิพฺภุชิตฺวา, อพฺภนฺตรมสฺส พาหิรํ กยิรา ¶ ;

คนฺธสฺส อสหมานา, สกาปิ มาตา ชิคุจฺเฉยฺย.

‘‘ขนฺธธาตุอายตนํ, สงฺขตํ ชาติมูลกํ ทุกฺขํ;

โยนิโส อนุวิจินนฺตี, วาเรยฺยํ กิสฺส อิจฺเฉยฺยํ.

‘‘ทิวเส ทิวเส ติสตฺติ, สตานิ นวนวา ปเตยฺยุํ กายมฺหิ;

วสฺสสตมฺปิ จ ฆาโต, เสยฺโย ทุกฺขสฺส เจวํ ขโย.

‘‘อชฺฌุปคจฺเฉ ฆาตํ, โย วิฺาเยวํ สตฺถุโน วจนํ;

‘ทีโฆ เตสํ [โว (ก.)] สํสาโร, ปุนปฺปุนํ หฺมานานํ’.

‘‘เทเวสุ มนุสฺเสสุ จ, ติรจฺฉานโยนิยา อสุรกาเย;

เปเตสุ ¶ จ นิรเยสุ จ, อปริมิตา ทิสฺสเร ฆาตา.

‘‘ฆาตา นิรเยสุ พหู, วินิปาตคตสฺส ปีฬิยมานสฺส [กิลิสฺสมานสฺส (สฺยา. ก.)];

เทเวสุปิ อตฺตาณํ, นิพฺพานสุขา ปรํ นตฺถิ.

‘‘ปตฺตา เต นิพฺพานํ, เย ยุตฺตา ทสพลสฺส ปาวจเน;

อปฺโปสฺสุกฺกา ฆเฏนฺติ, ชาติมรณปฺปหานาย.

‘‘อชฺเชว ตาตภินิกฺขมิสฺสํ, โภเคหิ กึ อสาเรหิ;

นิพฺพินฺนา เม กามา, วนฺตสมา ตาลวตฺถุกตา’’.

สา เจวํ ภณติ ปิตรมนีกรตฺโต จ ยสฺส สา ทินฺนา;

อุปยาสิ วารณวเต, วาเรยฺยมุปฏฺิเต กาเล.

อถ อสิตนิจิตมุทุเก, เกเส ขคฺเคน ฉินฺทิย สุเมธา;

ปาสาทํ ปิทหิตฺวา [ปิเธตฺวา (สี. สฺยา.), ปิธิตฺวา (ก.)], ปมชฺฌานํ สมาปชฺชิ.

สา ¶ ¶ จ ตหึ สมาปนฺนา, อนีกรตฺโต จ อาคโต นครํ;

ปาสาเท จ [ปาสาเทว (สี. สฺยา.)] สุเมธา, อนิจฺจสฺํ [อนิจฺจสฺา (สพฺพตฺถ)] สุภาเวติ.

สา จ มนสิ กโรติ, อนีกรตฺโต จ อารุหี ตุริตํ;

มณิกนกภูสิตงฺโค, กตฺชลี ยาจติ สุเมธํ.

‘‘รชฺเช อาณาธนมิสฺสริยํ, โภคา สุขา ทหริกาสิ;

ภุฺชาหิ กามโภเค, กามสุขา ทุลฺลภา โลเก.

‘‘นิสฺสฏฺํ ¶ เต รชฺชํ, โภเค ภุฺชสฺสุ เทหิ ทานานิ;

มา ทุมฺมนา อโหสิ, มาตาปิตโร เต ทุกฺขิตา’’ [มาตาปิตโร จ เต ทุขิตา (?)].

ตํ ตํ ภณติ สุเมธา, กาเมหิ อนตฺถิกา วิคตโมหา;

‘‘มา กาเม อภินนฺทิ, กาเมสฺวาทีนวํ ปสฺส.

‘‘จาตุทฺทีโป ราชา มนฺธาตา, อาสิ กามโภคิน มคฺโค;

อติตฺโต ¶ กาลงฺกโต, น จสฺส ปริปูริตา อิจฺฉา.

‘‘สตฺต รตนานิ วสฺเสยฺย, วุฏฺิมา ทสทิสา สมนฺเตน;

น จตฺถิ ติตฺติ กามานํ, อติตฺตาว มรนฺติ นรา.

‘‘อสิสูนูปมา กามา, กามา สปฺปสิโรปมา;

อุกฺโกปมา อนุทหนฺติ, อฏฺิกงฺกล [กงฺขล (สี.)] สนฺนิภา.

‘‘อนิจฺจา อทฺธุวา กามา, พหุทุกฺขา มหาวิสา;

อโยคุโฬว สนฺตตฺโต, อฆมูลา ทุขปฺผลา.

‘‘รุกฺขปฺผลูปมา กามา, มํสเปสูปมา ทุขา;

สุปิโนปมา ¶ วฺจนิยา, กามา ยาจิตกูปมา.

‘‘สตฺติสูลูปมา กามา, โรโค คณฺโฑ อฆํ นิฆํ;

องฺคารกาสุสทิสา, อฆมูลํ ภยํ วโธ.

‘‘เอวํ พหุทุกฺขา กามา, อกฺขาตา อนฺตรายิกา;

คจฺฉถ น เม ภควเต, วิสฺสาโส อตฺถิ อตฺตโน.

‘‘กึ มม ปโร กริสฺสติ, อตฺตโน สีสมฺหิ ฑยฺหมานมฺหิ;

อนุพนฺเธ ชรามรเณ, ตสฺส ฆาตาย ฆฏิตพฺพํ’’.

ทฺวารํ ¶ อปาปุริตฺวานหํ [อวาปุริตฺวาหํ (สี.)], มาตาปิตโร อนีกรตฺตฺจ;

ทิสฺวาน ฉมํ นิสินฺเน, โรทนฺเต อิทมโวจํ.

‘‘ทีโฆ พาลานํ สํสาโร, ปุนปฺปุนฺจ โรทตํ;

อนมตคฺเค ปิตุ มรเณ, ภาตุ วเธ อตฺตโน จ วเธ.

‘‘อสฺสุ ถฺํ รุธิรํ, สํสารํ อนมตคฺคโต สรถ;

สตฺตานํ สํสรตํ, สราหิ อฏฺีนฺจ สนฺนิจยํ.

‘‘สร ¶ จตุโรทธี [สรสฺสุ จตุโร อุทธี (?)], อุปนีเต อสฺสุถฺรุธิรมฺหิ;

สร เอกกปฺปมฏฺีนํ, สฺจยํ วิปุเลน สมํ.

‘‘อนมตคฺเค ¶ สํสรโต, มหึ [มหามหึ (?)] ชมฺพุทีปมุปนีตํ;

โกลฏฺิมตฺตคุฬิกา, มาตา มาตุสฺเวว นปฺปโหนฺติ.

‘‘ติณกฏฺสาขาปลาสํ [สร ติณกฏฺสาขาปลาสํ (สี.)], อุปนีตํ อนมตคฺคโต สร;

จตุรงฺคุลิกา ฆฏิกา, ปิตุปิตุสฺเวว นปฺปโหนฺติ.

‘‘สร กาณกจฺฉปํ ปุพฺพสมุทฺเท, อปรโต จ ยุคฉิทฺทํ;

สิรํ ¶ [สร (สี.)] ตสฺส จ ปฏิมุกฺกํ, มนุสฺสลาภมฺหิ โอปมฺมํ.

‘‘สร รูปํ เผณปิณฺโฑปมสฺส, กายกลิโน อสารสฺส;

ขนฺเธ ปสฺส อนิจฺเจ, สราหิ นิรเย พหุวิฆาเต.

‘‘สร กฏสึ วฑฺเฒนฺเต, ปุนปฺปุนํ ตาสุ ตาสุ ชาตีสุ;

สร กุมฺภีลภยานิ จ, สราหิ จตฺตาริ สจฺจานิ.

‘‘อมตมฺหิ วิชฺชมาเน, กึ ตว ปฺจกฏุเกน ปีเตน;

สพฺพา หิ กามรติโย, กฏุกตรา ปฺจกฏุเกน.

‘‘อมตมฺหิ วิชฺชมาเน, กึ ตว กาเมหิ เย ปริฬาหา [สปริฬาหา (สี. อฏฺ.)];

สพฺพา หิ กามรติโย, ชลิตา กุถิตา กมฺปิตา สนฺตาปิตา.

‘‘อสปตฺตมฺหิ สมาเน, กึ ตว กาเมหิ เย พหุสปตฺตา;

ราชคฺคิโจรอุทกปฺปิเยหิ, สาธารณา กามา พหุสปตฺตา.

‘‘โมกฺขมฺหิ วิชฺชมาเน, กึ ตว กาเมหิ เยสุ วธพนฺโธ;

กาเมสุ หิ อสกามา, วธพนฺธทุขานิ อนุโภนฺติ.

‘‘อาทีปิตา ¶ ¶ ติณุกฺกา, คณฺหนฺตํ ทหนฺติ เนว มุฺจนฺตํ;

อุกฺโกปมา หิ กามา, ทหนฺติ เย เต น มุฺจนฺติ.

‘‘มา อปฺปกสฺส เหตุ, กามสุขสฺส วิปุลํ ชหี สุขํ;

มา ปุถุโลโมว พฬิสํ, คิลิตฺวา ปจฺฉา วิหฺสิ.

‘‘กามํ ¶ กาเมสุ ทมสฺสุ, ตาว สุนโขว สงฺขลาพทฺโธ;

กาหินฺติ ขุ ตํ กามา, ฉาตา สุนขํว จณฺฑาลา.

‘‘อปริมิตฺจ ¶ ทุกฺขํ, พหูนิ จ จิตฺตโทมนสฺสานิ;

อนุโภหิสิ กามยุตฺโต, ปฏินิสฺสช [ปฏินิสฺสร (สี.)] อทฺธุเว กาเม.

‘‘อชรมฺหิ วิชฺชมาเน, กึ ตว กาเมหิ [เยสุ ชราย จ; มรณพฺยาธิหิ คหิตา (?)] เยสุ ชรา;

มรณพฺยาธิคหิตา [เยสุ ชราย จ; มรณพฺยาธิหิ คหิตา (?)], สพฺพา สพฺพตฺถ ชาติโย.

‘‘อิทมชรมิทมมรํ [อิทํ อชรํ อิทํ อมรํ (?)], อิทมชรามรํ ปทมโสกํ;

อสปตฺตมสมฺพาธํ, อขลิตมภยํ นิรุปตาปํ.

‘‘อธิคตมิทํ พหูหิ, อมตํ อชฺชาปิ จ ลภนียมิทํ;

โย โยนิโส ปยุฺชติ, น จ สกฺกา อฆฏมาเนน’’.

เอวํ ภณติ สุเมธา, สงฺขารคเต รตึ อลภมานา;

อนุเนนฺตี อนิกรตฺตํ, เกเส จ ฉมํ ขิปิ สุเมธา.

อุฏฺาย อนิกรตฺโต, ปฺชลิโก ยาจิตสฺสา ปิตรํ โส;

‘‘วิสฺสชฺเชถ สุเมธํ, ปพฺพชิตุํ วิโมกฺขสจฺจทสฺสา’’.

วิสฺสชฺชิตา มาตาปิตูหิ, ปพฺพชิ โสกภยภีตา;

ฉ อภิฺา สจฺฉิกตา, อคฺคผลํ สิกฺขมานาย.

อจฺฉริยมพฺภุตํ ¶ ตํ, นิพฺพานํ อาสิ ราชกฺาย;

ปุพฺเพนิวาสจริตํ, ยถา พฺยากริ ปจฺฉิเม กาเล.

‘‘ภควติ โกณาคมเน, สงฺฆารามมฺหิ นวนิเวสมฺหิ;

สขิโย ติสฺโส ชนิโย, วิหารทานํ อทาสิมฺห.

‘‘ทสกฺขตฺตุํ สตกฺขตฺตุํ, ทสสตกฺขตฺตุํ สตานิ จ สตกฺขตฺตุํ;

เทเวสุ ¶ อุปฺปชฺชิมฺห, โก ปน วาโท มนุสฺเสสุ.

‘‘เทเวสุ มหิทฺธิกา อหุมฺห, มานุสกมฺหิ โก ปน วาโท;

สตฺตรตนสฺส มเหสี, อิตฺถิรตนํ อหํ อาสึ.

‘‘โส ¶ ¶ เหตุ โส ปภโว, ตํ มูลํ สาว สาสเน ขนฺตี;

ตํ ปมสโมธานํ, ตํ ธมฺมรตาย นิพฺพานํ’’.

เอวํ กโรนฺติ เย สทฺทหนฺติ, วจนํ อโนมปฺสฺส;

นิพฺพินฺทนฺติ ภวคเต, นิพฺพินฺทิตฺวา วิรชฺชนฺตีติ.

อิตฺถํ สุทํ สุเมธา เถรี คาถาโย อภาสิตฺถาติ.

คาถาสตานิ จตฺตาริ, อสีติ ปุน จุทฺทส [คาถาสงฺขฺยา อิธ อนุกฺกมณิกคณนาวเสน ปากฏา];

เถริเยกุตฺตรสตา [เถรีเยกุตฺตรฉสตา (?) ตึสมตฺตาปิ ปฺจสตมตฺตาปิ เถริโย เอกโต อาคตา มนสิกาตพฺพา], สพฺพา ตา อาสวกฺขยาติ.