📜
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
วินยปิฏเก
จูฬวคฺคปาฬิ
๑. กมฺมกฺขนฺธกํ
๑. ตชฺชนียกมฺมํ
๑. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ [อลมตฺถตรา จ (สฺยา. ก.)]. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ ¶ อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา ¶ กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วกฺขนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ¶ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี’’ติ.
๒. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ¶ ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ ¶ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, เตสํ โมฆปุริสานํ อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา อตฺตนา ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วกฺขนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ? เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ปสนฺนานํ วา ภิยฺโยภาวาย. อถ ขฺเวตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานฺเจว อปฺปสาทาย ปสนฺนานฺจ เอกจฺจานํ อฺถตฺตายา’’ติ.
อถ โข ภควา เต [ปณฺฑุกโลหิตเก (สฺยา.)] ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย ทุปฺโปสตาย มหิจฺฉตาย ¶ อสนฺตุฏฺิตาย [อสนฺตุฏฺตาย (สฺยา.), อสนฺตุฏฺิยา (สี.)] สงฺคณิกาย โกสชฺชสฺส ¶ อวณฺณํ ภาสิตฺวา อเนกปริยาเยน สุภรตาย สุโปสตาย อปฺปิจฺฉสฺส สนฺตุฏฺสฺส สลฺเลขสฺส ธุตสฺส ปาสาทิกสฺส อปจยสฺส วีริยารมฺภสฺส [วิริยารมฺภสฺส (สี.), วีริยารพฺภสฺส (ก.)] วณฺณํ ภาสิตฺวา ภิกฺขูนํ ตทนุจฺฉวิกํ ตทนุโลมิกํ ¶ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ. ปมํ ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู โจเทตพฺพา, โจเทตฺวา สาเรตพฺพา, สาเรตฺวา อาปตฺตึ [อาปตฺติ (สี. สฺยา.)] อาโรเปตพฺพา, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา ¶ โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ¶ ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห ¶ , อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ ¶ . อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๔. ‘‘ตีหิ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ [อธมฺมกมฺมฺเจว (สฺยา.)] โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ ¶ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อปฺปฏิฺาย กตํ ¶ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อโจเทตฺวา กตํ ¶ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว ¶ , ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๕. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ ¶ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ ¶ , อเทสิตาย ¶ อาปตฺติยา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ ¶ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน ¶ กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ ¶ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ ¶ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๖. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ ¶ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ¶ , อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ ¶ , ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ ¶ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย ¶ . เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
อฏฺารสวตฺตํ
๗. ‘‘ตชฺชนียกมฺมกเตน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ [สมฺมติ (สฺยา.)] สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ [น ภิกฺขู ภิกฺขูหิ (สฺยา.)] สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
ตชฺชนียกมฺเม อฏฺารสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๘. อถ โข สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ อกาสิ ¶ . เต สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ ¶ , เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘‘มยํ, อาวุโส, สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตาม, โลมํ ปาเตม, เนตฺถารํ วตฺตาม, กถํ นุ โข อมฺเหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ¶ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ ¶ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ [ภิกฺขู ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ (สฺยา.)] – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๙. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ¶ , ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตหิ, ภิกฺขเว, ปณฺฑุกโลหิตเกหิ ภิกฺขูหิ สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘มยํ, ภนฺเต, สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา ¶ สมฺมา วตฺตาม, โลมํ ปาเตม, เนตฺถารํ วตฺตาม, ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามา’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ, เนตฺถารํ วตฺตนฺติ ¶ , ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจนฺติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ, เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม ¶ , ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ, เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ, เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส,
ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ตชฺชนียกมฺมํ นิฏฺิตํ ปมํ.
๒. นิยสฺสกมฺมํ
๑๑. เตน ¶ โข ปน สมเยน อายสฺมา เสยฺยสโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา [ปกตตฺตา (สี. สฺยา.)] ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา เสยฺยสโก พาโล ภวิสฺสติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหริสฺสติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ ¶ ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา’’ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ ¶ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, เสยฺยสโก ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, ตสฺส โมฆปุริสสฺส อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส พาโล ภวิสฺสติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหริสฺสติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ¶ ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ [นิยสกมฺมํ (ก.)] กโรตุ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ. ปมํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ [อาปตฺติ อาโรเปตพฺพา (สี. สฺยา.)], อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ¶ ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๒. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ กโรติ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส กรณํ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ กโรติ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ¶ กรณํ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๑๓. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา ¶ กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ ¶ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป… ¶ .
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป… ¶ .
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน ¶ กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๑๔. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ ¶ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป… ¶ .
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป… ¶ .
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๑๕. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ ¶ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน ¶ สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ, อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ ¶ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
อฏฺารสวตฺตํ
๑๖. ‘‘นิยสฺสกมฺมกเตน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา ¶ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส การาเปตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
นิยสฺสกมฺเม อฏฺารสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๑๗. อถ โข สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ อกาสิ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. โส สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต กลฺยาณมิตฺเต ¶ เสวมาโน ภชมาโน ปยิรุปาสมาโน อุทฺทิสาเปนฺโต ปริปุจฺฉนฺโต พหุสฺสุโต โหติ, อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน ¶ หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๑๘. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ ¶ , โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๑๙. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ ¶ . น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ¶ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
๒๐. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน, ภิกฺขเว, เสยฺยสเกน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา ¶ . พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ¶ ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
นิยสฺสกมฺมํ นิฏฺิตํ ทุติยํ.
๓. ปพฺพาชนียกมฺมํ
๒๑. [อิทํ วตฺถุ ปารา. ๔๓๑ อาทโย] เตน โข ปน สมเยน อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม [นาม ภิกฺขู (ก.)] กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา โหนฺติ อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู. เต [จูฬว. ๒๙๒ อาทโย] เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิฺจนฺติปิ สิฺจาเปนฺติปิ, โอจินนฺติปิ โอจินาเปนฺติปิ, คนฺเถนฺติปิ คนฺถาเปนฺติปิ ¶ , เอกโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ ¶ การาเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, มฺชริกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วิธูติกํ [วิธุติกํ (สฺยา.)] กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วฏํสกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อาเวฬํ กโรนฺติปิ ¶ การาเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, มฺชริกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วิธูติกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วฏํสกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อาเวฬํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธึ เอกภาชเนปิ ภฺุชนฺติ, เอกถาลเกปิ ¶ ปิวนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทนฺติ, เอกมฺเจปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, วิกาเลปิ ภฺุชนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาเรนฺติ, นจฺจนฺติปิ, คายนฺติปิ, วาเทนฺติปิ, ลาเสนฺติปิ; นจฺจนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ คายนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ วาเทนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; คายนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, คายนฺติยาปิ คายนฺติ, คายนฺติยาปิ วาเทนฺติ, คายนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; วาเทนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, วาเทนฺติยาปิ คายนฺติ, วาเทนฺติยาปิ วาเทนฺติ, วาเทนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; ลาเสนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ คายนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ วาเทนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; อฏฺปเทปิ กีฬนฺติ, ทสปเทปิ กีฬนฺติ, อากาเสปิ กีฬนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬนฺติ, ขลิกายปิ กีฬนฺติ, ฆฏิกายปิ กีฬนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬนฺติ, โมกฺขจิกายปิ กีฬนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬนฺติ, รถเกนปิ กีฬนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬนฺติ, มเนสิกายปิ กีฬนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬนฺติ; หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ; หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต [ปุรโต ธาวนฺติ (สฺยา.)] ธาวนฺติปิ อาธาวนฺติปิ; อุสฺเสเฬนฺติปิ, อปฺโผเฏนฺติปิ ¶ , นิพฺพุชฺฌนฺติปิ, มุฏฺีหิปิ ยุชฺฌนฺติ; รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏึ ปตฺถริตฺวา นจฺจกึ [นจฺจนฺตึ (สี. สฺยา.)] เอวํ วทนฺติ – ‘‘อิธ, ภคินิ, นจฺจสฺสู’’ติ; นลาฏิกมฺปิ เทนฺติ; วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ.
๒๒. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ กาสีสุ วสฺสํวุฏฺโ [วสฺสํวุตฺโถ (สี. สฺยา.)] สาวตฺถึ คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทสฺสนาย เยน กีฏาคิริ ตทวสริ. อถ โข โส ภิกฺขุ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย กีฏาคิรึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ปาสาทิเกน อภิกฺกนฺเตน ปฏิกฺกนฺเตน ¶ อาโลกิเตน วิโลกิเตน สมิฺชิเตน [สมฺมิฺชิเตน (สี. สฺยา. กํ.)] ปสาริเตน, โอกฺขิตฺตจกฺขุ อิริยาปถสมฺปนฺโน. มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา เอวมาหํสุ – ‘‘กฺวายํ อพลพโล ¶ วิย มนฺทมนฺโท วิย ภากุฏิกภากุฏิโก วิย? โก อิมสฺส อุปคตสฺส ปิณฺฑกมฺปิ ทสฺสติ? อมฺหากํ ปน อยฺยา อสฺสชิปุนพฺพสุกา สณฺหา สขิลา สุขสมฺภาสา มิหิตปุพฺพงฺคมา เอหิสฺวาคตวาทิโน อพฺภากุฏิกา อุตฺตานมุขา ปุพฺพภาสิโน. เตสํ โข นาม ปิณฺโฑ ทาตพฺโพ’’ติ.
อทฺทสา โข อฺตโร อุปาสโก ตํ ภิกฺขุํ กีฏาคิริสฺมึ ปิณฺฑาย จรนฺตํ; ทิสฺวาน เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา เอตทโวจ – ‘‘อปิ, ภนฺเต, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’’ติ? ‘‘น โข, อาวุโส, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’’ติ. ‘‘เอหิ, ภนฺเต, ฆรํ คมิสฺสามา’’ติ. อถ โข โส อุปาสโก ตํ ภิกฺขุํ ฆรํ เนตฺวา โภเชตฺวา เอตทโวจ – ‘‘กหํ, ภนฺเต, อยฺโย คมิสฺสตี’’ติ? ‘‘สาวตฺถึ ¶ โข อหํ, อาวุโส, คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา’’ติ. ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺท, เอวฺจ วเทหิ – ‘ทุฏฺโ, ภนฺเต, กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส. อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู. เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิฺจนฺติปิ สิฺจาเปนฺติปิ, โอจินนฺติปิ, โอจินาเปนฺติปิ, คนฺเถนฺติปิ คนฺถาเปนฺติปิ, เอกโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, มฺชริกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วิธูติกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วฏํสกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อาเวฬํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, มฺชริกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วิธูติกํ ¶ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วฏํสกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อาเวฬํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธึ เอกภาชเนปิ ภฺุชนฺติ, เอกถาลเกปิ ปิวนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทนฺติ, เอกมฺเจปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, วิกาเลปิ ภฺุชนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาเรนฺติ, นจฺจนฺติปิ, คายนฺติปิ, วาเทนฺติปิ, ลาเสนฺติปิ; นจฺจนฺติยาปิ ¶ นจฺจนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ คายนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ วาเทนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ ลาเสนฺติ…เป… (จกฺกํ กาตพฺพํ). ลาเสนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ คายนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ วาเทนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; อฏฺปเทปิ กีฬนฺติ, ทสปเทปิ กีฬนฺติ, อากาเสปิ ¶ กีฬนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬนฺติ, ขลิกายปิ กีฬนฺติ, ฆฏิกายปิ กีฬนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬนฺติ, โมกฺขจิกายปิ กีฬนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬนฺติ, รถเกนปิ กีฬนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬนฺติ, มเนสิกายปิ กีฬนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬนฺติ; หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ; หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติปิ อาธาวนฺติปิ; อุสฺเสเฬนฺติปิ, อปฺโผเฏนฺติปิ, นิพฺพุชฺฌนฺติปิ, มุฏฺีหิปิ ยุชฺฌนฺติ; รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏึ ปตฺถริตฺวา นจฺจกึ เอวํ วทนฺติ – ‘อิธ, ภคินิ, นจฺจสฺสู’ติ; นลาฏิกมฺปิ เทนฺติ; วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ. เยปิ เต, ภนฺเต, มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา. ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ. ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู ¶ , นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู. สาธุ, ภนฺเต, ภควา กีฏาคิรึ ภิกฺขู ปหิเณยฺย, ยถายํ กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส สณฺเหยฺยา’’ติ.
‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข โส ภิกฺขุ ตสฺส อุปาสกสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา อุฏฺายาสนา เยน สาวตฺถิ เตน ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน เยน สาวตฺถิ เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. อาจิณฺณํ โข ปเนตํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ ปฏิสมฺโมทิตุํ. อถ ¶ โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กจฺจิ, ภิกฺขุ, ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิสิ อปฺปกิลมเถน อทฺธานํ อาคโต, กุโต จ ตฺวํ ภิกฺขุ อาคจฺฉสี’’ติ? ‘‘ขมนียํ, ภควา, ยาปนียํ ภควา; อปฺปกิลมเถน จ อหํ, ภนฺเต, อทฺธานํ อาคโต. อิธาหํ, ภนฺเต, กาสีสุ วสฺสํวุฏฺโ สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทสฺสนาย เยน กีฏาคิริ ตทวสรึ. อถ ขฺวาหํ, ภนฺเต, ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย กีฏาคิรึ ปิณฺฑาย ปาวิสึ. อทฺทสา โข มํ, ภนฺเต, อฺตโร อุปาสโก กีฏาคิริสฺมึ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ¶ ; ทิสฺวาน เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอตทโวจ – ‘อปิ, ภนฺเต, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’ติ. ‘น โข, อาวุโส, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’ติ. ‘เอหิ, ภนฺเต, ฆรํ คมิสฺสามา’ติ. อถ โข, ภนฺเต, โส อุปาสโก มํ ฆรํ เนตฺวา โภเชตฺวา เอตทโวจ – ‘กหํ, ภนฺเต, อยฺโย คมิสฺสตี’ติ? ‘สาวตฺถึ โข อหํ, อาวุโส, คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา’ติ ¶ . ‘เตน หิ, ภนฺเต, มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺท, เอวฺจ วเทหิ – ทุฏฺโ, ภนฺเต, กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส. อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู ¶ . เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ…เป… วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ. เยปิ เต, ภนฺเต, มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา. ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ. ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู, นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู. สาธุ, ภนฺเต, ภควา กีฏาคิรึ ภิกฺขู ปหิเณยฺย, ยถายํ กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส สณฺเหยฺยา’ติ. ตโต อหํ ภควา อาคจฺฉามี’’ติ.
๒๓. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู? เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ…เป… วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ? เยปิ เต มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา? ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ? ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว ¶ , โมฆปุริสา เอวรูปํ อนาจารํ ¶ อาจริสฺสนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปสฺสนฺติปิ โรปาเปสฺสนฺติปิ, สิฺจิสฺสนฺติปิ สิฺจาเปสฺสนฺติปิ, โอจินิสฺสนฺติปิ โอจินาเปสฺสนฺติปิ, คนฺเถสฺสนฺติปิ คนฺถาเปสฺสนฺติปิ, เอกโตวณฺฏิกมาลํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, มฺชริกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, วิธูติกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, วฏํสกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อาเวฬํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, มฺชริกํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, วิธูติกํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, วฏํสกํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, อาเวฬํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธึ เอกภาชเนปิ ภฺุชิสฺสนฺติ, เอกถาลเกปิ ปิวิสฺสนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทิสฺสนฺติ, เอกมฺเจปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, วิกาเลปิ ภฺุชิสฺสนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวิสฺสนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาเรสฺสนฺติ, นจฺจิสฺสนฺติปิ, คายิสฺสนฺติปิ, วาเทสฺสนฺติปิ, ลาเสสฺสนฺติปิ; นจฺจนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ; คายนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ ¶ ¶ , คายนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ, คายนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ, คายนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ; วาเทนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ, วาเทนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ, วาเทนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ, วาเทนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ; ลาเสนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ; ลาเสนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ; อฏฺปเทปิ กีฬิสฺสนฺติ, ทสปเทปิ กีฬิสฺสนฺติ, อากาเสปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬิสฺสนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ขลิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ฆฏิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬิสฺสนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬิสฺสนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ โมกฺขจิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, รถเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, มเนสิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬิสฺสนฺติ; หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ; หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ ¶ , อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต [ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ (สฺยา.)] ธาวิสฺสนฺติปิ อาธาวิสฺสนฺติปิ; อุสฺเสเฬสฺสนฺติปิ, อปฺโผเฏสฺสนฺติปิ, นิพฺพุชฺฌิสฺสนฺติปิ, มุฏฺีหิปิ ยุชฺฌิสฺสนฺติ; รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏึ ปตฺถริตฺวา นจฺจกึ เอวํ วกฺขนฺติ [วทิสฺสนฺติ (ก.)] – ‘อิธ, ภคินิ, นจฺจสฺสู’ติ; นลาฏิกมฺปิ ทสฺสนฺติ; วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจริสฺสนฺติ. เนตํ ¶ , ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเน อามนฺเตสิ – ‘‘คจฺฉถ ตุมฺเห, สาริปุตฺตา, กีฏาคิรึ คนฺตฺวา อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรถ, ตุมฺหากํ เอเต สทฺธิวิหาริโน’’ติ.
‘‘กถํ มยํ, ภนฺเต, อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรม, จณฺฑา เต ภิกฺขู ผรุสา’’ติ? ‘‘เตน หิ ตุมฺเห, สาริปุตฺตา, พหุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ คจฺฉถา’’ติ. ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ – ปมํ อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู ¶ โจเทตพฺพา, โจเทตฺวา สาเรตพฺพา, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺพา, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๒๔. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู กุลทูสกา ปาปสมาจารา. อิเมสํ ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จ อิเมหิ ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ ¶ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู กุลทูสกา ปาปสมาจารา. อิเมสํ ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จ อิเมหิ ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. สงฺโฆ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ. สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู กุลทูสกา ปาปสมาจารา. อิเมสํ ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จ อิเมหิ ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. สงฺโฆ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ¶ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๒๕. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… ¶ อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ ¶ …เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๒๖. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา ¶ กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน ¶ กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ ¶ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานจุทฺทสกํ
๒๗. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. กายิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ, วาจสิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ, กายิกวาจสิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. กายิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ, วาจสิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ, กายิกวาจสิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. กายิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ, วาจสิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ, กายิกวาจสิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. กายิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ, วาจสิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ, กายิกวาจสิเกน ¶ มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมหิ, โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ ¶ , อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ ¶ , ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ¶ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ ¶ กเรยฺย. เอโก กายิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก วาจสิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก กายิกวาจสิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก กายิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก วาจสิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก กายิกวาจสิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก กายิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก วาจสิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก กายิกวาจสิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก กายิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก วาจสิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก กายิกวาจสิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
อากงฺขมานจุทฺทสกํ นิฏฺิตํ.
อฏฺารสวตฺตํ
๒๘. ‘‘ปพฺพาชนียกมฺมกเตน ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา ¶ , ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
ปพฺพาชนียกมฺเม อฏฺารสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๒๙. อถ โข สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ กีฏาคิรึ คนฺตฺวา อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ อกาสิ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. เต สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺตนฺติ, น โลมํ ปาเตนฺติ, น เนตฺถารํ วตฺตนฺติ; น ภิกฺขู ขมาเปนฺติ, อกฺโกสนฺติ, ปริภาสนฺติ; ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปนฺติ; ปกฺกมนฺติปิ, วิพฺภมนฺติปิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺติสฺสนฺติ, น โลมํ ปาเตสฺสนฺติ, น ¶ เนตฺถารํ วตฺติสฺสนฺติ; น ภิกฺขู ขมาเปสฺสนฺติ, อกฺโกสิสฺสนฺติ, ปริภาสิสฺสนฺติ; ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปสฺสนฺติ; ปกฺกมิสฺสนฺติปิ, วิพฺภมิสฺสนฺติปี’’ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺตนฺติ, น โลมํ ปาเตนฺติ, น เนตฺถารํ วตฺตนฺติ; น ภิกฺขู ขมาเปนฺติ, อกฺโกสนฺติ, ปริภาสนฺติ; ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปนฺติ; ปกฺกมนฺติปิ, วิพฺภมนฺติปี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ ¶ …เป… กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺติสฺสนฺติ, น โลมํ ปาเตสฺสนฺติ, น เนตฺถารํ วตฺติสฺสนฺติ; น ภิกฺขู ขมาเปสฺสนฺติ, อกฺโกสิสฺสนฺติ, ปริภาสิสฺสนฺติ; ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปสฺสนฺติ; ปกฺกมิสฺสนฺติปิ, วิพฺภมิสฺสนฺติปิ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๓๐. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ¶ ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ ¶ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปพฺพาชนียกมฺเม นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๓๑. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ ¶ , น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ¶ ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ ¶ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปพฺพาชนียกมฺเม ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
๓๒. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน, ภิกฺขเว, ปพฺพาชนียกมฺมกเตน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ¶ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปพฺพาชนียสฺส ¶ กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ. สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ ¶ . อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา
ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปพฺพาชนียกมฺมํ นิฏฺิตํ ตติยํ.
๔. ปฏิสารณียกมฺมํ
๓๓. เตน ¶ โข ปน สมเยน อายสฺมา สุธมฺโม มจฺฉิกาสณฺเฑ จิตฺตสฺส คหปติโน อาวาสิโก โหติ, นวกมฺมิโก ธุวภตฺติโก. ยทา จิตฺโต คหปติ สงฺฆํ วา คณํ วา ปุคฺคลํ วา นิมนฺเตตุกาโม โหติ ตทา น อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ อนปโลเกตฺวา สงฺฆํ วา คณํ วา ปุคฺคลํ วา นิมนฺเตติ.
เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา เถรา ภิกฺขู, อายสฺมา จ สาริปุตฺโต, อายสฺมา จ มหาโมคฺคลฺลาโน, อายสฺมา จ มหากจฺจาโน, อายสฺมา จ มหาโกฏฺิโก ¶ , อายสฺมา จ มหากปฺปิโน, อายสฺมา จ มหาจุนฺโท, อายสฺมา จ อนุรุทฺโธ, อายสฺมา จ เรวโต, อายสฺมา จ อุปาลิ, อายสฺมา จ อานนฺโท, อายสฺมา จ ราหุโล, กาสีสุ จาริกํ จรมานา เยน มจฺฉิกาสณฺโฑ ตทวสรุํ.
อสฺโสสิ โข จิตฺโต คหปติ เถรา กิร ภิกฺขู มจฺฉิกาสณฺฑํ อนุปฺปตฺตาติ. อถ โข จิตฺโต คหปติ เยน เถรา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ ¶ , อุปสงฺกมิตฺวา เถเร ภิกฺขู อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข จิตฺตํ คหปตึ อายสฺมา สาริปุตฺโต ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ.
อถ โข จิตฺโต คหปติ อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ ¶ – ‘‘อธิวาเสนฺตุ เม, ภนฺเต, เถรา สฺวาตนาย อาคนฺตุกภตฺต’’นฺติ. อธิวาเสสุํ โข เถรา ภิกฺขู [อธิวาเสสุํ โข เต เถรา ภิกฺขู (สฺยา.)] ตุณฺหีภาเวน.
อถ ¶ โข จิตฺโต คหปติ เถรานํ ภิกฺขูนํ อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺายาสนา เถเร ภิกฺขู อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เยนายสฺมา สุธมฺโม เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ. เอกมนฺตํ ิโต โข จิตฺโต คหปติ อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ เอตทโวจ – ‘‘อธิวาเสตุ เม, ภนฺเต, อยฺโย สุธมฺโม สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ เถเรหี’’ติ. อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม ‘ปุพฺเพ ขฺวายํ จิตฺโต คหปติ ยทา สงฺฆํ วา คณํ วา ปุคฺคลํ วา นิมนฺเตตุกาโม น มํ อนปโลเกตฺวา สงฺฆํ วา คณํ วา ปุคฺคลํ วา นิมนฺเตติ; โสทานิ มํ อนปโลเกตฺวา เถเร ภิกฺขู นิมนฺเตสิ; ทุฏฺโทานายํ จิตฺโต คหปติ อนเปกฺโข วิรตฺตรูโป มยี’ติ จิตฺตํ คหปตึ เอตทโวจ – ‘‘อลํ, คหปติ, นาธิวาเสมี’’ติ. ทุติยมฺปิ โข…เป… ตติยมฺปิ โข จิตฺโต คหปติ อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ เอตทโวจ – ‘‘อธิวาเสตุ เม, ภนฺเต, อยฺโย สุธมฺโม สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ เถเรหี’’ติ. ‘‘อลํ, คหปติ, นาธิวาเสมี’’ติ. อถ โข จิตฺโต คหปติ ‘กึ เม กริสฺสติ อยฺโย สุธมฺโม ¶ อธิวาเสนฺโต วา อนธิวาเสนฺโต วา’ติ อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.
๓๔. อถ โข จิตฺโต คหปติ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน เถรานํ ภิกฺขูนํ ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปสิ. อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม ‘ยํนูนาหํ จิตฺตสฺส คหปติโน เถรานํ ภิกฺขูนํ ปฏิยตฺตํ ¶ ปสฺเสยฺย’นฺติ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน จิตฺตสฺส คหปติโน นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปฺตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข จิตฺโต คหปติ เยนายสฺมา สุธมฺโม เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ¶ อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข จิตฺตํ คหปตึ อายสฺมา สุธมฺโม เอตทโวจ – ‘‘ปหูตํ โข เต อิทํ, คหปติ, ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยตฺตํ; เอกา จ โข อิธ นตฺถิ ยทิทํ ติลสงฺคุฬิกา’’ติ. ‘‘พหุมฺหิ วต, ภนฺเต, รตเน พุทฺธวจเน [ภนฺเต พุทฺธวจเน (สฺยา.)] วิชฺชมาเน อยฺเยน สุธมฺเมน ยเทว กิฺจิ ภาสิตํ ยทิทํ ติลสงฺคุฬิกาติ. ภูตปุพฺพํ, ภนฺเต, ทกฺขิณาปถกา วาณิชา ปุรตฺถิมํ ชนปทํ อคมํสุ วาณิชฺชาย. เต ตโต กุกฺกุฏึ อาเนสุํ. อถ โข สา, ภนฺเต, กุกฺกุฏี กาเกน สทฺธึ สํวาสํ กปฺเปสิ. สา โปตกํ ชเนสิ. ยทา โข โส, ภนฺเต, กุกฺกุฏโปตโก ¶ กากวสฺสํ วสฺสิตุกาโม โหติ, กากกุกฺกุฏีติ วสฺสติ; ยทา กุกฺกุฏิวสฺสํ วสฺสิตุกาโม โหติ, กุกฺกุฏิกากาติ วสฺสติ. เอวเมว โข, ภนฺเต, พหุมฺหิ รตเน พุทฺธวจเน วิชฺชมาเน อยฺเยน สุธมฺเมน ยเทว กิฺจิ ภาสิตํ ยทิทํ ติลสํคุฬิกา’’ติ. ‘‘อกฺโกสสิ มํ ตฺวํ, คหปติ, ปริภาสสิ มํ ตฺวํ, คหปติ. เอโส เต, คหปติ, อาวาโส, ปกฺกมิสฺสามี’’ติ. ‘‘นาหํ, ภนฺเต, อยฺยํ สุธมฺมํ อกฺโกสามิ, ปริภาสามิ ¶ [น ปริภาสามิ (สี. สฺยา.)]. วสตุ, ภนฺเต, อยฺโย สุธมฺโม มจฺฉิกาสณฺเฑ. รมณียํ อมฺพาฏกวนํ. อหํ อยฺยสฺส สุธมฺมสฺส อุสฺสุกฺกํ กริสฺสามิ, จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาราน’’นฺติ. ทุติยมฺปิ โข…เป… ¶ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา สุธมฺโม จิตฺตํ คหปตึ เอตทโวจ – ‘‘อกฺโกสสิ มํ ตฺวํ, คหปติ, ปริภาสสิ มํ ตฺวํ, คหปติ. เอโส เต, คหปติ, อาวาโส, ปกฺกมิสฺสามี’’ติ. ‘‘กหํ, ภนฺเต, อยฺโย สุธมฺโม คมิสฺสตี’’ติ? ‘‘สาวตฺถึ โข อหํ, คหปติ, คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา’’ติ. ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, ยฺจ อตฺตนา ภณิตํ, ยฺจ มยา ภณิตํ ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจหิ. อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ, ภนฺเต, ยํ อยฺโย สุธมฺโม ปุนเทว มจฺฉิกาสณฺฑํ ปจฺจาคจฺเฉยฺยา’’ติ.
๓๕. อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สาวตฺถิ เตน ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน เยน สาวตฺถิ เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สุธมฺโม ยฺจ อตฺตนา ภณิตํ ¶ ยฺจ จิตฺเตน คหปตินา ภณิตํ ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิ.
วิครหิ ¶ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, จิตฺตํ คหปตึ สทฺธํ ปสนฺนํ ทายกํ การกํ สงฺฆุปฏฺากํ หีเนน ขุํเสสฺสสิ, หีเนน วมฺเภสฺสสิ? เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ¶ ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ กโรตุ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ – ปมํ สุธมฺโม ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓๖. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ จิตฺตํ คหปตึ สทฺธํ ปสนฺนํ ทายกํ การกํ สงฺฆุปฏฺากํ หีเนน ขุํเสติ, หีเนน วมฺเภติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ จิตฺตํ คหปตึ สทฺธํ ปสนฺนํ ทายกํ การกํ ¶ สงฺฆุปฏฺากํ หีเนน ขุํเสติ, หีเนน วมฺเภติ. สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ จิตฺตํ คหปตึ สทฺธํ ปสนฺนํ ทายกํ การกํ สงฺฆุปฏฺากํ หีเนน ขุํเสติ, หีเนน วมฺเภติ. สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ – จิตฺโต ¶ เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๓๗. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… ¶ อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ ¶ , อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ¶ ปฏิสารณียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
ปฏิสารณียกมฺเม อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๓๘. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา ¶ กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ปฏิสารณียกมฺเม ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานจตุกฺกํ
๓๙. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ ¶ กเรยฺย. คิหีนํ อลาภาย ปริสกฺกติ, คิหีนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ, คิหีนํ อนาวาสาย [อวาสาย (สี.)] ปริสกฺกติ, คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ, คิหี คิหีหิ ¶ เภเทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย. คิหีนํ พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ ¶ , คิหีนํ ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, คิหีนํ สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ, คิหี หีเนน ขุํเสติ หีเนน วมฺเภติ, คิหีนํ ธมฺมิกํ ปฏิสฺสวํ น สจฺจาเปติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ปฺจนฺนํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก คิหีนํ ¶ อลาภาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหีนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหีนํ อนาวาสาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ, เอโก คิหี คิหีหิ เภเทติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก คิหีนํ พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหีนํ ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหีนํ สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหี หีเนน ขุํเสติ หีเนน วมฺเภติ, เอโก คิหีนํ ธมฺมิกํ ปฏิสฺสวํ น สจฺจาเปติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย.
อากงฺขมานจตุกฺกํ นิฏฺิตํ.
อฏฺารสวตฺตํ
๔๐. ‘‘ปฏิสารณียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา ¶ , ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ ¶ , น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
ปฏิสารณียกมฺเม อฏฺารสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๔๑. อถ ¶ โข สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ อกาสิ – ‘‘จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพ’’ติ. โส สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา มงฺกุภูโต นาสกฺขิ จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. ปุนเทว สาวตฺถึ ปจฺจาคฺฉิ. ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘ขมาปิโต ตยา, อาวุโส สุธมฺม, จิตฺโต คหปตี’’ติ? ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา มงฺกุภูโต นาสกฺขึ จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุ’’นฺติ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตํ เทตุ – จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. เอวฺจ ปน ภิกฺขเว ทาตพฺโพ – ปมํ ภิกฺขุ ยาจิตพฺโพ, ยาจิตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตํ ทเทยฺย จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สุธมฺมสฺส ¶ ภิกฺขุโน อนุทูตํ เทติ จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตสฺส ทานํ จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ, โส ¶ ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูโต จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๔๒. ‘‘เตน, ภิกฺขเว, สุธมฺเมน ภิกฺขุนา อนุทูเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา จิตฺโต คหปติ ขมาเปตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, ปสาเทมิ ต’นฺติ. เอวฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ¶ ภิกฺขุโน, ปสาเทติ ต’นฺติ. เอวฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ภิกฺขุโน, อหํ ตํ ปสาเทมี’ติ. เอวฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ภิกฺขุโน, สงฺฆสฺส วจเนนา’ติ. เอวฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ¶ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา สุธมฺโม ภิกฺขุ [สุธมฺมํ ภิกฺขุํ… สา อาปตฺติ เทสาเปตพฺพาติ (สี. สฺยา.)] จิตฺตสฺส คหปติโน ทสฺสนูปจารํ อวิชหาเปตฺวา สวนูปจารํ อวิชหาเปตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ การาเปตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทาเปตฺวา อฺชลึ ปคฺคณฺหาเปตฺวา ตํ อาปตฺตึ เทสาเปตพฺโพ’’ติ [สุธมฺมํ ภิกฺขุํ… สา อาปตฺติ เทสาเปตพฺพาติ (สี. สฺยา.)].
อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม อนุทูเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปสิ. โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ ¶ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๔๓. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ ¶ , สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ ¶ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ¶ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ’’.
ปฏิสารณียกมฺเม นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๔๔. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปฏิสารณียกมฺเม ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
๔๕. ‘‘เอวฺจ ¶ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน [เตน หิ (สฺยา. ก.)], ภิกฺขเว, สุธมฺเมน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ¶ ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ ¶ . ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ¶ ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปฏิสารณียกมฺมํ นิฏฺิตํ จตุตฺถํ.
๕. อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ
๔๖. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ฉนฺโน อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ¶ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา ฉนฺโน อาปตฺตึ ¶ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉิสฺสติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุ’’นฺติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ¶ ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุ’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉิสฺสติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ? เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรตุ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ – ปมํ ฉนฺโน ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๔๗. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ ¶ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ¶ ภาเสยฺย.
‘‘กตํ ¶ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
‘‘อาวาสปรมฺปรฺจ, ภิกฺขเว, สํสถ – ‘ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา [ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺติยา (สี. ก.)] อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกโต – อสมฺโภคํ สงฺเฆนา’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๔๘. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ ¶ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา ¶ กตํ โหติ, อธมฺเมน ¶ กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๔๙. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ…เป…. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๕๐. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก ¶ ; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา ¶ อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ ¶ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ ¶ , เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
เตจตฺตาลีสวตฺตํ
๕๑. ‘‘อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ ¶ . ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา ¶ . น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ, ปาทปีํ ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิตพฺพํ. น ปกตตฺโต ภิกฺขุ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ เภเทตพฺโพ [น ภิกฺขู ภิกฺขูหิ เภเทตพฺพา (สฺยา.)], น คิหิทฺธโช ธาเรตพฺโพ, น ติตฺถิยทฺธโช ธาเรตพฺโพ, น ติตฺถิยา เสวิตพฺพา; ภิกฺขู เสวิตพฺพา, ภิกฺขุสิกฺขาย สิกฺขิตพฺพํ [ภิกฺขุสิกฺขา สิกฺขิตพฺพา (สฺยา.)]. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส ¶ วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ, น ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสาเทตพฺโพ อนฺโต วา พหิ วา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ¶ ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม
เตจตฺตาลีสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๕๒. อถ โข สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อกาสิ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. โส สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต ตมฺหา อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น ¶ สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุ กรึสุ [น ครุกรึสุ (ก.)], น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ตมฺหาปิ อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถปิ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น ¶ สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ตมฺหาปิ อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถปิ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ปุนเทว โกสมฺพึ ปจฺจาคฺฉิ. โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพ-เตจตฺตาลีสกํ
๕๓. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ ¶ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ สาทิยติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ¶ ภิกฺขุโน เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ ¶ , นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิยติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว ¶ , ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, ภิกฺขุํ [ภิกฺขู (สี. สฺยา.)] ภิกฺขูหิ เภเทติ – อิเมหิ ¶ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. คิหิทฺธชํ ธาเรติ, ติตฺถิยทฺธชํ ธาเรติ, ติตฺถิเย เสวติ; ภิกฺขู น เสวติ, ภิกฺขุสิกฺขาย น สิกฺขติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วสติ, เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วสติ, เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วสติ; ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา น วุฏฺาติ; ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ อาสาเทติ ¶ อนฺโต วา พหิ วา – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพ-เตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพ-เตจตฺตาลีสกํ
๕๔. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ¶ ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ ¶ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ สาทิยติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิยติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น ภิกฺขุํ ¶ ภิกฺขูหิ เภเทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น คิหิทฺธชํ ธาเรติ, น ติตฺถิยทฺธชํ ธาเรติ, น ติตฺถิเย เสวติ, ภิกฺขู เสวติ, ภิกฺขุสิกฺขาย ¶ สิกฺขติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วสติ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วสติ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วสติ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาติ, น ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ อาสาเทติ อนฺโต วา พหิ วา – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ¶ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
๕๕. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน, ภิกฺขเว, ฉนฺเนน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียสฺส ¶ กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ ¶ . ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา ¶ วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ นิฏฺิตํ ปฺจมํ.
๖. อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ
๕๖. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ฉนฺโน อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… ¶ เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา ฉนฺโน อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉิสฺสติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุ’’นฺติ? อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ ¶ ¶ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุ’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉิสฺสติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรตุ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ – ปมํ ฉนฺโน ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ¶ ปฏิกาตุํ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
‘‘อาวาสปรมฺปรฺจ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, สํสถ – ‘ฉนฺโน ภิกฺขุ, สงฺเฆน อาปตฺติยา [ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺติยา (สี. ก.)] อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต – อสมฺโภคํ สงฺเฆนา’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๕๗. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๕๘. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ¶ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… ¶ โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๕๙. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย ¶ . อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน ¶ โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก ¶ อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
เตจตฺตาลีสวตฺตํ
๖๐. ‘‘อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิตพฺพํ. น ปกตตฺโต ภิกฺขุ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ ¶ , น อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ เภเทตพฺโพ. น คิหิทฺธโช ธาเรตพฺโพ, น ติตฺถิยทฺธโช ธาเรตพฺโพ, น ติตฺถิยา เสวิตพฺพา; ภิกฺขู เสวิตพฺพา, ภิกฺขุสิกฺขาย สิกฺขิตพฺพํ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา ¶ อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ, น ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสาเทตพฺโพ อนฺโต วา พหิ วา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
เตจตฺตาลีสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๖๑. อถ โข สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อกาสิ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. โส สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต ตมฺหา อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ตมฺหาปิ อาวาสา อฺํ อาวาสํ ¶ อคมาสิ. ตตฺถปิ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน ¶ อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ตมฺหาปิ อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถปิ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ปุนเทว โกสมฺพึ ปจฺจาคฺฉิ. โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ
๖๒. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ…เป… ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ สาทิยติ…เป… ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิยติ…เป… ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, ภิกฺขุํ ภิกฺขูหิ เภเทติ…เป… คิหิทฺธชํ ธาเรติ, ติตฺถิยทฺธชํ ธาเรติ, ติตฺถิเย เสวติ, ภิกฺขู น เสวติ, ภิกฺขุสิกฺขาย น สิกฺขติ…เป… ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วสติ, เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วสติ, เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วสติ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา น วุฏฺาติ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ อาสาเทติ อนฺโต วา ¶ พหิ วา – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม ¶ , อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ ¶ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ
๖๓. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ ¶ ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ…เป… น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ สาทิยติ…เป… น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิยติ…เป… น ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น ภิกฺขุํ ภิกฺขูหิ เภเทติ…เป… น คิหิทฺธชํ ธาเรติ, น ติตฺถิยทฺธชํ ธาเรติ, น ติตฺถิเย เสวติ, ภิกฺขู เสวติ, ภิกฺขุสิกฺขาย สิกฺขติ…เป… น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วสติ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วสติ, น เอกจฺฉนฺเน ¶ อาวาเส วา อนาวาเส วา วสติ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาติ, น ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ อาสาเทติ อนฺโต วา พหิ วา – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
๖๔. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน ภิกฺขเว, ฉนฺเนน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน ¶ , อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ นิฏฺิตํ ฉฏฺํ.
๗. ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ
๖๕. [อิทํ วตฺถุ ปาจิ. ๔๑๗; ม. นิ. ๒๓๔ อาทโย] เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อริฏฺสฺส นาม ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส [คนฺธพาธิปุพฺพสฺส (ก.)] เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ – ‘‘ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ. อสฺโสสุํ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู อริฏฺสฺส นาม กิร ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ‘‘ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ. อถ โข เต ภิกฺขู เยน อริฏฺโ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ เตนุปสงฺกมึสุ. อุปสงฺกมิตฺวา อริฏฺํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ เอตทโวจุํ – ‘‘สจฺจํ กิร เต, อาวุโส อริฏฺ, เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ? ‘‘เอวํพฺยา โข อหํ, อาวุโส, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม ¶ อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ.
‘‘มาวุโส ¶ อริฏฺ, เอวํ อวจ. มา ภควนฺตํ อพฺภาจิกฺขิ. น หิ สาธุ ภควโต อพฺภกฺขานํ ¶ [อพฺภาจิกฺขนํ (ก.)]. น หิ ภควา เอวํ วเทยฺย. อเนกปริยาเยนาวุโส อริฏฺ, อนฺตรายิกา ธมฺมา อนฺตรายิกา วุตฺตา ภควตา. อลฺจ ปน เต ปฏิเสวโต อนฺตรายาย. อปฺปสฺสาทา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา [พหูปายาสา (สี. สฺยา.)], อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. อฏฺิกงฺกลูปมา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหูปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. มํสเปสูปมา กามา วุตฺตา ภควตา…เป… ติณุกฺกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา…เป… องฺคารกาสูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สุปินกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… ยาจิตกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… รุกฺขผลูปมา กามา วุตฺตา ¶ ภควตา… อสิสูนูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สตฺติสูลูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สปฺปสิรูปมา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหูปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย’’ติ.
เอวมฺปิ โข อริฏฺโ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ เตหิ ภิกฺขูหิ วุจฺจมาโน ตเถว ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ถามสา ปรามาสา อภินิวิสฺส โวหรติ – ‘‘เอวํพฺยา โข อหํ, อาวุโส, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ. ยโต จ โข เต ภิกฺขู นาสกฺขึสุ อริฏฺํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ เอตสฺมา ปาปกา ทิฏฺิคตา วิเวเจตุํ, อถ โข เต ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ ¶ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อริฏฺํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร เต, อริฏฺ, เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ? ‘‘เอวํพฺยา โข อหํ, ภนฺเต, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ.
‘‘กสฺส ¶ นุ โข นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มยา เอวํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสิ? นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน อนฺตรายิกา ธมฺมา อนฺตรายิกา วุตฺตา? อลฺจ ปน เต ปฏิเสวโต อนฺตรายาย. อปฺปสฺสาทา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. อฏฺิกงฺกลูปมา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. มํสเปสูปมา กามา วุตฺตา มยา…เป… ติณุกฺกูปมา กามา วุตฺตา มยา… องฺคารกาสูปมา กามา วุตฺตา มยา… สุปินกูปมา กามา วุตฺตา มยา…เป… ยาจิตกูปมา กามา วุตฺตา มยา… รุกฺขผลูปมา กามา วุตฺตา มยา… อสิสูนูปมา กามา วุตฺตา ¶ มยา… สตฺติสูลูปมา กามา วุตฺตา มยา… สปฺปสิรูปมา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. อถ จ ปน ตฺวํ, โมฆปุริส, อตฺตนา ทุคฺคหิเตน [ทุคฺคหิเตน ทิฏฺิคเตน (สฺยา.)] อมฺเห เจว อพฺภาจิกฺขสิ, อตฺตานฺจ ขณสิ ¶ , พหฺุจ อปฺุํ ปสวสิ. ตฺหิ เต, โมฆปุริส, ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรตุ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอวฺจ ปน ภิกฺขเว กาตพฺพํ – ปมํ อริฏฺโ ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๖๖. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ¶ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺึ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา ¶ เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺึ น ปฏินิสฺสชฺชติ ¶ . สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺึ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ ¶ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
‘‘อาวาสปรมฺปรฺจ, ภิกฺขเว, สํสถ – ‘อริฏฺโ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ, สงฺเฆน ปาปิกาย [คทฺธพาธิปุพฺโพ ปาปิกาย (สี. ก.)] ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค ¶ , อุกฺเขปนียกมฺมกโต – อสมฺโภคํ สงฺเฆนา’’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๖๗. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ¶ ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว ¶ , ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๖๘. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ ¶ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๖๙. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน ¶ ; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ ¶ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺกมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว ¶ , ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ ¶ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสเค อุกฺเขปนียกมฺเม
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
เตจตฺตาลีสวตฺตํ
๗๐. ‘‘ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย ¶ น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา…เป… น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
เตจตฺตาลีสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๗๑. อถ โข สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อกาสิ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. โส สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต วิพฺภมิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อริฏฺโ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ สงฺเฆน ¶ , ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต วิพฺภมิสฺสตี’’ติ? อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อริฏฺโ ¶ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ ¶ สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต วิพฺภมตี’’ติ [วิพฺภมีติ (สี. ก.)]? ‘‘สจฺจํ ¶ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต วิพฺภมิสฺสติ? เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ
๗๒. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ…เป… ¶ .
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ ¶ , ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ
๗๓. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ ¶ , ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ…เป….
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ’’.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
๗๔. ‘‘เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน, ภิกฺขเว, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกเตน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส ¶ กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ¶ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค ¶ , อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ¶ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ นิฏฺิตํ สตฺตมํ.
กมฺมกฺขนฺธโก ปโม.
อิมมฺหิ ขนฺธเก วตฺถู สตฺต.
ตสฺสุทฺทานํ –
ปณฺฑุโลหิตกา ¶ ภิกฺขู, สยํ ภณฺฑนการกา;
ตาทิเส อุปสงฺกมฺม, อุสฺสหึสุ จ ภณฺฑเน.
อนุปฺปนฺนาปิ ชายนฺติ [อนุปฺปนฺนานิ ชายนฺติ (สี. สฺยา.)], อุปฺปนฺนานิปิ วฑฺฒเร [อุปฺปนฺนานิ ปวฑฺฒเร (สี.), อุปฺปนฺนาปิ ปวฑฺฒนฺติ (ก.)];
อปฺปิจฺฉา เปสลา ภิกฺขู, อุชฺฌายนฺติ ปทสฺสโต [ปรีสโต (สฺยา.), ปรสฺสโต (สี.)].
สทฺธมฺมฏฺิติโก พุทฺโธ, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;
อาณาเปสิ ตชฺชนียกมฺมํ สาวตฺถิยํ ชิโน.
อสมฺมุขาปฺปฏิปุจฺฉาปฺปฏิฺาย ¶ กตฺจ ยํ;
อนาปตฺติ อเทสเน, เทสิตาย กตฺจ ยํ.
อโจเทตฺวา อสาเรตฺวา, อนาโรเปตฺวา จ ยํ กตํ;
อสมฺมุขา อธมฺเมน, วคฺเคน จาปิ [วคฺเคนาปิ จ (สี. สฺยา.)] ยํ กตํ.
อปฺปฏิปุจฺฉา อธมฺเมน, ปุน วคฺเคน [วคฺเคนาปิ จ (สี. สฺยา.)] ยํ กตํ;
อปฺปฏิฺาย อธมฺเมน, วคฺเคน จาปิ [วคฺเคนาปิ จ (สี. สฺยา.)] ยํ กตํ.
อนาปตฺติ [อนาปตฺติยา (สี. สฺยา.)] อธมฺเมน, วคฺเคน
จาปิ [วคฺเคนาปิ จ (สี. สฺยา.)] ยํ กตํ.
อเทสนาคามินิยา, อธมฺมวคฺคเมว จ.
เทสิตาย ¶ อธมฺเมน, วคฺเคนาปิ ตเถว จ;
อโจเทตฺวา ¶ อธมฺเมน, วคฺเคนาปิ ตเถว จ.
อสาเรตฺวา อธมฺเมน, วคฺเคนาปิ ตเถว จ;
อนาโรเปตฺวา อธมฺเมน, วคฺเคนาปิ ตเถว จ.
กณฺหวารนเยเนว, สุกฺกวารํ วิชานิยา;
สงฺโฆ อากงฺขมาโน จ ยสฺส ตชฺชนิยํ กเร.
ภณฺฑนํ พาโล สํสฏฺโ, อธิสีเล อชฺฌาจาเร;
อติทิฏฺิวิปนฺนสฺส, สงฺโฆ ตชฺชนิยํ กเร.
พุทฺธธมฺมสฺส ¶ ¶ สงฺฆสฺส, อวณฺณํ โย จ ภาสติ;
ติณฺณนฺนมฺปิ จ ภิกฺขูนํ, สงฺโฆ ตชฺชนิยํ กเร.
ภณฺฑนํ การโก เอโก, พาโล สํสคฺคนิสฺสิโต;
อธิสีเล อชฺฌาจาเร, ตเถว อติทิฏฺิยา.
พุทฺธธมฺมสฺส สงฺฆสฺส, อวณฺณํ โย จ ภาสติ;
ตชฺชนียกมฺมกโต, เอวํ สมฺมานุวตฺตนา.
อุปสมฺปทนิสฺสยา, สามเณรํ อุปฏฺนา;
โอวาทสมฺมเตนาปิ, น กเร ตชฺชนีกโต.
นาปชฺเช ตฺจ อาปตฺตึ, ตาทิสฺจ ตโต ปรํ;
กมฺมฺจ กมฺมิเก จาปิ, น ครเห ตถาวิโธ.
อุโปสถํ ปวารณํ, ปกตตฺตสฺส นฏฺเป;
สวจนึ [น สวจนิยํ (สี. สฺยา.)] อนุวาโท, โอกาโส โจทเนน จ.
สารณํ ¶ สมฺปโยคฺจ, น กเรยฺย ตถาวิโธ;
อุปสมฺปทนิสฺสยา, สามเณรํ อุปฏฺนา.
โอวาทสมฺมเตนาปิ, ปฺจหงฺเคหิ [ปฺจองฺโค (ก.)] น สมฺมติ;
ตฺจาปชฺชติ อาปตฺตึ, ตาทิสฺจ ตโต ปรํ.
กมฺมฺจ กมฺมิเก จาปิ, ครหนฺโต น สมฺมติ;
อุโปสถํ ¶ ปวารณํ, สวจนียา จ โนวาโท.
โอกาโส โจทนฺเจว, สารณา สมฺปโยชนา;
อิเมหฏฺงฺเคหิ โย ยุตฺโต, ตชฺชนานุปสมฺมติ.
กณฺหวารนเยเนว, สุกฺกวารํ วิชานิยา;
พาโล อาปตฺติพหุโล, สํสฏฺโปิ จ เสยฺยโส.
นิยสฺสกมฺมํ สมฺพุทฺโธ, อาณาเปสิ มหามุนิ;
กีฏาคิริสฺมึ ทฺเว ภิกฺขู, อสฺสชิปุนพฺพสุกา.
อนาจารฺจ ¶ วิวิธํ, อาจรึสุ อสฺตา;
ปพฺพาชนียํ สมฺพุทฺโธ, กมฺมํ สาวตฺถิยํ ชิโน;
มจฺฉิกาสณฺเฑ สุธมฺโม, จิตฺตสฺสาวาสิโก อหุ.
ชาติวาเทน ขุํเสติ, สุธมฺโม จิตฺตุปาสกํ;
ปฏิสารณียกมฺมํ, อาณาเปสิ ตถาคโต.
โกสมฺพิยํ ฉนฺนํ ภิกฺขุํ, นิจฺฉนฺตาปตฺตึ ปสฺสิตุํ;
อทสฺสเน ¶ อุกฺขิปิตุํ, อาณาเปสิ ชินุตฺตโม.
ฉนฺโน ตํเยว อาปตฺตึ, ปฏิกาตุํ น อิจฺฉติ;
อุกฺเขปนาปฺปฏิกมฺเม, อาณาเปสิ วินายโก.
ปาปทิฏฺิ ¶ อริฏฺสฺส, อาสิ อฺาณนิสฺสิตา;
ทิฏฺิยาปฺปฏินิสฺสคฺเค [ทิฏฺิอปฺปฏินิสฺสคฺเค (ก.)], อุกฺเขปํ ชินภาสิตํ.
นิยสฺสกมฺมํ ปพฺพชฺชํ [ปพฺพาชํ (ก.)], ตเถว ปฏิสารณี;
อทสฺสนาปฺปฏิกมฺเม ¶ , อนิสฺสคฺเค จ ทิฏฺิยา.
ทวานาจารูปฆาติ, มิจฺฉาอาชีวเมว จ;
ปพฺพาชนียกมฺมมฺหิ, อติเรกปทา อิเม.
อลาภาวณฺณา ทฺเว ปฺจ, ทฺเว ปฺจกาติ นามกา [ทฺเว ปฺจโกติ นามโก (ก.)];
ปฏิสารณียกมฺมมฺหิ, อติเรกปทา อิเม.
ตชฺชนียํ นิยสฺสฺจ, ทุเว กมฺมาปิ สาทิสา [กมฺเมสุ สทิสํ (ก.)];
ปพฺพชฺชา [ปพฺพาชา (ก.)] ปฏิสารี จ, อตฺถิ ปทาติริตฺตตา.
ตโย อุกฺเขปนา กมฺมา, สทิสา เต วิภตฺติโต;
ตชฺชนียนเยนาปิ, เสสกมฺมํ วิชานิยาติ.
กมฺมกฺขนฺธกํ นิฏฺิตํ.
๒. ปาริวาสิกกฺขนฺธกํ
๑. ปาริวาสิกวตฺตํ
๗๕. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ปาริวาสิกา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ปาริวาสิกา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ¶ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ ¶ , สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกานํ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ.
‘‘อนุชานามิ ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิกานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ, ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺเปสฺสามิ ยถา ปาริวาสิเกหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ ¶ .
๗๖. ‘‘ปาริวาสิเกน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปริวาโส ทินฺโน โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ¶ ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ, น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ [สมาทิตพฺพํ (ก.)], น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘ปาริวาสิเกน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา อาคนฺตุเกน อาโรเจตพฺพํ, อาคนฺตุกสฺส อาโรเจตพฺพํ, อุโปสเถ อาโรเจตพฺพํ, ปวารณาย อาโรเจตพฺพํ. สเจ คิลาโน โหติ, ทูเตนปิ อาโรเจตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา ¶ . น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ¶ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ¶ ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ¶ ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน ¶ , อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร ¶ อนฺตรายา.
๘๐. ‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ¶ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อนาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
๘๑. ‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ. ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ. ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต [จงฺกมนฺตํ (อฏฺกถายํ สํวณฺเณตพฺพปาโ)] จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
๘๒. ‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน ¶ อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ ¶ , น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘ปาริวาสิกจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ [อกมฺมํ ตํ (สฺยา.)], น จ กรณีย’’นฺติ.
จตุนฺนวุติปาริวาสิกวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๘๓. อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ. อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, ปาริวาสิกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา’’ติ? ‘‘ตโย โข, อุปาลิ, ปาริวาสิกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา ¶ . สหวาโส, วิปฺปวาโส, อนาโรจนา – อิเม โข, อุปาลิ, ตโย ปาริวาสิกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา’’ติ.
๘๔. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ มหาภิกฺขุสงฺโฆ สนฺนิปติโต โหติ. น สกฺโกนฺติ ปาริวาสิกา ภิกฺขู ปริวาสํ โสเธตุํ ¶ . ภควโต [เต ภิกฺขู ภควโต (สฺยา., เอวมุปริปิ)] เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ นิกฺขิปิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, นิกฺขิปิตพฺโพ. เตน ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘ปริวาสํ นิกฺขิปามี’ติ. นิกฺขิตฺโต โหติ ปริวาโส. ‘วตฺตํ นิกฺขิปามี’ติ. นิกฺขิตฺโต โหติ ปริวาโส.
๘๕. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยา ภิกฺขู ตหํ ตหํ ปกฺกมึสุ. สกฺโกนฺติ ปาริวาสิกา ภิกฺขู ปริวาสํ โสเธตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ สมาทิยิตุํ [สมาทาตุํ (สฺยา. กํ.)]. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมาทิยิตพฺโพ [สมาทิตพฺโพ (สี. สฺยา. กํ.)]. เตน ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา ¶ เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา ¶ อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘ปริวาสํ สมาทิยามี’ติ. สมาทินฺโน โหติ ปริวาโส. ‘วตฺตํ สมาทิยามี’ติ. สมาทินฺโน โหติ ปริวาโส’’.
ปาริวาสิกวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๒. มูลายปฏิกสฺสนารหวตฺตํ
๘๖. เตน ¶ โข ปน สมเยน มูลายปฏิกสฺสนารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม มูลายปฏิกสฺสนารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ! เนตํ ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหานํ ¶ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ ¶ , ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺาเปสฺสามิ ยถา มูลายปฏิกสฺสนารเหหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ.
๘๗. ‘‘มูลายปฏิกสฺสนารเหน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน มูลาย ปฏิกสฺสนารโห กโต โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ¶ ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ, น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส ¶ คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน ¶ , อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว ¶ , มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ, ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ; น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ; น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม ¶ จงฺกมิตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ¶ สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ; น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘มูลายปฏิกสฺสนารหจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ, น จ กรณีย’’นฺติ.
มูลายปฏิกสฺสนารหวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๓. มานตฺตารหวตฺตํ
๘๘. เตน ¶ โข ปน สมเยน มานตฺตารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา ¶ …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม มานตฺตารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, มานตฺตารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, มานตฺตารหา ¶ ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตารหานํ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตารหานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ, ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, มานตฺตารหานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺาเปสฺสามิ ยถา มานตฺตารเหหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ.
๘๙. ‘‘มานตฺตารเหน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ…เป… (ยถา มูลาย ปฏิกสฺสนา, ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ.) น ภิกฺขูหิ ¶ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น ¶ ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ, น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มนตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก ¶ อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ ¶ …เป… สภิกฺขุโก ¶ อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู ¶ นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ. ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ. ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ¶ นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘มานตฺตารหจตุตฺโถ ¶ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ, น จ กรณีย’’นฺติ.
มานตฺตารหวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๔. มานตฺตจาริกวตฺตํ
๙๐. เตน โข ปน สมเยน มานตฺตจาริกา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… ¶ เต อุฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม มานตฺตจาริกา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกานํ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ, ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺเปสฺสามิ ยถา มานตฺตจาริเกหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ.
๙๑. ‘‘มานตฺตจาริเกน ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน มานตฺตํ ทินฺนํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ, น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘มานตฺตจาริเกน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา อาคนฺตุเกน อาโรเจตพฺพํ, อาคนฺตุกสฺส อาโรเจตพฺพํ, อุโปสเถ อาโรเจตพฺพํ, ปวารณาย อาโรเจตพฺพํ ¶ ¶ , เทวสิกํ อาโรเจตพฺพํ. สเจ คิลาโน โหติ, ทูเตนปิ อาโรเจตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น ภิกฺขเว ¶ , มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก ¶ อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ ¶ , ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ. ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ. ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ ¶ , น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘มานตฺตจาริกจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ¶ ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ, น จ กรณีย’’นฺติ.
๙๒. อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, มานตฺตจาริกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา’’ติ? ‘‘จตฺตาโร โข ¶ , อุปาลิ, มานตฺตจาริกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา. สหวาโส, วิปฺปวาโส, อนาโรจนา, อูเน คเณ จรณํ [จรณนฺติ (ก.)] – อิเม โข, อุปาลิ, จตฺตาโร มานตฺตจาริกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา’’ติ.
๙๓. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ มหาภิกฺขุสงฺโฆ สนฺนิปติโต โหติ. น สกฺโกนฺติ มานตฺตจาริกา ภิกฺขู มานตฺตํ โสเธตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตํ นิกฺขิปิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, นิกฺขิปิตพฺพํ. เตน มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘มานตฺตํ นิกฺขิปามี’ติ. นิกฺขิตฺตํ โหติ มานตฺตํ. ‘วตฺตํ นิกฺขิปามี’ติ. นิกฺขิตฺตํ โหติ มานตฺต’’นฺติ.
๙๔. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยา ภิกฺขู ตหํ ตหํ ปกฺกมึสุ ¶ . สกฺโกนฺติ มานตฺตจาริกา ภิกฺขู มานตฺตํ โสเธตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตํ สมาทิยิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมาทิยิตพฺพํ. เตน มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา, เอวมสฺส วจนีโย – ‘มานตฺตํ สมาทิยามี’ติ. สมาทินฺนํ โหติ มานตฺตํ. ‘วตฺตํ สมาทิยามี’ติ. สมาทินฺนํ โหติ มานตฺต’’นฺติ.
มานตฺตจาริกวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๕. อพฺภานารหวตฺตํ
๙๕. เตน ¶ โข ปน สมเยน อพฺภานารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อพฺภานารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อพฺภานารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมนฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ¶ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, อพฺภานารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ ¶ ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุปฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อพฺภานารหานํ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อพฺภานารหานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ, ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, อพฺภานารหานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺาเปสฺสามิ ยถา อพฺภานารเหหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ.
๙๖. ‘‘อพฺภานารเหน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ…เป… (ยถา เหฏฺา, ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ,) น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา ¶ ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ; น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ; น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ; น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา…เป…. (ยถา เหฏฺา, ตถา วิตฺถาเรตพฺพา.)
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา…เป… อนาวาสา…เป… อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก ¶ อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ, ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ; น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม ¶ จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ; น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ ¶ , น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘อพฺภานารหจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ, น จ กรณีย’’นฺติ.
อพฺภานารหวตฺตํ นิฏฺิตํ.
ปาริวาสิกกฺขนฺธโก ทุติโย.
อิมมฺหิ ขนฺธเก วตฺถู ปฺจ.
ตสฺสุทฺทานํ –
ปาริวาสิกา ¶ สาเทนฺติ, ปกตตฺตาน ภิกฺขุนํ;
อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิฺจ สามีจิยํ.
อาสนํ ¶ เสยฺยาภิหารํ, ปาโท ปีํ กถลิกํ;
ปตฺตํ นหาเน ปริกมฺมํ, อุชฺฌายนฺติ จ เปสลา.
ทุกฺกฏํ สาทิยนฺตสฺส, มิถุ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ [ปุนาปเร (ก.)];
อุโปสถํ ปวารณํ, วสฺสิโกโณชโภชนํ.
สมฺมา จ วตฺตนา ตตฺถ, ปกตตฺตสฺส คจฺฉนฺตํ;
โย จ โหติ ปริยนฺโต, ปุเร ปจฺฉา ตเถว จ [น ปุเร ปจฺฉาสมเณน (สี. สฺยา.)].
อารฺปิณฺฑนีหาโร, อาคนฺตุเก อุโปสเถ;
ปวารณาย ทูเตน, คนฺตพฺโพ จ สภิกฺขุโก.
เอกจฺฉนฺเน ¶ จ วุฏฺานํ, ตเถว จ นิมนฺตเย;
อาสเน นีเจ จงฺกเม, ฉมายํ จงฺกเมน จ.
วุฑฺฒตเรน อกมฺมํ, รตฺติจฺเฉทา จ โสธนา;
นิกฺขิปนํ สมาทานํ, วตฺตํว ปาริวาสิเก [รตฺติ วา ปาริวาสิเก (ก.), าตพฺพํ ปาริวาสิกา (สี. สฺยา.)].
มูลาย ¶ มานตฺตารหา, ตถา มานตฺตจาริกา;
อพฺภานารเห นโย จาปิ, สมฺเภทํ นยโต [สมฺเภทนยโต (สฺยา.)] ปุน.
ปาริวาสิเกสุ ตโย, จตุ มานตฺตจาริเก;
น สเมนฺติ รตฺติจฺเฉเทสุ [รตฺติจฺเฉเท (อิติปิ), รตฺติจฺเฉทา (สฺยา.)], มานตฺเตสุ จ เทวสิ;
ทฺเว กมฺมา สทิสา เสสา, ตโย กมฺมา สมาสมาติ [สมา มตาติ (สี.)].
ปาริวาสิกกฺขนฺธกํ นิฏฺิตํ.
๓. สมุจฺจยกฺขนฺธกํ
๑. สุกฺกวิสฺสฏฺิ
๙๗. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี เอกํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต [เต ภิกฺขู ภควโต (สฺยา.)] เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพํ –
อปฺปฏิจฺฉนฺนมานตฺตํ
๙๘. ‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจามิ. อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. ทุติยมฺปิ, โสหํ [ทุติยมฺปิ (สี. ก.)] ภนฺเต, สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ¶ สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจามิ. อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. ตติยมฺปิ โสหํ [ตติยมฺปิ (สี. ก.)], ภนฺเต, สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจามี’ติ. ‘‘พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๙๙. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา ¶ อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส ¶ ; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนํ ¶ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ ¶ .
อปฺปฏิจฺฉนฺนอพฺภานํ
๑๐๐. โส ¶ จิณฺณมานตฺโต ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ จิณฺณมานตฺโต. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อพฺเภตพฺโพ –
เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ ภนฺเต เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ, โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ, ภนฺเต, จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจามิ.
‘‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ ¶ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ จิณฺณมานตฺโต ทุติยมฺปิ, ภนฺเต, สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจามิ.
‘‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ จิณฺณมานตฺโต ตติยมฺปิ, ภนฺเต, สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจามีติ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ¶ าเปตพฺโพ –
๑๐๑. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ¶ สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย ¶ สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อพฺภานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อพฺภานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต ¶ สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อพฺภานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘อพฺภิโต ¶ ¶ สงฺเฆน อุทายี ภิกฺขุ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนปริวาสํ
๑๐๒. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี เอกํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ‘‘พฺยตฺเตน ¶ ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๐๓. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ¶ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ เทติ ¶ . ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ¶ .
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนมานตฺตํ
๑๐๔. โส ปริวุตฺถปริวาโส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพํ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ¶ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โสหํ, ภนฺเต, ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ [ยาจิตพฺโพ (สี. เอวมุปริปิ)]. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ [ยาจิตพฺโพ (สี. เอวมุปริปิ)]. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๐๕. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ¶ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ¶ .
‘‘ทินฺนํ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนอพฺภานํ
๑๐๖. โส จิณฺณมานตฺโต ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ ¶ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ จิณฺณมานตฺโต. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อพฺเภตพฺโพ –
‘‘เตน ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส ¶ วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ, ภนฺเต, จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. พฺยตฺเตน ¶ ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๐๗. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ¶ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต ¶ สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อพฺภานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘อพฺภิโต สงฺเฆน อุทายี ภิกฺขุ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนปริวาโส
๑๐๘. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี เอกํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ทฺวีหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ตีหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ¶ จตูหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ ¶ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๐๙. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ¶ ¶ ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ¶ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปาริวาสิกมูลายปฏิกสฺสนา
๑๑๐. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ¶ สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ ¶ . โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา ¶ อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ¶ ปฏิกสฺสนํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา [ยาจิตพฺโพ (สี. เอวมุปริปิ)]. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา [ยาจิตพฺโพ (สี. เอวมุปริปิ)]. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๑๑. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต ¶ , สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนา, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ¶ .
‘‘ปฏิกสฺสิโต สงฺเฆน อุทายี ภิกฺขุ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนา [มูลาย (สฺยา.)]. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
มานตฺตารหมูลายปฏิกสฺสนา
๑๑๒. โส ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ¶ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย ¶ สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ¶ โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ ¶ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๑๓. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ¶ โส ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา ¶ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โส ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ ¶ . สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนา, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ปฏิกสฺสิโต สงฺเฆน อุทายี ภิกฺขุ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนา. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ติกาปตฺติมานตฺตํ
๑๑๔. โส ปริวุตฺถปริวาโส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ¶ โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพํ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ ปฺจาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ อทาสิ…เป… ¶ โสหํ, ภนฺเต, ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๑๕. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ¶ โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ¶ โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ¶ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ¶ ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺนํ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
มานตฺตจาริกมูลายปฏิกสฺสนา
๑๑๖. โส มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ¶ โสหํ มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิตฺวา ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ – เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต ¶ , เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… ¶ โสหํ มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ‘‘พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๑๗. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ…เป… ¶ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ ¶ . ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย. เอสา ตฺติ…เป… ¶ ปฏิกสฺสิโต สงฺเฆน อุทายี ภิกฺขุ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนา. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทาตพฺพํ – เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย ¶ สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ…เป… ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ…เป… ¶ ทินฺนํ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อพฺภานารหมูลายปฏิกสฺสนา
๑๑๘. โส ¶ ¶ จิณฺณมานตฺโต อพฺภานารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ จิณฺณมานตฺโต อพฺภานารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิตฺวา ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ…เป….
‘‘เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทาตพฺพํ…เป….
‘‘ทินฺนํ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
มูลายปฏิกสฺสิตอพฺภานํ
๑๑๙. โส จิณฺณมานตฺโต ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ ¶ จิณฺณมานตฺโต. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อพฺเภตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ¶ ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ¶ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ ¶ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ จิณฺณมานตฺโต อพฺภานารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ, ภนฺเต, จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจามี’’’ติ.
‘‘ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๒๐. ‘‘สุณาตุ เม ¶ , ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ ¶ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปฺจาหปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย ¶ สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา ¶ สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต อพฺภานารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา อปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โส จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อพฺภานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘อพฺภิโต ¶ สงฺเฆน อุทายี ภิกฺขุ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนปริวาโส
๑๒๑. เตน ¶ โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี เอกํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุโน ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๒๒. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ¶ สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน ¶ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปกฺขปาริวาสิกมูลายปฏิกสฺสนา
๑๒๓. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา ¶ อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ! ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิตฺวา ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ¶ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๒๔. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจิ ¶ . สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนา, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ปฏิกสฺสิโต สงฺเฆน อุทายี ภิกฺขุ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนา. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
สโมธานปริวาโส
๑๒๕. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ – เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ¶ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา ¶ อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา ¶ สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจามี’’’ติ.
‘‘ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๒๖. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ¶ สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ ¶ . โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อุทายิสฺส ¶ ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
มานตฺตารหมูลายปฏิกสฺสนาทิ
๑๒๗. โส ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิตฺวา ปุริมาย ¶ อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ…เป….
‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ…เป… เทติ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ติกาปตฺติมานตฺตํ
๑๒๘. โส ปริวุตฺถปริวาโส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ ¶ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ ¶ , ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพํ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ, ภนฺเต, ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๒๙. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ¶ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ¶ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺนํ ¶ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
มานตฺตจาริกมูลายปฏิกสฺสนาทิ
๑๓๐. โส มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิตฺวา ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ทตฺวา ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ…เป….
‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ…เป….
‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทาตพฺพํ…เป… เทติ…เป… ¶ .
‘‘ทินฺนํ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อพฺภานารหมูลายปฏิกสฺสนาทิ
๑๓๑. โส จิณฺณมานตฺโต อพฺภานารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ จิณฺณมานตฺโต อพฺภานารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. กถํ นุ โข มยา ¶ ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิตฺวา ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ทตฺวา ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ…เป….
‘‘เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ…เป….
‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทาตพฺพํ…เป… เทติ…เป….
‘‘ทินฺนํ สงฺเฆน อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนอพฺภานํ
๑๓๒. โส ¶ ¶ จิณฺณมานตฺโต ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โสหํ จิณฺณมานตฺโต. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อพฺเภตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, อุทายินา ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา, เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา, วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา, อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา, อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา, เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา ¶ สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส ¶ เม สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ จิณฺณมานตฺโต อพฺภานารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชึ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ มูลาย ปฏิกสฺสิ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ¶ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โสหํ, ภนฺเต, จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจามี’’’ติ.
‘‘ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๓๓. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปกฺขปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส มานตฺตารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ¶ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา ¶ อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน ติสฺสนฺนํ อาปตฺตีนํ ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส มานตฺตํ จรนฺโต อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส ¶ สงฺฆํ [โส สํฆํ (ก.)] อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ ¶ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต อพฺภานารโห อนฺตรา เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนํ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย มูลาย ปฏิกสฺสิ. โส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส สงฺฆํ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ ¶ มานตฺตํ ยาจิ. สงฺโฆ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาย ฉารตฺตํ มานตฺตํ อทาสิ. โส จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุทายี ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ ¶ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ ปกฺขปฺปฏิจฺฉนฺนํ…เป… โส จิณฺณมานตฺโต สงฺฆํ อพฺภานํ ยาจติ. สงฺโฆ อุทายึ ภิกฺขุํ อพฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน อพฺภานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘อพฺภิโต สงฺเฆน อุทายี ภิกฺขุ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
สุกฺกวิสฺสฏฺิ สมตฺตา.
๒. ปริวาโส
อคฺฆสโมธานปริวาโส
๑๓๔. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปนฺโน โหติ – เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ ทฺวีหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ ตีหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ จตูหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา ¶ อาปตฺติ ฉาหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ สตฺตาหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ อฏฺาหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ นวาหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ – เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา…เป… เอกา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ตสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา ¶ ตสฺสา อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ –
‘‘เตน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ – เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา…เป… เอกา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา ตสฺสา อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๓๕. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา ¶ อาปตฺติโย อาปชฺชิ – เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา…เป… เอกา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา ตสฺสา อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา ตสฺสา อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ – เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา…เป… เอกา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา ¶ อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา ตสฺสา อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา ตสฺสา อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา; ตสฺสา อคฺเฆน สโมธานปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติ ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา ตสฺสา อคฺเฆน สโมธานปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนอคฺฆสโมธานํ
๑๓๖. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปนฺโน โหติ – เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา ¶ , ทฺเว อาปตฺติโย ทฺวีหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย [ทฺวีหปฺปฏิจฺฉนฺนา (ก. เอวํ ยาวทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนา)], ติสฺโส อาปตฺติโย ตีหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย, จตสฺโส อาปตฺติโย จตูหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย, ปฺจ อาปตฺติโย ปฺจาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย, ฉ อาปตฺติโย ฉาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย, สตฺต อาปตฺติโย สตฺตาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย, อฏฺ อาปตฺติโย อฏฺาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย, นว อาปตฺติโย นวาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย, ทส อาปตฺติโย ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ, เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา…เป… ทส อาปตฺติโย ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ¶ . กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ตสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติโย สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ตาสํ อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ, เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา…เป… ทส อาปตฺติโย ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติโย สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ตาสํ อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ‘‘พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๓๗. สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ, เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา…เป… ทส อาปตฺติโย ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติโย สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ตาสํ อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติโย สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ตาสํ อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย ¶ อาปชฺชิ – เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา…เป… ทส อาปตฺติโย ทสาหปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา ¶ อาปตฺติโย สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ตาสํ อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติโย สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ตาสํ อคฺเฆน สโมธานปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติโย สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ตาสํ อคฺเฆน สโมธานปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ ยา อาปตฺติโย สพฺพจิรปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ตาสํ อคฺเฆน สโมธานปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ทฺเวมาสปริวาโส
๑๓๘. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปนฺโน โหติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’’นฺติ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส ¶ ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺยนฺติ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’’นฺติ.
โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ ¶ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ¶ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ¶ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – ยํนูนาหํ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺยนฺติ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ตสฺส ภิกฺขุโน อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา, เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา, วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา, อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา, อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา, เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ¶ . ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ¶ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – ยํนูนาหํ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺยนฺติ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจามีติ.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ ¶ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ‘‘พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๓๙. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ ¶ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺยนฺติ. โส สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ¶ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ ¶ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺยนฺติ. โส สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ตทุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพวิธิ
๑๔๐. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ ¶ . โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ ¶ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ เอกิสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺยนฺติ. โส สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ตทุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๔๑. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ¶ ; เอกํ อาปตฺตึ ชานาติ, เอกํ อาปตฺตึ น ชานาติ. โส สงฺฆํ ยํ อาปตฺตึ ชานาติ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต ¶ อิตรมฺปิ อาปตฺตึ ชานาติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ อาปตฺตึ ชานึ, เอกํ อาปตฺตึ น ชานึ. โสหํ สงฺฆํ ยํ อาปตฺตึ ชานึ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ อาปตฺตึ ชานามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ ¶ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ตทุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๔๒. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ อาปตฺตึ สรติ, เอกํ อาปตฺตึ นสฺสรติ. โส สงฺฆํ ยํ อาปตฺตึ สรติ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ¶ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ อาปตฺตึ สรติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ อาปตฺตึ สรึ, เอกํ อาปตฺตึ นสฺสรึ. โสหํ สงฺฆํ ยํ อาปตฺตึ สรึ, ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ¶ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ อาปตฺตึ สรามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ตทุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๔๓. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกาย อาปตฺติยา นิพฺเพมติโก, เอกาย อาปตฺติยา เวมติโก. โส สงฺฆํ ยาย อาปตฺติยา นิพฺเพมติโก ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา นิพฺเพมติโก โหติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา ¶ อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกาย อาปตฺติยา นิพฺเพมติโก, เอกาย อาปตฺติยา เวมติโก. โสหํ สงฺฆํ ยาย อาปตฺติยา นิพฺเพมติโก ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ตสฺสา อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา นิพฺเพมติโก. ยํนูนาหํ ¶ สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ อิตริสฺสาปิ อาปตฺติยา ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาย ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ตทุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๔๔. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกา อาปตฺติ ชานปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ อชานปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. โส เอวํ วเทติ – ‘กึ อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน? กิสฺสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ? เต เอวํ วเทนฺติ – ‘อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกา อาปตฺติ ชานปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ อชานปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตาโย อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน, ตาสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ. โส เอวํ วเทติ – ‘ยายํ, อาวุโส ¶ , อาปตฺติ ชานปฺปฏิจฺฉนฺนา, ธมฺมิกํ ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสทานํ; ธมฺมตฺตา รุหติ. ยา จ ขฺวายํ, อาวุโส, อาปตฺติ อชานปฺปฏิจฺฉนฺนา, อธมฺมิกํ ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสทานํ; อธมฺมตฺตา น รุหติ. เอกิสฺสา, อาวุโส, อาปตฺติยา ภิกฺขุ มานตฺตารโห’’’ติ.
๑๔๕. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกา อาปตฺติ สรมานปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ อสฺสรมานปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ลชฺชี ¶ กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. โส เอวํ วเทติ – ‘กิ อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน? กิสฺสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ? เต เอวํ วเทนฺติ – ‘อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกา อาปตฺติ สรมานปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ อสฺสรมานปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตาโย ¶ อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน; ตาสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ. โส เอวํ วเทติ – ‘ยายํ, อาวุโส ¶ , อาปตฺติ สรมานปฺปฏิจฺฉนฺนา ธมฺมิกํ ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสทานํ; ธมฺมตฺตา รุหติ. ยา จ ขฺวายํ, อาวุโส, อาปตฺติ อสฺสรมานปฺปฏิจฺฉนฺนา, อธมฺมิกํ ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสทานํ; อธมฺมตฺตา น รุหติ. เอกิสฺสา, อาวุโส, อาปตฺติยา ภิกฺขุ มานตฺตารโห’’’ติ.
๑๔๖. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกา อาปตฺติ นิพฺเพมติกปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ เวมติกปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. โส เอวํ วเทติ – ‘กึ อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน? กิสฺสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ? เต เอวํ วเทนฺติ – ‘อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกา อาปตฺติ นิพฺเพมติกปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ เวมติกปฺปฏิจฺฉนฺนา. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตาโย อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน; ตาสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ. โส เอวํ วเทติ – ‘ยายํ ¶ , อาวุโส, อาปตฺติ นิพฺเพมติกปฺปฏิจฺฉนฺนา, ธมฺมิกํ ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสทานํ; ธมฺมตฺตา รุหติ. ยา จ ขฺวายํ, อาวุโส, อาปตฺติ เวมติกปฺปฏิจฺฉนฺนา อธมฺมิกํ ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสทานํ; อธมฺมตฺตา น รุหติ. เอกิสฺสา, อาวุโส, อาปตฺติยา ภิกฺขุ มานตฺตารโห’’ติ.
๑๔๗. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตฺตโร ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปนฺโน โหติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ¶ ยาเจยฺย’’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ¶ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – ‘‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ¶ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ [อิตรมฺปิ มาสปริวาสํ (สฺยา. ก. เอวมุปริปิ)] ยาเจยฺย’’นฺติ.
โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ โข, อาวุโส, ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ตสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ ¶ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – อหํ, ภนฺเต, ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ¶ . ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ¶ เอกมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาเจยฺยนฺติ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ ¶ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาจามีติ. ทุติยมฺปิ ¶ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๔๘. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาเจยฺยนฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ¶ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ. ยทิ ¶ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ¶ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ ¶ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสสฺส [อิตรมฺปิ มาสปริวาสสฺส (ก.), อิตรสฺสปิ มาสปริวาสสฺส (สฺยา.)] ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาโส [อิตรมฺปิ มาสปริวาโส (ก.), อิตโรปิ มาสปริวาโส (สฺยา.)]. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
‘‘เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ปุริมํ อุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๔๙. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ เทติ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ – อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ตสฺส เม เอตทโหสิ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. ยํนูนาหํ ¶ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ เอกมาสปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ¶ เอกมาสปริวาสํ อทาสิ. ตสฺส เม ปริวสนฺตสฺส ลชฺชีธมฺโม โอกฺกมิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ เทติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ปุริมํ อุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๕๐. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ มาสํ ชานาติ, เอกํ มาสํ น ชานาติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ ชานาติ ตํ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ ชานาติ ตํ มาสํ ปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ มาสํ ชานาติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ มาสํ ชานึ, เอกํ มาสํ น ชานึ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ ชานึ ตํ มาสํ ปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ ¶ มาสํ ชานึ ตํ มาสํ ปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ มาสํ ชานามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ ¶ . ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ เทติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ปุริมํ อุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๕๑. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ มาสํ สรติ, เอกํ มาสํ นสฺสรติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ สรติ ตํ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ สรติ ตํ มาสํ ปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ มาสํ สรติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ มาสํ สรึ, เอกํ มาสํ นสฺสรึ. โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ สรึ ตํ มาสํ ปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ สรึ ตํ มาสํ ปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ มาสํ สรามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ ¶ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส ¶ สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ เทติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ปุริมํ อุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๕๒. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ มาสํ นิพฺเพมติโก, เอกํ มาสํ เวมติโก. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ นิพฺเพมติโก ตํ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ นิพฺเพมติโก ตํ มาสํ ปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ มาสํ นิพฺเพมติโก โหติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอกํ มาสํ นิพฺเพมติโก, เอกํ มาสํ เวมติโก ¶ . โสหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ยํ มาสํ นิพฺเพมติโก ตํ มาสํ ปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉานฺนานํ ยํ มาสํ นิพฺเพมติโก ตํ มาสํ ปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อิตรมฺปิ มาสํ นิพฺเพมติโก. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ¶ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาเจยฺย’นฺติ. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ อิตรมฺปิ มาสํ ปริวาสํ เทติ. เตน, ภิกฺขเว ¶ , ภิกฺขุนา ปุริมํ อุปาทาย ทฺเว มาสา ปริวสิตพฺพา.
๑๕๓. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอโก มาโส ชานปฺปฏิจฺฉนฺโน, เอโก มาโส อชานปฺปฏิจฺฉนฺโน. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. โส เอวํ วเทติ – ‘กึ อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน? กิสฺสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ? เต เอวํ วเทนฺติ – ‘อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. เอโก มาโส ชานปฺปฏิจฺฉนฺโน, เอโก มาโส อชานปฺปฏิจฺฉนฺโน. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตาโย อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน ตาสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ. โส เอวํ วเทติ – ‘ยฺวายํ, อาวุโส, มาโส ชานปฺปฏิจฺฉนฺโน ธมฺมิกํ ตสฺส มาสสฺส ปริวาสทานํ; ธมฺมตฺตา รุหติ. โย จ ¶ ขฺวายํ, อาวุโส, มาโส อชานปฺปฏิจฺฉนฺโน อธมฺมิกํ ตสฺส มาสสฺส ปริวาสทานํ; อธมฺมตฺตา น รุหติ. เอกสฺส, อาวุโส ¶ , มาสสฺส ภิกฺขุ มานตฺตารโห’ติ.
๑๕๔. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอโก มาโส สรมานปฺปฏิจฺฉนฺโน, เอโก มาโส อสฺสรมานปฺปฏิจฺฉนฺโน. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม ¶ . โส เอวํ วเทติ – ‘กึ อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน? กิสฺสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ? เต เอวํ วเทนฺติ – ‘อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอโก มาโส สรมานปฺปฏิจฺฉนฺโน, เอโก มาโส อสฺสรมานปฺปฏิจฺฉนฺโน. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตาโย อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน ตาสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ. โส เอวํ วเทติ – ‘ยฺวายํ, อาวุโส, มาโส สรมานปฺปฏิจฺฉนฺโน ธมฺมิกํ ตสฺส มาสสฺส ปริวาสทานํ; ธมฺมตฺตา รุหติ. โย จ ขฺวายํ, อาวุโส, มาโส อสฺสรมานปฺปฏิจฺฉนฺโน อธมฺมิกํ ตสฺส มาสสฺส ปริวาสทานํ; อธมฺมตฺตา น รุหติ. เอกสฺส, อาวุโส, มาสสฺส ภิกฺขุ มานตฺตารโห’ติ.
๑๕๕. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอโก มาโส นิพฺเพมติกปฺปฏิจฺฉนฺโน, เอโก มาโส เวมติกปฺปฏิจฺฉนฺโน. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ เทติ. ตสฺส ปริวสนฺตสฺส อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. โส เอวํ วเทติ – ‘กึ อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน? กิสฺสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ? เต เอวํ วเทนฺติ – ‘อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ ทฺเว สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนาโย; เอโก มาโส นิพฺเพมติกปฺปฏิจฺฉนฺโน, เอโก มาโส เวมติกปฺปฏิจฺฉนฺโน. โส สงฺฆํ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ ยาจิ. ตสฺส สงฺโฆ ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ ทฺเวมาสปฺปฏิจฺฉนฺนานํ ทฺเวมาสปริวาสํ อทาสิ. ตาโย อยํ, อาวุโส, ภิกฺขุ อาปนฺโน ตาสายํ ภิกฺขุ ปริวสตี’ติ ¶ . โส เอวํ วเทติ – ‘ยฺวายํ, อาวุโส, มาโส นิพฺเพมติกปฺปฏิจฺฉนฺโน ธมฺมิกํ ตสฺส มาสสฺส ปริวาสทานํ; ธมฺมตฺตา รุหติ. โย จ ขฺวายํ, อาวุโส, มาโส เวมติกปฺปฏิจฺฉนฺโน อธมฺมิกํ ตสฺส มาสสฺส ปริวาสทานํ; อธมฺมตฺตา น รุหติ. เอกสฺส, อาวุโส, มาสสฺส ภิกฺขุ มานตฺตารโห’’ติ.
สุทฺธนฺตปริวาโส
๑๕๖. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา ¶ อาปตฺติโย อาปนฺโน โหติ. โส อาปตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ; รตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ, รตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต เวมติโก, รตฺติปริยนฺเต เวมติโก. โส ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ; อาปตฺติปริยนฺตํ ¶ น ชานามิ, รตฺติปริยนฺตํ น ชานามิ; อาปตฺติปริยนฺตํ นสฺสรามิ, รตฺติปริยนฺตํ นสฺสรามิ; อาปตฺติปริยนฺเต เวมติโก, รตฺติปริยนฺเต เวมติโก. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ตสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ สุทฺธนฺตปริวาสํ เทตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ –
‘‘เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา…เป… เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ. อาปตฺติปริยนฺตํ น ชานามิ, รตฺติปริยนฺตํ น ชานามิ; อาปตฺติปริยนฺตํ นสฺสรามิ, รตฺติปริยนฺตํ นสฺสรามิ; อาปตฺติปริยนฺเต เวมติโก, รตฺติปริยนฺเต เวมติโก. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สุทฺธนฺตปริวาสํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ¶ ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๕๗. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ. อาปตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ, รตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต เวมติโก, รตฺติปริยนฺเต เวมติโก. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สุทฺธนฺตปริวาสํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ สุทฺธนฺตปริวาสํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิ. อาปตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ ¶ , รตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต เวมติโก, รตฺติปริยนฺเต เวมติโก. โส สงฺฆํ ตาสํ ¶ อาปตฺตีนํ สุทฺธนฺตปริวาสํ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ สุทฺธนฺตปริวาสํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ สุทฺธนฺตปริวาสสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตาสํ อาปตฺตีนํ สุทฺธนฺตปริวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๑๕๘. ‘‘เอวํ โข, ภิกฺขเว, สุทฺธนฺตปริวาโส ทาตพฺโพ; เอวํ ¶ ปริวาโส ทาตพฺโพ. กถฺจ, ภิกฺขเว, สุทฺธนฺตปริวาโส ทาตพฺโพ? อาปตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ, รตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต เวมติโก, รตฺติปริยนฺเต เวมติโก – สุทฺธนฺตปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อาปตฺติปริยนฺตํ ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ สรติ, รตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต นิพฺเพมติโก, รตฺติปริยนฺเต เวมติโก – สุทฺธนฺตปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อาปตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ ชานาติ, เอกจฺจํ น ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ สรติ, เอกจฺจํ นสฺสรติ, รตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต เอกจฺเจ เวมติโก, เอกจฺเจ นิพฺเพมติโก, รตฺติปริยนฺเต เวมติโก – สุทฺธนฺตปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อาปตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ ชานาติ, เอกจฺจํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ, รตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ สรติ, เอกจฺจํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต เวมติโก, รตฺติปริยนฺเต เอกจฺเจ เวมติโก, เอกจฺเจ นิพฺเพมติโก – สุทฺธนฺตปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อาปตฺติปริยนฺตํ ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ ชานาติ, เอกจฺจํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ ¶ สรติ, รตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ สรติ, เอกจฺจํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต นิพฺเพมติโก, รตฺติปริยนฺเต เอกจฺเจ เวมติโก, เอกจฺเจ นิพฺเพมติโก – สุทฺธนฺตปริวาโส ¶ ทาตพฺโพ.
‘‘อาปตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ ชานาติ, เอกจฺจํ น ชานาติ; รตฺติปริยนฺตํ ¶ เอกจฺจํ ชานาติ, เอกจฺจํ น ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ สรติ, เอกจฺจํ นสฺสรติ ¶ ; รตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ สรติ, เอกจฺจํ นสฺสรติ; อาปตฺติปริยนฺเต เอกจฺเจ เวมติโก, เอกจฺเจ นิพฺเพมติโก; รตฺติปริยนฺเต เอกจฺเจ เวมติโก, เอกจฺเจ นิพฺเพมติโก – สุทฺธนฺตปริวาโส ทาตพฺโพ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, สุทฺธนฺตปริวาโส ทาตพฺโพ.
๑๕๙. ‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ปริวาโส ทาตพฺโพ? อาปตฺติปริยนฺตํ ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ สรติ, รตฺติปริยนฺตํ สรติ; อาปตฺติปริยนฺเต นิพฺเพมติโก, รตฺติปริยนฺเต นิพฺเพมติโก – ปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อาปตฺติปริยนฺตํ น ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ นสฺสรติ, รตฺติปริยนฺตํ สรติ, อาปตฺติปริยนฺเต เวมติโก, รตฺติปริยนฺเต นิพฺเพมติโก – ปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อาปตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ ชานาติ, เอกจฺจํ น ชานาติ, รตฺติปริยนฺตํ ชานาติ; อาปตฺติปริยนฺตํ เอกจฺจํ สรติ, เอกจฺจํ นสฺสรติ, รตฺติปริยนฺตํ สรติ; อาปตฺติปริยนฺเต เอกจฺเจ เวมติโก, เอกจฺเจ นิพฺเพมติโก, รตฺติปริยนฺเต นิพฺเพมติโก – ปริวาโส ทาตพฺโพ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปริวาโส ทาตพฺโพ.
ปริวาโส นิฏฺิโต.
๓. จตฺตาลีสกํ
๑๖๐. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ปริวสนฺโต วิพฺภมิ. โส ปุน ปจฺจาคนฺตฺวา ภิกฺขู อุปสมฺปทํ ยาจิ. ภควโต ¶ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต วิพฺภมติ. วิพฺภนฺตกสฺส, ภิกฺขเว, ปริวาโส น รุหติ. โส เจ ปุน อุปสมฺปชฺชติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ, อวเสโส ปริวสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต สามเณโร โหติ. สามเณรสฺส, ภิกฺขเว, ปริวาโส น รุหติ. โส เจ ปุน อุปสมฺปชฺชติ, ตสฺส ¶ ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ, อวเสโส ปริวสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อุมฺมตฺตโก โหติ. อุมฺมตฺตกสฺส, ภิกฺขเว, ปริวาโส น รุหติ. โส เจ ปุน อนุมฺมตฺตโก โหติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ, อวเสโส ปริวสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต ขิตฺตจิตฺโต โหติ. ขิตฺตจิตฺตสฺส, ภิกฺขเว, ปริวาโส น ¶ รุหติ. โส เจ ปุน อขิตฺตจิตฺโต โหติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปุริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ, อวเสโส ปริวสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต เวทนาฏฺโฏ โหติ. เวทนาฏฺฏสฺส ¶ , ภิกฺขเว, ปริวาโส น รุหติ. โส เจ ปุน อเวทนาฏฺโฏ โหติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ, อวเสโส ปริวสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺขิปิยฺยติ [อุกฺขิปิยติ (สฺยา.), อุกฺขิปียติ (ก.)]. อุกฺขิตฺตกสฺส, ภิกฺขเว, ปริวาโส น รุหติ. โส เจ ปุน โอสาริยฺยติ [โอสาริยติ (สฺยา.), โอสารียติ (ก.)], ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ, อวเสโส ปริวสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺขิปิยฺยติ. อุกฺขิตฺตกสฺส, ภิกฺขเว, ปริวาโส น รุหติ. โส เจ ปุน โอสาริยฺยติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ, อวเสโส ปริวสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต, ปาปิกาย ทิฏฺิยา, อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺขิปิยฺยติ. อุกฺขิตฺตกสฺส, ภิกฺขเว, ปริวาโส น รุหติ. โส เจ ปุน โอสาริยฺยติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ, อวเสโส ปริวสิตพฺโพ.
๑๖๑. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มูลายปฏิกสฺสนารโห วิพฺภมติ. วิพฺภนฺตกสฺส, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนา น รุหติ. โส เจ ปุน ¶ อุปสมฺปชฺชติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มูลายปฏิกสฺสนารโห สามเณโร โหติ…เป… อุมฺมตฺตโก โหติ…เป… ขิตฺตจิตฺโต โหติ…เป… เวทนาฏฺโฏ โหติ…เป… อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิยฺยติ…เป… อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิปิยฺยติ…เป… ปาปิกาย ทิฏฺิยา, อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺขิปิยฺยติ. อุกฺขิตฺตกสฺส, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนา น รุหติ. โส เจ ปุน โอสาริยฺยติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ.
๑๖๒. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มานตฺตารโห วิพฺภมติ. วิพฺภนฺตกสฺส, ภิกฺขเว, มานตฺตทานํ น รุหติ. โส เจ ปุน อุปสมฺปชฺชติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ. ตสฺส ภิกฺขุโน มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มานตฺตารโห สามเณโร โหติ…เป… อุมฺมตฺตโก โหติ…เป… ขิตฺตจิตฺโต โหติ…เป… เวทนาฏฺโฏ โหติ…เป… อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺขิปิยฺยติ…เป… อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺขิปิยฺยติ…เป… ปาปิกาย ทิฏฺิยา, อปฺปฏินิสฺสคฺเค ¶ , อุกฺขิปิยฺยติ. อุกฺขิตฺตกสฺส, ภิกฺขเว, มานตฺตทานํ น รุหติ. โส เจ ปุน โอสาริยฺยติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ. ตสฺส ภิกฺขุโน มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
๑๖๓. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มานตฺตํ จรนฺโต วิพฺภมติ. วิพฺภนฺตกสฺส, ภิกฺขเว ¶ , มานตฺตจริยา น รุหติ. โส เจ ปุน อุปสมฺปชฺชติ ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ; ยํ มานตฺตํ ทินฺนํ สุทินฺนํ, ยํ มานตฺตํ จิณฺณํ สุจิณฺณํ, อวเสสํ จริตพฺพํ.
‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มานตฺตํ จรนฺโต สามเณโร โหติ…เป… อุมฺมตฺตโก โหติ…เป… ขิตฺตจิตฺโต โหติ…เป… เวทนาฏฺโฏ โหติ…เป… อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺขิปิยฺยติ…เป… อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺขิปิยฺยติ…เป… ปาปิกาย ทิฏฺิยา, อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺขิปิยฺยติ. อุกฺขิตฺตกสฺส, ภิกฺขเว, มานตฺตจริยา น รุหติ. โส เจ ปุน โอสาริยฺยติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปุริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ; ยํ มานตฺตํ ทินฺนํ สุทินฺนํ, ยํ มานตฺตํ จิณฺณํ สุจิณฺณํ, อวเสสํ จริตพฺพํ.
๑๖๔. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อพฺภานารโห วิพฺภมติ. วิพฺภนฺตกสฺส, ภิกฺขเว, อพฺภานํ น รุหติ. โส เจ ปุน อุปสมฺปชฺชติ ¶ , ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ; ยํ มานตฺตํ ทินฺนํ สุทินฺนํ, ยํ มานตฺตํ จิณฺณํ สุจิณฺณํ. โส ภิกฺขุ อพฺเภตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อพฺภานารโห สามเณโร โหติ…เป… อุมฺมตฺตโก โหติ…เป…
ขิตฺตจิตฺโต โหติ…เป… เวทนาฏฺโฏ โหติ…เป… อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺขิปิยฺยติ…เป… อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺขิปิยฺยติ…เป… ปาปิกาย ทิฏฺิยา, อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺขิปิยฺยติ. อุกฺขิตฺตกสฺส, ภิกฺขเว, อพฺภานํ ¶ น รุหติ. โส เจ ปุน โอสาริยฺยติ, ตสฺส ตเทว ปุริมํ ปริวาสทานํ. โย ปริวาโส ทินฺโน สุทินฺโน, โย ปริวุตฺโถ สุปริวุตฺโถ; ยํ มานตฺตํ ทินฺนํ สุทินฺนํ, ยํ มานตฺตํ จิณฺณํ สุจิณฺณํ. โส ภิกฺขุ อพฺเภตพฺโพ.
จตฺตาลีสกํ สมตฺตํ.
๔. ฉตฺตึสกํ
๑๖๕. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา [ปริมาณาโย (สี. สฺยา.)] อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ¶ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ อปริมาณา [อปริมาณาโย (สี. สฺยา.)] อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ…เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ¶ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มานตฺตารโห…เป… มานตฺตํ จรนฺโต…เป… (ยถาปริวาสํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ) อพฺภานารโห อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ¶ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ…เป… อปริมาณา อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ…เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ¶ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
ฉตฺตึสกํ สมตฺตํ.
๕. มานตฺตสตกํ
๑๖๖. ‘‘อิธ ¶ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ. โส ปุน [โส เจ ปุน (ก.)] อุปสมฺปนฺโน ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา ¶ สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ. โส ปุน อุปสมฺปนฺโน ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปจฺฉิมสฺมึ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ. โส ปุน อุปสมฺปนฺโน ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมึ อาปตฺติกฺขนฺเธ ¶ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ. โส ปุน อุปสมฺปนฺโน ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
๑๖๗. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมึ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ¶ ¶ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
๑๖๘. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ. ยา อาปตฺติโย ชานาติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ. ยา อาปตฺติโย น ชานาติ ¶ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ชานิตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ¶ อชานิตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมึ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ. ยา อาปตฺติโย ชานาติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ. ยา อาปตฺติโย น ชานาติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ชานิตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อชานิตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา ฉาเทติ. ตสฺส ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ. ยา อาปตฺติโย ชานาติ ตา อาปตฺติโย ¶ ฉาเทติ. ยา อาปตฺติโย น ชานาติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ชานิตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อชานิตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ¶ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ. ยา อาปตฺติโย ชานาติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย น ชานาติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ชานิตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อชานิตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
๑๖๙. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ. ยา อาปตฺติโย สรติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย นสฺสรติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ สริตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อสฺสริตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมึ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ¶ . เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ. ยา ¶ อาปตฺติโย สรติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย นสฺสรติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ สริตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อสฺสริตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ. ยา อาปตฺติโย สรติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย นสฺสรติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ สริตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อสฺสริตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ. ยา อาปตฺติโย สรติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ¶ นสฺสรติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ สริตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อสฺสริตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
๑๗๐. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ¶ ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมึ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ¶ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ¶ นิพฺเพมติโก ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ¶ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
๑๗๑. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา สามเณโร โหติ…เป… อุมฺมตฺตโก โหติ…เป… ขิตฺตจิตฺโต โหติ…เป… (ยถา เหฏฺา ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ) เวทนาฏฺโฏ โหติ…เป… ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ…เป… เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ…เป… เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา ¶ อาปตฺติโย นสฺสรติ…เป… เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส เวทนาฏฺโฏ โหติ. โส ปุน อเวทนาฏฺโฏ หุตฺวา ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ¶ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ¶ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ. ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมสฺมิฺจ ปจฺฉิมสฺมิฺจ อาปตฺติกฺขนฺเธ ยถาปฏิจฺฉนฺเน ปริวาสํ ทตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
มานตฺตสตํ นิฏฺิตํ.
๖. สมูลายสโมธานปริวาสจตุสฺสตํ
๑๗๒. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ. โส ¶ ปุน อุปสมฺปนฺโน ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ. โส ปุน อุปสมฺปนฺโน ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ. โส ปุน อุปสมฺปนฺโน ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ. โส ปุน อุปสมฺปนฺโน ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
๑๗๓. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ¶ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ ¶ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นจฺฉาเทติ; ยา ¶ อาปตฺติโย ปุพฺเพ นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส ¶ อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
๑๗๔. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ. ยา อาปตฺติโย ชานาติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย น ชานาติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ชานิตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ¶ ปจฺฉา ชานิตฺวา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อชานิตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย ¶ น ชานาติ. ยา อาปตฺติโย ชานาติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย น ชานาติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ชานิตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อชานิตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส ¶ อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ. ยา อาปตฺติโย ชานาติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย น ชานาติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ชานิตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อชานิตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ. ยา อาปตฺติโย ชานาติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ, ยา อาปตฺติโย น ชานาติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ ชานิตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อชานิตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา ชานิตฺวา ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส ¶ อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
๑๗๕. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ. ยา อาปตฺติโย ¶ สรติ ตา อาปตฺติโย ¶ ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย นสฺสรติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ สริตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อสฺสริตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ. ยา อาปตฺติโย สรติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย นสฺสรติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ สริตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อสฺสริตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ ¶ . ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ. ยา อาปตฺติโย สรติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย นสฺสรติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ สริตฺวา ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อสฺสริตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ. ยา อาปตฺติโย สรติ ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย นสฺสรติ ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ สริตฺวา ฉาเทสิ ¶ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ อสฺสริตฺวา นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา สริตฺวา ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส ¶ อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
๑๗๖. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ ¶ . ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ¶ ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ. เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส วิพฺภมิตฺวา [โส ภิกฺขุ วิพฺภมิตฺวา (ก.)] ปุน อุปสมฺปนฺโน ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ¶ ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ ¶ . ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
๑๗๗. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา สามเณโร โหติ…เป… อุมฺมตฺตโก โหติ…เป… ขิตฺตจิตฺโต โหติ…เป… เวทนาฏฺโฏ โหติ…เป… ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ (ยถา เหฏฺา วิตฺถาริตํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ)…เป… เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ…เป… เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ…เป… เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส เวทนาฏฺโฏ โหติ. โส ปุน อเวทนาฏฺโฏ หุตฺวา ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ ¶ ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ ¶ ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
๑๗๘. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มานตฺตารโห…เป… มานตฺตํ จรนฺโต…เป… อพฺภานารโห อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ…เป… (มานตฺตารโห จ มานตฺตจารี จ อพฺภานารโห จ ยถา ปริวาโส วิตฺถาริโต ตถา วิตฺถาเรตพฺโพ).
๑๗๙. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อพฺภานารโห อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา สามเณโร โหติ…เป… อุมฺมตฺตโก โหติ…เป… ขิตฺตจิตฺโต โหติ…เป… เวทนาฏฺโฏ โหติ…เป… ตสฺส โหนฺติ อาปตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ ¶ …เป… เอกจฺจา อาปตฺติโย ชานาติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย น ชานาติ…เป… เอกจฺจา อาปตฺติโย สรติ, เอกจฺจา อาปตฺติโย นสฺสรติ…เป… เอกจฺจาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก, เอกจฺจาสุ ¶ อาปตฺตีสุ เวมติโก. ยาสุ อาปตฺตีสุ นิพฺเพมติโก ตา อาปตฺติโย ฉาเทติ; ยาสุ อาปตฺตีสุ เวมติโก ตา อาปตฺติโย นจฺฉาเทติ. โส เวทนาฏฺโฏ โหติ. โส ปุน อเวทนาฏฺโฏ หุตฺวา ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ¶ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก นจฺฉาเทติ…เป… ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ นิพฺเพมติโก ฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ; ยา อาปตฺติโย ปุพฺเพ เวมติโก นจฺฉาเทสิ ตา อาปตฺติโย ปจฺฉา นิพฺเพมติโก ฉาเทติ. โส ภิกฺขุ มูลาย ปฏิกสฺสิตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺนานฺจสฺส อาปตฺตีนํ ¶ ปุริมาย อาปตฺติยา สโมธานปริวาโส ทาตพฺโพ.
สมูลายสโมธานปริวาสจตุสฺสตํ นิฏฺิตํ.
๗. ปริมาณาทิวารอฏฺกํ
๑๘๐. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา ปริมาณา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา…เป… อปริมาณา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา…เป… เอกนามา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา…เป… ¶ นานานามา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา…เป… สภาคา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา…เป… วิสภาคา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา…เป… ววตฺถิตา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา…เป… สมฺภินฺนา อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา วิพฺภมติ…เป… (ยถา เหฏฺา ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ).
ปริมาณาทิวารอฏฺกํ นิฏฺิตํ.
๘. ทฺเวภิกฺขุวารเอกาทสกํ
๑๘๑. ‘‘ทฺเว ¶ ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฏฺิโน โหนฺติ. เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน [ยถาปฏิจฺฉนฺนานํ (สี.)] จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘ทฺเว ¶ ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต สงฺฆาทิเสเส เวมติกา โหนฺติ. เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘ทฺเว ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต สงฺฆาทิเสเส มิสฺสกทิฏฺิโน โหนฺติ. เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘ทฺเว ภิกฺขู มิสฺสกํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต มิสฺสเก สงฺฆาทิเสสทิฏฺิโน โหนฺติ. เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘ทฺเว ¶ ภิกฺขู มิสฺสกํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต มิสฺสเก มิสฺสกทิฏฺิโน โหนฺติ. เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘ทฺเว ภิกฺขู สุทฺธกํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต สุทฺธเก สงฺฆาทิเสสทิฏฺิโน โหนฺติ. เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. อุโภปิ ยถาธมฺมํ การาเปตพฺพา.
‘‘ทฺเว ภิกฺขู สุทฺธกํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต สุทฺธเก สุทฺธกทิฏฺิโน โหนฺติ. เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. อุโภปิ ยถาธมฺมํ การาเปตพฺพา.
‘‘ทฺเว ¶ ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฏฺิโน โหนฺติ. เอกสฺส โหติ อาโรเจสฺสามีติ, เอกสฺส โหติ น อาโรเจสฺสามีติ. โส ปมมฺปิ ¶ ยามํ ฉาเทติ, ทุติยมฺปิ ยามํ ฉาเทติ, ตติยมฺปิ ยามํ ฉาเทติ – อุฏฺิเต อรุเณ ฉนฺนา โหติ อาปตฺติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ ¶ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘ทฺเว ¶ ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฏฺิโน โหนฺติ. เต คจฺฉนฺติ อาโรเจสฺสามาติ. เอกสฺส อนฺตรามคฺเค มกฺขธมฺโม อุปฺปชฺชติ น อาโรเจสฺสามีติ. โส ปมมฺปิ ยามํ ฉาเทติ, ทุติยมฺปิ ยามํ ฉาเทติ, ตติยมฺปิ ยามํ ฉาเทติ – อุฏฺิเต อรุเณ ฉนฺนา โหติ อาปตฺติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘ทฺเว ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฏฺิโน โหนฺติ. เต อุมฺมตฺตกา โหนฺติ. เต ปจฺฉา อนุมฺมตฺตกา หุตฺวา เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
‘‘ทฺเว ภิกฺขู สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺนา โหนฺติ. เต ปาติโมกฺเข อุทฺทิสฺสมาเน เอวํ วทนฺติ – ‘อิทาเนว โข มยํ ชานาม – อยมฺปิ กิร ธมฺโม สุตฺตาคโต สุตฺตปริยาปนฺโน อนฺวทฺธมาสํ อุทฺเทสํ อาคจฺฉตี’ติ. เต สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฏฺิโน โหนฺติ. เอโก ฉาเทติ, เอโก นจฺฉาเทติ. โย ฉาเทติ โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพ. ยถาปฏิจฺฉนฺเน จสฺส ปริวาสํ ทตฺวา อุภินฺนมฺปิ มานตฺตํ ทาตพฺพํ.
ทฺเวภิกฺขุวารเอกาทสกํ นิฏฺิตํ.
๙. มูลายอวิสุทฺธินวกํ
๑๘๒. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ, เอกนามมฺปิ นานานามมฺปิ, สภาคมฺปิ วิสภาคมฺปิ, ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ ¶ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ¶ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; อธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, อธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ, เอกนามมฺปิ นานานามมฺปิ, สภาคมฺปิ วิสภาคมฺปิ, ววตฺถิตมฺปิ ¶ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; อธมฺเมน มานตฺตํ ¶ เทติ, อธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ, เอกนามมฺปิ นานานามมฺปิ, สภาคมฺปิ วิสภาคมฺปิ, ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, อธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, อธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ, เอกนามมฺปิ นานานามมฺปิ, สภาคมฺปิ วิสภาคมฺปิ, ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ อปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ ¶ …เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ¶ . โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ ¶ . ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; อธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, อธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ, เอกนามมฺปิ นานานามมฺปิ, สภาคมฺปิ วิสภาคมฺปิ, ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; อธมฺเมน ¶ มานตฺตํ เทติ, อธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ, เอกนามมฺปิ นานานามมฺปิ, สภาคมฺปิ วิสภาคมฺปิ, ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ ¶ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน; ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; อธมฺเมน มานตฺตํ เทติ; อธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
มูลายอวิสุทฺธินวกํ [สมูลาวิสุทฺธินวกํ (ก.)] นิฏฺิตํ.
๑๐. ทุติยนวกํ [อิทํ นวกํ โปราณโปตฺถเกสุ อวิสุทฺธิวเสเนว อาคตํ, วุจฺจมานตติยนวเกน จ สํสฏฺํ. ตํ ปฏิวิโสธเกหิ อสํสฏฺํ กตฺวา วิสุํ ปติฏฺาปิตํ. สีหฬสฺยามโปตฺถเกสุ ปน ตํ วิสุทฺธิวเสเนว อาคตํ. ตํ ปเนวํ เวทิตพฺพํ –§๑๐- มูลายวิสุทฺธินวก (สี. สฺยา.)§๑๘๓. อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺพหุลา สํฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สํฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ, ตสฺส ตสฺส สํโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ, โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สํฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สํฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ, ตํ สํโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ. (๑-๓)§อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺพหุลา สํฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สํฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ, ตสฺส สํโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ, โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สํฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ อปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สํฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ, ตํ สํโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีติ. (๔-๖)§อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺพหุลา สํฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชตี ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สํฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ, ตสฺส สํโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ, โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สํฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สํฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ, ตํ สํโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ. (๗-๙)§มูลาย วิสุทฺธินวกํ นิฏฺิตํ.]
๑๘๓. ‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต ¶ อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ. (๑)
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ ¶ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน ¶ , อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ. (๒)
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ. (๓)
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ, เอกนามมฺปิ นานานามมฺปิ, สภาคมฺปิ วิสภาคมฺปิ, ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ ¶ . โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ อปริมาณา อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ…เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ ¶ เทติ; ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ. (๔-๗)
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ ¶ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ. (๘)
‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อวิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ. (๙)
ทุติยนวกํ นิฏฺิตํ.
๑๑. ตติยนวกํ
๑๘๔. ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส ¶ สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ ¶ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ ¶ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ ¶ . โส ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมาอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โสหํ สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โสหํ สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสิ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย ¶ . โสหํ ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมาอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ปุริมาอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาเจยฺยํ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ; ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภาน’นฺติ. โส สงฺฆํ ปุริมาอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ; ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภานํ. ตํ สงฺโฆ ปุริมาอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ; ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ [อยํ ปมวาโร สี สฺยา. โปตฺถเกสุ ปริปุณฺโณ ทิสฺสติ].
‘‘อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ ¶ . ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ, อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมาอาปตฺตีนํ [ปุริมานํ อาปตฺตีนํ (ก.)] อนฺตราอาปตฺติโย สรติ, อปราอาปตฺตีนํ ¶ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โสหํ สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย. โสหํ สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสิ, อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโย. โสหํ ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปรา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลายปฏิกสฺสนํ ยาเจยฺยํ ¶ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ, ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภาน’นฺติ. โส สงฺฆํ ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ, ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภานํ. ตํ สงฺโฆ ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน ¶ กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ ¶ เทติ. โส ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โสหํ สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา ¶ สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสิ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณา ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โสหํ ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลายปฏิกสฺสนํ ยาเจยฺยํ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ, ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภาน’นฺติ. โส สงฺฆํ ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตรา อาปตฺตีนฺจ, อปรา อาปตฺตีนํ อนฺตรา อาปตฺตีนฺจ, มูลายปฏิกสฺสนํ ¶ ยาจติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ, ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภานํ. ตํ สงฺโฆ ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตรา อาปตฺตีนฺจ, อปรา อาปตฺตีนํ อนฺตรา อาปตฺตีนฺจ, มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ อปริมาณาโย อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโย…เป… อปริมาณาโย ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ…เป… ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ¶ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสิ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสามีติ มฺมาโน…เป… ตํ สงฺโฆ ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ [อิเมปิ จตฺตาโร วารา สี. สฺยา. โปตฺถเกสุ ปริปุณฺณา ทิสฺสนฺติ].
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ¶ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ ¶ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา ¶ อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย. โส ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โสหํ สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย. โสหํ สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสิ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโย. โสหํ ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตรา ปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีน ¶ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลายปฏิกสฺสนํ ยาเจยฺยํ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ, ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภาน’นฺติ. โส สงฺฆํ ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ, ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภานํ. ตํ สงฺโฆ ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจติ. ตสฺส สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ ¶ มูลายปฏิกสฺสนํ ¶ ยาจติ. ตํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสติ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ. โส ปริวสามีติ มฺมาโน ¶ อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โส ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรติ. ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อหํ โข สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณมฺปิ อปริมาณมฺปิ…เป… ววตฺถิตมฺปิ สมฺภินฺนมฺปิ. โสหํ สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ ยาจึ. ตสฺส เม สงฺโฆ ตาสํ อาปตฺตีนํ สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสนฺโต อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โสหํ สงฺฆํ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลายปฏิกสฺสนํ ยาจึ. ตํ มํ สงฺโฆ อนฺตราอาปตฺตีนํ มูลาย ปฏิกสฺสิ อธมฺมิเกน กมฺเมน กุปฺเปน อฏฺานารเหน, อธมฺเมน สโมธานปริวาสํ อทาสิ. โสหํ ปริวสามีติ มฺมาโน อนฺตรา สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชึ ปริมาณาโยปิ อปริมาณาโยปิ ปฏิจฺฉนฺนาโยปิ อปฺปฏิจฺฉนฺนาโยปิ. โสหํ ตสฺมึ ภูมิยํ ิโต ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺติโย สรามิ. ยํนูนาหํ สงฺฆํ ปุริมาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลายปฏิกสฺสนํ ยาเจยฺยํ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน ¶ สโมธานปริวาสํ, ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภาน’นฺติ. โส สงฺฆํ ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, อปราอาปตฺตีนํ อนฺตราอาปตฺตีนฺจ, มูลาย ปฏิกสฺสนํ ยาจติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ, ธมฺเมน มานตฺตํ, ธมฺเมน อพฺภานํ. ตํ สงฺโฆ ปุริมา อาปตฺตีนํ อนฺตรา อาปตฺตีนฺจ, อปรา อาปตฺตีนํ อนฺตรา อาปตฺตีนฺจ, มูลาย ปฏิกสฺสติ ธมฺมิเกน กมฺเมน อกุปฺเปน านารเหน, ธมฺเมน สโมธานปริวาสํ เทติ, ธมฺเมน มานตฺตํ เทติ, ธมฺเมน อพฺเภติ. โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิสุทฺโธ ตาหิ อาปตฺตีหิ’’.
ตติยนวกํ นิฏฺิตํ.
สมุจฺจยกฺขนฺธโก ตติโย.
ตสฺสุทฺทานํ –
อปฺปฏิจฺฉนฺนา ¶ เอกาห-ทฺวีห-ตีห-จตูห จ;
ปฺจาหปกฺขทสนฺนํ, อาปตฺติมาห มหามุนิ.
สุทฺธนฺโต ¶ จ วิพฺภมนฺโต, ปริมาณมุขํ ทฺเว ภิกฺขู;
ตตฺถ สฺิโน ทฺเว ยถา, เวมติกา ตเถว จ.
มิสฺสกทิฏฺิโน ¶ ทฺเว จ, อสุทฺธเกกทิฏฺิโน;
ทฺเว เจว สุทฺธทิฏฺิโน.
ตเถว จ เอโก ฉาเทติ, อถ มกฺขมเตน จ;
อุมฺมตฺตกเทสนฺจ, มูลา อฏฺารส [ปนฺนรส (ก.)] วิสุทฺธโต.
อาจริยานํ วิภชฺชปทานํ [วิภชฺชวาทีนํ (สี.)], ตมฺพปณฺณิทีปปสาทกานํ;
มหาวิหารวาสีนํ, วาจนา สทฺธมฺมฏฺิติยาติ.
สมุจฺจยกฺขนฺธกํ นิฏฺิตํ.
๔. สมถกฺขนฺธกํ
๑. สมฺมุขาวินโย
๑๘๕. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กโรนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กริสฺสนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กโรนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, เตสํ โมฆปุริสานํ อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กริสฺสนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – น, ภิกฺขเว, อสมฺมุขีภูตานํ ภิกฺขูนํ กมฺมํ กาตพฺพํ – ตชฺชนียํ วา, นิยสฺสํ วา, ปพฺพาชนียํ วา, ปฏิสารณียํ วา, อุกฺเขปนียํ วา. โย กเรยฺย ¶ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๘๖. ‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล อธมฺมวาที สมฺพหุลา อธมฺมวาที สงฺโฆ. ธมฺมวาที ปุคฺคโล ธมฺมวาที สมฺพหุลา ธมฺมวาที สงฺโฆ.
กณฺหปกฺขนวกํ
๑๘๗. ‘‘อธมฺมวาที ¶ ปุคฺคโล ธมฺมวาทึ ปุคฺคลํ สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ ¶ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล ธมฺมวาที สมฺพหุเล สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย ¶ , อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
‘‘อธมฺมวาที ปุคฺคโล ธมฺมวาทึ สงฺฆํ สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ [อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติ (ก.)]. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
‘‘อธมฺมวาที สมฺพหุลา ธมฺมวาทึ ปุคฺคลํ สฺาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
‘‘อธมฺมวาที ¶ สมฺพหุลา ธมฺมวาที สมฺพหุเล สฺาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
‘‘อธมฺมวาที สมฺพหุลา ธมฺมวาทึ สงฺฆํ สฺาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
‘‘อธมฺมวาที สงฺโฆ ธมฺมวาทึ ปุคฺคลํ สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ ¶ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
‘‘อธมฺมวาที สงฺโฆ ธมฺมวาที สมฺพหุเล สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
‘‘อธมฺมวาที สงฺโฆ ธมฺมวาทึ สงฺฆํ สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ ¶ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, อธมฺเมน ¶ วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินยปติรูปเกน.
กณฺหปกฺขนวกํ นิฏฺิตํ.
สุกฺกปกฺขนวกํ
๑๘๘. ‘‘ธมฺมวาที ปุคฺคโล อธมฺมวาทึ ปุคฺคลํ สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยน.
‘‘ธมฺมวาที ปุคฺคโล อธมฺมวาที สมฺพหุเล สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยน.
‘‘ธมฺมวาที ปุคฺคโล อธมฺมวาทึ สงฺฆํ สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยน.
‘‘ธมฺมวาที สมฺพหุลา อธมฺมวาทึ ปุคฺคลํ สฺาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ ¶ , อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยน.
‘‘ธมฺมวาที สมฺพหุลา อธมฺมวาที สมฺพหุเล สฺาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ ¶ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยน.
‘‘ธมฺมวาที สมฺพหุลา อธมฺมวาทึ สงฺฆํ สฺาเปนฺติ นิชฺฌาเปนฺติ เปกฺเขนฺติ อนุเปกฺเขนฺติ ทสฺเสนฺติ อนุทสฺเสนฺติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ ¶ , อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยน.
‘‘ธมฺมวาที สงฺโฆ อธมฺมวาทึ ปุคฺคลํ สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยน.
‘‘ธมฺมวาที สงฺโฆ อธมฺมวาที สมฺพหุเล สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถาติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยน.
‘‘ธมฺมวาที สงฺโฆ อธมฺมวาทึ สงฺฆํ สฺาเปติ นิชฺฌาเปติ เปกฺเขติ อนุเปกฺเขติ ทสฺเสติ อนุทสฺเสติ – อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหาหิ, อิมํ โรเจหีติ. เอวฺเจตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ธมฺเมน วูปสมฺมติ สมฺมุขาวินเยนา’’ติ.
สุกฺกปกฺขนวกํ นิฏฺิตํ.
๒. สติวินโย
๑๘๙. [อิทํ วตฺถุ ปารา. ๓๘๐ อาทโย] เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมตา ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ชาติยา สตฺตวสฺเสน อรหตฺตํ สจฺฉิกตํ โหติ ¶ . ยํ กิฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ สพฺพํ เตน อนุปฺปตฺตํ โหติ. นตฺถิ จสฺส กิฺจิ อุตฺตริ [อุตฺตรึ (สี.)] กรณียํ, กตสฺส วา ปติจโย. อถ โข อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘มยา โข ชาติยา สตฺตวสฺเสน อรหตฺตํ สจฺฉิกตํ. ยํ กิฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ สพฺพํ มยา อนุปฺปตฺตํ. นตฺถิ จ เม กิฺจิ อุตฺตริกรณียํ, กตสฺส วา ปติจโย. กึ นุ โข อหํ สงฺฆสฺส เวยฺยาวจฺจํ กเรยฺย’’นฺติ?
อถ ¶ โข อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘ยํนูนาหํ สงฺฆสฺส เสนาสนฺจ ¶ ปฺเปยฺยํ ภตฺตานิ จ อุทฺทิเสยฺย’’นฺติ. อถ โข อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิธ มยฺหํ, ภนฺเต, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘มยา โข ชาติยา สตฺตวสฺเสน อรหตฺตํ สจฺฉิกตํ. ยํ กิฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ, สพฺพํ มยา อนุปฺปตฺตํ. นตฺถิ จ เม กิฺจิ อุตฺตริกรณียํ, กตสฺส วา ปติจโย. กึ นุ โข อหํ สงฺฆสฺส เวยฺยาวจฺจํ กเรยฺย’นฺติ ¶ ? ตสฺส มยฺหํ, ภนฺเต, เอตทโหสิ – ‘ยํนูนาหํ สงฺฆสฺส เสนาสนฺจ ปฺเปยฺยํ ภตฺตานิ จ อุทฺทิเสยฺย’นฺติ. อิจฺฉามหํ, ภนฺเต, สงฺฆสฺส เสนาสนฺจ ปฺาเปตุํ ภตฺตานิ จ อุทฺทิสิตุ’’นฺติ. ‘‘สาธุ สาธุ, ทพฺพ. เตน หิ ตฺวํ, ทพฺพ, สงฺฆสฺส เสนาสนฺจ ปฺเปหิ ภตฺตานิ จ อุทฺทิสาหี’’ติ [อุทฺทิสาติ (ปารา. ๓๘๐)]. ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต ภควโต ปจฺจสฺโสสิ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เสนาสนปฺาปกฺจ ภตฺตุทฺเทสกฺจ สมฺมนฺนตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺโพ. ปมํ ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต ยาจิตพฺโพ [ทพฺโพ ยาจิตพฺโพ (สฺยา. ก.)]. ยาจิตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๙๐. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เสนาสนปฺาปกฺจ ภตฺตุทฺเทสกฺจ สมฺมนฺเนยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. สงฺโฆ อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เสนาสนปฺาปกฺจ ภตฺตุทฺเทสกฺจ สมฺมนฺนติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส เสนาสนปฺาปกสฺส จ ภตฺตุทฺเทสกสฺส จ สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘สมฺมโต ¶ สงฺเฆน อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เสนาสนปฺาปโก จ ภตฺตุทฺเทสโก จ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ ¶ .
๑๙๑. สมฺมโต ¶ จ ปนายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต สภาคานํ ภิกฺขูนํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ. เย เต ภิกฺขู สุตฺตนฺติกา เตสํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – เต อฺมฺํ สุตฺตนฺตํ สงฺคายิสฺสนฺตีติ. เย เต ภิกฺขู วินยธรา เตสํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – เต อฺมฺํ วินยํ วินิจฺฉินิสฺสนฺตีติ. เย เต ภิกฺขู ธมฺมกถิกา เตสํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – เต อฺมฺํ ธมฺมํ สากจฺฉิสฺสนฺตีติ. เย เต ภิกฺขู ฌายิโน เตสํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – เต อฺมฺํ น พฺยาพาธิสฺสนฺตีติ ¶ . เย เต ภิกฺขู ติรจฺฉานกถิกา กายทฬฺหิพหุลา [กายทฑฺฒิพหุลา (สี.)] วิหรนฺติ เตสมฺปิ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – อิมายปิเม อายสฺมนฺโต รติยา อจฺฉิสฺสนฺตีติ. เยปิ เต ภิกฺขู วิกาเล อาคจฺฉนฺติ เตสมฺปิ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา เตเนว อาโลเกน เสนาสนํ ปฺเปติ; อปิสุ ภิกฺขู สฺจิจฺจ วิกาเล อาคจฺฉนฺติ – มยํ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส อิทฺธิปาฏิหาริยํ ปสฺสิสฺสามาติ.
เต อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส ทพฺพ, เสนาสนํ ปฺเปหี’’ติ. เต อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เอวํ วเทติ – ‘‘กตฺถ อายสฺมนฺตา อิจฺฉนฺติ กตฺถ ปฺเปมี’’ติ? เต สฺจิจฺจ ทูเร อปทิสนฺติ – ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส ทพฺพ, คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต เสนาสนํ ¶ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, โจรปปาเต เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, อิสิคิลิปสฺเส กาฬสิลายํ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, เวภารปสฺเส สตฺตปณฺณิคุหายํ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, สีตวเน สปฺปโสณฺฑิกปพฺภาเร เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, โคตมกกนฺทรายํ [โคมฏกนฺทรายํ (สฺยา. กํ.)] เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, ตินฺทุกกนฺทรายํ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, ตโปทกนฺทรายํ [กโปตกนฺทรายํ (ก.)] เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, ตโปทาราเม เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, ชีวกมฺพวเน เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, มทฺทกุจฺฉิมฺหิ มิคทาเย เสนาสนํ ปฺเปหี’’ติ.
เตสํ ¶ อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา องฺคุลิยา ชลมานาย ปุรโต ปุรโต คจฺฉติ. เตปิ เตเนว อาโลเกน อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต คจฺฉนฺติ. เตสํ อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เอวํ เสนาสนํ ปฺเปติ – อยํ มฺโจ, อิทํ ปีํ ¶ , อยํ ภิสิ, อิทํ พิพฺโพหนํ [พิมฺโพหนํ (สี. สฺยา. กํ.)], อิทํ วจฺจฏฺานํ, อิทํ ปสฺสาวฏฺานํ, อิทํ ปานียํ, อิทํ ปริโภชนียํ, อยํ กตฺตรทณฺโฑ, อิทํ สงฺฆสฺส กติกสณฺานํ, อิมํ กาลํ ปวิสิตพฺพํ ¶ , อิมํ กาลํ นิกฺขมิตพฺพนฺติ. เตสํ อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เอวํ เสนาสนํ ปฺเปตฺวา ปุนเทว เวฬุวนํ ปจฺจาคจฺฉติ.
๑๙๒. เตน โข ปน สมเยน เมตฺติยภูมชกา [เมตฺติยภุมฺมชกา (สี. สฺยา. กํ.)] ภิกฺขู นวกา เจว โหนฺติ อปฺปปฺุา จ. ยานิ สงฺฆสฺส ลามกานิ เสนาสนานิ ตานิ เตสํ ปาปุณนฺติ ลามกานิ จ ภตฺตานิ. เตน โข ปน สมเยน ราชคเห มนุสฺสา อิจฺฉนฺติ ¶ เถรานํ ภิกฺขูนํ อภิสงฺขาริกํ ปิณฺฑปาตํ ทาตุํ – สปฺปิมฺปิ, เตลมฺปิ, อุตฺตริภงฺคมฺปิ. เมตฺติยภูมชกานํ ปน ภิกฺขูนํ ปากติกํ เทนฺติ – ยถารนฺธํ [ยถารทฺธํ (สฺยา.)] กณาชกํ พิลงฺคทุติยํ. เต ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฺปฏิกฺกนฺตา เถเร ภิกฺขู ปุจฺฉนฺติ – ‘‘ตุมฺหากํ, อาวุโส, ภตฺตคฺเค กึ อโหสิ, ตุมฺหากํ กึ อโหสี’’ติ [กึ นาโหสิ (สฺยา. กํ.)]? เอกจฺเจ เถรา เอวํ วทนฺติ – ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส, สปฺปิ อโหสิ, เตลํ อโหสิ, อุตฺตริภงฺคํ อโหสี’’ติ. เมตฺติยภูมชกา ปน ภิกฺขู เอวํ วทนฺติ – ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส, น กิฺจิ อโหสิ – ปากติกํ ยถารนฺธํ กณาชกํ พิลงฺคทุติย’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน กลฺยาณภตฺติโก คหปติ สงฺฆสฺส จตุกฺกภตฺตํ เทติ นิจฺจภตฺตํ. โส ภตฺตคฺเค สปุตฺตทาโร อุปติฏฺิตฺวา ปริวิสติ – อฺเ โอทเนน ปุจฺฉนฺติ, อฺเ สูเปน ปุจฺฉนฺติ, อฺเ เตเลน ปุจฺฉนฺติ, อฺเ อุตฺตริภงฺเคน ปุจฺฉนฺติ. เตน โข ปน สมเยน กลฺยาณภตฺติกสฺส คหปติโน ภตฺตํ สฺวาตนาย เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ อุทฺทิฏฺํ โหติ. อถ ¶ โข กลฺยาณภตฺติโก คหปติ อารามํ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยน. โส เยนายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ ¶ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข กลฺยาณภตฺติกํ คหปตึ อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข กลฺยาณภตฺติโก คหปติ อายสฺมตา ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กสฺส, ภนฺเต, อมฺหากํ ฆเร สฺวาตนาย ภตฺตํ อุทฺทิฏฺ’’นฺติ? ‘‘เมตฺติยภูมชกานํ โข, คหปติ, ภิกฺขูนํ ตุมฺหากํ ฆเร สฺวาตนาย ภตฺตํ อุทฺทิฏฺ’’นฺติ. อถ โข กลฺยาณภตฺติโก คหปติ อนตฺตมโน อโหสิ. กถฺหิ นาม ปาปภิกฺขู อมฺหากํ ฆเร ภฺุชิสฺสนฺตีติ ฆรํ คนฺตฺวา ทาสึ อาณาเปสิ – ‘‘เย, เช, สฺเว ภตฺติกา อาคจฺฉนฺติ เต โกฏฺเก อาสนํ ปฺเปตฺวา กณาชเกน พิลงฺคทุติเยน ¶ ปริวิสา’’ติ. ‘‘เอวํ อยฺยา’’ติ โข สา ทาสี กลฺยาณภตฺติกสฺส คหปติโน ปจฺจสฺโสสิ.
อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู – หิยฺโย โข, อาวุโส, อมฺหากํ กลฺยาณภตฺติกสฺส คหปติโน ภตฺตํ อุทฺทิฏฺํ; สฺเว อมฺเห กลฺยาณภตฺติโก คหปติ สปุตฺตทาโร อุปติฏฺิตฺวา ปริวิสิสฺสติ; อฺเ โอทเนน ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อฺเ สูเปน ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อฺเ ¶ เตเลน ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อฺเ อุตฺตริภงฺเคน ปุจฺฉิสฺสนฺตีติ. เต เตเนว โสมนสฺเสน ¶ น จิตฺตรูปํ รตฺติยา สุปึสุ. อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน กลฺยาณภตฺติกสฺส คหปติโน นิเวสนํ เตนุปสงฺกมึสุ. อทฺทสา โข สา ทาสี เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู ทูรโตว อาคจฺฉนฺเต; ทิสฺวาน โกฏฺเก อาสนํ ปฺาเปตฺวา เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘นิสีทถ, ภนฺเต’’ติ. อถ โข เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘นิสฺสํสยํ โข น ตาว ภตฺตํ สิทฺธํ ภวิสฺสติ ยถา มยํ โกฏฺเก นิสีทาปิยามา’’ติ [นิสีทาเปยฺยามาติ (ก.)]. อถ โข สา ทาสี กณาชเกน [กาณาชเกน (สฺยา. กํ.)] พิลงฺคทุติเยน อุปคฺฉิ – ภฺุชถ, ภนฺเตติ. ‘‘มยํ โข, ภคินิ, นิจฺจภตฺติกา’’ติ. ‘‘ชานามิ อยฺยา นิจฺจภตฺติกาติ. อปิ จาหํ หิยฺโยว คหปตินา อาณตฺตา – ‘เย, เช, สฺเว ภตฺติกา อาคจฺฉนฺติ, เต โกฏฺเก อาสนํ ปฺาเปตฺวา กณาชเกน พิลงฺคทุติเยน ปริวิสา’ติ. ภฺุชถ, ภนฺเต’’ติ. อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู – หิยฺโย โข, อาวุโส, กลฺยาณภตฺติโก คหปติ อารามํ อคมาสิ ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส ¶ สนฺติเก. นิสฺสํสยํ โข มยํ ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน คหปติโน อนฺตเร ปริภินฺนาติ [สนฺติเก ปริภินฺนาติ (สฺยา. กํ.)]. เต เตเนว โทมนสฺเสน น จิตฺตรูปํ ภฺุชึสุ. อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฺปฏิกฺกนฺตา อารามํ คนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิสาเมตฺวา พหารามโกฏฺเก สงฺฆาฏิปลฺลตฺถิกาย นิสีทึสุ ตุณฺหีภูตา มงฺกุภูตา ปตฺตกฺขนฺธา อโธมุขา ปชฺฌายนฺตา ¶ อปฺปฏิภานา.
อถ โข เมตฺติยา ภิกฺขุนี เยน เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘วนฺทามิ อยฺยา’’ติ. เอวํ วุตฺเต เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู นาลปึสุ. ทุติยมฺปิ โข…เป… ตติยมฺปิ โข เมตฺติยา ภิกฺขุนี เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘วนฺทามิ อยฺยา’’ติ. ตติยมฺปิ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู นาลปึสุ. ‘‘กฺยาหํ อยฺยานํ อปรชฺฌามิ? กิสฺส มํ อยฺยา นาลปนฺตี’’ติ? ‘‘ตถา หิ ปน ตฺวํ, ภคินิ, อมฺเห ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน วิเหิยมาเน อชฺฌุเปกฺขสี’’ติ? ‘‘กฺยาหํ, อยฺยา, กโรมี’’ติ? ‘‘สเจ โข ตฺวํ, ภคินิ, อิจฺเฉยฺยาสิ, อชฺเชว ภควา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ ¶ มลฺลปุตฺตํ นาสาเปยฺยา’’ติ. ‘‘กฺยาหํ, อยฺยา, กโรมิ? กึ มยา สกฺกา กาตุ’’นฺติ? ‘‘เอหิ ตฺวํ, ภคินิ, เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอวํ วเทหิ – ‘อิทํ ¶ , ภนฺเต, นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ, ยายํ, ภนฺเต, ทิสา อภยา อนีติกา อนุปทฺทวา สายํ ทิสา สภยา สอีติกา สอุปทฺทวา; ยโต นิวาตํ ตโต สวาตํ [ตโต ปวาตํ (สี. สฺยา. กํ.)]; อุทกํ มฺเ อาทิตฺตํ; อยฺเยนมฺหิ ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ทูสิตา’’’ติ. ‘‘เอวํ อยฺยา’’ติ โข เมตฺติยา ภิกฺขุนี เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ ปฏิสฺสุตฺวา [ปฏิสฺสุณิตฺวา (สฺยา. กํ.)] เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ. เอกมนฺตํ ิตา โข เมตฺติยา [สา เมตฺติยา (สฺยา. ก.)] ภิกฺขุนี ภควนฺตํ เอตทโวจ ¶ – ‘‘อิทํ, ภนฺเต, นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ, ยายํ, ภนฺเต, ทิสา อภยา อนีติกา อนุปทฺทวา สายํ ทิสา สภยา สอีติกา สอุปทฺทวา; ยโต นิวาตํ ตโต สวาตํ; อุทกํ มฺเ อาทิตฺตํ; อยฺเยนมฺหิ ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ทูสิตา’’ติ.
๑๙๓. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ¶ ยถายํ ภิกฺขุนี อาหา’’ติ? ‘‘ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี’’ติ. ทุติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ยถายํ ภิกฺขุนี อาหา’’ติ? ‘‘ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี’’ติ. ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ยถายํ ภิกฺขุนี อาหา’’ติ? ‘‘ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี’’ติ. ‘‘น โข, ทพฺพ, ทพฺพา เอวํ นิพฺเพเนฺติ. สเจ ตยา กตํ กตนฺติ วเทหิ. สเจ อกตํ อกตนฺติ วเทหี’’ติ. ‘‘ยโตหํ, ภนฺเต, ชาโต นาภิชานามิ สุปินนฺเตนปิ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตา, ปเคว ชาคโร’’ติ. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, เมตฺติยํ ภิกฺขุนึ นาเสถ. อิเม จ ภิกฺขู อนุยฺุชถา’’ติ. อิทํ วตฺวา ภควา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปาวิสิ.
อถ โข เต ภิกฺขู เมตฺติยํ ภิกฺขุนึ นาเสสุํ. อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู เต ภิกฺขู เอตทโวจุํ – ‘‘มาวุโส, เมตฺติยํ ภิกฺขุนึ นาเสถ, น สา กิฺจิ อปรชฺฌติ; อมฺเหหิ สา อุสฺสาหิตา กุปิเตหิ อนตฺตมเนหิ จาวนาธิปฺปาเยหี’’ติ. ‘‘กึ ปน ตุมฺเห, อาวุโส, อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ ¶ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสถา’’ติ? ‘‘เอวมาวุโส’’ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสสฺสนฺตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ¶ …เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสนฺตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –
‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส สติวินยํ เทตุ. เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ – ‘‘เตน, ภิกฺขเว, ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา, เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา, วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา, อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา, อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา, เอวมสฺส วจนีโย – ‘อิเม มํ, ภนฺเต, เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสนฺติ. โสหํ, ภนฺเต, สติเวปุลฺลปฺปตฺโต สงฺฆํ สติวินยํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ – ‘อิเม มํ, ภนฺเต เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสนฺติ. โสหํ ¶ [โสหํ ภนฺเต (ก.)] สติเวปุลฺลปฺปตฺโต ตติยมฺปิ, ภนฺเต, สงฺฆํ สติวินยํ ยาจามี’ติ. ‘‘พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๙๔. สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสนฺติ. อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต สติเวปุลฺลปฺปตฺโต สงฺฆํ สติวินยํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส สติวินยํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสนฺติ. อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต สติเวปุลฺลปฺปตฺโต สงฺฆํ สติวินยํ ยาจติ. สงฺโฆ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส สติวินยํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส สติวินยสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสนฺติ. อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต สติเวปุลฺลปฺปตฺโต สงฺฆํ สติวินยํ ยาจติ. สงฺโฆ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส สติวินยํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อายสฺมโต ¶ ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส สติวินยสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส สติเวปุลฺลปฺปตฺตสฺส ¶ สติวินโย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๑๙๕. ‘‘ปฺจิมานิ, ภิกฺขเว, ธมฺมิกานิ สติวินยสฺส ทานานิ. สุทฺโธ โหติ ภิกฺขุ อนาปตฺติโก, อนุวทนฺติ จ นํ, ยาจติ จ, ตสฺส สงฺโฆ สติวินยํ เทติ ธมฺเมน สมคฺเคน – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจ ธมฺมิกานิ สติวินยสฺส ทานานี’’ติ.
๓. อมูฬฺหวินโย
๑๙๖. เตน ¶ โข ปน สมเยน คคฺโค ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก โหติ, จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ภิกฺขู คคฺคํ ภิกฺขุํ อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ – ‘‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’’ติ? โส เอวํ วเทติ – ‘‘อหํ โข, อาวุโส ¶ , อุมฺมตฺตโก อโหสึ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ. มูฬฺเหน เม เอตํ กต’’นฺติ. เอวมฺปิ นํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว – ‘‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’’ติ? เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา..เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขู คคฺคํ ภิกฺขุํ อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทสฺสนฺติ – ‘‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ! โส เอวํ วเทติ ¶ – ‘อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสึ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ. มูฬฺเหน เม เอตํ กต’นฺติ. เอวมฺปิ นํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว – ‘‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’’ติ? อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว…เป… สจฺจํ ภควา’’ติ…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –
‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทตุ. เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ – ‘‘เตน, ภิกฺขเว, คคฺเคน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา, เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา, วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา, อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา, อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา, เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, อุมฺมตฺตโก อโหสึ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. มํ ภิกฺขู อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสึ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ. มูฬฺเหน เม เอตํ กต’นฺติ. เอวมฺปิ มํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว ¶ – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โสหํ ¶ , ภนฺเต, อมูฬฺโห สงฺฆํ อมูฬฺหวินยํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ – ‘อหํ, ภนฺเต, อุมฺมตฺตโก อโหสึ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. มํ ภิกฺขู อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? ตฺยาหํ เอวํ วทามิ – ‘อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสึ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ มูฬฺเหน เม เอตํ กต’นฺติ. เอวมฺปิ มํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โสหํ อมูฬฺโห [โสหํ ภนฺเต อมูฬฺโห (ก.)] ตติยมฺปิ, ภนฺเต, สงฺฆํ อมูฬฺหวินยํ ยาจามี’ติ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๙๗. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ คคฺโค ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก อโหสิ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ภิกฺขู คคฺคํ ภิกฺขุํ อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส เอวํ วเทติ – ‘อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสึ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ¶ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ, มูฬฺเหน ¶ เม เอตํ กต’นฺติ. เอวมฺปิ นํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส อมูฬฺโห สงฺฆํ อมูฬฺหวินยํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินยํ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ คคฺโค ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก อโหสิ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ภิกฺขู คคฺคํ ภิกฺขุํ อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส เอวํ วเทติ – ‘อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสึ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ¶ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ มูฬฺเหน เม เอตํ กต’นฺติ. เอวมฺปิ นํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส อมูฬฺโห สงฺฆํ อมูฬฺหวินยํ ยาจติ. สงฺโฆ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินโย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี ¶ , เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๑๙๘. ‘‘ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, อธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ, ตีณิ ธมฺมิกานิ. กมฺมานิ ตีณิ อธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ?
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส สรมาโนว เอวํ วเทติ – ‘น โข อหํ, อาวุโส, สรามิ เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ. ตสฺส สงฺโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. อธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส สรมาโนว เอวํ วเทติ – ‘สรามิ โข อหํ, อาวุโส, ยถาสุปินนฺเตนา’ติ. ตสฺส สงฺโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. อธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา ¶ วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส อนุมฺมตฺตโก อุมฺมตฺตกาลยํ กโรติ – ‘อหมฺปิ โข เอวํ กโรมิ. ตุมฺเหปิ เอวํ กโรถ. มยฺหมฺปิ เอตํ กปฺปติ. ตุมฺหากมฺเปตํ กปฺปตี’ติ. ตสฺส สงฺโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. อธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ. อิมานิ ตีณิ อธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ.
๑๙๙. ‘‘กตมานิ ¶ ¶ ตีณิ ธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ?
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก โหติ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส อสฺสรมาโนว เอวํ วเทติ – ‘น โข อหํ, อาวุโส, สรามิ เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ. ตสฺส สงฺโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. ธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก โหติ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ ¶ ? โส อสฺสรมาโนว เอวํ วเทติ – ‘สรามิ โข อหํ, อาวุโส, ยถา สุปินนฺเตนา’ติ. ตสฺส สงฺโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. ธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก โหติ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘สรตายสฺมา เอวรูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชิตา’ติ? โส อุมฺมตฺตโก อุมฺมตฺตกาลยํ กโรติ – ‘อหมฺปิ เอวํ ¶ กโรมิ. ตุมฺเหปิ เอวํ กโรถ. มยฺหมฺปิ เอตํ กปฺปติ. ตุมฺหากมฺเปตํ กปฺปตี’ติ. ตสฺส สงฺโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. ธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ. ‘‘อิมานิ ตีณิ ธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานี’’ติ.
๔. ปฏิฺาตกรณํ
๒๐๐. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อปฺปฏิฺาย ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กโรนฺติ ¶ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อปฺปฏิฺาย ภิกฺขูนํ กมฺมานิ กริสฺสนฺติ – ตชฺชนียมฺปิ, นิยสฺสมฺปิ, ปพฺพาชนียมฺปิ, ปฏิสารณียมฺปิ, อุกฺเขปนียมฺปี’’ติ! อถ โข ¶ เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว…เป… ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, อปฺปฏิฺาย ภิกฺขูนํ กมฺมํ กาตพฺพํ – ตชฺชนียํ วา, นิยสฺสํ วา, ปพฺพาชนียํ วา, ปฏิสารณียํ วา, อุกฺเขปนียํ วา. โย กเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๒๐๑. ‘‘เอวํ โข, ภิกฺขเว, อธมฺมิกํ โหติ ปฏิฺาตกรณํ, เอวํ ธมฺมิกํ. กถฺจ, ภิกฺขเว, อธมฺมิกํ โหติ ปฏิฺาตกรณํ?
‘‘ภิกฺขุ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘ปาราชิกํ อายสฺมา อชฺฌาปนฺโน’ติ? โส เอวํ วเทติ – ‘น โข อหํ, อาวุโส, ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน ¶ , สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปนฺโน’ติ. ตํ สงฺโฆ สงฺฆาทิเสเสน กาเรติ. อธมฺมิกํ ปฏิฺาตกรณํ.
‘‘ภิกฺขุ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘ปาราชิกํ อายสฺมา อชฺฌาปนฺโน’ติ? โส เอวํ วเทติ – ‘น โข อหํ, อาวุโส, ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน, ถุลฺลจฺจยํ…เป… ปาจิตฺติยํ…เป… ปาฏิเทสนียํ…เป… ทุกฺกฏํ…เป… ¶ ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน’ติ. ตํ สงฺโฆ ทุพฺภาสิเตน กาเรติ. อธมฺมิกํ ปฏิฺาตกรณํ.
‘‘ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ…เป… ถุลฺลจฺจยํ…เป… ปาจิตฺติยํ…เป… ปาฏิเทสนียํ…เป… ทุกฺกฏํ…เป… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘ทุพฺภาสิตํ อายสฺมา อชฺฌาปนฺโน’ติ ¶ ? โส เอวํ วเทติ – ‘น โข อหํ, อาวุโส, ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน, ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน’ติ. ตํ สงฺโฆ ปาราชิเกน กาเรติ. อธมฺมิกํ ปฏิฺาตกรณํ.
‘‘ภิกฺขุ ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล ¶ วา – ‘ทุพฺภาสิตํ อายสฺมา อชฺฌาปนฺโน’ติ? โส เอวํ วเทติ – ‘น โข อหํ, อาวุโส, ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน, สงฺฆาทิเสสํ…เป… ถุลฺลจฺจยํ…เป… ปาจิตฺติยํ…เป… ปาฏิเทสนียํ…เป… ทุกฺกฏํ อชฺฌาปนฺโน’ติ. ตํ สงฺโฆ ทุกฺกเฏน กาเรติ. อธมฺมิกํ ปฏิฺาตกรณํ. ‘‘เอวํ โข, ภิกฺขเว, อธมฺมิกํ โหติ ปฏิฺาตกรณํ.
‘‘กถฺจ ¶ , ภิกฺขเว, ธมฺมิกํ โหติ ปฏิฺาตกรณํ? ภิกฺขุ ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘ปาราชิกํ อายสฺมา อชฺฌาปนฺโน’ติ? โส ¶ เอวํ วเทติ – ‘อาม, อาวุโส, ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน’ติ. ตํ สงฺโฆ ปาราชิเกน กาเรติ. ธมฺมิกํ ปฏิฺาตกรณํ.
‘‘ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ…เป… ถุลฺลจฺจยํ…เป… ปาจิตฺติยํ…เป… ปาฏิเทสนียํ…เป… ทุกฺกฏํ…เป… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สงฺโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา – ‘ทุพฺภาสิตํ อายสฺมา อชฺฌาปนฺโน’ติ? โส เอวํ วเทติ – ‘อาม, อาวุโส, ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน’ติ. ตํ สงฺโฆ ทุพฺภาสิเตน กาเรติ. ธมฺมิกํ ปฏิฺาตกรณํ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ธมฺมิกํ โหติ ปฏิฺาตกรณ’’นฺติ.
๕. เยภุยฺยสิกา
๒๐๒. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อฺมฺํ มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหรนฺติ, น สกฺโกนฺติ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอวรูปํ อธิกรณํ เยภุยฺยสิกาย วูปสเมตุํ. ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ สลากคฺคาหาปโก สมฺมนฺนิตพฺโพ – โย น ฉนฺทาคตึ คจฺเฉยฺย, น โทสาคตึ คจฺเฉยฺย, น โมหาคตึ คจฺเฉยฺย, น ภยาคตึ คจฺเฉยฺย, คหิตาคหิตฺุจ ชาเนยฺย. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺโพ. ปมํ ภิกฺขุ ยาจิตพฺโพ, ยาจิตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๒๐๓. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สลากคฺคาหาปกํ สมฺมนฺเนยฺย. เอสา ¶ ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สลากคฺคาหาปกํ สมฺมนฺนติ. ยสฺสายสฺมโต ¶ ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สลากคฺคาหาปกสฺส สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘สมฺมโต สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สลากคฺคาหาปโก. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๒๐๔. ‘‘ทสยิเม ¶ ¶ , ภิกฺขเว, อธมฺมิกา สลากคฺคาหา, ทส ธมฺมิกา [ทส ธมฺมิกา สลากคฺคาหา (ก.)]. กตเม ทส อธมฺมิกา สลากคฺคาหา? โอรมตฺตกฺจ อธิกรณํ โหติ, น จ คติคตํ โหติ, น จ สริตสาริตํ โหติ, ชานาติ อธมฺมวาที พหุตราติ, อปฺเปว นาม อธมฺมวาที พหุตรา อสฺสูติ, ชานาติ สงฺโฆ ภิชฺชิสฺสตีติ, อปฺเปว นาม สงฺโฆ ภิชฺเชยฺยาติ, อธมฺเมน คณฺหนฺติ, วคฺคา คณฺหนฺติ, น จ ยถาทิฏฺิยา คณฺหนฺติ – อิเม ทส อธมฺมิกา สลากคฺคาหา.
‘‘กตเม ทส ธมฺมิกา สลากคฺคาหา? น จ โอรมตฺตกํ อธิกรณํ โหติ, คติคตฺจ โหติ, สริตสาริตฺจ โหติ, ชานาติ ธมฺมวาที พหุตราติ, อปฺเปว นาม ธมฺมวาที พหุตรา อสฺสูติ, ชานาติ สงฺโฆ น ภิชฺชิสฺสตีติ, อปฺเปว นาม สงฺโฆ น ภิชฺเชยฺยาติ, ธมฺเมน คณฺหนฺติ, สมคฺคา คณฺหนฺติ, ยถาทิฏฺิยา จ คณฺหนฺติ – อิเม ทส ธมฺมิกา สลากคฺคาหา’’ติ.
๖. ตสฺสปาปิยสิกา
๒๐๕. เตน โข ปน สมเยน อุปวาโฬ ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา ¶ อนุยฺุชิยมาโน อวชานิตฺวา ปฏิชานาติ, ปฏิชานิตฺวา อวชานาติ, อฺเนฺํ ปฏิจรติ, สมฺปชานมุสา ภาสติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อุปวาโฬ ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยฺุชิยมาโน อวชานิตฺวา ปฏิชานิสฺสติ, ปฏิชานิตฺวา อวชานิสฺสติ, อฺเนฺํ ปฏิจริสฺสติ, สมฺปชานมุสา ภาสิสฺสตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว…เป… ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุปวาฬสฺส ภิกฺขุโน ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ. ปมํ ¶ อุปวาโฬ ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๒๐๖. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุปวาโฬ ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยฺุชิยมาโน อวชานิตฺวา ปฏิชานาติ, ปฏิชานิตฺวา อวชานาติ, อฺเนฺํ ปฏิจรติ, สมฺปชานมุสา ‘ภาสติ. ยทิ ¶ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุปวาฬสฺส ภิกฺขุโน ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กเรยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อุปวาโฬ ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยฺุชิยมาโน อวชานิตฺวา ปฏิชานาติ, ปฏิชานิตฺวา ¶ อวชานาติ, อฺเนฺํ ปฏิจรติ, สมฺปชานมุสา ภาสติ. สงฺโฆ อุปวาฬสฺส ภิกฺขุโน ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อุปวาฬสฺส ภิกฺขุโน ตสฺสปาปิยสิกากมฺมสฺส กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘กตํ สงฺเฆน อุปวาฬสฺส ภิกฺขุโน ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๒๐๗. ‘‘ปฺจิมานิ ¶ , ภิกฺขเว, ธมฺมิกานิ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมสฺส กรณานิ. อสุจิ จ โหติ, อลชฺชี จ, สานุวาโท จ, ตสฺส สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ ธมฺเมน, สมคฺเคน – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจ ธมฺมิกานิ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมสฺส กรณานิ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๒๐๘. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉากตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ…เป… อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๒๐๙. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉากตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ…เป… ¶ ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๒๑๐. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน อากงฺขมาโน สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน อากงฺขมาโน สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน อากงฺขมาโน ¶ สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน อากงฺขมาโน สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ อากงฺขมาโน สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ…เป… สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ อากงฺขมาโน สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ อากงฺขมาโน สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรสมฺปิ ¶ , ภิกฺขเว…เป… เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ อากงฺขมาโน สงฺโฆ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ ¶ กเรยฺย.
อฏฺารสวตฺตํ
๒๑๑. ‘‘ตสฺสปาปิยสิกากมฺมกเตน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา…เป… น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ. อถ โข สงฺโฆ อุปวาฬสฺส ภิกฺขุโน ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ อกาสิ.
๗. ติณวตฺถารกํ
๒๑๒. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขูนํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘อมฺหากํ โข ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. สเจ มยํ อิมาหิ อาปตฺตีหิ อฺมฺํ กาเรสฺสาม, สิยาปิ ตํ อธิกรณํ กกฺขฬตฺตาย วาฬตฺตาย [กกฺขฬตาย วาฬตาย (สฺยา. กํ.)] เภทาย สํวตฺเตยฺย. กถํ นุ โข ¶ อมฺเหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ ¶ . ตตฺร เจ ภิกฺขูนํ [ตตฺร เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ (สฺยา.)] เอวํ โหติ – ‘อมฺหากํ โข ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ; สเจ มยํ อิมาหิ อาปตฺตีหิ อฺมฺํ กาเรสฺสาม, สิยาปิ ตํ อธิกรณํ กกฺขฬตฺตาย วาฬตฺตาย เภทาย สํวตฺเตยฺยา’ติ, อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอวรูปํ อธิกรณํ ติณวตฺถารเกน วูปสเมตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, วูปสเมตพฺพํ. สพฺเพเหว เอกชฺฌํ สนฺนิปติตพฺพํ, สนฺนิปติตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อมฺหากํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. สเจ มยํ อิมาหิ อาปตฺตีหิ อฺมฺํ กาเรสฺสาม, สิยาปิ ตํ ¶ อธิกรณํ กกฺขฬตฺตาย วาฬตฺตาย เภทาย สํวตฺเตยฺย. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิมํ อธิกรณํ ติณวตฺถารเกน วูปสเมยฺย, เปตฺวา ถุลฺลวชฺชํ, เปตฺวา คิหิปฺปฏิสํยุตฺต’’นฺติ. ‘‘เอกโตปกฺขิกานํ ภิกฺขูนํ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สโก ปกฺโข าเปตพฺโพ –
‘‘สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา. อมฺหากํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. สเจ มยํ อิมาหิ อาปตฺตีหิ อฺมฺํ กาเรสฺสาม, สิยาปิ ตํ อธิกรณํ กกฺขฬตฺตาย ¶ วาฬตฺตาย เภทาย สํวตฺเตยฺย. ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ, อหํ ยา เจว อายสฺมนฺตานํ อาปตฺติ, ยา จ อตฺตโน อาปตฺติ, อายสฺมนฺตานฺเจว อตฺถาย, อตฺตโน จ อตฺถาย, สงฺฆมชฺเฌ ติณวตฺถารเกน เทเสยฺยํ, เปตฺวา ถุลฺลวชฺชํ, เปตฺวา คิหิปฺปฏิสํยุตฺต’’นฺติ.
‘‘อถาปเรสํ เอกโตปกฺขิกานํ ภิกฺขูนํ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สโก ปกฺโข าเปตพฺโพ –
‘‘สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา. อมฺหากํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. สเจ มยํ อิมาหิ อาปตฺตีหิ อฺมฺํ กาเรสฺสาม, สิยาปิ ตํ อธิกรณํ กกฺขฬตฺตาย วาฬตฺตาย เภทาย สํวตฺเตยฺย. ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ, อหํ ยา เจว อายสฺมนฺตานํ อาปตฺติ, ยา จ อตฺตโน อาปตฺติ, อายสฺมนฺตานฺเจว อตฺถาย, อตฺตโน จ อตฺถาย, สงฺฆมชฺเฌ ติณวตฺถารเกน เทเสยฺยํ, เปตฺวา ถุลฺลวชฺชํ, เปตฺวา คิหิปฺปฏิสํยุตฺต’’นฺติ.
๒๑๓. ‘‘อถาปเรสํ เอกโตปกฺขิกานํ ภิกฺขูนํ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อมฺหากํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. สเจ มยํ อิมาหิ อาปตฺตีหิ อฺมฺํ กาเรสฺสาม, สิยาปิ ตํ อธิกรณํ กกฺขฬตฺตาย วาฬตฺตาย เภทาย สํวตฺเตยฺย. ยทิ ¶ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, อหํ ยา เจว ¶ อิเมสํ อายสฺมนฺตานํ อาปตฺติ, ยา จ อตฺตโน อาปตฺติ, อิเมสฺเจว อายสฺมนฺตานํ อตฺถาย, อตฺตโน จ ¶ อตฺถาย, สงฺฆมชฺเฌ ติณวตฺถารเกน เทเสยฺยํ, เปตฺวา ถุลฺลวชฺชํ, เปตฺวา คิหิปฺปฏิสํยุตฺตํ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อมฺหากํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. สเจ มยํ อิมาหิ อาปตฺตีหิ อฺมฺํ กาเรสฺสาม, สิยาปิ ตํ อธิกรณํ กกฺขฬตฺตาย วาฬตฺตาย เภทาย สํวตฺเตยฺย. อหํ ยา เจว อิเมสํ อายสฺมนฺตานํ อาปตฺติ, ยา จ อตฺตโน อาปตฺติ, อิเมสฺเจว อายสฺมนฺตานํ อตฺถาย, อตฺตโน จ อตฺถาย, สงฺฆมชฺเฌ ติณวตฺถารเกน เทเสมิ, เปตฺวา ถุลฺลวชฺชํ, เปตฺวา คิหิปฺปฏิสํยุตฺตํ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อมฺหากํ อิมาสํ อาปตฺตีนํ สงฺฆมชฺเฌ ติณวตฺถารเกน เทสนา, เปตฺวา ถุลฺลวชฺชํ, เปตฺวา คิหิปฺปฏิสํยุตฺตํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘เทสิตา อมฺหากํ อิมา อาปตฺติโย สงฺฆมชฺเฌ ติณวตฺถารเกน, เปตฺวา ถุลฺลวชฺชํ, เปตฺวา ¶ คิหิปฺปฏิสํยุตฺตํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๒๑๔. ‘‘อถาปเรสํ เอกโตปกฺขิกานํ ภิกฺขูนํ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อมฺหากํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ วิหรตํ พหุํ อสฺส