📜

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

วินยวินิจฺฉโย

คนฺถารมฺภกถา

.

วนฺทิตฺวา สิรสา เสฏฺํ, พุทฺธมปฺปฏิปุคฺคลํ;

ภวาภาวกรํ ธมฺมํ, คณฺเจว นิรงฺคณํ.

.

ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, หิตตฺถาย สมาหิโต;

ปวกฺขามิ สมาเสน, วินยสฺสวินิจฺฉยํ.

.

อนากุลมสํกิณฺณํ, มธุรตฺถปทกฺกมํ;

ปฏุภาวกรํ เอตํ, ปรมํ วินยกฺกเม.

.

อปารํ โอตรนฺตานํ, สารํ วินยสาครํ;

ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, นาวาภูตํ มโนรมํ.

.

ตสฺมา วินยนูปายํ, วินยสฺสวินิจฺฉยํ;

อวิกฺขิตฺเตน จิตฺเตน, วทโต เม นิโพธถ.

ภิกฺขุวิภงฺโค

ปาราชิกกถา

ปมปาราชิกกถา

.

ติวิเธ ติลมตฺตมฺปิ, มคฺเค เสวนเจตโน;

องฺคชาตํ ปเวเสนฺโต, อลฺโลกาเส ปราชิโต.

.

ปเวสนํ ปวิฏฺํ วา, ิตมุทฺธรณมฺปิ วา;

สสิกฺโข สาทิยนฺโต โส, เปตฺวา กิริยํ จุโต.

.

สนฺถเตนงฺคชาเตน, สนฺถตํ วา อสนฺถตํ;

มคฺคํ ปน ปเวเสนฺโต, ตเถวาสนฺถเตน จ.

.

อุปาทินฺเนนุปาทินฺเน, อนุปาทินฺนเกน วา;

ฆฏฺฏิเต อนุปาทินฺเน, สเจ สาทิยเตตฺถ โส.

๑๐.

โหติ ปาราชิกกฺเขตฺเต, ปวิฏฺเ ตุ ปราชิโต;

เขตฺเต ถุลฺลจฺจยํ ตสฺส, ทุกฺกฏฺจ วินิทฺทิเส.

๑๑.

มเต อกฺขายิเต จาปิ, เยภุยฺยกฺขายิเตปิ จ;

เมถุนํ ปฏิเสวนฺโต, โหติ ปาราชิโก นโร.

๑๒.

เยภุยฺยกฺขายิเต จาปิ, อุปฑฺฒกฺขายิเตปิ จ;

โหติ ถุลฺลจฺจยาปตฺติ, เสเส อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๓.

นิมิตฺตมตฺตํ เสเสตฺวา, ขายิเตปิ สรีรเก;

นิมิตฺเต เมถุนํ ตสฺมึ, เสวโตปิ ปราชโย.

๑๔.

อุทฺธุมาตาทิสมฺปตฺเต, สพฺพตฺถาปิ จ ทุกฺกฏํ;

ขายิตากฺขายิตํ นาม, สพฺพํ มตสรีรเก.

๑๕.

ฉินฺทิตฺวา ปน ตจฺเฉตฺวา, นิมิตฺตุปฺปาฏิเต ปน;

วณสงฺเขปโต ตสฺมึ, เสวํ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส.

๑๖.

ตโต เมถุนราเคน, ปติตาย นิมิตฺตโต;

ตายํ อุปกฺกมนฺตสฺส, ทุกฺกฏํ มํสเปสิยํ.

๑๗.

นขปิฏฺิปฺปมาเณปิ, มํเส นฺหารุมฺหิ วา สติ;

เมถุนํ ปฏิเสวนฺโต, ชีวมาเน ปราชิโต.

๑๘.

กณฺณจฺฉิทฺทกฺขินาสาสุ, วตฺถิโกเส วเณสุ วา;

องฺคชาตํ ปเวเสนฺโต, ราคา ถุลฺลจฺจยํ ผุเส.

๑๙.

อวเสสสรีรสฺมึ, อุปกจฺฉูรุกาทิสุ;

วสา เมถุนราคสฺส, เสวมานสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๐.

อสฺสโคมหิสาทีนํ, โอฏฺคทฺรภทนฺตินํ;

นาสาสุ วตฺถิโกเสสุ, เสวํ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส.

๒๑.

ตถา สพฺพติรจฺฉานํ, อกฺขิกณฺณวเณสุปิ;

อวเสสสรีเรสุ, เสวมานสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๒.

เตสํ อลฺลสรีเรสุ, มตานํ เสวโต ปน;

ติวิธาปิ สิยาปตฺติ, เขตฺตสฺมึ ติวิเธ สติ.

๒๓.

พหิ เมถุนราเคน, นิมิตฺตํ อิตฺถิยา ปน;

นิมิตฺเตน ฉุปนฺตสฺส, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๒๔.

กายสํสคฺคราเคน, นิมิตฺเตน มุเขน วา;

นิมิตฺตํ อิตฺถิยา ตสฺส, ฉุปโต ครุกํ สิยา.

๒๕.

ตเถโวภยราเคน, นิมิตฺตํ ปุริสสฺสปิ;

นิมิตฺเตน ฉุปนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๖.

นิมิตฺเตน นิมิตฺตํ ตุ, ติรจฺฉานคติตฺถิยา;

ถุลฺลจฺจยํ ฉุปนฺตสฺส, โหติ เมถุนราคโต.

๒๗.

กายสํสคฺคราเคน, ติรจฺฉานคติตฺถิยา;

นิมิตฺเตน นิมิตฺตสฺส, ฉุปเน ทุกฺกฏํ มตํ.

๒๘.

องฺคชาตํ ปเวเสตฺวา, ตมาวฏฺฏกเต มุเข;

ตตฺถากาสคตํ กตฺวา, นีหรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๙.

ตถา จตูหิ ปสฺเสหิ, อิตฺถิยา เหฏฺิมตฺตลํ;

อฉุปนฺตํ ปเวเสตฺวา, นีหรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๓๐.

อุปฺปาฏิโตฏฺมํเสสุ, พหิ นิกฺขนฺตเกสุ วา;

ทนฺเตสุ วายมนฺตสฺส, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๓๑.

อฏฺิสงฺฆฏฺฏนํ กตฺวา, มคฺเค ทุวิธราคโต;

สุกฺเก มุตฺเตปิ วามุตฺเต, วายมนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๓๒.

อิตฺถึ เมถุนราเคน, อาลิงฺคนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

หตฺถคฺคาหปรามาส-จุมฺพนาทีสฺวยํ นโย.

๓๓.

อปเท อหโย มจฺฉา, กโปตา ทฺวิปเทปิ จ;

โคธา จตุปฺปเท เหฏฺา, วตฺถุ ปาราชิกสฺสิเม.

๓๔.

เสเวตุกามตาจิตฺตํ, มคฺเค มคฺคปฺปเวสนํ;

อิทมงฺคทฺวยํ วุตฺตํ, ปมนฺติมวตฺถุโน.

๓๕.

ทุกฺกฏํ ปมสฺเสว, สามนฺตมิติ วณฺณิตํ;

เสสานํ ปน ติณฺณมฺปิ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๓๖.

‘‘อนาปตฺตี’’ติ าตพฺพํ, อชานนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

ตเถวาสาทิยนฺตสฺส, ชานนฺตสฺสาทิกมฺมิโน.

๓๗.

วินเย อนยูปรเม ปรเม;

สุชนสฺส สุขานยเน นยเน;

ปฏุ โหติ ปธานรโต น รโต;

อิธ โย ปน สารมเต รมเต.

๓๘.

อิมํ หิตวิภาวนํ ภาวนํ;

อเวทิ สุรสมฺภวํ สมฺภวํ;

ส มารพฬิสาสเน สาสเน;

สโม ภวตุปาลินา ปาลินา.

อิติ วินยวินิจฺฉเย ปมปาราชิกกถา นิฏฺิตา.

ทุติยปาราชิกกถา

๓๙.

อาทิยนฺโต หรนฺโตว-หรนฺโต อิริยาปถํ;

วิโกเปนฺโต ตถา านา, จาเวนฺโตปิ ปราชิโต.

๔๐.

ตตฺถ นาเนกภณฺฑานํ, ปฺจกานํ วสา ปน;

อวหารา ทเสเวเต, วิฺาตพฺพา วิภาวินา.

๔๑.

สาหตฺถาณตฺติโก เจว, นิสฺสคฺโค อตฺถสาธโก;

ธุรนิกฺเขปนฺจาติ, อิทํ สาหตฺถปฺจกํ.

๔๒.

ปุพฺพสหปโยโค จ, สํวิทาหรณมฺปิ จ;

สงฺเกตกมฺมํ เนมิตฺตํ, ปุพฺพโยคาทิปฺจกํ.

๔๓.

เถยฺยปสยฺหปริกปฺป-ปฏิจฺฉนฺนกุสาทิกา;

อวหารา อิเม ปฺจ, เวทิตพฺพาว วิฺุนา.

๔๔.

วตฺถุกาลคฺฆเทเส จ, ปริโภคฺจ ปฺจปิ;

ตฺวา เอตานิ กาตพฺโพ, ปณฺฑิเตน วินิจฺฉโย.

๔๕.

ทุติยํ วาปิ กุทฺทาลํ, ปิฏกํ ปริเยสโต;

คจฺฉโต เถยฺยจิตฺเตน, ทุกฺกฏํ ปุพฺพโยคโต.

๔๖.

ตตฺถชาตกกฏฺํ วา, ลตํ วา ฉินฺทโต ปน;

ทุกฺกฏํ อุภยตฺถาปิ, วุตฺตํ สหปโยคโต.

๔๗.

ปถวึ ขณโต วาปิ, พฺยูหโต ปํสุเมว วา;

อามสนฺตสฺส วา กุมฺภึ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๔๘.

มุเข ปาสํ ปเวเสตฺวา, ขาณุเก พทฺธกุมฺภิยา;

พนฺธนานํ วสา เยฺโย, านเภโท วิชานตา.

๔๙.

ทฺเว านานิ ปเนกสฺมึ, ขาณุเก พทฺธกุมฺภิยา;

วลยํ รุกฺขมูลสฺมึ, ปเวเสตฺวา กตาย วา.

๕๐.

อุทฺธรนฺตสฺส ขาณุํ วา, ฉินฺทโต สงฺขลิมฺปิ วา;

ถุลฺลจฺจยํ ตโต กุมฺภึ, านา จาเวติ เจ จุโต.

๕๑.

ปมํ ปน กุมฺภึ วา, อุทฺธริตฺวา ตถา ปุน;

านา จาเวติ ขาณุํ วา, สงฺขลึ วาปิ โส นโย.

๕๒.

อิโต จิโต จ ฆํสนฺโต, มูเล สาเรติ รกฺขติ;

วลยํ เขคตํ ตตฺถ, กโรนฺโตว ปราชิโต.

๕๓.

ชาตํ ฉินฺทติ เจ รุกฺขํ, ทุกฺกฏํ กุมฺภิมตฺถเก;

สมีเป ฉินฺทโต ตสฺส, ปาจิตฺติยมตตฺถชํ.

๕๔.

อนฺโตกุมฺภิคตํ ภณฺฑํ, ผนฺทาเปติ สเจ ปน;

อปพฺยูเหติ ตตฺเถว, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๕๕.

หรนฺโต กุมฺภิยา ภณฺฑํ, มุฏฺึ ฉินฺทติ อตฺตโน;

ภาชเน วา คตํ กตฺวา, โหติ ภิกฺขุ ปราชิโต.

๕๖.

หารํ วา ปน ปามงฺคํ, สุตฺตารุฬฺหํ ตุ กุมฺภิยา;

ผนฺทาเปติ ยถาวตฺถุํ, านา จาเวติ เจ จุโต.

๕๗.

สปฺปิอาทีสุ ยํ กิฺจิ, ปิวโต ปาทปูรณํ;

เอเกเนว ปโยเคน, ปีตมตฺเต ปราชโย.

๕๘.

กตฺวาว ธุรนิกฺเขปํ, ปิวนฺตสฺส ปุนปฺปุนํ;

สกลมฺปิ จ ตํ กุมฺภึ, ปิวโต น ปราชโย.

๕๙.

สเจ ขิปติ ยํ กิฺจิ, ภณฺฑกํ เตลกุมฺภิยํ;

ตํ ปาทคฺฆนกํ เตลํ, ธุวํ ปิวติ ตาวเท.

๖๐.

หตฺถโต มุตฺตมตฺเตว, เถยฺยจิตฺโต วินสฺสติ;

อาวิฺเชตฺวาปิ วา กุมฺภึ, เตลํ คาเฬติ เจ ตถา.

๖๑.

เตลสฺสากิรณํ ตฺวา, ขิตฺตํ ริตฺตาย กุมฺภิยา;

ปีตํ เตลฺจ ตํ ภณฺฑํ, อุทฺธรนฺโตว ธํสิโต.

๖๒.

ตตฺเถว ภินฺทโต เตลํ, ฉฑฺเฑนฺตสฺส ตเถว จ;

ฌาเปนฺตสฺส อโภคํ วา, กโรนฺตสฺส จ ทุกฺกฏํ.

ภูมฏฺกถา.

๖๓.

ปิตํ ปตฺถริตฺวา จ, สาฏกตฺถรณาทิกํ;

เวเตฺวา อุทฺธรนฺตสฺส, มุตฺเต านา ปราภโว.

๖๔.

โอริมนฺเตน วา ผุฏฺ-โมกาสํ ปาริมนฺตโต;

ปาราชิกมติกฺกนฺเต, กฑฺฒโต อุชุกมฺปิ วา.

ถลฏฺกถา.

๖๕.

ปุรโต มุขตุณฺฑฺจ, กลาปคฺคฺจ ปจฺฉโต;

ทฺวีสุ ปสฺเสสุ ปกฺขนฺโต, เหฏฺา ปาทนขา ตถา.

๖๖.

อุทฺธฺจาปิ สิขคฺคนฺติ, คคเน คจฺฉโต ปน;

โมรสฺส ฉ ปริจฺเฉทา, เวทิตพฺพา วิภาวินา.

๖๗.

ภิกฺขุ ‘‘สสฺสามิกํ โมรํ, คเหสฺสามี’’ติ เขคตํ;

หตฺถํ วาปิ ปสาเรติ, ปุรโต วาสฺส ติฏฺติ.

๖๘.

โมโรปิ คคเน ปกฺเข, จาเรติ น จ คจฺฉติ;

ทุกฺกฏํ คมนจฺเฉเท, อามสนฺตสฺส เจว ตํ.

๖๙.

านา โมรมโมเจนฺโต, ผนฺทาเปติ สเจ ปน;

เอวํ ผนฺทาปเน ตสฺส, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๗๐.

อคฺคเหตฺวา คเหตฺวา วา, หตฺเถน ปน อตฺตโน;

านา จาเวติ เจ โมรํ, สยํ านา จุโต สิยา.

๗๑.

ผุฏฺโกาสํ มุขคฺเคน, กลาปคฺเคน วา ปน;

กลาปคฺเคน วา ผุฏฺํ, มุขตุณฺเฑน ภิกฺขุ เจ.

๗๒.

อติกฺกาเมยฺย โย โมรํ, านา จาเวติ นาม โส;

เอเสว จ นโย ปาท-สิขาปกฺเขสุ ทีปิโต.

๗๓.

คคเน ปน คจฺฉนฺโต, กเร โมโร นิลียติ;

ตํ กเรเนว จาเรนฺโต, ผนฺทาเปตีติ วุจฺจติ.

๗๔.

สเจ คณฺหาติ ตํ โมรํ, อิตเรน กเรน โส;

จาวิตตฺตา ปน านา, ภิกฺขุ านา จุโต สิยา.

๗๕.

อิตรํ ปน โมรสฺส, อุปเนติ สเจ กรํ;

น โทโส ตตฺถ อุฑฺเฑตฺวา, สยเมว นิลียติ.

๗๖.

ทิสฺวา องฺเค นิลีนํ ตํ, เถยฺยจิตฺเตน คจฺฉโต;

ปาเท ถุลฺลจฺจยํ โหติ, ทุติเย จ ปราชโย.

๗๗.

ภูมิยํ ิตโมรสฺส, ตีณิ านานิ ปณฺฑิโต;

ปาทานฺจ กลาปสฺส, วเสน ปริทีปเย.

๗๘.

ตโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ, โมรํ ปถวิโต ปน;

โหติ ปาราชิกํ ตสฺส, อุกฺขิปนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๗๙.

ฉิชฺชมานํ สุวณฺณาทึ, ปตฺเต ปตติ เจ ปน;

หตฺเถน อุทฺธรนฺตสฺส, ตสฺส ปาราชิกํ สิยา.

๘๐.

สเจ อนุทฺธริตฺวาว, เถยฺยจิตฺเตน คจฺฉติ;

ทุติเย ปทวารสฺมึ, ปาราชิกมุทีรเย.

๘๑.

เอเสว จ นโย เยฺโย, หตฺเถ วตฺเถว มตฺถเก;

ตํ ตํ ตสฺส ภเว านํ, ยตฺถ ยตฺถ ปติฏฺิตํ.

อากาสฏฺกถา.

๘๒.

เถยฺยจิตฺเตน ยํ กิฺจิ, มฺจปีาทิสุฏฺิตํ;

อามาสมฺปิ อนามาสํ, อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๘๓.

สํหริตฺวา สเจ วํเส, ปิตํ โหติ จีวรํ;

กตฺวา ปุโนรโต โภคํ, ตถา อนฺตฺจ ปารโต.

๘๔.

จีวเรน ผุฏฺโกาโส, านํ ตสฺส ปวุจฺจติ;

น ตุ จีวรวํโส โส, โหตีติ สกโล มโต.

๘๕.

โอริมนฺเตน โอกาสํ, ผุฏฺํ ตมิตเรน วา;

อิตเรนปิ วา ผุฏฺํ, โอริมนฺเตน วา ปุน.

๘๖.

ทกฺขิณนฺเตน ผุฏฺํ วา, วามนฺเตนิตเรน วา;

วามนฺเตน ผุฏฺฏฺานํ, อติกฺกามยโต จุติ.

๘๗.

อุทฺธํ วา อุกฺขิปนฺตสฺส, จีวรํ ปน วํสโต;

เกสคฺคมตฺเต อุกฺขิตฺเต, ตสฺส ปาราชิกํ ภเว.

๘๘.

รชฺชุเกน จ พนฺธิตฺวา, ปิตํ ปน จีวรํ;

ถุลฺลจฺจยํ วิโมเจนฺโต, มุตฺเต ปาราชิกํ ผุเส.

๘๙.

เวเตฺวา ปิตํ วํเส, นิพฺเพเนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

วลยํ ฉินฺทโต วาปิ, โมเจนฺตสฺสปฺยยํ นโย.

๙๐.

จีวรสฺส ปสาเรตฺวา, ปิตสฺส หิ วํสเก;

สํหริตฺวา ตุ นิกฺขิตฺเต, จีวเร วิย นิจฺฉโย.

๙๑.

สิกฺกาย ปกฺขิปิตฺวา ยํ, ลคฺคิตํ โหติ ภณฺฑกํ;

สิกฺกาโต ตํ หรนฺโต วา, สห สิกฺกาย วา จุโต.

๙๒.

กุนฺตาทึ นาคทนฺเตสุ, ิเตสุ ปฏิปาฏิยา;

อคฺเค วา ปน พุนฺเท วา, คเหตฺวา ปริกฑฺฒโต.

๙๓.

ปาราชิกํ ผุฏฺโกาสํ, อติกฺกามยโต สิยา;

อุชุกํ อุกฺขิปนฺตสฺส, เกสคฺเคน ปราชโย.

๙๔.

ปาการาภิมุโข ตฺวา, อากฑฺฒติ สเจ ปน;

โอริมนฺตผุฏฺโกาส-มิตรนฺตจฺจเย จุโต.

๙๕.

ตเถว ปรโต ตสฺส, เปลฺเลนฺตสฺสาปิ ภิกฺขุโน;

ภิตฺตึ ปน จ นิสฺสาย, ปิเตปิ อยํ นโย.

๙๖.

จาเลนฺตสฺส จ ตาลสฺส, ผลํ วตฺถุ หิ ปูรติ;

เยนสฺส พนฺธนา มุตฺเต, ตสฺมึ ปาราชิกํ ภเว.

๙๗.

ปิณฺฑึ ฉินฺทติ ตาลสฺส, สเจ ปาราชิกํ สิยา;

เอเสว จ นโย เสส-รุกฺขปุปฺผผเลสุปิ.

เวหาสฏฺกถา.

๙๘.

คจฺฉโต หิ นิธิฏฺานํ, ปทวาเรน ทุกฺกฏํ;

อุทเก ปน คมฺภีเร, ตถา นิมุชฺชนาทิสุ.

๙๙.

ตตฺถชาตกปุปฺเผสุ, เยน ปุปฺเผน ปูรติ;

วตฺถุ ตํ ฉินฺทโต ปุปฺผํ, ตสฺส ปาราชิกํ วเท.

๑๐๐.

เอกนาฬสฺส วา ปสฺเส, วาโก อุปฺปลชาติยา;

น ฉิชฺชติ ตโต ยาว, ตาว นํ ปริรกฺขติ.

๑๐๑.

สามิเกเหว ปุปฺเผสุ, ฉินฺทิตฺวา ปิเตสุปิ;

ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

๑๐๒.

ภารพทฺธานิ ปุปฺผานิ, ฉสฺวากาเรสุ เกนจิ;

อากาเรน สเจ ตานิ, านา จาเวติ นสฺสติ.

๑๐๓.

ปิตํ ปน ปุปฺผานํ, กลาปํ ชลปิฏฺิยํ;

จาเลตฺวา อุทกํ ปุปฺผ-ฏฺานา จาเวติ เจ จุโต.

๑๐๔.

ปริกปฺเปติ เจ ‘‘เอตฺถ, คเหสฺสามี’’ติ รกฺขติ;

อุทฺธรนฺโต คตฏฺานา, ภฏฺโ นาม ปวุจฺจติ.

๑๐๕.

อจฺจุคฺคตสฺส ตํ านํ, ชลโต สกลํ ชลํ;

อุปฺปาเฏตฺวา ตโต ปุปฺผํ, อุชุมุทฺธรโต ปน.

๑๐๖.

นาฬนฺเต ชลโต มุตฺต-มตฺเต ปาราชิกํ ภเว;

อมุตฺเต ชลโต ตสฺมึ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๑๐๗.

ปุปฺเผ คเหตฺวา นาเมตฺวา, อุปฺปาเฏติ สเจ ปน;

น ตสฺส อุทกํ านํ, นฏฺโ อุปฺปาฏิตกฺขเณ.

๑๐๘.

โย หิ สสฺสามิเก มจฺเฉ, เถยฺยจิตฺเตน คณฺหติ;

พฬิเสนปิ ชาเลน, หตฺเถน กุมิเนน วา.

๑๐๙.

ตสฺเสวํ คณฺหโต วตฺถุ, เยน มจฺเฉน ปูรติ;

ตสฺมึ อุทฺธฏมตฺตสฺมึ, ชลา โหติ ปราชโย.

๑๑๐.

านํ สลิลชานฺหิ, เกวลํ สกลํ ชลํ;

สลิลฏฺํ วิโมเจนฺโต, ชลา ปาราชิโก ภเว.

๑๑๑.

นีรโต อุปฺปติตฺวา โย, ตีเร ปตติ วาริโช;

คณฺหโต ตํ ปนาปตฺตึ, ภณฺฑคฺเฆน วินิทฺทิเส.

๑๑๒.

มารณตฺถาย มจฺฉานํ, ตฬาเก นทิยาปิ วา;

นินฺเน มจฺฉวิสํ นาม, ปกฺขิปิตฺวา คเต ปน.

๑๑๓.

ปจฺฉา มจฺฉวิสํ มจฺฉา, ขาทิตฺวา ปิลวนฺติ เจ;

ปาราชิกํ มเต มจฺเฉ, เถยฺยจิตฺเตน คณฺหโต.

๑๑๔.

ปํสุกูลิกสฺาย, น โทโส โกจิ คณฺหโต;

สามิเกสฺวาหรนฺเตสุ, ภณฺฑเทยฺยมุทีริตํ.

๑๑๕.

คเหตฺวา สามิกา มจฺเฉ, สเจ ยนฺติ นิราลยา;

คณฺหโต ปน เต เสเส, เถยฺยจิตฺเตน ทุกฺกฏํ.

๑๑๖.

อมเตสุ อนาปตฺตึ, วทนฺติ วินยฺุโน;

เอเสว จ นโย เสเส, กจฺฉปาทิมฺหิ วาริเช.

อุทกฏฺกถา.

๑๑๗.

‘‘นาวํ นาวฏฺํ วา ภณฺฑํ, เถเนตฺวา คณฺหิสฺสามี’’ติ;

ปาทุทฺธาเร โทสา วุตฺตา, ภิกฺขุสฺเสวํ คจฺฉนฺตสฺส.

๑๑๘.

พทฺธาย นาวาย หิ จณฺฑโสเต;

านํ มตํ พนฺธนเมกเมว;

ภิกฺขุสฺส ตสฺมึ มุตฺตมตฺเต;

ปาราชิกํ ตสฺส วทนฺติ ธีรา.

๑๑๙.

นิจฺจเล อุทเก นาว-มพนฺธนมวฏฺิตํ;

ปุรโต ปจฺฉโต วาปิ, ปสฺสโต วาปิ กฑฺฒโต.

๑๒๐.

เอเกนนฺเตน สมฺผุฏฺ-โมกาสมิตเรน ตํ;

อติกฺกามยโต นาวํ, ตสฺส ปาราชิกํ สิยา.

๑๒๑. ตถา –

อุทฺธํ เกสคฺคมตฺตมฺปิ, อุทกมฺหา วิโมจิเต;

อโธนาวาตลํ เตน, ผุฏฺฺจ มุขวฏฺฏิยา.

๑๒๒.

พนฺธิตฺวา ปน ยา ตีเร, ปิตา นิจฺจเล ชเล;

พนฺธนฺจ ิโตกาโส, านํ ตสฺสา ทฺวิธา มตํ.

๑๒๓.

โหติ ถุลฺลจฺจยํ ปุพฺพํ, พนฺธนสฺส วิโมจเน;

ปจฺฉา เกนจุปาเยน, านา จาเวติ เจ จุโต.

๑๒๔.

จาเวตฺวา ปมํ านา, ปจฺฉา พนฺธนโมจเน;

เอเสว จ นโย วุตฺโต, เถยฺยจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๑๒๕.

อุสฺสาเรตฺวา นิกุชฺชิตฺวา, ปิตาย ถเล ปน;

ผุฏฺโกาโสว หิ านํ, นาวาย มุขวฏฺฏิยา.

๑๒๖.

เยฺโย านปริจฺเฉโท;

อากาเรเหว ปฺจหิ;

ยโต กุโตจิ จาเวนฺโต;

โหติ ปาราชิโก นโร.

๑๒๗.

เอเสว จ นโย เยฺโย, นาวายุกฺกุชฺชิตายปิ;

ปิตายปิ นาวาย, ฆฏิกานํ ตถูปริ.

๑๒๘.

เถยฺยา ติตฺเถ ิตํ นาวํ, อารุหิตฺวา สเจ ปน;

อริตฺเตน ผิเยนาปิ, ปาเชนฺตสฺส ปราชโย.

๑๒๙.

สเจ ฉตฺตํ ปณาเมตฺวา, อุสฺสาเปตฺวาว จีวรํ;

ลงฺการสทิสํ กตฺวา, คณฺหาเปติ สมีรณํ.

๑๓๐.

อาคมฺม พลวา วาโต, นาวํ หรติ เจ ปน;

วาเตเนว หฏา นาวา, น โทโส โกจิ วิชฺชติ.

๑๓๑.

สยเมว จ ยํ กิฺจิ, คามติตฺถมุปาคตํ;

อจาเวนฺโตว ตํ านา, กิณิตฺวา เจ ปลายติ.

๑๓๒.

อวหาโร น ภิกฺขุสฺส, ภณฺฑเทยฺยมุทีริตํ;

สยเมว จ คจฺฉนฺตึ, านา จาเวติ เจ จุโต.

นาวฏฺกถา.

๑๓๓.

ยานํ นาม รโถ วยฺหํ, สกฏํ สนฺทมานิกา;

ยานํ อวหริสฺสามิ, ยานฏฺมิติ วา ปน.

๑๓๔.

คจฺฉโต ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ทุติยํ ปริเยสโต;

านา จาวนโยคสฺมึ, วิชฺชมาเน ปราชโย.

๑๓๕.

ยานสฺส ทุกยุตฺตสฺส, ทส านานิ ทีปเย;

ยานํ ปาชยโต ตสฺส, นิสีทิตฺวา ธุเร ปน.

๑๓๖.

ถุลฺลจฺจยํ ตุ โคณานํ, ปาทุทฺธาเร วินิทฺทิเส;

จกฺกานฺหิ ิโตกาส-มติกฺกนฺเต ปราภโว.

๑๓๗.

อยุตฺตกสฺสาปิ จ ยานกสฺส, ธุเรนุปตฺถมฺภนิยํ ิตสฺส;

วเสนุปตฺถมฺภนิจกฺกกานํ, านานิ ตีเณว ภวนฺติ ตสฺส.

๑๓๘.

ตถา ธุเรน ทารูนํ, อุปริฏฺปิตสฺส จ;

ภูมิยมฺปิ ธุเรเนว, ตเถว ปิตสฺส จ.

๑๓๙.

ปุรโต ปจฺฉโต วาปิ, านา จาเวติ เจ ปน;

ถุลฺลจฺจยํ ตุ ติณฺณมฺปิ, านา จาเว ปราชโย.

๑๔๐.

อปเนตฺวาน จกฺกานิ, อกฺขานํ สีสเกหิ ตุ;

ิตสฺสูปริ ทารูนํ, านานิ ทฺเว วินิทฺทิเส.

๑๔๑.

กฑฺฒนฺโต อุกฺขิปนฺโต วา, ผุฏฺโกาสจฺจเย จุโต;

ปิตสฺส ปนฺสฺส, ภูมิยํ ยสฺส กสฺสจิ.

๑๔๒.

อกฺขุทฺธีนํ ธุรสฺสาติ, ปฺจ านานิ ทีปเย;

อุทฺธีสุ วา คเหตฺวา ตํ, านา จาเวติ เจ จุโต.

๑๔๓.

ปิตสฺส หิ จกฺกสฺส, นาภิยา ปน ภูมิยํ;

เอกเมว สิยา านํ, ปริจฺเฉโทปิ ปฺจธา.

๑๔๔.

ผุสิตฺวา ยํ ิตํ ภูมึ, เนมิปสฺเสน นาภิยา;

านานิ ทฺเว ภวนฺตสฺส, นฏฺโ เตสมติกฺกเม.

๑๔๕.

ทิสฺวา ยานมนารกฺขํ, ปฏิปนฺนํ มหาปเถ;

อารุหิตฺวา อโจเทตฺวา, กิณิตฺวา ยาติ วฏฺฏติ.

ยานฏฺกถา.

๑๔๖.

สีสกฺขนฺธกโฏลมฺพ-วสา ภาโร จตุพฺพิโธ;

ตตฺถ สีสคตํ ภารํ, อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๔๗.

อิโต จิโต จ ฆํสนฺโต, เถยฺยจิตฺเตน โย ปน;

สิรสฺมึเยว สาเรติ, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๑๔๘.

ขนฺธํ โอโรปิเต ภาเร, ตสฺส ปาราชิกํ มตํ;

สีสโต เกสมตฺตมฺปิ, โมเจนฺโตปิ ปราชิโต.

๑๔๙.

ภารํ ปถวิยํ กิฺจิ, เปตฺวา สุทฺธมานโส;

ปจฺฉา ตํ เถยฺยจิตฺเตน, อุทฺธรนฺโต ปราชิโต.๕๒๒

๑๕๐.

เอตฺถ วุตฺตนเยเนว, เสเสสุปิ อเสสโต;

ภาเรสุ มติสาเรน, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

ภารฏฺกถา.

๑๕๑.

ทุกฺกฏํ มุนินา วุตฺตํ, อารามํ อภิยุฺชโต;

ปราเชติ ปรํ ธมฺมํ, จรนฺโต เจ ปราชิโต.๕๒๒

๑๕๒.

วิมตึ ชนยนฺตสฺส, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา;

ปรชฺชติ สยํ ธมฺมํ, จรนฺโต โยปิ ตสฺส จ.

๑๕๓.

สามิโน ธุรนิกฺเขเป, ‘‘น ทสฺสามี’’ติ จตฺตโน;

ปาราชิกํ ภเว ตสฺส, สพฺเพสํ กูฏสกฺขินํ.

อารามฏฺกถา.

๑๕๔.

วิหารํ สงฺฆิกํ กิฺจิ, อจฺฉินฺทิตฺวาน คณฺหิตุํ;

สพฺเพสํ ธุรนิกฺเขปา-ภาวโตว น สิชฺฌติ.

วิหารฏฺกถา.

๑๕๕.

สีสานิ สาลิอาทีนํ, นิรุมฺภิตฺวาน คณฺหโต;

อสิเตน จ ลายิตฺวา, ฉินฺทิตฺวา วา กเรน จ.

๑๕๖.

ยสฺมึ พีเชปิ วา วตฺถุ, สีเส ปูเรติ มุฏฺิยํ;

พนฺธนา โมจิเต ตสฺมึ, ตสฺส ปาราชิกํ ภเว.

๑๕๗.

อจฺฉินฺโน ปน ทณฺโฑ วา, ตโจ วา อปฺปมตฺตโก;

วีหินาฬมฺปิ วา ทีฆํ, อนิกฺขนฺโตว รกฺขติ.

๑๕๘.

สเจ โส ปริกปฺเปติ, ‘‘มทฺทิตฺวา ปนิทํ อหํ;

ปปฺโผเฏตฺวา อิโต สารํ, คณฺหิสฺสามี’’ติ รกฺขติ.

๑๕๙.

มทฺทนุทฺธรเณ นตฺถิ, โทโส ปปฺโผฏเนปิ วา;

อตฺตโน ภาชนคตํ, กโรนฺตสฺส ปราชโย.

๑๖๐.

ชานํ เกสคฺคมตฺตมฺปิ, ปถวึ ปรสนฺตกํ;

เถยฺยจิตฺเตน เจ ขีลํ, สงฺกาเมติ ปราชโย.

๑๖๑.

ตฺจ โข สามิกานํ ตุ, ธุรนิกฺเขปเน สติ;

อนคฺฆา ภูมิ นาเมสา, ตสฺมา เอวมุทีริตํ.

๑๖๒.

คเหตพฺพา สเจ โหติ, ทฺวีหิ ขีเลหิ ยา ปน;

อาโท ถุลฺลจฺจยํ เตสุ, ทุติเยว ปราชโย.

๑๖๓.

าเปตุกาโม โย ภิกฺขุ, ‘‘มเมทํ สนฺตก’’นฺติ จ;

รชฺชุํ วาปิ ปสาเรติ, ยฏฺึ ปาเตติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๔.

เยหิ ทฺวีหิ ปโยเคหิ, อตฺตโน สนฺตกํ สิยา;

อาโท ถุลฺลจฺจยํ เตสุ, ทุติเย จ ปราชโย.

เขตฺตฏฺกถา.

๑๖๕.

เขตฺเต วุตฺตนเยเนว, วตฺถุฏฺสฺส วินิจฺฉโย;

คามฏฺเปิ จ วตฺตพฺพํ, อปุพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ.

วตฺถุฏฺคามฏฺกถา.

๑๖๖.

ติณํ วา ปน ปณฺณํ วา, ลตํ วา กฏฺเมว วา;

ภณฺฑคฺเฆเนว กาตพฺโพ, คณฺหนฺโต ตตฺถชาตกํ.

๑๖๗.

มหคฺเฆ ปน รุกฺขสฺมึ, ฉินฺนมตฺเตปิ นสฺสติ;

ตจฺเฉตฺวา ปิโต รุกฺโข, คเหตพฺโพ น โกจิปิ.

๑๖๘.

ฉินฺทิตฺวา ปิตํ มูเล, รุกฺขมทฺธคตํ ปน;

‘‘ฉฑฺฑิโต สามิเกหี’’ติ, คเหตุํ ปน วฏฺฏติ.

๑๖๙.

ลกฺขเณ ฉลฺลิโยนทฺเธ, น โทโส โกจิ คณฺหโต;

อชฺฌาวุตฺถํ กตํ วาปิ, วินสฺสนฺตฺจ คณฺหโต.

๑๗๐.

โย จารกฺขฏฺานํ ปตฺวา, กตฺวา กมฺมฏฺานาทีนิ;

จิตฺเต จินฺเตนฺโต วา อฺํ, ภณฺฑเทยฺยํ โหเตวสฺส.

๑๗๑.

วราหพฺยคฺฆจฺฉตรจฺฉกาทิโต;

อุปทฺทวา มุจฺจิตุกามตาย โย;

ตเถว ตํ านมติกฺกเมติ เจ;

น โกจิ โทโส ปน ภณฺฑเทยฺยกํ.

๑๗๒.

อิทมารกฺขณฏฺานํ, ครุกํ สุงฺกฆาตโต;

ตสฺมา ทุกฺกฏมุทฺทิฏฺํ, ตมโนกฺกมฺม คจฺฉโต.

๑๗๓.

เอตํ ปริหรนฺตสฺส, เถยฺยจิตฺเตน สตฺถุนา;

ปาราชิกมนุทฺทิฏฺํ, อากาเสนาปิ คจฺฉโต.

๑๗๔.

ตสฺมา เอตฺถ วิเสเสน, สติสมฺปนฺนเจตสา;

อปฺปมตฺเตน โหตพฺพํ, ปิยสีเลน ภิกฺขุนา.

อรฺฏฺกถา.

๑๗๕.

โตยทุลฺลภกาลสฺมึ, ภาชเน โคปิตํ ชลํ;

อาวิฺชิตฺวา ปเวเสตฺวา, ฉิทฺทํ กตฺวาปิ วา ตถา.

๑๗๖.

วาปิยํ วา ตฬาเก วา, ภาชนํ อตฺตโน ปน;

คณฺหนฺตสฺส ปเวเสตฺวา, ภณฺฑคฺเฆน วินิทฺทิเส.

๑๗๗.

ฉินฺทโต มริยาทํ ตุ, อทินฺนาทานปุพฺพโต;

ภูตคาเมน สทฺธิมฺปิ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๑๗๘.

อนฺโต ตฺวา พหิ ตฺวา, ฉินฺทนฺโต อุภยตฺถปิ;

พหิอนฺเตน กาตพฺโพ, อนฺโตอนฺเตน มชฺฌโต.

อุทกกถา.

๑๗๙.

วาเรน สามเณรา ยํ, ทนฺตกฏฺมรฺโต;

อาเนตฺวาจริยานมฺปิ, อาหรนฺติ สเจ ปน.

๑๘๐.

ฉินฺทิตฺวา ยาว สงฺฆสฺส, น นิยฺยาเทนฺติ เต ปน;

อาภตํ ตาว ตํ สพฺพํ, เตสเมว จ สนฺตกํ.

๑๘๑.

ตสฺมา ตํ เถยฺยจิตฺเตน, คณฺหนฺตสฺส จ ภิกฺขุโน;

ครุภณฺฑฺจ สงฺฆสฺส, ภณฺฑคฺเฆน ปราภโว.

๑๘๒.

ยทา นิยฺยาทิตํ เตหิ, ตโต ปฏฺาย สงฺฆิกํ;

คณฺหนฺตสฺสาปิ เถยฺยาย, อวหาโร น วิชฺชติ.

๑๘๓.

อรกฺขตฺตา ยถาวุฑฺฒ-มภาเชตพฺพโตปิ จ;

สพฺพสาธารณตฺตา จ, อฺํ วิย น โหติทํ.

ทนฺตกฏฺกถา.

๑๘๔.

อคฺคึ วา เทติ สตฺเถน, อาโกเฏติ สมนฺตโต;

อาโกเฏติ วิสํ วาปิ, มณฺฑูกณฺฏกนามกํ.

๑๘๕.

เยน วา เตน วา รุกฺโข, วินสฺสติ จ ฑยฺหติ;

สพฺพตฺถ ภิกฺขุโน ตสฺส, ภณฺฑเทยฺยํ ปกาสิตํ.

วนปฺปติกถา.

๑๘๖.

สีสโต กณฺณโต วาปิ, คีวโต หตฺถโตปิ วา;

ฉินฺทิตฺวา วาปิ โมเจตฺวา, คณฺหโต เถยฺยเจตสา.

๑๘๗.

โหติ โมจิตมตฺตสฺมึ, สีสาทีหิ ปราชโย;

ถุลฺลจฺจยํ กโรนฺตสฺส, อากฑฺฒนวิกฑฺฒนํ.

๑๘๘.

หตฺถา อนีหริตฺวาว, วลยํ กฏกมฺปิ วา;

อคฺคพาหุฺจ ฆํสนฺโต, จาเรติ อปราปรํ.

๑๘๙.

ตมากาสคตํ โจโร, กโรติ ยทิ รกฺขติ;

สวิฺาณกโต มูเล, วลยํว น โหติทํ.

๑๙๐.

นิวตฺถํ ปน วตฺถํ โย, อจฺฉินฺทติ ปรสฺส เจ;

ปโรปิ ปน ลชฺชาย, สหสา ตํ น มุฺจติ.

๑๙๑.

อากฑฺฒติ จ โจโรปิ, โส ปโร ตาว รกฺขติ;

ปรสฺส หตฺถโต วตฺเถ, มุตฺตมตฺเต ปราชโย.

๑๙๒.

สภณฺฑหารกํ ภณฺฑํ, เนนฺตสฺส ปเม ปเท;

ถุลฺลจฺจยมติกฺกนฺเต, ทุติเยว จุโต สิยา.

๑๙๓.

ปาตาเปติ สเจ ภณฺฑํ, ตชฺเชตฺวา เถยฺยเจตโน;

ปรสฺส หตฺถโต ภณฺเฑ, มุตฺตมตฺเต ปราชโย.

๑๙๔.

อถาปิ ปริกปฺเปตฺวา, ปาตาเปติ ว โย ปน;

ตสฺส ปาตาปเน วุตฺตํ, ทุกฺกฏามสเนปิ จ.

๑๙๕.

ผนฺทาเปติ ยถาวตฺถุํ, านา จาเวติ เจ จุโต;

‘‘ติฏฺ ติฏฺา’’ติ วทโต, น โทโส ฉฑฺฑิเตปิ จ.

๑๙๖.

อาคนฺตฺวา เถยฺยจิตฺเตน, ปจฺฉา ตํ คณฺหโต สิยา;

ปาราชิกํ ตทุทฺธาเร, สาลเย สามิเก คเต.

๑๙๗.

คณฺหโต สกสฺาย, คหเณ ปน รกฺขติ;

ภณฺฑเทยฺยํ ตถา ปํสุ-กูลสฺาย คณฺหโต.

๑๙๘.

‘‘ติฏฺ ติฏฺา’’ติ วุตฺโต จ, ฉฑฺเฑตฺวา ปน ภณฺฑกํ;

กตฺวาว ธุรนิกฺเขปํ, ภีโต โจรา ปลายติ.

๑๙๙.

คณฺหโต เถยฺยจิตฺเตน, อุทฺธาเร ทุกฺกฏํ ปุน;

ทาตพฺพมาหราเปนฺเต, อเทนฺตสฺส ปราชโย.

๒๐๐.

‘‘กสฺมา? ตสฺส ปโยเคน, ฉฑฺฑิตตฺตา’’ติ สาทรํ;

มหาอฏฺกถายํ ตุ, วุตฺตมฺาสุ นาคตํ.

หรณกถา.

๒๐๑.

สมฺปชานมุสาวาทํ, ‘‘น คณฺหามี’’ติ ภาสโต;

อทินฺนาทานปุพฺพตฺตา, ทุกฺกฏํ โหติ ภิกฺขุโน.

๒๐๒.

‘‘รโห มยา ปเนตสฺส, ปิตํ กึ นุ ทสฺสติ’’;

อิจฺเจวํ วิมตุปฺปาเท, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๒๐๓.

ตสฺมึ ทาเน นิรุสฺสาเห, ปโร เจ นิกฺขิเป ธุรํ;

อุภินฺนํ ธุรนิกฺเขเป, ภิกฺขุ โหติ ปราชิโต.

๒๐๔.

จิตฺเตนาทาตุกาโมว, ‘‘ทสฺสามี’’ติ มุเขน เจ;

วทโต ธุรนิกฺเขเป, สามิโน หิ ปราชโย.

อุปนิธิกถา.

๒๐๕.

สุงฺกฆาตสฺส อนฺโตว, ตฺวา ปาเตติ เจ พหิ;

ธุวํ ปตติ เจ หตฺถา, มุตฺตมตฺเต ปราชโย.

๒๐๖.

ตํ รุกฺเข ขาณุเก วาปิ, หุตฺวา ปฏิหตํ ปุน;

วาตุกฺขิตฺตมฺปิ วา อนฺโต, สเจ ปตติ รกฺขติ.

๒๐๗.

ปติตฺวา ภูมิยํ ปจฺฉา, วฏฺฏนฺตํ ปน ภณฺฑกํ;

สเจ ปวิสตฺยนฺโตว, ตสฺส ปาราชิกํ สิยา.

๒๐๘.

ตฺวา ตฺวา ปวฏฺฏนฺตํ, ปวิฏฺํ เจ ปราชโย;

อติฏฺมานํ วฏฺฏิตฺวา, ปวิฏฺํ ปน รกฺขติ.

๒๐๙.

อิติ วุตฺตํ ทฬฺหํ กตฺวา, กุรุนฺทฏฺกถาทิสุ;

สารโต ตํ คเหตพฺพํ, ยุตฺตํ วิย จ ทิสฺสติ.

๒๑๐.

สยํ วา ยทิ วฏฺเฏติ, วฏฺฏาเปติ ปเรน วา;

อฏฺตฺวา วฏฺฏมานํ ตํ, คตํ นาสกรํ สิยา.

๒๑๑.

ตฺวา ตฺวา สเจ อนฺโต, พหิ คจฺฉติ รกฺขติ;

ปิเต สุทฺธจิตฺเตน, สยํ วฏฺฏติ วฏฺฏติ.

๒๑๒.

คจฺฉนฺเต ปน ยาเน วา, คเช วา ตํ เปติ เจ;

พหิ นีหรณตฺถาย, นาวหาโรปิ นีหเฏ.

๒๑๓.

ปิเต ิตยาเน วา, ปโยเคน วินา คเต;

สติปิ เถยฺยจิตฺตสฺมึ, อวหาโร น วิชฺชติ.

๒๑๔.

สเจ ปาเชติ ตํ ยานํ, เปตฺวา ยานเก มณึ;

สิยา ปาราชิกํ ตสฺส, สีมาติกฺกมเน ปน.

๒๑๕.

สุงฺกฏฺาเน มตํ สุงฺกํ, คนฺตุํ ทตฺวาว วฏฺฏติ;

เสโส อิธ กถามคฺโค, อรฺฏฺกถาสโม.

สุงฺกฆาตกถา.

๒๑๖.

อนฺโตชาตํ ธนกฺกีตํ, ทินฺนํ วา ปน เกนจิ;

ทาสํ กรมรานีตํ, หรนฺตสฺส ปราชโย.

๒๑๗.

ภุชิสฺสํ วา หรนฺตสฺส, มานุสํ มาตราปิ วา;

ปิตราปิตํ วาปิ, อวหาโร น วิชฺชติ.

๒๑๘.

ตํ ปลาเปตุกาโมว, อุกฺขิปิตฺวา ภุเชหิ วา;

ตํ ิตฏฺานโต กิฺจิ, สงฺกาเมติ ปราชโย.

๒๑๙.

ตชฺเชตฺวา ปทสา ทาสํ, เนนฺตสฺส ปทวารโต;

โหนฺติ อาปตฺติโย วุตฺตา, ตสฺส ถุลฺลจฺจยาทโย.

๒๒๐.

หตฺถาทีสุ คเหตฺวา ตํ, กฑฺฒโตปิ ปราชโย;

‘‘คจฺฉ ยาหิ ปลายา’’ติ, วทโตปิ อยํ นโย.

๒๒๑.

เวคสาว ปลายนฺตํ, ‘‘ปลายา’’ติ จ ภาสโต;

โหติ ปาราชิเกนสฺส, อนาปตฺติ หิ ภิกฺขุโน.

๒๒๒.

สณิกํ ปน คจฺฉนฺตํ, สเจ วทติ โสปิ จ;

สีฆํ คจฺฉติ เจ ตสฺส, วจเนน ปราชโย.

๒๒๓.

ปลายิตฺวา สเจ อฺํ, คามํ วา นิคมมฺปิ วา;

คตํ ทิสฺวา ตโต ตฺเจ, ปลาเปติ ปราชโย.

ปาณกถา.

๒๒๔.

เถยฺยา สปฺปกรณฺฑํ เจ, ปรามสติ ทุกฺกฏํ;

ผนฺทาเปติ ยถาวตฺถุํ, านโต จาวเน จุโต.

๒๒๕.

อุคฺฆาเฏตฺวา กรณฺฑํ ตุ, สปฺปมุทฺธรโต ปน;

กรณฺฑตลโต มุตฺเต, นงฺคุฏฺเ ตุ ปราชโย.

๒๒๖.

ฆํสิตฺวา กฑฺฒโต สปฺปํ, นงฺคุฏฺเ มุขวฏฺฏิโต;

ตสฺส สปฺปกรณฺฑสฺส, มุตฺตมตฺเต ปราชโย.

๒๒๗.

กรณฺฑํ วิวริตฺวา เจ, ปกฺโกสนฺตสฺส นามโต;

โส นิกฺขมติ เจ สปฺโป, ตสฺส ปาราชิกํ สิยา.

๒๒๘.

ตถา กตฺวา ตุ มณฺฑูก-มูสิกานํ รวมฺปิ วา;

ปกฺโกสนฺตสฺส นาเมน, นิกฺขนฺเตปิ ปราชโย.

๒๒๙.

มุขํ อวิวริตฺวาว, กโรนฺตสฺเสวเมว จ;

เยน เกนจิ นิกฺขนฺเต, สปฺเป ปาราชิกํ สิยา.

๒๓๐.

มุเข วิวริเต สปฺโป, สยเมว ปลายติ;

น ปกฺโกสติ เจ ตสฺส, ภณฺฑเทยฺยมุทีริตํ.

อปทกถา.

๒๓๑.

เถยฺยจิตฺเตน โย หตฺถึ, กโรตามสนาทโย;

โหนฺติ อาปตฺติโย ตสฺส, ติวิธา ทุกฺกฏาทโย.

๒๓๒.

สาลายํ ิตหตฺถิสฺส, อนฺโตวตฺถงฺคเณสุปิ;

านํ สาลา จ วตฺถุ จ, องฺคณํ สกลํ สิยา.

๒๓๓.

อพทฺธสฺส หิ พทฺธสฺส, ิตฏฺานฺจ พนฺธนํ;

ตสฺมา เตสํ วสา หตฺถึ, หรโต การเย พุโธ.

๒๓๔.

นครสฺส พหิทฺธา ตุ, ิตสฺส ปน หตฺถิโน;

ิตฏฺานํ ภเว านํ, ปทวาเรน การเย.

๒๓๕.

นิปนฺนสฺส คชสฺเสกํ, านํ ตํ อุฏฺเปติ เจ;

ตสฺมึ อุฏฺิตมตฺเต ตุ, ตสฺส ปาราชิกํ สิยา.

๒๓๖.

เอเสว จ นโย เยฺโย, ตุรงฺคมหิสาทิสุ;

นตฺถิ กิฺจิปิ วตฺตพฺพํ, ทฺวิปเทปิ พหุปฺปเท.

จตุปฺปทกถา.

๒๓๗.

ปเรสนฺติ วิชานิตฺวา, ปเรสํ สนฺตกํ ธนํ;

ครุกํ เถยฺยจิตฺเตน, านา จาเวติ เจ จุโต.

๒๓๘.

อนาปตฺติ สสฺิสฺส, ติรจฺฉานปริคฺคเห;

ตาวกาลิกวิสฺสาส-คฺคาเห เปตปริคฺคเห.

๒๓๙.

โย ปเนตฺถ จ วตฺตพฺโพ, ปาฬิมุตฺตวินิจฺฉโย;

ตํ มยํ ปรโตเยว, ภณิสฺสาม ปกิณฺณเก.

๒๔๐.

ปราชิตาเนกมเลน วุตฺตํ;

ปาราชิกํ ยํ ทุติยํ ชิเนน;

วุตฺโต สมาเสน มยสฺส จตฺโถ;

วตฺตุํ อเสเสน หิ โก สมตฺโถ.

อิติ วินยวินิจฺฉเย ทุติยปาราชิกกถา นิฏฺิตา.

ตติยปาราชิกกถา

๒๔๑.

มนุสฺสชาตึ ชานนฺโต, ชีวิตา โย วิโยชเย;

นิกฺขิเปยฺยสฺส สตฺถํ วา, วเทยฺย มรเณ คุณํ.

๒๔๒.

เทเสยฺย มรณูปายํ, โหตายมฺปิ ปราชิโต;

อสนฺเธยฺโยว โส เยฺโย, ทฺเวธา ภินฺนสิลา วิย.

๒๔๓.

วุตฺตา ปาณาติปาตสฺส, ปโยคา ฉ มเหสินา;

สาหตฺถิโก ตถาณตฺติ-นิสฺสคฺคิถาวราทโย.

๒๔๔.

ตตฺถ กาเยน วา กาย-ปฏิพทฺเธน วา สยํ;

มาเรนฺตสฺส ปรํ ฆาโต, อยํ สาหตฺถิโก มโต.

๒๔๕.

‘‘เอวํ ตฺวํ ปหริตฺวา ตํ, มาเรหี’’ติ จ ภิกฺขุโน;

ปรสฺสาณาปนํ นาม, อยมาณตฺติโก นโย.

๒๔๖.

ทูรํ มาเรตุกามสฺส, อุสุอาทินิปาตนํ;

กาเยน ปฏิพทฺเธน, อยํ นิสฺสคฺคิโย วิธิ.

๒๔๗.

อสฺจาริมุปาเยน, มารณตฺถํ ปรสฺส จ;

โอปาตาทิวิธานํ ตุ, ปโยโค ถาวโร อยํ.

๒๔๘.

ปรํ มาเรตุกามสฺส, วิชฺชาย ชปฺปนํ ปน;

อยํ วิชฺชามโย นาม, ปโยโค ปฺจโม มโต.

๒๔๙.

สมตฺถา มารเณ ยา จ, อิทฺธิ กมฺมวิปากชา;

อยมิทฺธิมโย นาม, ปโยโค สมุทีริโต.

๒๕๐.

เอเกโก ทุวิโธ ตตฺถ, โหตีติ ปริทีปิโต;

อุทฺเทโสปิ อนุทฺเทโส, เภโท เตสมยํ ปน.

๒๕๑.

พหุสฺวปิ ยมุทฺทิสฺส, ปหารํ เทติ เจ ปน;

มรเณน จ ตสฺเสว, กมฺมุนา เตน พชฺฌติ.

๒๕๒.

อนุทฺทิสฺส ปหาเรปิ, ยสฺส กสฺสจิ เทหิโน;

ปหารปฺปจฺจยา ตสฺส, มรณํ เจ ปราชโย.

๒๕๓.

มเต ปหฏมตฺเต วา, ปจฺฉา มุภยถาปิ จ;

หนฺตา ปหฏมตฺตสฺมึ, กมฺมุนา เตน พชฺฌติ.

๒๕๔.

เอวํ สาหตฺถิโก เยฺโย, ตถา อาณตฺติโกปิ จ;

เอตฺตาวตา สมาเสน, ทฺเว ปโยคา หิ ทสฺสิตา.

๒๕๕.

วตฺถุ กาโล จ เทโส จ, สตฺถฺจ อิริยาปโถ;

กรณสฺส วิเสโสติ, ฉ อาณตฺตินิยามกา.

๒๕๖.

มาเรตพฺโพ หิ โย ตตฺถ, โส ‘‘วตฺถู’’ติ ปวุจฺจติ;

ปุพฺพณฺหาทิ สิยา กาโล, สตฺตานํ โยพฺพนาทิ จ.

๒๕๗.

เทโส คามาทิ วิฺเยฺโย, สตฺถํ ตํ สตฺตมารณํ;

มาเรตพฺพสฺส สตฺตสฺส, นิสชฺชาทิริยาปโถ.

๒๕๘.

วิชฺฌนํ เภทนฺจาปิ, เฉทนํ ตาฬนมฺปิ วา;

เอวมาทิวิโธเนโก, วิเสโส กรณสฺส ตุ.

๒๕๙.

‘‘ยํ มาเรหี’’ติ อาณตฺโต, อฺํ มาเรติ เจ ตโต;

‘‘ปุรโต ปหริตฺวาน, มาเรหี’’ติ จ ภาสิโต.

๒๖๐.

ปจฺฉโต ปสฺสโต วาปิ, ปหริตฺวาน มาริเต;

วตฺถาณตฺติ วิสงฺเกตา, มูลฏฺโ ปน มุจฺจติ.

๒๖๑.

วตฺถุํ ตํ อวิรชฺฌิตฺวา, ยถาณตฺติฺจ มาริเต;

อุภเยสํ ยถากาลํ, กมฺมพทฺโธ อุทีริโต.

๒๖๒.

อาณตฺโต ‘‘อชฺช ปุพฺพณฺเห, มาเรหี’’ติ จ โย ปน;

โส เจ มาเรติ สายนฺเห, มูลฏฺโ ปริมุจฺจติ.

๒๖๓.

อาณตฺตสฺเสว โส วุตฺโต;

กมฺมพทฺโธ มเหสินา;

กาลสฺส หิ วิสงฺเกตา;

โทโส นาณาปกสฺส โส.

๒๖๔.

‘‘อชฺช มาเรหิ ปุพฺพณฺเห, สฺเววา’’ติ อนิยามิเต;

ยทา กทาจิ ปุพฺพณฺเห, วิสงฺเกโต น มาริเต.

๒๖๕.

เอเตเนว อุปาเยน, กาลเภเทสุ สพฺพโส;

สงฺเกโต จ วิสงฺเกโต, เวทิตพฺโพ วิภาวินา.

๒๖๖.

‘‘อิมํ คาเม ิตํ เวรึ, มาเรหี’’ติ จ ภาสิโต;

สเจ โส ปน มาเรติ, ิตํ ตํ ยตฺถ กตฺถจิ.

๒๖๗.

นตฺถิ ตสฺส วิสงฺเกโต, อุโภ พชฺฌนฺติ กมฺมุนา;

‘‘คาเมเยวา’’ติ อาณตฺโต, วเน วา สาวธารณํ.

๒๖๘.

‘‘วเนเยวา’’ติ วา วุตฺโต, คาเม มาเรติ เจปิ วา;

วิสงฺเกโต วิฺาตพฺโพ, มูลฏฺโ ปริมุจฺจติ.

๒๖๙.

เอเตเนว อุปาเยน, สพฺพเทเสสุ เภทโต;

สงฺเกโต จ วิสงฺเกโต, เวทิตพฺโพว วิฺุนา.

๒๗๐.

‘‘สตฺเถน ปน มาเรหิ, อาณตฺโต’’ติ จ เกนจิ;

เยน เกนจิ สตฺเถน, วิสงฺเกโต น มาริเต.

๒๗๑.

‘‘อิมินา วาสินา หี’’ติ, วุตฺโต อฺเน วาสินา;

‘‘อิมสฺสาสิสฺส วาปิ ตฺวํ, ธาราเยตาย มารย’’.

๒๗๒.

อิติ วุตฺโต สเจ เวรึ, ธาราย อิตราย วา;

ถรุนา วาปิ ตุณฺเฑน, วิสงฺเกโตว มาริเต.

๒๗๓.

เอเตเนว อุปาเยน, สพฺพาวุธกชาติสุ;

สงฺเกโต จ วิสงฺเกโต, เวทิตพฺโพ วิเสสโต.

๒๗๔.

‘‘คจฺฉนฺตเมนํ มาเรหิ’’, อิติ วุตฺโต ปเรน โส;

มาเรติ นํ นิสินฺนํ เจ, วิสงฺเกโต น วิชฺชติ.

๒๗๕.

‘‘นิสินฺนํเยว มาเรหิ’’, ‘‘คจฺฉนฺตํเยว วา’’ติ จ;

วุตฺโต มาเรติ คจฺฉนฺตํ, นิสินฺนํ วา ยถากฺกมํ.

๒๗๖.

วิสงฺเกตนฺติ าตพฺพํ, ภิกฺขุนา วินยฺุนา;

เอเสว จ นโย เยฺโย, สพฺพิริยาปเถสุ จ.

๒๗๗.

‘‘มาเรหี’’ติ จ วิชฺฌิตฺวา, อาณตฺโต หิ ปเรน โส;

วิชฺฌิตฺวาว ตมาเรติ, วิสงฺเกโต น วิชฺชติ.

๒๗๘.

‘‘มาเรหี’’ติ จ วิชฺฌิตฺวา, อาณตฺโต หิ ปเรน โส;

ฉินฺทิตฺวา ยทิ มาเรติ, วิสงฺเกโตว โหติ โส.

๒๗๙.

เอเตเนว อุปาเยน, สพฺเพสุ กรเณสุปิ;

สงฺเกเต จ วิสงฺเกเต, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

๒๘๐.

ทีฆํ รสฺสํ กิสํ ถูลํ, กาฬํ โอทาตเมว วา;

อาณตฺโต อนิยาเมตฺวา, มาเรหีติ จ เกนจิ.

๒๘๑.

โสปิ ยํ กิฺจิ อาณตฺโต, สเจ มาเรติ ตาทิสํ;

นตฺถิ ตตฺถ วิสงฺเกโต, อุภินฺนมฺปิ ปราชโย.

๒๘๒.

มนุสฺสํ กิฺจิ อุทฺทิสฺส, สเจ ขณติวาฏกํ;

ขณนฺตสฺส จ โอปาตํ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๘๓.

ทุกฺขสฺสุปฺปตฺติยา ตตฺถ, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา;

ปติตฺวา จ มเต ตสฺมึ, ตสฺส ปาราชิกํ ภเว.

๒๘๔.

นิปติตฺวา ปนฺสฺมึ, มเต โทโส น วิชฺชติ;

อนุทฺทิสฺสกโมปาโต, ขโต โหติ สเจ ปน.

๒๘๕.

‘‘ปติตฺวา เอตฺถ โย โกจิ, มรตู’’ติ หิ ยตฺตกา;

มรนฺติ นิปติตฺวา เจ, โทสา โหนฺติสฺส ตตฺตกา.

๒๘๖.

อานนฺตริยวตฺถุสฺมึ, อานนฺตริยกํ วเท;

ตถา ถุลฺลจฺจยาทีนํ, โหนฺติ ถุลฺลจฺจยาทโย.

๒๘๗.

ปติตฺวา คพฺภินี ตสฺมึ, สคพฺภา เจ มริสฺสติ;

โหนฺติ ปาณาติปาตา ทฺเว, เอโกเวเกกธํสเน.

๒๘๘.

อนุพนฺเธตฺถ โจเรหิ, ปติตฺวา เจ มริสฺสติ;

โอปาตขณกสฺเสว, โหติ ปาราชิกํ กิร.

๒๘๙.

เวริโน ตตฺถ ปาเตตฺวา, สเจ มาเรนฺติ เวริโน;

ปติตํ ตตฺถ มาเรนฺติ, นีหริตฺวา สเจ พหิ.

๒๙๐.

นิพฺพตฺติตฺวา หิ โอปาเต, มตา เจ โอปปาติกา;

อสกฺโกนฺตา จ นิกฺขนฺตุํ, สพฺพตฺถ จ ปราชโย.

๒๙๑.

ยกฺขาทโย ปนุทฺทิสฺส, ขณเน ทุกฺขสมฺภเว;

ทุกฺกฏํ มรเณ วตฺถุ-วสา ถุลฺลจฺจยาทโย.

๒๙๒.

มนุสฺเสเยว อุทฺทิสฺส, ขเต โอปาตเก ปน;

อนาปตฺติ ปติตฺวา หิ, ยกฺขาทีสุ มเตสุปิ.

๒๙๓.

ตถา ยกฺขาทโย ปาเณ, ขเต อุทฺทิสฺส ภิกฺขุนา;

นิปติตฺวา มรนฺเตสุ, มนุสฺเสสุปฺยยํ นโย.

๒๙๔.

‘‘ปาณิโน เอตฺถ พชฺฌิตฺวา, มรนฺตู’’ติ อนุทฺทิสํ;

ปาสํ โอฑฺเฑติ โย ตตฺถ, สเจ พชฺฌนฺติ ปาณิโน.

๒๙๕.

หตฺถโต มุตฺตมตฺตสฺมึ, ตสฺส ปาราชิกํ สิยา;

อานนฺตริยวตฺถุสฺมึ, อานนฺตริยเมว จ.

๒๙๖.

อุทฺทิสฺส หิ กเต ปาเส, ยํ ปนุทฺทิสฺส โอฑฺฑิโต;

พนฺธเนสุ ตทฺเสํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๒๙๗.

มูเลน วา มุธา วาปิ, ทินฺเน ปาเส ปรสฺส หิ;

มูลฏฺสฺเสว โหตีติ, กมฺมพทฺโธ นิยามิโต.

๒๙๘.

เยน ลทฺโธ สเจ โลปิ, ปาสมุคฺคฬิตมฺปิ วา;

ถิรํ วาปิ กโรเตวํ, อุภินฺนํ กมฺมพนฺธนํ.

๒๙๙.

โย ปาสํ อุคฺคฬาเปตฺวา, ยาติ ปาปภยา สเจ;

ตํ ทิสฺวา ปุน อฺโปิ, สณฺเปติ หิ ตตฺถ จ.

๓๐๐.

พทฺธา พทฺธา มรนฺติ เจ, มูลฏฺโ น จ มุจฺจติ;

เปตฺวา คหิตฏฺาเน, ปาสยฏฺึ วิมุจฺจติ.

๓๐๑.

โคเปตฺวาปิ น โมกฺโข หิ, ปาสยฏฺึ สยํกตํ;

ตมฺโ ปุน คณฺหิตฺวา, สณฺเปติ สเจ ปน.

๓๐๒.

ตปฺปจฺจยา มรนฺเตสุ, มูลฏฺโ น จ มุจฺจติ;

นาเสตฺวา สพฺพโส วา ตํ, ฌาเปตฺวา วา วิมุจฺจติ.

๓๐๓.

โรเปนฺตสฺส จ สูลํ วา, สชฺเชนฺตสฺส อทูหลํ;

โอปาเตน จ ปาเสน, สทิโสว วินิจฺฉโย.

๓๐๔.

อนาปตฺติ อสฺจิจฺจ, อชานนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

ตถามรณจิตฺตสฺส, มเตปฺยุมฺมตฺตกาทิโน.

๓๐๕.

มนุสฺสปาณิมฺหิ จ ปาณสฺิตา;

สจสฺส จิตฺตํ มรณูปสํหิตํ;

อุปกฺกโม เตน จ ตสฺส นาโส;

ปฺเจตฺถ องฺคานิ มนุสฺสฆาเต.

อิติ วินยวินิจฺฉเย ตติยปาราชิกกถา นิฏฺิตา.

จตุตฺถปาราชิกกถา

๓๐๖.

อสนฺตมตฺตสฺสิตเมว กตฺวา;

ภวํ อธิฏฺาย จ วตฺตมานํ;

อฺาปเทสฺจ วินาธิมานํ;

ฌานาทิเภทํ สมุทาจเรยฺย.

๓๐๗.

กาเยน วาจายปิ วา ตทตฺเถ;

าเตว วิฺตฺติปเถ อภพฺโพ;

ยเถว ตาโล ปน มตฺถกสฺมึ;

ฉินฺโน อภพฺโพ ปุน รุฬฺหิภาเว.

๓๐๘.

อสนฺตเมวตฺตนิ โย ปรสฺส;

ทีเปติ ฌานาทิมนนฺตรํ โส;

ชานาติ เจ โหติ จุโต หิ โน เจ;

ชานาติ ถุลฺลจฺจยมสฺส โหติ.

๓๐๙.

‘‘โย เต วิหาเร วสตีธ ภิกฺขุ;

โส ฌานลาภี’’ติ จ ทีปิเต เจ;

ชานาติ ถุลฺลจฺจยมสฺส โน เจ;

ชานาติ ตํ ทุกฺกฏเมว โหติ.

๓๑๐.

อสนฺตเมวตฺตนิ ธมฺมเมตํ;

อตฺถีติ กตฺวา วทโตธิมานา;

วุตฺโต อนาปตฺตินโย ปเนวํ;

อวตฺตุกามสฺส ตถาทิกสฺส.

๓๑๑.

ปาปิจฺฉตา ตสฺส อสนฺตภาโว;

อาโรจนฺเจว มนุสฺสกสฺส;

นฺาปเทเสน ตเทว าณํ;

ปฺเจตฺถ องฺคานิ วทนฺติ ธีรา.

๓๑๒.

ปเม ทุติเย จนฺเต, ปริยาโย น วิชฺชติ;

ทุติเย ตติเยเยว, อาณตฺติ น ปเนตเร.

๓๑๓.

อาทิ เมกสมุฏฺานํ, ทุวงฺคํ กายจิตฺตโต;

เสสา จ ติสมุฏฺานา, เตสมงฺคานิ สตฺต ตุ.

๓๑๔.

สุโขเปกฺขายุตํ อาทิ, ตติยํ ทุกฺขเวทนํ;

ทุติยฺจ จตุตฺถฺจ, ติเวทนมุทีริตํ.

๓๑๕.

ปมสฺสฏฺ จิตฺตานิ, ตติยสฺส ทุเว ปน;

ทุติยสฺส จตุตฺถสฺส, ทส จิตฺตานิ ลพฺภเร.

๓๑๖.

ตสฺมา สจิตฺตกํ วุตฺตํ, สพฺพเมตํ จตุพฺพิธํ;

กฺริยา สฺาวิโมกฺขฺจ, โลกวชฺชนฺติ ทีปิตํ.

๓๑๗.

อิทมาปตฺติยํเยว, วิธานํ ปน ยุชฺชติ;

ตสฺมา อาปตฺติยํเยว, คเหตพฺพํ วิภาวินา.

๓๑๘.

มุทุปิฏฺิ จ ลมฺพี จ, มุขคฺคาหี นิสีทโก;

ปาราชิกา อิเม เตสํ, จตฺตาโร อนุโลมิกา.

๓๑๙.

ภิกฺขุนีนฺจ จตฺตาริ, วิพฺภนฺตา ภิกฺขุนี สยํ;

ตถา เอกาทสาภพฺพา, สพฺเพเต จตุวีสติ.

๓๒๐.

อิเม ปาราชิกา วุตฺตา, จตุวีสติ ปุคฺคลา;

อภพฺพา ภิกฺขุภาวาย, สีสจฺฉินฺโนว ชีวิตุํ.

๓๒๑.

ปณฺฑโก จ ติรจฺฉาโน, อุภโตพฺยฺชโนปิ จ;

ตโย วตฺถุวิปนฺนา หิ, อเหตุปฏิสนฺธิกา.

๓๒๒.

ปฺจานนฺตริกา เถยฺย-สํวาโสปิ จ ทูสโก;

ติตฺถิปกฺกนฺตโก เจติ, กฺริยานฏฺา ปนฏฺ เต.

๓๒๓.

วินิจฺฉโย โย ปน สารภูโต;

ปาราชิกานํ กถิโต มยายํ;

ตสฺสานุสาเรน พุเธน าตุํ;

สกฺกา หิ เสโสปิ อเสสโตว.

๓๒๔.

ปิฏเก ปฏุภาวกเร ปรเม;

วินเย วิวิเธหิ นเยหิ ยุเต;

ปรมตฺถนยํ อภิปตฺถยตา;

ปริยาปุณิตพฺพมยํ สตตํ.

อิติ วินยวินิจฺฉเย จตุตฺถปาราชิกกถา นิฏฺิตา.

สงฺฆาทิเสสกถา

๓๒๕.

โมเจตุกามตาจิตฺตํ, วายาโม สุกฺกโมจนํ;

อฺตฺร สุปินนฺเตน, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.

๓๒๖.

ปเรนุปกฺกมาเปตฺวา, องฺคชาตํ ปนตฺตโน;

สุกฺกํ ยทิ วิโมเจติ, ครุกํ ตสฺส นิทฺทิเส.

๓๒๗.

สฺจิจฺจุปกฺกมนฺตสฺส, องฺคชาตํ ปนตฺตโน;

ถุลฺลจฺจยํ สมุทฺทิฏฺํ, สเจ สุกฺกํ น มุจฺจติ.

๓๒๘.

สฺจิจฺจุปกฺกมนฺตสฺส, อากาเส กมฺปเนนปิ;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตสฺส, ยทิ สุกฺกํ น มุจฺจติ.

๓๒๙.

วตฺถึ กีฬาย ปูเรตฺวา, ปสฺสาเวตุํ น วฏฺฏติ;

นิมิตฺตํ ปน หตฺเถน, กีฬาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๓๓๐.

ติสฺสนฺนํ ปน อิตฺถีนํ, นิมิตฺตํ รตฺตเจตสา;

ปุรโต ปจฺฉโต วาปิ, โอโลเกนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๓๓๑.

เอเกเนกํ ปโยเคน, ทิวสมฺปิ จ ปสฺสโต;

นาปตฺติยา ภเว องฺคํ, อุมฺมีลนนิมีลนํ.

๓๓๒.

อโมจนาธิปฺปายสฺส, อนุปกฺกมโตปิ จ;

สุปินนฺเตน มุตฺตสฺมึ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

สุกฺกวิสฏฺิกถา.

๓๓๓.

อามสนฺโต มนุสฺสิตฺถึ, กายสํสคฺคราคโต;

‘‘มนุสฺสิตฺถี’’ติ สฺาย, โหติ สงฺฆาทิเสสิโก.

๓๓๔.

โลเมนนฺตมโส โลมํ, ผุสนฺตสฺสาปิ อิตฺถิยา;

กายสํสคฺคราเคน, โหติ อาปตฺติ ภิกฺขุโน.

๓๓๕.

อิตฺถิยา ยทิ สมฺผุฏฺโ, ผสฺสํ เสวนเจตโน;

วายมิตฺวาธิวาเสติ, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.

๓๓๖.

เอเกน ปน หตฺเถน, คเหตฺวา ทุติเยน วา;

ตตฺถ ตตฺถ ผุสนฺตสฺส, เอกาวาปตฺติ ทีปิตา.

๓๓๗.

อคฺคเหตฺวา ผุสนฺตสฺส, ยาว ปาทฺจ สีสโต;

กายา หตฺถมโมเจตฺวา, เอกาว ทิวสมฺปิ จ.

๓๓๘.

องฺคุลีนํ ตุ ปฺจนฺนํ, คหเณ เอกโต ปน;

เอกาเยว สิยาปตฺติ, น หิ โกฏฺาสโต สิยา.

๓๓๙.

นานิตฺถีนํ สเจ ปฺจ, คณฺหาตฺยงฺคุลิโย ปน;

เอกโต ปฺจ สงฺฆาทิ-เสสา โหนฺติสฺส ภิกฺขุโน.

๓๔๐.

อิตฺถิยา วิมติสฺสาปิ, ปณฺฑกาทิกสฺิโน;

กาเยน อิตฺถิยา กาย-สมฺพทฺธํ ผุสโตปิ วา.

๓๔๑.

ปณฺฑเก ยกฺขิเปตีสุ, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา;

ทุกฺกฏํ กายสํสคฺเค, ติรจฺฉานคติตฺถิยา.

๓๔๒.

ภิกฺขุโน ปฏิพทฺเธน, กาเยน ปน อิตฺถิยา;

กาเยน ปฏิพทฺธฺจ, ผุสนฺตสฺสปิ ทุกฺกฏํ.

๓๔๓.

อิตฺถีนํ อิตฺถิรูปฺจ, ทารุโลหมยาทิกํ;

ตาสํ วตฺถมลงฺการํ, อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๓๔๔.

ตตฺถชาตผลํ ขชฺชํ, มุคฺคาทึ ตตฺถชาตกํ;

ธฺานิ ปน สพฺพานิ, อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๓๔๕.

สพฺพํ ธมนสงฺขาทึ, ปฺจงฺคตุริยมฺปิ จ;

รตนานิ จ สพฺพานิ, อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๓๔๖.

สพฺพมาวุธภณฺฑฺจ, ชิยา จ ธนุทณฺฑโก;

อนามาสมิทํ สพฺพํ, ชาลฺจ สรวารณํ.

๓๔๗.

สุวณฺณปฏิพิมฺพาทิ, เจติยํ อารกูฏกํ;

อนามาสนฺติ นิทฺทิฏฺํ, กุรุนฺทฏฺกถาย หิ.

๓๔๘.

สพฺพํ โอนหิตุํ วาปิ, โอนหาเปตุเมว วา;

วาทาเปตุฺจ วาเทตุํ, วาทิตํ น จ วฏฺฏติ.

๓๔๙.

‘‘กริสฺสามุปหาร’’นฺติ, วุตฺเตน ปน ภิกฺขุนา;

ปูชา พุทฺธสฺส กาตพฺพา, วตฺตพฺพาติ จ วิฺุนา.

๓๕๐.

สยํ ผุสิยมานสฺส, อิตฺถิยา ปน ธุตฺติยา;

อวายมิตฺวา กาเยน, ผสฺสํ ปฏิวิชานโต.

๓๕๑.

อนาปตฺติ อสฺจิจฺจ, อชานนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

โมกฺขาธิปฺปายิโน เจว, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

๓๕๒.

ปเมน สมานาว, สมุฏฺานาทโย ปน;

กายสํสคฺคราคสฺส, ตถา สุกฺกวิสฏฺิยา.

กายสํสคฺคกถา.

๓๕๓.

ทุฏฺุลฺลวาจสฺสาเทน, อิตฺถิยา อิตฺถิสฺิโน;

ทฺวินฺนฺจ ปน มคฺคานํ, วณฺณาวณฺณวเสน จ.

๓๕๔.

เมถุนยาจนาทีหิ, โอภาสนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

วิฺุํ อนฺตมโส หตฺถ-มุทฺทายปิ ครุํ สิยา.

๓๕๕.

‘‘สิขรณีสิ, สมฺภินฺนา, อุภโตพฺยฺชนา’’ติ จ;

อกฺโกสวจเนนาปิ, ครุกํ ตุ สุณนฺติยา.

๓๕๖.

ปุนปฺปุโนภาสนฺตสฺส, เอกวาจาย วา พหู;

คณนาย จ วาจานํ, อิตฺถีนํ ครุกา สิยุํ.

๓๕๗.

สา เจ นปฺปฏิชานาติ, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา;

อาทิสฺส ภณเน จาปิ, อุพฺภชาณุมธกฺขกํ.

๓๕๘.

อุพฺภกฺขกมโธชาณุ-มณฺฑลํ ปน อุทฺทิสํ;

วณฺณาทิภณเน กาย-ปฏิพทฺเธ จ ทุกฺกฏํ.

๓๕๙.

ถุลฺลจฺจยํ ภเว ตสฺส, ปณฺฑเก ยกฺขิเปติสุ;

อธกฺขโกพฺภชาณุมฺหิ, ทุกฺกฏํ ปณฺฑกาทิสุ.

๓๖๐.

อุพฺภกฺขกมโธชาณุ-มณฺฑเลปิ อยํ นโย;

สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ติรจฺฉานคติตฺถิยา.

๓๖๑.

อตฺถธมฺมปุเรกฺขารํ, กตฺวา โอภาสโตปิ จ;

วทโตปิ อนาปตฺติ, ปุรกฺขตฺวานุสาสนึ.

๓๖๒.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, สมุฏฺานาทโย นยา;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, เวทเนตฺถ ทฺวิธา มตา.

ทุฏฺุลฺลวาจากถา.

๓๖๓.

วณฺณํ ปนตฺตโน กาม-ปาริจริยาย ภาสโต;

ตสฺมึเยว ขเณ สา เจ, ชานาติ ครุกํ สิยา.

๓๖๔.

โน เจ ชานาติ สา ยกฺขิ-เปติเทวีสุ ปณฺฑเก;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตสฺส, เสเส อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๓๖๕.

จีวราทีหิ อฺเหิ, วตฺถุกาเมหิ อตฺตโน;

นตฺถิ โทโส ภณนฺตสฺส, ปาริจริยาย วณฺณนํ.

๓๖๖.

อิตฺถิสฺา มนุสฺสิตฺถี, ปาริจริยาย ราคิตา;

โอภาโส เตน ราเคน, ขเณ ตสฺมึ วิชานนํ.

๓๖๗.

ปฺจงฺคานิ อิมาเนตฺถ, เวทิตพฺพานิ วิฺุนา;

สมุฏฺานาทโยปฺยสฺส, อนนฺตรสมา มตา.

อตฺตกามปาริจริยกถา.

๓๖๘.

ปฏิคฺคณฺหาติ สนฺเทสํ, ปุริสสฺสิตฺถิยาปิ วา;

วีมํสติ ครุ โหติ, ปจฺจาหรติ เจ ปน.

๓๖๙.

‘‘ยสฺสา หิ สนฺติกํ คนฺตฺวา, อาโรเจหี’’ติ เปสิโต;

ตมทิสฺวา ตทฺสฺส, อวสฺสาโรจกสฺส โส.

๓๗๐.

‘‘อาโรเจหี’’ติ วตฺวา ตํ, ปจฺจาหรติ เจ ปน;

ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสมฺหา, สฺจริตฺตา น มุจฺจติ.

๓๗๑.

‘‘มาตรา รกฺขิตํ อิตฺถึ, คจฺฉ พฺรูหี’’ติ เปสิโต;

ปิตุรกฺขิตมฺํ วา, วิสงฺเกโตว ภาสโต.

๓๗๒.

ปฏิคฺคณฺหนตาทีหิ, ตีหิ องฺเคหิ สํยุเต;

สฺจริตฺเต สมาปนฺเน, ครุกาปตฺติมาทิเส.

๓๗๓.

ทฺวีหิ ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, ปณฺฑกาทีสุ ตีหิปิ;

เอเกเนว จ สพฺพตฺถ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๓๗๔.

เจติยสฺส จ สงฺฆสฺส, คิลานสฺส จ ภิกฺขุโน;

คจฺฉโต ปน กิจฺเจน, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๓๗๕.

มนุสฺสตฺตํ ตถา ตสฺสา, นนาลํวจนียตา;

ปฏิคฺคณฺหนตาทีนํ, วสา ปฺจงฺคิกํ มตํ.

๓๗๖.

อิทฺหิ ฉสมุฏฺานํ, อจิตฺตกมุทีริตํ;

อลํวจนียตฺตํ วา, ปณฺณตฺตึ วา อชานโต.

๓๗๗.

คเหตฺวา สาสนํ กาย-วิกาเรนูปคมฺม ตํ;

วีมํสิตฺวา หรนฺตสฺส, ครุกํ กายโต สิยา.

๓๗๘.

สุตฺวา ยถานิสินฺโนว, วจนํ อิตฺถิยา ปุน;

ตํ ตตฺเถวาคตสฺเสว, อาโรเจนฺตสฺส วาจโต.

๓๗๙.

อชานนฺตสฺส ปณฺณตฺตึ, กายวาจาหิ ตํ วิธึ;

กโรโต หรโต วาปิ, ครุกํ กายวาจโต.

๓๘๐.

ชานิตฺวาปิ กโรนฺตสฺส, ครุกาปตฺติโย ตถา;

สจิตฺตเกหิ ตีเหว, สมุฏฺาเนหิ ชายเร.

สฺจริตฺตกถา.

๓๘๑.

สยํยาจิตเกเหว, กุฏิกํ อปฺปมาณิกํ;

อตฺตุทฺเทสํ กโรนฺตสฺส, ตถาเทสิตวตฺถุกํ.

๓๘๒.

โหนฺติ สงฺฆาทิเสสา ทฺเว, สารมฺภาทีสุ ทุกฺกฏํ;

สเจ เอกวิปนฺนา สา, ครุกํ เอกกํ สิยา.

๓๘๓.

ปุริสํ ยาจิตุํ กมฺม-สหายตฺถาย วฏฺฏติ;

มูลจฺเฉชฺชวเสเนว, ยาจมานสฺส ทุกฺกฏํ.

๓๘๔.

อวชฺชํ หตฺถกมฺมมฺปิ, ยาจิตุํ ปน วฏฺฏติ;

หตฺถกมฺมมฺปิ นาเมตํ, กิฺจิ วตฺถุ น โหติ หิ.

๓๘๕.

โคณมายาจมานสฺส, เปตฺวา าตกาทิเก;

ทุกฺกฏํ ตสฺส นิทฺทิฏฺํ, มูลจฺเฉชฺเชน เตสุปิ.

๓๘๖.

‘‘โคณํ เทมา’’ติ วุตฺเตปิ, คเหตุํ น จ วฏฺฏติ;

สกฏํ ทารุภณฺฑตฺตา, คเหตุํ ปน วฏฺฏติ.

๓๘๗.

วาสิผรสุกุทฺทาล-กุาราทีสฺวยํ นโย;

อนชฺฌาวุตฺถกํ สพฺพํ, หราเปตุมฺปิ วฏฺฏติ.

๓๘๘.

วลฺลิอาทิมฺหิ สพฺพสฺมึ, ครุภณฺฑปฺปโหนเก;

ปเรสํ สนฺตเกเยว, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๓๘๙.

ปจฺจเยสุ หิ ตีสฺเวว, วิฺตฺติ น จ วฏฺฏติ;

ตติเย ปริกโถภาส-นิมิตฺตานิ จ ลพฺภเร.

๓๙๐.

‘‘อเทสิเต จ วตฺถุสฺมึ, ปมาเณนาธิกํ กุฏึ;

กริสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา, อรฺํ คจฺฉโตปิ จ.

๓๙๑.

ผรสุํ วาปิ วาสึ วา, นิเสนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏํ;

ฉินฺทโต ทุกฺกฏํ รุกฺขํ, ตสฺส ปาจิตฺติยา สห.

๓๙๒.

เอวํ ปุพฺพปโยคสฺมึ, กุฏิการกภิกฺขุโน;

ยถาปโยคมาปตฺตึ, วินยฺู วินิทฺทิเส.

๓๙๓.

ยา ปน ทฺวีหิ ปิณฺเฑหิ, นิฏฺานํ ตุ คมิสฺสติ;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ เตสุ, ปเม ทุติเย ครุ.

๓๙๔.

อนาปตฺติ สจฺสฺส, เทติ วิปฺปกตํ กุฏึ;

ตถา ภูมึ สมํ กตฺวา, ภินฺทโตปิ จ ตํ กุฏึ.

๓๙๕.

คุหํ เลณํ กโรนฺตสฺส, ติณปณฺณจฺฉทมฺปิ วา;

วาสาคารํ เปตฺวาน, อฺสฺสตฺถาย วา ตถา.

๓๙๖.

เทสาเปตฺวาว ภิกฺขูหิ, วตฺถุํ ปน จ ภิกฺขุโน;

กฺริยโตว สมุฏฺาติ, กโรโต อปฺปมาณิกํ.

๓๙๗.

อเทเสตฺวา กโรนฺตสฺส, ตํ กฺริยากฺริยโต สิยา;

สมุฏฺานาทโย เสสา, สฺจริตฺตสมา มตา.

กุฏิการสิกฺขาปทกถา.

๓๙๘.

อเทเสตฺวา สเจ วตฺถุํ, โย กเรยฺย มหลฺลกํ;

วิหารํ อตฺตวาสตฺถํ, ครุกํ ตสฺส นิทฺทิเส.

๓๙๙.

ปมาณาติกฺกเมนาปิ, โทโส นตฺถิ มหลฺลเก;

ตสฺมา กฺริยสมุฏฺานา-ภาวํ สมุปลกฺขเย.

๔๐๐.

ปมาณนิยมาภาวา, เอกสงฺฆาทิเสสตา;

สมุฏฺานาทิกํ เสสํ, อนนฺตรสมํ มตํ.

มหลฺลกกถา.

๔๐๑.

ปาราชิกานิ วุตฺตานิ, จตุวีสติ สตฺถุนา;

ภิกฺขุโน อนุรูปานิ, เตสุ เอกูนวีสติ.

๔๐๒.

อมูลเกน โจเทติ, หุตฺวา จาวนเจตโน;

สุทฺธํ วา ยทิ วาสุทฺธํ, เตสุ อฺตเรน โย.

๔๐๓.

ครุกํ ตสฺส อาปตฺตึ, กโตกาสมฺหิ นิทฺทิเส;

ตเถว อกโตกาเส, ทุกฺกฏาปตฺติยา สห.

๔๐๔.

‘‘โกณฺโสิ จ นิคณฺโสิ;

สามเณโรสิ ตาปโส;

คหฏฺโสิ ตถา เชฏฺ-;

พฺพติโกสิ อุปาสโก.

๔๐๕.

ทุสฺสีโล ปาปธมฺโมสิ, อนฺโตปูติ อวสฺสุโต’’;

อิจฺเจวมฺปิ วทนฺตสฺส, ครุกํ ตสฺส นิทฺทิเส.

๔๐๖.

สมฺมุขา หตฺถมุทฺทาย, โจเทนฺตสฺสปิ ตงฺขเณ;

ตํ เจ ปโร วิชานาติ, โหติ อาปตฺติ ภิกฺขุโน.

๔๐๗.

ครุกํ สมฺมุเข ตฺวา, โจทาเปนฺตสฺส เกนจิ;

ตสฺส วาจาย วาจาย, โจทาเปนฺตสฺส นิทฺทิเส.

๔๐๘.

อถ โสปิ ‘‘มยา ทิฏฺํ, สุตํ วา’’ติ จ ภาสติ;

เตสํ ทฺวินฺนมฺปิ สงฺฆาทิ-เสโส โหติ น สํสโย.

๔๐๙.

ทูตํ วา ปน เปเสตฺวา, ปณฺณํ วา ปน สาสนํ;

โจทาเปนฺตสฺส อาปตฺติ, น โหตีติ ปกาสิตา.

๔๑๐.

ตถา สงฺฆาทิเสเสหิ, วุตฺเต จาวนสฺิโน;

โหติ ปาจิตฺติยาปตฺติ, เสสาปตฺตีหิ ทุกฺกฏํ.

๔๑๑.

อกฺโกสนาธิปฺปายสฺส, อกโตกาสมตฺตนา;

สห ปาจิตฺติเยนสฺส, วทนฺตสฺส จ ทุกฺกฏํ.

๔๑๒.

อสมฺมุขา วทนฺตสฺส, อาปตฺตีหิปิ สตฺตหิ;

ตถา กมฺมํ กโรนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๔๑๓.

น โทสุมฺมตฺตกาทีนํ, โหติ ปฺจงฺคสํยุตํ;

อุปสมฺปนฺนตา ตสฺมึ, ปุคฺคเล สุทฺธสฺิตา.

๔๑๔.

ปาราชิเกน โจเทติ, เยน ตสฺส อมูลตา;

สมฺมุขา โจทนา เจว, ตสฺส จาวนสฺิโน.

๔๑๕.

ตงฺขเณ ชานนฺเจว, ปฺจงฺคานิ ภวนฺติ หิ;

อิทํ ตุ ติสมุฏฺานํ, สจิตฺตํ ทุกฺขเวทนํ.

ทุฏฺโทสกถา.

๔๑๖.

เลสมตฺตมุปาทาย, ภิกฺขุมนฺติมวตฺถุนา;

โจเทยฺย ครุกาปตฺติ, สเจ จาวนเจตโน.

๔๑๗.

โจเทติ วา ตถาสฺี, โจทาเปติ ปเรน วา;

อนาปตฺติ สิยา เสโส, อนนฺตรสโม มโต.

ทุติยทุฏฺโทสกถา.

๔๑๘.

สมคฺคสฺส จ สงฺฆสฺส, เภทตฺถํ วายเมยฺย โย;

เภทเหตุํ คเหตฺวา วา, ติฏฺเยฺย ปริทีปยํ.

๔๑๙.

โส หิ ภิกฺขูหิ วตฺตพฺโพ, ‘‘เภทตฺถํ มา ปรกฺกม’’;

อิติ ‘‘สงฺฆสฺส มา ติฏฺ, คเหตฺวา เภทการณํ’’.

๔๒๐.

วุจฺจมาโน หิ เตเหว, นิสฺสชฺเชยฺย น เจว ยํ;

สมนุภาสิตพฺโพ ตํ, อจฺจชํ ครุกํ ผุเส.

๔๒๑.

ปรกฺกมนฺตํ สงฺฆสฺส, ภิกฺขุํ เภทาย ภิกฺขุโน;

ทิสฺวา สุตฺวา หิ ตฺวา วา, อวทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๔๒๒.

คนฺตฺวา จ ปน วตฺตพฺโพ, อทฺธโยชนตาทิกํ;

ทูรมฺปิ ปน คนฺตพฺพํ, สเจ สกฺโกติ ตาวเท.

๔๒๓.

ติกฺขตฺตุํ ปน วุตฺตสฺส, อปริจฺจชโตปิ ตํ;

ทูตํ วา ปน ปณฺณํ วา, เปสโตปิ จ ทุกฺกฏํ.

๔๒๔.

ตฺติยา ปริโยสาเน, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ;

กมฺมวาจาหิ จ ทฺวีหิ, โหติ ถุลฺลจฺจยํ ทฺวยํ.

๔๒๕.

ยฺย-กาเร ปน สมฺปตฺเต, ครุเกเยว ติฏฺติ;

ปสฺสมฺภนฺติ หิ ติสฺโสปิ, ภิกฺขุโน ทุกฺกฏาทโย.

๔๒๖.

อกเต ปน กมฺมสฺมึ, อปริจฺจชโตปิ จ;

ตสฺส สงฺฆาทิเสเสน, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๔๒๗.

ตฺติโต ปน ปุพฺเพ วา, ปจฺฉา วา ตงฺขเณปิ วา;

อสมฺปตฺเต ยฺย-การสฺมึ, ปฏินิสฺสชฺชโตปิ จ.

๔๒๘.

ปฏินิสฺสชฺชโต วาปิ, ตํ วา สมนุภาสโต;

ตเถวุมฺมตฺตกาทีนํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๔๒๙.

ยฺหิ ภิกฺขุมนุทฺทิสฺส, มจฺฉมํสํ กตํ ภเว;

ยสฺมิฺจ นิพฺเพมติโก, ตํ สพฺพํ ตสฺส วฏฺฏติ.

๔๓๐.

สมุทฺทิสฺส กตํ ตฺวา, ภุฺชนฺตสฺเสว ทุกฺกฏํ;

ตถา อกปฺปิยํ มํสํ, อชานิตฺวาปิ ขาทโต.

๔๓๑.

หตฺถุสฺสจฺฉมนุสฺสานํ, อหิกุกฺกุรทีปินํ;

สีหพฺยคฺฆตรจฺฉานํ, มํสํ โหติ อกปฺปิยํ.

๔๓๒.

ถุลฺลจฺจยํ มนุสฺสานํ, มํเส เสเสสุ ทุกฺกฏํ;

สจิตฺตกํ สมุทฺทิสฺส-กตํ เสสมจิตฺตกํ.

๔๓๓.

ปุจฺฉิตฺวาเยว มํสานํ, ภิกฺขูนํ คหณํ ปน;

เอตํ วตฺตนฺติ วตฺตฏฺา, วทนฺติ วินยฺุโน.

๔๓๔.

อิทเมกสมุฏฺานํ, วุตฺตํ สมนุภาสนํ;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, อกฺริยํ ทุกฺขเวทนํ.

สงฺฆเภทกถา.

๔๓๕.

ทุติเย สงฺฆเภทสฺมึ, วตฺตพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

สมุฏฺานาทโยปิสฺส, ปเมน สมา มตา.

ทุติยสงฺฆเภทกถา.

๔๓๖.

อุทฺเทสปริยาปนฺเน, ภิกฺขุ ทุพฺพจชาติโก;

อวจนียมตฺตานํ, กโรติ ครุกํ สิยา.

๔๓๗.

ทุพฺพเจปิ ปเนตสฺมึ, สงฺฆเภทกวณฺณเน;

สพฺโพ วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

ทุพฺพจกถา.

๔๓๘.

โย ฉนฺทคามิตาทีหิ, ปาเปนฺโต กุลทูสโก.

กมฺเม กริยมาเน ตํ, อจฺจชํ ครุกํ ผุเส.

๔๓๙.

จุณฺณํ ปณฺณํ ผลํ ปุปฺผํ, เวฬุํ กฏฺฺจ มตฺติกํ;

กุลสงฺคหณตฺถาย, อตฺตโน วา ปรสฺส วา.

๔๔๐.

สนฺตกํ ททโต โหติ, กุลทูสนทุกฺกฏํ;

ภณฺฑคฺเฆน จ กาตพฺโพ, เถยฺยา สงฺฆฺสนฺตเก.

๔๔๑.

สงฺฆิกํ ครุภณฺฑํ วา, เสนาสนนิยามิตํ;

โยปิสฺสรวตาเยว, เทนฺโต ถุลฺลจฺจยํ ผุเส.

๔๔๒.

หริตฺวา วา หราเปตฺวา, ปกฺโกสิตฺวาคตสฺส วา;

กุลสงฺคหณตฺถาย, ปุปฺผํ เทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๔๔๓.

หริตฺวา วา หราเปตฺวา, ปิตูนํ ปน วฏฺฏติ;

ทาตุํ ปุปฺผํ ปนฺสฺส, อาคตสฺเสว าติโน.

๔๔๔.

ตฺจ โข วตฺถุปูชตฺถํ, ทาตพฺพํ น ปนฺถา;

สิวาทิปูชนตฺถํ วา, มณฺฑนตฺถํ น วฏฺฏติ.

๔๔๕.

ผลาทีสุปิ เสเสสุ, ภิกฺขุนา วินยฺุนา;

ปุปฺเผ วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

๔๔๖.

ปุปฺผาทิภาชเน โกจิ, อาคจฺฉติ สเจ ปน;

สมฺมเตนสฺส ทาตพฺพํ, าเปตฺวา อิตเรน ตุ.

๔๔๗.

อุปฑฺฒภาคํ ทาตพฺพํ, อิติ วุตฺตํ กุรุนฺทิยํ;

‘‘โถกํ โถก’’นฺติ นิทฺทิฏฺํ, มหาปจฺจริยํ ปน.

๔๔๘.

คิลานานํ มนุสฺสานํ, ทาตพฺพํ ตุ สกํ ผลํ;

ปริพฺพยวิหีนสฺส, สมฺปตฺติสฺสริยสฺสปิ.

๔๔๙.

สงฺฆาราเม ยถา ยตฺร, สงฺเฆน กติกา กตา;

ผลรุกฺขปริจฺเฉทํ, กตฺวา ตตฺราคตสฺสปิ.

๔๕๐.

ผลํ ยถาปริจฺเฉทํ, ททโต ปน วฏฺฏติ;

‘‘ทสฺเสตพฺพาปิ วา รุกฺขา’’, ‘‘อิโต คณฺห ผล’’นฺติ จ.

๔๕๑.

สยํ ขณิตฺวา ปถวึ, มาลาคจฺฉาทิโรปเน;

โหติ ปาจิตฺติเยนสฺส, ทุกฺกฏํ กุลทูสเน.

๔๕๒.

อกปฺปิเยน วากฺเยน, ตถา โรปาปเนปิ จ;

สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ภิกฺขุโน กุลทูสเน.

๔๕๓.

โรปเน ทุกฺกฏํเยว, โหติ กปฺปิยภูมิยํ;

ตถา โรปาปเน วุตฺตํ, อุภยตฺถ จ ภิกฺขุโน.

๔๕๔.

สกึ อาณตฺติยา ตสฺส, พหูนํ โรปเน ปน;

สทุกฺกฏา ตุ ปาจิตฺติ, สุทฺธํ วา ทุกฺกฏํ สิยา.

๔๕๕.

กปฺปิเยเนว วากฺเยน, อุภยตฺถ จ ภูมิยา;

โรปเน ปริโภคตฺถํ, น โทโส โกจิ วิชฺชติ.

๔๕๖.

กปฺปิยภูมิ เจ โหติ, สยํ โรเปตุเมว จ;

วฏฺฏตีติ จ นิทฺทิฏฺํ, มหาปจฺจริยํ ปน.

๔๕๗.

อารามาทีนมตฺถาย, สยํ สํโรปิตสฺส วา;

วฏฺฏเตว จ ภิกฺขูนํ, ตํ ผลํ ปริภุฺชิตุํ.

๔๕๘.

สิฺจเน ปน สพฺพตฺถ, สยํ สิฺจาปเนปิ จ;

อกปฺปิโยทเกเนว, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๔๕๙.

กุลสงฺคหณตฺถฺจ, ปริโภคตฺถเมว วา;

สทฺธึ ปาจิตฺติเยนสฺส, สิฺจโต โหติ ทุกฺกฏํ.

๔๖๐.

เตสํเยว ปนตฺถาย, ทฺวินฺนํ กปฺปิยวารินา;

สิฺจเน ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ตถา สิฺจาปเนปิ จ.

๔๖๑.

กุลสงฺคหณตฺถาย, ปุปฺผานํ โอจินาปเน;

สยโมจินเน จาปิ, สปาจิตฺติยทุกฺกฏํ.

๔๖๒.

ปุปฺผานํ คณนายสฺส, ปุปฺผโมจินโต ปน;

โหติ ปาจิตฺติยาปตฺติ, กุลตฺถํ เจ สทุกฺกฏา.

๔๖๓.

คนฺถิมํ โคปฺผิมํ นาม, เวธิมํ เวิมมฺปิ จ;

ปูริมํ วายิมํ เจติ, ฉพฺพิโธ ปุปฺผสงฺคโห.

๔๖๔.

ตตฺถ ทณฺเฑน ทณฺฑํ วา, วณฺเฏนปิ จ วณฺฏกํ;

คนฺถิตฺวา กรณํ สพฺพํ, ‘‘คนฺถิม’’นฺติ ปวุจฺจติ.

๔๖๕.

โคปฺผิมํ นาม โคปฺเผตฺวา, สุตฺตาทีหิ กรียติ;

เอกโตวณฺฏิกา มาลา, อุภโตวณฺฏิกา จ ตํ.

๔๖๖.

เวธิมํ นาม วิชฺฌิตฺวา, พุนฺเทสุ มกุลาทิกํ;

อาวุตา สูจิอาทีหิ, มาลาวิกติ วุจฺจติ.

๔๖๗.

เวิมํ นาม เวเตฺวา, กตํ มาลาคุเณหิ วา;

วากาทีหิ จ พทฺธํ วา, ‘‘เวิม’’นฺติ ปวุจฺจติ.

๔๖๘.

ปูริมํ ปน ทฏฺพฺพํ, ปุปฺผมาลาหิ ปูรเณ;

โพธึ ปุปฺผปฏาทีนํ, ปริกฺเขเปสุ ลพฺภติ.

๔๖๙.

วายิมํ นาม ทฏฺพฺพํ, ปุปฺผรูปปฏาทิสุ;

ปุปฺผมาลาคุเณเหว, วายิตฺวา กรเณ ปน.

๔๗๐.

สพฺพเมตํ สยํ กาตุํ, การาเปตุํ ปเรหิ วา;

ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, พุทฺธสฺสปิ น วฏฺฏติ.

๔๗๑.

ตถา กลมฺพกํ กาตุํ, อฑฺฒจนฺทกเมว วา;

อฺเหิ ปูริตํ ปุปฺผ-ปฏํ วา วายิตุมฺปิ จ.

๔๗๒.

ปิฏฺกาจมยํ ทามํ, เคณฺฑุปุปฺผมยมฺปิ จ;

ขรปตฺตมยํ มาลํ, สพฺพํ กาตุํ น วฏฺฏติ.

๔๗๓.

กณิการาทิปุปฺผานิ, วิตาเน พทฺธกณฺฏเก;

หีราทีหิ ปฏากตฺถํ, วิชฺฌนฺตสฺสปิ ทุกฺกฏํ.

๔๗๔.

กณฺฏกาทีหิ ภิกฺขุสฺส, เอกปุปฺผมฺปิ วิชฺฌิตุํ;

ปุปฺเผสุเยว วา ปุปฺผํ, ปเวเสตุํ น วฏฺฏติ.

๔๗๕.

อโสกปิณฺฑิอาทีนํ, อนฺตเร ธมฺมรชฺชุยา;

ปเวเสนฺตสฺส ปุปฺผานิ, น โทโส โกจิ วิชฺชติ.

๔๗๖.

ปิเตสุ ปเวเสตฺวา, กทลิจฺฉตฺตภิตฺติสุ;

กณฺฏเกสุปิ ปุปฺผานิ, วิชฺฌนฺตสฺสปิ ทุกฺกฏํ.

๔๗๗.

กปฺปิยํ ปน วตฺตพฺพํ, วจนํ วตฺถุปูชเน;

นิมิตฺโตภาสปริยา, วฏฺฏนฺตีติ ปกาสิตา.

๔๗๘.

น เกวลมกตฺตพฺพํ, กุลทูสนเมว จ;

อถ โข เวชฺชกมฺมาทิ, น กตฺตพฺพํ กุทาจนํ.

๔๗๙.

กาตพฺพํ ปน เภสชฺชํ, ปฺจนฺนํ สหธมฺมินํ;

กตฺวาปฺยกตวิฺตฺตึ, กา กถา อตฺตโน ธเน.

๔๘๐.

ตถา มาตาปิตูนมฺปิ, ตทุปฏฺากชนฺตุโน;

ภณฺฑุกสฺสตฺตโน เจว, เวยฺยาวจฺจกรสฺสปิ.

๔๘๑.

เชฏฺภาตา กนิฏฺโ จ, ตถา ภคินิโย ทุเว;

จูฬมาตา จูฬปิตา, มหามาตา มหาปิตา.

๔๘๒.

ปิตุจฺฉา มาตุโล จาติ, ทสิเม าตโย มตา;

อิเมสมฺปิ ทสนฺนฺจ, กาตุํ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน.

๔๘๓.

สเจ เภสชฺชเมเตสํ, นปฺปโหติ น โหติ วา;

ยาจนฺติปิ จ ตํ ภิกฺขุํ, ทาตพฺพํ ตาวกาลิกํ.

๔๘๔.

สเจ เต น จ ยาจนฺติ, ทาตพฺพํ ตาวกาลิกํ;

อาโภคํ ปน กตฺวา วา, ‘‘ทสฺสนฺติ ปุน เม อิเม’’.

๔๘๕.

เอเตสํ ตุ กุลา ยาว, สตฺตมา กุลทูสนํ;

เภสชฺชกรณาปตฺติ, วิฺตฺติ วา น รูหติ.

๔๘๖.

ภาตุชายาปิ วา โหติ, สเจ ภคินิสามิโก;

สเจ เต าตกา โหนฺติ, กาตุํ เตสมฺปิ วฏฺฏติ.

๔๘๗.

อฺาตกา สเจ โหนฺติ, ภาตุโน อนุชาย วา;

‘‘ตุมฺหากํ ชคฺคนฏฺาเน, เทถา’’ติ จ วเท พุโธ.

๔๘๘.

อถ เตสมฺปิ ปุตฺตานํ, กตฺวา ทาตพฺพเมว วา;

‘‘มาตาปิตูนํ ตุมฺหากํ, เทถา’’ติ วินยฺุนา.

๔๘๙.

อฺโปิ โย โกจิ ปนิสฺสโร วา;

โจโรปิ วา ยุทฺธปราชิโต วา;

อาคนฺตุโก ขีณปริพฺพโย วา;

อกลฺลโก าติชนุชฺฌิโต วา.

๔๙๐.

เอเตสํ ปน สพฺเพสํ, อปจฺจาสีสตา สตา;

กาตพฺโพ ปฏิสนฺถาโร, ภิกฺขุนา สาธุนาธุนา.

๔๙๑.

ปริตฺโตทกสุตฺตานิ, วุตฺเต เทถาติ เกนจิ;

ชลํ หตฺเถน จาเลตฺวา, มทฺทิตฺวา ปน สุตฺตกํ.

๔๙๒.

ทาตพฺพํ ภิกฺขุนา กตฺวา, เตสเมว จ สนฺตกํ;

อตฺตโน อุทกํ เตสํ, สุตฺตํ วา เทติ ทุกฺกฏํ.

๔๙๓.

อนามฏฺโปิ ทาตพฺโพ, ปิณฺฑปาโต วิชานตา;

ทฺวินฺนํ มาตาปิตูนมฺปิ, ตทุปฏฺายกสฺส จ.

๔๙๔.

อิสฺสรสฺสาปิ ทาตพฺโพ, โจรทามริกสฺส จ;

ภณฺฑุกสฺสตฺตโน เจว, เวยฺยาวจฺจกรสฺสปิ.

๔๙๕.

ทาตุํ ปณฺฑุปลาสสฺส, ถาลเกปิ จ วฏฺฏติ;

เปตฺวา ตํ ปนฺสฺส, ปิตุโนปิ น วฏฺฏติ.

๔๙๖.

คิหีนํ ปน ทูเตยฺยํ, ชงฺฆเปสนิยมฺปิ จ;

สตฺถุนา ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, กโรนฺตสฺส ปเท ปเท.

๔๙๗.

ภณฺฑุมาตาปิตูนมฺปิ, เวยฺยาวจฺจกรสฺส จ;

สาสนํ สหธมฺมีนํ, หริตุํ ปน วฏฺฏติ.

๔๙๘.

กุลทูสนกมฺเมน, ลทฺธํ อฏฺวิเธนปิ;

ปฺจนฺนํ สหธมฺมีนํ, น จ วฏฺฏติ ภุฺชิตุํ.

๔๙๙.

อชฺโฌหาเรสุ สพฺพตฺถ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ;

ปริโภควเสเนว, เสเสสุปิ อยํ นโย.

๕๐๐.

กตฺวา รูปิยโวหารํ, อภูตาโรจเนน จ;

อุปฺปนฺนปจฺจยา สพฺเพ, สมานาติ ปกาสิตา.

๕๐๑.

วิฺตฺตินุปฺปทานฺจ, เวชฺชกมฺมมเนสนํ;

ปาริภฏุกตํ มุคฺค-สูปตํ วตฺถุวิชฺชกํ.

๕๐๒.

ชงฺฆเปสนิยํ ทูต-กมฺมฺจ กุลทูสนํ;

อภูตาโรจนํ พุทฺธ-ปฏิกุฏฺํ วิวชฺชเย.

๕๐๓.

น โทสุมฺมตฺตกาทีนํ, ปฏินิสฺสชฺชโตปิ ตํ;

สมุฏฺานาทิกํ สพฺพํ, สงฺฆเภทสมํ มตํ.

กุลทูสนกถา.

๕๐๔.

ชานํ ยาวติหํ เยน, ฉาทิตาปตฺติ ภิกฺขุนา;

อกามา ปริวตฺถพฺพํ, เตน ตาวติหํ ปน.

๕๐๕.

อาปตฺติ จ อนุกฺขิตฺโต, ปหุ จานนฺตรายิโก;

จตุสฺวปิ จ ตํสฺี, ตสฺส ฉาเทตุกามตา.

๕๐๖.

ฉาทนนฺติ ปเนเตหิ, ทสหงฺเคหิ ภิกฺขุนา;

ฉนฺนา นาม สิยาปตฺติ, อรุณุคฺคมเนน สา.

ทฺเว ภาณวารา นิฏฺิตา.

๕๐๗.

ติวิโธ ปริวาโส หิ, ติวิธาเปตเจตสา;

ปฏิจฺฉนฺโน จ สุทฺธนฺโต, สโมธาโนติ ทีปิโต.

๕๐๘.

ตตฺรายํ ตุ ปฏิจฺฉนฺน-ปริวาโส ปกาสิโต;

ปฏิจฺฉนฺนาย ทาตพฺโพ, วเสนาปตฺติยาติ จ.

๕๐๙.

วตฺถุโคตฺตวเสนาปิ, นามาปตฺติวเสน วา;

กมฺมวาจา หิ กาตพฺพา, ทาตพฺโพ ตสฺส เตน จ.

๕๑๐.

‘‘วตฺตํ สมาทิยามี’’ติ, ‘‘ปริวาส’’นฺติ วา ปุน;

สมาทิยิตฺวา สงฺฆสฺส, อาโรเจตพฺพมาทิโต.

๕๑๑.

ปุนปฺปุนาคตานมฺปิ, อาโรเจนฺโตว รตฺติยา;

เฉทํ วา วตฺตเภทํ วา, อกตฺวาว สทา วเส.

๕๑๒.

ปริวาโส วิโสเธตุํ, น สกฺกา ตตฺถ เจ ปน;

นิกฺขิปิตฺวาน ตํ วตฺตํ, วตฺถพฺพํ เตน ภิกฺขุนา.

๕๑๓.

ตตฺเถว สงฺฆมชฺเฌ วา, ปุคฺคเล วาปิ นิกฺขิเป;

นิกฺขิปามีติ วตฺตํ วา, ปริวาสนฺติ วา ตถา.

๕๑๔.

เอวเมกปเทนาปิ, ปเทหิ ทฺวีหิ วา ปน;

วตฺตํ นิกฺขิปิตพฺพํ ตํ, สมาทาเนปฺยยํ นโย.

๕๑๕.

นิกฺขิตฺตกาลโต อุทฺธํ, ปกตตฺโตติ วุจฺจติ;

ปุน ปจฺจูสกาลสฺมึ, สทฺธิเมเกน ภิกฺขุนา.

๕๑๖.

ปริกฺขิตฺตวิหารสฺส, ทฺเว ปริกฺเขปโต พหิ;

ปริกฺเขปารหฏฺานา, อปริกฺขิตฺตโต พหิ.

๕๑๗.

เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมฺม, โอกฺกมิตฺวา จ มคฺคโต;

คุมฺเพน วติยา วาปิ, ฉนฺนฏฺาเน ิเตน ตุ.

๕๑๘.

เตน อนฺโตรุเณเยว, วตฺตมาทาย วิฺุนา;

อาโรเจตฺวารุเณ ตสฺมึ, วุฏฺิเต ตสฺส สนฺติเก.

๕๑๙.

นิกฺขิปิตฺวา ตโต วตฺตํ, คนฺตพฺพํ ตุ ยถาสุขํ;

อนฺโตเยวารุเณ ภิกฺขุ, คโต เจ ยสฺส กสฺสจิ.

๕๒๐.

อาโรเจตฺวาว ตํ วตฺตํ, นิกฺขิเป ปุน ปณฺฑิโต;

เสสํ สมุจฺจยสฺสฏฺ-กถาย จ วิภาวเย.

๕๒๑.

อาปตฺตีนฺจ รตฺตีนํ, ปริจฺเฉทํ น ชานติ;

โย ตสฺส ปน ทาตพฺโพ, ‘‘สุทฺธนฺโต’’ติ ปวุจฺจติ.

๕๒๒.

เอเสว ปริสุทฺเธหิ, สุทฺธนฺโต ทุวิโธ มโต;

จูฬสุทฺธนฺตนาโม จ, มหาสุทฺธนฺตนามโก.

๕๒๓.

ทุวิโธปิ อยํ รตฺติ-ปริจฺเฉทํ อชานโต;

เอกจฺจํ สกลํ วาปิ, ทาตพฺโพ วิมติสฺส วา.

๕๒๔.

อิตโรปิ สโมธาน-ปริวาโส ติธา มโต;

โส โอธานสโมธาโน, อคฺฆมิสฺสกปุพฺพโก.

๕๒๕.

อาปชฺชิตฺวานฺตราปตฺตึ, ฉาเทนฺตสฺส หิ ภิกฺขุโน;

ทิวเส ปริวุตฺเถ ตุ, โอธุนิตฺวา ปทียเต.

๕๒๖.

ปุริมาปตฺติยา มูล-ทิวเส ตุ วินิจฺฉิเต;

ปจฺฉา อาปนฺนมาปตฺตึ, สโมธาย วิธานโต.

๕๒๗.

ยาจมานสฺส สงฺเฆน, ทาตพฺโพ ปน ภิกฺขุโน;

เอโสธานสโมธาน-ปริวาโส ปกาสิโต.

๕๒๘.

ตถา สมฺพหุลาสฺเวกา, ทฺเว วา สมฺพหุลาปิ วา;

ยา ยา จิรปฏิจฺฉนฺนา, ตาสํ อคฺฆวเสน หิ.

๕๒๙.

อาปตฺตีนํ ตโต อูน-ปฏิจฺฉนฺนานเมว โย;

สโมธาย ปทาตพฺโพ, ปริวาโสติ วุจฺจติ.

๕๓๐.

นานาวตฺถุกสฺาโย, สพฺพา อาปตฺติโย ปน;

สพฺพาตา เอกโต กตฺวา, ทาตพฺโพ มิสฺสโก มโต.

๕๓๑.

ปริวุตฺถปริวาสสฺส, มานตฺตํ เทยฺยมุตฺตริ;

ฉ รตฺติโย ปฏิจฺฉนฺนา-ปฏิจฺฉนฺนวสา ทุเว.

๕๓๒.

ตตฺถ ยา อปฏิจฺฉนฺนา, โหติ อาปตฺติ ยสฺส ตุ;

ตสฺส ทาตพฺพมานตฺตํ, อปฏิจฺฉนฺนนามกํ.

๕๓๓.

ยสฺสาปตฺติ ปฏิจฺฉนฺนา, ปริวาสาวสานเก;

ตสฺส ทาตพฺพมานตฺตํ, ‘‘ปฏิจฺฉนฺน’’นฺติ วุจฺจติ.

๕๓๔.

คนฺตฺวา จตูหิ ภิกฺขูหิ, ปจฺจูสสมเย สห;

ปริวาเส วินิทฺทิฏฺ-ปฺปการํ เทสเมว จ.

๕๓๕.

‘‘วตฺตํ สมาทิยามี’’ติ, ‘‘มานตฺต’’มิติ วา ปน;

อาทิยิตฺวาน ตํ เตสํ, อาโรเจตฺวา วิสารโท.

๕๓๖.

นิกฺขิเป สนฺติเก เตสํ, วตฺตํ เตสุ คเตสุ วา;

ภิกฺขุสฺส ปุพฺพทิฏฺสฺส, อาโรเจตฺวาน นิกฺขิเป.

๕๓๗.

ตสฺส ทานวิธานฺจ, รตฺติจฺเฉทาทิโก นโย;

เยฺโย สมุจฺจยสฺสฏฺ-กถาปาฬิวเสน ตุ.

๕๓๘.

ปุน ตํ จิณฺณมานตฺตํ, สงฺโฆ วีสติวคฺคิโก;

อพฺเภยฺย วิธินา ภิกฺขุ, ปกตตฺโต ปุนพฺภิโต.

๕๓๙.

ฉาเทนฺติยาปิ อาปตฺตึ, ปริวาโส น วิชฺชติ;

น จ ภิกฺขุนิยาปตฺติ, อตฺตโน ฉาทยนฺติยา.

๕๔๐.

ฉาเทตฺวา วาปิ อาปตฺตึ, อจฺฉาเทตฺวาปิ วา ปน;

เกวลํ จริตพฺพนฺติ, ปกฺขมานตฺตเมว ตุ.

๕๔๑.

วินยนยมติพุทฺธิทีปนํ;

วินยวินิจฺฉยเมตมุตฺตมํ;

วิวิธนยนยุตํ อุเปนฺติ เย;

วินยนเย ปฏุตํ อุเปนฺติ เต.

อิติ วินยวินิจฺฉเย สงฺฆาทิเสสกถา นิฏฺิตา.

อนิยตกถา

๕๔๒.

รโห นิสชฺชสฺสาเทน, มาตุคามสฺส สนฺติกํ;

คนฺตุกาโม นิวาเสติ, อกฺขึ อฺเชติ ภุฺชติ.

๕๔๓.

ปโยเค จ ปโยเค จ, โหติ สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํ;

คจฺฉโต ปทวาเรน, คนฺตฺวา จสฺส นิสีทโต.

๕๔๔.

นิสชฺชาย อุภินฺนมฺปิ, ปโยคคณนาย จ;

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺส, พหุกานิ พหูสฺวปิ.

๕๔๕.

สมีเปปิ ิโต อนฺโธ, อนฺโตทฺวาทสหตฺถเก;

น กโรติ อนาปตฺตึ, อิตฺถีนํ ตุ สตมฺปิ จ.

๕๔๖.

จกฺขุมาปิ นิปชฺชิตฺวา, นิทฺทายนฺโตปิ เกวลํ;

ทฺวาเร ปิหิตคพฺภสฺส, นิสินฺโนปิ น รกฺขติ.

๕๔๗.

อนนฺเธ สติ วิฺุสฺมึ, ิตสฺสารหสฺิโน;

นิสชฺชปจฺจยา โทโส, นตฺถิ วิกฺขิตฺตเจตโส.

๕๔๘.

น โทสุมฺมตฺตกาทีนํ, อาปตฺตีหิปิ ตีหิปิ;

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา.

ปมานิยตกถา.

๕๔๙.

อนนฺธาพธิโร วิฺู, อิตฺถี วา ปุริโสปิ วา;

อนฺโตทฺวาทสหตฺถฏฺโ, อนาปตฺติกโร สิยา.

๕๕๐.

อนฺโธ อพธิโร วาปิ, พธิโร วาปิ จกฺขุมา;

น กโรติ อนาปตฺตึ, ติสมุฏฺานเมวิทํ.

ทุติยานิยตกถา.

อิติ วินยวินิจฺฉเย อนิยตกถา นิฏฺิตา.

นิสฺสคฺคิยกถา

๕๕๑.

โขมํ กปฺปาสโกเสยฺยํ, สาณํ ภงฺคฺจ กมฺพลํ;

จีวรํ ฉพฺพิธํ วุตฺตํ, ชาติโต ปน กปฺปิยํ.

๕๕๒.

ทุกูลฺเจว ปตฺตุณฺณํ, จินํ โสมารปฏฺฏกํ;

อิทฺธิชํ เทวทินฺนฺจ, ตสฺเสตํ อนุโลมิกํ.

๕๕๓.

ติจีวรํ ปริกฺขาร-โจฬฺจ มุขปุฺฉนํ;

นิสีทนมธิฏฺเยฺย, ปจฺจตฺถรณเมว จ.

๕๕๔.

เอกาหมฺปิ วินา ภิกฺขุ, น วเสยฺย ติจีวรํ;

น วเสยฺย ตถาธิฏฺา, จาตุมาสํ นิสีทนํ.

๕๕๕.

รชิตฺวา กปฺปิยํ พินฺทุํ, ทตฺวา ตตฺถ ติจีวรํ;

อุปปนฺนํ ปมาเณน, อธิฏฺาตพฺพเมว ตํ.

๕๕๖.

ปจฺฉิมนฺเตน สงฺฆาฏิ, ทีฆโส มุฏฺิปฺจกา;

มุฏฺิตฺติกา จ ติริยํ, อุตฺตมนฺเตน สา ปน.

๕๕๗.

สตฺถุโน จีวรูนาปิ, วฏฺฏตีติ ปกาสิตา;

อิทเมวุตฺตราสงฺเค, ปมาณํ ปริทีปิตํ.

๕๕๘.

มุฏฺิปฺจกํ ทีฆนฺตํ, ปมาณํ ติริยนฺตโต;

อฑฺฒเตยฺยํ ทฺวิหตฺถํ วา, เสเส อนฺตรวาสเก.

๕๕๙.

อหตาหตกปฺปานํ, สงฺฆาฏิ ทิคุณา มตา;

เอกปฏฺฏุตฺตราสงฺโค, เอวมนฺตรวาสโก.

๕๖๐.

อุตุทฺธฏานํ ปน จีวรานํ;

สงฺฆาฏิ ภิกฺขุสฺส จตุคฺคุณา วา;

ทุเวปิ เสสา ทิคุณาว วุตฺตา;

ยถาสุขํ วฏฺฏติ ปํสุกูลํ.

๕๖๑.

ตีณิปิ ทฺเวปิ เจกํ วา, ฉินฺทิตพฺพํ ปโหติ เจ;

สพฺเพสุ อปฺปโหนฺเตสุ, เทยฺยมนฺวาธิกมฺปิ วา.

๕๖๒.

อจฺฉินฺนํ วา อนาทินฺนํ, ธาเรนฺตสฺส ติจีวรํ;

ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ทุพฺโภเคน จ เสวโต.

๕๖๓.

กุสึ อฑฺฒกุสิฺจาปิ, มณฺฑลํ อฑฺฒมณฺฑลํ;

วิวฏฺฏํ อนุวิวฏฺฏํ, พาหนฺตมฺปิ จ ภิกฺขุโน.

๕๖๔.

ทสฺเสตฺวาว วิธึ สพฺพํ, ปฺจกาทิปฺปเภทกํ;

ฉินฺนํ สมณสารุปฺปํ, กาตพฺพํ ตุ ติจีวรํ.

๕๖๕.

ทาเนนจฺฉิชฺชคาเหน, วิสฺสาสคฺคหเณน จ;

หีนายาวตฺตเนนาปิ, สิกฺขาย จ ปหานโต.

๕๖๖.

ปจฺจุทฺธารวินาเสหิ, ลิงฺคสฺส ปริวตฺตนา;

สพฺพํ ภิชฺชติธิฏฺานํ, ฉิทฺทภาเว ติจีวรํ.

๕๖๗.

กนิฏฺสฺสงฺคุลสฺเสว, นขปิฏฺิปฺปมาณกํ;

วินิวิทฺธํ ปนจฺฉิทฺท-มธิฏฺานวินาสนํ.

๕๖๘.

เอโก ตนฺตุปิ อจฺฉินฺโน, อธิฏฺานํ น ภินฺทติ;

เสตภาวํ กโรนฺเตน, โธตมฺปิ รชเกน วา.

๕๖๙.

ปมํ อคฺคฬํ ทตฺวา, ปจฺฉา ฉินฺทติ รกฺขติ;

ฆเฏตฺวา โกฏิโย ทฺเว วา, ปจฺฉา ฉินฺทติ รกฺขติ.

๕๗๐.

จตุรฏฺงฺคุลา โอรํ, เอกทฺวินฺนํ ติรียโต;

ติณฺณมฺปิ ทีฆโต ฉิทฺทํ, ภินฺทเตว วิทตฺถิยา.

๕๗๑.

นิสีทนสฺส ทีเฆน, ภวนฺติ ทฺเว วิทตฺถิโย;

วิตฺถาเรน ทิยฑฺฒา จ, สุคตสฺส วิทตฺถิยา.

๕๗๒.

โหนฺติ กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิ, ติริยํ ทฺเว วิทตฺถิโย;

ทีฆโตปิ จตสฺโสว, สุคตสฺส วิทตฺถิยา.

๕๗๓.

ทีฆโต สุคตสฺเสว, ภวนฺติ ฉ วิทตฺถิโย;

วิตฺถาเรนฑฺฒเตยฺยาว, สิยา วสฺสิกสาฏิกา.

๕๗๔.

มุนินา ตีสุ เอเตสุ, กโรนฺตสฺส ตทุตฺตรึ;

อธิกจฺเฉทนํ ตสฺส, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๕๗๕.

มุขปุฺฉนโจฬสฺส, ปจฺจตฺถรณกสฺส วา;

ปมาณํ อปฺปมาเณน, น เจว ปริทีปิตํ.

๕๗๖.

สทสํ อทสํ สพฺพํ, ปจฺจตฺถรณจีวรํ;

มหนฺตํ ขุทฺทกํ เอก-มเนกมฺปิ จ วฏฺฏติ.

๕๗๗.

มุขปุฺฉนโจเฬกํ, ทฺเวปิ วฏฺฏนฺติ สพฺพถา;

สทสํ อทสํ วาปิ, สทสํว นิสีทนํ.

๕๗๘.

อทสา รชิตาเยว, วฏฺฏตาทินฺนกปฺปกา;

วุตฺตา กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิ, ตถา วสฺสิกสาฏิกา.

๕๗๙.

คณนํ วา ปมาณํ วา, น ปริกฺขารโจฬเก;

ปมาณคณนาตีติ, ภณนฺติ ปกตฺุโน.

๕๘๐.

สุคตฏฺงฺคุลายามํ, จตุรงฺคุลวิตฺถตํ;

วิกปฺปนุปคํ โหติ, ปจฺฉิมํ นาม จีวรํ.

๕๘๑.

ปริสฺสาวปฏํ ปตฺต-โปตฺถกตฺถวิกาทิกํ;

อธิฏฺเยฺย ปริกฺขาร-โจฬํ ปจฺฉิมจีวรํ.

๕๘๒.

พหูนิ เอกโต กตฺวา, อธิฏฺาตุมฺปิ วฏฺฏติ;

มาตุอาทีนมตฺถาย, ปิเต นตฺถิ โทสตา.

๕๘๓.

วสฺสมาเส อธิฏฺเยฺย, จตุโร วสฺสสาฏิกํ;

ปุน ปจฺจุทฺธริตฺวา ตํ, วิกปฺเปยฺย ตโต ปรํ.

๕๘๔.

ตาว กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทึ, ยาว โรโค น สมฺมติ;

อธิฏฺหิตฺวา ตโต อุทฺธํ, อุทฺธริตฺวา วิกปฺปเย.

๕๘๕.

‘‘อิมํ กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทึ, อิมมนฺตรวาสกํ;

อธิฏฺามี’’ติธิฏฺเยฺย, เสเสสุปิ อยํ นโย.

๕๘๖.

‘‘อิมํ กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทึ, เอต’’นฺติ จ อสมฺมุเข;

วตฺวา ปจฺจุทฺธเรยฺเยวํ, เสเสสุปิ วิจกฺขโณ.

๕๘๗.

อาโภคํ มนสา กตฺวา, กาเยน ผุสนากตํ;

วจสาธิฏฺิตฺจาติ, อธิฏฺานํ ทฺวิธา มตํ.

๕๘๘.

อิติ สพฺพมิทํ วุตฺตํ, เตจีวริกภิกฺขุโน;

ตถา วตฺวาวธิฏฺเยฺย, ตํ ปริกฺขารโจฬิโก.

๕๘๙.

ติจีวรํ ปริกฺขาร-โจฬํ กาตุมฺปิ วฏฺฏติ;

เอวํ จุโทสิเต วุตฺโต, ปริหาโร นิรตฺถโก.

๕๙๐.

น, เตจีวริกสฺเสว, วุตฺตตฺตา ตตฺถ สตฺถุนา;

ตํ ปริกฺขารโจฬสฺส, ตสฺมา สพฺพมฺปิ วฏฺฏติ.

๕๙๑.

‘‘อธิฏฺเติ วิกปฺเปติ, อนาปตฺตี’’ติ เอตฺถ จ;

อธิฏฺาตพฺพกสฺเสว, วิกปฺปนวิธานโต.

๕๙๒.

ภิกฺขุสฺเสวํ กโรนฺตสฺส, น โทโส อุปลพฺภติ;

เอวฺจ น สิยา กสฺมา, มุขปุฺฉนกาทิกํ.

๕๙๓.

มุขปุฺฉนกาทีนํ, เตสํ กิจฺจวิธานโต;

อกิจฺจสฺสามิกสฺสสฺส, อธิฏฺานํ ตุ ยุชฺชติ.

๕๙๔.

นิธานมุขเมตนฺติ, มหาปจฺจริยํ ปน;

วุตฺตตฺตา จ นิเสเธตุํ, น สกฺกา วินยฺุนา.

๕๙๕.

จีวรํ ปริปุณฺณนฺติ, นิทานุปฺปตฺติโตปิ จ;

นิธานมุขเมตนฺติ, เวทิตพฺพํ วิภาวินา.

๕๙๖.

กุสวากาทิจีรานิ, กมฺพลํ เกสวาลชํ;

ถุลฺลจฺจยํ ธารยโต-ลูกปกฺขาชินกฺขิเป.

๕๙๗.

กทเลรกทุสฺเสสุ, อกฺกทุสฺเส จ โปตฺถเก;

ทุกฺกฏํ ติริเฏ วาปิ, เวเน กฺจุเกปิ จ.

๕๙๘.

สพฺพนีลกมฺเชฏฺ-กณฺหโลหิตปีตเก;

มหานามมหารงฺค-รตฺเตสุปิ จ ทุกฺกฏํ.

๕๙๙.

อจฺฉินฺนทสเก ทีฆ-ผลปุปฺผทเสสุ จ;

อจฺฉินฺนจีวรสฺเสตฺถ, นตฺถิ กิฺจิ อกปฺปิยํ.

๖๐๐.

อธิฏฺเติ วิกปฺเปติ, วิสฺสชฺเชติ วินสฺสติ;

อนฺโตทสาหํ วิสฺสาเส, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๖๐๑.

กถินํ นาม นาเมน, สมุฏฺานมิทํ ปน;

อจิตฺตมกฺริยํ วุตฺตํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

ปมกถินกถา.

๖๐๒.

คามาทีสุ ปเทเสสุ, ติปฺจสุ ติจีวรํ;

เปตฺวา เอกรตฺตมฺปิ, สงฺฆสมฺมุติยา วินา.

๖๐๓.

ภิกฺขุโน ปน เตนสฺส, วิปฺปวตฺถุํ น วฏฺฏติ;

โหติ นิสฺสคฺคิยํ วิปฺป-วสโต อรุณุคฺคเม.

๖๐๔.

จีวรํ นิกฺขิปิตฺวาน, นฺหายนฺตสฺเสว รตฺติยํ;

อรุเณ อุฏฺิเต กึ นุ, กาตพฺพํ เตน ภิกฺขุนา.

๖๐๕.

ทุกฺกฏํ มุนินา วุตฺตํ, นิสฺสคฺคิยนิวาสเน;

ตพฺภยา ปน โส ภิกฺขุ, นคฺโค คจฺฉติ ทุกฺกฏํ.

๖๐๖.

อจฺฉินฺนจีวรฏฺาเน, ิตตฺตา ปน ภิกฺขุโน;

น ตสฺสากปฺปิยํ นาม, จีวรํ อตฺถิ กิฺจิปิ.

๖๐๗.

นิคาเสตฺวา คเหตฺวา จ, คนฺตฺวา ภิกฺขุสฺส สนฺติกํ;

นิสฺสชฺชิตฺวา ปนาปตฺติ, เทเสตพฺพาว วิฺุนา.

๖๐๘.

ปรสฺส นิสฺสชฺชิตฺวา ตํ, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชโต;

ปโยเค จ ปโยเค จ, โหติ ปารุปนาทิสุ.

๖๐๙.

อนาปตฺติ ตมฺสฺส, ภิกฺขุโน ปริภุฺชโต;

อเทนฺตสฺส จ นิสฺสฏฺํ, ทุกฺกฏํ ปริยาปุตํ.

๖๑๐.

เถเร จ ทหเร มคฺคํ, คจฺฉนฺเตสุ อุโภสุปิ;

ปตฺตจีวรมาทาย, โอหีเน ทหเร ปน.

๖๑๑.

อสมฺปตฺเต ครุํ ตสฺมึ, อุคฺคจฺฉตฺยรุโณ ยทิ;

โหติ นิสฺสคฺคิยํ วตฺถํ, น ปสฺสมฺภติ นิสฺสโย.

๖๑๒.

มุหุตฺตํ วิสฺสมิตฺวาน, คจฺฉนฺเต ทหเร ปน;

โหติ นิสฺสคฺคิยํ วตฺถํ, ปสฺสมฺภติ จ นิสฺสโย.

๖๑๓.

สุตา ธมฺมกถา ยสฺมึ, อุคฺคจฺฉตฺยรุโณ ยทิ;

โหติ นิสฺสคฺคิยํ วตฺถํ, ปสฺสมฺภติ จ นิสฺสโย.

๖๑๔.

ปจฺจุทฺธาเร อนาปตฺติ, ลทฺธสมฺมุติกสฺสปิ;

อนฺโตเยวารุเณ ตํ วา, วิสฺสชฺเชติ วินสฺสติ.

๖๑๕.

ปเมน สมานาว, สมุฏฺานาทโย นยา;

อปจฺจุทฺธรณํ เอตฺถ, อกฺริยาติ วิเสสิตํ.

ทุติยกถินกถา.

๖๑๖.

อกาลจีวรํ มาส-ปรมํ นิกฺขิเป สติ;

ปจฺจาสาย ตโต อุทฺธํ, เปตุํ น จ วฏฺฏติ.

๖๑๗.

ทสาหาติกฺกโมเยว;

ปเม กถิเน อิธ;

มาสสฺสาติกฺกโม วุตฺโต;

เสโส เตน สโม มโต.

ตติยกถินกถา.

๖๑๘.

ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา ภุตฺตํ, วตฺถํ อฺาติกาย โย;

โธวาเปติ รชาเปติ, อาโกฏาเปติ เจ ตโต.

๖๑๙.

ตสฺส นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, ปเมน ปกาสิตา;

ตถา เสเสหิ จ ทฺวีหิ, ทีปิตํ ทุกฺกฏทฺวยํ.

๖๒๐.

สิกฺขมานาย วา หตฺเถ, โธวนตฺถาย เทติ เจ;

สา หุตฺวา อุปสมฺปนฺนา, ปจฺฉา โธวติ โส นโย.

๖๒๑.

สามเณรนิทฺเทเสปิ, ลิงฺคํ เจ ปริวตฺตติ;

ภิกฺขุนีสุปสมฺปชฺช, โธเต นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๖๒๒.

ทหรานฺจ ภิกฺขูนํ, หตฺเถ วตฺเถ นิยฺยาทิเต;

ปริวตฺติตลิงฺเคสุ, เตสุเปส นโย มโต.

๖๒๓.

ตถา ภิกฺขุนิยา หตฺเถ, ทินฺเน ‘‘โธวา’’ติ จีวเร;

ปริวตฺเต ตุ ลิงฺคสฺมึ, สเจ โธวติ วฏฺฏติ.

๖๒๔.

‘‘โธวา’’ติ ภิกฺขุนี วุตฺตา, สเจ สพฺพํ กโรติ สา;

โธวนปฺปจฺจยาเยว, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๖๒๕.

‘‘อิมสฺมึ จีวเร สพฺพํ, กตฺตพฺพํ ตฺวํ กโรหิ’’ติ;

โหติ นิสฺสคฺคิยฺเจว, วทโต ทุกฺกฏทฺวยํ.

๖๒๖.

าติกาาติสฺิสฺส, ปจฺจตฺถรนิสีทนํ;

อฺสฺส สนฺตกํ วาปิ, โธวาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๖๒๗.

เอกโตอุปสมฺปนฺนา, ภิกฺขุนีนํ วเสน ยา;

ตาย โธวาปเน วาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๖๒๘.

อวุตฺตา ปริภุตฺตํ วา, อฺํ วา ยทิ โธวติ;

น โทโส, สฺจริตฺเตน, สมุฏฺานาทโย สมา.

ปุราณจีวรโธวาปนกถา.

๖๒๙.

วิกปฺปนุปคํ กิฺจิ, ปจฺฉิมํ ปน จีวรํ;

คณฺหโต โหติ อาปตฺติ, เปตฺวา ปาริวตฺตกํ.

๖๓๐.

ปโยเค คหณตฺถาย, ทุกฺกฏํ ปริยาปุตํ;

ตสฺส นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, คหเณน ปกาสิตา.

๖๓๑.

สเจ อนุปสมฺปนฺน-หตฺเถ เปเสติ จีวรํ;

อฺตฺร ปาริวตฺตาปิ, คเหตุํ ปน วฏฺฏติ.

๖๓๒.

าติกายปิ อฺาติ-สฺิสฺส วิมติสฺส วา;

เอกโตอุปสมฺปนฺน-หตฺถา คณฺหาติ ทุกฺกฏํ.

๖๓๓.

‘‘ทสฺสามี’’ติ จ อาโภคํ, กตฺวา วา ปาริวตฺตกํ;

ตาวกาลิกวิสฺสาส-คฺคาเห โทโส น วิชฺชติ.

๖๓๔.

อฺํ ปน ปริกฺขารํ, น โทโส โหติ คณฺหโต;

สฺจริตฺตสมุฏฺานํ, อิทํ วุตฺตํ กฺริยากฺริยํ.

จีวรปฏิคฺคหณกถา.

๖๓๕.

จีวรํ วิฺาเปนฺตสฺส, อฺาตกาปฺปวาริตํ;

โหติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, อฺตฺร สมยา ปน.

๖๓๖.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ตเถว ทฺวิกทุกฺกฏํ;

าตเกาติสฺิสฺส, ตตฺถ เวมติกสฺส จ.

๖๓๗.

สมเย วิฺาเปนฺตสฺส, าตเก วา ปวาริเต;

อฺสฺสตฺถาย วา ตสฺส, าตเก วา ปวาริเต.

๖๓๘.

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

อฺาตกวิฺตฺติกถา.

๖๓๙.

อปฺปวาริตมฺาตึ, จีวรํ ตุ ตทุตฺตรึ;

โหติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, วิฺาเปนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๖๔๐.

ยสฺส ตีณิปิ นฏฺานิ, ทฺเว วา เอกมฺปิ วา ปน;

ทฺเว วา เอกมฺปิ วา เตน, สาทิตพฺพํ น กิฺจิปิ.

๖๔๑.

เสสกํ อาหรนฺตสฺส, ทินฺเน นจฺฉินฺนการณา;

สนฺตเก าตกาทีนํ, อตฺตโนปิ ธเนน วา.

๖๔๒.

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

ตตุตฺตริกถา.

๖๔๓.

กลฺยาณกมฺยตาเหตุ, อาปชฺชติ วิกปฺปนํ;

จีวเร ปน โย ตสฺส, ลาภา นิสฺสคฺคิยํ ภเว.

๖๔๔.

มหคฺฆํ ทาตุกามมฺหิ, อปฺปคฺฆํ วิฺาเปติ โย;

สนฺตเก าตกาทีนํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๖๔๕.

าตเกฺาติสฺิสฺส, ทุกฺกฏํ วิมติสฺส จ;

สฺจริตฺตสมา วุตฺตา, สมุฏฺานาทโย นยา.

ปโมปกฺขฏกถา.

๖๔๖.

ทุติโยปกฺขเฏ ยสฺมา, วตฺตพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

ตสฺมา อนนฺตเรนสฺส, สทิโสว วินิจฺฉโย.

ทุติโยปกฺขฏกถา.

๖๔๗.

รฺา วา ราชโภคฺเคน, ภิกฺขุมุทฺทิสฺสมาภตํ;

อกปฺปิยํ สุวณฺณาทึ, คเหตุํ น จ วฏฺฏติ.

๖๔๘.

รชตํ ชาตรูปํ วา, อตฺตโน วา ปรสฺส วา;

อตฺถาย คณฺหิตุํ กิฺจิ, ทียมานํ น วฏฺฏติ.

๖๔๙.

อฺสฺสตฺถาย นิทฺทิฏฺํ, ภิกฺขุโน ปฏิคฺคณฺหโต;

ทุกฺกฏํ ตสฺส โหตีติ, มหาปจฺจริยํ ปน.

๖๕๐.

เนตฺวา อกปฺปิยํ ภณฺฑํ, อิตฺถํ โกจิ สเจ วเท;

‘‘อิทํ สงฺฆสฺส ทมฺมีติ, ปุคฺคลสฺส คณสฺส วา.

๖๕๑.

อารามํ วา วิหารํ วา, เจติยํ วา กโรหิ’’ติ;

น จ วฏฺฏติ ตํ วตฺถุํ, สพฺเพสํ สมฺปฏิจฺฉิตุํ.

๖๕๒.

อนามสิตฺวา สงฺฆํ วา, คณํ วา ปุคฺคลมฺปิ วา;

‘‘เจติยสฺส วิหารสฺส, เทมา’’ติปิ วทนฺติ เจ.

๖๕๓.

ตํ หิรฺํ สุวณฺณํ วา, นิเสเธตุํ น วฏฺฏติ;

อารามิกานํ วตฺตพฺพํ, ‘‘วทนฺเตวมิเม’’ติ จ.

๖๕๔.

รชตํ ชาตรูปํ วา, สงฺฆสฺส ปฏิคฺคณฺหโต;

โหติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, ปริโภเค จ ทุกฺกฏํ.

๖๕๕.

ตฬากสฺส จ เขตฺตตฺตา, สสฺสุปฺปตฺตินิทานโต;

คหณํ ปริโภโค วา, น จ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน.

๖๕๖.

‘‘จตฺตาโร ปจฺจเย สงฺโฆ, คโณ วา ปริภุฺชตุ’’;

อิจฺเจวํ ปน วตฺวา เจ, เทติ สพฺพมฺปิ วฏฺฏติ.

๖๕๗.

การาเปติ จ เกทาเร, ฉินฺทาเปตฺวา วนํ ปน;

เกทาเรสุ ปุราเณสุ, อติเรกมฺปิ คณฺหติ.

๖๕๘.

อปริจฺฉินฺนภาคสฺมึ, นวสสฺเสปิ ‘‘เอตฺตกํ;

ภาคํ เทถา’’ติ วตฺวา เจ, อุฏฺาเปติ กหาปเณ.

๖๕๙.

วตฺวา อกปฺปิยํ วาจํ, ‘‘กสถ วปถา’’ติ จ;

อุปฺปาทิตฺจ สพฺเพสํ, โหติ สพฺพมกปฺปิยํ.

๖๖๐.

‘‘เอตฺตโก นาม ภาโคติ, เอตฺติกาย จ ภูมิยา’’;

ปติฏฺาเปติ โย ภูมึ, อวตฺวา กสถาทิกํ.

๖๖๑.

สยเมว ปมาณสฺส, ชานนตฺถํ ตุ ภูมิยา;

รชฺชุยา วาปิ ทณฺเฑน, เขตฺตํ มินาติ โย ปน.

๖๖๒.

ขเล วา รกฺขติ ตฺวา, ขลโตปิ ตโต ปุน;

นีหราเปติ วา วีหี, ตสฺเสเวตมกปฺปิยํ.

๖๖๓.

‘‘เอตฺตเกหิ จ วีหีหิ, อิทํ อาหรถา’’ติ จ;

อาหรนฺติ สเจ วุตฺตา, ตสฺเสเวตมกปฺปิยํ.

๖๖๔.

‘‘เอตฺตเกน หิรฺเน, อิทมาหรถา’’ติ จ;

อาหรนฺติ จ ยํ วุตฺตา, สพฺเพสํ ตมกปฺปิยํ.

๖๖๕.

เปสการกทาสํ วา, อฺํ วา รชกาทิสุ;

อารามิกานํ นาเมน, เทนฺเต วฏฺฏติ คณฺหิตุํ.

๖๖๖.

‘‘คาโว เทมา’’ติ วุตฺเตปิ, คเหตุํ น จ วฏฺฏติ;

ปฺจโครสโภคตฺถํ, วุตฺเต เทมาติ วฏฺฏติ.

๖๖๗.

อชิกาทีสุ เอเสว, นโย เยฺโย วิภาวินา;

กปฺปิเยน จ วากฺเยน, สพฺพํ วฏฺฏติ คณฺหิตุํ.

๖๖๘.

หตฺถึ วา มหิสํ อสฺสํ, โคณํ กุกฺกุฏสูกรํ;

เทนฺเตสุ จ มนุสฺเสสุ, น จ วฏฺฏติ คณฺหิตุํ.

๖๖๙.

ปฏิสิทฺเธปิ สงฺฆสฺส, ทตฺวา คจฺฉติ เจ ปน;

มูลํ ทตฺวา จ สงฺฆสฺส, เกจิ คณฺหนฺติ วฏฺฏติ.

๖๗๐.

‘‘เขตฺตํ วตฺถุํ ตฬากํ วา, เทม โคอชิกาทิกํ;

วิหารสฺสา’’ติ วุตฺเตปิ, นิเสเธตุํ น วฏฺฏติ.

๖๗๑.

ติกฺขตฺตุํ โจทนา วุตฺตา, ฉกฺขตฺตุํ านมพฺรวิ;

ยทิ โจเทติเยว ฉ, โจทนา ทิคุณา ิติ.

๖๗๒.

อนาปตฺติ อโจเทตฺวา, ลทฺเธ อุมฺมตฺตกาทิโน;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

ราชสิกฺขาปทกถา.

จีวรวคฺโค ปโม.

๖๗๓.

เอเกนาปิ จ มิสฺเสตฺวา, สนฺถตํ โกสิยํสุนา;

โหติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, การาเปนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๖๗๔.

ปรตฺถาย กโรนฺตสฺส, การาเปนฺตสฺส สนฺถตํ;

อฺเน จ กตํ ลทฺธา, เสวมานสฺส ทุกฺกฏํ.

๖๗๕.

อนาปตฺติ วิตานํ วา, ภูมตฺถรณเมว วา;

ภิสิ พิพฺโพหนํ วาปิ, กโรนฺตสฺสาทิกมฺมิโน.

โกสิยกถา.

๖๗๖.

กาฬเกฬกโลมานํ, สุทฺธานํ สนฺถตํ สเจ;

กเรยฺยาปตฺติ โหติสฺส, เสสํ ตุ ปมูปมํ.

สุทฺธกาฬกกถา.

๖๗๗.

อนาปตฺติ ตุลํ วาปิ, พหุํ วา สพฺพเมว วา;

กโรนฺตสฺส คเหตฺวาน, โอทาตํ กปิลมฺปิ วา.

๖๗๘.

อนุกฺกเมน เอตานิ, สนฺถตานิ จ ตีณิปิ;

นิสฺสชฺชิตฺวาปิ ลทฺธานิ, เสวมานสฺส ทุกฺกฏํ.

๖๗๙.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา;

อิเมสํ ปน ติณฺณมฺปิ, ตติยํ ตุ กฺริยากฺริยํ.

ทฺเวภาคกถา.

๖๘๐.

ฉนฺนํ โอเรน วสฺสานํ, กโรนฺตสฺส จ สนฺถตํ;

โหติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, เปตฺวา ภิกฺขุสมฺมุตึ.

๖๘๑.

อนาปตฺติ ปรตฺถาย, การาเปติ กโรติ วา;

กตํ วา ปน อฺเน, ลภิตฺวา ปริภุฺชโต.

๖๘๒.

ฉพฺพสฺสานิ กโรนฺตสฺส, ตทุทฺธมฺปิ จ สนฺถตํ;

วิตาเน สาณิปากาเร, นิสฺสชฺชิตฺวา กเตปิ จ.

ฉพฺพสฺสกถา.

๖๘๓.

อนาปตฺติ อนาทาย, อสนฺเต สนฺถเต ปน;

อฺสฺสตฺถาย กาเรตุํ, กตฺจ ปริภุฺชิตุํ.

๖๘๔.

อนาทานวเสนสฺส, สุคตสฺส วิทตฺถิยา;

กรเณน จ สตฺถารา, วุตฺตเมตํ กฺริยากฺริยํ.

๖๘๕.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา;

อนนฺตรสฺสิมสฺสาปิ, วิเสโส นุปลพฺภติ.

นิสีทนสนฺถตกถา.

๖๘๖.

คจฺฉนฺเต ปน ยาเน วา, หตฺถิอสฺสาทิเกสุ วา;

เปติ ยทิ โลมานิ, สามิกสฺส อชานโต.

๖๘๗.

ติโยชนมตีเตสุ, เตสุ อาปตฺติ ภิกฺขุโน;

อคจฺฉนฺเตสุ เตสฺเวว, ปิเตสุปฺยยํ นโย.

๖๘๘.

ยาเน ปน อคจฺฉนฺเต, อสฺเส วา หตฺถิปิฏฺิยํ;

เปตฺวา อภิรูหิตฺวา, สเจ สาเรติ วฏฺฏติ.

๖๘๙.

น วฏฺฏตีติ นิทฺทิฏฺํ, กุรุนฺทฏฺกถาย หิ;

ตํ ปนฺํ หราเปติ, วจเนน วิรุชฺฌติ.

๖๙๐.

กณฺณจฺฉิทฺเทสุ โลมานิ, ปกฺขิปิตฺวาปิ คจฺฉโต;

โหติเยว กิราปตฺติ, โลมานํ คณนาวสา.

๖๙๑.

สุตฺตเกน จ พนฺธิตฺวา, ปิตํ ปน วฏฺฏติ;

เวณึ กตฺวา หรนฺตสฺส, อาปตฺติ ปริทีปิตา.

๖๙๒.

สุงฺกฆาตํ อนุปฺปตฺวา, โจราทีหิ อุปทฺทุโต;

โย จฺวิหิโต วาปิ, อาปตฺติ ยทิ คจฺฉติ.

๖๙๓.

ติโยชนํ หรนฺตสฺส, อูนกํ วา ติโยชนํ;

ตถา ปจฺจาหรนฺตสฺส, ตานิเยว ติโยชนํ.

๖๙๔.

นิวาสตฺถาย วา คนฺตฺวา, หรนฺตสฺส ตโต ปรํ;

อจฺฉินฺนํ วาปิ นิสฺสฏฺํ, ลภิตฺวา หรโตปิ จ.

๖๙๕.

หราเปนฺตสฺส อฺเน, หรโต กตภณฺฑกํ;

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๖๙๖.

อิทํ ปน สมุฏฺานํ, กายโต กายจิตฺตโต;

อจิตฺตํ กายกมฺมฺจ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

เอฬกโลมกถา.

๖๙๗.

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, โลมโธวาปนมฺปิ จ;

จีวรสฺส ปุราณสฺส, โธวาปนสมํ มตํ.

เอฬกโลมโธวาปนกถา.

๖๙๘.

คณฺเหยฺย วา คณฺหาเปยฺย, รชตํ ชาตรูปกํ;

นิสฺสชฺชิตฺวา ปนาปตฺติ, เทเสตพฺพาว ภิกฺขุนา.

๖๙๙.

รชตํ ชาตรูปฺจ, อุภินฺนํ มาสโกปิ จ;

เอตํ จตุพฺพิธํ วตฺถุ, โหติ นิสฺสคฺคิยาวหํ.

๗๐๐.

มุตฺตา มณิ สิลา สงฺโข, ปวาฬํ โลหิตงฺกโก;

มสารคลฺลํ ธฺานิ, สตฺต โคมหิสาทิกํ.

๗๐๑.

เขตฺตํ วตฺถุํ ตฬากฺจ, ทาสิทาสาทิกํ ปน;

ทุกฺกฏสฺเสว วตฺถูนิ, ทีปิตานิ มเหสินา.

๗๐๒.

มุคฺคมาสาทิกํ สพฺพํ, สปฺปิอาทีนิ ตณฺฑุลา;

สุตฺตํ วตฺถํ หลํ ผาลํ, กปฺปิยํ เอวมาทิกํ.

๗๐๓.

ตตฺถตฺตโน ปนตฺถาย, วตฺถุํ นิสฺสคฺคิยสฺส หิ;

สมฺปฏิจฺฉติ โย ภิกฺขุ, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๗๐๔.

สงฺฆาทีนํ ตมตฺถาย, คณฺหโต ทุกฺกฏํ ตถา;

ทุกฺกฏสฺส จ วตฺถุมฺปิ, สพฺพตฺถาย จ ทุกฺกฏํ.

๗๐๕.

สเจ กหาปณาทีนํ, สหสฺสํ ปฏิคณฺหติ;

วตฺถูนํ คณนายสฺส, อาปตฺติคณนา สิยา.

๗๐๖.

ตถา สิถิลพทฺเธสุ, ถวิกาทีสุ รูปโต;

อาปตฺติคณนา วุตฺตา, มหาปจฺจริยํ ปน.

๗๐๗.

‘‘อิทํ อยฺยสฺส โหตู’’ติ, วุตฺเต วา ปน เกนจิ;

สเจ คณฺหิตุกาโมปิ, นิเสเธตพฺพเมว จ.

๗๐๘.

ปฏิกฺขิตฺเตปิ ตํ วตฺถุํ, เปตฺวา ยทิ คจฺฉติ;

ตถา โคปายิตพฺพํ ตํ, ยถา ตํ น วินสฺสติ.

๗๐๙.

‘‘อาหเรทมิทํ คณฺห, อิทํ เทหีธ นิกฺขิป’’;

อิจฺเจวํ ภิกฺขุโน วตฺตุํ, น วฏฺฏติ อกปฺปิยํ.

๗๑๐.

เปตฺวา รูปิยคฺคาหํ, นิสฺสฏฺปริวตฺติตํ;

สพฺเพหิ ปริโภตฺตพฺพํ, ภาเชตฺวา สปฺปิอาทิกํ.

๗๑๑.

อตฺตโน ปตฺตภาคมฺปิ, ปฏิคฺคาหกภิกฺขุโน;

คเหตุํ อฺโต ลทฺธํ, ภุฺชิตุํ วา น วฏฺฏติ.

๗๑๒.

ยํ กิฺจิ ปน สมฺภูตํ, ปจฺจยํ วตฺถุโต ตโต;

ภิกฺขุโน เสวมานสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๗๑๓.

อชฺฌาราเม อนาปตฺติ, ตมชฺฌาวสเถปิ วา;

คเหตฺวา วา คหาเปตฺวา, นิกฺขิปนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๗๑๔.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, รูปิยนฺติ อรูปิเย;

สฺิโน วิมติสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๗๑๕.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา;

กฺริยากฺริยมิทํ วุตฺตํ, อยเมว วิเสสตา.

รูปิยปฏิคฺคหณกถา.

๗๑๖.

วตฺถุํ นิสฺสคฺคิยสฺสาปิ, วตฺถุํ วา ทุกฺกฏสฺส จ;

กปฺปิยสฺส จ วตฺถุํ วา, โย นิสฺสคฺคิยวตฺถุนา.

๗๑๗.

วตฺถุนา ทุกฺกฏสฺสาปิ, วตฺถุํ นิสฺสคฺคิยสฺส วา;

ปริวตฺเตติ อาปตฺติ, กปฺปิเยน จ วตฺถุนา.

๗๑๘.

ทุกฺกฏสฺส จ วตฺถุํ วา, วตฺถุํ วา กปฺปิยสฺส จ;

วตฺถุนา ทุกฺกฏสฺเสว, ปริวตฺเตติ ทุกฺกฏํ.

๗๑๙.

วตฺถุนา กปฺปิยสฺสาปิ, ตถา ทุกฺกฏวตฺถุกํ;

ปริวตฺเตติ โย ตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๗๒๐.

วตฺถุโน ทุกฺกฏสฺสาปิ, ตถา นิสฺสคฺคิยสฺส จ;

คหณํ วาริตํ ปุพฺเพ, อิมินา ปริวตฺตนํ.

๗๒๑.

รูปิยนฺติ จ สฺิสฺส, วิมติสฺส อรูปิเย;

เตน ทฺเว ทุกฺกฏา โหนฺติ, เจตาเปนฺตสฺส รูปิยํ.

๗๒๒.

อรูปิยนฺติ สฺิสฺส, อนาปตฺติ อรูปิเย;

‘‘อิทํ คเหตฺวา เทหี’’ติ, วทโตปิ จ ปฺจหิ.

๗๒๓.

เสสํ อนนฺตเรเนว, สมุฏฺานาทิกํ สมํ;

อิทํ กฺริยสมุฏฺานํ, อยเมว วิเสสตา.

รูปิยสํโวหารกถา.

๗๒๔.

กปฺปิยํ กปฺปิเยเนว, ปริวตฺตยโต ปน;

โหติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, เปตฺวา สหธมฺมิเก.

๗๒๕.

อกปฺปิยสฺส วตฺถุสฺส, เตเนว ปริวตฺตนํ;

น คจฺฉตีติ นิทฺทิฏฺํ, กยวิกฺกยสงฺคหํ.

๗๒๖.

ตสฺมา มาตาปิตูนมฺปิ, วตฺถุํ ยํ กิฺจิ กปฺปิยํ;

‘‘อิมํ เทหิมินา หี’’ติ, วทโต ปน ทุกฺกฏํ.

๗๒๗.

สกํ วา เทติ เจ ภณฺฑํ, เอวํ วตฺวาน มาตุยา;

มาตุยา วา ตถา ภณฺฑํ, สยํ คณฺหาติ ทุกฺกฏํ.

๗๒๘.

สหตฺถํ ปรภณฺฑสฺมึ, ปรหตฺถฺจ อตฺตโน;

ภณฺฑเก ปน สมฺปตฺเต, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ.

๗๒๙.

‘‘คเหตฺวา วา อิทํ นาม, ภุฺชิตฺวา โอทนํ อิมํ;

อิทํ นาม กโรหี’’ติ, วตฺตุํ ปน น วฏฺฏติ.

๗๓๐.

วิฆาสาทมถฺํ วา, ‘‘ภุฺชิตฺวา โอทนํ อิมํ;

ฉลฺลึ วา ปน วลฺลึ วา, กฏฺํ วา ทารุเมว วา.

๗๓๑.

อาหรา’’ติ วทนฺตสฺส, วตฺถูนํ คณนาวสา;

โหนฺติ อาปตฺติโย ตสฺส, ภิกฺขุโน กยวิกฺกเย.

๗๓๒.

‘‘อิมฺจ ยาคุํ ปิว ภุฺช ภตฺตํ;

ภุตฺโตสิ ภุฺชิสฺสสิ ภุฺชสีทํ;

ภตฺตํ, อิมํ นาม กโรหิ กมฺมํ’’;

อิจฺเจว วตฺตุํ ปน วฏฺฏเตว.

๗๓๓.

ภูมิยา โสธเน วาปิ, ลิมฺปเน วตฺถโธวเน;

เอตฺถ กิฺจาปิ นตฺถฺํ, ภณฺฑํ นิสฺสชฺชิตพฺพกํ.

๗๓๔.

นิสฺสคฺคิเย จ วตฺถุมฺหิ, นฏฺเ ภุตฺเตปิ วา ยถา;

เทเสตพฺพาว อาปตฺติ, เทเสตพฺพา ตถา อยํ.

๗๓๕.

‘‘อิมินาว อิมํ นาม, คเหตฺวา เทหิ เม’’อิติ;

อาจิกฺขติ อนาปตฺติ, เปตฺวา ภณฺฑสามิกํ.

๗๓๖.

‘‘อิทํ มมตฺถิ อตฺโถ เม, อิมินา’’ติ จ ภาสโต;

เสสํ อนนฺตเรเนว, สมุฏฺานาทิกํ สมํ.

กยวิกฺกยกถา.

โกสิยวคฺโค ทุติโย.

๗๓๗.

มตฺติกาโยมยา ปตฺตา, กปฺปิยา ชาติโต ทุเว;

ตโย ปตฺตสฺส วณฺณา ตุ, อุกฺกฏฺโ มชฺฌิโมมโก.

๗๓๘.

ทฺวินฺนํ ตณฺฑุลนาฬีนํ, ภตฺตํ มคธนาฬิยา;

ขาทนฺจ จตุพฺภาคํ, พฺยฺชนฺจ ตทูปิยํ.

๗๓๙.

อุกฺกฏฺโ นาม โส ปตฺโต, โย ตํ สพฺพํ ตุ คณฺหติ;

มชฺฌิโม ตสฺสุปฑฺโฒ จ, ตทุปฑฺโฒ จ โอมโก.

๗๔๐.

อุกฺกฏฺสฺส จ อุกฺกฏฺโ, ตสฺเสโวมกมชฺฌิมา;

เอวํ มชฺฌิมโอเมสุ, นว ปตฺตา ภวนฺติ หิ.

๗๔๑.

อุกฺกฏฺุกฺกฏฺโก เตสุ, อปตฺโต โอมโกมโก;

ตสฺมา นาปิ อธิฏฺานํ, น คจฺฉนฺติ วิกปฺปนํ.

๗๔๒.

เสสํ สตฺตวิธํ ปตฺตํ, ปตฺตลกฺขณสํยุตํ;

อธิฏฺาย วิกปฺเปตฺวา, ปริภุฺเชยฺย ปณฺฑิโต.

๗๔๓.

ทสาหปรมํ กาลํ, ธาเรยฺย อติเรกโต;

อติกฺกมยโต ปตฺตํ, ตฺหิ นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๗๔๔.

ยํ ปตฺตํ น วิกปฺเปติ, ยํ นาธิฏฺเติ วา ปน;

วินยฺูหิ โส ปตฺโต, อติเรโกติ วณฺณิโต.

๗๔๕.

วตฺตพฺพํ ตุ ‘‘อิมํ ปตฺตํ, อธิฏฺามี’’ติ สมฺมุเข;

‘‘เอตํ ปตฺต’’นฺติ ทูรสฺมึ, ปจฺจุทฺธาเรปฺยยํ นโย.

๗๔๖.

อาโภคํ มนสา กตฺวา, กตฺวา กายวิการกํ;

กาเยนปิ จ ปตฺตสฺส, อธิฏฺานํ ปกาสิตํ.

๗๔๗.

ปตฺโต ชหติธิฏฺานํ, ทานเภทกนาสโต;

วิพฺภมุทฺธารปจฺจกฺข-ปริวตฺตนคาหโต.

๗๔๘.

กงฺคุสิตฺถปฺปมาเณน, เขนาธิฏฺานมุชฺฌติ;

ปิทหิตฺวา อธิฏฺเยฺย, อโยจุณฺเณน วาณิยา.

๗๔๙.

โย หิ นิสฺสคฺคิยํ ปตฺตํ, อนิสฺสชฺเชว ภุฺชติ;

ทุกฺกฏํ ตสฺส นิทฺทิฏฺํ, ภุตฺวา โธวนโธวเน.

๗๕๐.

สุวณฺณมณิปตฺโต จ, เวฬุริยผลิกุพฺภโว;

กํสกาจมโย ปตฺโต, ติปุสีสมโยปิ จ.

๗๕๑.

ตถา ทารุมโย ปตฺโต, ตมฺพสชฺฌุมโยปิ จ;

เอกาทสวิโธ ปตฺโต, วุตฺโต ทุกฺกฏวตฺถุโก.

๗๕๒.

ฆฏสีสกฏาโห จ, ตุมฺพํ จสฺสานุโลมิกํ;

ตมฺพโลหมยํ ตตฺถ, ถาลกํ ปน วฏฺฏติ.

๗๕๓.

ผลิกกาจกํสานํ, ตฏฺฏิกาทีนิ กานิจิ;

ปุคฺคลสฺส น วฏฺฏนฺติ, วฏฺฏนฺติ คิหิสงฺฆิกา.

๗๕๔.

ยํ กิฺจิ โสทกํ ปตฺตํ, ปฏิสาเมยฺย ทุกฺกฏํ;

สาธุกํ โวทกํ กตฺวา, ปฏิสาเมยฺย ปณฺฑิโต.

๗๕๕.

ภิกฺขุโน โสทกํ ปตฺตํ, โอตาเปตุํ น วฏฺฏติ;

อุณฺเห น นิทเหตพฺโพ, นิทหนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๗๕๖.

มิฑฺฒนฺเต ปริภณฺฑนฺเต, เปตุํ น จ วฏฺฏติ;

มิฑฺฒิยา ปริภณฺเฑ วา, วิตฺถิณฺเณ ปน วฏฺฏติ.

๗๕๗.

ทารุอาธารเก ปตฺเต, ทฺเว เปตุมฺปิ วฏฺฏติ;

อยเมว นโย ทณฺฑ-ภูมิอาธารเกสุปิ.

๗๕๘.

ตฏฺฏิกายปิ โจเฬ วา, โปตฺถเก กฏสารเก;

ปริภณฺฑกตายาปิ, ภูมิยํ วาลุกาสุ วา.

๗๕๙.

ตถารูปาสุ สุทฺธาสุ, เปตุํ ปน วฏฺฏติ;

สรชาย เปนฺตสฺส, ทุกฺกฏํ ขรภูมิยา.

๗๖๐.

ทณฺเฑ วา นาคทนฺเต วา, ลคฺเคตุมฺปิ น วฏฺฏติ;

ฉตฺตงฺคมฺจปีเสุ, เปนฺตสฺส จ ทุกฺกฏํ.

๗๖๑.

อฏนีสุ หิ พนฺธิตฺวา, โอลมฺเพตุมฺปิ วฏฺฏติ;

พนฺธิตฺวา ปน มฺจสฺส, เปตุํปริ วฏฺฏติ.

๗๖๒.

มฺจปีฏฺฏเก ปตฺตํ, เปตุํ ปน วฏฺฏติ;

ภตฺตปูโรปิ วา ฉตฺเต, เปตุํ น จ วฏฺฏติ.

ตโย ภาณวารา นิฏฺิตา.

๗๖๓.

กวาฏํ น ปณาเมยฺย, ปตฺตหตฺโถ สเจ ปน;

เยน เกนจิ องฺเคน, ปณาเมยฺยสฺส ทุกฺกฏํ.

๗๖๔.

น นีหเรยฺย ปตฺเตน, จลกานฏฺิกานิ วา;

อุจฺฉิฏฺมุทกํ วาปิ, นีหรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๗๖๕.

ปตฺตํ ปฏิคฺคหํ กตฺวา, โธวิตุํ หตฺถเมว วา;

มุขโต นีหฏํ ปตฺเต, เปตุํ น จ วฏฺฏติ.

๗๖๖.

อนาปตฺติ ทสาหสฺส, อนฺโตเยว จ โย ปน;

อธิฏฺเติ วิกปฺเปติ, วิสฺสชฺเชติ วินสฺสติ.

๗๖๗.

ปมสฺส หิ ปตฺตสฺส, ปเมน มเหสินา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

ปมปตฺตกถา.

๗๖๘.

ปฺจพนฺธนอูนสฺมึ, ปตฺเต สติ จ โย ปน;

วิฺาเปยฺย นวํ ปตฺตํ, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๗๖๙.

พนฺธนํ เอกมุทฺทิฏฺํ, ทฺวงฺคุลาย จ ราชิยา;

พนฺธนานิ จ จตฺตาริ, ตถาฏฺงฺคุลราชิยา.

๗๗๐.

ปฺจ วา ราชิโย ยสฺส, เอกา วาปิ ทสงฺคุลา;

อปตฺโต นามยํ ปตฺโต, วิฺาเปยฺย ตโต ปรํ.

๗๗๑.

อโยปตฺโต อเนเกหิ, โลหมณฺฑลเกหิ วา;

พทฺโธ วฏฺฏติ มฏฺโ เจ, อโยจุณฺเณน วาณิยา.

๗๗๒.

ปตฺตํ สงฺฆสฺส นิสฺสฏฺํ, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ ปน;

อนุกมฺปาย ตํ ตสฺมึ, อคณฺหนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๗๗๓.

ทียมาเน ตุ ปตฺตสฺมึ, ยสฺส โส น จ รุจฺจติ;

อปฺปิจฺฉตาย วา ปตฺตํ, ตํ น คณฺหาติ วฏฺฏติ.

๗๗๔.

อปตฺตสฺส ตุ ภิกฺขุสฺส;

น ทาตพฺโพติ ทีปิโต;

ตตฺถ โย ปตฺตปริยนฺโต;

โส เทยฺโย ตสฺส ภิกฺขุโน.

๗๗๕.

สเจ โส ตํ ชิคุจฺฉนฺโต, อปฺปเทเส เปติ วา;

วิสฺสชฺเชติ อโภเคน, ปริภุฺชติ ทุกฺกฏํ.

๗๗๖.

นฏฺเ ภินฺเนปิ วา ปตฺเต, อนาปตฺติ ปกาสิตา;

อตฺตโน าตกาทีนํ, คณฺหโต วา ธเนน วา.

๗๗๗.

สฺจริตฺตสมุฏฺานํ, กฺริยํ ปณฺณตฺติวชฺชกํ;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

ทุติยปตฺตกถา.

๗๗๘.

สปฺปิอาทึ ปุเรภตฺตํ, เภสชฺชํ ปฏิคยฺห หิ;

สามิสมฺปิ ปุเรภตฺตํ, ปริภุฺชติ วฏฺฏติ.

๗๗๙.

ตโต ปฏฺาย สตฺตาหํ, ตํ วฏฺฏติ นิรามิสํ;

สตฺตาหาติกฺกเม ตสฺส, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ.

๗๘๐.

ปจฺฉาภตฺตมฺปิ คณฺหิตฺวา, กตฺวา สนฺนิธิการกํ;

สายโต ปน สตฺตาหํ, วฏฺฏเตว นิรามิสํ.

๗๘๑.

ปุเรภตฺตมฺปิ ปจฺฉา วา, สยมุคฺคหิตํ ปน;

สรีรโภเค เนตพฺพํ, สายิตุํ น จ วฏฺฏติ.

๗๘๒.

นวนีตํ ปุเรภตฺตํ, ภิกฺขุนา คหิตํ สเจ;

ตาเปตฺวานุปสมฺปนฺโน, เทติ วฏฺฏติ สามิสํ.

๗๘๓.

สยํ ตาเปติ เจ ภิกฺขุ, สตฺตาหมฺปิ นิรามิสํ;

ตาปนํ นวนีตสฺส, สามปาโก น โหติ โส.

๗๘๔.

ปจฺฉาภตฺตํ คเหตฺวา เจ, เยน เกนจิ ตาปิตํ;

วฏฺฏเตว จ ตํ สปฺปิ, สตฺตาหมฺปิ นิรามิสํ.

๗๘๕.

ขีรํ ทธึ จาปิ ปฏิคฺคเหตฺวา;

สยํ ปุเรภตฺตมโถ กโรติ;

สปฺปึ ปุเรภตฺตกเมว ตสฺส;

นิรามิสํ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน ตํ.

๗๘๖.

ปจฺฉาภตฺตกโต อุทฺธํ, ตํ น วฏฺฏติ สายิตุํ;

สวตฺถุกสฺส สปฺปิสฺส, คหิตตฺตาว ภิกฺขุโน.

๗๘๗.

สตฺตาหาติกฺกเมปิสฺส, น โทโส โกจิ วิชฺชติ;

‘‘ปฏิคฺคเหตฺวา ตานี’’ติ, วุตฺตตฺตา หิ มเหสินา.

๗๘๘.

ยถา กปฺปิยสปฺปิมฺหิ, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ;

ตถากปฺปิยสปฺปิมฺหิ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๗๘๙.

สพฺพากปฺปิยมํสานํ, วชฺเชตฺวา มํสเมว จ;

ขีรํ ทธิ จ สปฺปิ จ, นวนีตฺจ วฏฺฏติ.

๗๙๐.

‘‘เยสํ กปฺปติ มํสฺหิ, เตสํ สปฺปี’’ติ กึ อิทํ?

ปณีตโภชนสฺสาปิ, ตถา สตฺตาหกาลิเก.

๗๙๑.

นิสฺสคฺคิยสฺส วตฺถูนํ, ปริจฺเฉทนิยามนํ;

น จากปฺปิยมํสานํ, สปฺปิอาทิ นิวาริตํ.

๗๙๒.

นวนีเตปิ สปฺปิมฺหิ, คหิตุคฺคหิตาทิเก;

สพฺโพ วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

๗๙๓.

เตลภิกฺขาย ภิกฺขูนํ, ปวิฏฺานํ อุปาสกา;

เตลํ วา นวนีตํ วา, สปฺปึ วา อากิรนฺติ หิ.

๗๙๔.

ภตฺตสิตฺถานิ วา ตตฺถ, ตณฺฑุลา วา ภวนฺติ เจ;

อาทิจฺจปกฺกสํสฏฺํ, โหติ สตฺตาหกาลิกํ.

๗๙๕.

ติลสาสปเตลํ วา, มธุเกรณฺฑเตลกํ;

คหิตํ ตุ ปุเรภตฺตํ, สามิสมฺปิ นิรามิสํ.

๗๙๖.

ปจฺฉาภตฺตกโต อุทฺธํ, สายิตพฺพํ นิรามิสํ;

สตฺตาหาติกฺกเม เตสํ, วสา นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๗๙๗.

เอรณฺฑมธุกฏฺีนิ, สาสปาทีนิ จตฺตนา;

คเหตฺวา กตเตลมฺปิ, โหติ สตฺตาหกาลิกํ.

๗๙๘.

ยาวชีวิกวตฺถุตฺตา, เตสํ ติณฺณมฺปิ ภิกฺขุโน;

สวตฺถุคหเณ ตสฺส, กาจาปตฺติ น วิชฺชติ.

๗๙๙.

อตฺตนา ยํ กตํ เตลํ, ตํ วฏฺฏติ นิรามิสํ;

สตฺตาหาติกฺกเมนสฺส, โหติ นิสฺสคฺคิยํ ปน.

๘๐๐.

ทุกฺกฏํ สาสปาทีนํ, เตลตฺถาเยว ภิกฺขุนา;

คเหตฺวา ปิตานํ ตุ, สตฺตาหาติกฺกเม สิยา.

๘๐๑.

นาฬิเกรกรฺชานํ, เตลํ กุรุวกสฺส จ;

นิมฺพโกสมฺพกานฺจ, เตลํ ภลฺลาตกสฺส จ.

๘๐๒.

อิจฺเจวมาทิกํ สพฺพํ, อวุตฺตํ ปาฬิยํ ปน;

คเหตฺวา นิกฺขิปนฺตสฺส, ทุกฺกฏํ สมยจฺจเย.

๘๐๓.

ยาวกาลิกเภทฺจ, ยาวชีวกเมว จ;

วิทิตฺวา เสสเมตฺถาปิ, สปฺปินา สทิโส นโย.

๘๐๔.

อจฺฉมจฺฉวราหานํ, สุสุกาคทฺรภสฺส จ;

วสานํ ปน ปฺจนฺนํ, เตลํ ปฺจวิธํ ภเว.

๘๐๕.

สพฺพเมว วสาเตลํ, กปฺปิยากปฺปิยสฺส จ;

มนุสฺสานํ วสาเตลํ, เปตฺวา ปน วฏฺฏติ.

๘๐๖.

วสํ ปฏิคฺคเหตฺวาน, ปุเรภตฺตํ ปนตฺตนา;

ปกฺกํ วฏฺฏติ สํสฏฺํ, สตฺตาหมฺปิ นิรามิสํ.

๘๐๗.

สเจ อนุปสมฺปนฺโน, กตฺวา ตํ เทติ วฏฺฏติ;

สามิสมฺปิ ปุเรภตฺตํ, ตโต อุทฺธํ นิรามิสํ.

๘๐๘.

ปฏิคฺคเหตุํ กาตุํ วา, ปจฺฉาภตฺตํ น วฏฺฏติ;

เสโส วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วิภาวินา.

๘๐๙.

คหิตฺหิ ปุเรภตฺตํ, มธุํ มธุกรีกตํ;

วฏฺฏเตว ปุเรภตฺตํ, สามิสมฺปิ นิรามิสํ.

๘๑๐.

ปจฺฉาภตฺตกโต อุทฺธํ, สตฺตาหมฺปิ นิรามิสํ;

สตฺตาหาติกฺกเม โทโส, วตฺถูนํ คณนาวสา.

๘๑๑.

อุจฺฉุมฺหา ปน นิพฺพตฺตํ, ปกฺกาปกฺกํ ฆนาฆนํ;

รสาทิ ปน ตํ สพฺพํ, ‘‘ผาณิต’’นฺติ ปวุจฺจติ.

๘๑๒.

ผาณิตํ ตุ ปุเรภตฺตํ, คหิตํ ปน วฏฺฏติ;

สามิสมฺปิ ปุเรภตฺตํ, ตโต อุทฺธํ นิรามิสํ.

๘๑๓.

อสํสฏฺเน อุจฺฉุสฺส, รเสน กตผาณิตํ;

คหิเตน ปุเรภตฺตํ, ตทเหว นิรามิสํ.

๘๑๔.

อุจฺฉุํ ปฏิคฺคเหตฺวาน, กเตเปส นโย มโต;

ปจฺฉาภตฺตกโต อุทฺธํ, ตํ น วฏฺฏติ สายิตุํ.

๘๑๕.

คหิตตฺตา สวตฺถุสฺส, สตฺตาหาติกฺกเมปิ จ;

โหติ ตสฺส อนาปตฺติ, ปจฺฉาภตฺตํ กเตปิ จ.

๘๑๖.

สํสฏฺฺจ ปุเรภตฺตํ, คหิตํ ตมุปาสโก;

ตทเห เทติ เจ กตฺวา, สามิสมฺปิ จ วฏฺฏติ.

๘๑๗.

สํสฏฺเน ปุเรภตฺตํ, คหิเตน สยํกตํ;

ปจฺฉาภตฺตํ กตฺจาปิ, สตฺตาหมฺปิ นิรามิสํ.

๘๑๘.

กตํ มธุกปุปฺผานํ, ผาณิตํ สีตวารินา;

สามิสมฺปิ ปุเรภตฺตํ, ตโต อุทฺธํ นิรามิสํ.

๘๑๙.

สตฺตาหาติกฺกเมปิสฺส, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ;

ปกฺขิปิตฺวา กตํ ขีรํ, โหติ ตํ ยาวกาลิกํ.

๘๒๐.

ผลานํ ปน สพฺเพสํ, ยาวกาลิกสฺินํ;

ยาวกาลิกมิจฺเจว, ผาณิตํ ปริทีปิตํ.

๘๒๑.

ปจฺฉาภตฺตมฺปิ ภิกฺขุสฺส, ปจฺจเย สติ เกวลํ;

กาลิกา ปน วฏฺฏนฺติ, ปุเรภตฺตํ ยถาสุขํ.

๘๒๒.

ลภิตฺวา ปน นิสฺสฏฺํ, ตํ ตุ สตฺตาหกาลิกํ;

อรุอาทีนิ มกฺเขตุํ, สายิตุํ วา น วฏฺฏติ.

๘๒๓.

อฺสฺส ปน ภิกฺขุสฺส, กายโภเค จ วฏฺฏติ;

จชิตฺวา นิรเปกฺโขว, ลภิตฺวา ปุน สายิตุํ.

๘๒๔.

อนาปตฺติ อธิฏฺเติ, วิสฺสชฺเชติ วินสฺสติ;

อจฺฉินฺทิตฺวา จ วิสฺสาสํ, คณฺหตุมฺมตฺตกาทิโน.

๘๒๕.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา;

สทากถินจิตฺเตน, ปเมเนว สตฺถุนา.

เภสชฺชสิกฺขาปทกถา.

๘๒๖.

มาโส เสโสติ คิมฺหานํ, ปริเยเสยฺย สาฏิกํ;

อทฺธมาโสว เสโสติ, กตฺวา ปริทเห พุโธ.

๘๒๗.

กตฺวา ปน สตุปฺปาทํ, วสฺสสาฏิกจีวรํ;

นิปฺผาเทนฺตสฺส ภิกฺขุสฺส, สมเย ปิฏฺิสมฺมเต.

๘๒๘.

โหติ นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, าตกาฺาตกาทิโน;

เตสุเยว จ วิฺตฺตึ, กตฺวา นิปฺผาทเน ตถา.

๘๒๙.

กตฺวา ปน สตุปฺปาทํ, สมเย กุจฺฉิสฺิเต;

นิปฺผาเทนฺตสฺส ภิกฺขุสฺส, วตฺถมฺาตกาทิโน.

๘๓๐.

ตสฺสาทินฺนกปุพฺเพสุ, วตฺตเภเทน ทุกฺกฏํ;

กโรโต ตตฺร วิฺตฺตึ, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ.

๘๓๑.

โอวสฺสาเปติ เจ กายํ, นคฺโค สติปิ จีวเร;

นฺหานสฺส ปริโยสาเน, ทุกฺกฏํ วิวฏงฺคเณ.

๘๓๒.

อูนเก ปน มาสสฺมึ, อติเรโกติ สฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๘๓๓.

อจฺฉินฺนจีวรสฺสาปิ, อนาปตฺตาปทาสุปิ;

นฺหานโกฏฺกวาปีสุ, นฺหายนฺตสฺส จ ภิกฺขุโน.

๘๓๔.

สฺจริตฺตสมุฏฺานํ, กฺริยํ ปณฺณตฺติวชฺชกํ;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

วสฺสิกสาฏิกกถา.

๘๓๕.

สามํ ตุ จีวรํ ทตฺวา, อจฺฉินฺทนฺตสฺส ตํ ปุน;

สกสฺาย ภิกฺขุสฺส, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๘๓๖.

เอกาเยว ปนาปตฺติ, เอกมจฺฉินฺทโต สิยา;

พหูนิ เอกพทฺธานิ, อจฺฉินฺทนฺตสฺส วา ตถา.

๘๓๗.

วิสุํ ิตานิ เอเกก-มาหราปยโต ปน;

วตฺถานํ คณนายสฺส, อาปตฺติคณนา สิยา.

๘๓๘.

‘‘มยา ทินฺนานิ สพฺพานิ, อาหรา’’ติ จ ภาสโต;

เอเกน วจเนเนว, โหนฺติ อาปตฺติโย พหู.

๘๓๙.

อาณาเปติ สเจ อฺํ, ภิกฺขุํ คณฺหาติ จีวรํ;

พหูนิ คณฺหตาณตฺโต, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๘๔๐.

‘‘มยา ทินฺนานิ สพฺพานิ, คณฺหา’’ติ วทโต ปน;

เอกายสฺส จ วาจาย, โหนฺติ อาปตฺติโย พหู.

๘๔๑.

‘‘สงฺฆาฏิมุตฺตราสงฺคํ, คณฺห คณฺหา’’ติ ภาสโต;

โหติ วาจาย วาจาย, อาณาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๘๔๒.

วิกปฺปนุปคํ กิฺจิ, เปตฺวา ปจฺฉิมํ ปรํ;

อฺํ ปน ปริกฺขารํ, ฉินฺทาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๘๔๓.

เปตฺวา อุปสมฺปนฺนํ, อฺเสํ จีวราทิกํ;

อจฺฉินฺทโตปิ ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๘๔๔.

เอวํ อนุปสมฺปนฺเน, อุปสมฺปนฺนสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, อจฺฉินฺทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๘๔๕.

โส วา เทติ สเจ ตุฏฺโ, ทุฏฺโ วิสฺสาสเมว วา;

คณฺหโตปิ อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

๘๔๖.

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา;

อฺตฺร เวทนาเยตฺถ, โหติ สา ทุกฺขเวทนา.

จีวรจฺฉินฺทนกถา.

๘๔๗.

วิฺาเปตฺวา สเจ สุตฺตํ, ฉพฺพิธํ สานุโลมิกํ;

จีวรํ ตนฺตวาเยหิ, วายาเปติ น วฏฺฏติ.

๘๔๘.

สามํ วิฺาปิตํ สุตฺตํ, อกปฺปิยมุทีริตํ;

ตนฺตวาโยปิ วิฺตฺโต, ตถา อฺาตกาทิโก.

๘๔๙.

วิฺตฺตตนฺตวาเยน, สุตฺเตนากปฺปิเยน จ;

จีวรํ วายาเปนฺตสฺส, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ.

๘๕๐.

วิทตฺถิมตฺเต ทีเฆน, หตฺถมตฺเต ติรียโต;

วีเต นิสฺสคฺคิยํ วุตฺตํ, ผลเก ผลเกปิ จ.

๘๕๑.

เตเนว กปฺปิยํ สุตฺตํ, วายาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

ตเถว ตนฺตวาเยน, กปฺปิเยน อกปฺปิยํ.

๘๕๒.

เอกนฺตริกโต วาปิ, ทีฆโต วา ติรียโต;

กปฺปิยากปฺปิเยเหว, วีเต สุตฺเตหิ ทุกฺกฏํ.

๘๕๓.

กปฺปิยากปฺปิเยเหว, ตนฺตวาเยหิ เว กเต;

กปฺปิยากปฺปิยํ สุตฺตํ, มิสฺเสตฺวา ตสฺส ทุกฺกฏํ.

๘๕๔.

สเจ อกปฺปิยํ สุตฺตํ, วาเรเนว วินนฺติ เต;

ทสฺเสตฺวาว ปริจฺเฉทํ, อกปฺปิยวิเต ปน.

๘๕๕.

ปาจิตฺติยํ ปมาณสฺมึ, ตทูเน ทุกฺกฏํ สิยา;

อิตเรน วิเต วตฺเถ, อุภยตฺเถว ทุกฺกฏํ.

๘๕๖.

ทฺเวปิ เวมํ คเหตฺวา วา, เอกโต วา วินนฺติ เจ;

ผลเก ผลเก ตสฺส, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๘๕๗.

เอเตเนว อุปาเยน, เภเท สพฺพตฺถ สาธุกํ;

อาปตฺติเภโท วิฺเยฺโย, วิฺุนา วินยฺุนา.

๘๕๘.

กปฺปิโย ตนฺตวาโยปิ, สเจ สุตฺตมฺปิ กปฺปิยํ;

จีวรํ วายาเปนฺตสฺส, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๘๕๙.

อนาปตฺติ ปริสฺสาเว, อาโยเค อํสพทฺธเก;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

สุตฺตวิฺตฺติกถา.

๘๖๐.

อปฺปวาริตาตีนํ, ตนฺตวาเย สเมจฺจ เจ;

วิกปฺปํ จีวเร ภิกฺขุ, อาปชฺชติ น วฏฺฏติ.

๘๖๑.

ทีฆายตปฺปิตตฺถาย, สุตฺตวฑฺฒนเก กเต;

ภิกฺขุ นิสฺสคฺคิยาปตฺตึ, อาปชฺชติ น สํสโย.

๘๖๒.

ภิกฺขุโน าตกาทีนํ, ตนฺตวาเยสุ อตฺตโน;

ธเนนฺสฺส จตฺถาย, อนาปตฺตึ วินิทฺทิเส.

๘๖๓.

วายาเปนฺตสฺส อปฺปคฺฆํ, มหคฺฆํ กตฺตุกามิโน;

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, เสสํ วุตฺตมนนฺตเร.

เปสการกถา.

๘๖๔.

วสฺสํวุฏฺเ ยมุทฺทิสฺส, ภิกฺขู ทียติ จีวรํ;

ปวารณาย ปุพฺเพว, ตํ โหตจฺเจกจีวรํ.

๘๖๕.

ปุเร ปวารณาเยว, ภาเชตฺวา ยทิ คยฺหติ;

วสฺสจฺเฉโท น กาตพฺโพ, สงฺฆิกํ ตํ กโรติ เจ.

๘๖๖.

อนาปตฺติ อธิฏฺเติ, อนฺโตสมยเมว ตํ;

วิสฺสชฺเชติ วิกปฺเปติ, วินสฺสติ จ ฑยฺหติ.

๘๖๗.

ตสฺสจฺจายิกวตฺถสฺส, กถิเน ตุ อนตฺถเต;

ปริหาเรกมาโสว, ทสาหปรโม มโต.

๘๖๘.

อตฺถเต กถิเน ตสฺส, ปฺจ มาสา ปกาสิตา;

ปริหาโร มุนินฺเทน, ทสาหปรมา ปน.

๘๖๙.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา;

ปเมนากฺริยาจิตฺตํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

อจฺเจกจีวรกถา.

๘๗๐.

วสิตฺวา ปน เจ ภิกฺขุ, ปุพฺพกตฺติกปุณฺณมํ;

เปตฺวา จีวรํ คาเม, ปจฺจเย สติ ตาทิเส.

๘๗๑.

ฉารตฺตปรมํ เตน, วสิตพฺพํ วินา ตโต;

อุตฺตรึ วสโต โทโส, วินา สงฺฆสฺส สมฺมุตึ.

๘๗๒.

กตฺติเกเยว มาสสฺมึ, ปมาย ปวาริโต;

ปจฺฉิเมน ปมาเณน, ยุตฺเต สาสงฺกสมฺมเต.

๘๗๓.

เสนาสเน วสนฺโตว, เปตุํ เอกจีวรํ;

จตุรงฺคสมาโยเค, ลภตีติ ปกาสิโต.

๘๗๔.

ยํ คามํ โคจรํ กตฺวา, ภิกฺขุ อารฺเก วเส;

ตสฺมึ คาเม เปตุํ ตํ, มาสเมกํ ตุ วฏฺฏติ.

๘๗๕.

อฺตฺเถว วสนฺตสฺส, ฉารตฺตปรมํ มตํ;

อยมสฺส อธิปฺปาโย, ปฏิจฺฉนฺโน ปกาสิโต.

๘๗๖.

เสนาสนมถาคนฺตฺวา, สตฺตมํ อรุณํ ปน;

อุฏฺาเปตุํ วิทูรตฺตา, อสกฺโกนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๘๗๗.

คามสีมมฺปิ วา คนฺตฺวา, วสิตฺวา ยตฺถ กตฺถจิ;

จีวรสฺส ปวตฺตึ โส, ตฺวา คจฺฉติ วฏฺฏติ.

๘๗๘.

เอวฺจาปิ อสกฺโกนฺโต, ตฺวา ตตฺเถว ปณฺฑิโต;

ขิปฺปํ ปจฺจุทฺธเร าเน, อติเรเก หิ ติฏฺติ.

๘๗๙.

วิสฺสชฺเชติ อนาปตฺติ, วินสฺสติ จ ฑยฺหติ;

อจฺฉินฺทเน จ วิสฺสาเส, ภิกฺขุสมฺมุติยาปิ วา.

๘๘๐.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา;

ทุติเยน, มุนินฺเทน, เตน สาสงฺกสมฺมเต.

สาสงฺกกถา.

๘๘๑.

ชานํ ปริณตํ ลาภํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส โย ปน;

อตฺตโน ปริณาเมยฺย, ตสฺส นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๘๘๒.

สเจ ‘‘อฺสฺส เทหี’’ติ, ปริณาเมติ ภิกฺขุโน;

สุทฺธิกํ สุทฺธจิตฺเตน, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๘๘๓.

จีวรํ วา ปรสฺเสก-เมกํ วา ปน อตฺตโน;

ปริณาเมยฺย เจ สทฺธึ, ทฺเว ปาจิตฺติโย สิยุํ.

๘๘๔.

สงฺฆสฺส ปน ยํ ทินฺนํ, ตํ คเหตุํ น วฏฺฏติ;

สงฺฆสฺเสว ปทาตพฺโพ, อเทนฺตสฺส ปราชโย.

๘๘๕.

เจติยสฺส จ สงฺฆสฺส, ปุคฺคลสฺสปิ วา ปน;

อฺสฺส โปณมฺสฺส, ปริณาเมยฺย ทุกฺกฏํ.

๘๘๖.

โย ปนนฺตมโส ภิกฺขุ, สุนขสฺสปิ โอณตํ;

สุนขสฺส ปนฺสฺส, ปริณาเมยฺย ทุกฺกฏํ.

๘๘๗.

อิทฺหิ ติสมุฏฺานํ, กฺริยํ สฺาวิโมกฺขกํ;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

ปริณตกถา.

ปตฺตวคฺโค ตติโย.

๘๘๘.

เตเนกวตฺถุคฺคตรงฺคมาลํ;

สีลนฺตมาปตฺติวิปตฺติคาหํ;

ตรนฺติ ปฺตฺติมหาสมุทฺทํ;

วินิจฺฉยํ เย ปนิมํ ตรนฺติ.

อิติ วินยวินิจฺฉเย นิสฺสคฺคิยกถา นิฏฺิตา.

ปาจิตฺติยกถา

๘๘๙.

สมฺปชานมุสาวาเท, ปาจิตฺติยมุทีริตํ;

ทวา รวา ภณนฺตสฺส, น โทสุมฺมตฺตกาทิโน.

๘๙๐.

อฺตฺถาปตฺติโย ปฺจ, มุสาวาทสฺส การณา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อทินฺนาทานตุลฺยกา.

สมฺปชานมุสาวาทกถา.

๘๙๑.

ชาติอาทีสุ วุตฺเตสุ, ทสสฺวกฺโกสวตฺถุสุ;

ภูเตน วา อภูเตน, เยน เกนจิ วตฺถุนา.

๘๙๒.

ยาย กายจิ ภาสาย, หตฺถมุทฺทาย วา ปน;

ปาราชิกมนาปนฺนํ, ภิกฺขุมาปนฺนเมว วา.

๘๙๓.

อฺตฺรฺาปเทเสน, โอมสนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

ตตฺถ ปาจิตฺติยาปตฺติ, สมฺพุทฺเธน ปกาสิตา.

๘๙๔.

เตเหวฺาปเทเสน, ปาฬิมุตฺตปเทหิปิ;

สพฺพตฺถานุปสมฺปนฺนํ, อกฺโกสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๘๙๕.

อนกฺโกสิตุกามสฺส, เกวลํ ทวกมฺยตา;

วทโต ปน สพฺพตฺถ, ทุพฺภาสิตมุทีริตํ.

๘๙๖.

ปวิฏฺานุปสมฺปนฺน-ฏฺาเน อิธ จ ภิกฺขุนี;

อนาปตฺติ ปุรกฺขตฺวา, อตฺถธมฺมานุสาสนึ.

๘๙๗.

วทโต ปน ภิกฺขุสฺส, สมุฏฺานาทโย นยา;

อนนฺตรสมา วุตฺตา, ทุกฺขา โหเตตฺถ เวทนา.

โอมสวาทกถา.

๘๙๘.

อาปตฺติ ภิกฺขุเปสุฺเ, ทุวิธาการโต สิยา;

อตฺตโน ปิยกามสฺส, ปรเภทตฺถิโนปิ วา.

๘๙๙.

อกฺโกสนฺตสฺส ปริยาย-ปาฬิมุตฺตนเยหิ จ;

วจนสฺสุปสํหาเร, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๙๐๐.

ตถา อนุปสมฺปนฺน-อกฺโกสํ หรโตปิ จ;

ิตา อนุปสมฺปนฺน-ฏฺาเน อิธ จ ภิกฺขุนี.

๙๐๑.

น เจว ปิยกามสฺส, น จ เภทตฺถิโนปิ วา;

ปาปานํ ครหตฺถาย, วทนฺตสฺส จ ภิกฺขุโน.

๙๐๒.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, อนาปตฺตีติ ทีปิตา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อทินฺนาทานสาทิสา.

เปสุฺกถา.

๙๐๓.

เปตฺวา ภิกฺขุนึ ภิกฺขุํ, อฺเน ปิฏกตฺตยํ;

ธมฺมํ สห ภณนฺตสฺส, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๙๐๔.

ราโชวาทาทโย วุตฺตา, มหาปจฺจริยาทิสุ;

อนารุฬฺเหสุ สงฺคีตึ, อาปตฺติชนกาติ หิ.

๙๐๕.

ทุกฺกฏํ โหติ ภิกฺขุสฺมึ, ตถา ภิกฺขุนิยาปิ จ;

ภิกฺขุสฺสานุปสมฺปนฺน-สฺิโน วิมติสฺส วา.

๙๐๖.

เอกโต อุทฺทิสาเปติ, สชฺฌายํ วา กโรติ โย;

ภณนฺตํ ปคุณํ คนฺถํ, โอปาเตติ จ โย ปน.

๙๐๗.

ตสฺส จานุปสมฺปนฺน-สนฺติเก คณฺหโตปิ จ;

อุทฺเทสํ ตุ อนาปตฺติ, ภณเน เตน เอกโต.

๙๐๘.

วาจโต จ สมุฏฺาติ, วาจาจิตฺตทฺวยาปิ จ;

สมุฏฺานมิทํ วุตฺตํ, ปทโสธมฺมสฺิตํ.

ปทโสธมฺมกถา.

๙๐๙.

สพฺพจฺฉนฺนปริจฺฉนฺเน, นิปชฺเชยฺย สเจ ปน;

เยภุยฺเยน ปริจฺฉนฺเน, ฉนฺเน เสนาสเนปิ วา.

๙๑๐.

ติสฺสนฺนํ ปน รตฺตีนํ, อุทฺธํ โย ปน รตฺติยํ;

เปตฺวา ภิกฺขุํ อฺเน, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๙๑๑.

วตฺถุํ ยํ ปน นิทฺทิฏฺํ, เมถุนสฺส ปโหนกํ;

อาปตฺยนฺตมโส เตน, ติรจฺฉานคเตนปิ.

๙๑๒.

นิปนฺเน อุปสมฺปนฺเน, อิตโร เจ นิปชฺชติ;

อิตรสฺมึ นิปนฺเน วา, สเจ ภิกฺขุ นิปชฺชติ.

๙๑๓.

อุภินฺนํ อุฏฺหิตฺวา วา, นิปชฺชนปโยคโต;

อาปตฺตานุปสมฺปนฺน-คณนายปิ วา สิยา.

๙๑๔.

สเจ ปิธาย วา คพฺภํ, นิปชฺชติปิธาย วา;

อาปตฺตตฺถงฺคเต สูริเย, จตุตฺถทิวเส สิยา.

๙๑๕.

ทิยฑฺฒหตฺถุพฺเพเธน, ปาการจยนาทินา;

ปริกฺขิตฺตมฺปิ ตํ สพฺพํ, ปริกฺขิตฺตนฺติ วุจฺจติ.

๙๑๖.

ภิกฺขุสฺสนฺตมโส ทุสฺส-กุฏิยํ วสโตปิ จ;

สหเสยฺยาย อาปตฺติ, โหตีติ ปริทีปิโต.

๙๑๗.

สพฺพจฺฉนฺนปริจฺฉนฺน-เยภุยฺยาทิปฺปเภทโต;

สตฺต ปาจิตฺติยาเนตฺถ, ทฏฺพฺพานิ สุพุทฺธินา.

๙๑๘.

อฑฺฒจฺฉนฺนปริจฺฉนฺเน, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ;

สพฺพจูฬปริจฺฉนฺน-ฉนฺนาทีหิปิ ปฺจธา.

๙๑๙.

อนาปตฺติ ทิรตฺตํ วา, ติรตฺตํ วสโต สห;

อรุณสฺส ปุเรเยว, ตติยาย จ รตฺติยา.

๙๒๐.

นิกฺขมิตฺวา วสนฺตสฺส, ปุน สทฺธิฺจ ภิกฺขุโน;

ตถา สพฺพปริจฺฉนฺน-สพฺพจฺฉนฺนาทิเกปิ จ.

๙๒๑.

เอวํ อนุปสมฺปนฺเน, นิปนฺเนปิ นิสีทโต;

เสสา เอฬกโลเมน, สมุฏฺานาทโย สมา.

สหเสยฺยกถา.

๙๒๒.

สเจ ตทหุชาตาย, อปิ โย มานุสิตฺถิยา;

สหเสยฺยํ ปกปฺเปยฺย, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๙๒๓.

ทิสฺสมานกรูปาย, ยกฺขิยา เปติยา สห;

รตฺติยํ โย นิปชฺเชยฺย, เทวิยา ปณฺฑเกน วา.

๙๒๔.

เมถุนวตฺถุภูตาย, ติรจฺฉานคติตฺถิยา;

วตฺถูนํ คณนายสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๙๒๕.

อิเธกทิวเสเนว, อาปตฺติ ปริทีปิตา;

เสโส อนนฺตเร วุตฺต-สทิโสว วินิจฺฉโย.

ทุติยสหเสยฺยกถา.

๙๒๖.

อุทฺธํ ฉปฺปฺจวาจาหิ, วิฺุํ ปุริสวิคฺคหํ;

วินา ธมฺมํ ภณนฺตสฺส, โหติ ปาจิตฺติ อิตฺถิยา.

๙๒๗.

คาถาปาโท ปเนโกว, เอกวาจาติ สฺิโต;

ปทโสธมฺมํ นิทฺทิฏฺํ, ธมฺมมฏฺกถมฺปิ วา.

๙๒๘.

ฉนฺนํ อุปริ วาจานํ, ปทาทีนํ วสา ปน;

เทเสนฺตสฺส สิยาปตฺติ, ปทาทิคณนาย จ.

๙๒๙.

นิมฺมินิตฺวา ิเตนาปิ, สทฺธึ ปุริสวิคฺคหํ;

ยกฺเขนปิ จ เปเตน, ติรจฺฉานคเตนปิ.

๙๓๐.

ิตสฺส มาตุคามสฺส, ธมฺมํ โย ปน ภาสติ;

ฉนฺนํ อุปริ วาจานํ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๙๓๑.

ปุริเส อิตฺถิสฺิสฺส, วิมติสฺส จ ปณฺฑเก;

อุตฺตริ ฉหิ วาจาหิ, วทโต โหติ ทุกฺกฏํ.

๙๓๒.

อิตฺถิรูปํ คเหตฺวาน, ิตานํ ภาสโตปิ จ;

ทุกฺกฏํ ยกฺขิเปตีนํ, ติรจฺฉานคติตฺถิยา.

๙๓๓.

ปุริเส สติ วิฺุสฺมึ, สยํ อุฏฺาย วา ปุน;

เทเสนฺตสฺส นิสีทิตฺวา, มาตุคามสฺส วา ตถา.

๙๓๔.

อฺิสฺสา ปุน อฺิสฺสา, อิตฺถิยา ภณโตปิ จ;

ฉหิ ปฺจหิ วาจาหิ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๙๓๕.

ปทโสธมฺมตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย มตา;

อยเมว วิเสโสติ, กฺริยากฺริยมิทํ ปน.

ธมฺมเทสนากถา.

๙๓๖.

มหคฺคตํ ปณีตํ วา, อาโรเจนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

เปตฺวา ภิกฺขุนึ ภิกฺขุํ, ภูเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๙๓๗.

โน เจ ชานาติ โส วุตฺตํ, อาโรเจนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

ปริยายวจเน จสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๙๓๘.

อนาปตฺติ ตถารูเป, การเณ สติ ภาสโต;

สพฺพสฺสปิ จ สีลาทึ, วทโต อาทิกมฺมิโน.

๙๓๙.

อุมฺมตฺตกปทํ เอตฺถ, น วุตฺตํ ตทสมฺภวา;

ภูตาโรจนกํ นาม, สมุฏฺานมิทํ มตํ.

๙๔๐.

กายโต วาจโต กาย-วาจโต จ ติธา สิยา;

กุสลาพฺยากเตเหว, ทฺวิจิตฺตฺจ ทฺวิเวทนํ.

ภูตาโรจนกถา.

๙๔๑.

อาปตฺตึ ปน ทุฏฺุลฺลํ, อาโรเจนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

อาปตฺตานุปสมฺปนฺเน, เปตฺวา ภิกฺขุสมฺมุตึ.

๙๔๒.

สงฺฆาทิเสสมาปนฺโน, โมเจตฺวา อสุจึ อยํ;

ฆเฏตฺวา วตฺถุนาปตฺตึ, วทนฺตสฺเสว วชฺชตา.

๙๔๓.

อิธ สงฺฆาทิเสสาว, ทุฏฺุลฺลาปตฺติโย มตา;

ตสฺมา สุทฺธสฺส ทุฏฺุลฺลํ, วทํ ปาจิตฺติยํ ผุเส.

๙๔๔.

อทุฏฺุลฺลาย ทุฏฺุลฺล-สฺิโน วิมติสฺส วา;

อาปตฺติโยปิ วา เสสา, อาโรเจนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๙๔๕.

ตถา อนุปสมฺปนฺเน, ทุฏฺุลฺลํ ปฺจธา มตํ;

อชฺฌาจารมทุฏฺุลฺลํ, อาโรเจตุํ น วฏฺฏติ.

๙๔๖.

วตฺถุํ วา ปน อาปตฺตึ, อาโรเจนฺตสฺส เกวลํ;

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, ภิกฺขุสมฺมุติยา ตถา.

๙๔๗.

เอวมุมฺมตฺตกาทีนํ, สมุฏฺานาทโย นยา;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, เวทนา ทุกฺขเวทนา.

ทุฏฺุลฺลาโรจนกถา.

๙๔๘.

ขเณยฺย วา ขณาเปยฺย, ปถวึ โย อกปฺปิยํ;

เภทาเปยฺย จ ภินฺเทยฺย, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๙๔๙.

สยเมว ขณนฺตสฺส, ปถวึ ปน ภิกฺขุโน;

ปหารสฺมึ ปหารสฺมึ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๙๕๐.

อาณาเปนฺตสฺส เอกาว, ทิวสํ ขณโตปิ จ;

ปุนปฺปุนาณาเปนฺตสฺส, วาจโต วาจโต สิยา.

๙๕๑.

‘‘ขณ โปกฺขรณึ วาปึ, อาวาฏํ ขณ กูปกํ’’;

อิจฺเจวํ ตุ วทนฺตสฺส, โกจิ โทโส น วิชฺชติ.

๙๕๒.

‘‘อิมํ ขณ จ โอกาสํ, อิธ โปกฺขรณึ ขณ;

อิมสฺมึ ขณ โอกาเส’’, วตฺตุเมวํ น วฏฺฏติ.

๙๕๓.

‘‘กนฺทํ ขณ กุรุนฺทํ วา, ถูณํ ขณ จ ขาณุกํ;

มูลํ ขณ จ ตาลํ วา’’, เอวํ วทติ วฏฺฏติ.

๙๕๔.

‘‘อิมํ มูลํ อิมํ วลฺลึ, อิมํ ตาลํ อิมํ นฬํ;

ขณา’’ติ นิยเมตฺวาน, วตฺตุํ ปน น วฏฺฏติ.

๙๕๕.

อุสฺสิฺจิตุํ สเจ สกฺกา, ฆเฏหิ ตนุกทฺทโม;

ภิกฺขุนา อปเนตพฺโพ, พหลํ น จ วฏฺฏติ.

๙๕๖.

ภิชฺชิตฺวา นทิยาทีนํ, ปติตํ โตยสนฺติเก;

ตฏํ วฏฺํ วิโกเปตุํ, จาตุมาสมฺปิ วฏฺฏติ.

๙๕๗.

สเจ ปตติ โตยสฺมึ, เทเว วุฏฺเปิ วฏฺฏติ;

จาตุมาสมติกฺกนฺเต, โตเย เทโว หิ วสฺสติ.

๙๕๘.

ปาสาณปิฏฺิยํ โสณฺฑึ, ขณนฺติ ยทิ ตตฺถ ตุ;

รชํ ปตติ เจ ปุพฺพํ, ปจฺฉา เทโวภิวสฺสติ.

๙๕๙.

โสเธตุํ ภินฺทิตุํ อนฺโต-จาตุมาสํ ตุ วฏฺฏติ;

จาตุมาสกโต อุทฺธํ, วิโกเปตุํ น วฏฺฏติ.

๙๖๐.

วารินา ปมํ ปุณฺเณ, ปจฺฉา ปตติ เจ รชํ;

ตํ วฏฺฏติ วิโกเปตุํ, โตเย เทโว หิ วสฺสติ.

๙๖๑.

อลฺลียติ ผุสายนฺเต, ปิฏฺิปาสาณเก รชํ;

จาตุมาสจฺจเย ตมฺปิ, วิโกเปตุํ น วฏฺฏติ.

๙๖๒.

สเจ อกตปพฺภาเร, วมฺมิโก ปน อุฏฺิโต;

ยถาสุขํ วิโกเปยฺย, จาตุมาสจฺจเยปิ จ.

๙๖๓.

อพฺโภกาเส สเจ วฏฺโ, จาตุมาสํ ตุ วฏฺฏติ;

รุกฺเข อุปจิกาทีนํ, มตฺติกายปิ โส นโย.

๙๖๔.

มูสิกุกฺกร โคกณฺฏ-คณฺฑุปฺปาทมเลสุปิ;

อยเมว นโย วุตฺโต, อสมฺพทฺเธสุ ภูมิยา.

๙๖๕.

เตเหว สทิสา โหนฺติ, กสินงฺคลมตฺติกา;

อจฺฉินฺนา ภูมิสมฺพนฺธา, สา ชาตปถวี สิยา.

๙๖๖.

เสนาสนมฺปิ อจฺฉนฺนํ, วินฏฺฉทนมฺปิ วา;

จาตุมาสกโต อุทฺธํ, โอวฏฺํ น วิโกปเย.

๙๖๗.

ตโต ‘‘โคปานสึ ภิตฺตึ, ถมฺภํ วา ปทรตฺถรํ;

คณฺหิสฺสามี’’ติ สฺาย, คเหตุํ ปน วฏฺฏติ.

๙๖๘.

คณฺหนฺตสฺสิฏฺกาทีนิ, สเจ ปตติ มตฺติกา;

อนาปตฺติ สิยาปตฺติ, มตฺติกํ ยทิ คณฺหติ.

๙๖๙.

อตินฺโต มตฺติกาปุฺโช, อนฺโตเคเห สเจ สิยา;

อโนวฏฺโ จ ภิกฺขูนํ, สพฺพทา โหติ กปฺปิโย.

๙๗๐.

วุฏฺเ ปุน จ เคหสฺมึ, เคหํ ฉาเทนฺติ ตํ สเจ;

จาตุมาสจฺจเย สพฺโพ, ตินฺโต โหติ อกปฺปิโย.

๙๗๑.

ยตฺตกํ ตตฺถ ตินฺตํ ตุ, ตตฺตกํ โหตฺยกปฺปิยํ;

อตินฺตํ ตตฺถ ยํ ยํ ตุ, ตํ ตํ โหติ หิ กปฺปิยํ.

๙๗๒.

เตมิโต วารินา โส เจ, เอกาพทฺโธว ภูมิยา;

ปถวี เจว สา ชาตา, น วฏฺฏติ ตโต ปรํ.

๙๗๓.

อพฺโภกาเส จ ปากาโร, โอวฏฺโ มตฺติกามโย;

จาตุมาสจฺจเย ‘‘ชาตา, ปถวี’’ติ ปวุจฺจติ.

๙๗๔.

ตตฺถ ลคฺคํ รชํ สณฺหํ, อฆํสนฺโตว มตฺตโส;

ฉุปิตฺวา อลฺลหตฺเถน, สเจ คณฺหาติ วฏฺฏติ.

๙๗๕.

สเจ อิฏฺกปากาโร, เยภุยฺยกถเล ปน;

าเน ติฏฺติ โส ตสฺมา, วิโกเปยฺย ยถาสุขํ.

๙๗๖.

อพฺโภกาเส ิตํ ถมฺภํ, จาเลตฺวา ปนิโต จิโต;

ปถวึ ตุ วิโกเปตฺวา, คเหตุํ น จ วฏฺฏติ.

๙๗๗.

อฺมฺปิ สุกฺขรุกฺขํ วา, ขาณุกํ วาปิ คณฺหโต;

อยเมว นโย โทโส, อุชุมุทฺธรโต น จ.

๙๗๘.

ปาสาณํ ยทิ วา รุกฺขํ, อุจฺจาเลตฺวา ปวฏฺฏติ;

น โทโส สุทฺธจิตฺตสฺส, สเจ ปถวิ ภิชฺชติ.

๙๗๙.

ผาเลนฺตานมฺปิ ทารูนิ, สาขาทีนิ จ กฑฺฒโต;

อยเมว นโย วุตฺโต, ภูมิยํ สุทฺธเจตโส.

๙๘๐.

กณฺฏกํ สูจิมฏฺึ วา, ขิลํ วา ภูมิยํ ปน;

อาโกเฏตุํ ปเวเสตุํ, ภิกฺขุโน น จ วฏฺฏติ.

๙๘๑.

‘‘อหํ ปสฺสาวธาราย, ภินฺทิสฺสามี’’ติ เมทินึ;

ภิกฺขุสฺส ปน ปสฺสาว-เมวํ กาตุํ น วฏฺฏติ.

๙๘๒.

อนาปตฺติ กโรนฺตสฺส, สเจ ภิชฺชติ เมทินี;

สมชฺชโต สมํ กาตุํ, ฆํสิตุํ น จ วฏฺฏติ.

๙๘๓.

ปาทงฺคุฏฺเน วา ภูมึ, ลิขิตุมฺปิ น วฏฺฏติ;

ภินฺทนฺเตน จ ปาเทหิ, ตถา จงฺกมิตุมฺปิ วา.

๙๘๔.

ปถวึ อลฺลหตฺเถน, ฉุปิตฺวา สุขุมํ รชํ;

อฆํสนฺโต คเหตฺวา เจ, หตฺถํ โธวติ วฏฺฏติ.

๙๘๕.

สยํ ทหติ เจ ภูมึ, ทหาเปติ ปเรหิ วา;

อาปตฺตนฺตมโส ปตฺตํ, ทหนฺตสฺสาปิ ภิกฺขุโน.

๙๘๖.

าเนสุ ยตฺตเกสฺวคฺคึ, เทติ ทาเปติ วา ปน;

ตตฺตกาเนว ภิกฺขุสฺส, โหนฺติ ปาจิตฺติยานิปิ.

๙๘๗.

เปตุํ ภิกฺขุโน อคฺคึ, ภูมิยํ น จ วฏฺฏติ;

กปาเล ปตฺตปจเน, เปตุํ ปน วฏฺฏติ.

๙๘๘.

อคฺคึ อุปริ ทารูนํ, เปตุํ น จ วฏฺฏติ;

ทหนฺโต ตานิ คนฺตฺวา โส, ภูมึ ทหติ เจ ปน.

๙๘๙.

เอเสว จ นโย วุตฺโต, อิฏฺกาวาสกาทิสุ;

เปตุํ อิฏฺกาทีนํ, มตฺถเกสฺเวว วฏฺฏติ.

๙๙๐.

กสฺมา ปนาติ เจ? เตส-มนุปาทานภาวโต;

ขาณุเก สุกฺขรุกฺเข วา, อคฺคึ ทาตุํ น วฏฺฏติ.

๙๙๑.

อนาปตฺติ ติณุกฺกํ ตุ, คเหตฺวา ปน คจฺฉโต;

ฑยฺหมาเน ตุ หตฺถสฺมึ, สเจ ปาเตติ ภูมิยํ.

๙๙๒.

ปุน ตํ ปติตฏฺาเน, ทตฺวา ตสฺส ปนินฺธนํ;

อคฺคึ วฏฺฏติ กาตุนฺติ, มหาปจฺจริยํ รุตํ.

๙๙๓.

ตสฺสาปถวิยํเยว, ปถวีติ จ สฺิโน;

วิมติสฺสุภยตฺถาปิ, ทุกฺกฏํ ปริยาปุตํ.

๙๙๔.

อนาปตฺติ ‘‘อิมํ ชาน, อิมมาหร เทหิ’’ติ;

วทนฺตสฺส, สจิตฺตฺจ, ติสมุฏฺานเมว จ.

ปถวีขณนกถา.

มุสาวาทวคฺโค ปโม.

๙๙๕.

ภวนฺตสฺส จ ภูตสฺส, ภูตคามสฺส ภิกฺขุโน;

ปาตพฺยตานิมิตฺตํ ตุ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๙๙๖.

อุทกฏฺโ ถลฏฺโติ, ทุวิโธ โหติ โส ปน;

ติลพีชาทิโก ตตฺถ, สปณฺโณปิ อปณฺณโก.

๙๙๗.

อุทกฏฺโติ วิฺเยฺโย, สพฺโพ เสวาลชาติโก;

วิโกเปนฺตสฺส ตํ สพฺพํ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๙๙๘.

วิยูหิตฺวา ตุ หตฺเถน, นฺหายิตุํ ปน วฏฺฏติ;

โหติ ตสฺส จ สพฺพมฺปิ, านฺหิ สกลํ ชลํ.

๙๙๙.

อุทเกน วินา เจจฺจ, ตํ ปนุทฺธริตุํ ชลา;

น จ วฏฺฏติ ภิกฺขุสฺส, านสงฺกมนฺหิ ตํ.

๑๐๐๐.

อุทเกนุกฺขิปิตฺวา ตํ, ปกฺขิปนฺตสฺส วาริสุ;

วฏฺฏตีติ จ นิทฺทิฏฺํ, สพฺพอฏฺกถาสุปิ.

๑๐๐๑.

ชเล วลฺลิติณาทีนิ, อุทฺธรนฺตสฺส โตยโต;

วิโกเปนฺตสฺส วา ตตฺถ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๐๐๒.

ปเรหุปฺปาฏิตาเนตฺถ, วิโกเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

คจฺฉนฺติ หิ ยโต ตานิ, พีชคาเมน สงฺคหํ.

๑๐๐๓.

ถลฏฺเ ฉินฺนรุกฺขานํ, ิโต หริตขาณุโก;

อุทฺธํ วฑฺฒนโก ตสฺส, ภูตคาเมน สงฺคโห.

๑๐๐๔.

นาฬิเกราทิกานมฺปิ, ขาณุ อุทฺธํ น วฑฺฒติ;

ตสฺมา ตสฺส กโต โหติ, พีชคาเมน สงฺคโห.

๑๐๐๕.

ตถา กทลิยา ขาณุ, ผลิตาย ปกาสิโต;

อผลิตาย โย ขาณุ, ภูตคาเมน โส มโต.

๑๐๐๖.

ผลิตา กทลี ยาว, นีลปณฺณา จ ตาว สา;

นฬเวฬุติณาทีน-มยเมว วินิจฺฉโย.

๑๐๐๗.

อคฺคโต ปน ปฏฺาย, ยทายํ เวฬุ สุสฺสติ;

ตทา สงฺคหิโต โหติ, พีชคาเมน นามโส.

๑๐๐๘.

อินฺทสาลาทิรุกฺขานํ, พีชคาเมน สงฺคโห;

ฉินฺทิตฺวา ปิตานํ ตุ, วิฺเยฺโย วินยฺุนา.

๑๐๐๙.

มณฺฑปาทีนมตฺถาย, นิกฺขณนฺติ จ เต สเจ;

นิคฺคเต มูลปณฺณสฺมึ, ภูตคาเมน สงฺคโห.

๑๐๑๐.

มูลมตฺเตปิ วา เยสํ, ปณฺณมตฺเตปิ วา ปน;

นิคฺคเตปิ กโต เตสํ, พีชคาเมน สงฺคโห.

๑๐๑๑.

สกนฺทา ปน ตาลฏฺิ, พีชคาโมติ วุจฺจติ;

ปตฺตวฏฺฏิ ยทา นีลา, นิคฺคจฺฉติ ตทา น จ.

๑๐๑๒.

นาฬิเกรตจํ ภิตฺวา, ทนฺตสูจีว องฺกุโร;

นิคฺคจฺฉติ ตทา โสปิ, พีชคาโมติ วุจฺจติ.

๑๐๑๓.

มิคสิงฺคสมานาย, สติยา ปตฺตวฏฺฏิยา;

อนิคฺคเตปิ มูลสฺมึ, ภูตคาโมติ วุจฺจติ.

๑๐๑๔.

น โหนฺติ หริตา ยาว, วีหิอาทีนมงฺกุรา;

นิคฺคเตสุปิ ปณฺเณสุ, พีชคาเมน สงฺคโห.

จตฺตาโร ภาณวารา นิฏฺิตา.

๑๐๑๕.

อมฺพชมฺพุฏฺิกาทีน-เมเสว จ วินิจฺฉโย;

วนฺทากา วาปิ อฺํ วา, รุกฺเข ชายติ ยํ ปน.

๑๐๑๖.

รุกฺโขวสฺส สิยา านํ, วิโกเปตุํ น วฏฺฏติ;

อมูลวลฺลิอาทีน-มยเมว วินิจฺฉโย.

๑๐๑๗.

ปาการาทีสุ เสวาโล, อคฺคพีชนฺติ วุจฺจติ;

ยาว ทฺเว ตีณิ ปตฺตานิ, น สฺชายนฺติ ตาว โส.

๑๐๑๘.

ปตฺเตสุ ปน ชาเตสุ, วตฺถุ ปาจิตฺติยสฺส โส;

ฆํสิตฺวา ปน ตํ ตสฺมา, อปเนตุํ น วฏฺฏติ.

๑๐๑๙.

เสวาเล พหิ ปานีย-ฆฏาทีนํ ตุ ทุกฺกฏํ;

อพฺโพหาโรว โส อนฺโต, ปูวาทีสุปิ กณฺณกํ.

๑๐๒๐.

ปาสาณททฺทุเสวาล-เสเลยฺยปฺปภุตีนิ จ;

โหนฺติ ทุกฺกฏวตฺถูนิ, อปตฺตานีติ นิทฺทิเส.

๑๐๒๑.

ปุปฺผิตํ ตุ อหิจฺฉตฺตํ, อพฺโพหาริกตํ คตํ;

สเจ ตํ มกุฬํ โหติ, โหติ ทุกฺกฏวตฺถุกํ.

๑๐๒๒.

รุกฺเข ตจํ วิโกเปตฺวา, ตถา ปปฺปฏิกมฺปิ จ;

นิยฺยาสมฺปิ ปนลฺลสฺมึ, คเหตุํ น จ วฏฺฏติ.

๑๐๒๓.

นุหิอาทีสุ รุกฺเขสุ, ตาลปณฺณาทิเกสุ วา;

ลิขโต ตตฺถชาเตสุ, ปาจิตฺติยมุทีรเย.

๑๐๒๔.

ปุปฺผํ ปณฺฑุปลาสํ วา, ผลํ วา ปกฺกเมว วา;

ปาเตนฺตสฺส จ จาเลตฺวา, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๑๐๒๕.

นาเมตฺวา ผลินึ สาขํ, ทาตุํ วฏฺฏติ คณฺหโต;

สยํ ขาทิตุกาโม เจ, ทาตุเมวํ น วฏฺฏติ.

๑๐๒๖.

อุกฺขิปิตฺวา ปรํ กฺจิ, คาหาเปตุมฺปิ วฏฺฏติ;

ปุปฺผานิ โอจินนฺเตสุ, อยเมว วินิจฺฉโย.

๑๐๒๗.

เยสํ รุหติ รุกฺขานํ, สาขา เตสมฺปิ สาขินํ;

กปฺปิยํ ตมกาเรตฺวา, วิโกเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๐๒๘.

อยเมว นโย อลฺล-สิงฺคิเวราทิเกสุปิ;

ทุกฺกฏํ พีชคาเมสุ, นิทฺทิฏฺตฺตา มเหสินา.

๑๐๒๙.

‘‘รุกฺขํ ฉินฺท ลตํ ฉินฺท, กนฺทํ มูลมฺปิ อุทฺธร;

อุปฺปาเฏหี’’ติ วตฺตุมฺปิ, วฏฺฏเตวานิยามโต.

๑๐๓๐.

‘‘อมฺพํ ชมฺพุมฺปิ นิมฺพํ วา, ฉินฺท ภินฺทุทฺธรา’’ติ วา;

คเหตฺวา ปน นามมฺปิ, วฏฺฏเตวานิยามโต.

๑๐๓๑.

‘‘อิมํ รุกฺขํ อิมํ วลฺลึ, อิมํ ฉลฺลึ อิมํ ลตํ;

ฉินฺท ภินฺทา’’ติ วา วตฺตุํ, นิยเมตฺวา น วฏฺฏติ.

๑๐๓๒.

ปูเรตฺวา อุจฺฉุขณฺฑานํ, ปจฺฉิโย อาหรนฺติ เจ;

สพฺพเมว กตํ โหติ, เอกสฺมึ กปฺปิเย กเต.

๑๐๓๓.

เอกโต ปน พทฺธานิ, อุจฺฉุทารูนิ โหนฺติ เจ;

กปฺปิยํ กโรนฺโต ปน, ทารุํ วิชฺฌติ วฏฺฏติ.

๑๐๓๔.

วลฺลิยา รชฺชุยา วาปิ, ยาย พทฺธานิ ตานิ หิ;

ภาชเนน สมานตฺตา, ตํ วิชฺฌติ น วฏฺฏติ.

๑๐๓๕.

ภตฺตํ มริจปกฺเกหิ, มิสฺเสตฺวา อาหรนฺติ เจ;

เอกสิตฺเถปิ ภตฺตสฺส, สเจ วิชฺฌติ วฏฺฏติ.

๑๐๓๖.

อยเมว นโย วุตฺโต, ติลตณฺฑุลกาทิสุ;

เอกาพทฺเธ กปิตฺเถปิ, กฏาเห กปฺปิยํ กเร.

๑๐๓๗.

กฏาหํ ยทิ มุฺจิตฺวา, อนฺโต จรติ มิฺชกํ;

ภินฺทาเปตฺวา กปิตฺถํ ตํ, กาเรตพฺพํ ตุ กปฺปิยํ.

๑๐๓๘.

อภูตคามพีเชสุ, ภูตคามาทิสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๐๓๙.

อตถาสฺิโน ตตฺถ, อสฺจิจฺจาสติสฺส จ;

อุมฺมตฺตกาทิกานฺจ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๑๐๔๐.

อิทฺจ ติสมุฏฺานํ, กฺริยํ สฺาวิโมกฺขกํ;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

ภูตคามกถา.

๑๐๔๑.

กเต สงฺเฆน กมฺมสฺมึ, อฺวาทวิเหสเก;

ตถา ปุน กโรนฺตสฺส, โหติ ปาจิตฺติยทฺวยํ.

๑๐๔๒.

ติกปาจิตฺติยํ ธมฺเม, อธมฺเม ติกทุกฺกฏํ;

กมฺเม อโรปิเต เจวํ, วทนฺตสฺส จ ทุกฺกฏํ.

๑๐๔๓.

อาปตฺตึ วาปิ อาปนฺนํ, อชานนฺตสฺส, ‘‘ภณฺฑนํ;

ภวิสฺสตี’’ติ สฺิสฺส, คิลานสฺส น โทสตา.

๑๐๔๔.

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา;

กฺริยากฺริยมิทํ วุตฺตํ, เวทนา ทุกฺขเวทนา.

อฺวาทกถา.

๑๐๔๕.

อยสํ กตฺตุกาโมว, สมฺมตสฺส หิ ภิกฺขุโน;

วทนฺโต อุปสมฺปนฺเน, อุชฺฌาเปติ จ ขียติ.

๑๐๔๖.

ตสฺมึ วตฺถุทฺวเย ตสฺส, โหติ ปาจิตฺติยทฺวยํ;

ติกปาจิตฺติยํ ธมฺเม, อธมฺเม ติกทุกฺกฏํ.

๑๐๔๗.

อวณฺณํนุปสมฺปนฺน-สนฺติเก ปน ภิกฺขุโน;

อสมฺมตสฺส ภิกฺขุสฺส, ภาสโต ยสฺส กสฺสจิ.

๑๐๔๘.

สามเณรสฺส วา วณฺณํ, สมฺมตาสมฺมตสฺสปิ;

วทโต ทุกฺกฏํ โหติ, ยสฺส กสฺสจิ สนฺติเก.

๑๐๔๙.

ฉนฺทาทีนํ วเสเนว, กโรนฺตํ ภณโต ปน;

อนาปตฺติ กฺริยาเสส-มนนฺตรสมํ มตํ.

อุชฺฌาปนกถา.

๑๐๕๐.

อชฺโฌกาเส ตุ มฺจาทึ, อตฺตโน วา ปรสฺส วา;

อตฺถาย สนฺถราเปตฺวา, สนฺถริตฺวาปิ วา ปน.

๑๐๕๑.

เนวุทฺธเรยฺย สงฺฆสฺส, อุทฺธราเปยฺย วา น ตํ;

ปกฺกมนฺโต สเจ ตสฺส, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๐๕๒.

วสฺสิเก จตุโร มาเส, สเจ เทโว น วสฺสติ;

อชฺโฌกาเส ตถา จาปิ, เปตุํ น จ วฏฺฏติ.

๑๐๕๓.

ยตฺถ วสฺสติ เหมนฺเต, จตฺตาโร อปเรปิ จ;

เปตุํ ตตฺถ มฺจาทึ, อฏฺ มาเส น วฏฺฏติ.

๑๐๕๔.

กากาทีนํ นิวาสสฺมึ, รุกฺขมูเล กทาจิปิ;

มฺจาทึ ปน สงฺฆสฺส, เปตุํ น จ วฏฺฏติ.

๑๐๕๕.

อฺสฺสตฺถาย ยํ กิฺจิ, สนฺถตํ ยทิ สงฺฆิกํ;

ยตฺถ กตฺถจิ วา าเน, เยน เกนจิ ภิกฺขุนา.

๑๐๕๖.

ยาว โส น นิสีเทยฺย, ‘‘คจฺฉา’’ติ น วเทยฺย วา;

ตาว สนฺถารกสฺเสว, ภาโร ตนฺติ ปวุจฺจติ.

๑๐๕๗.

สเจ ตํ สามเณเรน, สนฺถราเปติ สนฺถตํ;

สนฺถราปิตภิกฺขุสฺส, ปลิโพโธติ ทีปิโต.

๑๐๕๘.

สนฺถตํ ภิกฺขุนา ตํ เจ, ภาโร ตสฺเสว ตาว ตํ;

ยาว อาณาปโก ตตฺถ, อาคนฺตฺวา น นิสีทติ.

๑๐๕๙.

ภิกฺขุํ วา สามเณรํ วา, อารามิกมุปาสกํ;

อนาปุจฺฉา นิยฺยาเตตฺวา, สงฺฆิกํ สยนาสนํ.

๑๐๖๐.

เลฑฺฑุปฺปาตมติกฺกมฺม, คจฺฉโต ปเม ปเท;

ทุกฺกฏํ, ทุติเย วาเร, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๑๐๖๑.

ตฺวา โภชนสาลายํ, วตฺวา โย สามเณรกํ;

อสุกสฺมึ ทิวาฏฺาเน, ปฺาเปหีติ มฺจกํ.

๑๐๖๒.

นิกฺขมิตฺวา สเจ ตสฺมา, านา อฺตฺถ คจฺฉติ;

ปาทุทฺธาเรน โส ภิกฺขุ, กาเรตพฺโพติ ทีปิโต.

๑๐๖๓.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ติกาตีเตน สตฺถุนา;

ตถา ปุคฺคลิเก เตน, ทีปิตํ ติกทุกฺกฏํ.

๑๐๖๔.

จิมิลึ ตฏฺฏิกํ จมฺมํ, ผลกํ ปาทปุฺฉนึ;

ภูมตฺถรณกํ วาปิ, อุตฺตรตฺถรณมฺปิ วา.

๑๐๖๕.

ทารุมตฺติกภณฺฑานิ, ปตฺตาธารกเมว วา;

อพฺโภกาเส เปตฺวา ตํ, คจฺฉโต โหติ ทุกฺกฏํ.

๑๐๖๖.

สเจ อารฺเกนาปิ, อโนวสฺเส จ โน สติ;

ลคฺเคตฺวา ปน รุกฺขสฺมึ, คนฺตพฺพํ ตุ ยถาสุขํ.

๑๐๖๗.

ยถา อุปจิกาทีหิ, น ขชฺชติ น ลุชฺชติ;

ตถา กตฺวาปิ ตํ สพฺพํ, คนฺตุํ ปน จ วฏฺฏติ.

๑๐๖๘.

อนาปตฺตุทฺธราเปตฺวา, อาปุจฺฉิตฺวาปิ คจฺฉโต;

อตฺตโน สนฺตเก รุทฺเธ, อาปทาสุปิ ภิกฺขุโน.

๑๐๖๙.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา;

กฺริยากฺริยมิทํ วุตฺต-มยเมว วิเสสตา.

ปมเสนาสนกถา.

๑๐๗๐.

ภิสิจิมิลิกา ภูม-ตฺถรณํ อุตฺตรตฺถรํ;

ตฏฺฏิกา จมฺมขณฺโฑ จ, ปจฺจตฺถรนิสีทนํ.

๑๐๗๑.

สนฺถาโร ติณปณฺณานํ, เสยฺยา ทสวิธา สิยา;

สพฺพจฺฉนฺนปริจฺฉนฺเน, วิหาเร ภิกฺขุ โย ปน.

๑๐๗๒.

เอตํ ทสวิธํ เสยฺยํ, สนฺถริตฺวาปิ วา สยํ;

อนุทฺธริตฺวานาปุจฺฉา, อติกฺกมติ ตํ สเจ.

๑๐๗๓.

อารามสฺสูปจารํ วา, ปริกฺเขปํ ปนสฺส วา;

ปเม ทุกฺกฏํ ปาเท, ปาจิตฺติ ทุติเย สิยา.

๑๐๗๔.

เสนาสนสฺส เสยฺยาย, อุภเยสํ วินาสโต;

คจฺฉโต สนฺถริตฺวนฺโต-คพฺเภ ปาจิตฺติ วณฺณิตา.

๑๐๗๕.

อุปจาเร วิหารสฺส, ทุกฺกฏํ มณฺฑปาทิเก;

คจฺฉโต สนฺถริตฺวา วา, เสยฺยามตฺตํ วินาสโต.

๑๐๗๖.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, สงฺฆิเก ทสวตฺถุเก;

ตถา ปุคฺคลิเก ตสฺส, ทีปิตํ ติกทุกฺกฏํ.

๑๐๗๗.

อนาปตฺตุทฺธริตฺวา วา, อาปุจฺฉํ วาปิ คจฺฉโต;

ปลิพุทฺเธปิ วาฺเน, อตฺตโน สนฺตเกปิ วา.

๑๐๗๘.

สาเปกฺโขว จ คนฺตฺวา ตํ, ตตฺถ ตฺวาปิ ปุจฺฉติ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อนนฺตรสมา มตา.

ทุติยเสนาสนกถา.

๑๐๗๙.

โย ปุพฺพุปคตํ ภิกฺขุํ, ชานํ อนุปขชฺช จ;

กปฺเปยฺย สงฺฆิกาวาเส, เสยฺยํ ปาจิตฺติยสฺส เจ.

๑๐๘๐.

ปาทโธวนปาสาณา, ปวิสนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

ยาว ตํ มฺจปีํ วา, นิกฺขมนฺตสฺส วา ปน.

๑๐๘๑.

มฺจปีกโต ยาว, ปสฺสาวฏฺานเมว ตุ;

เอตฺถนฺตเร อิทํ านํ, อุปจาโรติ วุจฺจติ.

๑๐๘๒.

ตตฺถ พาเธตุกามสฺส, อุปจาเร ตุ ภิกฺขุโน;

ทสสฺวฺตรํ เสยฺยํ, สนฺถรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๐๘๓.

นิสีทนฺตสฺส วา ตตฺถ, นิปชฺชนฺตสฺส วา ปน;

ตถา ทฺเวปิ กโรนฺตสฺส, โหติ ปาจิตฺติยทฺวยํ.

๑๐๘๔.

ปุนปฺปุนํ กโรนฺตสฺส, ปโยคคณนาวสา;

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ปุคฺคเล ติกทุกฺกฏํ.

๑๐๘๕.

วุตฺตูปจารํ มุฺจิตฺวา, เสยฺยํ สนฺถรโตปิ วา;

วิหารสฺสูปจาเร วา, อชฺโฌกาเสปิ วา ปน.

๑๐๘๖.

สนฺถราปยโต วาปิ, ตตฺถ ตสฺส นิสีทโต;

สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, นิวาโส จ นิวาริโต.

๑๐๘๗.

อนาปตฺติ คิลานสฺส, สีตาทุปฺปีฬิตสฺส วา;

อาปทาสุปิ ภิกฺขุสฺส, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๐๘๘.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, ปมนฺติมวตฺถุนา;

สทิสาติ จ วิฺเยฺยา, โหตีทํ ทุกฺขเวทนํ.

อนุปขชฺชกถา.

๑๐๘๙.

วิหารา สงฺฆิกา ภิกฺขุํ, นิกฺกฑฺเฒยฺย สเจ ปน;

นิกฺกฑฺฒาเปยฺย วา กุทฺโธ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๐๙๐.

พหุภูมาปิ ปาสาทา, ปโยเคเนกเกน โย;

นิกฺกฑฺเฒติ สเจ ตสฺส, เอกา ปาจิตฺติ ทีปิตา.

๑๐๙๑.

เปตฺวา จ เปตฺวา จ, นิกฺกฑฺฒนฺตสฺส อนฺตรา;

ทฺวารานํ คณนายสฺส, โหนฺติ ปาจิตฺติโย ปน.

๑๐๙๒.

‘‘นิกฺขมา’’ติ วทนฺตสฺส, วาจายปิ อยํ นโย;

อาณตฺติยา ขเณเยว, อาณาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๐๙๓.

สเจ โส สกิมาณตฺโต, ทฺวาเรปิ พหุเก ปน;

อติกฺกาเมติ เอกาว, พหุกานิ พหูนิ เจ.

๑๐๙๔.

ตสฺสูปฏฺานสาลาทิ-วิหารสฺสูปจารโต;

กาเยนปิ จ วาจาย, ตถา นิกฺกฑฺฒเนปิ จ.

๑๐๙๕.

วิหารสฺสูปจารา วา, วิหารา วาปิ เจตรํ;

นิกฺกฑฺฒนฺตสฺส สพฺเพสํ, ปริกฺขารมฺปิ ทุกฺกฏํ.

๑๐๙๖.

อสมฺพทฺเธสุ ภิกฺขุสฺส, ปริกฺขาเรสุ ปณฺฑิโต;

วตฺถูนํ คณนายสฺส, ทุกฺกฏํ ปริทีปเย.

๑๐๙๗.

อนฺเตวาสิมลชฺชึ วา, ตถา สทฺธิวิหาริกํ;

นิกฺกฑฺฒนฺตสฺส อุมฺมตฺตํ, สยํ อุมฺมตฺตกสฺส จ.

๑๐๙๘.

อตฺตโน วสนฏฺานา, ตถา วิสฺสาสิกสฺส วา;

ปริกฺขารฺจ วา เตสํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๑๐๙๙.

สงฺฆารามาปิ สพฺพสฺมา, ตถา กลหการกํ;

อิทํ ตุ ติสมุฏฺานํ, เวทนา ทุกฺขเวทนา.

นิกฺกฑฺฒนกถา.

๑๑๐๐.

มชฺฌิมาสีสฆฏฺฏาย, เวหาสกุฏิยูปริ;

อาหจฺจปาทเก มฺเจ, ปีเ วา ปน ภิกฺขุโน.

๑๑๐๑.

นิสีทนฺตสฺส วา ตสฺมึ, นิปชฺชนฺตสฺส วา ปน;

ปโยคคณนาเยว, ตสฺส ปาจิตฺติโย สิยุํ.

๑๑๐๒.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ปุคฺคเล ติกทุกฺกฏํ;

เหฏฺา อปริโภเค วา, สีสฆฏฺฏาย วา ปน.

๑๑๐๓.

อเวหาสวิหาเร วา, อตฺตโน สนฺตเกปิ วา;

วิสฺสาสิกวิหาเร วา, น โทสุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๑๐๔.

ยตฺถ ปฏาณิ วา ทินฺนา, ตตฺถ ตฺวา ลเคติ วา;

อิทเมฬกโลเมน, สมุฏฺานํ สมํ มตํ.

เวหาสกุฏิกถา.

๑๑๐๕.

ยาว ทฺวารสฺส โกสมฺหา, อคฺคฬฏฺปนาย ตุ;

ภิกฺขุนา ลิมฺปิตพฺพํ วา, เลปาเปตพฺพเมว วา.

๑๑๐๖.

เยฺโย อาโลกสนฺธีนํ, ปริกมฺเมปฺยยํ นโย;

ฉทนสฺส ทฺวตฺติปริยายํ, ิเตน หริเต ปน.

๑๑๐๗.

อธิฏฺเยฺยํ ตโต อุทฺธํ, อธิฏฺเติ สเจ ปน;

ตสฺส ปาจิตฺติยํ โหติ, ทุกฺกฏํ ตตฺถ ติฏฺโต.

๑๑๐๘.

ปิฏฺิวํเส ิโต โกจิ, ฉทนสฺส มุขวฏฺฏิยา;

ยสฺมึ าเน ิตํ ภิกฺขุํ, โอโลเกนฺโต น ปสฺสติ.

๑๑๐๙.

ตสฺมึ าเน ปน าตุํ, เนว ภิกฺขุสฺส วฏฺฏติ;

วิหารสฺส ปตนฺตสฺส, ปตโนกาสโต หิ ตํ.

๑๑๑๐.

อูนกทฺวตฺติปริยาเย, อติเรโกติ สฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๑๑๑.

น โทโส ทฺวตฺติปริยาเย, เลเณ ติณกุฏีสุ วา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

ทฺวตฺติปริยายกถา.

๑๑๑๒.

ชานํ สปฺปาณกํ โตยํ, ติณํ วา มตฺติกมฺปิ วา;

ยทิ สิฺเจยฺย ปาจิตฺติ, สิฺจาเปยฺย ปเรหิ วา.

๑๑๑๓.

อจฺฉินฺทิตฺวา สเจ ธารํ, มตฺติกํ สิฺจโต ปน;

เอกสฺมิมฺปิ ฆเฏ เอกา, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๑๑๑๔.

วิจฺฉินฺทติ สเจ ธารํ, ปโยคคณนาวสา;

สมฺมุขมฺปิ กโรนฺตสฺส, มาติกํ สนฺทมานกํ.

๑๑๑๕.

เอกาว เจ สิยาปตฺติ, ทิวสมฺปิ จ สนฺทตุ;

พนฺธโต ตตฺถ ตตฺถสฺส, ปโยคคณนา สิยา.

๑๑๑๖.

สเจ สกฏปุณฺณมฺปิ, มตฺติกํ ติณเมว วา;

อุทเก ปกฺขิปนฺตสฺส, เอกา ปาจิตฺติ เอกโต.

๑๑๑๗.

เอเกกํ ปกฺขิปนฺตสฺส, ปโยคคณนาย เจ;

ขยํ วา อาวิลตฺตํ วา, ชลํ คจฺฉติ ตาทิเส.

๑๑๑๘.

‘‘สิฺจาหี’’ติ วทนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

เอกายาณตฺติยา เอกา, ทิวสมฺปิ จ สิฺจโต.

๑๑๑๙.

อปฺปาเณ อุทเก สุทฺเธ, สปฺปาณมิติ สฺิโน;

สพฺพตฺถ วิมติสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๑๒๐.

สพฺพตฺถาปาณสฺิสฺส, อสฺจิจฺจาสติสฺส วา;

อชานโต อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๑๒๑.

สปฺปาณกตฺตํ โตยสฺส, สปฺปาณนฺติ วิชานนํ;

วินา วธกจิตฺเตน, ติณาทีนํ นิเสจนํ.

๑๑๒๒.

จตฺตาเรวสฺส องฺคานิ, นิทฺทิฏฺานิ มเหสินา;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

๑๑๒๓.

อิทํ ปณฺณตฺติวชฺชฺจ, ติจิตฺตฺจาติ ทีปิตํ;

อิทเมเวตฺถ นิทฺทิฏฺํ, ตสฺส จสฺส วิเสสนํ.

สปฺปาณกกถา.

เสนาสนวคฺโค ทุติโย.

๑๑๒๔.

ภิกฺขุสฺสาฏฺงฺคยุตฺตสฺส, ภิกฺขุโนวาทสมฺมุติ;

อิธ ตฺติจตุตฺเถน, อนุฺาตา มเหสินา.

๑๑๒๕.

โย ตายาสมฺมโต ภิกฺขุ, ครุธมฺเมหิ อฏฺหิ;

เอกํ สมฺพหุลา วาปิ, ภิกฺขุนิสงฺฆเมว วา.

๑๑๒๖.

โอสาเรนฺโตว เต ธมฺเม, โอวเทยฺย สเจ ปน;

โอวาทปริโยสาเน, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๒๗.

อฺเน ปน ธมฺเมน, โอวทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

เอกโตอุปสมฺปนฺนํ, ครุธมฺเมหิ วา ตถา.

๑๑๒๘.

ภิกฺขูนํ สนฺติเกเยว, อุปสมฺปนฺนภิกฺขุนึ;

ตถา, ลิงฺควิปลฺลาเส, ปาจิตฺเตว ปกาสิตา.

๑๑๒๙.

สมฺมตสฺสาปิ ภิกฺขุสฺส, ทุกฺกฏํ สมุทีริตํ;

โอวาทํ อนิยาเทตฺวา, ธมฺเมนฺเน ภาสโต.

๑๑๓๐.

‘‘สมคฺคมฺหา’’ติ วุตฺเตปิ, อฺเโนวทโต ตถา;

‘‘วคฺคมฺหา’’ติ จ วุตฺเตปิ, ครุธมฺเมหิ ทุกฺกฏํ.

๑๑๓๑.

อคณฺหนฺตสฺส โอวาทํ, อปจฺจาหรโตปิ ตํ;

เปตฺวา ทุกฺกฏํ พาลํ, คิลานํ คมิกํ สิยา.

๑๑๓๒.

อธมฺเม ปน กมฺมสฺมึ, อธมฺมนฺติ จ สฺิโน;

วคฺเค ภิกฺขุนิสงฺฆสฺมึ, ติกปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๓๓.

ตถา เวมติกสฺสาปิ, ธมฺมกมฺมนฺติ สฺิโน;

นว ปาจิตฺติโย วุตฺตา, สมคฺเคปิ จ ตตฺตกา.

๑๑๓๔.

นวกานํ วสา ทฺวินฺนํ, อฏฺารส ภวนฺติ ตา;

ทุกฺกฏํ ธมฺมกมฺเมปิ, สตฺตรสวิธํ สิยา.

๑๑๓๕.

‘‘โอสาเรหี’’ติ วุตฺโต วา, ปฺหํ ปุฏฺโ กเถติ วา;

สิกฺขมานาย วา เนว, โทโส อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๑๓๖.

วาจุคฺคตาว กาตพฺพา, ปคุณา ทฺเวปิ มาติกา;

สุตฺตนฺตโต จ จตฺตาโร, ภาณวารา ปกาสิตา.

๑๑๓๗.

เอโก ปริกถตฺถาย, กถามคฺโค ปกาสิโต;

มงฺคลามงฺคลตฺถาย, ติสฺโสเยวานุโมทนา.

๑๑๓๘.

อุโปสถาทิอตฺถาย, กมฺมากมฺมวินิจฺฉโย;

กมฺมฏฺานํ ตถา เอกํ, อุตฺตมตฺถสฺส ปาปกํ.

๑๑๓๙.

เอตฺตกํ อุคฺคเหตฺวาน, ปฺจวสฺโส พหุสฺสุโต;

มุฺจิตฺวา นิสฺสยํ กามํ, วสิตุํ ลภติสฺสโร.

๑๑๔๐.

วาจุคฺคตา วิภงฺคา ทฺเว, ปคุณา พฺยฺชนาทิโต;

จตูสฺวปิ นิกาเยสุ, เอโก วา โปตฺถโกปิ จ.

๑๑๔๑.

กมฺมากมฺมฺจ วตฺตานิ, อุคฺคเหตพฺพเมตฺตกํ;

สพฺพนฺติมปริจฺเฉโท, ทสวสฺโส สเจ ปน.

๑๑๔๒.

พหุสฺสุโต ทิสาโมกฺโข, เยนกามํคโม สิยา;

ปริสํ ลภเต กามํ, อุปฏฺาเปตุมิสฺสโร.

๑๑๔๓.

ยสฺส สาฏฺกถํ สพฺพํ, วาจุคฺคํ ปิฏกตฺตยํ;

โสยํ พหุสฺสุโต นาม, ภิกฺขุโนวาทโก สิยา.

๑๑๔๔.

อสฺสาสมฺมตตาทีนิ, ตีณิ องฺคานิ ทีปเย;

ปทโสธมฺมตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

โอวาทกถา.

๑๑๔๕.

ปาจิตฺติ ครุธมฺเมหิ, ธมฺเมนฺเน วา ปน;

โหตฺยตฺถงฺคเต สูริเย, โอวทนฺตสฺส ภิกฺขุนึ.

๑๑๔๖.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, สมฺมตสฺสาปิ ภิกฺขุโน;

เอกโตอุปสมฺปนฺนํ, โอวทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๑๔๗.

ตถานตฺถงฺคเต สูริเย, คเต อตฺถนฺติ สฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๑๔๘.

อุทฺเทสาทินเยนสฺส, อนาปตฺติ ปกาสิตา;

อนนฺตรสมา เสสา, สมุฏฺานาทโย นยา.

อตฺถงฺคตสูริยกถา.

๑๑๔๙.

ภิกฺขุนึ โอวทนฺตสฺส, คนฺตฺวา ภิกฺขุนุปสฺสยํ;

ครุธมฺเมหิ อฺตฺร, กาลา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๕๐.

สเจ อสมฺมโต โหติ, โหติ ปาจิตฺติยทฺวยํ;

อตฺถงฺคเต จ สูริเย, สเจ วทติ ตีณิปิ.

๑๑๕๑.

อฺเน ปน ธมฺเมน, วทโต ทุกฺกฏทฺวยํ;

เอกํ ปาจิตฺติยํ โหติ, ภิกฺขุโน รตฺติเหตุกํ.

๑๑๕๒.

สมฺมตสฺสาปิ ภิกฺขุสฺส, โหติ ปาจิตฺติยทฺวยํ;

ครุธมฺมนิทานสฺส, สมฺมตตฺตา อภาวโต.

๑๑๕๓.

ตสฺเสวฺเน ธมฺเมน, โอวทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

สมฺมตตฺตา อนาปตฺติ, เอกา ปาจิตฺติ รตฺติยํ.

๑๑๕๔.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ทุกฺกฏํ อิตรทฺวเย;

เอกโตอุปสมฺปนฺนํ, โอวทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๑๕๕.

ตถา อฺเน ธมฺเมน, คนฺตฺวา ภิกฺขุนุปสฺสยํ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

ภิกฺขุนุปสฺสยกถา.

๑๑๕๖.

จีวราทีนมตฺถาย, โอวทนฺตีติ ภิกฺขุนึ;

วทโต สมฺมเต ภิกฺขุ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๕๗.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ตเถว ติกทุกฺกฏํ;

สงฺเฆนาสมฺมตํ ภิกฺขุํ, วทนฺตสฺส จ ทุกฺกฏํ.

๑๑๕๘.

ตเถวานุปสมฺปนฺนํ, สมฺมตํ วา อสมฺมตํ;

น โทโส อามิสตฺถาย, โอวทนฺตสฺส ภาสโต.

๑๑๕๙.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา;

อิทฺหิ ติสมุฏฺานํ, เวทนา ทุกฺขเวทนา.

อามิสกถา.

๑๑๖๐.

สเจ ภิกฺขุนิยา ภิกฺขุ, ทเทยฺย ปน จีวรํ;

อฺาติกาย ปาจิตฺติ, เปตฺวา ปาริวตฺตกํ.

๑๑๖๑.

จีวรสฺส ปฏิคฺคาห-สิกฺขาปทสโม นโย;

อวเสโส มโต สทฺธึ, สมุฏฺานาทินา ปน.

๑๑๖๒.

ตตฺถ ภิกฺขุนิยา ทินฺนํ, จีวรํ อิธ ภิกฺขุนา;

ตตฺถ นิสฺสคฺคิยํ สุทฺธ-ปาจิตฺติ อิธ สูจิตา.

จีวรทานกถา.

๑๑๖๓.

จีวรํ โย หิ สิพฺเพยฺย, สิพฺพาเปยฺย ปเรน วา;

อฺาติกาย ปาจิตฺติ, โหติ ภิกฺขุนิยา ปน.

๑๑๖๔.

ยํ วา นิวาสิตุํ สกฺกา, ยํ วา ปารุปนูปคํ;

จีวรนฺติ อธิปฺเปโต, อิทเมตฺถ มเหสินา.

๑๑๖๕.

สยํ สูจึ ปเวเสตฺวา, สิพฺพนฺตสฺส จ ภิกฺขุโน;

สูจินีหรเณ ตสฺส, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๑๑๖๖.

สตกฺขตฺตุมฺปิ วิชฺฌิตฺวา, สกึ นีหรโต ปน;

เอกํ ปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ปโยคสฺส วสา พหู.

๑๑๖๗.

‘‘สิพฺพา’’ติ ปน อาณตฺโต, อวิเสเสน ภิกฺขุนา;

นิฏฺาเปติ สเจ สพฺพํ, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๖๘.

‘‘ยเมตฺถ จีวเร กมฺมํ, ภาโร สพฺพํ ตวา’’ติ หิ;

อาณตฺโต ภิกฺขุนา สพฺพํ, นิฏฺาเปติ สเจ ปน.

๑๑๖๙.

ภิกฺขุสฺสาณาปกสฺเสว, เอกายาณตฺติยา ปน;

โหนฺติ ปาจิตฺติยาปตฺติ, อเนการาปเถ ปเถ.

๑๑๗๐.

ปุนปฺปุนาณาเปนฺตสฺส, อเนกาณตฺติยํ ปน;

กา หิ นาม กถา อตฺถิ? ติกปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๗๑.

าติกาย จ อฺาติ-สฺิสฺส วิมติสฺส วา;

เอกโตอุปสมฺปนฺน-จีวเร ทุกฺกฏํ สิยา.

๑๑๗๒.

เปตฺวา จีวรํ อฺํ, ปริกฺขารฺจ สิพฺพโต;

อนาปตฺติ วินิทฺทิฏฺา, สิกฺขมานาทิกายปิ.

๑๑๗๓.

สฺจริตฺตสมุฏฺานํ, กฺริยํ ปณฺณตฺติวชฺชกํ;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

จีวรสิพฺพนกถา.

๑๑๗๔.

ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สํวิธาย ปเนกโต;

ปฏิปชฺเชยฺย มคฺคํ เจ, อฺตฺร สมยา อิธ.

๑๑๗๕.

คามนฺตโรกฺกเม วาปิ, อทฺธโยชนติกฺกเม;

อคามเก อรฺเ วา, โหติ อาปตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๑๗๖.

เอตฺถากปฺปิยภูมฏฺโ, สํวิธานํ กโรติ โย;

สํวิธานนิมิตฺตํ ตุ, ทุกฺกฏํ ตสฺส ทีปิตํ.

๑๑๗๗.

สํวิธานํ กโรนฺตสฺส, ตฺวา กปฺปิยภูมิยํ;

สํวิธานนิมิตฺตํ ตุ, น วทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๑๗๘.

อุภยตฺถาปิ ปาจิตฺติ, คจฺฉนฺตสฺเสว ภิกฺขุโน;

อนนฺตรสฺส คามสฺส, อุปจาโรกฺกเม สิยา.

๑๑๗๙.

ตตฺราปิ ปเม ปาเท, ทุกฺกฏํ สมุทีริตํ;

ทุติเย ปทวารสฺมึ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๑๑๘๐.

อนฺตรา สํวิธาเนปิ, ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ สิยา;

ทฺวารมคฺควิสงฺเกเต, สติ จาปตฺติ วุจฺจติ.

๑๑๘๑.

อสํวิทหิเต กาเล, วิทหิโตติ สฺิโน;

ภิกฺขุสฺเสว วิธานสฺมึ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๑๘๒.

สมเย วิทหิตฺวา วา, วิสงฺเกเตน คจฺฉโต;

อาปทาสุ อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๑๘๓.

อิทํ จตุสมุฏฺานํ, กายโต กายวาจโต;

กายจิตฺตา สมุฏฺาติ, กายวาจาทิกตฺตยา.

สํวิธานกถา.

๑๑๘๔.

เอกมุชฺชวนึ นาวํ, ตถา โอชวนิมฺปิ วา;

อภิรูเหยฺย ปาจิตฺติ, สทฺธึ ภิกฺขุนิยา สเจ.

๑๑๘๕.

สคามตีรปสฺเสน, คามนฺตรวเสน วา;

อคามตีรปสฺเสน, คมเน อทฺธโยชเน.

๑๑๘๖.

ตถา โยชนวิตฺถิณฺณ-นทีมชฺเฌน คจฺฉโต;

อทฺธโยชนสงฺขาย, โหนฺติ ปาจิตฺติโย ปน.

๑๑๘๗.

ยถาสุขํ สมุทฺทสฺมึ, สพฺพอฏฺกถาสุ หิ;

นทิยํเยว อาปตฺติ, น สมุทฺเท วิจาริตา.

๑๑๘๘.

ติตฺถสมฺปาทนตฺถาย, อุทฺธํ วา นทิยา อโธ;

สเจ หรนฺติ ตํยุตฺตา, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๑๑๘๙.

ตถา สํวิทหิตฺวา วา, ติริยํ ตรณาย วา;

อาปทาสุ วิเสโส หิ, อนนฺตรสโม มโต.

นาวาภิรุหนกถา.

๑๑๙๐.

ตฺวา ภิกฺขุนิยา ภตฺตํ, ภุฺชโต ปริปาจิตํ;

หิตฺวา คิหิสมารมฺภํ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๑๙๑.

โภชนํ ปฺจธา วุตฺตํ, คหเณ ตสฺส ทุกฺกฏํ;

อชฺโฌหาเรสุ สพฺเพสุ, ตสฺส ปาจิตฺติโย สิยุํ.

๑๑๙๒.

สนฺตกํ าตกาทีนํ, คิหิสมฺปาทิตมฺปิ วา;

วินา ภิกฺขุนิยา โทโส, ภุฺชโต ปริปาจิตํ.

๑๑๙๓.

ปริปาจิตสฺิสฺส, ภิกฺขุสฺสาปริปาจิเต;

อุโภสุ วิมติสฺสาปิ, โหติ สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํ.

๑๑๙๔.

เอกโตอุปสมฺปนฺน-ปริปาจิตโภชนํ;

อชฺโฌหารวเสเนว, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชโต.

๑๑๙๕.

อฺํ วา ปน ยํ กิฺจิ, เปตฺวา ปฺจโภชนํ;

ภุฺชนฺตสฺส อนาปตฺติ, ยาคุขชฺชผลาทิกํ.

๑๑๙๖.

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา;

อิทํ ปณฺณตฺติวชฺชํ ตุ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

ปริปาจิตกถา.

๑๑๙๗.

ทุติยานิยเตเนว, ทสมํ สทิสํ มตํ;

อิทํ สิกฺขาปทํ สพฺพํ, สมุฏฺานนยาทินา.

รโหนิสชฺชกถา.

ภิกฺขุนิวคฺโค ตติโย.

๑๑๙๘.

เอโก อาวสโถ ปิณฺโฑ, อคิลาเนน ภิกฺขุนา;

ภุฺชิตพฺโพ ตโต อุทฺธํ, ปาจิตฺติ ปริภุฺชโต.

๑๑๙๙.

อโนทิสฺเสว ปฺตฺเต, ยาวทตฺเถว ภิกฺขุนา;

ภุฺชิตพฺพํ สกึ ตตฺถ, ตโต อุทฺธํ น วฏฺฏติ.

๑๒๐๐.

ทุติเย ทิวเส ตตฺถ, คหเณ ทุกฺกฏํ มตํ;

อชฺโฌหาเรสุ สพฺเพสุ, ตสฺส ปาจิตฺติโย มตา.

๑๒๐๑.

กุเลเนเกน ปฺตฺเต, สห นานากุเลหิ วา;

นาเนกฏฺานเภเทสุ, เอกภาโคว วฏฺฏติ.

๑๒๐๒.

นานาฏฺาเนสุ ปฺตฺโต, โย จ, นานากุเลหิ วา;

ภุฺชโต ปน สพฺพตฺถ, น โทโส ปฏิปาฏิยา.

๑๒๐๓.

ปฏิปาฏิมเสเสน, เขเปตฺวา ปุน ภุฺชโต;

อาทิโต ปน ปฏฺาย, น จ กปฺปติ ภิกฺขุโน.

๑๒๐๔.

อนาปตฺติ คิลานสฺส, อาคจฺฉนฺตสฺส คจฺฉโต;

โอทิสฺสปิ จ ปฺตฺเต, ปริตฺเต ภุฺชโต สกึ.

๑๒๐๕.

ยาคุอาทีนิ นิจฺจมฺปิ, ภุฺชิตุํ ปน วฏฺฏติ;

เสสเมฬกโลเมน, สมุฏฺานาทิกํ สมํ.

อาวสถกถา.

๑๒๐๖.

อฺตฺร สมยา วุตฺตา, ปาจิตฺติ คณโภชเน;

คโณติ ปน นิทฺทิฏฺา, จตฺตาโร วา ตตุตฺตรึ.

๑๒๐๗.

ยํ นิมนฺตนโต วาปิ, ลทฺธํ วิฺตฺติโตปิ วา;

โภชนํ ปน ปฺจนฺนํ, โหติ อฺตรํ อิธ.

๑๒๐๘.

โภชนานมฺปิ ปฺจนฺนํ, คเหตฺวา นามเมว ตุ;

นิมนฺเตติ สเจ ภิกฺขู, จตฺตาโร พหุเกปิ วา.

๑๒๐๙.

‘‘โอทนํ โภชนํ ภตฺตํ, สมฺปฏิจฺฉถ คณฺหถ’’;

อิติ เววจเนเหว, อถ ภาสนฺตเรน วา.

๑๒๑๐.

ตโต ตสฺส จ เต ภิกฺขู, สาทิยิตฺวา นิมนฺตนํ;

เอกโต นานโต วา เจ, คนฺตฺวา คณฺหนฺติ เอกโต.

๑๒๑๑.

สพฺเพสํ โหติ ปาจิตฺติ, คณโภชนการณา;

เอกโต คหณํ เอตฺถ, คณโภชนการณํ.

๑๒๑๒.

เอกโต นานโต วาปิ, คมนํ โภชนมฺปิ วา;

การณนฺติ น ตํ วิฺู, ภณนฺติ คณโภชเน.

๑๒๑๓.

สเจปิ โอทนาทีนํ, คเหตฺวา นามเมว วา;

เอกโต นานโต วาปิ, วิฺาเปตฺวา มนุสฺสเก.

๑๒๑๔.

นานโต เวกโต คนฺตฺวา, สเจ คณฺหนฺติ เอกโต;

เอวมฺปิ ปน โหตีติ, วณฺณิตํ คณโภชนํ.

๑๒๑๕.

ทุวิธสฺสาปิ เอตสฺส, ปฏิคฺคหณการณา;

ทุกฺกฏํ โหติ ปาจิตฺติ, อชฺโฌหาเรสุ ทีปิตา.

๑๒๑๖.

สมเยสุ อนาปตฺติ, สตฺตสฺวปิ ปกาสิตา;

คเหตฺวา เอกโต ทฺวินฺนํ, ติณฺณํ วา ภุฺชตํ ตถา.

๑๒๑๗.

มุนินานุปสมฺปนฺน-จาริปตฺตานิมนฺติตา;

จตุตฺเถ เอกโต กตฺวาปิ, คณเภโท ปกาสิโต.

๑๒๑๘.

เนว สมยลทฺธานํ, วเสนปิ หิ สพฺพโส;

คณเภโท ปนาปตฺติ, เวทิตพฺพา วิภาวินา.

๑๒๑๙.

โภชนานฺจ ปฺจนฺนํ, วเสน คณโภชเน;

นตฺเถว จ วิสงฺเกตํ, ยาคุอาทีสุ ตํ สิยา.

๑๒๒๐.

คณโภชนสฺิสฺส, ภิกฺขุสฺสาคณโภชเน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๒๒๑.

โภชนานิ จ ปฺเจว, เปตฺวา ยาคุอาทิสุ;

อนาปตฺตีติ าตพฺพา, นิจฺจภตฺตาทิเกสุปิ.

๑๒๒๒.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, สมุฏฺานาทินา ปน;

อิทํ เอฬกโลเมน, สทิสนฺติ ปกาสิตํ.

คณโภชนกถา.

๑๒๒๓.

พหูหิ โย ภิกฺขุ มนุสฺสเกหิ;

นิมนฺติโต ปฺจหิ โภชเนหิ;

หิตฺวา สเจ ปุพฺพนิมนฺตนาย;

วิกปฺปนํ ปฺจสุ ยสฺส กสฺส.

๑๒๒๔.

ปจฺฉา นิมนฺติตํ ภตฺตํ, ตถา อุปฺปฏิปาฏิยา;

ภุฺชโต เอกสิตฺถมฺปิ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๒๒๕.

โภชนานํ ตุ ปฺจนฺนํ, เยน เกน นิมนฺติโต;

ตํ เปตฺวา สเจ อฺํ, โภชนํ ปริภุฺชติ.

๑๒๒๖.

เตสเมว จ ปฺจนฺนํ, โภชนานํ มเหสินา;

เอตํ ปรมฺปรํ นาม, โภชนํ ปริทีปิตํ.

๑๒๒๗.

ยตฺถ ขีรํ รสํ วาปิ, อากิรนฺติ สเจ ปน;

เยน อชฺโฌตฺถฏํ ภตฺตํ, สพฺพเมกรสํ สิยา.

๑๒๒๘.

โกฏิโต ปน ปฏฺาย, สํสฏฺํ ปริภุฺชโต;

อนาปตฺตีติ นิทฺทิฏฺํ, มหาปจฺจริยํ ปน.

๑๒๒๙.

ปรมฺปรนฺติ สฺาย, อปรมฺปรโภชเน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชโต.

๑๒๓๐.

สกเลนปิ คาเมน, ปูเคน นิคเมน วา;

นิมนฺติตสฺส วา นิจฺจ-ภตฺเต โทโส น วิชฺชติ.

๑๒๓๑.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนนาทินา สมา;

กฺริยากฺริยมิทํ วุตฺตํ, โภชนฺจาวิกปฺปนํ.

ปรมฺปรโภชนกถา.

๑๒๓๒.

ปูวา ปเหณกตฺถาย, ปฏิยตฺตา สเจ ปน;

ปาเถยฺยตฺถาย มนฺถา วา, เย หิ ตตฺถ จ ภิกฺขุนา.

๑๒๓๓.

ทฺวตฺติปตฺตา คเหตพฺพา, ปูรา ปูเวหิ สตฺตุหิ;

ตโต เจ อุตฺตรึ ตสฺส, โหติ ปาจิตฺติ คณฺหโต.

๑๒๓๔.

คเหตฺวา นิกฺขมนฺเตน, ‘‘ทฺวตฺติปตฺตา มยา อิธ;

คหิตา ปน ปูวา’’ติ, ภิกฺขุํ ทิสฺวา วเท พุโธ.

๑๒๓๕.

‘‘มา โข ตฺวํ ปฏิคณฺหา’’ติ, อวทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

คณฺหโตปิ จ ตํ สุตฺวา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๒๓๖.

อูนกทฺวตฺติปตฺเตสุ, อติเรโกติ สฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๒๓๗.

เยน ตตฺถ ตโย ลทฺธา, ปตฺตปูรา ตโต ปน;

ทฺเว สงฺฆสฺส ปทาตพฺพา, ทฺเว เจ เอโก, น เอกโต.

๑๒๓๘.

อปเหณกปาเถยฺยํ, อวเสสมฺปิ วา ตโต;

สนฺตกํ าตกาทีนํ, เทนฺตานมฺปิ ตทูนกํ.

๑๒๓๙.

คณฺหโตปิ อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

กาณมาตุกถา.

๑๒๔๐.

อฺเน ปน ปฺจนฺนํ, โภชนานํ ปวาริโต;

ปาจิตฺตินติริตฺตํ เจ, ปุน ภุฺชติ โภชนํ.

๑๒๔๑.

อสนํ โภชนฺเจว, หตฺถปาสาภิหารตา;

กายวาจาปฏิกฺเขโป, ปฺจงฺเคหิ ปวารณา.

๑๒๔๒.

โอทโน สตฺตุ กุมฺมาโส, มจฺโฉ มํสนฺติ สพฺพโส;

นิปฺปปฺเจน นิทฺทิฏฺํ, โภชนํ ปฺจธา มตํ.

๑๒๔๓.

โอทโน ตตฺถ สตฺตนฺนํ, ธฺานํ โอทโน มโต;

ภชฺชิตานํ ตุ ธฺานํ, จุณฺณํ ‘‘สตฺตู’’ติ วุจฺจติ.

๑๒๔๔.

กุมฺมาโส ยวกุมฺมาโส, มจฺโฉ วุจฺจติ โอทโก;

มํสมฺปิ กปฺปิยมํสํ, อยเมตฺถ วินิจฺฉโย.

๑๒๔๕.

สาลิ วีหิ ยโว กงฺคุ, วรโก โคธุโม ตถา;

กุทฺรูสโกติ สตฺเตเต, ธฺา ธฺเน เทสิตา.

๑๒๔๖.

สามากาทิติณํ สพฺพํ, กุทฺรูเสเนว ทีปิตํ;

นีวาโร สาลิยํ วุตฺโต, วรเก วรกโจรโก.

๑๒๔๗.

สตฺตนฺนํ ปน ธฺานํ, โอทโน ยาคุ วา ปน;

องฺคสมฺปตฺติยา ยุตฺตา, สฺชเนติ ปวารณํ.

๑๒๔๘.

หตฺเถน คหิโตกาเส, โอธึ ทสฺเสติ ยา ปน;

ยาคุสา อิธ สพฺพาปิ, โอทโนติ ปวุจฺจติ.

๑๒๔๙.

อพฺภุณฺหา ปน ยา ยาคุ, อุทฺธโนโรปิตา ตนุ;

สเจ โอธึ น ทสฺเสติ, น ชเนติ ปวารณํ.

๑๒๕๐.

ปุน สา สีตลีภูตา, ฆนภาวํ คตา สเจ;

โอธึ ทสฺเสติ โส ปุพฺเพ, ตนุภาโว น รกฺขติ.

๑๒๕๑.

ตกฺกธฺรสาทีนิ, อาโรเปตฺวา พหูนิปิ;

ผลปณฺณกฬีรานิ, ปกฺขิปิตฺวาน ตตฺถ จ.

๑๒๕๒.

ตณฺฑุเล มุฏฺิมตฺเตปิ, ปกฺขิปิตฺวา ปจนฺติ เจ;

โอธึ ปน จ ทสฺเสติ, สฺชเนติ ปวารณํ.

๑๒๕๓.

รเส ธฺรเส ขีเร, วากิริตฺวาน โอทนํ;

‘‘ยาคุํ คณฺหถ, ยาคุ’’นฺติ, วตฺวา เทนฺติ สเจ ปน.

๑๒๕๔.

กิฺจาปิ ตนุกา โหติ, สฺชเนติ ปวารณํ;

ตํ ปจิตฺวา สเจ เทนฺติ, ยาคุสงฺคหิตา ปน.

๑๒๕๕.

ฉุปนฺติ มจฺฉมํสํ วา, ตนุกายปิ ยาคุยา;

สเจ สาสปมตฺตมฺปิ, ปฺายติ ปวารณํ.

๑๒๕๖.

มจฺฉมํสรโส สุทฺโธ, สํสตฺโต รสยาคุ วา;

น จากปฺปิยมํสํ วา, สฺชเนติ ปวารณํ.

๑๒๕๗.

เปตฺวา วุตฺตธฺานํ, โอทนํ ปน สพฺพโส;

เวฬุตณฺฑุลกาทีนํ, น ปวาเรติ โอทโน.

๑๒๕๘.

ปุถุกา วา ตโต ตาหิ, กตภตฺตมฺปิ สตฺตุปิ;

สุทฺธา น ปน ปูวา วา, ปวาเรนฺติ กทาจิปิ.

๑๒๕๙.

ขรปาเกน ภฏฺานํ, วีหีนํ ตณฺฑุเล ปน;

โกฏฺเฏตฺวา เทนฺติ ตํ จุณฺณํ, สตฺตุสงฺคหิตํ มตํ.

๑๒๖๐.

ภชฺชิตานํ ตุ วีหีนํ, น ปวาเรนฺติ ตณฺฑุลา;

เตสํ ปน จ ยํ จุณฺณํ, ตํ ชเนติ ปวารณํ.

๑๒๖๑.

ขรปาเกน ภฏฺานํ, วีหีนํ กุณฺฑกมฺปิ จ;

สตฺตุนํ โมทโก วาปิ, สฺชเนติ ปวารณํ.

๑๒๖๒.

สมปาเกน ภฏฺานํ, สุกฺขานํ อาตเปน จ;

กุณฺฑกํ ปน วีหีนํ, น ชเนติ ปวารณํ.

๑๒๖๓.

ลาชา วา ปน เตเหว, กตภตฺตมฺปิ สตฺตุ วา;

ขชฺชกํ ปน สุทฺธํ วา, น ชเนติ ปวารณํ.

๑๒๖๔.

ปูริตํ มจฺฉมํเสหิ, ตํ ชเนติ ปวารณํ;

ยํ กิฺจิ ภชฺชิตํ ปิฏฺํ, น ปวาเรติ สุทฺธกํ.

๑๒๖๕.

ยเวหิ กตกุมฺมาโส, ปวาเรติ, น จาปโร;

มจฺฉมํเสสุ วตฺตพฺพํ, ปากฏตฺตา น วิชฺชติ.

๑๒๖๖.

ขาทนฺโต กปฺปิยํ มํสํ, นิเสเธติ อกปฺปิยํ;

น โส เตน ปวาเรติ, อวตฺถุตฺตาติ ทีปิตํ.

๑๒๖๗.

ตเถวากปฺปิยํ มํสํ, ขาทนฺโต กปฺปิยํ สเจ;

นิเสเธติ ปวาเรติ, วตฺถุกตฺตาติ วณฺณิตํ.

๑๒๖๘.

มํสํ ปน จ ขาทนฺโต, กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ;

ปวาเรติ นิเสเธติ, กิฺจิ กปฺปิยโภชนํ.

๑๒๖๙.

สเจ อกปฺปิยํ มํสํ, ขาทนฺโตว อกปฺปิยํ;

นิเสธํ น ปวาเรติ, ตถา อฺํ อกปฺปิยํ.

๑๒๗๐.

สเจ อชฺโฌหฏํ โหติ, สิตฺถเมกมฺปิ ภิกฺขุนา;

ปตฺเต หตฺเถ มุเข วาปิ, โภชนํ ปน วิชฺชติ.

๑๒๗๑.

ปวารณปโหนํ เจ, ปฏิกฺขิปติ โภชนํ;

ปวาเรติ สเจ นตฺถิ, น ปวาเรติ กตฺถจิ.

๑๒๗๒.

คิลิตฺวา จ มุเข ภตฺตํ, เสสมาทาย คจฺฉติ;

อนฺตรา จ นิเสเธนฺโต, น ปวาเรติ โภชนํ.

๑๒๗๓.

มุเข จ ภตฺตํ คิลิตฺจ หตฺเถ;

ภตฺตํ ตุ อฺสฺส จ ทาตุกาโม;

ปตฺเต จ ภตฺตํ ปุน ทาตุกาโม;

ปฏิกฺขิปนฺโต น ปวาริโต โส.

๑๒๗๔.

อสนสฺส อุปจฺเฉทา, น ปวาเรติ โสติ หิ;

กถยนฺติ มหาปฺา, การณาการณฺุโน.

๑๒๗๕.

คณฺหโต ปจฺฉิมํ องฺคํ, ททโต ปุริมํ ปน;

อุภินฺนํ อฑฺฒเตยฺยํ เจ, วินา หตฺถํ ปสาริตํ.

๑๒๗๖.

ตสฺมึ อภิหฏํ าเน, ปวารณปโหนกํ;

ตาทิสํ ภุฺชมาโนว, นิเสเธติ ปวาริโต.

๑๒๗๗.

หตฺเถ อาธารเก วาปิ, ปตฺตํ อูรูสุ วา ิตํ;

อาหริตฺวา สเจ ภิกฺขุ, ‘‘ภตฺตํ คณฺหา’’ติ ภาสติ.

๑๒๗๘.

อนนฺตเร นิสินฺโนว, ตํ ปฏิกฺขิปโต ปน;

อภิหารสฺส จาภาวา, นตฺถิ ตสฺส ปวารณา.

๑๒๗๙.

ภตฺตปจฺฉึ ปณาเมตฺวา, เปตฺวา ปุรโต ‘‘อิทํ;

คณฺหาหี’’ติ จ วุตฺเตปิ, อยเมว วินิจฺฉโย.

๑๒๘๐.

อนนฺตรสฺส ภิกฺขุสฺส, ทียมาเน ปเนตโร;

ปิทหนฺโต สกํ ปตฺตํ, หตฺเถหิ น ปวาริโต.

๑๒๘๑.

กาเยนาภิหฏํ ภตฺตํ, ปฏิกฺขิปติ โย ปน;

กาเยน วาปิ วาจาย, โหติ กสฺส ปวารณา.

๑๒๘๒.

เอโก อภิหเฏ ภตฺเต, ปวารณภยา ปน;

‘‘อากิรากิร โกฏฺเฏตฺวา, โกฏฺเฏตฺวา ปูรยา’’ติ จ.

๑๒๘๓.

สเจ วทติ ตสฺสาปิ, น ปนตฺถิ ปวารณา;

อิจฺเจวาห มหาเถโร, มหาปทุมนามโก.

๑๒๘๔.

สมํสฺหิ รสํ เนตฺวา, คณฺหถาติ รสํ วเท;

ตํ สุตฺวา จ นิเสเธนฺโต, เนว โหติ ปวาริโต.

๑๒๘๕.

‘‘คณฺห มจฺฉรสํ สารํ, คณฺห มํสรส’’นฺติ วา;

‘‘อิทํ คณฺหา’’ติ วา วุตฺเต, ปฏิกฺเขเป ปวารณา.

๑๒๘๖.

สเจ มํสํ วิสุํ กตฺวา, ‘‘คณฺห มํสรส’’นฺติ วา;

วเทยฺยตฺถิ จ มํสํ เจ, ปฏิกฺเขเป ปวารณา.

๑๒๘๗.

โอทเนน จ ปุจฺฉนฺตํ, ‘‘มุหุตฺตํ อาคเมหิ’’ติ;

คหณตฺถํ เปนฺตสฺส, เนว ตสฺส ปวารณา.

๑๒๘๘.

กฬีรปนสาทีหิ, มิสฺสกํ มจฺฉมํสกํ;

‘‘กฬีรสูปกํ คณฺห, ปนสพฺยฺชน’’นฺติ วา.

๑๒๘๙.

วทนฺติ เจ ปฏิกฺเขเป, เนว โหติ ปวารณา;

อปวารณเหตูนํ, นาเมน ปน วุตฺตโต.

๑๒๙๐.

‘‘มจฺฉสูป’’นฺติ วา วุตฺเต, ‘‘มํสสูป’’นฺติ วา ปน;

‘‘อิทํ คณฺหา’’ติ วา วุตฺเต, โหติเยว ปวารณา.

๑๒๙๑.

เอเสว จ นโย วุตฺโต, เยฺโย มํสกรมฺพเก;

สพฺเพสุ มจฺฉมํเสหิ, มิสฺสเกสุ อยํ นโย.

๑๒๙๒.

ภตฺตสมฺมิสฺสิตํ ยาคุํ, อาหริตฺวา สเจ ปน;

‘‘ยาคุํ คณฺหา’’ติ วุตฺตสฺมึ, น ปวาเรติ วารยํ.

๑๒๙๓.

‘‘ภตฺตํ คณฺหา’’ติ วุตฺเต ตุ, ปวาเรติ ปฏิกฺขิปํ;

เยน วาปุจฺฉิโต ตสฺส, อตฺถิตายาติ การณํ.

๑๒๙๔.

‘‘ยาคุมิสฺสกํ คณฺหา’’ติ, วุตฺเต ตตฺถ จ ยาคุ เจ;

สมา พหุตรา วา สา, น ปวาเรติ โส กิร.

๑๒๙๕.

มนฺทา ยาคุ, พหุํ ภตฺตํ, สเจ โหติ ปวารณา;

อิทํ สพฺพตฺถ นิทฺทิฏฺํ, การณํ ปน ทุทฺทสํ.

๑๒๙๖.

รสํ พหุรเส ภตฺเต, ขีรํ วา พหุขีรเก;

คณฺหถาติ วิสุํ กตฺวา, เทติ นตฺถิ ปวารณา.

๑๒๙๗.

คจฺฉนฺเตเนว โภตฺตพฺพํ, คจฺฉนฺโต เจ ปวาริโต;

ภุฺชิตพฺพํ ิเตเนว, ตฺวา ยทิ ปวาริโต.

๑๒๙๘.

อุทกํ วาปิ ปตฺวา โส, สเจ ติฏฺติ กทฺทมํ;

อติริตฺตํ ตุ กาเรตฺวา, ภุฺชิตพฺพํ ตโต ปุน.

๑๒๙๙.

ปีเก โย นิสีทิตฺวา, ปวาเรติ สเจ ปน;

อาสนํ อวิจาเลตฺวา, ภุฺชิตพฺพํ ยถาสุขํ.

๑๓๐๐.

สเจ มฺเจ นิสีทิตฺวา, ปวาเรติ ตโต ปน;

อิโต สํสริตุํ เอตฺโต, อีสกมฺปิ น ลพฺภติ.

๑๓๐๑.

เตน มฺเจน นํ สทฺธึ, วฏฺฏตฺตฺร เนนฺติ เจ;

เอวํ สพฺพตฺถ าตพฺพํ, วิฺุนา วินยฺุนา.

๑๓๐๒.

นิปชฺชิตฺวาว โภตฺตพฺพํ, นิปนฺโน เจ ปวาริโต;

วาเรตุกฺกุฏิโก หุตฺวา, ภุฺชิตพฺพํ ตเถว จ.

๑๓๐๓.

อถาลเมตํ สพฺพนฺติ, วตฺตพฺพํ เตน ภิกฺขุนา;

อติริตฺตํ กโรนฺเตน, โอนเมตฺวาน ภาชนํ.

๑๓๐๔.

กปฺปิยํ ปน กาตพฺพํ, น ปตฺเตเยว เกวลํ;

ปจฺฉิยํ ยทิ วา กุณฺเฑ, กาตุํ วฏฺฏติ ภาชเน.

๑๓๐๕.

ปวาริตานํ อปวาริตานํ;

อฺเสเมตํ ปน วฏฺฏเตว;

เยนาติริตฺตํ ตุ กตํ เปตฺวา;

ตเมว เจกํ ปริภุฺชิตพฺพํ.

๑๓๐๖.

กปฺปิยํ ปน กาเรตฺวา, ภุฺชนฺตสฺเสว ภิกฺขุโน;

พฺยฺชนํ วาปิ ยํ กิฺจิ, ปตฺเต ตสฺสากิรนฺติ เจ.

๑๓๐๗.

อติริตฺตํ ตุ กาเรตฺวา, ภุฺชิตพฺพํ ตถา ปุน;

เยน ตํ อกตํ ยํ วา, กาตพฺพํ เตน ตํ วิสุํ.

๑๓๐๘.

กตํ อกปฺปิยาทีหิ, อติริตฺตํ ตุ สตฺตหิ;

น คิลานาติริตฺตฺจ, ตํ โหตินติริตฺตกํ.

๑๓๐๙.

โยปิ ปาโตว เอกมฺปิ, สิตฺถํ ภุตฺวา นิสีทติ;

อุปกฏฺูปนีตมฺปิ, กาตุํ ลภติ กปฺปิยํ.

๑๓๑๐.

อาหารตฺถาย ยามาทิ-กาลิกํ ปฏิคณฺหโต;

อนามิสํ ตเมวสฺส, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชโต.

๑๓๑๑.

ตถา อนติริตฺตนฺติ, สฺิโน อติริตฺตเก;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๑๓๑๒.

อนาปตฺตาติริตฺตํ ตุ, การาเปตฺวาน ภุฺชโต;

คิลานสฺสาติริตฺตํ วา, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๓๑๓.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา;

กปฺปิยากรณฺเจว, โภชนฺจ กฺริยากฺริยํ.

ปมปวารณกถา.

๑๓๑๔.

โย ปนานติริตฺเตน, ปวาเรยฺย ปวาริตํ;

ชานํ อาสาทนาเปกฺโข, ภุตฺเต ปาจิตฺติ ตสฺส ตุ.

๑๓๑๕.

ทุกฺกฏํ อภิหาเร จ, คหเณ อิตรสฺส หิ;

อชฺโฌหารปโยเคสุ, สพฺเพสุปิ จ ทุกฺกฏํ.

๑๓๑๖.

โภชนสฺสาวสานสฺมึ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;

อภิหารกภิกฺขุสฺส, สพฺพํ ตสฺเสว ทสฺสิตํ.

๑๓๑๗.

ปวาริโตติ สฺิสฺส, ภิกฺขุสฺมึ อปวาริเต;

วิมติสฺสุภยตฺถาปิ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๑๓๑๘.

อนาปตฺตาติริตฺตํ วา, การาเปตฺวาว เทติ เจ;

คิลานสฺสาวเสสํ วา, อฺสฺสตฺถาย เทติ วา.

๑๓๑๙.

เสสํ สพฺพมเสเสน, อนนฺตรสมํ มตํ;

โอมสวาทตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

ทุติยปวารณกถา.

๑๓๒๐.

ขาทนียํ วา โภชนียํ วา;

กิฺจิ วิกาเล โย ปน ภิกฺขุ;

ขาทติ ภุฺชติ วาปิ จ ตํ;

โส ชินวุตฺตํ โทสมุเปติ.

๑๓๒๑.

ยมามิสคตฺเจตฺถ, วนมูลผลาทิกํ;

กาลิเกสฺวสมฺโมหตฺถํ, เวทิตพฺพมิทํ ปน.

๑๓๒๒.

มูลํ กนฺทํ มุฬาลฺจ, มตฺถกํ ขนฺธกํ ตจํ;

ปตฺตํ ปุปฺผํ ผลํ อฏฺิ, ปิฏฺํ นิยฺยาสเมว จ.

๑๓๒๓.

มูลขาทนียาทีนํ, มุขมตฺตนิทสฺสนํ;

ภิกฺขูนํ ปาฏวตฺถาย, นามตฺเถสุ นิโพธถ.

๑๓๒๔.

มูลกํ ขารกฺเจว, วตฺถุลํ ตณฺฑุเลยฺยกํ;

ตมฺพกํ ชชฺฌริกฺจ, จจฺจุ วชกลีปิ จ.

๑๓๒๕.

มูลานิ เอวมาทีนํ, สากานํ อามิเส ปน;

สงฺคหํ อิธ คจฺฉนฺติ, อาหารตฺถํ ผรนฺติ หิ.

๑๓๒๖.

ฉฑฺเฑนฺติ ชรฏฺํ เฉตฺวา, ยํ ตํ วชกลิสฺส ตุ;

ตํ ยาวชีวิกํ วุตฺตํ, เสสานํ ยาวกาลิกํ.

๑๓๒๗.

หลิทฺทิ สิงฺคิเวรฺจ, วจตฺตํ อติวิสํ วจํ;

อุสีรํ ภทฺทมุตฺตฺจ, ตถา กฏุกโรหิณี.

๑๓๒๘.

อิจฺเจวมาทิกํ อฺํ, ปฺจมูลาทิกํ พหุ;

นานปฺปการกํ มูลํ, วิฺเยฺยํ ยาวชีวิกํ.

๑๓๒๙.

มสาลุปิณฺฑลาทีนํ, วลฺลีนํ อาลุวสฺส จ;

กนฺโท อุปฺปลชาตีนํ, ตถา ปทุมชาติยา.

๑๓๓๐.

กทลีสิคฺคุตาลานํ, มาลุวสฺส จ เวฬุยา;

สตาวริ กเสรูนํ, กนฺโท อมฺพาฏกสฺส จ.

๑๓๓๑.

อิจฺเจวมาทโย กนฺทา;

ทสฺสิตา ยาวกาลิกา;

โธโต โส อามิเส วุตฺโต;

กนฺโท โย ขีรวลฺลิยา.

๑๓๓๒.

อโธโต ลสุณฺเจว, ขีรกาโกลิอาทโย;

กนฺทา วากฺยปถาตีตา, วิฺเยฺยา ยาวชีวิกา.

๑๓๓๓.

ปุณฺฑรีกมุฬาลฺจ, มุฬาลํ ปทุมสฺส จ;

เอวมาทิมเนกมฺปิ, มุฬาลํ ยาวกาลิกํ.

๑๓๓๔.

ตาลหินฺตาลกุนฺตาล-นาฬิเกราทิสมฺภวํ;

หลิทฺทิสิงฺคิเวรานํ, มุฬาลํ ยาวชีวิกํ.

๑๓๓๕.

ตาลหินฺตาลกุนฺตาล-กฬีโร เกตกสฺส จ;

กทลีนาฬิเกรานํ, มตฺถกํ มูลกสฺส จ.

๑๓๓๖.

ขชฺชุเรรกเวตฺตานํ, อุจฺฉุเวฬุนฬาทินํ;

สตฺตนฺนํ ปน ธฺานํ, กฬีโร สาสปสฺส จ.

๑๓๓๗.

อิจฺเจวมาทโยเนเก, มตฺถกา ยาวกาลิกา;

อฺเ หลิทฺทิอาทีนํ, มตฺถกา ยาวชีวิกา.

๑๓๓๘.

ตาลกุนฺตาลกาทีนํ, ฉินฺทิตฺวา ปาติโต ปน;

คโต ชรฏฺพุนฺโท โส, สงฺคหํ ยาวชีวิเก.

๑๓๓๙.

ขนฺธขาทนียํ นาม, อุจฺฉุขนฺโธ ปกาสิโต;

สาลกลฺยาณิยา ขนฺโธ, ตถา ปถวิยํ คโต.

๑๓๔๐.

เอวมุปฺปลชาตีนํ, ทณฺฑโก ยาวกาลิโก;

ปณฺณทณฺฑุปฺปลาทีนํ, สพฺโพ ปทุมชาติยา.

๑๓๔๑.

ยาวชีวิกสงฺขาตา, กรมทฺทาทิทณฺฑกา;

ตเจสุจฺฉุตโจเวโก, สรโส ยาวกาลิโก.

๑๓๔๒.

มูลกํ ขารโก จจฺจุ, ตมฺพโก ตณฺฑุเลยฺยโก;

วตฺถุโล จีนมุคฺโค จ, อุมฺมา วชกลี ตถา.

๑๓๔๓.

ชชฺฌรี กาสมทฺโท จ, เสลฺลุ สิคฺคุ จ นาฬิกา;

วรุโณ อคฺคิมนฺโถ จ, ชีวนฺตี สุนิสนฺนโก.

๑๓๔๔.

ราชมาโส จ มาโส จ, นิปฺผาโว มิคปุปฺผิกา;

วณฺฏโก ภูมิโลณีติ, เอวมาทิมเนกกํ.

๑๓๔๕.

ปตฺตขาทนียํ นาม, กถิตํ ยาวกาลิกํ;

อิตรา จ มหาโลณิ, ทีปิตา ยาวชีวิกา.

๑๓๔๖.

ยาวกาลิกมิจฺเจว, กถิตํ อมฺพปลฺลวํ;

นิมฺพสฺส กุฏชสฺสาปิ, ปณฺณํ สุลสิยาปิ จ.

๑๓๔๗.

กปฺปาสิกปโฏลานํ, เตสํ ปุปฺผผลานิ จ;

ผณิชฺชกชฺชุกานฺจ, ปณฺณํ ตํ ยาวชีวิกํ.

๑๓๔๘.

อฏฺนฺนํ มูลกาทีนํ, ปุปฺผํ นิปฺผาวกสฺส จ;

ตถา ปุปฺผํ กรีรสฺส, ปุปฺผํ วรุณกสฺส จ.

๑๓๔๙.

ปุปฺผํ กเสรุกสฺสาปิ, ชีวนฺตี สิคฺคุปุปฺผกํ;

ปทุมุปฺปลชาตีนํ, ปุปฺผานํ กณฺณิกาปิ จ.

๑๓๕๐.

นาฬิเกรสฺส ตาลสฺส, ตรุณํ เกตกสฺส จ;

อิจฺเจวมาทิกํ ปุปฺผ-มเนกํ ยาวกาลิกํ.

๑๓๕๑.

ยาวกาลิกปุปฺผานิ, เปตฺวา ปน เสสกํ;

ยาวชีวิกปุปฺผนฺติ, ทีปเย สพฺพเมว จ.

๑๓๕๒.

ติลกมกุลสาลมลฺลิกานํ;

กกุธกปิตฺถกกุนฺทกฬีนํ;

กุรวกกรวีรปาฏลีนํ;

กุสุมมิทํ ปน ยาวชีวิกํ.

๑๓๕๓.

อมฺพมฺพาฏกชมฺพูนํ, ผลฺจ ปนสสฺส จ;

มาตุลุงฺคกปิตฺถานํ, ผลํ ตินฺติณิกสฺส จ.

๑๓๕๔.

ตาลสฺส นาฬิเกรสฺส, ผลํ ขชฺชูริยาปิ จ;

ลพุชสฺส จ โจจสฺส, โมจสฺส มธุกสฺส จ.

๑๓๕๕.

พทรสฺส กรมทฺทสฺส, ผลํ วาติงฺคณสฺส จ;

กุมฺภณฺฑติปุสานฺจ, ผลํ เอฬาลุกสฺส จ.

๑๓๕๖.

ราชายตนผลํ ปุสฺส-ผลํ ติมฺพรุกสฺส จ;

เอวมาทิมเนกมฺปิ, ผลํ ตํ ยาวกาลิกํ.

๑๓๕๗.

ติผลํ ปิปฺผลี ชาติ-ผลฺจ กฏุกปฺผลํ;

โคฏฺผลํ พิลงฺคฺจ, ตกฺโกลมริจานิ จ.

๑๓๕๘.

เอวมาทีนิ วุตฺตานิ, อวุตฺตานิ จ ปาฬิยํ;

ผลานิ ปน คจฺฉนฺติ, ยาวชีวิกสงฺคหํ.

๑๓๕๙.

ปนสมฺพาฏกฏฺีนิ, สาลฏฺิ ลพุชฏฺิ จ;

จิฺจาพิมฺพผลฏฺีนิ, โปกฺขรฏฺิ จ สพฺพโส.

๑๓๖๐.

ขชฺชูริเกตกาทีนํ, ตถา ตาลผลฏฺิ จ;

เอวมาทีนิ คจฺฉนฺติ, ยาวกาลิกสงฺคหํ.

๑๓๖๑.

ปุนฺนาคมธุกฏฺีนิ, เสลฺลฏฺิ ติผลฏฺิ จ;

เอวมาทีนิ อฏฺีนิ, นิทฺทิฏฺานิ อนามิเส.

๑๓๖๒.

สตฺตนฺนํ ปน ธฺานํ, อปรณฺณานเมว จ;

ปิฏฺํ ปนสสาลานํ, ลพุชมฺพาฏกสฺส จ.

๑๓๖๓.

ตาลปิฏฺํ ตถา โธตํ, ปิฏฺํ ยํ ขีรวลฺลิยา;

เอวมาทิมเนกมฺปิ, กถิตํ ยาวกาลิกํ.

๑๓๖๔.

อโธตํ ตาลปิฏฺฺจ, ปิฏฺํ ยํ ขีรวลฺลิยา;

อสฺสคนฺธาทิปิฏฺฺจ, โหติ ตํ ยาวชีวิกํ.

๑๓๖๕.

นิยฺยาโส อุจฺฉุนิพฺพตฺโต, เอโก สตฺตาหกาลิโก;

อวเสโส จ หิงฺคาทิ, นิยฺยาโส ยาวชีวิโก.

๑๓๖๖.

มูลาทีสุ มยา กิฺจิ, มุขมตฺตํ นิทสฺสิตํ;

เอตสฺเสวานุสาเรน, เสโส เยฺโย วิภาวินา.

๑๓๖๗.

‘‘ภุฺชิสฺสามิ วิกาเล’’ติ, อามิสํ ปฏิคณฺหโต;

กาเล วิกาลสฺิสฺส, กาเล เวมติกสฺส จ.

๑๓๖๘.

ทุกฺกฏํ, กาลสฺิสฺส, อนาปตฺติ ปกาสิตา;

อิทํ เอฬกโลเมน, สมุฏฺานาทินา สมํ.

วิกาลโภชนกถา.

๑๓๖๙.

โภชนํ สนฺนิธึ กตฺวา, ขาทนํ วาปิ โย ปน;

ภุฺเชยฺย วาปิ ขาเทยฺย, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๓๗๐.

ภิกฺขุ ยํ สามเณรานํ, ปริจฺจชตฺยนาลโย;

นิทหิตฺวา สเจ ตสฺส, เทนฺติ ตํ ปุน วฏฺฏติ.

๑๓๗๑.

สยํ ปฏิคฺคเหตฺวาน, อปริจฺจตฺตเมว ยํ;

ทุติเย ทิวเส ตสฺส, นิหิตํ ตํ น วฏฺฏติ.

๑๓๗๒.

ตโต อชฺโฌหรนฺตสฺส, เอกสิตฺถมฺปิ ภิกฺขุโน;

ปาจิตฺติ กถิตา สุทฺธา, สุทฺธจิตฺเตน ตาทินา.

๑๓๗๓.

อกปฺปิเยสุ มํเสสุ, มนุสฺสสฺเสว มํสเก;

ถุลฺลจฺจเยน ปาจิตฺติ, ทุกฺกเฏน สเหตเร.

๑๓๗๔.

ยามกาลิกสงฺขาตํ, ปาจิตฺติ ปริภุฺชโต;

ทุกฺกฏาปตฺติยา สทฺธึ, อาหารตฺถาย ภุฺชโต.

๑๓๗๕.

สเจ ปวาริโต หุตฺวา, อนฺนํ อนติริตฺตกํ;

ภุฺชโต ปกตํ ตสฺส, โหติ ปาจิตฺติยทฺวยํ.

๑๓๗๖.

ถุลฺลจฺจเยน สทฺธึ ทฺเว, มํเส มานุสเก สิยุํ;

เสเส อกปฺปิเย มํเส, ทุกฺกเฏน สห ทฺวยํ.

๑๓๗๗.

ยามกาลิกสงฺขาตํ, ภุฺชโต สติ ปจฺจเย;

สามิเสน มุเขน ทฺเว, เอกเมว นิรามิสํ.

๑๓๗๘.

ตเมวชฺโฌหรนฺตสฺส, อาหารตฺถาย เกวลํ;

ทฺวีสุ เตสุ วิกปฺเปสุ, ทุกฺกฏํ ปน วฑฺฒติ.

๑๓๗๙.

วิกาเล ภุฺชโต สุทฺธํ, สนฺนิธิปจฺจยาปิ จ;

วิกาลโภชนา เจว, โหติ ปาจิตฺติยทฺวยํ.

๑๓๘๐.

มํเส ถุลฺลจฺจยฺเจว, ทุกฺกฏมฺปิ จ วฑฺฒติ;

มนุสฺสมํเส เสเส จ, ยถานุกฺกมโต ทฺวยํ.

๑๓๘๑.

นตฺเถวานติริตฺตมฺปิ, วิกาเล ปริภุฺชโต;

โทโส สพฺพวิกปฺเปสุ, ภิกฺขุโน ตนฺนิมิตฺตโก.

๑๓๘๒.

วิกาลปจฺจยา วาปิ, น โทโส ยามกาลิเก;

สตฺตาหกาลิกํ ยาว-ชีวิกํ ปฏิคณฺหโต.

๑๓๘๓.

อาหารสฺเสว อตฺถาย, คหเณ ทุวิธสฺส ตุ;

อชฺโฌหารปโยเคสุ, ทุกฺกฏํ ตุ นิรามิเส.

๑๓๘๔.

อถ อามิสสํสฏฺํ, คเหตฺวา ปิตํ สเจ;

ปุน อชฺโฌหรนฺตสฺส, ปาจิตฺเตว ปกาสิตา.

๑๓๘๕.

กาโล ยาโม จ สตฺตาหํ, อิติ กาลตฺตยํ อิทํ;

อติกฺกมยโต โทโส, กาลํ ตํ ตํ ตุ กาลิกํ.

๑๓๘๖.

อตฺตนา ตีณิ สมฺภินฺน-รสานิ อิตรานิ หิ;

สภาวมุปเนเตว, ยาวกาลิกมตฺตโน.

๑๓๘๗.

เอวเมว จ เสเสสุ, กาลิเกสุ วินิทฺทิเส;

อิเมสุ ปน สพฺเพสุ, กาลิเกสุ จตูสฺวปิ.

๑๓๘๘.

กาลิกทฺวยมาทิมฺหิ, อนฺโตวุตฺถฺจ สนฺนิธิ;

อุภยมฺปิ น โหเตว, ปจฺฉิมํ กาลิกทฺวยํ.

๑๓๘๙.

อกปฺปิยาย กุฏิยา, วุตฺเถนนฺตทฺวเยน ตํ;

คหิตํ ตทเห วาปิ, ทฺวยํ ปุพฺพํ น วฏฺฏติ.

๑๓๙๐.

มุขสนฺนิธิ นามายํ, อนฺโตวุตฺถํ น กปฺปติ;

อิติ วุตฺตํ ทฬฺหํ กตฺวา, มหาปจฺจริยํ ปน.

๑๓๙๑.

น โทโส นิทหิตฺวาปิ, ปมํ กาลิกตฺตยํ;

ตํ ตํ สกํ สกํ กาล-มนติกฺกมฺม ภุฺชโต.

๑๓๙๒.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา;

สมเมฬกโลเมน, สมุฏฺานาทินา อิทํ.

สนฺนิธิการกถา.

๑๓๙๓.

โภชนานิ ปณีตานิ, อคิลาโน ปนตฺตโน;

อตฺถาย วิฺาเปตฺวาน, ปาจิตฺติ ปริภุฺชโต.

๑๓๙๔.

‘‘สปฺปินา เทหิ ภตฺตํ เม, สสปฺปึ สปฺปิมิสฺสกํ;

สปฺปิภตฺตฺจ เทหี’’ติ, วิฺาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๓๙๕.

วิฺาเปตฺวา ตถา ตํ เจ, ทุกฺกฏํ ปฏิคณฺหโต;

ปุน อชฺโฌหรนฺตสฺส, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๑๓๙๖.

สุทฺธานิ สปฺปิอาทีนิ, วิฺาเปตฺวาน ภุฺชโต;

เสขิเยสุปิ วิฺตฺติ, ทุกฺกฏํ ปริทีปเย.

๑๓๙๗.

ตสฺมา ปณีตสํสฏฺํ, วิฺาเปตฺวาว ภุฺชโต;

สตฺตธฺมยํ ภตฺตํ, ปาจิตฺติยมุทีรเย.

๑๓๙๘.

สเจ ‘‘โคสปฺปินา มยฺหํ, เทหิ ภตฺต’’นฺติ ยาจิโต;

อชิยา สปฺปิอาทีหิ, วิสงฺเกตํ ททาติ เจ.

๑๓๙๙.

‘‘สปฺปินา เทหิ’’ วุตฺโต เจ, นวนีตาทิเกสุปิ;

เทติ อฺตเรนสฺส, วิสงฺเกตนฺติ ทีปิตํ.

๑๔๐๐.

เยน เยน หิ วิฺตฺตํ, ตสฺมึ มูเลปิ ตสฺส วา;

ลทฺเธปิ ปน ตํ ลทฺธํ, โหติเยว น อฺถา.

๑๔๐๑.

เปตฺวา สปฺปิอาทีนิ, อาคตานิ หิ ปาฬิยํ;

อฺเหิ วิฺาเปนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๔๐๒.

สพฺเพหิ สปฺปิอาทีหิ, วิฺาเปตฺวาว เอกโต;

ภุฺชเตกรสํ กตฺวา, นว ปาจิตฺติโย มตา.

๑๔๐๓.

อกปฺปิเยน วุตฺเตปิ, สปฺปินา เทติ เตน เจ;

คหเณ ปริโภเคปิ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๑๔๐๔.

คิลานสฺส คิลาโนติ, สฺิโน วิมติสฺส วา;

ทุกฺกฏํ มุนินา วุตฺตํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๑๔๐๕.

คิลานกาเล วิฺตฺต-มคิลานสฺส ภุฺชโต;

คิลานสฺสาวเสสํ วา, าตกาทีนเมว วา.

๑๔๐๖.

อิทํ จตุสมุฏฺานํ, กายโต กายวาจโต;

กายจิตฺตา ตถา กาย-วาจาจิตฺตตฺตยาปิ จ.

ปณีตโภชนกถา.

๑๔๐๗.

อทินฺนฺหิ มุขทฺวารํ, อาหารํ อาหเรยฺย โย;

ทนฺตโปโนทกํ หิตฺวา, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๔๐๘.

หตฺถปาโสภินีหาโร, มชฺฌิมุจฺจารณกฺขโม;

มนุสฺโส วามนุสฺโส วา, เทติ กายาทินา ติธา.

๑๔๐๙.

ปฏิคฺคณฺหาติ ตํ ภิกฺขุ, ทียมานํ สเจ ทฺวิธา;

เอวํ ปฺจงฺคสํโยเค, คหณํ ตสฺส รูหติ.

๑๔๑๐.

ทายโก คคนฏฺโ เจ, ภูมฏฺโ เจตโร สิยา;

ภูมฏฺสฺส จ สีเสน, คคนฏฺสฺส เทหิโน.

๑๔๑๑.

ยมาสนฺนตรํ องฺคํ, โอริมนฺเตน ตสฺส ตุ;

ทาตุํ วาปิ คเหตุํ วา, วินา หตฺถํ ปสาริตํ.

๑๔๑๒.

หตฺถปาโส มิเนตพฺโพ, นคฏฺาทีสฺวยํ นโย;

เอวรูเป ปน าเน, ตฺวา เจ เทติ วฏฺฏติ.

๑๔๑๓.

ปกฺขี วา มุขตุณฺเฑน, หตฺถี โสณฺฑาย วา ปน;

สเจ ยํ กิฺจิ ปุปฺผํ วา, ผลํ วา เทติ วฏฺฏติ.

๑๔๑๔.

ภตฺตพฺยฺชนปุณฺณานิ, ภาชนานิ พหูนิปิ;

สีเสนาทาย ภิกฺขุสฺส, คนฺตฺวา กสฺสจิ สนฺติกํ.

๑๔๑๕.

อีสกํ ปน โอนตฺวา, ‘‘คณฺหา’’ติ ยทิ ภาสติ;

เตน หตฺถํ ปสาเรตฺวา, เหฏฺิมํ ปน ภาชนํ.

๑๔๑๖.

ปฏิจฺฉิตพฺพํ ตํ เอก- เทเสนาปิ จ ภิกฺขุนา;

โหนฺติ เอตฺตาวตา ตานิ, คหิตาเนว สพฺพโส.

๑๔๑๗.

ตโต ปฏฺาย ตํ สพฺพํ, โอโรเปตฺวา ยถาสุขํ;

อุคฺฆาเฏตฺวา ตโต อิฏฺํ, คเหตุํ ปน วฏฺฏติ.

๑๔๑๘.

ปจฺฉิอาทิมฺหิ วตฺตพฺพ-มตฺถิ กึ เอกภาชเน;

กาชภตฺตํ หรนฺโต เจ, โอนตฺวา เทติ วฏฺฏติ.

๑๔๑๙.

ตึสหตฺโถ สิยา เวฬุ, อนฺเตสุ จ ทุเว ฆฏา;

สปฺปิโน, คหิเตกสฺมึ, สพฺพํ คหิตเมว ตํ.

๑๔๒๐.

พหุปตฺตา จ มฺเจ วา, ปีเ วา กฏสารเก;

ปิตา ทายโก หตฺถ-ปาเส ตฺวาน เทติ เจ.

๑๔๒๑.

ปฏิคฺคหณสฺาย, มฺจาทีนิ สเจ ปน;

นิสีทติ ผุสิตฺวา โย, ยฺจ ปตฺเตสุ ทียติ.

๑๔๒๒.

คหิตํ เตน ตํ สพฺพํ, โหติเยว น สํสโย;

ปฏิคฺคเหสฺสามิจฺเจว, มฺจาทีนิ สเจ ปน.

๑๔๒๓.

คหิตํ โหติ ตํ สพฺพํ, อารุหิตฺวา นิสีทติ;

อาหจฺจ กุจฺฉิยา กุจฺฉึ, ิตา ปตฺตา หิ ภูมิยํ.

๑๔๒๔.

ยํ ยํ องฺคุลิยา วาปิ, ผุสิตฺวา สูจิยาปิ วา;

นิสินฺโน ตตฺถ ตตฺเถว, ทียมานํ ตุ วฏฺฏติ.

๑๔๒๕.

กฏสาเร มหนฺตสฺมึ, ตถา หตฺถตฺถราทิสุ;

คณฺหโต หตฺถปาสสฺมึ, วิชฺชมาเน ตุ วฏฺฏติ.

๑๔๒๖.

ตตฺถชาตกปณฺเณสุ, คเหตุํ น จ วฏฺฏติ;

น ปเนตานิ กาเยน, ปฏิพทฺธานิ โหนฺติ หิ.

๑๔๒๗.

อสํหาริมปาสาเณ, ผลเก วาปิ ตาทิเส;

ขาณุพทฺเธปิ วา มฺเจ, คหณํ เนว รูหติ.

๑๔๒๘.

ตินฺติณิกาทิปณฺเณสุ, ภูมิยํ ปตฺถเฏสุ วา;

ธาเรตุมสมตฺถตฺตา, คหณํ น จ รูหติ.

๑๔๒๙.

หตฺถปาสมติกฺกมฺม, ทีฆทณฺเฑน เทติ เจ;

วตฺตพฺโพ ภิกฺขุนาคนฺตฺวา, เทหีติ ปริเวสโก.

๑๔๓๐.

สเจ ปตฺเต รโช โหติ, โธวิตพฺโพ ชเล สติ;

ตสฺมึ อสติ ปุฺฉิตฺวา, คเหตพฺโพ อเสสโต.

๑๔๓๑.

ปิณฺฑาย วิจรนฺตสฺส, รชํ ปตติ เจ ปน;

ภิกฺขา ปฏิคฺคเหตฺวาว, คเหตพฺพา วิชานตา.

๑๔๓๒.

อปฺปฏิคฺคหิเต ภิกฺขุํ, คณฺหโต ปน ทุกฺกฏํ;

ปฏิคฺคเหตฺวานาปตฺติ, ปจฺฉา ตํ ปริภุฺชโต.

๑๔๓๓.

‘‘ปฏิคฺคเหตฺวา เทถา’’ติ, วุตฺเต ตํ วจนํ ปน;

อสุตฺวานาทิยิตฺวา วา, เทนฺติ เจ นตฺถิ ทุกฺกฏํ.

๑๔๓๔.

ปจฺฉา ปฏิคฺคเหตฺวาว, คเหตพฺพํ วิชานตา;

สเจ รชํ นิปาเตติ, มหาวาโต ตโต ตโต.

๑๔๓๕.

สกฺกา จ สิยา ภิกฺขํ, คเหตุํ ยทิ ภิกฺขุนา;

อฺสฺส ทาตุกาเมน, คเหตุํ ปน วฏฺฏติ.

๑๔๓๖.

สามเณรสฺส ตํ ทตฺวา, ทินฺนํ วา เตน ตํ ปุน;

ตสฺส วิสฺสาสโต วาปิ, ภุฺชิตุํ ปน วฏฺฏติ.

๑๔๓๗.

ภิกฺขาจาเร สเจ ภตฺตํ, สรชํ เทติ ภิกฺขุโน;

‘‘ปฏิคฺคเหตฺวา ภิกฺขํ ตฺวํ, คณฺห วา ภุฺช วา’’ติ จ.

๑๔๓๘.

วตฺตพฺโพ โส ตถา เตน, กตฺตพฺพฺเจว ภิกฺขุนา;

รชํ อุปริ ภตฺตสฺส, ตสฺสุปฺลวติ เจ ปน.

๑๔๓๙.

กฺชิกํ ตุ ปวาเหตฺวา, ภุฺชิตพฺพํ ยถาสุขํ;

อนฺโต ปฏิคฺคเหตพฺพํ, ปวิฏฺํ ตุ สเจ ปน.

๑๔๔๐.

ปติตํ สุกฺขภตฺเต เจ, อปนียาว ตํ รชํ;

สุขุมํ เจ สภตฺตมฺปิ, ภุฺชิตพฺพํ ยถาสุขํ.

๑๔๔๑.

อุฬุงฺเกนาหริตฺวาปิ, เทนฺตสฺส ปมํ ปน;

เถโว อุฬุงฺกโต ปตฺเต, สเจ ปตติ วฏฺฏติ.

๑๔๔๒.

ภตฺเต อากิรมาเน ตุ, จรุเกน ตโต ปน;

มสิ วา ฉาริกา วาปิ, สเจ ปตติ ภาชเน.

๑๔๔๓.

ตสฺส จาภิหฏตฺตาปิ, น โทโส อุปลพฺภติ;

อนนฺตรสฺส ภิกฺขุสฺส, ทียมานํ ตุ ปตฺตโต.

๑๔๔๔.

อุปฺปภิตฺวา สเจ ปตฺเต, อิตรสฺส จ ภิกฺขุโน;

ปตติ วฏฺฏเตวายํ, ปฏิคฺคหิตเมว ตํ.

๑๔๔๕.

ปายาสสฺส จ ปูเรตฺวา, ปตฺตํ เจ เทนฺติ ภิกฺขุโน;

อุณฺหตฺตา ปน ตํ เหฏฺา, คเหตุํ น จ สกฺกติ.

๑๔๔๖.

วฏฺฏตีติ จ นิทฺทิฏฺํ, คเหตุํ มุขวฏฺฏิยํ;

น สกฺกา เจ คเหตพฺโพ, ตถา อาธารเกนปิ.

๑๔๔๗.

สเจ อาสนสาลายํ, คเหตฺวา ปตฺตมตฺตโน;

นิทฺทายติ นิสินฺโนว, ทียมานํ น ชานติ.

๑๔๔๘.

เนวาหริยมานํ วา, อปฺปฏิคฺคหิตเมว ตํ;

อาโภคํ ปน กตฺวา เจ, นิสินฺโน โหติ วฏฺฏติ.

๑๔๔๙.

สเจ หตฺเถน มุฺจิตฺวา, ปตฺตํ อาธารกมฺปิ วา;

เปลฺเลตฺวา ปน ปาเทน, นิทฺทายติ หิ วฏฺฏติ.

๑๔๕๐.

ปาเทนาธารกํ อกฺก-มิตฺวาปิ ปฏิคณฺหโต;

ชาครสฺสาปิ โหเตว, คหณสฺมึ อนาทโร.

๑๔๕๑.

ตสฺมา ตํ น จ กาตพฺพํ, ภิกฺขุนา วินยฺุนา;

ยํ ทียมานํ ปตติ, คเหตุํ ตํ ตุ วฏฺฏติ.

๑๔๕๒.

ภุฺชนฺตานฺจ ทนฺตา วา, ขียนฺติปิ นขาปิ วา;

ตถา ปตฺตสฺส วณฺโณ วา, อพฺโพหารนโย อยํ.

๑๔๕๓.

สตฺถเกนุจฺฉุอาทีนิ, ผาเลนฺตานํ สเจ มลํ;

ปฺายติ หิ ตํ เตสุ, สิยา นวสมุฏฺิตํ.

๑๔๕๔.

ปฏิคฺคเหตฺวา ตํ ปจฺฉา, ขาทิตพฺพํ ตุ ภิกฺขุนา;

น ปฺายติ เจ ตสฺมึ, มลํ วฏฺฏติ ขาทิตุํ.

๑๔๕๕.

ปิสนฺตานมฺปิ เภสชฺชํ, โกฏฺเฏนฺตานมฺปิ วา ตถา;

นิสโททุกฺขลาทีนํ, ขียเนปิ อยํ นโย.

๑๔๕๖.

เภสชฺชตฺถาย ตาเปตฺวา, วาสึ ขีเร ขิปนฺติ เจ;

อุฏฺเติ นีลิกา ตตฺถ, สตฺถเก วิย นิจฺฉโย.

๑๔๕๗.

สเจ อามกตกฺเก วา, ขีเร วา ปกฺขิปนฺติ ตํ;

สามปากนิมิตฺตมฺหา, น ตุ มุจฺจติ ทุกฺกฏา.

๑๔๕๘.

ปิณฺฑาย วิจรนฺตสฺส, วสฺสกาเลสุ ภิกฺขุโน;

ปตฺเต ปตติ เจ โตยํ, กิลิฏฺํ กายวตฺถโต.

๑๔๕๙.

ปจฺฉา ปฏิคฺคเหตฺวา ตํ, ภุฺชิตพฺพํ ยถาสุขํ;

เอเสว จ นโย วุตฺโต, รุกฺขมูเลปิ ภุฺชโต.

๑๔๖๐.

สตฺตาหํ ปน วสฺสนฺเต, เทเว สุทฺธํ ชลํ สเจ;

อพฺโภกาเสปิ วา ปตฺเต, โตยํ ปตติ วฏฺฏติ.

๑๔๖๑.

โอทนํ ปน เทนฺเตน, สามเณรสฺส ภิกฺขุนา;

ทาตพฺโพ อจฺฉุปนฺเตน, ตสฺส ปตฺตคโตทนํ.

๑๔๖๒.

ปฏิคฺคเหตฺวา วา ปตฺตํ, ทาตพฺโพ ตสฺส โอทโน;

ฉุปิตฺวา เทติ เจ ภตฺตํ, ตํ ปนุคฺคหิตํ สิยา.

๑๔๖๓.

อฺสฺส ทาตุกาเมน, ปริจฺจตฺตํ สเจ ปน;

ยาว หตฺถคตํ ตาว, ปฏิคฺคหิตเมว ตํ.

๑๔๖๔.

‘‘คณฺหา’’ติ นิรเปกฺโขว, ปตฺตมาธารเก ิตํ;

สเจ วทติ ปจฺฉา ตํ, ปฏิคฺคณฺเหยฺย ปณฺฑิโต.

๑๔๖๕.

สาเปกฺโขเยว โย ปตฺตํ, เปตฺวาธารเก ปน;

‘‘เอตฺโต ปูวมฺปิ ภตฺตํ วา, กิฺจิ คณฺหา’’ติ ภาสติ.

๑๔๖๖.

สามเณโรปิ ตํ ภตฺตํ, โธวิตฺวา หตฺถมตฺตโน;

อตฺตปตฺตคตํ ภตฺตํ, อผุสิตฺวา สเจ ปน.

๑๔๖๗.

ปกฺขิปนฺโต สตกฺขตฺตุํ, อุทฺธริตฺวาปิ คณฺหตุ;

ตํปฏิคฺคหเณ กิจฺจํ, ปุน ตสฺส น วิชฺชติ.

๑๔๖๘.

อตฺตปตฺตคตํ ภตฺตํ, ผุสิตฺวา ยทิ คณฺหติ;

ปจฺฉา ปฏิคฺคเหตพฺพํ, สํสฏฺตฺตา ปเรน ตํ.

๑๔๖๙.

ภิกฺขูนํ ยาคุอาทีนํ, ปจเน ภาชเน ปน;

ปกฺขิปิตฺวา เปนฺเตน, อฺสฺสตฺถาย โอทนํ.

๑๔๗๐.

ภาชนุปริ หตฺเถสุ, สามเณรสฺส ปกฺขิเป;

ปติตํ หตฺถโต ตสฺมึ, น กโรติ อกปฺปิยํ.

๑๔๗๑.

ปริจฺจตฺตฺหิ ตํ เอวํ, อกตฺวากิรเตว เจ;

ภุฺชิตพฺพํ ตุ ตํ กตฺวา, ปตฺตํ วิย นิรามิสํ.

๑๔๗๒.

สเจ ยาคุกุฏํ ปุณฺณํ, สามเณโร หิ ทุพฺพโล;

ภิกฺขุํ ปฏิคฺคหาเปตุํ, น สกฺโกติ หิ ตํ ปุน.

๑๔๗๓.

กุฏสฺส คีวํ ปตฺตสฺส, เปตฺวา มุขวฏฺฏิยํ;

ภิกฺขุนา อุปนีตสฺส, อาวชฺเชติ หิ วฏฺฏติ.

๑๔๗๔.

อถ วา ภูมิยํเยว, หตฺเถ ภิกฺขุ เปติ เจ;

อาโรเปติ ปวฏฺเฏตฺวา, ตตฺถ เจ ปน วฏฺฏติ.

๑๔๗๕.

ภตฺตปจฺฉุจฺฉุภาเรสุ, อยเมว วินิจฺฉโย;

ทฺเว ตโย สามเณรา วา, เทนฺติ เจ คหณูปคํ.

๑๔๗๖.

ภารเมกสฺส ภิกฺขุสฺส, คเหตุํ ปน วฏฺฏติ;

เอเกน วา ตถา ทินฺนํ, คณฺหนฺติ ทฺเว ตโยปิ วา.

๑๔๗๗.

มฺจสฺส ปาเท ปีสฺส, ปาเท เตลฆฏาทิกํ;

ลคฺเคนฺติ ตตฺถ ภิกฺขุสฺส, วฏฺฏเตว นิสีทิตุํ.

๑๔๗๘.

อปฺปฏิคฺคหิตํ เหฏฺา-มฺเจ เจ เตลถาลกํ;

สมฺมุชฺชนฺโต จ ฆฏฺเฏติ, น ปนุคฺคหิตํ สิยา.

๑๔๗๙.

ปฏิคฺคหิตสฺาย, อปฺปฏิคฺคหิตํ ปน;

คณฺหิตฺวา ปุน ตํ ตฺวา, เปตุํ ตตฺถ วฏฺฏติ.

๑๔๘๐.

วิวริตฺวา สเจ ปุพฺเพ, ปิตํ ปิหิตมฺปิ จ;

ตเถว ตํ เปตพฺพํ, กตฺตพฺพํ น ปนฺถา.

๑๔๘๑.

พหิ เปติ เจ เตน, ฉุปิตพฺพํ น ตํ ปุน;

ยทิ ฉุปติ เจ ตฺวา, ตํ ปนุคฺคหิตํ สิยา.

๑๔๘๒.

ปฏิคฺคหิตเตลสฺมึ, อุฏฺเติ ยทิ กณฺณกา;

สิงฺคีเวราทิเก มูเล, ฆนจุณฺณมฺปิ วา ตถา.

๑๔๘๓.

ตํสมุฏฺานโต สพฺพํ, ตฺเวาติ ปวุจฺจติ;

ปฏิคฺคหณกิจฺจํ ตุ, ตสฺมึ ปุน น วิชฺชติ.

๑๔๘๔.

ตาลํ วา นาฬิเกรํ วา, อารุฬฺโห โกจิ ปุคฺคโล;

ตตฺรฏฺโ ตาลปิณฺฑึ โส, โอตาเรตฺวาน รชฺชุยา.

๑๔๘๕.

สเจ วทติ ‘‘คณฺหา’’ติ, น คเหตพฺพเมว จ;

ตมฺโ ปน ภูมฏฺโ, คเหตฺวา เทติ วฏฺฏติ.

๑๔๘๖.

ฉินฺทิตฺวา เจ วตึ อุจฺฉุํ, ผลํ วา เทติ คณฺหิตุํ;

ทณฺฑเก อผุสิตฺวาว, นิคฺคตํ ปน วฏฺฏติ.

๑๔๘๗.

สเจ น ปุถุโล โหติ, ปากาโร อติอุจฺจโก;

อนฺโตฏฺิตพหิฏฺานํ, หตฺถปาโส ปโหติ เจ.

๑๔๘๘.

อุทฺธํ หตฺถสตํ คนฺตฺวา, สมฺปตฺตํ ปุน ตํ ปน;

คณฺหโต ภิกฺขุโน โทโส, โกจิ เนวูปลพฺภติ.

๑๔๘๙.

ภิกฺขุโน สามเณรํ ตุ, ขนฺเธน วหโต สเจ;

ผลํ คเหตฺวา ตตฺเถว, นิสินฺโน เทติ วฏฺฏติ.

๑๔๙๐.

อปโรปิ วหนฺโตว, ภิกฺขุํ โย โกจิ ปุคฺคโล;

ผลํ ขนฺเธ นิสินฺนสฺส, ภิกฺขุโน เทติ วฏฺฏติ.

๑๔๙๑.

คเหตฺวา ผลินึ สาขํ, ฉายตฺถํ ยทิ คจฺฉติ;

ปุน จิตฺเต สมุปฺปนฺเน, ขาทิตุํ ปน ภิกฺขุโน.

๑๔๙๒.

สาขํ ปฏิคฺคหาเปตฺวา, ผลํ ขาทติ วฏฺฏติ;

มกฺขิกานํ นิวารตฺถํ, คหิตายปฺยยํ นโย.

๑๔๙๓.

กปฺปิยํ ปน กาเรตฺวา, ปฏิคฺคณฺหาติ ตํ ปุน;

โภตฺตุกาโม สเจ มูล-คหณํเยว วฏฺฏติ.

๑๔๙๔.

มาตาปิตูนมตฺถาย, คเหตฺวา สปฺปิอาทิกํ;

คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค, ยํ อิจฺฉติ ตโต ปน.

๑๔๙๕.

ตํ โส ปฏิคฺคหาเปตฺวา, ปริภุฺชติ วฏฺฏติ;

ตํ ปฏิคฺคหิตํ มูล-คหณํเยว วฏฺฏติ.

๑๔๙๖.

สามเณรสฺส ปาเถยฺย-ตณฺฑุเล ภิกฺขุ คณฺหติ;

ภิกฺขุสฺส สามเณโรปิ, คเหตฺวา ปน คจฺฉติ.

๑๔๙๗.

ตณฺฑุเลสุ หิ ขีเณสุ, อตฺตนา คหิเตสุ โส;

สเจ ยาคุํ ปจิตฺวาน, ตณฺฑุเลหิตเรหิปิ.

๑๔๙๘.

อุภินฺนํ ทฺวีสุ ปตฺเตสุ, อากิริตฺวา ปนตฺตโน;

ยาคุํ ภิกฺขุสฺส ตํ ทตฺวา, สยํ ปิวติ ตสฺส เจ.

๑๔๙๙.

สนฺนิธิปจฺจยา เนว, น อุคฺคหิตการณา;

สามเณรสฺส ปีตตฺตา, โทโส ภิกฺขุสฺส วิชฺชติ.

๑๕๐๐.

มาตาปิตูนมตฺถาย, เตลาทึ หรโตปิ จ;

สาขํ ฉายาทิอตฺถาย, อิมสฺส น วิเสสตา.

๑๕๐๑.

ตสฺมา หิสฺส วิเสสสฺส, จินฺเตตพฺพํ ตุ การณํ;

ตสฺส สาลยภาวํ ตุ, วิเสสํ ตกฺกยามหํ.

๑๕๐๒.

ตณฺฑุเล ปน โธวิตฺวา, นิจฺจาเลตุฺหิ เจลโก;

น สกฺโกติ สเจ เต จ, ตณฺฑุเล ภาชนมฺปิ จ.

๑๕๐๓.

ปฏิคฺคเหตฺวา โธวิตฺวา, อาโรเปตฺวา ปนุทฺธนํ;

ภิกฺขุนาคฺคิ น กาตพฺโพ, วิวริตฺวาปิ ปกฺกตา.

๑๕๐๔.

าตพฺพา ปกฺกกาลสฺมึ, โอโรเปตฺวา ยถาสุขํ;

ภุฺชิตพฺพํ, น ปจฺฉสฺส, ปฏิคฺคหณการณํ.

๑๕๐๕.

อาโรเปตฺวา สเจ ภิกฺขุ, อุทฺธนํ สุทฺธภาชนํ;

อุทกํ ยาคุอตฺถาย, ตาเปติ ยทิ วฏฺฏติ.

๑๕๐๖.

ตตฺเต ปนุทเก โกจิ, เจ ปกฺขิปติ ตณฺฑุเล;

ตโต ปฏฺาย เตนคฺคิ, น กาตพฺโพว ภิกฺขุนา.

๑๕๐๗.

ปฏิคฺคเหตฺวา ตํ ยาคุํ, ปาตุํ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน;

สเจ ปจติ ปจฺฉา ตํ, สามปากา น มุจฺจติ.

๑๕๐๘.

ตตฺถชาตผลํ กิฺจิ, สห จาเลติ วลฺลิยา;

ตสฺเสว จ ตโต ลทฺธํ, ผลํ กิฺจิ น วฏฺฏติ.

๑๕๐๙.

ผลรุกฺขํ ปรามฏฺุํ, ตมปสฺสยิตุมฺปิ วา;

กณฺฏเก พนฺธิตุํ วาปิ, ภิกฺขุโน กิร วฏฺฏติ.

๑๕๑๐.

สณฺฑาเสน จ ทีเฆน, คเหตฺวา ถาลกํ ปน;

ปจโต ภิกฺขุโน เตลํ, ภสฺมํ ปตติ ตตฺถ เจ.

๑๕๑๑.

อมุฺจนฺเตน หตฺเถน, ปจิตฺวา เตลถาลกํ;

โอตาเรตฺวาว ตํ ปจฺฉา, ปฏิคฺคณฺเหยฺย วฏฺฏติ.

๑๕๑๒.

ปฏิคฺคเหตฺวา องฺคาเร, ตานิ ทารูนิ วา ปน;

ปิตานิ สเจ โหนฺติ, ปุพฺพคาโหว วฏฺฏติ.

๑๕๑๓.

อุจฺฉุํ ขาทติ เจ ภิกฺขุ, สามเณโรปิ อิจฺฉติ;

‘‘ฉินฺทิตฺวา ตฺวมิโต คณฺห’’, อิติ วุตฺโต จ คณฺหติ.

๑๕๑๔.

นตฺเถว อวเสสสฺส, ปฏิคฺคหณการณํ;

ขาทโต คุฬปิณฺฑมฺปิ, อยเมว วินิจฺฉโย.

๑๕๑๕.

กาตุํ สาครโตเยน, โลณกิจฺจํ ตุ วฏฺฏติ;

ยาวชีวิกสงฺขาตํ, โตยตฺตา น ตุ คจฺฉติ.

๑๕๑๖.

อิทํ กาลวินิมฺมุตฺตํ, อุทกํ ปริทีปิตํ;

นิพฺพานํ วิย นิพฺพาน-กุสเลน มเหสินา.

๑๕๑๗.

อุทเกน สมา วุตฺตา, หิมสฺส กรกาปิ จ;

กูปาทีสุ ชลํ ปาตุํ, พหลมฺปิ จ วฏฺฏติ.

๑๕๑๘.

เขตฺเตสุ กสิตฏฺาเน, พหลํ ตํ น วฏฺฏติ;

สนฺทิตฺวา ยทิ ตํ คนฺตฺวา, นทึ ปูเรติ วฏฺฏติ.

๑๕๑๙.

โสพฺเภสุ กกุธาทีนํ, ชเล ปุปฺผสมากุเล;

น ายติ รโส เตสํ, น ปฏิคฺคหณการณํ.

๑๕๒๐.

สเรณุกานิ ปุปฺผานิ, ปานียสฺส ฆเฏ ปน;

ปกฺขิตฺตานิ สเจ โหนฺติ, ปฏิคฺคณฺเหยฺย ตํ ปน.

๑๕๒๑.

ปฏิคฺคเหตฺวา เทยฺยานิ, วาสปุปฺผานิ ตตฺถ วา;

กมลฺลิกาสุ ทินฺนาสุ, อพฺโพหาโรติ วฏฺฏติ.

๑๕๒๒.

อปฺปฏิคฺคหิตสฺเสว, ทนฺตกฏฺสฺส โย รโส;

อชานนฺตสฺส ปาจิตฺติ, โส เจ วิสติ ขาทโต.

๑๕๒๓.

สรีรฏฺเสุ ภูเตสุ, กึ วฏฺฏติ? น วฏฺฏติ?

กปฺปากปฺปิยมํสานํ, ขีรํ สพฺพมฺปิ วฏฺฏติ.

๑๕๒๔.

กณฺณกฺขิคูถโก ทนฺต- มลํ มุตฺตํ กรีสกํ;

เสมฺหํ สิงฺฆาณิกา เขโฬ, อสฺสุ โลณนฺติ วฏฺฏติ.

๑๕๒๕.

ยํ ปเนตฺถ สกฏฺานา, จวิตฺวา ปติตํ สิยา;

ปตฺเต วา ปน หตฺเถ วา, ปฏิคฺคณฺเหยฺย ตํ ปุน.

๑๕๒๖.

องฺคลคฺคมวิจฺฉนฺนํ, ปฏิคฺคหิตเมว ตํ;

อุณฺหยาคุํ ปิวนฺตสฺส, เสโท หตฺเถสุ ชายติ.

๑๕๒๗.

ปิณฺฑาย วิจรนฺตสฺส, เสโท หตฺถานุสารโต;

โอโรหติ สเจ ปตฺตํ, น ปฏิคฺคหณการณํ.

๑๕๒๘.

สามํ คเหตฺวา จตฺตาริ, วิกฏานิ นทายเก;

สปฺปทฏฺกฺขเณเยว, น โทโส ปริภุฺชโต.

๑๕๒๙.

ปถวึ มตฺติกตฺถาย, ขณิตุํ ฉินฺทิตุมฺปิ วา;

ตรุมฺปิ ฉาริกตฺถาย, ภิกฺขุโน ปน วฏฺฏติ.

๑๕๓๐.

อจฺเฉทคาหนิรเปกฺขนิสชฺชโต จ;

สิกฺขปฺปหานมรเณหิ จ ลิงฺคเภทา;

ทาเนน ตสฺส จ ปรสฺส อภิกฺขุกสฺส;

สพฺพํ ปฏิคฺคหณเมติ วินาสเมวํ.

๑๕๓๑.

ทุรูปจิณฺเณ นิทฺทิฏฺํ, คหณุคฺคหิตสฺสปิ;

อนฺโตวุตฺเถ สยํปกฺเก, อนฺโตปกฺเก จ ทุกฺกฏํ.

๑๕๓๒.

ปฏิคฺคหิตเก ตสฺมึ, อปฺปฏิคฺคหิตสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๕๓๓.

ปฏิคฺคหิตสฺิสฺส, ทนฺตโปโนทเกสุปิ;

น โทเสฬกโลเมน, สมุฏฺานาทโย สมา.

๑๕๓๔.

นวมชฺฌิมเถรภิกฺขุนีนํ;

อวิเสเสน ยติจฺฉิตพฺพโก;

สกโล อสมาสโตว มยา;

กถิโต เอตฺถ วินิจฺฉโย ตโต.

ทนฺตโปนกถา.

โภชนวคฺโค จตุตฺโถ.

๑๕๓๕.

ยํ กิฺจิเจลกาทีนํ, ติตฺถิยานํ ปนามิสํ;

เทนฺตสฺเสกปโยเคน, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๕๓๖.

วิจฺฉินฺทิตฺวาน เทนฺตสฺส, ปโยคคณนาวสา;

โหนฺติ ปาจิตฺติโย ตสฺส, ติกปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๕๓๗.

อุทกํ ทนฺตโปนํ วา, เทนฺตสฺส จ อติตฺถิเย;

ติตฺถิโยติ จ สฺิสฺส, ทุกฺกฏํ วิมติสฺส จ.

๑๕๓๘.

ทาเปนฺตสฺส ปนฺเน, สามเณราทิเกน วา;

นิกฺขิตฺตภาชเน เตสํ, เทนฺตสฺส พหิเลปนํ.

๑๕๓๙.

เปตฺวา โภชนํ เตสํ, สนฺติเก ‘‘คณฺหถา’’ติ จ;

วทนฺตสฺส อนาปตฺติ, สมุฏฺาเนฬกูปมํ.

อเจลกกถา.

๑๕๔๐.

ทาเปตฺวา วา อทาเปตฺวา, ภิกฺขุ ยํ กิฺจิ อามิสํ;

กตฺตุกาโม สเจ สทฺธึ, หสนาทีนิ อิตฺถิยา.

๑๕๔๑.

อุยฺโยเชติ หิ ‘‘คจฺฉา’’ติ, วตฺวา ตปฺปจฺจยา ปน;

ตสฺสุยฺโยชนมตฺตสฺมึ, ทุกฺกฏํ ปเมน จ.

๑๕๔๒.

ปาเทนสฺสุปจารสฺมึ, อติกฺกนฺเต จ ทุกฺกฏํ;

ทุติเยนสฺส ปาจิตฺติ, สีมาติกฺกมเน ปน.

๑๕๔๓.

ทสฺสเน อุปจารสฺส, หตฺถา ทฺวาทส เทสิตา;

ปมาณํ สวเน เจวํ, อชฺโฌกาเส น เจตเร.

๑๕๔๔.

ภิกฺขุสฺมึ ติกปาจิตฺติ, อิตเร ติกทุกฺกฏํ;

อุภินฺนํ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, กลิสาสนโรปเน.

๑๕๔๕.

อุยฺโยเชนฺตสฺส กิจฺเจน, น โทสุมฺมตฺตกาทิโน;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

อุยฺโยชนกถา.

๑๕๔๖.

ขุทฺทเก ปิฏฺิวํสํ โย, อติกฺกมฺม นิสีทติ;

สโภชเน กุเล ตสฺส, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๕๔๗.

หตฺถปาสํ อติกฺกมฺม, ปิฏฺิสงฺฆาฏกสฺส จ;

สยนสฺส ปนาสนฺเน, าเน โทโส มหลฺลเก.

๑๕๔๘.

อสยนิฆเร ตสฺส, สยนิฆรสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๑๕๔๙.

นิสีทนฺตสฺสนาปตฺติ, ภิกฺขุสฺส ทุติเย สติ;

วีตราเคสุ วา เตสุ, นิกฺขนฺเตสุ อุโภสุ วา.

๑๕๕๐.

นิสินฺนสฺสานติกฺกมฺม, ปเทสํ วุตฺตลกฺขณํ;

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา.

สโภชนกถา.

๑๕๕๑.

จตุตฺเถ ปฺจเม เจว, วตฺตพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

วตฺตพฺพํ ยฺจ ตํ สพฺพํ, วุตฺตํ อนิยตทฺวเย.

๑๕๕๒.

สมุฏฺานํ ปเนเตสํ, อนนฺตรสมํ มตํ;

อยเมว วิเสโสติ, เตสเมสฺจ ทีปิโต.

รโหปฏิจฺฉนฺนรโหนิสชฺชกถา.

๑๕๕๓.

โภชนานํ ตุ ปฺจนฺนํ, วุตฺโต อฺตเรน โย;

สนฺตํ ภิกฺขุมนาปุจฺฉา, อาปชฺเชยฺย กุเลสุ เจ.

๑๕๕๔.

จาริตฺตํ ตสฺส ปาจิตฺติ, อฺตฺร สมยา สิยา;

เปตฺวา สมยํ ภิกฺขุ, ทุวิธํ วุตฺตลกฺขณํ.

๑๕๕๕.

อวีติวตฺเต มชฺฌณฺเห, ฆรมฺสฺส คจฺฉติ;

ฆรูปจาโรกฺกมเน, ปเมน หิ ทุกฺกฏํ.

๑๕๕๖.

อติกฺกนฺเต ฆรุมฺมาเร, อปรมฺปิ จ ทุกฺกฏํ;

ทุติเยน จ ปาเทน, ปาจิตฺติ สมติกฺกเม.

๑๕๕๗.

ิตฏฺาเน สเจ ภิกฺขุํ, โอโลเกตฺวา น ปสฺสติ;

‘‘อสนฺต’’นฺติ อนาปุจฺฉา, ปวิฏฺโ นาม วุจฺจติ.

๑๕๕๘.

สเจ ทูเร ิโต โหติ, อสนฺโต นาม ภิกฺขุ โส;

นตฺถิ อาโรจเน กิจฺจํ, คเวสิตฺวา อิโต จิโต.

๑๕๕๙.

โทโส สมเย สนฺตํ, อาปุจฺฉิตฺวา จ คจฺฉโต;

ภิกฺขุํ ฆเรน มคฺโค เจ, อารามํ คจฺฉโตปิ จ.

๑๕๖๐.

ติตฺถิยานมฺปิ เสยฺยํ วา, ตถา ภิกฺขุนุปสฺสยํ;

อาปทาสนสาลํ วา, ภตฺติยสฺส ฆรมฺปิ วา.

๑๕๖๑.

อิทํ ปน สมุฏฺานํ, กถิเนน สมํ มตํ;

กฺริยากฺริยมจิตฺตฺจ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

จาริตฺตกถา.

๑๕๖๒.

สพฺพาปิ สาทิตพฺพาว, จตุมาสปวารณา;

ภิกฺขุนา อคิลาเนน, ปุน นิจฺจปวารณา.

๑๕๖๓.

‘‘วิฺาเปสฺสามิ โรคสฺมึ, สติ เม ปจฺจเย’’ติ จ;

น ปฏิกฺขิปิตพฺพา สา, ‘‘โรโค ทานิ น เม’’ติ จ.

๑๕๖๔.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ทุกฺกฏํ นตตุตฺตรึ;

ตตุตฺตรินฺติ สฺิสฺส, ตตฺถ เวมติกสฺส จ.

๑๕๖๕.

นตตุตฺตริสฺิสฺส, เยหิ เยน ปวาริโต;

ตโต อฺเหิ วา ภิยฺโย, อาจิกฺขิตฺวา ยถาตถํ.

๑๕๖๖.

วิฺาเปนฺตสฺส ภิกฺขุสฺส, อฺสฺสตฺถาย วา ปน;

าตกานมนาปตฺติ, อตฺตโน วา ธเนนปิ.

๑๕๖๗.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

เภสชฺชกถา.

๑๕๖๘.

อุยฺยุตฺตํ ภิกฺขุโน เสนํ, ทสฺสนตฺถาย คจฺฉโต;

อฺตฺร ปจฺจยา ตสฺส, ทุกฺกฏํ ตุ ปเท ปเท.

๑๕๖๙.

ทสฺสนสฺสุปจารสฺมึ, ตฺวา ปาจิตฺติ ปสฺสโต;

อุปจารํ วิมุฺจิตฺวา, ปสฺสนฺตสฺส ปโยคโต.

๑๕๗๐.

อาโรหา ปน จตฺตาโร, ทฺเว ทฺเว ตํปาทรกฺขกา;

เอวํ ทฺวาทสโปโส จ, เอโก หตฺถีติ วุจฺจติ.

๑๕๗๑.

ทฺเวปาทรกฺขา อาโรโห, เอโก ติปุริโสหโย;

เอโก สารถิ โยเธโก, อาณิรกฺขา ทุเว ชนา.

๑๕๗๒.

จตุโปโส รโถ วุตฺโต, จตุสจฺจวิภาวินา;

จตฺตาโร ปทหตฺถา จ, ปุริสา ปตฺตีติ วุจฺจติ.

๑๕๗๓.

วุตฺตลกฺขณสมฺปนฺนา, อยํ ปจฺฉิมโกฏิยา;

จตุรงฺคสมายุตฺตา, เสนา นาม ปวุจฺจติ.

๑๕๗๔.

หตฺถิอาทีสุ เอเกกํ, ทสฺสนตฺถาย คจฺฉโต;

อนุยฺยุตฺเตปิ อุยฺยุตฺต-สฺิสฺสาปิ จ ทุกฺกฏํ.

๑๕๗๕.

อตฺตโน จ ิโตกาสํ, สมฺปตฺตํ ปน ปสฺสติ;

อาปทาสุ อนาปตฺติ, ตถารูเป จ ปจฺจเย.

อุยฺยุตฺตกถา.

๑๕๗๖.

จตุตฺเถ ทิวเส อตฺถ-งฺคเต สูริเย อโรควา;

สเจ ติฏฺตุ เสนาย, นิสีทตุ นิปชฺชตุ.

๑๕๗๗.

อากาเส อิทฺธิยา เสยฺยํ, ปกปฺเปตุ จ อิทฺธิมา;

โหเตว ตสฺส ปาจิตฺติ, ติกปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๕๗๘.

อูนเก จ ติรตฺตสฺมึ, อติเรโกติ สฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๕๗๙.

ปุรารุณาว นิกฺขมฺม, ตติยาย จ รตฺติยา;

น โทโส ปุน วสนฺตสฺส, คิลานสฺสาปทาสุปิ.

เสนาวาสกถา.

๑๕๘๐.

อุยฺโยธิกํ พลคฺคํ วา, เสนาพฺยูหมฺปิ วา ปน;

ทสฺสนตฺถายนีกํ วา, โหติ ปาจิตฺติ คจฺฉโต.

๑๕๘๑.

ปุริเม ปน โย วุตฺโต, ‘‘หตฺถี ทฺวาทสโปริโส’’;

อิติ เตน ตโย หตฺถี, ‘‘หตฺถานีก’’นฺติ ทีปิตํ.

๑๕๘๒.

เสเสสุปิ จ เอเสว, นโย เยฺโย วิภาวินา;

ติณฺณเมฬกโลเมน, สมุฏฺานาทโย สมา.

อุยฺโยธิกกถา.

อเจฬกวคฺโค ปฺจโม.

๑๕๘๓.

ปิฏฺาทีหิ กตํ มชฺชํ, สุรา นามาติ วุจฺจติ;

ปุปฺผาทีหิ กโต สพฺโพ, อาสโว โหติ เมรยํ.

๑๕๘๔.

พีชโต ปน ปฏฺาย, ปิวนฺตสฺสุภยมฺปิ จ;

ปโยเค จ ปโยเค จ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๕๘๕.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, อมชฺเช มชฺชสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๕๘๖.

อมชฺชํ มชฺชวณฺณฺจ, มชฺชคนฺธรสมฺปิ จ;

อริฏฺํ โลณโสวีรํ, สุตฺตกํ ปิวโตปิ จ.

๑๕๘๗.

วาสคาหาปนตฺถาย, ปกฺขิปิตฺวาน อีสกํ;

สูปาทีนํ ตุ ปาเกปิ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๑๕๘๘.

โหเตฬกสมุฏฺานํ, อจิตฺตํ วตฺถุชานนา;

อิทฺจากุสเลเนว, ปานโต โลกวชฺชกํ.

สุราปานกถา.

๑๕๘๙.

เยน เกนจิ องฺเคน, หสาธิปฺปายิโน ปน;

ผุสโต อุปสมฺปนฺนํ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๕๙๐.

สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํ กาย-ปฏิพทฺธาทิเก นเย;

ตเถวานุปสมฺปนฺเน, ทีปิตํ ติกทุกฺกฏํ.

๑๕๙๑.

เอตฺถ จานุปสมฺปนฺน-ฏฺาเน ติฏฺติ ภิกฺขุนี;

ขิฑฺฑาธิปฺปายิโน ตมฺปิ, ผุสนฺตสฺส จ ทุกฺกฏํ.

๑๕๙๒.

อนาปตฺติ นหสาธิ-ปฺปายสฺส ผุสโต ปรํ;

สติ กิจฺเจ ผุสนฺตสฺส, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

องฺคุลิปโตทกกถา.

๑๕๙๓.

ชเล นิมุชฺชนาทีน-มตฺถาย ปน เกวลํ;

ปทวาเรสุ สพฺเพสุ, โอตรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๕๙๔.

กีฬาเปกฺโข สเจ หุตฺวา, ชเล อุปริโคปฺผเก;

นิมุชฺเชยฺยปิ วา ภิกฺขุ, อุมฺมุชฺเชยฺย ตเรยฺย วา.

๑๕๙๕.

ปโยเค จ ปโยเค จ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา;

อนฺโตเยโวทเก ตสฺส, นิมุชฺชิตฺวาน คจฺฉโต.

๑๕๙๖.

หตฺถปาทปโยเคหิ, ปาจิตฺตึ ปริทีปเย;

หตฺเถเหว ตรนฺตสฺส, หตฺถวาเรหิ การเย.

๑๕๙๗.

เยน เยน ปนงฺเคน, ภิกฺขุโน ตรโต ชลํ;

ตสฺส ตสฺส ปโยเคน, ปาจิตฺตึ ปริทีปเย.

๑๕๙๘.

ตรุโต ตีรโต วาปิ, ปาจิตฺติ ปตโต ชเล;

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ตเถว ติกทุกฺกฏํ.

๑๕๙๙.

ปาเชนฺโตปิ สเจ นาวํ, อริตฺเตน ผิเยน วา;

อุสฺสาเรนฺโตปิ ตีเร วา, นาวํ กีฬติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๐๐.

หตฺเถน วาปิ ปาเทน, กฏฺเน กถลาย วา;

อุทกํ นีหรนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๐๑.

อุทกํ กฺชิกํ วาปิ, จิกฺขลฺลํ วาปิ วิกฺขิปํ;

กีฬนฺตสฺสาปิ ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๐๒.

วิคาหิตฺวา ชลํ กิจฺเจ, สติ นิมฺมุชฺชนาทิกํ;

กโรนฺตสฺส อนาปตฺติ, ตถา ปารฺจ คจฺฉโต.

๑๖๐๓.

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา;

อนนฺตรสฺสิมสฺสาปิ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตา.

หสธมฺมกถา.

๑๖๐๔.

วุจฺจมาโน สเจ ภิกฺขุ, ปฺตฺเตเนว ภิกฺขุนา;

อกตฺตุกามตายสฺส, วจนํ ธมฺมเมว วา.

๑๖๐๕.

โย อสิกฺขิตุกาโมว, น กโรติ ปนาทรํ;

ตสฺสานาทริเย ตสฺมึ, ปาจิตฺติยมุทีรเย.

๑๖๐๖.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ติกาตีเตน สตฺถุนา;

ตเถวานุปสมฺปนฺนา-นาทเร ติกทุกฺกฏํ.

๑๖๐๗.

สุตฺเตเนวาภิธมฺเมน, อปฺตฺเตน ภิกฺขุนา;

ทุกฺกฏํ สามเณเรน, วุตฺตสฺส อุภเยนปิ.

๑๖๐๘.

‘‘อาจริยานมยํ คาโห, อมฺหากํ ตุ ปเวณิยา;

อาคโต’’ติ ภณนฺตสฺส, น โทสุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๖๐๙.

เอตฺถ เนว คเหตพฺโพ, คารยฺหาจริยุคฺคโห;

โอมสวาทตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

อนาทริยกถา.

๑๖๑๐.

ภยสฺชนนตฺถาย, รูปาทึ อุปสํหเร;

ภยานกํ กถํ วาปิ, กเถยฺย ปรสนฺติเก.

๑๖๑๑.

ทิสฺวา วา ปน ตํ สุตฺวา, มา วา ภายตุ, ภายตุ;

อิตรสฺส ตุ ภิกฺขุสฺส, โหติ ปาจิตฺติ ตงฺขเณ.

๑๖๑๒.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ตเถว ติกทุกฺกฏํ;

สามเณรํ คหฏฺํ วา, ภึสาเปนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๑๖๑๓.

นภึสาเปตุกามสฺส, อนาปตฺตาทิกมฺมิโน;

สมุฏฺานาทิ สพฺพมฺปิ, อนนฺตรสมํ มตํ.

ภึสาปนกถา.

๑๖๑๔.

โชตึ ตปฺเปตุกาโม เจ, ชลาเปยฺย ชเลยฺย วา;

เปตฺวา โหติ ปาจิตฺติ, ตถารูปํ ตุ ปจฺจยํ.

๑๖๑๕.

สยํ สมาทหนฺตสฺส, ยาว ชาลา น ชายติ;

ตาว สพฺพปโยเคสุ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๑๖.

ชาลุฏฺาเน ปนาปตฺติ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;

ชาลาเปนฺตสฺส อฺเน, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๑๗.

คิลานสฺส คิลาโนติ, สฺิสฺส วิมติสฺส วา;

อลาตํ อุกฺขิปนฺตสฺส, อวิชฺฌาตํ ตุ ทุกฺกฏํ.

๑๖๑๘.

วิชฺฌาตํ ตุชฺชลนฺตสฺส, ยถาวตฺถุกตา มตา;

อนาปตฺติ คิลานสฺส, กตํ อฺเน วา ปน.

๑๖๑๙.

วิสิพฺเพนฺตสฺส องฺคารํ, ปทีปุชฺชาลนาทิเก;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

โชติสมาทหนกถา.

๑๖๒๐.

อปุณฺเณ อทฺธมาสสฺมึ, เทเส เจ มชฺฌิเม ปน;

‘‘นฺหายิสฺสามี’’ติ จุณฺณํ วา, มตฺติกํ วาปิ โคมยํ.

๑๖๒๑.

อภิสงฺขรโต สพฺพ-ปโยเคสุปิ ทุกฺกฏํ;

นฺหานสฺส ปริโยสาเน, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๖๒๒.

อติเรกทฺธมาสูน-สฺิโน วิมติสฺส วา;

ทุกฺกฏํ อติเรกทฺธ- มาเส จ สมเยสุ จ.

๑๖๒๓.

นฺหายนฺตสฺส อนาปตฺติ, นทีปารมฺปิ คจฺฉโต;

วาลิกํ อุกฺกิริตฺวาน, กตาวาเฏสุ วา ตถา.

๑๖๒๔.

ปจฺจนฺติเมปิ วา เทเส, สพฺเพสํ อาปทาสุปิ;

อิทเมฬกโลเมน, สมุฏฺานาทินา สมํ.

นฺหานกถา.

๑๖๒๕.

จีวรํ ยํ นิวาเสตุํ, สกฺกา ปารุปิตุมฺปิ วา;

ฉนฺนมฺตรํ ภิกฺขุ, รชิตฺวา ยตฺถ กตฺถจิ.

๑๖๒๖.

ปเทเส กํสนีเลน, ปตฺตนีเลน วา ปน;

เยน เกนจิ กาเฬน, กทฺทเมนปิ วา ตถา.

๑๖๒๗.

มงฺคุลสฺส มยูรสฺส, ปิฏฺิอกฺขิปฺปมาณกํ;

อกตฺวา กปฺปิยํ พินฺทุํ, ปาจิตฺติ ปริภุฺชโต.

๑๖๒๘.

ปาฬิกณฺณิกกปฺโป วา, น จ วฏฺฏติ กตฺถจิ;

เอกํ วาปิ อเนกํ วา, พินฺทุ วฏฺฏติ วฏฺฏกํ.

๑๖๒๙.

อาทินฺเนปิ อนาทินฺน-สฺิโน วิมติสฺส จ;

ทุกฺกฏํ มุนินา วุตฺตํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๑๖๓๐.

กปฺเป นฏฺเปิ วา สทฺธึ, เตน สํสิพฺพิเตสุ วา;

กฺริยากฺริยมิทํ วุตฺตํ, สมุฏฺาเนฬกูปมํ.

ทุพฺพณฺณกรณกถา.

๑๖๓๑.

วิกปฺปนา ทุเว วุตฺตา, สมฺมุขาสมฺมุขาติปิ;

สมฺมุขาย วิกปฺเปนฺโต, ภิกฺขุสฺเสกสฺส สนฺติเก.

๑๖๓๒.

เอกตฺตํ พหุภาวํ วา, ทูรสนฺติกตมฺปิ วา;

จีวรานํ ตุ ชานิตฺวา, ยถาวจนโยคโต.

๑๖๓๓.

‘‘อิมาหํ จีวรํ ตุยฺหํ, วิกปฺเปมี’’ติ นิทฺทิเส;

กปฺปเตตฺตาวตา กามํ, นิเธตุํ, น จ กปฺปติ.

๑๖๓๔.

ปริโภคาทิกํ เตน, อปจฺจุทฺธฏโต ปน;

เตน ปจฺจุทฺธเฏเยว, ปริโภคาทิ วฏฺฏติ.

๑๖๓๕.

‘‘สนฺตกํ ปน มยฺหํ ตฺวํ, ปริภุฺช ปริจฺจช;

ยถาปจฺจยํ กโรหี’’ติ, วุตฺเต ปจฺจุทฺธฏํ สิยา.

๑๖๓๖.

อปรา สมฺมุขา วุตฺตา, ภิกฺขุสฺเสกสฺส สนฺติเก;

ยสฺส กสฺสจิ นามํ ตุ, คเหตฺวา สหธมฺมินํ.

๑๖๓๗.

‘‘อิมาหํ จีวรํ ติสฺส- ภิกฺขุโน, ติสฺสเถริยา;

วิกปฺเปมี’’ติ วตฺตพฺพํ, วตฺตพฺพํ ปุน เตนปิ.

๑๖๓๘.

‘‘ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน วา ตฺวํ, ตสฺสา ติสฺสาย เถริยา;

สนฺตกํ ปริภุฺชาหิ, วิสฺสชฺเชหี’’ติ วา ตถา.

๑๖๓๙.

ตโต ปภุติ สพฺพมฺปิ, ปริโภคาทิ วฏฺฏติ;

เอวํ ปรมฺมุขายาปิ, วตฺตพฺพํ เอกสนฺติเก.

๑๖๔๐.

‘‘อิมาหํ จีวรํ ตุยฺหํ, วิกปฺปตฺถาย ทมฺมิ’’ติ;

ปุน เตนปิ วตฺตพฺพํ, ‘‘โก เต มิตฺโต’’ติ ภิกฺขุนา.

๑๖๔๑.

อิตเรนปิ วตฺตพฺพํ, ‘‘ติสฺโส ติสฺสา’’ติ วา ปุน;

วตฺตพฺพํ ภิกฺขุนา เตน, ‘‘อิทํ ติสฺสสฺส สนฺตกํ.

๑๖๔๒.

ติสฺสาย เถริยา วา ตฺวํ, สนฺตกํ ปริภุฺช วา;

วิสฺสชฺเชหี’’ติ วา วุตฺเต, โหติ ปจฺจุทฺธฏํ ปุน.

๑๖๔๓.

อิจฺเจตาสุ ปน ทฺวีสุ, ยาย กายจิ จีวรํ;

วิกปฺเปตฺวา สธมฺเมสุ, ยสฺส กสฺสจิ ปฺจสุ.

๑๖๔๔.

อปจฺจุทฺธารกํ วาปิ, อวิสฺสาเสน ตสฺส วา;

เยน ตํ วินยํ กมฺมํ, กตํ ปนิธ ภิกฺขุนา.

๑๖๔๕.

จีวรํ ปริภุฺเชยฺย, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน;

ตฺเจวาธิฏฺหนฺตสฺส, วิสฺสชฺชนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๖๔๖.

ปจฺจุทฺธารกวตฺเถสุ, อปจฺจุทฺธารสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๔๗.

ปจฺจุทฺธารณสฺิสฺส, วิสฺสาสา ปริภุฺชโต;

อนาปตฺติ สมุฏฺานํ, กถิเนนาทินา สมํ.

วิกปฺปนกถา.

๑๖๔๘.

อธิฏฺานุปคํ ปตฺตํ, จีวรํ วาปิ ตาทิสํ;

ตถา สูจิฆรํ กาย-พนฺธนํ วา นิสีทนํ.

๑๖๔๙.

อปเนตฺวา นิเธนฺตสฺส, หสาเปกฺขสฺส เกวลํ;

โหติ ปาจิตฺติยํ อฺํ, อาณาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๖๕๐.

เตนาปนิหิเต ตสฺส, ปาจิตฺตึ ปริทีปเย;

วุตฺตํ อนุปสมฺปนฺน-สนฺตเก ติกทุกฺกฏํ.

๑๖๕๑.

วินา วุตฺตปฺปการานิ, ปตฺตาทีนิ ตโต ปน;

อฺํ อปนิเธนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๕๒.

สพฺเพสฺวนุปสมฺปนฺน-สนฺตเกสุปิ ทุกฺกฏํ;

ทุนฺนิกฺขิตฺตมนาปตฺติ, ปฏิสามยโต ปน.

๑๖๕๓.

ตถา ‘‘ธมฺมกถํ กตฺวา, ทสฺสามี’’ติ นิเธติ เจ;

อวิเหเสตุกามสฺส, อกีฬสฺสาทิกมฺมิโน.

๑๖๕๔.

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ทุติยนฺติมวตฺถุนา;

อิทํ อกุสเลเนว, สจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

จีวราปนิธานกถา.

สุราปานวคฺโค ฉฏฺโ.

๑๖๕๕.

ติรจฺฉานคตํ ปาณํ, มหนฺตํ ขุทฺทกมฺปิ วา;

โหติ ปาจิตฺติยาปตฺติ, มาเรนฺตสฺสสฺส ภิกฺขุโน.

๑๖๕๖.

อปฺปาเณ ปาณสฺิสฺส, วิมติสฺสุภยตฺถ จ;

ทุกฺกฏํ ตุ อนาปตฺติ, อสฺจิจฺจ อชานโต.

๑๖๕๗.

จ มาเรตุกามสฺส, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน;

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ตติยนฺติมวตฺถุนา.

สฺจิจฺจปาณกถา.

๑๖๕๘.

สปฺปาณกํ ชลํ ชานํ, ปาจิตฺติ ปริภุฺชโต;

ปโยคพหุตายสฺส, ปาจิตฺติพหุตา สิยา.

๑๖๕๙.

เอเกเนว ปโยเคน, อวิจฺฉิชฺช สเจ ปน;

ปิวโต ปตฺตปูรมฺปิ, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๖๖๐.

ตาทิเสนุทเกนสฺส, อาวิฺฉิตฺวาน สามิสํ;

โธวโต ปน ปตฺตํ วา, นิพฺพาเปนฺตสฺส ยาคุโย.

๑๖๖๑.

หตฺเถน ตํ อุฬุงฺเกน, คเหตฺวา นฺหายโตปิ วา;

ปโยเค จ ปโยเค จ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๑๖๖๒.

อปฺปาณเกปิ สปฺปาณ-สฺิสฺส อุภยตฺถปิ;

วิมติสฺสาปิ ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๖๓.

สปฺปาเณปิ จ อปฺปาเณ, อปฺปาณมิติ สฺิโน;

น โทโส ‘‘ปริโภเคน, น มรนฺตี’’ติ ชานโต.

๑๖๖๔.

ปตนํ สลภาทีนํ, ตฺวา สุทฺเธน เจตสา;

ปทีปุชฺชลนฺเจตฺถ, ตฺวา สปฺปาณภาวตํ.

๑๖๖๕.

ภุฺชโต ชลสฺาย, เยฺยา ปณฺณตฺติวชฺชตา;

สิฺจเน สิฺจนํ วุตฺตํ, ปริโภเค อิทํ ปน.

๑๖๖๖.

อยเมว วิเสโสติ, ตสฺส เจว ปนสฺส จ;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

สปฺปาณกกถา.

๑๖๖๗.

นิหตํ ตุ ยถาธมฺมํ, กิจฺจาธิกรณํ ปุน;

นิหาตพฺพนฺติ ปาจิตฺติ, อุกฺโกเฏนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๑๖๖๘.

‘‘อกตํ ทุกฺกตํ กมฺมํ, กาตพฺพํ ปุนเทวิ’’ติ;

วทตา ปน ตํ กมฺมํ, อุจฺจาเลตุํ น วฏฺฏติ.

๑๖๖๙.

สเจ วิปฺปกเต กมฺเม, ปฏิกฺโกสติ ตํ ปุน;

สฺาเปตฺวาว กาตพฺพํ, น กาตพฺพํ ปนฺถา.

๑๖๗๐.

อธมฺเม ปน กมฺมสฺมึ, ธมฺมกมฺมนฺติ สฺิโน;

วิมติสฺสุภยตฺถาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๗๑.

‘‘อธมฺเมน จ วคฺเคน, น จ กมฺมารหสฺส วา;

กต’’นฺติ ชานโต นตฺถิ, โทโส อุกฺโกฏเน ปน.

๑๖๗๒.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

โอมสวาทตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

อุกฺโกฏนกถา.

๑๖๗๓.

สงฺฆาทิเสสํ ทุฏฺุลฺลํ, อาปตฺตึ ภิกฺขุโน ปน;

ตฺวา ฉาทยโต ตสฺส, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๑๖๗๔.

นิกฺขิปิตฺวา ธุรํ ตสฺส, ปฏิจฺฉาทนเหตุกํ;

อาโรเจติ สจฺสฺส, โสปิ อฺสฺส วาติ หิ.

๑๖๗๕.

เอวํ สตมฺปิ ภิกฺขูนํ, สหสฺสมฺปิ จ ตาว ตํ;

อาปชฺชเตว อาปตฺตึ, ยาว โกฏิ น ฉิชฺชติ.

๑๖๗๖.

มูเลนาโรจิตสฺเสว, ทุติยสฺส ปกาสิเต;

ตติเยน นิวตฺติตฺวา, โกฏิ ฉินฺนาติ วุจฺจติ.

๑๖๗๗.

ทุฏฺุลฺลาย จ ทุฏฺลฺล-สฺี ปาจิตฺติยํ ผุเส;

อิตเรสุ ปน ทฺวีสุ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๑๖๗๘.

อทุฏฺุลฺลาย สพฺพตฺถ, นิทฺทิฏฺํ ติกทุกฺกฏํ;

สพฺพตฺถานุปสมฺปนฺน-วาเรสุปิ จ ทุกฺกฏํ.

๑๖๗๙.

‘‘สงฺฆสฺส เภทนาทีนิ, ภวิสฺสนฺตี’’ติ วา ปน;

น จ ฉาเทตุกาโม วา, สภาคํ วา น ปสฺสติ.

๑๖๘๐.

‘‘ปฺายิสฺสติ กมฺเมน, สเกนายนฺติ กกฺขโฬ’’;

อนาโรเจติ เจ โทโส, นตฺถิ อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๖๘๑.

ธุรนิกฺเขปตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, อกฺริยํ ทุกฺขเวทนํ.

ทุฏฺุลฺลกถา.

๑๖๘๒.

อูนวีสติวสฺสํ โย, กเรยฺย อุปสมฺปทํ;

ตสฺส ปาจิตฺติยํ โหติ, เสสานํ โหติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๘๓.

อุปสมฺปาทิโต เจโส, ชานตา วา อชานตา;

โหเตวานุปสมฺปนฺโน, กาตพฺโพ ปุนเรว โส.

๑๖๘๔.

ทสวสฺสจฺจเยนสฺส, อุปชฺฌายสฺส เจ สโต;

อุปสมฺปาทเน โทโส, อฺเสํ นตฺถิ โกจิปิ.

๑๖๘๕.

มุฺจิตฺวา ปน ตํ ภิกฺขุํ, คโณ เจ ปริปูรติ;

โหนฺติ เต สูปสมฺปนฺนา, น โทโส โกจิ วิชฺชติ.

๑๖๘๖.

อุปชฺฌาโย สเจ หุตฺวา, คณํ อาจริยมฺปิ วา;

ปริเยสติ ปตฺตํ วา, สมฺมนฺนติ จ มาฬกํ.

๑๖๘๗.

‘‘อุปสมฺปาทยิสฺสามิ’’, อิติ สพฺเพสุ ตสฺส หิ;

ตฺติยา จ ตถา ทฺวีสุ, กมฺมวาจาสุ ทุกฺกฏํ.

๑๖๘๘.

กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;

อูนวีสติสฺิสฺส, ปริปุณฺเณปิ ปุคฺคเล.

๑๖๘๙.

วิมติสฺสุภยตฺถาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

ปริปุณฺโณติ สฺิสฺส, อุภยตฺถ น โทสตา.

๑๖๙๐.

ตถา อุมฺมตฺตกสฺสาปิ, อาทิกมฺมิกภิกฺขุโน;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

อูนวีสติกถา.

๑๖๙๑.

เถยฺยสตฺเถน ชานนฺโต, สํวิธาย สเจ ปน;

มคฺคํ คจฺฉติ สทฺธึ โย, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๖๙๒.

คมเน สํวิธาเน จ, วตฺตพฺโพ โย วินิจฺฉโย;

โส จ ภิกฺขุนิวคฺคสฺมึ, วุตฺตตฺตา น จ อุทฺธโฏ.

๑๖๙๓.

มคฺคาฏวิวิสงฺเกเต, ยถาวตฺถุกเมว ตุ;

เตสฺวสํวิทหนฺเตสุ, สยํ วิทหโตปิ จ.

๑๖๙๔.

ตเถวาเถยฺยสตฺเถปิ, เถยฺยสตฺถนฺติ สฺิโน;

วิมติสฺสุภยตฺถาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๖๙๕.

อเถยฺยสตฺถสฺิสฺส, อสํวิทหโตปิ จ;

อาปทาสุ อนาปตฺติ, วิสงฺเกเต จ กาลิเก.

๑๖๙๖.

เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ, กถิตํ กายจิตฺตโต;

กายวาจาจิตฺตโต จ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

เถยฺยสตฺถกถา.

๑๖๙๗.

โหติ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สํวิธาเนน สตฺตมํ;

สมุฏฺานาทินา ตุลฺยํ, วิเสโส นตฺถิ โกจิปิ.

สํวิธานกถา.

๑๖๙๘.

กมฺมํ กิเลโส ปาโก จ, อุปวาโท อติกฺกโม;

อนฺตรายกรา เอเต, ปฺจ ธมฺมา ปกาสิตา.

๑๖๙๙.

‘‘อนนฺตรายิกา เอเต, ยถา โหนฺติ ตถา อหํ;

เทสิตํ มุนินา ธมฺม-มาชานามี’’ติ โย วเท.

๑๗๐๐.

ติกฺขตฺตุํ เตหิ วตฺตพฺโพ, เย ปสฺสนฺติ สุณนฺติ จ;

‘‘มา เหวํ อวจายสฺมา’’, อิติ ภิกฺขูหิ โส ปน.

๑๗๐๑.

ทุกฺกฏํ อวทนฺตสฺส, ตํ อนิสฺสชโตปิ จ;

ตฺติยา จ ตถา ทฺวีหิ, กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏํ.

๑๗๐๒.

กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, อธมฺเม ติกทุกฺกฏํ.

๑๗๐๓.

นาปตฺตากตกมฺมสฺส, ปฏินิสฺสชโตปิ จ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, วุตฺตา สมนุภาสเน

อริฏฺกถา.

๑๗๐๔.

ตฺวากตานุธมฺเมน, ตถาวาทิกภิกฺขุนา;

สํวเสยฺย จ ภุฺเชยฺย, ปาจิตฺติ สห เสยฺย วา.

๑๗๐๕.

อุโปสถาทิกํ กมฺมํ, กโรโต สห เตน หิ;

กมฺมสฺส ปริโยสาเน, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๗๐๖.

เอเกเนว ปโยเคน, คณฺหโต อามิสํ พหุํ;

ททโตปิ ตถา เอกํ, พหูนิ จ พหูสฺวปิ.

๑๗๐๗.

อุกฺขิตฺตเก นิปนฺนสฺมึ, อิตโร เสติ เจ ปน;

อิตรสฺมึ นิปนฺเน วา, ปโร เสติ อุโภปิ วา.

๑๗๐๘.

นิปชฺชนปโยคานํ, วเสนาปตฺติโย สิยุํ;

เอกนานูปจาเรสุ, เอกจฺฉนฺเน วินิจฺฉโย.

๑๗๐๙.

อนุกฺขิตฺเตปิ อุกฺขิตฺต-สฺิโน ปน ภิกฺขุโน;

วิมติสฺสุภยตฺถาปิ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๑๗๑๐.

อนาปตฺตุภยตฺถาปิ, อนุกฺขิตฺตกสฺิโน;

นิสฺสฏฺโติ จ ตํ ทิฏฺึ, สฺิสฺโสสาริโตติ จ.

๑๗๑๑.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีนํ, อิทํ ปณฺณตฺติวชฺชกํ;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

อุกฺขิตฺตกถา.

๑๗๑๒.

ตถา วินาสิตํ ชานํ, อุปลาเปยฺย เตน วา;

อุปฏฺาเปยฺย ปาจิตฺติ, สํภุฺเชยฺย วเสยฺย วา.

๑๗๑๓.

สํวาเสน จ ลิงฺเคน, ทณฺฑกมฺเมน นาสนา;

ติสฺโส เอตฺถ อธิปฺเปตา, ทณฺฑกมฺเมน นาสนา.

๑๗๑๔.

สมฺโภคา สหเสยฺยา จ, อนนฺตรสมา มตา;

ตตฺถ วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

๑๗๑๕.

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อริฏฺเน สมา มตา;

น เหตฺถ กิฺจิ วตฺตพฺพํ, สพฺพํ อุตฺตานเมวิทํ.

กณฺฏกกถา.

สปฺปาณกวคฺโค สตฺตโม.

๑๗๑๖.

วุจฺจมาโน หิ ภิกฺขูหิ, ภิกฺขุ สิกฺขาปเทน โย;

‘‘สิกฺขาปเท ปเนตสฺมึ, น สิกฺขิสฺสามิ ตาวหํ.

๑๗๑๗.

ยาว นาฺํ วิยตฺตฺจ, ปกตฺุํ พหุสฺสุตํ;

ปุจฺฉามี’’ติ ภณนฺตสฺส, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๗๑๘.

สตฺถุนานุปสมฺปนฺเน, ทีปิตํ ติกทุกฺกฏํ;

น สลฺเลขายิทํ โหติ, วุจฺจมานสฺสุโภหิปิ.

๑๗๑๙.

อปฺตฺเตน ตสฺเสวํ, วทโต โหติ ทุกฺกฏํ;

น โทสุมฺมตฺตกาทีนํ, ‘‘สิกฺขิสฺสามี’’ติ ภาสโต.

สหธมฺมิกกถา.

๑๗๒๐.

อุทฺทิฏฺเหิ กิเมเตหิ, กุกฺกุจฺจาทินิทานโต;

โหติ ปาจิตฺติยาปตฺติ, สิกฺขาปทวิวณฺณเน.

๑๗๒๑.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ตเถว ติกทุกฺกฏํ;

วิวณฺเณนุปสมฺปนฺน-สนฺติเก ตํ สเจ ปน.

๑๗๒๒.

ทุกฺกฏํ ปนุภินฺนมฺปิ, อฺธมฺมวิวณฺณเน;

นวิวณฺเณตุกามสฺส, ‘‘สุตฺตนฺตํ ปริยาปุณ.

๑๗๒๓.

วินยํ ปน ปจฺฉาปิ, หนฺท ปริยาปุณิสฺสสิ’’;

อิจฺเจวํ ตุ วทนฺตสฺส, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๗๒๔.

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, สมุฏฺานาทโย นยา;

อนนฺตรสฺสิมสฺสาปิ, โอมสวาทสาทิสา.

วิเลขนกถา.

๑๗๒๕.

อฺาเณน ปนาปตฺติ, โมกฺโข เนวสฺส วิชฺชติ;

กาเรตพฺโพ ตถา ภิกฺขุ, ยถา ธมฺโม ิโต ปน.

๑๗๒๖.

ตสฺสาโรปนิโย โมโห, อุตฺตริมฺปิ หิ ภิกฺขุโน;

ทุติเยเนว กมฺเมน, นินฺทิตฺวา ตฺหิ ปุคฺคลํ.

๑๗๒๗.

เอวํ อาโรปิเต โมเห, ยทิ โมเหติ โย ปน;

ตสฺมึ โมหนเก วุตฺตา, ปาจิตฺติ ปน ปุคฺคเล.

๑๗๒๘.

อธมฺเม ปน กมฺมสฺมึ, ทีปิตํ ติกทุกฺกฏํ;

ตถานาโรปิเต โมเห, ทุกฺกฏํ ปริกิตฺติตํ.

๑๗๒๙.

จ โมเหตุกามสฺส, วิตฺถาเรนาสุตสฺสปิ;

อูนเก ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ วา, วิตฺถาเรนาสุตสฺส จ.

๑๗๓๐.

อนาปตฺตีติ วิฺเยฺยํ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อนนฺตรสมา มตา.

โมหนกถา.

๑๗๓๑.

กุทฺโธ เทติ ปหารํ เจ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา;

สมฺปหริตุกาเมน, ปหาเร ภิกฺขุโน ปน.

๑๗๓๒.

ทินฺเน ภิชฺชตุ สีสํ วา, ปาโท วา ปริภิชฺชตุ;

โส เจ มรตุ วา, มา วา, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๑๗๓๓.

วิรูปกรณาเปกฺโข, ‘‘อิจฺจายํ น วิโรจติ’’;

กณฺณํ วา ตสฺส นาสํ วา, ยทิ ฉินฺทติ ทุกฺกฏํ.

๑๗๓๔.

ตเถวานุปสมฺปนฺเน, อิตฺถิยา ปุริสสฺส วา;

ติรจฺฉานคตสฺสาปิ, ปหารํ เทติ ทุกฺกฏํ.

๑๗๓๕.

สเจ ปหรติตฺถิฺจ, ภิกฺขุ รตฺเตน เจตสา;

ครุกา ตสฺส อาปตฺติ, วินิทฺทิฏฺา มเหสินา.

๑๗๓๖.

ปหารํ เทติ โมกฺขาธิ-ปฺปาโย โทโส น วิชฺชติ;

กาเยน กายพทฺเธน, ตถา นิสฺสคฺคิเยน วา.

๑๗๓๗.

ปสฺสิตฺวา อนฺตรามคฺเค, โจรํ ปจฺจตฺถิกมฺปิ วา;

เหเตุกามมายนฺตํ, ‘‘มา อิธาคจฺฉุปาสก’’.

๑๗๓๘.

อิติ วตฺวา ปนายนฺตํ, ‘‘คจฺฉ เร’’ติ จ มุคฺครํ;

สตฺถํ วาปิ คเหตฺวา วา, ปหริตฺวา ตุ ยาติ เจ.

๑๗๓๙.

อนาปตฺติ สเจ เตน, ปหาเรน มเตปิ จ;

เอเสว จ นโย วุตฺโต, ธุตฺตวาฬมิเคสุปิ.

๑๗๔๐.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, เสเส จ ติกทุกฺกฏํ;

กายจิตฺตสมุฏฺานํ, สจิตฺตํ ทุกฺขเวทนํ.

ปหารกถา.

๑๗๔๑.

กายํ วา กายพทฺธํ วา, อุจฺจาเรยฺย สเจ ปน;

โหติ ปาจิตฺติยาปตฺติ, ตสฺสุคฺคิรณปจฺจยา.

๑๗๔๒.

อุคฺคิริตฺวา วิรทฺโธ โส, ปหารํ เทติ เจ ปน;

อสมฺปหริตุกาเมน, ทินฺนตฺตา ทุกฺกฏํ สิยา.

๑๗๔๓.

สเจ เตน ปหาเรน, ปหฏสฺส จ ภิกฺขุโน;

หตฺถาทีสุปิ ยํ กิฺจิ, องฺคํ ภิชฺชติ ทุกฺกฏํ.

๑๗๔๔.

เสโส อนนฺตเร วุตฺต-นเยน วินยฺุนา;

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

ตลสตฺติกถา.

๑๗๔๕.

อมูลเกน สงฺฆาทิ-เสเสน ปน ภิกฺขุ โย;

โจทาเปยฺยปิ โจเทยฺย, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๗๔๖.

ติกปาจิตฺติยํ ตตฺถ, ทิฏฺาจารวิปตฺติยา;

โจทโต ทุกฺกฏาปตฺติ, เสเส จ ติกทุกฺกฏํ.

๑๗๔๗.

ตถาสฺิสฺสนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน;

โอมสวาทตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

อมูลกกถา.

๑๗๔๘.

สฺจิจฺจ ปน กุกฺกุจฺจํ, อุปฺปาเทนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

‘‘อูนวีสติวสฺโส ตฺวํ, มฺเ’’ อิจฺเจวมาทินา.

๑๗๔๙.

โหติ วาจาย วาจาย, ปาจิตฺติ ปน ภิกฺขุโน;

ตถารูเป ปนฺสฺมึ, สเจ อสติ ปจฺจเย.

๑๗๕๐.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, เสเส จ ติกทุกฺกฏํ;

นอุปฺปาเทตุกามสฺส, กุกฺกุจฺจํ นตฺถิ วชฺชตา.

๑๗๕๑.

‘‘หิเตสิตายหํ มฺเ, นิสินฺนํ อิตฺถิยา สห;

วิกาเล จ ตยา ภุตฺตํ, มา เอว’’นฺติ จ ภาสโต.

๑๗๕๒.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อนนฺตรสมา มตา.

สฺจิจฺจกถา.

๑๗๕๓.

สเจ ภณฺฑนชาตานํ, ภิกฺขูนํ ปน ภิกฺขุ โย;

ติฏฺเยฺยุปสฺสุตึ โสตุํ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๗๕๔.

‘‘ยํ อิเม ตุ ภณิสฺสนฺติ, ตํ โสสฺสามี’’ติ คจฺฉโต;

โจเทตุกามตายสฺส, ทุกฺกฏํ ตุ ปเท ปเท.

๑๗๕๕.

ปุรโต คจฺฉโต โสตุํ, โอหียนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

คจฺฉโต ตุริตํ วาปิ, อยเมว วินิจฺฉโย.

๑๗๕๖.

ิโตกาสํ ปนาคนฺตฺวา, ยทิ มนฺเตนฺติ อตฺตโน;

อุกฺกาสิตฺวาปิ วา เอตฺถ, าเปตพฺพมหนฺติ วา.

๑๗๕๗.

ตสฺเสวมกโรนฺตสฺส, ปาจิตฺติ สวเน สิยา;

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, เสเส จ ติกทุกฺกฏํ.

๑๗๕๘.

‘‘อิเมสํ วจนํ สุตฺวา, โอรมิสฺส’’นฺติ คจฺฉโต;

ตถา อุมฺมตฺตกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา.

๑๗๕๙.

เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ, อิทํ โหติ กฺริยากฺริยํ;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, สโทสํ ทุกฺขเวทนํ.

อุปสฺสุติกถา.

๑๗๖๐.

ธมฺมิกานํ ตุ กมฺมานํ, ฉนฺทํ ทตฺวา สเจ ปน;

ปจฺฉา ขียติ ปาจิตฺติ, วาจโต วาจโต สิยา.

๑๗๖๑.

อธมฺเม ปน กมฺมสฺมึ, ธมฺมกมฺมนฺติ สฺิโน;

วิมติสฺสุภยตฺถาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๗๖๒.

‘‘อธมฺเมน จ วคฺเคน, ตถากมฺมารหสฺส จ;

อิเม กมฺมํ กโรนฺตี’’ติ, ตฺวา ขียติ ตสฺส จ.

๑๗๖๓.

ตถา อุมฺมตฺตกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

อมูลกสมานาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

กมฺมปฏิพาหนกถา.

๑๗๖๔.

ยาว อาโรจิตํ วตฺถุ, อวินิจฺฉิตเมว วา;

ปิตา ตฺติ วา นิฏฺํ, กมฺมวาจา น คจฺฉติ.

๑๗๖๕.

เอตสฺมึ อนฺตเร กมฺมํ, โกเปตุํ ปริสาย หิ;

หตฺถปาสํ ชหนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๗๖๖.

อทตฺวา ชหิเต ฉนฺทํ, ตสฺส ปาจิตฺติยํ สิยา;

ธมฺมกมฺเม อธมฺเม จ, วิมติสฺส จ ทุกฺกฏํ.

๑๗๖๗.

อธมฺเมปิ จ กมฺมสฺมึ, ธมฺมกมฺมนฺติ สฺิโน;

‘‘สงฺฆสฺส ภณฺฑนาทีนิ, ภวิสฺสนฺตี’’ติ สฺิโน.

๑๗๖๘.

คิลาโน วา คิลานสฺส, กรณีเย น โทสตา;

น จ โกเปตุกามสฺส, กมฺมํ ปสฺสาวนาทินา.

๑๗๖๙.

ปีฬิตสฺสาคมิสฺสามิ, อิจฺเจวํ คจฺฉโตปิ วา;

สมํ สมนุภาเสน, สมุฏฺานํ กฺริยากฺริยํ.

ฉนฺทํ อทตฺวา คมนกถา.

๑๗๗๐.

สมคฺเคน จ สงฺเฆน, สทฺธึ ทตฺวาน จีวรํ;

สมฺมตสฺส หิ ภิกฺขุสฺส, ปจฺฉา ขียติ โย ปน.

๑๗๗๑.

ตสฺส วาจาย วาจาย, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;

ติกปาจิตฺติยํ ธมฺม- กมฺเม วุตฺตํ ตุ จีวรํ.

๑๗๗๒.

เปตฺวาฺปริกฺขารํ, ทตฺวา ขียติ ทุกฺกฏํ;

สงฺเฆนาสมฺมตสฺสาปิ, จีวรํ อฺเมว วา.

๑๗๗๓.

ตเถวานุปสมฺปนฺเน, สพฺพตฺถาปิ จ ทุกฺกฏํ;

ฉนฺทาทีนํ วเสเนว, กโรนฺตฺจ สภาวโต.

๑๗๗๔.

ขียนฺตสฺส อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน;

อมูลกสมา เยฺยา, สมุฏฺานาทโย นยา.

ทุพฺพลกถา.

๑๗๗๕.

อิทํ ตึสกกณฺฑสฺมึ, อนฺติเมน จ สพฺพถา;

ตุลฺยํ ทฺวาทสมํ สพฺพํ, อยเมว วิเสสตา.

๑๗๗๖.

ตตฺถ นิสฺสคฺคิยํ วุตฺตํ, อตฺตโน ปริณามนา;

อิธ สุทฺธิกปาจิตฺติ, ปุคฺคเล ปริณามนา.

ปริณามนกถา.

สหธมฺมิกวคฺโค อฏฺโม.

๑๗๗๗.

อนิกฺขนฺเต เจ ราชสฺมึ, อนิกฺขนฺตาย เทวิยา;

สยนียฆรา ตสฺส, อุมฺมารํ โย อติกฺกเม.

๑๗๗๘.

ทุกฺกฏํ ปเม ปาเท, ปาจิตฺติ ทุติเย สิยา;

เทวิยา วาปิ รฺโ วา, สเจ น วิทิตาคโม.

๑๗๗๙.

ปฏิสํวิทิเต เนว-ปฏิสํวิทิตสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๑๗๘๐.

ปฏิสํวิทิตสฺิสฺส, เนว จ ขตฺติยสฺส วา;

น ขตฺติยาภิเสเกน, อภิสิตฺตสฺส วา ปน.

๑๗๘๑.

อุโภสุภินฺนมฺสฺมึ, นิกฺขนฺเต วิสโตปิ วา;

น โทสุมฺมตฺตกาทีนํ, กถิเนน กฺริยากฺริยํ.

อนฺเตปุรกถา.

๑๗๘๒.

รชตํ ชาตรูปํ วา, อุคฺคณฺหนฺตสฺส อตฺตโน;

ตสฺส นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, อุคฺคณฺหาปยโตปิ วา.

๑๗๘๓.

คณปุคฺคลสงฺฆานํ, นวกมฺมสฺส เจติเย;

อุคฺคณฺหาปยโต โหติ, ทุกฺกฏํ คณฺหโตปิ วา.

๑๗๘๔.

อวเสสฺจ มุตฺตาทิ-รตนํ อตฺตโนปิ วา;

สงฺฆาทีนมฺปิ อตฺถาย, อุคฺคณฺหนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๗๘๕.

สเจ กปฺปิยวตฺถุํ วา, วตฺถุํ วาปิ อกปฺปิยํ;

ตาลปณฺณมฺปิ วา โหตุ, มาตุกณฺณปิลนฺธนํ.

๑๗๘๖.

ภณฺฑาคาริกสีเสน, ยํ กิฺจิ คิหิสนฺตกํ;

ตสฺส ปาจิตฺติยาปตฺติ, ปฏิสามยโต ปน.

๑๗๘๗.

‘‘อิทํ เปตฺวา เทหี’’ติ, วุตฺเตน ปน เกนจิ;

‘‘น วฏฺฏตี’’ติ วตฺวา ตํ, น นิเธตพฺพเมว ตุ.

๑๗๘๘.

‘‘เปหี’’ติ จ ปาเตตฺวา, สเจ คจฺฉติ ปุคฺคโล;

ปลิโพโธ หิ นาเมโส, เปตุํ ปน วฏฺฏติ.

๑๗๘๙.

อนุฺาเต ปนฏฺาเน, อุคฺคเหตฺวา อนาทรา;

สมฺมา อนิกฺขิปนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๗๙๐.

อนุฺาเต ปนฏฺาเน, คเหตฺวา รตนํ ปน;

นิกฺขิปนฺตสฺส วา สมฺมา, ภณฺฑํ รตนสมฺมตํ.

๑๗๙๑.

คณฺหนฺตสฺส จ วิสฺสาสํ, ตาวกาลิกเมว จ;

น โทสุมฺมตฺตกาทีนํ, สฺจริตฺตสโมทยํ.

รตนกถา.

๑๗๙๒.

มชฺฌณฺหสมยา อุทฺธํ, อรุณุคฺคมโต ปุเร;

เอตสฺมึ อนฺตเร กาโล, วิกาโลติ ปวุจฺจติ.

๑๗๙๓.

สนฺตํ ภิกฺขุมนาปุจฺฉา, วิกาเล ปจฺจยํ วินา;

ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส, ปริกฺเขโปกฺกเม ปน.

๑๗๙๔.

อปริกฺขิตฺตคามสฺส, อุปจาโรกฺกเมปิ วา;

ทุกฺกฏํ ปเม ปาเท, ปาจิตฺติ ทุติเย สิยา.

๑๗๙๕.

อถ สมฺพหุลา คามํ, วิกาเล ปวิสนฺติ เจ;

อาปุจฺฉิตฺวาว คนฺตพฺพํ, อฺมฺํ น จฺถา.

๑๗๙๖.

คจฺฉนฺติ เจ ตโต อฺํ, ตโต อฺนฺติ วฏฺฏติ;

ปุน อาปุจฺฉเน กิจฺจํ, นตฺถิ คามสเตปิ จ.

๑๗๙๗.

ปสฺสมฺเภตฺวาน อุสฺสาหํ, วิหารตฺถาย นิคฺคตา;

ปวิสนฺติ สเจ อฺํ, ปุจฺฉิตพฺพํ ตุ อนฺตรา.

๑๗๙๘.

กตฺวา กุลฆเร ภตฺต- กิจฺจํ อฺตฺถ วา ปน;

สเจ จริตุกาโม โย, สปฺปิภิกฺขาย วา สิยา.

๑๗๙๙.

อาปุจฺฉิตฺวาว คนฺตพฺพํ, ปสฺเส เจ ภิกฺขุ ลพฺภติ;

อสนฺเต ปน นตฺถีติ, คนฺตพฺพํ ตุ ยถาสุขํ.

๑๘๐๐.

โอตริตฺวา มหาวีถึ, ภิกฺขุํ ยทิ จ ปสฺสติ;

นตฺถิ อาปุจฺฉเน กิจฺจํ, จริตพฺพํ ยถาสุขํ.

๑๘๐๑.

คามมชฺเฌน มคฺเคน, คจฺฉนฺตสฺเสว ภิกฺขุโน;

‘‘จริสฺสามี’’ติ อุปฺปนฺเน, เตลภิกฺขาย มานเส.

๑๘๐๒.

อาปุจฺฉิตฺวาว คนฺตพฺพํ, ปสฺเส เจ ภิกฺขุ วิชฺชติ;

อโนกฺกมฺม จรนฺตสฺส, มคฺคา อาปุจฺฉเนน กึ?

๑๘๐๓.

ติกปาจิตฺติยํ, กาเล, วิกาโลยนฺติ สฺิโน;

กาเล เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๐๔.

อาปุจฺฉิตฺวาว สนฺตํ วา, อนาปุจฺฉา อสนฺตกํ;

กิจฺเจ อจฺจายิเก วาปิ, ปวิสนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๑๘๐๕.

คจฺฉโต อนฺตรารามํ, ภิกฺขุนีนํ อุปสฺสยํ;

ตถา อาสนสาลํ วา, ติตฺถิยานํ อุปสฺสยํ.

๑๘๐๖.

สิยา คาเมน มคฺโค เจ, อนาปตฺตาปทาสุปิ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

๑๘๐๗.

น เกวลมนาปุจฺฉา, อพนฺธิตฺวา จ พนฺธนํ;

อปารุปิตฺวา สงฺฆาฏึ, คจฺฉโตปินวชฺชตา.

วิกาลคามปฺปเวสนกถา.

๑๘๐๘.

อฏฺิทนฺตมยํ สูจิ-ฆรํ วาปิ วิสาณชํ;

การาปเน จ กรเณ, ภิกฺขุโน โหติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๐๙.

ลาเภ เภทนกํ ตสฺส, ปาจิตฺติยมุทีริตํ;

อฺสฺสตฺถาย กรเณ, ตถา การาปเนปิ จ.

๑๘๑๐.

อฺเน จ กตํ ลทฺธา, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชโต;

อนาปตฺตารณิเก วิเธ, คณฺิกฺชนิกาสุปิ.

๑๘๑๑.

ทกปุฺฉนิยา วาสิ-ชเฏ อุมฺมตฺตกาทิโน;

สมุฏฺานาทโย นยา, สฺจริตฺตสมา มตา.

สูจิฆรกถา.

๑๘๑๒.

นวํ มฺจมฺปิ ปีํ วา, การาเปนฺเตน ภิกฺขุนา;

อฏฺงฺคุลปฺปมาเณน, สุคตงฺคุลโต ปน.

๑๘๑๓.

การาเปตพฺพเมวํ ตุ, เปตฺวา เหฏฺิมาฏนึ;

สจฺเฉทา ตสฺส ปาจิตฺติ, ตมติกฺกมโต สิยา.

๑๘๑๔.

อฺสฺสตฺถาย กรเณ, ตถา การาปเนปิ จ;

อฺเน จ กตํ ลทฺธา, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชโต.

๑๘๑๕.

อนาปตฺติ ปมาเณน, กโรนฺตสฺสปฺปมาณิกํ;

ลภิตฺวา ตสฺส ปาเทสุ, ฉินฺทิตฺวา ปริภุฺชโต.

๑๘๑๖.

เนว ฉินฺทิตุกาโม เจ, นิขณิตฺวา ปมาณโต;

อุตฺตานํ วาปิ อฏฺฏํ วา, พนฺธิตฺวา ปริภุฺชโต.

มฺจกถา.

๑๘๑๗.

มฺจํ วา ปน ปีํ วา, ตูโลนทฺธํ กเรยฺย โย;

ตสฺสุทฺทาลนกํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติยมนีตินา.

๑๘๑๘.

อนาปตฺติ ปนาโยเค, พนฺธเน อํสพทฺธเก;

พิพฺโพหเน ปริสฺสาเว, ถวิกาทีสุ ภิกฺขุโน.

๑๘๑๙.

อฺเน จ กตํ ลทฺธา, อุทฺทาเลตฺวา นิเสวโต;

อนนฺตรสฺสิมสฺสาปิ, สฺจริตฺตสมา นยา.

ตูโลนทฺธกถา.

๑๘๒๐.

นิสีทนํ กโรนฺเตน, กาตพฺพํ ตุ ปมาณโต;

ปมาณาติกฺกเม ตสฺส, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา.

๑๘๒๑.

ปฏิลาเภน สจฺเฉทํ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ;

ทฺวีสุ าเนสุ ผาเลตฺวา, ตสฺส ติสฺโส ทสา สิยุํ.

๑๘๒๒.

อนาปตฺติ ปมาเณน, กโรนฺตสฺส ตทูนกํ;

วิตานาทึ กโรนฺตสฺส, สฺจริตฺตสมา นยา.

นิสีทนกถา.

๑๘๒๓.

โรเค กณฺฑุปฏิจฺฉาทิ, กาตพฺพา หิ ปมาณโต;

ปมาณาติกฺกเม ตสฺส, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา.

๑๘๒๔.

ปฏิลาเภน สจฺเฉทํ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ;

อนาปตฺตินโยเปตฺถ, อนนฺตรสโม มโต.

กณฺฑุปฏิจฺฉาทิกถา.

๑๘๒๕.

ปมาเณเนว กาตพฺพา, ตถา วสฺสิกสาฏิกา;

ปมาณาติกฺกเม ตสฺส, อนนฺตรสโม นโย.

วสฺสิกสาฏิกกถา.

๑๘๒๖.

จีวเรน สเจ ตุลฺย-ปฺปมาณํ สุคตสฺส ตุ;

จีวรํ ภิกฺขุ กาเรยฺย, กรเณ ทุกฺกฏํ สิยา.

๑๘๒๗.

ปฏิลาเภน สจฺเฉทํ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ;

อนนฺตรสโมเยว, อนาปตฺตินโย มโต.

๑๘๒๘.

ทีฆโส จ ปมาเณน, นว ตสฺส วิทตฺถิโย;

ติริยํ ฉ วินิทฺทิฏฺา, สุคตสฺส วิทตฺถิยา.

๑๘๒๙.

อฺเน จ กตํ ลทฺธา, เสวโต ทุกฺกฏํ ภเว;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

นนฺทกถา.

ราชวคฺโค นวโม.

อิติ วินยวินิจฺฉเย ปาจิตฺติยกถา นิฏฺิตา.

ปาฏิเทสนียกถา

๑๘๓๐.

โย จนฺตรฆรํ ภิกฺขุ, ปวิฏฺาย ตุ หตฺถโต;

อฺาติกาย ยํ กิฺจิ, ตสฺส ภิกฺขุนิยา ปน.

๑๘๓๑.

สหตฺถา ปฏิคฺคณฺเหยฺย, ขาทนํ โภชนมฺปิ วา;

คหเณ ทุกฺกฏํ โภเค, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.

๑๘๓๒.

รถิกายปิ วา พฺยูเห, สนฺธิสิงฺฆาฏเกสุ วา;

หตฺถิสาลาทิเก ตฺวา, คณฺหโตปิ อยํ นโย.

๑๘๓๓.

รถิกาย สเจ ตฺวา, เทติ ภิกฺขุนิ โภชนํ;

อาปตฺติ อนฺตราราเม, ตฺวา คณฺหาติ ภิกฺขุ เจ.

๑๘๓๔.

เอตฺถนฺตรฆรํ ตสฺสา, ปวิฏฺาย หิ วากฺยโต;

ภิกฺขุสฺส จ ิตฏฺานํ, นปฺปมาณนฺติ วณฺณิตํ.

๑๘๓๕.

ตสฺมา ภิกฺขุนิยา ตฺวา, อารามาทีสุ เทนฺติยา;

วีถิยาทีสุ เจ ตฺวา, น โทโส ปฏิคณฺหโต.

๑๘๓๖.

ยามกาลิกสตฺตาห-กาลิกํ ยาวชีวิกํ;

อาหารตฺถาย คหเณ, อชฺโฌหาเร จ ทุกฺกฏํ.

๑๘๓๗.

อามิเสน อสมฺภินฺน-รสํ สนฺธาย ภาสิตํ;

ปาฏิเทสนิยาปตฺติ, สมฺภินฺเนกรเส สิยา.

๑๘๓๘.

เอกโตอุปสมฺปนฺน-หตฺถโต ปฏิคณฺหโต;

กาลิกานํ จตุนฺนมฺปิ, อาหารตฺถาย ทุกฺกฏํ.

๑๘๓๙.

าติกายปิ อฺาติ-สฺิโน วิมติสฺส วา;

ทุกฺกฏํ าติสฺิสฺส, ตถา อฺาติกาย วา.

๑๘๔๐.

ทาเปนฺติยา อนาปตฺติ, ททมานาย วา ปน;

นิกฺขิปิตฺวานฺตรารามา-ทีสุ ตฺวาปิ เทนฺติยา.

๑๘๔๑.

คามโต นีหริตฺวา วา, เทติ เจ พหิ วฏฺฏติ;

‘‘ปจฺจเย สติ ภุฺชา’’ติ, เทติ เจ กาลิกตฺตยํ.

๑๘๔๒.

หตฺถโต สามเณรีนํ, สิกฺขมานาย วา ตถา;

อิทํ เอฬกโลเมน, สมุฏฺานํ สมํ มตํ.

ปมปาฏิเทสนียกถา.

๑๘๔๓.

อวุตฺเต ‘‘อปสกฺกา’’ติ, เอเกนาปิ จ ภิกฺขุนา;

สเจชฺโฌหรณตฺถาย, อามิสํ ปฏิคณฺหติ.

๑๘๔๔.

คหเณ ทุกฺกฏํ โภเค, ปาฏิเทสนิยํ สิยา;

เอกโตอุปสมฺปนฺนํ, น วาเรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๘๔๕.

ตเถวานุปสมฺปนฺนา-ยุปสมฺปนฺนสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๔๖.

อนาปตฺติตฺตโน ภตฺตํ, ปทาเปติ น เทติ เจ;

ตถา อฺสฺส ภตฺตํ วา, น ทาเปติ ปเทติ เจ.

๑๘๔๗.

ยํ น ทินฺนํ ตํ ทาเปติ, น ทินฺนํ ยตฺถ วาปิ จ;

ตตฺถ ตมฺปิ จ สพฺเพสํ, สมํ ทาเปติ ภิกฺขุนี.

๑๘๔๘.

โวสาสนฺตี ิตา สิกฺข-มานา วา สามเณริกา;

โภชนานิ จ ปฺเจว, วินา, อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๘๔๙.

กถิเนน สมุฏฺานํ, สมานนฺติ ปกาสิตํ;

กฺริยากฺริยมิทํ วุตฺตํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

ทุติยปาฏิเทสนียกถา.

๑๘๕๐.

เสกฺขนฺติ สมฺมเต ภิกฺขุ, ลทฺธสมฺมุติเก กุเล;

ฆรูปจาโรกฺกมนา, ปุพฺเพว อนิมนฺติโต.

๑๘๕๑.

อคิลาโน คเหตฺวา เจ, ปริภุฺเชยฺย อามิสํ;

คหเณ ทุกฺกฏํ โภเค, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.

๑๘๕๒.

ยามกาลิกสตฺตาห-กาลิเก ยาวชีวิเก;

คหเณ ปริโภเค จ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๕๓.

อเสกฺขสมฺมเต เสกฺข-สมฺมตนฺติ จ สฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, ตเถว ปริทีปิตํ.

๑๘๕๔.

อนาปตฺติ คิลานสฺส, คิลานสฺสาวเสสเก;

นิมนฺติตสฺส วา ภิกฺขา, อฺเสํ ตตฺถ ทียติ.

๑๘๕๕.

ฆรโต นีหริตฺวา วา, เทนฺติ เจ ยตฺถ กตฺถจิ;

นิจฺจภตฺตาทิเก วาปิ, ตถา อุมฺมตฺตกาทิโน.

๑๘๕๖.

อนาคเต หิ ภิกฺขุมฺหิ, ฆรโต ปมํ ปน;

นีหริตฺวา สเจ ทฺวาเร, สมฺปตฺเต เทนฺติ วฏฺฏติ.

๑๘๕๗.

ภิกฺขุํ ปน จ ทิสฺวาว, นีหริตฺวาน เคหโต;

น วฏฺฏติ สเจ เทนฺติ, สมุฏฺาเนฬกูปมํ.

ตติยปาฏิเทสนียกถา.

๑๘๕๘.

คหฏฺเนาคหฏฺเน, อิตฺถิยา ปุริเสน วา;

อารามํ อุปจารํ วา, ปวิสิตฺวา สเจ ปน.

๑๘๕๙.

‘‘อิตฺถนฺนามสฺส เต ภตฺตํ, ยาคุ วา อาหรียติ’’;

เอวมาโรจิตํ วุตฺตํ, ปฏิสํวิทิตนฺติ หิ.

๑๘๖๐.

อาหรียตุ ตํ ปจฺฉา, ยถาโรจิตเมว วา;

ตสฺส วา ปริวารมฺปิ, อฺํ กตฺวา พหุํ ปน.

๑๘๖๑.

ยาคุยา วิทิตํ กตฺวา, ปูวํ ภตฺตํ หรนฺติ เจ;

อิทมฺปิ วิทิตํ วุตฺตํ, วฏฺฏตีติ กุรุนฺทิยํ.

๑๘๖๒.

กุลานิ ปน อฺานิ, เทยฺยธมฺมํ ปนตฺตโน;

หรนฺติ เตน สทฺธึ เจ, สพฺพํ วฏฺฏติ ตมฺปิ จ.

๑๘๖๓.

อนาโรจิตเมวํ ยํ, ยํ อารามมนาภตํ;

ตํ อสํวิทิตํ นาม, สหธมฺมิกาปิตํ.

๑๘๖๔.

ยํ อสํวิทิตํ กตฺวา, อาภตํ ปน ตํ พหิ;

อารามํ ปน เปเสตฺวา, การาเปตฺวา ตมาหเร.

๑๘๖๕.

คนฺตฺวา วา อนฺตรามคฺเค, คเหตพฺพํ ตุ ภิกฺขุนา;

สเจ เอวมกตฺวา ตํ, อาราเม อุปจารโต.

๑๘๖๖.

คเหตฺวาชฺโฌหรนฺตสฺส, คหเณ ทุกฺกฏํ สิยา;

อชฺโฌหารปโยเคสุ, ปาฏิเทสนิยํ มตํ.

๑๘๖๗.

ปฏิสํวิทิเตเยว, อสํวิทิตสฺิโน;

ตตฺถ เวมติกสฺสาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๖๘.

ปฏิสํวิทิเต ตสฺส, คิลานสฺสาวเสสเก;

พหาราเม คเหตฺวา วา, อนฺโตเยวสฺส ภุฺชโต.

๑๘๖๙.

ตตฺถชาตผลาทีนิ, อนาปตฺเตว ขาทโต;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

จตุตฺถปาฏิเทสนียกถา.

อิติ วินยวินิจฺฉเย ปาฏิเทสนียกถา นิฏฺิตา.

เสขิยกถา

๑๘๗๐.

โย อนาทริเยเนว, ปุรโต ปจฺฉโตปิ วา;

โอลมฺเพตฺวา นิวาเสยฺย, ตสฺส จาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๗๑.

หตฺถิโสณฺฑาทิตุลฺยํ ตุ, นิวาเสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

อาปตฺติภีรุนา นิจฺจํ, วตฺถพฺพํ ปริมณฺฑลํ.

๑๘๗๒.

ชาณุมณฺฑลโต เหฏฺา, อฏฺงฺคุลปฺปมาณกํ;

โอตาเรตฺวา นิวตฺถพฺพํ, ตโต อูนํ น วฏฺฏติ.

๑๘๗๓.

อสฺจิจฺจาสติสฺสาปิ, อชานนฺตสฺส เกวลํ;

อนาปตฺติ คิลานสฺสา-ปทาสุมฺมตฺตกาทิโน.

ปริมณฺฑลกถา.

๑๘๗๔.

อุโภ โกเณ สมํ กตฺวา, สาทรํ ปริมณฺฑลํ;

กตฺวา ปารุปิตพฺเพวํ, อกโรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๘๗๕.

อวิเสเสน วุตฺตํ ตุ, อิทํ สิกฺขาปททฺวยํ;

ตสฺมา ฆเร วิหาเร วา, กตฺตพฺพํ ปริมณฺฑลํ.

ทุติยํ.

๑๘๗๖.

คณฺิกํ ปฏิมุฺจิตฺวา, กตฺวา โกเณ อุโภ สมํ;

ฉาเทตฺวา มณิพนฺธฺจ, คนฺตพฺพํ คีวเมว จ.

๑๘๗๗.

ตถา อกตฺวา ภิกฺขุสฺส, ชตฺตูนิปิ อุรมฺปิ จ;

วิวริตฺวา ยถากามํ, คจฺฉโต โหติ ทุกฺกฏํ.

ตติยํ.

๑๘๗๘.

คลวาฏกโต อุทฺธํ, สีสฺจ มณิพนฺธโต;

หตฺเถ ปิณฺฑิกมํสมฺหา, เหฏฺา ปาเท อุโภปิ จ.

๑๘๗๙.

วิวริตฺวาวเสสฺจ, ฉาเทตฺวา เจ นิสีทติ;

โหติ โส สุปฺปฏิจฺฉนฺโน, โทโส วาสูปคสฺส น.

จตุตฺถํ.

๑๘๘๐.

หตฺถํ วา ปน ปาทํ วา, อจาเลนฺเตน ภิกฺขุนา;

สุวินีเตน คนฺตพฺพํ, ฉฏฺเ นตฺถิ วิเสสตา.

ปฺจมฉฏฺานิ.

๑๘๘๑.

สตีมตาวิกาเรน, ยุคมตฺตฺจ เปกฺขินา;

สุสํวุเตน คนฺตพฺพํ, ภิกฺขุโนกฺขิตฺตจกฺขุนา.

๑๘๘๒.

ยตฺถ กตฺถจิ หิ ฏฺาเน, เอกสฺมึ อนฺตเร ฆเร;

ตฺวา ปริสฺสยาภาวํ, โอโลเกตุมฺปิ วฏฺฏติ.

๑๘๘๓.

โย อนาทริยํ กตฺวา, โอโลเกนฺโต ตหึ ตหึ;

สเจนฺตรฆเร ยาติ, ทุกฺกฏํ อฏฺมํ ตถา.

สตฺตมฏฺมานิ.

๑๘๘๔.

เอกโต อุภโต วาปิ, หุตฺวา อุกฺขิตฺตจีวโร;

อินฺทขีลกโต อนฺโต, คจฺฉโต โหติ ทุกฺกฏํ.

นวมํ.

๑๘๘๕.

ตถา นิสินฺนกาเลปิ, นีหรนฺเตน กุณฺฑิกํ;

อนุกฺขิปิตฺวา ทาตพฺพา, โทโส วาสูปคสฺส น.

ทสมํ.

ปโม วคฺโค.

๑๘๘๖.

น วฏฺฏติ หสนฺเตน, คนฺตุฺเจว นิสีทิตุํ;

วตฺถุสฺมึ หสนียสฺมึ, สิตมตฺตํ ตุ วฏฺฏติ.

ปมทุติยานิ.

๑๘๘๗.

อปฺปสทฺเทน คนฺตพฺพํ, จตุตฺเถปิ อยํ นโย;

มหาสทฺทํ กโรนฺตสฺส, อุภยตฺถาปิ ทุกฺกฏํ.

ตติยจตุตฺถานิ.

๑๘๘๘.

กายปฺปจาลกํ กตฺวา, พาหุสีสปฺปจาลกํ;

คจฺฉโต ทุกฺกฏํ โหติ, ตเถว จ นิสีทโต.

๑๘๘๙.

กายํ พาหุฺจ สีสฺจ, ปคฺคเหตฺวา อุชุํ ปน;

คนฺตพฺพมาสิตพฺพฺจ, สเมนิริยาปเถน ตุ.

๑๘๙๐.

นิสีทเนน ยุตฺเตสุ, ตีสุ วาสูปคสฺส หิ;

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, วิฺุนา วินยฺุนา.

ทุติโย วคฺโค.

๑๘๙๑.

ขมฺภํ กตฺวา สสีสํ วา, ปารุปิตฺวาน คจฺฉโต;

ทุกฺกฏํ มุนินา วุตฺตํ, ตถา อุกฺกุฏิกาย วา.

๑๘๙๒.

หตฺถปลฺลตฺถิกายาปิ, ทุสฺสปลฺลตฺถิกาย วา;

ตสฺสนฺตรฆเร โหติ, นิสีทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๘๙๓.

ทุติเย จ จตุตฺเถ จ, ฉฏฺเ วาสูปคสฺส ตุ;

อนาปตฺตีติ สารุปฺปา, ฉพฺพีสติ ปกาสิตา.

ฉฏฺํ.

๑๘๙๔.

สกฺกจฺจํ สติยุตฺเตน, ภิกฺขุนา ปตฺตสฺินา;

ปิณฺฑปาโต คเหตพฺโพ, สมสูโปว วิฺุนา.

๑๘๙๕.

สูโป ภตฺตจตุพฺภาโค, ‘‘สมสูโป’’ติ วุจฺจติ;

มุคฺคมาสกุลตฺถานํ, สูโป ‘‘สูโป’’ติ วุจฺจติ.

๑๘๙๖.

อนาปตฺติ อสฺจิจฺจ, คิลานสฺส รเสรเส;

ตเถว าตกาทีนํ, อฺตฺถาย ธเนน วา.

สตฺตมฏฺมนวมานิ.

๑๘๙๗.

อนฺโตเลขาปมาเณน, ปตฺตสฺส มุขวฏฺฏิยา;

ปูริโตว คเหตพฺโพ, อธิฏฺานูปคสฺส ตุ.

๑๘๙๘.

ตตฺถ ถูปีกตํ กตฺวา, คณฺหโต ยาวกาลิกํ;

ยํ กิฺจิ ปน ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๙๙.

อธิฏฺานูปเค ปตฺเต, กาลิกตฺตยเมว จ;

เสเส ถูปีกตํ สพฺพํ, วฏฺฏเตว น สํสโย.

๑๙๐๐.

ทฺวีสุ ปตฺเตสุ ภตฺตํ ตุ, คเหตฺวา ปตฺตเมกกํ;

ปูเรตฺวา ยทิ เปเสติ, ภิกฺขูนํ ปน วฏฺฏติ.

๑๙๐๑.

ปตฺเต ปกฺขิปฺปมานํ ยํ, อุจฺฉุขณฺฑผลาทิกํ;

โอโรหติ สเจ เหฏฺา, น ตํ ถูปีกตํ สิยา.

๑๙๐๒.

ปุปฺผตกฺโกลกาทีนํ, เปตฺวา เจ วฏํสกํ;

ทินฺนํ อยาวกาลิตฺตา, น ตํ ถูปีกตํ สิยา.

๑๙๐๓.

วฏํสกํ ตุ ปูวสฺส, เปตฺวา โอทโนปริ;

ปิณฺฑปาตํ สเจ เทนฺติ, อิทํ ถูปีกตํ สิยา.

๑๙๐๔.

ภตฺตสฺสูปริ ปณฺณํ วา, ถาลกํ วาปิ กิฺจิปิ;

เปตฺวา ปริปูเรตฺวา, สเจ คณฺหาติ วฏฺฏติ.

๑๙๐๕.

ปฏิคฺคเหตุเมวสฺส, ตํ ตุ สพฺพํ น วฏฺฏติ;

คหิตํ สุคหิตํ, ปจฺฉา, ภุฺชิตพฺพํ ยถาสุขํ.

ตติโย วคฺโค.

๑๙๐๖.

ปมํ ทุติยํ วุตฺต-นยํ ตุ ตติเย ปน;

อุปโรธิมทสฺเสตฺวา, โภตฺตพฺพํ ปฏิปาฏิยา.

๑๙๐๗.

อฺเสํ อตฺตโน ภตฺตํ, อากิรํ ปน ภาชเน;

นตฺโถมสติ เจ โทโส, ตถา อุตฺตริภงฺคกํ.

ตติยํ.

๑๙๐๘.

จตุตฺเถ ยํ ตุ วตฺตพฺพํ, วุตฺตํ ปุพฺเพ อเสสโต;

ปฺจเม มตฺถกํ โทโส, มทฺทิตฺวา ปริภุฺชโต.

๑๙๐๙.

อนาปตฺติ คิลานสฺส, ปริตฺเตปิ จ เสสเก;

เอกโต ปน มทฺทิตฺวา, สํกฑฺฒิตฺวาน ภุฺชโต.

จตุตฺถปฺจมานิ.

๑๙๑๐.

โย ภิยฺโยกมฺยตาเหตุ, สูปํ วา พฺยฺชนมฺปิ วา;

ปฏิจฺฉาเทยฺย ภตฺเตน, ตสฺส จาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

ฉฏฺํ.

๑๙๑๑.

วิฺตฺติยํ ตุ วตฺตพฺพํ, อปุพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

อฏฺเม ปน อุชฺฌาเน, คิลาโนปิ น มุจฺจติ.

๑๙๑๒.

‘‘ทสฺสามิ ทาเปสฺสามี’’ติ, โอโลเกนฺตสฺส ภิกฺขุโน;

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, น จ อุชฺฌานสฺิโน.

อฏฺมํ.

๑๙๑๓.

มหนฺตํ ปน โมรณฺฑํ, กุกฺกุฏณฺฑฺจ ขุทฺทกํ;

เตสํ มชฺฌปฺปมาเณน, กตฺตพฺโพ กพโฬ ปน.

๑๙๑๔.

ขชฺชเก ปน สพฺพตฺถ, มูลขาทนิยาทิเก;

ผลาผเล อนาปตฺติ, คิลานุมฺมตฺตกาทิโน.

นวมํ.

๑๙๑๕.

อทีโฆ ปน กาตพฺโพ, อาโลโป ปริมณฺฑโล;

ขชฺชตุตฺตริภงฺคสฺมึ, อนาปตฺติ ผลาผเล.

ทสมํ.

จตุตฺโถ วคฺโค.

๑๙๑๖.

อนาหเฏ มุขทฺวารํ, อปฺปตฺเต กพเฬ ปน;

อตฺตโน จ มุขทฺวารํ, วิวรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

ปมํ.

๑๙๑๗.

มุเข จ สกลํ หตฺถํ, ปกฺขิปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

มุเข จ กพฬํ กตฺวา, กเถตุํ น จ วฏฺฏติ.

๑๙๑๘.

วจนํ ยตฺตเกนสฺส, ปริปุณฺณํ น โหติ หิ;

มุขสฺมึตตฺตเก สนฺเต, พฺยาหรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๑๙๑๙.

มุเข หรีตกาทีนิ, ปกฺขิปิตฺวา กเถติ โย;

วจนํ ปริปุณฺณํ เจ, กเถตุํ ปน วฏฺฏติ.

ทุติยตติยานิ.

๑๙๒๐.

โย ปิณฺฑุกฺเขปกํ ภิกฺขุ, กพฬจฺเฉทกมฺปิ วา;

มกฺกโฏ วิย คณฺเฑ วา, กตฺวา ภุฺเชยฺย ทุกฺกฏํ.

จตุตฺถปฺจมฉฏฺานิ.

๑๙๒๑.

นิทฺธุนิตฺวาน หตฺถํ วา, ภตฺตํ สิตฺถาวการกํ;

ชิวฺหานิจฺฉารกํ วาปิ, ตถา ‘‘จปุ จปู’’ติ วา.

๑๙๒๒.

อนาทรวเสเนว, ภุฺชโต โหติ ทุกฺกฏํ;

สตฺตเม อฏฺเม นตฺถิ, โทโส กจวรุชฺฌเน.

สตฺตมทสมานิ.

ปฺจโม วคฺโค.

๑๙๒๓.

กตฺวา เอวํ น โภตฺตพฺพํ, สทฺทํ ‘‘สุรุ สุรู’’ติ จ;

หตฺถนิลฺเลหกํ วาปิ, น จ วฏฺฏติ ภุฺชิตุํ.

๑๙๒๔.

ผาณิตํ ฆนยาคุํ วา, คเหตฺวา องฺคุลีหิ ตํ;

มุเข องฺคุลิโย โภตฺตุํ, ปเวเสตฺวาปิ วฏฺฏติ.

๑๙๒๕.

ปตฺโต เลหิตพฺโพว, เอกายงฺคุลิกาย วา;

เอกโอฏฺโปิ ชิวฺหาย, น จ นิลฺเลหิตพฺพโก.

จตุตฺถํ.

๑๙๒๖.

สามิเสน ตุ หตฺเถน, น จ ปานียถาลกํ;

คเหตพฺพํ, ปฏิกฺขิตฺตํ, ปฏิกฺกูลวเสน หิ.

๑๙๒๗.

ปุคฺคลสฺส จ สงฺฆสฺส, คหฏฺสฺสตฺตโนปิ จ;

สนฺตโก ปน สงฺโข วา, สราวํ วาปิ ถาลกํ.

๑๙๒๘.

ตสฺมา น จ คเหตพฺพํ, คณฺหโต โหติ ทุกฺกฏํ;

อนามิเสน หตฺเถน, คหณํ ปน วฏฺฏติ.

ปฺจมํ.

๑๙๒๙.

อุทฺธริตฺวาปิ ภินฺทิตฺวา, คเหตฺวา วา ปฏิคฺคเห;

นีหริตฺวา อนาปตฺติ, ฉฑฺเฑนฺตสฺส ฆรา พหิ.

ฉฏฺํ.

๑๙๓๐.

ฉตฺตํ ยํ กิฺจิ หตฺเถน, สรีราวยเวน วา;

สเจ ธารยมานสฺส, ธมฺมํ เทเสติ ทุกฺกฏํ.

สตฺตมํ.

๑๙๓๑.

อยเมว นโย วุตฺโต, ทณฺฑปาณิมฺหิ ปุคฺคเล;

จตุหตฺถปฺปมาโณว, ทณฺโฑ มชฺฌิมหตฺถโต.

อฏฺมํ.

๑๙๓๒.

ตเถว สตฺถปาณิสฺส, ธมฺมํ เทเสติ ทุกฺกฏํ;

สตฺถปาณี น โหตาสึ, สนฺนยฺหิตฺวา ิโต ปน.

นวมํ.

๑๙๓๓.

ธนุํ สเรน สทฺธึ วา, ธนุํ วา สรเมว วา;

สชิยํ นิชิยํ วาปิ, คเหตฺวา ธนุทณฺฑกํ.

๑๙๓๔.

ิตสฺสปิ นิสินฺนสฺส, นิปนฺนสฺสาปิ วา ตถา;

สเจ เทเสติ สทฺธมฺมํ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๙๓๕.

ปฏิมุกฺกมฺปิ กณฺมฺหิ, ธนุํ หตฺเถน ยาวตา;

น คณฺหาติ นโร ตาว, ธมฺมํ เทเสยฺย วฏฺฏติ.

ฉฏฺโ วคฺโค.

๑๙๓๖.

ปาทุการุฬฺหกสฺสาปิ, ธมฺมํ เทเสติ ทุกฺกฏํ;

อกฺกมิตฺวา ิตสฺสาปิ, ปฏิมุกฺกสฺส วา ตถา.

ปมํ.

๑๙๓๗.

อุปาหนคตสฺสาปิ, อยเมว วินิจฺฉโย;

สพฺพตฺถ อคิลานสฺส, ยาเน วา สยเนปิ วา.

๑๙๓๘.

นิปนฺนสฺสาคิลานสฺส, กฏสาเร ฉมาย วา;

ปีเ มฺเจปิ วา อุจฺเจ, นิสินฺเนน ิเตน วา.

๑๙๓๙.

น จ วฏฺฏติ เทเสตุํ, ตฺวา วา อุจฺจภูมิยํ;

สยเนสุ คเตนาปิ, สยเนสุ คตสฺส จ.

๑๙๔๐.

สมาเน วาปิ อุจฺเจ วา, นิปนฺเน เนว วฏฺฏติ;

นิปนฺเนน ิตสฺสาปิ, นิปนฺนสฺสปิ วฏฺฏติ.

๑๙๔๑.

นิสินฺเนน นิสินฺนสฺส, ิตสฺสาปิ จ วฏฺฏติ;

ิตสฺเสว ิเตนาปิ, เทเสตุมฺปิ ตเถว จ.

ทุติยตติยจตุตฺถานิ.

๑๙๔๒.

ปลฺลตฺถิกา นิสินฺนสฺส, อคิลานสฺส เทหิโน;

ตถา เวิตสีสสฺส, ธมฺมํ เทเสติ ทุกฺกฏํ.

๑๙๔๓.

เกสนฺตํ วิวราเปตฺวา, เทเสติ ยทิ วฏฺฏติ;

สสีสํ ปารุตสฺสาปิ, อยเมว วินิจฺฉโย.

ปฺจมฉฏฺสตฺตมานิ.

๑๙๔๔.

อฏฺเม นวเม วาปิ, ทสเม นตฺถิ กิฺจิปิ;

สเจปิ เถรุปฏฺานํ, คนฺตฺวาน ทหรํ ิตํ.

๑๙๔๕.

ปฺหํ ปุจฺฉติ เจ เถโร, กเถตุํ น จ วฏฺฏติ;

ตสฺส ปสฺเส ปนฺสฺส, กเถตพฺพํ วิชานตา.

อฏฺมนวมทสมานิ.

สตฺตโม วคฺโค.

๑๙๔๖.

คจฺฉโต ปุรโต ปฺหํ, น วตฺตพฺพํ ตุ ปจฺฉโต;

‘‘ปจฺฉิมสฺส กเถมี’’ติ, วตฺตพฺพํ วินยฺุนา.

๑๙๔๗.

สทฺธึ อุคฺคหิตํ ธมฺมํ, สชฺฌายติ หิ วฏฺฏติ;

สมเมว ยุคคฺคาหํ, กเถตุํ คจฺฉโตปิ จ.

ปมํ.

๑๙๔๘.

เอเกกสฺสาปิ จกฺกสฺส, ปเถนาปิ จ คจฺฉโต;

อุปฺปเถน สมํ วาปิ, คจฺฉนฺตสฺเสว วฏฺฏติ.

ทุติยํ.

๑๙๔๙.

ตติเย นตฺถิ วตฺตพฺพํ, จตุตฺเถ หริเต ปน;

อุจฺจาราทิจตุกฺกํ ตุ, กโรโต ทุกฺกฏํ สิยา.

๑๙๕๐.

ชีวรุกฺขสฺส ยํ มูลํ, ทิสฺสมานํ ตุ คจฺฉติ;

สาขา วา ภูมิลคฺคา ตํ, สพฺพํ หริตเมว หิ.

๑๙๕๑.

สเจ อหริตํ านํ, เปกฺขนฺตสฺเสว ภิกฺขุโน;

วจฺจํ นิกฺขมเตวสฺส, สหสา ปน วฏฺฏติ.

๑๙๕๒.

ปลาลณฺฑุปเก วาปิ, โคมเย วาปิ กิสฺมิจิ;

กตฺตพฺพํ, หริตํ ปจฺฉา, ตโมตฺถรติ วฏฺฏติ.

๑๙๕๓.

กโต อหริเต าเน, หริตํ เอติ วฏฺฏติ;

สิงฺฆาณิกา คตา เอตฺถ, เขเฬเนว จ สงฺคหํ.

จตุตฺถํ.

๑๙๕๔.

วจฺจกุฏิสมุทฺทาทิ-อุทเกสุปิ ภิกฺขุโน;

เตสํ อปริโภคตฺตา, กโรโต นตฺถิ ทุกฺกฏํ.

๑๙๕๕.

เทเว ปน จ วสฺสนฺเต, อุทโกเฆ สมนฺตโต;

อชลํ อลภนฺเตน, ชเล กาตุมฺปิ วฏฺฏติ.

ปฺจมํ.

อฏฺโม วคฺโค.

๑๙๕๖.

สมุฏฺานาทโย เยฺยา, เสขิยานํ ปเนตฺถ หิ;

อุชฺชคฺฆิกาทิจตฺตาริ, กพเฬน มุเขน จ.

๑๙๕๗.

ฉมานีจาสนฏฺาน-ปจฺฉา อุปฺปถวา ทส;

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, วุตฺตา สมนุภาสเน.

๑๙๕๘.

ฉตฺตํ ทณฺฑาวุธํ สตฺถํ, ปาทุการุฬฺหุปาหนา;

ยานํ สยนปลฺลตฺถ-เวิโตคุณฺิตานิ จ.

๑๙๕๙.

ธมฺมเทสนาตุลฺยาว, สมุฏฺานาทินา ปน;

สูโปทเนน วิฺตฺติ, เถยฺยสตฺถสมํ มตํ.

๑๙๖๐.

อวเสสา ติปฺาส, สมานา ปเมน ตุ;

เสขิเยสุปิ สพฺเพสุ, อนาปตฺตาปทาสุปิ.

๑๙๖๑.

อุชฺฌานสฺิเก ถูปี-กเต สูปปฏิจฺฉเท;

ตีสุ สิกฺขาปเทสฺเวว, คิลาโน น ปนาคโต.

เสขิยกถา.

๑๙๖๒.

อิมํ วิทิตฺวา วินเย วินิจฺฉยํ;

วิสารโท โหติ, วินีตมานโส;

ปเรหิ โส โหติ จ ทุปฺปธํสิโย;

ตโต หิ สิกฺเข สตตํ สมาหิโต.

๑๙๖๓.

อิมํ ปรมสํกรํ สํกรํ;

อเวจฺจ สวนามตํ นามตํ;

ปฏุตฺตมธิเก หิเต เก หิ เต;

น ยนฺติ กลิสาสเน สาสเน.

อิติ วินยวินิจฺฉเย

ภิกฺขุวิภงฺคกถา นิฏฺิตา.

ภิกฺขุนีวิภงฺโค

๑๙๖๔.

ภิกฺขุนีนํ หิตตฺถาย, วิภงฺคํ ยํ ชิโนพฺรวิ;

ตสฺมึ อปิ สมาเสน, กิฺจิมตฺตํ ภณามหํ.

ปาราชิกกถา

๑๙๖๕.

ฉนฺทโส เมถุนํ ธมฺมํ, ปฏิเสเวยฺย ยา ปน;

โหติ ปาราชิกา นาม, สมณี สา ปวุจฺจติ.

๑๙๖๖.

มนุสฺสปุริสาทีนํ, นวนฺนํ ยสฺส กสฺสจิ;

สชีวสฺสาปฺยชีวสฺส, สนฺถตํ วา อสนฺถตํ.

๑๙๖๗.

อตฺตโน ติวิเธ มคฺเค, เยภุยฺยกฺขายิตาทิกํ;

องฺคชาตํ ปเวเสนฺตี, อลฺโลกาเส ปราชิตา.

๑๙๖๘.

อิโต ปรมวตฺวาว, สาธารณวินิจฺฉยํ;

อสาธารณเมวาหํ, ภณิสฺสามิ สมาสโต.

๑๙๖๙.

อธกฺขกํ สรีรกํ, ยทุพฺภชาณุมณฺฑลํ;

สรีรเกน เจ เตน, ผุเสยฺย ภิกฺขุนี ปน.

๑๙๗๐.

อวสฺสุตสฺสาวสฺสุตา, มนุสฺสปุคฺคลสฺส ยา;

สรีรมสฺส เตน วา, ผุฏฺา ปาราชิกา สิยา.

๑๙๗๑.

กปฺปรสฺส ปนุทฺธมฺปิ, คหิตํ อุพฺภชาณุนา;

ยถาวุตฺตปฺปกาเรน, กาเยนาเนน อตฺตโน.

๑๙๗๒.

ปุริสสฺส ตถา กาย- ปฏิพทฺธํ ผุสนฺติยา;

ตถา ยถาปริจฺฉินฺน- กายพทฺเธน อตฺตโน.

๑๙๗๓.

อวเสเสน วา ตสฺส, กายํ กาเยน อตฺตโน;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตสฺสา, ปโยเค ปุริสสฺส จ.

๑๙๗๔.

ยกฺขเปตติรจฺฉาน- ปณฺฑกานํ อธกฺขกํ;

อุพฺภชาณุํ ตเถวสฺสา, อุภโตวสฺสเว สติ.

๑๙๗๕.

เอกโตวสฺสเว จาปิ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;

อวเสเส จ สพฺพตฺถ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๙๗๖.

อุพฺภกฺขกมโธชาณุ-มณฺฑลํ ปน ยํ อิธ;

กปฺปรสฺส จ เหฏฺาปิ, คตํ เอตฺเถว สงฺคหํ.

๑๙๗๗.

เกลายติ สเจ ภิกฺขุ, สทฺธึ ภิกฺขุนิยา ปน;

อุภินฺนํ กายสํสคฺค-ราเค สติ หิ ภิกฺขุโน.

๑๙๗๘.

โหติ สงฺฆาทิเสโสว, นาโส ภิกฺขุนิยา สิยา;

กายสํสคฺคราโค จ, สเจ ภิกฺขุนิยา สิยา.

๑๙๗๙.

ภิกฺขุโน เมถุโน ราโค, เคหเปมมฺปิ วา ภเว;

ตสฺสา ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, ภิกฺขุโน โหติ ทุกฺกฏํ.

๑๙๘๐.

อุภินฺนํ เมถุเน ราเค, เคหเปเมปิ วา สติ;

อวิเสเสน นิทฺทิฏฺํ, อุภินฺนํ ทุกฺกฏํ ปน.

๑๙๘๑.

ยสฺส ยตฺถ มโนสุทฺธํ, ตสฺส ตตฺถ น โทสตา;

อุภินฺนมฺปิ อนาปตฺติ, อุภินฺนํ จิตฺตสุทฺธิยา.

๑๙๘๒.

กายสํสคฺคราเคน, ภินฺทิตฺวา ปมํ ปน;

ปจฺฉา ทูเสติ เจ เนว, โหติ ภิกฺขุนิทูสโก.

๑๙๘๓.

อถ ภิกฺขุนิยา ผุฏฺโ, สาทิยนฺโตว เจตสา;

นิจฺจโล โหติ เจ ภิกฺขุ, น โหตาปตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๙๘๔.

ภิกฺขุนี ภิกฺขุนา ผุฏฺา, สเจ โหติปิ นิจฺจลา;

อธิวาเสติ สมฺผสฺสํ, ตสฺสา ปาราชิกํ สิยา.

๑๙๘๕.

ตถา ถุลฺลจฺจยํ เขตฺเต, ทุกฺกฏฺจ วินิทฺทิเส;

วุตฺตตฺตา ‘‘กายสํสคฺคํ, สาทิเยยฺยา’’ติ สตฺถุนา.

๑๙๘๖.

ตสฺสา กฺริยสมุฏฺานํ, เอวํ สติ น ทิสฺสติ;

อิทํ ตพฺพหุเลเนว, นเยน ปริทีปิตํ.

๑๙๘๗.

อนาปตฺติ อสฺจิจฺจ, อชานิตฺวามสนฺติยา;

สติ อามสเน ตสฺสา, ผสฺสํ วาสาทิยนฺติยา.

๑๙๘๘.

เวทนฏฺฏาย วา ขิตฺต-จิตฺตายุมฺมตฺติกาย วา;

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา.

อุพฺภชาณุมณฺฑลกถา.

๑๙๘๙.

ปาราชิกตฺตํ ชานนฺติ, สลิงฺเค ตุ ิตาย หิ;

‘‘น กสฺสจิ ปรสฺสาหํ, อาโรเจสฺสามิ ทานิ’’ติ.

๑๙๙๐.

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺตสฺมึ, สา จ ปาราชิกา สิยา;

อยํ วชฺชปฏิจฺฉาทิ- นามิกา ปน นามโต.

๑๙๙๑.

เสสํ สปฺปาณวคฺคสฺมึ, ทุฏฺุลฺเลน สมํ นเย;

วิเสโส ตตฺร ปาจิตฺติ, อิธ ปาราชิกํ สิยา.

วชฺชปฏิจฺฉาทิกถา.

๑๙๙๒.

สงฺเฆนุกฺขิตฺตโก ภิกฺขุ, ิโต อุกฺเขปเน ปน;

ยํทิฏฺิโก จ โส ตสฺสา, ทิฏฺิยา คหเณน ตํ.

๑๙๙๓.

อนุวตฺเตยฺย ยา ภิกฺขุํ, ภิกฺขุนี สา วิสุมฺปิ จ;

สงฺฆมชฺเฌปิ อฺาหิ, วุจฺจมานา ตเถว จ.

๑๙๙๔.

อจชนฺตีว ตํ วตฺถุํ, คเหตฺวา ยทิ ติฏฺติ;

ตสฺส กมฺมสฺส โอสาเน, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา.

๑๙๙๕.

โหติ ปาราชิกาปนฺนา, โหตาสากิยธีตรา;

ปุน อปฺปฏิสนฺเธยา, ทฺวิธา ภินฺนา สิลา วิย.

๑๙๙๖.

อธมฺเม ปน กมฺมสฺมึ, นิทฺทิฏฺํ ติกทุกฺกฏํ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, วุตฺตา สมนุภาสเน.

อุกฺขิตฺตานุวตฺติกกถา.

๑๙๙๗.

อปาราชิกเขตฺตสฺส, คหณํ ยสฺส กสฺสจิ;

องฺคสฺส ปน ตํ หตฺถ-คฺคหณนฺติ ปวุจฺจติ.

๑๙๙๘.

ปารุตสฺส นิวตฺถสฺส, คหณํ ยสฺส กสฺสจิ;

เอตํ สงฺฆาฏิยา กณฺณ-คฺคหณนฺติ ปวุจฺจติ.

๑๙๙๙.

กายสํสคฺคสงฺขาต-อสทฺธมฺมสฺส การณา;

ภิกฺขุนี หตฺถปาสสฺมึ, ติฏฺเยฺย ปุริสสฺส วา.

๒๐๐๐.

สลฺลเปยฺย ตถา ตตฺถ, ตฺวา ตุ ปุริเสน วา;

สงฺเกตํ วาปิ คจฺเฉยฺย, อิจฺเฉยฺยา คมนสฺส วา.

๒๐๐๑.

ตทตฺถาย ปฏิจฺฉนฺน-ฏฺานฺจ ปวิเสยฺย วา;

อุปสํหเรยฺย กายํ วา, หตฺถปาเส ิตา ปน.

๒๐๐๒.

อยมสฺสมณี โหติ, วินฏฺา อฏฺวตฺถุกา;

อภพฺพา ปุนรุฬฺหาย, ฉินฺโน ตาโลว มตฺถเก.

๒๐๐๓.

อนุโลเมน วา วตฺถุํ, ปฏิโลเมน วา จุตา;

อฏฺมํ ปริปูเรนฺตี, ตเถกนฺตริกาย วา.

๒๐๐๔.

อถาทิโต ปเนกํ วา, ทฺเว วา ตีณิปิ สตฺต วา;

สตกฺขตฺตุมฺปิ ปูเรนฺตี, เนว ปาราชิกา สิยา.

๒๐๐๕.

อาปตฺติโย ปนาปนฺนา, เทเสตฺวา ตาหิ มุจฺจติ;

ธุรนิกฺเขปนํ กตฺวา, เทสิตา คณนูปิกา.

๒๐๐๖.

น โหตาปตฺติยา องฺคํ, สอุสฺสาหาย เทสิตา;

เทสนาคณนํ เนติ, เทสิตาปิ อเทสิตา.

๒๐๐๗.

อนาปตฺติ อสฺจิจฺจ, อชานิตฺวา กโรนฺติยา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อนนฺตรสมา มตา.

๒๐๐๘.

‘‘อสทฺธมฺโม’’ติ นาเมตฺถ, กายสํสคฺคนามโก;

อยมุทฺทิสิโต อตฺโถ, สพฺพอฏฺกถาสุปิ.

๒๐๐๙.

วิฺู ปฏิพโล กาย-สํสคฺคํ ปฏิปชฺชิตุํ;

กายสํสคฺคภาเว ตุ, สาธกํ วจนํ อิทํ.

อฏฺวตฺถุกกถา.

๒๐๑๐.

อวสฺสุตา ปฏิจฺฉาที, อุกฺขิตฺตา อฏฺวตฺถุกา;

อสาธารณปฺตฺตา, จตสฺโสว มเหสินา.

ปาราชิกกถา นิฏฺิตา.

สงฺฆาทิเสสกถา

๒๐๑๑.

ยา ปน ภิกฺขุนี อุสฺสยวาทา;

อฏฺฏกรี มุขรี วิหเรยฺย;

เยน เกนจิ นเรนิธ สทฺธึ;

สา ครุกํ กิร โทสมุเปติ.

๒๐๑๒.

สกฺขึ วาปิ สหายํ วา, ปริเยสติ ทุกฺกฏํ;

ปเท ปเท ตถา อฏฺฏํ, กาตุํ คจฺฉนฺติยาปิ จ.

๒๐๑๓.

อาโรเจติ สเจ ปุพฺพํ, ภิกฺขุนี อตฺตโน กถํ;

ทิสฺวา โวหาริกํ ตสฺสา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๐๑๔.

อาโรเจติ สเจ ปจฺฉา, อิตโร อตฺตโน กถํ;

โหติ ภิกฺขุนิยา ตสฺสา, ถุลฺลจฺจยมนนฺตรํ.

๒๐๑๕.

อาโรเจติตโร ปุพฺพํ, สเจ โส อตฺตโน กถํ;

ปจฺฉา ภิกฺขุนี เจ ปุพฺพ-สทิโสว วินิจฺฉโย.

๒๐๑๖.

‘‘อาโรเจหี’’ติ วุตฺตา เจ, ‘‘กถํ ตว มมาปิ จ’’;

อาโรเจตุ ยถากามํ, ปเม ทุกฺกฏํ สิยา.

๒๐๑๗.

ทุติยาโรจเน ตสฺสา, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;

อุปาสเกน วุตฺเตปิ, อยเมว วินิจฺฉโย.

๒๐๑๘.

อาโรจิตกถํ สุตฺวา, อุภินฺนมฺปิ ยถา ตถา;

วินิจฺฉเย กเต เตหิ, อฏฺเฏ ปน จ นิฏฺิเต.

๒๐๑๙.

อฏฺฏสฺส ปริโยสาเน, ชเย ภิกฺขุนิยา ปน;

ปราชเยปิ วา ตสฺสา, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.

๒๐๒๐.

ทูตํ วาปิ ปหิณิตฺวา, อาคนฺตฺวาน สยมฺปิ วา;

ปจฺจตฺถิกมนุสฺเสหิ, อากฑฺฒียติ ยา ปน.

๒๐๒๑.

อาราเม ปน อฺเหิ, อนาจารํ กตํ สเจ;

อโนทิสฺส ปรํ กิฺจิ, รกฺขํ ยาจติ ตตฺถ ยา.

๒๐๒๒.

ยาย กิฺจิ อวุตฺตาว, ธมฺมฏฺา สยเมว ตุ;

สุตฺวา ตํ อฺโต อฏฺฏํ, นิฏฺาเปนฺติ สเจ ปน.

๒๐๒๓.

ตสฺสา, อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

กถิเนน สมุฏฺานํ, ตุลฺยํ สกิริยํ อิทํ.

อฏฺฏการิกถา.

๒๐๒๔.

ชานนฺตี ภิกฺขุนี โจรึ, วชฺฌํ วิทิตเมว ยา;

สงฺฆํ อนปโลเกตฺวา, ราชานํ คณเมว วา.

๒๐๒๕.

วุฏฺาเปยฺย วินา กปฺปํ, โจริวุฏฺาปนํ ปน;

สงฺฆาทิเสสมาปตฺติ-มาปนฺนา นาม โหติ สา.

๒๐๒๖.

ปฺจมาสคฺฆนํ ยาย, หริตํ ปรสนฺตกํ;

อติเรกคฺฆนํ วาปิ, อยํ ‘‘โจรี’’ติ วุจฺจติ.

๒๐๒๗.

ภิกฺขุนีสุ ปนฺาสุ, ติตฺถิเยสุปิ วา ตถา;

ยา ปพฺพชิตปุพฺพา สา, อยํ ‘‘กปฺปา’’ติ วุจฺจติ.

๒๐๒๘.

วุฏฺาเปติ จ ยา โจรึ, เปตฺวา กปฺปเมวิทํ;

สเจ อาจรินึ ปตฺตํ, จีวรํ ปริเยสติ.

๒๐๒๙.

สมฺมนฺนติ จ สีมํ วา, ตสฺสา อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

ตฺติยา ทุกฺกฏํ ทฺวีหิ, กมฺมวาจาหิ จ ทฺวยํ.

๒๐๓๐.

ถุลฺลจฺจยสฺส, กมฺมนฺเต, ครุกํ นิทฺทิเส พุโธ;

คโณ อาจรินี เจว, น จ มุจฺจติ ทุกฺกฏํ.

๒๐๓๑.

อนาปตฺติ อชานนฺตี, วุฏฺาเปติ, ตเถว จ;

กปฺปํ วา อปโลเกตฺวา, ตสฺสา อุมฺมตฺติกาย วา.

๒๐๓๒.

โจริวุฏฺาปนํ นาม, ชายเต วาจจิตฺตโต;

กายวาจาทิโต เจว, สจิตฺตฺจ กฺริยากฺริยํ.

โจริวุฏฺาปนกถา.

๒๐๓๓.

คามนฺตรํ นทีปารํ, คจฺเฉยฺเยกาว ยา สเจ;

โอหีเยยฺย คณมฺหา วา, รตฺตึ วิปฺปวเสยฺย วา.

๒๐๓๔.

ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ, สาปนฺนา ครุกํ สิยา;

สกคามา อนาปตฺติ, าตพฺพา นิกฺขมนฺติยา.

๒๐๓๕.

นิกฺขมิตฺวา ตโต อฺํ, คามํ คจฺฉนฺติยา ปน;

ทุกฺกฏํ ปทวาเรน, เวทิตพฺพํ วิภาวินา.

๒๐๓๖.

เอเกน ปทวาเรน, คามสฺส อิตรสฺส จ;

ปริกฺเขเป อติกฺกนฺเต, อุปจาโรกฺกเมปิ วา.

๒๐๓๗.

ถุลฺลจฺจยํ อติกฺกนฺเต, โอกฺกนฺเต ทุติเยน ตุ;

ปาเทน ครุกาปตฺติ, โหติ ภิกฺขุนิยา ปน.

๒๐๓๘.

นิกฺขมิตฺวา สเจ ปจฺฉา, สกํ คามํ วิสนฺติยา;

อยเมว นโย เยฺโย, วติจฺฉิทฺเทน วา ตถา.

๒๐๓๙.

ปากาเรน วิหารสฺส, ภูมึ ตุ ปวิสนฺติยา;

กปฺปิยนฺติ ปวิฏฺตฺตา, น โทโส โกจิ วิชฺชติ.

๒๐๔๐.

ภิกฺขุนีนํ วิหารสฺส, ภูมิ ตาสํ ตุ กปฺปิยา;

โหติ ภิกฺขุวิหารสฺส, ภูมิ ตาสมกปฺปิยา.

๒๐๔๑.

หตฺถิอสฺสรถาทีหิ, อิทฺธิยา วา วิสนฺติยา;

อนาปตฺติ สิยาปตฺติ, ปทสา คมเน ปน.

๒๐๔๒.

ยํ กิฺจิ สกคามํ วา, ปรคามมฺปิ วา ตถา;

พหิคาเม ปน ตฺวา, อาปตฺติ ปวิสนฺติยา.

๒๐๔๓.

ลกฺขเณนุปปนฺนาย, นทิยา ทุติยํ วินา;

ปารํ คจฺฉติ ยา ตีรํ, ตสฺสา สมณิยา ปน.

๒๐๔๔.

ปมํ อุทฺธริตฺวาน, ปาทํ ตีเร เปนฺติยา;

โหติ ถุลฺลจฺจยาปตฺติ, ทุติยาติกฺกเม ครุ.

๒๐๔๕.

อนฺตรนทิยํเยว, สทฺธึ ทุติยิกาย หิ;

ภณฺฑิตฺวา โอริมํ ตีรํ, ตถา ปจฺจุตฺตรนฺติยา.

๒๐๔๖.

อิทฺธิยา เสตุนา นาวา-ยานรชฺชูหิ วา ปน;

เอวมฺปิ จ ปรํ ตีรํ, อนาปตฺตุตฺตรนฺติยา.

๒๐๔๗.

นฺหายิตุํ ปิวิตุํ วาปิ, โอติณฺณาถ นทึ ปุน;

ปทสาโวริมํ ตีรํ, ปจฺจุตฺตรติ วฏฺฏติ.

๒๐๔๘.

ปทสา โอตริตฺวาน, นทึ อุตฺตรเณ ปน;

อาโรหิตฺวา ตถา เสตุํ, อนาปตฺตุตฺตรนฺติยา.

๒๐๔๙.

เสตุนา อุปคนฺตฺวา วา, ยานากาเสหิ วา สเจ;

ยาติ อุตฺตรเณ กาเล, ปทสา ครุกํ ผุเส.

๒๐๕๐.

นทิยา ปาริมํ ตีรํ, อิโต โอริมตีรโต;

อุลฺลงฺฆิตฺวาน เวเคน, อนาปตฺตุตฺตรนฺติยา.

๒๐๕๑.

ปิฏฺิยํ วา นิสีทิตฺวา, ขนฺเธ วา อุตฺตรนฺติยา;

หตฺถสงฺฆาตเน วาปิ, ทุสฺสยาเนปิ วฏฺฏติ.

๒๐๕๒.

‘‘ปุเรรุโณทยาเยว, ปาสํ ทุติยิกาย หิ;

คมิสฺสามี’’ติ อาโภคํ, วินา ภิกฺขุนิยา ปน.

๒๐๕๓.

เอกคพฺเภปิ วา หตฺถ-ปาสํ ทุติยิกาย หิ;

อติกฺกมฺม สิยาปตฺติ, อรุณํ อุฏฺเปนฺติยา.

๒๐๕๔.

‘‘คมิสฺสามี’’ติ อาโภคํ, กตฺวา คจฺฉนฺติยา ปน;

น โทโส ทุติยา ปาสํ, อุฏฺเติ อรุณํ สเจ.

๒๐๕๕.

อินฺทขีลมติกฺกมฺม, อรฺํ เอตฺถ ทีปิตํ;

คามโต พหิ นิกฺขมฺม, ตสฺสา ทุติยิกาย ตุ.

๒๐๕๖.

ทสฺสนสฺสุปจารํ ตุ, ชานิตฺวา วิชหนฺติยา;

โหติ ถุลฺลจฺจยาปตฺติ, ชหิเต ครุกํ สิยา.

๒๐๕๗.

สาณิปาการปาการ-ตรุอนฺตริเต ปน;

สวนสฺสุปจาเรปิ, สติ อาปตฺติ โหติ หิ.

๒๐๕๘.

อชฺโฌกาเส ตุ ทูเรปิ, ทสฺสนสฺสุปจารตา;

โหติ, เอตฺถ กถํ ธมฺม-สวนาโรจเน วิย.

๒๐๕๙.

มคฺคมูฬฺหสฺส สทฺเทน, วิย กูชนฺติยา ปน;

‘‘อยฺเย’’ติ ตสฺสา สทฺทสฺส, สวนาติกฺกเมปิ จ.

๒๐๖๐.

โหติ, ภิกฺขุนิยาปตฺติ, ครุกา เอวรูปเก;

เอตฺถ ภิกฺขุนี เอกาปิ, คณาเยวาติ วุจฺจติ.

๒๐๖๑.

โอหียิตฺวาถ คจฺฉนฺตี, ‘‘ปาปุณิสฺสามิ ทานิหํ’’;

อิจฺเจวํ ตุ สอุสฺสาหา, อนุพนฺธติ วฏฺฏติ.

๒๐๖๒.

ทฺวินฺนํ มคฺคํ คจฺฉนฺตีนํ, เอกา คนฺตุํ โน สกฺโกติ;

อุสฺสาหสฺสจฺเฉทํ กตฺวา, โอหีนา เจ ตสฺสาปตฺติ.

๒๐๖๓.

อิตราปิ สเจ ยาติ, ‘‘โอหียตุ อย’’นฺติ จ;

โหติ ตสฺสาปิ อาปตฺติ, สอุสฺสาหา น โหติ เจ.

๒๐๖๔.

คจฺฉนฺตีสุ ตถา ทฺวีสุ, ปุริมา ยาติ เอกกํ;

อฺํ ปน สเจ มคฺคํ, ปจฺฉิมาปิ จ คณฺหติ.

๒๐๖๕.

เอกิสฺสา ปน ปกฺกนฺต-ฏฺาเน ติฏฺติ เจตรา;

ตสฺมา ตตฺถ อุภินฺนมฺปิ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๒๐๖๖.

อรุณุคฺคมนา ปุพฺเพ, นิกฺขมิตฺวา สคามโต;

อรุณุคฺคมเน กาเล, คามนฺตรคตาย หิ.

๒๐๖๗.

อติกฺกมนฺติยา ปารํ, นทิยา ทุติยิกํ วินา;

อาปตฺติโย จตสฺโสปิ, โหนฺติ เอกกฺขเณ ปน.

๒๐๖๘.

ปกฺกนฺตา วาปิ วิพฺภนฺตา, ยาตา เปตานํ โลกํ วา;

ปกฺขสงฺกนฺตา วา นฏฺา, สทฺธึ ยาตา สา เจ โหติ.

๒๐๖๙.

คามนฺตโรกฺกมาทีนิ, จตฺตาริปิ กโรนฺติยา;

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, เอวํ อุมฺมตฺติกายปิ.

๒๐๗๐.

รตฺติยํ วิปฺปวาสํ ตุ, หตฺถปาโสว รกฺขติ;

อคามเก อรฺเ ตุ, คณา โอหียนํ มตํ.

๒๐๗๑.

สกคาเม ยถากามํ, ทิวา จ วิจรนฺติยา;

จตฺตาโรปิ จ สงฺฆาทิ-เสสา ตสฺสา น วิชฺชเร.

๒๐๗๒.

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา;

สจิตฺตํ กายกมฺมฺจ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

คามนฺตรคมนกถา.

๒๐๗๓.

สีมาสมฺมุติยา เจว, คณสฺส ปริเยสเน;

ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ, โหนฺติ ถุลฺลจฺจยา ทุเว.

๒๐๗๔.

กมฺมสฺส ปริโยสาเน, โหติ สงฺฆาทิเสสตา;

ติกสงฺฆาทิเสสํ ตุ, อธมฺเม ติกทุกฺกฏํ.

๒๐๗๕.

ปุจฺฉิตฺวา การกํ สงฺฆํ, ฉนฺทํ ทตฺวา คณสฺส วา;

วตฺเต วา ปน วตฺตนฺตึ, อสนฺเต การเกปิ วา.

๒๐๗๖.

ภิกฺขุนึ ปน อุกฺขิตฺตํ, ยา โอสาเรติ ภิกฺขุนี;

ตสฺสา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา.

๒๐๗๗.

สงฺฆเภทสมา วุตฺตา, สมุฏฺานาทโย นยา;

กฺริยากฺริยมิทํ วุตฺตํ, อยเมว วิเสสตา.

จตุตฺถํ.

๒๐๗๘.

สยํ อวสฺสุตา ตถา, อวสฺสุตสฺส หตฺถโต;

มนุสฺสปุคฺคลสฺส เจ, ยเทว กิฺจิ คณฺหติ.

๒๐๗๙.

อามิสํ, คหเณ ตสฺสา;

ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;

อชฺโฌหาเรสุ สงฺฆาทิ-;

เสสา โหนฺติ ปโยคโต.

๒๐๘๐.

เอกโตวสฺสุเต กิฺจิ, ปฏิคฺคณฺหติ, ทุกฺกฏํ;

อชฺโฌหารปฺปโยเคสุ, ถุลฺลจฺจยจโย สิยา.

๒๐๘๑.

ยกฺขเปตติรจฺฉาน-ปณฺฑกานฺจ หตฺถโต;

มนุสฺสวิคฺคหานมฺปิ, อุภโตวสฺสุเต ตถา.

๒๐๘๒.

เอกโตวสฺสุเต เอตฺถ, อุทเก ทนฺตกฏฺเก;

คหเณ ปริโภเค จ, สพฺพตฺถาปิ จ ทุกฺกฏํ.

๒๐๘๓.

อุภยาวสฺสุตาภาเว, น โทโส ยทิ คณฺหติ;

‘‘อวสฺสุโต น จาย’’นฺติ, ตฺวา คณฺหติ ยา ปน.

๒๐๘๔.

ตสฺสา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา.

ปฺจมํ.

๒๐๘๕.

อุยฺโยชเน ปเนกิสฺสา, อิตริสฺสา ปฏิคฺคเห;

ทุกฺกฏานิ จ โภเคสุ, ถุลฺลจฺจยคโณ สิยา.

๒๐๘๖.

โภชนสฺสาวสานสฺมึ, โหติ สงฺฆาทิเสสตา;

ยกฺขาทีนํ จตุนฺนมฺปิ, ตเถว ปุริสสฺส จ.

๒๐๘๗.

ทนฺตกฏฺุทกานฺจ, คหณุยฺโยชเน ปน;

เตสฺจ ปริโภเคปิ, ทุกฺกฏํ ปริกิตฺติตํ.

๒๐๘๘.

ยกฺขาทีนํ ตุ เสสสฺส, คหณุยฺโยชเน ปน;

โภเค จ ทุกฺกฏํ, ภุตฺเต, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๒๐๘๙.

‘‘นาวสฺสุโต’’ติ ตฺวา วา, กุปิตา วา น คณฺหติ;

กุลานุทฺทยตา วาปิ, อุยฺโยเชติ จ ยา ปน.

๒๐๙๐.

ตสฺสา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

ฉฏฺํ.

๒๐๙๑.

สตฺตมํ อฏฺมํ สงฺฆ-เภเทน สทิสํ มตํ;

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตา.

สตฺตมฏฺมานิ.

๒๐๙๒.

นวเม ทสเม วาปิ, วตฺตพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

อนนฺตรสมาเยว, สมุฏฺานาทโย นยา.

นวมทสมานิ.

๒๐๙๓.

ทุฏฺโทสทฺวเยนาปิ, สฺจริตฺเตน เตน ฉ;

ยาวตติยกา อฏฺ, จตฺตาริ จ อิโต ตโต.

สงฺฆาทิเสสกถา.

นิสฺสคฺคิยกถา

๒๐๙๔.

อธิฏฺานูปคํ ปตฺตํ, อนธิฏฺาย ภิกฺขุนี;

วิกปฺปนมกตฺวา วา, เอกาหมฺปิ เปยฺย เจ.

๒๐๙๕.

อรุณุคฺคมเนเนว, สทฺธึ ภิกฺขุนิยา สิยา;

ตสฺสา นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, ปตฺตสนฺนิธิการณา.

๒๐๙๖.

เสโส ปน กถามคฺโค, ปตฺตสิกฺขาปเท อิธ;

สพฺโพ วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.

๒๐๙๗.

ทสาหาติกฺกเม ตตฺถ, เอกาหาติกฺกเม อิธ;

ตสฺสิมสฺส อุภินฺนมฺปิ, อยเมว วิเสสตา.

ปมํ.

๒๐๙๘.

อกาเล จีวรํ ทินฺนํ, ทินฺนํ กาเลปิ เกนจิ;

อาทิสฺส ปน ‘‘สมฺปตฺตา, ภาเชนฺตู’’ติ นิยามิตํ.

๒๐๙๙.

อกาลจีวรํ ‘‘กาล-จีวร’’นฺติ สเจ ปน;

ภาชาเปยฺย จ ยา ตสฺสา, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา.

๒๑๐๐.

อตฺตนา ปฏิลทฺธํ ยํ, ตํ ตุ นิสฺสคฺคิยํ ภเว;

ลภิตฺวา ปน นิสฺสฏฺํ, ยถาทาเน นิโยชเย.

๒๑๐๑.

กตฺวา วินยกมฺมํ ตุ, ปฏิลทฺธมฺปิ ตํ ปุน;

ตสฺส จายมธิปฺปาโย, เสวิตุํ น จ วฏฺฏติ.

๒๑๐๒.

อกาลวตฺถสฺาย, ทุกฺกฏํ กาลจีวเร;

อุภยตฺถปิ นิทฺทิฏฺํ, ตถา เวมติกายปิ.

๒๑๐๓.

กาลจีวรสฺาย, จีวเร อุภยตฺถปิ;

น โทสุมฺมตฺติกาทีนํ, ติสมุฏฺานตา มตา.

ทุติยํ.

๒๑๐๔.

จีวเรสุปิ พนฺธิตฺวา, ปิเตสุ พหูสฺวปิ;

เอกาเยว สิยาปตฺติ, อจฺฉินฺทติ สเจ สยํ.

๒๑๐๕.

ตถาจฺฉินฺทาปเน เอกา, เอกายาณตฺติยา ภเว;

อิตเรสุ จ วตฺถูนํ, ปโยคสฺส วสา สิยา.

๒๑๐๖.

ติกปาจิตฺติ อฺสฺมึ, ปริกฺขาเร ตุ ทุกฺกฏํ;

ติกทุกฺกฏมุทฺทิฏฺํ, อิตริสฺสา ตุ จีวเร.

๒๑๐๗.

ตาย วา ทียมานํ ตุ, ตสฺสา วิสฺสาสเมว วา;

คณฺหนฺติยา อนาปตฺติ, ติสมุฏฺานตา มตา.

ตติยํ.

๒๑๐๘.

วิฺาเปตฺวา สเจ อฺํ, ตทฺํ วิฺาเปนฺติยา;

วิฺตฺติทุกฺกฏํ ตสฺสา, ลาภา นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๒๑๐๙.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, อนฺเ ทฺวิกทุกฺกฏํ;

อนฺเนฺสฺาย, อปฺปโหนฺเตปิ วา ปุน.

๒๑๑๐.

ตสฺมึ ตฺเว วา อฺํ, อฺเนตฺเถปิ วา สติ;

อานิสํสฺจ ทสฺเสตฺวา, ตทฺํ วิฺาเปนฺติยา.

๒๑๑๑.

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, ตถา อุมฺมตฺติกายปิ;

สฺจริตฺตสมา วุตฺตา, สมุฏฺานาทโย นยา.

จตุตฺถํ.

๒๑๑๒.

อฺํ เจตาเปตฺวา ปุพฺพํ, ปจฺฉา อฺํ เจตาเปยฺย;

เอวํ สฺายฺํ ธฺํ, มยฺหํ อาเนตฺวา เทตีติ.

๒๑๑๓.

เจตาปนปโยเคน, มูลฏฺาย หิ ทุกฺกฏํ;

ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ โหติ, เตน จฺเน วาภตํ.

๒๑๑๔.

เสสํ อนนฺตเรเนว, สทิสนฺติ วินิทฺทิเส;

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, อปุพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ.

ปฺจมํ.

๒๑๑๕.

อฺทตฺถาย ทินฺเนน, ปริกฺขาเรน ยา ปน;

เจตาเปยฺย สเจ อฺํ, สงฺฆิเกนิธ ภิกฺขุนี.

๒๑๑๖.

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ลาเภ, ตสฺสา นิสฺสคฺคิยํ สิยา;

อนฺทตฺถิเก เอตฺถ, นิทฺทิฏฺํ ทฺวิกทุกฺกฏํ.

๒๑๑๗.

เสสกํ อฺทตฺถาย, อนาปตฺตุปเนนฺติยา;

ปุจฺฉิตฺวา สามิเก วาปฺยา-ปทาสุมฺมตฺติกาย วา.

๒๑๑๘.

สฺจริตฺตสมา วุตฺตา, สมุฏฺานาทโย นยา;

สตฺตมํ ฉฏฺสทิสํ, สยํ ยาจิตกํ วินา.

ฉฏฺสตฺตมานิ.

๒๑๑๙.

อฏฺเม นวเม วาปิ, วตฺตพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

‘‘มหาชนิกสฺาจิ-เกนา’’ติ ปทตาธิกา.

๒๑๒๐.

ทสเมปิ กถา สพฺพา, อนนฺตรสมา มตา;

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, วิเสโส นตฺถิ โกจิปิ.

อฏฺมนวมทสมานิ.

ปโม วคฺโค.

๒๑๒๑.

อติเรกจตุกฺกํสํ, ครุปาวุรณํ ปน;

เจตาเปยฺย สเจ ตสฺสา, จตุสจฺจปฺปกาสินา.

๒๑๒๒.

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ มตํ;

กหาปณจตุกฺกํ ตุ, กํโส นาม ปวุจฺจติ.

๒๑๒๓.

อูนเก ตุ จตุกฺกํเส, อุทฺทิฏฺํ ทฺวิกทุกฺกฏํ;

อนาปตฺติ จตุกฺกํส-ปรมํ ครุกํ ปน.

๒๑๒๔.

เจตาเปติ ตทูนํ วา, าตกานฺจ สนฺตเก;

อฺสฺสตฺถาย วา อตฺต-ธเนนุมฺมตฺติกาย วา.

๒๑๒๕.

เจตาเปนฺตํ มหคฺฆํ ยา, เจตาเปตปฺปเมว วา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

เอกาทสมํ.

๒๑๒๖.

ลหุปาวุรณํ อฑฺฒ- เตยฺยกํสคฺฆนํ ปน;

ตโต เจ อุตฺตรึ ยํ ตุ, เจตาเปติ หิ ภิกฺขุนี.

๒๑๒๗.

ตสฺสา นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา;

อนนฺตรสมํ เสสํ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตา.

ทฺวาทสมํ.

๒๑๒๘.

สาธารณานิ เสสานิ, ตานิ อฏฺารสาปิ จ;

อิมานิ ทฺวาทเสวาปิ, สมตึเสว โหนฺติ หิ.

นิสฺสคฺคิยกถา.

ปาจิตฺติยกถา

๒๑๒๙.

ลสุณํ ภณฺฑิกํ วุตฺตํ, น เอกทฺวิติมิฺชกํ;

อามกํ มาคธํเยว, ‘‘ขาทิสฺสามี’’ติ คณฺหติ.

๒๑๓๐.

คหเณ ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ยทิ ขาทติ;

อชฺโฌหารวเสเนว, ปาจิตฺตึ ปริทีปเย.

๒๑๓๑.

ทฺเว ตโย ภณฺฑิเก สทฺธึ, สงฺขาทิตฺวา สเจ ปน;

อชฺโฌหรติ ยา ตสฺสา, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๑๓๒.

ภินฺทิตฺวา ตตฺถ เอเกกํ, มิฺชํ ขาทนฺติยา ปน;

มิฺชานํ คณนายสฺสา, ปาจิตฺติคณนา สิยา.

๒๑๓๓.

ปลณฺฑุโก ภฺชนโก, หริโต จาปโลปิ จ;

ลสุณา ปน จตฺตาโร, วฏฺฏนฺเตว สภาวโต.

๒๑๓๔.

ปลณฺฑุโก ปณฺฑุวณฺโณ, ภฺชโน โลหิโตปิ จ;

หริโต หริตวณฺโณ, จาปโล เสตโกปิ จ.

๒๑๓๕.

เอกา มิฺชา ปลณฺฑุสฺส, ภฺชนสฺส ทุเว สิยุํ;

ติสฺโส หริตกสฺสาปิ, จาปโล โหตฺยมิฺชโก.

๒๑๓๖.

สูปมํสาทิสํปาเก, สาฬวุตฺตริภงฺคเก;

น โทสุมฺมตฺติกาทีนํ, สมุฏฺาเนฬกูปมํ.

ปมํ.

๒๑๓๗.

สมฺพาเธ อุปกจฺเฉสุ, มุตฺตสฺส กรเณปิ วา;

เอกโลมมฺปิ ปาจิตฺติ, สํหราเปนฺติยา สิยา.

๒๑๓๘.

พหุเกปิ ตถา โลเม, สํหราเปนฺติยา ปน;

ปโยคคณนายสฺสา, น โลมคณนาย หิ.

๒๑๓๙.

น โทโส สติ อาพาเธ, โลมเก สํหรนฺติยา;

สมุฏฺานาทโย มคฺค- สํวิธานสมา มตา.

ทุติยํ.

๒๑๔๐.

โหติ อนฺตมโส มุตฺต-กรณสฺส ตลฆาตเน;

เกสเรนาปิ ราเคน, ปาจิตฺติ ปทุมสฺส วา.

๒๑๔๑.

คณฺฑํ ตตฺถ วณํ วาปิ, น โทโส ปหรนฺติยา;

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา.

ตติยํ.

๒๑๔๒.

ยา ปนุปฺปลปตฺตมฺปิ, พฺยฺชเน ภิกฺขุนตฺตโน;

กามราคปเรตา ตุ, ปเวเสติ น วฏฺฏติ.

๒๑๔๓.

อิทํ วตฺถุวเสเนว, วุตฺตํ ตุ ชตุมฏฺกํ;

ทณฺฑเมลาฬุกํ วาปิ, มุตฺตสฺส กรเณ ปน.

๒๑๔๔.

สมฺผสฺสํ สาทิยนฺติยา, ปเวเสติ สเจ ปน;

ปเวสาเปติ วา ตสฺมึ, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๑๔๕.

อาพาธปจฺจยา โทโส, นตฺถิ อุมฺมตฺติกาย วา;

ตลฆาตกตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย มตา.

จตุตฺถํ.

๒๑๔๖.

องฺคุลีนํ ปน ทฺวินฺนํ, อคฺคปพฺพทฺวยาธิกํ;

ปาจิตฺติยํ ปเวเสตฺวา, ทกสุทฺธึ กโรนฺติยา.

๒๑๔๗.

เอกิสฺสางฺคุลิยา ตีณิ, ปพฺพานิ ปน ทีฆโต;

ปาจิตฺติยํ ภเว สุทฺธึ, ปเวเสตฺวาทิยนฺติยา.

๒๑๔๘.

จตุนฺนํ วาปิ ติสฺสนฺนํ, เอกปพฺพมฺปิ ยา ปน;

วิตฺถารโต ปเวเสติ, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๑๔๙.

อิติ สพฺพปฺปกาเรน, มหาปจฺจริยา ปน;

อภิพฺยตฺตตรํ กตฺวา, อยมตฺโถ วิภาวิโต.

๒๑๕๐.

โทโส ทฺวงฺคุลปพฺเพ วา, นตฺถิ อาพาธการณา;

อธิกมฺปิ ปเวเสตฺวา, ทกสุทฺธึ กโรนฺติยา.

๒๑๕๑.

ตถา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, ตลฆาตสมา มตา.

ปฺจมํ.

๒๑๕๒.

ภุฺชโต ปน ภิกฺขุสฺส, ปานียํ วา วิธูปนํ;

คเหตฺวา อุปติฏฺเยฺย, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๑๕๓.

คหิตา อุทเกเนว, ขีรตกฺกาทโย รสา;

‘‘พีชนี’’ติ จ ยา กาจิ, วตฺถโกณาทิ วุจฺจติ.

๒๑๕๔.

หตฺถปาเส อิธฏฺาน-ปจฺจยาปตฺติ ทีปิตา;

ปหารปจฺจยา วุตฺตํ, ขนฺธเก ทุกฺกฏํ วิสุํ.

๒๑๕๕.

หตฺถปาสํ ชหิตฺวา วา, อุปติฏฺนฺติยา ปน;

ขาทโต ขาทนํ วาปิ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๑๕๖.

น โทโส เทติ ทาเปติ, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา;

อิทํ เอฬกโลเมน, สมุฏฺานํ สมํ มตํ.

ฉฏฺํ.

๒๑๕๗.

วิฺตฺวา อามกํ ธฺํ, ภชฺชิตฺวา ยทิ ภิกฺขุนี;

โกฏฺเฏตฺวา จ ปจิตฺวา จ, ปาจิตฺติ ปริภุฺชติ.

๒๑๕๘.

เกวลํ ตุ ธฺานํ, คหเณเยว ทุกฺกฏํ;

หรเณปิ จ ธฺานํ, ตถา สุกฺขาปเน ปน.

๒๑๕๙.

ภชฺชนตฺถาย ธฺานํ, กปลฺลุทฺธนสชฺชเน;

อคฺคิสฺส กรเณ ทพฺพิ-สชฺชเน จ, กปลฺลเก.

๒๑๖๐.

ธฺปกฺขิปเน ตตฺถ, ทพฺพิยา ฆฏฺฏโกฏฺฏเน;

ปปฺโผฏนาทิเก สพฺพ-ปโยเค ทุกฺกฏํ ภเว.

๒๑๖๑.

โภชนฺเจว วิฺตฺติ, ปมาณํ อิทเมตฺถ หิ;

วิฺตฺวา วา สยํ ตสฺมา, ภชฺชนาทีนิ อฺโต.

๒๑๖๒.

วิฺาเปตฺวา ปนฺาย, ภชฺชนาทีนิ วา สยํ;

การาเปตฺวาปิ กตฺวา วา, อชฺโฌหรติ ยา ปน.

๒๑๖๓.

อชฺโฌหารปโยเคสุ, ตสฺสา ปาจิตฺติโย สิยุํ;

มาตรํ วาปิ ยาจิตฺวา, ปาจิตฺติ ปริภุฺชติ.

๒๑๖๔.

ภชฺชนาทีนิ กตฺวา วา, การาเปตฺวาปิ วา ปน;

อวิฺตฺติ สยํ ลทฺธํ, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชติ.

๒๑๖๕.

วิฺตฺติยา ปนฺาย, ลทฺธํ ตาย สยมฺปิ วา;

การาเปตฺวาปิ กตฺวา วา, ตถา อชฺโฌหรนฺติยา.

๒๑๖๖.

เสทกมฺมาทิอตฺถาย, ธฺวิฺตฺติยา ปน;

เปตฺวา สตฺต ธฺานิ, เสสวิฺตฺติยาปิ จ.

๒๑๖๗.

อนาปตฺตีติ าตพฺพํ, ตถา อุมฺมตฺติกาย จ;

าตกานมฺปิ ธฺํ ตุ, อามกํ น จ วฏฺฏติ.

๒๑๖๘.

วินา วิฺตฺติยา ลทฺธํ, นวกมฺเมสุ วฏฺฏติ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อทฺธานสทิสา มตา.

สตฺตมํ.

๒๑๖๙.

อุจฺจารํ วาปิ ปสฺสาวํ, สงฺการํ วา วิฆาสกํ;

ฉฑฺเฑยฺย วา ติโรกุฏฺเฏ, ฉฑฺฑาเปยฺย ปเรหิ วา.

๒๑๗๐.

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺสา, ปากาเรปิ อยํ นโย;

ฉฑฺเฑนฺติยา ปเนเกก-มเนกาปตฺติ ทีปิตา.

๒๑๗๑.

เอตานิ ปน วตฺถูนิ, จตฺตาริ สกลานิปิ;

เอเกเนว ปโยเคน, เอกา ฉฑฺเฑนฺติยา สิยา.

๒๑๗๒.

อาณตฺติยมฺปิ เอเสว, นโย เยฺโย วิภาวินา;

ฉฑฺฑเน ทนฺตกฏฺสฺส, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๒๑๗๓.

สพฺพตฺถ ปน ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

อวลฺเชปิ วา าเน, โอโลเกตฺวาปิ วา ปน.

๒๑๗๔.

ฉฑฺเฑนฺติยา อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา;

สฺจริตฺตสมุฏฺานํ, กฺริยากฺริยมิทํ สิยา.

อฏฺมํ.

๒๑๗๕.

เขตฺเต วา นาฬิเกราทิ-อาราเม วาปิ ยา ปน;

โรปิเม หริตฏฺาเน, ยตฺถ กตฺถจิ ภิกฺขุนี.

๒๑๗๖.

ตานิ จตฺตาริ วตฺถูนิ, สเจ ฉฑฺเฑติ วา สยํ;

ฉฑฺฑาเปติ ตถา วุตฺต-นโย อาปตฺตินิจฺฉโย.

๒๑๗๗.

ภุฺชมานา นิสีทิตฺวา, เขตฺเต ตุ หริเต ตถา;

อุจฺฉุอาทีนิ ขาทนฺตี, คจฺฉนฺตี ปน ตตฺถ ยา.

๒๑๗๘.

ฉฑฺเฑติ ยทิ อุจฺฉิฏฺํ, อุทกํ จลกานิ วา;

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺสา, ภิกฺขุโน โหติ ทุกฺกฏํ.

๒๑๗๙.

ฉฑฺเฑนฺติยา สิยาปตฺติ, าเน อนฺตมโส ชลํ;

ปิวิตฺวา มตฺถกจฺฉินฺนํ, นาฬิเกรมฺปิ ตาทิเส.

๒๑๘๐.

กสิเต ตุ ปนฏฺาเน, พีชนิกฺเขปเน กเต;

น อุฏฺเตงฺกุรํ ยาว, สพฺเพสํ ตาว ทุกฺกฏํ.

๒๑๘๑.

ลายิตมฺปิ มนุสฺสานํ, เขตฺตํ รกฺขติ เจ ปุน;

โรหนตฺถาย ตตฺถสฺสา, ยถาวตฺถุกเมว หิ.

๒๑๘๒.

น โทโส ฉฑฺฑิเต เขตฺเต, สพฺพํ ฉฑฺเฑนฺติยา ปน;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อฏฺเมน สมา มตา.

นวมํ.

๒๑๘๓.

นจฺจํ วา ปน คีตํ วา, วาทิตํ วาปิ ภิกฺขุนี;

ทสฺสนตฺถาย คจฺเฉยฺย, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๑๘๔.

ทสฺสนตฺถาย นจฺจสฺส, คีตสฺส สวนาย จ;

คจฺฉนฺติยา สิยา ตสฺสา, ปทวาเรน ทุกฺกฏํ.

๒๑๘๕.

สเจ เอกปโยเคน, โอโลเกนฺตี จ ปสฺสติ;

สุณาติ เตสํ คีตมฺปิ, เอกา ปาจิตฺติ ทีปิตา.

๒๑๘๖.

อฺสฺมิมฺปิ ทิสาภาเค, นจฺจํ ปสฺสติ เจ ปน;

สุณาติ อฺโต คีตํ, วิสุํ ปาจิตฺติโย สิยุํ.

๒๑๘๗.

ปโยคคณนาเยตฺถ, อาปตฺติคณนา สิยา;

นจฺจิตุํ คายิตุํ เนว, สยํ ลภติ ภิกฺขุนี.

๒๑๘๘.

‘‘อฺํ นจฺจาติ วาเทหิ’’, อิติ วตฺตุํ น วฏฺฏติ;

‘‘อุปฏฺานํ กโรมา’’ติ, วุตฺเต วา สมฺปฏิจฺฉิตุํ.

๒๑๘๙.

ตสฺสา ปาจิตฺติ สพฺพตฺถ, ภิกฺขุโน โหติ ทุกฺกฏํ;

‘‘อุปฏฺานํ กโรมา’’ติ, วุตฺเต ภิกฺขุนิยา ปน.

๒๑๙๐.

‘‘อุปฏฺานํ ปสตฺถ’’นฺติ, วตฺตุเมวํ ตุ วฏฺฏติ;

อาราเมเยว ตฺวา วา, ยา ปสฺสติ สุณาติ วา.

๒๑๙๑.

อตฺตโน จ ิโตกาสํ, อาคนฺตฺวา จ ปโยชิตํ;

คนฺตฺวา ปสฺสนฺติยา วาปิ, ตถารูปา หิ การณา.

๒๑๙๒.

ปสฺสนฺติยา ตถา มคฺคํ, นจฺจํ ปฏิปเถปิ จ;

ตถา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺตาปทาสุปิ.

๒๑๙๓.

อิทเมฬกโลเมน, สมุฏฺานํ สมํ มตํ;

โลกวชฺชมิทํ ปาป-จิตฺตฺเจว ติเวทนํ.

ทสมํ.

ลสุณวคฺโค ปโม.

๒๑๙๔.

ยาธ รตฺตนฺธการสฺมึ, อปฺปทีเป ปเนกิกา;

สนฺติฏฺติ สเจ สทฺธึ, ปุริเสน จ ภิกฺขุนี.

๒๑๙๕.

ตสฺสา ปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, สทฺธึ วา สลฺลปนฺติยา;

หตฺถปาสํ สมาคนฺตฺวา, รหสฺสาทวเสน ตุ.

๒๑๙๖.

หตฺถปาสํ ชหิตฺวา วา, ปุริสสฺส สเจ ปน;

อชหิตฺวาปิ วา ยกฺข-เปตาทีนมฺปิ ภิกฺขุนี.

๒๑๙๗.

สนฺติฏฺติ จ ยา ตสฺสา, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ;

อนาปตฺติ สเจ โกจิ, ทุติยา วิฺุ วิชฺชติ.

๒๑๙๘.

ตถา อุมฺมตฺติกาทีน-มถฺวิหิตาย วา;

เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ, กฺริยํ สฺาวิโมกฺขกํ.

ปมํ.

๒๑๙๙.

ทุติเย ตุ ‘‘ปฏิจฺฉนฺเน, โอกาเส’’ติ อิทํ ปน;

อธิกํ อิตรํ สพฺพํ, ปเมน สมํ มตํ.

ทุติยํ.

๒๒๐๐.

ตติเยปิ จตุตฺเถปิ, อปุพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

สมานํ ปเมเนว, สมุฏฺานาทินา สห.

ตติยจตุตฺถานิ.

๒๒๐๑.

ฉทนนฺโต นิสีทิตฺวา, อโนวสฺสปฺปเทสกํ;

อชฺโฌกาเส นิสีทิตฺวา, อุปจารมฺปิ วา สเจ.

๒๒๐๒.

อติกฺกเมติ ยา, โหติ, ทุกฺกฏํ ปเม ปเท;

ทุติเย จ ปเท ตสฺสา, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๒๒๐๓.

ปลฺลงฺกสฺส อโนกาเส, ทุกฺกฏํ สมุทีริตํ;

ตถาปุฏฺเ อนาปุฏฺ-สฺาย วิจิกิจฺฉโต.

๒๒๐๔.

อสํหาริเมนาปตฺติ, คิลานายาปทาสุ วา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

ปฺจมํ.

๒๒๐๕.

เอกาปตฺติ นิสีทิตฺวา, โหติ คจฺฉนฺติยา ปน;

เอกาว อนิสีทิตฺวา, นิปชฺชิตฺวา วชนฺติยา.

๒๒๐๖.

นิสีทิตฺวา นิปชฺชิตฺวา, โหนฺติ คจฺฉนฺติยา ทุเว;

เสสํ อนนฺตเรเนว, สมุฏฺานาทินา สมํ.

ฉฏฺํ.

๒๒๐๗.

ฉฏฺเน สตฺตมํ ตุลฺยํ, อฏฺเม นตฺถิ กิฺจิปิ;

วตฺตพฺพํ ติสมุฏฺานํ, สจิตฺตํ ทุกฺขเวทนํ.

สตฺตมฏฺมานิ.

๒๒๐๘.

นิรยพฺรหฺมจริเยหิ, อตฺตานํ วา ปรมฺปิ วา;

อภิสเปยฺย ปาจิตฺติ, วาจโต วาจโต สิยา

๒๒๐๙.

เปตฺวา นิรยฺเจว, พฺรหฺมจริยฺจ ยา ปน;

‘‘สุนขี สูกรี กากี, กาณา กุณี’’ติอาทินา.

๒๒๑๐.

อกฺโกสติ จ วาจาย, วาจายาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, เสสาย ติกทุกฺกฏํ.

๒๒๑๑.

ปุรกฺขตฺวา วทนฺตีน-มตฺถธมฺมานุสาสนึ;

อนาปตฺตฏฺเมเนว, สมุฏฺานาทโย สมา.

นวมํ.

๒๒๑๒.

โรทนฺติยา วธิตฺวา วา, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;

ทฺวีสุ เตสุ ปเนเกกํ, ทุกฺกฏํ ตุ กโรนฺติยา.

๒๒๑๓.

เสสมุตฺตานเมเวตฺถ, สมุฏฺานาทโย ปน;

ธุรนิกฺเขปตุลฺยาว, กฺริยามตฺตํ วิเสสกํ.

ทสมํ.

อนฺธการวคฺโค ทุติโย.

๒๒๑๔.

นฺหายติ นคฺคา ยา ปน หุตฺวา;

สพฺพปโยเค ทุกฺกฏมสฺสา;

ตสฺส จ โวสาเน ชินวุตฺตํ;

ภิกฺขุนิ โทสํ สา สมุเปติ.

๒๒๑๕.

อจฺฉินฺนจีวรา นฏฺ-จีวรา อาปทาสุ วา;

น โทเสฬกโลเมน, สมุฏฺานาทโย สมา.

ปมํ.

๒๒๑๖.

ทุติเย ปน วตฺตพฺพํ, อปุพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, สฺจริตฺตสมา มตา.

ทุติยํ.

๒๒๑๗.

ทุสฺสิพฺพิตํ วิสิพฺเพตฺวา, สิพฺพนตฺถาย จีวรํ;

อนนฺตราย ตํ ปจฺฉา, ยา น สิพฺเพยฺย ภิกฺขุนี.

๒๒๑๘.

เปตฺวา จตุปฺจาหํ, ‘‘น สิพฺพิสฺสามฺยห’’นฺติ หิ;

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺเตว, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๒๑๙.

ปจฺฉา สิพฺพติ ปาจิตฺติ, นิกฺขิปิตฺวา ธุรํ สเจ;

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, เสสาย ติกทุกฺกฏํ.

๒๒๒๐.

วุตฺตํ อุภินฺนมฺสฺมึ, ปริกฺขาเร ตุ ทุกฺกฏํ;

อนาปตฺติ คิลานาย, อนฺตราเยปิ วา สติ.

๒๒๒๑.

อติกฺกเมติ ปฺจาหํ, กโรนฺตี วาปิ จีวรํ;

ธุรนิกฺเขปนํ นาม, สมุฏฺานมิทํ มตํ.

ตติยํ.

๒๒๒๒.

ปฺจาหิกํ ตุ สงฺฆาฏิ-จารํ ยาติกฺกเมยฺย หิ;

โหติ ปาจิตฺติยาปตฺติ, ฉฏฺเ ตสฺสารุณุคฺคเม.

๒๒๒๓.

เอกสฺมึ จีวเร เอกา, ปฺจ ปฺจสุ ทีปิตา;

ติจีวรฺจ สํกจฺจิ, ทกสาฏีติ ปฺจ ตุ.

๒๒๒๔.

ติกปาจิตฺติ ปฺจาหา-นติกฺกนฺเต ทฺวิทุกฺกฏํ;

ปฺจเม ทิวเส ปฺจ, จีวรานิ นิเสวติ.

๒๒๒๕.

โอตาเปติ คิลานาย, อนาปตฺติปทาสุปิ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

จตุตฺถํ.

๒๒๒๖.

คเหตฺวา ยา อนาปุจฺฉา, สงฺกเมตพฺพจีวรํ;

ปริภุฺชติ อฺิสฺสา, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๒๒๗.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, เสสาย ติกทุกฺกฏํ;

อจฺฉินฺนจีวรา นฏฺ-จีวรา อาปทาสุ วา.

๒๒๒๘.

ตถา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

กถิเนน สมุฏฺานํ, ตุลฺยเมตํ กฺริยากฺริยํ.

ปฺจมํ.

๒๒๒๙.

ยา หิ ภิกฺขุนิ สงฺฆสฺส, ลภิตพฺพํ ตุ จีวรํ;

นิวาเรติ สเจ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ปริทีปเย.

๒๒๓๐.

คณสฺสาปิ จ เอกิสฺสา, ลาเภ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

ตเถวฺํ ปริกฺขารํ, นิวาเรติ สเจ ปน.

๒๒๓๑.

อานิสํสํ นิทสฺเสตฺวา, นิวาเรติ น โทสตา;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย มตา.

ฉฏฺํ.

๒๒๓๒.

จีวรานํ วิภงฺคํ ยา, ปฏิเสเธยฺย ธมฺมิกํ;

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺสา, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๒๒๓๓.

อธมฺเม ธมฺมสฺาย, อุโภ เวมติกาย วา;

อานิสํสํ นิทสฺเสตฺวา, ปฏิเสเธนฺติยา ปน.

๒๒๓๔.

ตถา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อนนฺตรสมา มตา.

สตฺตมํ.

๒๒๓๕.

นิวาสนูปคํ วาปิ, ตถา ปารุปนูปคํ;

กปฺปพินฺทุกตํ กิฺจิ, มุฺจิตฺวา สหธมฺมิเก.

๒๒๓๖.

ปิตโรปิ ปนฺสฺส, ทเทยฺย ยทิ จีวรํ;

ยสฺส กสฺสจิ ตสฺสาปิ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๒๒๓๗.

คณนาย วเสเนตฺถ, จีวรานํ ตุ ตา ปน;

ปาจิตฺติโย คเณตพฺพา, ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ สิยา.

๒๒๓๘.

ตาวกาลิกมฺเส-มนาปตฺติ ททาติ เจ;

สฺจริตฺตสมา วุตฺตา, สมุฏฺานาทโย นยา.

อฏฺมํ.

๒๒๓๙.

จีวรสฺส วิภงฺคํ ยา, นิเสเธตฺวาน จีวเร;

กาลํ อติกฺกเมยฺยสฺสา, ทุพฺพลาสาย โทสตา.

๒๒๔๐.

อทุพฺพเล ตุ จีวเร, สุทุพฺพลนฺติ เจตสา;

อุโภสุ กงฺขิตาย วา, อโวจ ทุกฺกฏํ ชิโน.

๒๒๔๑.

อานิสํสํ นิทสฺเสตฺวา, นิวาเรติ น โทสตา;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย มตา.

นวมํ.

๒๒๔๒.

ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ, ยา นิวาเรยฺย ภิกฺขุนี;

ตสฺสา ปาจิตฺติยาปตฺติ, มุนินฺเทน ปกาสิตา.

๒๒๔๓.

อานิสํโส มหา โหติ, ยสฺส อตฺถารมูลโก;

อุทฺธารมูลโก อปฺโป, น ทาตพฺโพ ปนีทิโส.

๒๒๔๔.

อานิสํโส มหา โหติ, ยสฺส อุพฺภารมูลโก;

อตฺถารมูลโก อปฺโป, ทาตพฺโพ เอวรูปโก.

๒๒๔๕.

ตถา สมานิสํโสปิ, สทฺธาปาลนการณา;

อานิสํสํ นิทสฺเสตฺวา, ปฏิเสเธติ วฏฺฏติ.

๒๒๔๖.

เสสํ ปน อเสเสน, สตฺตเมน สมํ มตํ;

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, อปุพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ.

ทสมํ.

นคฺควคฺโค ตติโย.

๒๒๔๗.

เอกาย ตุ นิปนฺนาย, อปรา วา นิปชฺชตุ;

นิปชฺเชยฺยุํ สเหว ทฺเว, ทฺวินฺนํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๒๔๘.

อาปตฺติพหุกา เยฺยา, ปุนปฺปุนํ นิปชฺชเน;

เอกาย จ นิปนฺนาย, สเจ เอกา นิสีทติ.

๒๒๔๙.

อุโภ วาปิ นิสีทนฺติ, สมํ, อุมฺมตฺติกาย วา;

อนาปตฺติ สมุฏฺานํ, เอฬเกน สมํ มตํ.

ปมํ.

๒๒๕๐.

ปาวารกฏสาราทึ, สนฺถริตฺวา ปเนกกํ;

สํหาริเมสุ เตเนว, ปารุปิตฺวา สเจ ปน.

๒๒๕๑.

นิปชฺชนฺติ สเหว ทฺเว, ตาสํ ปาจิตฺติยํ สิยา;

เอกสฺมึ ทุกฺกฏํ ทฺวินฺนํ, วุตฺตํ ตุ ทฺวิกทุกฺกฏํ.

๒๒๕๒.

ววตฺถานํ นิทสฺเสตฺวา, นิปชฺชนฺติ สเจ ปน;

น โทสุมฺมตฺติกาทีนํ, เสสํ ตุลฺยํ ปนาทินา.

ทุติยํ.

๒๒๕๓.

ปุรโต จ อนาปุจฺฉา, ยทิ จงฺกมนาทโย;

กเรยฺย ปน ปาจิตฺติ, อฺิสฺสาผาสุการณา.

๒๒๕๔.

นิวตฺตนานํ คณนาย ตสฺสา;

ปาจิตฺติยานํ คณนา จ เยฺยา;

ปโยคโตเยว ภวนฺติ โทสา;

นิปชฺชนฏฺานนิสีทนานํ.

๒๒๕๕.

อุทฺเทสาทีสุ ปาจิตฺติ, ปทานํ คณนาวสา;

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, เสสาย ติกทุกฺกฏํ.

๒๒๕๖.

น จ อผาสุกามาย, อาปุจฺฉา ปุรโต ปน;

ตสฺสา จงฺกมนาทีนิ, อนาปตฺติ กโรนฺติยา.

๒๒๕๗.

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา;

กฺริยากฺริยมิทํ ปาป- มานสํ ทุกฺขเวทนํ.

ตติยํ.

๒๒๕๘.

สยํ อนนฺตรายา ยา, ทุกฺขิตํ สหชีวินึ;

นุปฏฺาเปยฺย จฺาย, นุปฏฺเยฺย สยมฺปิ วา.

๒๒๕๙.

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺเตว, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา;

อนฺเตวาสินิยา วาปิ, ทุกฺกฏํ อิตราย วา.

๒๒๖๐.

อนาปตฺติ คิลานาย, คเวสิตฺวาลภนฺติยา;

อาปทุมฺมตฺติกาทีนํ, ธุรนิกฺเขปโนทยํ.

จตุตฺถํ.

๒๒๖๑.

สกํ ปุคฺคลิกํ ทตฺวา, สกวาฏํ อุปสฺสยํ;

สยํ อุปสฺสยา ตมฺหา, นิกฺกฑฺฒติ สเจ ปน.

๒๒๖๒.

เอเกเนว ปโยเคน, ทฺวาราทีสุ พหูนิปิ;

ตํ นิกฺกฑฺฒนฺติยา ตสฺสา, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๒๖๓.

ปโยคคณนาเยตฺถ, ปาจิตฺติคณนา มตา;

อาณตฺติยมฺปิ เอเสว, นโย วุตฺโต มเหสินา.

๒๒๖๔.

‘‘เอตฺตกาว อิมํ ทฺวารา, นิกฺกฑฺฒาหี’’ติ ภาสติ;

เอกายาณตฺติยา ทฺวาร-คณนาปตฺติโย สิยุํ.

๒๒๖๕.

ทุกฺกฏํ อกวาฏมฺหา, เสสาย ติกทุกฺกฏํ;

อุภินฺนํ ปน สพฺพตฺถ, ปริกฺขาเรสุ ทุกฺกฏํ.

๒๒๖๖.

เสสเมตฺถ อเสเสน, สมุฏฺานาทินา สห;

สงฺฆิกา หิ วิหารสฺมา, นิกฺกฑฺฒนสมํ มตํ.

ปฺจมํ.

๒๒๖๗.

ฉฏฺเ ปนิธ วตฺตพฺพํ, อปุพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

สิกฺขาปเทนริฏฺสฺส, สทิโสว วินิจฺฉโย.

ฉฏฺํ.

๒๒๖๘.

สาสงฺกสมฺมเต อนฺโต-รฏฺเ ภิกฺขุนิยา ปน;

จรนฺติยา สิยาปตฺติ, วินา สตฺเถน จาริกํ.

๒๒๖๙.

คามนฺตรปเวเส จ, อรฺเ อทฺธโยชเน;

ปาจิตฺติยนโย เยฺโย, ภิกฺขุนา วินยฺุนา.

๒๒๗๐.

น โทโส สห สตฺเถน, เขมฏฺานาปทาสุ วา;

อิทํ เอฬกโลเมน, สมุฏฺานาทินา สมํ.

สตฺตมํ.

๒๒๗๑.

อฏฺเม นวเม วาปิ, อนุตฺตานํ น วิชฺชติ;

สตฺตเมน สมานานิ, สมุฏฺานาทินา สห.

อฏฺมนวมานิ.

๒๒๗๒.

ปาจิตฺติ ธุรนิกฺเขเป, ‘‘น คมิสฺสามฺยห’’นฺติ จ;

กตฺวา จ ธุรนิกฺเขปํ, ปจฺฉา คจฺฉนฺติยา ตถา.

๒๒๗๓.

โยชนานิ ปวาเรตฺวา, ปฺจ คนฺตุมฺปิ วฏฺฏติ;

ฉสุ วตฺตพฺพเมวตฺถิ, กินฺนุ นามิธ ตํ สิยา.

๒๒๗๔.

ตีณิ คนฺตฺวา จ เตเนว, ปจฺจาคนฺตุํ น วฏฺฏติ;

อฺเน ปน มคฺเคน, ปจฺฉาคจฺฉติ วฏฺฏติ.

๒๒๗๕.

อนาปตฺตนฺตรายสฺมึ, ตสฺสา ทสวิเธ สติ;

อาปทาสุ คิลานาย, อลาเภ ทุติยาย วา.

๒๒๗๖.

ราชโจรมนุสฺสคฺคิ-โตยวาฬสรีสปา;

มนุสฺสชีวิตพฺรหฺม-จริยสฺสนฺตรายิกา.

๒๒๗๗.

สมุฏฺานาทินา ตุลฺยํ, ปมนฺติมวตฺถุนา;

อยเมว วิเสโส หิ, อกฺริยํ ทุกฺขเวทนํ.

ทสมํ.

ตุวฏฺฏวคฺโค จตุตฺโถ.

๒๒๗๘.

ราชาคารํ จิตฺตาคารํ, อารามํ กีฬุยฺยานํ วา;

กีฬาวาปึ นานาการํ, ทฏฺุํ คจฺฉนฺตินํ ตานิ.

๒๒๗๙.

นิทฺทิฏฺํ มุนินา ตาสํ, ทุกฺกฏํ ตุ ปเท ปเท;

ปทํ อนุทฺธริตฺวาว, สเจ ปสฺสนฺติ ปฺจปิ.

๒๒๘๐.

เอกาเยว ปนาปตฺติ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;

คนฺตฺวา ปสฺสนฺติ เจ ตํ ตํ, ปาเฏกฺกาปตฺติโย สิยุํ.

๒๒๘๑.

ปโยคพหุตายาปิ, ปาจิตฺติพหุตา สิยา;

ภิกฺขุสฺส ปน สพฺพตฺถ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๒๘๒.

อวเสโส อนาปตฺติ-กถามคฺควินิจฺฉโย;

นจฺจทสฺสนตุลฺโยว, สมุฏฺานาทินา สห.

ปมํ.

๒๒๘๓.

อาสนฺทึ วา ปลฺลงฺกํ วา, มาณนาตีตํ วาฬูเปตํ;

เสวนฺตีนํ ยาสํ ตาสํ, ปาจิตฺตาปตฺตึ สตฺถาห.

๒๒๘๔.

นิสีทนสฺสาปิ นิปชฺชนสฺส;

ปโยคพาหุลฺลวเสน โหติ;

อิจฺเจวมจฺจนฺตยเสน วุตฺตา;

ปาจิตฺติยานํ คณนา ปเนวํ.

๒๒๘๕.

ปาเท อาสนฺทิยา เฉตฺวา, ภิตฺวา ปลฺลงฺกวาฬเก;

อนาปตฺติ สมุฏฺาน-มนนฺตรสมํ มตํ.

ทุติยํ.

๒๒๘๖.

ฉนฺนํ อฺตรํ สุตฺตํ, ยทิ กนฺตติ ภิกฺขุนี;

ยตฺตกํ อฺฉิตํ หตฺถา, ตสฺมึ ตกฺกมฺหิ เวิเต.

๒๒๘๗.

เอกา ปาจิตฺติ นิทฺทิฏฺา, สุตฺตกนฺตนโต ปน;

สพฺพปุพฺพปโยเคสุ, ทุกฺกฏํ หตฺถวารโต.

๒๒๘๘.

น โทโส กนฺติตํ สุตฺตํ, ปุน กนฺตนฺติยา ปน;

อิทํ เอฬกโลเมน, สมุฏฺานาทินา สมํ.

ตติยํ.

๒๒๘๙.

โกฏฺฏนํ ตณฺฑุลานํ ตุ, อาทึ กตฺวาน ทุกฺกฏํ;

สพฺพปุพฺพปโยเคสุ, เวยฺยาวจฺจํ กโรนฺติยา.

๒๒๙๐.

ภาชนานิ คเณตฺวาว, ปาจิตฺติ ยาคุอาทิสุ;

ขชฺชกาทีสุ รูปานํ, คณนาย หิ ทีปเย.

๒๒๙๑.

สเจ มาตาปิตูนมฺปิ, อาคตานํ ปนตฺตโน;

กิฺจิ กมฺมํ อกาเรตฺวา, กิฺจิ กาตุํ น วฏฺฏติ.

๒๒๙๒.

สงฺฆสฺส ยาคุปาเน วา, สงฺฆภตฺเตปิ วา ตถา;

เจติยสฺส จ ปูชาย, เวยฺยาวจฺจกรสฺส วา.

๒๒๙๓.

อตฺตโน จ อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, ตติเยน สมา มตา.

จตุตฺถํ.

๒๒๙๔.

ปาจิตฺติ ธุรนิกฺเขเป, ยถา จีวรสิพฺพเน;

ตถา อิธ ปเนกาหํ, ปริหาโร น ลพฺภติ.

๒๒๙๕.

เสสํ วุตฺตนเยเนว, ตตฺถ จีวรสิพฺพเน;

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, เวทิตพฺพํ วิภาวินา;

ปฺจมํ.

๒๒๙๖.

กาเยน กายพทฺเธน, ตถา นิสฺสคฺคิเยน วา;

คิหีนํ ปน ยํ กิฺจิ, ทนฺตโปโนทกํ วินา.

๒๒๙๗.

อชฺโฌหรณิยํ อฺํ, อฺเสํ ตุ ททาติ ยา;

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺสา, เปตฺวา สหธมฺมิเก.

๒๒๙๘.

ทนฺตกฏฺโทเก วุตฺตํ, ทุกฺกฏํ มุนินา อิธ;

ยา น เทติ จ ทาเปติ, นิกฺขมิตฺวาปิ เทนฺติยา.

๒๒๙๙.

เทติ พาหิรเลปํ วา, น โทสุมฺมตฺติกาย วา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, ตติเยน สมา มตา.

ฉฏฺํ.

๒๓๐๐.

อทตฺวา ปริภุฺเชยฺย, ยา จาวสถจีวรํ;

ทิวเส ตุ จตุตฺเถ ตํ, โธวิตฺวา ปุน จีวรํ.

๒๓๐๑.

สามเณราย วา อนฺต-มโส อุตุนิยา สเจ;

ตสฺสา ปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ติกปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๓๐๒.

ตสฺสา นิสฺสชฺชิเต ตสฺมึ, วุตฺตํ ตุ ทฺวิกทุกฺกฏํ;

อุตุนีนํ อภาเว ตุ, อฺาสํ ปุน ปริยเย.

๒๓๐๓.

อจฺฉินฺนจีวราทีน-มนาปตฺตาปทาสุปิ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

สตฺตมํ.

๒๓๐๔.

อทตฺวา รกฺขณตฺถาย, วิหารํ สกวาฏกํ;

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺสา, จาริกํ ปกฺกมนฺติยา.

๒๓๐๕.

อตฺตโน คามโต อฺํ, คามํ คจฺฉนฺติยา ปน;

ปริกฺขิตฺตวิหารสฺส, ปริกฺเขปมฺปิ วา ตถา.

๒๓๐๖.

อิตรสฺสุปจารํ วา, ปเมน ปเทน ตํ;

ทุกฺกฏํ สมติกฺกนฺเต, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุ.

๒๓๐๗.

อกวาฏพนฺธนสฺมึ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ;

อนฺตราเย อนาปตฺติ, ชคฺคิกํ อลภนฺติยา.

๒๓๐๘.

อาปทาสุ คิลานาย, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

อฏฺมํ.

๒๓๐๙.

หตฺถิอสฺสรถาทีหิ, สํยุตฺตํ สิปฺปเมว วา;

ปรูปฆาตกํ มนฺตา-คทโยคปฺปเภทกํ.

๒๓๑๐.

ปริยาปุเณยฺย เจ กิฺจิ, ยสฺส กสฺสจิ สนฺติเก;

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺสา, ปทาทีนํ วเสนิธ.

๒๓๑๑.

เลเข ปน อนาปตฺติ, ธารณาย จ คุตฺติยา;

ปริตฺเตสุ จ สพฺเพสุ, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา.

นวมํ.

๒๓๑๒.

ทสเม นตฺถิ วตฺตพฺพํ, นวเมน สมํ อิทํ;

สมุฏฺานาทโย ทฺวินฺนํ, ปทโสธมฺมสาทิสา.

ทสมํ.

จิตฺตาคารวคฺโค ปฺจโม.

๒๓๑๓.

สภิกฺขุกํ ปนารามํ, ชานิตฺวา ปวิสนฺติยา;

อนาปุจฺฉาว ยํ กิฺจิ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๒๓๑๔.

สเจ อนฺตมโส รุกฺข-มูลสฺสปิ จ ภิกฺขุนี;

อนาปุจฺฉา ปริกฺเขปํ, อติกฺกาเมติ ยา ปน.

๒๓๑๕.

อุปจาโรกฺกเม วาปิ, อปริกฺขิตฺตกสฺส ตุ;

ทุกฺกฏํ ปเม ปาเท, ปาจิตฺติ ทุติเย สิยา.

๒๓๑๖.

อภิกฺขุเก สภิกฺขูติ, สฺาย ปนุโภสุปิ;

ชาตกงฺขาย วา ตสฺสา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๓๑๗.

ปมํ ปวิสนฺตีนํ, ตาสํ สีสานุโลกิกา;

ตา สนฺนิปติตา ยตฺถ, ตาสํ คจฺฉติ สนฺติกํ.

๒๓๑๘.

สนฺตํ ภิกฺขุํ ปนาปุจฺฉา, มคฺโค วารามมชฺฌโต;

เตน คจฺฉนฺติยา วาปิ, อาปทาสุ วิสนฺติยา.

๒๓๑๙.

ตถา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

ธุรนิกฺเขปตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

ปมํ.

๒๓๒๐.

อกฺโกเสยฺย จ ยา ภิกฺขุํ, ปริภาเสยฺย วา ปน;

ติกปาจิตฺติยํ ตสฺสา, เสเส จ ติกทุกฺกฏํ.

๒๓๒๑.

ปุรกฺขตฺวา วทนฺตีน-;

มตฺถธมฺมานุสาสนึ;

น โทโสมสวาเทน;

ตุลฺโย เสสนโย มโต.

ทุติยํ.

๒๓๒๒.

ยา สงฺฆํ ปริภาเสยฺย, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา;

เอกํ สมฺพหุลา วาปิ, ตเถว อิตราย วา.

๒๓๒๓.

ปริภาสนฺติยา ตสฺสา, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ;

เสสํ อนนฺตเรเนว, สมุฏฺานาทินา สมํ.

ตติยํ.

๒๓๒๔.

นิมนฺติตาปิ วา สเจ, ปวาริตาปิ วา ปน;

นิมนฺตนปวารณา, อุโภปิ วุตฺตลกฺขณา.

๒๓๒๕.

ปุเรภตฺตํ ตุ ยาคุฺจ, เปตฺวา กาลิกตฺตยํ;

ยา จชฺโฌหรณตฺถาย, ยํ กิฺจิ ปน อามิสํ.

๒๓๒๖.

ปฏิคฺคณฺหาติ เจ ตสฺสา, คหเณ ทุกฺกฏํ สิยา;

อชฺโฌหารวเสเนตฺถ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๒๓๒๗.

กาลิกานิ จ ตีเณว, อาหารตฺถาย คณฺหติ;

คหเณ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ตถา อชฺโฌหรนฺติยา.

๒๓๒๘.

นิมนฺติตา ยา ปน อปฺปวาริตา;

สเจปิ ยาคุํ ปิวตีธ วฏฺฏติ;

ตถา กเถตฺวา ปุน สามิกสฺส วา;

สเจปิ สา ภุฺชติ อฺโภชนํ.

๒๓๒๙.

กาลิกานิ จ ตีเณว, ปจฺจเย สติ ภุฺชติ;

ตถา อุมฺมตฺติกาทีนํ, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๒๓๓๐.

สมุฏฺานมิทํ ตุลฺยํ, อทฺธาเนน กฺริยากฺริยํ;

นิมนฺติตา อนาปุจฺฉา, สามึ ภุฺชติ เจ ปน.

๒๓๓๑.

กปฺปิยํ ปน กาเรตฺวา, อกาเรตฺวาปิ วา ยทิ;

ปริภุฺชติ ยา ตสฺสา, ปาจิตฺติ กฺริยโต สิยา.

จตุตฺถํ.

๒๓๓๒.

ภิกฺขุนีนํ อวณฺณํ วา, ปาจิตฺติ กุลสนฺติเก;

กุลสฺสาวณฺณนํ วาปิ, ภิกฺขุนีนํ วทนฺติยา.

๒๓๓๓.

สนฺตํ ภาสนฺติยา โทสํ, น โทสุมฺมตฺติกาย วา;

โอมสวาทตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

ปฺจมํ.

๒๓๓๔.

อทฺธโยชนโต โอเร, ภิกฺขุ โอวาททายโก;

น วสติ สเจ มคฺโค, อเขโม วา สเจ สิยา.

๒๓๓๕.

อยํ อภิกฺขุโก นาม, อาวาโส ปน ตตฺถ หิ;

อุปคจฺฉนฺติยา วสฺสํ, อาปตฺติ อรุณุคฺคเม.

๒๓๓๖.

ปกฺกนฺตา ปกฺขสงฺกนฺตา, วิพฺภนฺตา วา มตาปิ วา;

วสฺสํ อุปคตา ภิกฺขู, อนาปตฺตาปทาสุปิ.

๒๓๓๗.

เสโส เยฺโย กถามคฺโค;

ภิกฺขุโนวาทโก ปน;

อิทํ เอฬกโลเมน;

สมุฏฺานาทินา สมํ.

ฉฏฺํ.

๒๓๓๘.

ยา ภิกฺขุนุภโตสงฺเฆ, วสฺสํวุฏฺา ตโต ปุน;

‘‘นาหํ ปวาเรสฺสามี’’ติ, สา นิกฺขิปติ เจ ธุรํ.

๒๓๓๙.

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺตสฺมึ, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา;

สติ วา อนฺตรายสฺมึ, คิลานายาปทาสุปิ.

๒๓๔๐.

ปริเยสิตฺวาปิ วา ภิกฺขุํ, น โทโส อลภนฺติยา;

อิทํ ตุ ธุรนิกฺเขป-สมุฏฺานมุทีริตํ.

สตฺตมํ.

๒๓๔๑.

‘‘โอวาทาทีนมตฺถาย, น คจฺฉิสฺสามฺยห’’นฺติ หิ;

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺตสฺมึ, ปาจิตฺติ ปริทีปเย.

๒๓๔๒.

สทิสํ ตุ สมุฏฺานํ, ปมนฺติมวตฺถุนา;

อกฺริยํ โลกวชฺชฺจ, กายิกํ ทุกฺขเวทนํ.

อฏฺมํ.

๒๓๔๓.

‘‘น ยาจิสฺสามิ โอวาทํ, น ปุจฺฉิสฺสามุโปสถํ’’;

อิจฺเจวํ ปน นิกฺขิตฺเต, ธุเร ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๓๔๔.

สติ วา อนฺตรายสฺมึ, คิลานายาปทาสุ วา;

น โทโส ปริเยสิตฺวา, ทุติยํ อลภนฺติยา.

๒๓๔๕.

อฏฺเมปิ อนาปตฺติ, เอวเมว ปกาสิตา;

อิทํ ตุ ธุรนิกฺเขป-สมุฏฺานมุทีริตํ.

นวมํ.

๒๓๔๖.

ปสาเข ปน สฺชาตํ, คณฺฑํ รุจิตเมว วา;

อนาปุจฺฉาว สงฺฆํ วา, คณํ เอเกน เอกิกา.

๒๓๔๗.

‘‘ภินฺท ผาเลหิ โธวา’’ติ, สพฺพาเนวาณาเปนฺติยา;

กเตสุ ทุกฺกฏานิจฺฉ, ตสฺสา ปาจิตฺติโย ฉ จ.

๒๓๔๘.

‘‘ยเมตฺถ อตฺถิ กาตพฺพํ, ตํ สพฺพํ ตฺวํ กโรหิ’’ติ;

อาณาเปติ สเจ เอวํ, โส จ สพฺพํ กโรติ เจ.

๒๓๔๙.

เอกาย ปน วาจาย, ทุกฺกฏานิ ปนจฺฉ จ;

ตสฺสา ปาจิตฺติยจฺฉกฺกํ, ทฺวาทสาปตฺติโย สิยุํ.

๒๓๕๐.

เภทนาทีสุ เอกํ สา, อาณาเปติ สเจ ปน;

โส กโรติ จ สพฺพานิ, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๓๕๑.

อาปุจฺฉิตฺวาปิ วา วิฺุํ, คเหตฺวา ทุติยมฺปิ วา;

เภทนาทีนิ สพฺพานิ, การาเปติ สเจ ปน.

๒๓๕๒.

ตสฺสา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, กถิเนน สมา มตา.

ทสมํ.

อารามวคฺโค ฉฏฺโ.

๒๓๕๓.

คณํปริเยสนาทิสฺมึ, คพฺภินึ วุฏฺเปนฺติยา;

ตฺติยา กมฺมวาจาหิ, อุปชฺฌายาย ทุกฺกฏํ.

๒๓๕๔.

กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา;

ตถา คพฺภินิสฺาย, น จ คพฺภินิยา ปน.

๒๓๕๕.

อุโภ สฺชาตกงฺขาย, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

ตถาจรินิยา ตสฺสา, คณสฺสาปิ จ ทีปิตํ.

๒๓๕๖.

ทฺวีสฺวคพฺภินิสฺาย, น โทสุมฺมตฺติกาย วา;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

ปมํ.

๒๓๕๗.

ทุติเย นตฺถิ วตฺตพฺพํ, ปเมน สมํ มตํ;

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตา.

ทุติยํ.

๒๓๕๘.

ฉสฺวสิกฺขิตสิกฺขํ ตุ, สิกฺขมานฺหิ ภิกฺขุนี;

ทฺเว วสฺสานิ สิยาปตฺติ, วุฏฺาเปยฺย สเจ ปน.

๒๓๕๙.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ธมฺมกมฺเม ตุ สตฺถุนา;

อธมฺเม ปน กมฺมสฺมึ, ทีปิตํ ติกทุกฺกฏํ.

๒๓๖๐.

ฉสุ สิกฺขิตสิกฺขํ ยา, ทฺเว วสฺสานิ อขณฺฑโต;

วุฏฺาเปติ อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา.

๒๓๖๑.

อิมา หิ ฉ จ สิกฺขาโย, สฏฺิวสฺสาปิ เจ ปน;

ปพฺพชฺชาย ปทาตพฺพา, อทตฺวา น จ การเย.

ตติยํ.

๒๓๖๒.

จตุตฺเถ นตฺถิ วตฺตพฺพํ, อิธ สงฺเฆน สมฺมตํ;

สิกฺขมานมนาปตฺติ, โหติ ตํ วุฏฺเปนฺติยา.

๒๓๖๓.

อทินฺนา ปมํ โหติ, สเจ วุฏฺานสมฺมุติ;

ตตฺถาปิ จ ปทาตพฺพา, อุปสมฺปทมาฬเก.

๒๓๖๔.

ตติยฺจ จตุตฺถฺจ, สมุฏฺานาทินา ปน;

ปเมน สมํ เยฺยํ, จตุตฺถํ ตุ กฺริยากฺริยํ.

จตุตฺถํ.

๒๓๖๕.

อูนทฺวาทสวสฺสํ ตุ, กฺจิ คิหิคตํ ปน;

ปริปุณฺณาติ สฺาย, น โทโส วุฏฺเปนฺติยา.

๒๓๖๖.

โหติ วานุปสมฺปนฺนา, อุปสมฺปาทิตาปิ สา;

อเสเสน จ เสสํ ตุ, ปเมน สมํ มตํ.

ปฺจมํ.

๒๓๖๗.

ฉฏฺํ ตุ ตติเย วุตฺต-นเยเนว วิภาวเย;

สตฺตมมฺปิ ตถา สพฺพํ, จตุตฺเถน สมํ มตํ.

ฉฏฺสตฺตมานิ.

๒๓๖๘.

ยํ ตุวฏฺฏกวคฺคสฺมึ, ทุกฺขิตํ สหชีวินึ;

วุตฺตํ เตน สมํ เยฺยํ, อฏฺมํ น วิเสสตา.

อฏฺมํ.

๒๓๖๙.

ทฺเว วสฺสานิ จ ยา กาจิ, วุฏฺาปิตปวตฺตินึ;

นานุพนฺเธยฺย เจ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๒๓๗๐.

‘‘ทฺเว วสฺสานิ อหํ นานุ-พนฺธิสฺสามี’’ติ เจ ปน;

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺตสฺมึ, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๓๗๑.

ตฺจ พาลมลชฺชึ วา, คิลานายาปทาสุ วา;

นานุพนฺธนฺติยา ตสฺสา, น โทสุมฺมตฺติกาย วา.

๒๓๗๒.

สมุฏฺานาทโย ตุลฺยา, ปมนฺติมวตฺถุนา;

อิทํ ปนากฺริยํ วุตฺตํ, เวทนา ทุกฺขเวทนา.

นวมํ.

๒๓๗๓.

วุฏฺาเปตฺวา ตุ ยา กาจิ, ภิกฺขุนี สหชีวินึ;

ตํ คเหตฺวา น คจฺเฉยฺย, น จฺํ อาณาเปยฺย เจ.

๒๓๗๔.

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺตสฺมึ, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา;

สติ วา อนฺตรายสฺมึ, ทุติยํ อลภนฺติยา.

๒๓๗๕.

อาปทาสุ คิลานาย, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา;

น โทโส ธุรนิกฺเขป-สมุฏฺานมิทํ ปน.

ทสมํ.

คพฺภินิวคฺโค สตฺตโม.

๒๓๗๖.

กุมาริภูตวคฺคสฺส, ปมาทีนิ ตีณิปิ;

คิหิคเตหิ ตีเหว, สทิสานีติ นิทฺทิเส.

๒๓๗๗.

ยา มหูปปทา ทฺเว ตุ, สิกฺขมานา ปนาทิโต;

‘‘คตา วีสติวสฺสา’’ติ, วิฺาตพฺพา วิภาวินา.

๒๓๗๘.

สเจ คิหิคตา โหนฺติ, น จ วา ปุริสํ คตา;

‘‘สิกฺขมานา’’ติ วตฺตพฺพา, ตา หิ สมฺมุติอาทิสุ.

๒๓๗๙.

น ตา ‘‘กุมาริภูตา’’ติ, ตถา ‘‘คิหิคตา’’ติ วา;

วตฺตพฺพา ปนุโภเปตา, เอวํ วตฺตุํ น วฏฺฏติ.

๒๓๘๐.

สมฺมุตึ ทสวสฺสาย, ทตฺวา ทฺวาทสวสฺสิกา;

กตฺตพฺพา อุปสมฺปนฺนา, เสสาสุปิ อยํ นโย.

๒๓๘๑.

ยา อฏฺารสวสฺสา ตุ, ตโต ปฏฺาย สา ปน;

วุตฺตา ‘‘กุมาริภูตา’’ติ, ตถา ‘‘คิหิคตา’’ติปิ.

๒๓๘๒.

วุตฺตา ‘‘กุมาริภูตา’’ติ, สามเณรี หิ ยา ปน;

‘‘กุมาริภูตา’’ อิจฺเจว, วตฺตพฺพา น ปนฺถา.

๒๓๘๓.

เอตา ตุ ปน ติสฺโสปิ, สิกฺขาสมฺมุติทานโต;

‘‘สิกฺขมานา’’ติ วตฺตุมฺปิ, วฏฺฏเตว น สํสโย.

ตติยํ.

๒๓๘๔.

อูนทฺวาทสวสฺสาว, วุฏฺาเปติ สเจ ปรํ;

หุตฺวา สยมุปชฺฌายา, สิกฺขมานํ ตุ ภิกฺขุนี.

๒๓๘๕.

ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว, ทุกฺกฏานมนนฺตรํ;

กมฺมวาจานโมสาเน, ตสฺสา ปาจิตฺติ ทีปิตา.

จตุตฺถํ.

๒๓๘๖.

ปฺจเม นตฺถิ วตฺตพฺพํ, จตุตฺถํ ปฺจมมฺปิ จ;

อุภยํ ติสมุฏฺานํ, ปฺจมํ ตุ กฺริยากฺริยํ.

ปฺจมํ.

๒๓๘๗.

สงฺเฆนุปปริกฺขิตฺวา, ‘‘อลํ ตาวา’’ติ วาริตา;

อุปสมฺปาทิเตเนตฺถ, ปจฺฉา ขียติ โทสตา.

๒๓๘๘.

อุชฺฌายติ สเจ ฉนฺท-โทสาทีหิ กโรนฺติยา;

น โทโส ติสมุฏฺานํ, สจิตฺตํ ทุกฺขเวทนํ.

ฉฏฺํ.

๒๓๘๙.

ลทฺเธ จ จีวเร ปจฺฉา, อสนฺเต อนฺตรายิเก;

‘‘วุฏฺาเปสฺสามิ นาห’’นฺติ, ธุรนิกฺเขปเน ปน.

๒๓๙๐.

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺสา, คิลานายาปทาสุปิ;

น โทโส ปริเยสิตฺวา, ปริสํ อลภนฺติยา.

๒๓๙๑.

อิทฺหิ ธุรนิกฺเขป-สมุฏฺานํ สจิตฺตกํ;

อกฺริยํ โลกวชฺชฺจ, โหติทํ ทุกฺขเวทนํ.

สตฺตมํ.

๒๓๙๒.

อฏฺมํ สตฺตเมเนว, สทิสํ ปน สพฺพถา;

นวเมปิ จ วตฺตพฺพํ, นตฺถิ อุตฺตานเมวิทํ.

๒๓๙๓.

นตฺถาชานนฺติยา โทโส, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา;

อทินฺนาทานตุลฺยาว, สมุฏฺานาทโย นยา.

อฏฺมนวมานิ.

๒๓๙๔.

มาตรา ปิตรา วาถ, นานุฺาตํ ตุ สามินา;

ตสฺสา ปาจิตฺติยาปตฺติ, ตํ วุฏฺาเปนฺติยา สิยา.

๒๓๙๕.

อุปสมฺปทกาลสฺมึ, ตถา ปพฺพาชนกฺขเณ;

ทฺวิกฺขตฺตุํ ปุจฺฉิตพฺพํ ตุ, ภิกฺขุนีหิ, น ภิกฺขุนา.

๒๓๙๖.

อนาปตฺติ น ชานาติ, มาตุอาทีนมตฺถิตํ;

อิทํ จตุสมุฏฺานํ, วาจโต กายวาจโต.

๒๓๙๗.

วาจามานสโต เจว, กายวาจาทิโตปิ จ;

กฺริยากฺริยมจิตฺตฺจ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

ทสมํ.

๒๓๙๘.

ยา ปาริวาสิเกเนตฺถ, ฉนฺททาเนน ภิกฺขุนี;

วุฏฺาเปติ สเจ สิกฺข-มานํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๓๙๙.

อวุฏฺิตายนาปตฺติ, ปริสายาวิหาย วา;

ฉนฺทํ ตุ ติสมุฏฺานํ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

เอกาทสมํ.

๒๔๐๐.

ทฺวาทเส เตรเส วาปิ, วตฺตพฺพํ นตฺถิ กิฺจิปิ;

สมุฏฺานาทโย สพฺเพ, อนนฺตรสมา มตา.

ทฺวาทสมเตรสมานิ.

กุมารีภูตวคฺโค อฏฺโม.

๒๔๐๑.

สมณี อคิลานา ยา, ธาเรยฺย ฉตฺตุปาหนํ;

ตสฺสา ปาจิตฺติยาปตฺติ, โหตีติ ปริยาปุตา.

๒๔๐๒.

สเจ เอกปโยเคน, มคฺคสฺส คมเน ปน;

ทิวสมฺปิ จ ธาเรติ, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๔๐๓.

กทฺทมาทีนิ ปสฺสิตฺวา, โอมุฺจิตฺวา อุปาหนา;

ฉตฺตเมว จ ธาเรนฺตี, ยทิ คจฺฉติ ทุกฺกฏํ.

๒๔๐๔.

สเจ อุปาหนารุฬฺหา, ทิสฺวา คจฺฉาทิกํ ปน;

ตํ ฉตฺตมปนาเมตฺวา, ทุกฺกฏํ โหติ คจฺฉติ.

๒๔๐๕.

ฉตฺตมฺปิ อปนาเมตฺวา, โอมุฺจิตฺวา อุปาหนา;

ปุน ธาเรนฺติยา ตสฺสา, โหติ ปาจิตฺติยํ ปน.

๒๔๐๖.

ปโยคคณนาเยว, ปาจิตฺติคณนา สิยา;

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ตเถว ทฺวิกทุกฺกฏํ.

๒๔๐๗.

อาราเม อุปจาเร วา, โทโส นตฺถาปทาสุปิ;

อิทํ เอฬกโลเมน, สมุฏฺานาทินา สมํ.

ปมํ.

๒๔๐๘.

โหติ ภิกฺขุนิยา ยานา, โอโรหิตฺวา ปุนปฺปุนํ;

อภิรูหนฺติยาปตฺติ, ปโยคคณนาวสา.

๒๔๐๙.

อาปทาสุ อนาปตฺติ, ตถา อุมฺมตฺติกาย วา;

เสสํ อนนฺตเรเนว, สมุฏฺานาทินา สมํ.

ทุติยํ.

๒๔๑๐.

ยา จ ธาเรยฺย สงฺฆาณึ, ยํ กิฺจิปิ กฏูปิยํ;

ตสฺสา ปาจิตฺติยาปตฺติ, โหตีติ ปริยาปุตา.

๒๔๑๑.

ธาเรนฺติยา ปเนตฺถาปิ, โอมุฺจิตฺวา ปุนปฺปุนํ;

ปโยคคณนาเยว, ตสฺสา ปาจิตฺติโย สิยุํ.

๒๔๑๒.

อาพาธปจฺจยา ยา ตุ, ธาเรติ กฏิสุตฺตกํ;

ตถา อุมฺมตฺติกาทีน-มนาปตฺติ ปกาสิตา.

๒๔๑๓.

เสสํ ตุ ปเมเนว, สทิสนฺติ ปกาสิตํ;

อิธ จากุสลํ จิตฺตํ, โลกวชฺชํ วิเสสตา.

ตติยํ.

๒๔๑๔.

ธาเรติ ปน ยํ กิฺจิ, สเจ สีสูปคาทิสุ;

ตสฺสา ตสฺส จ วตฺถุสฺส, คณนาปตฺติโย สิยุํ.

๒๔๑๕.

อาพาธปจฺจยา โทโส, กิฺจิ ธาเรนฺติยา น จ;

เสสํ อนนฺตเรเนว, สทิสํ ปริทีปิตํ.

จตุตฺถํ.

๒๔๑๖.

เยน เกนจิ คนฺเธน, สวณฺณาวณฺณเกน จ;

นฺหาสนฺติยา ปนาปตฺติ, นฺหาโนสาเน ปกาสิตา.

๒๔๑๗.

คนฺธโยชนโต สพฺพ-ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา;

อาพาธปจฺจยา โทโส, นตฺถิ อุมฺมตฺติกาย วา.

๒๔๑๘.

เสสํ ตุ ตติเยเนว, สทิสํ สพฺพถา มตํ;

ฉฏฺมฺปิ ตติเยเนว, สทิสนฺติ ปกาสิตํ.

ปฺจมฉฏฺานิ.

๒๔๑๙.

อุพฺพฏฺฏาเปยฺย จฺาย, สมฺพาหาเปยฺย วา ตถา;

โหติ ภิกฺขุนิยาปตฺติ, สเจ ภิกฺขุนิยา ปน.

๒๔๒๐.

เอตฺถ หตฺถมโมเจตฺวา, เอกา อุพฺพฏฺฏเน สิยา;

โมเจตฺวา ปน โมเจตฺวา, ปโยคคณนา สิยา.

๒๔๒๑.

สมฺพาหเนปิ เอเสว, นโย เยฺโย วิภาวินา;

อาปทาสุ คิลานาย, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๒๔๒๒.

เสสํ ตุ ตติเยเนว, สมุฏฺานาทินา สมํ;

สตฺตเมน สมานาว, อฏฺมาทีนิ ตีณิปิ.

สตฺตมฏฺมนวมทสมานิ.

๒๔๒๓.

ยา อนฺโตอุปจารสฺมึ, ภิกฺขุสฺส ปุรโต ปน;

อนาปุจฺฉา นิสีเทยฺย, ฉมายปิ น วฏฺฏติ.

๒๔๒๔.

ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํ, ปุจฺฉิเต ทุกฺกฏทฺวยํ;

อาปทาสุ คิลานาย, น โทสุมฺมตฺติกาย วา.

๒๔๒๕.

อิทํ ปน สมุฏฺานํ, กถิเนน สมํ มตํ;

กฺริยากฺริยมจิตฺตฺจ, ติจิตฺตฺจ ติเวทนํ.

เอกาทสมํ.

๒๔๒๖.

อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ, ปฺหํ ปุจฺเฉยฺย โทสตา;

วินเย จ กโตกาสํ, สุตฺตํ ปุจฺฉนฺติยาปิ จ.

๒๔๒๗.

กาเรตฺวา ปน โอกาสํ, อโนทิสฺสาปิ ปุจฺฉติ;

น โทโส ปทโสธมฺม-สมุฏฺานมิทํ ปน.

ทฺวาทสมํ.

๒๔๒๘.

สํกจฺจิกํ วินา คามํ, ปทสา ปวิสนฺติยา;

ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส, ปริกฺเขโปกฺกเม ปน.

๒๔๒๙.

ทุกฺกฏํ ปเม ปาเท, ปาจิตฺติ ทุติเย สิยา;

อุปจาโรกฺกเมเปตฺถ, เอเสว จ นโย มโต.

๒๔๓๐.

ยสฺสา สํกจฺจิกํ นฏฺํ, อจฺฉินฺนํ วาปิ เกนจิ;

อนาปตฺติ สิยา ตสฺสา, คิลานายาปทาสุปิ.

๒๔๓๑.

อิทเมฬกโลเมน, สมุฏฺานาทินา สมํ;

เสสํ วุตฺตนเยเนว, วิฺาตพฺพํ วิภาวินา.

เตรสมํ.

ฉตฺตุปาหนวคฺโค นวโม.

อิติ วินยวินิจฺฉเย ปาจิตฺติยกถา นิฏฺิตา.

ปาฏิเทสนียกถา

๒๔๓๒.

อคิลานา สเจ สปฺปึ, ลทฺธํ วิฺตฺติยา สยํ;

‘‘ภุฺชิสฺสามี’’ติ คหเณ, ทุกฺกฏํ ปริทีปิตํ.

๒๔๓๓.

อชฺโฌหารวเสเนว, ปาฏิเทสนิยํ สิยา;

ติปาฏิเทสนียํ ตุ, คิลานาย ทฺวิทุกฺกฏํ.

๒๔๓๔.

คิลานา วิฺาเปตฺวาน, ปจฺฉา เสวนฺติยาปิ จ;

คิลานายาวเสสํ วา, วิฺตฺตํ าตกาทิโต.

๒๔๓๕.

อฺสฺสตฺถาย วา อตฺต-ธเนนุมฺมตฺติกาย วา;

อนาปตฺติ สมุฏฺานํ, อทฺธานสทิสํ มตํ.

ปมํ.

๒๔๓๖.

อยเมว จ เสเสสุ, ทุติยาทีสุ นิจฺฉโย;

สมุฏฺานาทินา สทฺธึ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตา.

๒๔๓๗.

อนาคเตสุ สพฺเพสุ, สปฺปิอาทีสุ ปาฬิยํ;

ภุฺชนฺติยา ตุ วิฺตฺวา, อฏฺสุปิ จ ทุกฺกฏํ.

อิติ วินยวินิจฺฉเย

ปาฏิเทสนียกถา นิฏฺิตา.

๒๔๓๘.

เสขิยา ปน เย ธมฺมา, อุทฺทิฏฺา ปฺจสตฺตติ;

เตสํ มหาวิภงฺเค ตุ, วุตฺโต อตฺถวินิจฺฉโย.

อิติ วินยวินิจฺฉเย

สิกฺขากรณียกถา นิฏฺิตา.

๒๔๓๙.

อุภโตปาติโมกฺขานํ;

สวิภงฺคานเมว โย;

อตฺโถ อฏฺกถาสาโร;

โส จ วุตฺโต วิเสสโต.

๒๔๔๐.

ตฺจ สพฺพํ สมาทาย, วินยสฺส วินิจฺฉโย;

ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, หิตตฺถาย กโต มยา.

๒๔๔๑.

อิมํ ปฏิภานชนฺตุ โน ชนฺตุโน;

สุณนฺติ วินเย หิ เต เย หิเต;

ชนสฺส สุมตายเน ตายเน;

ภวนฺติ ปกตฺุโน ตฺุโน.

๒๔๔๒.

พหุสารนเย วินเย ปรเม;

อภิปตฺถยตา หิ วิสารทตํ;

ปรมา ปน พุทฺธิมตา มหตี;

กรณียตมา ยตินาทรตา.

๒๔๔๓.

อวคจฺฉติ โย ปน ภิกฺขุ อิมํ;

วินยสฺส วินิจฺฉยมตฺถยุตํ;

อมรํ อชรํ อรชํ อรุชํ;

อธิคจฺฉติ สนฺติปทํ ปน โส.

อิติ วินยวินิจฺฉเย

ภิกฺขุนีวิภงฺคกถา นิฏฺิตา.

ขนฺธกกถา

มหาวคฺโค

มหาขนฺธกกถา

ปพฺพชฺชากถา

๒๔๔๔.

สีลกฺขนฺธาทิยุตฺเตน, สุภกฺขนฺเธน เทสิเต;

ขนฺธเกปิ ปวกฺขามิ, สมาเสน วินิจฺฉยํ.

๒๔๔๕.

มาตรา อนนุฺาตํ, ปิตรา วาปิ ภิกฺขุโน;

ภณฺฑุกมฺมมปุจฺฉิตฺวา, ปพฺพาเชนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๔๔๖.

อุทฺเทสปริปุจฺฉาย, สยํ เจ พฺยาวโฏ สิยา;

ทหโร อาณาเปตพฺโพ, ปพฺพาเชตฺวานยาติ จ.

๒๔๔๗.

อุปชฺฌายมถุทฺทิสฺส, อวุตฺโต ทหโร ปน;

ปพฺพาเชติ สเจ ตํ โส, สยเมวาปิ วฏฺฏติ.

๒๔๔๘.

สามเณโรปิ วตฺตพฺโพ, ทหโร นตฺถิ ตตฺถ เจ;

‘‘ขณฺฑสีมมิมํ เนตฺวา, ปพฺพาเชตฺวานยา’’ติ จ.

๒๔๔๙.

สรณานิ ปเนตสฺส, ทาตพฺพาเนว อตฺตนา;

เอวมฺปิ ภิกฺขุนาเยว, โหติ ปพฺพาชิโต นโร.

๒๔๕๐.

ปุริสํ ภิกฺขุโต อฺโ, ปพฺพาเชติ น วฏฺฏติ;

อิตฺถึ ภิกฺขุนิโต อฺโ, ปพฺพาเชติ น วฏฺฏติ.

๒๔๕๑.

สามเณโรปิ วา ทาตุํ, สามเณรีปิ วา ตถา;

อาณตฺติยา อุภินฺนมฺปิ, กาสายานิ ลภนฺติ เต.

๒๔๕๒.

สยเมว จ ยํ กิฺจิ, ปพฺพาเชนฺเตน ภิกฺขุนา;

เกสาปนยนํ กตฺวา, ปมํ อุทเก ปุน.

๒๔๕๓.

นฺหาเปตพฺโพ สิยา สุฏฺุ, ฆํสิตฺวา โคมยาทินา;

สรีเร ปีฬกา วาปิ, กจฺฉุ วา ตสฺส โหนฺติ เจ.

๒๔๕๔.

มาตา ยถา นิยํปุตฺตํ, น ชิคุจฺฉติ สพฺพโส;

นฺหาเปตพฺโพว ยตินา, ตเถว อชิคุจฺฉตา.

๒๔๕๕.

กสฺมา? ปเนตฺตเกนาปิ, อุปกาเรน สาสเน;

โส สทา พลวสฺเนโห, โหตุปชฺฌายกาทิสุ.

๒๔๕๖.

วิโนเทตฺวา ปนุปฺปนฺนํ, อุกฺกณฺํ กุลปุตฺตกา;

สิกฺขาโย ปริปูเรตฺวา, นิพฺพานํ ปาปุณนฺติ หิ.

๒๔๕๗.

คนฺธจุณฺเณน วา ปจฺฉา, จุณฺเณนปิ หลิทฺทิยา;

สรีรํ ตสฺส สีสฺจ, อุพฺพฏฺเฏตฺวา ปุนปฺปุนํ.

๒๔๕๘.

คิหิคนฺธํ วิโนเทตฺวา, กาสายานิ ปเนกโต;

ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ สกึ วาปิ, ทาตพฺพานิสฺส ภิกฺขุนา.

๒๔๕๙.

อถ หตฺเถปิ วา ตสฺส, อทตฺวา สยเมว ตํ;

อจฺฉาเทติ อุปชฺฌาโย, วฏฺฏตาจริโยปิ วา.

๒๔๖๐.

นิวาเสติ อนาณตฺโต, โส ปารุปติ วา สยํ;

อปเนตฺวา ตโต สพฺพํ, ปุน ทาตพฺพเมว ตํ.

๒๔๖๑.

ภิกฺขุนา ตุ สหตฺเถน, ตถา อาณตฺติยาปิ วา;

ทินฺนํ วฏฺฏติ กาสาวํ, นาทินฺนํ ปน วฏฺฏติ.

๒๔๖๒.

ตสฺเสว สนฺตกํ วาปิ, กา กถา อตฺตสนฺตเก;

วนฺทาเปตฺวา ตตฺถ ภิกฺขู, การาเปตฺวาน อุกฺกุฏึ.

๒๔๖๓.

อฺชลึ ปคฺคหาเปตฺวา, ทาตพฺพํ สรณตฺตยํ;

ปฏิปาฏิวเสเนว, น จ อุปฺปฏิปาฏิยา.

๒๔๖๔.

สเจ เอกปทํ วาปิ, เทติ เอกกฺขรมฺปิ วา;

ปฏิปาฏึ วิรชฺฌิตฺวา, คหิตํ เจ น วฏฺฏติ.

๒๔๖๕.

ติกฺขตฺตุํ ยทิ วา เทติ, พุทฺธํ สรณเมว วา;

ตถา เสเสสุ เจวมฺปิ, น ทินฺนาเนว โหนฺติ หิ.

๒๔๖๖.

กตฺวานุนาสิกนฺตานิ, เอกาพทฺธานิ วา ปน;

วิจฺฉินฺทิตฺวาถ ม-นฺตานิ, ทาตพฺพานิ วิชานตา.

๒๔๖๗.

อุปสมฺปทกมฺมํ ตุ, เอกโตสุทฺธิยา สิยา;

น โหติ ปน ปพฺพชฺชา, อุภโตสุทฺธิยา วินา.

๒๔๖๘.

ตสฺมา อาจริเยนาปิ, ตถานฺเตวาสิเกนปิ;

พุ-ทฺธ-การาทโย วณฺณา, านกรณสมฺปทํ.

๒๔๖๙.

อหาเปนฺเตน วตฺตพฺพา, ปพฺพชฺชาคุณมิจฺฉตา;

เอกวณฺณวินาเสน, ปพฺพชฺชา หิ น รูหติ.

๒๔๗๐.

ยทิ สิทฺธาปิ ปพฺพชฺชา, สรณาคมนโตว หิ;

ทาตพฺพา ทส สีลานิ, ปูรณตฺถาย ภิกฺขุนา.

ปพฺพชฺชากถา.

๒๔๗๑.

อุปชฺฌายมถาจริยํ, นิสฺสาย วสตา ปน;

กตฺตพฺพาเนว วตฺตานิ, ปิยสีเลน ภิกฺขุนา.

๒๔๗๒.

อาสนํ ปฺเปตพฺพํ, ทนฺตกฏฺํ มุโขทกํ;

ทาตพฺพํ ตสฺส กาเลน, สเจ ยาคุ ภวิสฺสติ.

๒๔๗๓.

ยาคุ ตสฺสุปเนตพฺพา, สงฺฆโต กุลโตปิ วา;

ปตฺเต วตฺตฺจ กาตพฺพํ, วตฺตํ คามปฺปเวสเน.

๒๔๗๔.

จีวเร ยานิ วตฺตานิ, วุตฺตานิ หิ มเหสินา;

เสนาสเน ตถา ปาท-ปีกถลิกาทิสุ.

๒๔๗๕.

เอวมาทีนิ วตฺตานิ, สพฺพานิ ปน โรคโต;

วุฏฺานาคมนนฺตานิ, สตฺตตึสสตํ สิยุํ.

๒๔๗๖.

วตฺตเภเทน สพฺพตฺถ, ทุกฺกฏํ ตุ ปกาสิตํ;

อนาทรวเสเนว, อกโรนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

อุปชฺฌายาจริยวตฺตกถา.

๒๔๗๗.

อุปชฺฌายสฺส วตฺตานิ, ตถา สทฺธิวิหาริเก;

สตํ เตรส โหนฺเตว, ตถานฺเตวาสิเกปิ จ.

สทฺธิวิหาริกนฺเตวาสิกวตฺตกถา.

๒๔๗๘.

ปกฺกนฺเต วาปิ วิพฺภนฺเต, ปกฺขสงฺกนฺตเก มเต;

อาณตฺติยา อุปชฺฌายา, ปสฺสมฺภติ จ นิสฺสโย.

๒๔๗๙.

โหติ อาจริยมฺหาปิ, ฉธา นิสฺสยเภทนํ;

ปกฺกนฺเต วาปิ วิพฺภนฺเต, ปกฺขสงฺกนฺตเก มเต.

๒๔๘๐.

อาณตฺติยํ อุภินฺนมฺปิ, ธุรนิกฺเขปเนปิ จ;

เอเกกสฺส อุภินฺนํ วา, นาลเย สติ ภิชฺชติ.

๒๔๘๑.

อุปชฺฌายสโมธาน-คตสฺสาปิ จ ภิชฺชติ;

ทสฺสนํ สวนฺจาติ, สโมธานํ ทฺวิธา มตํ.

๒๔๘๒.

อทฺธิกสฺส คิลานสฺส, คิลานุปฏฺกสฺส จ;

ยาจิตสฺส น โทโสว, วสิตุํ นิสฺสยํ วินา.

๒๔๘๓.

ชานตา อตฺตโน เจว, วเน ผาสุวิหารตํ;

สภาเค ทายเกสนฺเต, วสิตุมฺปิ จ วฏฺฏติ.

นิสฺสยปฏิปฺปสฺสมฺภนกถา.

๒๔๘๔.

กุฏฺึ คณฺฑึ กิลาสิฺจ, โสสิฺจ อปมาริกํ;

ตถา ราชภฏํ โจรํ, ลิขิตํ การเภทกํ.

๒๔๘๕.

กสาหตํ นรฺเจว, ปุริสํ ลกฺขณาหตํ;

อิณายิกฺจ ทาสฺจ, ปพฺพาเชนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๔๘๖.

หตฺถจฺฉินฺนมฬจฺฉินฺนํ, ปาทจฺฉินฺนฺจ ปุคฺคลํ;

กณฺณนาสงฺคุลิจฺฉินฺนํ, กณฺฑรจฺฉินฺนเมว จ.

๒๔๘๗.

กาณํ กุณิฺจ ขุชฺชฺจ, วามนํ ผณหตฺถกํ;

ขฺชํ ปกฺขหตฺเจว, สีปทึ ปาปโรคินํ.

๒๔๘๘.

ชราย ทุพฺพลํ อนฺธํ, พธิรฺเจว มมฺมนํ;

ปีสปฺปึ ตถา มูคํ, ปพฺพาเชนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๔๘๙.

อติทีโฆติรสฺโส วา, อติกาโลปิ วา ตถา;

อจฺโจทาโตปิ วา มฏฺ-ตมฺพโลหนิทสฺสโน.

๒๔๙๐.

อติถูโล อติกิสฺโส, มหาสีโสปิ วา ตถา;

อติขุทฺทกสีเสน, สหิเตน ยุตฺโตปิ วา.

๒๔๙๑.

กุฏกุฏกสีโส วา, ตถา สิขรสีสโก;

เวฬุนาฬิสมาเนน, สีเสน จ ยุโต นโร.

๒๔๙๒.

กปฺปสีโสปิ ปพฺภาร-สีโส วา วณสีสโก;

ตถา กณฺณิกเกโส วา, ถูลเกโสปิ วา ตถา.

๒๔๙๓.

ปูตินิลฺโลมสีโส วา, ชาติปณฺฑรเกสโก;

ชาติยา ตมฺพเกโส วา, ตเถวาวฏฺฏสีสโก.

๒๔๙๔.

สีสโลเมกพทฺเธหิ, ภมุเกหิ ยุโตปิ วา;

สมฺพทฺธภมุโก วาปิ, นิลฺโลมภมุโกปิ วา.

๒๔๙๕.

มหนฺตขุทฺทเนตฺโต วา, ตถา วิสมโลจโน;

เกกโร วาปิ คมฺภีร-เนตฺโต วิสมจกฺกโล.

๒๔๙๖.

ชตุมูสิกกณฺโณ วา, หตฺถิกณฺโณปิ วา ปน;

ฉิทฺทมตฺตกกณฺโณ วา, ตเถวาวิทฺธกณฺณโก.

๒๔๙๗.

ตถา ฏงฺกิตกณฺโณ วา, ปูติกณฺโณปิ วา ปน;

โยนกาทิปฺปเภโทปิ, นายํ ปริสทูสโก.

๒๔๙๘.

อติปิงฺคลเนตฺโต วา, ตถา นิปฺปขุมกฺขิ วา;

อสฺสุปคฺฆรเนตฺโต วา, ปกฺกปุปฺผิตโลจโน.

๒๔๙๙.

ตเถว จ มหานาโส, อติขุทฺทกนาสิโก;

ตถา จิปิฏนาโส วา, นโร กุฏิลนาสิโก.

๒๕๐๐.

นิจฺจวิสฺสวนาโส วา, โย วา ปน มหามุโข;

วงฺกภินฺนมุโข วาปิ, มหาโอฏฺโปิ วา ปน.

๒๕๐๑.

ตถา ตนุกโอฏฺโ วา, วิปุลุตฺตรโอฏฺโก;

โอฏฺฉินฺโนปิ อุปฺปกฺก-มุโข เอฬมุโขปิ วา.

๒๕๐๒.

สงฺขตุณฺโฑปิ ทุคฺคนฺธ-มุโข วา ปน ปุคฺคโล;

มหาทนฺโตปิ อจฺจนฺตํ, ตถา อสุรทนฺตโก.

๒๕๐๓.

เหฏฺา อุปริโต วาปิ, พหินิกฺขนฺตทนฺตโก;

อทนฺโต ปูติทนฺโต วา, อติขุทฺทกทนฺตโก.

๒๕๐๔.

ยสฺส ทนฺตนฺตเร ทนฺโต, กาฬกทนฺตสนฺนิโภ;

สุขุโมว ิโต, ตํ เจ, ปพฺพาเชตุมฺปิ วฏฺฏติ.

๒๕๐๕.

โย มหาหนุโก โปโส;

ทีเฆน หนุนา ยุโต;

จิปิฏหนุโก วาปิ;

รสฺเสน หนุนา ยุโต.

๒๕๐๖.

นิมฺมสฺสุทาิโก วาปิ, อติทีฆคโลปิ วา;

อติรสฺสคโลปิ วา, ภินฺนคณฺิคโลปิ วา.

๒๕๐๗.

ตถา ภฏฺํสกูโฏ วา, ภินฺนปิฏฺิอุโรปิ วา;

สุทีฆรสฺสหตฺโถ วา, กจฺฉุกณฺฑุสมายุโต.

๒๕๐๘.

มหานิสทมํโส วา, อุทฺธนคฺคุปมายุโต;

วาตณฺฑิโก มหาอูรุ, สงฺฆฏฺฏนกชาณุโก.

๒๕๐๙.

ภินฺนชาณุ มหาชาณุ, ทีฆชงฺโฆ วิชงฺฆโก;

วิกโฏ วาปิ ปณฺโห วา, ตถา อุพฺพทฺธปิณฺฑิโก.

๒๕๑๐.

ยฏฺิชงฺโฆ มหาชงฺโฆ, มหาปาโทปิ โย นโร;

ตถา ปิฏฺิกปาโท วา, มหาปณฺหิปิ วา ปน.

๒๕๑๑.

วงฺกปาโท นโร โย วา, คณฺิกงฺคุลิโกปิ วา;

โย ปนนฺธนโข วาปิ, กาฬปูตินโขปิ จ.

๒๕๑๒.

อิจฺเจวมาทิกํ กฺจิ, นรํ ปริสทูสกํ;

ปพฺพาเชนฺตสฺส ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

ปริสทูสกกถา.

๒๕๑๓.

‘‘สามเณรชฺช มา ขาท, มา ภุฺช จ ปิวา’’ติ จ;

นิวาเรนฺตสฺส อาหารํ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๕๑๔.

‘‘นิวาเรสฺสามิ อาหาร’’-มิติ วา ปตฺตจีวรํ;

อนฺโต นิกฺขิปโต สพฺพ-ปโยเคสุปิ ทุกฺกฏํ.

๒๕๑๕.

ทุพฺพจสามเณรสฺส, อนาจารสฺส เกวลํ;

ทณฺฑกมฺมํ หเว กตฺวา, หิตกาเมน ภิกฺขุนา.

๒๕๑๖.

ยาคุํ วา ปน ภตฺตํ วา, ทสฺเสตฺวา กิร ภาสิตุํ;

‘‘อาหเฏ ทณฺฑกมฺเม ตฺวํ, ลจฺฉสีท’’นฺติ วฏฺฏติ.

๒๕๑๗.

อปราธานุรูเปน, ทณฺฑกมฺมํ ตุ การเย;

วาลิกาสลิลาทีน-มาหราปนเมว ตํ.

๒๕๑๘.

สีเส วา นิกฺขิปาเปตุํ, ปาสาณาทีนิ กานิจิ;

นิปชฺชาเปตุมุณฺเห วา, ปาสาเณ ภูมิยาปิ วา.

๒๕๑๙.

อุทกํ วา ปเวเสตุํ, น จ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน;

อิธาวรณมตฺตํ ตุ, ทณฺฑกมฺมํ ปกาสิตํ.

นิวารณกถา.

๒๕๒๐.

ปกฺโขปกฺกมิกาสิตฺตา, จตุตฺโถ ปนุสูยโก;

นปุํสเกน ปฺเจเต, ปณฺฑกา ปริทีปิตา.

๒๕๒๑.

เตสุ อาสิตฺตุสูยานํ, ปพฺพชฺชา น นิวาริตา;

อิตเรสํ ตุ ติณฺณมฺปิ, ปณฺฑกานํ นิวาริตา.

๒๕๒๒.

วาริตา ยสฺส ปพฺพชฺชา, นาเสตพฺโพติ โส มโต;

ติวิเธ ปน เต ตฺวา, ปพฺพาเชนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

ปณฺฑกกถา.

๒๕๒๓.

ลิงฺคตฺเถโน จ สํวาส-ตฺเถโน ตทุภยสฺส จ;

เถยฺยสํวาสโก นาม, ติวิโธปิ ปวุจฺจติ.

๒๕๒๔.

สยเมว จ โย ตตฺถ, ปพฺพชิตฺวา น คณฺหติ;

ภิกฺขุวสฺสานิ วา เนว, ยถาวุฑฺฒมฺปิ วนฺทนํ.

๒๕๒๕.

ลิงฺคตฺเถโน อยํ ลิงฺค-มตฺตสฺส เถนโต สิยา;

โย จ ปพฺพชิโต หุตฺวา, ภิกฺขุวสฺสานิ คณฺหติ.

๒๕๒๖.

สํวาสํ สาทิยนฺโตว, สํวาสตฺเถนโก มโต;

อุภยตฺเถนโก วุตฺต-นโยเยว, ยถาห จ.

๒๕๒๗.

‘‘ราชทุพฺภิกฺขกนฺตาร-โรคเวริภเยหิ วา;

จีวราหรณตฺถํ วา, ลิงฺคมาทิยตีธ โย.

๒๕๒๘.

สํวาสํ นาธิวาเสติ, ยาว โส สุทฺธมานโส;

เถยฺยสํวาสโก นาม, ตาว เอส น วุจฺจติ’’.

เถยฺยสํวาสกกถา.

๒๕๒๙.

‘‘ติตฺถิโยหํ ภวิสฺส’’นฺติ, อุปสมฺปนฺนภิกฺขุ เจ;

สลิงฺเคเนว โย ยาติ, ติตฺถิยานมุปสฺสยํ.

๒๕๓๐.

คจฺฉโต ปทวาเรน, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

โหติ ติตฺถิยปกฺกนฺโต, ลิงฺเค เตสํ ตุ นิสฺสิเต.

๒๕๓๑.

‘‘ติตฺถิโยหํ ภวิสฺส’’นฺติ, กุสจีราทิกํ ปน;

สยเมว นิวาเสติ, โสปิ ปกฺกนฺตโก สิยา.

๒๕๓๒.

นคฺโค อาชีวกาทีนํ, คนฺตฺวา เตสํ อุปสฺสยํ;

ลุฺจาเปติ สเจ เกเส, วตฺตานาทิยตีธ วา.

๒๕๓๓.

โมรปิฺฉาทิกํ เตสํ, ลิงฺคํ คณฺหาติ วา สเจ;

สารโต เจว วา เตสํ, ปพฺพชฺชํ ลทฺธิเมว วา.

๒๕๓๔.

โหติ ติตฺถิยปกฺกนฺโต, น ปเนส วิมุจฺจติ;

นคฺคสฺส คจฺฉโต วุตฺตํ, ปทวาเรน ทุกฺกฏํ.

๒๕๓๕.

วุตฺโต อนุปสมฺปนฺน-วเสน เถยฺยวาสโก;

ตถา ติตฺถิยปกฺกนฺโต, อุปสมฺปนฺนภิกฺขุนา.

ติตฺถิยปกฺกนฺตกถา.

๒๕๓๖.

นาโค วาปิ สุปณฺโณ วา, ยกฺโข สกฺโกปิ วา อิธ;

ติรจฺฉานคโต วุตฺโต, ปพฺพาเชตุํ น วฏฺฏติ.

ติรจฺฉานกถา.

๒๕๓๗.

ปฺจานนฺตริเก โปเส, ปพฺพาเชนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

อุภโตพฺยฺชนฺเจว, ตถา ภิกฺขุนิทูสกํ.

๒๕๓๘.

เอกโตอุปสมฺปนฺนํ, ภิกฺขุนีนํ ตุ สนฺติเก;

ทูเสตฺวา ปน โส เนว, ภิกฺขุนีทูสโก สิยา.

๒๕๓๙.

สเจ อนุปสมฺปนฺน-ทูสโก อุปสมฺปทํ;

ลภเตว จ ปพฺพชฺชํ, สา จ เนว ปราชิตา.

เอกาทสอภพฺพปุคฺคลกถา.

๒๕๔๐.

นูปสมฺปาทนีโยว, อนุปชฺฌายโก นโร;

กโรโต ทุกฺกฏํ โหติ, น กุปฺปติ สเจ กตํ.

๒๕๔๑.

กุปฺปตีติ วทนฺเตเก, น คเหตพฺพเมว ตํ;

เสเสสุปิ อยํ เยฺโย, นโย สพฺพตฺถ วิฺุนา.

๒๕๔๒.

อุปสมฺปทกมฺมสฺส, อภพฺพา ปฺจวีสติ;

อชานิตฺวา กโต จาปิ, โอสาโร นาสนารโห.

๒๕๔๓.

หตฺถจฺฉินฺนาทิพาตฺตึส, กุฏฺิอาทิ จ เตรส;

อปตฺโต เตสโมสาโร, กโต เจ ปน รูหติ.

๒๕๔๔.

เอกูปชฺฌายโก โหติ;

โหนฺติ อาจริยา ตโย;

อุปสมฺปทาเปกฺขา จ;

โหนฺติ ทฺเว วา ตโยปิ วา.

๒๕๔๕.

ตีหิ อาจริเยเหว, เอกโต อนุสาวนํ;

โอสาเรตฺวา กตํ กมฺมํ, น จ กุปฺปติ กปฺปติ.

๒๕๔๖.

เอกูปชฺฌายโก โหติ;

อาจริโยปิ ตเถกโต;

อุปสมฺปทาเปกฺขา จ;

โหนฺติ ทฺเว วา ตโยปิ วา.

๒๕๔๗.

อนุปุพฺเพน สาเวตฺวา, เตสํ นามํ ตุ เตน จ;

เอกโต อนุสาเวตฺวา, กตมฺปิ จ น กุปฺปติ.

๒๕๔๘.

นานุปชฺฌายเกนาปิ, นานาจริยเกน จ;

อฺมฺานุสาเวตฺวา, กตํ กมฺมฺจ วฏฺฏติ.

๒๕๔๙.

สุมโน ติสฺสเถรสฺส, อนุสาเวติ สิสฺสกํ;

ติสฺโส สุมนเถรสฺส, อนุสาเวติ สิสฺสกํ.

๒๕๕๐.

นานุปชฺฌายเกเนว, เอกาจริยเกนิธ;

อุปสมฺปทา ปฏิกฺขิตฺตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.

มหาขนฺธกกถา.

อุโปสถกฺขนฺธกกถา

๒๕๕๑.

พทฺธาพทฺธวเสเนว, สีมา นาม ทฺวิธา มตา;

นิมิตฺเตน นิมิตฺตํ ตุ, ฆเฏตฺวา ปน สมฺมตา.

๒๕๕๒.

อยํ สีมาวิปตฺตีหิ, เอกาทสหิ วชฺชิตา;

พทฺธา นาม สิยา สีมา, สา ติสมฺปตฺติสํยุตา.

๒๕๕๓.

ขณฺฑสมานสํวาสา-วิปฺปวาสาทิเภทโต;

อิติ พทฺธา ติธา วุตฺตา, อพทฺธาปิ ติธา มตา.

๒๕๕๔.

คามโต อุทกุกฺเขปา, สตฺตพฺภนฺตรโตปิ จ;

ตตฺถ คามปริจฺเฉโท, ‘‘คามสีมา’’ติ วุจฺจติ.

๒๕๕๕.

ชาตสฺสเร สมุทฺเท วา, นทิยา วา สมนฺตโต;

มชฺฌิมสฺสุทกุกฺเขโป, อุทกุกฺเขปสฺิโต.

๒๕๕๖.

อคามเก อรฺเ ตุ, สตฺเตวพฺภนฺตรา ปน;

สมนฺตโต อยํ สีมา, สตฺตพฺภนฺตรนามิกา.

๒๕๕๗.

เอกํ อพฺภนฺตรํ วุตฺตํ, อฏฺวีสติหตฺถกํ;

คุฬุกฺเขปนเยเนว, อุทกุกฺเขปกา มตา.

๒๕๕๘.

อิมา ทฺเว ปน สีมาโย, วฑฺฒนฺติ ปริสาวสา;

อพฺภนฺตรูทกุกฺเขปา, ิโตกาสา ปรํ สิยุํ.

๒๕๕๙.

ิโต อนฺโตปริจฺเฉเท, หตฺถปาสํ วิหาย วา;

ตตฺตกํ อนติกฺกมฺม, ปริจฺเฉทมฺปิ วา ปรํ.

๒๕๖๐.

ิโต กมฺมํ วิโกเปติ, อิติ อฏฺกถานโย;

ตสฺมา โส หตฺถปาเส วา, กาตพฺโพ พหิ วา ปน.

๒๕๖๑.

พทฺธสีมาย สณฺานํ, นิมิตฺตํ ทิสกิตฺตนํ;

ตฺวา ปมาณํ โสเธตฺวา, สีมํ พนฺเธยฺย ปณฺฑิโต.

๒๕๖๒.

ติโกณํ จตุรสฺสฺจ, วฏฺฏฺจ ปณวูปมํ;

วิตานํ ธนุกาการํ, มุทิงฺคสกฏูปมํ.

๒๕๖๓.

ปพฺพตํ วนํ ปาสาณํ, รุกฺขํ มคฺคฺจ วมฺมิกํ;

อุทกฺจ นทิฺจาติ, นิมิตฺตานฏฺ ทีปเย.

๒๕๖๔.

เตสุ ตีณิ นิมิตฺตานิ, อาทึ กตฺวา สมนฺตโต;

นิมิตฺตานํ สเตนาปิ, พนฺธิตุํ ปน วฏฺฏติ.

๒๕๖๕.

ติโยชนปรา สีมา, อุกฺกฏฺาติ ปกาสิตา;

เอกวีสติ ภิกฺขูนํ, คณฺหนฺตี เหฏฺิมา มตา.

๒๕๖๖.

อุกฺกฏฺายปิ อุกฺกฏฺา, เหฏฺิมายปิ เหฏฺิมา;

เอตา ทฺเวปิ อสีมาติ, วุตฺตา อาทิจฺจพนฺธุนา.

๒๕๖๗.

นิมิตฺตํ ปน กิตฺเตตฺวา, สพฺพเมว สมนฺตโต;

ปจฺฉา ตฺติทุติเยน, สีมํ พนฺธิตุมรหติ.

๒๕๖๘.

พนฺธิตฺวานนฺตรํ ปจฺฉา, จีวราวิปฺปวาสกํ;

สมฺมนฺนิตฺวาน พทฺธา สา-วิปฺปวาสาติ วุจฺจติ.

๒๕๖๙.

นทีสรสมุทฺเทสุ, สีมํ พนฺธติ เจ ปน;

น โวตฺถรติ เตเนว, อสีมาติ ชิโนพฺรวิ.

สีมากถา.

๒๕๗๐.

ทินการกกตฺตพฺพา-การานฺจ วสา ปน;

นเววุโปสถา วุตฺตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.

๒๕๗๑.

จาตุทฺทโส ปนฺนรโส, สามคฺคี จ อุโปสโถ;

ทิวเสเนว นิทฺทิฏฺา, ตโยเปเต อุโปสถา.

๒๕๗๒.

สงฺเฆ อุโปสโถ เจว, คเณ ปุคฺคลุโปสโถ;

การกานํ วเสเนว, ตโย วุตฺตา อุโปสถา.

๒๕๗๓.

สุตฺตุทฺเทสาภิธาโน จ, ปาริสุทฺธิอุโปสโถ;

อธิฏฺานนฺติ นิทฺทิฏฺา, ตโย กมฺเมนุโปสถา.

๒๕๗๔.

สงฺฆสฺส ปาติโมกฺโข จ, ปาริสุทฺธิ คณสฺส จ;

อธิฏฺานมเถกสฺส, นิทฺทิฏฺํ ปน สตฺถุนา.

๒๕๗๕.

ปาติโมกฺขสฺส อุทฺเทสา, ปฺจ วุตฺตา มเหสินา;

นิทานํ อุทฺทิสิตฺวาน, สาเวตพฺพํ ตุ เสสกํ.

๒๕๗๖.

อยเมว นโย เยฺโย, เสเสสุปิ จ วิฺุนา;

จตฺตาโร ภิกฺขุนีนฺจ, อุทฺเทสา นวิเม ปน.

๒๕๗๗.

ปาติโมกฺขสฺส อุทฺเทโส, กาตพฺโพว อุโปสเถ;

อนฺตรายํ วินา เจว, อนุทฺเทโส นิวาริโต.

๒๕๗๘.

เถโร จ อิสฺสโร ตสฺส;

‘‘เถราเธยฺย’’นฺติ ปาโต;

อวตฺตนฺเตน อชฺฌิฏฺโ;

ยสฺส โส ปน วตฺตติ.

๒๕๗๙.

อุทฺทิสนฺเต สมปฺปา วา, อาคจฺฉนฺติ สเจ ปน;

อุทฺทิฏฺํ ตํ สุอุทฺทิฏฺํ, สาเวตพฺพํ ตุ เสสกํ.

๒๕๘๐.

อุทฺทิฏฺมตฺเต ภิกฺขูนํ, ปริสายุฏฺิตาย วา;

ปาริสุทฺธิ ตุ กตฺตพฺพา, มูเล เตสํ, สเจ พหู.

๒๕๘๑.

สมฺมชฺชิตุํ ปทีเปตุํ, ปฺาเปตุํ ทกาสเน;

วินิทฺทิฏฺสฺส เถเรน, อกโรนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๕๘๒.

กตฺวา สมฺมชฺชนํ ทีปํ, เปตฺวา อุทกาสนํ;

คณตฺตึ เปตฺวาว, กตฺตพฺโพ ตีหุโปสโถ.

๒๕๘๓.

ปุพฺพกิจฺจํ สมาเปตฺวา, อธิฏฺเยฺย ปเนกโก;

โน เจ อธิฏฺเหยฺยสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๕๘๔.

อธมฺเมน จ วคฺเคน, สมคฺเคน อธมฺมโต;

ตถา ธมฺเมน วคฺเคน, สมคฺเคน จ ธมฺมโต.

๒๕๘๕.

อุโปสถสฺส เอตานิ, กมฺมานีติ ชิโนพฺรวิ;

จตูสฺวปิ ปเนเตสุ, จตุตฺถํ ธมฺมิกํ มตํ.

๒๕๘๖.

อธมฺเมนิธ วคฺโค หิ, กตโม เจตฺถุโปสโถ?

วสนฺติ เอกสีมายํ, จตฺตาโร ยตฺถ ภิกฺขุโน.

๒๕๘๗.

เอกสฺส ปาริสุทฺธึ เต, อานยิตฺวา ตโย ชนา;

กโรนฺติ ปาริสุทฺธึ เจ, อธมฺโม วคฺคุโปสโถ.

๒๕๘๘.

อธมฺเมน สมคฺโค หิ, จตฺตาโร ภิกฺขุเนกโต;

กโรนฺติ ปาริสุทฺธึ เจ, สมคฺโค โหตฺยธมฺมิโก.

๒๕๘๙.

ธมฺเมน ปน วคฺโค หิ, กตโม โส อุโปสโถ;

วสนฺติ เอกสีมายํ, จตฺตาโร ยตฺถ ภิกฺขุโน.

๒๕๙๐.

เอกสฺส ปาริสุทฺธึ เต, อานยิตฺวา ตโย ชนา;

ปาติโมกฺขุทฺทิสนฺเต เจ, วคฺโค ธมฺเมนุโปสโถ.

๒๕๙๑.

ธมฺมโต หิ สมคฺโค โส;

จตฺตาโร ภิกฺขุเนกโต;

ปาติโมกฺขุทฺทิสนฺตีธ;

สมคฺโค ธมฺมโต มโต.

๒๕๙๒.

วคฺเค สมคฺเค วคฺโคติ, สฺิโน วิมติสฺส วา;

อุโปสถํ กโรนฺตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๕๙๓.

เภทาธิปฺปายโต ตสฺส, โหติ ถุลฺลจฺจยํ ปน;

วคฺเค สมคฺเคนาปตฺติ, สมคฺโคติ จ สฺิโน.

๒๕๙๔.

อุกฺขิตฺเตน คหฏฺเน, เสเสหิ สหธมฺมิหิ;

จุตนิกฺขิตฺตสิกฺเขหิ, เอกาทสหิ วา สห.

๒๕๙๕.

อุโปสโถ น กาตพฺโพ, สภาคาปตฺติเกน วา;

ฉนฺเทน ปาริวุตฺเถน, กโรโต โหติ ทุกฺกฏํ.

๒๕๙๖.

อเทเสตฺวา ปนาปตฺตึ, นาวิกตฺวาน เวมตึ;

อุโปสโถ น กาตพฺโพ, ทิเน วา อนุโปสเถ.

๒๕๙๗.

อุโปสเถ ปนาวาสา, สภิกฺขุมฺหา จ ภิกฺขุนา;

อาวาโส วา อนาวาโส, น คนฺตพฺโพ กุทาจนํ.

๒๕๙๘.

ยสฺมึ อุโปสเถ กิจฺจํ;

อาวาเส ปน วตฺตติ;

โส เจ สภิกฺขุโก นาม;

อาวาโสติ ปกาสิโต.

๒๕๙๙.

อุโปสโถ กิมตฺถาย, กิมตฺถาย ปวารณา;

อุโปสโถ สมคฺคตฺโถ, วิสุทฺธตฺถา ปวารณา.

๒๖๐๐.

โกเปตุํ ธมฺมิกํ กมฺมํ, ปฏิกฺโกเสยฺย ทุกฺกฏํ;

ฉนฺทํ วา กายสามคฺคึ, อเทนฺตสฺสปิ ทุกฺกฏํ.

๒๖๐๑.

โหติ ปฺจวิโธ สงฺโฆ, จตุวคฺคาทิเภทโต;

โส จ กตฺตพฺพกมฺมสฺส, วเสน ปริทีปิโต.

๒๖๐๒.

ปวารณํ ตถาพฺภานํ, กมฺมฺจ อุปสมฺปทํ;

เปตฺวา จตุวคฺเคน, อกตฺตพฺพํ น วิชฺชติ.

๒๖๐๓.

ปฺจวคฺเคน อพฺภานํ, มชฺฌเทสูปสมฺปทํ;

ทสวคฺเคน อพฺภานํ, วินา สพฺพํ ตุ วฏฺฏติ.

๒๖๐๔.

กมฺมํ วีสติวคฺเคน, น กตฺตพฺพํ น กิฺจิปิ;

อูเน โทโสติ าเปตุํ, นาธิเก อติเรกตา.

๒๖๐๕.

จตฺตาโร ปกตตฺตาว, กมฺมปฺปตฺตาติ ทีปิตา;

จตุวคฺเคน กตฺตพฺเพ, เสเสสุ จ อยํ นโย.

๒๖๐๖.

จตุวคฺคาทิกตฺตพฺพํ, กตฺวาสํวาสปุคฺคลํ;

คณปูรํ กโรนฺตสฺส, กตํ กุปฺปติ ทุกฺกฏํ.

๒๖๐๗.

ปริวาสาทิกมฺเมปิ, ตตฺรฏฺํ คณปูรกํ;

กตฺวา ปน กโรนฺตานํ, ตถา, เสสํ ตุ วฏฺฏติ.

อุโปสถกฺขนฺธกกถา.

วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกกถา

๒๖๐๘.

ปุริมา ปจฺฉิมา จาติ, ทุเว วสฺสูปนายิกา;

อาลโย วา วจีเภโท, กตฺตพฺโพ อุปคจฺฉตา.

๒๖๐๙.

วสฺสูปคมนํ วาปิ, ชานํ อนุปคจฺฉโต;

เตมาสมวสิตฺวา วา, จรนฺตสฺสปิ ทุกฺกฏํ.

๒๖๑๐.

รุกฺขสฺส สุสิเร ฉตฺเต, จาฏิฉวกุฏีสุ วา;

อชฺโฌกาเสปิ วา วสฺสํ, อุปคนฺตุํ น วฏฺฏติ.

๒๖๑๑.

วสฺสจฺเฉเท อนาปตฺติ, อนฺตราโย สเจ สิยา;

ฉินฺนวสฺสสฺส ภิกฺขุสฺส, วาริตาว ปวารณา.

๒๖๑๒.

มาตาปิตูนํ ปน ทสฺสนตฺถํ;

ปฺจนฺนมตฺเถ สหธมฺมิกานํ;

ทฏฺุํ คิลานํ ตทุปฏฺกานํ;

ภตฺตาทิ เนสํ ปริเยสนตฺถํ.

๒๖๑๓.

ตถานภิรตํ คนฺตฺวา, วูปกาเสสฺสมุฏฺิตํ;

ทิฏฺึ วา ตสฺส กุกฺกุจฺจํ, วิโนเทสฺสามหนฺติ วา.

๒๖๑๔.

เอวํ สตฺตาหกิจฺเจน, ภิกฺขุนา วินยฺุนา;

อเปสิเตปิ คนฺตพฺพํ, ปเคว ปหิเต ปน.

๒๖๑๕.

วสฺสํ อุปคเตเนตฺถ, อนิมนฺติตภิกฺขุนา;

ธมฺมสฺส สวนตฺถาย, คนฺตุํ ปน น วฏฺฏติ.

๒๖๑๖.

‘‘อสุกํ นาม ทิวสํ, สนฺนิปาโต ภวิสฺสติ’’;

อิจฺเจวํ กติกา ปุพฺพํ, กตา เจ ปน วฏฺฏติ.

๒๖๑๗.

‘‘โธวิสฺสามิ รชิสฺสามิ, ภณฺฑก’’นฺติ น วฏฺฏติ;

สจาจริยุปชฺฌายา, ปหิณนฺติ จ วฏฺฏติ.

๒๖๑๘.

อุทฺเทสาทีนมตฺถาย, คนฺตุํ เนว จ วฏฺฏติ;

ครูนํ ทสฺสนตฺถาย, คนฺตุํ ลภติ ปุคฺคโล.

๒๖๑๙.

สเจ อาจริโย ‘‘อชฺช, มา คจฺฉาหี’’ติ ภาสติ;

รตฺติจฺเฉเท อนาปตฺติ, โหตีติ ปริทีปิตา.

๒๖๒๐.

ยสฺส กสฺสจิ าติสฺส, อุปฏฺากกุลสฺส วา;

คจฺฉโต ทสฺสนตฺถาย, รตฺติจฺเฉเท จ ทุกฺกฏํ.

๒๖๒๑.

‘‘อาคมิสฺสามิ อชฺเชว, คนฺตฺวาหํ คามก’’นฺติ จ;

สเจ ปาปุณิตุํ คจฺฉํ, น สกฺโกเตว วฏฺฏติ.

๒๖๒๒.

วเช สตฺเถปิ นาวายํ, ตีสุ าเนสุ ภิกฺขุโน;

วสฺสจฺเฉเท อนาปตฺติ, ปวาเรตุฺจ วฏฺฏติ.

๒๖๒๓.

สติ ปจฺจยเวกลฺเล, สรีราผาสุตาย วา;

เอเสว อนฺตราโยติ, วสฺสํ เฉตฺวาปิ ปกฺกเม.

๒๖๒๔.

เยน เกนนฺตราเยน, วสฺสํ โนปคโต หิ โย;

ทุติยา อุปคนฺตพฺพา, ฉินฺนวสฺเสน วา ปน.

๒๖๒๕.

วสฺสํ อนุปคนฺตฺวา วา, ตทเหว จ คจฺฉติ;

พหิทฺธา เอว สตฺตาหํ, อุปคนฺตฺวาปิ วา ปน.

๒๖๒๖.

วีตินาเมติ เจ ตสฺส, ปุริมาปิ น วิชฺชติ;

ปฏิสฺสเว จ ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๖๒๗.

วสฺสํ ปนุปคนฺตฺวา จ, อุฏฺาเปตฺวา น จารุณํ;

คจฺฉโต ปน สตฺตาห-กรเณเนว ภิกฺขุโน.

๒๖๒๘.

อนฺโตเยว จ สตฺตาหํ, นิวตฺตนฺตสฺส ตสฺส ตุ;

อนาปตฺตีติ โก วาโท, วสิตฺวา พหิ คจฺฉโต.

๒๖๒๙.

‘‘วสิสฺสามีธ วสฺส’’นฺติ, อาลโย ยทิ วิชฺชติ;

โนเปตสติยา วสฺสํ, เตน เสนาสนํ ปน.

๒๖๓๐.

คหิตํ สุคฺคหิตํ โหติ, ฉินฺนวสฺโส น โหติ โส;

ลภเตว ปวาเรตุํ, น โทโส โกจิ วิชฺชติ.

๒๖๓๑.

‘‘อิมสฺมึ วิหาเร เตมาสํ, อิมํ วสฺสํ อุเปมิ’’ติ;

นิจฺฉาริเต จ ติกฺขตฺตุํ, วสฺสํ อุปคโต สิยา.

๒๖๓๒.

อาทึ ตุ นวมึ กตฺวา, คนฺตุํ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน;

อาคจฺฉตุ จ ปจฺฉา โส, มา วา โทโส น วิชฺชติ.

วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกกถา.

ปวารณกฺขนฺธกกถา

๒๖๓๓.

จาตุทฺทสี ปฺจทสี, สามคฺคี จ ปวารณา;

เตวาจี ทฺเวกวาจี จ, สงฺเฆ จ คณปุคฺคเล.

๒๖๓๔.

เอตา ปน มุนินฺเทน, วุตฺตา นว ปวารณา;

ตีณิ กมฺมานิ มุฺจิตฺวา, อนฺเตเนว ปวารเย.

๒๖๓๕.

ปุพฺพกิจฺจํ สมาเปตฺวา, ปตฺตกลฺเล สมานิเต;

ตฺตึ เปตฺวา สงฺเฆน, กตฺตพฺพา หิ ปวารณา.

๒๖๓๖.

ปวาเรนฺเตสุ เถเรสุ, นิสีเทยฺย นโว ปน;

สยํ ยาว ปวาเรยฺย, ตาว อุกฺกุฏิกฺหิ โส.

๒๖๓๗.

ตฺตึ วตฺวา ปวาเรยฺยุํ, จตฺตาโร วา ตโยปิ วา;

ปุพฺพกิจฺจํ สมาเปตฺวา, เอกาวาเส วสนฺติ เจ.

๒๖๓๘.

อฺมฺํ ปวาเรยฺยุํ, วินา ตฺตึ ทุเว ชนา;

อธิฏฺเยฺย ปเนโกปิ, เสสา สงฺฆปวารณา.

๒๖๓๙.

ปวาริเต จ สงฺฆสฺมึ, กเรยฺยนาคโต ปน;

อวุฏฺโ ฉินฺนวสฺโส วา, ปาริสุทฺธิอุโปสถํ.

๒๖๔๐.

ปฺจ ยสฺมึ ปนาวาเส, จตฺตาโร วา ตโยปิ วา;

เอเกกสฺส หริตฺวาน, สมณา เต ปวารณํ.

๒๖๔๑.

อฺมฺํ ปวาเรนฺติ, สเจ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

เสสํ อุโปสเถ วุตฺต-นเยนิธ นเย พุโธ.

๒๖๔๒.

ปาริสุทฺธิปฺปทาเนน, สมฺปาเทตตฺตโน สุจึ;

ฉนฺททาเนน สงฺฆสฺส, สพฺพํ สาเธติ, นตฺตโน.

๒๖๔๓.

ตสฺมา ปน อุภินฺนมฺปิ, กิจฺจสิทฺธตฺถเมวิธ;

ปาริสุทฺธิปิ ทาตพฺพา, ฉนฺทํ เทนฺเตน ภิกฺขุนา.

๒๖๔๔.

ฉนฺเทเกน พหูนมฺปิ, หาตพฺโพ ปาริสุทฺธิปิ;

ปรมฺปราหโฏ ฉนฺโท, น คจฺฉติ วิสุทฺธิยา.

๒๖๔๕.

ฉนฺทํ วา ปาริสุทฺธึ วา, คเหตฺวา วา ปวารณํ;

สามเณราทิภาวํ วา, ปฏิชาเนยฺย หารโก.

๒๖๔๖.

สเจ โส สงฺฆมปฺปตฺวา, วิพฺภเมยฺย มเรยฺย วา;

นาหฏฺเจว ตํ สพฺพํ, ปตฺวา เจวํ สิยาหฏํ.

๒๖๔๗.

สงฺฆํ ปตฺวา ปมตฺโต วา, สุตฺโต วา ขิตฺตจิตฺตโก;

นาโรเจติ อนาปตฺติ, โหติ สฺจิจฺจ ทุกฺกฏํ.

๒๖๔๘.

เย เต วิปสฺสนายุตฺตา, รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา;

ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ, วิปสฺสนปรายณา.

๒๖๔๙.

ลทฺธผาสุวิหารานํ, สิยา น ปริหานิติ;

ปวารณาย สงฺคาโห, วุตฺโต กตฺติกมาสเก.

ปวารณกฺขนฺธกกถา.

จมฺมกฺขนฺธกกถา

๒๖๕๐.

เอฬกาชมิคานํ ตุ, จมฺมํ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน;

โรหิเตณิกุรงฺคานํ, ปสทํมิคมาตุยา.

๒๖๕๑.

เปตฺวา จมฺมเมเตสํ, อฺํ ทุกฺกฏวตฺถุกํ;

ถวิโกปาหเน สพฺพํ, จมฺมํ วฏฺฏตฺยมานุสํ.

๒๖๕๒.

วฏฺฏนฺติ มชฺฌิเม เทเส, น คุณงฺคุณุปาหนา;

วฏฺฏนฺติ อนฺโตอาราเม, สพฺพตฺถาปิ จ โรคิโน.

๒๖๕๓.

ปุฏขลฺลกพทฺธา จ, ตเถว ปาลิคุณฺิมา;

ตูลปุณฺณา น วฏฺฏนฺติ, สพฺพนีลาทโยปิ จ.

๒๖๕๔.

จิตฺรา อุปาหนา เมณฺฑ-วิสาณูปมวทฺธิกา;

น จ วฏฺฏนฺติ โมรสฺส, ปิฺเฉน ปริสิพฺพิตา.

๒๖๕๕.

มชฺชารกาฬโกลูก-สีหพฺยคฺฆุทฺททีปินํ;

อชินสฺส จ จมฺเมน, น วฏฺฏติ ปริกฺขฏา.

๒๖๕๖.

ปุฏาทึ อปเนตฺวา วา, ฉินฺทิตฺวา วาปิ สพฺพโส;

วณฺณเภทํ ตถา กตฺวา, ธาเรตพฺพา อุปาหนา.

๒๖๕๗.

สพฺพาปิ ปน ธาเรตุํ, น จ วฏฺฏนฺติ ปาทุกา;

เปตฺวา ตตฺถ ปสฺสาว- วจฺจาจมนปาทุกา.

๒๖๕๘.

อาสนฺทิฺเจว ปลฺลงฺกํ, อุจฺจาสยนสฺิตํ;

อติกฺกนฺตปมาณํ ตุ, เสวมานสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๖๕๙.

โคนกํ กุตฺตกํ จิตฺตํ, ปฏิกํ ปฏลิกมฺปิ จ;

เอกนฺตโลมึ วิกตึ, ตูลิกํ อุทฺทโลมิกํ.

๒๖๖๐.

กฏฺฏิสฺสํ ปน โกเสยฺยํ, หตฺถิอสฺสรถตฺถรํ;

กทลิมิคปวร-ปจฺจตฺถรณกมฺปิ จ.

๒๖๖๑.

เหฏฺา รตฺตวิตานสฺส, ทฺวิธา รตฺตูปธานกํ;

อกปฺปิยมิทํ สพฺพํ, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชโต.

๒๖๖๒.

เหฏฺา อกปฺปิเย ปจฺจตฺถเร สติ น วฏฺฏติ;

อุทฺธํ เสตวิตานมฺปิ, ตสฺมึ อสติ วฏฺฏติ.

๒๖๖๓.

อาสนฺทึ ปน ปลฺลงฺกํ, เปตฺวา ตูลิกมฺปิ จ;

เสสํ ปน จ สพฺพมฺปิ, ลภเต คิหิสนฺตกํ.

๒๖๖๔.

ธมฺมาสเน อนาปตฺติ, ภตฺตคฺเคปิ นิสีทิตุํ;

ภูมตฺถรณเก ตตฺถ, สยิตุมฺปิ จ วฏฺฏติ.

จมฺมกฺขนฺธกกถา.

เภสชฺชกฺขนฺธกกถา

๒๖๖๕.

วุตฺตา คหปติสฺสาปิ, สมฺมุตุสฺสาวนนฺติกา;

โคนิสาทีติ กปฺปิยา, จตสฺโส โหนฺติ ภูมิโย.

๒๖๖๖.

สงฺฆสฺส สนฺตกํ เคหํ, สนฺตกํ ภิกฺขุโนปิ วา;

กปฺปิยํ ปน กตฺตพฺพํ, สหเสยฺยปฺปโหนกํ.

๒๖๖๗.

เปตฺวา ภิกฺขุมฺเหิ, ทินฺนํ กปฺปิยภูมิยา;

อตฺถาย สนฺตกํ เตสํ, เคหํ คหปเตวิทํ.

๒๖๖๘.

สา หิ สมฺมุติกา นาม, ยา หิ สงฺเฆน สมฺมตา;

กมฺมวาจมวตฺวา วา, วฏฺฏเตวาปโลกนํ.

๒๖๖๙.

ปมิฏฺกปาสาณ-ถมฺภาทิฏฺปเน ปน;

‘‘กปฺปิยกุฏึ กโรมา’’ติ, วทนฺเตหิ สมนฺตโต.

๒๖๗๐.

อุกฺขิปิตฺวา เปนฺเตสุ, อามสิตฺวา ปเรสุ วา;

สยเมวุกฺขิปิตฺวา วา, เปยฺยุสฺสาวนนฺติกา.

๒๖๗๑.

อิฏฺกาทิปติฏฺานํ, ภิกฺขูนํ วทตํ ปน;

วาจาย ปริโยสานํ, สมกาลํ ตุ วฏฺฏติ.

๒๖๗๒.

อาราโม อปริกฺขิตฺโต, สกโล ภุยฺยโตปิ วา;

ทุวิโธปิ จ วิฺูหิ, โคนิสาทีติ วุจฺจติ.

๒๖๗๓.

เอตา ปน จตสฺโสปิ, โหนฺติ กปฺปิยภูมิโย;

เอตฺถ ปกฺกฺจ วุตฺถฺจ, สพฺพํ วฏฺฏติ อามิสํ.

๒๖๗๔.

อุสฺสาวนนฺติกา ยา สา, ถมฺภาทีสุ อธิฏฺิตา;

ถมฺภาทีสฺวปนีเตสุ, ตทฺเสุปิ ติฏฺติ.

๒๖๗๕.

อปนีเตสุ สพฺเพสุ, สิยา ชหิตวตฺถุกา;

โคนิสาที ปริกฺขิตฺตา, เสสา ฉทนนาสโต.

๒๖๗๖.

ภิกฺขุํ เปตฺวา อฺเสํ, หตฺถโต จ ปฏิคฺคโห;

เตสฺจ สนฺนิธิ อนฺโต- วุตฺตํ ภิกฺขุสฺส วฏฺฏติ.

๒๖๗๗.

ภิกฺขุสฺส ภิกฺขุนิยา วา, สนฺตกํ สงฺฆิกมฺปิ วา;

อนฺโตวุตฺถฺจ ปกฺกฺจ, อุภินฺนํ น จ วฏฺฏติ.

๒๖๗๘.

อกปฺปกุฏิยา วุตฺถํ, สปฺปิอาทิวิมิสฺสิตํ;

‘‘อนฺโตวุตฺถ’’นฺติ นิทฺทิฏฺํ, ปมํ กาลิกทฺวยํ.

๒๖๗๙.

เตเหว สปฺปิอาทีหิ, ภิกฺขุนา ยาวชีวิกํ;

ปกฺกํ ตํ ปน สตฺตาหํ, วฏฺฏเตว นิรามิสํ.

๒๖๘๐.

สเจ อามิสสํสฏฺํ, ปกฺกํ ตํ ปริภุฺชติ;

อนฺโตวุตฺถฺจ ภิยฺโยปิ, สามปกฺกฺจ ภุฺชติ.

๒๖๘๑.

ยาวกาลิกมาหาโร, ปานกํ ยามกาลิกํ;

สตฺตาหกาลิกํ นาม, สปฺปิอาทิกปฺจกํ.

๒๖๘๒.

เสสํ ปน หลิทฺทาทิ, เภสชฺชํ ยาวชีวิกํ;

จตุธา กาลิกา วุตฺตา, อุทกํ โหตฺยกาลิกํ.

๒๖๘๓.

ปฏิคฺคหวเสเนว, กาลาตีตา ติกาลิกา;

โหนฺติ โทสกรา ภุตฺตา, อภุตฺตํ ตติยมฺปิ จ.

๒๖๘๔.

อมฺพํ ชมฺพุ จ โจจฺจ, โมจฺจ มธุ มุทฺทิกา;

สาลุ ผารุสกฺจาติ, ปานกํ อฏฺธา มตํ.

๒๖๘๕.

ปานกตฺถมนุฺาตํ, ผลํ ปกฺกฺจ อามกํ;

ปานเหตุ ปฏิกฺขิตฺโต, สวตฺถุกปฏิคฺคโห.

๒๖๘๖.

อมฺพปกฺกํ สุโกฏฺเฏตฺวา, มทฺทิตฺวา อุทเก ปน;

ปจฺฉา ปริสฺสวํ กตฺวา, ปาตุํ วฏฺฏติ ปานกํ.

๒๖๘๗.

วฏฺฏตาทิจฺจปากํ ตุ, อคฺคิปกฺกํ น วฏฺฏติ;

เอเสว จ นโย เสส-ปานเกสุปิ ทีปิโต.

๒๖๘๘.

ปุปฺผปตฺตผลุจฺฉูนํ, จตฺตาโร ปนิเม รสา;

อนุฺาตา อิมานฏฺ, ปานานิ อนุชานตา.

๒๖๘๙.

สพฺโพ ปุปฺผรโส วุตฺโต, มธุกสฺส รสํ วินา;

สพฺโพ ปตฺตรโส วุตฺโต, ปกฺกฑากรสํ วินา.

๒๖๙๐.

สตฺตนฺนํ สานุโลมานํ, ธฺานํ ผลชํ รสํ;

เปตฺวานุมโต สพฺโพ, วิกาเล ผลโช รโส.

๒๖๙๑.

ยาวกาลิกปตฺตาน-มปิ สีตุทเก กโต;

มทฺทิตฺวาทิจฺจปาโกปิ, วิกาเล ปน วฏฺฏติ.

๒๖๙๒.

ตาลฺจ นาฬิเกรฺจ, ปนสํ ลพุชมฺปิ จ;

ติปุสาลาพุกุมฺภณฺฑํ, ตถา ปุสฺสผลมฺปิ จ.

๒๖๙๓.

เอวเมฬาลุกฺจาติ, นเวตานิ ผลานิ หิ;

อปรณฺณฺจ สพฺพมฺปิ, สตฺตธฺานุโลมิกํ.

๒๖๙๔.

พทรํ ติมฺพรู เสลุ, โกสมฺพํ กรมทฺทกํ;

มาตุลุงฺคกปิตฺถฺจ, เวตฺตํ จิฺจผลมฺปิ จ.

๒๖๙๕.

ผลานํ เอวมาทีนํ, ขุทฺทกานํ รโส ปน;

อฏฺปานานุโลมตฺตา, นิทฺทิฏฺโ อนุโลมิเก.

๒๖๙๖.

สานุโลมสฺส ธฺสฺส, เปตฺวา ผลชํ รสํ;

อฺโ ผลรโส นตฺถิ, อยามกาลิโก อิธ.

เภสชฺชกฺขนฺธกกถา.

กถินกฺขนฺธกกถา

๒๖๙๗.

ภิกฺขูนํ วุฏฺวสฺสานํ, กถินตฺถารมพฺรวิ;

ปฺจนฺนํ อานิสํสานํ, การณา มุนิปุงฺคโว.

๒๖๙๘.

อุลฺลิขิตมตฺตาทิ-จตุวีสติวชฺชิตํ;

จีวรํ ภิกฺขุนาทาย, อุทฺธริตฺวา ปุราณกํ.

๒๖๙๙.

นวํ อธิฏฺหิตฺวาว, วตฺตพฺพํ วจสา ปุน;

‘‘อิมินานฺตรวาเสน, กถินํ อตฺถรามิ’’ติ.

๒๗๐๐.

วุตฺเต ติกฺขตฺตุมิจฺเจวํ, กถินํ โหติ อตฺถตํ;

สงฺฆํ ปนุปสงฺกมฺม, อาทาย กถินํ อิติ.

๒๗๐๑.

‘‘อตฺถตํ กถินํ ภนฺเต, สงฺฆสฺส อนุโมทถ;

ธมฺมิโก กถินตฺถาโร’’, วตฺตพฺพํ เตน ภิกฺขุนา.

๒๗๐๒.

‘‘สุอตฺถตํ ตยา ภนฺเต, สงฺฆสฺส กถินํ ปุน;

ธมฺมิโก กถินตฺถาโร, อนุโมทามิ’’ตีรเย.

๒๗๐๓.

กถินสฺส จ กึ มูลํ, กึ วตฺถุ กา จ ภูมิโย;

กติธมฺมวิโท ภิกฺขุ, กถินตฺถารมรหติ.

๒๗๐๔.

มูลเมกํ, สิยา วตฺถุ, ติวิธํ, ภูมิโย ฉ จ;

อฏฺธมฺมวิโท ภิกฺขุ, กถินตฺถารมรหติ.

๒๗๐๕.

สงฺโฆ มูลนฺติ นิทฺทิฏฺํ, วตฺถุ โหติ ติจีวรํ;

โขมาทีนิ ฉ วุตฺตานิ, จีวรานิ ฉ ภูมิโย.

๒๗๐๖.

ปุพฺพปจฺจุทฺธราธิฏฺา-นตฺถาโร มาติกาปิ จ;

ปลิโพโธ จ อุทฺธาโร, อานิสํสา ปนฏฺิเม.

๒๗๐๗.

โธวนฺจ วิจาโร จ, เฉทนํ พนฺธนมฺปิ จ;

สิพฺพนํ รชนํ กปฺปํ, ‘‘ปุพฺพกิจฺจ’’นฺติ วุจฺจติ.

๒๗๐๘.

สงฺฆาฏิ อุตฺตราสงฺโค, อโถ อนฺตรวาสโก;

ปจฺจุทฺธาโร อธิฏฺานํ, อตฺถาโรเปสเมว ตุ.

๒๗๐๙.

ปกฺกมนฺจ นิฏฺานํ, สนฺนิฏฺานฺจ นาสนํ;

สวนาสา จ สีมา จ, สหุพฺภาโรติ อฏฺิมา.

๒๗๑๐.

กตจีวรมาทาย, อาวาเส นิรเปกฺขโก;

อติกฺกนฺตาย สีมาย, โหติ ปกฺกมนนฺติกา.

๒๗๑๑.

อานิสํสมถาทาย, วิหาเร อนเปกฺขโก;

คนฺตฺวา ปน วิหารํ โส, อฺํ สุขวิหาริกํ.

๒๗๑๒.

ตตฺถ ตํ วิหรนฺโตว, กโรติ ยทิ จีวรํ;

นิฏฺิเต จีวเร ตสฺมึ, นิฏฺานนฺตาติ วุจฺจติ.

๒๗๑๓.

‘‘จีวรํ น กริสฺสามิ, น ปจฺเจสฺสํ ตมสฺสมํ’’;

เอวํ ตุ ธุรนิกฺเขเป, สนฺนิฏฺานนฺติกา มตา.

๒๗๑๔.

กถินจฺฉาทนํ ลทฺธา, ‘‘น ปจฺเจสฺส’’นฺติ เจ คโต;

กโรนฺตสฺเสว นฏฺํ วา, ทฑฺฒํ วา นาสนนฺติกา.

๒๗๑๕.

ลทฺธานิสํโส สาเปกฺโข, พหิสีมํ คโต ปน;

สุณาติ จนฺตรุพฺภารํ, สา โหติ สวนนฺติกา.

๒๗๑๖.

จีวราสาย ปกฺกนฺโต, พหิสีมํ คโต ปน;

‘‘ทสฺสามิ จีวรํ ตุยฺหํ’’, วุตฺโต สวติ เกนจิ.

๒๗๑๗.

ปุน วุตฺเต ‘‘น สกฺโกมิ, ทาตุนฺติ ตว จีวรํ’’;

อาสาย ฉินฺนมตฺตาย, อาสาวจฺเฉทิกา มตา.

๒๗๑๘.

วสฺสํวุฏฺวิหารมฺหา, วิหารฺํ คโต สิยา;

อาคจฺฉํ อนฺตรามคฺเค, ตทุทฺธารมติกฺกเม.

๒๗๑๙.

ตสฺส โส กถินุทฺธาโร, สีมาติกฺกนฺติโก มโต;

กถินานิสํสมาทาย, สาเปกฺโขว สเจ คโต.

๒๗๒๐.

สมฺภุณาติ ปุนาคนฺตฺวา, กถินุทฺธารเมว เจ;

ตสฺส โส กถินุทฺธาโร, ‘‘สหุพฺภาโร’’ติ วุจฺจติ.

๒๗๒๑.

ปกฺกมนฺจ นิฏฺานํ, สนฺนิฏฺานฺจ สีมโต;

จตฺตาโร ปุคฺคลาธีนา, สงฺฆาธีนนฺตรุพฺภโร.

๒๗๒๒.

นาสนํ สวนฺเจว, อาสาวจฺเฉทิกาปิ จ;

ตโยปิ กถินุพฺภารา, น ตุ สงฺฆา, น ภิกฺขุโต.

๒๗๒๓.

อาวาสปลิโพโธ จ, ปลิโพโธ จ จีวเร;

ปลิโพธา ทุเว วุตฺตา, ยุตฺตมุตฺตตฺถวาทินา.

๒๗๒๔.

อฏฺนฺนํ มาติกานํ วา, อนฺตรุพฺภารโตปิ วา;

อุพฺภาราปิ ทุเว วุตฺตา, กถินสฺส มเหสินา.

๒๗๒๕.

อนามนฺตาสมาทานํ, คณโต ยาวทตฺถิกํ;

ตตฺถ โย จีวรุปฺปาโท, อานิสํสา จ ปฺจิเม.

กถินกฺขนฺธกกถา.

จีวรกฺขนฺธกกถา

๒๗๒๖.

จีวรสฺส ปนุปฺปาทา, อฏฺ จีวรมาติกา;

สีมาย เทติ, กติกา, ภิกฺขาปฺตฺติยา, ตถา.

๒๗๒๗.

สงฺฆสฺส, อุภโตสงฺเฆ, วสฺสํวุฏฺสฺส เทติ จ,;

อาทิสฺส, ปุคฺคลสฺสาติ, อฏฺิมา ปน มาติกา.

๒๗๒๘.

ตตฺถ สีมาย เทตีติ, อนฺโตสีมํ คเตหิ ตุ;

ภิกฺขูหิ ภาเชตพฺพนฺติ, วณฺณิตํ วรวณฺณินา.

๒๗๒๙.

กติกาย จ ทินฺนํ เย, วิหารา เอกลาภกา;

เอตฺถ ทินฺนฺจ สพฺเพหิ, ภาเชตพฺพนฺติ วุจฺจติ.

๒๗๓๐.

สงฺฆสฺส ธุวการา หิ, ยตฺถ กรียนฺติ ตตฺถ จ;

ภิกฺขาปฺตฺติยา ทินฺนํ, ทินฺนํ วุตฺตํ มเหสินา.

๒๗๓๑.

สงฺฆสฺส ปน ยํ ทินฺนํ, อุชุภูเตน เจตสา;

ตฺหิ สมฺมุขิภูเตน, ภาเชตพฺพนฺติ วุจฺจติ.

๒๗๓๒.

อุภโตสงฺฆ มุทฺทิสฺส, เทติ สทฺธาย จีวรํ;

โถกา วา พหุ วา ภิกฺขู, สมภาโคว วฏฺฏติ.

๒๗๓๓.

วสฺสํวุฏฺสฺส สงฺฆสฺส, จีวรํ เทติ ยํ ปน;

ตํ ตสฺมึ วุฏฺวสฺเสน, ภาเชตพฺพนฺติ วณฺณิตํ.

๒๗๓๔.

ยาคุยา ปน ภตฺเต วา, เทติอาทิสฺส เจ ปน;

จีวรํ ตตฺถ ตตฺเถว, โยเชตพฺพํ วิชานตา.

๒๗๓๕.

ปุคฺคลํ ปน อุทฺทิสฺส, จีวรํ ยํ ตุ ทียติ;

ปุคฺคโลทิสฺสกํ นาม, ทานํ ตํ ตุ ปวุจฺจติ.

๒๗๓๖.

สหธมฺมิเกสุ โย โกจิ, ปฺจสฺวปิ ‘‘มมจฺจเย;

อยํ มยฺหํ ปริกฺขาโร, มาตุยา ปิตุโนปิ วา.

๒๗๓๗.

อุปชฺฌายสฺส วา โหตุ’’, วทติจฺเจวเมว เจ;

น โหติ ปน ตํ เตสํ, สงฺฆสฺเสว จ สนฺตกํ.

๒๗๓๘.

ปฺจนฺนํ อจฺจเย ทานํ, น จ รูหติ กิฺจิปิ;

สงฺฆสฺเสว จ ตํ โหติ, คิหีนํ ปน รูหติ.

๒๗๓๙.

ภิกฺขุ วา สามเณโร วา, กาลํ ภิกฺขุนุปสฺสเย;

กโรตฺยสฺส ปริกฺขารา, ภิกฺขูนํเยว สนฺตกา.

๒๗๔๐.

ภิกฺขุนี สามเณรี วา, วิหารสฺมึ สเจ มตา;

โหนฺติ ตสฺสา ปริกฺขารา, ภิกฺขุนีนํ ตุ สนฺตกา.

๒๗๔๑.

‘‘เทหิ เนตฺวาสุกสฺสา’’ติ, ทินฺนํ ตํ ปุริมสฺส ตุ;

‘‘อิทํ ทมฺมี’’ติ ทินฺนํ ตํ, ปจฺฉิมสฺเสว สนฺตกํ.

๒๗๔๒.

เอวํ ทินฺนวิธึ ตฺวา, มตสฺส วามตสฺส วา;

วิสฺสาสํ วาปิ คณฺเหยฺย, คณฺเห มตกจีวรํ.

๒๗๔๓.

มูลปตฺตผลกฺขนฺธ-ตจปุปฺผปฺปเภทโต;

ฉพฺพิธํ รชนํ วุตฺตํ, วนฺตโทเสน ตาทินา.

๒๗๔๔.

มูเล หลิทฺทึ, ขนฺเธสุ, มฺเชฏฺํ ตุงฺคหารกํ;

ปตฺเตสุ อลฺลิยา ปตฺตํ, ตถา ปตฺตฺจ นีลิยา.

๒๗๔๕.

กุสุมฺภํ กึสุกํ ปุปฺเผ, ตเจ โลทฺทฺจ กณฺฑุลํ;

เปตฺวา รชนํ สพฺพํ, ผลํ สพฺพมฺปิ วฏฺฏติ.

๒๗๔๖.

กิลิฏฺสาฏกํ วาปิ, ทุพฺพณฺณํ วาปิ จีวรํ;

อลฺลิยา ปน ปตฺเตน, โธวิตุํ ปน วฏฺฏติ.

๒๗๔๗.

จีวรานํ กถา เสสา, ปเม กถิเน ปน;

ตตฺถ วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺพา วิภาวินา.

จีวรกฺขนฺธกกถา.

มหาวคฺโค นิฏฺิโต.

จูฬวคฺโค

ปาริวาสิกกฺขนฺธกกถา

๒๗๔๘.

ตชฺชนียํ นิยสฺสฺจ, ปพฺพาชํ ปฏิสารณํ;

ติวิธุกฺเขปนฺจาติ, สตฺต กมฺมานิ ทีปเย.

๒๗๔๙.

เตจตฺตาลีส วตฺตานิ, ขนฺธเก กมฺมสฺิเต;

นวาธิกานิ ตึเสว, ขนฺธเก ตทนนฺตเร.

๒๗๕๐.

เอวํ สพฺพานิ วตฺตานิ, ทฺวาสีเตว มเหสินา;

โหนฺติ ขนฺธกวตฺตานิ, คหิตาคหเณน ตุ.

๒๗๕๑.

ปาริวาสฺจ วตฺตฺจ, สมาทินฺนสฺส ภิกฺขุโน;

รตฺติจฺเฉโท กถํ วุตฺโต, วตฺตเภโท กถํ ภเว?

๒๗๕๒.

สหวาโส วินาวาโส, อนาโรจนเมว จ;

ปาริวาสิกภิกฺขุสฺส, รตฺติจฺเฉโท จ ทุกฺกฏํ.

๒๗๕๓.

เอกจฺฉนฺเน ปนาวาเส, ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา;

นิวาโส ทกปาเตน, อุกฺขิตฺตสฺส นิวาริโต.

๒๗๕๔.

ปาริวาสิกภิกฺขุสฺส, อนฺโตเยว น ลพฺภติ;

อิจฺเจวํ ปน นิทฺทิฏฺํ, มหาปจฺจริยํ ปน.

๒๗๕๕.

‘‘อวิเสเสน นิทฺทิฏฺํ, มหาอฏฺกถาทิสุ;

อุภินฺนํ ทกปาเตน, นิวาโส วาริโต’’ติ หิ.

๒๗๕๖.

อภิกฺขุเก ปนาวาเส, อนาวาเสปิ กตฺถจิ;

วิปฺปวาสํ วสนฺตสฺส, รตฺติจฺเฉโท จ ทุกฺกฏํ.

๒๗๕๗.

ปาริวาสิกภิกฺขุสฺส, ภิกฺขุํ ทิสฺวาน ตงฺขเณ;

นาโรเจนฺตสฺส เจตสฺส, รตฺติจฺเฉโท จ ทุกฺกฏํ.

๒๗๕๘.

ปฺเจว จ ยถาวุฑฺฒํ, ลภเต ปาริวาสิโก;

กาตุํ ตตฺเถว จ ตฺวา, อุโปสถปวารณํ.

๒๗๕๙.

วสฺสสาฏึ ยถาวุฑฺฒํ, เทนฺติ เจ สงฺฆทายกา;

โอโณชนํ ตถา ภตฺตํ, ลภเต ปฺจิเม ปน.

ปาริวาสิกกฺขนฺธกกถา.

สมถกฺขนฺธกกถา

๒๗๖๐.

วิวาทาธารตา จานุ-วาทาธิกรณมฺปิ จ;

อาปตฺตาธารตา เจว, กิจฺจาธิกรณมฺปิ จ.

๒๗๖๑.

เอตานิ ปน จตฺตาริ, วุตฺตานิ จ มเหสินา;

เภทการกวตฺถูนิ, วิวาโท ตตฺถ นิสฺสิโต.

๒๗๖๒.

วิปตฺติโย จตสฺโสว, อนุวาโท อุปาคโต;

อาปตฺตาธารตา นาม, สตฺต อาปตฺติโย มตา.

๒๗๖๓.

สงฺฆกิจฺจานิ นิสฺสาย, กิจฺจาธิกรณํ สิยา;

เอเตสํ ตุ จตุนฺนมฺปิ, สมตฺตา สมถา มตา.

๒๗๖๔.

สมฺมุขา สติ จามูฬฺโห, ปฏิฺาวินโยปิ จ;

ตสฺสปาปิยสี เจว, ตถา เยภุยฺยสีปิ จ.

๒๗๖๕.

ติณวตฺถารโก เจว, สตฺตโม วินโย มโต;

สตฺติเม สมถา วุตฺตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.

๒๗๖๖.

วิวาโท สมฺมติ ทฺวีหิ, อนุวาโท จตูหิ จ;

อาปตฺติ ปน ตีเหว, กิจฺจเมเกน สมฺมติ.

๒๗๖๗.

ฉฏฺเน ปเมนาปิ, วิวาโท เอตฺถ สมฺมติ;

สมฺมุขาวินยาทีหิ, อนุปุพฺเพน ตีหิปิ.

๒๗๖๘.

ตเถว ปฺจเมนาปิ, อนุวาโท หิ สมฺมติ;

สมฺมุเขน ปฏิฺาย, ติณวตฺถารเกน จ.

๒๗๖๙.

อาปตฺตูปสมํ ยาติ, ตีเหว สมเถหิ สา;

สมฺมุขาวินเยเนว, กิจฺจเมเกน สมฺมติ.

๒๗๗๐.

เยภุยฺยสิกกมฺเม ตุ, สลากํ คาหเย พุโธ;

คูฬฺเหน วิวเฏนาปิ, กณฺณชปฺเปน วา ปน.

๒๗๗๑.

อลชฺชุสฺสเท คูฬฺเหน, วิวเฏเนว ลชฺชิสุ;

พาเลสุ กณฺณชปฺเปน, สลากํ คาหเย พุโธ.

๒๗๗๒.

ลชฺชี อลชฺชี พาโลติ, เกน สกฺกา วิชานิตุํ?

สเกน กมฺมุนาเยว, เตน สกฺกา วิชานิตุํ.

๒๗๗๓.

อาปชฺชติ จ สฺจิจฺจ, อาปตฺตึ ปริคูหติ;

ฉนฺทาทิอคตึ ยาติ, อลชฺชี เอทิโส สิยา.

๒๗๗๔.

นาปชฺชติ จ สฺจิจฺจ, อาปตฺตึ น จ คูหติ;

น คจฺฉติคติฺจาปิ, เอทิโส ลชฺชิ ปุคฺคโล.

๒๗๗๕.

ทุจฺจินฺติโต จ ทุพฺภาสี, ตถา ทุกฺกฏการิโก;

เอทิโส ปน ‘‘พาโล’’ติ, ลกฺขเณเนว ายติ.

๒๗๗๖.

ติธา สลากคาเหน, พหุกา ธมฺมวาทิโน;

เยภุยฺยสิกกมฺเมน, กตฺตพฺพนฺติ ชิโนพฺรวิ.

๒๗๗๗.

อลชฺชี สานุวาโท จ, อสุจี กมฺมโต จ โย;

ตสฺสปาปิยสีกมฺม-โยคฺโค โส โหติ ปุคฺคโล.

๒๗๗๘.

ภณฺฑเน กลเห ชาเต, วิวาทสฺมึ อนปฺปเก;

พหุอสฺสามเณ จิณฺเณ, อนคฺเคปิ จ ภสฺสเก.

๒๗๗๙.

มูลมูลํ คเวสนฺตํ, โหติ วาฬฺจ กกฺขฬํ;

ติณวตฺถารเกเนว, กาตพฺพนฺติ ปกาสิตํ.

๒๗๘๐.

ยถา จ ติณปณฺเณน, ฉนฺนํ คูถฺจ มุตฺตกํ;

น จ วายติ ทุคฺคนฺธํ, วูปสมฺมติ ตงฺขเณ.

๒๗๘๑.

เปตฺวา ถุลฺลวชฺชฺจ, คิหีหิ ปฏิสํยุตํ;

ทิฏฺาวิกมฺมิกฺเจว, โย จ ตตฺถ น โหติ ตํ.

๒๗๘๒.

เสสายาปตฺติยา ยาว, อุปสมฺปทมาฬโต;

สุทฺโธ โหติ นิราปตฺติ, ติณวตฺถารเก ตถา.

สมถกฺขนฺธกกถา.

ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธกกถา

๒๗๘๓.

รุกฺเข วา ปน กุฏฺเฏวา, อฏฺฏาเน ถมฺภเกสุ วา;

นฺหายมาโน สกํ กายํ, อุคฺฆํเสยฺยสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๗๘๔.

กายํ คนฺธพฺพหตฺเถน, กุรุวินฺทกสุตฺติยา;

มลฺลเกน น ฆํเสยฺย, นาฺมฺฺจ กายโต.

๒๗๘๕.

อกตํ มลฺลกํ นาม, คิลานสฺเสว วฏฺฏติ;

กตํ ตํ มลฺลกํ นาม, สพฺเพสมฺปิ น วฏฺฏติ.

๒๗๘๖.

กปาลิฏฺกขณฺฑานิ, สพฺพสฺส ปุถุปาณิกํ;

คิลานสฺสาคิลานสฺส, วตฺถวฏฺฏิ จ วฏฺฏติ.

๒๗๘๗.

วุตฺตา เผณกปาสาณ-กถลา ปาทฆํสเน;

วฏฺฏํ วา จตุรสฺสํ วา, กตกํ น จ วฏฺฏติ.

๒๗๘๘.

ยํ กิฺจิปิ อลงฺการํ, ธาเรนฺตสฺสปิ ทุกฺกฏํ;

โหติ อนฺตมโส ตาล-ปณฺณมตฺตมฺปิ ภิกฺขุโน.

๒๗๘๙.

โอสณฺเหยฺย สเก เกเส, โย หตฺถผณเกน วา;

ผณเกนปิ โกจฺเฉน, ทุกฺกฏํ ตสฺส นิทฺทิเส.

๒๗๙๐.

สิตฺถเตโลทเตเลหิ, มณฺฑนตฺถํ น วฏฺฏติ;

อนุโลมนิปาตตฺถํ, อุทฺธํโลเมน ภิกฺขุนา.

๒๗๙๑.

หตฺถํ เตเลน เตเมตฺวา, ปุฺฉิตพฺพา สิโรรุหา;

วฏฺฏตุณฺหาภิตตฺตสฺส, อลฺลหตฺเถน ปุฺฉิตุํ.

๒๗๙๒.

อาทาเส อุทปตฺเต วา, ยตฺถ กตฺถจิ อตฺตโน;

มุขพิมฺพํ วินา เหตุํ, โอโลเกนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๗๙๓.

‘‘สฺฉวึ ตุ มุขํ, โน’’ติ, ทฏฺุมาพาธปจฺจยา;

‘‘ชิณฺโณ โน’’ตายุสงฺขาร-ชานนตฺถฺจ วฏฺฏติ.

๒๗๙๔.

นจฺจํ วา ปน คีตํ วา, วาทิตํ วาปิ ภิกฺขุโน;

ทฏฺุํ วา ปน โสตุํ วา, คจฺฉโต โหติ ทุกฺกฏํ.

๒๗๙๕.

ทฏฺุมนฺตมโส โมร-นจฺจมฺปิ จ น วฏฺฏติ;

โสตุมนฺตมโส ทนฺต-คีตมฺปิ จ น วฏฺฏติ.

๒๗๙๖.

นจฺจนฺตสฺส สยํ วาปิ, นจฺจาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

อนาปตฺตนฺตราราเม, ตฺวา สุณาติ ปสฺสติ.

๒๗๙๗.

‘‘ปสฺสิสฺสามี’’ติ นจฺจํ วา, คีตํ วา ปน วาทิตํ;

วิหารโต วิหารํ วา, คจฺฉโต โหติ ทุกฺกฏํ.

๒๗๙๘.

อาปตฺตนฺโตวิหาเรปิ, อุฏฺหิตฺวาน คจฺฉโต;

ตฺวา คีวํ ปสาเรตฺวา, ปสฺสโตปิ จ วีถิยํ.

๒๗๙๙.

เกสา ทีฆา น ธาเรยฺยา, โย ธาเรยฺยสฺส ทุกฺกฏํ;

ทฺวงฺคุลํ วา ทุมาสํ วา, ตโต อุทฺธํ น วฏฺฏติ.

๒๘๐๐.

นเข นาสิกโลมานิ, ทีฆานิ น ตุ ธารเย;

น จ วีสติมฏฺํ วา, กาตุํ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน.

๒๘๐๑.

กปฺปาเปยฺย วิสุํ มสฺสุํ, ทาิกํ วา เปยฺย โย;

สํหราเปยฺย วา โลมํ, สมฺพาเธ ตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๘๐๒.

ฉินฺทโต ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เกเส กตฺตริกาย วา;

อคิลานสฺส อฺเน, ฉินฺทาเปนฺตสฺส วา ตถา.

๒๘๐๓.

ฉินฺทโต อตฺตโน องฺค-ชาตํ ถุลฺลจฺจยํ สิยา;

เสสงฺคเฉทเน อตฺต-วเธ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๘๐๔.

อหิกีฏาทิทฏฺสฺส, ตาทิสาพาธปจฺจยา;

น โทโส ฉินฺทโต องฺคํ, โมเจนฺตสฺส จ โลหิตํ.

๒๘๐๕.

อปริสฺสาวโน มคฺคํ, สเจ คจฺฉติ ทุกฺกฏํ;

ยาจมานสฺส วา มคฺเค, ตเถวาททโตปิ ตํ.

๒๘๐๖.

น ภุฺเช น ปิเว นคฺโค, น ขาเท น จ สายเย;

น ทเท น จ คณฺเหยฺย, น คจฺเฉยฺยปิ อฺชสํ.

๒๘๐๗.

วนฺทิตพฺพํ น นคฺเคน, วนฺทาเปตพฺพเมว วา;

ปริกมฺมํ น กาตพฺพํ, น นคฺเคน จ การเย.

๒๘๐๘.

ปริกมฺเม ปฏิจฺฉาที, ติสฺโส ชนฺตาฆราทิกา;

วุตฺตา, วตฺถปฏิจฺฉาที, สพฺพตฺถ ปน วฏฺฏติ.

๒๘๐๙.

ยตฺถ กตฺถจิ เปฬายํ, ภุฺชิตุํ น จ วฏฺฏติ;

เอกโต ภุฺชโต โหติ, ทุกฺกฏํ เอกภาชเน.

๒๘๑๐.

เอกปาวุรณา เอก-ตฺถรณา วา นิปชฺชเร;

เอกมฺเจปิ วา เตสํ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๘๑๑.

น นิสีเทยฺย สงฺฆาฏิ-ปลฺลตฺถิกมุปาคโต;

กิฺจิ กีฬํ น กีเฬยฺย, ปลิตํ น จ คาหเย.

๒๘๑๒.

ภมุกาย นลาเฏ วา, ทาิกายปิ อุคฺคตํ;

ตาทิสํ ปลิตํ จฺํ, คาหาเปตุมฺปิ วฏฺฏติ.

๒๘๑๓.

อคิลาโน สเจ ภิกฺขุ, ฉตฺตํ ธาเรยฺย ทุกฺกฏํ;

อตฺตโน จีวราทีนํ, คุตฺตตฺถํ ปน วฏฺฏติ.

๒๘๑๔.

หตฺถิโสณฺฑํ จตุกฺกณฺณํ, วสนํ มจฺฉวาฬกํ;

เวลฺลิยํ ตาลวณฺฏฺจ, นิวาเสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๘๑๕.

คหิปารุปนํ วาปิ, ปารุปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

นิวาสเน ปารุปเน, ปริมณฺฑลตา มตา.

๒๘๑๖.

โลกายตํ น วาเจยฺย, น จ ตํ ปริยาปุเณ;

น ติรจฺฉานวิชฺชา วา, วาเจตพฺพาว ภิกฺขุนา.

๒๘๑๗.

น จ วฏฺฏติ ธาเรตุํ, สพฺพา จามริพีชนี;

น จาลิมฺเปยฺย ทายํ วา, น จ ลฺเช มุขมฺปิ จ.

๒๘๑๘.

น วเห อุภโตกาชํ, วฏฺฏตนฺตรกาชกํ;

สีสกฺขนฺธกโฏลมฺพ-ภาเร โทโส น วิชฺชติ.

๒๘๑๙.

อฏฺงฺคุลาทิกํ ภิกฺขุ, ปจฺฉิมํ จตุรงฺคุลา;

ขาทโต ทนฺตกฏฺฺจ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๘๒๐.

รุกฺขํ เนวาภิรูเหยฺย, กิจฺเจ สติปิ โปริสํ;

อาปทาสุ ยถากามํ, วฏฺฏเตวาภิรูหิตุํ.

๒๘๒๑.

ลสุณํ น จ ขาเทยฺย, สเจ นากลฺลโก สิยา;

นาโรเปตพฺพกํ พุทฺธ-วจนํ อฺถา ปน.

๒๘๒๒.

ขิปิเตน จ วตฺตพฺพํ, ‘‘ชีวา’’ติ, คิหินา ปุน;

‘‘ชีวถา’’ติ จ วุตฺเตน, ‘‘จิรํ ชีวา’’ติ วฏฺฏติ.

๒๘๒๓.

สามเณรํ คหฏฺํ วา, อาโกเฏนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

สยเน ปุปฺผสํกิณฺเณ, น วฏฺฏติ นิปชฺชิตุํ.

๒๘๒๔.

ขุรภณฺฑํ น คณฺเหยฺย, สเจ นฺหาปิตปุพฺพโก;

น จ ธารณิยา อุณฺหี, สพฺพา พาหิรโลมิกา.

๒๘๒๕.

องฺคราคํ กโรนฺตสฺส, ทุกฺกฏํ สมุทีริตํ;

อกายพนฺธนสฺสาปิ, คามํ ปวิสโตปิ จ.

๒๘๒๖.

โลหชํ ทารุชํ สพฺพํ, กปฺปิยํ มตฺติกามยํ;

วินา สตฺถฺจ ปตฺตฺจ, กตกํ กุมฺภการิกํ.

ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธกกถา.

เสนาสนกฺขนฺธกกถา

๒๘๒๗.

อาสนฺทิโก อติกฺกนฺต-ปมาโณปิ จ วฏฺฏติ;

ตถา ปฺจงฺคปีมฺปิ, สตฺตงฺคมฺปิ จ วฏฺฏติ.

๒๘๒๘.

ตูโลนทฺธา ฆเรเยว, มฺจปีา นิสีทิตุํ;

สีสปาทูปธานฺจ, อคิลานสฺส วฏฺฏติ.

๒๘๒๙.

สนฺถริตฺวา คิลานสฺส, อุปธานานิ ตตฺถ จ;

ปจฺจตฺถรณกํ ทตฺวา, นิปชฺชนฺตสฺส วฏฺฏติ.

๒๘๓๐.

ติริยํ มุฏฺิรตนํ, โหติ พิมฺโพหนํ มิตํ;

ทีฆโต จ ทิยฑฺฒํ วา, ทฺวิหตฺถนฺติ กุรุนฺทิยํ.

๒๘๓๑.

ปูริตา โจฬปณฺณุณฺณ-ติณวาเกหิ ปฺจหิ;

ภิสิโย ภาสิตา ปฺจ, ตูลานํ คณนาวสา.

๒๘๓๒.

ภิสิตูลานิ ปฺเจว, ตถา ตูลานิ ตีณิปิ;

โลมานิ มิคปกฺขีนํ, คพฺภา พิมฺโพหนสฺสิเม.

๒๘๓๓.

มนุสฺสโลมํ โลเมสุ, ปุปฺเผสุ พกุลาทิกํ;

สุทฺธํ ตมาลปตฺตฺจ, ปณฺเณสุ น จ วฏฺฏติ.

๒๘๓๔.

อุณฺณาทิกํ ปฺจวิธฺจ ตูลํ;

มเหสินา ยํ ภิสิยํ ปวุตฺตํ;

มสูรเก ตํ ปน วฏฺฏตีติ;

กุรุนฺทิยํ อฏฺกถาย วุตฺตํ.

๒๘๓๕.

ยเทตํ ติวิธํ ตูลํ, ภิสิยํ ตํ อกปฺปิยํ;

มิสฺสํ ตมาลปตฺตํ ตุ, สพฺพตฺถ ปน วฏฺฏติ.

๒๘๓๖.

รูปํ ตุ ปุริสิตฺถีนํ, ติรจฺฉานคตสฺส วา;

กาเรนฺตสฺส กโรโต วา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๘๓๗.

ชาตกํ ปน วตฺถุํ วา, การาเปตุํ ปเรหิ วา;

มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ, สยํ กาตุมฺปิ วฏฺฏติ.

๒๘๓๘.

สมานาสนิโก นาม, ทฺวีหิ วสฺเสหิ โย ปน;

วุฑฺโฒ วา ทหโร วาปิ, วสฺเสเนเกน วา ปน.

๒๘๓๙.

สมานวสฺเส วตฺตพฺพํ, กิฺจ นามิธ วิชฺชติ;

สตฺตวสฺสติวสฺเสหิ, ปฺจวสฺโส นิสีทติ.

๒๘๔๐.

เหฏฺา ทีฆาสนํ ติณฺณํ, ยํ ปโหติ นิสีทิตุํ;

เอกมฺเจปิ ปีเ วา, ทฺเว นิสีทนฺติ วฏฺฏติ.

๒๘๔๑.

อุภโตพฺยฺชนํ อิตฺถึ, เปตฺวา ปณฺฑกํ ปน;

ทีฆาสเน อนุฺาตํ, สพฺเพหิปิ นิสีทิตุํ.

๒๘๔๒.

ปุริมิโก ปจฺฉิมิโก, ตเถวนฺตรมุตฺตโก;

ตโย เสนาสนคฺคาหา, สมฺพุทฺเธน ปกาสิตา.

๒๘๔๓.

ปุพฺพารุณา ปาฏิปทสฺส ยาว;

ปุนารุโณ ภิชฺชติ เนว ตาว;

อิทฺหิ เสนาสนคาหกสฺส;

เขตฺตนฺติ วสฺสูปคเม วทนฺติ.

๒๘๔๔.

ปาโตว คาหิเต อฺโ, ภิกฺขุ เสนาสเน ปน;

สเจ ยาจติ อาคนฺตฺวา, วตฺตพฺโพ คาหิตนฺติ โส.

๒๘๔๕.

สงฺฆิกํ อปโลเกตฺวา, คหิตํ วสฺสวาสิกํ;

อนฺโตวสฺเสปิ วิพฺภนฺโต, ลภเต ตตฺรชํ สเจ.

๒๘๔๖.

วุฏฺวสฺโส สเจ ภิกฺขุ, กิฺจิ อาวาสิหตฺถโต;

คเหตฺวา กปฺปิยํ ภณฺฑํ, ทตฺวา ตสฺสตฺตโน ปน.

๒๘๔๗.

‘‘อสุกสฺมึ กุเล มยฺหํ, วสฺสาวาสิกจีวรํ;

คาหิตํ คณฺห’’อิจฺเจวํ, วตฺวา คจฺฉติ โส ทิสํ.

๒๘๔๘.

อุปฺปพฺพชติ เจ ตตฺถ, คตฏฺาเน, น ลพฺภติ;

คเหตุํ ตสฺส สมฺปตฺตํ, สงฺฆิกํเยว ตํ สิยา.

๒๘๔๙.

มนุสฺเส สมฺมุขา ตตฺถ, ปฏิจฺฉาเปติ เจ ปน;

สพฺพํ ลภติ สมฺปตฺตํ, วสฺสาวาสิกจีวรํ.

๒๘๕๐.

อาราโม จ วิหาโร จ, วตฺถูนิ ทุวิธสฺสปิ;

ภิสิ พิมฺโพหนํ มฺจ-ปีนฺติ ตติยํ ปน.

๒๘๕๑.

โลหกุมฺภี กฏาหฺจ, ภาณโก โลหวารโก;

วาสิ ผรสุ กุทฺทาโล, กุารี จ นิขาทนํ.

๒๘๕๒.

วลฺลิ เวฬุ ติณํ ปณฺณํ, มุฺชปพฺพชเมว จ;

มตฺติกา ทารุภณฺฑฺจ, ปฺจมํ ตุ ยถาห จ.

๒๘๕๓.

‘‘ทฺวีหิ สงฺคหิตานิ ทฺเว, ตติยํ จตุสงฺคหํ;

จตุตฺถํ นวโกฏฺาสํ, ปฺจมํ อฏฺธา มตํ.

๒๘๕๔.

อิติ ปฺจหิ ราสีหิ, ปฺจนิมฺมลโลจโน;

ปฺจวีสวิธํ นาโถ, ครุภณฺฑํ ปกาสยิ’’.

๒๘๕๕.

อิทฺหิ ปน สงฺฆสฺส, สนฺตกํ ครุภณฺฑกํ;

วิสฺสชฺเชนฺโต วิภาเชนฺโต, ภิกฺขุ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส.

๒๘๕๖.

ภิกฺขุนา ครุภณฺฑํ ตุ, สงฺเฆน หิ คเณน วา;

วิสฺสชฺชิตมวิสฺสฏฺํ, วิภตฺตมวิภาชิตํ.

๒๘๕๗.

ปุริเมสุ หิ ตีสฺเวตฺถ, น จตฺถาครุภณฺฑกํ;

โลหกุมฺภี กฏาโห จ, โลหภาณกเมว จ.

๒๘๕๘.

ติวิธํ ขุทฺทกํ วาปิ, ครุภณฺฑกเมวิทํ;

ปาทคณฺหนโก โลห-วารโก ภาชิโย มโต.

๒๘๕๙.

อุทฺธํ ปน ตโต โลห-วารโก ครุภณฺฑกํ;

ภิงฺการาทีนิ สพฺพานิ, ครุภณฺฑานิ โหนฺติ หิ.

๒๘๖๐.

ภาเชตพฺโพ อโยปตฺโต;

ตมฺพาโยถาลกาปิ จ;

ธูมเนตฺตาทิกํ เนว;

ภาเชตพฺพนฺติ ทีปิตํ.

๒๘๖๑.

อตฺตนา ปฏิลทฺธํ ตํ, โลหภณฺฑํ ตุ กิฺจิปิ;

น ปุคฺคลิกโภเคน, ภุฺชิตพฺพฺหิ ภิกฺขุนา.

๒๘๖๒.

กํสวฏฺฏกโลหานํ, ภาชนานิปิ สพฺพโส;

น ปุคฺคลิกโภเคน, วฏฺฏนฺติ ปริภุฺชิตุํ.

๒๘๖๓.

ติปุภณฺเฑปิ เอเสว, นโย เยฺโย วิภาวินา;

น โทโส สงฺฆิเก อตฺถิ, คิหีนํ สนฺตเกสุ วา.

๒๘๖๔.

ขีรปาสาณสมฺภูตํ, ครุกํ ตฏฺฏกาทิกํ;

ปาทคณฺหนโต อุทฺธํ, ฆฏโก ครุภณฺฑโก.

๒๘๖๕.

สิงฺคิสชฺฌุมยํ หาร-กูฏชํ ผลิกุพฺภวํ;

ภาชนานิ น วฏฺฏนฺติ, คิหีนํ สนฺตกานิปิ.

๒๘๖๖.

วาสิ ภาชนิยา ขุทฺทา, ครุภณฺฑํ มหตฺตรี;

ตถา ผรสุ เวชฺชานํ, สิราเวธนกมฺปิ จ.

๒๘๖๗.

กุาริ วาสิ กุทฺทาโล, ครุภณฺฑํ นิขาทนํ;

สิขรมฺปิ จ เตเนว, คหิตนฺติ ปกาสิตํ.

๒๘๖๘.

จตุรสฺสมุขํ โทณิ-มุขํ วงฺกมฺปิ ตตฺถ จ;

สทณฺฑํ ขุทฺทกํ สพฺพํ, ครุภณฺฑํ นิขาทนํ.

๒๘๖๙.

มุฏฺิกมธิกรณี, สณฺฑาโส วา ตุลาทิกํ;

กิฺจิ สงฺฆสฺส ทินฺนํ เจ, ตํ สพฺพํ ครุภณฺฑกํ.

๒๘๗๐.

นฺหาปิตสฺส จ สณฺฑาโส, กตฺตรี จ มหตฺตรี;

มหาปิปฺผลกํ ตุนฺน-การานํ ครุภณฺฑกํ.

๒๘๗๑.

วลฺลิ สงฺฆสฺส ทินฺนา วา, ตตฺถชาตาปิ รกฺขิตา;

อฑฺฒพาหุปฺปมาณาปิ, ครุ เวตฺตลตาทิกา.

๒๘๗๒.

สุตฺตวากาทินิพฺพตฺตา, รชฺชุกา โยตฺตกานิ วา;

สงฺฆสฺส ทินฺนกาเล ตุ, คจฺฉนฺติ ครุภณฺฑตํ.

๒๘๗๓.

นาฬิเกรสฺส หีเร วา, วาเก วา ปน เกนจิ;

วฏฺเฏตฺวา หิ กตา เอก-วฏฺฏาปิ ครุภณฺฑกํ.

๒๘๗๔.

เวฬุ สงฺฆสฺส ทินฺโน วา, รกฺขิโต ตตฺถชาตโก;

อฏฺงฺคุลายโต สูจิ-ทณฺฑมตฺโต ครุํ สิยา.

๒๘๗๕.

ฉตฺตทณฺฑสลากาโย, ทณฺโฑ กตฺตรยฏฺิปิ;

ปาทคณฺหนกา เตล-นาฬี ภาชนิยา อิเม.

๒๘๗๖.

มุฺชาทีสุปิ ยํ กิฺจิ, มุฏฺิมตฺตํ ครุํ สิยา;

ตาลปณฺณาทิเมกมฺปิ, ทินฺนํ วา ตตฺถชาตกํ.

๒๘๗๗.

อฏฺงฺคุลปฺปมาโณปิ, ครุกํ ริตฺตโปตฺถโก;

มตฺติกา ปกตี วาปิ, ปฺจวณฺณา สุธาปิ วา.

๒๘๗๘.

สิเลสาทีสุ วา กิฺจิ, ทินฺนํ วา ตตฺถชาตกํ;

ตาลปกฺกปมาณํ ตุ, ครุภณฺฑนฺติ ทีปิตํ.

๒๘๗๙.

วลฺลิเวฬาทิกํ กิฺจิ, อรกฺขิตมโคปิตํ;

ครุภณฺฑํ น โหเตว, คเหตพฺพํ ยถาสุขํ.

๒๘๘๐.

รกฺขิตํ โคปิตํ วาปิ, คเหตพฺพํ ตุ คณฺหตา;

สมกํ อติเรกํ วา, ทตฺวา ผาติกเมว วา.

๒๘๘๑.

อฺชนํ หริตาลฺจ, ตถา หิงฺคุ มโนสิลา;

ภาเชตพฺพนฺติ วิฺเยฺยํ, วิฺุนา วินยฺุนา.

๒๘๘๒.

ทารุภณฺเฑปิ โย โกจิ, สูจิทณฺฑปฺปมาณโก;

อฏฺงฺคุลายโต ทารุ-ภณฺฑโก ครุภณฺฑกํ.

๒๘๘๓.

มหาอฏฺกถายํ ตุ, วิภชิตฺวาว ทสฺสิตํ;

อาสนฺทิโกปิ สตฺตงฺโค, ภทฺทปีฺจ ปีิกา.

๒๘๘๔.

ปีเมฬกปาทฺจ, ตถามณฺฑกวฏฺฏกํ;

โกจฺฉํ ปลาลปีฺจ, โธวเน ผลกมฺปิ จ.

๒๘๘๕.

ภณฺฑิกา มุคฺคโร เจว, วตฺถฆฏฺฏนมุคฺคโร;

อมฺพณมฺปิ จ มฺชูสา, นาวา รชนโทณิกา.

๒๘๘๖.

อุฬุงฺโกปิ สมุคฺโคปิ, กรณฺฑมฺปิ กฏจฺฉุปิ;

เอวมาทิ ตุ สพฺพมฺปิ, สงฺฆิกํ ครุภณฺฑกํ.

๒๘๘๗.

สพฺพํ ทารุมยํ เคห-สมฺภารํ ครุกํ มตํ;

ภาชิยํ กปฺปิยํ จมฺมํ, อกปฺปิยมภาชิยํ.

๒๘๘๘.

เอฬจมฺมํ ครุํ วุตฺตํ, ตเถโวทุกฺขลาทิกํ;

เปสการาทิภณฺฑฺจ, กสิภณฺฑฺจ สงฺฆิกํ.

๒๘๘๙.

ตเถวาธารโก ปตฺต-ปิธานํ ตาลวณฺฏกํ;

พีชนี ปจฺฉิ จงฺโกฏํ, สพฺพา สมฺมุฺชนี ครุ.

๒๘๙๐.

ยํ กิฺจิ ภูมตฺถรณํ, โย โกจิ กฏสารโก;

จกฺกยุตฺตกยานฺจ, สพฺพมฺปิ ครุภณฺฑกํ.

๒๘๙๑.

ฉตฺตฺจ มุฏฺิปณฺณฺจ, วิสาณํตุมฺพภาชนํ;

อุปาหนารณีธมฺม-กรณาทิ ลหุํ อิทํ.

๒๘๙๒.

หตฺถิทนฺโต วิสาณฺจ, ยถาคตมตจฺฉิตํ;

มฺจปาทาทิ ยํ กิฺจิ, ภาชนียมนิฏฺิตํ.

๒๘๙๓.

นิฏฺิโต ตจฺฉิโต วาปิ, วิโธ หิงฺคุกรณฺฑโก;

อฺชนี จ สลากาโย, ภาชนี อุทปุฺฉนี.

๒๘๙๔.

สพฺพํ กุลาลภณฺฑมฺปิ, ปริโภคารหํ ปน;

ปตฺตงฺคารกฏาหฺจ, ธูมทานํ กปลฺลิกา.

๒๘๙๕.

ถูปิกา ทีปรุกฺโข จ, จยนจฺฉทนิฏฺกา;

สงฺฆิกํ ปน สพฺพมฺปิ, ครุภณฺฑนฺติ ทีปิตํ.

๒๘๙๖.

ปตฺโต กฺจนโก เจว, ถาลกํ กุณฺฑิกาปิ จ;

ฆฏโก โลหภณฺเฑปิ, กุณฺฑิกาปิ จ ภาชิยา.

๒๘๙๗.

ครุนา ครุภณฺฑฺจ, ถาวเรน จ ถาวรํ;

สงฺฆสฺส ปริวตฺเตตฺวา, คณฺหิตุํ ปน วฏฺฏติ.

๒๘๙๘.

อโธเตน จ ปาเทน, นกฺกเม สยนาสนํ;

อลฺลปาเทน วา ภิกฺขุ, ตเถว สอุปาหโน.

๒๘๙๙.

ภูมิยา นิฏฺุภนฺตสฺส, ปริกมฺมกตาย วา;

ปริกมฺมกตํ ภิตฺตึ, อปสฺเสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๙๐๐.

ปริกมฺมกตํ ภูมึ, สงฺฆิกํ มฺจปีกํ;

อตฺตโน สนฺตเกเนว, ปตฺถริตฺวาน เกนจิ.

๒๙๐๑.

นิปชฺชิตพฺพํ, สหสา, ตสฺส นิทฺทายโต ยทิ;

สรีราวยโว โกจิ, มฺจํ ผุสติ ทุกฺกฏํ.

๒๙๐๒.

โลเมสุ ปน โลมานํ, คณนาเยว ทุกฺกฏํ;

ตเลน หตฺถปาทานํ, วฏฺฏตกฺกมิตุํ ปน.

๒๙๐๓.

สหสฺสคฺฆนโก โกจิ, ปิณฺฑปาโต สจีวโร;

ปตฺโต อวสฺสิกํ ภิกฺขุํ, ลิขิตฺวา ปิโตปิ จ.

๒๙๐๔.

ตาทิโส ปิณฺฑปาโตว, สฏฺิวสฺสานมจฺจเย;

อุปฺปนฺโน สฏฺิวสฺสสฺส, ิติกาย ทเท พุโธ.

๒๙๐๕.

อุทฺเทสภตฺตํ ภุฺชิตฺวา, ชาโต เจ สามเณรโก;

คเหตุํ ลภติ ตํ ปจฺฉา, สามเณรสฺส ปาฬิยา.

๒๙๐๖.

สมฺปุณฺณวีสวสฺโส โย, สฺเว อุทฺเทสํ ลภิสฺสติ;

อชฺช โส อุปสมฺปนฺโน, อตีตา ิติกา สิยา.

๒๙๐๗.

สเจ ปน สลากา ตุ, ลทฺธา ภตฺตํ น ตํทิเน;

ลทฺธํ, ปุนทิเน ตสฺส, คาเหตพฺพํ, น สํสโย.

๒๙๐๘.

อุตฺตรุตฺตริภงฺคสฺส, ภตฺตสฺเสกจรสฺส หิ;

วิสุฺหิ ิติกา กตฺวา, ทาตพฺพา ตุ สลากิกา.

๒๙๐๙.

ภตฺตเมว สเจ ลทฺธํ, น ปนุตฺตริภงฺคกํ;

ลทฺธมุตฺตริภงฺคํ วา, น ลทฺธํ ภตฺตเมว วา.

๒๙๑๐.

เยน เยน หิ ยํ ยํ ตุ, น ลทฺธํ, ตสฺส ตสฺส จ;

ตํ ตํ ปุนทิเน จาปิ, คาเหตพฺพนฺติ ทีปิตํ.

๒๙๑๑.

สงฺฆุทฺเทสาทิกํ ภตฺตํ, อิทํ สตฺตวิธมฺปิ จ;

อาคนฺตุกาทิภตฺตฺจ, จตุพฺพิธมุทีริตํ.

๒๙๑๒.

วิหารวารภตฺตฺจ, นิจฺจฺจ กุฏิภตฺตกํ;

ปนฺนรสวิธํ ภตฺตํ, อุทฺทิฏฺํ สพฺพเมวิธ.

๒๙๑๓.

ปาฬิมฏฺกถฺเจว, โอโลเกตฺวา ปุนปฺปุนํ;

สงฺฆิเก ปจฺจเย สมฺมา, วิภเชยฺย วิจกฺขโณ.

เสนาสนกฺขนฺธกกถา.

วตฺตกฺขนฺธกกถา

๒๙๑๔.

อาคนฺตุกาวาสิกปิณฺฑจารี-;

เสนาสนารฺนุโมทนาสุ;

วตฺตานิ ภตฺเต คมิกสฺส ชนฺตา-;

ฆเร ตถา วจฺจกุฏิปฺปเวเส.

๒๙๑๕.

อาจริยุปชฺฌายกสิสฺสสทฺธิ-;

วิหาริวตฺตานิปิ สพฺพโสว;

วตฺตานิ วุตฺตานิ จตุทฺทเสว;

วิสุทฺธจิตฺเตน วินายเกน.

๒๙๑๖.

อาคนฺตุเกน อารามํ, ปวิสนฺเตน ภิกฺขุนา;

ฉตฺตํ ปนาปเนตพฺพํ, มุฺจิตพฺพา อุปาหนา.

๒๙๑๗.

โอคุณฺนํ น กาตพฺพํ, สีเส จีวรเมว วา;

น หิ เตน จ โธตพฺพา, ปาทา ปานียวารินา.

๒๙๑๘.

วนฺทิตพฺพาว ปุจฺฉิตฺวา, วิหาเร วุฑฺฒภิกฺขุโน;

กาเล เสนาสนํ เตน, ปุจฺฉิตพฺพฺจ ภิกฺขุนา.

๒๙๑๙.

วจฺจฏฺานฺจ ปสฺสาว-ฏฺานํ ปานียเมว จ;

ปริโภชนียํ สงฺฆ-กติกํ โคจราทิกํ.

๒๙๒๐.

วุฑฺฒมาคนฺตุกํ ทิสฺวา, ภิกฺขุนาวาสิเกนปิ;

ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ, ปจฺจุคฺคนฺตฺวาน จีวรํ.

๒๙๒๑.

อาสนํ ปฺเปตพฺพํ, ตสฺส ปาโททกมฺปิ จ;

อุปนิกฺขิปิตพฺพฺจ, ปุจฺฉิตพฺพฺจ วารินา.

๒๙๒๒.

วนฺเทยฺโย ปฺเปตพฺพํ, ตสฺส เสนาสนมฺปิ จ;

อชฺฌาวุตฺถมวุตฺถํ วา, โคจราโคจรมฺปิ จ.

๒๙๒๓.

วจฺจฏฺานฺจ ปสฺสาว-ฏฺานํ เสกฺขกุลานิ จ;

ปเวเส นิกฺขเม กาโล, วตฺตพฺโพ ปานิยาทิกํ.

๒๙๒๔.

สเจ โส นวโก โหติ;

อาคตาคนฺตุโก ยถา;

นิสินฺเนเนว เตนสฺส;

สพฺพมาวาสิภิกฺขุนา.

๒๙๒๕.

‘‘อตฺร ปตฺตํ เปหีติ, นิสีทาหีทมาสนํ’’;

อิจฺเจวํ ปน วตฺตพฺพํ, เทยฺยํ เสนาสนมฺปิ จ.

๒๙๒๖.

ทารุมตฺติกภณฺฑานิ, คนฺตุกาเมน ภิกฺขุนา;

คนฺตพฺพํ ปฏิสาเมตฺวา, ถเกตฺวาวสถมฺปิ จ.

๒๙๒๗.

อาปุจฺฉิตฺวาปิ คนฺตพฺพํ, ภิกฺขุนา สยนาสนํ;

ปุจฺฉิตพฺเพ อสนฺเตปิ, โคเปตฺวา วาปิ สาธุกํ.

๒๙๒๘.

สหสา ปวิเส นาปิ, สหสา น จ นิกฺขเม;

นาติทูเร นจฺจาสนฺเน, าตพฺพํ ปิณฺฑจารินา.

๒๙๒๙.

วามหตฺเถน สงฺฆาฏึ, อุจฺจาเรตฺวาถ ภาชนํ;

ทกฺขิเณน ปณาเมตฺวา, ภิกฺขํ คณฺเหยฺย ปณฺฑิโต.

๒๙๓๐.

สูปํ วา ทาตุกามาติ, สลฺลกฺเขยฺย มุหุตฺตกํ;

โอโลเกยฺยนฺตรา ภิกฺขุ, น ภิกฺขาทายิกามุขํ.

๒๙๓๑.

ปานียาทิ ปนาเนยฺยํ, ภิกฺขุนารฺเกนปิ;

นกฺขตฺตํ เตน โยโค จ, ชานิตพฺพา ทิสาปิ จ.

๒๙๓๒.

วจฺจปสฺสาวติตฺถานิ, ภวนฺติ ปฏิปาฏิยา;

กโรนฺตสฺส ยถาวุฑฺฒํ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๙๓๓.

สหสา อุพฺภชิตฺวา วา, น จ วจฺจกุฏึ วิเส;

อุกฺกาสิตฺวา พหิ ตฺวา, ปวิเส สณิกํ ปน.

๒๙๓๔.

วจฺจํ น นิตฺถุนนฺเตน, กาตพฺพํ ปน ภิกฺขุนา;

ขาทโต ทนฺตกฏฺํ วา, กโรโต โหติ ทุกฺกฏํ.

๒๙๓๕.

วจฺจํ ปน น กาตพฺพํ, พหิทฺธา วจฺจโทณิยา;

ปสฺสาโวปิ น กาตพฺโพ, พหิ ปสฺสาวโทณิยา.

๒๙๓๖.

ขเรน นาวเลเขยฺย, น กฏฺํ วจฺจกูปเก;

ฉฑฺเฑยฺย น จ ปาเตยฺย, เขฬํ ปสฺสาวโทณิยา.

๒๙๓๗.

ปาทุกาสุ ิโตเยว, อุพฺภเชยฺย วิจกฺขโณ;

ปฏิจฺฉาเทยฺย ตตฺเถว, ตฺวา นิกฺขมเน ปน.

๒๙๓๘.

นาจเมยฺย สเจ วจฺจํ, กตฺวา โย สลิเล สติ;

ตสฺส ทุกฺกฏมุทฺทิฏฺํ, มุนินา โมหนาสินา.

๒๙๓๙.

สสทฺทํ นาจเมตพฺพํ, กตฺวา จปุ จปูติ จ;

อาจมิตฺวา สราเวปิ, เสเสตพฺพํ น ตูทกํ.

๒๙๔๐.

อูหตมฺปิ อโธวิตฺวา, นิกฺขมนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

อุกฺลาปาปิ สเจ โหนฺติ, โสเธตพฺพํ อเสสโต.

๒๙๔๑.

อวเลขนกฏฺเน, ปูโร เจ ปีโร ปน;

ฉฑฺเฑยฺย กุมฺภิ ริตฺตา เจ, กุมฺภึ ปูเรยฺย วารินา.

๒๙๔๒.

อนชฺฌิฏฺโ หิ วุฑฺเฒน, ปาติโมกฺขํ น อุทฺทิเส;

ธมฺมํ น จ ภเณ, ปฺหํ, น ปุจฺเฉยฺย น วิสฺสเช.

๒๙๔๓.

อาปุจฺฉิตฺวา กเถนฺตสฺส, วุฑฺฒํ วุฑฺฒตราคเม;

ปุน อาปุจฺฉเน กิจฺจํ, นตฺถีติ ปริทีปิตํ.

๒๙๔๔.

วุฑฺเฒเนกวิหารสฺมึ, สทฺธึ วิหรตา ปน;

อนาปุจฺฉา หิ สชฺฌาโย, น กาตพฺโพ กทาจิปิ.

๒๙๔๕.

อุทฺเทโสปิ น กาตพฺโพ, ปริปุจฺฉาย กา กถา;

น จ ธมฺโม กเถตพฺโพ, ภิกฺขุนา ธมฺมจกฺขุนา.

๒๙๔๖.

น ทีโป วิชฺฌาเปตพฺโพ, กาตพฺโพ วา น เจว โส;

วาตปานกวาฏานิ, ถเกยฺย วิวเรยฺย โน.

๒๙๔๗.

จงฺกเม จงฺกมนฺโต จ, วุฑฺฒโต ปริวตฺตเย;

ตมฺปิ จีวรกณฺเณน, กาเยน น จ ฆฏฺฏเย.

๒๙๔๘.

ปุรโต เนว เถรานํ, นฺหาเยยฺย น ปนูปริ;

อุตฺตรํ โอตรนฺตานํ, ทเท มคฺคํ, น ฆฏฺฏเย.

๒๙๔๙.

วตฺตํ อปริปูเรนฺโต, น สีลํ ปริปูรติ;

อสุทฺธสีโล ทุปฺปฺโ, จิตฺเตกคฺคํ น วินฺทติ.

๒๙๕๐.

วิกฺขิตฺตจิตฺโตเนกคฺโค, สทฺธมฺมํ น จ ปสฺสติ;

อปสฺสมาโน สทฺธมฺมํ, ทุกฺขา น ปริมุจฺจติ.

๒๙๕๑.

ตสฺมา หิ วตฺตํ ปูเรยฺย, ชินปุตฺโต วิจกฺขโณ;

โอวาทํ พุทฺธเสฏฺสฺส, กตฺวา นิพฺพานเมหิติ.

วตฺตกฺขนฺธกกถา.

ภิกฺขุนิกฺขนฺธกกถา

๒๙๕๒.

กายํ อูรุํ ถนํ วาปิ, วิวริตฺวาน ภิกฺขุนี;

อตฺตโน องฺคชาตํ วา, ภิกฺขุสฺส น จ ทสฺสเย.

๒๙๕๓.

ภิกฺขุนา สห ยํ กิฺจิ, สมฺปโยเชนฺติยาปิ จ;

ตโต ภาสนฺติยา ภิกฺขุํ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๙๕๔.

น จ ภิกฺขุนิยา ทีฆํ, ธาเรยฺย กายพนฺธนํ;

เตเนว กายพนฺเธน, ถนปฏฺเฏน วา ปน.

๒๙๕๕.

วิลีเวน จ ปฏฺเฏน, จมฺมปฏฺเฏน วา ตถา;

ทุสฺสปฏฺเฏน วา ทุสฺส-เวณิยา ทุสฺสวฏฺฏิยา.

๒๙๕๖.

น ผาสุกา นเมตพฺพา, ทุกฺกฏํ ตุ นเมนฺติยา;

น ฆํสาเปยฺย สมณี, ชฆนํ อฏฺิกาทินา.

๒๙๕๗.

หตฺถํ วา หตฺถโกจฺฉํ วา, ปาทํ วา มุขมูรุกํ;

โกฏฺฏาเปติ สเจ ตสฺสา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๙๕๘.

น มุขํ ลิมฺปิตพฺพํ ตุ, น จุณฺเณตพฺพเมว จ;

มโนสิลาย วาปตฺติ, มุขํ ลฺชนฺติยา สิยา.

๒๙๕๙.

องฺคราโค น กาตพฺโพ, มุขราโคปิ วา ตถา;

อวงฺคํ น จ กาตพฺพํ, น กาตพฺพํ วิเสสกํ.

๒๙๖๐.

โอโลกนกโต ราคา, โอโลเกตุํ น วฏฺฏติ;

าตพฺพํ น จ สาโลเก, สนจฺจํ น จ การเย.

๒๙๖๑.

ทุกฺกฏํ มุนินา วุตฺตํ, คณิกํ วุฏฺเปนฺติยา;

สุรํ วา ปน มํสํ วา, ปณฺณํ วา วิกฺกิณนฺติยา.

๒๙๖๒.

วฑฺฒึ วาปิ วณิชฺชํ วา, ปโยเชตุํ น วฏฺฏติ;

ติรีฏํ กฺจุกํ วาปิ, ยทิ ธาเรติ ทุกฺกฏํ.

๒๙๖๓.

ทาโส วา ปน ทาสี วา, ตถา กมฺมกโรปิ วา;

น เจวุปฏฺเปตพฺโพ, ติรจฺฉานคโตปิ วา.

๒๙๖๔.

น จ ภิกฺขุนิยา สพฺพ-นีลาทึ ปน จีวรํ;

ธาเรตพฺพํ, น ธาเรยฺย, สพฺพํ นมตกมฺปิ จ.

๒๙๖๕.

ปฏิจฺฉนฺนาปฏิจฺฉนฺนํ, ฉินฺนํ วาจฺฉินฺนเมว วา;

ปุริสพฺยฺชนํ สพฺพํ, โอโลเกตุํ น วฏฺฏติ.

๒๙๖๖.

ทูรโตว จ ปสฺสิตฺวา, ภิกฺขุํ ภิกฺขุนิยา ปน;

มคฺโค ตสฺส ปทาตพฺโพ, โอกฺกมิตฺวาน ทูรโต.

๒๙๖๗.

ภิกฺขุํ ปน จ ปสฺสิตฺวา, ปตฺตํ ภิกฺขํ จรนฺติยา;

นีหริตฺวา ตมุกฺกุชฺชํ, ทสฺเสตพฺพํ ตุ ภิกฺขุโน.

๒๙๖๘.

สํเวลฺลิกฺจ กาตุํ วา, ธาเรตุํ กฏิสุตฺตกํ;

อุตุกาเล อนุฺาตํ, อุตุนีนํ มเหสินา.

๒๙๖๙.

อิตฺถิโปสยุตํ ยานํ, หตฺถวฏฺฏกเมว วา;

ปาฏงฺกี จ คิลานาย, วฏฺฏเตวาภิรูหิตุํ.

๒๙๗๐.

ครุธมฺเม ิตายาปิ, มานตฺตํ ตุ จรนฺติยา;

สมฺมนฺนิตฺวา ปทาตพฺพา, ทุติยา ปน ภิกฺขุนี.

๒๙๗๑.

ยสฺสา ปพฺพชฺชกาเล ตุ, คพฺโภ วุฏฺาติ อิตฺถิยา;

ปุตฺโต ยทิ จ ตสฺสาปิ, ทาตพฺพา ทุติยา ตถา.

๒๙๗๒.

มาตา ลภติ ปาเยตุํ, โภเชตุํ ปุตฺตมตฺตโน;

มณฺเฑตุมฺปิ อุเร กตฺวา, เสตุํ ลภติ สา ปน.

๒๙๗๓.

เปตฺวา สหเสยฺยํ ตุ, ตสฺมึ ทุติยิกาย หิ;

ปุริเสสุ ยถาฺเสุ, วตฺติตพฺพํ ตเถว จ.

๒๙๗๔.

วิพฺภเมเนว สา โหติ, ยสฺมา อิธ อภิกฺขุนี;

ตสฺมา ภิกฺขุนิยา สิกฺขา-ปจฺจกฺขานํ น วิชฺชติ.

๒๙๗๕.

วิพฺภนฺตาย ยถา ตสฺสา, ปุน นตฺถูปสมฺปทา;

คตาย ติตฺถายตนํ, ตถา นตฺถูปสมฺปทา.

๒๙๗๖.

เฉทนํ นขเกสานํ, ปุริเสหิ จ วนฺทนํ;

วณสฺส ปริกมฺมมฺปิ, สาทิตุํ ปน วฏฺฏติ.

๒๙๗๗.

น วจฺจกุฏิยา วจฺโจ, กาตพฺโพ ยาย กายจิ;

เหฏฺาปิ วิวเฏ อุทฺธํ, ปฏิจฺฉนฺเนปิ วฏฺฏติ.

๒๙๗๘.

น จ วฏฺฏติ สพฺพตฺถ, ปลฺลงฺเกน นิสีทิตุํ;

คิลานายฑฺฒปลฺลงฺกํ, วฏฺฏตีติ ปกาสิตํ.

๒๙๗๙.

จ ภิกฺขุนิยารฺเ, วตฺถพฺพํ ตุ กถฺจน;

อติตฺเถ นรติตฺเถ วา, นฺหายิตุํ น จ วฏฺฏติ.

๒๙๘๐.

สมณี คนฺธจุณฺเณน, ยา จ วาสิตมตฺติยา;

นฺหาเยยฺย ปฏิโสเต วา, ตสฺสา อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๙๘๑.

‘‘ตฺวํเยว ปริภุฺชา’’ติ, ปริโภคตฺถมตฺตโน;

ทินฺนํ อภุตฺวา อฺสฺส, เทนฺติยา ปน ทุกฺกฏํ.

๒๙๘๒.

สพฺพํ ปฏิคฺคหาเปตฺวา, ภิกฺขูหิ ปริภุฺชิตุํ;

อสนฺเตนุปสมฺปนฺเน, ภิกฺขุนีนํ ตุ วฏฺฏติ.

ภิกฺขุนิกฺขนฺธกกถา.

อิติ วินยวินิจฺฉเย ขนฺธกกถา นิฏฺิตา.

จตุพฺพิธกมฺมกถา

๒๙๘๓.

จตฺตาริมานิ กมฺมานิ, อปโลกนสฺิตํ;

ตฺติ ตฺติทุติยฺจ, กมฺมํ ตฺติจตุตฺถกํ.

๒๙๘๔.

อปโลกนกมฺมํ ตุ, ปฺจ านานิ คจฺฉติ;

ตฺติกมฺมํ นวฏฺานํ, ทุติยํ สตฺต คจฺฉติ.

๒๙๘๕.

ตถา ตฺติจตุตฺถมฺปิ, สตฺต านานิ คจฺฉติ;

นิสฺสารณฺจ โอสาโร, ภณฺฑุกํ พฺรหฺมทณฺฑโก.

๒๙๘๖.

อปโลกนกมฺมฺหิ, กมฺมลกฺขณปฺจมํ;

นิสฺสารณฺจ โอสารํ, สมณุทฺเทสโต วเท.

๒๙๘๗.

ภณฺฑุกํ ปพฺพชนฺเตน, ฉนฺเนน พฺรหฺมทณฺฑกํ;

อฺสฺสปิ จ กาตพฺโพ, ตถารูปสฺส ภิกฺขุโน.

๒๙๘๘.

สพฺโพ สนฺนิปติตฺวาน, อาปุจฺฉิตฺวาน สพฺพโส;

จีวราทิปริกฺขารํ, สงฺโฆ ยํ เทติ ตสฺส หิ.

๒๙๘๙.

ติกฺขตฺตุํ อปโลเกตฺวา, ภิกฺขูนํ รุจิยา ปน;

เอวํ สงฺฆสฺส ทานํ ตุ, โหติ ตํ กมฺมลกฺขณํ.

๒๙๙๐.

นิสฺสารณมโถสาโร, อุโปสถปวารณา;

สมฺมุติ เจว ทานฺจ, ปฏิคฺคาโห จ สตฺตโม.

๒๙๙๑.

ปจฺจุกฺกฑฺฒนตา เจว, อฏฺมี ปริกิตฺติตา;

กมฺมสฺส ลกฺขณฺจาติ, นว านานิ ตฺติยา.

๒๙๙๒.

วินิจฺฉเย อสมฺปตฺเต, เถรสฺสาวินยฺุโน;

ตสฺส นิสฺสารณา วุตฺตา, ยา สา นิสฺสารณาติ หิ.

๒๙๙๓.

อุปสมฺปทาเปกฺขสฺส, อาคจฺโฉสารณาติ สา;

อุโปสถวเสนาปิ, ปวารณวเสนปิ.

๒๙๙๔.

ตฺติยา ปิตตฺตา หิ, ตฺติกมฺมานิเม ทุเว;

‘‘อุปสมฺปทาเปกฺขฺหิ, อนุสาเสยฺยห’’นฺติ จ.

๒๙๙๕.

‘‘อิตฺถนฺนามมหํ ภิกฺขุํ, ปุจฺเฉยฺยํ วินย’’นฺติ จ;

เอวมาทิปวตฺตา หิ, เอทิสา ตฺติ สมฺมุติ.

๒๙๙๖.

นิสฺสฏฺจีวราทีนํ, ทานํ ‘‘ทาน’’นฺติ วุจฺจติ;

อาปตฺตีนํ ปฏิคฺคาโห, ‘‘ปฏิคฺคาโห’’ติ วุจฺจติ.

๒๙๙๗.

ปจฺจุกฺกฑฺฒนตา นาม, ปวารุกฺกฑฺฒนา มตา;

‘‘อิมํ อุโปสถํ กตฺวา, กาเล ปวารยามิ’’ติ.

๒๙๙๘.

ติณวตฺถารเก สพฺพ-ปมา ตฺติ เจตรา;

กมฺมลกฺขณเมตนฺติ, นว านานิ ตฺติยา.

๒๙๙๙.

ตฺติทุติยกมฺมมฺปิ, สตฺต านานิ คจฺฉติ;

นิสฺสารณมโถสารํ, สมฺมุตึ ทานเมว จ.

๓๐๐๐.

อุทฺธารํ เทสนํ กมฺม-ลกฺขณํ ปน สตฺตมํ;

ปตฺตนิกฺกุชฺชนาที ตุ, นิสฺสาโรสารณา มตา.

๓๐๐๑.

สมฺมุติ นาม สีมาทิ, สา ปฺจทสธา มตา;

ทานํ กถินวตฺถสฺส, ทานํ มตกวาสโส.

๓๐๐๒.

กถินสฺสนฺตรุพฺภาโร, ‘‘อุพฺภาโร’’ติ ปวุจฺจติ;

เทสนา กุฏิวตฺถุสฺส, วิหารสฺส จ วตฺถุโน.

๓๐๐๓.

ติณวตฺถารกมฺเม จ, โมหาโรปนตาทิสุ;

กมฺมวาจาวเสเนตฺถ, กมฺมลกฺขณตา มตา.

๓๐๐๔.

อิติ ตฺติทุติยสฺส, อิเม สตฺต ปกาสิตา;

ตถา ตฺติจตุตฺถมฺปิ, สตฺต านานิ คจฺฉติ.

๓๐๐๕.

นิสฺสารณมโถสารํ, สมฺมุตึ ทานนิคฺคหํ;

สมนุภาสนฺเจว, สตฺตมํ กมฺมลกฺขณํ.

๓๐๐๖.

สตฺตนฺนํ ตชฺชนาทีนํ, กมฺมานํ กรณํ ปน;

นิสฺสารณาถ ปสฺสทฺธิ, เตสํ โอสารณา มตา.

๓๐๐๗.

โอวาโท ภิกฺขุนีนํ ตุ, สมฺมุตีติ ปกาสิตา;

มานตฺตปริวาสานํ, ทานํ ‘‘ทาน’’นฺติ วุจฺจติ.

๓๐๐๘.

ปุน มูลาปฏิกฺกสฺโส, ‘‘นิคฺคโห’’ติ ปวุจฺจติ;

อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา, อฏฺ ยาวตตียกา.

๓๐๐๙.

อริฏฺโ จณฺฑกาฬี จ, เอกาทส ภวนฺติเม;

อิเมสํ ตุ วสา เยฺยา, ทเสกา สมนุภาสนา.

๓๐๑๐.

อุปสมฺปทกมฺมฺจ, กมฺมมพฺภานสฺิตํ;

อิทํ ตฺติจตุตฺเถ ตุ, สตฺตมํ กมฺมลกฺขณํ.

๓๐๑๑.

อปโลกนกมฺมฺจา-ปโลเกตฺวาว การเย;

ตฺติยา ทุติเยนาปิ, จตุตฺเถน น การเย.

๓๐๑๒.

ตฺติทุติยกมฺมานิ, ลหุกานตฺถิ กานิจิ;

กาตพฺพานปโลเกตฺวา, สพฺพา สมฺมุติโย สิยุํ.

๓๐๑๓.

เสสานิ อปโลเกตฺวา, กาตุํ ปน น วฏฺฏติ;

ยถาวุตฺตนเยเนว, เตน เตเนว การเย.

จตุพฺพิธกมฺมกถา.

กมฺมวิปตฺติกถา

๓๐๑๔.

วตฺถุโต ตฺติโต เจว, อนุสฺสาวนสีมโต;

ปริสโตติ ปฺเจว, กมฺมโทสา ปกาสิตา.

๓๐๑๕.

สมฺมุขากรณียํ ยํ, ตํ กโรติ อสมฺมุขา;

กมฺมํ วตฺถุวิปนฺนํ ตํ, อธมฺมนฺติ ปวุจฺจติ.

๓๐๑๖.

อสมฺมุขากรณียานิ, อฏฺเว จ ภวนฺติ หิ;

ปตฺตนิกฺกุชฺชนฺเจว, ปตฺตสฺสุกฺกุชฺชนมฺปิ จ.

๓๐๑๗.

ปกาสนียกมฺมฺจ, เสกฺขอุมฺมตฺตสมฺมุติ;

อวนฺทิโย ตถา พฺรหฺม-ทณฺโฑ ทูตูปสมฺปทา.

๓๐๑๘.

อิมานฏฺ เปตฺวาน, เสสานิ ปน สพฺพโส;

สมฺมุขากรณียานิ, กมฺมานิ สุคโตพฺรวิ.

๓๐๑๙.

ตฺติโต ปน ปฺเจว, วิปชฺชนนยา มตา;

น ปรามสติ วตฺถุฺจ, สงฺฆํ ปุคฺคลเมว วา.

๓๐๒๐.

น ปรามสติ ตฺตึ วา, ปจฺฉา ตฺตึ เปติ วา;

ปฺจเหเตหิ กมฺมานิ, ตฺติโตว วิปชฺชเร.

๓๐๒๑.

อนุสฺสาวนโต ปฺจ, กมฺมโทสา ปกาสิตา;

น ปรามสติ วตฺถุํ วา, สงฺฆํ ปุคฺคลเมว วา.

๓๐๒๒.

หาเปติ สาวนํ วาปิ, สาเวตสมเยปิ วา;

เอวํ ปน วิปชฺชนฺติ, อนุสฺสาวนโตปิ จ.

๓๐๒๓.

เอกาทสหิ สีมาหิ, สีมโต กมฺมโทสตา;

วุตฺตา อุโปสเถ ตาว, ขนฺธเก สพฺพโส มยา.

๓๐๒๔.

จตุวคฺเคน กาตพฺเพ, กมฺมปฺปตฺตา อนาคตา;

ฉนฺโท จ น ปนานีโต, ปฏิกฺโกสนฺติ สมฺมุขา.

๓๐๒๕.

เอวํ ติวงฺคิโก โทโส, ปริสาย วสา สิยา;

อาคตา กมฺมปตฺตา จ, ฉนฺโท จ น ปนาคโต.

๓๐๒๖.

สมฺมุขา ปฏิเสเธนฺติ, ทุติเย จตุวคฺคิเก;

อาคตา กมฺมปตฺตา จ, ฉนฺโทปิ จ สมาหโฏ.

๓๐๒๗.

ปฏิกฺโกโสว เอตฺถตฺถิ, ตติเย จตุวคฺคิเก;

เอวํ ปฺจาทิวคฺเคสุ, สงฺเฆสุ ติวิเธสุปิ.

๓๐๒๘.

จตุตฺถิกา สิยุํ โทสา, ทส ทฺเว ปริสาวสา;

เอวํ ทฺวาทสธา เอตฺถ, กมฺมานิ หิ วิปชฺชเร.

กมฺมวิปตฺติกถา.

เสทโมจนกถา

ก.

โสฬสปริวารสฺส, ปริวารสฺส สาทรา;

สุณาถ นิปุเณ ปฺเห, คูฬฺหตฺเถ ภณโต มม.

ข.

ทิวาปชฺชติ โน รตฺตึ, รตฺตึเยว จ โน ทิวา;

กถฺจ ปฏิคฺคณฺหนฺโต, น คณฺหนฺโต กถํ ปน.

ค.

ฉินฺทนฺตสฺส สิยาปตฺติ, ตเถวาฉินฺทโตปิ จ;

ฉาเทนฺตสฺส ตถาปตฺติ-น ฉาเทนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

ฆ.

กา จาปตฺติ สมาปตฺติ-ลาภิโนเยว ภิกฺขุโน;

อสมาปตฺติลาภิสฺส, กา จ นามสฺส สา ภเว.

ง.

ครุกํ ภณโต สจฺจํ, อลิกํ ภณโต สิยุํ;

ลหุํ สจฺจํ ภณนฺตสฺส, มุสา จ ภณโต ครุํ.

จ.

ปวิสนฺโต จ อารามํ, อาปชฺชติ น นิกฺขมํ;

นิกฺขมนฺโตว อาปตฺติ, น เจว ปวิสํ ปน;

ฉ.

สมาทิยนฺโต อสมาทิยนฺโต;

อนาทิยนฺโตปิ จ อาทิยนฺโต;

เทนฺโต อเทนฺโตปิ สิยา สโทโส;

ตถา กโรนฺโตปิ จ โน กโรนฺโต.

ช.

อาปชฺชติ จ ธาเรนฺโต, อธาเรนฺโต ตเถว จ;

ทฺวินฺนํ มาตา ปิตา สาว, กถํ โหติ? ภณาหิ เม.

ฌ.

อุภโตพฺยฺชนา อิตฺถี, คพฺภํ คณฺหาติ อตฺตนา;

คณฺหาเปติ ปรํ คพฺภํ, ตสฺมา มาตาปิตา จ สา.

.

คาเม วา ยทิ วารฺเ, ยํ ปเรสํ มมายิตํ;

น หรนฺโตว ตํ เถยฺยา, กถํ ปาราชิโก ภเว;

ฏ.

เถยฺยสํวาสโก เอโส, ลิงฺคสํวาสเถนโก;

ปรภณฺฑํ อคณฺหนฺโต, เตน โหติ ปราชิโต.

.

นารึ รูปวตึ ภิกฺขุ, รตฺตจิตฺโต อสฺโต;

เมถุนํ ตาย กตฺวาปิ, น โส ปาราชิโก กถํ;

ฑ.

อจฺฉราสทิสํ นารึ, สุปินนฺเตน ปสฺสติ;

ตาย เมถุนสํโยเค, กเตปิ น ภวิสฺสติ.

ฒ.

พหิทฺธา เคหโต ภิกฺขุ, อิตฺถี คพฺภนฺตรํ คตา;

ฉิทฺทํ เคหสฺส เนวตฺถิ, กถํ เมถุนโต จุโต;

ณ.

อนฺโตทุสฺสกุฏิฏฺเน, มาตุคาเมน เมถุนํ;

สนฺถตาทิวเสเนว, กตฺวา โหติ ปราชิโต.

ต.

สุตฺเต จ วินเยเยว, ขนฺธเก สานุโลมิเก;

สพฺพตฺถ นิปุณา ธีรา, อิเม ปฺเห ภณนฺติ เต.

ถ.

ขนฺธเก ปริวาเร จ, วินเย สานุโลมิเก;

อาทโร กรณีโยว, ปฏุภาวํ ปนิจฺฉิตา.

เสทโมจนกถา.

ปกิณฺณกวินิจฺฉยกถา

๓๐๒๙.

ฉตฺตํ ปณฺณมยํ กิฺจิ, พหิ อนฺโต จ สพฺพโส;

ปฺจวณฺเณน สุตฺเตน, สิพฺพิตุํ น จ วฏฺฏติ.

๓๐๓๐.

ฉินฺทิตุํ อฑฺฒจนฺทํ วา, ปณฺเณ มกรทนฺตกํ;

ฆฏกํ วาฬรูปํ วา, เลขา ทณฺเฑ น วฏฺฏติ.

๓๐๓๑.

สิพฺพิตุํ เอกวณฺเณน, ฉตฺตํ สุตฺเตน วฏฺฏติ;

ถิรตฺถํ, ปฺจวณฺณานํ, ปฺชรํ วา วินนฺธิตุํ.

๓๐๓๒.

ฆฏกํ วาฬรูปํ วา, เลขา วา ปน เกวลา;

ภินฺทิตฺวา วาปิ ฆํสิตฺวา, ธาเรตุํ ปน วฏฺฏติ.

๓๐๓๓.

อหิฉตฺตกสณฺานํ, ทณฺฑพุนฺทมฺหิ วฏฺฏติ;

อุกฺกิริตฺวา กตา เลขา, พนฺธนตฺถาย วฏฺฏติ.

๓๐๓๔.

นานาวณฺเณหิ สุตฺเตหิ, มณฺฑนตฺถาย จีวรํ;

สมํ สตปทาทีนํ, สิพฺพิตุํ น จ วฏฺฏติ.

๓๐๓๕.

ปตฺตสฺส ปริยนฺเต วา, ตถา ปตฺตมุเขปิ วา;

เวณึ สงฺขลิกํ วาปิ, กโรโต โหติ ทุกฺกฏํ.

๓๐๓๖.

ปฏฺฏมฺปิ คณฺิปาสานํ, อฏฺโกณาทิกํวิธึ;

ตตฺถคฺฆิยคทารูปํ, มุคฺคราทึ กโรนฺติ จ.

๓๐๓๗.

ตตฺถ กกฺกฏกกฺขีนิ, อุฏฺาเปนฺติ น วฏฺฏติ;

สุตฺตา จ ปิฬกา ตตฺถ, ทุวิฺเยฺยาว ทีปิตา.

๓๐๓๘.

จตุโกณาว วฏฺฏนฺติ, คณฺิปาสกปฏฺฏกา;

กณฺณโกเณสุ สุตฺตานิ, รตฺเต ฉินฺเทยฺย จีวเร.

๓๐๓๙.

สูจิกมฺมวิการํ วา, อฺํ วา ปน กิฺจิปิ;

จีวเร ภิกฺขุนา กาตุํ, การาเปตุํ น วฏฺฏติ.

๓๐๔๐.

โย จ ปกฺขิปติ ภิกฺขุ จีวรํ;

กฺชิปิฏฺขลิอลฺลิกาทิสุ;

วณฺณมฏฺมภิปตฺถยํ ปรํ;

ตสฺส นตฺถิ ปน มุตฺติ ทุกฺกฏา.

๓๐๔๑.

สูจิหตฺถมลาทีนํ, กรเณ จีวรสฺส จ;

ตถา กิลิฏฺกาเล จ, โธวนตฺถํ ตุ วฏฺฏติ.

๓๐๔๒.

รชเน ปน คนฺธํ วา, เตลํ วา ลาขเมว วา;

กิฺจิ ปกฺขิปิตุํ ตตฺถ, ภิกฺขุโน น จ วฏฺฏติ.

๓๐๔๓.

สงฺเขน มณินา วาปิ, อฺเนปิ จ เกนจิ;

จีวรํ น จ ฆฏฺเฏยฺย, ฆํสิตพฺพํ น โทณิยา.

๓๐๔๔.

จีวรํ โทณิยํ กตฺวา, นาปิ ฆฏฺเฏยฺย มุฏฺินา;

รตฺตํ ปหริตุํ กิฺจิ, หตฺเถเหว จ วฏฺฏติ.

๓๐๔๕.

คณฺิเก ปน เลขา วา, ปิฬกา วา น วฏฺฏติ;

กปฺปพินฺทุวิกาโร วา, ปาฬิกณฺณิกเภทโต.

๓๐๔๖.

ถาลกสฺส จ ปตฺตสฺส, พหิ อนฺโตปิ วา ปน;

อารคฺเคน กตา เลขา, น จ วฏฺฏติ กาจิปิ.

๓๐๔๗.

อาโรเปตฺวา ภมํ ปตฺตํ, มชฺชิตฺวา เจ ปจนฺติ จ;

‘‘มณิวณฺณํ กริสฺสาม’’, อิติ กาตุํ น วฏฺฏติ.

๓๐๔๘.

ปตฺตมณฺฑลเก กิฺจิ, ภิตฺติกมฺมํ น วฏฺฏติ;

น โทโส โกจิ ตตฺถสฺส, กาตุํ มกรทนฺตกํ.

๓๐๔๙.

น ธมฺมกรณจฺฉตฺเต, เลขา กาจิปิ วฏฺฏติ;

กุจฺฉิยํ วา เปตฺวา ตํ, เลขํ ตุ มุขวฏฺฏิยํ.

๓๐๕๐.

สุตฺตํ วา ทิคุณํ กตฺวา, โกฏฺเฏนฺติ จ ตหึ ตหึ;

กายพนฺธนโสภตฺถํ, ตํ น วฏฺฏติ ภิกฺขุโน.

๓๐๕๑.

ทสามุเข ทฬฺหตฺถาย, ทฺวีสุ อนฺเตสุ วฏฺฏติ;

มาลากมฺมลตากมฺม-จิตฺติกมฺปิ น วฏฺฏติ.

๓๐๕๒.

อกฺขีนิ ตตฺถ ทสฺเสตฺวา, โกฏฺฏิเต ปน กา กถา;

กกฺกฏกฺขีนิ วา ตตฺถ, อุฏฺาเปตุํ น วฏฺฏติ.

๓๐๕๓.

ฆฏํ เทฑฺฑุภสีสํ วา, มกรสฺส มุขมฺปิ วา;

วิการรูปํ ยํ กิฺจิ, น วฏฺฏติ ทสามุเข.

๓๐๕๔.

อุชุกํ มจฺฉกณฺฏํ วา, มฏฺํ วา ปน ปฏฺฏิกํ;

ขชฺชูริปตฺตกาการํ, กตฺวา วฏฺฏติ โกฏฺฏิตํ.

๓๐๕๕.

ปฏฺฏิกา สูกรนฺตนฺติ, ทุวิธํ กายพนฺธนํ;

รชฺชุกา ทุสฺสปฏฺฏาทิ, สพฺพํ ตสฺสานุโลมิกํ.

๓๐๕๖.

มุรชํ มทฺทวีณฺจ, เทฑฺฑุภฺจ กลาพุกํ;

รชฺชุโย น จ วฏฺฏนฺติ, ปุริมา ทฺเวทสา สิยุํ.

๓๐๕๗.

ทสา ปามงฺคสณฺานา, นิทฺทิฏฺา กายพนฺธเน;

เอกา ทฺวิติจตสฺโส วา, วฏฺฏนฺติ น ตโต ปรํ.

๓๐๕๘.

เอกรชฺชุมยํ วุตฺตํ, มุนินา กายพนฺธนํ;

ตฺจ ปามงฺคสณฺานํ, เอกมฺปิ จ น วฏฺฏติ.

๓๐๕๙.

รชฺชุเก เอกโต กตฺวา, พหู เอกาย รชฺชุยา;

นิรนฺตรฺหิ เวเตฺวา, กตํ วฏฺฏติ พนฺธิตุํ.

๓๐๖๐.

ทนฺตกฏฺวิสาณฏฺิ-โลหเวฬุนฬพฺภวา;

ชตุสงฺขมยาสุตฺต-ผลชา วิธกา มตา.

๓๐๖๑.

กายพนฺธนวิเธปิ, วิกาโร น จ วฏฺฏติ;

ตตฺถ ตตฺถ ปริจฺเฉท-เลขามตฺตํ ตุ วฏฺฏติ.

๓๐๖๒.

มาลากมฺมลตากมฺม-นานารูปวิจิตฺติตา;

น จ วฏฺฏติ ภิกฺขูนํ, อฺชนี ชนรฺชนี.

๓๐๖๓.

ตาทิสํ ปน ฆํสิตฺวา, เวเตฺวา สุตฺตเกน วา;

วฬฺชนฺตสฺส ภิกฺขุสฺส, น โทโส โกจิ วิชฺชติ.

๓๐๖๔.

วฏฺฏา วา จตุรสฺสา วา, อฏฺํสา วาปิ อฺชนี;

วฏฺฏเตวาติ นิทฺทิฏฺา, วณฺณมฏฺา น วฏฺฏติ.

๓๐๖๕.

ตถาฺชนิสลากาปิ, อฺชนิถวิกาย จ;

นานาวณฺเณหิ สุตฺเตหิ, จิตฺตกมฺมํ น วฏฺฏติ.

๓๐๖๖.

เอกวณฺเณน สุตฺเตน, สิปาฏึ เยน เกนจิ;

ยํ กิฺจิ ปน สิพฺเพตฺวา, วฬฺชนฺตสฺส วฏฺฏติ.

๓๐๖๗.

มณิกํ ปิฬกํ วาปิ, ปิปฺผเล อารกณฺฏเก;

เปตุํ ปน ยํ กิฺจิ, น จ วฏฺฏติ ภิกฺขุโน.

๓๐๖๘.

ทณฺฑเกปิ ปริจฺเฉท-เลขามตฺตํ ตุ วฏฺฏติ;

วลิตฺวา จ นขจฺเฉทํ, กโรนฺตีติ หิ วฏฺฏติ.

๓๐๖๙.

อุตฺตรารณิยํ วาปิ, ธนุเก เปลฺลทณฺฑเก;

มาลากมฺมาทิ ยํ กิฺจิ, วณฺณมฏฺํ น วฏฺฏติ.

๓๐๗๐.

สณฺฑาเส ทนฺตกฏฺานํ, ตถา เฉทนวาสิยา;

ทฺวีสุ ปสฺเสสุ โลเหน, พนฺธิตุํ ปน วฏฺฏติ.

๓๐๗๑.

ตถา กตฺตรทณฺเฑปิ, จิตฺตกมฺมํ น วฏฺฏติ;

วฏฺฏเลขาว วฏฺฏนฺติ, เอกา วา ทฺเวปิ เหฏฺโต.

๓๐๗๒.

วิสาเณ นาฬิยํ วาปิ, ตเถวามณฺฑสารเก;

เตลภาชนเก สพฺพํ, วณฺณมฏฺํ ตุ วฏฺฏติ.

๓๐๗๓.

ปานียสฺส อุฬุงฺเกปิ, โทณิยํ รชนสฺสปิ;

ฆเฏ ผลกปีเปิ, วลยาธารกาทิเก.

๓๐๗๔.

ตถา ปตฺตปิธาเน จ, ตาลวณฺเฏ จ พีชเน;

ปาทปุฺฉนิยํ วาปิ, สมฺมุฺชนิยเมว จ.

๓๐๗๕.

มฺเจ ภูมตฺถเร ปีเ, ภิสิพิมฺโพหเนสุ จ;

มาลากมฺมาทิกํ จิตฺตํ, สพฺพเมว จ วฏฺฏติ.

๓๐๗๖.

นานามณิมยตฺถมฺภ-กวาฏทฺวารภิตฺติกํ;

เสนาสนมนุฺาตํ, กา กถา วณฺณมฏฺเก.

๓๐๗๗.

โสวณฺณิยํ ทฺวารกวาฏพทฺธํ;

สุวณฺณนานามณิภิตฺติภูมึ;

น กิฺจิ เอกมฺปิ นิเสธนียํ;

เสนาสนํ วฏฺฏติ สพฺพเมว.

๓๐๗๘.

พุทฺธํ ธมฺมฺจ สงฺฆฺจ, น อุทฺทิสฺส ทวํ กเร;

มูคพฺพตาทิกํ เนว, คณฺเหยฺย ติตฺถิยพฺพตํ.

๓๐๗๙.

กายํ วา องฺคชาตํ วา, อูรุํ วา น ตุ ทสฺสเย;

ภิกฺขุนีนํ ตุ ตา วาปิ, น สิฺเจ อุทกาทินา.

๓๐๘๐.

วสฺสมฺตฺถ วุฏฺโ เจ, ภาคมฺตฺถ คณฺหติ;

ทุกฺกฏํ ปุน ทาตพฺพํ, คีวา นฏฺเปิ ชชฺชเร.

๓๐๘๑.

โจทิโต โส สเจ เตหิ, ภิกฺขูหิ น ทเทยฺยตํ;

ธุรนิกฺเขปเน เตสํ, ภณฺฑคฺเฆเนว การเย.

๓๐๘๒.

อกปฺปิยสมาทานํ, กโรโต โหติ ทุกฺกฏํ;

ทวา สิลํ ปวิชฺฌนฺโต, ทุกฺกฏา น จ มุจฺจติ.

๓๐๘๓.

คิหีโคปกทานสฺมึ, น โทโส โกจิ คณฺหโต;

ปริจฺเฉทนโย วุตฺโต, สงฺฆเจติยสนฺตเก.

๓๐๘๔.

ยานํ ปุริสสํยุตฺตํ, หตฺถวฏฺฏกเมว วา;

ปาฏงฺกิฺจ คิลานสฺส, วฏฺฏเตวาภิรูหิตุํ.

๓๐๘๕.

น จ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สมฺปโยเชยฺย กิฺจิปิ;

ทุกฺกฏํ ภิกฺขุนึ ราคา, โอภาเสนฺตสฺส ภิกฺขุโน.

๓๐๘๖.

ภิกฺขุนีนํ หเว ภิกฺขุ, ปาติโมกฺขํ น อุทฺทิเส;

อาปตฺตึ วา สเจ ตาสํ, ปฏิคฺคณฺเหยฺย ทุกฺกฏํ.

๓๐๘๗.

อตฺตโน ปริโภคตฺถํ, ทินฺนมฺสฺส กสฺสจิ;

ปริโภคมกตฺวาว, ททโต ปน ทุกฺกฏํ.

๓๐๘๘.

อสปฺปายํ สเจ สพฺพํ, อปเนตุมฺปิ วฏฺฏติ;

อคฺคํ คเหตฺวา ทาตุํ วา, ปตฺตาทีสุปฺยยํ นโย.

๓๐๘๙.

ปฺจวคฺคูปสมฺปทา, คุณงฺคุณอุปาหนา;

จมฺมตฺถาโร ธุวนฺหานํ, มชฺฌเทเส น วฏฺฏติ.

๓๐๙๐.

สมฺพาธสฺส จ สามนฺตา, สตฺถกมฺมํ ทุวงฺคุลา;

วาริตํ, วตฺถิกมฺมมฺปิ, สมฺพาเธเยว สตฺถุนา.

๓๐๙๑.

ปณฺณานิ อชฺชุกาทีนํ, โลณํ วา อุณฺหยาคุยา;

ปกฺขิปิตฺวาน ปากตฺถํ, จาเลตุํ น จ วฏฺฏติ.

๓๐๙๒.

สเจ ปริสมฺสฺส, อุปฬาเลติ ทุกฺกฏํ;

ตตฺถ จาทีนวํ ตสฺส, วตฺตุํ ปน จ วฏฺฏติ.

๓๐๙๓.

‘‘มกฺขนํ คูถมุตฺเตหิ, คเตน นฺหายิตุํ วิย;

กตํ นิสฺสาย ทุสฺสีลํ, ตยา วิหรตา’’ติ จ.

๓๐๙๔.

ภตฺตคฺเค ยาคุปาเน จ, อนฺโตคาเม จ วีถิยํ;

อนฺธกาเร อนาวชฺโช, เอกาวตฺโต จ พฺยาวโฏ.

๓๐๙๕.

สุตฺโต ขาทฺจ ภุฺชนฺโต, วจฺจํ มุตฺตมฺปิ วา กรํ;

วนฺทนา เตรสนฺนํ ตุ, อยุตฺตตฺเถน วาริตา.

๓๐๙๖.

นคฺโค อนุปสมฺปนฺโน, นานาสํวาสโกปิ จ;

โย ปจฺฉา อุปสมฺปนฺโน, อุกฺขิตฺโต มาตุคามโก.

๓๐๙๗.

เอกาทส อภพฺพา จ, ครุกฏฺา จ ปฺจิเม;

วนฺทโต ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, พาวีสติ จ ปุคฺคเล.

๓๐๙๘.

โย ปุเร อุปสมฺปนฺโน, นานาสํวาสวุฑฺฒโก;

ธมฺมวาที จ สมฺพุทฺโธ, วนฺทนียา ตโย อิเม.

๓๐๙๙.

ตชฺชนาทิกเต เอตฺถ, จตุโร ปน ปุคฺคเล;

วนฺทโตปิ อนาปตฺติ, เตหิ กมฺมฺจ กุพฺพโต.

๓๑๐๐.

อธิฏฺานํ ปเนกสฺส, ทฺวินฺนํ วา ติณฺณเมว วา;

ทิฏฺาวิกมฺมมุทฺทิฏฺํ, ตโต อุทฺธํ นิวารณํ.

๓๑๐๑.

สนฺทิฏฺโ โหติ สมฺภตฺโต, ชีวตาลปิโตปิ จ;

คหิตตฺตมโน โหติ, วิสฺสาโส ปฺจธา สิยา.

๓๑๐๒.

สีลทิฏฺิวิปตฺติ จ, อาจาราชีวสมฺภวา;

วิปตฺติโย จตสฺโสว, วุตฺตา อาทิจฺจพนฺธุนา.

๓๑๐๓.

ตตฺถ อปฺปฏิกมฺมา จ, ยา จ วุฏฺานคามินี;

อาปตฺติโย ทุเว สีล-วิปตฺตีติ ปกาสิตา.

๓๑๐๔.

อนฺตคฺคาหิกทิฏฺิ จ, ยา ทิฏฺิ ทสวตฺถุกา;

อยํ ทิฏฺิวิปตฺตีติ, ทุวิธา ทิฏฺิ ทีปิตา.

๓๑๐๕.

เทสนาคามินิกา ยา จ, ปฺจ ถุลฺลจฺจยาทิกา;

วุตฺตาจารวิปตฺตีติ, อาจารกุสเลน สา.

๓๑๐๖.

กุหนาทิปฺปวตฺโต หิ, มิจฺฉาชีโวติ ทีปิโต;

อาชีวปจฺจยาปตฺติ, ฉพฺพิธาติ ปกาสิตา.

๓๑๐๗.

กมฺมุนา ลทฺธิสีมาหิ, นานาสํวาสกา ตโย;

อุกฺขิตฺโต ติวิโธ กมฺม-นานาสํวาสโก มโต.

๓๑๐๘.

อธมฺมวาทิปกฺขสฺมึ, นิสินฺโนว วิจินฺติยํ;

‘‘ธมฺมวาที ปเนเต’’ติ, อุปฺปนฺเน ปน มานเส.

๓๑๐๙.

นานาสํวาสโก นาม, ลทฺธิยายํ ปกาสิโต;

ตตฺรฏฺโ ปน โส ทฺวินฺนํ, กมฺมํ โกเปติ สงฺฆิกํ.

๓๑๑๐.

พหิสีมาคโต สีมา-นานาสํวาสโก มโต;

นานาสํวาสกา เอวํ, ตโย วุตฺตา มเหสินา.

๓๑๑๑.

จุโต อนุปสมฺปนฺโน, นานาสํวาสกา ตโย;

ภิกฺขูเนกาทสาภพฺพา, อสํวาสา อิเม สิยุํ.

๓๑๑๒.

อสํวาสสฺส สพฺพสฺส, ตถา กมฺมารหสฺส จ;

สงฺเฆ อุมฺมตฺตกาทีนํ, ปฏิกฺเขโป น รูหติ.

๓๑๑๓.

สสํวาเสกสีมฏฺ-ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน;

วจเนน ปฏิกฺเขโป, รูหตานนฺตรสฺสปิ.

๓๑๑๔.

ภิกฺขุ อาปชฺชตาปตฺตึ, อากาเรหิ ปนจฺฉหิ;

วุตฺตา สมณกปฺปา จ, ปฺจ, ปฺจ วิสุทฺธิโย.

๓๑๑๕.

นิทานํ ปุคฺคลํ วตฺถุํ, วิธึ ปฺตฺติยา ปน;

วิปตฺตาปตฺตนาปตฺติ, สมุฏฺานนยมฺปิ จ.

๓๑๑๖.

วชฺชกมฺมกฺริยาสฺา, จิตฺตาณตฺติวิธึ ปน;

ตเถวงฺควิธานฺจ, เวทนา กุสลตฺติกํ.

๓๑๑๗.

สตฺตรสวิธํ เอตํ, ทสฺเสตฺวา ลกฺขณํ พุโธ;

สิกฺขาปเทสุ โยเชยฺย, ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ.

๓๑๑๘.

นิทานํ ตตฺถ เวสาลี, ตถา ราชคหํ ปุรํ;

สาวตฺถาฬวิ โกสมฺพี, สกฺกภคฺคา ปกาสิตา.

๓๑๑๙.

ทส เวสาลิยา วุตฺตา, เอกวีสํ คิริพฺพเช;

สตานิ หิ ฉ อูนานิ, ตีณิ สาวตฺถิยา สิยุํ.

๓๑๒๐.

ฉ ปนาฬวิยํ วุตฺตา, อฏฺ โกสมฺพิยํ กตา;

อฏฺ สกฺเกสุ ปฺตฺตา, ตโย ภคฺเค ปกาสิตา.

๓๑๒๑.

เตวีสติวิธา วุตฺตา, สุทินฺนธนิยาทโย;

ภิกฺขูนํ ปาติโมกฺขสฺมึ, อาทิกมฺมิกปุคฺคลา.

๓๑๒๒.

ภิกฺขุนีนํ ตถา ปาติ-โมกฺขสฺมึ อาทิกมฺมิกา;

ถุลฺลนนฺทาทโย สตฺต, สพฺเพ ตึส ภวนฺติ เต.

๓๑๒๓.

ตรุํ ติมูลํ นวปตฺตเมนํ;

ทฺวยงฺกุรํ สตฺตผลํ ฉปุปฺผํ;

ชานาติ โย ทฺวิปฺปภวํ ทฺวิสาขํ;

ชานาติ ปฺตฺติมเสสโต โส.

๓๑๒๔.

อิติ ปรมมิมํ วินิจฺฉยํ;

มธุรปทตฺถมนากุลํ ตุ โย;

ปติ สุณติ ปุจฺฉเต จ โส;

ภวตุปาลิสโม วินิจฺฉเย.

อิติ วินยวินิจฺฉเย ปกิณฺณกวินิจฺฉยกถา สมตฺตา.

กมฺมฏฺานภาวนาวิธานกถา

๓๑๒๕.

ปาโมกฺเข ปาติโมกฺขสฺมึ, มุเข โมกฺขปฺปเวสเน;

สพฺพทุกฺขกฺขเย วุตฺเต, วุตฺตเมวิตรตฺตยํ.

๓๑๒๖.

อิทํ จตุพฺพิธํ สีลํ, ตฺวา ตตฺถ ปติฏฺิโต;

สมาธึ ปุน ภาเวตฺวา, ปฺาย ปริมุจฺจติ.

๓๑๒๗.

ทสานุสฺสติโย วุตฺตา, กสิณา จ ทสาสุภา;

จตสฺโส อปฺปมฺาโย, ตถารุปฺปา ปรทฺวยํ.

๓๑๒๘.

อิจฺเจวํ ปน สพฺพมฺปิ, จตฺตาลีสวิธํ สิยา;

กมฺมฏฺานํ สมุทฺทิฏฺํ, มมฺมฏฺานํ มโนภุโน.

๓๑๒๙.

อุปจารปฺปนาโต จ, ฌานเภทา อติกฺกมา;

วฑฺฒนาวฑฺฒนา จาปิ, ตถารมฺมณภูมิโต.

๓๑๓๐.

คหณา ปจฺจยา ภิยฺโย, ตถา จริยานุกูลโต;

วิเสโส อยเมเตสุ, วิฺาตพฺโพ วิภาวินา.

๓๑๓๑.

อฏฺานุสฺสติโย สฺา-ววตฺถานฺจ ตตฺถิเม;

อุปจารวหา, เสสา, ตึส ฌานวหา มตา.

๓๑๓๒.

ปมชฺฌานิกา ตตฺถ, อสุภา กายคตาสติ;

อานาปานฺจ กสิณา, จตุกฺกชฺฌานิกา อิเม.

๓๑๓๓.

ติกชฺฌานานิ ติสฺโสว, อปฺปมฺาถ ปจฺฉิมา;

จตฺตาโรปิ จ อารุปฺปา, จตุตฺถชฺฌานิกา มตา.

๓๑๓๔.

อติกฺกโม ทฺวิธา วุตฺโต, องฺคารมฺมณโตปิ จ;

จตุกฺกติกฌาเนสุ, องฺคาติกฺกมตา มตา.

๓๑๓๕.

จตุตฺถา อปฺปมฺาปิ, องฺคาติกฺกมโต สิยา;

อารมฺมณมติกฺกมฺม, อารุปฺปา ปน ชายเร.

๓๑๓๖.

กสิณานิ ทเสเวตฺถ, วฑฺเฒตพฺพานิ โยคินา;

เสสํ ปน จ สพฺพมฺปิ, น วฑฺเฒตพฺพเมว ตํ.

๓๑๓๗.

นิมิตฺตารมฺมณา ตตฺถ, กสิณา จ ทสาสุภา;

กาเย สตานาปานฺจ, พาวีสติ ภวนฺติเม.

๓๑๓๘.

เสสานุสฺสติโย อฏฺ, สฺา ธาตุววตฺถนํ;

วิฺาณํ เนวสฺา จ, ทส ทฺเว ภาวโคจรา.

๓๑๓๙.

จตสฺโส อปฺปมฺาโย, ทฺเว จ อารุปฺปมานสา;

อิเม ธมฺมา วินิทฺทิฏฺา, ฉ นวตฺตพฺพโคจรา.

๓๑๔๐.

ทสาสุภา ปฏิกฺกูล-สฺา กายคตาสติ;

เทเวสุ น ปวตฺตนฺติ, ทฺวาทเสวาติ ภูมิโต.

๓๑๔๑.

ตานิ ทฺวาทส ภิยฺโย จ, อานาปานสตีปิ จ;

สพฺพโส เตรส วาปิ, พฺรหฺมโลเก น ชายเร.

๓๑๔๒.

เปตฺวา จตุรารุปฺเป, อรูปาวจเร กิร;

อฺเ ปน น ชายนฺติ, สพฺเพ ชายนฺติ มานุเส.

๓๑๔๓.

จตุตฺถํ กสิณํ หิตฺวา, กสิณา จ ทสาสุภา;

ทิฏฺเเนว คเหตพฺพา, ปุพฺพภาเค ภวนฺติ เต.

๓๑๔๔.

อานาปานฺจ ผุฏฺเน, ทิฏฺเน ตจปฺจกํ;

มาลุโต ทิฏฺผุฏฺเน, สุเตน เจตฺถ เสสกํ.

๓๑๔๕.

อากาสกสิณฺเจตฺถ, เปตฺวา กสิณา นว;

ปมารุปฺปจิตฺตสฺส, ปจฺจยา ปน ชายเร.

๓๑๔๖.

ภวนฺติ หิ อภิฺาณํ, กสิณานิ ทสาปิ จ;

ติสฺโสปิ อปฺปมฺาโย, จตุตฺถสฺส ตุ ปจฺจยา.

๓๑๔๗.

เหฏฺิมเหฏฺิมารุปฺปํ, ปรสฺส จ ปรสฺส จ;

เนวสฺา นิโรธสฺส, ปจฺจโยติ ปกาสิตา.

๓๑๔๘.

สพฺเพ สุขวิหารสฺส, ภวนิสฺสรณสฺส จ;

ตถา ภวสุขานฺจ, ปจฺจยาติ จ ทีปิตา.

๓๑๔๙.

อสุภา ทส วิฺเยฺยา, ตถา กายคตาสติ;

อนุกูลา อิเม ราค-จริตสฺส วิเสสโต.

๓๑๕๐.

จตสฺโส อปฺปมฺาโย, สวณฺณกสิณา ตถา;

อนุกูลา อิเม โทส-จริตสฺส ปกาสิตา.

๓๑๕๑.

วิตกฺกจริตสฺสาปิ, โมหปฺปกติโนปิ จ;

อานาปานสเตกาว, สปฺปายาติ วิภาวิตา.

๓๑๕๒.

สฺา เจว ววตฺถานํ, มรณูปสเม สติ;

ปฺาปกติโน เอเต, อนุกูลาติ ทีปิตา.

๓๑๕๓.

อาทิอนุสฺสติจฺฉกฺกํ, สทฺธาจริตวณฺณิตํ;

อารุปฺปา กสิณา เสสา, ทส สพฺพานุรูปกา.

๓๑๕๔.

เอวํ ปเภทโต ตฺวา, กมฺมฏฺานานิ ปณฺฑิโต;

จริยายานุกูลํ ตุ, เตสุ ยํ อตฺตโน ปน.

๓๑๕๕.

ตํ คเหตฺวาน เมธาวี, ทฬฺหํ กลฺยาณมิตฺตโก;

อุจฺเฉทํ ปลิโพธานํ, กตฺวา ปมเมว จ.

๓๑๕๖.

อนุรูเป วสนฺเตน, วิหาเร โทสวชฺชิเต;

ภาเวตฺวา ปมาทีนิ, ฌานานิ ปน สพฺพโส.

๓๑๕๗.

ตโต วุฏฺาย สปฺปฺโ, ฌานมฺหา ปมาทิโต;

นามรูปววตฺถานํ, กตฺวา กงฺขํ วิตีริย.

๓๑๕๘.

อุปกฺเลเส อมคฺโคติ, ทโสภาสาทโย ปน;

มคฺโค วิปสฺสนาาณํ, อิติ ชานาติ ปณฺฑิโต.

๓๑๕๙.

ติณฺณํ เตสํ ววตฺถาเน, กเต เอตฺตาวตา ปน;

ติณฺณํ ปน จ สจฺจานํ, ววตฺถานํ กตํ สิยา.

๓๑๖๐.

อุทยพฺพยภงฺคา จ, ภยาทีนวนิพฺพิทา;

มุฺจิตุกมฺยตาาณํ, ปฏิสงฺขานุปสฺสนา.

๓๑๖๑.

สงฺขารุเปกฺขาาณฺจ, นวมํ สจฺจานุโลมิกํ;

อยํ ‘‘ปฏิปทาาณ-ทสฺสน’’นฺติ ปกาสิตา.

๓๑๖๒.

ตโต โคตฺรภุจิตฺตสฺส, สมนนฺตรเมว จ;

สนฺติมารมฺมณํ กตฺวา, ชายเต าณทสฺสนํ.

๓๑๖๓.

‘‘าณทสฺสนสุทฺธี’’ติ, อิทํ าณํ ปกาสิตํ;

ปจฺจเวกฺขณปริยนฺตํ, ผลํ ตสฺสานุชายเต.

๓๑๖๔.

เตเนว จ อุปาเยน, ภาเวนฺโต โส ปุนปฺปุนํ;

ปาปุณาติ ยถา ภิกฺขุ, เสสมคฺคผลานิ จ.

๓๑๖๕.

อิจฺเจวมจฺจนฺตมเวจฺจ ธมฺมํ;

วิทฺธํสยิตฺวากุสลํ อเสสํ;

วิโสสยิตฺวาน ตโย ภเว โส;

อุเปติ สนฺตึ นิรุปาทิเสสํ.

๓๑๖๖.

วิฺาสกฺกมโต วาปิ, ปุพฺพาปรวเสน วา;

ยทิ อกฺขรพนฺเธ วา, อยุตฺตํ วิย ทิสฺสติ.

๓๑๖๗.

ตํ ตถา น คเหตพฺพํ, คเหตพฺพมโทสโต;

มยา อุปปริกฺขิตฺวา, กตตฺตา ปน สพฺพโส.

๓๑๖๘.

เสฏฺสฺส โจฬรฏฺสฺส, นาภิภูเต นิรากุเล;

สพฺพสฺส ปน โลกสฺส, คาเม สมฺปิณฺฑิเต วิย.

๓๑๖๙.

กทลีสาลตาลุจฺฉุ-นาฬิเกรวนากุเล;

กมลุปฺปลสฺฉนฺน-สลิลาสยโสภิเต.

๓๑๗๐.

กาเวริชลสมฺปาต-ปริภูตมหีตเล;

อิทฺเธ สพฺพงฺคสมฺปนฺเน, มงฺคเล ภูตมงฺคเล.

๓๑๗๑.

ปวราการปาการ-ปริขาปริวาริเต;

วิหาเร เวณฺหุทาสสฺส, ทสฺสนีเย มโนรเม.

๓๑๗๒.

ตีรนฺตรุหวาติร-ตรุราชวิราชิเต;

นานาทิชคณาราเม, นานารามมโนรเม.

๓๑๗๓.

จารุปงฺกชสํกิณฺณ-ตฬากสมลงฺกเต;

สุรโสทกสมฺปุณฺณ-วรกูโปปโสภิเต.

๓๑๗๔.

วิจิตฺรวิปุลจฺจุคฺค-วรมณฺฑปมณฺฑิเต;

อาวาเสหิ จเนเกหิ, อจฺจนฺตมุปโสภิเต.

๓๑๗๕.

อุปฺปเตน จ ถูเปน, เภตฺวาว ธรณีตลํ;

ชิตฺวาวาวหสนฺเตน, เกลาสสิขรํ ขรํ.

๓๑๗๖.

สรทมฺพุทสงฺกาเส, ทสฺสนีเย สมุสฺสิเต;

ปสาทชนเน รมฺเม, ปาสาเท วสตา มยา.

๓๑๗๗.

วุตฺตสฺส พุทฺธสีเหน, วินยสฺส วินิจฺฉโย;

พุทฺธสีหํ สมุทฺทิสฺส, มม สทฺธิวิหาริกํ.

๓๑๗๘.

กโตยํ ปน ภิกฺขูนํ, หิตตฺถาย สมาสโต;

วินยสฺสาวโพธตฺถํ, สุเขเนวาจิเรน จ.

๓๑๗๙.

อจฺจุตจฺจุตวิกฺกนฺเต, กลมฺพกุลนนฺทเน;

มหึ สมนุสาสนฺเต, อารทฺโธ จ สมาปิโต.

๓๑๘๐.

ยถา สิทฺธิมยํ ปตฺโต, อนฺตรายํ วินา ตถา;

สพฺเพ สิชฺฌนฺตุ สงฺกปฺปา, สตฺตานํ ธมฺมสํยุตา.

๓๑๘๑.

ยาว ติฏฺติ โลกสฺมึ, มนฺทาโร จารุกนฺทโร;

ตาว ติฏฺตุ พุทฺธสฺส, สาสนํ กลิสาสนํ.

๓๑๘๒.

กาเล สมฺมา ปวสฺสนฺตุ, วสฺสํ วสฺสวลาหกา;

ปาลยนฺตุ มหีปาลา, ธมฺมโต สกลํ มหึ.

๓๑๘๓.

อิมํ สารภูตํ หิตํ อตฺถยุตฺตํ;

กโรนฺเตน ปตฺตํ มยา ยํ ตุ ปุฺํ;

อยํ เตน โลโก มุนินฺทปฺปยาตํ;

สิวํ วีตโสกํ ปุรํ ปาปุณาตุ.

อิติ วินยวินิจฺฉเย กมฺมฏฺานภาวนาวิธานกถา

สมตฺตา.

อิติ ตมฺพปณฺณิเยน ปรมเวยฺยากรเณน ติปิฏกนยวิธิกุสเลน ปรมกวิชนหทยปทุมวนวิกสนกเรน กวิวรวสเภน ปรมรติกรวรมธุรวจนุคฺคาเรน อุรคปุเรน พุทฺธทตฺเตน รจิโตยํ วินยวินิจฺฉโย.

วินยวินิจฺฉโย สมตฺโต.

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

อุตฺตรวินิจฺฉโย

คนฺถารมฺภกถา

.

สพฺพสตฺตุตฺตมํ ธีรํ, วนฺทิตฺวา สิรสา ชินํ;

ธมฺมฺจาธมฺมวิทฺธํสํ, คณมงฺคณนาสนํ.

.

โย มยา รจิโต สาโร, วินยสฺส วินิจฺฉโย;

ตสฺส ทานิ กริสฺสามิ, สพฺพานุตฺตรมุตฺตรํ.

.

ภณโต ปโต ปยุฺชโต;

สุณโต จินฺตยโต ปนุตฺตรํ;

ปรมํ อพุทฺธ พุทฺธิวฑฺฒนํ;

วทโต เม นิรตา นิโพธถ.

มหาวิภงฺคสงฺคหกถา

.

เมถุนํ ปฏิเสวนฺโต, กติ อาปตฺติโย ผุเส;

เมถุนํ ปฏิเสวนฺโต, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.

.

ภเว ปาราชิกํ เขตฺเต, เยภุยฺยกฺขายิเต ปน;

ถุลฺลจฺจยํ มุเข วฏฺฏ-กเต วุตฺตํ ตุ ทุกฺกฏํ.

.

อทินฺนํ อาทิยนฺโต โย;

กติ อาปตฺติโย ผุเส;

อทินฺนํ อาทิยนฺโต โส;

ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.

.

ปฺจมาสคฺฆเน วาปิ, อธิเก วา ปราชโย;

มาเส วา ทุกฺกฏํ อูเน, มชฺเฌ ถุลฺลจฺจยํ ตโต.

.

มนุสฺสชาตึ มาเรนฺโต;

กติ อาปตฺติโย ผุเส;

มนุสฺสชาตึ มาเรนฺโต;

ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.

.

มนุสฺสมุทฺทิสฺโสปาตํ, ขณเน ทุกฺกฏํ สิยา;

ทุกฺเข ถุลฺลจฺจยํ ชาเต, มเต ปาราชิกํ สิยา.

๑๐.

อสนฺตํ อุตฺตรึ ธมฺมํ, วทมตฺตูปนายิกํ;

กติ อาปชฺชตาปตฺตี? ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.

๑๑.

อสนฺตํ อุตฺตรึ ธมฺมํ, ภณนฺตสฺส ปราชโย;

ถุลฺลจฺจยํ ปริยาเย, าเต, โน เจ ตุ ทุกฺกฏํ.

ปาราชิกกถา.

๑๒.

ภณ สุกฺกํ วิโมเจนฺโต;

กติ อาปตฺติโย ผุเส;

สุณ สุกฺกํ วิโมเจนฺโต;

ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.

๑๓.

ครุกํ ยทิ เจเตติ, อุปกฺกมติ มุจฺจติ;

ทฺวงฺเค ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา.

๑๔.

อิโต ปฏฺาย มุฺจิตฺวา, ปฺหาปุจฺฉนมตฺตกํ;

วิสฺสชฺชนวเสเนว, โหติ อตฺถวินิจฺฉโย.

๑๕.

อิตฺถิยา กายสํสคฺเค, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส;

อามสนฺตสฺส กาเยน, กายํ ตุ ครุกํ สิยา.

๑๖.

กาเยน กายพทฺธํ ตุ, ผุสํ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส;

ปฏิพทฺเธน กาเยน, ปฏิพทฺเธ ตุ ทุกฺกฏํ.

๑๗.

อิตฺถึ ทุฏฺุลฺลวาจาหิ, ติสฺโส โอภาสโต สิยุํ;

วณฺณาวณฺณํ วทํ ทฺวินฺนํ, มคฺคานํ ครุกํ ผุเส.

๑๘.

วณฺณาทิภฺเ อาทิสฺส, อุพฺภชาณุมธกฺขกํ;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ, กาย-ปฏิพทฺเธ ตุ ทุกฺกฏํ.

๑๙.

อตฺตกามจริยาย, วทโต วณฺณมิตฺถิยา;

สนฺติเก ครุกํ โหติ, สเจ ชานาติ สา ปน.

๒๐.

สนฺติเก ปณฺฑกสฺสาปิ, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา;

ติรจฺฉานคตสฺสาปิ, สนฺติเก ทุกฺกฏํ มตํ.

๒๑.

ปฏิคฺคณฺหนวีมํสา, ปจฺจาหรณกตฺติเก;

สฺจริตฺตํ สมาปนฺเน, ครุกํ นิทฺทิเส พุโธ.

๒๒.

ตสฺส ทฺวงฺคสมาโยเค, โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตถา;

องฺเค สติ ปเนกสฺมึ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๓.

สํยาจิกาย จ กุฏึ;

วิหารฺจ มหลฺลกํ;

การาเปติ สเจ ภิกฺขุ;

ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.

๒๔.

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เอกปิณฺเฑ อนาคเต;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ, ตสฺมึ, ปิณฺเฑ ครุกมาคเต.

๒๕.

ปาราชิเกน ธมฺเมน, ภิกฺขุํ อมูลเกนิธ;

อนุทฺธํเสติ โย ตสฺส, ติสฺโส อาปตฺติโย สิยุํ.

๒๖.

โอกาสํ น จ กาเรตฺวา, หุตฺวา จาวนเจตโน;

สเจ โจเทติ สงฺฆาทิ-เสเสน สห ทุกฺกฏํ.

๒๗.

โอกาสํ ปน กาเรตฺวา, หุตฺวา อกฺโกสเจตโน;

โจเทติ โอมสวาเท, ปาจิตฺตึ ปริทีปเย.

๒๘.

อนนฺตรสมาโนว, นวเม อฺภาคิเย;

สพฺโพ อาปตฺติเภโท หิ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตา.

๒๙.

สงฺฆสฺส เภทโก ภิกฺขุ, ยาวตติยกํ ปน;

สมนุภาสนาเยว, คาหํ น ปฏินิสฺสชํ.

๓๐.

ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ, กมฺมวาจาหิ ถุลฺลตํ;

กมฺมวาจาย โอสาเน, อาปตฺติ ครุกํ สิยา.

๓๑.

เภทานุวตฺตเก เจว, ทุพฺพเจ กุลทูสเก;

สงฺฆเภทกตุลฺโยว, โหติ อาปตฺตินิจฺฉโย.

สงฺฆาทิเสสกถา.

๓๒.

อติกฺกมนฺโต อติเรกจีวรํ;

ทสาหมาปชฺชติ เอกเมว;

นิสฺสคฺคิปาจิตฺติยเมกรตฺตึ;

ติจีวเรนาปิ วินา วสนฺโต.

๓๓.

มาสํ อติกฺกมนฺโต หิ, คเหตฺวา กาลจีวรํ;

เอกํ อาปชฺชตาปตฺตึ, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ.

๓๔.

อฺาติกาย ยํ กิฺจิ;

ปุราณจีวรํ ปน;

โธวาเปติ สเจ ตสฺส;

โหนฺติ อาปตฺติโย ทุเว.

๓๕.

โธวาเปติ ปโยคสฺมึ, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ;

นิสฺสคฺคิยาว ปาจิตฺติ, โหติ โธวาปิเต ปน.

๓๖.

อฺาติกาย หตฺถมฺหา, จีวรํ ปฏิคณฺหโต;

คหเณ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ คหิเต สิยา.

๓๗.

อฺาตกํ คหปตึ, คหปตานิเมว วา;

จีวรํ วิฺาเปนฺโต ทฺเว, ภิกฺขุ อาปตฺติโย ผุเส.

๓๘.

วิฺาเปติ ปโยคสฺมึ, ทุกฺกฏํ ปริกิตฺติตํ;

วิฺาปิเต จ นิสฺสคฺคิ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๓๙.

ภิกฺขุ จีวรมฺาตึ, วิฺาเปนฺโต ตทุตฺตรึ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, วิฺา-ปิเต นิสฺสคฺคิยํ ผุเส.

๔๐.

อฺาตกํ กฺจิ อุปาสกํ วา;

อุปาสิกํ วา อุปสงฺกมิตฺวา;

ปุพฺเพว หุตฺวา ปน อปฺปวาริโต;

วตฺเถ วิกปฺปํ ปฏิปชฺชมาโน.

๔๑.

ทุเว อาปชฺชตาปตฺตี, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา;

วิกปฺปํ ปน อาปนฺเน, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํ.

๔๒.

อฺาตึ อุปสงฺกมฺม, ปุพฺเพเยวปฺปวาริโต;

วิกปฺปํ จีวเร ภิกฺขุ, อาปชฺชนฺโต ทุเว ผุเส.

๔๓.

ตถาติเรกติกฺขตฺตุํ, โจทนาย จ ภิกฺขุ เจ;

คนฺตฺวาติเรกฉกฺขตฺตุํ, าเนนปิ จ จีวรํ.

๔๔.

นิปฺผาเทติ สเจ ตสฺส, โหนฺติ อาปตฺติโย ทุเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

กถินวคฺโค ปโม.

๔๕.

โทสา โกสิยวคฺคสฺส, ทฺเวทฺเวอาทีสุ ปฺจสุ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๔๖.

คเหตฺเวฬกโลมานิ, ติโยชนมติกฺกมํ;

ทุกฺกฏํ ปเม ปาเท, นิสฺสคฺคึ ทุติเย ผุเส.

๔๗.

ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยฺาย, โธวาเปเตฬโลมกํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, โธเต นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๔๘.

รูปิยํ ปฏิคณฺหนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, นิสฺสคฺคิ คหิเต สิยา.

๔๙.

นานาการํ สมาปชฺชํ, สํโวหารฺจ รูปิเย;

สมาปนฺเน จ นิสฺสคฺคึ, ปโยเค ทุกฺกฏํ ผุเส.

๕๐.

นานปฺปการกํ ภิกฺขุ, อาปชฺเช กยวิกฺกยํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺมึ, กเต นิสฺสคฺคิยํ ผุเส.

โกสิยวคฺโค ทุติโย.

๕๑.

ปตฺตํ อติกฺกเมนฺตสฺส, ทสาหมติเรกกํ;

ตสฺส นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, โหติ เอกาว ภิกฺขุโน.

๕๒.

อปฺจพนฺธเน ปตฺเต, วิชฺชมาเนปิ ภิกฺขุโน;

อฺํ ปน นวํ ปตฺตํ, เจตาเปติ สเจ ปน.

๕๓.

ทฺเว ปนาปตฺติโย ภิกฺขุ, อาปชฺชติ, น สํสโย;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ ผุเส.

๕๔.

ปฏิคฺคเหตฺวา เภสชฺชํ, สตฺตาหํ โย อติกฺกเม;

เอกํ นิสฺสคฺคิยาปตฺตึ, อาปชฺชติ หิ โส ปน.

๕๕.

อกาเล ปริเยสนฺโต, วสฺสสาฏิกจีวรํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ ผุเส.

๕๖.

ภิกฺขุโน จีวรํ ทตฺวา, อจฺฉินฺทนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, หเฏ นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๕๗.

วิฺาเปตฺวา สยํ สุตฺตํ, ตนฺตวาเยหิ จีวรํ;

วายาเปติ สเจ ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส.

๕๘.

โย ปนฺาตกสฺเสว, ตนฺตวาเย สเมจฺจ เจ;

วิกปฺปํ จีวเร ภิกฺขุ, อาปชฺชํ อปฺปวาริโต.

๕๙.

ทฺเว ปนาปตฺติโย โส หิ, อาปชฺชติ, น สํสโย;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๖๐.

ปฏิคฺคเหตฺวา อจฺเจก-สฺิตํ ปน จีวรํ;

กาลํ อติกฺกเมนฺโต ตํ, เอกํ นิสฺสคฺคิยํ ผุเส.

๖๑.

ติณฺณมฺตรํ วตฺถํ, นิทหิตฺวา ฆเรธิกํ;

ฉารตฺตโต วินา เตน, วสํ นิสฺสคฺคิยํ ผุเส.

๖๒.

ชานํ ปริณตํ ลาภํ, สงฺฆิกํ อตฺตโน ปน;

ปริณาเมติ เจ ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส.

๖๓.

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, นิสฺสคฺคิ ปริณามิเต;

สพฺพตฺถ อปฺปนาวาร-ปริหานิ กตา มยา.

ปตฺตวคฺโค ตติโย.

ตึสนิสฺสคฺคิยกถา.

๖๔.

วทนฺตสฺส มุสาวาทํ, ปฺจ อาปตฺติโย สิยุํ;

มนุสฺสุตฺตริธมฺเม ตุ, อภูตสฺมึ ปราชโย.

๖๕.

โจทนาย ครุํ ภิกฺขุํ, อมูลนฺติมวตฺถุนา;

ปริยายวจเน าเต, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๖๖.

โน เจ ปฏิวิชานาติ, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ;

สมฺปชานมุสาวาเท, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๖๗.

อาปตฺติโย ทุเว วุตฺตา, ภิกฺขุสฺโสมสโต ปน;

ปาจิตฺติ อุปสมฺปนฺนํ, ทุกฺกฏํ อิตรํ สิยา.

๖๘.

เปสุฺหรเณ ทฺเวปิ, โหนฺติ, ปาจิตฺติยํ ปน;

อุปสมฺปนฺนเปสุฺเ, เสเส อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๖๙.

ปทโสนุปสมฺปนฺนํ, ธมฺมํ วาเจติ เจ ทุเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ปาเท, ปาเท ปาจิตฺติยํ สิยา.

๗๐.

ติรตฺตานุปสมฺปนฺน-สหเสยฺยาย อุตฺตรึ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปนฺเน ปาจิตฺติยํ สิยา.

๗๑.

กปฺเปติ มาตุคาเมน, สหเสยฺยํ สเจ ปน;

ทฺเว โส อาปชฺชตาปตฺตี, รตฺติยํ ทุกฺกฏาทโย.

๗๒.

อุทฺธํ ฉปฺปฺจวาจาหิ, ธมฺมํ เทเสติ อิตฺถิยา;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ปาเท, ปาเท ปาจิตฺติยํ สิยา.

๗๓.

ภูตํ อนุปสมฺปนฺเน, มนุสฺสุตฺตริธมฺมกํ;

อาโรเจติ สเจ ตสฺส, โหนฺติ ทฺเว ทุกฺกฏาทโย.

๗๔.

วทํ อนุปสมฺปนฺเน, ทุฏฺุลฺลาปตฺติมฺโต;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺตาโรจิเต สิยา.

๗๕.

ปถวึ ขณโต ตสฺส, ปโยเค ทุกฺกฏํ มตํ;

ปหาเร จ ปหาเร จ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

มุสาวาทวคฺโค ปโม.

๗๖.

ภูตคามํ ตุ ปาเตนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ปาเต ปาจิตฺติ ทีปิตา.

๗๗.

อฺเนฺํ วทนฺตสฺส, ทฺเว สิยุํ อฺวาทเก;

อโรปิเต ทุกฺกฏํ ตุ, โหติ ปาจิตฺติ โรปิเต.

๗๘.

อุชฺฌาเปนฺโต ปรํ ภิกฺขุํ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, อุชฺฌา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๗๙.

อชฺโฌกาเส ตุ มฺจาทึ, สนฺถริตฺวาน สงฺฆิกํ;

ปกฺกมนฺโต อนาปุจฺฉา, อาปตฺตึ ทุวิธํ ผุเส.

๘๐.

เลฑฺฑุปาเต อติกฺกนฺเต, ปาเทน ปเมน ตุ;

ทุกฺกฏํ, ทุติเยนาปิ, ปาจิตฺติ ปริทีปเย.

๘๑.

วิหาเร สงฺฆิเก เสยฺยํ, สนฺถริตฺวา อนุทฺธรํ;

อนาปุจฺฉา ปกฺกมนฺโต, ทุวิธาปตฺติโย ผุเส.

๘๒.

ปริกฺเขเป อติกฺกนฺเต, ปาเทน ปเมน ตุ;

ทุกฺกฏํ ปน อุทฺทิฏฺํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุ.

๘๓.

วิหาเร สงฺฆิเก ชานํ, ปุพฺพูปคตภิกฺขุกํ;

เสยฺยํ กปฺปยโต โหนฺติ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

๘๔.

สงฺฆิกา กุปิโต ภิกฺขุํ, นิกฺกฑฺฒติ วิหารโต;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เสสํ นิกฺกฑฺฒิเต สิยา.

๘๕.

วิหาเร สงฺฆิเก ภิกฺขุ, เวหาสกุฏิยูปริ;

อาหจฺจปาทเก สีทํ, ผุเส ทฺเว ทุกฺกฏาทโย.

๘๖.

อธิฏฺิตฺวา ทฺวตฺติปริยาเย, อุตฺตริมฺปิ อธิฏฺโต;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ ปนธิฏฺิเต.

๘๗.

ชานํ สปฺปาณกํ โตยํ, ติณํ วา สิฺจโต ปน;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, สิตฺเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

ภูตคามวคฺโค ทุติโย.

๘๘.

ผุเส ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุ, โอวทนฺโต อสมฺมโต;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ปาจิตฺโตวทิเต สิยา.

๘๙.

ทุติเย ตติเย เจว, จตุตฺเถปิ จ สพฺพโส;

ปเมน สมานาว, อาปตฺตีนํ วิภาคตา.

๙๐.

จีวรํ ภิกฺขุ อฺาติ-กาย เทนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ทินฺเน ปาจิตฺติยํ สิยา.

๙๑.

อฺาติกภิกฺขุนิยา, ภิกฺขุ สิพฺเพยฺย จีวรํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺติ ปน สิพฺพิเต.

๙๒.

อทฺธานฺตฺร สมยา, ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สห;

สํวิธาย ตุ คจฺฉนฺโต, ผุเส ทฺเว ทุกฺกฏาทโย.

๙๓.

นาเวกํ อภิรูหนฺโต, ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สห;

สํวิธาย ผุเส ทฺเวปิ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

๙๔.

ชานํ ภิกฺขุนิยา ปิณฺฑ-ปาตํ ตุ ปริปาจิตํ;

ภุฺชนฺโต ทุวิธาปตฺติ-มาปชฺชติ, น สํสโย.

๙๕.

‘‘ภุฺชิสฺสามี’’ติ เจ ภตฺตํ, ปฏิคฺคณฺหาติ ทุกฺกฏํ;

อชฺโฌหารปโยเคสุ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๙๖.

ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, นิสชฺชํ ตุ รโห ปน;

กปฺเปนฺโต หิ ผุเส ทฺเวปิ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

โอวาทวคฺโค ตติโย.

๙๗.

ตทุตฺตรึ อาวสถ-ปิณฺฑํ ตุ ปริภุฺชโต;

อนนฺตรสฺส วคฺคสฺส, นวเมน สโม นโย.

๙๘.

ทุติเย ตติเย จาปิ, วิเสโส นตฺถิ โกจิปิ;

อนนฺตรสมานาว, อาปตฺตีนํ วิภาคตา.

๙๙.

ทฺวตฺติปตฺเต คเหตฺวาน, คณฺหโต หิ ตทุตฺตรึ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ คหิเต สิยา.

๑๐๐.

ปฺจเม ปเมเนว, สโม อาปตฺตินิจฺฉโย;

ฉฏฺเ อนติริตฺเตน, ภุตฺตาวึ ตุ ปวาริตํ.

๑๐๑.

อภิหฏฺุํ ปวาเรนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

วจเนน จ ตสฺเสว, ‘‘ภุฺชิสฺสามี’’ติ คณฺหติ.

๑๐๒.

คหเณ ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปิฏเก สมุทาหฏํ;

โภชนสฺส ปโนสาเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๑๐๓.

สตฺตเม อฏฺเม เจว, นวเม ทสเมปิ จ;

ปเมน สมานาว, อาปตฺตีนํ วิภาคตา.

โภชนวคฺโค จตุตฺโถ.

๑๐๔.

อเจลกาทิโน เทนฺโต, สหตฺถา โภชนาทิกํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ปตฺโต, ทินฺเน ปาจิตฺติยํ ผุเส.

๑๐๕.

ทาเปตฺวา วา อทาเปตฺวา, อุยฺโยเชนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺมึ, ปาจิตฺตุยฺโยชิเต สิยา.

๑๐๖.

นิสชฺชํ ภิกฺขุ กปฺเปนฺโต, กุเล ปน สโภชเน;

อาปตฺติโย ผุเส ทฺเวปิ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

๑๐๗.

จตุตฺเถ ปฺจเม วาปิ, วิเสโส นตฺถิ โกจิปิ;

ตติเยน สมานาว, อาปตฺติคณนา สิยา.

๑๐๘.

สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา, สภตฺโต จ นิมนฺติโต;

กุเลสุ ปน จาริตฺตํ, อาปชฺชนฺโต ทุเว ผุเส.

๑๐๙.

ปเมน จ ปาเทน, อุมฺมาราติกฺกเม ปน;

ทุกฺกฏํ ปิฏเก วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุ.

๑๑๐.

ตทุตฺตรึ ตุ เภสชฺชํ, วิฺาเปนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, วิฺา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๑.

อุยฺยุตฺตํ ทสฺสนตฺถาย, คจฺฉนฺโต ทฺเว ผุเส พลํ;

คจฺฉโต ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, โหติ ปาจิตฺติ ปสฺสโต.

๑๑๒.

อติเรกติรตฺตํ ตุ, เสนาย วสโต ทุเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ วสิเต สิยา.

๑๑๓.

อุยฺโยธิกํ ตุ คจฺฉนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

คจฺฉนฺโต ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, โหติ ปาจิตฺติ ปสฺสโต.

อเจลกวคฺโค ปฺจโม.

๑๑๔.

สุรํ วา ปน เมเรยฺยํ, ปิวนฺโต ทฺเว ผุเส มุนิ;

คณฺหโต ทุกฺกฏํ ปาตุํ, ปีเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๕.

ภิกฺขงฺคุลิปโตเทน, หาเสนฺโต ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺติ หสิเต สิยา.

๑๑๖.

กีฬนฺโต อุทเก ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ทุกฺกฏํ โคปฺผกา เหฏฺา, ปาจิตฺตุปริโคปฺผเก.

๑๑๗.

โย ปนาทริยํ ภิกฺขุ, กโรนฺโต ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๘.

ภึสาเปนฺโต หเว ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ภึสา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๑๙.

โชตึ สมาทหิตฺวาน, วิสิพฺเพนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติยํ วิสีวิเต.

๑๒๐.

โอรโส อทฺธมาสสฺส, นฺหายนฺโต ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, นฺหาน-สฺโสสาเน อิตรํ สิยา.

๑๒๑.

ทุพฺพณฺณกรณานํ ตุ, ติณฺณเมกมนาทิย;

จีวรํ ปริภุฺชนฺโต, ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏาทโย.

๑๒๒.

จีวรํ ภิกฺขุอาทีนํ, วิกปฺเปตฺวา อนุทฺธรํ;

ทฺเว ผุเส ปริภุฺชนฺโต, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

๑๒๓.

ภิกฺขุสฺสาปนิเธนฺโต ทฺเว, ผุเส ปตฺตาทิกํ ปน;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺมึ, เสสาปนิหิเต สิยา.

สุราปานวคฺโค ฉฏฺโ.

๑๒๔.

สฺจิจฺจ ชีวิตา ปาณํ, โวโรเปนฺโต ตโปธโน;

อาปตฺติโย จตสฺโสว, อาปชฺชติ, น สํสโย.

๑๒๕.

อโนทิสฺสกโมปาตํ, ขณโต โหติ ทุกฺกฏํ;

มนุสฺโส มรติ ตสฺมึ, ปติตฺวา เจ ปราชโย.

๑๒๖.

ยกฺโข วาปิ ติรจฺฉาน-คโต มนุสฺสวิคฺคโห;

ปติตฺวา มรตี เปโต, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๑๒๗.

ติรจฺฉานคเต ตสฺมึ, นิปติตฺวา มเต ปน;

ตสฺส ปาจิตฺติยาปตฺติ, ปฺตฺตา ปฏุพุทฺธินา.

๑๒๘.

ชานํ สปฺปาณกํ โตยํ, ปริภุฺชํ ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ภุตฺเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๒๙.

นิหตาธิกรณํ ชานํ, อุกฺโกเฏนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺตุกฺโกฏิเต สิยา.

๑๓๐.

ชานํ ภิกฺขุสฺส ทุฏฺุลฺลํ, ฉาเทนฺโต ปน วชฺชกํ;

เอกมาปชฺชตาปตฺตึ, ปาจิตฺติมิติ ทีปิตํ.

๑๓๑.

อูนวีสติวสฺสํ ตุ, กโรนฺโต อุปสมฺปทํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ปตฺโต, เสสา สมฺปาทิเต สิยา.

๑๓๒.

ชานํ ตุ เถยฺยสตฺเถน, สํวิธาย สเหว จ;

ตเถว มาตุคาเมน, มคฺคํ ตุ ปฏิปชฺชโต.

๑๓๓.

ทฺเว ปนาปตฺติโย โหนฺติ, ปโยเค ทุกฺกฏํ มตํ;

ปฏิปนฺเน ปนุทฺทิฏฺํ, ปาจิตฺติยมนนฺตรํ.

๑๓๔.

อจฺจชํ ปาปิกํ ทิฏฺึ, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;

กมฺมวาจาย โอสาเน, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๓๕.

ตถากฏานุธมฺเมน, สํภุฺชนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ภุตฺเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๑๓๖.

นาสิตํ สมณุทฺเทสํปลาเปนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ อุปลาปิเต.

สปฺปาณกวคฺโค สตฺตโม.

๑๓๗.

วุจฺจมานสฺส ภิกฺขุสฺส, ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ;

‘‘น สกฺขิสฺสามิ’’อิจฺเจวํ, ภณโต ทุกฺกฏาทโย.

๑๓๘.

วินยํ ตุ วิวณฺเณนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺเตว วิวณฺณิเต.

๑๓๙.

โมเหนฺโต ทฺเว ผุเส, โมเห, ทุกฺกฏํ ตุ อโรปิเต;

โรปิเต ปน โมหสฺมึ, ปาจิตฺติยมุทีริตํ.

๑๔๐.

ปหารํ กุปิโต เทนฺโต, ภิกฺขุสฺส ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ปหเฏ สิยา.

๑๔๑.

ภิกฺขุสฺส กุปิโต ภิกฺขุ, อุคฺคิรํ ตลสตฺติกํ;

ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏํ โยเค, ปาจิตฺตุคฺคิริเต สิยา.

๑๔๒.

ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสเสน, อมูเลเนว โจทยํ;

ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏํ โยเค, ปาจิตฺตุทฺธํสิเต สิยา.

๑๔๓.

ภิกฺขุ สฺจิจฺจ กุกฺกุจฺจํ, ชนยนฺโต หิ ภิกฺขุโน;

ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏํ โยเค, ปาจิตฺตุปฺปาทิเต สิยา.

๑๔๔.

ติฏฺนฺตุปสฺสุตึ ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

คจฺฉโต ทุกฺกฏํ โสตุํ, ปาจิตฺติ สุณโต สิยา.

๑๔๕.

ธมฺมิกานํ ตุ กมฺมานํ, ฉนฺทํ ทตฺวา ตโต ปุน;

ขียนธมฺมมาปชฺชํ, ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏาทโย.

๑๔๖.

สงฺเฆ วินิจฺฉเย นิฏฺํ, อคเต ฉนฺทมตฺตโน;

อทตฺวา คจฺฉโต ตสฺส, ทฺเว ปนาปตฺติโย สิยุํ.

๑๔๗.

หตฺถปาสํ ตุ สงฺฆสฺส, ชหโต โหติ ทุกฺกฏํ;

ชหิเต หตฺถปาสสฺมึ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๑๔๘.

สมคฺเคน จ สงฺเฆน, ทตฺวาน สห จีวรํ;

ขียนฺโต ทฺเว ผุเส ปจฺฉา, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

๑๔๙.

ลาภํ ปริณตํ ชานํ, สงฺฆิกํ ปุคฺคลสฺส หิ;

ทฺเว ผุเส ปริณาเมนฺโต, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

สหธมฺมิกวคฺโค อฏฺโม.

๑๕๐.

ปุพฺเพ อวิทิโต หุตฺวา, รฺโ อนฺเตปุรํ ปน;

ปวิสนฺตสฺส ภิกฺขุโน, ทฺเว ปนาปตฺติโย สิยุํ.

๑๕๑.

ปเมน จ ปาเทน, อุมฺมาราติกฺกเม ปน;

ทุกฺกฏํ ปน อุทฺทิฏฺํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุ.

๑๕๒.

รตนํ ปน คณฺหนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺติ คหิเต สิยา.

๑๕๓.

สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา, วิกาเล คามกํ ปน;

สมโณ ปวิสํ โทเส, อาปชฺชติ ทุเว ปน.

๑๕๔.

ปเมน จ ปาเทน, ปริกฺเขปํ อติกฺกเม;

ทุกฺกฏํ ตสฺส นิทฺทิฏฺํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุ.

๑๕๕.

อฏฺิทนฺตวิสาณาภิ-นิพฺพตฺตํ สูจิยา ฆรํ;

การาเปนฺโต ผุเส ทฺเวปิ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

๑๕๖.

ปมาณาตีตมฺจาทึ, การาเปนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เสสา การาปิเต สิยา.

๑๕๗.

ตูโลนทฺธํ ตุ มฺจาทึ, การาเปนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺมึ, เสสา การาปิเต สิยา.

๑๕๘.

สตฺตเม อฏฺเม เจว, นวเม ทสเมปิ จ;

อนนฺตรสโมเยว, อาปตฺตีนํ วินิจฺฉโย.

รตนวคฺโค นวโม.

ปาจิตฺติยกถา.

๑๕๙.

จตูสุ ทุวิธาปตฺติ, ปาฏิเทสนิเยสุปิ;

อวิเสเสน นิทฺทิฏฺา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.

๑๖๐.

‘‘ภุฺชิสฺสามี’’ติ ภิกฺขุสฺส, ทุกฺกฏํ ปฏิคณฺหโต;

อชฺโฌหาเรสุ สพฺพตฺถ, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.

ปาฏิเทสนียกถา.

๑๖๑.

เสขิเยสุ จ ธมฺเมสุ, เอกาวาปตฺติ ทีปิตา;

อนาทรวเสเนว, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ.

เสขิยกถา.

๑๖๒.

ปฺตฺตา เมถุนํ ธมฺมํ, ปฏิเสวนปจฺจยา;

กติ อาปตฺติโย โหนฺติ? จตสฺโสว ภวนฺติ หิ.

๑๖๓.

เมถุนํ ปฏิเสวนฺโต, อลฺโลกาสปฺปเวสเน;

มเต อกฺขายิเต วาปิ, ภิกฺขุ ปาราชิกํ ผุเส.

๑๖๔.

ถุลฺลจฺจยํ ตุ เยภุยฺย-กฺขายิเต, ทุกฺกฏํ ตถา;

มุเข วฏฺฏกเต วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ชตุมฏฺเก.

๑๖๕.

ปฺตฺตา กายสํสคฺคํ, สมาปชฺชนปจฺจยา;

กติ อาปตฺติโย โหนฺติ? ปฺจ อาปตฺติโย สิยุํ.

๑๖๖.

อวสฺสุตสฺส โปสสฺส, ตถา ภิกฺขุนิยาปิ จ;

ปาราชิกมธกฺขาทิ-คหณํ สาทิยนฺติยา.

๑๖๗.

กาเยน ผุสโต กายํ, ภิกฺขุสฺส ครุกํ สิยา;

กาเยน กายพทฺธํ ตุ, ผุสํ ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๑๖๘.

ปฏิพทฺเธน กาเยน, ปฏิพทฺธํ ตุ ทุกฺกฏํ;

ปาจิตฺติยํ ปนุทฺทิฏฺํ, ตสฺสงฺคุลิปโตทเก.

๑๖๙.

เสเสสุ เสขิยนฺเตสุ, อาปตฺตีนํ วินิจฺฉโย;

เหฏฺา วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วิภาวินา.

มหาวิภงฺคสงฺคโห นิฏฺิโต.

ภิกฺขุนีวิภงฺโค

๑๗๐.

ภิกฺขูนํ ปาฏวตฺถาย, วินยสฺส วินิจฺฉเย;

ภิกฺขุนีนํ วิภงฺโคปิ, กิฺจิมตฺตํ ภณามหํ.

๑๗๑.

อวสฺสุตสฺส โปสสฺส, ภิกฺขุนีปิ อวสฺสุตา;

นนฺทนฺตี กายสํสคฺคํ, กติ อาปตฺติโย ผุเส;

๑๗๒.

ติสฺโส อาปตฺติโย อุพฺภ-ชาณุสฺสาธกฺขกสฺส จ;

โหติ ปาราชิกํ ตสฺสา, คหณํ สาทิยนฺติยา.

๑๗๓.

อุพฺภกฺขกํ อโธชาณุ-คหณํ สาทิยนฺติยา;

ถุลฺลจฺจยํ สิยา, กาย-ปฏิพทฺเธ ตุ ทุกฺกฏํ.

๑๗๔.

ฉาเทนฺตี ภิกฺขุนี วชฺชํ, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส;

ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ, ฉาเทนฺตี สา ปราชิกา.

๑๗๕.

ถุลฺลจฺจยํ เวมติกา, ปฏิจฺฉาเทติ เจ ปน;

อถาจารวิปตฺตึ เจ, ปฏิจฺฉาเทติ ทุกฺกฏํ.

๑๗๖.

นิสฺสชฺชนฺตี น ตํ ลทฺธึ, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา;

สมนุภาสนาเยว, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.

๑๗๗.

ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ, กมฺมวาจาหิ ถุลฺลตา;

กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาราชิกมุทีริตํ.

๑๗๘.

ปูเรนฺตี อฏฺมํ วตฺถุํ, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส;

ปุริเสนิธาคจฺฉาติ, วุตฺตาคจฺฉติ ทุกฺกฏํ.

๑๗๙.

ถุลฺลจฺจยํ ตุ โปสสฺส, หตฺถปาสปฺปเวสเน;

ปูเรนฺตี อฏฺมํ วตฺถุํ, สมณี สา ปราชิตา.

ปาราชิกกถา.

๑๘๐.

อุสฺสยวาทิกา อฏฺฏํ, กโรนฺตี ติวิธํ ผุเส;

เอกสฺสาโรจเน ตสฺสา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๑.

ทุติยาโรจเน ตสฺสา, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;

อฏฺฏสฺส ปริโยสาเน, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.

๑๘๒.

โจริวุฏฺาปิกา วาปิ, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;

ทฺวีหิ ถุลฺลจฺจยํ กมฺม-วาโจสาเน ครุํ สิยา.

๑๘๓.

เอกา คามนฺตรํ คจฺเฉ, คมเน ทุกฺกฏํ สิยา;

ปริกฺเขเป อติกฺกนฺเต, ปาเทน ปเมน ตุ.

๑๘๔.

โหติ ถุลฺลจฺจยาปตฺติ, ตสฺสา สมณิยา ปน;

ทุติเยน อติกฺกนฺเต, ครุเก ปน ติฏฺติ.

๑๘๕.

จตุตฺเถ ทุติเย วุตฺต-สทิโสว วินิจฺฉโย;

อาปตฺตีนํ ปเภเท ตุ, กาจิ นตฺถิ วิเสสตา.

๑๘๖.

อวสฺสุตา สยํ หุตฺวา, ตาทิสสฺเสว หตฺถโต;

คเหตฺวา ปน ภุฺชนฺตี, โภชนาทีสุ กิฺจิปิ.

๑๘๗.

ผุเส อาปตฺติโย ติสฺโส, โภชนาทีสุ กิฺจิปิ;

ปฏิคฺคณฺหนฺติยา ตสฺสา, โหติ ถุลฺลจฺจยํ ปน.

๑๘๘.

อชฺโฌหาเรสุ สพฺเพสุ, โหติ สงฺฆาทิเสสตา;

อุทกํ ทนฺตโปนํ วา, ปฏิคฺคณฺหาติ ทุกฺกฏํ.

๑๘๙.

‘‘สหตฺเถน คเหตฺวา ตฺวํ, ขาท วา ภุฺช วา’’ติปิ;

อุยฺโยเชนฺตี ปเนวํ ตุ, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส.

๑๙๐.

ทุกฺกฏํ วจเน ตสฺสา, ‘‘ภุฺชิสฺสามี’’ติ คณฺหติ;

อชฺโฌหาเรสุ สพฺเพสุ, ตสฺสา ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๑๙๑.

โภชนสฺส ปโนสาเน, โหติ สงฺฆาทิเสสตา;

อุยฺโยเชติ จ ยา ตสฺสา, อิมา ติสฺโสติ ทีปเย.

๑๙๒.

สตฺตเม อฏฺเม จาปิ, นวเม ทสเมปิ จ;

โจริวุฏฺาปเนเนว, สมาโนว วินิจฺฉโย.

สงฺฆาทิเสสกถา.

๑๙๓.

ปตฺตสนฺนิจยํ ยิห, กโรนฺตี ภิกฺขุนี ปน;

เอกํ นิสฺสคฺคิยํเยว, ผุเส ปาจิตฺติยํ ตุ สา.

๑๙๔.

อกาลจีวรํ กาล-จีวรํ ภาชาเปนฺติยา;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๑๙๕.

จีวรํ ปริวตฺเตตฺวา, อจฺฉินฺทติ สเจ ปน;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ฉินฺเน, ตสฺสา นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๑๙๖.

วิฺาเปตฺวาว อฺํ เจ, วิฺาเปติ ตโต ปรํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, วิฺา-ปิเต นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๑๙๗.

เจตาเปตฺวา หิ อฺํ เจ, เจตาเปติ ตโต ปรํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, เจตา-ปิเต นิสฺสคฺคิยํ สิยา.

๑๙๘.

เอวเมว จ เสเสสุ, ฉฏฺาทีสุ จ สตฺตสุ;

อนนฺตรสมาโนว, อาปตฺตีนํ วินิจฺฉโย.

นิสฺสคฺคิยกถา.

๑๙๙.

ลสุณํ ขาทติ ทฺเว เจ, ทุกฺกฏํ คหเณ สิยา;

อชฺโฌหารปโยเคสุ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๒๐๐.

สํหราเปนฺติยา โลมํ, สมฺพาเธ ทฺเวว โหนฺติ หิ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, โหติ ปาจิตฺติ สํหเฏ.

๒๐๑.

กโรนฺตี ตลฆาตํ ตุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๐๒.

ชตุนา มฏฺกํ กิฺจิ, สาทิยนฺตี ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏาทินฺเน, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๐๓.

ปฺจมํ ตุ จตุตฺเถน, สมานมิติ ทีปเย;

อาปตฺตีนํ วิภาคสฺมึ, วิเสโส นตฺถิ โกจิปิ.

๒๐๔.

ภิกฺขุสฺส ภุฺชมานสฺส, ปานีเยนุปติฏฺติ;

หตฺถปาเส ตุ ปาจิตฺติ, หิตฺวา ติฏฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๐๕.

วิฺาเปตฺวามกํ ธฺํ, ‘‘ภุฺชิสฺสามี’’ติ คณฺหติ;

ทุกฺกฏํ โหติ ปาจิตฺติ, อชฺโฌหาเรสุ ทีปเย.

๒๐๖.

อุจฺจาราทึ ติโรกุฏฺเฏ, ฉฑฺเฑนฺตี ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ฉฑฺฑิเต สิยา.

๒๐๗.

อุจฺจาราทิจตุกฺกํ ตุ, ฉฑฺเฑติ หริเต สเจ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ฉฑฺฑิเต สิยา.

๒๐๘.

นจฺจาทึ ทสฺสนตฺถาย, สเจ คจฺฉติ ทุกฺกฏํ;

ปสฺสนฺติยาปิ ปาจิตฺติ, ตเถว จ สุณนฺติยา.

ลสุณวคฺโค ปโม.

๒๐๙.

ปเม ทุติเย เจว, ตติเย จ จตุตฺถเก;

ตุลฺโย ลสุณวคฺคสฺส, ฉฏฺเนิธ วินิจฺฉโย.

๒๑๐.

กุลานิ อุปสงฺกมฺม, นิสีทิตฺวา ปนาสเน;

สามิเก ตุ อนาปุจฺฉา, ปกฺกมนฺตี ทุเว ผุเส.

๒๑๑.

ปเมน จ ปาเทน, อโนวสฺสมติกฺกเม;

ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ, ทุติยาติกฺกเม สิยา.

๒๑๒.

สามิเก ตุ อนาปุจฺฉา, อาสเน เจ นิสีทติ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ จ นิสีทิเต.

๒๑๓.

ฉฏฺเน สตฺตมํ สพฺพํ, สมานํ อฏฺเม ปน;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, อุชฺฌา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๑๔.

อตฺตานํ จาภิสปฺเปนฺตี, ทฺเว ผุเส นิรยาทินา;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ อภิสปฺปิเต.

๒๑๕.

วธิตฺวา ปน อตฺตานํ, โรทนฺตี ตุ ทุเว ผุเส;

วธติ โรทติ ปาจิตฺติ, กโรเตกํ ตุ ทุกฺกฏํ.

รตฺตนฺธการวคฺโค ทุติโย.

๒๑๖.

นคฺคา นฺหายติ ทฺเว เจว, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา;

นฺหานสฺส ปริโยสาเน, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๑๗.

การาเปติ ปมาณาติ-กฺกนฺตํ อุทกสาฏิกํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, การา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๑๘.

จีวรํ ตุ วิสิพฺเพตฺวา, วิสิพฺพาเปตฺว วา ปน;

เนว สิพฺพนฺติยา วุตฺต-เมกํ ปาจิตฺติยํ ปน.

๒๑๙.

ปฺจาหิกํ ตุ สงฺฆาฏิ-จารํ ปน อติกฺกเม;

เอกาวสฺสา ปนาปตฺติ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๒๒๐.

สเจ สงฺกมนียํ ตุ, ธาเรติ ปน จีวรํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ปน ธาริเต.

๒๒๑.

คณจีวรลาภสฺส, อนฺตรายํ กโรติ เจ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๒๒.

วิภงฺคํ ปฏิพาหนฺตี, จีวรานํ ตุ ธมฺมิกํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ปฏิพาหิเต.

๒๒๓.

อคาริกาทิโน เทติ, สเจ สมณจีวรํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ทินฺเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๒๒๔.

จีวเร ทุพฺพลาสาย, กาลํ เจ สมติกฺกเม;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ สมติกฺกเม.

๒๒๕.

ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ, ปฏิพาหนฺติยา ทุเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ ปฏิพาหิเต.

นฺหานวคฺโค ตติโย.

๒๒๖.

ทุเว ภิกฺขุนิโย เอก-มฺจสฺมึ เจ ตุวฏฺเฏยฺยุํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตาสํ, นิปนฺเน อิตรํ สิยา.

๒๒๗.

ทุติยํ ปเมเนว, สทิสํ ตติเย ปน;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๒๘.

นุปฏฺาเปนฺติยา วาปิ, ทุกฺขิตํ สหชีวินึ;

เอกาเยว ปนาปตฺติ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๒๒๙.

สเจ อุปสฺสยํ ทตฺวา, นิกฺกฑฺฒติ จ ภิกฺขุนึ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, โหติ ปาจิตฺติ กฑฺฒิเต.

๒๓๐.

ฉฏฺเ ปน จ สํสฏฺา, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;

กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๒๓๑.

อนฺโตรฏฺเ ตุ สาสงฺเก, จาริกํ ตุ จรนฺติยา;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปฏิปนฺนาย เสสกํ.

๒๓๒.

อฏฺมํ นวมฺเจว, สตฺตเมน สมํ มตํ;

ทสเม ปน เอกาว, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

ตุวฏฺฏวคฺโค จตุตฺโถ.

๒๓๓.

ราชาคาราทิกํ สพฺพํ, ทสฺสนตฺถาย คจฺฉติ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ยทิ ปสฺสติ.

๒๓๔.

อาสนฺทึ วาปิ ปลฺลงฺกํ, ปริภุฺชนฺติยา ทุเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ภุตฺเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๓๕.

สุตฺตํ กนฺตนฺติยา ทฺเวว, ปโยเค ทุกฺกฏํ มตํ;

อุชฺชวุชฺชวเน ตสฺสา, ปาจิตฺติ สมุทาหเร.

๒๓๖.

เวยฺยาวจฺจํ คิหีนํ ตุ, ทฺเวว โหนฺติ กโรนฺติยา;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๓๗.

ปฺจเม ปน เอกาว, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ฉฏฺเ, ทินฺเน ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๓๘.

สตฺตมํ ทุติเยเนว, สมาปตฺติปเภทโต;

อฏฺมํ ทุติเย วคฺเค, ปฺจเมน สมํ มตํ.

๒๓๙.

ติรจฺฉานคตํ วิชฺชํ, ทฺเวว โหนฺติ ปนฺติยา;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ หิ ปเท ปเท.

๒๔๐.

ทสมํ นวเมเนว, สมานํ สพฺพถา ปน;

‘‘ปริยาปุณาติ, วาเจติ’’, ปทมตฺตํ วิเสสกํ.

จิตฺตาคารวคฺโค ปฺจโม.

๒๔๑.

สภิกฺขุกํ ตมารามํ, ชานนฺตี ปน ภิกฺขุนี;

ปวิสนฺตี อนาปุจฺฉา, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส.

๒๔๒.

ปเมน จ ปาเทน, ปริกฺเขปสฺสติกฺกเม;

ทุกฺกฏํ ปิฏเก วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุ.

๒๔๓.

อกฺโกสติ จ ยา ภิกฺขุํ, ภิกฺขุนี ปริภาสติ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺตกฺโกสิเต สิยา.

๒๔๔.

ยา หิ จณฺฑิกภาเวน, คณํ ตุ ปริภาสติ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปริภฏฺเ ปเนตรํ.

๒๔๕.

นิมนฺติตา ปวาริตา, ขาทนํ โภชนมฺปิ วา;

ภุฺชนฺตี ภิกฺขุนี สา หิ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส.

๒๔๖.

‘‘ภุฺชิสฺสามี’’ติ ยํ กิฺจิ, ปฏิคฺคณฺหาติ ทุกฺกฏํ;

อชฺโฌหารปโยเคสุ, ปาจิตฺติ ปริทีปเย.

๒๔๗.

กุลํ ตุ มจฺฉรายนฺตี, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เสสา มจฺฉริเต สิยา.

๒๔๘.

อภิกฺขุเก ปนาวาเส, ภเว วสฺสํ วสนฺติยา;

ทุกฺกฏํ ปุพฺพกิจฺเจสุ, ปาจิตฺติ อรุณุคฺคเม.

๒๔๙.

ภิกฺขุนี อุภโตสงฺเฆ, วสฺสํวุฏฺา ตุ ตีหิปิ;

าเนหิ อปฺปวาเรนฺตี, เอกํ ปาจิตฺติยํ ผุเส.

๒๕๐.

โอวาทตฺถาย วา ภิกฺขุํ, สํวาสตฺถาย วา ตถา;

น คจฺฉติ สเจ ตสฺสา, เอกํ ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๕๑.

โอวาทมฺปิ น ยาจนฺตี, น คจฺฉนฺตี อุโปสถํ;

เอกํ ปาจิตฺติยาปตฺติ-มาปชฺชติ, น สํสโย.

๒๕๒.

อปุจฺฉิตฺวาว สงฺฆํ วา, เภทาเปติ ปสาขชํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ภินฺเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

อารามวคฺโค ฉฏฺโ.

๒๕๓.

คพฺภินึ วุฏฺเปนฺตี หิ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, วุฏฺา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๕๔.

ทุติยํ ตติยฺเจว, จตุตฺถํ ปฺจมมฺปิ จ;

ฉฏฺฺจ สตฺตมฺเจว, ปเมน สมํ มตํ.

๒๕๕.

ภิกฺขุนี วุฏฺเปตฺวาน, ภิกฺขุนึ สหชีวินึ;

ทฺเววสฺสํ นานุคฺคณฺหนฺตี, เอกํ ปาจิตฺติยํ ผุเส.

๒๕๖.

นวมํ ทสมฺเจว, อฏฺเมน สมํ มตํ;

ทฺวีสุ อาปตฺติเภทสฺมึ, นานตฺตํ นตฺถิ กิฺจิปิ.

คพฺภินีวคฺโค สตฺตโม.

๒๕๗.

กุมารีภูตวคฺคสฺส, อาทิโต ปน ปฺจปิ;

สมานา คพฺภินีวคฺเค, ปเมเนว สพฺพโส.

๒๕๘.

‘‘อลํ วุฏฺาปิเตนา’’ติ, วุจฺจมานา หิ ขียติ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ปจฺฉา, โหติ ปาจิตฺติ ขียิเต.

๒๕๙.

สตฺตเม อฏฺเม เจว, เอกํ ปาจิตฺติยํ มตํ;

อาทินาว สมานานิ, นวมาทีนิ ปฺจปิ.

กุมารีภูตวคฺโค อฏฺโม.

๒๖๐.

อาปตฺติโย ผุเส ทฺเวปิ, ธาเรนฺตี ฉตฺตุปาหนํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, โหติ ปาจิตฺติ ธาริเต.

๒๖๑.

ยาเนน ปน ยายนฺตี, ทฺเว กิราปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ ยทิ ยายิเต.

๒๖๒.

ธาเรนฺติยา ตุ สงฺฆาณึ, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา;

ธาริเต ปน ปาจิตฺติ, จตุตฺเถปิ อยํ นโย.

๒๖๓.

นฺหายนฺตี คนฺธวณฺเณน, ปโยเค ทุกฺกฏํ ผุเส;

นฺหานสฺส ปริโยสาเน, ตสฺสา ปาจิตฺติยํ สิยา.

๒๖๔.

ฉฏฺมฺปิ ปฺจเมเนว, สมานํ สพฺพถา ปน;

สตฺตเม อฏฺเม เจว, นวเม ทสเมปิ จ.

๒๖๕.

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺตุมฺมทฺทิเต สิยา;

อาปตฺตีนํ วิภาคสฺมึ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตา.

๒๖๖.

อนาปุจฺฉา ตุ ภิกฺขุสฺส, ปุรโต ยา นิสีทติ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺสา, ปาจิตฺติ ตุ นิสีทิเต.

๒๖๗.

อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ, ปฺหํ ปุจฺฉนฺติยา ปน;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, วุตฺตา ปาจิตฺติ ปุจฺฉิเต.

๒๖๘.

สํกจฺจิกํ วินา คามํ, ปทสา ปวิสนฺติยา;

ปเมเนว อาราม-วคฺคสฺส สทิสํ วเท.

ฉตฺตุปาหนวคฺโค นวโม.

ปาจิตฺติยกถา.

๒๖๙.

อฏฺสุ ทุวิธาปตฺติ, ปาฏิเทสนิเยสุปิ;

วิฺาเปตฺวา สเจ สปฺปึ, ‘‘ภุฺชิสฺสามี’’ติ คณฺหติ.

๒๗๐.

ตโต ภิกฺขุนิยา ตสฺสา, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ;

อชฺโฌหาเรสุ สพฺเพสุ, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.

ปาฏิเทสนียกถา.

๒๗๑.

อิมํ วิทิตฺวา ปรมํ ปนุตฺตรํ;

นิรุตฺตรํ อตฺถวเสน ภิกฺขุ;

สุเขน ปฺตฺตมหาสมุทฺทํ;

ทุรุตฺตรํ อุตฺตรเตว ธีโร.

๒๗๒.

ยสฺมา ตสฺมา อสฺมึ โยคํ;

อุสฺมายุตฺโต ยุตฺโต กาตุํ;

สตฺโต สตฺโต กงฺขจฺเฉเท;

สตฺเถ สตฺเถ นิจฺจํ นิจฺจํ.

ภิกฺขุนีวิภงฺโค นิฏฺิโต.

จตุวิปตฺติกถา

๒๗๓.

กติ อาปตฺติโย สีล-วิปตฺติปจฺจยา ปน;

จตสฺโสว สิยุํ สีล-วิปตฺติปจฺจยา ปน.

๒๗๔.

ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ, สเจ ฉาเทติ ภิกฺขุนี;

จุตา, ถุลฺลจฺจยํ โหติ, สเจ เวมติกา สิยา.

๒๗๕.

ปาจิตฺติ ภิกฺขุ สงฺฆาทิ-เสสํ ฉาเทติ เจ ปน;

อตฺตโน ปน ทุฏฺุลฺลํ, ฉาเทนฺโต ทุกฺกฏํ ผุเส.

๒๗๖.

อาปตฺติโย กตาจาร-วิปตฺติปจฺจยา ปน;

เอกาเยว สิยาจาร-วิปตฺติปจฺจยา ปน.

๒๗๗.

ปฏิจฺฉาเทติ อาจาร-วิปตฺตึ ปน ภิกฺขุ เจ;

เอกเมวสฺส ภิกฺขุสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๒๗๘.

กติ อาปตฺติโย ทิฏฺิ-วิปตฺติปจฺจยา ปน?

ทฺเว ปนาปตฺติโย ทิฏฺิ-วิปตฺติปจฺจยา สิยุํ.

๒๗๙.

อจฺจชํ ปาปิกํ ทิฏฺึ, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;

กมฺมวาจาย โอสาเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตา.

๒๘๐.

อาปตฺติโย กตาชีว-วิปตฺติปจฺจยา ปน?

ฉเฬวาปชฺชตาชีว-วิปตฺติปจฺจยา ปน.

๒๘๑.

อาชีวเหตุ ปาปิจฺโฉ, อสนฺตํ ปน อตฺตนิ;

มนุสฺสุตฺตริธมฺมํ ตุ, วทํ ปาราชิกํ ผุเส.

๒๘๒.

สฺจริตฺตํ สมาปนฺโน, โหติ สงฺฆาทิเสสตา;

ปริยายวจเน าเต, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๒๘๓.

ปณีตโภชนํ วตฺวา, ปาจิตฺติ ปริภุฺชโต;

ภิกฺขุนี ตุ สเจ โหติ, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.

๒๘๔.

อาชีวเหตุ สูปํ วา, โอทนํ วา ปนตฺตโน;

อตฺถาย วิฺาเปตฺวาน, ทุกฺกฏํ ปริภุฺชโต.

จตุวิปตฺติกถา.

อธิกรณปจฺจยกถา

๒๘๕.

วิวาทาธิกรณมฺหา, กติ อาปตฺติโย สิยุํ?

วิวาทาธิกรณมฺหา, ทฺเว ปนาปตฺติโย สิยุํ.

๒๘๖.

ปาจิตฺติ อุปสมฺปนฺนํ, โหติ โอมสโต ปน;

ภิกฺขุสฺสานุปสมฺปนฺนํ, โอมสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ.

๒๘๗.

อนุวาทาธิกรณ-ปจฺจยาปตฺติโย กติ?

อนุวาทาธิกรณ-ปจฺจยา ติวิธา สิยุํ.

๒๘๘.

อนุทฺธํเสติ เจ ภิกฺขุํ, อมูลนฺติมวตฺถุนา;

สงฺฆาทิเสสมาปตฺติ-มาปชฺชติ, น สํสโย.

๒๘๙.

ตถา สงฺฆาทิเสเสน, อนุทฺธํเสติ เจ ปน;

ปาจิตฺติ, ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ตถาจารวิปตฺติยา.

๒๙๐.

อาปตฺติปจฺจยา วุตฺตา, กติ อาปตฺติโย ปน?

อาปตฺติปจฺจยา วุตฺตา, จตสฺโสว มเหสินา.

๒๙๑.

ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ, สเจ ฉาเทติ ภิกฺขุนี;

จุตา, ถุลฺลจฺจยํ โหติ, สเจ เวมติกา สิยา.

๒๙๒.

ปาจิตฺติ ภิกฺขุ สงฺฆาทิ-เสสํ ฉาเทติ เจ ปน;

ตถาจารวิปตฺตึ ตุ, สเจ ฉาเทติ ทุกฺกฏํ.

๒๙๓.

อาปตฺติโย หิ กิจฺจาธิ-กรณปจฺจยา กติ?

ปฺเจว โหนฺติ กิจฺจาธิ-กรณปจฺจยา ปน.

๒๙๔.

สมนุภาสนาเยว, ตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;

สมณี อจฺจชนฺตีว, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา.

๒๙๕.

ถุลฺลจฺจยํ ทฺวยํ ทฺวีหิ, กมฺมวาจาหิ สา ผุเส;

กมฺมวาจาย โอสาเน, ตสฺสา ปาราชิกํ สิยา.

๒๙๖.

สมนุภาสนาเยว, เภทกสฺสานุวตฺติกา;

น ปริจฺจชติ ตํ ลทฺธึ, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.

๒๙๗.

สมนุภาสนาเยว, ปาปิกาย จ ทิฏฺิยา;

ยาวตติยกํ ตสฺสา, ปาจิตฺตจฺจชโตปิ จ.

อธิกรณปจฺจยกถา.

ขนฺธกปุจฺฉากถา

๒๙๘.

ขนฺธเกสุปิ อาปตฺติ-ปเภทํ อาคตํ ปน;

ปาฏวตฺถาย ภิกฺขูนํ, ปวกฺขามิ นิโพธถ.

๒๙๙.

ขนฺธเก ปเม ตาว, กติ อาปตฺติโย สิยุํ?

ขนฺธเก ปเม ตาว, ทฺเว ปนาปตฺติโย สิยุํ.

๓๐๐.

อูนวีสติวสฺสํ ตุ, กโรโต อุปสมฺปทํ;

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺส, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.

๓๐๑.

กติ อาปตฺติโย โหนฺติ;

ขนฺธเก ตุ อุโปสเถ?

ติสฺโส อาปตฺติโย โหนฺติ;

ขนฺธเก ตุ อุโปสเถ.

๓๐๒.

‘‘นสฺสนฺเตเต วินสฺสนฺตุ’’, อิติ เภทปุรกฺขกา;

อุโปสถสฺส กรเณ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๓๐๓.

อุกฺขิตฺตเกน สทฺธึ ตุ, กโรนฺตสฺส อุโปสถํ;

โหติ ปาจิตฺติยํ ตสฺส, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.

๓๐๔.

กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, วท วสฺสูปนายิเก?

เอกาว ทุกฺกฏาปตฺติ, วุตฺตา วสฺสูปนายิเก.

๓๐๕.

กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, ขนฺธเก ตุ ปวารเณ?

ติสฺโส อาปตฺติโย วุตฺตา, อุโปสถสมา มตา.

๓๐๖.

กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, จมฺเม? ติสฺโสว ทีปิตา;

มาเรนฺตานํ ตุ ปาจิตฺติ, คเหตฺวา วจฺฉตรึ ปน.

๓๐๗.

องฺคชาตํ ฉุปนฺตสฺส, รตฺเตน ปน เจตสา;

ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.

๓๐๘.

กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, เภสชฺชกฺขนฺธเก ปน?

ติสฺโส อาปตฺติโย วุตฺตา, เภสชฺชกฺขนฺธเก ปน.

๓๐๙.

สมนฺตา ทฺวงฺคุเล ตตฺถ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;

โภชฺชยาคูสุ ปาจิตฺติ, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.

๓๑๐.

กถิเน นตฺถิ อาปตฺติ, ปฺตฺตํ เกวลํ ปน;

กติ จีวรสํยุตฺเต, วุตฺตา อาปตฺติโย ปน?

๓๑๑.

ติสฺโส จีวรสํยุตฺเต, วุตฺตา อาปตฺติโย ปน;

กุสวากมเย จีเร, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๓๑๒.

สนิสฺสคฺคาว ปาจิตฺติ, อติเรเก ตุ จีวเร;

เสเสสุ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.

๓๑๓.

จมฺเปยฺยเก จ โกสมฺเพ, กมฺมสฺมึ ปาริวาสิเก;

ตถา สมุจฺจเย เอกา, ทุกฺกฏาปตฺติ ทีปิตา.

๓๑๔.

กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, สมถกฺขนฺธเก ปน?

ทฺเวเยวาปตฺติโย วุตฺตา, สมถกฺขนฺธเก ปน.

๓๑๕.

ฉนฺทสฺส ทายโก ภิกฺขุ, ปาจิตฺติ ยทิ ขียติ;

เสเสสุ ปน สพฺพตฺถ, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ.

๓๑๖.

กติ ขุทฺทกวตฺถุสฺมึ, วุตฺตา อาปตฺติโย ปน?

ติสฺโส ขุทฺทกวตฺถุสฺมึ, วุตฺตา อาปตฺติโย ปน.

๓๑๗.

อตฺตโน องฺคชาตํ ตุ, ฉินฺทํ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส;

โรมนฺเถ โหติ ปาจิตฺติ, เสเส อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๓๑๘.

ตถา เสนาสนสฺมึ ตุ, ติสฺโส อาปตฺติโย สิยุํ;

วิสฺสชฺชเน จ ครุโน, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๓๑๙.

นิกฺกฑฺฒเน จ ปาจิตฺติ, สงฺฆิกมฺหา วิหารโต;

เสเสสุ ปน สพฺพตฺถ, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ.

๓๒๐.

กติ อาปตฺติโย สงฺฆ-เภเท วุตฺตา มเหสินา?

ทฺเว ปนาปตฺติโย สงฺฆ-เภเท วุตฺตา มเหสินา.

๓๒๑.

เภทานุวตฺตกานํ ตุ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;

คณโภเค ตุ ภิกฺขูนํ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตา.

๓๒๒.

ขนฺธเก วตฺตสํยุตฺเต, กติ อาปตฺติโย มตา?

ขนฺธเก วตฺตสํยุตฺเต, ทุกฺกฏาปตฺติเยว สา.

๓๒๓.

ปเน ปาติโมกฺขสฺส, ตถา เอกาว ทีปิตา;

ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก จาปิ, กติ อาปตฺติโย มตา?

๓๒๔.

ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก จาปิ, ทฺเว ปนาปตฺติโย มตา;

อปวารณาย ปาจิตฺติ, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํ.

ขนฺธกปุจฺฉากถา นิฏฺิตา.

สมุฏฺานสีสกถา

๓๒๕.

วิภงฺเคสุ ปน ทฺวีสุ, ปฺตฺตานิ มเหสินา;

ยานิ ปาราชิกาทีนิ, อุทฺทิสนฺติ อุโปสเถ.

๓๒๖.

เตสํ ทานิ ปวกฺขามิ, สมุฏฺานมิโต ปรํ;

ปาฏวตฺถาย ภิกฺขูนํ, ตํ สุณาถ สมาหิตา.

๓๒๗.

กาโย จ วาจาปิ จ กายวาจา;

ตาเนว จิตฺเตน ยุตานิ ตีณิ;

เอกงฺคิกํ ทฺวงฺคิติวงฺคิกนฺติ;

ฉธา สมุฏฺานวิธึ วทนฺติ.

๓๒๘.

เตสุ เอเกน วา ทฺวีหิ, ตีหิ วาถ จตูหิ วา;

ฉหิ วาปตฺติโย นานา-สมุฏฺาเนหิ ชายเร.

๓๒๙.

ตตฺถ ปฺจสมุฏฺานา, กา จาปตฺติ น วิชฺชติ;

โหติ เอกสมุฏฺานา, ปจฺฉิเมเหว ตีหิปิ.

๓๓๐.

ตเถว ทฺวิสมุฏฺานา, กายโต กายจิตฺตโต;

วาจโต วาจจิตฺตมฺหา, ตติยจฺฉฏฺโตปิ จ.

๓๓๑.

จตุตฺถจฺฉฏฺโต เจว, ปฺจมจฺฉฏฺโตปิ จ;

ชายเต ปฺจธาเวสา, สมุฏฺาติ น อฺโต.

๓๓๒.

ติสมุฏฺานิกา นาม, ปเมหิ จ ตีหิปิ;

ปจฺฉิเมหิ จ ตีเหว, สมุฏฺาติ น อฺโต.

๓๓๓.

ปมา ตติยา เจว, จตุตฺถจฺฉฏฺโตปิ จ;

ทุติยา ตติยา เจว, ปฺจมจฺฉฏฺโตปิ จ.

๓๓๔.

ทฺวิธา จตุสมุฏฺานา, ชายเต น ปนฺโต;

เอกธา ฉสมุฏฺานา, สมุฏฺาติ ฉเหว หิ.

อาห จ –

๓๓๕.

‘‘ติธา เอกสมุฏฺานา, ปฺจธา ทฺวิสมุฏฺิตา;

ทฺวิธา ติจตุโร านา, เอกธา ฉสมุฏฺิตา’’.

๓๓๖.

เตรเสว จ นามานิ, สมุฏฺานวิเสสโต;

ลภนฺตาปตฺติโย สพฺพา, ตานิ วกฺขามิโต ปรํ.

๓๓๗.

ปมนฺติมวตฺถุฺจ, ทุติยํ สฺจริตฺตกํ;

สมนุภาสนฺเจว, กถิเนฬกโลมกํ.

๓๓๘.

ปทโสธมฺมมทฺธานํ, เถยฺยสตฺถฺจ เทสนา;

ภูตาโรจนกฺเจว, โจริวุฏฺาปนมฺปิ จ.

๓๓๙.

อนนุฺาตกฺจาติ, สีสาเนตานิ เตรส;

เตรเสเต สมุฏฺาน-นยา วิฺูหิ จินฺติตา.

๓๔๐.

ตตฺถ ยา ตุ จตุตฺเถน, สมุฏฺาเนน ชายเต;

อาทิปาราชิกุฏฺานา, อยนฺติ ปริทีปิตา.

๓๔๑.

สจิตฺตเกหิ ตีเหว, สมุฏฺาเนหิ ยา ปน;

ชายเต สา ปนุทฺทิฏฺา, อทินฺนาทานปุพฺพกา.

๓๔๒.

สมุฏฺาเนหิ ยาปตฺติ, ชาตุจฺฉหิปิ ชายเต;

สฺจริตฺตสมุฏฺานา, นามาติ ปริทีปิตา.

๓๔๓.

ฉฏฺเเนว สมุฏฺาติ, สมุฏฺาเนน ยา ปน;

สมุฏฺานวเสนายํ, วุตฺตา สมนุภาสนา.

๓๔๔.

ตติยจฺฉฏฺโตเยว, สมุฏฺาติ หิ ยา ปน;

สมุฏฺานวเสนายํ, กถินุปปทา มตา.

๓๔๕.

ชายเต ยา ปนาปตฺติ, กายโต กายจิตฺตโต;

อยเมฬกโลมาทิ-สมุฏฺานาติ ทีปิตา.

๓๔๖.

ชายเต ยา ปนาปตฺติ, วาจโต วาจจิตฺตโต;

อยํ ตุ ปทโสธมฺม-สมุฏฺานาติ วุจฺจติ.

๓๔๗.

กายโต กายวาจมฺหา, จตุตฺถจฺฉฏฺโตปิ จ;

ชายเต สา ปนทฺธาน-สมุฏฺานาติ สูจิตา.

๓๔๘.

จตุตฺถจฺฉฏฺโตเยว, สมุฏฺาติ หิ ยา ปน;

เถยฺยสตฺถสมุฏฺานา, อยนฺติ ปริทีปิตา.

๓๔๙.

ปฺจเมเนว ยา เจตฺถ, สมุฏฺาเนน ชายเต;

สมุฏฺานวเสนายํ, ธมฺมเทสนสฺิตา.

๓๕๐.

อจิตฺตเกหิ ตีเหว, สมุฏฺาเนหิ ยา สิยา;

สมุฏฺานวเสนายํ, ภูตาโรจนปุพฺพกา.

๓๕๑.

ปฺจมจฺฉฏฺโตเยว, ยา สมุฏฺานโต สิยา;

อยํ ตุ ปิตา โจริ-วุฏฺาปนสมุฏฺิตา.

๓๕๒.

ทุติยา ตติยมฺหา จ, ปฺจมจฺฉฏฺโตปิ ยา;

ชายเต อนนุฺาต-สมุฏฺานา อยํ สิยา.

๓๕๓.

ปมํ ทุติยํ ตตฺถ, จตุตฺถํ นวมมฺปิ จ;

ทสมํ ทฺวาทสมฺจาติ, สมุฏฺานํ สจิตฺตกํ.

๓๕๔.

เอเกกสฺมึ สมุฏฺาเน, สทิสา อิธ ทิสฺสเร;

สุกฺกฺจ กายสํสคฺโค, ปมานิยโตปิ จ.

๓๕๕.

ปุพฺพุปปริปาโก จ, รโห ภิกฺขุนิยา สห;

สโภชเน, รโห ทฺเว จ, องฺคุลี, อุทเก หสํ.

๓๕๖.

ปหาเร, อุคฺคิเร เจว, เตปฺาสา จ เสขิยา;

อธกฺขกุพฺภชาณุฺจ, คามนฺตรมวสฺสุตา.

๓๕๗.

ตลมฏฺุทสุทฺธิ จ, วสฺสํวุฏฺา ตเถว จ;

โอวาทาย น คจฺฉนฺตี, นานุพนฺเธ ปวตฺตินึ.

๓๕๘.

ปฺจสตฺตติ นิทฺทิฏฺา, กายจิตฺตสมุฏฺิตา;

อิเม เอกสมุฏฺานา, เมถุเนน สมา มตา.

ปมปาราชิกสมุฏฺานํ.

๓๕๙.

วิคฺคหํ, อุตฺตริฺเจว, ทุฏฺุลฺลํ, อตฺตกามตา;

ทุฏฺโทสา ทุเว เจว, ทุติยานิยโตปิ จ.

๓๖๐.

อจฺฉินฺทนฺจ ปริณาโม, มุสา, โอมสเปสุณา;

ทุฏฺุลฺลาโรจนฺเจว, ปถวีขณนมฺปิ จ.

๓๖๑.

ภูตคามฺวาโท จ, อุชฺฌาปนกเมว จ;

นิกฺกฑฺโฒ, สิฺจนฺเจว, ตถา อามิสเหตุ จ.

๓๖๒.

ภุตฺตาวึ, เอหนาทรึ, ภึสาปนกเมว จ;

อปนิเธยฺย, สฺจิจฺจ, ปาณํ, สปฺปาณกมฺปิ จ.

๓๖๓.

อุกฺโกฏนํ =๐๐ ตถา อูโน, สํวาโส, นาสเนน จ;

สหธมฺมิกํ, วิเลขาย, โมหนามูลเกน จ.

๓๖๔.

กุกฺกุจฺจํ, ขียนํ ทตฺวา, ปริณาเมยฺย ปุคฺคเล;

กึ เต, อกาลํ, อจฺฉินฺเท, ทุคฺคหา, นิรเยน วา.

๓๖๕.

คณสฺส จ วิภงฺคฺจ, ทุพฺพลาสา ตเถว จ;

ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ, สฺจิจฺจาผาสุเมว จ.

๓๖๖.

สยํ อุปสฺสยํ ทตฺวา, อกฺโกเสยฺย จ จณฺฑิกา;

กุลมจฺฉรินี อสฺส, คพฺภินึ วุฏฺเปยฺย จ.

๓๖๗.

ปายนฺตึ, ทฺเว จ วสฺสานิ, สงฺเฆนาสมฺมตมฺปิ จ;

ติสฺโส คิหิคตา วุตฺตา, ติสฺโสเยว กุมาริกา.

๓๖๘.

อูนทฺวาทสวสฺสา ทฺเว, ตถาลํ ตาว เตติ จ;

โสกาวสฺสา ตถา ปาริ-วาสิกจฺฉนฺททานโต.

๓๖๙.

อนุวสฺสํ ทุเว จาติ, สิกฺขา เอกูนสตฺตติ;

อทินฺนาทานตุลฺยตฺตา, ติสมุฏฺานิกา กตา.

ทุติยปาราชิกสมุฏฺานํ.

๓๗๐.

สฺจริกุฏิมหลฺลกํ, โธวาปนฺจ ปฏิคฺคโห;

จีวรสฺส จ วิฺตฺติ, คหณฺจ ตทุตฺตรึ.

๓๗๑.

อุปกฺขฏทฺวยฺเจว, ตถา ทูเตน จีวรํ;

โกสิยํ, สุทฺธกาฬานํ, ทฺเวภาคาทานเมว จ.

๓๗๒.

ฉพฺพสฺสานิ, ปุราณสฺส, โลมโธวาปนมฺปิ จ;

รูปิยสฺส ปฏิคฺคาโห, อุโภ นานปฺปการกา.

๓๗๓.

อูนพนฺธนปตฺโต จ, วสฺสสาฏิกสุตฺตกํ;

วิกปฺปาปชฺชนํ, ยาว, ทฺวาร, ทานฺจ สิพฺพนํ.

๓๗๔.

ปูเวหิ, ปจฺจโย โชตึ, รตนํ, สูจิ, มฺจกํ;

ตูลํ, นิสีทนํ, กณฺฑุ, วสฺสิกา, สุคตสฺส จ.

๓๗๕.

อฺวิฺตฺติสิกฺขา จ, อฺเจตาปนมฺปิ จ;

สงฺฆิเกน ทุเว วุตฺตา, ทฺเว มหาชนิเกน จ.

๓๗๖.

ตถา =๐๑ ปุคฺคลิเกเนกํ, ครุปาวุรณํ ลหุํ;

ทฺเว วิฆาโสทสาฏี จ, ตถา สมณจีวรํ.

๓๗๗.

อิติ เอกูนปณฺณาส, ธมฺมา ทุกฺขนฺตทสฺสินา;

ฉสมุฏฺานิกา เอเต, สฺจริตฺตสมา กตา.

สฺจริตฺตสมุฏฺานํ.

๓๗๘.

สงฺฆเภโท จ เภทานุ-วตฺตทุพฺพจทูสกา;

ทุฏฺุลฺลจฺฉาทนํ, ทิฏฺิ, ฉนฺท, อุชฺชคฺฆิกา ทุเว.

๓๗๙.

อปฺปสทฺทา ทุเว วุตฺตา, ตถา น พฺยาหเรติ จ;

ฉมา, นีจาสเน, านํ, ปจฺฉโต, อุปฺปเถน จ.

๓๘๐.

วชฺชจฺฉาทานุวตฺตา จ, คหณํ, โอสาเรยฺย จ;

ปจฺจกฺขามีติ สิกฺขา จ, ตถา กิสฺมิฺจิเทว จ.

๓๘๑.

สํสฏฺา ทฺเว, วธิตฺวา จ, วิสิพฺเพตฺวา จ ทุกฺขิตํ;

ปุนเทว จ สํสฏฺา, เนว วูปสเมยฺย จ.

๓๘๒.

ชานํ สภิกฺขุการามํ, ตเถว น ปวารเย;

ตถา อนฺวทฺธมาสฺจ, สหชีวินิโย ทุเว.

๓๘๓.

สเจ เม จีวรํ อยฺเย, อนุพนฺธิสฺสสีติ จ;

สตฺตตึส อิเม ธมฺมา, สมฺพุทฺเธน ปกาสิตา.

๓๘๔.

สพฺเพ เอเต สมุฏฺานา, กายวาจาทิโต สิยุํ;

สมาสมสเมเนว, กตา สมนุภาสนา.

สมนุภาสนสมุฏฺานํ.

๓๘๕.

กถินานิ จ ตีณาทิ, ปตฺโต, เภสชฺชเมว จ;

อจฺเจกมฺปิ จ สาสงฺกํ, ปกฺกมนฺตทฺวยมฺปิ จ.

๓๘๖.

ตถา อุปสฺสยํ คนฺตฺวา, โภชนฺจ ปรมฺปรํ;

อนติริตฺตํ สภตฺโต, วิกปฺเปตฺวา ตเถว จ.

๓๘๗.

รฺโ, วิกาเล, โวสาสา-รฺกุสฺสยวาทิกา;

ปตฺตสนฺนิจยฺเจว, ปุเร, ปจฺฉา, วิกาลเก.

๓๘๘.

ปฺจาหิกํ =๐๒, สงฺกมนึ, ตถา อาวสถทฺวยํ;

ปสาเข, อาสเน จาติ, เอกูนตึสิเม ปน.

๓๘๙.

ทฺวิสมุฏฺานิกา ธมฺมา, นิทฺทิฏฺา กายวาจโต;

กายวาจาทิโต เจว, สพฺเพ กถินสมฺภวา.

กถินสมุฏฺานํ.

๓๙๐.

ทฺเว เสยฺยาหจฺจปาโท จ, ปิณฺฑฺจ คณโภชนํ;

วิกาเล, สนฺนิธิฺเจว, ทนฺตโปนมเจลกํ.

๓๙๑.

อุยฺยุตฺตฺจ วสุยฺโยธึ, สุรา, โอเรน นฺหายนํ;

ทุพฺพณฺณกรณฺเจว, ปาฏิเทสนิยทฺวยํ.

๓๙๒.

ลสุณํ, อุปติฏฺเยฺย, นจฺจทสฺสนเมว จ;

นคฺคํ, อตฺถรณํ, มฺเจ, อนฺโตรฏฺเ, ตถา พหิ.

๓๙๓.

อนฺโตวสฺสมคารฺจ, อาสนฺทึ, สุตฺตกนฺตนํ;

เวยฺยาวจฺจํ, สหตฺถา จ, อาวาเส จ อภิกฺขุเก.

๓๙๔.

ฉตฺตํ, ยานฺจ สงฺฆาณึ, อลงฺการํ, คนฺธวาสิตํ;

ภิกฺขุนี, สิกฺขมานา จ, สามเณรี, คิหีนิยา.

๓๙๕.

ตถา สํกจฺจิกา จาติ, เตจตฺตาลีสิเม ปน;

สพฺเพ เอฬกโลเมน, ทฺวิสมุฏฺานิกา สมา.

เอฬกโลมสมุฏฺานํ.

๓๙๖.

อฺตฺราสมฺมโต เจว, ตถา อตฺถงฺคเตน จ;

ติรจฺฉานวิชฺชา ทฺเว วุตฺตา, อโนกาสกตมฺปิ จ.

๓๙๗.

สพฺเพ ฉ ปนิเม ธมฺมา, วาจโต วาจจิตฺตโต;

ทฺวิสมุฏฺานิกา โหนฺติ, ปทโสธมฺมตุลฺยตา.

ปทโสธมฺมสมุฏฺานํ.

๓๙๘.

เอกํ นาวํ, ปณีตฺจ, สํวิธานฺจ สํหเร;

ธฺํ, นิมนฺติตา เจว, ปาฏิเทสนิยฏฺกํ.

๓๙๙.

เอตา =๐๓ จตุสมุฏฺานา, สิกฺขา จุทฺทส โหนฺติ หิ;

ปฺตฺตา พุทฺธเสฏฺเน, อทฺธาเนน สมา มตา.

อทฺธานสมุฏฺานํ.

๔๐๐.

สุตึ, สูปาทิวิฺตฺตึ, อนฺธกาเร ตเถว จ;

ปฏิจฺฉนฺเน จ โอกาเส, พฺยูเห จาติ อิเม ฉปิ.

๔๐๑.

สพฺเพ ตุ ทฺวิสมุฏฺานา, จตุตฺถจฺฉฏฺโต สิยุํ;

เถยฺยสตฺถสมุฏฺานา, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนา.

เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ.

๔๐๒.

ฉตฺต, ทณฺฑกรสฺสาปิ, สตฺถาวุธกรสฺสปิ;

ปาทุกูปาหนา, ยานํ, เสยฺยา, ปลฺลตฺถิกาย จ.

๔๐๓.

เวิโตคุณฺิโต จาติ, เอกาทส นิทสฺสิตา;

สพฺเพ เอกสมุฏฺานา, ธมฺมเทสนสฺิตา.

ธมฺมเทสนสมุฏฺานํ.

๔๐๔.

ภูตาโรจนกฺเจว, โจริวุฏฺาปนมฺปิ จ;

อนนุฺาตมตฺตฺหิ, อสมฺภินฺนมิทํ ตยํ.

สมุฏฺานสีสกถา นิฏฺิตา.

เอกุตฺตรนยกถา

๔๐๕.

กติ อาปตฺติโย โหนฺติ, สมุฏฺาเนน อาทินา?

ปฺจ อาปตฺติโย โหนฺติ, กุฏึ สํยาจิกาย ตุ.

๔๐๖.

กโรโต ปน ติสฺโสว, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย;

วิกาเล ปน ปาจิตฺติ, ตถา อฺาติหตฺถโต.

๔๐๗.

คเหตฺวา ภุฺชโต วุตฺตํ, ปาฏิเทสนิยมฺปิ จ;

ปฺจิมาปตฺติโย โหนฺติ, สมุฏฺาเนน อาทินา.

๔๐๘.

กติ =๐๔ อาปตฺติโย โหนฺติ, ทุติเยน ตุวํ ภณ?

อาปตฺติโย จตสฺโสว, โหนฺตีติ ปริทีปเย.

๔๐๙.

‘‘กุฏึ มม กโรถา’’ติ, สมาทิสติ ภิกฺขุ เจ;

กโรนฺติ เจ กุฏึ ตสฺส, วิปนฺนํ สพฺพถา ปน.

๔๑๐.

ติสฺโส ปุริมนิทฺทิฏฺา, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย;

ปทโสธมฺมมูเลน, จตสฺโสว ภวนฺติมา.

๔๑๑.

ตติเยน กติ ชายนฺติ, สมุฏฺาเนน เม ภณ?

ตติเยน ตุวํ พฺรูมิ, ปฺจธาปตฺติโย สิยุํ.

๔๑๒.

ภิกฺขุ สํวิทหิตฺวาน;

กโรติ จ กุฏึ สเจ;

ติสฺโส อาปตฺติโย โหนฺติ;

ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

๔๑๓.

ปณีตโภชนํ วตฺวา, โหติ ปาจิตฺติ ภุฺชโต;

ภิกฺขุนึ น นิวาเรตฺวา, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.

๔๑๔.

สิยุํ กติ จตุตฺเถน, สมุฏฺาเนน เม ภณ?

ฉเฬวาปตฺติโย โหนฺติ, เมถุนํ ยทิ เสวติ.

๔๑๕.

โหติ ปาราชิกํ ตสฺส, กุฏึ สํยาจิกาย ตุ;

กโรโต ปน ติสฺโสว, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย.

๔๑๖.

วิกาเล ปน ปาจิตฺติ, ตถา อฺาติหตฺถโต;

คเหตฺวา ภุฺชโต วุตฺตํ, ปาฏิเทสนิยมฺปิ จ.

๔๑๗.

กติ อาปตฺติโย โหนฺติ, ปฺจเมน? ฉ โหนฺติ หิ;

มนุสฺสุตฺตริธมฺมํ ตุ, วทํ ปาราชิกํ ผุเส.

๔๑๘.

‘‘กุฏึ มม กโรถา’’ติ;

สมาทิสติ ภิกฺขุ เจ;

กโรนฺติ เจ กุฏึ ติสฺโส;

โหนฺติ ตา ทุกฺกฏาทโย.

๔๑๙.

วาเจติ ปทโส ธมฺมํ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน;

ทวกมฺยตา วทนฺตสฺส, ตสฺส ทุพฺภาสิตํ สิยา.

๔๒๐.

สมุฏฺาเนน =๐๕ ฉฏฺเน, กติ อาปตฺติโย สิยุํ?

ฉ จ สํวิทหิตฺวาน, ภณฺฑํ หรติ เจ จุโต.

๔๒๑.

‘‘กุฏึ มม กโรถา’’ติ;

สมาทิสติ ภิกฺขุ เจ;

กโรนฺติ เจ กุฏึ ติสฺโส;

โหนฺติ ตา ทุกฺกฏาทโย.

๔๒๒.

ปณีตโภชนํ วตฺวา, โหติ ปาจิตฺติ ภุฺชโต;

ภิกฺขุนึ น นิวาเรตฺวา, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.

๔๒๓.

อิธ โย วิมตูปรมํ ปรมํ;

อิมมุตฺตรมุตฺตรติ;

วินยํ สุนยํ สุนเยน ยุโต;

ส จ ทุตฺตรมุตฺตรมุตฺตรติ.

อาปตฺติสมุฏฺานกถา.

๔๒๔.

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ปรเมกุตฺตรํ นยํ;

อวิกฺขิตฺเตน จิตฺเตน, ตํ สุณาถ สมาหิตา.

๔๒๕.

เก อาปตฺติกรา ธมฺมา, อนาปตฺติกราปิ เก?

กา ปนาปตฺติโย นาม, ลหุกา ครุกาปิ กา?

๔๒๖.

สาวเสสา จ กาปตฺติ, กา นามานวเสสกา?

ทุฏฺุลฺลา นาม กาปตฺติ, อทุฏฺุลฺลาปิ นาม กา?

๔๒๗.

นิยตา นาม กาปตฺติ, กา ปนานิยตาปิ จ?

เทสนาคามินี กา จ, กา จาเทสนคามินี?

๔๒๘.

สมุฏฺานานิ อาปตฺติ-กรา ธมฺมาติ ทีปิตา;

อนาปตฺติกรา ธมฺมา, สมถา สตฺต ทสฺสิตา.

๔๒๙.

ปาราชิกาทโย สตฺต-วิธา อาปตฺติโย สิยุํ;

ลหุกา ตตฺถ ปฺเจว, โหนฺติ ถุลฺลจฺจยาทโย.

๔๓๐.

ปาราชิกํ เปตฺวาน, สาวเสสาวเสสกา;

เอกา ปาราชิกาปตฺติ, มตา อนวเสสกา.

๔๓๑.

‘‘ทุฏฺุลฺลา’’ติ =๐๖ จ นิทฺทิฏฺา, ทุวิธาปตฺติอาทิโต;

เสสา ปฺจวิธาปตฺติ, ‘‘อทุฏฺุลฺลา’’ติ ทีปิตา.

๔๓๒.

ปฺจานนฺตริยสํยุตฺตา, นิยตานิยเตตรา;

เทสนาคามินี ปฺจ, ทฺเว ปนาเทสคามิกา.

เอกกกถา.

๔๓๓.

อภพฺพาปตฺติโก โก จ, ภพฺพาปตฺติกปุคฺคโล?

อุปสมฺปทกมฺมํ ตุ, สตฺถุนา กสฺส วาริตํ?

๔๓๔.

อาปตฺติมาปชฺชิตุํ ทฺเวว โลเก;

พุทฺธา จ ปจฺเจกพุทฺธา อภพฺพา;

อาปตฺติมาปชฺชิตุํ ทฺเวว โลเก;

ภิกฺขู จ ภพฺพา อถ ภิกฺขุนี จ.

๔๓๕.

อทฺธวิหีโน องฺควิหีโน;

วตฺถุวิปนฺโน ทุกฺกฏการี;

โน ปริปุณฺโณ ยาจติ โย โน;

ตสฺสุปสมฺปทา ปฏิสิทฺธา.

๔๓๖.

อตฺถาปตฺติ หเว ลทฺธ-สมาปตฺติสฺส ภิกฺขุโน;

อตฺถาปตฺติ หิ โน ลทฺธ-สมาปตฺติสฺส ทีปิตา.

๔๓๗.

ภูตสฺสาโรจนํ ลทฺธ-สมาปตฺติสฺส นิทฺทิเส;

อภูตาโรจนาปตฺติ, อสมาปตฺติลาภิโน.

๔๓๘.

อตฺถิ สทฺธมฺมสํยุตฺตา, อสทฺธมฺมยุตาปิ จ;

สปริกฺขารสํยุตฺตา, ปรสนฺตกสํยุตา.

๔๓๙.

ปทโสธมฺมมูลาที, สทฺธมฺมปฏิสํยุตา;

ทุฏฺุลฺลวาจสํยุตฺตา, อสทฺธมฺมยุตา สิยา.

๔๔๐.

อติเรกทสาหํ ตุ, ปเน จีวราทิโน;

อนิสฺสชฺชิตฺวา โภเค จ, สปริกฺขารสํยุตา.

๔๔๑.

สงฺฆสฺส มฺจปีาทึ, อชฺโฌกาสตฺถเรปิ จ;

อนาปุจฺฉาว คมเน, ปรสนฺตกสํยุตา.

๔๔๒.

กถฺหิ =๐๗ ภณโต สจฺจํ, ครุกํ โหติ ภิกฺขุโน?

กถํ มุสา ภณนฺตสฺส, ลหุกาปตฺติ ชายเต?

๔๔๓.

‘‘สิขรณี’’ติ สจฺจํ ตุ, ภณโต ครุกํ สิยา;

สมฺปชานมุสาวาเท, ปาจิตฺติ ลหุกา ภเว.

๔๔๔.

กถํ มุสา ภณนฺตสฺส, ครุกํ โหติ ภิกฺขุโน?

กถฺจ ภณโต สจฺจํ, อาปตฺติ ลหุกา สิยา?

๔๔๕.

อภูตาโรจเน ตสฺส, ครุกาปตฺติ ทีปิตา;

ภูตสฺสาโรจเน สจฺจํ, วทโต ลหุกา สิยา.

๔๔๖.

กถํ ภูมิคโต โทสํ, น เวหาสคโต ผุเส?

กถํ เวหาสโค โทสํ, น จ ภูมิคโต ผุเส?

๔๔๗.

สงฺฆกมฺมํ วิโกเปตุํ, หตฺถปาสํ ชหํ ผุเส;

เกสมตฺตมฺปิ อากาเส, ติฏฺโต นตฺถิ วชฺชตา.

๔๔๘.

อาหจฺจปาทกํ มฺจํ, เวหาสกุฏิยูปริ;

ปีํ วาภินิสีทนฺโต, อาปชฺชติ น ภูมิโต.

๔๔๙.

ปวิสนฺโต กถํ ภิกฺขุ, อาปชฺชติ, น นิกฺขมํ?

ปวิสนฺโต กถํ ภิกฺขุ, ปวิสนฺโต น เจว ตํ?

๔๕๐.

สฉตฺตุปาหโน วตฺต-มปูเรตฺวาน เกวลํ;

ปวิสนฺโต ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น นิกฺขมํ.

๔๕๑.

คมิโก คมิกวตฺตานิ, อปูเรตฺวาน นิกฺขมํ;

นิกฺขมนฺโตว อาปตฺตึ, ผุเสยฺย, ปวิสํ น จ.

๔๕๒.

อาทิยนฺโต ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ กถํ วท?

ตเถวานาทิยนฺโตปิ, อาปชฺชติ กถํ วท?

๔๕๓.

ภิกฺขุนี อติคมฺภีรํ, ยา กาจุทกสุทฺธิกํ;

อาทิยนฺตี ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น สํสโย.

๔๕๔.

อนาทิยิตฺวา ทุพฺพณฺณ-กรณํ ปน จีวรํ;

เยวํ อนาทิยนฺโตว, อาปชฺชติ หิ นาม โส.

๔๕๕.

สมาทิยนฺโต อาปตฺตึ, อาปชฺชติ กถํ ปน?

ตถาสมาทิยนฺโตปิ, อาปชฺชติ กถํ ปน?

๔๕๖.

โย =๐๘ หิ มูคพฺพตาทีนิ, วตานิธ สมาทิยํ;

สมาทิยนฺโต อาปตฺตึ, อาปชฺชติ หิ นาม โส.

๔๕๗.

โย หิ กมฺมกโต ภิกฺขุ, วุตฺตํ วตฺตํ ปนตฺตโน;

ตฺจาสมาทิยนฺโตว, อาปชฺชติ หิ นาม โส.

๔๕๘.

กโรนฺโตว ปนาปตฺตึ, กถมาปชฺชเต นโร?

น กโรนฺโต กถํ นาม, สมโณ โทสวา สิยา?

๔๕๙.

ภณฺฑาคาริกกมฺมฺจ, เวชฺชกมฺมฺจ จีวรํ;

อฺาติกาย สิพฺพนฺโต, กรํ อาปชฺชเต นโร.

๔๖๐.

อุปชฺฌายสฺส วตฺตานิ, วตฺตานิ อิตรสฺส วา;

อกโรนฺโต ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ หิ นาม โส.

๔๖๑.

เทนฺโต อาปชฺชตาปตฺตึ, น เทนฺโตปิ กถํ ภณ?

อฺาติกาย ยํ กิฺจิ, ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา ปน.

๔๖๒.

จีวรํ ททมาโน หิ, เทนฺโต อาปชฺชเต ปน;

ตถนฺเตวาสิกาทีนํ, อเทนฺโต จีวราทิกํ.

๔๖๓.

อตฺตสนฺนิสฺสิตา อตฺถิ, ตเถว ปรนิสฺสิตา;

มุทุลมฺพาทิโน อตฺตา, เสสา หิ ปรนิสฺสิตา.

๔๖๔.

กถฺจ ปฏิคณฺหนฺโต, อาปชฺชติ หิ วชฺชตํ?

กถมปฺปฏิคณฺหนฺโต, อาปชฺชติ หิ วชฺชตํ?

๔๖๕.

จีวรํ ปฏิคณฺหนฺโต, ภิกฺขุ อฺาติหตฺถโต;

โอวาทฺจ น คณฺหนฺโต, อาปชฺชติ หิ วชฺชตํ.

๔๖๖.

กถฺจ ปริโภเคน, อาปชฺชติ ตโปธโน?

กถํ น ปริโภเคน, อาปชฺชติ ตโปธโน?

๔๖๗.

โย หิ นิสฺสคฺคิยํ วตฺถุํ, อจฺจชิตฺวา นิเสวติ;

อยํ ตุ ปริโภเคน, อาปชฺชติ, น สํสโย.

๔๖๘.

อติกฺกเมนฺตี สงฺฆาฏิ-จารํ ปฺจาหิกํ ปน;

อยํ ตุ ปริโภเคน, อาปชฺชติ หิ ภิกฺขุนี.

๔๖๙.

ทิวาปชฺชติ โน รตฺตึ, รตฺติเมว จ โน ทิวา;

ทฺวารํ อสํวริตฺวาน, เสนฺโต อาปชฺชเต ทิวา.

๔๗๐.

สคารเสยฺยกํ =๐๙ รตฺตึ, อาปชฺชติ หิ โน ทิวา;

อรุณุคฺเค ปนาปตฺติ, กถํ น อรุณุคฺคเม?

๔๗๑.

เอกฉารตฺตสตฺตาห-ทสาหาทิอติกฺกเม;

ผุสนฺโต วุตฺตมาปตฺตึ, อาปชฺชตฺยรุณุคฺคเม.

๔๗๒.

ปวาเรตฺวาน ภุฺชนฺโต, ผุเส น อรุณุคฺคเม;

ฉินฺทนฺตสฺส สิยาปตฺติ, กถมจฺฉินฺทโต สิยา?

๔๗๓.

ฉินฺทนฺโต ภูตคามฺจ, องฺคชาตฺจ อตฺตโน;

ปาราชิกฺจ ปาจิตฺตึ, ผุเส ถุลฺลจฺจยมฺปิ จ.

๔๗๔.

น ฉินฺทนฺโต นเข เกเส, อาปชฺชติ หิ นาม โส;

ฉาเทนฺโตปชฺชตาปตฺตึ, นจฺฉาเทนฺโต กถํ ปน?

๔๗๕.

ฉาเทนฺโต ปน อาปตฺตึ, ฉาเทนฺโตปชฺชเต นโร;

อาปชฺชติ ปนจฺฉินฺโน, นจฺฉาเทนฺโต ติณาทินา.

๔๗๖.

อาปชฺชติ หิ ธาเรนฺโต, น ธาเรนฺโต กถํ ปน?

ธาเรนฺโต กุสจีราทึ, ธาเรนฺโตปชฺชเต ปน.

๔๗๗.

ทินฺนํ นิสฺสฏฺปตฺตํ ตํ, อธาเรนฺโตว โทสวา;

สจิตฺตกทุกํ สฺา-วิโมกฺขกทุกํ ภเว.

ทุกกถา.

๔๗๘.

อตฺถาปตฺติ หิ ติฏฺนฺเต, นาเถ, โน ปรินิพฺพุเต;

นิพฺพุเต น ตุ ติฏฺนฺเต, อตฺถาปตฺตุภยตฺถปิ.

๔๗๙.

รุหิรุปฺปาทนาปตฺติ, ิเต, โน ปรินิพฺพุเต;

เถรมาวุสวาเทน, วทโต ปรินิพฺพุเต.

๔๘๐.

อาปตฺติโย อิมา ทฺเวปิ, เปตฺวา สุคเต ปน;

อวเสสา ธรนฺเตปิ, ภวนฺติ ปรินิพฺพุเต.

๔๘๑.

กาเลเยว สิยาปตฺติ, วิกาเล น สิยา กถํ?

วิกาเล ตุ สิยาปตฺติ, น กาเล, อุภยตฺถปิ?

๔๘๒.

ภุฺชโตนติริตฺตํ ตุ, กาลสฺมึ, โน วิกาลเก;

วิกาลโภชนาปตฺติ, วิกาเล, ตุ น กาลเก.

๔๘๓.

อวเสสํ =๑๐ ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ หิ สพฺพทา;

สพฺพํ กาเล วิกาเล จ, นตฺถิ ตตฺถ จ สํสโย.

๔๘๔.

รตฺติเมว ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ จ โน ทิวา;

ทิวาปชฺชติ โน รตฺตึ, อาปชฺชตุภยตฺถปิ.

๔๘๕.

สหเสยฺยา สิยา รตฺตึ, ทฺวาราสํวรมูลกา;

ทิวา, เสสา ปนาปตฺติ, สิยา รตฺตึ ทิวาปิ จ.

๔๘๖.

ทสวสฺโส ตุ โน อูน-ทสวสฺโส สิยา กถํ?

โหตูนทสวสฺโส, โน, ทสวสฺสูภยตฺถปิ?

๔๘๗.

อุปฏฺาเปติ เจ พาโล, ปริสํ ทสวสฺสิโก;

อาปตฺตึ ปน อพฺยตฺโต, อาปชฺชติ, น สํสโย.

๔๘๘.

ตถูนทสวสฺโส จ, ‘‘ปณฺฑิโตห’’นฺติ คณฺหติ;

ปริสํ, ทสวสฺโส โน, เสสมาปชฺชเต อุโภ.

๔๘๙.

กาเฬ อาปชฺชตาปตฺตึ, น ชุณฺเห ชุณฺหเก กถํ;

อาปชฺชติ, น กาฬสฺมึ, อาปชฺชตูภยตฺถปิ?

๔๙๐.

วสฺสํ อนุปคจฺฉนฺโต, กาเฬ, โน ชุณฺหเก ปน;

อาปชฺชตาปวาเรนฺโต, ชุณฺเห, น ปน กาฬเก.

๔๙๑.

อวเสสํ ตุ ปฺตฺต-มาปตฺติมวิปตฺตินา;

กาเฬ เจว จ ชุณฺเห จ, อาปชฺชติ, น สํสโย.

๔๙๒.

วสฺสูปคมนํ กาเฬ, โน ชุณฺเห, ตุ ปวารณา;

ชุณฺเห กปฺปติ, โน กาเฬ, เสสํ ปนุภยตฺถปิ.

๔๙๓.

อตฺถาปตฺติ ตุ เหมนฺเต, น โหตีตรุตุทฺวเย;

คิมฺเหเยว น เสเสสุ, วสฺเส โน อิตรทฺวเย.

๔๙๔.

ทิเน ปาฬิปทกฺขาเต, กตฺติเก ปุณฺณมาสิยา;

ปิตํ ตุ วิกปฺเปตฺวา, วสฺสสาฏิกจีวรํ.

๔๙๕.

อาปชฺชติ จ เหมนฺเต, นิวาเสติ จ ตํ สเจ;

ปุณฺณมาทิวสสฺมิฺหิ, กตฺติกสฺส ตุ ปจฺฉิเม.

๔๙๖.

ตํ อปจฺจุทฺธริตฺวาว, เหมนฺเตเยว, เนตเร;

อาปชฺชตีติ นิทฺทิฏฺํ, กุรุนฺทฏฺกถาย ตุ.

๔๙๗.

‘‘อติเรกมาโส =๑๑ เสโส’’ติ;

ปริเยสนฺโต จ คิมฺหิเก;

คิมฺเห อาปชฺชตาปตฺตึ;

น ตฺเววิตรุตุทฺวเย.

๔๙๘.

วิชฺชมาเน สเจ นคฺโค, วสฺสสาฏิกจีวเร;

โอวสฺสาเปติ โย กายํ, วสฺเส อาปชฺชตีธ โส.

๔๙๙.

อาปชฺชติ หิ สงฺโฆว, น คโณ น จ ปุคฺคโล;

คโณว น จ เสสา หิ, ปุคฺคโลว น จาปเร.

๕๐๐.

อธิฏฺานํ กโรนฺโต วา, ปาริสุทฺธิอุโปสถํ;

สงฺโฆ วาปชฺชตาปตฺตึ, น คโณ น จ ปุคฺคโล.

๕๐๑.

สุตฺตุทฺเทสมธิฏฺานํ, กโรนฺโต วา อุโปสถํ;

คโณ วาปชฺชตาปตฺตึ, น สงฺโฆ น จ ปุคฺคโล.

๕๐๒.

สุตฺตุทฺเทสํ กโรนฺโต วา, เอโก ปน อุโปสถํ;

ปุคฺคโลปชฺชตาปตฺตึ, น จ สงฺโฆ คโณ น จ.

๕๐๓.

อาปชฺชติ คิลาโนว, นาคิลาโน กถํ ปน;

อาปชฺชตาคิลาโนว, โน คิลาโน อุโภปิ จ?

๕๐๔.

เภสชฺเชน ปนฺเน, อตฺเถ สติ จ โย ปน;

วิฺาเปติ ตทฺํ โส, อาปชฺชติ อกลฺลโก.

๕๐๕.

น เภสชฺเชน อตฺเถปิ, เภสชฺชํ วิฺาเปติ เจ;

อาปชฺชตาคิลาโนว, เสสํ ปน อุโภปิ จ.

๕๐๖.

อตฺถาปตฺติ หิ อนฺโตว, น พหิทฺธา, ตถา พหิ;

อาปชฺชติ, น เจวนฺโต, อตฺถาปตฺตุภยตฺถปิ.

๕๐๗.

อนุปขชฺช เสยฺยํ ตุ, กปฺเปนฺโต ปน เกวลํ;

อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, อนฺโตเยว จ, โน พหิ.

๕๐๘.

อชฺโฌกาเส ตุ มฺจาทึ, สนฺถริตฺวาน ปกฺกมํ;

พหิเยว จ, โน อนฺโต, เสสํ ปนุภยตฺถปิ.

๕๐๙.

อนฺโตสีมาเยวาปตฺตึ, พหิสีมาย เนว จ;

พหิสีมาย, โน อนฺโต-สีมาย, อุภยตฺถปิ.

๕๑๐.

สฉตฺตุปาหโน =๑๒ ภิกฺขุ, ปวิสนฺโต ตโปธโน;

อุปจารสีโมกฺกนฺเต, อนฺโต อาปชฺชเต ปน.

๕๑๑.

คมิโก ทารุภณฺฑาทึ, ปฏิสามนวตฺตกํ;

อปูเรตฺวาน คจฺฉนฺโต, อุปจารสฺสติกฺกเม.

๕๑๒.

อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, พหิสีมายเยว โส;

เสสมาปชฺชเต อนฺโต-พหิสีมาย สพฺพโส.

ติกกถา.

๕๑๓.

สกวาจาย อาปนฺโน, ปรวาจาย สุชฺฌติ;

ปรวาจาย อาปนฺโน, สกวาจาย สุชฺฌติ.

๕๑๔.

สกวาจาย อาปนฺโน, สกวาจาย สุชฺฌติ;

ปรวาจาย อาปนฺโน, ปรวาจาย สุชฺฌติ.

๕๑๕.

วจีทฺวาริกมาปตฺตึ, อาปนฺโน สกวาจโต;

ติณวตฺถารกํ คนฺตฺวา, ปรวาจาย สุชฺฌติ.

๕๑๖.

ตถา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, ปาปิกาย หิ ทิฏฺิยา;

ปรสฺส กมฺมวาจาย, อาปชฺชิตฺวาน วชฺชตํ.

๕๑๗.

เทเสนฺโต ภิกฺขุโน มูเล, สกวาจาย สุชฺฌติ;

วจีทฺวาริกมาปตฺตึ, อาปนฺโน ภิกฺขุสนฺติเก.

๕๑๘.

เทเสตฺวา ตํ วิสุชฺฌนฺโต, สกวาจาย สุชฺฌติ;

สงฺฆาทิเสสมาปตฺตึ, ยาวตติยกํ ปน.

๕๑๙.

ปรสฺส กมฺมวาจาย, อาปชฺชิตฺวา ตถา ปุน;

ปรสฺส ปริวาสาทิ-กมฺมวาจาย สุชฺฌติ.

๕๒๐.

กาเยนาปชฺชตาปตฺตึ, วาจาย จ วิสุชฺฌติ;

วาจายาปชฺชตาปตฺตึ, กาเยน จ วิสุชฺฌติ.

๕๒๑.

กาเยนาปชฺชตาปตฺตึ, กาเยเนว วิสุชฺฌติ;

วาจายาปชฺชตาปตฺตึ, วาจาเยว วิสุชฺฌติ.

๕๒๒.

กายทฺวาริกมาปตฺตึ, กาเยนาปชฺชเต, ปุน;

เทเสนฺโต ตํ ปนาปตฺตึ, วาจาเยว วิสุชฺฌติ.

๕๒๓.

วจีทฺวาริกมาปตฺตึ =๑๓, อาปชฺชิตฺวาน วาจโต;

ติณวตฺถารกํ คนฺตฺวา, กาเยเนว วิสุชฺฌติ.

๕๒๔.

กายทฺวาริกมาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวาน กายโต;

ติณวตฺถารกํ คนฺตฺวา, กาเยเนว วิสุชฺฌติ.

๕๒๕.

วจีทฺวาริกมาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา ตโปธโน;

ตเมว ปน เทเสนฺโต, วาจาเยว วิสุชฺฌติ.

๕๒๖.

สุตฺโต อาปชฺชตาปตฺตึ, ปฏิพุทฺโธ วิสุชฺฌติ;

อาปนฺโน ปฏิพุทฺโธว, สุตฺโต สุชฺฌติ โส กถํ?

๕๒๗.

สุตฺโต อาปชฺชตาปตฺตึ, สุตฺโตเยว วิสุชฺฌติ;

ปฏิพุทฺโธว อาปนฺโน, ปฏิพุทฺโธ วิสุชฺฌติ?

๕๒๘.

สคารเสยฺยกาทึ ตุ, สุตฺโต อาปชฺชเต นโร;

เทเสนฺโต ปน ตํ ตฺวา, ปฏิพุทฺโธ วิสุชฺฌติ.

๕๒๙.

อาปชฺชิตฺวาน ชคฺคนฺโต, ติณวตฺถารเก ปน;

สมเถ ตุ สยนฺโตว, สุตฺโต วุฏฺาติ นาม โส.

๕๓๐.

สคารเสยฺยกาทึ ตุ, สุตฺโต อาปชฺชเต นโร;

สยนฺโต ติณวตฺถาเร, สุตฺโตเยว วิสุชฺฌติ.

๕๓๑.

อาปชฺชิตฺวา ปนาปตฺตึ, ชคฺคนฺโต ปน เกวลํ;

เทเสนฺโต ปน ตํ ปจฺฉา, ปฏิพุทฺโธ วิสุชฺฌติ.

๕๓๒.

อาปชฺชิตฺวา อจิตฺโตว, สจิตฺโตว วิสุชฺฌติ;

อาปชฺชิตฺวา สจิตฺโตว, อจิตฺโตว วิสุชฺฌติ.

๕๓๓.

อาปชฺชิตฺวา อจิตฺโตว, อจิตฺโตว วิสุชฺฌติ;

อาปชฺชิตฺวา สจิตฺโตว, สจิตฺโตว วิสุชฺฌติ.

๕๓๔.

อจิตฺโต, จิตฺตกาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา ตโปธโน;

ปจฺฉา ตํ ปน เทเสนฺโต, สจิตฺโตว วิสุชฺฌติ.

๕๓๕.

ตถา สจิตฺตกาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา สจิตฺตโก;

สยนฺโต ติณวตฺถาเร, อจิตฺโตว วิสุชฺฌติ.

๕๓๖.

เอวเมวํ อมิสฺเสตฺวา, ปจฺฉิมํ ตุ ปททฺวยํ;

เอตฺถ วุตฺตานุสาเรน, เวทิตพฺพํ วิภาวินา.

๕๓๗.

อาปชฺชติ =๑๔ จ กมฺเมน, อกมฺเมน วิสุชฺฌติ;

อาปชฺชติ อกมฺเมน, กมฺเมเนว วิสุชฺฌติ.

๕๓๘.

กมฺเมนาปชฺชตาปตฺตึ, กมฺเมเนว วิสุชฺฌติ;

อาปชฺชติ อกมฺเมน, อกมฺเมน วิสุชฺฌติ.

๕๓๙.

อจฺจชํ ปาปิกํ ทิฏฺึ, อาปชฺชิตฺวาน กมฺมโต;

เทเสนฺโต ปน ตํ ปจฺฉา, อกมฺเมน วิสุชฺฌติ.

๕๔๐.

วิสฏฺิอาทิกาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา อกมฺมโต;

ปริสุชฺฌติ กมฺเมน, ปริวาสาทินา ปน.

๕๔๑.

สมนุภาสนํ ภิกฺขุ, อาปชฺชติ จ กมฺมโต;

ปริวาสาทินา ปจฺฉา, กมฺเมเนว วิสุชฺฌติ.

๕๔๒.

อวเสสํ ปนาปตฺตึ, อาปชฺชติ อกมฺมโต;

เทเสนฺโต ปน ตํ ปจฺฉา, อกมฺเมเนว สุชฺฌติ.

๕๔๓.

สมฺมุขาปตฺติมาปนฺโน, วิสุชฺฌติ อสมฺมุขา;

อสมฺมุขาปิ อาปนฺโน, สมฺมุขาว วิสุชฺฌติ.

๕๔๔.

สมฺมุขาปตฺติมาปนฺโน, สมฺมุขาว วิสุชฺฌติ;

อสมฺมุขาว อาปนฺโน, วิสุชฺฌติ อสมฺมุขา.

๕๔๕.

อจฺจชํ ปาปกํ ทิฏฺึ, อาปนฺโน สงฺฆสมฺมุเข;

วุฏฺานกาเล สงฺเฆน, กิฺจิ กมฺมํ น วิชฺชติ.

๕๔๖.

วิสฏฺิอาทิกาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา อสมฺมุขา;

สงฺฆสมฺมุขโตเยว, วิสุชฺฌติ น จฺถา.

๕๔๗.

สมนุภาสนํ สงฺฆ-สมฺมุขาปชฺชเต, ปุน;

สงฺฆสฺส สมฺมุขาเยว, วิสุชฺฌติ, น จฺถา.

๕๔๘.

มุสาวาทาทิกํ เสสํ, อาปชฺชติ อสมฺมุขา;

ตํ ปจฺฉา ปน เทเสนฺโต, วิสุชฺฌติ อสมฺมุขา.

๕๔๙.

อชานนฺโตว อาปนฺโน, ชานนฺโตว วิสุชฺฌติ;

ชานนฺโต ปน อาปนฺโน, อชานนฺโต วิสุชฺฌติ.

๕๕๐.

อชานนฺโตว อาปนฺโน, อชานนฺโต วิสุชฺฌติ;

ชานนฺโต ปน อาปนฺโน, ชานนฺโตว วิสุชฺฌติ.

๕๕๑.

อจิตฺตกจตุกฺเกน =๑๕, สทิสํ สพฺพถา อิทํ;

อชานนฺตจตุกฺกนฺติ, เวทิตพฺพํ วิภาวินา.

๕๕๒.

อาคนฺตุโกว อาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น เจตโร;

อาวาสิโกว อาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น เจตโร.

๕๕๓.

อาคนฺตุโก ตถาวาสิ-โกปิ อาปชฺชเร อุโภ;

อตฺถาปตฺติ จ เสสํ ตุ, อุโภ นาปชฺชเร ปน.

๕๕๔.

สฉตฺตุปาหโน เจว, สสีสํ ปารุโตปิ จ;

วิหารํ ปวิสนฺโต จ, วิจรนฺโตปิ ตตฺถ จ.

๕๕๕.

อาคนฺตุโกว อาปตฺตึ, อาปชฺชติ, น เจตโร;

อาวาสวตฺตมาวาสี, อกโรนฺโตว โทสวา.

๕๕๖.

น เจวาคนฺตุโก, เสส-มาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ;

อสาธารณมาปตฺตึ, นาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ.

๕๕๗.

วตฺถุนานตฺตตา อตฺถิ, นตฺถิ อาปตฺตินานตา;

อตฺถิ อาปตฺตินานตฺตํ, นตฺถิ วตฺถุสฺส นานตา.

๕๕๘.

วตฺถุนานตฺตตา เจว, อตฺถิ อาปตฺตินานตา;

เนวตฺถิ วตฺถุนานตฺตํ, โน จ อาปตฺตินานตา.

๕๕๙.

ปาราชิกจตุกฺกสฺส, วตฺถุนานตฺตตา มตา;

อาปตฺตินานตา นตฺถิ, เสสาปตฺตีสฺวยํ นโย.

๕๖๐.

สมโณ สมณี กาย-สํสคฺคํ ตุ กโรนฺติ เจ;

สงฺฆาทิเสโส ภิกฺขุสฺส, ภิกฺขุนิยา ปราชโย.

๕๖๑.

เอวํ อาปตฺตินานตฺตํ, นตฺถิ วตฺถุสฺส นานตา;

กายสฺส ปน สํสคฺโค, อุภินฺนํ วตฺถุ โหติ หิ.

๕๖๒.

ตเถว ลสุณสฺสาปิ, ขาทเน ภิกฺขุนี ปน;

อาปชฺชติ หิ ปาจิตฺตึ, ภิกฺขุโน โหติ ทุกฺกฏํ.

๕๖๓.

ปาราชิกานํ ปน เจ จตุนฺนํ;

สงฺฆาทิเสเสหิ จ เตรเสหิ;

โหเตว วตฺถุสฺส จ นานภาโว;

อาปตฺติยา เจว หิ นานภาโว.

๕๖๔.

ปาราชิกานิ =๑๖ จตฺตาริ, อาปชฺชนฺตานเมกโต;

ภิกฺขุนีสมณานํ ตุ, อุภินฺนํ ปน สพฺพโส.

๕๖๕.

วตฺถุสฺส นตฺถิ นานตฺตํ, นตฺถิ อาปตฺตินานตา;

วิสุํ ปนาปชฺชนฺเตสุ, อยเมว วินิจฺฉโย.

๕๖๖.

อตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, นตฺถาปตฺติสภาคตา;

อตฺถาปตฺติสภาคตา, นตฺถิ วตฺถุสภาคตา.

๕๖๗.

อตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, อตฺถาปตฺติสภาคตา;

นตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, นตฺถาปตฺติสภาคตา.

๕๖๘.

ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, กายสํสคฺคเก สติ;

อตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, นตฺถาปตฺติสภาคตา.

๕๖๙.

อาทิโต ปน ภิกฺขุสฺส, จตูสฺวนฺติมวตฺถุสุ;

สิยาปตฺติสภาคตฺตํ, น จ วตฺถุสภาคตา.

๕๗๐.

ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, จตูสฺวนฺติ มวตฺถุสุ;

อตฺถิ วตฺถุสภาคตฺตํ, อตฺถาปตฺติสภาคตา.

๕๗๑.

สาธารณาสุ สพฺพาสุ, อาปตฺตีสฺวปฺยยํ นโย;

อสาธารณาสุ เนวตฺถิ, วตฺถาปตฺติสภาคตา.

๕๗๒.

อตฺถาปตฺติ อุปชฺฌาเย, เนว สทฺธิวิหาริเก;

อตฺถิ สทฺธิวิหารสฺมึ, อุปชฺฌาเย น วิชฺชติ.

๕๗๓.

อตฺถาปตฺติ อุปชฺฌาเย, ตถา สทฺธิวิหาริเก;

เนวาปตฺติ อุปชฺฌาเย, เนว สทฺธิวิหาริเก.

๕๗๔.

อุปชฺฌาเยน กตฺตพฺพ-วตฺตสฺสากรเณ ปน;

อุปชฺฌาโย ผุเส วชฺชํ, น จ สทฺธิวิหาริโก.

๕๗๕.

อุปชฺฌายสฺส กตฺตพฺพ-วตฺตสฺสากรเณ ปน;

นตฺถาปตฺติ อุปชฺฌาเย, อตฺถิ สทฺธิวิหาริเก.

๕๗๖.

เสสํ ปนิธ อาปตฺตึ, อาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ;

อสาธารณมาปตฺตึ, นาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ.

๕๗๗.

อาทิยนฺโต ครุํ โทสํ, ปโยเชนฺโต ลหุํ ผุเส;

อาทิยนฺโต ลหุํ โทสํ, ปโยเชนฺโต ครุํ ผุเส.

๕๗๘.

อาทิยนฺโต =๑๗ ปโยเชนฺโต, ครุเกเยว ติฏฺติ;

อาทิยนฺโต ปโยเชนฺโต, ลหุเกเยว ติฏฺติ.

๕๗๙.

ปาทํ วาปิ ตโต อุทฺธํ, อาทิยนฺโต ครุํ ผุเส;

‘‘คณฺหา’’ติ อูนกํ ปาทํ, อาณาเปนฺโต ลหุํ ผุเส.

๕๘๐.

เอเตเนว อุปาเยน, เสสกมฺปิ ปทตฺตยํ;

อตฺถสมฺภวโตเยว, เวทิตพฺพํ วิภาวินา.

๕๘๑.

กาเลเยว ปนาปตฺติ, โน วิกาเล กถํ สิยา?

วิกาเลเยว อาปตฺติ, น จ กาเล กถํ สิยา?

๕๘๒.

อตฺถาปตฺติ หิ กาเล จ, วิกาเล จ ปกาสิตา?

เนว กาเล วิกาเล จ, อตฺถาปตฺติ ปกาสิตา?

๕๘๓.

ปวาเรตฺวาน ภุฺชนฺโต, กาเล อนติริตฺตกํ;

กาเล อาปชฺชตาปตฺตึ, น วิกาเลติ ทีปเย.

๕๘๔.

วิกาลโภชนาปตฺตึ, วิกาเล น จ กาลเก;

เสสํ กาเล วิกาเล จ, อาปชฺชติ, น สํสโย.

๕๘๕.

อสาธารณมาปตฺตึ, ภิกฺขุนีนํ วสา ปน;

เนวาปชฺชติ กาเลปิ, โน วิกาเลปิ สพฺพทา.

๕๘๖.

กึ ปฏิคฺคหิตํ กาเล, โน วิกาเล ตุ กปฺปติ?

วิกาเล กิฺจ โน กาเล, คหิตํ ปน กปฺปติ?

๕๘๗.

กาเล เจว วิกาเล จ, กึ นาม วท กปฺปติ?

เนว กาเล จ กึ นาม, โน วิกาเล จ กปฺปติ?

๕๘๘.

อามิสํ ตุ ปุเรภตฺตํ, ปฏิคฺคหิตกํ ปน;

กาเลเยว ตุ ภิกฺขูนํ, โน วิกาเล ตุ กปฺปติ.

๕๘๙.

ปานกํ ตุ วิกาลสฺมึ, ปฏิคฺคหิตกํ ปน;

วิกาเลเยว กาเล จ, อปรชฺชุ น กปฺปติ.

๕๙๐.

สตฺตาหกาลิกฺเจว, จตุตฺถํ ยาวชีวิกํ;

กาเล เจว วิกาเล จ, กปฺปตีติ วินิทฺทิเส.

๕๙๑.

อตฺตโน อตฺตโน กาล-มตีตํ กาลิกตฺตยํ;

มํสํ อกปฺปิยฺเจว, ตถา อุคฺคหิตมฺปิ จ.

๕๙๒.

กุลทูสนกมฺมาทึ =๑๘, กตฺวา อุปฺปนฺนโภชนํ;

กาเล เจว วิกาเล จ, น จ กปฺปติ ภิกฺขุโน.

๕๙๓.

ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, อาปชฺชติ น มชฺฌิเม;

มชฺฌิเม ปน เทสสฺมึ, น จ ปจฺจนฺติเมสุ หิ.

๕๙๔.

ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, อาปชฺชติ จ มชฺฌิเม;

ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, นาปชฺชติ น มชฺฌิเม.

๕๙๕.

สีมํ สมุทฺเท พนฺธนฺโต, ภิกฺขุ ปจฺจนฺติเมสุ หิ;

อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, น จาปชฺชติ มชฺฌิเม.

๕๙๖.

คเณน ปฺจวคฺเคน, กโรนฺโต อุปสมฺปทํ;

จมฺมตฺถรณํ ธุวนฺหานํ, สคุณงฺคุณุปาหนํ.

๕๙๗.

ธาเรนฺโต มชฺฌิเม วชฺชํ, ผุเส ปจฺจนฺติเมสุ โน;

อวเสสํ ปนาปตฺตึ, อาปชฺชตูภยตฺถปิ.

๕๙๘.

อสาธารณอาปตฺตึ, ภิกฺขุนีนํ วสา ปน;

ปจฺจนฺติเมสุ วา ภิกฺขุ, นาปชฺชติ น มชฺฌิเม.

๕๙๙.

ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, กปฺปเต น จ มชฺฌิเม;

กปฺปเต, มชฺฌิเม เทเส, โน จ ปจฺจนฺติเมสุ หิ.

๖๐๐.

ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, กปฺปเต, มชฺฌิเมปิ กึ?

ปจฺจนฺติเมสุ เจวาปิ, กึ น กปฺปติ มชฺฌิเม?

๖๐๑.

ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, วุตฺตํ วตฺถุ จตุพฺพิธํ;

นิทฺทิเส กปฺปตี เจว, น จ กปฺปติ มชฺฌิเม.

๖๐๒.

‘‘อิทํ จตุพฺพิธํ วตฺถุ, เทสสฺมึ ปน มชฺฌิเม;

น กปฺปตี’’ติ วุตฺตฺหิ, ‘‘มชฺฌิเมเยว กปฺปติ’’.

๖๐๓.

ปจฺจนฺติเมสุ เทเสสุ, เอวํ วุตฺตํ น กปฺปติ;

ปฺจโลณาทิกํ เสสํ, อุภยตฺถปิ กปฺปติ.

๖๐๔.

อกปฺปิยนฺติ ยํ นาม, ปฏิกฺขิตฺตํ มเหสินา;

อุภยตฺถปิ ตํ สพฺพํ, น จ กปฺปติ ภิกฺขุโน.

๖๐๕.

อนฺโต อาปชฺชตาปตฺตึ, อาปชฺชติ จ, โน พหิ;

พหิ อาปชฺชตาปตฺตึ, น จ อนฺโต กุทาจนํ.

๖๐๖.

อาปชฺชติ =๑๙ ปนนฺโต จ, พหิ เจวุภยตฺถปิ;

เนว อนฺโต จ อาปตฺตึ, อาปชฺชติ จ, โน พหิ.

๖๐๗.

อนุปขชฺชเสยฺยาทึ, อนฺโตเยว จ, โน พหิ;

สงฺฆิกํ ปน มฺจาทึ, อชฺโฌกาเส ตุ กิฺจิปิ.

๖๐๘.

นิกฺขิปิตฺวาน คจฺฉนฺโต, โน อนฺโต, พหิเยว จ;

เสสมาปชฺชตาปตฺตึ, อนฺโต เจว ตถา พหิ.

๖๐๙.

อสาธารณมาปตฺตึ, ภิกฺขุนีนํ วสา ปน;

เนวาปชฺชติ อนฺโตปิ, น พหิทฺธาปิ สพฺพถา.

๖๑๐.

คาเม อาปชฺชตาปตฺตึ, โน อรฺเ กถํ วท?

อาปชฺชติ อรฺสฺมึ, น จ คาเม กถํ วท?

๖๑๑.

อาปชฺชติ จ คาเมปิ, อรฺเปิ กถํ วท?

เนวาปชฺชติ คาเมปิ, โน อรฺเ กถํ วท?

๖๑๒.

อนฺตรฆรสํยุตฺตา, เสกฺขปฺตฺติโย ปน;

อาปชฺชติ หิ ตํ ภิกฺขุ, คามสฺมึ, โน อรฺเก.

๖๑๓.

อคณา อรุณํ นาม, อุฏฺาเปนฺตี จ ภิกฺขุนี;

อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, อรฺเ, โน จ คามเก.

๖๑๔.

มุสาวาทาทิมาปตฺตึ, อาปชฺชตูภยตฺถปิ;

อสาธารณมาปตฺตึ, อาปชฺชติ น กตฺถจิ.

๖๑๕.

อาปชฺชติ คิลาโนว, นาคิลาโน กุทาจนํ;

อคิลาโนว อาปตฺตึ, ผุเส, โน จ คิลานโก.

๖๑๖.

อคิลาโน คิลาโน จ, อาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ;

นาปชฺชนฺติ คิลาโน จ, อคิลาโน อุโภปิ จ.

๖๑๗.

เภสชฺเชน ปนฺเน, อตฺเถ สติ จ โย ปน;

วิฺาเปติ ตทฺํ โส, อาปชฺชติ อกลฺลโก.

๖๑๘.

น เภสชฺเชน อตฺเถปิ, เภสชฺชํ วิฺาเปติ เจ;

อาปชฺชตาคิลาโนว, อาปตฺตึ โลลมานโส.

๖๑๙.

มุสาวาทาทิกํ เสสํ, อาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ;

อสาธารณมาปตฺตึ, นาปชฺชนฺติ อุโภปิ จ.

จตุกฺกกถา.

๖๒๐.

ปฺจ =๒๐ อาปตฺติโย โหนฺติ, มุสาวาทสฺส การณา;

ปาราชิกํ ครุํถุลฺล-จฺจยํ ปาจิตฺติ ทุกฺกฏํ.

๖๒๑.

อานิสํสา ปนุทฺทิฏฺา, ปฺเจว กถินตฺถเร;

อนามนฺตาสมาทาน-จรณํ คณโภชนํ.

๖๒๒.

โย ตตฺถ จีวรุปฺปาโท, โส จ เนสํ ภวิสฺสติ;

จีวรํ ยาวทตฺถฺจ, คเหตุมฺปิ จ วฏฺฏติ.

๖๒๓.

เตลํ ปฺจวิธํ วุตฺตํ, นิปฺปปฺเจน สตฺถุนา;

วสา มธุกเอรณฺฑ-ติลสาสปสมฺภวํ.

๖๒๔.

อจฺฉมจฺฉวสา เจว, สุสุกา สูกรสฺส จ;

คทฺรภสฺส วสา เจติ, วสา ปฺจวิธา มตา.

๖๒๕.

มูลขนฺธคฺคพีชานิ, ผฬุพีชฺจ ปณฺฑิโต;

ปฺจมํ พีชพีชนฺติ, ปฺจ พีชานิ ทีปเย.

๖๒๖.

ผลํ สมณกปฺเปหิ, ปริภุฺเชยฺย ปฺจหิ;

อคฺคิสตฺถนขกฺกนฺตํ, อพีชุพฺพฏฺฏพีชกํ.

๖๒๗.

ปณฺณุณฺณติณโจฬานํ, วากสฺส จ วเสนิธ;

ภิสิโย ภาสิตา ปฺจ, มุนินา โมหนาสินา.

๖๒๘.

ปวารณาปิ ปฺเจว, โอทนาทีหิ ปฺจหิ;

ปฏิคฺคาหาปิ ปฺเจว, กายาทิคหเณน จ.

๖๒๙.

ปฺจานิสํสา วินยฺุกสฺมึ;

มเหสินา การุณิเกน วุตฺตา;

สุรกฺขิตํ โหติ สกฺจ สีลํ;

กุกฺกุจฺจมฺสฺส นิรากโรติ.

๖๓๐.

วิสารโท ภาสติ สงฺฆมชฺเฌ;

สุเขน นิคฺคณฺหติ เวริภิกฺขู;

ธมฺมสฺส เจว ิติยา ปวตฺโต;

ตสฺมาทรํ ตตฺถ กเรยฺย ธีโร.

ปฺจกกถา.

๖๓๑.

ฉวจฺเฉทนกา =๒๑ วุตฺตา, ฉฬภิฺเน ตาทินา;

มฺจปีมติกฺกนฺต-ปมาณฺจ นิสีทนํ.

๖๓๒.

ตถา กณฺฑุปฏิจฺฉาที, วสฺสสาฏิกจีวรํ;

จีวรํ สุคตสฺสาปิ, จีวเรน ปมาณกํ.

๖๓๓.

ฉหากาเรหิ อาปตฺตึ, อาปชฺชติ น อฺถา;

อลชฺชิตาย อฺาณ-กุกฺกุจฺเจหิ ตเถว จ.

๖๓๔.

วิปริตาย สฺาย, กปฺปิเยปิ อกปฺปิเย;

สติสมฺโมสโต เจว, อาปชฺชติ, น สํสโย.

๖๓๕.

ฉหิ องฺเคหิ ยุตฺเตน;

อุปสมฺปาทนา ปน;

กาตพฺพา, นิสฺสโย เจว;

ทาตพฺโพ, สามเณรโก.

๖๓๖.

ภิกฺขุนาปฏฺเปตพฺโพ, สตตํ ธมฺมจกฺขุนา;

อาปตฺตึ ปน ชานาติ, อนาปตฺตึ ครุํ ลหุํ.

๖๓๗.

ปาติโมกฺขานิ วิตฺถารา, อุภยานิ ปนสฺส หิ;

สฺวาคตานิ ภวนฺเตว, สุวิภตฺตานิ อตฺถโต.

๖๓๘.

อนุพฺยฺชนโส เจว, สุตฺตโส สุวินิจฺฉิตา;

ทสวสฺโสปิ วา โหติติเรกทสวสฺสิโก.

ฉกฺกกถา.

๖๓๙.

สตฺต สามีจิโย วุตฺตา, สตฺเตว สมถาปิ จ;

ปฺตฺตาปตฺติโย สตฺต, สตฺตโพชฺฌงฺคทสฺสินา.

สตฺตกกถา.

๖๔๐.

กุลานิ อิธ ทูเสติ, อากาเรหิ ปนฏฺหิ;

ปุปฺเผน จ ผเลนาปิ, จุณฺเณนปิ จ ทูสโก.

๖๔๑.

มตฺติกาทนฺตกฏฺเหิ, เวฬุยา เวชฺชิกายปิ;

ชงฺฆเปสนิเกนาปิ, อาชีวสฺเสว การณา.

๖๔๒.

อฏฺเวานติริตฺตาปิ, อติริตฺตาปิ อฏฺ จ;

อกปฺปิยกตํ เจวาคหิตุจฺจาริตมฺปิ จ.

๖๔๓.

กตํ อหตฺถปาเสปิ, น จ ภุตฺตาวินา กตํ;

ปวาริเตน ยฺเจว, กตํ ภุตฺตาวินาปิ จ.

๖๔๔.

อาสนา วุฏฺิเตนาปิ, อติริตฺตกตมฺปิ จ;

อวุตฺตมลเมตนฺติ, น คิลานาติริตฺตกํ.

๖๔๕.

อิเม อฏฺเว นิทฺทิฏฺา, เยฺยา อนติริตฺตกา;

อติริตฺตา ปเนเตสํ, ปฏิกฺเขเปน ทีปิตา.

๖๔๖.

สหปุพฺพปโยเคสุ, ทุกฺกฏํ าตตฺติสุ;

ทุรูปจิณฺเณ อามาเส, ทุกฺกฏํ ปฏิสาวเน.

๖๔๗.

อฏฺมํ ปน นิทฺทิฏฺํ, ตถา วินยทุกฺกฏํ;

อิติ อฏฺวิธํ โหติ, สพฺพเมว จ ทุกฺกฏํ.

๖๔๘.

เอหิภิกฺขูปสมฺปทา, สรณคมเนน จ;

ปฺหาพฺยากรโณวาทา, ครุธมฺมปฏิคฺคโห.

๖๔๙.

ตถา ตฺติจตุตฺเถน, กมฺเมเนวฏฺวาจิกา;

ทูเตน ภิกฺขุนีนนฺติ, อฏฺเว อุปสมฺปทา.

๖๕๐.

อสทฺธมฺมา ปนฏฺเว, นิทฺทิฏฺา สุทฺธทิฏฺินา;

อฏฺเวุโปสถงฺคานิ, เวทิตพฺพานิ วิฺุนา.

๖๕๑.

สกฺกาโร จ อสกฺกาโร;

ลาภาลาโภ ยสายโส;

ปาปิจฺฉา ปาปมิตฺตตฺตํ;

อสทฺธมฺมา ปนฏฺิเม.

๖๕๒.

ปาณํ น หเน, น จาทินฺนมาทิเย;

มุสา น ภาเส, น จ มชฺชโป สิยา;

อพฺรหฺมจริยา วิรเมยฺย เมถุนา;

รตฺตึ น ภุฺเชยฺย วิกาลโภชนํ.

๖๕๓.

มาลํ น ธาเร, น จ คนฺธมาจเร;

มฺเจ ฉมายํว สเยถ สนฺถเต;

เอตฺหิ อฏฺงฺคิกมาหุโปสถํ;

พุทฺเธน ทุกฺขนฺตคุนา ปกาสิตํ.

๖๕๔.

อฏฺเว ปน ปานานิ, นิทฺทิฏฺานิ มเหสินา;

ภิกฺขุ อฏฺงฺคสํยุตฺโต, ภิกฺขุโนวาทมรหติ.

อฏฺกกถา.

๖๕๕.

โภชนานิ ปณีตานิ, นว วุตฺตานิ สตฺถุนา;

ทุกฺกฏํ ปน นิทฺทิฏฺํ, นว มํสานิ ขาทโต.

๖๕๖.

ปาติโมกฺขสฺส อุทฺเทสา, นเวว ปริทีปิตา;

อุโปสถา นเวเวตฺถ, สงฺโฆ นวหิ ภิชฺชติ.

นวกกถา.

๖๕๗.

ทส อกฺโกสวตฺถูนิ, ทส สิกฺขาปทานิ จ;

อกปฺปิยานิ มํสานิ, ทส สุกฺกานิ เว ทส.

๖๕๘.

ชาติ นามฺจ โคตฺตฺจ, กมฺมํ สิปฺปฺจ โรคตา;

ลิงฺคาปตฺติ กิเลสา จ, อกฺโกเสน ทเสว หิ.

๖๕๙.

ทส อาทีนวา รฺโ, อนฺเตปุรปฺปเวสเน;

ทสากาเรหิ สงฺฆาทิ-เสโส ฉนฺโนติ ทีปิโต.

๖๖๐.

ทส กมฺมปถา ปุฺา, อปุฺาปิ ตถา ทส;

ทเสว ทานวตฺถูนิ, ทเสว รตนานิ จ.

๖๖๑.

อนฺนํ ปานฺจ วตฺถฺจ, มาลา คนฺธวิเลปนํ;

ยานฺจ เสยฺยาวสถํ, ปทีเปยฺยนฺติเม ทส.

๖๖๒.

อวนฺทิยา มุนินฺเทน, ทีปิตา ทส ปุคฺคลา;

ทเสว ปํสุกูลานิ, ทส จีวรธารณา.

๖๖๓.

โสสานิกํ ปาปณิกํ, ตถา อุนฺทูรขายิตํ;

โคขายิตคฺคินา ทฑฺฒํ, อชิกูปจิกขายิตํ.

๖๖๔.

ถูปจีวริกฺเจว, ตเถว อภิเสกิยํ;

คตปจฺฉาคตฺเจติ, ทสธา ปํสุกูลิกํ.

๖๖๕.

สพฺพนีลาทโย วุตฺตา, ทส จีวรธารณา;

จีวรานิ นเวเวตฺถ, สทฺธึ สํกจฺจิกาย จ.

ทสกกถา.

๖๖๖.

เอกาทส ปนาภพฺพา, ปุคฺคลา ปณฺฑกาทโย;

โหนฺเตวานุปสมฺปนฺนา, อุปสมฺปาทิตาปิ จ.

๖๖๗.

ปตฺตา อกปฺปิยา วุตฺตา, เอกาทส ภวนฺติ หิ;

ทารุเชน จ ปตฺเตน, ทเสว รตนุพฺภวา.

๖๖๘.

เอกาทส ตถา โหนฺติ, ปาทุกาปิ อกปฺปิยา;

เอกาทเสว สีมาโย, อสีมาติ ปกาสิตา.

๖๖๙.

อติขุทฺทาติมหนฺตา, ขณฺฑจฺฉายานิมิตฺตกา;

อนิมิตฺตา, พหิฏฺเน, สมฺมตา, นทิยํ ตถา.

๖๗๐.

ชาตสฺสเร, สมุทฺเท วา, สมฺภินฺนชฺโฌตฺถฏาปิ จ;

สีมายปิ อสีมาโย, เอกาทส อิมา สิยุํ.

๖๗๑.

เอกาทเสว ปถวี, กปฺปิยา จ อกปฺปิยา;

คณฺิกา กปฺปิยา วุตฺตา, เอกาทส จ วีธกา.

๖๗๒.

เอกาทสวิธํ วุตฺตํ, อธิฏฺาตพฺพจีวรํ;

ติจีวรํ ตถา กณฺฑุ-ปฏิจฺฉาที, นิสีทนํ.

๖๗๓.

ปจฺจตฺถรณํ, วสฺสิก-สาฏิกา, มุขปุฺฉนํ;

ทกสาฏิ, ปริกฺขาร-โจฬํ, สํกจฺจิกาปิ จ.

๖๗๔.

ยาวตติยกา สพฺเพ, เอกาทส ปกาสิตา;

อริฏฺโ, จณฺฑกาฬี จ, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา.

๖๗๕.

อฏฺ สงฺฆาทิเสเสสุ, อุภินฺนํ ตุ วสา ปน;

เอกาทส อิเม ยาว-ตติยาติ ปกาสิตา.

๖๗๖.

นิสฺสยสฺส ทเสกาว, ปฏิปฺปสฺสทฺธิโย ปน;

ฉธาจริยโต วุตฺตา, อุปชฺฌายา ตุ ปฺจธา.

เอกาทสกกถา.

๖๗๗.

เตรเสว ธุตงฺคานิ, ปรมานิ จ จุทฺทส;

โสฬเสว ตุ ‘‘ชาน’’นฺติ, ปฺตฺตานิ มเหสินา.

๖๗๘.

สอุตฺตรํ วินยวินิจฺฉยํ ตุ โย;

อนุตฺตรํ สกลมปีธ ชานติ;

มหตฺตเร วินยนเย อนุตฺตเร;

นิรุตฺตโร ภวติ หิ โส, น สํสโย.

เอกุตฺตรนโย สมตฺโต.

เสทโมจนกถา

๖๗๙.

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ภิกฺขูนํ สุณตํ ปุน;

เสทโมจนคาถาโย, ปฏุภาวกรา วรา.

๖๘๐.

อุพฺภกฺขกํ วิวชฺเชตฺวา, อโธนาภึ วิวชฺชิย;

ปฏิจฺจ เมถุนํ ธมฺมํ, กถํ ปาราชิโก สิยา?

๖๘๑.

กพนฺธสตฺตกายสฺส, อุเร โหติ มุขํ สเจ;

มุเขน เมถุนํ ธมฺมํ, กตฺวา ปาราชิโก ภเว.

๖๘๒.

สุฺเ นิสฺสตฺตเก ทีเป, เอโก ภิกฺขุ สเจ วเส;

เมถุนปจฺจยา ตสฺส, กถํ ปาราชิโก สิยา?

๖๘๓.

ลมฺพี วา มุทุปิฏฺี วา, วจฺจมคฺเค มุเขปิ วา;

องฺคชาตํ ปเวเสนฺโต, สเก ปาราชิโก ภเว.

๖๘๔.

สยํ นาทิยเต กิฺจิ, ปรฺจ น สมาทเป;

สํวิธานฺจ เนวตฺถิ, กถํ ปาราชิโก สิยา?

๖๘๕.

สุงฺกฆาเต อติกฺกนฺเต, นาทิยนฺโต ปรสฺส ตุ;

อาณตฺติฺจ วินาเยว, โหติ ปาราชิโก ยติ.

๖๘๖.

หรนฺโต ครุกํ ภณฺฑํ, เถยฺยจิตฺเตน ปุคฺคโล;

ปรสฺส ตุ ปริกฺขารํ, น จ ปาราชิโก กถํ?

๖๘๗.

ติรจฺฉานคตานํ ตุ, ปุคฺคโล ครุภณฺฑกํ;

คณฺหนฺโต เถยฺยจิตฺเตน, น จ ปาราชิโก สิยา.

๖๘๘.

อตฺตโน สนฺตกํ ทตฺวา, ภิกฺขุ ปาราชิโก กถํ?

‘‘มรตู’’ติ อสปฺปาย-โภชนํ เทติ เจ จุโต.

๖๘๙.

ปิตริ ปิตุสฺี จ, มาตุสฺี จ มาตริ;

หนฺตฺวานนฺตริยํ กมฺมํ, น ผุเสยฺย กถํ นโร?

๖๙๐.

ติรจฺฉานคตา มาตา, ติรจฺฉานคโต ปิตา;

ตสฺมานนฺตริยํ นตฺถิ, มาริเตสุ อุโภสุปิ.

๖๙๑.

อนาทิยนฺโต ครุกํ, ปรฺจ น สมาทเป;

คจฺฉํ ิโต นิสินฺโน วา, กถํ ปาราชิโก ภณ?

๖๙๒.

มนุสฺสุตฺตริเก ธมฺเม, กตฺวาน กติกํ ตโต;

สมฺภาวนาธิปฺปาโย โส, อติกฺกมติ เจ จุโต.

๖๙๓.

สงฺฆาทิเสสา จตฺตาโร, ภเวยฺยุํ เอกวตฺถุกา;

กถํ? กเถหิ เม ปุฏฺโ, วินเย เจ วิสารโท.

๖๙๔.

สฺจริตฺตฺจ ทุฏฺุลฺลํ, สํสคฺคํ อตฺตกามตํ;

อิตฺถิยา ปฏิปชฺชนฺโต, ผุเสยฺย จตุโร อิเม.

๖๙๕.

สงฺฆาทิเสสมาปนฺโน, ฉาเทตฺวา สุจิรํ ปน;

อจริตฺวา ยถาวุตฺตํ, วตฺตํ โส วุฏฺิโต กถํ?

๖๙๖.

สุกฺกวิสฺสฏฺิมาปนฺโน, ภิกฺขุภาเว ิโต ปน;

ปริวตฺเต ตุ ลิงฺคสฺมึ, นตฺถิ สงฺฆาทิเสสตา.

๖๙๗.

กุทฺโธ อาราธโก โหติ;

กุทฺโธ โหติ จ นินฺทิโต;

อถ โก นาม โส ธมฺโม;

เยน กุทฺโธ ปสํสิโต?

๖๙๘.

วณฺณสฺมึ ภฺมาเน โย, ติตฺถิยานํ ตุ กุชฺฌติ;

อาราธโก, สมฺพุทฺธสฺส, ยทิ กุชฺฌติ นินฺทิโต.

๖๙๙.

อตฺถงฺคเต ตุ สูริเย, โภชนํ ภิกฺขุ ภุฺชติ;

น ขิตฺตจิตฺโตนุมฺมตฺโต, นิราปตฺติ กถํ ภเว?

๗๐๐.

โย จ โรมนฺถยิตฺวาน, รตฺตึ ฆสติ โภชนํ;

นตฺถิ ตสฺส ปนาปตฺติ, วิกาลโภชเนน หิ.

๗๐๑.

อตฺถงฺคเต จ สูริเย, คเหตฺวา ภิกฺขุ โภชนํ;

สเจ ภุฺเชยฺย อาปตฺติ, อนาปตฺติ กถํ ภเว?

๗๐๒.

วิกาลุตฺตรกุรุํ คนฺตฺวา, ตตฺถ ลทฺธาน โภชนํ;

อาคนฺตฺวา อิธ กาเลน, นตฺถิ อาปตฺติ ภุฺชโต.

๗๐๓.

คาเม วา ยทิ วารฺเ, ยํ ปเรสํ มมายิตํ;

น หรนฺโตว ตํ เถยฺยา, กถํ ปาราชิโก สิยา?

๗๐๔.

เถยฺยสํวาสโก นาม, ลิงฺคสํวาสเถนโก;

ปรภณฺฑํ อคณฺหนฺโต, โหติ เอส ปราชิโต.

๗๐๕.

นารี รูปวตี พาลา, ภิกฺขุ รตฺเตน เจตสา;

เมถุนํ ตาย กตฺวาปิ, โส น ปาราชิโก กถํ?

๗๐๖.

ภิกฺขุ รูปวตึ นารึ, สุปินนฺเตน ปสฺสติ;

ตาย เมถุนสํโยเค, กเตปิ น วินสฺสติ.

๗๐๗.

เอกิสฺสา ทฺเว สิยุํ ปุตฺตา, ชาตา อิธ ปนิตฺถิยา;

ทฺวินฺนํ มาตา ปิตา สาว, กถํ โหติ ภณาหิ เม?

๗๐๘.

อุภโตพฺยฺชนา อิตฺถี, คพฺภํ คณฺหาติ อตฺตนา;

คณฺหาเปติ ปรํ คพฺภํ, ตสฺมา มาตา ปิตา จ สา.

๗๐๙.

ปุริเสน สหาคาเร, รโห วสติ ภิกฺขุนี;

ปรามสติ ตสฺสงฺคํ, อนาปตฺติ กถํ สิยา?

๗๑๐.

สหาคาริกเสยฺยฺจ, สพฺพฺจ ปฏิชคฺคนํ;

ทารกสฺส จ มาตา หิ, กาตุํ ลภติ ภิกฺขุนี.

๗๑๑.

โก จ ภิกฺขูหิ สิกฺขาสุ, อสาธารณตํ คโต;

น ปาริวาสิโก พฺรูหิ, น อุกฺขิตฺตาทิโกปิ จ?

๗๑๒.

คเหตุํ ขุรภณฺฑํ ตุ, สเจ นฺหาปิตปุพฺพโก;

น โส ลภติ อฺเสํ, กปฺปตีติ จ นิทฺทิเส.

๗๑๓.

กเถติ กุสลํ ธมฺมํ, ปรมํ อตฺถสํหิตํ;

กตโม ปุคฺคโล พฺรูหิ, น มโต น จ ชีวติ?

๗๑๔.

กเถติ กุสลํ ธมฺมํ, ปรมํ อตฺถสํหิตํ;

โหติ นิมฺมิตพุทฺโธ โส, น มโต น จ ชีวติ.

๗๑๕.

สํยาจิกํ กโรนฺตสฺส, กุฏึ เทสิตวตฺถุกํ;

ปมาณิกมนารมฺภํ, อาปตฺติ สปริกฺกมํ.

๗๑๖.

นโร กโรติ เจ กุฏึ, ส สพฺพมตฺติกามยํ;

น มุจฺจเตว วชฺชโต, ชิเนน วุตฺตโต ตโต.

๗๑๗.

สํยาจิกาย ภิกฺขุสฺส, อนาปตฺติ กถํ สิยา;

สพฺพลกฺขณหีนํ ตุ, กโรนฺตสฺส กุฏึ ปน?

๗๑๘.

สํยาจิกํ กโรนฺตสฺส, ติณจฺฉทนกํ กุฏึ;

ภิกฺขุโน ชินจนฺเทน, อนาปตฺติ ปกาสิตา.

๗๑๙.

กายิกํ กฺจิ ปโยคมาจเร;

น กิฺจิ วาจาย ปรํ ภเณยฺย;

ผุเส ครุํ อนฺติมวตฺถุเหตุกํ;

วิสารโท เจ วินเย ภณาหิ ตฺวํ?

๗๒๐.

ปรสฺสา ปน ยา วชฺชํ, ปฏิจฺฉาเทติ ภิกฺขุนี;

อยํ ปาราชิกาปตฺตึ, ตนฺนิมิตฺตํ ครุํ ผุเส.

๗๒๑.

น กายิกํ กิฺจิปิ ปาปมาจเร;

น กิฺจิ วาจาย จเรยฺย ปาปกํ;

สุนาสิโตเยว จ นาสิโต สิยา;

กถํ ตุวํ พฺรูหิ มยาสิ ปุจฺฉิโต?

๗๒๒.

อภพฺพา ปน เย วุตฺตา, ปุคฺคลา ปณฺฑกาทโย;

เอกาทส มุนินฺเทน, นาสิตา เต สุนาสิตา.

๗๒๓.

อนุคฺคิรํ คิรํ กิฺจิ, สุภํ วา ยทิ วาสุภํ;

ผุเส วาจสิกํ วชฺชํ, กถํ เม ปุจฺฉิโต ภณ?

๗๒๔.

สนฺติเมว ปนาปตฺตึ, ภิกฺขุ นาวิกเรยฺย โย;

สมฺปชานมุสาวาเท, ทุกฺกฏํ ตสฺส วณฺณิตํ.

๗๒๕.

เอกโตอุปสมฺปนฺนา, อุโภ ตาสํ ตุ หตฺถโต;

จีวรํ คณฺหโต โหนฺติ, นานาอาปตฺติโย กถํ?

๗๒๖.

เอกโตอุปสมฺปนฺนา, ภิกฺขูนํ ตุ วเสน ยา;

จีวรํ หตฺถโต ตสฺสา, ปาจิตฺติ ปฏิคณฺหโต.

๗๒๗.

เอกโตอุปสมฺปนฺนา, ภิกฺขุนีนํ วเสน ยา;

จีวรํ หตฺถโต ตสฺสา, ทุกฺกฏํ ปฏิคณฺหโต.

๗๒๘.

สํวิธาย จ จตฺตาโร, ครุํ เถนึสุ ภณฺฑกํ;

เถโร ถุลฺลจฺจยํ เตสุ, ปตฺโต, เสสา ปราชยํ.

๗๒๙.

กถํ? ฉมาสกํ ภณฺฑํ, ตตฺถ สาหตฺถิกา ตโย;

หฏา เถเรน มาสา ตุ, ตโย อาณตฺติยาปิ จ.

๗๓๐.

ตีหิ สาหตฺถิโกเกโก;

ปฺจ อาณตฺติยา หฏา;

ตสฺมา ถุลฺลจฺจยํ เถโร;

ปตฺโต, เสสา ปราชยํ.

๗๓๑.

พหิทฺธา เคหโต ภิกฺขุ, อิตฺถี คพฺภนฺตรํ คตา;

ฉิทฺทํ เคหสฺส โน อตฺถิ, เมถุนปจฺจยา จุโต.

๗๓๒.

อนฺโตทุสฺสกุฏิฏฺเน, มาตุคาเมน เมถุนํ;

สนฺถตาทิวเสเนว, กตฺวา โหติ ปราชิโต.

๗๓๓.

สปฺปิอาทึ ตุ เภสชฺชํ, คเหตฺวา สามเมว ตํ;

อวีติวตฺเต สตฺตาเห, กถํ อาปตฺติ เสวโต?

๗๓๔.

ปริวตฺติตลิงฺคสฺส, ภิกฺขุโน อิตราย วา;

อวีติวตฺเต สตฺตาเห, โหติ อาปตฺติ เสวโต.

๗๓๕.

นิสฺสคฺคิเยน ปาจิตฺติ, สุทฺธปาจิตฺติยมฺปิ จ;

เอกโตว กถํ ภิกฺขุ, อาปชฺเชยฺย ภณาหิ เม?

๗๓๖.

สงฺเฆ ปริณตํ ลาภํ, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;

เอกโต ปริณาเมนฺโต, ปโยเคน ทฺวยํ ผุเส.

๗๓๗.

ภิกฺขู สมาคมฺม สมคฺคสฺา;

สพฺเพ กเรยฺยุํ ปน สงฺฆกมฺมํ;

ภิกฺขุฏฺิโต ทฺวาทสโยชนสฺมึ;

กถํ กตํ กุปฺปติ วคฺคเหตุ?

๗๓๘.

อตฺถิ สเจ ปน ภิกฺขุ นิสินฺโน;

ทฺวาทสโยชนิเก นคเร ตุ;

ตตฺถ กตํ ปน กมฺมมกมฺมํ;

นตฺถิ วิหารคตา ยทิ สีมา.

๗๓๙.

สงฺฆาฏิ ปารุตา กาเย, นิวตฺโถนฺตรวาสโก;

นิสฺสคฺคิยานิ สพฺพานิ, กถํ โหนฺติ กเถหิ เม?

๗๔๐.

กณฺณํ คเหตฺวา ตตฺเถว, กทฺทมํ ยทิ โธวติ;

ภิกฺขุนี กายงฺคาเนว, ตานิ นิสฺสคฺคิยานิ หิ.

๗๔๑.

ปุริสํ อปิตรํ หนฺตฺวา, อิตฺถึ หนฺตฺวา อมาตรํ;

อานนฺตริยกํ กมฺมํ, อาปชฺชติ กถํ นโร?

๗๔๒.

ปริวตฺเต ตุ ลิงฺคสฺมึ, ปิตรํ อิตฺถิตํ คตํ;

มาตรํ ปุริสตฺตํ ตุ, คตํ หนฺตฺวา ครุํ ผุเส.

๗๔๓.

มาตรํ ปน มาเรตฺวา, มาเรตฺวา ปิตรมฺปิ จ;

อานนฺตริยกํ กมฺมํ, นาปชฺเชยฺย กถํ นโร?

๗๔๔.

ติรจฺฉานคตา มาตา, ติรจฺฉานคโต ปิตา;

มาตรํ ปิตรํ หนฺตฺวา, นานนฺตริยกํ ผุเส.

๗๔๕.

โจเทตฺวา สมฺมุขีภูตํ, สงฺโฆ กมฺมํ กเรยฺย เจ;

กถํ กมฺมํ อกมฺมํ ตํ, สงฺโฆ สาปตฺติโก สิยา?

๗๔๖.

วุตฺตํ ตุ ปณฺฑกาทีนํ, สนฺธาย อุปสมฺปทํ;

อนาปตฺติสฺส กมฺมํ ตุ, สนฺธายาติ กุรุนฺทิยํ.

๗๔๗.

กปฺปพินฺทุกตํ รตฺตํ, จีวรํ ตุ อธิฏฺิตํ;

กถมสฺส สิยาปตฺติ, เสวมานสฺส ทุกฺกฏํ?

๗๔๘.

สกํ อนิสฺสชิตฺวาน, โย นิสฺสคฺคิยจีวรํ;

ปริภุฺชติ ตสฺสาย-มาปตฺติ ปริทีปิตา.

๗๔๙.

ปฺจ ปาจิตฺติยาเนว, นานาวตฺถุกตานิ หิ;

อปุพฺพํ อจริมํ เอก-กฺขเณ อาปชฺชเต กถํ?

๗๕๐.

เภสชฺชานิ หิ ปฺเจว, คเหตฺวา ภาชเน วิสุํ;

ปิเตสุ จ สตฺตาหา-ติกฺกเม โหนฺติ ปฺจปิ.

๗๕๑.

รตฺตจิตฺโต น จ เถยฺยจิตฺโต;

น จาปิ จิตฺตํ มรณาย ตสฺส;

เทนฺตสฺส ปาราชิกมาห สตฺถา;

ถุลฺลจฺจยํ ตํ ปฏิคณฺหโตปิ.

๗๕๒.

สลากํ สงฺฆเภทาย, ปเทนฺตสฺส ปราชโย;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตสฺส, สลากํ ปฏิคณฺหโต.

๗๕๓.

เอกตฺถ นิกฺขิปิตฺวาน, จีวรํ อทฺธโยชเน;

อรุณํ อุฏฺาเปนฺตสฺส, อนาปตฺติ กถํ สิยา?

๗๕๔.

สุปฺปติฏฺิตนิคฺโรธ-สทิเส รุกฺขมูลเก;

อนาปตฺติ หิ โส รุกฺโข, โหติ เอกกุลสฺส เจ.

๗๕๕.

กถํ อาปตฺติโย นานา-;

วตฺถุกาโย หิ กายิกา;

อปุพฺพํ อจริมํ เอก-;

กฺขเณ สมฺพหุลา ผุเส?

๗๕๖.

นานิตฺถีนํ ตุ เกเส วา, ตาสํ องฺคุลิโยปิ วา;

เอกโต คหเณ ตสฺส, โหนฺติ สมฺพหุลา ปน.

๗๕๗.

กถํ วาจสิกา นานา-วตฺถุกาโย น กายิกา;

อปุพฺพํ อจริมํ เอก-กฺขเณ อาปตฺติโย ผุเส?

๗๕๘.

ทุฏฺุลฺลํ โย วทติ จ วาจํ;

‘‘สพฺพา ตุมฺเห สิขรณิโย’’ติ;

วุตฺตา โทสา วินยนสตฺเถ;

ตสฺสิตฺถีนํ คณนวเสน.

๗๕๙.

อิตฺถิยา ปุริเสนาปิ, ปณฺฑเกน นิมิตฺตเก;

เมถุนํ น จ เสวนฺโต, เมถุนปฺปจฺจยา จุโต?

๗๖๐.

เมถุเน ปุพฺพภาคํ ตุ, กายสํสคฺคตํ คตา;

เมถุนปฺปจฺจยา เฉชฺชํ, อาปนฺนา อฏฺวตฺถุกํ.

๗๖๑.

มาตรํ จีวรํ ยาเจ, สงฺเฆ ปริณตํ น จ;

เกนสฺส โหติ อาปตฺติ, อนาปตฺติ จ าตเก?

๗๖๒.

วสฺสสาฏิกลาภตฺถํ, สมเย ปิฏฺิสฺิเต;

สิยาปตฺติ สตุปฺปาทํ, กโรโต มาตรมฺปิ จ.

๗๖๓.

สงฺฆาทิเสสมาปตฺตึ, ปาจิตฺตึ ทุกฺกฏํ กถํ;

ปาฏิเทสนิยํ ถุลฺล-จฺจยํ เอกกฺขเณ ผุเส?

๗๖๔.

อวสฺสุตาวสฺสุตหตฺถโต หิ;

ปิณฺฑํ คเหตฺวา ลสุณํ ปณีตํ;

มนุสฺสมํสฺจ อกปฺปมฺํ;

สพฺเพกโต ขาทติ, โหนฺติ ตสฺสา.

๗๖๕.

เอโก อุปชฺฌายกปุคฺคเลโก;

อาจริยโก ทฺเวปิ จ ปุณฺณวสฺสา;

เอกาว เตสํ ปน กมฺมวาจา;

เอกสฺส กมฺมํ ตุ น รูหเต กึ?

๗๖๖.

เกสคฺคมตฺตมฺปิ มหิทฺธิเกสุ;

อากาสโค โหติ สเจ ปเนโก;

กตมฺปิ ตํ รูหติ เนว กมฺมํ;

อากาสคสฺเสว, น ภูมิคสฺส.

๗๖๗.

สงฺเฆนปิ หิ อากาเส, ิเตน ปน อิทฺธิยา;

ภูมิคสฺส น กาตพฺพํ, กโรติ ยทิ กุปฺปติ.

๗๖๘.

น จ กปฺปกตํ วตฺถํ, น จ รตฺตํ อกปฺปิยํ;

นิวตฺถสฺส ปนาปตฺติ, อนาปตฺติ กถํ สิยา?

๗๖๙.

อจฺฉินฺนจีวรสฺเสตฺถ, ภิกฺขุสฺส ปน กิฺจิปิ;

น จสฺสากปฺปิยํ นาม, จีวรํ ปน วิชฺชติ.

๗๗๐.

กุโตปิ จ คณฺหติ กิฺจิ หเว;

น ตุ เทติ จ กิฺจิปิ โภชนโต;

ครุกํ ปน วชฺชมุเปติ กถํ;

วท เม วินเย กุสโลสิ ยทิ?

๗๗๑.

อาทาย ยํ กิฺจิ อวสฺสุตมฺหา;

อุยฺโยชิตา ภุฺชติ โภชนฺเจ;

อุยฺโยชิตา ยา ปน ยาย ตสฺสา;

สงฺฆาทิเสสํ กถยนฺติ ธีรา.

๗๗๒.

กสฺสจิ กิฺจิ น เทติ สหตฺถา;

เนว จ คณฺหติ กิฺจิ กุโตจิ;

วชฺชมุเปติ ลหุํ, น ครุํ ตุ;

พฺรูหิ กถํ ยทิ พุชฺฌสิ สาธุ?

๗๗๓.

ทนฺตโปโนทกานํ ตุ, คหเณ ปน ภิกฺขุนี;

อุยฺโยเชนฺตี ลหุํ วชฺชํ, อาปชฺชติ นิเสวิเต.

๗๗๔.

อาปชฺชติ ปนาปตฺตึ, ครุกํ สาวเสสกํ;

ฉาเทติ, น ผุเส วชฺชํ, กถํ ชานาสิ เม วท?

๗๗๕.

สงฺฆาทิเสสมาปตฺตึ, อาปชฺชิตฺวา อนาทโร;

ฉาเทนฺโตปิ ตมาปตฺตึ, นาฺํ อุกฺขิตฺตโก ผุเส.

๗๗๖.

สปฺปาณปฺปาณชํ เนว, ชงฺคมํ น วิหงฺคมํ;

ทฺวิชํ กนฺตมกนฺตฺจ, สเจ ชานาสิ เม วท?

๗๗๗.

สปฺปาณปฺปาณโช วุตฺโต;

จิตฺตโช อุตุโชปิ จ;

ทฺวีเหว ปน ชาตตฺตา;

มโต สทฺโท ทฺวิโชติ หิ.

๗๗๘.

วินเย อนยูปรเม ปรเม;

สุชนสฺส สุขานยเน นยเน;

ปฏุ โหติ ปธานรโต น รโต;

อิธ โย ปน สารมเต รมเต.

เสทโมจนคาถาโย สมตฺตา.

สาธารณาสาธารณกถา

๗๗๙.

สพฺพสิกฺขาปทานาหํ, นิทานํ คณนมฺปิ จ;

ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีนฺจ, ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ จ.

๗๘๐.

อสาธารณปฺตฺตํ, ตถา สาธารณมฺปิ จ;

ปวกฺขามิ สมาเสน, ตํ สุณาถ สมาหิตา.

๗๘๑.

นิทานํ นาม เวสาลี, ตถา ราชคหํ ปุรํ;

สาวตฺถาฬวิ โกสมฺพี, สกฺกภคฺคา ปกาสิตา.

๗๘๒.

กติ เวสาลิยา วุตฺตา, กติ ราชคเห กตา?

กติ สาวตฺถิปฺตฺตา, กติ อาฬวิยํ กตา?

๗๘๓.

กติ โกสมฺพิปฺตฺตา, กติ สกฺเกสุ ภาสิตา?

กติ ภคฺเคสุ ปฺตฺตา, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต?

๗๘๔.

ทส เวสาลิยา วุตฺตา, เอกวีส คิริพฺพเช;

ฉอูนานิ สตาเนว, ตีณิ สาวตฺถิยํ กตา.

๗๘๕.

ฉ ปนาฬวิยํ วุตฺตา, อฏฺ โกสมฺพิยํ กตา;

อฏฺ สกฺเกสุ ปฺตฺตา, ตโย ภคฺเคสุ ทีปิตา.

๗๘๖.

เมถุนํ วิคฺคโห เจว, จตุตฺถนฺติมวตฺถุกํ;

อติเรกจีวรํ สุทฺธ-กาฬเกฬกโลมกํ.

๗๘๗.

ภูตํ ปรมฺปรฺเจว, มุขทฺวารมเจลโก;

ภิกฺขุนีสุ จ อกฺโกโส, ทส เวสาลิยํ กตา.

๗๘๘.

ทุติยนฺติมวตฺถุฺจ, ทฺเว อนุทฺธํสนานิ จ;

สงฺฆเภทา ทุเว เจว, จีวรสฺส ปฏิคฺคโห.

๗๘๙.

รูปิยํ สุตฺตวิฺตฺติ, ตถา อุชฺฌาปนมฺปิ จ;

ปริปาจิตปิณฺโฑ จ, ตเถว คณโภชนํ.

๗๙๐.

วิกาลโภชนฺเจว, จาริตฺตํ นฺหานเมว จ;

อูนวีสติวสฺสฺจ, ทตฺวา สงฺเฆน จีวรํ.

๗๙๑.

โวสาสนฺตี จ นจฺจํ วา, คีตํ วา จาริกทฺวยํ;

ฉนฺททาเนนิเม ราช-คหสฺมึ เอกวีสติ.

๗๙๒.

กุฏิ โกสิยเสยฺยฺจ, ปถวีภูตคามกํ;

สปฺปาณกฺจ สิฺจนฺติ, เอเต ฉาฬวิยํ กตา.

๗๙๓.

มหลฺลกวิหาโร จ, โทวจสฺสํ ตเถว จ;

อฺเนฺํ ตถา ทฺวาร-โกสา มชฺฌฺจ ปฺจมํ.

๗๙๔.

อนาทริยํ สหธมฺโม, ปโยปานฺจ เสขิเย;

โกสมฺพิยํ ตุ ปฺตฺตา, อฏฺิเม สุทฺธทิฏฺินา.

๗๙๕.

โธวเนฬกโลมานิ, ปตฺโต จ ทุติโย ปน;

โอวาโทปิ จ เภสชฺชํ, สูจิ อารฺเกสุ จ.

๗๙๖.

อุทกสุทฺธิกฺเจว, โอวาทาคมนมฺปิ จ;

ปุเร กปิลวตฺถุสฺมึ, ปฺตฺตา ปน อฏฺิเม.

๗๙๗.

โชตึ สมาทหิตฺวาน, สามิเสน สสิตฺถกํ;

อิเม ภคฺเคสุ ปฺตฺตา, ตโย อาทิจฺจพนฺธุนา.

๗๙๘.

ปาราชิกานิ จตฺตาริ, ครุกา โสฬสา, ทุเว;

อนิยตา, จตุตฺตึส, โหนฺติ นิสฺสคฺคิยานิ หิ.

๗๙๙.

ฉปฺปณฺณาสสตฺเจว, ขุทฺทกานิ ภวนฺติ หิ;

ทเสว ปน คารยฺหา, ทฺเวสตฺตติ จ เสขิยา.

๘๐๐.

ฉอูนานิ จ ตีเณว, สตานิ สมเจตสา;

อิเม วุตฺตาวเสสา หิ, สพฺเพ สาวตฺถิยํ กตา.

๘๐๑.

ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สตฺต สงฺฆาทิเสสกา;

นิสฺสคฺคิยานิ อฏฺเว, ทฺวตฺตึเสว จ ขุทฺทกา.

๘๐๒.

ทฺเว คารยฺหา, ตโย เสขา, ฉปฺปฺาเสว สพฺพโส;

ภวนฺติ ฉสุ ปฺตฺตา, นคเรสุ จ ปิณฺฑิตา.

๘๐๓.

สพฺพาเนว ปเนตานิ, นคเรสุ จ สตฺตสุ;

อฑฺฒุฑฺฒานิ สตาเนว, ปฺตฺตานิ ภวนฺติ หิ.

๘๐๔.

สิกฺขาปทานิ ภิกฺขูนํ, วีสฺจ ทฺเว สตานิ จ;

ภิกฺขุนีนํ ตุ จตฺตาริ, ตถา ตีณิ สตานิ จ.

๘๐๕.

ปาราชิกานิ จตฺตาริ, ครุกา ปน เตรส;

อนิยตา ทุเว วุตฺตา, ตึส นิสฺสคฺคิยานิ จ.

๘๐๖.

ขุทฺทกา นวุติ ทฺเว จ, จตฺตาโร ปาฏิเทสนา;

นิปฺปปฺเจน นิทฺทิฏฺา, ปฺจสตฺตติ เสขิยา.

๘๐๗.

ทฺเว สตานิ จ วีสฺจ, วสา ภิกฺขูนเมว จ;

สิกฺขาปทานิ อุทฺเทสมาคจฺฉนฺติ อุโปสเถ.

๘๐๘.

ปาราชิกานิ อฏฺเว, ครุกา ทส สตฺต จ;

นิสฺสคฺคิยานิ ตึเสว, ฉสฏฺิ จ สตมฺปิ จ.

๘๐๙.

ขุทฺทกานฏฺ คารยฺหา, ปฺจสตฺตติ เสขิยา;

สพฺพานิ ปน จตฺตาริ, ตถา ตีณิ สตานิ จ.

๘๑๐.

ภวนฺติ ปน เอตานิ, ภิกฺขุนีนํ วสา ปน;

สิกฺขาปทานิ อุทฺเทสมาคจฺฉนฺติ อุโปสเถ.

๘๑๑.

ฉจตฺตาลีส โหนฺเตว, ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ ตุ;

อสาธารณภาวํ ตุ, คมิตานิ มเหสินา.

๘๑๒.

จ สงฺฆาทิเสสา จ, ตถา อนิยตา ทุเว;

ทฺวาทเสว จ นิสฺสคฺคา, ทฺวาวีสติ จ ขุทฺทกา.

๘๑๓.

จตฺตาโรปิ จ คารยฺหา, ฉจตฺตาลีส โหนฺติเม;

ภิกฺขูนํเยว ปฺตฺตา, โคตเมน ยสสฺสินา.

๘๑๔.

วิสฏฺิ กายสํสคฺโค, ทุฏฺุลฺลํ อตฺตกามตา;

กุฏิ เจว วิหาโร จ, ฉเฬเต ครุกา สิยุํ.

๘๑๕.

นิสฺสคฺคิยาทิวคฺคสฺมึ, โธวนฺจ ปฏิคฺคโห;

เอฬกโลมวคฺเคปิ, อาทิโต ปน สตฺต จ.

๘๑๖.

ตติเยปิ จ วคฺคสฺมึ, ปตฺโต จ ปโม ตถา;

วสฺสสาฏิกมารฺ-มิติ ทฺวาทส ทีปิตา.

๘๑๗.

ปาจิตฺติยานิ วุตฺตานิ, สพฺพานิ คณนาวสา;

ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนฺจ, อฏฺาสีติสตํ, ตโต.

๘๑๘.

สพฺโพ ภิกฺขุนิวคฺโคปิ, สปรมฺปรโภชโน;

ตถา อนติริตฺโต จ, อภิหฏฺุํ ปวารณา.

๘๑๙.

ปณีตโภชนวิฺตฺติ, ตเถวาเจลโกปิ จ;

นิมนฺติโต สภตฺโต จ, ทุฏฺุลฺลจฺฉาทนมฺปิ จ.

๘๒๐.

อูนวีสติวสฺสํ ตุ, มาตุคาเมน สทฺธิปิ;

อนฺเตปุรปฺปเวโส จ, วสฺสสาฏิ นิสีทนํ.

๘๒๑.

ขุทฺทกานิ ปเนตานิ, ทฺวาวีสติ ภวนฺติ หิ;

จตฺตาโร ปน คารยฺหา, ภิกฺขูนํ ปาติโมกฺขเก.

๘๒๒.

เอกโต ปน ปฺตฺตา, ฉจตฺตาลีส โหนฺติเม;

ภิกฺขุนีหิ ตุ ภิกฺขูนํ, อสาธารณตํ คตา.

๘๒๓.

ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีนฺจ, สตํ ตึส ภวนฺติ หิ;

อสาธารณภาวํ ตุ, คมิตานิ มเหสินา.

๘๒๔.

ปาราชิกานิ จตฺตาริ, ทส สงฺฆาทิเสสกา;

ทฺวาทเสว จ นิสฺสคฺคา, ขุทฺทกา นวุติจฺฉ จ.

๘๒๕.

อฏฺเว ปน คารยฺหา, สตํ ตึส ภวนฺติเม;

ภิกฺขุนีนฺจ ภิกฺขูหิ, อสาธารณตํ คตา.

๘๒๖.

ภิกฺขุนีนํ ตุ สงฺฆาทิ-เสเสหิ ฉ ปนาทิโต;

ยาวตติยกา เจว, จตฺตาโรติ อิเม ทส.

๘๒๗.

อกาลจีวรฺเจว, ตถา อจฺฉินฺนจีวรํ;

สตฺตฺทตฺถิกาทีนิ, ปตฺโต เจว ครุํ ลหุํ.

๘๒๘.

ทฺวาทเสว ปเนตานิ, ภิกฺขุนีนํ วเสนิธ;

นิสฺสคฺคิยานิ สตฺถารา, ปฺตฺตานิ ปเนกโต.

๘๒๙.

อสาธารณปฺตฺตา, ขุทฺทกา นวุติจฺฉ จ;

คารยฺหา จ ปนฏฺาติ, สพฺเพว คณนาวสา.

๘๓๐.

ภิกฺขุนีนํ ตุ ภิกฺขูหิ, อสาธารณตํ คตา;

เอกโตเยว ปฺตฺตา, สตํ ตึส ภวนฺติ หิ.

๘๓๑.

อสาธารณุภินฺนมฺปิ, สตํ สตฺตติ จจฺฉ จ;

ปาราชิกานิ จตฺตาริ, ครุกา จ ทสจฺฉ จ.

๘๓๒.

อนิยตา ทุเว เจว, นิสฺสคฺคา จตุวีสติ;

สตํ อฏฺารเสเวตฺถ, ขุทฺทกา ปริทีปิตา.

๘๓๓.

ทฺวาทเสว จ คารยฺหา, สตํ สตฺตติ จจฺฉ จ;

อสาธารณุภินฺนมฺปิ, อิเมติ ปริทีปิตา.

๘๓๔.

สาธารณา อุภินฺนมฺปิ, ปฺตฺตา ปน สตฺถุนา;

สตํ สตฺตติ จตฺตาริ, ภวนฺตีติ ปกาสิตา.

๘๓๕.

ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สตฺต สงฺฆาทิเสสกา;

อฏฺารส จ นิสฺสคฺคา, สมสตฺตติ ขุทฺทกา.

๘๓๖.

ปฺจสตฺตติ ปฺตฺตา, เสขิยาปิ จ สพฺพโส;

สตํ สตฺตติ จตฺตาริ, อุภินฺนํ สมสิกฺขตา.

สาธารณาสาธารณกถา.

ลกฺขณกถา

๘๓๗.

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ลกฺขณํ ปน สพฺพคํ;

สวเน สาทรํ กตฺวา, วทโต เม นิโพธถ.

๘๓๘.

นิทานํ ปุคฺคโล วตฺถุ, ปฺตฺติวิธิเมว จ;

วิปตฺตาปตฺตนาปตฺติ, อาณตฺตงฺคกิริยาปิ จ.

๘๓๙.

สฺาจิตฺตสมุฏฺานํ, วชฺชกมฺมปเภทกํ;

ติกทฺวยนฺติ สพฺพตฺถ, โยเชตพฺพมิทํ ปน.

๘๔๐.

ปุพฺเพ วุตฺตนยํ ยฺจ, ยฺจ อุตฺตานเมวิธ;

ตํ สพฺพํ ปน วชฺเชตฺวา, กริสฺสามตฺถโชตนํ.

๘๔๑.

ปุคฺคโล นาม ยํ ยํ ตุ, ภิกฺขุมารพฺภ ภิกฺขุนึ;

สิกฺขาปทํ ตุ ปฺตฺตํ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล.

๘๔๒.

เตวีสติวิธา เต จ, สุทินฺนธนิยาทโย;

ภิกฺขูนํ ปาติโมกฺขสฺมึ, อาทิกมฺมิกปุคฺคลา.

๘๔๓.

ภิกฺขุนีนํ ตถา ปาติ-โมกฺขสฺมึ อาทิกมฺมิกา;

ถุลฺลนนฺทาทโย สตฺต, สพฺเพ ตึส ภวนฺติ หิ.

๘๔๔.

วตฺถูติ ปุคฺคลสฺเสว, ตสฺส ตสฺส จ สพฺพโส;

วตฺถุโน ตสฺส ตสฺเสว, อชฺฌาจาโร ปวุจฺจติ.

๘๔๕.

เกวลา ปน ปฺตฺติ, มูลภูตา ตเถว สา;

อนฺวนุปฺปนฺนสพฺพตฺถ-ปเทสปทปุพฺพิกา.

๘๔๖.

สาธารณา จ ปฺตฺติ, ตถาสาธารณาปิ จ;

เอกโตอุภโตปุพฺพา, เอวํ นววิธา สิยา.

๘๔๗.

ตตฺถ ‘‘โย เมถุนํ ธมฺมํ, ปฏิเสเวยฺย ภิกฺขุ’’ติ;

‘‘อทินฺนํ อาทิเยยฺยา’’ติ, ปฺตฺติจฺเจวมาทิกา.

๘๔๘.

โหติ ‘‘อนฺตมโส ภิกฺขุ, ติรจฺฉานคตายปิ’’;

อิจฺเจวมาทิกา สพฺพา, อนุปฺตฺติ ทีปิตา.

๘๔๙.

ตถานุปฺปนฺนปฺตฺติ, อนุปฺปนฺเน ตุ วชฺชเก;

อฏฺนฺนํ ครุธมฺมานํ, วเสเนวาคตา หิ สา.

๘๕๐.

จมฺมตฺถรณกฺเจว, สคุณงฺคุณุปาหนํ;

ตเถว จ ธุวนฺหานํ, ปฺจวคฺคูปสมฺปทา.

๘๕๑.

เอสา ปเทสปฺตฺติ, นามาติ หิ จตุพฺพิธา;

วุตฺตา มชฺฌิมเทสสฺมึ-เยว โหติ, น อฺโต.

๘๕๒.

อิโต เสสา หิ สพฺพตฺถ-ปฺตฺตีติ ปกาสิตา;

อตฺถโต เอกเมเวตฺถ, สาธารณทุกาทิกํ.

๘๕๓.

สาณตฺติกา ปนาปตฺติ, โหติ นาณตฺติกาปิ จ;

อาณตฺตีติ จ นาเมสา, เยฺยา อาณาปนา ปน.

๘๕๔.

อาปตฺตีนํ ตุ สพฺพาสํ, สพฺพสิกฺขาปเทสุปิ;

สพฺโพ ปนงฺคเภโท หิ, วิฺาตพฺโพ วิภาวินา.

๘๕๕.

กาเยนปิ จ วาจาย, ยา กโรนฺตสฺส ชายเต;

อยํ กฺริยสมุฏฺานา, นาม ปาราชิกา วิย.

๘๕๖.

กายวาจาหิ กตฺตพฺพํ, อกโรนฺตสฺส โหติ ยา;

สา จากฺริยสมุฏฺานา, ปเม กถิเน วิย.

๘๕๗.

กโรนฺตสฺสากโรนฺตสฺส, ภิกฺขุโน โหติ ยา ปน;

สา กฺริยากฺริยโต โหติ, จีวรคฺคหเณ วิย.

๘๕๘.

สิยา ปน กโรนฺตสฺส, อกโรนฺตสฺส ยา สิยา;

สา กฺริยากฺริยโต โหติ, รูปิยุคฺคหเณ วิย.

๘๕๙.

ตถา สิยา กโรนฺตสฺส;

ยา กโรโต อกุพฺพโต;

สิยา กิริยโต เจว;

สา กฺริยากฺริยโตปิ จ.

๘๖๐.

สพฺพา จาปตฺติโย สฺา-;

วเสน ทุวิธา สิยุํ;

สฺาวิโมกฺขา โนสฺา-;

วิโมกฺขาติ ปกาสิตา.

๘๖๑.

วีติกฺกมนสฺาย, อภาเวน ยโต ปน;

วิมุจฺจติ อยํ สฺา-วิโมกฺขาติ ปกาสิตา.

๘๖๒.

อิตรา ปน โนสฺา-วิโมกฺขาติ ปกาสิตา;

ปุน สพฺพาว จิตฺตสฺส, วเสน ทุวิธา สิยุํ.

๘๖๓.

สจิตฺตกา อจิตฺตาติ, สุจิตฺเตน ปกาสิตา;

สจิตฺตกสมุฏฺาน-วเสน ปน ยา สิยา.

๘๖๔.

อยํ สจิตฺตกา นาม, อาปตฺติ ปริทีปิตา;

สจิตฺตเกหิ วา มิสฺส-วเสนายมจิตฺตกา.

๘๖๕.

สพฺพา จาปตฺติโย วชฺช-วเสน ทุวิธา รุตา;

สุวิชฺเชนานวชฺเชน, โลกปณฺณตฺติวชฺชโต.

๘๖๖.

ยสฺสา สจิตฺตเก ปกฺเข, จิตฺตํ อกุสลํ สิยา;

โลกวชฺชาติ นามายํ, เสสา ปณฺณตฺติวชฺชกา.

๘๖๗.

สพฺพา จาปตฺติโย กมฺม-วเสน ติวิธา สิยุํ;

กายกมฺมํ วจีกมฺมํ, ตถา ตทุภยมฺปิ จ.

๘๖๘.

ติกทฺวยนฺติ นาเมตํ, กุสลาทิติกทฺวยํ;

กุสลากุสลจิตฺโต วา, ตถาพฺยากตมานโส.

๘๖๙.

หุตฺวา อาปชฺชตาปตฺตึ, อาปชฺชนฺโต น อฺถา;

สุขเวทนาสมงฺคี วา, ตถา ทุกฺขาทิสํยุโต.

๘๗๐.

อิทํ ตุ ลกฺขณํ วุตฺตํ, สพฺพสิกฺขาปเทสุปิ;

โยเชตฺวา ปน ทสฺเสยฺย, วินยสฺมึ วิสารโท.

๘๗๑.

ตรุํ ติมูลํ นวปตฺตเมนํ;

จตุสฺสิขํ สตฺตผลํ ฉปุปฺผํ;

ชานาติ โย ทฺวิปฺปภวํ ทฺวิสาขํ;

ชานาติ ปฺตฺติมเสสโต โส.

๘๗๒.

อิมมุตฺตรํ คตมนุตฺตรตํ;

ปริยาปุณาติ ปริปุจฺฉติ โย;

อุปยาตนุตฺตรตมุตฺตรโต;

ส จ กายวาจวินเย วินเย.

ลกฺขณกถา.

๘๗๓.

โสฬสปริวารสฺส, ปริวารสฺส สพฺพโส;

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, สพฺพสงฺกลนํ นยํ.

๘๗๔.

กติ อาปตฺติโย วุตฺตา;

กายิกา, วาจสิกา กติ?

ฉาเทนฺตสฺส กตาปตฺตี;

กติ สํสคฺคปจฺจยา?

๘๗๕.

กายิกา ฉพฺพิธาปตฺติ, ตถา วาจสิกาปิ จ;

ฉาเทนฺตสฺส จ ติสฺโสว, ปฺจ สํสคฺคปจฺจยา.

๘๗๖.

กติ อาปตฺติมูลานิ, ปฺตฺตานิ มเหสินา?

กติ อาปตฺติโย วุตฺตา, ทุฏฺุลฺลจฺฉาทเน ปน?

๘๗๗.

ทฺเว ปนาปตฺติมูลานิ, กาโย วาจา ภวนฺติ หิ;

ปาราชิกา จ ปาจิตฺติ, ทุฏฺุลฺลจฺฉาทเน สิยุํ.

๘๗๘.

กติ คามนฺตเร วุตฺตา, นทีปาเร ตถา กติ?

กติ ถุลฺลจฺจยํ มํเส, กติ มํเสสุ ทุกฺกฏํ?

๘๗๙.

คามนฺตเร จตสฺโสว, นทีปาเรปิ ตตฺตกา;

ถุลฺลจฺจยํ มนุสฺสานํ, มํเส, นวสุ ทุกฺกฏํ.

๘๘๐.

ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สํวิธาติ จ ทุกฺกฏํ;

ปาจิตฺตฺสฺส คามสฺส, อุปจาโรกฺกเม สิยา.

๘๘๑.

ถุลฺลจฺจยํ ปริกฺขิตฺเต, คามสฺมึ ปเม ปเท;

ครุกํ ทุติเย ตสฺสา, คามนฺตรํ วชนฺติยา.

๘๘๒.

ตถา ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สํวิธาเน ตุ ทุกฺกฏํ;

อภิรูหติ นาวํ เจ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโน.

๘๘๓.

นทิยุตฺตรเณ กาเล, ปาเท ถุลฺลจฺจยํ ผุเส;

ปเม, ทุติเย ตสฺสา, โหติ ภิกฺขุนิยา ครุํ.

๘๘๔.

กติ วาจสิกา รตฺตึ, กติ วาจสิกา ทิวา?

ทุเว วาจสิกา รตฺตึ, ทุเว วาจสิกา ทิวา.

๘๘๕.

รตฺตนฺธกาเร ปุริเสน สทฺธึ;

ิตา อทีเป ปน หตฺถปาเส;

ปาจิตฺติ ตสฺสา ยทิ สลฺลเปยฺย;

วเทยฺย เจ ทุกฺกฏเมว ทูเร.

๘๘๖.

ฉนฺเน ทิวา ยา ปุริเสน สทฺธึ;

ิตา วเทยฺยสฺส จ หตฺถปาเส;

ปาจิตฺติ, หิตฺวา ปน หตฺถปาสํ;

วเทยฺย เจ ทุกฺกฏเมว ตสฺสา.

๘๘๗.

กติ วา ททมานสฺส, กติ วา ปฏิคณฺหโต?

ททมานสฺส ติสฺโสว, จตสฺโสว ปฏิคฺคเห.

๘๘๘.

มนุสฺสสฺส วิสํ เทติ, สเจ มรติ เตน โส;

โหติ ปาราชิกํ, ยกฺเข, เปเต ถุลฺลจฺจยํ มตํ.

๘๘๙.

ติรจฺฉานคเต เตน, มเต ปาจิตฺติยํ สิยา;

ตถา ปาจิตฺติ อฺาติ-กาย เจ เทติ จีวรํ.

๘๙๐.

หตฺถคาเห ตถา เวณิ-คาเห สงฺฆาทิเสสตา;

มุเขน องฺคชาตสฺส, คหเณ ตุ ปราชโย.

๘๙๑.

อฺาติกาย หตฺถมฺหา, จีวรสฺส ปฏิคฺคเห;

สนิสฺสคฺคา จ ปาจิตฺติ, โหตีติ ปริยาปุตา.

๘๙๒.

อวสฺสุตสฺส หตฺถมฺหา, สยํ วาปิ อวสฺสุตา;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตสฺสา, โภชนํ ปฏิคณฺหโต.

๘๙๓.

กติ ตฺติจตุตฺเถน, วุตฺตา สมฺมุติโย อิธ?

เอกา เอว ปนุทฺทิฏฺา, ภิกฺขุโนวาทสมฺมุติ.

๘๙๔.

กติ ธฺรสา วุตฺตา, วิกาเล กปฺปิยา ปน?

โลณโสวีรกํ เอกํ, วิกาเล กปฺปิยํ มตํ.

๘๙๕.

กติ ปาราชิกา กายา, กติ สํวาสภูมิโย?

รตฺติจฺเฉโท กตีนํ ตุ, ปฺตฺตา ทฺวงฺคุลา กติ?

๘๙๖.

ปาราชิกานิ กายมฺหา, ทฺเว ทฺเว สํวาสภูมิโย;

รตฺติจฺเฉโท ทุวินฺนํ ตุ, ปฺตฺตา ทฺวงฺคุลา ทุเว.

๘๙๗.

ปมนฺติมวตฺถุฺจ, กายสํสคฺคชมฺปิ จ;

ปาราชิกานิ กายมฺหา, อิเม ทฺเว ปน ชายเร.

๘๙๘.

สมานสํวาสกภูมิ เอกา;

ตเถว นานาปทปุพฺพิกา จ;

ทฺเว เอว สํวาสกภูมิโย หิ;

มเหสินา การุณิเกน วุตฺตา.

๘๙๙.

ปาริวาสิกภิกฺขุสฺส, ตถา มานตฺตจาริโน;

รตฺติจฺเฉโท ทุวินฺนํ ตุ, ทฺวยาตีเตน ทีปิโต.

๙๐๐.

ทฺวงฺคุลปพฺพปรมํ, อาทาตพฺพํ, ตเถว จ;

ทฺวงฺคุลํ วา ทุมาสํ วา, ปฺตฺตา ทฺวงฺคุลา ทุเว.

๙๐๑.

กติ ปาณาติปาตสฺมึ, วาจา ปาราชิกา กติ?

กติ โอภาสเน วุตฺตา, สฺจริตฺเต ตถา กติ?

๙๐๒.

ติสฺโส ปาณาติปาตสฺมึ;

วาจา ปาราชิกา ตโย;

โอภาสเน ตโย วุตฺตา;

สฺจริตฺเต ตถา ตโย.

๙๐๓.

อโนทิสฺสกโมปาเต, ขเต มรติ มานุโส;

ปาราชิกํ สิยา, ยกฺเข, เปเต ถุลฺลจฺจยํ มเต.

๙๐๔.

ติรจฺฉานคเต ตตฺถ, มเต ปาจิตฺติยํ วเท;

อิมา ปาณาติปาตสฺมึ, ติสฺโส อาปตฺติโย สิยุํ.

๙๐๕.

มนุสฺสมารณาทินฺนา-ทานมาณตฺติยาปิ จ;

มนุสฺสุตฺตริธมฺมฺจ, วทโต วาจิกา ตโย.

๙๐๖.

มคฺคทฺวยํ ปโนทิสฺส, วณฺณาทิภณเน ครุํ;

ถุลฺลจฺจยํ ปโนทิสฺส, อุพฺภชาณุมธกฺขกํ.

๙๐๗.

อุพฺภกฺขกมโธชาณุ-มาทิสฺส ภณโต ปน;

ทุกฺกฏํ ปน นิทฺทิฏฺํ, ติสฺโส โอภาสนา ยิมา.

๙๐๘.

ปฏิคฺคณฺหนตาทีหิ, ตีหิ สงฺฆาทิเสสตา;

ทฺวีหิ ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, เอเกน ปน ทุกฺกฏํ.

๙๐๙.

ฉินฺทโต กติ อาปตฺติ, ฉฑฺฑิตปฺปจฺจยา กติ?

ฉินฺทนฺตสฺส ตุ ติสฺโสว, ปฺจ ฉฑฺฑิตปจฺจยา.

๙๑๐.

โหติ ปาราชิกํ ตสฺส, ฉินฺทนฺตสฺส วนปฺปตึ;

ภูตคามํ ตุ ปาจิตฺติ, องฺคชาตํ ตุ ถุลฺลตา.

๙๑๑.

วิสํ ฉฑฺเฑตฺยโนทิสฺส, มนุสฺโส มรติ เตน เจ;

ปาราชิกํ, มเต ยกฺเข, เปเต ถุลฺลจฺจยํ สิยา.

๙๑๒.

ติรจฺฉาเน ตุ ปาจิตฺติ, วิสฏฺิฉฑฺฑเน ครุํ;

หริตุจฺจารปสฺสาว-ฉฑฺฑเน ทุกฺกฏํ มตํ.

๙๑๓.

คจฺฉโต กติธาปตฺติ, ิตสฺส กติ เม วท?

กติ โหนฺติ นิสินฺนสฺส, นิปนฺนสฺสาปิ กิตฺตกา?

๙๑๔.

คจฺฉนฺตสฺส จตสฺโสว, ิตสฺสาปิ จ ตตฺตกา;

นิสินฺนสฺส จตสฺโสว, นิปนฺนสฺสาปิ ตตฺตกา.

๙๑๕.

ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ, สํวิธาเน ตุ ทุกฺกฏํ;

ปาจิตฺตฺสฺส คามสฺส, อุปจาโรกฺกเม สิยา.

๙๑๖.

ถุลฺลจฺจยํ ปริกฺขิตฺเต, คามสฺมึ ปเม ปเท;

ครุกํ ทุติเย โหติ, คามนฺตรํ วชนฺติยา.

๙๑๗.

ปฏิจฺฉนฺเน ปโนกาเส, ภิกฺขุนี มิตฺตสนฺถวา;

โปสสฺส หตฺถปาเส ตุ, ปาจิตฺติ ยทิ ติฏฺติ.

๙๑๘.

หตฺถปาสํ ชหิตฺวาน, สเจ ติฏฺติ ทุกฺกฏํ;

อรุณุคฺคมเน กาเล, ทุติยา หตฺถปาสกํ.

๙๑๙.

หิตฺวา ติฏฺนฺติยา ตสฺสา, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;

หิตฺวา ติฏฺติ เจ ตสฺสา, โหติ สงฺฆาทิเสสตา.

๙๒๐.

นิสินฺนาย จตสฺโสว, นิปนฺนายาปิ ตตฺตกา;

โหนฺติ วุตฺตปฺปการาว, วิฺเยฺยา วินยฺุนา.

๙๒๑.

ยาวตติยเก วุตฺตา, กติ อาปตฺติโย วท?

ยาวตติยเก วุตฺตา, ติสฺโส อาปตฺติโย สุณ.

๙๒๒.

ผุเส ปาราชิกาปตฺตึ, อุกฺขิตฺตสฺสานุวตฺติกา;

สงฺฆาทิเสสตา สงฺฆ-เภทกสฺสานุวตฺติโน.

๙๒๓.

อนิสฺสคฺเค ตุ ปาจิตฺติ, ปาปิกาย จ ทิฏฺิยา;

ยาวตติยเก ติสฺโส, โหนฺติ อาปตฺติโย อิมา.

๙๒๔.

ขาทโต กติ นิทฺทิฏฺา, โภชนปฺปจฺจยา กติ?

ขาทโต ปน ติสฺโสว, ปฺจ โภชนการณา.

๙๒๕.

ถุลฺลจฺจยํ มนุสฺสานํ, มํสํ ขาทติ, ทุกฺกฏํ;

เสสกานํ ตุ, ปาจิตฺติ, ลสุณํ ภกฺขยนฺติยา.

๙๒๖.

อวสฺสุตสฺส โปสสฺส, หตฺถโต หิ อวสฺสุตา;

คเหตฺวา โภชนํ กิฺจิ, สพฺพํ มํสํ อกปฺปิยํ.

๙๒๗.

วิฺาเปตฺวาน อตฺตตฺถํ, คเหตฺวา โภชนมฺปิ จ;

ลสุณมฺปิ จ มิสฺเสตฺวา, เอกตชฺโฌหรนฺติยา.

๙๒๘.

ถุลฺลจฺจยฺจ ปาจิตฺติ, ปาฏิเทสนิยมฺปิ จ;

ทุกฺกฏํ ครุกฺจาติ, ปฺจ อาปตฺติโย สิยุํ.

๙๒๙.

โอโลเกนฺตสฺส นิทฺทิฏฺา, กติ อาปตฺติโย วท?

โอโลเกนฺตสฺส นิทฺทิฏฺา, เอกาปตฺติ มเหสินา.

๙๓๐.

ทุกฺกฏํ รตฺตจิตฺเตน, องฺคชาตํ ปนิตฺถิยา;

โอโลเกนฺตสฺส วา วุตฺตํ, มุขํ ภิกฺขํ ททนฺติยา.

๙๓๑.

กติ อุกฺขิตฺตกา วุตฺตา, สมฺมาวตฺตนกา กติ?

ตโย อุกฺขิตฺตกา วุตฺตา, เตจตฺตาลีส วตฺตนา.

๙๓๒.

อทสฺสนปฺปฏีกมฺเม, อาปนฺนาปตฺติยา ทุเว;

เอโก อปฺปฏินิสฺสคฺเค, ปาปิกาย จ ทิฏฺิยา.

๙๓๓.

กติ นาสิตกา วุตฺตา, กตีนํ เอกวาจิกา?

ตโย นาสิตกา วุตฺตา, ติณฺณนฺนํ เอกวาจิกา.

๙๓๔.

เมตฺติยา ทูสโก เจว, กณฺฏโกติ ตโย อิเม;

ลิงฺคสํวาสทณฺเฑหิ, นาสิตา หิ ยถากฺกมํ.

๙๓๕.

เอกุปชฺฌายเกเนว, เอเกนาจริเยน จ;

ทฺเว ตโย อนุสาเวตุํ, วฏฺฏตีติ จ นิทฺทิเส.

๙๓๖.

ตฺติยา กปฺปนา เจว, ตถา วิปฺปกตมฺปิ จ;

อตีตกรณฺเจติ, ตโย กมฺมสฺส สงฺคหา.

๙๓๗.

ตฺติยา กปฺปนา นาม, ‘‘ทเทยฺย’’จฺเจวมาทิกา;

‘‘เทติ สงฺโฆ, กโรตี’’ติ, อาทิ วิปฺปกตํ สิยา.

๙๓๘.

‘‘ทินฺนํ, กตํ’’ ปนิจฺจาทิ, อตีตกรณํ สิยา;

สงฺคยฺหนฺติ หิ สพฺพานิ, กมฺมาเนเตหิ ตีหิปิ.

๙๓๙.

สงฺเฆ สลากคาเหน, กมฺเมนปิ จ เกวลํ;

การเณหิ ปน ทฺวีหิ, สงฺโฆ ภิชฺชติ, นฺถา.

๙๔๐.

สงฺฆเภทกภิกฺขุสฺส, ตสฺส ปาราชิกํ สิยา;

อนุวตฺตกภิกฺขูนํ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ.

๙๔๑.

ปยุตฺตายุตฺตวาจาย, กติ อาปตฺติโย ผุเส?

ปยุตฺตายุตฺตวาจาย, ฉ ปนาปตฺติโย ผุเส.

๙๔๒.

อาชีวเหตุ ปาปิจฺโฉ, อิจฺฉาปกตมานโส;

อสนฺตํ อุตฺตรึ ธมฺมํ, อุลฺลปนฺโต ปราชิโต.

๙๔๓.

สฺจริตฺตํ สมาปนฺเน, ตถา สงฺฆาทิเสสตา;

โย เต วสติ อาราเม, วทํ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส.

๙๔๔.

วิฺาเปตฺวา ปณีตํ ตุ, โภชนํ ภิกฺขุ ภุฺชติ;

ปาจิตฺติ ภิกฺขุนิยา เจ, ปาฏิเทสนิยํ สิยา.

๙๔๕.

วิฺาเปตฺวาน สูปํ วา, โอทนํ วา อนามโย;

ภิกฺขุ ภุฺชติ เจ ตสฺส, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํ.

๙๔๖.

ทสสตานิ รตฺตีนํ, ฉาเทตฺวาปตฺติโย ปน;

ทส รตฺติโย วสิตฺวาน, มุจฺเจยฺย ปาริวาสิโก.

๙๔๗.

ปาราชิกานิ อฏฺเว, เตวีส ครุกา ปน;

ทฺเวเยวานิยตา วุตฺตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.

๙๔๘.

นิสฺสคฺคิยานิ วุตฺตานิ, ทฺเวจตฺตาลีส โหนฺติ หิ;

โหนฺติ ปาจิตฺติยา สพฺพา, อฏฺาสีติสตํ ปน.

๙๔๙.

ปาฏิเทสนิยา วุตฺตา, ทฺวาทเสว มเหสินา;

วุตฺตา ปน สุสิกฺเขน, ปฺจสตฺตติ เสขิยา.

๙๕๐.

ปฺตฺตานิ สุปฺเน, โคตเมน ยสสฺสินา;

ภวนฺติ ปน สพฺพานิ, อฑฺฒุฑฺฒานิ สตานิ หิ.

๙๕๑.

โย ปเนเตสุ วตฺตพฺโพ;

สารภูโต วินิจฺฉโย;

โส มยา สกโล วุตฺโต;

สมาเสเนว สพฺพถา.

๙๕๒.

มยา สุฏฺุ วิจาเรตฺวา, ปาฬิอฏฺกถานยํ;

กตตฺตา อาทรํ กตฺวา, อุคฺคเหตพฺพเมวิทํ.

๙๕๓.

อตฺเถ อกฺขรพนฺเธ วา, วิฺาสสฺส กเมปิ วา;

กงฺขา ตสฺมา น กาตพฺพา, กาตพฺพา พหุมานตา.

๙๕๔.

สอุตฺตรํ โย ชานาติ;

วินยสฺส วินิจฺฉยํ;

นิสฺสยํ โส วิมุฺจิตฺวา;

ยถากามงฺคโม สิยา.

๙๕๕.

นิสฺสยํ ทาตุกาเมน, สวิภงฺคํ สมาติกํ;

สุฏฺุ วาจุคฺคตํ กตฺวา, ตฺวา ทาตพฺพเมวิทํ.

๙๕๖.

อิมํ ปติ จินฺเตติ, สุณาติ ปริปุจฺฉติ;

วาเจติ จ ปรํ นิจฺจํ, อตฺถํ อุปปริกฺขติ.

๙๕๗.

โย ตสฺส ปน ภิกฺขุสฺส, อตฺถา วินยนิสฺสิตา;

อุปฏฺหนฺติ สพฺเพว, หตฺเถ อามลกํ วิย.

๙๕๘.

อิมํ ปรมมุตฺตรํ อุตฺตรํ;

นโร หมตสาครํ สาครํ;

อพุทฺธิชนสารทํ สารทํ;

สิยา วินยปารโค ปารโค.

๙๕๙.

อโต หิ นิจฺจํ อิมมุตฺตมํ ตมํ;

วิธูย สิกฺเข คุณสํหิตํ หิตํ;

นโร หิ สกฺกจฺจวปูรโต รโต;

สุขสฺส สพฺพงฺคณกมฺมทํ ปทํ.

๙๖๐.

วินเย ปฏุภาวกเร ปรเม;

ปิฏเก ปฏุตํ อภิปตฺถยตา;

วิธินา ปฏุนา ปฏุนา ยตินา;

ปริยาปุณิตพฺพมิทํ สตตํ.

นิคมนกถา

๙๖๑.

รจิโต พุทฺธทตฺเตน, สุทฺธจิตฺเตน ธีมตา;

สุจิรฏฺิติกาเมน, สาสนสฺส มเหสิโน.

๙๖๒.

อนฺตเรนนฺตรายํ ตุ, ยถา สิทฺธิมุปาคโต;

อตฺถโต คนฺถโต เจว, อุตฺตโรยมนุตฺตโร.

๙๖๓.

ตถา สิชฺฌนฺตุ สงฺกปฺปา, สตฺตานํ ธมฺมสํยุตา;

ราชา ปาตุ มหึ สมฺมา, กาเล เทโว ปวสฺสตุ.

๙๖๔.

ยาว ติฏฺติ เสลินฺโท, ยาว จนฺโท วิโรจติ;

ตาว ติฏฺตุ สทฺธมฺโม, โคตมสฺส มเหสิโน.

๙๖๕.

ขนฺติโสรจฺจโสสีลฺย-พุทฺธิสทฺธาทยาทโย;

ปติฏฺิตา คุณา ยสฺมึ, รตนานีว สาคเร.

๙๖๖.

วินยาจารยุตฺเตน, เตน สกฺกจฺจ สาทรํ;

ยาจิโต สงฺฆปาเลน, เถเรน ถิรเจตสา.

๙๖๗.

สุจิรฏฺิติกาเมน, วินยสฺส มเหสิโน;

ภิกฺขูนํ ปาฏวตฺถาย, วินยสฺส วินิจฺฉเย.

๙๖๘.

อกาสึ ปรมํ เอตํ, อุตฺตรํ นาม นามโต;

สวเน สาทรํ กตฺวา, สิกฺขิตพฺโพ ตโต อยํ.

๙๖๙.

ปฺาสาธิกสงฺขฺยานิ, นวคาถาสตานิ หิ;

คณนา อุตฺตรสฺสายํ, ฉนฺทสานุฏฺุเภน ตุ.

๙๗๐.

คาถา จตุสหสฺสานิ, สตฺจ อูนวีสติ;

ปมาณโต อิมา วุตฺตา, วินยสฺส วินิจฺฉเยติ.

อิติ ตมฺพปณฺณิเยน ปรมเวยฺยากรเณน ติปิฏกนยวิธิกุสเลน ปรมกวิชนหทยปทุมวนวิกสนกเรน กวิวรวสเภน ปรมรติกรวรมธุรวจนุคฺคาเรน อุรคปุเรน พุทฺธทตฺเตน รจิโต อุตฺตรวินิจฺฉโย สมตฺโตติ.

อุตฺตรวินิจฺฉโย นิฏฺิโต.