📜
ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ.
ཝིསུདྡྷིམགྒ ནིདཱནཀཐཱ
ཝིསུདྡྷིམགྒོ ¶ ནཱམཱཡཾ གནྠོ པིཊཀཏྟཡསཱརབྷཱུཏོ སཀལལོཀེ པཊིཔཏྟིདཱིཔཀགནྠཱནཾ ཨགྒོ ཧོཏི སེཊྛོ པམུཁོ པཱམོཀྑོ ཨུཏྟམོ པཝརོ ཙཱཏི ཝིཉྙཱུཧི པསཏྠོ. ཏཏྠ ཧི སངྒཱིཏིཏྟཡཱརཱུལ༹ྷསྶ ཏེཔིཊཀབུདྡྷཝཙནསྶ ཨཏྠཾ སཾཁིཔིཏྭཱ སིཀྑཏྟཡསངྒཧིཏཾ བྲཧྨཙརིཡཾ པརིཔུཎྞཾ པཀཱསིཏཾ སུཝིསདཉྩ. ཨེཝཾ པསཏྠསྶེཏསྶ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ནིདཱནཀཐཱཡཔི བྷཝིཏབྦམེཝ. ཏསྨཱདཱནི ཏམྤཀཱསནཏྠམིདཾ པཉྷཀམྨཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘སོ པནེས ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཀེན ཀཏོ, ཀདཱ ཀཏོ, ཀཏྠ ཀཏོ, ཀསྨཱ ཀཏོ, ཀིམཏྠཾ ཀཏོ, ཀིཾ ནིསྶཱཡ ཀཏོ, ཀེན པཀཱརེན ཀཏོ, ཀིསྶ སཀལལོཀེ པཏྠཊོ’’ཏི.
ཏཏྠ ཀེན ཀཏོཏི ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརཝརེན ཏེཔིཊཀསངྒཧཊྛཀཐཱཀཱརེན ཀཏོ.
ཀདཱ ཀཏོཏི ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཀལལོཀནཱཐསྶ པརིནིབྦུཏིཀཱལཏོ པཙྪཱ དསམེ ཝསྶསཏཀེ (༩༧༣ -བུདྡྷཝསྶེ) ཀཏོ.
ཀཏྠ ཀཏོཏི སཱིཧལ༹དཱིཔེ ཨནུརཱདྷཔུརེ མཧཱཝིཧཱརེ ཀཏོ.
ཀསྨཱ ཀཏོཏི ཝིསུདྡྷིཀཱམཱནཾ སཱདྷུཛནཱནཾ ཏདདྷིགམུཔཱཡཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིནཡཾ ཉཱཔེཏུཀཱམཏཱསངྑཱཏེན ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན སཉྩོདིཏཏྟཱ, སངྒྷཔཱལཏྠེརེན ཙ ཨཛ྄ཛྷེསིཏཏྟཱ ཀཏོ.
ཨེཏྠ པན ཋཏྭཱ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ ཨུཔྤཏྟི ཀཐེཏབྦཱ, སཱ ཙ མཧཱཝཾསེ (ཙཱུལ༹ཝཾསོཏིཔི ཝོཧརིཏེ དུཏིཡབྷཱགེ) སཏྟཏིཾསམཔརིཙྪེདེ པནྣརསཱདྷིཀདྭིསཏགཱཐཱཏོ (༣༧, ༢༡༥) པཊྛཱཡ བཱཏྟིཾསཱཡ གཱཐཱཧི པཀཱསིཏཱཡེཝ. ཀཐཾ? –
མཧཱཝཾས-བུདྡྷགྷོསཀཐཱ
བོདྷིམཎྜསམཱིཔམྷི, ¶ ཛཱཏོ བྲཱཧྨཎམཱཎཝོ;
ཝིཛྫཱ-སིཔྤ-ཀལཱ-ཝེདཱི, ཏཱིསུ ཝེདེསུ པཱརགཱུ.
སམྨཱ ཝིཉྙཱཏསམཡོ, སབྦཝཱདཝིསཱརདོ;
ཝཱདཏྠཱི ཛམྦུདཱིཔམྷི, ཨཱཧིཎྜནྟོ པཝཱདིཀོ.
ཝིཧཱརམེཀ’མཱགམྨ, རཏྟིཾ པཱཏཉྫལཱིམཏཾ;
པརིཝཏྟེཏི སམྤུཎྞ-པདཾ སུཔརིམཎྜལཾ.
ཏཏྠེཀོ རེཝཏོ ནཱམ, མཧཱཐེརོ ཝིཛཱནིཡ;
‘‘མཧཱཔཉྙོ ཨཡཾ སཏྟོ, དམེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི, སོ.
‘‘ཀོ ནུ གདྲབྷརཱཝེན, ཝིརཝནྟོ’’ཏི ཨབྲཝི;
‘‘གདྲབྷཱནཾ རཝེ ཨཏྠཾ, ཀིཾ ཛཱནཱསཱི’’ཏི ཨཱཧ ཏཾ.
‘‘ཨཧཾ ཛཱནེ’’ཏི ཝུཏྟོ སོ, ཨོཏཱརེསི སཀཾ མཏཾ;
པུཊྛཾ པུཊྛཾ ཝིཡཱཀཱསི, ཝིརདྡྷམྤི ཙ དསྶཡི.
‘‘ཏེན ཧི ཏྭཾ སཀཾ ཝཱད-མོཏཱརེཧཱི’’ཏི ཙོདིཏོ;
པཱལི༹’མཱཧཱ’བྷིདྷམྨསྶ, ཨཏྠ’མསྶ ན སོ’དྷིགཱ.
ཨཱཧ‘‘ཀསྶེ’ས མནྟོ’’ཏི,‘‘བུདྡྷམནྟོ’’ཏི སོ’བྲཝི;
‘‘དེཧི མེཏཾ’’ཏི ཝུཏྟེ ཧི, ‘‘གཎྷ པབྦཛྫ ཏཾ’’ཨིཏི.
མནྟཏྠཱི པབྦཛིཏྭཱ སོ, ཨུགྒཎྷི པིཊཀཏྟཡཾ;
ཨེཀཱཡནོ ཨཡཾ མགྒོ, ཨིཏི པཙྪཱ ཏ’མགྒཧི.
བུདྡྷསྶ ཝིཡ གམྦྷཱིར-གྷོསཏྟཱ ནཾ ཝིཡཱཀརུཾ;
བུདྡྷགྷོསོཏི གྷོསོ ཧི, བུདྡྷོ ཝིཡ མཧཱིཏལེ.
ཏཏྠ ཉཱཎོདཡཾ [ཉཱཎོདཡཾ ནཱམཔཀརཎཾ ཨིདཱནི ཀུཧིཉྩིཔི ན དིསྶཏི;] ནཱམ, ཀཏྭཱ པཀརཎཾ ཏདཱ;
དྷམྨསངྒཎིཡཱཀཱསི, ཀཙྪཾ སོ ཨཊྛསཱལིནིཾ [ཨིདཱནི དིསྶམཱནཱ པན ཨཊྛསཱལིནཱི སཱིཧལ༹དཱིཔིཀཱཡེཝ; ན ཛམྦུདཱིཔིཀཱ; པརཏོ (༥༤-༥༥ པིཊྛེསུ) ཨེས ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི].
པརིཏྟཊྛཀཐཉྩེཝ ¶ [པརིཏྟཊྛཀཐནྟི པིཊཀཏྟཡསྶ སངྑེཔཏོ ཨཏྠཝཎྞནཱབྷཱུཏཱ ཁུདྡཀཊྛཀཐཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ བྷཝེསུ], ཀཱཏུཾ ཨཱརབྷི བུདྡྷིམཱ;
ཏཾ དིསྭཱ རེཝཏོ ཐེརོ, ཨིདཾ ཝཙནམབྲཝི.
‘‘པཱལི༹མཏྟཾ ཨིདྷཱནཱིཏཾ, ནཏྠི ཨཊྛཀཐཱ ཨིདྷ [ཨེཏྠ སགཱིབྷིཏྟཡཱརཱུལ༹ྷཱ མོགྒལིཔུཏྟཏིསྶཏྠེརསྶ སནྟིཀཱ ཨུགྒཧིཏཱ སིསྶཱནུསིསྶཔརམྤརཱཏཏཱ མཱུལཊྛཀཐཱ ཀསྨཱ ཛམྦུདཱིཔེ སབྦསོ ཨནྟརཧིཏཱཏི ཝིམཾསིཏབྦཾ];
ཏཐཱཙརིཡཝཱདཱ ཙ, བྷིནྣརཱུཔཱ ན ཝིཛྫརེ.
སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱ སུདྡྷཱ, མཧིནྡེན མཏཱིམཏཱ;
སངྒཱིཏིཏྟཡམཱརཱུལ༹ྷཾ, སམྨཱསམྦུདྡྷདེསིཏཾ.
སཱརིཔུཏྟཱདིགཱིཏཉྩ, ཀཐཱམགྒཾ སམེཀྑིཡ;
ཀཏཱ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ, སཱིཧལེ༹སུ པཝཏྟཏི.
ཏཾ ཏཏྠ གནྟྭཱ སུཏྭཱ ཏྭཾ, མཱགདྷཱནཾ ནིརུཏྟིཡཱ;
པརིཝཏྟེཧི, སཱ ཧོཏི, སབྦལོཀཧིཏཱཝཧཱ’’.
ཨེཝཾ ཝུཏྟེ པསནྣོ སོ, ནིཀྑམིཏྭཱ ཏཏོ ཨིམཾ;
དཱིཔཾ ཨཱགཱ ཨིམསྶེཝ [ཨིདསྶེཝཱཏི ཨིམསྶེཝ མཧཱནཱམརཉྙོ ཀཱལེ ༩༥༣-༩༧༥ བུདྡྷཝསྶེ; ཨཡཉྩ ཝསྶཔརིཙྪེདོ སཱིཧལ༹རཱཛཝཾསཾ ནིསྶཱཡ དསྶིཏོ; ཡུརོཔིཡཝིཙཀྑཎཱནཾ པན མཏེན ༩༤༡-༩༦༤ བུདྡྷཝསྶེ ཨིཏི ཝེདིཏབྦོ; ཨེཝམུཔརིཔི;], རཉྙོ ཀཱལེ མཧཱམཏི.
མཧཱཝིཧཱརཾ སམྤཏྟོ, ཝིཧཱརཾ སབྦསཱདྷུནཾ;
མཧཱཔདྷཱནགྷརཾ གནྟྭཱ, སངྒྷཔཱལསྶ སནྟིཀཱ.
སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཾ སུཏྭཱ, ཐེརཝཱདཉྩ སབྦསོ;
‘‘དྷམྨསྶཱམིསྶ ཨེསོཝ, ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ནིཙྪིཡ.
ཏཏྠ སངྒྷཾ སམཱནེཏྭཱ, ‘‘ཀཱཏུཾ ཨཊྛཀཐཾ མམ;
པོཏྠཀེ དེཐ སབྦེ’’ཏི, ཨཱཧ, ཝཱིམཾསིཏུཾ ས ཏཾ.
སངྒྷོ ¶ གཱཐཱདྭཡཾ ཏསྶཱ’དཱསི ‘‘སཱམཏྠིཡཾ ཏཝ;
ཨེཏྠ དསྶེཧི, ཏཾ དིསྭཱ, སབྦེ དེམཱཏི པོཏྠཀེ’’ [༢༣༤-༥ གཱཐཱསུ ཨཡམཏྠཡོཛནཱ– ‘‘ཏཏྠ མཧཱཝིཧཱརེ སཾགྷཾ མཧཱནེཏྭཱ སཾགྷ སནྣིཔཱཏཾ ཀཱརེཏྭཱ ཨཱཙརིཡཔུབྦདྡྷགྷོསོ ཨེཝམཱཧ ‘ཨཊྛཀཐཾ ཀཱཏུཾ སབྦེ པཱལི༹-ཨཊྛཀཐཱ-པོཏྠཀེ མམ དེཐཱ’ཏི; སོ སཾགྷོ ཏཾ ཝཱིམཾསིཏུཾ སཾཡུཏྟནིཀཱཡཏོ ‘ཨནྟོཛཊཱ’ཏིཨཱདིཀཾ ཙ ‘སཱིལེ པཏིཊྛཱཡཱ’ཏིཨཱདིཀཾ ཙཱཏི གཱཐཱདྭཡཾ ཏསྶ ཨདཱསི ‘ཨེཏྠ ཏཝ སཱམཏྠིཡཾ ཉཱཎཔྤབྷཱཝཾ དསྶེཏི; ཏཾ དིསྭཱ སབྦེ པོཏྠཀེ དེམཱ’ཏིཝཏྭཱ’’ཏི; ཨིམིནཱ པན ཨཡམཏྠཱ དསྶིཏོ ཧོཏི ‘‘ཨཱཙརིཡ བུདྡྷགྷོསོ ཝིསུདྡྷིམགྒཾ ཀརོནྟོ ཏདེཝ གཱཐཱདྭཡཾ ཨོལོཀེཏྭཱ, ཀིཉྩིཔི ཨཉྙཾ པོཏྠཀཾ ཨནོལོཀེཏྭཱ ཨཀཱསཱི’’ཏི; ཏསྶ པནཏྠསྶ ཡུཏྟཱཡུཏྟཝིཙཱརཎཱ པརཏོ (༣༩-༤༩-པིཊྛེསུ) ཨཱགམིསྶཏི].
པིཊཀཏྟཡ’མེཏྠེཝ, སདྡྷིཾ ཨཊྛཀཐཱཡ སོ;
ཝིསུདྡྷིམགྒཾ ནཱམཱ’ཀཱ, སངྒཧེཏྭཱ སམཱསཏོ.
ཏཏོ སངྒྷཾ སམཱུཧེཏྭཱ, སམྦུདྡྷམཏཀོཝིདཾ;
མཧཱབོདྷིསམཱིཔམྷི, སོ ཏཾ ཝཱཙེཏུ མཱརབྷི.
དེཝཏཱ ཏསྶ ནེཔུཉྙཾ, པཀཱསེཏུཾ མཧཱཛནེ;
ཚཱདེསུཾ པོཏྠཀཾ སོཔི, དྭཏྟིཀྑཏྟུམྤི ཏཾ ཨཀཱ [༢༣༨ གཱཐཱཡ ཨཡམཏྠོ– ‘‘དེཝཏཱ ཏསྶ བུདྡྷགྷོསསྶ ནེཔུཉྙཾ ནིཔུཎཉྙཱཔྤསཱཝཾ མཧཱཛནསྶ པཀཱསེཏུཾ ཏེན ལིཁིཏཾ ཝིསུདྡྷིམགྒཔོཏྠཀཾ ཚཱདེསུཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཨཔསྶིཡབྷཱཝཾ པཱཔེཏྭཱ ཋཔེསུཾ; སོཔི བུདྡྷགྷོསོ དུཏིཡམྤི ཏཾ ལིཁི, ཏམྤི དེཝཏཱ ཚདེསུཾ; ཏཏིཡམྤི ལིཁཱི’’ཏི; ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དྭཏྟིཀྑཏྟུམྤི ཏཾ ཨཀཱ’’ཏི; ཨིདམེཝ མཧཱཝཾསཝཙནཾ ནིསྶཱཡ ཝིཏྟཱརེཏྭཱ ཀཐིཏཱཡ བུདྡྷགྷོསུཔྤཏྟིཡཱ ནཱམ ཀཐཱལ ཨེཀརཏྟེནེཝ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཏིཀྑཏྟུམྤི ལིཁིཏྭཱ ནིཊྛཱཔིཏབྷཱཝོ པཀཱསིཏོ; ཨཱིདིསཱི པན ཀཐཱ བཧཱུནཾ ཝིམྷཡཛནནཱིཔི པརིཀྑཀཱནཾ སཾསཡཛནནཱི ཧོཏི; ཏསྨཱ ཨིམིསྶཱཔི ཝིཙཱརཎཱ པརཏོ (༤༧-༨-པིཊྛེསུ) དསྶིཡིསྶཏི].
ཝཱཙེཏུཾ ཏཏིཡེ ཝཱརེ, པོཏྠཀེ སམུདཱཧཊེ;
པོཏྠཀདྭཡ’མཉྙམྤི, སཎྛཔེསུཾ ཏཧིཾ མརཱུ.
ཝཱཙཡིཾསུ ཏདཱ བྷིཀྑཱུ, པོཏྠཀཏྟཡ’མེཀཏོ;
གནྠཏོ ཨཏྠཏོ ཝཱཔི, པུབྦཱཔརཝསེན ཝཱ.
ཐེརཝཱདེཧི པཱལཱི༹ཧི, པདེཧི བྱཉྫནེཧི ཝཱ;
ཨཉྙཐཏྟམཧཱུ ནེཝ, པོཏྠཀེསུཔི ཏཱིསུཔི.
ཨཐ ¶ ཨུགྒྷོསཡཱི སངྒྷོ, ཏུཊྛཧཊྛོ ཝིསེསཏོ;
ནིསྶཾསཡཾ’ས མེཏྟེཡྻོ, ཨིཏི ཝཏྭཱ པུནཔྤུནཾ.
སདྡྷིཾ ཨཊྛཀཐཱཡཱ’དཱ, པོཏྠཀེ པིཊཀཏྟཡེ;
གནྠཱཀརེ ཝསནྟོ སོ, ཝིཧཱརེ དཱུརསངྐརེ.
པརིཝཏྟེསི སབྦཱཔི, སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱ ཏདཱ;
སབྦེསཾ མཱུལབྷཱསཱཡ, མཱགདྷཱཡ ནིརུཏྟིཡཱ.
སཏྟཱནཾ སབྦབྷཱསཱནཾ, སཱ ཨཧོསི ཧིཏཱཝཧཱ;
ཐེརིཡཱཙརིཡཱ སབྦེ, པཱལི༹ཾ ཝིཡ ཏ’མགྒཧུཾ.
ཨཐ ཀཏྟབྦཀིཙྩེསུ, གཏེསུ པརིནིཊྛིཏིཾ;
ཝནྡིཏུཾ སོ མཧཱབོདྷིཾ, ཛམྦུདཱིཔཾ ཨུཔཱགམཱི’’ཏི [སོ མཧཱབོདྷི ཝནྡིཏུཾ ཛམྦུདཱིཔཾ ཨུཔཱགམཱིཏི ཨིདཾ ཝཙནཾ པུརིམཝཙནེཧི ཨསཾསཊྛཾ ཝིཡ ཧོཏི; པུབྦེ ཧི ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ བོདྷིམཎྜསམཱིཔེ ཛཱཏོ’’ཏི ཙ, ‘‘སཱིཧལ༹དཱིཔཾ གནྟྭཱ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ མཱགདྷབྷཱསཱཡ པརིཝཏྟེཧཱིཏི ཏསྶཱཙརིཡེན རེཝཏཏྠེརེན ཝུཏྟོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ; ཏསྨཱ ཨིདྷཱཔི ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ པཝཏྟི ཏདནུརཱུཔཱ ‘‘ཏཱ བྷཱསཱཔརིཝཏྟིཏཊྛཀཐཱཡོ ཨཱདཱཡ སཱསནུཛྫོཏནཏྠཾ ཛམྦུདཱིཔཾ ཨུཔཱགམཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིནཱ སཱསནུཛྫོཏནམཱུལིཀཱ ཨེཝ བྷཝིཏུཾ ཨརཧཏི, ན པན མཧཱབོདྷིཝནྡནམཱུལིཀཱཏི].
ཨཡཉྩ པན མཧཱཝཾསཀཐཱ ༡༩༥༠ - ཁརིསྟཝསྶེ ཧཱབདམཧཱཝིཛྫཱལཡམུདྡཎཡནྟེ རོམཀྑརེན མུདྡིཏསྶ ཝིསུདྡྷིམགྒཔོཏྠཀསྶ པུརེཙཱརིཀཀཐཱཡཾ ‘‘ཨནེཀཱནེཏྠ ཨཏྠི ཝིཙཱརེཏབྦཱནཱི’’ཏི ཝཏྭཱ དྷམྨཱནནྡཀོསམྦཱིནཱམཀེན ཝིཙཀྑཎེན ཝིཙཱརིཏཱ. ཏམེཏྠ ཡུཏྟཱཡུཏྟཝིཙིནནཱཡ དསྶེཏྭཱ ཨནུཝིཙཱརཎམྤིསྶ ཀརིསྶཱམ.
ཛཱཏིདེསཝིཙཱརཎཱ
༡. ཏཏྠ ཧི ཏེན དྷམྨཱནནྡེན ‘‘བུདྡྷགྷོསོ བོདྷིམཎྜསམཱིཔེ (བུདྡྷགཡཱཡཾ) ཛཱཏོཏི ན ཡུཏྟམེཏ’’ནྟི ཝཏྭཱ ཏཾསཱདྷནཏྠཱཡ ཙཏྟཱརི བྱཏིརེཀཀཱརཎཱནི དསྶིཏཱནི. ཀཐཾ?
(ཀ) ‘‘བུདྡྷགྷོསེན པཀཱསིཏེསུ ཏཾཀཱལིཀཝཏྠཱུསུ ཨེཀམྤི ཏཾ ནཏྠི, ཡཾ མགདྷེསུ ཨུཔྤནྣ’’ནྟི པཋམཾ ཀཱརཎཾ དསྶིཏཾ. ཏདཀཱརཎམེཝ. ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ ཧི སངྒཧཊྛཀཐཱཡོ ཀརོནྟོ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡོཡེཝ ¶ སཾཁིཔིཏྭཱ, བྷཱསཱཔརིཝཏྟནམཏྟེན ཙ ཝིསེསེཏྭཱ ཨཀཱསི, ན པན ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ ཨཏྟནོ དིཊྛསུཏཾ དསྶེཏྭཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨཱཙརིཡེན –
‘‘སཾཝཎྞནཾ ཏཉྩ སམཱརབྷནྟོ,
ཏསྶཱ མཧཱཨཊྛཀཐཾ སརཱིརཾ;
ཀཏྭཱ མཧཱཔཙྩརིཡཾ ཏཐེཝ,
ཀུརུནྡིནཱམཱདིསུ ཝིསྶུཏཱསུ.
ཝིནིཙྪཡོ ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟོ,
ཡོ ཡུཏྟམཏྠཾ ཨཔརིཙྩཛནྟོ;
ཨཐོཔི ཨནྟོགདྷཐེརཝཱདཾ,
སཾཝཎྞནཾ སམྨ སམཱརབྷིསྶ’’ནྟི [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] ཙ.
‘‘ཏཏོ ཙ བྷཱསནྟརམེཝ ཧིཏྭཱ,
ཝིཏྠཱརམགྒཉྩ སམཱསཡིཏྭཱ;
ཝིནིཙྪཡཾ སབྦམསེསཡིཏྭཱ,
ཏནྟིཀྐམཾ ཀིཉྩི ཨཝོཀྐམིཏྭཱ.
སུཏྟནྟིཀཱནཾ ཝཙནཱནམཏྠཾ,
སུཏྟཱནུརཱུཔཾ པརིདཱིཔཡནྟཱི;
ཡསྨཱ ཨཡཾ ཧེསྶཏི ཝཎྞནཱཔི,
སཀྐཙྩ ཏསྨཱ ཨནུསིཀྑིཏབྦཱ’’ཏི [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] ཙ.
ཡཐེཝ ཙ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན ཨཏྟནོ ཨཊྛཀཐཱསུ ཏཾཀཱལིཀཱནི མཱགདྷིཀཱནི ཝཏྠཱུནི ན པཀཱསིཏཱནི, ཏཐེཝ སཱིཧལི༹ཀཱནིཔི དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛིཀཱནིཔི. ན ཧི ཏཏྠ ཝསབྷརཱཛཀཱལཏོ (༦༠༩-༦༥༣ -བུདྡྷཝསྶ) པཙྪཱ ཨུཔྤནྣཝཏྠཱུནི དིཊྛཱནི ཋཔེཏྭཱ མཧཱསེནརཱཛཝཏྠུཾ [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༢.༢༣༦-༢༣༧], ཨཱཙརིཡོ ཙ ཏཏོ ཏིསཏམཏྟཝསྶེཧི པཙྪཱཏརེ མཧཱནཱམརཉྙོ ཀཱལེ (༩༥༣-༩༧༥-བུ-ཝ) སཱིཧལ༹དཱིཔམུཔཱགཏོ. ཏསྨཱ ཨཊྛཀཐཱསུ ཏཾཀཱལིཀམཱགདྷིཀཝཏྠཱུནཾ ཨཔྤཀཱསནམཏྟེན ན སཀྐཱ ཏཀྐཏྟཱ ན མཱགདྷིཀོཏི ཉཱཏུནྟི.
[ཁ) པུནཔི ¶ ཏེན ‘‘སབྦེསུཔི བུདྡྷགྷོསགནྠེསུ ཨུཏྟརཨིནྡིཡདེསཱཡཏྟཾ པཙྩཀྑཏོ དིཊྛསྶ ཝིཡ པཀཱསནཾ ནཏྠཱི’’ཏི དུཏིཡཾ ཀཱརཎཾ དསྶིཏཾ. ཏསྶཔི ཨཀཱརཎབྷཱཝོ པུརིམཝཙནེནེཝ ཝེདིཏབྦོ. ཨཔིཙ སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ ནཱམ སཾཡུཏྟཊྛཀཐཱཡཾ, སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ ནཱམ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡཉྩ ཝུཏྟསཾཝཎྞནཱཡཔི ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ ཧི –
‘‘ཡཐེཝ ཧི ཀལམྦནདཱིཏཱིརཏོ རཱཛམཱཏུཝིཧཱརདྭཱརེན ཐཱུཔཱརཱམཾ གནྟབྦཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཧིརཉྙཝཏིཀཱཡ ནཱམ ནདིཡཱ པཱརིམཏཱིརཏོ སཱལཝནཾ ཨུཡྻཱནཾ. ཡཐཱ ཨནུརཱདྷཔུརསྶ ཐཱུཔཱརཱམོ, ཨེཝཾ ཏཾ ཀུསིནཱརཱཡ ཧོཏི. ཐཱུཔཱརཱམཏོ དཀྑིཎདྭཱརེན ནགརཾ པཝིསནམགྒོ པཱཙཱིནམུཁོ གནྟྭཱ ཨུཏྟརེན ནིཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཨུཡྻཱནཏོ སཱལཔནྟི པཱཙཱིནམུཁཱ གནྟྭཱ ཨུཏྟརེན ནིཝཏྟཱ. ཏསྨཱ ཏཾ ཨུཔཝཏྟནནྟི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི [སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༡༨༦; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༡༩༨] –
པཙྩཀྑཏོ དིཊྛསྶ ཝིཡ པཀཱསནམྤི དིསྶཏེཝ. ཏམྤི པན པོརཱཎཊྛཀཐཱཧི བྷཱསཱཔརིཝཏྟནམཏྟམེཝཱཏི གཧེཏབྦཾ, ཏཱདིསཱཡ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ མཧཱམཧིནྡཏྠེརཀཱལཏོཡེཝ པབྷུཏི ཝུཏྟཱཡ ཨེཝ བྷཝིཏབྦཏྟཱཏི.
[ག) པུནཔི ཏེན ‘‘ཨུཎྷསྶཱཏི ཨགྒིསནྟཱཔསྶ, ཏསྶ ཝནདཱཧཱདཱིསུ སམྦྷཝོ ཝེདིཏབྦོ’’ཏི ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༡, ༣༠-པིཊྛེ) ཝུཏྟསཾཝཎྞནཾ པཀཱསེཏྭཱ ‘‘ཏསྶཱ པནསྶ ཨཝཧསནཱིཡབྷཱཝོ པཱཀཊོཡེཝཱ’’ཏི ཙ ཧཱིལེ༹ཏྭཱ ‘‘ཨིནྡིཡརཊྛེ པན ཨུཏྟརདེསེསུ གིམྷཀཱལེ ཝཏྠཙྪཱདནརཧིཏཱ མཱནུསཀཱཡཙྪཝི སཱུརིཡསནྟཱཔེན ཨེཀཾསཏོ དཡ྄ཧཏི, ཏཾ ན ཛཱནནྟི དཀྑིཎཨིནྡིཡདེསིཀཱ’’ཏི ཏཏིཡཾ ཀཱརཎཾ དལ༹ྷཏརབྷཱཝེན དསྶིཏཾ. ཏཏྠ པན ཡདི ‘‘སཱུརིཡསནྟཱཔེན ཨེཀཾསཏོ དཡ྄ཧཏཱི’’ཏི ཨེཏཾ ཨུཛུཀཏོ སཱུརིཡརསྨིསནྟཱཔེནེཝ དཌྜྷབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝུཙྩེཡྻ, ཨེཝཾ སཏི ཌཾསམཀསཝཱཏཱཏཔསརཱིསཔསམྥསྶཱནནྟི པདེ ཨཱཏཔསདྡེན སམཱནཏྠཏྟཱ ན ཡུཏྟམེཝ. ཡདི པན སཱུརིཡསནྟཱཔསཉྫཱཏེན ཨུཎྷཨུཏུནཱ དཌྜྷབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝུཙྩེཡྻ, ཨེཝཾ སཏི ཨུཏྟརཨིནྡིཡདེསེསུ, ཨཉྙཏྠ ཙ ཏཱདིསེསུ ཨཏིཨུཎྷཊྛཱནེསུ སཱུརིཡསནྟཱཔསཉྫཱཏསྶ ཨུཎྷཨུཏུནོ པཊིགྷཱཏཱཡ ¶ ཙཱིཝརཾ སེནཱསནཉྩ པཊིསེཝཱིཡཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ན ན ཡུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ (༣, ༥༨)
‘‘སཱིཏཾ ཨུཎྷནྟི ཨུཏུཝིསབྷཱགཝསེན ཝུཏྟ’’ནྟི.
སཱ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ པདཏྠསཾཝཎྞནཱ པོརཱཎསུཏྟནྟཊྛཀཐཱཧི ཨཱགཏཱ བྷཝེཡྻ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ པཔཉྩསཱུདནིཡཱ ནཱམ མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡ སབྦཱསཝསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ (༡, ༥༨) ‘‘ཨུཎྷནྟི ཙེཏྠ ཨགྒིསནྟཱཔོཝ ཝེདིཏབྦོ, སཱུརིཡསནྟཱཔཝསེན པནེཏཾ ཝཏྠུ ཝུཏྟ’’ནྟི. ཨེཏྠ ཙ སཙཱཡམཏྠོ ཨཱཙརིཡེན ཨཏྟནོ མཏིཝསེན ཝུཏྟོ ཨསྶ, ཏསྶ ཝཏྠུསྶ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟབྷཱཝཉྩ ཏསྶཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ ཨཏྟནོ མཏིབྷཱཝཉྩ ཡུཏྟབྷཱཝཉྩ པཀཱསེཡྻ. ཨཱཙརིཡོ ཧི ཡཏྠ ཡཏྠ པོརཱཎཊྛཀཐཱསུ ཨཝུཏྟཏྠཾ ཝིསེསེཏྭཱ དསྶེཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ ཏཱདིསཾ ཉཱཔཀཝཙནམྤི པཀཱསེཏིཡེཝ, ཡཐཱ སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཾ (༡, ༧༢) ‘‘ཨེཏྠ ཨཱཎཏྟིཡནིསྶགྒིཡཐཱཝརཱཔི པཡོགཱ ཡུཛྫནྟི, ཨཊྛཀཐཱསུ པན ཨནཱགཏཏྟཱ ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦཱ’’ཏི ཝཙནཾ, ཡཐཱ ཙ པཔཉྩསཱུདནིཡཾ (༡, ༣༠) ‘‘ཨཝིཙཱརིཏམེཏཾ པོརཱཎེཧི, ཨཡཾ པན ཨཏྟནོ མཏཱི’’ཏི ཝཙནཾ. ན ཙེཏྠ ཀིཉྩིཔི ཉཱཔཀཝཙནཾ པཀཱསིཏཾ. ཏསྨཱ ‘‘ཡདེཏཾ ‘ཨུཎྷསྶཱཏི ཨགྒིསནྟཱཔསྶཱ’ཏི ཙ, ‘ཨུཎྷནྟི ཙེཏྠ ཨགྒིསནྟཱཔོཝ ཝེདིཏབྦོ’ཏི ཙ ཝཙནཾ, ཨེཏཾ པོརཱཎསུཏྟནྟཊྛཀཐཱཝཙན’’ནྟི ཝེདིཏབྦནྟི.
(གྷ) པུནཔི ཏེན ‘‘པཔཉྩསཱུདནིཡཱ ནཱམ མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡཾ གོཔཱལཀསུཏྟཾ སཾཝཎྞེནྟོ [མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༥༠] བུདྡྷགྷོསོ ‘མགདྷཝིདེཧརཊྛཱནཾ ཨནྟརེ གངྒཱཡ ནདིཡཱ མཛ྄ཛྷེ ཝཱལུཀཏྠལདཱིཔཀཱ ཨཏྠཱི’ཏི སདྡཧཏི མཉྙེ. བུདྡྷགྷོསེན པན དིཊྛགངྒཱ སཱིཧལ༹དཱིཔེ མཧཱཝེལིགངྒཱཡེཝ, ན པན ཨིནྡིཡརཊྛིཀཱནཾ སེཊྛསམྨཏཱ མཧཱགངྒཱཏི པཱཀཊོཡེཝཱཡམཏྠོ’’ཏི ཙཏུཏྠཾ ཀཱརཎཾ དསྶིཏཾ. ཏཾ པན ཨིདཱནི མཧཱགངྒཱཡ མཛ྄ཛྷེ ཏསྨིཾ ཋཱནེ ཏཱདིསཾ དཱིཔཀཾ ཨདིསྭཱ ‘‘པུབྦེཔི ཨེཝམེཝ བྷཝེཡྻཱ’’ཏི ཨེཀཾསཏོ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཝཙནམཏྟམེཝ. ནདིཡོ པན སབྦདཱཔི ཏེནེཝཱཀཱརེན ཏིཊྛནྟཱིཏི ན སཀྐཱ གཧེཏུནྟི པཱཀཊོཡེཝཱཡམཏྠོ. ཏསྨཱ ཡཐཱ པུབྦེ ཏསྶ གོཔཱལསྶ ཀཱལེ ཏསྨིཾ ཋཱནེ མཛ྄ཛྷེ གངྒཱཡ ཏཱདིསཱ དཱིཔཀཱ སཾཝིཛྫམཱནཱ ཨཧེསུཾ, ཏཐེཝ པོརཱཎཊྛཀཐཱསུ ཨེས ཨཏྠོ སཾཝཎྞིཏོ, ¶ ཏདེཝ ཙ ཝཙནཾ ཨཱཙརིཡེན བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཾ ཀཏྭཱ པཀཱསིཏནྟི ཨེཝམེཝ གཧེཏབྦཾ. ཏསྨཱ ཏམྤི ཨཀཱརཎམེཝཱཏི.
བྲཱཧྨཎཀུལཝིཙཱརཎཱ
༢. ཨཐ ‘‘བྲཱཧྨཎམཱཎཝོ’’ཏི པདམྤི ཏེན ཨེཝཾ ཝིཙཱརིཏཾ –
(ཀ) ‘‘བུདྡྷགྷོསོ ‘བྲཱཧྨཎཀུལཛཱཏོ’ཏི ན སཀྐཱ གཧེཏུཾ. ཀསྨཱ ཝེདཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝཛྫཏནཱ སབྦེཔི བྲཱཧྨཎཱ
བྲཱཧྨཎོསྱ མུཁམཱསཱིདི, བཱཧཱུ རཱཛནྱ? ཀཏ?;
ཨཱུརཱུ ཏདསྱ ཡད ཝགྱ?, པདྦྷྱཱཾ གཱུདྲོ ཨཛཱཡཏཱ’’ཏི [ཨིརུཝེད, ༡༠-མཎྜལ, ༩༠; ཏཐཱ ཨཐཝ ༦ ཝེད ༡༩, ༦, ༦].
ཨིམཾ པུརིསསུཏྟཾ ནཱམ མནྟཾ ཛཱནནྟཱིཏི སདྡཧིཡཱ.
ཨཡཾ པནསྶཱ ཨཏྠོ – ‘བྲཱཧྨཎོ ཨསྶ (བྲཧྨུནོ) མུཁཾ ཨཱསི. བཱཧཱུ རཱཛཉྙོ ཀཏོ, ཁཏྟིཡཱ ཨསྶ བཱཧཱུཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡོ ཝེསྶོ, སོ ཨསྶ ཨཱུརཱུ. སུདྡོ ཨསྶ པཱདེཧི ཨཛཱཡཱི’ཏི.
བུདྡྷགྷོསོ པན ‘པཎྜིཏབྲཱཧྨཎོ’ཏི ཉཱཏོཔི ཏཾ གཱཐཾ ན ཨཉྙཱསི. ཏཐཱ ཧི ཏེན བནྡྷུཔཱདཱཔཙྩཱཏི པདསྶ ཨཏྠཝཎྞནཱཡཾ ‘ཏེསཾ ཀིར ཨཡཾ ལདྡྷི – བྲཱཧྨཎཱ བྲཧྨུནོ མུཁཏོ ནིཀྑནྟཱ, ཁཏྟིཡཱ ཨུརཏོ, ཝེསྶཱ ནཱབྷིཏོ, སུདྡཱ ཛཱཎུཏོ, སམཎཱ པིཊྛིཔཱདཏོ’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༦༣; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༠༨] ཏིསྶཱ ཝེདགཱཐཱཡ ཨསམཱནཏྠོ ཝཎྞིཏོ’’ཏི.
ཨཡཾ པནེཏྠ ཨནུཝིཙཱརཎཱ – ཡདི ཙ ཏཾཀཱལིཀཱནམྤི བྲཱཧྨཎཱནཾ ལདྡྷི ཏཐེཝ བྷཝེཡྻ ཡཐཱ ཨེཏིསྶཾ གཱཐཱཡཾ ཝུཏྟཱ, སཱ ཙཏྠཝཎྞནཱ ཨཱཙརིཡསྶ མཏིམཏྟཱ. ཨེཝཾ སཏི སཱ ཝིཙཱརཎཱ ཡུཏྟཱ བྷཝེཡྻ. ཨེཏིསྶཾ པན གཱཐཱཡཾ ‘‘བྲཱཧྨཎོསྱ མུཁམཱསཱིདི’’ཏི པཋམཔཱདེན ‘‘བྲཱཧྨཎཱ བྲཧྨུནོ མུཁཏོ ཛཱཏཱ’’ཏི ཨཏྠོ ཨུཛུཀཏོ ན ལབྦྷཏི. བུདྡྷཀཱལེ པན བྲཱཧྨཎཱནཾ ལདྡྷི ‘‘བྲཱཧྨཎཱ བྲཧྨུནོ མུཁཏོ ཛཱཏཱ’’ཏི ཨེཝམེཝ ཨཧོསཱིཏི པཱཀཊོཡེཝཱཡམཏྠོ. ཏཐཱ ཧི དཱིགྷནིཀཱཡེ པཱཐིཀཝགྒེ ཨགྒཉྙསུཏྟེ (༣, ༦༧) –
‘‘དིསྶནྟི ཁོ པན ཝཱསེཊྛ བྲཱཧྨཎཱནཾ བྲཱཧྨཎིཡོ ཨུཏུནིཡོཔི གབྦྷིནིཡོཔི ཝིཛཱཡམཱནཱཔི པཱཡམཱནཱཔི. ཏེ ཙ བྲཱཧྨཎཱ ¶ ༠ ཡོནིཛཱཝ སམཱནཱ ཨེཝམཱཧཾསུ – བྲཱཧྨཎོཝ སེཊྛོ ཝཎྞོ, ཧཱིནཱ ཨཉྙེ ཝཎྞཱ. བྲཱཧྨཎོཝ སུཀྐོ ཝཎྞོ, ཀཎྷཱ ཨཉྙེ ཝཎྞཱ. བྲཱཧྨཎཱཝ སུཛ྄ཛྷནྟི, ནོ ཨབྲཱཧྨཎཱ. བྲཱཧྨཎཱཝ བྲཧྨུནོ པུཏྟཱ ཨོརསཱ མུཁཏོ ཛཱཏཱ བྲཧྨཛཱ བྲཧྨནིམྨིཏཱ བྲཧྨདཱཡཱདཱཏི. ཏེ བྲཧྨཱནཉྩེཝ ཨབྦྷཱཙིཀྑནྟི, མུསཱ ཙ བྷཱསནྟི, བཧུཉྩ ཨཔུཉྙཾ པསཝནྟཱི’’ཏི –
བྷགཝཏཱ མཧཱཀཱརུཎིཀེན ཝཱསེཊྛབྷཱརདྭཱཛཱནཾ བྲཱཧྨཎམཱཎཝཀཱནཾ བྷཱསིཏཾ, ཏེཧི ཙ ཏཾ ཨབྷིནནྡིཏཾ. ཏེ པན དྭེཔི མཱཎཝཀཱ ཛཱཏིཝསེན པརིསུདྡྷབྲཱཧྨཎཱ ཙེཝ ཧོནྟི ཏིཎྞམྤི ཝེདཱནཾ པཱརགུནོ ཙ. ཏསྨཱ ‘‘བྲཱཧྨཎཱ བྲཧྨུནོ མུཁཏོ ནིཀྑནྟཱ’’ཏི ཝཙནསྶ ཏཾཀཱལིཀཱནཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ ལདྡྷིཝསེན ཝུཏྟབྷཱཝོ པཱཀཊོཡེཝ. ཡཐཱ ཙེཏཾ, ཨེཝཾ ‘‘ཁཏྟིཡཱ ཨུརཏོ, ཝེསྶཱ ནཱབྷིཏོ, སུདྡཱ ཛཱཎུཏོ, སམཎཱ པིཊྛིཔཱདཏོ’’ཏི ཝཙནམྤི ‘‘ཏཾཀཱལིཀབྲཱཧྨཎཱནཾ ལདྡྷིཉྙཱུཧི པོརཱཎཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ཝུཏྟ’’ནྟི སདྡཧིཏྭཱ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན ཏཾ སབྦཾ པོརཱཎཊྛཀཐཱཏོ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནམཏྟེན ཝིསེསེཏྭཱ པཀཱསིཏཾ བྷཝེཡྻ. ཏསྨཱ ཏཱཡཔི ཝེདགཱཐཱཡ ཨཱཙརིཡསྶ ཨབྲཱཧྨཎབྷཱཝསཱདྷནཾ ཨནུཔཔནྣམེཝཱཏི.
(ཁ) པུནཔི ཏེན ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ ཨབྲཱཧྨཎབྷཱཝསཱདྷནཏྠཾ དུཏིཡམྤི ཀཱརཎཾ ཨེཝམཱཧཊཾ –
‘‘བྲཱཧྨཎགནྠེསུ གབྦྷགྷཱཏཝཱཙཀཾ བྷྲཱུནཧཱཏི པདཾ པཱལི༹ཡཾ བྷཱུནཧུ (བྷཱུནཧནོ) ཨིཏི དིསྶཏི. མཱགཎྜིཡསུཏྟེ བྷརིཡཱཡ མེཐུནསཾཝཱསཱབྷཱཝེན ཨུཔྤཛྫནཱརཧགབྦྷསྶ ནཱསཀཏྟཾ སནྡྷཱཡ མཱགཎྜིཡོ པརིབྦཱཛཀོ བྷགཝནྟཾ ‘བྷཱུནཧུ (བྷཱུནཧནོ) སམཎོ གོཏམོ’ཏི [མ. ནི. ༢.༢༠༧ ཨཱདཡོ] ཨཱཧ. ཏཾ བུདྡྷགྷོསོ ན ཛཱནཱཏཱིཏི པཱཀཊོཡེཝ ཏདཏྠསཾཝཎྞནཱཡ. ཏཏྠ ཧི ཏེན བྷཱུནཧུནོཏི (བྷཱུནཧནསྶཱ) པདཾ ‘ཧཏཝཌྜྷིནོ མརིཡཱདཀཱརཀསྶཱ’ཏི [མ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༠༧] ཝཎྞིཏ’’ནྟི.
ཏམྤི ཨཡུཏྟམེཝ. ན ཧི མཱགཎྜིཡེན ཕོཊྛབྦཱརམྨཎཱཔརིབྷོགམཏྟམེཝ སནྡྷཱཡ བྷཱུནཧུབྷཱཝོ ཝུཏྟོ, ཨཐ ཁོ ཚནྣམྤི ལོཀཱམིསཱརམྨཎཱནཾ ཨཔརིབྷོགཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟོ. ཏསྨིཉྷི སུཏྟེ –
‘‘ཙཀྑུཾ ¶ ཁོ མཱགཎྜིཡ རཱུཔཱརཱམཾ རཱུཔརཏཾ རཱུཔསམྨུདིཏཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏསྶ དནྟཾ གུཏྟཾ རཀྑིཏཾ སཾཝུཏཾ, ཏསྶ ཙ སཾཝརཱཡ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཨིདཾ ནུ ཏེ ཨེཏཾ མཱགཎྜིཡ སནྡྷཱཡ བྷཱསིཏཾ ‘བྷཱུནཧུ སམཎོ གོཏམོ’ཏི. ཨེཏདེཝ ཁོ པན མེ བྷོ གོཏམ སནྡྷཱཡ བྷཱསིཏཾ ‘བྷཱུནཧུ སམཎོ གོཏམོ’ཏི. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ, ཨེཝཉྷི ནོ སུཏྟེ ཨོཙརཏཱིཏི…པེ… མནོ ཁོ མཱགཎྜིཡ དྷམྨཱརཱམོ དྷམྨརཏོ དྷམྨསམྨུདིཏོ, སོ ཏཐཱགཏསྶ དནྟོ གུཏྟོ རཀྑིཏོ སཾཝུཏོ, ཏསྶ ཙ སཾཝརཱཡ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཨིདཾ ནུ ཏེ ཨེཏཾ མཱགཎྜིཡ སནྡྷཱཡ བྷཱསིཏཾ ‘བྷཱུནཧུ སམཎོ གོཏམོ’ཏི. ཨེཏདེཝ ཁོ པན མེ བྷོ གོཏམ སནྡྷཱཡ བྷཱསིཏཾ ‘བྷཱུནཧུ སམཎོ གོཏམོ’ཏི. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ, ཨེཝཉྷི ནོ སུཏྟེ ཨོཙརཏཱི’’ཏི [མ. ནི. ༢.༢༠༧ ཨཱདཡོ].
ཨེཝཾ བྷགཝཏོ ཙ ཨནུཡོགོ མཱགཎྜིཡསྶ ཙ པཊིཉྙཱ ཨཱགཏཱ.
ཨེཏྠ ཧི མེཐུནཔྤཊིསེཝནཝསེན ཕོཊྛབྦཱརམྨཎཔརིབྷོགཧེཏུ ཨེཝ གབྦྷཔཏིཊྛཱནཾ སམྦྷཝཏཱིཏི ཏདཔརིབྷོགམེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘བྷཱུནཧཱུ’’ཏི ཝཏྟུཾ ཨརཧཏི, ཏདཉྙེསཾ པན པཉྩནྣཾ རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎཱནཾ, ཏཏྠཱཔི ཝིསེསཏོ དྷམྨཱརམྨཎསྶ སུདྡྷམནོཝིཉྙཱཎེན པརིབྷོགཧེཏུ ནཏྠི ཀིཉྩི གབྦྷཔཏིཊྛཱནནྟི ཏེསཾ ཨཔརིབྷོགཾ སནྡྷཱཡ བྷཱུནཧཱུཏི ཝཏྟུཾ ན ཨརཧཏིཡེཝ, མཱགཎྜིཡེན པན སབྦཱནིཔི ཏཱནི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟབྷཱཝོ པཊིཉྙཱཏོ, ཀཱརཎཉྩསྶ དསྶིཏཾ ‘‘ཨེཝཉྷི ནོ སུཏྟེ ཨོཙརཏཱི’’ཏི. ཏསྨཱ ཀིཉྩཱཔི དཱནི བྲཱཧྨཎགནྠེསུ བྷཱུནཧུ- (བྷྲཱུནཧཱ) སདྡོ གབྦྷགྷཱཏནཏྠེ དིསྶཏི, མཱགཎྜིཡསུཏྟེ པནེསོ ཨཏྠོ ན ཡུཛྫཏཱིཏི ཨཱཙརིཡེན ‘‘ཧཏཝཌྜྷི མརིཡཱདཀཱརཀོ’’ཏི ཨཡམེཝཏྠོ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཝསེན པཀཱསིཏོཏི ཝེདིཏབྦོ.
(ག) པུནཔི ཏེན ‘‘ཨིདམྤན བུདྡྷགྷོསསྶ ཨབྲཱཧྨཎབྷཱཝསཱདྷཀཾ པཙྪིམཀཱརཎཾ, སོ ཧི ཝིསུདྡྷིམགྒེ སཱིལནིདྡེསེ (༡, ༣༡) བྲཱཧྨཎཱནཾ པརིཧཱསཾ ཀརོནྟོ ‘ཨེཝཾ ཨིམིནཱ པིཎྜཔཱཏཔཊིསེཝནེན པུརཱཎཉྩ ཛིགྷཙྪཱཝེདནཾ པཊིཧངྑཱམི, ནཝཉྩ ཝེདནཾ ཨཔརིམིཏབྷོཛནཔཙྩཡཾ ཨཱཧརཧཏྠཀ ཨལཾསཱཊཀ ཏཏྲཝཊྚཀ ཀཱཀམཱསཀ བྷུཏྟཝམིཏཀབྲཱཧྨཎཱནཾ ཨཉྙཏརོ ¶ ཝིཡ ན ཨུཔྤཱདེསྶཱམཱིཏི པཊིསེཝཏཱི’ཏི ཨཱཧ. ཨིདཾ པན ཨེཀསྶ བྷིནྣབྲཱཧྨཎལདྡྷིཀསྶཱཔི ཝཙནཾ སིཡཱཏི ཏདེཝ དལ༹ྷཀཱརཎཾ ཀཏྭཱ ན སཀྐཱ ‘བུདྡྷགྷོསོ ཨབྲཱཧྨཎོ’ཏི ཝཏྟུ’’ནྟི ཏཏིཡཾ ཀཱརཎཾ ཝུཏྟཾ. ཏཾ པན ཨཏིསཾཝེཛནཱིཡཝཙནམེཝ. ན ཧེཏཾ ཨཱཙརིཡེན བྲཱཧྨཎཱནཾ པརིཧཱསཾ ཀཱཏུཀཱམེན ཝུཏྟཾ, ན ཙ ཏཾ པརིཧཱསཝཙནེན སཾཡོཛེཏབྦཊྛཱནཾ, ཨཉྙདཏྠུ ཡཐཱབྷཱུཏམཏྠཾ དསྶེཏྭཱ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ ཨོཝཱདཱནུསཱསནིདཱནཝསེན ཝཏྟབྦཊྛཱནཾ, ཏཐཱཡེཝ ཙ ཨཱཙརིཡེན ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི ཡེ ལོཀེ པརདཏྟཱུཔཛཱིཝིནོ སམཎཱ ཝཱ བྲཱཧྨཎཱ ཝཱ ཨཉྙེ ཝཱཔི ཙ པུགྒལཱ, ཏེ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎརཧིཏཱ ཨསཾཝརེ ཋིཏཱ ཀདཱཙི ཨཏིཔཎཱིཏཾ རསཾ པཧཱུཏཾ ལདྡྷཱ ཨཔརིམིཏམྤི བྷུཉྫེཡྻུཾ, ཝིསེསཏོ པན བྲཱཧྨཎཱ ལོཀིཀཝཏྠུཝསེན ཙ, ཛཱཏཀཱདིསཱསནིཀཝཏྠུཝསེན ཙ ཏཱདིསཱ ཨཧེསུནྟི པཱཀཊཱ. ཨིམསྨིཉྷི ལོཀེ ཝསྶསཏསཧསྶེཧི ཝཱ ཝསྶཀོཊཱིཧི ཝཱ ཨཔརིཙྪིནྣདྡྷཱནེ ཀོ སཀྐཱ ཝཏྟུཾ ‘‘ནེདིསཱ བྷཱུཏཔུབྦཱ’’ཏི. ཏསྨཱ ཏཱདིསེཧི ཝིཡ ན ཨཔརིམིཏབྷོཛནེཧི བྷཝིཏབྦནྟི ཨོཝཱདཱནུསཱསནིདཱནཝསེནེཝ ཝུཏྟཾ. ཏདེཝཾ ཨཏྠསཾཧིཏམྤི སམཱནཾ ཨཡོནིསོམནསིཀརོཏོ ཨནཏྠམེཝ ཛཱཏཾ, ཡཐཱ སབྷརིཡསྶ མཱགཎྜིཡབྲཱཧྨཎསྶ ཨནཱགཱམིམགྒཕལཏྠཱཡཔི དེསིཏཱ གཱཐཱ [དྷ. པ. ཨཊྛ. ༡.སཱམཱཝཏཱིཝཏྠུ] ཏེསཾ དྷཱིཏུཡཱ ཨནཏྠཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི སཾཝེགོཡེཝེཏྠ བྲཱུཧེཏབྦོཏི.
པཏཉྫལིཝཱདཝིཙཱརཎཱ
༣. ཨཐ ཏེན ‘‘པཱཏཉྫལཱིམཏཾ པརིཝཏྟེཏཱི’’ཏི ཝཙནམྤི ཨེཝཾ ཝིཙཱརིཏཾ.
(ཀ) ‘‘བུདྡྷགྷོསོ པཏཉྫལིསྶ ཝཱ ཨཉྙེསཾ ཝཱ ཨུཏྟརཨིནྡིཡརཊྛིཀཱནཾ ཝཱདཾ ཨཔྤཀམེཝ ཨཉྙཱསི. པཏཉྫལིཝཱདེསུ ཧི ཨཎིམཱ ལགྷིམཱཏི ཨིདམེཝ དྭཡཾ དསྶེསི [ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༤༤] ཏཏུཏྟརི ཡོགསུཏྟཾ ཨཛཱནནྟོ, པཏཉྫལིཝཱདསྶ ཙ ཏུལེཏྭཱ དཱིཔནཱ ཏསྶ གནྠེསུ ན དིསྶཏི, པཏཉྫལིནཱ ཀཏཔཀརཎཉྩ པཏཉྫལཱིཏི ནཱམམཏྟམྤི ཙ ཏཏྠ དཱིཔིཏཾ ནཏྠི. ཝིསུདྡྷིམགྒེ པན པཉྙཱབྷཱུམིནིདྡེསེ ‘པཀཏིཝཱདཱིནཾ པཀཏི ཝིཡཱ’ཏི [ཝིསུདྡྷི. ༢.༥༨༤] པཀཏིཝཱད (སཾཁྱཱཝཱད) ནཱམམཏྟཾ པཀཱསིཏཾ, ཏཏྠེཝ ཙ ‘པཊིཉྙཱ ཧེཏཱུཏིཨཱདཱིསུ ཧི ལོཀེ ཝཙནཱཝཡཝོ ¶ ཧེཏཱུཏི ཝུཙྩཏཱི’ཏི [ཝིསུདྡྷི. ༢.༥༩༥] ཨུདཱཧརིཏཾ, ཏེན ཉཱཡཏི ‘བུདྡྷགྷོསོ ཨིནྡིཡཏཀྐནཡདཱིཔཀེ ཉཱཡགནྠསྨིཾ ཀིཉྩི མཱུལབྷཱགམཏྟཾ ཨཔརིཔུཎྞཾ ཛཱནཱཏཱི’ཏི’’.
ཏཾ པན སབྦམྤི ཀེཝལཾ ཨཱཙརིཡསྶ ཨབྦྷཱཙིཀྑཎམཏྟམེཝ. ཨཏིགམྦྷཱིརསྶ ཧི ཨཏིགརུཀཱཏབྦསྶ སུཔརིསུདྡྷསྶ པིཊཀཏྟཡསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཾ ཀརོནྟེན སུཔརིསུདྡྷོཡེཝ པཱལི༹ནཡོ ཙ ཨཊྛཀཐཱནཡོ ཙ པོརཱཎཐེརཝཱདཱ ཙཱཏི ཨཱིདིསཱཡེཝ ཨཏྠཱ པཀཱསེཏབྦཱ, ཡཾ ཝཱ པན ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ ཨུཔཀཱརཀཾ སདྡཝིནིཙྪཡཔཊིསཾཡུཏྟཾ ལོཀིཡགནྠཝཙནཾ, ཏདེཝ ཙ ཡཐཱརཧཾ པཀཱསེཏབྦཾ, ན པན ཨནུཔཀཱརཱནིཔི ཏཾཏཾགནྠཏཀྐཏྟུནཱམཱནི ཙ, ཏེཧི ཝུཏྟཝཙནཱནི ཙ བཧཱུནི, ན ཙ ཏེསཾ ཨཔྤཀཱསནེན ‘‘ན ཏེ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡོ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝཏྟབྦོ. ཡདི ཧི ཡཾ ཡཾ ལོཀིཡགནྠཾ ཨཏྟནཱ ཛཱནཱཏི, ཏཾ སབྦཾ ཨནུཔཀཱརམྤི ཨཏྟནོ ཨཊྛཀཐཱཡམཱནེཏྭཱ པཀཱསེཡྻ, ཨཏིཝིཏྠཱརཱ ཙ སཱ བྷཝེཡྻ ཨཔརིསུདྡྷཱ ཙ ཨསམྨཱནིཏཱ ཙ སཱསནིཀཝིཉྙཱུཧཱིཏི ཨཱཙརིཡེན པཏཉྫལིཝཱདཱདཡོ ན ཝིཏྠཱརེན པཀཱསིཏཱཏི ཉཱཏབྦཾ, ཨཉྙདཏྠུ ཡེཧི ཡེཧི ལོཀིཡགནྠེཧི ཀིཉྩི ཀིཉྩི ཨཱཙརིཡེན ཨཱནེཏྭཱ པཀཱསིཏཾ, ཏེ ཏེ ཙ གནྠཱ, ཨཉྙེཔི ཙ ཏཱདིསཱ ཨཱཙརིཡེན ཉཱཏཱཏྭེཝ ཛཱནིཏབྦཱ ཝིཉྙཱུཧི, ཡཐཱ སམུདྡསྶ ཨེཀདེསཾ དིསྭཱ སབྦོཔི སམུདྡོ ཨེདིསོཏི ཉཱཡཏི. ཨཱཙརིཡོ པན ཡཏྠ ཡཏྠ ཝེདཔཊིསཾཡུཏྟཝཙནཱནི ཨཱགཏཱནི, ཏཏྠ ཏཏྠ ཝེདགནྠེཧིཔི ཀིཉྩི ཀིཉྩི ཨཱནེཏྭཱ པཀཱསེསིཡེཝ. ཏཐཱ ཧི ཨཱཙརིཡེན སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཾ ནཱམ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡཾ –
‘‘ཏིཎྞཾ ཝེདཱནནྟི ཨིརུཝེདཡཛུཝེདསཱམཝེདཱན’’ནྟི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༥༦] ཙ,
‘‘ཨིཏིཧཱསཔཉྩམཱནནྟི ཨཐབྦཎཝེདཾ ཙཏུཏྠཾ ཀཏྭཱ ཨིཏིཧ ཨཱས ཨིཏིཧ ཨཱསཱཏི ཨཱིདིསཝཙནཔཊིསཾཡུཏྟོ པུརཱཎཀཐཱསངྑཱཏོ ཨིཏིཧཱསོ པཉྩམོ ཨེཏེསནྟི ཨིཏིཧཱསཔཉྩམཱ, ཏེསཾ ཨིཏིཧཱསཔཉྩམཱནཾ ཝེདཱན’’ནྟི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༥༦] ཙ,
‘‘ཡིཊྛཾ ཝུཙྩཏི མཧཱཡཱགོ’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༧༠-༡༧༢] ཙ,
‘‘ཨགྒིཧོམནྟི ¶ ཨེཝརཱུཔེན དཱརུནཱ ཨེཝཾ ཧུཏེ ཨིདཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨགྒིཛུཧནཾ. དབྦིཧོམཱདཱིནིཔི ཨགྒིཧོམཱནེཝ, ཨེཝརཱུཔཱཡ དབྦིཡཱ ཨཱིདིསེཧི ཀཎཱདཱིཧི ཧུཏེ ཨིདཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨེཝཾ པཝཏྟིཝསེན པན ཝིསུཾ ཝུཏྟཱནཱི’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༡] ཙ,
‘‘སཱསཔཱདཱིནི པན མུཁེན གཧེཏྭཱ ཨགྒིམྷི པཀྑིཔནཾ, ཝིཛྫཾ པརིཛཔྤིཏྭཱ ཛུཧནཾ ཝཱ མུཁཧོམ’’ནྟི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༡] ཙ –
ཨེཝམཱདིནཱ ཝེདཔཊིསཾཡུཏྟཝཙནཱནི ཝེདགནྠཱནུརཱུཔཏོ ཝཎྞིཏཱནི. ཏཱནི ཙ པོརཱཎཊྛཀཐཱཏོ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཝསེན ཝུཏྟཱནིཔི བྷཝེཡྻུཾ, ཝེདགནྠེསུ པན ཨཀོཝིདེན ཡཱཐཱཝཏོ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཾ ཀཱཏུམྤི ན སུཀརམེཝ, ཏསྨཱ ཨཱཙརིཡསྶ ཝེདགནྠེསུ ཀོཝིདབྷཱཝོཔི པཱཀཊོཡེཝ. ཨེཝཾ ཝེདགནྠེསུ ཙ ཏདཉྙལོཀིཡགནྠེསུ ཙ སུཀོཝིདསྶེཝ སམཱནསྶ ཏེསཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཨཔྤཀཱསནཾ ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎེནེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨཔི ཙ ཨཱཙརིཡོ ཨཏྟནོ གནྠཱརམྦྷེཡེཝ –
‘‘ཏཏོ ཙ བྷཱསནྟརམེཝ ཧིཏྭཱ,
ཝིཏྠཱརམགྒཉྩ སམཱསཡིཏྭཱ;
ཝིནིཙྪཡཾ སབྦམསེསཡིཏྭཱ…པེ…
ཡསྨཱ ཨཡཾ ཧེསྶཏི ཝཎྞནཱཔཱི’’ཏི [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] ཙ.
‘‘ཨཔནེཏྭཱན ཏཏོཧཾ, སཱིཧལ༹བྷཱསཾ མནོརམཾ བྷཱསཾ;
ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀཾ, ཨཱརོཔེཏྭཱ ཝིགཏདོསཾ.
སམཡཾ ཨཝིལོམེནྟོ, ཐེརཱནཾ ཐེརཝཾསཔདཱིཔཱནཾ;
སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱནཾ, མཧཱཝིཧཱརེ ནིཝཱསིནཾ;
ཧིཏྭཱ པུནཔྤུནཱགཏ-མཏྠཾ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] ཙ–
ཨེཝཾ པོརཱཎཊྛཀཐཱནཾ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནསཾཁིཔནཝསེནེཝ ཝིསེསེཏྭཱ ཨབྷིནཝཊྛཀཐཱཡོ ཀརིསྶཱམཱིཏི པཊིཉྙཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏམེཝ ཨཀཱསི, ན ཨཏྟནོ ཉཱཎཔྤབྷཱཝེན ཝིསེསེཏྭཱཏིཔི ཝེདིཏབྦཾ. ཏསྨཱ ཨཊྛཀཐཱསུ ¶ པཏཉྫལིཝཱདཱདཱིནཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཨཔྤཀཱསནམཱརབྦྷ ‘‘བུདྡྷགྷོསོ པཏཉྫལིཝཱདཱདཱིནི པརིཔུཎྞཾ ན ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝཙནཾ ཀེཝལཾ ཨཱཙརིཡསྶ ཨབྦྷཱཙིཀྑཎམཏྟམེཝཱཏི.
ཀབྦསཏྠཝིཙཱརཎཱ
༤. པུནཔི སོ ཨེཝམཱཧ ‘‘ཀིཉྩཱཔི བུདྡྷགྷོསོ རཱམཱཡཎམཧཱབྷཱརཏསངྑཱཏཱནཾ མཧཱཀབྦསཏྠཱནཾ སུཀུསལོ ཝིཡ ན དིསྶཏི, ཏཐཱཔི ཏཱནི དསྶེསི. ཀཐཾ? ཨཀྑཱནནྟི བྷཱརཏཡུཛ྄ཛྷནཱདིཀཾ, ཏཾ ཡསྨིཾ ཋཱནེ ཀཐཱིཡཏི, ཏཏྠ གནྟུམྤི ན ཝཊྚཏཱིཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༣] ཙ, ཏསྶ (སམྥཔལཱཔསྶ) དྭེ སམྦྷཱརཱ བྷཱརཏཡུདྡྷསཱིཏཱཧརཎཱདིནིརཏྠཀཀཐཱཔུརེཀྑཱརཏཱ ཏཐཱརཱུཔིཀཐཱཀཐནཉྩཱཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༨] ཙ དསྶེསཱི’’ཏི.
ཏཾ པན པུརིམཝཙནཏོཔི ཨཧེཏུཀཏརཾ ཀེཝལཾ ཨནཱདརཱིཀརཎམཏྟམེཝ. ཨཏིགམྦྷཱིརཏྠསྶ ཧི ཨཏིགརུཀརཎཱིཡསྶ པིཊཀཏྟཡསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡཾ ནིརཏྠཀསྶ སམྥཔལཱཔསམུདཱཡབྷཱུཏསྶ ཀབྦསཏྠསྶ ཝིཏྠཱརཏོ པཀཱསནེན ཀིཾ སིཡཱ པཡོཛནཾ, ཨཉྙདཏྠུ སཱཡེཝསྶ ཨསམྨཱནིཏཱ, ཨནཱདརིཡཱ ཙ ཝིཉྙཱུཧཱིཏི.
བཱཧུསཙྩགུཎམཀྑནཾ
༥. པུནཔི དྷམྨཱནནྡོ ཨཱཙརིཡསྶ བཱཧུསཙྩགུཎཾ མཀྑེཏུཀཱམོ ཨེཝམཱཧ – ‘‘ཏསྶ (བུདྡྷགྷོསསྶ) སམཡནྟརཀོཝིདསངྑཱཏཾ བཱཧུསཙྩཾ ན ཏཏོ ཨུཏྟརིཏརཾ ཧོཏི, ཡཾ ཨཱདྷུནིཀཱནཾ གནྠནྟརཀོཝིདཱནཾ སཱིཧལི༹ཀབྷིཀྑཱུནཾ ཡཾ ཝཱ ཨེཀཱདསམེ ཁརིསྟཝསྶསཏཀེ (༡༠༠༡-༡༡༠༠) ཨུཔྤནྣཱནཾ དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛིཀཱནཾ ཨནུརུདྡྷ-དྷམྨཔཱལཱདཱིནཾ བྷིཀྑཱུན’’ནྟི.
ཏཾ པན སབྦཐཱཔི ཨཡུཏྟཝཙནམེཝ. ཡདི ཧི ཨཱདྷུནིཀཱ ཝཱ སཱིཧལི༹ཀབྷིཀྑཱུ, པོརཱཎཱ ཝཱ ཨཱཙརིཡཨནུརུདྡྷ-དྷམྨཔཱལཏྠེརཱདཡོ སམཡནྟརབཱཧུསཙྩཝསེན ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན སམཱནཱ ཝཱ ཨུཏྟརིཏརཱ ཝཱ བྷཝེཡྻུཾ, ཏེ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ ཨཊྛཀཐཱཧི ཨནཱརདྡྷཙིཏྟཱ ཧུཏྭཱ ཏཏོ སུནྡརཏརཱ པརིཔུཎྞཏརཱ ཙ ཨབྷིནཝཊྛཀཐཱཡོ ཀརེཡྻུཾ, ན པན ཏེ ཏཐཱ ཀརོནྟི, ན ཀེཝལཾ ན ཀརོནྟིཡེཝ, ཨཐ ¶ ཁོ ཏེསཾ ཨེཀོཔི ན ཨེཝཾ ཝདཏི ‘‘ཨཧཾ བུདྡྷགྷོསེན བཱཧུསཙྩཝསེན སམསམོཏི ཝཱ ཨུཏྟརིཏརོ’’ཏི ཝཱ, ཨཉྙདཏྠུ ཏེ ཨཱཙརིཡསྶ ཨཊྛཀཐཱཡོཡེཝ སཾཝཎྞེནྟི ཙ ཨུཔཏྠམྦྷེནྟི ཙ, ཨཱཙརིཡཊྛཱནེ ཙ ཋཔེནྟི. ཏེནེཏཾ ཉཱཡཏི སབྦཐཱཔི ཨཡུཏྟཝཙནནྟི.
མཧཱཡཱནིཀནཡཝིཙཱརཎཱ
༦. པུན སོ ཏཱཝཏྟཀེནཱཔི ཨསནྟུཊྛོ ཨཱཙརིཡཾ ཨཝམཉྙནྟོ ཨེཝམཱཧ – ‘‘མཧཱཡཱནནིཀཱཡསྶ པདྷཱནཱཙརིཡབྷཱུཏཱནཾ ཨསྶ གྷོས-ནཱགཛྫུནཱནཾ ནཡཾ ཝཱ, ནཱམམཏྟམྤི ཝཱ ཏེསཾ ན ཛཱནཱཏི མཉྙེ བུདྡྷགྷོསོ’’ཏི. ཏཾ པན ཨཏིཝིཡ ཨདྷམྨིཀཾ ནིརཏྠཀཉྩ ནིགྒཧཝཙནམཏྟམེཝ. ན ཧི ནིཀཱཡནྟརིཀཱནཾ ཝཱདནཡཱནཾ ཨཏྟནོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཔྤཀཱསནེན སོ ཏེ ན ཛཱནཱཏཱིཏི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ནནུ ཨཱཙརིཡེན ཨཱགམཊྛཀཐཱསུ གནྠཱརམྦྷེཡེཝ –
‘‘སམཡཾ ཨཝིལོམེནྟོ, ཐེརཱནཾ ཐེརཝཾསཔདཱིཔཱནཾ;
སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱནཾ, མཧཱཝིཧཱརེ ནིཝཱསིན’’ནྟི ཙ,
ཨིདྷཱཔི ཝིསུདྡྷིམགྒེ –
‘‘མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, དེསནཱནཡནིསྶིཏཾ;
ཝིསུདྡྷིམགྒཾ བྷཱསིསྶ’’ནྟི [ཝིསུདྡྷི. ༡.༢] ཙ,
‘‘ཏསྶཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཾ ཀརོནྟེན ཝིབྷཛྫཝཱདིམཎྜལཾ ཨོཏརིཏྭཱ ཨཱཙརིཡེ ཨནབྦྷཱཙིཀྑནྟེན སཀསམཡཾ ཨཝོཀྐམནྟེན པརསམཡཾ ཨནཱཡཱུཧནྟེན སུཏྟཾ ཨཔྤཊིབཱཧནྟེན ཝིནཡཾ ཨནུལོམེནྟེན མཧཱཔདེསེ ཨོལོཀེནྟེན དྷམྨཾ དཱིཔེནྟེན ཨཏྠཾ སངྒཱཧེནྟེན ཏམེཝཏྠཾ པུནརཱཝཏྟེཏྭཱ ཨཔརེཧིཔི པརིཡཱཡནྟརེཧི ནིདྡིསནྟེན ཙ ཡསྨཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ ཀཱཏབྦཱ ཧོཏཱི’’ཏི [ཝིསུདྡྷི. ༢.༥༨༡] ཙ,
‘‘སཱསནཾ པནིདཾ ནཱནཱ-དེསནཱནཡམཎྜིཏཾ;
པུབྦཱཙརིཡམགྒོ ཙ, ཨབྦོཙྪིནྣོ པཝཏྟཏི;
ཡསྨཱ ཏསྨཱ ཏདུབྷཡཾ, སནྣིསྶཱཡཏྠཝཎྞནཾ;
ཨཱརབྷིསྶཱམི ཨེཏསྶཱ’’ཏི [ཝིསུདྡྷི. ༢.༥༨༡] ཙ,
པཊིཉྙཾ ¶ ཀཏྭཱ ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏཔྤཀཱརེནེཝ ཨཊྛཀཐཱཡོ ཀཏཱ. ཨེཝམེཏཱསཾ ཀརཎེ ཀཱརཎམྤེཏྠ པཀཱསེཏབྦཾ, ཏསྨཱ དཱནི ཏམྤཀཱསནཏྠཾ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ པརིནིབྦུཏིཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ ཀཱལོ, ཏཱཝ སཱསནཔྤཝཏྟིཀྐམམྤི ཝཀྑཱམ.
སཱསནཔྤཝཏྟིཀྐམོ
བྷགཝཏོ ཧི པརིནིབྦུཏིཀཱལཏོ པཙྪཱ ཝསྶསཏབྦྷནྟརེ བུདྡྷསཱསནེ ཀོཙིཔི ཝཱདབྷེདོ ནཱམ ནཏྠི. ཝསྶསཏཀཱལེ པན དུཏིཡསངྒཱིཏིཀཱརེཧི ཐེརེཧི ནིཀྐཌྜྷིཏཱ ཝཛྫིཔུཏྟཀཱ བྷིཀྑཱུ པཀྑཾ ལབྷིཏྭཱ དྷམྨཉྩ ཝིནཡཉྩ ཨཉྙཐཱ ཀཏྭཱ མཧཱསངྒཱིཏིནཱམེན ཝིསུཾ སངྒཱིཏིམཀཾསུ. ཏདཱ སངྒཱིཏིདྭཡཱརཱུལ༹ྷཔུརཱཎདྷམྨཝིནཡམེཝ སམྤཊིཙྪནྟཱནཾ ཐེརཱནཾ གཎོ ཐེརཝཱདོཏི ཙ ཏདཉྙེསཾ མཧཱསངྒྷིཀོཏི ཙ ཝོཧརཱིཡནྟི.
པུན མཧཱསངྒྷིཀཏོ (༡) གོཀུལིཀོ (༢) ཨེཀབྱོཧཱརིཀོཏི དྭེ ཨཱཙརིཡགཎཱ ཨུཔྤནྣཱ. པུན གོཀུལིཀཏོ (༣) པཉྙཏྟིཝཱདོ (༤) བཱཧུལིཀོ (བཧུསྶུཏིཀོ)ཏི དྭེ ཨུཔྤནྣཱ. པུན བཱཧུལིཀཏོཔི (༥) ཙེཏིཡཝཱདིགཎོ ཨུཔྤནྣོཏི ཨེཏེ པཉྩ མཱུལབྷཱུཏེན མཧཱསངྒྷིཀེན སཧ ཚ པཱཊིཡེཀྐཱ ཨཱཙརིཡགཎཱ ཨཧེསུཾ.
ཝིསུདྡྷཏྠེརཝཱདཏོཔི (༡) མཧིསཱསཀོ (༢) ཝཛྫིཔུཏྟཀོཏི དྭེ ཨཱཙརིཡགཎཱ ཨུཔྤནྣཱ. པུན མཧིསཱསཀཏོ (༣) སབྦཏྠིཝཱདོ (༤) དྷམྨགུཏྟིཀོཏི དྭེ ཨུཔྤནྣཱ. པུན སབྦཏྠིཝཱདཏོཔི (༥) ཀསྶཔིཡོ, ཏཏོཔི (༦) སངྐནྟིཀོ, ཏཏོཔི (༧) སུཏྟཝཱདཱིཏི ཏཡོ ཨུཔྤནྣཱ. ཝཛྫིཔུཏྟཀཏོཔི (༨) དྷམྨོཏྟརིཡོ (༩) བྷདྡཡཱནིཀོ (༡༠) ཚནྣཱགཱརིཀོ (༡༡) སམྨིཏིཡོཏི ཙཏྟཱརོ ཨུཔྤནྣཱཏི ཏེ ཨེཀཱདས མཱུལབྷཱུཏེན ཝིསུདྡྷཏྠེརཝཱདེན སཧ དྭཱདས ཨཱཙརིཡགཎཱ ཨཧེསུཾ. ཨིཏི ཨིམེ ཙ དྭཱདས པུརིམཱ ཙ ཚཱཏི ཨཊྛཱརས ཨཱཙརིཡགཎཱ དུཏིཡཏཏིཡསངྒཱིཏཱིནཾ ཨནྟརེ ཛཱཏཱ ཨཧེསུཾ.
ཏེསུ མཱུལབྷཱུཏོ ཐེརཝཱདགཎོཡེཝ པོརཱཎདྷམྨཝིནཡགརུཀོ ཧུཏྭཱ ཨནཱུནམནདྷིཀཾ ཀེཝལཔརིཔུཎྞཾ པརིསུདྡྷཾ པོརཱཎིཀཾ དྷམྨཝིནཡཾ དྷཱརེསི. ཨིཏརེ པན སཏྟརས བྷིནྣགཎཱ པོརཱཎིཀཾ དྷམྨཝིནཡཾ ཨཉྙཐཱ ¶ ཨཀཾསུ. ཏེན ཏེསཾ དྷམྨཝིནཡོ ཀཏྠཙི ཨཱུནོ ཀཏྠཙི ཨདྷིཀོ ཧུཏྭཱ ཨཔརིཔུཎྞོ ཙེཝ ཨཧོསི ཨཔརིསུདྡྷོ ཙ. ཏེན ཝུཏྟཾ དཱིཔཝཾསེ པཉྩམཔརིཙྪེདེ –
‘‘ནིཀྐཌྜྷིཏཱ པཱཔབྷིཀྑཱུ, ཐེརེཧི ཝཛྫིཔུཏྟཀཱ;
ཨཉྙཾ པཀྑཾ ལབྷིཏྭཱན, ཨདྷམྨཝཱདཱི བཧཱུ ཛནཱ.
དསསཧསྶཱ སམཱགནྟྭཱ, ཨཀཾསུ དྷམྨསངྒཧཾ;
ཏསྨཱཡཾ དྷམྨསངྒཱིཏི, མཧཱསངྒཱིཏཱིཏི ཝུཙྩཏི.
མཧཱསངྒཱིཏིཀཱ བྷིཀྑཱུ, ཝིལོམཾ ཨཀཾསུ སཱསནེ;
བྷིནྡིཏྭཱ མཱུལསངྒཧཾ, ཨཉྙཾ ཨཀཾསུ སངྒཧཾ.
ཨཉྙཏྲ སངྒཧིཏཾ སུཏྟཾ, ཨཉྙཏྲ ཨཀརིཾསུ ཏེ;
ཨཏྠཾ དྷམྨཉྩ བྷིནྡིཾསུ, ཝིནཡེ ནིཀཱཡེསུ ཙ པཉྩསུ…པེ…
ཨཏྠཾ དྷམྨཉྩ བྷིནྡིཾསུ, ཨེཀདེསཉྩ སངྒཧཾ;
གནྠཉྩ ཨེཀདེསཉྷི, ཚཌྜེཏྭཱ ཨཉྙཾ ཨཀཾསུ ཏེ.
ནཱམཾ ལིངྒཾ པརིཀྑཱརཾ, ཨཱཀཔྤཀརཎཱིཡཱནི ཙ;
པཀཏིབྷཱཝཾ ཛཧིཏྭཱ, ཏཉྩ ཨཉྙཾ ཨཀཾསུ ཏེ.
སཏྟརས བྷིནྣཝཱདཱ, ཨེཀཝཱདོ ཨབྷིནྣཀོ;
སབྦེཝཊྛཱརས ཧོནྟི, བྷིནྣཝཱདེན ཏེ སཧ.
ནིགྲོདྷོཝ མཧཱརུཀྑོ, ཐེར ཝཱདཱནམུཏྟམོ;
ཨནཱུནཾ ཨནདྷིཀཉྩ, ཀེཝལཾ ཛིནསཱསནཾ;
ཀཎྚཀཱ ཝིཡ རུཀྑམྷི, ནིབྦཏྟཱ ཝཱདསེསཀཱ.
པཋམེ ཝསྶསཏེ ནཏྠི, དུཏིཡེ ཝསྶསཏནྟརེ;
བྷིནྣཱ སཏྟརས ཝཱདཱ, ཨུཔྤནྣཱ ཛིནསཱསནེ’’ཏི [ཀཐཱ. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ].
ཨསོཀརཉྙོ ཙ ཀཱལེ པརིཧཱིནལཱབྷསཀྐཱརཱ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ ལཱབྷསཀྐཱརཾ པཏྠཡམཱནཱ བྷིཀྑཱུསུ པབྦཛིཏྭཱ སཀཱནི སཀཱནི དིཊྛིགཏཱནི དཱིཔེནྟི ‘‘ཨཡཾ དྷམྨོ, ཨཡཾ ཝིནཡོ, ཨིདཾ སཏྠུསཱསན’’ནྟི. བྷིཀྑཱུནཾ སནྟིཀེ པབྦཛྫཾ ཨལབྷམཱནཱཔི སཡམེཝ ཀེསེ ཚིནྡིཏྭཱ ཀཱསཱཡཱནི ཝཏྠཱནི ཨཙྪཱདེཏྭཱ ཝིཧཱརེསུ ཝིཙརནྟཱ ཨུཔོསཐཀམྨཱདིཀརཎཀཱལེ སངྒྷམཛ྄ཛྷཾ ¶ པཝིསནྟི, ཏེ བྷིཀྑུསངྒྷེན དྷམྨེན ཝིནཡེན སཏྠུསཱསནེན ནིགྒཡ྄ཧམཱནཱཔི དྷམྨཝིནཡཱནུལོམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨསཎྛཧནྟཱ ཨནེཀརཱུཔཾ སཱསནསྶ ཨབྦུདཉྩ མལཉྩ ཀཎྚཀཉྩ སམུཊྛཱཔེནྟི. ཀེཙི ཨགྒིཾ པརིཙརནྟི, ཀེཙི པཉྩཱཏཔེ ཏཔནྟི, ཀེཙི ཨཱདིཙྩཾ ཨནུཔརིཝཏྟནྟི, ཀེཙི དྷམྨཉྩ ཝིནཡཉྩ ཝོབྷིནྡིསྶཱམཱཏི ཏཐཱ ཏཐཱ པགྒཎྷནྟི. ཏདཱ བྷིཀྑུསངྒྷོ ན ཏེཧི སདྡྷིཾ ཨུཔོསཐཾ ཝཱ པཝཱརཎཾ ཝཱ ཨཀཱསི, ཨསོཀཱརཱམེ སཏྟ ཝསྶཱནི ཨུཔོསཐོ ཨུཔཙྪིཛྫི [ཀཐཱ. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ; པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.ཏཏིཡསངྒཱིཏིཀཐཱ].
ཨིམཉྩ པན པཝཏྟིཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨེཝམྤི སཀྐཱ གཧེཏུཾ ‘‘སཏྟརསནྣཾ བྷིནྣཝཱདགཎཱནཾ དྷམྨཝིནཡསྶ པཙྪིམཀཱལེསུ ཨཔརིསུདྡྷཏརབྷཱཝོ ཨཱིདིསེནཔི ཀཱརཎེན ཨཧོསཱི’’ཏི. ཀིཉྩཱཔི ཧི བུདྡྷསཱསནབྷཱུཏེ པརིསུདྡྷདྷམྨཝིནཡེ ‘‘ཀོཙིཔི ནིཙྩོ དྷུཝོ སསྶཏོ ནཱམ ནཏྠི ཨཉྙཏྲ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ, པརམཏྠཏོ ཨཏྟཱཔི ནཏྠི, སབྦེཔི སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ ཨདྡྷུཝཱ ཨསསྶཏཱ ཨནཏྟཱཡེཝཱ’’ཏི ཨཏྠོ ཨཏིཝིཡ པཱཀཊོ ཧོཏི, ཏཐཱཔི དཱནི ཨཐེརཝཱདིཀཱནཾ གནྠེསུ ཙ པུབྦེ ཝེཏུལླཝཱདཱདཱིསུ ཙ ‘‘བུདྡྷོ ནིཙྩོ དྷུཝོ སསྶཏོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཙ, ‘‘སབྦེཔི སཏྟཱ ནིཙྩཱ དྷུཝཱ སསྶཏཱ ཨཏྟཱ’’ཏི ཙ ཨཏྠོ དིསྶཏི.
ཨཐ ཨསོཀོ དྷམྨརཱཛཱ སཱསནཾ ཝིསོདྷེཏུཀཱམོ མོགྒལིཔུཏྟཏིསྶཏྠེརསྶ སནྟིཀེ པཋམམེཝ སམཡཾ ཨུགྒཎྷིཏྭཱ ཨེཀལདྡྷིཀེ ཨེཀལདྡྷིཀེ བྷིཀྑཱུ ཨེཀཏོ ཀཱརེཏྭཱ ཨེཀམེཀཾ བྷིཀྑུསམཱུཧཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ པུཙྪི ‘‘ཀིཾ ཝཱདཱི བྷནྟེ སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏི. ཏཏོ ཡེ ཡེ ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷོ སསྶཏཝཱདཱི’’ཏི ཝཱ, ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱི’’ཏི ཝཱ ཨེཝམཱདིནཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ཝཱདཱནུརཱུཔཾ མིཙྪཱཝཱདཾ ཨཱཧཾསུ, ཏེ ཏེ ‘‘ནཡིམེ བྷིཀྑཱུ, ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ ཨིམེ’’ཏི ཏཐཏོ ཉཏྭཱ ཏེསཾ སེཏཀཱནི ཝཏྠཱནི དཏྭཱ ཨུཔྤབྦཱཛེསི. ཏེ སབྦེཔི སཊྛིསཧསྶམཏྟཱ ཨཧེསུཾ.
ཨཐཉྙེ བྷིཀྑཱུ པུཙྪིཏྭཱ ཏེཧི ‘‘ཝིབྷཛྫཝཱདཱི མཧཱརཱཛ སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘སུདྡྷཾ དཱནི བྷནྟེ སཱསནཾ, ཀརོཏུ བྷིཀྑུསངྒྷོ ཨུཔོསཐ’’ནྟི ཝཏྭཱ ཨཱརཀྑཉྩ དཏྭཱ ནགརཾ པཱཝིསི. སམགྒོ སངྒྷོ སནྣིཔཏིཏྭཱ ཨུཔོསཐཾ ཨཀཱསི. ཏསྨིཾ སམཱགམེ མོགྒལིཔུཏྟཏིསྶཏྠེརོ ཡཱནི ཙ ¶ ཏདཱ ཨུཔྤནྣཱནི ཝཏྠཱུནི ཡཱནི ཙ ཨཱཡཏིཾ ཨུཔྤཛྫིསྶནྟི, སབྦེསམྤི ཏེསཾ པཊིབཱཧནཏྠཾ སཏྠཱརཱ དིནྣནཡཝསེནེཝ ཏཐཱགཏེན ཋཔིཏམཱཏིཀཾ ཝིབྷཛནྟོ པརཔྤཝཱདམདྡནཾ ཀཐཱཝཏྠུཾ ནཱམ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེ པཉྩམཾ པཀརཎཾ ཨབྷཱསི. ཏཏོ མོགྒལིཔུཏྟཏིསྶཏྠེརཔྤམུཁཱ ཏིཔིཊཀཔརིཡཏྟིདྷརཱ པབྷིནྣཔཊིསམྦྷིདཱཔཏྟཱ སཧསྶཾ བྷིཀྑཱུ ཐེརཝཱདིནོ སངྒཱིཏིདྭཡཱརཱུལ༹ྷཾ པརིསུདྡྷཾ པོརཱཎདྷམྨཝིནཡཾ པུན སངྒཱཡིཏྭཱ སུརཀྑིཏཾ རཀྑིཾསུ [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.ཏཏིཡསངྒཱིཏིཀཐཱ].
ཨཐ མོགྒལིཔུཏྟཏིསྶཏྠེརོ ནཝསུ པཙྩནྟཊྛཱནེསུ སཱསནཔཏིཊྛཱཔནཏྠཾ ནཝ ནཱཡཀཏྠེརེ ཨུཙྩིནིཏྭཱ པེསེསི. ཏེསུ ཨཊྛཧི ཐེརེཧི ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པཏྟཊྛཱནཾ གནྟྭཱ བུདྡྷསཱསནེ པཏིཊྛཱཔིཏེ མཧཱམཧིནྡཏྠེརོ ཚཏྟིཾསཱདྷིཀདྭིསཏེ (༢༣༦) བུདྡྷཝསྶེ ཛམྦུདཱིཔཏོ སཱིཧལ༹དཱིཔཾ གནྟྭཱ དེཝཱནཾཔིཡཏིསྶརཱཛཔྤམུཁཾ དཱིཔཀཛནསམཱུཧཾ པསཱདེཏྭཱ བུདྡྷསཱསནཾ སམྤཏིཊྛཱཔེསི, ཏེན ཙ རཉྙཱ དིནྣཾ མཧཱམེགྷཝནུཡྻཱནཾ པཊིགྒཧེཏྭཱ ཏཏྠ མཧཱཝིཧཱརཾ ནཱམ སངྒྷཱརཱམཾ པཏིཊྛཱཔེསི [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.ཏཏིཡསངྒཱིཏིཀཐཱ]. ཏཏོ པབྷུཏི སཱིཧལ༹དཱིཔེ བུདྡྷསཱསནཾ ཡཱཝ ཝཊྚགཱམཎིརཱཛཀཱལཱ ནིཀཱཡནྟརཝཱདཱཀུལརཧིཏཾ ནིམྨལཾ སུཔརིསུདྡྷཾ ཧུཏྭཱ སམུཛྫལིཏྠ. ཝཊྚགཱམཎིརཱཛཀཱལཏོ པན པཊྛཱཡ ནིཀཱཡནྟརཝཱདཱཔི སཱིཧལ༹དཱིཔམུཔཱགམིཾསུ. ཏདཱ ཝིསུདྡྷཏྠེརཝཱདིནོ ཡཐཱ པུརཱཎདྷམྨཝིནཡོ ཏེཧི ནིཀཱཡནྟརཝཱདེཧི ཨསམྨིསྶོ ཨམལཱིནོ པཀཏིཔརིསུདྡྷོ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛེཡྻ, ཏཐཱ ཏཾ མཧུསྶཱཧེན སུརཀྑིཏཾ རཀྑིཾསུ. ཀཐཾ?
ཨབྷཡགིརིནིཀཱཡུཔྤཏྟི
ཝཊྚགཱམཎིརཱཛཱ ཧི (༤༢༥-བུདྡྷཝསྶེ) རཛྫཾ པཏྭཱ པཉྩམཱསམཏྟཀཱལེ བྲཱཧྨཎཏིསྶདཱམརིཀེན སཏྟཧི ཙ དམིལ༹ཡོདྷེཧི ཨུཔདྡུཏོ སངྒཱམེ ཙ པརཱཛིཏོ པལཱཡིཏྭཱ སཱདྷིཀཱནི ཙུདྡསཝསྶཱནི ནིལཱིཡིཏྭཱ ཨཉྙཏརཝེསེན ཝསཏི [མཧཱཝཾསེ ༣༣-པརིཙྪེདེ ༣༧-གཱཐཱཏོ པཊྛཱཡ]. ཏདཱ ལངྐཱདཱིཔེ མནུསྶཱ ཙོརབྷཡེན དུབྦྷིཀྑབྷཡེན ཙ ཨུཔདྡུཏཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔཊྛཱཏུཾ ན སཀྐོནྟི, ཏེན བྷིཀྑཱུ ཡེབྷུཡྻེན ཏཏོ ཛམྦུདཱིཔཾ གནྟྭཱ དྷམྨཝིནཡཾ དྷཱརེནྟཱ ཝིཧརནྟི. ལངྐཱདཱིཔེཡེཝ ཨོཧཱིནཱཔི ཐེརཱ ཡཐཱལདྡྷེཧི ཀནྡམཱུལཔཎྞེཧི ཡཱཔེནྟཱ ཀཱཡེ ཝཧནྟེ ནིསཱིདིཏྭཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཾ སཛ྄ཛྷཱཡཾ ཀརོནྟི, ཨཝཧནྟེ ¶ ཝཱལུཀཾ ཨུསྶཱཔེཏྭཱ ཏཾ པརིཝཱརེཏྭཱ སཱིསཱནི ཨེཀཊྛཱནེ ཀཏྭཱ པརིཡཏྟིཾ སམྨསནྟི. ཨེཝཾ དྭཱདས སཾཝཙྪརཱནི སཱཊྛཀཐཾ ཏེཔིཊཀཾ ཨཧཱཔེཏྭཱ དྷཱརཡིཾསུ. ཡདཱ པན ཝཊྚགཱམཎིརཱཛཱ དམིལ༹རཱཛཱནཾ ཧནྟྭཱ (༤༥༥-༤༦༦ བུདྡྷཝསྶབྦྷནྟརེ) པུནཔི རཛྫཾ ཀཱརེསི [མཧཱཝཾསེ ༣༣, ༧༨-གཱཐཱ]. ཏདཱ ཏེ ཐེརཱ ཛམྦུདཱིཔཏོ པཙྩཱགཏཏྠེརེཧི སདྡྷིཾ ཏེཔིཊཀཾ སོདྷེནྟཱ ཨེཀཀྑརམྤི ཨསམེནྟཾ ནཱམ ན པསྶིཾསུ [ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༡༣༠; ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༨༡༠]. ཡོཔི ཙ མཧཱནིདྡེསོ ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཨེཀསྶེཝ དུསྶཱིལབྷིཀྑུནོ པགུཎོ ཨཧོསི, སོཔི མཧཱཏིཔིཊཀཏྠེརེན མཧཱརཀྑིཏཏྠེརཾ ཏསྶ སནྟིཀཱ ཨུགྒཎྷཱཔེཏྭཱ རཀྑིཏོ ཨཧོསི [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༢.༥༨༥]. ཨེཝཾ དུབྦྷིཀྑརཊྛཀྑོབྷུཔདྡཝེཧི པཱིལི༹ཏཏྟཱ དུདྡྷརསམཡེཔི དྷམྨཝིནཡཾ སཀྐཙྩཾ དྷཱརཡིཾསུ.
རཱཛཱ ཨབྷཡགིརིཾ ནཱམ ཝིཧཱརཾ ཀཱརེཏྭཱ ཨཏྟནོ ཀཏཱུཔཀཱརཔུབྦསྶ མཧཱཏིསྶཏྠེརསྶ ཨདཱསི. སོ པན ཐེརོ ཀུལསཾསགྒབཧུལཏྟཱ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིཧི བྷིཀྑཱུཧི པབྦཱཛནཱིཡཀམྨཾ ཀཏྭཱ ནཱིཧཊོ. ཏདཱསྶ སིསྶོ བཧལམསྶུཏིསྶནཱམཀོ ཐེརོ ཏཾ ཀམྨཾ པཊིབཱཧི, ཏེནསྶ སངྒྷོ ཨུཀྑེཔནཱིཡཀམྨཾ ཨཀཱསི. སོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨབྷཡགིརིཝིཧཱརམེཝ གནྟྭཱ ཏེན མཧཱཏིསྶཏྠེརེན ཨེཀཏོ ཧུཏྭཱ ཝིསུཾ གཎཾ ཝཧནྟོ ཝསི. ཏེ ཙ དྭེ ཐེརཱ ན མཧཱཝིཧཱརཾ པུནཱགམིཾསུ [མཧཱཝཾསེ ༣༣, ༧༩-གཱཐཱདཱིསུ. ནིཀཱཡསངྒཧེ]. ཏཏོ པཊྛཱཡ སཱིཧལ༹དཱིཔེ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱི, ཨབྷཡགིརིཝཱསཱིཏི དྭེ ནིཀཱཡཱཛཱཏཱ. ཨིདཾ ཏཱཝ སཱིཧལ༹དཱིཔེ སཱསནཔརིཧཱནིཡཱ པཋམཾ ཀཱརཎཾ.
དྷམྨརུཙིནིཀཱཡུཔྤཏྟི
ཏདཱ ཙ རཱཛཱ ཨབྷཡགིརིཝཱསཱིསུཡེཝ བྷིཀྑཱུསུ ཝིསེསཏོ པསནྣོ ཧུཏྭཱ ཏེཡེཝ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི པཝཱརེཏྭཱ པགྒཎྷཱཏི, རཱཛམཧཱམཏྟཱདཡོཔི ཨབྷིཉྙཱཏཱ ཨབྷིཉྙཱཏཱ བཧཱུ ཛནཱ ཏསྨིཉྩ ཨཱརཱམེ ཨཉྙཏྠ ཙ བཧཱུ ཨཱཝཱསེ ཀཏྭཱ ཏེསཾ དེནྟི. ཨེཝཾ ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ བྷིཀྑཱུ བཧཱུནཾ ཨབྷིཉྙཱཏཛནཱནཾ སཀྐཏཱ ཙེཝ ཧོནྟི པཱུཛིཏཱ ཙ མཱནིཏཱ ཙ. པུན ཙ ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ བཧལམསྶུཏིསྶཏྠེརཱདཡོཨིནྡིཡརཊྛཏོ ཨཱགཏཾ ཝཛྫིཔུཏྟཀགཎཔརིཡཱཔནྣསྶ དྷམྨརུཙིནིཀཱཡསྶ དྷམྨཝིནཡབྷཱུཏཾ སཀྐཏབྷཱསཱརོཔིཏཾ ¶ ཨབྷིནཝམྤི པིཊཀཾ སམྤཊིཙྪནྟི [མཧཱཝཾསེ ༣༣, ༩༩ གཱཐཱསུ. ནིཀཱཡསངྒཧེ], ཏེན ཏེཔི དྷམྨརུཙིནིཀཱཡིཀཱ ནཱམ ཨཧེསུཾ. ཨིདཾ སཱིཧལ༹དཱིཔེ སཱསནཔརིཧཱནིཡཱ དུཏིཡཾ ཀཱརཎཾ.
པིཊཀཏྟཡསྶ པོཏྠཀཱརོཔནཾ
མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ པན པོརཱཎིཀཾ པཱལི༹བྷཱསཱཡ སཎྛིཏཾ པརིསུདྡྷཔིཊཀམེཝ པཊིགྒཎྷནྟི, ཏཉྩ མུཁཔཱཋེནེཝ དྷཱརེནྟི. ཏདཱ པན ཐེརཱ པཙྪིམཛནཱནཾ སཏིཔཉྙཱཧཱནིཾ དིསྭཱ བུདྡྷཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཏཾཀཱལཱ མུཁཔཱཋེནཱབྷཏཾ སཱཊྛཀཐཾ པིཊཀཏྟཡཾ པོཏྠཀེ ཨཱརོཔེཏུཾ སམཱརབྷིཾསུ. སམཱརབྷམཱནཱ ཙ ཏེ ཨནུརཱདྷརཱཛདྷཱནིཔུརཏོ ཨཊྛསཊྛིམིལཔྤམཱཎེ མལཡཛནཔདེ མཱཏུལ [མཱཏལེ ཨིཏི ཨེཏརཧི ཝོཧཱརོ] ནགརེ ཨཱལོཀལེཎེ ཝསནྟཱ ཨེཀསྶ ཏནྡེསིཀསྶ ཛནཔདཱདྷིཔཏིནོ ཨཱརཀྑཾ གཧེཏྭཱ ཏཾ པོཏྠཀཱརོཔནཀམྨམཀཾསུ [མཧཱཝཾསེ ༣༣, ༡༠༠-༡༠༡-གཱཐཱསུ]. ཏེནིདཾ ཉཱཡཏི ‘‘ཏདཱ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཐེརཱ རཱཛརཱཛམཧཱམཏྟེཧི ཨལདྡྷཱུཔཀཱརཱ ཧུཏྭཱ ཨཏྟནོ བལེནེཝ པིཊཀཏྟཡསྶ པོཏྠཀཱརོཔནཀམྨམཀཾསཱུ’’ཏི ཙ, ‘‘ཏཉྩ ཡཐེཝ པཙྪིམཛནཱནཾ སཏིཔཉྙཱཧཱནིཾ དིསྭཱ ཀཏཾ, ཏཐེཝ དུབྦྷིཀྑརཊྛཀྑོབྷཱདིབྷཡུཔདྡུཏཀཱལེསུ དུདྡྷརབྷཱཝམྤི དིསྭཱ’’ཏི ཙ, ཏཐཱ ‘‘ཨབྷཡགིརིཝཱསཱིནཾ སམྤཊིཙྪིཏསམཡནྟརཝཱདེཧི ཨནཱཀུལནཏྠམྤི ཀཏ’’ནྟི ཙ. ཨེཝཾ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཐེརཱ པརིསུདྡྷཏྠེརཝཱདཔིཊཀཾ སམཡནྟརེཧི ཨསམྨིསྶནཏྠཱཡ ཡཐཱ པུརེ, ཏཐཱ པཱལི༹བྷཱསཱཡ ཨེཝ པོཏྠཀེ ཨཱརོཔེཏྭཱཔི སུརཀྑིཏཾ རཀྑིཾསུ. ཡདི ཧི ཏདཱ ཏེཔིཊཀཾ པོཏྠཀེསུ ཨནཱརོཔིཏམསྶ, པཙྪཱཀཱལེསུ སམཡནྟརཏོ ཨཱགཏསུཏྟཱནི ‘‘ནེཏཱནི ཨམྷཱཀ’’ནྟི པཊིཀྑིཔིཏུཾ ན སུཀརཱནི བྷཝེཡྻུཾ. ཡཏོ ཙ ཁོ ཏདཱ སཱཊྛཀཐཾ ཏེཔིཊཀཾ པོཏྠཀེསུ ཨཱརོཔིཏཾ, ཏཏོཡེཝ ཨནཱགཏཀཱལེསུ སམཡནྟརཱགཏསུཏྟཱནི ཏེཧི པོཏྠཀེཧི སཾསནྡེཏྭཱ པཊིཀྑིཔིཏུཾ སུཀརཱནི ཧོནྟི.
ཏཐཱ ཧི བྷཱཏིཡརཱཛཀཱལེ (༥༢༤-༥༥༢-བུ-ཝ) མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཨབྷཡགིརིཝཱསཱིཧི ཝིནཡེ ཝིཝཱདོ ཨུཔྤཛྫི. ཏདཱ རཱཛཱ དཱིགྷཀཱརཱཡནཾ ནཱམ བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀཾ ཨམཙྩཾ ཐེརཱནཾ སནྟིཀཾ པེསེསི. སོ ཨུབྷིནྣཾ སུཏྟཾ ¶ སུཏྭཱ ཝིནིཙྪཡཾ ཨདཱསི [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༢.༣༨༤]. ཏཐཱ ཝོཧཱརཀཏིསྶརཱཛཀཱལེ ཙ (༧༥༨-༧༨༠ བུ-ཝ) གོཋཱབྷཡརཱཛཀཱལེ ཙ (༧༩༧-༨༡༠ བུ-ཝ) ཐེརཝཱདིཀཱ པོཏྠཀཱརཱུལ༹ྷེན དྷམྨཝིནཡེན སཾསནྡེཏྭཱ ཨདྷམྨཝཱདཾ པཊིཀྑིཔིཾསུ [ནིཀཱཡསངྒཧེ ༡༢-པིཊྛེ].
ཨདྷམྨཝཱདུཔྤཏྟི
ཨཡཾ པན ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ སཱསནམལབྷཱུཏཱནཾ ཨདྷམྨཝཱདཱནཾ ཨུཔྤཏྟི. ཨསོཀརཉྙོ ཧི ཀཱལེ ཨུཔྤབྦཱཛེཏྭཱ ནིཀྐཌྜྷིཏཱ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ བུདྡྷསཱསནེ ཨལདྡྷཔཏིཊྛཱ ཀོདྷཱབྷིབྷཱུཏཱ པཱཊལིཔུཏྟཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ རཱཛགཧསམཱིཔེ ནཱལནྡཱཡཾ སནྣིཔཏིཏྭཱ ཨེཝཾ སམྨནྟཡིཾསུ ‘‘མཧཱཛནསྶ བུདྡྷསཱསནེ ཨནཝགཱཧཏྠཱཡ སཀྱཱནཾ དྷམྨཝིནཡོ ནཱསེཏབྦོ, ཏཉྩ ཁོ ཏེསཾ སམཡཾ ཨཛཱནནྟེཧི ན སཀྐཱ ཀཱཏུཾ, ཏསྨཱ ཡེན ཀེནཙི ཨུཔཱཡེན པུནཔི ཏཏྠ པབྦཛིཏབྦམེཝཱ’’ཏི. ཏེ ཨེཝཾ སམྨནྟཡིཏྭཱ པུན ཨཱགནྟྭཱ ཝིསུདྡྷཏྠེརཝཱདཱིནམནྟརཾ པཝིསིཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཏདཉྙེསཾ སཏྟརསནྣཾ མཧཱསངྒྷིཀཱདིནིཀཱཡཱནཾ སནྟིཀཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཉྙཏིཏྠིཡབྷཱཝཾ ཨཛཱནཱཔེཏྭཱ པབྦཛིཏྭཱ པིཊཀཏྟཡམུགྒཎྷིཏྭཱ ཏཉྩ ཝིཔརིཝཏྟེཏྭཱ ཏཏོ ཀོསམྦིཾ གནྟྭཱ དྷམྨཝིནཡནཱསནཱཡ ཨུཔཱཡཾ མནྟཡིཏྭཱ ༢༥༣-བུདྡྷཝསྶེ ཚསུ ཋཱནེསུ ཝསནྟཱ (༡) ཧེམཝཏིཀོ (༢) རཱཛགིརིཀོ (༣) སིདྡྷཏྠིཀོ (༤) པུབྦསེལིཡོ (༥) ཨཔརསེལིཡོ (༦) ཝཱཛིརིཡོ (༧) ཝེཏུལློ (༨) ཨནྡྷཀོ (༩) ཨཉྙམཧཱསངྒྷིཀོཏི ནཝ ཨབྷིནཝེ ནིཀཱཡེ ཨུཔྤཱདེསུཾ [ནིཀཱཡསངྒཧེ ༩-པིཊྛེ]. ཏེསཾ ནཱམཱནི ཙ ལདྡྷིཡོ ཙ ཀཐཱཝཏྠུཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཱགཏཱཡེཝ.
ཏེསུ ཧེམཝཏིཀཱ སདྡྷམྨཔཏིརཱུཔཀཾ བུདྡྷབྷཱསིཏབྷཱཝེན དསྶེཏྭཱ
(༡) ཝཎྞཔིཊཀཾ ནཱམ གནྠཾ ཨཀཾསུ.
རཱཛགིརིཀཱ (༢) ཨངྒུལིམཱལཔིཊཀཾ,
སིདྡྷཏྠིཀཱ (༣) གཱུལ༹ྷཝེསྶནྟརཾ,
པུབྦསེལིཡཱ (༤) རཊྛཔཱལགཛྫིཏཾ,
ཨཔརསེལིཡཱ (༥) ཨཱལ༹ཝཀགཛྫིཏཾ,
ཝཛིརཔབྦཏཝཱསིནོ ¶ ཝཱཛིརིཡཱ (༦) གཱུལ༹ྷཝིནཡཾ ནཱམ གནྠཾ ཨཀཾསུ.
ཏེཡེཝ སབྦེ མཱཡཱཛཱལཏནྟ-སམཱཛཏནྟཱདིཀེ ཨནེཀེ ཏནྟགནྠེ ཙ, མརཱིཙིཀཔྤ-ཧེརམྦྷཀཔྤཱདིཀེ ཨནེཀེ ཀཔྤགནྠེ ཙ ཨཀཾསུ.
ཝེཏུལླཝཱདིནོ པན (༧) ཝེཏུལླཔིཊཀམཀཾསུ.
ཨནྡྷཀཱ ཙ (༨) རཏནཀཱུཊཱདིཀེ གནྠེ,
ཨཉྙམཧཱསངྒྷིཀཱ ཙ (༩) ཨཀྑརསཱརིཡཱདིསུཏྟནྟེ ཨཀཾསུ [ནིཀཱཡསངྒཧེ ༩-པིཊྛེ].
ཏེསུ པན སདྡྷམྨཔཏིརཱུཔཀེསུ ཝེཏུལླཝཱདོ, ཝཱཛིརིཡཝཱདོ, རཏནཀཱུཊསཏྠནྟི ཨིམཱནིཡེཝ ཏཱིཎི ལངྐཱདཱིཔམུཔཱགཏཱནི, ཨཉྙཱནི པན ཝཎྞཔིཊཀཱདཱིནི ཛམྦུདཱིཔེཡེཝ ནིཝཏྟནྟཱིཏི ནིཀཱཡསངྒཧེ ཝུཏྟཾ. ཝཎྞཔིཊཀཱདཱིནམྤི པན ལངྐཱདཱིཔམུཔཱགཏཙྪཱཡཱ དིསྶཏེཝ. ཏཐཱ ཧི སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ (༣, ༩-པིཊྛེ)
‘‘ཝཎྞཔིཊཀ ཨངྒུལིམཱལཔིཊཀརཊྛཔཱལགཛྫིཏཨཱལ༹ཝཀགཛྫིཏགཱུལ༹ྷམགྒགཱུལ༹ྷཝེསྶནྟར གཱུལ༹ྷཝིནཡ ཝེདལླཔིཊཀཱནི [ཨེཏྠ ‘‘ཝེཔུལླ, ཝེདལླཾ, ཝེཏུལླནྟི ཨཏྠཀོ ཨེཀཾ, བོདྷིསཏྟཔིཊཀསྶེཝ ནཱམ’’ནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཨསངྒེན ནཱམ ཨཱཙརིཡེན ཨབྷིདྷམྨསམུཙྩཡེ ནཱམ མཧཱཡཱནིཀགནྟེ (༧༩-པིཊྛེ) ‘‘ཝེཔུལླཾ ཀཏམཾ? བོདྷིསཏྟཔིཊཀསམྤཡུཏྟཾ བྷཱསིཏཾ. ཡདུཙྩཏེ ཝེཔུལླཾ, ཏཾ ཝེདལླམཔྱུཙྩཏེ, ཝེཏུལླམཔྱུཙྩཏེ. ཀིམཏྠཾ ཝེཔུལླམུཙྩཏེ? སབྦསཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཱདྷིཊྛཱནཏོ, ཨུདཱརགམྦྷཱིརདྷམྨདེསནཱཏོ ཙ. ཀིམཏྠམུཙྩཏེ ཝེདལླཾ? སབྦཱཝརཎཝིདལནཏོ. ཀིམཏྠམུཙྩཏེ ཝེཏུལླཾ? ཨུཔམཱནདྷམྨཱནཾ ཏུལནཱབྷཱཝཏོ’’ཏི] པན ཨབུདྡྷཝཙནཱནིཡེཝཱཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཙ.
སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟཊྛཀཐཱཡམྤི (༢, ༡༨༦-པིཊྛེ)
‘‘གཱུལ༹ྷཝིནཡཾ གཱུལ༹ྷཝེསྶནྟརཾ གཱུལ༹ྷམཧོསདྷཾ ཝཎྞཔིཊཀཾ ཨངྒུལིམཱལཔིཊཀཾ རཊྛཔཱལགཛྫིཏཾ ཨཱལ༹ཝཀགཛྫིཏཾ ཝེདལླཔིཊཀནྟི ཨབུདྡྷཝཙནཾ སདྡྷམྨཔཏིརཱུཔཀཾ ནཱམཱ’’ཏི ཙ–
ཏེསཾ པཊིཀྑེཔོ དིསྶཏི. ན ཧི ཏཱནི ཨསུཏྭཱ, ཏེསཉྩ ཨཏྠཾ ཨཛཱནིཏྭཱ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ཏཱནི པཊིཀྑིཔིཏུཾ སཀྐཱ, ནཱཔི ཏཾ པཊིཀྑེཔཝཙནཾ ཛམྦུདཱིཔིཀཊྛཀཐཱཙརིཡཱནཾ ཝཙནཾ བྷཝིཏུཾ, མཧཱམཧིནྡཏྠེརསྶ སཱིཧལ༹དཱིཔཾ ¶ གམནསམཡེ ཏེསཾཡེཝ ཨབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ ཏཱནི ཙ ཏདཉྙཱནི ཙ མཧཱཡཱནིཀཔིཊཀཱནི ཏཾཀཱལིཀཱནི ཡེབྷུཡྻེན སཱིཧལ༹དཱིཔམུཔཱགཏཱནཱིཏི གཧེཏབྦཱནི. ཏེསུ ཙ ཝཛྫིཔུཏྟཀགཎཔརིཡཱཔནྣསྶ དྷམྨརུཙིནིཀཱཡསྶ པིཊཀཱནཾ ཏདུཔཱགམནཾ པུབྦེཝ ཝུཏྟཾ. ཏདཉྙེསཾ པན ཏདུཔཱགམནཾ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ.
ཝེཏུལླཝཱདསྶ པཋམནིགྒཧོ
ཝོཧཱརཀཏིསྶརཉྙོ ཀཱལེ (༧༥༨-༧༨༠-བུ-ཝ) ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ དྷམྨརུཙིནིཀཱཡིཀཱ པུབྦེ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན སཱསནཝིནཱསནཏྠཱཡ བྷིཀྑུཝེསདྷཱརཱིཧི ཝེཏུལླཝཱདིབྲཱཧྨཎེཧི རཙིཏཾ ཝེཏུལླཔིཊཀཾ སམྤཊིགྒཧེཏྭཱ ‘‘ཨིདཾ བུདྡྷབྷཱསིཏ’’ནྟི དསྶེནྟི. ཏཾ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཐེརཝཱདིཀཱ དྷམྨཝིནཡེན སཾསནྡེཏྭཱ ཨདྷམྨཝཱདོཏི པཊིཀྑིཔིཾསུ. ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ སབྦསཏྠཔཱརགུཾ ཀཔིལཾ ནཱམ ཨམཙྩཾ པེསེཏྭཱ ཝིནིཙྪཡཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ཨབུདྡྷབྷཱསིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ སབྦཾ ཝེཏུལླཔོཏྠཀཾ ཛྷཱཔེཏྭཱ ཏལླདྡྷིཀེ ཙ པཱཔབྷིཀྑཱུ ནིགྒཧེཏྭཱ བུདྡྷསཱསནཾ ཛོཏེསི [ནིཀཱཡསངྒཧེ ༡༢-པིཊྛེ]. ཝུཏྟཉྷེཏཾ མཧཱཝཾསེ –
‘‘ཝེཏུལླཝཱདཾ མདྡིཏྭཱ, ཀཱརེཏྭཱ པཱཔནིགྒཧཾ;
ཀཔིལེན ཨམཙྩེན, སཱསནཾ ཛོཏཡཱི ཙ སོ’’ཏི.
སཱགལིཡནིཀཱཡུཔྤཏྟི
པུནཔི ཏེ ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ གོཋཱབྷཡརཉྙོ ཀཱལེ (༧༩༧-༨༡༠-བུ-ཝ) ཝེཏུལླཝཱདཾ ཏཐེཝ དསྶེནྟི. ཏདཱ པན ཏེསུ ཨུསྶིལིཡཱཏིསྶོ ནཱམ མཧཱཐེརོ ཝོཧཱརཀཏིསྶརཱཛཀཱལེ ཝེཏུལླཝཱདཱིནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཀཏནིགྒཧཾ སུཏྭཱ ‘‘ཝིཙཱརཎསམྤནྣསྶ རཉྙོ སམཡེ ཏཐེཝ བྷཝེཡྻ, ན བྷདྡཀམེཏ’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ན མཡཾ ཏེཧི ཨེཀཏོ ཧོམཱ’’ཏི ཏིསཏམཏྟེ བྷིཀྑཱུ གཧེཏྭཱ དཀྑིཎགིརིཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ དྷམྨརུཙིནིཀཱཡཏོ ཝིསུཾ ཧུཏྭཱ ཝསི. ཏེསུ སཱགལོ ནཱམ མཧཱཐེརོ ཏཏྠེཝ དཀྑིཎགིརིམྷི ཝསནྟོ ཨཱགམབྱཱཁྱཱནམཀཱསི. ཏཏོ པཊྛཱཡ ཏཾ ཐེརམཱརབྦྷ ཏསྶནྟེཝཱསིནོ སཱགལིཡཱ ནཱམ ཨཧེསུཾ. ཏེསམྤི ¶ ཝཱདོ པཙྪཱ མཧཱསེནརཱཛཀཱལེ ཛེཏཝནཝིཧཱརེ པཏྠརི [ནིཀཱཡ ༡༣-པིཊྛེ].
ཝེཏུལླཝཱདསྶ དུཏིཡནིགྒཧོ
གོཋཱབྷཡོ པན རཱཛཱ པཉྩསུ [མཧཱཝིཧཱར, ཙེཏིཡ, ཐཱུཔཱརཱམ, ཨིསྶརསམཎཀ, ཝེསྶགིརིཝིཧཱརསངྑཱཏེསུ] ཝིཧཱརེསུ མཧཱབྷིཀྑུསངྒྷཾ ཨེཀཏོ སནྣིཔཱཏེཏྭཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ པུཙྪིཏྭཱ ཝེཏུལླཝཱདསྶ ཨབུདྡྷབྷཱསིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཏཾཝཱདིནོ སཊྛི པཱཔབྷིཀྑཱུ ལཀྑཎཱཧཏེ ཀཏྭཱ རཊྛཏོ པབྦཱཛེསི, ཝེཏུལླཔོཏྠཀཱནི ཙ ཛྷཱཔེཏྭཱ བུདྡྷསཱསནཾ ཛོཏེསི [མཧཱཝཾསེ ༣༦, ༡༡༡-༡༡༢-གཱཐཱསུ, ནིཀཱཡ ༡༣-པིཊྛེ].
ཏདཱ རཊྛཏོ པབྦཱཛིཏེསུ ཏེསུ བྷིཀྑཱུསུ ཀེཙི ཀཱཝཱིརཔཊྚནཾ གནྟྭཱ ཏཏྠ ཝསནྟི. ཏསྨིཉྩ སམཡེ ཨེཀོ ཨཉྙཏིཏྠིཡམཱཎཝཀོ དེསནྟརཏོ ཀཱཝཱིརམཱགནྟྭཱ པཊྚནགཱམིཀེཧི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཀཏཱུཔཧཱརཾ དིསྭཱ ལཱབྷསཀྐཱརཾ ནིསྶཱཡ ཏེསཾ སནྟིཀེ པབྦཛིཏྭཱ སངྒྷམིཏྟོཏི ནཱམེན པཱཀཊོ ཨཧོསི. སོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ དྷམྨཝིནིཙྪཡཾ ནིསྶཱཡ གོཋཱབྷཡརཉྙཱ ཝེཏུལླཝཱདཧེཏུ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ རཊྛཱ པབྦཱཛིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཀུདྡྷོ ཧུཏྭཱ ‘‘ཝེཏུལླཝཱདཾ ཝཱ ནེ གཱཧཱཔེསྶཱམི, ཝིཧཱརེ ཝཱ ནེསཾ ཨུམྨཱུལེཏྭཱ ཝིནཱསེསྶཱམཱི’’ཏི སཱིཧལ༹དཱིཔཾ གནྟྭཱ རཱཛཱནཾ པསཱདེཏྭཱ ཏསྶ དྭེ པུཏྟེ སིཔྤཾ སིཀྑཱཔེསྶཱམཱིཏི ཨཱརབྷི. ཏཐཱཔི ཨཏྟནོ ཝཱདསྶ ཛཱནནསམཏྠཾ ཛེཊྛཏིསྶཾ ཨོཧཱཡ ཨནཱགཏེ ཨཏྟནོ ཝཙནཾ ཀཱརཱཔེཏུཾ སཀྐུཎེཡྻཾ ཀནིཊྛཾ མཧཱསེནཀུམཱརམེཝ སངྒཎྷིཏྭཱ སིཔྤཾ སིཀྑཱཔེསི. ཝིཏུནོ ཨཙྩཡེན ཛེཊྛཏིསྶཀུམཱརེ རཛྫཾ པཏྟེ (༨༡༠-༨༡༩-བུ-ཝ) སོ ཏསྶ རཉྙོ བྷཱིཏོ ཀཱཝཱིརཔཊྚནམེཝ གཏོ [མཧཱཝཾསེ ༣༦, ༡༡༣-གཱཐཱདཱིསུ, ནིཀཱཡ ༡༤-པིཊྛེ].
མཧཱསེནརཉྙོ པན ཀཱལེ (༨༡༩-༨༤༥-བུ-ཝ) སོ པུན སཱིཧལ༹དཱིཔམཱགནྟྭཱ ཨབྷཡགིརིཝིཧཱརེ ཝསནྟོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིཧི ཝེཏུལླཝཱདཾ གཱཧཱཔེཏུཾ ནཱནཱཔཀཱརེཧི ཝཱཡཱམམཀཱསི. ཏཐཱཔི ཏེཧི ཏཾ གཱཧཱཔེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ རཱཛཱནཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ནཱནཱཀཱརཎེཧི སཉྙཱཔེཏྭཱ ¶ ‘‘ཡོ ཀོཙི ཨེཀསྶཔི བྷིཀྑུསྶ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཨཱཧཱརཾ དདེཡྻ, ཏསྶ སཏཾ དཎྜོ’’ཏི རཉྙོ ཨཱཎཱཡ ནགརེ བྷེརིཾ ཙརཱཔེསི. ཏདཱ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ནགརེ པིཎྜཱཡ ཙརནྟཱ ཏཡོ དིཝསེ བྷིཀྑམལདྡྷཱ མཧཱཔཱསཱདེ སནྣིཔཏིཏྭཱ ‘‘སཙེ མཡཾ ཁུདཱཧེཏུ ཨདྷམྨཾ དྷམྨོཏི གཎྷེཡྻཱམ, བཧཱུ ཛནཱ ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨཔཱཡགཱམིནོ བྷཝིསྶནྟི, མཡཉྩ སབྦེ སཱཝཛྫཱ བྷཝིསྶཱམ, ཏསྨཱ ན མཡཾ ཛཱིཝིཏཧེཏུཔི ཝེཏུལླཝཱདཾ པཊིགྒཎྷིསྶཱམཱ’’ཏི སམྨནྟཡིཏྭཱ མཧཱཝིཧཱརཱདིཀེ སབྦཝིཧཱརེ ཚཌྜེཏྭཱ རོཧཎཛནཔདཉྩ མལཡཔདེསཉྩ ཨགམིཾསུ [མཧཱཝཾསེ ༣༧, ༢-༦-གཱཐཱསུ. ནིཀཱཡསངྒཧེ ༡༤-པིཊྛེ].
ཝེཏུལླཝཱདོ
ཀཱིདིསོ ཝེཏུལླཝཱདོ ནཱམ, ཡཏོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཨཏིཝིཡ ཛིགུཙྪིཾསཱུཏི? ཨིདཱནི ཝེཏུལླཝཱདསྶ སརཱུཔཾ སབྦཱཀཱརེན པཀཱསེཏུཾ ན སཀྐཱ, ཝེཏུལླནཱམེན པོཏྠཀཱནཾ ཝཱ ནིཀཱཡསྶ ཝཱ ཨེཏརཧི ཨཔཱཀཊབྷཱཝཏོ. ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེ པན ཀཐཱཝཏྠུཨཊྛཀཐཱཡཾ [ཀཐཱ. ཨཊྛ. ༧༩༣-༧༩༤ ཨཱདཡོ] ཀཏིཔཡཱ ཝེཏུལླཝཱདཱ ཨཱགཏཱ. ཀཐཾ? –
‘‘པརམཏྠཏོ མགྒཕལཱནེཝ སངྒྷོ, མགྒཕལེཧི ཨཉྙོ སངྒྷོ ནཱམ ནཏྠི, མགྒཕལཱནི ཙ ན ཀིཉྩི པཊིགྒཎྷནྟི, ཏསྨཱ ན ཝཏྟབྦཾ སངྒྷོ དཀྑིཎཾ པཊིགྒཎྷཱཏཱི’’ཏི ཙ (༡).
‘‘མགྒཕལཱནེཝ སངྒྷོ ནཱམ, ན ཙ ཏཱནི དཀྑིཎཾ ཝིསོདྷེཏུཾ སཀྐོནྟི, ཏསྨཱ ན ཝཏྟབྦཾ སངྒྷོ དཀྑིཎཾ ཝིསོདྷེཏཱི’’ཏི ཙ (༢).
‘‘མགྒཕལཱནེཝ སངྒྷོ ནཱམ, ན ཙ ཏཱནི ཀིཉྩི བྷུཉྫནྟི, ཏསྨཱ ན ཝཏྟབྦཾ སངྒྷོ བྷུཉྫཏི པིཝཏི ཁཱདཏི སཱཡཏཱི’’ཏི ཙ (༣).
མགྒཕལཱནེཝ སངྒྷོ ནཱམ, ན ཙ སཀྐཱ ཏེསཾ ཀིཉྩི དཱཏུཾ, ན ཙ ཏེཧི པཊིགྒཎྷིཏུཾ, ནཱཔི ཏེསཾ དཱནེན ཀོཙི ཨུཔཀཱརོ ཨིཛ྄ཛྷཏི, ཏསྨཱ ན ཝཏྟབྦཾ སངྒྷསྶ དིནྣཾ མཧཔྥལ’’ནྟི ཙ (༤).
‘‘བུདྡྷོ བྷགཝཱ ན ཀིཉྩི པརིབྷུཉྫཏི, ལོཀཱནུཝཏྟནཏྠཾ པན པརིབྷུཉྫམཱནཾ ཝིཡ ཨཏྟཱནཾ དསྶེཏི, ཏསྨཱ ནིརུཔཀཱརཏྟཱ ན ཝཏྟབྦཾ ཏསྨིཾ དིནྣཾ མཧཔྥལ’’ནྟི ཙ (༥).
‘‘བྷགཝཱ ¶ ཏུསིཏབྷཝནེ ནིབྦཏྟོ ཏཏྠེཝ ཝསཏི, ན མནུསྶལོཀཾ ཨཱགཙྪཏི, ནིམྨིཏརཱུཔམཏྟཀཾ པནེཏྠ དསྶེཏཱི’’ཏི ཙ (༦).
‘‘ཏུསིཏཔུརེ ཋིཏོ བྷགཝཱ དྷམྨདེསནཏྠཱཡ ཨབྷིནིམྨིཏཾ པེསེསི, ཏེན ཙེཝ, ཏསྶ ཙ དེསནཾ སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན དྷམྨོ དེསིཏོ, ན བུདྡྷེན བྷགཝཏཱ’’ཏི ཙ (༧).
‘‘ཨེཀཱདྷིཔྤཱཡེན མེཐུནོ དྷམྨོ པཊིསེཝིཏབྦོ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠོ – ཀཱརུཉྙེན ཝཱ ཨེཀེན ཨདྷིཔྤཱཡེན ཨེཀཱདྷིཔྤཱཡོ, སཾསཱརེ ཝཱ ཨེཀཏོ བྷཝིསྶཱམཱཏི ཨིཏྠིཡཱ སདྡྷིཾ བུདྡྷཔཱུཛཱདཱིནི ཀཏྭཱ པཎིདྷིཝསེན ཨེཀོ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཨསྶཱཏི ཨེཀཱདྷིཔྤཱཡོ, ཨེཝརཱུཔོ དྭིནྣམྤི ཛནཱནཾ ཨེཀཱདྷིཔྤཱཡོ མེཐུནོ དྷམྨོ པཊིསེཝིཏབྦོ’’ཏི ཙ (༨) ཨེཝཾ ཝེཏུལླཝཱདཱིནཾ ལདྡྷིཡོ ཨཱགཏཱ, ཨེཏྟཀཱཡེཝ ནེསཾ ཝཱདཱ ཐེརཝཱདགནྠཝསེན དཱནི པཉྙཱཡནྟི.
ཨེཏྠ ཙ ཨཱདིཏོ ཙཏཱུཧི ཝཱདེཧི སུཏྟནྟཱགཏསངྒྷོ ཙ མིཙྪཱ གཧིཏོ, ཝིནཡཱགཏསངྒྷོ ཙ སབྦཐཱ པཊིཀྑིཏྟོ. ཏདནནྟརཾ ཏཡོ ཝཱདཱ ཨིསྶརནིམྨཱནཝཱདཱནུཝཏྟཀཱ. ཨནྟིམསྶ པན ཨསདྡྷམྨཝཱདབྷཱཝོ ཨཏིཝིཡ པཱཀཊོཏི.
ཨབྷིདྷམྨསམུཙྩཡེ པན ཝེཏུལླཔིཊཀསྶ བོདྷིསཏྟཔིཊཀབྷཱཝོ པཀཱསིཏོ, ཏསྨཱ སདྡྷམྨཔུཎྜརིཀསུཏྟཱདིཀེ བོདྷིསཏྟཔིཊཀེ ཨཱགཏཝཱདོཔི ‘‘ཝེཏུལླཝཱདོ’’ཏི ཝེདིཏབྦོ [ཨབྷིདྷམྨསམུཙྩཡེ ༧༩-པིཊྛེ].
མཧཱཝིཧཱརནཱསནཾ
མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིསུ པན ཝུཏྟཔྤཀཱརེན སབྦཝིཧཱརེ ཚཌྜེཏྭཱ གཏེསུ སངྒྷམིཏྟོ པཱཔབྷིཀྑུ རཱཛཱནཾ སཉྙཱཔེཏྭཱ ལོཧཔཱསཱདཱདིཀེ ཙཏུསཊྛྱཱདྷིཀེ ཏིསཏམཏྟེ པརིཝེཎཔཱསཱདེ ནཱསེཏྭཱ སམཱུལཾ ཨུདྡྷརཱཔེཏྭཱ ཨབྷཡགིརིཝིཧཱརཾ ཨཱནཡཱཔེསི. ཝིཧཱརབྷཱུམིཡཉྩ ཀསཱཔེཏྭཱ ཨཔརཎྞེ ཝཔཱཔེསི. ཨེཝཾ ཏདཱ མཧཱཝིཧཱརོ ནཝ ཝསྶཱནི བྷིཀྑཱུཧི སུཉྙོ ཨཧོསི ཨཱཝཱསཝིརཧིཏོ ཙ. ཨཐ རཱཛཱ མེགྷཝཎྞཱབྷཡསྶ ནཱམ ཀལྱཱཎམིཏྟབྷཱུཏསྶ ཨམཙྩསྶ སནྟཛྫནཔུབྦངྒམེན ཝཙནེན ¶ མཧཱཝིཧཱརཾ པུན པཱཀཏིཀཾ ཀཏྭཱ ཏེ ཙཱཔི ཨཔཀྐནྟེ བྷིཀྑཱུ ཨཱནེཏྭཱ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔཊྛཧི [མཧཱཝཾསེ ༣༧-༣༠-གཱཐཱསུ. ནིཀཱཡསངྒཧེ ༡༤-༡༥-པིཊྛེསུ].
ཛེཏཝནཝཱསིནིཀཱཡུཔྤཏྟི
པུནཔི རཱཛཱ དཀྑིཎཱརཱམཝཱསིམྷི ཛིམྷམཱནསེ ཀུཧཀཏིསྶཏྠེརེ པསནྣོ ཧུཏྭཱ ཏསྶཏྠཱཡ མཧཱཝིཧཱརསཱིམབྦྷནྟརེ ཛོཏིཝནུཡྻཱནེ ཛེཏཝནཝིཧཱརཾ ཀཱརེཏུམཱརབྷི. མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ བྷིཀྑཱུ ཏཾ ནིཝཱརེཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ པུནཔི ཏཏོ ཨཔཀྐམིཾསུ. ཏདཱཔི མཧཱཝིཧཱརོ ནཝ མཱསཱནི བྷིཀྑཱུཧི སུཉྙོ ཨཧོསི. རཱཛཱ པན ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེནེཝ ཏཏྠ ཛེཏཝནཝིཧཱརཾ ཀཱརེཏྭཱ ཏསྶ ཀུཧཀཏིསྶཏྠེརསྶ ཨདཱསིཡེཝ. ཏཏྠ དཀྑིཎགིརིཝིཧཱརཏོ སཱགལིཡཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱགནྟྭཱ ཝསིཾསུ. པཙྪཱ ཙ ཏེ ཨམྦསཱམཎེརསིལཱཀཱལརཉྙོ ཀཱལེ (༡༠༦༧-༡༠༨༠-བུ-ཝ) ཝེཏུལླཝཱདིནོ ཨཧེསུཾ [མཧཱཝཾསེ ༣༧, ༣༢-གཱཐཱདཱིསུ, ནིཀཱཡསངྒཧེ ༡༥-པིཊྛེ].
ཨེཝཾ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ སཱིཧལ༹དཱིཔམཱགམནཀཱལཏོ (༩༦༥-བུ-ཝ) པུབྦེཡེཝ ཝིསུདྡྷཏྠེརཝཱདཱིཧི མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིཧི ཝིརུདྡྷསམཡཱ ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ (༤༥༥-བུ-ཝ) སཱགལིཡཱ (༧༩༧-༨༡༠-བུ-ཝ) ཛེཏཝནཝཱསིནོ (༨༢༩-༨༤༥-བུ-ཝ) ཙཱཏི ཏཡོ ནིཀཱཡཱ ཨུཔྤནྣཱ ཨཧེསུཾ. ཏེསུ པན ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོཡེཝ ཝིསེསཏོ པཱཀཊཱ ཙེཝ ཧོནྟི བལཝནྟོ ཙ. ཏཐཱ ཧི ཏེ ཝིསུདྡྷཏྠེརཝཱདཔིཊཀཉྩ ཝཛྫིཔུཏྟཀཔརིཡཱཔནྣདྷམྨརུཙིནིཀཱཡཔིཊཀཉྩ མཧིསཱསཀཱདིནིཀཱཡཔིཊཀཉྩ མཧཱཡཱནཔིཊཀཉྩ སམྤཊིཙྪནྟི. ཏེསུ དྷམྨརུཙིནིཀཱཡཔིཊཀསྶ སམྤཊིཙྪིཏབྷཱཝོ པཱཀཊོཡེཝ. མཧིསཱསཀཱདིནིཀཱཡཔིཊཀསྶ སམྤཊིཙྪིཏབྷཱཝོ པན ཕཱཧིཡནྣཱམསྶ ཙིནབྷིཀྑུནོ ཨདྡྷཱནཀྐམསལླཀྑཎཀཐཱཡ ཙེཝ ཨཊྛཀཐཱསུ པཊིཀྑིཏྟཝཎྞཔིཊཀཱདིནཱམཝསེན ཙ ཝེདིཏབྦོ, ཏཐཱ མཧཱཡཱནཔིཊཀསྶ སམྤཊིཙྪིཏབྷཱཝོཔི.
ཕཱཧིཡམདྡྷཱནཀྐམཀཐཱ
ཕཱཧིཡནྣཱམེན ཧི ཙིནབྷིཀྑུནཱ ༩༥༦-བུདྡྷཝསྶེ སཱིཧལ༹དཱིཔཏོ སཀྐཏབྷཱསཱརོཔིཏཾ མཧིསཱསཀཝིནཡཔིཊཀཉྩ དཱིགྷཱགམོ ཙ སཾཡུཏྟཱགམོ ཙ སནྣིཔཱཏཔིཊཀཉྩ ཨཏྟནཱ སཧ ཙིནརཊྛམཱནཱིཏནྟི ཏསྶ ཨདྡྷཱནཀྐམཀཐཱཡཾ ¶ དསྶིཏཾ. ཏཉྩ སབྦཾ ཨབྷཡགིརིཝིཧཱརཏོཡེཝ ལདྡྷམསྶ, མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ སཀྐཏཱརོཔིཏཔིཊཀཱབྷཱཝཏོ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པཊིཀྑིཏྟཝཎྞཔིཊཀཱདཱིནི ཙ ཏཏྠེཝ བྷཝེཡྻུཾ, མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིཧི ཏེསཾ ཨཔྤཊིགྒཧིཏབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ‘‘ཕཱཧིཡམྦྷིཀྑུསྶ སཱིཧལ༹དཱིཔེ པཊིཝསནཀཱལེ (༩༥༤-༩༥༦-བུ-ཝ) མཧཱཝིཧཱརེ ཏིསཧསྶམཏྟཱ བྷིཀྑཱུ ཝསནྟི, ཏེ ཐེརཝཱདཔིཊཀམེཝ ཨུགྒཎྷནྟི, ན མཧཱཡཱནཔིཊཀཾ. ཨབྷཡགིརིཝིཧཱརེ པཉྩསཧསྶམཏྟཱ བྷིཀྑཱུ ཝསནྟི, ཏེ པན དྭེཔི པིཊཀཱནི ཨུགྒཎྷནྟི མཧཱཡཱནཔིཊཀཉྩེཝ ཐེརཝཱདཔིཊཀཉྩཱ’’ཏི ཙ ཏེནེཝ ཙིནབྷིཀྑུནཱ དསྶིཏཾ.
ཡསྨཱ པན ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ མཧཱཡཱནཔིཊཀམྤི ཨུགྒཎྷནྟི, ཏསྨཱ ཏསྨིཾ ཝིཧཱརེ མཧཱཡཱནིཀཱནཾ པདྷཱནཱཙརིཡབྷཱུཏེཧི ཨསྶགྷོསནཱགཛྫུནེཧི ཀཏགནྠཱཔི སཾཝིཛྫམཱནཱཡེཝ བྷཝེཡྻུཾ, ཏཏོཡེཝ ཏེསཾ ནཡཉྩ ནཱམཉྩ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོཔི ཨཉྙེཔི ཏཾཀཱལིཀཱ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ སུཏསམྤནྣཱ ཐེརཱ ཛཱནེཡྻུཾཡེཝ. ཨཔིཙ དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེ སམུདྡསམཱིཔེ གུནྟཱཛནཔདེ ནཱགཱརཛུནཀོཎྜཾ ནཱམ ཋཱནམཏྠི, ཡཏྠ ནཱགཛྫུནོ མཧཱཡཱནིཀཱནཾ པདྷཱནཱཙརིཡབྷཱུཏོ ཝསནྟོ བུདྡྷསཱསནཾ པཏིཊྛཱཔེསི. ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ ཙ ཏནྡེསིཀབྷཱཝནིམིཏྟཾ དིསྶཏི, ཏཾ པཙྪཏོ (༣༣-པིཊྛེ) ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི. ཏསྨཱཔི ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ ནཱགཛྫུནསྶ ཙ ཨསྶགྷོསསྶ ཙ ནཡཉྩ ནཱམཉྩ ཛཱནེཡྻཡེཝཱཏི སཀྐཱ ཨནུམིནིཏུཾ.
ཛཱནཏོཡེཝ པན ཏེསཾ ནཡསྶ ཝཱ ནཱམསྶ ཝཱ ཨཏྟནོ ཨཊྛཀཐཱཡམཔྤཀཱསནཾ ཏེསཾ ནིཀཱཡནྟརབྷཱཝཏོཡེཝསྶ. ཏཐཱ ཧི ཏེསཾ ཨསྶགྷོསནཱགཛྫུནཱནཾ ཨསྶགྷོསོ [(༥༧༠-༦༧༠-བུདྡྷཝསྶབྦྷནྟརེ)] ཐེརཝཱདཏོ བྷིནྣེསུ ཨེཀཱདསསུ གཎེསུ སབྦཏྠིཝཱདགཎེ པརིཡཱཔནྣོ, ནཱགཛྫུནོ ཙ མཧཱསངྒྷིཀ-ཙེཏིཡཝཱདིགཎཱདཱིཧི ཛཱཏེ མཧཱཡཱནནིཀཱཡེ པརིཡཱཔནྣོ, ¶ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཙ ཨཱདིཏོཡེཝ པཊྛཱཡ ནིཀཱཡནྟརསམཡེཧི ཨསམྨིསྶནཏྠཾ ཨཏྟནོ པིཊཀཾ ཨཏཱིཝ ཨཱདརཾ ཀཏྭཱ རཀྑནྟི, ཨཡཉྩ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ ཏེསམཉྙཏརོ. ཝུཏྟཉྷི ཏསྶ གནྠནིགམནེསུ ‘‘མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཝཾསཱལངྐཱརབྷཱུཏེནཱ’’ཏི. ཏསྨཱ ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ ཏེསཾ ནཡཾ ཛཱནནྟོཡེཝ ཨཏྟནོ གནྠེསུ ནིཀཱཡནྟརསམཡེཧི ཨསམྨིསྶནཏྠཾ ནཔྤཀཱསེསཱི’’ཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ ཡཱནི ‘‘བོདྷིམཎྜསམཱིཔམྷི, ཛཱཏོ བྲཱཧྨཎམཱཎཝོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟསྶ མཧཱཝཾསཝཙནསྶ ཝིཙཱརཎམུཁེན ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ ཝམྦྷནཝཙནཱནི དྷམྨཱནནྡཀོསམྦིནཱ ཝུཏྟཱནི, ཏཱནི ཨམཱུལཀབྷཱཝེན ཨནུཝིཙཱརིཏཱནི. ཏཐཱཔི ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ བོདྷིམཎྜསམཱིཔེ ཛཱཏོ’’ཏི ཨེཏཾ པན ཨཏྠཾ སཱདྷེཏུཾ དལ༹ྷཀཱརཎཾ ན དིསྶཏེཝ ཋཔེཏྭཱ ཏཾ མཧཱཝཾསཝཙནཾ, ཡམྤི བུདྡྷགྷོསུཔྤཏྟིཡཾ ཝུཏྟཾ, ཏམྤི མཧཱཝཾསམེཝ ནིསྶཱཡ ཝུཏྟཝཙནཏྟཱ ན དལ༹ྷཀཱརཎཾ ཧོཏཱིཏི.
མརམྨརཊྛིཀབྷཱཝཀཐཱ
ཨེཀཙྩེ པན མརམྨརཊྛིཀཱ ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ མརམྨརཊྛེ སཐུཾ ནཱམ ནགརཏོ སཱིཧལ༹དཱིཔཾ གནྟྭཱ སངྒཧཊྛཀཐཱཡོ ཨཀཱསཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཏཾ དྷམྨཱནནྡེན ཨནུཛཱནིཏྭཱ ‘‘ཏམྤི ཐོཀཾ ཡུཏྟིསམྤནྣཾ, ཨཧཾ ཨེཝཾ སདྡཧཱམི ‘བུདྡྷགྷོསོ དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེ ཏེལངྒཛཱཏིཀོ’ཏི, ཏེལངྒཛཱཏིཀཱ ཙ བཧཱུ ཛནཱ མརམྨརཊྛེ ཙ ཨིནྡོཙིན རཊྛེ ཙ གནྟྭཱ ཝསནྟི, ཏལྷིང? ཨིཏི ཝོཧཱརོ ཙ ཏཏོཡེཝ ཏེལངྒཔདཏོ ཨུཔྤནྣོ. ཏཐཱ ‘བུདྡྷགྷོསོ ཨཊྛཀཐཱཡོ ཀཏྭཱ སཱིཧལ༹དཱིཔཏོ མརམྨརཊྛཾ གནྟྭཱ པཙྪིམབྷཱགེ ཏཏྠེཝ ཝསཱི’ཏིཔི གཧེཏུཾ སཀྐཱ, ཏསྶ ཧི གནྠཱ མརམྨརཊྛེ སཱིཧལ༹རཊྛཏོཔི སུརཀྑིཏཏརཱ ཧོནྟཱི’’ཏི ཙ ཝཏྭཱ པཏིཊྛཱཔིཏཾ.
དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛིཀབྷཱཝཡུཏྟི
བཧཱུ པན ཨཱདྷུནིཀཱ ཝིཙཀྑཎཱ དྷམྨཱནནྡཱདཡོ ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛིཀོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཡཾ པནེཏྠ ཡུཏྟི, ཡེབྷུཡྻེན ཧི ཨཊྛཀཐཱཊཱིཀཱཀཱརཱ ཐེརཱ དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛིཀཱཡེཝ. ཏཐཱ ¶ ཧི བུདྡྷཝཾསཊྛཀཐཱཡ ཙ ཨབྷིདྷམྨཱཝཏཱརཊྛཀཐཱཡ ཙ ཝིནཡཝིནིཙྪཡཊྛཀཐཱཡ ཙ ཀཱརཀོ ཨཱཙརིཡབུདྡྷདཏྟཏྠེརོ ཙོལ༹རཊྛེ ཏམྦཔཎྞིནདིཡཾ ཨུརགནགརེ ཛཱཏོ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན ཨེཀཀཱལིཀོ ཙ. པརམཏྠཝིནིཙྪཡ-ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེད-ཨབྷིདྷམྨཏྠསངྒཧཱནཾ ཀཱརཀོ ཨཱཙརིཡཨནུརུདྡྷཏྠེརོ [ཨེཀཙྩེ པན ཝདནྟི-པརམཏྠཝིནིཙྪཡཀཱརཀོ ཨེཀོ, ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདཨབྷིདྷམྨཏྠསངྒཧཱནཾ ཀཱརཀོ ཨེཀོཏི དྭེ ཨནུརུདྡྷཏྠེརཱཏི] ཀཉྩིཝརརཊྛེ ཀཱཝེརིནགརཛཱཏིཀོ. ཁུདྡཀནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣཨུདཱནཱདིཔཱལི༹ཡཱ སཾཝཎྞནཱབྷཱུཏཱཡ པརམཏྠདཱིཔནིཡཱ ཀཱརཀོ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརོཔི དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེ ཀཉྩིཔུརཛཱཏིཀོ. ཏཐེཝཱཡམྤཱིཏི ཝེདིཏབྦོ. ཝུཏྟཉྷི མནོརཐཔཱུརཎིཡཱ ནཱམ ཨངྒུཏྟརཊྛཀཐཱཡ ནིགམནེ –
‘‘ཨཱཡཱཙིཏོ སུམཏིནཱ, ཐེརེན བྷདནྟཛོཏིཔཱལེན;
ཀཉྩིཔུརཱདཱིསུ མཡཱ, པུབྦེ སདྡྷིཾ ཝསནྟེནཱ’’ཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཀཉྩིཔུརཾ ནཱམ མདརསནགརསྶ ཨཱིསཀཾ པཙྪིམནིསྶིཏེ དཀྑིཎདིསཱབྷཱགེ པཉྩཙཏྟཱལཱིསམིལཔྤམཱཎེ པདེསེ ཨིདཱནི ཀཉྫཱིཝར ཨིཏི ཝོཧརིཏནགརམེཝ.
ཏཐཱ པཔཉྩསཱུདནིཡཱ ནཱམ མཛ྄ཛྷིམཊྛཀཐཱཡ ནིགམནེཔི –
‘‘ཨཱཡཱཙིཏོ སུམཏིནཱ, ཐེརེན བུདྡྷམིཏྟེན;
པུབྦེ མཡཱུརདཱུཏ [མཡཱུརརཱུཔ (སཱི.), མཡཱུརསུཏྟ (སྱཱ.)] པཊྚནམྷི སདྡྷིཾ ཝསནྟེནཱ’’ཏི – ཝུཏྟཾ.
ཨེཏྠ ཙ མཡཱུརདཱུཏཔཊྚནཾ ནཱམ ཨིདཱནི མདརསནགརསམཱིཔེ མིལཔོར ཨིཏི ཝོཧརིཏཊྛཱནནྟི པོརཱཎཔྤཝཏྟིགཝེསཱིཧི ཝུཏྟཾ.
ཨིམཱཧི པན ནིགམནགཱཐཱཧི དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེཡེཝ ནིཝུཏྠཔུབྦཏཾ པཀཱསེཏི, བོདྷིམཎྜསམཱིཔེ ཝཱ, མརམྨརཊྛེ ཝཱ ནིཝུཏྠཔུབྦཏཱཡ པཀཱསནཉྩ ན དིསྶཏི. ཏེན ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛིཀོ ན ཧོཏཱིཏི ན སཀྐཱ པཊིཀྑིཔིཏུཾ.
སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡམྤི ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ (༣, ༡༣) ཨཱཙརིཡེན ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ –
‘‘ཡཾ ¶ པན ཨནྡྷཀཊྛཀཐཱཡཾ ‘ཨཔརིཀྑིཏྟེ པམུཁེ ཨནཱཔཏྟཱིཏི བྷཱུམིཡཾ ཝིནཱ ཛགཏིཡཱ པམུཁཾ སནྡྷཱཡ ཀཐིཏ’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨནྡྷཀརཊྛེ པཱཊེཀྐསནྣིཝེསཱ ཨེཀཙྪདནཱ གབྦྷཔཱལི༹ཡོ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟ’’ནྟི.
ཨིམིནཱ པན ཝཙནེན ‘‘ཨནྡྷཀཊྛཀཐཱ ཨནྡྷཀརཊྛིཀེཧི ཐེརེཧི ཀཏཱ’’ཏི པཱཀཊཱ ཧོཏི, ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོཔི ཙ ཨནྡྷཀཊྛཀཐཱཡ སནྡྷཱཡབྷཱསིཏམྤི ཏནྡེསིཀགབྦྷཔཱལི༹སནྣིཝེསཱཀཱརམྤི སུཊྛུ ཛཱནཱཏི, ཏསྨཱ ཏནྡེསིཀོ ན ཧོཏཱིཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུནྟི.
ཏཐཱ ཨིམསྶཔི ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ནིགམནེ – ‘‘མོརཎྜཁེཊཀཝཏྟབྦེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ ཁེཊོཏི པདསྶ གཱམོཏི ཝཱ, ཛཱནཔདཱནཾ ཀསྶཀཱནཾ ནིཝཱསོཏི ཝཱ, ཁུདྡཀནགརནྟི ཝཱ ཏཡོ ཨཏྠཱ སཀྐཏཱབྷིདྷཱནེ པཀཱསིཏཱ, དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེསུ ཙ ཡཱཝཛྫཏནཱཔི གཱམོ ཁེཌཱཏི ཝོཧརཱིཡཏི. ཏསྨཱ མོརཎྜཝ྄ཧཡེ ཁེཊེ ཛཱཏོ མོརཎྜཁེཊཀོ, མོརཎྜཁེཊཀོ ཨིཏི ཝཏྟབྦོ མོརཎྜཁེཊཀཝཏྟབྦོ, ཏེན མོརཎྜཁེཊཀཝཏྟབྦེནཱཏི ཝཙནཏྠཾ ཀཏྭཱ ‘‘མོརཎྜགཱམེ ཛཱཏོཏི ཝཏྟབྦེན ཐེརེནཱ’’ཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཨིདཱནི པན དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེ གུནྟཱཛནཔདེ ནཱགཱརཛུནཀོཎྜཏོ ཨེཀཔཎྞཱསམིལམཏྟེ (༥༡) ཨམརཝཏིཏོ ཙ ཨཊྛཔཎྞཱསམིལམཏྟེ (༥༨) པདེསེ ཀོཏནེམལིཔུརཱིཏི ཙ གུནྡལཔལླཱིཏི ཙ ཝོཧརིཏཾ ཋཱནདྭཡམཏྠི, ཏཏྠ ཙ བཧཱུནི བུདྡྷསཱསནིཀཔོརཱཎསནྟཀཱནི དིཊྛཱནི, ནེམལཱིཏི ཏེལགུཝོཧཱརོ ཙ མོརསྶ, གུནྡལུ ཨིཏི ཙ ཨཎྜསྶ, ཏསྨཱ ཏཾ ཋཱནདྭཡམེཝ པུབྦེ མོརཎྜཁེཊོཏི ཝོཧརིཏོ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ ཛཱཏིགཱམོ བྷཝེཡྻཱཏི པོརཱཎཊྛཱནགཝེསཱིཧི གཧིཏོ. ཡསྨཱ པནེཏཾ ‘‘མོརཎྜཁེཊཀཝཏྟབྦེནཱ’’ཏི པདཾ ‘‘མོརཎྜགཱམཛཱཏེནཱ’’ཏི པདཾ ཝིཡ པཱལི༹ནཡཱནུཙྪཝིཀཾ ན ཧོཏི, ཨཉྙེཧི ཙ བཧཱུཧི ཝིསེསནཔདེཧི ཨེཀཏོ ཨཊྛཏྭཱ ཝིསེསྱཔདསྶ པཙྪཏོ ཝིསུཾ ཋིཏཾ, ཨཱགམཊྛཀཐཱདཱིསུ ཙ ན དིསྶཏི, ཏསྨཱ ཨེཏཾ ཀེནཙི ཏཾཀཱལིཀེན ཨཱཙརིཡསྶ ཛཱཏིཊྛཱནཾ སཉྫཱནནྟེན པཀྑིཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏཱིཏི.
ཨིམེསུ པན ཏཱིསུ ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ བོདྷིམཎྜསམཱིཔེ ཛཱཏོཏི ཙ མརམྨརཊྛིཀོཏི ཙ དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛིཀོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཝཙནེསུ པཙྪིམམེཝ བལཝཏརཾ ཧོཏི ཨཱཙརིཡསྶེཝ ཝཙནནིསྶིཏཏྟཱ, ཏསྨཱ ¶ ཏདེཝ ནིསྶཱཡ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟི
ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ དསམེ བུདྡྷཝསྶསཏཀེ (༩༠༡-༡༠༠༠-བུ-ཝ) དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེ མོརཎྜགཱམེ བྲཱཧྨཎཀུལེ ཛཱཏོ, སོ ཏཱིསུ ཝེདེསུ ཙེཝ སབྦཝིཛྫཱསིཔྤགནྠེསུ ཙ པཱརངྒཏོ ཧུཏྭཱ བུདྡྷསཱསནདྷམྨཾ སུཏྭཱ ཏམྤི ཨུགྒཎྷིཏུཀཱམོ ཏསྨིཾཡེཝ དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེ ཨེཀསྨིཾ ཐེརཝཱདིཀཝིཧཱརེ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ རེཝཏཏྠེརཔྤམུཁཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ སནྟིཀེ པབྦཛྫཉྩེཝ ཨུཔསམྤདཉྩ གཎྷིཏྭཱ པིཊཀཏྟཡཔཱལི༹མུགྒཎྷི. སོ ཨེཝཾ པིཊཀཏྟཡཔཱལི༹མུགྒཎྷནྟོཡེཝ ཨཉྙཱསི ‘‘ཨཡམེཀཱཡནམགྒོ དསྶནཝིསུདྡྷིཡཱ ནིབྦཱནསཙྪིཀིརིཡཱཡཱ’’ཏི. ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱ ཙ ཏསྶ ཝིསིཊྛཉཱཎཔྤབྷཱཝསམྤནྣབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ‘‘ཨིམསྶ བུདྡྷསཱསནེ ཀིཏྟིགྷོསོ བུདྡྷསྶ ཝིཡ པཝཏྟིསྶཏཱི’’ཏི སམྤསྶམཱནཱ ‘‘བུདྡྷགྷོསོ’’ཏི ནཱམམཀཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘བུདྡྷགྷོསོཏི གརཱུཧི གཧིཏནཱམདྷེཡྻེནཱ’’ཏི.
སོ ཨེཝཾ པིཊཀཏྟཡཔཱལི༹མུགྒཎྷིཏྭཱ མདརས ནགརསམཱིཔཊྛཱནབྷཱུཏེ མཡཱུརདཱུཏཔཊྚནམྷི ཙ ཀཉྩིཔུརཱདཱིསུ ཙ ཝསནྟོ ཨནྡྷཀཊྛཀཐཱཡ པརིཙཡཾ ཀཏྭཱ ཏཱཡ ཨསནྟུཊྛཙིཏྟོ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱསུཔི པརིཙཡཾ ཀཱཏུཀཱམོ ཏཱ ཙ པཱལི༹བྷཱསམཱརོཔེཏྭཱ ཨབྷིནཝཱིཀཱཏུམཱསཱིསནྟོ སཱིཧལ༹དཱིཔམགམཱསི. ཏསྨིཉྩ ཀཱལེ སཱིཧལ༹དཱིཔེ མཧཱནཱམོ ནཱམ རཱཛཱ རཛྫཾ ཀཱརེཏི, སོ ཙ རཱཛཱ ཨབྷཡགིརིཝཱསཱིསུ པསནྣོ ཏེཡེཝ ཝིསེསཏོ པགྒཎྷཱཏི.
ཨེཀཙྩེ པན ཨཱདྷུནིཀཱ ཝིཙཀྑཎཱ ཨེཝཾ ཝདནྟི ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ སཱིཧལ༹དཱིཔཱགམནེན སིརིམེགྷཝཎྞརཱཛཀཱལཏོ (༨༤༦-བུ-ཝ) པུརེཏརཾཡེཝ བྷཝིཏབྦ’’ནྟི. ཨིདཉྩ ནེསཾ ཀཱརཎཾ, ཏསྶ རཉྙོ ནཝཝསྶཀཱལེ (༨༥༥-བུ-ཝ) བུདྡྷསྶ དཱཋཱདྷཱཏུཀལིངྒརཊྛཏོ སཱིཧལ༹དཱིཔམཱནཱིཏཱ, ཏཏོ པཊྛཱཡ སཱིཧལ༹རཱཛཱནོ ཨནུསཾཝཙྪརཾ མཧནྟཾ དྷཱཏུཔཱུཛཱཨུསྶཝཾ ཀརོནྟི. ཡདི ཙ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ ཏཏོ པཙྪཱ སཱིཧལ༹དཱིཔམཱགཙྪེཡྻ, ཏམྤི པཱསཱདིཀཾ མཧུསྶཝཾ དིསྭཱ ཨཏྟནོ གནྠེསུ པཀཱསེཡྻ ཡཐཱ ཕཱཧིཡཾ ནཱམ ཙིནབྷིཀྑུ མཧཱནཱམརཱཛཀཱལེ (༩༥༣-༩༧༥-བུ-ཝ) ཏཾ དིསྭཱ ཨཏྟནོ ཨདྡྷཱནཀྐམཀཐཱཡཾ པཀཱསེསི, ན པན ཨཱཙརིཡསྶ གནྠེསུ ¶ ཏཾཔཀཱསནཱ དིསྶཏི, ཏེནེཏཾ ཉཱཡཏི ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ དཱཋཱདྷཱཏུསམྤཏྟཀཱལཏོ (༨༥༥-བུ-ཝ) པུརེཏརཾཡེཝ སཱིཧལ༹དཱིཔམཱགནྟྭཱ ཨཊྛཀཐཱཡོ ཨཀཱསཱི’’ཏི. ཏཾ པན ན དལ༹ྷཀཱརཎཾ ཧོཏི, ཏིཔིཊཀཔཱལི༹ཡཱ ཧི ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ ཨཏྟནོ པཙྩཀྑདིཊྛཾ པཀཱསེཏབྦཾ ན ཧོཏི, ན ཙ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ ཨདྡྷཱནཀྐམཀཐཱསདིསཱ. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ, སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ དཱིཔཝཾསཏོཔི ཀིཉྩི ཨཱནེཏྭཱ པཀཱསིཏཾ, དཱིཔཝཾསེ ཙ ཡཱཝ མཧཱསེནརཱཛཀཱལཱ (༨༡༩-༨༤༥-བུ-ཝ) པཝཏྟི པཀཱསིཏཱཏི སིརིམེགྷཝཎྞརཱཛཀཱལཏོ (༨༤༥-༨༧༣-བུ-ཝ) པུབྦེ དཱིཔཝཾསོཡེཝ ལིཁིཏོ ན བྷཝེཡྻ. ཡདི ཙ ཨཊྛཀཐཱཡོ ཏཏོ པུབྦེཡེཝ ཀཏཱ བྷཝེཡྻུཾ, ཀཐཾ ཏཏྠ དཱིཔཝཾསོ སཀྐཱ པཀཱསེཏུནྟི.
ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ པན སཱིཧལ༹དཱིཔཾ པཏྟཀཱལེ (༩༦༥-བུ-ཝ) མཧཱཝིཧཱརམེཝ གནྟྭཱ ཏཏྠ སཱིཧལ༹མཧཱཐེརཱནཾ སནྟིཀེ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ སུཎི. ཝུཏྟཉྷི སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ –
‘‘མཧཱཨཊྛཀཐཉྩེཝ, མཧཱཔཙྩརིམེཝ ཙ;
ཀུརུནྡིཉྩཱཏི ཏིསྶོཔི, སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱ ཨིམཱ.
བུདྡྷམིཏྟོཏི ནཱམེན, ཝིསྶུཏསྶ ཡསསྶིནོ;
ཝིནཡཉྙུསྶ དྷཱིརསྶ, སུཏྭཱ ཐེརསྶ སནྟིཀེ’’ཏི [པརི. ཨཊྛ. ནིགམནཀཐཱ].
ཨིམིནཱ པན ཨཊྛཀཐཱཝཙནེན མཧཱཨཊྛཀཐཱདཱིནཾ ཏིསྶནྣཾཡེཝ ཨཊྛཀཐཱནཾ སུཏབྷཱཝོ དསྶིཏོ. སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ པན སངྑེཔཨནྡྷཀཊྛཀཐཱནམྤི ཝིནིཙྪཡོ དསྶིཏོཡེཝ, ཀསྨཱ པན ཏཱ ཨཱཙརིཡེན སཱིཧལ༹ཏྠེརཱནཾ སནྟིཀེ ན སུཏཱཏི? ཏཱསུ ཧི ཨནྡྷཀཊྛཀཐཱ ཏཱཝ ཨནྡྷཀརཊྛིཀབྷཱཝཏོ, ཀཏཔརིཙཡབྷཱཝཏོ ཙ ན སུཏཱཏི པཱཀཊོཡེཝཱཡམཏྠོ. སངྑེཔཊྛཀཐཱ པན མཧཱཔཙྩརིཊྛཀཐཱཡ སཾཁིཏྟམཏྟབྷཱཝཏོ ན སུཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཧི ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ གནྠཱརམྦྷསཾཝཎྞནཱཡཾ [ཝིཛིར. ཊཱི. གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ] ཙཱུལ༹པཙྩརིཊྛཀཐཱཨནྡྷཀཊྛཀཐཱནམྤི ཨཱདི-སདྡེན སངྒཧིཏབྷཱཝོ ཝུཏྟོ, སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཝིམཏིཝིནོདནཱིཊཱིཀཱསུ [སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.༩༢ པཱཙིཏྟིཡཀཎྜ; ཝི. ཝི. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ] པན ཨནྡྷཀསངྑེཔཊྛཀཐཱནཾ སངྒཧིཏབྷཱཝོ ཝུཏྟོ, སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཉྩ ཙཱུལ༹པཙྩརཱིཏི ནཱམཾ ཀུཧིཉྩིཔི ན དིསྶཏི, མཧཱཊྛཀཐཱ མཧཱཔཙྩརཱི ཀུརུནྡཱི ཨནྡྷཀསངྑེཔཊྛཀཐཱཏི ¶ ཨིམཱནིཡེཝ ནཱམཱནི དིསྶནྟི, བཧཱུསུ ཙ ཋཱནེསུ ‘‘སངྑེཔཊྛཀཐཱཡཾ པན མཧཱཔཙྩརིཡཉྩ ཝུཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.༩༤] དྭིནྣམྤི སམཱནཝིནིཙྪཡོ དསྶིཏོ. ཏསྨཱ ཝཛིརབུདྡྷིཡཾ ཙཱུལ༹པཙྩརཱིཏི ཝུཏྟཊྛཀཐཱ མཧཱཔཙྩརིཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ སངྑེཔེན ཀཏཊྛཀཐཱ བྷཝེཡྻ, སཱ ཙ སངྑེཔེན ཀཏཏྟཱ སངྑེཔཊྛཀཐཱ ནཱམ ཛཱཏཱ བྷཝེཡྻ. ཨེཝཉྩ སཏི མཧཱཔཙྩརིཡཱ སུཏཱཡ སཱཔི སུཏཱཡེཝ ཧོཏཱིཏི ན སཱ ཨཱཙརིཡེན སུཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཨེཝཾ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ སུཎནྟསྶེཝ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ ཏིཀྑགམྦྷཱིརཛཝནཉཱཎཔྤབྷཱཝཝིསེསསམྤནྣབྷཱཝཉྩ པརམཝིསུདྡྷསདྡྷཱབུདྡྷིཝཱིརིཡཔཊིམཎྜིཏསཱིལཱཙཱརཛྫཝམདྡཝཱདིགུཎསམུདཡ- སམུདིཏབྷཱཝཉྩ སཀསམཡསམཡནྟརགཧནཛ྄ཛྷོགཱཧཎསམཏྠཔཉྙཱཝེཡྻཏྟི- ཡསམནྣཱགཏབྷཱཝཉྩ ཨནེཀསཏྠནྟརོཙིཏསཾཝཎྞནཱནཡསུཀོཝིདབྷཱཝཉྩ ཉཏྭཱ ཏཾསཝནཀིཙྩཔརིནིཊྛིཏཀཱལེ སངྒྷཔཱལཱདཡོ ཐེརཱ ཏཾ ཝིསུདྡྷིམགྒཱདིགནྠཱནཾ ཀརཎཏྠཱཡ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཨཱཡཱཙིཾསུ. ཨེཏྠ ཙ ཨཱཙརིཡསྶ ཡཐཱཝུཏྟགུཎེཧི སམྤནྣབྷཱཝོ ཨཏྟནོ ཝཙནེནེཝ པཱཀཊོ. ཝུཏྟཉྷི ཨཏྟནོ གནྠནིགམནེསུ –
‘‘པརམཝིསུདྡྷསདྡྷཱབུདྡྷིཝཱིརིཡཔཊིམཎྜིཏེན སཱིལཱཙཱརཛྫཝམདྡཝཱདིགུཎསམུདཡསམུདིཏེན སཀསམཡསམཡནྟརགཧནཛ྄ཛྷོགཱཧཎསམཏྠེན པཉྙཱཝེཡྻཏྟིཡསམནྣཱགཏེནཱ’’ཏིཨཱདི.
ཏཏྠ སཀསམཡསམཡནྟརགཧནཛ྄ཛྷོགཱཧཎསམཏྠེནཱཏི པདེན ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཝིསུདྡྷཏྠེརཝཱདཱིནཾ དེསནཱནཡསངྑཱཏེ སཀསམཡེ ཙ མཧཱསངྒྷིཀཱདིམཧཱཡཱནིཀཔརིཡོསཱནཱནཾ ནིཀཱཡནྟརབྷཱུཏཱནཾ པརེསཾ པིཊཀགནྠནྟརཝཱདནཡསངྑཱཏེ པརསམཡེ ཙ ཏཐཱ ཏཾཀཱལིཀཨཉྙཏིཏྠིཡསམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ཝེདཏྟཡཱདིསངྑཱཏེ པརསམཡེ ཙ ཀོཝིདོ, ཏེསཾ སཀསམཡཔརསམཡཱནཾ དུརོགཱཧདུབྦོདྷཏྠསངྑཱཏེ གཧནཊྛཱནེཔི ཙ ཨོགཱཧིཏུཾ སམཏྠོཏི དཱིཔེཏི. པཉྙཱཝེཡྻཏྟིཡསམནྣཱགཏོཏི པདེན ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡོ སངྑིཔིཏུཉྩ པཊིསངྑརིཏུཉྩ སམཏྠོཏི དཱིཔེཏཱིཏི ཝེདིཏབྦོ.
ཨཱཡཱཙནཀཱརཎཾ
ཀསྨཱ ¶ པན ཏེ ཏཾ ཨཱཡཱཙིཾསཱུཏི? ཝུཙྩཏེ, མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཧི ཨཱདིཏོཡེཝ པཊྛཱཡ པིཊཀཏྟཡཾ ཡཐཱ ཏཱིསུ སངྒཱིཏཱིསུ པཱལི༹བྷཱསཱཡ སངྒཱིཏཾ, ཡཐཱ ཙ ཝཊྚགཱམཎིརཱཛཀཱལེ (༤༥༥-༤༦༧-བུ-ཝ) པོཏྠཀེསུ ཨཱརོཔིཏཾ, ཏཐཱ པོརཱཎཾ པཱལི༹པིཊཀམེཝ ཨུགྒཎྷནྟི ཙེཝ ཝཱཙེནྟི ཙ, ན སཀྐཏཱརོཔིཏཔིཊཀཾ. ཨཊྛཀཐཱཡོ ཙ ཏིཝསྶསཏམཏྟཏོ པུརེ ཀཏཱ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝསབྷརཱཛཀཱལཏོ (༦༠༩-༦༥༣-བུ-༠) པཙྪཱ སཱིཧལི༹ཀཏྠེརཱནཉྩེཝ ཨཉྙེསཉྩ ཝཏྠུ ན དིསྶཏི ཋཔེཏྭཱ མཧཱསེནརཱཛཝཏྠུཾ [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༢.༢༣༦-༢༣༧], ཡཱཝ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཀཱལཱཔི ཙ ཏཱ ཨེཝ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡོ ཨཏྠི ན ཨབྷིནཝཱིཀཏཱ. ཏེན ཏེསཾ པིཊཀེསུ ཡེབྷུཡྻེན ཛནཱ པརིཙཡཾ ཀཱཏུཾ ཨསཉྫཱཏཱབྷིལཱསཱ ཧོནྟི ཨསཉྫཱཏུསྶཱཧཱ. དཱིཔནྟརེསུ ཙ ཨཏྟནོ པིཊཀཾ པཏྠརཱཔེཏུཾ ན སཀྐོནྟི ཨཊྛཀཐཱནཾ དཱིཔབྷཱསཱཡ ཨབྷིསངྑཏཏྟཱ. ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ པན ཝཊྚགཱམཎིརཱཛཀཱལཏོ པཊྛཱཡ སཀྐཏབྷཱསཱརོཔིཏཾ དྷམྨརུཙིནིཀཱཡཱདིཔིཊཀམྤི མཧཱཡཱནཔིཊཀམྤི ནཝཾ ནཝཾ པརིཡཱཔུཎནྟི ཙེཝ ཝཱཙེནྟི ཙ, ཏེན ཏེསཾ པིཊཀེསུ ཡེབྷུཡྻེན ཛནཱ པརིཙཡཾ ཀཱཏུཾ སཉྫཱཏཱབྷིལཱསཱ ཧོནྟི སཉྫཱཏུསྶཱཧཱ, ནཝཾ ནཝམེཝ ཧི སཏྟཱ པིཡཱཡནྟི. ཏཏོཡེཝ ཏེ དཱིཔནྟརེསུཔི ཨཏྟནོ ཝཱདཾ པཏྠརཱཔེཏུཾ སཀྐོནྟི. ཏསྨཱ ཏེ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཐེརཱ ཨཏྟནོ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ པཱལི༹བྷཱསཱཡ ཨབྷིསངྑརིཏུཀཱམཱ ཏཐཱ ཀཱཏུཾ སམཏྠཾ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ ཉཱཎཔྤབྷཱཝཝིསེསཾ ཡཐཱཝུཏྟགུཎསམྤནྣབྷཱཝཉྩ ཉཏྭཱ ཨཱཡཱཙིཾསཱུཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཀརཎཾ
ཏེསུ ཏཱཝ ཝིསུདྡྷིམགྒཾ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ སངྒྷཔཱལཏྠེརེན ཨཛ྄ཛྷེསིཏོ མཧཱཝིཧཱརསྶ དཀྑིཎབྷཱགེ པདྷཱནགྷརེ མཧཱནིགམསྶཱམིནོ པཱསཱདེ [པརི. ཨཊྛ. ནིགམནཀཐཱ] ཝསནྟོ ཨཀཱསི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ ‘‘སོ པནེས ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཀེན ཀཏོ, ཀདཱ ཀཏོ, ཀཏྠ ཀཏོ, ཀསྨཱ ཀཏོ’’ཏི ཨིམེསཾ པཉྷཱནམཏྠོ ཝིཏྠཱརེན ཝིབྷཱཝིཏོ ཧོཏི.
ཨིདཱནི ¶ ཀིམཏྠཾ ཀཏོཏིཨཱདཱིནཾ པཉྷཱནམཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམ. ཏཏྠ ཀིམཏྠཾ ཀཏོཏི ཨེཏསྶ པན པཉྷསྶ ཨཏྠོ ཨཱཙརིཡེནེཝ པཀཱསིཏོ. ཀཐཾ?
‘‘སུདུལླབྷཾ ལབྷིཏྭཱན, པབྦཛྫཾ ཛིནསཱསནེ;
སཱིལཱདིསངྒཧཾ ཁེམཾ, ཨུཛུཾ མགྒཾ ཝིསུདྡྷིཡཱ.
ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟཱ, སུདྡྷིཀཱམཱཔི ཡེ ཨིདྷ;
ཝིསུདྡྷིཾ ནཱདྷིགཙྪནྟི, ཝཱཡམནྟཱཔི ཡོགིནོ.
ཏེསཾ པཱམོཛྫཀརཎཾ, སུཝིསུདྡྷཝིནིཙྪཡཾ;
མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, དེསནཱནཡནིསྶིཏཾ.
ཝིསུདྡྷིམགྒཾ བྷཱསིསྶཾ, ཏཾ མེ སཀྐཙྩ བྷཱསཏོ;
ཝིསུདྡྷིཀཱམཱ སབྦེཔི, ནིསཱམཡཐ སཱདྷཝོ’’ཏི [ཝིསུདྡྷི. ༡.༢].
ཏསྨཱ ཨེས ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཝིསུདྡྷིསངྑཱཏནིབྦཱནཀཱམཱནཾ སཱདྷུཛནཱནཾ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱསངྑཱཏསྶ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནནཏྠཱཡ ཀཏོཏི པདྷཱནཔྤཡོཛནཝསེན ཝེདིཏབྦོ. ཨཔྤདྷཱནཔྤཡོཛནཝསེན པན ཙཏཱུསུ ཨཱགམཊྛཀཐཱསུ གནྠསལླཧུཀབྷཱཝཏྠཱཡཔི ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཨཱགམཊྛཀཐཱསུ –
‘‘མཛ྄ཛྷེ ཝིསུདྡྷིམགྒོ, ཨེས ཙཏུནྣམྤི ཨཱགམཱནཉྷི;
ཋཏྭཱ པཀཱསཡིསྶཏི, ཏཏྠ ཡཐཱབྷཱསིཏམཏྠཾ;
ཨིཙྩེཝ མེ ཀཏོ’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ].
ཏནྣིསྶཡོ
ཀིཾ ནིསྶཱཡ ཀཏོཏི ཨེཏསྶཔི པཉྷསྶ ཨཏྠོ ཨཱཙརིཡེནེཝ པཀཱསིཏོ. ཝུཏྟཉྷི ཨེཏྠ གནྠཱརམྦྷེ –
‘‘མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, དེསནཱནཡནིསྶིཏ’’ནྟི [ཝིསུདྡྷི. ༡.༢].
ཏཐཱ ནིགམནེཔི –
‘‘ཏེསཾ སཱིལཱདིབྷེདཱནཾ, ཨཏྠཱནཾ ཡོ ཝིནིཙྪཡོ;
པཉྩནྣམྤི ནིཀཱཡཱནཾ, ཝུཏྟོ ཨཊྛཀཐཱནཡེ.
སམཱཧརིཏྭཱ ཏཾ སབྦཾ, ཡེབྷུཡྻེན སནིཙྪཡོ;
སབྦསངྐརདོསེཧི, མུཏྟོ ཡསྨཱ པཀཱསིཏོ’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ].
ཨིམིནཱ ¶ པན ཝཙནེན ཨཡམཏྠོ པཱཀཊོ ཧོཏི – ‘‘ཝིསུདྡྷིམགྒཾ ཀུརུམཱནོ ཨཱཙརིཡོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ དེསནཱནཡསངྑཱཏཱ པཉྩནྣམྤི ནིཀཱཡཱནཾ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡོ ནིསྶཱཡ ཏཱསུ ཝུཏྟཾ གཧེཏབྦཾ སབྦཾ ཝིནིཙྪཡཾ སམཱཧརིཏྭཱ ཨཀཱསཱི’’ཏི. ཏསྨཱ ཡཱ ཡཱ ཨེཏྠ པདཝཎྞནཱ ཝཱ ཝིནིཙྪཡོ ཝཱ སཱདྷཀཝཏྠུ ཝཱ དསྶཱིཡཏི, ཏཾ སབྦཾ ཏསྶ ཏསྶ ནིདྡྷཱརིཏཔཱལི༹པདསྶནིཀཱཡསཾཝཎྞནཱབྷཱུཏཱཡ པོརཱཎསཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཏོ ཨཱནེཏྭཱ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཝསེནེཝ དསྶིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨཡམྤི ཧི ཝིསུདྡྷིམགྒོ ན ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཉཱཎཔྤབྷཱཝེན ཀཏོ, ཝིསུཾ པཀརཎབྷཱཝེན ཙ, ཨཐ ཁོ ཙཏུནྣམྤི ཨཱགམཊྛཀཐཱནཾ ཨཝཡཝབྷཱཝེནེཝ ཀཏོ. ཝུཏྟཉྷི ཏཱསཾ ནིགམནེ –
‘‘ཨེཀཱུནསཊྛིམཏྟོ, ཝིསུདྡྷིམགྒོཔི བྷཱཎཝཱརེཧི;
ཨཏྠཔྤཀཱསནཏྠཱཡ, ཨཱགམཱནཾ ཀཏོ ཡསྨཱ.
ཏསྨཱ ཏེན སཧཱཡཾ, ཨཊྛཀཐཱ བྷཱཎཝཱརགཎནཱཡ;
སུཔརིམིཏཔརིཙྪིནྣཾ, ཙཏྟཱལཱིསསཏཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.ནིགམནཀཐཱ].
ཡཱ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ མགྒཱམགྒཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིནིདྡེསེ ‘‘ཨཡཾ ཏཱཝ ཝིསུདྡྷིཀཐཱཡཾ ནཡོ. ཨརིཡཝཾསཀཐཱཡཾ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ [ཝིསུདྡྷི. ༢.༧༡༧] དྭེ ཀཐཱ ཝུཏྟཱ, ཏཱཔི མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ དེསནཱནཡེ ཨནྟོགདྷཱ ཨིམསྶ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ནིསྶཡཱཡེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཱཏི.
ཏཀྐརཎཔྤཀཱརོ
ཀེན པཀཱརེན ཀཏོཏི ཨེཏྠ ཨནནྟརཔཉྷེ ཝུཏྟཔྤཀཱརེནེཝ ཀཏོ. ཏཐཱ ཧི ཨཱཙརིཡོ སཾཡུཏྟནིཀཱཡཏོ
‘‘སཱིལེ པཏིཊྛཱཡ ནརོ སཔཉྙོ, ཙིཏྟཾ པཉྙཉྩ བྷཱཝཡཾ;
ཨཱཏཱཔཱི ནིཔཀོ བྷིཀྑུ, སོ ཨིམཾ ཝིཛཊཡེ ཛཊ’’ནྟི [སཾ. ནི. ༡.༢༣] –
ཨིམཾ གཱཐཾ པཋམཾ དསྶེཏྭཱ ཏཏྠ པདྷཱནཝསེན ཝུཏྟཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཡོ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨཀཱསི. ཨེཝཾ ཀུརུམཱནོ ཙ པཉྩཧིཔི ནིཀཱཡེཧི སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཔཊིསཾཡུཏྟཱནི སུཏྟཔདཱནི ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཏེསཾ ཨཏྠཉྩ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཧི བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཝསེན དསྶེཏྭཱ ཏཱསུ ཝུཏྟཱནི སཱིཧལི༹ཀཝཏྠཱུནི ཙ ཝིནིཙྪཡེ ཙ པཀཱསེསི. ཝིསེསཏོ པན ཏསྨིཾ ¶ ཀཱལེ པཱཀཊཱ སཀསམཡཝིརུདྡྷཱ སམཡནྟརཱ ཙ བཧཱུསུ ཋཱནེསུ དསྶེཏྭཱ སཧེཏུཀཾ པཊིཀྑིཏྟཱ. ཀཐཾ?
ཏཏྠ ཧི ཙརིཡཱཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཏཏྲ པུརིམཱ ཏཱཝ ཏིསྶོ ཙརིཡཱ པུབྦཱཙིཎྞནིདཱནཱ དྷཱཏུདོསནིདཱནཱ ཙཱཏི ཨེཀཙྩེ ཝདནྟི. པུབྦེ ཀིར ཨིཊྛཔྤཡོགསུབྷཀམྨབཧུལོ རཱགཙརིཏོ ཧོཏི, སགྒཱ ཝཱ ཙཝིཏྭཱ ཨིདྷཱུཔཔནྣོ. པུབྦེ ཚེདནཝདྷབནྡྷནཝེརཀམྨབཧུལོ དོསཙརིཏོ ཧོཏི, ནིརཡནཱགཡོནཱིཧི ཝཱ ཙཝིཏྭཱ ཨིདྷཱུཔཔནྣོ. པུབྦེ མཛྫཔཱནབཧུལོ སུཏཔརིཔུཙྪཱཝིཧཱིནོ ཙ མོཧཙརིཏོ ཧོཏི, ཏིརཙྪཱནཡོནིཡཱ ཝཱ ཙཝིཏྭཱ ཨིདྷཱུཔཔནྣོཏི ཨེཝཾ པུབྦཱཙིཎྞནིདཱནཱཏི ཝདནྟི. དྭིནྣཾ པན དྷཱཏཱུནཾ ཨུསྶནྣཏྟཱ པུགྒལོ མོཧཙརིཏོ ཧོཏི པཐཝཱིདྷཱཏུཡཱ ཙ ཨཱཔོདྷཱཏུཡཱ ཙ. ཨིཏརཱསཾ དྭིནྣཾ ཨུསྶནྣཏྟཱ དོསཙརིཏོ. སབྦཱསཾ སམཏྟཱ པན རཱགཙརིཏོཏི. དོསེསུ ཙ སེམྷཱདྷིཀོ རཱགཙརིཏོ ཧོཏི. ཝཱཏཱདྷིཀོ མོཧཙརིཏོ. སེམྷཱདྷིཀོ ཝཱ མོཧཙརིཏོ. ཝཱཏཱདྷིཀོ རཱགཙརིཏོཏི ཨེཝཾ དྷཱཏུདོསནིདཱནཱཏི ཝདནྟཱི’’ཏི ཨེཀཙྩེཝཱདཾ དསྶེཏྭཱ སོ ‘‘ཏཏྠ ཡསྨཱ པུབྦེ ཨིཊྛཔྤཡོགསུབྷཀམྨབཧུལཱཔི སགྒཱ ཙཝིཏྭཱ ཨིདྷཱུཔཔནྣཱཔི ཙ ན སབྦེ རཱགཙརིཏཱནེཝ ཧོནྟི, ན ཨིཏརེ ཝཱ དོསམོཧཙརིཏཱ. ཨེཝཾ དྷཱཏཱུནཉྩ ཡཐཱཝུཏྟེནེཝ ནཡེན ཨུསྶདནིཡམོ ནཱམ ནཏྠི. དོསནིཡམེ ཙ རཱགམོཧདྭཡམེཝ ཝུཏྟཾ, ཏམྤི ཙ པུབྦཱཔརཝིརུདྡྷམེཝ. ཏསྨཱ སབྦམེཏཾ ཨཔརིཙྪིནྣཝཙན’’ནྟི [ཝིསུདྡྷི. ༡.༤༤] པཊིཀྑིཏྟོ. ཏཾ པརམཏྠམཉྫཱུསཱཡ ནཱམ ཝིསུདྡྷིམགྒམཧཱཊཱིཀཱཡཾ ‘‘ཨེཀཙྩེཏི ཨུཔཏིསྶཏྠེརཾ སནྡྷཱཡཱཧ, ཏེན ཧི ཝིམུཏྟིམགྒེ ཏཐཱ ཝུཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝཎྞིཏཾ [ཝིསུདྡྷི. ཊཱི. ༡.༤༤].
ཝིམུཏྟིམགྒཔཀརཎཾ
ཀོ སོ ཝིམུཏྟིམགྒོ ནཱམ? ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཝིཡ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱནཾ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དཱིཔཀོ ཨེཀོ པཊིཔཏྟིགནྠོ. ཏཏྠ ཧི –
‘‘སཱིལཾ སམཱདྷི པཉྙཱ ཙ, ཝིམུཏྟི ཙ ཨནུཏྟརཱ;
ཨནུབུདྡྷཱ ཨིམེ དྷམྨཱ, གོཏམེན ཡསསྶིནཱ’’ཏི [དཱི. ནི. ༢.༡༨༦; ཨ. ནི. ༤.༡] –
ཨིམཾ ¶ གཱཐཾ པཋམཾ དསྶེཏྭཱ ཏདཏྠཝཎྞནཱཝསེན སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཡོ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དཱིཔིཏཱ. སོ པན གནྠོ ཨིདཱནི ཙིནརཊྛེཡེཝ དིཊྛོ, ཙིནབྷཱསཱཡ ཙ པརིཝཏྟིཏོ (༡༠༤༨-བུ-ཝ) སངྒྷཔཱལེན ནཱམ བྷིཀྑུནཱ. ཀེན པན སོ ཀུཏོ ཙ ཏཏྠ ཨཱནཱིཏོཏི ན པཱཀཊམེཏཾ. ཏསྶ པན སངྒྷཔཱལསྶ ཨཱཙརིཡོ གུཎབྷདྲོ ནཱམ མཧཱཡཱནིཀོ བྷིཀྑུ མཛ྄ཛྷིམཨིནྡིཡདེསིཀོ, སོ ཨིནྡིཡརཊྛཏོ ཙིནརཊྛཾ གཙྪནྟོ པཋམཾ སཱིཧལ༹དཱིཔཾ གནྟྭཱ ཏཏོ (༩༧༨-བུ-ཝ) ཙིནརཊྛཾ གཏོ. ཏདཱ སོ ཏེན ཨཱནཱིཏོ བྷཝེཡྻ [ཝིམུཏྟིམགྒ, ཝིསུདྡྷིམགྒ].
ཏསྨིཉྷི ཝིམུཏྟིམགྒེ པུབྦཱཙིཎྞནིདཱནདསྶནཾ དྷཱཏུནིདཱནདསྶནཉྩ ཡཐེཝ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཨེཀཙྩེཝཱདོ, ཏཐེཝཱགཏཾ. དོསནིདཱནདསྶནེ པན ‘‘སེམྷཱདྷིཀོ རཱགཙརིཏོ, པིཏྟཱདྷིཀོ དོསཙརིཏོ, ཝཱཏཱདྷིཀོ མོཧཙརིཏོ. སེམྷཱདྷིཀོ ཝཱ མོཧཙརིཏོ, ཝཱཏཱདྷིཀོ རཱགཙརིཏོ’’ཏི ཏིཎྞམྤི རཱགདོསམོཧཱནཾ དོསནིཡམོ ཝུཏྟོ. ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན དིཊྛཝིམུཏྟིམགྒཔོཏྠཀེ པན ‘‘པིཏྟཱདྷིཀོ དོསཙརིཏོ’’ཏི པཱཋོ ཨཱུནོ བྷཝེཡྻ.
ཨཉྙཱནིཔི བཧཱུནི ཝིསུདྡྷིམགྒེ པཊིཀྑིཏྟཱནི ཏཏྠ ཝིམུཏྟིམགྒེ གཧེཏབྦབྷཱཝེན དིསྶནྟི. ཀཐཾ?
སཱིལནིདྡེསེ (༡, ༨-པིཊྛེ) ‘‘ཨཉྙེ པན སིརཊྛོ སཱིལཏྠོ, སཱིཏལཏྠོ སཱིལཏྠོཏི ཨེཝམཱདིནཱཔི ནཡེནེཏྠ ཨཏྠཾ ཝཎྞཡནྟཱི’’ཏི པཊིཀྑིཏྟོ ཨཏྠོཔི ཏཏྠ གཧེཏབྦབྷཱཝེན དིསྶཏི.
ཏཐཱ དྷུཏངྒནིདྡེསེ (༡, ༧༨-པིཊྛེ) ‘‘ཡེསམྤི ཀུསལཏྟིཀཝིནིམུཏྟཾ དྷུཏངྒཾ, ཏེསཾ ཨཏྠཏོ དྷུཏངྒམེཝ ནཏྠི, ཨསནྟཾ ཀསྶ དྷུནནཏོ དྷུཏངྒཾ ནཱམ བྷཝིསྶཏི, དྷུཏགུཎེ སམཱདཱཡ ཝཏྟཏཱིཏི ཝཙནཝིརོདྷོཔི ཙ ནེསཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཏསྨཱ ཏཾ ན གཧེཏབྦ’’ནྟི པཊིཀྑིཏྟཾ པཉྙཏྟིདྷུཏངྒམྤི ཏཏྠ དིསྶཏི. མཧཱཊཱིཀཱཡཾ (༡-༡༠༤) པན ‘‘ཡེསནྟི ཨབྷཡགིརིཝཱསིཀེ སནྡྷཱཡཱཧ, ཏེ ཧི དྷུཏངྒཾ ནཱམ པཉྙཏྟཱིཏི ཝདནྟཱི’’ཏི ཝཎྞིཏཾ.
ཏཐཱ པཐཝཱིཀསིཎནིདྡེསེ (༡, ༡༤༤) ‘‘པཊིཔདཱཝིསུདྡྷི ནཱམ སསམྦྷཱརིཀོ ཨུཔཙཱརོ, ཨུཔེཀྑཱནུབྲཱུཧནཱ ནཱམ ཨཔྤནཱ, སམྤཧཾསནཱ ནཱམ ¶ པཙྩཝེཀྑཎཱཏི ཨེཝམེཀེ ཝཎྞཡནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཊིཀྑིཏྟཨེཀེཝཱདོཔི ཏཏྠ དིསྶཏི. མཧཱཊཱིཀཱཡཾ (༡, ༡༧༢) པན ‘‘ཨེཀེཏི ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ’’ཏི ཝཎྞིཏཾ.
ཏཐཱ ཁནྡྷནིདྡེསེ (༢, ༨༠-པིཊྛེ) ‘‘བལརཱུཔཾ སམྦྷཝརཱུཔཾ ཛཱཏིརཱུཔཾ རོགརཱུཔཾ ཨེཀཙྩཱནཾ མཏེན མིདྡྷརཱུཔ’’ནྟི ཨེཝཾ ཨཉྙཱནིཔི རཱུཔཱནི ཨཱཧརིཏྭཱ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ ཏེསཾ པཊིཀྑིཏྟབྷཱཝོ པཀཱསིཏོ. མཧཱཊཱིཀཱཡཾ ‘‘ཨེཀཙྩཱནནྟི ཨབྷཡགིརིཝཱསཱིན’’ནྟི ཝཎྞིཏཾ. ཏེསུ ཛཱཏིརཱུཔཾ མིདྡྷརཱུཔཉྩ ཝིམུཏྟིམགྒེ དསྶིཏཾ. ན ཀེཝལཾ དསྶནམཏྟམེཝ, ཨཐ ཁོ མིདྡྷརཱུཔསྶ ཨཏྠིབྷཱཝོཔི ‘‘མིདྡྷཾ ནཱམ ཏིཝིདྷཾ ཨཱཧཱརཛཾ ཨུཏུཛཾ ཙིཏྟཛཉྩཱཏི. ཏེསུ ཙིཏྟཛམེཝ ནཱིཝརཎཾ ཧོཏི, སེསཱ པན དྭེ ཨརཧཏོཔི བྷཝེཡྻུ’’ནྟིཨཱདིནཱ སཱདྷིཏོ.
ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ ཝིམུཏྟིམགྒེ ཝིསུདྡྷིམགྒེན ཨསམཱནཏྠཱནཾ ཝུཏྟབྷཱཝོ ཙ ཨབྷཡགིརིཝཱསཱིཧི ཏསྶ གནྠསྶ པཊིགྒཧིཏབྷཱཝོ ཙ སཀྐཱ ཉཱཏུཾ. ཨཉྙཱནིཔི པན ཨཱིདིསཱནི ཨསམཱནཝཙནཱནི བཧཱུནི ཏཏྠ སཾཝིཛྫནྟིཡེཝ, ཏཱནི པན སབྦཱནི ན སཀྐཱ ཨིདྷ དསྶེཏུཾ.
ཡེབྷུཡྻེན པནསྶ ཀརཎཔྤཀཱརོ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཝིཡ ཧོཏི. ཡཱ ཡཱ ཧི པཱལི༹ ཨབྷིདྷམྨཝིབྷངྒཏོ ཝཱ པཊིསམྦྷིདཱམགྒཏོ ཝཱ ཨཉྙསུཏྟནྟེཧི ཝཱ ཨཱནེཏྭཱ སཱདྷཀབྷཱཝེན ཝིསུདྡྷིམགྒེ དསྶིཡཏི, ཏཏྠཔི སཱ སཱ པཱལི༹ ཡེབྷུཡྻེན དིསྶཏེཝ. ཏཱསུ ཀཉྩིམཏྟཾ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཨནུམིནནཏྠཱཡ དསྶཡིསྶཱམ.
ཡཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༡, ༤༧-པིཊྛེ) ‘‘པཉྩ སཱིལཱནི པཱཎཱཏིཔཱཏསྶ པཧཱནཾ སཱིལ’’ནྟིཨཱདིཀཱ པཊིསམྦྷིདཱམགྒཔཱལི༹ དསྶིཏཱ, སཱ ཝིམུཏྟིམགྒེཔི དིསྶཏེཝ.
ཡཉྩ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༡, ༡༣༧-པིཊྛེ) ‘‘སམཱདྷི ཀཱམཙྪནྡསྶ པཊིཔཀྑོ…པེ… ཝིཙཱརོ ཝིཙིཀིཙྪཱཡཱ’’ཏི ཝཙནཾ པེཊཀེ ཝུཏྟནྟི དསྶིཏཾ, ཏཉྩ ཏཏྠཔི ཏཐེཝ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཏིཔེཊཀེ ཝུཏྟ’’ནྟི ནིདྡིཊྛཾ. ཏིཔེཊཀེཏི ནཱམཉྩ པེཊཀོཔདེསམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ བྷཝེཡྻ. ཏཏྠ ཧི ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧཱིཏི པཱཋསཾཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཨལོབྷསྶ པཱརིཔཱུརིཡཱ ཀཱམེཧི ཝིཝེཀོ སམྤཛྫཏི, ཨདོསསྶ. ཨམོཧསྶ པཱརིཔཱུརིཡཱ ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧི ཝིཝེཀོ ¶ སམྤཛྫཏཱི’’ཏི པཱཋསྶ ཏིཔེཊཀེ ཝུཏྟབྷཱཝོ དསྶིཏོ. སོ ཙ པཱཋོ པེཊཀོཔདེསེ (༢༦༢-པིཊྛེ) ‘‘ཏཏྠ ཨལོབྷསྶ པཱརིཔཱུརིཡཱ ཝིཝིཏྟོ ཧོཏི ཀཱམེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ དིསྶཏི.
ཡཐཱ ཙ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༡, ༢༥༨-པིཊྛེ) ‘‘ཨཡམྤི ཁོ བྷིཀྑཝེ ཨཱནཱཔཱནསྶཏིསམཱདྷི བྷཱཝིཏོ’’ཏིཨཱདིཀཱ པཱལི༹ མཧཱཝགྒསཾཡུཏྟཀཏོ ཨཱནེཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཏཐེཝ ཏཏྠཔི.
ཡཐཱ ཙ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༡, ༢༧༢-པིཊྛེ) ‘‘ཨསྶཱསཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཾ སཏིཡཱ ཨནུགཙྪཏོ’’ཏིཨཱདི པཱལི༹ ཙ (༡, ༢༧༣-པིཊྛེ) ཀཀཙཱུཔམཔཱལི༹ ཙ པཊིསམྦྷིདཱམགྒཏོ ཨཱནེཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཏཐེཝ ཏཏྠཔི.
ཡཐཱ ཙ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༢, ༦༩-པིཊྛེ) ‘‘ཀཏམཱ ཙིནྟཱམཡཱ པཉྙཱ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཙ པཱལི༹ ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ ཨཱཡཀོསལླ’’ནྟིཨཱདིཀཱ ཙ པཱལི༹ (༢, ༧༡-པིཊྛེ) ‘‘དུཀྑེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཙ པཱལི༹ ཨབྷིདྷམྨཝིབྷངྒཏོ ཨཱནེཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཏཐེཝ ཏཏྠཔི. སབྦཱཔི ཙ ཏཏྠ ཝུཏྟཱ ཨེཀཝིདྷདུཝིདྷཱདིཔཉྙཱཔབྷེདཀཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཝུཏྟཀཐཱཡ ཡེབྷུཡྻེན སམཱནཱཡེཝ.
‘‘ཡེན ཙཀྑུཔསཱདེན, རཱུཔཱནི མནུཔསྶཏི;
པརིཏྟཾ སུཁུམཾ ཨེཏཾ, ཨཱུཀཱསིརསམཱུཔམ’’ནྟི [ཝིསུདྡྷི. ༢.༤༣༦; དྷ. ས. ཨཊྛ. ༥༩༦] –
ཨཡམྤི གཱཐཱ ཝིམུཏྟིམགྒེཔི ཨཱཡསྨཏཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརེན བྷཱསིཏབྷཱཝེནེཝ དསྶིཏཱ. ཨཱུཀཱསིརསམཱུཔམནྟི པདཾ པན ཨཱུཀཱསམཱུཔམནྟི ཏཏྠ དིསྶཏི, ཏཉྩ པརམྤརལེཁཀཱནཾ པམཱདལེཁམཏྟམེཝ སིཡཱ.
ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཝིཡ ཝཙནཏྠཏོ ལཀྑཎཏོ ཨནཱུནཱདྷིཀཏོ ཀམཏོ ཨནྟོགདྷཱནཾ པབྷེདཏོ ཨུཔམཱཏོ ཙ ཝིནིཙྪཡོ དསྶིཏོ, སོ ཙ ཡེབྷུཡྻེན ཝིསུདྡྷིམགྒེན [ཝིསུདྡྷི. ༢.༥༣༠] སམཱནོཡེཝ.
ཡཐཱ ཙ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༢, ༢༤༢-༢༤༥) སམྨསནཉཱཎཀཐཱཡཾ པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨཏཱིཏཱདིཨེཀཱདསཝིདྷེན ཙ ཨནིཙྩཱདིལཀྑཎཏྟཡེན ཙ ཝིསུཾ ཝིསུཾ སམྨསནནཡོ དསྶིཏོ, ཏཐེཝ ཏཏྠཔི. ཙཀྑཱདིཛརཱམརཎཔརིཡོསཱནེསུ པན དྷམྨེསུ དྷམྨཝིཙཱརཔརིཡོསཱནཱནཾ སཊྛིཡཱ ཨེཝ དྷམྨཱནཾ ཨནིཙྩཱདིལཀྑཎཏྟཡེན སམྨསནནཡོ ཏཏྠ དསྶིཏོ.
ཝིསུདྡྷིམགྒེ ¶ པན དིཊྛིཝིསུདྡྷིནིདྡེསེ (༢, ༢༣༠-༢༣༢-པིཊྛེསུ) ཝུཏྟཱ ‘‘ཡམཀཾ ནཱམརཱུཔཉྩ…པེ… ཨུབྷོ བྷིཛྫནྟི པཙྩཡཱ’’ཏི གཱཐཱ ཙ, ‘‘ན ཙཀྑུཏོ ཛཱཡརེ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཚ གཱཐཱཡོ ཙ, ‘‘ན སཀེན བལེན ཛཱཡརེ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཚ གཱཐཱཡོ ཙ ཝིམུཏྟིམགྒེ བྷངྒཱནུཔསྶནཱཉཱཎཀཐཱཡཾ དསྶིཏཱ. ཏཱསུ ཨཔྤམཏྟཀོཡེཝ པཱཋབྷེདོ དིསྶཏི.
ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༢, ༢༦༡-༢-པིཊྛེསུ) ཨརཱུཔསཏྟཀེསུ ཨརིཡཝཾསཀཐཱནཡེན ཝུཏྟོ ཀལཱཔཏོ ཙ ཡམཀཏོ ཙ སམྨསནནཡོ ཝིམུཏྟིམགྒེ ཨེཏྠེཝ བྷངྒཱནུཔསྶནཱཉཱཎཀཐཱཡཾ དསྶིཏོ.
ཝིམུཏྟིམགྒེ བུདྡྷཱནུསྶཏིཀཐཱཡཾ ལོཀཝིདཱུཏི པདསྶ ཨཏྠཝཎྞནཱཡཾ སཏྟལོཀསངྑཱརལོཀཝསེན དྭེཡེཝ ལོཀཱ དསྶིཏཱ, ན པན ཨོཀཱསལོཀོ ཡཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (༡, ༡༩༩-༢༠༠-པིཊྛེསུ).
ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ ཝིམུཏྟིམགྒོ ནཱམ གནྠོ ཀཱིདིསོཏི སཀྐཱ ཨནུམིནིཏུཾ. སོ པན ཡཐཱ ན མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ གནྠོ ཧོཏི, ཨེཝཾ མཧཱཡཱནིཀཱནམྤི ན ཧོཏིཡེཝ ཐེརཝཱདཔིཊཀམེཝ ནིསྶཱཡ ཀཏབྷཱཝཏོ. ཡསྨཱ པན ཏཏྠ ན ཀིཉྩིཔི སཱིཧལ༹དཱིཔིཀཾ ནཱམཾ ཝཱ ཐེརཝཱདོ ཝཱ དིསྶཏི, ཏསྨཱ སོ སཱིཧལ༹དཱིཔེ ཀཏགནྠོཔི ན ཧོཏི. ཨིནྡིཡརཊྛིཀཾ པན ནཱམཉྩ ཝོཧཱརོ ཙ ཏཏྠ བཧཱུསུ ཋཱནེསུ དིསྶཏི, ཏསྨཱ ཨིནྡིཡརཊྛེ ཀཏགནྠོཝ བྷཝེཡྻ. ཡསྨཱ ཙསྶ པེཊཀོཔདེསཾ ནིསྶིཏབྷཱཝོ བཧཱུསུ ཋཱནེསུ དིསྶཏི, ཝིསེསཏོ པན མིདྡྷརཱུཔསྶ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཙ, ཨརཧཏོཔི ཏསྶ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཙ ཏམེཝ ནིསྶཱཡ དསྶཱིཡཏི, པཊིསམྦྷིདཱམགྒགཎྛིཔདེ ཙ པེཊཀེཏི པདསྶ [པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༡.༣༦] ཨཏྠཝཎྞནཱཡཾ ‘‘སུཏྟནྟཔིཊཀཏྠཱཡ ཨཊྛཀཐཱ པེཊཀཾ མཧིསཱསཀཱནཾ གནྠོ’’ཏི ཝཎྞིཏོ. ཏསྨཱ ཨེསོ ཝིམུཏྟིམགྒོ མཧིསཱསཀནིཀཱཡིཀེན ཀཏོ བྷཝེཡྻཱཏི ཨམྷཱཀཾ མཏི.
ནིསྶཡཊྛཀཐཱཝིབྷཱཝནཱ
ཝིསུདྡྷིམགྒོ པན ན ཀེཝལཾ པུབྦེ ཝུཏྟཔྤཀཱརེནེཝ ཀཏོ, ཨཐ ཁོ ཝུཙྩམཱནཔྤཀཱརེནཱཔི. ཏཐཱ ཧི ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ པོརཱཎཊྛཀཐཱཧི སམཱཧརིཏྭཱ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཝསེན དསྶེནྟོཔི ཡཱ ཡཱ ཨཏྠཝཎྞནཱ ¶ ཝཱ ཝིནིཙྪཡོ ཝཱ སཾསཡིཏབྦོ ཧོཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟནྟི ཝཱ (༡, ༢༦༣), ཝིནཡཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ, མཛ྄ཛྷིམཊྛཀཐཱསུ པནཱཏི ཝཱ (༡, ༧༠), ཨངྒུཏྟརབྷཱཎཀཱཏི ཝཱ (༡, ༧༢), ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱནཾ མཏཱནུསཱརེན ཝིནིཙྪཡོཏི ཝཱ (༡, ༩༩), ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ཨཊྛཀཐཱསཱུཏི ཝཱ (༡, ༡༡༨), ཏཾ ཨཊྛཀཐཱསུ པཊིཀྑིཏྟནྟི ཝཱ (༡, ༡༣༤), དཱིགྷབྷཱཎཀསཾཡུཏྟབྷཱཎཀཱནཾ མཏནྟི ཝཱ, མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱ ཨིཙྪནྟཱིཏི ཝཱ (༡, ༢༦༧), ཨཊྛཀཐཱསུ ཝིནིཙྪཡོཏི ཝཱ, ཨེཝཾ ཏཱཝ དཱིགྷབྷཱཎཀཱ, མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱ པནཱཧཱུཏི ཝཱ (༡, ༢༧༧), ཨངྒུཏྟརཊྛཀཐཱཡཾ པན…པེ… ཨཡཾ ཀམོ ཝུཏྟོ, སོ པཱལི༹ཡཱ ན སམེཏཱིཏི ཝཱ (༡, ༣༠༩), ཨེཝཾ ཏཱཝ མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱ, སཾཡུཏྟབྷཱཎཀཱ པནཱཏི ཝཱ (༢, ༦༢), སཾཡུཏྟཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟནྟི ཝཱ (༢, ༦༣), ཨཊྛཀཐཱཡཾ པནཱཏི ཝཱ (༢, ༨༠) ཨེཝཾ ཏཾཏཾཨཏྠཝཎྞནཱཝིནིཙྪཡཱནཾ ནིསྶཡམྤི ཝིབྷཱཝེཏྭཱ པཙྪིམཛནཱནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནསཾསཡཾ ཝིནོདེནྟོཡེཝ ཏེ དསྶེསི.
ཏེནིམསྶ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཀརཎཀཱལེ སབྦཱཔི སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ ཨཱཙརིཡསྶ སནྟིཀེ སནྟཱིཏི ཙ, པུབྦེཡེཝ ཏཱ ཨཱཙརིཡེན སཱིཧལ༹ཏྠེརཱནཾ སནྟིཀེ སུཏཱཏི ཙ, ཏཱཧི གཧེཏབྦཾ སབྦཾ གཧེཏྭཱ ཨཡཾ ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཨཱཙརིཡེན ལིཁིཏོཏི ཙ ཨཡམཏྠོ ཨཏིཝིཡ པཱཀཊོ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཡཾ མཧཱཝཾསེ –
‘‘སངྒྷོ གཱཐཱདྭཡཾ ཏསྶཱ’དཱསི སཱམཏྠིཡཾ ཏཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘གཱཐཱདྭཡམེཝ ཨོལོཀེཏྭཱ ཀིཉྩིཔི ཨཉྙཾ པོཏྠཀཾ ཨནོལོཀེཏྭཱ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ ཝིསུདྡྷིམགྒཾ ཨཀཱསཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཨབྷིཏྠུཏིཝཙནཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨབྷིཏྠུཏིམཏྟམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
པོརཱཎཝཙནདསྶནཾ
ན ཀེཝལཾ ཨཱཙརིཡོ ཨཊྛཀཐཱཡོཡེཝ ནིསྶཡབྷཱཝེན དསྶེསི, ཨཐ ཁོ ‘‘པོརཱཎཱ པནཱཧཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ པོརཱཎཱནཾ ཝཙནམྤི དསྶེསིཡེཝ. ཏདེཏྠ དྭཱཝཱིསཏིཡཱ ཋཱནེསུ དིཊྛཾ [ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༥, ༡༣༧, ༡༤༢, ༢༡༧, ༢༥༢, ༣༠༣; ༢.༥༨༡, ༦༧༥-༦༧༦, ༦༨༩, ༧༠༦, ༧༣༦, ༧༤༥, ༧༤༦, ༧༤༩,༧༥༥, ༧༧༨, ༨༣༩]. ཀེ པནེཏེ པོརཱཎཱ ནཱམ? ཡཱཝ ཙཏུཏྠསངྒཱིཏིཀཱལཱ སངྒཱིཏིཀཱརེསུ པརིཡཱཔནྣཱ ཝཱ ¶ ཏཱདིསཱ ཝཱ མཧཱཐེརཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཧི པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ (༢༩༢-༣-པིཊྛེསུ).
‘‘ཨོབྷཱསེ ཙེཝ ཉཱཎེ ཙ, པཱིཏིཡཱ ཙ ཝིཀམྤཏི…པེ…
དྷམྨུདྡྷཙྩཀུསལོ ཧོཏི, ན ཙ ཝིཀྑེཔཾ གཙྪཏཱི’’ཏི –
ཨེཝམཱགཏཱ གཱཐཱཡོ ཨིདྷ (༢༧༣-༤-པིཊྛེསུ) པོརཱཎཱནཾ ཝཙནབྷཱཝེན དསྶིཏཱ. ཡདི ཙིམཱ གཱཐཱཡོ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི པཀྑིཏྟཱ བྷཝེཡྻུཾ ཡཐཱ པརིཝཱརཔཱལི༹ཡཾ (༣-པིཊྛེ) ཨཱགཏཱ ཨཱཙརིཡཔརམྤརཱདཱིཔིཀཱ གཱཐཱཡོ, ཏཱ ཧི སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ (༡, ༤༦-པིཊྛེ) པོརཱཎཝཙནབྷཱཝེན དསྶིཏཱ, ཨེཝཾ སཏི ཏེཡེཝ སངྒཱིཏིཀཱརཱ པོརཱཎཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཐ པཊིསམྦྷིདཱམགྒདེསཀེནེཝ བྷཱསིཏཱ བྷཝེཡྻུཾ, ཏེ ཝིཡ གརུཀརཎཱིཡཱ པཙྩཡིཀཱ སདྡྷཱཡིཏབྦཀཱ མཧཱཐེརཱ པོརཱཎཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. སམནྟཔཱསཱདིཀཱསུམངྒལཝིལཱསིནཱིཨཱདཱིསུ ‘‘པོརཱཎཱ པན ཨེཝཾ ཝཎྞཡནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཊྛཱནེསུཔི ཏཱདིསཱཝ ཨཱཙརིཡཱ པོརཱཎཱཏི ཝུཏྟཱ.
ཝིནཡཊྛཀཐཱཀརཎཾ
ཨཱཙརིཡོ པན ཨིམཾ ཝིསུདྡྷིམགྒཔཀརཎཾ ཡཐཱཝུཏྟཔྤཀཱརེན ཀཏྭཱ ཨཉྙཱཔི ཏིཔིཊཀཊྛཀཐཱཡོ ཨནུཀྐམེན ཨཀཱསི. ཀཐཾ? སམནྟཔཱསཱདིཀཾ ནཱམ ཝིནཡཊྛཀཐཾ བུདྡྷསིརིཏྠེརེན ཨཛ྄ཛྷེསིཏོ མཧཱཝིཧཱརསྶ དཀྑིཎབྷཱགེ པདྷཱནགྷརཔརིཝེཎེ མཧཱནིགམསྶཱམིནོ པཱསཱདེ ཝསནྟོ ཨཀཱསི. སཱ པནེསཱ སིརིཔཱལོཏི ནཱམནྟརསྶ མཧཱནཱམརཉྙོ ཝཱིསཏིམཝསྶེ (༩༧༣-བུ-ཝ) ཨཱརདྡྷཱ ཨེཀཝཱིསཏིམཝསྶེ (༩༧༤-བུ-ཝ) ནིཊྛཱནཔྤཏྟཱ ཨཧོསི. ཏཉྩ པན ཀརོནྟོ མཧཱམཧིནྡཏྠེརེནཱབྷཏཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ སངྑཏཾ མཧཱཨཊྛཀཐཾ ཏསྶཱ སརཱིརཾ ཀཏྭཱ མཧཱཔཙྩརཱིཀུརུནྡཱིསངྑེཔཨནྡྷཀཊྛཀཐཱཧི ཙ གཧེཏབྦཾ གཧེཏྭཱ སཱིཧལ༹དཱིཔེ ཡཱཝ ཝསབྷརཱཛཀཱལཱ པཱཀཊཱནཾ པོརཱཎ ཝིནཡདྷརམཧཱཐེརཱནཾ ཝིནིཙྪཡབྷཱུཏཾ ཐེརཝཱདམྤི པཀྑིཔིཏྭཱ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ –
‘‘སཾཝཎྞནཾ ཏཉྩ སམཱརབྷནྟོ, ཏསྶཱ མཧཱཨཊྛཀཐཾ སརཱིརཾ;
ཀཏྭཱ མཧཱཔཙྩརིཡཾ ཏཐེཝ, ཀུརུནྡིནཱམཱདིསུ ཝིསྶུཏཱསུ.
ཝིནིཙྪཡོ ¶ ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟོ, ཡོ ཡུཏྟམཏྠཾ ཨཔརིཙྩཛནྟོ;
ཏཏོཔི ཨནྟོགདྷཐེརཝཱདཾ, སཾཝཎྞནཾ སམྨ སམཱརབྷིསྶ’’ནྟི ཙ.
‘‘མཧཱམེགྷཝནུཡྻཱནེ, བྷཱུམིབྷཱགེ པཏིཊྛིཏོ;
མཧཱཝིཧཱརོ ཡོ སཏྠུ, མཧཱབོདྷིཝིབྷཱུསིཏོ.
ཡཾ ཏསྶ དཀྑིཎེ བྷཱགེ, པདྷཱནགྷརམུཏྟམཾ;
སུཙིཙཱརིཏྟསཱིལེན, བྷིཀྑུསངྒྷེན སེཝིཏཾ.
ཨུལཱ༹རཀུལསམྦྷཱུཏོ, སངྒྷུཔཊྛཱཡཀོ སདཱ;
ཨནཱཀུལཱཡ སདྡྷཱཡ, པསནྣོ རཏནཏྟཡེ.
མཧཱནིགམསཱམཱིཏི, ཝིསྶུཏོ ཏཏྠ ཀཱརཡི;
ཙཱརུཔཱཀཱརསཉྩིཏཾ, ཡཾ པཱསཱདཾ མནོརམཾ.
སནྡཙྪཱཡཏརཱུཔེཏཾ, སམྤནྣསལིལཱསཡཾ;
ཝསཏཱ ཏཏྲ པཱསཱདེ, མཧཱནིགམསཱམིནོ.
སུཙིསཱིལསམཱཙཱརཾ, ཐེརཾ བུདྡྷསིརིཝ྄ཧཡཾ;
ཡཱ ཨུདྡིསིཏྭཱ ཨཱརདྡྷཱ, ཨིདྡྷཱ ཝིནཡཝཎྞནཱ.
པཱལཡནྟསྶ སཀལཾ, ལངྐཱདཱིཔཾ ནིརབྦུདཾ;
རཉྙོ སིརིནིཝཱསསྶ [སིརིཡཱ ནིཝཱསཊྛོནབྷཱུཏསྶ སིརིཔཱལནཱམཀསྶ རཉྙོ (ཝིམཏི, ཨནྟིམཝིཊྛེ)], སིརིཔཱལཡསསྶིནོ.
སམཝཱིསཏིམེ ཝསྶེ, ཛཡསཾཝཙྪརེ ཨཡཾ;
ཨཱརདྡྷཱ ཨེཀཝཱིསམྷི, སམྤཏྟེ པརིནིཊྛིཏཱ.
ཨུཔདྡཝཱཀུལེ ལོཀེ, ནིརུཔདྡཝཏོ ཨཡཾ;
ཨེཀསཾཝཙྪརེནེཝ, ཡཐཱ ནིཊྛཾ ཨུཔཱགཏཱ’’ཏི [པརི. ཨཊྛ. ནིགམནཀཐཱ] ཙ.
ཨཡཉྩ སམནྟཔཱསཱདིཀཱ ཝིནཡཊྛཀཐཱ ཨདྷུནཱ མུདྡིཏཚཊྛསངྒཱིཏིཔོཏྠཀཝསེན སཧསྶཏོ ཨུཔརི ཨཊྛཔཎྞཱསཱདྷིཀཏིསཏམཏྟཔིཊྛཔརིམཱཎཱ (༡༣༥༨) ཧོཏི, ཏསྶཱ ཙ ཨེཀསཾཝཙྪརེན ནིཊྛཱཔིཏཏྟཾ ཨུཔནིདྷཱཡ ཙཏུཝཱིསཱདྷིཀསཏྟསཏམཏྟཔིཊྛཔརིམཱཎོ (༧༢༤) ཝིསུདྡྷིམགྒོཔི ཨནྟམསོ ཚཔྤཉྩམཱསེཧི ནིཊྛཱཔིཏོ བྷཝེཡྻཱཏི སཀྐཱ ཉཱཏུཾ. ཏསྨཱ ཡཾ བུདྡྷགྷོསུཔྤཏྟིཡཾ མཧཱཝཾསཝཙནཾ ནིསྶཱཡ ‘‘ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན ¶ ཨེཀརཏྟེནེཝ ཏིཀྑཏྟུཾ ལིཁིཏྭཱ ནིཊྛཱཔིཏོ’’ཏི ཨབྷིཏྠུཏིཝཙནཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཏཀྐཱརཀསྶ ཨབྷིཏྠུཏིམཏྟམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ནནུ ཙ ཨིམིསྶཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘སུམངྒལཝིལཱསིནིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝིསེསནཱམཝསེན ཨཱགམཊྛཀཐཱནཾ ཨཏིདེསོ དིསྶཏི [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.༡༥], ཀཐམིམིསྶཱ ཏཱཧི པཋམཏརཾ ཀཏབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོཏི? ཨཱཙརིཡསྶ ཨཊྛཀཐཱསུ ཨཉྙམཉྙཱཏིདེསཏོ, ཝིནཡཔིཊཀསྶ གརུཀཱཏབྦཏརབྷཱཝཏོ, མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིཧི ཝིསེསེན གརུཀཏབྷཱཝཏོ, སངྒཱིཏིཀྐམཱནུརཱུཔབྷཱཝཏོ, ཨིདྷེཝ པརིཔུཎྞནིདཱནཀཐཱཔཀཱསནཏོ, ནིགམནེ ཙ པཋམཾ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ སུཏྭཱ ཀརཎཔྤཀཱསནཏོ ཋཔེཏྭཱ ཝིསུདྡྷིམགྒཾ ཨཡམེཝ པཋམཾ ཀཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཝིསུདྡྷིམགྒེ པན ཝིནཡཊྛཀཐཱཡནྟི ཝཱ ཝིནཡཊྛཀཐཱསཱུཏི ཝཱ མཛ྄ཛྷིམཊྛཀཐཱསཱུཏི ཝཱ ཨེཝཾ སཱམཉྙནཱམཝསེནེཝ ཨཏིདེསོ དིསྶཏི, ན སམནྟཔཱསཱདིཀཱདིཝིསེསནཱམཝསེན. ཏསྨཱསྶ སབྦཔཋམཾ ཀཏབྷཱཝོ པཱཀཊོཡེཝ. ཨཱགམཊྛཀཐཱནཾ ཨིདྷཱཏིདེསོ [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.༡༥] ཨིམིསྶཱཔི ཏཏྠཱཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༨] ཨེཝཾ ཨཉྙམཉྙཱཏིདེསོ པན ཨཱཙརིཡསྶ མནསཱ སུཝཝཏྠིཏཝསེན ཝཱ སཀྐཱ བྷཝིཏུཾ, ཨཔུབྦཱཙརིམཔརིནིཊྛཱཔནེན ཝཱ. ཀཐཾ? ཨཱཙརིཡེན ཧི ཝིསུདྡྷིམགྒཾ སབྦསོ ནིཊྛཱཔེཏྭཱ སམནྟཔཱསཱདིཀཱདིཾ ཨེཀེཀམཊྛཀཐཾ ཀརོནྟེནེཝ ཡཏྠ ཡཏྠ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཝིཏྠཱརཏོ ཨཉྙཊྛཀཐཱསུ པཀཱསེཏབྦཱ ཧོཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ ‘‘ཨིམསྨིཾ ནཱམ ཋཱནེ ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི མནསཱ སུཝཝཏྠིཏཾ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཏཉྩ ཨཏིདིསིཏྭཱ ཡཐཱཝཝཏྠིཏཋཱནཔྤཏྟཀཱལེ ཏཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཀཐེནྟེན ཏཱ ཀཏཱ ཝཱ བྷཝེཡྻུཾ. ཨེཀེཀིསྶཱཡ ཝཱ ནིཊྛཱནཱསནྣཔྤཏྟཀཱལེ ཏཾ ཋཔེཏྭཱ ཨཉྙཉྩ ཨཉྙཉྩ ཏཐཱ ཀཏྭཱ སབྦཱཔི ཨཔུབྦཱཙརིམཾ པརིནིཊྛཱཔིཏཱ བྷཝེཡྻུནྟི ཨེཝཾ དྭིནྣཾ པཀཱརཱནམཉྙཏརཝསེན ཨཱཙརིཡསྶཱཊྛཀཐཱསུ ཨཉྙམཉྙཱཏིདེསོ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦནྟི.
ཨཱགམཊྛཀཐཱཀརཎཾ
སུམངྒལཝིལཱསིནིཾ ནཱམ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཾ པན ཨཱཙརིཡོ སུམངྒལཔརིཝེཎཝཱསིནཱ དཱཋཱནཱགཏྠེརེན ཨཱཡཱཙིཏོ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཾ ཧེཏམེཏིསྶཱ ནིགམནེ –
‘‘ཨཱཡཱཙིཏོ ¶ སུམངྒལ-པརིཝེཎནིཝཱསིནཱ ཐིརགུཎེན;
དཱཋཱནཱག སངྒྷ, ཏྠེརེན ཐེརཝཾསནྭཡེན.
དཱིགྷཱགམསྶ དསབལ-གུཎགཎཔརིདཱིཔནསྶ ཨཊྛཀཐཾ;
ཡཾ ཨཱརབྷིཾ སུམངྒལ-ཝིལཱསིནིཾ ནཱམ ནཱམེན.
སཱ ཧི མཧཱཨཊྛཀཐཱཡ, སཱརམཱདཱཡ ནིཊྛིཏཱ ཨེསཱ’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣. ནིགམནཀཐཱ].
པཔཉྩསཱུདནིཾ ནཱམ མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡཊྛཀཐཾ བྷདནྟབུདྡྷམིཏྟཏྠེརེན པུབྦེ མཡཱུརདཱུཏཔཊྚནེ ཨཏྟནཱ སདྡྷིཾ ཝསནྟེན ཨཱཡཱཙིཏོ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཾ ཧེཏམེཏིསྶཱ ནིགམནེ –
‘‘ཨཱཡཱཙིཏོ སུམཏིནཱ, ཐེརེན བྷདནྟབུདྡྷམིཏྟེན;
པུབྦེ མཡཱུརདཱུཏཔ,ཊྚནམྷི སདྡྷིཾ ཝསནྟེན.
པརཝཱདཝིདྷཾསནསྶ, མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡསེཊྛསྶ;
ཡམཧཾ པཔཉྩསཱུདནི-མཊྛཀཐཾ ཀཱཏུམཱརབྷིཾ.
སཱ ཧི མཧཱཨཊྛཀཐཱཡ, སཱརམཱདཱཡ ནིཊྛིཏཱ ཨེསཱ’’ཏི [མ. ནི. ཨཊྛ. ༣. ནིགམནཀཐཱ].
སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཾ ནཱམ སཾཡུཏྟནིཀཱཡཊྛཀཐཾ བྷདནྟཛོཏིཔཱལཏྠེརེན ཨཱཡཱཙིཏོ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཾ ཧེཏམེཏིསྶཱ ནིགམནེ –
‘‘ཨེཏིསྶཱ ཀརཎཏྠཾ, ཐེརེན བྷདནྟཛོཏིཔཱལེན;
སུཙིསཱིལེན སུབྷཱསིཏསྶ པཀཱསཡནྟཉཱཎེན.
སཱསནཝིབྷཱུཏིཀཱམེན, ཡཱཙམཱནེན མཾ སུབྷགུཎེན;
ཡཾ སམདྷིགཏཾ པུཉྙཾ, ཏེནཱཔི ཛནོ སུཁཱི བྷཝཏཱུ’’ཏི [སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༥.ནིགམནཀཐཱ].
མནོརཐཔཱུརཎིཾ ནཱམ ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡཊྛཀཐཾ བྷདནྟཛོཏིཔཱལཏྠེརེན དཀྑིཎཨིནྡིཡརཊྛེ ཀཉྩིཔུརཱདཱིསུ ཙ སཱིཧལ༹དཱིཔེ མཧཱཝིཧཱརམྷི ཙ ཨཏྟནཱ སདྡྷིཾ ཝསནྟེན ཨཱཡཱཙིཏོ, ཏཐཱ ཛཱིཝཀེནཱཔི ཨུཔཱསཀེན པིཊཀཏྟཡཔཱརགུབྷཱུཏེན ཝཱཏཱཧཏེཔི ཨནིཉྫམཱནསབྷཱཝེ དུམེ ཝིཡ ཨནིཉྫམཱནསདྡྷམྨེ ཋིཏེན སུམཏིནཱ པརིསུདྡྷཱཛཱིཝེནཱབྷིཡཱཙིཏོ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཾ ཧེཏམེཏིསྶཱ ནིགམནེ –
‘‘ཨཱཡཱཙིཏོ སུམཏིནཱ, ཐེརེན བྷདནྟཛོཏིཔཱལེན;
ཀཉྩིཔུརཱདཱིསུ མཡཱ, པུབྦེ སདྡྷིཾ ཝསནྟེན.
ཝརཏམྦཔཎྞིདཱིཔེ, ¶ མཧཱཝིཧཱརམྷི ཝསནཀཱལེཔི;
ཝཱཏཱཧཏེ ཝིཡ དུམེ, ཨནིཉྫམཱནམྷི སདྡྷམྨེ.
པཱརཾ པིཊཀཏྟཡསཱ,གརསྶ གནྟྭཱ ཋིཏེན སུམཏིནཱ;
པརིསུདྡྷཱཛཱིཝེནཱ,བྷིཡཱཙིཏོ ཛཱིཝཀེནཱཔི.
དྷམྨཀཐཱནཡནིཔུཎེཧི, དྷམྨཀཐིཀེཧི ཨཔརིམཱཎེཧི;
པརིཀཱིལི༹ཏསྶ པཊིཔ,ཛྫིཏསྶ སཀསམཡཙིཏྲསྶ.
ཨཊྛཀཐཾ ཨངྒུཏྟར,མཧཱནིཀཱཡསྶ ཀཱཏུམཱརདྡྷོ;
ཡམཧཾ ཙིརཀཱལཊྛིཏི-མིཙྪནྟོ སཱསནཝརསྶ.
སཱ ཧི མཧཱཨཊྛཀཐཱཡ, སཱརམཱདཱཡ ནིཊྛིཏཱ ཨེསཱ;
ཙཏུནྣཝུཏིཔརིམཱཎཱཡ, པཱལི༹ཡཱ བྷཱཎཝཱརེཧི.
སབྦཱགམསཾཝཎྞན, མནོརཐོ པཱུརིཏོ ཙ མེ ཡསྨཱ;
ཨེཏཱཡ མནོརཐ པཱུརཎཱིཏི ནཱམཾ ཏཏོ ཨསྶཱ’’ཏི [ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༡༡.ནིགམནཀཐཱ].
ཨིམཱ ཙ པན ཙཏསྶོ ཨཱགམཊྛཀཐཱཡོ ཀུརུམཱནོ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ མཧཱམཧིནྡཏྠེརེནཱབྷཏཾ མཱུལཊྛཀཐཱསངྑཱཏཾ མཧཱཨཊྛཀཐཾཡེཝ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཝསེན ཙེཝ པུནཔྤུནཱགཏཝིཏྠཱརཀཐཱམགྒསྶ སཾཁིཔནཝསེན ཙ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ གནྠཱརམྦྷེ –
‘‘སཱིཧལ༹དཱིཔཾ པན ཨཱབྷ,ཏཱཐ ཝསིནཱ མཧཱམཧིནྡེན;
ཋཔིཏཱ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ, དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡ.
ཨཔནེཏྭཱན ཏཏོཧཾ, སཱིཧལ༹བྷཱསཾ མནོརམཾ བྷཱསཾ;
ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀཾ, ཨཱརོཔེནྟོ ཝིགཏདོསཾ…པེ…
ཧིཏྭཱ པུནཔྤུནཱགཏ-མཏྠཾ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི.
ཏཐཱ ནིགམནེཔི –
‘‘སཱ ཧི མཧཱཨཊྛཀཐཱཡ, སཱརམཱདཱཡ ནིཊྛིཏཱ ཨེསཱ’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.ནིགམནཀཐཱ] ཙ;
‘‘མཱུལཊྛཀཐཱསཱརཾ, ཨཱདཱཡ མཡཱ ཨིམཾ ཀརོནྟེནཱ’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.ནིགམནཀཐཱ] ཙ.
ཨིམཱསཾ སརཱིརབྷཱུཏཔཱཋེསུ ཙ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ ཝིཡ ‘‘མཧཱཔཙྩརིཡཾ, ཀུརུནྡིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝིནིཙྪཡསཾཝཎྞནཱབྷེདཔྤཀཱསནཾ ན དིསྶཏི, ཏཐཱ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱསུཔི. ¶ ཏེནེཏཾ ཉཱཡཏི ‘‘སུཏྟནྟཱབྷིདྷམྨེསུ མཧཱཨཊྛཀཐཱཏོ ཨཉྙཱ མཧཱཔཙྩརིཨཱདིནཱམིཀཱ པོརཱཎིཀཱ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ ཙེཝ ཨནྡྷཀཊྛཀཐཱ ཙ ནཏྠཱི’’ཏི. ཡཱཝ ཝསབྷརཱཛཀཱལཱ (༦༠༩-༦༥༣) པན པཱཀཊཱནཾ སཱིཧལི༹ཀཏྠེརཱནཾ ཝིནིཙྪཡོ ཙ ཝཱདཱ ཙ ཝཏྠཱུནི ཙ ཨེཏཱསུཔི དིསྶནྟིཡེཝཱཏི.
ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཀརཎཾ
ཨཊྛསཱལིནིཾ པན སམྨོཧཝིནོདནིཉྩ དྷཱཏུཀཐཱདིཔཉྩཔཀརཎསྶ ཨཊྛཀཐཉྩཱཏི ཏིསྶོ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཡོ ཨཏྟནཱ སདིསནཱམེན སོཏཏྠཀཱིགནྠཀཱརཀེན བུདྡྷགྷོསབྷིཀྑུནཱ ཨཱཡཱཙིཏོ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཏཱསུ –
‘‘ཝིསུདྡྷཱཙཱརསཱིལེན, ནིཔུཎཱམལབུདྡྷིནཱ;
བྷིཀྑུནཱ བུདྡྷགྷོསེན, སཀྐཙྩཾ ཨབྷིཡཱཙིཏོ’’ཏི [དྷ. ས. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] ཙ.
‘‘བུདྡྷགྷོསོཏི གརཱུཧི གཧིཏནཱམདྷེཡྻེན ཐེརེན ཀཏཱ
ཨཡཾ ཨཊྛསཱལིནཱི ནཱམ དྷམྨསངྒཧཊྛཀཐཱ’’ཏི [དྷ. ས. ཨཊྛ. ནིགམནཀཐཱ] ཙ.
‘‘ཨཏྠཔྤཀཱསནཏྠཾ, ཏསྶཱཧཾ ཡཱཙིཏོ ཋིཏགུཎེན;
ཡཏིནཱ ཨདནྡྷགཏིནཱ, སུབུདྡྷིནཱ བུདྡྷགྷོསེན.
ཡཾ ཨཱརབྷིཾ རཙཡིཏུཾ, ཨཊྛཀཐཾ སུནིཔུཎེསུ ཨཏྠེསུ;
སམྨོཧཝིནོདནཏོ, སམྨོཧཝིནོདནིཾ ནཱམཱ’’ཏི [ཝིབྷ. ཨཊྛ. ནིགམནཀཐཱ] ཙ.
‘‘བུདྡྷགྷོསོཏི གརཱུཧི གཧིཏནཱམདྷེཡྻེན ཐེརེན ཀཏཱ
ཨཡཾ སམྨོཧཝིནོདནཱི ནཱམ ཝིབྷངྒཊྛཀཐཱ’’ཏི [ཝིབྷ. ཨཊྛ. ནིགམནཀཐཱ] ཙ.
ཨིམཱསུ པན ཏཱིསུ པཉྩཔཀརཎཊྛཀཐཱཡ ནཱམཝིསེསོ ནཏྠི ཨཱཡཱཙཀོ ཙ ན པཀཱསིཏོ, ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ སདྡྷཱཡ ཨེཝ སཉྩོདིཏེན ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན སཱ ཀཏཱ ཝིཡ དིསྶཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཏསྶཱ ནིགམནེ –
‘‘ཀུསལཱདིདྷམྨབྷེདཾ, ¶ ནིསྶཱཡ ནཡེཧི ཝིཝིདྷགཎནེཧི;
ཝིཏྠཱརེནྟོ སཏྟམ-མབྷིདྷམྨཔྤཀརཎཾ སཏྠཱ.
སུཝིཧིཏསནྣིཊྛཱནོ, པཊྛཱནཾ ནཱམ ཡཾ པཀཱསེསི;
སདྡྷཱཡ སམཱརདྡྷཱ, ཡཱ ཨཊྛཀཐཱ མཡཱ ཏསྶཱཏི ཙ.
‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ
སཏྟཔྤཀརཎཾ ནཱཐོ, ཨབྷིདྷམྨམདེསཡི;
དེཝཱཏིདེཝོ དེཝཱནཾ, དེཝལོཀམྷི ཡཾ པུརེ;
ཏསྶ ཨཊྛཀཐཱ ཨེསཱ, སཀལསྶཱཔི ནིཊྛིཏཱ’’ཏི [པཊྛཱ. ཨཊྛ. ༡༩-༢༤.༡] ཙ.
‘‘བུདྡྷགྷོསོཏི གརཱུཧི གཧིཏནཱམདྷེཡྻེན ཐེརེན ཀཏཱ
ཨཡཾ སཀལསྶཔི ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀསྶ ཨཊྛཀཐཱ’’ཏི [པཊྛཱ. ཨཊྛ. ༡༩-༢༤.༡] ཙ.
ཨེཀཙྩེ པན ཨཱདྷུནིཀཱ ཐེརཱ ‘‘ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཡོ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན ཡཱཙིཏོ སངྒྷཔཱལབུདྡྷམིཏྟཛོཏིཔཱལཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརོ ཐེརོ ཨཀཱསཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཨཡཉྩ ནེསཾ ཝིཙཱརཎཱ, ཨཊྛསཱལིནཱིསམྨོཧཝིནོདནཱིསུ ‘‘ཏཱ བུདྡྷགྷོསེན ཡཱཙིཏོ ཨཀཱསཱི’’ཏི གནྠཀཱརེན ཝུཏྟཾ. ཏེན ཉཱཡཏི ‘‘ཏཀྐཱརཀོ ཨཉྙོ, ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ པན ཏཱསུ ཡཱཙཀཔུགྒལོཡེཝཱ’’ཏི. ཨཱགམཊྛཀཐཱསུ ཙ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན –
‘‘སཱིལཀཐཱ དྷུཏདྷམྨཱ, ཀམྨཊྛཱནཱནི ཙེཝ སབྦཱནི…པེ…
ཨིཏི པན སབྦཾ ཡསྨཱ, ཝིསུདྡྷིམགྒེ མཡཱ སུཔརིསུདྡྷཾ;
ཝུཏྟཾ ཏསྨཱ བྷིཡྻོ, ན ཏཾ ཨིདྷ ཝིཙཱརཡིསྶཱམཱི’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] –
ཨེཝཾ སཱིལཀཐཱདཱིནཾ ཨཏྟནཱ ཨེཝ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཝུཏྟབྷཱཝོ མཡཱཏིཔདེན པཀཱསིཏོ. ཨཊྛསཱལིནིཡཾ པན –
‘‘ཀམྨཊྛཱནཱནི སབྦཱནི, ཙརིཡཱབྷིཉྙཱ ཝིཔསྶནཱ;
ཝིསུདྡྷིམགྒེ པནིདཾ, ཡསྨཱ སབྦཾ པཀཱསིཏ’’ནྟི [དྷ. ས. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] –
ཨེཝཾ མཡཱཏི ཀཏྟུཔདེན ཝིནཱ ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཔི ཉཱཡཏི ‘‘ཝིསུདྡྷིམགྒཀཱརཀོ ཨཉྙོ, ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཀཱརཀོ ཨཉྙོ’’ཏི. ཀིཉྩཱཔི ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱསུ ཨབྷིཡཱཙཀོ བུདྡྷགྷོསོ བྷིཀྑུནཱཏི ཙ ཡཏིནཱཏི ཙ ¶ ཨིམེཧེཝ སཱམཉྙགུཎཔདེཧི ཝུཏྟོ ན ཐེརེནཱཏི སགཱརཝགུཎཔདེན, ཏཐཱཔི སོ ‘‘ཝིསུདྡྷཱཙཱརསཱིལེན ནིཔུཎཱམལབུདྡྷིནཱ’’ཏི ཙ, ‘‘ཨདནྡྷགཏིནཱ སུབུདྡྷིནཱ’’ཏི ཙ ཨིམེཧི ཨདྷིཀགུཎཔདེཧི ཐོམིཏཏྟཱ ‘‘ཝིསུདྡྷིམགྒཱདིཀཱརཀོ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོཡེཝཱ’’ཏི སཀྐཱ གཧེཏུཾ. སོ ཧི ཨུཔསམྤནྣཀཱལཏོཡེཝ པཊྛཱཡ གནྠཀོཝིདོ པརིཡཏྟིཝིསཱརདགུཎསམྤནྣོ, ཏསྨིཉྩ ཀཱལེ ཨཱུནདསཝསྶོ བྷཝེཡྻ, ཏསྨཱ ཐེརེནཱཏི ན ཝུཏྟོཏི སཀྐཱ གཧེཏུནྟི.
ཏཾ པན ཏེསཾ ཨཏིཝིཙཱརཎམཏྟམེཝ. ན ཧི ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ ‘‘ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཨཱུནདསཝསྶོ’’ཏི སཀྐཱ གཧེཏུཾ, ཝིསུདྡྷིམགྒནིགམནེཔི ‘‘བུདྡྷགྷོསོཏི གརཱུཧི གཧིཏནཱམདྷེཡྻེན ཐེརེནཱ’’ཏི ཝཙནཏོ, ན ཙ ‘‘ཝིསུདྡྷཱཙཱརསཱིལེན, ནིཔུཎཱམལབུདྡྷིནཱ’’ཏི ཝཱ, ‘‘ཨདནྡྷགཏིནཱ སུབུདྡྷིནཱ’’ཏི ཝཱ ཨེཏྟཀེཧེཝ དྭཱིཧི དྭཱིཧི གུཎཔདེཧི ཐོམནེན སུཐོམིཏོ ཧོཏི, ཨཉྙདཏྠུ ‘‘ནིཔྤབྷཱིཀཏཁཛྫོཏོ སམུདེཏི དིཝཱཀརོ’’ཏི ཐོམནཾ ཝིཡ ཧོཏི. ནནུ ཨཱཙརིཡེན ཨཏྟནོ གནྠནིགམནེསུ –
‘‘པརམཝིསུདྡྷསདྡྷཱབདྡྷིཝཱིརིཡཔཊིམཎྜིཏེན སཱིལཱཙཱརཛྫཝམདྡཝཱདིགུཎསམུདཡསམུདིཏེན སཀསམཡསམཡནྟརགཧནཛ྄ཛྷོགཱཧཎསམཏྠེན པཉྙཱཝེཡྻཏྟིཡསམནྣཱགཏེན ཏིཔིཊཀཔརིཡཏྟིབྷེདེ སཱཊྛཀཐེ སཏྠུསཱསནེ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཔྤབྷཱཝེན མཧཱཝེཡྻཱཀརཎེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ –
ཨཏྟནོ ཨནུཙྪཝིཀཱནི གུཎཔདཱནི པཀཱསིཏཱནི, སོཡེཝ ཙ པོརཱཎསཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ སངྑིཔིཏྭཱ ཨབྷིནཝསངྒཧཊྛཀཐཱནཾ ཨཱདིཀཏྟཱ པུབྦངྒམོ, ཨཉྙེ པན ཨབྷིནཝཊྛཀཐཱཀཱརཱ ཏསྶེཝ ཨནུཝཏྟིཏྭཱ ཨཝསེསམེཀཾ ཝཱ དྭེ ཝཱ ཨཊྛཀཐཱཡོ ཨཀཾསུ. ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱསུ ཙ ཡོ ཡོ ཨཏྠོ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཝུཏྟོ, སོ སོ ཡཐཱནུཔྤཏྟཊྛཱནེ ཏཏོ གཧེཏྭཱ ཏཐེཝ ཝུཏྟོ. ཝིསེསཏོ པན པཊིཙྩསམུཔྤཱདཝིབྷངྒཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏུསཙྩཝིབྷངྒཝཎྞནཱསུ ཛྷཱནཀཐཱཝཎྞནཱསུ ཙ ཨཡམཏྠོ ཨཏིཝིཡ པཱཀཊོ, ཡོཔི ཙ ཏཏྠ ཨཔྤཀོ ཀཏིཔཡམཏྟོ ཝིསུདྡྷིམགྒེན ཝིསདིསོ སཾཝཎྞནཱབྷེདོ དིསྶཏི, སོཔི ཨཱབྷིདྷམྨིཀཱནཾ མཏཱནུསཱརེན ཡཐཱ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟོ, ཏཐེཝ ཝུཏྟོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཡཐཱ ཙ ཨཊྛསཱལིནིཡཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡ ཨཏིདེསོ ¶ དིསྶཏི [དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡ ཨཀུསལཀམྨཔཐཀཐཱ], ཏཐེཝ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡམྤི ཨཊྛསཱལིནིཡཱ ཨཏིདེསོ དིསྶཏེཝ [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.༡༡;]. ཡདི ཙ ཨཊྛསཱལིནཱི ཨཉྙེན ཀཏཱ བྷཝེཡྻ, ཀཐཾ ཏཱསུ ཨཉྙམཉྙཱཏིདེསོ སཀྐཱ ཀཱཏུཾ. ཏསྨཱ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱསུ ཨབྷིཡཱཙཀོ བུདྡྷགྷོསོ ཨཱཙརིཡེན སམཱནནཱམོ ཙཱུལ༹བུདྡྷགྷོསོཏི ཡཱཝཛྫཏནཱ ཨཱཙརིཡཔརམྤརཱཡ གཧིཏོ སོཏཏྠཀཱིགནྠཀཱརཀོ ཨཉྙོཡེཝ, ན ཨཱཙརིཡམཧཱབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ. ཏེནེཝ ཏཏྠ ཝུཏྟཾ ‘‘བྷིཀྑུནཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཡཏིནཱ’’ཏི ཙ.
ཡདི པན ཨེཏྟཀེན ནིཊྛཾ ན གཙྪེཡྻ, ཨེཝམྤི ཝིཙཱརེཏབྦཾ – ཀིནྣུ ཁོ སངྒྷཔཱལཱདཡོ ཐེརཱ ཝིསུདྡྷིམགྒཱདཱིནཾ ཀརཎཏྠཱཡ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརཾ ཨཱཡཱཙམཱནཱ ཨཏྟནཱ སམཏྠཏརོཏི སདྡཧནྟཱ ཨཱཡཱཙནྟི ཨུདཱཧུ ཨསདྡཧནྟཱཏི? སདྡཧནྟཱཡེཝ ཨཱཡཱཙནྟཱིཏི པཱཀཊོཡེཝཱཡམཏྠོ. ཏཐཱ ཙ སཏི ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ སཡཾ ཨཉྙེཧི སམཏྠཏརོཝ སམཱནོ ཀསྨཱ ཨཉྙཾ ཨཱཡཱཙེཡྻ. ན ཧི སདྡྷཱསམྤནྣསྶ ཐཱམསམྤནྣསྶ ཡོབྦནསམྤནྣསྶ ཨཱཙརིཡསྶ སུནྡརཏརཾ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཾ ཀཱཏུཾ བྷཱརིཡཾ བྷཝིསྶཏི. ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱསུ ཙ ཝུཏྟཝཙནཱནི ཝིསུདྡྷིམགྒཨཱགམཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟསཾཝཎྞནཱཝཙནེཧི ཨེཀཱཀཱརཱནེཝ ཧོནྟི. ཡདི ཙ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཾ ཨཉྙོ ཀརེཡྻ, ཀཐམཔི ཏཱཧི ཝཙནཱཀཱརསྶ ཝིསདིསཏཱ བྷཝེཡྻ ཨེཝ. ཨེཏཱསཾ ནིགམནེ ཙ དསྶིཏེན ‘‘བུདྡྷགྷོསོཏི གརཱུཧི གཧིཏནཱམདྷེཡྻེན ཐེརེན ཀཏཱ’’ཏི ཝཙནེན ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེན ཀཏཱ’’ཏྭེཝ པཱཀཊཱ ཧོནྟི, ན ཨཉྙེནཱཏི. ཡེཔི ‘‘ཨཉྙེན ཀཏཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏེཔི ‘‘ཨིམིནཱ ནཱམ ཐེརེནཱ’’ཏི ཨེཀཾསཏོ དསྶེཏུཾ ན སཀྐོནྟི, ཏཐཱ དསྶེཏུཉྩ ལེསམཏྟམྤི སཱདྷཀཝཙནཾ ན དིསྶཏི. ཏསྨཱ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཡོཔི ཨིདཱནི ཨཱཙརིཡེཧི ཙཱུལ༹བུདྡྷགྷོསོཏི ཝོཧརིཏེན བུདྡྷགྷོསེན ནཱམ བྷིཀྑུནཱཡཱཙིཏོ ཝིསུདྡྷིམགྒཝིནཡཱགམཊྛཀཐཱནཾ ཀཱརཀོ ཨཱཙརིཡམཧཱབུདྡྷགྷོསཏྠེརོཡེཝ ཨཀཱསཱིཏི ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦནྟི.
ཡཾ པན མཧཱཝཾསེ ‘‘ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ སཱིཧལ༹དཱིཔཱགམནཏོ པུབྦེ ཛམྦུདཱིཔེ ཝསནཀཱལེཡེཝ ཨཊྛསཱལིནིཾ ཨཀཱསཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན –
༢༢༥. ‘‘དྷམྨསངྒཎིཡཱཀཱསི, ཀཙྪཾ སོ ཨཊྛསཱལིནི’’ནྟི –
ཝུཏྟཾ, ¶ ཏཾ ཨིདཱནི དིསྶམཱནཱཡ ཨཊྛསཱལིནིཡཱ ན སམེཏི. ཏཏྠ ཧི གནྠཱརམྦྷེཡེཝ ཝིསུདྡྷིམགྒཾ ཨཏིདིསིཏྭཱ པཙྪཱཔི སོ ཙ, སམནྟཔཱསཱདིཀཱ ཙ བཧཱུསུ ཋཱནེསུ ཨཏིདིསཱིཡནྟི. ཏསྨཱ ཏསྶཱ ཨཱཙརིཡེན སཱིཧལ༹དཱིཔཾ པཏྭཱ ཝིསུདྡྷིམགྒཉྩེཝ སམནྟཔཱསཱདིཀཉྩ ཀཏྭཱ པཙྪཱཡེཝ ཀཏབྷཱཝོ ཨཏིཝིཡ པཱཀཊོཏི.
ཀངྑཱཝིཏརཎཱིཨཊྛཀཐཱཀརཎཾ
ཀངྑཱཝིཏརཎིཾ ནཱམ པཱཏིམོཀྑཊྛཀཐཾ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརོ སོཎཏྠེརེན ཡཱཙིཏོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཝཱཙནཱམགྒནིསྶིཏཾ སཱིཧལ༹པཱཏིམོཀྑཊྛཀཐཱནཡཾ ནིསྶཱཡ ཨེཀམྤི པདཾ པཱལི༹ཡཱ ཝཱ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ པོརཱཎཊྛཀཐཱཧི ཝཱ ཨཝིརོདྷེཏྭཱ ཨཀཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ཏིསྶཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ –
‘‘སཱུརཏེན ནིཝཱཏེན, སུཙིསལླེཁཝུཏྟིནཱ;
ཝིནཡཱཙཱརཡུཏྟེན, སོཎཏྠེརེན ཡཱཙིཏོ.
ཏཏྠ སཉྫཱཏཀངྑཱནཾ, བྷིཀྑཱུནཾ ཏསྶ ཝཎྞནཾ;
ཀངྑཱཝིཏརཎཏྠཱཡ, པརིཔུཎྞཝིནིཙྪཡཾ.
མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, ཝཱཙནཱམགྒནིསྶིཏཾ;
ཝཏྟཡིསྶཱམི ནཱམེན, ཀངྑཱཝིཏརཎིཾ སུབྷ’’ནྟི [ཀངྑཱ ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] ཙ.
‘‘ཨཱརབྷིཾ ཡམཧཾ སབྦཾ, སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱནཡཾ;
མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, ཝཱཙནཱམགྒནིསྶིཏཾ.
ནིསྶཱཡ སཱ ཨཡཾ ནིཊྛཾ, གཏཱ ཨཱདཱཡ སབྦསོ;
སབྦཾ ཨཊྛཀཐཱསཱརཾ, པཱལི༹ཡཏྠཉྩ ཀེཝལཾ.
ན ཧེཏྠ ཏཾ པདཾ ཨཏྠི, ཡཾ ཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻ པཱལི༹ཡཱ;
མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, པོརཱཎཊྛཀཐཱཧི ཝཱ’’ཏི [ཀངྑཱ. ཨཊྛ. ནིགམནཀཐཱ] ཙ.
དྷམྨཔདཊྛཀཐཱཀརཎཾ
ཨཔརཱཔི ཏིསྶོ ཨཊྛཀཐཱཡོ སནྟི ཁུདྡཀཔཱཋཊྛཀཐཱ དྷམྨཔདཊྛཀཐཱ སུཏྟནིཔཱཏཊྛཀཐཱ ཙཱཏི, ཡཱ ཏཱསུ དིསྶམཱནནིགམནཝསེན ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསེནེཝ ཀཏཱཏི པཉྙཱཡནྟི. ཏཏྠ པན ཝུཏྟཝཙནཱནི ཀཱནིཙི ¶ ཀཱནིཙི ཨཱགམཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཱཀཱརེན ན ཧོནྟི. ཏསྨཱ ཨེཀེ ཝདནྟི ‘‘ནེཏཱ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶཱ’’ཏི. ཨེཀཙྩེ པན ‘‘ཨཱཙརིཡསྶ ཨུཔཐམྦྷཀཏྠེརེཧི པཋམཾ ཀཏཱ, པཙྪཱ ཨཱཙརིཡེན ཨོསཱནསོདྷནཝསེན པརིཡོསཱཔིཏཱ ཝཱ བྷཝེཡྻུཾ, ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཾ ཨཱཡཱཙནྟེན ཙཱུལ༹བུདྡྷགྷོསེན ཝཱ ཀཏཱ བྷཝེཡྻུ’’ནྟི ཝདནྟི.
ཏཾ ཏཐཱ ཝཱ ཧོཏུ ཨཉྙཐཱ ཝཱ, ཨིདཱནི ཨེཀནྟཏོ ཝིནིཙྪིནིཏུཾ ན སུཀརམེཝ. ཏསྨཱ ཏཱསཾ ནིགམནཝཙནཝསེནེཝ ཨེཏྠ པཀཱསཡིསྶཱམ. ཏཱསུ ཧི དྷམྨཔདཊྛཀཐཾ ཀུམཱརཀསྶཔཏྠེརེན ཨཱཡཱཙིཏོ སིརིཀཱུཊསྶ (སིརིཀུཌྜསྶ) རཉྙོ པཱསཱདེ ཝིཧརནྟོ པརམྤརཱབྷཏཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ སཎྛིཏཾ པོརཱཎཊྛཀཐཾ པཱལི༹བྷཱསཱཡ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཝིཏྠཱརགཏཉྩ ཝཙནཀྐམཾ སམཱསེཏྭཱ གཱཐཱསུ ཨསཾཝཎྞིཏཔདབྱཉྫནཱནི སཾཝཎྞེཏྭཱ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཉྷི ཏཏྠ གནྠཱརམྦྷེ –
‘‘པརམྤརཱབྷཏཱ ཏསྶ, ནིཔུཎཱ ཨཏྠཝཎྞནཱ;
ཡཱ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔམྷི, དཱིཔབྷཱསཱཡ སཎྛིཏཱ…པེ…
ཀུམཱརཀསྶཔེནཱཧཾ, ཐེརེན ཐིརཙེཏསཱ;
སདྡྷམྨཊྛིཏིཀཱམེན, སཀྐཙྩཾ ཨབྷིཡཱཙིཏོ…པེ…
ཏཾ བྷཱསཾ ཨཏིཝིཏྠཱར, གཏཉྩ ཝཙནཀྐམཾ;
པཧཱཡཱརོཔཡིཏྭཱན, ཏནྟིབྷཱསཾ མནོརམཾ.
གཱཐཱནཾ བྱཉྫནཔདཾ, ཡཾ ཏཏྠ ན ཝིབྷཱཝིཏཾ;
ཀེཝལཾ ཏཾ ཝིབྷཱཝེཏྭཱ, སེསཾ ཏམེཝ ཨཏྠཏོ.
བྷཱསནྟརེན བྷཱསིསྶ’’ནྟི [དྷ. པ. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] –
ནིགམནེ ཙ ཝུཏྟཾ –
‘‘ཝིཧཱརེ ཨདྷིརཱཛེན, ཀཱརིཏམྷི ཀཏཉྙུནཱ;
པཱསཱདེ སིརིཀཱུཊསྶ, རཉྙོ ཝིཧརཏཱ མཡཱ’’ཏི [དྷ. པ. ཨཊྛ. ༢.ནིགམནཀཐཱ].
ཨེཏྠ ཙ སིརིཀཱུཊོ ནཱམ སམནྟཔཱསཱདིཀཱནིགམནེ སིརིཔཱལོཏི ཝུཏྟོ མཧཱནཱམོཡེཝ རཱཛཱཏི ཝདནྟི. ཨེཝཾ སཏི མཧེསིཡཱ ཨཱནཡནཾ སམཱདཱཔནམཱརབྦྷ ཏེན རཉྙཱ དིནྣེ དྷཱུམརཀྑཔབྦཏཝིཧཱརེ ཝསནྟེན སཱ ཀཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ མཧཱཝཾསེ –
‘‘ལོཧདྭཱར-རལགྒཱམ-ཀོཊིཔསྶཱཝནཝ྄ཧཡེ;
ཏཡོ ¶ ཝིཧཱརེ ཀཱརེཏྭཱ, བྷིཀྑཱུནཾ ཨབྷཡུཏྟརེ.
ཝིཧཱརཾ ཀཱརཡིཏྭཱན, དྷཱུམརཀྑམྷི པབྦཏེ;
མཧེསིཡཱ’ནཡེནཱ’དཱ, བྷིཀྑཱུནཾ ཐེརཝཱདིན’’ནྟི.
ཏསྶ པན རཉྙོ ཀཱལེ སཱ ནིཊྛཱཔིཏཱཏི ན སཀྐཱ གཧེཏུཾ. ཏསྶ ཧི རཉྙོ ཨེཀཝཱིསཏིམཝསྶེ སམནྟཔཱསཱདིཀཾ ནིཊྛཱཔེསི. སོ ཙ རཱཛཱ དྭཱཝཱིསཏིམཝསྶེ དིཝངྒཏོ. ཨེཏྠནྟརེ སཱདྷིཀཨེཀཝསྶེན ‘‘ཙཏསྶོ ཙ ཨཱགམཊྛཀཐཱཡོ ཏིསྶོ ཙ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཡོ ཨཡཉྩ དྷམྨཔདཊྛཀཐཱ’’ཏི སབྦཱ ཨེཏཱ ན སཀྐཱ ནིཊྛཱཔེཏུནྟི.
པརམཏྠཛོཏིཀཱཊྛཀཐཱཀརཎཾ
པརམཏྠཛོཏིཀཾ ནཱམ ཁུདྡཀཔཱཋསྶ ཙེཝ སུཏྟནིཔཱཏསྶ ཙ ཨཊྛཀཐཾ ཀེནཙིཔི ཨནཱཡཱཙིཏོ ཨཏྟནོ ཨིཙྪཱཝསེནེཝ ཨཀཱསི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཁུདྡཀཔཱཋཊྛཀཐཱཡ གནྠཱརམྦྷེ –
‘‘ཨུཏྟམཾ ཝནྡནེཡྻཱནཾ, ཝནྡིཏྭཱ རཏནཏྟཡཾ;
ཁུདྡཀཱནཾ ཀརིསྶཱམི, ཀེསཉྩི ཨཏྠཝཎྞནཾ.
ཁུདྡཀཱནཾ གམྦྷཱིརཏྟཱ, ཀིཉྩཱཔི ཨཏིདུཀྐརཱ;
ཝཎྞནཱ མཱདིསེནེསཱ, ཨབོདྷནྟེན སཱསནཾ.
ཨཛྫཱཔི ཏུ ཨབྦྷོཙྪིནྣོ, པུབྦཱཙརིཡནིཙྪཡོ;
ཏཐེཝ ཙ ཋིཏཾ ཡསྨཱ, ནཝངྒཾ སཏྠུསཱསནཾ.
ཏསྨཱཧཾ ཀཱཏུམིཙྪཱམི, ཨཏྠསཾཝཎྞནཾ ཨིམཾ;
སཱསནཉྩེཝ ནིསྶཱཡ, པོརཱཎཉྩ ཝིནིཙྪཡཾ.
སདྡྷམྨབཧུམཱནེན, ནཱཏྟུཀྐཾསནཀམྱཏཱ;
ནཱཉྙེསཾ ཝམྦྷནཏྠཱཡ, ཏཾ སུཎཱཐ སམཱཧིཏཱ’’ཏི.
བཧཱུ པན ཝིཙཀྑཎཱ ཨིམཱ ཨཱརམྦྷགཱཐཱཡོ ཝིཙིནིཏྭཱ ‘‘ནེཏཾ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ ཝིཡ ཝཙནཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཨཡཉྩ ནེསཾ ཝིཙིནནཱཀཱརོ, ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ ཧི ཡཾ ཀཉྩི གནྠཾ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣེན ཨཉྙེན ཨཱཡཱཙིཏོཝ ཀརོཏི, ཨིདྷ པན ཀོཙིཔི ཨཱཡཱཙཀོ ¶ ནཏྠི. པུནཔི ཨཱཙརིཡོ ‘‘པོརཱཎསཱིཧལ༹ཊྛཀཐཾ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཝསེན ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཙ ‘‘མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཝཱཙནཱམགྒཾ ནིསྶཱཡ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཙ ཨེཝཾ པཊིཉྙཾ ཀཏྭཱཝ ཀརོཏི, ཨིདྷ པན ཏཱདིསཱིཔི པཊིཉྙཱ ནཏྠི. པུནཔི ཨཱཙརིཡོ ཨཏིགམྦྷཱིརཏྠཱནཾ ཙཏུནྣཉྩཱགམཱནཾ ཨབྷིདྷམྨསྶ ཙ སཾཝཎྞནཱརམྦྷེཔི དུཀྐརབྷཱཝཾ ན ཀཐེཏི, ཨིདྷ པན ‘‘སཱསནཾ ཨབོདྷནྟེན མཱདིསེནཱ’’ཏི ཨཏྟནཱ སཱསནསྶ ཨབུདྡྷབྷཱཝཾ པཀཱསེཏྭཱ ‘‘ཨཏིདུཀྐརཱ’’ཏི ཙ ཀཐེཏི. ཏསྨཱ ‘‘ནེཏཾ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ ཝིཡ ཝཙན’’ནྟི ཝདནྟི. ཏཾ ཡུཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏི, ཨཱཙརིཡོ ཧི ཨཏྟནོ གནྠནིགམནེསུ ‘‘ཏིཔིཊཀཔརིཡཏྟིཔྤབྷེདེ སཱཊྛཀཐེ སཏྠུསཱསནེ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཔྤབྷཱཝེནཱ’’ཏི ཨཏྟནོ ཉཱཎཔྤབྷཱཝཾ པཀཱསེསི, སོ ‘‘སཱསནཾ ཨབོདྷནྟེན མཱདིསེན ཨཏིདུཀྐརཱ’’ཏི ཨཱིདིསཾ ཝཙནཾ ན ཀཐེཡྻཡེཝཱཏི.
ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཀརཎཾ
ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཔི ཙ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརེནེཝ ཀཏཱཏི ཝདནྟི, ཀཱརཎཾ པནེཏྠ ན དིསྶཏི. སཱ པན ཨཏྠདསྶིཏྠེརེན ཙ བུདྡྷམིཏྟཏྠེརེན ཙ མཧིསཱསཀནིཀཱཡིཀེན ཙ བུདྡྷདེཝཏྠེརེནཱཏི ཏཱིཧི ཐེརེཧི ཨབྷིཡཱཙིཏོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཝཱཙནཱམགྒཾ ནིསྶཱཡ ཀཏཱ. ཨིམིསྶཱཔི ནཱམཝིསེསོ ནཏྠི. ཝུཏྟཾ ཧིམིསྶཱ ཨཱརམྦྷེ –
‘‘བུདྡྷཝཾསསྶ ཨེཏསྶ, ཨིཙྪནྟེན ཙིརཊྛིཏིཾ;
ཡཱཙིཏོ ཨབྷིགནྟྭཱན, ཐེརེན ཨཏྠདསྶིནཱ.
ཨསཾསཊྛཝིཧཱརེན, སདཱ སུདྡྷཝིཧཱརིནཱ;
ཏཐེཝ བུདྡྷམིཏྟེན, སནྟཙིཏྟེན ཝིཉྙུནཱ.
མཧིསཱསཀཝཾསམྷི, སམྦྷཱུཏེན ནཡཉྙུནཱ;
བུདྡྷདེཝེན ཙ ཏཐཱ, བྷིཀྑུནཱ སུདྡྷབུདྡྷིནཱ.
མཧཱཔུརིསཙརིཡཱནཾ, ཨཱནུབྷཱཝཾ ཨཙིནྟིཡཾ;
ཏསྶ ཝིཛྫོཏཡནྟསྶ, ཛཱཏཀསྶཏྠཝཎྞནཾ.
མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, ཝཱཙནཱམགྒནིསྶིཏཾ;
བྷཱསིསྶཾ བྷཱསཏོ ཏཾ མེ, སཱདྷུ གཎྷནྟུ སཱདྷཝོ’’ཏི.
ཨེཏྟཱཝཏཱ ¶ ཙ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསཏྠེརསྶ གནྠབྷཱཝེན པཱཀཊཱཧི སབྦཊྛཀཐཱཧི སཧ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཀརཎཔྤཀཱརོ ཝིཏྠཱརེན ཝིབྷཱཝིཏོ ཧོཏི.
སཀལལོཀཔཏྠཱརཀཱརཎཾ
ཀིསྶེས ཝིསུདྡྷིམགྒོ སཀལལོཀེ པཏྠཊོཏི? པརིསུདྡྷཔིཊཀཔཱལི༹ནིསྶཡབྷཱཝཏོ, སིཀྑཏྟཡསངྒཧབྷཱཝཏོ, པོརཱཎཊྛཀཐཱནཾ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནབྷཱཝཏོ, པརསམཡཝིཝཛྫནཏོ, སཀསམཡཝིསུདྡྷིཏོ, སཱིལདྷུཏངྒསམཐཨབྷིཉྙཱཔཉྙཱཔབྷེདཱདཱིནཾ པརིཔུཎྞཝིབྷཱགཏོ, ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱ པཊིཔཏྟིནཡཔརིདཱིཔནཏོ, ཨུཏྟཱནཱནཱཀུལཔདབྱཉྫནསངྑཏབྷཱཝཏོ, སུཝིཉྙེཡྻཏྠབྷཱཝཏོ, པསཱདནཱིཡཱནཾ དིཊྛཱནུགཏཱཔཱདནསམཏྠཱནཾ ཝཏྠཱུནཉྩ དཱིཔནཏོཏི ཨེཝམཱདཱིཧི ཨནེཀསཏེཧི གུཎེཧི ཨེས སཀལལོཀེ པཏྠཊོ ཛཱཏོ.
ཨཡཉྷི ཝིསུདྡྷིམགྒོ སངྒཱིཏིཏྟཡཱརཱུལ༹ྷཔརིསུདྡྷཔཱལི༹པིཊཀམེཝ ནིསྶཱཡ པཝཏྟོ, ན མཧཱསངྒྷིཀཱདཱིནཾ སཏྟརསནྣཾ ནིཀཱཡཱནཾ པིཊཀཾ, ནཔི མཧཱཡཱནིཀཱནཾ པིཊཀཾ. སཔརིཝཱརཾ སིཀྑཏྟཡཉྩ ཨེཏྠ པརིཔུཎྞམེཝ སངྒཧེཏྭཱ དསྶིཏཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨཱཙརིཡེན ཨཱགམཊྛཀཐཱསུ གནྠཱརམྦྷེ –
‘‘སཱིལཀཏཱ དྷུཏདྷམྨཱ, ཀམྨཊྛཱནཱནི ཙེཝ སབྦཱནི;
ཙརིཡཱཝིདྷཱནསཧིཏོ, ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཝིཏྠཱརོ.
སབྦཱ ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ, པཉྙཱསངྐལནནིཙྪཡོ ཙེཝ;
ཁནྡྷཱདྷཱཏཱཡཏནི,ནྡྲིཡཱནི ཨརིཡཱནི ཙེཝ ཙཏྟཱརི.
སཙྩཱནི པཙྩཡཱཀཱར,དེསནཱ སུཔརིསུདྡྷནིཔུཎནཡཱ;
ཨཝིམུཏྟཏནྟིམགྒཱ, ཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱ ཙེཝ.
ཨིཏི པན སབྦཾ ཡསྨཱ, ཝིསུདྡྷིམགྒེ མཡཱ སུཔརིསུདྡྷཾ;
ཝུཏྟཾ ཏསྨཱ བྷིཡྻོ, ན ཏཾ ཨིདྷ ཝིཙཱརཡིསྶཱམཱི’’ཏི.
ཡསྨཱ པན ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཙཏུནྣཾ ཨཱགམཊྛཀཐཱནཾ ཨཝཡཝབྷཱཝེན ཀཏོ, ཏསྨཱ ཏཱ ཝིཡ པོརཱཎསཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱནཾ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཝསེན ཙེཝ པུནཔྤུནཱགཏམཏྠཱནཾ སཾཁིཔནཝསེན ཙ པརསམཡཝིཝཛྫནཝསེན ཙ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ པརིསུདྡྷཝིནིཙྪཡསངྑཱཏསྶ སཀསམཡསྶ དཱིཔནཝསེན ཙ ཀཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨཱཙརིཡེན –
‘‘ཨཔནེཏྭཱན ¶ ཏཏོཧཾ, སཱིཧལ༹བྷཱསཾ མནོརམཾ བྷཱསཾ;
ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀཾ, ཨཱརོཔེནྟོ ཝིགཏདོསཾ.
སམཡཾ ཨཝིལོམེནྟོ, ཐེརཱནཾ ཐེརཝཾསཔདཱིཔཱནཾ;
སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱནཾ, མཧཱཝིཧཱརེ ནིཝཱསཱིནཾ;
ཧིཏྭཱ པུནཔྤུནཱགཏ-མཏྠཾ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] ཙ.
‘‘མཛ྄ཛྷེ ཝིསུདྡྷིམགྒོ, ཨེས ཙཏུནྣམྤི ཨཱགམཱནཉྷི;
ཋཏྭཱ པཀཱསཡིསྶཏི, ཏཏྠ ཡཐཱབྷཱསིཏམཏྠཾ.
ཨིཙྩེཝ ཀཏོ ཏསྨཱ, ཏམྤི གཧེཏྭཱན སདྡྷིམེཏཱཡ;
ཨཊྛཀཐཱཡ ཝིཛཱནཐ, དཱིགྷཱགམནིསྶིཏཾ ཨཏྠ’’ནྟི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ] ཙ.
‘‘སཱ ཧི མཧཱཨཊྛཀཐཱཡ, སཱརམཱདཱཡ ནིཊྛིཏཱ ཨེསཱ;
ཨེཀཱསཱིཏིཔམཱཎཱཡ, པཱལི༹ཡཱ བྷཱཎཝཱརེཧི.
ཨེཀཱུནསཊྛིམཏྟོ, ཝིསུདྡྷིམགྒོཔི བྷཱཎཝཱརེཧི;
ཨཏྠཔྤཀཱསནཏྠཱཡ, ཨཱགམཱནཾ ཀཏོ ཡསྨཱ.
ཏསྨཱ ཏེན སཧཱཡཾ, ཨཊྛཀཐཱ བྷཱཎཝཱརགཎནཱཡ;
སུཔརིམིཏཔརིཙྪིནྣཾ, ཙཏྟཱལཱིསཾ སཏཾ ཧོཏཱི’’ཏི [དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.ནིགམནཀཐཱ] ཙ.
ཡདི ཙཱཡཾ ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཨཱཙརིཡེན ཨཱགམཊྛཀཐཱཡོ ཝིཡ ཨཀཏྭཱ པོརཱཎསཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡོ ཙ ཨནོལོཀེཏྭཱ ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཉཱཎཔྤབྷཱཝེནེཝ ཀཏོ ཨསྶ, ནཱཡཾ ཨཱགམཊྛཀཐཱནཾ ཨཝཡཝོཏི གཧེཏབྦོ ཨསྶ, ཨཉྙདཏྠུ ‘‘ཨཱགམཊྛཀཐཱཡོ མཧཱཊྛཀཐཱཡ སཱརབྷཱུཏཱ, ཝིསུདྡྷིམགྒོ པན ན ཏསྶཱ སཱརབྷཱུཏོ, ཀེཝལཾ ཨཱཙརིཡསྶ མཏིཡཱཝ ཀཏོ’’ཏི ཨེཝམེཝ ཝཏྟབྦོ ཨསྶ. ཡསྨཱ པན ཏཐཱ ཨཀཏྭཱ པུབྦེ ཝུཏྟཔྤཀཱརེནེཝ ཀཏོ, ཏསྨཱ ཨཡམྤི ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཏཱསཾ ཨཱགམཊྛཀཐཱནཾ ཀརཎཱཀཱརེནེཝ ཀཏོཏི ཙ, ཏཏོཡེཝ མཧཱཊྛཀཐཱཡ སཱརབྷཱུཏོཏི ཙ དཊྛབྦོ.
ཨེཀཙྩེ པན ཝིཙཀྑཎཱ ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ གནྠེསུ ཨུཏྟརཔཀྑསཱསནིཀཱནཾ ཨསྶགྷོསནཱགཛྫུནཝསུབནྡྷུཨཱདཱིནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཝིཡ པོརཱཎགནྠེ ཨནིསྶཱཡ ཨཏྟནོ ཉཱཎེནེཝ ཏཀྐེཏྭཱ དསྶིཏཾ དྷམྨཀཐཱཝིསེསཾ ཨདིསྭཱ ཨསནྟུཊྛཙིཏྟཱ ཨེཝཾ ཝདནྟི ‘‘བུདྡྷགྷོསསྶ ཨཉྙཾ ཨནིསྶཱཡ ཨཏྟནོ ཉཱཎཔྤབྷཱཝེནེཝ ཨབྷིནཝགནྠུཔྤཱདནཾ ན པསྶཱམཱ’’ཏི. ¶ ཏཾ ཏེསཾ གརཧཱཝཙནམྤི སམཱནཾ ཐེརཝཱདཱིནཾ པསཾསཱཝཙནམེཝ སམྤཛྫཏི. ཐེརཝཱདིནོ ཧི ཨེཝཾ ཛཱནནྟི ‘‘བུདྡྷེནེཝ བྷགཝཏཱ སམྨཱསམྦུདྡྷེན དེསེཏབྦོ ཙེཝ དྷམྨོ པཉྙཱཔེཏབྦོ ཙ ཝིནཡོ ཨནཝསེསེན དེསིཏོ ཙེཝ པཉྙཏྟོ ཙ, སོཡེཝ དྷམྨཝིནཡོ སདྡྷཱསམྤནྣེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཙེཝ གཧཊྛེཧི ཙ ཡཐཱརཧཾ པཊིཔཛྫིཏབྦོ, ན ཏཏོ ཨཉྙོ དྷམྨཝིནཡོ ཏཀྐེཏྭཱ གཝེསེཏབྦོ. ཡདི པན ཨཉྙོ དྷམྨཝིནཡོ ཀེནཙི ཏཀྐེཏྭཱ ཀཐིཏོ ཨསྶ, ཏཾ ཏསྶེཝ ཏཀྐིནོ སཱསནཾ ཧོཏི ན སཏྠུ སཱསནཾ. ཡཾ ཡཾ པན བྷགཝཏོ དྷམྨཝིནཡེ པདབྱཉྫནཾ ཨཏྠཏོ ཨཔཱཀཊཾ ཧོཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ པོརཱཎཀེཧི པཊིསམྦྷིདཱཚལ༹བྷིཉྙཱདིགུཎསམྤནྣེཧི བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ ཛཱནནྟེཧི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི སཾཝཎྞིཏནཡེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ, ན ཨཏྟནོམཏིཝསེནཱ’’ཏི. ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསོ ཙ ཏེསཾ ཐེརཝཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརོ, སོཔི ཏཐེཝ ཛཱནཱཏི. ཝུཏྟཉྩེཏཾ ཨཱཙརིཡེན –
‘‘བུདྡྷེན དྷམྨོ ཝིནཡོ ཙ ཝུཏྟོ,
ཡོ ཏསྶ པུཏྟེཧི ཏཐེཝ ཉཱཏོ;
སོ ཡེཧི ཏེསཾ མཏིམཙྩཛནྟཱ,
ཡསྨཱ པུརེ ཨཊྛཀཐཱ ཨཀཾསུ.
ཏསྨཱ ཧི ཡཾ ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ,
ཏཾ ཝཛྫཡིཏྭཱན པམཱདལེཁཾ;
སབྦམྤི སིཀྑཱསུ སགཱརཝཱནཾ,
ཡསྨཱ པམཱཎཾ ཨིདྷ པཎྜིཏཱནཾ.
ཏཏོ ཙ བྷཱསནྟརམེཝ ཧིཏྭཱ,
ཝིཏྠཱརམགྒཉྩ སམཱསཡིཏྭཱ…པེ…
ཡསྨཱ ཨཡཾ ཧེསྶཏི ཝཎྞནཱཔི,
སཀྐཙྩ ཏསྨཱ ཨནུསིཀྑིཏབྦཱ’’ཏི [པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ].
ཏེནེཝ ཨཱཙརིཡོ བྷགཝཏོ དྷམྨཝིནཡཾ ཝཱ པོརཱཎཊྛཀཐཾ ཝཱ ཨནིསྶཱཡ ཨཏྟནོ ཉཱཎེན ཏཀྐེཏྭཱ ཝཱ ཨཏྟནཱ པརིཙིཏལོཀིཡགནྠེཧི གཧེཏྭཱ ཝཱ ན ཀཉྩི གནྠཾ ཨཀཱསི. ཡདི པན ཏཱདིསཾ ཀརེཡྻ, ¶ ཏཾ ཐེརཝཱདིནོ མཧཱཔདེསསུཏྟེ [དཱི. ནི. ༢.༡༨༨; ཨ. ནི. ༤.༡༨༠] ཝུཏྟནཡེན ‘‘ཨདྡྷཱ ཨིདཾ ན ཙེཝ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ, བུདྡྷགྷོསསྶ ཙ ཐེརསྶ དུགྒཧིཏ’’ནྟི ཚཌྜེཡྻུཾཡེཝ. ཡཏོ ཙ ཁོ ཨཡཾ ཝིསུདྡྷིམགྒོ པོརཱཎཊྛཀཐཱནཾ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནཱདིཝསེནེཝ ཨཱཙརིཡེན ཀཏོ, ཏཏོཡེཝ ཐེརཝཱདིནོ ཏཾ མཧཱཔདེསསུཏྟེ ཝུཏྟནཡེན ‘‘ཨདྡྷཱ ཨིདཾ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ, ཨཱཙརིཡབུདྡྷགྷོསསྶ ཙ ཐེརསྶ སུགྒཧིཏ’’ནྟི སམྤཊིཙྪནྟི. ཏེནཱཔཱཡཾ སཀལལོཀེ པཏྠཊོ ཧོཏི.
སཱིལདྷུཏངྒཱདཱིནཾ ཝིབྷཱགོ ཙ པཊིཔཏྟིནཡཔརིདཱིཔནཉྩ པཱཀཊམེཝ. ཏཐཱཡཾ ཝིསུདྡྷིམགྒོ སུཝིཉྙེཡྻཔདཝཱཀྱེཧི ཙེཝ ཨནཱཀུལཔདཝཱཀྱེཧི ཙ ཏནྟིནཡཱནུརཱུཔཱཡ པཱལི༹གཏིཡཱ སུཊྛུ སངྑཏོ, ཏཏོཡེཝ ཙསྶ ཨཏྠོཔི སུཝིཉྙེཡྻོ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཏཾ ཨོལོཀེནྟཱ ཝིཉྙུནོ ཝིསུདྡྷཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཁཎེ ཁཎེ ཨཏྠཔཊིསཾཝེདིནོ ཙེཝ དྷམྨཔཊིསཾཝེདིནོ ཙ ཧུཏྭཱ ཨནཔྤཀཾ པཱིཏིསོམནསྶཾ པཊིསཾཝེདེནྟི.
ཨནེཀཱནི ཙེཏྠ པསཱདཱཝཧཱནི མཧཱཏིསྶཏྠེརཝཏྠུཨཱདཱིནི [ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༥] སཱིཧལ༹ཝཏྠཱུནི ཙ དྷམྨསེནཱཔཏིསཱརིཔུཏྟཏྠེརཝཏྠུཨཱདཱིནི [ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༩] ཛམྦུདཱིཔཝཏྠཱུནི ཙ དཱིཔིཏཱནི. ཏཱནི པསྶིཏྭཱ ཨནུསྶརནྟཱནཾ སཔྤུརིསཱནཾ བལཝཔསཱདོ ཙ ཨུཔྤཛྫཏི, ‘‘ཀདཱ ནུ ཁོ མཡམྤི ཨཱིདིསཱ བྷཝིསྶཱམཱ’’ཏི དིཊྛཱནུགཏིཾ ཨཱཔཛྫིཏུཀཱམཏཱ ཙ ཨུཔྤཛྫཏི.
ཨེཝཾ པརིསུདྡྷཔིཊཀཔཱལི༹ནིསྶཡཏཱདཱིཧི ཨནེཀསཏེཧི གུཎེཧི ཨཡཾ ཝིསུདྡྷིམགྒོ སཀལལོཀེ པཏྠཊོ ཛཱཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཡཐཱ ཙཱཡཾ ཝིསུདྡྷིམགྒོ, ཨེཝཾ ཨཉྙཱཔི ཨཱཙརིཡེན ཀཏཱ ཏིཔིཊཀསངྒཧཊྛཀཐཱཡོ པོརཱཎཊྛཀཐཱནཾ བྷཱསཱཔརིཝཏྟནབྷཱཝཱདཱིཧི གུཎེཧི སཀལལོཀེ པཏྠཊཱཡེཝ ཧོནྟི.
ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ པན ཀིམཏྠཾ ཀཏོཏིཨཱདཱིནམྤི པཉྷཱནམཏྠོ ཝིཏྠཱརེན ཝིབྷཱཝིཏོཝ ཧོཏཱིཏི.
ཏཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
སམྦྷཱཝནཱིཡསྶ ¶ སུདྷཱིཝརཱན-
མཱདཏྟདྷཱིརིཊྛཔདསྶ ཡསྶ;
པཉྙཱདིཛཱཏཱ ལལིཏཱ གུཎཱབྷཱ,
བྷཱཏེཝ ལོཀམྷི སཏཾ མུདཱཡ.
ས བུདྡྷགྷོསཱཝ྄ཧཐིརགྒདྷཱིམཱ,
ཝིདཱུན’མཙྩནྟསམཱདརཱ’དཱ;
སབྷཱཝཛཾ བྱཏྟིསསཏྟིལདྡྷཾ,
སིརིཾ དདྷཱཏེཝ སུབུདྡྷགྷོསོ.
‘‘སམྦུདྡྷསེཊྛེ པརིནིབྦུཏསྨིཾ,
སཾཝཙྪརཱནཾ དསམེ སཏམྷི;
ཛཱཏོ’’ཏི ཉཱཏོ ཝིབུདྷེཧི བུདྡྷ-
གྷོསངྐུརོ པཏྟསམཏྟམཱནཱི.
ཝིཉྙཱུ ཝིདཱུ’མསྶ པུམགྒཛཱཏེ,
སཉྫཱཏཏཾ དཀྑིཎདེསབྷཱགེ;
རམྨེ’ནྡིཡསྨིཾ སུཛནཱཀརསྨིཾ,
ཏཏྟཏྠམེསཱིན’མཡཾ པཏཱིཏི.
མོརཎྜགཱམམྷི ས ཏཏྠ ཛཱཏོ,
པུཉྙཱནིཏོ ཝིཔྤཀུལམྷི སམྨཱ;
སཱུརསྶ ལོཀཏྠསམཱཝཧཏྠཾ,
ཨུཔྤཛྫནཱཡཱ’དྱརུཎོཝ རཾསི.
སཾཝདྡྷབུདྡྷཱི ས པཝུདྡྷིཔཏྟོ,
ཨཱརཱདྷཡཾ ཉཱཏིགཎཾ སདེཝ;
ཝེདེསུ ཝིཛྫཱསུ ཏདཉྙསིཔྤ-
གནྠེསྭནཱཡཱསཔཝཱིཎཏཱ’གཱ.
སུདྡྷཱདྷིམུཏྟཱིན ཝིཝེཙནེན,
སཱརཱནུ’སཱརོཏི ཝིཝིཉྩམཱནོ;
ཝེདེསྭ’སཱརཏྟ’མབུཛ྄ཛྷི ཡསྨཱ,
ཏུཊྛིཾ ས ནཱཔཛྫི སུཏེན སེན.
ཨནྭེསཏོ ¶ ཏསྶ པསཏྠསཱརཾ,
སདྡྷམྨསཱརོ སཝནེན ལདྡྷོ;
ནིནྣོཝ བུདྡྷསྶ ས སཱསནམྷི,
ཨུསྶཱཧཛཱཏོ’པགམཱཡ ཏཏྠ.
དྷམྨཱབྷིལཱསཱི ས ཝིརོཙི ཏཏྠ,
སཾལདྡྷཔབྦཛྫུཔསམྤདོཝ;
ཐེརེ’པསངྐམྨ ཝིསུདྡྷཐེར-
ཝཱདཱིནིཀཱཡམྷི པཏཱིཏཔཉྙེ.
ཏདཱ ཧི’སུཾ དཀྑིཎཨིནྡིཡམྷི,
ནིཝཱསིནོ ཐེརིཡཝཾསཛཱཏཱ;
ཏདཉྙཝཱདཱི ཙ མུནཱི མུནིནྡ-
མཏཾ ཡཐཱལདྡྷི པཀཱསཡནྟཱ.
སདྡྷམྨསཱརཱདྷིགམཱཡ བྷིཡྻོ,
པཱལི༹ཾ སམུགྒཎྷི ཛིནེརིཏཾ, སཱ;
ཛིཝ྄ཧགྒལཱིལཱ མནསཱ’སིཏཱ’སྶ,
ལཀྑཱིཝ པུཉྙེ ནིཝསཾ བབྷཱས.
ཨེཝཾ ཏམུགྒཎྷ’མབོདྷི སམྨཱ,
‘‘ཨེཀཱཡནོཡཾ སུཝིསུདྡྷིཡཱཏི;
མགྒོ ཝིཝཊྚཱདྷིགམཱཡ’’ ཏཏྠོ-
ཡྻོགཾ སམཱཔཛྫི པརཾ པརཏྟཱི.
སབྷཱཝཔཉྙཱ མཧཏཱི ཙ སཏྠ-
ནྟརོཔལདྡྷཱ ཝིཔུལཱཝ ཝིཛྫཱ;
ཏེནསྶ བུདྡྷོཏྟིསམུདྡཏིཎྞེ,
ཨཀིཙྪསཱདྷིཏྟཔབྷཱཝ’མཉྙཱ.
བུདྡྷསྶ ཀིཏྟཱིཝ སུཀིཏྟིགྷོསོ,
ཝཏྟིསྶཏེ’ཙྩསྶ གརཱུ ཝིཡཏྟཱ;
ཨཏྠཱནྭིཏཾ ནཱམམཀཾསུ བུདྡྷ-
གྷོསོཏི སམྦུདྡྷམཏངྒཏསྶ.
མཡཱུརདཱུཏཝ྄ཧཡཔཊྚནསྨིཾ,
ནིཝསྶ ¶ ཀཉྫཱིཝ྄ཧཔུརཱདིཀེ ཙ;
ས ཨནྡྷཀཱཁྱཱཏསདེསིཡཊྛ-
ཀཐཾ སམུགྒཎྷི སམཱཧིཏཏྟོ.
ཏཱཝཏྟཀེནསྶ སུམེདྷསསྶཱ-
སནྟུཊྛཙིཏྟསྶ ཏཏུཏྟརིམྤི;
སམྦུདྡྷཝཱཎཱིསུ སམཏྟམཏྠཾ,
ཨཉྙཱཏུམིཙྪཱ མཧཏཱི ཨཛཱཡི.
མཧཱམཧིནྡཱདིཝསཱིཝརེབྷི,
སམཱབྷཏཱ ཡཱཊྛཀཐཱ སསཱརཱ;
སཐེརཝཱདཱ སུཝིནིཙྪཡཱ ཙ,
ཏདཱ ཝིབྷཱཏཱ ཝཏ ལངྐཡཱ’སུཾ.
པཝཏྟིམེཏཾ ཝིདིཡ’སྶ མེཏ-
དཧོསི ‘‘ཡཾ ནཱུན’བྷིརཱམལངྐཾ;
ཨལངྐརོནྟིཾ རཏནཱཀརཾཝ,
ཨུཔེཙྩ སིཀྑེ’ཊྛཀཐཱ མཧནྟཱི.
ཏཱ བྷཱསཡཱ སཱིཧལི༹ཀཱཡ རཙྩཱ,
ཏནྟིཾ སམཱརོཔྱ ནཝཾ ཀརེཡྻཾ;
ཨེཝཉྷི དེསནྟརིཡཱན བུདྡྷ-
མཱནཱིནམཏྠཾ ཁལུ སཱདྷཡེ’’ཏི.
པུརེ ཙ ལངྐཱགཏསཱསནཾ ཡཾ,
སུནིམྨལིནྡཱུཝ ཧིམཱདིམུཏྟོ;
པབྷཱསི, ཀིསྨིཉྩི ཏདཱཉྙཝཱད-
མནཱཀུལཾ ཏཱ’ཀུལཏཾ ཛགཱམ.
ཛིནམྷི ནིབྦཱནགཏེ ཧི ཝསྶ-
སཏནྟརེ སཱསནིཀཱ སམགྒཱ;
སམཱནཝཱདཱ ཛིནསཱསནམྷི,
ན ཀོཙི བྷེདོཔི ཏདཱ ཨཧོསི.
པཙྪཱ ¶ ཙ སདྡྷམྨདུམཱཧཏེབྷྱ-
དྷམྨེཧི ཝཱཏེཧི པཊིཙྩ པཱཔེ;
ཛཱཏེཧི སཾཝིགྒམནཱ སམཱཡ,
ཐེརེ’ས’མུཡྻོགམཀཾསུ དལ༹ྷཾ.
སངྒཱིཏིཡོ ཀཙྩ སུཔེསལེཧི,
ནིགྒཡ྄ཧམཱནཱཔི ཐིརེཧི དལ༹ྷཾ;
ཚིནྣཱཔི རུཀྑཱ’སྶུ པུནོརུཧཱཝཱ-
ཀཱསུཾཝ དྷམྨཾ ཝིནཡཱ’ཉྙཐཱ ཏེ.
ནཱནཱགཎཱ ཏེ ཙ ཨནེཀཝཱདཱ,
སཾསགྒཀཱརཱ ཛིནསཱསནེ’སུཾ;
ཝཱདེབྷི ཨཉྙེཧི ཛིནེརིཏེབྷྱ-
སུདྡྷཱཡམཱནཱ ཝིནཡཉྩ དྷམྨཾ.
ཝཱདཱ ཙ ཝཱདཱི པིཊཀཱནི ཏེསཾ,
ལངྐཾ མལངྐཾཝ ཀརཾ’པཡཱཏཱ;
པཊིགྒཧེསུཾ པྱབྷཡཱདིཝཱསཱི,
ནཱཉྙེ མཧཱཁྱཱཏཝིཧཱརཝཱསཱི.
ཡཐཱ ཙ བུདྡྷཱབྷིཧིཏཱཝ པཱལི༹,
ཏདཏྠསཱརཱ ཙ ཝསཱིབྷི ཉཱཏཱ;
ན ‘‘ཏེདྷ ཝོཀྐམྨ ཝིསུདྡྷཐེར-
ཝཱདཱི ཝིཝཱདཱི’’ཏི པཝཏྟི ཀཱཙི.
ཛཱིཝཾཝ རཀྑིཾསུ སཐེརཝཱདཾ,
ཏནྟིཾ ཏདཏྠཉྩ སནིཎྞཡཾ ཏེ;
ཏསྨཱ ན སཀྐཱཝ ཏདཉྙཝཱདི-
ཝཱདེབྷི ཧནྟུཾ ཙུ’པགནྟུམདྡྷཱ.
ཏཾཝཱདསཾབྷེདབྷཡཉྩ མཉྙཡཱ,
‘‘དུདྡྷཱརཝེལཱཔི བྷཡེཧི ཏནྟིནཾ;
སམྨོཧཏཱདཱིཧི བྷཝེ’’ཏི པོཏྠཀཾ,
ཨཱརོཔྱ སམྨཱ པརིཔཱལཡིཾསུ ཏེ.
ཏདཱ ¶ ཧི ཏེསཾ པཊིབཱཧནེ རཎ-
ཝིདཾཝ སིཀྑཾ ཛིནསཱསནདྡྷརོ;
ས བུདྡྷགྷོསོ མུནི བུདྡྷིཔཱཊཝོ,
གཏོ’སི དཱིཔཾ ཝརཏམྦཔཎྞིཀཾ.
ལངྐཾ ཨུཔེཙྩ ས མཧཱཊྛཀཐཱཎྞཝསྶ,
པཱརཾ པརཾ ཝིཏརཎེ ཐིརནིཎྞཡོཝ;
སཾསུདྡྷཝཾསཛནིཝཱསམཧཱཝིཧཱར-
མཱགཱ’མྦརཾཝ ཨུདཡིནྡུ’པསོབྷཡནྟོ.
ཏསྨིཉྩ དཀྑིཎདིསཱཡ ཝསཱི ས ཏཏྠ,
སོབྷཾ པདྷཱནགྷརསཉྙིཏཔཱརིཝེཎཾ;
པཱསཱད’མུཏྟམ’མཀཱ སུཛནེབྷི སེབྱཾ,
སནྟོ མཧཱནིགམསཱམི སུཙིཎྞདྷམྨོ.
སམྨཱ ཙ ཡོགམཀརཱི བུདྷབུདྡྷམིཏྟ-
ཐེརཱདི’མནྟ’མུཔཡཱཏ’མནཱུནཏནྟེ;
སཾསེཝིཏོ ཝིཝིདྷཉཱཡཔབུདྡྷིཡཱ སོ,
སུཏྟཱབྷིདྷམྨཝིནཡཊྛཀཐཱསྭ’ནཱུནཾ.
ཝེཡྻཏྟིཡཾ’ས སམཡེ སམཡནྟརེ ཙ,
པཉྙཱཡ དིསྭ ཝིཝཊཾཝ ནིཧཱིཏམཏྠཾ;
ཐེརཱ སམགྒཛིནམགྒམཏཱ’མཏཱསཱི,
མཉྙིཾསུ ནགྒྷརཏནཾཝ སུདུལླབྷནྟི.
ཝིཉྙཱཡ དྷམྨཝིནཡཏྠཡཐིཙྪདཱནེ,
ཙིནྟཱམཎཱིཏི སུནིརཱུཔིཏབུདྡྷིརཱུཔཾ;
ཡསྶེ’ཏྠ ནིཙྪིཏམནོ ཀཝིསངྒྷཔཱལ-
ཏྠེརུཏྟམོ ཛནཧིཏཱཡ ནིཡོཛཡཱི ཏཾ.
‘‘ཀིཉྩཱཔི སནྟི ཝིཝིདྷཱ པཊིཔཏྟིགནྠཱ,
ཀེསཉྩི ཀིཉྩི ཏུ ན བུདྡྷམཏཱནུསཱརཾ;
སཾསུདྡྷཐེརསམཡེཧི ཙ ཏེ ཝིརུདྡྷཱ,
ཏསྨཱ ཀརོཏུ ཝིམལཾ པཊིཔཏྟིགནྠཾ’’.
མེཏྟཱདཡམྦུདཝནཾ ¶ ཛནབྷཱུམིཡཾ’ས,
སཾཝསྶཏེ ཙ’རིཡམགྒགམགྒ’མགྒཾ;
སཾསོདྷནཏྠ’མིཏི ‘‘པཏྠིཏཐེརཨཱསཾ,
པཱུརེསྶ’མེཏ’’མིཏི ཀཱསི ཝིསུདྡྷིམགྒཾ.
ཝཱིརཱནུཀམྤསཏིཡོཛིཏབུདྡྷིམཱ སཾ,
ཨོགྒཡ྄ཧ, གཡ྄ཧ ཙ’ ཁིལཊྛཀཐཱ སཏནྟཱི;
སཱརཾ སཁེད’མནཔེཀྑིཡ སཱདྷུཀཾ ས,
ཡཾ’ཀཱསི, ཀཾ ནུ’དྷ ན རོཙཡཏེ བུདྷཾ སོ.
ཝུཏྟེ’ཏྠ བྷཱཝཔརམཱཝ སབྷཱཝདྷམྨཱ,
ཝཏྠཱུ ཙ པཱིཏིསུཁཝེདནིཡཱ’ནིཏཱཝ;
པུཎྞོཝ སབྦཔཊིཔཏྟིནཡེཧི ཙེསོ,
པུཔྥཱབྷིཕུལླཔཝནཾཝ ཝིརཱཛཏེ’ཡཾ.
ཡཾ པསྶིཡཱན པརིཀཔྤིཡ རཏྣསཱར-
གབྦྷཾ ཝིསུདྡྷི’མབྷིཡཱཏུ’མཔེཀྑམཱནཱ;
ཏཾ སཱར’མཱདིཡིཏུ’མཱསུ པཡུཏྟཡུཏྟཱ,
དིསྭཱ ཧི ནགྒྷརཏནཾ ནནུ ཝཛྫཡེ ན.
ཀནྟཱ པདཱཝལི’ཧ ཏནྟིནཡཱནུསཱརཱ,
སཱརཱཏིསཱརནཡཔནྟི པསིདྡྷསིདྡྷཱ;
ཨཏྠཱ ཙ སནྟིནུགམཱཡ ཏུལཱཡམཱནོ-
ཡྻོགེན མེཏྠ ཧི ཝིནཱ པཊིཔཏྟི ཀཱ’ཉྙཱ.
ཨཱབྷཱཏི སཏྠུ ཙཏུརཱགམམཛ྄ཛྷགོ’ཡཾ-
ཨཏྠེ པཀཱསཡིཧ བྷཱཎུཝ ནེཀདབྦེ;
མེདྷཱཝིཔཱིཏིཛནནཾ’ས ཝིདྷཱན’མེཏཾ-
ཏཱིཏཉྷི ཡཱཝ ཀཝིགོཙར’མསྶ ཉཱཎཾ.
དིཊྛཱཝ ཏིཀྑམཏི’མསྶ ཝིསུདྡྷིམགྒ-
སམྤཱདནེན སམུཔཱཏྟསུདྷཱིཔདེབྷི;
ཏེནསྶ བུདྡྷཝཙནཏྠཝིབྷཱཝནཱཡ,
པབྱཏྟསཏྟི ཝིདིཏཱ ཝིདིཏཱགམེཧི.
ཁྱཱཏཾ ¶ ཀཝཱིབྷི’དྷིགཏཾ ཡས’མཱཝཧེན,
ཐེརསྶ སུདྡྷམཏིབུདྡྷསིརཱིཝ྄ཧཡསྶ;
ལོཀཏྠ’མཱཝིཀཏཔཏྠན’མཱདིཡཱན,
སཱམཉྩ ནིནྣཧདཡེན ཛནཱན’མཏྠེ.
སམྦུདྡྷབྷཱཝཝིདིཏེནི’མིནཱ སམནྟ-
པཱསཱདིཀཱཝ྄ཧཝིནཡཊྛཀཐཱ པཎཱིཏཱ;
སཱུརོ’དིཏེ ཝིཡ ཏཡཱ ཝིནཡཏྠམཱུལ༹ྷཱ-
མཱུལ༹ྷཱི བྷཝནྟི ཛིནནཱིཏིཔཐཱ’དྷིགནྟྭཱ.
ལངྐཱ ཨལངྐཏིཀཏཱཝ མཧཱམཧིནྡ-
ཏྠེརེན ཡཱ ཙ ཝིནཡཊྛཀཐཱ’བྷཏཱ, ཏཾ;
ཀནྟཱཡ སཱིཧལ༹གིརཱཡ གིརཱཡམཱནཱ,
ཨཙྩནྟཀནྟབཧུལཱ མུནཡོ པུརཱ’སུཾ.
ཨཉྙཱ ཙ པཙྩརི-ཀུརུནྡིསམཉྙིཏཱདཱི,
དཱིཔཾ པདཱིཔཀརཎཱི ཝིནཡམྷི ཡཱ’སུཾ;
སངྒཡ྄ཧ ཏཱས’མཁིལཏྠནཡེ ཙ ཐེར-
ཝཱདེ ཙ མུཏྟརཏནཱནིཝ མེཀསུཏྟེ.
ཏཱཧེཝ སཱིཧལ༹ནིརུཏྟིཡུཏཉྩ ཏནྟིཾ,
ཨཱརོཔིཡཱན རུཙིརཾ ཨཐ ཝིཏྠཏཉྩ;
མགྒཾ སམཱསནཝསེན ཡཐཱ སམཏྟ-
ལོཀེན ཡཱ གརུཀཏཱ ཀཏམཱནནཱ’ཀཱ.
སུདྡྷནྭཡཱགཐཝིརཱ ཙ ཝིསུདྡྷཐེར-
ཝཱདཱི ཝིསུདྡྷཝིནཡཱགམཔུཛྫདྷམྨཱ;
སུདྡྷཾ ཀརིཾསུ ན ཡཐེ’ནྟི ཏདཉྙཝཱདཱ,
ཨིཙྩཱདི’མཱཝིཀརིཡཱ’སི ནིདཱནམེཏྠ.
ཡསྨིཾ མནུཉྙཔདཔནྟི སུབྷཱ སུབོདྷཱ,
ཨཏྠཱ ཙ པཱིཏིསམ’ཝིམྷཡཏཱདིབྷཱཝཱི;
ཙིཏྲཱ ཝིཙིཏྲམཏིཛཱ ཀཝིཙིཏྟཧཾསཱ,
ཏསྨཱ རསཱཡཏི ཏདཏྠནུསཱརིནཾ ཡཾ.
ཨཙྩནྟསཱགརནིབྷཱ ¶ ཝིཝིདྷཱ ནཡཏྠཱ,
སནྟེ’ཏྠ ཡཱ’སུ ཝིནཡཊྛཀཐཱ པུརཱཎཱ;
ཏཱསཾ ཡཐཱབྷིམཏཔནྟི སུཏནྟིཀཏྟཾ,
ཀིཉྷི’སྶ ཀིཉྩི བལཝཱིར’པཊིཙྩ ཀཱཏུཾ.
ཨུཡྻོག’མསྶ ཀརུཎཱཔཧིཏཾ པཊིཙྩ,
པཉྙཱསཧཱཡསཧིཏཾ བལཝཉྩ དལ༹ྷཾ;
ལདྡྷཱཝ ཡཱ ནིཁིལལོཀམནུཉྙབྷཱུཏཱ,
མེདྷཱཝིནཾ’ནུསབྷགཱཝ ཝིརཱཛཏེ སཱ.
ཝིཉྙཱུབྷི ཡཱ ‘‘ཝིནཡསཱགརཔཱརཏིཎྞེ’’,
སམྦྷཱཝིཏཱ ‘‘སུཏརཎཱཡཏི སཱིགྷཝཱཧཱ’’;
ཨིཙྩཱབྷིམཱནིཏགུཎཱ’ཛྫ རརཱཛ ཡཱཝ,
ཀིཾ ཡཾ ཐིརཾ ལཧུ ཝིནསྶཏི དུཔྤསཡ྄ཧཾ.
‘‘ཡཱ བྱཱཔིནཱི’ཁིལནཡསྶ སུབོདྷིནཱི ཙ,
སོཏཱུབྷི སེཝིཏསདཱཏནདྷམྨརངྒཾ;
ཀཏྭཱན ལོཀཔཧིཏེ སགུཎེ དདྷནྟཱི,
ཋཱཏཱུ’’ཏི ནཊྛ’མུཔགཱ’ཊྛཀཐཱ པུརཱཎཱ.
ཛནཱབྷིསཏྟཱཡ དཡཱཡ ཙོདིཏོ,
ཝིཚེཛྫ ཁེདཾ ཝིནཡམྷི སཱདྷུནཾ;
ཨཐཱགམཱན’ཊྛཀཐཱཝིདྷཱནནེ,
དྷུརཾ དདྷཱཏུཾ’བྷིམུཁཱ’སི སོ སུདྷཱི.
པདྨཾཝ ཕུལླཱབྷིནཏཾ སུབྷཱཎུབྷཾ,
ལདྡྷཱན ཕུལླཾ’ཏིསཡཱ’སི ཙེཏནཱ;
དཱཋཱདིནཱགེན ཐིརགྒདྷཱིམཏཱ,
ཡཱ པཏྠིཏཱ’རབྦྷ ཏདཏྠསིཛ྄ཛྷནེ.
དཱིགྷཱགམཏྠེསུ སབུདྡྷིཝིཀྐམ-
མཱགམྨ སཱརཱདྷིགམཱ སུམངྒལ-
ནཱམཱནུགནྟཱཝ ཝིལཱསིནཱིཏི ཡཱ,
སཾཝཎྞནཱ ལོཀཧིཏཱཡ སམྦྷཝཱི.
གམྦྷཱིརམེདྷཱཝིསཡཱགམམྷིཔི,
¶ ཨཱརབྦྷ བུདྡྷིཾ’ས སུནིམྨལཱིཀཏཱ;
ཝིཉྙཱཏབུདྡྷཱབྷིམཏཱ བཧཱུ ཛནཱ,
ཨཉྙཏྠསཱདྷཱ མཧཏཉྷི བུདྡྷིཡོ.
སཱ’ནཱིཏཝིདྭཱཀྑིམནཱ མནཱཡིཏཱ,
ཀནྟཱགམེ དྷམྨསབྷཱཡཏེ སདཱ;
ཏེནེཝ མཉྙེ’ཧ ཏིརོཀཏཱ ཏཡཱ,
ཀིཾ སཱིགྷག’ཉྙཏྲ པཐཉྙགཱམིཀཱ.
པཏྭཱ མཧནྟཱ’མྦར’མམྦུདོ ཡཐཱ,
ལོཀཏྠསཱདྷཱིཔི མཧཱསཡཾ མཏི;
ཏསྨཱ’སྶ སིདྡྷཱ’ཊྛཀཐཱཔརམྤརཱ,
བུདྡྷིཔྤདཱནཱཡ’ ཧུཝུཾ ནཝཱ ནཝཱ.
བུདྡྷཱདིམིཏྟཾ ཐིརསེཊྛ’མུདྡིསཾ,
སཾཝཎྞནཱ ཙཱསི པཔཉྩསཱུདནཱི;
‘‘སབྦཏྠསཱརེ ཛིནམཛ྄ཛྷིམཱགམེ,
ལདྡྷཱན པཱིཏིཾ སུཛནཱ སམེནྟུ’’ཏི.
ཨུཔྤཛྫི ‘‘སཱརཏྠཔཀཱསིནཱི’’ཏི ཡཱ,
སཱ ཛོཏིཔཱལསྶ ཡཐཱབྷིལཱསིཏཾ;
ལོཀཾ ཡཐཱནཱམིཀསཱརདཱིཔནཱ,
བྷཱཏཱ’སི སམྨཱཔཊིཔནྣཔནྠདཱ.
སམྤཱུརི ཀཱཏུཾ’ས མནོརཐོ ཡཡཱ,
ཨངྒུཏྟརནྟཱགམམཏྠཝཎྞནཱ;
ཏནྣཱམདྷེཡྻཾ སུཛནཉྩ ཛཱིཝཀཾ,
སོ ཛོཏིཔཱལཉྩ པསཏྠདྷཱིཏིམཾ.
ཨུདྡིསྶ ཡཾ’ཀཱསི པཝཱིཎཏཾ ཀརཾ,
བུདྡྷཱདིསཾསེབྱསུམགྒདསྶནེ;
སདྡྷམྨཔུཔྥཱན’ ཝནཱཡིཏཱ’སི སཱ,
ཝིདྭཱལིསངྒྷསྶ སདཱཝགཱཧཎཱ.
ཡེན’ཏྟལདྡྷིཾ ¶ པཛཧནྟུ སཱདྷཝོ,
དུབྦོདྷདྷམྨེ ཙ སབྷཱཝདཱིཔནེ;
བུཛ྄ཛྷནྟུ, ཨིཙྩཱསི’བྷིདྷམྨསཱགརོ,
ཏཏྠཱ’ཝཏཱརཾ སུཀརེན སཱདྷིནཱི.
མེདྷཱཝིལཱསཱ’སྶ’ཧུཝུ’ཊྛསཱལིནཱི,
ཀནྟཱ ཙ སམྨོཧཝིནོདནཱིཏི ཡཱ;
ཏཱ བུདྡྷགྷོསོཏི སཏུལྱནཱམིཀ-
མཱགམྨ ཛཱཏཱ སུཛནཏྠསཱདྷིནཱི.
ཨཉྙཱ ཙ པཉྩཊྛཀཐཱ’བྷིདྷམྨཛེ,
བྷཱཝེ ནིདྷཱཡེ’ཏྠ ཡཐཱ’སྶུ སུཏྟརཱ;
གམྦྷཱིརམཏྠེསུ པཝིདྡྷབུདྡྷིཏཾ,
སམྤཱདནཱི སཏྠུ’ཏུལཏྟདཱིཔནཱི.
སོཎཱཝ྄ཧཐེརསྶ པཊིཙྩ ཡཱཙནཾ,
ཏཱ ཡཱཡ ཀངྑཱ ཝིཏརནྟི བྷིཀྑཝོ;
ཡཱ པཱཏིམོཀྑམྷི, ཏདནྭཡཱཝ྄ཧཡཾ,
སཾཝཎྞནཾ’ཀཱསི ས དྷཱིམཏཾ ཝརོ.
སམཏྟལོཀཊྛཝིབྷཱཝིརཉྫནཱ,
ཀཏེ’མིནཱ དྷམྨཔདསྶ ཝཎྞནཱ;
ཐིརཾ སམུདྡིསྶ ཀུམཱརཀསྶཔཾ,
སཏཾ མནཾ པཱིཏིཔཕུལླིཏཾ ཡཡཱ.
ཨཉྙཱ’སྶ ཡཱ སུཏྟནིཔཱཏ-ཁུདྡཀ-
པཱཋཏྠདཱཏཱ པརམཏྠཛོཏིཀཱ;
སཾཝཎྞནཱ ཛཱཏཀཏནྟི མཎྜནཱ,
ཏཱ ཧོནྟི ལོཀསྶ ཧིཏཔྤདཱིཔིནཱི.
ནིསྶེསལོཀམྷི པཙཱརཎིཙྪཱ,
ལངྐཱགཏཱན’ཊྛཀཐཱན’མདྡྷཱ;
ཡཱ ཐེརཝཱདཱིན’མཔཱུརི བུདྡྷ-
གྷོསགྒཐེརསྶ པབྷཱཝལདྡྷཱ.
བྷདྡཾ’ས ¶ ནཱམཉྩ, གུཎཱ མནུཉྙཱ,
སམགྒགཱམཱི’ནུཀརོནྟི ཏེསཾ;
སསངྐསཱུརཱ ཧི སདཱཏནཱ ཡེ,
ལོཀཾ པམོདཉྩ ཀརཾ ཙརནྟི.
སུབུདྡྷགྷོསསྶ ཝིབྷཱཝིསཏྟི-
པབྱཏྟི’མཱརབྦྷ ཐིརཱསབྷསྶ;
སམགྒལོཀོ ཧི སུཐེརཝཱདེ,
མཱནཾ པཝཌྜྷེསི ཨནཉྙཛཱཏཾ.
བུདྡྷོཏི ནཱམཾ བྷུཝནམྷི ཡཱཝ,
སུབུདྡྷགྷོསསྶ སིཡཱ ན ཀིཉྷི;
ལདྡྷཱ ཧི སཱདྷཱུབྷི མཧོཔཀཱརཱ,
མཧགྒྷཝིཏྟཱནིཝ ཏཾསཀཱསཱ.
ཁཱིཡེཐ ཝཎྞོ ན སམུདྡྷཊོཔི,
ནནྭ’སྶ ནེཀཱ ཧི གུཎཱ ཨནནྟཱ;
ཀོ ནུ’དྡྷརེཡྻཱ’ ཁིལསཱགརོདེ,
ཏཐཱཔི མཉྙནྟུ སུདྷཱི སདཱ ཏེཏི.
ཚཊྛསངྒཱིཏིབྷཱརནིཏྠཱརཀསངྒྷསམིཏིཡཱ པཀཱསིཏཱཡཾ
ཝིསུདྡྷིམགྒནིདཱནཀཐཱ ནིཊྛིཏཱ.