📜
ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ
སདྡནཱིཏིཔྤཀརཎཾ
དྷཱཏུམཱལཱ
༡༥. སརཝགྒཔཉྩཀནྟིཀ སུདྡྷསྶརདྷཱཏུ
ཨིཏོ ¶ པརཾ ཏུ སརཏོ, ཀཀཱརནྟཱདིབྷེདཏོ;
དྷཱཏུཡོ དྷཱཏུནིཔྥནྣ-རཱུཔཱནི ཝིཝིདྷཱནི ཙ.
སཱཊྛཀཐེ པིཊཀམྷི, ཛིནཔཱཋེ ཡཐཱབལཾ;
ནཡཾ ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ, སམཱསེན ཀཐེསྶ’ཧཾ.
ཨི གཏིཡཾ. ཡེསཾ དྷཱཏཱུནཾ གཏིཨཏྠོ, བུདྡྷིཔི ཏེསཾ ཨཏྠོ. པཝཏྟིཔཱཔུཎཱནིཔི. ཏཏྲ གམནཾ དུཝིདྷཾ ཀཱཡགམནཾ ཉཱཎགམནཉྩ. ཏེསུ ཀཱཡགམནཾ ནཱམ ཨིརིཡཱཔཐགམནཾ, ཉཱཎགམནཾ ནཱམ ཉཱཎུཔྤཏྟི, ཏསྨཱ པཡོགཱནུརཱུཔེན ‘‘གཙྪཏཱི’’ཏི པདསྶ ‘‘ཛཱནཱཏཱི’’ཏིཔི ཨཏྠོ བྷཝཏི, ‘‘པཝཏྟཏཱི’’ཏིཔི ཨཏྠོ བྷཝཏི, ‘‘པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏིཔི ཨཏྠོ བྷཝཏི, ཨིརིཡཱཔཐགམནེན གཙྪཏཱིཏིཔི ཨཏྠོ བྷཝཏི, ཉཱཎགམནེན གཙྪཏཱིཏིཔི ཨཏྠོ བྷཝཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘སཱིགྷཾ གཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨིརིཡཱཔཐགམནཾ ‘‘གམན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. སུནྡརཾ ནིབྦཱནཾ གཏོ. ‘‘གཏིམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ པན ཉཱཎགམནཾ. ཨེཝཾ སབྦེསམྤི གཏྱཏྠཱནཾ དྷཱཏཱུནཾ ཡཐཱཔཡོགཾ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ.
ཏསྶིམཱནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི – ཨིཏི, ཨེཏི, ཨུདེཏི. ཀཱརིཏེ ‘‘ཨུདཱཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ བྷཝཏི. ཨུཊྛཱཔེཏཱིཏི ཧི ཨཏྠོ, དུཀཱརོ ཨཱགམོ. ཨུཔེཏི, སམུཔེཏི, ཝེཏི, ཨཔེཏི, ཨཝེཏི, ཨནྭེཏི, སམེཏི, ཨབྷིསམེཏི, སམཡོ, ཨབྷིསམཡོ, ཨཱིདི, ཨུདི, ཨེཀོདི, པཎྜིཏོ, ཨིཏོ, ཨུདིཏོ, ཨུཔེཏོ, སམུཔེཏོ, ཨནྭིཏོ, ཨཔེཏོ, སམེཏོ, ཨེཏབྦོ, པཙྩེཏབྦོ, པཊིཡམཱནོ, པཊིཙྩོ, ཨེནྟོ, ཨདྷིཔྤེཏོ, ཨདྷིཔྤཱཡོ, པཙྩཡོ, ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི. ‘‘ཨིཏཱ, ཨིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡཐཱརཧཾ ཨིཏྠིནཔུཾསཀཝསེནཔི. པཙྩེཏུཾ, ཨུཔེཏུཾ, སམུཔེཏུཾ, ཨནྭེཏུཾ, སམེཏུཾ, ཨབྷིསམེཏུཾ, ཨིཙྩ, པཊིཙྩ, སམེཙྩ, ཨབྷིསམེཙྩ, ཨཔེཙྩ, ཨུཔེཙྩ, པཊིམུཁཾ ཨིཏྭཱ, ཨིཏྭཱན, ཨུཔེཏྭཱ, ཨུཔེཏྭཱན, ཨུཔེཏུན, ཨཉྙཱནིཔི བུདྡྷཝཙནཱནུརཱུཔཏོ ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཨིཏིཨིཏི ཀྲིཡཱསདྡོ, སུཏྟནྟེསུ ན དིསྶཏི;
ཨིདམེཏྠ ན ཝཏྟབྦཾ, དསྶནཱཡེཝ མེ རུཏོ.
‘‘ཨིཏཱཡཾ ཀོདྷརཱུཔེན’’, ཨིཏི པཱལི༹ ཧི དིསྶཏི;
ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡམྷི, མུནིནཱཧཙྩ བྷཱསིཏཱ;
ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡེ ཀོདྷཾ ནིནྡནྟེན –
‘‘ཨིཏཱཡཾ ཀོདྷརཱུཔེན, མཙྩུཝེསོ གུཧཱསཡོ;
ཏཾ དམེན སམུཙྪིནྡེ, པཉྙཱཝཱིརིཡེན དིཊྛིཡཱ’’ཏི.
ཏཏྲ ཨིཏཱཡནྟི ཨིཏི ཨཡནྟི ཚེདོ. ཨིཏིཨིཏི ཙ གཙྪཏི པཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ པནེཏྠ སུཏྟཔདཏྠོ – ཡོ ¶ དོསོ ལོཀེ ‘‘ཀོདྷོ’’ཏི ལོཀིཡམཧཱཛནེན ཝུཙྩཏི, ནཱཡཾ ཨཏྠཏོ ཀོདྷོཏི ཝཏྟབྦོ. ཀིནྟི པན ཝཏྟབྦོ, ཨེསོ ཧི སརཱིརསངྑཱཏགུཧཱསཡོ མཙྩུརཱཛཱ ཨེཝ ཀོདྷཝསེན པམདྡནྟོ སཏྟསནྟཱནེ གཙྪཏཱིཏི ཝཏྟབྦོ. ཏཾ ཨེཝརཱུཔཾ ‘‘མཙྩུརཱཛཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ བཧུནོ ཛནསྶ ཨནཏྠཀརཾ ཀོདྷཾ ཧིཏཀཱམོ དམེན པཉྙཱཡ ཝཱིརིཡེན དིཊྛིཡཱ ཙ ཚིནྡེཡྻཱཏི.
ཨེཏཱིཏི ཨིམསྶ པན ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨེཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ཨཱཨུཔསགྒོ སནྡྷིཀིཙྩེན པཊིཙྪནྣཏྟཱ ན པཱཀཊོ ཝལཱཧཀཱཝཏྠརིཏོ པུཎྞཙནྡོ ཝིཡ. ཏཐཱ ཧི ཨེཏྠ ཨཱ ཨིཏི ཨེཏཱིཏི སནྡྷིཝིགྒཧོ བྷཝཏི, ཨཱཀཱརསྶ ཙ ཨིཀཱརེན པརེན སདྡྷིཾཡེཝ ཨེཀཱརཱདེསོ. ཏསྨཱ ‘‘ཨཡཾ སོ སཱརཐཱི ཨེཏི. ཨེཏུ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ‘‘ཨཱགཙྪཏི, ཨཱགཙྪཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠོ ཀཐེཏབྦོ. བྱཱཀརཎསཏྠེཔི ཧི ཨཱ ཨིཏི ཨེཏཱིཏི སནྡྷིཝིགྒཧོ དིསྶཏི, ཏསྨཱ ཨཡམྤི ནཱིཏི སཱདྷུཀཾ མནསི ཀཱཏབྦཱ. ཨཐ ཝཱ ཨིཏཱིཏི རསྶཝསེན ཝུཏྟཾ པདཾ གམནཾ བོདྷེཏི, ཨེཏཱིཏི ཝུདྡྷིཝསེན ཝུཏྟཾ པན ཡཐཱཔཡོགཾ ཨཱགམནཱདཱིནི. མཏྟཱཝསེནཔི ཧི པདཱནི སཝིསེསཏྠཱནི བྷཝནྟི. ཏཾ ཡཐཱ? སཱསནེ པབྦཛིཏོ, རཊྛཱ པབྦཱཛིཏོཏི. སཉྙོགཱསཉྙོགཝསེནཔི, ཏཾ ཡཐཱ? གཱམཱ ནིགྒཙྪཏི. ཡསཾ པོསོ ནིགཙྪཏི, ཏསྨཱ ཨཡམྤི ནཱིཏི སཱདྷུཀཾ མནསི ཀཱཏབྦཱ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
ཨི གཏིཡནྟི ཀཐིཏཱ, དྷཱཏུ ཝུདྡྷིཾ གཏཱ ཡདཱ;
ཏདཱ ཨཱགམནཏྠསྶ, ཝཱཙིཀཱ པཱཡཏོ ཝསཱ.
ཨིརིཡཱཔཐཏྠཏོ ཧེ-སཱ ནིཙྩཱགམཝཱཙིཀཱ;
‘‘ཨཡཾ སོ སཱརཐཱི ཨེཏི’’, ཨིཙྩཱདེཏྠ ནིདསྶནཾ.
ཨནིརིཡཱཔཐཏྠེན ¶ , ཝཏྟནེ གམནེཔི ཙ;
ཨཱགམནེ ཙ ཧོཏཱིཏི, དྷཱིམཱ ལཀྑེཡྻ ཏཾ ཡཐཱ.
‘‘པཊིཙྩ ཕལམེཏཱི’’ཏི, ཨེཝམཱདཱིསུ ཝཏྟནེ;
ཝུདྡྷིཔྤཏྟཱ ཨིཀཱརཝ྄ཧཱ, ཨེསཱ དྷཱཏུ པཝཏྟཏི.
‘‘ཨཏྠམེནྟམྷི སཱུརིཡེ, ཝཱལཱ༹’’ ཨིཙྩཱདཱིསུ པན;
གཏེ, ‘‘ཨེཏཱིཏི ཨིཏཱི’’ཏི-ཨཱདིསྭཱགམནེ སིཡཱ.
ཏཐཱ ཧི ཨཱིཏཱིཏི ཨནཏྠཱཡ ཨེཏི ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨཱིཏི, ཨུཔདྡཝོ, ཨིཏི ཨཱགམནཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཨཱཧ ཙ སུཏྟནིཔཱཏཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨེཏཱིཏི ཨཱིཏི, ཨཱགནྟུཀཱནཾ ཨཀུསལབྷཱགཱིནཾ བྱསནཧེཏཱུནཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི.
ཨིདཱནི ཡཐཱརཧཾ ནིཔཱཏཱཁྱཱཏནཱམིཀཔརིཡཱཔནྣཱནཾ ཨིཏིཨིཏོ སདྡཱནམཏྠུདྡྷཱརོ ཝུཙྩཏེ – ཏཏྠ ཨིཏིསདྡོ ཧེཏུཔརིསམཱཔནཱདིཔདཏྠ ཝིཔརིཡཱཡ པཀཱརཱཝདྷཱརཎ ནིདསྶནཱདིཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཏཐཱ ཧེས ‘‘རུཔྤཏཱིཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ ཏསྨཱ རཱུཔནྟི ཝུཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧེཏུཨཏྠེ དིསྶཏི. ‘‘ཏསྨཱཏིཧ མེ བྷིཀྑཝེ དྷམྨདཱཡཱདཱ བྷཝཐ, མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ. ཨཏྠི མེ ཏུམྷེསུ ཨནུཀམྤཱ, ཀིནྟི མེ སཱཝཀཱ དྷམྨདཱཡཱདཱ བྷཝེཡྻུཾ, ནོ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པརིསམཱཔནེ. ‘‘ཨིཏི ཝཱ ཨིཏི ཨེཝརཱུཔཱ ཝིསཱུཀདསྶནཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཱདིཨཏྠོ. ‘‘མཱགཎྜིཡོཏི ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ སངྑཱ སམཉྙཱ པཉྙཏྟི ཝོཧཱརོ ནཱམཾ ནཱམཀམྨཾ ནཱམདྷེཡྻཾ ནིརུཏྟི བྱཉྫནམབྷིལཱཔོ’’ཏིཨཱདཱིསུ པདཏྠཝིཔརིཡཱཡེ. ‘‘ཨིཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ སཔྤཊིབྷཡོ བཱལོ, ཨཔྤཊིབྷཡོ པཎྜིཏོ. སཨུཔདྡཝོ བཱལོ, ཨནུཔདྡཝོ ¶ པཎྜིཏོ. སཨུཔསགྒོ བཱལོ, ཨནུཔསགྒོ པཎྜིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཀཱརོ. ‘‘ཨཏྠི ཨིདཔྤཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ཨིཏི པུཊྛེན སཏཱ ཨཱདནྡ ཨཏྠཱིཏིསྶ ཝཙནཱིཡཾ. ཀིཾ པཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ཨིཏི ཙེ ཝདེཡྻ, ཛཱཏིཔཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ཨིཙྩསྶ ཝཙནཱིཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨཝདྷཱརཎེ. ‘‘ཨཏྠཱིཏི ཁོ ཀཙྩཱན ཨཡམེཀོ ཨནྟོ, ནཏྠཱིཏི ཁོ ཀཙྩཱན ཨཡཾ དུཏིཡོ ཨནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ནིདསྶནེ. ནིཔཱཏཝསེནེཝ ཏེ པཡོགཱ གཧེཏབྦཱ. ‘‘ཨིཏཱཡཾ ཀོདྷརཱུཔེནཱ’’ཏི ཨེཏྠ པན ཨཱཁྱཱཏཝསེན གམནེ ཨིཏིསདྡོ དིསྶཏི. ཨཡམེཝཏྠོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ, ནིཔཱཏཏྠོ པན ན ཨིཙྪིཏབྦོ, ཝིཉྙཱུནཾ ཨཏྠགྒཧཎེ ཀོསལླུཔཱདནཏྠཾ ཀེཝལཾ ཨཏྠུདྡྷཱརཝསེན ཨཱགཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨིཏརོ པན –
གཏྱཏྠེ ཙིམསདྡཏྠེ, ཨིཏོསདྡོ པཝཏྟཏི;
ཨནྭིཏོ’’ཏི ཧི གཏྱཏྠེ, པཙྩཏྟཝཙནཾ བྷཝེ.
ཨིམསདྡསྶ ཨཏྠམྷི, ནིསྶཀྐཝཙནཾ བྷཝེ;
‘‘ཨིཏོ སཱ དཀྑིཎཱ དིསཱ’’, ཨིཏིཨཱདཱིསུ པཱལི༹སུ.
གཏྱཏྠོ ཨིཙྪིཏོ ཨེཏྠ, ཨིཏརཏྠོ ན ཨིཙྪིཏོ;
ཨཏྠུདྡྷཱརཝསཱ ཝུཏྟོ, ཀོསལླཏྠཱཡ ཝིཉྙུནཾ.
ཨིདྷ པན སམཡསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཾ སནིབྦཙནཾ ཝཏྟབྦམྤི ཨཝཏྭཱ ཨུཔརི ཨཡདྷཱཏུཝིསཡེཡེཝ ཝཀྑཱམ ཨི ཨེ ཨཡདྷཱཏུཝསེན ཏིདྷཱཏུམཡཏྟཱ སམཡསདྡསྶ. ཏཏྲ ཨིཏཱིཏི ཨིཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདསྶ ཙ ‘‘ཨེཏི, ཨུདེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནཉྩ ཨེཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདཱནཾ ཨཉྙེསཉྩ ཨེཝརཱུཔཱནཾ པདམཱལཱ ཡཐཱརཧཾ ཡེབྷུཡྻེན ཨཏྟནོཔདཱནི ཝཛྫེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཱ. ཨཱིདིསེསུ ཧི ཋཱནེསུ དུཀྐརཱ ཀྲིཡཱཔདམཱལཱ. ཡསྨཱ པན ཨིམསྨིཾ པཀརཎེ སུཀརཱ ཙ དུཀྐརཱ ཙ ཏྱནྟཔདམཱལཱ ཛཱནིཏབྦཱ ¶ , ཏསྨཱ བྷཱུཝཱདིགཎཱདཱིསུ ཨཊྛསུ གཎེསུ ཝིཧིཏེཧི ཚནྣཝུཏིཡཱ ཝཙནེཧི སབྦསཱདྷཱརཎཾ ཨསབྦསཱདྷཱརཎཉྩ པདམཱལཱནཡཾ བྲཱུམ –
ཨཀཱརཱནནྟརཏྱནྟ-པདཱནཾ པནྟིཡོ བུདྷོ;
བྷཝཏི རུནྡྷཏཱདཱིནཾ, ཡོཛེ སབྦཏྠ སབྦཐཱ.
ཨིཏི ཨེཏཱི’’ཏི ཙེཏེསཾ, པདཱནཾ པན པནྟིཡོ;
སུདྡྷསྶརཔུབྦཀཱནཾ, ཡོཛེ ཝིཉྙཱུ ཡཐཱརཧཾ.
ཨཱཀཱརཱནནྟརཏྱནྟ-པདཱནཉྩཱཔི པནྟིཡོ;
‘‘ཡཱཏི སུཎཱཏི ཨསྣཱ-ཏི’’ ཨིཙྩཱདཱིནཾ ཡཐཱརཧཾ.
ཨིཝཎྞཱནནྟརཏྱནྟ-པདཱནམཔི པཱལི༹ཡོ;
ཡོཛེ ‘‘རུནྡྷིཏི རུནྡྷཱིཏི’’-ཨིཙྩཱདཱིནཾ ཡཐཱརཧཾ.
ཨུཀཱརཱནནྟརཏྱནྟ-སུཏིཨིཏི པདསྶ ཙ;
པེརཎཏྠེ པཝཏྟསྶ, ཡོཛེ མཱལཾ ཡཐཱརཧཾ.
ཨེཀཱརཱནནྟརཏྱནྟ-པདཱནམྤི ཡཐཱརཧཾ;
‘‘ཛེཏི རུནྡྷེཏི ཀཱརེཏི, ཀཱརཱཔེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནཾ.
ཨོཀཱརཱནནྟརཏྱནྟ-པདཱནམྤི པདཀྐམེ;
‘‘ཀརོཏི བྷོཏི ཧོཏཱི’’ཏི-ཨཱདཱིནཾ ཡུཏྟིཏོཝདེ;
ཨིཙྩེཝཾ སཏྟདྷཱ ཝུཏྟོ, པདམཱལཱནཡོ མཡཱ;
ཨིཏོ མུཏྟོ ནཡོ ནཱམ, ནཏྠི ཀོཙི ཀྲིཡཱཔདེ.
‘‘ཨཱདཏྟེ ཀུརུཏེ པེཏེ’’, ཨིཙྩཱདི ནཡདསྶནཱ;
ཡཐཱརཧཾ ཡུཏྟིཏོཏི, ཝཙནཾ ཨེཏྠ བྷཱསིཏཾ.
ཨིདཱནི ཨིཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདསྶ ཀམོ ཝུཙྩཏེ – ཨིཏི, ཨིནྟི. ཨིསི, ཨིཐ. ཨིམི, ཨིམ. ཨཔརིཔུཎྞོ ཝཏྟམཱནཱནཡོ. ཨིཏུ, ཨིནྟུ. ཨིཧི, ཨིཐ. ཨིམི, ཨིམ. ཨཔརིཔུཎྞོ པཉྩམཱིནཡོ. ཨེཏྠ ཙ ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ སཱསནཱནུརཱུཔབྷཱཝསྶ ཨིམཱནི སཱདྷཀཔདཱནི ¶ ‘‘ཝེཏི, ཨཔེཏི, ཨནྭེཏཱི’’ཏི. ཏཏྠ ཝི ཨིཏི ཝེཏི. ཝིགཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ, ཨིཏིསདྡོ ཧེཏྠ གམནཾ བོདྷེཏི. ཏཐཱ ཨཔ ཨིཏི ཨཔེཏི. ཨཔགཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨནུ ཨིཏི ཨནྭེཏི. ཨནུགཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. གརཱུ པན ཨནུ ཨེཏི ཨནྭེཏཱིཏི ཝདནྟི. ཏཾ –
‘‘ཡཐཱ ཨཱརཉྙཀཾ ནཱགཾ, དནྟིཾ ཨནྭེཏི ཧཏྠིནཱི;
ཛེསྶནྟཾ གིརིདུགྒེསུ, སམེསུ ཝིསམེསུ ཙ;
ཨེཝཾ ཏཾ ཨནུགཙྪཱམི, པུཏྟེ ཨཱདཱཡ པཙྪཏོ’’ཏི.
ཨིམཱཡ པཱལི༹ཡཱ ན སམེཏི ‘‘ཛེསྶནྟཾ ཨནྭེཏཱི’’ཏི ཝཙནཏོ ‘‘ཨནུགཙྪཱམཱི’’ཏི ཝཙནཏོ ཙ. ཏཐཱ ཧི ཨེཏིསདྡོ ཡཏྠ ཙེ ཨིརིཡཱཔཐཝཱཙཀོ, ཏཏྠ ཨཱགམནཾཡེཝ ཛོཏེཏི, ན གམནཾ, ཏསྨཱ ཨཱགམནཏྠསྶ ཨཡུཏྟིཏོ གམནཏྠསྶ ཙ ཡུཏྟིཏོ ཝི ཨིཏིཨཱདིནཱ ཚེདོ ཉེཡྻོ. ཨེཏེསཉྩ ཨིཏིསདྡཝསེན ཀཏཚེདཱནཾ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ཡུཏྟིབྷཱཝཉྩ ‘‘ཨིཏཱཡཾ ཀོདྷརཱུཔེནཱ’’ཏི པཱལི༹ཡེཝ སཱདྷེཏི, ཏསྨཱཡེཝ ‘‘ཨནུ ཨིཏི, ཨནུ ཨིནྟི, ཨནུ ཨིསཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཨནྭེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནཾ ཚེདེ ལབྦྷམཱནནཡེན ཝུཏྟཔྤཀཱརོ ཝཏྟམཱནཱཔཉྩམཱིནཡོ པརསྶཔདཝསེན དསྶིཏོ. སཏྟམཱིརཱུཔཱདཱིནི སབྦཐཱ ཨཔྤསིདྡྷཱནི.
ཨིམཱནི པན བྷཝིསྶནྟིཡཱ རཱུཔཱནི, སིཏྟཱ ཏེ ལཧུམེསྶཏི. ཨིསྶཏི, ཨིསྶནྟི. ཨིསྶསི, ཨིསྶཐ. ཨིསྶཱམི, ཨིསྶཱམ. ཨིསྶཏེ, ཨིསྶནྟེ. ཨིསྶསེ, ཨིསྶཝ྄ཧེ. ཨིསྶཾ, ཨིསྶཱམྷེ. ཨསབྦདྷཱཏུཀཏྟེཔི སུདྡྷསྶརཏྟཱ དྷཱཏུསྶ ཨིཀཱརཱགམོ ན ལབྦྷཏི. པརིཔུཎྞོ བྷཝིསྶནྟཱིནཡོ.
ཨཐ ཀཱལཱཏིཔཏྟིཡཱ རཱུཔཱནི བྷཝནྟི, ཨིསྶཱ, ཨིསྶཾསུ. ཨིསྶེ, ཨིསྶཐ. ཨིསྶཾ, ཨིསྶམྷཱ. ཨིསྶཐ, ཨིསྶིསུ. ཨིསྶསེ, ཨིསྶཝ྄ཧེ. ཨིསྶཾ, ཨིསྶཱམྷསེ. ཀཱལཱཏིཔཏྟིབྷཱཝེ ¶ ཙ ཨསབྦདྷཱཏུཀཏྟེ ཙ སནྟེཔི སུདྡྷསྶརཏྟཱ དྷཱཏུསྶ ཨཀཱརིཀཱརཱགམོ ན ལབྦྷཏི ཨནེཀནྟིཀཏྟཱ ཝཱ ཨནུཔཔནྣཏྟཱ ཙ ཨཀཱརཱགམོ ན ཧོཏི. དྭིནྣཉྷེཏྠ སུདྡྷསྶརཱནཾ ཨནནྟརིཀཱནཾ ཨེཀཏོསནྣིཔཱཏོ ཨནུཔཔཏྟི. པརིཔུཎྞོ ཀཱལཱཏིཔཏྟིནཡོ.
ཨིམསྨིཾ པན ཋཱནེ སཱཊྛཀཐེ ཏེཔིཊཀེ བུདྡྷཝཙནེ སོཏཱུནཾ པཡོགཏྠེསུ པརམཀོསལླཛནནཏྠཾ ‘‘ནནུ ཏེ སུཏཾ བྲཱཧྨཎ བྷཉྙམཱནེ, དེཝཱ ན ཨིསྶནྟི པུརིསཔརཀྐམསྶཱ’’ཏི པཱལི༹ཏོ ནཡཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེཧི བྷཝིསྶནྟིཡཱ རཱུཔེཧི སབྦསོ སམཱནཱནི ཨསམཱནཏྠཱནི ཝཏྟམཱནིཀརཱུཔཱནི ཙ ཨཱིསཀཾ ཨཉྙམཉྙཾ སམཱནཱནི བྷཝིསྶནྟཱིཀཱལཱཏིཔཏྟཱིནཾ རཱུཔཱནི ཙ པཀཱསཡིསྶཱམ – ཝཏྟམཱནཱཝསེན ཏཱཝ ‘‘ཨིསྶཏི, ཨིསྶནྟི. ཨིསྶསི, ཨིསྶཐཱ’’ཏི སབྦཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཏྠོ པན ‘‘ཨིསྶཾ ཀརོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦོ. ཏསྨིཾཡེཝ ཨཏྠེ བྷཝིསྶནྟཱིཝསེན ‘‘ཨིསྶིསྶཏི, ཨིསྶིསྶནྟི. ཨིསྶིསྶསི, ཨིསྶིསྶཐཱ’’ཏི པརིཔུཎྞཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཏྠོ པན ‘‘ཨིསྶཾ ཀརིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦོ. ཀཱལཱཏིཔཏྟིཝསེན པན ‘‘ཨིསྶིསྶཱ, ཨིསྶིསྶཾསུ. ཨིསྶིསྶེ, ཨིསྶིསྶཐཱ’’ཏི པརིཔུཎྞཾ ཡོཛེཏབྦཾ, ཨཏྠོ པན ‘‘ཨིསྶཾ ཨཀརིསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦོ. དྷཱཏྭནྟརཝསེན སཾསནྡནཱནཡོཡཾ.
ཨིདཱནི ཨེཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདསྶ ཀམོ ཝུཙྩཏེ –
ཨེཏི, ཨེནྟི. ཨེསི, ཨེཐ. ཨེམི, ཨེམ.
ཨེཏུ, ཨེནྟུ. ཨེཧི, ཨེཐ. ཨེམི, ཨེམ.
ན ཙ ཨཔྤཏྭཱ དུཀྑནྟཾ, ཝིསྶཱསཾ ཨེཡྻ པཎྜིཏོ;
ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏྭཱ, ཝེདེཧསྶ ཡསསྶིནོ;
ཡདཱ ཏེ པཧིཎིསྶཱམི, ཏདཱ ཨེཡྻཱསི ཁཏྟིཡ.
ཨེཡྻ ¶ , ཨེཡྻུཾ. ཨེཡྻཱསི, ཨེཡྻཱཐ. ཨེཡྻཱམི, ཨེཡྻཱམ. ཨེཐ, ཨེརཾ. ཨེཐོ, ཨེཡྻཱཝ྄ཧོ. ཨེཡྻཾ, ཨེཡྻཱམྷེ.
སོ པུརིསོ ཨེཡྻ, ཏེ ཨེཡྻུཾ. ཏྭཾ ཨེཡྻཱསི, ཏུམྷེ ཨེཡྻཱཐ. ཨཧཾ ཨེཡྻཱམི, མཡཾ ཨེཡྻཱམ. སོ པུརིསོ ཨེཐ, ཏེ ཨེརཾ. ཏྭཾ ཨེཐོ, ཏུམྷེ ཨེཡྻཱཝ྄ཧོ. ཨཧཾ ཨེཡྻཾ, མཡཾ ཨེཡྻཱམྷེ.
པརོཀྑཱཧིཡྻཏྟནཛྫཏནཱིརཱུཔཱནི སབྦསོ ཨཔྤསིདྡྷཱནི.
ཨེསྶཏི, ཨེསྶནྟི. ཨེསྶསི, ཨེསྶཐ. ཨེསྶཱམི, ཨེསྶཱམ. ཨེསྶཏེ, ཨེསྶནྟེ. ཨེསྶསེ, ཨེསྶཝ྄ཧེ. ཨེསྶཾ, ཨེསྶཱམྷེ.
སམྨོདམཱནཱ གཙྪནྟི, ཛཱལམཱདཱཡ པཀྑིནོ;
ཡདཱ ཏེ ཝིཝདིསྶནྟི, ཏདཱ ཨེཧིནྟི མེ ཝསཾ.
‘‘ཨབྷིདོསགཏོ ཨིདཱནི ཨེཧཱི’’ཏི ཝཙནདསྶནཏོ ཨཔརཱནིཔི བྷཝིསྶནྟཱིརཱུཔཱནི གཧེཏབྦཱནི.
ཨེཧིཏི, ཨེཧིནྟི. ཨེཧིསི, ཨེཧིཐ. ཨེཧིམི, ཨེཧིམ. ཨེཧིཏེ, ཨེཧིནྟེ. ཨེཧིསེ, ཨེཧིཝ྄ཧེ. ཨེཧིསྶཾ, ཨེཧིསྶཱམྷེ.
ཨེསྶཱ, ཨེསྶཾསུ. ཨེསྶེ, ཨེསྶཐ. ཨེསྶཾ ཨེསྶཱམྷཱ. ཨེསྶཐ, ཨེསྶིསུ. ཨེསྶསེ, ཨེསྶཝ྄ཧེ. ཨེསྶིཾ, ཨེསྶཱམྷསེ.
ཨཐཱཔརོཔི ཨེཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདཀྐམོ བྷཝཏི;
ཨུདེཏི, ཨུདེནྟི; ཨུདེསི, ཨུདེཐ; ཨུདེམི, ཨུདེམ.
ཨུདེཏུ, ཨུདེནྟུ. ཨུདེཧི, ཨུདེཐ. ཨུདེམི, ཨུདེམ, ཨུདཱམསེ.
ཨུདེཡྻ, ཨུདེཡྻུཾ. སེསཾ ནེཡྻཾ. ཨུདིསྶཏི, ཨུདིསྶནྟི. སེསཾ ནེཡྻཾ. ཨུདིསྶཱ, ཨུདིསྶཾསུ. སེསཾ ནེཡྻཾ.
ཨིམཱནི སུདྡྷསྶརདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཀཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཀུ ¶ སདྡེ ཀེ ཙ. ཀོཏི, ཀཝཏི, ཀཱཡཏི, ཨེཝཾ ཀཏྟུཔདཱནི བྷཝནྟི. ཀུཡྻཏི, ཀིཡྻཏི, ཨེཝཾ ཀམྨཔདཱནི. ཀཱནནཾ, ཀབྦཾ, ཛཱཏཀཾ, ཨེཝཾ ནཱམིཀཔདཱནི. ཀུཏྭཱ, ཀུཏྭཱན, ཀཝིཏྭཱ, ཀཝིཏྭཱན, ཀཱཝིཏྭཱ, ཀཱཝིཏྭཱན, ཀཱཡིཏུཾ, ཨེཝཾ ཨབྱཡཔདཱནི.
ཏཏྲ ཀཱནནནྟི ཋིཏམཛ྄ཛྷནྷིཀསམཡེ ཀཝཏི སདྡཾ ཀརོཏཱིཏི ཀཱནནཾ, ཝནཾ. ཏཐཱ ཧི –
‘‘ཋིཏེ མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཀཱལེ, སནྣིསཱིཝེསུ པཀྑིསུ;
སཎཏེཝ བྲཧཱརཉྙཾ, སཱ རཏི པཊིབྷཱཏི མ’’ནྟི
ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཀོཀིལམཡཱུརཱདཡོ ཀཝནྟི སདྡཱཡནྟི ཀཱུཛནྟི ཨེཏྠཱཏི ཀཱནནཾ. མནོཧརཏཱཡ ཨཝསྶཾ ཀུཡྻཏི པཎྜིཏེཧཱིཏི ཀབྦཾ. ཀཱཝིཡཾ. ཀཱཝེཡྻཾ. ཨཉྙཏྲ པན ཀཝཱིནཾ ཨིདནྟི ཀབྦནྟི ཏདྡྷིཏཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཀེཙི ཏུ ཀཱབྱནྟི སདྡརཱུཔཾ ཨིཙྪནྟི, ན ཏཾ པཱཝཙནེ པམཱཎཾ སཀྐཊབྷཱསཱབྷཱཝཏོ. སཀྐཊབྷཱསཱཏོཔི ཧི ཨཱཙརིཡཱ ནཡཾ གཎྷནྟི. ཛཱཏཾ བྷཱུཏཾ ཨཏཱིཏཾ བྷགཝཏོ ཙརིཡཾ, ཏཾ ཀཱིཡཏི ཀཐཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཛཱཏཀཾ. ཛཱཏཀཔཱལི༹ ཧི ཨིདྷ ‘‘ཛཱཏཀ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཨཉྙཏྲ པན ཛཱཏཾ ཨེཝ ཛཱཏཀནྟི གཧེཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཛཱཏཀསདྡོ དེསནཱཡམྤི ཝཏྟཏི ‘‘ཨིཏིཝུཏྟཀཾ ཛཱཏཀཾ ཨབྦྷུཏདྷམྨ’’ནྟིཨཱདཱིསུ. ཛཱཏིཡམྤི ཝཏྟཏི ‘‘ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ.
པཀྐ ནཱིཙགཏིཡཾ. ནཱིཙགམནཾ ནཱམ ཧཱིནགམནཾ ཧཱིནཔྤཝཏྟི ཝཱ. ནཱིཙསདྡོ ཧི ཧཱིནཝཱཙཀོ ‘‘ནཱིཙེ ཀུལེ པཙྩཱཛཱཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ. པཀྐཏི ཀྲིཡཱཔདམེཏྠ དིསྶཏི, ན ནཱམིཀཔདཾ. ཡཏྠ ཡཏྠ ནཱམིཀཔདཾ ན དིསྶཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ ནཱམིཀཔདཾ ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ ¶ གཧེཏབྦཾ. ཀྲིཡཱཔདམེཝ ཧི དུདྡསཾ, ཀྲིཡཱཔདེ ཝིཛྫམཱནེ ནཱམིཀཔདཾ ནཏྠཱིཏི ན ཝཏྟབྦཾ, ཏསྨཱ ཨནྟམསོ ‘‘པཀྐནཾ, ཏཀནཾ’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི བྷཱཝཝཱཙཀཱནི ནཱམིཀཔདཱནི སབྦཱསུ དྷཱཏཱུསུ ཡཐཱརཧཾ ལབྦྷནྟཱིཏི དཊྛབྦཾ.
ཏཀ ཧསནེ. ཧསནཾ ཧཱསོ. ཏཀཏི.
ཏཀི ཀིཙྪཛཱིཝནེ. ཀིཙྪཛཱིཝནཾ ཀསིརཛཱིཝནཾ. ཏངྐཏི. ཨཱཏངྐཏི. ཨཱཏངྐོ. ཨཱཏངྐོཏི ཀིཙྪཛཱིཝིཏཀརོ རོགོ, ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ‘‘ཨཔྤཱབཱདྷཾ ཨཔྤཱཏངྐ’’ནྟི ཨིམསྨིཾ པཱལི༹པྤདེསེ ཨིཏི ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེསུཾ ‘‘ཨཱབཱདྷོཏི ཝིསབྷཱགཝེདནཱ ཝུཙྩཏི, ཡཱ ཨེཀདེསེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ སཀལསརཱིརཾ ཨཡཔཊྚེན བནྡྷིཏྭཱ ཝིཡ གཎྷཱཏི. ཨཱཏངྐོཏི ཀིཙྪཛཱིཝིཏཀརོ རོགོ. ཨཐ ཝཱ ཡཱཔེཏབྦརོགོ ཨཱཏངྐོ, ཨིཏརོ ཨཱབཱདྷོ. ཁུདྡཀོ ཝཱ རོགོ ཨཱཏངྐོ, བལཝཱ ཨཱབཱདྷོ. ཀེཙི པན ‘ཨཛ྄ཛྷཏྟསམུཊྛཱནོ ཨཱབཱདྷོ, བཧིདྡྷཱསམུཊྛཱནོ ཨཱཏངྐོ’ཏི ཝདནྟཱི’’ཏི.
ཨཱཏངྐོ ཨཱམཡོ རོགོ,
བྱཱདྷཱ’བཱདྷོ གདོ རུཛཱ;
ཨཀལླཉྩེཝ གེལཉྙཾ,
ནཱམཾ རོགཱབྷིདྷཱནཀཾ.
སུཀ གཏིཡཾ. སོཀཏི, སུཀོ, སུཀཱི. ཏཏྲ སུཀོཏི སུཝོ. སོཀཏི མནཱཔེན གམནེན གཙྪཏཱིཏི སུཀོ. ཏསྶ བྷརིཡཱ སུཀཱི.
བུཀྐ བྷསྶནེ. ཨིདྷ བྷསྶནཾ ནཱམ སུནཁབྷསྶནཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ ‘‘སུནཁོ བྷསྶིཏྭཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ, ན ‘‘ཨཱཝཱསོ གོཙརཾ ¶ བྷསྶ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཝཙནསངྑཱཏཾ བྷསྶནཾ, བུཀྐཏི སཱ.
དྷཀ པཊིགྷཱཏེ གཏིཡཉྩ. པཊིགྷཱཏོ པཊིཧནནཾ. དྷཀཏི.
ཙཀ ཏིཏྟིཔཊིགྷཱཏེསུ. ཏིཏྟི ཏཔྤནཾ, པཊིགྷཱཏཾ པཊིཧནནཾཝ. ཙཀཏི.
ཨཀ ཀུཊིལགཏིཡཾ. ཨཀཏི. ཨེཏཱ ཀུཨཱདིཀཱ ཨཀཔརིཡནྟཱ དྷཱཏུཡོ པརསྶ བྷཱསཱཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི. ཏེསཾ མཏེ ཨེཏཱ ‘‘ཏི ཨནྟི, ཏུ ཨནྟུ’’ ཨིཙྩཱདཱིནཾཡེཝ ཝིསཡོ. པཱལི༹ཡཾ པན ནིཡམོ ནཏྠི, ཏསྨཱ ན ཏཾ ཨིདྷ པམཱཎཾ.
ཨི ཨཛ྄ཛྷཡནེ. ཨཛ྄ཛྷཡནཾ ཨུཙྩཱརཎཾ སིཀྑནཾ ཝཱ, ཨཡཏི, ཨདྷཱིཡཏི, ཨཛ྄ཛྷཡཏི, ཨདྷཱིཏེ, ཨཛ྄ཛྷེནཾ, ཨཛ྄ཛྷཱཡཀོ. དིབྦཾ ཨདྷཱིཡསེ མཱཡཾ. ཨདྷཱིཡནྟི མཧཱརཱཛ, དིབྦམཱཡིདྷ པཎྜིཏཱ. ཨཛ྄ཛྷེནམརིཡཱ པཐཝིཾ ཛནིནྡཱ. ཏཏྠ ཨཛ྄ཛྷཱཡཀོཏི ཨཛ྄ཛྷཡཏཱིཏི ཨཛ྄ཛྷཱཡཀོ, མནྟེ པརིཝཏྟེཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨུ སདྡེ. ཨཝཏི, ཨཝནྟི. ཨཝསི. ཨེཏྠ ‘‘ཡོ ཨཱཏུམཱནཾ སཡམེཝ པཱཝཱ’’ཏི པཱལི༹ པཔུབྦསྶ ཨུདྷཱཏུསྶ པཡོགོཏི དཊྛབྦོ. པཔུབྦསྶ ཝདདྷཱཏུསྶ དཀཱརལོཔཔྤཡོགོཏིཔི ཝཏྟུཾ ཡུཛྫཏི.
ཝངྐ ཀོཊིལླེ. ཝངྐཏི. ཝངྐཾ. ཝངྐསདྡོ ཧི ཝཀྐསདྡེན སམཱནཏྠོ, ཝཀྐསདྡོ ཙ ཝངྐསདྡེན. ཏཐཱ ཧི –
‘‘ཡཾ ནིསྶིཏཱ ཛགཏིརུཧཾ, སྭཱཡཾ ཨགྒིཾ པམུཉྩཏི;
དིསཱ བྷཛཐ ཝཀྐངྒཱ, ཛཱཏཾ སརཎཏོ བྷཡ’’ནྟི.
པཱལི༹ ¶ དིསྶཏི. ཨཡཾ པན ཝཀྐསདྡོ སཀྐཊབྷཱསཾ པཏྭཱ ཀཀཱརརཀཱརསཉྙོགཀྑརིཀོ བྷཝཏི, དྷཱཏུབྷཱཝོ པནསྶ པོརཱཎེཧི ན ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ཀྲིཡཱཔདཾ ན དིཊྛཾ. ཨིམསྶ པན ཝངྐསདྡསྶ ‘‘ཝངྐ ཀོཊིལླེ’’ཏི དྷཱཏུབྷཱཝོ ཝུཏྟོ, ‘‘ཝངྐཏཱི’’ཏི ཀྲིཡཱཔདཉྩ, པཱལི༹ཡཾ ཏུ ‘‘ཝངྐཏཱི’’ཏི ཀྲིཡཱཔདཾ ན དིཊྛཾ, ཏཐཱ བྷཱཝཝཱཙཀོ ཝངྐསདྡོཔི. ཝཱཙྩལིངྒོ པན ཨནེཀེསུ ཋཱནེསུ དིཊྛོ. ཏཏྟ ཝངྐཏཱིཏི ཀྲིཡཱཔདཾ པཱལི༹ཡཾ ཨཝིཛྫམཱནམྤི གཧེཏབྦམེཝ ནཱཐཏཱིཏི ཀྲིཡཱཔདམིཝ. བྷཱཝཝཱཙཀསྶ པན ཝངྐསདྡསྶ ཨཏྠིཏཱ ནཏྠིཏཱ ཙ པཱལི༹ཨཱདཱིསུ པུནཔྤུནཾ ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦཱ. ཀེཙེཏྠ ཝདེཡྻུཾ ‘‘ཡདི བྷཱཝཝཱཙཀོ ཝངྐསདྡོ ནཏྠི, ཀཐཾ ‘ཨཊྛཝངྐཾ མཎིརཏནཾ ཨུལཱ༹ར’ནྟི ཨེཏྠ སམཱསོ’’ཏི. ཨེཏྠ པན ཨཊྛསུ ཋཱནེསུ ཝངྐཾ ཨཊྛཝངྐཾ, ན ཨཊྛཝངྐཱནི ཡསྶཱཏི. དབྦཝཱཙཀོ ཧི ཝངྐསདྡོ, ན བྷཱཝཝཱཙཀོཏི དཊྛབྦཾ.
ཝངྐཾ ཝཀྐཉྩ ཀུཊིལཾ, ཛིམྷཉྩ རིམྷམནུཛུ;
ཝངྐསདྡཱདཡོ ཨེཏེ, ཝཱཙྩལིངྒཱ ཏིལིངྒིཀཱ.
ཨཐ ཝཱ ཝངྐསདྡོཡཾ, ‘‘ཝངྐགྷསྟཱ’’ཏིཨཱདིསུ;
བལི༹སེ གིརིབྷེདེ ཙ, ཝཏྟཏེ ས པུམཱ ཏདཱ.
ཨཡཉྷི ‘‘ཏེ’མེ ཛནཱ ཝངྐགྷསྟཱ སཡནྟི. ཡཐཱཔི མཙྪོ བལི༹སཾ, ཝངྐཾ མཾསེན ཚཱདིཏཾ. ཝངྐགྷསྟོཝ ཨམྦུཛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ བལི༹སེ ཝཏྟཏི.
ཨེཏྠ སིཡཱ ‘‘ནནུ ཙ བྷོ ‘ཡཐཱཔི མཙྪོ བལི༹སཾ, ཝངྐཾ མཾསེན ཚཱདིཏ’ནྟི ཨེཏྠ ཝངྐསདྡོ གུཎཝཱཙཀོ ཝིསེསནསདོ, ཡེན བལི༹སོ ཝིསེསིཏོ, ཏེན ཝངྐཾ ཀུཊིལཾ བལི༹སནྟི ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏཱི’’ཏི? ཏནྣ, ཝངྐསདྡེ ཨཝུཏྟེཔི བལི༹སསབྷཱཝསྶ ཝངྐཏྟཱ ཀུཊིལཏྠོ པཱཀཊོཏི ནཏྠི ཝིསེསནསདྡེན ¶ པཡོཛནཾ. ཨིདཾ པན ‘‘བལི༹སཾ ཝངྐ’’ནྟི ཝཙནཾ ‘‘ཧཏྠི ནཱགོ. སརོརུཧཾ པདུམཾ. ཧཏྠཱི ཙ ཀུཉྫརོ ནཱགོ’’ཏིཨཱདིཝཙནམིཝ པརིཡཱཡཝཙནཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཝངྐ’’ནྟི པདསྶ ‘‘ཀུཊིལ’’ནྟི ཨཏྠོ ན གཧེཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱ ‘‘ཡཐཱ ཨཱརཉྙཀཾ ནཱགཾ, དནྟིཾ ཨནྭེཏི ཧཏྠིནཱི’’ཏི ཨེཏྠ ནཱགསདྡསྶ དནྟཱིསདྡསྶ ཙ ཨཉྙམཉྙཔརིཡཱ ཡཝཙནཏྟེཔི དནྟིནྟི མནོརམདནྟཡུཏྟནྟི ཨཏྠོ སཾཝཎྞིཏོ, ཏཐཱ ‘‘བལི༹སཾ ཝངྐ’’ནྟི ཨིམེསམྤི ཨཉྙམཉྙཾ པརིཡཱཡཝཙནཏྟེཔི ཝངྐནྟི ཀུཊིལནྟི ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ. ཨེཝཉྷི སཏི ཨཏྠོ སཱལརཱཛཱ ཝིཡ སུཕུལླིཏོ ཧོཏི, དེསནཱ ཙ ཝིལཱསཔྤཏྟཱ, ན པན ‘‘ཝངྐཾ བལི༹ས’’ནྟི སདྡཱནཾ གུཎགུཎཱིཝསེན སམཱནཱདྷིཀརཎབྷཱཝོ ཨིཙྪིཏབྦོ ‘‘བུདྡྷོ བྷགཝཱ ཝེརཉྫཱཡཾ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ‘‘བུདྡྷོ བྷགཝཱ’’ཏི ཨིམེསཾ ཝིཡ སམཱནཱདྷིཀརཎབྷཱཝསྶ ཨནིཙྪིཏབྦཏྟཱ. ན ཧི ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ སམཱནཱདྷིཀརཎབྷཱཝོ པོརཱཎེཧི ཨནུམཏོ.
‘‘ཡཏྠ ཨེཏཱདིསོ སཏྠཱ, ལོཀེ ཨཔྤཊིཔུགྒལོ;
ཏཐཱགཏོ བལཔྤཏྟོ, སམྦུདྡྷོ པརིནིབྦུཏོ’’ཏི,
‘‘བུདྡྷཾ བུདྡྷཾ ནིཁིལཝིསཡཾ སུདྡྷིཡཱ ཡཱཝ སུདྡྷི’’ནྟི ཙ ཨཱདཱིསུ པན ཨནུམཏོ. ཨེཏྠ ཧི ‘‘ཨེཏཱདིསོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔྤཊིཔུགྒལོ’’ཏི ཙ ‘‘ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཙ ‘‘བལཔྤཏྟོ’’ཏི ཙ ‘‘སམྦུདྡྷོ’’ཏི ཙ ‘‘པརིནིབྦུཏོ’’ཏི ཙ ཨིམཱནི ‘‘སཏྠཱ’’ཏི ཨནེན པདེན སམཱནཱདྷིཀརཎཱནི. ཏཐཱ ‘‘བུདྡྷཾ བུདྡྷ’’ནྟི དྭིནྣཾ པདཱནཾ པཙྪིམཾ པུརིམེན སམཱནཱདྷིཀརཎཾ བྷཝཏི.
ཨིཏི ‘‘ཡཐཱཔི མཙྪོ བལི༹སཾ, ཝངྐཾ མཾསེན ཚཱདིཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཝངྐསདྡོ བལི༹སསྶཱབྷིདྷཱནནྟརཾ, ན གུཎཝཱཙཀོ. ཨེཝཾ ཝངྐསདྡོ བལི༹སེ ཝཏྟཏི. ‘‘ཀངྐཾ གཙྪཱམ པབྦཏཾ. དཱུརེ ཝངྐཏཔབྦཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ པན གིརིཝིསེསེ ཝཏྟཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཝངྐཔབྦཏོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ སུཁུཙྩཱརཎཏྠཾ ནིརུཏྟིནཡེན མཛ྄ཛྷེ ཨནིམིཏྟཾ ཏཀཱརཱགམཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཝངྐཏཔབྦཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཝངྐོཡེཝ ཝངྐཏཱ, ཡཐཱ དེཝོ ཨེཝ དེཝཏཱ. ཡཐཱ ཙ དིསཱ ཨེཝ དིསཏཱཏི, ཨེཝཾ ཏཱཔཙྩཡཝསེན ཝངྐཏཱ ཙ སཱ པབྦཏོ ཙཱཏི ‘‘ཝངྐཏཔབྦཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, མཛ྄ཛྷེ རསྶཝསེན ཙེཏཾ དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཝངྐམསྶ སཎྛཱནམཏྠཱིཏི ཝངྐཏོཏི མནྟུཨཏྠེ ཏཔཙྩཡོ, ཡཐཱ པབྦམསྶ ཨཏྠཱིཏི པབྦཏོཏི. ཨེཝཾ ཝངྐཏོ ཙ སོ པབྦཏོ ཙཱཏི ཝངྐཏཔབྦཏོ. ‘‘ཝངྐཔབྦཏོ’’ ཨིཙྩེཝ ཝཱ པཎྞཏྟི, པཱདཀྑརཔཱརིཔཱུརིཡཱ པན ‘‘དཱུརེ ཝངྐཏཔབྦཏོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ལོཀ དསྶནེ. ལོཀཏི. ལོཀོ. ཨཱལོཀོཏི ཨཉྙཱནིཔི རཱུཔཱནི གཧེཏབྦཱནི. ཙུརཱདིགཎཾ པན པཏྭཱ ཨིམིསྶཱ ‘‘ལོཀེཏི, ལོཀཡཏི, ཨོལོཀེཏི, ཨོལོཀཡཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ལོཀོཏི ཏཡོ ལོཀཱ སངྑཱརལོཀོ སཏྟལོཀོ ཨོཀཱསལོཀོཏི. ཏཏྠ ‘‘ཨེཀོ ལོཀོ, སབྦེ སཏྟཱ ཨཱཧཱརཊྛིཏིཀཱ’’ཏི ཨཱགཏོ སངྑཱརོ ཨེཝ ལོཀོ སངྑཱརལོཀོ. སཏྟཱ ཨེཝ ལོཀོ སཏྟལོཀོ. ཙཀྐཝཱལ༹སངྑཱཏོ ཨོཀཱསོ ཨེཝ ལོཀོ ཨོཀཱསལོཀོ, ཡོ ‘‘བྷཱཛནལོཀོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཏེསུ སངྑཱརོ ལུཛྫཏཱིཏི ལོཀོཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ལུཛྫཏི པལུཛྫཏཱིཏི ཁོ བྷིཀྑུ ཏསྨཱ ལོཀོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ལོཀིཡཏི ཨེཏྠ པུཉྙཔཱཔཾ ཏབྦིཔཱཀོ ཙཱཏི སཏྟོ ལོཀོ. ལོཀིཡཏི ཝིཙིཏྟཱཀཱརཏོ དིསྶཏཱིཏི ཙཀྐཝཱལ༹སངྑཱཏོ ཨོཀཱསོ ལོཀོ. ཡསྨཱ པན ལོཀསདྡོ སམཱུཧེཔི དིསྶཏི, ཏསྨཱ ལོཀིཡཏི སམུདཱཡཝསེན ¶ པཉྙཱཔིཡཏཱིཏི ལོཀོ, སམཱུཧོཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ ལོཀོཏི ཏཡོ ལོཀཱ ཀིལེསལོཀོ བྷཝལོཀོ ཨིནྡྲིཡལོཀོཏི. ཏེསཾ སརཱུཔཾ ཙུརཱདིགཎེ ཀཐེསྶཱམ བཧུཝིདྷཏཉྩ. བཧིདྡྷཱ པན ཀཝཱིཧི ‘‘ལོཀོ ཏུ བྷུཝནེ ཛནེ’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཾ.
སིལོཀ སངྒྷཱཏེ. སངྒྷཱཏོ པིཎྜནཾ. སིལོཀཏི, སིལོཀོ, སིལོཀམནུཀསྶཱམི. ཨཀྑརཔདནིཡམིཏོ ཝཙནསངྒྷཱཏོ སིལོཀོ. སོ པཛྫནྟི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ ཧི ‘‘སིལོཀོ ཡསསྶི པཛྫེ’’ཏི ཀཝཡོ ཝདནྟི.
དེཀ དྷེཀ སདྡུསྶཱཧེསུ. སདྡོ རཝོ, ཨུསྶཱཧོ ཝཱཡཱམོ. དེཀཏི. དྷེཀཏི.
རེཀ སཀི སངྐཱཡཾ. རེཀཏི. སངྐཏི, ཏསྨིཾ མེ སངྐཏེ མནོ. སངྐཱ.
ཨཀི ལཀྑཎེ. ཨངྐཏི, ཨངྐོ, སསངྐོ.
མཀི མཎྜནེ. མཎྜནཾ བྷཱུསནཾ, མངྐཏི.
ཀཏ ལོལིཡེ. ལོལབྷཱཝོ ལོལིཡཾ ཡཐཱ དཀྑིཡཾ. ཀཀཏི, ཀཱཀོ, ཀཱཀཱི. ཨེཏྠ ‘‘ཀཱཀོ, དྷངྐོ, ཝཱཡསོ, བལི, བྷོཛི, ཨརིཊྛོ’’ཏི ཨིམཱནི ཀཱཀཱབྷིདྷཱནཱནི.
ཀུཀ ཝཀ ཨཱདཱནེ. ཀུཀཏི, ཝཀཏི, ཀོཀོ, ཝཀོ. ཨེཏྠ ཀོཀོཏི ཨརཉྙསུནཁོ. ཝཀོཏི ཁུདྡཀཝནདཱིཔིཀོ, བྱགྒྷོཏིཔི ཝདནྟི.
ཝཀ དིཏྟིཡཾ པཊིགྷཱཏེ ཙ. དིཏྟི སོབྷཱ, ཝཀཏི.
ཀཀི ¶ ཝཀི སཀྐ ཏིཀ ཊིཀ སེཀ གཏྱཏྠཱ. ཀངྐཏི, ཝངྐཏི, སཀྐཏི, ནིསཀྐཏི, པརིསཀྐཏི, ཨོསཀྐཏི, ཝདྷཱཡ པརིསཀྐནཾ. བིལཱ༹རནིསཀྐམཏྟམྤི. ཏེཀཏི, ཊེཀཏི, ཊཱིཀཱ སེཀཏི. ཨེཏྠ ཊཱིཀཱཏི ཊིཀིཡཏི ཛཱནིཡཏི སཾཝཎྞནཱཡ ཨཏྠོ ཨེཏཱཡཱཏི ཊཱིཀཱ. ཨེཏཱ ཨིདྷཱཏུཨཱདིཀཱ སེཀཔརིཡནྟཱ དྷཱཏུཡོ ‘‘ཨཏྟནོབྷཱསཱ’’ཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི. ཏེསཾ མཏེ ཨེཏཱ ‘‘ཏེ ཨནྟེ, ཏཾ ཨནྟཾ’’ཨིཙྩཱདཱིནཾཡེཝ ཝིསཡོ, པཱཝཙནེ པན ནིཡམོ ནཏྠི.
ཧིཀྐ ཨབྱཏྟསདྡེ. ཨབྱཏྟསདྡོ ཨཝིབྷཱཝིཏཏྠསདྡོ ནིརཏྠཀསདྡོ ཙ. ཧིཀྐཏི, ཧིཀྐཏེ. ཨིམཾ ‘‘ཨུབྷཡཏོབྷཱསཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཨིདཾ ཏུ པཱཝཙནེན སཾསནྡཏི. པརསྶཏྟནོབྷཱསཱནཉྷི དྷཱཏཱུནཾ ‘‘བྷཝཏི, བྷཝཏེ, བཱདྷཏེ, བཱདྷཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡེབྷུཡྻེན དྭིདྷཱ དྭིདྷཱ རཱུཔཱནི སཱསནེ དིསྶནྟི.
ཨིམཱནི ཀཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཁཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཁཱ པཀཐནེ ཁྱཱ ཙ. པཀཐནཾ ཨཱཙིཀྑནཾ དེསནཾ ཝཱ. ཁཱཏི, སངྑཱཏི. ཨཱཔུབྦཏྟེ ཝིསདིསབྷཱཝེན ཁཱཏྱཀྑརསྶ དྭིཏྟཾ, ཨཱཀཱརསྶ ཙ སཉྙོགཔུབྦཏྟཱ རསྶཏྟཾ, ཨཀྑཱཏི. ཨཀྑཱསི པུརིསུཏྟམོ. ཨཀྑེཡྻཾ ཏེ ཨཧཾ ཨཡྻེ. དྷམྨོ སངྑཱཡཏི. ཨཀྑཱཡཏི. ཨཏྲ པན ཀཀཱརལོཔོ. སྭཱཁཱཏོ བྷགཝཏཱ དྷམྨོ. སངྑཱཏོ. ཨཀྑཱཏོ. ཨཀྑཱཏཱརོ ཏཐཱགཏཱ. སངྑཱཏཱ སབྦདྷམྨཱནཾ ཝིདྷུརོ. སངྑཱ, པཊིསངྑཱ. ཀྲིཡཾ ཨཱཀྱཱཏི ཀཐེཏཱིཏི ཨཱཁྱཱཏཾ. ཀེཙི ¶ པན ‘‘སྭཱཁཱཏོ’’ཏི ཙ ‘‘སྭཱཀྑྱཱཏོ’’ཏི ཙ ‘‘སྭཱཁྱཱཏོ’’ཏི ཙ པདམིཙྪནྟི. ཏཏྠ པཙྪིམཱནི སཀྐཊབྷཱསཱཏོ ནཡཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཱནི, ཨིཏརཾ ཡཐཱཋིཏརཱུཔནིཔྥཏྟིཝསེན, ཨཏོ ཡཐཱདསྶིཏཔདཱནིཡེཝ པསཏྠཏརཱནི. ཏཏྠ སངྑཱསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ ནཱིཡཏེ – སངྑཱསདྡོ ཉཱཎཀོཊྛཱསཔཉྙཏྟིགཎནཱསུ དིསྶཏི. ‘‘སངྑཱཡེཀཾ པཊིསེཝཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧི ཉཱཎེ དིསྶཏི. ‘‘པཔཉྩསཉྙཱསངྑཱ སམུདཱཙརནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀོཊྛཱསེ. ‘‘ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ སངྑཱ སམཉྙཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཉྙཏྟིཡཾ. ‘‘ན སུཀརཾ སངྑཱཏུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ གཎནཱཡཾ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘ཉཱཎཔཉྙཏྟིཀོཊྛཱས-གཎནཱསུ པདིསྶཏི;
སངྑཱསདྡོཏི དཱིཔེཡྻ, དྷམྨདཱིཔསྶ སཱསནེ’’ཏི.
ཁི ཁཡེ. ཁིཡནདྷམྨཾ ཁཱིཡཏི. སཱསནཱནུརཱུཔེན སརེ ཨིཀཱརསྶ ཨིཡྻཱདེསོ, ཁིཡྻཏི. ‘‘ཁཡོ, ཁཾ’’ ཨིཙྩཔི རཱུཔཱནི ཉེཡྻཱནི. ཏཏྠ ཁཡོཏི ཁིཡནཾ ཁཡོ. ཨཐ ཝཱ ཁིཡནྟི ཀིལེསཱ ཨེཏྠཱཏི ཁཡོ, མགྒནིབྦཱནཱནི. ཁཡསངྑཱཏེན མགྒེན པཱཔུཎིཡཏྟཱ ཕལམྤི ཁཡོ. ཁནྟི ཏུཙྪཾ སུཉྙཾ ཝིཝིཏྟཾ རིཏྟཾ, ཁནྟི ཝཱ ཨཱཀཱསོ.
ཁི ནིཝཱསེ. ཁཱིཡཏི, ཁིཡྻཏི ཝཱ. སཱསནཱནུརཱུཔེན ཨིཀཱརསྶ ཨཱིཡ ཨིཡྻཱདེསོ དཊྛབྦོ. ཨཡཾ དིཝཱདིགཎེཔི པཀྑིཔིཏབྦོ. ཁཾ ཁཡཾ. ཨབྷིརམཎཱིཡཾ རཱཛཀྑཡཾ. ཏཏྠ ཁཱིཡཏཱིཏི ནིཝསཏི. ཁནྟི ཙཀྑཱདིཨིནྡྲིཡཾ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིནཾ ནིཝཱསཊྛེན. ཁཡནྟི ནིཝེསནཾ. རཱཛཀྑཡནྟི རཉྙོ ནིཝེསནཾ. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ –
‘‘སཙེ ¶ ཙ ཨཛྫ དྷཱརེསི, ཀུམཱརཾ ཙཱརུདསྶནཾ;
ཀུསེན ཛཱཏཁཏྟིཡཾ, སཝཎྞམཎིམེཁལཾ;
པཱུཛིཏཱ ཉཱཏིསངྒྷེཧི, ན གཙྪསི ཡམཀྑཡ’’ནྟི.
ཏཏྠ ཡམཀྑཡནྟི ཡམནིཝེསནཾ.
ཁུ སདྡེ. ཁོཏི ཁཝཏི.
ཁེ ཁཱདནསཏྟཱསུ. ཁཱཡཏི. ཨུནྡཱུརཱ ཁཱཡནྟི. ཝིཀྑཱཡིཏཀཾ. གོཁཱཡིཏཀཾ. ཨསྶིརཱི ཝིཡ ཁཱཡཏི. དིསཱཔི མེ ན པཀྑཱཡནྟི. ཨེཏྠཱདིམྷི ཀཱཡཏཱིཏི ཁཱདཏི. ཨཐ ཝཱ ཨུཔཊྛཱཏི པཉྙཱཡཏི.
སུཁ དུཀྑ ཏཀྲིཡཱཡཾ. ཏཀྲིཡཱཏི སུཁདུཀྑཱནཾ ཝེདནཱནཾ ཀྲིཡཱ, སུཁནཾ དུཀྑནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཀམྨཀཱ ཨིམེ དྷཱཏཝོ. སུཁཏི, དུཀྑཏི. སུཁཾ, དུཀྑཾ. སུཁིཏོ, དུཀྑིཏོ. སུཁཾ སཱཏཾ པཱིཎནཾ, དུཀྑཾ ཝིགྷཱཏཾ ཨགྷཾ ཀིལེསོ. ཏཏྠ སུཁནྟི སུཁཡཏཱིཏི སུཁཾ. ཡསྶུཔྤཛྫཏི, ཏཾ སུཁིཏཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. དུཀྑནྟི དུཀྑཡཏཱིཏི དུཀྑཾ. ཡསྶུཔྤཛྫཏི, ཏཾ དུཀྑིཏཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིམཱནི ནིབྦཙནཱནི ཀཱརིཏཝསེན ཝུཏྟཱནཱིཏི དཊྛབྦཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ སུཁདུཀྑསདྡཏྠཾ ཝདནྟེཧི གརཱུཧི སུཁཡཏི དུཀྑཡཏིསདྡཱནཾ ཀམྨཏྠམཱདཱཡ ཝིཝརཎསྶ ཀཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ‘‘སུཁེཏི སུཁཡཏི, སུཁཱཔེཏི སུཁཱཔཡཏི, དུཀྑེཏི དུཀྑཡཏི, དུཀྑཱཔེཏི དུཀྑཱཔཡཏཱི’’ཏི ཨིམཱནི ཏེསཾ ཀཱརིཏཔདརཱུཔཱནི, ཨཏྟཱནཾ སུཁེཏི པཱིཎེཏཱིཏི ཙ, སུཁཡཏི སུཁཾ, དུཀྑཡཏཱིཏི དུཀྑནྟི ཙ,
‘‘སཙེ ¶ ཙ ཀིམྷིཙི ཀཱལེ,
མརཎཾ མེ པུརེ སིཡཱ;
པུཏྟེ ཙ མེ པཔུཏྟེ ཙ,
སུཁཱཔེཡྻ མཧོསདྷོ’’ཏི ཙ
པཱལི༹ཨཱདིདསྶནཏོ. སདྡསཏྠེ པན དྷཱཏུཔཱཋསངྑེཔེ ཙ ཨིམེ དྷཱཏཝོ ཙུརཱདིགཎེཡེཝ ཝུཏྟཱ. ‘‘སུཁཡཏི དུཀྑཡཏཱི’’ཏི ཙ ཨཀཱརིཏཱནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི ཨིཙྪིཏཱནི. མཡཾ ཏུ ཏེསཾ ཏབྦཙནཾ སུདྡྷཀཏྟརི ཙ ཏཱནི པདརཱུཔཱནི ན ཨིཙྪཱམ པཱལི༹ཨཱདཱིཧི ཝིརུདྡྷཏྟཱ, ཏསྨཱཡེཝ ཏེ ཨིམསྨིཾ བྷཱུཝཱདིགཎེ ཝུཏྟཱ. ཨཡཉྷི སུདྡྷཀཏྟུཝིསཡེ ཨསྨཱཀཾ རུཙི ‘‘སུཁཏཱིཏི སུཁིཏོ, དུཀྑཏཱིཏི དུཀྑིཏོ’’ཏི.
ནནུ ཙ བྷོ ‘‘སུཁཏི དུཀྑཏཱི’’ཏི ཀྲིཡཱཔདཱནི བུདྡྷཝཙནེ ན དིསྶནྟཱིཏི? སཙྩཾ, ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨཊྛཀཐཱནཡཝསེན གཧེཏབྦཏྟཱ དིསྶནྟིཡེཝ ནཱམ. ན ཧི སབྦཐཱ སབྦེསཾ དྷཱཏཱུནཾ རཱུཔཱནི སཱསནེ ལོཀེ ཝཱ ལབྦྷནྟི, ཨེཀཙྩཱནི པན ལབྦྷནྟི, ཨེཀཙྩཱནི ན ལབྦྷནྟི. ཨེཝཾ སནྟེཔི ནཡཝསེན ལབྦྷནྟིཡེཝ. ‘‘ཀཔྤཡཝ྄ཧོ པཏིསྶཏཱ’’ཏི ཧི དིཊྛེ ‘‘ཙརཝ྄ཧོ བྷུཉྫཝ྄ཧོ’’ཏིཨཱདཱིནིཔི ནཡཝསེན དིཊྛཱནིཡེཝ ནཱམ.
ཏཏྲ པནཱཡཾ ནཡོ. ཝིསུདྡྷིམགྒཱདཱིསུ ཧི ‘‘ཨེཀདྭིཡོཛནམཏྟམྤི ཨདྡྷཱནཾ གཏསྶ ཝཱཡོ ཀུཔྤཏི, གཏྟཱནི དུཀྑནྟཱི’’ཏི ཨེཝཾ བྷཱུཝཱདིགཎིཀཾ ཨཀམྨཀཾ སུདྡྷཀཏྟུཝཱཙཀཾ ‘‘དུཀྑནྟཱི’’ཏི ཀྲིཡཱཔདཾ དིསྶཏི. ཏསྨིཾ དིཊྛིཡེཝ ‘‘སུཁཏི, སུཁནྟི. སུཁསི, སུཁཐ. སུཁཱམི, སུཁཱམཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཙ ‘‘དུཀྑཏི, དུཀྑནྟི. དུཀྑསི, དུཀྑཐཱ’’ཏིཨཱདཱིནིཙ དིཊྛཱནི ནཱམ ཧོནྟི དིཊྛེན ཨདིཊྛསྶ ཏཱདིསསྶ ཨནཝཛྫསྶ ནཡསྶ གཧེཏབྦཏྟཱ, ཏསྨཱ ‘‘སུཁཏཱིཏི སུཁིཏོ, དུཀྑཏཱིཏི དུཀྑིཏོ’’ཏི བྷཱུཝཱདིནཡོ ཨེཝ གཧེཏབྦོ, ན པན ཙུརཱདིནཡོ. ཨཔརམྤེཏྠ ནིབྦཙནཾ, སུཁཾ སཉྫཱཏཾ ¶ ཨེཏསྶཱཏི སུཁིཏོ, སཉྫཱཏསུཁོཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ དུཀྑིཏོཏི ཨེཏྠཱཔི. ཨཐ ཝཱ སུཁེན ཨིཏོ པཝཏྟོཏི སུཁིཏོ. ཨེས ནཡོ ‘‘དུཀྑིཏོ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི. དུལླབྷཱཡཾ ནཱིཏི སཱདྷུཀཾ མནསི ཀཱཏབྦཱ.
མོཀྑ མུཙྩནེ. ཨཀམྨཀོཡཾ དྷཱཏུ. མོཀྑཏི. མོཀྑོ. པཱཏིམོཀྑོ. ཀཱརིཏེ ‘‘མོཀྑེཏི, མོཀྑཡཏི, མོཀྑཱཔེཏི, མོཀྑཱཔཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི. ཀེཙི པནིམཾ ‘‘མོཀྑ མོཙནེ’’ཏི པཋིཏྭཱ ཙུརཱདིགཎེ པཀྑིཔནྟི. ཏེསཾ མཏེ ‘‘མོཀྑེཏི, མོཀྑཡཏཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི བྷཝནྟི. ཨེཏཱནི པཱལི༹ཡཱ ཨཊྛཀཐཱཡ ཙ ཝིརུཛ྄ཛྷནྟི. ཏཐཱ ཧི ‘‘མོཀྑནྟི མཱརབནྡྷནཱ. ན མེ སམཎེ མོཀྑསི. མཧཱཡཉྙཾ ཡཛིསྶཱམ, ཨེཝཾ མོཀྑཱམ པཱཔཀཱ’’ཏི པཱལི༹ཡཱ ཝིརུཛ྄ཛྷནྟི. ‘‘ཡོ ནཾ པཱཏི རཀྑཏི, ཏཾ མོཀྑེཏི མོཙེཏི ཨཱཔཱཡིཀཱདཱིཧི དུཀྑེཧཱིཏི པཱཏིམོཀྑོ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡ ཙ ཝིརུཛ྄ཛྷནྟི, ཏསྨཱ པཱལི༹ཡཾ ‘‘མོཀྑེསི མོཀྑེམཱ’’ཏི ཙ ཨཝཏྭཱ ‘‘མོཀྑསི, མོཀྑཱམཱ’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུཝཱཙཀཾ ཝུཏྟཾ, ཏཉྩ ཁོ ཨཔཱདཱནཝིསཡཾ ཀཏྭཱ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘མོཀྑེཏི, མོཙེཏཱི’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཝཱཙཀཾ ཝུཏྟཾ, ཏམྤི ཨཔཱདཱནཝིསཡཾཡེཝ ཀཏྭཱ. ཨེཝཾ ཨིམསྶ དྷཱཏུནོ སུདྡྷཀཏྟུཝིསཡེ ཨཀམྨཀབྷཱཝོ ཝིདིཏོ, ཧེཏུཀཏྟུཝིསཡེ ཨེཀཀམྨཀབྷཱཝོ ཝིདིཏོ མུཙ པཙ ཚིདཱདཡོ ཝིཡ. མོཀྑདྷཱཏུ དྭིགཎིཀོཏི ཙེ? ན, ཨནེཀེསུ སཱཊྛཀཐེསུ པཱལི༹པྤདེསེསུ ‘‘མོཀྑེཏི, མོཀྑཡཏཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཱནཾ ཨདསྶནཏོཏི དཊྛབྦཾ.
ཀཀྑ ཧསནེ. ཀཀྑཏི.
ཨོཁ རཱཁ ལཱཁ དཱཁ དྷཱཁ སོསནཱལམཏྠེསུ. ཨོཁཏི. རཱཁཏི. ལཱཁཏི. དཱཁཏི. དྷཱཁཏི.
སཱཁ ¶ བྱཱཔནེ. སཱཁཏི. སཱཁཱ.
ཨུཁ ནཁ མཁ རཁ ལཁ རཁི ལཁི ཨིཁི རིཁི གཏྱཏྠཱ. ཨུཁཏི. ནཁཏི. མཁཏི. རཁཏི. ལཁཏི. རངྑཏི. ལངྑཏི. ཨིངྑཏི. རིངྑཏི.
རཀྑ པཱལནེ. རཀྑཏི. རཀྑཱ, རཀྑཎཾ, སཱིལཾ རཀྑིཏོ དེཝདཏྟོ, སཱིལཾ རཀྑིཏཾ དེཝདཏྟེན, སཱིལཾ རཀྑཀོ དེཝདཏྟོ.
ཨཀྑ བྱཏྟིསངྑཱཏེསུ. ཨཀྑཏི, ཨཀྑི, ཨཀྑཾ.
ནིཀྑ ཙུམྦནེ. ནིཀྑཏི, ནིཀྑཾ.
ནཀྑ གཏིཡཾ. ནཀྑཏི. ནཀྑཏྟཾ. ཨེཏྠ ནཀྑཏྟནྟི ཨེཏྟོ ཨིཏོ ཙཱཏི ཝིསམགཏིཡཱ ཨགནྟྭཱ ཨཏྟནོ ཝཱིཐིཡཱཝ གམནེན ནཀྑནཾ གམནཾ ཏཱཡཏི རཀྑཏཱིཏི ནཀྑཏྟཾ. པོརཱཎཱ པན ‘‘ནཀྑརནྟི ན ནསྶནྟཱིཏི ནཀྑཏྟཱནཱི’’ཏི ཀཐཡིཾསུ. ‘‘ནཀྑཏྟཾ, ཛོཏི, ནིརིཀྑཾ, བྷཾ’’ ཨིཙྩེཏེ པརིཡཱཡཱ.
ཝེཀྑ ཝེཀྑནེ. ཝེཀྑཏི.
མཀྑ སངྑཏེ. མཀྑཏི.
ཏཀྑ ཏཔནེ. ཏཔནཾ སཾཝརཎཾ. ཏཀྑཏི.
སུཀྑ ཨནཱདརེ. སུཀྑཏི.
ཀཁི ཝཁི མཁི ཀངྑཱཡཾ. སཏྠརི ཀངྑཏི. ཝངྑཏི, མངྑཏི. ‘‘ཀངྑཱ ཀངྑཱཡནཱ ཀངྑཱཡིཏཏྟཾ ཝིམཏི ཝིཙིཀིཙྪཱ དྭེལ༹ྷཀཾ དྭེདྷཱཔཐོ སཾསཡོ ཨནེཀཾསགཱཧོ ཨཱསཔྤནཱ པརིསཔྤནཱ ཨཔརིཡོགཱཧནཱ ཐམྦྷིཏཏྟཾ ཙིཏྟསྶ མནོཝིལེཁོ’’ ཨིཙྩེཏེ ཀངྑཱཔརིཡཱཡཱ. ཨེཏེསུ པན –
ཝཏྟནྟི ¶ ལོཀཝོཧཱརེ, ‘‘ཀངྑཱ ཝིམཏི སཾསཡོ;
ཝིཙིཀིཙྪཱ’’ཏི ཨེཏཱནི, ནཱམཱནིཡེཝ པཱཡཏོ.
ཀཁི ཨིཙྩཱཡཾ. དྷནཾ ཀངྑཏི, ཨབྷིཀངྑཏི, ནཱབྷིཀངྑཱམི མརཎཾ. ཨབྷིཀངྑིཏཾ དྷནཾ.
དཁི དྷཁི གྷོརཝཱསིཏེ ཀངྑཱཡཉྩ. དངྑཏི. དྷངྑཏི.
ཨུཀྑ སེཙནེ. ཨུཀྑཏི.
ཀཁ ཧསནེ. ཀཁཏི.
ཛཀྑ བྷཀྑཎེ ཙ. ཧསནཱནུཀཌྜྷནཏྠཾ ཙཀཱརོ. ཛཀྑཏི.
ལིཁ ལེཁནེ. ལིཁཏི, སལླེཁཏི. ཨཏིསལླེཁཏེཝཱཡཾ སམཎོ. ལེཁཱ, ལེཁནཾ, ལེཁཀོ, ལིཁིཏཾ, སལླེཁཔཊིཔཏྟི, ཨེཏཱ དཁིཨཱདིཀཱ ལིཁཔརིཡནྟཱ ‘‘པརསྶབྷཱསཱ’’ཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི.
དྷུཀྑ དྷིཀྑ སནྡཱིཔནཀིལེསནཛཱིཝནེསུ. དྷུཀྑཏི. དྷིཀྑཏི. སདྡསཏྠཝིདཱུ པན ‘‘དྷུཀྑཏེ དྷིཀྑཏེ’’ཏི ཨཏྟནོབྷཱསཾ ཝདནྟི. ཏཐཱ ཨིཏོ པརཱནི རཱུཔཱནིཔི.
རུཀྑ ཝཀྑ ཝརཎེ. ཝརཎཾ སཾཝརཎཾ. རུཀྑཏི. ཝཀྑཏི. རུཀྑོ, ཝཀྑོ. ཨེཏྠ ཙ ཝཀྑོཏི རུཀྑོཡེཝ. ཏཐཱ ཧི ‘‘སཱདཱུནི རམཎཱིཡཱནི, སནྟི ཝཀྑཱ ཨརཉྙཛཱ’’ཏི ཛཱཏཀཔཱཋོ དིསྶཏི. ཨིམཱནི པན རུཀྑསྶ ནཱམཱནི –
‘‘རུཀྑོ མཧཱིརུཧོ ཝཀྑོ, པཱདཔོ ཛགཏཱིརུཧོ;
ཨགོ ནགོ ཀུཛོ སཱཁཱི, སཱལོ ཙ ཝིཊཔཱི ཏརུ;
དུམོ ཕལཱི ཏུ ཕལཝཱ, གཙྪོ ཏུ ཁུདྡཔཱདཔོ’’ཏི.
ཀེཙེཏྠ ཝདེཡྻུཾ ‘‘ནནུ ཙ སཱལསདྡེན སཱལརུཀྑོཡེཝ ཝུཏྟོ, ནཱཉྙོ ‘སཱལཱ ཕནྡནམཱལུཝཱ’ཏི པཡོགདསྶནཏོ, ཨཐ ཀིམཏྠཾ སཱལསདྡེན ཡོ ཀོཙི རུཀྑོ ¶ ཝུཏྟོ’’ཏི? ན སཱལརུཀྑོཡེཝ སཱལསདྡེན ཝུཏྟོ, ཨཐ ཁོ སཱལརུཀྑེཔི ཝནཔྤཏིཛེཊྛརུཀྑེཔི ཡསྨིཾ ཀསྨིཉྩི རུཀྑེཔི ‘‘སཱལོ’’ཏི ཝོཧཱརསྶ དསྶནཏོ ཨཉྙེཔི རུཀྑཱ ཝུཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི སཱལརུཀྑོཔི ‘‘སཱལོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ ‘‘སེཡྻཐཱཔི བྷིཀྑཝེ གཱམསྶ ཝཱ ནིགམསྶ ཝཱ ཨཝིདཱུརེ མཧནྟཾ སཱལཝནཾ, ཏཉྩསྶ ཨེལཎྜེཧི སཉྪནྣཾ. ཨནྟརེན ཡམཀསཱལཱན’’ནྟི. ཝནཔྤཏིཛེཊྛརུཀྑོཔི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཏཝེཝ དེཝ ཝིཛིཏེ, ཏཝེཝུཡྻཱནབྷཱུམིཡཱ;
ཨུཛུཝཾསཱ མཧཱསཱལཱ, ནཱིལོབྷཱསཱ མནོརམཱ’’ཏི.
ཡོ ཀོཙི རུཀྑོཔི. ཡཐཱཧ ‘‘ཨཐ ཁོ ཏཾ བྷིཀྑཝེ མཱལུཝབཱིཛཾ ཨཉྙཏརསྨིཾ སཱལམཱུལེ ནིཔཏེཡྻཱ’’ཏི. ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘སཱལརུཀྑེ ཛེཊྛརུཀྑེ,
ཡསྨིཾ ཀསྨིཉྩི པཱདཔེ;
སཱལོ ཨིཏི རཝོ སཱལཱ,
སནྡྷཱགཱརེ ཐིཡཾ སིཡཱ’’ཏི.
སིཀྑ ཝིཛྫོཔཱདཱནེ. སིཀྑཏི. སིཀྑཱ, སིཀྑནཾ, སིཀྑིཏཾ སིཔྤཾ, སིཀྑཀོ, སིཀྑིཏོ, སེཀྑོ, ཨསེཀྑོ. ཀཀཱརལོཔེ ‘‘སེཁོ ཨསེཁོ’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཏཏྠ སིཀྑིཏོཏི སཉྫཱཏསིཀྑོ, ཨསིཀྑཱིཏི ཝཱ སིཀྑིཏོ, ཏཐཱ ཧི ཀཏྟུཔྤཡོགོ དིསྶཏི ‘‘ཨཧཾ ཁོ པན སུསིཀྑིཏོ ཨནཝཡོ སཀེ ཨཱཙརིཡཀེ ཀུམྦྷཀཱརཀམྨེ’’ཏི.
བྷིཀྑ ཡཱཙནེ. བྷིཀྑཏི. བྷིཀྑུ, བྷིཀྑཱ, བྷིཀྑནཾ, བྷིཀྑཀོ, བྷིཀྑིཏཾ བྷོཛནཾ. ཨེཏྠ པན ‘‘བྷིཀྑུ ཡཏི སམཎོ མུནི པབྦཛིཏོ ¶ ཨནགཱརོ ཏཔསྶཱི ཏཔོདྷནོ’’ ཨིཙྩེཏཱནི པརིཡཱཡཝཙནཱནི. ཨེཏེསུ སཱསནེ ‘‘བྷིཀྑཱུ’’ཏི ཨུཔསམྤནྣོ ཝུཙྩཏི. ཀདཱཙི པན ‘‘བྷིཀྑུསཏཾ བྷོཛེསི, བྷིཀྑུསཧསྶཾ བྷོཛེསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ སཱམཎེརེཔིཨུཔཱདཱཡ ‘‘བྷིཀྑཱུ’’ཏི ཝོཧཱརོ པཝཏྟཏི, ཏཱཔསཱཔི ཙ སམཎསདྡཱདཱིཧི ཝུཙྩནྟི, ‘‘ཨཧཱུ ཨཏཱིཏམདྡྷཱནེ, སམཎོ ཁནྟིདཱིཔནོ’’ཏིཨཱདི ཨེཏྠ ནིདསྶནཾ.
དཀྑ ཝུདྡྷིཡཾ སཱིགྷཏྟེ ཙ. དཀྑཏི, དཀྑིཎཱ, དཀྑོ. དཀྑནྟི ཝདྡྷནྟི སཏྟཱ ཨེཏཱཡ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཱཧི སམྤཏྟཱིཧི ཨིདྡྷཱ ཝུདྡྷཱ ཨུཀྐཾསགཏཱ ཧོནྟཱིཏི དཀྑིཎཱ, དཱཏབྦཝཏྠུ. དཀྑཏི ཀུསལཀམྨེ ཨཉྙསྨིཉྩ ཀིཙྩཱཀིཙྩེ ཨདནྡྷཏཱཡ སཱིགྷཾ གཙྪཏཱིཏི དཀྑོ, ཚེཀོ, ཡོ ‘‘ཀུསལོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི.
དིཀྑ མུཎྜིཨོཔནཡནནིཡམབྦཏཱདེསེསུ. དིཀྑདྷཱཏུ མུཎྜིཡེ, ཨུཔནཡནེ, ནིཡམེ, ཝཏེ, ཨཱདེསེ ཙ པཝཏྟཏི. དིཀྑཏི. དིཀྑིཏོ མུཎྜོ. ཨེཏྠ སིཡཱ – ནནུ ཙ བྷོ སརབྷངྒཛཱཏཀེ ‘‘གནྡྷོ ཨིསཱིནཾ ཙིརདིཀྑིཏཱནཾ, ཀཱཡཱ ཙུཏོ གཙྪཏི མཱལུཏེནཱ’’ཏི ཨེཏསྨིཾ པདེསེ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ‘‘ཙིརདིཀྑིཏཱནནྟི ཙིརཔབྦཛིཏཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཏཏྠ ‘‘ཙིརམུཎྜཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ སནྟེ ཀསྨཱ ཨིདྷ ‘‘དིཀྑདྷཱཏུ མུཎྜིཡེ ཝུཏྟཱ’’ཏི? སཙྩཾ, ཏཏྠ པན དིཀྑིཏསདྡསྶ པབྦཛིཏེ ཝཏྟནཏོ ‘‘ཙིརཔབྦཛིཏཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ན དྷཱཏུཨཏྠསྶ ཝིབྷཱཝནཏྠཾ. ཨིད པན དྷཱཏུཨཏྠཝིབྷཱཝནཏྠཾ མུཎྜིཡེ ཝུཏྟཱ. ཏཱཔསཱ ཧི མུཎྜིཡཏྠཝཱཙཀེན དིཀྑིཏསདྡེན ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ཙཀྐཝཏྟིསུཏྟཏྠཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཀེསམསྶུཾ ཨོཧཱརེཏྭཱ ཀཱསཱཡཱནི ཝཏྠཱནི ཨཙྪཱདེཏྭཱ’’ཏི ཨིམིསྶཱ པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཝིཝརཎེ ‘‘ཏཱཔསཔབྦཛྫཾ པབྦཛནྟཱཔི ཧི པཋམཾ ཀེསམསྶུཾ ཨོཧཱརེནྟི, ཏཏོ པཊྛཱཡ པརཱུལ༹ྷཀེསེ ¶ བནྡྷིཏྭཱ ཝིཝརནྟི, ཏེན ཝུཏྟཾ ཀེསམསྶུཾ ཨོཧཱརེཏྭཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཏྠོ སཾཝཎྞིཏོ.
ཨིཀྑ དསྶནངྐེསུ. ཨིཀྑཏི, ཨུཔེཀྑཏི, ཨཔེཀྑཏི. ཨུཔེཀྑཱ, ཨཔེཀྑཱ, པཙྩཝེཀྑཎཱ. ཀཀཱརལོཔེ ‘‘ཨུཔེཁཱ, ཨཔེཁཱ, ཨུཔསམྤདཱཔེཁོ’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
དུཀྑ ཧིཾསཱགཏཱིསུ. དཀྑཏི. དཀྑཀོ.
ཙིཀྑ ཙཀྑ ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. ཙིཀྑཏི, ཨཱཙིཀྑཏི, ཨབྦྷཱཙིཀྑཏི. ཨཱཙིཀྑཀོ. ཙཀྑཏི, ཙཀྑུ. ཨེཏྠ ཙཀྑཱུཏི ཙཀྑཏཱིཏི ཙཀྑུ, སམཝིསམཾ ཨབྷིབྱཏྟཾ ཝདནྟཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘སཱུཔཾ ཙཀྑཏི, མདྷུཾ ཙཀྑཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཡསྨཱ ཨསྶཱདཏྠོཔི ཙཀྑུསདྡོ བྷཝཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཙཀྑཏི ཝིཉྙཱཎཱདྷིཊྛིཏཾ རཱུཔཾ ཨསྶཱདེནྟཾ ཝིཡ ཧོཏཱི’’ཏི ཨསྶཱདཏྠོཔི གཧེཏབྦོ. ‘‘ཙཀྑུཾ ཁོ མཱགཎྜིཡཾ རཱུཔཱརཱམཾ རཱུཔརཏཾ རཱུཔསམྨུདིཏ’’ནྟི ཧི ཝུཏྟཾ. སཏིཔི སོཏཱདཱིནཾ སདྡཱརཱམཏཱདིབྷཱཝེ ནིརཱུལ༹ྷཏྟཱ ནཡནེ ཨེཝ ཙཀྑུསདྡོ པཝཏྟཏི པངྐཛཱདིསདྡཱ ཝིཡ པདུམཱདཱིསུ.
ཙཀྑ’ཀྑི ནཡནཾ, ལོཙནཾ དིཊྛི དསྶནཾ;
པེཀྑནཾ ཨཙྪི པམྷཾ ཏུ, ‘‘པཁུམ’’ནྟི པཝུཙྩཏི.
ཨེཏཱ རུཀྑཱདིཀཱ ཙཀྑཔརིཡནྟཱ ‘‘ཨཏྟནོབྷཱསཱ’’ཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི.
ཁཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
གཀཱརནྟདྷཱཏུ
གུ ཀརཱིསུསྶགྒེ. ཀརཱིསུསྶགྒོ ཝཙྩཀརཎཾ. གཝཏི. གེ སདྡེ. གཱཡཏི. གཱིཏཾ.
ཝགྒ ¶ གཏིཡཾ. ཝགྒཏི. ཝགྒོ, ཝགྒིཏཾ. ཨེཏྠ སམུདཱཡཝསེན ཝགྒནཾ པཝཏྟནཾ ཝགྒོ. ཝགྒིཏནྟི གམནཾ. ཏཐཱ ཧི ནཱགཔེཏཝཏྠུཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཡོ སོ མཛ྄ཛྷེ ཨསྶཏརཱིརཐེན ཙཏུབྦྷི ཡུཏྟེན སུཝགྒིཏེན. ཨམྷཱཀཾ པུཏྟོ ཨཧུ མཛ྄ཛྷིམོ སོ, ཨམཙྪརཱི དཱནཔཏཱི ཝིརོཙཏཱི’’ཏི ཨིམིསྶཱ པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཾ ཝདནྟེཧི ‘‘སུཝགྒིཏེནཱཏི སུནྡརགམནེནཱ’’ཏི. ཀིཉྩི བྷིཡྻོ ཀྲིཡཱཔདམྤི ཙ དིཊྛཾ ‘‘དྷུནནྟི ཝགྒནྟི པཝཏྟནྟི ཙམྦརེ’’ཏི.
རགི ལགི ཨགི ཝགི མགི ཨིགི རིགི ལིགི ཏགི སགི གམནེ ཙ. ཙཀཱརོ གཏིཔེཀྑཀོ. རངྒཏི. རངྒོ. ལངྒཏི. ལངྒོ, ལངྒཱི. ཨངྒཏི, ཨངྒེཏི. ཨངྒོ, སམངྒཱི, སམངྒིཏཱ, ཨངྒཾ, ཨངྒཎཾ. ཝངྒཏི. ཝངྒོ. མངྒཏི. མངྒོ, ཨུཔངྒོ, མངྒལཾ. ཨིངྒཏི. ཨིངྒིཏཾ. རིངྒཏི. རིངྒནཾ. ལིངྒཏི. ལིངྒནཾ. ཨུལླིངྒཏི, ཨུལླིངྒནཾ. ཏངྒཏི. ཏངྒནཾ. སངྒཏི. སངྒནཾ. ཏཏྠ ཨངྒནྟི ཡེསཾ ཀེསཉྩི ཝཏྠཱུནཾ ཨཝཡཝོ, སརཱིརམྤི ཀཱརཎམྤི ཙ ཝུཙྩཏི. ཨངྒཎནྟི ཀཏྠཙི ཀིལེསཱ ཝུཙྩནྟི ‘‘རཱགོ ཨངྒཎ’’ནྟིཨཱདཱིསུ. རཱགཱདཡོ ཧི ཨངྒནྟི ཨེཏེཧི ཏཾསམངྒིཔུགྒལཱ ནིཧཱིནབྷཱཝཾ གཙྪནྟཱིཏི ‘‘ཨངྒཎཱནཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཀཏྠཙི མལཾ ཝཱ པངྐོ ཝཱ ‘‘ཏསྶེཝ རཛསྶ ཝཱ ཨངྒཎསྶ ཝཱ པཧཱནཱཡ ཝཱཡམཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཨཉྫཏི མཀྑེཏཱིཏི ཧི ཨངྒཎཾ, མལཱདི. ཀཏྠཙི ཏཐཱརཱུཔོ ཝིཝཊཔྤདེསོ ‘‘ཙེཏིཡངྒཎཾ, བོདྷིཡངྒཎ’’ནྟིཨཱདཱིསུ. ཨཉྫཏི ཏཏྠ ཋིཏཾ ཨཏིསུནྡརཏཱཡ ཨབྷིབྱཉྫེཏཱིཏི ཧི ཨངྒཎཾ, ཝིཝཊོ བྷཱུམིཔྤདེསོ. ཨིཙྩེཝཾ –
རཱགཱདཱིསུ ཀིལེསེསུ, པངྐེ ཀཱཡམལམྷི ཙ;
ཝིཝཊེ བྷཱུམིབྷཱགེ ཙ, ‘‘ཨངྒཎ’’ནྟི རཝོ གཏོ.
ཡུགི ¶ ཛུགི ཝཛྫནེ. ཡུངྒཏི. ཛུངྒཏི.
རགི སངྐཱཡཾ. རངྒཏི.
ལག སངྒེཙ. ཙ ཀཱརོ ཨནནྟརཝུཏྟཱཔེཀྑཀོ. ལགཏི. ཙ ཛཏོ ན ཧོཏི ལགནཾ. བལི༹སེ ལགྒོ.
ཐགཾ སཾཝརཎེ. ཐགཏི.
ཨགྒ ཀུཊིལགཏིཡཾ. ཨགྒཏཱིཏི ཨགྒི, ཀུཊིལཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨགྒི དྷཱུམསིཁོ ཛོཏི, ཛཱཏཝེདོ སིཁཱི གིནི;
ཨགྒིནི བྷཱཎུམཱ ཏེཛོ, པཱཝཀོ ཏིཝཀོ’ནལོ.
ཧུཏཱསནོ དྷཱུམཀེཏུ, ཝེསྶཱནརོ ཙ ཨཙྩིམཱ;
གྷཏཱསནོ ཝཱཡུསཁོ, དཧནོ ཀཎྷཝཏྟནི.
ཨེཏཱ གུཨཱདིཀཱ ཨགྒཔརིཡནྟཱ ‘‘པརསྶབྷཱསཱ’’ཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི.
གཱ གཏིཡཾ. གཱཏི.
གུ སདྡེ. གཝཏི.
གུ ཨུགྒམེ. ཨུགྒམོ ཨུགྒམནཾ པཱཀཊཏཱ. གཝཏི. སདྡསཏྠཝིདཱུ པནིམཱསཾ ‘‘གཱཏེ གཝཏེ’’ཏི ཨཏྟནོབྷཱསཏྟཾ ཝདནྟི.
གཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
གྷཀཱརནྟདྷཱཏུ
གྷཱ གནྡྷོཔཱདཱནེ. གྷཱཏི. གྷཱནཾ. གནྡྷཾ གྷཏྭཱ. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘གནྡྷཾ གྷཏྭཱ སཏི མུཊྛཱ’’ཏི. ཨེཏིསྶཱ པན དིཝཱདིགཎཾ པཏྟཱཡ ‘‘གྷཱཡཏི གྷཱཡིཏྭཱ’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
གྷུ ¶ ཨབྷིགམནེ. ཨབྷིགམནཾ ཨདྷིགམནཾ. གྷོཏི.
ཛགྒྷ ཧསནེ. ཛགྒྷཏི, སཉྫགྒྷཏི. སཉྫགྒྷིཏྠོ མཡཱ སཧ. ཛགྒྷིཏུམྤི ན སོབྷཏི. ཛགྒྷིཏྭཱ.
ཏགྒྷ པཱལནེ. ཏགྒྷཏི.
སིགྷི ཨཱགྷཱནེ. ཨཱགྷཱནཾ གྷཱནེན གནྡྷཱནུབྷཝནཾ. སིངྒྷཏི, ཨུཔསིངྒྷཏི. ཨུཔསིངྒྷིཏྭཱ. ཨཱརཱ སིངྒྷཱམི ཝཱརིཛཾ. ཨེཏཱ ‘‘པརསྶབྷཱསཱ’’ཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི.
གྷུ སདྡེ. གྷོཏི, གྷཝཏི.
རགྷི ལགྷི གཏྱཀྑེཔེ. གཏྱཀྑེཔོ གཏིཡཱ ཨཀྑེཔོ. རངྒྷཏི, ལངྒྷཏི, ཨུལླངྒྷཏི. ལངྒྷིཏཱ, ཨུལླངྒྷིཀཱཔཱིཏི, ལངྒྷིཏྭཱ.
མགྷི ཀེཏཝེ ཙ. ཙཀཱརོ པུབྦཏྠཱཔེཀྑོ. མངྒྷཏི.
རཱགྷ ལཱགྷ སཱམཏྠིཡེ. རཱགྷཏི. ལཱགྷཏི.
དཱགྷ ཨཱཡཱསེ ཙ. ཨཱཡཱསོ ཀིལམནཾ. ཙཀཱརོ སཱམཏྠིཡཱཔེཀྑཀོ. དཱགྷཏི. ནིདཱགྷོ.
སིལཱགྷ ཀཏྠནེ. ཀཏྠནཾ པསཾསནཾ. སིལཱགྷཏི. སིལཱགྷཱ. བུདྡྷསྶ སིལཱགྷཏེ. སིལཱགྷིཏྭཱ. ‘‘ཨཏྟནོབྷཱསཱ’’ཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི.
གྷ ཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཨིཏི བྷཱུཝཱདཱགཎེ ཀཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི
སམཏྟཱནི.
ཙཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཨིདཱནི ¶ ཙཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི ཝུཙྩནྟེ –
སུཙ སོཀེ. སོཙཏི. སོཀོ, སོཙནཱ, སོཙཾ, སོཙནྟོ, སོཙནྟཱི, སོཙནྟཾ ཀུལཾ, སོཙིཏྭཱ.
ཀུཙ སདྡེ ཏཱརེ. ཏཱརསདྡོ ཨཙྩུཙྩསདྡོ. ཀོཙཏི. ཨུཙྩསདྡཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཀུཉྩ ཀོཊིལླ’པྤཱིབྷཱཝེསུ. ཀུཉྩཏི. ཀུཉྩིཀཱ, ཀུཉྩིཏཀེསོ. ཀུཉྩིཏྭཱ.
ལུཉྩ ཨཔནཡནེ. ལུཉྩཏི. ལུཉྩཀོ, ལུཉྩིཏུཾ, ལུཉྩིཏྭཱ.
ཨཉྩུ གཏིཔཱུཛནཱསུ. མགྒཾ ཨཉྩཏི. བུདྡྷཾ ཨཉྩཏི. ཨུདྡྷཾ ཨནུགྒནྟྭཱ ཏིརིཡཾ ཨཉྩིཏོཏི ཏིརཙྪཱནོ. ཀཊུཀཉྩུཀཏཱ.
ཝཉྩུ ཙཉྩུ ཏཉྩུ གཏིཡཾ. ཝཉྩཏི. ཙཉྩཏི. ཏཉྩཏི. མཉྩཏི. སནྟི པཱདཱ ཨཝཉྩནཱ. ཨཝཉྩནཱཏི ཝཉྩིཏུཾ གནྟུཾ ཨསམཏྠཱ.
གུཙུ གཎེཙུ ཐེཡྻཀརཎེ. ཐེནནཾ ཐེཡྻཾ, ཙོརིཀཱ. ཏསྶ ཀྲིཡཱ ཐེཡྻཀརཎཾ. གོཙཏི. གཎེཙཏི.
ཨཙྩ པཱུཛཱཡཾ ཨཙྩཏི. བྲཧྨཱསུརསུརཙྩིཏོ.
ཏཙྩ ཧིཾསཱཡཾ. ཏཙྩཏི.
ཙཙྩ ཛཙྩ པརིབྷཱསནཝཛྫནེསུ. ཙཙྩཏི. ཛཙྩཏི.
ཀུཙ སཾཔཙྩནཀོཊིལླཔཊིཀྐམཝིལེཁནེསུ. ཀུཙཏི, སངྐུཙཏི. སངྐོཙོ.
ཏཙ སཾཝརཎེ. སཾཝརཎཾ རཀྑཎཾ. ཏཙཏི. ཏཙོ.
དིཙ ¶ ཐུཏིཡཾ. དིཙཏི.
ཀུཙ སངྐོཙནེ. ཀོཙཏི, སངྐོཙཏི. སངྐོཙོ.
བྱཱཙ བྱཱཛིཀརཎེ. བྱཱཛིཀརཎཾ བྱཱཛིཀྲིཡཱ. བྱཱཙཏི.
ཝཙ ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. ཝིཡཏྟསྶ ཨེསཱ ཝིཡཏྟི, ཏིསྶཾ ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ, ཝིཡཏྟཱཡཾ ཝཱཙཱཡནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝིཡཏྟསྶ ཧི ཝདཏོ པུགྒལསྶ ཝསེན ཝཱཙཱ ཝིཡཏྟཱ ནཱམ ཝུཙྩཏི. ཡཐཱ པན ཀུཙྪིསདྡཏིརཙྪཱནགཏཱདིསདྡོ ‘‘ཨབྱཏྟསདྡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ན ཨེཝཾ ཝཙནསངྑཱཏོ སདྡོ ‘‘ཨབྱཏྟསདྡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི ཝིཉྙཱཏཏྠཏྟཱ. ‘‘ཝཏྟི, ཝཙཏི, ཝཙནྟི. ཝཙསི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི. ‘‘ཝཱཙེཏི, ཝཱཙེནྟི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཧེཏུཀཏྟུཔདཱནི. ‘‘ཨཏྠཱབྷིསམཡཱ དྷཱིརོ, པཎྜིཏོཏི པཝུཙྩཏི. ཝུཙྩནྟི. སནྟོ སཔྤུརིསཱ ལོཀེ, དེཝདྷམྨཱཏི ཝུཙྩརེ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཀམྨཔདཱནི. གརཱུ པན ཝཀཱརསྶ ཨུཀཱརཱདེསཝསེན ‘‘ཨུཏྟཾ ཨུཙྩཏེ ཨུཙྩནྟེ’’ཏིཨཱདཱིནི ཨིཙྪནྟི, ཏཱནི སཱསནེ ཨཔྤསིདྡྷཱནི, སཀྐཊབྷཱསཱནུལོམཱནི. སཱསནསྨིཉྷི རཀཱརཱགམཝིསཡེ ནིཔུབྦསྶེཝ ཝཙསྶ ཝསྶ ཨུཀཱརཱདེསོ སིདྡྷོ ‘‘ནིརུཏྟི, ནིརུཏྟཾ, ནེརུཏྟ’’ནྟི. ཝཙནཾ, ཝཱཙཱ, ཝཙོ, ཝཙཱི, ཝུཏྟཾ, པཝུཏྟཾ, ཝུཙྩམཱནཾ, ཨདྷིཝཙནཾ, ཝཏྟབྦཾ, ཝཙནཱིཡཾ, ཨིམཱནི ནཱམིཀཔདཱནི. ཝཏྟུཾ, ཝཏྟཝེ, ཝཏྭཱ, ཝཏྭཱན, ཨིམཱནི ཏུམནྟཱདཱིནི ‘‘པརསྶབྷཱསཱ’’ཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི.
ཏཏྠ ཝཏྟཱིཏི ཝདཏི. ཨཱཁྱཱཏཔདཉྷེཏཾ. ཨཏྠསཾཝཎྞཀེཧིཔི ‘‘ཝཏྟི ཨེཏཱཡཱཏི ཝཱཙཱ’’ཏི ནིབྦཙནམུདཱཧཊཾ. སདྡསཏྠེ ཙ ཏཱདིསཾ ཨཱཁྱཱཏཔདཾ དིཊྛཾ. ཨེཏྠ པནེཀེ ཝདནྟི ‘‘ཝཙཏི, ཝཙནྟཱིཏིཨཱདཱིནི ཀྲིཡཱཔདརཱུཔཱནི བུདྡྷཝཙནེ ཨཊྛཀཐཱཊཱིཀཱསུ སཏྠེསུ ཙ ཨནཱགཏཏྟཱ ཚཌྜེཏབྦཱནཱི’’ཏི. ཏནྣ, ཡསྨཱ སཱསནེ ‘‘ཨཝཙ, ཨཝཙིཾསཱུ’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི ཙ ‘‘ཝཱཙེཏི, ཝཱཙེནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཧེཏུཀཏྟུཔདཱནི ཙ དིསྶནྟི, ཏསྨཱ ¶ བུདྡྷཝཙནཱདཱིསུ ཨནཱགཏཱནིཔི ‘‘ཝཙཏི, ཝཙནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིནི རཱུཔཱནི གཧེཏབྦཱནི. ཝཙེཡྻ, ཝུཙྩཏུ, ཝུཙྩེཡྻ. སེསཾ སབྦཾ སབྦཏྠ ཝིཏྠཱརཏོ གཧེཏབྦཾ.
པརོཀྑཱརཱུཔཱནི ཝདཱམ – ཝཙ, ཝཙུ. ཝཙེ, ཝཙིཏྠ. ཝཙཾ, ཝཙིམྷ. ཝཙིཏྠ, ཝཙིརེ. ཝཙིཏྠོ, ཝཙིཝ྄ཧོ. ཝཙིཾ, ཝཙིམྷེ.
ཧིཡྻཏྟནཱིརཱུཔཱནི ཝདཱམ – ཨཝཙཱ, ཨཝཙཱུ. ཨཝཙོ, ཨཝཙུཏྠ. ཨཝོཙཾ, ཨཝཙུམྷ. ཨཝཙུཏྠ, ཨཝཙུཏྠུཾ. ཨཝཙསེ, ཨཝཙུཝ྄ཧཾ. ཨཝཙིཾ, ཨཝཙམྷསེ.
ཨཛྫཏནཱིརཱུཔཱནི ཝདཱམ – ཨཝཙི, ཨཝོཙུཾ, ཨཝཙིཾསུ. ཨཝོཙོ, ཨཝོཙུཏྠ. ཨཝོཙིཾ, ཨཝོཙུམྷ. ཨཝོཙཱ, ཨཝོཙུ. ཨཝཙསེ, ཨཝོཙིཝཾ. ཨཝོཙཾ, ཨཝོཙིམྷེ.
བྷཝིསྶནྟཱིརཱུཔཱནི ཝདཱམ – ཝཀྑཏི, ཝཀྑནྟི. ཝཀྑསི, ཝཀྑཐ. ཝཀྑཱམི, ཝཀྑཱམ. ཝཀྑཏེ, ཝཀྑནྟེ. ཝཀྑསེ, ཝཀྑཝ྄ཧེ. ཝཀྑསྶཾ ཝཀྑམྷེ.
ཨིམེསཾ པན པདཱནཾ ‘‘ཀཐེསྶཏི, ཀཐེསྶནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ. ཝཀྑ རོསེཏི དྷཱཏུསྶ ཙ ‘‘ཝཀྑཏི, ཝཀྑནྟི. ཝཀྑསཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝཏྭཱ ཨཝསཱནེ ཨུཏྟམཔུརིསེཀཝཙནཊྛཱནེ ‘‘ཝཀྑེམཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཾ. ཨཏྠོ པནིམེསཾ ‘‘རོསཏི, རོསནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦོ. ཨཡཾ ཝཙཝཀྑདྷཱཏཱུནཾ བྷཝིསྶནྟཱིཝཏྟམཱནཱཝསེན རཱུཔསཾསནྡནཱནཡོ. ཨཔརཱནིཔི ཝཙདྷཱཏུསྶ བྷཝིསྶནྟཱི སཧིཏཱནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི – ཝཀྑིསྶཏི, ཝཀྑིསྶནྟི. ཝཀྑིསྶསི, ཝཀྑིསྶཐ. ཝཀྑིསྶཱམི, ཝཀྑིསྶཱམ. ཝཀྑིསྶཏེ, ཝཀྑིསྶནྟེ. ཝཀྑིསྶསེ, ཝཀྑིསྶཝ྄ཧེ. ཝཀྑིསྶཾ, ཝཀྑིསྶཱམྷེ.
ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ –
‘‘ཨབྷཱིཏཀཔྤེ ཙརིཏཾ, ཋཔཡིཏྭཱ བྷཝཱབྷཝེ;
ཨིམམྷི ཀཔྤེ ཙརིཏཾ, པཝཀྑིསྶཾ སུཎོཧི མེ’’ཏི.
གདྲཏཔཉྷེཔི ¶ ‘‘རཱཛཱ ཏུམྷེཧི སདྡྷིཾ པཊིསནྠཱརཾ ཀཏྭཱ གཧཔཏི པཏིརཱུཔཾ ཨཱསནཾ ཉཏྭཱ ནིསཱིདཐཱཏི ཝཀྑིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིཨཊྛཀཐཱཔཱཋོ དིསྶཏི, ཏསྨཱཡེཝ ཨེདིསཱི པདམཱལཱ རཙིཏཱ. ཝཀྑ རོསེཏི དྷཱཏུསྶཔི བྷཝིསྶནྟཱིསཧིཏཱནི རཱུཔཱནི ‘‘ཝཀྑིསྶཏི, ཝཀྑིསྶནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིནི བྷཝནྟི. ཨཏྠོ པནིམེསཾ ‘‘རོསིསྶཏི, རོསིསྶནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦོ. ཨཡཾ ཝཙཝཀྑདྷཱཏཱུནཾ བྷཝིསྶནྟཱིཝསེནེཝ རཱུཔསཾསནྡནཱནཡོ.
ཨཝཙིསྶཱ, ཝཙིསྶཱ, ཨཝཙིསྶཾསུ, ཝཙིསྶཾསུ. སེསཾ སབྦཾ ནེཡྻཾ. ཨིདྷ པན ཝུཏྟསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཾ ཝཏྟབྦམྤི ཨཝཏྭཱ ཨུཔརིཡེཝ ཀཐེསྶཱམ ཨིཏོ ཨཏིཝིཡ ཝཏྟབྦཊྛཱནཏྟཱ.
ཙུ ཙཝནེ. ཙཝཏི. ཀཱརིཏེ ‘‘ཙཱཝེཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ. དེཝཀཱཡཱ ཙུཏོ. ཙུཏཾ པདུམཾ. ཙཝིཏུཾ, ཙཝིཏྭཱ.
ལོཙ དསྶནེ. ལོཙཏི. ལོཙནཾ.
སེཙ སེཙནེ. སེཙཏི.
སཙ ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. སཙཏི.
ཀཙ བནྡྷནེ. ཀཙཏི.
མཙ མུཙི ཀཀྐནེ. ཀཀྐནཾ སརཱིརེ ཨུབྦཊྚནཾ. མཙཏི. མུཉྩཏི. མཙི དྷཱརཎུཙྪཱཡཔཱུཛནེསུ. དྷཱརཎཾ ཨུཙྪཱཡོ པཱུཛནནྟི ཏཡོ ཨཏྠཱ. ཏཏྠ ཨུཙྪཱཡོ མལཧརཎཾ. མཉྩཏི. མཉྩོ, མཉྩནཾ. མཉྩཏི པུགྒལཾ དྷཱརེཏཱིཏི མཉྩོ.
པཙ བྱཏྟིཀརཎེ. པཙཏི. པཱཀོ, པརིཔཱཀོ, ཝིཔཱཀོ, པཀྐཾ ཕལཾ.
ཐུཙ པསཱདེ. ཐོཙཏི.
ཝཙ ཝཙི དིཏྟིཡཾ. ཝཙཏི. ཝཉྩཏི.
རུཙ ¶ དིཏྟིཡཾ རོཙནེ ཙ. དིཏྟི སོབྷཱ. རོཙནཾ རུཙི. རོཙཏི. ཝེརོཙནོ. སམཎསྶ རོཙཏེ སཙྩཾ. ཏསྶ ཏེ སགྒཀཱམསྶ, ཨེཀཏྟམུཔརོཙིཏཾ. ཨཡཉྩ དིཝཱདིགཎེ རུཙིཨཏྠཾ གཧེཏྭཱ ‘‘རུཙྩཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ ཛནེཏི. ཏེན ‘‘གམནཾ མཡ྄ཧ རུཙྩཏཱི’’ཏི པཱལི༹ དིསྶཏི. ཙུརཱདིགཎེ པན རུཙིཨཏྠཾ གཧེཏྭཱ ‘‘རོཙེཏི རོཙཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི ཛནེཏི. ཏེན ‘‘ཀིཾ ནུ ཛཱཏིཾ ན རོཙེསཱི’’ཏིཨཱདིཀཱ པཱལི༹ཡོ དིསྶནྟི. ཏེགཎིཀོཡཾ དྷཱཏུ.
པཙ སཾཔཱཀེ. པཙཏི, པཙནྟི. སདྡསཏྠཝིདཱུ པན ‘‘ཨཏྟནོབྷཱསཱ’’ཏི ཝདནྟི.
ཨཉྩ བྱཡགཏིཡཾ. བྱཡགཏི ཝིནཱསགཏི. ཨཉྩཏི.
ཡཱཙ ཡཱཙནཱཡཾ. བྲཱཧྨཎོ ནཱགཾ མཎིཾ ཡཱཙཏི. ནཱགོ མཎིཾ ཡཱཙིཏོ བྲཱཧྨཎེན. ཏེ ཏཾ ཨསྶེ ཨཡཱཙིསུཾ. སོ ཏཾ རཐམཡཱཙཐ. དེཝདཏྟཾ ཨཱཡཱཙཏི. ཨེཝཾ སུདྡྷཀཏྟརི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. བྲཱཧྨཎོ བྲཱཧྨཎེན ནཱགཾ མཎིཾ ཡཱཙེཏི, ཡཱཙཡཏི, ཡཱཙཱཔེཏི, ཡཱཙཱཔཡཏི. ཨེཝཾ ཧེཏུཀཏྟརི. རཱཛཱ བྲཱཧྨཎེན དྷནཾ ཡཱཙིཡཏི, ཡཱཙཡིཡཏི, ཡཱཙཱཔིཡཏི, ཡཱཙཱཔཡིཡཏི. ཨེཝཾ ཀམྨནི. ཡཱཙཾ, ཡཱཙནྟོ, ཡཱཙནྟཱི, ཡཱཙནྟཾ ཀུལཾ. ཡཱཙམཱནོ, ཡཱཙམཱནཱ, ཡཱཙམཱནཾ ཀུལཾ. ཡཱཙཀོ, ཡཱཙནཱ, ཡཱཙིཏབྦཾ, ཡཱཙིཏུཾ, ཡཱཙིཏྭཱན, ཡཱཙིཏུན, ཡཱཙིཡ, ཡཱཙིཡཱན. ཨེཝཾ ནཱམིཀཔདཱནི ཏུམནྟཱདཱིནི ཙ བྷཝནྟི.
པཙ པཱཀེ. ཨོདནཾ པཙཏི. ‘‘ཨུབྷཡཏོབྷཱསཱ’’ཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ ཝདནྟི. ཡཐཱ པན སཱསནེ ‘‘པཎྜིཏོཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི ¶ ཝཙདྷཱཏུསྶ ཀམྨནི རཱུཔཾ པསིདྡྷཾ, ན ཏཐཱ པཙདྷཱཏུསྶ. ཨེཝཾ སནྟེཔི གརཱུ ‘‘ཏཡཱ པཙྩཏེ ཨོདནོ’’ཏི ཏསྶ ཀམྨནི རཱུཔཾ ཝདནྟི. སཱསནེ པན ཨཝིསེསཏོ ‘‘པཙྩཏེ’’ཏི ཝཱ ‘‘པཙྩཏཱི’’ཏི ཝཱ ཝུཏྟསྶཔི པདསྶ ཨཀམྨཀོཡེཝ དིཝཱདིགཎིཀོ པཡོགོ ཨིཙྪིཏབྦོ ‘‘དེཝདཏྟོ ནིརཡེ པཙྩཏི. ཡཱཝ པཱཔཾ ན པཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདིདསྶནཏོ. ཀེཙེཏྠ ཝདེཡྻུཾ ‘‘སཡམེཝ པཱིཡཏེ པཱནཱིཡནྟིཨཱདི ཝིཡ བྷཱུཝཱདིགཎཔཀྑིཀོ ཀམྨཀཏྟུཔྤཡོགོ ཨེས, ཏསྨཱ ‘སཡམེཝཱ’ཏི པདཾ ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏྭཱ ‘སཡམེཝ དེཝདཏྟོ པཙྩཏཱི’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ’’ཏི ཏནྣ, ‘‘སཡམེཝ པཱིཡཏེ པཱནཱིཡ’’ནྟི ཨེཏྠ ཧི པཱནཱིཡཾ མནུསྶཱ པིཝནྟི, ན པཱནཱིཡཾ པཱནཱིཡཾ པིཝཏི. མནུསྶེཧེཝ ཏཾ པཱིཡཏེ, ན སཡཾ. ཨེཝཾ པརསྶ པཱནཀྲིཡཾ པཊིཙྩ ཀམྨབྷཱུཏམྤི ཏཾ སུཀརཔཱནཀྲིཡཱཝསེན སུཀརཏྟཱ ཨཏྟནཱཝ སིཛ྄ཛྷནྟཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ‘‘སཡམེཝ པཱིཡཏེ པཱནཱིཡ’’ནྟི རཱུལ༹ྷིཡཱ པཡོགོ ཀཏོ.
‘‘སཡམེཝ ཀཊོ ཀརིཡཏེ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཀཊཾ མནུསྶཱ ཀརོནྟི, ན ཀཊཾ ཀཊོ ཀརོཏི. མནུསྶེཧེཝ ཀཊོ ཀརིཡཏེ, ན སཡཾ. ཨེཝཾ པརསྶ ཀརཎཀྲིཡཾ པཊིཙྩ ཀམྨབྷཱུཏོཔི སོ སུཀརཎ ཀྲིཡཱཝསེན སུཀརཏྟཱ ཨཏྟནཱཝ སིཛ྄ཛྷནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ‘‘སཡམེཝ ཀཊོ ཀརིཡཏེ’’ཏི རཱུལ༹ྷིཡཱ པཡོགོ ཀཏོ.
ཨེཏྠ ཡཐཱ སཡཾསདྡོ པཱནཱིཡཾ པཱནཱིཡེནེཝ པཱིཡཏེ, ན ཨམྷེཧི. ཀཊོ ཀཊེནེཝ ཀརིཡཏེ, ན ཨམྷེཧཱིཏི སཀམྨཀཝིསཡཏྟཱ པཡོགཱནཾ ཨཉྙསྶ ཀྲིཡཱཔཊིསེདྷནསངྑཱཏཾ ཨཏྠཝིསེསཾ ཝདཏི, ན ཏཐཱ ‘‘དེཝདཏྟོ ནིརཡེ པཙྩཏི, ཀམྨཾ པཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཏུམྷེཧི ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏོ སཡཾསདྡོ ཨཏྠཝིསེསཾ ཝདཏི ཨཀམྨཀཝིསཡཏྟཱ ཨེཏེསཾ པཡོགཱནཾ. ཨེཝཾ ¶ ‘‘དེཝདཏྟོ’’ཏིཨཱདིཀསྶ པཙྩཏྟཝཙནསྶ ཨཀམྨཀཀཏྟུཝཱཙཀཏྟཱ ཀམྨརཧིཏསུདྡྷཀཏྟུཝཱཙཀཏྟཱ ཙ ‘‘པཙྩཏཱི’’ཏི ཨིདཾ དིཝཱདིགཎིཀརཱུཔནྟི དཊྛབྦཾ. པཙདྷཱཏུ སདྡསཏྠེ དིཝཱདིགཎ ཝུཏྟོ ནཏྠཱིཏི ཙེ? ནཏྠི ཝཱ ཨཏྠི ཝཱ, ཀིམེཏྠ སདྡསཏྠཾ ཀརིསྶཏི, པཱལི༹ ཨེཝ པམཱཎཾ, ཏསྨཱ མཡཾ ལོཀཝོཧཱརཀུསལསྶ བྷགཝཏོ པཱལི༹ནཡཉྙེཝ གཧེཏྭཱ ཨིམཾ པཙདྷཱཏུཾ དིཝཱདིགཎེཔི པཀྑིཔིསྶཱམ. ཏཐཱ ཧི དྷམྨཔཱལཱཙརིཡ ཨནུརུདྡྷཱཙརིཡཱདཱིཧི ཨབྷིསངྑཏཱ དིཝཱདིགཎིཀཔྤཡོགཱ དིསྶནྟི –-
ཉཱཎཡུཏྟཝརཾ ཏཏྠ, དཏྭཱ སནྡྷིཾ ཏིཧེཏུཀཾ;
པཙྪཱ པཙྩཏི པཱཀཱནཾ, པཝཏྟེ ཨཊྛཀེ དུཝེ.
ཨསངྑཱརཾ སསངྑཱར-ཝིཔཱཀཱནི ཙ པཙྩཏི
ཨིཙྩེཝམཱདཡོ. ཨེཏྠ པན ཏེསཾ ཨིདམེཝ པཱལི༹ཡཱ ན སམེཏི. ཡེ ཙུརཱདིགཎམྷི སཀམྨཀབྷཱཝེན བྷཱུཝཱདིགཎེ ཙ ཨཀམྨཀབྷཱཝེན པཝཏྟསྶ བྷཱུདྷཱཏུསྶེཝ བྷཱུཝཱདིགཎེ པཝཏྟསྶ སཀམཀསྶཔི སཏོ དིཝཱདིགཎཾ པཏྭཱ ཨཀམྨཀབྷཱུཏསྶ པཙདྷཱཏུསྶ སཀམྨཀཏྟམིཙྪནྟི. ཨེཏཉྷི སཱཊྛཀཐེ ཏེཔིཊཀེ བུདྡྷཝཙནེ ཀུཏོ ལབྦྷཱ, ཏསྨཱ བྷགཝཏོ པཱཝཙནེ སོཏཱུནཾ སཾསཡསམུགྒྷཱཊཏྠཾ ཨེཏྠ ཨིམཾ ནཱིཏིཾ པཊྛཔེམ –
ཝིནཱཔི ཨུཔསགྒེན, གཎནཱནཏྟཡོགཏོ;
སཀམྨཱཀམྨཀཱ ཧོནྟི, དྷཱཏཱུ པཙབྷིདཱདཡོ.
པུརིསོ ཨོདནཾ པཙཏི. ས བྷཱུཏཔཙནིཾ པཙི. ཨོདནོ པཙྩཏི. ཀམྨཾ པཙྩཏི. ཝཱིཧིསཱིསཾ པཙྩཏི. རུཀྑཕལཱནི པཙྩནྟི. ནཱགོ པཱཀཱརཾ བྷིནྡཏི. ཏལཱ༹ཀཔཱལི༹ བྷིཛྫཏི. བྷིཛྫནདྷམྨཾ བྷིཛྫཏི. ཨེཏྠ ཙ སཡཾསདྡཾ ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏྭཱ ‘‘སཡམེཝ ཨོདནོ པཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟེཔི ‘‘པུརིསོ སཡམེཝ པཱཎཾ ཧནཏི. བྷགཝཱ སཡམེཝ ¶ ཉེཡྻདྷམྨཾ ཨབུཛ྄ཛྷཱི’’ཏི པཡོགེསུ པརསྶ ཨཱཎཏྟིསམྦྷཱུཏཧནནཀྲིཡཱཔཊིསེདྷམིཝ པརོཔདེསསམྦྷཱུཏབུཛ྄ཛྷནཀྲིཡཱཔཊིསེདྷནམིཝ ཙ ཨཉྙསྶ ཀྲིཡཱཔཊིསེདྷནཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཡོ སཡཾསདྡཝསེན ཀམྨཀཏྟུབྷཱཝཔརིཀཔྤོ, ཏཾ ན པམཱཎཾ. སཡཾསདྡོ ཧི སུདྡྷཀཏྟུཨཏྠེཔི དིསྶཏི, ན ཀེཝལཾ ‘‘སཡམེཝ པཱིཡཏེ པཱནཱིཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཀམྨཏྠེཡེཝ, ཏསྨཱ སཱསནཱནུརཱུཔེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ ནཡཉྙཱུཧི.
ཝིནཱཔི ཨུཔསགྒེན, ཝིནཱཔི ཙ གཎནྟརཾ;
སཀམྨཱཀམྨཀཱ ཧོནྟི, ཨཏྠཏོ དིཝུཨཱདཡོ.
ཀཱམགུཎེཧི དིབྦཏི. པཙྩཱམིཏྟེ དིབྦཏི. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི.
གཎནྟརཉྩོཔསགྒཾ, ཝིནཱཔི ཨཏྠནཱནཏཾ;
པཡོགཏོ སཀམྨཱ ཙ, ཨཀམྨཱ ཙ གམཱདཡོ.
པུརིསོ མགྒཾ གཙྪཏི. གམྦྷཱིརེསུཔི ཨཏྠེསུ ཉཱཎཾ གཙྪཏི. དྷམྨཾ ཙརཏི. ཏཏྠ ཏཏྠ ཙརཏི.
གཎནྟརཉྩོཔསགྒཾ, པཡོགཉྩཏྠནཱནཏཾ;
ཝིནཱཔི ཏིཝིདྷཱ ཧོནྟི, དིསཱདཱི རཱུཔབྷེདཏོ.
པཱསཱདཾ པསྶཏི, པཱསཱདཾ དཀྑཏི པཱསཱདོ དིསྶཏི. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི.
སབྷཱཝཏོ སཀམྨཱ ཏུ, རུདདྷཱཏཱདཡོ མཏཱ;
སབྷཱཝཏོ ཨཀམྨཱ ཙ, ནནྡདྷཱཏཱདཡོ མཏཱ.
མཏཾ ཝཱ ཨམྨ རོདནྟི, ཨིདྷ ནནྡཏི པེཙྩ ནནྡཏི.
ཨུཔསགྒཝསེནེཀེ, སཀམྨཱཔི ཨཀམྨཀཱ;
སམྦྷཝནྟི ཏཐེཀཙྩེ, ཨཀམྨཱཔི སཀམྨཀཱ.
ཨེཀཙྩེ ¶ ཏུཔསགྒེཧི, སཀམྨཱ ཙ སཀམྨཀཱ;
ཨཀམྨཀཱ ཨཀམྨཱ ཙ, ཨེསཏྠོཔེཏྠ དཱིཔིཏོ;
པུརིསོ གཱམཱ ནིགྒཙྪཏི, དྷནཾ ཨདྷིགཙྪཏི, པུརིསོ པཱཎཾ ཨབྷིབྷཝཏི, ཧིམཝཏཱ པབྷཝནྟི མཧཱནདིཡོ. ཨཉྙཱནིཔི པཡོགཱནི ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཏཏྠ ཡདི སཱསནེ པཙདྷཱཏུསྶ ཀམྨནི རཱུཔཾ སིཡཱ, ‘‘པུརིསེན ཀམྨཾ ཀརིཡཏཱི’’ཏི པཡོགོ ཝིཡ ‘‘པུརིསེན ཨོདནོ པཙིཡཏཱི’’ཏི པཡོགོ ཨིཙྪིཏབྦོ. ཡེ པན གརཱུ ‘‘ཏཡཱ པཙྩཏེ ཨོདནོ’’ཏིཨཱདཱིནི ཨིཙྪནྟི, ཏེ སདྡསཏྠནཡཾ ནིསྶཱཡ ཝདནྟི མཉྙེ. ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ ཡུཏྟཱནི ཙེ, གཧེཏབྦཱནི. ཀཱརིཏེ ‘‘པུརིསོ པུརིསེན པུརིསཾ ཝཱ ཨོདནཾ པཱཙེཏི, པཱཙཡཏི, པཱཙཱཔེཏི, པཱཙཱཔཡཏི. པུརིསེན པུརིསོ ཨོདནཾ པཱཙིཡཏི, པཱཙཡིཡཏི, པཱཙཱཔིཡཏི, པཱཙཱཔཡིཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ‘‘ཡཐཱ དཎྜེན གོཔཱལོ, གཱཝཾ པཱཙེཏི གོཙར’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨཉྙོཔི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
པཙཾ, པཙནྟོ, པཙནྟཱི, པཙམཱནོ, པཙམཱནཱ. པཱཏབྦཾ, པཙིཏཾ, པཙིཏབྦཾ, པཙནཱིཡཾ, པཙིཏུཾ, པཙིཏྭཱ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨིམསྶ མཾསཉྩ པཱཏབྦ’’ནྟི པཡོགོ ཨུདཱཧརཎཾ. ‘‘པཙཏི, པཙནྟི. པཙསཱི’’ཏིཨཱདི པདཀྐམོ སུབོདྷོ.
སིཙ གྷརཎེ. སེཙཏི, སེཀོ, ‘‘ཨུབྷཏོབྷཱསཱ’’ཏི ཝདནྟི.
ཨིམཱནི ཙཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཚཀཱརནྟདྷཱཏུ
པརསྶབྷཱསཱདིབྷཱཝཾ, སབྦེསཾ དྷཱཏུནཾ ཨིཏོ;
པརཾ ན བྱཱཀརིསྶཾ སོ, སཱསནེ ཨཱིརིཏོ ན ཧི.
ཚུ ¶ ཚེདནེ. ཚོཏི. ཚོཏྭཱན མོལི༹ཾ ཝརགནྡྷཝཱསིཏཾ. ཨཙྪོཙྪུཾཝཏ བྷོ རུཀྑཾ.
མིལེཚ ཨཝིཡཏྟཱཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. མིལེཙྪཏི, མིལཀྑུ. པཙྩནྟིམེསུ ཛནཔདེསུ པཙྩཱཛཱཏོ ཧོཏི མིལཀྑཱུསུ ཨཝིཉྙཱཏཱརེསུ.
ཝཚི ཨིཙྪཱཡཾ. ཝཉྪཏི. ཝཉྪིཏཾ དྷནཾ.
ཨཚི ཨཱཡཱམེ. ཨཉྩཏི. དཱིགྷཾ ཝཱ ཨཉྪནྟོ དཱིགྷཾ ཨཉྪཱམཱིཏི པཛཱནཱཏི.
ཧུཙྪ ཀོཊིལླེ. ཧུཙྪཏི.
མུཙྪ མོཧམུཙྪཱསུ. མུཙྪཏི. མུཙྪིཏོ ཝིསཝེགེན, ཝིསཉྙཱི སམཔཛྫཐ. མུཙྪཱ, མུཙྪིཏྭཱ.
ཕུཚ ཝིསརཎེ ཕོཚཏི.
ཡུཚ པམཱདེ. ཡུཙྪཏི.
ཨུཚི ཨུཉྪེ. ཨུཉྪོ པརིཡེསནཾ. ཨུཉྪཏི. ཨུཉྪཱཙརིཡཱཡ ཨཱིཧཐ.
ཨུཚ པིཔཱསཱཡཾ. ཨུཚཏི.
པུཙྪ པཉྷེ པུཙྪཏི. པུཙྪིཏཱ, པུཙྪཀོ, པུཊྛོ, པུཙྪིཏོ, པུཙྪཱ. བྷིཀྑུ ཝིནཡདྷརཾ པཉྷཾ པུཙྪཏི. པུཙྪི, པུཙྪིཏུཾ. པུཙྪིཏྭཱ. ཨེཏྠ ཙ པཉྩཝིདྷཱ པུཙྪཱ ཨདིཊྛཛོཏནཱཔུཙྪཱ དིཊྛསཾསནྡནཱཔུཙྪཱ ཝིམཏིཙྪེདནཱཔུཙྪཱ ཨནུམཏིཔུཙྪཱ ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱཏི. ཏཱསཾ ནཱནཏྟཾ ཨཊྛསཱལིནིཡཱདིཏོ གཧེཏབྦཾ.
ཝིཙྪ གཏིཡཾ. ཝིཙྪཏི. ཝིཙྪིཀཱ.
ཝཙྪུ ¶ ཚེདནེ. ཝུཙྪཏི. ཝུཏྟཱ, ཝུཏྟཝཱ, ཝུཏྟསིརོ. ཝཀཱརགཏསྶ ཨཀཱརསྶ ཨུཏྟཾ.
ཝུཏྟསདྡོ ཀེསོཧརཎེཔི དིསྶཏི ‘‘ཀཱཔཊིཀོ མཱཎཝོ དཧརོ ཝུཏྟསིརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཨེཏྠ ཙ སིརསདྡེན སིརོརུཧཱ ཝུཏྟཱ ཡཐཱ མཉྩསདྡེན མཉྩཊྛཱ, ཙཀྑུསདྡེན ཙ ཙཀྑུནིསྶིཏཾ ཝིཉྙཱཎཾ. རོཔིཏེཔི ‘‘ཡཐཱ སཱརདིཀཾ བཱིཛཾ, ཁེཏྟེ ཝུཏྟཾ ཝིརཱུཧཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཀཐིཏེཔི ‘‘ཝུཏྟམིདཾ བྷགཝཏཱ, ཝུཏྟམརཧཏཱ’’ཏིཨཱདིསུ. ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
ཝཙྪུཝཔཝཙཝསཱ, ཝུཏྟསདྡོ པཝཏྟཏི;
ཀེསོཧཱརེ རོཔིཏེ ཙ, ཀཐིཏེ ཙ ཡཐཱཀྐམནྟི.
ཨཔརོ ནཡོ – ཝུཏྟསདྡོ ‘‘ནོ ཙ ཁོ པཊིཝུཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝཱཔསམཱིཀརཎེ དིསྶཏི. ‘‘པནྣལོམོ པརདཏྟཝུཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཾ. ‘‘པཎྜུཔལཱསོ བནྡྷནཱ པཝུཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཔགམེ. ‘‘གཱིཏཾ པཝུཏྟཾ སམཱིཧིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ པཱཝཙནཝསེན པཝཏྟིཏེ. ལོཀེ པན ‘‘ཝུཏྟོ པཱརཱཡནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཛ྄ཛྷེནེ དིསྶཏི, ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི
‘‘ཝཱཔསམཱིཀརཎེ ཙ, ཨཐོ ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཾ;
ཨཔགམེ པཱཝཙན-ཝསེན ཙ པཝཏྟིཏེ;
ཨཛ྄ཛྷེནེ ཙེཝམེཏེསུ, ཝུཏྟསདྡོ པདིསྶཏཱི’’ཏི.
ཨཔརོཔི ནཡོ – ཝུཏྟསདྡོ སཨུཔསགྒོཙ ཨནུཔསགྒོ ཙ ཝཔནེ ཝཱཔསམཱིཀརཎེ ཀེསོཧཱརེ ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཾ པམུཏྟབྷཱཝེ ¶ པཱཝཙནཝསེན པཝཏྟིཏེ ཨཛ྄ཛྷེནེ ཀཐནེཏི ཨེཝམཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས –
‘‘གཱཝོ ཏསྶ པཛཱཡནྟི, ཁེཏྟེ ཝུཏྟཾ ཝིརཱུཧཏི;
ཝུཏྟཱནཾ ཕལམསྣཱཏི, ཡོ མིཏྟཱནཾ ན དུབྦྷཏཱི’’ཏི
ཨཱདཱིསུ ཝཔནེ ཨཱགཏོ. ‘‘ནོ ཙ ཁོ པཊིཝུཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨཊྛདནྟཀཱདཱིཧི ཝཱཔསམཱིཀརཎེ. ‘‘ཀཱཔཊིཀོ མཱཎཝོ དཧརོ ཝུཏྟསིརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀེསོཧརཎེ. ‘‘པནྣལོམོ པརདཏྟཝུཏྟོ མིགབྷཱུཏེན ཙེཏསཱ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཾ. ‘‘སེཡྻཐཱཔི ནཱམ པཎྜུཔལཱསོ བནྡྷནཱ པཝུཏྟོ ཨབྷབྦོ ཧརིཏཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ བནྡྷནཏོ པམུཏྟབྷཱཝེ. ‘‘ཡེསམིདཾ ཨེཏརཧི པོརཱཎཾ མནྟཔདཾ གཱིཏཾ པཝུཏྟཾ སམཱིཧིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ པཱཝཙནབྷཱཝེན པཝཏྟིཏེ. ལོཀེ པན ‘‘ཝུཏྟོ གཎོ, ཝུཏྟོ པཱརཱཡནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཛ྄ཛྷེནེ. ‘‘ཝུཏྟཾ ཁོ པནེཏཾ བྷགཝཏཱ, དྷམྨདཱཡཱདཱ མེ བྷིཀྑཝེ བྷཝཐ, མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀཐནེ. ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
ཝཔ ཝཏུ ཝཙྪུཝཙ-དྷཱཏཱུནཾ ཝསཏོ མཏོ;
སོཔསགྒོ ནོཔསགྒོ, ཝུཏྟསདྡོ ཡཐཱརཧཾ.
ཝཔནེ ཙ ཝཱཔསམཱི-ཀརཎེ མུཎྜཏཱཡ ཙ;
ཛཱིཝཝུཏྱཾ པམུཏྟཏྠེ, ཝསཱ པཱཝཙནསྶ ཏུ;
པཝཏྟིཏེ ཙ ཨཛ྄ཛྷེནེ, ཀཐནེ ཙཱཏི ལཀྑཡེ;
ཏཙྪ ཏནུཀརཎེ. ཏཙྪཏི. ཏཙྪཀོ དཱརུཾ.
ཚཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཛཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཛིཛཡེ. ཛེཏི. ཛཡཏི, པརཱཛཡཏི. དྷམྨཾ ཙརནྟོ སཱམིཀཾ པརཱཛེཏི. དྷམྨཾ ཙརནྟོ པརཛྫཏི. རཱཛཱནཾ ཛཡཱཔེསུཾ. ཛཡཱཔེཏྭཱ. ཨེཏྠ ཛཡཱཔེསུནྟི ‘‘ཛཡཏུ བྷཝ’’ནྟི ཨཱསཱིསཝཙནཾ ཝདིཾསཱུཏི ཨཏྠོ. ཛཡནཾ, ཛིཏཾ, ཛཡོ, ཝིཛིཏཾ, ཛིནོ, ཛེཏཱ, ཛེཏོ, ཛིཏོ མཱརོ, མཱརཾ ཛིཏོ, ཛིཏཝཱ, ཛིཏཱཝཱི, ཝིཛིཏཱཝཱི, མཱརཛི, ལོཀཛི, ཨོདྷིཛིནོ, ཨནོདྷིཛིནོ, ཛིཏོ. ཝིཛིཏོ, ཛེཏུཾ, ཝིཛེཏུཾ, ཛིཏྭཱ, ཝིཛིཏྭཱ. ཨིམསྶ པན དྷཱཏུསྶ ཀིཡཱདིགཎཾ པཏྟསྶ ‘‘ཛིནཱཏི ཛིནིཏྭཱ’’ཏྱཱདཱིནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
ཛི ཨབྷིབྷཝནེ. ཛེཏི. ཛིནོ. པུབྦེ ཝིཡ རཱུཔཱནི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཏུམྷེཧི ཨཱནནྡ སཔྤུརིསེཧི ཝིཛིཏཾ, པཙྪིམཱ ཛནཏཱསཱལིམཾསོདནཾ ཨཏིམཉྙིསྶཏཱི’’ཏི པཱལི༹ ཨབྷིབྷཝནཏྠསཱདྷཀཱ. ཨེཏྠ ཧི ཝིཛིཏནྟི ཨདྷིབྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ.
ཛུ གཏིཡཾ. ཨེཏྠ སཱིགྷགཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཛཝཏི. ཛཝནཾ, ཛཝོ, ཛཝཾ, ཛཝནྟོ, ཛཝནཙིཏྟཾ, ཛཝནཔཉྙོ, ཛཝནཧཾསོ. མནོཛཝཾ གཙྪཏི ཡེནཀཱམཾ.
ཛེཁཡེ. ཛཱིཡཏི. ཨེཀཱརསྶ ཨཱིཡཱདེསོ. སཱསནཱནུརཱུཔེན ‘‘ཀིཾ མཾ དྷནེན ཛཱིཡེཐཱ’’ཏི ཧི པཱལི༹ དིསྶཏི. སདྡསཏྠཝིདཱུ པན ‘‘ཛཱཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ ཝདནྟི.
སཛྫ གཏིཡཾ. སཛྫཏི.
ཀུཛུ ཁུཛུ ཐེཡྻཀརཎེ. ཀོཛཏི. ཁོཛཏི.
ཝཛ གཏིཡཾ. དྷཛ དྷཛི ཙ. ཝཛཏི. ཨབྦཛཏི. མནུསྶཏྟཉྩ ཨབྦཛེ. ཝཛོ, ཝཛནཾ, པཝཛནཾ, པབྦཛྫཱ, པབྦཛིཏོ, པབྦཱཛིཏོ.
སཀཱ རཊྛཱ པབྦཱཛིཏོ, ཨཉྙཾ ཛནཔདཾ གཏོ;
མཧནྟཾ ཀོཊྛཾ ཀཡིརཱཐ, དུརུཏྟཱནཾ ནིདྷེཏཝེ.
དྷཛཏི. དྷཛོ. དྷཉྫཏི. དྷཉྫནཾ. ཨེཏྠ དྷཛོཏི ཀེཏུ. དྷཉྫནནྟི གམནཾ.
ཨཛ ཁེཔནེ ཙ. གཏིཨཔེཀྑཀོཡེཝ ཙཀཱརོ. ཨཛཏི. ཨཛོ. ཨེཏྠ ཨཛོཏི ཨེལ༹ཀོ. ཨིམཱནི པནསྶ པརིཡཱཡཝཙནཱནི ‘‘ཨཛོ ཨེལ༹ཀོ ཨུརབྦྷོ ཨཝི མེཎྜོ’’ཏི. ཏཏྠ ཨུརབྦྷོཏི ཨེལ༹ཀོ, ཡོ ‘‘ཨཛོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཨཝཱིཏི རཏྟལོམོ ཨེལ༹ཀོ. མེཎྜོཏི ཀུཊིལསིངྒོ ཨེལ༹ཀོ. ཏཐཱ ཧི ཛནཀཛཱཏཀེ ཨཛརཐཏོ མེཎྜརཐཱ ཝིསུཾ ཝུཏྟཱ. ཨཔིཙ ཨཛེལ༹ཀནྟི ཨཛཏོ ཨེལ༹ཀསྶ ཝིསུཾ ཝཙནཏོ ཨེལ༹ཀསདྡེན མེཎྜོཔི གཧེཏབྦོ, མཧོསདྷཛཱཏཀཊྛཀཐཱཡཉྷི མེཎྜེལ༹ཀཱནཾ ནིབྦིསེསཏཱ ཝུཏྟཱཏི.
ཨཛྫ སཛྫ ཨཛྫནེ. ཨཛྫནཾ ཨཛྫནཀྲིཡཱ. ཨཛྫཏི. སཛྫཏི.
ཀཛྫ བྱཐནེ. བྱཐནཾ ཧིཾསཱ. ཀཛྫཏི.
ཁཛྫ མཛྫནེ ཙ. མཛྫནཾ སུདྡྷི. བྱཐནཱཔེཀྑོ ཙཀཱརོ. ཁཛྫཏི. ཁཛྫཱུརོ.
ཁཛ མནྠེ. མནྠོ ཝིལོལ༹ནཾ. ཁཛཏི.
ཁཛི གཏིཝེཀལླེ. ཀིསྶ བྷནྟེ ཨཡྻོ ཁཉྫཏཱིཏི. ཨུབྷོ ཁཉྫཱ. ཁཉྫནཾ, ཁཉྫིཏུཾ, ཁཉྫིཏྭཱ.
ཁཛ ཀམྤནེ. ཁཛཏི. ཨེཛཱ. ཨེཏྠ ཙ ཨེཛཱཏི ལཱབྷཱདིཾ པཊིཙྩ ཨེཛཏི ཀམྤཏཱིཏི ཨེཛཱ, བལཝཏཎྷཱཡེཏཾ ནཱམཾ.
བུཛ ཝཛིརནིབྦེསེ. ཝཛིརནིགྒྷོསེཏི ཀེཙི ཝིདཱུ ཝདནྟི. བོཛཏི.
ཁིཛ ¶ ཀུཛི གུཛི ཨབྱཏྟསདྡེ. ཁིཛཏི. ཀུཉྫཏི. གུཉྫཏི.
ལཛ ལཱཛ ཏཛྫ བྷསྶནེ. ལཛཏི. ལཱཛཏི. ཏཛྫཏི.
ལཛི དིཏྟིཡཉྩ. བྷསྶནཱཔེཀྑོ ཙཀཱརོ. ལཉྫཏི. ཏཏིཡོ ནཡལཉྫཀོ. ལཉྫེཏི པཀཱསེཏི སུཏྟཏྠནྟི ལཉྫཀོ.
ཛཛ ཛཛི ཡུདྡྷེ. ཡུཛ྄ཛྷནཾ ཡུདྡྷཾ. ཛཛཏི. ཛཉྫཏི.
ཏུཛ ཧིཾསཱཡཾ. ཏོཛཏི.
ཏུཛི བལནེ ཙ. བལནཾ བལནཀྲིཡཱ. ཧིཾསཱཔེཀྑཀོ ཙཀཱརོ. ཏུཉྫཏི.
གཛ ཀུཛི མུཛི གཛྫ སདྡཏྠཱ. གཛཏི. ཀུཉྫཏི. མུཉྫཏི. གཛོ གཛྫཏི, མེགྷོ གཛྫཏི. ཡཏྠ དཱསོ ཨཱམཛཱཏོ, ཋིཏོ ཐུལླཱནི གཛྫཏི. མཎི གཛྫཏི. ཉཱཎགཛྫནཾ གཛྫཏི. གཛྫིཏུཾ སམཏྠོ. གཛྫིཏཱ. གཛྫིཏྭཱ. ཏཏྠ གཛོཏི ཧཏྠཱི. ཧཏྠིསྶ ཧི ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི –
ཧཏྠཱི ནཱགོ གཛོ དནྟཱི, ཀུཉྫརོ ཝཱརཎོ ཀརཱི;
མཱཏངྒོ དྭིརདོ སཊྛི-ཧཱཡནོ’ནེཀཔོ ཨིབྷོ.
ཐམྦྷོ རམྨོ དྭིཔོ ཙེཝ, ཧཏྠིནཱི ཏུ ཀརེཎུཀཱ;
ཧཏྠིཔོཏོ ཧཏྠིཙྪཱཔོ, བྷིངྐོ ཙ ཀལབྷོ བྷཝེ.
ཙཛ ཙཱགེ. ཙཛཏི. པརིཙྩཛཏི. ཙཱགོ. པརིཙྩཱགོ. ཙཛནཾ. ཙཛཾ, ཙཛནྟོ. ཙཛམཱནོ.
སནྫ སངྒེ. སངྒོ ལགནཾ. སཉྩཏི. སཏྟོ. སཛནཾ, སཏྟི. ཨཱསཏྟི. སཛིཏུཾ. སཛིཏྭཱ.
ཨཱིཛ གཏིཡཾ. ཨཱིཛཏི.
བྷཛི བྷཛྫནེ. བྷཛྫནཾ ཏཱཔཀརཎཾ. ཏིལཱནི བྷཛྫཏི. པུརིསེན བྷཛྫམཱནཱནི ཏིལཱནི.
ཨེཛ ¶ བྷེཛ བྷཱཛ དིཏྟིཡཾ. དིཏྟི སོབྷཱ. ཨེཛཏི. བྷེཛཏི. བྷཱཛཏི.
ཏིཛ ནིསཱནེ, ཁམཱཡཉྩ. ནིསཱནཾ ཏིཀྑཏཱཀརཎཾ. ཁམཱ ཁནྟི. ཏེཛཏི. ཏིཏིཀྑཏི. ཏེཛནོ. ཏེཛོ. ཏཏྠ ཏེཛནོཏི ཀཎྜོ སརོ ཨུསུ. ཏེཛོཏི སཱུརིཡོ. ཨཐ ཝཱ ཏེཛོཏི ཏེཛནཾ ཨུསྨཱ ཨུཎྷཏྟཾ ཏཱཔོ. ཏེཛོཏི ཝཱ ཨཱནུབྷཱཝོ པབྷཱཝོ.
སཉྫ པརིསྶགྒེ, ཨཱལིངྒནཾ པརིསྶགྒོ. སཉྫཏི.
ཁཛི དཱནེ, གཏིཡཉྩ. ཁཉྫཏི. ཁཉྫནཾ.
རཱཛ དིཏྟིཡཾ བྷཱཛ ཙ. རཱཛཏི. བྷཱཛཏི. རཱཛཱ. རཱཛིནཱི. ཝནརཱཛི. རཱཛིཏྭཱ. ཝིརཱཛིཏྭཱ. ཨཏྲ ཝིཉྙཱུནམཏྠཝིཝརཎེ ཀོསལླཛནནཏྠཾ སིལོཀཾ རཙཡཱམ –
མ’ཧཱ’རཱཛ མཧཱརཱཛ, མཧཱརཱཛ མམེཝ’ཧི;
ནེ’ཏསྶ ཨིཏི ཝཏྭཱན, དྭེ ཛནཱ ཀལཧཾ ཀརུཾ.
ཨེཏྠ ཙ པཋམཔཱདསྶ དུཏིཡཔདེ ‘‘མེ ཨཧི མཧཱི’’ཏི ཚེདོ ‘‘པུཏྟཱ མེ ཨཏྠི པུཏྟཱ མཏྠཱི’’ཏི ཝིཡ. ‘‘མཧི ཨརཱཛ མཧཱརཱཛཱ’’ཏི ཙ ཚེདོ ‘‘ཡོཔི ཨཡཾ ཡོཔཱཡ’’ནྟི ཝིཡ. ཨེཏྠ ཨརཱཛསདྡོ ‘‘ཨཏིཀརམཀརཱཙརིཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཀརཱིཏི ཨཏྠཝཱཙཀོ ཨཀརསདྡོ ཝིཡ ཨཱཁྱཱཏཔརོཀྑཱཝིབྷཏྟིཀོ དཊྛབྦོ. ཨརཱཛ ཝིརོཙཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ པན གཱཐཱཡ པིཎྜཏྠོ ‘‘མཧཱརཱཛ མེ ཨཧི ཨརཱཛ, མམ ཨེཝ ཨཧི ཨརཱཛ, ན ཨེཏསྶ ཨིཏི ཝཏྭཱ དྭེ ཨཧིཏུཎྜིཀཛནཱ ཀལཧཾ ཀརིཾསཱུ’’ཏི.
རནྫ རཱགེ. བྷིཀྑུ ཙཱིཝརཾ རཛཏི. སཏྟོ རཱུཔཱདཱིསུ རཉྫཏི. རཛནཾ. རཛཀོ. རཱགོ. ཝིརཱགོ. ཧལིདྡིརཱགོ. རཱཛཱ. རཱཛིནཱི. ཨིམསྶ ཙ དིཝཱདིགཎཾ པཏྟསྶ ‘‘རཛྫཏི ཝིརཛྫཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི ¶ བྷཝནྟི. ཏཏྠ རཛནནྟི རཛནཝཏྠུ. རཛཀོཏི རཛཀཱརོ ཝཏྠདྷོཝནཀོ. རཱགོཏི རཛྫནྟི སཏྟཱ ཏེན, སཡཾ ཝཱ རཉྫཏི, རཉྫནམཏྟམེཝ ཝཱ ཨེཏནྟི རཱགོ, ཏཎྷཱ. ཨིམཱནི པན ཏདབྷིདྷཱནཱནི –
རཱགོ ལོབྷོ ཏསིཎཱ ཙ, ཏཎྷཱ ཨེཛཱ ཝིསཏྟིཀཱ;
སཏྟི ཨཱསཏྟི མུཙྪཱ ཙ, ལུབྦྷིཏཏྟཉྩ ལུབྦྷནཱ.
ཀཱམོ ནིཀཱམནཱ ཨིཙྪཱ, ནིཀནྟི ཙ ནིཡནྟི ཙ;
ཝནཉྩ ཝནཐོ ཙེཝ, ཨཔེཀྑཱ བྷཝནེཏྟི ཙ.
ཨནུརོདྷོ ཙ སཱརཱགོ, སངྒོ པངྐོ ཙ སིབྦིནཱི;
ནནྡཱིརཱགོ ཨནུནཡོ, གེདྷོ སཉྫནནཱི ཏཐཱ;
ཛནིཀཱ པཎིདྷི ཙེཝ, ཨཛ྄ཛྷོསཱནནྟིནེཀདྷཱ.
ཝིརཱགོཏི མགྒོ ནིབྦཱནཉྩ. རཱཛཱཏི པཐཝིསྶརོ. ཨེཏྠ དྷཱཏུདྭཡཝསེན ནིབྦཙནཱནི ནིཡྻནྟེ. ནཱནཱསམྤཏྟཱིཧི རཱཛཏི དིབྦཏི ཝིརོཙཏཱིཏི རཱཛཱ. དཱནཉྩ པིཡཝཙནཉྩ ཨཏྠཙརིཡཱ ཙ སམཱནཏྟཏཱ ཙཱཏི ཨིམེཧི ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི ཨཏྟནི མཧཱཛནཾ རཉྫེཏཱིཏིཔི རཱཛཱ. རཱཛིནཱིཏི རཱཛབྷརིཡཱ. ཏེསཾ ཨབྷིདྷཱནཱནི ཝུཙྩནྟེ སཧཱབྷིདྷཱནནྟརེཧི –
རཱཛཱ བྷཱུཔཏི དེཝོ ཙ, མནུཛིནྡོ དིསམྤཏི;
པཏྠིཝོ ཛགཏིཔཱལོ, བྷཱུབྷུཛོ པཐཝིསྶརོ.
རཊྛཱདྷིཔོ བྷཱུམིཔཱལོ, མནུསྶིནྡོ ཛནཱདྷིཔོ;
ནརིནྡོ ཁཏྟིཡོ ཙེཝ, ཁེཏྟསྶཱམི པབྷཱཝཀོ.
མུདྡྷཱབྷིསིཏྟོ རཱཛཱཏི, ཀཐིཏོ ཨིཏརོ པན;
རཱཛཉྙོ ཁཏྟིཡོ ཙཱཏི, ཝུཏྟོ ཁཏྟིཡཛཱཏིཀོ.
མུདྡྷཱབྷིསིཏྟོ ཨནུརཱཛཱ, ཨུཔརཱཛཱཏི བྷཱསིཏོ;
ཙཏུདྡཱིཔཱི རཱཛརཱཛཱ, ཙཀྐཝཏྟཱིཏི བྷཱསིཏོ.
རཱཛིནཱི ¶ ཨུཔརཱི དེཝཱི, མཧེསཱི བྷཱུབྷུཛངྒནཱ;
ཁཏྟིཡཱ རཱཛཔདུམཱི, ཁཏྟིཡཱནཱི ཙ ཁཏྟིཡཱི;
ཨིཏྠཱགཱརནྟུ ཨོརོདྷོ, ཨུཔརཱིཏིཔི ཝུཙྩཏི.
བྷཛ སེཝཱཡཾ. བྷཛཏི. བྷཛནཱ. སམྦྷཛནཱ. བྷཏྟི. སམྦྷཏྟི. བྷཏྟཱ.
ཡཛ དེཝཔཱུཛསངྒཏཀརཎདཱནདྷམྨེསུ. དེཝཔཱུཛགྒཧཎེན བུདྡྷཱདིཔཱུཛཱ གཧིཏཱ. སངྒཏཀརཎཾ སམོདྷཱནཀརཎཾ. ཏཐཱ ཧི ཨདྷིམུཏྟཏྠེརཝཏྠུམྷི ‘‘ཡདཏྠི སངྒཏཾ ཀིཉྩི, བྷཝོ ཝཱ ཡཏྠ ལབྦྷཏཱི’’ཏི གཱཐཱཡཾ སངྒཏསདྡེན སམོདྷཱནཾ ཝུཏྟཾ. དཱནཾ པརིཙྩཱགོ. དྷམྨོ ཛྷཱནསཱིལཱདི. ཨེཏེསྭཏྠེསུ ཡཛདྷཱཏུ ཝཏྟཏི. པུཔྥེཧི བུདྡྷཾ ཡཛཏི. དེཝཏཾ ཡཛཏི. དེཝམནུསྶེཧི བྷགཝཱ ཡཛིཡཏི. ཨིཛྫཏི. ཡིཊྛཾ. ཡཉྙོ. ཡཱགོ. དྷམྨཡཱགོ. ཡཛམཱནོ སཀེ པུརེ. ཡིཊྛུཾ, ཡཛིཏུཾ. པུཐུཡཉྙཾ ཡཛིཏྭཱན. སོལ༹སཔརིཀྑཱརཾ མཧཱཡཉྙཾ ཀཏྟུཀཱམོ.
མཛྫ སཾསུདྡྷིཡཾ. མཛྫཏི. བཱཧིརཾ པརིམཛྫཏི. བྷཱུམིཾ སམྨཛྫཏི. མཛྫནཾ. སམྨཛྫནཱི.
ནིཉྫི སུདྡྷིཡཾ. ནིཉྫཏི. པནིཉྫཏི. ནིཉྫིཏུཾ. པནིཉྫིཏུཾ. ནིཉྫིཏྭཱ. པནིཉྫིཏྭཱ. ཨཡཾ པན པཱལི༹ ‘‘ཏཏོ ཏྭཾ མོགྒལླཱན ཨུཊྛཱཡཱསནཱ ཨུདཀེན ཨཀྑཱིནི པནིཉྫིཏྭཱ དིསཱ ཨནུལོཀེཡྻཱསཱི’’ཏི.
ནིཛི ཨབྱཏྟསདྡེ. ནིཉྫཏི.
བྷཛ པཱཀེ. ཏིལཱནི བྷཛྫཏི. བྷཛྫམཱནཱ ཏིལཱནི ཙ.
ཨུཛུ ཨཛྫཝེ. ཨཛྫཝཾ ཨུཛུབྷཱཝོ. ཨོཛཏི. ཨུཛུ.
སཛ ¶ ཝིསྶགྒཔརིསྶཛྫནབྦྷུཀྐིརཎེསུ. སཛཏི. ལོཀྱཾ སཛནྟཾ ཨུདཀཾ.
རུཛ བྷངྒེ. རུཛཏི. རུཛཱ. རོགོ. ཨེཏྠ རུཛཱཏི བྱཱདྷི རུཛནཊྛེན. རོགོཏི རུཛཏི བྷཉྫཏི ཨངྒཔཙྩངྒཱནཱིཏི རོགོ, བྱཱདྷིཡེཝ, ཡོ ‘‘ཨཱཏངྐོ’’ཏིཔི ‘‘ཨཱབཱདྷོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི.
བྷུཛ ཀོཊིལླེ. ཨཱཝིཔུབྦོ ཨཉྙཏྠེསུ ཙ. ཨུརགོ བྷུཛཏི. ཨཱབྷུཛཏི. བྷིཀྑུ པལླངྐཾ ཨཱབྷུཛཏི, ཨཱུརུབདྡྷཱསནཾ བནྡྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. མཧཱསམུདྡོ ཨཱབྷུཛཏི, ཨཱཝཊྚཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨོསཀྐཏཱི’’ཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ‘‘ཝཎྞདཱན’’ནྟི ཨཱབྷུཛཏི, མནསི ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. མཱུལཱནི ཝིབྷུཛཏཱིཏི མཱུལཝིབྷུཛོ, རཐོ. ཨེཏྠ ཙ ཝིབྷུཛཏཱིཏི ཚིནྡཏི. བྷོགོ. བྷོགཱི. ཨཱབྷོགོ. ཨཱབྷུཛིཏྭཱ. ཨེཏྠ ཙ བྷོགོཏི བྷུཛཡཏི ཀུཊིལཾ ཀརིཡཏཱིཏི བྷོགོ, ཨཧིསརཱིརཾ. བྷོགཱིཏི སཔྤོ.
རཛི ཝིཛ྄ཛྷནེ. ནཱགོ དནྟེཧི བྷཱུམིཾ རཉྫཏི. ཨཱརཉྫཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཏཐཱགཏརཉྫིཏཾ ཨིཏིཔཱི’’ཏི ནེཏྟིཔཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཏསྶཏྠོ ‘‘ཨིདཾ སིཀྑཏྟཡསངྒཧིཏཾ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ ཏཐཱགཏགནྡྷཧཏྠིནོ མཧཱཝཛིརཉཱཎསབྦཉྙུཏཉྙཱཎདནྟེཧི རཉྫིཏཾ ཨཱརཉྫིཏཾ, ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱནཾ ཨཱརཉྫནཊྛཱནནྟིཔི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. རཉྫིཏནྟི ཧི རཉྫཏི ཝིཛ྄ཛྷཏི ཨེཏྠཱཏི རུཉྫིཏཾ, རཉྫནཊྛཱནཾ. ‘‘ཨིདཾ ནེསཾ པདཀྐནྟ’’ནྟིཨཱདིམྷི ཝིཡ ཨེཏསྶ སདྡསྶ སིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ ཨདྷིཀརཎཏྠསམྦྷཝཏོ.
ཝིཛཱི བྷཡཙལནེསུ. ཨཱིཀཱརནྟོཡཾ དྷཱཏུ, ཏེནསྶ སནིགྒཧཱིཏཱགམཱནི རཱུཔཱནི ན སནྟི. ཝེཛཏི. ཝེགོ. དྷམྨསཾཝེགོ. སཾཝིགོ ཝེགེན པལཱཡི. ནདཱིཝེགོ. ཨཱུམིཝེགོ ¶ , ཝཱཏཝེགོ. ཨེཏྠ དྷམྨསཾཝེགོཏི སཧོཏྟཔྤཾ ཉཱཎཾ. ‘‘ཝེགོ, ཛཝོ, རཡོ’’ཏི ཨིམེ ཨེཀཏྠཱ. དིཝཱདིགཎཾ པན པཏྟསྶ ‘‘ཝིཛྫཏི སཾཝིཛྫཏི ཨུབྦིཛྫཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི དྭིགཎིཀཏྟཱ.
ལཛྫ ལཛྫནེ. ལཛྫཏི. ལཛྫཱ. ལཛྫཱཏི ཧིརཱི. ཡཱ ‘‘ཝིརིལ༹ནཱ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི.
ཝལ༹ཛི པརིབྷོགེ. ཝལ༹ཉྫཏི.
ཀུཛྫ ཨདྷོམུཁཱིཀརཎེ. ཀུཛྫཏི. ནིཀུཛྫཏི. ཨུཀྐུཛྫཏི. པཊིཀུཛྫཏི. ནིཀུཛྫིཏཾ ཝཱ ཨུཀྐུཛྫེཡྻ. ཨཉྙིསྶཱ པཱཏིཡཱ པཊིཀུཛྫཏི. ཨཝཀུཛྫོ ནིཔཛྫཧཾ. ཏཏྠ ཀུཛྫཏི ནིཀུཛྫཏཱིཏི ཨིམཱནི ‘‘ཙརཏི ཝིཙརཏཱི’’ཏི པདཱནི ཝིཡ སམཱནཏྠཱནི, ཨདྷོམུཁཾ ཀརོཏཱིཏི ཧི ཨཏྠོ. ཨུཀྐུཛྫཏཱིཏི ཨུཔརིམུཁཾ ཀརོཏི. པཊིཀུཛྫཏཱིཏི མུཁེ མུཁཾ ཋཔེཏི.
མུཛྫ ཨོསཱིདནེ. མུཛྫཏི. ནིམུཛྫཏི. ནིམུགྒོ. ཨུམྨུགྒོ.
ཨོཔུཛི ཝིལིམྤནེ. གོམཡེན པཐཝིཾ ཨོཔུཉྫཏི.
ཛཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཛྷཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཛྷེ ཙིནྟཱཡཾ. ཛྷཱཡཏི, ནིཛ྄ཛྷཱཡཏི, ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏི, ཨུཛ྄ཛྷཱཡཏི, སཛ྄ཛྷཱཡཏི. ཛྷཱནཾ, ནིཛ྄ཛྷཱནཾ, ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱནཾ, ཨུཛ྄ཛྷཱཡནཾ, སཛ྄ཛྷཱཡནཾ. ནིཛ྄ཛྷཏྟི. ཨུཔཛ྄ཛྷཱ, ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡོ. ཛྷཱཡཱི, ཨཛ྄ཛྷཱཡཀོ.
ཏཏྠ ཛྷཱཡནནྟི དུཝིདྷཾ ཛྷཱཡནཾ སོབྷནམསོབྷནཉྩ. ཏེསུ སོབྷནཾ ‘‘ཛྷཱཡཱི ཏཔཏི བྲཱཧྨཎོ. ཛྷཱཡཱམི ¶ ཨཀུཏོབྷཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ དཊྛབྦཾ. ཨསོབྷནཾ པན ‘‘ཏཏྠ ཏཏྠ ཛྷཱཡནྟོ ནིསཱིདི. ཨདྷོམུཁོ པཛ྄ཛྷཱཡནྟོ ནིསཱིདཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ དཊྛབྦཾ. ཛྷཱཡཱིཏི ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ཝཱ ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ཝཱ ཛྷཱཡནསཱིལོ ཙིནྟནསཱིལོ. ཛྷཱཡཱི ཛྷཱནཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཛ྄ཛྷཱཡཀོཏི ཨིདཾ ‘‘ན དཱནིམེ ཛྷཱཡནྟི, ན དཱནིམེ ཛྷཱཡནྟཱིཏི ཁོ ཝཱསེཊྛ ཨཛ྄ཛྷཱཡཀཱ ཨཛ྄ཛྷཱཡཀཱཏྭེཝ ཏཏིཡཾ ཨཀྑརཾ ཨུཔནིབྦཏྟ’’ནྟི ཨེཝཾ པཋམཀཔྤིཀཀཱལེ ཛྷཱནཝིརཧིཏཱནཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ གརཧཝཙནཾ ཨུཔྤནྣཾ, ཨིདཱནི པན ཏཾ ཨཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི ཨཛ྄ཛྷཱཡཀོ, མནྟེ པརིཝཏྟེཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཨཏྠེན པསཾསཱཝཙནཾ ཀཏྭཱ ཝོཧརནྟཱིཏི. ཨཡཾ པནཏྠོ ‘‘ཨདྷིཔུབྦསྶ ཨི ཨཛ྄ཛྷཡནེ’’ཏི དྷཱཏུསྶ ཝསེན གཧེཏབྦོ. ཨེཝཾ ཨདྷིཔུབྦསྶ ཨིདྷཱཏུསྶ ཝསེན ཨིམསྶ དྷཱཏུསྶ ཨཏྠཔརིཝཏྟནཾ བྷཝཏི. ཡཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཛ྄ཛྷཱཡཀོ མནྟདྷརོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཛྷེ དིཏྟིཡཾ. དཱིཔོ ཛྷཱཡཏི, དཱརཱུནི ཛྷཱཡནྟི. ཨེཏྠ ཛྷཱཡཏཱིཏི ཛལཏི. ཛྷཱཡནཛལནསདྡཱ ཧི ཨེཀཏྠཱ.
ཛཛ྄ཛྷ པརིབྷཱསནཏཛྫནེསུ. ཛཛ྄ཛྷཏི.
ཨུཛ྄ཛྷ ཨུསྶགྒེ. ཨུསྶགྒོ ཚཌྜནཾ. ཨུཛ྄ཛྷཏི. ཨུཛ྄ཛྷིཏཾ.
ཛྷཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཉཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཉཱ ཨཝབོདྷནེ. ‘‘ཉཱཏི, ཉནྟི, ཉཱསི. ཉཱཏུ, ཉནྟུ. ཉེཡྻ, ཉེཡྻུ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཡཐཱཔཱཝཙནཾ གཧེཏབྦཱནི. ཉཱཏི, ཉཱཏཀོ, ཨཉྙོ, ཉཏྟཾ, ཉཏྟི, པཉྙཏྟི, ཝིཉྙཏྟི, སཉྙཏྟི, སཉྙཱ, སཉྙཱཎཾ, པཉྙཱ, པཉྙཱཎཾ, ཉཱཎཾ, ཝིཉྙཱཎཾ.
ཏཏྠ ¶ ཉཱཏཱིཏི ཛཱནཱཏི. པུན ཉཱཏཱིཏི བནྡྷུ. སོ ཧི ‘‘ཨཡཾ ཨམྷཱཀ’’ནྟི ཉཱཏབྦཊྛེན ཉཱཏཱིཏི. ཨེཝཾ ཉཱཏཀོ. ཨཉྙོཏི དིཊྛདྷམྨིཀཱདཡོ ཨཏྠེ ན ཉཱཏི ན ཛཱནཱཏཱིཏི ཨཉྙོ, ཨཝིདྭཱ བཱལོཏི ཨཏྠོ. ཉཏྟནྟི ཛཱནནབྷཱཝོ. ‘‘ཡཱཝདེཝ ཨནཏྠཱཡ, ཉཏྟཾ བཱལསྶ ཛཱཡཏཱི’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. སཉྙཱཎནྟི ཙིཧནཾ. ཀཱརིཏེ ‘‘ཉཱཔེཏི སཉྙཱཔེཏི ཝིཉྙཱཔཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི བྷཝནྟི. ཡསྨཱ པན ‘‘ཨཉྙཱཏི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. ཨཏྟཏྠཾ ཝཱ པརཏྠཾ ཝཱ ཉསྶཏི. ཨནཉྙཱཏཉྙསྶཱམཱིཏིནྡྲིཡཾ. ཨེཀཙྩེ ནབྦྷཉྙཾསུ, ཨེཀཙྩེ ཨབྦྷཉྙཾསཱུ’’ཏི པཱལི༹ཡོ དིསྶནྟི, ཏསྨཱ ཉཱཏཱིཏིཨཱདཱིནི ཨཱཁྱཱཏིཀཔདཱནི དིཊྛཱནིཡེཝ ཧོནྟི ནཡཝསེན. ཏཐཱ ཧི ཨཉྙཱཏཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱཨིཏི ཨུཔསགྒོ, སོ པརསྶཀྑརསྶ སཉྙོགུཙྩཱརཎིཙྪཱཡ རསྶཾ ཀཏྭཱ ནིདྡིཊྛོ. ཉཱཏཱིཏི སཱསནེ ཨཱཁྱཱཏིཀཔདཾ དིཊྛཾ, ཏསྨཱཡེཝ ‘‘ཉཱཏི, ཉནྟི. ཉཱསཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པདམཱལཱཀརཎེ ནཏྠེཝ དོསོ.
ཉཱ མཱརཎཏོསནནིསཱནེསུ. མཱརཎཾ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདཀརཎཾ. ཏོསནཾ ཏུཊྛི. ནིསཱནཾ ཏིཀྑཏཱ. ཉཏྟི. མནུཉྙཾ. པཉྙཏྟི.
ཨེཏྠ ཉཏྟཱིཏི མཱརེཏཱིཏི ཝཱ ཏོསེཏཱིཏི ཝཱ ནིསེཏཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ. ཨཡཉྩ ཉཏྟིསདྡོ ‘‘ཝཏྟི ཨེཏཱཡཱཏི ཝཱཙཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝཏྟིསདྡོ ཝིཡ ཨཱཁྱཱཏིཀཔདནྟི དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཨཱདཏྟེཏི ཨེཏྠ ཝིབྷཏྟིབྷཱུཏསྶ ཏེསདྡསྶ ཝིཡ ཝིབྷཏྟིབྷཱུཏསྶ ཏིསདྡསྶ སཉྙོགབྷཱཝོ ཙ དྷཱཏུཨནྟསྶརསྶ རསྶཏྟཉྩ. མནུཉྙནྟི མནཾ ཨཱབྷུསོ ཉེཏི ཏོསེཏཱིཏི མནུཉྙཾ. ཨཡམཏྠོ མནསདྡཱུཔཔདསྶ ཨཱཔུབྦསྶིམསྶ ཉཱདྷཱཏུསྶ ཝསེན དཊྛབྦོ. པཉྙཏྟཱིཏི ནཱནཔྤཀཱརཏོ པཝཏྟིནིཝཱརཎེན ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཉཏྟི ¶ མཱརཎཾ པཉྙཏྟི. ཨཐ ཝཱ དྷམྨཾ སུཎནྟཱནཾ དྷམྨདེསནཱཡ ཙིཏྟེ ཨནེཀཝིདྷེན སོམནསྶུཔྤཱདནཾ. ཨཏིཁིཎབུདྡྷཱིནཾ ཨནེཀཝིདྷེན ཉཱཎཏིཁིཎཀརཎཉྩ པཉྙཏྟི ནཱམ, ཏཐཱ སོཏཱུནཾ ཙིཏྟཏོསནེན ཙིཏྟནིསཱནེན ཙ པཉྙཱཔནཾ པཉྙཏྟཱིཏི དཊྛབྦཾ.
ཨིཏི བྷཱུཝཱདིགཎེ ཙཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི
སམཏྟཱནི.
ཊཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཨིདཱནི ཊཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི ཝུཙྩནྟེ –
སོཊུ གབྦེ. གབྦཾ དབྦནཾ. སོཊཏི.
ཡོཊུ སམྦནྡྷེ. ཡོཊཏི.
མེཊུ མིལེཊུ ཨུམྨཱདེ. མེཊཏི. མིལེཊཏི.
ཀཊ ཝསྶཱཝརཎེསུ. ཀཊཏི.
སཊ པརིབྷཱསནེ. སཊཏི.
ལཊ བཱལྱེ ཙ. པུབྦཱཔེཀྑཱཡ ཙཀཱརོ. ལཊཏི. ལཱཊོ.
སཊ རུཛཱཝིསརཎགཏྱཱཝསཱནེསུ. རུཛཱ པཱིལཱ༹. ཝིསརཎཾ ཝིཔྥརཎཾ. གཏྱཱཝསཱནཾ གཏིཡཱ ཨཝསཱནཾ ཨོསཱནཾ ཨབྷཱཝཀརཎཾ, ནིསཱིདནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སཊཏི. སཱཊོ ཝུཙྩཏི སཱཊཀོ.
ཝཊ ཝེདྷནེ. ཝཊཏི. ཝཊོ. ཝཱཊོ.
ཁིཊ ཨུཏྟཱསནེ. ཁེཊཏི, ཨཱཁེཊཀོ, ཁེཊོ, ཨུཀྑེཊིཏོ, སམུཀྑེཊིཏོ.
སིཊ ཨནཱདརེ. སེཊཏི.
ཛཊ ¶ གྷཊ སངྒྷཱཏེ. ཛཊཏི. ཛཊཱ, ཛཊིལོ, ཛཊཱི. ཨནྟོཛཊཱ བཧིཛཊཱ, ཛཊཱཡ ཛཊིཏཱ པཛཱ. ཀཱརིཏེ ‘‘སོ ཨིམཾ ཝིཛཊཡེ ཛཊཾ. ཨརཧཏྟམགྒཀྑཎེ ཝིཛཊེཏི ནཱམཱ’’ཏི པཡོགོ.
བྷཊ བྷཏྟིཡཾ. བྷཊཏི. བྷཊོ. ཝེཏནཾ བྷཊཀོ ཡཐཱ.
ཏཊ ཨུསྶཡེ. ཨུསྶཡོ ཨཱརོཧོ ཨུབྦེདྷོ. ཏཊཏི. ཏཊོ, གིརིཏཊོ, ནདཱིཏཊོ, ཏཊཱི, ཏཊཾ.
ཁཊ ཀཾསེ. ཁཊཏི. ཁཊོ.
ནཊ ནཏིཡཾ. ནཊཏི. ནཊོ, ནཱཊཀཾ.
པིཊ སདྡསངྒྷཱཊེསུ. པེཊཏི. པེཊཀོ, པིཊཀཾ. པིཊཀསདྡོ ‘‘མཱ པིཊཀསམྤདཱནེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པརིཡཏྟིཡཾ དིསྶཏི. ‘‘ཨཐ པུརིསོ ཨཱགཙྪེཡྻ ཀུདཱལཔིཊཀཾ ཨཱདཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡསྨིཾ ཀིསྨིཉྩི བྷཱཛནེ.
ཧཊ དིཏྟིཡཾ. ཧཊཏི. ཧཱཊཀཾ, ཧཊཀཾ. ཡཾ ཛཱཏརཱུཔཾ ཧཊཀནྟི ཝུཙྩཏི.
སཊ ཨཝཡཝེ. སཊཏི.
ལུཊ ཝིལོཋནེ. ལོཊཏི.
ཙིཊ པེསནེ. ཙེཊཏི. ཙེཊཀོ.
ཝིཊ སདྡེ. ཝེཊཏི. ཝེཊཀོ.
ཨཊ པཊ ཨིཊ ཀིཊ ཀཊ གཏིཡཾ. ཨཊཏི. པཊཏི. ཨེཊཏི. ཀེཊཏི. ཀཊཏི. པཊོ ཨིཙྩེཝ ནཱམིཀཔདཾ དིཊྛཾ. པཊཏི ཛིཎྞབྷཱཝཾ ¶ གཙྪཏཱིཏི པཊོ. པཊོཏི ཝཏྠཾ. ཝཏྠསྶ ཧི ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི –
པཊོ ཙོལོ༹ སཱཊཀོ ཙ, ཝཱསོ ཝསནམཾསུཀཾ;
དུསྶམཙྪཱདནཾ ཝཏྠཾ, ཙེལཾ ཝསནི ཨམྦརཾ.
མུཊ པམདྡནེ. མོཊཏི.
ཙུཊ ཨཔྤཱིབྷཱཝེ. ཙོཊཏི.
ཝཊི ཝིབྷཱཛནེ. ཝཊཏི. ཝཎྚོ.
རུཊི ལུཊི ཐེཡྻེ. རུཎྚཏི. ལུཎྚཏི. རུཎྚཀོ. ལུཎྚཀོ.
ཕུཊ ཝིསརཎེ ཕོཊཏི. ཕོཊོ.
ཙེཊ ཙེཊཱཡཾ. ཙེཊཏི. ཙེཊཀོ.
གྷུཊ པརིཝཏྟནེ. གྷོཊཏི.
རུཊ ལུཊ པཊིགྷཱཏེ. རོཊཏི. ལོཊཏི.
གྷཊ ཙེཏཱཡཾ. གྷཊཏི. གྷཊོ. གྷཊོ ཝུཙྩཏི ཀུམྦྷོ. ཨིམཱནི ཏདབྷིདྷཱནཱནི –
གྷཊོ ཀུམྦྷོ གྷཊཱི ཀུམྦྷཱི, ཏུཎྜིཀིརོ ཏུ ཨུཀྑལཱི;
མཧནྟབྷཱཛནཾ ཙཱཊི, ཨཏིཁུདྡཾ ཀུཊྚཾ བྷཝེ;
ཙཊ བྷཊ པརིབྷཱསནེ དེཊ ཙ. ཙཊཏི. བྷཊཏི. དེཊཏི.
ཀུཊ ཀོཊིལླེ. ཀུཊཏི. པཊིཀུཊཏི.
པུཊ སཾཀིལེསནེ. པུཊཏི.
ཙུཊ ཚུཊ ཀུཊ ཚེདནེ. ཙུཊཏི. ཚུཊཏི. ཀུཊཏི.
ཕུཊ ཝིཀསནེ. ཕུཊཏི.
མུཊ ཨགྒིསདྡཔཀྑེཔམདྡནེསུ. མུཊཏི.
ཏུཊ ཀལཧཀམྨནི. ཏུཊཏི.
གྷུཊ པཊིགྷཱཏེ. གྷུཊཏི. གྷོཊཀོ.
ཊཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཋཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཋཱ ¶ གཏིནིཝཏྟིཡཾ. གཏིནིཝཏྟི ཨུཔྤཛྫམཱནསྶ གམནསྶུཔཙྪེདོ. ཋཱཏི, ཋནྟི. ཏིཊྛཏི. པཏིཊྛཱཏི. ཨདྷིཊྛཱཏི. ཨདྷིཊྛེཏི. སཎྛཱཏི. སཎྛཧཏི. ཨདྷིཊྛཧཏི. ཨུཔཊྛཧཏི. ཋཱཏུ. ཏིཊྛཏུ. ཏིཊྛེཡྻ. ཨཊྛ, ཨཊྛུ. ཨཊྛཱ, ཨཊྛཱུ, ཨཊྛཱསི, ཨཊྛཾསུ. ཡཱཝསྶ ཀཱཡོ ཋསྶཏི. ཏིཊྛིསྶཏི. ཨུཔསྶུཏི ཏིཊྛིསྶཐ. ཨཊྛིསྶཱ, ཨཊྛིསྶཾསུ. ཨཏིཊྛིསྶཱ, ཨཏིཊྛིསྶཾསུ. ཋཱཏུཾ, ཨུཔཊྛཱཏུཾ. ཨུཔཊྛཧིཏུཾ. ཨདྷིཊྛཱཏུཾ. ཨདྷིཊྛཧིཏུཾ. ཋཏྭཱ, ཨདྷིཊྛིཏྭཱ. ཨུཔཊྛཧིཏྭཱ, ཨདྷིཊྛཧིཏྭཱ. ཋཱནཾ, ཋིཏི, སཎྛིཏི, ཨཝཊྛིཏི. སཎྛཱནཾ, པཊྛཱནཾ. ཨུཔཊྛཱཀོ, ཋིཏོ. པབྦཏཊྛོ བྷཱུམཊྛོ. ཨུཔཊྛཧཾ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཏཏྠ ཋཱནསདྡོ ཨིསྶརིཡཋིཏིཁཎཀཱརཎེསུ དིསྶཏི. ‘‘ཀིཾ པནཱཡསྨཱ དེཝཱནམིནྡོ ཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཨིམཾ ཋཱནཾ པཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧི ཨིསྶརིཡེ དིསྶཏི. ‘‘ཋཱནཀུསལོ ཧོཏི ཨཀྑཎཝེདྷཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཋིཏིཡཾ. ‘‘ཋཱནསོཔེཏཾ ཏཐཱགཏཾ པཊིབྷཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཁཎེ. ‘‘ཋཱནཉྩ ཋཱནསོ ཉཏྭཱ ཨཊྛཱནཉྩ ཨཊྛཱནསོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀཱརཎེ. ཀཱརཎཉྷི ཡསྨཱ ཏཏྠ ཕལཾ ཏིཊྛཏི ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིབྷཱཝེན, ཏསྨཱ ཋཱནནྟི ཝུཙྩཏི.
ཨིསྶརིཡེ ཋིཏིཡཉྩ, ཁཎསྨིམྤི ཙ ཀཱརཎེ;
ཙཏཱུསྭཏྠེསུ ཨེཏེསུ, ཋཱནསདྡོ པཝཏྟཏཱིཏི.
ཋེ སདྡསངྐཱཏེསུ. ཋཱིཡཏི.
ཋེ ཝེཋནེ. ཋཱཡཏི.
པཋ ¶ ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. དྷམྨཾ པཋཏི. པཱཋོ, ནཀྑཏྟཔཱཋཀོ, སོ ཧོརཔཱཋཀཾ པུཙྪི. སབྦཔཱཋཱི བྷཝིསྶཏི. པཋིཏུཾ, པཋིཏཝེ, པཋིཏྭཱ, པཋིཏྭཱན, པཋིཏུན, པཋིཡ, པཋིཡཱན.
ཨེཝཾཝིདྷཾ ཏུཾཔཙྩཡནྟཱདིཝིབྷཱགཾ སབྦཏྠ ཡཐཱརཧཾ ཝཏྟུཀཱམཱཔི གནྠ ཝིཏྠཱརབྷཡེན ན ཝདཱམ. ཨཝུཏྟོཔི ཨཱིདིསོ ཝིབྷཱགོ ནཡཱནུསཱརེན ཡཐཱསམྦྷཝཾ སབྦཏྠ ཡོཛེཏབྦོ. ཡཏྠ པན པཱལི༹ནིདསྶནཱདིཝིསེསོ ཨིཙྪིཏབྦོ ཧོཏི, ཏཏྠེཝེཏཾ དསྶེསྶཱམ.
ཝཋ ཐཱུལིཡེ. ཝཋཏི. ཝཋརོ. ཝཋརོཏི ཐཱུལགྷནསརཱིརསྨིཾ ཝཏྟབྦཝཙནཾ. ཏཐཱ ཧི ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཝཋརོཏི ཐཱུལོ, ཐཱུལོ ཙ གྷནསརཱིརོ ཙཱཡཾ བྷིཀྑཱུཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
མཋ ནིཝཱསེ. མཋཏི. མཋོ.
ཀཋ ཀིཙྪཛཱིཝནེ. ཀཋཏི. ཀཋོ.
རཋ པརིབྷཱསནེ. རཋཏི.
སཱཋ བལཀྐཱརེ. བལཀྐཱརོ ནཱམ ཨཏྟནོ བལེན ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཾ དབྦལསྶ ཨབྷིབྷཝནཾ. སཱཋཏི. སཱཋོ.
ཨུཋ རུཋ ལུཋ ཨུཔགྷཱཏེ. ཨོཋཏི. རོཋཏི. ལོཋཏི.
པིཋ ཧིཾསཱསཾཀིལེསེསུ. པེཋཏི. པིཋརོ.
སཋ ཀེཏཝེ ཙ. པུབྦཏྠེསུ ཙཀཱརོ. སཋཏི. སཋོ སཋོཏི ཀེརཱཊིཀོ ཝུཙྩཏི.
སུཋ གཏིཔཊིགྷཱཏེ. གམནཔཊིཧནནཾ གཏིཔཊིགྷཱཏོ. སོཋཏི.
ཀུཋི ལུཋི ཨཱལསྶིཡེ ཙ. ཙཀཱརོ པུབྦཏྠེ ཙ. ཀུཎྛཏི. ཀུཎྛོ. ལུཎྛཏི. ལུཎྛོ.
སུཋི ¶ སོསནེ. སུཎྛཏི.
རུཋི ལུཋི ཨཋི གཏིཡཾ. རུཎྛཏི. ལུཎྛཏི. ཨཎྛཏི.
ཝེཋ ཝེཋནེ. ཝེཋཏི, ནིབྦེཋཏི. ཝེཋནཾ, ནིབྦེཋནཾ.
ཝཋི ཨེཀཙརིཡཱཡཾ. ཝཎྛཏི.
མཋ ཀུཋི སོཀེ. མཋཏི. ཀུཎྛཏི.
ཨེཋ ཧེཋ ཝིབཱདྷཱཡཾ. ཨེཋཏི. ཧེཋཏི. ཝིཧེཋཏི. ཝིཧེཋནཾ.
ལུཋ པཊིགྷཱཏེ. ལོཋཏི.
པཋ ཝིཁྱཱནེ. པཋཏི.
ལུཋ སཾཀིལེསེ. ལོཋཏི.
ཋཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཌཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཌི ཝིཧཱཡསགཏིཡཾ གམནམཏྟེ ཙ. ཌེཏི, ཌཡཏི. ཌེམཱནོ. ཨུཙྩེ སཀུཎ ཌེམཱན. ཡེ མཾ པུརེ པཙྩུཌྜེནྟི.
ཌི ཁིཔནུཌྜནེསུ. ཌེཏི. ཨུཌྜེཏི.
ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ པཱསཎྜཱ, དིཊྛཱིསུ པསཱིདནྟི ཏེ;
ན ཏེསཾ དྷམྨཾ རོཙེམི, ན ཏེ དྷམྨསྶ ཀོཝིདཱ.
ཨེཏྠ ཙ པཱསཎྜཱཏི པཱསཾ ཌེནྟཱིཏི པཱསཎྜཱ, སཏྟཱནཾ ཙིཏྟེསུ དིཊྛིཔཱསཾ ཁིཔནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཏཎྷཱཔཱསཾ དིཊྛིཔཱསཉྩ ཌེནྟི ཨུཌྜེནྟཱིཏི པཱསཎྜཱ.
མུཌི ¶ ཀཎྜནེ. མུཎྜཏི. ཀུམཱརཾ མུཎྜིཾསུ. མུཎྜོ.
ཙུཌྜ ཧཱཝཀརཎེ. ཙུཌྜཏི.
ཨཌྜ ཨབྷིཡོགེ. ཨཌྜཏི.
གཌི ཝདནེཀདེསེ. གཎྜཏི. གཎྜོ.
ཧུཌི པིཌི སངྒྷཱཏེ. ཧུཎྜཏི. པིཎྜཏི. པིཎྜོ.
ཧིཌི གཏིཡཾ. ཧིཎྜཏི, ཨཱཧིཎྜཏི.
ཀུཌི དཱཧེ. ཀུཎྜཏི. ཀུཎྜོ.
ཝཌི མཌི ཝེཋནེ. ཝཎྜཏི. མཎྜཏི. མཎྜལཾ.
བྷཌི པརིབྷཱསནེ. བྷཎྜཏི. བྷཎྜནཾ. བྷཎྜོ.
མཌི མཛྫནེ. མཎྜཏི. མཎྜནཾ.
ཏུཌི ཏོལ༹ནེ. ཏུཎྜཏི. ཏུཎྜོ. ཏུཎྜེནཱདཱཡ གཙྪེཡྻ.
བྷུཌི བྷརཎེ. བྷུཎྜཏི.
ཙཌི ཀོཔེ. ཙཎྜཏི. ཙཎྜོ. ཙཎྜཱལོ, ཙཎྜིཀྐཾ.
སཌི རུཛཱཡཾ. སཎྜཏི. སཎྜོ.
ཏཌི ཏཱལ༹ནེ. ཏཎྜཏི. ཝིཏཎྜཱ.
པཌི གཏིཡཾ. པཎྜཏི. པཎྜཱ, པཎྜིཏོ. ཨེཏྠ པཎྜཱཏི པཉྙཱ. སཱ ཧི སུཁུམེསུཔི ཨཏྠེསུ པཎྜཏི གཙྪཏི དུཀྑཱདཱིནཾ པཱིལ༹ནཱདིཀམྤི ཨཱཀཱརཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ‘‘པཎྜཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. པཎྜིཏོཏི པཎྜཱཡ ཨིཏོ གཏོ པཝཏྟོཏི པཎྜིཏོ. ཨཐ ཝཱ སཉྫཱཏཱ པཎྜཱ ཨེཏསྶཱཏི པཎྜིཏོ. པཎྜཏི ཉཱཎགཏིཡཱ གཙྪཏཱིཏིཔི པཎྜིཏོ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ¶ ཝུཏྟཾ ‘‘པཎྜནྟཱིཏི པཎྜིཏཱ. སནྡིཊྛིཀསམྤརཱཡིཀཏྠེསུ ཉཱཎགཏིཡཱ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི.
གཌི མདེ. གཎྜཏི.
ཁཌི མནྠེ. ཁཎྜཏི. ཁཎྜིཏོ, ཁཎྜོ.
ལཌི ཛིཝ྄ཧཱམཐནེ. ལཎྜཏི. ལཎྜོ.
ཌཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཌཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཝཌྜྷ ཝཌྜྷནེ. ཝཌྜྷཏི. སིརིཝཌྜྷཀོ, དྷནཝཌྜྷཀོ, ཝཌྜྷིཏོ, བུཌྜྷོ. ཨེཏྠ ཙ ཝཀཱརསྶ བཀཱརོ, ཨཀཱརསྶ ཙུཀཱརོ.
ཀཌྜྷ ཨཱཀཌྜྷནེ. ཀཌྜྷཏི, ཨཱཀཌྜྷཏི, ནིཀཌྜྷཏི. ཨཀཱམཱ པརིཀཌྜྷནྟི, ཨུལཱུཀཉྙེཝ ཝཱཡསཱ.
ཨིམཱནི ཌྷཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཎཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཨཎ རཎ ཝཎ བྷཎ མཎ ཀཎ སདྡེ. ཨཎཏི. ཨཎཀོ བྲཱཧྨཎོ. རཎཏི. རཎཾ. ཝཎཏི. ཝཱཎཀོ. བྷཎཏི. བྷཱཎཀོ. མཎཏི. མཎིཀོ. ཀཎཏི. ཀཱཎོ. ཏཏྠ བྲཱཧྨཎོཏི བྲཧྨཾ ཨཎཏཱིཏི བྲཱཧྨཎོ, མནྟེ སཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཀྑརཙིནྟཀཱ པན ‘‘བྲཧྨུནོ ཨཔཙྩཾ བྲཱཧྨཎོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨརིཡཱ པན བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ བྲཱཧྨཎོཏི.
བྲཱཧྨཎོ ¶ སོཏྟིཡོ ཝིཔྤོ, བྷོཝཱདཱི བྲཧྨབནྡྷུ ཙ;
བྲཧྨསཱུནུ དྭིཛོ བྲཧྨཱ, ཀམལཱསནསཱུནུ ཙ;
རཎསདྡོ ‘‘སརཎཱ དྷམྨཱ ཨརཎཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀིལེསེསུ ཝཏྟཏི. ཀིལེསཱ ཧི རཎནྟི ཀནྡནྟི ཨེཏེཧཱིཏི རཎཱཏི ཝུཙྩནྟི.
‘‘དྷནུགྒཧོ ཨསདིསོ, རཱཛཔུཏྟོ མཧབྦལོ;
སབྦཱམིཏྟེ རཎཾ ཀཏྭཱ, སཾཡམཾ ཨཛ྄ཛྷུཔཱགམཱི’’ཏི
ཨེཏྠ ཡུདྡྷེ ཝཏྟཏི. རཎཾ ཀཏྭཱཏི ཧི ཡུདྡྷཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏིཎཉྩ ཀཊྛཉྩ རཎཾ ཀརོནྟཱ, དྷཱཝིཾསུ ཏེ ཨཊྛདིསཱ སམནྟཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཙུཎྞཝིཙུཎྞཀརཎེ ཝཏྟཏི. རཎཾ ཀརོནྟཱཏི ཧི ཙུཎྞཝིཙུཎྞཾ ཀརོནྟཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ཨཏྠཝིཝརཎམྤི སདྡསངྑཱཏམཏྠཾ ཨནྟོཡེཝ ཀཏྭཱ ཨདྷིཔྤཱཡཏྠཝསེན ཀཏཾ, ན དྷཱཏུནཱནཏྠཝསེནཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ དྷཱཏཱུནམཏྠཱཏིསཡཡོགོཔི བྷཝཏི, ཏེན ཨེཝཾ ཨཏྠཝིཝརཎཾ ཀཏནྟིཔི དཊྛབྦཾ.
བྷཎ བྷཎནེ. པརིཏྟཾ བྷཎཏི, ཝཙནཾ བྷཎཏི. དཱིགྷབྷཱཎཀོ, པིཡབྷཱཎཱི, བྷཱཎཝཱརོ. ཨེཏྠ བྷཱཎཝཱརོཏི –
‘‘ཨཊྛཀྑརཱ ཨེཀཔདཾ, ཨེཀཱ གཱཐཱ ཙཏུཔྤདཾ;
གཱཐཱ ཙེཀཱམཏོ གནྠོ, གནྠོ བཱཏྟིཾསཏཀྑརོ;
བཱཏྟིཾསཀྑརགནྠཱནཾ, པཉྙཱསཾ དྭིསཏཾ པན;
བྷཱཎཝཱརོ མཏོ ཨེཀོ, སྭཊྛཀྑརསཧསྶཀོ’’ཏི.
ཨེཝཾ ཨཊྛཀྑརསཧསྶཔརིམཱཎོ པཱཋོ ཝུཙྩཏི.
ཨོཎཾ ཨཔནཡནེ. ཨོཎཏི.
སོཎ ཝཎྞགཏཱིསུ. སོཎཏི, སོཎོ.
སོཎ ¶ སིལོཎ སངྒྷཱཏེ. སོཎཏི. སིལོཎཏི.
གྷིཎི གྷུཎི གྷཎི གཧཎེ. གྷིཎྞཏི. གྷུཎྞཏི. གྷཎྞཏི.
གྷུཎ གྷུཎྞ གམནེ. གྷོཎཏི. གྷུཎྞཏི.
པཎ བྱཝཧཱརེ, ཐུཏིཡཉྩ. པཎཏི ཝཱཎིཛོ, ཝོཧཱརཾ ཀརོཏི ཨིཙྩཏྠོ. སདྡྷོ བུདྡྷཾ པཎཏི, ཐོམཡཏི ཨིཙྩཏྠོ, ཨཱཔཎཾ, སཱཔཎོ གཱམོ.
གཎ རཎ གཏིཡཾ. གཎཏི. རཎཏི.
ཙཎ སཎ དཱནེ. ཙཎཏི. སཎཏི.
ཕཎ གཏིཡཾ. ཕཎཏི. ཕཎཾ.
ཝེཎུ ཉཱཎཙིནྟཱནིསཱམནེསུ. ཝེཎཏི.
པཱིཎ པཱིཎནེ. པཱིཎནཾ པརིཔུཎྞཏཱ. པཱིཎཏི. པཱིཎོ དིཝཱ ན བྷུཉྫཏི, པཱིཎོརཀྑཾསབཱཧུ.
མིཎ ཧིཾསཱཡཾ. མིཎཏི.
དུཎ གཏིཡཉྩ. ཧིཾསཱཔེཀྑཀོ ཙཀཱརོ. དུཎཏི.
སཎ ཨབྱཏྟསདྡེ. སཎཏི. སཎཏེཝ བྲཧྨཱརཉྙཾ. སཎཏེཝཱཏི ནདཏི ཝིཡ.
ཏུཎ ཀོཊིལླེ. ཏོཎཏི.
པུཎ ནིཔུཎེ. པུཎཏི, ནིཔུཎཏི. ནིཔུཎདྷམྨོ. ཨེཏྠ ཙ ནིཔུཎསཎྷསུཁུམསདྡཱ ཝེཝཙནསདྡཱ ཀུསལཚེཀདཀྑསདྡཱ ཝིཡཱཏི དཊྛབྦཾ.
མུཎ པཊིཉྙཱཎེ. མུཎཏི.
ཀུཎ སདྡོཔཀརཎེ. ཀོཎཏི.
ཙུཎ ¶ ཚེདནེ. ཙོཎཏི.
མཎ ཙཱགེ. ཝེརཾ མཎཏཱིཏི ཝེརམཎི.
ཕུཎ ཝིཀིརཎེ ཝིདྷུནནེ ཙ. ཕུཎཏི. ཨངྒཱརཀཱསུཾ ཨཔརེ ཕུཎནྟི.
ཨིམཱནི ཎཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཨིཏི བྷཱུཝཱདིགཎེ ཊཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི
སམཏྟཱནི.
ཏཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཨཐ ཏཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི ཝུཙྩནྟེ –
ཏེ པཱལནེ. པཱལནཾ རཀྑཎཾ. ཏཱཡཏི. ཏཱཎཾ, གོཏྟཾ, ནཀྑཏྟཾ. ཨགྷསྶ ཏཱཏཱ. ཀིཙྪེནཱདྷིགཏཱ བྷོགཱ, ཏེ ཏཱཏོ ཝིདྷམི དྷམཾ. ཏཏྠ གོཏྟནྟི གཾ ཏཱཡཏཱིཏི གོཏྟཾ. ‘‘གོཏམོ ཀསྶཔོ’’ཏི ཧི ཨཱདིནཱ པཝཏྟམཱནཾ གཾ ཝཙནཾ བུདྡྷིཉྩ ཏཱཡཏི ཨེཀཾསིཀཝིསཡཏཱཡ རཀྑཏཱིཏི གོཏྟཾ. ཡཐཱ ཧི བུདྡྷི ཨཱརམྨཎབྷཱུཏེན ཨཏྠེན ཝིནཱ ན ཝཏྟཏི, ཏཐཱ ཨབྷིདྷཱནཾ ཨབྷིདྷེཡྻབྷཱུཏེན, ཏསྨཱ སོ གོཏྟསངྑཱཏོ ཨཏྠོ ཏཱནི ཏཱཡཏི རཀྑཏཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཀོ པན སོཏི? ཨཉྙཀུལཔརམྤརཱསཱདྷཱརཎཾ ཏསྶ ཀུལསྶ ཨཱདིཔུརིསསམྨུདིཏཾ ཏཾཀུལཔརིཡཱཔནྣསཱདྷཱརཎཾ སཱམཉྙརཱུཔཾ.
ནཀྑཏྟནྟི ཝིསམགཏིཡཱ ཨགནྟྭཱ ཨཏྟནོ ཝཱིཐིཡཱཝ གམནེན ནཀྑནཾ གམནཾ ཏཱཡཏི རཀྑཏཱིཏི ནཀྑཏྟཾ, ཏཾ པན ཨསྶཡུཛཱདིཝསེན སཏྟཝཱིསཏིཝིདྷཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཨསྶཡུཛོ ¶ བྷརཎཱི ཀཏྟིཀཱ རོཧཎཱི མིགསིརོ ཨདྡཱ པུནབྦསུ ཕུསྶོ ཨསྶལིསོ མཱགྷོ པུབྦཕགྒུཎཱི ཨུཏྟརཕགྒུཎཱི ཧཏྠོ ཙིཏྟཾ སྭཱཏི ཝིསཱཁཱ ཨནུརཱདྷཱ ཛེཊྛཱ མཱུལཾ པུབྦཱསལ༹ྷཾ ཨུཏྟརཱསལ༹ྷཾ སཱཝཎཾ དྷནསིཊྛཱ སཏབྷིསཏྟཾ པུབྦབྷདྡཔདཾ ཨུཏྟརབྷདྡཔདཾ རེཝཏཱི ཙཱཏི སཏྟཝཱིསཏི ནཀྑཏྟཱནི. ཏཱནི པན ཨཏྟནོ གམནཊྛཱནཾ ཨཱིསཀམྤི ན ཝིཛཧནྟི ཀིཉྩི སཱིགྷཾ ཀིཉྩི དནྡྷཾ, ཀདཱཙི སཱིགྷཾ, ཀདཱཙི དནྡྷཾ, ཨེཏྟོ ཨིཏོ ཙཱཏི ཨེཝཾ ཝིསམགཏིཡཱ ཨགནྟྭཱ ཡནྟཙཀྐེ པཊིཔཱཊིཡཱ ཡོཛིཏཱནི ཝིཡ སམཔྤམཱཎགཏིཡཱ ཨཏྟནོ ཝཱིཐིཡཱཝ གཙྪནྟཱནི མཎྜལཱཀཱརེན སིནེརུཾ པརིཝཏྟནྟི. ཨེཝཾ ཨིམཱནི ནཀྑནཾ གམནཾ ཏཱཡནྟི རཀྑནྟཱིཏི ནཀྑཏྟཱནཱིཏི ཝུཙྩནྟི. པོརཱཎཱ པན ཁརདྷཱཏུཝསེན ‘‘ནཀྑརནྟི ན ནསྶནྟཱིཏི ནཀྑཏྟཱནཱི’’ཏི ཨཱཝོཙུཾ, ‘‘ནཀྑཏྟཾ ཛོཏི རིཀྑཾ ཏཾ’’ ཨིཙྩེཏཱནི ནཀྑཏྟཏཱརཀཱནཾ ནཱམཱནི. ‘‘ཨུལུ༹ ཏཱརཱ ཏཱརཀཱ’’ཏི ཨིམཱནི པན སབྦཱསམྤི ཏཱརཀཱནཾ སཱདྷཱརཎནཱམཱནི. ཨོསདྷཱིཏི པན ཏཱརཀཱཝིསེསསྶ ནཱམཾ.
ཙིཏི སཉྙཱཎེ. སཉྙཱཎཾ ཙིཧནཾ ལཀྑཎཀརཎཾ. ཙེཏཏི. ཙིཧནཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཱིཀཱརནྟཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཨསྨཱ དྷཱཏུཏོ སཀི སངྐཱཡནྟི དྷཱཏུཏོ ཝིཡ ནིགྒཧཱིཏཱགམོ ན ཧོཏི. ཨེས ནཡོ ཨཉྙེསུཔི ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ.
པཏ གཏིཡཾ. པཏཏི. པཔཏཏི པཔཱཏཾ, པཔཏེཡྻཧཾ. པཱཔཏྟཾ ནིརཡཾ བྷུསཾ. ཨཧཾསདྡེན ཡོཛེཏབྦཾ, པཱཔཏྟཾ པཔཏིཏོསྨཱིཏི ཨཏྠོ. པཱཔཏྠ ནིརཡཾ བྷུསཾ, སོཀུམཱརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ, པཱཔཏྠ པཔཏིཏོཏི ཨཏྠོ. པརོཀྑཱཔདཉྷིཨེཏཾ དྭཡཾ. ‘‘པཱཝདཾ པཱཝདཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨུཔསགྒཔདསྶ དཱིགྷབྷཱཝོ, ཏཏོ ཨཾསདྡསྶ ཏྟཾཨཱདེསོ, ཨསདྡསྶ ཙ ཏྠཱདེསོ བྷཝཏི. ཨཙིནྟེཡྻོ ཧི པཱལི༹ནཡོ.
ཨཏ ¶ སཱཏཙྩགམནེ. སཱཏཙྩགམནཾ ནིརནྟརགམནཾ. ཨཏཏི. ཡསྨཱ པན ཨཏདྷཱཏུ སཱཏཙྩགམནཏྠཝཱཙིཀཱ, ཏསྨཱ བྷཝཱབྷཝཾ དྷཱཝནྟོ ཛཱཏིཛརཱབྱཱདྷིམརཎཱདིབྷེདཾ ཨནེཀཝིཧིཏཾ སཾསཱརདུཀྑཾ ཨཏཏི སཏཏཾ གཙྪཏི པཱཔུཎཱཏི ཨདྷིགཙྪཏཱིཏི ཨཏྟཱཏིཔི ནིབྦཙནམིཙྪིཏབྦཾ. ཨཏྠནྟརཝསེན པན ‘‘ཨཱཧིཏོ ཨཧཾམཱནོ ཨེཏྠཱཏི ཨཏྟཱ, ཨཏྟབྷཱཝོ’’ཏི ཙ ‘‘སུཁདུཀྑཾ ཨདཏི ཨནུབྷཝཏཱིཏི ཨཏྟཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཏྟམནོཏི པཱིཏིསོམནསྶེན གཧིཏམནོ’’ཏི ཙ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ, ཡཏྠ ཡཏྠ ཡཐཱ ཡཐཱ ཨཏྠོ ལབྦྷཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ ཏཐཱ ཏཐཱ ཨཏྠསྶ གཧེཏབྦཏོཏི.
ཙུཏ ཨཱསེཙནེ ཁརཎེ ཙ. ཙོཏཏི.
ཨཏི བནྡྷནེ. ཨནྟཏི. ཨནྟཾ. ཨནྟིཡཏིབནྡྷིཡཏི ཨནྟགུཎེནཱཏི ཨནྟཾ. ཨིདྷ ཨནྟ སདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ ཝུཙྩཏེ ‘‘ཨནྟཾ ཨནྟགུཎཾ ཨུདརིཡ’’ནྟི ཨེཏྠ དྭཏྟིཾསཱཀཱརནྟོགདྷཾ ཀུཎཔནྟཾ ཨནྟཾ ནཱམ. ‘‘ཀཱཡབནྡྷནསྶ ཨནྟོ ཛཱིརཏི. ཧརིཏནྟཾ ཝཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨནྟིམམརིཡཱདནྟོ ཨནྟོ ནཱམ. ‘‘ཨནྟམིདཾ བྷིཀྑཝེ ཛཱིཝིཀཱན’’ནྟི ཨེཏྠ ལཱམཀནྟོ. ‘‘སཀྐཱཡོ ཨེཀོ ཨནྟོ’’ཏི ཨེཏྠ ཀོཊྛཱསནྟོ. ‘‘ཨེསེཝནྟོ དུཀྑསྶ སཔྤཙྩཡསངྑཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཀོཊནྟོ. ཨིཙྩེཝཾ –
ཀུཎཔནྟཾ ¶ ཨནྟིམཉྩ, མརིཡཱདོ ཙ ལཱམཀཾ;
ཀོཊྛཱསོ ཀོཊི’མེ ཨཏྠོ, ཨནྟསདྡེན བྷཱསིཏཱ.
ཀིཏ ནིཝཱསེ རོགཱཔནཡནེ ཙ. ཀེཏཏི. སཱཀེཏཾ ན གརཾ, ནིཀེཏོ, ནིཀེཏཾ པཱཝིསི. ཨཱམོདམཱནོ གཙྪཏི སནྣིཀེཏཾ. ཏིཀིཙྪཏི, ཙིཀིཙྪཏི, ཙིཀིཙྪཱ, ཙིཀིཙྪཀོ. ཏཏྠ སཱཀེཏནྟི སཱཡཾ གཧིཏཝསནཊྛཱནཏྟཱ སཱཀེཏཾ, ཡཾསདྡལོཔོ.
ཡཏ པཏིཡཏནེ. པཏིཡཏནཾ ཝཱཡཱམཀརཎཾ. ཡཏཏི. ཡཏི, ཡཏཝཱ, པཡཏནཾ, ཨཱཡཏནཾ, ལོཀཱཡཏཾ. ཨེཏྠ ཨཱཡཏནནྟི ཨཱཡཏནཏོ ཨཱཡཏནཾ, ཙཀྑུརཱུཔཱདཱིནི. ཨེཏཱནི ཧི ཏཾདྭཱརཱརམྨཎཙིཏྟཙེཏསིཀཱ དྷམྨཱ སེན སེན ཨནུབྷཝནཱདིཀིཙྩེན ཨཱཡཏནྟི ཨུཊྛཧནྟི གྷཊནྟི ཝཱཡམནྟི ཨེཏེསཱུཏི ‘‘ཨཱཡཏནཱནཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཨེཏྠ པན ནཱིཏནུདྷཱཏཱུནཾ ཝསེནཔི ཨཱཡཏནསདྡཏྠོ ཝཏྟབྦོ སིཡཱ, སོ ཨུཏྟརི ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི.
ཨཱཡཏནསདྡོ ནིཝཱསཊྛཱནེ ཨཱཀརེ སམོསརཎཊྛཱནེ སཉྫཱཏིདེསེ ཀཱརཎེ ཙ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ལོཀེ ཨིསྶརཱཡཏནཾ ཝཱསུདེཝཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ནིཝཱསཊྛཱནེ ཨཱཡཏནསདྡོ ཝཏྟཏི. ‘‘སུཝཎྞཱཡཏནཾ རཛཏཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨཱཀརེ. སཱསནེ པན ‘‘མནོརམེ ཨཱཡཏནེ, སེཝནྟི ནཾ ཝིཧངྒམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སམོསརཎཊྛཱནེ. ‘‘དཀྑིཎཱཔཐོ གུནྣཾ ཨཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ སཉྫཱཏིདེསེ. ‘‘ཏཏྲ ཏཏྲེཝ སཀྑིབྷབྦཏཾ པཱཔུཎཱཏི སཏི སཏིཨཱཡཏནེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀཱརཎེ ཝཏྟཏཱིཏི ¶ ཝེདིཏབྦོ. སོ ཙ ནཱནཱཔཝཏྟིནིམིཏྟཝསེན གཧེཏབྦོ.
ནིཝཱསེ ཨཱཀཱརེ ཙེཝ, ཛཱཏིདེསེ ཙ ཀཱརཎེ;
སམོསརཎཊྛཱནེ ཙ, ཨཱཡཏནརཝོ གཏོ.
ལོཀཱཡཏཾ ནཱམ ‘‘སབྦཾ ཨུཙྪིཊྛཾ, སབྦཾ ནུཙྪིཊྛཾ. སེཏོ ཀཱཀོ, ཀཱལོ༹ བཀོ ཨིམིནཱ ཙ ཨིམིནཱ ཙ ཀཱརཎེནཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིནིརཏྠཀཀཱརཎཔཊིསཾཡུཏྟཾ ཏིཏྠིཡསཏྠཾ, ཡཾ ལོཀེ ‘‘ཝིཏཎྜསཏྠ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཡཉྩ སནྡྷཱཡ བོདྷིསཏྟོ ཨསམདྷུརོ ཝིདྷུརཔཎྜིཏོ ‘‘ན སེཝེ ལོཀཱཡཏིཀཾ, ནེཏཾ པཉྙཱཡ ཝཌྜྷན’’ནྟི ཨཱཧ. ཨཱཡཏིཾ ཧིཏཾ ཏེན ལོཀོ ན ཡཏཏི ན ཨཱིཧཏཱིཏི ལོཀཱཡཏཾ, ཀིནྟཾ? ཝིཏཎྜསཏྠཾ. ཏཉྷི གནྠཾ ནིསྶཱཡ སཏྟཱ པུཉྙཀྲིཡཱཡ ཙིཏྟམྤི ན ཨུཔྤཱདེནྟི. ཨཉྙཏྠཱཔི ཧི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ལོཀཱཡཏསིཔྤནྟི ‘ཀཱཀོ སེཏོ, ཨཊྛཱིནཾ སེཏཏྟཱ, བལཱཀཱ རཏྟཱ, ལོཧིཏསྶ རཏྟཏྟཱ’ཏི ཨེཝམཱདིནཡཔྤཝཏྟཾ པརལོཀནིབྦཱནཱནཾ པཊིསེདྷཀཾ ཝིཏཎྜསཏྠསིཔྤ’’ནྟི.
ཡུཏ ཛུཏ བྷཱསནེ. བྷཱསནཾ ཨུདཱིརཎཾ. ཡོཏཏི. ཛོཏཏི.
ཛུཏདིཏྟིཡཾ. ཛོཏཏི, ཝིཛྫོཏཏི. ཛུཏི, ཛོཏི. ཀཱརིཏེ ‘‘ཛོཏེཏི, ཛོཏཡིཏྭཱན སདྡྷམྨ’’ནྟི པཡོགཱ. ཨེཏྠ ཙ ཛུཏཱིཏི ཨཱལོཀོ སིརི ཝཱ. ཛོཏཱིཏི པཏཱཔོ. ཨཐ ཝཱ ཛོཏཱིཏི ཙནྡཱདཱིནི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏ སིརིམཱཝིམཱན ཝཏྠུཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཛོཏཱིཏི ཙནྡིམསཱུརིཡནཀྑཏྟཏཱརཀཱནཾ སཱདྷཱརཎནཱམ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཛོཏི ཛོཏིཔརཱཡཎོ’’ཏི ཝཙནཏོ ཡོ ཀོཙི ཛོཏཏི ཁཏྟིཡཀུལཱདཱིསུ ཛཱཏཏྟཱ ཙ རཱུཔསོབྷཱཡུཏྟཏྟཱ ཙ, སོ ‘‘ཛོཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི.
སིཏ ¶ ཝཎྞོ. སིཏདྷཱཏུ སེཏཝཎྞེ ཝཏྟཏི. ཀིཉྩཱཔེཏྠ ཝཎྞསཱམཉྙཾ ཝུཏྟཾ, ཏཐཱཔི ཨིདྷ ནཱིལཔཱིཏཱདཱིསུ སེཏཝཎྞོཡེཝ གཧེཏབྦོ པཡོགདསྶནཝསེན. སེཏཏི. སེཏཾ ཝཏྠཾ. ཝཱཙྩལིངྒཏྟཱ པན སེཏསདྡོ ཏིལིངྒོ གཧེཏབྦོ.
སེཏཾ སིཏཾ སུཙི སུཀྐཾ, པཎྜརཾ དྷཝལམྤི ཙ;
ཨཀཎྷཾ གོརམོདཱཏཾ, སེཏནཱམཱནི ཧོནྟི ཧི.
ཝཏུ ཝཏྟནེ. ཝཏྟཏི, པཝཏྟཏི, སཾཝཏྟཏི, ཨནུཝཏྟཏི, པརིཝཏྟཏི. པཝཏྟཾ.
ཀིལོཏ ཨདྡབྷཱཝེ. ཨདྡབྷཱཝོ ཏིནྟབྷཱཝོ. ཀིལོཏཏི, པཀིལོཏཏི, ཏེམེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཱརིཏེ པཀིལོཏེཏི, པཀིལོཏཡཏི. ཨུཎྷོདཀསྨིཾ པཀིལོཏཡིཏྭཱ, ཏེམེཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
ཝཏ ཡཱཙནེ. ཝཏཏི.
ཀིཏ ཉཱཎེ. ཀེཏཏི. ཀེཏནཾ, ཀེཏཀོ, སངྐེཏོ.
ཀཏི སུཏྟཛནནེ. སུཏྟཾ ཀནྟཏི.
ཀཏི ཚེདནེ. མཾསཾ ཀནྟཏི, ཝིཀནྟཏི, ཨཡོཀནྟོ. སལླཀནྟོ མཧཱཝཱིརོ. མཱ ནོ ཨཛྫ ཝིཀནྟིཾསུ, རཉྙོ སཱུདཱ མཧཱནསེ.
ཙཏཱི ཧིཾསཱགནྡྷེསུ. ཨཱིཀཱརནྟཏྟཱ ཨིམསྨཱ ནིགྒཧཱིཏཱགམོ ན ཧོཏི. ཙཏཏི.
ཏཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཐཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཐཱ ¶ གཏིནིཝཏྟིཡཾ. ཐཱཏི. ཨཝཏྠཱ, ཝཝཏྠཱནཾ, ཝཝཏྠིཏཾ, ཝནཐོ. ‘‘ཚེཏྭཱ ཝནཾ ཝནཐཉྩཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི མཧནྟཱ རུཀྑཱ ཝནཾ ནཱམ, ཁུདྡཀཱ པན ཏསྨིཾ ཝནེ ཋིཏཏྟཱ ཝནཐོ ནཱམ ཝུཙྩནྟི.
ཐུ ཐུཏིཡཾ. ཐཝཏི, ཨབྷིཏྠཝཏི. ཐཝནཱ, ཨབྷིཏྠཝནཱ, ཐུཏི, ཨབྷིཏྠུཏི.
ཡདི ཧི རཱུཔིནཱི སིཡཱ, པཉྙཱ མེ ཝསུམཏཱི ན སམེཡྻ;
ཨནོམདསྶིསྶ བྷགཝཏོ, ཕལམེཏཾ ཉཱཎཐཝནཱཡ.
ཏེཧི ཐུཏིཔྤསཏྠོ སོ, ཡེནིདཾ ཐཝིཏཾ ཉཱཎཾ, བུདྡྷསེཊྛོ ཙ ཐོམིཏོ. ཏཏྲ ཐཝནཱཏི པསཾསནཱ. པསཾསཱཡ ཧི ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི.
ཐཝནཱ ཙ པསཾསཱ ཙ, སིལཱགྷཱ ཝཎྞནཱ ཐུཏི;
པནུཏི ཐོམནཱ ཝཎྞོ, ཀཏྠནཱ གུཎཀིཏྟནཾ;
ཐེ སདྡསངྒྷཱཏེསུ. ཐཱིཡཏི, པཏིཏྠཱིཡཏི. ཐཱི. ཨཏྲིམཱ པཱལི༹ཡོ – ཨབྷིསཛྫཏི ཀུཔྤཏི བྱཱཔཛྫཏི པཏིཏྠཱིཡཏི, ཀོཔཉྩ དོསཉྩ ཨཔྤཙྩཡཉྩ པཱཏུཀརོཏི. ཐིཡོ ནཾ པརིབྷཱསིཾསཱུཏི. ཏཏྲ ‘‘ཐཱིཡཏི པཏིཏྠཱིཡཏཱི’’ཏིམཱནི ཨེཀཱརསྶཱིཡཱདེསཝསེན སམྦྷཱུཏཱནི. ཐཱིཡཏི སངྒྷཱཏཾ གཙྪཏི གབྦྷོ ཨེཏིསྶཱཏི ཐཱི. ཨཱཙརིཡཱ པན ཨིཏྠཱིསདྡསྶེཝ ཨེཝཾ ནིབྦཙནཾ ཝདནྟི, ན ཐཱིསདྡསྶ.
གབྦྷོ ཐཱིཡཏི ཨེཏིསྶཱ, ཨིཏི ཐཱི ཨིཏི ནོ རུཙི;
གབྦྷོ ཐཱིཡཏི ཨེཏིསྶཱ, ཨིཏི ཨིཏྠཱིཏི ཨཱཙརིཡཱ.
ཏེསཾ སུདུཀྐརོཝཱདེ, ‘‘ཨིཏྠཱི’’ཏི པདསམྦྷཝོ;
ཨཡཾ ཝིནིཙྪཡོ པཏྟོ, ནིཙྪཡཾ བྷོ སུཎཱཐ མེ.
ཐཱིསདྡེན ¶ སམཱནཏྠོ, ཨིཏྠཱིསདྡོ ཡཏོ ཏཏོ;
ཐཱིསདྡེ ལབྦྷམཱནཏྠཾ, ཨིཏྠཱིསདྡམྷི རོཔིཡ.
ཨཔྤཱནཾ བཧུཏཱ ཉཱཡེ, གཧིཏེ སཏི ཡུཛྫཏི;
ཏཐཱ ཧི ‘‘དྭེ དུཝེ, ཏཎྷཱ, ཏསིཎཱ’’ཏི ནིདསྶནཾ.
ཨཐ ཝཱ པན ‘‘ཨིཏྠཱི’’ཏི-ཨིདཾ ཝཎྞཱགམཱདིཏོ;
ནིརུཏྟིལཀྑཎེནཱཔི, སིཛ྄ཛྷཏཱིཏི པཀཱསཡེ.
ཨིཙྪཏཱིཏི ནརེ ཨིཏྠཱི, ཨིཙྪཱཔེཏཱིཏི ཝཱ པན;
ཨིདཾ ནིབྦཙནཉྩཱཔི ཉེཡྻཾ ནིབྦཙནཏྠིནཱ.
ཨཏྲིམཱནི ཨིཏྠཱིནམབྷིདྷཱནཱནི –
ཨིཏྠཱི ཐཱི ཝནིཏཱ ནཱརཱི, ཨབལཱ བྷཱིརུ སུནྡརཱི;
ཀནྟཱ སཱིམནིནཱི མཱཏུ-གཱམོ པིཡཱ ཙ ཀཱམིནཱི.
རམཎཱི པམདཱ དཡིཏཱ, ལལནཱ མཧིལཱ’ངྒནཱ;
ཏཱསཾཡེཝ ཙ ནཱམཱནི, ཨཝཏྠཱཏོ ཨིམཱནིཔི.
གོརཱི ཙ དཱརིཀཱ ཀཉྙཱ, ཀུམཱརཱི ཙ ཀུམཱརིཀཱ;
ཡུཝཏཱི ཏརུཎཱི མཱཎ-ཝིཀཱ ཐེརཱི མཧལླིཀཱ.
ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཝསྶིཀཱ གོརཱིཏིཔི དཱརིཀཱཏིཔི ཝུཙྩཏི. དསཝསྶིཀཱ ཀཉྙཱཏི ཝུཙྩཏི. ཨནིབྦིདྡྷཱ ཝཱ ཡོབྦནིཏྠཱི ཀཉྙཱཏི ཝུཙྩཏི. དྭཱདསཝསྶིཀཱ ཀུམཱརཱིཏིཔི ཝུཙྩཏི ཀུམཱརིཀཱཏིཔི. ཨཐོ ཛརཾ ཨཔྤཏྟཱ ཡུཝཏཱིཏིཔི ཏརུཎཱིཏིཔི མཱཎཝིཀཱཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཛརཾ པཏྟཱ པན ཐེརཱིཏིཔི མཧལླིཀཱཏིཔི ཝུཙྩཏི. པུརིསེསུཔི ཨཡཾ ནཡོ ཡཐཱརཧཾ ཝེདིཏབྦོ.
ཀིཉྩཱཔེཏྠ ཨེཝཾ ནིཡམོ ཝུཏྟོ, ཏཐཱཔི ཀཏྠཙི ཨནིཡམཝསེནཔི ཝོཧཱརོ པཝཏྟཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘རཱཛཱ ཀུམཱརམཱདཱཡ, རཱཛཔུཏྟཱི ཙ དཱརིཀ’’ནྟི ཙ ‘‘ཨཙྪཱ ཀཎྷཱཛིནཾ ཀཉྙ’’ནྟི ཙ ཨིམཱསཾ དྭིནྣཾ པཱལཱི༹ནཾ ཝསེན ཡཱ ཨིཏྠཱི དཱརིཀཱསདྡེན ཝཏྟབྦཱ, སཱ ཀཉྙཱསདྡེནཔི ཝཏྟབྦཱ ཛཱཏཱ. ཡཱཔི ¶ ཙ ཀཉྙཱསདྡེན ཝཏྟབྦཱ, སཱཔི དཱརིཀཱསདྡེན ཝཏྟབྦཱ ཛཱཏཱ. ཏཐཱ ‘‘རཱཛཱ ཀུམཱརམཱདཱཡ, རཱཛཔུཏྟཱི ཙ དཱརིཀ’’ནྟི ཙ ‘‘ཀུམཱརིཡེ ཨུཔསེནིཡེ, ནིཙྩཾ ནིགལ༹མཎྜིཏེ’’ཏི ཙ ཨིམཱསཾ པན པཱལཱི༹ནཾ ཝསེན ཡཱ ཨིཏྠཱི དཱརིཀཱསདེན ཝཏྟབྦཱ, སཱ ཀུམཱརིཀཱསདྡེནཔི ཝཏྟབྦཱ ཛཱཏཱ. ཡཱ ཙ པན ཀུམཱརཱིསདྡེན ཝཏྟབྦཱ, སཱཔི དཱརིཀཱསདྡེན ཝཏྟབྦཱ ཛཱཏཱ. ཨཔིཙེཏྠ ‘‘རཱཛཀཉྙཱ རུཙཱ ནཱམཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཏཏོ མདྡིམྤི ནྷཱཔེསུཾ, སིཝིཀཉྙཱ སམཱགཏཱ’’ཏི ཙ ཨིམཱསཾ དྭིནྣཾ པཱལཱི༹ནཾ དསྶནཏོ ཡཱ ཨནིབྦིདྡྷཱ ཝཱ ཧོཏུ ནིབྦིདྡྷཱ ཝཱ, ཡཱཝ ཛརཾ ན པཱཔུཎཱཏི, ཏཱཝ སཱ ཀཉྙཱཡེཝ ནཱམཱཏིཔི ཝེདིཏབྦཾ.
ཀེཙེཏྠ ཝདེཡྻུཾ – ཡཾ ཏུམྷེཧི ‘‘ཨཊྛཝསྶིཀཱ གོརཱིཏིཔི དཱརིཀཱཏིཔི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨེཏསྨིཾ པན ཝཙནེ ‘‘ཡདཱཧཾ དཱརཀོ ཧོམི, ཛཱཏིཡཱ ཨཊྛཝསྶིཀོ’’ཏི ཝཙནཏོ ཨཊྛཝསྶོ དཱརཀོ ཧོཏུ, ‘‘ཏཏྠདྡསཀུམཱརཾ སོ, རམམཱནཾ སཀེ པུརེ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ པན པུཏྟདཱརེཧི སཾཝདྡྷོ ཝེསྶནྟརམཧཱརཱཛཱ ཀཐཾ ‘‘ཀུམཱརོ’’ཏི ཝཏྟུཾ ཡུཛྫིསྶཏི དྭཱདསཝསྶཱཏིཀྐནྟཏྟཱ? ཡུཛྫཏེཝ བྷགཝཏོ ཨིཙྪཱཝསེན. བྷགཝཱ ཧི དྷམྨིསྶརཏྟཱ ཝོཧཱརཀུསལཏཱཡ ཙ ཡཾ ཡཾ ཝེནེཡྻཛནཱནུརཱུཔཾ དེསནཾ དེསེཏུཾ ཨིཙྪཏི, ཏཾ ཏཾ དེསེཏི ཨེཝ, ཏསྨཱ བྷགཝཏཱ ཏསྶ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨཏྠིཏཾ སནྡྷཱཡ ཀུམཱརཔརིཧཱརེན ཝདྡྷིཏཏྟཉྩ ཨེཝཾ དེསནཱ ཀཏཱ. ཏཐཱ ཧི ཨཱཡསྨཱ ཀུམཱརཀསྶཔོ ཀུམཱརཔརིཧཱརེན ཝདྡྷིཏཏྟཱ མཧལླཀོཔི སམཱནོ ཀུམཱརཀསྶཔོཏྭེཝ ཝོཧརིཡཏི. ‘‘ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱི’’ཏི ཨེཏྠ པན སིརསྨིཾ པལིཏེསུ ཛཱཏེསུཔི ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ ཏསྨིཾ ཐེརེ ཨདྷིམཏྟཝིསྶཱསོ ¶ ཧུཏྭཱ ཀོམཱརཝཱདེན ཨོཝདནྟོ ཀུམཱརཀོཏི ཨཝོཙཱཏི གཧེཏབྦཾ. ཨུདཱནཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘སཏྟཱ ཛཱཏདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ པཉྩདསཝསྶཾ, ཏཱཝ ཀུམཱརཀཱ, བཱལཱཏི ཙ ཝུཙྩནྟི, ཏཏོ པརཾ ཝཱིསཏིཝསྶཱནི ཡུཝཱནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
མནྠ མཏྠ ཝིལོལ༹ནེ. མནྠཏི. མནྠཉྩ མདྷུཔིཎྜིཀཉྩ ཨཱདཱཡ. ཨབྷིམཏྠཏི དུམྨེདྷཾ ཝཛིརཾཝམྷམཡཾ མཎིཾ. སིནེརུཾ མཏྠཾ ཀཏྭཱ.
ཀུཐི པུཐི ལུཐི ཧིཾསཱསཾཀིལེསེསུ. ཀུནྠཏི. ཀུནྠོ, ཀུནྠཀིཔིལླིཀཾ. དིསྭཱན པཏིཏཾ སཱམཾ, པུཏྟཀཾ པཾསུཀུནྠིཏཾ. པུནྠཏི. ལུནྠཏི.
ནཱཐ ཡཱཙནོཔཏཱཔིསྶརིཡཱསཱིསཱསུ. ནཱཐདྷཱཏུ ཡཱཙནེ ཨུཔཏཱཔེ ཨིསྶརིཡེ ཨཱསཱིསནེ ཙཱཏི ཙཏཱུསྭཏྠེསུ ཝཏྟཏི. ཏེནཱཧུ པོརཱཎཱ ‘‘ནཱཐཏཱིཏི ནཱཐོ, ཝེནེཡྻཱནཾ ཧིཏསུཁཾ ཨཱསཱིསཏི པཏྠེཏི, པརསནྟཱནགཏཾ ཝཱ ཀིལེསབྱསནཾ ཨུཔཏཱཔེཏི, ‘‘སཱདྷུ བྷིཀྑཝེ བྷིཀྑུ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཨཏྟསམྤཏྟིཾ པཙྩཝེཀྑེཡྻཱ’ཏིཨཱདིནཱ ཏཾ ཏཾ ཧིཏཔཊིཔཏྟིཾ ཡཱཙཏཱིཏི ཨཏྠོ, པརམེན ཙིཏྟིསྶརིཡེན སམནྣཱགཏོ སབྦསཏྟེ ཝཱ གུཎེཧི ཨཱིསཏི ཨབྷིབྷཝཏཱིཏི པརམིསྶརོ བྷགཝཱ ‘ནཱཐོ’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ནཱཐཏཱིཏི ནཱཐོ’’ཏི. སདྡསཏྠཝིདཱུ པན ཏེསུ ཙཏཱུསུ ཨཏྠེསུ ནཱཐ ནཱདྷ ཨིཏི དྷཱཏུདྭཡཾ པཋནྟི. ཨཏྟནོབྷཱསཏྟཱ པན ཏསྶ ‘‘ནཱཐཏེ ནཱདྷཏེ’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
ཨེཏྠ སིཡཱ ‘‘ཡདི ཡཱཙནཏྠེན ནཱཐཏཱིཏི ནཱཐོ, ཨེཝཾ སནྟེ ཡོ ཀོཙི ཡཱཙཀོ དལིདྡོ, སོ ཨེཝ ནཱཐོ ¶ སིཡཱ. ཡོ པན ཨཡཱཙཀོ སམིདྡྷོ, སོ ན ནཱཐཏི ན ཡཱཙཏཱིཏི ཨནཱཐོ སིཡཱ’’ཏི? ན, ནཱཐསདྡོ ཧི ཡཱཙནཏྠཱདཱིསུ པཝཏྟམཱནོ ལོཀསངྐེཏཝསེན ཨུཏྟམཔུརིསེསུ ནིརཱུལ༹ྷོ, བྷགཝཱ ཙ ཨུཏྟམེསུ སཱཏིསཡཾ ཨུཏྟམོ, ཏེན ཏཾ ཏཾ ཧིཏཔཊིཔཏྟིཾ ཡཱཙཏཱིཏི ནཱཐསདྡསྶཏྠོ ཝུཏྟོ. ཨནཱཐསདྡོ པན ཨིཏྟརཛནེསུ ནིརཱུལ༹ྷོ, སོ ཙ ཁོ ‘‘ན ནཱཐོཏི ཨནཱཐོ. ནཏྠི ནཱཐོ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ ཨནཱཐོ’’ཏི དབྦཔཊིསེདྷཝསེན, ན པན ‘‘ན ནཱཐཏི ན ཡཱཙཏཱིཏི ཨནཱཐོ’’ཏི དྷཱཏུཨཏྠཔཊིསེདྷཝསེན. ཡོ ཧི ཨཉྙསྶ སརཎཾ གཏི པཏིཊྛཱ ཧོཏི, སོ ནཱཐོ, ཡོ ཙ ཨཉྙསྶ སརཎཾ གཏི པཏིཊྛཱ ན ཧོཏི, ནཱཔི ཨཏྟནོ ཨཉྙོ སརཎཾ གཏི པཏིཊྛཱ ཧོཏི, སོ ཨནཱཐོཏི ཝུཙྩཏི སངྐེཏཝསེན. ཏཐཱ ཧི ‘‘སངྐེཏཝཙནཾ སཙྩཾ, ལོཀསམྨུཏིཀཱརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨིམསྶ པནཏྠསྶ ཨཱཝིབྷཱཝཏྠཾ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ ‘‘ལོཀནཱཐོ ཏུཝཾ ཨེཀོ, སརཎཾ སབྦཔཱཎིན’’ནྟི ཙ ‘‘ཨནཱཐཱནཾ བྷཝཾ ནཱཐོ’’ཏི ཙ –
‘‘ཨེཝཱཧཾ ཙིནྟཡིཏྭཱན, ནེཀཀོཊིསཏཾ དྷནཾ;
ནཱཐཱནཱཐཱནཾ དཏྭཱན, ཧིམཝནྟམུཔཱགམི’’ནྟི ཙ
པཱལི༹ཡོ ནིདསྶནཱནི བྷཝནྟི. ཡསྨཱ པན སཱསནེ ཙ ལོཀེ ཙ ཡཱཙཀོ ‘‘ནཱཐོ’’ཏི ན ཝུཙྩཏི, ཨཡཱཙཀོ ཙ ‘‘ཨནཱཐོ’’ཏི. ལོཀསྶ པན སརཎཾ ‘‘ནཱཐོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡསྶ སརཎཾ ན ཝིཛྫཏི, སོ ‘‘ཨནཱཐོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ སམིདྡྷོ ‘‘ནཱཐོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨསམིདྡྷོ ‘‘ཨནཱཐོ’’ཏི. ཏསྨཱ པཉྙཝཏཱ སབྦེསུ ཋཱནེསུ དྷཱཏུཨཏྠམཏྟེན ལོཀསམཉྙཾ ཨནཏིདྷཱཝིཏྭཱ ཡཐཱནུརཱུཔཾ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཨཡཉྩ ནཱིཏི སཱདྷུཀཾ མནསི ཀཱཏབྦཱ.
ཝིཐུ ¶ ཡཱཙནེ. ཝེཐཏི.
སཐ སེཋིལླེ. སཐཏི. སཐལོ ཧི པརིབྦཱཛོ, བྷིཡྻོ ཨཱཀིརཏེ རཛཾ. སིཋིལོཏིཔི པཱལི༹ དིསྶཏི. ཏདཱ ཋིཀཱརོ མུདྡྷཛོ གཧེཏབྦོ.
ཀཐི ཀོཊིལླེ. ཀནྠཏི.
ཀཏྠ སིལཱགྷཱཡཾ. ཀཏྠཏི, ཝིཀཏྠཏི. ཀཏྠནཱ, ཝིཀཏྠནཱ. ཏཏྠ ཀཏྠཏཱིཏི པསཾསཏི. ཝིཀཏྠཏཱིཏི ཝིརཱུཔཾ ཀཏྠཏི ཨབྷཱུཏཝཏྠུདཱིཔནཏོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘བཧུམྤི སོ ཝིཀཏྠེཡྻ, ཨཉྙཾ ཛནཔདཾ གཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ ཀཏྠཱི ཧོཏི ཝིཀཏྠཱི, སོ ཀཏྠཏི ‘ཨཧམསྨི སཱིལསམྤནྣོཏི ཝཱ ཝཏྟསམྤནྣོཏི ཝཱ ཝིཀཏྠཏཱི’ཏི’’ ཙ ཨཱདཡོ པཡོགཱ.
བྱཐ དུཀྑབྷཡཙལནེསུ. བྱཐཏི. བྷནྟཱ བྱཐིཏམཱནསཱ. ཏཏོ ཀུམཱརཱབྱཐིཏཱ, སུཏྭཱ ལུདྡསྶ བྷཱསིཏཾ. ཨིཏྠེཏཾ དྭཡཾ ཙལཉྩེཝ བྱཐཉྩ.
སུཐ ཀུཐ ཀཐ ཧིཾསཱཡཾ. སོཐཏི. ཀོཐཏི. ཀཐཏི.
པཐ གཏིཡཾ. པཐཏི. པཐོ. པཐོཏི མགྒོ. སོ དུཝིདྷོ མཧཱཛནེན པདསཱ པཊིཔཛྫིཏབྦོ པཀཏིམགྒོ ཙ པཎྜིཏེཧིནིབྦཱནཏྠིཀེཧི པཊིཔཛྫིཏབྦོ པཊིཔདཱསངྑཱཏོ ཨརིཡམགྒོ ཙཱཏི. ཏཏྠ པཀཏིམགྒོ ཨུཔྤནྣཀིཙྩཱཀིཙྩེཧི ཛནེཧི པཐིཡཏི གཙྪིཡཏཱིཏི པཐོ, པཊིཔདཱ པན ཨམཏམཧཱཔུརཾ གནྟུཀཱམེཧི ཀུལཔུཏྟེཧི སདྡྷཱཔཱཐེཡྻཾ གཧེཏྭཱ པཐིཡཏི པཊིཔཛྫིཡཏཱིཏི པཐོ. ཨཐ ཝཱ པཱཐེཏི ཀཱརཀཾ པུགྒལཾ གམེཏི ནིབྦཱནཾ སམྤཱཔེཏཱིཏི ཝཱ པཐོ ¶ , པཊིཔདཱཡེཝ. མགྒཱབྷིདྷཱནཾ ཙུརཱདིགཎེ མགྒདྷཱཏུཀཐནཊྛཱནེ ཀཐེསྶཱམ.
ཀཐ ནིཔྤཱཀེ. ཀཐཏི.
མཐ ཝིལོཐནེ. མཐཏི.
པོཐ པརིཡཱཡནབྷཱཝེ. པོཐཏི. པོཐཀོ. པོཐེཏཱིཏི ཨཡཾ ཙུརཱདིགཎེཔི ཝཏྟཏི. ཏེན ‘‘སམནྟཱ ཨནུཔརིཡེཡྻུཾ, ནིཔྤོཐེནྟཱ ཙཏུདྡིསཱ’’ཏི པཡོགོ དིསྶཏི.
གོཏྠ ཝཾསེ. གོཏྠཏི. གོཏྠུལོ, གོཏྠུ.
པུཐུ ཝིཏྠཱརེ. པོཐཏི. པུཐཝཱི.
ཐཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
དཀཱརནྟདྷཱཏུ
དཱ དཱནེ. ཨཱཔུབྦོ གཧཎེ. སདྡྷོ དཱནཾ དདཱཏི དེཏི, སཱིལཾ ཨཱདདཱཏི ཨཱདེཏི. ཨིམཱནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི ཏདྡཱིཔཀཏྟཱ. སདྡྷོ ཨསྶདྡྷཾ དཱནཾ དཱཔེཏི, སཱིལཾ ཨཱདཔེཏི, སམཱདཔེཏི. ཡེ དྷམྨམེཝཱདཔཡནྟི སནྟོ. ཨིམཱནི ཀཱརིཏཔདཱནི ཧེཏུཀཏྟུཔདཱནཱིཏི ཙ ཝུཙྩནྟི ཏདྡཱིཔཀཏྟཱ. སདྡྷེན དཱནཾ དཱིཡཏི, སཱིལཾ ཨཱདཱིཡཏི, སམཱདཱིཡཏི, ཨིམཱནི ཀམྨཔདཱནི ཏདྡཱིཔཀཏྟཱ. ཨཡཉྩ དཱ དཱནེཏི དྷཱཏུ སཱསནཱནུརཱུཔསུཏིཝསེན དིཝཱདིགཎཾ པཏྭཱ སུཔནཀྲིཡཾ ཝདནྟོ ‘‘དཱཡཏི ནིདྡཱཡཏི ནིདྡཱ’’ཏི སནཱམཔདཱནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི ཛནཡཏི. དཱནམཝཁཎྜནཉྩ ཝདནྟོ ‘‘དིཡཏི དཱནཾ དཱཏྟ’’ནྟི སནཱམཔདཱནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི ཛནཡཏི. སུདྡྷིཾཝདནྟོ ‘‘དཱཡཏི ཝེདཱཡཏི ཝོདཱན’’ནྟི སནཱམཔདཱནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི ཛནཡཏི, ཨིམསྨིཾ པན བྷཱུཝཱདིགཎེ དཱནཾ ཝདནྟོ ཨཱཔུབྦཝསེན གཧཎཉྩ ¶ ཝདནྟོ ‘‘དདཱཏི དེཏི ཨཱདདཱཏི ཨཱདེཏི དཱནཾ ཨཱདཱན’’ནྟི སནཱམཔདཱནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི ཛནཡཏི. ཏཐཱ ཀུཙྪིཏགམནཾ ཝདནྟོ ‘‘དཱཏི སུདྡཱཏི སུདྡོ སུདྡཱི’’ཏི སནཱམཔདཱནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི ཛནཡཏཱིཏི ཨཡཾ ཝིསེསོ དཊྛབྦོ. ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝམཉྙཏྲཱཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝིསེསོ ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦོ ནཡཉྙཱུཧི.
ཨིདཱནིསྶ ནཱམཔདཱནི ཏུམནྟཱདཱིནི བྲཱུམ. ‘‘དཱནཾ, དེཡྻཾ, དཱཏབྦཾ, བྲཧྨདེཡྻཾ, དིནྣཾ, དཱཡཀོ, དཱཡིཀཱ, དཀྑིཎཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི, ‘‘དཱཏུཾ, པདཱཏུཾ, དཱཏཝེ, པདཱཏཝེ, དཏྭཱ, དཏྭཱན, དདཱཏུན, དདིཏྭཱ, དདིཏྭཱན, དདིཡ, དཛྫཱ, དདིཡཱན, ཨཱདཱཏུཾ, ཨཱདཱཡ, ཨཱདིཡ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཙ ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཏཏྠ དཱནནྟི དཱཏབྦཾ, དདནྟི ཨེཏེནཱཏི ཨཏྠེ ན དེཡྻདྷམྨོ དཱནཙེཏནཱ ཙ ཝུཙྩཏི. ཀསྨཱ པན ཏཏྠ དིནྣསདྡོཡེཝ ཀཐིཡཏི, ན དཏྟསདྡོཏི? ཨཀཐནེ ཀཱརཎམཏྠི. ‘‘དཱནཾ དིནྣ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཧི དིནྣསདྡཊྛཱནེ དཏྟསདྡོ ན དིསྶཏི, ཏསྨཱ ན ཀཐིཡཏི.
གུཎབྷཱུཏོ དཏྟསདྡོ, ན དིཊྛོ ཛིནབྷཱསིཏེ;
‘‘མནསཱ དཱནཾ མཡཱ དིནྣཾ’’, ཨིཏི དིནྣཔདཾ ཝིཡ.
‘‘དེཝདཏྟོ ཡཉྙདཏྟོ, དཏྟོ’’ ཨིཏི ཙ ཨཱདིཀོ;
པཎྞཏྟིཝཙནེ དིཊྛོ, སམཱསབྱཱསཏོ པན.
ཏསྨཱ ‘‘དེཝདཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ‘‘དེཝེན དིནྣོ’’ཏི སམཱསཾ ཀཏྭཱ པཎྞཏྟིཝཙནཏྟཱ དིནྣསདྡསྶ དཏྟཱདེསོ ཀཱཏབྦོ སཱསནཱནུརཱུཔེན. ཨུཔརི ཧི ‘‘དིནྣསྶ དཏྟོ ཀྭཙི པཎྞཏྟིཡ’’ནྟི ལཀྑཎཾ པསྶིསྶཐ. ཨཡམེཝ ཧི སཱསནེ ནཱིཏི ཨཝིལངྒྷནཱིཡཱ. ཨིདཾ པནེཏྠ ཝཝཏྠཱནཾ –
སཀྐཊེ དཏྟསདྡོཝ, དིནྣསདྡོ ན དིསྶཏི;
བྱཱསམྷི དིནྣསདྡོཝ, དཏྟསདྡོ ན པཱལི༹ཡཾ.
‘‘མནསཱ ¶ དཱནཾ མཡཱ དིནྣཾ, དཱནཾ དིནྣོ’’ཏིཨཱདིསུ;
‘‘དྷམྨདིནྣཱ མཧཱམཱཡཱ’’, ཨིཙྩཱདཱིསུ ཙ པཱལི༹སུ.
ཨིཏི བྱཱསསམཱསཱནཾ, ཝསཱ དྭེདྷཱ པཝཏྟཏི;
དིནྣསདྡོཏི དཱིཔེཡྻ, ན སོ སཀྐཊབྷཱསིཏེ.
གུཎབྷཱུཏོ དཏྟསདྡོ, ཨསམཱསམྷི ཀེཝལོ;
ན དིསྶཏི མུནིམཏེ, དིནྣསདྡོཝ ཀེཝལོ.
ཏེནེཝ དིནྣསདྡསྶ, དཏྟཱདེསོ ཀཏོ མཡཱ;
‘‘དཏྟཾ སིརཔྤདཱན’’ནྟི, ཀཝཡོ པན ཨབྲཝུཾ.
ཨེདིསོ པཱལི༹ཡཾ ནཏྠི, ནཡོ ཏསྨཱ ན སོ ཝརོ;
‘‘དཏྟོ’’ཏི བྷཱུརིདཏྟསྶ, སཉྙཱ པཎྞཏྟིཡཾ གཏཱ.
‘‘བྲཧྨདཏྟོ བུདྡྷདཏྟོ, དཏྟོ’’ ཨིཏི ཧི སཱསནེ;
པཎྞཏྟིཡཾ དཏྟསདྡོ, ཨསམཱསསམཱསིཀོ.
‘‘པརདཏྟབྷོཛན’’ནྟི, ཨེཝམཱདཱིསུ པཱལི༹སུ;
སམཱསེ གུཎབྷཱུཏོཡཾ, དཏྟསདྡོ པཏིཊྛིཏོ.
‘‘མནསཱ དཱནཾ མཡཱ དིནྣཾ, དཱནཾ དིནྣོ’’ཏིཨཱདིསུ;
གུཎབྷཱུཏོ དིནྣསདྡོ, ཨསམཱསམྷི དིསྶཏི.
‘‘དིནྣཱདཱཡཱི དྷམྨདིནྣཱ’’, ཨིཙྩེཝམཱདཱིསུ པན;
སམཱསེ གུཎཔཎྞཏྟི-བྷཱཝེནེས པདིསྶཏི.
ཀོཙི ¶ པན སདྡསཏྠཝིདཱུ གརུ ཨེཝཾ སདྡརཙནམཀཱསི –
‘‘ཡསྶངྐུརེཧི ཛིམུཏམྦུཛལོདིཏེཧི,
ཝཱཏེརིཏེཧི པཏིཏེཧི སུཎེཧི ཏེཧི.
ཛེནནྟཙཱིཝརམསོབྷཐ བྲཧྨདཏྟཾ,
ཝནྡཱམི ཏཾ ཙལདལཾ ཝརབོདྷིརུཀྑ’’ནྟི.
ཨེཏྠ ཙ བྲཧྨདཏྟནྟི ཨིདཾ སཀྐཊབྷཱསཱཏོ ནཡཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ན པཱལི༹ཏོ. པཱལི༹ནཡཉྷིཔཏྭཱ ‘‘བྲཧྨདཏྟིཡ’’ནྟི ཝཱ ‘‘བྲཧྨདིནྣ’’ནྟི ཝཱ ‘‘དེཝདཏྟིཡ’’ནྟི ཝཱ ‘‘དེཝདིནྣ’’ནྟི ཝཱ རཱུཔེན བྷཝིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘བོདྷིསཏྟོ ཙ མདྡཱི ཙ སམྨོདམཱནཱ སཀྐདཏྟིཡེ ཨསྶམེ ཝསིཾསཱུ’’ཏི པཱལི༹ནཡཱནུརཱུཔོ ཨཊྛཀཐཱཔཱཋོ དིསྶཏི. ཏསྨཱ ཨེཏྠེཝཾ ཝདཱམ –
‘‘དཏྟསདྡསྶ ཋཱནམྷི, ‘‘དཏྟིཡ’’ནྟི རཝོ གཏོ;
དེཝདཏྟིཡཔཏྟོ ཙ, ཨསྶམོ སཀྐདཏྟིཡོ’’ཏི.
ཨཡཾ ནཱིཏི སཱདྷུཀཾ མནསི ཀཱཏབྦཱ. ཨཏྲ པན པརིཔུཎྞཱཔརིཔུཎྞཝསེན ཡཐཱརཧཾ པདཀྐམོ བྷཝཏི.
དདཱཏི, དདནྟི. དདཱསི, དདཱཐ. དདཱམི, དདཱམ. དདཱཏུ, དདནྟུ. དདཱཧི, དདཱཐ. དདཱམི, དདཱམ, དདཱམསེ. དདེཡྻ, དདེ, དཛྫཱ. དཛྫཱ སཔྤུརིསོ དཱནཾ. དདེཡྻུཾ, དཛྫུཾ. པིཏཱ མཱཏཱ ཙ ཏེ དཛྫུཾ. དདེཡྻཱསི, དཛྫཱསི, དཛྫེསི ཨིཙྩཔི. དཛྫཱསི ཨབྷཡཾ མམ. མཱཏརཾ ཀེན དོསེན, དཛྫཱསི དཀརཀྑིནོ. སཱིལཝནྟེསུ དཛྫེསི, དཱནཾ མདྡི ཡཐཱརཧཾ. དདེཡྻཱཐ, དཛྫཱཐ. དདེཡྻཱམི, དཛྫཱམི, དདེཡྻཱམ, དཛྫཱམ. དདེཐ, དདེརཾ. དདེཐོ, དདེཡྻཱཝ྄ཧོ, དཛྫཱཝ྄ཧོ. དདེཡྻཾ, དཛྫཾ. ནེཝ དཛྫཾ མཧོསདྷཾ. དདེཡྻཱམྷེ, དཛྫཱམྷེ. ཨཡམསྨཱཀཾ ཁནྟི. གརཱུནཾ པན ཁནྟི ཨཉྙཐཱ བྷཝཏི. ཏཐཱ ཧི –
གརཱུ ‘‘དཛྫཏི དཛྫནྟི’’, ཨིཏིཨཱདིནཡེན ཏུ;
ཨཊྛནྣམྤི ཝིབྷཏྟཱིནཾ, ཝསེནཱཧུ པདཀྐམཾ.
པཱལི༹ཾ ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ, ཏཉྩེ ཡུཛྫཏི གཎྷཐ;
ན ཧི སབྦཔྤཀཱརེན, པཱལི༹ཡོ པཊིབྷནྟི ནོ.
ཏཏྠ ¶ ཨསྨཱཀཾ ཁནྟིཡཱ ‘‘དཛྫཱ དཛྫ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཡྻཀཱརསཧིཏེཡེཝ སཏྟམིཡཱ པདརཱུཔེ སིཛ྄ཛྷནྟི. ‘‘དཛྫཱ སཔྤུརིསོ དཱན’’ནྟི ཨེཏྠ ཧི ‘‘དཛྫཱ ཨིདཾ ‘‘དདེཡྻཱ’’ཏི པདརཱུཔཾ པཏིཊྛཔེཏྭཱ ཡྻཀཱརེ པརེ སརལོཔཾ ཀཏྭཱ ཏཏོ ཏིཎྞཾ བྱཉྫནཱནཾ སཾཡོགཉྩ ཏཱིསུསཉྙོགབྱཉྫནེསུ དྭིནྣཾ སརཱུཔཱནམེཀསྶ ལོཔཉྩ དྱཀཱརསཉྙོགསྶ ཙ ཛཀཱརདྭཡཾ ཀཏྭཱ ཏཏོ དཱིགྷཝསེནུཙྩཱརིཏབྦཏྟཱ ཨནིམིཏྟཾ དཱིགྷབྷཱཝཾ ཀཏྭཱ ནིཔྥཛྫཏི. ཨེཝཾ སཱསནསྶཱནུརཱུཔོ ཝཎྞསནྡྷི བྷཝཏི. དུཝིདྷོ ཧི སནྡྷི པདསནྡྷི ཝཎྞསནྡྷཱིཏི. ཏེསུ ཡཏྠ པདཙྪེདོ ལབྦྷཏི, སོ པདསནྡྷི. ཡཐཱ? ཏཏྲཱཡཾ. ཡཏྠ པན ན ལབྦྷཏི, སོ ཝཎྞསནྡྷི. ཡཐཱ? ཨཏྲཛོ. ཡཐཱ ཙ སུགཏོ, ཡཐཱ ཙ པདྡྷཱནི. ཨེཝཾ དུཝིདྷེསུ སནྡྷཱིསུ ‘‘དཛྫཱ’’ཏི ཨཡཾ ཝཎྞསནྡྷི ཨེཝ.
ཨཔརོཔི རཱུཔནཡོ བྷཝཏི ཏྭཱཔཙྩཡནྟཝསེན –
‘‘ཨཡཾ སོ ཨིནྡཀོ ཡཀྑོ, དཛྫཱ དཱནཾ པརིཏྟཀཾ;
ཨཏིརོཙཏི ཨམྷེཧི, ཙནྡོ ཏཱརགཎེ ཡཐཱ’’ཏི
དསྶནཏོ. ཨེཏྠ ཧི དཛྫཱཏི དཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ པན དཏྭཱསདྡེན སམཱནཏྠཾ ‘‘དདིཡྻ’’ ཨིཏི པདརཱུཔཾ པཏིཊྛཔེཏྭཱ ཡྻཀཱརེ པརེ སརལོཔཾ ཀཏྭཱ སཉྙོགེསུ སརཱུཔལོཔཉྩ ཏཏོ དྱཀཱརསཉྙོགསྶ ཛྫཀཱརདྭཡཾ དཱིགྷཏྟཉྩ ཀཏྭཱ ནིཔྥཛྫཏི.
ཨཐཱཔརོཔི རཱུཔནཡོ བྷཝཏི ཀམྨནི ཡཔཙྩཡཝསེན. ཏཐཱ ཧི ‘‘པེཏཱནཾ དཀྑིཎཾ དཛྫཱ’’ཏི ཙ ‘‘དཀྑིཎཱ དཛྫཱ’’ཏི ཙ དྭེ པཱཋཱ དིསྶནྟི. ཏཏྠ པཙྪིམསྶ དཛྫཱཏི དཱཏབྦཱཏི ཨཏྠོ ཀམྨནི ཡཔཙྩཡཝསེན. ཨིདྷ པན དཱདྷཱཏུཏོ ཡཔཙྩཡཾ ཀཏྭཱ དྷཱཏུསྶ དྭིཏྟཉྩ པུབྦསྶ རསྶཏྟཉྩ ཏཏོ ཡཀཱརེ པརེ ¶ སརལོཔཾ སཉྙོགབྷཱཝཉྩ ཛྫཀཱརདྭཡཉྩ ཨིཏྠིལིངྒཏྟཱ ཨཱཔཙྩཡཱདིཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘དཛྫཱ’’ཏི ནིཔྥཛྫཏི. ཨེཝཾ ‘‘དཛྫཱ དདེཡྻཱ’’ཏི ཙ ‘‘དཛྫཱ དདིཡྻ དཏྭཱ’’ཏི ཙ ‘‘དཛྫཱ དཱཏབྦཱ’’ཏི ཙ ཨེཏཱནི པཙྩེཀཾ པརིཡཱཡཝཙནཱནི བྷཝནྟི. ‘‘དཛྫུཾ. དཛྫཱསི, དཛྫཱཐ. དཛྫཱམི, དཛྫཱམ. དཛྫཱཝ྄ཧོ, དཛྫ’’ནྟི ཨེཏཱནིཔི ‘‘དདེཡྻུཾ དདེཡྻཱསཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པདརཱུཔཱནི པཏིཊྛཔེཏྭཱ ཡྻཀཱརེ པརེ སརལོཔཾ སཉྙོགེསུ སརཱུཔལོཔཾ དྱཀཱརསམཉྙོགསྶ ཛྫཀཱརདྭཡཉྩ ཀཏྭཱ ནིཔྥཛྫནྟི. ཨེཏེསུ དཛྫཱསཱིཏི ཡཾ རཱུཔཾ ཏསྶཱཝཡཝསྶ ཨཱཀཱརསྶ ཨེཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཨཔརམྤི ‘‘དཛྫེསཱི’’ཏི རཱུཔཾ བྷཝཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཨེས ནཡོ ཨཉྙཏྲཱཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦོ.
ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝསྶ ཧི སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ པཱལི༹ནཡོ ཨཙིནྟེཡྻོཡེཝ ཧོཏི, གམྦྷཱིརོ དུཀྑོགཱལ༹ྷོ, ན ཡེན ཀེནཙི ལཀྑཎེན སཱདྷེཏབྦོ, ཡཐཱཏནྟི ཝིརཙིཏེཧེཝ ལཀྑཎེཧི སཱདྷེཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཁཏྟིཡཱ ཏིཏྠིཡཱ ཙེཏིཡཱནཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡཀཱརེ པརེ སརལོཔོ བྷཝཏི, ཏེན ‘‘ཨཐེཏྠེཀསཏཾ ཁཏྱཱ. ཨེཝམྤི ཏིཏྠྱཱ པུཐུསོ ཝདནྟི. ཨཱརཱམརུཀྑཙེཏྱཱནཱི’’ཏི པཡོགཱ དིསྶནྟི. ཏཐཱ ‘‘སཱཀཙྪཏི ཏཙྪ’’ནྟི ཨེཏྠཱཔི ‘‘སཧ ཀཐཡཏཱི’’ཏིཝཱ ‘‘སཾཀཐཡཏཱི’’ཏི ཝཱ ‘‘ཏཐྱ’’ནྟི ཙ པདརཱུཔཾ པཏིཊྛཔེཏྭཱ སཧསདྡསྶ ཧཀཱརལོཔཾ, སཾསདྡེ ཙ ནིགྒཧཱིཏལོཔཾ ཀཏྭཱ སཀཱརགཏསྶ སརསྶ དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ ཡཀཱརེ པརེ སརལོཔཾ ཀཏྭཱ ཏཏོ ཐྱཀཱརསཉྙོགསྶ ཙྪཡུགཾ ཀཏྭཱ ཝིསབྷཱགསཉྙོགེ ཨེཀོ ཨེཀསྶ སབྷཱགཏྟམཱཔཛྫཏི. ཏེན ‘‘སཱཀཙྪཏི ཏཙྪ’’ནྟི རཱུཔཱནི སིཛ྄ཛྷནྟི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨཉྙམཉྙཾ སཱཀཙྪིཾསུ. ཀཱལེན དྷམྨསཱཀཙྪཱ. བྷཱུཏཾ ཏཙྪཾ. ཡཐཱཏཐིཡཾ ཝིདིཏྭཱཔི དྷམྨཾ, སམྨཱ སོ ལོཀེ པརིབྦཛེཡྻཱ’’ཏི ¶ སཝིཀཔཱནི པཡོགཱནི དིསྶནྟི. ‘‘ནཛྫཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ‘‘ནདིཡཱ’’ཏིཨཱདཱིནི པདརཱུཔཱནི པཏིཊྛཔེཏྭཱ ཝཎྞསནྡྷིཝསེན ཡཀཱརེ པརེ ལོཔཝིདྷི ལབྦྷཏིཡེཝ. ཝིཝིདྷོ ཧི སཱསནཱནུཀཱུལོ རཱུཔནིཔྥཱདནུཔཱཡོ, ཨུཔརི ཙ ཨེཏེསཾ སཱདྷནཏྠཾ ‘‘སརལོཔོ ཡམནརཱདཱིསཱུ’’ཏིཨཱདཱིནི ལཀྑཎཱནི བྷཝིསྶནྟི. ཏཏྠ –
‘‘དཛྫཱ དཛྫུ’’ནྟིཨཱདཱིནི, སཏྟམཱིནཾ ཝསེན མེ;
ཝུཏྟཱནི ཡོགིརཱཛསྶ, སཱསནཏྠཾ མཧེསིནོ.
ཨཏྲིདཾ ཝཏྟབྦཾ, ཀིཉྩཱཔི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ‘‘མཱཏརཾ ཏེན དོསེན, དཛྫཱཧཾ དཀརཀྑིནོ’’ཏི ཨེཏྠ དཛྫནྟི པདསྶ ‘‘དམྨཱི’’ཏི ཝཏྟམཱནཱཝསེན ཝིཝརཎཾ ཀཏཾ, ཏཐཱཔི སཏྟམཱིཔཡོགོཡེཝ. ཨཱཙརིཡཱ ཧི ‘‘སཏྟམཱིཔཡོགོ ཨཡ’’ནྟི ཛཱནནྟཱཔི ‘‘ཀདཱཙི ཨཉྙེ པརིཀཔྤཏྠམྤི གཎྷེཡྻུ’’ནྟི ཨཱསངྐཱཡ ཨེཝཾ ཝིཝརཎམཀཾསུ. ཏཐཱ ཀིཉྩཱཔི ཏེཧི ‘‘ཨནཱཔརཱདྷཀམྨནྟཾ, ན དཛྫཾ དཀརཀྑིནོ’’ཏི ཨེཏྠ ན དཛྫནྟི པདསྶ ‘‘ནཱཧཾ དཀརཀྑསྶ དསྶཱམཱི’’ཏི བྷཝིསྶནྟཱིཝསེན ཝིཝརཎཾ ཀཏཾ, ཏཐཱཔི སཏྟམཱིཔཡོགོཡེཝ, ཨནཱགཏཾ པན པཊིཙྩ ཝཏྟབྦཏྠཏྟཱ ཨེཝཾ ཝིཝརཎཾ ཀཏཾ. ‘‘ནེཝ དཛྫཾ མཧོསདྷ’’ནྟི ཨེཏྠ པན ‘‘ན ཏྭེཝ དདེཡྻ’’ནྟི སཏྟམཱིཔཡོགཝསེནེཝ ཝིཝརཎཾ ཀཏནྟི. ཨེཝཾ དཛྫཾཔདསྶ ཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨིདཱནི པརོཀྑཱདིཝསེན པདཀྐམོ ཀཐིཡཏི. ‘‘དད, དདཱུ. དདཱུ’’ཏི ཙ ཨིདཾ ‘‘ནཱརདོ ཨིཏི ནཱམེན, ཀསྶཔོ ཨིཏི མཾ ཝིདཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིདཱུསདྡེན སམཾ. དདེ, དདིཏྠ, དདཾ, དདིམྷ. དདིཏྠ, དདིརེ. དདིཏྠོ, དདིཝ྄ཧོ.
ཨེཏྠ ཙ དདིཏྠོཏི ཨིདཾ ‘‘སཉྫགྒྷིཏྠོ མཡཱ སཧ. མཱ ཀིསིཏྠོ མཡཱ ཝིནཱ. མཱ ནཾ ཀལལེ ཨཀྐམིཏྠོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ‘‘སཉྫགྒྷིཏྠོ’’ཏིཨཱདཱིཧི ¶ སམཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཏྠ ལབྦྷམཱནཝསེན སདིསཏཱ ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦཱ. དདཾ, དདིམྷེ. པརོཀྑཱསཧིབྷརཱུཔཱནི.
ཨདདཱ, ཨདདཱུ. ཨདདེ, ཨདདཏྠ. ཨདདཾ, ཨདདམྷ. ཨདདཏྠ, ཨདདཏྠུཾ. ཨདདསེ, ཨདདཝ྄ཧཾ. ཨདདིཾ ཨདདམྷསེ. ཨིཏི ཨནཀཱརཔུབྦམྤི རཱུཔཾ གཧེཏབྦཾ ‘‘ཡེསཾ ནོ ན དདམྷསེ’’ཏི དསྶནཏོ. ཧིཡྻཏྟནཱིསཧིཏརཱུཔཱནི.
ཨདདི, ཨདདུཾ, ཨདདིཾསུ. ཨདདོ, ཨདདིཏྠ. ཨདདིཾ, ཨདདིམྷཱ. ཨདདཱ, ཨདདཱུ. ཨདདསེ, ཨདདིཝ྄ཧཾ. ཨདདཾ, ཨདདིམྷེ. ཨཛྫཏནཱིསཧིཏརཱུཔཱནི.
‘‘དདིསྶཏི, དདིསྶནྟི’’ ཨིཙྩཱདི སབྦཾ ནེཡྻཾ. བྷཝིསྶནྟཱིསཧིཏརཱུཔཱནི.
‘‘ཨདདིསཱ, དདིསྶཱ, ཨདདིསྶཾསུ, དདིསྶཾསུ’’ ཨིཙྩཱདི ཙ སབྦཾ ནེཡྻཾ. ཀཱལཱཏིཔཏྟིསཧིཏརཱུཔཱནི.
ཨཔརཱནིཔི ཝཏྟམཱནཱདིསཧིཏརཱུཔཱནི བྷཝནྟི. དེཏི, དེནྟི. དེསི, དེཐ. དེམི, དམྨི, དེམ, དམྨ. དེཏུ, དེནྟུ. དེཧི, དེཐ. དེམི, དམྨི, དེམ, དམྨ. ཨཏྟནོཔདཱནི ཨཔྤསིདྡྷཱནི. སཏྟམཱིནཡོ ཙ པརོཀྑཱནཡོ ཙ ཨཔྤསིདྡྷོ. ཧིཡུཏྟནཱིནཡོ པན ཨཛྫཏནཱིནཡོ ཙ ཀོཙི ཀོཙི པསིདྡྷོ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཏྟཱ, སཀྐཱ ཙ ‘‘ཨདཱ, ཨདཱུ, ཨདོ, ཨད’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏུཾ. ཏཐཱ ཧི ནཡོ དིསྶཏི. ཨདཱ དཱནཾ པུརིནྡདོ. ཝརཉྩེམེ ཨདོ སཀྐ. བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨདཾ གཛཾ. ཨདཱསིམེ. ཨདཾསུ ཏེ མམོཀཱསཾ. ཨདཱསིཾ བྲཱཧྨཎེ ཏདཱཏི. ‘‘དསྶཏི, དསྶནྟི’’ ཨིཙྩཱདི སབྦཾ ནེཡྻཾ. ‘‘ཨདསྶཱ, དསྶཱ, ཨདསྶཾསུ, དསྶཾསུ, དསྶིཾསུ’’ ཨིཙྩཱདི ཙ སབྦཾ ནེཡྻཾ.
ཏཐཱ ¶ ཨཱདདཱཏི, ཨཱདདནྟི. ཨཱདདཱསི, ཨཱདདཱཐ. ཨཱདདཱམི, ཨཱདདཱམ. ཀཙྩཱཡནམཏེ ‘‘ཨཱདཏྟེ’’ཏི ཨཏྟནོཔདཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ‘‘ཨཱདདཱཏུ, ཨཱདདེཡྻ’’ ཨིཙྩཱདི སབྦཾ ནེཡྻཾ. ཨཱདེཏུ ཨཱདེཡྻ ཨིཙྩཱདི ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཝམེཝ ཙ ‘‘དཱཔེཏི, ཨཱདཱཔེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནིཔི ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏབྦཱནི.
དཱཀུཙྪིཏེ གམནེ. དཱཏི. སུདྡཱཏི. སུདྡོ, སུདྡཱི. ཏཏྠ སུདྡོཏི སུདྡཱཏཱིཏི སུདྡོ, པརཔོཐནཱདིལུདྡཱཙཱརཀམྨུནཱ དཱརུཀམྨཱདིཁུདྡཱཙཱརཀམྨུནཱ ཙ ལཧུཾ ལཧུཾ ཀུཙྪིཏཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི སུ ཨིཏི སཱིགྷཏྠེ ནིཔཱཏོ, དཱ ཨིཏི གརཧཏྠོ དྷཱཏུ ཀུཙྪིཏགཏིཝཱཙཀཏྟཱ. སུདྡསྶ བྷརིཡཱ སུདྡཱི.
དུ གཏིཡཾ. དཝཏི. དུམོ. ཨེཏྠ ཙ དཝཏི གཙྪཏི མཱུལཀྑནྡྷསཱཁཱཝིཊཔཔཏྟཔལླཝཔུཔྥཕལེཧི ཝུདྡྷིཾ ཝིརཱུལ༹ྷིཾ ཝེཔུལླཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི དུམོ.
དེསོདྷནེ. སོདྷནཾ པརིཡོདཱཔནཾ. དཱཡཏི. དཱཡནཾ. ཡཐཱ གཱཡཏི, གཱཡནཾ. དཱཡིཏུཾ, དཱཡིཏྭཱ, དྷཱཏཱཝཡཝསྶེཀཱརསྶ ཨཱཡཱདེསོ. ‘‘དཱཏུཾ, དཏྭཱ’’ ཨིཙྩཔི རཱུཔཱནི.
ཏཏྲ དཱཏུནྟི སོདྷེཏུཾ. དཏྭཱཏི སོདྷེཏྭཱཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘བཱལོ ཨབྱཏྟོ ནཔྤཊིབལོ ཨནུཡུཉྫིཡམཱནོ ཨནུཡོགཾ དཱཏུ’’ནྟི ཨེཏྠ དཱཏུནྟི པདསྶ སོདྷེཏུནྟི ཨཏྠོ. ཀེཙི ‘‘དཱནཏྠ’’ནྟི ཨཏྠཾ ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཏྟཾ. ན ཧི ཡོ པརེཧི ཨནུཡུཉྫིཡཏི, སོ ཨནུཡོགཾ དེཏི ནཱམཱཏི. ཏསྨཱ ‘‘ཨཱཙརིཡསྶ ཨནུཡོགཾ དཏྭཱ བཱརཱཎསིཾ པཙྩཱགཙྪཱི’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཨནུཡོགཾ དཏྭཱཏི ཨནུཡོགཾ སོདྷེཏྭཱཏི ཨཏྠོཡེཝ གཧེཏབྦོ. ཏཐཱ ¶ ཧི པུབྦཱཙརིཡེཧི ‘‘ཨནུཡོགདཱཔནཏྠ’’ནྟི ཨེཏསྨིཾ པདེསེ ཨེསོཡེཝཏྠོ ཝིབྷཱཝིཏོ. ཀཐཾ? ཨནུཡོགདཱཔནཏྠནྟི ཨནུཡོགཾ སོདྷཱཔེཏུཾ. ཝིམདྡཀྑམཉྷི སཱིཧནཱདཾ ནདནྟོ ཨཏྠཏོ ཨནུཡོགཾ སོདྷེཏི ནཱམ, ཨནུཡུཉྫནྟོ ཙ ནཾ སོདྷཱཔེཏི ནཱམཱཏི. ཨིདམྤི ཙ ཏེཧི ཝུཏྟཾ. དཱཏུནྟི སོདྷེཏུཾ. ཀེཙི ‘‘དཱནཏྠ’’ནྟི ཨཏྠཾ ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཏྟཾ. ན ཧི ཡོ སཱིཧནཱདཾ ནདཏི, སོ ཨེཝ ཏཏྠ ཨནུཡོགཾ དེཏཱིཏི. སམནྟཔཊྛཱནམཧཱཔཀརཎ སཾཝཎྞནཱཡམྤི པུབྦཱཙརིཡེཧི ‘‘དཱནཾ དཏྭཱཏི ཏཾ ཙེཏནཾ པརིཡོདཱཔེཏྭཱ’’ཏི སོདྷནཏྠོ ཝུཏྟོ. དུལླབྷཱ ཨཡཾ ནཱིཏི སཱདྷུཀཾ ཙིཏྟེ ཋཔེཏབྦཱ.
དེ པཱལནེ. དཱིཡཏི. དཱནཾ, ཨུདྡཱནཾ དཱཡིཏུཾ, དཱཡིཏྭཱ. ཏཏྠ དཱནནྟི དུགྒཏིཏོ དཱཡཏི རཀྑཏཱིཏི དཱནཾ, དཱནཙེཏནཱ. ཨུདྡཱནནྟི ཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ ཝཀྑམཱནསྶ ཝཱ ཝིཔྤཀིཎྞབྷཱཝེན ནསྶིཏུཾ ཨདཏྭཱ ཨུདྡྷཾ དཱནཾ རཀྑཎཾ ཨུདྡཱནཾ, སངྒཧཝཙནནྟི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨུདྡཱནནྟི པཙྪུདྡཱནཱདིཀཾ ཨུདྡཱནཾ.
ཁཱད བྷཀྑནེ. ཁཱདཏི. ཁཱདིཀཱ, ཁཱདནཾ, ཨཉྙམཉྙཁཱདིཀཱ. པུབྦཕལཁཱདིཀཱ, ཁཛྫཾ, ཁཱདནཱིཡཾ, ཁནྡྷཱ.
ཏཏྠ ཁཛྫནྟི པཱུཝོ. ཁཱདནཱིཡནྟི པཱུཝཕལཱཕལཱདི. ‘‘ཁཱདནཱིཡཾ ཝཱ བྷོཛནཱིཡཾ ཝཱ’’ཏི ཝིསུཾ བྷོཛནཱིཡསྶ ཝཙནཏོ ཁཱདནཾ ནཱམ ཁཛྫསྶ ཝཱ ཁཱདནཱིཡསྶ ཝཱ བྷཀྑནཾ. ཨཔིཙ ཧིཾསཱཔི ‘‘ཁཱདན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཛཱཏིཛརཱབྱཱདྷིདུཀྑཱདཱིཧི ཁཛྫནྟཱིཏི ཁནྡྷཱ, རཱུཔཝེདནཱསཉྙཱསངྑཱརཝིཉྙཱཎཱནི. ‘‘ཙཱིཝརཱནི ནསྶནྟིཔི ཌཡ྄ཧནྟིཔི ཨུནྡཱུརེཧིཔི ཁཛྫནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ ཁཛྫནྟི སདྡོ ཀམྨཏྠོ.
བད ¶ ཐེརིཡེ. ཐིརབྷཱཝོ ཐེརིཡཾ, ཡཐཱ དཀྑིཡཾ. བདཏི. བདརཱི, བདརཾ. ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
ཀཀྐནྡྷུ བདརཱི ཀོལཱི, ཀོལཾ ཀུལཝམིཙྩཔི;
ཏེནིལཾ བདརཉྩཱཏི, ནཱམཾ རུཀྑསྶ ཀོལིཡཱཏི.
ཁད དྷིཏིཧིཾསཱསུ ཙ. ཐེརིཡཱཔེཀྑཱཡ ཙཀཱརོ. ཁདཏི. ཁདིརོ.
གད ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. གདཏི. ཨཱགདནཾ, ཏཐོ ཨཱགདོ ཨེཏསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ. སུཊྛུ གདཏཱིཏི སུགདོ.
རད ཝིལེཁནེ. རདཏི. རདནོ, རདོ, དཱཋཱརདོ. ཨཏྲ རདནོཏི དནྟོ.
ནད ཨབྱཏྟསདྡེ. སཱིཧོ ནདཏི, པཎདཏི. ནཱདོ, ནདཱི. པབྦཏེསུ ཝནཱདཱིསུ ནདཏཱིཏི ནདཱི. ནད ཨི ཨིཏི དྷཱཏུདྭཡཝསེན པན ‘‘ནདནྟཱི གཙྪཏཱིཏི ནདཱི’’ཏིཔི ནིབྦཙནཾ ཝདནྟི.
ཀེཙེཏྠ ཝདེཡྻུཾ ཡཱ པནེསཱ ‘‘ནད ཨབྱཏྟསདྡེ’ཏི དྷཱཏུ ཏུམྷེཧི ཝུཏྟཱ, སཱ ཀིཾནིཙྩམབྱཏྟསདྡེཡེཝ ཝཏྟཏི, ཨུདཱཧུ ཀཏྠཙི ཝིཡཏྟིཡམྤི ཝཱཙཱཡཾ ཝཏྟཏཱི’’ཏི? ནིཙྩམབྱཏྟསདྡེཡེཝ ཝཏྟཏཱིཏི. ཡཛྫེཝཾ ‘‘སཱིཧོ ནདཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཏིརཙྪཱནགཏཱདིསདྡབྷཱཝེན ཨཝིབྷཱཝིཏཏྠཏཱཡ ནདསདྡོ ཨབྱཏྟསདྡོ ཧོཏུ, ‘‘སཱིཧོ ཝིཡ ཨཡཾ པུརིསོ ནདཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ པན མནུསྶབྷཱསཱཔི ཨབྱཏྟསདྡོ སིཡཱཏི? ཏནྣ ཝིཡཏྟཱཔི སམཱནཱ མནུསྶབྷཱསཱ སཱིཧོ ཝིཡཱཏི ཨེཝཾ སམུཔེཀྑཱཝསེན སཱིཧཔདཏྠསྶཱཔེཀྑནཏོ ནདསདྡེན ནིདྡིསིཡཏི ¶ , ན པུརིསཱཔེཀྑནཝསེན. ཡཐཱ ཧི ཝལཱཧཀཱུཔམཱཝསེན ཀཐིཏཾ, ‘‘ཀཐཉྩ པུགྒལོ གཛྫིཏཱ ཙ ཝསྶིཏཱ ཙ ཧོཏཱི’’ཏི པཱལི༹ཡཾ གཛྫནཾ ཝསྶནཉྩ པུགྒལེ ཨལབྦྷམཱནམྤི ཝལཱཧཀསྶ གཛྫནཝསྶནསདིསཏཱཡ བྷཱསནཀརཎཀྲིཡཱཡཱུཔལབྦྷནཏོ ཝཏྟབྦམེཝ ཧོཏི, ཨེཝམེཝ ནིབྦྷཡབྷཱཝེན སཱིཧནཱདསདིསིཡཱ ཝཱཙཱཡ ནིཙྪརཎཏོ སཱིཧོ ཝིཡ ནདཏཱིཏི ཨཝིབྷཱཝིཏཏྠཝནྟེན ནདསདྡེན མནུསྶབྷཱསཱཔི ནིདྡིསིཏབྦཱ ཧོཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཨམྦཕལཱུཔམཱདཡོཔི ཨཱཧརིཏྭཱ དསྶེཏབྦཱ. ན ཧི པཀྐཱམཀཏཱདཱིནི པུགྒལེསུ ཝིཛྫནྟི, ཨཐ ཁོ ཨམྦཕལཱདཱིསུ ཨེཝ ཝིཛྫནྟི, ཨེཝཾ སནྟེཔི བྷགཝཏཱ ཨཉྙེནཱཀཱརེན སདིསཏྟཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ཨམྦཕལཱུཔམཱདཡོ ཝུཏྟཱ, ཨེཝམེཝ ནདསདྡོ ཨབྱཏྟསདྡབྷཱཝེན ཏིརཙྪཱནགཏསདྡཱདཱིསུ ཨེཝ ཝཏྟབྦོཔི ཨཏྠནྟརཝིབྷཱཝནཏྠཾ ‘‘སཱིཧོ ཝིཡ ནདཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ མནུསྶབྷཱསཱཡམྤི རཱུལ༹ྷིཡཱ ཝུཏྟོ, ན སབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི སབྷཱཝཏོ ནདསདྡེནཔི ཝསྶིཏསདྡཱདཱིཧིཔི མནུསྶབྷཱསཱ ནིདྡིསིཏབྦཱ ན ཧོཏཱིཏི. ཡདི ཨེཝཾ –
‘‘སུཝིཛཱནཾ སིངྒཱལཱནཾ, སཀུཎཱནཉྩ ཝསྶིཏཾ;
མནུསྶཝསྶིཏཾ རཱཛ, དུབྦིཛཱནཏརཾ ཏཏོ’’ཏི
ཨེཏྠ ཀསྨཱ ཝསྶིཏསདྡེན མནུསྶབྷཱསཱ ནིདྡིསིཡཏཱིཏི? སཙྩཾ མནུསྶབྷཱསཱཔི ཝསྶིཏསདྡེན ནིདྡིཊྛཱ དིསྶཏི, ཨེཝཾ སནྟེཔི སཱ ‘‘སུཝིཛཱནཾ སིངྒཱལཱནཾ, སཀུཎཱནཉྩ ཝསྶིཏ’’ནྟི ཝསྶིཏསདྡཝསེན པཡོགསྶ ཝཙནཏོ ཏདནུརཱུཔཾ ནིདྡིསིཏུཾ ཨརཧཏཱིཏི མནྟྭཱ ཝསྶིཏསདྡསདིསཱི ནིདྡིཊྛཱ. ན ཧི ‘‘མནུསྶོ ཝསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིསུཾ པཡོགཱ དིསྶནྟི, ‘‘སཀུཎོ ཝསྶཏི, ཀཱུཛཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པན པཡོགཱ དིསྶནྟི, ཏསྨཱ ‘‘སངྒཱམཾ ཨོཏརིཏྭཱན, སཱིཧནཱདཾ ནདི ཀུསོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཡཐཱརཧཾ ¶ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཨེཝཾ ནདདྷཱཏུ སབྷཱཝཏོ ཨབྱཏྟསདྡེཡེཝ ཧོཏི, ན ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨདྡ གཏིཡཾ ཡཱཙནེ ཙ. ཨདྡཏི.
ནདྡ གདྡ སདྡེ. ནདྡཏི. གདྡཏི.
ཏདྡ ཧིཾསཱཡཾ. ཏདྡཏི.
ཀདྡ ཀུཙྪིཏེ སདྡེ. ཀདྡཏི. ཀདྡམོ.
ཁདྡ དཾསནེ. དཾསནམིཧ དནྟསུཀཏཀཏྟིཀཱ ཀྲིཡཱ ཨབྷིདྷཱིཡཏེ. སབྷཱཝཏྟཱ དྷཱཏུཡཱ སཱདྷནཔྤཡོགསམཝཱཡཱི. ཁདྡཏི.
ཨདི བནྡྷནེ. ཨནྡཏི. ཨནྡུ. ཨནྡུསདྡོཔནེཏྠ ཨིཏྠིལིངྒོ གཧེཏབྦོ པཱལི༹ཡཾ ཨིཏྠིལིངྒཔྤཡོགདསྶནཏོ ‘‘སེཡྻཐཱཔི ཝཱསེཊྛ ཨཡཾ ཨཙིརཝཏཱི ནདཱི པཱུརཱ ཨུདཀསྶ སམཏིཏྟིཀཱ ཀཱཀཔེཡྻཱ, ཨཐ པུརིསོ ཨཱགཙྪེཡྻ པཱརཏྠིཀོ པཱརགཝེསཱི པཱརགཱམཱི པཱརཾ ཏརིཏུཀཱམོ, སོ ཨོརིམཏཱིརེ དལ༹ྷཱཡ ཨནྡུཡཱ པཙྪཱབཱཧཾ གཱལ༹ྷབནྡྷནབནྡྷོ’’ཏི. ཏཏྲ ཨནྡཱུཏི ཡཾ ཀིཉྩི བནྡྷནཾ ཝཱ. ‘‘ཡཐཱ ཨནྡུགྷརེ པུརིསོ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. བནྡྷནཝིསེསོ ཝཱ, ‘‘ཨནྡུབནྡྷནཱདཱིནི ཚིནྡིཏྭཱ པལཱཡིཾསཱུ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. ཨཔིཙ ཨནྡནཊྛེན བནྡྷནཊྛེན ཨནྡུ ཝིཡཱཏིཔི ཨནྡུ, པཉྩ ཀཱམགུཎཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཨིམེ ཁོ ཝཱསེཊྛ པཉྩ ཀཱམགུཎཱ ཨརིཡསྶ ཝིནཡེ ཨནྡཱུཏིཔི བནྡྷནནྟིཔི ཝུཙྩནྟཱི’’ཏི. ནིགྒཧཱིཏཱགམཝསེནཱཡཾ དྷཱཏུ ཝུཏྟཱ. ཀཏྠཙི པན ཝིགཏནིགྒཧཱིཏཱགམོཔི ཧོཏི, ཏཾ ཡཐཱ? ‘‘ཨཝིཛྫཱ བྷིཀྑཝེ པུབྦངྒམཱ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ སམཱཔཏྟིཡཱ ཨནྭདེཝ ཨཧིརིཀ’’ནྟི པཱལི༹. ཨེཏྠ ཨནུཨནྡཏི ཨནུབནྡྷཏཱིཏི ཨནྭདི. ཨནྭདི ཨེཝ ཨནྭདེཝཱཏི ཀིཏཝིགྒཧོ སནྡྷིཝིགྒཧོ ཙ ¶ ཝེདིཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨནྭདེཝཱཏི ཨནུབནྡྷམཱནམེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨཝིཛྫམཧིརིཀཾ ཨནུབནྡྷམཱནམེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨིདི པརམིསྶརིཡེ ཨིནྡཏི. ཨིནྡནཾ, ཨིནྡོ.
ཨེཏྠ ཨིནྡོཏི ཨདྷིཔཏིབྷཱུཏོ ཡོ ཀོཙི. སོ ཧི ཨིནྡཏི པརེསུ ཨིསྶརིཡཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨིནྡོཏི ཝུཙྩཏི. ཨཔིཙ ཨིནྡོཏི སཀྐོ. སཀྐསྶ ཧི ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི –
སཀྐོ པུརིནྡདོ ཨིནྡོ, ཝཏྲབྷཱུ པཱཀསཱསནོ;
སཧསྶནེཏྟོ མགྷཝཱ, དེཝརཱཛཱ སུཛམྤཏི.
སཧསྶཀྑོ དསསཏ-ལོཙནོ ཝཛིརཱཝུདྷོ;
ཧཱུཏཔཏི མཧིནྡོ ཙ, ཀོསིཡོ དེཝཀུཉྫརོ.
སུརཱདྷིཔོ སུརནཱཐོ, ཝཱསཝོ ཏིདིཝཱདྷིབྷཱུ;
ཛམྦཱརི ཙེཝ ཝཛིར-ཧཏྠོ ཨསུརསཱསནོ;
གནྡྷརཱཛཱ དེཝིནྡོ, སུརིནྡོ ཨསུརཱབྷིབྷཱུཏི.
ཨེཝཾ ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི. ཨེཀོཔི ཧི ཨཏྠོ ཨནེཀསདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཏཱཡ ཨནེཀནཱམོ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –
སཀྐོ མཧཱལི དེཝཱནམིནྡོ པུབྦེ མནུསྶབྷཱུཏོ སམཱནོ མགྷོ ནཱམ མཱཎཝོ ཨཧོསི, ཏསྨཱ ‘‘མགྷཝཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སཀྐོ མཧཱལི དེཝཱནམིནྡོ པུབྦེ མནུསྶབྷཱུཏོ སམཱནོ པུརེ དཱནཾ ཨདཱསི, ཏསྨཱ ‘‘པུརིནྡདོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སཀྐོ མཧཱལི དེཝཱནམིནྡོ པུབྦེ མནུསྶབྷཱུཏོ སམཱནོ སཀྐཙྩཾ དཱནཾ ཨདཱསི, ཏསྨཱ ‘‘སཀྐོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སཀྐོ མཧཱལི དེཝཱནམིནྡོ པུབྦེ མནུསྶབྷཱུཏོ སམཱནོ ཨཱཝཱསཾ ཨདཱསི, ཏསྨཱ ‘‘ཝཱསཝོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སཀྐོ མཧཱལི དེཝཱནམིནྡོ སཧསྶཾ ཨཏྠཱནཾ མུཧུཏྟེན ¶ ཙིནྟེཏི, ཏསྨཱ ‘‘སཧསྶཀྑོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སཀྐསྶ མཧཱལི དེཝཱནམིནྡསྶ སུཛཱ ནཱམ ཨསུརཀཉྙཱ པཛཱཔཏི, ཏསྨཱ ‘‘སུཛམྤཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. སཀྐོ མཧཱལི དེཝཱནམིནྡོ དེཝཱནཾ ཏཱཝཏིཾསཱནཾ ཨིསྶརིཡཱདྷིཔཙྩཾ རཛྫཾ ཀཱརེཏི, ཏསྨཱ ‘‘དེཝཱནམིནྡོ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི.
ཨེཝམེཀསྶཱཔི ཨཏྠསྶ ཨནེཀཱནི སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཱནི དིསྶནྟི.
ཏཐཱ ཧི ཡེན པཝཏྟིནིམིཏྟེན ཏཱཝཏིཾསཱདྷིཔཏིམྷི ཨིནྡསདྡོ པཝཏྟོ, ན ཏེན ཏཏྠ སཀྐཱདིསདྡཱ པཝཏྟཱ, ཨཐ ཁོ ཨཉྙེན. ཏཐཱ ཡེན སམྨཱདིཊྛིཡཾ པཉྙཱསདྡོ པཝཏྟོ, ན ཏེན ཏཏྠ ཝིཛྫཱདིསདྡཱ. ཡེན སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ པུབྦངྒམབྷཱཝེན ཨུཔྤནྣདྷམྨསྨིཾ ཙིཏྟསདྡོ པཝཏྟོ, ན ཏེན ཏཏྠ ཝིཉྙཱཎཱདིསདྡཱ. ན ཧི ཝིནཱ ཀེནཙི པཝཏྟིནིམིཏྟེན སདྡོ པཝཏྟཏཱིཏི. ཨེཀོཔི ཨཏྠོ སམྨུཏྱཏྠོ ཙ པརམཏྠོ ཙ ཨནེཀསདྡཔྤཝྟྟིནིམིཏྟཏཱཡ ཨནེཀནཱམོཏི དཊྛབྦཾ.
ཨེཏྠ སིཡཱ ‘‘ནཱམཱནཱིཏི ཝདཐ, ཀིཾ ནཱམཾ ནཱམཱ’’ཏི. ཝུཙྩཏེ – ཨཱིདིསེ ཋཱནེ ཨཏྠེསུ སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཾ ‘‘ནཱམ’’ནྟི གཧིཏཾ, ཡཾ ‘‘ལིངྒ’’ནྟིཔི ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ནཱམ’’ནྟི ཙ ‘‘ལིངྒ’’ནྟི ཙ སདྡོཔི ཝུཙྩཏི, ‘‘ཨཉྙཾ སོབྷནཾ ནཱམཾ པརིཡེསིསྶཱམི. ལིངྒཉྩ ནིཔྤཛྫཏེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨསབྷཱཝདྷམྨབྷཱུཏཾ ནཱམཔཉྙཏྟིསངྑཱཏཾ ཨཏྠེསུ སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟམྤི ཝུཙྩཏི ‘‘ནཱམགོཏྟཾ ན ཛཱིརཏི. སཏལིངྒོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨིཏི ནཱམསདྡེནཔི ལིངྒསདྡེནཔི སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟསྶ ཀཐནཾ དཊྛབྦཾ. སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཉྩ ནཱམ ལོཀསངྐེཏསིདྡྷོ ཏཾཏཾཝཙནཏྠནིཡཏོ སཱམཉྙཱཀཱརཝིསེསོཏི གཧེཏབྦཾ. སོ ཨེཝཾབྷཱུཏོཡེཝ སཱམཉྙཱཀཱརཝིསེསོ ནཱམ པཉྙཏྟཱིཏི པུབྦཱཙརིཡཱ ཝདནྟི ¶ . སོ ཧི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ སདྡཾ ནཱམེཏི ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ནཱམསཉྙཾ ཀརོཏཱིཏི ནཱམཾ, པཀཱརེཧི ཉཱཔནཏོ པཉྙཏྟི ཙ. སཝིཉྙཏྟིཝིཀཱརསྶ པན སདྡསྶ སམྨུཏིཔརམཏྠསཙྩཱནཾ པཀཱརེཧི ཉཱཔནཏོ པཉྙཏྟིབྷཱཝེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. སདྡསྶེཝ ཧི ཨེཀནྟེན པཉྙཏྟིབྷཱཝོ ཨིཙྪིཏབྦོ ‘‘ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ པརིཏྟཱརམྨཎཱ’’ཏི ཙ ‘‘ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ པཙྩུཔྤནྣཱརམྨཎཱ’’ཏི ཙ ‘‘ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ བཧིདྡྷཱརམྨཎཱ’’ཏི ཙ པཱལི༹དསྶནཏོ. ཨིདྷ པན སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཱདྷིཀཱརཏྟཱ ནཱམཝསེན ཨཏྠོ པཀཱསིཏོ. ཨེཝཾ ཨནེཀཝིདྷསྶ སཱམཉྙཱཀཱརཝིསེསོཏི པུབྦཱཙརིཡེཧི གཧིཏསྶ ནཱམཔཉྙཏྟིསངྑཱཏསྶ སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟསྶ ཝསེན ཨེཀོཔི ཉེཡྻཏྠོ ཨནེཀལིངྒོཏི གཧེཏབྦོ. ཏེནཱཧ ཨཱཡསྨཱ སུཧེམནྟོ པབྷིནྣཔཊིསམྦྷིདོ –
‘‘སཏལིངྒསྶ ཨཏྠསྶ, སཏལཀྑཎདྷཱརིནོ;
ཨེཀངྒདསྶཱི དུམྨེདྷོ, སཏདསྶཱིཝ པཎྜིཏོ’’ཏི.
ཨེཝཾ སབྦཱབྷིདྷཱནེསུཔི ཨིམིནཱ ནཡེན ཡཐཱརཧཾ ཨཏྠོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ ནཡཉྙཱུཧི.
ཝིདི ཨཝཡཝེ. ཝིནྡཏི. ཡདི ཨབྷིདྷཱནམཏྠི, ‘‘ཝིནྡོ’’ཏི དིསྶཏི. ཡཐཱ ཀཎྜཏི. ཀཎྜོ.
ཁིདི ཨཝཡཝེཏི ཙནྡཝིདུནོ ཝདནྟི. ཏེསཾ མཏེ ‘‘ཁིནྡཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ.
ནིདི ཀུཙྪཱཡཾ. ཀུཙྪཱསདྡོ གརཧཏྠོ. ནིནྡཏི. ནིནྡཱ.
པོརཱཎམེཏཾ ཨཏུལ, ནེཏཾ ཨཛྫཏནཱམིཝ;
ནིནྡནྟི ཏུཎྷིམཱསཱིནཾ, ནིནྡནྟི བཧུབྷཱཎིནཾ;
མིཏབྷཱཎིམྤི ནིནྡནྟི, ནཏྠི ལོཀེ ཨནིནྡིཏོ.
ཨཝཎྞོ ¶ ཨགུཎོ ནིནྡཱ, གརཧཱ ཨཡསོཔི ཙ;
ཨསིལོཀོ ཨཀིཏྟི ཙ, ཨསིལཱགྷཱ ཙ ཨཏྠུཏི.
ནནྡ སམིདྡྷིཡཾ. ཨཀམྨིཀཱ དྷཱཏུ. ནནྡཏི པུཏྟེཧི པུཏྟིམཱ. ནནྡཱཡ ནུན མརཎེན. ནནྡསི སིརིཝཱཧན. ནནྡནཾ ཝནཾ. ཨབྷིསདྡཡོགེ པནཱཡཾ སཀམྨཀོཔི. ཨབྷིནནྡནྟི ཨཱགཏཾ ནཱབྷིནནྡནྟི མརཎཾ.
སིརཱིཝ རཱུཔིནིཾ དིསྭཱ, ནནྡིཏཾ ཨཱསི ཏཾ ཀུལཾ;
ཏེན ནནྡཱཏི མེ ནཱམཾ, སུནྡརཾ པཝརཾ ཨཧུ.
རམྨཾ ཝེལུ༹ཝནཾ ཡེན, ན དིཊྛཾ སུགཏཱལཡཾ;
ན ཏེན ནནྡནཾ དིཊྛཾ, ཨིཏི མཉྙེ མཧེསཡཾ.
ཡེན ཝེལུ༹ཝནཾ དིཊྛཾ, ནརནནྡནནནྡནཾ;
སུདིཊྛཾ ནནྡནཾ ཏེན, ཨམརིནྡསུནནྡནཾ.
ཙདི ཧིལཱདནེ དིཏྟིཡཉྩ. ཧིལཱདནཾ སུཁནཾ. དིཏྟི སོབྷཱ. ཙནྡཏི. ཙནྡནོ, ཙནྡོ.
ཨེཏྠ ཙ ཙནྡནསྶཔི ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི – ཙནྡནཾ, གནྡྷསཱརོ, མལཡཛོ, སུཝཎྞཙནྡནཾ, ཧརིཙནྡནཾ, རཏྟཙནྡནཾ, གོསཱིཏཙནྡནཾ. ཙནྡཡཏི ཧིལཱདཡཏི སཱིཏགུཎསམངྒིཏཱཡ སཏྟཱནཾ པལིལཱ༹ཧཾ ཝཱུཔསམེནྟཾ སུཁཾ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི ཙནྡནཾ. ཙནྡོཏི སོམོ, སོཔི ཙནྡཡཏི ཧིལཱདཡཏི སཱིཏགུཎསམྤཏྟིཡཱ ཨཏྟནོ པབྷཱཡ སཏྟཱནཾ པརིལཱ༹ཧཾ ཝཱུཔསམེནྟོ སུཁཾ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི ཙནྡོཏི ཝུཙྩཏི. ཨཐ ཝཱ ཙནྡཏི དིབྦཏི སིརིཡཱ ཝིརོཙཏཱིཏི ཙནྡོ. ཨཱགམཊྛཀཐཱསུ པན ‘‘ཚནྡཾ ཛནེཏཱིཏི ཙནྡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏསྶཱཔི ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི –
ཙནྡོ ¶ ནཀྑཏྟརཱཛཱ ཙ, ཨིནྡུ སོམོ ནིསཱཀརོ;
ཙནྡིམཱ མཱ ནིསཱནཱཐོ, ཨོསདྷཱི སོ ནིསཱཔཏི.
ཨུལུ༹རཱཛཱ སསངྐོ ཙ, ཧིམརཾསི སསཱིཔི ཙ;
དྭིཛརཱཛཱ སསདྷརོ, ཏཱརཱཔཏི ཧིམཾསུ ཙ.
ཀུམུདབནྡྷཝོ ཙེཝ, མིགངྐོ ཙ ཀལཱནིདྷི;
སུདྷཾ སུདྷི དྷཱུཔི ཡཱུཔ-རསྨི ཙེཝ ཁམཱཀརོ;
ནཀྑཏྟེསོ ཙ རཛནཱི-ཀརོ སུབྦྷཾསུ ཨེཝ ཙ.
ཏདི ཙེཏཱཡཾ. ཏནྡཏི. ཏནྡཱི.
ཀདི ཀལདི ཨཝ྄ཧཱནེ རོདནེ ཙ. ཀནྡཏི, པཀྐནྡཏི. པཀྐནྡུཾ, ཀནྡནྟོ, ཀལནྡཀོ.
ཀལིདི པརིདེཝནེ. ཀལིནྡཏི.
ཁོད པཊིགྷཱཏེ. ཁོདཏི.
ཁནྡ གཏིསོསནེསུ. ཁནྡཏི. ཁནྡོ. ཁནྡོ ནཱམ ཨེཀོ དེཝོ, ཡོ ‘‘ཀུམཱརོ སཏྟིདྷརོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི.
ཁུདི ཨཱཔཝནེ. ཁུནྡཏི.
སིདི སཱིཏིཡེ. སཱིཏིཡཾ སཱིཏིབྷཱཝོ. སིནྡཏི. སོསིནྡོ, སོཏཏྟོ.
ཝནྡ ཨབྷིཝཱདནཐུཏཱིསུ. ཝནྡཏི, ཨབྷིཝནྡཏི. ཨབྷིཝནྡནཱ, ཝནྡནཾ, ཝནྡཀོ.
ཨེཏྠ པན ཝནྡཏཱིཏི པདསྶ ནམསྶཏི ཐོམེཏི ཝཱཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི སུཏྟནྟཊཱིཀཱཀཱརོ ‘‘ཝནྡེཏི ཝནྡཱམི ཐོམེམི ཝཱ’’ཏི ཨཱཧ.
བྷདི ཀལླཱཎེ སོཁིཡེ ཙ. ཀལླཱཎཾ ཀལྱཱཎཾ, སོཁིཡཾ སུཁིནོ བྷཱཝོ, སུཁམིཙྩེཝཏྠོ. བྷནྡཏི. བྷནྡཀོ, བྷདྡོ, བྷདྲོ.
མདི ¶ ཐུཏིམོདམདསུཔནགཏཱིསུ. མནྡཏི. མནྡོ.
ཨེཏྠ པན མནྡོཏི ཨཉྙཱཎཱིཔི བཱལདཱརཀོཔི ཝུཙྩཏི. ཏཏྠ ཨཉྙཱཎཱི མནྡཏི ཨཉྙཱཎབྷཱཝེན ཨཔྤསཾསིཏབྦམྤི པུགྒལཾ ཐོམེཏཱིཏི མནྡོ. མནྡཏི ཨམོདིཏབྦཊྛཱནེཔི མོདཏཱིཏི མནྡོ. མནྡཏི དཱནསཱིལཱདིཔུཉྙཀྲིཡཱསུ པམཛྫཏཱིཏི མནྡོ. མནྡཏི ཨཏྟནོ ཙ པརེསཉྩ ཧིཏཱཧིཏཾ ཨཙིནྟེནྟོ ཁཱདནཱིཡབྷོཛནཱིཡཱདཱིཧི ཨཏྟནོ ཀཱཡཾ སཉྫཱཏམེདཾ ཀུརུམཱནོ སུཔཏཱིཏི མནྡོ. མནྡཏི ཨཡུཏྟཾ པརེསཾ ཀྲིཡཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནེན གཙྪཏི གཎྷཱཏཱིཏི མནྡོ. ཨཐ ཝཱ མནྡཏི པུནཔྤུནཾ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན གབྦྷཾ གཙྪཏཱིཏི མནྡོ. ཝུཏྟཉྷི བྷགཝཏཱ ‘‘པུནཔྤུནཾ གབྦྷམུཔེཏི མནྡོ’’ཏི. བཱལདཱརཀོ པན མནྡཏི ཡུཏྟཱཡུཏྟམཛཱནནྟོ ཨུཏྟཱནསེཡྻཾཔརིཝཏྟནསེཡྻཾ ཝཱ སུཔཏཱིཏི མནྡོ. ཏཐཱ ཧི –
‘‘ནོནཱིཏསུཁུམཱལཾ མཾ, ཛཱཏཔལླཝཀོམལཾ;
མནྡཾ ཨུཏྟཱནསཡནཾ, པིསཱཙབྷཡཏཛྫིཏཱ.
པཱདམཱུལེ མཧེསིསྶ, སཱཡེསུཾ དཱིནམཱནསཱ;
ཨིདཾ དདཱམ ཏེ ནཱཐ, སརཎཾ ཧོཧི ནཱཡཀཱ’’ཏི
ཝུཏྟཾ, ཨིཏི ཨུཏྟཱནསཡནཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ མནྡདསཀཾ, ཏཱཝ ‘‘མནྡོ’’ཏི ‘‘དཱརཀོ’’ཏི དཊྛབྦོ. ཨཔྤཏྠཝཱཙཀོཔི པན མནྡསདྡོ ཧོཏི, སོ པཱཊིཔདིཀཏྟཱ ཨིདྷ ནཱདྷིཔྤེཏོ, ཨཐ ཝཱ མནྡཏི ཨཔྤབྷཱཝེན གཙྪཏི པཝཏྟཏཱིཏི ནིཔྥནྣཔཱཊིཔདིཀཝསེནཔི གཧེཏབྦོ.
མུད ཧཱསེ. ཧསནཾ ཧཱསོ ཏུཊྛི. མོདཏི, པམོདཏི. སམྨོདཏི. སམྨོདཀོ. སམྨོདམཱནཱ གཙྪནྟི མུདིཏཱ. མུདཱ.
ཧད ¶ ཀརཱིསོསྶགྒེ. ཀརཱིསོསྶགྒོ ནཱམ ཀརཱིསསྶ ཨོསྶཛྫནཾ ཝིསྶཛྫནཾ. ཧདཏི. ཨུཧདཏི. ཧདནོ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡེསཾ ནོ སནྠཏེ དཱརཀཱ ཨུཧདནྟིཔི ཨུམྨིཧནྟིཔཱི’’ཏི ཨཡཾ པཱལི༹ ནིདསྶནཾ, ཏཏྲ ཨུཧདནྟིཔཱིཏི ཝཙྩམྤི ཀརོནྟི. ཨུམྨིཧནྟིཔཱིཏི པསྶཱཝམྤི ཀརོནྟི. པཙྪིམཔདསྶཏྠོ མིཧ སེཙནེཏི དྷཱཏུཝསེན དཊྛབྦོ. ཨཡཾ པན ཙུརཱདིགཎེཔི ཝཏྟཏི དྭིགཎིཀཏྟཱ. ཨིམསྨིཉྷི ཋཱནེ ‘‘མུཏྟེཏི ཨོཧདེཏི ཙཱ’’ཏི ཙརིཡཱཔིཊཀཔཱལི༹པྤདེསོ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ མུཏྟེཏཱིཏི པསྶཱཝཾ ཀརོཏི. ཨོཧདེཏཱིཏི ཀརཱིསཾ ཝིསྶཛྫེཏི.
ཨུད མོདེ ཀཱིལཱ༹ཡཉྩ. ཨུདཏི. ཨུདཱནཾ. ཨུདགྒོ.
ཏཏྠ ཨུདཱནནྟི ཀེནཊྛེན ཨུདཱནཾ? ཨུདཱནནཊྛེན. ཀིམིདཾ ཨུདཱནནཾ ནཱམ? པཱིབྷིཝེགསམུཊྛཱཔིཏོ ཨུདཱཧཱརོ. ཡཐཱ ཧི ཡཾ ཏེལཱདི མིནིཏབྦཝཏྠུ མཱནཾགཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཝིསྶནྡིཏྭཱ གཙྪཏི, ཏཾ ‘‘ཨཝསེཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཉྩ ཛལཾ ཏལཱ༹ཀཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ གཙྪཏི, ཏཾ ‘‘ཨོགྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝམེཝ ཡཾ པཱིཏིཝེགསམུཊྛཱཔིཏཾ ཝིཏཀྐཝིཔྥཱརཾ ཧདཡཾ སནྡྷཱརེཏུཾ ན སཀྐོཏི, སོ ཨདྷིཀོ ཧུཏྭཱ ཨནྟོ ཨསཎྛཧིཏྭཱ ཝཙཱིདྭཱརེན ནིཀྑམནྟོ པཊིགྒཱཧཀནིརཔེཀྑོ ཨུདཱཧཱརཝིསེསོ ‘‘ཨུདཱན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨུདགྒོཏི སཉྫཱཏསོམནསྶོ.
ཀུད ཁུད གུད ཀཱིལཱ༹ཡམེཝ. ཀོདཏི. ཁོདཏི. གོདཏི.
སཱུད པགྒྷརཎེ. སཱུདཏི. སུཏྟཾ. སཱུདོ. རཉྙོ སཱུདཱ མཧཱནསེ.
ཨེཏྠ ¶ ཙ སུཏྟནྟི སཱུདཏི དྷེནུ ཝིཡ ཁཱིརཾ ཨཏྠེ པགྒྷརཱཔེཏཱིཏི སུཏྟཾ, ཏེཔིཊཀཾ བུདྡྷཝཙནཾ. སཀམྨིཀདྷཱཏུཏྟཱ པན ‘‘པགྒྷརཱཔེཏཱི’’ཏི ཀཱརིཏཝསེན ཨཏྠོ ཀཐེཏུཾ ལབྦྷཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཀརོཏཱི’’ཏི པདསྶ ‘‘ནིཔྥཱདེཏཱི’’ཏི ཨཏྠོ ཀཐེཏུཾ ལབྦྷཏི. སཱུདོཏི བྷཏྟཀཱརོ. ཡོ ‘‘ཨཱལཱ༹རིཀོ, ཨོདནིཀོ, སཱུཔཀཱརོ, རསཀོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. སཱུདཏི ‘‘ཨེཝཉྩེཝཉྩ ཀཏེ ཁཱདནཱིཡཾ ཝཱ བྷོཛནཱིཡཾ ཝཱ སུགནྡྷཾ མནཱཔཾ སུརསཉྩ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི རནྡྷནཀྲིཡཱཡ སུཀུསལཏཱཡ རསཾ པགྒྷརཱཔེཏི ཨབྷིནིབྦཏྟེཏཱིཏི སཱུདོ.
རཧད ཨབྱཏྟསདྡེ. རཧདཏི. རཧདོ.
ཧིལཱདི སུཁེ ཙ. ཙཀཱརོ པུབྦཏྠཱཔེཀྑཀོ. ཧིལཱདཏི. ཧིལཱདནཾ, ཧིལཱདོ, མེཏྟཱསཧཱཡཀཏསཏྟམཧཱཧིལཱདོ.
སདྡ ཀུཙྪིཏེ སདྡེ. སདྡཏི.
མིད སྣེཧེ. སྣེཧོ ནཱམ ཝསཱསངྑཱཏོ སྣེཧོ པཱིཏིསྣེཧོཏི དུཝིདྷོ. ཨིདྷ པན ཝསཱསངྑཱཏོ སྣེཧོ ཨདྷིཔྤེཏོ, མེདཏི མེདོ.
ཨེཏྠ ཙ མེདཏཱིཏི མེདསཧིཏོ བྷཝཏི ཨཡཾ པུརིསོཏི ཨཏྠོ. མེདོ ནཱམ ཐཱུལསྶ སཀལསརཱིརཾ ཕརིཏྭཱ ཀིསསྶ ཛངྒྷམཾསཱདཱིནི ནིསྶཱཡ ཋིཏོ པཏྠིནྣསིནེཧོ, སོ ཝཎྞེན ཧལིདྡིཝཎྞོ ཧོཏི. ཀཱརིཏེ ‘‘མེདེཏི མེདཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཏེ ཨིམཾ ཀཱཡཾ བལཾ གཱཧེནྟི ནཱམ བྲཱུཧེནྟི ནཱམ མེདེནྟི ནཱམཱ’’ཏི པཱལི༹ དིསྶཏི. ཏཏྠ མེདེནྟཱིཏི སཉྫཱཏམེདཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིམིསྶཱ པན དྷཱཏུཡཱ དིཝཱདིགཎཾ པཏྟཱཡ པཱིཏིསིནེཧཏྠེ ‘‘མེཛྫཏཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཾ བྷཝཏི. ཙུརཱདིགཎཾ པན ¶ པཏྟཱཡ ‘‘མེདེཏི མེདཡཏཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཱནི བྷཝནྟཱིཏི དཊྛབྦཾ.
སིད མོཙནེ. སིདཏི. སེདོ.
སནྡ པསཝནེ. པསཝནཾ སནྡནཾ ཨཝིཙྪེདཔྤཝཏྟི. སནྡཏི ཨུདཀཾ. མཧནྟོ པུཉྙཱབྷིསནྡོ.
ཨེཏྠ ཙ པུཉྙཱབྷིསནྡོཏི པུཉྙཔྤཝཱཧོ, པུཉྙནདཱིཏིཔི ཝཏྟུཾ ཡུཛྫཏི.
མདྡ མདྡནེ. མདྡབྷི, པམདྡཏི. མཱརསེནཔྤམདྡནོ. ཀཎྚཀཾ མདྡཏི.
ཀདི ཝེལམྦེ. ཝིལམྦབྷཱཝོ ཝེལམྦོ. ཀནྡཏི.
ཀད ཨཝ྄ཧཱནེ རོདནེ ཙ. ཀདཏི.
ཁདི ཨུཛ྄ཛྷནེ. ཚནྡཏི.
སད སཱདནེ. སདཏི. ཨསྶཱདོ.
སཱིད ཝིསརཎགཏྱཱཝསཱནེསུ. ཝིསརཎཾ ཝིཔྥརཎཾ. གཏྱཱཝསཱནཾ གམནསྶ ཨཝསཱནཾ ཨོསཱནཾ ཨབྷཱཝཀརཎཾ, ནིསཱིདནནྟི ཨཏྠོ. སཱིདཏི, ལཱབཱུནི སཱིདནྟི. སཾསཱིདཏི, ཨོསཱིདཏི, པསཱིདཏི, ཝིཔྤསཱིདཏི. པསཱདོ. པསནྣོ. ཝིཔྤསནྣོ. པསཱདཀོ. པསཱདིཏོ. པཱསཱདོ. ཨོསཱིདཱཔཀོ. ཀུསཱིཏོ. ཨཱསཱིནོ. ནིསིནྣོ. ནིསིནྣཀོ. སནྣིསཱིཝེསུ པཀྑིསུ. ནིསཱིདནཾ, ནིསིནྣཾ. ནིསཛྫཱ. གོནིསཱདོ, ཨུཔནིསཱ. སཱིདེཏི. སཱིདཡཏི. སཱིདཱཔེཏི. སཱིདཱཔཡཏི. པསཱདེཏི. ནིསཱིདིཏུཾ. ནིསཱིདཱཔེཏུཾ, ནིསཱདེཏུཾ, ནིསཱིདཱཔེཏི, ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ. ཨུཙྪངྒེ མཾ ནིསཱདེཏྭཱ, པིཏཱ ཨཏྠཱནུསཱསཏི. ནིསཱིདིཏྭཱཏིཔི པཱཋོ. ནིསཱིདིཏྭཱ. ནིསཱིདིཏྭཱན. ནིསཱིདིཏུན ¶ . ནིསཱིདིཡ. ནིསཱིདིཡཱན. སཾསཱིདིཏྭཱ. ཨཝསཱིདིཏྭཱ. ཨོསཱིདིཏྭཱ.
ཏཏྠ ཀུསཱིཏོཏི ཝཱིརིཡེནཱདྷིགནྟབྦསྶ ཨཏྠསྶ ཨལཱབྷཏོ ཀུཙྪིཏེནཱཀཱརེན སཱིདཏཱིཏི ཀུསཱིཏོ. ཨཐ ཝཱ སཡམྤི ཀུཙྪིཏེནཱཀཱརེན སཱིདཏི ཨཉྙེཔི སཱིདཱཔེཏི ཏཾ ནིསྶཱཡ ཨཉྙེསཾ སཱིདནསྶ སམྦྷཝཏོཏི ཀུསཱིཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –
‘‘པརིཏྟཾ ཀཊྛམཱརཱུཡ྄ཧ, ཡཐཱ སཱིདེ མཧཎྞཝེ;
ཨེཝཾ ཀུསཱིཏམཱགམྨ, སཱདྷཛཱིཝཱིཔི སཱིདཏཱི’’ཏི;
ཀུསཱིཏོཏི ཙེཏྠ དསྶ ཏཏྟཾ ‘‘སུགཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ ‘‘སཏསྨཱིཏི ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ ཙ. ཏཐཱ ཧི སཱིདཏཱིཏི སཏཾ, ཨནིཙྩསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨིམིནཱ ཨུཙྪེདདིཊྛི ཝུཏྟཱ. སཏཨིཏི ཙེཏྠ ཨཝིབྷཏྟིཀོ ནིདྡེསོ. སནྣིསཱིཝེསཱུཏི པརིསྶམཝིནོདནཏྠཾ སབྦསོ ནིསཱིདནྟེསུ, ཝིསྶམམཱནེསཱུཏི ཨཏྠོ, དཀཱརསྶ ཝཀཱརཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོ. ནིསཱིདནནྟི ནིསཱིདནཀྲིཡཱ. མཉྩཔཱིཋཱདིཀཾ ཝཱ ཨཱསནཾ. ཏཉྷི ནིསཱིདནྟི ཨེཏྠཱཏི ནིསཱིདནནྟི ཝུཙྩཏི. ནིསིནྣནྟི ནིསཱིདནཀྲིཡཱ ཨེཝ. ཨེཏྠ པན ‘‘གཏེ ཋིཏེ ནིསིནྣེ སུཏྟེ ཛཱགརིཏེ བྷཱསིཏེ ཏུཎྷཱིབྷཱཝེ སམྤཛཱནཀཱརཱི ཧོཏི. མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ རཧོ མཉྙེ ཏཡཱ ནིསིནྣནྟི ཀུཀྐུཙྩཾ ཨུཔདཧཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཙསྶ པཡོགོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཏྠ ཧི གམནཾ གབྷཾ, ཋཱནཾ ཋིཏཾ, ནིསཱིདནཾ ནིསནྣཾ, སུཔནཾ སུཏྟཾ, ཛཱགརཎཾ ཛཱགརིཏཾ, བྷཱསནཾ བྷཱསིཏནྟི ཝུཙྩཏི. ནིསཛྫཱཏི ནིསཱིདནཱ. གོནིསཱདོཏི གོནིསཛྫནཱ. ཨུཔནིསཱཏི ཨུཔནིསཱིདཏི ཕལཾ ཨེཏྠཱཏི ཨུཔནིསཱ, ཀཱརཎཾ. ནིསཱདེཏུནྟི ནིསཱིདཱཔེཏུཾ. ནིསཱདེཏྭཱཏི ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ.
བྷཱཝེ ¶ ནཔུཾསཀོ ཉེཡྻོ, ནིསིནྣནྟི རཝོ པན;
ཝཱཙྩལིངྒོ ཏིལིངྒོ སོ, གཏཱདཱིསུཔྱཡཾ ནཡོ.
ཙད ཡཱཙནེ. ཡཱཙནཾ ཨཛ྄ཛྷེསནཾ. ཙདཏི.
མིད མེད མེདྷཱཧིཾསཱསུ. མིདཏི. མེདཏི.
ནིད ནེད ཀུཙྪཱསནྣིཀརིསེསུ. ཀུཙྪཱ གརཧཱ. སནྣིཀརིསཾ ཝོཧཱརཝིསེསོ. ནིདཏི. ནེདཏི.
བུནྡི ནིསཱནེ. ནིསཱནཾ ཏེཛནཾ ཏིཀྑཏཱ. བུནྡཏི. བོནྡི.
ཨེཏྠ ཙ བོནྡཱིཏི སརཱིརཾ. ཏཉྷི བུནྡཱནི ཏིཀྑཱནི པིསུཎཕརུསཝཱཙཱདཱིནི ཝཱ པཉྙཱཝཱིརིཡཱདཱིནི ཝཱ ཨེཏྠ སནྟཱིཏི བོནྡཱིཏི ཝུཙྩཏི, སཉྙོགཔརཏྟེཔི ཨུཀཱརསྶོཀཱརཱདེསོ, པཱཔཀལྱཱཎཛནཝསེནེས ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. བོནྡིསདྡསྶ སརཱིརཝཱཙཀཏཱ པན –
‘‘ནཱཧཾ པུན ན ཙ པུན, ན ཙཱཔི ཨཔུནཔྤུནཾ;
ཧཏྠིབོནྡིཾ པཝེཀྑཱམི, ཏཐཱ ཧི བྷཡཏཛྫིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ
དཊྛབྦཱ. ཨིམཱནིསྶ ནཱམཱནི –
ཀཱཡོ དེཧཾ སརཱིརཉྩ, ཝཔུ བིམྦཉྩ ཝིགྒཧཾ;
བོནྡི གཏྟཾ ཏནུ ཙེཝ, ཨཏྟབྷཱཝོ ཏཐཱུཔདྷི;
སམུསྶཡོཏི ཙེཏཱནི, དེཧནཱམཱནི ཧོནྟི ཧི.
ཝད ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. ཝདཏི, ཝཛྫཏི. ཝདེཏི, ཨོཝདཏི, ཨོཝདེཏི, པཊིཝདཏི. ཨབྷིཝདཏི, ཨནུཝདཏི, ཨུཔཝདཏི, ཨཔཝདཏི. ནིཝདཏི. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི. ཏཏྠ ‘‘ཝཛྫནྟུ བྷོནྟོ ཨམྨ’’ནྟི པཱལི༹དསྶནཏོ ཝཛྫཏཱིཏི པདཾ ཝུཏྟཾ. ཀེཙི པན གརཱུ ‘‘ཝཛྫེཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ ཨིཙྪནྟི, ཏཾ ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ ཡུཏྟཉྩེ གཧེཏབྦཾ, ‘‘ཨུཔཱསཀོ བྷིཀྑུཾ ཝདེཏི. ཏེན ཡོགེན ཛནཀཱཡཾ, ཨོཝདེཏི མཧཱམུནཱི’’ཏི ཙ དསྶནཏོ ཝདེཏི ཨོཝདེཏཱིཏི ཙ ཝུཏྟཾ. སབྦཱནེཏཱནི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི.
ཨོཝཱདེཏི ¶ , ཝཱདཡཏི, ཝཱདཱཔེཏི, ཝཱདཱཔཡཏི. ཝཛྫེནྟོ, ཝཛྫཡནྟོ, ཨིམཱནི ཧེཏུཀཏྟུཔདཱནི.
ཀམྨེ ‘‘ཝདིཡཏི, ཨོཝདིཡཏི, ཝཛྫིཡཏི. ཝདིཡམཱནོ, ཝཛྫམཱནོ, ཨོཝདིཡམཱནོ, ཨོཝཛྫམཱནོ ན ཀརོཏི སཱསནཾ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི བྷཝནྟི. ‘‘ཝཱདོ, ཨོཝཱདོ, པཊིཝཱདོ, པཝཱདོ, ཨབྷིཝཱདནཾ, ཨནུཝཱདོ, ཨུཔཝཱདོ, ཨཔཝཱདོ, ཝིཝཱདོ, ནིཝཱདནཾ, ཝཛྫཾ, ཝདནཾ’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི ནཱམིཀཔདཱནི ཡོཛེཏབྦཱནི.
‘‘ཝདིཏུཾ, ཝདིཏྭཱ, ཝིཝདིཏྭཱ’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི ཙ ཏུམནྟཱདཱིནི པདཱནི.
ཏཏྠ ཝཱདོཏི ཀཐཱ. ཝདིཏབྦཾ ཝཏྟབྦནྟི ཝཛྫཾ, ཀིཾ ཏཾ? ཝཙནཾ. ཨེཏེན སཙྩཝཛྫེན, སམངྒིནཱི སཱམིཀེན ཧོམཱིཏི ཨེཏྠ ཧི ཝཙནཾ ‘‘ཝཛྫ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཝདནྟི ཨེཏེནཱཏི ཝདནཾ, མུཁཾ. མུཁསྶ ཧི ཨིམཱནི ནཱམཱནི –
ཝདནཾ ལཔནཾ ཏུཎྜཾ, མུཁ མསྶཉྩ ཨཱནནཾ;
སཱུཀརཱདིམུཁཾ ཏུཎྜ-མིཏི ཉེཡྻཾ ཝིསེསཏོ.
ཏཏྲ ཝདཏཱིཏི པིཏཱ པུཏྟཾ ཝདཏི. ཨཔིཙ ཝདཏཱིཏི བྷེརཱི ཝདཏི, ནཱདཾ མུཉྩཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ ཝཛྫཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི.
ཏཏྲཱཡཾ པདམཱལཱ, ཝདཏི, ཝདནྟི. ཝདསི, ཝདཐ. ཝདཱམི, ཝདཱམ. ཝདཏེ, ཝདནྟེ. ཝདསེ, ཝདཝ྄ཧེ. ཝདེ, ཝདམྷེ.
ཝདཏུ, ཝདནྟུ. ཝདཱཧི, ཝད, ཝདཐ. ཝདཱམི, ཝདཱམ. ཝདཏཾ, ཝདནྟཾ. ཝདསྶུ, ཝདཝ྄ཧོ. ཝདེ, ཝདཱམསེ.
ཝཛྫཏི, ཝཛྫནྟི. ཝཛྫསི, ཝཛྫཐ. ཝཛྫཱམི, ཝཛྫཱམ. ཝཛྫཏེ, ཝཛྫནྟེ. ཝཛྫསེ, ཝཛྫཝ྄ཧེ. ཝཛྫེ, ཝཛྫམྷེ.
ཝཛྫཏུ ¶ , ཝཛྫནྟུ. ཝཛྫཱཧི, ཝཛྫ, ཝཛྫཐ. ཝཛྫཱམི, ཝཛྫཱམ. ཝཛྫཏཾ, ཝཛྫནྟཾ. ཝཛྫསྶུ, ཝཛྫཝ྄ཧོ. ཝཛྫེ, ཝཛྫཱམྷསེ. ཨིམཱ དྭེ པདམཱལཱ ཝདདྷཱཏུསྶ ཝཛྫཱདེསཝསེན ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨཏྲཱཡཾ སུཁུམཏྠཝིནིཙྪཡོ, ‘‘མཱནུསྶཀཱ ཙ དིབྦཱ ཙ, ཏཱུརིཡཱ ཝཛྫནྟི ཏཱཝདེ’’ཏི པཱལི༹. ཨེཏྠ ཝཛྫནྟཱིཏི ཨིདཾ སུདྡྷཀཏྟུཔདཾ ཏདྡཱིཔཀཏྟཱ. ཀིཾ ཝིཡ?
‘‘ཨུདཱིརཡནྟུ སངྑཔཎཝཱ, ཝདནྟུ ཨེཀཔོཀྑརཱ;
ནདནྟུ བྷེཨཱི སནྣདྡྷཱ, ཝགྒཱུ ཝདནྟུ དུནྡུབྷཱི’’ཏི
ཨེཏྠ ‘‘ཨུདཱིརཡནྟུ ཝདནྟུ’’ཨཱདཱིནི ཝིཡ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཝཛྫནྟཱིཏི ཝཛྫིཾསཱུཏི ཨཏཱིཏཝཙནེ ཝཏྟམཱནཝཙནཾ ཝེདིཏབྦ’’ནྟི སུདྡྷཀཏྟུཝསེན ཝིཝརཎཾ ཀཏཾ, ཏསྨཱ ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཝདདྷཱཏུསྶ ཝཛྫཱདེསོ དཊྛབྦོ.
‘‘སངྑཱ ཙ པཎཝཱ ཙེཝ, ཨཐོཔི དིཎྜིམཱ བཧཱུ;
ཨནྟལིཀྑམྷི ཝཛྫནྟི, དིསྭཱནཙྪེརཀཾ ནབྷེ’’ཏི
ཨེཏྠ པན ཝཛྫནྟཱིཏི ཧེཏུཀཏྟུཔདཾ ཏདྡཱིཔཀཏྟཱ. ཏཉྩ ཁོ ཝཎྞསནྡྷིཝིསཡཏྟཱ ཝཱདཡནྟཱིཏི ཀཱརིཏཔདརཱུཔེན སིདྡྷཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཝཱདཡནྟཱི’’ཏི པདརཱུཔཾ པཏིཊྛཔེཏྭཱ ཡཀཱརེ པརེ སརལོཔོ ཀཏོ, དྱཀཱརསཉྙོགསྶ ཛྫཀཱརདྭཡཾ པུབྦཀྑརསྶ རསྶཏྟཉྩ བྷཝཏི. ཏེནཱཧ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཝཛྫནྟཱིཏི ཝཱདཡནྟཱི’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཝསེན ཝིཝརཎཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘དེཝཏཱ ནབྷེ ཨཙྪེརཀཾ བྷགཝཏོ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཾ དིསྭཱ ཨནྟལིཀྑེ ཨེཏཱནི སངྑཔཎཝཱདཱིནི ཏཱུརིཡཱནི ཝཱདཡནྟཱི’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ བྷཝཏི, ཏསྨཱ ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཝདསྶ ཝཛྫཱདེསོ ན བྷཝཏི.
ཀེཙེཏྠ ཝདེཡྻུཾ ‘‘ཨནྟལིཀྑམྷི ཝཛྫནྟི, དིསྭཱནཙྪེརཀཾ ནབྷེ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཝཛྫནྟཱི’’ཏི པདཾ སུདྡྷཀཏྟུཔདམེཝ, ན ཧེཏུཀཏྟུཔདཾ ¶ ‘‘ཝཛྫནྟཱིཏི ཝཱདཡནྟཱི’’ཏི ཝིཝརཎེ ཀཏེཔི, ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡེ ཀེཙིམེ དིཊྛིཔརིབྦསཱནཱ, ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩ’ནྟི ཝིཝཱདཡནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨེཝམྤི ཝིགྒཡ྄ཧ ཝིཝཱདཡནྟཱི’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདཱིསུ ཝདནྟིཔདེན སམཱནཏྠཾ ‘‘ཝཱདཡནྟཱི’’ཏི པདཉྩ སཱསནེ དིཊྛ’’ནྟི? ཏནྣ, ‘‘དིསྭཱ’’ཏི དསྶནཀྲིཡཱཝཙནཏོ. ན ཧི སངྑཔཎཝཱདཱིནཾ པཱཊིཧཱརིཡཱདིདསྶནཾ ཨུཔཔཛྫཏི དསྶནཙིཏྟསྶ ཨབྷཱཝཏོཏི. སཙྩཾ, ཏཐཱཔི –
‘‘རཱདནྟེ དཱརཀེ དིསྭཱ, ཨུབྦིདྡྷཱ ཝིཔུལཱ དུམཱ;
སཡམེཝོནམིཏྭཱན, ཨུཔགཙྪནྟི དཱརཀེ’’ཏི
ཨེཏྠ ཝིཡ ཨུཔཙརིཏཏྟཱ ཨུཔཔཛྫཏེཝ དསྶནཝཙནཾ. ཏསྨཱ ‘‘ཝཛྫནྟཱིཏི ཝཱདཡནྟཱི’’ཏི ཝིཝརཎཾ སུདྡྷཀཏྟུཝསེན ཀཏནྟི? ཏནྣ, ཧེཊྛཱ –
‘‘སངྒཱིཏིཡོ ཙ ཝཏྟནྟི, ཨམྦརེ ཨནིལཉྫསེ;
ཙམྨནདྡྷཱནི ཝཱདེནྟི, དིསྭཱནཙྪེརཀཾ ནབྷེ’’ཏི
ཨིམིནྣཱ གཱཐཱཡ ‘‘ཝཱདེནྟཱིཏི ཝཱདཡནྟི དེཝཏཱ’’ཏི སཔཱཋསེསསྶ ཨཏྠཝིཝརཎསྶ ཧེཏུཀཏྟུཝསེན ཀཏཏྟཱ. ཨཐཱཔི ཝདེཡྻུཾ ‘‘སངྑཱ ཙ པཎཝཱ ཙེཝ, ཨཐོཔི དིཎྜིམཱ བཧཱུ’ཏི པཙྩཏྟཝཙནཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཝཛྫནྟཱིཏི པདཾ ཀམྨཝཱཙཀཔད’’ནྟི ཙེ? ཏམྤི ན, ཀམྨཝསེན ཝིཝརཎསྶ ཨཀཏཏྟཱ, ཀཏྟུཝསེན པན ཀཏཏྟཱཏི ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ.
ཨཡམེཏྠ ཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ. དྭིགཎིཀོ ཝདདྷཱཏུ བྷཱུཝཱདིགཎིཀོ ཙ ཙུརཱདིགཎིཀོ ཙ. སོ ཧི བྷཱུཝཱདིགཎེ ཝཏྟནྟོ ‘‘ཝདཏི ཝཛྫཏཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཱནི ཛནེཏྭཱ ‘‘ཝཱདེཏི, ཝཱདཡཏི, ཝཱདཱཔེཏི, ཝཱདཱཔཡཏཱི’’ཏི ཙཏྟཱརི ཧེཏུཀཏྟུརཱུཔཱནི ཛནེཏི, ཙུརཱདིགཎེ པན ‘‘ཝཱདེཏི, ཝཱདཡཏཱི’’ཏི ¶ སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཱནི ཛནེཏྭཱ ‘‘ཝཱདཱཔེཏི, ཝཱདཱཔཡཏཱི’’ཏི ཙ དྭེ ཧེཏུཀཏྟུརཱུཔཱནི ཛནེཏི, ཏསྨཱ སཱསནེ ‘‘ཝཱདེནྟི ཝཱདཡནྟཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནི དིསྶནྟི. ‘‘ཝདེཡྻ, ཝདེཡྻུཾ’’ ཨིཙྩཱདི སབྦཾ ནེཡྻཾ. ‘‘ཝཛྫེཡྻ, ཝཛྫེཡྻུཾ’’ ཨིཙྩཱདི ཙ སབྦཾ ནེཡྻཾ ཝཛྫཱདེསཝསེན.
ཨཐ ཝཱ ཝདེཡྻ, ཝདེཡྻུཾ, ཝཛྫུཾ. པིཏཱ མཱཏཱ ཙ ཏེ དཛྫུནྟི པདམིཝ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཝཛྫུཾ ཝཱ ཏེ ན ཝཱ ཝཛྫུཾ, ནཏྠི ནཱསཱཡ རཱུཧནཱ’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཝདེཡྻུཾ ཝཱན ཝདེཡྻུཾཝཱཏི ཨཏྠོ. ཝདེཡྻཱསི, ཝཛྫཱསི, ཝཛྫེསི ཨིཙྩཔི. ཝུཏྟོ ཝཛྫཱསི ཝནྡནཾ. ཝཛྫེསི ཁོ ཏྭཾ ཝཱམཱུརཾ. ཝདེཡྻཱཐ, ཝཛྫཱཐ. ཨམྨཾ ཨརོགཾ ཝཛྫཱཐ. ཝདེཡྻཱམི, ཝཛྫཱམི, ཝདེཡྻཱམ, ཝཛྫཱམ. ཝདེཐ, ཝདེརཾ. ཝདེཐོ, ཝདེཡྻཱཝ྄ཧོ, ཝཛྫཱཝ྄ཧོ. ཝདེཡྻཾ, ཝཛྫཾ, ཝདེཡྻཱམྷེ, ཝཛྫཱམྷེ. པུབྦེ ཝིཡ ཨིདྷཱཔི ཡཀཱརེ པརེ སརལོཔོ དཊྛབྦོ. ཨཉྙཱནིཔི ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ གཧེཏབྦཱནི.
ཨིདཱནི པརོཀྑཱདིརཱུཔཱནི ཀཐཡཱམ. ཝད, པཱཝད, ཡཐཱ བབྷུཝ. དཀཱརལོཔེ ‘‘པཱཝ’’ ཨིཏིཔི རཱུཔཾ བྷཝཏི, ‘‘པཊིཔཾ ཝདེཧི བྷདྡནྟེ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘པཊིཔ’’ནྟི པདཾ ཝིཡ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡོ ཨཱཏུམཱནཾ སཡམེཝ པཱཝ’’ ཨིཏི པཱལི༹ དིསྶཏི. ཨེཏྠ པསདྡོ ཨུཔསགྒོ དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟོ ‘‘པཱཝདཏི པཱཝཙན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, པཱཝཱཏི ཙ ཨིདཾ ཨཏཱིཏཝཙནཾ, ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཨཏཱིཏཝཙནཾ ཨིདནྟི ཛཱནནྟོཔི གརུ ཝཏྟམཱནཝཙནཝསེན ‘‘པཱཝཱཏི ཝདཏཱི’’ཏི ཝིཝརཎམཀཱསི ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཀཱལཝིཔལླཱསཝསེན ཨཏྠསྶ ཝཏྟབྦཏྟཱ.
ཨཱཡསྨཱཔི ཙ སཱརིཔུཏྟོ ནིདྡེསེ ‘‘ཡོ ཨཱཏུམཱནཾ སཡམེཝ པཱཝཱ’’ཏི པདཾ ནིཀྑིཔིཏྭཱ ཨཱཏུམཱ ཝུཙྩཏི ཨཏྟཱ, སཡམེཝ པཱཝཱཏི སཡམེཝ ཨཏྟཱནཾ པཱཝདཏི, ‘‘ཨཧམསྨི ¶ སཱིལསམྤནྣོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཝཏསམྤནྣོ’’ཏི ཝཱཏི ཝཏྟམཱནཝཙནེན ཨཏྠཾ ནིདྡིསི. ཨཐ ཝཱ པཱཝཱཏི ཨིདཾ ན ཀེཝལཾ ཝདདྷཱཏུཝསེནེཝ ནིཔྥནྣཾ, ཨཐ ཁོ ཨུདྷཱཏུཝསེནཔི. ཏཐཱ ཧི ཨིདཾ པཔུབྦསྶ ཨུསདྡེ ཨིཏི དྷཱཏུསྶ པཡོགེ ཨུཀཱརསྶ ཨོཀཱརཱདེསཾ ཀཏྭཱ ཏཏོ པརོཀྑཱབྷཱུཏེ ཨཀཱརེ པརེ ཨོཀཱརསྶ ཨཱཝཱདེསཾ ཏཏོ ཙ སནྡྷིཀིཙྩཾ ཀཏྭཱ སིཛ྄ཛྷཏི, ཏསྨཱ ཨུདྷཱཏུསྶ ཝདདྷཱཏུཡཱ སམཱནཏྠཏྟཱ ཏནྣིཔྥནྣརཱུཔསྶ ཙ ཝདདྷཱཏུཡཱ ནིཔྥནྣརཱུཔེན སམཱནརཱུཔཏྟཱ ‘‘སཡམེཝ ཨཏྟཱནཾ པཱཝདཏཱི’’ཏི ཝདདྷཱཏུཝསེན ནིདྡིསཱིཏི དཊྛབྦཾ.
ཨིདཱནི ཝིཙྪིནྣཱ པདམཱལཱ གྷཊཱིཡཏི. ཝད, ཝདུཾ. ཝདེ, ཝདིཏྠ, ཝདཾ, ཝདིམྷ. ཝདིཏྠ, ཝདིརེ. ཝདིཏྠོ, ཝདིཝ྄ཧོ. ཝདིཾ, ཝདིམྷེ. པཱཝད, པཱཝ ཨིཙྩཔི. པཱཝདུ. པཱཝདེ, པཱཝདིཏྠ. པཱཝདཾ, པཱཝདིམྷ. པཱཝདིཏྠ, པཱཝདིརེ. པཱཝདིཏྠོ, པཱཝདིཝ྄ཧོ. པཱཝདིཾ, པཱཝདིམྷེ. ཏཐཱ ‘‘ཝཛྫ, ཝཛྫུ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི པརོཀྑཱརཱུཔཱནི.
‘‘ཨཝདཱ, ཨཝདཱུ. ཨཝཛྫཱ, ཨཝཛྫཱུ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཧིཡྻཏྟནཱིརཱུཔཱནི.
‘‘ཨཝདི, ཝདི, ཨཝདུཾ, ཝདུཾ, ཨཝདིཾསུ, ཝདིཾསུ. ཨཝཛྫི, ཝཛྫི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཨཛྫཏནཱིརཱུཔཱནི.
‘‘ཝདིསྶཏི, ཝདིསྶནྟི. ཝཛྫིསྶཏི, ཝཛྫིསྶནྟི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི བྷཝིསྶནྟཱིརཱུཔཱནི.
‘‘ཨཝདིསྶཱ, ཝདིསྶཱ, ཨཝཛྫིསྶཱ, ཝཛྫིསྶཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཀཱལཱཏིཔཏྟིརཱུཔཱནི. སེསཱནི སབྦཱནིཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦཱནི. ཡཱ པནེཏྠ ཝདདྷཱཏུ ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ ཝུཏྟཱ, སཱ ཀཏྠཙི ‘‘ཝདནྟཾ ཨེཀཔོཀྑརཱ. བྷེརིཝཱདཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨབྱཏྟསདྡེཔི ཝཏྟཏི ཨུཔཙརིཏཝསེནཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཝིད ¶ ཉཱཎེ. ཉཱཎཾ ཛཱནནཾ. ཝིདཏི. ཝེདོ. ཝིདཱུ. ཀཱརིཏེ ‘‘ཝེདེཏི. ཝེདཡཏི. སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱ པཝེདེཏི. ཝེདཡནྟི ཙ ཏེ ཏུཊྛིཾ, དེཝཱ མཱནུསཀཱ ཨུབྷོ’’ཏི པཡོགཱ. ཏཏྠ པཝེདེཏཱིཏི བོདྷེཏི ཉཱཔེཏི པཀཱསེཏི. ཝེདོཏི ཝིདཏི སུཁུམམྤི ཀཱརཎཾ ཨཱཛཱནཱཏཱིཏི ཝེདོ, པཉྙཱཡེཏཾ ནཱམཾ. ‘‘ཝེདེཧམུནཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ཉཱཎཾ ཝེདོཏི ཝུཙྩཏི. ཝེདོཏི ཝཱ ཝེདགནྠསྶཔི ནཱམཾ ཝིདནྟི ཛཱནནྟི ཨེཏེན ཨུཙྩཱརིཏམཏྟེན ཏདཱདྷཱརཾ པུགྒལཾ ‘‘བྲཱཧྨཎོ ཨཡ’’ནྟི, ཝིདནྟི ཝཱ ཨེཏེན བྲཱཧྨཎཱ ཨཏྟནཱ ཀཏྟབྦཀིཙྩནྟི ཝེདོ. སོ པན ཨིརུཝེདཡཛུཝེདསཱམཝེདཝསེན ཏིཝིདྷོ. ཨཱཐབྦཎཝེདཾ པན པཎཱིཏཛ྄ཛྷཱསཡཱ ན སིཀྑནྟི པརཱུཔགྷཱཏསཧིཏཏྟཱ. ཏསྨཱ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཏིཎྞཾ ཝེདཱནཾ པཱརགཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཏེཡེཝ ‘‘ཚནྡོ, མནྟོ, སུཏཱི’’ཏི ཙ ཝུཙྩནྟི.
པཉྙཱཡཾ ཏུཊྛིཡཾ ཝེདེ, ཝེདསདྡོ པཝཏྟཏི;
པཱཝཀེཔི ཙ སོ དིཊྛོ, ཛཱཏསདྡཔུརེཙརོ;
པཙྪཱནུགེ ཛཱཏསདྡེ, སཏི ཏུཊྛཛནེཔི ཙ;
‘‘ཝེདགཱུ སབྦདྷམྨེ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཝིདིཏེསུ ཙ.
ཝིདཱུཏི པཎྜིཏམནུསྶོ. སོ ཧི ཡཐཱསབྷཱཝཏོ ཀམྨཉྩ ཕལཉྩ ཀུསལཱདིབྷེདེ ཙ དྷམྨེ ཝིདཏཱིཏི ‘‘ཝིདཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
རུད ཨསྶུཝིམོཙནེ, སཀམྨིཀཝསེནིམིསྶཱ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. རོདཏི, རུདཏི ཨིཙྩཔི. རུཎྞཾ. རུདིཏཾ. རོདནཾ. རོདནྟོ. རོདམཱནོ. རོདནྟཱི. རོདམཱནཱ. རུདམུཁཱ. རུདཾ. རུདནྟོ.
ཏཏྠ ¶ རོདཏཱིཏི ཀིཾ རོདཏི? མཏཾ པུཏྟཾ ཝཱ བྷཱཏརཾ ཝཱ རོདཏི. ཏཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘ནཱཧཾ བྷནྟེ ཨེཏཾ རོདཱམི, ཡཾ མཾ བྷནྟེ བྷགཝཱ ཨེཝམཱཧ’’. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠོ – ‘‘ཡཾ མཾ བྷནྟེ བྷགཝཱ ཨེཝམཱཧ, ཨཧཾ ཨེཏཾ བྷགཝཏོ བྱཱཀརཎཾ ན པརོདཱམི ན པརིདེཝཱམི ན ཨནུཏྠུནཱམཱི’ཏི ཨེཝཾ སཀམྨིཀཝསེནཏྠོ ཝེདིཏབྦོ, ན ཨསྶུམུཉྩནམཏྟེན.
‘མཏཾ ཝཱ ཨམྨ རོདནྟི, ཡོ ཝཱ ཛཱིཝཾ ན དིསྶཏི;
ཛཱིཝནྟཾ ཨམྨ པསྶནྟི, ཀསྨཱ མཾ ཨམྨ རོདསཱི’ཏི
ཨཡཉྩེཏྠ པཡོགོ’’ཏི ཨིདམཊྛཀཐཱཝཙནཾ. ཨིདཾ པན ཊཱིཀཱཝཙནཾ – ‘‘ཡཐཱ སཀམྨཀཱ དྷཱཏུསདྡཱ ཨཏྠཝིསེསཝསེན ཨཀམྨཀཱ ཧོནྟི ‘ཝིབུདྡྷོ པུརིསོ ཝིབུདྡྷོ ཀམལསཎྜོ’ཏི, ཨེཝཾ ཨཏྠཝིསེསཝསེན ཨཀམྨཀཱཔི སཀམྨཀཱ ཧོནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘ན པརིདེཝཱམི ན ཨནུཏྠུནཱམཱི’ཏི ཨཱཧ. ཨནུཏྠུནསདྡོ སཀམྨཀཝསེན པཡུཛྫཏི ‘པུརཱཎཱནི ཨནུཏྠུན’ནྟིཨཱདཱིསུ. ཨཡཉྩེཏྠ པཡོགོཏི ཨིམིནཱ གཱཐཱཡ ཨནུཏྠུནནཾ རུདནཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི དསྶེཏཱི’’ཏི.
དལིདྡ དུགྒཏིཡཾ. དུཀྑསྶ གཏི པཏིཊྛཱཏི དུགྒཏཱིཏི ཨཡཾ ཨཏྠོ ‘‘ཨཔཱཡཾ དུགྒཏིཾཝིནིཔཱཏཾ ནིརཡཾ ཨུཔཔཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡུཛྫཏི, ཨིདྷ པན ཨིདཾ ཨཏྠཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ཨཉྙོ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཀཐཾ དུགྒཏཱིཏི? དུཀྑེན ཀིཙྪེན གཏི གམནཾ ཨནྣཔཱནཱདིལཱབྷོ དུགྒཏཱིཏི. དལིདྡཏི. དལིདྡོ, དལིདྡཱི, དཱལིདྡིཡཾ. ཏཏྠ དལིདྡཏཱིཏི སབྦཾ ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཾ པརཾ ཡཱཙིཏྭཱ ཨེཝ དུཀྑེན ཨདྷིགཙྪཏི, ན ཨཡཱཙིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. དུལིདྡོཏི དུགྒཏམནུསྶོ. དལིདྡཱིཏི དུགྒཏཱ ནཱརཱི. དལིདྡསྶ བྷཱཝོ དཱལིདྡིཡཾ. ཨེཏྠ ཙ སབྦམེཝ ‘‘དལིདྡཏཱི’’ཏི ལོཀིཀཔྤཡོགདསྶནཏོ ‘‘དལིདྡཏཱི’’ཏི ཀྲིཡཱཔདཾ ཝིབྷཱཝིཏཾ. སཱསནེ པན ¶ ཏཾ ཀྲིཡཱཔདཾ ན ཨཱགཏཾ, ‘‘དལིདྡོ དལིདྡཱི’’ཏི ནཱམཔདཱནིཡེཝ ཨཱགཏཱནི. ཨནཱགཏམྤི ཏཾ ‘‘ནཱཐཏཱི’’ཏི པདམིཝ སཱསནཱནུལོམཏྟཱ གཧེཏབྦམེཝ. གརཱུ པན ཀཙྩཱཡནམཏཝསེན དལ དུགྒཏིམྷཱིཏི དུགྒཏིཝཱཙཀདལདྷཱཏུཏོ ཨིདྡཔཙྩཡཾ ཀཏྭཱ ‘‘དལིདྡོ’’ཏི ནཱམཔདཾ དསྶེསུཾ.
ཏུད བྱཐནེ. ཏུདཏི, ཝིཏུདཏི. ཀམྨནི ‘‘ཏུཛྫཏི, ཝིཏུཛྫམཱནོ, ཝེདནཱབྷིབྷུནྣོ’’ཏི རཱུཔཱནི.
ཏུདནྟི ཝཱཙཱཧི ཛནཱ ཨསཉྙཏཱ,
སརེཧི སངྒཱམགཏཾཝ ཀུཉྫརཾ;
སུཏྭཱན ཝཱཀྱཾ ཕརུསཾ ཨུདཱིརིཏཾ,
ཨདྷིཝཱསཡེ བྷིཀྑུ ཨདུཊྛཙིཏྟོ;
ནུད པེརཎེ. པེརཎཾ ཙུཎྞིཀརཎཾ པིསནཾ, ནུདཏི, པནུདཏི. པནུདནཾ.
ཝིདི ལཱབྷེ. ཝིནྡཏི. ཨུཊྛཱཏཱ ཝིནྡཏེ དྷནཾ. གོཝིནྡོ.
ཁདི པརིགྷཱཏེ. པརིགྷཱཏཾ སམནྟཏོ ཧནནཾ. ཁནྡཏི.
དཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
དྷཀཱརནྟདྷཱཏུ
དྷཱ དྷཱརཎེ. དདྷཱཏི, ཝིདདྷཱཏི. ཡཾ པཎྜིཏོ ནིཔུཎཾ སཾཝིདྷེཏི. ནིདྷིཾ ནིདྷེཏི. ནིདྷི ནཱམ ནིདྷཱིཡཏི. ཏཱཝ སུནིཧིཏོ སནྟོ. ཡཏོ ནིདྷིཾ པརིཧརི. ནིདཧཏི. ཀུཧིཾ དེཝ ནིདཧཱམི. པརིདཧཏི. ཡོ ཝཏྟཾ པརིདཧིསྶཏི. དྷསྶཏི. པརིདྷསྶཏི. བཱལོཏི པརཾ པདཧཏི. སཀྱཱ ཁོ ཨམྦཊྛ རཱཛཱནཾ ¶ ཨུཀྐཱཀཾ པིཏཱམཧཾ དཧནྟི. སདྡཧཏི ཏཐཱགཏསྶ བོདྷིཾ. སདྡྷཱ, སདྡཧནཱ, སདྡྷཱཏབྦཾ, སདྡཧིཏབྦཾ, སདྡྷཱཡིཀོ, པཙྩཡིཀོ. སདྡྷེཡྻཝཙསཱ ཨུཔཱསིཀཱ. སདྡཧིཏུཾ, སདྡཧིཏྭཱ. ཝིསེསཱདྷཱནཾ. སོཏཱཝདྷཱནཾ. སོཏཾ ཨོདཧཏི. ཨོཧིཏསོཏོ. སོཏཾ ཨོདཧིཏྭཱ. མཙྩུདྷེཡྻཾ, མཱརདྷེཡྻཾ, ནཱམདྷེཡྻཾ, དྷཱཏུ, དྷཱཏཱ, ཝིདྷཱཏཱ. ཝིདྷི. ཨབྷིདྷཱནཾ, ཨབྷིདྷེཡྻཾ, ནིདྷཱནཝཏཱི ཝཱཙཱ, ཨཱདྷཱནགཱཧཱི, སནྡྷི. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཝིཔུབྦོ དྷཱ ཀརོཏྱཏྠེ, ཨབྷིཔུབྦོ ཏུ བྷཱསནེ;
ནྱཱསཾཔུབྦོ ཡཐཱཡོགཾ, ནྱཱསཱརོཔནསནྡྷིསུ.
ཨིམསྨཱ པན དྷཱདྷཱཏུཏོ པུབྦསྶ ཨཔི ཨིཙྩུཔསགྒསྶ ཨཀཱརོ ཀྭཙི ནིཙྩཾ ལོཔཾ པཔྤོཏི, ཀྭཙི ནིཙྩཾ ལོཔཾ ན པཔྤོཏི. ཨཏྲ ལོཔོ ཝུཙྩཏེ, དྭཱརཾ པིདཧཏི, དྭཱརཾ པིདཧནྟོ, པིདཧིཏུཾ, པིདཧིཏྭཱ, ཨེཝཾ ཨཀཱརལོཔོ བྷཝཏི. དྭཱརཾ ཨཔིདཧིཏྭཱ, ཨེཝཾ ཨཀཱརལོཔོ ན བྷཝཏི. ཨེཏྠ ཧི ཨཀཱརོ ཨཔིཨུཔསགྒསྶ ཨཝཡཝོ ན ཧོཏི. ཀིནྟི ཙེ? པཊིསེདྷཏྠཝཱཙཀོ ནིཔཱཏོཡེཝ, ཨུཔསགྒཱཝཡཝོ པན ཨདསྶནཾ གཏོ, ཨཡཾ ནིཙྩཱལོཔོ. ཨེཝཾ དྷཱདྷཱཏུཏོ པུབྦསྶ ཨཔི ཨིཙྩུཔསགྒསྶ ཨཀཱརོ ཀྭཙི ནིཙྩཾ ལོཔཾ པཔྤོཏི, ཀྭཙི ནིཙྩཾ ལོཔཾ ན པཔྤོཏི. ཨིདཾ ཨཙྪརིཡཾ ཨིདཾ ཨབྦྷུཏཾ. ཡཏྲ ཧི ནཱམ བྷགཝཏོ པཱཝཙནེ ཨེཝརཱུཔཔོཔི ནཡོ སནྡིསྶཏི ཝིཉྙཱུནཾ ཧདཡཝིམྷཱཔནཀརོ, ཡོ ཨེཀསྨིཾཡེཝ དྷཱཏུམྷི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཨུཔསགྒེ ཨེཀསྨིཾཡེཝཏྠེ ཀྭཙི ལོཔཱལོཔཝསེན ཝིབྷཛིཏུཾ ལབྦྷཏི. ཨིདཱནི མཡཾ སོཏཱུནཾ པརམཀོསལླཛནནཏྠཾ ཏདུབྷཡམྤི ཨཱཀཱརཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀརོནྟཱ ཏདཱཀཱརཝཏིཾ ཛིནཝརཔཱལི༹ཾ ཨཱནཡཱམ –
‘‘གངྒཾ ¶ མེ པིདཧིསྶནྟི, ན ཏཾ སཀྐོམི བྲཱཧྨཎ;
ཨཔིདྷེཏུཾ མཧཱསིནྡྷུཾ, ཏཾ ཀཐཾ སོ བྷཝིསྶཏི;
ན ཏེ སཀྐོམི ཨཀྑཱཏུཾ, ཨཏྠཾ དྷམྨཉྩ པུཙྪིཏོ.
ཙིཏྟཏྠསཱདྷནིཾ ཨེཏཾ, གཱཐཾ སམྦྷཝཛཱཏཀེ;
པཉྙཱསམྦྷཝམིཙྪནྟོ, ཀརེ ཙིཏྟེ སུམེདྷསོ’’ཏི.
དྷུ གཏིཐེརིཡེསུ. གཏི གམནཾ, ཐེརིཡཾ ཐིརབྷཱཝོ. དྷཝཏི. དྷུཝཾ.
ཨེཏྠ ཙ དྷུཝནྟི ཐིརཾ. ‘‘ནིཙྩོ དྷུཝོ སསྶཏོ ཨཝིཔརིཎཱམདྷམྨོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ཏསྨཱ དྷུཝནྟི ཐིརཾ ཀིཉྩི དྷམྨཛཱཏཾ. ཨཐ ཝཱ དྷུཝནྟི ཨིདཾ གཏིཐེརིཡཏྠཝསེན ནིབྦཱནསྶེཝ ཨདྷིཝཙནཾ བྷཝིཏུམརཧཏི. ཏཉྷི ཛཱཏིཛརཱབྱཱདྷིམརཎསོཀཱདིཏོ མུཙྩིཏུཀཱམེཧི དྷཝིཏབྦཾ གནྟབྦནྟི དྷུཝཾ, ཨུཔྤཱདཝཡཱབྷཱཝེན ཝཱ ནིཙྩསབྷཱཝཏྟཱ དྷཝཏི ཐིརཾ སསྶཏཾ བྷཝཏཱིཏི དྷུཝཾ. ཡཉྷི སནྡྷཱཡ བྷགཝཏཱ ‘‘དྷུཝཉྩ ཝོ བྷིཀྑཝེ དེསེསྶཱམི དྷུཝགཱམིནིཉྩ པཊིཔད’’ནྟི ཝུཏྟཾ. དྷུཝསདྡོ ‘‘ཝཙནཾ དྷུཝསསྶཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཐིརེ ཝཏྟཏི. ‘‘དྷུཝཉྩ བྷིཀྑཝེ དེསེསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏྠ ནིབྦཱནེ. ‘‘དྷུཝཾ བུདྡྷོ བྷཝིསྶསཱི’’ཏི ཨེཏྠ པན ཨེཀཾསེ ནིཔཱཏཔདབྷཱཝེན ཝཏྟཏཱིཏི དཊྛབྦཾ.
དྷཱུ ཝིདྷཱུནནེ. ཨཱུཀཱརསྶ ཨཱུཝཏྟཾ. དྷཱུཝཏི. དྷཱུཝིཏཱ, དྷཱུཝིཏབྦཾ. རསྶཏྟེ ‘‘དྷུཏོ, དྷུཏཝཱ’’ ཨིཙྩཔི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
དྷེ པཱནེ. དྷཡཏི, དྷཱིཡཏི. དྷེན.
ཨེཏྠ ཙ དྷེནཱུཏི དྷཡཏི པིཝཏི ཨིཏོ ཁཱིརཾ པོཏཀོཏི དྷེནུ, ‘‘གོདྷེནུ, ཨསྶདྷེནུ, མིགདྷེནཱུ’’ཏི དྷེནུསདྡོ སཱམཉྙཝསེན སཔོཏིཀཱསུ ཏིརཙྪཱནགཏིཏྠཱིསུ ཝཏྟཏི, ཨེཝཾ སནྟེཔི ཡེབྷུཡྻེན གཱཝིཡཾ ཝཏྟཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘སཏྟ དྷེནུསཏེ དཏྭཱ’’ཏི པཱལི༹ དིསྶཏི.
སིདྷུ ¶ གཏིཡཾ སེདྷཏི, ནིསེདྷཏི, པཊིསེདྷཏི. སིདྡྷོ, པསིདྡྷོ, ནིསིདྡྷོ, པཊིསིདྡྷོ, པཊིསེདྷིཏོ, པཊིསེདྷཀོ, པཊིསེདྷོ, པཊིསེདྷིཏུཾ, པཊིསེདྷིཏྭཱ. ཨིདྷ ཨཙིནྟེཡྻབལཏྟཱ ཨུཔསགྒཱནཾ ཏཾཡོགེ སིདྷུདྷཱཏུསྶ ནཱནཔྤཀཱརཱ ཨཏྠཱ སམྦྷཝནྟི, ཨཉྙེསམྤི ཨེཝམེཝ.
སིདྷུ སཏྠེ མངྒལྱེ ཙ. སཏྠཾ སཱསནཾ, མངྒལྱཾ པཱཔཝིནཱསནཾ ཝུདྡྷིཀཱརཎཾ ཝཱ. སེདྷཏི. སིདྡྷོ, པསིདྡྷོ, པསིདྡྷི.
དདྷ དྷཱརཎེ. ཛནསྶ ཏུཊྛིཾ དདྷཏེཏི དདྷི. དྷཀཱརསྶ ཧཀཱརཏྟེ ‘‘དཧཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ. ཨཡཾ ཨིཏྠཱི ཨིམཾ ཨིཏྠིཾ ཨཡྻིཀཾ དཧཏི. ཨིམེ པུརིསཱ ཨིམཾ པུརིསཾ པིཏཱམཧཾ དཧནྟི. ཙིཏྟཾ སམཱདཧཱཏབྦཾ. སམཱདཧཾ ཙིཏྟཾ.
ཨེདྷ ཝུདྡྷིཡཾ ལཱབྷེ ཙ. ཨེདྷཏི. ཨེདྷོ, སུཁེདྷིཏོ. གམྦྷཱིརེ གཱདྷམེདྷཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཨེདྷོཏི ཨེདྷཏི. ཝཌྜྷཏི ཨེཏེན པཱཝཀོཏི ཨེདྷོ. ཨིནྡནཾ, ཨུཔཱདཱནཾ. སུཁེདྷིཏོཏི སུཁེན ཨེདྷིཏོ, སུཁསཾཝཌྜྷིཏོཏི ཨཏྠོ. གཱདྷམེདྷཏཱིཏི གཱདྷཾ པཏིཊྛིཏཾ ཨེདྷཏི ལབྷཏི.
བདྡྷ སཾཧརིསེ. སཾཧརིསོ ཝིནིབདྡྷཀྲིཡཱ. བདྡྷཏི, ཝིནིབདྡྷཏི. ཝིནིབདྡྷཱ.
གཱདྷ པཏིཊྛཱནིསྶཡགནྡྷེསུ. གཱདྷཏི. གཱདྷཾ ཀཏྟཱ. གམྦྷཱིརཏོ ཨགཱདྷཾ.
བཱདྷ ཝིལོལ༹ནེ བཱདྷཏི, ཝིབཱདྷཏི. ཨཱབཱདྷོ. ཨཱབཱདྷཏི ཙིཏྟཾ ཝིལོལེ༹ཏཱིཏི ཨཱབཱདྷོ.
ནཱདྷ ¶ ཡཱཙནཱདཱིསུ. ནཱདྷཏི. ནཱདྷནཾ.
བནྡྷ བནྡྷནེ བནྡྷཏི. བནྡྷནཀོ, བནྡྷོ, བནྡྷཱཔིཏོ, པཊིབནྡྷོ, བནྡྷནཾ, བནྡྷོ, སམྦནྡྷནཾ, སམྦནྡྷོ, པབནྡྷོ, བནྡྷུ.
ཏཏྠ བནྡྷནནྟི བནྡྷནྟི སཏྟེ ཨེཏེནཱཏི བནྡྷནཾ, སངྑལིཀཱདི. ‘‘ཨཡཾ ཨམྷཱཀཾ ཝཾསོ’’ཏི སམྦནྡྷིཏབྦཊྛེན བནྡྷུ, ཐེརགཱཐཱསཾཝཎྞནཱཡཾ པན ‘‘པེམབནྡྷནེན བནྡྷཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
དདྷི ཨསཱིགྷཙཱརེ. ཨསཱིགྷཙཱརོ ཨསཱིགྷཔྤཝཏྟི. དནྡྷཏི. དནྡྷོ, དནྡྷཔཉྙོ. ཡོ དནྡྷཀཱལེ ཏརཏི, ཏརཎཱིཡེ ཙ དནྡྷཏི.
ཝདྡྷ ཝདྡྷནེ. ཝདྡྷཏི. ཝདྡྷི, ཝུདྡྷི, ཝདྡྷོ, ཝུདྡྷོ, ཛཱཏིཝུདྡྷོ, གུཎཝུདྡྷོ, ཝཡོཝུདྡྷོ.
ཡེ ཝུདྡྷམཔཙཱཡནྟི, ནརཱ དྷམྨསྶ ཀོཝིདཱ;
དིཊྛེཝ དྷམྨེ པཱསཾསཱ, སམྤརཱཡེ ཙ སུགྒཏིཾ.
སདྷུ སདྡཀུཙྪིཡཾ. སདྷཏི.
པིལ༹དྷི ཨལངྐཱརེ. པིལ༹ནྡྷཏི. པིལ༹ནྡྷནཾ.
པིལ༹ནྡྷནམལངྐཱརོ, མཎྜནཉྩ ཝིབྷཱུསནཾ;
པསཱདྷནཉྩཱབྷརཎཾ, པརིཡཱཡཱ ཨིམེ མཏཱ.
མེདྷ ཧིཾསཱཡཾ སངྒམེ ཙ. མེདྷཏི. མེདྷཱ, མེདྷཱཝཱི. ཨཏྲ མེདྷཱཏི ཨསནི ཝིཡ སིལུཙྩཡེ ཀིལེསེ མེདྷཏི ཧིཾསཏཱིཏི མེདྷཱ. མེདྷཏི ཝཱ སིརིཡཱ སཱིལཱདཱིཧི ཙ སཔྤུརིསདྷམྨེཧི སཧ གཙྪཏི ན ཨེཀིཀཱ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏཱིཏི མེདྷཱ, པཉྙཱཡེཏཾ ནཱམཾ. ཏཐཱ ཧི –
‘‘པཉྙཱ ¶ ཧི སེཊྛཱ ཀུསལཱ ཝདནྟི,
ནཀྑཏྟརཱཛཱརིཝ ཏཱརཀཱནཾ;
སཱིལཾ སིརཱི ཙཱཔི སཏཉྩ དྷམྨོ,
ཨནྭཱཡིཀཱ པཉྙཝཏོ བྷཝནྟཱི’’ཏི
ཝུཏྟཾ. མེདྷཱཝཱིཏི དྷམྨོཛཔཉྙཱཡ ཙ སམནྣཱགཏོ པུགྒལོ.
སདྷུ མདྷུ ཨུནྡེ. སདྷཏི. མདྷཏི. མདྷུ.
བུདྷ བོདྷནེ. བོདྷཏི. བུདྡྷོ. ཨབྷིསམྦུདྡྷཱནོ. སམྦུདྡྷཾ. ཨསམྦུདྡྷཾ. བོདྷི. དིཝཱདིགཎེཔི ཨཡཾ དིསྶཏི. ཏཏྲཧི ‘‘བུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ, ཨིདྷ པན ‘‘བོདྷཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ. ‘‘ཡོ ནིནྡཾ ཨཔབོདྷཏཱི’’ཏི པཱལི༹ དིསྶཏི. ཀཱརིཏེ པན ‘‘བོདྷེཏི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཡུདྷ སམྤཧཱརེ. ཡོདྷཏི. ཡོདྷོ. ཡོདྷེཐ མཱརཾ པཉྙཱཝུདྷེན. ཡུདྡྷཾ. ཙརཎཱཡུདྷོ, ཙརཎཱཝུདྷོ ཝཱ. ཨཱཝུདྷཾ. དིཝཱདིགཎིཀསྶ པནསྶ ‘‘ཡུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ.
དཱིདྷི དིཏྟིཝེདྷནེསུ. དཱིདྷཏི. དཱིདྷིཏི. ཨེཏྠ ཙ དཱིདྷིཏཱིཏི རསྨི. ཨནེཀཱནི ཧི རསྨིནཱམཱནི.
རསྨི ཨཱབྷཱ པབྷཱ རཾསི, དིཏྟི བྷཱ རུཙི དཱིདྷིཏི;
མརཱིཙི ཛུཏི བྷཱཎྭ’སུ, མཡཱུཁོ ཀིརཎོ ཀརོ;
ནཱགདྷཱམོ ཙ ཨཱལོཀོ, ཨིཙྩེཏེ རསྨིཝཱཙཀཱ.
ཙཀཱརནྟརཱུཔཱནི.
ནཀཱརནྟདྷཱཏུ
ནཱི ནཡེ. ནེཏི, ནཡཏི, ཝིནེཏི. ཝིནེཡྻ ཧདཡེ དརཾ. ཨཱནེཏི. ཨཱནཡཏི. ནེཏཱ. ཝིནེཏཱ. ནཱཡཀོ. ནེཡྻོ ¶ . ཝེནེཡྻོ. ཝེནཡིཀོ. ཝིནཱིཏོ པུརིསོ. ནཱིཡམཱནེ པིསཱཙེན, ཀིནྣུ ཏཱཏ ཨུདིཀྑཏི. ནཱིཡནྟོ. ནེཏྟཾ. ནེཏྟི. བྷཝནེཏྟི སམཱུཧཏཱ. ནེཏྟིཀོ. ཨུདཀཉྷི ནཡནྟི ནེཏྟིཀཱ. ནེཏྟཱ. ནེཏྟེ ཨུཛུཾ གཏེ སཏི. ནཡོ. ཝིནཡོ. ཨཱཡཏནཾ. ནེཏུཾ. ཝིནེཏུཾ. ནེཏྭཱ. ཝིནེཏྭཱ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཏཏྠ ནེཏྟནྟི སམཝིསམཾ དསྶེནྟཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ནེཏཱིཏི ནེཏྟཾ, ཙཀྑུ. ནེཏྟཱིཏི ནེནྟི ཨེཏཱཡ སཏྟེཏི ནེཏྟི, རཛྫུ. བྷཝནེཏྟཱིཏི བྷཝརཛྫུ, ཏཎྷཱཡེཏཾ ནཱམཾ. ཏཱཡ ཧི སཏྟཱ གོཎཱ ཝིཡ གཱིཝཱཡ བནྡྷིཏྭཱ ཏཾ ཏཾ བྷཝཾ ནིཡྻནྟི, ཏསྨཱ བྷཝནེཏྟཱིཏི ཝུཙྩཏི. ནེཏྟིཀཱཏི ཀསྶཀཱ. ནེཏྟཱཏི གཝཛེཊྛཀོ ཡཱུཐཔཏི. ནཡོཏི ནཡནཾ གམནཾ ནཡོ, པཱལི༹གཏི. ཨཐ ཝཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ནེཏབྦོཏི ནཡོ, སདིསབྷཱཝེན ནེཏབྦཱཀཱརོ. ནཱིཡཏཱིཏི ནཡོ, ཏཐཏྟནཡཱདི. ནཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ནཡོ, ཨནྟདྭཡཝིཝཛྫནནཡཱདི.
ཏཐཱ ཧི ཚབྦིདྷོ ནཡོ ཏཐཏྟནཡོ པཏྟིནཡོ དེསནཱནཡོ ཨནྟདྭཡཝིཝཛྫནནཡོ ཨཙིནྟེཡྻནཡོ ཨདྷིཔྤཱཡནཡོཏི. ཏེསུ ཏཐཏྟནཡོ ཨནྟདྭཡཝིཝཛྫནནཡེན ནཱིཡཏི, པཏྟིནཡོ ཨཙིནྟེཡྻནཡེན, དེསནཱནཡོ ཨདྷིཔྤཱཡནཡེན ནཱིཡཏི. ཨེཏྠཱདིམྷི ཏིཝིདྷོ ནཡོ ཀམྨསཱདྷནེན ནཱིཡཏཱིཏི ‘‘ནཡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, པཙྪིམོ པན ཏིཝིདྷོ ནཡོ ཀརཎསཱདྷནེན ནཱིཡཏི ཨེཏེན ཏཐཏྟཱདིནཡཏྟཡམིཏི ‘‘ནཡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ པཔཉྩིཡམཱནེ གནྠཝིཏྠཱརོ སིཡཱཏི ཝིཏྠཱརོ ན དསྶིཏོ.
ཨཔརོཔི ¶ ཙཏུབྦིདྷོ ནཡོ ཨེཀཏྟནཡོ ནཱནཏྟནཡོ ཨབྱཱཔཱརནཡོ ཨེཝཾདྷམྨཏཱནཡོཏི.
ཝིནེཏི སཏྟེ ཨེཏྠ, ཨེཏེནཱཏི ཝཱ ཝིནཡོ. ཀཱཡཝཱཙཱནཾ ཝིནཡནཏོཔི ཝིནཡོ. ཨཱཡཏནནྟི ཨནམཏགྒེ སཾསཱརེ པཝཏྟཾ ཨཏཱིཝ ཨཱཡཏཾ སཾསཱརདུཀྑཾ ཡཱཝ ན ནིཝཏྟཏི, ཏཱཝ ནཡཏེཝ པཝཏྟཏེཝཱཏི ཨཱཡཏནཾ.
ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠུདྡྷཱརོ. ‘‘ཨཱཡཏནནྟི ཨསྶཱནཾ ཀམྦོཛོ ཨཱཡཏནཾ, གུནྣཾ དཀྑིཎཱཔཐོ ཨཱཡཏན’’ནྟི ཨེཏྠ སཉྫཱཏིཊྛཱནཾ ཨཱཡཨནཾ ནཱམ. ‘‘མནོརམེ ཨཱཡཏནེ, སེཝནྟི ནཾ ཝིཧངྒམཱ.
ཚཱཡཾ ཚཱཡཏྠིནོ ཡནྟི, ཕལཏྠཾ ཕལབྷོཛིནོ’’ཏི ཨེཏྠ སམོསརཎཊྛཱནཾ. ‘‘པཉྩིམཱནི བྷིཀྑཝེ ཝིམུཏྟཱཡཏནཱནཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཀཱརཎཾ. ཨཉྙེཔི པན པཡོགཱ ཡཏ པཏིཡཏནེཏི ཨེཏྠ པཀཱསིཏཱ.
ནཱི པཱཔནེ. ནེཏི, ནཡཏི. ནཡནཾ.
ནུ ཐུཏིཡཾ. ནོཏི, ནཝཏི. ནུཏོ.
ཐན པན དྷན སདྡེ. ཐནཏི. པནཏི. དྷནཏི.
ཀན དིཏྟིཀནྟཱིསུ. ཀནཏི. ཀཉྙཱ. ཀནཀཾ.
ཨེཏྠ ཙ ཡོབྦནིབྷཱཝེ ཋིཏཏྟཱ རཱུཔཝིལཱསེན ཀནཏི དིཔྤཏི ཝིརོཙཏཱིཏི ཀཉྙཱ. ཨཐ ཝཱ ཀནིཡཏི ཀཱམིཡབྷི ཨབྷིཔཏྠིཡཏི པུརིསེཧཱིཏིཔི ཀཉྙཱ, ཡོབྦནིཏྠཱི. ཀནཀནྟི ཀནཏི, ཀནཱིཡཏཱིཏི ཝཱ ཀནཀཾ, སུཝཎྞཾ. སུཝཎྞསྶ ཧི ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི.
སུཝཎྞཾ ཀནཀཾ ཧེམཾ, ཀཉྩནཾ ཧཊཀམྤི ཙ;
ཛཱཏརཱུཔཾ ཏཔནཱིཡཾ, ཝཎྞཾ ཏབྦྷེདཀཱ པན;
ཛམྦུནདཾ སིངྒིཀཉྩ, ཙཱམིཀརནྟི བྷཱསིཏཱ.
ཝན ¶ སན སམྦྷཏྟིཡཾ. ཝནཏི. ཝནཾ. སནཏི.
ཏཏྠ ཝནནྟི. ཏཾ སམྦྷཛནྟི མཡཱུརཀོཀིལཱདཡོ སཏྟཱཏི ཝནཾ, ཨརཉྙཾ. ཝནཏི སམྦྷཛཏི སཾཀིལེསཔུགྒལནྟི ཝནཾ, ཏཎྷཱ.
མན ཨབྦྷཱསེ. མནཏི. མནོ.
མཱན ཝཱིམཾསཱཡཾ, ཝཱིམཾསཏི. ཝཱིམཾསཱ.
ཛན སུན སདྡེ. ཛནཏི. སུནཏི.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཀསྨཱ ཏེ ཨེཀོ བྷུཛོ ཛནཏི, ཨེཀོ ཏེ ན ཛནཏཱི བྷུཛོ’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ ཛནཏཱིཏི སུནཏི སདྡཾ ཀརོཏི.
ཁནུ ཨཝདཱརཎེ ཁནཏི. སུཁཾ. དུཀྑཾ. ཁཏོ ཨཱཝཱཊོ.
ཏཏྠ སུཁནྟི སུཊྛུ དུཀྑཾ ཁནཏཱིཏི སུཁཾ. དུཊྛུ ཁནཏི ཀཱཡིཀཙེཏསིཀསུཁནྟི དུཀྑཾ. ཨཉྙམཉྙཔཊིཔཀྑཱ ཧི ཨེཏེ དྷམྨཱ. དྭིདྷཱ ཙིཏྟཾ ཁནཏཱིཏི ཝཱ དུཀྑཾ. ཙུརཱདིགཎཝསེན པན ‘‘སུཁཡཏཱིཏི སུཁཾ, དུཀྑཡཏཱིཏི དུཀྑ’’ནྟི ནིབྦཙནཱནི གཧེཏབྦཱནི. སམཱསཔཨཝསེན ‘‘སུཀརཾ ཁམསྶཱཏི སུཁཾ, དུཀྐརཾ ཁམསྶཱཏི དུཀྑ’’ནྟི ནིབྦཙནཱནིཔི ཝིཝིདྷཱ ཧི སདྡཱནཾ བྱུཔྤཏྟི པཝཏྟི ནིམིཏྟཉྩ.
དཱན ཨཝཁཎྜནེ. དཱནཏི. ཨཔདཱནཾ.
སཱན ཏེཛནེ. ཏེཛནཾ ནིསཱནཾ. སཱནཏི.
ཧན ཧིཾསཱགཏཱིསུ. ཨེཏྠ པན ཧིཾསཱཝཙནེན ཕརུསཱཡ ཝཱཙཱཡ པཱིལ༹ནཉྩ དཎྜཱདཱིཧི པཧརཎཉྩ གཧིཏཾ, ཏསྨཱ ཧན ཧིཾསཱཔཧརཎགཏཱིསཱུཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘རཱཛཱནོ ཙོརཾ གཧེཏྭཱ ཧནེཡྻུཾ ཝཱ བནྡྷེཡྻུཾ ཝཱ’’ཏི. པཱཋསྶ ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེནྟེཧི ‘‘ཧནེཡྻུནྟི པོཐེཡྻུཉྩེཝ ཚིནྡེཡྻུཉྩཱ’’ཏི ¶ ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ ཚེདནཾ ནཱམ ཧཏྠཔཱདཱདིཚེདནཾ ཝཱ སཱིསཙྪེདཝསེན མཱརཎཾ ཝཱ. ཧནསྶ ཝདྷཱདེསོ གྷཱཏཱདེསོ ཙ བྷཝཏི, ཧནྟི ཧནཏི, ཧནནྟི. ཧནསི, ཧནཐ. སེསཾ སབྦཾ ནེཡྻཾ.
ཧིཾསཱདཡོ ཙཏྟཱརོ ཨཏྠཱ ལབྦྷནྟི. ‘‘ཧནྟི ཧཏྠེཧི པཱདེཧཱི’’ཏི ཨེཏྠ པན ཧནྟཱིཏི པཧརཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཀུདྡྷོ ཧི པིཏརཾ ཧནྟི. ཝིཀྐོསམཱནཱ ཏིབྦཱཧི, ཧནྟི ནེསཾ ཝརཾ ཝར’’ནྟི. ཨེཏྠ ཧནྟཱིཏི མཱརེནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཝདྷཏི, ཝདྷེཏི, གྷཱཏེཏི’’ ཨིཙྩཔི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཏཏྠ ‘‘ཝདྷཏི ན རོདཏི, ཨཱཔཏྟི དུཀྐཊསྶ. ཨཏྟཱནཾ ཝདྷིཏྭཱ ཝདྷིཏྭཱ རོདཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝདྷོ པཧརཎཾ. པཱཎཾ ཝདྷེཏི. པཱཎཝདྷོ. ‘‘ཨེས ཝདྷོ ཁཎྜཧཱལསྶ. སཏྟེ གྷཱཏེཏཱི’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཝདྷོ མཱརཎཾ.
‘‘ཨུཔཱཧནཾ, ཝདྷཱུ’’ཏི ཙ ཨེཏྠ ཧནཝདྷསདྡཏྠོགམནཾ. ‘‘པུརིསཾ ཧནཏི. སཱིཏཾ ཨུཎྷཾ པཊིཧནཏི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཀཏྟུཔདཱནི. དེཝདཏྟོ ཡཉྙདཏྟེན ཧཉྙཏི. ཏཏོ ཝཱཏཱཏཔེ གྷོརེ, སཉྫཱཏེ པཊིཧཉྙཏི. པཙྩཏྟཝཙནསྶེཀཱརཏྟཾ, ཡཐཱ ‘‘ཝནཔྤགུམྦེ’’ཏི. ཝིཧཱརེནཱཏི པདཾ སམྦནྡྷིཏབྦཾ, ཨིཙྩཱདཱིནི ཀམྨཔདཱནི. ཧནྟཱ. ཧཏོ. ཝདྷཀོ. ཝདྷཱུ. ཨཱགྷཱཏོ. ཨུཔགྷཱཏོ. གྷཱཏཀོ. པཊིགྷོ. སངྒྷོ. བྱགྒྷོ. སཀུཎགྒྷི. ཧནྟུཾ, ཧནིཏུཾ, ཧནྟྭཱ, ཧནིཏྭཱ. ཝཛ྄ཛྷེཏྭཱ, ཝདྷིཏྭཱ ཨིཙྩཱདཱིནི སནཱམིཀཱནི ཏུམནྟཱདིཔདཱནི.
ཏཏྠ ཨུཔཱཧནནྟི ཏཾ ཏཾ ཋཱནཾ ཨུཔཧནནྟི ཨུཔགཙྪནྟི ཏཏོ ཙ ཨཱཧནནྟི ཨཱགཙྪནྟི ཨེཏེནཱཏི ཨུཔཱཧནཾ. ཝདྷཱུཏི ཀིལེསཝསེན སུནཁམྤི ཨུཔགམནསཱིལཱཏི ཝདྷཱུ, སབྦཱསཾ ཨིཏྠཱིནཾ ¶ སཱདྷཱརཎམེཏཾ. ཨཐ ཝཱ ཝདྷཱུཏི སུཎིསཱ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཏེན ཧི ཝདྷུ ཡདཱ ཨུཏུནཱི ཨཧོསི, པུཔྥཾ ཏེ ཨུཔྤནྣཾ, ཨཐ མེ ཨཱརོཙེཡྻཱསཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝདྷཱུཏི སུཎིསཱ ཝུཙྩཏི. སཱ པན ‘‘ཨཡཾ ནོ པུཏྟསྶ བྷརིཡཱ’’ཏི སསྶུསསུརེཧི ཨདྷིགནྟབྦཱ ཛཱནིཏབྦཱཏི ཝདྷཱུཏི ཝུཙྩཏི. གཏྱཏྠཱནཾ ཀཏྠཙི བུདྡྷིཡཏྠཀཐནཏོ ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏེཝ. ‘‘སུཎྷཱ, སུཎིསཱ, ཝདྷཱུ’’ ཨིཙྩེཏེ པརིཡཱཡཱ. སངྒྷོཏི བྷིཀྑུསམཱུཧོ. སམགྒཾ ཀམྨཾ སམུཔགཙྪཏཱིཏི སངྒྷོ, སུཊྛུ ཝཱ ཀིལེསེ ཧནྟི ཏེན ཏེན མགྒཱསིནཱ མཱརེཏཱིཏིཔི སངྒྷོ, པུཐུཛྫནཱརིཡཝསེན ཝུཏྟཱནེཏཱནི. ཝིཝིདྷེ སཏྟེ ཨཱཧནཏི བྷུསོ གྷཱཏེཏཱིཏི བྱགྒྷོ. སོ ཨེཝ ‘‘ཝིཡགྒྷོ, ཝགྒྷོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ཨཔརམྤི པུཎྜརཱིཀོཏི ཏསྶ ནཱམཾ. དུབྦལེ སཀུཎེ ཧནྟཱིཏི སཀུཎགྒྷི, སེནོ, ཨཡཾ པན ཧནདྷཱཏུ དིཝཱདིགཎེ ‘‘པཊིཧཉྙཏཱི’’ཏི ཨཀམྨཀཾ ཀཏྟུཔདཾ ཛནེཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཝོཧཱརོ ལོཀིཡེ སོཏེ པཊིཧཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདིཀཱ པཱལི༹ཡོ དིསྶནྟི.
ཨན པཱཎནེ. པཱཎནཾ སསནཾ. ཨནཏི. ཨཱནཾ, པཱནཾ. ‘‘ཏཏྠ ཨཱནནྟི ཨསྶཱསོ. པཱནནྟི པསྶཱསོ. ཨེཏེསུ ཨསྶཱསོཏི བཧི ནིཀྑམནཝཱཏོ. པསྶཱསོཏི ཨནྟོ པཝིསནཝཱཏོ’’ཏི ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ, སུཏྟནྟཊྛཀཐཱསུ པན ཨུཔྤཊིཔཱཊིཡཱ ཨཱགཏཾ. ཏཏྠ ཡསྨཱ སབྦེསམྤི གབྦྷསེཡྻཀཱནཾ མཱཏུཀུཙྪིཏོ ནིཀྑམནཀཱལེ པཋམཾ ཨབྦྷནྟརཝཱཏོ བཧི ནིཀྑམཏི, པཙྪཱ བཱཧིརཝཱཏོ སུཁུམཾ རཛཾ གཧེཏྭཱ ཨབྦྷནྟརཾ པཝིསནྟོ ཏཱལུཾ ཨཱཧཙྩ ནིབྦཱཡཏི, ཏསྨཱ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨསྶཱསོཏི བཧི ནིཀྑམནཝཱཏོ, པསྶཱསོཏི ཨནྟོ པཝིསནཝཱཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཏེསུ ¶ དྭཱིསུ ནཡེསུ ཝིནཡནཡེན ཨནྟོ ཨུཊྛིཏསསནཾ ཨསྶཱསོ, བཧི ཨུཊྛིཏསསནཾ པསྶཱསོ. སུཏྟནྟནཡེན པན བཧི ཨུཊྛཧིཏྭཱཔི ཨནྟོ སསནཏོ ཨསྶཱསོ. ཨནྟོ ཨུཊྛཧིཏྭཱཔི བཧི སསནཏོ པསྶཱསོ. ཨཡམེཝ ཙ ནཡོ ‘‘ཨསྶཱསཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཾ སཏིཡཱ ཨནུགཙྪཏོ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཝིཀྑེཔགཏེན ཙིཏྟེན ཀཱཡོཔི ཙིཏྟམྤི སཱརདྡྷཱ ཙ ཧོནྟི ཨིཉྫིཏཱ ཙ ཕནྡིཏཱ ཙཱ’’ཏི, ‘‘པསྶཱསཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཾ སཏིཡཱ ཨནུགཙྪཏོ བཧིདྡྷཱ ཝིཀྑེཔགཏེན ཙིཏྟེན ཀཱཡོཔི ཙིཏྟམྤི སཱརདྡྷཱ ཙ ཧོནྟི ཨིཉྫིཏཱ ཙ ཕནྡིཏཱ ཙཱ’’ཏི ཨིམཱཡ པཱལི༹ཡཱ སམེཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
དྷན དྷཉྙེ. དྷནནཾ དྷཉྙཾ, སིརིཔུཉྙཔཉྙཱནཾ སམྤདཱཏི ཨཏྠོ. དྷཱཏུཨཏྠོ ཧི ཡེབྷུཡྻེན བྷཱཝཝསེན ཀཐིཡཏི ཋཔེཏྭཱ ཝཀྐརུཀྑཏཙེཏི ཨེཝམཱདིཔྤབྷེདཾ. ཡཐཱ བྷཱཝཏྠེ ཝཏྟམཱནེན ཡཔཙྩཡེན སདྡྷིཾ ནཀཱརསྶ ཡྻཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཐེནནཾ ཐེཡྻནྟི ཝུཙྩཏི, ཨེཝམིདྷ ཡཔཙྩཡེན སདྡྷིཾ ནཀཱརསྶ ཉྙཀཱརཾ ཀཏྭཱ དྷནནཾ དྷཉྙནྟི ཝུཙྩཏི. དྷནིནོ ཝཱ བྷཱཝོ དྷཉྙཾ, ཏསྨིཾ དྷཉྙེ. དྷནྟི, དྷནཏི. དྷནིཏཾ. དྷཉྙཾ. ཡསྨཱ པན དྷཉྙསདྡེན སིརིཔུཉྙཔཉྙཱསམྤདཱ གཧིཏཱ, ཏསྨཱ ‘‘དྷཉྙཔུཉྙལཀྑཎསམྤནྣཾ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ དྷཉྙསདྡེན སིརིཔཉྙཱཝ གཧེཏབྦཱ པུཉྙསྶ ཝིསུཾ ཝཙནཏོ.
‘‘ནདཏོ པརིསཱཡནྟེ, ཝཱདིཏབྦཔཧཱརིནོ;
ཡེ ཏེ དཀྑནྟི ཝདནཾ, དྷཉྙཱ ཏེ ནརཔུངྒཝ.
དཱིགྷངྒུལཱི ཏམྦནཁེ, སུབྷེ ཨཱཡཏཔཎྷིཀེ;
ཡེ པཱདེ པཎམིསྶནྟི, ཏེཔི དྷཉྙཱ གུཎནྡྷར.
མདྷུརཱནི པཧཊྛཱནི, དོསགྒྷཱནི ཧིཏཱནི ཙ;
ཡེཏེཝཱཀྱཱནི སོསྶནྟི, ཏེཔི དྷཉྙཱནརུཏྟམཱ’’ཏི
ཨེཝམཱདཱིསུ ¶ པན དྷཉྙསདྡེན པུཉྙསམྤདཱ གཧེཏབྦཱ, པུཉྙསམྤདཱཡ ཝཱ སདྡྷིཾ སིརིཔཉྙཱསམྤདཱཔི གཧེཏབྦཱ. ཨིདམེཏྠ ནིབྦཙནཾ ‘‘དྷཉྙཾ སིརིཔུཉྙཔཉྙཱསམྤདཱ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི དྷཉྙཱ’’ཏི. ‘‘དྷཉྙཾ མངྒལསམྨཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཏུ ‘‘ཨུཏྟམརཏནཾ ཨིད’’ནྟི དྷནཱཡིཏབྦཾ སདྡྷཱཡིཏབྦནྟི དྷཉྙཾ, སིརིསམྤནྣཾ པུཉྙསམྤནྣཾ པཉྙཱསམྤནྣནྟིཔི ཨཏྠོ ཡུཛྫཏི. ‘‘དྷཉྙཾ དྷནཾ རཛཏཾ ཛཱཏརཱུཔ’’ནྟི ཙ ཨཱདཱིསུ ‘‘ནཏྠི དྷཉྙསམཾ དྷན’’ནྟི ཝཙནཏོ དྷནཱཡིཏབྦནྟི དྷཉྙཾ, ཀིཾ ཏཾ? པུབྦཎྞཾ. ཨཔིཙ ཨོསདྷིཝིསེསོཔི དྷཉྙནྟི ཝུཙྩཏི. དྷནསདྡསྶ ཙ པན སམཱསཝསེན ‘‘ཨདྷནོ, ནིདྡྷནོ’’ཏི ཙ ནཏྠི དྷནཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨཏྠེན དལིདྡཔུགྒལོ ཝུཙྩཏི. ‘‘ནིདྷནཾ ཡཱཏཱི’’ཏིཨེཏྠ ཏུ ཀམྤནཏྠཝཱཙཀསྶ དྷཱུདྷཱཏུསྶ ཝསེན ཝིནཱསོ ནིདྷནནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི.
མུན གཏིཡཾ. མུནཏི.
ཙིནེ མཉྙནཱཡཾ. ཨལུཏྟནྟོཡཾ དྷཱཏུ, ཡཐཱ གིལེ, ཡཐཱ ཙ མིལེ. ཙིནཱཡཏི, ཨོཙིནཱཡཏི. ‘‘སབྦོ ཏཾ ཛནོ ཨོཙིནཱཡཏཱུ’’ཏི ཨིདམེཏྠ པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཨོཙིནཱཡཏཏི ཨཝམཉྙཏཱུཏི.
ཨིཏི བྷཱུཝཱདིགཎེ ཏཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི
སམཏྟཱནི.
པཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཨིདཱནི པཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི ཝུཙྩནྟེ –
པཱ པཱནེ. པཱནཾ པིཝནཾ. ‘‘པཱཏི, པཱནྟི. པཱཏུ, པཱནྟུ’’ ཨིཙྩཱདི ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏབྦཾ.
ཁིཔྤཾ གཱིཝཾ པསཱརེཧི, ན ཏེ དསྶཱམི ཛཱིཝིཏཾ;
ཨཡཉྷིཏེ མཡཱ རཱུལ༹ྷོ, སརོ པཱསྶཏི ལོཧིཏནྟི.
ཨཏྲ ¶ ཧི པཱསྶཏཱིཏི པིཝིསྶཏི. ‘‘པཱསྶཏི, པཱསྶནྟི. པཱསྶསི, པཱསྶཐ. པཱསྶཱམི, པཱསྶཱམ’’ ཨིཙྩཱདིནཱ, ‘‘ཨཔསྶཱ, ཨཔསྶཾསུ’’ ཨིཙྩཱདིནཱ ཙ ནཡེན སེསཾ སབྦཾ ཡོཛེཏབྦཾ ནཡཉྙཱུཧི. ཀོ ཧི སམཏྠོ སབྦཱནི བུདྡྷཝཙནསཱགརེ ཝིཙིཏྲཱནི ཝིཔྤཀིཎྞརཱུཔནྟརརཏནཱནི ཨུདྡྷརིཏྭཱ དསྶེཏུཾ, ཏསྨཱ སབྦཱསུཔི དྷཱཏཱུསུ སངྑེཔེན གཧཎཱུཔཱཡམཏྟམེཝ དསྶིཏཾ. པིཝཏི, པིཝནྟི. པིཝཾ, པིཝནྟོ, པིཝམཱནོ, པིཝཾ བྷཱགིརསོདཀཾ. ཀཱརིཏེ ཀུམཱརཾ ཁཱིརཾ པཱཡེཏི. མུཧུཏྟཾ ཏཎྷཱསམནཾ, ཁཱིརཾ ཏྭཾ པཱཡིཏོ མཡཱ. ཀམྨེ པཱིཡཏི, པཱིཏཾ. ཏུམཱདཱིསུ ‘‘པཱཏུཾ, པིཝིཏུཾ, པིཏྭཱ, པིཝིཏྭཱ, པཱཡེཏྭཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཡོཛེཏབྦཱནི. ཨཉྙེསུཔི ཋཱནེསུ པཱལི༹ནཡཱནུརཱུཔེན སདྡརཱུཔཱནི ཨེཝམེཝ ཡོཛེཏབྦཱནི.
པཱ རཀྑཎེ. པཱཏི. ནིཔཱཏི. པིཏཱ, གོཔོ.
པཱ པཱུརཎེ. པཱཏི, ཝིཔྤཱཏི. ཝིཔྤོ.
ཝིཔྤོཏི བྲཱཧྨཎོ. སོ ཧི ཝིཔྤེཏི པཱུརེཏི ཝིསིཊྛེན ཝེདུཙྩཱརཎཱདིནཱ ཨཏྟནོ བྲཱཧྨཎཀམྨེན ལོཀསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨཏྟནོ ཙ ཧདཡེ ཝེདཱནཱིཏི ཝིཔྤོཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཛཱཏོ ཝིཔྤཀུལེ ཨཧ’’ནྟི ཨེཏྠ ཧི བྲཱཧྨཎོ ‘‘ཝིཔྤོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྶ ཀུལཾ ཝིཔྤཀུལནྟི.
པཱུ པཝནེ. པཝཏི. པུཏྟོ, པུཉྙཾ. ཨེཏྠ པུཏྟོཏི ཨཏྟནོ ཀུལཾ པཝཏི སོདྷེཏཱིཏི པུཏྟོ. ཀིཡཱདིགཎཾ པན པཏྭཱ ‘‘པུནཱཏཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཾ.
པུཏྟོ’ཏྲཛོ སུཏོ སཱུནུ,
ཏནུཛོ ཏནཡོ’རསོ;
པུཏྟནཏྟཱདཡོ ཙཱཐ,
ཨཔཙྩནྟི པཝུཙྩརེ.
ཨིཏྠིལིངྒམྷི ¶ ཝཏྟབྦེ, པུཏྟཱིཏི ཨཏྲཛཱཏི ཙ;
ཝཏྟབྦཾ སེསཊྛཱནེསུ, ཡཐཱརཧམུདཱིརཡེ;
པཱལི༹ཡཉྷི ཨཏྲཛཱཏི, ཨིཏྠཱི པུཏྟཱི ཀཐིཡཏི;
ཨེཏྠ པན –
‘‘ཏཏོ དྭེ སཏྟརཏྟསྶ, ཝེདེཧསྶཏྲཛཱ པིཡཱ;
རཱཛཀཉྙཱ རུཙཱ ནཱམ, དྷཱཏིམཱཏརམབྲཝཱི’’ཏི
ཨཡཾ པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ‘‘པུཏྟཱི, དྷཱིཏཱ, དུཧིཏཱ, ཨཏྟཛཱ’’ཏི ཨིཙྩེཏེ པརིཡཱཡཱ. ཨེཝཾ ཨཏྲཛཱཏི ཨིཏྠིཝཱཙཀསྶ ཨིཏྠིལིངྒསྶ དསྶནཏོ སུཏསདྡཱདཱིསུཔི ཨིཏྠིལིངྒནཡོ ལབྦྷམཱནཱལབྦྷམཱནཝསེན ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ལོཀེ ‘‘ཝེསྶོ, སུདྡོ, ནརོ, ཀིཾཔུརིསོ’’ ཨིཙྩཱདཱིནཾ ཡུགལ༹བྷཱཝེན ‘‘ཝེསྶཱི, སུདྡཱི, ནཱརཱི, ཀིཾཔུརིསཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཨིཏྠིཝཱཙཀཱནི ལིངྒཱནི དིསྶནྟི. ‘‘པུརིསོ པུམཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནཾ པན ཡུགལ༹བྷཱཝེན ཨིཏྠིཝཱཙཀཱནི ཨིཏྠིལིངྒཱནི ན དིསྶནྟི. པུཉྙནྟི ཨེཏྠ པན ཨཏྟནོ ཀཱརཀཾ པཝཏི སོདྷེཏཱིཏི པུཉྙཾ. ཀིཡཱདིགཎཾ པན པཏྭཱ པུནཱཏཱིཏི པུཉྙནྟི ཝཏྟབྦཾ.
ཨཉྙོ ཨཏྠོཔི ཝཏྟབྦོ, ནིརུཏྟིལཀྑཎསྶིཏོ;
ཏསྨཱ ནིབྦཙནཾ ཉེཡྻཾ, ཛནཔཱུཛཱདིཏོ ཨིདྷ.
པརཾ པུཛྫབྷཝཾ ཛནེཏཱིཏི པུཉྙཾ. སདཱ པཱུཛིཏཾ ཝཱ ཛནེཏཱིཏི པུཉྙཾ. ཛནཾ ཨཏྟཀཱརཾ པུནཱཏཱིཏི པུཉྙཾ. ཨསེསཾ ཨཔུཉྙཾ པུནཱཏཱིཏི པུཉྙཾ.
ཀལྱཱཎཾ ཀུསལཾ པུཉྙཾ, སུབྷམིཙྩེཝ ནིདྡིསེ;
ཀམྨསྶ ཀུསལསྶཱདྷི-ཝཙནཾ ཝཙནེ པཊུ.
པེ གཏིཡཾ. པེཏི, པེནྟི. པེསི, པེཐ. ཨིདྷ བྷིཀྑཝེ ཨེཀཙྩོ ཨསྶཁལུ༹ངྐོ པེཧཱིཏི ཝུཏྟོ ཝིདྡྷོ སམཱནོ ཙོདིཏོ སཱརཐིནཱ པཙྪཏོ པཊིསཀྐཏི, པིཊྛིཏོ རཐཾ པཊིཝཏྟེཏི. ཨུམྨགྒཾ གཎྷཱཏི, ཨུབྦཊུམཾ རཐཾ ཀརོཏི.
པེ ¶ ཝུདྡྷིཡཾ པཡཏི. པཱཡོ, ཨཔཱཡོ. ཨེཏྠ ཨཔཱཡོཏི ནཏྠི པཱཡོ ཝུདྡྷི ཨེཏྠཱཏི ཨཔཱཡོ. ཨཡདྷཱཏུཝསེནཔི ཨཏྠོ ནེཏབྦོ, ཨཡཏོ ཝུདྡྷིཏོ, སུཁཏོ ཝཱ ཨཔེཏོཏི ཨཔཱཡོ, ནིརཡཏིརཙྪཱནཡོནིཔེཏྟིཝིསཡཨསུརཀཱཡཱ.
པེ སོསནེ. པཱཡཏི, པཡཏི ཝཱ. ནིཔཀོ. ཨེཏྠ ནིཔཀོ ནིཔཡཏི ཝིསོསེཏི པཊིཔཀྑཾ, ཏཏོ ཝཱ ཨཏྟཱནཾ ནིཔཱཏི རཀྑཏཱིཏི ནིཔཀོ, སམྤཛཱནོ.
གུཔ རཀྑཎེ. གོཔཏི. གོཔཀོ.
ནགརཾ ཡཐཱ པཙྩནྟཾ, གུཏྟཾ སཱནྟརབཱཧིརཾ.
ཨེཝཾ གོཔེཐ ཨཏྟཱནཾ, ཁཎོ ཝེ མཱ ཨུཔཙྩགཱ.
གོཔེཐཱཏི གོཔེཡྻ རཀྑེཡྻ.
ཝཔ སནྟཱནེ. ཝཔཏི.
སཔ སམཝཱཡེ. སཔཏི.
ཙུཔ མནྡགཏིཡཾ. ཙོཔཏི.
ཏུཔ ཧིཾསཱཡཾ. ཏོཔཏི. ཏུཔྤཏི.
གུཔ གོཔནཛིགུཙྪནེསུ. གོཔཏི, ཛིགུཙྪཏི. ཛིགུཙྪཾ, ཛིགུཙྪམཱནོ. ཛེགུཙྪཱི. ཛིགུཙྪིཏྭཱ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཀཔུ ཧིཾསཱཏཀྐལགནྡྷེསུ. ཀཔྤཏི. ཀཔྤཱུརོ.
ཀཔུ སཱམཏྠིཡེ. ཨིདཾ ཨམྷཱཀཾ ཀཔྤཏི. ནེཏཾ ཨམྷེསུ ཀཔྤཏི.
ཀཔ ཀརུཎཱཡཾ. ཀཔཏི. ཀཔཎོ, ཀཱཔཉྙཾ. ཏཏྠ ཀཔཏཱིཏི ཀརུཎཱཡཏི, ཀཱཔཉྙནྟི ཀཔཎབྷཱཝོ.
སཔ ¶ ཨཀྐོསེ. སཔཏི. སཔཐོ, ཨབྷིསཔཐོ, ཨབྷིསཔིཏོ, སཔནཀོ.
ཝཔ བཱིཛནིཀྑེཔེ. བཱིཛཾ ཝཔཏི. ཝཱཔཀོ. ཝཱཔིཏཾ དྷཉྙཾ. ཝུཏྟཾ བཱིཛཾ པུརིསེན. བཱིཛཾ ཝཔྤཏི. ཝཔྤམངྒལཾ.
སུཔ སཡནེ. སུཔཏི. སུཁཾ སུཔནྟི མུནཡོ, ཡེ ཨིཏྠཱིསུ ན བཛ྄ཛྷརེ. སུཏྟོ པུརིསོ, སུཔནཾ, སུཏྟཾ.
ཁིཔ པེརཎེ. པེརཎཾ ཙུཎྞིཀརཎཾ པིསནཾ. ཁེཔཏི. ཁེཔཀོ.
ཁིཔ ཨབྱཏྟསདྡེ. ཁིཔཏི. ཁིཔིཏསདྡོ. ཡདཱ ཙ དྷམྨཾ དེསེནྟོ, ཁིཔི ལོཀགྒནཱཡཀོ.
ཁིཔ ཚཌྜནོ. ཁིཔཏི, ཨུཀྑིཔཏི, ཝིཀྑིཔཏི, ཨཝཁིཔཏི, སཾཁིཔཏི. ཁིཏྟཾ, ཨུཀྑིཏྟཾ, པཀྑིཏྟཾ, ཝིཀྑིཏྟཾ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཨོཔ ནིཊྛུབྷནེ. ནིཊྛུབྷནཾ ཁེལ༹པཱཏནཾ. ཨོཔཏི. ཨོསདྷཾ སངྑརིཏྭཱ མུཁེ ཁེལ༹ཾ ཨོཔི.
ལིཔི ཨུཔལེཔེ. ལེཔཏི. ལིཏྟཾ པརམེན ཏེཛསཱ.
ཁིཔི གཏིཡཾ. ཁིམྤཏི.
ཌིཔ ཁེཔེ. ཌེཔཏི.
ནིདཔི ནིདམྤནེ. ནིདམྤནཾ ནཱམ སསྶརུཀྑཱདཱིསུ ཝཱིཧིསཱིསཾ ཝཱ ཝརཀསཱིསཾ ཝཱ ཨཙྪིནྡིཏྭཱ ཁུདྡཀསཱཁཾ ཝཱ ཨབྷཉྫིཏྭཱ ཡཐཱཋིཏམེཝ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ བཱིཛམཏྟསྶེཝ ཝཱ པཎྞམཏྟསྶེཝ ཝཱ གཧཎཾ. པུརིསོ ཝཱིཧིསཱིསཾ ནིདམྤཏི, རུཀྑཔཏྟཾ ནིདམྤཏི. ནིདམྤཀོ, ནིདམྤིཏཾ, ནིདམྤིཏུཾ, ནིདམྤིཏྭཱ.
ཏཔ ¶ དིཏྟིཡཾ. དིཏྟི ཝིརོཙནཾ. དིཝཱ ཏཔཏིཨཱདིཙྩོ.
ཏཔ ཨུབྦེགེ. ཨུབྦེགོ ཨུཏྲཱསོ བྷཱིརུཏཱ. ཏཔཏི, ཨུཏྟཔཏི. ཨོཏྟཔྤཾ, ཨོཏྟཔྤིཡཾ དྷནཾ.
ཏཔ དྷཱུཔ སནྟཱཔེ. ཏཔཏི. ཏཔོདྷནཾ, ཨཱཏཱཔོ. ཨཱཏཱཔཱི. ཨཱཏཔཾ. དྷཱུཔཏི, སནྡྷཱུཔནོ, ཀམྨེ ཏཱཔིཡཏི. དྷཱུཔིཡཏི. བྷཱཝེ ཏཱཔནཾ, ཏཱཔོ, པརིཏཱཔོ, སནྟཱཔོ. དྷཱུཔནཾ.
པཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཕཀཱརནྟདྷཱཏུ
པུཔྥ ཝིཀསནེ. ཨཀམྨཀོ ཙཱཡཾ སཀམྨཀོ ཙ. པུཔྥཏི. པུཔྥཾ, པུཔྥནཾ, པུཔྥིཏོ, པུཔྥིཏུཾ, པུཔྥིཏྭཱ. པུཔྥནྟི པུཔྥིནོ དུམཱ. ཐལཛཱ དཀཛཱ པུཔྥཱ, སབྦེ པུཔྥནྟི ཏཱཝདེ. མཉྫཱུསཀོ ནཱམ རུཀྑོ ཡཏྟཀཱནི ཨུདཀེ ཝཱ ཐལེ ཝཱ པུཔྥཱནི, སབྦཱནི པུཔྥཏི.
ཏུཕ ཧིཾསཱཡཾ. ཏོཕཏི.
དཕ དཕི ཝཔྥ གཏིཡཾ. དཕཏི. དམྥཏི. ཝཔྥཏི.
དིཕ ཀཐནཡུདྡྷནིནྡཱཧིཾསཱདཱནེསུ. དེཕཏི. དེཕོ.
ཏཕ ཏིཏྟིཡཾ. ཏིཏྟི ཏཔྤནཾ, ཏཕཏི.
དུཕ ཨུཔཀྐིལེསེ. ཨུཔཀྐིལིསྶནཾ ཨུཔཀྐིལེསོ. དོཕཏི.
གུཕ གནྠེ. གནྠོ གནྠིཀརཎཾ. གོཕཏི.
ཕཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
བཀཱརནྟདྷཱཏུ
བྷབྦ ¶ ཧིཾསཱཡཾ. བྷབྦཏི. བྷབྦོ.
པབྦ ཝབྦ མབྦ ཀབྦ ཁབྦ གབྦ སབྦ ཙབྦ གཏིཡཾ. པབྦཏི. ཝབྦཏི. མབྦཏི. ཀབྦཏི. ཁབྦཏི. གབྦཏི. སབྦཏི. ཙབྦཏི.
ཨབྦ སབྦ ཧིཾསཱཡཉྩ. གཏྱཱཔེཀྑཱཡ ཙཀཱརོ. ཨབྦཏི. སབྦཏི.
ཀུབི ཨཙྪཱདནེ. ཀུབྦཏི.
ལུབི ཏུབི ཨདྡནེ. ལུམྦཏི. ཏུམྦཏི. ལུམྦིནཱིཝནཾ. ཨུདཀཏུམྦོ. ཨཐོཔི དྭེ ཙ ཏུམྦཱནི.
ཙུབི ཝདནསཾཡོགེ. པུཏྟཾ མུདྡྷནི ཙུམྦཏི. མུཁེ ཙུམྦཏི. ཨེཏྠ སིཡཱ ‘‘ཡདི ཝདནསཾཡོགེ ཙུབིདྷཱཏུ ཝཏྟཏི, ཀཐཾ ཨམྦུདྷརབིནྡུཙུམྦིཏཀཱུཊོཏི ཨེཏྠ ཨཝདནེ ཨཝིཉྙཱཎཀེ པབྦཏཀཱུཊེ ཨམྦུདྷརབིནྡཱུནཾ ཙུམྦནཾ ཝུཏྟ’’ནྟི? སཙྩཾ, ཏཾ པན ཙུམྦནཱཀཱརསདིསེནཱཀཱརེན སམྦྷཝཾ ཙེཏསི ཋཔེཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ཡཐཱ ཨདསྶནསམྦྷཝེཔི དསྶནསདིསེནཱཀཱརེན སམྦྷཱུཏཏྟཱ ‘‘རོདནྟེ དཱརཀེ དིསྭཱ, ཨུབྦིདྡྷཱ ཝིཔུལཱ དུམཱ’’ཏི ཨཙཀྑུཀཱནམྤི རུཀྑཱནཾ དསྶནཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཝམིདྷཱཔི ཙུམྦནཱཀཱརསདིསེནཱཀཱརེན སམྦྷཱུཏཏྟཱ ཨཝདནཱནམྤི ཨམྦུདྷརབིནྡཱུནཾ ཙུམྦནཾ ཝུཏྟཾ. སབྷཱཝཏོ པན ཨཝིཉྙཱཎཀཱནཾ དསྶནཙུམྦནཱདཱིནི ཙ ནཏྠི, སཝིཉྙཱཎཀཱནཾཡེཝ ཏཱནི ཧོནྟཱིཏི. ཨཡཾ ནཡོ ཀམུ པདཝིཀྑེཔེཏིཨཱདཱིསུཔི ནེཏབྦོ.
ཨུབྦི ཏུབྦི ཐུབྦི དུབྦི དྷུབྦི ཧིཾསཏྠཱ. ཨུབྦཏི. ཏུབྦཏི. ཐུབྦཏི. དུབྦཏི. དུབྦཱ. དྷུབྦཏི. ཨེཏྠ དུབྦཱཏི དབྦཏིཎཾ, ཡཾ ‘‘ཏིརིཡཱ ནཱམ ཏིཎཛཱཏཱི’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཾ. ཨེཏྠ ཙ དུབྦཱཏི ཨིཏྠིལིངྒཾ, དབྦནྟི ནཔུཾསཀལིངྒནྟི དཊྛབྦཾ.
མུབྦི ¶ བནྡྷནེ. མུབྦཏི.
ཀུབྦི ཨུགྒམེ. ཀུབྦཏི.
པུབྦ པབྦ སབྦ པཱུརཎེ. པུབྦཏི. པབྦཏི. སབྦཏི. ཨེཏྟ སིཡཱ ‘‘ནནུ བྷོ པུབྦསབྦསདྡཱ སབྦནཱམཱནི, ཀསྨཱ པནེཏེ དྷཱཏུཙིནྟཱཡཾ གཧིཏཱ’’ཏི? ཝུཙྩཏེ – སབྦནཱམེསུ ཙ ཏུམནྟཱདིཝིརཧིཏེསུ ཙ ནིཔཱཏེསུ ཨུཔསགྒེསུ ཙ དྷཱཏུཙིནྟཱ ནཱམ ནཏྠི, ཨིམཱནི པན སབྦནཱམཱནི ན ཧོནྟི. ཀེཝལཾ སུཏིསཱམཉྙེན སབྦནཱམཱནི ཝིཡ ཨུཔཊྛཧནྟི, ཏེན ཏེ ཏབྦྷཱཝམུཏྟཏྟཱ དྷཱཏུཙིནྟཱཡཾ པུབྦཱཙརིཡེཧི གཧིཏཱ ‘‘པུབྦཏི སབྦཏཱི’’ཏི པཡོགདསྶནཏོཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ བུདྡྷཝཙནེ ཨེཏཱནི རཱུཔཱནི ན སནྟཱིཏི? ཨནཱགམནབྷཱཝེན ན སནྟི, ན ཨཝིཛྫམཱནབྷཱཝེན. ཀིཉྩཱཔི བུདྡྷཝཙནེསུ ཨེཏཱནི རཱུཔཱནི ན སནྟི, ཏཐཱཔི པོརཱཎེཧི ཨནུམཏཱ པུརཱཎབྷཱསཱཏི གཧེཏབྦཱནི, ཡཐཱ ‘‘ནཱཐཏཱིཏི ནཱཐོ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ནཱཐཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ བུདྡྷཝཙནེ ཨཝིཛྫམཱནམྤི གཧེཏབྦཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨིམཱནིཔི. ཏསྨཱ ཝོཧཱརེསུ ཝིཉྙཱུནཾ ཀོསལླཏྠཱཡ སཱསནེ ཨཝིཛྫམཱནཱཔི སཱསནཱནུརཱུཔཱ ལོཀིཀཔྤཡོགཱ གཧེཏབྦཱཏི ‘‘པུབྦཏི སབྦཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི གཧིཏཱནི. ཨེས ནཡོ ཨཉྙེསུཔི ཋཱནེསུ ཝེདིཏབྦོ.
ཙམྦ ཨདནེ. ཙམྦཏི.
ཀབྦ ཁབྦ གབྦ དབྦེ. དབྦོ ཨཧངྐཱརོ. ཀབྦཏི. ཁབྦཏི. གབྦཏི.
ཨབི དབི སདྡེ. ཨམྦཏི. ཨམྦཱ, ཨམྦུ. དམྦཏི.
ལབི ཨཝསཾསནེ. ཨཝསཾསནཾ ཨཝལམྦནཾ. ལམྦཏི, ཝིལམྦཏི, བྱཱལམྦཏི. ནཱིཙེ ཙོ’ལམྦཏེ སཱུརིཡོ. ཨཱལམྦཏི ¶ . ཨཱལམྦནཾ, ཏདཱལམྦནཾ, ཏདཱལམྦཎཾ, ཏདཱལམྦཾ ཝཱ. ལཱབུ. ཨལཱབུ ཝཱ, ཨཀཱརོ ཧི ཏབྦྷཱཝེ.
བཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
བྷཀཱརནྟདྷཱཏུ
བྷཱ དིཏྟིཡཾ. ཙནྡོ བྷཱཏི, པཉྷཱ མཾ པཊིབྷཱཏི. རཏྟི ཝིབྷཱཏི. བྷཱཎུ, པཊིབྷཱནཾ. ཝིབྷཱཏཱ རཏྟི.
བྷཱི བྷཡེ. བྷཱཡཏི. བྷཡཾ, བྷཡཱནཀོ, བྷཱིམོ, བྷཱིམསེནོ, བྷཱིརུ, བྷཱིརུཀོ, བྷཱིརུཀཛཱཏིཀོ. ཀཱརིཏེ ‘‘བྷཱཡེཏི, བྷཱཡཡཏི, བྷཱཡཱཔེཏི, བྷཱཡཱཔཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི.
སབྷུ སམྦྷུ ཧིཾསཱཡཾ. སབྷཏི. སམྦྷཏི.
སུམྦྷ བྷཱསནེ ཙ. ཙཀཱརོ ཧིཾསཱཔེཀྑཀོ. སུམྦྷཏི. སུམྦྷོ. ཀུསུམྦྷོ.
ཨེཏྠ སུམྦྷོཏི ཨཱཝཱཊོ. ‘‘སུམྦྷཾ ནིཀྑནཱཧཱི’’ཏི ཨིདམེཏྠ ནིདསྶནཾ. ཀུསུམྦྷོཏི ཁུདྡཀཨཱཝཱཊོ, ‘‘པབྦཏཀནྡརཔདརསཱཁཱཔརིཔཱུརཱ ཀུསུམྦྷེ པརིཔཱུརེནྟཱི’’ཏི ཨིདམེཏྠ ནིདསྶནཾ.
ཨབྦྷ ཝབྦྷ མབྦྷ གཏིཡཾ. ཨབྦྷཏི. ཨབྦྷོ. ཝབྦྷཏི. མབྦྷཏི.
ཨེཏྠ ཨབྦྷོཏི མེགྷོ. སོ ཧི ཨབྦྷཏི ཨནེཀསཏཔཊལོ ཧུཏྭཱ གཙྪཏཱིཏི ‘‘ཨབྦྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཝིཛྫུམཱལཱི སཏཀྐཀཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཏཀྐཀཱུཏི ཙ ཨནེཀསཏཔཊལོ. ཨེཏྠ ཙ ཨབྦྷསདྡོ ཏིལིངྒིཀོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ¶ ཧི ཨཡཾ ‘‘ཨབྦྷུཊྛིཏོཝ ས ཡཱཏི, ས གཙྪཾ ན ནིཝཏྟཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ པུལླིངྒོ. ‘‘ཨབྦྷཱ, མཧིཀཱ, དྷཱུམོ, རཛོ, རཱཧཱུ’’ཏི ཨེཏྠ ཨིཏྠིལིངྒོ. ‘‘ཨབྦྷཱནི ཙནྡམཎྜལཾ ཚཱདེནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ནཔུཾསཀལིངྒོ.
ཨིམཱནི པན མེགྷསྶ ནཱམཱནི –
མེགྷོ ཝལཱཧཀོ ལངྒྷི, ཛཱིམཱུཏོ ཨམྦུདོ གྷནོ;
དྷཱརཱདྷརོ ཨམྦུདྷརོ, པཛྫུནྣོ ཧིམགབྦྷཀོ.
ཡབྷ མེཐུནེ. མིཐུནསྶ ཛནདྭཡསྶ ཨིདཾ ཀམྨཾ མེཐཱུནཾ, ཏསྨིཾ མེཐུནེ ཡབྷདྷཱཏུ ཝཏྟཏི. ཡབྷཏི. ཡཱབྷསྶཾ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘མེཐུན’’ནྟི ཨེསཱ སབྦྷིཝཱཙཱ, ལཛྫཱསམྤནྣེཧི པུགྒལེཧི ཝཏྟབྦབྷཱསཱབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘མེཐུནོ དྷམྨོ ན པཊིསེཝིཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ན མེ རཱཛཱ སཁཱ ཧོཏི, ན རཱཛཱ ཧོཏི མེཐུནོ’’ཏི ཙ སོབྷནེ ཝཱཙཱཝིསཡེ ཨཡཾ བྷཱསཱ ཨཱགཏཱ. ‘‘ཡབྷཏཱི’’ཏིཨཱདིཀཱ པན བྷཱསཱ ‘‘སིཁརཎཱི’’ཏིཨཱདིཀཱ བྷཱསཱ ཝིཡ ཨསམྦྷིཝཱཙཱ. ན ཧི ཧིརོཏྟཔྤསམྤནྣོ ལོཀིཡཛནོཔི ཨཱིདིསིཾ ཝཱཙཾ བྷཱསཏི. ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨདྷིམཏྟུཀྐཾསགཏཧིརོཏྟཔྤོཔི བྷགཝཱ མཧཱཀརུཎཱཡ སཉྩོདིཏཧདཡོ ལོཀཱནུཀམྤཱཡ པརིསམཛ྄ཛྷེ ཨབྷཱསི. ཨཧོ ཏཐཱགཏསྶ མཧཱཀརུཎཱཏི.
ཨིམཱནི པན མེཐུནདྷམྨསྶ ནཱམཱནི –
སཾཝེསནཾ ནིདྡྷུཝནཾ, མེཐུནཾ སཱུརཏཾ རཏཾ;
བྱཐཡོ གཱམདྷམྨོ ཙ, ཡཱབྷསྶཾ མོཧནཾ རཏི.
ཨསདྡྷམྨོ ཙ ཝསལ-དྷམྨོ མཱིལ༹ྷསུཁམྤི ཙ;
དྭཡཾདྭཡསམཱཔཏྟི, དྭནྡོ གམྨོ’དཀནྟིཀོ.
སིབྷ ཝིབྷ ཀཏྠནེ. སིབྷཏི. ཝིབྷཏི.
དེབྷ ¶ ཨབྷི དབྷི སདྡེ. དེབྷཏི. ཨམྦྷཏི. ཨམྦྷོ. དམྦྷཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཨམྦྷོ ཝུཙྩཏི ཨུདཀཾ. ཏཉྷི ནིཛྫཱིཝམྤི སམཱནཾ ཨོགྷཀཱལཱདཱིསུ ཝིསྶནྡམཱནཾ ཨམྦྷཏི སདྡཾ ཀརོཏཱིཏི ཨམྦྷོཏི ཝུཙྩཏི.
ཨིམཱནིསྶ ནཱམཱནི –
པཱནཱིཡཾ ཨུདཀཾ ཏོཡཾ, ཛལཾ པཱཏོ ཙ ཨམྦུ ཙ;
དཀཾ ཀཾ སལིལཾ ཝཱརི, ཨཱཔོ ཨམྦྷོ པཔམྤི ཙ.
ནཱིརཉྩ ཀེཔུཀཾ པཱནི, ཨམཏཾ ཨེལམེཝ ཙ,
ཨཱཔོནཱམཱནི ཨེཏཱནི, ཨཱགཏཱནི ཏཏོ ཏཏོ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཝཱལགྒེསུ ཙ ཀེཔུཀེ. པིཝིཏཉྩ ཏེསཾ བྷུསཾ ཧོཏི པཱནཱི’’ཏིཨཱདཡོ པཡོགཱ དསྶེཏབྦཱ.
ཐབྷི ཁབྷི པཊིབདྡྷེ ཐམྦྷཏི, ཝིཏྠམྦྷཏི. ཁམྦྷཏི, ཝིཀྑམྦྷཏི. ཐམྦྷོ. ཐདྡྷོ, ཨུཔཏྠམྦྷོ. ཨུཔཏྠམྦྷིནཱི. ཝིཀྑམྦྷོ. ཝིཀྑམྦྷིཏཀིལེསོ.
ཛབྷ ཛབྷི གཏྟཝིནཱམེ. ཛབྷཏི. ཛམྦྷཏི, ཝིཛམྦྷཏི. ཝིཛམྦྷནཾ, ཝིཛམྦྷིཏཱ. ཝིཛམྦྷནྟོ, ཝིཛམྦྷམཱནོ, ཝིཛམྦྷིཏོ.
སབྦྷ ཀཐནེ. སབྦྷཏི.
ཝབྦྷ བྷོཛནེ. ཝབྦྷཏི.
གབྦྷ དྷཱརཎེ. གབྦྷཏི. གབྦྷོ.
ཨེཏྠ གབྦྷོཏི མཱཏུཀུཙྪིཔི ཝུཙྩཏི ཀུཙྪིགཏཔུཏྟོཔི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡམེཀརཏྟིཾ པཋམཾ, གབྦྷེ ཝསཏི མཱཎཝོ’’ཏི ཨེཏྠ མཱཏུཀུཙྪི ‘‘གབྦྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘གབྦྷོ མེ དེཝ པཏིཊྛིཏོ. གབྦྷོ ཙ པཏིཏོ ཚམཱ’’ཏི ཙ ཨེཏྠ པན ཀུཙྪིགཏཔུཏྟོ. ཨཔིཙ གབྦྷོཏི ཨཱཝཱསཝིསེསོ. ‘‘གབྦྷཾ ¶ པཝིཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧི ཨོཝརཀོ ‘‘གབྦྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
རབྷ རཱབྷསྶེ. ཨཱཔུབྦོ རབྷ ཧིཾསཱཀརཎཝཱཡམནེསུ. རཱབྷསྶཾ རཱབྷསབྷཱཝོ. ཏཾསམངྒིནོ པན པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཙཎྜཱ རུདྡྷཱ རབྷསཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཱགཏཱ.
ཏཏྠ རབྷསཱཏི ཀརཎུཏྟརིཡཱ. རབྷཏི, ཨཱརབྷཏི, སམཱརབྷཏི, ཨཱརམྦྷཏི. རབྷསོ. ཨཱརམྦྷོ. སམཱརམྦྷོ, ཨཱརབྷནྟོ. སམཱརབྷནྟོ. ཨཱརདྡྷཾ མེ ཝཱིརིཡཾ. སཱརམྦྷཾ. ཨནཱརམྦྷཾ. སཱརམྦྷོ ཏེ ན ཝིཛྫཏི. པཀཱརཎཱརམྦྷོ. ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ. ཨཱརབྷིཏུཾ. ཨཱརབྷིཏྭཱ. ཨཱརབྦྷ.
ཨེཏྠ ཝཱིརིཡཱརམྦྷོཏི ཝཱིརིཡསངྑཱཏོ ཨཱརམྦྷོ. ཨཱརམྦྷསདྡོ ཀམྨེ ཨཱཔཏྟིཡཾ ཀྲིཡཱཡ ཝཱིརིཡེ ཧིཾསཱཡ ཝིཀོཔནེཏི ཨནེཀེསུ ཨཏྠེསུ ཨཱགཏོ.
‘‘ཡཾ ཀིཉྩི དུཀྑཾ སམྦྷོབྷི, སབྦཾ ཨཱརམྦྷཔཙྩཡཱ;
ཨཱརམྦྷཱནཾ ནིརོདྷེན, ནཏྠི དུཀྑསྶ སམྦྷཝོ’’ཏི
ཨེཏྠ ཧི ཀམྨཾ ཨཱརམྦྷོཏི ཨཱགཏཾ. ‘‘ཨཱརམྦྷཏི ཙ ཝིཔྤཊིསཱརཱི ཙ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨཱཔཏྟི. ‘‘མཧཱཡཉྙཱ མཧཱརམྦྷཱ, ན ཏེ ཧོནྟི མཧཔྥལླཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཡཱུཔུསྶཱཔནཱདིཀྲིཡཱ. ‘‘ཨཱརམྦྷཐ ནིཀྐམཐ, ཡུཉྫཐ བུདྡྷསཱསནེ’’ཏི ཨེཏྠ ཝཱིརིཡཾ. ‘‘སམཎཾ གོཏམཾ ཨུདྡིསྶ པཱཎཾ ཨཱརམྦྷནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧིཾསཱ. ‘‘བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམསམཱརམྦྷཱ པཊིཝིརཏོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཚེདནབྷཉྫནཱདིཀཾ ཝིཀོཔནཾ. ཨིཙྩེཝཾ –
ཀམྨེ ¶ ཨཱཔཏྟིཡཉྩེཝ, ཝཱིརིཡེ ཧིཾསཱཀྲིཡཱསུ ཙ;
ཝིཀོཔནེ ཙ ཨཱརམྦྷ-སདྡོ ཧོཏཱིཏི ནིདྡིསེ;
ལབྷ ལཱབྷེ. ལབྷཏི, ལབྦྷཏི. ལཱབྷོ, ལདྡྷཾ, ཨལཏྠ, ཨལཏྠུཾ.
སུབྷ དིཏྟིཡཾ. སོབྷཏི. སོབྷཱ, སོབྷནཾ, སོབྷིཏོ.
ཁུབྷ སཉྩལནེ. ཁོབྷཏི, སངྑོབྷཏི. ཧཏྠིནཱགེ པདིནྣམྷི, ཁུབྦྷིཏྠ ནགརཾ ཏདཱ. ཁོབྷཱ, སངྑོབྷོ.
ནབྷ ཏུབྷ ཧིཾསཱཡཾ. ནབྷཏི. ཏུབྷཏི.
སམྦྷ ཝིསྶཱསེ. སམྦྷཏི. སམྦྷཏྟི, སམྦྷཏྟོ.
ལུབྷ ཝིམོཧནེ. ལོབྷཏི, པལོབྷཏི. ཐུལླཀུམཱརཱིཔལོབྷནཾ. ཀཱརིཏེ པན ‘‘ལོབྷེཏི, པལོབྷེཏི, པལོབྷེཏྭཱ’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. དིཝཱདིགཎཾ པན པཏྭཱ གིདྡྷིཡཏྠེ ‘‘ལུབྦྷཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ བྷཝཏི.
དབྷི གནྠནེ. དམྦྷཏི. དམྦྷནཾ.
རུབྷི ནིཝཱརཎེ. རུམྦྷཏི, སནྣིརུམྦྷཏི. སནྣིརུམྦྷོ, སནྣིརུམྦྷིཏྭཱ.
ཨུབྷ ཨུབྦྷ ཨུམྦྷ པཱུརཎེ. ཨུབྷཏི. ཨུབྦྷཏི. ཨུམྦྷཏི. ཨུབྷནཱ. ཨུབྦྷནཱ. ཨུམྦྷནཱ. ཨོབྷོ. ཀེཊུབྷཾ. ཨུབྦྷཾ. ཀུམྦྷོ. ཀུམྦྷཱི. ཀཱརིཏེ ‘‘ཨོབྷེཏི. ཨུབྦྷེཏི. ཨུམྦྷེཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
ཏཏྠ ཀེཊུབྷནྟི ཀྲིཡཱཀཔྤཝིཀཔྤོ ཀཝཱིནཾ ཨུཔཀཱརིཡསཏྠཾ. ཨིདཾ པནེཏྠ ནིབྦཙནཾ ཀིཊེཏི གམེཏི ཀྲིཡཱདིཝིབྷཱགཾ, ཏཾ ཝཱ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཏོ ཀེཊེནྟོ གམེནྟོ ཨོབྷེཏི པཱུརེཏཱིཏི ཀེཊུཏཾ ཀིཊཨུབྷདྷཱཏུཝསེན. ཨུབྦྷཏི ཨུབྦྷེཏི ¶ པཱུརེཏཱིཏི ཨུབྦྷཾ, པཱུརཎནྟི ཨཏྠོ. ཙརིཡཱཔིཊཀེཔི ཧི ཨཱིདིསཱི སདྡགཏི དིསྶཏི, ཏཾ ཡཐཱ? ‘‘མཧཱདཱནཾ པཝཏྟེསི, ཨཙྩུབྦྷཾ སཱགརཱུཔམ’’ནྟི. ཏཏྠ ཙ ཨཙྩུབྦྷནྟི ཨཏིཝིཡ ཡཱཙཀཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ པཱུརཎཾ. ཨཀྑུམྦྷནྟིཔི པཱཋོ. ཀུམྦྷོཏི ཀཾ ཝུཙྩཏི ཨུདཀཾ, ཏེན ཨུབྦྷེཏབྦོཏི ཀུམྦྷོ, སོ ཨེཝ ཨིཏྠིལིངྒཝསེན ཀུམྦྷཱི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཀུམྦྷཱི དྷོཝཏི ཨོནཏོ’’ཏི པཡོགོ.
ཀུམྦྷསདྡོ གྷཊེ ཧཏྠི-སིརོཔིཎྜེ དསམྦཎེ;
པཝཏྟཏཱིཏི ཝིཉྙེཡྻོ, ཝིཉྙུནཱ ནཡདསྶིནཱ.
བྷཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
མཀཱརནྟདྷཱཏུ
མཱ མཱནེ སདྡེ ཙ. མཱཏི. མཱཏཱ. ཨེཏྠ མཱཏཱཏི ཛནིཀཱ ཝཱ ཙཱུལ༹མཱཏཱ ཝཱ མཧཱམཱཏཱ ཝཱ.
མཱུ བནྡྷནེ. མཝཏི. ཀིཡཱདིགཎསྶ པནསྶ ‘‘མུནཱཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ.
མེ པཊིདཱནཨཱདཱནེསུ. མེཏི, མཡཏི. མེདྷཱ.
ཨེཏྠ མེདྷཱཏི པཉྙཱ. སཱ ཧི སུཁུམམྤི ཨཏྠཾ དྷམྨཉྩ ཁིཔྤམེཝ མེཏི ཙ དྷཱརེཏི ཙཱཏི མེདྷཱཏི ཝུཙྩཏི. ཨེཏྠ པན མེཏཱིཏི གཎྷཱཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛསཱལིནིཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསནི ཝིཡ སིལུཙྩཡེ ཀིལེསེ མེདྷཏི ཧིཾསཏཱིཏི མེདྷཱ, ཁིཔྤཾ གཧཎདྷཱརཎཊྛེན ཝཱ མེདྷཱ’’ཏི. སངྒམཏྠཝཱཙཀསྶ པན མེདྷདྷཱཏུསྶ ཝསེན མེདྷཏི སཱིལསམཱདྷིཨཱདཱིཧི སདྡྷམྨེཧི སིརིཡཱ ཙ སངྒཙྪཏཱིཏི མེདྷཱཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘དྭིདྷཱཏུཡེཀདྷཱཏུཡཱ ¶ , དྭིརཏྠཝཏིཡཱཔི ཙ;
མེདྷཱསདྡསྶ ནིཔྥཏྟིཾ, ཛཉྙཱ སུགཏསཱསནེ’’ཏི.
ཨོམཱ སཱམཏྠིཡེ. སཱམཏྠིཡཾ སམཏྠབྷཱཝོ. ཨལུཏྟནྟོཡཾ དྷཱཏུ, ཨོམཱཏི, ཨོམནྟི.
ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘ཨོམཱཏི བྷནྟེ བྷགཝཱ ཨིདྡྷིཡཱ མནོམཡེན ཀཱཡེན བྲཧྨལོཀཾ ཨུཔསངྐམིཏུ’’ནྟི. ཏཏྠ ཨོམཱཏཱིཏི པཧོཏི སཀྐོཏི.
ཏིམུ ཨདྡབྷཱཝེ. ཨདྡབྷཱཝོ ཏིནྟབྷཱཝོ. ཏེམཏི. ཏིནྟོ, ཏེམིཡོ. ཏེམིཏུཀཱམཱ ཏེམིཾསུ.
ཨེཏྠ ཏེམིཡོཏི ཨེཝཾནཱམཀོ ཀཱསིརཉྙོ པུཏྟོ བོདྷིསཏྟོ. སོ ཧི རཉྙོ ཙེཝ མཧཱཛནསྶ ཙ ཧདཡཾ ཏེམེནྟོ ཨདྡབྷཱཝཾ པཱཔེནྟོ སཱིཏལབྷཱཝཾ ཛནེནྟོ ཛཱཏོཏི ‘‘ཏེམིཡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ནིཏམི ཀིལམནེ. ནིཏམྨཏི. ཧདཡཾ དཡ྄ཧཏེ ནིཏམྨཱམི.
ཙམུ ཚམུ ཛཔུ ཛྷམུ ཨུམུ ཛིམུ ཨདནེ. ཙམཏི. ཙམཱུ. ཙམཱུཏི སེནཱ. ཚམཏི. ཛམཏི. ཛྷམཏི. ཨུམཏི. ཛེམཏི.
ཀམུ པདཝིཀྑེཔེ. པདཝིཀྑེཔོ པདསཱ གམནཾ. ཨིདཾ པན ཝོཧཱརསཱིསམཏྟཾ ཝཙནཾ, ཏསྨཱ ‘‘ནཱསྶ ཀཱཡེ ཨགྒི ཝཱ ཝིསཾ ཝཱ སཏྠཾ ཝཱ ཀམཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཔདཝིཀྑེཔཏྠོཔི གཧེཏབྦོ. ཀམཏི. ཙངྐམཏི, ཨཏིཀྐམཏི. ཨབྷིཀྐམཏི. པཊིཀྐམཏི. པཀྐམཏི. པརཀྐམཏི. ཝིཀྐམཏི. ནིཀྐམཏི. སངྐམཏི. སངྐམནཾ. སངྐནྟི. ཀམནཾ. ཙངྐམནཾ. ཨཏིཀྐམོ. ཨབྷིཀྐམོ. པཊིཀྐམོ. པཀྐམོ. ཝིཀྐམོ. ནིཀྐམོ. ཨཏིཀྐནྟོ པུརིསོ. ཨབྷིཀྐནྟཱ རཏྟི. ནིཀྑམཏི. ཨབྷིནིཀྑམཏི. ཀཱརིཏེ ¶ ནིཀྑཱམེཏི. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི. ཡསྨཱ པནཱཡཾ དྷཱཏུ ཙུརཱདིགཎཾ པཏྭཱ ཨིཙྪཱཀནྟི ཡཏྠེསུ ཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ཏེཔི ཨཏྠེ ཨུཔསགྒཝིསེསིཏེ ཀཏྭཱ ཨིདྷ ཨབྷིཀྐནྟསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཾ ཝཏྟབྦམྤི ཨཝཏྭཱ ཨུཔརི ཙུརཱདིགཎེཡེཝ ཀཐེསྶཱམ.
ཡམུ ཨུཔརམེ. ཨུཔརམོ ཝིརམནཾ. ཡམབྷི. ཡམོ. ‘‘པརེ ཙ ན ཝིཛཱནནྟི, མཡམེཏྠ ཡམཱམསེ’’ཏི ཨིདམེཏྠ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ ཡམཱམསེཏི ཨུཔརམཱམ, ནསྶཱམ, མརཱམཱཏི ཨཏྠོ.
ནམ བཧུཏྟེ སདྡེ. བཧུཏྟོ སདྡོ ནཱམ ཨུགྒཏསདྡོ. ནམཏི.
ཨམ དམ ཧམྨ མིམ ཚམ གཏིམྷི. ཨམཏི. དམཏི. ཧམྨཏི. མིམཏི. ཚམཏི. ཚམཱ.
ཚམཱཏི པཐཝཱི. ཚམཱསདྡོ ཨིཏྠིལིངྒོ དཊྛབྦོ, ‘‘ན ཚམཱཡཾ ནིསཱིདིཏྭཱ ཨཱསནེ ནིསིནྣསྶ ཨགིལཱནསྶ དྷམྨཾ དེསེསྶཱམཱིཏི སིཀྑཱ ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཚམཱཡཾ པརིཝཏྟཱམི ཝཱརིཙརོཝ གྷམྨེ’’ཏི ཙ པཡོགདསྶནཏོ. སོ ཙ ཁོ སཏྟཧི ཨཊྛཧི ཝཱ ཝིབྷཏྟཱིཧི དྭཱིསུ ཙ ཝཙནེསུ ཡོཛེཏབྦོ. ཚམནྟི གཙྪནྟི ཨེཏྠཱཏི ཚམཱ.
དྷམ སདྡགྒིསཾ ཡོགེསུ. དྷམདྷཱཏུ སདྡེ ཙ མུཁཝཱཏེན སདྡྷིཾ ཨགྒིསཾཡོགེ ཙ ཝཏྟཏི. ཏཏྠ པཋམཏྠེ ‘‘སངྑཾ དྷམཏི. སངྑདྷམཀོ. བྷེརིཾ དྷམཏི. བྷེརིདྷམཀོ. དྷམེ དྷམེ ནཱཏིདྷམེ’’ཏི པཡོགོ. དུཏིཡཏྠེ ‘‘ཨགྒིཾ དྷམཏི. སམུཊྛཱཔེཏི ཨཏྟཱནཾ, ཨཎུཾ ཨགྒིཾཝ སནྡྷམ’’ནྟི པཡོགོ.
བྷཱམ ཀོདྷེ. བྷཱམཏི.
ནམུ ¶ ནམནེ. ནམཏི. ནམོ. ནཏཾ, ནམནཾ. ནཏི. ནམཾ. ནམམཱནོ. ནམནྟོ. ནམིཏོ. ནཱམཾ. ནཱམིཏཾ. ནམིཏུཾ. ནཏྭཱ, ནཏྭཱན. ནམིཏྭཱ, ནམིཏྭཱན, ནམིཏུན. ཀཱརིཏེ ‘‘ནཱམེཏི, ནཱམཡཏི. ནཱམེཏྭཱ. ནཱམཡིཏྭཱ’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཏཏྲ ཧི ‘‘ནམཏི ནམིཏྭཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱནི པདཱནི ནམནཏྠེ ཝནྡནཱཡཉྩ དཊྛབྦཱནི, ‘‘ནམོ ནཏྭཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱནི པན ཝནྡནཱཡམེཝ. ཨཏྲཱཡམུཔལཀྑཎམཏྟཱ པཡོགརཙནཱ –
རུཀྑོ ཕལཱི ཕལབྷཱརགརུཏཱཡ ནམིཏྭཱན བྷིཛྫཏི;
ཝུདྡྷོ ཛརཱཛཛྫརཏཱཡ ནམཏི ནམིཏྭཱ གཙྪཏི;
སདྡྷོ བུདྡྷཾ ནམཏི ནམིཏྭཱ གཙྪཏི;
ནམོ བུདྡྷསྶ སཏྠཱརཾ ནཏྭཱན ཨགམཱསཱིཏི;
ཨེཏྠ ནམོཏི པདཾ ནིཔཱཏེསུཔི ལབྦྷཏི. ཏེན ཧི པཙྩཏྟོཔཡོགཝཙནཱནི ཨབྷིནྣརཱུཔཱནི དིསྶནྟི ‘‘དེཝརཱཛ ནམོ ཏྱཏྠུ. ནམོ ཀཏྭཱ མཧེསིནོ’’ཏི. ཨུཔསགྒེཧིཔི ཨཡཾ ཡོཛེཏབྦཱ ‘‘པཎམཏི, པཎཱམོ, ཨུཎྞམཏི, ཨུཎྞཏི’’ ཨིཙྩཱདིནཱ.
ཁམུ སཧནེ. ཁམཏི. ཁནྟི. ཁམོ, ཁམནཾ, ཨེཝཾ བྷཱཝེ. ཀཏྟརི པན ‘‘ཁནྟཱ. ཁམིཏཱ. ཁམོ ཧོཏི སཱིཏསྶཔི ཨུཎྷསྶཔཱི’’ཏི པཡོགཱ.
སམ ཨདསྶནེ. སམཏི, ཝཱུཔསམཏི ཨགྒི.
ཡམ པརིཝེསནེ. ཡམཏི. ཡམོ. ཡམརཱཛཱ.
སམ སདྡེ. སམཏི.
སམ ཐམ ཝེལམྦེ. སམཏི. ཐམཏི.
ཝཱཡམ ཨཱིཧཱཡཾ. ཝཱཡམཏི. ཝཱཡཱམོ.
གམུ ¶ གཏིཡཾ. གཙྪཏི. གམཀོ. གཏོ. གཏི. གམནཾ. ཀཱརིཏེ ‘‘གམེཏི, གམཡཏི, གཙྪཱཔེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི བྷཝནྟི.
རམུ ཀཱིལཱ༹ཡཾ. རམཏི. ཝིརམཏི. པཊིཝིརམཏི. ཨུཔརམཏི. ཨཱརཏི. ཝིརཏི. པཊིཝིརཏི. ཨུཔརཏི. ཝེརམཎི. ཝིརམཎཾ. རཏི. རམཎཾ. རཏོ. ཨཱརཏོ ཝིརཏོ པཊིཝིརཏོ. ཨུཔརཏོ, ཨུཔརམོ. ཨཱརཱམོ.
ཝམུ ཨུགྒིརཎེ. ཝམཏི. ཝམཐུ. ཝམྨིཀོ.
དྷཱིརཏྠུ ཏཾ ཝིསཾ ཝནྟཾ, ཡམཧཾ ཛཱིཝིཏཀཱརཎཱ;
ཝནྟཾ པཙྩཱཝམིསྶཱམི, མཏཾ མེ ཛཱིཝིཏཱ ཝརཾ.
ཏཏྠ ཝམྨིཀོཏི ཝམཏཱིཏི, ཝནྟཀོཏི, ཝནྟུསྶཡོཏི, ཝནྟསིནེཧསམྦནྡྷོཏི ཝམྨིཀོ. སོ ཧི ཨཧིནཀུལཨུནྡཱུརགྷརགོལི༹ཀཱདཡོ ནཱནཔྤཀཱརེ པཱཎཀེ ཝམཏཱིཏི ཝམྨིཀོ. ཨུཔཙིཀཱཧི ཝནྟཀོཏི ཝམྨིཀོ. ཨུཔཙིཀཱཧི ཝམིཏྭཱ མུཁཏུཎྜཀེན ཨུཀྑིཏྟཔཾསུཙུཎྞེན ཀཊིཔྤམཱཎེནཔི པོརིསཔྤམཱཎེནཔི ཨུསྶིཏོཏི ཝམྨིཀོ. ཨུཔཙིཀཱཧི ཝནྟཁེལ༹སིནེཧེན ཨཱབདྡྷཏཱཡ སཏྟསཏྟཱཧཾ དེཝེ ཝསྶནྟེཔི ན ཝིཔྤཀིརཡཏི, ནིདཱགྷེཔི ཏཏོ པཾསུམུཊྛིཾ གཧེཏྭཱ ཏསྨིཾ མུཊྛིནཱ པཱིལི༹ཡམཱནེ སིནེཧོཝ ནིཀྑམཏི, ཨེཝཾ ཝནྟསིནེཧསམྦནྡྷོཏི ཝམྨིཀོ.
ཨེཏྠ པན ‘‘བྷགཝཱ, ཧིམཝཱ’’ཏིཨཱདཱིནི པདཱནི ན ཀེཝལཾ ཝནྟུཔཙྩཡཝསེནེཝ ནིཔྥཱདེཏབྦཱནི, ཨཐ ཁོ ཝམུདྷཱཏུཝསེནཔི ནིཔྥཱདེཏབྦཱནི, ཏེནཱཧ ཝིསུདྡྷིམགྒཀཱརཀོ ‘‘ཡསྨཱ པན ཏཱིསུ བྷཝེསུ ཏཎྷཱསངྑཱཏཾ གམནམནེན ཝནྟཾ, ཏསྨཱ ‘‘བྷཝེསུ ཝནྟགམནོ’ཏི ཝཏྟབྦེ བྷཝསདྡཏོ བྷཀཱརཾ, གམནསདྡཏོ གཀཱརཾ, ཝནྟསདྡཏོ ཝཀཱརཉྩ དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ ཨཱདཱཡ བྷགཝཱཏི ཝུཙྩཏི, ཡཐཱ ལོཀེ ‘མེཧནསྶ ¶ ཁསྶ མཱལཱ’ཏི ཝཏྟབྦེ མེཁལཱ’’ཏི ཝདཏཱ ནིརུཏྟིནཡེན སདྡསིདྡྷི དསྶིཏཱ.
ཨེཏྠ, སིཡཱ ‘‘ཝིསམམིདཾ ནིདསྶནཾ, ཡེན ‘མེཧནསྶ ཁསྶ མཱལཱ’ཏི ཨེཏྠ མེཀཱརཁཀཱརལཱཀཱརཱནཾ ཀམཏོ གཧཎཾ དིསྶཏི, ‘‘བྷཝེསུ ཝནྟགམནོ’ཏི ཨེཏྠ པན བྷཀཱརཝཀཱརགཀཱརཱནཾ ཀམཏོ གཧཎཾ ན དིསྶཏཱི’’ཏི? སཙྩཾ, ཨིདྷ པན ‘‘ཨགྒཱཧིཏོ, ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ གུཎསདྡསྶ པརནིཔཱཏཝསེན ‘‘བྷཝེསུ གམནཝནྟོ’’ཏི ཝཏྟབྦེཔི ཨེཝམཝཏྭཱ སདྡསཏྠེ ཡེབྷུཡྻེན གུཎསདྡཱནཾ པུབྦནིཔཱཏབྷྭསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ སདྡསཏྠཝིདཱུནཾ ཀེསཉྩ ཝིཉྙཱུནཾ མནཾ ཏོསེཏུཾ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི པདེ ཨཀྑརཀྐམཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ ཨཏྠམཏྟནིདསྶནཝསེན ‘‘ཨཱཧིཏགྒི, སམྤནྣཝིཛྫཱཙརཎོ’’ཏིཨཱདཱིནི ཝིཡ པུབྦནིཔཱཏཝསེན ‘‘བྷཝེསུ ཝནྟགམནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཱིདིསསྨིཉྷི ཋཱནེ ‘‘ཨཱཧིཏགྒཱི’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨགྒཱཧིཏོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཚིནྣཧཏྠོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཧཏྠཙྪིནྣོ’’ཏི ཝཱ པདེསུ ཡཐཱ ཏཐཱ ཋིཏེསུཔི ཨཏྠསྶ ཨཡུཏྟི ནཱམ ནཏྠི ཨཉྙམཉྙཾ སམཱནཏྠཏྟཱ ཏེསཾ སདྡཱནཾ.
ཝེདཛཱཏོཏིཨཱདཱིསུ པན ཋཱནེསུ ཨཏྠེཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨེཝཾ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི པདསྶ ཝམུདྷཱཏུཝསེནཔི ནིཔྥཏྟི དསྶིཏཱ, ཏཊྚཱིཀཱཡམྤི ཙ དསྶིཏཱ ‘‘བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ’’ཏི. ནིབྦཙནཾ པན ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ – བྷགསངྑཱཏཾ སིརིཾ ཨིསྶརིཡཾ ཡསཉྩ ཝམི ཨུགྒིརི ཁེལ༹པིཎྜཾ ཝིཡ ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཱནི ནཱམ ནཀྑཏྟཱནི, ཏེཧི སམཾ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི བྷགཱ, སིནེརུཡུགནྡྷརཨུཏྟརཀུརུཧིམཝནྟཱདིབྷཱཛནལོཀཱ, ཝིསེསསནྣིསྶཡསོབྷཱཀཔྤཊྛིཡབྷཱཝཏོ. ཏེཔི བྷགཝཱ ཝམི ཏནྣིཝཱསིསཏྟཱཝཱསསམཏིཀྐམནཏོ ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔྤཧཱནེན པཛཧཱིཏི བྷགཝཱ.
ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ ¶ ཡསྨཱ, ཡསཾ ཨིསྶརིཡཾ སུཁཾ;
པཧཱསི ལོཀཙིཏྟཉྩ, སུགཏོ བྷགཝཱ ཏཏོ.
ཏཐཱ ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱདིབྷེདེ དྷམྨཀོཊྛཱསེ སབྦཾ པཔཉྩ སབྦཾ ཡོགཾ སབྦཾ གནྠཾ སབྦཾ སཾཡོཛནཾ སམུཙྪིནྡིཏྭཱ ཨམཏཾ དྷཱཏུཾ སམདྷིགཙྪནྟོ ཝམི ཨུགྒིརི ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡི ན པཙྩཱཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ སབྦེཔི ཀུསལཱཀུསལེ སཱཝཛྫཱནཝཛྫེ ཧཱིནཔྤཎཱིཏེ ཀཎྷསུཀྐསཔྤཊིབྷཱགེ དྷམྨེ ཨརིཡམགྒཉཱཎམུཁེན ཝམི ཨུགྒིརི ཨནཔེཀྑོ པརིཙྩཛི པཛཧཱིཏི བྷགཝཱ.
ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱདཱི, དྷམྨབྷེདཱ མཧེསིནཱ;
ཀཎྷསུཀྐཱ ཡཏོ ཝནྟཱ, ཏཏོཔི བགཝཱ མཏོ.
ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཡཾ པན ཧིམཝཱཏི པདསྶ ཝམུདྷཱཏུཝསེནཔི ནིཔྥཏྟི དསྶིཏཱ. ཏཐཱ ཧི སམྦྷཝཛཱཏཀཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཧིམཝཱཏི ཧིམཔཱཏསམཡེ ཧིམཡུཏྟོཏི ཧིམཝཱ. གིམྷཀཱལེ ཧིམཾ ཝམཏཱིཏི ཧིམཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཧིམཝཱ’’ཏི པདསྶ ཝམུདྷཱཏུཝསེནཔི ནིཔྥཏྟི དསྶིཏཱ, ཨཡཾ ནཡོ ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུཔི ནེཏབྦོ. ‘‘གུཎཝཱགཎཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པན ན ནེཏབྦོ. ཡདི ནཡེཡྻ, ‘‘གུཎཝཱ གཎཝཱ’’ཏི པདཱནཾ ‘‘ནིགྒུཎོ པརིཧཱིནགུཎོ’’ཏི ཨེཝམཱདིཨཏྠོ བྷཝེཡྻ, ཏསྨཱ ཨཡཾ ནཡོ སབྦཏྠཔི ན ནེཏབྦོ. ཨེཏྠ སིཡཱ ‘‘ཡདི ‘‘བྷགཝཱ’ཏིཨཱདིཔདཱནཾ ཝམུདྷཱཏུཝསེན ནིཔྥཏྟི ཧོཏི, ཀཐཾ ‘‘བྷགཝནྟོ, བྷགཝནྟ’’ནྟིཨཱདཱིནི སིཛ྄ཛྷནྟཱི’’ཏི? ཡཐཱ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི པདཾ ནིརུཏྟིནཡེན སིཛ྄ཛྷཏི, ཏཐཱ ཏཱནིཔི ཏེནེཝ སིཛ྄ཛྷནྟི. ཨཙིནྟེཡྻོ ཧི ནིརུཏྟིནཡོ ཀེཝལཾ ཨཏྠཡུཏྟིཔཊིབནྡྷམཏྟོཝ, ཨཏྠཡུཏྟིཡཾ སཏི ནིཔྥཱདེཏུམསཀྐུཎེཡྻཱནིཔི རཱུཔཱནི ཨནེནེཝ སིཛ྄ཛྷནྟི. ཨེཏྠ ཙ ¶ ཡཾ ནིརུཏྟིལཀྑཎཾ ཨཱཧརིཏྭཱ དསྶེཏབྦཾ སིཡཱ, ཏཾ ཨུཔརི རཱུཔནིཔྥཱདནཱདྷིཀཱརེ ཨུདཱཧརཎེཧི སདྡྷིཾ པཀཱསེསྶཱམ.
ཨིདྷ སཱརམཏེ མུནིརཱཛམཏེ,
པརམཾ པཊུཏཾ སུཛནོ པིཧཡཾ;
ཝིཔུལཏྠདྷརཾ དྷནིནཱིཏིམིམཾ,
སཏཏཾ བྷཛཏཾ མཏིསུདྡྷཀརཾ.
ཨིཏི ནཝངྒེ སཱཊྛཀཐེ པིཊཀཏྟཡེ བྱཔྤཐགཏཱིསུ ཝིཉྙུནཾ
ཀོསལླཏྠཱཡ ཀཏེ སདྡནཱིཏིཔྤཀརཎེ
སརཝགྒཔཉྩཀནྟིཀོ ནཱམ དྷཱཏུཝིབྷཱགོ
པནྣརསམོ པརིཙྪེདོ.
༡༦. བྷཱུཝཱདིགཎིཀཔརིཙྪེད
ཨིཏོ པརཾ ཨཝགྒནྟཱ, མིསྶཀཱ ཙེཝ དྷཱཏུཡོ;
ཝཀྑཱམི དྷཱཏུབྷེདཱདི-ཀུསལསྶ མཏཱནུགཱ.
ཡཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཡཱ གཏིཔཱཔུཎེསུ. ཡཱཏི, ཡནྟི. ཡཱཏུ, ཡནྟུ. ཡེཡྻ, ཡེཡྻུཾ, ཨནུཔརིཡེཡྻུཾ. ཡཐཱསམྦྷཝཾ པདམཱལཱ ཡོཛེཏབྦཱ. ཡནྟོ པུརིསོ. ཡནྟཱི ཨིཏྠཱི. ཡནྟཾ ཀུལཾ. ཡཱནཾ, ཨུཔཡཱནཾ, ཨུཡྻཱནཾ ཨིཙྩཱདཱིནི. དིཝཱདིགཎིཀསྶ པནསྶ ‘‘ཡཱཡཏི, ཡཱཡནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
ཏཏྲ ཡཱནནྟིཨཱདཱིསུ ཡནྟི ཨེཏེནཱཏི ཡཱནཾ, རཐསཀཊཱདི. ཨུཔཡནྟི ཨེཏེན ཨིསྶརསྶ ཝཱ པིཡམནཱཔསྶ ཝཱ སནྟིཀཾ གཙྪནྟཱིཏི ཨུཔཡཱནཾ, པཎྞཱཀཱརཾ. ‘‘ཨུཔཡཱནཱནི མེ དཛྫུཾ, རཱཛཔུཏྟ ཏཡི གཏེ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི པཎྞཱཀཱརཱནི ‘‘ཨུཔཡཱནཱནཱི’’ཏི ¶ ཝུཙྩནྟི. སམྤནྣདསྶནཱིཡཔུཔྥཕལཱདིཏཱཡ ཨུདྡྷཾ ཨོལོཀེནྟཱ ཡནྟི གཙྪནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨུཡྻཱནཾ.
བྱཱ ཨུམྨཱིསནེ. བྱཱཏི, བྱནྟི. བྱཱསི, བྱཱཐ. བྱཱམི, བྱཱམ. ཡཐཱསམྦྷཝཾ པདམཱལཱ ཡོཛེཏབྦཱ. ཏཏྲ པནཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘ཡཱཝ བྱཱཏི ནིམྨཱིསཏི, ཏཏྲཱཔི རསཏིབྦཡོ’’ཏི. ཏཏྠ ཡཱཝ བྱཱཏཱིཏི ཡཱཝ ཨུམྨཱིསཏི, པུརཱཎབྷཱསཱ ཨེསཱ, ཨཡཉྷི ཡསྨིཾ ཀཱལེ བོདྷིསཏྟོ ཙཱུལ༹བོདྷིཔརིབྦཱཛཀོ ཨཧོསི, ཏསྨིཾ ཀཱལེ མནུསྶཱནཾ ཝོཧཱརོ.
ཡུ མིསྶནེ གཏིཡཉྩ. ཡོཏི, ཡཝཏི. ཨཱཡུ, ཡོནི.
ཏཏྠ ‘‘ཨཱཡཱུ’’ཏི ཨཱསདྡོ ཨུཔསགྒོ. ཨཱཡཝནྟི མིསྶཱིབྷཝནྟི སཏྟཱ ཨེཏེནཱཏི ཨཱཡུ. ཨཐ ཝཱ ཨཱཡཝནྟི ཨཱགཙྪནྟི པཝཏྟནྟི ཏསྨིཾ སཏི ཨརཱུཔདྷམྨཱཏི ཨཱཡུ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛསཱལིནིཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཡཝནཊྛེན ཨཱཡུ. ཏསྨིཉྷི སཏི ཨརཱུཔདྷམྨཱ ཨཱཡཝནྟི ཨཱགཙྪནྟི པཝཏྟནྟི, ཏསྨཱ ཨཱཡཱུཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ‘‘ཨཱཡུ, ཛཱིཝིཏཾ, པཱཎོ’’ ཨིཙྩེཏེ པརིཡཱཡཱ ལོཀཝོཧཱརཝསེན. ཨབྷིདྷམྨཝསེན པན ‘‘ཋིཏི ཡཔནཱ ཡཱཔནཱ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ’’ ཨིཙྩེཏེཔི ཏེཧེཝ སདྡྷིཾ པརིཡཱཡཱ. ཡོནཱིཏི ཨཎྜཛཱདཱིནཾ ཨཎྜཛཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཡཱཡ མིསྶཱིབྷཱཝོ ཧོཏི, སཱ ཡོནི. ཨིདཾ པནེཏྠ ནིབྦཙནཾ ‘‘ཡཝནྟི ཨེཏྠ སཏྟཱ ཨེཀཛཱཏིསམནྭཡེན ཨཉྙམཉྙཾ མིསྶཀཱ ཧོནྟཱིཏི ཡོནི’’ ཨིཏི. ཨེཏྠ ཙ ཡོནིསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ ནཱིཡཏེ. ཡོནཱིཏི ཁནྡྷཀོཊྛཱསསྶཔི ཀཱརཎསྶཔི པསྶཱཝམགྒསྶཔི ནཱམཾ. ‘‘ཙཏསྶོ ནཱགཡོནིཡོ. ཙཏསྶོ སུཔཎྞཡོནིཡོ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ཁནྡྷཀོཊྛཱསོ ཡོནི ནཱམ. ‘‘ཡོནི ¶ ཧེསཱ བྷཱུམིཛ ཕལསྶ ཨདྷིགམཱཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཀཱརཎཾ. ‘‘ན ཙཱཧཾ བྲཱཧྨཎཾ བྲཱུམི, ཡོནིཛཾ མཏྟིསམྦྷཝ’’ནྟི ཨེཏྠ པསྶཱཝམགྒོ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
ཁནྡྷཱནཉྩཱཔི ཀོཊྛཱསེ, མུཏྟམགྒེ ཙ ཀཱརཎེ;
ཨིམེསུ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ, ཡོནིསདྡོ པཝཏྟཏི.
བྱེ སཾཝརཎེ. བྱཱཡཏི.
བྱེ པཝཏྟིཡཾ. བྱེཏི སཧབྱོ.
ཨེཏྠ སཧབྱོཏི སཧ བྱེཏི སཧ པཝཏྟཏཱིཏི སཧབྱོ, སཧཱཡོ, ཨེཀབྷཝཱུཔགོ ཝཱ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཏཱཝཏིཾསཱནཾ དེཝཱནཾ སཧབྱཏཾ ཨུཔཔནྣོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨེཀབྷཝཱུཔགོ ‘‘སཧབྱོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ཧཡ གཏིཡཾ. ཧཡཏི. ཧཡོ. ཧཡོཏི ཨསྶོ. སོ ཧི ཧཡཏི སཱིགྷཾ གཙྪཏཱིཏི ཧཡོཏི ཝུཙྩཏི. ཨིམཱནི པནསྶ ནཱམཱནི –
ཨསྶོ ཏུརངྒོ ཏུརགོ, ཝཱཛཱི ཝཱཧོ ཧཡོཔི ཙ;
ཏབྦྷེདཱ སིནྡྷཝོ ཙེཝ, གོཛོ ཨསྶཏརོཔི ཙ.
ཀཱརཎཱཀཱརཎཉྙཱུ ཏུ, ཨཱཛཱནཱིཡོ ཧཡུཏྟམོ;
གྷོཊཀོ ཏུ ཁལུ༹ངྐསྶོ, ཝལ༹ཝོཏི ཙ ཝུཙྩཏི;
ཨསྶཔོཏོ ཀིསོརོཏི, ཁལུ༹ངྐོཏིཔི ཝུཙྩཏི;
ཧརིཡ གཏིགེལཉྙེསུ. ཧརིཡཏི.
ཨཡ ཝཡ པཡ མཡ ཏཡ ཙཡ རཡ གཏིཡཾ. ཨཡཏི. ཝཡཏི. པཡཏི. མཡཏི. ཏཡཏི. ཙཡཏི. རཡཏི. ཨཡོ, སམཡོ, ཝཡོ, པཡོ, རཡོ. མཡཏཡཙཡདྷཱཏཱུནཾ ནཱམིཀཔདཱནི ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦཱནི.
ཏཏྠ ¶ ཨཡོཏི ཀཱལ༹ལོཧཾ, ཨཡཏི ནཱནཱཀམྨཱརཀིཙྩེསུ ཨུཔཡོགཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཡོ. ཝཡོཏི པཋམཝཡཱདིཨཱཡུཀོཊྛཱསོ, ཝཡཏི པརིཧཱནིཾ གཙྪཏཱིཏི ཝཡོ. པཡོཏི ཁཱིརསྶཔི ཨུདཀསྶཔི ནཱམཾ, པཡཏི ཛནེན པཱཏབྦབྷཱཝཾ གཙྪཏཱིཏི པཡོ. རཡོཏི ཝེགོ, ཡོ ‘‘ཛཝོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ རཡནཾ ཛཝནཾ རཡོ. ཨེཏྠ སམཡསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ ཝུཙྩཏེ ཨཧ ནིབྦཙནེན. སམཡསདྡོ –
སམཝཱཡེ ཁཎེ ཀཱལེ, སམཡེ ཧེཏུདིཊྛིསུ;
པཊིལཱབྷེ པཧཱནེ ཙ, པཊིཝེདྷེ ཙ དིསྶཏི.
ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨཔྤེཝ ནཱམ སྭེཔི ཨུཔསངྐམེཡྻཱམ ཀཱལཉྩ སམཡཉྩ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ སམཝཱཡོ ཨཏྠོ. ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ བྷིཀྑཝེ ཁཎོ ཙ སམཡོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཁཎོ. ‘‘ཨུཎྷསམཡོ པརིལཱ༹ཧསམཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀཱལོ. ‘‘མཧཱསམཡོ པཝནསྨི’’ནྟིཨཱདཱིསུ སམཱུཧོ. ‘‘སམཡོཔི ཁོ ཏེ བྷདྡཱལི ཨཔྤཊིཝིདྡྷོ ཨཧོསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧེཏུ. ‘‘ཏེན སམཡེན ཨུགྒཱཧམཱནོ པརིབྦཱཛཀོ སམཎམུཎྜིཀཱཔུཏྟོ སམཡཔྤཝཱདཀེ ཏིནྡུཀཱཙཱིརེ ཨེཀསཱལཀེ མལླིཀཱཡ ཨཱརཱམེ པཊིཝསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ དིཊྛི.
‘‘དིཊྛེ དྷམྨེ ཙ ཡོ ཨཏྠོ, ཡོ ཙཏྠོ སམྤརཱཡིཀོ;
ཨཏྠཱབྷིསམཡཱ དྷཱིརོ, པཎྜིཏོཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི
ཨཱདཱིསུ ¶ པཊིལཱབྷོ. ‘‘སམྨཱ མཱནཱབྷིསམཡཱ ཨནྟམཀཱསི དུཀྑསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཧཱནཾ. ‘‘དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ སངྑཏཊྛོ སནྟཱཔཊྛོ ཨབྷིསམཡཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཊིཝེདྷོ. ཨེཏྠ ཙ ཨུཔསགྒཱནཾ ཛོཏཀམཏྟཏྟཱ ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཝཱཙཀོ སམཡསདྡོ ཨེཝཱཏི སམཡསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེཔི སཨུཔསགྒོ ཨབྷིསམཡསདྡོ ཝུཏྟོ.
ཏཏྠ སཧཀཱརཱིཀཱརཎཏཱཡ སནྣིཛ྄ཛྷཾ སམེཏི སམཝེཏཱིཏི སམཡོ, སམཝཱཡོ. སམེཏི སམཱགཙྪཏི མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ཨེཏྠ ཏདཱདྷཱརཔུགྒལོཏི སམཡོ, ཁཎོ. སམེནྟི ཨེཏྠ, ཨེཏེན ཝཱ སངྒཙྪནྟི དྷམྨཱ སཧཛཱཏདྷམྨེཧི ཨུཔྤཱདཱདཱིཧི ཝཱཏི སམཡོ, ཀཱལོ. དྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏཱཡ ཨཏྠཏོ ཨབྷཱུཏོཔི ཧི ཀཱལོ དྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ ཨདྷིཀརཎཾ ཀརཎཾ ཝིཡ ཙ པརིཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷེན རཱུཔེན ཝོཧརིཡཏཱིཏི. སམཾ, སཧ ཝཱ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཡནཾ པཝཏྟི ཨཝཊྛཱནནྟི སམཡོ, སམཱུཧོ, ཡཐཱ ‘‘སམུདཱཡོ’’ཏི. ཨཝཡཝསཧཱཝཊྛཱནམེཝ ཧི སམཱུཧོ. པཙྩཡནྟརསམཱགམེ ཨེཏི ཕལཾ ཨེཏསྨཱ ཨུཔྤཛྫཏི པཝཏྟཏི ཙཱཏི སམཡོ, ཧེཏུ, ཡཐཱ ‘‘སམུདཡོ’’ཏི. སམེཏི སཾཡོཛནབྷཱཝཏོ སམྦནྡྷཱ ཨེཏི ཨཏྟནོ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, དལ༹ྷགྒཧཎབྷཱཝཏོ ཝཱ སཾཡུཏྟཱ ཨཡནྟི པཝཏྟནྟི སཏྟཱ ཡཐཱབྷིནིཝེསཾ ཨེཏེནཱཏི སམཡོ, དིཊྛི. དིཊྛིསཾཡོཛནེན ཧི སཏྟཱ ཨཏིཝིཡ བཛ྄ཛྷནྟི. སམིཏི སངྒཏི སམོདྷཱནནྟི སམཡོ, པཊིལཱབྷོ. སམསྶ ནིརོདྷསྶ ཡཱནཾ, སམྨཱ ཝཱ ཡཱནཾ ཨཔགམོ ཨཔྤཝཏྟཱིཏི སམཡོ, པཧཱནཾ. ཉཱཎེན ཨབྷིམུཁཾ སམྨཱ ཨེཏབྦོ ཨདྷིགནྟབྦོཏི སམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏོ སབྷཱཝོ, ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན སམྨཱ ཨེཏི གཙྪཏི བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི སམཡོ. ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཱཝབོདྷོ. ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ སམཡསདྡསྶ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ.
ནནུ ¶ ཙ ཨཏྠམཏྟཾ པཏི སདྡཱ ཨབྷིནིཝིསནྟཱིཏི ན ཨེཀེན སདྡེན ཨནེཀེ ཨཏྠཱ ཨབྷིདྷཱིཡནྟཱིཏི? སཙྩམེཏཾ སདྡཝིསེསེ ཨཔེཀྑིཏེ. སདྡཝིསེསེ ཧི ཨཔེཀྑམཱནེ ཨེཀེན སདྡེན ཨནེཀཏྠཱབྷིདྷཱནཾ ན སམྦྷཝཏི. ན ཧི ཡོ ཀཱལཏྠོ སམཡསདྡོ, སོཡེཝ སམཱུཧཱདིཨཏྠཾ ཝདཏི. ཨེཏྠ པན ཏེསཾ ཏེསཾ ཨཏྠཱནཾ སམཡ སདྡཝཙནཱིཡཏཱ སཱམཉྙམུཔཱདཱཡ ཨནེཀཏྠཏཱ སམཡསདྡསྶ ཝུཏྟཱ. ཨེཝཾ སབྦཏྠ ཨཏྠུདྡྷཱརེ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨིཏོ ཡཱཏོ ཨཡཏོ ཙ, ནིཔྥཏྟིཾ སམུདཱིརཡེ;
ཝིཉྙཱུ སམཡསདྡསྶ, སམཝཱཡཱདིཝཱཙིནོ.
ཨིཏོ ཡཱཏོ ཨཡཏོ ཙ, སམཱནཏྠེཧི དྷཱཏུཧི;
ཨེཝཾ སམཱནརཱུཔཱནི, བྷཝནྟཱིཏི ཙ ཨཱིརཡེ.
ནཡ རཀྑཎེ ཙ. ཙཀཱརོ གཏིཔེཀྑཀོ. ནཡཏི. ནཡོ. ནཡོཏི ནཡནཾ གམནནྟི ནཡོ, པཱལི༹གཏི. ནཡནྟི ཝཱ རཀྑནྟི ཨཏྠཾ ཨེཏེནཱཏི ནཡོ, ཏཐཏྟནཡཱདི.
དཡ དཱནགཏིཧིཾསཱདཱནརཀྑཱསུ. དཡཏི. དཡཱ.
དཡཱཏི མེཏྟཱཔི ཝུཙྩཏི ཀརུཎཱཔི. ‘‘དཡཱཔནྣོ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི མེཏྟཱ ‘‘དཡཱ’’ཏི, མེཏྟཙིཏྟཏཾ ཨཱཔནྣོཏི ཧི ཨཏྠོ. ‘‘ཨདཡཱཔནྣོ’’ཏི ཨེཏྠ པན ཀརུཎཱ ‘‘དཡཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ནིཀྐརུཎཏཾ ཨཱཔནྣོཏི ཧི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ དཡཱསདྡསྶ མེཏྟཱཀརུཎཱསུ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཧི ཨབྷིདྷམྨཊཱིཀཱཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘དཡཱསདྡོ ཡཏྠ ཡཏྠ པཝཏྟཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡཝསེན ཡོཛེཏབྦོ. དཡཱསདྡོ ཧི ཨནུརཀྑཎཏྠཾ ཨནྟོནཱིཏཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟམཱནོ མེཏྟཱཡ ཙ ཀརུཎཱཡ ཙ པཝཏྟཏཱི’’ཏི.
ཝཙནཏྠོ པནེཏྠ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦོ – དཡཏི དདཱཏི སཏྟཱནཾ ཨབྷཡཾ ཨེཏཱཡཱཏི དཡཱ. དཡཏི གཙྪཏི ཝིབྷཱགཾ ཨཀཏྭཱ ¶ པཱཔཀལྱཱཎཛནེསུ སམཾ ཝཏྟཏི, སཱིཏེན སམཾ ཕརནྟཾ རཛོམལཉྩ པཝཱཧེནྟཾ ཨུདཀམིཝཱཏིཔི དཡཱ, མེཏྟཱ. དཡཏི ཝཱ ཧིཾསཏི ཀཱརུཎིཀཾ ཡཱཝ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ པརསྶ ཧིཏནིཔྥཏྟིཾ ན པཱཔུཎཱཏི, ཏཱཝཱཏི དཡཱ. དཡཏི ཨནུགྒཎྷཱཏི པཱཔཛནམྤི སཛྫནོ ཨེཏཱཡཱཏིཔི དཡཱ. དཡཏི ཨཏྟནོ སུཁམྤི པཧཱཡ ཁེདཾ གཎྷཱཏི སཛྫནོ ཨེཏཱཡཱཏི དཡཱ. དཡནྟི གཎྷནྟི ཨེཏཱཡ མཧཱབོདྷིསཏྟཱ བུདྡྷབྷཱཝཱཡ ཨབྷིནཱིཧཱརཀརཎཀཱལེ ཧཏྠགཏམྤི ཨརཧཏྟཕལཾ ཚཌྜེཏྭཱ སཾསཱརསཱགརཏོ སཏྟེ སམུདྡྷརིཏུཀཱམཱ ཨནསྶཱསཀརཾ ཨཏིབྷཡཱནཀཾ མཧནྟཾ སཾསཱརདུཀྑཾ, པཙྪིམབྷཝེ ཙ སཧ ཨམཏདྷཱཏུཔཊིལཱབྷེན ཨནེཀགུཎསམལངྐཏཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཉྩཱཏིཔི དཡཱ, ཀརུཎཱ. ཀརུཎཱམཱུལཀཱ ཧི སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ.
ཨཔརོ ནཡོ – དཡནྟི ཨནུརཀྑནྟི སཏྟེ ཨེཏཱཡ, སཡཾ ཝཱ ཨནུདཡཏི, ཨནུདཡམཏྟམེཝ ཝཱ ཨེཏནྟི དཡཱ, མེཏྟཱ ཙེཝ ཀརུཎཱ ཙ. ཀིཉྩི པཡོགམེཏྠ ཀཐཡཱམ ‘‘སེཡྻཐཱཔི གཧཔཏི གིཛ྄ཛྷོ ཝཱ ཀངྐོ ཝཱ ཀུལལོ ཝཱ མཾསཔེསིཾ ཨཱདཱཡ དཡེཡྻ. པུཏྟེསུ མདྡཱི དཡེསི, སསྶུཡཱ སསུརམྷི ཙ. དཡིཏབྦོ རཐེསབྷ’’. ཏཏྠ དཡེཡྻཱཏི ཨུཔྤཏིཏྭཱ གཙྪེཡྻ, གཏྱཏྠཝསེནེཏཾ དཊྛབྦཾ. དཡེསཱིཏི མེཏྟཙིཏྟཾ ཀརེཡྻཱསི. དཡིཏབྦོཏི པིཡཱཡིཏབྦོ. ཨུབྷཡམྤེཏཾ ཝིཝརཎཾ རཀྑཎཏྠཾ ཨནྟོགདྷཾ ཀཏྭཱ ཨདྷིཔྤཱཡཏྠཝསེན ཀཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨཱུཡཱི ཏནྟསནྟཱནེ. ཨཱུཡཏི. ཨཱུཏོ, ཨཱུཏཝཱ.
པཱུཡཱི ཝིསརཎེ དུགྒནྡྷེ ཙ. པཱུཡཏི. པཱུཏོ, པཱུཏཝཱ. པཱུཏིམཙྪཾ ཀུསགྒེན, ཡོ ནརོ ཨུཔནཡ྄ཧཏི.
ཀནུཡཱི ¶ སདྡེ. ཀནུཡཏི. ཀནུཏོ, ཀནུཏཝཱ.
ཁམཱཡ ཝིདྷཱུནནེ. ཁམཱཡཏི. ཁམཱཏོ, ཁམཱཏཝཱ.
ཕཱཡི པཱཡི ཝུདྡྷིཡཾ. ཕཱཡཏི. ཕཱིཏོ, ཕཏཝཱ.
ཏཏྠ ཏཏཝནྟུཔཙྩཡཱ, ཡཀཱརལོཔོ, དྷཱཏྭནྟསྶ སརསྶ ཨིཀཱརཱདེསོ ཙ དཊྛབྦོ. ཨེས ནཡོ ‘‘པཱུཏོ པཱུཏཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ དཊྛབྦོ. པཱཡཏི. པཱཡོ. ཨཔཱཡོ. ཨེཏྠ ཙ ནཏྠི པཱཡོ ཝུདྡྷི ཨེཏྠཱཏི ཨཔཱཡོ. ཨཐ ཝཱ པན ཨཡཏོ སུཁཏོ ཨཔེཏོཏི ཨཔཱཡོཏིཔི ནིབྦཙནཱིཡཾ. ཨཔཱཡོཏི ཙ ནིརཡོ ཏིརཙྪཱནཡོནི པེཏྟིཝིསཡོ ཨསུརཀཱཡོཏི ཙཏྟཱརོ ཨཔཱཡཱ.
ཏཱཡུ སནྟཱནཔཱལནེསུ. ཏཱཡཏི. ཏཱཡནཾ. དིཝཱདིགཎེ པན ཏཱ པཱལནེཏི དྷཱཏུཾ པསྶཐ, ཏསྶ ‘‘ཏཱཡཏི ཏཱཎ’’ནྟི རཱུཔཱནི. ཨུབྷཡེསཾ ཀྲིཡཱཔདཾ སམཾ. ཨཀཱརཡཀཱརཔཙྩཡམཏྟེནེཝ ནཱནཏྟཾ, ནཱམིཀཔདཱནི པན ཝིསདིསཱནི ‘‘ཏཱཡནཾ, ཏཱཎ’’ནྟི.
ཙཱཡུ པཱུཛཱནིསཱམནེསུ. པཱུཛཱ པཱུཛནཱ. ནིསཱམནཾ ཨོལོཀནཾ སཝནཉྩ ཝུཙྩཏི. ‘‘ཨིངྒྷ མདྡི ནིསཱམེཧི. ནིསཱམཡཐ སཱདྷཝོ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཧི ཨོལོཀནསཝནཱནི ནིསཱམནསདྡེན ཝུཏྟཱནི. ཨཔིཙ ཉཱཎེན ཨུཔཔརིཀྑཎམྤི ནིསཱམནམེཝཱཏི གཧེཏབྦཾ. ཙཱཡཏི, ཨཔཙཱཡཏི. ཨནགཱརེ པབྦཛིཏེ, ཨཔཙེ བྲཧྨཙཱརིཡེ. ཡེ ཝུདྡྷམཔཙཱཡནྟི. ཨཔཙིཏིཾ དསྶེཏི. ནིཙྩཾ ཝུདྡྷཱཔཙཱཡིནོ.
ཡཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
རཀཱརནྟདྷཱཏུ
རཱ ¶ ཨཱདཱནེ. རཱཏི.
རི སནྟཱནེ. རེཏི. རེཎུ. རེཎཱུཏི རཛོ.
རུ གཏིཡཾ རོསནེ ཙ. རཝཏི, ཝིརཝཏི.
རུ སདྡེ. རོཏི, རཝཏི. རཝོ, ཨུཔརཝོ. རུཏམནུཉྙཾ རུཙིཡཱ ཙ པིཊྛི. རུཏནྟི རཝནཾ རུཏཾ, སདྡོ.
རེ སདྡེ. རཱཡཏི. རཱ. རཏྟི. ཨེཏྠ ཙ རཱཏི སདྡོ. རཏྟཱིཏི ནིསཱསངྑཱཏོ སཏྟཱནཾ སདྡསྶ ཝཱུཔསམཀཱལོ. རཱ ཏིཡྻཏི ཨུཙྪིཛྫཏི ཨེཏྠཱཏི རཏྟི.
བྲཱུ ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. ཨཔི ཧནྟྭཱ ཧཏོ བྲཱུཏི.
བྲཝཱིཏི, བྲུནྟི. བྲཱུསི, བྲཱུཐ. བྲཱུམི, བྲཱུམ. བྲཱུཏེ, བྲུཝནྟེ. བྲཱུསེ, བྲུཝ྄ཧེ. བྲུཝེ, བྲུམྷེ.
བྲཱུཏུ, བྲུཝིཏུ, བྲུཝནྟུ. བྲཱུཧི, བྲཱུཐ. བྲཱུམི, བྲཱུམ. བྲཱུཏཾ, བྲུཝནྟཾ.
ཨེཏྠ ཙ ཨམྦཊྛསུཏྟེ ‘‘པུན བྷཝཾ གོཏམོ བྲུཝིཏཱུ’’ཏི པཱལི༹དསྶནཏོ ‘‘བྲུཝིཏཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ སབྦཏྠཱཔི ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ ནཡོ གཧེཏབྦོ.
བྲུཝེཡྻ, བྲུཝེ, བྲུཝེཡྻུཾ. བྲུཝེཡྻཱསི, བྲུཝེཡྻཱཐ. བྲུཝེཡྻཱམི, བྲུཝེཡྻཱམ. བྲུཝེཐ, བྲུཝེརཾ. བྲུཝེཐོ, བྲུཝེཡྻཱཝ྄ཧོ. བྲུཝེཡྻཾ. བྲུཝེཡྻཱམྷེ.
པབྲཱུཏི. ཨནུབྲཱུཏི. པབྲཱུཏུ, ཨནུབྲཱུཏུ. པབྲུཝེཡྻ, ཨནུབྲུཝེཡྻ. ཨེཝཾ སབྦཏྠ པཨནུཨུཔསགྒེཧིཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ པདམཱལཱ ཡོཛེཏབྦཱ.
ཨཱཧ, ཨཱཧུ. བྲཝེ, བྲཝིཏྠ, བྲཝིརེ. བྲཝིཏྠོ, བྲཝིཝ྄ཧོ. བྲཝིཾ, བྲཝིམྷེ. པརོཀྑཱཝསེན ཝུཏྟཱནི.
ཨབྲཝཱ ¶ , ཨབྲཝཱུ. ཨབྲཝོ, ཨབྲཝཏྠ. ཨབྲཝཾ, ཨབྲཝམྷཱ. ཨབྲཝཏྠ, ཨབྲཝཏྠུཾ. ཨབྲཝསེ, ཨབྲཝ྄ཧཾ. ཨབྲཝིཾ, ཨབྲཝིམྷསེ. ཧིཡྻཏྟནཱིཝསེན ཝུཏྟཱནི.
ཨབྲཝི, ཨབྲཝུཾ. ཨབྲཝོ, ཨབྲཝིཏྠ. ཨབྲཝིཾ, ཨབྲཝིམྷཱ. ཨབྲཝཱ, ཨབྲཝཱུ. ཨབྲཝསེ, ཨབྲཝིཝ྄ཧཾ. ཨབྲཝཾ, ཨབྲཝིམྷེ. ཨཛྫཏནཱིཝསེན ཝུཏྟཱནི.
བྲུཝིསྶཏི, བྲུཝིསྶནྟི. ཨབྲཝིསྶཱ, ཨབྲཝིསྶཾསུ. སེསཾ སབྦཾ ནེཏབྦཾ. ཀམྨཔདཾ ཨཔྤསིདྡྷཾ. སཙེ པན སིཡཱ, ‘‘བྲཱུཡཏཱི’’ཏི སིཡཱ ‘‘ལུཡཏི, ལཱུཡཏཱི’’ཏི པདཱནི ཝིཡ.
ཛཱིར བྲཱུཧནེ. བྲཱུཧནཾ ཝཌྜྷནཾ. ཛཱིརཏི. ཛཱིརཾ. ཛཱིརམཱནོ. ཛཱིརཎཾ. ཨཔྤསྶུཏཱཡཾ པུརིསོ, བལིབདྡོཝ ཛཱིརཏི.
པཱུར པཱུརཎེ. པཱུརཏི. པཱུརཏོཝ མཧོདདྷི. སབྦེ པཱུརེནྟུ སངྐཔྤཱ. པཱུརིཏུཾ, པཱུརིཏྭཱ, པཱུརཾ, པཱུརིཏཾ. པུཎྞཾ, པརིཔུཎྞཾ. སམྤུཎྞཾ, པཱུརཎཾ. པཱུརཎོ ཀསྶཔོ. ཀཱརིཏེ ‘‘པཱརམིཡོ པཱུརེཏི, པཱུརཡཏི, པཱུརཱཔེཏི, པཱུརཱཔཡཏི. པཱུརེཏྭཱ, པཱུརཡིཏྭཱ, པཱུརཱཔེཏྭཱ, པཱུརཱཔཡིཏྭཱ, པརིཔཱུརེཏྭཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི བྷཝནྟི.
གྷོར གཏིཔཊིགྷཱཏེ. གཏིཔཊིགྷཱཏཾ གཏིཔཊིཧནནཾ. གྷོརཏི.
དྷོར གཏིཙཱཏུརིཡེ. གཏིཙཱཏུརིཡཾ གཏིཚེཀབྷཱཝོ. དྷོརེཏི.
སར གཏིཡཾ. སརཏི, ཝིསརཏི, ཨུསྶརཏི. ཨུསྶཱརཎཱ. སརོ. སཾསཱརོ ཨིཙྩཱདཱིནི. ཏཏྠ སརོཏི རཧདོ. སཾསཱརོཏི ཝཊྚཾ, ཡོ ‘‘བྷཝོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི.
ཙར ཙརཎེ. ཙརཏི, ཝིཙརཏི, ཨནུཙརཏི, སཉྩརཏི.
ཙར ¶ གཏིབྷཀྑནེསུ. ཙརཏི, ཝིཙརཏི, ཨནུཙརཏི, སཉྩརཏི, པཊིཙརཏི. ཙརིཡཱ. ཙརིཏཱ. ཙཱརོ. ཝིཙཱརོ. ཨནུཝིཙཱརོ. ཨུཔཝིཙཱརོ. ཙརཎཾ. ཙཱརཀོ. ཨོཙརཀོ. བྲཧྨཙརིཡཾ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཏཏྠ ཙརཏཱིཏི གཙྪཏི, བྷཀྑཏི ཝཱ. ཏཐཱ ཧི ཙརནྟི པདསྶ གཙྪནྟོ ཁཱདནྟོ ཙཱཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི གརཱུ. པཊིཙརཏཱིཏི པཊིཙྪཱདེཏི. ཙཱརཀོཏི ཏཾཔཝེསིཏཱནཾ སཏྟཱནཾ སུཁཾ ཙརཏི བྷཀྑཏཱིཏི ཙཱརཀོ, རོདྷོ. ཨོཙརཀོཏི ཨདྷོཙཱརཱི. བྲཧྨཙརིཡནྟི དཱནམྤི ཝེཡྻཱཝཙྩམྤི སིཀྑཱཔདམྤི བྲཧྨཝིཧཱརོཔི དྷམྨདེསནཱཔི མེཐུནཝིརཏིཔི སདཱརསནྟོསོཔི ཨུཔོསཐོཔི ཨརིཡམགྒོཔི སཀལཾ སཱསནམྤི ཨཛ྄ཛྷཱསཡོཔི ཝུཙྩཏི.
ཀིནྟེ ཝཏཾ ཀིཾ པན བྲཧྨཙརིཡཾ,
ཀིསྶ སུཙིཎྞསྶ ཨཡཾ ཝིཔཱཀོ;
ཨིདྡྷིཛུཏིབལཝཱིརིཡཱུཔཔཏྟི,
ཨིདཉྩ ཏེ ནཱག མཧཱཝིམཱནཾ.
ཨཧཉྩ བྷརིཡཱ ཙ མནུསྶལོཀེ,
སདྡྷཱ ཨུབྷོ དཱནཔཏཱི ཨཧུམྷཱ;
ཨོཔཱནབྷཱུཏཾ མེ གྷརཾ ཏདཱསི,
སནྟཔྤིཏཱ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཙ.
ཏཾ མེ ཝཏཾ ཏཾ པན བྲཧྨཙརིཡཾ,
ཏསྶ སུཙིཎྞསྶ ཨཡཾ ཝིཔཱཀོ;
ཨིདྡྷིཛུཏིབལཝཱིརིཡཱུཔཔཏྟི,
ཨིདཉྩ མེ དྷཱིར མཧཱཝིམཱན’’ནྟི
ཨིམསྨིཉྷི པུཎྞཀཛཱཏཀེ དཱནཾ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
‘‘ཀེན ¶ པཱཎི ཀཱམདདོ, ཀེན པཱཎི མདྷུསྶཝོ;
ཀེན ཏེ བྲཧྨཙརིཡེན, པུཉྙཾ པཱཎིམྷི ཨིཛ྄ཛྷཏི.
ཏེན པཱཎི ཀཱམདདོ, ཏེན པཱཎི མདྷུསྶཝོ;
ཏེན མེ བྲཧྨཙརིཡེན, པུཉྙཾ པཱཎིམྷི ཨིཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི
ཨིམསྨིཾ ཨངྐུརཔེཏཝཏྠུམྷི ཝེཡྻཱཝཙྩཾ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨིདཾ ཁོ ཏཾ བྷིཀྑཝེ ཏིཏྟིརིཡཾ ནཱམ བྲཧྨཙརིཡཾ ཨཧོསཱི’’ཏི ཨིམསྨིཾ ཏིཏྟིརཛཱཏཀེ སིཀྑཱཔདཾ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཏཾ ཁོ པན པཉྩསིཁ བྲཧྨཙརིཡཾ ནེཝ ནིབྦིདཱཡ ན ཝིརཱགཱཡ…པེ… ཡཱཝདེཝ བྲཧྨལོཀཱུཔཔཏྟིཡཱ’’ཏི ཨིམསྨིཾ མཧཱགོཝིནྡསུཏྟེ བྲཧྨཝིཧཱརཱ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ‘‘ཨེཀསྨིཾ བྲཧྨཙརིཡསྨིཾ, སཧསྶཾ མཙྩུཧཱཡིནོ’’ཏི ཨེཏྠ དྷམྨདེསནཱ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ‘‘པརེ ཨབྲཧྨཙཱརཱི བྷཝིསྶནྟི, མཡམེཏྠ བྲཧྨཙཱརིནོ བྷཝིསྶཱམཱ’’ཏི སལླེཁསུཏྟེ མེཐུནཝིརཏི ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཱ.
མཡཉྩ བྷརིཡཱ ནཱཏིཀྐམཱམ,
ཨམྷེ ཙ བྷརིཡཱ ནཱཏིཀྐམནྟི;
ཨཉྙཏྲ ཏཱཧ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརཱམ;
ཏསྨཱ ཧི ཨམྷཾ དཧརཱ ན མཱིཡརེ’’ཏི
མཧཱདྷམྨཔཱལཛཱཏཀེ སདཱརསནྟོསོ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟོ.
ཧཱིནེན བྲཧྨཙརིཡེན, ཁཏྟིཡེ ཨུཔཔཛྫཏི;
མཛ྄ཛྷིམེན ཙ དེཝེསུ, ཨུཏྟམེན ཝིསུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི
ཨེཝཾ ནིམིཛཱཏཀེ ཨཝཱིཏིཀྐམཝསེན ཀཏོ ཨུཔོསཐོ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟོ. ‘‘ཨིདཾ ཁོ པན པཉྩསིཁ བྲཧྨཙརིཡཾ ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡ ཝིརཱགཱཡ…པེ… ཨཡམེཝ ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ’’ཏི ¶ མཧཱགོཝིནྡསུཏྟསྨིཾཡེཝ ཨརིཡམགྒོ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟོ. ‘‘ཏཡིདཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཨིདྡྷཉྩེཝ ཕཱིཏཉྩ ཝིཏྠཱརིཀཾ བཱཧུཛཉྙཾ པུཐུབྷཱུཏཾ ཡཱཝདེཝ མནུསྶེཧི སུཔྤཀཱསིཏ’’ནྟི པཱསཱདིཀསུཏྟེ སིཀྑཏྟཡསངྒཧཾ སཀལཾ སཱསནཾ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
‘‘ཨཔི ཨཏརམཱནཱནཾ, ཕལཱསཱཝ སམིཛ྄ཛྷཏི;
ཝིཔཀྐབྲཧྨཙརིཡོསྨི, ཨེཝཾ ཛཱནཱཧི གཱམཎཱི’’ཏི
ཨེཏྠ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ‘‘བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟོ. ཨིཙྩེཝཾ –
དཱནཾ ཝེཡྻཱཝཊིཡཉྩ, སིཀྑཱ བྲཧྨཝིཧཱརཀཱ;
དྷམྨཀྑཱནཾ མེཐུནཏཱ-ཝིརཏི ཙ ཨུཔོསཐོ.
སདཱརེསུ ཙ སནྟོསོ, ཨརིཡམགྒོ ཙ སཱསནཾ;
ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙིམེ བྲཧྨ-ཙརིཡསདྡེན ཝུཙྩརེ.
ཧུར ཀོཊིལླེ. ཧུརཏི.
སར སདྡོཔཏཱཔེསུ. སརཏི. སརོ, སརཎཾ.
ཨེཏྠ ཙ སརོཏི སདྡོཔི ཝུཙྩཏི ཨུསུཔི. སརཎནྟི སརཏི ཨུཔཏཱཔེཏི ཧིཾསཏི སརཎགཏཱནཾ ཏེནེཝ སརཎགམནེན བྷཡཾ སནྟཱཔཾ དུཀྑཾ དུགྒཏིཾ པརིཀིལེསཉྩཱཏི སརཎཾ, བུདྡྷཱདིརཏནཏྟཡཾ. ཨཐ ཝཱ སདྡྷཱ པསནྣཱ མནུསྶཱ ‘‘ཨམྷཱཀཾ སརཎམིད’’ནྟི སརནྟི ཙིནྟེནྟི, ཏཾ ཏཏྠ ཙ ཝཱཙཾ ནིཙྪརནྟི གཙྪནྟི ཙཱཏིཔི སརཎཾ.
སར ཙིནྟཱཡཾ. སརཏི, སུསརཏི ཨིཙྩཔི པཡོགོ. ཨཔྤཀྑརཱནཉྷི བཧུབྷཱཝོ ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ ཙ ཧོཏི, ཡཐཱ ‘‘དྭེ, དུཝེ, ཏཎྷཱ ཏསིཎཱ, པམྷཾ, པཁུམ’’ནྟི. ཨནུསྶརཏི, པཊིསྶརཏི. སརནྟི ཨེཏཱཡ སཏྟཱ, སཡཾ ཝཱ སརཏི, སརཎམཏྟམེཝ ཝཱ ཨེཏནྟི སཏི. ཨནུསྶཏི, པཊིསྶཏི. སརཏཱིཏི སཏོ. པུནཔྤུནཾ སརཏཱིཏི པཊིསྶཏོ.
དྭར ¶ སཾཝརཎེ. སཾཝརཎཾ རཀྑཎཱ. དྭརཏི. དྭཱརཾ. དྭིསདྡཱུཔཔདཨརདྷཱཏུཝསེནཔི ཨིདཾ རཱུཔཾ སིཛ྄ཛྷཏི. ཏཏྲིམཱནི ནིབྦཙནཱནི – དྭརནྟི སཾཝརནྟི རཀྑནྟི ཨེཏེནཱཏི དྭཱརཾ, ཨཐ ཝཱ དྭེ ཀཝཱཊཱ ཨརནྟི གཙྪནྟི པཝཏྟནྟི ཨེཏྠཱཏིཔི དྭཱརནྟི. གེཧདྭཱརམྤི ཀཱཡདྭཱརཱདཱིནིཔི ཨུཔཱཡོཔི དྭཱརནྟི ཝུཙྩཏི. པཱལི༹ཡཾ ཏུ ‘‘དྭཱརཾ དྭཱརཱ’’ཏི ཙ ཨིཏྠིནཔུཾསཀཝསེན དྭཱརསདྡོ ཝུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘དྭཱརམྤི སུརཀྑིཏཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘དྭཱརཱཔེསཱ’’ཏི ཙ ཏསྶ དྭིལིངྒཏཱ ཝུཏྟཱ.
གར གྷར སེཙནེ. གརཏི. གྷརཏི. གྷརཾ.
དྷཱུར ཧུཙྪནེ. ཧུཙྪན ཀོཊིལླཾ. དྷཱུརཏི.
ཏར པླཝནསརཎེསུ. ཏརཏི. ཏརཎཾ. ཏིཏྠཾ. ཏིཎྞོ. ཨུཏྟིཎྞོ. ཨོཏིཎྞོ ཨིཙྩཱདཱིནི. ཏཏྠ ཏརཎཾ ཝུཙྩཏི ནཱཝཱ, ཏརཏི ཨུདཀཔིཊྛེ པླཝཏི, ཏརནྟི ཨུཏྟརནྟི ཝཱ ནདིཾ ཨེཏེནཱཏི ཨཏྠེན.
ནཱཝཱ པླཝོ ཏརཾ པོཏོ, ཏརཎཾ ཨུཏྟརཾ ཏཐཱ;
ཛལཡཱནནྟི ཨེཏཱནི, ནཱཝཱནཱམཱནི ཧོནྟི ཏུ.
ཏར སམྦྷམེ. སམྦྷམོ ཨནཝཊྛཱནཾ. ཏརཏི. ཏརིཏོ. ཏུརངྒོ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘སོ མཱསཁེཏྟཾ ཏརིཏོ ཨཝཱསརི’’ནྟི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ ཏརིཏོཏི ཏུརིཏོ སམྦྷམནྟོ. ཨཝཱསརིནྟི ཨུཔགཙྪིཾ ཨུཔཝིསིཾ ཝཱ.
ཛར རོགེ. ཨེཏྠ ཛརརོགོཡེཝ ‘‘རོགོ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ པཡོགཝསེན. ཛརསདྡསྶ ཧི ཛརརོགེ པཝཏྟནིཡམནཏྠཾ ‘‘རོགེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེན ཨཉྙོ རོགོ ཨིདྷ རོགསདྡེན ན ཝུཙྩཏི. ཛརཏི. ཛརོ. སཛྫརོ. པཛྫརརོགོ. ཛརེན པཱིལི༹ཏཱ མནུསྶཱ. ཡཏྠ ཏུ ཨཡཾ ཝཡོཧཱནིཝཱཙཀོ ¶ , ཏཏྠ པཡོགེ ‘‘ཛཱིརཏི, ཛརཱ’’ཏི ཙསྶ རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
དར བྷཡེ. དརཏི. དརཱི. ‘‘བཱིལཱསཡཱ དརཱིསཡཱ’’ཏི ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ དརཱིཏི བྷཱཡིཏབྦཊྛེན དརཱི.
དར ཨཱདརཱནཱདརེསུ. དརཏི, ཨཱདརཏི, ཨནཱདརཏི. ཨཱདརོ, ཨནཱདརོ.
ཨེཏྠ ཙ དརཏཱིཏི དརཾ ཀརོཏཱིཏི ཙ ཨནཱདརཾ ཀརོཏཱིཏི ཙ ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཧི ཨཱརཀཱསདྡོ དཱུརཱསནྣཝཱཙཀོ, ཏཐཱཡམྤི དརདྷཱཏུ ཨཱདརཱནཱདརཝཱཙཀོ དཊྛབྦོ. དརསདྡོ ཙ ཀཱཡདརཐེ ཙིཏྟདརཐེ ཀིལེསདརཐེ ཙ ཝཏྟཏི. ཨཡཉྷི –
ཨཱདིཏྟཾ ཝཏ མཾ སནྟཾ, གྷཏསིཏྟཾཝ པཱཝཀཾ;
ཝཱརིནཱ ཝིཡ ཨོསིཉྩི, སབྦཾ ནིབྦཱཔཡེ དར’’ནྟི
ཨེཏྠ ཀཱཡདརཐེ ཙིཏྟདརཐེ ཙ ཝཏྟཏི. ‘‘ཝཱིཏདྡརོ ཝཱིཏསོཀོ ཝཱིཏསལློ, སཡཾ ཨབྷིཉྙཱཡ ཨབྷཱསི བུདྡྷོ’’ཏི ཨེཏྠ པན ཀིལེསདརཐེ ཝཏྟཏི. ཝཱིཏདྡརོཏི ཧི ཨགྒམགྒེན སབྦཀིལེསཱནཾ སམུཙྪིནྣཏྟཱ ཝིགཏཀིལེསདརཐོཏི ཨཏྠོ.
ནར ནཡནེ. ནརཏི. ནརོ, ནཱརཱི.
ཨེཏྠ ནརོཏི པུརིསོ. སོ ཧི ནརཏི ནེཏཱིཏི ནརོ. ཡཐཱ པཋམཔཀཏིབྷཱུཏོ སཏྟོ དཏརཱཡ པཀཏིཡཱ སེཊྛཊྛེན པུརི ཨུཙྩཱཊྛཱནེ སེཏི པཝཏྟཏཱིཏི པུརིསོཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ ནཡནཊྛེན ནརོཏི ཝུཙྩཏི. པུཏྟབྷཱཏུབྷཱུཏོཔི ཧི པུགྒལོ མཱཏུཛེཊྛབྷགིནཱིནཾ ནེཏུཊྛཱནེ ཏིཊྛཏི, པགེཝ ཨིཏརོ ཨིཏརཱསཾ. ནཱརཱིཏི ནརེན ཡོགཏོ, ནརསྶཱཡནྟི ཝཱ ནཱརཱི. ཨཔརམྤེཏྠ ནརསདྡསྶ ནིབྦཙནཾ, ནརིཡཏི སཀེན ¶ ཀམྨེན ནིཡྻཏཱིཏི ནརོ, སཏྟོ མནུསྶོ ཝཱ. ‘‘ཀམྨེན ནིཡྻཏེཨོ ལོཀོ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ནརསདྡསྶ ཏཱཝ པུརིསཝཙནེ ‘‘ནརཱ ཙ ཨཐ ནཱརིཡོ’’ཏི ནིདསྶནཾ. སཏྟམནུསྶཝཙནེ པན ‘‘བུདྡྷོ ཨཡཾ ཨེདིསཀོ ནརུཏྟམོ. ཨཱམོདིཏཱ ནརམརཱུ’’ཏི ཙ ནིདསྶནཾ, ཏསྨཱ ‘‘ནརོཏི པུརིསོ, ནརོཏི སཏྟོ, ནརོཏི མནུསྶོ’’ཏི ཏཏྠ ཏཏྠ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཨཏྠོ སཾཝཎྞེཏབྦོ.
ཧར ཧརཎེ. ཧརཎཾ པཝཏྟནཾ. ཧརཏི. སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི. ཝིཧཱསི. ཝིཧཾསུ. ཝིཧརིསྶཏི. ཨཔྤམཏྟོ ཝིཧིསྶཏི. ཝོཧརཏི. སཾཝོཧརཏི. སབྦོ ཧརཏི ཝཱ. རཱུཔིཡསཾཝོཧཱརོ, རཱུཔིཡསབྦོཧཱརོ ཝཱ. པཱཊིཧཱརིཡཾ. པཱིཏིཔཱམོཛྫཧཱརོ. ཝིཧཱརོ. ཝོཧཱརོ. ཨབྷིཧཱརོ. ཙིཏྟཾ ཨབྷིནཱིཧརཏི. སཱསནེ ཝིཧརཾ, ཝིཧརནྟོ, ཝིཧརམཱནོ. ཝིཧཱཏབྦཾ, ཝིཧརིཏུཾ. ཝིཧརིཏྭཱ. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཏཏྠ པཱཊིཧཱརིཡནྟི སམཱཧིཏེ ཙིཏྟེ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཀཏཀིཙྩེན པཙྪཱ ཧརིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི པཱཊིཧཱརིཡཾ. པཊཱིཏི ཧི ཨཡཾ སདྡོ ‘‘པཙྪཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ བོདྷེཏི ‘‘ཏསྨིཾ པཊིཔཝིཊྛམྷི, ཨཉྙོ ཨཱགཉྪི བྲཱཧྨཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཝིཧཱརོཏི ཋཱནནིསཛྫཱདིནཱ ཝིཧརནྟི ཨེཏྠཱཏི ཝིཧཱརོ, བྷིཀྑཱུནཾ ཨཱཝཱསོ. ཝིཧརཎཾ ཝཱ ཝིཧཱརོ, ཝིཧརཎཀྲིཡཱ. ཝོཧཱརོཏི བྱཝཧཱརོཔི པཎྞཏྟིཔི ཝཙནམྤི ཙེཏནཱཔི. ཏཏྠ
ཡོ ཧི ཀོཙི མནུསྶེསུ, ཝོཧཱརཾ ཨུཔཛཱིཝཏི;
ཨེཝཾ ཝཱསེཊྛ ཛཱནཱཏི, ཝཱཎིཛོ སོ ནབྲཱཧྨཎོ’’ཏི.
ཨཡཾ ¶ བྱཝཧཱརཝོཧཱརོ ནཱམ. ‘‘སངྑཱ སམཉྙཱ པཉྙཏྟི ཝོཧཱརོ’’ཏི ཨཡཾ པཎྞཏྟིཝོཧཱརོ ནཱམ. ཏཐཱ ཏཐཱ ཝོཧརནྟི པརཱམསནྟཱིཏི ཨཡཾ ཝཙནཝོཧཱརོ ནཱམ. ‘‘ཨཊྛ ཨརིཡཝོཧཱརཱ, ཨཊྛ ཨནརིཡཝོཧཱརཱ’’ཏི ཨཡཾ ཙེཏནཱཝོཧཱརོ ནཱམ. ཨིཙྩེཝཾ –
བྱཝཧཱརེ ཝཙནེ ཙ, པཎྞཏྟིཙེཏནཱསུ ཙ;
ཝོཧཱརསདྡོ ཙཏཱུསུ, ཨིམེསྭཏྠེསུ དིསྶཏི.
ཧར ཨཔནཡནེ. ཨཔནཡནཾ ནཱིཧརཎཾ. དོསཾ ཧརཏི. ནཱིཧརཏི. ནཱིཧཱརོ, པརིཧརཏི. པརིཧཱརོ. རཛོཧརཎཾ. སབྦདོསཧརོ དྷམྨོ. བྷགཝཏོ ཙ སཱསནསྶ ཙ པཊིཔཀྑེ ཏིཏྠིཡེ ཧརཏཱིཏི པཱཊིཧཱརིཡཾ. མཏྟཱཝཎྞབྷེདེནེཏྠ ‘‘པཱཊིཧེརཾ པཱཊིཧཱིརཾ པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཏཱིཎི པདརཱུཔཱནི, བྷཝནྟི.
ཧར ཨཱདཱནེ. ཨདིནྣཾ ཧརཏི. ཧརིསྶཏི. ཧཱཧིཏི ཨིཙྩཔ. ‘‘ཁརཱཛིནཾ པར སུཉྩ, ཁཱརིཀཱཛཉྩ ཧཱཧིཏཱི’’ཏི ཨིདམེཏྠ ནིདསྶནཾ. ཨཱཧརཏི, ཨཝཧརཏི, སཾཧརཏི, ཨཔཧརཏི, ཨུཔཧརཏི, པཧརཏི, སམྤཧརཏི, སམཱཧརཏི. མནོཧརོ པཱསཱདོ. པརསྶཧརཎཾ. ཨཱཧཱརོ, ཨཝཧཱརོ, སཾཧཱརོ, ཨུཔཧཱརོ, སམྤཧཱརོ, སམཱཧཱརོ. ཧརིཡྻཏི, ཨཱཧརིཡྻཏི. ཨཱཧརིཡྻནྟི. ཨཱཧཊཾ, ཧརིཏུཾ, ཨཱཧརིཏུཾ, ཨཱཧརིཏྭཱ, ཨཱཧརིཏྭཱན. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི.
དྷར དྷརཎེ. དྷརཎཾ ཝིཛྫམཱནཏཱ. དྷརཏི. དྷརཏེ སཏྠུསཱསནཾ.
དྷར ཨཝིདྡྷཾསནེ. ནིབྦཱནཾ ནིཙྩཾ དྷརཏི.
ཁར ཁཡེ. ཁརཏི. ཁརཎཾ. ནཀྑརནྟི ན ཁིཡྻནྟཱིཏི ཨཀྑརཱནི. ནཀྑརནྟི ན ནསྶནྟཱིཏི ནཀྑཏྟཱནཱིཏི པོརཱཎཱ.
ཛཱགརནིདྡཀྑཡེ ¶ ཛཱགརཏི. ཛཱགརོ, ཛཱགརཎཾ, ཛཱགརཾ. དཱིགྷཱ ཛཱགརཏོ རཏྟི. ཛཱགརམཱནོ. ཨཡཉྩ དྷཱཏུ ཏནཱདིགཎཾ པཏྭཱ ‘‘ཛཱགརོཏི, པཊིཛཱགརོཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི ཛནེཏི.
ཨཱིར ཝཙནེ གཏིཀམྤནེསུ ཙ. ཨཱིརཏི. ཨཱིརིཏཾ. ཨེརིཏཾ. སམཱིརཎོ. ཛིནེརིཏོ དྷམྨོ. ཀུཔྤནྟི ཝཱཏསྶཔི ཨེརིཏསྶ.
ཏཏྠ སམཱིརཎོཏི ཝཱཏོ. སོ ཧི སམཱིརཏི ཝཱཡཏི, སམཱིརེཏི ཙ རུཀྑསཱཁཱཔཎྞཱདཱིནི སུཊྛུ ཀམྤེཏཱིཏི ‘‘སམཱིརཎོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ཧརེ ལཛྫཱཡཾ. ཨལུཏྟནྟོཡམེཀཱརནྟོ དྷཱཏུ, གིལེ པཱིཏིཀྑཡེཏི དྷཱཏུ ཝིཡ. ཧརཱཡཏི. ཧརཱཡནཾ. ཨཊྚཱིཡཱམི ཧརཱཡཱམི.
ཨེཏྠ ཧརཱཡཏཱིཏི ལཛྫཏི, ཧིརིཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
པར པཱལནཔཱུརཎེསུ. ‘‘པརཏི, པརམོ’’ཏིམསྶ རཱུཔཱནི, ནར ནཡནེཏི དྷཱཏུསྶ ‘‘ནརཏི ནརོ’’ཏི རཱུཔཱནི ཝིཡ.
ཏཏྠ པརཏཱིཏི པཱལེཏི, པཱུརཏི ཝཱ. སུདྡྷཀཏྟུཝསེནིདཾ པདཾ ཝུཏྟཾ. ཧེཏུཀཏྟུཝསེན ཧི ‘‘པཱརེཏི པཱརཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. པརམོཏི པཱལཀོ པཱུརཀོ ཝཱ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘པཱརམཱི’’ཏི པདཾ ཨེཏསྶཏྠསྶ སཱདྷཀཾ. ཏཐཱ ཧི པཱརམཱིཏི པརཏི, པཱརེཏི ཙཱཏི པརམོ, དཱནཱདཱིནཾ གུཎཱནཾ པཱལཀོ པཱུརཀོ ཙ མཧཱབོདྷིསཏྟོ. པརམསྶ ཨིདཾ, པརམསྶ ཝཱ བྷཱཝོ, ཀམྨཾ ཝཱ པཱརམཱི, དཱནཱདིཀྲིཡཱ. གརཱུཧི པན ‘‘པཱུརེཏཱིཏི པརམོ, དཱནཱདཱིནཾ གུཎཱནཾ པཱུརཀོ པཱལཀོ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཝཱིམཾསིཏབཾ.
ཝར ཝརཎེ. ཝརཏི. ཝཱརཎོ, ཝརུཎོ.
གིར ¶ ནིགྒིརཎོ. ནིགྒིརཎཾ པགྒྷརཎཾ. གིརཏི, གིརི.
ཨེཏྠ གིརཱིཏི པབྦཏཱ, ཡོ ‘སེལོ’’ཏིཨཱདཱིཧི ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི ཀཐིཡཏི. སོ ཧི སནྡྷིསངྑཱཏེཧི པབྦེཧི ཙིཏཏྟཱ པབྦམསྶ ཨཏྠཱིཏི པབྦཏོ. ཧིམཝམནཱདིཝསེན ཛལསྶ སཱརབྷཱུཏཱནཾ བྷེསཛྫཱདིཝཏྠཱུནཉྩ གིརཎཏོ གིརཱིཏི ཝུཙྩཏི.
ཨིམཱནི པནསྶ ནཱམཱནི –
པབྦཏོ ཨཙལོ སེལོ, ནགོ གིརི མཧཱིདྷརོ;
ཨདྡི སིལུཙྩཡོ ཙཱཏི, གིརིཔཎྞཏྟིཡོ ཨིམཱ.
སུར ཨིསྶརིཡདིཏྟཱིསུ. སུརཏི. སུརོ, ཨསུརོ.
ཏཏྲ སརོཏི སུརཏི ཨཱིསཏི དེཝིསྶརིཡཾ པཱཔུཎཱཏི ཝིརོཙཏི ཙཱཏི སུརོ. སུནྡརཱ རཱ ཝཱཙཱ ཨསྶཱཏི ཝཱ སུརོ, དེཝོ. དེཝཱབྷིདྷཱནཱནི དིཝཱདིགཎེ པཀཱསེསྶཱམ. ཨསུརོཏི དེཝོ ཝིཡ ན སུརཏི ན ཨཱིསཏི ན ཝིརོཙཏི ཙཱཏི ཨསུརོ. སུརཱནཾ ཝཱ པཊིཔཀྑོ མིཏྟཔཊིཔཀྑཱ ཨམིཏྟཱ ཝིཡཱཏི ཨསུརོ, དཱནཝོ, ཡོ ‘‘པུབྦདེཝོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཧི ཀུམྦྷཛཱཏཀེ ཝུཏྟཾ –
‘‘ཡཾ ཝེ པིཝིཏྭཱ པུབྦདེཝཱ པམཏྟཱ,
ཏིདིཝཱ ཙུཏཱ སསྶཏིཡཱ སམཱཡཱ;
ཏཾ ཏཱདིསཾ མཛྫམིམཾ ནིརཏྠཾ,
ཛཱནཾ མཧཱརཱཛ ཀཐཾ པིཝེཡྻཱ’’ཏི.
སགཱཐཱཝགྒསཾཝཎྞནཱཡཾ པན ‘‘ན སུརཾ པིཝིམྷ, ན སུརཾ པིཝིམྷཱ’ཏི ཨཱཧཾསུ, ཏཏོ པཊྛཱཡ ཨསུརཱ ནཱམ ཛཱཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཨིམཱནི ¶ ཏདབྷིདྷཱནཱནི –
ཨསུརོ པུབྦདེཝོ ཙ, དཱནཝོ དེཝཏཱརི ཏུ;
ནཱམཱནི ཨསུརཱནནྟི, ཨིམཱནི ནིདྡིསེ ཝིདཱུ.
པཱཀོ ཨིཏི ཏུ ཡཾ ནཱམཾ, ཨེཀསྶ ཨསུརསྶ ཏུ;
པཎྞཏྟཱིཏིཔི ཨེཀཙྩེ, གརཝོ པན ཨབྲཝུཾ.
ཀུར སདྡེ ཨཀྐོསེ ཙ. ཀུརཏི. ཀུརརོ, ཀུརརཱི. ཀུམྨོ, ཀུམྨཱི.
ཁུར ཚེདནེ ཝིལེཁནེ ཙ. ཁུརཏི. ཁུརོ.
མུར སཾཝེཋནེ. མུརཏི. མུརོ, མོརོ.
གྷུར ཨབྷིམཏྟ སདྡེསུ. གྷུརཏི. གྷོརོ.
པུར ཨགྒགམནེ. ཨགྒགམནཾ ནཱམ པདྷཱནགམནཾ, པཋམམེཝ གམནཾ ཝཱ. པུརཏི. པུརཾ, པུརཱི. ཨཝཱཔུརཏི. ཨཝཱཔུརེཏཾ ཨམཏསྶ དྭཱརཾ. ཨཝཱཔུརཎཾ ཨཱདཱཡ གཙྪཏི.
ཏཏྠ པུརནྟི རཱཛདྷཱནཱི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ནགརཾ པུརཾ པུརཱི རཱཛདྷཱནཱི’’ཏི ཨེཏེ པརིཡཱཡཱ. ‘‘ཨེསོ ཨཱལཱ༹རིཀོ པོསོ, ཀུམཱརཱི པུརམནྟརེ’’ཏིཨཱདཱིསུ པན གེཧཾ ‘‘པུར’’ནྟི ཝུཙྩཏི. པདྷཱནཏཱཡ པུརཏོ པུརཏོ གམནེན གནྟབྦནྟི པུརཾ, རཱཛདྷཱནཱི ཙེཝ གེཧཉྩ. ཨཝཱཔུརཎནྟི ཨཝཱཔུརནྟི ཝིཝརནྟི དྭཱརཾ ཨེཏེནཱཏི ཨཝཱཔུརཎཾ, ཡཾ ‘‘ཀུཉྩིཀཱ’’ཏིཔི ‘‘ཏཱལོ༹’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཨཝཱཔུརཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཨཝ ཨཱཨིཙྩུབྷོ ཨུཔསགྒཱཏི དཊྛབྦཱ.
ཕར ཕརཎེ. ཕརཎཾ ནཱམ བྱཱཔནཾ གམནཾ ཝཱ. སམཾ ཕརཏི སཱིཏེན. ཨཱཧཱརཏྠཾ ཕརཏི. ཕརཎཾ.
གར ཨུགྒམེ. གརཏི. གརུ.
གརཱུཏི ¶ མཱཏཱཔིཏཱདཡོ གཱརཝཡུཏྟཔུགྒལཱ. ཏེ ཧི གརནྟི ཨུགྒཙྪནྟི ཨུགྒཏཱ པཱཀཊཱ ཧོནྟཱིཏི གརཱུཏི ཝུཙྩནྟི. ཨཔིཙ པཱསཱཎཙྪཏྟཾ ཝིཡ བྷཱརིཡཊྛེན གརཱུཏི ཝུཙྩནྟི. གརུསདྡོ ‘‘ཨིདམཱསནཾ ཨཏྲ བྷཝཾ ནིསཱིདཏུ, བྷཝཉྷི མེ ཨཉྙཏརོ གརཱུན’’ནྟི ཨེཏྠ མཱཏཱཔིཏཱུསུ དིསྶཏི. ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟི ཨེཏྠ སབྦལོཀཱཙརིཡེ སབྦཉྙུམྷི. ཨཔིཙ གརུསདྡོ ཨཉྙེསྭཏྠེསུཔི དིསྶཏི. སབྦམེཏཾ ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
མཱཏཱཔིཏཱཙརིཡེསུ, དུཛྫརེ ཨལཧུམྷི ཙ;
མཧནྟེ ཙུགྒཏེ ཙེཝ, ནིཚེཀཱདིཀརེསུ ཙ;
ཏཐཱ ཝཎྞཝིསེསེསུ, གརུསདྡོ པཝཏྟཏི.
ཀེཙི པནཱཙརིཡཱ ‘‘གརུ གརཱུ’’ཏི ཙ དྭིདྷཱ གཧེཏྭཱ བྷཱརིཡཝཱཙཀཏྟེ གརུསདྡོ ཋིཏོ. ཨཱཙརིཡཝཱཙཀཏྟེ པན གུརུསདྡོཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ. པཱལི༹ཝིསཡེ ཧི སབྦེསམྤི ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ ཨཏྠཱནཾ ཝཱཙཀཏྟེ གརུསདྡོཡེཝ ཨིཙྪིཏབྦོ, ཨཀཱརསྶ ཨཱཀཱརབྷཱཝེ ‘‘གཱརཝ’’ནྟི སཝུདྡྷིཀསྶ ཏདྡྷིཏནྟཔདསྶ དསྶནཏོ. སཀྐཊབྷཱསཱཝིསཡེ པན གུརུསདྡོཡེཝ ཨིཙྪིཏབྦོ, ཨུཀཱརསྶ ཝུདྡྷིབྷཱཝེ ཨཉྙཐཱ ཏདྡྷིཏནྟཔདསྶ དསྶནཏོ.
མར པཱཎཙཱགེ. མརཏི. མཏྟུཾ. མརིཏྭཱ. ཧེཏུཀཏྟརི ‘‘པུརིསོ པུརིསཾ མཱརེཏི, མཱརཡཏི. པུརིསོ པུརིསེན པུརིསཾ མཱརཱཔེཏི, མཱརཱཔཡཏི. པུརིསོ པུརིསཾ མཱརེཏུཾ མཱརེཏྭཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི རཱུཔཱནི. མཙྩོ. མརུ. མརཎཾ, མཙྩུ. མཊྚུ. མཱརོ.
ཏཏྠ མཏྟུནྟི མརིཏུཾ. ཏཐཱ ཧི ཨལཱིནསཏྟུཛཱཏཀེ ‘‘ཡོ མཏྟུམིཙྪེ པིཏུནོ པམོཀྑཱ’’ཏི པཱལི༹ དིསྶཏི. མཙྩོཏི མརིཏབྦསབྷཱཝཏཱཡ ‘‘མཙྩོ’’ཏི ལདྡྷནཱམོ སཏྟོ ¶ . མརཱུཏི དཱིགྷཱཡུཀོཔི སམཱནོ མརཎསཱིལོཏི མརུ, དེཝོ. མརཎནྟི ཙུཏི.
མརཎཾ ཨནྟཀོ མཙྩུ, ཧིནྡཾ ཀཱལོ ཙ མཊྚུ ཙ;
ནིཀྑེཔོ ཙུཏི ཙེཏཱནི, ནཱམཱནི མརཎསྶ ཝེ.
མཱརོཏི སཏྟཱནཾ ཀུསལཾ མཱརེཏཱིཏི མཱརོ, ཀཱམདེཝོ.
ཨིམཱནིསྶ ནཱམཱནི –
མཱརོ ནམུཙི ཀཎྷོ ཙ, ཝསཝཏྟི པཛཱཔཏི;
པམཏྟབནྡྷུ མདྡནོ, པཱཔིམཱ དབྦཀོཔི ཙ;
ཀནྡཔྤོ ཙ རཏིཔཏི, ཀཱམོ ཙ ཀུསུམཱཡུདྷོ.
ཨཉྙེ ཨཉྙཱནིཔི ནཱམཱནི ཝདནྟི, ཏཱནི སཱསནཱནུལོམཱནི ན ཧོནྟཱིཏི ཨིདྷ ན དསྶིཏཱནི. ཨཊྛཀཐཱསུ པན ‘‘མཱརོ, ནམུཙི, ཀཎྷོ, པམཏྟབནྡྷཱུ’’ཏི ཙཏྟཱརོཝ ནཱམཱནི ཨཱགཏཱནི.
ཨེཏྠ ཙ མཱརོཏི དེཝཔུཏྟམཱརེན སདྡྷིཾ པཉྩ མཱརཱ ཀིལེསམཱརོ ཁནྡྷམཱརོ ཨབྷིསངྑཱརམཱརོ མཙྩུམཱརོ དེཝཔུཏྟམཱརོཏི.
དྷར ཨཝཏྠཱནེ. དྷརཏི.
བྷར པོསནེ. བྷརཏི. བྷརིཏོ, བྷཏྟཱ.
ཐར སནྠརཎེ. ཐརཏི, སནྠརཏི. སནྠརཎཾ.
དར ཝིདཱརཎེ. བྷཱུམིཾ དརཏི. ཀུདཱལོ.
དར དཱཧེ. ཀཱཡོ དརཏི. དརོ, དརཐོ.
ཏིར ཨདྷོགཏིཡཾ. ཏིརཏི. ཏིརཙྪཱནོ, ཏིརཙྪཱ ཝཱ.
ཨར གཏིཡཾ. ཨརཏི. ཨཏྠཾ, ཨཏྠོ, ཨུཏུ.
ཨེཏྠ ¶ ཨཏྠཾ ཝུཙྩཏི ནིབྦཱནཾ. ཏཾ ཏཾ སཏྟཀིཙྩཾ ཨརཏི ཝཏྟེཏཱིཏི ཨུཏུ.
རཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ལཀཱརནྟདྷཱཏུ
ལཱ ཨཱདཱནེ. ལཱཏི. ལཱནཾ, གརུལོ༹, སཱིཧལོ༹, རཱཧུལོ, ཀུསལཾ, བཱལོ, མཧལླཀོ, མཧལླིཀཱ.
ཏཏྲ གརུལོ༹ཏི གརུཾ ལཱཏི ཨཱདདཱཏི གཎྷཱཏཱིཏི གརུལོ༹, ཡོ ‘‘སུཔཎྞོ, དིཛཱདྷིཔོ, ནཱགཱརི, ཀརོཊཱི’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. སཱིཧལོ༹ཏི སཱིཧཾ ལཱཏི ཨཱདདཱཏི གཎྷཱཏཱིཏི སཱིཧལོ༹, པུབྦཔུརིསོ. ཏབྦཾསེ ཛཱཏཱ ཨེཏརཧི སབྦེཔི སཱིཧལཱ༹ ནཱམ ཛཱཏཱ.
རཱཧུལོཏིཨཱདཱིསུ པན རཱཧུ ཝིཡ ལཱཏི གཎྷཱཏཱིཏི རཱཧུལོ, ཀོ སོ? སིཀྑཱཀཱམོ ཨཱཡསྨཱ རཱཧུལབྷདྡོ བུདྡྷཔུཏྟོ. ཏསྶ ཧི ཛཱཏདིཝསེ སུདྡྷོདནམཧཱརཱཛཱ ‘‘པུཏྟསྶ མེ ཏུཊྛིཾ ནིཝེདེཐཱ’’ཏི ཨུཡྻཱནེ ཀཱིལ༹ནྟསྶ བོདྷིསཏྟསྶ སཱསནཾ པཧིཎི. བོདྷིསཏྟོ ཏཾ སུཏྭཱ ‘‘རཱཧུ ཛཱཏོ བནྡྷནཾ ཛཱཏ’’ནྟི ཨཱཧ. པུཏྟསྶ ཧི ཛཱཡནཾ རཱཧུགྒཧོ ཝིཡ ཧོཏི. ཏཎྷཱཀིལིསྶནཏཱཔཱདནཏོ བཱལ༹ྷེན ཙ སངྑལིཀཱདིབནྡྷནེན བནྡྷཾ ཝིཡ ཧོཏི མུཙྩིཏུཾ ཨཔྤདཱནཏོཏི ‘‘རཱཧུ ཛཱཏོ བནྡྷནཾ ཛཱཏ’’ནྟི ཨཱཧ. རཱཛཱ ‘‘ཀིཾ མེ པུཏྟོ ཨཝཙཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ཏཾ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨིཏོ པཊྛཱཡ མེ ནཏྟཱ ‘རཱཧུལོ’ ཏྭེཝ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨཱཧ, ཏཏོ པཊྛཱཡ ཀུམཱརོ རཱཧུལོ ནཱམ ཛཱཏོ.
མཧཱཔདཱནསུཏྟཊཱིཀཱཡཉྷི ¶ ‘‘རཱཧུ ཛཱཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘རཱཧཱུཏི རཱཧུགྒཧོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ པན ‘‘རཱཧུལོ’’ཏི ཝཙནསྶཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ ཨདྷིཔྤཱཡཏྠཝསེན ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཀེཝལོ ‘‘རཱཧཱུ’’ཏི སདྡོ ‘‘རཱཧུགྒཧོ’’ཏི ཨཏྠཾ ཝདཏི, ཨཐ ཁོ ཛཱཏསདྡསམྦནྡྷཾ ལབྷིཏྭཱ ཝདཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘རཱཧུ ཛཱཏོ’’ཏི བོདྷིསཏྟེན ཝུཏྟཝཙནསྶ ‘‘རཱཧུགྒཧོ ཛཱཏོ’’ཏི ཨཏྠ྄ौ བྷཝཏི, ཏསྨཱ སུདྡྷོདནམཧཱརཱཛཱ ‘‘མམ ནཏྟཱ རཱཧུ ཝིཡ ལཱཏཱིཏི རཱཧུལོཏི ཝཏྟབྦོ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘རཱཧུལོཏྭེཝ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨཱཧཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཀེཙི པན ‘‘རཱཧུལོ ཛཱཏོ བནྡྷནཾ ཛཱཏ’’ནྟི པཋནྟི, ཀཏྠཙི པོཏྠཀེ ཙ ལིཁནྟི, ཏཾ ན སུནྡརཾ, ཨཏྠསྶ ཨཡུཏྟིཏོ ཊཱིཀཱཡ ཙ སདྡྷིཾཝིརོཙཏོ. ན ཧི ‘‘རཱཧུལོ’’ཏི ཀུམཱརསྶ ནཱམཾ པཋམཾ ཨུཔྤནྣཾ, པཙྪཱཡེཝ པན ཨུཔྤནྣཾ ཨཡྻཀེན དིནྣཏྟཱ, ཏསྨཱ ཏདཱ བོདྷིསཏྟེན ‘‘རཱཧུལོ ཛཱཏོ’’ཏི ཝཏྟུཾ ན ཡུཛྫཏི. ཡཐཱ ཧི ཨནབྷིསིཏྟེ ཨརཱཛིནི པུགྒལེ ‘‘མཧཱརཱཛཱ’’ཏི ཝོཧཱརོ ནཔྤཝཏྟཏི. ཊཱིཀཱཡཉྩ ‘‘རཱཧཱུཏི རཱཧུགྒཧོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐཱཔི ཏེསཾ སིཡཱ ‘‘རཱཧུལོ ཛཱཏོ བནྡྷནཾ ཛཱཏ’’ནྟི པདསྶ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཨེཝ ཊཱིཀཱཡཾ ‘‘རཱཧུགྒཧོ’’ཏི བྷཱཝཝསེན ལཱསདྡེན སམཱནཏྠོ ཨཱདཱནཏྠོ གཧསདྡོ ཝུཏྟོཏི ཨེཝམྤི ནུཔཔཛྫཏི, ‘‘རཱཧུལཱནཾ ཛཱཏཾ བནྡྷནཾ ཛཱཏ’’ནྟི པཱཋསྶ ཝཏྟབྦཏྟཱ. རཱཧུལོཏི ཧི ཨིདཾ པདཾ ‘‘སཱིཧལོ༹’’ཏི པདཾ ཝིཡ དབྦཝཱཙཀཾ, ན ཀདཱཙིཔི བྷཱཝཝཱཙཀཾ, ཏསྨཱ ‘‘རཱཧུལོ ཛཱཏོ བནྡྷནཾ ཛཱཏ’’ནྟི ཨེཏཾ ཨེཀཙྩེཧི དུརོཔིཏཾ པཱཋཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ‘‘རཱཧུ ཛཱཏོ བནྡྷནཾ ཛཱཏ’’ནྟི ཨཡམེཝ པཱཋོ གཧེཏབྦོ, སཱརཏོ ཙ པཙྩེཏབྦོ སུཔརིསུདྡྷེསུ ཨནེཀེསུ པོཏྠཀེསུ དིཊྛཏྟཱ, པོརཱཎེཧི ཙ གམྦྷཱིརསུཁུམཉཱཎེཧི ཨཱཙརིཡཔཙཱརིཡེཧི པཋིཏཏྟཱ.
ཨཡཾ ¶ པནེཏྠ སཱདྷིཔྤཱཡཱ ཨཏྠཔྤཀཱསནཱ – རཱཧུ ཛཱཏོཏི བོདྷིསཏྟོ པུཏྟསྶ ཛཱཏསཱསནཾ སུཏྭཱ སཾཝེགཔྤཏྟོ ‘‘ཨིདཱནི མམ རཱཧུ ཛཱཏོ’’ཏི ཝདཏི, མུཙྩིཏུཾ ཨཔྤདཱནཝསེན མམ གཧཎཏྠཾ རཱཧུ ཨུཔྤནྣོཏི ཧི ཨཏྠོ. བནྡྷནཾ ཛཱཏནྟི ཨིམིནཱ ‘‘མམ བནྡྷནཾ ཛཱཏ’’ནྟི ཝདཏི. ཏཐཱ ཧི ཊཱིཀཱཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘རཱཧཱུཏི རཱཧུགྒཧོ’’ཏི. ཏཏྠ རཱཧུགྒཧོཏི གཎྷཱཏཱིཏི གཧོ, རཱཧུ ཨེཝ གཧོ རཱཧུགྒཧོ, མམ གཱཧཀོ རཱཧུ ཛཱཏོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ གཧཎཾ གཧོ, རཱཧུནོ གཧོ རཱཧུགྒཧོ, རཱཧུགྒཧཎཾ མམ ཛཱཏནྟི ཨཏྠོ. པུཏྟོ ཧི རཱཧུསདིསོ. པིཏཱ ཙནྡསདིསོ པུཏྟརཱཧུནཱ གཧིཏཏྟཱ.
ཨེཀཙྩེ པན ‘‘རཱཧུལོཏྭེཝ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨིམཾ པདེསཾ དིསྭཱ ‘‘རཱཧུ ཛཱཏོ’’ཏི ཝུཏྟེ ཨིམིནཱ ན སམེཏི, ‘‘རཱཧུལོ ཛཱཏོ’’ཏི ཝུཏྟེཡེཝ པན སམེཏཱིཏི མཉྙམཱནཱ ཨེཝཾ པཱཋཾ པཋནྟི ལིཁནྟི ཙ, ཏསྨཱ སོ ཨནུཔཔརིཀྑིཏྭཱ པཋིཏོ དུརོཔིཏོ པཱཋོ ན གཧེཏབྦོ, ཡཐཱཝུཏྟོ པོརཱཎཀོ པོརཱཎཱཙརིཡེཧི ཨབྷིམཏོ པཱཋོཡེཝ ཨཱཡསྨནྟེཧི གཧེཏབྦོ ཨཏྠསྶ ཡུཏྟིཏོ, ཊཱིཀཱཡ ཙ སདྡྷིཾ ཨཝིརོདྷཏོཏི.
ཏཏྠ ཀུསལནྟི ཀུཙྪིཏཱནཾ པཱཔདྷམྨཱནཾ སཱནཏོ ཏནུཀརཎཏོ ཉཱཎཾ ཀུསཾ ནཱམ, ཏེན ཀུསེན ལཱཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི ཀུསལཾ. བཱལོཏི དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀསངྑཱཏེ དྭེ ཨནཏྠེ དེཝདཏྟཀོཀཱལིཀཱདཡོ ཝིཡ ལཱཏི ཨཱདདཱཏཱིཏི བཱལོ. ཨིམཱནི པན ཏཾནཱམཱནི –
བཱལོ ཨཝིདྭཱ ཨཉྙོ ཙ, ཨཉྙཱཎཱི ཨཝིཙཀྑཎོ;
ཨཔཎྜིཏོ ཨཀུསལོ, དུམྨེདྷོ ཀུམཏི ཛལོ༹.
ཨེལ༹མཱུགོ ¶ ཙ ནིཔྤཉྙོ, དུམྨེདྷཱི ཨཝིདཱུ མགོ;
ཨཝིཉྙཱུ ཨནྡྷབཱལོ ཙ, དུཔྤཉྙོ ཙ ཨཝིདྡསུ.
མཧལླཀོཏི མཧཏྟཾ ལཱཏི གཎྷཱཏཱིཏི མཧལླཀོ, ཛིཎྞཔུརིསོ. ཨིམཱནིསྶ ནཱམཱནི –
ཛིཎྞོ མཧལླཀོ ཝུདྡྷོ, བུདྡྷོ ཝུཌྜྷོ ཙ ཀཏྟརོ;
ཐེརོ ཙཱཏི ཨིམེ སདྡཱ, ཛིཎྞཔཉྙཏྟིཡོ སིཡུཾ.
ཏཐཱ ཧི –
‘‘དུརེ ཨཔསྶཾ ཐེརོཝ, ཙཀྑུཾ ཡཱཙིཏུམཱགཏོ’’;
ཨེཝམཱདཱིསུ དཊྛབྦོ, ཐེརསདྡོ མཧལླཀེ.
ཨིམཱནི པན ནཱམཱནི ཨིཏྠིཡཱ ཨིཏྠིལིངྒཝསེན ཝཏྟབྦཱནི –
ཛིཎྞཱ མཧལླིཀཱ ཝུདྡྷཱི, བུདྡྷཱི ཝུཌྜྷཱི ཙ ཀཏྟརཱ;
ཐེརཱི ཙཱཏི ཨིམེ སདྡཱ, ནཱམཾ ཛིཎྞཱཡ ཨིཏྠིཡཱ;
དལ ཕལ ཝིསརཎེ. དལཏི. ཕལཏི. དལིཏོ རུཀྑོ. ཕལིཏོ བྷཱུམིབྷཱགོ.
ཨལ བྷཱུསནེ. ཨལཏི. ཨལངྐཱརོ, ཨལངྐཏོ, ཨལངྐཏཾ. ‘‘སཱལངྐཱནནཡོགེཔི, སཱལངྐཱནནཝཛྫིཏཱ’’ཏི ཨིམིསྶཉྷི ཀཝཱིནཾ ཀབྦརཙནཱཡཾ ཨལངྐསདྡོ བྷཱུསནཝིསེསཾ ཝདཏི. ཀེཙི པནེཏྠ ཨལ བྷཱུསནཔརིཡཱཔནཝཱརནེསཱུཏི དྷཱཏུཾ པཋནྟི, ‘‘ཨལཏཱི’’ཏི ཙ རཱུཔཾ ཨིཙྪནྟི. མཡཾ པན ཨལདྷཱཏུསྶ པརིཡཏྟིནིཝཱརཎཏྠཝཱཙཀཏྟཾ ན ཨིཙྪཱམ པཡོགཱདསྶནཏོ. ནིཔཱཏབྷཱུཏོ པན ཨལཾསདྡོ པརིཡཏྟིནིཝཱརཎཏྠཝཱཙཀོ དིསྶཏི ‘‘ཨལམེཏཾ སབྦཾ. ཨལཾ མེ ཏེན རཛྫེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ.
མཱིལ ནིམེལནེ. མཱིལཏི, ནིམཱིལཏི, ཨུམྨཱིལཏི. ནིམཱིལནཾ.
བིལ པཏིཏྠམྦྷེ. བིལཏི.
ནཱིལ ¶ ཝཎྞེ. ནཱིལཝཏྠཾ.
སཱིལ སམཱདྷིམྷི. སཱིལཏི. སཱིལཾ, སཱིལནཾ.
ཨེཏྠ སཱིལནྟི སཱིལནཊྛེན སཱིལཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ‘‘སཱིལནྟི ཀེནཊྛེན སཱིལཾ? སཱིལནཊྛེན སཱིལཾ, ཀིམིདཾ སཱིལནཾ ནཱམ? སམཱདྷཱནཾ ཝཱ ཀཱཡཀམྨཱདཱིནཾ སུསཱིལྱཝསེན ཨཝིཔྤཀིཎྞཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨུཔདྷཱརཎཾ ཝཱ ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཏིཊྛཱནཝསེན ཨཱདྷཱརབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏདེཝ ཧི ཨེཏྠ ཨཏྠདྭཡཾ སདྡལཀྑཎཝིདཱུ ཨནུཛཱནནྟི. ཨཉྙེ པན ‘སིརཊྛོ སཱིལཊྛོ, སཱིཏལཊྛོ སཱིལཊྛོ’ཏི ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེནེཏྠ ཨཏྠཾ ཝཎྞེནྟཱི’’ཏི. ཏཏྠ ‘‘ཨཏྠདྭཡཾ སདྡལཀྑཎ ཝིདཱུ ཨནུཛཱནནྟཱི’’ཏི ཨིདཾ ‘‘སཱིལ སམཱདྷིམྷི སཱིལ ཨུཔདྷཱརཎེ’’ཏི དྭིགཎིཀསྶ སཱིལདྷཱཏུསྶ ཨཏྠེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨིམསྶ ཧི ཙུརཱདིགཎཾ པཏྟསྶ ཨུཔདྷཱརཎེ ‘‘སཱིལེཏི, སཱིལཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི, ཨུཔདྷཱརེཏཱིཏིཔི ཏེསཾ ཨཏྠོ. ཨིདྷ པན བྷཱུཝཱདིགཎིཀཏྟཱ སམཱདྷཱནཏྠེ ‘‘སཱིལཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ བྷཝཏི, སམཱདྷིཡཏཱིཏི ཏསྶ ཨཏྠོ. པུནཔི ཨེཏྠ སོཏཱུནཾ སུཁགྒཧཎཏྠཾ ནིབྦཙནཱནི ཝུཙྩནྟེ. སཱིལཏི སམཱདྷིཡཏི ཀཱཡཀམྨཱདཱིནཾ སུསཱིལྱཝསེན ན ཝིཔྤཀིརཏཱིཏི སཱིལཾ. ཨཐ ཝཱ སཱིལནྟི སམཱདཧནྟི ཙིཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི སཱིལཾ. ཨིམཱནི བྷཱུཝཱདིགཎིཀཝསེན ནིབྦཙནཱནི. ཙུརཱདིགཎིཀཝསེན པན སཱིལེཏི ཀུསལེ དྷམྨེ ཨུཔདྷཱརེཏི པཏིཊྛཱབྷཱཝེན བྷུསོ དྷཱརེཏཱིཏི སཱིལཾ. སཱིལེནྟི ཝཱ ཨེཏེན ཀུསལེ དྷམྨེ ཨུཔདྷཱརེནྟི བྷུསོ དྷཱརེནྟི སཱདྷཝོཏི སཱིལནྟི ནིབྦཙནཱནི.
ཀིལ བནྡྷེ. ཀིལཏི. ཀིལཾ.
ཀཱུལ ཨཱཝརཎེ. ཀུལཏི. ཀཱུལཾ. ཝཧེ རུཀྑེ པཀཱུལཛེ. ཀཱུལཾ བནྡྷཏི. ནདཱིཀཱུལེ ཝསཱམཧཾ. ཀཱུལཏི ཨཱཝརཏི ཨུདཀཾ བཧི ནིཀྑམིཏུཾ ན དེཏཱིཏི ཀཱུལཾ.
སཱུལ ¶ རུཛཱཡཾ. སཱུལཏི. སཱུལཾ. ཀཎྞསཱུལཾ ན ཛནེཏི.
ཏཱུལ ནིཀྐརཱིསེ. ནིཀྐརཱིསཾ ནཱམ ཀརཱིསམཏྟེནཔི ཨམིནེཏབྦཏོ ལཧུབྷཱཝོཡེཝ. ཏཱུལཏི. ཏཱུལཾ བྷཊྛཾཝ མཱལུཏོ.
པུལ སངྒྷཱཏེ. པུལཏི. པཉྩཔུལི.
མཱུལ པཏིཊྛཱཡཾ མཱུལཏི. མཱུལཾ. མཱུལསདྡོ ‘‘མཱུལཱནི ཨུདྡྷརེཡྻ ཨནྟམསོ ཨུསྶཱིརནཱལི༹མཏྟཱནིཔཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ མཱུལམཱུལེ དིསྶཏི. ‘‘ལོབྷོ ཨཀུསལམཱུལ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨསཱདྷཱརཎཧེཏུམྷི. ‘‘ཡཱཝམཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཀཱལེ ཚཱཡཱ ཕརཏི, ནིཝཱཏེ པཎྞཱནི པཏནྟི, ཨེཏྟཱཝཏཱ རུཀྑམཱུལ’’ནྟིཨཱདཱིསུ སམཱིཔེ. ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
མཱུལམཱུལེ མཱུལསདྡོ, པདིསྶཏི ཏཐེཝ ཙ;
ཨསཱདྷཱརཎཧེཏུམྷི, སམཱིཔམྷི ཙ ཝཏྟཏི.
ཕལ ནིབྦཏྟིཡཾ. རུཀྑོ ཕལཏི. རུཀྑཕལཱནི བྷུཉྫནྟཱ. མཧཔྥལཾ མཧཱནིསཾསཾ. སོཏཱཔཏྟིཕལཾ. ཏཏྠ ཕལནྟི མཧཱནིབྦཏྟིཀཾ.
ཕལ བྷེདེ. ཕལཏི. མུདྡྷཱ ཏེ ཕལཏུ སཏྟདྷཱ. པཱདཱ ཕལིཾསུ. ཏཏྠ ཕལཏཱུཏི བྷཛྫིཏུ.
ཕལ ཨབྱཏྟསདྡེ. ཨསནཱི ཕལཏི. དྭེམེ བྷིཀྑཝེ ཨསནིཡཱ ཕལནྟིཡཱ ན སནྟསནྟི. ཕལནྟིཡཱཏི སདྡཾ ཀརོནྟིཡཱ.
ཙུལླ ཧཱཝཀརཎེ. ཧཱཝཀརཎཾ ཝིལཱསཀརཎཾ. ཙུལླཏི.
ཕུལླ ¶ ཝིཀསནབྷེདེསུ. ཕུལླཏི. ཕུལླཾ. ཕུལླིཏོ ཀིཾསུཀོ. སུཕུལླིཏམརཝིནྡཝནཾ.
ཨསཱིཏིཧཏྠམུབྦེདྷོ, དཱིཔངྐརོ མཧཱམུནི;
སོབྷཏི དཱིཔརུཀྑོཝ, སཱལརཱཛཱཝ ཕུལླིཏོ.
ཁཎྜཕུལླཔཊིསངྑརཎཾ.
ཙིལླ སེཋིལླེ. སིཋིལབྷཱཝོ སེཋིལླཾ. ཙིལླཏི.
ཝེལུ ཙེལུ ཀེལུ ཁེལུ པེལུ བེལུ སེལུ སལ ཏིལ གཏིཡཾ. ཝེལཏི. ཙེལཏི. ཀེལཏི. ཁེལཏི. པེལཏི. བེལཏི. སེལཏི. སལཏི. ཏིལཏི. ཙེལཾ, བེལཀོ. ཨེཏྠ ཙེལནྟི ཝཏྠཾ. པེལཀོཏི སསོ.
ཁལ ཙལནེ. ཁལཏི. ཁལོ. ཁལོཏི དུཛྫནོ ཨསཱདྷུ ཨསཔྤུརིསོ པཱཔཛནོ.
ཁལ སཉྩིནནེ. ཁལཏི. ཁལཾ. ཁལནྟི ཝཱིཧིཊྛཔནོཀཱསབྷཱུཏཾ བྷཱུམིམཎྜལཾ. ཏཉྷི ཁལནྟི སཉྩིནནྟི རཱསིཾ ཀརོནྟི ཨེཏྠ དྷཉྙཱནཱིཏི ཁལནྟི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཁལཾ སཱལཾ པསུཾ ཁེཏྟཾ, གནྟཱ ཙསྶ ཨབྷིཀྑཎ’’ནྟི པཡོགོ.
གིལ ཨཛ྄ཛྷོཧརཎེ. གིལཏི. གིལམཀྑཾ པུརིསོ ན བུཛ྄ཛྷཏི.
གལ ཨདནེ. གལཏི. གལོ. གལནྟི ཨདནྟི ཨཛ྄ཛྷོཧརནྟི ཨེཏེནཱཏི གལོ. གལོཏི གཱིཝཱ ཝུཙྩཏི.
སལ སལླ ཨཱསུགཏིཡཾ. ཨཱསུགཏི སཱིགྷགམནཾ. སལཏི. སལླཏི. སལླཾ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘སལླཾ ཨུསུ སརོ སལློ ཀཎྜོ ཏེཛནོ’’ཏི པརིཡཱཡཱ ཨེཏེ.
ཁོལ གཏིཔཊིགྷཱཏེ. ཁོལཏི.
གིལེ ¶ པཱིཏིཀྑཡེ. གིལཱཡཏི. གིལཱནོ, གེལཉྙཾ. གིལཱནོཏི ཨཀལླཀོ. ཝིནཡེཔི ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ནཱཧཾ ཨཀལླཀོ’’ཏི. ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ ‘‘ནཱཧཾ ཨཀལླཀོཏི ནཱཧཾ གིལཱནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
མིལེ གཏྟཝིནཱམེ. མིལཱཡཏི. མིལཱཡནོ, མིལཱཡནྟོ, མིལཱཡམཱནོ.
ཀེལེ མམཱཡནེ. མམཱཡནཾ ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེན ‘‘མམ ཨིད’’ནྟི གཧཎཾ. ཀེལཱཡཏི. ཏྭཾ ཀཾ ཀེལཱཡཏི.
སལ ཙལནེ སཾཝརཎེ ཙ, ཝལ ཝལླ ཙལནེ ཙ. སཾཝརཎཱཔེཀྑཱཡཾ ཙཀཱརོ. སལཏི. ཀུསལཾ. ཝལཏི. ཝལླཏི. ཝལླཱུརོ.
ཏཏྠ ཀུསལནྟི ཀུཙྪིཏེ པཱཔདྷམྨེ སལཡཏི ཙལཡཏི ཀམྤེཏི ཝིདྡྷཾསེཏཱིཏི ཀུསལཾ. ཀུཙྪིཏཾ ཨཔཱཡདྭཱརཾ སལནྟི སཾཝརནྟི པིདཧནྟི སཱདྷཝོ ཨེཏེནཱཏི ཀུསལཾ. ཝལླནྟི སཾཝརནྟི རཀྑནྟི ཨིཏོ ཀཱཀསེནཱདཡོ སཏྟེ ཨཁཱདནཏྠཱཡཱཏི ཝལླཱུརོ.
མལ མལླ དྷཱརཎེ. མལཏི. མལཾ. མལླཏི. མལློ.
བྷལ བྷལླ པརིབྷཱསནཧིཾསཱདཱནེསུ. བྷལཏི. བྷལླཏི.
ཀལ སངྑྱཱནེ. ཀལཏི. ཀལཱ, ཀཱལོ.
ཨེཏྠ ཀལཱཏི སོལ༹སབྷཱགཱདིབྷཱགོ. ཀཱལོཏི ‘‘ཨེཏྟཀོ ཨཏྐྐནྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀལིཏབྦོ སངྑཱཏབྦོཏི ཀཱལོ, པུབྦཎྷཱདིསམཡོ.
ཀལླ ཨསདྡེ. ཨསདྡོ. ནིསྶདྡོ. ཀལླཏི.
ཛལ དིཏྟིཡཾ. ཛལཏི. ཛལཾ, ཛལནྟོ, པཛྫལནྟོ, ཛལམཱནོ.
ཀོ ¶ ཨེཏི སིརིཡཱ ཛལཾ. ཛལཾཝ ཡསསཱ ཨཊྛཱ, དེཝདཏྟོཏི མེ སུཏཾ. སདྡྷམྨཔཛྫོཏོ ཛལིཏོ.
ཧུལ ཙལནེ. ཧུལཏི. ཧལོ. ཧལོཏི ཕཱལོ, སོ ཧི ཧོལེཏི བྷཱུམིཾ བྷིནྡནྟོ མཏྟིཀཁཎྜཾ ཙཱལེཏཱིཏི ‘‘ཧལོ’’ཏི ཝུཙྩཏི ཨུཀཱརསྶ ཨཀཱརཾ ཀཏྭཱ.
ཙལ ཀམྤནེ. ཙལཏི. ཙལིཏོ, ཨཙལོ. མཧནྟོ བྷཱུམིཙཱལོ. ཙལནཾ, ཙཱལོ.
ཛལ དྷཉྙེ. ཛལཏི. ཛལཾ.
ཊལ ཊུལ ཝེལམྦེ. ཊལཏི. ཊུལཏི.
ཐལ ཋཱནེ. ཐལཏི. ཐལོ. ཐལོཏི ནིརུདཀཔྤདེསོ. པབྦཛྫཱནིབྦཱནེསུཔི ཏཾསདིསཏྟཱ ཏབྦོཧཱརོ. ཡཐཱ ཧི ལོཀེ ཨུདཀོགྷེན ཨནོཏྠརཎཊྛཱནཾ ‘‘ཐལོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ ཀིལེསོགྷེན ཨནོཏྠརཎཱིཡཏྟཱ པབྦཛྫཱ ནིབྦཱནཉྩ ‘‘ཐལོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ‘‘ཏིཎྞོ པཱརངྒཏོ ཐལེ ཏིཊྛཏི བྲཱཧྨཎོ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ.
ཕཱལ ཝིལེཁནེ. ཕཱལཏི བྷཱུམིཾ ཝིལེཁཏི བྷིནྡཏཱིཏི ཕཱལོ.
ནལ གནྠེ. ནལཏི.
བལ པཱཎནེ. ཨིཧ པཱཎནཾ ཛཱིཝནཾ སསནཉྩ. བལཏི. བལཾ, བཱལོ.
ཨེཏྠ བལནྟི ཛཱིཝིཏཾ ཀཔྤེནྟི ཨེཏེནཱཏི བལཾ, ཀཱཡབལབྷོགབལཱདིཀཾ བལཾ. ཨཐ ཝཱ བལནྟི སམྨཱཛཱིཝནཾ ཛཱིཝནྟི ཨེཏེནཱཏི བལཾ, སདྡྷཱདིཀཾ བལཾ. ཨཱགམཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨསྶདྡྷིཡེ ན ཀམྤཏཱིཏི སདྡྷཱབལ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏཾ དལ༹ྷཊྛེན བལནྟི ཝཏྟབྦཱནཾ སདྡྷཱདཱིནཾ ཨཀམྤནབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟནྟི ¶ དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ དྷཱཏཱུནཾ ཨཏྠཱཏིསཡཡོགཏོ ཨསྶདྡྷིཡཱདཱིནཾ ཨབྷིབྷཝནེན སདྡྷཱདིབལཱནཾ ཨབྷིབྷཝནཏྠོཔི གཧེཏབྦོ ‘‘ཨབལཱ ནཾ བལིཡནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ. བཱལོཏི བལཏི ཨསྶསཏི ཙེཝ པསྶསཏི ཙཱཏི བཱལོ, ཨསྶསིཏཔསྶསིཏམཏྟེན ཛཱིཝཏི, ན སེཊྛེན པཉྙཱཛཱིཝིཏེནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘བལནྟཱིཏི བཱལཱ, ཨསྶསིཏཔསྶསིཏམཏྟེན ཛཱིཝནྟི, ན པཉྙཱཛཱིཝིཏེནཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. པཉྙཱཛཱིཝིནོཡེཝ ཧི ཛཱིཝིཏཾ སེཊྛཾ ནཱམ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘པཉྙཱཛཱིཝིཾ ཛཱིཝིཏམཱཧུ སེཊྛ’’ནྟི.
པུལ མཧཏྟེ. པུལཏི. ཝིཔུལཾ.
ཀུལ སངྑཱནེ བནྡྷུམྷི ཙ. ཀོལཏི. ཀུལཾ, ཀོལོ.
སལ གམནེ. སལཏི.
ཀིལ པཱིཏིཡ ཀཱིལ༹ནེསུ. པཱིཏསྶ བྷཱཝོ པཱིཏིཡཾ ཡཐཱ དཀྑིཡཾ. ཀཱིལ༹ནཾ ཀཱིལཱ༹ཡེཝ. ཀིལཏི.
ཨིལ ཀམྤནེ. ཨིལཏི. ཨེལཾ, ཨེལཱ. ཨེཏྠ ཨེལཾ ཝུཙྩཏི དོསོ. ཀེནཊྛེན? ཀམྤནཊྛེན. དོསོཏི ཙེཏྠ ཨགུཎོ ཝེདིཏབྦོ, ན པཊིགྷོ. ‘‘ནེལངྒོ སེཏཔཙྪཱདོ’’ཏི ཨིདམེཏྠ ནིདསྶནཾ.
ཨཔིཙ ཨེལཾ ཝུཙྩཏི ཨུདཀཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨེལམྦུཛཾ ཀཎྚཀིཾ ཝཱརིཛཾ ཡཐཱ’’ཏི ཨིམིསྶཱ པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཾ ནིདྡིསནྟོ ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ ‘‘ཨེལཾ ཝུཙྩཏི ཨུདཀ’’ནྟི ཨཱཧ. ཨེལཱཏི ལཱལཱ ཝུཙྩཏི ‘‘ཨེལམཱུགོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ. ཨཔིཙ ཨེལཱཏི ཁེལོ༹ ཝུཙྩཏི ‘‘སུཏྭཱ ནེལཔཏིཾ ཝཱཙཾ, ཝཱལཱ༹ པནྠཱ ཨཔཀྐམུ’’ནྟི ཨེཏྠ ཝིཡ. ཨེཏྠ ནེལཔཏིཾ ཝཱཙནྟི ཁེལ༹བིནྡུནིཔཱཏཝིརཧིཏཾ ¶ ཝཙནནྟི ཨཏྠོ. ལཱལཱཁེལ༹ཝཱཙཀསྶ ཏུ ཨེལཱསདྡསྶ ཨཉྙཾ པཝཏྟིནིམིཏྟཾ པརིཡེསིཏབྦཾ. ཨནེཀཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཱ ཧི སདྡཱ. ཀིཾ ཝཱ ཨཉྙེན པཝཏྟིནིམིཏྟེན, ཨིལ ཀམྤནེཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཀམྤནཾ ཨེཝ ལཱལཱཁེལ༹ཝཱཙཀསྶ ཨེལཱསདྡསྶ པཝཏྟིནིམིཏྟཾ, ཏསྨཱ ཨིལནྟི ཛིགུཙྪིཏབྦབྷཱཝེན ཀམྤེནྟི ཧདཡཙལནཾ པཱཔུཎནྟི ཛནཱ ཨེཏྠཱཏི ཨེལཱཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. སམཱནཔཝཏྟིནིམིཏྟཱཡེཝ ཧི སདྡཱ ལོཀསངྐེཏཝསེན ནཱནཱཔདཏྠཝཱཙཀཱཔི བྷཝནྟི. ཏཾ ཡཐཱ? ཧིནོཏི གཙྪཏཱིཏི ཧེཏུ, སཔྤཏི གཙྪཏཱིཏི སཔྤོ, གཙྪཏཱིཏི གོཏི. ཏཐཱ ཨསམཱནཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཱཡེཝ སམཱནཔདཏྠཝཱཙཀཱཔི བྷཝནྟི. ཏཾ ཡཐཱ? རཉྩཏཱིཏི རཱཛཱ, བྷཱུམིཾ པཱལེཏཱིཏི བྷཱུམིཔཱལོ, ནརེ ཨིནྡཏཱིཏི ནརིནྡོཏི. ཨེས ནཡོ སབྦཏྠཱཔི ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.
ཨིལ གཏིཡཾ. ཨིལཏི.
ཧིལ ཧཱཝཀརཎེ. ཧེལཏི.
སིལ ཨུཉྪེ. སིལཏི.
ཏིལ སིནེཧནེ. ཏིལཏི. ཏིལཾ, ཏེལཾ, ཏིལོ.
ཙིལ ཝསནེ. ཙིལཏི.
ཝལ ཝིལཱསནེ. ཝལཏི.
པིལ གཧཎེ. པིལཏི.
མིལ སིནེཧནེ. མིལཏི.
ཕུལ སཉྩལེ ཕརཎེ ཙ. ཕུལཏི.
ལཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཝཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཝཱ ¶ གཏིགནྡྷནེསུ. ཝཱཏི. ཝཱཏོ.
ཝཱི པཛནཀནྟི ཨསནཁཱདན གཏཱིསུ. པཛནཾ ཙལནཾ. ཀནྟི ཨབྷིརུཙི. ཨསནཾ བྷཏྟཔརིབྷོགོ. ཁཱདནཾ པཱུཝཱདིབྷཀྑནཾ. གཏི གམནཾ. ཝེཏི.
ཝེ ཏནྟསནྟཱནེ. ཝཱཡཏི. ཏནྟཝཱཡོ.
ཝེ སོསནེ. ཝཱཡཏི.
དྷིཝུ ཁིཝུ ནིདསྶནེ. དྷེཝཏི. ཁེཝཏི.
ཐིཝུ དིཏྟིཡཾ. ཐེཝཏི. མདྷུམདྷུཀཱ ཐེཝནྟི.
ཛཱིཝ པཱཎདྷཱརཎེ. ཛཱིཝཏི. ཛཱིཝིཏཾ, ཛཱིཝོ, ཛཱིཝིཀཱ. ཨཏྠི ནོ ཛཱིཝིཀཱ དེཝ, སཱ ཙ ཡཱདིསཀཱིདིསཱ. ཛཱིཝིཏཾ ཀཔྤེཏི.
པིཝ མིཝ ཏིཝ ནིཝ ཐཱུལིཡེ. པིཝཏི. པིཝརོ. མིཝཏི. ཏིཝཏི. ནིཝཏི.
ཨེཏྠ ཙ པིཝརོཏི ཀཙྪཔོ, ཡོ ཀོཙི ཝཱ ཐཱུལསརཱིརོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘པིཝརོ ཀཙྪཔེ ཐཱུལེ’’ཏི པུབྦཱཙརིཡེཧི ཝུཏྟཾ.
ཨཝ པཱལནེ. ཨཝཏི. བུདྡྷོ མམ ཨཝཏཾ.
བྷཝ གཏིཡཾ. སཝཏི.
ཀཝ ཝཎྞེ. ཀཝཏི.
ཁིཝུ མདེ. ཁིཝཏི.
དྷོཝུ དྷོཝནེ. དྷོཝཏི.
དེཝུ ¶ དེཝ དེཝནེ. དེཝཏི ཨཱདེཝཏི, པརིདེཝཏི, ཨཱདེཝོ, པརིདེཝོ, ཨཱདེཝནཱ, པརིདེཝནཱ, ཨཱདེཝིཏཏྟཾ, པརིདེཝིཏཏྟཾ.
སེཝུ ཀེཝུ ཁེཝུ གེཝུ གིལེཝུ མེཝུ མིལེཝུ སེཙནེ. སེཝཏི. ཀེཝཏི. ཁེཝཏི. གེཝཏི. གིལེཝཏི. མེཝཏི མིལེཝཏི.
དེཝུ པླུཏགཏིཡཾ. པླུཏགཏི པརིཔླུཏགམནཾ. དེཝཏི.
དྷཱཏུ གཏིསུདྡྷིཡཾ. དྷཱཝཏི, ཝིདྷཱཝཏི. ཨཱདྷཱཝཏི, པརིདྷཱཝཏི. དྷཱཝཀོ.
ཙིཝུ ཨཱདཱནསཾཝརེསུ. ཙིཝཏི.
ཙེཝི ཙེཏནཱཏུལྱེ. ཙེཝཏི.
ཝཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
སཀཱརནྟདྷཱཏུ
སཱ པཱཀེ. སཱཏི.
སི སེཝཱཡཾ. སེཝཏི. སེཝནཱ, སེཝཀོ, སེཝིཏོ, སིཝོ, སིཝཾ.
ནིཧཱིཡཏི པུརིསོ ནིཧཱིནསེཝཱི,
ན ཙ ཧཱཡེཐ ཀདཱཙི ཏུལྱསེཝཱི;
སེཊྛམུཔགམཾ ཨུདེཏི ཁིཔྤཾ,
ཏསྨཱ ཨཏྟནོ ཨུཏྟརིཏརཾ བྷཛེཐ;
སི གཏིབུདྡྷཱིསུ. སེཏི, ཨཏིསེཏི. ཨཏིསིཏུཾ, ཨཏིསིཏྭཱ, སེཏུ.
སཱི ¶ སཡེ. སཡོ སུཔནཾ. སེཏི. སཡཏི. སེནཾ. སཡནཾ.
སུ གཏིཡཾ. སཝཏི. པསཝཏི. པསུཏོ, སུཏོ.
ཨེཏྠ སུཏོཏི དཱུཏོ, ‘‘ཝིཏྟིཉྷི མཾ ཝིནྡཏི སུཏ དིསྭཱ’’ཏི ‘‘དེཝསུཏོ ཙ མཱཏལཱི’’ཏི ཙ ཨིམཱནི ཏཏྠ པཡོགཱནི.
སུ སཝནེ. སཝནཾ སནྡནཾ. སཝཏི. ཨཱསཝོ.
སཱུ པསཝེ. པསཝོ ཛནནཾ. སཝཏི, པསཝཏི. སུཏྟཾ.
ཨེཏྠ པན སུཏྟནྟི ཨཏྠེ སཝཏི ཛནེཏཱིཏི སུཏྟཾ, ཏེཔིཊཀཾ བུདྡྷཝཙནཾ, ཏདཉྙམྤི ཝཱ ཧཏྠིསུཏྟཱདི སུཏྟཾ.
སཱུ པཱཎགབྦྷཝིམོཙནེསུ. སཱུཏི. པསཱུཏི. པསཱུཏོ.
སུ པེརཎེ. སུཏི.
སེ ཁཡེ. སཱིཡཏི. ཨེཀཱརསྶཱིཡཱདེསོ.
སེ པཱཀེ. སེཏི.
སེ གཏིཡཾ. སེཏི. སེཏུ.
ཧིཾས ཧིཾསཱཡཾ. ཧིཾསཏི. ཧིཾསཀོ, ཧིཾསནཱ, ཧིཾསཱ.
ཨིསྶ ཨིསྶཱཡཾ. ཨིསྶཏི. པུརིསཔརཀྐམསྶ དེཝཱ ན ཨིསྶནྟི. ཨིསྶཱ, ཨིསྶཱཡནཱ.
ནམསྶ ཝནྡནཱནཏིཡཾ. ཝནྡནཱནཏི ནཱམ ཝནྡནཱསངྑཱཏཾ ནམནཾ, སཀམྨཀོཡེཝཱཡཾ དྷཱཏུ, ན ནམུདྷཱཏུ ཝིཡ སཀམྨཀོ ཙེཝ ཨཀམྨཀོ ཙ. ནམསྶཏི.
གྷུས སདྡེ. གྷུསཏི, གྷོསཏི. པཊིགྷོསོ, ནིགྒྷོསོ, ཝཙཱིགྷོསོ.
ཙུས ¶ པཱནེ. ཙུསཏི.
པུས བུདྡྷིཡཾ. པུསཏི. པོསོ. སམྤཱིལེ༹ མམ པོསནཾ. པོསནནྟི ཝཌྜྷནཾ.
མུས ཐེཡྻེ. ཐེནནཾ ཐེཡྻཾ ཙོརིཀཱ. མུསཏི. དུདྡིཀྑོ ཙཀྑུམུསནོ. མུསལོ.
པུས པསཝེ. པུསཏི.
ཝཱསི བྷཱུས ཨལངྐཱརེ. ཝཱསཏི. བྷཱུསཏི, ཝིབྷཱུསཏི. བྷཱུསནཾ, ཝིབྷཱུསནཾ.
ཨུས རུཛཱཡཾ. ཨུསཏི.
ཨིས ཨུཙྪེ. ཨེསཏི. ཨིསི.
ཨེཏྠ པན སཱིལཱདཡོ གུཎེ ཨེསནྟཱིཏི ཨིསཡོ, བུདྡྷཱདཡོ ཨརིཡཱ ཏཱཔསཔབྦཛྫཱཡ ཙ པབྦཛིཏཱ ནརཱ. ‘‘ཨིསི ཏཱཔསོ ཛཊིལོ ཛཊཱི ཛཊཱདྷརོ’’ཏི ཨེཏེ ཏཱཔསཔརིཡཱཡཱ.
ཀས ཝིལེཁནེ. ཀསཏི, ཀསྶཏི. ཀསྶཀོ, ཨཱཀཱསོ.
ཨེཏྠ ཀསྶཀོཏི ཀསིཀཱརཀོ. ཨཱཀཱསོཏི ནབྷཾ. ཏཉྷི ན ཀསྶཏཱིཏི ཨཱཀཱསོ. ཀསིཏུཾ ཝིལེཁིཏུཾ ན སཀྐཱཏི ཨཏྠོ. ཨིམཱནི ཏདབྷིདྷཱནཱནི –
ཨཱཀཱསོ ཨམྦརཾ ཨབྦྷཾ, ཨནྟལིཀྑ’མགྷཾ ནབྷཾ;
ཝེཧཱསོ གགནཾ དེཝོ, ཁ’མཱདིཙྩཔཐོཔི ཙ.
ཏཱརཱཔཐོ ཙ ནཀྑཏྟ-པཐོ རཝིཔཐོཔི ཙ;
ཝེཧཱཡསཾ ཝཱཡུཔཐོ, ཨཔཐོ ཨནིལཉྫསཾ.
ཀས ¶ སིས ཛས ཛྷས ཝས མས དིས ཛུས ཡུས ཧིཾསཏྠཱ. ཀསཏི. སིསཏི. ཛསཏི. ཛྷསཏི. ཝསཏི. མསཏི. མསཀོ. ཨོམསཏི, ཨོམསཝཱདོ. དིསཏི. ཛུསཏི. ཡཱུསཏི.
ཏཏྠ ཨོམསཏཱིཏི ཝིཛ྄ཛྷཏི. ཨོམསཝཱདོཏི པརེསཾ སཱུཙིཡཱ ཝིཡ ཝིཛ྄ཛྷནཝཱདོ. མསཀོཏི མཀསོ.
བྷསྶ བྷསྶནེ. བྷསྶནྟི ཀཐནཾ ཝུཙྩཏི ‘‘ཨཱཝཱསོ གོཙརོ བྷསྶཾ. བྷསྶཀཱརཀ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. བྷསྶཏི. བྷཊྛཾ. བྷཊྛནྟི བྷཱསིཏཾ, ཝཙནནྟི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ པན –
‘‘སུབྷཱསིཏཱ ཨཏྠཝཏཱི, གཱཐཱཡོ ཏེ མཧཱམུནི;
ནིཛ྄ཛྷཏྟོམྷི སུབྷཊྛེན, ཏྭཉྩ མེ སརཎཾ བྷཝཱ’’ཏི
པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ ནིཛ྄ཛྷཏྟོཏི ནིཛ྄ཛྷཱཔིཏོ དྷམྨོཛཔཉྙཱཡ པཉྙཏྟིགཏོ ཨམྷི. སུབྷཊྛེནཱཏི སུབྷཱསིཏེན.
ཛིསུ ནིསུ ཝིསུ མིསུ ཝསྶ སེཙནེ. ཛེསཏི. ནེསཏི. ཝེསཏི. མེསཏི. དེཝོ ཝསྶཏི.
མརིསུ སཧནེ ཙ. ཙཀཱརོ སེཙནཱཔེཀྑཀོ. མརིསཏི.
པུས པོསནེ. པོསཏི. པོསོ. ཀམྨཙིཏྟཨུཏུཨཱཧིཨཱརེཧི པོསིཡཏཱིཏི པོསོ. ‘‘ཨཉྙེཔི དེཝོ པོསེཏཱི’’ཏི དསྶནཏོ པན ཙུརཱདིགཎེཔི ཨིམཾ དྷཱཏུཾ ཝཀྑཱམ.
པིསུ སིལིསུ པུསུ པལུསུ ཨུསུ ཨུཔདཱཧེ. པེསཏི. སིལེསཏི. སིལེསོ. པོསཏི. པལོསཏི. ཨོསཏི. ཨུསུ.
གྷསུ སཾཧརིསེ. སཾཧརིསོ སངྒྷཊྚནཾ. གྷསྶཏི.
ཧསུ ཨཱལིངྒེ. ཨཱལིངྒོ ཨུཔགཱུཧནཾ. ཧསྶཏི.
ཧས ¶ ཧསནེ. ཧསཏི. ཨསྶཱ ཧསནྟི, ཨཱཛཱནཱིཡཱ ཧསནྟི, པཧསཏི, ཨུཧསཏི. ཀཱརིཏེ ‘‘ཧཱསེཏི’’ཨིཙྩཱདི, ཨུཧསིཡམཱནོ, ཧཱསོ, པཧཱསོ, ཧསནཾ, པཧསནཾ, ཧསིཏཾ. ཧཀཱརལོཔེན མནྡཧསནཾ ‘‘སིཏ’’ནྟི ཝུཙྩཏི ‘‘སིཏཾ པཱཏྭཱཀཱསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ.
ཏཏྠ ཨུཧསཏཱིཏི ཨཝཧསཏི. ཨུདསིཡམཱནོཏི ཨཝཧསིཡམཱནོ. ཏཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘ཨིདྷ བྷིཀྑུཾ ཨརཉྙགཏཾ ཝཱ རུཀྑམཱུལགཏཾ ཝཱ སུཉྙཱགཱརགཏཾ ཝཱ མཱཏུགཱམོ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨུཧསཏི’’ ཨིཏི ཙ ‘‘སོ མཱཏུགཱམེན ཨུཧསིཡམཱནོ’’ ཨིཏི ཙ. ཧཱསོཏི ཧསནཾ ཝཱ སོམནསྶཾ ཝཱ ‘‘ཧཱསོ མེ ཨུཔཔཛྫཐཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ.
ཏུས ཧས ཧིས རས སདྡེ. ཏུསཏི, ཧསཏི, ཧིསཏི, རསཏི, རསིཏཾ. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘བྷེརིཡོ སབྦཱ ཝཛྫནྟུ, ཝཱིཎཱ སབྦཱ རསནྟུ ཏཱ’’ ཨིཏི.
རས ཨསྶཱདནེ. རསཏི. རསོ.
རས ཨསྶཱདསིནེཧེསུ. རསཏི. རསོ.
རས ཧཱནིཡཾ. རསཏི. རསནཾ, རསོ.
ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ –
‘‘ནཧེཝ ཋིཏ ནཱ’སཱིནཾ, ན སཡཱནཾ ན པདྡྷགུཾ;
ཡཱཝ བྱཱཏི ནིམཱིསཏི, ཏཏྲཱཔི རསཏིབྦཡོ’’ཏི.
ཏཏྠ རསཏིབྦཡོཏི སོ སོ ཝཡོ རསཏི པརིཧཱཡཏི, ན ཝཌྜྷཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ལས སིལེསནཀཱིལ༹ནེསུ. ལསཏི. ལཱསོ. ལསཱི ཙ ཏེ ནིཔྤལིཏཱ. ལསི ཝུཙྩཏི མཏྠལུངྒཾ. ནིཔྤལིཏཱཏི ནིཀྑནྟཱ.
ནིས ¶ སམཱདྷིམྷི. སམཱདྷི སམཱདྷཱནཾ ཙིཏྟེཀགྒཏཱ. ནེསཏི.
མིས མས སདྡེ རོསེ ཙ. མེསཏི. མསཏི. མེསོ. མསཀོ.
པིསི པེསུ གཏིཡཾ. པིསཏི. པེསཏི.
སསུ ཧིཾསཱཡཾ. སསཏི. སཏྠཾ. སཏྠཾ ཝུཙྩཏི ཨསི.
སཾས ཐུཏིཡཉྩ. ཙཀཱརོ ཧིཾསཱཔེཀྑཱཡ. སཾསཏི, པསཾསཏི. པསཾསཱ, པསཾསནཱ. པསཏྠོ བྷགཝཱ. པསཾསམཱནོ, པསཾསིཏོ, པསཾསཀོ, པསཾསིཏབྦོ, པསཾསནཱིཡོ, པཱསཾསོ, པསཾསིཏྭཱ ཨིཙྩཱདཱིནི.
དིས པེཀྑནེ. ཨེཏིསྶཱ པན ནཱནཱརཱུཔཱནི བྷཝནྟི – ‘‘དིསྶཏི པདིསྶཏི’’ ཨིཙྩཱདི ཨཀམྨཀཾ. ‘‘པསྶཏི དཀྑཏི’’ཨིཙྩཱདི སཀམྨཀཾ.
དིསྶཏུ, པསྶཏུ, དཀྑཏུ. དིསྶེཡྻ, པསྶེཡྻ, དཀྑེཡྻ. དིསྶེ, པསྶེ, དཀྑེ. དིསྶ, པསྶ, དཀྑ. ཨདིསྶཱ, ཨཔསྶཱ. ཨདྡཱ སཱིདནྟརེ ནགེ. ཨདྡཀྑཱ, ཨདྡཀྑུཾ, ཨདསྶུཾ. ཨདསྶི, ཨཔསྶི, ཨདཀྑི.
དསྶིསྶཏི, པསྶིསྶཏི, དཀྑིསྶཏི. ཨདསྶིསྶཱ, ཨཔསྶིསྶཱ, དཀྑིསྶཱ. ཨེཝཾ ཝཏྟམཱནཔཉྩམིཡཱདིཝསེན ཝིཏྠཱརེཏབྦཱནི. ཀཱརིཏེ ‘‘དསྶེཏི དསྶཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི. ཀམྨེ ‘‘པསྶིཡཏི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི.
དིསཱ. པསྶོ. པསྶཾ. པསྶིཏཱ. དསྶེཏཱ. དསྶནཾ. ཝིཔསྶནཱ, ཉཱཎདསྶནནྟི ནཱམིཀཔདཱནི. ཏདཏྠེ པན ཏུམཏྠེ ཙ ‘‘དཀྑིཏཱཡེ’’ཏི རཱུཔཾ. ‘‘ཨཱགཏཱམྷ ཨིམཾ དྷམྨསམཡཾ, དཀྑིཏཱཡེ ཨཔརཱཛིཏསངྒྷ’’ནྟི ཧི པཱལི༹. ཨིམསྨིཾ པན པཱལི༹པྤདེསེ ‘‘དཀྑིཏཱཡེ’’ཏི ཨིདཾ ཏདཏྠེ ཏུམཏྠེ ཝཱ ཙཏུཏྠིཡཱ རཱུཔཾ. ཏཐཱ ¶ ཧི དཀྑིཏཱཡེཏི ཨིམསྶ དསྶནཏྠཱཡཱཏི ཝཱ པསྶིཏུནྟི ཝཱ ཨཏྠོ ཡོཛེཏབྦོ. དིསཱཏིཨཱདཱིསུ པན པུརཏྠིམཱདིབྷེདཱཔི དིསཱཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘དིསཱ ཙཏསྶོ ཝིདིསཱ ཙཏསྶོ,
ཨུདྡྷཾ ཨདྷོ དས དིསཏཱ ཨིམཱཡོ;
ཀཏམཾ དིསཾ ཏིཊྛཏི ནཱགརཱཛཱ,
ཡམདྡསཱ སུཔིནེ ཚབྦིསཱཎ’’ནྟི.
མཱཏཱཔིཏཱདཡོཔི. ཡཐཱཧ –
‘‘མཱཏཱཔིཏཱ དིསཱ པུབྦཱ, ཨཱཙརིཡཱ དཀྑིཎཱ དིསཱ;
པུཏྟདཱརཱ དིསཱ པཙྪཱ, མིཏྟཱམཙྩཱ ཙ ཨུཏྟརཱ;
དཱསཀམྨཀརཱ ཧེཊྛཱ, ཨུདྡྷཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱ;
ཨེཏཱ དིསཱ ནམསྶེཡྻ, ཨལམཏྟོ ཀུལེ གིཧཱི’’ཏི;
པཙྩཡདཱཡཀཱཔི. ཡཐཱཧ – ‘‘ཨགཱརིནོ ཨནྣདཔཱནཝཏྠདཱ, ཨཝ྄ཧཱཡིཀཱ ནམྤི དིསཾ ཝདནྟཱི’’ཏི.
ནིབྦཱནམྤི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཨེཏཱདིསཱ པརམཱ སེཏཀེཏུ,
ཡཾ པཏྭཱ ནིདྡུཀྑཱ སུཁིནོ བྷཝནྟཱི’’ཏི;
ཨེཝཾ དིསཱསདྡེན ཝུཙྩམཱནཾ ཨཏྠརཱུཔཾ ཉཏྭཱ ཨིདཱནིསྶ ནིབྦཙནམེཝཾ དཊྛབྦཾ. དིསྶཏི ཙནྡཱཝཊྚནཱདིཝསེན ‘‘ཨཡཾ པུརིམཱ ཨཡཾ པཙྪིམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཱནཔྤཀཱརཏོ པཉྙཱཡཏཱིཏི དིསཱ, པུརཏྠིམདིསཱདཡོ. ཏཐཱ ‘‘ཨིམེ ཨམྷཱཀཾ གརུཊྛཱན’ནྟིཨཱདིནཱ པསྶིཏབྦཱཏི དིསཱ, མཱཏཱཔིཏཱདཡོ. དིསྶནྟི སཀཱཡ པུཉྙཀྲིཡཱཡ ཨིམེ དཱཡཀཱཏི པཉྙཱཡནྟཱིཏི དིསཱ, པཙྩཡདཱཡཀཱ. དིསྶཏི ཨུཔྤཱདཝཡཱབྷཱཝེན ནིཙྩདྷམྨཏྟཱ སབྦཀཱལམྤི ཝིཛྫཏཱིཏི དིསཱ, ནིབྦཱནཾ. པསྶོཏི ཀཱརཎཱཀཱརཎཾ ¶ པསྶཏཱིཏི པསྶོ. ཨེཝཾ པསྶཏཱིཏི པསྶཾ. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ –
‘‘པསྶཏི པསྶོ པསྶནྟཾ, ཨཔསྶནྟམྤི པསྶཏི;
ཨཔསྶནྟོ ཨཔསྶནྟཾ, པསྶནྟམྤི ན པསྶཏཱི’’ཏི.
པསྶཏཱིཏི པསྶིཏཱ. དསྶེཏཱིཏི དསྶིཏཱ. དསྶནནྟི དསྶནཀྲིཡཱ. ཨཔིཙ དསྶནནྟི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ. ཏཉྷི རཱུཔཱརམྨཎཾ པསྶཏཱིཏི དསྶནནྟི ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ‘‘དསྶནེན པཧཱཏབྦཱ དྷམྨཱ’’ཏི ཝཙནཏོ དསྶནཾ ནཱམ སོཏཱཔཏྟིམགྒོ. ཀསྨཱ སོཏཱཔཏྟིམགྒོ དསྶནཾ? པཋམཾ ནིབྦཱནདསྶནཏོ. ནནུ གོཏྲབྷཱུ པཋམཏརཾ པསྶཏཱིཏི? ནོ ན པསྶཏི, དིསྭཱ ཀཏྟབྦཀིཙྩཾ པན ན ཀརོཏི སཾཡོཛནཱནཾ ཨཔྤཧཱནཏོ, ཏསྨཱ ‘‘པསྶཏཱི’’ཏི ན ཝཏྟབྦོ. ཡཏྠ ཀཏྠཙི རཱཛཱནཾ དིསྭཱཔི པཎྞཱཀཱརཾ དཏྭཱ ཀིཙྩནིཔྥཏྟིཡཱ ཨདིཊྛཏྟཱ ཨཛྫཱཔི རཱཛཱནཾ ན པསྶཱམཱིཏི ཝདནྟོ གཱམཝཱསཱི ནིདསྶནཾ.
ཝིཔསྶནཱཏི ཨནིཙྩཱདིཝསེན ཁནྡྷཱནཾ ཝིཔསྶནཀཾ ཉཱཎཾ. ཉཱཎདསྶནནྟི དིབྦཙཀྑུཔི ཝིཔསྶནཱཔི མགྒོཔི ཕལམྤི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎམྤི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམྤི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཨཔྤམཏྟོ སམཱནོ ཉཱཎདསྶནཾ ཨཱརཱདྷེཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧི དིབྦཙཀྑུ ཉཱཎདསྶནཾ ནཱམ. ‘‘ཉཱཎདསྶནཱཡ ཙིཏྟཾ ཨབྷིནཱིཧརཏི ཨབྷིནིནྣཱམེཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ. ‘‘ཨབྷབྦཱ ཏེ ཉཱཎདསྶནཱཡ ཨནུཏྟརཱཡ སམྦོདྷཱཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ མགྒོ, ‘‘ཨཡམཉྙོ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོ ཨལམརིཡཉཱཎདསྶནཝིསེསོ ཨདྷིགཏོ ཕཱསུཝིཧཱརོ’’ཏི ཨེཏྠ ཕལཉཱཎཾ. ‘‘ཉཱཎཉྩ པན མེ དསྶནཾ ཨུདཔཱདི, ཨཀུཔྤཱ མེ ཙེཏོཝིམུཏྟི, ཨཡམནྟིམཱ ཛཱཏི, ནཏྠི དཱནི པུནབྦྷཝོ’’ཏི ཨེཏྠ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཾ. ‘‘ཉཱཎཉྩ ¶ པན མེ དསྶནཾ ཨུདཔཱདི སཏྟཱཧཀཱལངྐཏོ ཨཱལཱ༹རོ ཀཱལཱམོ’’ཏི ཨེཏྠ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ. ཨེཏྠེཏཾ བྷཝཏི –
‘‘དིབྦཙཀྑུཔི མགྒོཔི, ཕལཉྩཱཔི ཝིཔསྶནཱ;
པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎམྤི, ཉཱཎཾ སབྦཉྙུཏཱཔི ཙ;
ཉཱཎདསྶནསདྡེན, ཨིམེ ཨཏྠཱ པཝུཙྩརེ’’ཏི.
དཾས དཾསནེ. དཾསཏི, ཝིདཾསཏི. དནྟོ. ཀཱརིཏེ ཨཱལོཀཾ ཝིདཾསེཏི.
ཨེས བུདྡྷིཡཾ. ཨེསཏི.
སཾས ཀཐནེ. སཾསཏི. ཡོ མེ སཾསེ མཧཱནཱགཾ.
ཀིལིས བཱདྷནེ. ཀིལིསཏི. ཀིལེསོ.
ཨེཏྠ བཱདྷནཊྛེན རཱགཱདཡོཔི ‘‘ཀིལེསཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི དུཀྑམྤི. ཨེཏེསུ དུཀྑཝསེན –
‘‘ཨིདཉྩ པཙྩཡཾ ལདྡྷཱ, པུབྦེ ཀིལེསམཏྟནོ;
ཨཱནནྡིཡཾ ཝིཙརིཾསུ, རམཎཱིཡེ གིརིབྦཛེ’’ཏི
པཡོགོ ཝེདིཏབྦོ. དིཝཱདིགཎཾ པན པཏྟསྶ ‘‘ཀིལིསྶཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ.
ཝས སིནེཧནེ. ཝསཏི. ཝསཱ.
ཨེཏྠ ཙ ཝསཱ ནཱམ ཝིལཱིནསིནེཧོ. སཱ ཝཎྞཏོ ནཱལི༹ཀེརཏེལཝཎྞཱ. ཨཱཙཱམེ ཨཱསིཏྟཏེལཝཎྞཱཏིཔི ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏི.
ཨཱིས ཧིཾསཱགཏིདསྶནེསུ. ཨཱིསཏི. ཨཱིསོ.
བྷཱསབྱཏྟཱཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. བྷཱསཏི. བྷཱསཱ, བྷཱསིཏཾ, བྷཱཏཱ. པརིབྷཱསཏི. པརིབྷཱསཱ, པརིབྷཱསཀོ.
ཏཏྲ ¶ བྷཱསནྟི ཨཏྠཾ ཨེཏཱཡཱཏི བྷཱསཱ, མཱགདྷབྷཱསཱདི. བྷཱསིཏནྟི ཝཙནཾ. ཝཙནཏྠོ ཧི བྷཱསིཏསདྡོ ནིཙྩཾ ནཔུཾསཀལིངྒོ དཊྛབྦོ. ཡཐཱ ‘‘སུཏྭཱ ལུདྡསྶ བྷཱསིཏ’’ནྟི. ཝཱཙྩལིངྒོ པན བྷཱསིཏསདྡོ ཏིལིངྒོ དཊྛབྦོ. ཡཐཱ ‘‘བྷཱསིཏོ དྷམྨོ, བྷཱསིཏཾ ཙཏུསཙྩཾ, བྷཱསིཏཱ ཝཱཙཱ’’ཏི. པུབྦེ བྷཱསཏཱིཏི བྷཱཏཱ, ཛེཊྛབྷཱཏཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སོ ཧི པུབྦེ ཛཱཏཏྟཱ ཨེཝཾ ཝཏྟུཾལབྷཏི. ཀིཉྩཱཔི བྷཱཏུསདྡོ ‘‘བྷཱཏིཀསཏཾ, སཏྟབྷཱཏརོ. བྷཱཏརཾ ཀེན དོསེན, དུཛྫཱསི དཀརཀྑིནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཛེཊྛཀནིཊྛབྷཱཏཱུསུ ཝཏྟཏི, ཏཐཱཔི ཡེབྷུཡྻེན ཛེཊྛཀེ ནིརཱུཊྛོ, ‘‘བྷཱཏཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟེ ཛེཊྛབྷཱཏཱཏི ཝིཉྙཱཡཏི, ཏསྨཱ ཀཏྠཙི ཋཱནེ ‘‘ཀནིཊྛབྷཱཏཱ’’ཏི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཾ.
ནནུ ཙ བྷོ ཀཏྠཙི ‘‘ཛེཊྛབྷཱཏཱ’’ཏི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟནྟི? སཙྩཾ, ཏཾ པན བྷཱཏཱསདྡསྶ ཀནིཊྛེཔི ཝཏྟནཏོ པཱཀཊཱིཀརཎཏྠཾ ‘‘ཛེཊྛབྷཱཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱ ཧི ཧརིཎེསུ ཝཏྟམཱནསྶ མིགསདྡསྶ ཀདཱཙི ཨཝསེསཙཏུཔྤདེསུཔི ཝཏྟནཏོ ‘‘ཧརིཎམིགོ’’ཏི ཝིསེསེཏྭཱ ཝཱཙཾ བྷཱསནྟི, ཨེཝཾ སམྤདམིདཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཡཐཱ ཙ གོཧཏྠིམཧིཾསཨཙྪསཱུཀརསསབིལཱ༹རཱདཱིསུ སཱམཉྙཝསེན མིགསདྡེ ཝཏྟམཱནེཔི ‘‘མིགཙམྨཾ མིགམཾས’’ནྟི ཨཱགཏཊྛཱནེ ‘‘ཧརིཎསྶཱ’’ཏི ཝིསེསནསདྡཾ ཝིནཱཔི ‘‘ཧརིཎམིགཙམྨཾ ཧརིཎམིགམཾས’’ནྟི ཝིསེསཏྠཱདྷིགམོ ཧོཏི, ཨེཏྠ ན གོཧཏྠིཨཱདཱིནཾ ཙམྨཾ ཝཱ མཾསཾ ཝཱ ཝིཉྙཱཡཏི. ཏཐཱ ‘‘མིགམཾསཾ ཁཱདནྟཱི’’ཏི ཝཙནསྶ གོཧཏྠིཨཱདཱིནཾ མཾསཾ ཁཱདནྟཱིཏི ཨཏྠོ ན སམྦྷཝཏི, ཨེཝམེཝ ཀཏྠཙི ཝིནཱཔི ཛེཊྛཀཨིཏི ཝིསེསནསདྡཾ ‘‘བྷཱཏཱ’’ཏི ཝུཏྟེཡེཝ ‘‘ཛེཊྛཀབྷཱཏཱ’’ཏི ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི. ནནུ ཙ བྷོ ‘‘མིགཙམྨཾ, མིགམཾས’’ནྟི ཨེཏྠ ཙམྨམཾསསདྡེཧེཝ ¶ ཝིསེསཏྠཱདྷིགམོ ཧོཏཱིཏི? ན ཧོཏི, མིགསདྡསྶ ཨིཝ ཙམྨམཾསསདྡཱནཾ སཱམཉྙཝསེན ཝཏྟནཏོ, ཨེཝཉྩ སཏི ཀེན ཝིསེསཏྠཱདྷིགམོ ཧོཏཱིཏི ཙེ? ལོཀསངྐེཏཝསེན, ཏཐཱ ཧི མིགསདྡེ ཙ ཙམྨསདྡཱདཱིསུ ཙ སཱམཉྙཝསེན ཝཏྟམཱནེསུཔི ལོཀསངྐེཏེན པརིཙྪིནྣཏྟཱ གོཧཏྠིཨཱདཱིནཾ ཙམྨཱདཱིནི ན ཉཱཡནྟི ལོཀེན, ཨཐ ཁོ ཧརིཎཙམྨཱདཱིནིཡེཝ ཉཱཡནྟི. ‘‘སངྐེཏཝཙནཾ སཙྩཾ, ལོཀསམྨུཏི ཀཱརཎ’’ནྟི ཧི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
གིལེསུ ཨནྭིཙྪཱཡཾ. པུནཔྤུནཾ ཨིཙྪཱ ཨནྭིཙྪཱ. གིལེསཏི.
ཡེསུ པཡཏནེ. ཡེསཏི.
ཛེསུ ནེསུ ཨེསུ ཧེསུ གཏིཡཾ. ཛེསཏི. ནེསཏི. ཨེསཏི. ཧེསཏི. དྷཱཏྭནྟསྶ པན སཉྙོགཝསེན ‘‘ཛེསྶཏི, ནེསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནིཔི གཧེཏབྦཱནི. ཛེསྶམཱནོ. ཛེསྶཾ, ཛེསྶནྟོ. ཨེཏྠ ཙ –
‘‘ཡཐཱ ཨཱརཉྙཀཾ ནཱགཾ, དནྟིཾ ཨནྭེཏི ཧཏྠིནཱི;
ཛེསྶནྟཾ གིརིདུགྒེསུ, སམེསུ ཝིསམེསུ ཙཱ’’ཏི
པཱལི༹ ནིདསྶནཾ.
དེསུ ཧེསུ ཨབྱཏྟསདྡེ. དེསཏི. ཧེསཏི.
ཀཱས སདྡཀུཙྪཱཡཾ. ཀཱསཏི, ཨུཀྐཱསཏི. ཀཱསོ. ཀཱསཾ སཱསཾ དརཾ བལྱཾ, ཁཱིཎམེདྷོ ནིགཙྪཏི.
ཀཱསུ བྷཱསུ དིཏྟིཡཾ. དིཏྟཱིཏི པཱཀཊཏཱ, ཝིརཱཛནཏཱ ཝཱ. ཀཱསཏི, པཀཱསཏི. པཀཱསཏི ཏེཛོ. དཱུརེ སནྟོ པཀཱསེནྟི. བྷཱསཏི. པབྷཱསཏི མིདཾ བྱམྷཾ. པཀཱསོ. ཀཱསུ ཨོབྷཱསོ.
ཏཏྲ ¶ པཀཱསཏཱིཏི པཀཱསོ, པཱཀཊོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏུཙྪབྷཱཝེན པུཉྫབྷཱཝེན ཝཱ ཀཱསཏི པཀཱསཏི པཱཀཊཱ ཧོཏཱིཏི ཀཱསུ. ‘‘ཀཱསུ’’ ཨིཏི ཨཱཝཱཊོཔི ཝུཙྩཏི རཱསིཔི.
‘‘ཀིཾནུ སནྟརམཱནོཝ, ཀཱསུཾ ཁནསི སཱརཐི;
པུཊྛོ མེ སམྨ ཨཀྑཱཧི, ཀིཾཀཱསུཡཱ ཀརིསྶསཱི’’ཏི
ཨེཏྠ ཧི ཨཱཝཱཊོ ཀཱསུ ནཱམ. ‘‘ཨངྒཱརཀཱསུཾ ཨཔརེ ཕུཎནྟི, ནརཱ རུདནྟཱ པརིདཌྜྷགཏྟཱ’’ཏི ཨེཏྠ རཱསི. ཀཱརིཏེ – པཀཱསེཏཱིཏི པཀཱསཀོ. ཨོབྷཱསེཏཱིཏི ཨོབྷཱསཀོ. ཀམྨེ པཀཱསིཡཏཱིཏི པཀཱསིཏོ. ཨེཝཾ བྷཱསིཏོ. བྷཱཝེ – ཀཱསནཱ. སངྐཱསནཱ. པཀཱསནཱ. ཏུམནྟཱདིཏྟེ ‘‘པཀཱསིཏུཾ, པཀཱསེཏུཾ, ཨོབྷཱསིཏུཾ, ཨོབྷཱསེཏུཾ. པཀཱསིཏྭཱ, པཀཱསེཏྭཱ, ཨོབྷཱསིཏྭཱ, ཨོབྷཱསེཏྭཱ’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཏདྡྷིཏེ བྷཱསུ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི བྷཱསུརོ, པབྷསྶརོ ཡོ ཀོཙི. བྷཱསུརོཏི ཝཱ ཀེསརསཱིཧོ. ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ བྷཱསུསདྡོ ‘‘རཱཛ དིཏྟིཡ’’ནྟི ཨེཏྠ རཱཛསདྡོ ཝིཡ ཝིརཱཛནཝཱཙཀོ སིཡཱ, ཏསྨཱ རཱུཔསིརིཡཱ ཝིརཱཛནསམྤནྣཏཱཡ བྷཱསུ ཝིརཱཛནཏཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི བྷཱསུརོཏི ནིབྦཙནཾ ཉེཡྻཾ.
ནཱསུ རཱསུ སདྡེ. ནཱསཏི. རཱསཏི. ནཱསཱ, ནཱསིཀཱ.
ཏཏྲ ནཱསཱཏི ཧཏྠིསོཎྜཱཔི ནཱསཱཏི ཝུཙྩཏི ‘‘སཙེ མཾ ནཱགནཱསཱུརཱུ, ཨོལོཀེཡྻ པབྷཱཝཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. མནུསྶཱདཱིནཾ ནཱསིཀཱཔི ནཱསཱཏི ཝུཙྩཏི ‘‘ཡོ ཏེ ཧཏྠེ ཙ པཱདེ ཙ, ཀཎྞནཱསཉྩ ཚེདཡཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ནཱསནྟི ཨབྱཏྟསདྡཾ ཀརོནྟི ཨེཏཱཡཱཏི ནཱསཱ. ནཱསཱ ཨེཝ ནཱསིཀཱ. ཡཏྠ ནིབྦཙནཾ ན ཝདཱམ, ཏཏྠ ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ཨཔྤསིདྡྷཏྟཱ ¶ ཝཱ ན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ, ཨཝུཏྟམྤི པཡོགཝིཙཀྑཎེཧི ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
ནཱསཱ སོཎྜཱ ཀརོ ཧཏྠོ,
ཧཏྠིདབྦེ སམཱ མཏཱ;
ནཱསཱ ཙ ནཱསིཀཱ ཙ དྭེ,
ནརཱདཱིསུ སམཱ མཏཱ’’ཏི.
ནས ཀོཊིལླེ. ནསཏི.
བྷིསི བྷཡེ. བྷིཾསཏི. བྷིཾསནཀོ. ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀཾ. བྷེསྨཱཀཱཡོ.
ཨཱསིསི ཨིཙྪཱཡཾ. ཨཱཔུབྦོ སིསི ཨིཙྪཱཡཾ ཝཏྟཏི. ཨཱསིསཏི. ཨཱསིསཏེཝ པུརིསོ. ཨཱསིསནཱ. ཨཱསིསཏྟཾ. ཨཱསིསནྟོ, ཨཱསིསམཱནོ, ཨཱསམཱནོ. ‘‘སུགྒཏིམཱསམཱནཱ’’ཏི པཱལི༹ ཨེཏྠ ནིདསྶནཾ.
གསུ ཨདནེ. གསཏི.
གྷུསཱི ཀནྟིཀརཎེ. ཨཱིཀཱརནྟོཡཾ, ཏེན ཨིཏོ ན ནིགྒཧཱིཏཱགམོ. གྷུསཏི.
པཾསུ བྷཾསུ ཨཝསཾསནེ. པཾསཏི. བྷཾསཏི.
དྷཾསུ གཏིཡཾ. དྷཾསཏི. རཛོ ནུདྡྷཾསཏི ཨུདྡྷཾ.
པས ཝིཏྠཱརེ. པསཏི. པསུ.
ཀུས ཨཝ྄ཧཱནེ རོདནེ ཙ. ཀོསཏི, པཀྐོསཏི. པཀྐོསཀོ, པཀྐོསིཏོ, པཀྐོསནཾ.
ཀསྶ གཏིཡཾ. ཀསྶཏི, པརིཀསྶཏི. པཊིཀསྶཏི. མཱུལཱཡ པཊིཀསྶེཡྻ. པཊིཀསྶེཡྻཱཏི ཨཱཀཌྜྷེཡྻ, མཱུལཱཔཏྟིཡཾཡེཝ པཏིཊྛཱཔེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.
ཨས ¶ དིཏྱཱདཱནེསུ ཙ. ཙཀཱརོ གཏིཔེཀྑཀོ. ཨསཏི.
དིས ཨཱདཱནསཾཝརཎེསུ. དིསྶཏི པུརིསོ.
དཱསུ དཱནེ. དཱསཏི.
རོས བྷཡེ. རོསཏི. རོསཀོ.
བྷེསུ ཙལནེ. བྷེསཏི.
པས བཱདྷནཕསྶནེསུ. པསཏི. པཱསོ, ནཱགཔཱསོ, ཧཏྠཔཱསོ.
ལས ཀནྟིཡཾ. ལསཏི, ཨབྷིལསཏི, ཝིལསཏི. ལཱསོ, ཝིལཱསོ, ཝིལསནཾ.
ཙས བྷཀྑཎེ. ཙསཏི.
ཀས ཧིཾསཱཡཾ. ཀསཏི.
ཏིས ཏིཏྟིཡཾ. ཏིཏྟི ཏཔྤནཾ པརིཔུཎྞཏཱ སུཧིཏཏཱ. ཏིསཏི. ཏིཏྟི.
ཝས ནིཝཱསེ. ཝསཏི, ཝསིཡཏི, ཝཙྪཏི. ཝཏྠུ, ཝཏྠཾ, པརིཝཱསོ, ནིཝཱསོ, ཨཱཝཱསོ, ཨུཔཝཱསོ, ཨུཔོསཐོ, ཝིཔྤཝཱསོ, ཙིརཔྤཝཱསཱི, ཙིརཔྤཝུཏྠོ, ཝསིཏྭཱ, ཝཏྟུཾ, ཝསིཏུཾ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཨཏྲ ཨུཔཝཱསོཏི ཨནྣེན ཝཛྫིཏོ ཝཱསོ ཨུཔཝཱསོ. ཨུཔོསཐོཏི ཨུཔཝསནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨུཔོསཐོ, ཨུཔཝསནྟི སཱིལེན ཝཱ ཨནསནེན ཝཱ ཨུཔེཏཱ ཧུཏྭཱ ཝསནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠུདྡྷཱརོ – ‘‘ཨཱཡཱམཱཝུསོ ཀཔྤིན ཨུཔོསཐཾ གམིསྶཱམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཱཏིམོཀྑུདྡེསོ ¶ ཨུཔོསཐོ. ‘‘ཨེཝཾ ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏོ ཁོ ཝིསཱཁེ ཨུཔོསཐོ ཨུཔཝུཏྠོ’’ཏིཨཱདཱིསུ སཱིལཾ. ‘‘སུདྡྷསྶ ཝེ སདཱ ཕགྒུ, སུདྡྷསྶུཔོསཐོ སདཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨུཔཝཱསོ. ‘‘ཨུཔོསཐོ ནཱམ ནཱགརཱཛཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཉྙཏྟི. ‘‘ན བྷིཀྑཝེ ཏདཧུཔོསཐེ སབྷིཀྑུཀཱ ཨཱཝཱསཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨུཔཝསིཏབྦདིཝསོཏི.
ཝས ཀནྟིཡཾ. ཝཙྪཏི. ཛིནཝཙྪཡོ.
སས སུསནེ. སསཏི. སསོ.
སས པཱཎནེ. སསཏི. སཏོཝ ཨསྶསཏི, སཏོཝ པསྶསཏི. སསོ, སསནཾ. ཨསྶཱསོ པསྶཱསོ ཨསྶསནྟོ པསྶསནྟོ.
ཨས བྷུཝི. ཨཏྠི. ཨས.
ཨེཏྠ ཨཏྠཱིཏི ཨཱཁྱཱཏཔདཾ. ན ཨཏྠི ཁཱིརཱ བྲཱཧྨཎཱི. ཨཏྠིཏཱ, ཨཏྠིབྷཱཝོ, ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི རཏནཾ ཨཏྠཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ནིཔཱཏཔདཾ. ཏསྨཱ ཨཏྠཱིཏི པདཾ ཨཱཁྱཱཏནིཔཱཏཝསེན དུཝིདྷནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨསཨིཏི ཨཝིབྷཏྟིཀཾ ནཱམིཀཔདཾ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨསསྨཱིཏི ཧོཏཱི’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ ཨཏྠཱིཏི ཨས, ནིཙྩསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨིམིནཱ སསྶཏདིཊྛི ཝུཏྟཱ.
ཏཏྲཱཡཾ པདམཱལཱ – ‘‘ཨཏྠི, སནྟི. ཨསི, ཨཏྠ. ཨསྨི, ཨསྨ, ཨམྷི, ཨམྷ’’ ཨིཙྩེཏཱནི པསིདྡྷཱནི. ‘‘ཨཏྠུ, སནྟུ. ཨཱཧི, ཨཏྠ. ཨསྨི, ཨསྨ ཨམྷི, ཨམྷ’’ ཨིཙྩེཏཱནི ཙ, ‘‘སིཡཱ, ཨསྶ, སིཡུཾ, ཨསྶུ, སིཡཾསུ. ཨསྶ, ཨསྶཐ. སིཡཾ, ཨསྶ, ཨསྶཱམ’’ ཨིཙྩེཏཱནི ཙ པསིདྡྷཱནི.
ཨེཏྠ པན ‘‘ཏེསཉྩ ཁོ བྷིཀྑཝེ སམགྒཱནཾ སམྨོདམཱནཱནཾ…པེ… སིཡཾསུ དྭེ བྷིཀྑཱུ ཨབྷིདྷམྨེ ནཱནཱཝཱདཱ’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ ¶ . ཏཏྠ སིཡཾསཱུཏི བྷཝེཡྻུཾ. ཨབྷིདྷམྨེཏི ཝིསིཊྛེ དྷམྨེ.
ཨིདཱནི སིཡཱསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ པབྷེདོ ཙ ཝུཙྩཏེ. སིཡཱཏི ཨེཀཾསེ ཙ ཝིཀཔྤནེ ཙ ‘‘པཐཝཱིདྷཱཏུ སིཡཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱ, སིཡཱ བཱཧིརཱ’’ཏི ཨེཀཾསེ. ‘‘སིཡཱ ཨཉྙཏརསྶ བྷིཀྑུནོ ཨཱཔཏྟིཝཱིཏིཀྐམོ’’ཏི ཝིཀཔྤནེ.
སིཡཱཏི ཨེཀམཱརཁྱཱཏཔདཾ, ཨེཀམབྱཡཔདཾ. ཨཱཁྱཱཏཏྟེ ཨེཀཝཙནནྟཾ, ཨབྱཡཏྟེ ཡཐཱཔཱཝཙནཾ. ‘‘པུཏྟཱ མཏྠི དྷནཱ མཏྠཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨཏྠཱིཏི ཨབྱཡཔདམིཝ ཨེཀཝཙནནྟམྤི བཧུཝཙནནྟམྤི བྷཝཏི. ཏསྶཱཁྱཱཏཏྟེ པཡོགོཝིདིཏོཝ. ཨབྱཡཏྟེ པན ‘‘སུཁཾ ན སུཁསཧགཏཾ, སིཡཱ པཱིཏིསཧགཏ’’ནྟི ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ སིཡཱ པརིཏྟཱརམྨཎཱ’’ཏི ཙ ཨེཀཝཙནབཧུཝཙནཔྤཡོགཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཏྠ དྷཱཏུཡཱ ཀིཙྩཾ ནཏྠི. པརོཀྑཱཡཾ ‘‘ཨིཏིཧ ཨས ཨིཏིཧ ཨསཱ’’ཏི དསྶནཏོ ཨས ཨིཏི པདཾ གཧེཏབྦཾ. ཧིཡྻཏྟནཱིརཱུཔཱནི ཨཔྤསིདྡྷཱནི. ཨཛྫཏནིཡཱ པན ‘‘ཨཱསི, ཨཱསིཾསུ, ཨཱསུཾ. ཨཱསི, ཨཱསིཏྠ. ཨཱསིཾ, ཨཱསིམྷཱ’’ ཨིཙྩེཏཱནི པསིདྡྷཱནི. བྷཝིསྶནྟིཡཱ ‘‘བྷཝིསྶཏི, བྷཝིསྶནྟི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི. ཀཱལཱཏིཔཏྟིཡཱ ‘‘ཨབྷཝིསྶཱ, ཨབྷཝིསྶཾསུ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི བྷཝནྟི.
སཱས ཨནུསིཊྛིཡཾ. སཱསཏི, ཨནུསཱསཏི. ཀམྨནྟཾ ཝོ སཱསཏི, སཱསནཾ, ཨནུསཱསནཾ, ཨནུསཱསནཱི, ཨནུསིཊྛི, སཏྠཱ, སཏྠཾ, ཨནུསཱསཀོ, ཨནུསཱསིཀཱ.
ཏཏྲ སཱསནནྟི ཨདྷིསཱིལཱདིསིཀྑཏྟཡསངྒཧིཏསཱསནཾ, པརིཡཏྟིཔཊིཔཏྟིཔཊིཝེདྷསངྑཱཏཾ ཝཱ སཱསནཾ. ཏཉྷི སཱསཏི ཨེཏེན, ཨེཏྠ ཝཱཏི ‘‘སཱསན’’ནྟི པཝུཙྩཏི. ཨཔིཙ སཱསནནྟི ‘‘རཉྙོ ¶ སཱསནཾ པེསེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ པཱཔེཏབྦཝཙནཾ. ཏཐཱ སཱསནནྟི ཨོཝཱདོ, ཡོ ‘‘ཨནུསཱསནཱི’’ཏི ཙ, ‘‘ཨནུསིཊྛཱི’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. སཏྠཱཏི ཏིཝིདྷཡཱནམུཁེན སདེཝཀཾ ལོཀཾ སཱསཏཱིཏི སཏྠཱ, དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ སཏྟེ ཨནུསཱསཏཱིཏི ཨཏྠོ. སཏྠནྟི སདྡེ ཙ ཨཏྠེ ཙ སཱསཏི ཨཱཙིཀྑཏི ཨེཏེནཱཏི སཏྠཾ. ཀིཾཏཾ? བྱཱཀརཎཾ.
ཨཱིས ཨིསྶརིཡེ. ཨིསྶརིཡཾ ཨིསྶརབྷཱཝོ. ཨཱིསཏི. ཝངྒཱིསོ, ཛནཔདེསོ, མནུཛེསོ.
ཏཏྲ ཝངྒཱིསོཏི ཝཱཙཱཡ ཨཱིསོ ཨིསྶརོཏི ཝངྒཱིསོ. ཀོ སོ? ཨཱཡསྨཱ ཝངྒཱིསོ ཨརཧཱ. ཨཱཧ ཙ སཡམེཝ –
‘‘ཝངྒེ ཛཱཏོཏི ཝངྒཱིསོ, ཝཙནེ ཨིསྶརོཏི ཙ;
‘ཝངྒཱིསོ’ ཨིཏི མེ ནཱམཾ, ཨབྷཝཱི ལོཀསམྨཏ’’ནྟི;
ཨཱས ཨུཔཝེསནེ. ཨུཔཝེསནཾ ནིསཱིདནཾ ‘‘ཨཱསནེ ཨུཔཝིཊྛོ སངྒྷོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ. ཨཱསཏི. ཨཙྪཏི. ཨཱསཱིནོ. ཨཱསནཾ. ཨུཔཱསཏི. ཨུཔཱསཀོ.
ཏཏྠ ཨཱསནནྟི ཨཱསཏི ནིསཱིདཏི ཨེཏྠཱཏི ཨཱསནཾ, ཡཾ ཀིཉྩི ནིསཱིདནཡོགྒཾ མཉྩཔཱིཋཱདི.
ཀསཱི གཏིསོསནེསུ. ཨཱིཀཱརནྟོཡཾ དྷཱཏུ, ཏེནིཏོ ན ནིགྒཧཱིཏཱགམོ. ཀསཏི.
ནིསཱི ཙུམྦནེ. ནིསཏི.
དིསཱི ཨཔྤཱིཏིཡཾ. དྷམྨཾ དེསྶཏི. དིསོ. དིཊྛོ. དེསྶཱི. དེསྶོ. དེསྶིཡོ.
ཏཏྲ དིསོཏི ཙ དིཊྛོཏི ཙ པཙྩཱམིཏྟསྶཱདྷིཝཙནམེཏཾ. སོ ཧི པརེ དེསྶཏི ནཔྤིཡཱཡཏི, པརེཧི ཝཱ དེསྶིཡཏི པིཡོ ¶ ན ཀརིཡཏཱིཏི ‘‘དིསོ’’ཏི ཙ ‘‘དིཊྛོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ཨཐ ཝཱ དིསོཏི ཙོརོ ཝཱཔཙྩཱམིཏྟོ ཝཱ. དིཊྛོཏི པཙྩཱམིཏྟོཡེཝ. ཨཏྲིམེ པཡོགཱ –
‘‘དིསོ དིསཾ ཡཾ ཏཾ ཀཡིརཱ, ཝེརཱི ཝཱ པན ཝེརིནཾ;
མིཙྪཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, པཱཔིཡོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི ཙ.
‘‘དིསཱ ཧི མེ དྷམྨཀཐཾ སུཎནྟཱུ’’ཏི ཙ, ‘‘དིསཱ ཧི མེ ཏེ མནུསྶེ བྷཛནྟུ ཡེ དྷམྨམེཝཱདཔཡནྟི སནྟོ’’ཏི ཙ,
‘‘ཡསྶེཏེ ཙཏུརོ དྷམྨཱ, ཝཱནརིནྡ ཡཐཱ ཏཝ;
སཙྩཾ དྷམྨོ དྷིཏི ཙཱགོ, དིཊྛཾ སོ ཨཏིཝཏྟཏཱི’’ཏི ཙ.
དེསྶཱིཏི དེསྶནསཱིལོ ཨཔྤིཡཱཡནསཱིལོཏི དེསྶཱི. ‘‘དྷམྨཀཱམོ བྷཝཾ ཧོཏི, དྷམྨདེསྶཱི པརཱབྷཝོ’’ཏི ཨིདམེཏྠ པཡོགནིདསྶནཾ. དེསྶོཏི ཨཔྤིཡོ, ཏཐཱ དེསྶིཡོཏི. ཨེཏྠ ཙ –
‘‘ན མེ དེསྶཱ ཨུབྷོ པུཏྟཱ, མདྡཱིདེཝཱི ན དེསྶིཡཱ;
སབྦཉྙུཏཾ པིཡཾ མཡ྄ཧཾ, ཏསྨཱ པིཡེ ཨདཱསཧ’’ནྟི ཙ,
‘‘ན མེ སཱ བྲཱཧྨཎཱི དེསྶཱ, ནཔི མེ བལཾ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི ཙ,
‘‘མཱཏཱ པིཏཱ ན མེ དེསྶཱ, ནཔི དེསྶཾ མཧཱཡསཾ;
སབྦཉྙུཏཾ པིཡཾ མཡ྄ཧཾ, ཏསྨཱ ཝཏམདྷིཊྛཧི’’ནྟི ཙ
པཡོགཱ. སབྦཏྠ མེཏི ཙ མཡ྄ཧནྟི ཙ སཱམིཝཙནཾ དཊྛབྦཾ.
ཨིམཱནི པན པཙྩཱམིཏྟསྶ ནཱམཱནི –
‘‘པཙྩམིཏྟོ རིཔུ དིཊྛོ, དིསོ ཝེརཱི ཙ སཏྭ’རི;
ཨམིཏྟོ ཙ སཔཏྟོ ཙ, ཨེཝཾ པཎྞཏྟིཀཱརིསཱུ’’ཏི.
ཨེསུ གཏིཡཾ. ཨེསཏི.
བྷསྶ ¶ བྷསྶནདིཏྟཱིསུ. བྷསྶནཾ ཝཙནཾ. དིཏྟི སོབྷཱ. བྷསྶཏི. བྷསྶཾ, པབྷསྶརཾ.
དྷིས སདྡེ. དྷིསཏི.
དིས ཨཏིསཛྫནེ. དིསཏི, ཨུཔདིསཏི, སནྡིསཏི, ནིདྡིསཏི, པཙྩཱདིསཏི, པཊིསནྡིསཏི, ཨུདྡིསཏི. དེསོ, ཨུདྡེསོ ཨིཙྩཱདཱིནི.
པིསུ ཨཝཡཝེ. པིསཏི.
ཨིསི གཏིཡཾ. ཨིསཏི.
ཕུས སམྥསྶེ. ཕུསཏི. ཕསྶོ, ཕུསནཱ, སམྥུསནཱ, སམྥུསིཏཏྟཾ. ཨེཝརཱུཔོ ཀཱཡསམྥསྶོ ཨཧོསི. ཕོཊྛབྦཾ, ཕུསིཏཾ. དེཝོ ཙ ཨེཀམེཀཾ ཕུསཱཡཏི. ཕུཊྛུཾ, ཕུསིཏུཾ, ཕུསིཏྭཱ, ཕུསིཏྭཱན, ཕུསིཡ, ཕུསིཡཱན. ཕུསྶ ཕུསྶ བྱནྟིཾ ཀརོཏི.
ཏཏྲ ཕསྶོཏི ཨཱརམྨཎཾ ཕུསནྟི ཨེཏེན, སཡཾ ཝཱ ཕུསཏི, ཕུསནམཏྟམེཝ ཝཱ ཨེཏནྟི ཕསྶོ, ཨཱརམྨཎེ ཕུསནལཀྑཎོ དྷམྨོ.
རུས རིས ཧིཾསཱཡཾ. རོསཏི. རིསཏི. པུརིསོ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘པུཾ ཝུཙྩཏི ནིརཡོ, ཏཾ རིསཏཱིཏི པུརིསོ’’ཏི ཨཱཙརིཡཱ ཝདནྟི.
རིས གཏིཡཾ. རེསཏི.
ཝིས པཝེསནེ. ཝིསཏི, པཝིསཏི. པཝེསོ, པཝེསནཾ, ནིཝེསནཾ, པཝིསཾ. ཨེཏྠ ནིཝེསནཾ ཝུཙྩཏི གེཧཾ.
མས ཨཱམསནེ. མསཏི, ཨཱམསཏི, པརཱམསཏི. པརཱམཱསོ, པརཱམསནཾ.
ཨེཏྠ ¶ པརཱམཱསོཏི པརཏོ ཨཱམསཏཱིཏི པརཱམཱསོ, ཨནིཙྩཱདིདྷམྨེ ནིཙྩཱདིཝསེན གཎྷཱཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘པརཱམཱསོ མིཙྪཱདིཊྛི ཀུམྨགྒོ མིཙྪཱཔཐོ’’ཏིཨཱདཱིནི བཧཱུནི ཝེཝཙནཔདཱནི ཨབྷིདྷམྨཏོ གཧེཏབྦཱནི.
ཨིསུ ཨིཙྪཱཡཾ. ཨིཙྪཏི, སམྤཊིཙྪཏི. སམྤཊིཙྪནཾ, ཨིཙྪཱ, ཨབྷིཙྪཱ, ཨིཙྪཾ, ཨིཙྪམཱནོ.
ཝེསུ དཱནེ. ཝེཙྪཏི, པཝེཙྪཏི, པཝེཙྪེཏི. པཝེཙྪཾ, པཝེཙྪནྟོ.
ནིས བདྡྷཱཡཾ. བདྡྷཱཏི ཝིནིབདྡྷོ, ཨཧངྐཱརསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ནིསཏི.
ཛུསི པཱིཏིསེཝནེསུ. ཛོསཏི.
ཨིས པརིཡེསནེ. ཨེསཏི. ཨིསི, ཨིཊྛཾ, ཨནིཊྛཾ, ཨེསཾ, ཨེསམཱནོ.
སཾཀསེ ཨཙྪནེ. ཨཙྪནཾ ནིསཱིདནཾ. སངྐསཱཡཏི.
སཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཧཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཧཱ ཙཱགེ. ཛཧཏི, ཝིཛཧཏི. ཝིཛཧནཾ, ཛཧིཏུཾ, ཛཧཱཏཝེ, ཛཧིཏྭཱ, ཛཧཱཡ.
མྷཱི ཨཱིསཾཧསནེ. མྷཡཏེ, ཨུམྷཡཏེ ཝིམྷཡཏེ.
ཏཏྠ མྷཡཏེཏི སིཏཾ ཀརོཏི. ཨུམྷཡཏེཏི པཧཊྛཱཀཱརཾ དསྶེཏི. ཝིམྷཡཏེཏི ཝིམྷཡནཾ ཀརོཏི. ཏཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘ན ནཾ ཨུམྷཡཏེ དིསྭཱ. པེཀྑིཏེན མྷིཏེན ཙ. མྷིཏཔུབྦཾཝ ¶ བྷཱསཏི. ཡདཱ ཨུམྷཡམཱནཱ མཾ, རཱཛཔུཏྟཱི ཨུདིཀྑཏི. ཨུམྷཱཔེཡྻ པབྷཱཝཏཱི. པམྷཱཔེཡྻ པབྷཱཝཏཱི’’ཏི.
ཏཏྠ ཨུམྷཡམཱནཱཏི པཧཊྛཱཀཱརཾ དསྶེཏྭཱ ཧསམཱནཱ. ཨུམྷཱཔེཡྻཱཏི སིཏཝསེན པཧཾསེཡྻ. པམྷཱཔེཡྻཱཏི མཧཱཧསིཏཝསེན པརིཧཱསེཡྻ.
ཧུ དཱནེ. ཧཝཏི. ཧུཏི.
ཧུ པསཛྫཀརཎེ. པསཛྫཀརཎཾ པཀཱརེན སཛྫནཀྲིཡཱ. ཧཝཏི. ཧུཏོ, ཧུཏཝཱ, ཧུཏཱཝཱི, ཨཱཧུཏི.
ཧཱུ སཏྟཱཡཾ. ཧོཏི, ཧོནྟི. ཧོསི, ཧོཐ. ཧོམི, ཧོམ. པཧོཏི, པཧོནྟི. པཧཱུཏཾ, པཧཱུཏཱ, ཀུཏོ པཧཱུཏཱ ཀལཧཱ ཝིཝཱདཱ. ཧོནྟོ, ཧོནྟཱ, ཧོནྟཾ, པཧོནྟོ. པཙྪཱསམཎེན ཧོཏབྦཾ. ཧོཏུཾ ཧོཏུཡེ, པཧོཏུཾ, ཧུཏྭཱན. ཝཏྟམཱནཱཝིབྷཏྟིརཱུཔཱདཱིནི. ཨེཏྠ པསིདྡྷརཱུཔཱནེཝ གཧིཏཱནི.
ཧོཏུ, ཧོནྟུ. ཧོསི, ཧོཐ. ཧོམི, ཧོམ. པཉྩམཱིཝིབྷཏྟིརཱུཔཱནི. ཨེཏྠཱཔི པསིདྡྷརཱུཔཱནེཝ གཧིཏཱནི.
ཧུཝེཡྻ, ཧུཝེཡྻུཾ. ཧུཝེཡྻཱསི, ཧུཝེཡྻཱཐ. ཧུཝེཡྻཱམི, ཧུཝེཡྻཱམ. ཧུཝེཐ, ཧུཝེརཾ. ཧུཝེཐོ, ཧུཝེཡྻཱཝ྄ཧོ. ཧུཝེཡྻཾ, ཧུཝེཡྻཱམྷེ. སཏྟམིཡཱ རཱུཔཱནི. ཨེཏྠ པན ‘‘ཨུཔཀོ ཨཱཛཱིཝཀོ ‘ཧུཝེཡྻ པཱཝུསོ’ཏི ཝཏྭཱ སཱིསཾ ཨོཀམྤེཏྭཱ ཨུམྨགྒཾ གཧེཏྭཱ པཀྐམཱི’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ཧུཝེཡྻཱཏི པདསྶ དསྶནཏོ ནཡཝསེན ‘ཧུཝེཡྻ, ཧུཝེཡྻུ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཝུཏྟཱནི. ཧུཔེཡྻཱཏིཔི པཱཋོ དིསྶཏི, ཡཐཱ པཙྩཔེཀྑཎཱ. ཏབྦསེན ‘‘ཧུཔེཡྻ, ཧུཔེཡྻུཾ ¶ . ཧུཔེཡྻཱསཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཀཱརསྶ པཀཱརཱདེསབྷཱུཏཱནི རཱུཔཱནིཔི གཧེཏབྦཱནི.
ཨཔརོ ནཡོ – ཧེཡྻ, ཧེཡྻུཾ. ཧེཡྻཱསི, ཧེཡྻཱཐ. ཧེཡྻཱམི, ཧེཡྻཱམ. ཧེཐ, ཧེརཾ. ཧེཐོ, ཧེཡྻཱཝ྄ཧོ. ཧེཡྻཾ, ཧེཡྻཱམྷེ. ཨིམཱནི ཨཊྛཀཐཱནཡེན གཧིཏརཱུཔཱནི. ཨེཏྠ པན ‘‘ན ཙ ཨུཔྤཱདོ ཧོཏི. སཙེ ཧེཡྻ, ཨུཔྤཱདསྶཱཔི ཨུཔྤཱདོ པཱཔུཎེཡྻཱ’’ཏི ཨིདམྤི ནིདསྶནཾ དཊྛབྦཾ.
ཧུཝ, ཧུཝུ. ཧུཝེ, ཧུཝིཏྠ. ཧུཝཾ, ཧུཝིམྷ. ཧུཝིཏྠ, ཧོཐ ཨིཙྩཔི སཉྙོགཏཀཱརལོཔེན ཨཧོསཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱཧི ‘‘ཀསིརཱ ཛཱིཝིཀཱ ཧོཐཱ’’ཏི པདསྶཏྠཾ ཝཎྞེནྟེཧི ‘‘དུཀྑཱ ནོ ཛཱིཝིཀཱ ཨཧོསཱི’’ཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ཧུཝིརེ. ཧུཝིཏྠོ, ཧུཝིཝ྄ཧོ. ཧུཝིཾ, ཧུཝིམྷེ. པརོཀྑཱཡ རཱུཔཱནི.
ཨཧུཝཱ, ཨཧུཝཱུ. ཨཧུཝོ, ཨཧུཝཏྠ. ཨཧུཝཾ, ཨཧུཝམྷ. ཨཧུཝཏྠ, ཨཧུཝཏྠུཾ. ཨཧུཝསེ, ཨཧུཝཝ྄ཧཾ. ཨཧུཝིཾ, ཨཧུཝམྷསེ. ཧིཡྻཏྟནཱིརཱུཔཱནི.
ཨེཏྠ ཨཧུཝམྷསེཏི མཡཾ བྷཝམྷསེཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཀརམྷས ཏེ ཀིཙྩཾ, ཡཾ བལཾ ཨཧུཝམྷསེ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘ཨཧུཝ ཨམྷསེ’’ ཨིཏི ཝཱ པདཙྪེདོ ཀཱཏབྦོ ‘‘ཨཧུ ཨམྷསེ’’ཏི ཝཱ. པཙྪིམནཡེ ཝཀཱརཱགམོ ‘‘ཨཧུཝཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཧཱུ’’ཏི ཙ དྭིནྣམྤི ཨཧོསཱིཏི ཨཏྠོ. ཨམྷནྟི ཨམྷཱཀཾ. སེཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨམྷཱཀཾ ཡཾ བལཾ ཨཧོསི, མཡཾ ཏེན བལེན ཏཝ ཀིཙྩཾ ཨཀརམྷཱཏི.
ཨཧོསི, ཨཧུཾ, ཨཧེསུཾ. ཨཧུཝོ, ཨཧུཝིཏྠ. ཨཧོསིཏྠཨིཙྩཔི. ཨཧོསིཾ, ཨཧུཝཱསིཾ ཨིཙྩཔི, ཨཧོསིམྷཱ, ཨཧུམྷཱ ¶ . ཨཧུཝཱ, ཨཧུཝུ, ཨཧུཝསེ, ཨཧུཝིཝ྄ཧཾ. ཨཧུཝཾ, ཨཧུཾ ཨིཙྩཔི. ཨཧུཝིམྷེ. ཨཛྫཏནིཡཱ རཱུཔཱནི.
ཨེཏྠ ‘‘ཨཧཾ ཀེཝཊྚགཱམསྨིཾ, ཨཧུཾ ཀེཝཊྚདཱརཀོ’’ཏི དསྶནཏོ ‘‘ཨཧུ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨཧོསིནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཧཾ བྷདནྟེ ཨཧུཝཱསིཾ པུབྦེ སུམེདྷནཱམསྶ ཛིནསྶ སཱཝཀོ’’ཏི དསྶནཏོ ‘‘ཨཧུཝཱསི’’ནྟི ཨིཙྩེཝཏྠོ. ཏཐཱ ཧི ཨནེཀཝཎྞཝིམཱནཝཏྠུཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨིམིསྶཱ པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཾ ཝཎྞེནྟེཧི ཨཧུཝཱསིནྟི ཨཧོསིནྟི ཨཏྠོ པཀཱསིཏོ.
‘‘ཧེསྶཏི, ཧེཧིསྶཏི, ཧེཧིཏི, ཧོཧིཏཱི’’ཏི ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི བྷཝིསྶནྟིཡཱ མཱཏིཀཱཔདཱནི ཝེདིཏབྦཱནི.
ཨིདཱནི ཏཱནི ཝིབྷཛིསྶཱམི – ཧེསྶཱཏི, ཧེསྶནྟི. ཧེསྶསི, ཧེསྶཐ. ཧེསྶཱམི, ཧེསྶཱམ. ཧེསྶཏེ, ཧེསྶནྟེ. ཧེསྶསེ, ཧེསྶཝ྄ཧེ. ཧེསྶཾ, ཧེསྶཱམྷེ. ཨིམཱནི ‘‘ཨནཱགཏམྷི ཨདྡྷཱནེ, ཧེསྶཱམ སམྨུཁཱ ཨིམ’’ནྟི དསྶནཏོ ཝུཏྟཱནི.
ཧེཧིསྶཏི, ཧེཧིསྶནྟི. ཧེཧིསྶསི. སེསཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
ཧོཧིསྶཏི, ཧོཧིསྶནྟི. ཧོཧིསྶསི. སེསཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
ཧེཧིཏི, ཧེཧིནྟི. ཧེཧིསི. སེསཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
ཧོཧིཏི, ཧོཧིནྟི. ཧོཧིསི. སེསཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ. བྷཝིསྶནྟིཡཱ རཱུཔཱནི.
ཨཧུཝིསྶཱ, ཨཧུཝིསྶཾསུ. ཨཧུཝིསྶསེ, ཨཧུཝིསྶཐ. ཨཧུཝིསྶཾ, ཨཧུཝིསྶམྷཱ. ཨཧུཝིསྶཐ, ཨཧུཝིསྶིསུ. ཨཧུཝིསྶསེ ¶ , ཨཧུཝིསྶཝ྄ཧེ. ཨཧུཝིསྶིཾ, ཨཧུཝིསྶཱམྷསེ. ཀཱལཱཏིཔཏྟིརཱུཔཱནི.
ཝ྄ཧེ ཨཝ྄ཧཱཡནེ བདྡྷཱཡཾ སདྡེ ཙ. ཨཝ྄ཧཱཡནཾ པཀྐོསནཾ. བདྡྷཱཏི ཨཧངྐཱརོ, གྷཊྚནཾ ཝཱ སཱརམྦྷཀརཎཾ ཝཱ. སདྡོ རཝོ. ཝ྄ཧེཏི, ཝ྄ཧཱཡཏི, ཨཝ྄ཧེཏི, ཨཝ྄ཧཱཡཏི, ཨཝ྄ཧཱསི ཨིཙྩཔི. ཀཙྩཱཡནོ མཱཎཝཀོསྨི རཱཛ, ཨནཱུནནཱམོ ཨིཏི མཝ྄ཧཡནྟི. ཨཱསདྡོ ཨུཔསགྒོཝ, སོ སཉྙོགཔརཏྟཱ རསྶོ ཛཱཏོ. ཨཝ྄ཧིཏོ. ཨནཝ྄ཧིཏོ ཏཏོ ཨཱགཱ. ཨཝ྄ཧཱ, ཨཝ྄ཧཱཡནཱ. ཝཱརཎཝ྄ཧཡནཱ རུཀྑཱ. ཀཱམཝ྄ཧེ ཝིསཡེ. ཀུམཱརོ ཙནྡསཝ྄ཧཡོ.
‘‘སཏྟཏནྟིཾ སུམདྷུརཾ,
རཱམཎེཡྻཾ ཨཝཱཙཡིཾ;
སོ མཾ རངྒམྷི ཨཝ྄ཧེཏི,
སརཎཾ མེ ཧོཧི ཀོསིཡཱ’’ཏི.
ཨེཏྠ ཨཝ྄ཧེཏཱིཏི སཱརམྦྷཝསེན ཨཏྟནོ ཝིསཡཾ དསྶེཏུཾ སངྒྷཊྚཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘སམཱགཏེ ཨེཀསཏཾ སམགྒེ, ཨཝ྄ཧེཏྠ ཡཀྑོ ཨཝིཀམྤམཱནོ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི སཱརམྦྷཝསེན གྷཊྚནཾ ཨཝ྄ཧཱཡནཾ ནཱམ.
‘‘ཏཏྠ ནཙྩནྟི གཱཡནྟི, ཨཝ྄ཧཱཡནྟི ཝརཱཝརཾ;
ཨཙྪརཱ ཝིཡ དེཝེསུ, ནཱརིཡོ སམལངྐཏཱ’’ཏི
ཨེཏྠ པན ཨཝ྄ཧཱཡནྟི ཝརཱཝརནྟི ཝརཏོ ཝརཾ ནཙྩཉྩ གཱིཏཉྩ ཀརོནྟིཡོ སཱརམྦྷཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
པཉྷ པུཙྪཱཡཾ. བྷིཀྑུ གརུཾ པཉྷཾ པཉྷཏི. པཉྷོ. ཨཡཾ པན པཱལི༹ ‘‘པརིཔུཙྪཏི པརིཔཉྷཏི ཨིདཾ བྷནྟེ ཀཐཾ ཨིམསྶ ཀོ ཨཏྠོ’’ཏི. པཉྷསདྡོ པུལླིངྒཝསེན གཧེཏབྦོ. ‘‘པཉྷོ མཾ ¶ པཊིབྷཱཏི, ཏཾ སུཎཱ’’ཏི ཡེབྷུཡྻེན པུལླིངྒཔྤཡོགདསྶནཏོ. ཀཏྠཙི པན ཨིཏྠིལིངྒོཔི བྷཝཏི ནཔུཾསཀལིངྒོཔི. ཏཐཱ ཧི ‘‘པཉྷཱ མེསཱ ཀུསལེཧི ཙིནྟིཏཱ. ཀོཎྜཉྙ པཉྷཱནི ཝིཡཱཀརོཧཱི’’ཏི ཏདྡཱིཔིཀཱ པཱལི༹ཡོ དིསྶནྟི, ལིངྒཝིཔལླཱསོ ཝཱ ཏཏྠ དཊྛབྦོ.
པཉྷ ཨིཙྪཱཡཾ. པཉྷཏི. པཉྷོ. ཨེཏྠ ཙ པཉྷོཏི ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏོ ཨཏྠོ. ཨིདཾ པནེཏྠ ནིབྦཙནཾ པཉྷིཡཏི ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཡཏི སོཏི པཉྷོཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིསྶཛྫིཏམྷི པཉྷེ’’ཏི ཨིམིསྶཱ ནེཏྟིཔཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེནྟེན ‘‘པཉྷེཏི ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏེ ཨཏྠེ’’ཏི.
མིཧ སེཙནེ. མིཧཏི, ཨུམྨིཧཏི. མེགྷོ, མེཧནཾ.
ཏཏྠ ཨུམྨིཧཏཱིཏི པསྶཱཝཾ ཀརོཏི. མེགྷོཏི མིཧཏི སིཉྩཏི ལོཀཾ ཝསྶདྷཱརཱཧཱིཏི མེགྷོ, པཛྫུནྣོ. མེཧནནྟི ཨིཏྠཱིནཾ གུཡ྄ཧཊྛཱནཾ.
དཧ བྷསྨཱིཀརཎེ དྷཱརཎེ ཙ. ཨཱགཱརཱནི ཨགྒི དཧཏི. ཨཡཾ པུརིསོ ཨིམཾ ཨིཏྠིཾ ཨཡྻིཀཾ དཧཏི, མམ ཨཡྻིཀཱཏི དྷཱརེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིམསྶ པུརིསསྶ ཨཡཾ ཨིཏྠཱི ཨཡྻིཀཱ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཏྲ པནཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘སཀྱཱ ཁོ ཨམྦཊྛ རཱཛཱནཾ ཨུཀྐཱཀཾ པིཏཱམཧཾ དཧནྟཱི’’ཏི. ཨགྒིནཱ དཌྜྷཾ གེཧཾ, དཡ྄ཧཏི, དཡ྄ཧམཱནཾ. དསྶ ཌཱདེསེ ‘‘ཌཧཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ. ‘‘ཌཧནྟཾ བཱལམནྭེཏི, བྷསྨཱཚནྣོཝ པཱཝཀོ’’ཏིཨཱདཡོ པཡོགཱ ཨེཏྠ ནིདསྶནཱནི བྷཝནྟི.
ཙཧ པརིསཀྐནེ. ཙཧཏི.
རཧ ཙཱགེ. རཧཏི. རཧོ, རཧིཏོ.
རཧི གཏིཡཾ. རཧཏི. རཧོ, རཧཾ.
དཧི ¶ བཧི ཝུདྡྷིཡཾ. དཧཏི. བཧཏི.
བཧི སདྡྷེ ཙ. ཙཀཱརོ ཝུདྡྷཱཔེཀྑོ. བཧཏི.
ཏུཧི དུཧི ཨདྡནེ. ཏུཧཏི. དུཧཏི.
ཨརཧ མཧ པཱུཛཱཡཾ. ཨརཧཏི. ཨརཧཾ, ཨརཧཱ. མཧཏི.
མཧནཾ, མཧོ. ཝིཧཱརམཧོ. ཙེཏིཡམཧོ.
ཏཏྲ ནིཀྐིལེསཏྟཱ ཨེཀནྟདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝེན ཨཏྟནོ ཀཏཔཱུཛཱསཀྐཱརཱདཱིནཾ མཧཔྥལབྷཱཝཀརཎེན ཨརཧཎཱིཡོ པཱུཛནཱིཡོཏི ཨརཧཱ, ཁཱིཎཱསཝོ.
ཨཱིཧ ཙེཏཱཡཾ. ཨཱིཧཏི. ཨཱིཧཱ. ཨཱིཧཱ ཝུཙྩཏི ཝཱིརིཡཾ.
ཝཧ མཧ བུདྡྷིཡཾ. ཝཧཏི, མཧཏི.
ཨཧི པིལཧི གཏིཡཾ. ཨཧཏི. པིལཧཏི, ཨཧི.
ཨེཏྠ ཙ ཨཧཱིཏི ནིཔྤཱདོཔི སམཱནོ ཨཧཏི གཙྪཏི གནྟུཾ སཀྐོཏཱིཏི ཨཧི.
གརཧ ཀལཧ ཀུཙྪནེ. གརཧཏི. གརཧཱ, ཀལཧཏི, ཀལཧོ.
ཝརཧ ཝལཧ པདྷཱནིཡེ པརིབྷཱསནཧིཾསཱདཱནེསུ ཙ. ཝརཧཏི. ཝལཧཏི. ཝརཱཧོ.
ཨེཏྠ ཙ ཝརཱཧོཏི སཱུཀརོཔི ཧཏྠཱིཔི ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨེནེཡྻཱ ཙ ཝརཱཧཱ ཙ. མཧཱཝརཱཧོཝ ནིཝཱཔཔུཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ སཱུཀརོ ‘‘ཝརཱཧོ’’ཏི ནཱམེན ཝུཙྩཏི. ‘‘མཧཱཝརཱཧསྶ ནདཱིསུ ཛགྒཏོ, བྷིསཾ གྷསམཱནསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པན ཧཏྠཱི ‘‘ཝརཱཧོ’’ཏི ནཱམེན ཝུཙྩཏི. མཧཱཝརཱཧསྶཱཏི ཧི མཧཱཧཏྠིནོཏི ཨཏྠོ.
ཝེཧུ ཛེཧུ ཝཱཧུ པཡཏནེ. ཝེཧཏི, ཛེཧཏི. ཝཱཧཏི. ཝཱཧནོ.
ཝཱཧནོ ¶ ཝུཙྩཏི ཨསྶོ. སོ ཧི ཝཱཧནྟི སངྒཱམཱདཱིསུ ཀིཙྩེ ཨུཔྤནྣེ པཡཏནྟི ཝཱིརིཡཾ ཀརོནྟི, ཨེཏེནཱཏི ཝཱཧནོཏི ཝུཙྩཏི.
དཱཧུ ནིདྡཀྑཡེ. དཱཧཏི.
ཨཱུཧ ཝིཏཀྐེ. ཨཱུཧཏི, ཨཱཡཱུཧཏི, ཝིཡཱུཧཏི, བྱཱུཧཏི ཨཔོཧཏི. ཨཱུཧནཾ, ཨཱཡཱུཧནཾ, བྱཱུཧོ, ཨཔོཧོ.
ཏཏྠ ཨཱུཧཏཱིཏི ཝིཏཀྐེཏི, ཨཱཡཱུཧཏཱིཏི ཝཱཡམཏི, ཝིཡཱུཧཏཱིཏི པཾསུཾ ཨུདྡྷརཏི. ཨེཝཾ བྱཱུཧཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི. ཨཔོཧཏཱིཏི ཚཌྜེཏི, ཨཐ ཝཱ ཝིཝེཙེཏི.
གཱཧུ ཝིལོལ༹ནེ. གཱཧཏི. གཱཧོ, ཙནྡགྒཱཧོ, སཱུརིཡགྒཱཧོ, ནཀྑཏྟགྒཱཧོ.
གཧ གཧཎེ. གཧཏི, པགྒཧཏི. ཨཱཧུཏིཾཔགྒཧིསྶཱམི. པགྒཧོ, པགྒཱཧོ.
པགྒཧོཏི པཏྟོ. པགྒཱཧོཏི ཝཱིརིཡཾ.
སཧ པརིསཧནེ. པརིསཧནཾ ཁནྟི. སཧཏི. སཧོ, ཨསཧོ, ཨསཡ྄ཧོ.
རུཧ ཙམྨནི པཱཏུབྷཱཝེ. རུཧཏི. རུཀྑོ.
མཱཏུ མཱནེ. མཱཧཏི.
གུཧཱུ སཾཝརཎེ. གུཧཏི ནིགྒུཧཏི. གུཧོ, གུཡ྄ཧཀོ.
ཝཧ པཱཔུཎེ. ཝཧཏི. ཝཱརིཝཧོ.
དུཧ པཔཱུརཎེ. དུཧཏི, དོཧཏི. དུཡ྄ཧམཱནཱ གཱཝཱི.
དིཧ ཨུཔཙཡེ. དེཧཏི. དེཧོ. དེཧོཏི སརཱིརཾ.
ལིཧ ¶ ཨསྶཱདནེ. ལེཧཏི, པལེཧཏི. ལེཧནཱིཡཾ. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘སུནཁཱ ཧིམསྶ པལིཧིཾསུ པཱདེ’’ཏི. ཨཡཾ པནཏྠོ – སུནཁཱ ཨིམསྶ ཀུམཱརསྶ པཱདཏལེ ཨཏྟནོ ཛིཝ྄ཧཱཡ པལིཧིཾསཱུཏི.
ཨོཧ ཙཱགེ. ཨོཧཏི. སབྦམནཏྠཾ ཨཔོཧཏི. ཨཔོཧོ.
བྲཧྨ ཨུགྒམེ. བྲཧཏི. བྲཧཱ.
དཧ ཐཧ ཧིཾསཏྠཱ. དཧཏི. ཐཧཏི.
བྲཱུཧ ཝཌྜྷནེ. ཨུཔརཱུཔརི བྲཱུཧཏཱིཏི བྲཧྨཱ. ཀཱརིཏེ ‘‘ཝིཝེཀམནུབྲཱུཧེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི པཡོགོ.
བྲཧྨཱཏི ཏེཧི ཏེཧི གུཎཝིསེསེཧི བྲཱུཧིཏོཏི བྲཧྨཱ. བྲཧྨཱཏི མཧཱབྲཧྨཱཔི ཝུཙྩཏི ཏཐཱགཏོཔི བྲཱཧྨཎོཔི མཱཏཱཔིཏརོཔི སེཊྛམྤི. ‘‘སཧསྶོ བྲཧྨཱ དྭིསཧསྶོ བྲཧྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧི མཧཱབྲཧྨཱ ‘‘བྲཧྨཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘བྲཧྨཱཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཨེཏྠ ཏཐཱགཏོ.
‘‘ཏམོནུདོ བུདྡྷོ སམནྟཙཀྑུ,
ལོཀནྟགཱུ སབྦབྷཝཱཏིཝཏྟོ;
ཨནཱསཝོ སབྦདུཀྑཔྤཧཱིནོ,
སཙྩཝ྄ཧཡོ བྲཧྨེ ཨུཔཱསིཏོ མེ’’ཏི
ཨེཏྠ བྲཱཧྨཎོ. ‘‘བྲཧྨཱཏི མཱཏཱཔིཏརོ, པུབྦཱཙརིཡཱཏི ཝུཙྩརེ’’ཏི ཨེཏྠ མཱཏཱཔིཏརོ. ‘‘བྲཧྨཙཀྐཾ པཝཏྟེཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ སེཊྛཾ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘མཧཱབྲཧྨནི ¶ ཝིཔྤེ ཙ, ཨཐོ མཱཏཱཔིཏཱུསུ ཙ;
ཏཐཱགཏེ ཙ སེཊྛེ ཙ, བྲཧྨསདྡོ པཝཏྟཏཱི’’ཏི.
ཨཔརོ ནཡོ – བྲཧྨཱཏི ཏིཝིདྷཱ བྲཧྨཱནོ སམྨུཏིབྲཧྨཱནོ ཨུཔཔཏྟིབྲཧྨཱནོ ཝིསུདྡྷིབྲཧྨཱནོཏི.
‘‘སམྤནྣཾ སཱལིཀེདཱརཾ, སུཝཱ བྷུཉྫནྟི ཀོསིཡ;
པཊིཝེདེམི ཏེ བྲཧྨེ, ན ནེ ཝཱརེཏུམུསྶཧེ,
པརིབྦཛ མཧཱབྲཧྨེ, པཙནྟཉྙེཔི པཱཎིནོ’’ཏི ཙ
ཨེཝམཱདཱིསུ ཧི བྲཧྨསདྡེན སམྨུཏིབྲཧྨཱནོ ཝུཏྟཱ.
‘‘ཨཔཱརུཏཱ ཏེསཾ ཨམཏསྶ དྭཱརཱ,
ཡེ སོཏཝནྟོ པམུཉྩནྟུ སདྡྷཾ;
ཝིཧིཾསསཉྙཱི པགུཎཾ ན བྷཱསིཾ,
དྷམྨཾ པཎཱིཏཾ མནུཛེསུ བྲཧྨེ,
ཨཐ ཁོ བྲཧྨཱ སཧམྤཏཱི’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདཱིསུ བྲཧྨསདྡེན ཨུཔཔཏྟིབྲཧྨཱ. ‘‘བྲཧྨཙཀྐཾ པཝཏྟེཏཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནཏོ བྲཧྨནྟི ཨརིཡདྷམྨོ ཝུཙྩཏི. ཏཏོ ནིབྦཏྟཱ ཨཝིསེསེན སབྦེཔི ཨརིཡཱ ཝིསུདྡྷིབྲཧྨཱནོ ནཱམ པརམཏྠབྲཧྨཏཱཡ. ཝིསེསཏོ པན ‘‘བྲཧྨཱཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཝཙནཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཨུཏྟམབྲཧྨཱ ནཱམ སདེཝཀེ ལོཀེ བྲཧྨབྷཱུཏེཧི གུཎེཧི ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟིཏོ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘སམྨུཏིཡུཔཔཏྟཱིནཾ, ཝིསུདྡྷཱིནཾ ཝསེན ཙ;
བྲཧྨཱནོ ཏིཝིདྷཱ ཧོནྟི, ཨུཏྟམེན ཙཏུབྦིདྷཱ’’ཏི.
དྷིམྷ ¶ ནིཊྛུབྷནེ. དྷིམྷེཏི. ‘‘པཊིཝཱམགཏཾ སལླཾ, པསྶ དྷིམྷཱམི ལོཧིཏ’’ནྟི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ.
ཏཏྠ དྷིམྷཱམཱིཏི ནིཊྛུབྷཱམཱིཏི ཨཏྠོ.
ཧཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ལ༹ཀཱརནྟདྷཱཏུ
བིལ༹ ཨཀྐོསེ. བེལ༹ཏི. བིལཱ༹རོ.
ཀཱིལ༹ ཝིཧཱརེ. ཀཱིལ༹ཏི. ཀཱིལཱ༹.
ཨལ༹ ཨུགྒམེ. ཨལ༹ཏི. ཝཱལོ༹.
ལལ༹ ཝིལཱསེ. ལལ༹ཏི. ལལི༹ཏོ ཨསྶོ.
ཀལ༹ མདེ ཀཀྐསྶེ ཙ. ཀཀྐསྶཾ ཀསྶསིཡཾ ཕརུསབྷཱཝོ. ཀལ༹ཏི.
ཏུལ༹ ཏོལ༹ནེ. ཏོལ༹ཏི.
ཧུལ༹ ཧོལ༹ གཏིཡཾ. ཧུལ༹ཏི. ཧོལ༹ཏི.
རོལ༹ ཨནཱདརེ. རོལ༹ཏི.
ལོལ༹ ཨུམྨཱདེ. ལོཡཏི.
ཧེལ༹ ཧོལ༹ ཨནཱདརེ. ཧེལ༹ཏི. ཧོལ༹ཏི.
ཝཱལ༹ ཨཱལཔེ. ཝཱལ༹ཏི.
དཱལ༹ དྷཱལ༹ ཝིསརཎེ. དཱལ༹ཏི. དྷཱལ༹ཏི.
ཧལ༹ སིལཱགྷཱཡཾ. ཧལ༹ཏི.
ཧཱིལ༹ ཨནཱདརེ. ཧཱིལ༹ཏི. ཧཱིལཱ༹, ཧཱིལི༹ཀོ, ཧཱིལི༹ཏོ.
ཀལ༹ ¶ སེཙནེ. ཀལ༹ཏི. ཀལ༹ནཾ.
ཧེལ༹ ཝེཋནེ. ཧེལ༹ཏི.
ཨཱིལ༹ ཐུཏིཡཾ. ཨཱིལ༹ཏི.
ཛུལ༹ གཏིཡཾ. ཛུལ༹ཏི, ཛོལ༹ཏི.
པུལ༹ མུལ༹ སུཁནེ. པུལ༹ཏི. མུལ༹ཏི.
གུལ༹ རཀྑཱཡཾ. གུལ༹ཏི. གུལོ༹.
ཛུལ༹ བནྡྷནེ. ཛུལ༹ཏི.
ཀུལ༹ གྷསནེ. ཀུལ༹ཏི.
ཁུལ༹ བཱལྱེ ཙ. ཙཀཱརོ གྷསནཱཔེཀྑཀོ. ཁུལ༹ཏི.
སུལ༹ བུལ༹ སཾཝརཎེ. སུལ༹ཏི. བུལ༹ཏི.
པུལ༹ སངྒྷཱཏེ. པུལ༹ཏི. པུལི༹ནཾ.
སལ༹ ཨབྱཏྟསདྡེ. སལ༹ཏི. སཱལི༹ཀོ, སཱལི༹ཀཱ.
‘‘ཨུསབྷོཝ མཧཱི ནདཏི,
མིགརཱཛཱཝ ཀཱུཛཏི;
སུསུམཱརོཝ སལ༹ཏི,
ཀིཾ ཝིཔཱཀོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ནིདསྶནཾ;
ཨིམཱནི ལ༹ཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཨིཏི བྷཱུཝཱདིགཎེ ཨཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི སམཏྟཱནི. ཨེཏྟཱཝཏཱ སབྦཱཔི བྷཱུཝཱདིགཎེ དྷཱཏུཡོ པཀཱསིཏཱ.
ཨིདཱནི བྷཱུཝཱདིགཎིཀདྷཱཏཱུནཾཡེཝ ཀཱཙི ཨསམཱནསུཏིཀཱ, ཀཱཙི ཨསམཱནནྟིཀཱ. ཏཱསུ ཀཱཙི སམཱནཏྠཝསེན སམོདྷཱནེཏྭཱ པུབྦཱཙརིཡེཧི ཝུཏྟཱ, ཏཱཡེཝ དྷཱཏུཡོ ཨེཀདེསེན རཱུཔཝིབྷཱཝནཱདཱིཧི སདྡྷིཾ པཀཱསཡིསྶཱམ. ཏཾ ཡཐཱ?
ཧཱུ ¶ བྷཱུ སཏྟཱཡཾ ཧོཏི, བྷཝཏི. པཧོཏི, པབྷཝཏི. ཧུཝེཡྻ པཱཝུསོ. སཙེ ཨུཔྤཱདོ ཧེཡྻ. ཨཛེསི ཡཀྑོ ནརཝཱིརསེཊྛཾ, ཏཏྠཔྤནཱདོ ཏུམུལོ བཧཱུཝ. ཨམྦཱ’ཡཾ ཨཧུཝཱ པུརེ. ཨཧུ རཱཛཱ ཝིདེཧཱནཾ. པཧཱུཏཾ མེ དྷནཾ སཀྐ. པཧཱུཏམརིཡོ པཀརོཏི པུཉྙཾ. པཧཱུཏཝིཏྟོ པུརིསོ. པཧཱུཏཛིཝ྄ཧོ བྷགཝཱ. པིཡཔྤབྷཱུཏཱ ཀལཧཱ ཝིཝཱདཱ. པཙྪཱསམཎེན ཧོཏབྦཾ. བྷཝིཏབྦཾ. ཧོཏུཾ, ཧེཏུཡེ, བྷཝིཏུཾ. ཧུཏྭཱ, ཧུཏྭཱན. བྷཝིཏྭཱ, བྷཝིཏྭཱན.
ཨེཏྠ པན ‘‘ཨཏྠི ཧེཧིཏི སོ མགྒོ, ན སོ སཀྐཱ ན ཧེཏུཡེ’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ ནཧེཏུཡེཏི ཨབྷཝིཏུཾ. ཧཱུདྷཱཏུཏོ ཏུཾཔཙྩཡསྶ ཏཝེཔཙྩཡསྶ ཝཱ ཏུཡེ ཨཱདེསོ, ཨཱུཀཱརསྶ ཙ ཨེཀཱརཱདེསོ ཀཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཧེཏུབྷཱཝཱཡ ན ན སཀྐཱཏིཔི ཨཏྠོ. ཨཡཾ པནཏྠོ ཨིདྷ ནཱདྷིཔྤེཏོ, པུརིམོཡེཝཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏོ ཧོཏིསྶ དྷཱཏུནོ པཡོགབྷཱཝཱཡ ཨུདཱཧརིཏཔདསྶཏྠབྷཱཝཏོ. ཏཏྠ པཧོཏཱིཏི ཨིདཾ ཝཏྠཾ ཝིཔུལབྷཱཝེན ཙཱིཝརཾ ཀཱཏུཾ པཧོཏི, ནོ ནཔྤཧོཏི. པཧོཏཱིཏི ཝཱ པུརིསོ ཨརཡོ ཛེཏུཾ སཀྐོཏི. ཨཐ ཝཱ པཧོཏཱིཏི ཧོཏི. པབྷཝཏཱིཏི སནྡཏི. པཧཱུཏནྟི ཝིཔུལཾ, མཧནྟནྟི ཨཏྠོ. པཧཱུཏཝིཏྟོཏི ཝིཔུལཝིཏྟོ མཧདྡྷནོ. པཧཱུཏཛིཝ྄ཧོཏི སུཔུཐུལསུདཱིགྷསུམུདུཀཛིཝ྄ཧོ, པིཡཔྤབྷཱུཏཱཏི པིཡཏོ ནིབྦཏྟཱ.
གམུ སཔྤ གཏིཡཾ. གཙྪཏི, གམཏི, གྷམྨཏི, ཨཱགཙྪཏི, ཨུགྒཙྪཏི, ཨཏིགཙྪཏི, པཊིགཙྪཏི, ཨཝགཙྪཏི, ཨདྷིགཙྪཏི, ཨནུགཙྪཏི, ཨུཔགཙྪཏི, ཨཔགཙྪཏི, ཝིགཙྪཏི, ནིགཙྪཏི, ནིགྒཙྪཏི. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི. ‘‘སམུགྒཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཔསགྒདྭཡཝསེནཔི ¶ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦཱནི. སཔྤཏི, སཾསཔྤཏི, པརིསཔྤཏི. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཏཏྠ གམཏཱིཏི གཙྪཏི. ཀཱརིཏེ ‘‘དེཝདཏྟཾ གམེཏི གམཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ‘‘ཨཔཱཡཾ གམེཏཱིཏི ཨཔཱཡགམནཱིཡ’’ནྟི ཨིདམེཏྠ ནིདསྶནཾ. ཙུརཱདིགཎཾ པཏྟསྶ ཨཱཔུབྦསྶ ཨིམསྶ ‘‘ཨཱགམེཏི, ཨཱགམཡཏི, ཨཱགམེནྟོ, ཨཱགམཡམཱནོ’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
ཏཏྠ ཨཱགམེཏཱིཏི མུཧུཏྟཾ ཨདྷིཝཱསེཏཱིཏི ཨཏྠོ. གྷམྨཏཱིཏི གཙྪཏི. ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨཱཡཱཏི. ཨུགྒཙྪཏཱིཏི ཨུཡྻཱཏི ཨུདྡྷཾ གཙྪཏི. ཨཏིགཙྪཏཱིཏི ཨཏིཀྐམིཏྭཱ གཙྪཏི. པཊིགཙྪཏཱིཏི པུན གཙྪཏི. ཨཝགཙྪཏཱིཏི ཛཱནཱཏི. ཨདྷིགཙྪཏཱིཏི ལབྷཏི ཛཱནཱཏི ཝཱ. ཨནུགཙྪཏཱིཏི པཙྪཏོ གཙྪཏི. ཨུཔགཙྪཏཱིཏི སམཱིཔཾ གཙྪཏི. ཨཔགཙྪཏཱིཏི ཨཔེཏི. ཝིགཙྪཏཱིཏི ཝིགམཏི. ནིགཙྪཏཱིཏི ལབྷཏི. ‘‘ཡསཾ པོསོ ནིགཙྪཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ནིདསྶནཾ. ནིགྒཙྪཏཱིཏི ནིཀྑམཏི. སཔྤཏཱིཏི གཙྪཏི. སཾསཔྤཏཱིཏི སཾསརནྟོ གཙྪཏི. པརིསཔྤཏཱིཏི སམནྟཏོ གཙྪཏི.
ཨིདཱནི པན ཝིཉྙཱུནཾ སཱཊྛཀཐེ ཏེཔིཊཀེ བུདྡྷཝཙནེ པརམཀོསལླཛནནཏྠཾ སཔྤཡོགཾ པདམཱལཾ ཀཐཡཱམ. སེཡྻཐིདཾ? སོ གཙྪཏི, ཏེ གཙྪནྟི, གཙྪརེ. ཏྭཾ གཙྪསི, ཏུམྷེ གཙྪཐ. ཨཧཾ གཙྪཱམི, མཡཾ གཙྪཱམ. སོ གཙྪཏེ, ཏེ གཙྪནྟེ. ཏྭཾ གཙྪསེ, ཏུམྷེ གཙྪཝ྄ཧེ. ཨཧཾ གཙྪེ, མཡཾ གཙྪཱམྷེ. ཝཏྟམཱནཱཡ རཱུཔཱནི.
སོ གཙྪཏུ, ཏེ གཙྪནྟུ. ཏྭཾ གཙྪཱཧི, གཙྪ, གཙྪསྶུ, ཏུམྷེ གཙྪཐ. ཨཧཾ གཙྪཱམི, མཡཾ གཙྪཱམ. སོ གཙྪཏཾ, ཏེ གཙྪནྟཾ. ཏྭཾ གཙྪསྶུ, ཏུམྷེ གཙྪཝ྄ཧོ. ཨཧཾ གཙྪེ, མཡཾ གཙྪཱམསེ. པཉྩམིཡཱ རཱུཔཱནི.
སོ ¶ གཙྪེཡྻ, གཙྪེ, ཏེ གཙྪེཡྻུཾ. ཏྭཾ གཙྪེཡྻཱསི, ཏུམྷེ གཙྪེཡྻཱཐ. ཨཧཾ གཙྪེཡྻཱམི, མཡཾ གཙྪེཡྻཱམ, གཙྪེམུ. སོ གཙྪེཐ, ཏེ གཙྪེརཾ. ཏྭཾ གཙྪེཐོ, ཏུམྷེ གཙྪེཡྻཱཝ྄ཧོ. ཨཧཾ གཙྪེཡྻཾ, མཡཾ གཙྪེཡྻཱམྷེ. སཏྟམིཡཱ རཱུཔཱནི.
སོ གཙྪ, ཏེ གཙྪུ. ཏྭཾ གཙྪེ, ཏུམྷེ གཙྪིཏྠ, གཉྪིཏྠ. ཨཧཾ གཙྪཾ, མཡཾ གཙྪིམྷ, གཉྪིམྷ. སོ གཙྪིཏྠ, གཉྪིཏྠ, ཏེ གཙྪིརེ. ཏྭཾ གཙྪིཏྠོ, ཏུམྷེ གཙྪིཝ྄ཧོ. ཨཧཾ གཙྪིཾ, གཉྪིཾ, མཡཾ གཙྪིམྷེ. པརོཀྑཱཡ རཱུཔཱནི.
སོ ཨགཙྪཱ, ཏེ ཨགཙྪཱུ. ཏྭཾ ཨགཙྪེ, ཏུམྷེ ཨགཙྪཐ. ཨཧཾ ཨགཙྪཾ, མཡཾ ཨགཙྪམྷཱ. སོ ཨགཙྪཐ, ཏེ ཨགཙྪཏྠུཾ. ཏྭཾ ཨགཙྪསེ, ཏུམྷེ ཨགཙྪིཝ྄ཧཾ. ཨཧཾ ཨགཙྪཾ, མཡཾ ཨགཙྪིམྷེ. ཨཛྫཏནིཡཱ རཱུཔཱནི.
སོ གཙྪིསྶཏི, ཏེ གཙྪིསྶནྟི. ཏྭཾ གཙྪིསྶསི, ཏུམྷེ གཙྪིསྶཐ. ཨཧཾ གཙྪིསྶཱམི, མཡཾ གཙྪིསྶཱམ. སོ གཙྪིསྶཏེ, ཏེ གཙྪིསྶནྟེ. ཏྭཾ གཙྪིསྶསེ, ཏུམྷེ གཙྪིསྶཝ྄ཧེ. ཨཧཾ གཙྪིསྶཾ, མཡཾ གཙྪིསྶཱམྷེ. བྷཝིསྶནྟིཡཱ རཱུཔཱནི.
སོ ཨགཙྪིསྶཱ, ཏེ ཨགཙྪིསྶཾསུ. ཏྭཾ ཨགཙྪིསྶེ, ཏུམྷེ ཨགཙྪིསྶཐ. ཨཧཾ ཨགཙྪིསྶཾ, མཡཾ ཨགཙྪིསྶཱམྷཱ. སོ ཨགཙྪིསྶཐ, ཏེ ཨགཙྪིསྶིསུ. ཏྭཾ ཨགཙྪིསྶསེ, ཏུམྷེ ཨགཙྪིསྶཝ྄ཧེ. ཨཧཾ ཨགཙྪིསྶཾ, མཡཾ ཨགཙྪིསྶཱམྷསེ. ཀཱལཱཏིཔཏྟིཡཱ རཱུཔཱནི.
ཏཏྠ ཨཛྫཏནིཡཱ ཀཱལཱཏིཔཏྟིཡཱ ཙ ཨཀཱརཱགམཾ སབྦེསུ པུརིསེསུ སབྦེསུ ཝཙནེསུ ལབྦྷམཱནམྤི སཱསནེ ཨནིཡཏཾ ཧུཏྭཱ ལབྦྷཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨགཙྪི, གཙྪི, ཨགཙྪིསྶཱ, གཙྪིསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དྭེ དྭེ རཱུཔཱནི དིསྶནྟི. གམཏི, གམནྟི. གམཏུ, གམནྟུ. གམེཡྻ. གམེཡྻུཾ. སེསཾ སབྦཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
ཨིདཱནི ¶ པརོཀྑཱཧིཡྻཏྟནཛྫཏནཱིསུ ཝིསེསོ ཝུཙྩཏེ – སོ པུརིསོ མགྒཾ ག, སཱ ཨིཏྠཱི གྷར’མཱག. ཏེ མགྒཾ གུ, ཏཱ གྷར’མཱགུ. ཨེཀཱརསྶ ཨཀཱརཱདེསཾ ཏྭཾ མགྒཾ ག, ཏྭཾ གྷར’’མཱག. ཏུམྷེ མགྒཾ གུཏྠ, ཏུམྷེ གྷར’མཱགུཏྠ. ཨཧཾ མགྒཾ གཾ, ཨཧཾ གྷར’མཱགཾ. ཨཧཾ ཏཾ པུརིསཾ ཨནྭགཾ, མཡཾ མགྒཾ གུམྷ, མཡཾ གྷརཾ ཨཱགུམྷ, མཡཾ ཏཾ པུརིསཾ ཨནྭགུམྷ. ཨཡཾ ཏཱཝ པརོཀྑཱཡ ཝིསེསོ.
‘‘སོ མགྒཾ ཨགམཱ, ཏེ མགྒཾ ཨགམཱུ’’ ཨིཙྩཱདི ཧིཡྻཏྟནིཡཱ རཱུཔཾ. ‘‘སོ ཨགམི, ཏེ ཨགམུཾ, ཏེ གུཾ’’ ཨིཙྩཱདི ཨཛྫཏནིཡཱ རཱུཔཾ.
ཨིདཱནི ཏེསཾ པདརཱུཔཱནི པཱཀཊཱིཀརཎཏྠཾ ཀིཉྩི སུཏྟཾ ཀཐཡཱམ – ‘‘སོཔཱགཱ སམིཏིཾ ཝནཾ. ཨཐེཏྠ པཉྩམོ ཨཱགཱ. ཨཱགུཾ དེཝཱ ཡསསྶིནོ. མཱཧཾ ཀཱཀོཝ དུམྨེདྷོ, ཀཱམཱནཾ ཝསམནྭགཾ. ཨགམཱ རཱཛགཧཾ བུདྡྷོ. ཝངྐཾ ཨགམུ པབྦཏཾ. བྲཱཧྨཎཱ ཨུཔགཙྪུ མ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིནི བྷཝནྟི.
ག གུ ག གུཏྠ གཾ གུམྷ, ཨགུ ཨགམུ ཨགམུཾ;
ཨགམཱ’གམི གཙྪནྟི, ཨཱདིབྷེདཾ མནེ ཀརེ.
ཨིདཱནི ནཱམིཀཔདཱནི ཝུཙྩནྟེ – གཏོ, གནྟཱ, གཙྪཾ, གཙྪནྟཱི, གཙྪནྟཾ ཀུལཾ, སཧགཏཾ, གཏི, གམནཾ, གམོ, ཨཱགམོ, ཨཝགམོ, གནྟབྦཾ, གམནཱིཡཾ, གམྨཾ, གམྨམཱནཾ, གམིཡམཱནཾ, གོ, མཱཏུགཱམོ, ཧིངྒུ, ཛགུ, ཨིནྡགཱུ, མེདྷགོ ཨིཙྩཱདཱིནི, ཀཱརིཏེ – གཙྪཱཔེཏི, གཙྪཱཔཡཏི, གཙྪེཏི, གཙྪཡཏི, གམྨེཏི. ཀམྨེ – གམྨཏི, གམིཡཏི, ཨདྷིགམྨཏི, ཨདྷིགམིཡཏི. ཏུམནྟཱདིཏྟེ ‘‘གནྟུཾ, གམིཏུཾ, གནྟྭཱ, གནྟྭཱན, གམིཏྭཱ, གམིཏྭཱན, གམིཡ, གམིཡཱན, གམྨ, ཨཱགམྨ, ཨཱགནྟྭཱ, ཨདྷིགམྨ, ཨདྷིགནྟྭཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ¶ . སཔྤདྷཱཏུསྶ པན ‘‘སཔྤོ, སཔྤིནཱི, པཱིཋསཔྤཱི, སཔྤི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
ཏཏྠ སཧགཏསདྡོ ཏབྦྷཱཝེ ཝོཀིཎྞེ ནིསྶཡེ ཨཱརམྨཎེ སཾསཊྛེཏི ཨིམེསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི. ཏཏྠ ‘‘ཡཱཡཾ ཏཎྷཱ པོནོབྦྷཝིཀཱ ནནྡིརཱགསཧགཏཱ’’ཏི ཏབྦྷཱཝེ ཝེདིཏབྦོ, ནནྡིརཱགབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཡཱཡཾ བྷིཀྑཝེ ཝཱིམཾསཱ ཀོསཛྫསཧགཏཱ ཀོསཛྫསམྤཡུཏྟཱ’’ཏི ཝོཀིཎྞེ ཝེདིཏབྦོ, ཨནྟརནྟརཱ ཨུཔྤཛྫམཱནེན ཀོསཛྫེན ཝོཀིཎྞཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ. ‘‘ཨཊྛིཀསཉྙཱསཧགཏཾ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཾ བྷཱཝེཏཱི’’ཏི ནིསྶཡེ ཝེདིཏབྦོ, ཨཊྛིཀསཉྙཾ ནིསྶཱཡ ཨཊྛིཀསཉྙཾ བྷཱཝེཏྭཱ པཊིལདྡྷནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ལཱབྷཱི ཧོཏི རཱུཔསཧགཏཱནཾ ཝཱ སམཱཔཏྟཱིནཾ ཨརཱུཔསཧགཏཱནཾ ཝཱ’’ཏི ཨཱརམྨཎེ, རཱུཔཱརཱུཔཱརམྨཎཱནནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཨིདཾ སུཁཾ ཨིམཱཡ པཱིཏིཡཱ སཧགཏཾ སཧཛཱཏཾ སམྤཡུཏྟ’’ནྟི སཾསཊྛེ, ཨིམིསྶཱ པཱིཏིཡཱ སཾསཊྛནྟི ཨཏྠོ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
ཏབྦྷཱཝེ ཙེཝ ཝོཀིཎྞེ, ནིསྶཡཱརམྨཎེསུ ཙ;
སཾསཊྛེ ཙ སཧགཏ-སདྡོ དིསྶཏི པཉྩསུ;
གཏཱིཏི གཏིགཏི ནིབྦཏྟིགབྷི ཨཛ྄ཛྷཱསཡགཏི ཝིབྷཝགཏི ནིཔྥཏྟིགཏི ཉཱཎགཏཱིཏི བཧུཝིདྷཱ གཏི ནཱམ.
ཏཏྠ ‘‘ཏཾ གཏིཾ པེཙྩ གཙྪཱམཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཡསྶ གཏིཾ ན ཛཱནནྟི, དེཝཱ གནྡྷབྦམཱནུསཱ’’ཏི ཙ ཨཡཾ གཏིགཏིནཱམ. ‘‘ཨིམེསཾ ¶ ཁོ ཨཧཾ བྷིཀྑཱུནཾ སཱིལཝནྟཱནཾ ནེཝ ཛཱནཱམི གཏིཾཝཱ ཨགཏིཾཝཱ’’ཏི ཨཡཾ ནིབྦཏྟིགཏི ནཱམ. ‘‘ཨེཝཾ ཁོ ཏེ ཨཧཾ བྲཧྨེ གཏིཉྩ ཛཱནཱམི ཛུཏིཉྩ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཨཡཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡགཏི ནཱམ. ‘‘ཝིབྷཝོ གཏི དྷམྨཱནཾ, ནིབྦཱནཾ ཨརཧཏོ གཏཱི’’ཏི ཨཡཾ ཝིབྷཝགཏི ནཱམ. ‘‘དྭེ གཏིཡོ བྷཝནྟི ཨནཉྙཱ’’ཏི ཨཡཾ ནིཔྥཏྟིགཏི ནཱམ. ‘‘ཏཾ ཏཏྠ གཏིམཱ དྷིབྷིམཱ’’ཏི ཙ ‘‘སུནྡརཾ ནིབྦཱནཾ གཏོ’’ཏི ཙ ཨཡཾ ཉཱཎགཏི ནཱམ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
གཏིགཏྱཉྩ ནིབྦཏྱཾ, ཝིབྷཝཛ྄ཛྷཱསཡེསུ ཙ;
ནིཔྥཏྟིཡཉྩ ཉཱཎེ ཙ, གཏིསདྡོ པཝཏྟཏི.
གཙྪཏཱིཏི གོ. མཱཏུཡཱ སམབྷཱཝཾ མིསྶཱིབྷཱཝཉྩ གཙྪཏི པཱཔུཎཱཏཱིཏི མཱཏུགཱམོ. རོགཾ ཧིཾསནྟཾ གཙྪཏཱིཏི ཧིངྒུ.
ཨིམཱནི ཏསྶ ནཱམཱནི
ཧིངྒུ ཧིངྒུཛཏུཙྩེཝ, ཏཐཱ ཧིངྒུསིཔཱཊིཀཱ;
ཧིངྒུཛཱཏཱིཏི ཀཐིཏཱ, ཝིནཡཊྛཀཐཱཡ ཧི.
ཛགཱུཏི ཙུཏིཏོ ཛཱཏིཾ གཙྪཏཱིཏི ཛགུ. ཨིནྡྲིཡེན གཙྪཏཱིཏི ཨིནྡགཱུ. ཨཐ ཝཱ ཨིནྡབྷཱུཏེན ཀམྨུནཱ གཙྪཏཱིཏི ཨིནྡགུ. ‘‘ཧིནྡགཱུ’’ཏིཔི པཱལི༹. ཏཏྠ ཧིནྡནྟི མརཎཾ. ཏཾ གཙྪཏཱིཏི ཧིནྡགཱུ. སབྦམེཏཾ སཏྟཱདྷིཝཙནཾ, ལིངྒཏོ པུལླིངྒཾ. མེདྷགོཏི ཨཏྟནོ ནིསྶཡཉྩ པརཉྩ མེདྷམཱནོ ཧིཾསམཱནོ གཙྪཏི པཝཏྟཏཱིཏི མེདྷགོ, ཀལཧོ. ‘‘ཏཏོ སམྨནྟི མེདྷགཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ཀལཧོ མེདྷགསདྡེན བྷགཝཏཱ ཝུཏྟོ. གམིཏྭཱཏི ཨེཏྠ –
‘‘ཨིསིཝ྄ཧཡཾ གམིཏྭཱན, ཝིནིཏྭཱ པཉྩཝགྒིཡེ;
ཏཏོ ཝིནེསི བྷགཝཱ, གནྟྭཱ གནྟྭཱ ཏཧིཾ ཏཧི’’ནྟི
ཨཡཾ ¶ པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. སཔྤོཏི སཔྤཏཱིཏི སཔྤོ, སཾསཔྤནྟོ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ ‘‘ཡོ ཀཱམེ པརིཝཛྫེཏི, སཔྤསྶེཝ པདཱསིརོ’’ཏི ཨིམིསྶཱ པཱལི༹ཡཱ ནིདྡེསེ ‘‘སཔྤོ ཝུཙྩཏི ཨཧི. ཀེནཊྛེན སཔྤོ? སཾསཔྤནྟོ གཙྪཏཱིཏི སཔྤོ. བྷུཛནྟོ གཙྪཏཱིཏི བྷུཛགོ. ཨུརེན གཙྪཏཱིཏི ཨུརགོ. པནྣསིརོ གཙྪཏཱིཏི པནྣགོ. སརཱིརེན སཔྤཏཱིཏི སརཱིསཔོ. བིལེ སཡཏཱིཏི བིལཱསཡོ. དཱཋཱ ཏསྶ ཨཱཝུདྷོཏི དཱཋཱཝུདྷོ. ཝིསཾ ཏསྶགྷོརནྟི གྷོརཝིསོ. ཛིཝ྄ཧཱ ཏསྶ དུཝིདྷཱཏི དུཛིཝ྄ཧོ. དྭཱིཧི ཛིཝ྄ཧཱཧི རསཾ སཱཡཏཱིཏི དྭིརསཉྙཱུ’’ཏི. སཔྤིནཱིཏི ཨུརགཱི. པཱིཋསཔྤཱིཏི པཱིཋེན སཔྤཏི གཙྪཏཱིཏི པཱིཋསཔྤཱི, པངྒུལོ༹. སཔྤཱིཏི ཡོ ན པརིབྷུཉྫཏི, ཏསྶ བལཱཡུཝཌྜྷནཏྠཾ སཔྤཏི གཙྪཏི པཝཏྟཏཱིཏི སཔྤི, གྷཏཾ.
སཀྐ ཊེཀ ལངྒྷ གཏྱཏྟཱ. སཀྐཏི, ནིསཀྐཏི, པརིསཀྐཏི. ནིསཀྐོ, པརིསཀྐནཾ. ཊེཀཏི. ཊཱིཀཱ. ལངྒྷཏི, ཨུལླངྒྷཏི, ཨོལངྒྷཏི, ལངྒྷཀོ, ཨུལླངྒྷིཀཱ པཱིཏི.
ཀེ རེ གེ སདྡེ. ཀཱཡཏི. རཱཡཏི. གཱཡཏི. ཛཱཏཀཾ. རཱ. གཱིཏཾ. ཀཱཡིཏུཾ. རཱཡིཏུཾ, གཱཡིཏུཾ. ཀཱཡིཏྭཱ. རཱཡིཏྭཱ. གཱཡིཏྭཱ.
ཏཏྠ ཛཱཏཀནྟི ཛཱཏཾ བྷཱུཏཾ ཨཏཱིཏཾ ཨཏྟནོ ཙརིཏཾ ཀཱཡཏི ཀཐེཏི བྷགཝཱ ཨེཏེནཱཏི ཛཱཏཀཾ. ཛཱཏཀཔཱལི༹ ཧི ཨིདྷ ཛཱཏཀནྟི ཝུཏྟཾ. ཨཉྙཏྲ པན ཛཱཏཾ ཨེཝཾ ཛཱཏཀནྟི གཧེཏབྦཱ. ཏཐཱ ཧི ཛཱཏཀསདྡོ པརིཡཏྟིཡམྤི ཝཏྟཏི ‘‘ཨིཏིཝུཏྟཀཾ ཛཱཏཀཾ ཨབྦྷུཏདྷམྨ’’ནྟིཨཱདཱིསུ, ཛཱཏིཡམྤི ཝཏྟཏི ‘‘ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ. རཱ ཝུཙྩཏི སདྡོ. གཱིཏནྟི གཱཡནཾ.
ཁེ ¶ ཛེ སེ ཁཡེ. ཁཱཡཏི. ཛཱཡཏི. སཱཡཏི. ཁཡཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨེཏྠ པན སིཡཱ ‘‘ནནུ ཙ བྷོ ཁཱཡཏཱིཏི པདསྶ ཁཱདཏཱིཏི ཝཱ པཉྙཱཡཏཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ བྷཝཏི, ཏཐཱ ཛཱཡཏཱིཏི པདསྶ ནིབྦཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ, སཱཡཏཱིཏི པདསྶ རསཾ ཨསྶཱདེཏཱིཏི ཨཏྠོ, ཨེཝཾ སནྟེ བྷོ ཀསྨཱ ཨིདྷ ཨེཝཾ ཨཏྠོ ཏུམྷེཧི ཀཐིཡཏཱི’’ཏི? སཙྩཾ, དྷཱཏཱུནནྟུ ཨནེཀཏྠཏྟཱ ཨེཝཾ ཨཏྠོ ཀཐེཏུཾ ལབྦྷཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨཔྤསྶུཏཱཡཾ པུརིསོ, བལིབདྡོཝ ཛཱིརཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཛཱིརཏཱིཏི ཨཡཾ སདྡོ ཛརཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨཏྠཾ ཨཝཏྭཱ ཝཌྜྷཏཱིཏི ཨཏྠམེཝ ཝདཏི, ཨེཝཾ སམྤདམིདཾ དཊྛབྦཾ.
གུ གྷུ ཀུ ཨུ སདྡེ. གཝཏི. གྷཝཏི. ཀཝཏི. ཨཝཏི.
ཁུ རུ ཀུ སདྡེ. ཁོཏི. རོཏི. ཀོཏི.
ཙུ ཛུ པུ པླུ གཱ སེ གཏིཡཾ. ཙཝཏི. ཛཝཏི. པཝཏི. པླཝཏི. གཱཏི. སེཏི. ཙཝནཾ, ཙུཏི. ཛཝནཾ, ཛཝོ. པཝནཾ, པླཝནཾ. གཱནཾ. སེཏུ. པོཏོ. པླཝོ.
ཨེཏྠ གཱནནྟི གམནཾ. པོཏོཏི པཝཏི གཙྪཏི ཨུདཀེ ཨེཏེནཱཏི པོཏོ, ནཱཝཱ. ཏཐཱ པླཝཏི ན སཱིདཏཱིཏི པླཝོ, ནཱཝཱ ཨེཝ. ‘‘བྷིནྣཔླཝོ སཱགརསྶེཝ མཛ྄ཛྷེ’’ཏི ཧི ཛཱཏཀཔཱལི༹ དིསྶཏི. ‘‘ནཱཝཱ, པོཏོ, པླཝོ, ཛལཡཱནཾ, ཏརཎ’’ནྟི ནཱཝཱབྷིདྷཱནཱནི.
དྷེ ཐེ སདྡསངྒྷཱཏེསུ. དྷཱཡཏི. ཐཱཡཏི. བྷཱཝེ – དྷིཡཏི, ཐིཡཏི. ཨིཏྠཱི. ཐཱི.
དེ ཏེ པཱལནེ. དཱཡཏི. དཡཱ. ཏཱཎཾ.
རཱ ལཱ ཨཱདཱནེ. རཱཏི. ལཱཏི.
ཨཏི ཨདི བནྡྷནེ. ཨནྟཏི. ཨནྡཏི. ཨནྟཾ. ཨནྡུ.
ཛུཏསུབྷ ¶ རུཙ དིཏྟིཡཾ. ཛོཏཏི. སོབྷཏི. རོཙཏི, ཝིརོཙཏི.
ཨཀ ཨག ཀུཊིལཱཡཾ གཏིཡཾ. ཨཀཏི. ཨགཏི.
ནཱཐ ནཱདྷ ཡཱཙནོཔཏཱཔིསྶརིཡཱསཱིསཱསུ. ནཱཐཏི. ནཱདྷཏི.
སལ ཧུལ ཙལ ཀམྤནེ. སལཏི. ཧུལཏི. ཙལཏི. ཀུསལཾ.
ཨེཏྠ ཙ ཀུཙྪིཏེ པཱཔཀེ དྷམྨེ སལཡཏཱིཏི ཀུསལཾ, ཧེཏུཀཏྟུཝསེནིདཾ ནིབྦཙནཾ དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛསཱལིནིཡཾ ‘‘ཀུཙྪིཏེ པཱཔཀེ དྷམྨེ སལཡནྟི ཙལཡནྟི ཀམྤེནྟི ཝིདྡྷཾསེནྟཱིཏི ཀུསལཱ’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཝསེན ཨཏྠོ ཀཐིཏོ. ཨིདཾ སལདྷཱཏུཝསེན ཀུསལསདྡསྶ ནིབྦཙནཾ. ཨཉྙེསམྤི དྷཱཏཱུནཾ ཝསེན ཀུསལསདྡསྶ ནིབྦཙནཾ བྷཝཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛསཱལིནིཡཾ ཨཉྙཱནིཔི ནིབྦཙནཱནི དསྶིཏཱནི. ཀཐཾ? ‘‘ཀུཙྪིཏེན ཝཱ ཨཱཀཱརེན སཡནྟཱིཏི ཀུསཱ, ཏེ ཨཀུསལདྷམྨསངྑཱཏེ ཀུསེ ལུནནྟི ཚིནྡནྟཱིཏི ཀུསལཱ. ཀུཙྪིཏཱནཾ ཝཱ སཱནཏོ ཏནུཀརཎཏོ ཉཱཎཾ ཀུསཾ ནཱམ, ཏེན ཀུསེན ལཱཏབྦཱཏི ཀུསལཱ, གཧེཏབྦཱ པཝཏྟེཏབྦཱཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཝཱ ཀུསཱ ཨུབྷཡབྷཱགགཏཾ ཧཏྠཔྤདེསཾ ལུནནྟི, ཨེཝམིམེཔི ཨུཔྤནྣཱནུཔྤནྣབྷཱཝེན ཨུབྷཡབྷཱགགཏཾ ཀིལེསཔཀྑཾ ལུནནྟི, ཏསྨཱ ཀུསཱ ཝིཡ ལུནནྟཱིཏིཔི ཀུསལཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ཨཉྙཱནིཔི ནིབྦཙནཱནི དསྶིཏཱནི. ཏཏྲ ‘‘དྷམྨཱ’’ ཨིཏི པདཱཔེཀྑཾ ཀཏྭཱ ཏདནུརཱུཔལིངྒཝཙནཝསེན ‘‘ཀུསལཱ’’ཏི ནིདྡེསོ ཀཏོ, ཨིདྷ པན སཱམཉྙནིདྡེསཝསེན ‘‘ཀུསལ’’ནྟི ནཔུཾསཀེཀཝཙནནིདྡེསོ ཨམྷེཧི ཀཏོ. པུཉྙཝཱཙཀོ ཧི ཀུསལསདྡོ ཨཱརོགྱཝཱཙཀོ ཙ ཨེཀནྟེན ནཔུཾསཀལིངྒོ, ཨིཏརཏྠཝཱཙཀོ པན ཏིལིངྒིཀོ, ཡཐཱ ཀུསལོ ཕསྶོ, ཀུསལཱ ཝེདནཱ. ཀུསལཾ ཙིཏྟནྟི. ཀུསལསདྡོ ¶ ཨིམསྨིཾ བྷཱུཝཱདིགཎེ ལཱདྷཱཏུསལདྷཱཏུཝསེན ནིཔྥཏྟིཾ གཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨིཏི བྷཱུཝཱདིགཎེ སམོདྷཱནགཏདྷཱཏུཡོ སམཏྟཱ.
ཨིཙྩེཝཾ –
ཝིཏྠཱརཏོ ཙ སངྑེཔཱ, བྷཱུཝཱདཱིནཾ གཎོ མཡཱ;
ཡོ ཝིབྷཏྟོ སཨུདྡེསོ, སནིདྡེསོ ཡཐཱརཧཾ.
ཨུཔསགྒནིཔཱཏེཧི, ནཱནཱཨཏྠཡུཏེཧི ཙ;
ཡོཛེཏྭཱན པདཱནེཏྠ, དསྶིཏཱནི ཝིསུཾ ཝིསུཾ.
པཱལི༹ནིདསྶནཱདཱིཧི, དསྶིཏཱནི སཧེཝ ཏུ;
ཏྱཱདྱནྟཱནི ཙ རཱུཔཱནི, སྱཱནྱནྟཱནི ཙ སབྦསོ.
པདཱནཾ སདིསཏྟཉྩ, ཏཐཱ ཝིསདིསཏྟནཾ;
ཙོདནཱཔརིཧཱརེཧི, སཧིཏོ ཙཏྠནིཙྪཡོ.
ཨཏྠུདྡྷཱརོ’བྷིདྷཱནཉྩ, ལིངྒཏྟཡཝིམིསྶནཾ;
ཨབྷིདྷེཡྻཀལིངྒེསུ, སཝིསེསཔདཱནི ཙ.
ནཱནཱཔདབཧུཔྤད-སམོདྷཱནཉྩ དསྶིཏཾ;
རཱུལ༹ྷཱིསདྡཱདཡོ ཙེཝ, སུཝིབྷཏྟཱ ཨནཱཀུལཱ.
སབྦནཱམཾ སབྦནཱམ-སདིསཱནི པདཱནི ཙ;
ནཱནཱཔདེཧི ཡོཛེཏུཾ, དསྶིཏཱནི ཡཐཱརཧཾ.
ཏུམནྟཱནི ཙ རཱུཔཱནི, ཏྭཱདྱནྟཱནི ཙ ཝིཉྙཱུནཾ;
པིཊཀེ པཱཊཝཏྠཱཡ, སབྦམེཏཾ པཀཱསིཏཾ.
ཡེ སདྡནཱིཏིམྷི ཨིམཾ ཝིབྷཱགཾ,
ཛཱནནྟི སམྨཱ མུནིསཱསནེ ཏེ;
ཨཏྠེསུ སབྦེསུཔི ཝཱིཏཀངྑཱ,
ཨཙྪམྦྷིནོ སཱིཧསམཱ བྷཝནྟི.
ཝིབྷཱུཏབྷུཏགྒསཡམྦྷུཙཀྐེ ¶ ,
སུབྷཱུཏབྷཱུརིཾ ཝདཏཱ ནརཱནཾ;
ཡོ སདྡནཱིཏིམྷི བྷུཝཱདིཀཎྜོ,
ཝུཏྟོ མཡཱ ཏཾ བྷཛཐཏྠཀཱམོ.
ཨིཏི ནཝངྒེ སཱཊྛཀཐེ པིཊཀཏྟཡེ བྱཔྤཐགཏཱིསུ ཝིཉྙཱུནཾ
ཀོསལླཏྠཱཡ ཀཏེ སདྡནཱིཏིཔྤཀརཎེ
པནྣརསཧི པརིཙྪེདེཧི མཎྜིཏོ བྷཱུཝཱདིགཎོ ནཱམ
སོལ༹སམོ པརིཙྪེདོ.
༡༧. རུདྷཱདིཚཀྐ
རུདྷཱདིགཎིཀ
ཨིཏོ པརཾ པཝཀྑཱམི, རུདྷཱདིཀགཎཱདཡོ;
སཱསནསྶོཔཀཱརཱཡ, གཎེ ཏུ ཚབྦིདྷེ ཀཐཾ.
རུདྷི ཨཱཝརཎེ. རུདྷིདྷཱཏུ ཨཱཝརཎེ ཝཏྟཏི. ཨེཏྠ ཨཱཝརཎཾ ནཱམ པིདཧནཾ ཝཱ པརིརུནྡྷནཾ ཝཱ པལིབུདྡྷནཾ ཝཱ ཧརིཏུཾ ཝཱ ཨཔྤདཱནཾ, སབྦམེཏཾ ཝཊྚཏི. རུནྡྷཏི, རུནྡྷིཏི, རུནྡྷཱིཏི, རུནྡྷེཏི, ཨཝརུནྡྷེཏི. ཀམྨནི – མགྒོ པུརིསེན རུནྡྷིཡཏི. རོདྷོ, ཨོརོདྷོ, ཝིརོདྷོ, པཊིཝིརོདྷོ, ཝིརུདྡྷོ, པཊིཝིརུདྡྷོ, པརིརུདྡྷོ. རུནྡྷིཏུཾ, པརིརུནྡྷིཏུཾ. རུནྡྷིཏྭཱ. པརིརུནྡྷིཏྭཱ.
ཏཏྲ རོདྷོཏི ཙཱརཀོ. སོ ཧི རུནྡྷཏི པཝེསིཏཱནཾ ཀུརཱུརཀམྨནྟཱནཾ སཏྟཱནཾ གམནཾ ཨཱཝརཏཱིཏི རོདྷོཏི ཝུཙྩཏི. ཨོརོདྷོཏི རཱཛུབྦརཱི, སཱ པན ཡཐཱཀཱམཙཱརཾ ཙརིཏུཾ ཨཔྤདཱནེན ཨོརུནྡྷིཡཏི ཨཝརུནྡྷིཡཏཱིཏི ཨོརོདྷོ. ཝིརོདྷོཏི ཨནནུཀཱུལཏཱ. པཊིཝིརོདྷོཏི པུནཔྤུནཾ ཨནནུཀཱུལཏཱ. ཝིརུདྡྷོཏི ཝིརོདྷཾ ཨཱཔནྣོ. པཊིཝིརུདྡྷོཏི པཊིསཏྟུབྷཱཝེན ¶ ཝིརོདྷཾ ཨཱཔནྣོ. པརིརུདྡྷོཏི གཧཎཏྠཱཡ སམྤརིཝཱརིཏོ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཡཐཱ ཨརཱིཧི པརིརུདྡྷོ, ཝིཛྫནྟེ གམནེ པཐེ’’ཏི. ཨཝརུདྡྷོཏི པབྦཱཛིཏོ.
མུཙ མོཙནེ. མིགཾ བནྡྷནཱ མུཉྩཏི. མུཉྩནཾ, མོཙནཾ. དུཀྑཔྤམོཙནཾ, མོཙོ.
མོཙོཏི ཙེཏྠ ཨཊྛིཀཀདལཱིརུཀྑོ. མུཉྩིཏུཾ. མུཉྩིཏྭཱ. ཀཱརིཏེ ‘‘མོཙེཏི, མོཙེཏུཾ, མོཙེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིནི.
རིཙ ཝིརེཙནེ. རིཉྩཏི. རིཉྩནཾ, ཝིརེཙནཾ, ཝིརེཀོ, ཝིརེཙཀོ. རིཉྩིཏུཾ. རིཉྩིཏྭཱ.
སིཙ པགྒྷརཎེ. ཨུདཀེན བྷཱུམིཾ སིཉྩཏི. པུཏྟཾ རཛྫེ ཨབྷིསིཉྩི. ཨབྷིསེཀོ. མུདྡྷཱབྷིསིཏྟོ ཁཏྟིཡོ. སིཉྩ བྷིཀྑུ ཨིམཾ ནཱཝཾ, སིཏྟཱ ཏེ ལཧུམེསྶཏི. སིཏྟཊྛཱནཾ. སིཉྩིཏུཾ. སིཉྩིཏྭཱ.
ཡུཛ ཡོགེ. ཡུཉྫཏི, ཨནུཡུཉྫཏི. ཀམྨནི ‘‘ཡུཉྫིཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི. ཀེཙི ‘‘ཡུཉྫཏེ’’ཏི ཨིཙྪནྟི. ཡུཉྫནཾ, སཾཡོགོ, ཨནུཡོགོ, བྷཱཝནཱནུཡུཏྟོ, སཉྙོགོ, སཉྙོཛནཾ, ཨཏྠཡོཛནཱ. དཱིགྷཾ སནྟསྶ ཡོཛནཾ. ཡུཉྫིཏུཾ, ཨནུཡུཉྫིཏུཾ. ཨནུཡུཉྫིཏྭཱ. ཡོཛེཏི. ཏཏྠ སཾཡོཛནནྟི བནྡྷནཾ ཀཱམརཱགཱདི. ཡོཛནནྟི –
ཝིདཏྠི དྭཱདསངྒུལྱོ, ཏདྭཡཾ རཏནཾ མཏཾ;
སཏྟརཏནིཀཱ ཡཊྛི, ཨུསབྷཾ ཝཱིསཡཊྛིཀཾ;
གཱཝུཏཾ ཨུསབྷཱསཱིཏི, ཡོཛནཾ ཙཏུགཱཝུཏཾ.
བྷུཛ པཱལནབྱཝཧརཎེསུ. པཱལནཾ རཀྑཎཾ. བྱཝཧརཎཾ ཨཛ྄ཛྷོཧརཎཾ. བྷུཉྫཏི, པརིབྷུཉྫཏི, སཾབྷུཉྫཏི. དཱསཔརིབྷོགེན པརིབྷུཉྫི. ཀཱརིཏེ ‘‘བྷོཛེཏི བྷོཛཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི རཱུཔཱནི. བྷོཛནཾ, སམྦྷོགོ, མཧིབྷུཛོ, གཱམབྷོཛཀོ ¶ , ཨུཔབྷོགོ, པརིབྷོགོ. བྷུཏྟོ ཨོདནོ བྷཝཏཱ. སཙེ བྷུཏྟོ བྷཝེཡྻཱཧཾ. ཨོདནཾ བྷུཏྟོ བྷུཏྟཝཱ བྷུཏྟཱཝཱི. ཏུམནྟཱདིཏྟེ ‘‘བྷུཉྫིཏུཾ, པརིབྷུཉྫིཏུཾ, བྷོཛེཏུཾ, བྷོཛཡིཏུཾ, བྷུཉྫིཏྭཱ, བྷུཉྫིཏྭཱན, བྷུཉྫིཡ, བྷུཉྫིཡཱན, བྷོཛེཏྭཱ, བྷོཛེཏྭཱན, བྷོཛཡིཏྭཱ, བྷོཛཡིཏྭཱན’’ ཨིཙྩཱདཱིནི པརིསདྡཱདཱིཧི ཝིསེསིཏབྦཱནི.
ཏཏྲ བྷུཉྫཏཱིཏི བྷཏྟཾ བྷུཉྫཏི, བྷོཛནཱིཡཾ བྷུཉྫཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཁཱདནཱིཡཾ ཝཱ བྷོཛནཱིཡཾ ཝཱ ཁཱདཏི ཝཱ བྷུཉྫཏི ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཔིཙ ཀདཱཙི ཁཱདནཱིཡེཔི ‘‘བྷུཉྫཏཱི’’ཏི ཝོཧཱརོ དིསྶཏི. ‘‘ཕལཱནི ཁུདྡཀཔྤཱནི, བྷུཉྫ རཱཛ ཝརཱཝར’’ནྟི ཧི ཝུཏྟཾ. པརིབྷུཉྫཏཱིཏི ཙཱིཝརཾ པརིབྷུཉྫཏི, པིཎྜཔཱཏཾ པརིབྷུཉྫཏི, གིལཱནཔཙྩཡབྷེསཛྫཔརིཀྑཱརཾ པརིབྷུཉྫཏི, པཊིསེཝཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏེནེཝ ཙ པཊིསེཝཏཱིཏི པརིབྷུཉྫཏཱིཏི ཨཏྠོ སཾཝཎྞིཡཏི. ཨཔིཙ ‘‘ཀཱམེ བྷུཉྫཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘པཉྩཀཱམགུཎེ པརིབྷུཉྫཏཱི’’ཏི ཙ དསྶནཏོ པན བྷུཉྫནཔརིབྷུཉྫནསདྡཱ པཊིསེཝནཏྠེན ཀཏྠཙི སམཱནཏྠཱཔི ཧོནྟཱིཏི ཨཝགནྟབྦཱ. སཾབྷུཉྫཏཱིཏི སམྦྷོགཾ ཀརོཏི, ཨེཀཏོ ཝཱསཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ སིཡཱ ‘‘ནནུ ཙ བྷོ ཨཏྲ བྷུཛདྷཱཏུ པཱལནབྱཝཧརཎེསུ ཝུཏྟོ, སོ ཀཐཾ ཨེཏྟཀེསུཔི ཨཏྠེསུ ཝཏྟཏཱི’’ཏི? ཝཏྟཏེཝ, ཨནེཀཏྠཱ ཧི དྷཱཏཝོ, ཏེ ཨུཔསགྒསཧཱཡེ ལབྷིཏྭཱཔི ཨནེཀཏྠཏརཱཝ ཧོནྟི. ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཏུམནྟཱདཱིནི རཱུཔཱནི ན ཝཀྑཱམ. ཡཏྠ པན ཝིསེསོ དིསྶཏི, ཏཏྠ ཝཀྑཱམ.
ཀཏི ཚེདནེ. ཀནྟཏི, ཝིཀནྟཏི. སལླཀཏྟོ.
བྷིདི ཝིདཱརཎེ. བྷིནྡཏི. ཨནཱགཏཏྠེ ཝཏྟབྦེ ‘‘བྷེཛྫིསྶཏི, བྷིནྡིསྶཏཱི’’ཏི དྭིདྷཱ བྷཝནྟི རཱུཔཱནི. པཱཔཀེ ཨཀུསལེ དྷམྨེ བྷིནྡཏཱིཏི བྷིཀྑུ. ཏེནཱཧ –
‘‘ན ¶ ཏེན བྷིཀྑུ སོ ཧོཏི, ཡཱཝཏཱ བྷིཀྑཏེ པརེ;
ཝིསཾ དྷམྨཾ སམཱདཱཡ, བྷིཀྑུ ཧོཏི ན ཏཱཝཏཱ.
ཡོདྷ པུཉྙཉྩ པཱཔཉྩ, བཱཧིཏྭཱ བྲཧྨཙརིཡཾ;
སངྑཱཡ ལོཀེ ཙརཏི, སཝེ ‘བྷིཀྑཱུ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.
ཨིདཉྩ ཁཱིཎཱསཝཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, སེཀྑཔུཐུཛྫནསམཎཱཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ‘‘བྷིཀྑཱུ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ པཱཔུཎནྟིཡེཝ. སངྒྷཾ བྷིནྡཏཱིཏི སངྒྷབྷེདཀོ. དེཝདཏྟེན སངྒྷོ བྷིནྣོ,. བྷིནྡིཡཏཱིཏི བྷིནྣོཏི ཧི ནིབྦཙནཾ. ན ཏེ ཀཊྛཱནི བྷིནྣཱནི. བྷིནྡཏཱིཏི བྷེཏྟཱ.
ཚིདི དྭེདྷཱཀརཎེ. ཚིནྡཏཱིཏི ཚེདཀོ, ཨེཝཾ ཚེཏྟཱ. ཀེསེ ཚེཏྟུཾ ཝཊྚཏི. ཚིནྡིཡཏཱིཏི ཚིནྣོ. ཚིནྣོཔི རུཀྑོ པུནདེཝ རཱུཧཏི. ཨིདཾ པན བྷིདིཚིདིདྭཡཾ དིཝཱདིགཎཾ པཏྭཱ ‘‘བྷིཛྫཏི ཚིཛྫཏཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུཝཱཙཀཾ རཱུཔདྭཡཾ ཛནེཏི, ཏསྨཱ ‘‘བྷིཛྫཏཱིཏི བྷིནྣོ’’ཏིཨཱདིནཱ སུདྡྷཀཏྟུཝསེནཔི ནིབྦཙནཾ ཀཱཏབྦཾ.
ཏདི ཧིཾསཱནཱདརེསུ. ཏནྡཏི. ཏནྡཱི, ཏདྡུ. ཏདྡཏི ཀཙྪུ.
ཨུདི པསཝཀིལེདནེསུ. པསཝནཾ སནྡནཾ. ཀིལེདནཾ ཏིནྡཏཱ. ཨུནྡཏི. ཨུནྡཱུརོ, སམུདྡོ.
ཝིད ལཱབྷེ. ཝིནྡཏི. གོཝིནྡོ, ཝིཏྟི. ཨེཏྠ ཝིཏྟཱིཏི ཨནུབྷཝནཾ, ཝེདནཱ ཝཱ.
ཝིད ཏུཊྛིཡཾ. ཝིནྡཏི, ནིབྦིནྡཏི. ནིབྦིནྡནཾ. ཝིརཛྫཏི. ནིབྦིནྡོ ཀཱམརཏིཡཱ. ཝིཏྟི, ཝིཏྟཾ, ཝེདོ. ལབྷཏི ཨཏྠཝེདཾ དྷམྨཝེདཾ.
ཨེཏྠ ཝིཏྟཱིཏི སོམནསྶཾ. ‘‘ཝིཏྟི ཧི མཾ ཝིནྡཏི སུཏ དིསྭཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. ཝིཏྟནྟི ཝིཏྟིཛནནཏྟཱ ཝིཏྟསངྑཱཏཾ དྷནཾ. ཝེདོཏི ¶ གནྠོཔི ཉཱཎམྤི སོམནསྶམྤི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཏིཎྞཾ ཝེདཱནཾ པཱརགཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧི གནྠོ ‘‘ཝེདོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘བྲཱཧྨཎཾ ཝེདགུམབྷིཛཉྙཱ ཨཀིཉྩནཾ ཀཱམབྷཝེ ཨསཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཉཱཎཾ. ‘‘ཡེ ཝེདཛཱཏཱ ཝིཙརནྟི ལོཀེ’’ཏིཨཱདཱིསུ སོམནསྶཾ.
ཝེདགནྠེ ཙ ཉཱཎེ ཙ, སོམནསྶེ ཙ ཝཏྟཏི;
ཝེདསདྡོ ཨིམཾ ནཱནཱ-དྷཱཏུཏོ སམུདཱིརཡེ.
ལིཔ ལིམྤནེ. ལིམྤཏི, ལིམྤཀོ. ཨཝལེཔོ. ཨཝལེཔོཏི ཨཧངྐཱརོ.
ལུཔ ཨཙྪེདནེ. ལུམྤཏི. ཝིལུམྤཀོ, ཝིལུཏྟོ ཝིལོཔོ.
ཝིལུམྤཏེཝ པུརིསོ, ཡཱཝསྶ ཨུཔཀཔྤཏི;
ཡདཱ ཙཉྙེ ཝིལུམྤནྟི, སོ ཝིལུཏྟོ ཝིལུམྤཏཱིཏི.
པིས ཙུཎྞནེ. པིཾསཏི. པིསཀོ. པིསུཎཱ ཝཱཙཱ. ཨཱགམཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨཏྟནོ པིཡབྷཱཝཾ པརསྶ ཙ སུཉྙབྷཱཝཾ ཡཱཡ ཝཱཙཱཡ བྷཱསཏི, སཱ པིསུཎཱ ཝཱཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ནིརུཏྟིལཀྑཎེན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཧིསི ཝིཧིཾསཱཡཾ. ཧིཾསཏི, ཝིཧིཾསཏི. ཧིཾསཀོ.
ཨཧིཾསཀོཏི མེ ནཱམཾ, ཧིཾསཀསྶ པུརེ སཏོ;
ཨཛྫཱཧཾ སཙྩནཱམོམྷི, ན ནཾ ཧིཾསཱམི ཀིཉྩནཾ.
ཧིཾསིཏབྦཾ ཀིཾསཏཱིཏི སཱིཧོ. ཨཱདིཨནྟཀྑརཝིཔལླཱསཝསེན སདྡསིདྡྷི, ཡཐཱ ‘‘ཀནྟནཊྛེན ཏཀྐ’’ནྟི. ཝིཧེསཀོ, ཝིཧེསནཾ.
སུམྦྷ ¶ པཧཱརེ. ཡོ ནོ གཱཝོཝ སུམྦྷཏི. པརིསུམྦྷཏི. སུམྦྷོཏི. ཨཏྲིམེ པཱལི༹ཏོ པཡོགཱ –
‘‘སཾསུམྦྷམཱནཱ ཨཏྟཱནཾ, ཀཱལམཱགམཡཱམསེ’’ཏི ཙ,
‘‘ཀེསགྒཧཎམུཀྑེཔཱ, བྷཱུམྱཱ ཙ པརིསུམྦྷནཱ;
དཏྭཱ ཙ ནོ པཀྐམཏི, བཧུདུཀྑཾ ཨནཔྤཀ’’ནྟི ཙ,
‘‘བྷཱུམིཾ སུམྦྷཱམི ཝེགསཱ’’ཏི ཙ.
ཨཉྙཏྠ པན ཨཉྙཱཔི ཝུཏྟཱ. ཏཱ ཨིདྷ ཨནུཔཔཏྟིཏོ ན ཝུཏྟཱ. ཀེཙེཏྠ མཉྙེཡྻུཾ, ཡཐཱ བྷཱུཝཱདིགཎེ ‘‘སཀི སངྐཱཡཾ ཁཛི གཏིཝེཀལླེ’’ཏིཨཱདཱིནཾ དྷཱཏཱུནཾ པཊིལདྡྷཝགྒནྟབྷཱཝསྶ ནིགྒཧཱིཏཱགམསྶ ཝསེན ‘‘སངྐཏི ཁཉྫཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི, ཏཐཱ ཨིམསྨིཾ རུདྷཱདིགཎེ ‘‘མུཙ མོཙནེ ཀཏི ཚེདནེ’’ཏིཨཱདཱིནཾ དྷཱཏཱུནཾ པཊིལདྡྷཝགྒནྟབྷཱཝསྶ ནིགྒཧཱིཏཱགམསྶ ཝསེན ‘‘མུཉྩཏི ཀནྟཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཨེཝཾ སནྟེ ཀོ ཨིམེསཾ ཏེསཉྩ ཝིསེསོཏི? ཨེཏྠ ཝུཙྩཏེ – ཡེ བྷཱུཝཱདིགཎསྨིཾ ཨནེཀསྶརཱ ཨསཾཡོགནྟཱ ཨིཀཱརནྟཝསེན ནིདྡིཊྛཱ, ཏེ ཨཱཁྱཱཏཏྟཉྩ ནཱམིཀཏྟཉྩ པཏྭཱ སུདྡྷཀཏྟུཧེཏུཀཏྟུཝིསཡེསུ ཨེཀནྟཏོ ནིགྒཧཱིཏཱགམེན ནིཔྥནྣརཱུཔཱ བྷཝནྟི, ན ཀཏྠཙིཔི ཏེསཾ ཝིནཱ ནིགྒཧཱིཏཱགམེན རཱུཔཔྤཝཏྟི དིསྶཏི. ཏཾ ཡཐཱ? སངྐཏི, སངྐཱ, ཁཉྫཏི, ཁཉྫོ ཨིཙྩཱདི. ཨཡཾ ཨནེཀསྶརཱནཾ ཨིཀཱརནྟཝསེན ནིདྡིཊྛཱནཾ བྷཱུཝཱདིགཎིཀཱནཾ ཝིསེསོ.
ཡེ ཙ རུདྷཱདིགཎསྨིཾ ཨནེཀསྶརཱ ཨསཾཡོགནྟྭཱ ཨཀཱརནྟཝསེན ཝཱ ཨུཀཱརནྟཝསེན ཝཱ ནིདྡིཊྛཱ, ཏེ ཨཱཁྱཱཏཏྟཾ པཏྭཱ སུདྡྷཀཏྟུཝིསཡེཡེཝ ཨེཀནྟཏོ ནིགྒཧཱིཏཱགམེན ནིཔྥནྣརཱུཔཱ བྷཝནྟི, ན ཧེཏུཀཏྟུཝིསཡེ. ནཱམིཀཏྟཾ པན སཧནིགྒཧཱིཏཱགམེན ཝིནཱ ཙ ནིགྒཧཱིཏཱགམེན ནིཔྥནྣརཱུཔཱ བྷཝནྟི. ཡཏྠ ¶ ཝིནཱ ནིགྒཧཱིཏཱགམེན ནིཔྥནྣརཱུཔཱ, ཏཏྠ སསཾཡོགརཱུཔཱཡེཝ བྷཝནྟི. ཏཾ ཡཐཱ? མུཉྩཏི, མུཉྩཱཔེཏི, མོཙེཏི, མོཙཱཔེཏི. ཚིནྡཱཔེཏི. ཚེདེཏི, ཚེདཱཔེཏི. ཚིནྡནཾ, ཚེདོ. མུཉྩནཾ, མོཙནཾ. ཀནྟཏི, ཀནྟནཾ, སལླཀཏྟོ. པིཊྛིམཾསཱནི ཨཏྟནོ, སཱམཾ ཨུཀྐཙྩ ཁཱདསི ཨིཙྩཱདཱིནི. ཏཏྠ ཨུཀྐཙྩཱཏི ཨུཀྐནྟིཏྭཱ, ཚིནྡིཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
ནནུ ཙ བྷོ ཨེཝཾ སནྟེ ཨཱཁྱཱཏནཱམིཀབྷཱཝཾ པཏྭཱ སུདྡྷཀཏྟུཧེཏུཀཏྟུཝིསཡེསུ ཨེཀནྟཏོ པཊིལདྡྷནིགྒཧཱིཏཱགམེཧི སཀི ཁཛི ཨཱདཱིཧིཡེཝ རུདྷཱདིགཎིཀེཧི བྷཝིཏབྦཾ, ན པན མུཙཚིདིཨཱདཱིཧཱིཏི? ཏནྣ, མུཙཚིདིཨཱདཱིཧིཡེཝ རུདྷཱདིགཎིཀེཧི བྷཝིཏབྦཾ རུཙདྷཱཏུཡཱ སམཱནགཏིཀཏྟཱ, ཏཐཱ ཧི ཡཐཱ ‘‘རུནྡྷིསྶ, རུནྡྷཡཏི, རུནྡྷཱཔེཏི, རུནྡྷནཾ, རོདྷོ, ཝིརོདྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ནིགྒཧཱིཏཱགམཱནིགྒཧཱིཏཱགམཝསེན དྭིཔྤཀཱརཱནི རཱུཔཱནི དིསྶནྟི, ཏཐཱ མུཙཚིདིཨཱདཱིནམྤཱིཏི.
ནནུ ཀཙྩཱཡནེ ནིགྒཧཱིཏཱགམསྶ ནིཙྩཝིདྷཱནཏྠཾ ‘‘རུདྷཱདིཏོ ནིགྒཧཱིཏཔུབྦཉྩཱ’’ཏི ལཀྑཎཾ ཝུཏྟནྟི? སཙྩཾ, ཏཾ པན ཀྲིཡཱཔདཏྟཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཡདི ཙ ནཱམིཀཔདཏྟམྤི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ བྷཝེཡྻ, ‘‘ཝིརོདྷོ’’ཏིཨཱདཱིནཾ དསྶནཏོ ཝཱསདྡཾ པཀྑིཔིཏྭཱ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ན ཙ ཝཱསདྡཾ པཀྑིཔིཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ཏེན ཉཱཡཏི ཀྲིཡཱཔདཏྟཾཡེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི.
ནནུ ཙ བྷོ ཨེཝཾ སནྟེ སཀིཁཛིཨཱདཱིནཾ ནིཙྩཾ སནིགྒཧཱིཏཱགམཀྲིཡཱཔདཏྟཾཡེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘རུདྷཱདིཏོ ནིགྒཧཱིཏཔུབྦཉྩཱ’’ཏི ཨིདཾ ཝུཏྟནྟི སཀྐཱ མནྟུནྟི? ན སཀྐཱ, སཀིཁཛིཨཱདཱིནཾ རུདྷདྷཱཏུཡཱ ཨསམཱནགཏིཀཏྟཱ ནཱམིཀཏྟེ དྭིཔྤཀཱརསྶ ཨསམྦྷཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཡེསཾ ཡཱ ནཱམིཀཏྟེ ནིགྒཧཱིཏཱགམཱནིགྒཧཱིཏཱགམཝསེན དྭིཔྤཀཱརཝནྟཏཱ, སཱ ¶ ཨེཝ ཏེསཾ རུདྷཱདིགཎབྷཱཝསྶ ལཀྑཎཾ. ཏཉྩ སཀིཁཛིཨཱདཱིནཾ ནཏྠི. ‘‘སངྐཱ ཁཉྫོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཧི ནཱམཏྟེ ཨེཀོཡེཝ པཀཱརོ དིསྶཏི སནིགྒཧཱིཏཱགམོ, ‘‘ཀམུ པདཝིཀྑེཔེ’’ཨིཙྩཱདཱིནཾ པན ‘‘ཀམོ, ཀམནཾ, ཙངྐམོ, ཙངྐམན’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཱམིཀཏྟེ དྭིཔྤཀཱརཝནྟཏཱསམྦྷཝེཔི ནིགྒཧཱིཏཱགམསྶ ཨབྦྷཱསཝིསཡེ པཝཏྟཏྟཱ སཱ དྭིཔྤཀཱརཝནྟཏཱ རུདྷཱདིགཎབྷཱཝསྶ ལཀྑཎཾ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨབྦྷཱསཝིསཡེ པཝཏྟཾ ནིགྒཧཱིཏཱགམཾ ཝཛྫེཏྭཱ ཡཱ དྭིཔྤཀཱརཝནྟཏཱ, སཱཡེཝ རུདྷཱདིགཎིཀབྷཱཝསྶ ལཀྑཎནྟི སནྣིཊྛཱནཾ ཀཱཏབྦཾ. ཨཡཾ ནཡོ ཨཏཱིཝ སུཁུམོ སམྨཱ མནསི ཀཱཏབྦོ.
རུདྷཱདཱི ཨེཏྟཀཱ དིཊྛཱ, དྷཱཏཝོ མེ ཡཐཱབལཾ;
སུཏྟེསྭཉྙེཔི པེཀྑིཏྭཱ, གཎྷཝ྄ཧོ ཨཏྠཡུཏྟིཏོཏི.
དུདྷཱདིགཎོཡཾ.
དིཝཱདིགཎིཀ
དིཝུ ཀཱིལཱ༹ཝིཛིགིསཱབྱཝཧཱརཛུཏིཐུཏིཀནྟིགཏིསཏྟཱིསུ. ཨེཏྠ ཙ ཀཱིལཱ༹ཏི ལལ༹ནཱ, ཝིཧཱརོ ཝཱ. ལལ༹ནཱཏི ཙ ལལི༹ཏཱནུབྷཝནཝསེན རམཎཾ. ཝིཧཱརོ ཨིརིཡཱཔཐཔརིཝཏྟནཱདིནཱ ཝཏྟནཾ. ཝིཛིགིསཱཏི ཝིཛཡིཙྪཱ. བྱཝཧཱརོཏི ཝོཧཱརོ. ཛུཏཱིཏི སོབྷཱ. ཐུཏཱིཏི ཐོམནཱ. ཀནྟཱིཏི ཀམནཱིཡཏཱ. གཏཱིཏི གམནཾ. སཏྟཱིཏི སཱམཏྠིཡཾ. ཨིམེསུ ཨཏྠེསུ དིཝུདྷཱཏུ ཝཏྟཏི. དིབྦཏི. དེཝོ. དེཝཱི. དེཝཏཱ.
ཨེཏྠ དེཝོཏི ཏིཝིདྷཱ དེཝཱ སམྨུཏིདེཝཱ ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ཝིསུདྡྷིདེཝཱཏི. ཏེསུ མཧཱསམྨཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ལོཀེན ‘‘དེཝཱ’’ཏི སམྨཏཏྟཱ རཱཛརཱཛཀུམཱརཱདཡོ སམྨུཏིདེཝཱ ¶ ནཱམ. དེཝལོཀེ ཨུཔཔནྣཱ ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ནཱམ. ཁཱིཎཱསཝཱ ཝིསུདྡྷིདེཝཱ ནཱམ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘སམྨུཏིདེཝཱ ནཱམ རཱཛཱནོ དེཝིཡོ ཀུམཱརཱ. ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ནཱམ བྷུམྨདེཝེ ཨུཔཱདཱཡ ཏདུཏྟརིདེཝཱ. ཝིསུདྡྷིདེཝཱ ནཱམ བུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷཁཱིཎཱསཝཱ’’ཏི.
ཨིདཾ པནེཏྠ ནིབྦཙནཾ – དིབྦནྟི ཀཱམགུཎཛྷཱནཱབྷིཉྙཱཙིཏྟིསྶརིཡཱདཱིཧི ཀཱིལ༹ནྟི, ཏེསུ ཝཱ ཝིཧརནྟཱིཏི དེཝཱ. དིབྦནྟི ཡཐཱབྷིལཱསིཏཾ ཝིསཡཾ ཨཔྤཊིགྷཱཏེན གཙྪནྟཱིཏི དེཝཱ. དིབྦནྟི ཡཐིཙྪིཏནིཔྥཱདནེ སཀྐོནྟཱིཏི དེཝཱ. ཨཐ ཝཱ ཏཾཏཾབྱསནནིཏྠརཎཏྠིཀེཧི སརཎཾ པརཱཡཎནྟི དེཝནཱིཡཱ ཨབྷིཏྠཝནཱིཡཱཏི དེཝཱ. སོབྷཱཝིསེསཡོགེན ཀམནཱིཡཱཏི ཝཱ དེཝཱ.
ཨེཏྠ ཙ ཐུཏིཀནྟི ཨཏྠཱ ཀམྨསཱདྷནཝསེན དཊྛབྦཱ, ཀཱིལཱ༹དཡོ ཚ ཨཏྠཱ ཀཏྟུསཱདྷནཝསེན. ཀེཙི པན ‘‘དིཝུ ཀཱིལཱ༹ཝིཛིགིསཱབྱཝཧཱརཛུཏིཐུཏིགཏཱིསཱུ’’ཏི པཋནྟི. ཀེཙི ‘‘གཏཱི’’ཏི པདཾ ཝིཧཱཡ ‘‘ཛུཏིཐུཏཱིསཱུ’’ཏི པཋནྟི. ཀེཙི ‘‘ཐུཏཱི’’ཏི པདཾ ཝིཧཱཡ ‘‘ཛུཏིགཏཱིསཱུ’’ཏི པཋནྟི, ཀེཙི པན དིཝུདྷཱཏུཾ ‘‘སཏྟིཐུཏིཀ’’ནྟིཨཏྠེཔི ཨིཙྪནྟི. ཏེནཱཧ ཨབྷིདྷམྨསྶ ཨནུཊཱིཀཱཀཱརོ ‘‘དེཝསདྡོ ཡཐཱ ཀཱིལཱ༹ཝིཛིགིསཱཝོཧཱརཛུཏིགཏིཨཏྠོ, ཨེཝཾ སཏྟིཨབྷིཏྠཝཀམནཏྠོཔི ཧོཏི དྷཱཏུསདྡཱནཾ ཨནེཀཏྠབྷཱཝཏོ’’ཏིཨཱདི.
ཨིདཾ པན ཡཐཱཝུཏྟེསུ སམྨུཏིདེཝཱདཱིསུ པཙྩེཀཾ ནིབྦཙནཾ – དིབྦནྟི ཀཱིལ༹ནྟི ཨཏྟནོ ཝིསཡེ ཨིསྶརིཡཾ ཀརོནྟཱིཏི དེཝཱ, རཱཛཱནོ. དིབྦནྟི ཀཱིལ༹ནྟི པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི, པཊིཔཀྑེ ཝཱ ཝིཛེཏུཾ ཨིཙྪནྟི, ཝོཧརནྟི ཙ ལོཀསྶ ཡུཏྟཱཡུཏྟཾ, ཛོཏནྟི པརམཱཡ སརཱིརཛུཏིཡཱ, ཐོམིཡནྟི ཏབྦྷཱཝཏྠིཀེཧི, ཀཱམིཡནྟི དཊྛུཾ སོཏུཉྩ ¶ སོབྷཱཝིསེསཡོགེན, གཙྪནྟི ཙ ཡཐིཙྪིཏཊྛཱནཾ ཨཔྤཊིཧཏགམནེན, སཀྐོནྟི ཙ ཨཱནུབྷཱཝསམྤཏྟིཡཱ ཏཾཏཾཀིཙྩཾ ནིཔྥཱདེཏུནྟི དེཝཱ, ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱདཡོ. ཀཱིལ༹ནྟི པརམཱཡ ཛྷཱནཀཱིལཱ༹ཡ, ཝིཛེཏུཾ ཨིཙྪནྟི པཊིཔཀྑཾ, པརམསུཁུམཉཱཎཝིསེསཝིསཡཾ ཨཏྠཉྩ ཝོཧརནྟི, ཛོཏནྟི སབྦཀིལེསདོསཀལུསཱབྷཱཝཱ པརམཝིསུདྡྷཱཡ ཉཱཎཛུཏིཡཱ, ཐོམིཡནྟི ཙ ཝིཉྙཱཏསབྷཱཝེཧི པརམནིམྨལགུཎཝིསེསཡོགཏོ, ཀཱམིཡནྟི ཙ ཨནུཏྟརཔུཉྙཀྑེཏྟཏཱཡ དཊྛུཾ སོཏུཾ པཱུཛིཏུཉྩ, གཙྪནྟི ཙ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནཾ ཨཔཙྩཱགམནཱིཡཱཡ གཏིཡཱ, སཀྐོནྟི ཙ ཙིཏྟཱཙཱརཾ ཉཏྭཱ ཏེ ཏེ སཏྟེ ཧིཏེ ནིཡོཛེཏུཾ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནསུཁེ ཙ པཏིཊྛཱཔེཏུནྟི དེཝཱ, ཝིསུདྡྷིདེཝཱ.
དེཝསདྡ ‘‘ཝིདྡྷེ ཝིགཏཝལཱཧཀེ དེཝེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཛཊཱཀཱསེ ཨཱགཏོ. ‘‘དེཝོ ཙ ཐོཀཾ ཐོཀཾ ཕུསཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ མེགྷེ. ‘‘ཨཡཉྷི དེཝ ཀུམཱརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཁཏྟིཡེ. ‘‘ཨཧཾ དེཝ སཀལཛམྦུདཱིཔེ ཨཉྙསྶ རཉྙོ སནྟིཀེ ཀིཉྩི བྷཡཾ ན པསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨིསྶརཔུགྒལེ. ‘‘པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏོ སམངྒཱིབྷཱུཏོ པརིཙཱརེཏི དེཝོ མཉྙེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨུཔཔཏྟིདེཝེ. ‘‘དེཝཱཏིདེཝཾ ནརདམྨསཱརཐི’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིསུདྡྷིདེཝེ ཨཱགཏོ.
དེཝཱིཏི རཱཛབྷརིཡཱཔི དེཝདྷཱིཏཱཔི ‘‘དེཝཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. དེཝསྶ བྷརིཡཱཏི ཧི དེཝཱི, སཱཔི ཨཏྠཏོ ‘‘དིབྦཏཱིཏི དེཝཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཱ, ཡཐཱ ‘‘བྷིཀྑཏཱིཏི བྷིཀྑུནཱི’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཝིམཱནཝཏྠུཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘དིབྦཏི ཨཏྟནོ པུཉྙིདྡྷིཡཱ ཀཱིལ༹ཏཱིཏི དེཝཱི’’ཏི.
དེཝཏཱཏི ¶ དེཝཔུཏྟོཔི བྲཧྨཱཔི དེཝདྷཱིཏཱཔི. ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱ ཨབྷིཀྐནྟཱཡ རུཏྟིཡཱ ཨབྷིཀྐནྟཝཎྞཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧི དེཝཔུཏྟོ ‘‘དེཝཏཱ’’ཏི ཝུཏྟོ ‘‘དེཝོཡེཝ དེཝཏཱ’’ཏི ཀཏྭཱ, ཏཐཱ ‘‘ཏཱ དེཝཏཱ སཏྟསཏཱ ཨུལཱ༹རཱ, བྲཧྨཱ ཝིམཱནཱ ཨབྷིནིཀྑམིཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ བྲཧྨཱནོ.
‘‘ཨབྷིཀྐནྟེན ཝཎྞེན, ཡཱ ཏྭཾ ཏིཊྛསི དེཝཏེ;
ཨོབྷཱསེནྟཱི དིསཱ སབྦཱ, ཨོསདྷཱི ཝིཡ ཏཱརཀཱ’’ཏི-
ཨཱདཱིསུ དེཝདྷཱིཏཱ.
ཨིམཱནི ཨུཔཔཏྟིདེཝཱནཾ ནཱམཱནི –
དེཝོ སུརོ ཙ ཝིབུདྷོ, ནིཛྫརོ ཨམརོ མརུ;
སུདྷཱསཱི ཏིདསོ སགྒ-ཝཱསཱི ཨནིམིསོཔི ཙ;
དིཝོཀོ’མཏཔཱཡཱི ཙ, སགྒཊྛོ དེཝཏཱནི ཙ.
ཁི ཁཡེ. ཁིཡཏི. ཁཡོ. ཁིཡནཾ. རཱགཀྑཡོ.
ཁི ནིཝཱསེ ཀོདྷཧིཾསཱསུ ཙ. ཁིཡཏི. ན གཙྪསི ཡམཀྑཡཾ. ནཱགདཱནེན ཁིཡནྟི.
ཏཏྠ ཁིཡཏཱིཏི ནིཝསཏི. ཡམཀྑཡནྟི ཡམནིཝེསནཾ. ཁིཡནྟཱིཏི ཀུཛ྄ཛྷནྟི ཧིཾསནྟི ཝཱ.
གྷཱ གནྡྷོཔཱདཱནེ. གྷཱཡཏཱིཏི གྷཱནཾ. གྷཱནེན གནྡྷཾ གྷཱཡིཏུཾ གྷཱཡིཏྭཱ.
རུཙ རོཙནེ. རོཙནཾ རུཙི. བྷཏྟཾ མེ རུཙྩཏི. བྷཏྟམྤིཏསྶ ན རུཙྩཏི. པབྦཛྫཱ མམ རུཙྩཏི. རུཙྩིཏུཾ, རུཙྩིཏྭཱ. ཀེཙི པན ཨིམསྨིཾ དིཝཱདིགཎེ ‘‘རུཙ དིཏྟིམྷཱི’’ཏི པཋནྟི. ཏཾ ན ཡུཏྟཾ ཀཏྠཙིཔི དིཏྟིསངྑཱཏསོབྷནཏྠཝཱཙཀསྶ ¶ རུཙདྷཱཏུནོ ‘‘རུཙྩཏཱི’’ཏི རཱུཔཱབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ ཨེཝཾ སལླཀྑེཏབྦཾ, དིཏྟིརུཙཱིནཾ ཝཱཙཀོ རུཙདྷཱཏུ བྷུཝཱདིགཎིཀོ. ཏསྶ ཧི ‘‘རོཙཏི, ཝིརོཙཏི. ཨེཀཏྟམུཔརོཙིཏ’’ནྟི རཱུཔཱནིཡེཝ བྷཝནྟི, ན ‘‘རུཙྩཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ. རུཙིཡཱཡེཝ ཝཱཙཀོ པན དིཝཱདིགཎིཀོཔི ཧོཏི ཙུརཱདིགཎིཀོཔི. ཏསྶ ཧི དིཝཱདིགཎིཀཀཱལེ ‘‘གམནཾ མཡ྄ཧཾ རུཙྩཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ. ཙུརཱདིགཎིཀཀཱལེ ‘‘ཀིཾ ནུ ཛཱཏིཾ ན རོཙེསཱི’’ཏི རཱུཔཾ. ཨཱཔུབྦོ ཙེ ཨཱཙིཀྑནེ ཝཏྟཏི, ‘‘ཨཱརོཙེཏི, ཨཱརོཙཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི དིསྶནྟི.
མུཙ མོཀྑེ. དུཀྑཏོ མུཙྩཏི. སདྡྷཱཡ ཨདྷིམུཙྩཏི. མུཏྟི, ཝིམུཏྟི, ཨདྷིམུཏྟི, མུཙྩམཱནོ.
ཨུཙ སམཝཱཡེ. ཨུཙྩཏི. ཨོཀོ, ཨཱུཀཱ, ཨུཀྐཱ.
ཨོཀོཏི ཨུདཀམྤི ཨཱཝཱསོཔི. ‘‘ཨོཀཔུཎྞེཧི ཙཱིཝརེཧཱི’’ཏི ཙ, ‘‘ཝཱརིཛོཝ ཐལེ ཁིཏྟོ, ཨོཀམོཀཏམུབྦྷཏོ’’ཏི ཙེཏྠ པཡོགོ. ཨཱུཀཱཏི སཱིསེ ནིབྦཏྟཀིམིཝིསེསོ.
ཨུཀྐཱཏི དཱིཔིཀཱདཡོ ཝུཙྩནྟི. ‘‘ཨུཀྐཱསུ དྷཱརིཡམཱནཱསཱུ’’ཏི ཧི ཨཱགཏཊྛཱནེ དཱིཔིཀཱ ‘‘ཨུཀྐཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཨུཀྐཾ བནྡྷེཡྻ, ཨུཀྐཾ བནྡྷིཏྭཱ, ཨུཀྐཱམུཁཾ ཨཱལིམྤེཡྻཱ’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེ ཨངྒཱརཀཔལླཾ. ‘‘ཀམྨཱརཱནཾ ཡཐཱ ཨུཀྐཱ, ཨནྟོ ཛྷཱཡཏི ནོ བཧཱི’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེ ཀམྨཱརུདྡྷནཾ. ‘‘ཨེཝཾ ཝིཔཱཀོ ཨུཀྐཱཔཱཏོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེ ཝཱཏཝེགོ ‘‘ཨུཀྐཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘སཎྜཱསེན ཛཱཏརཱུཔཾ ¶ གཧེཏྭཱ ཨུཀྐཱམུཁེ པཀྑིཔེཡྻཱ’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེ སུཝཎྞཀཱརཱནཾ མཱུསཱ ‘‘ཨུཀྐཱ’’ཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨིཙྩེཝཾ –
དཱིཔིཀཱཝཱཏཝེགེསུ, ཀམྨཱརཱནཉྩ ཨུདྡྷནེ;
མཱུསཱཡམྤི ཙ ཨངྒཱར-ཀཔལླེ ཙཱཏི པཉྩསུ;
ཝིསཡེསུ པནེཏེསུ, ཨུཀྐཱསདྡོ པཝཏྟཏི;
ཚེ ཚེདནེ. ཚིཡཏི, ཚིཡནྟི. ཨཝཙྪིཏཾ, ཨཝཙྪཱཏཾ. ཚེཏྭཱན མོལི༹ཾ ཝརགནྡྷཝཱསིཏཾ.
སཛ སངྒེ. སངྒོ ལགནཾ. སཛྫཏི. སཛྫནཾ, སཛྫིཏོ, སཏྟོ.
ཡུཛ སམཱདྷིམྷི. སམཱདྷཱནཾ སམཱདྷི, ཀཱཡཀམྨཱདཱིནཾ སམྨཱཔཡོགཝསེན ཨཝིཔྤཀིཎྞཏཱཏི ཨཏྠོ. ཡུཛྫཏི. ཡོགོ, ཡོགཱི.
ཨེཏྠ ཡོགོཏི ཝཱིརིཡཾ. ཏཉྷི –
‘‘ཝཱཡམེཐེཝ པུརིསོ, ན ནིབྦིནྡེཡྻ པཎྜིཏོ;
པསྶཱམི ཝོ’ཧ’མཏྟཱནཾ, ཡཐཱ ཨིཙྪིཾ ཏཐཱ ཨཧུ’’ནྟི
ཝཙནཏོ ཨཝསྶཾ ཀཱཏུཾ ཡུཛྫཏི ཨུཔཔཛྫཏཱིཏི ཡོགོཏི ཝུཙྩཏི.
རནྫ རཱགེ. རཛྫཏི. ཝིརཛྫཏི. རཛྫམཱནོ, རཛྫཾ, རཛྫནྟོ, རཱགོ, ཝིརཱགོ, རཛྫནཾ, ཝིརཛྫནཾ, རཛནཱིཡཾ. ཨུཔསགྒཝསེན ཨཉྙོ ཨཏྠོ བྷཝཏི. སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི, ཨཏྟནོ རཊྛཱ ནིགྒཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཏཏྠ ཝིརཱགོཏི ཝིརཛྫནྟི ཨེཏྠ སཾཀིལེསདྷམྨཱཏི ཝིརཱགོ, ནིབྦཱནཾ མགྒོ ཙ.
ཝིཛཱི བྷཡཙལནེསུ. ཝིཛྫཏི, སཾཝིཛྫཏི. སཾཝེགོ, སཾཝེཛནཱིཡཾ. ཨུབྦིཛྫཏི. ཨུབྦེགོ, ཨུབྦིགྒཧདཡོ.
ལུཛ ¶ ཝིནཱསེ. ལུཛྫཏཱིཏི ལོཀོ. ལོཔོ, ལུཏྟི, ལུཛྫནཾ, ལུཏྟོ.
ཋཱ གཏིནིཝཏྟིཡཾ. ཋཱཡཏི. ཋཱཡཱི, ཋིཏི, ཋཱནཾ, ཋིཏོ, ཏཏྲཊྛོ, ཏིཊྛཾ, ཀཔྤཊྛཱཡཱི, ཨཱསབྷཊྛཱནཊྛཱཡཱི.
‘‘སུཁཾ སཡཱམི ཋཱཡཱམི, སུཁཾ ཀཔྤེམི ཛཱིཝིཏཾ;
ཨཧཏྠཔཱསོ མཱརསྶ, ཨཧོ སཏྠཱནུཀམྤཀོ’’ཏི
པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ལཱཔཾ གོཙརཊྛཱཡིནནྟི ཙ. ཏཏྠ ཋཱཡཱམཱིཏི ཏིཊྛཱམི.
ཌིགཏིཡཾ. ཌིཡཏི. ཌེམཱནོ. ཌིནོ ཝཱ. ‘‘ཨུཙྩེ སཀུཎ ཌེམཱན, པཏྟཡཱན ཝིཧངྒམ. ཝཛྫེསི ཁོ ཏྭཾ ཝཱམཱུརུ’’ནྟི ནིདསྶནཾ.
ཨེཏྠ ཌིཡཏཱིཏི ཌེམཱནོཏི ནིབྦཙནཾ གཧེཏབྦཾ.
ཏཱ པཱལནེ. ཏཱཡཏི. ཨགྷསྶ ཏཱཏཱ. སོ ནཱུན ཀཔཎོ ཏཱཏོ, ཙིརཾ རུཛྫཏི ཨསྶམེ. ཏཱཎཾ, པརིཏྟཾ, གོཏྟཾ. ཏྭཾ ཁོསི ཨུཔཱསཀ ཀཏཀལྱཱཎོ ཀཏབྷཱིརུཏྟཱཎོ.
ཏཏྲ པརིཏྟནྟི མཧཱཏེཛཝནྟཏཱཡ སམནྟཏོ སཏྟཱནཾ བྷཡཾ ཨུཔདྡཝཾ ཨུཔསགྒཉྩ ཏཱཡཏི རཀྑཏཱིཏི པརིཏྟཾ, གཾ ཏཱཡཏཱིཏི གོཏྟཾ.
ནཏ གཏྟཝིནཱམེ. གཏྟཝིནཱམོ གཏྟཝིཀྑེཔོ. ནཙྩཏི. ནཙྩཾ. ནིགཎྛོ ནཱཊཔུཏྟོ.
དཱ སོདྷནེ. དཱཡཏི. དཱནཾ. ཨནུཡོགདཱཔནཏྠཾ. ཨནུཡོགཾ དཏྭཱ. དཱནཾ དཏྭཱ.
དཱ ¶ སུཔནེ. དཱཡཏི. ནིདྡཱཡཏི. ནིདྡཱཡནཾ, ནིདྡཱཡམཱནོ, ནིདྡཱཡནྟོ.
དཱདཱནེ. པུརིསོ དཱནཾ དཱཡཏི. ཨཱཔུབྦོ གཧཎེ. ཨདིནྣཾ ཨཱདིཡཏི. སཱིལཾ སམཱདིཡཏི. ཀམྨེ – པུརིསེན དཱནཾ དཱིཡཏི, ཨདིནྣཾ ཨཱདིཡཏི. ཀཱརིཏེ – ཨཱདཔེཏི, སམཱདཔེཏི, ཨཱདཔཡཏི, སམཱདཔཡཏི, ཡེ དྷམྨམེཝཱདཔཡནྟི སནྟོ.
དཱ ཨཝཁཎྜནེ. དིཡཏི, དིཡནྟི. པརིཏྟཾ.
ཨེཏྠ ཙ པརིཏྟནྟི སམནྟཏོ ཁཎྜིཏཏྟཱ པརིཏྟཾ. ཨཔྤམཏྟཀཉྷི གོམཡཔིཎྜཾ པརིཏྟནྟི ཝུཙྩཏི. ཏསྨཱ པརིཏྟནྟི ཨཔྤཀསྶ ནཱམཾ ཀཱམཱཝཙརསྶ ཙ དྷམྨསྶ ཨཔྤེསཀྑཏྟཱ.
དཱ སུདྡྷིཡཾ. དཱཡཏི. ཝོདཱཡཏི. ཝོདཱནཾ. ཨཀམྨཀོཡཾ དྷཱཏུ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཝོདཱཡཏི སུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏེནཱཏི ཝོདཱནཾ, སམཐཝིཔསྶནཱ’’ཏི ནེཏྟིསཾཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟཾ.
དཱི ཁཡེ. དཱིཡཏེ. དཱིནོ, ཨཱདཱིནཝོ.
ཏཏྲ དཱིནོཏི པརིཀྑཱིཎཉཱཏིདྷནཱདིབྷཱཝེན དུཀྑིཏོ. ཨཱདཱིནཝོཏིཨཱདཱིནཾ དུཀྑཾ ཝཱཏི ཨདྷིགཙྪཏི ཨེཏེནཱཏིཨཱདཱིནཝོ, དོསོ.
དུ པརིཏཱཔེ. དུཡཏེ. དུནོ, དཱུཏོ.
བྷིདི བྷིཛྫནེ. བྷིཛྫནདྷམྨཾ བྷིཛྫཏི. བྷིཛྫཏཱིཏི བྷིནྣོ. བྷིཛྫནཾ བྷེདོ.
ཚིདི ཚིཛྫནེ. སུཏྟཾ ཚིཛྫཏི. ཚིཛྫཏཱིཏི ཚིནྣོ. ཨེཝཾ ཚིདྡཾ. ཚིཛྫནཾ ཚེདོ.
ཁིདི ¶ དཱིནིཡེ. དཱིནབྷཱཝོ དཱིནིཡཾ, ཡཐཱ དཀྑིཡཾ. ཁིཛྫཏི, ཁིནྣོ, ཨཁིནྣམཏི, ཁེདོ, ཁེདངྒཏོ ལོཀཧིཏཱཡ ནཱཐོ.
ཨེཏྠ ཁེདངྒཏོཏི ཀཱཡིཀདུཀྑསངྑཱཏཾ པརིསྶམཾ པཏྟོ, དུཀྑམནུབྷཝཱིཏི ཨཏྠོ.
པད གཏིཡཾ. པཛྫཏི. མགྒཾ པཊིཔཛྫཏི. པཊིཔཏྟིཾ པཊིཔཛྫཏི. ཨདྡྷཱནམགྒཔྤཊིཔནྣོ ཧོཏི, ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི. ཨཱཔཏྟིཾ ཨཱཔཛྫཏི. ཨཀམྨཀམྤི བྷཝཏི, ཏེསཾ ཨདྷམྨོ ཨཱཔཛྫཏི, པཛྫོ, བྱགྒྷཔཛྫོ, སམྤདཱཡོ.
ཨེཏྠ ཙ པཛྫོཏི མགྒོ. བྱགྒྷཔཛྫེ སདྡུལཔཐེ ཛཱཏོཏི བྱགྒྷཔཛྫོ, ཨེཝཾནཱམཀོ ཀུལཔུཏྟོ. སམྤདིཡཏི ཉཱཔིཡཏི དྷམྨོ ཨེཏེནཱཏི སམྤདཱཡོ, ཨཀྑཱཏཱ.
ཝིད སཏྟཱཡཾ. སཏྟཱ ཝིཛྫམཱནཱཀཱརོ. ཝིཛྫཏི, སཾཝིཛྫཏི. ཛཱཏཝེདོ, ཝིཛྫཱ, ཨཝིཛྫཱ, ཝིདིཏོ.
ཏཏྠ ཛཱཏཝེདོཏི ཨགྒི. སོ ཧི ཛཱཏོཝ ཝེདཡཏི དྷཱུམཛཱལུཊྛཱནེན པཉྙཱཡཏི, ཏསྨཱ ཛཱཏཝེདོཏི ཝུཙྩཏི. ཝིཛྫཱཏི དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝཾ ཝིདིཏཾ ཀརོཏཱིཏི ཝིཛྫཱ, ཉཱཎཾ. ཨཝིཛྫཱཏི ཁནྡྷཱནཾ རཱསཊྛཾ, ཨཱཡཏནཱནཾ ཨཱཡཏནཊྛཾ, དྷཱཏཱུནཾ སུཉྙཊྛཾ, སཙྩཱནཾ ཏཐཊྛཾ, ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཨདྷིཔཏིཡཊྛཾ ཨཝིདིཏཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ. དུཀྑཱདཱིནཾ པཱིལ༹ནཱདིཝསེན ཝུཏྟཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཨཏྠཾ ཨཝིདིཏཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ, མོཧོ.
མད ཨུམྨཱདེ. ཨུམྨཱདོ ནཱམ མུཡ྄ཧ ནཾ ཝཱ སཏིཝིཔྤཝཱསོ ཝཱ ཙིཏྟཝིཀྑེཔོ ཝཱ. མཛྫཏི, པམཛྫཏི. མཏྟོ, སུརཱམདམཏྟོ. མཏྟོ ཨཧཾ མཧཱརཱཛ. པུཏྟམཾསཱནི ཁཱདཡིཾ. མཏྟཧཏྠཱི, པམཏྟོ, ཨུམྨཏྟོ.
ཨཔྤམཱདོ ¶ ཨམཏཾ པདཾ, པམཱདོ མཙྩུནོ པདཾ;
ཨཔྤམཏྟཱ ན མིཡྻནྟི, ཡེ པམཏྟཱ ཡཐཱ མཏཱ.
མིད སིནེཧནེ. མེཛྫཏི. མེཏྟཱ, མེཏྟི, མིཏྟཾ, མིཏྟོ.
ཨནྟརདྷཱ ཨདསྶནེ. ཨནྟརཔུབྦོ དྷཱདྷཱཏུ ཝིཛྫམཱནསྶ ཝཏྠུནོ ཨདསྶནེ ཝཏྟཏི. ཨནྟརདྷཱཡཏི. ཨནྟརདྷཱནཾ, ཨནྟརདྷཱཡནྟོ. སཱ དེཝཏཱ ཨནྟརཧིཏཱ. ཨནྟརཱཔིདྷཱཡཏི.
བུདྷ ཨཝགམནེ. ཨཝགམནཾ ཛཱནནཾ. བུཛ྄ཛྷཏི, བུདྡྷོ, བུདྡྷི, བུདྡྷཾ, བོདྷོ, བོདྷི. བུཛ྄ཛྷིཏཱ སཙྩཱནི. སཀལཾ བུདྡྷོ, བུདྡྷཝཱ, ཝིབོདྷེཏི, བོདྷེཏཱ, བུདྡྷོ, ཝིབུདྡྷོ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཏཏྲ བུདྡྷོཏི བུཛ྄ཛྷིཏཱ སཙྩཱནཱིཏི བུདྡྷོ, བོདྷེཏཱ པཛཱཡཱཏི བུདྡྷོ. ཨཐ ཝཱ པཱརམིཏཱཔརིབྷཱཝིཏཱཡ པཉྙཱཡ སབྦམྤི ཉེཡྻཾ ཨབུཛ྄ཛྷཱིཏི བུདྡྷོ. ཀེཙི པན ཀམྨེནཔི བུདྡྷསདྡསྶ སིདྡྷཾ ཨིཙྪནྟཱ ཨེཝཾ ནིབྦཙནཾ ཀརོནྟི ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཝཏ སོ བྷགཝཱཏི ཨདྷིགཏགུཎཝིསེསེཧི ཁཱིཎཱསཝེཧི བུཛ྄ཛྷིཏབྦོཏི བུདྡྷོ’’ཏི. ཝིཏྠཱརོ པན ནིདྡེསེ ཝུཏྟནཡེན གཧེཏབྦོ. བུདྡྷཱིཏི བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི བུདྡྷི. ཨེཝཾ བུདྡྷཾ བོདྷོ བོདྷི ཙ. ཨཐ ཝཱ བུཛ྄ཛྷནཾ བུདྡྷི. ཨེཝཾ བོདྷོ བོདྷི ཙ, སབྦམེཏཾ པཉྙཱཡཱདྷིཝཙནཾ.
ཨིདཱནི བོདྷིསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཾ ཝདཱམ. བོདྷཱིཏི ཧི རུཀྑོཔི མགྒོཔི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམྤི ནིབྦཱནམྤི ཨེཝཾཔཎྞཏྟིཀོ པུགྒལོཔི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ ཧི ‘‘བོདྷིརུཀྑམཱུལེ པཋམཱབྷིསམྦུདྡྷོ’’ཏི ཙ, ‘‘ཨནྟརཱ ཙ བོདྷིཾ ཨནྟརཱ ཙ གཡ’’ནྟི ཙ ཨཱགཏཊྛཱནེ རུཀྑོ བོདྷཱིཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཙཏཱུསུ མགྒེསུ ཉཱཎ’’ནྟི ¶ ཨཱགཏཊྛཱནེ མགྒོ. ‘‘པཔྤོཏི བོདྷིཾ ཝརབྷཱུརི སུམེདྷསོ’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ. ‘‘པཏྭཱན བོདྷིཾ ཨམཏཾ ཨསངྑཏ’’ནྟི ཨཱགཏཊྛཱནེ ནིབྦཱནཾ. ‘‘བོདྷི བྷནྟེ རཱཛཀུམཱརོ བྷགཝཏོ པཱདེ སིརསཱ ཝནྡཏཱི’’ཏི ‘‘ཨརིཡསཱཝཀོ བོདྷཱིཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཙ ཨཱགཏཊྛཱནེ ཨེཝཾཔཎྞཏྟིཀོ པུགྒལོ.
ཨཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
རུཀྑེ མགྒེ ཙ ནིབྦཱནེ, ཉཱཎེ སབྦཉྙུཏཱཡ ཙ;
ཏཐཱ པཎྞཏྟིཡཉྩེཝ, བོདྷིསདྡོ པཝཏྟཏི.
བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི བུཛ྄ཛྷིཏཱ, བོདྷེཏཱིཏི བོདྷེཏཱ.
ཨེཏྠ ཙ ཀོཙི པཡོགོ ཏུམནྟཱདཱིནི ཙ རཱུཔཱནི ཝུཙྩནྟེ – ‘‘གུཡ྄ཧམཏྠམསམྦུདྡྷཾ, སམྦོདྷཡཏི ཡོ ནརོ. པརཾ སམྦུདྡྷུམརཧཏི. བུཛ྄ཛྷིཏུཾ, བུདྡྷུཾ, བུཛ྄ཛྷིཏྭཱ, བུཛ྄ཛྷིཏྭཱན, བུཛ྄ཛྷིཏུན, བུདྡྷིཡ, བུདྡྷིཡཱན, བུདྡྷཱ, བུདྡྷཱན’’ ཨིཏི བྷཝནྟི.
ཏཏྲ ཨསམྦུདྡྷནྟི པརེཧི ཨཉྙཱཏཾ, ‘‘ཨསམྦོདྷ’’ནྟིཔི པཱཋོ, པརེསཾ བོདྷེཏུཾ ཨཡུཏྟནྟི ཨཏྠོ. སམྦུདྡྷུནྟི སཾབུཛ྄ཛྷིཏུཾ. བུདྡྷཱཏི བུཛ྄ཛྷིཏྭཱ, ཨེཝཾ བུདྡྷཱནཱཏི ཨེཏྠཱཔི.
ཀེཙི པན ‘‘ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདེ ‘བོདྷིམགྒེན བུདྷྭཱ’ཏི ཙ, ‘‘བུདྷྭཱ བོདྷིཏལེ ཡམཱཧ སུགཏོ’ཏི ཙ དྷཀཱརཝཀཱརསཉྙོགཝཏོ པདསྶ དསྶནཏོ ཏྭཱཔཙྩཡནྟབྷཱཝཏོ ཙ དྷཀཱརཝཀཱརསཾཡོགཝསེན ‘‘བུདྷྭཱ’’ཏི པདསིདྡྷི ཨིཙྪིཏབྦཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཏཱདིསསྶ པདརཱུཔསྶ བུདྡྷཝཙནེ ཨདསྶནཏོ ཙ, བུདྡྷཝཙནསྶ ཨནནུཀཱུལཏཱཡ ཙ, པརིསུདྡྷེ ཙ པོརཱཎཔོཏྠཀེ ¶ ཝཀཱརསཾཡོགཝིགཏསྶ ‘‘བོདྷིམགྒེན བུདྡྷཱ’’ཏིཙ, ‘‘བུདྡྷཱ བོདྷིཏལེ’’ཏི ཙ པདསྶ དསྶནཏོ ན གཧེཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ན ཏཱདིསོ པཱཋོ བུདྡྷཝཙནསྶ ཨནུཀཱུལོ ཧོཏཱིཏི. ན ཧི བུདྡྷཝཙནེ ཝསྶསཏམྤི ཝསྶསཧསྶམྤི པརིཡེསནྟཱ ཏཱདིསཾ ཝཀཱརདྷཀཱརསཉྙོགཔདཾ པསྶིསྶནྟི. ཨེཝཾ ‘‘བུདྷྭཱ’’ཏི པདརཱུཔསྶ བུདྡྷཝཙནསྶ ཨནནུཀཱུལཏཱ དཊྛབྦཱ. ཏཉྷི སཀྐཊགནྠེ ཀཏཔརིཙཡབྷཱཝེན ཝཉྩིཏེཧི ཝིདཱུཧི ཨིཙྪིཏཾ, ན སདྡྷམྨནཱིཏིཝིདཱུཧི. ཨེཏྠ ཨིམཱནི ནིདསྶནཔདཱནི ཝེདིཏབྦཱནི –
ཀོ མཾ ཝིདྡྷཱ ནིལཱིཡཏི. ལདྡྷཱ མཙྩོ ཡདིཙྪཏི. ལདྡྷཱན པུབྦཱཔརིཡཾ ཝིསེསཾ, ཨདསྶནཾ མཙྩུརཱཛསྶ གཙྪེ.
ཨུམྨཱདནྟིམཧཾ དིཊྛཱ, ཨཱམུཀྐམཎིཀུཎྜལཾ;
ན སུཔཱམི དིཝཱརཏྟིཾ, སཧསྶཾཝ པརཱཛིཏོ’’ཏི;
ཏཏྠ ཝིདྡྷཱཏི ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ. ལདྡྷཱཏི ལབྷིཏྭཱ. ལདྡྷཱནཱཏི ལབྷིཏྭཱན. དིཊྛཱཏི དིསྭཱ. ཨིཏི ‘‘ཝིདྡྷཱ ལདྡྷཱ ལདྡྷཱན དིཊྛཱ’’ཏི པདཱནི ཏྭཱཔཙྩཡེན སདྡྷིཾ གཏཱནིཔི སཉྙོགཝསེན ཝཀཱརཔཊིབདྡྷཱནི ན ཧོནྟི, ཏསྨཱ ‘‘བུདྡྷཱ བུདྡྷཱན’’ ཨིཙྩེཏཱནིཔི ‘‘ལདྡྷཱ ལདྡྷཱན’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཝིཡ པརིཧཱིནཝཀཱརསཉྙོགཱནི ཨེཝ གཧེཏབྦཱནི. ཡེ ‘‘བུདྷྭཱ’’ཏི རཱུཔཾ ཨིཙྪནྟི པཋནྟི ཙ, མཉྙེ ཏེ ཏྭཱཔཙྩཡོ ཝཉྩེཏི, ཏེན ཏེ ཝཉྩནཾ པཱཔུཎནྟི, ཏསྨཱ ཏཱདིསཾ རཱུཔཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ཡོ སདྡནཱིཏིཡཾ སདྡཝིནིཙྪཡོ ཝུཏྟོ, སོཡེཝ ཨཱཡསྨནྟེཧི སཱརཏོ པཙྩེཏབྦོ.
བུདྷ བོདྷནེ. སཀམྨཀཱཀམྨཀོཡཾ དྷཱཏུ. ཏཐཱ ཧི བོདྷནསདྡུཙྩཱརཎེན ཛཱནནཾ ཝིཀསནཾ ནིདྡཀྑཡོ ཙ གཧིཏོ, ཏསྨཱ ‘‘བུདྷ ཉཱཎེ, བུདྷ ཝིཀསནེ, བུདྷ ནིདྡཀྑཡེ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. བུཛ྄ཛྷཏི བྷགཝཱ, དྷམྨེ བུཛ྄ཛྷཏི, པབུཛ྄ཛྷཏི, པདུམཾ བུཛ྄ཛྷཏི. པུརིསོ བུདྡྷོ, པབུདྡྷོ, བོདྷཏི, པབོདྷཏི ཨིཙྩཱདཱིནི.
སཾདྷཱ ¶ སནྡྷིམྷི. སཾཔུབྦོ དྷཱདྷཱཏུ སནྡྷིམྷི ཝཏྟཏི. ནེཝསྶ མདྡཱི བྷཱཀུཊི, ན སནྡྷིཡཏི ན རོདཏི. ན སནྡྷིཡཏཱིཏི ཨིདཾ ཨཉྙེཧི པཀརཎེཧི ཨསཱདྷཱརཎཾ དིཝཱདིརཱུཔཾ.
དྷནུ ཡཱཙནེ. མཱཏཱ ཧི ཏཝ ཨིརནྡྷཏི, ཝིདྷརསྶ ཧདཡཾ དྷནིཡྻཏི. ཨིདམྤི ཨསཱདྷཱརཎཾ དིཝཱདིརཱུཔཾ.
དྷཱི ཨནཱདརེ. དྷཱིཡཏེ. དྷཱིནོ.
ཡུདྷ སམྤཧཱརེ. ཡུཛ྄ཛྷཏི. ཡོདྷོ, ཡུདྡྷཾ, ཙརཎཱཡུདྷོ, ཡཀཱརསྶ ཝཀཱརབྷཱཝེ ‘‘ཨཱཝུདྷ’’ནྟི རཱུཔཾ. ཏཏྲ ཙརཎཱཡུདྷོཏི ཀུཀྐུཊོ.
ཀུདྷ ཀོཔེ. ཀུཛ྄ཛྷཏི. ཀོདྷོ, ཀུཛ྄ཛྷནཱ, ཀུཛ྄ཛྷིཏཏྟཾ. ཀུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ཀུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏི.
སུདྷ སོཙེཡྻེ. སོཙེཡྻཾ སུཙིབྷཱཝོ. སུཛ྄ཛྷཏི. སུདྡྷི, ཝིསུདྡྷི, སུཛ྄ཛྷནཾ, སུདྡྷོ, ཝིསུདྡྷོ, པརིསུདྡྷོ. ཀཱརིཏེ ‘‘སོདྷེཏི, སོདྷཀོ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི.
སིདྷུ སཾརཱདྷནེ. སིཛ྄ཛྷཏི. སིདྡྷི.
རདྷ ཧིཾསཱཡཾ. རཛ྄ཛྷཏི, ཝིརཛ྄ཛྷཏི, ཨཔརཛ྄ཛྷཏི. ཨཔརཱདྷོ.
རཱདྷ སཱདྷ སཾསིདྡྷིཡཾ. རཱདྷཡཏི, སཱདྷཡཏི. ཨཱརཱདྷནཾ, སཱདྷནཾ. སཔརཧིཏཾ སཱདྷེཏཱིཏི སཱདྷུ, སཔྤུརིསོ. ཨཙྩནྟཾ སཱདྷེཏབྦནྟི སཱདྷུ, ལདྡྷཀཾ སུནྡརཾ དཱནསཱིལཱདི.
ཝིདྷ ཝིཛ྄ཛྷནེ. ཝིཛ྄ཛྷཏི. པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. ཁཎ ཝིདྡྷ, ཝིདྷུ, ཝིཛ྄ཛྷནཀོ, ཝིདྡྷོ, པཊིཝིདྡྷོ, ཝིཛ྄ཛྷནཾ, ཝེདྷོ, པཊིཝེདྷོ, ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ, ཝིདྡྷཱ, ཝིདྡྷཱན. ཀོ མཾ ཝིདྡྷཱ ནིལཱིཡཏི.
ཨིདྷ ཝུདྡྷིཡཾ. ཨིཛ྄ཛྷཏི, སམིཛ྄ཛྷཏི. ཨིདྡྷི, ཨིཛ྄ཛྷནཾ, སམིཛ྄ཛྷནཾ, ཨིདྡྷོ. ཏཏྠ ཨིདྡྷཱིཏི ཨིཛ྄ཛྷནཾ ཨིདྡྷི. ཨིཛ྄ཛྷནྟི ཝཱ སཏྟཱ ཨེཏཱཡ ཨིདྡྷཱ ཝུདྡྷཱ ཨུཀྐཾསགཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཨིདྡྷི.
གིདྷུ ¶ ཨབྷིཀངྑཱཡཾ. གིཛ྄ཛྷཏི, གིཛ྄ཛྷོ. གདྡྷོ. གདྡྷབཱདྷིཔུབྦོ. ཀཱམགིདྡྷོ ན ཛཱནཱསི. གེདྷོ.
རུདྷི ཨཱཝརཎེ. རུཛ྄ཛྷཏི, ཝིརུཛ྄ཛྷཏི, པཊིཝིརུཛ྄ཛྷཏི. ཝིརོདྷཀོ, ཝིརུདྡྷོ. རོདྷོ, ཝིརོདྷོ, པཊིཝིརོདྷོ, ཨནུཝིརོདྷོ.
ཨནུཝིདྷཱ ཨནུཀརཎེ. ཨནུཝིཔུབྦོ དྷཱདྷཱཏུ ཨནུཀྲིཡཱཡཾ ཝཏྟཏི. པུརིསོ ཨཉྙསྶ པུརིསསྶ ཀྲིཡཾ ཨནུཝིདྷཱིཡཏི ཏཏྲཱཡཾ པཱལི༹ –
དཱུསིཏོ གིརིདཏྟེན, ཧཡོ སཱམསྶ པཎྜཝོ;
པོརཱཎཾ པཀཏིཾ ཧིཏྭཱ, ཏསྶེཝཱནུཝིདྷཱིཡཏཱི’’ཏི.
ཨིདམྤི ཨསཱདྷཱརཎཾ དིཝཱདིརཱུཔཾ.
ཨནུརུདྷ ཀཱམེ. ཀཱམོ ཨིཙྪཱ. ཨནུཔུབྦོ རུདྷདྷཱཏུ ཨིཙྪཱཡཾ ཝཏྟཏི. ཨནུརུདྡྷོ, ཨནུརོདྷོ. ཨནུསྨཱཏི ཀིཾ ཝིརོདྷོ.
ཏཏྠ ཨནུརུདྡྷོཏི ཨནུརུཛ྄ཛྷཏི པཎཱིཏཾ པཎཱིཏཾ ཝཏྠུཾ ཀཱམེཏཱིཏི ཨནུརུདྡྷོ. ཨནུརོདྷོཏི ཨནུཀཱུལཏཱ. ཨཡཾ པཱལི༹ ‘‘སོ ཨུཔྤནྣཾ ལཱབྷཾ ཨནུརུཛ྄ཛྷཏི, ཨལཱབྷེ པཊིཝིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི.
བྱདྷ ཏཱལ༹ནེ. བྱཛ྄ཛྷཏི. བྱཱདྷོ. བྱཱདྷོཏི ལུདྡྷོ. ཏཾ ཏཾ མིགཾ བྱཛ྄ཛྷཏི ཏཱལེ༹ཏི ཧིཾསཏཱིཏི བྱཱདྷོ.
གུདྷ པརིཝེཋནེ. གུཛ྄ཛྷཏི. གོདྷཱ.
མན ཉཱཎེ. མཉྙཏི, ཨཝམཉྙཏི, ཨཏིམཉྙཏི. སེཡྻཱདིཝསེན མཉྙཏཱིཏི མཱནོ. ‘‘མཉྙནཱ, མཉྙིཏཏྟཾ, མཱནོ, ཨཧངྐཱརོ, ཨུནྣཏི, ཀེཏུ, པགྒཧོ, ཨཝལེཔོ’’ཏི པརིཡཱཡཱ.
ཛན ¶ ཛནནེ. སཀམྨཀོཡཾ དྷཱཏུ. ‘‘ཛཉྙཏཱི’’ཏིམསྶ རཱུཔཾ, ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཱརིཏེ – ཛནེསི ཕུསྶཏཱི མམཾ. ཛནཡཏི, སུཁཾ ཛནེཏི, ཛནཡཏཱིཏི ཛནཀོ, པིཏཱ, ཡོ ཀོཙི ཝཱ ནིབྦཏྟེཏཱ. པུཐུ ཀིལེསེ ཛནེཏཱིཏི པུཐུཛྫནོ. ཏཏྠ ‘‘ཛནེཏི ཛནཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི ཙུརཱདིགཎཾ པཏྭཱ སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཀརོཏཱིཏི ཧི ཏེསཾ ཨཏྠོ. ཧེཏུཀཏྟུཝསེནཔི ཏདཏྠོ ཝཏྟབྦོ ‘‘ནིབྦཏྟེཏཱི’’ཏི.
ཛནཱི པཱཏུབྷཱཝེ. ཨཱིཀཱརནྟོཡཾ ཨཀམྨཀོ དྷཱཏུ, ཝིཔུབྦོ ཙེ, སཀམྨཀོ. པུཏྟོ ཛཱཡཏི, ཛཱཏོ. པུཐུ ཀིལེསཱ ཛཱཡནྟི ཨེཏྠཱཏི པུཐུཛྫནོ. ཛནནཾ ཛཱཏི, ‘‘སཉྫཱཏི, ནིབྦཏྟི, ཨབྷིནིབྦཏྟི, ཁནྡྷཱནཾ པཱཏུབྷཱཝོ’’ཏི པརིཡཱཡཱ. ཨིཏྠཱི པུཏྟཾ ཝིཛཱཡཏི, ཨིཏྠཱི པུཏྟཾ ཝིཛཱཏཱ. སོ པུརིསོ ཝིཛཱཏམཱཏུཡཱཔི ཨམནཱཔོ. ཨུཔཝིཛཉྙཱ ཨིཏྠཱི. ཀཱརིཏེ ‘‘ཛཱཔེཏི, ཛཱཔཡཏི. ཨཏྠཛཱཔིཀཱ པཉྙཱ’’ཏི རཱུཔཱནི.
ཧན ཧིཾསཱཡཾ. ཨིདྷ ཧིཾསཱཝཙནེན གྷཊྚནཾ གཧེཏབྦཾ. སདྡོ སོཏམྷི ཧཉྙཏི. པཊིཧཉྙཏི. བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཝོཧཱརོ ལོཀིལེ སོཏེ པཊིཧཉྙཏི. ཨིམཱནི ཀཏྟུཔདཱནི. བྷཱུཝཱདིགཎཾ པན པཏྭཱ ‘‘ལོཧེན ཝེ ཧཉྙཏི ཛཱཏརཱུཔཾ, ན ཛཱཏརཱུཔེན ཧནནྟི ལོཧ’’ནྟི པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཧཉྙཏཱི’’ཏི པདཾ ཀམྨཔདཾ, ཛཱཏརཱུཔཾ ལོཧེན ཀམྨཱརེཧི ཧཉྙཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཧནནྟཱི’’ཏི པདཾ ཀཏྟུཔདཾ, ལོཧཾ ཛཱཏརཱུཔེན ཀམྨཱརཱ ཧནནྟཱིཏི ཧི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཧནནཾ པཧརཎནྟི གཧེཏབྦཾ.
རཱུཔ རུཔྤནེ. རུཔྤནཾ ཀུཔྤནཾ གྷཊྚནཾ པཱིལ༹ནཾ. རུཔྤཏི. རཱུཔཾ, རུཔྤནཾ. ཨིམསྶ པན ‘‘རཱུཔ རཱུཔཀྲིཡཱཡ’’ནྟི ཙུརཱདིགཎེ ཋིཏསྶ ‘‘རཱུཔེཏི རཱུཔཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
ཏཏྠ ¶ རཱུཔནྟི ཀེནཊྛེན རཱུཔཾ? རུཔྤནཊྛེན རཱུཔཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཀིཉྩ བྷིཀྑཝེ རཱུཔཾ? རུཔྤཏཱིཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ ཏསྨཱ ‘རཱུཔ’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཀེན རུཔྤཏི? སཱིཏེནཔི རུཔྤཏི, ཨུཎྷེནཔི རུཔྤཏི, ཛིགྷཙྪཱཡཔི རུཔྤཏི, པིཔཱསཱཡཔི རུཔྤཏི, ཌཾསམཀསཝཱཏཱཏཔསརཱིསཔསམྥསྶེནཔི རུཔྤཏི, རུཔྤཏཱིཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ ཏསྨཱ ‘རུཔ’ནྟི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.
ཏཏྠ རུཔྤཏཱིཏི ཀུཔྤཏི གྷཊྚིཡཏི པཱིལི༹ཡཏི, བྷིཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. བྷིཛྫཏཱིཏི ཝིཀཱརཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཝིཀཱརཱཔཏྟི ཙ སཱིཏཱདིསནྣིཔཱཏེ ཝིསདིསརཱུཔཔྤཝཏྟིཡེཝ. ཨེཏྠ ཙ ཀུཔྤཏཱིཏི ཨེཏེན ཀཏྟུཨཏྠེ རཱུཔཔདསིདྡྷིཾ དསྶེཏི, གྷཊྚིཡཏི པཱིལི༹ཡཏཱིཏི ཨེཏེཧི ཀམྨཏྠེ. ཀོཔཱདིཀྲིཡཱཡེཝ ཧི རུཔྤནཀྲིཡཱཏི, སོ པན ཀཏྟུབྷཱུཏོ ཀམྨབྷཱུཏོ ཙ ཨཏྠོ བྷིཛྫམཱནོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ དསྶནཏྠཾ ‘‘བྷིཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཨཐ ཝཱ རུཔྤཏཱིཏི རཱུཔནྟི ཀམྨཀཏྟུཏྠེ རཱུཔཔདསིདྡྷི ཝུཏྟཱ. ཝིཀཱརོ ཧི རུཔྤནནྟི ཝུཙྩཏི, ཏེནེཝ བྷིཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོཏི ཀམྨཀཏྟུཏྠེན བྷིཛྫཏཱིཏི སདྡེན ཨཏྠཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ ཡདཱ ཀམྨཏྠེ ‘‘རུཔྤཏཱི’’ཏི པདཾ, ཏདཱ ‘‘སཱིཏེནཱ’’ཏིཨཱདི ཀཏྟུཨཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ. ཡདཱ པན ‘‘རུཔྤཏཱི’’ཏི པདཾ ཀཏྟུཨཏྠེ ཀམྨཀཏྟུཨཏྠེ ཝཱ, ཏདཱ ཧེཏུམྷི ཀརཎཝཙནཾ དཊྛབྦཾ.
རཱུཔསདྡོ ཁནྡྷ བྷཝ ནིམིཏྟ པཙྩཡ སརཱིར ཝཎྞསཎྛཱནཱདཱིསུ ཨཏྠེསུ ཝཏྟཏི. ཨཡཉྷི ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི རཱུཔཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣ’’ནྟི ཨེཏྠ རཱུཔཀྑནྡྷེ ཝཏྟཏི. ‘‘རཱུཔཱུཔཔཏྟིཡཱ མགྒཾ བྷཱཝེཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ རཱུཔབྷཝེ. ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨརཱུཔསཉྙཱི བཧིདྡྷཱརཱུཔཱནི པསྶཏཱི’’ཏི ¶ ཨེཏྠ ཀསིཎནིམིཏྟེ. ‘‘སརཱུཔཱ བྷིཀྑཝེ ཨུཔྤཛྫནྟི པཱཔཀཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ, ནོ ཨརཱུཔཱ’’ཏི ཨེཏྠ པཙྩཡེ. ‘‘ཨཱཀཱསོ པརིཝཱརིཏོ རཱུཔནྟྭེཝ སངྑཾ གཙྪཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ སརཱིརེ. ‘‘ཙཀྑུཉྩ པཊིཙྩ རཱུཔེ ཙ ཨུཔྤཛྫཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎ’’ནྟི ཨེཏྠ ཝཎྞེ. ‘‘རཱུཔཔྤམཱཎོ རཱུཔཔྤསནྣོ’’ཏི ཨེཏྠ སཎྛཱནེ. ཨིཙྩེཝཾ –
ཁནྡྷེ བྷཝེ ནིམིཏྟེ ཙ, སརཱིརེ པཙྩཡེཔི ཙ;
ཝཎྞེ སཎྛཱནཨཱདིམྷི, རཱུཔསདྡོ པཝཏྟཏི.
ཀུཔ ཀོཔེ. ཀུཔྤཏི. ཀུཔྤནྟི ཝཱཏསྶཔི ཨེརིཏསྶ. ཀོཔོ, པཀོཔོ. ཝཙཱིཔཀོཔཾ རཀྑེཡྻ.
ཏཔ སནྟཱཔེ. ཏཔྤཏི, སནྟཔྤཏི. སནྟཱཔོ.
ཏཔ པཱིཎནེ. ཏཔྤཏི. ཏཔྤནཾ.
དཔ ཧཱསེ. དཔྤཏི.
དཱིཔ དིཏྟིཡཾ. དིཔྤཏི. དཱིཔོ.
ལུཔ ཨདསྶནེ. ལུཔྤནཾ, ལོཔོ, ལུཏྟི.
ཁིཔ པེརཎེ. ཁིཔྤཏི. ཁིཔྤཾ.
ལུབྷ གིདྡྷིཡཾ. ལུབྦྷཏི. ཨཏྟནོཡེཝ ཛཎྞུཀཾ ཨོལུབྦྷ ཏིཊྛཏི. ལུབྦྷནཾ, ལོབྷོ, ལུབྦྷིཏྭཱ, ལུབྦྷིཏྭཱན, ལུབྦྷིཡ, ལུབྦྷིཡཱན, ཨོལུབྦྷིཏྭཱ, ཨོལུབྦྷིཏྭཱན, ཨོལུབྦྷིཡ, ཨོལུབྦྷིཡཱན, ལུབྦྷིཏུཾ, ཨོལུབྦྷིཏུཾ.
ཏཏྠ ལོབྷོཏི ལུབྦྷནྟི ཏེན སཏྟཱ, སཡཾ ཝཱ ལུབྦྷཏི, ལུབྦྷནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི ལོབྷོ. ཨེཏྠ པན ‘‘ལོབྷོ ལུབྦྷནཱ ¶ ལུབྦྷིཏཏྟཾ རཱགོ ཏཎྷཱ ཏསིཎཱ མུཙྪཱ ཨེཛཱ ཝནཾ ཝནཐོ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ལོབྷསྶ བཧུནཱམཱནི ཝེདིཏབྦཱནི.
ཁུབྷ སཉྩལནེ. ཁུབྦྷཏི, སཾཁུབྦྷཏི. ཁུབྦྷིཏྠནགརཾ. སངྑོབྷོ. ཀཱརིཏེ – ཁོབྷེཏི, ཁོབྷཡཏི.
སམུ ཨུཔསམེ. ཙིཏྟཾ སམྨཏི, ཨུཔསམྨཏི, ཝཱུཔསམྨཏི, སམཎོ, སནྟི, སནྟོ.
ཨེཏྠ སམཎོཏི སམྨཏི སནྟཙིཏྟོ བྷཝཏཱིཏི སམཎོ. ཀཱརིཏཝསེན པན ཀིལེསེ སམེཏི ཨུཔསམེཏཱིཏི སམཎོཏི ནིབྦཙནཾ དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡཾ སམེཏཱིཏི ཨིདཾ ཨརིཡཾ. སམཡཏཱིཏིདྷ སཏྟཱན’’ནྟི དྭེ ཀཱརིཏརཱུཔཱནི.
སམུ ཁེདེ ནིརོདྷེ ཙ. ཁེདོ. ཀིལམནཾ. ནིརོདྷོ ཨབྷཱཝགམནཾ. ཨདྡྷཱནམགྒཔྤཊིཔནྣསྶ ཀཱཡོ སམྨཏི. ཨགྒི སམྨཏི. སནྟོ.
སནྟསདྡོ ‘‘དཱིགྷཾ སནྟསྶ ཡོཛན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཀིལནྟབྷཱཝེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨཡཉྩ ཝིཏཀྐོ ཨཡཉྩ ཝིཙཱརོ སནྟཱ ཧོནྟི སམིཏཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ནིརུདྡྷབྷཱཝེ. ‘‘ཨདྷིགཏོ ཁོ མྱཱཡཾ དྷམྨོ གམྦྷཱིརོ དུདྡསོ དུརནུབོདྷོ སནྟོ པཎཱིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ སནྟཉཱཎགོཙརཏཱཡཾ. ‘‘ཨུཔསནྟསྶ སདཱ སཏཱིམཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀིལེསཝཱུཔསམེ. ‘‘སནྟོ ཧཝེ སབྦྷི པཝེདཡནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ སཱདྷཱུསུ. ‘‘པཉྩིམེ བྷིཀྑཝེ མཧཱཙོརཱ སནྟོ སཾཝིཛྫམཱནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཏྠིབྷཱཝེ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘ཀིལནྟཏྟེ ¶ ནིརུདྡྷཏྟེ, སནྟདྷཱིགོཙརཏྟནེ;
ཀིལེསཱུཔསམེ ཙེཝ, ཨཏྠིབྷཱཝེ ཙ སཱདྷུསུ;
ཨིམེསུ ཚསུ ཋཱནེསུ, སནྟསདྡོ པནཱགཏོ’’ཏི.
དམུ དམནེ. དམྨཏི. དནྟོ, དམོ, དམནཾ. ཀཱརིཏེ ‘‘ཙིཏྟཾ དམེཏི, དམཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི.
ཏཏྠ དམོཏི ཨིནྡྲིཡསཾཝརཱདཱིནཾ ཨེཏཾ ནཱམཾ. ‘‘སཙྩེན དནྟོ དམསཱ ཨུཔེཏོ. ཝེདནྟགཱུ ཝུསིཏབྲཧྨཙརིཡོ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ ‘‘དམོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ‘‘ཡདི སཙྩཱ དམཱ ཙཱགཱ, ཁནྟྱཱ བྷིཡྻོདྷ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ པཉྙཱ ‘‘དམོ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ‘‘དཱནེན དམེན སཾཡམེན སཙྩཝཛྫེནཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨུཔོསཐཀམྨཾ ‘‘དམོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘དམུཔསམེནཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཁནྟི ‘‘དམོ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཨིཙྩེཝཾ –
‘‘ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ པཉྙཱ, ཁནྟི ཙཱཔི ཨུཔོསཐོ;
ཨིམེ ཨཏྠཱ པཝུཙྩནྟི, དམསདྡེན སཱསནེ’’ཏི.
ཡཱ གཏིཔཱཔུཎེསུ. ཡཱཡཏི, ཡཱཡནྟི. པརིཡཱཡོ. ཡཱཡམཱནོ མཧཱརཱཛཱ, ཨདྡཱ སཱིདནྟརེ ནགེ. ཡཱཡནྟོ. ཡཱཡནྟམནུཡཱཡཏི. ཡཱཏཱནུཡཱཡཱི. ཡཱཡིཏུཾ, ཡཱཡིཏྭཱ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཨེཏྠ པརིཡཱཡསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ ཝུཙྩཏེ, པརིཡཱཡསདྡོ ཝཱརདེསནཱཀཱརཎེསུ སམནྟཏོ གནྟབྦཊྛཱནེ ཙ སདིསེ ཙ ཝཏྟཏི. ‘‘ཀསྶ ནུ ཁོ ཨཱནནྡ ཨཛྫ པརིཡཱཡོ བྷིཀྑུནིཡོ ཨོཝདིཏུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཧི ཝཱརེ ཝཏྟཏི. ‘‘མདྷུཔིཎྜིཀཔརིཡཱཡོཏིནཾ དྷཱརེཧཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ དེསནཱཡཾ. ‘‘ཨིམིནཱཔི ཁོ ཏེ རཱཛཉྙ པརིཡཱཡེན ཨེཝཾ ཧོཏཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ ཀཱརཎེ. ‘‘པརིཡཱཡཔཐོ’’ཏིཨཱདཱིསུ སམནྟཏོ གནྟབྦཊྛཱནེ. ‘‘ཀོཔསདྡོ ཁོབྷཔརིཡཱཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ སདིསེ ཝཏྟཏི. ཨིཙྩེཝཾ –
པརིཡཱཡརཝོ ཝཱར-དེསནཱཀཱརཎེསུ ཙ;
སམནྟཏོཝ གནྟབྦ-ཊྛཱནེ ཙ སདིསེ སིཡཱ.
རི ཝསནེ. རིཡཏི.
ཝིལཱི ཝིལཱིནབྷཱཝེ. སཔྤི ཝིལཱིཡཏི. ཀཱརིཏེ ཝིལཱཔཡཏི.
ཝཱ གཏིགནྡྷནེསུ. ཝཱཡཏི. ཝཱཡོ, ཝཱཏོ.
སིཝུ ཏནྟསནྟཱནེ. སིབྦཏི, སཾསིབྦཏི. སིབྦཾ, སིབྦནྟོ. ཀཱརིཏེ – སིབྦེཏི, སིབྦཡཏི, སིབྦཱཔེཏི, སིབྦཱཔཡཏི.
སིཝུ གཏིསོསནེསུ. སིབྦཏི.
དྷིཝུ ཁིཝུ ནིདསྶནེ. དྷིབྦཏི. ཁིབྦཏི.
སཱ ཏནུཀརཎེ. སིཡཏི, སིཡནྟི.
སཱ ཨནྟཀམྨནི. སིཡཏི ཨནཝསེསཏོ མཱནཾ སིཡཏི སམུཙྪིནྡཏཱིཏི ཨགྒམགྒོ མཱནསནྟི ཧི ཝུཏྟཾ.
སཱ ཨསྶཱདནེ. རསཾ སཱཡཏི. སཱཡིཏཾ, སཱཡནཾ.
སི པཱཎིཔྤསཝེ. སཱུཡཏི, པསཱུཡཏི. པསཱུཏཱ གཱཝཱི.
ཀུསུ ཧརཎདིཏྟཱིསུ. ཀུསཡཏི.
སིལིས ཨཱལིངྒནེ. སིལིསྶཏི. སིལེསོ.
ཀིལིས ཨུཔཏཱཔེ. ཀིལིསྶཏི, སཾཀིལིསྶཏི. ཀིལེསོ, སཾཀིལེསོ. ཨིཀཱརལོཔེ ཀླིསྶཏི ཀླེསོ ¶ ཨིཙྩཱདཱིནི. ཨཔིཙ མལཱིནཏཱཔི ཀིལིསསདྡེན ཝུཙྩཏི, ཀིལིཊྛཝཏྠཾ པརིདཧཏི. ‘‘ཙིཏྟེན སཾཀིལིཊྛེན, སཾཀིལིསྶནྟི མཱཎཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ དྷཱཏཱུནཾ ཨནེཀཏྠཏཱཡ.
མས ཨཔྤཱིབྷཱཝེ ཁམཱཡཉྩ. མསྶཏི.
ལཱིས ཨཔྤཱིབྷཱཝེ. ལིསྶཏི. ལེསོ. ‘‘ལིས ལེསནེ’’ཏིཔི པཋནྟི ཨཱཙརིཡཱ.
ཏས པིཔཱསཱཡཾ. ཏསྶཏི, པརིཏསྶཏི. པརིཏསྶནཱ, ཏསིཎཱ, ཏསིཏོ.
དུས དོསནེ. དུསྶཏི. དོསོ, དོསནཾ, དོསིཏོ.
དུས ཨཔྤཱིཏིཡཾ. དུསྶཏི, པདུསྶཏི. དོསོ, པདོསོ, དུཊྛོ, པདུཊྛོ, དཱུསཀོ, དཱུསིཏོ, དཱུསནཱ.
ཨསུ ཁེཔེ. ཁེཔོ ཁིཔནཾ. ཨསྶཏི. ནིརསྶཏིཨཱདིཡཏི ཙ དྷམྨཾ. ཨིསྶཱསོ.
ཨེཏྠ ཙ ནིརསྶཏཱིཏི ཚཌྜེཏི སཏྠཱརཾ ཏཐཱ དྷམྨཀྑཱནཱདཱིནི. ཨིསྶཱསོཏི ཨུསུཾ ཨསྶཏི ཁིཔཏཱིཏི ཨིསྶཱསོ, དྷནུགྒཧོ.
ཡསུ པཡཏནེ. ཡསྶཏི. ནིཡསཀམྨཾ.
ཨེཏྠ ཙ ཡེན ཝིནཡཀམྨེན ‘‘ནིསྶཱཡ ཏེ ཝཏྠབྦ’’ནྟི ནིཡསྶིཡཏི བྷཛཱཔིཡཏཱིཏི ནིཡསོ བཱལཾ, ཏཾ ནིཡསཀམྨཾ ནཱམ. ‘‘ཀརོཧི མེ ཡཀྑ ནིཡསཀམྨ’’ནྟི ཨེཏྠ པན ནིགྒཧཀམྨཾ ནིཡསཀམྨཾ ནཱམ.
བྷསྶ བྷསྶནེ. བྷསྶཏི. བྷསྶཾ, བྷསྶཀཱརཀོ.
ཝས སདྡེ. སཀུཎོ ཝསྶཏི. ཨདྷམོ མིགཛཱཏཱནཾ, སིངྒཱལོ ཏཱཏ ཝསྶཏི. མཎྜཱུཀོ ཝསྶཏི.
ནས ¶ ཨདསྶནེ. ནསྶནདྷམྨཾ ནསྶཏི. པནསྶཏི. ཝིནསྶཏི. ནསྶ ཝསལི, ཙར པིརེ ཝིནསྶ. ནཊྛོ, ཝིནཊྛོ. ཀཱརིཏེ – ནཱསེཏི, ནཱསཡཏི.
སུས སོསནེ. པཎྞཾ སུསྶཏི. ཀཱརིཏེ – ཝཱཏོ པཎྞཾ སོསེཏི, སོསཡཏི. ཀམྨེ – ཝཱཏེན པཎྞཾ སོསིཡཏི. བྷཱཝེ ཀྲིཡཱཔདམཔྤསིདྡྷཾ. སོསོ, སུཀྑཾ ཀཊྛཾ. སུསྶཾ, སུསྶནྟོ. སུསྶམཱནོ དཧདོ.
ཏུས ཏུཊྛིཡཾ. ཏུསྶཏི, སནྟུསྶཏི. སནྟུཊྛི, སནྟོསོ, ཏོསནཾ, ཏུཊྛབྦཾ, ཏུསྶིཏབྦཾ, ཏུསིཏཱ. ཀཱརིཏེ ‘‘ཏོསེཏི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི.
ཧཱ པརིཧཱནིཡཾ. ཧཱཡཏི, པརིཧཱཡཏི. ཧཱཡནྟི ཏཏྠ ཝལ༹ཝཱ. བྷཱཝེ ‘‘བྷཡཾ ཝཱ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ཝཱ ལོམཧཾསོ ཝཱ, སོ པཧཱིཡིསྶཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘རཱགོ པཧཱིཡཏཱི’’ཏི ཙ རཱུཔཾ. ཀམྨེ ཀྲིཡཱཔདམཔྤསིདྡྷཾ. ‘‘རཱགོ པཧཱིཡཏཱི’’ཏི ཨིདཾ པན ‘‘ཧཱ ཙཱགེ’’ཏི ཝུཏྟསྶ བྷཱུཝཱདིགཎིཀདྷཱཏུསྶ རཱུཔཾ ‘‘རཱགཾ པཛཧཏཱི’’ཏི ཀཏྟུཔདསྶ དསྶནཏོ.
ནཧ བནྡྷནེ. ནཡ྄ཧཏི. ཨུཔནཡ྄ཧཏི. སནྣཡ྄ཧཏི. སནྣཱཧོ. སནྣདྡྷོ.
མུཧ ཝེཙིཏྟེ. མུཡ྄ཧཏི, སམྨུཡ྄ཧཏི, པམུཡ྄ཧཏི. མོཧོ, པམོཧོ. མཱུལ༹ྷོ. མོམཱུཧོ པུརིསོ. མོམཱུཧཾ ཙིཏྟཾ. ཀཱརིཏེ – མོཧེཏི. པམོཧཀོ. ཨེཏྠ ཙ མོམཱུཧོཏི ཨཝིསདཏཱཡ མོམཱུཧོ, མཧཱམཱུལ༹ྷོཏི ཨཏྠོ.
སཧ སུཧ སཏྟིཡཾ. སཡ྄ཧཏི. སུཡ྄ཧཏི.
ནྷཱ ¶ སོཙེཡྻེ. ནྷཱཡཏི, ཨཔྤཀྑརཱནཾ བཧུབྷཱཝེ ནཧཱཡཏི. ནཧཱཡིཏྭཱ, ནྷཱཡིཏྭཱ. ནཧཱནཾ, ནྷཱནཾ. སཱིསཾ ནྷཱཏོ. ཨེཏྠ ཙ སཱིསཾ ནྷཱཏོཏི སཱིསཾ དྷོཝིཏྭཱ ནྷཱཏོཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ པོརཱཎེཧི ཨནུམཏཏྟཱ.
སིནིཧ པཱིཏིཡཾ. སིནིཡ྄ཧཏི. སིནེཧཀོ, སིནེཧིཏོ, སིནིདྡྷོ. པུཏྟེ སིནེཧོ ཨཛཱཡཐ. ཨིཀཱརལོཔེན སྣེཧོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ནིསྣེཧམབྷིཀངྑཱམཱི’’ཏི པཱལི༹ དིསྶཏི.
ཝིརིལ༹ ལཛྫཱཡཾ ཙོདནེ ཙ. ཝིརིལི༹ཏོ. ལཛྫཱཝསེན ཨཏྠོ པསིདྡྷོ, ན ཙོདནཱཝསེན. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཝིརིལི༹ཏོཏི ལཛྫིཏོ’’ཏི ཨཏྠསཾཝཎྞཀཱ གརཱུ ཝདནྟི ‘‘ལཛྫནཱཀཱརཔྤཏྟོ’’ཏི ཙ.
དིཝཱདཱི ཨེཏྟཀཱ དིཊྛཱ, དྷཱཏཝོ མེ ཡཐཱབལཾ;
སུཏྟེསྭཉྙེཔི པེཀྑིཏྭཱ, གཎྷཝ྄ཧོ ཨཏྠཡུཏྟིཏོཏི.
དིཝཱདིགཎོཡཾ.
སྭཱདིགཎིཀ
སུ སཝནེ. ‘‘སུཎོཏི, སུཎཱཏི. སུཎིཾསུ. པཊིསྶུཎི, པཊིསྶུཎིཾསུ. ཨསྶོསི, ཨསྶོསུཾ. པཙྩསྶོསི, པཙྩསྶོསུཾ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི, ‘‘སུཎིསྶཏི, སོསྶཏི’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཙ བྷཝནྟི. ཨབྦྷཱསཝིསཡེ ‘‘སུསྶཱུསཏི, སུསྶཱུསཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི. ཨནབྦྷཱསཝིསཡེ – སཱཝཀོ, སོཏོ, སུཎཾ, སུཎནྟོ, སུཎམཱནོ, སུཡྻམཱནོ, སཝནཾ, སུཏཾ. ཨསུཡིཏྠཱཏི ཝཱ སུཏཾ. སུཏཝཱ, སོཏཾ, སོཎོ, སུཎིཏུཾ, སོཏུཾ. སུཎིཏྭཱ, སུཎིཡ, སུཎིཡཱན, སུཏྭཱ, སུཏྭཱན. ཀཱརིཏེ – སཱཝེཏི, སཱཝཡཏི. ཀམྨེ – སདྡོ སུཡྻཏི, སཱུཡཏི ཙ. བྷཱཝེ པདརཱུཔམཔྤསིདྡྷཾ.
ཏཏྠ ¶ སཱཝཀོཏི ཨནྟེཝཱསིཀོ, སོ དུཝིདྷོ ཨཱགཏཔྥལོ ཨནཱགཏཔྥལོ ཙ, ཏཏྠ ཨཱགཏཔྥལོ སཝནནྟེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏོཏི ‘‘སཱཝཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨིཏརོ གརཱུནཾ ཨོཝཱདཾ སུཎཱཏཱིཏི ‘‘སཱཝཀོ’’ཏི. སཱཝཀོ, ཨནྟེཝཱསིཀོ, སིསྶོཏི པརིཡཱཡཱ.
ཨེཏྠ སུཏསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཾ ཝདཱམ སདྡྷིཾ སོཏསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེན. སུཏསདྡོ སཨུཔསགྒོ ཨནུཔསགྒོ ཙ ཨནུཔཔདེན, སུཏསདྡོ ཙ –
གམནེ ཝིསྶུཏེ ཏིནྟེ, ནིཡོགོ’པཙིཏེཔི ཙ;
སདྡེ ཙ སོཏདྭཱརཱནུ-སཱརཉཱཏེསུ དིསྶཏི.
ཏཐཱ ཧི ‘‘སེནཱཡ པསུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ གཙྪནྟོཏི ཨཏྠོ. ‘‘སུཏདྷམྨསྶ པསྶཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིསྶུཏདྷམྨསྶཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཝསྶུཏཱ ཨཝསྶུཏསྶ པུརིསཔུགྒལསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཏིནྟསྶཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཡེ ཛྷཱནཔྤསུཏཱ དྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨནུཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏུམྷེཧི པུཉྙཾ པསུཏཾ ཨནཔྤཀ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨུཔཙིཏནྟི ཨཏྠོ. ‘‘དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏཾ ཝིཉྙཱཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ སདྡོཏི ཨཏྠོ. ‘‘བཧུསྶུཏོ ཧོཏི སུཏདྷརོ སུཏསནྣིཙཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཏདྷམྨདྷརོཏི ཨཏྠོ.
སོཏསདྡོཔི ཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཏཐཱ ཧེས –
མཾསཝིཉྙཱཎཉཱཎེསུ, ཏཎྷཱདཱིསུ ཙ དིསྶཏི;
དྷཱརཱཡཾ ཨརིཡམགྒེ, ཙིཏྟསནྟཏིཡམྤི ཙ.
‘‘སོཏཱཡཏནཾ ¶ , སོཏདྷཱཏུ, སོཏིནྡྲིཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ སོཏསདྡོ མཾསསོཏེ དིསྶཏི, ‘‘སོཏེན སདྡཾ སུཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སོཏཝིཉྙཱཎེ. ‘‘དིབྦཱཡ སོཏདྷཱཏུཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཉཱཎསོཏེ. ‘‘ཡཱནི སོཏཱནི ལོཀསྨིནྟི, ཡཱནི ཨེཏཱནི སོཏཱནི མཡཱ ཀིཏྟིཏཱནི པཀིཏྟིཏཱནི ཨཱཙིཀྑིཏཱནི དེསིཏཱནི པཉྙཔིཏཱནི པཊྛཔིཏཱནི ཝིཝརིཏཱནི ཝིབྷཏྟཱནི ཨུཏྟཱནཱིཀཏཱནི པཀཱསིཏཱནི. སེཡྻཐིདཾ? ཏཎྷཱསོཏོ དིཊྛིསོཏོ ཀིལེསསོཏོ དུཙྩརིཏསོཏོ ཨཝིཛྫཱསོཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཉྩསུ དྷམྨེསུ. ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱ མཧནྟཾ དཱརུཀྑནྡྷཾ གངྒཱཡ ནདིཡཱ སོཏེན ཝུཡ྄ཧམཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨུདཀདྷཱརཱཡཾ. ‘‘ཨརིཡསྶེཏཾ ཨཱཝུསོ ཨཊྛངྒིཀསྶ མགྒསྶ ཨདྷིཝཙནཾ, ཡདིདཾ སོཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨརིཡམགྒེ. ‘‘པུརིསསྶ ཙ ཝིཉྙཱཎསོཏཾ པཛཱནཱཏི ཨུབྷཡཏོ ཨབྦོཙྪིནྣཾ ཨིདྷལོཀེ པཏིཊྛིཏཉྩ པརལོཀེ པཏིཊྛིཏཉྩཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཙིཏྟསནྟཏིཡནྟི.
སོཎོཏི སུནཁོ. སོ ཧི སཱམིཀསྶ ཝཙནཾ སུཎཱཏཱིཏི སོཎོཏི ཝུཙྩཏི.
ཨིམཱནི ཏདབྷིདྷཱནཱནི –
སུནཁོ སཱརམེཡྻོ ཙ, སུཎོ སཱུནོ ཙ ཀུཀྐུརོ;
སོཎོ སྭཱནོ སུཝཱནོ ཙ, སཱལུ༹རོ མིགདཾསནོ.
སཱ སུནིདྷཱཏི’མེ སདྡཱ, པུམཱནེསུ པཝཏྟརེ;
སུནཁཱི ཀུཀྐུརཱི སཱི’ཏི, ཨིམེ ཨིཏྠཱིསུ ཝཏྟརེ.
སུནཁཱ སཱརམེཡྻཱཏི, ཨཱདི བཧུཝཙོ པན;
པཝཏྟཏི པུམིཏྠཱིསུ, ཨཉྙཏྲཱཔི ཨཡཾ ནཡོ;
ཀུཀྐུརོཏི ¶ ཨཡཾ ཏཏྠ, བཱལཀཱལེ རཝེན ཝེ;
མཧལླཀེཔི སུནཁེ, རཱུལ༹ྷིཡཱ སམྤཝཏྟཏི.
ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ཀུཀྐུརཛཱཏཀེ ‘‘ཡེ ཀུཀྐུརཱ རཱཛཀུལམྷི ཝཌྜྷཱ, ཀོལེཡྻཀཱ ཝཎྞབལཱུཔཔནྣཱ’’ཏིཨིམསྨིཾཔདེསེ ཨེཝམཏྠཾ ཝཎྞཡིཾསུ ‘‘ཡེ ཀུཀྐུརཱཏི ཡེ སུནཁཱ. ཡཐཱ ཧི ཏརུཎོཔི པསྶཱཝོ པཱུཏིམུཏྟནྟི ཏདཧུཛཱཏོཔི སིངྒཱལོ ‘‘ཛརསིངྒཱལོ’ཏི, ཀོམལཱཔི གལཱ༹ཙཱིལཏཱ ‘པཱུཏིལཏཱ’ཏི, སུཝཎྞཝཎྞོཔི ཀཱཡོ ‘པཱུཏིཀཱཡོ’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝམེཝ ཝསྶསཏིཀོཔི སུནཁོ ‘ཀུཀྐུརོ’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ མཧལླཀཱ ཀཱཡཱུཔཔནྣཱཔི ཏེ ‘ཀུཀྐུརཱ’ཏྭེཝ ཝུཏྟཱ’’ཏི.
ཀི ཧིཾསཱཡཾ. ཀིཎོཏི, ཀིཎཱཏི, ཀིཎནྟི.
སཀ སཱམཏྠིཡེ. སམཏྠབྷཱཝོ སཱམཏྠིཡཾ, ཡཐཱ དཀྑིཡཾ. སཀྐུཎཱཏི, སཀྐུཎནྟི. ཨསཀྑི. སཀྑིསྶཏི. སཀྐོ. སཀྐཱི.
ཨེཏྠ སཀྐོཏི དེཝརཱཛཱ. སོ ཧི པརཧིཏཾ སཀཧིཏཉྩ ཀཱཏུཾ སཀྐུཎཱཏཱིཏི སཀྐོ. ཨཔིཙ སཀྱཀུལཛཱཏོ ཡོ ཀོཙིཔི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨཐ ཁོ མཧཱནཱམོ སཀྐོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘བྷགཝནྟཉྩ པིངྒིཡོ མཾ སཀྐ སམུདྡྷརཱཧཱིཏི ཨཱལཔི. སཀྱཱ ཝཏ བྷོ ཀུམཱརཱ པརམསཀྱཱ ཝཏ བྷོ ཀུམཱརཱ’’ཏི ཝཙནམུཔཱདཱཡ སབྦེཔི སཀྱཀུལེ ཛཱཏཱ ‘‘སཀྱཱ’’ཏི ཙ ‘‘སཱཀིཡཱ’’ཏི ཙ ‘‘སཀྐཱ’’ཏི ཙ ཝུཙྩནྟི. ཨེཏྠ སྭཱདིཏྟེཔི ཨནེཀསྶརདྷཱཏུཏོ ཨེཀོཝ ཨུཎཱཔཙྩཡོ ཧོཏི, ན ཎུ ཎཱཔཙྩཡཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཁཱི ¶ ཁཡེ. ཁཱིཎོཏི. ཁཱིཎཱཏི. ཁཱིཎཱ ཛཱཏི. ཁཱིཎོ. ཨཡོགཱ བྷཱུརིསངྑཡོ.
གེ སདྡེ. གིཎོཏི, གིཎཱཏི.
ཙི ཙཡེ. ཎཀཱརསྶ ནཀཱརཏྟཾ. པཱཀཱརཾ ཙིནོཏི. ཙིཏཾ ཀུསལཾ. ཙེཏོ པུགྒལོ.
རུ ཨུཔཏཱཔེ. རུཎོཏི, རུཎཱཏི.
རཱདྷ སཱདྷ སཾསིདྡྷིཡཾ. རཱདྷུཎཱཏི. སཱདྷུཎཱཏི. རཱདྷནཾ. ཨཱརཱདྷནཾ. སཱདྷནཾ.
པཱི པཱིཏིཡཾ. པཱིཎོཏི, པཱིཎཱཏི. པཱིཏི, པིཡོ.
ཨཔ པཱཔུཎེ སམྦྷུ ཙ. པཱཔུཎོཏི, པཱཔུཎཱཏི. པཏྟོ. སབྦཉྙུཏཾ སཏྠཱ པཏྟོ. སམྤཏྟོ ཡམསཱདྷནཾ. སམྦྷུཎཱཏི, ན ཀིཉྩི ཨཏྠཾ ཨབྷིསམྦྷུཎཱཏི. སམྦྷུཎནྟོ, ཨབྷིསམྦྷུཎམཱནོ.
ཏཏྠ པཏྟོཏི པསདྡོ ཨུཔསགྒོ ‘‘པཔྤོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ པསདྡོ ཝིཡ. ཏཐཱ ཧི ‘‘པཏྟོ’’ཏི ཨེཏྠ པཱཔུཎཱིཏི ཨཏྠེ པཔུབྦསྶ ཨཔདྷཱཏུསྶ པཀཱརེ ལུཏྟེ ཏཔཙྩཡསྶ དྭིབྷཱཝོ བྷཝཏི. ཏཏྠ ན ཨབྷིསམྦྷུཎཱཏཱིཏི ན སམྤཱཔུཎཱཏི, ན སཱདྷེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཁིཔ ཁེཔེ. ཁིཔུཎཱཏི. ཁིཔྤཾ. ཁིཔྤནྟི མཙྪཔཉྫརོ.
ཨཱཔ བྱཱཔནེ. ཨཱཔུཎཱཏི. ཨཱཔོ.
མི པཀྑེཔནེ. མིནོཏི. མིཏྟོ.
ཨེཏྠ ཙ སབྦགུཡ྄ཧེསུ ནིམིཡཏི པཀྑིཔིཡཏཱིཏི མིཏྟོ. ‘‘མིཏྟོ ཧཝེ སཏྟཔདེན ཧོཏཱི’’ཏི ཝཙནཾ པན ཝོཧཱརཝསེན ཝུཏྟཾ, ན ཨཏྠཝསེན. ཝུཙྩེཡྻ ཙེ, ཡོ ཀོཙི ཨཝིསྶཱསིཀོ ¶ ཨཏྟནོ པཊིཝིརུདྡྷོཔི ཙ མིཏྟོ ནཱམ བྷཝེཡྻ, ན ཙེཝཾ དཊྛབྦཾ. ཨེཝཉྩ པན དཊྛབྦཾ ‘‘སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརམཏྟེནཔི སཧ གཙྪནྟོ སཧ གཙྪནྟསྶ པིཡཝཱཙཱནིཙྪཱརཎེན ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱལཱཔསལླཱཔཀརཎམཏྟེན མིཏྟོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཝཏྟབྦཾ. ཀིཾཀཱརཎཱ? དལ༹ྷཝིསྶཱསོ མིཏྟོ ནཱམ ན བྷཝེཡྻཱཏི མིཏྟསྶ གུཎཔསཾསཱཝསེན ཨེཝཾ ཝུཏྟ’’ནྟི.
ཝུ སཾཝརཎེ. ཝུཎོཏི, ཝུཎཱཏི, སཾཝུཎོཏི, སཾཝུཎཱཏི. པཎྜིཏོ སཱིལསཾཝུཏོ.
སུ ཨབྷིསཝེ. ཨབྷིསཝོ ནཱམ པཱིལ༹ནཾ མནྠནཾ སནྡྷཱནཾ སིནྷཱནཾ ཝཱ. སུཎོཏི, སུཎཱཏི.
སི བནྡྷནེ. སིནོཏི.
སི ནིསཱནེ. སིཎོཏི, སིཎཱཏི. ནིསིཏསཏྠཾ.
ན ཧི ནཱུནཱཡཾ སཱ ཁུཛྫཱ, ལབྷཏི ཛིཝ྄ཧཱཡ ཚེདནཾ;
སུནིསིཏེན སཏྠེན, ཨེཝཾ དུབྦྷཱསིཏཾ བྷཎཾ;
ཨེཏྠ བྷཎནྟི བྷཎནྟཱི.
ཝུས པཱགབྦིཡེ. པཱགབྦིཡཾ ནཱམ ཀཱཡཝཱཙཱམནེཧི པགབྦབྷཱཝོ. ཝུསུཎཱཏི.
ཨསུ བྱཱཔནེ. ཨསུཎཱཏི. ཨསྶུ.
ཧི གཏིབུདྡྷཱིསུ ཨུཔཏཱཔེ ཙ. ཧིནོཏི.
ཨེཏྠ པན ཨསམཱནནྟཏྟེཔི སམཱནཏྠཱནཾ སམོདྷཱནཾ ཝུཙྩཏི.
ཏིཀ ཏིག སགྷ དིཀྑ ཀིཝི ཙིརི ཛིརི དཱས དུ ཧིཾསཱཡཾ. ཏིཀུཎཱཏི. ཏིགུཎཱཏི. སགྷུཎཱཏི. དིཀྑུཎཱཏི. ཀིཝུཎཱཏི ¶ . ཙིརུཎཱཏི. ཛིརུཎཱཏི. དཱསུཎཱཏི. དུཎོཏི, དུཎཱཏཱིཏི རཱུཔཱནི ཧིཾསཱཝཱཙཀཱནི བྷཝནྟི.
སུཝཱདཱི ཨེཏྟཀཱ དིཊྛཱ, དྷཱཏཝོ མེ ཡཐཱབལཾ;
སུཏྟེསྭཉྙེཔི པེཀྑིཏྭཱ, གཎཝ྄ཧོ ཨཏྠཡུཏྟིཏོ.
སྭཱདིགཎོཡཾ.
ཀིཡཱདིགཎིཀ
ཀཱི དབྦཝིནིམཡེ. དབྦཝིནིམཡོ ཀཡཝིཀྐཡཝསེན བྷཎྜསྶ པརིཝཏྟནཾ. ཀིཎཱཏི, ཀིཎནྟི. ཝིཀྐིཎཱཏི, ཝིཀྐིཎནྟི. ཀེཏུཾ, ཀིཎིཏུཾ. ཝིཀྐེཏུཾ, ཝིཀྐིཎིཏུཾ. ཀིཎིཏྭཱ, ཝིཀྐིཎིཏྭཱ. ཀཱིཏཾ བྷཎྜཾ. ཀཡོ, ཝིཀྐཡོ. ཝིཀྐིཎེཡྻ ཧནེཡྻ ཝཱ.
ཁི གཏིཡཾ. ཁིཎཱཏི. ཨཏིཁིཎོ སརོ. ཁཾ, ཁཱནི. ནཀཱརསྶ ཎཀཱརཏྟཾ.
ཏཏྠ ཁིཎཱཏཱིཏི གཙྪཏི. ཨཏིཁིནོཏི ཨཏིགཏོ. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘སེནྟི ཙཱཔཱཏིཁིཎཱཝ, པུརཱཎཱནི ཨནུཏྠུན’’ནྟི. ཏཏྠ ཙཱཔཱཏིཁིཎཱ’ཏི ཙཱཔཏོ ཨཏིཁིཎཱ ཨཏིགཏཱ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཙཱཔཱཏིཁིཎཱཏི ཙཱཔཏོ ཨཏིཁིཎཱ ཙཱཔཱ ཝིནིམུཏྟཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི པདཏྠཝིཝརཎཾ ཀཏཾ, ཏམྤི གཏཏྠཉྙེཝ སནྡྷཱཡ ཨདྷིཔྤཱཡཏྠཝསེན ཀཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཏཏྲ ཁནྟི སགྒོ. སོ ཧི ཀཏཔུཉྙེཧི གནྟབྦཏྟཱ ‘‘ཁ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཁཱནཱིཏི སགྒཱ.
ཙི ཙཡེ. པུཉྙཾ ཙིནཱཏི. པཱཀཱརཾ ཙིནཱཏི. པཱརམིཡོ ཝིཙིནཱཏི, ཝིཙིནཏི ཙ. པུཔྥཾ ཨོཙིནཱཏི, ཨོཙིནཏི ཝཱ. པཙིནཱཏི. པཙིནིཏྭཱ. ཙིཏཾ ཀུསལཾ. ཙཡོ སཉྩཡོ. ཙིཏོ པཱཀཱརོ. ཙིནཱཏཱིཏི ཙེཏོ, ཨིཊྛཀཝཌྜྷཀཱི. ཡོ སཏྟོ པུཉྙསཉྩཡོ ¶ . ‘‘སཉྩཡོ རཱསི སམཱུཧོ པིཎྜོ གཎོ སངྒྷོ ཀདམྦོ ཝགྒོ ཀརོ གྷཊཱ’’ཨིཙྩེཝམཱདཡོ པརིཡཱཡཱ.
ཛི ཛཡེ. ཛིནཱཏི, ཝིཛིནཱཏི, ཛིནིཡཏི. ཛེཏཱ, ཛིནོ. ཛིཏོ མཱརོ. མཱརཾ ཛིཏོ. ཛིཏཝཱ, ཛིཏཱཝཱི, ཛིཏབྦོ, ཛེཡྻོ, ཛཡནཾ, ཛིཏཾ, ཝིཛིཏཾ, ཛཡོ, པརཱཛཡནཾ, པརཱཛཡོ. ཡསྶ ཛིཏཾ ནཱཝཛཱིཡཏི. ཛིཏམསྶ ནོཡཱཏི ཀོཙི ལོཀེ. ཛཡོ ཧི བུདྡྷསྶ སིརཱིམཏོ ཨཡཾ, མཱརསྶ ཙ པཱཔིམཏོ པརཱཛཡོ.
ཏཏྠ ཛེཏཱཏི ཛིནཱཏཱིཏི ཛེཏཱ, ཡོ ཀོཙི པུགྒལོ. ཨཛིནཱིཏི ཛིནོ, སབྦཉྙཱུ དྷམྨརཱཛཱ. ཀིཾ སོ ཨཛིནི? པཱཔཀེ ཨཀུསལེ དྷམྨེ མཱརཱདིཨརཡོ ཙ. ཨིཏི པཱཔཀེ ཨཀུསལེ དྷམྨེ མཱརཱདཡོ ཙ ཨརཡོ ཨཛིནཱིཏི ཛིནོ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –
‘‘མཱདིསཱ ཝེ ཛིནཱ ཧོནྟི, ཡེ པཏྟཱ ཨཱསཝཀྑཡཾ;
ཛིཏཱ མེ པཱཔཀཱ དྷམྨཱ, ཏསྨཱཧཾ ཨུཔཀ ཛིནོ’’ཏི,
‘‘ཏཐཱགཏོ བྷིཀྑཝེ ཨབྷིབྷཱུ ཨནབྷིབྷཱུཏོ’’ཏི ཙ.
ཛིནསདྡོ ཧི ཀེཝལོ སབྦཉྙུམྷི པཝཏྟཏི, སོཔཔདོ པན པཙྩེཀབུདྡྷཱདཱིསུ ཏམྷི ཙ ཡཐཱརཧཾ པཝཏྟཏི. ‘‘པཙྩེཀཛིནོ, ཨོདྷིཛིནོ, ཨནོདྷིཛིནོ, ཝིཔཱཀཛིནོ, ཨཝིཔཱཀཛིནོ’’ཏི ཨིམཱནེཏྠ ནིདསྶནཔདཱནི.
ཛི ཛཱནིཡཾ. ཛིནཱཏི, ན ཛིནཱཏི ན ཛཱཔཡེ, ཛིནོ རཐསྶཾ མཎིཀུཎྜལེ ཙ, པུཏྟེ ཙ དཱརེ ཙ ཏཐེཝ ཛིནོ. ཛིནོ དྷནཉྩ དཱསེ ཙ.
ཉཱ ¶ ཨཝབོདྷནེ. ཛཱནཱཏི, ཉཱཡཏི, ནཱཡཏི. ཨནིམིཏྟཱ ན ནཱཡརེ. ཛཉྙཱ སོ ཡདི ཧཱཔཡེ. མཱ མཾ ཛཉྙཱུཏི ཨིཙྪཏི. ‘‘ཨིམེ ཨམྷཱཀ’’ནྟི ཉཱཏབྦཊྛེན ཉཱཏི, ཉཱཏཀོ. ཉཱཏིམིཏྟཱ སུཧཛྫཱ ཙ. ཉཱཏཀོ ནོ ནིསིནྣོཏི. ཉཱཏབྦཾ ཉེཡྻཾ, སངྑཱརཝིཀཱརལཀྑཎནིབྦཱནཔཉྙཏྟིདྷམྨཱ. ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཉེཡྻསདྡོ ཨེཀནྟེན ནཔུཾསཀོ, ཝཱཙྩལིངྒཏྟེ སབྦལིངྒིཀོ, ཡཐཱ? ཉེཡྻོ ཕསྶོ. ཉེཡྻཱ ཝེདནཱ. ཉེཡྻཾ ཙིཏྟཾ. ཉེཡྻོ པུརིསོ, ཉེཡྻཱ ཨིཏྠཱི, ཉེཡྻཾ དྷནནྟི ཙ.
ཐུ ཨབྷིཏྠཝེ. ཐུནཱཏི. ཨབྷིཏྠུནཱཏི. ཐུཏི, ཨབྷིཏྠུཏི. ཐཝནཱ, ཨབྷིཏྠཝནཱ, ཐུཏོ, ཨབྷིཏྠུཏོ.
ཐུ ནིཏྠུནནེ. ཐུནཱཏི.
ཨུཊྛེཧི རེཝཏེ སུཔཱཔདྷམྨེ,
ཨཔཱརུཏདྭཱརེ ཨདཱནསཱིལེ;
ནེསྶཱམ ཏཾ ཡཏྠ ཐུནནྟི དུགྒཏཱ,
སམཔྤིཏཱ ནེརཡིཀཱ དུཀྑེན;
པུརཱཎཱནི ཨནུཏྠུན’’ནྟི ཙ པཡོགོ.
དུ ཧིཾསཱཡཾ. དུནཱཏི. མིཏྟདྡུ. དུམོ.
ཨེཏྠ མིཏྟདྡཱུཏི མིཏྟཾ དུནཱཏི ཧིཾསཏི དུབྦྷཏཱིཏི མིཏྟདྡུ. ཨཏྲ ‘‘ཝེདཱ ན ཏཱཎཱཡ བྷཝནྟི ཏསྶ, མིཏྟདྡུནོ བྷཱུནཧུནོ ནརསྶཱ’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. དུམོཏི དུནིཡཏི གེཧསམྦྷཱརཱདིཨཏྠཱཡ ཧིཾསིཡཏི ཚིནྡིཡཏི, པཎྞཔུཔྥཱདིཨཏྠིཀེཧི ཝཱ པཎྞཔུཔྥཱདིཧརཎེན པཱིལི༹ཡཏཱིཏི དུམོ.
དྷཱུ ཀམྤནེ. དྷུནཱཏི. དྷཱུམོ, དྷོནཱ, དྷོནོ, དྷུཏོ. དྷུནནྟོ ཝཱཀཙཱིརཱནི, གཙྪཱམི ཨམྦརེ ཏདཱ.
ཏཏྠ ¶ དྷཱུམོཏི དྷུནཱཏི ཀམྤཏཱིཏི དྷཱུམོ. དྷཱུམསདྡོ ཀོདྷེ ཏཎྷཱཡ ཝིཏཀྐེ པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ དྷམྨདེསནཱཡཾ པཀཏིདྷཱུམེཏི ཨིམེསུ ཨཏྠེསུ ཝཏྟཏི. ‘‘ཀོདྷོ དྷཱུམོ བྷསྨཱནི མོསཝཛྫ’’ནྟི ཨེཏྠ ཧི ཀོདྷེ ཝཏྟཏི. ‘‘ཨིཙྪཱ དྷཱུམཱཡིཏོ སདཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཏཎྷཱཡཾ. ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཉྙཏརོ བྷིཀྑུ བྷགཝཏོ ཨཝིདཱུརེ དྷཱུམཱཡནྟོ ནིསིནྣོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཏཀྐེ.
‘‘པངྐོ ཙ ཀཱམཱ པལིཔོ ཙ ཀཱམཱ,
བྷཡཉྩ མེཏཾ ཏིམུལཾ པཝུཏྟཾ;
རཛོ ཙ དྷཱུམོ ཙ མཡཱ པཀཱསིཏོ,
ཧིཏྭཱ ཏུཝཾ པབྦཛ བྲཧྨདཏྟཱ’’ཏི
ཨེཏྠ པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ. ‘‘དྷཱུམཾ ཀཏྟཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ དྷམྨདེསནཱཡཾ. ‘‘དྷཛོ རཐསྶ པཉྙཱནོ, དྷཱུམོ པཉྙཱནམགྒིནོ’’ཏི ཨེཏྠ པཀཏིདྷཱུམེ. ཨིཙྩེཝཾ –
ཀོདྷཏཎྷཱཝིཏཀྐེསུ, པཉྩཀཱམགུཎེསུ ཙ;
དེསནཱཡཉྩ པཀཏི-དྷཱུམེ དྷཱུམོ པཝཏྟཏི.
དྷོནཱཏི པཉྙཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ནིདྡེསེ ‘‘དྷོནཱ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ, ཡཱ པཉྙཱ པཛཱནནཱ སམྨཱདིཊྛི, ཀིཾཀཱརཎཱ དྷོནཱཏི ཝུཙྩཏི པཉྙཱ? ཡཾ ཏཱཡ པཉྙཱཡ ཀཱཡདུཙྩརིཏཾ དྷུཏཉྩ དྷོཏཉྩ སནྡྷོཏཉྩ ནིདྡྷོཏཉྩ, ཝཙཱིདུཙྩརིཏཾ མནོདུཙྩརིཏཾ དྷུཏཉྩ དྷོཏཉྩ སནྡྷོཏཉྩ ནིདྡྷོཏཉྩ. ཏཾཀཱརཎཱ དྷོནཱ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ. ཨཐ ཝཱ སམྨཱདིཊྛི མིཙྪཱདིཊྛིཾ དྷུཏཱ ཙ དྷོཏཱ ཙ སནྡྷོཏཱ ཙ ནིདྡྷོཏཱ ཙ, ཏཾཀཱརཎཱ དྷོནཱ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ’’ཏི. ‘‘དྷོནསྶ ཧི ནཏྠི ཀུཧིཉྩི ལོཀེ, པཀཔྤིཏཱ དིཊྛི བྷཝཱབྷཝེསཱུ’’ཏི ཨཡམེཏྠ པཱལི༹ ནིདསྶནཾ ¶ . ཨཏྲ དྷོནཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི དྷོནོ, ཏསྶ དྷོནསྶཱཏི ནིབྦཙནཾ. དྷཱཏཱུནམནེཀཏྠཏཱཡ དྷཱུདྷཱཏུ ཀམྤནཏྠེཔི དྷོཝནཏྠེཔི ཝཏྟཏི.
མུན ཉཱཎེ. མུནཱཏི. མོནཾ, མུནི. ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ དྷཱཏུཡཱ ཨཱཁྱཱཏཏྟེ ཨེཀནྟེན ཨནྟལོཔོ བྷཝཏི. སོབྷིཏཏྠེརགཱཐཱཡཾ པན ཨནཱགཏཝཙནེ ཨུཀཱརསྶ ཝུདྡྷིཝསེན ‘‘ཨཧཾ མོནེན མོནིསྶ’’ནྟི རཱུཔནྟརཉྩ དིསྶཏི. ཏཏྠ མོནིསྶནྟི ཛཱནིསྶཾ. ནཱམཏྟེ ཨནྟལོཔོ ན ཧོཏི. ཏཏྠ མོནནྟི ཀིཉྩཱཔི ‘‘ན མོནེན མུནི ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཏུཎྷཱིབྷཱཝོ ‘‘མོན’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱཔི ཨིདྷ ‘‘ཉཱཎེ’’ཏི ཝཙནཏོ ན སོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཉཱཎམེཝཱདྷིཔྤེཏཾ, ཏསྨཱ མོནེཡྻཔཊིཔདཱསངྑཱཏཾ མགྒཉཱཎམོནམྤི གཧེཏབྦཾ. མུནཱིཏི མུནཱཏི ཛཱནཱཏི ཧིཏཱཧིཏཾ པརིཙྪིནྡཏཱིཏི མུནི. ཨཐ ཝཱ ཁནྡྷཱདིལོཀེ ཏུལཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ མིནནྟོ ཝིཡ ‘‘ཨིམེ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱ ཁནྡྷཱ, ཨིམེ བཱཧིརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨིམེ ཨུབྷོ ཨཏྠེ མུནཱཏཱིཏི མུནི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –
‘‘ན མོནེན མུནི ཧོཏི, མཱུལ༹ྷརཱུཔོ ཨཝིདྡསུ;
ཡོ ཙ ཏུལཾཝ པགྒཡ྄ཧ, ཝརམཱདཱཡ པཎྜིཏོ.
པཱཔཱནི པརིཝཛྫེཏི, ས མུནི ཏེན སོ མུནི;
ཡོ མུནཱཏི ཨུབྷོ ལོཀེ, མུནི ཏེན པཝུཙྩཏཱི’’ཏི.
ཨཔརཱཔེཏྠ བྷཝཏི ཨཏྠཝིབྷཱཝནཱ. མུནཱིཏི མོནཾ ཝུཙྩཏི ཉཱཎཾ, ཀཱཡམོནེཡྻཱདཱིསུ ཝཱ ཨཉྙཏརཾ, ཏེན སམནྣཱགཏཏྟཱ པུགྒལོ ‘‘མུནཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. སོ པནེས ཨགཱརིཡམུནི ཨནགཱརིཡམུནི སེཀྑམུནི ཨསེཀྑམུནི པཙྩེཀམུནི མུནིམུནཱིཏི ཨནེཀཝིདྷོ ¶ . ཏཏྠ ཨགཱརིཡམུནཱིཏི གིཧིཔི ཨཱགཏཕལོ ཝིཉྙཱཏསཱསནོ. ཨནགཱརིཡམུནཱིཏི ཏཐཱརཱུཔོཝ པབྦཛིཏོ. སེཀྑམུནཱིཏི སཏྟ སེཀྑཱ. ཨསེཀྑམུནཱིཏི ཁཱིཎཱསཝོ. པཙྩེཀམུནཱིཏི པཙྩེཀབུདྡྷོ. མུནིམུནཱིཏི སམྨཱསམྦུདྡྷོ. ཏཐཱ ཧི ཨཱཡསྨཱཔི སཱརིཔུཏྟོ ཨཱཧ ‘‘མུནཱིཏི ཝུཙྩཏི ཏཐཱགཏོ ཨརཧཾ སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏི.
པཱུ པཝནེ. པཝནཾ སོདྷནཾ. པུནཱཏི. པུཉྙཾ, པུཏྟོ, དནྟཔོཎཾ.
ཨེཏྠ ཙ པུཉྙནྟི ཨཏྟནོ ཀཱརཀཾ པུནཱཏི སོདྷེཏཱིཏི པུཉྙཾ. ཨཐ ཝཱ ཡཏྠ སཡཾ ཨུཔྤནྣཾ ཏཾསནྟཱནཾ པུནཱཏི ཝིསོདྷེཏཱིཏི པུཉྙཾ. ཀིནྟཾ? སུཙརིཏཾ ཀུསལཀམྨཾ. སཀམྨིཀཏྟཱ དྷཱཏུསྶ ཀཱརིཏཝསེན ཨཏྠཝིཝརཎཾ ལབྦྷཏི. པུཏྟོཏི ཨཏྟནོ ཀུལཾ པུནཱཏི སོདྷེཏཱིཏི པུཏྟོ. ཨེཝཉྩ སཏི ཧཱིནཛཙྩཱནཾ ཙཎྜཱལཱདཱིནཾ པུཏྟོ ནཱམ ན བྷཝེཡྻཱཏི ན ཝཏྟབྦཾ སདྡཱནམཏྠཀཐནསྶ ནཱནཔྤཀཱརེན པཝཏྟིཏོ, ཏསྨཱ ཨཏྟནོ པིཏུ ཧདཡཾ པཱུརེཏཱིཏི པུཏྟོཏི ཨེཝམཱདིནཱཔི ནིབྦཙནཾ གཧེཏབྦམེཝ. ནཱནཱདྷཱཏུཝསེནཔི ཧི པདཱནི སིདྡྷིཾ སམུཔགཙྪནྟི.
པུཏྟོ ཙ ནཱམ ཨཏྲཛོ ཁེཏྲཛོ ཨནྟེཝཱསིཀོ དིནྣཀོཏི ཙཏུབྦིདྷོ. ཏཏྠ ཨཏྟཱནཾ པཊིཙྩ ཛཱཏོ ཨཏྲཛོ ནཱམ. སཡནཔཱིཋེ པལླངྐེ ཨུརེཏི ཨེཝམཱདཱིསུ ནིབྦཏྟོ ཁེཏྲཛོ ནཱམ. སནྟིཀེ སིཔྤུགྒཎྷནཀོ ཨནྟེཝཱསིཀོ ནཱམ. པོསཱཔནཏྠཱཡ དིནྣོ དིནྣཀོ ནཱམ དནྟཔོཎནྟི དནྟེ པུནནྟི ཝིསོདྷེནྟི ཨེཏེནཱཏི དནྟཔོཎཾ, དནྟཀཊྛཾ.
པཱི ཏཔྤནཀནྟཱིསུ. པིཎཱཏཱིཏི པཱིཏི. ཨེཏྠ ཙ པཱིཏཱིཏི པཱིཎནཾ པཱིཏི, ཏཔྤནཾ ཀནྟཱིཏི ཙ ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨིདཾ བྷཱཝཝསེན ནིབྦཙནཾ. ཨིདཾ ¶ པན ཧེཏུཀཏྟུཝསེན པིཎཡཏཱིཏི པཱིཏི, ཏཔྤེཏཱིཏི ཨཏྠོ.
སཱ པནེསཱ ཁུདྡཀཱཔཱིཏི ཁཎིཀཱཔཱིཏི ཨོཀྐནྟིཀཱཔཱིཏི ཨུབྦེགཱཔཱིཏི ཕརཎཱཔཱིཏཱིཏི པཉྩཝིདྷཱ ཧོཏི. ཏཏྠ ཁུདྡཀཱཔཱིཏི སརཱིརེ ལོམཧཾསནམཏྟམེཝ ཀཱཏུཾ སཀྐོཏི. ཁཎིཀཱཔཱིཏི ཁཎེ ཁཎེ ཝིཛྫུཔྤཱདསདིསཱ ཧོཏི. ཨོཀྐནྟིཀཱཔཱིཏི སམུདྡཏཱིརཾ ཝཱིཙི ཝིཡ ཀཱཡཾ ཨོཀྐམིཏྭཱ ཨོཀྐམིཏྭཱ བྷིཛྫཏི. ཨུབྦེགཱཔཱིཏི བལཝཏཱི ཧོཏི ཀཱཡཾ ཨུདྡྷགྒཾ ཀཏྭཱ ཨཱཀཱསེ ལངྒྷཱཔནཔྤམཱཎཱ ཧོཏི. ཕརཎཱཔཱིཏིཡཱ པན ཨུཔྤནྣཱཡ སཀལསརཱིརཾ དྷམིཏྭཱ པཱུརིཏཝཏྠི ཝིཡ མཧཏཱ ཨུདཀོགྷེན པཀྑནྡཔབྦཏཀུཙྪི ཝིཡ ཙ ཨནུཔརིཕུཊཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ པཉྩཝིདྷཱ པཱིཏི, སཱ སམྤིཡཱཡནལཀྑཎཏྟཱ ‘‘པིཎཱཏཱི’’ཏི པཱིཏཱིཏི སུདྡྷཀཏྟུཝསེནཔི ཝཏྟུཾ ཡུཛྫཏི. ཨེཏྠ ‘‘པིཡཱཡཏི, པིཏཱ, པིཡོ, པེམོ’’ཏིཨཱདཱིནི པཱིདྷཱཏུཡཱ ཨེཝ རཱུཔཱནི. ཏཏྠ ‘‘པུཏྟཾ པིཡཱཡཏཱིཏི པིཏཱ’’ཏི ཝདནྟི. པིཡཱཡིཏབྦོཏི པིཡོ. པེམནཾ པེམོ.
མཱ པརིམཱཎེ. མིནཱཏི. མཱནཾ, པརིམཱཎཾ, མཏྟཾ, མཏྟཱ, མནོ, ཝིམཱནཾ, མིནིཏབྦཾ, མེཏབྦཾ, ཚཱཡཱ མེཏབྦཱ. ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཨནཱིཡཔཙྩཡོ ན ལབྦྷཏི.
ཨེཏྠ མནོཏི ཨེཀཱཡ ནཱལི༹ཡཱ ཨེཀཱཡ ཙ ཏུལཱཡ མིནམཱནོ ཝིཡ ཨཱརམྨཎཾ མིནཱཏི པརིཙྪིནྡཏཱིཏི མནོ. ཝིསེསཏོ མིནིཡཏེ པརིཙྪིནྡིཡཏེཏི ཝིམཱནཾ, དེཝཱནཾ པུཉྙབལེན ནིབྦཏྟབྱམྷཾ དེཝནིཀེཏཾ. ཡཾ ཝིམཱནཾ ཨུཔསོབྷིཏཾ, པབྷཱསཏིམིདཾ བྱམྷནྟི ཙ ཨཱདིནཱ ཐོམིཡཏི.
མཱི ཧིཾསཱཡཾ. མིནཱཏི. མཱིནོ, ཀུམཱིནཾ.
ཨེཏྠ ¶ མཱིནོཏི མཙྪོ. མཙྪསྶ ཧི ‘‘མཱིནོ མཙྪོ ཨམྦུཛོ ཝཱརིཛོ ཝཱརིཙརོ’’ཏི ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི. ཝིསེསནཱམཱནི པན ‘‘ཨམརོ ཁལིསོ ཙནྡཀུལོ ཀནྡཕལི ཨིནྡཕལི ཨིནྡཝལོ ཀུལིསོ ཝཱམི ཀུངྐུཏལོ ཀཎྜིཀོ སཀུལོ མངྒུརོ སིངྒཱི སཏཝངྐོ རོཧིཏོ པཱཋཱིནོ ཀཱཎོ སཝངྐོ པཱཝུསོ’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི, ‘‘ཏིམི ཏིམིངྒལོ’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི ཙ བྷཝནྟི. ཀུམཱིནནྟི ཀུཙྪིཏེནཱཀཱརེན མཙྪེ མིནནྟི ཧིཾསནྟི ཨེཏེནཱཏི ཀུམཱིནཾ, མཙྪབནྡྷནཔཉྫརོ. སོ པན པཱལི༹ཡཾ ཀུམཱིནསདྡེན ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཧི –
‘‘ཝཱརིཛསྶེཝ མེ སཏོ, བནྡྷསྶ ཀུམིནཱམུཁེ;
ཨཀྐོསཏི པཧརཏི, པིཡེ པུཏྟེ ཨཔསྶཏོ’’ཏི
པཱལི༹ དིསྶཏི.
མཱུ བནྡྷནེ. མུནཱཏི. མུནི.
ཨེཏྠ མུནཱིཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ མུནཱཏི མཝཏི བནྡྷཏི རཱགདོསཱདིཝསཾ གནྟུཾ ན དེཏཱིཏི མུནི.
རི གཏིདེསནེསུ. རིཀཱཏི. རེཎུ. ནཀཱརསྶ ཎཏྟཾ.
ལཱི སིལེསེ. ལིནཱཏི, ནིལིནཱཏི. ལཱིནཾ, སལླཱིནཾ, པཊིསལླཱནཾ.
ཝཱི ཏནྟསནྟཱནེ. ཝཏྠཾ ཝིནཱཏི. ཨིམིནཱ སུཏྟེན ཙཱིཝརཾ ཝིནཱཧི. ཀམྨེ – ཨིདཾ ཁོ ཨཱཝུསོ ཙཱིཝརཾ མཾ ཨུདྡིསྶ ཝིཡྻཏི. ཝཱིཏཾ. སུཝཱིཏཾ. ཨཔྤཀཾ ཧོཏི ཝེཏབྦཾ. ཀཱརིཏེ ‘‘ཝཱཡཱཔེཏི, ཏནྟཝཱཡེཧི ཙཱིཝརཾ ཝཱཡཱཔེསྶཱམཱ’ཏི ཙཱིཝརཾ ཝཱཡཱཔེསུཾ’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི བྷཝནྟི.
ཝཱི ཧིཾསཱཡཾ. ཝིནཱཏི. ཝེཎུ. ཝེཎཱུཏི ཝཾསོ.
ལཱུ ¶ ཚེདནེ. ལུནཱཏི. ལོཎཾ, ཀུསལཾ, བཱལོ, ལཱུཏོ.
ཨེཏྠ ཙ ལོཎནྟི ལུནཱཏི ཝཱིཏརསབྷཱཝཾ ཝིནཱསེཏི སརསབྷཱཝཾ ཀརོཏཱིཏི ལོཎཾ, ལཝཎཾ. ཀུསོ ཝིཡ ཧཏྠཔྤདེསཾ ཨཀུསལདྷམྨེ ལུནཱཏཱིཏི ཀུསལཾ, ཨནཝཛྫཨིཊྛཝིཔཱཀལཀྑཎོ དྷམྨོ. དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀེ དྭེ ཨཏྠེ ལུནཱཏཱིཏི བཱལོ, ཨཝིདྭཱ. ལཱུཏོཏི མཀྐཊཀོ ཝུཙྩཏི. ཏསྶ ཧི སུཏྟཾ ‘‘ལཱུཏསུཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི. ཡཱུསཾ པཱཏུཾ པཊངྒམཀྑིཀཱདཱིནཾ ཛཱིཝིཏཾ ལུནཱཏཱིཏི ལཱུཏོ.
སི བནྡྷནེ. སིནཱཏི. སཱིམཱ, སཱིསཾ.
ཨེཏྠ སཱིམཱཏི སིནཱིཡཏེ སམགྒེན སངྒྷེན ཀམྨཝཱཙཱཡ བནྡྷིཡཏེཏི སཱིམཱ. སཱ དུཝིདྷཱ བདྡྷསཱིམཱ ཨབདྡྷསཱིམཱཏི. ཏཱསུ ཨབདྡྷསཱིམཱ མརིཡཱདཀརཎཝསེན ‘‘སཱིམཱ’’ཏི ཝེདིཏབྦཱ. སིནཱཏི བནྡྷཏི ཀེསེ མོལི༹ཀརཎཝསེན ཨེཏྠཱཏི སཱིསཾ. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི.
སཱ པཱཀེ. སིནཱཏི.
སུ ཧིཾསཱཡཾ. སུཎཱཏི. པརསུ. པརཾ སུཎནྟི ཧིཾསནྟི ཨེཏེནཱཏི པརསུ.
ཨས བྷོཛནེ. ཝུཏྟཱནཾ ཕལམསྣཱཏི. ཨསནཾ.
ཨེཏྠ ཨསནནྟི ཨཱཧཱརོ. སོ ཧི ཨསིཡཏི བྷུཉྫིཡཏཱིཏི ‘‘ཨསན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཨསྣཱཐ ཁཱདཐ པིཝཐཱ’’ཏི ཨིདམེཏྠ ནིདསྶནཾ.
ཀིལིས ཝིབཱདྷནེ. ཀིལིསྣཱཏི. ཀིལེསོ.
ཨེཏྠ ཙ ཀིལེསོཏི རཱགཱདཡོཔི དུཀྑམྤི ཝུཙྩཏི.
ཨུདྡྷས ཨུཉྪེ. ཨུཉྪོ པརིཡེསནཾ. ཨུདྡྷསྣཱཏི.
ཨིས ¶ ཨབྷིཀྑཎེ. ཨིསྣཱཏི.
ཝིས ཝིཔྤཡོགེ. ཝིསྣཱཏི. ཝིསཾ.
པུས སིནེཧསཝནཔཱུརཎེསུ. པུསྣཱཏི.
པུས པོསནེ. པུསྣཱཏི.
མུས ཐེཡྻེ. མུསྣཱཏི. མུསལོ.
ཀིཡཱདཱི ཨེཏྟཀཱ དིཊྛཱ, དྷཱཏཝོ མེ ཡཐཱབལཾ;
སུཏྟེསྭཉྙེཔི པེཀྑིཏྭཱ, གཎྷཝ྄ཧོ ཨཏྠཡུཏྟིཏོ.
སཱསནཱ ལོཀཏོ ཙེཏེ,
དསྶིཏཱ ཏེསུ ལོཀཏོ;
སཱསནསྶོཔཀཱརཱཡ,
ཝུཏྟཱ ཏདནུརཱུཔཀཱ.
ཀིཡཱདིགཎོཡཾ.
གཧཱདིགཎིཀ
ཨིདཱནི གཧཱདིགཎོ ཝུཙྩཏེ. ཨེཏྠེཀེ ཨེཝཾ མཉྙནྟི.
གཧཱདཱིནཾ གཎོ ནཱམ, པཙྩེཀཾ ནུཔལབྦྷཏི;
ཨཐམེཀོ གཧདྷཱཏུ, གཧཱདཱིནཾ གཎོ སིཡཱ.
ཡཏོ པྤཎྷཱ པརཱ ཧེཡྻུཾ, དྷཱཏུཏོ ཛིནསཱསནེ;
ཏེཔི ཨཉྙེ ན ཝིཛྫནྟི, ཨཉྙཏྲ གཧདྷཱཏུཡཱ.
ཨིཏི ཙིནྟཱཡ ཨེཀཙྩེ, གཧདྷཱཏུཾ ཀིཡཱདིནཾ;
པཀྑིཔིཾསུ གཎེ ཨེཝཾ, ན ཝདིཾསུ གཧཱདིཀཾ.
ན ཏེསཾ གཧཎཾ དྷཱིརོ, གཎྷེཡྻ སུཝིཙཀྑཎོ;
ཡཏོ ཀཙྩཱཡནེ ཝུཏྟོ, གཧཱདཱིནཾ གཎོ ཝིསུཾ.
‘‘གཧཱདིཏོ པྤཎྷཱ’’ ཨིཏི, ལཀྑཎཾ ཝདཏཱ ཧི སོ;
ཀཙྩཱཡནེན གརུནཱ, དསྶིཏོ ནནུ སཱསནེ.
སཙེ ¶ ཝིསུཾ གཧཱདཱིནཾ, གཎོ ནཱམ ན ལབྦྷཏི;
གཧཱདིདཱིཔཀེ སུཏྟེ, ཧིཏྭཱན བཱཧིརཾ ཨིདཾ.
‘‘གཧཏོ པྤཎྷཱ’’ ཨིཙྩེཝ, ཝཏྟབྦཾ ཨཐ ཝཱ པན;
‘‘ཀིཡཱདིཏོ ནཱཔྤཎྷཱ’’ཏི, ཀཱཏབྦཾ ཨེཀལཀྑཎཾ.
ཡསྨཱ ཏཐཱ ན ཝུཏྟཉྩ, ན ཀཏཉྩེཀལཀྑཎཾ;
ཏསྨཱ ཨཡཾ ཝིསུཾཡེཝ, གཎོ ཨིཙྩེཝ ཉཱཡཏི.
‘‘སརཱ སརེ ལོཔ’’མིཏི-ཨཱདཱིནི ལཀྑཎཱནིཝ;
གམྦྷཱིརཾ ལཀྑཎཾ ཨེཏཾ, དུཛྫཱནཾ ཏཀྐགཱཧིནཱ.
ཨུསཱདཡོཔི སནྡྷཱཡ, ཨཱདིགྒཧོ ཀཏོ ཏཧིཾ;
ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨུཎྷཱཔེཏཱི’’ཏི, ཨཱདིརཱུཔཱནི དིསྶརེ.
ཨིདཱནི པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ, ཨཱདིསདྡཕལཾ ཨཧཾ;
སཔྤཡོགཾ གཧཱདཱིནཾ, གཎཾ ཝཀྑཱམི མེ སུཎ.
གཧ ཨུཔཱདཱནེ. ཨུཔཱདཱནཾ གཧཎཾ, ན ཀིལེསུཔཱདཱནཾ. ཨུཔསདྡོ ཧེཏྠ ན ཀིཉྩི ཨཏྠཝིསེསཾ ཝདཏི. ཨཐ ཝཱ ཀཱཡེན ཙིཏྟེན ཝཱ ཨུཔགནྟྭཱ ཨཱདཱནཾ གཧཎཾ ཨུཔཱདཱནནྟི སམཱིཔཏྠོ ཨུཔསདྡོ. ཀཏྠཙི ཧི ཨུཔསདྡོ ཨཱདཱནསདྡསཧིཏོ དལ༹ྷགྒཧཎེ ཝཏྟཏི ‘‘ཀཱམུཔཱདཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ. ཨིདྷ པན དལ༹ྷགྒཧཎཾ ཝཱ ཧོཏུ སིཐིལགྒཧཎཾ ཝཱ, ཡཾ ཀིཉྩི གཧཎཾ ཨུཔཱདཱནམེཝ, ཏསྨཱ གཧདྷཱཏུ གཧཎེ ཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. གྷེཔྤཏི, གཎྷཱཏི ཝཱ. པརིགྒཎྷཱཏི, པཊིགྒཎྷཱཏི, ཨདྷིགཎྷཱཏི, པགྒཎྷཱཏི, ནིགྒཎྷཱཏི. པདྷཱནགཎྷནཀོ. གཎྷིཏུཾ, ཨུགྒཎྷིཏུཾ. གཎྷིཏྭཱ, ཨུགྒཎྷིཏྭཱ. ཨཉྙཐཱཔི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཨཧཾ ཛཱལིཾ གཧེསྶཱམི. གཧེཏུཾ. གཧེཏྭཱ. ཨུགྒཱཧཀོ, སངྒཱཧཀོ, ཨཛ྄ཛྷོགཱལ༹ྷོ. ཀཱརིཏེ ‘‘གཎྷཱཔེཏི, གཎྷཱཔཡཏི, ཨཉྙཏརཾ སཏིཔཊྛཱནཾ ཨུགྒཎྷཱཔེནྟི, སདྡྷིཾ ཨམཙྩསཧསྶེན གཎྷཱཔེཏྭཱ. ཨུཔཛ྄ཛྷཾ གཱཧཱཔེཏབྦོ. ཨུཔཛ྄ཛྷཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ ¶ . གཱཧེཏི, གཱཧཡཏི, གཱཧཱཔེསྶཏི. གཱཧཱཔཡནྟི སབྦྷཱཝཾ. གཱཧཀོ, གཱཧེཏྭཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི. ཀམྨནི – གཡ྄ཧཏི, སངྒཡ྄ཧཏི, གཎྷིཡཏི ཝཱ. ཏཐཱ ཧི ‘‘གཎྷིཡནྟི ཨུགྒཎྷིཡནྟཱི’’ཏི ནིདྡེསཔཱལི༹ དིསྶཏི. ‘‘གེཧཾ, གཱཧོ, པརིགྒཧོ, སངྒཱཧཀོ, སངྒཧེཏཱ’’ ཨིཙྩཱདཱིནི ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཏཏྲ ཨཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདཱནཾ ‘‘གྷེཔྤཏི, གྷེཔྤནྟི. གྷེཔྤསཱི’’ཏི ཙ ‘‘གཎྷཏི, གཎྷནྟི. གཎྷསཱི’’ཏི ཙ ཨཱདིནཱ ནཡེན སབྦཱསུ ཝིབྷཏྟཱིསུ སབྦཐཱ པདམཱལཱ ཡོཛེཏབྦཱ. ཨཱཀཱརེཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདཱནཾ ‘‘གཎྷཱཏི གཎྷཱཔེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱསམྦྷཝཾ པདམཱལཱ ཡོཛེཏབྦཱ ཝཛྫེཏབྦཊྛཱནཾ ཝཛྫེཏྭཱ.
ཨིམཱནི པན པསིདྡྷཱནི ཀཱནིཙི ཨཛྫཏནཱིརཱུཔཱནི ‘‘ཨགྒཧཱི མཏྟིཀཱཔཏྟཾ. ཨགྒཧུཾ, ཨགྒཧིཾསུ, ཨགྒཧེསུ’’ནྟི. བྷཝིསྶནྟཱིཨཱདཱིསུ གཧེསྶཏི, གཧེསྶནྟི. སེསཾ པརིཔུཎྞཾ ཀཱཏབྦཾ. ཨགྒཧིསྶཱ, ཨགྒཧིསྶཾསུ. སེསཾ པརིཔུཎྞཾ ཀཱཏབྦཾ.
ཨུས དཱཧེ. དཱཧོ ཨུཎྷཾ. ཨུསཏི དཧཏཱིཏི ཨུཎྷཾ. ཨུཎྷསདྡོ ‘‘ཨུཎྷཾ བྷཏྟཾ བྷུཉྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ དབྦམཔེཀྑཏི, ‘‘སཱིཏཾ ཨུཎྷཾ པཊིཧནཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ པན གུཎཾ ཨུཎྷབྷཱཝསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. ཨུཎྷབྷཱཝོ ཧི སཱིཏབྷཱཝོ ཙ གུཎོ.
ཏས ཝིཔཱསཱཡཾ. ཏཎྷཱ. ཀེནཊྛེན ཏཎྷཱ? ཏསྶཏི པརིཏསྶཏཱིཏི ཨཏྠེན.
ཛུསི པཱིཏིསེཝནེསུ. ཛུཎྷོ སམཡོ. ཀཱལེ༹ ཝཱ ཡདི ཝཱ ཛུཎྷེ, ཡདཱ ཝཱཡཏི མཱལུཏོ.
ཏཏྠ ཛུཎྷོཏི ཛོསེཏི ལོཀསྶ པཱིཏིཾསོམནསྶཉྩ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི ཛུཎྷོ.
ཛུཏ ¶ དིཏྟིཡཾ. ཛུཎྷཱ རཏྟི. ཛོཏཏི སཡཾ ནིཔྤབྷཱཔི སམཱནཱ ཙནྡཏཱརཀཔྤབྷཱསེནཔི དིབྦཏི ཝིརོཙཏི སཔྤབྷཱ ཧོཏཱིཏི ཛུཎྷཱ.
སཱ ཏནུཀརཎེ. སཎྷཝཱཙཱ. སིཡཏི ཏནུཀརིཡཏི, ན ཕརུསབྷཱཝེན ཀཀྐསཱ ཀརིཡཏཱིཏི སཎྷཱ.
སོ ཨནྟཀམྨནི. སཎྷཾ, ཉཱཎཾ. སིཡཏི སཡཾ སུཁུམབྷཱཝེན ཨཏིསུཁུམམྤི ཨཏྠཾ ཨནྟཾ ཀརོཏི ནིཔྥཏྟིཾ པཱཔེཏཱིཏི སཎྷཾ.
ཏིཛ ནིསཱནེ. ནིསཱནཾ ཏིཀྑཏཱ. ཏིཎྷོ པརསུ. ཏིཏིཀྑཏཱིཏི ཏིཎྷོ.
སི སེཝཱཡཾ. ཨཏྟནོ ཧིཏམཱསཱིསནྟེཧི སེཝིཡཏེཏི སིཔྤཾ, ཡཾ ཀིཉྩི ཛཱིཝིཏཧེཏུ སིཀྑིཏབྦཾ སིཔྤཱཡཏནཾ. ཨཔིཙ སིཔྤནྟི ཨཊྛཱརས མཧཱསིཔྤཱནི – སུཏི སཱུརམཏི བྱཱཀརཎཾ ཚནྡོཝིཙིཏི ནིརུཏྟི ཛོཏིསཏྠཾ སིཀྑཱ མོཀྑཉཱཎཾ ཀྲིཡཱཝིདྷི དྷནུབྦེདོ ཧཏྠིསིཀྑཱ ཀཱམཏནྟཾ ཨསྶལཀྑཎཾ པུརཱཎཾ ཨིཏིཧཱསོ ནཱིཏི ཏཀྐོ ཝེཛྫཀཉྩཱཏི.
ཀུ ཀུཙྪཱཡཾ. ཀུཙྪཱ གརཧཱ. ཀཎྷཱ དྷམྨཱ. ཀཎྷོ པུརིསོ.
ཏཏྠ ཀཎྷཱཏི ཨཔབྷསྶརབྷཱཝཀརཎཏྟཱ པཎྜིཏེཧི ཀུཙྪིཏབྦཱ གརཧིཏབྦཱཏི ཀཎྷཱ, ཨཀུསལདྷམྨཱ. ཀཱལ༹ཝཎྞཏྟཱ སུཝཎྞཝཎྞཱདིཀཾ ཨུཔནིདྷཱཡ ཀུཙྪིཏབྦོ ནིནྡིཏབྦོཏི ཀཎྷོ, ཀཱལ༹ཝཎྞོ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –
‘‘ཀཎྷོ ཝཏཱཡཾ པུརིསོ, ཀཎྷཾ བྷུཉྫཏི བྷོཛནཾ;
ཀཎྷེ བྷཱུམིཔྤདེསསྨིཾ, ན མཡ྄ཧཾ མནསོ པིཡོ’’ཏི ཙ,
‘‘ན ¶ ཀཎྷོ ཏཙསཱ ཧོཏི,
ཨནྟོསཱརོ ཧི བྲཱཧྨཎོ;
ཡསྨིཾ པཱཔཱནི ཀམྨཱནི,
ས ཝེ ཀཎྷོ སུཛམྤཏཱི’’ཏི ཙ.
ཨིཙྩེཝཾ –
གཧཱདིཀེ དྷཱཏུགཎེ, སནྡྷཱཡ ཏསིཨཱདཡོ;
ཨཱདིགྒཧོ ཀཏོ པྤཎྷཱ, གཧཱདཱིསུ ཡཐཱརཧཾ.
གཧཏོ དྷཱཏུཏོ ཧི པྤོ,ཨཱཁྱཱཏཏྟེཝདིསྶཏི;
ཨཱཁྱཱཏཏྟེ ཙ ནཱམཏྟེ, ཎྷཱསདྡོ ཨུསཏོ ཏཐཱ.
ཨུསགཧེཧི ཨཉྙསྨཱ, ནཱམཏྟེཝ དུཝེ མཏཱ;
ཨེཝཾ ཝིསེསཏོ ཉེཡྻོ, གཧཱདིགཎནིཙྪཡོ.
ཨེཏྠ པན ཀིཉྩཱཔི སཱསནེ ‘‘ཏཎྷཱཡཏཱི’’ཏི ཀྲིཡཱཔདམྤི དིསྶཏི, ཏཐཱཔི ཏསྶ ‘‘པབྦཏཱཡཏི, མེཏྟཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝིཡ ནཱམསྨཱ ཝིཧིཏསྶ ཨཱཡཔཙྩཡསྶ ཝསེན སིདྡྷཏྟཱ ཀྲིཡཱཔདཏྟེཔི ཎྷཱཔཙྩཡོ མུཁྱཏོ ལབྦྷཏཱིཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ‘‘ཏཎྷཱཡཏཱི’’ཏི ཧི ཨིདཾ ཎྷཱཔཙྩཡཝཏཱ ཏསདྷཱཏུཏོ ནིཔྥནྣཏཎྷཱསདྡསྨཱ པརསྶ ཨཱཡཔཙྩཡསྶ ཝསེན ནིཔྥནྣཾ. ཏཐཱ ཀིཉྩཱཔི རཱུཔིཡསཾཝོཧཱརསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཝཱསིཕལཾ ཏཱཔེཏྭཱ ཨུདཀཾ ཝཱ ཁཱིརཾ ཝཱ ཨུཎྷཱཔེཏཱི’’ཏི ཨིམསྨིཾ པདེསེ ‘‘ཨུཎྷཱཔེཏཱི’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཝཱཙཀཾ ཀྲིཡཱཔདཾ དིསྶཏི, ཏཐཱཔི ཏསྶ ཎྷཱཔཙྩཡཝཏཱ ཨུསདྷཱཏུཏོ ནིཔྥནྣཨུཎྷཱསདྡཏོ ཝིཧིཏསྶ ཀཱརིཏསཉྙསྶ ཎཱཔེཔཙྩཡསྶ ཝསེན ནིཔྥནྣཏྟཱ ཀྲིཡཱཔདཏྟེཔི ཎྷཱཔཙྩཡོ མུཁྱཏོ ལབྦྷཏཱིཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ‘‘ཨུཎྷཱཔེཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ཝུཏྟཔྤཀཱརཨུཎྷཱསདྡཏོ ཎཱཔེཔཙྩཡཝསེན ནིཔྥནྣཾ, ཨེཏསྨིཾ དིཊྛེ ‘‘ཨུཎྷཱཔཡཏཱི’’ཏི པདམྤི དིཊྛམེཝ ཧོཏི.
ཀིཉྩ ¶ བྷིཡྻོ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨུཎྷཱཔེཏཱི’’ཏི ཀཱརིཏཔདསྶ དིཊྛཏྟཱཡེཝ ‘‘ཨུཎྷཏཱི’’ཏི ཀཏྟུཔདམྤི ནཡཏོ དིཊྛམེཝ ཧོཏི ཀཏྟུཀཱརིཏཔདཱནཾ ཨེཀདྷཱཏུམྷི ཨུཔལབྦྷམཱནཏྟཱ, ཡཐཱ? གཎྷཏི, གཎྷཱཔེཏི, གཙྪཏི, གཙྪཱཔེཏཱིཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨུས དཱཧེ’’ཏི དྷཱཏུསྶ ‘‘ཨུཎྷཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ ཨུཔལབྦྷཏཱིཏི མནྟྭཱ ‘‘ཨུཎྷཏཱིཏི ཨུཎྷ’’ནྟི ནིབྦཙནཾ ཀཱཏབྦཾ. ཨིཏི པྤཔཙྩཡོ གཧཏོ ཙ ཨཉྙཏོ ཙ ཨེཀདྷཱ ལབྦྷཏི, ཎྷཱཔཙྩཡོ པན གཧཏོ ཨུསཏོ ཙ དྭིདྷཱ ཨཉྙཏོ ཨེཀདྷཱ ལབྦྷཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཀིཉྩཱཔེཏྠ ཨེཝཾ ནིཡམོ ཝུཏྟོ, ཏཐཱཔི སཱཊྛཀཐེ ཏེཔིཊཀེ བུདྡྷཝཙནེ ཨཉྙཱནིཔི ཨེཀེཀསྶ དྷཱཏུསྶ ནཱམིཀཔདཱནི དྭེ དྭེ ཀྲིཡཱཔདཱནི ཝིཙིནིཏབྦཱནི. ཡེན པན བུདྡྷཝཙནཱནུརཱུཔེན ནཡེན གཧཱདིགཎེ ཨཱདིསདྡེན ཏསདྷཱཏཱདཡོ ཨམྷེཧི གཧིཏཱ, ཨིམསྨཱ ནཡཱ ཨཉྙོ ནཡོ པསཏྠཏརོ ནཏྠི, ཨཡམེཝ པསཏྠཏརོ, ཏསྨཱ ཨཡཾ ནཱིཏི སཱསནཊྛིཏིཡཱ ཨཱཡསྨནྟེཧི སཱདྷུཀཾ དྷཱརེཏབྦཱ ཝཱཙེཏབྦཱ ཙ.
གཧཱདཱི ཨེཏྟཀཱ དིཊྛཱ, དྷཱཏཝོ མེ ཡཐཱབལཾ;
སུཏྟེསྭཉྙེཔི པེཀྑིཏྭཱ, གཎྷཝ྄ཧོ ཨཏྠཡུཏྟིཏོ.
གཧཱདིགཎོཡཾ.
ཏནཱདིགཎིཀ
ཏནུ ཝིཏྠཱརེ. ཏནོཏི. ཨཱཡཏནཾ, ཏནུ. ཀམྨནི ‘‘ཏནིཡྻཏི, ཏནིཡྻནྟི. ཝིཏནིཡྻཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘ཡཐཱ ཧི ཨཱསབྷཾ ཙམྨཾ, པཐབྱཱ ཝིཏནིཡྻཏཱི’’ཏི. གརཱུ པན ‘‘པཏཱཡཏེ, པཏཉྙཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི ཝདནྟི. ཏནིཏུཾ, ཏནིཏྭཱན. ཏུམནྟཱདིརཱུཔཱནི.
ཏཏྠ ¶ ཨཱཡཏནནྟི ཨཱཡབྷཱུཏེ དྷམྨེ ཏནོཏི ཝིཏྠཱརེཏཱིཏི ཨཱཡཏནཾ. ཏནཱུཏི སརཱིརཾ. ཏཉྷི ཀལལཏོ པཊྛཱཡ ཀམྨཱདཱིཧི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཏནིཡྻཏི ཝིཏྠཱརིཡཏི མཧཏྟཾ པཱཔིཡཏཱིཏི ‘‘ཏནཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཏནུ ཝཔུ སརཱིརཾ པུཾ ཀཱཡོ དེཧོ’’ཏིཨཱདཡོ སརཱིརཝཱཙཀཱ སདྡཱ. སརཱིརཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ. ཡཉྷི མཧཱཛནོ སརཱིརནྟི ཝདཏི, ཏཾ པརམཏྠཏོ ཁནྡྷཔཉྩཀམཏྟམེཝ, ན ཏཏོ ཨཏྟཱ ཝཱ ཨཏྟནིཡཾ ཝཱ ཨུཔལབྦྷཏི. ‘‘ཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཱནཾ ཏནུཏྟཀརཾ སཀདཱགཱམིམགྒཙིཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ པན ཏནུསདྡོ ཨཔྤཏྠཝཱཙཀོ, ཨཔྤཏྠཝཱཙཀསྶ ཙ ཏསྶ ཀྲིཡཱཔདཾ ན པསྶཱམ, ཏསྨཱ ནིཔཱཏཔདེན ཏེན བྷཝིཏབྦཾ. ཏནུསདྡོ ནིཔཱཏཔདནྟི ཝུཏྟཊྛཱནམྤི ན པསྶཱམ, ནིཙྪཡེན པན ཨནིཔྥནྣཔཱཊིཔདིཀོཏི གཧེཏབྦོ.
ཏནོཏི, ཏནོནྟི. ཏནོསི, ཏནོཐ. ཏནོམི, ཏནོམ. ཏནུཏེ, ཏནུནྟེ. ཏནུསེ, ཏནུསེ, ཏནུཝ྄ཧེ. ཏནེ, ཏནུམྷེ. སེསཾ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
ཏནོཏུ, ཏནོནྟུ. ཏནེཡྻ, ཏནེ, ཏནེཡྻུཾ. ཝིཏན, ཝིཏནུ. ཨཏནཱ, ཨཏནུ. ཨམྨཱཡ པཏནུ ཀེསཱ. ཨཏནི, ཨཏནིཾསུ. ཏནིསྶཏི, ཏནིསྶནྟི. ཨཏནིསྶཱ, ཨཏནིསྶཾསུ. ཀམྨནི ‘‘ཏནིཡྻཏི, ཏནིཡྻནྟི. ཏནིཡྻསཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
སཀ སཏྟིཡཾ. སཏྟི སམཏྠབྷཱཝོ. སཀྐོཏི སཀྐོ. ཝིཉྙཱཔེཏུཾ ཨསཀྑི. སཀྑིསྶསི. སཀྑཏི. ཏྭམྤི ཨམྨ པབྦཛིཏུཾ སཀྑིསྶསི. སཀྐཏེ ཛརཱཡ པཊིཀམྨཾ ཀཱཏུནྟི པཱལི༹.
ཏཏྠ ¶ སཀྐོཏི དེཝརཱཛཱ. སོ ཧི ཨཏྠཱནཾ སཧསྶམྤི མུཧུཏྟེན ཙིནྟནསམཏྠཏཱཡ སཔརཧིཏཾ ཀཱཏུཾ སཀྐོཏཱིཏི ‘‘སཀྐོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཉྙཏྲ པན དྷཱཏཱུནཾ ཨཝིསཡེ ཏདྡྷིཏཝསེན སཀྐཙྩཾ དཱནཾ ཨདཱསཱིཏི སཀྐོཏི ཨེཝམྤི ཨཏྠཾ གཧེཏྭཱ སཀྐསདྡོ ནིརུཏྟིནཡེན སཱདྷེཏབྦོ. ཝུཏྟཉྷི བྷགཝཏཱ ‘‘སཀྐོ མཧཱལི དེཝཱནམིནྡོ པུབྦེ མནུསྶབྷཱུཏོ སམཱནོ སཀྐཙྩཾ དཱནཾ ཨདཱསི, ཏསྨཱ ‘སཀྐོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. སཀྐོནྟོ. སཀྐོནྟཱི. སཀྐོནྟཾ ཀུལཾ.
ཁུཎུ ཁིཎུ ཧིཾསཱཡཾ. ཁུཎོཏི. ཁིཎོཏི.
ཨིཎུ གཏིཡཾ. ཨིཎོཏི. ཨིཎཾ ཨིཎཱཡིཀོ.
ཏིཎུ ཨདནེ. ཏིཎོཏི. ཏིཎཾ. ཨེཏྠ ཏིཎནྟི ཡཝསཾ. ཏཉྷི ཏིཎིཡཏེ ཏིཎབྷཀྑེཧི གོཎཱདཱིཧི ཨདིཡཏེ ཁཱདིཡཏེཏི ཏིཎཾ.
གྷིཎུ དིཏྟིཡཾ. གྷིཎོཏི.
ཧནུ ཨཔནཡནེ. ཨཔནཡནཾ ཨནཱལཱཔཀརཎཾ ནིབྦཙནཏཱཀརཎཾ. ཧནོཏི. ཧནུཏེ.
པནུ དཱནེ པནོཏི. པནུཏེ.
མནུ བོདྷནེ. མནོཏི. མནུཏེ. མནོ. མནཾ. མཱནསཾ. མནུསྶོ. མཱནཝོ. མཱཎཝོ.
ཨེཏྠ མནོཏི མནུཏེ བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི མནོ, ཨེཝཾ མནཾ. ཨིམེསཾ པན དྭིནྣཾ མནསདྡཱནཾ ‘‘ཡསྨིཾ མནོ ནིཝིསཏི. སནྟཾ ཏསྶ མནཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ པུནྣཔུཾསཀལིངྒཏཱ དཊྛབྦཱ. མཱནསནྟི རཱགོཔི ཙིཏྟམྤི ཨརཧཏྟམྤི. ‘‘ཨནྟལིཀྑཙརོ པཱསོ, ཡྭཱཡཾ ¶ ཙརཏི མཱནསོ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི རཱགོ མཱནསཾ. ‘‘ཙིཏྟཾ མནོ མཱནས’’ནྟི ཨེཏྠ ཙིཏྟཾ. ‘‘ཨཔྤཏྟམཱནསོ སེཀྑོ, ཀཱལཾ ཀཡིརཱ ཛནེ སུཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨརཧཏྟཾ. ཨེཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –
རཱགོ ཙིཏྟཾ ཨརཧཏྟཉྩ, ‘‘མཱནས’’ནྟི སམཱིརིཏཾ;
སཏྠུནོ སཱསནེ པཱཔ-སཱསནེ’ཁིལསཱསནེ.
ཏཏྠ སམྤཡུཏྟམནསི བྷཝོཏི རཱགོ མཱནསོ. མནོ ཨེཝ མཱནསནྟི ཀཏྭཱ ཙིཏྟཾ མཱནསཾ. ཨནཝསེསཏོ མཱནཾ སིཡཏི སམུཙྪིནྡཏཱིཏི ཨགྒམགྒོ མཱནསཾ. ཏནྣིབྦཏྟཏྟཱ པན ཨརཧཏྟསྶ མཱནསཏཱ དཊྛབྦཱ. མནཱུཏི སཏྟོ. ‘‘ཡེན ཙཀྑུཔསཱདེན, རཱུཔཱནི མནུ པསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ‘‘མནཱུ’’ཏི སཏྟོ ཝུཏྟོ. ཨཐ ཝཱ མནཱུཏི པཋམཀཔྤིཀཀཱལེ མནུསྶཱནཾ མཱཏཱཔིབྷུཊྛཱནེ ཋིཏོ མནུནཱམཀོ པུརིསོ, ཡོ སཱསནེ ‘‘མཧཱསམྨཏརཱཛཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. སོ ཧི སཀལལོཀསྶ ཧིཏཾ ཀཱཏུཾ མནུཏེ ཛཱནཱཏཱིཏི ‘‘མནཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱབལཾ ཨཏྟནོ ཧིཏཾ མནུཏེ ཛཱནཱཏཱིཏི མནུསྶོ, མནསྶ ཝཱ ཨུསྶནྣཏྟཱ མནུསྶོ. ཨཐ ཝཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརསྶ མནུནོ ཨཔཙྩཾ མནུསྶོ. ཨེཝཾ མཱནཝོ མཱཎཝོ ཙ, ནཀཱརསྶ ཧི ཎཀཱརེ ཀཏེ ‘‘མཱཎཝོ’’ཏི རཱུཔཾ སིཛ྄ཛྷཏི. ཀེཙི པནཱཧུ ‘‘དནྟཛནཀཱརསཧིཏོ མཱནཝསདྡོ སབྦསཏྟསཱདྷཱརཎཝཙནོ, མུདྡྷཛཎཀཱརསཧིཏོ པན མཱཎཝསདྡོ ཀུཙྪིཏམཱུལ༹ྷཱཔཙྩཝཙནོ’’ཏི, ཏཾ ཝཱིམཾསིཏྭཱ ཡུཏྟཉྩེ, གཧེཏབྦཾ, ན པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ ‘‘མཱཎཝསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཝཙནེ ཨིདཾ ཝཙནཾ ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཨནྟརསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ ཨནྟརཨནྟརིཀཱསདྡཱནམྤི ཨཱཧརཎསྶ དསྶནཏོ.
ཏཏྲ ¶ པནཱཡཾ ཝཱིམཾསནཱ – ཙཱུལ༹ཀམྨཝིབྷངྒསུཏྟསྨིཉྷི ‘‘སུབྷོ མཱཎཝོཏོདེཡྻཔུཏྟོ’’ཏི ཨིམསྨིཾ པདེསེ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ‘‘སུབྷོཏི སོ ཀིར དསྶནཱིཡོ ཨཧོསི པཱསཱདིཀོ, ཏེནསྶ ཨངྒསུབྷཏཱཡ ‘སུབྷོ’ཏྭེཝ ནཱམཾ ཨཀཾསུ. ‘མཱཎཝོ’ཏི པན ཏཾ ཏརུཎཀཱལེ ཝོཧརིཾསུ, སོ མཧལླཀཀཱལེཔི ཏེནེཝ ཝོཧཱརེན ཝོཧརིཡཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ མུདྡྷཛཎཀཱརསྶ མཱཎཝསདྡསྶ ཨཏྠོ པཀཱསིཏོ, ཏཊྚཱིཀཱཡམྤི གརཱུཧི ‘‘ཡཾ ཨཔཙྩཾ ཀུཙྪིཏཾ མུདྡྷཾ ཝཱ, ཏཏྠ ལོཀེ མཱཎཝཝོཧཱརོ, ཡེབྷུཡྻེན ཙ སཏྟཱ དཧརཀཱལེ མུདྡྷདྷཱཏུཀཱ ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘ཏརུཎཀཱལེ ཝོཧརིཾསཱུ’’ཏི, ཨེཝཾ མུདྡྷཛཎཀཱརསྶ མཱཎཝསདྡསྶ ཨཏྠོ པཀཱསིཏོ. ཨིདཱནི མཱཎཝསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ བྷཝཏི, མཱཎཝོཏི སཏྟོཔི ཙོརོཔི ཏརུཎོཔི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཙོདིཏཱ དེཝདཱུཏེཧི, ཡེ པམཛྫནྟི མཱཎཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧི སཏྟོ ‘‘མཱཎཝོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ‘‘མཱཎཝེཧི སཧ གཙྪནྟི ཀཏཀམྨེཧིཔི ཨཀཏཀམྨེཧིཔཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཙོརོ. ‘‘ཨམྦཊྛོ མཱཎཝོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཏརུཎོ ‘‘མཱཎཝོ’’ཏི ཝུཏྟོ.
ཨཔྤ པཱཔུཎེ. ཨཔྤོཏི. ཨཱཔོ.
ཨེཏྠ ཨཱཔོཏི ཨཔྤོཏི ཏཾ ཏཾ ཋཱནཾ ཝིསྶརཏཱིཏི ཨཱཔོ.
མཱ པརིམཱཎེ. མིནོཏི. ཨུཔམཱ, ཨུཔམཱནཾ, ཝིམཱནཾ. ཨཉྙཱནིཔི ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཨེཏྠ ཙ ཡཱ ཨཙྩནྟཾ ན མིནོཏི ན ཝིཙྪིནྡཏི, སཱ མཱནསྶ སམཱིཔེ ཝཏྟཏཱིཏི ཨུཔམཱ ཡཐཱ ‘‘གོཎོ ཝིཡ གཝཛོ’’ཏི. ཨུཔམཱནནྟི ¶ ཨུཔམཱ ཨེཝ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཝཱིཏོཔམཱནམཔྤམཱཎམནཱཐནཱཐ’’ནྟི. ཨེཏྠ ཝཱིཏོཔམཱནནྟི ཨིམསྶ ཝཱིཏོཔམཾ, ནིརུཔམནྟི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨུཔམཱནནྟི ཨུཔམེཏབྦཱཀཱརོ ‘‘སཱིཧོ ཝིཡ བྷགཝཱ’’ཏི. ཨེཏྠ ཧི སཱིཧོ ཨུཔམཱ, བྷགཝཱ ཨུཔམེཡྻོ ཏེཛོཔརཀྐམཱདཱིཧི ཨུཔམེཏབྦཏྟཱ, ཏེཛོཔརཀྐམཱདཡོ ཨུཔམེཏབྦཱཀཱརོ. ཨེཏྠ པན སཱཏིསཡཏྟཱ ཀིཉྩཱཔི སཱིཧསྶ ཏེཛཱདཱིཧི བྷགཝཏོ ཏེཛཱདིཨུཔམེཏབྦཱཀཱརོ ནཏྠི, ཏཐཱཔི ཧཱིནཱུཔམཱཝསེན ‘‘སཱིཧོ ཝིཡ བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཝིམཱནནྟི ཨུཏུསམུཊྛཱནཏྟེཔི ཀམྨཔཙྩཡཨུཏུསམུཊྛཱནཏྟཱ ཀམྨེན ཝིསེསཏོ མིནིཡཏི པརིཙྪིནྡིཡཏཱིཏི ཝིམཱནཾ.
ཀར ཀརཎེ. ‘‘ཀརོཏི, ཀཡིརཏི, ཀུབྦཏི, ཀྲུབྦཏི, པཀརོཏི, ཨུཔཀརོཏི, ཨཔཀརོཏི, པཊིཀརོཏི, ནིརཱཀརོཏི, པཊིསངྑརོཏི, ཨབྷིསངྑརོཏི’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི ཀཏྟརི བྷཝནྟི. ཀམྨེ པཱལི༹ནཡཝསེན ཨིཀཱརཱགམཊྛཱནེ ཡཀཱརསྶ དྭེབྷཱཝོ. ཏསྨིཾཡེཝཋཱནེ རཡཀཱརཱནཾ ཝིཔརིཡཱཡེ སཏི ན དྭེབྷཱཝོ. ཏཐཱ ཨཱིཀཱརཱགམཊྛཱནེ ‘‘ཀརིཡྻཏི, ཀཡིརཏི, ཀརཱིཡཏི, ཀཡྻཏི, པཀརཱིཡཏི, པཀརིཡྻཏི, པཊིསངྑརིཡྻཏི, ཨབྷིསངྑརིཡྻཏི’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི ཀམྨནི བྷཝནྟི.
ཨེཏྠ ཙ ཀཡིརཏཱིཏི པདཾ དྭཱིསུ ཋཱནེསུ དིསྶཏི ཀཏྟརི ཀམྨེ ཙ. ཏེས ཀཏྟུཝསེན ‘‘པུརིསོ ཀམྨཾ ཀཡིརཏཱི’’ཏི ཡོཛེཏབྦཾ, ཀམྨཝསེན པན ཨཡཾ པཱལི༹ ‘‘ཀུཊི མེ ཀཡིརཏི ཨདེསིཏཝཏྠུཀཱ’’ཏི. ཏཏྠ ཙ ཀཏྟུཝསེན ཝུཏྟཾ ཀཏྟུཔདཾ ཡིརཔཙྩཡེན སིདྡྷཾ. ཀམྨཝསེན པན ཝུཏྟཾ ཀམྨཔདཾ ཨིཀཱརཱགམསྶ ཨཱདིཨནྟབྷཱུཏཱནཾ རཡཀཱརཱནཾ ཝིཔརིཡཱཡེནཱཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘ཀཱརེཏི, ཀཱརཡཏི, ཀཱརཱཔེཏི, ཀཱརཱཔཡཏཱི’’ཏི ཙཏྟཱརི ཀཱརིཏརཱུཔཱནི, ཡཱནི ‘‘ཧེཏུཀཏྟུརཱུཔཱནཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི ཏདྡཱིཔཀཏྟཱ.
ཨིདཱནི ¶ པན པདམཱལཱ ཝཏྟབྦཱ, ཏཏྲ པཋམཾ ‘‘ཀུབྦཏཱི’’ཏི པདསྶེཝ པདམཱལཾ ཡོཛེསྶཱམ སབྦཱསུ ཝིབྷཏྟཱིསུ ཨེཀཱཀཱརེན ཡོཛེཏབྦཏྟཱ. ‘‘ཀརོཏཱི’’ཏི ཨོཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདསྶ པན ‘‘ཀཱརེཏཱི’’ཏི ཨེཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདསྶ ཙ པདམཱལཾ ཡཐཱསམྦྷཝཾ པཙྪཱ ཡོཛེསྶཱམ ཨེཀཱཀཱརེན ཨཡོཛེཏབྦཏྟཱ.
ཏཏྲ ཀུབྦཏི, ཀུབྦནྟི. ཀུབྦསི, ཀུབྦཐ. ཀུབྦཱམི, ཀུབྦཱམ. ཀུབྦཏེ, ཀུབྦནྟེ. ཀུབྦསེ, ཀུབྦཝ྄ཧེ. ཀུབྦེ, ཀུབྦམྷེ. ཝཏྟམཱནཱཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
པཉྩམིཡཱདཱིནཾ ཝསེན པན ཀུབྦཏུ, ཀུབྦནྟུ. ཀུབྦེཡྻ, ཀུབྦེཡྻུཾ. སེསཾ ‘‘བྷཝཏི, བྷཝནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན སབྦཏྠ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
‘‘ཀརིཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནིཔི ཨ ཀཱརཱནནྟརཏྱནྟཔདཱནི ཨེཝམེཝ ཡོཛེཏབྦཱནི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཀུབྦཏི, ཀུབྦནྟི. ཀུབྦསཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཱ ཨཡཾ པདམཱལཱ པཱལི༹ནཡདསྶནཏོ ཨེདིསཱི ཝུཏྟཱ. སདྡསཏྠཝིདཱུ པན སཱསནིཀཱ སདྡསཏྠེཡེཝ ཨཱདརཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཀུབྦཏི, ཀུབྦསཱི’’ཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱནི རཱུཔཱནི པཱལི༹ཡཾ ནཏྠཱིཏི མཉྙནྟཱ ན ཨིཙྪནྟི. ཏེཧི སདྡསཏྠེ ཝིཡ པཱལི༹ཡམྤི ‘‘ཨསནྟོ ནཱནུཀུབྦནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨོཀཱརཔཙྩཡསྶཱདེསབྷཱུཏོ ཨུཀཱརོ སརེཡེཝ པརེ ཝཀཱརཾ པཔྤོཏཱིཏི མཉྙམཱནཱ ‘‘ཀུབྦནྟི, ཀུབྦནྟེ’’ཏིཨཱདཱིནིཡེཝ རཱུཔཱནི ཨིཙྪནྟི, པརསརསྶཱབྷཱཝཏོ ‘‘ཀུབྦཏི, ཀུབྦསཱི’’ཏིཨཱདཱིནི པཱལི༹ཡཾ ནཏྠཱིཏི ན ཨིཙྪནྟི. མཡཾ པན པཱལི༹ནཡདསྶནཏོ ཏཱནི རཱུཔཱནི ཨིཙྪཱམ. ཨཏྲ སོཏཱརཱནཾ ཀངྑཱཝིནོདནཏྠཾ ཀིཉྩི པཱལི༹ནཡཾ ཝདཱམ – ‘‘སཱིལཝནྟོ ན ཀུབྦནྟི, བཱལོ སཱིལཱནི ཀུབྦཏཱི’’ཏི ཙ, ‘‘ཀསྨཱ བྷཝཾ ཝིཛནམརཉྙནིསྶིཏོ, ཏཔོ ཨིདྷ ཀྲུབྦཏཱི’’ཏི ཙ, ‘‘ཕརུསཱཧི ཝཱཙཱཧི པཀྲུབྦམཱནོ’’ཏི ཙ. ཨཱིདིསེསུ པན ཋཱནེསུ ཨཀཱརཱགམོ ཀཱཏབྦོ ¶ . ཨཙིནྟེཡྻོ ཧི པཱལི༹ནཡོ, ཡེབྷུཡྻེན སདྡསཏྠནཡཝིདཱུརོ ཙ. ཏཐཱ ཧི ཡཐཱ ‘‘ཨགྒིནིཾ སམྤཛྫལིཏཾ པཝིསནྟཱི’’ཏི པཱལི༹གཏིདསྶནཏོ ‘‘ཨགྒིནི, ཨགྒིནཱི, ཨགྒིནཡོ. ཨགྒིནིཾ, ཨགྒིནཱི, ཨགྒིནཡོ. ཨགྒིནིནཱ’’ཏི པདམཱལཱ ཀཱཏབྦཱ ཧོཏི, ཨེཝམེཝ ‘‘བཱལོ སཱིལཱནི ཀུབྦཏཱི’’ཏི པཱལི༹གཏིདསྶནཏོ ‘‘ཀུབྦཏི, ཀུབྦནྟི. ཀུབྦསཱི’’ཏི པདམཱལཱཔི ཡོཛེཏབྦཱཝ.
ཡཐཱ ཙ ‘‘བཧུམྤེཏཾ ཨསབྦྷི ཛཱཏཝེདཱ’’ཏི པཱལི༹གཏིདསྶནཏོ ‘‘སནྟོ སབྦྷཱིཧི སདྡྷིཾ སཏཾ དྷམྨོ ན ཛརཾ ཨུཔེཏཱིཏི པཝེདཡནྟཱི’’ཏི ཨཊྛཀཐཱགཏིདསྶནཏོ ཙ ‘‘སབྦྷི, སབྦྷཱི, སབྦྷཡོ. སབྦྷིཾ, སབྦྷཱི, སབྦྷཡོ. སབྦྷིནཱ’’ཏི པདམཱལཱ ཡོཛེཏབྦཱ ཧོཏི, ཨེཝམེཝ ‘‘བཱལོ སཱིལཱནི ཀུབྦཏཱི’’ཏི པཱལི༹གཏིདསྶནཏོ ‘‘ཀུབྦཏི, ཀུབྦནྟི. ཀུབྦསཱི’’ཏི པདམཱལཱཔི ཡོཛེཏབྦཱཝ. ཏཐཱ ‘‘ཀྲུབྦཏི, ཀྲུབྦནྟི. ཀྲུབྦསཱི’’ཏིཨཱདི སབྦཾ སབྦཏྠ ཡོཛེཏབྦཾ.
ཨིདཱནི ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏཱ པདམཱལཱ ཨནུཔྤཏྟཱ. ཀརོཏི, ཀརོནྟི. ཀརོསི, ཀརོཐ. ཀརོམི, ཀུམྨི, ཀརོམ, ཀུམྨ. ཀུརུཏེ, ཀུབྦནྟེ. ཀུརུསེ, ཀུརུཝ྄ཧེ. ཀརེ, ཀརུམྷེ. ཝཏྟམཱནཱཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཀརོཏུ, ཀུརུཏུ, ཀརོནྟུ. ཀརོཧི, ཀརོཐ. ཀརོམི, ཀུམྨི, ཀརོམ, ཀུམྨ. ཀུརུཏཾ, ཀུབྦནྟཾ. ཀརསྶུ, ཀུརུསྶུ, ཀུརུཝ྄ཧོ. ཀརེ, ཀུབྦཱམསེ. པཉྩམཱིཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཨེཏྠ པན ཀོཙི ཝདེཡྻ –
‘‘ན ནོ ཝིཝཱཧོ ནཱགེཧི, ཀཏཔུབྦོ ཀུདཱཙནཾ;
ཏཾ ཝིཝཱཧཾ ཨསཾཡུཏྟཾ, ཀཐཾ ཨམྷེ ཀརོམསེ’’ཏི
པཱལི༹དསྶནཏོ ¶ ‘‘ཀརོམསེ’’ཏི པདཾ ཀསྨཱ ཨིདྷ ན ཝུཏྟཾ, ནནུ ཀརདྷཱཏུཏོ པརཾ ཨོཀཱརཾ པཊིཙྩ ཨཱམསེཝཙནསྶཱཝཡཝབྷཱུཏོ ཨཱཀཱརོ ལོཔཾ པཔྤོཏཱིཏི? ཏནྣ, ‘‘ཀརོམསེ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨཱམསེ’’ཏི ཝཙནསྶ ཨབྷཱཝཏོ མཝཙནསྶ སབྦྷཱཝཏོ. ཨེཏྠ ཧི སེཀཱརོ ཨཱགམོ, ཏསྨཱ ‘‘ཀརོམཱ’’ཏི ཝཏྟམཱནཱཝཙནཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ, ན པན པཉྩམཱིཝཙནཝསེན. ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཙ སེཀཱརོ ཀཏྠཙི ནཱམིཀཔདཏོ པརོ ཧོཏི ‘‘ཡེ ཀེཙི བུདྡྷཾ སརཎཾ གཏཱསེ. ཡཾ བལཾ ཨཧུཝམྷསེ’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཀཏྠཙི པནཱཁྱཱཏིཀཔདཏོ སཱདེསནིརཱདེསཝསེན –
‘‘ཨཀརམྷས ཏེ ཀིཙྩཾ; ཨོཀྐནྟཱམསི བྷཱུཏཱནི;
སུཏཾ ནེཏཾ ཨབྷིཎྷསོ, ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཝདེམསེ’’ཏི
ཨཱདཱིསུ.
ཀརེཡྻ, ཀརེཡྻུཾ. ཀརེཡྻཱསི, ཀརེཡྻཱཐ. ཀརེཡྻཱམི, ཀརེཡྻཱམ. ཀུབྦེཐ, ཀུབྦེརཾ. ཀུབྦེཐོ, ཀུབྦེཡྻཝ྄ཧོ. ཀརེཡྻཾ, ཀརེ, ཀརེཡྻཱམྷེ. སཏྟམཱིཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཀར, ཀརུ. ཀརེ, ཀརིཏྠ. ཀརཾ, ཀརིམྷ. ཀརིཏྠ, ཀརིརེ. ཀརིཏྠོ, ཀརིཝ྄ཧོ. ཀརིཾ, ཀརིམྷེ. པརོཀྑཱཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཨེཏྠ ཀརཱཏི པུརིསོ ཀམྨཾ ཀརཱིཏི པཋམཔུརིསཡོཛནཱཡ ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘ཨཱགུཾ ཀར མཧཱརཱཛ, ཨཀརཾ ཀམྨདུཀྐཊ’’ནྟི ཨེཏྠཱཔི ‘‘མཧཱརཱཛ བྷཝཾ ཨཱགུཾ ཀརཱི’’ཏི པཋམཔུརིསཡོཛནཱཡ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཝཉྷི སཏི ཨཡཾ པཡོགོ ‘‘མཉྙེ བྷཝཾ པཏྠཡཏི, རཉྙོ བྷརིཡཾ པཏིབྦཏ’’ནྟིཨཱདཡོ ཝིཡ པཋམཔུརིསཔྤཡོགོ བྷཝཏི.
ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཡཾ ¶ པན མཛ྄ཛྷིམཔུརིསཔྤཡོགོ ཝུཏྟོ ‘‘ཨཱགུཾ ཀརཱཏི མཧཱརཱཛ ཏྭཾ མཧཱཔརཱདྷཾ མཧཱཔཱཔཾ ཀརི. དུཀྐཊནྟི ཡཾ ཀཏཾ དུཀྐཊཾ ཧོཏི,ཏཾ ལཱམཀཾ ཀམྨཾ ཨཀར’’ནྟི, ཏསྨཱ ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཝསེནཱཔི ཀདཱཙི ཀརཨིཏི ཙ ཀརཱིཏི ཙ ཨཀརནྟི ཙ མཛ྄ཛྷིམཔུརིསཔྤཡོགོ བྷཝཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཡེབྷུཡྻཝསེན པན ‘‘པུརིསོ ཀམྨཾ ཀར, པུརིསོ ཀམྨཾ ཀརི, ཨཧཾ ཀམྨཾ ཨཀར’’ནྟི པཋམུཏྟམཔུརིསཔྤཡོགོ དཊྛབྦོ. ཨེཏྠ ཙ ཀརཨིཏི ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཏྟིཝསེན, ཀརཱིཏི ཨཛྫཏནཱིཝསེན, ཨཀརནྟི ཧིཡྻཏྟནཱིཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ‘‘ཀརིཏྠོ’’ཏི པདཾ ‘‘ཨཉྙཾ བྷཏྟཱརཾ པརིཡེས, མཱ ཀིསིཏྠོ མཡཱ ཝིནཱ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཀིསིཏྠོ’’ཏི པདེན སམཾ པརོཀྑཱཡཏྟནོཔདམཛ྄ཛྷིམཔུརིསེཀཝཙནཝསེན, ཨེདིསོ པན ནཡོ ཨཉྙཏྲཱཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦོ.
ཨཀཱ, ཨཀརཱ, ཨཀར ཨིཏི རསྶཔཱཋོཔི. ཨཀརུ. ཨེཏྠ ‘‘སབྦཱརིཝིཛཡཾ ཨཀཱ’’ཏི པདཾ ནིདསྶནཾ. ཨཀརཱཏི པུརིསོ ཀམྨཾ ཨཀཱསཱིཏི ཨཏཱིཏཀྲིཡཱཝཱཙཀོ པཋམཔུརིསཔྤཡོགོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘རཛྫསྶ ཀིར སོ བྷཱིཏོ, ཨཀརཱ ཨཱལཡེ བཧཱུ’’ཏི པཱལི༹ དིསྶཏི. ‘‘མཱ མེཏཾ ཨཀརཱ ཀམྨཾ, མཱ མེ ཨུདཀམཱཧརཱི’’ཏི ཨེཏྠ པན སནྟེཔི ཨཏཱིཏཝཱཙཀཔཊྛམཔུརིསཔྤཡོགབྷཱཝེ མཱསདྡཡོགཏོ ཧིཡྻཏྟནཛྫཏནཱིཝིབྷཏྟིཡོ པཉྩམཱིཝིབྷཏྟིཨཏྠེ ཨནུཏྟཀཱལིཀཱ ཧུཏྭཱ ‘‘ཏྭཾ མཱ ཀརོསི, མཱ ཨཱཧརསཱི’’ཏི མཛ྄ཛྷིམཔུརིསཔྤཡོགཱརཧཱ བྷཝནྟི.
ཀིཉྩ བྷིཡྻོ ‘‘ཛརཱདྷམྨཾ མཱ ཛཱིརཱིཏི ཨལབྦྷནེཡྻཾ ཋཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུཔི སནྟེཔི ཨཏཱིཏཝཱཙཀཔཋམཔུརིསཔྤཡོགབྷཱཝེ མཱསདྡཡོགཏོ ཨཛྫཏནཱིཝིབྷཏྟིཔཉྩམཱིཝིབྷཏྟིཨཏྠེ ཨནུཏྟཀཱལིཀཱ ཧུཏྭཱ ‘‘མཱ ཛཱིརཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ པཋམཔུརིསཔྤཡོགཱརཧཱ ¶ བྷཝནྟི. ཏེནཱཧུ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ‘‘ཛརཱདྷམྨཾ མཱ ཛཱིརཱིཏི ཡཾ མཡ྄ཧཾ ཛརཱསབྷཱཝཾ, ཏཾ མཱ ཛཱིརིཏུ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔཱི’’ཏི. ཡཾ པནམྷེཧི ‘‘ཨཀར ཨིཏི རསྶཔཱཋོཔཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏསྶ ‘‘ཨཏིཀར’མཀརཱ’ཙརིཡ, མཡ྄ཧམྤེཏཾ ན རུཙྩཏཱི’’ཏི ཨིམཱཡ པཱལི༹ཡཱ ཝསེན ཨཏྠིཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏསྶཱཡམཏྠོ ‘‘ཨཱཙརིཡ བྷཝཾ ཨཏིཀྐནྟཀརཎཾ ཨཀརཱ’’ཏི པཋམཔུརིསཝསེན གཧེཏབྦོ. ཨཔིཙ ‘‘བྷཝ’’ནྟི ཝཏྟབྦེ ཨཏྠེ ‘‘ཏྭ’’ནྟི ཝཙནཾ ཝཏྟབྦམེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡཝསེན ‘‘ཨཱཙརིཡ ཏྭཾ ཨཏིཀྐནྟཀརཎཾ ཀརོསཱི’’ཏི ཡོཛནཱཔི ཀཱཏབྦཱཝ.
ཨཀརོ, ཨཀཏྠ, ཨཀརོཐ. ཨཀརཾ, ཨཀཾ, ཨཀརམྷ, ཨཀམྷ. ཨེཏྠ ‘‘སཾཝཌྜྷཡིཏྭཱ པུལི༹ནཾ, ཨཀཾ པུལི༹ནཙེཏིཡ’’ནྟི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཨཀཏྠ, ཨཀཏྠུཾ. ཨཀུརུསེ, ཨཀརཝ྄ཧཾ. ཨཀརིཾ, ཨཀརཾ, ཨཀརམྷསེ. ཧིཡྻཏྟནཱིཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཨེཏྠ ཙ པཉྩཝིདྷོ སེཀཱརོ ཨཱཧརིཏྭཱ དསྶེཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི པཉྩཝིདྷོ སེཀཱརོ པདཱཝཡཝ ཨཔདཱཝཡཝཨནེཀནྟཔདཱཝཡཝ སོསདྡཏྠ ཨཱདེསཝསེན. ཏཏྠ པདཱཝཡཝོ སེཀཱརོ ‘‘ཏྭཾ ཀམྨཾ ཀུརུསེ, ཏྭཾ ཨཏྠཀུསལོ ཨབྷཝསེ’’ཏིཨཱདཱིསུ དཊྛབྦོ. ཨཔདཱཝཡཝོ པན ‘‘ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཝདེམསེ. མཱུལཱ ཨཀུསལཱ སམཱུཧཏཱསེ’’ཏིཨཱདཱིསུ དཊྛབྦོ. ཨནེཀནྟཔདཱཝཡཝོ ‘‘ཨརོགཱ ཙ བྷཝཱམསེ. མཎིཾ ཏཱཏ གཎྷཱམསེ’’ཨཱདཱིསུ དཊྛབྦོ. ཨེཏྠ ཧི སེཀཱརོ ཡདི པཉྩམཱིཝིབྷཏྟིཡཾ ཨཱམསེཝཙནསྶཱཝཡཝོ, ཏདཱ པཉྩམཱིཝིབྷཏྟིཡུཏྟཱནཾ པཏྠནཱསཱིསནཏྠཱནཾ ‘‘བྷཝཱམསེ, གཎྷཱམསེ’’ཏི པདཱནཾ ཨཝཡཝོ ཧོཏི. ཡདི པན ཨཱགམོ, པཉྩམཱིཝིབྷཏྟིཡུཏྟཱནཾ པཏྠནཱསཱིསནཏྠཱནཾ ‘‘བྷཝཱམ, གཎྷཱམཱ’’ཏི པདཱནཾ ཨཝཡཝོ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ ‘‘བྷཝཱམསེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ སེཀཱརསྶ ཨནེཀནྟཔདཱཝཡཝཏྟཾ ཝེདིཏབྦཾ. སོསདྡཏྠོ ‘‘ཨེསེསེ ཨེཀེ ཨེཀཊྛེ’’ཏི ཨེཏྠ དཊྛབྦོ. ཨེསེསེཏི ཨིམསྶ ཧི ‘‘ཨེསོསོ ཨེཀོ ཨེཀཊྛོ’’ཏི ཨཏྠོ. ཨཱདེསོ ‘‘ཨཀརམྷས ཏེ ཀིཙྩ’’ནྟི ཨེཏྠ, ‘‘ཨོཀྐནྟཱམསི བྷཱུཏཱནཱི’’ཏི ཙེཏྠ དཊྛབྦོ ཨེཀཱརསྶ ཨཀཱརིཀཱརཱདེསཀརཎཝསེན. ཏཏྠ ‘‘ཨཀརམྷས ཏེ ཀིཙྩ’’ནྟི ཨིམསྶ ‘‘ཨཀརམྷསེ ཏེ ཀིཙྩ’’ནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཀརམྷསེ’’ཏི ཙེཏྠ སཙེ སེཀཱརོ ཨཱགམོ, ཏདཱ ‘‘ཀརམྷཱ’’ཏི པདཾ ཧིཡྻཏྟནཱིཔརསྶཔདེ ཨུཏྟམཔུརིསབཧུཝཙནནྟཾ. སཙེ པན མྷསེཝཙནསྶཱཝཡཝོ, ཏདཱ ‘‘ཨཀརམྷསེ’’ཏི པདཾ ཧིཡྻཏྟནཱིཨཏྟནོཔདེ ཨུཏྟམཔུརིསབཧུཝཙནནྟཾ. ཨེཝཾ པཉྩཝིདྷོ སེཀཱརོ བྷཝཏཱིཏི ཨཝགནྟབྦཾ.
ཨཀརི, ཀརི, ཨཀཱསི, ཨཀརུཾ, ཨཀརིཾསུ, ཨཀཾསུ, ཨཀཾསུཾ. ཨཀརོ, ཨཀརིཏྠ, ཨཀཱསིཏྠ.
ཨེཏྠ ཙ ཨཀརོཏི ཏྭཾ ཨཀརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘ཨཀརོ’’ ཨིཏི ཧི པདཾ ‘‘ཝརཉྩེ མེ ཨདོ སཀྐཱ’’ཏི ཨེཏྠ མཛ྄ཛྷིམཔུརིསེཀཝཙནཏྠཾ ‘‘ཨདོ’’ཏི པདམིཝ དཊྛབྦཾ པཱལི༹ཡཾ ཨཝིཛྫམཱནཏྟེཔི ནཡཝསེན གཧེཏབྦཏྟཱ. གརཱུ པན ‘‘ཨཀརོ’’ཏི ཝུཏྟཊྛཱནེ ‘‘ཨཀཱསཱི’’ཏི མཛ྄ཛྷིམཔུརིསཝཙནཾ ཨིཙྪནྟི. ཏཱདིསཉྷི པདཾ ཡེབྷུཡྻེན པཋམཔུརིསཝཙནམེཝ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨདཱསི མེ, ཨཀཱསི མེ’’ཏི པཋམཔུརིསཔཱལི༹ཡོ བཧཱུ སནྡིསྶནྟི. ‘‘མཱཀཱསི མུཁསཱ པཱཔཾ, མཱ ཁོ སཱུཀརམུཁོ ཨཧཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ པན མཱསདྡཡོགཏོ ‘‘ཏྭཾ པཱཔཾ མཱ ཨཀཱསི, མཱ སཱུཀརམུཁོ ཨཧོསཱི’’ཏི པདཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ.
ཨཀརིཾ ¶ , ཀརིཾ, ཨཀཱསིཾ, ཨཀརིམྷ, ཀརིམྷ, ཨཀཱསིམྷ. ཨཀརཱ, ཨཀརཱུ. ཨཀརུསེ, ཨཀརིཝ྄ཧཾ. ཨཀརཾ, ཨཀརིམྷེ. ཨཛྫཏནཱིཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཀརིསྶཏི, ཀརིསྶནྟི. ཀརིསྶསི, ཀརིསྶཐ. ཀརིསྶཱམི, ཀརིསྶཱམ. ཀརིསྶཏེ, ཀརིསྶནྟེ. ཀརིསྶསེ, ཀརིསྶཝ྄ཧེ. ཀརིསྶཾ, ཀསྶཾ ཨིཙྩཔི. ཏཐཱ ཧི པཱལི༹ དིསྶཏི ‘‘ཀསྶཾ པུརིསཀཱརིཡ’’ནྟི. ཀརིསྶམྷེ. ཏཐཱ ཀཱཧཏི, ཀཱཧནྟི. ཀཱཧསི, ཀཱཧཐ. ཀཱཧཱམི, ཀཱཧཱམ. ཀཱཧིཏི, ཀཱཧིནྟི. ཀཱཧིསི ཨིཙྩེཝམཱདིནཱ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦཾ. བྷཝིསྶནྟཱིཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཨཀརིསྶཱ, ཨཀརིསྶ, ཨཀརིསྶཾསཱུཏི སེསཾ སབྦཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཀཱལཱཏིཔཏྟིཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཀཡིརཏི, ཀཡིརནྟི. ཀཡིརསི, ཀཡིརཱཐ. ཀཡིརཱམི, ཀཡིརཱམ. ཀཡིརཏེ. སེསཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཝཏྟམཱནཱཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཀཡིརཏུ, ཀཡིརནྟུ. སེསཾ ཡོཛེཏབྦཾ. པཉྩམཱིཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཀཡིརཱ, ཀུཡིརཱ. ཀཡིརུཾ. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘ཀུམྦྷིམྷིཔ’ཉྫལིཾ ཀུཡིརཱ, ཙཱཏཉྩཱཔི པདཀྑིཎ’’ནྟི. ཏཏྠ ཀུམྦྷིམྷིཔི ཨཉྫལིནྟི ཚེདོ. ཀཡིརཱསི, ཀཡིརཱཐ. ཀཡིརཱམི, ཀཡིརཱམ. ཀཡིརེཐ, ཀཡིརེརཾ. ཀཡིརེཐོ, ཀཡིརཱཝ྄ཧོ. ཀཡིརཾ, ཀཡིརཱམྷེ. སཏྟམཱིཝསེན ཝུཏྟརཱུཔཱནི.
ཏཏྠ ཀཡིརཱཏི ཨིདཾ ‘‘པུཉྙཉྩེ པུརིསོ ཀཡིརཱ’’ཏི དསྶནཏོ པཋམཔུརིསཝསེན ཡོཛེཏབྦཾ, ‘‘ཨདྷམྨཾ སཱརཐི ཀཡིརཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘སཱརཐི བྷཝཾ ཨདྷམྨཾ ཀརེཡྻཱ’’ཏི ¶ པཋམཔུརིསཝསེན ཡོཛེཏབྦཾ, ན མཛ྄ཛྷིམཔུརིསཝསེན. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཀཡིརཱསཱི’’ཏི ཝཏྟབྦེ སིཀཱརལོཔཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཀཡིརཱ’’ཏི མཛ྄ཛྷིམཔུརིསཝཙནཾ ཝུཏྟནྟི གཧེཏབྦཾ.
ཨེཏྠ པན སིཡཱ – ཡཐཱ ‘‘པུཏྟཾ ལབྷེཐ ཝརད’’ནྟི པཱལི༹ཡཾ ‘‘ལབྷེཐཱ’’ཏི ཨིམསྶ པདསྶ ‘‘སབྦྷིརེཝ སམཱསེཐ, སབྦྷི ཀུབྦེཐ སནྠཝ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ‘‘སམཱསེཐཱ’’ཏིཨཱདཱིནཾ ཝིཡ པཋམཔུརིསཝསེན ཨཏྠཾ ཨགྒཧེཏྭཱ པུརིསཝིཔལླཱསཾ ཀཏྭཱ ‘‘ལབྷེཡྻ’’ནྟི ཨུཏྟམཔུརིསཝསེནཏྠོ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི གཧིཏོ, ཏཐཱ ཏུམྷེཧིཔི ‘‘ཨདྷམྨཾ སཱརཐི ཀཡིརཱ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཀཡིརཱ’’ཏི པདསྶ པུརིསཝིཔལླཱསཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཀརེཡྻཱསཱི’’ཏི མཛ྄ཛྷིམཔུརིསཝསེནཏྠོ ཝཏྟབྦོ, ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧིཔི ‘‘ཀརེཡྻཱསཱི’’ཏི ཏདཏྠོ ཝུཏྟོཏི? སཙྩཾ, ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ཝོཧཱརཏྠེསུ པརམཀོསལླསམནྣཱགཏཏྟཱ ‘‘ཏྭ’’ནྟི ཝཏྟབྦེ ཨཏྠེ བྷཝཾསདྡོ པཝཏྟཏི, ‘‘བྷཝ’’ནྟི ཝཏྟབྦེ ཨཏྠེ ཏྭཾསདྡོ པཝཏྟཏཱིཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨདྷིཔྤཱཡཏྠཝསེན ‘‘ཀརེཡྻཱསཱི’’ཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ, ན པུརིསཝིཔལླཱསཝསེན. ཏཐཱ ཧི ‘‘པུཏྟཾ ལབྷེཐ ཝརད’’ནྟི ཨིམསྶ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ལབྷེཐཱ’’ཏི ཨུལླིངྒིཏྭཱ ‘‘ལབྷེཡྻ’’ནྟི པུརིསཝིཔལླཱསཝསེན ཝིཝརཎཾ ཀཏཾ. ‘‘ཨདྷམྨཾ སཱརཐི ཀཡིརཱ’’ཏི ཨིམསྶ པན ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཀཡིརཱ’’ཏི ཨུལླིངྒིཏྭཱ ‘‘ཀརེཡྻཱསཱི’’ཏི ཝིཝརཎཾ ཀཏཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཨདྷམྨཾ སཱརཐི ཀཡིརཱ’’ཏི ཨེཏྠ པུརིསཝིཔལླཱསོ ན ཙིནྟེཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱ ‘‘པུཏྟཾ ལབྷེཐ ཝརད’’ནྟི ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཀཱཡེ རཛོ ན ལིམྤེཐཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨེཐཝཙནཾ གཧིཏཾ, ཨེཝཾ ཨེཐཝཙནཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ‘‘ལབྷེ ཨཐཱ’’ཏི པདཙྪེདོ ཀརཎཱིཡོ. ཨེཝཉྷི སཏི པུརིསཝིཔལླཱསེན ཀིཙྩཾ ནཏྠི. ཏཏྠ ལབྷེཏི སཏྟམིཡཱ ¶ ཨུཏྟམཔུརིསཝཙནཾ ‘‘ཝཛ྄ཛྷཉྩཱཔི པམོཙཡེ’’ཏི པདམིཝ. ཨཐཱཏི ཨདྷིཀཱརནྟརེ ནིཔཱཏོ པདཔཱུརཎེ ཝཱ. ཨེཏྠ ཙ ཨདྷིཀཱརནྟརཝསེན ཨཔརམྤི ཝརཾ པུཏྟཾ ལབྷེཡྻནྟི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ པནེཏྠ དྭིནྣམཏྠཱནཾ ཨུཔྤཏྟི དིསྶཏི, ཡསྨཱ ཙེཏེསུ དྭཱིསུ དུཛྫཱནོ བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡོ, ཏསྨཱ དྭེཔི ཨཏྠཱ གཧེཏབྦཱཝ.
ཨེཏྠ པན ཀིཉྩཱཔི ལིངྒཝིཔལླཱསོ ཝིབྷཏྟིཝིཔལླཱསོ ཝཙནཝིཔལླཱསོ ཀཱལཝིཔལླཱསོ པུརིསཝིཔལླཱསོ ཨཀྑརཝིཔལླཱསོཏི ཚབྦིདྷོ ཝིཔལླཱསོ ཨཱཧརིཏྭཱ དསྶེཏབྦོ, ཏཐཱཔི སོ ཨུཔརི ཨཱཝིབྷཝིསྶཏཱིཏི ན དསྶིཏོ. ཏཏྲ ཀཡིརཱཐཱཏི པདཾ སཏྟམིཡཱ པརསྶཔདཝསེན ཨཏྟནོཔདཝསེན ཙ དྭིདྷཱ བྷིཛྫཏི, ཏཐཱ མཛ྄ཛྷིམཔུརིསབཧུཝཙནཝསེན པཋམཔུརིསེཀཝཙནཝསེན ཙ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡཐཱ པུཉྙཱནི ཀཡིརཱཐ, དདནྟཱ ཨཔརཱཔར’’ནྟི ཨེཏྠ ‘‘ཀཡིརཱཐཱ’’ཏི ཨིདཾ སཏྟམིཡཱ པརསྶཔདཝསེན མཛ྄ཛྷིམཔུརིསབཧུཝཙནཝསེན ཙ ཝུཏྟཾ. ཡཐཱནུརཱུཔཾ པུཉྙཱནི ཀརེཡྻཱཐཡེཝཱཏི ཧི ཨཏྠོ. ‘‘ཀཡིརཱཐ དྷཱིརོ པུཉྙཱནཱི’’ཏི ཨེཏྠ པན ‘‘ཀཡིརཱཐཱ’’ཏི ཨིདཾ སཏྟམིཡཱ ཨཏྟནོཔདཝསེན པཋམཔུརིསེཀཝཙནཝསེན ཙ ཝུཏྟཾ. ཀརེཡྻཱཏི ཧི ཨཏྠོ. ཨིདྷ པརོཀྑཱདིཝསེན ཡིརཔཙྩཡསཧིཏཱནི རཱུཔཱནི ཡེབྷུཡྻེན སཱསནེ ཨཔྤསིདྡྷཱནཱིཏི ན དསྶིཏཱནི.
ཨཏྟནོ ཕལཾ ཀརོཏཱིཏི ཀཱརཎཾ. ཀརོཏཱིཏི ཀཏྟཱ, ཨེཝཾ ཀཱརཀོ ཀཱརཀཾ ཝཱ. ཨེཏྠ ཧི ཀཱརཀསདྡོ ཡཏྠ ཀཏྟུཀཱརཀཀམྨཀཱརཀཱདིཝཱཙཀོ, ཏཏྠ པུལླིངྒོཔི ཧོཏི, ཡེབྷུཡྻེན ནཔུཾསཀལིངྒོཔི. ཡཏྠ པན རཛཏཀཱརཀམྨཀཱརལོཧཀཱརཱདིཝཱཙཀོ, ཏཏྠ པུལླིངྒོ ཨེཝ. ཀཱརཱཔེཏཱིཏི ཀཱརཱཔཀོ. ཀརཾ, ཀུབྦཾ, ཀྲུབྦཾ, ཀརོནྟོ, ཀུབྦནྟོ, ཀུབྦཱནོ, ཀུརུམཱནོ, པཀྲུཾབྦམཱནོ ¶ . ཀཱརིཀཱ, ཀཱརཱཔིཀཱ. ཀརོནྟཱི, ཀུབྦནྟཱི. ཀཱརཀཾ ཀུལཾ. ཀཱརཱཔཀཾ, ཀརོནྟཾ, ཀུབྦནྟཾ, ཀུརུམཱནཾ. སངྑཱརོ, པརིཀྑཱརོ, པརིཀྑཏོ, པུརཀྑཏོ, ཀརཎཾ, ཀྲིཡཱ. ཨཀྑརཙིནྟཀཱ པན ‘‘ཀྲིཡཱ’’ ཨིཙྩཔི པདམིཙྪནྟི. ཨེཏྠ ཀྲིཡཱསདྡོ ཀིཉྩཱཔི ‘‘ཨཕལཱ ཧོཏི ཨཀྲུབྦཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀཀཱརརཀཱརསཾཡོགཝནྟཱནི པདཱནི དིསྶནྟི, ཏཐཱཔི ཀླེསསདྡོ ཝིཡ པཱལི༹ཡཾ ན དིསྶཏི, ཨདིསྶམཱནོཔི སོ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱདཱིཧི གརཱུཧི གཧིཏཏྟཱ གཧེཏབྦོཝ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཀྲིཡཱཀྲིཡཱཔཏྟིཝིབྷཱགདེསཀོ’’ཏིཨཱདིཀཱ སདྡརཙནཱ དིསྶཏི.
ཀཱཏུཾ, ཀཏྟུཾ. ཀཱཏཝེ, ཀཱརེཏུཾ. ཀཏྭཱ, ཀཏྭཱན, ཀཱཏུན, ཀརིཏྭཱ, ཀརིཏྭཱན, ཀཙྩ, ཨདྷིཀཙྩ, ཀརིཡ, ཀརིཡཱན, པུརཀྑིཏྭཱ, ཀཱརེཏྭཱ. ཨཉྙཱནིཔི ཏུམནྟཱདཱིནི ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཏཏྲ ཀཙྩཱཏི ཀཏྭཱ. ཨདྷིཀཙྩཱཏི ཨདྷིཀཾ ཀཏྭཱ. ཨཀྑརཙིནྟཀཱ པན སདྡསཏྠནཡཾ ནིསྶཱཡ ‘‘ཨདྷིཀིཙྩ’’ ཨིཏི རཱུཔཾ ཨིཙྪནྟི, མཡཾ པནེཏཱདིསཾ རཱུཔཾ པཱལི༹ཡཱ ཨནུཀཱུལཾ ན ཧོཏཱིཏི ན ཨིཙྪཱམ. ཏཐཱ ཧི ཐེརིཀཱགཱཐཱཡཾ གོཏམིཡཱ པརིནིབྦཱནཝཙནེ ‘‘པདཀྑིཎཾ ཀཙྩ ནིཔཙྩ པཱདེ’’ཏི པཱལི༹ དིསྶཏི. ཏཏྠ ཧི པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཀཙྩཱཏི པདསྶ དསྶནེན ཨདྷིཀཙྩཱཏི པདམྤི དིཊྛམེཝ ཧོཏི, ཨེས ནཡོ ཨཉྙཏྲཱཔི ཡཐཱརཧཾ ཝེདིཏབྦོ.
ཨིདཱནི ཀརོཏིསྶ དྷཱཏུསྶ ཨཔྤམཏྟཀཾ ཨཏྠཱཏིསཡཡོགཾ ཀཐཡཱམ – ཏཎྷངྐརོ. ཀཱརཎཱ. ཕརུསཱཧི ཝཱཙཱཧི པཀྲུབྦམཱནོ. སནྟེ ན ཀུརུཏེ པིཡནྟི.
ཏཏྲ ¶ ཏཎྷངྐརོཏི ཝེནེཡྻཱནཾ ཏཎྷཾ ལོབྷཾ ཀརོཏི ཧིཾསཏཱིཏི ཏཎྷངྐརོ. ཨཐ ཝཱ རཱུཔཀཱཡདྷམྨཀཱཡསམྤཏྟིཡཱ ཨཏྟནི སཀལལོཀསྶ ཏཎྷཾ སིནེཧཾ ཀརོཏི ཛནེཏཱིཏི ཏཎྷངྐརོ. ཀཱརཎཱཏི ཧིཾསནཱ. པཀྲུབྦམཱནོཏི ཧིཾསམཱནོ. སནྟེ ན ཀུརུཏེ པིཡནྟི སཔྤུརིསེ ཨཏྟནོ པིཡེ ཨིཊྛེ ཀནྟེ མནཱཔེ ན ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ པིཡཾ པིཡཱཡམཱནོ ཏུསྶམཱནོ མོདམཱནོ སནྟེ ན ཀུརུཏེ ན སེཝཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ‘‘རཱཛཱནཾ སེཝཏཱི’’ཏི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ རཱཛཱནཾ པིཡཾ ཀུརུཏེཏི སདྡསཏྠཝིདཱུ མནྟེནྟི, དུལླབྷཱཡཾ ནཱིཏི སཱདྷུཀཾ མནསི ཀཱཏབྦཱ.
ཨེཏྠ ཙ པརིཀྑཱརསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ ནཱིཡཏེ, ‘‘པརིཀྑཱརོཏི སཏྟཧི ནགརཔརིཀྑཱརེཧི སུཔརིཀྑིཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ པརིཝཱརོ ཝུཙྩཏི. ‘‘རཐོ སེཏཔརིཀྑཱརོ, ཛྷཱནཀྑོ ཙཀྐཝཱིརིཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨལངྐཱརོ. ‘‘ཡེ ཙིམེ པབྦཛིཏེན ཛཱིཝིཏཔརིཀྑཱརཱ སམུདཱནེཏབྦཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སམྦྷཱརོ. ཨེཏྠེཏཉྷི ཝུཙྩཏི –
སཱསནཉྙཱུཧི ཝིཉྙཱུཧི, པརིཀྑཱརོཏི སཱསནེ;
པརིཝཱརོ ཨལངྐཱརོ, སམྦྷཱརོ ཙ པཝུཙྩཏི.
ཛཱགར ནིདྡཀྑཡེ. ཛཱགརོཏི. ཛཱགརཾ. དཱིགྷཱ ཛཱགརཏོ རཏྟི.
ཏནཱདཱི ཨེཏྟཀཱ དིཊྛཱ, དྷཱཏཝོ མེ ཡཐཱབལཾ;
སུཏྟེསྭཉྙེཔི པེཀྑིཏྭཱ, གཎྷཝ྄ཧོ ཨཏྠཡུཏྟིཏོཏི.
ཏནཱདིགཎོཡཾ.
རུདྷཱདིཚཀྐཾ ¶ ཝིཝིདྷཏྠསཱརཾ,
མཏིངྐརཾ ཝིཉྙུཛནཱདྷིརཱམཾ;
ཨུལཱ༹རཚནྡེཧི སུསེཝནཱིཡཾ,
སུཝཎྞཧཾསེཧི སུཙིཾཝ ཋཱནཾ.
ཨིཏི ནཝངྒེ སཱཊྛཀཐེ པིཊཀཏྟཡེ བྱཔྤཐགཏཱིསུ ཝིཉྙཱུནཾ
ཀོསལླཏྠཱཡ ཀཏེ སདྡནཱིཏིཔྤཀརཎེ རུདྷཱདིཚཀྐཾ
ནཱམ
སཏྟརསམོ པརིཙྪེདོ.
༡༨. ཙུརཱདིགཎཔརིདཱིཔན
ཨིཏོ པརཾ པཝཀྑཱམི, པཙུརཏྠཧིཏཀྐརཾ;
ཙུརཱདིཀགཎནཱམཾ, ནཱམཏོ ཨཊྛམཾ གཎཾ.
ཙུར ཐེཡྻེ. ཐེནནཾ ཐེཡྻཾ, ཙོརིཀཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏསྨིཾ ཐེཡྻེ ཙུརདྷྟུ ཝཏྟཏི. ཙོརེཏི, ཙོརཡཏི, ཙོརོ, ཙོརཱི, ཙོརིཀཱ, ཙོརེཏུ, ཙོརཡིཏུཾ, ཙོརེཏྭཱ, ཙོརཡིཏྭཱ. ཀཏྟུཏྠེསུ ཎེཎཡཏཱ ཙུརཱདིགཎལཀྑཎཾ. ཀཱརིཏེ – ཙོརཱཔེཏི, ཙོརཱཔཡཏི, ཙོརཱཔེཏུཾ, ཙོརཱཔཡིཏུཾ, ཙོརཱཔེཏྭཱ, ཙོརཱཔཡིཏྭཱ. ཀམྨེདྷནཾ ཙོརེཧི ཙོརིཡཏི, ཙོརིཏཾ དྷནཾ. ཨེས ནཡོ སབྦཏྠ.
ཀཀཱརནྟདྷཱཏུ
ལོཀ དསྶནེ. ལོཀེཏི, ལོཀཡཏི, ཨོལོཀེཏི, ཨོལོཀཡཏི, ཨུལློཀེཏི, ཨུལློཀཡཏི, ཨཔལོཀེཏི, ཨཔལོཀཡཏི, ཨཱལོཀེཏི, ཨཱལོཀཡཏི, ཝིལོཀེཏི, ཝིལོཀཡཏི. ལོཀོ, ཨཱལོཀོ, ལོཀནཾ, ཨོལོཀནཾ, ཨུལློཀནཾ, ཨཱལོཀནཾ, ཝིལོཀནཾ, ཨཔལོཀནཾ, ཨཝལོཀནཾ. ཨོལོཀེཏུཾ, ཨོལོཀཡིཏུཾ, ཨོལོཀེཏྭཱ, ཨོལོཀཡིཏྭཱ. ཀཱརིཏེ པན ‘‘ཨོལོཀཱཔེཏི, ཨོལོཀཱཔཡཏི, ཨོལོཀཱཔེཏུཾ, ཨོལོཀཱཔཡིཏུཾ, ཨོལོཀཱཔེཏྭཱ ¶ , ཨོལོཀཱཔཡིཏྭཱ’’ ཨིཙྩེཝམཱདཱིནི ཡོཛེཏབྦཱནི. ཨེས ནཡོ སབྦཏྠཱཔི.
ཏཏྠ ལོཀོཏི ཏཡོ ལོཀཱ སངྑཱརལོཀོ སཏྟལོཀོ ཨོཀཱསལོཀོཏི. ཏཏྠ ‘‘ཨེཀོ ལོཀོ སབྦེ སཏྟཱ ཨཱཧཱརཊྛིཏིཀཱ’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེ སངྑཱརལོཀོ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘སསྶཏོ ལོཀོ’ཏི ཝཱ ‘ཨསསྶཏོ ལོཀོ’ཏི ཝཱ’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེ སཏྟལོཀོ.
‘‘ཡཱཝཏཱ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ པརིཧརནྟི,
དིསཱ བྷནྟི ཝིརོཙམཱནཱ;
ཏཱཝ སཧསྶདྷཱ ལོཀོ,
ཨེཏྠ ཏེ ཝཏྟཏེ ཝསོ’’ཏི
ཨཱགཏཊྛཱནེ ཨོཀཱསལོཀོ.
ཨཐ ཝཱ ལོཀོཏི ཏིཝིདྷོ ལོཀོ ཀིལེསལོཀོ བྷཝལོཀོ ཨིནྡྲིཡལོཀོཏི. ཏཏྠ རཱགཱདིཀིལེསབཧུལཏཱཡ ཀཱམཱཝཙརསཏྟཱ ཀིལེསལོཀོ. ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱཔརིབུདྡྷིཡཱ རཱུཔཱཝཙརསཏྟཱ བྷཝལོཀོ. ཨཱནེཉྫསམཱདྷིབཧུལཏཱཡ ཝིསདིནྡྲིཡཏྟཱ ཨརཱུཔཱཝཙརསཏྟཱ ཨིནྡྲིཡལོཀོ. ཨཐ ཝཱ ཀིལིསྶནཾ ཀིལེསོ, ཝིཔཱཀདུཀྑནྟི ཨཏྠོ. ཏསྨཱ དུཀྑབཧུལཏཱཡ ཨཔཱཡེསུ སཏྟཱ ཀིལེསལོཀོ. ཏདཉྙེ སཏྟཱ སམྤཏྟིབྷཝབྷཱཝཏོ བྷཝལོཀོ. ཏཏྠ ཡེ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙཀེཧི ཨིནྡྲིཡེཧི སམནྣཱགཏཱ སཏྟཱ, སོ ཨིནྡྲིཡལོཀོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཡཾ པན –
‘‘སངྑཱརལོཀོ སཏྟལོཀོ ཨོཀཱསལོཀོ ཁནྡྷལོཀོ ཨཱཡཏནལོཀོ དྷཱཏུལོཀོཏི ¶ ཨནེཀཝིདྷོ ལོཀོ. ཨེཏྠ ‘ཨེཀོ ལོཀོ སབྦེ སཏྟཱ ཨཱཧཱརཊྛིཏིཀཱ…པེ… ཨཊྛཱརས ལོཀཱ ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ’ཏི ཨེཏྠ སངྑཱརལོཀོ ཝུཏྟོ. ཁནྡྷལོཀཱདཡོ ཏདནྟོགདྷཱཡེཝ. ‘ཨཡཾ ལོཀོ པརོ ལོཀོ བྲཧྨལོཀོ སདེཝཀོ’ཏིཨཱདཱིསུ པན སཏྟལོཀོ ཝུཏྟོ. ‘ཡཱཝཏཱ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ པརིཧརནྟི, དིསཱ བྷནྟི ཝིརོཙམཱནཱ. ཏཱཝ སཧསྶདྷཱ ལོཀོ, ཨེཏྠ ཏེཝཏྟཏེ ཝསོ’ཏི ཨེཏྠ ཨོཀཱསལོཀོ ཝུཏྟོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཨཏྠཏོ པན ཨིནྡྲིཡབདྡྷཱནཾ ཁནྡྷཱནཾ སམཱུཧོ སནྟཱནོ ཙ སཏྟལོཀོ, རཱུཔཱདཱིསུ སཏྟཝིསཏྟཏཱཡ སཏྟོ, ལོཀིཡཏི ཨེཏྠ ཀུསལཱཀུསལཾ ཏབྦིཔཱཀོ ཙཱཏི. ཨནིནྡྲིཡབདྡྷཱནཾ རཱུཔཱནཾ སམཱུཧོ སནྟཱནོ ཙ ཨོཀཱསལོཀོ, ལོཀིཡནྟི ཨེཏྠ ཏསཱ ཐཱཝརཱ ཙ, ཏེསཉྩ ཨོཀཱསབྷཱུཏོཏི, ཏདཱདྷཱརཎཏཱཡ ཧེས ‘‘བྷཱཛནལོཀོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. དུཝིདྷོཔི ཙེས རཱུཔཱདིདྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཏྟཏྟཱ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟིབྷཱུཏོ ཨཔརམཏྠསབྷཱཝོ སཔྤཙྩཡེ པན རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཏྟཏྟཱ ཏདུབྷཡསྶཱཔི ཨུཔཱདཱནཱནཾ ཝསེན པརིཡཱཡཏོ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱ ཨུཔཙརིཏབྦཱ, ཏདུབྷཡེ ཁནྡྷཱ སངྑཱརལོཀོ, པཙྩཡེཧི སངྑརིཡནྟི, ལུཛྫནྟི པལུཛྫནྟི ཙཱཏི ཨེཏྠ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡ མགྒཕལདྷམྨཱནམྤི སཏིཔི ལུཛྫནཔལུཛྫནཏྟེ ཏེབྷཱུམིཀདྷམྨཱནཾཡེཝ ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ནཏྠི ལོཀཏཱཔཛྫནཾ. ཏཐཱ ཧི ཏེ ‘‘ལོཀུཏྟརཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ.
ཨཱལོཀོཏི རསྨི, ཨཱལོཀེནྟི ཨེཏེན བྷུསོ པསྶནྟི ཛནཱ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ ཝཱཏི ཨཱལོཀོ. ཨོལོཀནནྟི ¶ ཧེཊྛཱ པེཀྑནཾ. ཝིལོཀནནྟི ཨུདྡྷཾ པེཀྑནཾ. ཨཱལོཀནནྟི པུརཏོ པེཀྑནཾ. ཝིལོཀནནྟི དྭཱིསུ པསྶེསུ པེཀྑནཾ, ཝིཝིདྷཱ ཝཱ པེཀྑནཾ. ཨཔལོཀནནྟི ‘‘སངྒྷཾ ཨཔལོཀེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཛཱནཱཔནཾ. ཨཝལོཀནནྟི ‘‘ནཱགཱཝལོཀིཏཾ ཨཝལོཀེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ པུརིམཀཱཡཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ པེཀྑནཾ. ‘‘ཨཱལོཀིཏེ ཝིལོཀིཏེ སམྤཛཱནཀཱརཱི ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠཱཔི བྷཱཝཝསེན ཨཱལོཀནཾ ཨཱལོཀིཏཾ ཝིལོཀནཾ ཝིལོཀིཏནྟི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ.
ཐཀ པཊིགྷཱཏེ. ཐཀེཏི, ཐཀཡཏི དྭཱརཾ པུརིསོ.
ཏཀྐ ཝིཏཀྐེ. ཏཀྐེཏི, ཝིཏཀྐེཏི, ཝིཏཀྐཡཏི. ཏཀྐོ, ཝིཏཀྐོ, ཝིཏཀྐིཏཱ.
ཏཏྠ ཏཀྐནཾ ཏཀྐོ, ཨཱུཧནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཝིཏཀྐོ. ཨཐ ཝཱ ཝིཏཀྐེནྟི ཨེཏེན, སཡཾ ཝཱ ཝིཏཀྐེཏི, ཝིཏཀྐནམཏྟམེཝ ཝཱ ཨེཏནྟི ཝིཏཀྐོ. ‘‘ཏཀྐོ, ཝིཏཀྐོ, ཨཔྤནཱ, བྱཔྤནཱ, ཙེཏསོ ཨབྷིནིརོཔནཱ’’ཏི ཨབྷིདྷམྨེ པརིཡཱཡསདྡཱ ཝུཏྟཱ. ཝིཏཀྐེཏཱིཏི ཝིཏཀྐིཏཱ, པུགྒལོ. ‘‘ཨཝིཏཀྐིཏཱ མཙྩུམུཔབྦཛནྟཱི’’ཏི པཱལི༹.
ཨཀི ལཀྑཎེ. ལཀྑཎཾ སཉྙཱཎཾ, སཉྫཱནནཀཱརཎནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཏྲིདཾ སལླཀྑིཏབྦཾ. ཡེ ཨིམསྨིཾ ཙུརཱདིགཎེ ཨནེཀསྶརཱ ཨསཾཡོགནྟཱ ཨིཀཱརཱནུབནྡྷཝསེན ནིདྡིཊྛཱ དྷཱཏཝོ, ཏེ ཨེཝཾཝུཏྟེཧི ཨིམེཧི ཏཱིཧི ལཀྑཎེཧི སམནྣཱགཏཱ ཨཱཁྱཱཏཏྟཾ ནཱམིཀཏྟཉྩ པཱཔུཎནྟཱ ཨེཀནྟཏོ ནིགྒཧཱིཏཱགམེན ནིཔྥནྣརཱུཔཱཡེཝ བྷཝནྟི, ན ཀཏྠཙིཔི ཝིགཏནིགྒཧཱིཏཱགམརཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཨངྐེཏི, ཨངྐཡཏི. ཨངྐནཾ, ཨངྐོ ¶ . སམཱསེ པན ‘‘སསངྐོ, ཙཀྐངྐིཏཙརཎོ’’ཏིཨཱདཱིནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི.
སཀྐ ཝཀྐ བྷཱསནེ. སཀྐེཏི, སཀྐཡཏི. ཝཀྐེཏི, ཝཀྐཡཏི.
ནཀྐ ཝཀྐ ནཱསནེ. ནཀྐེཏི, ནཀྐཡཏི. ཝཀྐེཏི, ཝཀྐཡཏི.
ཙཀྐ ཙུཀྐ བྱཐནེ. ཙཀྐེཏི, ཙཀྐཡཏི. ཙུཀྐེཏི, ཙུཀྐཡཏི. ཙཀྐཾ. ཙཀྐནྟི ཀེནཊྛེན ཙཀྐཾ? ཙཀྐེཏི བྱཐཏི ཧིཾསཏཱིཏི ཨཏྠེན ཙཀྐཾ. ཙཀྐསདྡོ –
སམྤཏྟིཡཾ ལཀྑཎེ ཙ, རཐངྒེ ཨིརིཡཱཔཐེ;
དཱནེ རཏྣདྷམྨཁུར-ཙཀྐཱདཱིསུ པདིསྶཏི;
‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི བྷིཀྑཝེ ཙཀྐཱནི ཡེཧི སམནྣཱགཏཱནཾ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཧི ཨཡཾ སམྤཏྟིཡཾ དིསྶཏི. ‘‘པཱདཏལེསུ ཙཀྐཱནི ཛཱཏཱནཱི’’ཏི ཨེཏྠ ལཀྑཎེ. ‘‘ཙཀྐཾཝ ཝཧཏོ པད’’ནྟི ཨེཏྠ རཐངྒེ. ‘‘ཙཏུཙཀྐཾ ནཝདྭཱར’’ནྟི ཨེཏྠ ཨིརིཡཱཔཐེ. ‘‘དད བྷུཉྫ ཙ མཱ ཙཔྤམཱདོ, ཙཀྐཾ ཝཏྟསྶུ པཱཎིན’’ནྟི ཨེཏྠ དཱནེ. ‘‘དིབྦཾ ཙཀྐརཏནཾ པཱཏུརཧོསཱི’’ཏི ཨེཏྠ རཏནཙཀྐེ. ‘‘མཡཱ པཝཏྟིཏཾ ཙཀྐ’’ནྟི ཨེཏྠ དྷམྨཙཀྐེ. ‘‘ཨིཙྪཱཧཏསྶ པོསསྶ, ཙཀྐཾ བྷམཏི མཏྠཀེ’’ཏི ཨེཏྠ ཁུརཙཀྐེ. ‘‘ཁུརཔརིཡནྟེན ཙེཔི ཙཀྐེནཱ’’ཏི ཨེཏྠ པཧརཎཙཀྐེ. ‘‘ཨསནིཝིཙཀྐ’’ནྟི ཨེཏྠ ཨསནིམཎྜལེཏི.
ཏཀི ¶ བནྡྷནེ. ཏངྐེཏི, ཏངྐཡཏི.
ཨཀྐ ཐཝནེ. ཐཝནཾ ཐུཏི. ཨཀྐེཏི, ཨཀྐཡཏི. ཨཀྐོ. ཨཀྐོཏི སཱུརིཡོ. སོ ཧི མཧཱཛུཏིཏཱཡ ཨཀྐིཡཏི ཨབྷིཏྠཝིཡཏི ཏཔྤསནྣེཧི ཛནེཧཱིཏི ཨཀྐོ. ཏཐཱ ཧི ཏསྶ ‘‘ནཏྠི སཱུརིཡསམཱ ཨཱབྷཱ. ཨུདེཏཡཾ ཙཀྑུམཱ ཨེཀརཱཛཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨབྷིཀྑུཏི དིསྶཏི.
ཧིཀྐ ཧིཾསཱཡཾ. ཧིཀྐེཏི, ཧིཀྐཡཏི.
ནིཀྐ པརིམཱཎེ. ནིཀྐེཏི, ནིཀྐཡཏི.
བུཀྐ བྷསྶནེ. ཨེཏྠ སུནཁབྷསྶནཾ བྷསྶནནྟི གཧེཏབྦཾ, ན ཝཱཙཱསངྑཱཏཾ བྷསྶནཾ. བུཀྐེཏི, བུཀྐཡཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘བུཀྐཡཏི སཱ ཙོརེ’’ ཨིཏི ལོཀིཡཔྤཡོགོ ཝེདིཏབྦོ. བྷཱུཝཱདིགཎེ པན ‘‘བུཀྐཏི སཱ’’ཏི རཱུཔཾ བྷཝཏི. ཨཉྙོ ཏུ ‘‘བུཀྐ པརིབྷཱསནེ’’ ཨིཏི པཋཏི, ཨེཝཾ པཋནྟེཔི སུནཁབྷསྶནམེཝཱདྷིཔྤེཏཾ.
དཀ ལཀ ཨསྶཱདནེ. དཀེཏི, དཀཡཏི. ལཀེཏི, ལཀཡཏི.
ཏཀྐ ལོཀ བྷཱསཱཡཾ. ཏཀྐེཏི, ཏཀྐཡཏི. ལོཀེཏི, ལོཀཡཏི.
ཙིཀ སིཀ ཨཱམསནེ. ཙིཀེཏི, ཙིཀཡཏི. སིཀེཏི, སིཀཡཏི.
ཀཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཁཀཱརནྟདྷཱཏུ
ལཀྑ དསྶནངྐེསུ. དསྶནཾ པསྶནཾ. ཨངྐོ ལཉྫནཾ. ལཀྑེཏི, ལཀྑཡཏི. སལླཀྑེཏི, སལླཀྑཡཏི. ལཀྑཾ ཝིཛ྄ཛྷཏི ཨུསུནཱ, ལཀྑཾ ཀརོཏི.
གངྒཱཡ ¶ ཝཱལུཀཱ ཁཱིཡེ, ཨུདཀཾ ཁཱིཡེ མཧཎྞཝེ;
མཧིཡཱ མཏྟིཀཱ ཁཱིཡེ, ལཀྑེ ན མམ བུདྡྷིཡཱ.
ཀཔྤལཀྑཎཾ. གོལཀྑཎཾ. ཨིཏྠིལཀྑཎཾ. དྷམྨཱནཾ ལཀྑཎཾ. སལླཀྑནཱ. ཨུཔལཀྑནཱ. པཙྩུཔལཀྑནཱ. ལཀྑདྷཱཏུཡཱ ཡུཔཙྩཡནྟཱཡ སམཱདིཔུབྦཱནཾ རཱུཔཱནཾ ནཀཱརོ དནྟཛོ.
བྷཀྑ ཨདནེ. བྷཀྑེཏི, བྷཀྑཡཏི. བྷཀྑོ ནོ ལདྡྷོ. བྷཀྑཡནྟི མིགཱདྷམཱ. བྷཱུཝཱདིགཎེ པན ‘‘བྷཀྑཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ.
ནཀྑ སམྦནྡྷེ. ནཀྑེཏི, ནཀྑཡཏི.
མཀྑ མཀྑནེ. མཀྑེཏི, མཀྑཡཏི. མཀྑོ, མཀྑཱི. ཏཏྠ མཀྑོཏི པརེཧི ཀཏགུཎཾ མཀྑེཏི པིསཏཱིཏི མཀྑོ, གུཎདྷཾསནཱ. ‘‘མཀྑཾ ཨསཧམཱནོ’’ཏི ཨེཏྠ པན ཨཏྟནི པརེཧི ཀཏཾ ཨཝམཉྙནཾ མཀྑོཏི ཝུཙྩཏི.
ཡཀྑ པཱུཛཱཡཾ. ཡཀྑེཏི, ཡཀྑཡཏི. ཡཀྑོ. ཡཀྑོཏི མཧཱནུབྷཱཝོ སཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘པུཙྪཱམི ཏཾ མཧཱཡཀྑ, སབྦབྷཱུཏཱནམིསྶརཱ’’ཏི ཨེཏྠ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ‘‘ཡཀྑོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨཐ ཝཱ ཡཀྑོཏི ཡཀྑཡོནིཡཾ ནིབྦཏྟསཏྟོ. སབྦེཔི ཝཱ སཏྟཱ ‘‘ཡཀྑཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ‘‘པརམཡཀྑཝིསུདྡྷིཾ པཉྙཱཔེནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ཡཀྑསདྡོ སཏྟེ ཝཏྟཏི. ཏཐཱ ཧི ཡཀྑོཔི སཏྟོཔི དེཝོཔི སཀྐོཔི ཁཱིཎཱསཝོཔི ཡཀྑོཡེཝ ནཱམ, མཧཱནུབྷཱཝཏཱཡ ཡཀྑིཡཏི སརཎགཏེཧི ཛནེཧི ནཱནཱཔཙྩཡེཧི ནཱནཱབལཱིཧི ཙ པཱུཛིཡཏཱིཏི ཡཀྑོ.
སཏྟེ དེཝེ ཙ སཀྐེ ཙ, ཁཱིཎཱསཝེ ཙ རཀྑསེ;
པཉྩསྭེཏེསུ ཨཏྠེསུ, ཡཀྑསདྡོ པཝཏྟཏི.
ལཀྑ ¶ ཨཱལོཙནེ. ལཀྑེཏི, ལཀྑཡཏི. ལཀྑཾ ཝིཛ྄ཛྷཏི ཨུསུནཱ.
མོཀྑ ཨཱསནེ. མོཀྑེཏི, མོཀྑཡཏི.
རུཀྑ ཕཱརུསྶེ. ཕཱརུསྶཾ ཕརུསབྷཱཝོ. རུཀྑེཏི, རུཀྑཡཏི. སམཱསེ ‘‘རུཀྑཀེསོ, ཨཏིརུཀྑཝཙནོ’’ཏི རཱུཔཱནི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘སམཎོ ཨཡཾ པཱཔོ ཨཏིརུཀྑཝཱཙོ’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ ཨཏིརུཀྑཝཱཙོཏི ཨཏིཕརུསཝཙནོཏི ཨཏྠོ.
ཁཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
གཀཱརནྟདྷཱཏུ
ལིངྒ ཙིཏྟཱིཀརཎེ. ཙིཏྟཱིཀརཎཾ ཝིཙིཏྲབྷཱཝཀརཎཾ. ལིངྒེཏི, ལིངྒཡཏི, ལིངྒཾ. ཨེཏྠ ལིངྒཾ ནཱམ དཱིགྷརསྶཀིསཐཱུལཔརིམཎྜལཱདིབྷེདཾ སཎྛཱནནྟི གཧཎེ ཨཏཱིཝ ཡུཛྫཏི. ཏཉྷི ནཱནཔྤཀཱརེཧི ཝིཙིཏྲཾ ཧོཏི, ལིངྒཱིཡཏི ཝིཙིཏྟཾ ཀརིཡཏི ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱཀམྨེཧི ཨུཏུནཱ ཝཱ ཙུཎྞཱདཱིཧི ཝཱ སརཱིརམིཏི ལིངྒཾ, ཨཛ྄ཛྷཏྟསནྟཱནཏིཎརུཀྑཱདིཀུཎྜལཀརཎྜཀཱདཱིསུ པཝཏྟསཎྛཱནཝསེནེཏཾ དཊྛབྦཾ. ལིངྒསདྡོ སདྡེ སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟེ ཨིཏྠིབྱཉྫནེ པུརིསབྱཉྫནེ སཉྙཱཎེ ཨཱཀཱརེ ཙཱཏི ཨིམེསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི. ཨཡཉྷི ‘‘རུཀྑོཏི ཝཙནཾ ལིངྒ’’ནྟི ཨེཏྠ སདྡེ དིསྶཏི. ‘‘སཏལིངྒསྶ ཨཏྠསྶཱ’’ཏི ཨེཏྠ སདྡཔྤཝཏྟིནིམིཏྟེ. ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཉྙཏརསྶ བྷིཀྑུནོ ཨིཏྠིལིངྒཾ པཱཏུབྷཝཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨིཏྠིབྱཉྫནེ. ‘‘པུརིསལིངྒནིམིཏྟཀུཏྟཱཀཔྤཱན’’ནྟི ཨེཏྠ པུརིསབྱཉྫནེ. ‘‘ཏེན ལིངྒེན ཛཱནཱམ, དྷུཝཾ བུདྡྷོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ སཉྙཱཎེ ¶ . ‘‘ཏེཧི ལིངྒེཧི ཏེཧི ནིམིཏྟེཧི ཏེཧི ཨཱཀཱརེཧི ཨཱགནྟུཀབྷཱཝོ ཛཱནིཏབྦོ ‘‘ཨཱགནྟུཀཱ ཨིམེ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཱཀཱརེ དིསྶཏི.
སདྡེ ཙ ཏནྣིམིཏྟེ ཙ, ཀཱཊཀོཊཙིཀཱཡ ཙ;
ལཀྑཎེ ཙེཝ ཨཱཀཱརེ, ལིངྒསདྡོ པཝཏྟཏི.
མག ཨནྭེསནེ. མགེཏི, མགཡཏི. མིགོ, མགོ, མགོ, མགཡམཱནོ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡཐཱ བིལཱ༹རོ མཱུསིཀཾ མགཡམཱནོ’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ‘‘མིགོ’’ཏི ཙ ‘‘མགོ’’ཏི ཙ ཙཏུཔྤདོ པཝུཙྩཏི. ཨེཏྠ མིགོཏི མགཡཏི ཨིཏོ ཙིཏོ གོཙརཾ ཨནྭེསཏི པརིཡེསཏཱིཏི མིགོ. ཨེཝཾ མགོ. ཨེཏྠ ཝིསེསཏོ ཧརིཎ མིགོ མིགོ ནཱམ. སཱམཉྙཏོ པན ཨཝསེསཱཔི ཙཏུཔྤདཱ ‘‘མིགོ’’ ཨིཙྩེཝ ཝུཙྩནྟི. ཏཐཱ ཧི སུསཱིམཛཱཏཀེ ‘‘ཀཱལཱ༹ མིགཱ སེཏདནྟཱ ཏཝ ཨིམེ, པརོསཧསྶཾ ཧེམཛཱལཱབྷིསཉྪནྣཱ’’ཏི ཨེཏསྨིཾ པཱལི༹པྤདེསེ ཧཏྠིནོཔི མིགསདྡེན ཝུཏྟཱ ‘‘ཀཱལ༹མིགཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ མགིཡཏི ཛཱིཝིཏཀཔྤནཏྠཱཡ མཾསཱདཱིཧི ཨཏྠིཀེཧི ལུདྡེཧི ཨནྭེསིཡཏི པརིཡེསིཡཏཱིཏི མིགོ, ཨརཉྙཛཱཏཱ སསཔསདཧརིཎེཎེཡྻཱདཡོ ཙཏུཔྤཱདཱ, ཨེཝཾ མགོ. ‘‘ཨཏྠཾ ན ལབྷཏེ མགོ’’ཏི ཨེཏྠ པན མགོ ཝིཡཱཏི མགོ, བཱལོཏི ཨཏྠོ.
མགྒ གཝེསནེ. མགྒེཏི, མགྒཡཏི. མགྒོ, མགྒནཾ.
ཨེཏྠ ཙ མགྒོཏི པཊིཔདཱཡ ཙ པཀཏིམགྒསྶ ཙ ཨུཔཱཡསྶ ཙ ཨདྷིཝཙནཾ. ‘‘མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, ཝཱཙནཱམགྒནིསྶིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ པན ཀཐཱཔབནྡྷོཔི ‘‘མགྒོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཏྲ པཊིཔདཱ ཨེཀནྟཏོ ཛཱཏིཛརཱབྱཱདྷིདུཀྑཱདཱིཧི པཱིལི༹ཏེཧི སཏྟེཧི དུཀྑཀྑཡཾ ནིབྦཱནཾ པཱཔུཎཏྠཱཡ མགྒིཏབྦོ གཝེསིཏབྦོཏི མགྒོ. པཀཏིམགྒོ ¶ པན མགྒམཱུལ༹ྷེཧི མགྒིཏབྦོཏི མགྒོ. པཀཏིམགྒམཱུལ༹ྷེཧི ཙ པཊིཔདཱསངྑཱཏཱརིཡམགྒམཱུལ༹ྷཱ ཨེཝ བཧཝོ སནྟི. པཀཏིམགྒོ ཧི ཀདཱཙི ཨེཝ ཨདྡྷིཀཱནཾ མུཡ྄ཧཏི, ‘‘ཨེས མགྒོ’’ཏི ནཱཡཀཱ ན དུལླབྷཱ. ཨརིཡམགྒོ པན སབྦདཱཡེཝ སབྦལོཀསྶ མུཡ྄ཧཏི, ནཱཡཀཱ པརམདུལླབྷཱ. ཏསྨཱ སོ ཨེཝ ཨཝིཛྫཱསམྨཱུལ༹ྷེཧི མགྒིཏབྦོཏི མགྒོ. ཨཉྙེསཾ པན དྭིནྣཾ དྷཱཏཱུནཾ ཝསེནཔི ཨཏྠཾ ཝདནྟི གརཱུ ‘‘ཀིལེསེ མཱརེནྟོ གཙྪཏཱིཏི མགྒོ’’ཏི. ཏཾ ཏཾ ཀིཙྩཾ ཧིཏཾ ཝཱ ནིཔྥཱདེཏུཀཱམེཧི མགྒིཡཏི གཝེསིཡཏཱིཏི མགྒོ, ཨུཔཱཡོ. མགྒསདྡོ ཧི ‘‘ཨབྷིདྷམྨཀཐཱམགྒཾ, དེཝཱནཾ སམྤཝཏྟཡཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨུཔཱཡེཔི ཝཏྟཏི. ཏཐཱ ཧི ཨབྷིདྷམྨཊཱིཀཱཡཾ ‘‘མགྒོཏི ཨུཔཱཡོ, ཁནྡྷཱཡཏནཱདཱིནཾ ཀུསལཱདཱིནཉྩ དྷམྨཱནཾ ཨཝབོདྷསྶ སཙྩཔྤཊིཝེདྷསྶེཝ ཝཱ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཨབྷིདྷམྨཀཐཱམགྒོ’’ཏི ཝུཏྟོ, པབནྡྷོ ཝཱ ‘‘མགྒོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སོ ཧི དཱིགྷཏྟཱ མགྒོ ཝིཡཱཏི མགྒོ, ཏསྨཱ ཨབྷིདྷམྨཀཐཱཔབནྡྷོ ཨབྷིདྷམྨཀཐཱམགྒོཏི ཝུཏྟོ. ཨིདཱནི པཀཏིཔཊིཔདཱམགྒཱནཾ ནཱམཱནི ཀཐཡཱམ. ཏེསུ པཀཏིམགྒསྶ –
‘‘མགྒོ པནྠོ པཐོ པཛྫོ, ཨཉྫྷསཾ ཝཊུམཱ’ཡནཾ;
ཨདྡྷཱན’མདྡྷཱ པདཝཱི, ཝཏྟནི ཙེཝ སནྟཏཱི’’ཏི
ཨིམཱནི ནཱམཱནི. པཊིཔདཱམགྒསྶ པན –
‘‘མགྒོ པནྠོ པཐོ པཛྫོ, ཨཉྫསཾ ཝཊུམཱ’ཡནཾ;
ནཱཝ ཨུཏྟར སེཏུ ཙ, ཀུལློ ཙ བྷིསི སངྐམོ’’ཏི
ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི. ཨེཏྠ པན ཀེཙི ‘‘ནཱཝཱཏིཨཱདཱིནི པཀཏིམགྒསྶ ནཱམཱནཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ, པཀཏིམགྒསྶ ཀིསྨིཉྩིཔི པཱལི༹པྤདེསེ ‘‘ནཱཝཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི པདེཧི ཝུཏྟཊྛཱནཱབྷཱཝཏོ, ཨབྷིདྷཱནསཏྠེསུ ཙ ‘‘ནཱཝཱ’’ ཨིཙྩཱདིཀཱནཾ ཏདབྷིདྷཱནཱནཾ ཨནཱགཏཏྟཱ.
ཨཡཾ ¶ པནེཏྠ ཝཙནཏྠོ – ནཱཝཱཝིཡཱཏི ནཱཝཱ, ཨུཏྟརནྟི ཨེཏེནཱཏི ཨུཏྟརཾ, ནཱཝཱཡེཝ ཨུཏྟརནྟི. ཨཡཉྷི ནཱཝཱཔརིཡཱཡོ ‘‘ཏརཾ, ཏརཎཾ, པོཏོ, པླཝོ’’ཏི. ཨིམེཔི ཏཾཔརིཡཱཡཱཡེཝ. ཨུཏྟརཾ ཝིཡཱཏི ཨུཏྟརཾ. སེཏུ ཝིཡཱཏི སེཏུ. ཀུལློ ཝིཡཱཏི ཀུལློ. བྷིསི ཝིཡཱཏི བྷིསི. སངྐམོ ཝིཡ, སངྐམནྟི ཝཱ ཨེཏེནཱཏི སངྐམོ, སབྦམེཏཾ ཨརིཡམགྒསྶེཝ ནཱམཾ, ན པཀཏིམགྒསྶ. ཏཐཱ ཧི ‘‘དྷམྨནཱཝཾ སམཱརཱུཡ྄ཧ, སནྟཱརེསྶཾ སདེཝཀ’’ནྟི ཙ, ‘‘དྷམྨསེཏུཾ དལ༹ྷཾ ཀཏྭཱ, ནིབྦུཏོ སོ ནརཱསབྷོ’’ཏི ཙ, ‘‘ཀུལློ’ཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ ཨརིཡམགྒསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཙ ཨེཝམཱདིནཱ ཏཏྠ ཏཏྠ བྷགཝཏཱ ཨརིཡམགྒོ ‘‘ནཱཝཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི ཝུཏྟོ. ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧིཔི སུཏྟནིཔཱཏཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘བདྡྷཱ བྷིསི སུསངྑཏཱ བྷགཝཱ’’ཏི ཨེཏསྨིཾ པདེསེ ཨེཝཾ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ ཀཏཱ ‘‘བྷིསཱིཏི པཏྠརིཏྭཱ པུཐུལཾ ཀཏྭཱ བདྡྷཱ ‘ཀུལླཱ’ཏི ཝུཙྩཏི ལོཀེ, ཨརིཡསྶ ཝིནཡེ པན ཨརིཡམགྒོ’ཏི.
‘མགྒོ པཛྫོ པཐོ པནྠོ, ཨཉྫསཾ ཝཊུམཱ’ཡནཾ;
ནཱཝཱ ཨུཏྟར སེཏུ ཙ, ཀུལློ ཙ བྷིསི སངྐམོ;
ཨདྡྷཱནཾ པབྷཝོ’ཙྩེཝ, ཏཏྠ ཏཏྠ པཀཱསིཏོ’’ཏི.
ཨེཝཾ ཨཱཙརིཡེཧི ཀཏཱཡ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ དསྶནཏོ ཙ ‘‘ནཱཝཱཏིཨཱདཱིནིཔི པཀཏིམགྒསྶ ནཱམཱནཱི’’ཏི ཝཙནཾ ན གཧེཏབྦཾ, ཡཐཱཝུཏྟམེཝ ཝཙནཾ གཧེཏབྦཾ.
ཀོཙི པནེཏྠ ཨེཝཾ ཝདེཡྻ ‘‘དྷམྨསེཏུཾ དལ༹ྷཾ ཀཏྭཱ’ཏི ཨེཏྠ ‘དྷམྨསེཏུནྟི མགྒསེཏུ’ནྟི ཝཙནཏོ དྷམྨསདྡོ མགྒེ ཝཏྟཏི, ན སེཏུསདྡོ’’ཏི. ཏནྣ, དྷམྨསདྡོ ཝིཡ སེཏུསདྡོཔི མགྒེ ཝཏྟཏཱིཏི སེཏུ ཝིཡཱཏི སེཏུ, དྷམྨོ ཨེཝ སེཏུ དྷམྨསེཏཱུཏི ཨཏྠཝསེན, ཨེས ནཡོ ཨཉྙཏྲཱཔི. ཨཔརམྤི ཝདེཡྻ ¶ ‘‘ནནུ བྲཧྨཛཱལསུཏྟནྟཊྛཀཐཱཡཾ ‘དཀྑིཎུཏྟརེན བོདྷིམཎྜཾ པཝིསིཏྭཱ ཨསྶཏྠདུམརཱཛཱནཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ པུབྦུཏྟརབྷཱགེ ཋིཏོ’ཏི ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ དཀྑིཎུཏྟརསདྡེན དཀྑིཎོ མགྒོ ཝུཏྟོ’’ཏི. ན, ཨནེཀེསུ པཱལི༹པྤདེསེསུ ཨཊྛཀཐཱཔདེསེསུ ཙ ཨབྷིདྷཱནསཏྠེསུ ཙ མགྒཝཱཙཀསྶ ཨུཏྟརསདྡསྶ ཨནཱགཏཏྟཱ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཨེཝམཏྠོ དཊྛབྦོ ‘‘དཀྑིཎདིསཏོ གནྟབྦོ ཨུཏྟརདིསཱབྷཱགོ དཀྑིཎུཏྟརོཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾབྷཱུཏེན དཀྑིཎུཏྟརེན བོདྷིམཎྜཔཝིསནཾ སནྡྷཱཡ དཀྑིཎུཏྟརེན བོདྷིམཎྜཾ པཝིསིཏྭཱཏི ཝུཏྟ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ དཀྑིཎུཏྟརེནཱཏི དཀྑིཎཔཙྪིམུཏྟརེན, ཨེཏྠ ཨཱདིཨཝསཱནགྒཧཎེན མཛ྄ཛྷསྶཔི གཧཎཾ དཊྛབྦཾ. ཨེཝཾ གཧཎཾཡེཝ ཧི ཡཾ ཛཱཏཀནིདཱནེ ཝུཏྟཾ ‘‘བོདྷིསཏྟོ ཏིཎཾ གཧེཏྭཱ བོདྷིམཎྜཾ ཨཱརཱུཡ྄ཧ དཀྑིཎདིསཱབྷཱགེ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁོ ཨཊྛཱསི, ཏསྨིཾ ཁཎེ དཀྑིཎཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཨོསཱིདིཏྭཱ ཧེཊྛཱ ཨཝཱིཙིསམྤཏྟཾ ཝིཡ ཨཧོསི, ཨུཏྟརཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཨུལླངྒྷིཏྭཱ ཨུཔརི བྷཝགྒཔྤཏྟཾ ཝིཡ ཨཧོསི, བོདྷིསཏྟོ ཨིདཾ སམྦོདྷིཔཱཔུཎཊྛཱནཾ ན བྷཝཏི མཉྙེཏི པདཀྑིཎཾ ཀརོནྟོ པཙྪིམདིསཱབྷཱགཾ གནྟྭཱ པུརཏྠཱབྷིམུཁོ ཨཊྛཱསཱི’’ཏིཨཱདི, ཏེན སམེཏི. ཨཐཱཔི ཝདེཡྻ ‘‘ཡདི ཨུཏྟརསདྡོ དིསཱཝཱཙཀོ, ཨེཝཉྩ སཏི ‘‘དཀྑིཎུཏྟརེནཱ’’ཏི ཨེནཡོགཾ ཨཝཏྭཱ ‘‘དཀྑིཎུཏྟརཱཡཱ’’ཏི ཨཱཡཡོགོ ཝཏྟབྦོ’’ཏི. ཏནྣ, དིསཱཝཱཙཀསྶཔི སདྡསྶ ‘‘ཨུཏྟརེན ནདཱི སཱིཏཱ, གམྦྷཱིརཱ དུརཏིཀྐམཱ’’ཏི ཨེནཡོགཝསེན ཝཙནཏོ. ཨཔིཙ དིསཱབྷཱགཾ སནྡྷཱཡ ‘‘དཀྑིཎུཏྟརེནཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཝུཏྟཾ. དིསཱབྷཱགོ ཧི དིསཱ ཨེཝཱཏི ནིཊྛམེཏྠཱཝགནྟབྦཾ.
གཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
གྷཀཱརནྟདྷཱཏུ
ལིགྷི ¶ བྷཱསནེ. ལངྒྷེཏི, ལངྒྷཡཏི. ཨེཏཱནི བུདྡྷཝཙནེ ཨཔྤསིདྡྷཱནིཔི ལོཀིཀཔྤཡོགདསྶནཝསེན ཨཱགཏཱནི. སཱསནསྨིཉྷི བྷཱུཝཱདིགཎཙུརཱདིགཎཔརིཡཱཔནྣསྶ གཏྱཏྠཝཱཙཀཨུལླངྒྷནཏྠཔརིདཱིཔཀསྶ དྷཱཏུསྶ རཱུཔཾ ཨཏཱིཝ པསིདྡྷཾ.
ལངྒྷ ལངྒྷནེ. ལངྒྷེཏི, ལངྒྷཡཏི.
‘‘ཨཏིཀར’མཀརཱ’ཙརིཡ, མཡ྄ཧམྤེཏཾ ན རུཙྩཏི;
ཙཏུཏྠེ ལངྒྷཡིཏྭཱན, པཉྩམིཡམྤི ཨཱཝུཏོ’’ཏི
ཨིམསྨིཾ སཏྟིལངྒྷནཛཱཏཀེ ཙུརཱདིགཎཔརིཡཱཔནྣསྶ གཏྱཏྠཝཱཙཀསྶ ཨུལླངྒྷནཏྠཔརིདཱིཔཀསྶ ལངྒྷདྷཱཏུསྶ ‘‘ལངྒྷཡིཏྭཱ, ལངྒྷཡིཏྭཱནཱ’’ཏི རཱུཔེ དིཊྛེཡེཝ ‘‘ལངྒྷེཏི, ལངྒྷཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི དིཊྛཱནི ཨེཝ ཧོནྟི. བྷཱསཏྠཝཱཙཀསྶ པན ཏཐཱརཱུཔཱནི རཱུཔཱནི ན དིཊྛཱནི, ཨེཝཾ སནྟེཔི པུབྦཱཙརིཡེཧི དཱིགྷདསྶཱིཧི ཨབྷིམཏཏྟཱ བྷཱསཏྠཝཱཙིཀཱཔི ལངྒྷདྷཱཏུ ཨཏྠཱིཏི གཧེཏབྦཱ, ཨེཝཾ སབྦེསུཔི བྷཱུཝཱདིགཎཱདཱིསུ སཱསནེ ཨཔྤསིདྡྷཱནམྤི རཱུཔཱནཾ སཱསནཱནུཀཱུལཱནཾ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཨནནུཀཱུལཱནཉྩ ཨཔྤསིདྡྷཱནཾ ཚཌྜནཾ.
ཨགྷ པཱཔཀརཎེ. ཨགྷེཏི, ཨགྷཡཏི. ཨགྷཾ, ཨགྷོ, ཨནགྷོ.
ཏཏྠ ཨགྷནྟི དུཀྑཾ. ‘‘ཨགྷནྟཾ པཊིསེཝིསྶཾ. ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ. ཁགྒདཱིཔིནིསེཝིཏེ’’ཏི ཨིདཾ ནིདསྶནཾ. ཨགྷོཏི ཀིལེསོ. ཏེན ཨགྷེན ཨརཧཱ ཨནགྷོ. ཏཏྠ ཨགྷཡནྟི པཱཔཾ ཀརོནྟི སཏྟཱ ཨེཏེནཱཏི ཨགྷཾ, ཀིནྟཾ? དུཀྑཾ, ཨེཝཾ ཨགྷོ. ནནུ ཙ སཔྤུརིསཱ དུཀྑཧེཏུཔི ཀིལེསཧེཏུཔི ཙ ཨཏྟནོ སུཁཏྠཱཡ པཱཔཾ ན ཀརོནྟི. ཏཐཱ ཧི –
‘‘ན ¶ པཎྜིཏཱ ཨཏྟསུཁསྶ ཧེཏུ,
པཱཔཱནི ཀམྨཱནི སམཱཙརནྟི;
དུཀྑེན ཕུཊྛཱ ཁལིཏཱཔི སནྟཱ,
ཚནྡཱ ཙ དོསཱ ན ཛཧནྟི དྷམྨ’’ནྟི
ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ སནྟེ ཀསྨཱ ‘‘ཨགྷ པཱཔཀརཎེ’’ཏི དྷཱཏུ ཙ ‘‘ཨགྷཡནྟི པཱཔཾ ཀརོནྟི སཏྟཱ ཨེཏེནཱཏི ཨགྷ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཉྩ ཝུཏྟནྟི? སཙྩཾ, ཡེབྷུཡྻེན པན སཏྟཱ དུཀྑཱདིཧེཏུ པཱཔཀམྨཾ ཀརོནྟི, ཨེཏེསུ སཔྤུརིསཱ ཨེཝ ན ཀརོནྟི, ཨིཏརེ ཀརོནྟི. ཨེཝཾ པཱཔཀརཎསྶ ཧི དུཀྑཾ ཀིལེསོ ཙ ཧེཏུ. ཏཐཱ ཧི –
སུཁཱིཔི ཧེཀེ ན ཀརོནྟི པཱཔཾ,
ཨཝཎྞསཾསགྒབྷཡཱ པུནེཀེ;
པཧཱུ སམཱནོ ཝིཔུལཏྠཙིནྟཱི,
ཀིཾཀཱརཎཱ མེ ན ཀརོསི དུཀྑ’’ནྟི
ཝུཏྟཾ. ཨཡཉྷི གཱཐཱ དུཀྑཧེཏུཔི སཏྟཱ པཱཔཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ དཱིཔེཏི. ‘‘ཀུདྡྷོ ཧི པིཏརཾ ཧནྟི, ཀུདྡྷོ ཧནྟི སམཱཏར’’ནྟི ཨཡཾ པན ཀིལེསཧེཏུཔི པཱཔཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ དཱིཔེཏི, ཏསྨཱ ཨམྷེཧི ‘‘ཨགྷ པཱཔཀརཎེ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཝུཏྟཾ.
གྷཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཙཀཱརནྟདྷཱཏུ
ལོཙ དསྶནེ. ལོཙེཏི, ལོཙཡཏི. ལོཙནཾ. རཱུཔཱརམྨཎཾ ལོཙཡཏི པསྶཏཱིཏི ལོཙནཾ, ཙཀྑུ.
ཀིཙི མདྡནེ. ཀིཉྩེཏི, ཀིཉྩཡཏི. ཀིཉྩནཾ, ཨཀིཉྩནོ.
ཏཏྠ ¶ ཀིཉྩནནྟི པལིབོདྷོ. ཀིཉྩེཏི སཏྟེ མདྡཏཱིཏི ཀིཉྩནཾ. ཀིཉྩནསདྡོ མདྡནཏྠེ ཝཏྟཏི. མནུསྶཱ ཧི ཝཱིཧིཾ མདྡནྟཱ གོཎཾ ‘‘ཀིཉྩེཧི ཀཱཔིལ, ཀིཉྩེཧི ཀཱཔིལཱ’’ཏི ཝདནྟི.
པཙི ཝིཏྠཱརེ. པཉྩེཏི, པཉྩཡཏི. པཔཉྩེཏི, པཔཉྩཡཏི. པཔཉྩཱ.
ཨེཏྠ པཔཉྩཱཏི ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཡོ. ཨེཏཱ ཧི ཨཏྟནིསྶིཏཱནཾ སཏྟཱནཾ སཾསཱརཾ པཔཉྩེནྟི ཝིཏྠིནྣཾ ཀརོནྟཱིཏི པཔཉྩཱཏི ཝུཙྩནྟི. ཨཐ ཝཱ པཔཉྩེནྟི ཡཏྠ སཡཾ ཨུཔྤནྣཱ ཏཾསནྟཱནཾ ཝིཏྠཱརེནྟི ཙིརཾ ཋཔེནྟཱིཏི པཔཉྩཱ. ལོཀིཡཱ པན ‘‘ཨམྷཱཀཾ ཏུམྷེཧི སདྡྷིཾ ཀཐེནྟཱནཾ པཔཉྩོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟཱ ཀཱལསྶ ཙིརབྷཱཝཾ པཔཉྩོཏི ཝདནྟི, སཱསནེ པན དྭཡམྤི ལབྦྷཏི.
སིཙྩ ཀུཌྜནེ. སིཙྩེཏི, སིཙྩཡཏི.
ཝཉྩུ པལམྦྷནེ. པལམྦྷནཾ ཨུཔལཱཔནཾ. ཝཉྩེཏི, ཝཉྩཡཏི. ཝཉྩཀོ, ཝཉྩནཾ. བྷཱུཝཱདིགཎེ པན ཝཉྩདྷཱཏུ གཏྱཏྠེ ཝཏྟཏི. ‘‘སནྟི པཱདཱ ཨཝཉྩནཱ’’ཏི ཧི པཱལི༹
ཙཙྩ ཨཛ྄ཛྷཡནེ. ཙཙྩེཏི, ཙཙྩཡཏི.
ཙུ ཙཝནེ. ཙཱཝེཏི, ཙཱཝཡཏི. ཨཉྙོ ‘‘ཙུ སཧནེ’’ ཨིཏི བྲུཏེ. ཙཱཝེཏི, ཙཱཝཡཏི, སཧཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨཉྩུ ཝིསེསནེ. ཨཉྩེཏི, ཨཉྩཡཏི.
ལོཙ བྷཱསཱཡཾ. ལོཙེཏི, ལོཙཡཏི. ལོཙནཾ, ལོཙཡཏི སམཝིསམཾ ཨཱཙིཀྑནྟཾ ཝིཡ བྷཝཏཱིཏི ལོཙནཾ, ཙཀྑུ.
རཙ པཏིཡཏནེ. རཙེཏི, རཙཡཏི. རཙནཱ, ཝིརཙིཏཾ, ཀེསརཙནཱ, གཱཐཱརཙནཱ.
སཱུཙ ¶ པེསུཉྙེ. པིསུཎབྷཱཝོ པེསུཉྙཾ. སཱུཙེཏི, སཱུཙཡཏི. སཱུཙཀོ.
པཙྩ སཾཡམནེ. པཙྩེཏི, པཙྩཡཏི.
རིཙ ཝིཡོཛནསམྤཛྫནེསུ. རེཙེཏི, རེཙཡཏི. སེཊྛིཔུཏྟཾ ཝིརེཙེཡྻ. ཝིརེཙེཏི, ཝིརེཙཡཏི. ཝིརེཙཀོ, ཝིརེཙནཾ.
ཝཙ བྷཱསནེ. ཝཙེཏི, ཝཙཡཏི. བྷཱུཝཱདིགཎེཔི ཨཡཾ ཝཏྟཏི. ཏདཱ ཏསྶཱ ‘‘ཝཏྟི, ཝཙཏི, ཨཝོཙ, ཨཝོཙུ’’ནྟིཨཱདཱིནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཀཱརིཏེ པན ‘‘ཨནྟེཝཱསིཀཾ དྷམྨཾ ཝཱཙེཏི, ཝཱཙཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི. ཝཏྟུཾ, ཝཏྟཝེ, ཝཏྭཱ, ཝུཏྟཾ, ཝུཙྩཏི.
ཨཙྩ པཱུཛཱཡཾ. ཨཙྩེཏི, ཨཙྩཡཏི. བྲཧྨཱསུརསུརཙྩིཏོ.
སཱུཙ གནྡྷནེ. སུཙེཏི, སཱུཙཡཏི. སཱུཙཀོ, སུཏྟཾ.
ཨེཏྠ ཙ ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདིབྷེདེ ཨཏྠེ སཱུཙེཏཱིཏི སུཏྟཾ. ཏེཔིཊཀཾ བུདྡྷཝཙནཾ.
ཀཙ དིཏྟིཡཾ. ཀཙྩེཏི, ཀཙྩཡཏི. ཀཙྩོ.
ཨེཏྠ ཀཙྩོཏི རཱུཔསམྤཏྟིཡཱ ཀཙྩེཏི དིབྦཏི ཝིརོཙཏཱིཏི ཀཙྩོ, ཨེཝཾནཱམཀོ ཨཱདིཔུརིསོ, ཏབྦཾསེ ཛཱཏཱ པུརིསཱ ‘‘ཀཙྩཱནཱ’’ཏིཔི ‘‘ཀཙྩཱཡནཱ’’ཏིཔི ‘‘ཀཱཏིཡཱནཱ’’ཏིཔི ཝུཙྩནྟི, ཨིཏྠིཡོ པན ‘‘ཀཙྩཱནཱི’’ཏིཔི ‘‘ཀཙྩཱཡནཱི’’ཏིཔི ‘‘ཀཱཏིཡཱནཱི’’ཏིཔི ཝུཙྩནྟི.
ཙཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཚཀཱརནྟདྷཱཏུ
མིལེཚ ¶ ཨབྱཏྟཱཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. མིལེཙྪེཏི, མིལེཙྪཡཏི. མིལཀྑུ.
ཨེཏྠ མིལཀྑཱུཏི མིལེཙྪེཏི ཨབྱཏྟཝཱཙཾ བྷཱསཏཱིཏི མིལཀྑུ.
ཀུཙྪ ཨཝཀྑེཔེ. ཨཝཀྑེཔོ ཨདྷོཁིཔནཾ. ཀུཙྪེཏི, ཀུཙྪཡཏི.
ཝིཙྪ བྷཱསཱཡཾ. ཝིཙྪེཏི, ཝིཙྪཡཏི.
ཚཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཛཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཝཛྫ ཝཛྫནེ. ཝཛྫེཏི, ཝཛྫཡཏི. པརིཝཛྫནཀོ. ཝཛྫིཏོ སཱིལཝནྟེཧི, ཀཐཾ བྷིཀྑུ ཀརིསྶསཱིཏི.
ཏུཛྫ བལཔཱལནེསུ. ཏུཛྫེཏི, ཏུཛྫཡཏི.
ཏུཛི པིཛི ཧིཾསཱབལདཱནནིཀེཏནེསུ. ནིཀེཏནཾ ནིཝཱསོ. ཏུཉྫེཏི, ཏུཉྫཡཏི. པིཉྫེཏི. པིཉྫཡཏི.
ཁཛི ཀིཙྪཛཱིཝནེ. ཁཉྫེཏི, ཁཉྫཡཏི. ཁཉྫོ.
ཁཛི རཀྑཎེ. ཏཱདིསཱནིཡེཝ རཱུཔཱནི. བྷཱུཝཱདིགཎེ ‘‘ཁཛི གཏིཝེཀལླེཏི ཨིམིསྶཱ ‘‘ཁཉྫཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ.
པཱུཛ པཱུཛཱཡཾ. པཱུཛེཏི, པཱུཛཡཏི. པཱུཛཱ. ཨེསཱཝ པཱུཛནཱ སེཡྻོ. པཱུཛཀོ, པཱུཛིཏོ, པཱུཛནཱིཡོ, པཱུཛནེཡྻོ, པཱུཛེཏབྦོ, པུཛྫོ.
གཛ ¶ མདྡནསདྡེསུ. གཛེཏི, གཛཡཏི. གཛོ.
ཏིཛ ནིསཱནེ. ཏེཛེཏི, ཏེཛཡཏི.
ཝཛ མགྒནསངྑཱརེསུ. ཝཛེཏི, ཝཛཡཏི.
ཏཛྫ སནྟཛྫནེ. ཏཛྫེཏི, ཏཛྫཡཏི. སནྟཛྫེཏི, སནྟཛྫཡཏི. སནྟཛྫིཏོ.
ཨཛྫ པཊིསཛྫནེ. ཨཛྫེཏི, ཨཛྫཡཏི.
སཛྫ སཛྫནེ. སཛྫེཏི, སཛྫཡཏི དཱནཾ. གམནསཛྫོ ཧུཏྭཱ.
བྷཛ ཝིསྶཱསེ. བྷཛེཏི, བྷཛཡཏི. བྷཱུཝཱདིགཎེ པན ‘‘བྷཛཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ, བྷཏྟི, སམྦྷཏྟི.
ཏུཛི པིཛི ལུཛི བྷཛི བྷཱསཱཡཾ. ཏུཉྫེཏི, ཏུཉྫཡཏི. པིཉྫེཏི, པིཉྫཡཏི. ལུཉྫེཏི, ལུཉྫཡཏི. བྷཉྫེཏི, བྷཉྫཡཏི. ཀཐེཏཱིཏི ཨཏྠོ.
རུཛ ཧིཾསཱཡཾ. རོཛེཏི, རོཛཡཏི. རོགོ.
བྷཱཛ པུཐཀམྨནི. པུཐཀམྨཾ པུཐཀྐརཎཾ, ཝིསུཾ ཀྲིཡཱཏི ཨཏྠོ. བྷཱཛེཏི, བྷཱཛཡཏི. ཝིབྷཱཛེཏི, ཝིབྷཱཛཡཏི. ཝིབྷཏྟི.
སབྷཱཛ སཱིཏིསེཝནེསུ. སབྷཱཛེཏི, སབྷཱཛཡཏི.
ལཛ པཀཱསནེ. ལཛེཏི, ལཛཡཏི. ལཱཛཱ.
ཡུཛ སཾཡམནེ. སཾཔུབྦོ བནྡྷནེ. ཡོཛེཏི, ཡོཛཡཏི. སཾཡོཛེཏི, སཾཡོཛཡཏི. སཾཡོཛནཾ.
མཛྫ སོཙེཡྻཱལངྐཱརེསུ. མཛྫེཏི, མཛྫཡཏི. སམྨཛྫེཏི, སམྨཛྫཡཏི. སམྨཛྫཱ.
བྷཱཛ ¶ བྷཱཛནདཱནེསུ. བྷཱཛེཏི, བྷཱཛཡཏི. ཀཐཾ ཝེསྶནྟརོ པུཏྟོ, གཛཾ བྷཱཛེཏི སཉྩཡ.
ཛཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཛྷཉནྟཱ ཨཔྤསིདྡྷཱ. སདྡསཏྠེ པན ‘‘ཉཱ ནིཡོཛནེ’’ཏི པཋནྟི, རཱུཔཾ པན བུདྡྷཝཙནཱནུཀཱུལཾ ན བྷཝཏི, ཏསྨཱ ན དསྶིཏཾ ཨམྷེཧི.
ཊཀཱརནྟདྷཱཏུ
གྷཊྚ གྷཊྚནེ. གྷཊྚནཾ ཝཱཡཱམཀརཎཾ. གྷཊྚེཏི, གྷཊྚཡཏི. ཨེཏྠ ཏུ ‘‘གྷཊྚེསི, གྷཊྚེསི, ཀིཾཀཱརཎཱ གྷཊྚེསི, ཨཧཾ ཏཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ནིདསྶནཾ.
གྷཊ སངྒྷཱཏེ. པུབྦེ ཝིཡ ཀྲིཡཱཔདཱནི, ནཱམིཀཏྟེ ‘‘གྷཊོ, གྷཊཱ’’ཏི རཱུཔཱནི. ཨེཏྠ གཊོཏི པཱནཱིཡགྷཊོ. གྷཊཱཏི སམཱུཧོ ‘‘མཙྪགྷཊཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ.
གྷཊྚ ཙལནེ. གྷཊྚེཏི, གྷཊྚཡཏི.
ནཊ ཨཝསནྡནེ. ཨཝསནྡནཾ གཏྟཝིཀྑེཔོ. ནཊེཏི, ནཊཡཏི.
ཙུཊ ཚུཊ ཀུཊྚ ཚེདནེ. ཙུཊེཏི, ཙུཊཡཏི. ཚུཊེཏི, ཚུཊཡཏི. ཀུཊྚེཏི, ཀུཊྚཡཏི.
པུཊྚ ཙཊྚ ཨཔྤབྷཱཝེ. པུཊྚེཏི, པུཊྚཡཏི. ཙུཊྚེཏི, ཙུཊྚཡཏི, ཨཔྤཾ བྷཝཏཱིཏི ཨཏྠོ.
མུཊ སཉྩུཎྞནེ. མོཊེཏི, མོཊཡཏི.
ཨཊྚ སུཊྚ ཨནཱདརེ. ཨཊྚེཏི, ཨཊྚཡཏི. སུཊྚེཏི, སུཊྚཡཏི.
ཁཊྚ ¶ སཾཝརཎེ ཁཊྚེཏི, ཁཊྚཡཏི.
སཊྚ ཧིཾསཱབལདཱནནིཀེཏནེསུ. སཊྚེཏི, སཊྚཡཏི.
ཏུཝཊྚ ནིཔཛྫཱཡཾ. ཏུཝཊྚེཏི, ཏུཝཊྚཡཏི. ཚབྦགྒིཡཱ བྷིཀྑཱུ ཨེཀམཉྩེ ཏུཝཊྚེནྟི.
ཚཊྚ ཚཊྚནེ. ཚཊྚེཏི, ཚཊྚཡཏི. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ – སཙེ སོ ཚཊྚེཏི, ཨིཙྩེཏཾ ཀུསལཾ. ནོཙེ ཚཊྚེཏི, པཉྩཧངྒེཧི སམནྣཱགཏོ བྷིཀྑུ རཱུཔིཡཚཊྚཀོ སམྨནྣིཏབྦོ.
པུཊ ཧིཾསཱཡཾ. པོཊེཏི, པོཊཡཏི.
ཀཱིཊ བནྡྷེ. བནྡྷོ བནྡྷནཾ. ཀཱིཊེཏི, ཀཱིཊཡཏི. ཀཱིཊོ.
ཙུཊི ཚེདནེ. ཙུཎྚེཏི, ཙུཎྚཡཏི.
ལུཊི ཐེཡྻེ. ལུཎྚེཏི, ལུཎྚཡཏི.
ཀཱུཊ ཨཔྤསཱདེ. ཀཱུཊེཏི, ཀཱུཊཡཏི. ཀཱུཊཾ རཛཏཾ. ཀཱུཊཱ གཱཝཱི. ཀུཊཏཱཔསོ.
ཙུཊ པུཊ ཕུཊ ཝིབྷེདེ. ཙུཊེཏི, ཙུཊཡཏི. པོཊེཏི, པོཊཡཏི. ཕོཊེཏི, ཕོཊཡཏི. ཨངྒུལིཡོ ཕོཊེསུཾ.
གྷཊ སངྒྷཱཊེ ཧནྟྱཏྠེ ཙ. གྷཊེཏི, གྷཊཡཏི.
པཊ པུཊ ལུཊ གྷཊ གྷཊི བྷཱསཱཡཾ. པཱཊེཏི, པཱཊཡཏི. པོཊེཏི, པོཊཡཏི. ལོཊེཏི, ལོཊཡཏི. གྷཱཊེཏི, གྷཱཊཡཏི. གྷཎྚེཏི, གྷཎྚཡཏི.
པཊ ཝཊ གནྠེ. པཊེཏི, པཊཡཏི. ཝཊེཏི, ཝཊཡཏི.
ཁེཊ བྷཀྑཎེ. ཁེཊེཏི, ཁེཊཡཏི.
ཁོཊ ཁེཔེ. ཁོཊེཏི, ཁོཊཡཏི.
ཀུཊི དཱཧེ. ཀུཊེཏི, ཀུཊཡཏི.
ཡུཊ སཾསགྒེ. ཡོཊེཏི, ཡོཊཡཏི.
ཝཊ ཝིབྷཛནེ. ཝཊེཏི, ཝཊཡཏི.
ཊཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཋཀཱརནྟདྷཱཏུ
སཋ ¶ སངྑཱརགཏཱིསུ. སཋེཏི, སཋཡཏི.
སུཋ ཨཱལསིཡེ. སོཋེཏི, སོཋཡཏི.
སུཋི སོསནེ. སུཎྛེཏི, སུཎྛཡཏི.
སཋ སིལཱགྷཱཡཾ. སཋེཏི, སཋཡཏི.
སཋ ཨསམྨཱབྷཱསནེ. སཋེཏི. སཋཡཏི, སཋོ.
ཨེཏྠ སཋོཏི ཀེརཱཊིཀོ. སཋཡཏཱིཏི སཋོ, ན སམྨཱ བྷཱསཏཱིཏི ཨཏྠོ.
སཋ ཀེཏཝེ. རཱུཔཾ ཏཱདིསམེཝ.
‘‘སུདསྶཾ ཝཛྫམཉྙེསཾ, ཨཏྟནོ པན དུདྡསཾ…པེ…
ཨཏྟནོ པན ཚཱདེཏི, ཀལིཾཝ ཀིཏཝཱསཋོ’’ཏི.
ཨེཏྠ སཱཀུཎིཀོ ‘‘ཀིཏཝཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏསྶ ཨིདཾ ཀེཏཝཾ, ཏསྨིཾ ཀེཏཝེ ཨཡཾ དྷཱཏུ ཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཀཋི སོཀེ. ཀཎྛེཏི, ཀཎྛཡཏི.
ཋཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཌཀཱརནྟདྷཱཏུ
པཊི པརིཧཱསེ. པཎྜེཏི, པཎྜཡཏི. ཨུཔྤཎྜེཏི, ཨུཔྤཎྜཡཏི. མནུསྶཱནཾ ནཾ བྷིཀྑུནིཾ ཨུཔྤཎྜིཾསུ.
ལཌི ཨུཀྑེཔེ. ལཎྜེཏི, ལཎྜཡཏི.
ཁཌི ཀཌི ཚེདེ. ཁཎྜེཏི, ཁཎྜཡཏི. ཀཎྜེཏི, ཀཎྜཡཏི. ཁཎྜོ, ཀཎྜོ.
པིཌི ¶ སངྒྷཱཏེ. པིཎྜེཏི, པིཎྜཡཏི. པིཎྜོ.
ཨེཏྠ ཙ པིཎྜོཏི སམཱུཧསངྑཱཏོ ཀལཱཔོཔི ‘‘ཙོལ༹ཾ པིཎྜོ རཏི ཁིཌྜཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟོ ཨཱཧཱརསངྑཱཏོ པིཎྜོཔི པིཎྜོཡེཝ.
ཀུཌི ཝེདྷནེ. ཀུཎྜེཏི, ཀུཎྜཡཏི. ཀུཎྜལཾ.
མཌི བྷཱུསཱཡཾ ཧསནེ ཙ. མཎྜེཏི, མཎྜཡཏི. མཎྜོ, མཎྜནཾ, མཎྜིཏོ.
བྷཌི ཀལྱཱཎེ. ཀལྱཱཎཾ ཀལྱཱཎཏཱ. བྷཎྜེཏི, བྷཎྜཡཏི. བྷཎྜོ.
ཨེཏྠ ཙ བྷཎྜོཏི དྷནཾ, ཨལངྐཱརོ ཝཱ. ‘‘བྷཎྜཾ གཎྷཱཏི. སམལངྐརིཏྭཱ བྷཎྜེནཱ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཝིཡ.
དཎྜ དཎྜཝིནིཔཱཏེ. དཎྜེཏི, དཎྜཡཏི. དཎྜོ.
ཚཌྜ ཚཌྜནེ. ཚཌྜེཏི, ཚཌྜཡཏི. ཚཌྜནཀོ. ཚཌྜིཡཏི, ཚཌྜིཏོ. ཚཌྜིཏུཾ, ཚཌྜཡིཏུཾ, ཚཌྜེཏྭཱ, ཚཌྜཡིཏྭཱ.
ཌཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཌྷཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཝཌྜྷ ཨཱཀིརཎེ. ཀཾསཔཱཏིཡཱ པཱཡཱསཾ ཝཌྜྷེཏི, ཝཌྜྷཡཏི. བྷཏྟཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨདཱསི.
ཨིམཱནི ཌྷཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཎཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཝཎྞ ཝཎྞཀྲིཡཱཝིཏྠཱརགུཎཝཙནེསུ. ཝཎྞོ པསཾསཱ. ཀྲིཡཱ ཀརཎཾ. ཝིཏྠཱརོ ཝིཏྠིནྣཏཱ. གུཎོ སཱིལཱདིདྷམྨོ. ཝཙནཾ ¶ ཝཱཙཱ. ཝཎྞེཏི, ཝཎྞཡཏི. ཝཎྞོ, ཝཎྞཾ, སུཝཎྞཾ, སཾཝཎྞནཱ.
ཝཎྞསདྡོ ཚཝིཐུཏིཀུལཝགྒཀཱརཎསཎྛཱནཔམཱཎརཱུཔཱཡཏནཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཏྠ ‘‘སུཝཎྞཝཎྞོསི བྷགཝཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ ཚཝིཡཾ. ‘‘ཀདཱ སཉྙཱུལ༹ྷཱ པན ཏེ གཧཔཏི སམཎསྶ གོཏམསྶ ཝཎྞཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ ཐུཏིཡཾ. ‘‘ཙཏྟཱརོམེ བྷོ གོཏམ ཝཎྞཱ’’ཏིཨེཝམཱདཱིསུ ཀུལཝགྒེ. ‘‘ཨཐ ཀེན ནུ ཝཎྞེན, གནྡྷཐེནོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ ཀཱརཎེ. ‘‘མཧནྟཾ ཧཏྠིརཱཛཝཎྞཾ ཨབྷིནིམྨིནིཏྭཱ’’ཏིཨེཝམཱདཱིསུ སཎྛཱནེ. ‘‘ཏཡོ པཏྟསྶ ཝཎྞཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ པམཱཎེ. ‘‘ཝཎྞོ གནྡྷོ རསོ ཨོཛཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ རཱུཔཱཡཏནེཏི.
ཏཏྠ ཚཝིཡནྟི ཚཝིགཏཱ ཝཎྞདྷཱཏུ ཨེཝ ‘‘སུཝཎྞཝཎྞོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝཎྞགྒཧཎེན གཧིཏཱཏི ཨཔརེ. ཝཎྞནཾ ཀིཏྟིཡཱ ཨུགྒྷོསནནྟི ཝཎྞོ, ཐུཏི. ཝཎྞིཡཏི ཨསངྐརཏོ ཝཝཏྠཔིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, ཀུལཝགྒོ. ཝཎྞིཡཏི ཕལཾ ཨེཏེན ཡཐཱསབྷཱཝཏོ ཝིབྷཱཝིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, ཀཱརཎཾ, ཝཎྞཾ དཱིགྷརསྶཱདིཝསེན སཎྛཧནནྟི ཝཎྞོ, སཎྛཱནཾ. ཝཎྞིཡཏི ཨཌྜྷམཧནྟཱདིཝསེན པམིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, པམཱཎཾ. ཝཎྞེཏི ཝིཀཱརམཱཔཛྫམཱནཾ ཧདཡངྒཏབྷཱཝཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཝཎྞོ, རཱུཔཱཡཏནཾ. ཨེཝཾ ཏེན ཏེན པཝཏྟིནིམིཏྟེན ཝཎྞསདྡསྶ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཔརམྤི ¶ ཝཎྞསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཾ ཝདཱམ. ཝཎྞསདྡོ སཎྛཱནཛཱཏི རཱུཔཱཡཏནཀཱརཎཔམཱཎགུཎཔསཾསཱཛཱཏརཱུཔཔུལི༹ནཀྑརཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཨཡཉྷི ‘‘མཧནྟཾ སཔྤརཱཛཝཎྞཾ ཨབྷིནིམྨིནིཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སཎྛཱནེ དིསྶཏི, ‘‘བྲཱཧྨཎོཝ སེཊྛོ ཝཎྞོ, ཧཱིནོ ཨཉྙོ ཝཎྞོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཛཱཏིཡཾ. ‘‘པརམཱཡ ཝཎྞཔོཀྑརཏཱཡ སམནྣཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ རཱུཔཱཡཏནེ.
‘‘ན ཧརཱམི ན བྷཉྫཱམི, ཨཱརཱ སིངྒྷཱམི ཝཱརིཛཾ;
ཨཐ ཀེན ནུ ཝཎྞེན, གནྡྷཐེནོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི
ཨཱདཱིསུ ཀཱརཎེ. ‘‘ཏཡོ པཏྟསྶ ཝཎྞཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པམཱཎེ. ‘‘ཀདཱ སཉྙཱུལ༹ྷཱ པན ཏེ གཧཔཏི སམཎསྶ གོཏམསྶ ཝཎྞཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ གུཎེ. ‘‘ཝཎྞཱརཧསྶ ཝཎྞཾ བྷཱསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ པསཾསཱཡཾ. ‘‘ཝཎྞཾ ཨཉྫནཝཎྞེན, ཀཱལིངྒམྷི ཝནིམྷསེ’’ཏི ཨེཏྠ ཛཱཏརཱུཔེ. ‘‘ཨཀིལཱསུནོ ཝཎྞཔཐེ ཁཎནྟཱ’’ཏི ཨེཏྠ པུལི༹ནེ. ‘‘ཝཎྞཱགམོ ཝཎྞཝིཔརིཡཱཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཀྑརེ དིསྶཏི. ཨིཙྩེཝཾ སབྦཐཱཔི –
ཚཝིཡཾ ཐུཏིཡཾ ཧེམེ, ཀུལཝགྒེ ཙ ཀཱརཎེ;
སཎྛཱནེ ཙ པམཱཎེ ཙ, རཱུཔཱཡཏནཛཱཏིསུ;
གུཎཀྑརེསུ པུལི༹ནེ, ཝཎྞསདྡོ པཝཏྟཏི;
སུཝཎྞསདྡོ ཚཝིསམྤཏྟིགརུལ༹ཛཱཏརཱུཔེསུ ཨཱགཏོ. ཨཡཉྷི ‘‘སུཝཎྞེ དུབྦཎྞེ, སུགཏེ དུགྒཏེ’’ཏི, ‘‘སུཝཎྞཏཱ སུསྶརཏཱ’’ཏི ¶ ཙ ཨེཝམཱདཱིསུ ཚཝིསམྤཏྟིཡཾ ཨཱགཏོ. ‘‘ཀཱཀཾ སུཝཎྞཱ པརིཝཱརཡནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ གརུལེ༹. ‘‘སུཝཎྞཝཎྞོ ཀཉྩནསནྣིབྷཏྟཙོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཛཱཏརཱུཔེཏི.
པུཎ སངྒྷཱཏེ. པུཎེཏི, པུཎཡཏི.
ཙུཎ སངྐོཙནེ. ཙུཎེཏི, ཙུཎཡཏི.
ཙུཎྞ པེརཎེ. ཙུཎྞེཏི, ཙུཎྞཡཏི. ཙུཎྞཾ. ཙུཎྞཝིཙུཎྞཾ ཀརོཏི.
སཎ དཱནེ. སཎེཏི, སཎཡཏི.
ཀུཎ སངྐོཙནེ. ཀུཎེཏི, ཀུཎཡཏི. ཀུཎོ. ཀུཎཧཏྠོ. ཧཏྠེན ཀུཎཱི.
ཏཱུཎ པཱུརཎེ. ཏཱུཎེཏི, ཏཱུཎཡཏི. ཏཱུཎཱི.
ཨེཏྠ ཏཱུཎཱིཏི སརཀལཱཔོ. སཱ ཧི ཏཱུཎེནྟི པཱུརེནྟི སརེ ཨེཏྠཱཏི ཏཱུཎཱི.
བྷཱུཎ བྷཱསཱཡཾ. བྷཱུཎེཏི, བྷཱུཎཡཏི.
ཀཎ ནིམཱིལནེ. ཀཱཎེཏི, ཀཱཎཡཏི. ཀཱཎོ.
ཨེཏྠ ཀཱཎོཏི ཨེཀེན ཝཱ དྭཱིཧི ཝཱ ཨཀྑཱིཧི པརིཧཱིནཀྑི. ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ པན ‘‘ཀཱཎོ ནཱམ ཨེཀཀྑིནཱ ཀཱཎོ, ཨནྡྷོ ནཱམ ཨུབྷཡཀྑིཀཱཎོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཀཱཎནྡྷསདྡཱནཾ ཨེཀཏྠསནྣིཔཱཏེ ཡུཛྫཏི. ཨིཏརཐཱ ཀཱཎཀཙྪཔོཔམསུཏྟེ ཝུཏྟོ ཀཙྪཔོ ཨེཀསྨིཾ ཀཱཎོ སིཡཱ, ཨེཀཀྑིཀཱཎོ ཙ པན པུརིསོ ‘‘ཨནྡྷོ’’ཏི ན ཝཏྟབྦོ སིཡཱ, ཏསྨཱ ཏེསམཡུགལ༹ཏྟེ ཨེཀེཀསྶ ཡཐཱསམྦྷཝཾ དྭིནྣཾ དྭིནྣམཱཀཱརཱནཾ ཝཱཙཀཏཱ དཊྛབྦཱ. ཏཐཱ ཧི ཀོསལསཾཡུཏྟཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཀཱཎོཏི ཨེཀཙྪིཀཱཎོ ཝཱ ¶ ཨུབྷཡཙྪིཀཱཎོ ཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨོཝདེཡྻཱནུསཱསེཡྻཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨོཝཱདཱནུསཱསནཱནཾ ཝིཡ སཝིསེསཏཱ ཨཝིསེསཏཱ ཙ དཊྛབྦཱ.
གཎ སངྑྱཱནེ. གཎེཏི, གཎཡཏི. གཎནཱ, གཎོ.
ཨེཏྠ གཎནཱཏི སངྑྱཱ. གཎོཏི བྷིཀྑུསམཱུཧོ. ཡེསཾ ཝཱ ཀེསཉྩི སམཱུཧོ. སམཱུཧསྶ ཙ ཨནེཀཱནི ནཱམཱནི. སེཡྻཐིདཾ –
སངྒྷོ གཎོ སམཱུཧོ ཙ,
ཁནྡྷོ སནྣིཙཡོ ཙཡོ;
སམུཙྩཡོ ཙ ནིཙཡོ,
ཝགྒོ པཱུགོ ཙ རཱསི ཙ.
ཀཱཡོ ནིཀཱཡོ ནིཀརོ,
ཀདམྦོ ཝིསརོ གྷཊཱ;
སམུདཱཡོ ཙ སནྡེཧོ,
སངྒྷཱཏོ སམཡོ ཀརོ.
ཨོགྷོ པུཉྫོ ཀལཱཔོ ཙ,
པིཎྜོ ཛཱལཉྩ མཎྜལཾ;
སཎྜོ པཝཱཧོ ཨིཙྩེཏེ,
སམཱུཧཏྠཱབྷིདྷཱཡཀཱཏི.
ཀིཉྩཱཔི ཨེཏེ སངྒྷགཎསམཱུཧཱདཡོ སདྡཱ སམཱུཧཏྠཝཱཙཀཱ, ཏཐཱཔི སངྒྷགཎསདྡཱཡེཝ ཝིནཱཔི ཝིསེསཀཔདེན བྷིཀྑུསམཱུཧེ ཝཏྟནྟི, ནཱཉྙེ, ཨཉྙེ པན སངྒྷགཎསདྡེཧི སདྡྷིཾ ཨཉྙམཉྙཉྩ ཀདཱཙི སམཱནཏྠཝིསཡཱ ཧོནྟི, ཀདཱཙི ཨསམཱནཏྠཝིསཡཱ, ཏསྨཱ ཡཐཱཔཱཝཙནཾ ཨསམྨུཡ྄ཧནྟེན ཡོཛེཏབྦཱ. ‘‘ཨེཀོ, དྭེ’’ཏིཨཱདིནཱ གཎེཏབྦོཏི གཎོ.
ཀཎྞ ¶ སཝནེ. ཀཎྞེཏི, ཀཎྞཡཏི. ཀཎྞོ. ཀཎྞཡནྟི སདྡཾ སུཎནྟི ཨེཏེནཱཏི ཀཎྞོ, ཡོ ལོཀེ ‘‘སཝནཾ, སོཏ’’ནྟི ཙ ཝུཙྩཏི.
ཀུཎ གུཎ ཨཱམནྟནེ. ཀུཎེཏི, ཀུཎཡཏི. གུཎེཏི, གུཎཡཏི. གུཎོ. གོཎོ.
ཨེཏྠ གུཎོཏི སཱིལཱདཡོ དྷམྨཱ, ཀེནཊྛེན ཏེ གུཎཱ. གོཎཱཔིཡཏི ཨཱམནྟཱཔིཡཏི ཨཏྟནི པཏིཊྛིཏོ པུགྒལོ དཊྛུཾ སོཏུཾ པཱུཛིཏུཉྩ ཨིཙྪནྟེཧི ཛནེཧཱིཏི གུཎོ. ཨེཏྠ ཀིཉྩཱཔི སཱིལཱདིདྷམྨཱནཾ ཨཱམནྟཱཔནཾ ནཏྠི, ཏཐཱཔི ཏཾཧེཏུཨཱམནྟནཾ ནིམནྟནཉྩ ཏེཡེཝ ཀརོནྟི ནཱམཱཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི –
‘‘ཡཐཱཔི ཁེཏྟསམྤནྣེ,
བཱིཛཾ ཨཔྤམྤི རོཔིཏཾ;
སམྨཱ དྷཱརཾ པཝསྶནྟེ,
ཕལཾ ཏོསེཏི ཀསྶཀ’’ནྟི
ཨེཏྠ ཀསྶཀསྶ ཏུཊྛིཨུཔྤཏྟིཀཱརཎཏྟཱ ཧེཏུཝསེན ནིཙྩེཏནསྶཔི ཕལསྶ ཏོསནཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཝམིདྷཱཔི ཨཱམནྟཱཔནཀཱརཎཏྟཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨཉྙེ པན ‘‘གུཉྫནྟེ ཨབྱཡནྟེ ཨིཏི གུཎཱ’’ཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ཏདནུརཱུཔཾ པན དྷཱཏུསདྡཾ ན པསྶཱམ, ‘‘གུཎ ཨཱམནྟནེ’’ ཨིཙྩེཝ པསྶཱམ, ཝིཙཱརེཏྭཱ གཧེཏབྦཾ.
ཝཎ གཏྟཝིཙུཎྞནེ. ཝཎེཏི, ཝཎཡཏི. ཝཎོ.
ཨེཏྠ ཝཎོཏི ཨརུ. སཱ ཧི སརཱིརཾ ཝཎཡཏི ཝིཙུཎྞེཏི ཚིདྡཱཝཚིདྡཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཎོཏི ཝུཙྩཏི.
པཎྞ ཧརིཏེ. པཎྞེཏི, པཎྞཡཏི. ཏཱལཔཎྞཾ. སཱུཔེཡྻཔཎྞཾ.
ཨེཏྠ ¶ ཙ ཧརིཏབྷཱཝཝིགཏེཔི ཝཏྠུསྨིཾ པཎྞབྷཱཝོ རཱུལ༹ྷིཏོ པཝཏྟོཏི དཊྛབྦོ. ‘‘པཎྞཾ, པཏྟཾ, པལཱསོ, དལཾ’’ ཨིཙྩེཏེ སམཱནཏྠཱ.
པཎ བྱཝཧཱརེ. པཎེཏི, པཎཡཏི. རཱཛཱ ཙ དཎྜཾ གརུཀཾ པཎེཏི.
ཨིམཱནི ཎཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཏཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཙིནྟ ཙིནྟཱཡཾ. ཙིནྟེཏི, ཙིནྟཡཏི. ཙིཏྟཾ, ཙིནྟཱ, ཙིནྟནཱ, ཙིནྟནཀོ. ཀཱརིཏེ ‘‘ཙིནྟཱཔེཏི, ཙིནྟཱཔཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི.
ཏཏྠ ཙིཏྟནྟི ཨཱརམྨཎཾ ཙིནྟེཏཱིཏི ཙིཏྟཾ, ཝིཛཱནཱཏཱིཏི ཨཏྠོ, སབྦཙིཏྟསཱདྷཱརཎཝསེནེཏཾ དཊྛབྦཾ. ཨེཏྠ སིཡཱ – ཀསྨཱ ‘‘ཨཱརམྨཎཾ ཙིནྟེཏཱིཏི ཙིཏྟ’’ནྟི ཝཏྭཱཔི ‘‘ཝིཛཱནཱཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ནནུ ཙིནྟནཝིཛཱནནཱ ནཱནཱསབྷཱཝཱ. ན ཧི ‘‘ཙིནྟེཏཱི’’ཏི པདསྶ ‘‘ཝིཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨཏྠོ སམྦྷཝཏི, དུཔྤཉྙསྶ ཧི ནཱནཔྤཀཱརེཧི ཙིནྟཡཏོཔི སུཁུམཏྠཱདྷིགམོ ན ཧོཏཱིཏི? སཙྩཾ, ‘‘ཝིཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨིདཾ པདཾ ཙིཏྟསྶ སཉྙཱཔཉྙཱཀིཙྩེཧི ཝིསིཊྛཝིསཡགྒཧཎཾ དཱིཔེཏུཾ ཝུཏྟཾ སབྦཙིཏྟསཱདྷཱརཎཏྟཱ ཙིཏྟསདྡསྶ. ཡཉྷི དྷམྨཛཱཏཾ ‘‘ཙིཏྟ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཏདེཝ ཝིཉྙཱཎཾ, ཏསྨཱ ཝིཛཱནནཏྠཾ གཧེཏྭཱ སཉྙཱཔཉྙཱཀིཙྩཱཝིསིཊྛཝིསཡགྒཧཎཾ དཱིཔེཏུཾ ‘‘ཝིཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཨིདཱནི ཨཉྙགཎིཀདྷཱཏུཝསེནཔི ནིབྦཙནཾ པཀཱསཡཱམ – སབྦེསུ ཙིཏྟེསུ ཡཾ ལོཀིཡཀུསལཱཀུསལམཧཱཀྲིཡཙིཏྟཾ, ཏཾ ཛཝནཝཱིཐིཝསེན ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ ཙིནོཏཱིཏི ཙིཏྟཾ, ཝིཔཱཀཾ ཀམྨཀིལེསེཧི ཙིཏནྟི ཙིཏྟཾ, ཨིདཾ ཙིདྷཱཏུཝསེན ནིབྦཙནཾ. ཡཾ ཀིཉྩི ལོཀེ ཝིཙིཏྟཾ སིཔྤཛཱཏཾ, སབྦསྶ ཏསྶ ¶ ཙིཏྟེནེཝ ཀརཎཏོ ཙིཏྟེཏི ཝིཙིཏྟེཏི ཝིཙིཏྟཾ ཀརིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཙིཏྟཾ, ཙིཏྟཀརཎཏཱཡ ཙིཏྟནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཨིདཾ ཙིཏྟདྷཱཏུཝསེན ནིབྦཙནཾ. ཙིཏྟཏཱཡ ཙིཏྟཾ, ཨིདཾ པཱཊིཔདིཀཝསེན ནིབྦཙནཾ. ཏེནཱཧུ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ‘‘སབྦམྤི ཡཐཱནུརཱུཔཏོ ཙིཏྟཏཱཡ ཙིཏྟཾ, ཙིཏྟཀརཎཏཱཡ ཙིཏྟནྟི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ’’ཏི.
ཨེཏྠ ཧི ཙིཏྟསྶ སརཱགསདོསཱདིབྷེདབྷིནྣཏྟཱ སམྤཡུཏྟབྷཱུམིཨཱརམྨཎཧཱིནམཛ྄ཛྷིམཔཎཱིཏཱདྷིཔཏཱིནཾ ཝསེན ཙིཏྟསྶ ཙིཏྟཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཀིཉྩཱཔི ཨེཀསྶ ཙིཏྟསྶ ཨེཝཾ ཝིཙིཏྟཏཱ ནཏྠི, ཏཐཱཔི ཝིཙིཏྟཱནཾ ཨནྟོགདྷཏྟཱ སམུདཱཡཝོཧཱརེན ཨཝཡཝོཔི ‘‘ཙིཏྟ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཡཐཱ པབྦཏནདཱིསམུདྡཱདིཨེཀདེསེསུ དིཊྛེསུ པབྦཏཱདཡོ དིཊྛཱཏི ཝུཙྩནྟི. ཏེནཱཧུ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ‘‘ཀཱམཉྩེཏྠ ཨེཀམེཝ ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ན ཧོཏི, ཙིཏྟཱནཾ པན ཨནྟོགདྷཏྟཱ ཨེཏེསུ ཡཾ ཀིཉྩི ཨེཀམྤི ཙིཏྟཏཱཡ ‘ཙིཏྟ’ནྟི ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱནམཏྠཱནཾ ཝིནིཙྪཡོ བཝཏི. ཀཐཾ? ཡསྨཱ ཡཏྠ ཡཏྠ ཡཐཱ ཡཐཱ ཨཏྠོ ལབྦྷཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ ཏཐཱ ཏཐཱ གཧེཏབྦོ. ཏསྨཱ ཡཾ ཨཱསེཝནཔཙྩཡབྷཱཝེན ཙིནོཏི, ཡཉྩ ཀམྨུནཱ ཨབྷིསངྑཏཏྟཱ ཙིཏཾ, ཏཾ ཏེན ཀཱརཎེན ཙིཏྟནྟི ཝུཏྟཾ. ཡཾ པན ཏཐཱ ན ཧོཏི, ཏཾ པརིཏྟཀྲིཡདྭཡཾ ཨནྟིམཛཝནཉྩ ལབྦྷམཱནཙིནྟནཝིཙིཏྟཏཱདིཝསེན ཙིཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ, ཧསིཏུཔྤཱདོ པན ཨཉྙཛཝནགཏིཀོཡེཝཱཏི.
ཨིམཱནི ཙིཏྟསྶ ནཱམཱནི –
ཙིཏྟཾ མནོ མཱནསཉྩ, ཝིཉྙཱཎཾ ཧདཡཾ མནཾ;
ནཱམཱནེཏཱནི ཝོཧཱར-པཐེ ཝཏྟནྟི པཱཡཏོ.
ཙིཏྟསདྡོ ¶ པཉྙཏྟིཡཾ ཝིཉྙཱཎེ ཝིཙིཏྟེ ཙིཏྟཀམྨེ ཨཙྪརིཡེཏི ཨེཝམཱདཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི. ཨཡཉྷི ‘‘ཙིཏྟོ གཧཔཏི. ཙིཏྟམཱསོ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཉྙཏྟིཡཾ དིསྶཏི. ‘‘ཙིཏྟཾ མནོ མཱནས’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཉྙཱཎེ. ‘‘ཝིཙིཏྟཝཏྠཱབྷརཎཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཙིཏྟེ. ‘‘དིཊྛཾ ཝོ བྷིཀྑཝེ ཙརཎཾ ནཱམ ཙིཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཙིཏྟཀམྨེ. ‘‘ཨིངྒྷ མདྡི ནིསཱམེཧི, ཙིཏྟརཱུཔཾཝ དིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཙྪརིཡེཏི.
ཙིཏ སཉྩེཏནེ. ཙེཏེཏི, ཙེཏཡཏི. རཏྟོ ཁོ བྲཱཧྨཎ རཱགེན ཨབྷིབྷཱུཏོ ཨཏྟབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི, པརབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི, ཨུབྷཡབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི. ཨཱཀངྑཏི ཙེཏཡཏི, ཏཾ ནིསེདྷ ཛུཏིནྡྷར. ཙེཏནཱ, སཉྩེཏནཱ. ཙེཏཡིཏཾ, ཙེཏེཏྭཱ, ཙེཏཡིཏྭཱ. སཉྩིཙྩ པཱཎཾ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཏི.
ཏཏྠ ཙེཏནཱཏི ཙེཏཡཏཱིཏི ཙེཏནཱ, སདྡྷིཾ ཨཏྟནཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ ཨཱརམྨཎེ ཨབྷིསནྡཧཏཱིཏི ཨཏྠོ. སཉྩེཏནཱཏི ཨུཔསགྒཝསེན པདཾ ཝཌྜྷིཏཾ. ཙེཏཡིཏནྟི ཙེཏནཱཀཱརོ. སཉྩིཙྩཱཏི སཡཾ ཉཏྭཱ, ཙེཙྩ ཨབྷིཝིཏརིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨིམཱནི ཙེཏནཱཡ ནཱམཱནི –
སཉྩེཏནཱ ཙེཏཡིཏཾ, ཙེཏནཱ ཀམྨམེཝ ཙ;
ཀམྨཉྷི ‘‘ཙེཏནཱ’’ ཏྭེཝ, ཛིནེནཱཧཙྩ བྷཱསིཏཾ.
ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘ཙེཏནཱཧཾ བྷིཀྑཝེ ཀམྨཾ ཝདཱམི, ཙེཏཡིཏྭཱ ཀམྨཾ ཀརོཏི ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ མནསཱ’’ཏི.
མནྟ ¶ གུཏྟབྷཱསནེ. མནྟེཏི, མནྟཡཏི, ནིམནྟེཏི, ནིམནྟཡཏི, ཨཱམནྟེཏི, ཨཱམནྟཡཏི. ཛནཱ སངྒམྨ མནྟེནྟི, མནྟཡནྟི, མནྟཡིཾསུ རཧོགཏཱ. ནིམནྟཡིཏྠ རཱཛཱནཾ. ཨཱམནྟཡིཏྠ དེཝིནྡོ, ཝིསུཀམྨཾ མཧིདྡྷིཀཾ. མནྟཱ, མནྟོ. ཀཱརིཏེ ‘‘མནྟཱཔེཏི, མནྟཱཔཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི.
ཨེཏྠ མནྟཱཏི པཉྙཱ, ‘‘གཝེསནསཉྙཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི. མནྟོཏི གུཏྟབྷཱསནཾ. ‘‘ཨུཔསྶུཏིཀཱཔི སུཎནྟི མནྟཾ, ཏསྨཱ ཧི མནྟོ ཁིཔྤམུཔེཏི བྷེད’’ནྟི ཨེཏྠ ཧི གུཏྟབྷཱསནཾ ‘‘མནྟོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཔིཙ མནྟོཏི ཚལ༹ངྒམནྟོ. ཝུཏྟཉྩ ‘‘ཡེ མནྟཾ པརིཝཏྟེནྟི, ཚལ༹ངྒཾ བྲཧྨཙིནྟིཏ’’ནྟི. ཨེཏྠ སིཀྑཱ ནིརུཏྟི ཀཔྤ བྱཱཀརཎ ཛོཏིསཏྠ ཚནྡོཝིཙིཏིཝསེན མནྟོ ‘‘ཚལ༹ངྒོ’’ཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨེཏཱནི ཨེཝ ཚ ‘‘ཝེདངྒཱནཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཝེདོ ཨེཝ ཧི ‘‘མནྟོ, སུཏཱི’’ཏི ཙ ཝུཏྟོ. ཨཐ ཝཱ མནྟོཏི ཝེདཱདིཝིཛྫཱ.
ཡནྟ སངྐོཙནེ. ཡནྟེཏི, ཡནྟཡཏི. ཡནྟཾ, ཏེལཡནྟཾ ཡཐཱཙཀྐཾ, ཨེཝཾ ཀམྤཏི མེདནཱི.
སཏྟ གཏིཡཾ. སཏྟེཏི, སཏྟཡཏི.
སནྟ ཨཱམཔྤཡོགེ. ཨཱམཔྤཡོགོ ནཱམ ཨུསྶནྣཀྲིཡཱ. སནྟེཏི, སནྟཡཏི.
ཀིཏྟ སཾསནྡནེ. ཀིཏྟེཏི, ཀིཏྟཡཏི. ‘‘ཡེ ཝོཧཾ ཀིཏྟཡིསྶཱམི, གིརཱཧི ཨནུཔུབྦསོ. ཀིཏྟནཱ པརིཀིཏྟནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པན ཀཏྠནཱ ‘‘ཀིཏྟནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ཏནྟ ཀུཊུམྦདྷཱརཎེ. ཏནྟེཏི, ཏནྟཡཏི. སཏནྟོ, སཔྤདྷཱནོཏི ཨཏྠོ.
ཡཏ ¶ ནིཀཱརོཔཀཱརེསུ. ཡཏེཏི, ཡཏཡཏི. ནཱིཏོ ཙ པཊིདཱནེ, ཡཏདྷཱཏུ ནིཨུཔསགྒཏོ པརོ པཊིདཱནེ ཝཏྟཏི, ནིཡྻཱཏེཏི, ནིཡྻཱཏཡཏི. ཏཀཱརསྶ པན དཀཱརཏྟེ ཀཏེ ‘‘ནིཡྻཱདེཏི, ནིཡྻཱདཡཏི. རཐཾ ནིཡྻཱདཡིཏྭཱན, ཨཎཎོ ཨེཧི སཱརཐཱི’’ཏི རཱུཔཱནི.
ཝཏུ བྷཱསཱཡཾ. ཝཏྟེཏི, ཝཏྟཡཏི.
པཏ གཏིཡཾ. པཏེཏི, པཏཡཏི.
ཝཱཏ གཏིསུཁསེཝནེསུ. གཏི སུཁཾ སེཝནནྟི ཏཡོ ཨཏྠཱ. ཏཏྠ སུཁནཾ སུཁཾ. ཝཱཏེཏི, ཝཱཏཡཏི. ཝཱཏོ, ཝཱཏཔུཔྥཾ. ཙཱིཝརསྶ ཨནུཝཱཏོ.
ཀེཏ ཨཱམནྟནེ. ཀེཏེཏི, ཀེཏཡཏི. ཀེཏཀོ.
སཏྟ སནྟཱནཀྲིཡཱཡཾ. སནྟཱནཀྲིཡཱ ནཱམ པབནྡྷཀྲིཡཱ ཨཝིཙྪེདཀརཎཾ. སཏྟེཏི, སཏྟཡཏི. སཏྟོ.
‘‘ཀིནྣུ སནྟརམཱནོཝ, ལཱཡིཏྭཱ ཧརིཏཾ ཏིཎཾ;
ཁཱད ཁཱདཱཏི ལཔསི, གཏསཏྟཾ ཛརགྒཝ’’ནྟི
པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘གཏསཏྟཾ ཛརགྒཝ’’ནྟི པཱཋསྶ ‘‘ཝིགཏཛཱིཝིཏཾ ཛིཎྞགོཎ’’ནྟི ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེསུཾ. ཨིམིནཱ སཏྟསདྡསྶ ཛཱིཝིཏཝཙནཾ ཝིཡ དིསྶཏི, ‘‘ན སུཀརཱ ཨུཉྪེན པགྒཧེན ཡཱཔེཏུ’’ནྟི ཨེཏྠ པགྒཧསདྡསྶ པཏྟཀཐནཾ ཝིཡ. སུཊྛུ ཝིཙཱརེཏབྦཾ.
སུཏྟ ཨཝམོཙནེ. སུཏྟེཏི, སུཏྟཡཏི.
མུཏྟ པསཝནེ. མུཏྟེཏི, མུཏྟཡཏི. ཨོམུཏྟེཏི, ཨོམུཏྟཡཏི. མུཏྟཾ. ཨཏྲཱཡཾ པཱལི༹ ‘‘མུཏྟེཏི ཨོཧདེཏི ཙཱ’’ཏི. ཏཏྠ མུཏྟེཏཱིཏི པསྶཱཝཾ ཀརོཏི. ཨོཧདེཏཱིཏི ཀརཱིསཾ ཝིསྶཛྫེཏི. ཀཱརིཏེ ‘‘མུཏྟཱཔེཏི, མུཏྟཱཔཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི.
ཀཏྟར ¶ སེཐིལླེ. ཀཏྟརེཏི, ཀཏྟརཡཏི. ཀཏྟརོ. ཀཏྟརདཎྜོ, ཀཏྟརསུཔྤཾ.
ཏཏྠ ཀཏྟརོཏི ཛིཎྞོ. མཧལླཀོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀེནཊྛེན? ཀཏྟརཡཏི ཨངྒཱནཾ སིཐིལབྷཱཝེན སིཐིལོ བྷཝཏཱིཏི ཨཏྠེན. ཀཏྟརདཎྜོཏི ཀཏྟརེཧི ཛིཎྞམནུསྶེཧི ཨེཀནྟཏོ གཧེཏབྦཏཱཡ ཀཏྟརཱནཾ དཎྜོ ཀཏྟརདཎྜོ. ཏེནཱཧུ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ‘‘ཀཏྟརདཎྜོཏི ཛིཎྞཀཱལེ གཧེཏབྦདཎྜོ’’ཏི. ཀཏྟརསུཔྤནྟི ཛིཎྞསུཔྤཾ. ཀཏྟརཉྩ ཏཾ སུཔྤཉྩཱཏི ཀཏྟརསུཔྤནྟི སམཱསོ.
ཙིཏྟ ཙིཏྟཀརཎེ, ཀདཱཙི དསྶནེཔི. ཙིཏྟཀརཎཾ ཝིཙིཏྟབྷཱཝཀརཎཾ. ཙིཏྟེཏི, ཙིཏྟཡཏི. ཙིཏྟཾ.
ཏཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ཐཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཀཐ ཀཐནེ. ཀཐེཏི, ཀཐཡཏི. དྷམྨཾ སཱཀཙྪཏི. སཱཀཙྪཱ, ཀཐཱ, པརིཀཐཱ, ཨཊྛཀཐཱ.
ཏཏྠ སཱཀཙྪཏཱིཏི སཧ ཀཐཡཏི. ཨཏྠོ ཀཐིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨཊྛཀཐཱ, ཏྠཀཱརསྶ ཊྛཀཱརཏྟཾ.
ཡཱཡ’ཏྠམབྷིཝཎྞེནྟི, བྱཉྫནཏྠཔདཱནུགཾ;
ནིདཱནཝཏྠུསམྦནྡྷཾ, ཨེསཱ ཨཊྛཀཐཱ མཏཱ.
‘‘ཨཊྛཀཐཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ’’ཏི ཙ ནིནྣཱནཱཀརཎཾ.
པཐི གཏིཡཾ. པནྠེནྟི, པནྠཡནྟི. པནྠོ. བྷཱུཝཱདིགཎེ ‘‘པཐ གཏིཡ’’ནྟི ཨཀཱརནྟཝསེན ཀཐིཏསྶ ‘‘པཐཏི, པཐོ’’ཏི ¶ ནིགྒཧཱིཏཱགམཝཛྫིཏཱནི རཱུཔཱནི བྷཝནྟི, ཨིདྷ པན ཨིཀཱརནྟཝསེན ཀཐིཏསྶ སནིགྒཧཱིཏཱགམཱནི རཱུཔཱནི ནིཙྩཾ བྷཝནྟཱིཏི དཊྛབྦཾ.
པུཏྠ ཨཱདརཱནཱདརེསུ. པུཏྠེཏི, པུཏྠཡཏི.
མུཏྠ སངྒྷཱཏེ. མུཏྠེཏི, མུཏྠཡཏི.
ཝཏྠ ཨདྡནེ. ཝཏྠེཏི, ཝཏྠཡཏི.
པུཐ བྷཱསཱཡཾ. པོཐེཏི, པོཐཡཏི. ཀཐེཏཱིཏི ཨཏྠོ.
པུཐ པཧཱརེ. པོཐེཏི, པོཐཡཏི. ཀུམཱརེ པོཐེཏྭཱ ཨགམཱསི.
ཀཐ ཝཱཀྱཔབནྡྷེ. ཀཐེཏི, ཀཐཡཏི. ཀཐཱ.
སཐ དུབྦལྱེ. སཐེཏི, སཐཡཏི.
ཨཏྠ པཏྠ ཡཱཙནཱཡཾ. ཨཏྠེཏི, ཨཏྠཡཏི. ཨཏྠོ. པཏྠེཏི, པཏྠཡཏི. པཏྠནཱ. པཊིཔཀྑཾ ཨཏྠཡནྟི ཨིཙྪནྟཱིཏི པཙྩཏྠིཀཱ.
ཐོམ སིལཱགྷཱཡཾ. ཐོམེཏི, ཐོམཡཏི. ཐོམནཱ.
ཀཱཐ ཧིཾསཱཡཾ. ཀཱཐེཏི, ཀཱཐཡཏི.
སཐ བནྡྷནེ. སཐེཏི, སཐཡཏི.
སནྠ གནྠ སནྠམྦྷེ. སནྠེཏི, སནྠཡཏི. གནྠེཏི, གནྠཡཏི. གནྠོ.
ཐཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
དཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཧད ¶ ཀརཱིསུསྶགྒེ. ཀརཱིསུསྶགྒོ ཀརཱིསསྶ ཨུསྶགྒོ ཝིསྶཛྫནཾ. ཧདེཏི, ཧདཡཏི. ཨོཧདེཏི, ཨོཧདཡཏི.
ཝིད ལཱབྷེ. ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ ལཱབྷོ ནཱམ ཨནུབྷཝནཾ, ཏསྨཱ ཝིདདྷཱཏུ ཨནུབྷཝནེ ཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. སུཁཾ ཝེདནཾ ཝེདེཏི. དུཀྑཾ ཝེདནཾ ཝེདེཏི. ཝེདཡཏི. ཝེདནཱ, ཝིཏྟི. ཝེདཡིཏཾ. སུཁཾ ཝེདནཾ ཝེདཡམཱནོ.
ཀུདི ཨནཏབྷཱསནེ. ཀུནྡེཏི, ཀུནྡཡཏི.
མིད སིནེཧནེ. ཨཏྲ སིནེཧོ ནཱམ པཱིཏི. མེདེཏི, མེདཡཏི.
ཚད སཾཝརཎེ. གེཧཾ ཚཱདེཏི, ཚཱདཡཏི. དོསཾ ཚཱདེཏི, ཚཱདཡཏི. པཊིཙྪཱདེཏི, པཊིཙྪཱདཡཏི. ཚཏྟཾ. ཚནྣཱ ཀུཊི.
ཏཏྲ ཚཏྟནྟི ཨཱཏཔཏྟཾ. ཨཱཏཔཾ ཚཱདེཏཱིཏི ཚཏྟཾ. པཊིཙྪཱདིཡཏེཏི ཚནྣཱ.
ཙུད སཉྩོདནེ ཨཱཎཏྟིཡཉྩ. ཙོདེཏི, ཙོདཡཏི. ཙོདཀོ, ཙུདིཏཀོ, ཙོདནཱ. ཨཱནནྡོ བུདྡྷཙོདིཏོ.
ཏཏྲ ཙོདནཱཏི ཙཱལནཱ. ཙཱལནཱཏི དོསཱརོཔནཱཏི ཨཏྠོ.
ཚདྡ ཝམནེ. ཚདྡེཏི, ཚདྡཡཏི.
མད ཝིཏྟིཡོགེ. མདེཏི, མདཡཏི.
ཝིད ཙེཧནཱཁྱཱནནིཝཱསེསུ. ཙེཧནཱ སཉྙཱཎཾ. ཨཱཁྱཱནཾ ཀཐནཾ. ནིཝཱསོ ནིཝསནཾ. ཝེདེཏི, ཝེདཡཏི. པཊིཝེདེཏི, པཊིཝེདཡཏི. པཊིཝེདཡཱམི ཏེ མཧཱརཱཛ.
སདྡ ¶ སདྡནེ. སདྡེཏི, སདྡཡཏི. ཝིསདྡེཏི, ཝིསདྡཡཏི. སདྡོ, སདྡིཏོ. དཱིགྷཏྟེ ‘‘སདྡཱཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘མཾ སདྡཱཡཏཱིཏི སཉྙཱཡ ཝེགེན ཨུདཀེ པཏཱི’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཔཱཋོ ནིདསྶནཾ, ཨིདཾ ‘‘པབྦཏཱཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ ཝིཡ དྷཱཏུཝསེན ནིཔྥནྣཾ ན ཧོཏཱིཏི ན ཝཏྟབྦཾ, དྷཱཏུཝསེན ནིཔྥནྣཾཡེཝཱཏི གཧེཏབྦཾ. སདྡོཏི སདྡིཡཏཱིཏི སདྡོ, ཡཐཱཝུཙྩཏཱིཏི ཝཙནཾ. ཨཐ ཝཱ སདྡིཡཏི ཨཏྠོ ཨནེནཱཏི སདྡོ. གརཝོ པན ‘‘སཔྤཏཱིཏི སདྡོ. ཨུདཱིརིཡཏི ཨབྷིལཔིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི ཝདནྟི.
སཱུད ཨཱསེཙནེ. སཱུདེཏི, སཱུདཡཏི. སཱུདོ.
སཱུདོཏི བྷཏྟཀཱརཀོ, ཡོ ‘‘རསཀོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི.
ཀནྡ སཱཏཙྩེ. སཱཏཙྩཾ སཏཏབྷཱཝོ ནིརནྟརབྷཱཝོ. ཀནྡེཏི, ཀནྡཡཏི.
མུད སཾསགྒེ. ཨེཀཏོཀརཎཾ སཾསགྒོ. མོདེཏི, མོདཡཏི སཏྟཱུནི སཔྤིནཱ.
ནད བྷཱསཱཡཾ. ནཱདེཏི, ནཱདཡཏི. ཧེཏུཀཏྟུརཱུཔཱནཱིཏི ན ཝཏྟབྦཱནི པཱལི༹དསྶནཏོ ‘‘སཱིཧོ ཙ སཱིཧནཱདེན, དདྡརཾ ཨབྷིནཱདཡཱི’’ཏི. ཨཉྙཏྲཱཔི སཾསཡོ ན ཀཱཏབྦོ. ཨིམསྨིཾ ཙུརཱདིགཎེ ཧེཏུཀཏྟུརཱུཔསདིསཱནམྤི སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཱནཾ སནྡིསྶནཏོ.
སད ཨསྶཱདནེ. སཱདེཏི, སཱདཡཏི. ཨསྶཱདེཏི, ཨསྶཱདཡཏི. ཨེཏྠ ཨཱཨུཔསགྒོ རསྶཝསེན ཋིཏོ.
གད དེཝསདྡེ. དེཝསདྡོ ཝུཙྩཏི མེགྷསདྡོ. གདེཏི, གདཡཏི.
པད ¶ གཏིཡཾ. པདེཏི, པདཡཏི. པདཾ. ཨིམིསྶཱ དིཝཱདིགཎེ ‘‘པཛྫཏཱི’’ཏི རཱུཔཾ བྷཝཏི, ཨིདྷ པན ཨཱིདིསཱནི.
ཚིདྡ ཀཎྞབྷེདེ. ཚིདྡེཏི, ཚིདྡཡཏི. ཚིདྡཾ.
ཚིད དྭེདྷཱཀརཎེ. ནནུ བྷོ ཡོ ཙཏུདྷཱ ཝཱ པཉྩདྷཱ ཝཱ ཨནེཀསཏདྷཱ ཝཱ ཚིནྡཏི, ཏསྶ ཏཾ ཚེདནཾ དྭེདྷཱཀརཎཾ ནཱམ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ སནྟེ ཀསྨཱ སཱམཉྙེན ཨཝཏྭཱ ‘‘དྭེདྷཱཀརཎེ’’ཏི དྭིདྷཱ གཧཎཾ ཀཏནྟི? དྭིདྷཱཀརཎཾ ནཱམ ན ཧོཏཱིཏི ན ཝཏྟབྦཾ, ཨནེཀསཏདྷཱ ཚེདནམྤི དྭིདྷཱཀརཎཾཡེཝ. ཨཔརསྶ ཧི ཨཔརསྶ ཚིནྣཀོཊྛཱསསྶ པུབྦེན ཨེཀེན ཀོཊྛཱསེན སདྡྷིཾ ཨཔེཀྑནཝསེན དྭིདྷཱཀརཎཾ ཧོཏིཡེཝ. ཚེདེཏི, ཚེདཡཏི.
ཡོ ཏེ ཧཏྠེ ཙ པཱདེ ཙ, ཀཎྞནཱསཉྩ ཚེདཡི;
ཏསྶ ཀུཛ྄ཛྷ མཧཱཝཱིར, མཱ རཊྛཾ ཝིནསྶ ཨིདཾ;
ཡོ མེ ཧཏྠེ ཙ པཱདེ ཙ, ཀཎྞནཱསཉྩ ཚེདཡི;
ཙིརཾ ཛཱིཝཏུ སོ རཱཛཱ, ན ཧི ཀུཛ྄ཛྷནྟི མཱདིསཱཏི.
ཚད ཨཔཝཱརཎེ. ཚཱདེཏི, ཚཱདཡཏི. ཚཏྟཾ. པུརིསསྶ བྷཏྟཾ ཚཱདཡཏི.
ཨཱིདཱི སནྡཱིཔནེ. ཨཱིདེཏི, ཨཱིདཡཏི. ཨཱིཀཱརནྟཝསེན ནིདྡིཊྛཏྟཱ སནིགྒཧཱིཏཱགམཱནི རཱུཔཱནི ན བྷཝནྟི.
ཨདྡ ཧིཾསཱཡཾ. ཨདྡེཏི, ཨདྡཡཏི.
ཝད བྷཱསཱཡཾ. ཝཱདེཏི, ཝཱདཡཏི. ཝཱདོ.
ཏཏྠ ‘‘ཝཱདེཏི, ཝཱདཡཏཱི’’ཏི ཨིམེསཾ ‘‘ཝདཏཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུཝསེནེཝ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ, ན ཧེཏུཀཏྟུཝསེན. ཏཐཱ ཧི ‘‘སངྐེཏཾ ཀཏྭཱ ཝིསཾཝཱདེཏི. ཨོཝདེཡྻཱནུསཱསེཡྻ. ཨིདམེཝ སཙྩནྟི ཙ ཝཱདཡནྟི. ཨཝིསཾཝཱདཀོ ལོཀསྶཱ’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུདཱིཔཀཔཱལི༹ནཡཱ དིསྶནྟི ¶ , སདྡསཏྠེ ཙ ‘‘ཝཱདཡཏཱི’’ཏི སུདྡྷཀཏྟུཔདཾ དིསྶཏི. ཏཏྠ ཝིསཾཝཱདེཏཱིཏི མུསཱ ཝདེཏི, ཨཐ ཝཱ ཝིཔྤལམྦྷེཏི, ཝཱདོཏི ཝཙནཾ. ‘‘ཝཱདོ ཛཔྤོ ཝིཏཎྜཱ’’ཏི ཨེཝཾཝིདྷཱསུ ཏཱིསུ ཀཐཱསུ ཝཱདསངྑཱཏཱ ཀཐཱ. ‘‘ཝཱདཱཔེཏི, ཝཱདཱཔཡཏཱི’’ཏི དྭེཡེཝ ཧེཏུཀཏྟུཔདཱནི བྷཝནྟི.
ཚདཱི ཨིཙྪཱཡཾ. ཨཱིཀཱརནྟོཡཾ དྷཱཏུ, ཏསྨཱ སནིགྒཧཱིཏཱགམཱནིསྶ རཱུཔཱནི ན བྷཝནྟི. པུརིསསྶ བྷཏྟཾ ཚཱདེཏི, ཚཱདཡཏི, རུཙྩཏཱིཏི ཨཏྠོ. པུརིསསྶ བྷཏྟཾ ཚཱདཡམཱནཾ ཏིཊྛཏི ཚཱདེནྟཾ ཝཱ.
ཝདཱི ཨབྷིཝཱདནཐུཏཱིསུ. ཨཡམྤི ཨཱིཀཱརནྟོ དྷཱཏུ, ཏསྨཱ ཨིམསྶཔི སནིགྒཧཱིཏཱགམཱནི རཱུཔཱནི ན བྷཝནྟི. ཝཱདེཏི, ཝཱདཡཏི, ཝནྡཏི, ཐོམེཏི ཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨིམཱནི ཨནུཔསགྒཱནི རཱུཔཱནི. སདྡསཏྠེཔི ཙ ‘‘ཝཱདཡཏཱི’’ཏི ཨནུཔསགྒཝནྡནཐུཏིཨཏྠཾ པདཾ ཝུཏྟཾ, སཱསནེ པན ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏི, ཨབྷིཝཱདཡཏི, ཨབྷིཝཱདནཾ, བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིནི སོཔསགྒཱནི རཱུཔཱནི དིསྶནྟི.
ཏཏྠ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱཏི ཝནྡིཏྭཱ, ཐོམེཏྭཱ ཝཱ, ཨཡམསྨཱཀཾ རུཙི. ཨཱགམཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏྭཱཏི ‘སུཁཱི ཨརོགོ ཧོཏཱུ’ཏི ཝདཱཔེཏྭཱ, ཝནྡནྟོ ཧི ཨཏྠཏོ ཨེཝཾ ཝདཱཔེཏི ནཱམཱ’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཝསེན ཨབྷིཝཱདནསདྡཏྠོ ཝུཏྟོ, ཨམྷེཧི པན ཝནྡནསདྡཾ སདྡསཏྠནཡམགྒཧེཏྭཱ སུདྡྷཀཏྟུཝསེན ཨཏྠོ ཀཐིཏོ. ཨབྷིཝཱདནཉྷི ཝནྡནཾཡེཝ, ན ཝདཱཔནཾ ཨབྷིསདྡེན སམྦནྡྷིཏཏྟཱ ‘‘ཨབྷིཝཱདནསཱིལིསྶཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིཡ. ཨིདཉྷི ‘‘ཨབྷིཝཱདཱཔནསཱིལིསྶཱ’’ཏི ན ཝུཏྟཾ. ཡདི ཙ སདྡསཏྠེ ཝདཱཔནམདྷིཔྤེཏཾ སིཡཱ, ‘‘ཝདཱི ཝདཱཔནཐུཏཱིསཱུ’’ཏི ནིསྶནྡེཧཝཙནཾ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ ¶ , ཨེཝཉྩ ན ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ པན ཝུཏྟཾ ‘‘ཝདཱི ཨབྷིཝཱདནཐུཏཱིསཱུ’’ཏི, ཏེན ཝདཱཔནམནདྷིཔྤེཏནྟི ཉཱཡཏི.
ཨཐཱཔི སིཡཱ ‘‘ཀསྶཙི ཝུདྡྷེན ཝིསིཊྛཾ ཝདཱཔནཾ ཨབྷིཝཱདན’’ནྟི, ཨེཝམྤི ནུཔཔཛྫཏི ཀཱརིཏཝསེན དྷཱཏུཨཏྠསྶ ཨཀཐེཏབྦཏོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘པཙ པཱཀེ, ཚིདི དྭིདྷཱཀརཎེ’’ཏིཨཱདིནཱ བྷཱཝཝསེན ཨཏྠཔྤཀཱསནམཏྟེཡེཝ ‘‘པཙཏི, པཙྩཏི, པཱཙེཏི. ཚིནྡཏི, ཚིཛྫཏི, ཚེདཱཔེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི སཀམྨཀཱནི ཙེཝ ཨཀམྨཀཱནི ཙ སཀཱརིཏཱནི ཙ རཱུཔཱནི ནིཔྥཛྫནྟི, ན ཙ ཏདཏྠཱཡ ཝིསུཾ ཝིསུཾ དྷཱཏུནིདྡེསོ ཀརིཡཏི. ཏསྨཱ ‘‘ཝདཱི ཨབྷིཝཱདནཐུཏཱིསཱུ’’ཏི ཨེཏྠ ཀཱརིཏཝསེན དྷཱཏུཨཏྠོ ཀཐིཏོཏིཔི ཝཏྟུཾ ན སཀྐཱ ཀྲིཡཱསབྷཱཝཏྟཱ དྷཱཏཱུནཾ. ཡཐཱ པན ‘‘ཏཀྐེཏི, ཝིཏཀྐེཏི. ཏཀྐོ, ཝིཏཀྐོ’’ཏིཨཱདཱིནི སམཱནཏྠཱནི, ཏཐཱ ‘‘ཝཱདེཏི, ཨབྷིཝཱདེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི སམཱནཏྠཱནི. ཨཏོ སདྡསཏྠེཔི སདྡསཏྠཝིདཱུཧི ‘‘ཏཀྐ ཝིཏཀྐེ, ཝདཱི ཨབྷིཝཱདནཐུཏཱིསཱུ’’ཏིཨཱདཱིནཾ དྷཱཏཱུནཾ ‘‘ཏཀྐཡཏི, ཝཱདཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཨནུཔསགྒཱནིཡེཝ རཱུཔཱནི དསྶིཏཱནི, ཏཱནི ཙ ཁོ སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནིཡེཝ, ན ཧེཏུཀཏྟུཔདཱནི, ཏསྨཱ ‘‘ཨབྷིཝཱདནཐུཏཱིསཱུ’’ཏི ཨེཏསྶ ‘‘ཝདཱཔནཐུཏཱིསཱུ’’ཏི ཨཏྠོ ནུཔཔཛྫཏི.
ཀིཉྩ བྷིཡྻོ – ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏི, ཨབྷིཝཱདཡཏི. ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ, ཨབྷིཝཱདཡིཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིནི སམཱནཏྠཱནི, ཎེཎཡམཏྟེན ཧི སཝིསེསཱནི. ཡདི ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ’’ཏི ཨིམསྶ པདསྶ ‘‘སུཁཱི ཨརོགོ ཧོཏཱུ’ཏི ཝདཱཔེཏྭཱ’’ཏི ཨཏྠོ སིཡཱ, ‘‘སིརསཱ ཨབྷིཝཱདཡི’’ནྟི ཨེཏྠ ‘‘སིརསཱ’’ཏི པདཾ ན ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ ཝདཱཔནེན ཨསམྦནྡྷཏྟཱ. ཡསྨཱ ཝུཏྟཾ ཏཾ པདཾ, ཏེན ཉཱཡཏི ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝདཱཔནཏྠོ ན ཨིཙྪིཏབྦོ, ཝནྡནཏྠོ ཨིཙྪིཏབྦོ ཐོམནཏྠོ ཙ. ཡསྨཱ བྷཱུཝཱདིགཎེ ‘‘ཝནྡ ཨབྷིཝཱདཱནཐུཏཱིསཱུ’’ཏི ཨིམསྶ དྷཱཏུསྶ ‘‘ཝནྡཏཱི’’ཏི ¶ པདརཱུཔསྶ ‘‘ཨབྷིཝནྡཏི, ཐོམེཏི ཙཱ’’ཏི ཨཏྠོཡེཝ ཨིཙྪིཏབྦོ, ན ཝདཱཔནཏྠོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཝནྡེ སུགཏཾ གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི པདཱནམཏྠཾ ཝདནྟེན ཊཱིཀཱཙརིཡེནཔི ‘‘ཝནྡེཏི ཝནྡཱམི, ཐོམེམི ཙཱ’’ཏི ཝནྡནཐོམནཏྠོཡེཝ དསྶིཏོ, ན ཨབྷིཝཱདནསདྡཏྠཾ པཊིཙྩ ཝདཱཔནཏྠོ, ཏསྨཱ ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཝནྡནཐོམནཏྠཱཡེཝ ཨིཙྪིཏབྦཱ, ན ཝདཱཔནཏྠོ.
ཨཐཱཔི སིཡཱ ‘‘ཝནྡེ’ཏི པདེ ཀཱརིཏཔཙྩཡོ ནཏྠི, ‘ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ’ཏི ཨིམསྨིཾ པན ཨཏྠི, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝདཱཔནཏྠོ ན ལབྦྷཏི, ཨིདྷ པན ལབྦྷཏཱི’’ཏི. ཏནྣ, ‘‘ཀརོཏཱི’’ཏིསུདྡྷཀཏྟུཔདསྶཔི ‘‘ནིཔྥཱདེཏཱི’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཔདཝསེན ཝིཝརཎསྶ ཝིཡ ‘‘ཝནྡེ’’ཏི པདསྶཔི ‘‘སུཁཱི ཨརོགོ ཧོཏཱུ’ཏི ཝདཱཔེཏྭཱ’’ཏི ཝིཝརཎསྶ ཝཏྟབྦཏྟཱ. ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ’’ཏི ཨིདཉྩ ‘‘ཝནྡེ’’ཏི པདམིཝ ཀཱརིཏཔཙྩཡནྟཾ ན ཧོཏི. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཡསྨཱ ‘‘ཙིནྟེཏི, ཙིནྟཡཏི. མནྟེཏི, མནྟཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནཾ ཙུརཱདིགཎིཀཱནཾ སུདྡྷཀཏྟུཔདཱནཾ ‘‘ཙིནྟཱཔེཏི, ཙིནྟཱཔཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནིཡེཝ ཧེཏུཀཏྟུཔདཱནི དིསྶནྟི, ཏསྨཱ ཡདི ཧེཏུཀཏྟུཔདཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ སིཡཱ, ‘‘ཨབྷིཝཱདཱཔེཏྭཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨབྷིཝཱདཱཔཡིཏྭཱ’’ཏི ཝཱ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ཡསྨཱ པནེཝཾ ན ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏཾ ཀཱརིཏཔཙྩཡནྟཾ ན ཧོཏཱིཏི སིདྡྷཾ.
ཨིམསྶཏྠསྶ ཨཱཝིབྷཱཝཏྠཾ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ སཱཊྛཀཐཾ ཝིདྷུརཛཱཏཀཔྤདེསཾ ཝདཱམ.
‘‘ཀཐཾ ནོ ཨབྷིཝཱདེཡྻ, ཨབྷིཝཱདཱཔཡེཐ ཝེ;
ཡཾ ནརོ ཧནྟུམིཙྪེཡྻ, ཏཾ ཀམྨཾ ནུཔཔཛྫཏཱི’’ཏི
ཨཡཾ ཏཱཝ ཛཱཏཀཔཱལི༹. ཨཡཾ པན ཨཊྛཀཐཱཔཱཋོ ‘‘ཡཉྷི ནརོ ཧནྟུམིཙྪེཡྻ, སོ ཏཾ ཀཐཾ ནུ ཨབྷིཝཱདེཡྻ, ཀཐཾ ཝཱ ¶ ཏེན ཨཏྟཱནཾ ཨབྷིཝཱདཱཔཡེཐ ཝེ. ཏསྶ ཧི ཏཾ ཀམྨཾ ན ཨུཔཔཛྫཏཱི’’ཏི. ཏཏྠ པཱལི༹ཡཾ ཨབྷིཝཱདེཡྻཱཏི སུདྡྷཀཏྟུཔདཾ ཏབྦཱཙཀཏྟཱ. ཨབྷིཝཱདཱཔཡེཐ ཝེཏི ཧེཏུཀཏྟུཔདཾ ཏབྦཱཙཀཏྟཱ. ཨེཝཾ ཝིབྷཱགཾ པན ཉཏྭཱ པཱལི༹ཡཱ ཨཊྚཀཐཱཡ ཙ ཨདྷིཔྤཱཡོ གཧེཏབྦོ ‘‘ནརོ ཡཾ པུགྒལཾ ཧནྟུཾ ཨིཙྪེཡྻ, སོ ཧནྟཱ ཏཾ ཝཛ྄ཛྷཾ པུགྒལཾ ཀཐཾ ནུ ཨབྷིཝཱདེཡྻ, སོ ཝཱ ཧནྟཱ, ཏེན ཝཛ྄ཛྷེན མཾ ཝནྡཱཧཱིཏི ཨཏྟཱནཾ ཀཐཾ ཝནྡཱཔེཡྻཱ’’ཏི. ཨེཏྠ པན ‘‘རཱཛཱནོ ཙོརཾ སུནཁེཧིཔི ཁཱདཱཔེནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཀརཎཝསེན ‘‘ཏེན ཝཛ྄ཛྷེནཱ’’ཏི པདཾ ཡོཛིཏཾ, ཨཏྠོ པན ‘‘ཏཾ ཝཛ྄ཛྷ’’ནྟི ཨུཔཡོགཝཙནཝསེན དཊྛབྦོ དྭིཀམྨཀཏྟཱ སཀཱརིཏཔཙྩཡསྶ སཀམྨཀདྷཱཏུཡཱཏི. ནནུ ཨེཝཾ སནྟེ ‘‘ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ པསྶིཏབྦཾ ན པསྶནྟི, ཨཏིཏྠེ པཀྑནྡནྟཱི’’ཏི ཏེསཾ དོསོ ཧོཏཱིཏི? ན ཧོཏི, སུཎཱཐ ཨསྨཱཀཾ སོདྷནཾ, ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧི ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཝདཱི ཨབྷིཝཱདནཐུཏཱིསཱུ’’ཏི དྷཱཏུཡཱ ཨཏྠམགྒཧེཏྭཱ ཝོཧཱརཝིསཡེ ཀོསལླསམནྣཱགཏཏྟཱ སཎྷསུཁུམམཏྠཾ སོཏཱུནཾ བོདྷེཏུཾ ‘‘ཝད ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡ’’ནྟི དྷཱཏུཡེཝཏྠཾ གཧེཏྭཱ ཀཱརིཏཔཙྩཡཔརིཀཔྤནེན ཀཱརིཏཏྠམཱདཱཡ ‘‘ཨབྷིཝཱདེཏྭཱཏི ‘སུཁཱི ཨརོགོ ཧོཏཱུ’ཏི ཝདཱཔེཏྭཱ, ཝནྡནྟོ ཧི ཨཏྠཏོ ཨེཝཾ ཝདཱཔེཏི ནཱམཱ’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཝསེན ཨབྷིཝཱདནསདྡཏྠོ ཝུཏྟོཏི ན ཀོཙི ཏེསཾ དོསོ. པཱུཛཱརཧཱ ཧི ཏེ ཨཱཡསྨནྟོ, ནམོཡེཝ ཏེསཾ ཀརོམ, ཨིདམྤི ཋཱནཾ སུཁུམཾ སཱདྷུཀཾ མནསི ཀཱཏབྦཾ. ཨེཝཉྷི ཀརོཏོ པཉྙཱ ཝཌྜྷཏཱིཏི.
དཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
དྷཀཱརནྟདྷཱཏུ
རནྡྷ ¶ པཱཀེ. སཱུདོ བྷཏྟཾ རནྡྷེཏི, རནྡྷཡཏི. ཀཱཀཾ སོཀཱཡ རནྡྷེཧི. རནྡྷཀོ. སཱུདེན ཨོདནོ རནྡྷིཡཏི. རནྡྷིཏོ. རནྡྷནཾ. པུརིསོ སཱུདཾ སཱུདེན ཝཱ ཨོདནཾ རནྡྷཱཔེཏི, རནྡྷཱཔཡཏི. རནྡྷེཏུཾ, རནྡྷཡིཏུཾ. རནྡྷིཏྭཱ, རནྡྷཡིཏྭཱ, རནྡྷིཡ ཨིཙྩཱདཱིནི.
དྷཱུ ཀམྤནེ. དྷཱཝེཏི, དྷཱཝཡཏི.
གནྡྷ སཱུཙནེ ཨདྡནེ ཙ. སཱུཙནཾ. པཀཱསནཾ. ཨདྡནཾ པརིཔླུཏཱ. གནྡྷེཏི, གནྡྷཡཏི, གནྡྷོ.
ཨེཏྠ གནྡྷོཏི གནྡྷེཏི ཨཏྟནོ ཝཏྠུཾ སཱུཙཡཏི པཀཱསེཏཱིཏི གནྡྷོ. པཊིཙྪནྣཾ ཝཱ པུཔྥཕལཱདིཾ ‘‘ཨིདམེཏྠ ཨཏྠཱི’’ཏི པེསུཉྙཾ ཨུཔསཾཧརནྟོ ཝིཡ པཀཱསེཏཱིཏི གནྡྷོ. གམུདྷརདྷཱཏུདྭཡཝསེནཔི གནྡྷསདྡཏྠོ ཝཏྟབྦོ ‘‘གཙྪནྟོ དྷརིཡཏཱིཏི གནྡྷོ’’ ཨིཏི, ཨཱཧ ཙ ‘‘གཙྪནྟོ དྷརིཡཏཱིཏི གནྡྷོ, སཱུཙནཏོཔི ཝཱ’’ཏི. གནྡྷསདྡོ ཙ ‘‘ཨུཔྤལགནྡྷཐེནོ’’ཏི ཨེཏྠ ཚེདནེ ཝཏྟཏཱིཏི དཊྛབྦོ.
ཝདྷ སཾཡམེ. ཝདྷེཏི, ཝདྷཡཏི.
བུདྷི ཧིཾསཱཡཾ. བུནྡྷེཏི, བུནྡྷཡཏི. པལིབུནྡྷེཏི, པལིབུནྡྷཡཏི. པལིབོདྷོ, པརིསདྡོ ཨུཔསགྒོ, སོ ཝིཀཱརཝསེན ཨཉྙཐཱ ཛཱཏོ. ཏཏྠ པལིབོདྷོཏི ཨཱཝཱསཔལིབོདྷཱདི. ཨཔིཙ པལིབོདྷོཏི ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཏྟཡཉྩ.
ཝདྡྷ ཚེདནཔཱུརཎེསུ. ཝདྡྷེཏི, ཝདྡྷཡཏི. ཝདྡྷཀཱི. ཝདྡྷཀཱིཏི གཧཀཱརཀོ.
གདྡྷ ཨབྷིཀངྑཱཡཾ. གདྡྷེཏི, གདྡྷཡཏི. གདྡྷོ. གདྡྷོཏི གིཛ྄ཛྷོ. ‘‘གདྡྷབཱདྷིཔུབྦོ’’ཏི ཨིདམེཏྠ ནིདསྶནཾ.
སདྷུ ¶ པཧཾསནེ. སདྷེཏི, སདྷཡཏི.
ཝདྡྷ བྷཱསཱཡཾ. ཝདྡྷེཏི, ཝདྡྷཡཏི.
ཨནྡྷ དིཊྛཱུཔསཾཧཱརེ. དིཊྛཱུཔསཾཧཱརོ ནཱམ ཙཀྑུསཉྙིཏཱཡ དིཊྛིཡཱ ཨུཔསཾཧཱརོ ཨཔནཡནཾ ཝིནཱསོ ཝཱ. ཙཀྑུ ཧི པསྶནྟི ཨེཏཱཡཱཏི དིཊྛཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཨཊྛཀཐཱསུ ‘‘སསམྦྷཱརཙཀྑུནོ སེཏམཎྜལཔརིཀྑིཏྟསྶ ཀཎྷམཎྜལསྶ མཛ྄ཛྷེ ཨབྷིམུཁཾ ཋིཏཱནཾ སརཱིརསཎྛཱནུཔྤཏྟིདེསབྷཱུཏེ དིཊྛིམཎྜལེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཊཱིཀཱཡམྤི ཙ ‘‘དིཊྛིམཎྜལེཏི ཨབྷིམུཁཊྛིཏཱནཾ སརཱིརསཎྛཱནུཔྤཏྟིདེསབྷཱུཏེ ཙཀྑུསཉྙིཏཱཡ དིཊྛིཡཱ མཎྜལེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾབྷཱུཏཱཡ དིཊྛིཡཱ ཨུཔསཾཧཱརེ ཨནྡྷདྷཱཏུ ཝཏྟཏི. ཨནྡྷེཏི, ཨནྡྷཡཏི. ཙཀྑཱུནི ཨནྡྷཡིཾསུ, ཨནྡྷོ. ཨནྡྷོཏི ཨནྡྷེཏཱིཏི ཨནྡྷོ. དྭིནྣཾ ཙཀྑཱུནཾ ཨེཀསྶ ཝཱ ཝསེན ནཊྛནཡནོ, ཨེཝམིདྷ ཨནྡྷདྷཱཏུ ཝུཏྟོ. ཀཙྩཱཡནེ པན ‘‘ཁཱདཱམགམཱནཾ ཁནྡྷནྡྷགནྡྷཱ’’ཏི ཝཙནེན ཨམདྷཱཏུསྶ ཨནྡྷཱདེསཀརཎཝསེན རཱུཔནིཔྥཏྟི དསྶིཏཱ.
བདྷ བནྡྷནེ. མིགཾ བཱདྷེཏི, བཱདྷཡཏི. བདྡྷོ མིགོ, བདྡྷོསི མཱརཔཱསེན.
ཏཏྠ བཱདྷེཏཱིཏི བནྡྷཏཱིཏི སུདྡྷཀཏྟུཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཨེཝཾ བཱདྷཡཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཝཱཏཾ ཛཱལེན བཱདྷེསི, ཡོ ཨནིཙྪནྟིམིཙྪསཱི’’ཏི ཨེཏྠ བཱདྷེསཱིཏི བནྡྷསཱིཏི སུདྡྷཀཏྟུཝསེན ཨཏྠོ. བྷཱུཝཱདིགཎེ པན ‘‘བཱདྷ བདྡྷཱཡ’’ནྟི བཱདྷདྷཱཏུསྶ ཝསེན ‘‘བཱདྷཏཱི’’ཏི ཀཏྟུཔདཾ ‘‘བཱདྷེཏི, བཱདྷཡཏཱི’’ཏི ཧེཏུཀཏྟུཔདཾ བྷཝཏི. བདྡྷོཏི བཱདྷིཡཏེ བནྡྷིཡཏེ སོཏི བདྡྷོ.
དྷཀཱརནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
ནཀཱརནྟདྷཱཏུ
མཱན ¶ པཱུཛཱཡཾ པེམནེ ཝཱིམཾསཱཡཾ. མཱནེཏི, མཱནཡཏི. མཱཏཱ. ཝིམཱནེཏི, ཝིམཱནཡཏི, པཊིམཱནེཏི, པཊིམཱནཡཏི. མཱནནཱ, སམྨཱནནཱ, ཝིམཱནནཱ, ཝིམཱནཾ, ཝིམཱནནཾ, མཱནིཏོ.
ཨམཱནནཱ ཡཏྠ སནྟོ, སནྟཱནཾ ཝཱ ཝིམཱནནཱ;
ཧཱིནསམྨཱནནཱ ཝཱཔི, ན ཏཏྠ ཝསཏིཾ ཝསེ.
ཝཱིམཾསཏི, ཝཱིམཾསཱ, ཝཱིམཾསིཡཏཱིཏི ཝཱིམཾསིཡམཱནོ. ཝཱིམཾསནྟོ.
ཏཏྠ མཱནེཏཱིཏི པཱུཛེཏི, ཨཊྛཀཐཱསུ པན ‘‘མཱནེནྟཱི’’ཏི ཨེཏསྨིཾ ཋཱནེ ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོ ‘‘མཱནེནྟཱིཏི མནེན པིཡཱཡནྟི. པཱུཛེནྟཱིཏི པཙྩཡེཧི པཱུཛེནྟཱི’’ཏི. སོ ཝེཝཙནཏྠཔྤཀཱསནཝསེན ཝུཏྟོཏི གཧེཏབྦོ. མཱནནཔཱུཛནསདྡཱ ཧི པརིཡཱཡསདྡཏྟཱ ཝེཝཙནསདྡཱ ཨེཝ. ཝིམཱནེཏཱིཏི ཨཝམཉྙཏི. ཝིམཱནནྟི སོབྷཱཝིསེསཡོགཏོ ཝིསིཊྛམཱནིཡཏཱཡ ཝིམཱནཾ, ཝིསེསཏོ མཱནེཏབྦནྟི ཧི ཝིམཱནཾ, དེཝཱནཾ ཝསནཊྛཱནབྷཱུཏཾ བྱམྷཾ.
མན ཐམྦྷེ. ཐམྦྷོ ཙིཏྟསྶ ཐདྡྷཏཱ. མཱནེཏི, མཱནཡཏི. མཱནོ.
ཐན དེཝསདྡེ. དེཝསདྡོ མེགྷསདྡོ, ཐནེཏི, ཐནཡཏི.
ཡཐཱཔི མེགྷོ ཐནཡཾ, ཝིཛྫུམཱལཱི སཏཀྐཀུ.
ཐལཾ ནིནྣཉྩ པཱུརེཏི, ཨབྷིཝསྶཾ ཝསུནྡྷརཾ.
ཡཐཱ པཱཝུསཀོ མེགྷོ, ཐནཡནྟོ སཝིཛྫུཀོ.
ཨཱུན པརིཧཱནིཡཾ. ཨཱུནེཏི, ཨཱུནཡཏི. ཨཱུནོ ལོཀོ.
དྷན སདྡེ. དྷནེཏི, དྷནཡཏི, དྷནིཡྻཏི. དྷནི, དྷནཾ.
ཏཏྠ ¶ དྷནཱིཏི སདྡོ. དྷནནྟི སནྟཀཾ, ཏཉྷི མམ ཨིདནྟི དྷནཱཡིཏབྦཾ སདྡཱཡིཏབྦནྟི དྷནནྟི. ཨཡཾ པན དྷཱཏུ ཨིཙྪཱཡམྤི ཝཏྟཏི. ‘‘མཱཏཱ ཧི ཏཝ ཨིརནྡྷཏི, ཝིདྷཱུརསྶ ཧདཡཾ དྷནིཡྻཏཱི’’ཏི པཱལི༹ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ དྷནིཡྻཏཱིཏི པཏྠེཏི ཨིཙྪཏི.
ཐེན ཙོརིཡེ. ཙོརསྶ བྷཱཝོ ཙོརིཡཾ. ཡཐཱ སཱུརིཡཾ, ཡཐཱ ཙ དཀྑིཡཾ. ཐེནེཏི, ཐེནཡཏི. ཐེནོ, ཐེནེཏྭཱ.
ཏནུ སདྡོཔཏཱཔེསུ. ཏཱནེཏི, ཏཱནཡཏི. ཨིདྷཱཡཾ སཝུདྡྷིཀཱ. ཏནཱདིགཎེ ཝིཏྠཱརཏྠཝསེན ‘‘ཏནོཏི, ཏནུཏེ’’ཏི ཨཝུདྡྷིཀཱ.
ཏཝགྒནྟདྷཱཏུརཱུཔཱནི.
པཀཱརནྟདྷཱཏུ
ཉཔ ཏོསནནིསཱནེསུ. ཉཱཔེཏི, ཉཱཔཡཏི, པཉྙཱཔེཏི, པཉྙཱཔཡཏི, པཉྙཏྟི.
ཨེཏྠ ཙ ནིདྡེསེ ‘‘པཉྙཱཔེཏཱི’’ཏི པདཾ ནིདསྶནཾ. ཏཏྠ པཉྙཱཔེཏཱིཏི ཀཏནིབྦཙནེཧི ཝཱཀྱཱཝཡཝེཧི ཝིཏྠཱརཝསེན ནིརཝསེསཏོ དེསིཏེཧི ཝེནེཡྻཱནཾ ཙིཏྟཔརིཏོསནཾ བུདྡྷིནིསཱནཉྩ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. པཔུབྦོ ནིཀྑིཔནེ. ཨཱསནཾ པཉྙཱཔེཏི, པཉྙཱཔཡཏི. ‘‘ཨཱསནཾ པཉྙཔེཏཱི’’ཏི རསྶཏྟམྤི དིསྶཏི. ཨམཏསྶ དྭཱརཾ པཉྙཔེཏི, པཉྙཱ. ཀཱརིཏེ ‘‘པུརིསོ པུརིསེན ཨཱསནཾ པཉྙཔཱཔེཏཱི’’ཏི ཨེཀམེཝ པདཾ. ཏཱནི ‘‘པཉྙཱཔེཏི, པཉྙཱཔཡཏཱི’’ཏི རཱུཔཱནི ཡདཱ ‘‘ཉཱ ཨཝབོདྷནེ’’ཏི ཨིམིསྶཱ རཱུཔཱནི སིཡུཾ, ཏདཱ ¶ ཧེཏུཀཏྟུརཱུཔཱནི བྷཝནྟི. ཨེཏྠ པན སུདྡྷཀཏྟུརཱུཔཱནི ཏབྦཱཙཀཏྟཱ.
ལཔ ཝིཡཏྟིཡཾ ཝཱཙཱཡཾ. ལཔེཏི, ལཔཡཏི. ལཱཔོ, ལཔནཾ, ཨཱལཱཔོ, སལླཱཔོ, ཀཐཱསལླཱཔོ, ལཔིཏཾ.
བྱཔ དཱཧེ. ཛྷཱཔེཏི, ཛྷཱཔཡཏི. ཛྷཏྟོ, ཛྷཱནཾ.
ཏཏྠ ཛྷཏྟོཏི ཁུདྡཱཔརེཏོ པཱཙནགྒིནཱ ཛྷཱཔིཏོཏི ཛྷཏྟོ, ‘‘ཛྷཏྟཱ ཨསྶུ ཀིལནྟཱ’’ཏི ཙ པཱལི༹. ཛྷཱནནྟི ནཱིཝརཎདྷམྨེ ཛྷཱཔེཏཱིཏི ཛྷཱནཾ, སཝུདྡྷིཀཾ. ཀཱརིཏེ པན – ཛྷཱཔཱཔེཏི, ཛྷཱཔཱཔཡཏི.
རཱུཔ རཱུཔཀྲིཡཱཡཾ. རཱུཔཀྲིཡཱ ནཱམ པཀཱསནཀྲིཡཱ. རཱུཔེཏི, རཱུཔཡཏི. རཱུཔཾ.
ཏཏྠ རཱུཔནྟི རཱུཔཡཏཱིཏི རཱུཔཾ. ཝཎྞཝིཀཱརཾ ཨཱཔཛྫམཱནཾ ཧདཡངྒཏབྷཱཝཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཨཏྠོ. དིཝཱདིགཎེ པནཱཡཾ ‘‘རཱུཔཾ རུཔྤནེ’’ཏི བྷིཛྫནཱདིཨཏྠཾ གཧེཏྭཱ ཋིཏཱ.
ཀཔྤ ཝིདྷིམྷི. ཝིདྷི ཀྲིཡཱ. སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེཏི. ཀཔྤཡཏི. མོརོ ཝཱསམཀཔྤཡི. སཱིཧསེཡྻཾ པཀཔྤེནྟཾ, བུདྡྷཾ ཝནྡཱམི གོཏམཾ.
ཀཔྤ ཝིཏཀྐེ ཝིདྷིམྷི ཚེདནེ ཙ. ཀཔྤེཏི, ཀཔྤཡཏི, མོརོ ཝཱསམ