📜
ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ.
སུབོདྷཱལངྐཱརཊཱིཀཱ
གནྠཱརམྦྷཀཐཱ
ཡོ ¶ པཱདནཱིརཛཝརོདརརཱདྷིཏེན […རཱདིཀེན (ཀ.)],
ལོཀཏྟཡེན’ཝིཀལེན ནིརཱཀུལེན;
ཝིཉྙཱཔཡཱི ནིརུཔམེཡྻཏམཏྟནོ ཏཾ,
ཝནྡེ མུནིནྡམབྷིཝནྡིཡ ཝནྡནཱིཡཾ.
པཏྟོ སཔཏྟཝིཛཡོ ཛཡབོདྷིམཱུལེ,
སདྡྷམྨརཱཛཔདཝིཾ ཡདནུགྒཧེན;
སཏྟཱཔསཏྟ [སཏྟཔྤསཏྠ (ཀ.)] ཝིཔུལཱམལསགྒུཎསྶ,
སདྡྷམྨསཱརརཏནསྶ ནམཏྠུ ཏསྶ.
ཡོ བྷཱཛནཏྟམབྷིསམྦྷུཎི སགྒུཎསྶ,
ཏསྶཱཔི དྷམྨརཏནསྶ མཧཱརཧསྶ;
སམྦྷཱཝིཏཾ སསིརསཱཧིཏསནྣཏེཧི,
སམྦྷཱཝཡཱམི སིརསཱ གཎམུཏྟམཾ ཏཾ.
ཡེ’ནནྟཏནྟརཏནཱཀརམནྠནེན,
མནྠཱ’ཙལོལླསིཏཉཱཎཝརེན ལདྡྷཱ;
སཱརཱ མཏཱཏི སུཁིཏཱ སུཁཡནྟི ཙཉྙེ,
ཏེ མེ ཛཡནྟི གུརཝོ གུརཝོ གུཎེཧི.
༡. དོསཱཝབོདྷ པཋམཔརིཙྪེད
རཏནཏྟཡཔྤཎཱམཝཎྞནཱ
མུནིནྡཝདནམྦྷོཛ-གབྦྷསམྦྷཝསུནྡརཱི;
སརཎཾ པཱཎིནཾ ཝཱཎཱི, མཡ྄ཧཾ པཱིཎཡཏཾ མནཾ.
༡. ཨཐཱཡཾ ¶ གནྠཀཱརོ གནྠཱརམྦྷེ པུབྦཔཡོགཱནུབནྡྷསབྷཱཝསིདྡྷིཀཝིགུཎོཔེཏཱནཾ ཡཏིཔོཏཱནཾ ཏདུཔཱཡནྟརཝིརཏཱ ཀམནྟརཱཔེཏཔརཀྐམསམྦྷཝེནཱདྷིགཏབྱསནསཏམུཔལབྦྷ དཡཱསཉྫཱཏརསརསཧདཡཏཱཡ ཏདུཔཱཡབྷཱུཏཾ བནྡྷལཀྑཎཾ ཝིརཙཡིཏུཀཱམོབྷིམཏསིདྡྷིནིམིཏྟམཏྟནོདྷིགཏསདྡྷམྨདེཝཏཱནུསྶརཎཾ ཏཱཝ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘མུནིནྡེ’’ཙྩཱདི. ནནུ ‘‘བནྡྷལཀྑཎཾ ཝིརཙཡིཏུཀཱམོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཀིམེཏྠ ལཀྑཎཀརཎེན ཨདིཊྛལཀྑཎཱཔི དིསྶནྟི བནྡྷནྟཱཏི? སཙྩཾ, ཏཐཱཔི ཏེ གྷུཎཀྑརཔྤཀཱསཱ ཏབྦིདཱུནཾ པཡོགཱནུསཱརིནོ ཝཱ སིཡུཾ, པུབྦེ ཀཏསཏྠཔརིཙཡཱ ཝཱ སིཡུནྟི ཝིཉྙེཡྻཾ. ཝཱཎཱི མཡ྄ཧཾ མནཾ པཱིཎཡཏནྟི སམྦནྡྷོ. ཝཱཎཱིཏི ཝཱ སརསྶཏྱཔརནཱམདྷེཡྻཱ ཀཱཙི དེཝཏཱ, སཱ སབྦཱཝདཱཏཱ ཡཐིཙྪིཏཏྠསཱདྷནཔུཎྜརཱིཀགབྦྷེ ནིསཱིདཏཱིཏི ལོཀཝཱདོ. ཝཱཎཱིཏི པན པཙྩུཧཝིརཧེནཱབྷིམཏསིདྡྷིནིབནྡྷནེཀཏཱཎོ སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱསིཏོ སདྡྷམྨོ, ཏཏོཡེཝཱཡཾ དེཝཏཱ རུཔྤཏེ. ཏཏྠ སརསྶཏིཡཱ ཡཐཱ’སཏྟཱ ཛཱཏཱཡ མནོསམྤཱིཎནནྟི ལོཀོ, སདྡྷམྨདེཝཏཱཡ ཏུ མནོཔཱིཎནཾ, ཏསྶཱ སབྦཝཛྫརཧིཏཱཡཙྩནྟནིམྨལཱཡ ནིརནྟརཏྠནེཀཏཱཎཔྤཝཏྟིཡཱ མནསོ སམྤཱིཎནཾ. ཏེན ཙ པསྶདྡྷི, ཏཱཡ པན སུཁཾ, ཏེནཱཔི སམཱདྷི, སམཱདྷིསམྦྷཝེན ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷསམྦྷཝཏོ ཝིཙིཏྟཱནེཀསདྡཏྠཝིསེསཱ པཊིབྷནྟྱནཱཡཱསེན, ཏཏོ ཙ ཡཐིཙྪིཏསིདྡྷིནིཔྥཏྟཱིཏི ཝངྐཝུཏྟིཡཱ ཏཔྤསཱདམཱསཱིསཏི.
ཀིཾཝིསིཊྛོཙྩཱཧ ¶ ‘‘མུནིནྡེ’’ཙྩཱདི. ཨུབྷོ ལོཀེ མུནཱཏི ཛཱནཱཏཱིཏི མུནི, ཨིནྡཏི པརམིསྶརིཡཾ པཝཏྟེཏི སབྦཏྠཱཏི ཨིནྡོ, མུནི ཙ སོ ཨིནྡོ ཙ, མུནཱིནཾ ཨིནྡོཏི ཝཱ མུནིནྡོ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ. ཏཏོཡཾ ཏསྶ ནིམིཏྟཀསཉྙཱ. ཝིཛྫམཱནེསུཔི པརིཡཱཡསདྡེསྭཉྙེསུ ཀཝིཀཱམིཏསྶཏྠསྶེཀནྟཝཱཙཀཏྟེནོ’ ཙིཏྱསམྤོསཀོཡཾ མུནིནྡསདྡོ, ཏཐཱ ཧི ཡོ ཨུབྷཡལོཀཛཱནནེན མུནཱིནཾ པརམིསྶརིཡཔུགྒལཱནམྤི པརམིསྶརིཡཾ ཝཏྟེཏི, སོ པརཾ པཱིཎེཏི ཧེཏུབྷཱཝེན’ཏྲེ’ཏྱུ’ཙིཏམེཝ, ཏཐཱ པདནྟརཱནམྤི ཨོཙིཏྱཾ པོསེཏི. ཏཐཱ ཧི ཏཱདིསསྶ ཝདནཱརཝིནྡོདརེ སམྦྷཝཱ སུནྡརཱི, ཏཏོཡེཝ པཊིསརཎཾ, ཏསྨཱ ཙ མནོ པཱིཎེཏཱིཏི. ཏསྶ ཝདནཾ, ཏམིཝ མུནིནྡཝདནཾ, ཨམྦྷོཛཾ. ཏམེཝ ཝཱ ལཀྑིསཾཡོགིཏཱདིསདྷམྨེན’མྦྷོཛཾ, པདུམཾ. ཏསྶ གབྦྷོ. ཏཏྠ སམྦྷཝེན པཝཏྟིཡཱ, ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཝཱ སུནྡརཱི ནིརཝཛྫཱ དེཝཏཱ. ཝཱཙཱ པན དོསལེསེནཱཔ’སམྥུཊྛཱཝ ནིརཝཛྫཱ, ཏཐཱ ཙ ཝཀྑཏི ‘‘གུཎཱལངྐཱརསཾཡུཏྟཱ’’ [སུབོདྷཱལངྐཱར ༡༤ གཱཐཱ] ཨིཙྩཱདི. ཏཏོཝཱཡཾ སརཎཾ པཱཎིནཾ སཏྟཱནཾ པཊིབྷཱནཱདིགུཎཝིསེསཱཝཧཏྟམཏྟེན པཊིསརཎབྷཱུཏཱ དེཝཏཱ. ཝཱཙཱ པན སབྦུཔདྡཝནིཝཱརཎེན སབྦཧིཏསུཁསམྤདཱསམྤཱདནེནཙྩནྟཔཊིསརཎབྷཱུཏཱ. སབྷཱཝནཔུཾསཀཏྟཱ ཙེཏྠ ན ལིངྒཔརིཝཏྟནཾ. མཡ྄ཧནྟི ཨེཀཝཙནེནཏྟནོ ནིརབྷིམཱནཏ’མཱནེཏི སཛྫནམཱཙཱརཾ. ཨབྷིནྣཔདསིལེསོ ཙཱཡཾ, སབྦཏྠེཝཱཝཱིཀཏསདྡཔྤཡོགཏོ. སིལེསོ ཙཱཡཾ ཝངྐཝུཏྟིཡཱ སབྦཏྠ སིརིཾ པོསེཏི. ཏཐཱ ཙ ཝཀྑཏི ‘‘ཝངྐཝུཏྟཱིསུ པོསེཏི, སིལེསོ ཏུ སིརིཾ པར’’ནྟི [སུབོདྷཱལངྐཱར ༡༧༢ གཱཐཱ]. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔེན ནཡེན ཨཏྠཝཎྞནཱ. ཝིཏྠཱརནཡེན པན ནཱནཔྤཀཱརེནཏྠོ སཾཝཎྞེཏུཾ སཀྐཱ. ཏཐཱ སཏི གནྠགཱརཝོཔི སིཡཱཏི པཀཱརོཡམེཝབྦྷུཔགཏོ.
༡. སུཔརིསུདྡྷབུདྡྷིགོཙརཔརམཝིཙིཏྟགནྠཀཱརཀོཡམཱཙརིཡ- སངྒྷརཀྑིཏམཧཱསཱམིཔཱདོ ¶ སཔིཊཀཏྟཡསབྦསཏྠཔཱརཱཝཏརཎེན སཉྫཱཏཱནཔྤཀཔཱིཏིསུཁམནུབྷཝཾ པཊིཔཏྟིཔཊིཝེདྷསཱསནདྭཡསྶ པརིཡཏྟིམཱུལཀཏྟཱ ཡེན ཀེནཙི པརིཡཱཡེན ཏསྶཱ པརིཡཏྟིཡཱ ཨཏྠཱཝབོདྷེན ‘‘ཨཔྤེཝ ནཱམ སཱདྷུཛནཾ པརིཏོསེཡྻ’’མིཏི ཏདདྷིགམོཔཱཡབྷཱུཏམིདཾ པཀརཎམཱརབྷནྟོ གནྠཱརམྦྷེ ཨིཊྛདེཝཏཱཡ པཎཱམཀརཎཾ སཏཱཙཱརཱནུརཀྑཎཏྠཾ [སདཱཙཱརཱནུརཀྑཎཏྠཾ (ཀ.)], ཝིསེསཏོ ཨབྷིམཏགནྠསྶཱནནྟརཱཡེན པརིསམཏྟིཡཱ ཙ ཀཱརཎམིཏི ཨིཊྛདེཝཏཱནུསྶརཎཾ, གནྠནྟརཱརམྦྷཔཊིཀྑེཔཀཛནཔཊིབཱཧནཔུབྦཀཱནི ཨབྷིདྷཱནཱབྷིདྷེཡྻཀརཎཔྤཀཱརཔཡོཛནཱནི ཙ དསྶེནྟོ ‘‘མུནིནྡཝདནམྦྷོཛ…པེ… པརིསྶམོ’’ཏི གཱཐཏྟཡམཱཧ. ཨེཏྠ པཋམགཱཐཱཡ ཨིཊྛདེཝཏཱསངྑཱཏརཏནཏྟཡཔྤཎཱམོ དསྶིཏོ, དུཏིཡགཱཐཱཡ ཨཱརམྦྷཔཊིཀྑེཔཀཛནཱ ནིསེདྷིཏཱ, ཏཏིཡགཱཐཱཡ ཨབྷིདྷཱནཱདིཀཾ དསྶིཏཾ. ཏཐཱ ཧི ལོཀུཏྟརདྷམྨནིསྶིཏཔརིཡཏྟིསངྑཱཏསབྦཉྙུབྷཱརཏིཡཱ མནོསམྤཱིཎནཱསཱིསནཱཔདེསེན ཨཏྟནོ ནིསྶེསདྷམྨརཏནེ པསཱདོ པཀཱསིཏོ. སོ པན དྷམྨཔྤསཱདོ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ བུདྡྷསངྒྷེསུཔི སིདྡྷོཏི རཏནཏྟཡཝིསཡཾ པཎཱམཾ ཝངྐཝུཏྟིཡཱ དསྶེཏི. སོ ཧི ཨཏྠཏོ པཎཱམཀྲིཡཱབྷིནིཔྥཱདིཀཱ ཀུསལཙེཏནཱ. ཨེཏྠ ཕལཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ.
པུན སནྟེསུ རཱམསམྨཱདྱལངྐཱརེསུ པིཊྛཔིསནཾ ཝིཡ ཧོཏཱིདཾ ཨལངྐཱརཀརཎནྟི ཝདནྟཱ ཝིརུདྡྷཝཱདིནོ རཱམསམྨཱདཱིནམཏྠིབྷཱཝཾ ཨུབྦྷཱཝེཏྭཱ [ཨབྷྱུཔགམེཏྭཱ (ཀ.)] ཏེ སུདྡྷམཱགདྷིཀཱ ན ཝལ༹ཉྫེནྟཱིཏི ཨིམིནཱ པཊིསིདྡྷཱ. ནིརཱཀརཎཕལཉྷི གནྠསྶ ནིདྡོསབྷཱཝོཝ. ཨཔིཙ སདྡཱལངྐཱརཨཏྠཱལངྐཱརདཱིཔཀེན ཨལངྐཱརསདྡེན ¶ གནྠསརཱིརསངྑཱཏསཉྙིནོ སཉྙཱསངྑཱཏཨབྷིདྷཱནཉྩ ཨལངྐཱརསདྡསྶ སདྡཱལངྐཱརཱདྱབྷིདྷེཡྻཉྩ སུདྡྷམཱགདྷིཀཏྟཾ ཝཏྭཱ ཨལངྐཱརསདྡསྶ ཝིསེསནབྷཱུཏཨནུརཱུཔསདྡོཔཱདཱནེན བུདྡྷཝཙནསྶ ཨུཔཡོགཏྟཾ མཱགདྷིཀཝོཧཱརེན བྷཝཏཱིཏི གམྱམཱནཏྟཱ ཀརཎཔྤཀཱརཉྩ ཨལངྐཱརགནྠཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཏྠཱལངྐཱརཱདིནིསྶིཏཏྟཱ ཨིམིནཱ ཨལངྐཱརསདྡེནེཝ ཨལངྐཱརསངྑརཎསངྑཱཏཔྤཡོཛནཉྩ དསྶེཏི.
སཏྠཔྤཡོཛནཱནཾ སཱདྷྱསཱདྷནལཀྑཎོ སམྦནྡྷོ པན སམྦནྡྷསྶ ནིསྶཡབྷཱུཏསཏྠཔྤཡོཛནཱནཾ དསྶནེནེཝ ཏནྣིསྶིཏཏྟཱ སཡམྤི ཝུཏྟོ ཧོཏི. ཝུཏྟཾ ཧི–
‘‘སཏྠཾ པཡོཛནཉྩེཝ, ཨུབྷོ སམྦནྡྷནིསྶཡཱ;
ཝུཏྟཱ ཏཾཝུཏྟིཡཱཡེཝ, ཝུཏྟོ ཏནྣིསྶིཏོཔི སོ’’ཏི.
ཏསྶཏྠོ– སམྦནྡྷནིསྶཡཱ སམྦནྡྷསྶ ཨཱདྷཱརབྷཱུཏཱ སཏྠཾ, པཡོཛནཉྩ ཨུབྷོ ཝུཏྟཱ, ཏཾཝུཏྟིཡཱཡེཝ ཏེསཾ ཨུབྷིནྣཾ ཀཐནེནེཝ ཏནྣིསྶིཏོ ཏེ ནིསྶཱཡ པཝཏྟོ སོཔི སམྦནྡྷོ ཝུཏྟོ བྷཝཏཱིཏི.
ཨེཏྠ ཨབྷིདྷཱནཀཐནཾ ཝོཧཱརསུཁཏྠཾ, ཨབྷིདྷེཡྻཱདིཀཐནཾ པན ཏེཧི ཡུཏྟཱནཾཡེཝ གནྠཱནཾ སུབུདྡྷིཔུབྦཀཱདཱིནཾ ཨུཔཱདེཡྻཏྟཉྩ ཏབྦིཔརཱིཏཱནཾ ཨུམྨཏྟཀཝཙནཱདཱིནམིཝཨནུཔཱདེཡྻཏྟཉྩ པཀཱསནཏྠནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘སམྦནྡྷཱནུགུཎོཔཱཡཾ [སམྦནྡྷྱནུགུཎོཔཱཡཾ (ཀ.)], པུརིསཏྠཱབྷིདྷཱཡཀཾ;
ཝཱིམཾསཱདྷིགཏཾ [ཝཱིམཾསཱདྷིཀཏཾ (སཱི.)] ཝཱཀྱ-མཏོནདྷིགཏཾ […ནདྷིཀཏཾ (སཱི.)] པར’’ནྟི.
ཏསྶཏྠོ– སམྦནྡྷཱནུགུཎོཔཱཡཾ སཱདྷིཡསཱདྷནལཀྑཎསམྦནྡྷསྶ ནིསྶཡབྷཱུཏཝཱཙྩཝཱཙཀཱནཾ སམྦནྡྷིབྷཱུཏཱནཾ ཨཉྙམཉྙཱནུརཱུཔགུཎཔརིཛཱནནེ ཀཱརཎབྷཱུཏཾ པུརིསཏྠཱབྷིདྷཱཡཀཾ ཙཏུབྦིདྷདྷམྨཨཏྠཀཱམམོཀྑསངྑཱཏཱནཾ པུརིསཏྠཱནཾ ཝཱཙཀབྷཱུཏཾ ¶ ཝཱཀྱཾ ‘‘ཨེཀཱཁྱཱཏོ པདཙྩཡོ, སིཡཱ ཝཱཀྱཾ སཀཱརཀོ’’ཏི [ཨབྷིདྷཱནཔྤདཱིཔིཀཱ ༡༠༦ གཱཐཱ] ཝུཏྟལཀྑཎམཛ྄ཛྷཔཏིཏཝཱཀྱསམུདཱཡོཔེཏཾ མཧཱཝཱཀྱསརཱུཔསཏྠཾ ཝཱིམཾསཱདྷིགཏཾ ཉཱཎགཏིལཀྑཎཨུཔཔརིཀྑཱཡ ཨདྷིགཏཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཨཏོ པརཾ ཝུཏྟལཀྑཎསཏྠཏོ ཨཉྙཾ ཨནདྷིགཏཾ ནཱདྷིཔྤེཏནྟི. ཨིདཾ པནེཏྠ གཱཐཱནཾ ནིཀྑེཔཔྤཡོཛནཾ.
ལོཀེ པདུམགབྦྷེ ཝསནྟིཡཱ སབྦངྒདྷཝལཱཡ ཡཐིཙྪིཏཏྠསཱདྷིཀཱཡ སརསྶཏཱིནཱམིཀཱཡ དེཝཏཱཡ ‘‘ཝཱཎཱི’’ཏི ཝོཧཱརཏོ ཨིམིནཱ ཨཏྠེན ཡོཛེཏྭཱ ཨབྷིནྣཔདསིལེསཱལངྐཱརཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ པདཏྠོ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦོ – མུནིནྡསྶ སོབྷཱསུགནྡྷཱདིགུཎཡོགཏོ མུཁསདིསསྶ, ནོ ཙེ མུཁསངྑཱཏཨམྦྷོཛསྶ གབྦྷེ ཨུདརེ སམྦྷཝེན པཝཏྟིཡཱ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཝཱ སུནྡརཱི ནིདྡོསཱ, སོབྷནཱ ཝཱ པཱཎིནཾ སརཎཾ ཨཏོཡེཝ ཨཧིཏཱཔནཡནཧིཏཱཝཧཏྠེན སབྦསཏྟཱནཾ པཊིསྶརཎབྷཱུཏཱ ཝཱཎཱི ཡཐཱཝུཏྟགུཎོཔེཏཱ སརསྶཏཱིདེཝཏཱ, ནོ ཙེ སབྦཉྙུབྷཱརཏཱིཏི ཝུཏྟསདྡྷམྨརཏནཾ མཡ྄ཧཾ མནཾ གནྠཝིརཙནེ བྱཱཝཊསྶ མེ ཙིཏྟཾ པཱིཎཡཏཾ ཨབྷིམཏཏྠསམྤཱདནེན པཱིཎཡཏཱུཏི.
ཨུབྷཡལོཀཛཱནནཏོ མུནི ཙ སོ ཨིནྡབྷཱཝཔཝཏྟནཏོ ཨིནྡོ ཙེཏི ཀམྨདྷཱརཡེན ཝཱ, ཨགཱརིཡམུནིཨནགཱརིཡམུནིསེཁམུནིཨསེཁམུནཱིནཾ ཙཏུནྣཾ པཉྩམོ ཧུཏྭཱ ཨིནྡོཏི ཚཊྛཱིཏཔྤུརིསེན ཝཱ མུནིནྡོ. དེཝཏཱཔཀྑེ ཝདནམིཝ ཝདནནྟི ཨམྦྷོཛེ, སདྡྷམྨཔཀྑེ ཨམྦྷོཛམིཝ ཨམྦྷོཛནྟི ཝདནེ ཙ ཨུཔཙཱརེན གཧིཏེ ཀམྨདྷཱརཡོ. མུནིནྡསྶ ཝདནམྦྷོཛམིཏི ཙ, ཏསྶ གབྦྷོཏི ཙ, ཏསྨིཾ སམྦྷཝོཏི ཙ, ཏེན སུནྡརཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཝཱཎིཡཱ ཝིསེསནཏྟེཔི ཨེཀནྟནཔུཾསཀཏྟཱ སརཎསདྡསྶ ན ལིངྒཔརིཝཏྟནབྷཱཝོ. པཱཎིནནྟི རསྶཏྟཾ, དཱིགྷསྶ བྱབྷིཙཱརཏྟཱ. མཡ྄ཧནྟི ཨེཀཝཙནེན ཨཏྟནོ སཱདྷུགུཎོདཡཀཱརཎཾ ¶ ནིརཏིམཱནཏཾ དཱིཔེཏི. སནྟེསུཔི ཨཉྙེསུ ཛིནཔརིཡཱཡེསུ མུནིནྡསདྡོ ཨིཊྛམནོསམྤཱིཎནཨམྦྷོཛཏུལྱཏཱསུནྡརིཏྟསརཎཏྟསངྑཱཏཱནཾ ཨཏྠནྟརཱནཾ ཨོཙིཏྱཾ པོསེཏཱིཏི པཡུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ཏཱདིསསྶ མུཁཾ ཨམྦྷོཛཏུལྱཾ, ཏསྨིཾ མུཁོདརེ སམྦྷཝཱ སུནྡརཱི, ཏཏོཡེཝ པཱཎིནཾ སརཎཾ. ཏསྨཱཡེཝ མནོསམྤཱིཎནེ པཊུཏྟཾ སུབྱཏྟམིཏི ཨོཙིཏྱཾ ཧོཏི. ལོཀེ པཏྠཊམིདམོཙིཏྱམཱདརཎཱིཡཾ ཧོཏི. ཏསྨིཉྷི ཨུཏྟམཀཝཡོཡེཝ ཨུཔདེསཀཱཏི. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ཨོཙིཏྱཾ ནཱམ ཝིཉྙེཡྻཾ, ལོཀེ ཝིཁྱཱཏམཱདརཱ;
ཏཏྠོཔདེསཔྤབྷཝཱ, སུཛནཱ ཀཝིཔུངྒཝཱ’’ཏི [སུབོདྷཱལངྐཱར ༡༠༤ གཱཐཱ].
ནིམིཏྟཝཎྞནཱ
རཱམསམྨཱདྱལངྐཱརཱ, སནྟི སནྟོ པུརཱཏནཱ;
ཏཐཱཔི ཏུ ཝལ༹ཉྫེནྟི, སུདྡྷམཱགདྷིཀཱ ན ཏེ.
༢. ཨཐེཝམབྷིགཏཱམིཏསིདྡྷིསམྤདཱཔཱདནེཀཙཏུརཔརམིཊྛདེཝཏཱ- བྷཱཝརཱུཔིཏསདྡྷམྨརཏནསྶོ’ པདསྶིཏནིཔཙྩཀཱརེན ཨིཊྛདེཝཏཱཔཱུཛཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ནནུ བནྡྷལཀྑཎམཏྠིཡེཝ པུབྦཀཾ, ཏསྨཱ ཀིམནེན པིཊྛཔིསནེནེ’’ཏི ལཀྑཎནྟརཱརམྦྷཔཊིཀྑེཔཀཛནཔཊིབཱཧནཔུབྦཀམབྷིདྷེཡྻཔྤཡོཛན- སམྦནྡྷེ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘རཱམསམྨེ’’ཙྩཱདི. རཱམསམྨཱདཱིནཾ རཱམསམྨཔབྷུཏཱིནཾ པུབྦཱཙརིཡཱནཾ, རཱམསམྨཱདཡོ ཝཱ ཏཾསམྦནྡྷཏོ. བྷཝཏི ཧི ཏཾསམྦནྡྷཏོ ཏབྦོཧཱརོ ཡཐཱ ཀིཉྩིཔི ཝེཛྫསཏྠཾ ‘‘བིམྦིསཱརོ’’ཏི. ཨལངྐཱརཱ བྷཱུསཱཝིསེསཱ, བནྡྷཱལངྐཱརཔཊིཔཱདཀཏྠེན ཨལངྐཱརཁྱཱ གནྠཝིསེསཱ ཝཱ. སནྟོ སོབྷནཱ. དྭེཔི པུརཱ པུབྦཀཱལེ བྷཝཱ པུརཱཏནཱ, པོརཱཎིཀཱ. ཨུབྷོཔི སནྟི. ཡཛྫཔི སཾཝིཛྫནྟི. ཏཐཱཔི ཏཱུཏི ནིཔཱཏསམུདཱཡོཡཾ ¶ ཝིསེསཱབྷིདྷཱནཱརམྦྷེ. ཨེཝཾ སནྟེཔཱིཏི ཨཏྠོ. སུདྡྷམཱགདྷིཀཱཏི མགདྷེསུ བྷཝཱ, ཏཏྠ ཝིདིཏཱ ཝཱ མགདྷཱ, སདྡཱ. ཏེ ཨེཏེསཾ སནྟི, ཏེསུ ཝཱ ནིཡུཏྟཱཏི མཱགདྷིཀཱ. སུདྡྷཱ ཙ སཀྐཊཱདིབྷཱསིཏཀཱལུསིཡཱབྷཱཝེན ཝིསུདྡྷཱ, ཨསམྨིསྶཱ ཝཱ ཨཔརིཙིཏཏྟཱ ཏེ མཱགདྷིཀཱ ཙཱཏི སུདྡྷམཱགདྷིཀཱ, ཡཏིཔོཏཱ. ཏེ ཡཐཱཝུཏྟེ ཨལངྐཱརེ ཨཱབྷརཎཝིསེསེ ན ཝལ༹ཉྫེནྟི, པསཱདྷནཝིསེསེ ནཱནུབྷཝནྟི. གནྠཝིསེསེ པན ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིཝསེན ཨཏྟནོ སུདྡྷམཱགདྷིཀཏྟཱ, རཱམསམྨཱདཱིནཉྩ སཀྐཊཱདིབྷཱཝཏོཏི ཨཡམེཏྠ སདྡཏྠོ. བྷཱཝཏྠལེསོཔེཏྠ པརིཔཱུརཏི, ཏཐཱཝིདྷཔཏཱིཏིཡོགཏོ. སུདྡྷམཱགདྷིཀཱ ཨཏྟནོ པརིསུདྡྷབྷཱཝེན པུབྦེ སོབྷནཱཔི ཏེ ཨལངྐཱརཱ ཨིདཱནི མལགྒཧིཏབྷཱཝཔྤཏྟཱ ‘‘ཀིཾ ཏེཧི མལགྒཧིཏེཧི ཨམྷཱདིསཱནཾ སུདྡྷསཏྟཱན’’ནྟི ན ཝལ༹ཉྫེནྟཱིཏི.
‘‘པཏཱིཡམཱནཾ པན ཀིཉྩི ཝཏྠུ,
ཨཏྠེཝ ཝཱཎཱིསུ མཧཱཀཝཱིནཾ;
ཡཾ ཏཾ པསིདྡྷཱཝཡཝཱཏིརིཏྟ-
མཱབྷཱཏི ལཱཝཎྱམིཝངྒནཱསཱུ’’ཏི.
ཧི ཝུཏྟཾ.
༢. སནྟོ ཝིཉྙཱུཧི པསཏྠཏྟཱ སོབྷནཱ པུརཱཏནཱ པུབྦཀཱལསམྦྷཱུཏཱ རཱམསམྨཱདྱལངྐཱརཱ རཱམསམྨཱདཱིཧི ཨཱཙརིཡེཧི ཝིརཙིཏཏྟཱ, ཏེསཾ ཏཾསམྦནྡྷཏོ ཏབྦོཧཱརསདིསནཱམཏྟཱ ཝཱ རཱམསམྨཱདཡོ ནཱམ ཨལངྐཱརཱ ཀིསྨིཉྩི ཝེཛྫསཏྠེ ‘‘བིམྦིསཱརོ’’ཏི ཝོཧཱརོ ཝིཡ. ཨལངྐཱརཱ བྷཱུསཱཝིསེསཱ, ཨལངྐཱརཏྟཔཊིཔཱདནཏོ ཨལངྐཱརནཱམིཀཱ གནྠཝིསེསཱ ཝཱ སནྟི ཀིཉྩཱཔི ཝིཛྫནྟི, ཏཐཱཔི ཏུ ཨེཝཾ སནྟེཔི སུདྡྷམཱགདྷིཀཱ སཀྐཊཔཱཀཏཱདཱིསུ ཨཉྙབྷཱསཱསུ པརིཙཡཱབྷཱཝཏོ ཀེཝལམཱགདྷིཀཱ ཏེ རཱམསམྨཱདིཀེ ཨལངྐཱརེ ན ཝལ༹ཉྫེནྟི པསཱདྷནཝསེན, ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིཝསེན ¶ ན སེཝནྟི. མགདྷེསུ བྷཝཱ, ཏེསུ ཝཱ ཝིདིཏཱ མགདྷཱ, སདྡཱ. ཏེ ཨེཏེསཾ ཨཏྠི, ཏེསུ ནིཡུཏྟཱཏི ཝཱ མཱགདྷིཀཱ. སུདྡྷསདྡོ མགདྷཝིསེསནོ, མཱགདྷིཀཝིསེསནོ ཝཱ ཧོཏི. སདྡཱནཾ ཏཱདིསཔཏཱིཏིཝིསེསཡོགཏོ བྷཱཝཏྠལེསོཔི ཨིདྷ དིཔྤཏི. ཏཐཱ ཧི སུདྡྷམཱགདྷིཀཱ ཨཏྟནོ སུདྡྷཏྟཱ ཏེསཾ ཝིནྱཱསེན སོབྷནཏྟེ སཏིཔི བྷཱསཱཡ པུརཱཏནཏྟཱ ཨཔརིསུདྡྷོཏི ཨཝམཉྙམཱནཱ ན ཝལ༹ཉྫེནྟཱིཏི. ཝཏྟིཙྪིཏསྶཏྠསྶ ཨུཔཏྠམྦྷཀབྷཱུཏོ བྷཱཝཏྠལེསོཔི མཧཱཀཝཱིནཾ ཝཙནེསུཡེཝ ལབྦྷཏཱིཏི དཊྛབྦོ. ཝུཏྟཾ ཧི–
‘‘པཏཱིཡམཱནཾ པན ཀིཉྩི ཝཏྠུ,
ཨཏྠེཝ ཝཱཎཱིསུ མཧཱཀཝཱིནཾ;
ཡཾ ཏཾ པསིདྡྷཱཝཡཝཱཏིརིཏྟ-
མཱབྷཱཏི ལཱཝཎྱམིཝངྒནཱསཱུ’’ཏི.
ཏསྶཏྠོ – མཧཱཀཝཱིནཾ པཱུཛིཏཀཝཱིནཾ ཝཱཎཱིསུ ཝཙནཝིསེསེསུ པཏཱིཡམཱནཾ གམྨམཱནཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཝཏྠུ ཡོ ཀོཙི ཨཏྠལེསོ ཨཏྠེཝ ཨཏྠི ཨེཝ, ཏཾ ཝཏྠུ ཨངྒནཱསུ ཝནིཏཱསུ པསིདྡྷཱཝཡཝཱཏིརིཏྟཾ ཧཏྠཔཱདཱདིཔཱཀཊསརཱིརཱཝཡཝཏོ ཨདྷིཀཾ ལཱཝཎྱམིཝ མནོགོཙརཱིབྷཱུཏསུནྡརཏྟཾ ཝིཡ པསིདྡྷཱཝཡཝཱཏིརིཏྟཾ པཀཱསསདྡཱཝཡཝཏོ ཨདྷིཀཾ ཧུཏྭཱ ཨཱབྷཱཏི དིཔྤཏཱིཏི.
ཨབྷིདྷཱནཱདིཝཎྞནཱ
ཏེནཱཔི ནཱམ ཏོསེཡྻ-མེཏེ’ལངྐཱརཝཛྫིཏེ;
ཨནུརཱུཔེནཱ’ལངྐཱརེ-ནེ’སམེསོ པརིསྶམོ.
༣. ཏེནེཙྩཱདི. ཡེན ཏེ ཨལངྐཱརེ ན ཝལ༹ཉྫེནྟི, ཏེན ཀཱརཎེན ཨལངྐཱརཝཛྫིཏེ ཨཱབྷརཎེཧི, གནྠཝིསེསེཧི ཝཱ རཧིཏེ, ཨལངྐཱརཱ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཝཛྫིཏཱ ཡེཧི ¶ ཏེ, ཨེཏེ ཡཏིཔོཏེ ཨེསཾ ཡཏིཔོཏཱནཾ ཨནུརཱུཔེན ཨིདཱནི ཝིརཙིཡམཱནཏྟཱབྷིནཝབྷཱཝཏོ, དསབལཝདནཀམལམཛ྄ཛྷཝཱསིཏབྷཱསིཏཝིརཙིཏབྷཱཝཏོ ཙ ཨནུཙྪཝིཀེན ཨལངྐཱརེན ཨཱབྷརཎེན, ཨལངྐཱརསཏྠེན ཝཱ ཏོསེཡྻཾ ཨཔིནཱམ ཡཐིཙྪིཏཔསཱདྷནཝསེན, སཝནདྷཱརཎཱདིཝསེན ཝཱ ཝལ༹ཉྫནེན སནྟུཊྛེ ཀརེཡྻཾ ཨཔྤེཝ ནཱམ ཡནྣཱུནཱཏི ཨེསོ པརིསྶམོ ཨཡཾ ཨམྷཱཀཾ ཏཱདིསསནྟུཊྛིཛནཀཱལངྐཱརཔཀརཎཔྤཡོགོ.
ཨལངྐརོནྟི ཨཏྟབྷཱཝམནེནཱཏི ཨལངྐཱརོ, ཨཱབྷརཎཾ ཧཱརཀེཡཱུརཱདི. ཨལངྐརོནྟི བནྡྷསརཱིརམནེནཱཏི ཨལངྐཱརོཏིམིནཱ པན ཨལངྐཱརསདྡེན པསཱདཱདཡོ སདྡཱལངྐཱརཱ, སབྷཱཝཝུཏྱཱདཡོ ཙ ཨཏྠཱལངྐཱརཱ ནཱནཔྤཀཱརཱ སངྒཧིཏཱ, ཡེཧི སདྡཏྠསངྑཱཏཾ བནྡྷསརཱིརཾ སོབྷཏེ, ཡཐཱ ཧི པུརིསསརཱིརེ ཧཱརཀེཡཱུརཱདྱལངྐཱརོ ནྱསྱཏེ, ཡེན སོབྷཏེ, ཏཐཱ བནྡྷསརཱིརེཔི སདྡཱལངྐཱརཱ, ཨཏྠཱལངྐཱརཱ ཙ ནིཀྑིཔཱིཡནྟི, ཡཏོ སོབྷཏེ. ཏེནེཝ ཝཀྑཏི ‘‘ཏཾ ཏུ པཱཔེནྟུལངྐཱརཱ, ཝིནྡནཱིཡཏརཏྟན’’ནྟི [སུབོདྷཱལངྐཱར ༩ གཱཐཱ] ཙ, ‘‘ཨཏྠཱལངྐཱརསཧིཏེ’’ཙྩཱདིཀཉྩ [སུབོདྷཱལངྐཱར ༡༦༤ གཱཐཱ].
ཨལངྐཱརཝིདྷཱནབྷཱཝེན ཏུ བནྡྷསརཱིརམྤི ཏདཏྠིཡཱ ཨལངྐཱརོ, ཏཐཱ ཏཔྤཊིཔཱདཀཾ སུབོདྷཱལངྐཱརནཱམདྷེཡྻསཏྠཾ ཨལངྐཏཔཊིཔཱདཀཏྟེན མངྒལསུཏྟནྟི ཝིཡ. ཝཀྑཏི ཧི ‘‘གནྠོཔི ཀཝིཝཱཙཱན-མལངྐཱརཔྤཀཱསཀོ’’ [སུབོདྷཱལངྐཱར ༡༢ གཱཐཱ] ཙྩཱདི. ཨཏྲ ཨུཙྩཏེ –
‘‘མུཁྱོལངྐཱརསདྡོཡཾ, སདྡཏྠཱལངྐཏིསྶིཏོ;
སཱམཏྠིཡཱ ཏྭདྷིཊྛཱནེ, ཏཐཱ སཏྠེཔི ཏབྦཏཱི’’ཏི.
ཨནེནསྶཱབྷིདྷེཡྻཱདཱིནི ¶ ཝུཙྩནྟི. ཨབྷིདྷཱིཡཏེ ཨིཏི ཨབྷིདྷེཡྻཾ, སམུདིཏེན སཏྠེན ཝཙནཱིཡཏྠོ. སོ ཙ སརཱིརཱལངྐཱརཝིབྷཱགཀཔྤནཱཡ ཏེསཾ པཊིཔཱདནཾ. སུབོདྷཱལངྐཱརེན ཧི ཏེ པཊིཔཱདཱིཡནྟི. ཡེན ཙ ཡོ པཊིཔཱདཱིཡཏི, ཏསྶཱཡམཏྠོ བྷཝཏཱིཏི ཨབྷིདྷེཡྻསཏྠོཔི. དསྶིཏམེཝ ཏུ སརཱིརཱལངྐཱརསངྑརཎཾ པཡོཛནཾ, ཏཾ ནིསྶཱཡ སུབོདྷཱལངྐཱརཔྤཝཏྟིཏོ. ཡསྶ ཧི ཡམུདྡིསྶ པཝཏྟི ཧོཏི, ཏཾ ཏསྶ པཡོཛནཾ, ཏཾ པན ཀཝིཏྟཀིཏྟིཔསིདྡྷཱདིལཀྑཎཾ, པརམྤརཱཡ ཏདཏྠཏཱཡ སུབོདྷཱལངྐཱརསངྑརཎསྶ. སཏྠཔཡོཛནཱནཾ, སཱདྷིཡསཱདྷནལཀྑཎོ སམྦནྡྷོ ཏུ ནིསྶཡཔདསྶིནཱ དསྶིཏོཡེཝ. ཡཐཱཧ –
‘‘སཏྠཾ པཡོཛནཉྩེཝ, ཨུབྷོ སམྦནྡྷནིསྶཡཱ;
ཝུཏྟཱཏཾཝུཏྟིཡཱཡེཝ, ཝུཏྟོ ཏནྣིསྶིཏོཔི སོ’’ཏི.
ཨབྷིདྷེཡྻཱདིཀཐནཉྩ ཏཾསམངྒིསྶེཝ ཙ ཝཱིམཾསཱཝིསེསསམངྒཱིནམུཔཱདཱིཡམཱནཏྟཱ, ཨཉྙཱདིསསྶ པན ཨུམྨཏྟཀཝཙནཱདིནོ ཝིཡ ཧེཡྻཏྟཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘སམྦནྡྷཱནུགུཎོཔཱཡཾ, པུརིསཏྠཱབྷིདྷཱཡཀཾ;
ཝཱིམཾསཱདྷིགཏཾ ཝཱཀྱ-མཏོནདྷིགཏཾ པར’’ནྟི.
ཝཱཀྱནྟི ཙེཏྠ ཝཱཀྱལཀྑཎོཔེཏམནྟརཝཱཀྱསནྣིཙཡཾ མཧཱཝཱཀྱསརཱུཔཾ སཏྠམེཝཱདྷིཔྤེཏཾ.
༣. ཡེན ཏེ ཏེ ཨལངྐཱརེན ཝལ༹ཉྫེནྟི, ཏེན ཀཱརཎེན ཨལངྐཱརཝཛྫིཏེ ཨཱབྷརཎཝིསེསེཧི, གནྠཝིསེསེཧི ཝཱ ཝཛྫིཏེ, ཏེ ཝིརཧིཏེ ཡེཧི ཨེཏེ སུདྡྷམཱགདྷིཀེ ཨེསཾ སུདྡྷམཱགདྷིཀཱནཾ ཨནུརཱུཔེན ཨབྷིནཝབྷཱཝཏོ མཱགདྷིཀསརཱུཔཾ ཨནུགཏརཱུཔེན, དསབལབྷཱསིཏཝིརཙིཏཏྟཱ ཝཱ ཨནུཀཱུལེན ཨལངྐཱརེན ཨཱབྷརཎཝིསེསེན, གནྠཝིསེསེན ཝཱ ཏོསེཡྻཾ ཨལངྐཱརཝལ༹ཉྫཱཔནེན, གནྠཝིསེསེ [གནྠཝིསཡེ (ཀ.)] ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིཀཱརཱཔནེན ¶ ཝཱ སནྟུཊྛེ ཀརེཡྻཾ ཨཔིནཱམ ཡཾནཱུན སུནྡརམིཏི, ཨེསོ པརིསྶམོ ཨཡཾ མམ ཨལངྐཱརཔཀརཎཔྤཡོགོ. ཨཔིནཱམཱཏི ཨེཏྠ ཨིཏིསདྡོ གམྱམཱནོ.
ཨལངྐཱརེཧི ཝཛྫིཏཱ, ཨལངྐཱརཱ ཝཛྫིཏཱ ཡེཧི ཝཱཏི ཙ. རཱུཔསྶ ཨནུ ཨནུརཱུཔཾ, རཱུཔཾ ཨནུགཏཾ ཨནུརཱུཔཾ ཝཱ, ཏེན ཨནུརཱུཔེན. ཨལངྐརོནྟི ཨཏྟབྷཱཝམནེནེཏི ཨལངྐཱརོ, ཧཱརཀེཡཱུརཱདི ཨཱབྷརཎཔཀྑེ, གནྠཔཀྑེ ཏུ ཨལངྐརོནྟི བནྡྷསརཱིརམནེནེཏི ཨལངྐཱརོ. ཨིམིནཱ མུཁྱབྷཱཝེན པསཱདཱདིསདྡཱལངྐཱརཱ ཙ སབྷཱཝཝུཏྱཱདིཨཏྠཱལངྐཱརཱ ཙ པཝུཙྩནྟི. ཨམུཁྱཏོ པན ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ ཨལངྐཱརཱནམདྷིཊྛཱནབྷཱུཏབནྡྷསརཱིརམྤི, ཏཐཱ མངྒལསུཏྟརཏནསུཏྟཱདིཝོཧཱརོ ཝིཡ ཨལངྐཱརཔཀཱསཀཾ ‘‘སམྨཱ བུཛ྄ཛྷནྟི དྭིཔྤཀཱརཱ ཨལངྐཱརཱ ཨནེནེ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཏྠེན ལདྡྷསུབོདྷཱལངྐཱརཝརནཱམདྷེཡྻསཏྠམྤི ཝུཙྩཏི. ཝུཏྟམིདམེཝ –
‘‘མུཁྱོལངྐཱརསདྡོཡཾ, སདྡཏྠཱལངྐཏིསྶིཏོ;
སཱམཏྠིཡཱ ཏྭདྷིཊྛཱནེ, ཏཐཱ སཏྠེཔི ཏབྦཏཱི’’ཏི.
ཨེཏྠ སཱམཏྠིཡཾ ནཱམ ཏདཱདྷཱརཏཔྤཊིཔཱདཀཏྟཝོཧཱརཏོ ཏདཱདྷེཡྻཏཔྤཊིཔཱདནཱིཡཾ ན བྷཝཏི ཙེ, ཨཉྙཾ ཀིཾ བྷཝཏཱིཏི ཨཉྙཐཱནུཔཔཏྟིལཀྑཎམེཝཱཏི.
ཡེསཾ ན སཉྩིཏཱ པཉྙཱ-ནེཀསཏྠནྟརོཙིཏཱ;
སམྨོཧབྦྷཱཧཏཱཝེ’ཏེ, ནཱཝབུཛ྄ཛྷནྟི ཀིཉྩིཔི.
ཀིཾ ཏེཧི པཱདསུསྶཱུསཱ, ཡེསཾ ནཏྠི གུརཱུནཱི’ཧ [གརཱུནིཧ (ཀ.)];
ཡེ ཏཔྤཱདརཛོཀིཎྞཱ, ཏེ’ཝ སཱདྷཱུཝིཝེཀིནོ.
༤-༥. ཨེཝཾ ལཀྑཎཱརམྦྷཔཊིཀྑེཔཀཛནཔཊིབཱཧནཔུབྦཀམབྷིདྷེཡྻཱདིཀཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སཏྠཏོཝ སབྦཏྠ གུཎདོསཝིཝེཙནཾ. ཨཏོཡེཝ ཝུཙྩཏི –
‘‘སབྦཏྠ ¶ སཏྠཏོཡེཝ, གུཎདོསཝིཝེཙནཾ;
ཡཾ ཀརོཏི ཝིནཱ སཏྠཾ, སཱཧསཾ ཀིམཏོདྷིཀ’’ནྟི.
ཏསྨཱ གུཎདོསཝིབྷཱགཝིཙཱརཎཾ ནཱམ ཏབྦིདཱུནཾཡེཝ, ནཱསཏྠཉྙཱུནཾ པུརིསཔསཱུནཾ. ཏཐཱ ཙཱཧ –
‘‘གུཎདོསམསཏྠཉྙཱུ, ཛནོ ཝིབྷཛཏེ ཀཐཾ;
ཨདྷིཀཱརོ ཀིམནྡྷསྶ, རཱུཔབྷེདོཔལདྡྷིཡ’’ནྟི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༨].
ཡེནེཝཾ, ཏེནེཏྠ གུཎདོསདསྶནེ པསནྣཱནེཀསཏྠཙཀྑུཡེཝཱདྷིགཏོ, ནཉྙོ ཏབྦིཔརཱིཏོཏྱནྭཡབྱཏིརེཀཝསེན དསྶེནྟོ ‘‘ཡེས’’ནྟིཨཱདིགཱཐཱདྭཡམཱཧ. ཏཏྠ ཡེསནྟི ཨནིཡམུདྡེསོ, ཡེཧཱིཏི ཨཏྠོ. ཡེཧི ན སཉྩིཏཱ ན རཱསིཀཏཱ, ནཱནཱསནྟཱནཝུཏྟིནཱིཔི ཨེཀཏྟནཡེན ཨེཀསྨིཾ སནྟཱནེ ན ཝཱསིཏཱ ནཔརིབྷཱཝིཏཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀཱ སཱ? པཉྙཱ ཧེཡྻོཔཱདེཡྻཝིཝེཀརཱུཔཱ. ཀཱིདིསཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནེཀསཏྠནྟརོཙིཏཱ’’ཏི. ཨནེཀསྨིཾ ཏིཔིཊཀཏཀྐབྱཱཀརཎཱལངྐཱརསཏྠཱདིཀེ སཏྠནྟརེ ཨུཙིཏཱ སཝནདྷཱརཎཱདིཝསེན པརིཙིཏཱ སཱཡཾ པཉྙཱ ཡེསཾ ན སཉྩིཏཱཏི པཀཏཾ. ཨེཏེཏི ཡཐཱཨུདྡིཊྛཱནཾ ནིཡམཝཙནཾ. སམྨོཧབྦྷཱཧཏཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱཡཱཏིསཡཝཏིཡཱ པཉྙཱཡཱབྷཱཝཏོ བལཔྤཏྟེན མོཧེན ཨབྦྷཱཧཏཱ ཝིསེསེན པཧཏཱ, ཨེཝསདྡིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡཏོ ཨེཝཾ, ཏསྨཱཔི ཀིཉྩིཔི ཧེཡྻོཔཱདེཡྻརཱུཔཾ ཡཾ ཀིཉྩིདེཝ ཨཊྛཱནཱནིཡོཛཀཏཱདིསགུརུཔཱདསུསྶཱུསཱནིསྶཡཔཊིལདྡྷཝིཝེཀཔཉྙཱཏི- སཡཱལཱབྷེན ནཱཝབུཛ྄ཛྷནྟི, ན ཛཱནནྟཱིཏྱཏྠོ. ཡཏོ ཨཱལསིཡཱདིདོསལེསཔརིགྒཧོཔི སཏཏཱཙརིཡསེཝནཝསེན སིརོཝིཀིཎྞཏཱདིསགུརུཔཱདཔངྐཛམྦུཛཔརཱཡནོ ཙིརེནཔི ཀཱལེན ནཱནཱཝིདྷསཏྠནྟརཀཏཔརིཙཡབལེན པཔྤོཏི ཏཱདིསཾ པཉྙཱཝེཡཏྟིཡཾ. ཏེནེཝཱཧ བྷགཝཱ –
‘‘ནིཧཱིཡཏི ¶ པུརིསོ ནིཧཱིནསེཝཱི,
ན ཙ ཧཱཡེཐ ཀདཱཙི ཏུལྱསེཝཱི;
སེཊྛམུཔནམཾ ཨུདེཏི ཁིཔྤཾ,
ཏསྨཱ’ཏྟནོ ཨུཏྟརིཏརཾ བྷཛེཐཱ’’ཏི [ཨ. ནི. ༣.༢༦].
ཏཏོ ཨེཏཱདིསོ པཉྙཝཱཡེཝེཏྠ གུཎདོསཝིབྷཱགཝིཝེཙནེ ཨདྷིཀཱརཱི, ནཉྙོ ཏབྦིཔརཱིཏོ པུརིསཔསཱུཏི ཨཡམེཏྠཱདྷིཔྤཱཡོ. རུལ༹ྷོ ཨཏྠཝིསེསོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀིཾ ཏེཧི པཱདསུསྶཱུསཱ, ཡེསཾ ནཏྠི གུརཱུནིཧཱ’’ཏི. ཨིཧཱཏི ཨིམསྨིཾ ལོཀེ ཡེསཾ ཛནཱནཾ གུརཱུནཾ ཀཱཏབྦཱ པཱདསུསྶཱུསཱ པཱདཔརིཙརིཡཱ ནཏྠི, ཏེཧི ཛནེཧི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན པཉྙཱཝེཡཏྟིཡརསཱནབྷིཉྙེཧི ཀིཾ པཡོཛནཾ, ལེསམཏྟམྤི ནཏྠི, ཨནདྷིགཏཱཡེཝེཏྠ ཨེཏེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིདཱནི བྱཏིརེཀམུཁེན ཨཱཧ ‘‘ཡེ’’ཏིཨཱདི. ཡེ པུབྦེ ཀཏཔུཉྙཏཱདིསམྤཏྟིསམྤནྣཱ ཏཔྤཱདརཛེཧི ཏེསཾ གུརཱུནཾ པཱདདྷཱུལཱིཧི ཨོཀིཎྞཱ ཨོནདྡྷཱ གཝཙྪིཏཱ, ཏེཝ སཱདྷཱུ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན པཉྙཱཝེཡཏྟིཡེན ཨབྷིཉྙཱཏཱ སཛྫནཱ ཨེཝ ཝིཝེཀིནོ ཧེཡྻོཔཱདེཡྻགུཎདོསཝིབྷཱགནིཡམནཔཉྙཱསམྤཏྟིསམངྒིནོ ཧོནྟི, ཏེཡེཝེཏྠ གུཎདོསཝིཝེཙནེ ཨདྷིགཏཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སཱ ཙཱཡཾ གུརུཔཱདསུསྶཱུསཱ ཝིསིཊྛཱདརེན ཀརཎཱིཡཱཏི ཝངྐཝུཏྟིཡཱ ཏདབྷྱཱསེ སཱདྷུཛནེ ནིཡོཛེཏི.
༤-༥. ཡེ སཀལསཏྠཔརིཙིཏཉྙཱཎཔཱཊཝཱ ཡདི དོསམཱརོཔཡནྟི, ཏེསཾ ཏདྡོསནིརཱཀརཎཾ ཝིནཱ པདེསཱཝབོདྷནམཏྟེན པཎྜིཏམཱནཱིནཾ ཝཙནསྶཱགུརུཀརཎཾ ཝངྐཝུཏྟིཡཱ དསྶེནྟོ ཙ ཏཾདྭཱརེནེཝ ཨཏྟནོ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎགུརུགཱརཝཏཾ སཱདྷུཛནེཧི པརམཱདརེན སམྤཱདེཏབྦམིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེསཾ…པེ… ཀིནོ’’ཏི གཱཐཱདྭཡམཱཧ. ཨནེཀསཏྠཱནཾ ¶ ཏིཔིཊཀཏཀྐབྱཱཀརཎཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ གནྠཱནཾ ཨནྟརེ ཏཏྭཏྠསངྑཱཏཨབྦྷནྟརེ ཨུཙིཏཱ སཝནཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིཝསེན པརིཙིཏཱ པཉྙཱ སུཏམཡཱ པཉྙཱ ཡེསཾ ཡེཧི ན སཉྩིཏཱ, དྭིནྣམེཀཀྑཎེ པཝཏྟིཡཱབྷཱཝེཔི ཨུཔཙིཏསམཱུཧབྷཱཝཏོ, པུབྦཀཱལིཀཔཉྙཱཡ ཨཔརཀཱལིཀཔཉྙཱཡ ཨནནྟརཨཱསེཝནཱདིཔཙྩཡལཱབྷཏོ ཨཝཏྠབཱཧུལླཔཝཏྟིཏོ ཝཱ སཉྩིཏབྦཱཔི ན རཱསིཀཏཱ. ཨེཏེ ཨཱིདིསཔཉྙཱཔཱཊཝརཧིཏཱ ཨིམེ སམྨོཧབྦྷཱཧཏཱ པཉྙཱཔཱཊཝཱབྷཱཝཏོ བལཔྤཏྟེན མོཧེན ཝིསེསེན པཧཏཱ ཨེཝ ཀིཉྩིཔི ཧེཡྻོཔཱདེཡྻཾ ནཱཝབུཛ྄ཛྷནྟི. ན ཨེཀེ ཨནེཀེཏི ཙ, ཏེ ཙ ཏེ སཏྠཱ ཙེཏི ཙ, ཏེསམནྟརམིཏི ཙ, ཏསྨིཾ ཨུཙིཏཱཏི ཙ སམྨོཧེན ཨབྦྷཱཧཏཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཏེན ཝུཏྟཾ–
‘‘གུཎདོསམསཏྠཉྙཱུ, ཛནོ ཝིབྷཛཏེ ཀཐཾ;
ཨདྷིཀཱརོ ཀིམནྡྷསྶ, རཱུཔབྷེདོཔལདྡྷིཡ’’ནྟི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༨].
ཏསྶཏྠོ – ཨསཏྠཉྙཱུ ཛནོ གུཎདོསཾ ཀཐཾ ཝིབྷཛཏེ. ཏཐཱ ཧི རཱུཔབྷེདོཔལདྡྷིཡཾ ནཱིལཔཱིཏཱདིརཱུཔཝིསེསཱཝབོདྷནེ ཨནྡྷསྶ ཨདྷིཀཱརོ ཨབྷིམུཁཀརཎཾ ཀིཾ ཧོཏི, ན བྷཝཏྱེཝ, ཏསྨཱ ཨནེཀསཏྠནྟརགཏསུཔྤསནྣཔཉྙཱཙཀྑུནཱ ཨེཝ གུཎདོསཝིཝེཙནཾ བྷཝཏི, ཏདབྷཱཝེ ན བྷཝཏྱེཝ. ཨིདམེཝ ཝུཙྩཏེ–
‘‘སབྦཏྠ སཏྠཏོཡེཝ, གུཎདོསཝིཝེཙནཾ;
ཡཾ ཀརོཏི ཝིནཱ སཏྠཾ, སཱཧསཾ ཀིམཏོདྷིཀ’’ནྟི.
ཏསྶཏྠོ – སབྦཏྠ གུཎདོསཝིཝེཙནཾ སཏྠཏོཡེཝ ཧོཏི, སཏྠཾ ཝིནཱ སཏྠོཙིཏཏཱདིསཔཉྙཾ ཝིནཱ ཡཾ ཀརོཏི གུཎཱགུཎཝིབྷཱགཾ ཀརོཏི, ཡཾ ཀརཎཾ ཨཏྠི, ཨཏོདྷིཀཾ སཱཧསཾ ཀིཾ ཨཱསུཾ ཀིརིཡཱ ཨནུཔཔརིཀྑནཀིརིཡཱ ནཏྠེཝ.
ཨིཧ ¶ ཨིམསྨིཾ ལོཀེ ཡེསཾ ཨཀཏཔུཉྙཱནཾ ཛནཱནཾ གུརཱུནཾ
‘‘པིཡོ གརུ བྷཱཝནཱིཡོ,
ཝཏྟཱ ཙ ཝཙནཀྑམོ;
གམྦྷཱིརཉྩ ཀཐཾ ཀཏྟཱ,
ནོ ཙཱ’ཊྛཱནེ ནིཡོཛཀོ’’ཏི [ཨ. ནི. ༧.༣༧].
ནིདྡིཊྛགུཎོཔེཏཱནཾ ཨཱཙརིཡཱནཾ ཀཱཏབྦཱ པཱདསུསྶཱུསཱ པཱདཔརིཙརིཡཱ ནཏྠི, ཏེཧི ཀིཾ པཡོཛནཾ. ཡེ ཀཏཔུཉྙཱ ཛནཱ ཏཔྤཱདརཛོཀིཎྞཱ ཏེསཾ གུརཱུནཾ པཱདརཛེཧི གཝཙྪིཏཱ, ཏེཝ སཱདྷཱུ ཛནཱ ཨེཝ ཝིཝེཀིནོ ཀལྱཱཎམིཏྟགུརུཔཱསནཱཧི ཨདྷིགཏཝིསིཊྛཝིཝེཀབུདྡྷིནོ བྷཝནྟི, ཏེ ཨེཝ ཝིཝེཀཾ ཛཱནནྟཱིཏི བྷཱཝོ. སོཏུམིཙྪཱ སུསྶཱུསཱ, ཏཾ ནིསྶཱཡ ཀཏྟབྦཔཱདཔརིཙརིཡཱཔི ཏདཏྠིཡཱ སུསྶཱུསཱ ནཱམ ཧོཏི. པཱདེསུ སུསྶཱུསཱཏི ཙ, ཏེསཾ པཱདཱཏི ཙ, ཏེསུ རཛཱནཱིཏི ཙ, ཏེཧི ཨོཀིཎྞཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ. སིསྶཱནཾ སཀལཱབྷིབུདྡྷིཡཱ གུརུཔཊིབདྡྷཏྟཱ ཨཏྟནོ གུཎཏོ ཨདྷིཀཏརཱཡེཝ སེཝིཏབྦཱ. ཝུཏྟཉྷི བྷགཝཏཱ –
‘‘ནིཧཱིཡཏི པུརིསོ ནིཧཱིནསེཝཱི,
ན ཙ ཧཱཡེཐ ཀདཱཙི ཏུལྱསེཝཱི;
སེཊྛམུཔནམཾ ཨུདེཏི ཁིཔྤཾ,
ཏསྨཱ’ཏྟནོ ཨུཏྟརིཏརཾ བྷཛེཐཱ’’ཏི [ཨ. ནི. ༣.༢༦].
ཀབྦནཱཊཀནིཀྑིཏྟ-ནེཏྟཙིཏྟཱ ཀཝིཛྫནཱ;
ཡཾཀིཉྩི རཙཡནྟེ’ཏཾ, ན ཝིམྷཡཀརཾ པརཾ.
ཏེཡེ’ཝ པཊིབྷཱཝནྟོ, སོ’ཝ བནྡྷོ སཝིམྷཡོ;
ཡེན ཏོསེནྟི ཝིཉྙཱུཡེ, ཏཏྠཱཔྱ’ཝིཧིཏཱདརཱ.
༦-༧. ཨེཝམེཏྠཱནྭཡབྱཏིརེཀཝསེནཱདྷིགཏེ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ‘‘ཀིཾ ཨམྷཱཀཾ ཀབྦནཱཊཀཔརིཙཡཱབྷཱཝེརཙནཱཝིསེསཱབྷིཡོགོཔཛནིཏཔརིསྶམེནཱ’’ཏི ཨོལཱིནཝུཏྟིནོ སོཏུཛནེ སམུསྶཱཧེཏི ¶ ‘‘ཀབྦནཱཊཀཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཀཝིཔྤཡོགསངྑཱཏོ བནྡྷོཝ ཀཝིནོ ཨིདནྟི ཀབྦཾ. མུཏྟཀཱདིཝཱཀྱསྭམུཏྟིཀཱདྱཝཡཝསབྷཱཝཱ ཨནྟརཝཱཀྱསམུདཱཡསམྤནྣཾ ཝུཏྟཛཱཏིབྷེདབྷིནྣཾ པཛྫམཡཾ གཛྫམཡཾ པཛྫགཛྫམཡཾ ཙམྤཱུནཱམཀཉྩ, མཧཱཝཱཀྱརཱུཔཾ མཧཱཀབྦཉྩ, ཏཾ པན མཧཱཀབྦཾ སགྒེཧི སགྒནཱམཀེཧི པརིཙྪེདཝིསེསེཧི བནྡྷྱཏེ ཀརཱིཡཏཱིཏི སགྒབནྡྷོཏི པཝུཙྩཏི. ཏསྶ ཏུ ལཀྑཎཾ ‘‘སགྒབནྡྷསྶ མུཁཾ ཨིཊྛཱསཱིསནཾ སིཡཱ པཎཱམོ ཝཱ བནྡྷསམྦནྡྷིནོ ཀསྶཙི ཨཏྠསྶ ནིདྡེསོ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནེཀདྷཱ ཝཎྞེནྟི. ཏཾ ཡཐཱ?
‘‘སགྒབནྡྷོ མཧཱཀབྦ-མུཙྩཏེ ཏྭསྶ ལཀྑཎཾ;
པཎཱམོ ཝཏྠུནིདྡེསོ, ཨཱསཱིསཱཔི ཙ ཏམྨུཁཾ.
ཨིཏིཧཱསཀཐུབྦྷཱུཏཾ, སནྟསནྣིསྶཡམྤི ཝཱ;
ཙཏུཝགྒཕལཱཡཏྟཾ, ཙཏུརོདཱཏྟནཱཡཀཾ.
པུརཎྞཝུཏུསེལིནྡུ-སཝིཏཱུདཡཝཎྞནཾ;
ཨུཡྻཱནསལིལཀྐཱིལཱ༹, མདྷུཔཱནརཏུསྶཝཾ.
ཝིཔྤལམྦྷཝིཝཱཧེཧི, ཀུམཱརོདཡཝཌྜྷིཧི;
མནྟདཱུཏཔྤཡཱནཱཛི-ནཱཡཀཱབྷྱཱུདཡེཧིཔི.
ཨལངྐཏམསཾཁིཏྟ-རསབྷཱཝནིརནྟརཾ;
ནཱཏིཝིཏྠིཎྞསགྒེཧི, པིཡཝུཏྟསུསནྡྷིབྷི.
སབྦཏྠ བྷིནྣསགྒནྟེ-ཧུཔེཏཾ ལོཀརཉྫཀཾ;
ཀབྦཾ ཀཔྤནྟརཊྛཱཡི, ཛཱཡཏེ སཱདྷྭལངྐཏཱི’’ཏི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༡༤ – ༡༩ གཱཐཱ].
ཏཏྠ ཨིཏིཧཱསཀཐུབྦྷཱུཏནྟི པུརཱཝུཏྟཀཐཱསནྣིསྶཡཾ. སནྟསནྣིསྶཡནྟི ཨིཏརསོབྷནཱདྷིཀརཎགུཎརཱཛཙརིཏཱདིནིསྶཡཾ ཝཱ. ཙཏུཝགྒཕལཱཡཏྟནྟི དྷམྨཱདིཙཏུཝགྒཕལཱཡཏྟཾ. དྷམྨོ ¶ ནཱམ ཨབྦྷཱུདཡནིབྦཱནཧེཏུཀོ. ཨཏྠོ ནཱམ ཝིཛྫཱབྷུམྱཱདཱིནཾ ཡཐཱཉྙཱཡམཛྫནཾ, ཨཛྫིཏཱནཉྩ རཀྑཎཾ. ཀཱམོ ནཱམ ནིརཡོ ཝིསཡོ པཡོགོ. མོཀྑོ ནཱམ སབྦསཾསཱརདུཀྑནིཝཏྟི. ཙཏུརོདཱཏྟནཱཡཀནྟི ཨུསྶཱཧསཏྟིམནྟསཏྟིཔབྷཱུསཏྟིཡོགེན ཙཏུརོ ཀུསལོ ཙཱགཱཏིསཡཱདིཡོགེན ཨུདཱཏྟོ ཨུདཱརོ ནཱཡཀོ ཝིཔཀྑོ, པཊིཔཀྑོ ཙ ཡཏྠ, ཏཾ. མདྷུ ནཱམ སུརཱ. ཝིཔྤལམྦྷོ ཝིརཧོ. མནྟོ ནཱིཏིཝེདཱིཧི སཧ ཀཱརཱིཡནིཙྪཡོ. དཱུཏོ སནྡྷཱནཔྤཝཏྟོ པུརིསོ. པཡཱནཾ སངྒཱམཱདིནིམིཏྟགམནཾ. ཨཱཛི སནྡྷྱཱབྷཱཝེ ཝིགྒཧོ. ཨསངྑཏྟརསབྷཱཝནིརནྟརནྟི ཨསཾཁིཏྟཱ བཧུཏྟཱ རསཱ སིངྒཱརཝཱིརཱདཡོ, བྷཱཝཱ རཏིཨུསྶཱཧཱདཡོ, ཏེཧི ནིརནྟརཾ པཏྠཊཾ. པིཡཝུཏྟསུསནྡྷིབྷཱིཏི པིཡཱནི སུཏིསུབྷགཱནི ཝུཏྟཱནི ཨིནྡཝཛིརཱདཱིནི ཨཉྙམཉྙསམྦནྡྷསཾསགྒཏཱཡ སོབྷནོ སནྡྷི ཨཉྙམཉྙསངྒཧཱ ཡེསཾ སགྒཱནཾ, ཏེཧཱིཏི.
པུནཔི ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཨངྒེསུ ནགརཝཎྞནཱདཱིསུ ཀིཉྩ ཡཐཱསམྦྷཝཾ མདྷུཔཱནཱདིརཧིཏམྤི ཏཉྙཱུནཾ མནོ རཉྫེཏི ཨུཔཱདིཡཏེཝ སབྦྷཱིཏི དསྶེཏུམཱཧ–
‘‘ཀབྦཾ ན དུསྶཏངྒེཧི, ནྱཱུནམཔྱཏྲ ཀེཧིཙི;
བནྡྷངྒསམྤདཱ ཏཉྙཱུ, ཀཱམམཱརཱདྷཡནྟི ཙེ’’ཏི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༢༠].
པུནཔི –
‘‘གུཎཏོ པཋམཾ ཝཏྭཱ, ནཱཡཀཾ ཏེན སཏྟུནོ;
ནིརཱཀརཎམིཙྩེས, མགྒོ པཀཏིསུནྡརོ.
ཝཾསཝཱིརསུཏཱདཱིནི, ཝཎྞཡིཏྭཱ རིཔུསྶཔི;
ཏཛྫཡཱ ནཱཡཀུཀྐཾས-ཀཐནཉྩ སུཁེཏི ནོ’’ཏི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༢༡ ༢༢ གཱཐཱ] ཨཱཧུ.
སབྦམྤེཏཾ ¶ སདྡྷམྨཱམཏརསཔཱནསརསཧདཡཱནཾ སམྥཔྤལཱཔཝིཔུལཝིསཔྤཝེསོཔདྡུཏཀབྦནཱཊཀཔརམྨུཁཱནཾ སཏཏཙརིཏསཉྩརིཏརཏནབྷཱཛནཱནཾ སཔྤུརིསཱནཾ ཀིཾ ཧདཡཁེདོཔཛནིཏཔརིསྶམེནེཏི ཏདནུརཱུཔམེཝོཔདསྶིཏནྟི.
ནཱཊཀཾ ནཱམ བྷརཏཱདིནཱཊྱསཏྠེ ནཱནཔྤཀཱརནིརཱུཔིཏརཱུཔཾ ཀཔྤཾ, ཏཾལཀྑཎེཀདེསབྷཱུཏལཀྑཎཱནི པཀརཎཱདཱིནི ནཝ རཱུཔཀཱནི. ནཱཊིཀཱ ཙ ཨེཏྠེཝཱཝརུམྦྷནྟི. ཀབྦཉྩ ནཱཊཀཉྩ, ཏེསུ ནིཀྑིཏྟཾ ཋཔིཏཾ ནེཏྟཉྩ ཙིཏྟཉྩ ཡེཧཱིཏི ཝིགྒཧོ. ཀེ ཏེ? ཀཝིནོ. ཏཏྠ ནིཀྑིཏྟནེཏྟཙིཏྟཝཙནེན སུཏསྶ ཙིནྟནཉྩ ཨཱུཧཱཔོཧམུཁེན ཡཐུགྒཧིཏནིཡཱམཾ, ཨཝིཔརཱིཏཏྠནིཙྪཡནཾ, ནིཙྪིཏསྶ བྷཱཝནཱ, ནིརནྟརཱབྷིཡོགོ ཙ དསྶིཏོ. ཀབྦནཱཊཀཝཙནེན སུཏཾ, ཙིནྟིཏཾ, བྷཱཝིཏཉྩ དསྶིཏཾ. སུཏེ དསྶིཏེ ཏནྣིསྶཡཾ སུཏམཡཉཱཎམྤི དསྶིཏམེཝ སིཡཱཏི. ‘‘ཀབྦནཱཊཀནིཀྑིཏྟནེཏྟཙིཏྟཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སུཏཙིནྟཱབྷཱཝནཱནུཀྐམེན སམྤཱདིཏཔཉྙཱཔཱཊཝཱནཾ ཀབྦརཙནཱཡ སཱམཏྠིཡཾ དསྶེཏི. ཧོཏི ཧི ཏཱདིསཱནཾ ཏཾསུཏཱདི བནྡྷནཀཱརཎཾ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘སཱབྷཱཝིཀཱི ཙ པཊིབྷཱ,
སུཏཉྩ བཧུ ནིམྨལཾ;
ཨམནྡོ ཙཱབྷིཡོགོཡཾ,
ཧེཏུ ཧོཏིཧ བནྡྷནེ’’ཏི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༡༠༣ གཱཐཱ].
ཡཾཀིཉྩཱིཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟཱརུལ༹ྷཾ ཡཾཀིཉྩི བནྡྷཛཱཏཾ. ཨིམིནཱ པན ཨནིཡམཝཙནེན ཨཏྟནོ ཏཏྠ ཨཱདརཱབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. རཙཡནྟི ཀརོནྟི. ཨེཏཾ ཏེཧི རཙིཏཾ བནྡྷཛཱཏཾ པརཾ ཨཙྩནྟམེཝ ཝིམྷཡཀརཾ ན ཧོཏི, ཏཱདིསོཔཱཡསམྤཏྟིསམྤནྣསྶ ཨུཔེཡྻསམྤཏྟིསབྦྷཱཝཏོ ཨནཙྪརིཡམེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཏྠ ཏེསུ ཀབྦནཱཊཀེསུ རཙནཱཝིསེསཨེཀནྟོཔཱཡབྷཱུཏེསུ ཨཝིཧིཏཱདརཱཨཔི སུཏཱདིཝསེན ཨཀཏཱདརཱཔི ¶ ཡེ སཔྤུརིསཱ པཉྙཝནྟོ ཡེན བནྡྷཝིསེསེན ཝིཉྙཱུ གུཎདོསཝིདུནོ སཏྠཉྙུནོ པཎྜིཏཛནེ ཏོསེནྟི པཱིཎེནྟི. ཏོསེནྟིཡེཝ ཧི ཏེ ཏཱདིསེ སཱབྷཱཝིཀིཔཊིབྷཱཝིརཧེཔི ཨེཏཱདིསེསུ ཨཏྠེསུ སུཏཙིནྟཱབྷཱཝནཱཝསེན ཝཱཡམནྟཱ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ན ཝིཛྫཏཱི ཡཛྫཔི པུབྦཝཱསནཱ-
གུཎཱནུབནྡྷི པཊིབྷཱནམབྦྷུཏཾ;
སུཏེན ཝཱཙུ’སྶཧནེནུཔཱསིཏཱ,
དྷུཝཾ ཀརོཏྱེཝ ཀམཔྱནུགྒཧ’’ནྟི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༡༠༤ གཱཐཱ].
པཊིབྷཱཝནྟོ ཧེཡྻོཔཱདེཡྻཔརིཙྪེདལཀྑཎཔཉྙཱཡ པཉྙཝནྟོ ནཱམ, ཏེཡེཝ སཔྤུརིསཱ. སཝིམྷཡོ ‘‘ཀཱིདིསཱཡཾ, ཏཱདིསོཔཱཡནྟརརཧིཏཱནམྤི ཨེཏཱདིསོ བནྡྷོ སིཡཱ’’ཏི ཝིམྷཡེན སཧ ཝཏྟམཱནོཔི. སོཝ བནྡྷོ ཏམེཝ བནྡྷནཾ ཏཱདིསོཔཱཡསམྤཏྟིཝིརཧེནོཔེཡྻསམྤཏྟིཡཱ སབྦྷཱཝཏོ, ནཱཉྙོཏི.
༦-༧. ཨིདཱནི ཀབྦནཱཊཀེསུ ཨཔརིཙིཏཱནམམྷཱཀཾ གནྠརཙནཱསབྷཱཝཱཝབོདྷོཝ ཀུཏོཏི ཨོསཀྐནྟེ ‘‘ཀབྦནཱཊཀཱ’’དིགཱཐཱདྭཡེན སམུསྶཱཧེཏི. ཀབྦནཱཊཀནིཀྑིཏྟནེཏྟཙིཏྟཱ ཀབྦནཱཊཀེསུ སུཏཱནུལོཀནཙིནྟཱབྷཱཝནཱཝསེན ཋཔིཏནེཏྟཙིཏྟཱ ཀཝིཛྫནཱ ཀབྦཀཱརཀཱ ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྟནོ ཨབྷིམཏཾ རཙཡནྟི ཀརོནྟི, ཨེཏཾ བནྡྷནཾ པརཾ ཨཏིསཡེན ན ཝིམྷཡཀརཾ ཨཙྪརིཡཀརཾ ན ཧོཏི, ནིརནྟརཱབྷིཡོགཏོ སིདྡྷོཔཱཡམཱུལཔཉྙཱསམྤདཱཡ ཨུཔེཡྻབྷཱུཏགནྠསངྑརཎཾ བྷཝཏྱེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀཝིནོ ཨིདཾ ཀབྦནྟི ཙ, ནཊཀསྶ ཨིདཾ ནཱཊཀཾ, ནཙྩགཱིཏཱདི. ཨིདྷ པན ཏཔྤཊིཔཱདཀཀཐཱཔཀཱསཀགནྠོ ནཱཊཀཾ ནཱམ. ཀབྦཉྩ ནཱཊཀཉྩཱཏི ཙ, ཀབྦནཱཊཀེསུ ནིཀྑིཏྟཾ ནེཏྟཙིཏྟཾ ཡེཧཱིཏི ཙ ¶ ཝིགྒཧོ. ཡེ ཛནཱ ཏཏྠ ཏེསུ ཀབྦནཱཊཀེསུ ཨཝིཧིཏཱདརཱཔི སཝནདྷཱརཎཱདིཝསེན ཨཀཏསམྦྷམཱ ཨེཝ ཝིཉྙཱུ ཡེན གནྠརཙནཱཝིསེསེན ཏོསེནྟི པཱིཎེནྟི, ཏེཡེཝ པཊིབྷཱཝནྟོ པཊིབྷཱནསངྑཱཏཔཉྙཝནྟོ བྷཝནྟི. སོཝ བནྡྷོ སཝིམྷཡོ ཨཉྙེསཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཝིམྷཡེན སཧིཏོ. པཊིབྷཱ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཙ, སཧ ཝིམྷཡེན ཝཏྟཏཱིཏི ཙ, ཨཝིཧིཏོ ཨཱདརོ ཡེཧཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ. བཱཧིརསཏྠཱབྷིཡོགཱབྷཱཝེཔི པུབྦཝཱསནཱབྷཱཝེཔི ཨིཧ ནིརནྟརཱབྷིཡོགཾ ཀརོནྟོ ཏཱདིསསཱམཏྠིཡཾ སཱདྷེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ན ཝིཛྫཏཱི ཡཛྫཔི པུབྦཝཱསནཱ-
གུཎཱནུབནྡྷི པཊིབྷཱནམབྦྷུཏཾ;
སུཏེན ཝཱཙུ’སྶཧནེནུཔཱསིཏཱ,
དྷུཝཾ ཀརོཏྱེཝ ཀམཔྱནུགྒཧ’’ནྟི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༡༠༤ གཱཐཱ].
ཏསྶཏྠོ – ཡདི པུབྦཝཱསནཱགུཎཱནུབནྡྷཱི ཨཏཱིཏཛཱཏིཡཱ པརིཙཡཝཱསནཱགུཎསྶ ཨནུབལཔྤདཱནཝསེན ཨནུབནྡྷོ ཡསྶཏྠི, ཏཱདིསཾ ཨབྦྷུཏཾ པཊིབྷཱནཾ ན ཝིཛྫཏིཔི, ཏཐཱཔི སུཏེན སཝནེན ཨུསྶཧནེན པགུཎཀརཎཱདིཝཱཙུསྶཧནེན ཝཱ ཨུཔཱསིཏཱ ཀཏགུརུཔཱསནཱ ཝཱཙཱ ཀམཔི ཨནུགྒཧཾ ཀིཉྩིཔི པཉྙཱཔཱཊཝཾ དྷུཝཾ ཨེཀནྟེན ཀརོཏི ཨེཝཱཏི.
ཨེཏྠ ཀབྦཾ ནཱམ མུཏྟཀཀུལཀཱདིཝཱཀྱཝསེན ཙ ཨཝཡཝསབྷཱཝེཧི ཏེསཾཡེཝ ཨནྟརཝཱཀྱཱཝཡཝསམཱུཧེཧི པརིཔུཎྞཾ ཝུཏྟཝིསེསེཧི པབྷེདགཏཾ ཀེཝལཾ པཛྫམཡཾ ཝཱ གཛྫམཡཾ ཝཱ ཙམྤཱུཏིཁྱཱཏཔཛྫགཛྫམཡཾ ཝཱཏི མཧཱཝཱཀྱསབྷཱཝེན ཙ ཏིཊྛཏི. ནཱཊཀཾ ནཱམ བྷརཏཱདིནཊསཏྠགཏནཱནཔྤཀཱརདསྶིཏསབྷཱཝཾ. ཀབྦཉྩ ཨིདྷེཝ དསྶིཏལཀྑཎཏོ ཨེཀདེསཡུཏྟཔྤཀརཎཱདིནཝརཱུཔཀཱནི ཙ ནཱཊིཀཱ ཙ བྷཝནྟི. ཀབྦལཀྑཎཾ པན ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ–
‘‘སགྒབནྡྷོ ¶ མཧཱཀབྦ-མུཙྩཏེ ཏྭསྶ ལཀྑཎཾ;
པཎཱམོ ཝཏྠུནིདྡེསོ, ཨཱསཱིསཱཔི ཙ ཏམྨུཁཾ.
ཨིཏིཧཱསཀཐུབྦྷཱུཏཾ, སནྟསནྣིསྶཡམྤི ཝཱ;
ཙཏུཝགྒཕལཱཡཏྟཾ, ཙཏུརོདཱཏྟནཱཡཀཾ.
པུརཎྞཝུཏུསེལིནྡུ-སཝིཏཱུདཡཝཎྞནཾ;
ཨུཡྻཱནསལིལཀྐཱིལཱ༹, མདྷུཔཱནརཏུསྶཝཾ.
ཝིཔྤལམྦྷཝིཝཱཧེཧི, ཀུམཱརོདཡཝཌྜྷིཧི;
མནྟདཱུཏཔྤཡཱནཱཛི-ནཱཡཀཱབྷྱཱུདཡེཧིཔི.
ཨལངྐཏམསཾཁིཏྟ-རསབྷཱཝནིརནྟརཾ;
ནཱཏིཝིཏྠིཎྞསགྒེཧི, པིཡཝུཏྟསུསནྡྷིབྷི.
སབྦཏྠ བྷིནྣསགྒནྟེ-ཧུཔེཏཾ ལོཀརཉྫཀཾ;
ཀབྦཾ ཀཔྤནྟརཊྛཱཡི, ཛཱཡཏེ སཱདྷྭལངྐཏཱི’’ཏི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༡༤ – ༡༩ གཱཐཱ].
ཏསྶཏྠོ – སགྒབནྡྷོ སགྒསངྑཱཏེཧི པརིཙྪེདཝིསེསེཧི བནྡྷོ ‘‘མཧཱཀབྦ’’ནྟི ཨུཙྩཏེ. ཨསྶ ལཀྑཎཾ ཏུ ཝུཙྩཏེཏི སམྦནྡྷོ ཀཱཀཀྑིགོལ༹ཀནཡེན ཏམྨུཁཾ ཏསྶ ཀབྦསྶ ཨཱདི པན པཎཱམོ དེཝཏཱནམསྶནཾ ཝཱ, ཝཏྠུནིདྡེསོ –
‘‘ཨསྟྱུཏྟརསྱཱཾ དིགི དེཝཏཱཏྨ,
ཧིམཱལཡོ ནཱམ ནགཱདྷིརཱཛ?;
པཱུཝཱཔརེང ཝཱརིནིདྷཱི ཝིགཱཧྱ,
སྠིཏ? པཐིཛྷཱ ཨིཝ མཱནདཎྜ?’’ [ཀུམཱརསམྦྷཝ ༡.༡.].
ཨིཙྩཱདིབནྡྷསམྦནྡྷིནོ ཀསྶཙི ཝཏྠུནོ དསྶནཾ, ཨཱསཱིསཱཔི ‘‘མཡ྄ཧཾ པཱིཎཡཏཾ མན’’ མིཙྩཱདིཨིཊྛཱསཱིསནཾ ཝཱ བྷཝཏི.
ཨིཏིཧཱསཀཐུབྦྷཱུཏཾ པུརཱཝུཏྟཀཐཱསནྣིསྶཡཾ ཝཱ སནྟསནྣིསྶཡམྤི སོབྷནཱནམྤི རཱཛཙརིཡཱདིནིསྶཡཾ ཝཱ ཙཏུཝགྒཕལཱཡཏྟཾ ¶ ལོཀིཡལོཀུཏྟརསུཁཀཱརཎཾ དྷམྨོ, ཝིཛྫཱབྷཱུམིཨཱདཱིནཾ སཉྩཡོ, སཉྩིཏཱནཾ རཀྑཱ ཙ ཨཏྠོ, ཨཔཱཡསཾཝཏྟནིཀཔཉྩཀཱམགུཎསངྑཱཏོ ཀཱམོ, སབྦདུཀྑཱ ནིཝཏྟིཧེཏུ མོཀྑོ ཙཱཏི ཙཏུཝགྒཕལཱདྷཱིནཾ ཙཏུརོདཱཏྟནཱཡཀཾ ཨུསྶཱཧསཏྟིམནྟསཏྟིཔབྷཱུསཏྟིཡོགཏོ ཙཏུརོ དཀྑོ ཙཱགཱཏིསཡཱདིཡོགེན ཨུདཱཏྟོ ཨུལཱ༹རོ སཔཀྑོ, ཝིཔཀྑོ ཝཱ ནཱཡཀོ ཡཏྠ, ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ པུརཎྞཝུཏུསེལིནྡུ-སཝིཏཱུདཡཝཎྞནཾ པུརཾ ནགརཾ, ཨཎྞཝཾ སཱགརཾ, ཨུཏུ ཧེམནྟཝསནྟཱདིཨུཏུ, སེལཾ པབྦཏོ, ཨིནྡུསཝིཏཱུདཡོ ཙནྡསཱུརིཡཱནཾ ཨུདཡོ ཙཱཏི ཨིམེསཾ ཝཎྞནཾ ཡཏྠ, ཏཾ. སཝིཏཱཏི ཨེཏྠ ཏུཔཙྩཡནྟོ. ཨུཡྻཱནསལིལཀྐཱིལཱ༹མདྷུཔཱནརཏུསྶཝཾ ཨུཡྻཱནཀཱིལཱ༹སུརཱཔཱནརཏིཀཱིལཱ༹སངྑཱཏོ ཨུསྶཝོ ཡཏྠ, ཏཾ ཝིཔྤལམྦྷཝིཝཱཧེཧི དཱརཱཝིཡོགདཱརཔརིགྒཧེཧི ཙ ཀུམཱརོདཡཝཌྜྷིཧི ཀུམཱརུཔྤཏྟིཀུམཱརཝཌྜྷཱིཧི ཙ མནྟདཱུཏཔྤཡཱནཱཛིནཱཡཀཱབྷྱཱུདཡེཧི ནཱིཏིཛཱནནཔཉྙཱ མནྟོ, སནྡྷཱནཀཱརཀོ དཱུཏོ, ཡུདྡྷཱབྷིགམནཾ པཡཱནཾ, ཡུདྡྷསངྑཱཏོ ཨཱཛི, སཔཀྑནཱཡཀསྶ ཨབྷིཝཌྜྷིསངྑཱཏོ ཨབྷྱཱུདཡོ ཙཱཏི ཨིམེཧི ཨལངྐཏཾ སཛྫིཏཾ ཨསཾཁིཏྟ…པེ… ནྟརཾ ཨསཾཁིཏྟཱ ཝིཏྠཱརཱ རསཱ སིངྒཱརཱདཡོ ཨཊྛ བྷཱཝཱ རཏིཨུསྶཱཧཱདཡོ ཙཱཏི ཨིམེཧི ནིརནྟརཾ ཝིཏྠིཎྞཾ པིཡཝུཏྟསུསནྡྷིབྷི སུཏིསུབྷགེཧི ཨིནྡཝཛིརཱདཱིཧི ཝུཏྟེཧི པུབྦཱཔརསམྦནྡྷཔརིཙྪེདཏཱཡ སོབྷནཱ སནྡྷི ཡེསཾ སགྒཱནཾ, ཏེཧི སབྦཏྠ སབྦསྨིཾ པརིཙྪེདེ བྷིནྣསགྒནྟེཧི བྷིནྣསགྒཱ པརིཡོསཱནཱ ཡེསཾ, ཏེཧི ནཱཏིཝིཏྠིཎྞསགྒེཧི ནཱཏིཝིཏྠཱརསགྒསངྑཱཏེཧི པརིཙྪེདེཧི ཨུཔེཏཾ ཡུཏྟཾ སཱདྷྭལངྐཏི སོབྷནཱལངྐཱརཝནྟཾ ཀབྦཾ ལོཀརཉྫཀཾ ཏཾ སམཱནཾ ཀཔྤནྟརཊྛཱཡི ཀཔྤནིརནྟརཊྛཱཡི ཀཔྤནྟརེ ཋཱཡི ཝཱ ཛཱཡཏེ. ཨེཏྠ མདྷུཔཱནཱདིརཧིཏཔུརཝཎྞནཱདཡོཔི ཏཉྙཱུནཾ ཙིཏྟཾ ཨཱརཱདྷེཏི ཙེ, ཏཾཔྱདུཊྛཾ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ཀབྦཾ ¶ ན དུསྶཏངྒེཧི, ནྱཱུནམཔྱཏྲ ཀེཧིཙི;
བནྡྷངྒསམྤདཱ ཏཉྙཱུ, ཀཱམམཱརཱདྷཡནྟི ཙེ’’ཏི.
ཏསྶཏྠོ – ཨཏྲ ཨིམེསུ ཀབྦངྒེསུ མཛ྄ཛྷེ ཀེཧིཙི ཨངྒེཧི ཀེཧིཙི ཨཝཡཝེཧི ནྱཱུནམཔི ཨཱུནམཔི, ནིསདྡོཏྲཏབྦྷཱཝེ. ཀབྦཾ ན དུསྶཏི, ཏཾ པན ཨདུསྶནཾ བནྡྷངྒསམྤདཱ རཙིཏཔུརཝཎྞནཱདིཨངྒསམྤདཱ ཏཉྙཱུ ཀབྦཉྙཱུ ཛནེ ཀཱམཾ ཨིཙྪཱནུརཱུཔཾ ཙེ ཨཱརཱདྷཡནྟི, ཨེཝཾ སནྟེ བྷཝཏི. པུནཔི ནཱཡཀཝཎྞནཱསུ སཔཀྑནཱཡཀཾ ཝཎྞེཏྭཱ ཏེན ནིརཱཀརཎབྷཱཝམྤི. ནོ ཙེ, པཙྩཏྠིཀཾ ཝཎྞེཏྭཱ ཨཏྟནོ ནཱཡཀེན ཏསྶཱབྷིབྷཝནམྤི ཝཎྞེཏུཾ ཝཊྚཏི. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘གུཎཏོ པཋམཾ ཝཏྭཱ, ནཱཡཀཾ ཏེན སཏྟུནོ;
ནིརཱཀརཎམིཙྩེས, མགྒོ པཀཏིསུནྡརོ.
ཝཾསཝཱིརསུཏཱདཱིནི, ཝཎྞཡིཏྭཱ རིཔུསྶཔི;
ཏཛྫཡཱ ནཱཡཀུཀྐཾས-ཀཐནཉྩ སུཁེཏི ནོ’’ཏི.
བནྡྷོ ཙ ནཱམ སདྡཏྠཱ, སཧིཏཱ དོསཝཛྫིཏཱ;
པཛྫགཛྫཝིམིསྶཱནཾ, བྷེདེནཱ’ཡཾ ཏིདྷཱ བྷཝེ.
༨. ཨེཝམེཏེཧི སོཏུཛནསམུསྶཱཧནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཀཏྟུམིཙྪིཏབནྡྷོཏི ཝུཏྟཾ བནྡྷསྶ ལཀྑཎཾ ཀཏྟུམཱརབྷཏེ ‘‘བནྡྷོ ཙཱ’’ཏིཨཱདི. དོསཝཛྫིཏཱ དོསེཧི སདྡནིསྶིཏེཧི, ཨཏྠནིསྶིཏེཧི ཙ ཝིརོདྷེཧི ཝཛྫིཏཱ པརིཙྩཏྟཱ, ཏེ ཝཱ ཝཛྫིཏཱ ཡེཧི, སདྡཏྠཱ སཧིཏཱ ཨེཀཱིབྷཱུཏཱ. ཝུཏྟལཀྑཎཱ ཡེཧི ཏེ པུབྦཱཙརིཡེཧི སཧིཏཱ ཝུཙྩནྟི. སཧིཏཱནཾ བྷཱཝོ སཧདཡཧིལཱདཀཱརཎཾ སཱདྷྱཾ སཱཧིཙྩཾ. ཨིཏི དོསཝཛྫིཏེ སཧིཏེ སདྡཏྠེ པསིདྡྷབྷཱཝེན ཨནུཝདིཏྭཱ བནྡྷོ ནཱམ སབྷཱཝཝུཏྟིཝངྐཝུཏྟིཨལངྐཱརཝུཏྟིཝསེན ཏིཝིདྷོཔཱིཏི ཨཔྤསིདྡྷཾ བནྡྷསརཱིརཾ ཝིདྷཱིཡཏེ ཡཐཱ ‘‘ཡོ ཀུཎྜལཱི, སོ དེཝདཏྟོ’’ཏི. ཙསདྡོཝཏྟབྦནྟརསྶ སམུཙྩཡོ, ཀིཉྩཱིཏི ཨཏྠོ.
ཏཏྠ ¶ ཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱདབྦལཀྑཎོ སདྡཱནམཏྠོ མུཁྱོ ཙཏུབྦིདྷོ ཧོཏི. མུཁྱསྶཏྠསྶ ཙཏུབྦིདྷཏྟཱ ཏིཝིདྷེསུ སདྡེསུ ཏབྦཱཙཀོ ཙཏུབྦིདྷོ ཧོཏི ཛཱཏིསདྡོ གུཎསདྡོ ཀྲིཡཱསདྡོ དབྦསདྡོཏི. ཏིཝིདྷོ ཧི སདྡོ ཝཱཙཀོ ལཀྑཎིཀོ བྱཉྫཀོཏི བྱཱཔཱརབྷེདེན. བྱཱཔཱརོ ཙ ནཱམ སདྡསྶ’ཏྠཔྤཏཱིཏིཀཱརིཏྟམེཝ. སོ ཧི ཏིཝིདྷོ མུཁྱོ ལཀྑཎོ བྱཉྫནསབྷཱཝོ ཙེཏི. ཏཏྠ ཛཱཏྱཱདིནིརནྟརཏྠཝིསཡོ སདྡབྱཱཔཱརོ མུཁྱོ. སོཡེཝ ཨབྷིདྷཱཏི ཨུཙྩཏེ. ཏཾབྱཱཔཱརཝཱ ཨབྱཝཧིཏཛཱཏྱཱདིསཀེཧི ཏམཏྠཾ མུཁྱབྷཱཝེན ཡོ ཝདཏི གོཨཱདིཀོ, སོ ཝཱཙཀོ. སདྡནྟརཏྠཝིསཡནིདྡིཊྛོ སདྡབྱཱཔཱརོ ལཀྑཎོ. སཱ དུཝིདྷཱ སུདྡྷཱ, ཨུཔཙཱརམིསྶཱ ཙེཏི. ཏཏྠ སུདྡྷཱ ཡཐཱ ‘‘གོ མུཙྩཏུ, མཉྩཱ ཨུགྒྷོསེནྟི, གངྒཱཡཾ གྷོསོ’’ཏི. ཨེཏྠ གོསདྡེན ཝིསེསནཾ གོཏྟསཱམཉྙམེཝོཙྩཏེ, ན ཏུ གོབྱཏྟི. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ཝིསེསྱཾནཱབྷིདྷཱ གཙྪེ, ཁཱིཎསཏྟི ཝིསེསནེ’’ཏི [ཀཱབྱཔྤཀཱསེ དུཏིཡཨུལླཱསེ ཨཱགཏནྱཱཡོ’ཡཾ].
སཱམཉྙསྶ བྱཱཔཀཏྟཱ, ཨསརཱིརཏྟཱ ཙ. ཏཏྠ བནྡྷནམོཙནཱནི ན སམྦྷཝནྟཱིཏི ཨཏྟནོ ནིསྶཡབྷཱུཏཱ གོབྱཏྟི ཨཱཀཌྜྷཱིཡཏེ, ཏཐཱ མཉྩཱནམུགྒྷོསནཾ ན སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཏྟནོ ཨུགྒྷོསནཀྲིཡཱསིདྡྷྱཏྠཾ མཉྩསམངྒིནོ པུརིསཱ ཨཱཀཌྜྷཱིཡནྟི. ཏཐཱ གངྒཱསདྡཝཱཙྩསྶ ཛལཔྤཝཱཧསྶ གྷོསཔྤཏྱཱཀརཏཱ ན སམྦྷཝཏཱིཏི གངྒཱསདྡོ ཨཏྟནོབྷིདྷེཡྻསྶོདཀཔྤཝཱཧསྶ ནིཀཊཾ ཏཊཾ ལཀྑེཏི. ཨུཔཙཱརསྶཱནེཀཔྤཀཱརཏྟཱ ཨུཔཙཱརམིསྶཱ ལཀྑཎཱཔྱནེཀདྷཱ སིཡཱ. ཡཐཱ ཀཏྠཙི ཀཱརཎེ ཀཱརཱིཡམུཔཙརིཡཏེ, ཡཐཱ ‘‘ཨཱཡུ གྷཏ’’ནྟི. ཀཏྠཙི ཀཱརཎཀཱརིཡཱནམབྷེདོ ཡཐཱ ‘‘ཨཱཡུཡེཝེད’’ནྟི. ཀཏྠཙི ¶ ཨུཔམཱནེ ཨུཔམེཡྻམུཔཙརཱིཡཏེ, ཡཐཱ ‘‘གོ བཱཧིཀོ’’ཏི. ཀཏྠཙི ཨབྷེདོ ཏེསཾ, ཡཐཱ ‘‘གོཡེཝཱཡ’’ནྟི. ཀཏྠཙི ཏདཱདྷཱརཏཱཡ [ཏདཏྠཏཱཡ (ཀ.)] ཏཾབྱཔདེསོ, ཡཐཱ ‘‘པདཱིཔཊྛཱ ཀཔལླིཀཱ པདཱིཔོ’’ཏི. ཀཏྠཙི ཏཾཀམྨསམྦནྡྷཱ ཏཾབྱཔདེསོ, ཡཐཱ ‘‘ཨཝཌྜྷཀཱིཔི ཝཌྜྷཀཱི ཨཡ’’ནྟི. ཀཏྠཙི སཾསཱམིསམྦནྡྷཱ, ཡཐཱ ‘‘རཱཛསམྦནྡྷཱི པུརིསོ རཱཛཱཡ’’ནྟི. ཀཏྠཙི ཨཝཡཝེ སམུདཱཡབྱཔདེསོ, ཡཐཱ ‘‘པཊེཀདེསེ པཊསདྡོ’’ ཨིཙྩཱདི.
ལཀྑཎཱཡ ནིསྶཡོ སདྡོ ལཀྑཎིཀོ. བྱཉྫནསབྷཱཝོ པན པརཔརིཡཱཡོ སདྡསྶ ཏཏིཡོ བྱཱཔཱརོ. ཏསྶ ནིསྶཡོ སདྡོ བྱཉྫནཀོ. ཨིཙྩེཏཾ ཏིཎྞཾ སདྡཱནཾ ཝསེན ཨཏྠོཔི ཏིཝིདྷོ ཧོཏི ཝཱཙྩོ ལཀྑཎིཡོ བྱངྒྱོཏི. ཏཏྠ བྱངྒྱོཡེཝཏྠོ བནྡྷསཏྠཱ ཝུཙྩཏེ. ཏེནེཝ པདྷཱནབྱངྒྱོ བནྡྷོ ཨུཏྟམོ, ཨཔདྷཱནབྱངྒྱོ མཛ྄ཛྷིམོ, ཨབྱངྒྱོ ཨདྷམོ, བྱངྒྱེན ཝིནཱ བནྡྷོ ནིཛྫཱིཝོ སིཡཱཏི པུབྦཱཙརིཡཱནཾ པཝཏྟི, སབྷཱཝཝུཏྟི བནྡྷོཔི ཏུ ནིཛྫཱིཝོཏི ནཱསངྐནཱིཡོ. ཡསྨཱ ཀཝཱིནཾ ལོཀཝོཧཱརཀོསལླཾ སབྷཱཝཝུཏྟིཡེཝ གམེཏི. ཡོ ཧི སཀལལོཀཊྛིཏིཾ ན ཛཱནཱཏི, སོ ཀཝིཡེཝ ན ཧོཏཱིཏི.
ཨཐེཏྠ ཏིཝིདྷམྤི ཨཏྠཾ ཏཱདིསཛནཱཝབོདྷཏྠཾ སམུདཱཧརིསྶཱམ ‘‘མུནིནྡཝདནམྦྷོཛེ’’ཏྱཱདི. ཨེཏྠ ཝཱཎཱིསདྡསྶ སདྡྷམྨསངྑཱཏོ ཨཏྠོ ཝཱཙྩཏྠོ. ཝཱཎཱི ནཱམ ཙེཏནཱ, ཏསྶཾ ཡཱཝ དེཝཏཏྠཾ ནཱརོཔྱཏེ, ཏཱཝ ཏཔྤཏཱི ཨཏྟནོ མནོསམྤཱིཎནཨཱསཱིསནཱ ན སཾགཙྪཏཱིཏི ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡཱཡེཝ ཝཱཎིཡཾ སཱཡམོཙིཏྱབྷེདེན དེཝཏཱསདྡསྶ ཨཱརོཔིཏོཏྠོ ལཀྑཎིཡོ. ཏཐཱ ཝདནསདྡསྶཱཔི མུཁཾ ཝཱཙྩཏྠོ. ཨམྦྷོཛསདྡསྶ སམཱརོཔིཏོཏྠོ ལཀྑཎིཡོ. མནོསམྤཱིཎནསྶ ཏུ ཨཉྙཐཱ ཨནུཔཔཏྟིཡཱ པསྶདྡྷྱཱདིཀྐམེན ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷསམྦྷཝཱ ཨནཱཡཱསེན ¶ ཝིཙིཏྟཱནེཀསདྡཏྠཔཊིབྷཱནེན གནྠཔརིསམཏྟིསངྑཱཏཱ ཡཐིཙྪིཏཏྠནིཔྥཏྟི ཧོཏེཝ, ཨཡཾ བྱངྒྱཏྠོ. ཏབྦཱཙཀཱ སདྡཱ ཝཱཙཀལཀྑཎིཀབྱཉྫཀཱ ཧོནྟཱིཏི ཨེཝཾ སབྦཏྠ སདྡཏྠཝིཙཱརོ གནྟབྦོ.
ཏམེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟབནྡྷསརཱིརཾ ཀཏིཝིདྷམིཙྩཱཧ ‘‘པཛྫེ’’ཙྩཱདི. ཨཡཾ ཡཐཱཝུཏྟོ བནྡྷོ བནྡྷསརཱིརཾ ཏིདྷཱ བྷཝེ ཏིཔྤཀཱརེན སིཡཱ, ནཱདྷིཀཾ ནཱཔྱཱུནཾ. ཀཐཾ? པཛྫགཛྫཝིམིསྶཱནཾ བྷེདེན པཛྫསབྷཱཝཱདཱིནཾ ཝིསེསེན ཏིདྷཱ བྷཝེཏི པཀཏཾ. ཏཏྠ པཛྫཾ ནཱམ ཨམྷེཧིཡེཝ ཝིརཙིཏཝུཏྟོདཡཱཁྱེ ཚནྡསི ནིརཱུཔིཏཱ ཝུཏྟཛཱཏིཔྤབྷེདཱ ཙཏུཔྤདིཀཏྠཱ ནིརཱུཔིཏོ མུཏྟཀཱདིཔི ཝུཏྟཛཱཏིཔྤཀཱརོཡེཝ. ཏེནེཝེཏྠ ཏེསམདསྶནཾ. ཏེསུ ཨེཀགཱཐཱ ནིཊྛིཏཏྠཱ སཔྤདྷཱནཱ གཱཐནྟརཱནིརཔེཀྑཱ མུཏྟཀཾ, ཨེཀཀྲིཡཱདཱནེན ཨཉྙམཉྙསཱཔེཀྑཱ ནིཊྛིཏཏྠཱ པཙྩེཀཾ ཨནིཊྛིཏཏྠཱ གཱཐཱ ཀུལཀཾ, ནཱནཱབྷིཏྟིཡོ བྷིནྣཀིརིཡོ སཔྤདྷཱནཱ གཱཐཱ ཀོསོ ཝིཡ ཋཔིཏཱ ཀོསོ, ཨེཀབྷིཏྟིཔདོསཱདིཀཾ ཝཎྞེཏུཾ སམུདཱཡེན པཝཏྟཱ བྷིནྣཀྲིཡཱ གཱཐཱ སངྒྷཱཏོ, སོཔི ཙཏུབྦིདྷོ པཛྫཔྤཀཱརོ ཡཐཱཝུཏྟསགྒབནྡྷོཝཱཏི ཝིཉྙཱཏབྦཾ. གཛྫཾ ནཱམ པཱདསནྣིཊྛཱནརཧིཏོ སྱཱདྱནྟཏྱཱདྱནྟཔྤབནྡྷོ. ཏསྶ ཏུ དྭེ པཀཱརཱ ཨཱཁྱཱཡིཀཱ, ཀཐཱཏི. ཝིམིསྶཾ པཛྫགཛྫམཡཾ ནཱཊཀཔྤཀརཎཱདི, ཙམྤཱུ ཛཱཏཀམཱལཱདིཀཱ ཙ.
༨. ཨིདཱནི སཉྫཱནནཱབྷིལཱསཱིནཾ ཨལངྐཱརནིསྶིཏཾ བནྡྷསརཱིརཾ, སོཝ བནྡྷོཏི ཨདྷིཀཏཾ, ‘‘ཡོ ཀུཎྜལཱི, སོ དེཝདཏྟོ’’ཏི པསིདྡྷཀུཎྜལིཏྟཱནུཝཱདེན ཨཔྤསིདྡྷསྶ དེཝདཏྟཏྟཝིདྷཱནཾ ཝིཡ དསྶེནྟོ ‘‘བནྡྷོ’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བནྡྷོ ནཱམ ཙ བནྡྷནཾ པན. དོསཝཛྫིཏཱ སདྡཏྠནིསྶིཏདོསེཧི པརིཙྩཏྟཱ, ཏེ ཝཱ ཝཛྫིཏཱ ཨེཏེཧི ཏཱདིསཱ. སཧིཏཱ ཨཉྙམཉྙཱནུརཱུཔཏྠེན སཧབྷཱཝཾ གཏཱ. སདྡཏྠཱ སདྡོ, ¶ ཨཏྠོ ཙ. ཨེཝཾཔཀཱརེཧི ཏུ ཨཱིདིསསདྡཏྠཱནཾ ཝིཉྙཱུནཾ ཏུཊྛིཛནཀཨཉྙམཉྙཱནུརཱུཔགུཎསཧིཏཱནཾ བྷཱཝོཏི ཝཙནཏྠེན ‘‘སཱཧིཙྩ’’མིཏི ཝདནྟི. སདྡཏྠཱཏི ཨེཏྠ སདྡཏྠཱནཾ ཀིཾ ནཱནཱཀརཎནྟི? སདྡོ པན ཨཏྠཔྤཏཱིཏིཡཾ ཨཏྟནོ མུཁྱབྱཱཔཱརཾ ལཀྑཎབྱཱཔཱརཾ བྱཉྫནསབྷཱཝབྱཱཔཱརཉྩེཏི ཏིཝིདྷཾ བྱཱཔཱརབྷེདེན. ཀམཏོ ཝཱཙཀོ ལཀྑཎིཀོ བྱཉྫནཀོ ཙེཏི ཏིཝིདྷོ. ཏཐཱ ཨཏྠོཔི ཝཱཙྩོ ལཀྑཎིཡོ བྱངྒྱོ ཙེབྷི ཏིཝིདྷོ. ཨཏྲ ཏུ ཝཱཙཀོ སདྡོ ཨཏྟནཱ དཱིཔེཏབྦམུཁྱཏྠསྶ ཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱདབྦབྷེདེན ཙཏུབྦིདྷཏྟཱ སཡམྤི ཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱདབྦསདྡཝསེན ཙཏུབྦིདྷོ. ཝཱཙཀསདྡསྶ མུཁྱབྱཱཔཱརོ ‘‘ཨབྷིདྷཱ’’ཏི ཙ ཝོཧརཱིཡཏི. སོ མུཁྱབྱཱཔཱརོ ཛཱཏྱཱདཱིཧི ཨབྱཝཧིཏཏྠེཝ ཝཏྟཏེ. ཏཐཱ ཧི ‘‘གོ ནཱིལཾ པཱཙཀོ ཝིསཱཎི’’ཙྩཱདོ གོཨཱདིསདྡཱནཾ མུཁྱབྱཱཔཱརོ གོཔིཎྜནཱིལཔཊཔཱཙཀཀཏྟུསིངྒཱིཏི དབྦཱནཾ ཝིསེསནབྷཱུཏཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱདབྦེསྭེཝ པཝཏྟཏི, ན པན ཛཱཏྱཱདཱིནཾ ནིསྶཡབྷཱུཏགོཔིཎྜཱདཱིསཱུཏི. ཝུཏྟཾ ཧི–
‘‘ཝིསེསྱཾ ནཱབྷིདྷཱ གཙྪེ, ཁཱིཎསཏྟི ཝིསེསནེ’’ཏི [ཀཱབྱཔྤཀཱསེ དུཏིཡཨུལླཱསེ ཨཱགཏནྱཱཡོ’ཡཾ].
ཏསྶཏྠོ – ཝིསེསནེ ཝིསེསནབྷཱུཏཛཱཏྱཱདིམྷི ཁཱིཎསཏྟི ཁཱིཎབྱཱཔཱརཝཏཱི ཨབྷིདྷཱ མུཁྱབྱཱཔཱརོཝ ཝིསེསྱཾ དབྦཾ ན གཙྪེ ན པཱཔུཎཱཏཱིཏི.
ཛཱཏྱཱདཱིནཾ ནིསྶཡགོཔིཎྜཱདིཀཾ ཨབྷིདྷཱ ན ཝདཏི ཙེ, ཨེཝཉྩ སཏི ‘‘གོ གཙྪཏི, ནཱིལཾ ནིཝཱསེཏི, པཱཙཀོ ཨཱགཙྪཏི, སིངྒཱི དྷཱཝཏི’’ཙྩཱདཱིསུ ཛཱཏྱཱདིཝིསིཊྛགོཔིཎྜཱདཱིནཾ གོཨཱདིསདྡསྶ ཀཐཾ ཝཱཙཀཏྟཾ ཡུཛྫཏཱིཏི? དབྦཱདྷཱིནཛཱཏིགུཎཱདཱིསུ ཝུཏྟེསུ ཏབྦིསིཊྛསྶ དབྦསྶ པརིཡཱཡཏོ ཝཱཙཀཏྟཱ. ནིཔྤརིཡཱཡཏོ པན སུདྡྷལཀྑཎབྱཱཔཱརསྶེཝ ཝིསཡོ. ལཀྑཎབྱཱཔཱརོཔི སུདྡྷོ ཨུཔཙཱརམིསྶོཏི དུཝིདྷོ. ¶ ཏཏྠ སུདྡྷོ ལཀྑཎབྱཱཔཱརོ ཛཱཏྱཱདིཝཛྫིཏཏྠཝིསཡོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘གོ གཙྪཏི, ནཱིལཾ ནིཝཱསེཏི, པཱཙཀོ ཨཱགཙྪཏི, སིངྒཱི དྷཱཝཏི, མཉྩཱ ཨུགྒྷོསེནྟི, གངྒཱཡཾ གྷོསོ’’ཏྱཱདཱིསུ ཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱསིངྒདབྦམཉྩགངྒཱདཱིནཾ གམནཱདཱིཧི ཡོགཱསམྦྷཝཏོ ཛཱཏིགུཎཱདཡོ ཨཏིཀྐམྨ ཡཐཱཀྐམཾ གམནནིཝཱསནཨཱགམནདྷཱཝནཨུགྒྷོསནགྷོསཱདཱིནཾ ནིསྶཡབྷཱུཏགོཔིཎྜཱདཡོ པརཱམསཏི.
མིསྶོ ཏུ ཨུཔཙཱརབྷེདེན བཧུཝིདྷོ. ཏཐཱ ཧི ཀཏྠཙི ཀཱརཎེ ཀཱརིཡམུཔཙརཱིཡཏེ, ཡཐཱ ‘‘ཨཱཡུགྷཏ’’ནྟི, ཨེཏྠ ཨཱཡུཝཌྜྷནཀཱརཎབྷཱུཏེ གྷཏེ ཀཱརིཡབྷཱུཏཨཱཡུནོ ཝོཧཱརོ ཨཱརོཔིཏོ ཧོཏི. ཨུཔརིཔི ཨུཔཙཱརོ ཡཐཱཡོགཾ ཡོཛེཏབྦོ. ཨཏཾསབྷཱཝེ ཧི ཏཾསབྷཱཝཱརོཔནཾ ཨུཔཙཱརོ. ཀཏྠཙི ཀཱརཎཀཱརིཡཱནམབྷེདོ, ཡཐཱ ‘‘ཨཱཡུཡེཝ གྷཏ’’ནྟི. ཀཏྠཙི ཨུཔམེཡྻཨུཔམཱནོཔཙཱརོ, ཡཐཱ ‘‘གོ བཱཧིཀོ’’ཏི. ཀཏྠཙི ཨུཔམཱནཨུཔམེཡྻཱནམབྷེདོ, ཡཐཱ ‘‘གོཡེཝཱཡཾ བཱཧིཀོ’’ཏི. ཀཏྠཙི ཏདཱདྷཱརཏཱཡ ཏདཱུཔཙཱརོ, ཡཐཱ ‘‘པདཱིཔཊྛཱ ཀཔལླིཀཱ པདཱིཔོ’’ཏི. ཀཏྠཙི ཀྲིཡཱསམྦནྡྷེན ཏཾབྱཔདེསོ, ཡཐཱ ‘‘ཨཝཌྜྷཀཱིཔི ཝཌྜྷཀཱི ཨཡ’’ནྟི. ཀཏྠཙི སཾསཱམིསམྦནྡྷེན ཏཾབྱཔདེསོ, ཡཐཱ ‘‘རཱཛཝལླབྷོཔི རཱཛཱ ཨཡ’’ནྟི. ཀཏྠཙི ཨཝཡཝེ སམུདཱཡབྱཔདེསོ, ཡཐཱ ‘‘པཊོ དཌྜྷོ’’ཏི. ཨིམིནཱ མུཁེན ཨུཔཙཱརབྷེདོ དཊྛབྦོ. བྱཉྫནསབྷཱཝབྱཱཔཱརོ ཨེཝ ‘‘དྷན’’ནྟི ཙ ཝུཙྩཏི, ཏསྶ ཏཏིཡབྱཱཔཱརསྶ ཝིསཡོ ཏཱདིསཝཱཀྱམེཝ ཝཱཏི དཊྛབྦོ.
ཨེཏྠ བྱངྒྱཏྠཾ བནྡྷསྶ ཛཱིཝིཏམིཏི ཙ, བྱངྒྱཏྠཔདྷཱནཾ བནྡྷམུཏྟམནྟི ཙ, བྱངྒྱཏྠཔདྷཱནརཧིཏཾ མཛ྄ཛྷིམནྟི ཙ, ཨབྱངྒྱབནྡྷཾ ཨདྷམམིཏི ཙ ཝདནྟི. ཧོནྟི ཙེཏྠ –
ཨཏྠཔྤཏཱིཏིཡཾ སདྡ-བྱཱཔཱརོ ཏིཝིདྷོ བྷཝེ;
མུཁྱོ ལཀྑཎབྱཉྫན-སབྷཱཝོ ཙཱཏི ཨེཏྠ ཏུ.
ཨབྷིདྷཱཔརཔརིཡཱཡོ, ¶ བྱཱཔཱརོ པཋམོ བྷཝེ;
དྷནནྟཱཔརཔརིཡཱཡོ, བྱཱཔཱརོ ཏཏིཡོ པུན.
མུཁྱོ ནིརནྟརཏྠེསུ, ལཀྑཎཱ ཏུ ཏིརོཧིཏེ;
ཨཏྠེ’ཏརོ ཏུ ཝཱཀྱསྶ, ཨཏྠེཡེཝ པཝཏྟཏི.
བྱཱཔཱརསྶ པབྷེདེན, ཏིདྷཱ སདྡོཔི ཝཱཙཀོ;
ལཀྑཎིཀོ བྱཉྫཀོཏི, ཏདཏྠོཔི ཏིདྷཱ མཏོ.
ཝཱཙྩོ ལཀྑཎིཡོ བྱངྒྱོ-ཙྩེཝཾ སདྡེསུ ཝཱཙཀོ;
ཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱདབྦ-བྷེདེན སོ ཙཏུབྦིདྷོ.
ཝཱཙྩཏྠསྶ ཙཏུདྡྷཱཝ, བྷིནྣཏྟཱ ཛཱཏིཨཱདིཏོ;
ཛཱཏྱཱདཱིནཾ པབྷེདེན, ཏཐཱ ལཀྑཎིཀོ མཏོ.
ཨུཔཙཱརབཧུཏྟེན, བྷེདེ སཏིཔི ཏསྶ ཏུ;
བྱཉྫཀོ ཏུ ཨནཉྙཏྟཱ, ཝིསུཾ ཏེཧི ན ཝུཙྩཏཱིཏི.
ལཀྑཎཏོ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ – ‘‘མུནིནྡཝདནམྦྷོཛེ’’ ཏྱཱདིགཱཐཱཡཾ ཝདནསདྡསྶ མུཁཏྠོ ཝཱཙྩཏྠོ, ཨཱརོཔིཏཨམྦྷོཛཏྠོ ལཀྑཎིཡཏྠོ. ཨམྦྷོཛསདྡསྶ པདུམཏྠོ ཝཱཙྩཏྠོ, ཨུཔཙརིཏམུཁཏྠོ ལཀྑཎིཡཏྠོ. ཝཱཎིསདྡསྶ སདྡྷམྨསངྑཱཏོ ཨཏྠོ ཝཱཙྩཏྠོ, ཨཱརོཔིཏདེཝཏཱཨཏྠོ ལཀྑཎིཡཏྠོ. ཨེཏྠ ཨཱསཱིསནཱ ནཱམ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན པུཉྙཱཏིསཡཏཱ, ཏཏོ ཨིདྷ ཨབྷིམཏཏྠབཱདྷཀཱཀུསལནིཝཱརཎཉྩ ཀུསལཱནམནུབལཔྤདཱནཉྩ ཏཏོ ཀཱཡཙིཏྟཔཱིལཱ༹ཝིགམོ ཙ ཏཏོ སུཁཔྤཊིལཱབྷོ ཙ ཏཏོ ཙིཏྟསམཱདྷཱནཉྩ ཏཏོཡེཝ ཨནེཀཝིདྷཏྠཱཝབོདྷོ ཙ ཏཏོ ཨབྷིམཏགནྠཔརིསམཏྟི ཙ བྷཝཏཱིཏྱཡཾ ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡཏོ ལདྡྷཏྠོ བྱངྒྱཏྟོ. ཏཾཏཾཨཏྠཔྤཀཱསཀཱ སདྡཱ ཝཱཙཀལཀྑཎིཀབྱཉྫནཀཱ ནཱམ བྷཝནྟི. ཨེཝཾ སདྡསདྡཏྠཝིཙཱརོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨིདཱནི ¶ པཀཱསིཏབནྡྷསྶ བྷེདཾ ཝདཏི ‘‘པཛྫཱ’’དིནཱ. ཨཡཾ ཝུཏྟལཀྑཎོ བནྡྷོ པཛྫགཛྫཝིམིསྶཱནཾ བྷེདེན གཱཐཱཙུཎྞིཡཏདུབྷཡམིསྶཱནཾ ཝསེན ཏིདྷཱ བྷཝེ. སདྡོ ཙ ཨཏྠོ ཙེཏི ཙ, སཧབྷཱཝཾ ཨིཏཱ པཏྟཱཏི ཙ, དོསེཧི ཝཛྫིཏཱ, དོསེ ཝཱ ཝཛྫིཏཱ ཡེཧཱིཏི ཙ, པཛྫཉྩ གཛྫཉྩ ཝིམིསྶཉྩེཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨིཧ པཛྫཾ ནཱམ མུཏྟཀཀུལཀཀོསཀསངྒྷཱཏཝསེན ཙཏུཔྤབྷེདཾ ཚནྡསི ནིདྡིཊྛཝུཏྟཝིསེསཝིརཙིཏཾ ཙཏུཔྤདིཀགཱཐཱབནྡྷཾ. ཏཏྠ མུཏྟཀཾ ནཱམ ནིཊྛིཏཏྠཱ སཔྤདྷཱནཱ ཨེཀཱ གཱཐཱ, ཀུལཀཾ ནཱམ པཙྩེཀམནིཊྛིཏཏྠཱ ཨཉྙམཉྙསཱཔེཀྑཱ ཨེཀཀྲིཡཱདྭཱརིཀཱ ནཱནཱགཱཐཱ, ཀོསཀོ ནཱམ ནཱནཱཝིདྷཝཎྞནཱབྷཱུམིཀཱ བྷིནྣཀྲིཡཱདྭཱརཔྤཝཏྟཱ སཔྤདྷཱནཱ གཱཐཱརཱསི, སངྒྷཱཏོ ནཱམ སཉྩྱཱཀཱལཱདིཨེཀཝཎྞནཱབྷཱུམིནིསྶིཏཱ བྷིནྣཀྲིཡཱསམུདཱཡེན པཝཏྟཱ གཱཐཱ. གཛྫཾ ནཱམ ཨནིཡཏཔདོ ཨཱཁྱཱཡིཀཱཀཐཱཝསེན དྭིཔྤབྷེདོ སྱཱདྱནྟཏྱཱདྱནྟོ ཝཙནཔྤབནྡྷོ. མིསྶོ པན ཨིམེཧི དྭཱིཧི སཾམིསྶོ ནཱཊཀཔཀརཎཱདི ཙ ཛཱཏཀམཱལཱདིཙམྤཱུ ཙ.
ནིབནྡྷོ ཙཱ’ནིབནྡྷོ ཙ, པུན དྭིདྷཱ ནིརུཔྤཏེ;
ཏཾ ཏུ པཱཔེནྟྱ’ལངྐཱརཱ, ཝིནྡནཱིཡཏརཏྟནཾ.
༩. ཨེཝཾ ཏིཔྤཀཱརཾ བནྡྷསརཱིརཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཉྙཐཱཔི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ནིབནྡྷོཙཱ’ནིབནྡྷོ ཙ, པུན དྭིདྷཱ ནིརུཔྤཏེ’’ ཨིཏི. པུན བྷིཡྻོ ཡཐཱཝུཏྟོ པཛྫམཡབནྡྷོ དྭིདྷཱ དྭིཔྤཀཱརེན ནིརུཔྤཏེ ནིཙྪཱིཡཏེ. ཀཐཾ? ནིབནྡྷོ ཙ ཏདེཀདེསབྷཱུཏེཧི མུཏྟཀཱདཱིཧི ཙཏཱུཧི སགྒབནྡྷཱདིཝསེན བནྡྷོ ཙ ཨནིབནྡྷོ ཙ ཀེཝལཾ མུཏྟཀཝསེནཱཏི ཨེཝཾ དྭིདྷཱ ནིརུཔྤཏེ ཨིཏི པཀཏཾ. ནནུ ཏསྶེཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟཝཱཏིམཡསྶ སཀྐཊཾ པཱཀཏཾ ཨཔབྦྷཾསོ པེསཱཙིཀཾ མིསྶཉྩེཏི པཉྩཝིདྷཏྟཾ ཝཏྭཱ ‘‘སཀྐཊཾ ནཱམ དེཝཏཱབྷཱསཱ. པཱཀཏཾ ཙཏུབྦིདྷཾ སཀྐཊེཧི ཝཎྞཉྙཏྟམཏྟེན ཨུཔྤནྣཏྟཱ ¶ མཧིནྡསིནྡྷཝཱདི ཏབྦྷཝཾ, ཏསྶམཾ ཧིརིཧརཀམལཱདི, མཧཱརཊྛཱདིདེསཔསིདྡྷཾ དེསཱིཡཾ, ཏབྦྷཝཱདཱིཧི སམྨིསྶཾ མིསྶཾ. ཨཱབྷཱིརཱདཱིནཾ ཝཱཙཱ ཨཔབྦྷཾསོ, སོ ཙ པཱཀཏཾ ཝིཡ ཙཏུབྦིདྷོ, ཏིཝིདྷོ ཙ ནཱགརཨུཔནཱགརཝུདྡྷབྷེདེན. པིསཱཙཱནཾ ཝཙནཾ པེསཱཙིཀཾ. སབྦེསཾ ཝསེན མིསྶ’’ནྟི སཀྐཊཱདཱིནཾ ལཀྑཎཾ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ‘‘སིངྒཱརཔྤདྷཱནནཙྩསངྑཱཏལཱསྱཱདཱིནཾ པཊིཔཱདཀཏྠེན ལཱསྱཱདིཀམབྷིནཡཔྤདྷཱནཏྟཱ དསྶནཱིཡཾ, ཨིཏརཾ ཀབྦཾ སཝནཱིཡ’’ནྟི དུཝིདྷཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ པུབྦཱཙརིཡེཧི བྷཱསཱབྷེདེན ཝུཏྟཾ པཉྩཝིདྷཏྟཾ, ཝིནིཡོགབྷེདེན ཝུཏྟཾ དུཝིདྷཏྟཉྩ ཨིདྷ ཀསྨཱ ན ཝུཏྟནྟི? སཙྩཾ, ཏཐཱཔི ཏདེཝམིདྷཱནུཔཡོགིཏཱཡ ན ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨེཝམལངྐཱརཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝེན པཋམཾ བནྡྷསརཱིརཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཧཱརཀེཡཱུརཱདིནཱ པུརིསསརཱིརམིཝ བནྡྷསརཱིརཾ སདྡཱལངྐཱརཨཏྠཱལངྐཱརེཧི ཝིནྡནཱིཡཏརཾ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ཏཾ ཏུ’’ ཨིཙྩཱདི. ཏུསདྡོ ཝིསེསཝཙནིཙྪཱཡཾ. ཏཾ བནྡྷསརཱིརཾ ཏུ ཨལངྐཱརཱ ཨལངྐརིཡཏི ཏཾ བནྡྷསརཱིརམེཏེཧཱིཏི པསཱདཱདཡོ སདྡཱལངྐཱརཱ, སབྷཱཝཝུཏྱཱདཡོ ཨཏྠཱལངྐཱརཱ ཙ ཝིནྡནཱིཡཏརཏྟནཾ ཨཏིསཡེན ཝིནྡནཱིཡབྷཱཝཾ ཨསྶཱདནཱིཡབྷཱཝཾ པཱཔེནྟི ནཡནྟི. སབྦཐཱ ནིདྡོསབྷཱུཏཱནཾ སདྡཏྠཱནཾ ཨཉྙམཉྙཱནུརཱུཔཏོ སཧིཏབྷཱཝེན པརམཱཡ ཝཎྞཔོཀྑརཏཱཡ སམནྣཱགཏཾ ཏཱདིསཔུརིསསརཱིརམིཝ ཝིནྡནཱིཡམྤི སམཱནཾ ཨལངྐཱརེཧི པསཱདྷིཏེ སཏི ཨཙྩནྟམེཝ ཝིནྡནཱིཡཾ སིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༩. པུནཔི ཏསྶེཝ བནྡྷསྶ བྷེདཾ ཀཐེཏུཾ ‘‘ནིབནྡྷོ ཙཱ’’དིམཱཧ. པུན ནིབནྡྷོ ཙ མུཏྟཀཱདཱིཧི ཙཏཱུཧི ཨཝིནཱབྷཱཝཏོ མཧཱཀབྦཱདིསབྷཱཝེན ནིརནྟརཾ ཀཏྭཱ བནྡྷོ ཙ ཨནིབནྡྷོ ཙ ཀེཝལཾ མཧཱཀབྦཱདིསབྷཱཝེན མུཏྟཀཏྟཱ ཨནིརནྟརཾ ཀཏྭཱ བནྡྷོ ཙཱཏི སོཝ བནྡྷོ དྭིདྷཱ ནིརུཔྤཏེ ནིཙྪཱིཡཏེ. ¶ པུནཔི སོ བནྡྷོ སཀྐཊཔཱཀཏཨཔབྦྷཾ སཔེསཱཙིཀམིསྶབྷཱསཱབྷེདེན པཉྩཝིདྷོ. སིངྒཱརཔདྷཱནནཙྩསངྑཱཏལཱསྱཱདཱིནཾ དསྶནཔྤདྷཱནཏྟཱ ཏཱདིསཾ ནཙྩཾདསྶནཱིཡཾ, ཏདཉྙཾ ཀབྦཾ སཝནཱིཡམིཏི ཝལ༹ཉྫནབྷེདཏོ དུཝིདྷོ ཙ ཧོཏི. སོ སབྦོཔི པཡོཛནཱབྷཱཝཏོ ཨིཧ ན གཧིཏོ. ཏཏྠ སཀྐཊཾ ནཱམ དེཝཏཱབྷཱསཱ. ཏཏོ ཀེཧིཙི ཨཀྑརེཧི བྷིནྣཾ པཱཀཏཾ ནཱམ. ཏཾ པན ཏབྦྷཝཏསྶམདེསིཡམིསྶཝསེན ཙཏུབྦིདྷཾ ཧོཏི. ཏཏྠ སཀྐཊཏོ ཝཎྞཉྙཏྟམཏྟེན ནིབྦཏྟཾ ཏབྦྷཝཾ ནཱམ, ཏཾ མཧིནྡསིནྡྷཝཱདི. ཏསྶམཾ ཧིརིཧརཀམལཱདི. དེསེ པསིདྡྷཾ དེསིཡཾ. མིསྶཾ ནཱམ ཏབྦྷཝཱདཱིཧི སམྨིསྶཾ. ཨཔབྦྷཾསོ ནཱམ གོཔཱལཀཱདཱིནཾ ཝཱཙཱ, སོ ཙ ཏབྦྷཝཱདཱིཧི ཙཏུབྦིདྷོ, ནཱགརཨུཔནཱགརཝུདྡྷབྷེདེན ཏིཝིདྷོ ཙ ཧོཏི. པིསཱཙཱནཾ ཝཙནཾ པེསཱཙིཀཾ. ཏེཧི སཀྐཊཱདཱིཧི སམྨིསྶཾ མིསྶཾ ནཱམ ཧོཏི. ཨིདཱནི ཨཱིདིསཔྤབྷེདཝནྟབནྡྷསྶ ཨལངྐཱརེན སོབྷནཏྟཾ ཝཏྟུཾ ‘‘ཏཾ ཏུ’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཏཾ ཏུ ཏཾ པན ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ བནྡྷསརཱིརཾ ཨལངྐཱརཱ པསཱདཱདིསདྡཱལངྐཱརཱ, སབྷཱཝཝུཏྱཱདིཨཏྠཱལངྐཱརཱ ཙ ཝིནྡནཱིཡཏརཏྟནཾ ཨཏིསཡཔསཱདནཱིཡཏྟཾ པཱཔེནྟི. ནིརནྟརཾ བནྡྷོ ནིབནྡྷོཏི ཙ, ན ནིབནྡྷོ ཨནིབནྡྷོཏི ཙ, ཨཏིསཡེན ཝིནྡནཱིཡོ ཝིནྡནཱིཡཏརོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཝིནྡནཱིཡཏརཏྟནནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨནཝཛྫཾ མུཁམྦྷོཛ-མནཝཛྫཱ ཙ བྷཱརཏཱི;
ཨལངྐཏཱཝ སོབྷནྟེ, ཀིཾ ནུ’ཏེ ནིརལངྐཏཱ?
༡༠. ཏམེཝ སམཏྠེཏི ‘‘ཨནཝཛྫ’’ མིཙྩཱདིནཱ. ཨནཝཛྫཾ ཨཉྙམཉྙཱནུརཱུཔཱདྷིཀཏནེཏྟཀཎྞཱདིཨཝཡཝེན པིལ༹ཀཏིལཀཀཱལ༹ཀཱདྱནཱཧཏཱཡ ཙ སུནྡརབྷཱཝཏོ ཨགརཧིཏཾ མུཁམྦྷོཛཾ ཝདནཱརཝིནྡཉྩ ཏཐཱ ཨནཝཛྫཱ པདཱདིདོསཱནབྷིབྷཱུཏཱཡ སུནྡརབྷཱཝེན ཨགརཧིཏཱ བྷཱརཏཱི ཙ ཝཱཎཱི ཨུཔཙཱརཏོ ཏཔྤཊིཔཱདནཱིཡོ ཨཏྠོ ཙཱཏི ཨེཏེ ཨལངྐཏཱཝ ¶ མུཁཾ ཏིལཀཏཱཌངྐཱདིནཱལངྐཱརེན, སདྡཏྠཱ སདྡཱལངྐཱརཨཏྠཱལངྐཱརེཧི པསཱདྷིཏཱ སཛྫིཏཱ ཨེཝ, ནིརལངྐཏཱ ཏཐཱ ཨཔསཱདྷིཏཱ ཨསཛྫིཏཱ སོབྷནྟེ ཀིཾ ནུ, ན སོབྷནྟེཝཱཏི ཝིཏཀྐེམཱིཏི ཨཏྠོ. ནུཨིཏི ཝིཏཀྐེ.
༡༠. ཏམེཝ ‘‘ཨནཝཛྫ’’ མིཙྩཱདིནཱ སམཏྠེཏི. ཝཎྞསཎྛཱནཱདིཨཝཡཝསམྤཏྟིཡཱ ཙ པིལ༹ཀཏིལཀཀཱལ༹ཀཱདིདོསརཧིཏཏྟཱ ཙ ཨནིནྡིཏཾ མུཁམྦྷོཛཉྩ ཨནཝཛྫཱ པདདོསཝཱཀྱདོསཨཏྠདོསེཧི ཨམིསྶཏྟཱ ཨགརཧིཏཱ བྷཱརཏཱི ཝཱཎཱི ཙ ཨབྷེདོཔཙཱརེན ཏཔྤཊིཔཱདནཱིཡཏྠོ ཙཱཏི ཨིམེ ཨལངྐཏཱཝ ཀུཎྜལཏིལཀཱདིཨཱབྷརཎེཧི ཙ སདྡཱལངྐཱརཨཏྠཱལངྐཱརེཧི ཙ སཛྫིཏཱ ཨེཝ, ནིརལངྐཏཱ ཏེཧི ཨཝིབྷཱུསིཏཱ སོབྷནྟེ ཀིཾ ནུ, ན སོབྷནྟེཏི མཉྙེ. ནཏྠི ཨཝཛྫམསྶཱཏི ཙ, མུཁམེཝ ཨམྦྷོཛམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཀིམིཏི པཊིསེདྷེ, ནུཨིཏི ཝིཏཀྐེཏི.
ཝིནཱ གུརཱུཔདེསཾ ཏཾ, བཱལོ’ལངྐཏྟུམིཙྪཏི;
སམྤཱཔུཎེ ན ཝིཉྙཱུཧི, ཧསྶབྷཱཝཾ ཀཐཾ ནུ སོ?
༡༡. ཨལངྐརཎཉྩ ཏེསཾ ཝིནཱ གུརཱུཔདེསེན ཀརོནྟོ ཝིནཱ པཧཱསཾ ནཱཔརཾ ཝིསེསམདྷིགཙྪཏཱིཏི དསྶེཏུཾ སིལེསཱལངྐཱརམཱཧ ‘‘ཝིནཱ’’ཏིཨཱདི. གུརཱུནཾ པསཱདྷནོཔཱཡོཔདེསཀཱནཾ, ཨལངྐཱརཀཱརཎོཔཱཡོཔདེསཀཱནཾ ཝཱ ཨུཔདེསཾ ‘‘ཨེཏྠ ཨེཝཾ ཀཏེ སོབྷེཡྻཱ’’ཏི ཨུཔདིསནཾ ཝིནཱ པརིཙྩཛྫ མུཁསྶ, བནྡྷསྶ ཙ ཨལངྐརཎཱནབྷིཉྙཏཱཡ བཱལོ ཨཉྙཱཎཀོ ཡོ ཀོཙི པུགྒལོ ཏཾ མུཁཾ, བནྡྷཾ ཝཱ ཨལངྐཏྟུཾ ཨནུརཱུཔཝསེན སཛྫེཏུཾ ཨིཙྪཏི ཨདྷིཔྤེཏི, སོ ཏཱདིསོ ཨཉྙཱཎཔུགྒལོ ཝིཉྙཱུཧི ཏབྦིདཱུཧི པཎྜིཏཛནེཧི ཧསྶབྷཱཝཾ ཨཝཧཱསཾ ཀཐཾ ཀེན ¶ པཀཱརེན ན སམྤཱཔུཎེཡྻ. ‘‘ཀིམིདཾ ཨཉྙཱཎཔུརིསེན ཀརིཡཏཱི’’ཏི ཧསནྟེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ནུཨིཏི ཝིཏཀྐེ.
༡༡. ཨིདཱནི པདཱདིདོསརཧིཏབནྡྷསརཱིརསྶ ཨལངྐཱརེཧི བྷཱུསནམཔི གུརཱུཔདེསསཧིཏམེཝ སེཊྛནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཝིནཱ གུརཱུཔདེས’’ མིཙྩཱདིསིལེསཱལངྐཱརམཱཧ. བཱལོ མུཁཱདིསརཱིརཱལངྐཱརེ, བནྡྷཱལངྐཱརེ ཝཱ ཨསམཏྠོ ཡོ ཀོཙི གུརཱུཔདེསཾ ཝིནཱ སརཱིརཱལངྐཱརཀརཎསྶ, བནྡྷཱལངྐཱརཀརཎསྶ ཝཱ ཨནུརཱུཔོཔདེསམནྟརེན ཏཾ སརཱིརཾ, བནྡྷཾ ཝཱ ཨལངྐཏྟུཾ ཏིལཀཏཱཌངྐཱདཱིཧི, སདྡཱལངྐཱརཨཏྠཱལངྐཱརེཧི ཝཱ སཛྫེཏུཾ ཨིཙྪཏི ཙེ, སོ ཝིཉྙཱུཧི ཏདུབྷཡཉྙཱུཧི ཧསྶབྷཱཝཾ ཨཝཧསིཏབྦཏཾ ཀཐཾ ན སམྤཱཔུཎེ, པཱཔུཎཱཏྱེཝ, ཏསྨཱ གུརཱུཧི སཱདརཏོ ཨུགྒཎྷིཏྭཱ ཀཏྟབྦནྟི བྷཱཝོ.
གནྠོཔི ཀཝིཝཱཙཱན-མལངྐཱརཔྤཀཱསཀོ;
ཡཱཏི ཏབྦཙནཱིཡཏྟཾ, ཏབྦོཧཱརཱུཔཙཱརཏོ.
༡༢. ནནུ སདྡགམྨཱ, ཨཏྠགམྨཱ ཙ ཨལངྐཱརཱཏི གནྠོ ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘གནྠོཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཀཝིཝཱཙཱནཾ ཀཝིཔྤཡོགཱནཾ སམུདཱཡརཱུཔཱནཾ, པཊིཔཱདནཱིཡཏཱཡ ཏབྦཙནཱིཡཱནཉྩ ཨཏྠཱནཾ ཨལངྐཱརཔྤཀཱསཀོ ཨལངྐཱརཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ ཝིབྷཱཝིཏོ གནྠོཔི ཀིརིཡཱཀཔྤསངྑཱཏཾ སཏྠམྤི ཏབྦཙནཱིཡཏྟཾ ཏེན ཨལངྐཱརསདྡེན ཝཱཙྩཏཾ ཡཱཏི ཨུཔགཙྪཏི. ཀིནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏབྦོཧཱརཱུཔཙཱརཏོ’’ཏི. ཏསྶ ཀཏཝོཧཱརསྶ ཨལངྐཱརསདྡསྶ, ཏསྨིཾ ཝཱ མཎྜནཝིསེསེ པཝཏྟསྶ ཨལངྐཱརཝོཧཱརསྶ ཨུཔཙརཎཾ སོཡམིཏྱབྷེདེན པརིཀཔྤནཾ ཨུཔཙཱརོ. ཀསྨཱ? པཊིཔཱདནཱིཡཔཊིཔཱདཀཱནཾ ཨབྷེདཝསེན ཀཱརཎེ ཀཱརཱིཡསྶ ཨུཔཙརིཡཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༡༢. ཨིདཱནི ¶ སདྡཱལངྐཱརཨཏྠཱལངྐཱརགནྠོ ཀཐམལངྐཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘གནྠོ’’ཙྩཱདི. ཀཝིཝཱཙཱནཾ ཀཝཱིཧི ཝུཏྟཝཱཀྱསངྑཱཏཱནཾ, ཨུཔཙཱརཏོ ཏཔྤཊིཔཱདནཱིཡཨཏྠསངྑཱཏཱནཉྩ ཀཝིཔྤཡོགཱནཾ ཨལངྐཱརཔྤཀཱསཀོ སདྡཏྠཱལངྐཱརཔྤཀཱསཀོ གནྠོཨཔི ཀིརིཡཱཀཔྤསངྑཱཏཾ སཏྠམྤི ཏབྦོཧཱརཱུཔཙཱརཏོ ཏསྶ ཨལངྐཱརོཏི ཀཏཝོཧཱརསྶ ཨལངྐཱརསདྡསྶ ཀཱརཎེ ཀཱརཱིཡཱུཔཙཱརེན ཏབྦཙནཱིཡཏྟཾ ཏེན ཨལངྐཱརསདྡེན ཝཏྟབྦཏཾ ཡཱཏི. ཨཔིསདྡོ ཨལངྐཱརམཔེཀྑཏི. ཨལངྐཱརེ པཀཱསེཏི, ཨལངྐཱརཱནཾ ཝཱ པཀཱསཀོཏི ཙ, ཏེན ཝཙནཱིཡོ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ བྷཱཝོཏི ཝཱཙྩཝཱཙཀསམྦནྡྷོ. ཏསྶ སདྡཱདིཨལངྐཱརསྶ ཝོཧཱརོཏི ཙ, ཏབྦོཧཱརསྶ ཨལངྐཱརསདྡསྶ ཨུཔཙཱརོཏི ཙ ཝཱཀྱནྟི.
དྭིཔྤཀཱརཱ ཨལངྐཱརཱ, ཏཏྠ སདྡཏྠབྷེདཏོ;
སདྡཏྠཱ བནྡྷནཱམཱཝ, ཏཾསཛྫིཏཏདཱཝལི.
༡༣. ཨིདཱནི ཡཐཱཝུཏྟཨལངྐཱརཱནཾ པབྷེདཾ, ཏཔྤསངྐཉྩ ཏཾབནྡྷསརཱིརཉྩ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམྤི ཨེཀཏོ སམྦནྡྷེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘དྭིཔྤཀཱརཱ’’དི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ ཏསྨིཾ ཀིརིཡཱཀཔྤསངྑཱཏེ གནྠེ, ཏསྨིཾ ཝཱ བནྡྷཱལངྐཱརཱདྷིཀཱརེ ཨལངྐཱརཱ ཡཐཱཝུཏྟཱ དྭིཔྤཀཱརཱ ཧོནྟི. ཀཐཾ? སདྡབྷེདཏོ, ཨཏྠབྷེདཏོ ཙ, སདྡཱལངྐཱརཱ ཨཏྠཱལངྐཱརཱཏི ཨལངྐཱརཱ དྭིཔྤཀཱརཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཡེསཾ བྷེདེན ཏེ དྭིཔྤཀཱརཱ, ཏེ སདྡཱ, ཨཏྠཱ ཙ. ‘‘བནྡྷོ’’ ཨིཏི ཝུཏྟཾ ནཱམཾ ཡསྶཱ ཨཱཝལིཡཱ སཱ བནྡྷནཱམཱ ཨེཝ. ཏཾསཛྫིཏཏདཱཝལི ཏེཧི ཨལངྐཱརེཧི སཛྫིཏཱ པཀཱསིཏཱ ཏཾསཛྫིཏཱ, ཏེསཾ སདྡཏྠཱནཾ ཨཱཝལི སམུདཱཡཱ, མཧཱཝཱཀྱཾ, ཨནྟརཝཱཀྱཾ ཝཱ. པརིཔུཎྞོ བནྡྷོ མཧཱཝཱཀྱཾ, མུཏྟཀཱདཡོཝཡཝཱ ཨནྟརཝཱཀྱཱནི, ཏཾསཛྫིཏཏདཱཝལིཀཾ པསིདྡྷབྷཱཝེན ཨནུཝདིཏྭཱ ཨཔྤསིདྡྷཱ སདྡཏྠཱ ཝིདྷཱིཡནྟེ.
༡༣. ཨིདཱནི ¶ ཡཐཱཝུཏྟཨལངྐཱརཱནཾ ཨཝུཏྟབྷེདཉྩ ཏདཱདྷཱརཱདྷིཀཏཾ ཡཐཱཝུཏྟབནྡྷསརཱིརཉྩ ཨེཀཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘དྭིཔྤཀཱརེ’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏསྨིཾ ཀིརིཡཱཀཔྤསངྑཱཏེ ཨལངྐཱརགནྠེ, ནོ ཙེ, ཨལངྐཱརཱདྷིཀཱརེ ཝཱ ཨལངྐཱརཱ ཝཀྑམཱནཱལངྐཱརཱ སདྡཏྠབྷེདཏོ སདྡཱལངྐཱརཨཏྠཱལངྐཱརབྷེདེན དྭིཔྤཀཱརཱ ཧོནྟི, ཡེསཾ བྷེདེན ཨལངྐཱརཱ བྷིནྣཱ, ཏེ སདྡཏྠཱ བནྡྷནཱམཱཝ. ཏཾསཛྫིཏཏདཱཝལི ཏེཧི སདྡཏྠཱལངྐཱརེཧི ཨལངྐཏཱ, ཏེསཾ སདྡཏྠཱནཾ མཧཱཀབྦཱདིསམུདཱཡརཱུཔཱ པཊིཔཱཊིབནྡྷོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ‘‘བནྡྷོ’’ ཨིཏི ནཱམཾ ཡསྶེཏི ཙ, ཏེཧི སདྡཏྠཱལངྐཱརེཧི སཛྫིཏཱཏི ཙ, ཏེསཾ སདྡཏྠཱནཾ ཨཱཝལཱིཏི ཙ སམཱསོ.
གུཎཱལངྐཱརསཾཡུཏྟཱ, ཨཔི དོསལཝངྐིཏཱ;
པསཾསིཡཱ ན ཝིཉྙཱུཧི, སཱ ཀཉྙཱ ཝིཡ ཏཱདིསཱི.
༡༤. ཨེཝཾ གུཎེན ཨལངྐཱརེན སཛྫིཏཱཔི སཱ སདྡཏྠཱཝལི ཨཔྤཀེནཔི དོསེན སཾཡུཏྟཱ སཏཱི ཨསམྥུསིཏབྦཱཝ ཝིཉྙཱུཧི སིཡཱཏི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘གུཎ’’ ཨིཙྩཱདི. སདྡཱལངྐཱརཱཁྱེན གུཎེན, ཨཏྠཱལངྐཱརེན ཙ སཾཡུཏྟཱཔི ཝིསེསེན སཛྫིཏཱཔི སདྡཏྠཱཝལི དོསལཝེན དོསལེསེནཱཔི ཨངྐིཏཱ ཨབྷིལཉྪིཏཱ སཏཱི ཝིཉྙཱུཧི གུཎདོསཝིབྷཱགཝིདཱུཧི པཎྜིཏཔུརིསེཧི ན པསཾསིཡཱ ནེཝ པསཾསིཏབྦཱ. ཀཱཝིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཉྙཱ ཝིཡཏཱདིསཱི’’ཏི. ཡཐཱ ཧི ཀཉྙཱ དསཝསྶིཀཱ སནྣདྡྷཡོབྦནཱབྷིམུཁབྷཱཝེན ཛནནཡནམནོཝིལུབྦྷིནཱིགུཎེན, ཨཱབྷརཎཝིསེསེན ཙཱལངྐཏཱ ཀེནཙི ཀུཊྛདོསལེསེན ཨངྐིཏཱ ཝིཉྙཱུནཾ ཨསམྥུསནཱིཡཱ སིཡཱ, པགེཝཱཔརཱ, ཨེཝམེཝ སདྡཏྠཱཝལིཔི ཨཔྤཀེནཔི སདྡརཱུཔེན, ཨཏྠལཀྑཎེན ཙ དོསེན ཀུཊྛཀཔྤེན ཝཛྫནཱིཡཱ ཨེཝ ཝིཉྙཱུནཾ, པགེཝ བཧུནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
༡༤. ཨེཝཾ ¶ སདྡཏྠཱནཾ གུཎཱིབྷཱུཏེཧི ཨལངྐཱརེཧི སཛྫིཏཱ སདྡཏྠཱཝལི ཀེནཙི པདཱདིདོསེན ཨབྷིལཀྑིཏཱ ཙེ, ཨཔྤསཏྠཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘གུཎཱལངྐཱརི’’ཙྩཱདིམཱཧ. གུཎཱལངྐཱརསཾཡུཏྟཱ ཨཔི སདྡཱལངྐཱརསངྑཱཏགུཎེན, ཨཏྠཱལངྐཱརེན ཙ ཝིསེསེན ཡུཏྟཱཔི སཱ སདྡཏྠཱཝལི དོསལཝངྐིཏཱ པདདོསཱདིནཱ ཨཎུམཏྟེནཔི དོསེན ཨངྐིཏཱ ཡུཏྟཱ སཧིཏཱ ཏཱདིསཱི གུཎཱལངྐཱརསཾཡུཏྟཱཔི དོསལཝངྐིཏཱ ཀཉྙཱ ཝིཡ དསཝསྶིཀཱ ཡོབྦནཔྤཏྟཱ ཝནིཏཱཝ ཝིཉྙཱུཧི གུཎདོསཔརིཀྑཀེཧི ན པསཾསིཡཱ ན པསཾསིཏབྦཱ. ཡཐཱ ཧི དསཝསྶིཀཱ ཨིཏྠཱི པིཡསབྷཱཝསཎྛིཏཱ མནུཉྙེཧི གུཎེཧི, སོབྷནཱནུརཱུཔགཱིཝེཡྻཱདིཨཱབྷརཎཝིསེསེཧི ཡུཏྟཱཔི དིསྶམཱནེན ཀེནཙི སེཏཀུཊྛལཝེན ཡུཏྟཱ སམཱནཱ གུཎདོསཔརིཀྑཀེཧི དསྶནཱིཡཱ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱཔི བནྡྷཔདྡྷཏི ཀུཊྛཏུལྱེན ཀེནཙི པདཱདིདོསེན ཡུཏྟཱ ཝིཉྙཱུཧི ཨསྶཱདནཱིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. དོསཱནཾ ལཝོ, ཏེན ཨངྐིཏཱཏི ཙ, སཱ ཝིཡ དིསྶཏཱིཏི ཏཱདཱིསཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཏེན དོསནིརཱསོཝ, མཧུསྶཱཧེན སཱདྷིཡོ;
ནིདྡོསཱ སབྦཐཱ སཱ’ཡཾ, སགུཎཱ ན བྷཝེཡྻ ཀིཾ.
༡༥. ཡཏོ ཨེཝཾ, ཏེན ཏསྨཱ ཀཱརཎཱ མཧུསྶཱཧེན མཧཏཱ ཝཱཡཱམེན དོསཱནཾ པདདོསཱདཱིནམནཏྠནིམིཏྟཱནཾ ནིརཱསོཝ སཏྠདིཊྛིཡཱ སཏྠཔྤབྷཱཝཏོ པརིཙྩཱགོཡེཝ སཱདྷིཡོ སཱདྷེཏབྦོ, ‘‘ཝིཉྙཱུཧཱི’’ཏི སེསོ. ཨེཝཾ དོསནིརཱསེ ཀོ གུཎོ ཨུཔལབྦྷཏཱིཏི ཙེ. སབྦཐཱ སབྦཔྤཀཱརེན ནིདྡོསཱ དོསེཧི ནིགྒཏཱ སཱཡཾ སདྡཏྠཱཝལི སགུཎཱ སདྡཱལངྐཱརསངྑཱཏེཧི གུཎེཧི སཧིཏཱ ན བྷཝེཡྻ ཀིཾ, བྷཝཏྱེཝ, གུཎརཧིཏཾ ཏཾཨལངྐཏམནུཔཱདེཡྻཾ སིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༡༥. ཏེན ¶ ཡཏོ དོསཡུཏྟཱ ཝིཉྙཱུཧི ཨནུཔཱདེཡྻཱ, ཏསྨཱ མཧུསྶཱཧེན ཨདྷིཀཝཱཡཱམེན དོསནིརཱསོཝ པདདོསཱདཱིནཾ ནིརཱཀརཎམེཝ སཱདྷིཡོ ཨནེཀསཏྠཝིསཡཱཡ པཉྙཱཡ ཝིཉྙཱུཧི སཱདྷེཏབྦོ, ཨེཝཾ སཏི སབྦཐཱ སབྦཱཀཱརེན ནིདྡོསཱ དོསརཧིཏཱ སཱ ཨཡཾ སདྡཏྠཱཝལི སགུཎཱ སདྡཱལངྐཱརསངྑཱཏེཧི གུཎེཧི ཡུཏྟཱ ན བྷཝེཡྻ ཀིཾ, གུཎཡུཏྟཱ བྷཝེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. དོསཱནཾ ནིརཱསོཏི ཙ, ནཏྠི དོསཱ ཨེཏིསྶཱ, ནིགྒཏཱ དོསེཧི ཝཱཏི ཙ, སཧ གུཎེཧི ཝཏྟམཱནཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
སཱ’ལངྐཱརཝིཡུཏྟཱཔི, གུཎཡུཏྟཱ མནོཧརཱ;
ནིདྡོསཱ དོསརཧིཏཱ, གུཎཡུཏྟཱ ཝདྷཱུ ཝིཡ.
༡༦. ཀིཾཀཱརཎམེཝཾབྷཱུཏོ དོསཔརིཙྩཱགེན གུཎཱདཱནེན བནྡྷོཏི ཨཱཧ ‘‘སཱ’ལངྐཱརེ’’ཙྩཱདི. སཱ སདྡཏྠཱཝལི ཨལངྐཱརེཧི ཝིཡུཏྟཱཔི སཏཱི ནིདྡོསཱ སབྦཔྤཀཱརེན དོསེཧི ནིགྒཏཱ གུཎེཧི སདྡཱལངྐཱརསངྑཱཏེཧི སཾཡུཏྟཱ ཛནཱནམཱནནྡསནྡོཧཱབྷིསནྡནེཀཧེཏུཏཱཡ མནོ ཧརཏི ཨཏྟནོ སནྟིཀམཱཀཌྜྷཏཱིཏི མནོཧརཱ ཧོཏཱིཏི. ཏཏྠོདཱཧརཎམཱཧ ‘‘དོསརཧིཏཱ གུཎཡུཏྟཱ ཝདྷཱུ ཝིཡཱ’’ཏི. ཡཐཱ ཡེན ཀེནཙིཔི དོསེན ཝིརཧིཏཱ ཝདྷཱུ མནཱཔཙཱརིཏཱདཱིཧི གུཎཝིསེསེཧི སཾཡུཏྟཱ སཏཱི ཀེནཙི ཨཱབྷརཎེན ཨམཎྜིཏཱ ཨཔསཱདྷིཏཱཔི ཀིནྣཱམ མདྷུརཱ ཀཝཱིནཾ པསཱདྷནཾ ཀིནྣཱམ མནོཧརཱ ཧོཏི, ཨེཝམཡཾ སདྡཏྠཱཝལིཔི མནོཧརཱ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
༡༦. ཨིདཱནི དོསཔརིཙྩཱགེན གུཎཱདཱནེ པཡོཛནཾ དསྶེཏི ‘‘སཱ’ལངྐཱརཝིཡུཏྟེ’’ཙྩཱདིནཱ. སཱ སདྡཏྠཱཝལི ཨལངྐཱརེཧི ཝིཡུཏྟཱ སཏཱིཔི ནིདྡོསཱ སབྦཔྤཀཱརེན དོསརཧིཏཱ གུཎཡུཏྟཱ ཏཏོཡེཝ གུཎཱིབྷཱུཏཱ སདྡཱལངྐཱརེན ཡུཏྟཱ དོསརཧིཏཱ དུབྦཎྞདུསྶཎྛཱནཱདིདོསེཧི ¶ པརིཙྩཏྟཱ གུཎཡུཏྟཱ ཧདཡངྒམགུཎཡུཏྟཱ ཝདྷཱུ ཝིཡ ཨངྒནཱ ཝིཡ མནོཧརཱ སཱདྷུཛནེ ཨཱརཱདྷེཏི.
པདེ ཝཱཀྱེ ཏདཏྠེ ཙ, དོསཱ ཡེ ཝིཝིདྷཱ མཏཱ;
སོདཱཧརཎམེཏེསཾ, ལཀྑཎཾ ཀཐཡཱམྱ’ཧཾ.
༡༧. ཡཏོ ཨེཝཾ གུཎཱལངྐཱརསཾཡུཏྟཱཡཔི དོསལཝངྐིཏཱཡ ཝིཉྙཱུནམནཱདརཎཱིཡཏཱ, ཨལངྐཱརཝིཡུཏྟཱཔི དོསཱབྷཱཝེན གུཎཡུཏྟཱཡ མནོཧརཏཱ, ཨེཝམནཏྠཱཝཧསྶཱཔི དོསསྶ པརིཧརིཏབྦཏཱ སཏྠདིཊྛིཡཱ, ཏསྨཱ ཏེ དོསེ དསྶེཏུཾ པཊིཛཱནཱཏི ‘‘པདེ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏེསཾ པདཱནཾ ཝཱཀྱཱནཾ ཨཏྠོ ཏདཏྠོ, ཏསྨིཾ. ཨུདཱཧརཱིཡཏི ལཀྑྱབྷཱཝེནཱཏི ཨུདཱཧརཎཾ, སཧ ཨུདཱཧརཎེཧཱིཏི སོདཱཧརཎཾ. ལཀྑིཡཏི ལཀྑིཡམནེནཱཏི ལཀྑཎཾ.
༡༧. ཨེཝཾ ཨལངྐཱརཡུཏྟཱཔི ཨཔྤཀེན དོསེན ཡུཏྟབནྡྷསྶ ཨནུཔཱདེཡྻཏྟཱ, ཨལངྐཱརཨལངྐརཎེ ཨསཏིཔི དོསརཧིཏེ ཝིཉྙཱུཧི ཨུཔཱདེཡྻཏྟཱ ཙ མུཁྱསྶ དོསཔརིཧཱརསྶ ཨཝསྶཾ ཀཏྟབྦཏྟཱ ཨིདཱནི ཨདྷིགཏདོསེ དསྶེཏུཾ པཊིཛཱནཱཏི ‘‘པདེ ཝཱཀྱེ’’ཙྩཱདིནཱ. པདེ ནཱམཱདིཙཏུབྦིདྷཔདེ ཙ, ཝཱཀྱེ ‘‘སྱཱདྱནྟཏྱཱདྱནྟཱནཾ ཙཡོ ཝཱཀྱཾ སཀཱརཀཀིརིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟལཀྑཎེ ཝཱཀྱེ ཙ, ཏདཏྠེ ཙ ཏེསཾ པདཝཱཀྱཱནཾ ཨཏྠེ ཙ ཝིཝིདྷཱ ཨནེཀཔྤཀཱརཱ ཡེ དོསཱ ཝིཉྙཱུཧི དོསབྷཱཝེན མཏཱ ཉེཡྻཱ, ཨེཏེསཾ པདཱདིདོསཱནཾ སོདཱཧརཎཾ ཨུདཱཧརཎསཧིཏཾ ལཀྑཎཾ ཨཧཾ ཀཐཡཱམི. ཨེཏྠ ཙ–
‘‘པདཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཝུཏྟཾ, ནཱམཱཁྱཱཏོཔསགྒིཀཾ;
ནིཔཱཏཀཉྩ ཏཉྙཱུཧི, ཨསྶོ ཁལྭཱབྷིདྷཱཝཏཱི’’ཏི [རཱུཔབྷིདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ ནཱམཀཎྜེ].
ཝུཏྟནིཡཱམེན པདཾ ཏཱཝ དཊྛབྦཾ. ཨུདཱཧརཱིཡནྟི ལཀྑིཡབྷཱཝེནཱཏི ཨུདཱཧརཎཱནཱིཏི ཙ, སཧ ཨུདཱཧརཎེནཱཏི སོདཱཧརཎནྟི ¶ ཙ, ལཀྑཱིཡཏི ལཀྑིཡམནེནཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
པདདོསཨུདྡེས
ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཱཛྷཏྠ-ཀིལིཊྛཱནི ཝིརོདྷི ཙ;
ནེཡྻཾ ཝིསེསནཱཔེཀྑཾ, ཧཱིནཏྠཀམནཏྠཀཾ.
ཝཱཀྱདོསཨུདྡེས
དོསཱ པདཱན, ཝཱཀྱཱན-མེཀཏྠཾ བྷགྒརཱིཏིཀཾ;
ཏཐཱ བྱཱཀིཎྞགཱམྨཱནི, ཡཏིཧཱིནཾ ཀམཙྩུཏཾ;
ཨཏིཝུཏྟམཔེཏཏྠཾ, སབནྡྷཕརུསཾ ཏཐཱ
ཝཱཀྱཏྠདོསཨུདྡེས
ཨཔཀྐམོ’ཙིཏྱཧཱིནཾ, བྷགྒརཱིཏི སསཾསཡཾ;
གཱམྨཾ དུཊྛཱལངྐཏཱིཏི, དོསཱ ཝཱཀྱཏྠནིསྶིཏཱ.
པདདོསཱདིཨུདྡེསཝཎྞནཱ
༡༨-༡༩-༢༠. ཨིདཱནི ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏེ དོསེ ཨུདྡིསཏི ‘‘ཝིརུདྡྷཏྠནྟར’’ ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝིརུདྡྷཾ ཨཏྠནྟརཾ ཡསྶ ཏཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཾ. ཀིཾ ཏཾ? པདཾ. ཨེཝམུཔརིཔི ཡཐཱཡོགཾ. ཨདྷིཀོ ཨཏྠོ ཝིསེསྱསྶ ཡེན ཏཾ ཨདྷྱཏྠཾ. ནཱིཡཏི ཨཝུཏྟོ ཧེཏུ ཨེཏྠ ཨཱནཱིཡཏཱིཏི ནེཡྻཾ. དོསཱ པདཱནནྟི ཡེཧི དོསེཧི པདཱནི དུཊྛཱནི, ཏེ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཏཱདཡོ པདཱནཾ དོསཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝམུཔརིཔི ཡཐཱཡོགཾ. ཝཱཀྱཱནཾ དོསཱཏི སམྦནྡྷོ. བྷགྒཱ རཱིཏི ཀམོ ཡསྨིཾ ཏཾ བྷགྒརཱིཏིཀཾ, ཝཱཀྱཾ. ཨཔཀྐམཏཱདཡོ ཝཱཀྱཏྠདོསཱ, ཝཱཀྱཏྠཱནཾ དོསཏོ. ཝཱཀྱཾ དུཊྛཾ སིཡཱཏི ཝཱཀྱམེཝ ཝིསེསྱཏེ. ཏེན སབྦཏྠ ནཔུཾསཀལིངྒེན ནིདྡེསོ.
༡༨-༡༩-༢༠. ཨིདཱནི ཀཐེཏབྦབྷཱཝེན པཊིཉྙཱཏེ དོསེ ཨུདྡིསནྟོ ‘‘ཝིརུདྡྷ…པེ… ནིསྶིཏཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཀཝཱིཧི ཨིཙྪིཏཏྠཏོ ¶ ཝིརུདྡྷོ ཨཉྙཏྠོ ཡསྶ པདསྶཱཏི ཏཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཾ ནཱམ. ཝིསེསྱསྶ ཨདྷིཀཏྠབྷཱཝཀརཎཏོ ཨཛྷཏྠཾ ནཱམ. ཀཝཱིཧི ཨིཙྪིཏཏྠསྶཱཝཱིཀརཎེ ཨཝིསདཏྟཱ ཀིལིཊྛཾ ནཱམ. དེསཀཱལཀལཱདཱིནཾ ཝིརུདྡྷཏྟཱ ཝིརོདྷི ནཱམ. ཨཉྙམཱཧརིཏྭཱ ཝཏྟབྦཏོ ནེཡྻཾ ནཱམ. ཝིསེསནཾ པཏྭཱཝ སཱཏྠཀབྷཱཝཔྤཏྟིཏོ ཝིསེསནཱཔེཀྑཾ ནཱམ. ཝིསེསྱསྶ ཧཱིནཏཱཔཱདནཏོ ཧཱིནཏྠཀཾ ནཱམ. ཨཏྠརཧིཏཏྟཱ ཨནཏྠཀཾ ནཱམཱཏི ཨིམེ ཨཊྛ པདནིསྶིཏཏྟཱ པདདོསཱ ནཱམ.
ཝུཏྟཏྠསྶེཝ པུན ཝཙནཏོ ཨེཀཏྠཾ ནཱམ. བྷིནྣཀྐམཏྟཱ བྷགྒརཱིཏིཀཾ ནཱམ. ཏཐཱ སམྨོཧཀཱརཎཏྟཱ བྱཱཀིཎྞཾ ནཱམ. ཝིསིཊྛཝཙནཝིརཧཏོ གཱམྨཾ ནཱམ. ཡཏིསམྤཏྟིཝིརཧཏོ ཡཏིཧཱིནཾ ནཱམ. པདཏྠཀྐམཏོ ཙུཏཏྟཱ ཀམཙྩུཏཾ ནཱམ. ལོཀིཡཾ ཝོཧཱརམཏིཀྐམྨ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཏིཝུཏྟཾ ནཱམ. སམུདཱཡཏྠཏོ ཨཔགཏཏྟཱ ཨཔེཏཏྠཾ ནཱམ. བནྡྷཕརུསཡུཏྟཏྟཱ བནྡྷཕརུསཾ ནཱམ, ཏེན སཧིཏཾ སབནྡྷཕརུསནྟི ཨིམེ ནཝ ཝཱཀྱཱནཾ ཏཐཱ དོསཱ ནཱམ. ཨེཏྠ ཏཐཱསདྡོ ‘‘དོསཱ’’ཏི པདཾ ཨུཔསཾཧརཏི.
ཨཔགཏཀྐམཏྟཱ ཨཔཀྐམཾ ནཱམ. ཨུཙིཏབྷཱཝསྶ པརིཧཱིནཏྟཱ ཨོཙིཏྱཧཱིནཾ ནཱམ. བྷིནྣཝིབྷཏྟིཀྐམཏྟཱ བྷགྒརཱིཏི ནཱམ. སཾསཡཛནནཏོ སསཾསཡཾ ནཱམ. དུཔྤཏཱིཏིཀརཏྟཱ གཱམྨཾ ནཱམ. དཱུསིཏཱལངྐཱརཏྟཱ དུཊྛཱལངྐཏི ནཱམཱཏིམེ ཚ ཝཱཀྱཏྠནིསྶིཏཏྟཱ ཝཱཀྱཏྠདོསཱ ནཱམ.
ཨཉྙོ ཨཏྠོ ཨཏྠནྟརོ. ཝིརུདྡྷོ ཨཏྠནྟརོ ཡསྶཱཏི ཝིགྒཧོ. དོསཔཀཱསཀཔདམྤི དོསཏོ ཨབྱཏིརིཏྟཏྟཱ དོསོ ནཱམ. ཨེཝཾ སནྟེཔི སམཱསེན པདསྶ གཧིཏཏྟཱ ནཔུཾསཀཾ ཧོཏི. ཨེསེཝནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི. ཝིསེསྱསྶ ཨདྷིཀོ ཨཏྠོ ཡསྶ ཏཾ, ཀིལིཊྛཾ ཝིཡ ཀིལིཊྛཾ. ཡཐཱ ཧི མལགྒཧིཏོ ཨཱདཱསོ ཨཏྟནོ ཀིལིཊྛཏྟཱ ¶ མུཁཱདཱིནཾ པཀཱསནེ ཨཝིསདོ ཧོཏི, ཨེཝམདྷིཔྤེཏཏྠཔྤཀཱསནེ ཨསམཏྠཾ པདཾ ཀིལིཊྛཾ ནཱམ. ཝིརོདྷོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཝིརོདྷི. ནཱིཡཏི ཨཝུཏྟོ ཧེཏུ ཨེཏྠཱཏི ནེཡྻཾ. ཝིསེསནེ ཨཔེཀྑཱ ཡསྶ ཏཾ. ཧཱིནོ ཝིསེསྱསྶ ཨཏྠོ ཡེན ཏཾ. ནཏྠི ཨཏྠོ ཡསྶ ཏནྟི ཝིགྒཧོ.
པདདོསཱནཾ ཨནཉྙཏྟེཔི ཝིཀཔྤནཱབྷེདཏོ ‘‘པདཱནཾ དོསཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཡཐཱ ‘‘སིལཱཔུཏྟཀསྶ སརཱིར’’ནྟི. ཝཱཀྱཱནཾ དོསཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཀོ ཨཏྠོ ཡསྶ ཏཾ. བྷགྒཱརཱིཏི ཀམོ ཡསྶ ཏཾ. ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཨཱཀིཎྞཾ བྱཱཀིཎྞཾ. གཱམེ བྷཝོ གཱམྨོ, ཨབྱཏྟཱནཾ ཝོཧཱརོ. ཏཔྤཀཱསཀཔདམྤི ཨུཔཙཱརཏོ གཱམྨཾ ནཱམ. ཡཏི ཧཱིནཱ ཨེཏྠཱཏི ཡཏིཧཱིནཾ. ཀམཏོ ཙུཏཾ ཀམཙྩུཏཾ. ཨཏིཀྐམྨ ཝུཏྟཾ ཨཏིཝུཏྟཾ. ཨཏྠཏོ ཨཔེཏཾ ཨཔེཏཏྠཾ. བནྡྷེ ཕརུསཾ ཕརུསཏཱ ཡཏྠ ཏཾ. ཨཔགཏོ ཀམོ ཡསྨཱ ཏཾ. ཨོཙིཏྱཾ ཧཱིནཾ ཡཏྠ ཏཾ. བྷགྒཱ རཱིཏི ཡཏྠ ཏཾ. སཧ སཾསཡེན ཝཏྟཏཱིཏི ཏཾ. གཱམྨཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. དུཊྛཱ དཱུསིཏཱ ཨལངྐཏི ཨལངྐཱརོ ཡཏྠ ཏཾ. ཝཱཀྱཱནཾ ཨཏྠོ, ཏནྣིསྶིཏཱ ཝཱཀྱཏྠནིསྶིཏཱཏི ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ ཨནཏྠཀཱཔེཏཏྠདོསདྭཡཾ པདཝཱཀྱཏོ བྷིནྣཾ, ཨཉྙཾ བྷགྒརཱིཏིདོསདྭཡཾ, གཱམྨདྭཡཾ, ཀམཙྩུཏཨཔཀྐམདྭཡཉྩ ཝཱཀྱཝཱཀྱཏྠཏོ བྷིནྣཾ.
པདདོསནིདྡེསཝཎྞནཱ
ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཾ ཏཉྷི, ཡསྶ’ཉྙཏྠོ ཝིརུཛ྄ཛྷཏི;
ཨདྷིཔྤེཏེ ཡཐཱ མེགྷོ, ཝིསདོ སུཁཡེ ཛནཾ.
༢༡. ཨཐོདྡེསཀྐམེན པདཱདིདོསེ ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཝིརུདྡྷི’’ ཙྩཱདིནཱ. ཧི ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ, པསིདྡྷིཡཾ ཝཱ ཧིསདྡོ. ཡསྶ པདསྶ ཨཉྙོ ཨདྷིཔྤེཏཏོ ཨཔརོ ཨཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏེ ཝཏྟུམིཙྪིཏེ ཨཏྠེ ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨནུཝདིཏྭཱ ཏསྨཱ ¶ ཏཾ ‘‘ཝིརུདྡྷཏྠནྟར’’ནྟི ཝིདྷཱིཡཏེ. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི. ཡཐཱ ཨིདཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཾ, ཏཐཱ ཨཉྙམྤི ཏཱདིསཾ དཊྛབྦཾ. ན ཏྭིདམེཝེཏི ཡཐཱསདྡསྶ ཨཏྠོ. མེགྷོ ཝིསདོ སུཁཡེ ཛནནྟི. ཝིསཾ ཨུདཀཾ, ཏཾ དདཱཏཱིཏི ཝིསདོ མེགྷོ ཝཱརིཝཧོ ཛནཾ ལོཀཾ སུཁཡེ སུཁཡཏཱིཏི ཀཝིཙྪིཏཏྠོ. ཝིསསདྡོ གརལ༹སྶ ཙ ཝཱཙཀོ སིཡཱཏི གརལ༹དོ མེགྷོ མཱརཡཏི, ན པན སུཁཡཏཱིཏི ‘‘ཝིསདོ’’ཏི ཝིསེསནཔདསྶ ཝིརུདྡྷཏཱ.
༢༡. ཨིདཱནི ཨུདྡིཊྛཱནུཀྐམེན ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཱདཱིནཾ སལཀྑཎལཀྑིཡཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཝིརུདྡྷི’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཡསྶ པདསྶ ཨཉྙཏྠོ ཀཝིཙྪིཏཏྠཏོ ཨཉྙོ ཨཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏེ ཨིཙྪིཏཏྠེ ཧི ཡསྨཱ ཝིརུཛ྄ཛྷཏི, ཏསྨཱ ཏཾ པདཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཾ ནཱམ. པསིདྡྷིཡཾ ཝཱ ཧིསདྡོ. ཏཐཱ ཧེས ཨཔྤསིདྡྷཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཾ ‘‘ཡསྶ ཨཉྙཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏེ ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི པཀཱསེཏྭཱ ཏསྨིཾ པཀཱསིཏཏྠཝིསཡེ ཝཏྟཏི. ‘‘ཏཾ ཧཱི’’ཏི ཡོཛིཏཏྟཱ ‘‘ཡསྶ ཨཉྙཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏེ ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ལཀྑཎཾ པསིདྡྷབྷཱཝེན ཨནུཝདིཏྭཱ ཏཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརནྟི ཨནུཝདིཏབྦཨཔྤསིདྡྷཝིརུདྡྷཏྠནྟརཾ ཝིདྷཱིཡཏེ, ཡཐཱ ‘‘ཡོ ཀུཎྜལཱི, སོ དེཝདཏྟོ’’ཏི. ཨུཔརི པསིདྡྷཱནུཝཱདེན ཨཔྤསིདྡྷཝིདྷཱནམེཝ དཊྛབྦཾ. ‘‘ཡཐཱ…པེ… ཛན’’ནྟི ཨུདཱཧརཎཾ ལཀྑིཡཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ ‘‘མེགྷོ ཝིསདོ’’ཙྩཱདི ཝིརུདྡྷཏྠནྟརསྶ ཨུདཱཧརཎཾ, ཨེཝམཱིདིསམཉྙམྤི ཨིམསྶུདཱཧརཎཾ, ན ཀེཝལཾ ‘‘མེགྷོ’’ཙྩཱདིམེཝ བྷཝཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡཐཱསདྡོ ཙེཏྠ ཨིཝསདྡཔརིཡཱཡཏྠེཔི ཨུདཱཧརཎཏྠོ དཊྛབྦོ, ཨུཔརིཔྱེཝཾ. མེགྷོ ཨམྦུདྷརོ ཝིསདོ ཝིསསངྑཱཏཾ ཛལཾ དདནྟོ ཛནཾ སུཁཡེ སུཁཡཏཱིཏི ཀཝཱིཧི ཨདྷིཔྤེཏཏྠོ. ཨེཏྠ ཝིསསདྡསྶ གརལ༹སངྑཱཏསཔྤཝིསཝཱཙཀཏྟཱ, ‘‘ཝིསཾ དདཱཏཱིཏི ཝིསདོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིསསྶ ཨུདཀཝིསཱནཾ སཱདྷཱརཎཏྟཱ ཝིསདཱཡཀོ མེགྷོ ནཱསེཏིཡེཝ, ན སུཁཡཏཱིཏི ཀཝིནཱ ¶ ཨདྷིཔྤེཏསྶ སུཁཀཱརཎསྶ མེགྷཝིསེསནཝིསསདྡསྶ ཝིརུདྡྷཨཉྙཏྠཏཱཏི ཝིསཔདཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརདོསེན དུཊྛནྟི.
ཝིསེསྱམདྷིཀཾ ཡེནཱ’-
དྷྱཏྠམེཏཾ བྷཝེ ཡཐཱ;
ཨོབྷཱསིཏཱསེསདིསོ,
ཁཛྫོཏོ’ཡཾ ཝིརཱཛཏེ.
༢༢. ཡེན པདེན ཝིསེསྱཾ ཝིསེསིཏབྦཾ ཨཔརཾ པདཾ ཨཏྠཝསེན ཨདྷིཀཾ བྷཝཏཱིཏྱནུཝདིཏྭཱ ཨེཏཾ ཨཛྷཏྠཾ བྷཝེཏི ཝིདྷཱིཡཏེ. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི ‘‘ཨོབྷཱསིཏེ’’ཙྩཱདི. ཨེཝམུཔརིཔི སུཝིཉྙེཡྻཾ. ཨོབྷཱསིཏཱ དཱིཔིཏཱ ཨསེསཱ ནིཁིལཱ དིསཱཡེན སོཡཾ ཁཛྫོཏོ ཝིརཱཛཏེ དིཔྤཏི. ཨེཏྠ ཁཛྫོཏསྶཱཁིལདིསཱབྷཱགཱཝབྷཱསནམཏིཝུཏྟཱིཏི ཨདྷིཀཏྠཾ.
༢༢. ཡེན ཝིསེསནཔདེན ཝིསེསྱཾ ཝིསེསིཏབྦཾ པདཾ ཨཏྠཝསེན ཨདྷིཀཾ ཧོཏི, ཨེཏཾ ཡཐཱཝུཏྟལཀྑཎོཔེཏཾ པདཾ ཨཛྷཏྠཾ བྷཝེ ཨཛྷཏྠཾ ནཱམ པདདོསོ བྷཝེ. ཡཐཱ ཏསྶུདཱཧརཎམེཝཾ. ཨོབྷཱསིཏཱསེསདིསོ ཛོཏིཏསབྦདིསོ ཨཡཾ ཁཛྫོཏོ ཨཡཾ ཛོཏིརིངྒཎོ ཝིརཱཛཏེ དིཔྤཏི. ཨེཏྠ ཝིསེསྱསྶ ཁཛྫོཏསྶ སཀལདིསོབྷཱསནསྶ ཨཛྷཏྠཏྟཱ [ཨཏྱུཏྟཏྟཱ (ཀ.)] ‘‘ཨོབྷཱསིཏཱསེསདིསོ’’ཏི ཝིསེསནཔདཾ ཨཛྷཏྠཔདདོསོ ནཱམ. ཨོབྷཱསིཏཱ ཨསེསདིསཱ ཡེནཱཏི ཝིགྒཧོ.
ཡསྶ’ཏྠཱཝགམོ དུཀྑོ,
པཀཏྱཱདིཝིབྷཱགཏོ;
ཀིལིཊྛཾ ཏཾ ཡཐཱ ཏཱཡ,
སོ’ཡམཱལིངྒྱཏེ པིཡཱ.
༢༣. པཀཏྱཱདིཝིབྷཱགཏོཏི ¶ པཙྩཡཱ པཋམཾ ཀརཱིཡཏཱིཏི པཀཏི. ཨཱདིསདྡེན པཙྩཡཱདཱིནཾ པརིགྒཧོ. པཀཏྱཱདཱིནཾཝིབྷཱགཏོ ཝིབྷཛནཏོ, ‘‘ཨཡཾ པཀཏི, ཨཡཾ པཙྩཡོ, ཨཡམཱདེསོ’’ཏིཨཱདིནཱ པཀཏིཔཙྩཡཝིབྷཱགཀཔྤནཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཱིཎེཏཱིཏི པཱི, ཏཱཡ པིཡཱ ཝལླབྷཱཡ སོཡཾ སཱམཱི ཨཱལིངྒྱཏེ སིལིསྶཏེ. ཨེཏྠ ‘‘པིཡཱ’’ཏི ཀིལིཊྛཾ.
༢༣. ཡསྶ པདསྶ ཨཏྠཱཝགམོ ཨཏྠཱཝབོདྷོ པཀཏྱཱདིཝིབྷཱགཏོ ‘‘ཨཡཾ པཀཏི, ཨཡཾ པཙྩཡོ, ཨཡམཱདེསོ’’ཏིཨཱདིནཱ པཀཏྱཱདཱིནཾ ཝིབྷཛནཛཱནནེན, ‘‘པཀཏྱཱདི ནཱམ ཀི’’ནྟི གཝེསནཏོ ཝཱ དུཀྑོ, ཏཾ ཀིལིཊྛཾ ནཱམ. ཡཐཱ ཏསྶུདཱཧརཎམེཝཾ. ཏཱཡ པིཡཱ ཝནིཏཱཡ སོ ཨཡཾ ཝལླབྷོ ཨཱལིངྒྱཏེ སིལིསྶཏེ. པཙྩཡཱ པཋམཾ ཀརཱིཡཏཱིཏི པཀཏི. སཱ ཨཱདི ཡེསཾ པཙྩཡཱནཾ, ཏེསཾ ཝིབྷཱགོཏི ཝཱཀྱཾ. པཱིཎེཏཱིཏི པཱི, ནཱརཱི. ཏཱཡ པིཡཱ ཨེཏྠ པིཡཱསངྑཱཏཱཡ ཝལླབྷཱཡ ཀཐནེ པཱིསདྡསྶ ཨཝིསདཏྟཱ ‘‘པིཡཱ’’ཏི པདཾ ཀིལིཊྛཾ.
ཡཾ ཀིལིཊྛཔདཾ མནྡཱ-བྷིདྷེཡྻཾ ཡམཀཱདིཀཾ;
ཀིལིཊྛཔདདོསེཝ, ཏམྤི ཨནྟོ ཀརཱིཡཏི.
༢༤. ཨིདཱནི ཡམཀཱདིཀམནདྷིཔྤེཏམྤི ཀིལིཊྛེཡེཝ ཨནྟོགདྷཾ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ཡ’’ནྟིཨཱདི. ཏཏྠ ཡནྟི ཨནིཡམཝཙནཾ, ཏསྶ ནིཡམཝཙནཾ ཡམཀཱདིཀནྟི. ཡམཀམཱདི ཡསྶ པཧེལི༹ཀཱཛཱཏསྶ ཏཾ ཡམཀཱདིཀཾ. ཀཱིདིསནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀིལིཊྛཔད’’ནྟིཨཱདི. ཀིལིཊྛཱནི ཨཔྤཏཱིཏདོསསབྷཱཝེ ཋིཏཏཱཡ མལིཏཱནྱཝིསདཱནི པདཱནི ཡསྶ ཏཾ ཀིལིཊྛཔདཾ. མནྡོ ཨཔྤཀོ ཨབྷིདྷེཡྻོ ཨཏྠོ ཡསྶ ཏཾ མནྡཱབྷིདྷེཡྻཾ, ཏཱདིསཾ ཏམྤི ཡམཀཱདིཀཾ ཀིལིཊྛཔདདོསེཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟེ ཨནྟོ ཨབྦྷནྟརེ ཀརཱིཡཏི ཝིདྷཱིཡཏི ¶ ཏཏྠེཝ པཀྑིཔཱིཡཏི, ཀིལིཊྛཔདདོསཏོ ན བྱཏིརིཙྩཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༢༤. ཨིདཱནི ཨནདྷིཔྤེཏམཔི ཡམཀཱདིཾ ཀིལིཊྛདོསེཡེཝ ཨནྟོཀརཎབྱཱཛེན ཨཱཝཱིཀརོནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཡཾ ཀིལིཊྛེ’’ཙྩཱདི. ཀིལིཊྛཔདཾ ཨཔྤཏཱིཏདོསེན མིསྶཀཏྟཱ ཨཝིསདཔདཾ མནྡཱབྷིདྷེཡྻཾ ཨཔྤཀཱབྷིདྷེཡྻཾ ཡཾ ཡམཀཱདིཀཾ ཡཾ ཡམཀཔྤཧེལི༹ཀཱཛཱཏམཏྠི, ཏམྤི ཀིལིཊྛཔདདོསེཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟཀིལིཊྛཔདདོསེཡེཝ ཨནྟོ ཀརཱིཡཏི ཨབྦྷནྟརེ ཀརཱིཡཏི, ཀིལིཊྛཔདདོསཏོ ཨབྱཏིརིཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀིལིཊྛཱནི པདཱནི ཡསྶ, མནྡོ ཨབྷིདྷེཡྻོ ཡསྶ, ཡམཀཾ ཨཱདི ཡསྶ པཧེལི༹ཀཱཛཱཏསྶ, ཀིལིཊྛཔདཱནཾ དོསོཏི ཝིགྒཧོ.
པཏཱིཏསདྡརཙིཏཾ, སིལིཊྛཔདསནྡྷིཀཾ;
པསཱདགུཎསཾཡུཏྟཾ, ཡམཀཾ མཏ’མེདིསཾ.
༢༥. ཧོཏུ ཀཱམམནབྷིམཏམེདིསཾ ཡམཀཱདིཀཾ, ཀིཉྩརཧི ཨབྷིམཏནྟི ཨཱཧ ‘‘པཏཱིཏི’’ཙྩཱདི. ཨཏྟནོ ཝཙནཱིཡཏྠཔྤཏཱིཏཝསེན ཝཱཙཀཱཔི སདྡཱ པཏཱིཏཱཡེཝ ནཱམཱཏི པཏཱིཏེཧི པསིདྡྷེཧི སདྡེཧི པཱཊིཔདིཀེཧི རཙིཏཾ ཀཏཾ པཏཱིཏསདྡརཙིཏཾ. སིལིཊྛཱ ཨཉྙམཉྙཱལིངྒནེན མཊྛཱ པདཱནཾ སྱཱདྱནྟཱདཱིནཾ སནྡྷཡོ སནྡྷནཱ ཡསྶ ཏཾ སིལིཊྛཔདསནྡྷིཀཾ. པཏཱིཏསདྡརཙིཏཏྟཱཡེཝ པསཱདསངྑཱཏེན གུཎེན སདྡཱལངྐཱརེན སཾཡུཏྟཾ སམྨདེཝོཔེཏཾ ཨེདིསཾ ཡཐཱཝུཏྟགུཎཱསཡཾ རམཎཱིཡཾ ཡམཀཾ མཏཾ ཨབྷིམཏནྟི ཨཏྠོ.
༢༥. ཨིདཱནི ཨདྷིགཏེསུ ཡམཀེསུ ཨཱིདིསཾ ཡམཀམིཊྛམིཏི སིསྶཱནཾ ཨུཔདིསནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཏཱིཏེ’’ཙྩཱདི. པཏཱིཏསདྡརཙིཏཾ ‘‘ཨིམསྶཏྠསྶཱཡཾ ཝཱཙཀོ’’ཏི པཏཱིཏེཧི པསིདྡྷེཧི སདྡེཧི རཙིཏཾ པཱཊིཔདིཀེཧི ཀཏཾ སིལིཊྛཔདསནྡྷིཀཾ སིལིཊྛཱ སྱཱདྱནྟཱདིཔདཱནཾ སནྡྷཡོ ཡསྶ ཏཾ ¶ པསཱདགུཎསཾཡུཏྟཾ པཏཱིཏསདྡརཙིཏཏྟཱཡེཝ པསཱདསངྑཱཏེན སདྡཱལངྐཱརགུཎེན སཾཡུཏྟཾ ཨཱིདིསཾ ཨེཝཾབྷཱུཏཾ གུཎཱདྷིཀཏོ རམཎཱིཡཾ ཨུཔརི ཝཀྑམཱནཡམཀསདིསཾ ཡམཀཾ མཏཾ ཝིཉྙཱུཧི ཨབྷིམཏཾ. པཏཱིཏཱ ཙ ཏེ སདྡཱ ཙ, ཏེཧི རཙིཏཾ, སིལིཊྛཱ པདཱནཾ སནྡྷཡོ ཡསྶ, པསཱདོཏི གུཎོ སདྡཱལངྐཱརོ, ཏེན སཾཡུཏྟནྟི ཝིགྒཧོ.
ཨབྱཔེཏཾ བྱཔེཏ’ཉྙ-མཱཝུཏྟཱནེཀཝཎྞཛཾ;
ཡམཀཾ ཏཉྩ པཱདཱན-མཱདིམཛ྄ཛྷནྟགོཙརཾ.
༢༦. ཨིདཱནི ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟམབྷིམཏཾ དསྶེཏུམུཔཀྐམཏེ ‘‘ཨབྱཔེཏེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཱཝུཏྟཱ ཨདྷིཝུཏྟཱ པུནཔྤུནུཙྩཱརཎུཔེཏཱ ཨནེཀེསཾ པཏིརཱུཔཏྟཱ, བཧུཝཎྞཱ སརབྱཉྫནརཱུཔཱ, ན ཨེཀོ ཝཎྞོ ཏསྶཱནུཔྤཱསཏྟཱ, ཏཐཱ ཙ ཝཀྑཏི ‘‘ཝཎྞཱཝུཏྟི པརོ ཡཐཱ’’ཏི [སུབོདྷཱལངྐཱར ༡༢༧ གཱཐཱ], ཏེཧི ཛཱཏཾ ཡམཀནྟི ཝིཉྙཱཡཏེ. ཀཏིཝིདྷཾ ཏཾ ཝིཀཔྤཱིཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྱཔེཏཾ བྱཔེཏཉྙ’’ནྟི. ཏཏྠ ཡཾ ཝཎྞནྟརཱབྱཝཧིཏཾ ཝཎྞསམུདཱཡེན ཝུཏྟཾ. ཏདབྱཔེཏཾ ཡམཀཾ. ཡཾ ཏུ བྱཝཧིཏཾ, ཏཾ བྱཔེཏཾ. ཡཾ པན ཨུབྷཡམིསྶཾ, ཏཾ ཨཉྙཾ ཨཔརཾ ཨབྱཔེཏབྱཔེཏནྟི ཏིདྷཱ ཡམཀཾ ཏཱཝ ཝིཀཔྤཱིཡཏེ. ཏམེཏཾ ཏིཝིདྷཾ ཡམཀཾ ཝིསཡཝིབྷཱགནིརཱུཔནཱཡཾ ཨཱདི ཙ མཛ྄ཛྷོ ཙ ཨནྟོ ཙ གོཙརོ ཝིསཡོ ཡསྶེཏི ཨཱདིམཛ྄ཛྷནྟགོཙརཾ ཝིཉྙེཡྻཾ. ཀེསཾ པཱདཱནཾ? པཙྩེཀཾ ཙཏུནྣཾགཱཐཱཝཡཝཱནཾ. སཱཔེཀྑཏྟེཔི སམཱསོ གམྨཀཏྟཱ.
ཏཏྠ པཱདཙཏུཀྐསྶ ཨཱདིམཛ྄ཛྷནྟབྷཱཝཱིནཾ ཡམཀཱནཾ ཡཱཝནྟོ པཀཱརཱ སམྦྷཝནྟི, ཏེ མཱུལཱ སཏྟ. ཀཐཾ? ཨེཀསྨིཾཡེཝ པཱདེ ཀྭཙི ཨཱདིཡམཀཾ, ཀྭཙི མཛ྄ཛྷཡམཀཾ, ཀྭཙི ཨནྟཡམཀཾ, ཀྭཙི མཛ྄ཛྷནྟཡམཀཾ, ཀྭཙི མཛ྄ཛྷཱདིཡམཀཾ, ཀྭཙི ཨཱདྱནྟཡམཀཾ, ཀྭཙི སབྦཡམཀནྟི. ཨེཝཾ པཙྩེཀཾ མཱུལབྷཱུཏཱ སཏྟཱཏི ¶ ཙཏཱུསུ ཨཊྛཝཱིསཏི ཧོནྟི. པཱདཱདིཡམཀཉྩ པཋམཔཱདཱདིཡམཀམབྱཔེཏཾ ཏཐཱ དུཏིཡཏཏིཡཙཏུཏྠཔཱདཱདིཡམཀམབྱཔེཏཾ པཋམདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀམབྱཔེཏཾ པཋམཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀམབྱཔེཏཾ པཋམཙཏུཏྠཔཱདཱདིཡམཀམབྱཔེཏནྟིཨཱདིནཱ ཨནེཀདྷཱ པསཾསནྟི. ཡདཱ ཙ སབྦཏོཡམཀཾ, ཏདཱ མཧཱཡམཀཱདཡོ ཝིཀཔྤཱ ཛཱཡནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
༢༦. ཨིདཱནི ཨབྷིམཏཡམཀཾ དཱིཔེཏི ‘‘ཨབྱཔེཏེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཱཝུཏྟེཧི པུནཔྤུནཾ ཝུཏྟེཧི ཨནེཀཝཎྞེཧི སམུདཱཡརཱུཔཏྟཱ ཨནེཀེཧི སརབྱཉྫནསརཱིརེཧི ཝཎྞེཧི ཛཱཏཾ ཡམཀཾ ཨཉྙེཧི ཝཎྞེཧི ཨབྱཝཧིཏཏྟཱ ཨབྱཔེཏཾ, ཝཎྞནྟརེཧི བྱཝཧིཏཏྟཱ བྱཔེཏཾ, ཨུབྷཡམིསྶཀཏྟཱ ཏེཧི ཨཉྙཾ ཨབྱཔེཏབྱཔེཏཉྩཱཏི ཏིཝིདྷཾ ཧོཏི. ཏཉྩ ཡམཀཾ ཝིསཡཝིབྷཱགནིཡམེན གཱཐཱཔཱདཱནཾ ཨཱདིགོཙརཾ མཛ྄ཛྷགོཙརཾ ཨནྟགོཙརམིཏི ཏིཝིདྷཾ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཙསདྡོ ཝཏྟབྦནྟརེ པཝཏྟཏི, ཝཏྟབྦནྟརཾ ནཱམ ཡཐཱཝུཏྟཨབྱཔེཏཱདིབྷེདཏོ ཨཉྙཾ ཝཏྟབྦཏཱཡ སམུཁཱིབྷཱུཏཾ པཱདཱནཾ ཨཱདིམཛ྄ཛྷཱཝསཱནནྟརཾ, ཨུཔནྱཱསོ ཝཱཀྱཱརམྦྷོཏི ཙ ཨེཏསྶེཝ ནཱམཾ. ཝིསདིསེན ཝཎྞེན ཨཔེཏཾ བྱཔེཏཾ. ཏབྦིཔརཱིཏམབྱཔེཏཾ. ཨབྱཔེཏཉྩ བྱཔེཏཉྩ ཨཉྙཉྩཱཏི སམཱཧཱརདྭནྡོ. ཨནེཀེ ཙ ཏེ ཝཎྞཱ ཙ, ཨཱཝུཏྟཱཡེཝ ཨནེཀཝཎྞཱ, ཏེཧི ཛཱཏཾ, ཨཱདི ཙ མཛ྄ཛྷོ ཙ ཨནྟོ ཙ, ཏེ གོཙརཱ ཡསྶཱཏི ཝིགྒཧོ.
ཏཏྠ པཱདཙཏུཀྐསྶ ཨཱདིམཛ྄ཛྷཱཝསཱནེསུ ལབྦྷམཱནཡམཀབྷེདཱ ཨེཀེཀསྨིཾ པཱདེ སཏྟ སཏྟ བྷཝནྟི. ཀཐཾ? པཱདཱདིཡམཀཾ པཱདམཛ྄ཛྷཡམཀཾ པཱདནྟཡམཀཾ མཛ྄ཛྷནྟཡམཀཾ མཛ྄ཛྷཱདིཡམཀཾ ཨཱདྱནྟཡམཀཾ སབྦཏོཡམཀནྟི ཨེཝཾ པཙྩེཀཾ སཏྟ སཏྟ ཀཏྭཱ ཙཏཱུསུ མཱུལབྷཱུཏཡམཀཱ ཨཊྛཝཱིས ¶ བྷཝནྟི. ཨེཏྠ པཱདཱདིཡམཀཱདིཀམྤི ཨབྱཔེཏཔཋམཔཱདཱདིཡམཀཾ ཏཐཱ དུཏིཡཏཏིཡཙཏུཏྠཔཱདཱདིཡམཀམིཏི ཙ ཨབྱཔེཏཔཋམདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཾ ཏཐཱ པཋམཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཾ པཋམཙཏུཏྠཔཱདཱདིཡམཀམིཏི ཙ ཨབྱཔེཏདུཏིཡཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཾ ཏཐཱ དུཏིཡཙཏུཏྠཔཱདཱདིཡམཀམིཏི ཙ ཨབྱཔེཏཏཏིཡཙཏུཏྠཔཱདཱདིཡམཀམིཏི ཙ ཨེཝམབྱཔེཏཔཱདཱདིཡམཀཱ དས ཧོནྟི. ཏཐཱ བྱཔེཏཱཔི དསཱཏི ཝཱིསཏི, ཨབྱཔེཏཔཋམཔཱདམཛ྄ཛྷཡམཀཾ ཏཐཱ དུཏིཡཔཱདམཛ྄ཛྷཡམཀམིཙྩཱདིནཱ མཛ྄ཛྷཡམཀམྤི ཝཱིསཏིཝིདྷཾ ཧོཏི. ཨབྱཔེཏཔཋམཔཱདནྟཡམཀཾ ཏཐཱ དུཏིཡཔཱདནྟཡམཀམིཙྩཱདིནཱ ཨནྟཡམཀམྤི ཝཱིསཏིཝིདྷཾ. སཾསགྒབྷེདཏོ པན ཨནེཀཝིདྷཾ ཧོཏི.
ཨབྱཔེཏཔཋམཔཱདཱདིཡམཀཝཎྞནཱ
སུཛནཱ’སུཛནཱ སབྦེ, གུཎེནཱཔི ཝིཝེཀིནོ;
ཝིཝེཀཾ ན སམཱཡནྟི, ཨཝིཝེཀིཛནནྟིཀེ.
༢༧. ‘‘སུཛནཱ’’ཨིཙྩཱདི. སུཛནཱ སཛྫནཱ, ཨསུཛནཱ ཨསཛྫནཱཏི ཨེཏེ སབྦེ ཨུབྷཡཔཀྑཔཱཏིནོ ཝིསེསཱ ཛནཱ གུཎེན སཱིལཱདིནཱ ཀརཎབྷཱུཏེན, ཧེཏུབྷཱུཏེན ཝཱ ཝིཝེཀིནོཔི སཱདྷཱུསུ ལབྦྷམཱནཱནམསཱདྷཱུསྭནུཔལབྦྷནཏོ པུཐུབྷཱུཏཱཔི ཨཝིཝེཀཱིནཾ ཛནཱནཾ ཨནྟིཀེ སམཱིཔེ ཏེསཾ སནྣིདྷཱནེ ཝིཝེཀཾ ཝིབྷཱགཾ ན སམཱཡནྟི ནཔཱཔུཎནྟི, ཝིབྷཱགཝིཛཱནནཔཉྙཱཝེཀལླེན ཙ ཝིཝེཀིནོཔི ཛནཱ ཏེ ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ པསྶནྟཱིཏི. ཨིདཾ པཋམཔཱདཱདིཡམཀམབྱཔེཏཾ.
༢༧. ཨིདཱནི ཨབྱཔེཏཔཋམཔཱདཱདིཡམཀསྶ མུཁམཏྟཾ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘སུཛནི’’ཙྩཱདི. སུཛནཱ སཱདྷུཛནཱ, ཨསུཛནཱ ཨསཱདྷུཛནཱ ཙེཏི སབྦེ ཨུབྷཡཔཀྑིཀཱ སཱིལཱདིནཱ, པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིནཱ གུཎེན ཧེཏུནཱ ཝིཝེཀིནོ ཨཔི སཱདྷཱུསུ ¶ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིནཾ, ཨསཱདྷཱུསུ སཱིལཱདཱིནཾ ཨཔྤཝཏྟིཏོ གུཎེན པུཐུབྷཱུཏཱཔི ཨཝིཝེཀིཛནནྟིཀེ ཝིཝེཀཉཱཎརཧིཏཱནཾ ཛནཱནཾ སནྟིཀེ ཝིཝེཀཾ ཝིབྷཱགཾ ན སམཱཡནྟི ན པཱཔུཎནྟི. ཝིཝེཀོ ཝིནཱབྷཝནམེཏེསམཏྠཱིཏི ཝིཝེཀིནོ. ཨེཏྠ ཝིསཡོཔཙཱརེན ཝིཝེཀོཏི པཉྙཱ, ན ཝིཝེཀིནོཏི ཨཝིཝེཀིནོ, ཏེཡེཝ ཛནཱ, ཏེསཾ ཨནྟིཀམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨིདཾ ཨབྱཔེཏཔཋམཔཱདཱདིཡམཀཾ.
ཨབྱཔེཏཔཋམདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཝཎྞནཱ
ཀུསལཱ’ཀུསལཱ སབྦེ, པབལཱ’པབལཱ’ཐཝཱ;
ནོ ཡཱཏཱ ཡཱཝ’ཧོསིཏྟཾ, སུཁདུཀྑཔྤདཱ སིཡུཾ.
༢༨. ‘‘ཀུསལཱ’’ཨིཙྩཱདི. པབལཱ ཨཱསེཝནཔྤཊིལཱབྷཝསེན བལཝནྟོ ཙ. ཨཐཱཏི ཨནནྟརཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཨཔབལཱ ཏདབྷཱཝཏོ དུབྦལཱ ཙ སབྦེ ཀུསལཱཀུསལཱ དྷམྨཱ ཡཱཝ ཡཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཨཧོསིཏྟཾ ཝིནཱ ཨུཔྤཏྟིམཏྟཾ ཕལདཱནཱསམྦྷཝཏོ ཀེཝལཾ ‘‘ཨཧོསཱི’’ཏི ཝཙནཱིཡཏྠནིམིཏྟམཏྟཀམྨབྷཱཝེན ཨཧོསིཀམྨཏྟཾ ནོ ཡཱཏཱ ན སམྤཏྟཱ, ཏཱཝ ཏཏྟཀཾ ཀཱལཾ སུཁཉྩ དུཀྑཉྩ ཏཾ པདནྟཱིཏི སུཁདུཀྑཔྤདཱ སིཡུཾ. ཡཱཝ སཾསཱརཔཝཏྟི, ཏཱཝ སུཁདུཀྑདཱཡཀཱ ཧོནྟཱིཏི. ཨིདཾ པཋམདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀམབྱཔེཏཾ.
༢༨. པབལཱ ཨཱསེཝནཱདིཔཙྩཡལཱབྷེན བལཝནྟོ ཝཱ ཨཐ ཨཔབལཱ ཏདབྷཱཝེན དུབྦལཱ ཝཱ སབྦེ ཀུསལཱཀུསལཱ ཨཧོསིཏྟཾ ཕལདཱནཱབྷཱཝཏོ པཝཏྟིམཏྟཏཾ ཡཱཝ ཡཏྟཀཾ ཀཱལཾ ནོ ཡཱཏཱ ཨཔྤཏྟཱ, ཏཱཝ ཏཏྟཀཾ སུཁདུཀྑཔྤདཱ ཡཐཱཀྐམཾ སུཁདུཀྑཔདཱཡིནོ སིཡུཾ བྷཝནྟི. ཨིདཾ ཨབྱཔེཏཔཋམདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཾ. ཀུསལཔཊིཔཀྑཱ ཨཀུསལཱ. ‘‘ཨཧོསཱི’’ཏི ཝཏྟབྦསྶ བྷཱཝོ ཨཧོསིཏྟཾ. ‘‘ཨེཧིཔསྶིཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཀྲིཡཱཔདཏོཔི ཎཱདིཔཙྩཡཱ ཧོནྟི.
ཨབྱཔེཏཔཋམདུཏིཡཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཝཎྞནཱ
སཱདརཾ སཱ དརཾ ཧནྟུ, ཝིཧིཏཱ ཝིཧིཏཱ མཡཱ;
ཝནྡནཱ ཝནྡནཱམཱན-བྷཱཛནེ རཏནཏྟཡེ.
༢༩. ‘‘སཱདར’’མིཙྩཱདི. ¶ ཝནྡནཱ དྭཱརཏྟཡོཔདསྶིཡམཱནཱ མཱནོ ཙ པཱུཛཱ, ཏེསཾ བྷཱཛནེ ཨཱདྷཱརབྷཱུཏེ རཏིཛནནཱདིནཱ ཨཏྠེན རཏནསངྑཱཏཱནཾ བུདྡྷཱདཱིནཾ ཏཡེ སམཱུཧབྷཱུཏེ རཏནཏྟཡེ སཱདརཾ ཨཱདརསཧིཏཾ ཀཏྭཱ མཡཱ ཝིཧིཏཱ ཀཏཱ, ཝིཧིཏཱ ཨལཾསཾསཱརདུཀྑཝིསཊནིརཱཀརཎཏོ ཝིསེསེན ཧིཏཱ པདྷྱཱ སཱ ཝནྡནཱ སོ པཎཱམོ དརཾ དརཐཾ ཀཱཡཙིཏྟཔརིལཱ༹ཧཾ ཧནྟུ ཧིཾསཏུ. མཡཱཏི ཝུཏྟཏྟཱ མེཏི ཨཏྠཏོ ཝིཉྙཱཡཏི. ཨིདཾ པན པཋམདུཏིཡཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀམབྱཔེཏཾ.
༢༩. ཝནྡནཱམཱནབྷཱཛནེ དྭཱརཏྟཡེན ཝིདྷིཡམཱནཔཎཱམཔཱུཛཱནཾ ཨཱདྷཱརབྷཱུཏེ རཏནཏྟཡེ རཏིཛནནཱདིཨཏྠེན རཏནསངྑཱཏཱནཾ བུདྡྷཱདཱིནཾ ཏཡེ མཡཱ ཡཱ ཝནྡནཱ སཱདརཾ ཨཱདརསཧིཏཾ ཝིཧིཏཱ ཀཏཱ, ཝིཧིཏཱ ལོཀིཡ ལོཀུཏྟར སམྤཏྟིསཱདྷནཏོ ཝིསེསེན ཧིཏཱ སཱ ཝནྡནཱ དརཾ མཡ྄ཧཾ ཀཱཡཙིཏྟདརཐཾ ཧནྟུ ཝིནཱསེཏུ. ཨིདཾ ཨབྱཔེཏཔཋམདུཏིཡཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཾ. སཧ ཨཱདརེན ཝཏྟམཱནཾ སཱདརཾ, ཀྲིཡཱཝིསེསནཾ. ཨེཏྠ ཀྲིཡཱ ནཱམ ཝིཧིཏཱསདྡེན ནིདྡིཊྛཀརཎཾ. ཀརཎཉྷི ཝིཧིཏཱསདྡསྶ ཝུཏྟཀམྨཏྟེཔི ཨཉྙཐཱནུཔཔཏྟིལཀྑཎསཱམཏྠིཡཏོ བྷིཛྫིཏྭཱ ཝིཛྫམཱནཾ ‘‘ཨཀཱསི’’ནྟི ཀྲིཡཱཡ སམྦནྡྷམུཔེནྟཾ ཀམྨཉྩ ཧོཏི, བྷཱཝེ ཝིཧིཏསྶ ཡུཔཙྩཡནྟསྶ ནཔུཾསཀཏྟཱ ནཔུཾསཀཉྩ, སཏྟཱཡ ཨེཀཏྟཱ ཨེཀཝཙནཉྩ ཏབྦིསེསནཏྟཱ སཱདརསདྡོཔི ནཔུཾསཀདུཏིཡེཀཝཙནོ ཧོཏི.
‘‘ཝིསེསྱེ ¶ དིསྶམཱནཱ ཡཱ,
ལིངྒསངྑྱཱཝིབྷཏྟིཡོ;
ཏུལྱཱདྷིཀརཎེ བྷིཡྻོ,
ཀཱཏབྦཱ ཏཱ ཝིསེསནེ’’ཏི [སམྦནྡྷཙིནྟོ ༡༥ གཱཐཱ བྷེདཙིནྟཱ ༡༩༤ གཱཐཱ].
ཧི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཀྲིཡཱཝིསེསནེ གཧིཏེ སཱམཏྠིཡཏོ ‘‘མཡཱ’’ཏི ཏཏིཡནྟསྶ པཋམནྟཏྟཾ, ‘‘ཝནྡནཱ’’ཏི པཋམནྟསྶ ཚཊྛུནྟཉྩ ཧོཏི. ཝནྡནཱ ཙ མཱནོ ཙ, ཏེསཾ བྷཱཛནཾ. ཏིཎྞཾ སམཱུཧོ ཏཡཾ, རཏནཱནཾ ཏཡནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨབྱཔེཏཙཏུཀྐཔཱདཱདིཡམཀཝཎྞནཱ
ཀམལཾ ཀ’མལཾ ཀཏྟུཾ-ཝནདོ ཝནདོ’མྦརཾ;
སུགཏོ སུགཏོ ལོཀཾ, སཧིཏཾ སཧིཏཾ ཀརཾ.
༣༠. ‘‘ཀམལ’’མིཙྩཱདི. ཀམལཾ ཨརཝིནྡཾ ཀཾ ཛལཾ ཨལངྐཏྟུཾ སཛྫནཏྠཱཡ ཧོཏི, ཝིཀསིཏཱརཝིནྡསནྡོཧསམྦྷཱཝིཏོདཀསྶ ཝཱཔཱདཱིསུ ཏཱདིསརམཎཱིཡཏྟསམྤཏྟིསམྦྷཝཏོ, ཨཝནཾ རཀྑཾ དདཱཏི སསྶསམྤཏྱཱདིཀཱརཎབྷཱཝེནཱཏི ཨཝནདོ. ཝནཾ ཛལཾ དདཱཏི ན ཏུཙྪོཏི ཝནདོ མེགྷོ ཨམྦརཾ ཨཱཀཱསཾ ཛལདྷཱརབྷཱརབྷརིཏམྦརཀུཧརསྶ དསྶནཱིཡཏཱགུཎཡོགཏོ ཨལཾཀཏྟུནྟི ཨདྷིཀཏཾ. སཧིཏཾ སམྤུཎྞཾ ཧིཏཾ ཨབྷིཝུདྡྷིཾ ཀརཾ ཀརོནྟོ སུཊྛུ གདཏཱིཏི སུགཏོ མཉྫུབྷཱཎཱི པུབྦབུདྡྷཱ ཝིཡ ནེཀྑམྨཱདིནཱ ཀཱམཙྪནྡཱདིཀེ པཛཧནྟོ གནྟྭཱ ཨརཧཏྟམགྒེན སཝཱསནསཀལཀིལེསེ སམུཙྪིནྡིཏྭཱ སོབྷནཾ ནིབྦཱནཔུརཾ གཏོཏི ཝཱ སུགཏོཏི ཝུཏྟོ སོ མཧཱམུནི ཨཏྟནོ ཨཔརིམིཏཔཱརམིཏཱསིམྤཀཙགལིཏཏིལཀབྷཱཝེན ལོཀཾ ལོཀཏྟཡཾ, སཧིཏཾ ལོཀནྟི ཝཱ ཡོཛནཱིཡཾ ཨལངྐཏྟུཾ ཨལཾཀརཎཱཡཱཏི. ཨིདཾ པཱདཙཏུཀྐཱདིཡམཀམབྱཔེཏཾ.
༣༠. ཀམལཾ ¶ པདུམཾ ཀཾ ཛལཾ ཨལངྐཏྟུཾ པཉྩཝིདྷཔདུམསཉྪནྣསྶ ཨུདཀསྶ རམཎཱིཡཏྟཱ སཛྫེཏུཾ ཧོཏི. ཨཝནདོ ཀཱལེ ཝུཊྛིསམྤདཱཡ སསྶསམྤདཱདཱིནཾ ཀཱརཎཏྟཱ ཨཱརཀྑཾ དེནྟོ ཝནདོ མེགྷོ ཨམྦརཾ ཨཱཀཱསཾ ཨལངྐཏྟུཾ ཛལདྷཱརབྷཱརབྷརིཏམྦརཀུཙྪིཡཱ དསྶནཱིཡཏྟཱ སཛྫེཏུཾ ཧོཏི, སཧིཏཾ སམྤུཎྞཾ ཧིཏཾ ཨབྷིཝུཌྜྷིཾ ཀརཾ ཀརོནྟོ སུགཏོ ཙིཏྲཀཐཱི སུནྡརཾ ནིབྦཱནཾ གཏོ ཝཱ སོ སུགཏོ སོ ཏཐཱགཏོ ལོཀཾ ལོཀཏྟཡཾ, སཧིཏཾ ལོཀཾ ཝཱ ཨལངྐཏྟུཾ ཙིཏྲཀཐཱདིཀཱརཎེཧི ཏཱདིསསྶ ཨཉྙསྶ ཙ ལོཀརཱམཎེཡྻསྶཱབྷཱཝཱ སཛྫེཏུཾ ཧོཏི. སབྦཔདཏྠཱནཾ སཏྟཱབྱབྷིཙཱརིཏྟཱ ཧོཏཱིཏི གམྨཾ. ཏཏོཡེཝ སབྦེ པཋམནྟབྷཝནཀྲིཡཱཡ ཡུཛྫནྟཱིཏི ཝདནྟི. ཨིདཾ ཨབྱཔེཏཙཏུཀྐཔཱདཱདིཡམཀཾ.
ཨབྱཔེཏཱདིཡམཀ-སྶེསོ ལེསོ ནིདསྶིཏོ;
ཉེཡྻཱནི’མཱཡེཝ དིསཱ-ཡ’ཉྙཱནི ཡམཀཱནིཔི.
༣༡. ཨིཙྩེཝམབྷིམཏཡམཀེ ཨབྱཔེཏཔཱདཱདིཡམཀསྶ དིསཱམཏྟཾ དསྶེཏྭཱ ཨུཔསཾཧརཏི ‘‘ཨབྱཔེཏེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨབྱཔེཏསྶ ཨབྱཝཧིཏསྶ ཙཏུནྣཾ པཱདཱནཾ ཨཱདོ, ཨཱདིབྷཱུཏསྶ ཝཱ ཡམཀསྶ ཨེསོ ཡཐཱཝུཏྟོ ལེསོ ཀོཙིདེཝ བྷེདོ ནིདསྶིཏོ ཝིཀཔྤིཏོ. ཨཔརཱནིཔི ཀིཾ ན ཝིཀཔྤིཡནྟཱིཏིཙེཏི ཨཱཧ ‘‘ཉེཡྻཱནི’’ཙྩཱདི. ཨིམཱཡ དིསཱཡ ཨིམིནཱ ཨུཔཱཡེན མགྒེནེཝ ཨཉྙཱནི ཝུཏྟཏོ ཨཔརཱནི དུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཙཏུཏྠཔཱདཱདིཡམཀཱདཱིནི ཨབྱཔེཏཱནིཔི པཋམདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཔཋམཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཱནིཔི བྱཔེཏཱནི, པཋམཙཏུཏྠདུཏིཡཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཱདཱིནིཔི ཨབྱཔེཏབྱཔེཏཱནི, ཏཐཱ མཛ྄ཛྷནྟཔཱདཡམཀཱནི ཉེཡྻཱནི ཛཱནིཏབྦཱནི, ཝིཉྙཱུནཾ ཏཱདིསཱཡ དིསཱཡ དསྶིཏཏྟཱཏི. ཏཏྠ ཙ –
‘‘གུཎཱགུཎེན ¶ སཧ ཏེ, སཱདྷཝོ’སཱདྷཝོ ཛནཱ;
ཝིགཱཧནྟེ སམཾ ནཱཐ, ཙིཏྟཾ ཙིཏྟེ ཀཐཾ ནུ ཏེ’’.
ཨིཙྩཱདིནཱ དུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཱདཱིནི ཨབྱཔེཏཱནི,
‘‘པིཡེན ཝཙསཱ སབྦེ,
པིཡེན’པྤིཡབྷཱཎིནོ;
པཱདཱནཏེ ཛིནོཀཱསི,
སོ དྷམྨོ ཧནྟུ ཝོ’པྤིཡཾ’’.
ཨིཙྩཱདིནཱ པཋམདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཱདཱིནི ཨབྱཔེཏཱནི,
‘‘ས’མལཾ སམལཾ ཀཏྟུཾ, སུཙིརཾསུཙི རཾཛཡེ;
སུཙིརཾ སུཙིརཾགཾ ཏཾ, ས’མལཾ སམལཾབྷི ཡོ’’.
ཨིཙྩཱདིནཱ པཋམཙཏུཏྠདུཏིཡཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཱདཱིནི ཨབྱཔེཏབྱཔེཏཱནི,
‘‘མནོཧར ཧར ཀླེསཾ, ཛིན ཙེཏོབྷཝཾ མམ;
ནནུ ཏྭཾ པཱརམཱིསཱརཱ-མཏབྷཱཝིཏམོསདྷཾ’’.
ཨིཙྩཱདིནཱ མཛ྄ཛྷཔཱདཡམཀཱནི,
‘‘སཱདྷུནཱ རཾཛཡ ཛཡ-དྡྷནིནཱ’པཱུརཡི མཧིཾ;
ཡོ ཏཾ ཛིནཝརཾ དྷཱིར-མཏྠཀཱམོསི ཙེ ཏུཝཾ’’.
ཨིཙྩཱདིནཱ ཨནྟཔཱདཡམཀཱནི ཛཱནིཏབྦཱནི.
༣༡. ཨེཝཾ ཨབྷིམཏཡམཀེན ཨབྱཔེཏཡམཀཱནམུཔཱཡཱདཱིནི ནིགམེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨབྱཔེཏི’’ཙྩཱདི. ཨབྱཔེཏཱདིཡམཀསྶ ཝིསདིསཝཎྞེཧི ཨབྱཝཧིཏཱདིཡམཀསྶ, ཨབྱཔེཏཔཱདཱདིཡམཀསྶ ཝཱ ཨེསོ ལེསོ ‘‘སུཛནི’’ཙྩཱདིཀོ ཨཔྤཀོདཱཧརཎནཡོ ནིདསྶིཏོ ནིདྡིཊྛོ. ཨཉྙཱནི ཡམཀཱནིཔི ཨིམཱཡེཝ དིསཱཡ ཨིམིནཱ ནཡེནེཝ ཉེཡྻཱནི ཝིཉྙཱུཧི ཉཱཏབྦཱནི. ཨཱདོ ཡམཀཾ, ཨཱདིབྷཱུཏཾ ཝཱ ཡམཀཾ, ཨབྱཔེཏཉྩ ཏཾ ཨཱདིཡམཀཉྩཱཏི ཝཱཀྱཾ. ཨེཝཾ དསྶིཏེན ¶ ཨིམིནཱ ཀམེན ཨབྱཔེཏདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཱདཡོ ཉཱཏབྦཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཏཏྠ ཨབྱཔེཏདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀམེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ –
གུཎཱགུཎེན སཧ ཏེ, སཱདྷཝོ’སཱདྷཝོ ཛནཱ;
ཝིགཱཧནྟེ སམཾ ནཱཐ, ཙིཏྟཾ ཙིཏྟེ ཀཐཾ ནུ ཏེ.
བྷོ ནཱཐ ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ ཙིཏྟེ སཱདྷཝོ ཨསཱདྷཝོ ཏེ ཛནཱ གུཎཱགུཎེན སཀསཀགུཎེན ཨགུཎེན ཙ སཧ སམཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཐཾ ནུ ཝིགཱཧནྟེ, ཙིཏྟཾ ཨཙྪརིཡཾ སུཛནདུཛྫནེསུ སམམེཏྟཱ ཨཙྪརིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཨབྱཔེཏཔཋམདུཏིཡཔཱདཱདིཡམཀམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
པིཡེན ཝཙསཱ སབྦེ, པིཡེན’པྤིཡབྷཱཎིནོ;
པཱདཱནཏེ ཛིནོཀཱསི, སོ དྷམྨོ ཧནྟུ ཝོ’པྤཱིཡཾ.
ཛིནོ ཨཔྤིཡབྷཱཎིནོཔི སབྦེ ཛནེ པིཡེན ཡེན ཝཙསཱ པཱདཱནཏེ ཨཀཱསི, སོ དྷམྨོ ཝོ ཨཔྤིཡཾ ཧནྟུ. ཨེཏྠ ཨཔིསདྡཔརིཡཱཡསྶ པིསདྡསྶ གཧིཏཏྟཱ ཡཏིབྷངྒོ ནཏྠི.
པཋམཙཏུཏྠདུཏིཡཏཏིཡཔཱདཱདིཨབྱཔེཏབྱཔེཏཡམཀམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
ས’མལཾ སམལཾ ཀཏྟུཾ, སུཙིརཾསུཙི རཾཛཡེ;
སུཙིརཾ སུཙིརཾགཾ ཏཾ, ས’མལཾ སམལཾབྷི ཡོཏི.
ཨེཏྠ ‘‘སམལཾ སམལཾ, སུཙིརཾ སུཙིར’’ནྟི ཝིསདིསཝཎྞེཧི ཨབྱཝཧིཏཏྟཱ ཨབྱཔེཏཾ, ‘‘སམལཾ སམལ’’ནྟི པུབྦཔརཡུགལ༹ཾ [པུབྦཔརཡུགལ༹དྭཡཾ (ཀ.)] ‘‘ཀཏྟུ’’མིཏི བྷིནྣཝཎྞེཧི, ‘‘སུཙིརཾ སུཙིར’’ནྟི པུབྦཔརཡུགལ༹ཾ [པུབྦཔརཡུགལ༹དྭཡཾ (ཀ.)] ‘‘ཛཡེ’’ཏི བྷིནྣཝཎྞེཧི ཙ བྱཝཧིཏཏྟཱ བྱཔེཏཉྩ ཧོཏི. སུཙིརཾསུཙི སོབྷནརཾསིནཱ ཨུཙི ཡུཏྟོ ཡོ ཛིནོ སཾ ¶ སནྟིཾ ནིབྦཱནཾ སམལཾབྷི ཨལབྷི, ཨལཾ ཨཙྩནྟཾ ཨཏིསཡེན སུཙིརཾགཾ ཝིསུདྡྷདེཧཾ ཏཾ ཛིནཾ སམལཾ ཛལླིཀཱསངྑཱཏེན, རཱགཱདིཀུཙྪིཏསངྑཱཏེན ཝཱ མལེན སཧིཏཾ སཾ ཨཏྟཱནཾ ཨལཾཀཏྟུཾ ནིམྨལཾ ཀཏྭཱ སཛྫེཏུཾ སུཙིརཾ སུཙིརཀཱལཾ རཾཛཡེ ཨཏྟནི ཨབྷིརམཱཔེཡྻ.
པཱདམཛ྄ཛྷཡམཀམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
མནོཧར ཧར ཀླེསཾ, ཛིན ཙེཏོབྷཝཾ མམ;
ནནུ ཏྭཾ པཱརམཱིསཱརཱ-མཏབྷཱཝིཏམོསདྷནྟི.
མནོཧར ཛིན མམ ཙེཏོབྷཝཾ ཀླེསཾ སནྟཱཔཾ ཧར ཨཔནཡ, ཏྭཾ པཱརམཱིསཱརཱམཏབྷཱཝིཏཾ ཨོསདྷཾ དིབྦོསདྷཾ ནནུ.
པཱདནྟཡམཀམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
སཱདྷུནཱ རཾཛཡ ཛཡ-དྡྷནིནཱ’པཱུརཡི མཧིཾ;
ཡོ ཏཾ ཛིནཝརཾ དྷཱིར-མཏྠཀཱམོསི ཙེ ཏུཝནྟི.
ཡོ ཛིནཝརོ སཱདྷུནཱ ཛཡདྡྷནིནཱ ཝེནེཡྻཛཡགྷོསེན མཧིཾ ཨཱཔཱུརཡི, དྷཱིརཾ ཏཾ ཛིནཝརཾ ཏུཝཾ སཔྤུརིས ཙེ ཨཏྠཀཱམོ ཨསི, རཾཛཡ ཨབྷིརམཱཔེཧི. ཨིམིནཱ ནིདྡིཊྛཡམཀེཧེཝ ཨཝསེསཱ ཏཏིཡཔཱདཱདིཡམཀཱདཡོ ཝིཉྙེཡྻཱ.
ཨཙྩནྟབཧཝོ ཏེསཾ,
བྷེདཱ སམྦྷེདཡོནིཡོ;
ཏཏྠཱཔི ཀེཙི སུཀརཱ,
ཀེཙི ཨཙྩནྟདུཀྐརཱ.
༣༢. ཀིཾ པན སཱཀལླེན ན ཝིཀཔྤིཏཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཙྩནྟི’’ཙྩཱདི. ཏེསཾ ཝིཀཔྤཱནཾ སམྦྷེདོ སངྐརོ མིསྶཏྟམུཙྩཱརཎཔྤཀཱརོ ཡོནི པབྷཝོ ཡེསཾ ཏེ སམྦྷེདཡོནིཡོ, བྷེདཱ པཀཱརཱ ཨཙྩནྟབཧཝོ ཨཏིསཡེན བཧུལཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན སམྦྷཝནྟི, ཏཏྠཱཔི ཏེསུ ཝིཀཔྤེསུཔི ཀེཙི ཝིཀཔྤཱ སུཁེན ཀརཱིཡནྟི པཡུཛྫནྟཱིཏི ¶ སུཀརཱ, ཏབྦིཔརཱིཏོ ཙ ཀེཙི ཝིཀཔྤཱ ཨཙྩནྟདུཀྐརཱ. ཨིཏི དྭིདྷཱ སངྒཡ྄ཧནྟི, ཏེསུ སུཀརཱནཾ ཀེསཉྩི ཨབྷིམཏཡམཀཱནཾ མུཁམཏྟཾ དསྶིཏཾ. ཨིདཱནི དུཀྐརཱནཾ ཀེསཉྩི མུཁམཏྟཾ ན སབྦམེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ.
སམུནྣཏེན ཏེ སཏཱ,
ཀཐཾ ན ཏེ ན ཏེ སིཡུཾ;
ཡཏོ ནཏེནཏེཔི’ཏོ,
སིཡུཾ ན ཏེ ནཏེ སུབྷཱ.
ཨིདཾ པཱདཙཏུཀྐམཛ྄ཛྷཡམཀམབྱཔེཏབྱཔེཏམེཀརཱུཔཾ དུཀྐརཾ.
ན བྷཱསུརཱ ཏེཔི སུརཱ ཝིབྷཱུསིཏཱ,
ཏཐཱསུརཱ བྷཱུརི སུརཱཔརཱཛིཏཱ;
སབྷཱསུ རཱཛཱཔི ཏཐཱ སུརཱཛིཏོ,
ཡཐཱ སུརཱཛནྟི སུརཱཝིནིསྶཊཱ.
ཨིདཾ ཙཏུཀྐཔཱདམཛ྄ཛྷཡམཀམེཀརཱུཔབྱཔེཏཾ.
༣༢. སབྦམིདམནུདྡིསིཏྭཱ ལཀྑཎཱཏིདེསེན ནིགམནཾ ཀིམཏྠམིཙྩཱསངྐཱཡམཱཧ ‘‘ཨཙྩནྟེ’’ཙྩཱདི. ཏེསཾ ཡམཀཱནཾ སམྦྷེདཡོནིཡོ པབྷེདུཔྤཏྟིཀཱརཎབྷཱུཏཱ བྷེདཱ ཨུཙྩཱཝཙཔཀཱརཱ ཨཙྩནྟབཧཝོ, ཏཏྠཱཔི ཏེསུཔི ཀེཙི ཡམཀཱ སུཀརཱ སུསཱདྷིཡཱ, ཀེཙི ཨཙྩནྟདུཀྐརཱ ཨཏིསཡེན དུསྶཱདྷིཡཱ. སམྦྷེདོ ཡོནི ཡེསནྟི ཝིགྒཧོ.
ཨིཧ སུཀརསྶ ཨུཔདིསིཏཏྟཱ དུཀྐརཡམཀཔཝེསོཔཱཡམཏྟམུཔདིསཱིཡཏེ –
‘‘མནཾ མནཾ སཏྠུ དདེཡྻ ཙེ ཡོ,
མནཾ མནཾ པཱིཎཡཏ’སྶ སཏྠུ;
མནཾ མནཾ ཏེན དདེཡྻ ཙེ ན,
མནཾ མནཾཔ’སྶ ན སཱདྷུཔུཛྫ’’ནྟི.
ཨིདཾ པཱདཙཏུཀྐཱདིཡམཀམེཀརཱུཔཾ ཨབྱཔེཏབྱཔེཏཾ.
ཡོ ¶ པུགྒལོ མནཾ ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ སཏྠུ ཛིནསྶ མནཾ ཁཎམཏྟམྤི དདེཡྻ ཙེ, སཏྠུ མུནིནྡསྶ མནཾ ཙིཏྟཾ ཨསྶ པུགྒལསྶ མནཾ ཙིཏྟཾ པཱིཎཡཏི སམྤཱིཎེཏི, ཏེན ཏསྨཱ མནཾ མནཾ ཙིཏྟཾ ཙིཏྟཾ དདེཡྻ ཙེ ན ཡདི ནོ དདེཡྻ, ཨསྶ པུགྒལསྶ མནཾ ཙིཏྟཾ མནཾཔི མུཧུཏྟམྤི སཱདྷུཔུཛྫཾ སཱདྷཱུཧི པཱུཛིཏབྦཾ ན བྷཝཏི.
‘‘སམུནྣཏེན ཏེ སཏཱ,
ཀཐཾ ན ཏེ ན ཏེ སིཡུཾ;
ཡཏོ ནཏེ’ནཏེཔི’ཏོ,
སིཡུཾ ན ཏེ ནཏེ སུབྷཱ’’ཏི.
ཨིདཾ པཱདཙཏུཀྐམཛ྄ཛྷཡམཀམེཀརཱུཔམབྱཔེཏབྱཔེཏཾ.
ཡཏོ ཡེན ཀཱརཎེན ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ སཏཱ སོབྷནེན སམུནྣཏེན སམྨཱ ཨུནྣཏེན ཧེཏུནཱ ནཏེཔི ཨཝནཏེཔི ཨནཏེཔི ཨནཝནཏེཔི ཏེ ཏེ སུབྷཱ ཏེ ཏེ སོབྷནཱ ན ན སིཡུཾ, བྷཝནྟེཝ, ཨཏོ ཏེན ཀཱརཎེན ཏེ སུབྷཱ ཏེ སོབྷནཱ ནཏེ ཨཝནཏེ ཀཐཾ ན སིཡུཾ, བྷཝནྟེཝ.
‘‘ཛིནཾ པཎཱམོནཏསཛྫནཾ ཛནཾ,
གུཎེ ནིཝེསེནྟམསཛྫནཾ’ཛནཾ;
ཝེནེཡྻནེཏྟེ གུཎབྷཱཛནཾ ཛནཾ,
ནམེ མམེནྟཾ ཁལུ སཛྫནཾཛན’’ནྟི.
ཨིདཾ པཱདཙཏུཀྐནྟཡམཀམེཀརཱུཔམབྱཔེཏབྱཔེཏཡམཀཾ དུཀྐརཾ.
པཎཱམོནཏསཛྫནཾ པཎཱམིཏུཀཱམོནཏསཱདྷུཛནཝནྟཾ ཛནཾ ཝེནེཡྻཛནཾ ཨསཛྫ པམཱདམཀཏྭཱ གུཎེ སཱིལཱདིགུཎེ ནིཝེསེནྟཾ ནིཡོཛེནྟཾ ཝེནེཡྻནེཏྟེ ཨཉྫནཾ ཨཉྫནབྷཱུཏཾ གུཎབྷཱཛནཾ གུཎཱནམཱདྷཱརབྷཱུཏཾ སཛྫནཾཛནཾ ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན སཱདྷུཛནཱནཾ ཨཉྫནབྷཱུཏཾ ཛནཾ སཱདྷུཛནཾ ཁལུ ཨེཀནྟེན མམེནྟཾ མམཱཡནྟཾ ནཾ ཛིནཾ ནམེ ནམཱམི.
‘‘སཱབྷཱསུ ¶ སཱབྷཱ བྷུཝནེ ཛིནསྶ,
སཱབྷཱཡ སཱ བྷཱསཏིཡེཝ ཛཱཏུ;
སཱབྷཱཡ སཱ བྷཱཏི ན ཙེ ཀཐཾ ན,
སཱབྷཱ སསཱབྷཱནམཏིཙྩ བྷཱཏཱི’’ཏི.
ཨིདཾ པཱདཙཏུཀྐཱདིཡམཀེཀརཱུཔབྱཔེཏཾ.
བྷུཝནེ སཏྟལོཀེ སཱབྷཱསུ ཝིཛྫམཱནཱབྷཱསུ ཛིནསྶ སཱབྷཱ སོབྷནཱ ཨཱབྷཱ སཱབྷཱཡ ཝིཛྫམཱནཱཡ, སོབྷནཱཡ ཝཱ ཨཱབྷཱཡ ཨཱབྷཱཏོ ཛཱཏུ ཨེཀནྟེན བྷཱསཏིཡེཝ དིཔྤཏེཝ, སཱ ཛིནཱབྷཱ སཱབྷཱཡ ཝིཛྫམཱནཱབྷཱཏོ ཨདྷིཀཱ ཧུཏྭཱ ཙེ ན བྷཱཏི ཡདི ན བྷཱསཏི, སསཱབྷཱནཾ ཝིཛྫམཱནསོབྷནཱབྷཱནཾ བྲཧྨཱདཱིནཾ སཱབྷཱ སོབྷནཱབྷཱཡོ ཨཏིཙྩ ཨཏིཀྐམྨ ཀཐཾ ན བྷཱཏི, བྷཱསཏིཡེཝ.
‘‘ན བྷཱསུརཱ ཏེཔི སུརཱ ཝིབྷཱུསིཏཱ,
ཏཐཱསུརཱ བྷཱུརི སུརཱཔརཱཛིཏཱ;
སབྷཱསུ རཱཛཱཔི ཏཐཱ སུརཱཛིཏོ,
ཡཐཱ སུརཱཛནྟི སུརཱཝིནིསྶཊཱ’’ཏི.
ཨིདཾ པཱདཙཏུཀྐམཛ྄ཛྷཡམཀེཀརཱུཔབྱཔེཏཾ.
སུརཱཝིནིསྶཊཱ སུརཱཔཱནཏོ ཨཔགཏཱ ཛནཱ ཡཐཱ སུརཱཛནྟི, ཏཐཱ ཝིབྷཱུསིཏཱ ཝིསེསེན ཨལངྐཏཱ ཏེཔི སུརཱ ཏེ དེཝཱ ཨཔི ན བྷཱསུརཱ སོབྷམཱནཱ ན ཧོནྟི, ཏཐཱ ཨེཝཾ སུརཱཔརཱཛིཏཱ སུརཱཔཱནཧེཏུ པརཱཛིཏབྷཱཝཾ པཏྟཱ བྷཱུརི ཨསུརཱ བཧཝོ ཝེཔཙིཏྟིཨཱདཡོ ཨསུརཱཔི ན བྷཱསུརཱ ན སོབྷནྟི, ཏཐཱ ཨེཝཾ སུརཱཛིཏོ སུཊྛུ ཨལངྐཏོ རཱཛཱཔི སབྷཱསུ ན བྷཱསུརོ.
‘‘ཛིནཱཎཏྟིཡཾ ¶ ཡོ’ཧིཏཱསཱ སིཏཱསཱ,
ཨཝསྶཾཝ ཏེ ཧོནྟྱ’ཏཱསཱ ཧཏཱསཱ;
ཨཏོ སབྦཔཱཔེ སཏཱསཱ ཝཏཱསཱ,
ཀརོནྟེཝ སནྟིསྶིཏཱ སཱམིཏཱསཱ’’ཏི.
ཨིདཾ པཱདཙཏུཀྐནྟཡམཀམེཀརཱུཔབྱཔེཏཾ.
ཡེ སཔྤུརིསཱ ཛིནཱཎཏྟིཡཾ བུདྡྷསྶ ཝིནཡཔཉྙཏྟིསངྑཱཏཱཎཏྟིཡཾ ཨོཧིཏཱསཱ ཨཝཱིཏིཀྐམཝསེན པཏིཊྛིཏཨཱསཱ ཧོནྟི སིཏཱསཱ པརིསུདྡྷཱསཱ, ཏེ སཱདྷཝོ ཧཏཱསཱ ཨནུཀྐམེན ཧཏཏཎྷཱ ཨཝསྶཾཝ ཨེཀནྟེནེཝ ཨཏཱསཱ བྷཡརཧིཏཱ ཡཏོ ཧོནྟི, ཨཏོ ཏསྨཱ སབྦཔཱཔེ སབྦཱཀུསལེ སཏཱསཱ བྷཡསཧིཏཱ ཝཏཱསཱཝ ནིརཝཛྫཝཏཱབྷིལཱསཝནྟོ སཱདྷུཛནཱ སནྟིསྶིཏཱ སནྟིནིསྶིཏཱཡོ སཱམིཏཱསཱ སཱམིབྷཱཝཱསཱཡོ ཀརོནྟེཝ.
ཡམཀཾ ཏཾ པཧེལཱི༹ ཙ, ནེཀནྟམདྷུརཱནི’ཏི;
ཨུཔེཀྑིཡནྟི སབྦཱནི, སིསྶཁེདབྷཡཱ མཡཱ.
༣༣. ནནུ ཡམཀཾ ནཱམ ཀཝཱིནཾ སཱམཏྠིཡཝིསེསསཱུཙཀནྟི ཏཏྠ ཏཾ སོཔཡོགཾ, པཧེལི༹ཀཱ ཙ སོཔཡོགཱ ཀཱིལཱ༹ཝིནོདནེ སམྦཱདྷཊྛཱནམནྟནེ པརབྱཱམོཧནེ [པརམབྱཱམོཧནེ (ཀ.), ཀཱབྱཱདཱས ༣.༩༧] ཙ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཀཐམུཔེཀྑཱ བྷཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡམཀ’’ནྟིཨཱདི. ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཡམཀཉྩ སུཀརདུཀྐརཔྤབྷེདཾ. པཧེལི༹ཀཱ པན པུབྦཱཙརིཡེཧི སོལ༹ས ནིདྡིཊྛཱ སམཱགཏཱཝཉྩིཏཱདིཀཱ. ཏཏྠིདཾ ལཀྑཎཾ –
སམཱགཏཱ ནཱམ སིཡཱ, གུལ༹ྷཏྠཱ པདསནྡྷིནཱ;
ཝཉྩིཏཱཉྙཏྠ རུལ༹ྷེན, ཡཏྠ སདྡེན ཝཉྩནཱ.
ཨུཀྐནྟཱཏིབྱཝཧིཏ-པྤཡོགཱ ¶ མོཧཀཱརིནཱི;
སིཡཱ པམུསྶིཏཱ ཡསྶཱ, དུབྦོདྷཏྠཱ པདཱཝལི.
སམཱནརཱུཔཱ’མུཁྱཏྠཱ-རོཔཱཧིཏཔདཱ སིཡཱ;
ཕརུསཱ པཙྩཡཱདཱིཧི, ཛཱཏསདྡཱ ཀཐཉྩིཔི.
སངྑྱཱཏཱ ནཱམ སངྑྱཱནཾ, ཡཏྠ བྱཱམོཧཀཱརཎཾ;
ཨཉྙཐཱ’བྷཱསཏེ ཡཏྠ, ཝཱཀྱཏྠོ སཱ པཀཔྤིཏཱ.
སཱ ནཱམནྟརིཀཱ ཡསྶཱ, ནཱམེ ནཱནཏྠཀཔྤནཱ;
ནིབྷཱུཏཱ’ཝཊྛིཏཉྙཏྠཱ, ཏུལྱཏྠསུཏིཧེཏུཏོ.
སམཱནསདྡཱ སཱ ཨིཊྛ-སདྡཔརིཡཱཡསཱདྷིཏཱ;
སམྨུལ༹ྷཱ མཱུལ༹ྷཏཱཡེཝ, ནིདྡིཊྛཏྠཱཔི སཱདྷུཀཾ.
ཡསྶཱ སམྦནྡྷབཱཧུལྱཱ, ནཱམཾ སཱ པཱརིཧཱརིཀཱི;
ཨེཀཙྪནྣཱ བྷཝེ བྱཉྫཱ-དྷེཡྻཾ ནིསྶཡགོཔནཱ.
སཱ བྷཝེ ཨུབྷཡཙྪནྣཱ, ཡསྶཱ ཨུབྷཡགོཔནཱ;
སཾཀིཎྞཱ ནཱམ སཱ ཡསྶཱ, ནཱནཱལཀྑཎསངྐརོཏི.
དོསཏྟེཔི ཙེསཾ སབྦེསཾ ཨུཀྐནྟཱདཱིསུ དོསབྷཱཝེ ནཱརོཔིཏབྦཱ. ཨེསཱ ཧི [མནསོཏི (ཀ.)] ‘‘བཧུགུཎེ པཎམཏི’’ཙྩཱདིནཱ [སུབོདྷཱལངྐཱར ༤༤ གཱཐཱ] ཝཱཀྱསཾཀིཎྞནཱམེན ན ཝུཏྟཱ, པཀཔྤིཏཱ ཙ སཾསཡདོསཔརིཧཱརེན ‘‘ཡཱཏེ དུཏིཡཾ ནིལཡ’’ནྟི [སུབོདྷཱལངྐཱར ༡༡༢ གཱཐཱ] ཨཱདིནཱ ནིདྡིཊྛཱ.
‘‘པབྷཝཱ’ནཏཝིཏྟིཎྞཱ, ཏཝཱ’ཎཱ མཧཏཱི སཏི;
ཙིརཱཡ ཛཡཏཾ ནཱཐ, པཧུཏཕལསཱདྷནཱི’’ཏི.
ཨཡཾ སམཱགཏཱ.
‘‘བྷདྡམེཝོ’པསེཝེཡྻ, ¶ ཝིདྷཱུཏམདཀིབྦིསཾ;
སམྤཱཔཡེ པུརཾ ཁེམཾ, ས དནྟོ’ཏྟནིསེཝིན’’ནྟི.
ཨཡཾ ཝཉྩིཏཱ.
པམུསྶིཏཱདཡོ ཏུ ལཀྑཎཱནུསཱརེན, ཏཏྠོདཱཧརཎཱནུསཱརེན ཙ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨེཝཾ པུབྦཱཙརིཡེཧི པརིཀཔྤིཏཱ པཧེལི༹ཀཱ ཙེཏི ཨེཏཱནི སབྦཱནི ཨེཀནྟེན ནིཡམེན ན མདྷུརཱནི ཨཏྠརསསྶ ཝཱ སདྡརསསྶ ཝཱ ཀསྶཙི ཨབྷཱཝེན ཨསྶཱདིཏབྦཱནི ན ཧོནྟཱིཏི ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན སིསྶཱནམུཔྤནྣོ ཁེདོཡེཝ བྷཡཾ ཏཏོ ཏེསཾ ཁེདཏོ ཝཱ ཨུཔྤནྣབྷཡཏོ མཡཱ ཨུཔེཀྑིཡནྟཱིཏི སམྦནྡྷནཱིཡཾ.
༣༣. ཨེཝཾ སུཀརདུཀྐརཝསེན དུཝིདྷཏྟཾ ཝཏྭཱ ཀཝཱིནཾ སཱམཏྠིཡཔྤཀཱསནེ སཔྤཡོཛནཡམཀཱནཉྩ, ཀཱིལཱ༹ཝིནོདནེ སམྦཱདྷཊྛཱནསམྨནྟནེ པརབྱཱམོཧནེ ཙཱཏི ཨིམེསུ སཔྤཡོཛནཱནཉྩ པཧེལི༹ཀཱནམཝཙནེ ཀཱརཎཾ ནིདྡིསཏི ‘‘ཡམཀ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཏཾ ཡམཀཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ སུཀརདུཀྐརཱདིབྷེདཾ ཡམཀཛཱཏཉྩ པཧེལི༹ ཙ པུབྦཱཙརིཡེཧི ནིདྡིཊྛཱ སམཱགབྷཱདིཀཱ པཧེལི༹ཀཱ ཙ ཨིཏི ཨིམཱནི སབྦཱནི ཨེཀནྟམདྷུརཱནི ན ཨིཏི ཨསྶཱདེཏབྦསྶ ཨཏྠརསསྶ, སདྡརསསྶ ཝཱ ནིཡམཏོ ཨབྷཱཝཱ ཨེཀནྟེན ཨམདྷུརཱནི, ཨིཏི ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན ཙ སིསྶཁེདབྷཡཱ སིསྶཱནཾ ཨསཧནསངྑཱཏཱཡ ཨསཧནེན ཛཱཏཱཡ ཝཱ བྷཱིཏིཡཱ ཙ མཡཱ ཨུཔེཀྑཱིཡནྟི. སིསྶཱནཾ ཁེདོཡེཝ བྷཡཾ, སིསྶཁེདཏོ ཨུཔྤནྣཾ ཝཱ བྷཡཾ, ཏཏོཏི ཝིགྒཧོ.
ཨེཏྠ པཧེལི༹ཀཱ ཨེཝཾ དཊྛབྦཱ –
སམཱགཏཱ ཙ ཝཉྩིཏུ-ཀྐནྟཱ པམུསྶིཏཱཔི ཙ;
སམཱནརཱུཔཱ ཕརུསཱ, སངྑྱཱཏཱ ཙ པཀཔྤིཏཱ.
ཨཐོཔི ¶ ནཱམནྟརིཀཱ, ནིབྷཱུཏཱ ཙ པཧེལི༹ཀཱ;
ཨཐོ སམཱནསདྡཱ ཙ, སམྨུལ༹ྷཱ པཱརིཧཱརིཀཱི;
ཨེཀཙྪནྣོབྷཡཙྪནྣཱ, སཾཀིཎྞཱཏི ཙ སོལ༹སཱཏི.
ཏཏྲིདཾ ལཀྑཎཾ –
སམཱགཏཱ ནཱམ སིཡཱ, གུལ༹ྷཏྠཱ པདསནྡྷིནཱ;
ཝཉྩིཏཱཉྙཏྠ རུལ༹ྷེན, ཡཏྠ སདྡེན ཝཉྩནཱ.
ཨུཀྐནྟཱཏིབྱཝཧིཏ-པྤཡོགཱ མོཧཀཱརིནཱི;
སིཡཱ པམུསྶིཏཱ ཡསྶཱ, དུབྦོདྷཏྠཱ པདཱཝལི.
སམཱནརཱུཔཱ’མུཁྱཏྠཱ-རོཔཱཧིཏཔདཱ སིཡཱ;
ཕརུསཱ པཙྩཡཱདཱིཧི, ཛཱཏསདྡཱ ཀཐཉྩིཔི.
སངྑྱཱཏཱ ནཱམ སངྑྱཱནཾ, ཡཏྠ བྱཱམོཧཀཱརཎཾ;
ཨཉྙཐཱ’བྷཱསཏེ ཡཏྠ, ཝཱཀྱཏྠོ སཱ པཀཔྤིཏཱ.
སཱ ནཱམནྟརིཀཱ ཡསྶཱ, ནཱམེ ནཱནཏྠཀཔྤནཱ;
ནིབྷཱུཏཱ’ཝཊྛིཏཉྙཏྠཱ, ཏུལྱཏྠསུཏིཧེཏུཏོ.
སམཱནསདྡཱ སཱ ཨིཊྛ-སདྡཔརིཡཱཡསཱདྷིཏཱ;
སམྨུལ༹ྷཱ མཱུལ༹ྷཏཱཡེཝ, ནིདྡིཊྛཏྠཱཔི སཱདྷུཀཾ.
ཡསྶཱ སམྦནྡྷབཱཧུལྱཱ, ནཱམཾ སཱ པཱརིཧཱརིཀཱི;
ཨེཀཙྪནྣཱ བྷཝེ བྱཉྫཱ-དྷེཡྻཾ ནིསྶཡགོཔནཱ.
སཱ བྷཝེ ཨུབྷཡཙྪནྣཱ, ཡསྶཱ ཨུབྷཡགོཔནཱ;
སཾཀིཎྞཱ ནཱམ སཱ ཡསྶཱ, ནཱནཱལཀྑཎསངྐརོཏི.
ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠོ – པདསནྡྷིནཱ པདཱནཾ སནྡྷཱནཏོ གུལ༹ྷཏྠཱ ཨཔཱཀཊཏྠཱ སམཱགཏཱ ནཱམ སིཡཱ. གུལ༹ྷཏྠཱཏི པསིདྡྷཱནུཝཱདེན ཨཔསིདྡྷཱ སམཱགཏཱ ཝིདྷཱིཡཏེ. ཨིཏོ པརམྤི ཨནུཝཱདཱནུཝཱདྱབྷཱཝོ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦོ. ཡཏྠ པཧེལི༹ཀཱཡཾ ཨཉྙཏྠ རུལ༹ྷེན སདྡེན ཨཉྙསྨིཾ ཨཏྠེ པསིདྡྷེན རུལ༹ྷིསདྡེན ཝཉྩནཱ ཝཉྩིཏཱ ནཱམ སིཡཱ.
ཨཏིབྱཝཧིཏཔྤཡོགཱ ¶ ཨཏིསཡེན ཨནྟརིཏཔཡུཛྫམཱནཔདཡུཏྟཱ ཏཏོཡེཝ མོཧཀཱརིནཱི སམྨོཧཀཱརིཀཱ པཧེལི༹ཀཱ ཨུཀྐནྟཱ ནཱམ. ཡསྶཱ པཧེལི༹ཀཱཡ པདཱཝལི པདཔནྟི དུབྦོདྷཏྠཱ དུརནུབོདྷཱབྷིདྷེཡྻཱ, སཱ པམུསྶིཏཱ ནཱམ.
ཨམུཁྱཏྠཱརོཔཱཧིཏཔདཱ ཨཔྤདྷཱནཏྠེ མུཁྱཏྠཔཀཱསཀསདྡཱནཾ ཀིཉྩི སདྷམྨཾ ནིསྶཱཡ ཨཱརོཔནཏོ ཨུཔཊྛིཏཔདཡུཏྟཱ སམཱནརཱུཔཱ ནཱམ སིཡཱ. པཙྩཡཱདཱིཧི པཙྩཡཱདེསཱདཱིཧི ཀཐཉྩིཔི ཡེན ཀེནཙི པཀཱརེན ཛཱཏསདྡཱ ནིཔྥནྣསདྡཱ ཕརུསཱ ནཱམ.
ཡཏྠ ཡསྶཾ པཧེལི༹ཀཱཡཾ སངྑྱཱནཾ གཎནཾ ཝུཏྟམཔི བྱཱམོཧཀཱརཎཾ ཧོཏི, སཱ པཧེལི༹ཀཱ སངྑྱཱཏཱ ནཱམ སིཡཱ. ཡཏྠ ཡསྶཾ པཧེལི༹ཀཱཡཾ ཝཱཀྱཏྠོ སམུདཱཡཏྠོ ཨཉྙཐཱ ཨཉྙེན པཀཱརེན ཨཱབྷཱསཏེ ཝིཉྙཱཡཏེ, སཱ པཀཔྤིཏཱ ནཱམ.
ཡསྶཱ པཧེལི༹ཀཱཡ ནཱམེ པཡུཏྟཱབྷིདྷཱནེ ནཱནཏྠཀཔྤནཱ ཝིཝིདྷཱབྷིདྷེཡྻཀཔྤནཱ སམྦྷཝཏི, སཱ པཧེལི༹ཀཱ ནཱམནྟརིཀཱ ནཱམ. ཏུལྱཏྠསུཏིཧེཏུཏོ སམཱནཏྠསདྡཱནཾ པཡོགཧེཏུཡཱ ཨཝཊྛིཏཉྙཏྠཱ པཏིཊྛིཏཨཉྙཏྠཱ ཧོཏི, སཱ ནིབྷཱུཏཱ ནཱམ.
ཡཱ པཧེལི༹ཀཱ ཨིཊྛསདྡཔརིཡཱཡསཱདྷིཏཱ ཨིཙྪིཏཏྠསདྡསྶ ཝེཝཙནེཧི ནིཔྥཱདིཏཱ ཧོཏི, སཱ སམཱནསདྡཱ ནཱམ. སཱདྷུཀཾ ནིདྡིཊྛཏྠཱཔི དསྶིཏཨཏྠཡུཏྟཱཔིཡཱ མཱུལ༹ྷཏཱཡེཝ སམྨོཧབྷཱཝཏྠཾ ཨེཝ བྷཝཏི, སཱ སམྨུལ༹ྷཱ ནཱམ.
ཡསྶཱ པཧེལི༹ཀཱཡ ཝིརཙནེ ནཱམཾ དསྶིཡམཱནཾ ནཱམཾ སམྦནྡྷབཱཧུལྱཱ སམྦནྡྷསྶ བཧུལབྷཱཝཏོ བྷཝཏི, སཱ པཱརིཧཱརིཀཱི ནཱམ. ཡསྶཱ ཨཱདྷེཡྻཾ བྱཉྫ ཨབྷིབྱཉྫིཡ པཀཱསེཏྭཱ ¶ ནིསྶཡགོཔནཱ ཨཱདྷཱརགུཏྟི བྷཝཏི, སཱ ཨེཀཙྪནྣཱ ནཱམ.
ཡསྶཱ པཡོགེ ཨུབྷཡགོཔནཱ ཨུབྷིནྣམཱདྷཱརཱདྷེཡྻཱནཾ གོཔནཱ བྷཝཏི, སཱ ཨུབྷཡཙྪནྣཱ ནཱམ. ཡསྶཱ ནཱནཱལཀྑཎསངྐརོ སམཱགཏཱདིནཱནཱཝིདྷལཀྑཎཱནཾ སངྐརོ ཧོཏི, སཱ སཾཀིཎྞཱ ནཱམ སིཡཱ.
ཨིདཱནི སམཱགཏཱདཱིནཾ ལཀྑིཡཾ ཀམེན ཨེཝཾ ཉཱཏབྦཾ –
‘‘པབྷཝཱ’ནཏཝིཏྟིཎྞཱ, ཏཝཱ’ཎཱ མཧཏཱི སཏཱི;
ཙིརཱཡ ཛཡཏཾ ནཱཐ, པཧུཏཕལསཱདྷིནཱི’’ཏི.
ཨཡཾ སམཱགཏཱ.
ནཱཐ ཏཝ པབྷཝཏོ པཊྛཱཡ ནཏཝིཏྟིཎྞཱ ཨོཎཏཝསེན པཏྠཊཱ, ཨེཝཾ སཏི ནདཱི ཝིཡ དིསྶཏི. པབྷཝ པཀཊྛཏྟ སོབྷཱཝནྟ. བྷོ ནཱཐ ཏཝ ཏུཡ྄ཧཾ མཧཏཱི སཏཱི མཧནྟཱི སམཱནཱ ཨཱཎཱ ཨཱནཏཝིཏྟིཎྞཱ ཨཏྟནི ནཏེསུ ཛནེསུ པཏྠཊཱ པཧུཏཕལསཱདྷིནཱི བཧུལཏྠནིཔྥཱདནཱི ཙིརཱཡ ཙིརཀཱལཾ ཛཡཏཾ ཨུཀྐཾསབྷཱཝེན པཝཏྟཏུ. ཨེཏྠ པབྷཝཨཱནཏཨིཏིསནྡྷིནཱ ཨཏྠོ གུལ༹ྷོ.
‘‘བྷདྡམེཝོ’པསེཝེཡྻ, ཝིདྷཱུཏམདཀིབྦིསཾ;
སམྤཱཔཡེ པུརཾ ཁེམཾ, ས དནྟོ’ཏྟནིསེཝིཏ’’ནྟི.
ཨཡཾ ཝཉྩིཏཱ.
ཝིདྷཱུཏམདཀིབྦིསཾ ཝིནཱསིཏམདདོསཾ བྷདྡམེཝ མནྡཔིཡ [པིནྡཔིསྶ (ཀ.)] – བྷདྡཛཱཏིཀེསུ ཧཏྠཱིསུ བྷདྡཛཱཏིཀཧཏྠིམེཝ ཨུཔསེཝེཡྻཱཏི ཝུཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏི. བྷདྡམེཝ ཨུཏྟམཔུརིསམེཝ སེཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. སེཝནཾ ཀིམཏྠནྟི ཙེ? ཧཏྠིཔཀྑེ དནྟོ སིཀྑིཏོ སོ ཧཏྠི ཨཏྟནིསེཝིཏཾ ཨཏྟཱནཾ བྷཛིཏཾ ཛནཾ ཁེམཾ ནིབྦྷཡཾ པུརཾ ནགརཾ སམྤཱཔེཏི. པུརིསཔཀྑེ པན ¶ དནྟོ དམིཏོ སོ ཨརིཡཔུགྒལོ ཨཏྟནིསེཝིཏཾ ཨཏྟཱནམུཔསེཝིཏཾ ཛནཾ ཁེམཾ ནིདྡུཀྑཾ པུརཾ ནིབྦཱནཔུརཾ པཱཔེཏི. ཨེཏྠ ཀཝིཙྪིཏཨུཏྟམཏྠཏོ ཨཉྙེན ཧཏྠིཨཏྠེ རུལ༹ྷེན སདྡེན ཝཉྩནཱ ནཱམ.
‘‘བཧུགུཎེ པཎམཏི, དུཛྫནཱནཾཔྱཡཾ ཛནོ;
ཧིཏཾ པམུདིཏོ ནིཙྩཾ, སུགཏཾ སམནུསྶར’’ནྟི.
ཨཡཾ ཨུཀྐནྟཱ. ཨིམསྶཏྠོ ཨུཔརི ཨཱགམིསྶཏི.
བྱཱཀིཎྞདོསཏྟེ སཏིཔི པཧེལི༹ཀཱརུལ༹ྷཏྟཱ ཨེསཱ ཨིཊྛཱ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘པཧེལི༹ཀཱཡམཱརུལ༹ྷཱ, ན ཧི དུཊྛཱ ཀིལིཊྛཏཱ’’ཏི. ཨིཧ སམྦནྡྷཱིཔདཱནཾ ཨཊྛཱནཊྛཱཔནེན བྱཝཧིཏཏྟཾ ཧོཏི.
‘‘མུཁཕུལླཾ གིངྒམཀཾ, ནིཡུརུགྒཏྠནུནྣཏཾ;
པཊཙྩརཱི ཝརཾ པོསོ, བྷཱིརུཡཱ དྷཱརཡནྟིཡཱ’’ཏི.
ཨཡཾ པམུསྶིཏཱ.
མུཁཕུལླཾ ཏིལཀཱདིཾ གིངྒམཀཾ ཨེཝཾནཱམཀཾ པསཱདྷནཾ ནིཡུརུགྒཏྠནུནྣཏཾ ནིཡུརཾ ཝལཡཾ, ཨུགྒཏྠནཾ པཡོདྷརཔཊཾ, ཨུནྣཏཾ ནལཱཊཔཊཱདིཀཾ, མུཁཏོ ཨུནྣཏཱབྷརཎཉྩ དྷཱརཡནྟིཡཱ བྷཱིརུཡཱ ཨིཏྠིཡཱ པཊཙྩརཱི ཛིཎྞཝཏྠནིཝཱསཱི པོསོ པུརིསོ ཝརཾ ཨུཏྟམོ. ཨེཏྠ བཧུཔཡོགརཧིཏེཧི སདྡེཧི རཙིཏཏྟཱ ཨཏྠསྶ དུརཝབོདྷཏཱ.
‘‘ནཝ’གྒརཏནཱན’སྨིཾ, དིསྶནྟི རཏནཱཀརེ;
པུརིསཱནེཏྠ ཨཊྛནྣཾ, ཨཊྛཱ’སཱདྷཱརཎཱ’པར’’ནྟི.
ཨཡཾ སམཱནརཱུཔཱ.
ཨསྨིཾ རཏནཱཀརེ ཨགྒརཏནཱནི ནཝ དིསྶནྟི, ཨེཏྠ ཨིམེསུ རཏནེསུ ཨཊྛ རཏནཱནི ཨཊྛནྣཾ པུརིསཱནཾ ཨསཱདྷཱརཎཱནི, ཨཔརཾ རཏནཾ སཱདྷཱརཎཾ. ཨིམཱནི ནཝ ལོཀུཏྟརཱནི ཙིཏྟཱིཀཏཱདིཨཏྠེན ‘‘རཏནཱནཱི’’ཏི ཙ ཏཔྤབྷཝོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ¶ ‘‘ཨཱཀརོ’’ཏི ཙ ཀཔྤིཏོཏི ཨམུཁྱཏྠེསུ རཏནཱདིསདྡཱནམཱརོཔནཾ ཧོཏི.
‘‘ཝིནྡནྟི དེཝགནྡྷབྦཱ, ཧིམཝནྟམཧཱཏལེ;
རསཝནྟེ སརེ སཏྟ, ན ནཱགཱཔི ཨུཔོསཐཱ’’ཏི.
ཨཡཾ ཕརུསཱ.
ཧིམཝནྟམཧཱཏལེ ཧིམཱལཡསྶ མཏྠཀེ རསཝནྟེ སོདཀེ སཏྟ སརེ ཨནོཏཏྟཱདིཀེ དེཝགནྡྷབྦཱ ཝིནྡནྟི སེཝནྟི, ཨུཔོསཐཱ ནཱགཱཔི ན ཝིནྡནྟི. ཨཡམཔརཏྠོ. ཧིམཝནྟམཧཱཏལེ ཙནྡརཾསིཡུཏྟེ མཧཱཔཱསཱདཏལེ དེཝགནྡྷབྦཱ ཀཱིལ༹མཱནཱ གནྡྷབྦཱ རསཝནྟེ མདྷུརགུཎཡུཏྟེ སཏྟ སརེ ཝཱིཎཱཡ ཚཛྫཱདིཀེ སཏྟ སརེ ཝིནྡནྟི, ནཱགཱཔི ཨརིཡཱཔི ཨུཔོསཐཱཔི ཨུཔཝུཏྠཱཔི ན ཝིནྡནྟི ནཱནུབྷཝནྟི. ཨེཏྠ དིབྦནྟཱིཏི དེཝཱ. ཨུཔོསཐོ ཨེཏེསམཏྠཱིཏི ཨུཔོསཐཱཏི ཝིགྒཧོ. ལཀྑཎཀྐམཏོ པསིདྡྷཔཙུརཔཡོགཏོ ཨཉྙདཏྠཱ ཡེན ཀེནཙི ལེསེན པཙྩཡཱདཱིནཾ ཛཱཏསདྡསྶ ཨཏྠིཏཱ.
‘‘གཱིཏསདྡེ སརཱ དྭེ དྭེ, དྭེ ཚཛྫཉྙཏྲ ཚསྶརཱ;
པཉྩཝཎྞཾ ཡཐཱ ཙཀྑུ, ཚབྦཎྞཱ ནཱསིཀཱ ཏཐཱ’’ཏི.
ཨཡཾ སངྑྱཱཏཱ.
གཱིཏསདྡེ སརཱ དྭེ ཧོནྟི, ཚཛྫ’ཉྙཏྲ ཚཛྫཏོ ཨཉྙཏྲ ཚཛྫཾ ཝཛྫེཏྭཱ ཨུསབྷོ གནྡྷཱརོ མཛ྄ཛྷིམོ པཉྩམོ དྷེཝཏོ ནིསཱདོཏི. ཨེཏྠ ཡུགལ༹ཏོ དྭེ དྭེ ཚསྶརཱ ཚསརཝནྟོ. ཡཐཱ ཙཀྑུ པཉྩཝཎྞཾ ཧོཏི, ཏཐཱ ཨེཝཾ ནཱསིཀཱ ཚབྦཎྞཱ ཧོཏི, གཱིཏསདྡེ ཨཱིཀཱརཨཀཱརསརདྭཡསབྦྷཱཝཏོ ཙ ཚཛྫཾ ཋཔེཏྭཱ ཨུསབྷཱདཱིསུ སརཱནཾ ཏིཝིདྷཏྟཱ ཙ ‘‘ཙཀྑཱུ’’ཏི སརབྱཉྫནཝསེན པཉྩཝཎྞཱནཾ སབྦྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ནཱསིཀཱ’’ཏི ཚནྣཾ སབྦྷཱཝཏོ ཙ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཝུཏྟསངྑྱཱགཱིཏཱདིསདྡསནྣིཊྛཱནཏོ སམྨོཧཀཱརིནཱི ཧོཏི.
‘‘པཱཏུ ¶ ཝོ ཨུདིཏོ རཱཛཱ, སིརིམཱ རཏྟམཎྜལོ;
སཀནྟིགཧནཀྑཏྟ-སངྒྷཡུཏྟོ སུལཀྑཎོ’’ཏི.
ཨཡཾ པཀཔྤིཏཱ.
སིརིམཱ སིརིམནྟོ རཏྟམཎྜལོ ཨནུརཏྟཛནཔདམཎྜལོ, ཨནུརཏྟཨམཙྩམཎྜལོ ཝཱ སཀནྟིགཧནཀྑཏྟསངྒྷཡུཏྟོ སཀསྶ ཨཏྟནོ ཨནྟེ སམཱིཔེ གཧནེཧི ཨཝིརལེ༹ཧི ཁཏྟསངྒྷེཧི ཁཏྟིཡསམཱུཧེཧི ཡུཏྟོ སཾཡུཏྟོ སུལཀྑཎོ པསཏྠཔུརིསལཀྑཎོ ཨུདིཏོ པསིདྡྷོ རཱཛཱ ནརིནྡོ ཝོ ཏུམྷེ པཱཏུ རཀྑཏཱུཏི ཨཡཾ ཨནདྷིཔྤེཏཏྠོ. སིརིམཱ ‘‘ལཀྑིཡཱ ཝཱསཊྛཱནཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ སིརིམནྟོ རཏྟམཎྜལོ ཨུགྒམནེ རཏྟམཎྜལོ སཀནྟིགཧནཀྑཏྟསངྒྷཡུཏྟོ ཀནྟིསཧིཏེཧི གཧནཀྑཏྟཏཱརགཎེཧི ཡུཏྟོ སུལཀྑཎོ སུཊྛུ སསལཀྑཎོ ཨུདིཏོ ཨུགྒཏོ རཱཛཱ ཙནྡོ ཝོ ཏུམྷེ པཱཏཱུཏི ཨུབྷཡཔཀྑསྶ སཱདྷཱརཎགུཎགུཎཱིཔདཔརིགྒཧེན ཨིདྷ ཝཱཀྱཏྠསྶ ཨཉྙཐཱ དིསྶམཱནཏཱ ཧོཏི.
‘‘ཝུཙྩཏཱ’དོ ཨིསིཏྱེ’ཀོ, སུམཧནྟོཔཀཱརཝཱ;
སནཱཏནོ ཙ ན ཨིསི, ན སཁཱ ན སནཱཏནོ’’ཏི.
ཨཡཾ ནཱམནྟརིཀཱ.
ཨེཀོ ཨཱདོ པུབྦེ ‘‘ཨིསཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, སུམཧནྟོཔཀཱརཝཱ ཨཏིམཧནྟོཔཀཱརསམནྣཱགཏོ སནཱཏནོ ཙ སསྶཏོ ཙ ཧོཏི, ཏཐཱཔི ན ཨིསི ཨིསི ནཱམ ན ཧོཏི, ན སཁཱ མིཏྟོཔི ན ཧོཏི, ན སནཱཏནོ སསྶཏོཔི ན ཧོཏི, ཨཡཾ གམྱམཱནཏྠོ. སུམཧཱ ཨཏིམཧནྟོ ཨེཀོ ཨཱདོ ནཱམཱདིམྷི ཨིསཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཨནྟོ མཛ྄ཛྷེ པཀཱརཝཱ པ-ཀཱརེན སམནྣཱགཏོ, སནཱཏནོ ཙ སསྶཏོ ཙ ཧོཏི, ཨིསིཔི ནཱམ ན ཧོཏི, མིཏྟོཔི ན ཧོཏི, སོ ནཱཏནོ ཏནཨིཏི ཨཀྑརདྭཡརཧིཏོ ན ¶ ཧོཏི. ཨཱདིམཛ྄ཛྷཱནཾ ཝུཏྟཏྟཱ ཨནྟེཏི ཉཱཡཏི, ‘‘ཨིསིཔཏནཝིཧཱརོ’’ཏི གཧེཏབྦཾ. ཏཏྠ ཨིསིཔཏནནཱམེན ཨིསིཨཱདཱིནཾ གམྱམཱནཏྠཏྟཱ ནཱནཏྠཀཔྤནཱ ཧོཏི.
‘‘དྷཱཝནྟཾ ཨུདཡཱ ཨཏྠཾ, མུཧུཏྟཾ ན ནིཝཏྟཏི;
ན ཙནྡམཎྜལཾ ཨེཏཾ, ནཱཔི ཨཱདིཙྩམཎྜལ’’ནྟི.
ཨཡཾ ནིབྷཱུཏཱ.
ཨུདཡཱ ཨུདཡཏོ པབྷུཏི ཨཏྠཾ ཡཱཝ ཨཏྠཾ དྷཱཝནྟཾ ཛཝནྟཾ མུཧུཏྟཾ མུཧུཏྟཀཱལཾ ན ནིཝཏྟཏི ན པུནཱཝཏྟཏི. ཨེཏཾ ཙནྡམཎྜལམྤི ན ཧོཏི, ཨཱདིཙྩམཎྜལམྤི ན ཧོཏི. ཨུདཡཱ པཊིསནྡྷིཏོ ཨཏྠཾ ཡཱཝཙུཏི. དྷཱཝནྟནྟི ཨཱཡུཀིཙྩཏོ ཨཱཡུཙནྡཱདཱིནམཏྠཱནཾ, ཏཔྤཀཱསཀསདྡཱནཉྩ ཏུལྱཏྟཱ ཨེཏྠ པཏིཊྛིཏཙནྡཱདིཨཏྠནྟརཱནཾ སམྦྷཝོ.
‘‘དེཝིཾ ཀིཏྟིམཧཱིནཱམཾ, ཀལཱ༹རཏྠཝ྄ཧཡཾ པུརིཾ;
ཧིཏྭཱ ན སརི སོ དྷཱིརོ, ཀརོནྟོཔྱུ’ཡྻམཝ྄ཧཡ’’ནྟི [ཀརོནྟོམུཏྟམཝ྄ཧཡནྟི (ཀ.)].
ཨཡཾ སམཱནསདྡཱ.
ཀིཏྟིམཧཱིནཱམཾ ཀིཏྟིམཧཱིནཾ དྭིནྣཾ ནཱམེན སམནྣཱགཏཾ དེཝིཾ ཨགྒམཧེསིཾ ཀལཱ༹རཏྠཝ྄ཧཡཾ པུརིཾ ཀལཱ༹རཨཏྠཱནཾ དྭིནྣཾ ནཱམེན སམནྣཱགཏཾ པུརིཾ ནགརཉྩ སོ དྷཱིརོ ཧིཏྭཱ པརིཙྩཛིཏྭཱ ཨུཡྻམཝ྄ཧཡཾ ཨུཡྻམནཱམེན སམནྣཱགཏཾ ཀརོནྟོ ཨཔི ན སརི སམྤཏྟིཾ ནཱནུསརི, ཡསོདྷརཱདེཝིཉྩ ཀཔིལཝཏྠུཔུརིཉྩ ཧིཏྭཱ ཝཱིརིཡསངྑཱཏཔདྷཱནཾ ཀརོནྟོ མཧཱསཏྟོ སམྤཏྟིཾ ན སརི, ཨེཏྠཱབྷིམཏཡསོདྷརཱདིསདྡཱནཾ པརིཡཱཡེཧི ཀིཏྟིམཧཱིསདྡཱདཱིཧི རཙིཏཏཱ.
‘‘ཙཏུདྡིསཱམུཁཱ བནྡྷཱ, ཙཏྟཱརོ སིནྡྷཝཱ སཡཾ;
པརིབྷུཉྫནྟི ནིཀྑིཏྟཾ, ཏིཎཾ མཛ྄ཛྷེ ཡཐཱསུཁ’’ནྟི.
ཨཡཾ སམྨུལ༹ྷཱ.
སིནྡྷཝཱ ¶ ཙཏྟཱརོ ཨསྶཱ ཙཏུདྡིསཱམུཁཱ ཡཐཱ ཙཏུདྡིསཱསམྨུཁཱ ཧོནྟི, ཏཐཱ བནྡྷཱ མཛ྄ཛྷེ ནིཀྑིཏྟཾ ཏིཎཾ སཡཾ ཡཐཱསུཁཾ པརིབྷུཉྫནྟི, ཨཉྙམཉྙཾ པིཊྛིཾ ཀཏྭཱ བནྡྷཱ ཝིཡ ཁཱཡཏི, ཏེ པན སམྨུཁཾ ཀཏྭཱ བནྡྷཱ ཧོནྟི. ཨེཏྠ ‘‘ཙཏུདྡིསཱམུཁཱབནྡྷཱ’’ཏི ནིདྡིཊྛཏྟཱ པིཊྛིཾ ཀཏྭཱ བནྡྷཱཏི སམྨུལ༹ྷཏཱ ཧོཏི.
‘‘ཛནོ ཛཱིཝནཛཱནནྡ-ཀརབནྡྷུསྶ བྷཱསིཏཾ;
སཀྐརོནྟོཝ པཔྤོཏི, པུཉྙཱརིཀྑཡགོཙརེ’’ཏི.
ཨཡཾ པཱརིཧཱརིཀཱི.
ཛཱིཝནཛཱནནྡཀརབནྡྷུསྶ ཛཱིཝནཏོ ཨུདཀཏོ ཛཱཏཱནཾ པདུམཱནཾ ཨཱནནྡཀརསྶ སཱུརིཡསྶ བནྡྷུསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ བྷཱསིཏཾ ཝཙནཾ སཀྐརོནྟོ པཱུཛེནྟོ ཛནོ པུཉྙཱརིཀྑཡགོཙརེ པུཉྙཱནཾ པཊིཔཀྑཏྟཱ པུཉྙཱརིསངྑཱཏཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ ཁཡསྶ ནིམིཏྟབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནམཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ ཨུཔྤནྣེ མགྒཕལེ པཔྤོཏི པཱཔུཎཱཏི. ཨེཏྠ ཛཱིཝནཛཱནཾ ཨཱནནྡཀརསྶ བནྡྷུསྶེཏི ཙ, པུཉྙཱརཱིནཾ ཁཡནིམིཏྟཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟེཏི ཙ ཨིམིནཱ བུདྡྷོ མགྒཕལཱ ཙ པཱརམྤརིཡེན སམྦནྡྷེན ཝུཏྟཱཏི སམྦནྡྷཱནཾ བཱཧུལླབྷཱཝོ.
‘‘ན གཎྷཱཏི མཧནྟམྤི, སདྡཾ ན ཙ ཝིབྷཱུསནཾ;
ཙཏུཔྤདསྶ ཀསྶཱཔི, ཀཎྞོཡཾ ན ཀིལཱཕལོ’’ཏི.
ཨཡཾ ཨེཀཙྪནྣཱ.
ཀསྶཱཔི ཙཏུཔྤདསྶ ཀཎྞོ མཧནྟམྤི སདྡཾ ན གཎྷཱཏི, ཨཱརམྨཎཾ ན ཀརོཏི, ཝིབྷཱུསནམྤི ན གཎྷཱཏི. ཏཐཱཔི ཨཡཾ ཀཎྞོ ཨཕལོ ན ཀིལ, སཕལཏོ ནིཔྥལོ ན ཧོཏི ཀིར. ཨསྶཀཎྞོ རུཀྑོ. ཨེཏྠ ཀཎྞོཏི ཨཱདྷེཡྻཾ ཀཏྭཱ ཏདཱདྷཱརསྶ ཨཝཙནཏོ ནིསྶཡགུཏྟི.
‘‘ཨལངྐརོནྟོ ¶ བྷུཝནཾ, སསྶིརིཀོ སདེཝཀཾ;
ཀསྨིཾ སཉྫཱཏསཾཝདྡྷོ, ཀོ ཀེན ནུཔལིམྤཏཱི’’ཏི.
ཨཡཾ ཨུབྷཡཙྪནྣཱ.
སསྶིརིཀོ སདེཝཀཾ བྷུཝནཾ ཨལངྐརོནྟོཏི བུདྡྷོ ཝིཡ ཁཱཡཏི. བྷུཝནཾ བྷུཝནསངྑཱཏཾ ཀཾ ཛལཾ སདཱ ཨེཝ ཨལངྐརོནྟོ སསྶིརིཀོ ལཀྑིཡསམནྣཱགཏོ ཀསྨིཾ ཛལེ སཉྫཱཏསཾཝདྡྷོ ཀོ ཀཏརོ ཀེན ཛལེན ན ཨུཔལིམྤཏི ན ལིམྤཏི. པདུམོཏི ཝིསཛྫནཾ. པདུམོ ཧི པུཾནཔུཾསཀལིངྒོ. ཨིཧ ཛལཔདུམཱནཾ དྭིནྣམྤི ཚཱདིཏཏྟཱ ཨུབྷཡཙྪནྣཱ ནཱམ.
‘‘ཨཱདོ སོཡེཝ ཡོ ཨནྟེ, མཛ྄ཛྷིམསྶཱདི མཛ྄ཛྷིམོ;
སིདྡྷནྟཱདཱིསུ ཝཏྟནྟཾ, ཨསངྑཏཔདཾ ཝདཱ’’ཏི.
ཨཡཾ སཾཀིཎྞཱ.
ཨནྟེ ཨཝསཱནེ ཡོ ཧོཏི, ཨཱདོཔི སོཡེཝ ཧོཏི, མཛ྄ཛྷིམསྶ ཨཱདིབྷཱུཏོ མཛ྄ཛྷིམོ ཨེཝ ཧོཏི, སིདྡྷཾ ནིཔྥནྣཾ ཏཱདཱིསུ ཨརིཡེསུ ཝཏྟནྟཾ ཨསངྑཏཔདཾ ཝད ཀཐེཧཱིཏི ཨཡམཔརཏྠོ. ཨཱདོ ཨཱདིམྷི སོཡེཝ སཀཱརོ ཨེཝ ཨནྟེ པརིཡོསཱནེ ཡོ ཡཀཱརོཡེཝ, མཛ྄ཛྷིམོ མཛ྄ཛྷིམཝཎྞོ མཛ྄ཛྷིམསྶ སདྡསྶ ཨཱདི མཀཱརོ, སིདྡྷནྟཱདཱིསུ མཏསམཡཀཱལཱདཱིསུ ཝཏྟནྟཾ ཝཱཙཀབྷཱཝེན པཝཏྟནྟཾ ཨསངྑཏཔདཾ སངྑཏཏོ ཨཉྙཏྟཱ ཨསངྑཏབྷཱུཏཾ པཉྙཏྟིཾ ཝད ཀཐེཧཱིཏི. སམཡསདྡོ ཧི ནཱམཔཉྙཏྟི. ཨེཏྠ སིདྡྷནྟསདྡེན ཨཱདིསདྡསྶ སངྒཧིཏཏྟཱ ཏཱདིཨཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཏྠསྶ གུལ༹ྷཏཱཡ སམཱགཏཱལཀྑཎེན ཙ ‘‘སོ’’ཏི ‘‘ཡོ’’ཏི ‘‘ཨསངྑཏཔད’’ནྟི ཨཉྙཏྠརུལ༹ྷསདྡེན ཝཉྩིཏཏྟཱ ཝཉྩིཏཱལཀྑཎེན ཙ སམཡསདྡེ ནཱནཏྠཀཔྤནཏོ ནཱམནྟརིཀཱལཀྑཎེན ཙཱཏི ཏཱིཧིཔི ལཀྑཎེཧི མིསྶིཏོཏི. སེསེསུཔི སཾཀིཎྞཏྟཾ ཨེཝམེཝ ¶ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟལཀྑཎཱནུསཱརེནེཝ སམཱགཏཱདཱིནཾ ཨནྭཏྠསཉྙཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
དེསཀཱལཀལཱལོཀ-ཉཱཡཱགམཝིརོདྷི ཡཾ;
ཏཾ ཝིརོདྷིཔདཾ ཙེ’ཏ-མུདཱཧརཎཏོ ཕུཊཾ.
༣༤. ‘‘དེསི’’ཙྩཱདི. དེསོ ཐལཛལདེསཱདི. ཀཱལོ རཏྟིནྡིཝོ. ཀལཱ ནཙྩགཱིཏཱདཡོ. ལོཀོ ཙརཱཙརབྷཱུཏཔྤཝཏྟི. ཉཱཡོ ཡུཏྟི. ཨཱགམོ ཨིདྷ བུདྡྷཝཙནཾ. ཨཉྙཏྠ ཏུ སུཏིདྷམྨསཾཧིཏཱ, ཏེ ཙ. ཏེཧི ཝིརོདྷོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི དེས…པེ… ཝིརོདྷི. ཡནྟི ཨནུཝདིཏྭཱ. ཏཾ ཝིརོདྷིཔདནྟི ཝིདྷཱིཡཏེ. ཨེཏཉྩ པདཾ ཨུདཱཧརཎཏོ ལཀྑིཡཏོ ཕུཊཾ པཱཀཊཾ. ཡཏོ ཛལཛཱདཱིནཾ ཐལཱདཱིསུ པཱཏུབྷཱཝཱདི, རཏྱཱདཱིསུ སམྦྷཝནྟཱནཾ ཀུསུམཱདཱིནཾ དིཝཱདཱིསུ སམྦྷཝོ ཙ, ‘‘ནཙྩགཱིཏཱདིཙཏུསཊྛིཡཱ ཀལཱསུ བྷིནྣཚཛྫོ ནཱམ སཏྟསརོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀལཱསཏྠཱབྷིཧིཏལཀྑཎཱཏིཀྐམཝིརོདྷོ ཙ, ‘‘ཨགྒིསཱིཏལོ, ནིསྶཱརོ ཁདིརོ’’ཏིཨཱདིནཱ ལོཀསཱིམཱཏིཀྐམོ ཙ, ཝུཏྟཱཡཔཱ’ནརུཔྤཏྟསམུཔྤཏྟིཡཱ མིདྡྷསྶ རཱུཔབྷཱཝཱཔཱདནཱདིཉཱཡཝིརོདྷོ ཙ, ཡཐཱསཀམཱགམེན ཝིརོདྷོ ཙ སུཁེན ཙ སཀྐཱ པཱཀཊཏྟཱ ཝིཉྙཱཏུཾ, ཏཏོ སབྦམེཏཾ ནོདཱཧཊནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༣༤. ཨེཝཾ ཡམཀཔཧེལི༹ཀཱནམདསྶནེ ཀཱརཎཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ཨུདྡེསཀྐམེན སམྤཏྟཝིརོདྷིདོསཾ ‘‘དེསཀཱལི’’ཙྩཱདིནཱ ཝདཏི. ཡཾ པདཾ དེསོ ཐལཛལཔབྦཏཱདི. ཀཱལོ རཏྟིནྡིཝོ ཧེམནྟཱདིཝསེན ཏིཝིདྷོ, ཝསནྟཱདིཝསེན ཚབྦིདྷོ. ཀལཱ ནཙྩགཱིཏཱདིཙཏུསཊྛི. ལོཀོ ཐཱཝརཛངྒམབྷཱུཏཔཝཏྟིསངྑཱཏོ. ཉཱཡོ ཡུཏྟི. ཨཱགམོ ཨིཧ བུདྡྷཝཙནཾ, ཨཉྙཏྠ པན སུཏིདྷམྨསཾཧིཏོ ཙ. ཏེཧི ཝིརོདྷོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི དེས…པེ… ཝིརོདྷི. ཏཾ ཝིརོདྷིཔདཾ ནཱམ. ¶ ཨེཏཾ ཝིརོདྷིཔདཾ ཨུདཱཧརཎཏོ ལཀྑིཡཏོ ཕུཊཾ པརིབྱཏྟཾ. ཝསྶིཀཛཱཏིསུམནཱདཱིནཾ ཛལཛཱདིབྷཱཝོ ཙ, པདུམཀུམུདཱདཱིནཾ ཐལཛཱདིབྷཱཝོ ཙ, རཏྟིཨཱདཱིསུ ལབྦྷམཱནཱནཾ ཀུམུདཱདཱིནཾ དིཝཱདཱིསུ སམྦྷཝོ ཙ, ནཙྩགཱིཏཱདིཙཏུསཊྛིཡཱ ཀལཱསུ ‘‘ཚཛྫོ ཨུསབྷོ གནྡྷཱརོ མཛ྄ཛྷིམོ པཉྩམོ དྷེཝཏོ ནིསཱདོ’’ཏི དསྶིཏསཏྟསརཱནམེཀདེསསྶ ཚཛྫསྶ བྷིནྣསཏྟསརོ ཚཛྫོ ནཱམཱཏི སམུདཱཡཝསེན ཝོཧཱརཀརཎཱདཱིཧི སཏྠཱགཏཏཾ, ལཀྑཎཱཏིཀྐམཉྩ, ‘‘ཨགྒི སཱིཏལོ, ཙནྡནཾ ཨུཎྷཾ, ཁདིརརུཀྑོ ནིསྶཱརོ, ཨེརཎྜོ སསཱརོ’’ ཨིཙྩཱདིནཱ ལོཀམརིཡཱདཱཏིཀྐམོ ཙ, མིདྡྷསྶ ཨརཱུཔབྷཱཝུཔཔཏྟིཡཱ ཝུཏྟཱཡཔི རཱུཔབྷཱཝསཱདྷནསདིསཡུཏྟིཝིརོདྷིཀཐནཉྩ, ཡཐཱསཀམཱགམམཏིཀྐམྨ ཀཐནཉྩཱཏི སབྦེསཾ ཝིརུདྡྷསབྷཱཝསྶ པཱཀཊཏྟཱ ཨུདཱཧརཎཾ ན དསྶཡིསྶཱམཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིམེསམེཝ དེསཱདིཝིརོདྷཱིནམཝིརུདྡྷཏྟཾ ཨེཏྠེཝ ཝིརོདྷིཔདདོསཔརིཧཱརེ ‘‘བོདྷིསཏྟཔྤབྷཱཝེནཱ’’ཏིཙྩཱདིནཱ དིསྶཏི. དེས…པེ… གམེཧི ཝིརོདྷོ, སོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི དེས…པེ… ཝིརོདྷི. ནིནྡཱཡཾ ཨཡམསྶཏྠཱིཏི ཝིཝཙྪིཏཱ.
ཡ’དཔྤཏཱིཏ’མཱནཱིཡ, ཝཏྟབྦཾ ནེཡྻམཱཧུ ཏཾ;
ཡཐཱ སབྦཱཔི དྷཝལཱ, དིསཱ རོཙནྟི རཏྟིཡཾ.
༣༥. ‘‘ཡ’’མིཙྩཱདི. ཨཔྤཏཱིཏཾ སདྡཏོ, ཨཏྠཏོ ཝཱ ཨནདྷིགཏཾ ནཧྱཉྙཐཱཝགམོ གནྠནྟརཱབྷཱཝཏོ. ཝཀྑཏི ཧི ‘‘དུལླབྷཱཝགཏཱི སདྡ-སཱམཏྠིཡཝིལངྒྷིནཱི’’ཏི. ཡཾ ཀིཉྩི པདཾ སམཱནཱིཡ ཨཱནེཏྭཱ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ནེཡྻམཱཧུ. ཡཐེཏྱུདཱཧརཏི. སབྦཱཔི སཀལཱཔི དིསཱ པུབྦདིསཱདཡོ དས དིསཱ རཏྟིཡཾ རཛནྱཾ དྷཝལཱ ཨུཛྫལཱ རོཙནྟི དིཔྤནྟཱིཏི ཨེཏྟཀེ ནིདྡིཊྛེ ཙནྡམརཱིཙིནོ ཨེཏྠ ནེཡྻཏྟཾ.
༣༥. ཨིདཱནི ནེཡྻདོསམུདཱཧརཏི ‘‘ཡ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཡཾ པདཾ ཨཔྤཏཱིཏཾ པདནྟརེན, ཏེནཱབྷིཧིཏཏྠེན ཝཱ ‘‘ཨིམསྶཏྠོཡ’’མིཏི ¶ ཨཝིཉྙཱཏཾ ཨཱནཱིཡ ཝཏྟབྦཾ, ཏཏོཡེཝ པདནྟརམཱནཱིཡ ཝཏྟབྦཾ ཧོཏི, ཏཾ ནེཡྻམཱཧུ ‘‘ནེཡྻདོསོ’’ཏི པོརཱཎཱ ཨཱཧུ. ཡཐཱ ཏཏྠོདཱཧརཎམཱིདིསཾ ‘‘སབྦཱཔི དྷཝལཱ དིསཱ རོཙནྟི རཏྟིཡ’’ནྟི. སབྦཱཔི དིསཱ པུབྦདཀྑིཎཱདཡོ དས དིསཱ དྷཝལཱ སེཏཱ རཏྟིཡཾ རཛནྱཾ རོཙནྟི དིཔྤནྟི. ཨེཏྠ དིསཱཡ ཝིསེསནཾ དྷཝལགུཎཾ ཀེལཱསཀཱུཊསུདྷཱབྷིཏྟིཙནྡརཾསིཨཱདཱིསུ ཀུཏོ སཉྫཱཏམིཏི ཨནིཙྪིཏཏྟཱ ཨཉྙནིཝཏྟནཏྠཾ ཙནྡཀིརཎཱདིཝཱཙཀཔདཾ ཨཱནེཏྭཱ དྷཝལཏཱ ཨིམིནེཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ དྷཝལ པདཾ ནེཡྻདོསེན དུཊྛཾ ཧོཏི. པཏཱིཏཾ ཝིཉྙཱཏཾ, ན པཏཱིཏཾ ཨཔྤཏཱིཏཾ. ཨེཏྠ ཨཀཱརོ པསཛྫཔཊིསེདྷེ.
ནེདིསཾ བཧུ མཉྙནྟི, སབྦེ སབྦཏྠ ཝིཉྙུནོ;
དུལླབྷཱ’ཝགཏཱི སདྡ-སཱམཏྠིཡཝིལངྒྷིནཱི.
༣༦. ཨཔྤཏཱིཏཾ ནིཙྪནྟི ཝིཉྙཱུཏི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ནེ’’ཏིཨཱདི. ཨཱིདིསཾ ཨནནྟརེ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ནེཡྻཾ སབྦེཔི ཝིཉྙུནོ ཉེཡྻཝིདཱུ སབྦཏྠ གཛྫཱདིཀེ ན བཧུ མཉྙནྟི ན སམྦྷཱཝེནྟི ནཔྤཡུཛྫནྟི. ཀིཾ ན བཧུམཉྙནྟཱིཏི ཙེ ཨཱཧ ‘‘དུལླབྷཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཐཱ ཧི ཨཝགཏཱི ཨཏྠཱཝགམོ སདྡཾ ཝཱཙཀཾ, སཱམཏྠིཡཉྩ ཉཱཡཾ ཝིལངྒྷཡཏི ཙཛཏི ཨནུཔདསྶནཏོཏི སདྡསཱམཏྠིཡཝིལངྒྷིནཱི དུལླབྷཱ ན ལབྷྱཏེ. ཉཱཡོཔཏྠོ ཝཱ སདྡོཔཏྠོ ཝཱ ཡོཏྠོ ན ཧོཏི. སོ ནཔྤཏཱིཡཏེ ཡཐཱ མནསི ཨཝཊྛིཏམཏྟེནཱཏི ཨཏྠོ. ཏསྨཱ སདྡཏོ, ཨཏྠཏོ ཝཱ པཏཱིཏབྦམནེཡྻཾ, ཏབྦིཔརཱིཏཾ ནེཡྻནྟི ཝིཉྙེཡྻཾ.
༣༦. ཨིམཾ ཨཔྤཏཱིཏཔདཾ ཝིཉྙཱུཧི ནཱབྷིམཏནྟི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ནེདིས’’མིཙྩཱདི. ཨཱིདིསཾ ཡཐཱཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ནེཡྻཾ སབྦེ ཝིཉྙུནོ སབྦཏྠ གཛྫཔཛྫཱདིཀེ ན བཧུ མཉྙནྟི ན སམྦྷཱཝེནྟི ནཔྤཡོཛེནྟི. ཨཝགཏཱི ཨཏྠཱཝབོདྷོ སདྡསཱམཏྠིཡཝིལངྒྷིནཱི ¶ སདྡསངྑཱཏཝཱཙཀཉྩ སཱམཏྠིཡསངྑཱཏཉཱཡཉྩ ཨཏིཀྐམྨ པཝཏྟིནཱི དུལླབྷཱ ཏཱདིསཔཡོགཱབྷཱཝཏོ དུལླབྷཱ ཧོཏི. ཡོ ཨཏྠོ སདྡཱགཏོ, ཉཱཡཱགཏོ ཝཱ ན ཧོཏི, སོ ཀཏྟུནོ མནསི པཏིཊྛིཏམཏྟེན པཏཱིཏོ ན ཧོཏཱིཏི ཏཾ པདཾ ནེཡྻདོསམིཏི སབྦེ ཀཝིནོ པརིཧརནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. བཧུམཱནཾ ཀརོནྟཱིཏི ཝཱཀྱེ བཧུམཉྙནྟཱིཏི ནཱམདྷཱཏུ. སདྡསཱམཏྠིཡཾ ཝིལངྒྷཡཏི སཱིལེནཱཏི སདྡསཱམཏྠིཡཝིལངྒྷིནཱི.
སིཡཱ ཝིསེསནཱཔེཀྑཾ,
ཡཾ ཏཾ པཏྭཱ ཝིསེསནཾ;
སཱཏྠཀཾ ཏཾ ཡཐཱ ཏཾ སོ,
བྷིཡྻོ པསྶཏི ཙཀྑུནཱ.
༣༧. ‘‘སིཡཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཡཾ པདཾ ཝིསེསནཾ པཏྭཱ ཨཏྠེན སཧ ཝཏྟཏཱིཏི སཱཏྠཀཾ. ནིབྦིསེསནནྟུ ཝུཏྟཏྠམེཝ ཧོཏི. ཏཾ ཝིསེསནཱཔེཀྑཾ སིཡཱ. ‘‘ཏཾ ཡཐེ’’ཏྱཱདིནཱ ཨུདཱཧརཏི. ‘‘པསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཙཀྑུནཱ’’ཏི ལབྦྷཏེཝ.
༣༧. ‘‘སིཡཱ’’མིཙྩཱདི. ཡཾ པདཾ ཝིསེསནཾ པཏྭཱ སཱཏྠཀཾ ཨཏྠསཧིཏཾ, ཏདབྷཱཝེ ནིརཏྠཀཾ ཧོཏི, ཏཾ ཝིསེསནཱཔེཀྑཾ ནཱམ སིཡཱ. ཏཾ ཡཐཱ ཏསྶོདཱཧརཎམེཝཾ ‘‘ཏཾ སོ བྷིཡྻོ པསྶཏི ཙཀྑུནཱ’’ཏི. སོ པུརིསོ ཏཾ པུརིསཾ བྷིཡྻོ ཡེབྷུཡྻསཱ ཙཀྑུནཱ པསྶཏི. ཨེཏྠ ‘‘པསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེཡེཝ ‘‘ཙཀྑུནཱ’’ཏི ཉཱཡཏི. ཙཀྑུནཱཏི ཝིསེསྱཔདཾ ཝིསེསནཾ ལདྡྷཱཝ སཱཏྠཀཾ ཧོཏི. ཝིསེསནེ ཨཔེཀྑཱ ཨསྶཱཏི ཙ, སཧ ཨཏྠེན ཝཏྟམཱནཾ སཱཏྠཀམིཏི ཙ སམཱསོ.
ཧཱིནཾ ཀརེ ཝིསེསྱཾ ཡཾ, ཏཾ ཧཱིནཏྠཾ བྷཝེ ཡཐཱ;
ནིཔྤབྷཱིཀཏཁཛྫོཏོ, སམུདེཏི དིཝཱཀརོ.
༣༨. ‘‘ཧཱིན’’མིཙྩཱདི ¶ . ཡཾ ཝིསེསནཔདཾ ཝིསེསྱཾ ཝིསེསིཏབྦཾ ཧཱིནཾ ལཱམཀཾ ཀརེ ཀརེཡྻ, ཏཾ ཝིསེསནཔདཾ ཧཱིནཏྠཾ ཧཱིནོ ཨཏྠོ ཡསྶ ཏཾ ཧཱིནཏྠཾ ནཱམ བྷཝེཡྻ. ‘‘ཡཐཱ’’ཨིཏྱཱདིནཱ ཨུདཱཧརཏི. ནིཔྤབྷཱིཀཏོ ཁཛྫོཏོ ཡེན སོ དིཝཱཀརོ པབྷཱཀརོ སམུདེཏི ཨུཔགཙྪཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཁཛྫོཏཔྤབྷཱཔཧརཎེ ན ཐུཏི དིཝཱཀརསྶཱཏི.
༣༨. ‘‘ཧཱིནཾ ཀརེ’’ཙྩཱདི. ཡཾ པདཾ ཝིསེསྱཾ ཧཱིནཾ ཀརོཏི, ཏཾ ཧཱིནཏྠཾ བྷཝེ. ཡཐཱ ཏཏྠོདཱཧརཎམེཝཾ ‘‘ནིཔྤབྷཱིཀཏཁཛྫོཏོ, སམུདེཏི དིཝཱཀརོ’’ཏི. པབྷཱརཧིཏཀཏཱ ཁཛྫོཏཱ ཡེན སོ དིཝཱཀརོ སཱུརིཡོ སམུདེཏི ཨུགྒཙྪཏི. ‘‘ནིཔྤབྷཱིཀཏཁཛྫོཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཝིསེསནེན ལཱམཀཱལོཀལདྡྷཡུཏྟསྶ ཁཛྫོཔནཀསྶ ཨབྷིབྷཝནཔྤཀཱསནཾ སཧསྶརཾསིནོ ནིནྡཱཡེཝ, ན ཐུཏཱིཏི ཝིསེསྱཾ ཧཱིནཏྠཾ ཧོཏི. ཧཱིནོ ཨཏྠོ ཡསྶེཏི ཙ, ནཏྠི པབྷཱ ཨེཏེསནྟི ཙ, ནིཔྤབྷཱ ཀཏཱཏི ཙ, ནིཔྤབྷཱིཀཏཱ ཁཛྫོཏཱ ཡེནཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
པཱདཔཱུརཎམཏྟཾ ཡཾ, ཨནཏྠམིཏི ཏཾ མཏཾ;
ཡཐཱ ཧི ཝནྡེ བུདྡྷསྶ, པཱདཔངྐེརུཧམྤིཙ.
༣༩. ཧི ཨཔི ཙསདྡཱནཾ པཱདཔཱུརཎམཏྟཏྟཱ ཨནཏྠཀཏྟཾ. ཝིསེསནཝིསེསྱཔདདོསོ.
༣༩. ‘‘པཱདཔཱུརཎི’’ཙྩཱདི. ཡཾ པདཾ པཱདཔཱུརཎམཏྟཾ ཙཏུཏྠཾསསངྑཱཏསྶ པཱདསྶ པཱུརཎམཏྟམེཝ ཧོཏི, ཏཾ ཨནཏྠམིཏི མཏཾ ཉཱཏཾ. ཡཐཱསདྡོ ཝུཏྟཏྠོ. བུདྡྷསྶ པཱདཔངྐེརུཧཾ པཱདམྦུཛཾ ཝནྡེཏི. ཨེཏྠ ཧི ཨཔིཙཱཏི ཨིམེསཾ སམཏྟནཱདིཨཏྠེསུ ཨཔྤཝཏྟིཏོ ཀེཝལཾ པཱདཔཱུརཎམཏྟཏོ ཨནཏྠཀཏྟཾ. མཏྟསདྡོ ཨཝདྷཱརཎེ. ཝིསེསནཝིསེསྱཔདདོསོ.
པདདོསནིདྡེསཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཝཱཀྱདོསནིདྡེསཝཎྞནཱ
སདྡཏོ ཨཏྠཏོ ཝུཏྟཾ, ཡཏྠ བྷིཡྻོཔི ཝུཙྩཏི;
ཏམེཀཏྠཾ ཡཐཱ’བྷཱཏི, ཝཱརིདོཝཱརིདོ ཨཡཾ.
༤༠. ‘‘སདྡཏོ’’ཨིཙྩཱདི. སདྡཏོ ཝཱཙཀེན ཏསྨིཾཡེཝཏྠེ ཏསྶེཝ སདྡསྶ པུན པཡོགཏོ ཨཏྠཏོ ཨབྷིདྷེཡྻེན པུབྦཔཊིཔཱདིཀསྶེཝ ཝཏྠུསྶཱཝིསེསེན པུན པཊིཔཱདནཏོ ཝུཏྟཾ པཡུཏྟཾ ཡཾ པདཏྠརཱུཔཾ ཡཏྠ ཡསྨིཾ ཝཱཀྱེ བྷིཡྻོཔི ཝུཙྩཏི པུནཔི པཡུཛྫཏེ, ཏམེཀཏྠནྟི ཨནུཝདིཏྭཱ ‘‘ཡཐེ’’ཙྩཱདིནཱ ཝིདྷཱིཡཏེ. ཝཱརིཾ དདཱཏཱིཏི ཝཱརིདོ. ཨཡཾ ཝཱརིདོ མེགྷོ ཨཱབྷཱཏི དིཔྤཏཱིཏི. ཛལདཱནམཏྟཱཔེཀྑཱཡ ཨིདཾ སདྡཏོ ཨེཀཏྠཾ.
༤༠. ཨིདཱནི ཨུདྡིཊྛཀྐམེན ཝཱཀྱདོསཾ ནིདྡིསཏི ‘‘སདྡཏོ’’ཙྩཱདིནཱ. སདྡཏོ ཝཱཙཀེན ཨཏྠཏོ ཨབྷིདྷེཡྻེན ཝུཏྟཾ པཡུཏྟཾ ཡཾ པདཏྠརཱུཔཾ ཡཏྠ ཡསྨིཾ ཝཱཀྱེ བྷིཡྻོཔི པུནཔི ཝུཙྩཏི ཡུཛྫཏེ, ཏཾ ཝཱཀྱཾ ཨེཀཏྠཾ ནཱམ དོསོ. ཨུདཱཧརཎཾ ‘‘ཡཐི’’ཙྩཱདི. ཝཱརིདོ ཛལདཱཡཀོ ཨཡཾ ཝཱརིདོ མེགྷོ ཨཱབྷཱཏི དིཔྤཏི. སམྤཏྟིསཱདྷཀཾ ‘‘ཛལདཱཡཀོ’’ཙྩཱདིཝིསེསནཾ ཝིནཱ ཛལདཱནམཏྟསྶ ཝུཏྟཏྟཱ སདྡཏོ ཨེཀཏྠཾ ནཱམ ཧོཏི.
ཡཐཱ ཙ
ཏིཏྠིཡངྐུརབཱིཛཱནི, ཛཧཾ དིཊྛིགཏཱནི’ཧ;
པསཱདེཏི པསནྣེ སོ, མཧཱམུནི མཧཱཛནེ.
༤༡. ཏིཏྠིཡསངྑཱཏཱནཾ ཨངྐུརཱནཾ བཱིཛཱནི ཨུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱནི དིཊྛིགཏཱནི དྭཱསཊྛི དིཊྛིཡོ ཛཧཾ ཛཧནྟོ དཱུརཱིཀརོནྟོ སོ མཧཱམུནི སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཨིཧ ལོཀེ ཨཏྟནི པསནྣེ པསཱདབཧུལེ མཧཱཛནེ པསཱདེཏཱིཏི ཨཔརམུདཱཧརཎཾ. ¶ པསཱདསངྑཱཏསྶ ཨཏྠསྶ ‘‘པསནྣེ པསཱདེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཨིདམཏྠཏོ ཨེཀཏྠཾ.
༤༡. ‘‘ཏིཏྠིཡི’’ཙྩཱདི. སོ མཧཱམུནི ཏིཏྠིཡངྐུརབཱིཛཱནི ཏིཏྠིཡསངྑཱཏཱནཾ ཨངྐུརཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཀཱརཎབྷཱུཏཱནི དིཊྛིགཏཱནི སསྶཏཱདིབྷེདབྷིནྣཱ དྭཱསཊྛིདིཊྛིཡོ ཛཧཾ ཛཧནྟོ ཨཔནེནྟོ ཨིཧ ལོཀེ པསནྣེ ཨཏྟནི པསནྣེ མཧཱཛནེ པསཱདེཏི. པསནྣསདྡེན ཝུཏྟཔྤསཱདསངྑཱཏསྶ ཨཏྠསྶ པསཱདེཏཱིཏི ཀྲིཡཱཔདེནཔི ཝུཏྟཏྟཱ སདྡེ བྷིནྣེཔི ཨཏྠཏོ ཨེཀནྟི ཨཏྠཏོ ཨེཀཏྠསྶུདཱཧརཎཾ. ཏིཏྠིཡཱ ཨེཝ ཨངྐུརཱནི, ཏེསཾ བཱིཛཱནི, དིཊྛཱིསུ གཏཱནི, དིཊྛིཡོ ཨེཝ གཏཱནཱིཏི ཝཱ ཝིགྒཧོ.
ཨཱརདྡྷཀྐམཝིཙྪེདཱ, བྷགྒརཱིཏི བྷཝེ ཡཐཱ;
ཀཱཔི པཉྙཱ, ཀོཔི གུཎོ, པཀཏཱིཔི ཨཧོ ཏཝ.
༤༢. ཨཱརདྡྷོ ཝཏྟུམུཔཀྐམནྟོ, ཀམོ ཝཙནཔཊིཔཱཊི. ཏསྶ ཝིཙྪེདོ བྷངྒོ, ཏཏོ. ‘‘ཡཐེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུདཱཧརཏི. ཨཝུཏྟསྶཔི པསཱདཝསཱ ཨཛ྄ཛྷཱཧཱརོཏི. མཧཱམུནི ཏཝ ཏེ པཉྙཱ ཀཱཔི སཱཏིསཡཏྟཱ ཨནིདྡྷཱརིཏཾ སབྷཱཝཝིསེསཱ ཀཱཙིཡེཝ, ཨཧོ པཝཏྟམཱནཱཡཔི ཝསབྷཱཝསྶཱནིདྡྷཱརིཏཏྟཱ ཨཙྪརིཡནྟི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཀཱཔི ཀོཔཱིཏི སབྦནཱམཔདཀྐམསྶ པཀཏཱིཏི ཨེཏྠ ཝིཙྪིནྣཏྟཱ བྷགྒརཱིཏི.
༤༢. ‘‘ཨཱརདྡྷཀྐམི’’ཙྩཱདི. ཨཱརདྡྷཀྐམཝིཙྪེདཱ ཝཏྠུམཱརདྡྷཔདཀྐམསྶ ཝིཙྪེདཧེཏུ བྷགྒརཱིཏི བྷཝེ བྷགྒརཱིཏིཝཱཀྱདོསོ བྷཝཏི. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཡཐི’’ཙྩཱདི. མཧཱམུནི ཏཝ ཏུཡ྄ཧཾ པཉྙཱ སཱཏིསཡབྷཱུཏཱ པཉྙཱ ཀཱཔི ཝཙནཝིསཡཱཏིཀྐནྟཏྟཱ ཀཱཔིཡེཝ. གུཎོ སཱིལསམཱདྷིཨཱདིཨནཉྙསཱདྷཱརཎགུཎསམཱུཧོ ཀོཔི པམཱཎཔརིགྒཧསྶ ཀེནཙི ¶ ལེསེནཔི ཀཏྟུམསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཀོཔིཡེཝ. པཀཏཱིཔི ཨཙིནྟེཡྻབྷཱུཏཱ པཀཏཱིཔི ཨེཝམེཝ ཨཧོ ཝིཛྫམཱནཱནཾཡེཝ པཉྙཱདཱིནཾ སབྷཱཝཱཝབོདྷསྶ དུཀྐརཏཱ ཨཙྪརིཡཱ. ཀཱཔི ཀོཔཱིཏི པདཀྐམསྶ ‘‘པཀཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ སུཉྙཏྟཱ རཱིཏིབྷངྒོ. ཨཱརདྡྷོཡེཝ ཀམོ, ཏསྶ ཝིཙྪེདོ, བྷགྒཱ རཱིཏི ཨསྶ, ཨེཏྠ ཝཱཏི ཝིགྒཧོ.
པདཱནཾ དུབྦིནིཀྑེཔཱ, བྱཱམོཧོ ཡཏྠ ཛཱཡཏི;
ཏཾ བྱཱཀིཎྞནྟི ཝིཉྙེཡྻཾ, ཏདུདཱཧརཎཾ ཡཐཱ.
༤༣. ‘‘པདཱན’’མིཙྩཱདི. ཡཏྠ ཡསྨིཾ ཝཱཀྱེ པདཱནཾ སྱཱདྱནྟཱཁྱཱཏིཀཱནཾ དུབྦིནིཀྑེཔཱ དུཊྛཔནཏོ བྱཱམོཧོ སཾམུལ༹ྷཏཱ ཛཱཡཏི ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཾ ཝཱཀྱཾ བྱཱཀིཎྞནྟི ཝིཉྙེཡྻཾ ཉཱཏབྦཾ. ཏསྶ བྱཱཀིཎྞསྶ ཨུདཱཧརཎཾ ལཀྑིཡཾ ‘‘ཡཐེ’’ཏི དསྶེཏི. ཡཐཱ ཨིདཾ, ཏཐཱ ཨཉྙམྤཱིཏི ཨཏྠོ.
༤༣. ‘‘པདཱནི’’ཙྩཱདི. པདཱནཾ སྱཱདྱནྟཏྱཱདྱནྟཔདཱནཾ དུབྦིནིཀྑེཔཱ དུཊྛཔནཏོ ཡཏྠ ཝཱཀྱེ བྱཱམོཧོ སཾམོཧོ ཛཱཡཏི, ཏཾ བྱཱཀིཎྞདོསོཏི ཝིཉྙེཡྻཾ. ཏདུདཱཧརཎཾ ཏསྶ བྱཱཀིཎྞདོསསྶ ལཀྑིཡཾ ཡཐཱ ཨིམིནཱ ཝཀྑམཱནནཡེན.
བཧུགུཎེ པཎམཏི, དུཛྫནཱནཾ པྱཡཾ ཛནོ;
ཧིཏཾ པམུདིཏོ ནིཙྩཾ, སུགཏཾ སམནུསྶརཾ.
༤༤. བཧུཨནནྟཏྟཱ བཧུབྷཱུཏེ གུཎེ སཱིལཱདིཀེ སམནུསྶརཾ སམྨདེཝ ཨུཊྛཱཡ སམུཊྛཱཡ ཨནུསྶརནྟོ གུཎཝིསཡསཏིཾ པཙྩུཔཊྛཱཔེནྟོ ཏེནེཝ ཀཱརཎེན པམུདིཏོ ཧཊྛཔཧཊྛོ ཨཡཾ ཛནོ སབྦོཔི ལོཀོ དུཛྫནཱནཾ སུཛནེཏརཱནམྤི དེཝདཏྟཱདཱིནཾ ནིཙྩཾ ཀཱལཾ ཧིཏཾ སུགཏཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ པཎམཏི ནམསྶཏཱིཏི ཨཡཾ ཨཏྠོ ཀཝིཝཉྩིཏོ. ཏཏྠ ‘‘བཧུགུཎེ པཎམཏཱི’’ཏྱཱདི བྱཝཧིཏཔདཔྤཡོགཱ མོཧོ ཛཱཡཏཱིཏི བྱཱཀིཎྞཾ.
༤༤. ‘‘བཧུགུཎེ’’ཙྩཱདི. ¶ བཧུགུཎེ ཨནནྟཏྟཱ བཧུབྷཱུཏེ སཱིལསམཱདྷིཨཱདིགུཎེ སམནུསྶརཾ ཝིསེསཏོ ཨནུསྶརནྟོ པམུདིཏོ ཏཏོཡེཝ པཧཊྛོ ཨཡཾ ཛནོ སཏྟནིཀཱཡོ དུཛྫནཱནམྤི ཨསཔྤུརིསཱནམྤི ནིཙྩཾ སཏཏཾ ཧིཏཾ མིཏྟབྷཱུཏཾ སུགཏཾ སབྦཉྙུཾ པཎམཏི ཝནྡཏི. ཨེཏྠ པདཱནཾ ཨཊྛཱནཔཡོགཏོ བྱཱཀིཎྞཏྟཾ པདཏྠཱནུསཱརེནེཝ གམྱཏེ.
ཝིསིཊྛཝཙནཱ’པེཏཾ, གཱམྨཾ’ཏྱ’བྷིམཏཾ ཡཐཱ;
ཀཉྙེ ཀཱམཡམཱནཾ མཾ, ན ཀཱམཡསི ཀིཾ ནྭི’དཾ.
༤༥. ཝིསིཊྛསྶ ཀསྶཙི ཨཏྠསྶ ཝཙནཏོ ཀཐནཏོ ཨཔེཏཾ པརིཙྩཏྟཾ. ཀཉྙེཨིཏྱཱམནྟནཾ. ཨཧཾ ཏཾ ཨིཙྪཱམི, ཏཱདིསཾ མཾ ཏྭཾ ཀསྨཱ ནིཙྪསི, ཨིདཾ ཀིཾ ནུ ཨིཏི གཱམིཀཛནཝཙནཏྟཱ ‘‘ཀཉྙི’’ཙྩཱདིཀཾ གཱམྨཾ.
༤༥. ‘‘ཝིསིཊྛེ’’ཙྩཱདི. ཝིསིཊྛཝཙནཱཔེཏཾ པིཡབྷཱུཏེན ཨུཏྟིཝིསེསེན ཝིསེསིཏབྦསྶ ཀཐནཏོ པརིཧཱིནཾ ཝཱཀྱཾ ‘‘གཱམྨདོས’’ནྟི ཀཝཱིཧི ཨབྷིམཏཾ. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཡཐི’’ཙྩཱདི. ཀཉྙེ ཧེ ཀཉྙེ ཀཱམཡམཱནཾ མཾ ཏུཝཾ ཨིཙྪཡམཱནཾ མཾ ན ཀཱམཡསི ཏྭཾ ན ཨིཙྪསི, ཨིདཾ ཀིཾ ནུ. ཨཱིདིསེ ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏེ ཝུཙྩམཱནེ ཨེཝཾ–
‘‘ཡཱཙནཱ མདཱིཡཱ ཏཝ ཀཱརཎཱཡཾ,
དིནེ དིནེ ནིཔྥལཏཾ ཨུཔེཏི;
དཀྑོ སདཱ མཱནིནིམཱནབྷངྒེ,
ས མནྨཐོནྱཏྲ གཏོ མཏོ ནུ’’ཨིཏི ཝིཡ.
པིཡཏྠསྶ ཀཐནཱབྷཱཝཏོ ‘‘ཀཉྙེ’’ཏྱཱདིཀཾ ཝཙནཾ མིལཀྑུཀཱནཾ ཝཙནཏྟཱ གཱམྨཾ. ཨེཏྠ ཀཉྙཱསདྡོ དསཝསྶིཀཱཡ ཝཏྟཏཱིཏི ནིཡམོ ནཏྠི. ཝིསིཊྛསྶ ཨཏྠསྶ ཝཙནཏོ ཨཔེཏནྟི ཝཱཀྱཾ.
པདསནྡྷཱནཏོ ཀིཉྩི, དུཔྤཏཱིཏིཀརཾ བྷཝེ;
ཏམྤི གཱམྨཾཏྱ’བྷིམཏཾ, ཡཐཱ ཡཱབྷཝཏོ པིཡཱ.
༤༦. ‘‘པདེ’’ཙྩཱདི. པདསནྡྷཱནཏོ པུབྦཱཔརཱནཾ པདཱནཾ སནྡྷིཝསེན ཡཾ ཀིཉྩི ཝཱཀྱཾ དུཊྛུ ཨསུཏིསུབྷགཾ པཏཱིཏིམཝབོདྷཾ ཀརོཏཱིཏི ཀརཾ བྷཝེ, ཏམྤི ཡཐཱཝུཏྟཾ གཱམྨནྟྱབྷིམཏཾ. ཡཐཱཏྱུདཱཧརཏི. བྷཝཏོ ཡཱ ཀཱཙི ཝནིཏཱ པིཡཱ ཧོཏཱིཏི ཨེཀོཏྠོ. ཡབྷ མེཐུནེ. ཡབྷནཾ ཡཱབྷོ. སོ ཝིཛྫཏེ ཡསྶ སོ ཡཱབྷཝཱ. ཏསྶ ཡཱབྷཝཏོ པིཡཱཨིཏྱཔི བྷཝཏི.
༤༦. ‘‘པདསནྡྷཱནི’’ཙྩཱདི. ཀིཉྩི ཝཱཀྱཾ པདསནྡྷཱནཏོ པུབྦཱཔརཔདཱནཾ གྷཊནཏོ དུཔྤཏཱིཏིཀརཾ བྷཝེ ཨསབྦྷབྷཱུཏདུཊྛཏྠསྶ པཀཱསཀོ ཧོཏི, ཏམྤི གཱམྨནྟི ཡཐཱཝུཏྟགཱམྨདོསེན དཱུསིཏནྟི [དུཔྤསིཏནྟི (ཀ.)] སབྦེཧི ཀཝཱིཧི ཨབྷིམཏཾ ཉཱཏཾ. ཡཐཱཏི ཨུདཱཧརཏི. བྷཝཏོ བྷཝནྟསྶ ཡཱ ཀཱཙི ཨིཏྠཱི པིཡཱ བྷཝཏཱིཏི ཨཡཾ ཀཝིནཱ ཨིཙྪིཏཏྠོ. ཡཱབྷཝཏོ མེཐུནཝནྟསྶ པིཡཱཏིཔི ཨཏྠོ. ‘‘ཡབྷ མེཐུནེ’’ཏི ཧི དྷཱཏུ. ཡབྷནཾ ཡཱབྷོ, སོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཡཱབྷཝཱ, ཏསྶ ཡཱབྷཝཏོཏི གཧིཏེ ཨསོཏབྦཏྟཱ དུཔྤཏཱིཏིཀརཏཱ. དུཊྛཱཡེཝ པཏཱིཏི ཨཝབོདྷོ, ཏཾ ཀརོཏཱིཏི ཝིགྒཧོ.
ཝུཏྟེསུ སཱུཙིཏེ ཋཱནེ, པདཙྪེདོ བྷཝེ ཡཏི;
ཡཾ ཏཱཡ ཧཱིནཾ ཏཾ ཝུཏྟཾ, ཡཏིཧཱིནནྟི སཱ པན.
༤༧. ‘‘ཝུཏྟེསྭི’’ཙྩཱདི. ཝུཏྟེསུ ཚནྡོསཏྠཔརིནིདྡིཊྛེསུ ཨནུཊྛུབྷཱདཱིསུ སཱུཙིཏེ ཋཱནེ ‘‘ཨེཏྠཡཏཱི’’ཏི ཚནྡོཝིཙིཏིཡཱ པཀཱསིཏཊྛཱནེ པདཱནཾ སྱཱདྱནྟཱནཾ ཚེདོ ཝིཙྪིཏི ཝིབྷཱགོ ཨནུཝཱདོ ཡཾ ཡཏི བྷཝེཏི ཝིདྷཱིཡཏི. ཏཱཡ ¶ ཡཏིཡཱ ཧཱིནཾ པརིཧཱིནཾ ཝིརུདྡྷཾ ཡཾ ཝཱཀྱཾ, ཏཾ ཡཏིཧཱིནནྟི ཝུཏྟཾ, ‘‘ཡམནཾ ཝིརཱམོ ཡཏི, སཱ ཧཱིནཱ ཨེཏྠཱ’’ཏི ཀཏྭཱ. པནཱཏི ཝིསེསེ, སཱ ཡཏི པནཱཏི སམྦནྡྷོ.
༤༧. ‘‘ཝུཏྟེསྭ’’ཙྩཱདི. ཝུཏྟེསུ ཚནྡོསཏྠེ ནིདྡིཊྛཨནུཊྛུབྷཱདཱིསུ སཱུཙིཏེ ཋཱནེ ‘‘ཨཡམེཏྠ ཡཏཱི’’ཏི པཀཱསིཏེ ཋཱནེ པདཙྪེདོ སྱཱདྱནྟཏྱཱདྱནྟཱདཱིནཾ པདཱནཾ ཝིཙྪེདོ ཡཏི ནཱམ བྷཝེ, ཏཱཡ ཡཏིཡཱ ཡཾ ཝཱཀྱཾ ཧཱིནཾ ཨབྷིམཏཊྛཱནེ ཝཎྞཝིཙྪེདེན པརིཧཱིནཾ, ཏཾ ཝཱཀྱཾ ཡཏིཧཱིནནྟི ཡཏིཧཱིནདོསེན དུཊྛནྟི ཝིཉྙཱུཧི ཝུཏྟཾ.
ཡཏི སབྦཏྠ པཱདནྟེ, ཝུཏྟཌྜྷེ ཙ ཝིསེསཏོ;
པུབྦཱཔརཱནེཀཝཎྞ-པདམཛ྄ཛྷེཔི ཀཏྠཙི.
༤༨. ‘‘ཡཏི’’ཙྩཱདི. སབྦཏྠ པཱདནྟེ སབྦསྨིཾ ཙཏུཏྠཾསསངྑཱཏཱནཾ གཱཐཱཔཱདཱནཾ ཨནྟེ ཨཝསཱནེ ཙ ཝིསེསཏོ ཝིསེསེན ཨེཀནྟེན ཝུཏྟཌྜྷེ ཙ ཝུཏྟཱནཾ པཱདདྭཡསངྑཱཏེ ཨཌྜྷེ ཙ, ཏདཝསཱནེ ཙཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘སིཡཱ’’ཏི སེསོ. ནནུ ‘‘པདཙྪེདོ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ པདམཛ྄ཛྷེ ཡཏི ན ཧོཏེཝཱཏི ཙེཏི ཨཱཧ ‘‘པུབྦ’’ཨིཙྩཱདི. ཀཏྠཙི ཀིསྨིཉྩི ཋཱནེ, ན སབྦཏྠ. པུབྦཱཔརཱནེཀཝཎྞཔདམཛ྄ཛྷེཔི ཡཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. པུབྦེ ཙ ཨཔརེ ཙ པུབྦཱཔརེ. ཨནེཀེ ཝཎྞཱ ཨནེཀཝཎྞཱ. པུབྦཱཔརེ ཨནེཀཝཎྞཱ ཡསྶ ཏཾ ཏཐཱ. ཏཉྩ ཏཾ པདཉྩ, ཏསྶ མཛ྄ཛྷེཔི.
༤༨. ཨིདཱནི ཡཏིམྷི ལབྦྷམཱནཾ སབྦཝིསཡཾ དསྶེཏི ‘‘ཡཏི’’ཙྩཱདིནཱ. སཱ པན ཡཏི སབྦཏྠ པཱདནྟེ ཙཏུཏྠཾསསངྑཱཏགཱཐཱཔཱདཱནཾ ཨནྟེ ཙ ཝིསེསཏོ ནིཡམཏོ ཝུཏྟཌྜྷེ ཙ ཝུཏྟཱནཾ པཱདདྭཡསངྑཱཏེ ཨཌྜྷེ ཙ, ཏདཝསཱནེ ཙཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀཏྠཙི ཀིསྨིཉྩི ཋཱནེ པུབྦཱཔརཱནེཀཝཎྞཔདམཛ྄ཛྷེཔི པུབྦཱཔརབྷཱུཏཨནེཀཝཎྞསམནྣཱགཏཔདཱནཾ མཛ྄ཛྷེ ¶ ཙ སིཡཱ. པདཙྪེདསྶ ‘‘ཡཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ པདམཛ྄ཛྷེ ན ཧོཏཱིཏི སངྐཱཔརིཧརཎཏྠཾ ‘‘པུབྦཱཔརཱནེཀཝཎྞཔདམཛ྄ཛྷེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ པཱདནྟོ, ཝུཏྟཌྜྷོ, པདམཛ྄ཛྷཉྩ ཡཏིཊྛཱནནྟི. པདམཛ྄ཛྷེཡེཝ ལབྦྷམཱནཱ ཡཏི ཀཏྠཙི ཧོཏི, དྭཀྑརཏྱཀྑརཔདམཛ྄ཛྷེ པན ན ཧོཏི.
ཏཏྠོདཱཧརཎཔཙྩུདཱཧརཎཱནི ཡཐཱ –
ཏཾ ནམེ སིརསཱ ཙཱམཱི-ཀརཝཎྞཾ ཏཐཱགཏཾ;
སཀལཱཔི དིསཱ སིཉྩ-ཏཱིཝ སོཎྞརསེཧིཡོ.
༤༩. ཨུདཱཧརཱིཡཏཱིཏི ཨུདཱཧརཎཾ. པཊིཔཀྑམུདཱཧརཎཾ པཙྩུདཱཧརཎཾ. ཙཱམཱིཀརསྶེཝ སུཝཎྞསྶ ཝིཡ ཝཎྞོ ཡསྶ ཏཾ ཏཐཱགཏཾ སིརསཱ ནམཱམི. ཀཱིདིསཾ? ཡོ ཏཐཱགཏོ སཀལཱཔི དིསཱ སབྦཱཡེཝ དས དིསཱ སོཎྞརསེཧི ཙཱམཱིཀརཝཎྞཏྟཱ རསེཧི སུཝཎྞརསེཧི སིཉྩཏཱིཝ སིཉྩཏཱིཏི མཉྙེ, ཏཾ ཏཐཱགཏནྟི ཨཔེཀྑཏེ. ཨེཏྠ པུབྦཔཱདནྟེ ཝུཏྟཌྜྷེ ཙ ནིཡཏཱ ཡཏི. ཙཱམཱིཀརསདྡོ ཙེཏྠ ཙཏུརཀྑརོ. ཏཏྠ ཙཱམཱིཨིཏི པུབྦབྷཱགོ, ཀརཨིཏི པརོ. ཨེཏྠ པུབྦཱཔརཱནེཀཝཎྞཔདམཛ྄ཛྷེ ཡཏི. སིཉྩཏཱིཏི ཨེཏྠ པན པུབྦཱཔརཱནེཀཝཎྞཔདམཛ྄ཛྷཏྟཱབྷཱཝཱ སིཉྩཨིཏྱཏྲ ཡཏི དུཊྛཱཏི. ཨིདཾ པཙྩུདཱཧརཎཾ.
༤༩. ཏཏྠ པཱདནྟཝུཏྟཌྜྷེསུ ཡཏིཡཱ པཱཀཊཏྟཱ ཏསྨིཾ པདམཛ྄ཛྷེ ཡཏིཡཱ ཨུདཱཧརཎཔཙྩུདཱཧརཎཱནི ཨིཊྛོདཱཧརཎཔཊིཔཀྑོདཱཧརཎཱནི ཡཐཱ. ‘‘ཏཾ ནམེ’’ཙྩཱདི. ཡོ ཏཐཱགཏོ སཀལཱཔི དིསཱ སོཎྞརསེཧི སུཝཎྞརསདྷཱརཱཧི སིཉྩཏཱིཝ སིཉྩཏི མཉྙེ, ཨིཝསདྡོ ཝིཏཀྐེ. ཙཱམཱིཀརཝཎྞཾ སུཝཎྞཝཎྞསདིསཚཝིཝཎྞཾ ཏཾ ཏཐཱགཏཾ སིརསཱ ནམེ. ཨེཏྠ ‘‘ཙཱམཱིཀརཝཎྞ’’ནྟི ཡཏིཡཱ ཙཱམཱིཏི ཨཀྑརདྭཡམཏིཀྐམྨ ཋིཏཏྟཱ ཨནྟེཔི ཀརཨིཏི ཨཀྑརདྭཡེནཱནཱུནཏྟཱ ¶ པདཙྪེདསྶ པུབྦཱཔརཝཎྞཱནམནེཀཏྟམིཏིཊྛོདཱཧརཎཾ. སིཉྩཏཱིཏི པདེ སིཉྩཱཏི ཝཎྞདྭཡམཏིཀྐམྨ ཡཏིཡཱ དིསྶམཱནཏྟེཔི ཏིཨིཏི པརབྷཱགེ ཨེཀཝཎྞཏྟཱ ཨནེཀཝཎྞཱབྷཱཝོཏི པཙྩུདཱཧརཎཾ. ཨེཏྠ ཨནེཀཝཎྞཏྟཾ པདཝསེནེཝ ཉཱཏབྦཾ. ཙཱམཱིཀརསྶ ཝཎྞོ ཝིཡ ཝཎྞོ ཡསྶ སོཏི ཝིགྒཧོ.
སརོ སནྡྷིམྷི པུབྦནྟོ, ཝིཡ ལོཔེ ཝིབྷཏྟིཡཱ;
ཨཉྙཐཱ ཏྭ’ཉྙཐཱ ཏཏྠ, ཡཱདེསཱདི པརཱདི’ཝ.
༥༠. ‘‘སརོ’’ཙྩཱདི. ཝིབྷཏྟིཡཱ ལོཔེ སཏི སནྡྷིམྷི སཾཧིཏཱཡཾ ཀཏཱཡཾ སརོ པརཔདཱདིབྷཱུཏོ པུབྦནྟོ ཝིཡ པུབྦཔདསྶ ཨནྟབྷཱུཏོ ཡོ སརོ, སོ ཝིཡ ཧོཏི, ཨནེཀཝཎྞཏྟཱབྷཱཝེཔི ཏཏོ ཝིཧིཏཡཏིཡཱ ནེཝཏྠི བྷངྒོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཉྙཐཱ ཏུ ཝིབྷཏྟིཡཱ ཨལོཔེ ཏུ སཏི སཾཧིཏཱཡཾ ཀཏཱཡཾ པུབྦཔདནྟབྷཱུཏོ སརོ ཙེ, ཨཉྙཐཱ ཨཉྙེན པཀཱརེན ཧོཏི, པརཔདསྶཱདིསརོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཾ ཝིབྷཏྟིཡཱ སདྡྷིཾ ཝིཧཱཡ ཀཏཡཏིཡཱ ནཏྠི བྷངྒོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཏྠ ཏསྶཾ ཡཏིཡཾ ཡཱདེསཱདི ཨིཝཎྞཱདཱིནཾ ཀཱཏབྦོ ཡཀཱརཱདེསཱདི པརཱདིཝ པརཔདསྶ ཨཱདིསརོ ཝིཡ ཧོཏི. ཀཏཡཱདེསཱདིསཧིཏཾ བྱཉྫནཾ ཝིཧཱཡ ཀཏཱཡ ཡཏིཡཱ ནཏྠི བྷངྒོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༥༠. ཨིདཱནི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟསྶ ཝིརུདྡྷཏྟེཔི ཡཏིབྷངྒཱབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘སརོ’’ཙྩཱདི. ཝིབྷཏྟིཡཱ ལོཔེ སནྡྷིམྷི སཏི སརོ སནྡྷིསརོ པུབྦནྟོ ཝིཡ པུབྦཔདསྶ ཨནྟོ ཝིཡ ཧོཏི, ཨཉྙཐཱ ཏུ ཝིབྷཏྟིཡཱ ཨལོཔེ སཾཧིཏཱཡཾ ཀཏཱཡཾ ཨཉྙཐཱ ཧོཏི, པུབྦཔདནྟབྷཱུཏོ སརོ པརཔདསྶ ཨཱདིསརོ ཝིཡ ཧོཏི. ཏཏྠ ཡཏིཡཾ ཡཱདེསཱདི ¶ ཨིཝཎྞཱདཱིནཾ ཀཏྟབྦཡཀཱརཱདེསཱདི པརཱདིཝ པརཔདསྶ ཨཱདིསརོ ཝིཡ ཧོཏི, པུབྦནྟསདིསསརམཏིཀྐམིཏྭཱཔི པརཔདཱདིསརསདིསཝཎྞམཱགམྨ ཏཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱཔི པརཔདཱདིསརསདིསཡཱདེསཱདིམཏིཀྐམིཏྭཱཔི ཡཏིཡཱ པཡུཏྟཱཡ སཏི ཨནེཀཝཎྞཏྟཱབྷཱཝེཔི ཡཏིབྷངྒོ ན ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པུབྦསྶ ཨནྟོཏི ཙ, ཡོ ཙ སོ ཨཱདེསོ ཙ, སོ ཨཱདི ཡསྶ མཀཱརཱདིནོཏི ཙ, པརསྶ ཨཱདཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཙཱདཱི པུབྦཔདནྟཱཝ, ནིཙྩཾ པུབྦཔདསྶིཏཱ;
པཱདཡོ ནིཙྩསམྦནྡྷཱ, པརཱདཱིཝ པརེན ཏུ.
༥༡. ནིཙྩཾ ཨནཝརཏཾ པུབྦཔདཾ སིཏཱ ནིསྶིཏཱ ཙཱདཱི ཙཀཱརཱདཡོ ནིཔཱཏཱ པུབྦསྶ པདསྶ ཨནྟཱ ཨཝཡཝཱ ཝིཡ ཧོནྟི, ཏེ ཨནྟོ ཀཏྭཱ ཡཏི ཀཱཏབྦཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པརེན པརཔདེན ནིཙྩསམྦནྡྷཱ སཏཏཡོགིནོ, ཏུསདྡོ ཨཊྛཱནཔྤཡུཏྟོ, པཱདཡོ ཏུ པརཱདཱིཝ པརཔདསྶ ཨཱདཱི ཨཝཡཝཱ ཝིཡ ཧོནྟི, ཏཾ ཝིཧཱཡ པུབྦཔདནྟེ ཡཏི ཀཱཏབྦཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༥༡. ‘‘ཙཱདི’’ཙྩཱདི. ནིཙྩཾ སཏཏཾ པུབྦཔདསྶིཏཱ པུབྦཔདཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཱ ཙཱདཱི ཙཀཱརཱདིནིཔཱཏཱ པུབྦཔདནྟཱཝ པུབྦཔདསྶ ཨནྟཱ ཨཝཡཝཱ ཝིཡ ཧོནྟི, པརེན པརཔདེན ནིཙྩསམྦནྡྷཱ ནིརནྟརཡོགིནོ པཱདཡོ ཏུ པཱདིཨུཔསགྒཱ པན པརཱདཱིཝ པརཔདསྶ ཨཱདཱི ཨཝཡཝཱཝིཡ ཧོནྟི. ཙཱདཡོ ཨཱགམྨ ཏེ བཧི ཀཏྭཱཔི པཱདཡོ ཨཱགམྨ ཏེ ཨནྟོ ཀཏྭཱཔི པཝཏྟོ ཝིརཱམོ ཡཏིབྷངྒོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཙོཨཱདི ཡེསནྟི ཙ, པུབྦཔདཾ སིཏཱཏི ཙ, པོ ཨཱདི ཡེསནྟི ཙ, ནིཙྩཾ སམྦནྡྷཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ ཙ ཏགྒུཎསཾཝིཉྙཱཎཏྟཱ ཙཀཱརཔཀཱརཱདཱིནམྤི པརིགྒཧོ.
སབྦཏྠོདཱཧརཎཱནི ཡཐཱ
ནམེ ཏཾ སིརསཱ སབྦོ-པམཱཏཱིཏཾ ཏཐཱགཏཾ;
ཡསྶ ལོཀགྒཏཾ པཏྟ-སྶོ’པམཱ ན ཧི ཡུཛྫཏི.
མུནིནྡཾ ཏཾ སདཱ ཝནྡཱ-མྱ’ནནྟམཏི’མུཏྟམཾ;
ཡསྶ པཉྙཱ ཙ མེཏྟཱ ཙ, ནིསྶཱིམཱཏི ཝིཛམྦྷཏི.
༥༢-༥༣. སབྦཏྠཱཏི ¶ པུབྦནྟསདིསཱདཱིསུ. ‘‘ནམེཏ’’ནྟིཨཱདིགཱཐཱདྭཡེ པདཏྠོ པཱཀཊོ, ཨདྷིཔྤཱཡོ ཏུ ཡཏོ ལོཀགྒཏཾ པཏྟོ, ཏཏོ སབྦོཔམཱཏཱིཏོ, ཡཏོ པཉྙཱམེཏྟཱ ལོཀེ ནིརནྟརམིཝ ཝཏྟནྟི, ཏཏོ ཨནནྟམཏི, ཨུཏྟམོ ཙཱཏི. ཨེཏྠ ‘‘སབྦཱ ཨུཔམཱ’’ཏི སམཱསཾ ཀཏྭཱ ཝིབྷཏྟིལོཔེ སཾཧིཏཱཡཉྩ ཀཏཱཡཾ པརཔདཱདིཨུཀཱརོ པུབྦཔདནྟབྦཀཱརཊྛཨཀཱརོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི སབྦོ ཨིཙྩཏྲ པཱདནྟཡཏི. པཏྟསྶོཔམཱ ཨིཙྩཏྲ ཡཀཱརཱདེསསྶ པརཱདིསདིསབྷཱཝོ ཝིཡ ཧོཏི, ཝིབྷཏྟིཡཱ ཨལོཔེ སཾཧིཏཱཡཾ ཀཏཱཡཾ སཝིབྷཏྟིཡཱ ཨཀཱརོ པརཔདཱདི ཨུཀཱརོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཏཾཝིབྷཏྟིཡཱ པསིདྡྷཾ ཝིཧཱཡ པཏྟཨིཙྩཏྲ པཱདནྟཡཏི. ཏཐཱ ཝནྡཱམྱནནྟཨིཙྩཏྲ ཡཀཱརཱདེསསྶ པརཱདིསདིསབྷཱཝོ ཝིཧིཏོཏི མྱསདྡཾ ཝཛྫེཏྭཱ ཝནྡཱཨིཙྩཏྲ པཱདནྟཡཏི. པུབྦཔདསྶིཏཱནཾ ཙཱདཱིནཾ པུབྦཔདནྟསདིསཏཱ ཝུཏྟཱཏི མེཏྟཱ ཙཱཏི ཙསདྡཏོ ཡཏི, ཨཔརཔདསམྦནྡྷཱ པཱདཡོ པརཔདཱདིསདིསཱ ཧོནྟཱིཏི ནིསྶཱིམཱཏི ཨེཏྠ ནིསདྡཾ ཝིཧཱཡ ཏཏོ ཨཱདིམྷི ཡཏི.
༥༢-༥༣. སབྦཏྠ ཡཐཱཝུཏྟཔུབྦནྟསདིསསརཱདཱིསུ པཉྩསུ ཨུདཱཧརཎཱནིཡཐཱ. ‘‘ནམེ ཏ’’མིཙྩཱདི, ལོཀགྒཏཾ པཏྟསྶ ཡསྶ བུདྡྷསྶ ཨུཔམཱ ན ཧི ཡུཛྫཏི སཀལཔདཏྠཱནཾ ཨཏིཀྐམྨ ཋིཏཏྟཱ ན ཧི ཡུཛྫཏི. སབྦོཔམཱཏཱིཏཾ ཏཾ ཏཐཱགཏཾ སིརསཱ ནམེ ནམཱམི. སབྦོཏི ཨེཏྠ ཨོཀཱརསྶ པུབྦཔདནྟསརསདིསཏྟཱ ཏཏོ པརཱཡ ཡཏིཡཱ ཙ སྶོཔམཱཏི པརཔདཱདིསདིསཾ ¶ ཝཎྞམནཏིཀྐམྨ ཋིཏཱཡ ཡཏིཡཱ ཙ ཨུདཱཧརཎཾ.
‘‘མུནིནྡེ’’ཙྩཱདི. ཡསྶ སམྦུདྡྷསྶ པཉྙཱ ཙ མེཏྟཱ ཙནིསྶཱིམཱ ཨནནྟསཏྟཨནནྟཉེཡྻཝིསཡཀརཎཏོ སཱིམཱརཧིཏཱ ཨཏིཝིཛམྦྷཏི. ཨནནྟམཏིཾ ཨུདཡབྦཡསམྦྷཝེཔི ཉེཡྻསྶཱནནྟཏྟཱ ཝིསཡིམྷི ཝིསཡཝོཧཱརེན ཨནནྟཔཉྙཱཡ སམནྣཱགཏཾ ཨུཏྟམཾ ཏཏོ ཨེཝ པཝརཾ ཏཾ མུནིནྡཾ སདཱ ཝནྡཱམི, ཡཱདེསསྶ པརཱདིསདིསཏྟཱ ཏམནཱགམྨ ཡཏི བྷཝཏི. མེཏྟཱཙནིསྶཱིམཱཏི ཨེཏྠ ཙཱདཱིནཾ པུབྦཔདནྟསདིསཏྟཱཙ པཱདཱིནཾ པརཔདཱདིསདིསཏྟཱ ཙ ‘‘ཙཱ’’ཏི ‘‘ནཱི’’ཏི ཨིམེསམྤི ཡཏི བྷཝཏི.
ཙཱདིཔཱདཱིསུ པཙྩུདཱཧརཎཱནི ཡཐཱ
མཧཱམེཏྟཱ མཧཱཔཉྙཱ, ཙ ཡཏྠ པརམོདཡཱ;
པཎམཱམི ཛིནཾ ཏཾ པ-ཝརཾ ཝརགུཎཱལཡཾ.
༥༤. ‘‘མཧཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ ཛིནེ. པརམོདཡཱཏི མཧཱམེཏྟཱདཡོ ཨུཀྐཊྛཱབྷིཝུཌྜྷིཡོ. ཏཏོཡེཝ ཝརགུཎཱལཡཾ, ཏེནེཝ པཝརཾ ཨུཏྟམཾ ཏཾ ཛིནནྟི སམྦནྡྷོ. ཨེཏྠ པུབྦཔདནིསྶིཏཾ ཙཀཱརཾ པརཔདཱདིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ ཏཏོ པུབྦེ ཀཏཱ ཡཏི ཙ, པརཔདཱདིསམྦནྡྷཔཀཱརཾ པུབྦཔདནྟབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ པཀཱརཏོ པརཾ ཀཏཱ ཡཏི ཙ ཝིརུདྡྷཱཏི ཨུབྷཡཏྠ པཙྩུདཱཧརཎཾ.
༥༤. ཙཱདིཔཱདཱིསུ ཝིསཡབྷཱུཏེསུ པཙྩུདཱཧརཎཾ ཡཐཱ. ‘‘མཧཱམེཏྟི’’ཙྩཱདི. ཡཏྠ ཡསྨིཾ ཛིནེ མཧཱམེཏྟཱ ཙ མཧཱཔཉྙཱ ཙ ཨིམཱ པརམོདཡཱ ཨུཀྐཊྛཱབྷིཝུཌྜྷིཡོ ཧོནྟི. ཝརགུཎཱལཡཾ ཨུཏྟམགུཎཱཀརཾ པཝརཾ ཏཏོཡེཝ ཨུཏྟམཾ ཏཾ ཛིནཾ པཎམཱམི. ཨེཏྠ ཙཀཱརཾ པརཔདཱདིཾ ཀཏྭཱ པཀཱརཾ པུབྦཔདནྟཾ ཀཏྭཱ ཡཏིཡཱ པཝཏྟཏྟཱ ‘‘ཙ ཡཏྠ, ཏཾ པཱ’’ཏིདྭཡམཔི པཙྩུདཱཧརཎཾ.
པདཏྠཀྐམཏོ ¶ མུཏྟཾ, ཀམཙྩུཏམིདཾ ཡཐཱ;
ཁེཏྟཾ ཝཱ དེཧི གཱམཾ ཝཱ, དེསཾ ཝཱ མམ སོབྷནཾ.
༥༥. ‘‘པད’’ཨིཙྩཱདི. པདཱནཾ ཨཏྠཀྐམཏོ མུཏྟཾ གལི༹ཏཾ ཀམཙྩུཏམིདནྟི ཝིདྷཱིཡཏེ. ཁེཏྟཾ ཝཱ ཨིཙྩཱདིནཱ ཨརུཙིཏོཡཾ ཡཱཙནཀྐམོ ཝཏྟུནོ ཨཝིཉྙུཏཾ གམེཏི. ཡོ ཧི ཁེཏྟམྤི དཱཏུཾ ནིཙྪཏི, ཀཐཾ སོ གཱམཱདིཀཾ དསྶཏཱིཏི.
༥༥. ‘‘པདཏྠི’’ཙྩཱདི. པདཏྠཀྐམཏོ པདཱནཾ ཨཏྠཀྐམཏོ མུཏྟཾ གལི༹ཏཾ ཨིདཾ ཝཱཀྱཾ ཀམཙྩུཏཾ ནཱམ. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཡཐི’’ཙྩཱདི. མམ སོབྷནཾ ཁེཏྟཾ ཝཱ གཱམཾ ཝཱ དེསཾ ཝཱ ཛནཔདཾ ཝཱ དེཧི. ཨེཏྠ ཁེཏྟམིཙྩཱདི ཡཱཙནཀྐམོ ཝཏྟུནོ ཨཝིཉྙུབྷཱཝཾ ཝིནཱ ཨུཙིཏཔདཏྠཀྐམཾ ནཔྤཀཱསེཏི, ཏཐཱ ཧི ཁེཏྟམཔི དཱཏུམནིཙྪནྟོ གཱམནིགམཛནཔདཱདིཾ ཀཐཾ དསྶཏཱིཏི ཀམཧཱནི.
ལོཀིཡཏྠ’མཏིཀྐནྟཾ, ཨཏིཝུཏྟཾ མཏཾ ཡཐཱ;
ཨཏིསམྦཱདྷ’མཱཀཱས-མེཏིསྶཱ ཐནཛམྦྷནེ [ཐནཛུམྦྷནེ (སཱི.)].
༥༦. ‘‘ལོཀི’’ཙྩཱདི. ལོཀེ ཝིདིཏོ ལོཀིཡོ, ཏཾ ལོཀིཡཏྠམབྷིདྷེཡྻཾ ཨཏིཀྐནྟཾ ཨནནུཝུཏྟཾ ཡཾ ཏཾ ཨཏིཝུཏྟཾ མཏནྟི ཝིདྷཱིཡཏེ. ཡཐེཏྱཱདིནཱ ཨུདཱཧརཏི. ཨེཏིསྶཱ ཝནིཏཱཡ ཐནཱནཾ པཡོདྷརཱནཾ ཛམྦྷནེ བྱཱཔནེ ཨཱཀཱསཾ གགནཾ ཨཏིསམྦཱདྷཾ ཨཙྩནྟཔྤཀཾ.
༥༦. ‘‘ལོཀིཡཏྠི’’ཙྩཱདི. ལོཀིཡཏྠཾ ལོཀེ པསིདྡྷམབྷིདྷེཡྻཾ ཨཏིཀྐནྟཾ ཀཐནཱཀཱརེན ཨཏིཀྐམིཏཾ ཝཱཀྱཾ ཨཏིཝུཏྟམིཏི མཏཾ. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཡཐི’’ཙྩཱདི. ཨེཏིསྶཱ ཐནཛམྦྷནེ ཐནཱནཾ ཝིཛམྦྷནེ ཨཱཀཱསཾ ཨཏིསམྦཱདྷཾ ཨནོཀཱསཾ. ཨེཏྠ པཡོདྷརཱནཾ མཧནྟཏྟཾ ཝདཱམཱཏི ལོཀེ མཧནྟནྟི ¶ པསིདྡྷཾ གགནམཔི ཨཏིཀྐནྟཏྟཱ ཝཱཀྱམཏིཝུཏྟདོསེན དཱུསིཏཾ.
སམུདཱཡཏྠཏོ’པེཏཾ, ཏཾ ཨཔེཏཏྠཀཾ ཡཐཱ;
གཱཝིཔུཏྟོ བལཱིབདྡྷོ, ཏིཎཾ ཁཱདཱི པིཝཱི ཛལཾ.
༥༧. ‘‘སམུདཱཡི’’ཙྩཱདི. སམུདཱཡསྶ པཀརཎཏོ པདསནྡྷིནོ ཝཱཀྱསྶ ཨཏྠོ ཨབྷིདྷེཡྻཾ ཨངྒངྒིབྷཱུཏཾ ཀྲིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷཱིཝིསེསལཀྑཎཾ སཾཝོཧཱརིཀཾ, ཏཏོ ཨཔེཏཾ ཨཔགཏཾ སུཉྙཾ, ཝིནཱ [ན (ཀ.)] པདཏྠམཏྟེན ཏསྶ ཀཏྠཙི བྱབྷིཙཱརཱབྷཱཝཏོ ཨེཏཱདིསཾ ཡཾ ཏམཔེཏཏྠཀནྟི ཝིདྷི. ན ཧི ‘‘གཱཝིཔུཏྟོ’’ཙྩཱདཱིསུ སམུདཱཡཏྠོ སམྦྷཝཏི.
༥༧. ‘‘སམུདཱཡི’’ཙྩཱདི. སམུདཱཡཏྠཏོ ཝིསེསནཝིསེསྱབྷཱུཏཀྲིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷེཧི ཡུཏྟཝཱཀྱསངྑཱཏཔདསམུདཱཡསྶ སམྦནྡྷཔདཏྟཱ ཝོཧཱརཱནུརཱུཔཨཏྠཏོ ཨཔེཏཾ ཨཔགཏཾ, ཨཝཡཝཏྠམཏྟསྶ ཝཱ སབྦཏྠ ལབྦྷམཱནཏྟཱ སམུདཱཡཏྠཏོ སུཉྙཾ, ཏཾ ཝཱཀྱཾ ཨཔེཏཏྠཀཾ ནཱམ. ཡཐིཙྩཱདིནཱ ཨུདཱཧརཏི ‘‘གཱཝིཔུཏྟོ བལཱིབདྡྷོ ཨུསབྷོ ཏིཎཾ ཁཱདི, ཛལཾ པིཝཱི’’ཏི. ཨེཏྠ ཨཝཡཝཏྠམཏྟེན ཝིནཱ སམུདཱཡེན གམྱམཱནསྶ ཀསྶཙི ཝིསེསཏྠསྶ ཨབྷཱཝཱ སམུདཱཡཏྠཏོ ཨཔགཏཾ ནཱམ ཧོཏི.
བནྡྷེ ཕརུསཏཱ ཡཏྠ, ཏཾ བནྡྷཕརུསཾ ཡཐཱ;
ཁརཱ ཁིལཱ པརིཀྑཱིཎཱ, ཁེཏྟེ ཁིཏྟཾ ཕལཏྱ’ལཾ.
༥༨. ‘‘བནྡྷེ’’ཙྩཱདི. ¶ ཁརཱཨིཙྩཱདིཀཾ བནྡྷཕརུསཾ སུཏིསུབྷགཏྟཱབྷཱཝཏོ ཁརཱ ཀཀྐསཱ ཁིལཱ ཁཱཎུཀཱདཡོ པརིཀྑཱིཎཱ ཁཡཾ པཏྟཱ ཡཏོ, ཏསྨཱ ཁེཏྟེ ཀེདཱརེ ཁིཏྟཾ ཝུཏྟཾ ཨལམཙྩནྟཾ ཕལཏི ནིཔྥཛྫཏི. ཝཱཀྱདོསོ.
༥༨. ‘‘བནྡྷེ’’ཙྩཱདི. བནྡྷེ བནྡྷསརཱིརེ ཕརུསཏཱ སུཏིསུཁཏཱབྷཱཝཏོ ཕརུསབྷཱཝོ ཡཏྠ ཝཱཀྱེ བྷཝཏི, ཏཾ ཝཱཀྱཾ བནྡྷཕརུསཾ ནཱམ ཧོཏི. ཡཐཱཏི ཨུདཱཧརཏི. ཁརཱ ཀཀྐསཱ ཁིལཱ ཁཱཎུཀཱདཡོ པརིཀྑཱིཎཱ ཡསྨཱ ཁཱིཎཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཁེཏྟེ ཁིཏྟཾ ཝུཏྟཾ བཱིཛཾ ཨལཾ ཨཏིསཡེན ཕལཏི ནིཔྥཛྫཏི.
ཝཱཀྱདོསནིདྡེསཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཝཱཀྱཏྠདོསནིདྡེསཝཎྞནཱ
ཉེཡྻཾ ལཀྑཎམནྭཏྠ-ཝསེནཱ’པཀྐམཱདིནཾ;
ཨུདཱཧརཎམེཏེསཾ, དཱནི སནྡསྶཡཱམྱ’ཧཾ.
༥༩. ‘‘ཉེཡྻ’’མིཙྩཱདི. ཨཔཀྐམཱདཱིནཾ ཡཐཱཨུདྡིཊྛཱནཾ ལཀྑཱིཡཏི ཨུདཱཧརཎམནེནཱཏི ཨཏྠེན ལཀྑཎཾ ཨནྭཏྠཝསེན ཨཔགཏོ ཀམོ ཡཏྠ ཏཾ ཨཔཀྐམནྟིཨཱདིནཱ ཨཏྠཱནུགམནཝསེན ཉེཡྻཾ ཝིཉྙཱཏབྦཾ. ཨིདཱནི ཝཱཀྱདོསེ ནིདྡིསིཏྭཱ ཨཝསརཔྤཏྟེ ཨིམསྨིཾ ཀཱལེ ཨེཏེསཾ ཨཔཀྐམཱདཱིནཾ ཨུདཱཧརཎཾ ལཀྑིཡཾ ཨཧཾ སནྡསྶཡཱམི པཀཱསེསྶཱམི.
༥༩. ཨིདཱནི ཨུདྡིཊྛཱནུཀྐམེན ཨཔཀྐམཱདིཨཏྠདོསཱནི ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘ཉེཡྻ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཨཔཀྐམཱདཱིནཾ ཨཔཀྐམོཙིཏྱཧཱིནཱདཱིནཾ ལཀྑཎཾ ཨཔཀྐམཱདིཝིསཡབུདྡྷིཡཱ ཨཝིཔརཱིཏཝུཏྟིཡཱ པཝཏྟིཀཱརཎཾ ཨནྭཏྠཝསེན ཨཔགཏོ ཀམོ ཡཏྠིཙྩཱདིཝཙནཏྠཱནུགཏཉཱཎཝསེན ཉེཡྻཾ ཉཱཏབྦཾ, ཝིསུཾ ལཀྑཎཾ ན ཝདཱམཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨིདཱནི ཨཧཾ ཨེཏེསཾ ཨཔཀྐམཱདཱིནཾ ཨུདཱཧརཎཾ ལཀྑིཡཾ སནྡསྶཡཱམི. ཨཏྠཱནུགཏམནྭཏྠཾ ཨནྭཏྠསྶ ཉཱཎསྶ ཝསོཏི ཝིགྒཧོ.
ཏཏྠཱཔཀྐམཾ ཡཐཱ
བྷཱཝནཱདཱནསཱིལཱནི, སམྨཱ སམྤཱདིཏཱནི’ཧ;
བྷོགསགྒཱདིནིབྦཱན-སཱདྷནཱནི ན སཾསཡོ.
༦༠. ‘‘བྷཱཝནཱ’’ཨིཙྩཱདི. ¶ སམྨཱ ཨལོབྷཱདིཧེཏུསམྤཏྟིཡཱ སཀྐཙྩཾ སམྤཱདིཏཱནི ནིཔྥཱདིཏཱནི. ཨེཏྠ བྷོགསགྒཱདིནིབྦཱནཱནཾ ཧེཏཝོ ཡཐཱཀྐམཾ དཱནསཱིལབྷཱཝནཱཡོ, ན ཏུ བྷཱཝནཱདཱནསཱིལཱནི.
༦༠. ཏཏྠ ཏེསུ ཨཔཀྐམཱདཱིསུ ཨཔཀྐམཾ ཡཐཱ ཨཔཀྐམསྶོདཱཧརཎམེཝཾ. ཨོཙིཏྱཧཱིནཾ ཡཐཱཏྱཱདཱིསུཔི ཨེཝམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘བྷཱཝནི’’ཙྩཱདི. ཨིཧ ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ སམྨཱ སམྤཱདིཏཱནི ཨལོབྷཱདིཧེཏུསམྤཏྟིཡཱ སཀྐཙྩཾ སམྤཱདིཏཱནི རཱསིཀཏཱནི བྷཱཝནཱདཱནསཱིལཱནི བྷོགསགྒཱདིནིབྦཱནསཱདྷནཱནི ཨུཔབྷོགཔརིབྷོགཱནི, སགྒུཔྤཏྟིཨཱཡུཨཱརོགྱཱདཱིནི, ནིབྦཱནཉྩེཏི ཨེཏེསཾ སཱདྷཀཱནི. ན སཾསཡོ སདིསཝིསདིསཝིཔཱཀདཱནེ སཾསཡོ ནཱམ ནཏྠི. ཨེཏྠ བྷོགསགྒནིབྦཱནཱནཾ ཧེཏུབྷཱུཏཱ པན ཀམཏོ དཱནསཱིལབྷཱཝནཱཡོ བྷཝནྟཱིཏི ཕལཀྐམསྶ ཧེཏུཀྐམཾ ཝིརུདྡྷམིཏི ཀམཱཔེཏཾ ནཱམ ཧོཏི.
ཨོཙིཏྱཧཱིནཾ ཡཐཱ
༦༡. པཱུཛནཱིཡཏརོ ལོཀེ, ཨཧ’མེཀོ ནིརནྟརཾ.
མཡེཀསྨིཾ གུཎཱ སབྦེ, ཡཏོ སམུདིཏཱ ཨཧུཾ.
༦༡. ‘‘པཱུཛནཱིཡི’’ཙྩཱདི. ཡཏོ ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ སབྦེ གུཎཱ སཱིལཱདཡོ ཨེཀསྨིཾ ཀེཝལེ མཡི ཨེཝ སམུདིཏཱ རཱསིབྷཱུཏཱ ཨཧུཾ ཨཧེསུཾ, ཏསྨཱ ཀཱརཎཱ ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ ཨེཀོ ཀེཝལོ ཨཧམེཝ ནིརནྟརཾ སཏཏཾ པཱུཛནཱིཡཏརོ ཨཏིསཡེན པུཛྫོཏི. ཨེཝམཏྟཔསཾསནམརུཙིཏཾ སཔྤུརིསསྶ.
༦༡. ‘‘པཱུཛནཱིཡཏརེ’’ཙྩཱདི. ¶ ཡཏོ ཡསྨཱ སབྦེ གུཎཱ སཱིལཱདཡོ ཨེཀསྨིཾ མཡི ཨདུཏིཡེ མཡི ཨེཝ སམུདིཏཱ རཱསིབྷཱུཏཱ ཨཧུཾ ཨཧེསུཾ, ཏསྨཱ ལོཀེ སཏྟལོཀེ ཨེཀོ ཨདུཏིཡོ ཨཧམེཝ ནིརནྟརཾ སཏཏཾ པཱུཛནཱིཡཏརོ ཨཏིསཡེན པཱུཛནཱིཡོ. ཨེཝཾ ཨཏྟཔྤསཾསནཏོ ཨུཙིཏཏཱཡ པརིཧཱནཱིཏི ཨོཙིཏྱཧཱིནཾ ནཱམ.
ཡཐཱ ཙ
ཡཱཙིཏོཧཾ ཀཐཾ ནཱམ, ན དཛྫཱམྱཔི ཛཱིཝིཏཾ;
ཏཐཱཔི པུཏྟདཱནེན, ཝེདྷཏེ ཧདཡཾ མམ.
༦༢. ‘‘ཡཱཙིཏོ’’ཨིཙྩཱདི. ཨེཏྠ ‘‘ཡདི ཡཱཙིཾསུ, ཛཱིཝིཏམྤི ཡཱཙཀཱནཾ དཛྫཱམཱི’’ཏི དསྶིཏོདཱརཏཱཡཱནུཙིཏཾ པུཏྟདཱནེ ཧདཡཔཝེདྷནཀཐནཾ ཝེསྶནྟརསྶ ཡཛྫེཝམཝོཙ.
༦༢. ཡཐཱ ཙ, ཨེཝམྤི ཨོཙིཏྱཧཱིནསྶ ཨུདཱཧརཎཾ དཊྛབྦཾ ‘‘ཡཱཙིཏོ’’ཙྩཱདི. ཡཱཙིཏོ ཡཱཙཀེཧི ཡཱཙིཏོ ཨཧཾ ཛཱིཝིཏམཔི ཀཐཾ ནཱམ ན དཛྫཱམི, ཏཐཱཔི ཨེཝཾ དཱནཛ྄ཛྷཱསཡེ སཏིཔི པུཏྟདཱནེན མམ ཧདཡཾ ཝེདྷཏེ ཀམྤཏེ. ཨེཏྠ ཝེསྶནྟརསྶ ‘‘ཡདི ཡཱཙེཡྻུཾ, ཛཱིཝིཏམཔི ཡཱཙཀཱནཾ དཛྫཱམཱི’’ཏི ཀཏཔཊིཉྙཱཡ པུཏྟདཱནེན ཧདཡཀམྤནསྶ ཀཐནཾ ཙཱགཱཏིསཡཡོགསངྑཱཏཨུདཱརགུཎསྶ ཨནནུཙྪཝིཀནྟི ཨོཙིཏྱཧཱིནཾ.
བྷགྒརཱིཏི ཡཐཱ
ཨིཏྠཱིནཾ དུཛྫནཱནཉྩ, ཝིསྶཱསོ ནོཔཔཛྫཏེ;
ཝིསེ སིངྒིམྷི ནདིཡཾ, རོགེ རཱཛཀུལམྷཱི ཙ.
༦༣. ‘‘ཨིཏྠཱིན’’མིཙྩཱདི. ནོཔཔཛྫཏེ ན ཡུཛྫཏི. ཨེཏྠ སམྦནྡྷེ ཚཊྛིཡཱ པརིཙྩཱགེན ཝིསེཨིཙྩཱདིནཱ ཨཱདྷཱརེ སཏྟམཱིནིདྡེསོ ¶ ཨཏྠརཱིཏིཡཱ བྷངྒོ. ཨཱདོ མཛ྄ཛྷེ ཙ ཙཀཱརཔརིཙྩཱགཱ སདྡརཱིཏིཡཱ བྷངྒོ, རཱིཏཱིནཾ ཨནནྟཏྟཱ བྷངྒཱཔྱནནྟཱ. ཨུདཱཧརཎཾ ཏུ དིསཱམཏྟཾ.
༦༣. ‘‘ཨིཏྠཱིན’’མིཙྩཱདི. ཨིཏྠཱིནཉྩ དུཛྫནཱནཉྩ ཝིསྶཱསོ སཧཝཱསཱདཱིཧི ཝིསྶཱསོ ནོཔཔཛྫཏེ ཨནཏྠསཾསཡཱནིཝཏྟིཀཱརཎཏྟཱ ན ཡུཛྫཏི. ཝིསེ གརལེ༹ ཙ སིངྒིམྷི སིངྒཝཏི མཧིཾ སཱདོ ཙ ནདིཡཉྩ རོགེ ཝཌྜྷམཱནཀེ རོགེ ཙ རཱཛཀུལམྷི ཙ ཝདྷབནྡྷནཱདིཀཱརཀེ རཱཛཀུལེ ཙ ཝིསྶཱསོ ནོཔཔཛྫཏེ. ཨེཏྠ ཨཱདོ སམྦནྡྷེ ཚཊྛིཡཱ ཨཱརབྷིཏྭཱ ཏཾ པཧཱཡ སཏྟམིཡཱ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཏྠརཱིཏི ཙ, ཨཱདིམཛ྄ཛྷེསུ ཙསདྡཔརིཙྩཱགཏོ སདྡརཱིཏི ཙ བྷིནྣཱ. ཙསདྡཾ པཡུཉྫནྟེན ཨཱདོ ཨེཝ ཝཱ ཨནྟེ ཨེཝ ཝཱ པཙྩེཀཾ ཝཱ ཡོཛེཏབྦཾ ཧོཏི. ཨཱིདིསོ པཡོགོ རཱིཏིབྷངྒོ ནཱམ ཧོཏི. རཱིཏཱིནཾ བཧུཏྟཱ རཱིཏིབྷངྒདོསཱཔི བཧུཝིདྷཱ. ཨིདཾ པན མུཁམཏྟནིདསྶནཾ.
སསཾསཡཾ ཡཐཱ
མུནིནྡཙནྡིམཱལོཀ-རསལོལཝིལོཙནོ;
ཛནོ’ཝཀྐནྟཔནྠོ’ཝ, གོཔདསྶནཔཱིཎིཏོ.
༦༤. ‘‘མུནིནྡི’’ཙྩཱདི. ¶ ཙནྡིམཱ ཝིཡ ཙནྡིམཱ, མུནིནྡོཡེཝ ཙནྡིམཱ, ཏསྶ ཨཱལོཀནཾ དསྶནཾ, ཨཱལོཀོ པཀཱསོ ཝཱ, ཏསྨིཾ རསོ ཨནུརཱགོ, ཏེན ལོལཱནི ཙཔལཱནི ལོཙནཱནི ཨཀྑཱིནི ཡསྶ སོ ཛནོ ཨཝཀྐནྟོ ཨོཀྐནྟོ པཝིཊྛོ པནྠོ མགྒོ ཡེན ཨཝཀྐནྟཔནྠོ ཨེཝ གུནྣཾ རཾསཱིནཾ, ཨིཊྛཏྠནིཔྥཏྟིསཱུཙཀབྷཱཝེན གོཔདཏྠསྶ ཝཱ པདསྶནེན པཱིཎིཏོ མུདིཏོཏི ཨེཏྠ གོརཱུཔསྶ པདསྶནེནཱཏིཔི ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི སནྡེཧོ.
༦༤. ‘‘མུནིནྡི’’ཙྩཱདི. མུནིནྡཙནྡིམཱལོཀརསལོལཝིལོཙནོ མུནིནྡསངྑཱཏསྶ ཙནྡིམསྶ ཨཱལོཀེ དསྶནེ པཱཏུབྷཱཝེ ཝཱ རསེན ཨཱལཡེན ཙཉྩལནེཏྟོ ཛནོ ཨཝཀྐནྟཔནྠོཝ ཨོཏིཎྞམགྒོཝ བུདྡྷསྶ དསྶནཏྠཱཡ མགྒམོཏིཎྞོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. གོཔདསྶནཔཱིཎིཏོ གོསངྑཱཏརཾསིཔདསྶནེན, ཨབྷིམངྒལསམྨཏགོཔདསྶནེན ཝཱ སནྟུཊྛོ ཧོཏི. ཨེཏྠ གོཔདསྶནེནཱཏི ཙ ཨཏྠསྶ གམྱམཱནཏྟཱ ཝིཉྙཱཏུཾ སཾསཡོ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི སསཾསཡཾ ནཱམ. ཨཝཀྐནྟོ པནྠོ ཡེནཱཏི ཙ, གུནྣཾ རཾསཱིནཾ, གཱཝསྶ ཝཱ པདསྶནནྟི ཙ, གོཔདསྶནེན པཱིཎིཏོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཝཱཀྱཏྠཏོ དུཔྤཏཱིཏི-ཀརཾ གཱམྨཾ མཏཾ ཡཐཱ;
པོསོ ཝཱིརིཡཝཱསོ’ཡཾ, པརཾ ཧནྟྭཱན ཝིསྶམི.
༦༥. ‘‘ཝཱཀྱ’’ཨིཙྩཱདི. པརཾ སཏྟུཾ ཧནྟྭཱན པཧརིཏྭཱ ཝཱིརིཡཝཱ སཱུརོ སོཡཾ པོསོ པུརིསོ ཝིསྶམི ཝིསྶཏྠོ. ཨཡམཏྠོ ཏཱཝ ན དུཔྤཏཱིཏོ. པརཾ ཨཙྩནྟཾ ཧནྟྭཱན ཝཱིརིཡཝཱ ཨུཙིཏསམྦྷཝོ སོཡཾ པོསོ ཝིསྶམཱིཏི དུཔྤཏཱིཏོཡམཏྠོ.
༦༥. ཨནྭཏྠཝསེན ལཀྑཎསྶ ཨཔཱཀཊཏྟཱ སལཀྑཎཾ ལཀྑིཡམུདཱཧརཏི ‘‘ཝཱཀྱཏྠཏོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཝཱཀྱཏྠཏོ དུཔྤཏཱིཏིཀརཾ ཝིརུདྡྷཔྤཀཱསཀཾ གཱམྨནྟི མཏཾ. ཡཐཱཏི ཨུདཱཧརཏི. པརཾ སཏྟུཾ ཧནྟྭཱན མཱརེཏྭཱན ཝཱིརིཡཝཱ སཱུརོ སོ ཨཡཾ པོསོ ཝིསྶམི ཝིགཏཔརིསྶམོ ཨཧོསི, ཨཡམཏྠོ ཨིཊྛོ. པརཾ ཨཏིསཡེན ཧནྟྭཱན ཝཱིཏིཀྐམཾ ཀཏྭཱ ཝཱིརིཡཝཱ ཨུཔཙིཏསམྦྷཝོ ཨུཔཙིཏསུཀྐོ སོ ཨཡཾ པུརིསོ ཝཱཡཱམེན ཝིསྶམི ཝིགཏཝཱཡཱམོ ཨཧོསཱིཏི. ཨིམསྶཏྠསྶ ཨསབྦྷཱརཧཏྟཱ གཱམྨཏྟཾ. ཝཱིརིཡཾ ཨུསྶཱཧོ སམྦྷཝོ ཝཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཝིགྒཧོ.
དུཊྛཱལངྐརཎཾ ¶ ཏེཏཾ, ཡཏྠཱལངྐཱརདཱུསནཾ;
ཏསྶཱལངྐཱརནིདྡེསེ, རཱུཔམཱཝཱིབྷཝིསྶཏི.
༦༦. ‘‘དུཊྛཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཡཏྠ ཡསྨིཾ ཝཱཀྱེ ཨལངྐཱརཱནཾ དཱུསནཾ ཝིཀཊཏཱ, ཨེཏནྟུ དུཊྛཱལངྐརཎཾ དུཊྛཱལངྐརཎཾ ནཱམ, ཏསྶ དུཊྛཱལངྐཱརསྶ རཱུཔཾ སརཱུཔཾ ཨལངྐཱརནིདྡེསེ ཏཾནཱམཀེ པརིཙྪེདེ ཨཱཝཱིབྷཝིསྶཏི པཀཱསིསྶཏི, ཏཏྠེཝ ཏཾ དསྶཡིསྶཱམཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༦༦. ‘‘དུཊྛཱལངྐརི’’ཙྩཱདི. ཡཏྠ ཝཱཀྱེ ཨལངྐཱརདཱུསནཾ ཨལངྐཱརཱནཾ ཝིརོདྷོ ཧོཏི, ཨེཏཾ ཝཱཀྱཏྠནིསྶིཏཾ ཨེཏཾ ཝཱཀྱཾ དུཊྛཱལངྐརཎཾ དུཊྛཱལངྐཱརོ ནཱམ, ཏསྶ དུཊྛཱལངྐརཎདོསོཔལཀྑིཏཝཱཀྱསྶ རཱུཔཾ སརཱུཔཾ ལཀྑིཡཾ ཨལངྐཱརནིདྡེསེ ཨལངྐཱརཱནཾ ནིདསྶནཊྛཱནབྷཱུཏེ པརིཙྪེདེ ཨཱཝཱིབྷཝིསྶཏི. ཨེཏྠ ཝུཏྟེཔི པུན ཏཏྠཱཔི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱཏི ན ཝུཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨུདྡེསེ ‘‘དུཊྛཱལངྐཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ‘‘དུཊྛཱལངྐརཎ’’ནྟི ཝཙནཾ ཨལངྐཏི ཨལངྐརཎཨལངྐཱརསདྡཱནཾ ཏུལྱཏྠཏྟཱ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི.
ཀཏོ’ཏྲ སངྑེཔནཡཱ མཡཱ’ཡཾ,
དོསཱནམེསཾ པཝརོ ཝིབྷཱགོ;
ཨེསོ’ཝ’ལཾ བོདྷཡིཏུཾ ཀཝཱིནཾ,
ཏམཏྠི ཙེ ཁེདཀརཾ པརམྤི.
ཨིཏི སངྒྷརཀྑིཏམཧཱསཱམིཔཱདཝིརཙིཏེ སུབོདྷཱལངྐཱརེ
དོསཱཝབོདྷོ ནཱམ
པཋམོ པརིཙྪེདོ.
༦༧. ཨེཝཾ ‘‘སོདཱཧརཎམེཏེསཾ, ལཀྑཎཾ ཀཐཡཱམྱཧ’’ནྟི ཀཏཔཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ པཊིཔཛྫ དཱནི ‘‘ཀཏོཏྲི’’ཙྩཱདིནཱ ནིཀྑིཔནནཡཾ སངྑིཔཏི. ཨཏྲ ཨིམསྨིཾ ཨདྷིཀཱརེ, པརིཙྪེདེ ¶ ཝཱ ཨེསཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ དོསཱནཾ པདདོསཱདཱིནཾ པཝརོ ཨུཏྟམོ ཝིབྷཱགོ ཝིབྷཛནཾ སངྑེཔནཡཱ སངྑེཔཀྐམེན, ན ཝིཏྠཱརཏོ, ཡཏོ ཨཔརིསངྑྱེཡྻཱནཾ ནཏྠི པརིཡནྟོ མཡཱ ཀཏོ ནིཊྛཱཔིཏོ. ནནུ ‘‘སངྑེཔནཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ པུརཱཏནེཧི [པུརཱཏརེཧི (ཀ.)] དཱིཔིཏཱ སནྟི བཧཱུ དོསཱ, ཏེ པརིཙྩཏྟཱ སིཡུནྟི? ཨེཏྠ ཝུཙྩཏེ, ཝིཏྠཱརཀྐམསྶ ཨནདྷིཔྤེཏཏྟཱ ‘‘སངྑེཔནཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ན པན སབྦཐཱ པརིཙྩཱགེན. ཏཐཱ ཧི–
‘‘ནིཧནྟུ སོཡཾ ཛལིཏཾ, པཏངྒོ ཨརིཔཱཝཀ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ
ཨཀྑམཏྠནྟརཱདིཀཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཱནུགཏནྟི ཙ. ཨེཏྠ ཧི པཏངྒསདྡེན ཛོཏིརིངྒཎསངྑཱཏམཏྠནྟརམསམཏྠམིཙྪིཏཏྠེ ‘‘ཝཙནྟི གཎྜཱ’’ཏྱེཝམཱདིཀཾ ཨམངྒལཨཔཡུཏྟཔདཱདིཀཾ ཀིལིཊྛེ ཨནྟོགདྷནྟི ཙ.
གཛཧེསཱདི སམྦནྡྷདཱུསིཏཾ ལོཀཝིརོདྷི, སོགཏཱགམཱདཱིསུ པསིདྡྷཾ རཱུཔཀྑནྡྷཱདིཀམཉྙཏྲ ཝུཏྟཾ ཨཔྤཏཱིཏཾ ནཱམ. ཨིདཾ ཨཱགམཝིརོདྷིཨིཏི, སམྦནྡྷདཱུསིཏཔྤཏཱིཏཱདིཀཾ ཝིརོདྷིམྷི པཝིཊྛནྟི ཙ, ཨཱནེཏབྦཧེཏུཏྟཱ ཧེཏྭཔེཀྑཾ ནེཡྻཏོ ན བྱཏིརིཙྩཏཱིཏི ཙ.
‘‘དེཝོ ཝོཧརཏུ ཀླེསཾ, རཱཧུཁིནྣོ དིཝཱཀརོ’’
ཨིཙྩཱདིཀཾ ཨསཱམཏྠྱཱབྷིདྷེཡྻཱདིཀཾ ཨོཙིཏྱཧཱིནེ སངྒཧིཏནྟི ཙ. ཛིགུཙྪཨསབྦྷསཾསཱུཙཀཨཏྠནྟརཀཉྩ གཱམྨཾ དུཔྤཏཱིཏིཀརེ སངྒཡ྄ཧཏཱིཏི ཙ. ( ) [(དུརུཙྩཱརཎཾ)?] སབནྡྷཕརུསམེཝེཏི ཙ.
ཨེཏྠ པན ཨོཙིཏྱཧཱིནདུཔྤཏཱིཏིཀརཱནཾ ཝཱཀྱཏྠདོསཏྟེཔི ཕནྡྷཕརུསསྶ ཙ ཝཱཀྱདོསཏྟེ པདཔདཏྠཱནཾ དོསཏོ ཝཱཀྱམེཝ དུཊྛཾ སིཡཱ, ཝཱཀྱཉྩ པདེཧི ཝིརིཙྩཏེ, པདེ དུཊྛེ ཝཱཀྱཏྠོ ཙ དུཊྛོ སིཡཱ. པདདོསཏོ ཝཱཀྱཝཱཀྱཏྠཱནཾ ནཱནཱབྷཱཝཱབྷཱཝཉཱཔནཏྠཾ ཨསཱམཏྠིཡཱབྷིདྷེཡྻཱདིཀཾ པདཾ ཨོཙིཏྱཧཱིནཱདིཝཱཀྱཏྠདོསཱདཱིསུ ¶ ཨནྟོ ཀཐིཏཾ. ཏཐཱ ཧི པུརཱཏནེཧི ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཱདཱིཧི པདེཧི ཝིརཙིཏཾ ཝཱཀྱཾ ཝིརུདྡྷནྟིཨཱདིནཱ བཧཱུནི དུཊྛཱནི ཝཱཀྱཱནི དསྶིཏཱནི. ‘‘ཧརིསམཱནཡཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧཔུབྦཾ རིས’མཱནཡཱིཏི ཨིཙྪིཏཏྠཱ པརི བྷཊྛཾ བྷཊྛཾ. ནཱནཏྠམཔྤསིདྡྷེཧི ཡུཏྟཾ གུལ༹ྷཾ, ཡཐཱ ‘‘སཀྐོ སཧསྶགཱུ’’ཏི. ཨིཏི བྷཊྛགུལ༹ྷཏྠཱདཡོ པསཱདཱལངྐཱརཝིརུདྡྷཱཏི ཙ.
ཝཱཀྱེཔི ཝིསནྡྷིཀམིཧཱནུཔཡོགཱིཏི ཙ, ཝཱཀྱནྟརོཔགཏཾ ཝཱཀྱཾ ཝཱཀྱགབྦྷཾ, ཝཱཀྱནྟརཔདསམྨིསྶཾ ‘‘ཨཔཱཐྱམེསོ དིསྶཏི, ཝེཛྫཾ ཁཱདཏྱནཱརཏ’’མིཙྩཱདིཀཾ ཝཱཀྱསཾཀིཎྞཉྩ བྱཱཀིཎྞེ སམོཧིཏནྟི ཙ.
‘‘ཀཱཙུཡྻཱནེ མཡཱ དིཊྛཱ, ཝལླརཱི པཉྩཔལླཝཱ;
པལླཝེ པལླཝེ མུདྷཱ, ཡསྶཱ ཀུསུམམཉྩརཱི’’ཏི.
ཨིདམཝཱཙཀཾ པཧེལི༹ཀཱཡ པམུསྶིཏཱསནྣིསྶིཏནྟི ཙ, ཏཏྠ ཙ ཀཝིནཱ ཨུཡྻཱནསདྡེན གེཧཾ, ལཏཱཝཱཙིནཱ ཝལླརཱིསདྡེན ཨངྒནཱ, པལླཝསདྡེན ཀརཙརཎདསནཙྪདཱ, མཉྩརཱིསདྡེན ནཁསོབྷཱ དནྟཀནྟིཡོ ཙ ཝཏྟུམིཙྪིཏཱ, ཝཱཀྱཏྠེཔི པདུམིནཱིནཾ རཏྟིཡམུནྣིདྡཏཱདིཀཾ ཝིརུདྡྷཾ ཝིརོདྷིནིལཱིནནྟི ཙ ནཱཏྱནུཉྙཱཏཱ, ན ཏུ སབྦཐཱ པརིཙྩཱགེན. ཨེསོཝ ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ནིཊྛཱཔིཏོ ཨཡཾ སངྑེཔནཡོ ཨེཝ ཀཝཱིནཾ པཎྜིཏཛནཱནཾ ཁེདཀརཾ ‘‘ཀཐཾ ནཱམ བནྡྷེཔཱིདིསཾ སཏི སནྟཱི’’ཏི ཨེཝམཱསུཧནོཔཛནཾ པརཾ པདདོསེ ཨསཱདྷུསནྡིདྡྷཔརིཡཱཡ ཉེཡྻཨཔྤཏཱིཏཏྠཨཔྤཡོཛཀ དུབྦོདྷདེསིཡཱདིཀཾ, ཝཱཀྱདོསེ ཨདྷིཀཨཱུནབྷགྒཙྪནྡཱདིཀཾ, ཝཱཀྱཏྠདོསེ ཨུཔཀྐམོཔསཾཧཱརཝིསམཉྩེཏི ཨིཙྩེཝམཱདིཀམཔརམྤི དཱུསནཾ ཨཏྠི ཙེ ཡདི བྷཝེཡྻ, ཏམྤི བོདྷཡིཏུམཝགམེཏུཾ ཨལཾ སམཏྠཾ ཡཐཱཝུཏྟདོསཱནུསཱརེན བུདྡྷིམནྟེཧི སཀྐཱ ཨཱུཧིཏུནྟི.
ཨེཝཾ ¶ ཝདཏོ ཙ གནྠཀཱརསྶཱཡམདྷིཔྤཱཡོ – ཡེ དོསཱ ཝིབྷཱགསོ ན ཝུཏྟཱ, ཏེ མཡཱ གནྠགཱརཝབྷཡཱ སངྑེཔིཏཱ, ལཀྑཎཏོ ཏུ སངྒཧིཏཱ. ན ཧི ཏེསམནྟཾ ཀོ ཛཧཱཔེཏི.
ཏཏྠ སདྡསཏྠཝིརུདྡྷམསཱདྷུ. ཡཾ ཀྲིཡཱདིནིམིཏྟམུཔཱདཱཡ ཨཏྠནྟརེཔི ཝཏྟཏེ, ཏཾ སཉྙཱབྷཱཝེནེཝ པཡུཏྟཾ སནྡིདྡྷཾ, ཡཐཱ ‘‘རཝིམྷིཧིམཧཱ’’ཏི, ཨིདཾ པན ཝིསེསནཏྠེ སཱདྷུ ཧོཏི. པསིདྡྷསཉྙཱསདྡསྶ པརིཡཱཡནྟརེན པརིཀཔྤིཏཔདཾ པརིཡཱཡཉེཡྻཾ, ཡཐཱ ‘‘ཝལ༹ཝཱམུཁེནེ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨསྶཝནིཏཱནནེན’’ ཨིཏི. ཡཾ ཨཙྩནྟཱབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེན ཝིསེསྱསྶ གུཎཾ ཝདཏི, ཏཾ ཨཔྤཏཱིཏཏྠཾ, ཡཐཱ ‘‘ཀཎྷམསཱི’’ཏི. ཨདྷིགཏཏྠཱནུཔཡོགཾ ཨཔྤཡོཛཀཾ, ཡཐཱ ‘‘ཨཏིཕེནིལཾ སཱགརམལངྒྷཱི’’ཏི. ‘‘མནུཉྙདྡྷནཡོ པཱདེ, ཁཱདཡོ ཀནི བྷནྟི ཏེ’’ ཨིཙྩཱདིཀོ དུབྦོདྷོ, ཀནི ཀཉྙེ ཁཱདཡོ གགྒྷརིཀཱ. ‘‘ཨིམེ ལཱཝཎྱཏལླཱ ཏེ, གལླཱ ལོལཝིལོཙནེ’’ཨིཙྩཱདིཀོ དེསིཡོ, ཏལློ ཛལཱསཡཝིསེསོ, གལློ ཀཔོལོ. ‘‘སགྒསེཝཱིནཾ རིཔཱུནམིཏྠཱིནམཀངྐཎོ པཱཎི. ནེཏྟམནཉྫན’’ནྟིཨཱདིཀཾ ཨདྷིཀཾ. ‘‘ཨཀངྐཎོ པཱཎཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝེདྷབྱསྶ གམྨམཱནཏྟཱ ‘‘སགྒསེཝཱིན’’ནྟི ཨདྷིཀནྟི. ཡཏྠ ཝཏྟབྦསྶ ཨཱུནཏཱ, ཏཾ ཨཱུནཾ, ཡཐཱ ‘‘ཏིལོཀཏིལཀཾ མུནི’’ནྟིཨཱདི. ཨེཏྠ ‘‘ཝནྡཱམཱི’’ཏི ཨཱུནཾ, ཚནྡོབྷངྒཱནྭིཏཾ ཝཙོ བྷགྒཙྪནྡཾ པཱཀཊཾ. ཨཱརམྦྷཱཝསཱནེན ཝིསམཾ ཨུཔཀྐམོཔསཾཧཱརཝིསམཾ, ཏཾ པན ཨཱརདྡྷཀྐམཔརིཙྩཱགེནཱཔརེན ནིཀྑིཔནཾ ཝེདིཏབྦཾ.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརེ མཧཱསཱམིནཱམིཀཱཊཱིཀཱཡཾ
དོསཱཝབོདྷཔརིཙྪེདོ.
༦༧. ཨེཝཾ ‘‘སོདཱཧརཎམེཏེསཾ, ལཀྑཎཾ ཀཐཡཱམྱཧ’’ནྟི ཀཏཔཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ སམྤཱདེཏྭཱ ཨིདཱནི ‘‘ཀཏོཏྲེ’’ཙྩཱདིནཱ ནིགམེནྟོ དོསེ སངྑིཔཏི. ཨཏྲ ཨིམསྨིཾ ཨདྷིཀཱརེ, ¶ པརིཙྪེདེ ཝཱ ཨེསཾ དོསཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཔདདོསཱདཱིནཾ པཝརོ ལཀྑཎཱཝིརོདྷལཀྑིཡཏོ ཨུཏྟམོ ཝིབྷཱགོ ཨསངྐརཏོ ཝིབྷཛནཾ སངྑེཔནཡཱ ཝིཏྠཱརཱཔནིཡསངྑེཔཀྐམེན མཡཱ ཀཏོ ཝུཏྟོ ཨེསོཝ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨེསོ སངྑེཔཀྐམོ ཨེཝ ཀཝཱིནཾ ཝིརཙཡནྟཱནཾ ཁེདཀརཾ བནྡྷསརཱིརེ ཨཱིདིསཾ ཨཱིདིསཔྤཡོགཾ ཀཐཾ ནཱམ ཀརོམཱིཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཁེདམུཔྤཱདཡནྟཾ པརམྤི ཨསཱདྷུསནྡིདྡྷཱདི ཨཉྙམྤི དཱུསནམཏྠི ཙེ, ཏཾ སབྦཾ བོདྷཡིཏུཾ བོདྷེཏུཾ ཨལཾ སམཏྠོ ཧོཏི. ནིཡཏི ཨཝུཏྟོཔི ཨཏྠོ ཨེཏེནཱཏི ཙ, སངྑེཔོ ཙ སོ ནཡོ ཙཱཏི ཝིགྒཧོ.
ཨིཧཱནིདྡིཊྛཾ
‘‘ནིཧནྟུ སོཡཾ ཛལིཏཾ, པཏངྒོ ཨརིཔཱཝཀ’’ནྟིཨཱདིཀཾ
ཨཀྑམཏྠནྟརཱདིཀཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརེ ཨནུཔཏཏྟཱ ན ཝུཏྟཾ, ཨེཏྠ སཱུརིཡཝཱཙཀོ པཏངྒསདྡོ ཛོཏིརིངྒཎཝཱཙཀོཔི ཧོཏཱིཏི ཝཏྟུམིཙྪིཏཨམིཏྟགྒིཝིནཱསེ ཨསམཏྠཉྙཏྠོ ཧོཏི.
‘‘ཝཙནྟི གཎྜི’’ཙྩཱདིཀཾ ཨཱགམེ ཨཔྤསིདྡྷཾ ལཀྑཎམཏྟེན སཱདྷིཡཾ. ཨཔྤཡུཏྟཔདཱདིདོསོ ཀིལིཊྛཔདདོསེ ཨནྟོགདྷོ ཧོཏཱིཏི ན ཝུཏྟོ.
གཛཧེསཱཏུརངྒཀོཉྩནཱདཱདིསམྦནྡྷདཱུསིཏཉྩ. ཛིནཱགམཱདཱིསུ པསིདྡྷརཱུཔཀྑནྡྷཱདིཀམཉྙཏྲ པཡུཏྟམཔྤཏཱིཏནྣཱམཱཏཱིདཾ དྭཡཾ ཡཐཱཀྐམཾ ལོཀཝིརོདྷམཱགམཝིརོདྷཉྩ ཧོཏཱིཏི ཝིརོདྷིཔདེ ཨནྟོགདྷཾ ཧོཏི. ཧེཏྭཔེཀྑཾ ཨཱནེཏབྦཧེཏུཏྟཱ ནེཡྻེ ཨནྟོགདྷནྟི ན ཝུཏྟཾ.
‘‘དེཝོ ཝོཧརཏུ ཀླེསཾ, རཱཧུཁིནྣོ དིཝཱཀརོ’’
ཨིཙྩཱདིཀཾ ཨསམཏྠཱབྷིདྷཱཡིཙྩཱདི ཨོཙིཏྱཧཱིནེ ཨནྟོགདྷནྟི ན ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ དིཝཱཀརོ སཡཾ རཱཧུགཧིཏོ ཨཉྙེསཾ ཀིལེསཱཔནཡནེ ¶ ཨསམཏྠོཏི ཏམསཱམཏྠིཡཾ ཝིསེསནབྷཱུཏེན ‘‘རཱཧུཁིནྣོ’’ཏི པདེན ཉཱཡཏི.
ཛིགུཙྪཱཝམངྒལཨསབྦྷཱནཾ ཏིཎྞམཉྙཏྲསྶ ཛོཏཀཾ ཝཱཙཀཾ ཝཱ ཨཏྠནྟརཾ ཝཱ གཱམྨཾ དུཔྤཏཱིཏིཀརཏྟཱ ཝཱཀྱཏྠགཱམྨདོསེཡེཝ ཨནྟོགདྷནྟི ན ཝུཏྟཾ. དུརུཙྩཱརཎབྷཱུཏལཀྑཎཾ ཀཊྛཾ བནྡྷཕརུསཏོ ཨབྱཏིརིཏྟནྟི ན ཝུཏྟནྟི. ‘‘ཧརིསམཱནཡཱི’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཧཔུབྦཾ རིས’མཱནཡིཨིཙྩཱདིཀཾ ཨིཙྪིཏཏྠཏོ པརིབྷཊྛཏྟཱ བྷཊྛཉྩ ‘‘སཀྐོ སཧསྶགཱུ’’ཨིཙྩཱདིཀཾ ཨཔསིདྡྷཝིསཡེ པརིཡུཏྟགུལ༹ྷཉྩེཏི ཨིམེ ཨཏྠགུལ༹ྷཱདཡོ པསཱདཱལངྐཱརཝིརུདྡྷཏྟཱ པསཱདགུཎཱདཱནེནེཝ པརིཙྩཏྟཱཏི ན ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཧི སཧསྶཾ གཱཝོ ཙཀྑཱུནི ཨསྶཱཏི སཧསྶགཱུཏི སཀྐསྶ ནཱམཾ གུལ༹ྷཾ ནཱམ ཧོཏི.
ཝཱཀྱདོསེཔི ཝིསནྡྷིཝཱཀྱཾ ཨིདྷ ཨནུཔཡོགིཏྟཱ ན ཝུཏྟཾ. ཝཱཀྱམཛ྄ཛྷཔཏིཏཝཱཀྱཡུཏྟཾ ཝཱཀྱགབྦྷཉྩ, ཝཱཀྱནྟརཔདསམྨིསྶཾ.
‘‘ཨཔཱཐྱམེསོ དིསྶཏི, ཝེཛྫཾ ཁཱདཏྱནཱརཏཾ’’
ཨིཙྩཱདིཀཾ ཝཱཀྱསཾཀིཎྞཉྩ བྱཱཀིཎྞེ ཨནྟོགདྷནྟི ན ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཨེསོ བྷིསཀྐོ ཨནཱརཏཾ ནིཙྩཾ ཨཔཱཐྱཾ རོགསྶ ཨཧིཏཾ དིསྶཏི ཝདཏི. ཨེསོ རོགཱི ཨནཱརཏཾ སཏཏཾ ཨཔཱཐྱཾ ཨཧིཏཾ ཁཱདཏི. ཝེཛྫཾ བྷིསཀྐཾ དིསྶཏི ཀུཛ྄ཛྷཏི. ཨེཝཾ ཨནེཀཝཱཀྱེཧིཔི སནྡྷིཝཱཀྱཾ སཾཀིཎྞཾ ནཱམ.
‘‘ཀཱཙུཡྻཱནེ མཡཱ དིཊྛཱ, ཝལླརཱི པཉྩཔལླཝཱ;
པལླཝེ པལླཝེ མུདྷཱ, ཡསྶཱ ཀུསུམམཉྩརཱི’’ཏི.
ཨིདམཝཱཙཀཾ པཧེལི༹ཀཱསུ པམུསྶིཏཱསནྣིསྶིཏམིཏི ན ཝུཏྟཾ. ནནུ ཙེཏྠ ཨཏྟནཱ པཧེལི༹ཀཱཡ ཨདསྶིཏཏྟཱ ཨཝཱཙཀསྶ པམུསྶིཏཱཡ ཨནྟོགདྷཀརཎཾ ཨསིདྡྷེན ཨསིདྡྷསཱདྷནནྟི? ནཡིདམེཝཾ, ‘‘ཨུཔེཀྑིཡནྟི སབྦཱནི, སིསྶཁེདབྷཡཱ མཡཱ’’ཏི ཙ ཨུཔརི ཀིལིཊྛཔདདོསཔརིཧཱརེ ‘‘པཧེལི༹ཀཱཡམཱརུལ༹ྷཱ, ན ཧི དུཊྛཱ ཀིལིཊྛཏཱ’’ཏི ཙེཏི ཨིམིནཱ ¶ པུརཱཏནེཧི ནིདྡིཊྛསོལ༹སཔཧེལི༹ཀཱཡོཔི དསྶིཏཱཏི སིདྡྷེན ཨསིདྡྷསཱདྷནཾ ཧོཏི. ཏཏྠ ཀཝིནཱ ཨུཡྻཱནསདྡེན གེཧཉྩ ལཏཱཔརིཡཱཡཝལླརཱིསདྡེན ཨངྒནཱ ཙ པལླཝསདྡེན ཀརཙརཎཱདྷརཱ ཙ མཉྩརཱིསདྡེན ནཁདནྟཀནྟིཡོ ཙ ཝཏྟུམིཙྪིཏཱ.
ཝཱཀྱཏྠདོསེཔི པདུམིནཱིནཾ རཏྟིཡཾ པབུཛ྄ཛྷནཱདིཀཾ ཝིརུདྡྷཾ ཝིརོདྷིཔདེཡེཝ ཨནྟོགདྷཏྟཱ ན ཝུཏྟནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཏོཏྲ སངྑེཔནཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ན པན ཏེསཾ སབྦཐཱ པརིཙྩཏྟཏྟཱཏི. ཨེཏྠ ཨོཙིཏྱཧཱིནདུཔྤཏཱིཏིཀརཱནཾ དྭིནྣཾ ཝཱཀྱཏྠདོསཏྟེ སཏི བནྡྷཕརུསསྶ ཝཱཀྱདོསཏྟེ སཏི ཝིརོདྷིནོ པདདོསཏྟེ སཏི ‘‘ཨསམཏྠཱབྷིདྷཱཡི’’ཨཱདིཔདཾ, ‘‘ཛིགུཙྪཱདིཏྟཡཔཀཱསཀཱ’’དིཔདཾ, ཀཊྛཔདཾ, པདུམིནཱིནཾ རཏྟིཡཾ ཕུལླཏཱདི [དུནྣིདྡཏཱདི (ཀ.)] ཝཱཀྱཏྠཉྩེཏི ཨིམེ ཙཏྟཱརོ དོསཱ བྷིནྣཛཱཏིཀེསུ ཨོཙིཏྱཱདཱིསུ ཀཐཾ སངྒཧིཏཱཏི? སཙྩཾ, ཏཐཱཔི པདཱནཾ དུཊྛཏྟེ སཏི ཝཱཀྱཝཱཀྱཏྠཱནམདུཊྛཏཱ ནཱམ ནཏྠཱིཏི པདདོསེན སནྡྷིཝཱཀྱཝཱཀྱཏྠདོསཱནམནཉྙཏྟཾ སིསྶཱནཾ ཉཱཔནཏྠཾ པདདོསཱདིཀཾ ཝཱཀྱཏྠདོསཱདཱིསུ སངྒཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨིམིནཱཡེཝ པུརཱཏནེཧི ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཱདིཔདེཧི ཝིཙརིཏཾ ཝཱཀྱཾ ཝིརུདྡྷནྟིཨཱདིནཱ དུཊྛཱནི བཧཱུནི ཝཱཀྱཱནི དསྶིཏཱནཱིཏི དཊྛབྦཾ.
ཨིམཱཡེཝ [ཨིམིསྶཱཡེཝ (ཀ.)] གཱཐཱཡ ‘‘ཏམཏྠི ཙེ ཁེདཀརཾ པརམྤཱི’’ཏི ཨེཏྠ པརསདྡེནཨསཱདྷུསནྡིདྡྷཔརིཡཱཡཉེཡྻཱཔྤཏཱིཏཏྠཨཔྤཡོཛཀ- དུབྦོདྷདེསིཡཱདིཔདདོསེ ཙ ཨདྷིཀཨཱུནབྷགྒཙྪནྡཱདིཝཱཀྱདོསེ ཙ ཨུཔཀྐམོཔསཾཧཱརཝིསམསངྑཱཏེ ཝཱཀྱཏྠདོསེ ཙ པརིགྒཎྷཱཏི. ཨེཏྠ སདྡསཏྠཝིརུདྡྷམསཱདྷུ ནཱམ. ཀྲིཡཱནིཔྥཏྟིཀཱརཎམུཔཱདཱཡ ཨཏྠནྟརེ པཝཏྟནཱམཾ ཝིསེསནཏྠེན ཝིནཱ སཉྙཱབྷཱཛནེ པཡུཏྟཾ སནྡིདྡྷཾ ནཱམ, ཡཐཱ ‘‘རཝིམྷི ཧིམཧཱ’’ཏི. ཨེཏྠ ཧིམཧཱ རཝཱིཏི ཝིསེསནེ ཀཏེ དོསོ ¶ ནཏྠི. པསིདྡྷསཉྙཱསདྡསྶ པརིཡཱཡནཱམེན ཀཔྤིཏཔདཾ པརིཡཱཡཉེཡྻཾ ནཱམ, ཡཐཱ ‘‘ཝལ༹ཝཱམུཁསྶ ཨསྶཝནིཏཱནན’’ནྟི. ཨཏིསཡཱ ཝིནཱ བྷཱཝིཏཏྠེན ཝིསེསྱསྶ གུཎཝཱཙཀཾ པདཾ ཨཔྤཏཱིཏཏྠཾ ནཱམ, ཡཐཱ ‘‘ཀཎྷམསཱི’’ཏི. ཨདྷིགཏཏྟཱནུཔཡོགིཔདཾ ཨཔྤཡོཛཀཾ ནཱམ, ཡཐཱ ‘‘ཨཏིཕེནིལཾ སཱགརམལངྒྷཱི’’ཏི. ཨཔྤསིདྡྷཝཙནཾ དུབྦོདྷཾ ནཱམ, ཡཐཱ–
‘‘མནུཉྙདྡྷནཡོ པཱདེ, ཁཱདཡོ ཀནི བྷནྟི ཏེ’’ཏི.
ཀནི ཧེ ཀཉྙེ ཏེ ཏཝཔཱདེ མནུཉྙདྡྷནཡོ མནོཧརསདྡསམནྣཱགཏཱ ཁཱདཡོ གགྒྷརིཀཱ བྷནྟི དིབྦནྟཱིཏི. ཀིསྨིཉྩི དེསེཡེཝ སིདྡྷནཱམཾ དེསིཡཾ ནཱམ. ཡཐཱ–
‘‘ཨིམེ ལཱཝཎྱཏལླཱ ཏེ, གལླཱ ལོལཝིལོཙནེ’’ཏི.
ཧེ ལོལཝིལོཙནེ ཏེ ཏཝ ཨིམེ གལླཱ ཀཔོལཱ ལཱཝཎྱཏལླཱ མནུཉྙཏལླཱ ཛལཱསཡཝིསེསཱ བྷཝནྟི. ཀེནཙི ལེསེན པཀཱསིཏམཏྠམུཔཱདཱཡ པཡུཏྟམདྷིཀཾ ནཱམ. ཡཐཱ–
‘‘ཏྭཡི རཱཛཏི རཱཛིནྡ, རིཔཱུནཾ སགྒསེཝིནཾ;
ཐཱིནཾ ཨཀངྐཎོ པཱཎི, སིཡཱ ནེཏྟམནཉྫན’’ནྟི.
ཨེཏྠ ‘‘ཨཀངྐཎོ པཱཎི, ནེཏྟམནཉྫན’’ནྟི ཨིམིནཱཡེཝཐཱིནཾ ཝིདྷཝཏྟཾ གམྱམཱནཾ ཧོཏཱིཏི ཏཔྤཀཱསནཏྠཾ པཡུཏྟཾ ‘‘སགྒསེཝིན’’ནྟི ཨིདཾ ཨདྷིཀཾ ནཱམ. ཝཏྟབྦཡུཏྟཏོ ཨཱུནཾ ཝཱཀྱཾ ཨཱུནཾ ནཱམ. ‘‘ཏིལོཀཏིལཀཾ མུནི’’ནྟི ཨེཏྠ ‘‘ཝནྡཱམཱི’’ཏི ཝཏྟབྦསྶ ཨཝུཏྟཏྟཱ ཨཱུནཾ. ཚནྡོཧཱནིསཾཡུཏྟཾ བྷགྒཙྪནྡཾ ནཱམ. ཨིདཾ ཏེསཾ ཏེསཾ ཚནྡཱནཾ ཨཀྑརགཎནཏོ ཨཱུནཱདྷིཀཝསེན པཱཀཊཾ ཧོཏི. ཨཱདྱནྟཏོ ཝིསམཾ ཨུཔཀྐམོཔསཾཧཱརཝིསམཾ ནཱམ. ཨིདཾ ཨཱརདྡྷཀྐམཾ པརིཙྩཛིཏྭཱ ཀམནྟརེན ནིཡམནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརནིསྶཡེ
པཋམོ པརིཙྪེདོ.
༢. དོསཔརིཧཱརཱཝབོདྷཔརིཙྪེདཝཎྞནཱ
ཀདཱཙི ཀཝིཀོསལླཱ, ཝིརོདྷོ སཀལོཔྱ’ཡཾ;
དོསསངྑྱམཏིཀྐམྨ, གུཎཝཱིཐིཾ ཝིགཱཧཏེ.
ཏེན ཝུཏྟཝིརོདྷཱན-མཝིརོདྷོ ཡཐཱ སིཡཱ;
ཏཐཱ དོསཔརིཧཱརཱ-ཝབོདྷོ དཱནི ནཱིཡཏེ.
༦༨-༦༩. ཨིཙྩེཝཾ ¶ དོསཝིབྷཱགཾ པརིཙྪིཛྫ ཨིདཱནི ཡཐཱཝུཏྟདོསཔརིཧཱརཀྐམམུཔདིསིཏུམཱཧ ‘‘ཀདཱཙཱི’’ཏྱཱདི. སཀལོཔི ཨཡཾ ཝིརོདྷོ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཱདིཀཏོ ན ཀོཙི ཨེཀོ ཨེཝ དོསེསུ, དོསཱནཾ ཝཱ སངྑྱཾ གཎནཾ དོསབྷཱཝཾ ཨཏིཀྐམྨ པརིཙྪིཛྫ གུཎཱནཾ ཝཱིཐིཾ པདཝིཾ གུཎསབྷཱཝཏཾ ཝིགཱཧཏེ ཨབྦྷུཔགཙྪཏི ཀདཱཙི, ན སབྦདཱ. ཀཝིནོ པཡུཛྫཀསྶ ཀོསལླཱ ཏཱདིསཝིསཡཔརིགྒཧལཀྑཎནེཔུཉྙཀཱརཎཱ, ན ཏུ ཡཐཱ ཏཐཱ ཙེཏི. ‘‘ཏེནེ’’ཙྩཱདི. ཡེནེཝཾ, ཏེན ཀཱརཎེན ཝུཏྟཱནཾ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཱདཱིནཾ ཝིརོདྷཱནཾ ཡཐཱ ཡེན པཀཱརེན ཨཝིརོདྷོ ནིདྡོསཏཱ སིཡཱ བྷཝེཡྻ, ཏཐཱ ཏེན པཀཱརེན དོསཱནཾ པརིཧཱརོ དཱུརཱིཀརཎཾ ཨཝབུཛ྄ཛྷཏི ཉཱཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཨཝབོདྷོ, ཏསྶ ཨཝབོདྷོ, ཏནྣཱམིཀོ པརིཙྪེདོ ཨིདཱནི ནཱིཡཏེ ཨཱནཱིཡཏེ ཝུཙྩཏེཏི ཨཏྠོ.
༦༨-༦༩. ཨེཝཾ དོསཝིབྷཱགཾ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ཨིདཱནི ཡཐཱཝུཏྟདོསཱནཾ པརིཧཱརཏྠམཱརབྷནྟོ ‘‘ཀདཱཙཱི’’ཏྱཱདིམཱཧ. སཀལོཔི ཨཡཾ ཝིརོདྷོ པདདོསཱདིཀོ དོསསངྑྱཾ དོསཱནཾ, དོསེསུ ཝཱ གཎནཾ དོསབྷཱཝཾ ཨཏིཀྐམྨ ཀདཱཙི ཀཝིཀོསལླཱ ཀཝིནོ བྱཱཀརཎཱབྷིདྷཱནཚནྡོཨལངྐཏིཨཱདཱིསུ པརིཙཡལཀྑཎེན པཉྙཱཔཱཊཝེན ཡཏོ གུཎཝཱིཐིཾ གུཎཔདཝིཾ ཀེཝལཾ གུཎསབྷཱཝཾ ཝིགཱཧཏེ ཨབྦྷུཔགཙྪཏི, ཏེན ཀཱརཎེན ཝུཏྟཝིརོདྷཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཔདདོསཱདིཝིརོདྷཱནཾ ཨཝིརོདྷོ ཨཝིརུདྡྷཏཱ ཡཐཱ ¶ སིཡཱ ཡེན པཀཱརེན བྷཝེཡྻ, ཏཐཱ ཏེན པཀཱརེན དོསཔརིཧཱརཱཝབོདྷོ ཡཐཱཝུཏྟཔདདོསཱདིསམྦནྡྷིནོ པརིཧརཎཀྐམསྶ ཨཝབོདྷཀཱརཎཏྟཱ ཏནྣཱམིཀཔརིཙྪེདོ ཨིདཱནི ལདྡྷཱཝསརེ ནཱིཡཏེ ཝུཙྩཏེ. ཡཐཱཝུཏྟདོསཱ ཀཝིསཱམཏྠིཡེན ནིདྡོསཏྟཾ བྷཛནྟི, ཏསྶ སཱམཏྠིཡསྶ ཨུཔདེསཾ དསྶཱམཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
པདདོསཔརིཧཱརཝཎྞནཱ
ཏཏྠ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརསྶ པརིཧཱརོ ཡཐཱ –
ཝིནྡནྟཾ པཱཀསཱལཱིནཾ, སཱལཱིནཾ དསྶནཱ སུཁཾ;
ཏཾ ཀཐཾ ནཱམ མེགྷོ’ཡཾ, ཝིསདོ སུཁཡེ ཛནཾ.
༧༠. ‘‘ཝིནྡནྟ’’མིཙྩཱདི. པཱཀེན པརིཎཏབྷཱཝེན སཱལཱིནཾ ཡུཏྟཱནཾ, མནུཉྙཱནཾ ཝཱ སཱལཱིནཾ རཏྟསཱལིཨཱདཱིནཾ སཱལིཛཱཏཱིནཾ དསྶནཱ སུཁཾ ཙེཏསིཀཾ སོམནསྶཾ ཝིནྡནྟཾ ཏཾ ཛནཾ ཝིསདོ ཨཡཾ མེགྷོ ཨམྦུདོ ཀཐཾ ནཱམ སུཁཡེཏི. ཨེཏྠ ཏཱདིསསྶ ཛནསྶ ཨསུཁཔྤདཱནཾ གརལ༹སྶ མེགྷསྶཱནུརཱུཔནྟི ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཏཱ པརིཧཊཱ.
༧༠. ཏཏྠ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརསྶ པརིཧཱརོ ཡཐཱ ཨེཝཾ. ‘‘ཝིནྡནྟི’’ཙྩཱདི. པཱཀསཱལཱིནཾ པརིཎཱམེན ཡུཏྟཱནཾ, མནུཉྙཱནཾ ཝཱ སཱལཱིནཾ རཏྟསཱལིཨཱདཱིནཾ དསྶནཱ དསྶནཧེཏུ སུཁཾ ཙེཏསིཀསོམནསྶཾ ཝིནྡནྟཾ ཨནུབྷོནྟཾ ཏཾ ཛནཾ ཏཾ ཀསྶཀཛནཾ ཝིསདོ ཛལདཱཡཀོ ཨཡཾ མེགྷོ ཀཐཾ ནཱམ སུཁཡེ, ན སུཁཡཏེཝ. ཏཱདིསསྶ ཛནསྶ དུཀྑདཱནཾ གརལ༹དཱཡཀསྶ མེགྷསྶཱཔི ཨནུརཱུཔམིཏི ཝིརུདྡྷཉྙཏྠོ ཨཔནཱིཏོ ཧོཏི. པཱཀེན སཱལིནོཏི ཝིགྒཧོ. སུཁཾ ཀརོཏཱིཏི སུཁཡེཏི ནཱམདྷཱཏུ.
ཡཐཱ ཝཱ –
ཝིནཱཡཀོཔི ¶ ནཱགོསི,
གོཏམོཔི མཧཱམཏི;
པཎཱིཏོཔི རསཱཔེཏོ,
ཙིཏྟཱ མེ སཱམི ཏེ གཏི.
༧༡. ‘‘ཝིནཱཡཀོཔི’’ཙྩཱདི. ཝཱིནཾ པཀྑཱིནཾ ནཱཡཀོ, གརུལོ༹, སཏྟེ ཝིནེཏཱིཏི ཝིནཱཡཀོ, ཝུདྡྷོ, བྷགཝཱ ཙ. ཏཏྠ ཡདཱ ཝིནཱཡཀོ གརུལོ༹, ཏདཱ ཏུ ནཱགོ པནྣགོསཱིཏི ཝིརུདྡྷཾ, པཀྑནྟརེ ཏྭཝིརུདྡྷཾ བྷགཝཏོ ཨཱགུསྶ རཱགཱདིནོ ཨབྷཱཝཏོ. ཨིམེསཾ གུནྣཾ ཨཏིསཡེན གོ གོཏམོ ཧཱིནཔསུ, གོཏམཝཾསཱཝཏིཎྞཏྟཱ གོཏམོ བྷགཝཱ ཙ. ཧཱིནཔསུ ཙ ཏྭཾ མཧཱམཏི ཨསཱིཏི ཝིརུདྡྷཾ ཨཙྩནྟཧཱིནཔསུནོ མཧཏིཡཱ པཉྙཱཡ ཨབྷཱཝཏོ. པཀྑནྟརེ ཏུ ན བྱཱགྷཱཏོ. པཎཱིཏོ མདྷུརོ རསོ, ཨུཏྟམོ ཙ སུགཏོ. ཏཏྠ མདྷུརརསཏོ ཨཔེཏོ ཨཔགཏོསཱིཏི ཝིརུཛ྄ཛྷཏི, བྷགཝཏོ ཏུ རསེཧི སིངྒཱརཱདཱིཧི ཨཔེཏོཏི ཡུཛྫཏི. མེ མམ. སཱམཱིཏི ཨཱམནྟནཾ. ཏེ ཏཝ གཏི པཝཏྟི ཙིཏྟཱ ཨབྦྷུཏཱཏི. ཨེཏྠ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརཾ ཝིརོདྷཱལངྐཱརཾ སིལཱགྷནཱིཡནྟི ཏེན ཏཾ པརིཧཊཾ.
༧༡. ཡཐཱ ཝཱ ཨུཏྟདོསསྶ པརིཧཱརོ ཨཱིདིསོ ཝཱ. ‘‘ཝིནཱཡཀོ’’ཙྩཱདི. ཧེ སཱམི ཏྭཾ ཝིནཱཡཀོཔི གརུལོ༹པི ནཱགོསི པནྣགོ ཨསི. ནོ ཙེ, ཝིནཱཡཀོཔི སཏྟེ ཝིནེནྟོ ཨེཝ ནཱགོསི ནིཀྐིལེསོ ཨསི. གོཏམོཔི པསུཏམོཔི མཧཱམཏི མཧཱཔཉྙཝཱསི. ནོ ཙེ, གོཏམོཔི གོཏྟཏོ གོཏམོཡེཝ མཧཱམཏི མཧཱཔཉྙཝཱསི. པཎཱིཏོཔི མདྷུརོཔི རསཱཔེཏོ མདྷུརརསཏོ ཨཔགཏོསི. ནོ ཙེ, པཎཱིཏོཔི ཨུཏྟམོ ཨེཝ རསཱཔེཏོ སིངྒཱརཱདིརསཏོ ཨཔགཏོསི. ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ གཏི པཝཏྟི མེ མཡ྄ཧཾ ཙིཏྟཱ ཨཙྪརིཡཱ. ¶ ཨེཏྠ གརུལ༹སྶ ནཱགཏྟཉྩ པསུཏམསྶ པཉྙཝནྟཏྟཉྩ པཎཱིཏསྶ ནིརསཏྟཉྩ ཝིརུདྡྷཾ, ཏཐཱཔི ཨཉྙཔཀྑསྶ ཨཝིརུདྡྷཏྟཱ ཝིརུདྡྷཏྠནྟརདོསོ པསཏྠེན ཝིརུདྡྷཱལངྐཱརེན ནིརཱཀཏོ. ཝཱིནཾ པཀྑཱིནཾ ནཱཡཀོ, གརུལོ༹. སཏྟེ ཝིནེཏཱིཏི ཝིནཱཡཀོ, བུདྡྷོ. ནཏྠི ཨཱགུ [ཨགོ (ཀ.)] ཨེཏསྶཱཏི ནཱགོ, བུདྡྷོ. གུནྣམཏིསཡེན གོཏམོ, པསུ. མཧཏཱི མཏི ཨསྶཱཏི མཧཱམཏི, བུདྡྷོ. པདྷཱནཏྟཾ ནཱིཏོ པཎཱིཏོ, མདྷུརོ རསོ. རསཏོ ཨཔེཏོཏི རསཱཔེཏོ, བུདྡྷོཏི ཝིགྒཧོ.
ཨཛྷཏྠསྶ ཡཐཱ –
ཀཐཾ ཏཱདིགུཎཱབྷཱཝེ,
ལོཀཾ ཏོསེཏི དུཛྫནོ;
ཨོབྷཱསིཏཱསེསདིསོ,
ཁཛྫོཏོ ནཱམ ཀིཾ བྷཝེ.
༧༢. ‘‘ཀཐ’’མིཙྩཱདི. དུཛྫནོ ཏཱདིནོ གུཎཱ ལོཀཾ ཏོསེནྟི, ཏཱདཱིནཾ གུཎཱནཾ ཨཏྟནི ཨབྷཱཝེ སཏི ལོཀཾ སཏྟལོཀཾ ཀཐཾ ཏོསེཏི, ན ཏོསེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟམེཝཏྠནྟརེན སཱདྷེཏི ‘‘ཁཛྫོཏོ ནཱམ ཨོབྷཱསིཏཱ དཱིཔིཏཱ ཨསེསདིསཱ ཡེན ཏཐཱཝིདྷོ ཀིཾ བྷཝེ, ན བྷཝེཡྻ ཏཱདིནོ གུཎསྶ ཨབྷཱཝཏོ’’ཏི. ཨེཏྠ ཁཛྫོཏསྶ ཨདྷིཀཏྠབྷཱཝེན སིཏོ ཨོབྷཱསིཏཱསེསདིསཏྟདོསོ ‘‘ཀཐཾ ཏཱདིགུཎཱབྷཱཝེ’’ཏིཨཱདིཝཙོབྷངྒིཡཱ པརིཧཊོ.
༧༢. ཨཛྷཏྠསྶ ཡཐཱཏི ཨེཏྠ པརིཧཱརོ ཨཛ྄ཛྷཱཧཱརོ, ཨེཝམུཔརིཔི. ‘‘ཀཐི’’ཙྩཱདི. དུཛྫནོ གུཎཧཱིནཛནོ ཏཱདིགུཎཱབྷཱཝེ སནྟོསཛནནཀཱརཎཱནཾ ཏཱདིསཱནཾ སཱིལཱདིགུཎཱནཾ ¶ ཨཏྟནི ཨཝིཛྫམཱནཏྟེ སཏི ལོཀཾ སཏྟལོཀཾ ཀཐཾ ཏོསེཏི, ན ཏོསེཏིཡེཝ, ཏཐཱ ཧི ཁཛྫོཏོ ནཱམ ཨོབྷཱསིཏཱསེསདིསོ ཀིཾ བྷཝེ, ན བྷཝཏྱེཝ. ཨེཏྠ ཁཛྫོཏསྶ སཀལདིསོབྷཱསནསངྑཱཏམདྷིཀཏྠདོསོ ‘‘ཀཐཾ ཏཱདིགུཎཱབྷཱཝེ’’ཙྩཱདིཝཱཀྱལཱིལཱཡ ནིརཱཀཏོ. ཏཱདཱི ཙ ཏེ གུཎཱ ཙེཏི ཝིགྒཧོ.
པཧེལི༹ཀཱཡམཱརུལ༹ྷཱ, ན ཧི དུཊྛཱ ཀིལིཊྛཏཱ;
པིཡཱ སུཁཱ’ལིངྒིཏཾ ཀ-མཱལིངྒཏི ནུ ནོ ཨིཏི.
༧༣. ‘‘པཧེལི༹ཀཱཡཾ’’ཨིཙྩཱདི. ཀིལིཊྛཏཱ ཀིལིཊྛཔདདོསོ པཧེལི༹ཀཱཡ ཝིསཡེ ཨཱརུལ༹ྷཱ སཧཱི ན ཧི ནོ དུཊྛོ སིཡཱ. ཀཱིདིསཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པིཡེ’’ཙྩཱདི. ཨིཏཱིཏི ནིདསྶནེ. པིཡཱ ཝལླབྷཱཡ ཨཱལིངྒིཏཾ ཀཾ ཛནཾ སུཁཾ ཀཱཡིཀཾ ཙེཏསིཀཉྩ ནོ ཨཱལིངྒཏི ན སཾཡུཛྫཏི ནུ. ནུཨིཏི པརིཝིཏཀྐེ ནིཔཱཏོ. ཨེཏྠ པིཡཱཏི ཀིལིཊྛཾ པཧེལི༹ཀཱཡ སམཱརོཔེན པརིཧཊཾ.
༧༣. ‘‘པཧེལི༹ཀེ’’ཙྩཱདི. ཀིལིཊྛཏཱ ཀིལིཊྛཔདདོསསངྑཱཏཱ པཧེལི༹ཀཱཡཾ ཝིསཡེ ཨཱརུལ༹ྷཱ ཙེ, ན ཧི དུཊྛཱ དུཊྛཱ ན ཧོཏི. ཀིམུདཱཧརཎཾ? པིཡཱ སུཁཱལིངྒིཏཾ ཀམཱལིངྒཏི ནུ ནོ ཨིཏི, ཨིཏིསདྡསྶ ནིདསྶནཏྠཏྟཱ སེསཨུདཱཧརཎཱནམེཏམུཔལཀྑཎནྟི ཉཱཏབྦཾ. ནོ ཙེ, ཨེཝཾཔཀཱརཱནམུདཱཧརཎཱནམཔརིགྒཧེཏབྦཏྟཱ ཨིཏིསདྡོ པཀཱརཏྠོཏི. པིཡཱ ཝལླབྷཱཡ ཨཱལིངྒིཏཾ ཨུཔགུཧིཏཾ ཀཾ ནཱམ ཛནཾ སུཁཾ ཀཱཡིཀམཱནསིཀཾ ནོ ཨཱལིངྒཏི ནུ, ཨཱལིངྒཏེཝཱཏི. ཨེཏྠ པིཡཱཏི ཀིལིཊྛཔདཾ པཧེལི༹ཀཱཡམཱརོཔནེན ནིརཱཀཏཾ ཧོཏི.
ཡམཀེ ནོ པཡོཛེཡྻ, ཀིལིཊྛཔད’མིཙྪིཏེ;
ཏཏོ ཡམཀ’མཉྙཾ ཏུ, སབྦམེཏཾམཡཾ ཝིཡ.
༧༤. ‘‘ཡམཀེ’’ཙྩཱདི. ¶ ཏཏོ ཨཉྙནྟི ཨིཙྪིཏཡམཀཏོ ཨཉྙཾ. ཏུཨིཏི ཝིསེསཛོཏཀོ. ཨེཏཾམཡཾ ཝིཡཱཏི ཨེཏེན ཀིལིཊྛཔདེན ནིབྦཏྟཾ ཝིཡ.
༧༤. ‘‘ཡམཀེ’’ཙྩཱདི. ཀིལིཊྛཔདཾ ཨིཙྪིཏེ ཡམཀེ ཨིཊྛཡམཀེ ནོ པཡོཛེཡྻ ནཔྤཡུཛྫེཡྻ, ཏཏོ ཨིཊྛཡམཀཏོ ཨཉྙཾ སབྦཾ ཡམཀཾ པན ཨེཏཾམཡཾ ཝིཡ ཨིམིནཱ ཀིལིཊྛཔདདོསེན ཀཏཾ ཝིཡ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཨིཊྛཡམཀཾ ཝུཏྟནཡེན ཉཱཏབྦཾ, ཨེཏེན ནིབྦཏྟཾ ཨེཏཾམཡནྟི ཝིགྒཧོ.
དེསཝིརོདྷིནོ ཡཐཱ –
བོདྷིསཏྟཔྤབྷཱཝེན, ཐལེཔི ཛལཛཱནྱ’ཧུཾ;
ནུདནྟཱནི’ཝ སུཙིརཱ-ཝཱསཀླེསཾ ཏཧིཾ ཛལེ.
༧༥. ‘‘བོདྷིསཏྟེ’’ཙྩཱདི. བོདྷིསཏྟསྶ མཱཡཱདེཝིཡཱ སུཏསྶ ཝཀྑམཱནསྶ ཝིསེསསྶ ཏདུཔྤནྣདིནེ སམྦྷཝཱ པབྷཱཝེན པུཉྙཔྤབྷཱཝཏོ ཛལཛཱནི ཨམྦུཛཱནི ཐལེཔི ཨཧུཾ ཨཧེསུཾ ཨཙིནྟནཱིཡཏྟཱ པུཉྙཔྤབྷཱཝསྶ. ཀིཾ པན ཝཱཔྱཱདཱིསུ ཀིཾ ཀརོནྟཱཝ ཏཧིཾ ཏསྨིཉྩ ཛལེ སུཙིརཾ སབྦདཱཝ ཨཱཝསནམཱཝཱསོ ཏེན ཛཱཏོ ཀླེསོ ཏཾ ནུདནྟཱནིཝ དཱུརཏོ ཛཧནྟཱནིཝེཏི. ཨཙིནྟནཱིཡཏྟཱ པུཉྙཔྤབྷཱཝསྶ ཨཱིདིསམྤི ཨཙྪརིཡམཧོསཱིཏི ན དེསཝིརོདྷོ.
༧༥. བོདྷིསཏྟཔྤབྷཱཝེན བོདྷིསཏྟསྶ ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝེན ཛལཛཱནི ཛལཛསདིསཏྟཱ ཏནྣཱམཀཱནི པདུམཀེརཝཱདཱིནི ཏཧིཾ ཛལེ ཝིསཡཏྟེན པསིདྡྷེ ཏསྨིཾ ཨུདཀེ སུཙིརཱཝཱསཀླེསཾ ཨཏིཙིརཾ ནིཝཱསཏོ ཛཱཏཨཱཡཱསཾ ནུདནྟཱནི ཨིཝ ཙཛནྟཱནི ཨིཝ ཐལེཔི ཨཧུཾ ཨཧེསུཾ, ཝཱཔིཨཱདཱིསུ ཀཱ ཀཐཱ. ཨེཏྠ ཛལཛཱནཾ ཐལུཔྤཏྟིཀཐནསངྑཱཏཾ དེསཝིརོདྷཾ ཨཙིནྟེཡྻཔུཉྙཔྤབྷཱཝེན ཨཱིདིསཱནཾ ¶ ཨཙྪརིཡཱནཾ པཱཏུབྷཱཝཏོ ‘‘བོདྷིསཏྟཔྤབྷཱཝེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ནིརཱཀརོཏི. བོདྷིཡཾ ཙཏུམགྒཔཉྙཱཡཾ སཏྟོཏི ཙ, ཏསྶ པབྷཱཝོཏི ཙ, སུཙིརཾ ཨཱཝཱསོཏི ཙ, ཏེན བྷཱུཏོ ཀླེསོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཀཱལཝིརོདྷིནོ ཡཐཱ –
མཧཱནུབྷཱཝཔིསུནོ, མུནིནོ མནྡམཱརུཏོ;
སབྦོཏུཀམཡཾ ཝཱཡི, དྷུནནྟོ ཀུསུམཾ སམཾ.
༧༦. ‘‘མཧཱ’’ཨིཙྩཱདི. མནྡོ མུདུབྷཱུཏོ མཱརུཏོ ཨཡཾ སབྦོཏུཀཾ སབྦེསུ ཨུཏཱུསུ པུཔྥནཀཾ ཀུསུམཾ པུཔྥཾ སམཾ ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ དྷུནནྟོ ཝིཀིརནྟོ མུནིནོ མུནིསདིསཏྟཱ བྷཝིསྶནྟམུནིབྷཱཝེན ཙ བོདྷིསཏྟསྶ, མུནིནོཡེཝ ཝཱ སམྨཱསམྦོདྷིསམདྷིགམསམཡེ མཧཱནུབྷཱཝསྶ པིསུནོ སཱུཙཀོ ཝཱཡི པཝཱཡཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཡདྱཔེཀདཱ སབྦོཏུཀཱསམྦྷཝོ ནཱནཱཨུཏཱུསུ ནཱནཱཀུསུམསྶ སམྦྷཝཱ, ཏཐཱཔི བྷགཝཏོ མཧཱནུབྷཱཝཔིསུནམཱིདིསམེཀཔདིཀཾ སམྦྷཝཏཱིཏི ཀཱལཝིརོདྷོ ཨིམིནཱ པརིཧཊོ.
༧༦. ‘‘མཧཱནུབྷཱཝེ’’ཙྩཱདི. ཨཡཾ མནྡམཱརུཏོ ཨཙཎྜསམཱིརཎོ སབྦོཏུཀཾ ཝསནྟཱདཱིསུ སབྦཨུཏཱུསུ ཝིཀསནྟཾ ཀུསུམཾ པུཔྥཛཱཏཾ སམཾ ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ དྷུནནྟོ ཀམྤེནྟོ མུནིནོ ཨེཀནྟབྷཱཝིཏྟཱ མུནིསངྑཱཏསྶ བོདྷིསཏྟསྶ, སམྨཱསམྦོདྷིསམདྷིགམསམཡེ བྷཱུཏཏྟཱ མུནིནོ སབྦཉྙུནོ ཝཱ མཧཱནུབྷཱཝཔིསུནོ མཧནྟཾ པུཉྙཔྤབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ ཝཱཡི སམྤཝཱཡཱིཏི. ཨེཏྠ ནཱནཱཀཱལེ སམྦྷཝནྟཱནམྤི ཀུསུམཱནཾ ཨེཀཀཱལེ སམྦྷཝསྶ ཀཱལཝིརོདྷཏྟེཔི བྷགཝཏོ པུཉྙཱནུབྷཱཝོ ཏཱདིསམཙྪརིཡམེཀཀྑཎེ ཛནེཏུཾ སམཏྠོཏི ཀཱལཝིརོདྷཾ ‘‘མཧཱནུབྷཱཝཔིསུནོ’’ཏི ཨིམིནཱ ནིརཱཀརོཏི. མཧཱནུབྷཱཝསྶ, མཧཱནུབྷཱཝཾ ཝཱ པིསུནོཏི ཝཱཀྱཾ.
ཀལཱཝིརོདྷིནོ ཡཐཱ –
ནིམུགྒམནསོ ¶ བུདྡྷ-གུཎེ པཉྩསིཁསྶཔི;
ཏནྟིསྶརཝིརོདྷོ སོ, ན སམྤཱིཎེཏི ཀཾ ཛནཾ.
༧༧. ‘‘ནིམུགྒི’’ཙྩཱདི. བུདྡྷསྶ གུཎེ སཱིལཱདིཀེ ཨཔརིམཱཎེ ནིམུགྒཾ ཨོགཱལ༹ྷཾ མནཾ ཙིཏྟཾ ཡསྶ ཏསྶ པཉྩསིཁསྶ གནྡྷབྦདེཝཔུཏྟསྶཔི ཝཱིཎཱཡ ཏནྟིཡཱ སརོ ཀིརིཡཱཀཱལམཱནལཀྑཎཝིལམྦིཏདུཏམཛ྄ཛྷབྷེདབྷིནྣོ ཚཛྫཱདིཀོ ཏསྶ ཝིརོདྷོ ཀལཱསཏྠཔརིནིདྡིཊྛཀམཝེསམཾ ཀཾ ཛནཾ ན སམྤཱིཎེཏི, པཱིཎེཏིཡེཝ. སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ལོཀིཡགུཎཱནུབནྡྷབུདྡྷཱིནཾ ཝིཀྑེཔཔྤཝཏྟིཔི ཏཐཱཝིདྷཾ པཱིཎེཏཱིཏི. ‘‘བུདྡྷགུཎེ ནིམུགྒམནསོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཀལཱཝིརོདྷོ པརིཧཊོ.
༧༧. ‘‘ནིམུགྒི’’ཙྩཱདི. བུདྡྷགུཎེ སབྦཉྙུནོ ཝིམྷཡཛནཀསཱིལཱདིགུཎསམྦྷཱརེ ནིམུགྒམནསོ ཨོཏིཎྞཙིཏྟསྶ པཉྩསིཁསྶཔི གནྡྷབྦདེཝཔུཏྟསྶཱཔི སོ ཏནྟིསྶརཝིརོདྷོ ཝཱིཎཱཡ ཏནྟིཡཱ གྷཊྚནཀིརིཡཱ, ཨདྡྷམཏྟིཀཱདིཀཱལོ, ཧཏྠཱདཱིནཾ སནྣིཝེསལཀྑཎོ མཱནོཏི ཨིམེཧི ཏཱིཧི ལཀྑཎེཧི ཡུཏྟསྶ མནྡསཱིགྷམཛ྄ཛྷིམཔྤམཱཎེཧི བྷིནྣསྶ ཚཛྫཱདིསཏྟསརསྶ ཀལཱསཏྠཱགཏཀྐམསྶ ཝིནཱསསངྑཱཏོ ཝིརོདྷོ ཀཾ ཛནཾ ན སམྤཱིཎེཏི, སམྤཱིཎེཏི ཨེཝ. ཨེཏྠ ཨཀནྟིཡཱ ཀཱརཎབྷཱུཏོ ཀལཱསཏྠཱགཏཀྐམབྷངྒོ ལོཀུཏྟརབུདྡྷགུཎཱནུགཏབུདྡྷིཡཱ ཛཱཏོཏི སོ བྷངྒོ ‘‘ནིམུགྒམནསོ བུདྡྷགུཎེ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ པཱིཏིཡཱ ཀཱརཎམེཝེཏི ན ཝིརོདྷོ. ནིམུགྒོ མནོ ཨསྶཱཏི ཙ, ཏནྟིཡཱ སརོཏི ཙ, ཏེསཾ ཝིརོདྷོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ལོཀཝིརོདྷིནོ ཡཐཱ –
གཎཡེ ¶ ཙཀྐཝཱལ༹ཾ སོ, ཙནྡནཱཡཔི སཱིཏལཾ;
སམྦོདྷིསཏྟཧདཡོ, པདིཏྟངྒཱརཔཱུརིཏཾ.
༧༨. ‘‘གཎཡེ’’ཙྩཱདི. ཙནྡནཱཡ ཨཔི སཱིཏལཾ གཎཡེ ཙིནྟེསི. ཀིནྟཾ? པདིཏྟངྒཱརཔཱུརིཏཾ ཙཀྐཝཱལ༹ཾ. ཀོ སོ? སམྦོདྷིཡཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེ སཏྟཾ པརིབདྡྷཾ ཧདཡཾ ཙིཏྟཾ ཡསྶ སོ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱནུབནྡྷབུདྡྷིནོ ཧི ཏཱདིསོ མནོབནྡྷོཏི ན ལོཀཝིརོདྷོ.
༧༨. ‘‘གཎཡེ’’ཙྩཱདི. སམྦོདྷིསཏྟཧདཡོ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེ ཨཱསཏྟཙིཏྟོ སོ བོདྷིསཏྟོ པདིཏྟངྒཱརཔཱུརིཏཾ ཨཱདིཏྟངྒཱརེཧི པརིཔུཎྞཾ ཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷཾ ཙནྡནཱཡཔི ཙནྡནཏོ ཨཔི སཱིཏལཾ ཨཏིསཱིཏལཾ ཀཏྭཱ གཎཡེ ཙིནྟེཡྻཱཏི. ཨིཊྛཏྠལུདྡྷསྶ ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཱིདིསཏྟཱ ཨགྒིནོ ཙནྡནཏོཔི ཨདྷིཀསཱིཏཏྟཀཔྤནཱ ‘‘ཙནྡནཾ སཱིཏལཾ, ཨགྒི ཨུཎྷོ’’ཏི པཝཏྟལོཀསཱིམཱཡ ཝིརུདྡྷཱ ན ཧོཏི. སམྦོདྷིཡཾ སཏྟཧདཡཾ ཡསྶེཏི ཙ, པདིཏྟཱནི ཨངྒཱརཱནཱིཏི ཙ, ཏེཧི པཱུརིཏནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཉཱཡཝིརོདྷིནོ ཡཐཱ –
པརིཙྩཏྟབྷཝོཔི ཏྭ-མུཔནཱིཏབྷཝོ ཨསི;
ཨཙིནྟྱགུཎསཱརཱཡ, ནམོ ཏེ མུནིཔུངྒཝ.
༧༩. ‘‘པརིཙྩཏྟེ’’ཙྩཱདི. མུནིཔུངྒཝ མུནཱིནཾ ཨུཏྟམ པརིཙྩཏྟོ ཝིསཊྛོ བྷཝོ སུགཏིདུགྒཏིསངྑཱཏོ ཡེནཱཏི པརིཙྩཏྟབྷཝོཔི ཏྭཾ ཨུཔནཱིཏོ ཨཱནཱིཏོ པཝཏྟིཏོ བྷཝོ ཝུཌྜྷི ཡེནཱཏི ཨུཔནཱིཏབྷཝོ ཨསི. ཏསྨཱ ཀཱརཎཱ ཨཙིནྟྱགུཎསཱརཱཡ ཏེ ནམོ ཨཏྠཱུཏི སེསོ. ཨཱིདིསཾ ན ཉཱཡཝིརུདྡྷམེཝཾཝིདྷཏྟཱ མུནིཔུངྒཝསྶ.
༧༩. ‘‘པརིཙྩཏྟེ’’ཙྩཱདི. མུནིཔུངྒཝ མུནིསེཊྛ ཏྭཾ པརིཙྩཏྟབྷཝོཔི ཨཔནཱིཏསུགཏིདུགྒཏིབྷཝོཔི ཨུཔནཱིཏབྷཝོ ལོཀསྶཱནཱིཏཨབྷིཝུདྡྷིཀོ ཨསི བྷཝསི, ཨཙིནྟྱགུཎསཱརཱཡ ཏཏོ ཨེཝ ཙིནྟཱཝིསཡཱཏིཀྐནྟསཱརགུཎསྶ ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ ནམོ ཨཏྠཱུཏི སབྦཱཀཱརཏོ བྷཝསྶ པརིཙྩཏྟཏྟཱ ཨཏྟནི ཨཝིཛྫམཱནཾ ¶ སུགཏིབྷཝཾ ལོཀསྶ དེཏཱིཏི ཨེཏཾ ཉཱཡཱགཏཾ ན ཧོཏཱིཏི པཊིབྷཱཏི, ཏཐཱཔི ཙ སབྦཉྙཱུནཾ པཝཏྟི ཨཱིདིསཱཡེཝཱཏི ཉཱཡཝིརོདྷོ ནིརཱཀཏོ. ཨཙིནྟྱཱ གུཎསཱརཱ ཡསྨིནྟི ཝིགྒཧོ.
ཨཱགམཝིརོདྷིནོ ཡཐཱ –
ནེཝཱལཔཏི ཀེནཱཔི, ཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཏོ ཡཏི;
སམྤཛཱནམུསཱཝཱདཱ, ཕུསེཡྻཱཔཏྟིདུཀྐཊཾ.
༨༠. ‘‘ནེཝེ’’ཏིཨཱདི. ཡཏཱིཏི བྷིཀྑུ ཀེནཱཔི སཧ ནེཝཱལཔཏི ན ཝདཏྱེཝ, ཏཐཱཔི ཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཏོ ཙོཔནཝཱཙཱསངྑཱཏེན ཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཧེཏུནཱ པཝཏྟིཏོ སམྤཛཱནནྟསྶ མུསཱཝཱདཏོ ཀཱརཎཱ ཨཱཔཏྟིདུཀྐཊཾ ‘‘སམྤཛཱནམུསཱཝཱདསྶ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟདུཀྐཊཱཔཏྟི ཕུསེཡྻ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཨནཱལཔཏོ ཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཡཱ ཀཐཾ མུསཱཝཱདོཏི ཨབྷིདྷམྨཱཔནྣཝིརོདྷོ ནཏྠི, ཨཔརཝཙནཏྠེ ཏྭཱིདིསོ ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི.
༨༠. ‘‘ནེཝི’’ཙྩཱདི. ཡཏི སམཎོ ཀེནཱཔི ཀེནཙི སདྡྷིཾ ནེཝཱལཔཏི ནོ བྷཱསཏི, ཏཐཱཔི ཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཏོ ཙོཔནཝཱཙཱསངྑཱཏཝིཉྙཏྟིཀཱརཎཱ པཝཏྟནཏོ སམྤཛཱནམུསཱཝཱདཱ སམྤཛཱནནྟསྶ མུསཱབྷཎནཏོ ཨཱཔཏྟིདུཀྐཊཾ དུཀྐཊཱཔཏྟིཾ ཕུསེཡྻ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི. ཨེཏྠ ཨནཱལཔནྟསྶ ཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཏོ མུསཱཝཱདོ ཀཐཾ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨབྷིདྷམྨཱཔནྣཝིརོདྷོ, ‘‘སནྟིཾ ཨཱཔཏྟིཾ ནཱཝིཀརེཡྻ, སམྤཛཱནམུསཱཝཱད’སྶ ཧོཏཱི’’ཏི ནིདཱནུདྡེསེ ནིདྡིཊྛཝཙཱིདྭཱརེ ཨཀིརིཡསམུཊྛཱནཱ དུཀྐཊཱཔཏྟི ཧོཏཱིཏི ཨཱགམཝིརོདྷོ ནིརཱཀཏོ. མུསཱབྷཎནཾ ཝིནཱ ཨཱཔཏྟི ཀཐཾ བྷཝཏཱིཏི? ཡཐཱ ཀཱལེ ཨཝསྶམཱནམེགྷཏོ སཉྫཱཏདུབྦྷིཀྑཾ ‘‘མེགྷཀཏཾ དུབྦྷིཀྑ’’ནྟི ཝཏྟབྦཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཀཐེཏབྦཀཱལེ ཨཀཐནཏོ སཉྫཱཏཱ ཝཙཱིདྭཱརེ ཨཀིརིཡསམུཊྛཱནཱ དུཀྐཊཱཔཏྟིཔི ¶ ཏཏོ སཉྫཱཏཱཏི ཝཏྟབྦཱ ཧོཏི. སམྤཛཱནནྟསྶ མུསཱཝཱདོཏི ཙ, ཨཱཔཏྟིཡེཝ དུཀྐཊནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ནེཡྻསྶ ཡཐཱ –
མརཱིཙིཙནྡནཱལེཔ-ལཱབྷཱ སཱིཏམརཱིཙིནོ [སིཏམརཱིཙིནོ (སཱི.)];
ཨིམཱ སབྦཱཔི དྷཝལཱ, དིསཱ རོཙནྟི ནིབྦྷརཾ.
༨༡. ‘‘མརཱིཙཱི’’ཏྱཱདི. སཱིཏམརཱིཙིནོ ཙནྡསྶ མརཱིཙིཡོ དཱིདྷིཏིཡོ ཨེཝ ཙནྡནཾ, ཏསྶ ཨཱལེཔོ ཨུཔདེཧོ, ཏསྶ ལཱབྷེན ཨིམཱ སབྦཱཔི དིསཱ ནིབྦྷརམཏིསཡཾ དྷཝལཱ སེཏཱ རོཙནྟཱིཏི ནཏྠེཏྠ ནེཡྻཏཱ མརཱིཙིཡཱ སདྡོཔཱཏྟཏྠཱཡ ཏུ.
༨༡. ‘‘མརཱིཙི’’ཙྩཱདི. སཱིཏམརཱིཙིནོ ཙནྡསྶ མརཱིཙིཙནྡནཱལེཔལཱབྷཱ མརཱིཙིསངྑཱཏཙནྡནཱལེཔསྶ པཊིལཱབྷཏོ ཨིམཱ སབྦཱཔི དིསཱ ནིབྦྷརམཏིསཡཾ དྷཝལཱ སེཏཱ རོཙནྟི དིབྦནྟཱིཏི. དིསཱནཾ དྷཝལཀཱརཎསྶ ‘‘མརཱིཙིཙནྡནཱལེཔལཱབྷཱ སཱིཏམརཱིཙིནོ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ནེཡྻདོསོ ན པཏིཊྛཱཏི, ཙནྡནམིཝ ཙནྡནཾ, མརཱིཙིཡོཡེཝ ཙནྡནམིཏི ཙ, ཏསྶ ཨཱལེཔོཏི ཙ, ཏསྶ ལཱབྷོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཡཐཱ ཝཱ –
མནོནུརཉྫནོ མཱར-ངྒནཱསིངྒཱརཝིབྦྷམོ;
ཛིནེནཱ’སམནུཉྙཱཏོ, མཱརསྶ ཧདཡཱནལོ.
༨༢. ‘‘མནོ’’ཙྩཱདི. མནཾ པསྶནྟཱནམནུསྶརནྟཱནཉྩ ཙིཏྟཾ ཨནུརཉྫེཏཱིཏི མནོནུརཉྫནོ, མཱརངྒནཱནཾ སིངྒཱརཀཏོ ཝིབྦྷམོ ཝིལཱསོ ཛིནེན ཨསམནུཉྙཱཏོ ཨབྦྷུཔགཏོ མཱརསྶ ཝསཝཏྟིནོ ཧདཡཱནལོ ཧདཡགྒི ཛཱཏོ. སོཀོ ཙེཏྠ ཨནལཏྠེ ནིརུཔྤིཏོ ཏསྶ ¶ ཏཱདིསཏྠཱནཏིཝཏྟནཏོ, ཀཱརཎནྟུཔཙཱརེནཱཏི. ཨེཏྠ ཡཛྫཔི མཱརངྒནཱཔརཱཛཡོ ན སདྡོཔཱཏྟཏྠོ, ཏཐཱཔི ‘‘སིངྒཱརཝིབྦྷམོ མཱརསྶ ཧདཡགྒཱི’’ཏི ཝུཏྟེ སཱམཏྠིཡཱ མཱརངྒནཱཔརཱཛཡོ གམྱཏེ, ཏཐཱཝིདྷསྶ མཱརསོཀསྶ མཱརངྒནཱཔརཱཛཡཱབྱབྷིཙཱརཏོ. ནེཝེདིསསྶ ནེཡྻཏཱ, ཝངྐཝུཏྟཱིདིསཱི གུཎོཡེཝ བནྡྷསྶ.
༨༢. ཝཏྟབྦསྶ ཉཱཡོཔཱཏྟཏྟཱ ནེཡྻདོསཔརིཧཱརཏྠམུདཱཧརཏི ‘‘མནོ’’ཙྩཱདི. མནོནུརཉྫནོ དསྶནསཝནཱནུསྶརཎཾ ཀརོནྟཱནཾ ཛནཱནཾ ཙིཏྟམཏྟནི ཨནུརཉྫནྟོ མཱརངྒནཱསིངྒཱརཝིབྦྷམོ མཱརཝདྷཱུནཾ རཏིཀཱིལཱ༹ཧེཏུབྷཱུཏཀཱམཔཏྠནཱསངྑཱཏསིངྒཱརེན ཀཏལཱིལཱ ཛིནེན ཛིཏཔཉྩམཱརེན སཏྠུནཱ ཨསམནུཉྙཱཏོ ཨནབྦྷུཔགཏོ ཨསམྤཊིཙྪིཏོ མཱརསྶ ཝསཝཏྟིནོ ཧདཡཱནལོ ཧདཡགྒི ཨཧོསཱིཏི. ཨནལཏྟེན ཀཔྤིཏཀཱརིཡབྷཱུཏོ སོཀོ མཱརངྒནཱསིངྒཱརཝིབྦྷམསངྑཱཏཀཱརཎེན སདྡྷིཾ ཨབྷེདཀཔྤནཱཡ [ཨནལཏྟཀཔྤནཱཡ (ཀ.)] ‘‘གུལོ༹ སེམྷཾ, ཏིཔུསཾ ཛརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཏུལྱཱདྷིཀརཎབྷཱཝེན ཝུཏྟོ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཀིཉྩཱཔི མཱརངྒནཱནཾ པརཱཛཡཝཱཙཀོ སདྡོ ནཏྠི, ཏཐཱཔི ‘‘སིངྒཱརཝིབྦྷམོ མཱརསྶ ཧདཡཱནལོ’’ཏི ཝུཏྟེ མཱརངྒནཱཔརཱཛཡཾ ཝིནཱ ཏཱདིསསོཀུཔྤཏྟིཀཱརཎསྶ ཨནདྷིགཏཏྟཱ ཨཉྙཐཱནུཔཔཏྟིལཀྑཎསཱམཏྠིཡེན ཏཱསཾ པརཱཛཡོ པཀཱསིཏོ ཧོཏཱིཏི ཨཱིདིསཝངྐཝུཏྟིཡཱ བནྡྷགུཎཏྟཱ ནེཡྻདོསོ ནིརཱཀཏོ ཧོཏཱིཏི. མནོ ཨནུརཉྫེཏཱིཏི ཙ, མཱརངྒནཱནཾ སིངྒཱརོཏི ཙ, ཏེན ཀཏོ ཝིབྦྷམོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝིསེསནཱཔེཀྑསྶ ཡཐཱ –
ཨཔཡཱཏཱཔརཱདྷམྤི, ཨཡཾ ཝེརཱི ཛནཾ ཛནོ;
ཀོདྷཔཱཊལབྷཱུཏེན, བྷིཡྻོ པསྶཏི ཙཀྑུནཱ.
༨༣. ‘‘ཨཔཡཱཏེ’’ཙྩཱདི. ¶ ཨཡཾ ཝེརཱི ཛནོ ཨཔཡཱཏཱཔརཱདྷམྤི ཛནནྟི སམྦནྡྷོ. ཨཔཡཱཏོ ཨཔགཏོ ཨཔརཱདྷོ ཡསྶ ཏཾ, ཀོདྷེན པཱཊལབྷཱུཏེན སེཏརཏྟེན. ཨིམིནཱ ཝིསེསནཱཔེཀྑདོསོ པརིཧཊོ.
༨༣. ‘‘ཨཔཡཱཏི’’ཙྩཱདི. ཨཡཾ ཝེརཱི ཛནོ ཨཔཡཱཏཱཔརཱདྷམྤི ཨཔགཏཱཔརཱདྷམྤི ཛནཾ ཀོདྷཔཱཊལབྷཱུཏེན ཀོདྷེན བྷཱུཏསེཏལོཧིཏཝཎྞཡུཏྟེན ཙཀྑུནཱ བྷིཡྻོ ཡེབྷུཡྻེན པསྶཏཱིཏི. ‘‘པསྶཏཱི’’ཏི ཝཙནསྶ ཝིཛྫམཱནཏྟེཔི ‘‘ཙཀྑུནཱ’’ཏི ཝིསེསྱཝཙནཾ ‘‘ཀོདྷཔཱཊལབྷཱུཏེནཱ’’ཏི ཝིསེསནསྶ ལབྦྷམཱནཏྟཱ སཱཏྠཀཾ ཧོཏཱིཏི ཝིསེསནཱཔེཀྑདོསོ ནིརཱཀཏོཏི. ཨཔཡཱཏོ ཨཔགཏོ ཨཔརཱདྷོ ཨསྨཱཏི ཙ, ཀོདྷེན པཱཊལབྷཱུཏནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཧཱིནཏྠསྶ ཡཐཱ –
ཨཔྤཀཱནམྤི པཱཔཱནཾ,
པབྷཱཝཾ ནཱསཡེ བུདྷོ;
ཨཔི ནིཔྤབྷཏཱནཱིཏ-
ཁཛྫོཏོ ཧོཏི བྷཱཎུམཱ.
༨༤. ‘‘ཨཔྤཀཱན’’མིཙྩཱདི. བུདྷོ པཎྜིཏཔོསོ ཨཔྤཀཱནཾ པཱཔཱནམྤི ཀིམུཏམདྷིཀཱནཾ པབྷཱཝཾ ཨཱནུབྷཱཝཾ ནཱསཡེ ཨཔྤཝཏྟིཾ པཱཔེཡྻ. ཏཾ ཨཏྠནྟརནྱཱསེན སཱདྷེཏི. བྷཱཎུམཱ སཱུརིཡོ ནིཔྤབྷཏཾ ཨཱནཱིཏོ ཁཛྫོཏོ ཡེན ཏཐཱཝིདྷོ ཨཔི ཧོཏི. ‘‘མནྡཔྤབྷོ ཨཡ’’ནྟི ཛོཏིརིངྒཎམྤི ནོཔེཀྑཏི ཙཀྐཝཱལ༹ཀུཧརཱནུཙརིཏམཧཱནུབྷཱཝོཔཱིཏི. ཨེཏྠ ཨཔཱིཏྱཱདིནཱ ཝཙོབྷངྒིཡཱ ཧཱིནཏྠདོསོ པརིཧཊོ.
༨༤. ‘‘ཨཔྤཀཱནི’’ཙྩཱདི. བུདྷོ པཉྙཝཱ ཨཔྤཀཱནམྤི ཨཏིམནྡཱནམྤི པཱཔཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ པབྷཱཝཾ ཝིཔཱཀདཱནསཱམཏྠིཡསངྑཱཏཱནུབྷཱཝཾ ནཱསཡེ ཨཧོསིཀམྨཏཱཔཱདནེན ནཱསེཡྻ, ¶ བཧཱུནཾ པཱཔཱནཾ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. ཏམཏྠམཏྠནྟརནྱཱསཱལངྐཱརེན སམཏྠེཏི ཨཔིཙྩཱདི. བྷཱཎུམཱ སཱུརིཡོ ནིཔྤབྷཏཱནཱིཏཁཛྫོཏོ ཨཔི ནིཔྤབྷཏམཱཔཱདིཏཛོཏིརིངྒཎེཧི སམནྣཱགཏོཔི ཧོཏཱིཏི. ཧཱིནཔབྷཱཝོ ཧོཏི ཁཛྫོཔནཀེ པཧཱཡ ཨཏྟནོ ཨཱལོཀཾ ཀརོནྟོ ན ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏྠ ཨཔི ནིཔྤབྷཏིཙྩཱདིཝཙནཝིལཱསཝསེན ཧཱིནཔཀྑཾ གཧེཏྭཱཔི སཱུརིཡཨུདཱརཏྟསྶེཝ པོསིཏཏྟཱ ‘‘ནིཔྤབྷཏཱནཱིཏཁཛྫོཏོ’’ཏི ཝིསེསནཔདཾ ཧཱིནཏྠདོསཾ ན ནིསྶཡཏི. ནཏྠི པབྷཱ ཡེསནྟི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏཾ ཨཱནཱིཏཱ ཁཛྫོཏཱ ཡེནེཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨནཏྠསྶ ཡཐཱ –
ན པཱདཔཱུརཎཏྠཱཡ, པདཾ ཡོཛེཡྻ ཀཏྠཙི;
ཡཐཱ ཝནྡེ མུནིནྡསྶ, པཱདཔངྐེརུཧཾ ཝརཾ.
༨༥. ‘‘ན པཱདེ’’ཙྩཱདི. ཨེཏྠ ཝནྡེཨིཙྩཱདོ ཧེཊྛཱ ཝིཡ པཱདཔཱུརཎསྶ ཀསྶཙི ཨབྷཱཝེན ཨནཏྠཱབྷཱཝོ.
༨༥. ‘‘ན པཱདི’’ཙྩཱདི. པཱདཔཱུརཎཏྠཱཡ གཱཐཱཔཱདཱནཾ པཱུརཎསངྑཱཏཔཡོཛནཏྠཱཡ པདཾ ནཱམཱདིཀཾ ཀཏྠཙི ན ཡོཛེཡྻ ཝིཉྙཱུཏི, ཡཐཱ ནིརཏྠཀཔདཱཡོཛནེ ཨུདཱཧརཎམེཝཾ ‘‘མུནིནྡསྶ ཝརཾ པཱདཔངྐེརུཧཾ ཝནྡེ’’ཏི. ཧེཊྛཱ དུཊྛོདཱཧརཎེ ཝིཡ པཱདཔཱུརཎཏྠཾ ཀསྶཙི པདསྶ ཨཡོཛིཏཏྟཱ སཱཏྠཀཔདེཧི ནིརཏྠཀདོསོ ནིརཱཀཏོཏི. མུདུནིམྨལསོབྷཱདིསཱདྷཱརཎགུཎཡོགཏོ པངྐེརུཧསདིསཾ ཨུཔཙཱརཏོ པངྐེརུཧཾ ནཱམ. པཱདམེཝ པངྐེརུཧནྟི ཝིགྒཧོ. ཝིསེསནཝིསེསྱཔདདོསཔརིཧཱརོ.
བྷཡཀོདྷཔསཾསཱདི-
ཝིསེསོ ཏཱདིསོ ཡདི;
ཝཏྟུཾ ཀཱམཱིཡཏེ དོསོ,
ན ཏཏྠེ’ཀཏྠཏཱཀཏོ.
༨༦. ‘‘བྷཡེ’’ཙྩཱདི. ¶ བྷཡཉྩ ཙིཏྟུཏྲཱསོ ཀོདྷོ ཙ དོསོ པསཾསཱ ཙ ཐུཏི, ཏཱ ཨཱདི ཡསྶ ཏུརིཏཱདིནོ སོ ཏཱདིསོ ཝིསེསོ ཡདི ཝཏྟུཾ ཀཱམཱིཡཏེ ཨིཙྪཱིཡཏེ, ཏཏྠ ཏསྨིཾ བྷཡཱདིཝིསེསེ ཝིསཡེ ཨེཀཏྠཏཱཡ ཨེཀཏྠབྷཱཝེན ཀཏོ དོསོ ནཏྠི.
༨༦. ཨིདཱནི ཝཱཀྱདོསཔརིཧཱརཏྠམཱརབྷཏི ‘‘བྷཡཀོདྷེ’’ཙྩཱདི. བྷཡཀོདྷཔསཾསཱདི ཙིཏྟུཏྲཱསཔཊིགྷཐུཏིཨཱདཱིཧི སམནྣཱགཏོ ཏཱདིསོ ཝིསེསོ ཝཏྟུཾ ཡདི ཀཱམཱིཡཏེ ཙེ ཝིཉྙཱུཧི ཨིཙྪཱིཡཏེ, ཏཏྠ བྷཡཀོདྷཱདིཀེ ཝིསེསེ ཨེཀཏྠཏཱཀཏོ ཨེཀཏྠབྷཱཝེན ཀཏོ དོསོ ཝཱཀྱདོསོ ན བྷཝཏི. བྷཡཱདིཝིསེསེ ཝཏྟུམིཙྪིཏེ པུབྦུཙྩཱརིཏཔདསྶ པུནུཙྩཱརཎེ ཨེཀཏྠདོསོ ན ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. བྷཡཉྩ ཀོདྷོ ཙ པསཾསཱ ཙཱཏི ཙ, ཏཱ ཨཱདི ཡསྶ ཏུརིཏཀོཏཱུཧལཨཙྪརཱཧཱསསོཀཔསཱདསངྑཱཏསྶ ཨཏྠཝིསེསསྶེཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཏགྒུཎསཾཝིཉྙཱཎཨཉྙཔདཏྠསམཱསཏྟཱ བྷཡཱདཱིསུ ཀཐིཏམཔི གཧེཏྭཱ པུནཔྤུནཾ ཀཐནམཝིརོདྷཾ. ཨེཀོ ཨཏྠོ ཡེསཾ པདཱདཱིནཾ ཏེ ཨེཀཏྠཱ, ཏེསཾ བྷཱཝོ ཨེཀཏྠཏཱ, ཏཱཡ ཀཏོཏི ཝིགྒཧོ.
ཡཐཱ –
སཔྤོ སཔྤོ ཨཡཾ ཧནྡ, ནིཝཏྟཏུ བྷཝཾ ཏཏོ;
ཡདི ཛཱིཝིཏུཀཱམོ’སི, ཀཐཾ ཏམུཔསཔྤསི.
༨༧. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི ‘‘སཔྤོ’’ཨིཙྩཱདི. ‘‘ཨཡཾ སཔྤོ སཔྤོ’’ཏི བྷཡེནཱམེཌིཏཾ ཧནྡཱཏི ཁེདེ ཏཏོ ཏམྷཱ ཋཱནཱ, སཔྤཏོ ཝཱ བྷཝཾ བྷཝནྟོ ནིཝཏྟཏུ གཏམགྒཱབྷིམུཁོ ཨཱཝཏྟཏུ. ཏཾ ཋཱནཾ, སཔྤཾ ཝཱ. ནཏྠེཏྠ ཨེཀཏྠཏཱདོསོ བྷཡེནཱམེཌིཏཔྤཡོགཏོ.
༨༧. ‘‘སཔྤོ’’ཙྩཱདི. ¶ ཧནྡ ནཊྛོ ཝཏ, ཨཡཾ སཔྤོ སཔྤོ བྷཝཾ ཏཏོ ཋཱནཏོ, སཔྤཏོ ཝཱ ནིཝཏྟཏུ ཨཱཝཏྟཏུ ཡདི ཛཱིཝིཏུཀཱམོ ཨསི, ཏཾ ཋཱནཾ, སཔྤཾ ཝཱ ཀཐམུཔསཔྤསི ཀཐམུཔགཙྪསཱིཏི. བྷཡེ ཨཱམེཌིཏཝཙནཏྟཱ ཨེཀཏྠཏཱདོསོ ནཏྠི, ཛཱིཝིཏུཀཱམོསཱིཏི ཨེཏྠ བིནྡུལོཔོ.
པདདོསཔརིཧཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཝཱཀྱདོསཔརིཧཱརཝཎྞནཱ
བྷགྒརཱིཏིནོ ཡཐཱ –
ཡོ ཀོཙི རཱུཔཱཏིསཡོ,
ཀནྟི ཀཱཔི མནོཧརཱ;
ཝིལཱསཱཏིསཡོ ཀོཔི,
ཨཧོ བུདྡྷམཧོདཡོ.
༨༨. ‘‘ཡོ’’ཨིཙྩཱདི. རཱུཔསྶ ཨནུབྱཉྫནེཧི ཨནུབྱཉྫིཏབཱཏྟིཾསཝརཔུརིསལཀྑཎོཔསོབྷིཏསྶ བྱཱམཔྤབྷཱཀེཏུམཱལཱཝིརཱཛིཏསྶ ཨཏིསཡོ ཨཱདྷིཀྐཾ ཝཱཙཱགོཙརབྷཱཝཱཏིཀྐམེན ཨཝཙནཱིཡཏྟཱ ཡོ ཀོཙིཡེཝ. མནོ ཨནེཀལོཀསྶ ཙིཏྟཾ ཧརཏཱིཏི མནོཧརཱ ཙིཏྟམཝཧརནྟཱི ཀནྟི སོབྷཱ ཀཱཔི ཨཝཙནཔཐཱ ཀཱཔིཡེཝ. ཝིལཱསསྶ གཏྱཱདིནོ ཨཏིསཡོ ཝཙནཔཐཱཏིཀྐནྟོ ཀོཔིཡེཝ, ཏསྨཱ བུདྡྷསྶ མཧནྟོ ཨུདཡོ ཨབྷིཝུཌྜྷི ཨཧོ ཨབྦྷུཏོཏི. ཨེཏྠ ཀིཾསདྡེནཱརདྡྷཱ རཱིཏི ན ཀཏྠཙི བྷགྒཱ.
༨༨. ‘‘ཡོ ཀོཙི’’ཙྩཱདི. རཱུཔཱཏིསཡོ སུཔྤཧིཊྛིཏཔཱདཏཱདིདྭཏྟིཾསཔུརིསལཀྑཎེཧི སོབྷིཏསྶ ཙིཏྟངྒུལིཏཱདིཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནེཧི ¶ ཨལངྐཏསྶ བྱཱམཔྤབྷཱཀེཏུམཱལཱཧི ཨུཛྫལསྶ རཱུཔཀཱཡསྶ ཨཱདྷིཀྱཾ ཡོ ཀོཙིཡེཝ མནོགོཙརབྷཱཝཾ ཝིནཱ ཝཙནཝིསཡཱཏིཀྐནྟཏྟཱ ཡོ ཀོཙིཡེཝ. མནོཧརཱ ལོཀསྶ ཙིཏྟཾ ཧརནྟཱི ཀནྟི སོབྷཱ ཀཱཔིཡེཝ ཝཙཱིཝིསཡཱཏིཀྐནྟཏྟཱ ཀཱཔིཡེཝ. ཝིལཱསཱཏིསཡོ ཝིསཡབྷཱུཏཔིཡབྷཱཝསངྑཱཏསྶ གམནཱདིཝིལཱསསྶ ཨཱདྷིཀྱམྤི ཀོཔིཡེཝ ཝུཏྟཀཱརཎེནེཝཀོཔིཡེཝ. ཏཏོ བུདྡྷམཧོདཡོ བུདྡྷསྶ མཧཱབྷིཝུདྡྷིསངྑཱཏོ ཨུདཡོ ཨཧོ ཨཙྪརིཡོཏི. ཨེཏྠ སབྦནཱམིཀེན ཀིཾ སདྡེན ཝཏྟུམཱརདྡྷཀྐམོ ན ཀཏྠཙི བྷིནྣོཏི བྷགྒརཱིཏིདོསོ ནཏྠཱིཏི.
ཨབྱཱམོཧཀརཾ བནྡྷཾ, ཨབྱཱཀིཎྞཾ མནོཧརཾ;
ཨདཱུརཔདཝིནྱཱསཾ, པསཾསནྟི ཀཝིསྶརཱ.
༨༩. ‘‘ཨབྱཱམོཧ’’ཨིཙྩཱདི. ནཏྠི དཱུརམེསནྟི ཨདཱུརཱནི, ཏཱནིཡེཝ པདཱནི, ཏེསཾ ཝིནྱཱསོ ཡཱཐཱཝཏོ ཋཔནཾ ཡསྶ ཏཾ. ཏཏོཡེཝ ཨབྱཱཀིཎྞོ ཨསམྨིསྶོ ཙ. སོ ཨབྱཱཀིཎྞཏཱཡ ཨེཝ མནོཧརོ ཙཱཏི ཨབྱཱཀིཎྞཾ མནོཧརཾ. ཏེནེཝ ‘‘ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ ཨཡཾ ཝཱ’’ཏི ཨེཝཾ བྱཱམོཧཾ ན ཀརོཏཱིཏི ཨབྱཱམོཧཀརོ, ཏཾ. པསཱདཱལངྐཱརཱལངྐིཏཾ བནྡྷཾ. ཀཝཱིནཾ ཨིསྶརཱ པདྷཱནཱ. ཡེ ཀནིཊྛངྒུལིགཎནཱནིཊྛཱ, ཏེ པསཾསནྟི ཐུཝནྟི ཏཱདིསབནྡྷགུཎསྶཱཏིསཡཔསཾསཱརཧབྷཱཝེན.
༨༩. ‘‘ཨབྱཱམོཧེ’’ཙྩཱདི. ཨདཱུརཔདཝིནྱཱསཾ ནཱམཱདིཔདཱནཾ ཝོཧཱརཀཱལེ ཨདཱུརསམྦནྡྷོ ཡཐཱ སིཡཱ, ཏཐཱ པཊིཔཱཊིཡཱ པདཊྛཔནེན སམནྣཱགཏཾ ཨབྱཱཀིཎྞཾ, ཏཏོཡེཝ ཨཉྙསམྦནྡྷཱིཔདེཧི ཨསམྨིསྶཾ མནོཧརཾ, ཏཏོཡེཝ ཝིཉྙཱུནཾ ཙིཏྟམཱརཱདྷེནྟཾ ཨབྱཱམོཧཀརཾ ‘‘ཨིམསྶཏྠོ ཨིམསྶཏྠོ ཨེསོ ཨེསོ ཝཱ’’ཏི སཾསཡམནུཔྤཱདེནྟཾ བནྡྷཾ པསཱདཱལངྐཱརསཾཡུཏྟཾ བནྡྷནཾ ཀཝིསྶརཱ ཀཝཱིནཾ ¶ པདྷཱནཱ པཎྜིབྷཛནཱ, ཀནིཊྛངྒུལིཡཱ གཎིཏབྦཱ ཨགྒཀཝིནོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པསཾསནྟི ཐོམེནྟི. བྱཱམོཧཾ ན ཀརོཏཱིཏི ཨབྱཱམོཧཀརོ. ཝི ཨཱཀིཎྞོ བྱཱཀིཎྞོ, ན བྱཱཀིཎྞོ ཨབྱཱཀིཎྞོ. ནཏྠི དཱུརཾ ཡེསཾ, ཏཱནིཡེཝ པདཱནི, ཏེསཾ ཝིནྱཱསོ ཋཔནཾ ཡསྶ བནྡྷསྶཱཏི ཝིགྒཧོ.
ཡཐཱ –
ནཱིལུཔྤལཱབྷཾ ནཡནཾ,
བནྡྷུཀརུཙིརོ’དྷརོ;
ནཱསཱ ཧེམངྐུསོ ཏེན,
ཛིནོཡཾ པིཡདསྶནོ.
༩༠. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི ‘‘ནཱིལུཔྤལཱབྷ’’མིཙྩཱདི. ཡསྶ ཛིནསྶ ནཡནཾ ནེཏྟཾ ནཱིལུཔྤལཱབྷཾ ཨིནྡཱིཝརདྭཡནིབྷཾ, ཨདྷརོ ཨདྷརོཊྛོ བནྡྷུཀམིཝ བནྡྷུཀཀུསུམམིཝ རུཙིརོ ཀནྟོ, ནཱསཱ ནཱསིཀཱ སཡཾ ཧེམངྐུསོ སུཝཎྞངྐུསོཡེཝ, ཏེན ཀཱརཎེན ཨཡཾ ཛིནོ པིཡཾ མདྷུརཾ དསྶནམསྶཱཏི པིཡདསྶནོ. ཨཱིདིསོ ན བྱཱཀིཎྞདོསོ, ཨབྱཱཀིཎྞོ པསཱདོཡེཝཱཏི.
༩༠. ཨིདཱནི བྱཱཀིཎྞདོསཔརིཧཱརཾ པརིཧརཏི ‘‘ནཱིལུཔྤལི’’ཙྩཱདིནཱ. ནཡནཾ ཡསྶ ནེཏྟཡུགལ༹ཾ ནཱིལུཔྤལཱབྷཾ ནཱིལུཔྤལདལསདིསཾ, ཨདྷརོ ཨདྷརོཊྛོ བནྡྷུཀརུཙིརོ བནྡྷུཀཔུཔྥམིཝ མནུཉྙོ, ནཱསཱ ནཱསིཀཱ ཧེམངྐུསོ སུཝཎྞངྐུསོཡེཝ, ཏེན ཀཱརཎེན ཨཡཾ ཛིནོ པིཡདསྶནོ མནུཉྙདསྶནོ ཧོཏཱིཏི. ཨེཏྠ པསཱདཱལངྐཱརེན ཡུཏྟཏྟཱ ན བྱཱཀིཎྞདོསོ. ཨཱབྷཱསདྡོ ནིབྷཱསདྡོ ཝིཡ ཨིཝཏྠོ. ནོ ཙེ, པབྷཱཔརིཡཱཡོ ཝཱ ཧོཏི. བནྡྷུཀམིཝ རུཙིརོཏི ཙ, པིཡཾ དསྶནཾ ཡསྶེཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨིཧ དསྶནསྶ ཀཏྟུབྷཱུཏསཱདྷུཛནསམྦནྡྷཏྟེཔི ཝིསཡཏྟེནེཝ ¶ ཛིནསམྦནྡྷོ ཧོཏཱིཏི ཨཉྙཔདཏྠེན ཏཐཱགཏོ གཧིཏོཏི.
སམཏིཀྐནྟགཱམྨཏྟ-ཀནྟཝཱཙཱབྷིསངྑཏཾ;
བནྡྷནཾ རསཧེཏུཏྟཱ, གཱམྨཏྟཾ ཨཏིཝཏྟཏི.
༩༡. ‘‘སམཏིཀྐནྟི’’ཙྩཱདི. སམྨཱ ཨཏིཀྐནྟཾ ནིགྒཏཾ. གཱམྨསྶ བྷཱཝོ གཱམྨཏྟཾ. ཡཱསཾ ཀནྟཱནཾ མདྷུརཱནཾ ཝཱཙཱནཾ ཏཱཧི ཨབྷིསངྑཏཾ རཙིཏཾ བནྡྷནཾ རསསྶ མཱདྷུརིཡསྶ ཧེཏུཏྟཱ ཀཱརཎབྷཱཝེན གཱམྨཏྟཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨཏིཝཏྟཏི ཨཏིཀྐམཏི.
༩༡. ‘‘སམཏི’’ཙྩཱདི. སམཏིཀྐནྟགཱམྨཏྟཀནྟཝཱཙཱབྷིསངྑཏཾ ཝིསེསཏོ ཨཏིཀྐནྟགཱམྨབྷཱཝཱཧི ཀནྟཝཱཙཱཧི རཙིཏཾ བནྡྷནཾ མུཏྟཀཱདིབནྡྷནཾ རསཧེཏུཏྟཱ པཎྜིཏཱནཾ པཱིཏིརསསྶ ཀཱརཎཏྟཱ ཡཐཱཝུཏྟགཱམྨདོསཾ ཨཏིཝཏྟཏི ཨཏིཀྐམྨ པཝཏྟཏཱིཏི. སམྨཱ ཨཏིཀྐནྟཾ གཱམྨཏྟཾ ཡཱསཾ, ཏཱཧིཡེཝ ཀནྟཝཱཙཱཧི ཨབྷིསངྑཏནྟི ཙ, རསསྶ ཧེཏུ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཡཐཱ –
དུནོཏི ཀཱམཙཎྜཱལོ,
སོ མཾ སདཡ ནིདྡཡོ;
ཨཱིདིསཾ བྱསནཱཔནྣཾ,
སུཁཱིཔི ཀིམུཔེཀྑསེ.
༩༢. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི. ཀཱམཱཏུརཱ ཀཱཙི ཝནིཏཱ ཨཏྟནོ པིཡཾ པཏིཾ ཝིརཝཏི ‘‘དུནོཏི’’ཙྩཱདིནཱ. དཡཱཡ སཧ པཝཏྟཱིཏི སདཡཨིཏི ཨནུནཡཝསེན པིཡསྶ ཨཱམནྟནཾ, སཱནུནཡཱམནྟནཉྷི ཏཏོནུགྒཧཱབྷིཀངྑཱཡམཙྩནྟམུཙིཏཾ, སོ ཀཱམོ ཀནྡཔྤོ ཨེཝ ཙཎྜཱལོ ཨཀཎྜོ ¶ ཝཱ ཨསཡ྄ཧོཔཏཱཔཱཝཧཏྟཱ. ཀཱམེ ཙཎྜཱལཏྟཱརོཔནཉྩ ཨུཙིཏམེཝ ཡཏོནེན ཀཡིརམཱནམསཧནམུཔཏཱཔམསཧམཱནཱ ཏཾ པརིབྷཝནྟཾ ཝིཔྤལཔཏི, ནིདྡཡོ ནིཀྐརུཎོ, ཨིདམཔི ཨུཙིཏམུཔཏཱཔེ ནིཀྐརུཎཱནཾ ཏཱདིསཱི གཏཱིཏི. མཾ དུནོཏི ཨདྷིཀམུཔཏཱཔེཏི ནིདྡཡཏྟཱ, ན བྷཝནྟཾ, ཏེནེཝ བྷཝཾ སུཁཱི. ཨིམིནཱ ཨཉྙཱསཏྟཏཾ ཏསྶ དཱིཔེཏི. ཡདི ནཱཉྙཱསཏྟོསི, ནཱཧམེཀཱཀིནཱི བྷཝཱམི. ཨསཧཱཡཱནཉྷི པཊིསཏྟཝོ ཧོནྟི. ཨེཀཱཀིཏྟཱཡེཝཱཧམཔྤཊིསརཎཏྟཱནེན དུསཱམཱིཏི [དུཉྙཱམཱིཏི (?)] ཏཝ ཀཱམཾ ཏྭཾ སུཁཱི ཧོསི. སནཱཐཱནཾ ཏཱདིསཱི ཝུཏྟཱིཏི ཨེཝཾ སུཁཱིཔི ཏྭཾ ཨཱིདིསཾ བྱསནམཱཔནྣཾ ཀིཾ ཀསྨཱ ཨུཔེཀྑསེཏི. ཨེཝམཡཾ ཝངྐཝུཏྟིཡཱ ཨཏྟནོ, ཏཾ ཝིསཡམནུབྷཝནྟསྶ ཙ ཝིམུཁཏྟཾ ནིདསྶེཏཱིཏཱིདིསཾ ན གཱམྨཾ.
༩༢. གཱམྨདོསཔརིཧཱརེ ལཀྑིཡཾ དསྶེཏི ‘‘དུནོཏི’’ཙྩཱདི. ཀཱམཏཎྷཱབྷིབྷཱུཏཱ ཨངྒནཱ ཨཏྟནོ ཝལླབྷཾ ནིསྶཱཡ ཨེཝཾ ཝིལཔཏི ‘‘སདཡ ཧེ ཀཱརུཎིཀ སོ ཀཱམཙཎྜཱལོ སོ ཨནངྒནཱིཙོ ནིདྡཡོ ནིཀྐཱརུཎིཀོ མཾ དུནོཏི པཱིལེ༹ཏི, སུཁཱིཔི མམ ཝིཡ ཨནཱཐབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ སུཁིཏོཔི ཏྭཾ ཨཱིདིསཾ བྱསནཱཔནྣཾ ཨེཝཾ ཀཱམཙཎྜཱལེན ཨཀཱརུཎེན ཀཏཨསཡ྄ཧསནྟཱཔསངྑཱཏབྱསནམནུཔྤཏྟཾ མཾ ཀིམུཔེཀྑསེ ཀསྨཱ ཨུདཱསཱིནོསཱི’’ཏི. ཨཏྟནོ དུཀྑཱཏུརཏྟཱ དུཀྑདཱུརཱིཀརཎཾ ཀཱརུཎིཀཱནཾཡེཝ ཝིསཡནྟི ‘‘སདཡེ’’ཏི ཨནུནཡཝསེན ཨཱམནྟནུཙིཏཾ ཨཏྟནོ དུཀྑཱཏུརཏཾ པོསེཏུཾ པཱིལཱ༹ཀཱརཀེ ཀཱམེ ཙཎྜཱལཏྟཱརོཔནཉྩ ནིདྡཡཏྟཀཐནཉྩ ཨུཙིཏམེཝ ཨཏྟནི ཨུཔེཀྑཀཏྟཱ. སུཁཱིཔཱིཏི ཨིམིནཱ ཏསྶ པརཝིསཡཱསཏྟཏཱཡ ཨཏིཙཱརཾ ཨབྦྷུཔགམེཏི. ཨེཝཾ ཝངྐཝུཏྟིཡཱ ཨཏྟནོ ཝལླབྷེ སཱནུརཱགཏྟཉྩ ཨཏྟནི ཏསྶ ཏདབྷཱཝཏྟཉྩ དསྶེཏཱིཏི. ‘‘ཀཉྙེ ཀཱམཡམཱནཾ མཾ, ན ཀཱམཡསི ཀིཾནྭིད’’ནྟི ཨེཏྠ ཝིཡ ཨིཧ གཱམྨདོསོ ནཏྠཱིཏི ¶ གཱམྨདོསཔརིཧཱརམིདཾ. ཀཱམོཡེཝ ཙཎྜཱལོ ཀཱམཙཎྜཱལོ, སཧ དཡཱཡ ཡོ ཝཏྟཏཱིཏི ཙ, ནཏྠི དཡཱ ཨསྶེཏི ཙ, སུཁམསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨཔིསདྡོ ཨཀྑམེ.
ཡཏིཧཱིནཔརིཧཱརོ, ན པུནེ’དཱནི ནཱིཡཏེ;
ཡཏོ ན སཝནུབྦེགཾ, ཧེཊྛཱ ཡེཏཾ ཝིཙཱརིཏཾ.
༩༣. ‘‘ཡཏི’’ཙྩཱདི. ཝིཙཱརིཏནྟི ‘‘ཏཾ ནམེ སིརསཱ ཙཱམཱི-ཀརཝཎྞཾ ཏཐཱགཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཧེཊྛཱ པཀཱསིཏནྟི ཨཏྠོ.
༩༣. ‘‘ཡཏིཧཱིནི’’ཙྩཱདི. ཡཏོ ཡསྨཱ སཝནུབྦེགཾ ‘‘དོསཱནམུདྡེསཀྐམེན དོསཔརིཧཱརཀྐམོ ན ཝུཏྟོ’’ཏི ཨེཝཾ ཝིཉྙཱུནམུཔྤཛྫམཱནཾ ཨིམསྶ གནྠསྶ སཝནཱསཧནཾ ནཏྠི, ཏཏོ ཡཏིཧཱིནཔརིཧཱརོ ཡཏིཧཱིནདོསསྶ པརིཧརཎཝསེན པཝཏྟམུདཱཧརཎཾ ཨིདཱནི པུན ན ནཱིཡཏེ ནཱཧརཱིཡཏེཏི. ཨིམིནཱདྷིགཏམཱདོ ཝུཏྟཏྠམེཝ སམཏྠེཏི. ཧེཊྛཱ ཡེཏཾ ཝིཙཱརིཏནྟི ཨེཝཾ ཡཏིཧཱིནདོསཔརིཧརཎཾ ཧེཊྛཱ ཨནནྟརཔརིཙྪེདེ ཝིཙཱརིཏཾ ‘‘ཏཾ ནམེ སིརསཱ ཙཱམཱི-ཀརཝཎྞཾ ཏཐཱགཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཀཱསིཏནྟི. ཨཱདོ ཡཏིཧཱིནདོསཔཱཏུབྷཱཝེཡེཝ པརིཧཱརཀྐམསྶཱཔི དསྶིཏཏྟཱ ཨིཧཱདསྶནེཔི གནྠསྶ ཨཱུནཏཱ ནཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡཏི ཧཱིནཱ ཨེཏྠེཏི ཙ, ཏསྶ པརིཧཱརོཏི ཙ, སཝནེ ཨུབྦེགནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཀམཙྩུཏསྶ ཡཐཱ –
ཨུདཱརཙརིཏོ’སི ཏྭཾ, ཏེནེཝཱ’རཱདྷནཱ ཏྭཡི;
དེསཾ ཝཱ དེཧི གཱམཾ ཝཱ, ཁེཏྟཾ ཝཱ མམ སོབྷནཾ.
༩༤. ‘‘ཨུདཱར’’ཨིཙྩཱདི. ཨུདཱརཾ ཨུདཱརཏྟཾ ཙཱགཱཏིསཡསམྦནྡྷཏོ ཙརིཏཾ ཨཏིགུཎཔཝཏྟི ཡསྶཱཏི ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ ཨུཙིཏཏྟཱ ¶ དེསཱདཱིནཾ ཡཱཙནཀྐམསྶ ཀམཙྩུཏསྶ པརིཧཱརོཡཾ.
༩༤. ‘‘ཨུདཱརི’’ཙྩཱདི. ཏྭཾ པུཉྙཝནྟ ཨུདཱརཙརིཏོསི ཙཱགཱཏིསཡཡོགཏོ ཝིསཱརདཔཝཏྟིཡུཏྟོསི, ཏེནེཝ ཏེན ཀཱརཎེནེཝ ཨཱརཱདྷནཱ མམ ཡཱཙནཱ ཏྭཡི ཧོཏི. དེསཾ ཝཱཛནཔདཾ ཝཱ, ནོ ཙེ, གཱམཾ ཝཱ སཾཝསཐཾ ཝཱ, ནོ ཙེ, སོབྷནཾ ཁེཏྟཾ ཝཱ ཀེདཱརཾ ཝཱ མམ དེཧཱིཏི ཨནུཔུབྦཾ ཧཱིནཔདཏྠཡཱཙནཱ དཱཡཀསྶ དཱནསྶཱཔི ཡཱཙཀསྶ ཨིཙྪིཏཏྠཔཊིལཱབྷསྶཱཔི ཨནུརཱུཔཏྟཱ ཀམཙྩུཏདོསམཔནེཏི. ཨུདཱརཾ ཙརིཏཾ ཨསྶཱཏི ཝིགྒཧོ.
ཨཏིཝུཏྟསྶ ཡཐཱ –
མུནིནྡཙནྡསམྦྷཱུཏ-
ཡསོརཱསིམརཱིཙིནཾ;
སཀལོཔྱ’ཡམཱཀཱསོ,
ནཱ’ཝཀཱསོ ཝིཛམྦྷནེ.
༩༥. ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནྡོཡེཝ ཙནྡོ, ཏཏོ སམྦྷཱུཏཱ པཱཏུབྷཱུཏཱ, ཡསོརཱསཱི ཨེཝ མརཱིཙིཡོ, ཏཱསཾ. ཨཡཾ སཀལོ ཨཱཀཱསོཔི གགནམེཝ, ན ཏསྶེཀོ པདེསོ. ཝིཛམྦྷནེ བྱཱཔནེ ནཱཝཀཱསོ ཏཱདིསཏྟཱ ཏཱསཾ མརཱིཙིནནྟི ནཱཏིཝུཏྟཾ.
༩༥. ‘‘མུནིནྡི’’ཙྩཱདི. མུནིནྡཙནྡསམྦྷཱུཏཡསོརཱསིམརཱིཙིནཾ མུནིནྡསངྑཱཏཙནྡཏོ པཱཏུབྷཱུཏཱནཾ ཀིཏྟིསམཱུཧསངྑཱཏཀིརཎཱནཾ ཝིཛམྦྷནེ བྱཱཔནེ ཨཡཾ སཀལོཔི ཨཱཀཱསོ ནཱཝཀཱསོ ན ཨོཀཱསོ ཧོཏཱིཏི. ཧེཏུཕལཱདིཨེཀེཀཀཱརཎེནཱཔི ཨཔྤམེཡྻཱནཾ སབྦཉྙུགུཎཱནཾ པཝཏྟིཡཱ ཨཔྤམེཡྻསཱམཉྙབྷཱུཏཱཀཱསསྶ ནིརཝཀཱསསྶ ཨིཝ ཀཐནམུཙིཏནྟི ཨཏིཝུཏྟདོསོ ཨིཧ ན བྷཝཏི. ཙནྡོ ཨིཝ ¶ ཙནྡོ, མུནིནྡོ ཨེཝ ཙནྡོ, ཏཏོ སམྦྷཱུཏཱནཾཡེཝ ཡསཱནཾ རཱསཱི ཙ ཏཱ མརཱིཙིཡོ ཙཱཏི ཝིགྒཧོ.
ཝཱཀྱཾ བྱཱཔནྣཙིཏྟཱནཾ, ཨཔེཏཏྠཾ ཨནིནྡིཏཾ;
ཏེནུ’མྨཏྟཱདིཀཱནཾ ཏཾ, ཝཙནཱ’ཉྙཏྲ དུསྶཏི.
༩༦. ‘‘ཝཱཀྱ’’མིཙྩཱདི. བྱཱཔནྣཾ ནཊྛཾ ཨཡཐཱཔཝཏྟཾ ཙིཏྟཾ ཡེསཾ, ཏེསཾ. ཝཱཀྱཾ ཝཱཀྱལཀྑཎོཔེཏཾ. ཨཔེཏོ ཨཔགཏོ སུཉྙོ ཨཏྠོ ཨབྷིདྷེཡྻཾ སཾཝོཧཱརིཀཾ ཡསྶ, ཏཾ. ཨནིནྡིཏཾ ཨཧཱིལི༹ཏཾ. ཏེན ཡཐཱཝུཏྟེན ཀཱརཎེན. ཏཾ ཝཱཀྱཾ ཨུམྨཏྟོ དྷཱཏུཀྑོབྷཱདིནཱ ཁིཏྟཙིཏྟོ, སོ ཨཱདི ཡེསཾ བཱལཱདཱིནཾ ཏེསཾ ཝཙནཱ ཨསངྒཏཱཡ ཝཱཙཱཡ ཨཉྙཏྲ ཨཉྙསྨིཾ ཨབྱཱཔནྣཙིཏྟཝིསཡེ དུསྶཏི དུཊྛཾ ཛཱཡཏེ, ཨུམྨཏྟཱདཱིནཾཡེཝ ཏཐཱཝིདྷཱཡ ཝཱཙཱཡ ཨུཙིཏཏྟཱཏི.
༩༦. ‘‘ཝཱཀྱ’’མིཙྩཱདི. བྱཱཔནྣཙིཏྟཱནཾ ཝིརུདྡྷབྷཱཝམཱཔནྣཙིཏྟཱནཾ ཝཱཀྱཾ སྱཱདྱནྟཏྱཱདྱནྟཔདསམུདཱཡརཱུཔཾ ཝཱཀྱཾ ཨཔེཏཏྠཾ ཨཔགཏསམུདཱཡཏྠཾ ཨནིནྡིཏཾ ཝིཉྙཱུཧི གརཧིཏཾ ན ཧོཏི, ཏེན ཀཱརཎེན ཨུམྨཏྟཱདིཀཱནཾ ཨུམྨཏྟཝེདནཊྚཱདཱིནཾ ཝཙནཱཉྙཏྲ ཝཙནཾ ཝིནཱ ཨནུམྨཏྟཱདིཝཙནེ ཏཾ སམུདཱཡཏྠསམྦནྡྷརཧིཏཾ ཝཙནཾ དུསྶཏི དོསདུཊྛཾ ཧོཏི. བྱཱཔནྣཾ ཙིཏྟཾ ཡེསནྟི ཙ, ཨཔེཏོ ཨཏྠོ ཨསྶཱཏི ཙ, ཨུམྨཏྟོ ཨཱདི ཡེསནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཡཐཱ –
སམུདྡོ པཱིཡཏེ སོ’ཡ-མཧ’མཛྫ ཛརཱཏུརོ;
ཨིམེ གཛྫནྟི ཛཱིམཱུཏཱ, སཀྐསྶེ’རཱཝཎོ པིཡོ.
༩༧. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི ‘‘སམུདྡོ’’ཨིཙྩཱདི. ན ཧེཏྠ ‘‘སམུདྡོ པཱིཡཏེ’’ཨིཙྩཱདིནོ པདསམུདཱཡསྶ ཀོཙི ཨེཀོ ཨཏྠོ གཡ྄ཧཏི, ཡོ སོ བནྡྷཏྠོ སིཡཱ. ཨཝཡཝཏྠཱ ¶ ཨེཝ ཏུ ཨཡོསལཱཀཱཀཔྤཱཔཊིབྷནྟཱིཏི ཨཱིདིསམཔེཏཏྠམནིནྡིཏཾ ཝིཉྙེཡྻཾ བྱཱཔནྣཙིཏྟཱནཾ.
༩༧. ‘‘སམུདྡོ’’ཙྩཱདི. སོ ཨཡཾ སམུདྡོ པཱིཡཏེ ཡེན ཀེནཙི པཱིཡཏེ, ཨཧཾ ཨཛྫ ཛརཱཏུརོ ཛརརོགཱབྷིབྷཱུཏོ, ཨིམེ ཛཱིམཱུཏཱ མེགྷཱ གཛྫནྟི ཐནཡནྟི. སཀྐསྶ ཨེརཱཝཎོ པིཡོཏི. ཨིདཾ ནིནྡིཏཱནིནྡིཏཱནཾ དྭིནྣམུདཱཧརཎཾ. ཨིདཾ ཝཱཀྱཾ ཨཝཡཝཏྠམནྟརེན སམུདཱཡཏོ གམྱམཱནཏྠསྶཱབྷཱཝཱ ཨཔེཏཏྠཾ ནཱམ ཧོཏི. ཨཱིདིསཾ ཝཱཀྱཾ ཨུམྨཏྟཀཱདཱིཧི ཝུཏྟམཔྤཱིཏིཀརཾ ན ཧོཏི, ཨཉྙེཧི ཝུཏྟཾ པན ཀཎྞེ ཨཡོསལཱཀཱ ཝིཡ ཨཔྤཱིཏིཀརཾ. ཛརཱཡ ཨཱཏུརོཏི ཝཱཀྱཾ.
སུཁུམཱལཱཝིརོདྷིཏྟ-དིཏྟབྷཱཝཔྤབྷཱཝིཏཾ;
བནྡྷནཾ བནྡྷཕརུས-དོསཾ སཾདཱུསཡེཡྻ ཏཾ.
༩༨. ‘‘སུཁུམཱལི’’ཙྩཱདི. ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི སཱིལེནཱཏི ཨཝིརོདྷཱི, ཏསྶ བྷཱཝོ ཨཝིརོདྷིཏྟཾ. སུཁུམཱལསྶ ཨཝིརོདྷིཏྟཾ ཡསྶ སོ དིཏྟབྷཱཝོ, ཏེན པབྷཱཝིཏཾ ཝཌྜྷིཏཾ སཾཡུཏྟཾ ཏཾ བནྡྷནཾ བནྡྷཕརུསདོསཾ སཾདཱུསཡེཡྻ ནཱསཡེཏི ཨཏྠོ.
༩༨. ‘‘སུཁུམཱལི’’ཙྩཱདི. སུཁུམཱལཱཝིརོདྷིཏྟདིཏྟབྷཱཝཔྤབྷཱཝིཏཾ ‘‘ཨནིཊྛུརཀྑརཔྤཱཡེ’’ཙྩཱདིནཱ ཝུཙྩམཱནསུཁུམཱལགུཎསྶ ཨཝིརུདྡྷབྷཱཝསམནྣཱགཏེན ཝཎྞཱནཾ ཨཉྙམཉྙསངྒབྷིལཀྑཎེན དིཏྟབྷཱཝེན པིཡབྷཱཝེན ཨནུབྲཱུཧིཏཾ ཏཾ བནྡྷནཾ བནྡྷཕརུསདོསཾ བནྡྷཕརུསསངྑཱཏདོསཾ སཾདཱུསཡེཡྻ ནཱསེཡྻ, ཏཾ བནྡྷཕརུསདོསནྟི ཝཱ སམྦནྡྷོཏི. ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི སཱིལེནཱཏི ཨཝིརོདྷཱི, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, སུཁུམཱལསྶ ཨཝིརོདྷིཏྟཾ ཡསྶཱཏི ཙ, སོཡེཝ དིཏྟསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏེན པབྷཱཝིཏནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཡཐཱ –
པསྶནྟཱ ¶ རཱུཔཝིབྷཝཾ, སུཎནྟཱ མདྷུརཾ གིརཾ;
ཙརནྟི སཱདྷཱུ སམྦུདྡྷ-ཀཱལེ ཀེལི༹པརམྨུཁཱ.
༩༩. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི ‘‘པསྶནྟཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཀེལི༹ཡཱ ཀཱིལཱ༹ཡ པརམྨུཁཱ ཝིགཏཙྪནྡཱ ཙརནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ.
༩༩. ‘‘པསྶནྟེ’’ཙྩཱདི. སཱདྷཱུ སཛྫནཱ སམྦུདྡྷཀཱལེ སམྦུདྡྷསྶ དྷརམཱནཀཱལེ རཱུཔཝིབྷཝཾ ཏསྶ རཱུཔསམྤཏྟིཾ པསྶནྟཱ ཙཀྑུཾ སནྟཔྤེཏྭཱ ཨོལོཀེནྟཱ མདྷུརཾ གིརཾ ཏསྶེཝ བྷགཝཏོ ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏཾ མདྷུརཝཙནཾ སུཎནྟཱ ཀེལི༹པརམྨུཁཱ ཀཱིལཱ༹ཡ ཝིམུཁཱ ཀཱིལཱ༹བྷིརཏིརཧིཏཱ ཙརནྟི གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི. ཀེཝལཾ ཕརུསསིཐིལཝཎྞེཧི ཝིནཱ སུཁུཙྩཱརཎཱིཡཝཎྞེཧི སམྦྷཱུཏསུཁུམཱལགུཎཱཝིརོདྷཨཉྙམཉྙསངྒཏཝཎྞཝིསདཔྤཝཏྟགུཎཡུཏྟཏྟཱ ཨེཏྠ བནྡྷཕརུསདོསོ ནཏྠི. ཀེལི༹ཡཱ པརཱནི པརིཝཏྟིཏཱནི མུཁཱནི ཨེཏེསནྟི ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ ཀཱལོཏི ཀིརིཡཱ. སཱ ཙ ཨཏྠཏོ ཏདཱཀཱརཔྤཝཏྟསམྦནྡྷོཡེཝ. ལོཀོ པན ཝིསུཾ ཨེཀོ པདཏྠོཡེཝཱཏི ཝོཧརཏི. ཝཱཀྱདོསཔརིཧཱརོ.
ཝཱཀྱདོསཔརིཧཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཝཱཀྱཏྠདོསཔརིཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཔཀྐམསྶ ཡཐཱ –
བྷཱཝནཱདཱནསཱིལཱནི, སམྨཱ སམྤཱདིཏཱནི’ཧ;
ནིབྦཱནབྷོགསགྒཱདི-སཱདྷནཱནི ན སཾསཡོ.
༡༠༠. ‘‘བྷཱཝནཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཨེཏྠ བྷཱཝནཱདཱིནི ནིདྡིསིཏྭཱ ཡཐཱཀྐམཾ ནིབྦཱནཱདཱིནཾ ནིདྡེསེན ཨཔཀྐམདོསོ པརིཧཊོ.
༡༠༠. ‘‘བྷཱཝནེ’’ཙྩཱདི. ¶ ཨིཧ མནུསྶལོཀེ སམྨཱ སམྤཱདིཏཱནི ཀམྨཕལཾ སདྡཧིཏྭཱ ཡཐཱཝིདྷི སམྤཱདིཏཱནི ཨཏྟནོ སནྟཱནེ པཝཏྟཱཔིཏཱནི བྷཱཝནཱདཱནསཱིལཱནི ནིབྦཱནབྷོགསགྒཱདིསཱདྷནཱནི ཡཐཱཀྐམཾ ནིབྦཱནཨུཔབྷོགཔརིབྷོགསམྤཏྟིསགྒུཔྤཏྟིཨཱདཱིནཾ ཧེཏུབྷཱཝེན སཱདྷཀཱནི ཧོནྟི, ཨེཏྠ སཱདྷནེ ན སཾསཡོ ཧོཏཱིཏི. ཨིཧ བྷཱཝནཱདཡོ ཨུདྡིསིཏྭཱ ཨུདྡེསཀྐམཾ ཨནཏིཀྐམྨ ནིབྦཱནཱདཱིནམནུདྡེསསྶ ཀཏཏྟཱ ཨཔཀྐམཝཱཀྱཏྠདོསསྶ ཨོཀཱསོ ན ཧོཏི.
ཨུདྡིཊྛཝིསཡོ ཀོཙི [ཀོཔི (ཀ. སཱི.)], ཝིསེསོ ཏཱདིསོ ཡདི;
ཨནུདྡིཊྛེསུ [ཨནུདིཊྛེསུ (?)] ནེཝ’ཏྠི, དོསོ ཀམཝིལངྒྷནེ.
༡༠༡. ‘‘ཨུདྡིཊྛེ’’ཙྩཱདི. ཨུདྡིཊྛཱ པཋམཾ ཡུཏྟཱ ཨཏྠཱ ཝིསཡོ གོཙརོ ཡསྶ ཨུདྡེསཱནུདྡེསསམྦནྡྷཝིཛཱནནལཀྑཎསྶ ཝིསེསསྶ སོ ཏཱདིསོ ཀོཙི ཝིསེསོ ཨནུདྡིཊྛེསུ ཡཐཱཀྐམམུདྡེསཀམཱནམཏིཀྐམེན པུན ཨཏྠནྟརནིསྶཡེན པརཱམཊྛེསུ ཡདི བྷཝེཡྻ, ཀམསྶ ཡཐོདྡིཊྛེསུ ཨནུཀྐམསྶ ཝིལངྒྷནེ ཨཏིཀྐམེ དོསོ ནེཝཏྠི.
༡༠༡. ‘‘ཨུདྡིཊྛེ’’ཙྩཱདི. ཨུདྡིཊྛཝིསཡོ པཋམཾ པཡུཏྟཏྠཝིསཡོ ཏཱདིསོ ཀོཙི ཝིསེསོ ཨུདྡེསཱནུདྡེསཱནཾ ‘‘ཨིདམསྶ པུབྦཀཐནཾ, ཨིདམསྶ པཙྪཱཀཐན’’ནྟི ཨེཝཾ ཨཉྙམཉྙཱཔེཀྑལཀྑཎསམྦནྡྷཔརིཛཱནནལཀྑཎོ ཝིསེསོ ཨནུདྡིཊྛེསུ ཨཏྠནྟརཾ ནིསྶཱཡ པུན ཝུཏྟེསུ ཡདི ‘‘བྷཝེཡྻཱ’’ཏི སེསོ. ཀམཝིལངྒྷནེ ཨུདྡེསཱནུདྡེསཱནཾ ཀམཱཏིཀྐམེ དོསོ སཏྠཉྙཱུནཾ སུཏིཀཱལེ ཨསཧནཀཱརཎཾ ནེཝཏྠཱིཏི. ཨུདྡིཊྛཱ པཋམུཙྩཱརིཏཱ ཨཏྠཱ ཝིསཡོ གོཙརོ ཨསྶེཏི ཙ, ཀམསྶ ཝིལངྒྷནནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཡཐཱ –
ཀུསལཱཀུསལཾ ¶ ཨབྱཱ-ཀཏ’མིཙྩེསུ པཙྪིམཾ;
ཨབྱཱཀཏཾ པཱཀདཾ ན, པཱཀདཾ པཋམདྭཡཾ.
༡༠༢. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི ‘‘ཀུསལེ’’ཙྩཱདི. ཀུསལཾ ཀཱམཱཝཙརཱདིཀམེཀཝཱིསཏིཝིདྷཾ, ཨཀུསལཉྩ དྭཱདསཝིདྷཾ, ཨབྱཱཀཏཾ ཝིཔཱཀཀྲིཡཱསངྑཱཏམིཏི ཨེཏེསུ ཏཱིསུ པཙྪིམཾ ཨབྱཱཀཏཾ, པཱཀཾ ཝིཔཱཀཾ དདཱཏཱིཏི པཱཀདཾ. ནེཏི ནིཔཱཏཔདཾ. པཋམདྭཡཾ ཀུསལཱཀུསལཾ པཱཀཾ དདཱཏཱིཏི པཱཀདནྟི. ཨེཏྠ ཨཔཱཀདཏྟཾ ཨབྱཱཀཏསྶེཝ, པཱཀདཏྟཾ ཏེསམེཝ དྭིནྣནྟི ཝིསེསོ དཊྛབྦོ.
༡༠༢. ‘‘ཀུསལེ’’ཙྩཱདི. ཀུསལཾ ཀཱམཱཝཙརཱདིཨེཀཝཱིསཏིཀུསལཉྩ ཨཀུསལཾ དྭཱདསཝིདྷཾ ཨཀུསལཉྩ ཨབྱཱཀཏཾ ཝིཔཱཀཀྲིཡཱརཱུཔནིབྦཱནཝསེན ཙཏུབྦིདྷམབྱཱཀཏཉྩ ཨིཙྩེསུ ཨེཝམེཏེསུ ཏཱིསུ པཙྪིམཾ ཨུདྡེསཀྐམེན པཙྪིམམབྱཱཀཏཾ པཱཀདཾ ན ཝིཔཱཀདཱཡཀཾ ན ཧོཏི, པཋམདྭཡཾ ཀུསལཱཀུསལཾ པཱཀདཾ ཡཐཱསཀཾ ཝིཔཱཀདཱཡཀཾ ཧོཏཱིཏི. ‘‘ཡཐཱསངྑྱམནུདེསོ སམཱན’’ནྟི [པཱཎིནི ༡.༣.༡༠ སུཏྟམིདཾ. ཨནུདིསྶཏེ ཨིཏི ཨནུདེསོ, པཙྪཱ ཨུཙྩཱརིཏོ ཨིཙྩཏྠོ ‘‘སམཱནཾ’’ཨིཏི སམྦནྡྷེཚཊྛཱི (ཀཏྭབོདྷིནཱི)] ཝུཏྟཏྟཱ ཨུདྡིཊྛེཧི སམཱནམནུདྡིཊྛཱནམེཝ སམསངྑྱཱཡ ལབྦྷམཱནཏྟཱ སངྑྱཱཡཱནཏིཀྐམོ ཧོཏི. ཨེཏྠ པན ཀུསལཱདིསབྷཱཝཏོ ཏིཝིདྷཏྟེཔི ཝིཔཱཀདཱནཱདཱནཝསེན དུཝིདྷཀུསལཱཀུསལཱདིཝིསཡབྷཱུཏཝིསེསསྶ པཝཏྟིཡཱ ཝཏྟིཙྪཱཏོ པཋམཾ ཝཏྟབྦཏཾ ཝིནཱ ཀམེན ནིསྶཡནཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི ཨཔཀྐམདོསོ ན ཧོཏཱིཏི.
སགུཎཱནཱ’ཝིཀརཎེ, ཀཱརཎེ སཏི ཏཱདིསེ;
ཨོཙིཏྱཧཱིནཏཱཔཏྟི, ནཏྠི བྷཱུཏཏྠསཾསིནོ.
༡༠༣. ‘‘སགུཎཱན’’མིཙྩཱདི. ¶ སོཏཱུནཾ ཨཏྟཏྠནིཔྥཱདནཱདིཀེ ཏཱདིསེ ཀཱརཎེ ཧེཏུམྷི སཏི བྷཱུཏཾ ཡཐཱཔཝཏྟཾ ཨཏྠཾ ཨཏྟནོ ཙརིཏལཀྑཎཾ སཾསིནོ ཝདནྟསྶ སསྶ ཨཏྟནོ, སཱནཾ ཝཱ གུཎཱནཾ ཨཱཝིཀརཎེ ཨདྷིཀཱརཝསེན ‘‘པཱུཛནཱིཡཏརོ ལོཀེ’’ཨིཙྩཱདིཀཐནེ ཨོཙིཀྱཧཱིནཏཱཡ ཨཱཔཏྟི པཱཔུཎནཾ སམྦྷཝོ ནཏྠི.
༡༠༣. ‘‘སགུཎི’’ཙྩཱདི. ཏཱདིསེ ཀཱརཎེ སཏི སོཏཱུནཾ ཨཏྟཏྠནིཔྥཱདནཱདིཀེ ཏཱདིསེ ཧེཏུམྷི ཝིཛྫམཱནེ བྷཱུཏཏྠསཾསིནོ ཨཏྟནི ཝིཛྫམཱནཀཱཡཱདིསཾཝརལཀྑཎགུཎསངྑཱཏམཏྠཾ ‘‘པཱུཛནཱིཡཏརོ ལོཀེ ཨཧམེཀོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ ཏཱདིསཱཝསརེ ཝདནྟསྶ སགུཎཱནཾ སསྶ ཨཏྟནོ, སཱནཾ ཝཱ སཀཱནཾ གུཎཱནཾ ཨཱཝིཀརཎེ པཱཀཊཱིཀརཎེ ཨོཙིཏྱཧཱིནཏཱཔཏྟི ཨོཙིཏྱཧཱིནསངྑཱཏདོསསྶཱཔཏྟི ནཏྠཱིཏི. སསདྡསྶ ཨཏྟཨཏྟནིཡཝཱཙཀཏྟཱ སསྶ ཨཏྟནོ གུཎཱ སེ ཙ ཏེ གུཎཱ ཙེཏི ཝཱ ཝིགྒཧོ. བྷཱུཏོཡེཝ ཨཏྠོ, ཏཾ སཾསཏི ཝདཏི སཱིལེནཱཏི ཝིགྒཧོ.
ཨོཙིཏྱཾ ནཱམ ཝིཉྙེཡྻཾ, ལོཀེ ཝིཁྱཱཏམཱདརཱ;
ཏཏྠོ’པདེསཔབྷཝཱ, སུཛནཱ ཀཝིཔུངྒཝཱ.
༡༠༤. ‘‘ཨོཙིཏྱ’’མིཙྩཱདི. ལོཀེ སཏྟལོཀེ ཝིཁྱཱཏཾ པསིདྡྷཾ ཨཱབཱལཛནཾ [ཨཱབཱལཛནཱནཾ (ཀ.)] ཡཐཱསཀམནུརཱུཔཾ ཝིཛཱནནཏོ ཨོཙིཏྱཾ ཨུཙིཏབྷཱཝོ ནཱམེཏི པསིདྡྷིཡཾ ཨཱདརཱ ཨཱདརེན ཨུསྶཱཧེན ཏཏོ པརམཱདརཎཱིཡསྶཱབྷཱཝཏོ, ན ཧི ཨནུཙིཏཾ ཀིཉྩི ཀེནཱཔྱཱདརཎཱིཡཾ སབྦཐཱ ཨནསྶཱདནཱིཡཏྟཱ, ཝིཉྙེཡྻཾ ‘‘སོཏཱུན’’ནྟི སེསོ. ཏཏྠ ཏསྨིཾ ཨོཙིཏྱེ ཨུཔདེསསྶ པཋམུཙྩཱརཎསྶ ཨུགྒཎྷཱཔནཝསེན པཝཏྟསྶ པབྷཝཱ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏཱ སུཛནཱ སུཊྛུཛནཱ ཀཝིཔུངྒཝཱ ཨུཏྟམཱ, [ཀཝིཨུཏྟམཱ (?)] ཀཝིསེཊྛཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
༡༠༤. ‘‘ཨོཙིཏྱེ’’ཙྩཱདི. ¶ ལོཀེ སཏྟལོཀེ ཝིཁྱཱཏཾ ཨཱབཱལཔསིདྡྷཾ ཨོཙིཏྱཾ ནཱམ ཨཱདརཱ གཱརཝེན ཝིཉྙེཡྻཾ ཝིཉྙཱུཧི ཉཱཏབྦཾ ཧོཏི, ཏཏྠ ཨོཙིཏྱཝིསཡེ ཨུཔདེསཔབྷཝཱ པཋམུཙྩཱརཎསྶ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏཱ སུཛནཱ སཱདྷུཛནབྷཱུཏཱ ཀཝིཔུངྒཝཱ ཨུཏྟམཀཝཡོ བྷཝནྟཱིཏི, པསིདྡྷཨོཙིཏྱཔདེན ཡུཏྟཏྟཱ ཨེཏྠ ནཱམསདྡོ པསིདྡྷིཡཾ. ཨུཔདེསསྶ པབྷཝཱཏི ཙ, པུམཱནོ ཙ ཏེ གཱཝོ ཙེཏི ཙ, ཀཝཱིནཾ པུངྒཝཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝིཉྙཱཏོཙིཏྱཝིབྷཝོ-
ཙིཏྱཧཱིནཾ པརིཧརེ;
ཏཏོ’ཙིཏྱསྶ སམྤོསེ,
རསཔོསོ སིཡཱ ཀཏེ.
༡༠༥. ‘‘ཝིཉྙཱཏ’’མིཙྩཱདི. ཝིཉྙཱཏོ ཨཝབུདྡྷོ ཡཐཱཝུཏྟཀཝིཝརཔསཱདཱ ཨོཙིཏྱམེཝ ཝིབྷཝོ སམྤཏྟི ཡེན སོ ཨོཙིཏྱཧཱིནཾ ནཱམ དཱུསནཾ པརིཧརེ པརིཝཛྫེཡྻ. ཏཏོ ཏསྨཱ པརིཧཱརཏོ ཧེཏུཏོ ཨོཙིཏྱསྶ སམྤོསེ སུཊྛུ ཝཌྜྷིབྷཱཝེ ཝཌྜྷནེ ཀཏེ རསསྶ ཨསྶཱདིཏབྦཏཱསངྑཱཏསྶ མཱདྷུརིཡསྶ སམྤོསོ སིཡཱ བྷཝེཡྻ.
༡༠༥. ‘‘ཝིཉྙཱཏེ’’ཙྩཱདི. ཝིཉྙཱཏོཙིཏྱཝིབྷཝོ ཏཱདིསཀཝཱིནམནུགྒཧེན ཝིཉྙཱཏཨོཙིཏྱསངྑཱཏསམྤཏྟིསམནྣཱགཏོ ཀཝི ཨོཙིཏྱཧཱིནཾ ནཱམ དཱུསནཾ པརིཧརེ ནིརཱཀརེཡྻ, ཏཏོ དོསཔརིཧཱརཏོ ཨོཙིཏྱསྶ སམྤོསེ ཨུཔབྲཱུཧནེ ཀཏེ སཏི རསཔོསོ མཱདྷུརིཡསངྑཏསྶ ཨསྶཱདེཏབྦསྶ པཱུརཎཾ སིཡཱ བྷཝེཡྻཱཏི. ཨོཙིཏྱམེཝ ཝིབྷཝོཏི ཙ, ཝིཉྙཱཏོ ཨོཙིཏྱཝིབྷཝོ ཡེནེཏི ཙ, རསསྶ པོསོ པུཊྛབྷཱཝོ [ཝུདྡྷབྷཱཝོ (ཀ.)] པོསེཏབྦབྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཡཐཱ –
ཡོ ¶ མཱརསེནམཱསནྣ-མཱསནྣཝིཛཡུསྶཝོ;
ཏིཎཱཡཔི ན མཉྙིཏྠ, སོ ཝོ དེཏུ ཛཡཾ ཛིནོ.
༡༠༦. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི ‘‘ཡོ’’ཨིཙྩཱདི. ཝིཛཡོ པརཱབྷིབྷཝོ ཨཱསནྣོ ཝིཛཡོ ཨེཝ ཨུསྶཝོ ཨབྦྷུདཡོ ནིཔྤཊིཔཀྑཱ པཝཏྟི ཡསྶ ཨེདིསོ ཡོ ཨཱསནྣཾ ཨཏྟནོ སམཱིཔམུཔགཏཾ མཱརསེནཾ ཏིཎཱཡཔི ན མཉྙིཏྠ ཏིཎམྤི ན མཉྙིཏྠ, ཏིཎཏོཔི ཧཱིནཾ མཉྙིཏྠ, སོ ཛིནོ མཱརཛི ཝོ ཏུམྷཱཀཾ ཛཡཾ དེཏཱུཏི ཝིདདྷཱཏུ. ཨེཏྠ ཛཡཱསཱིསནཱ ‘‘ཛིནོ’’ཏི ཨཙྩནྟམུཙིཏཾ, ཡོ ཨཛིནི པཉྩམཱརེཏི ཛིནོ པརཱབྷིབྷཝེཀརསོ, ཏསྶ པརེསཾ ཝིཛཡཔྤདཱནེ སཱམཏྠིཡེཀཡོགོ སིཡཱཏི. ‘‘མཱརསེནམཱསནྣཾ ཏིཎཱཡཔི ན མཉྙིཏྠཱ’’ཏི ཨིདཾ པནེཏྠ ཨཏིསམུཙིཏཾ ཡཏོ སམཱིཔམུཔགཏམྤི ཏཱདིསཾ མཱརསེནཾ ཏིཎཏོཔི ཧཱིནཾ མཉྙི, ཏེནསྶ པརེསཾ ཝིཛཡཔྤདཱནེཀརསཏཱ ཝིསེསཏོ ཡུཏྟཱཏི.
༡༠༦. ཨིཧ སཏྠེ སབྦཏྠ སངྑེཔཀྐམམིཙྪནྟོཔི ཨཱཙརིཡོ ཨོཙིཏྱཾ ནཱམ ཨཱདརེན སགྒརཱུཧི ཨུགྒཎྷིཏྭཱ པཡུཛྫིཏབྦམིཙྩེཝཾ ཝིཏྠཱརེན སིསྶེ ཨནུསཱསིཏྭཱ ཨིདཱནི ཨོཙིཏྱཧཱིནཔརིཧརཎཏྠཾ ‘‘ཡོ མཱརསེནམཱསནྣེ’’ཙྩཱདིནཱ ལཀྑིཡམུདཱཧརཏི. ཨཱསནྣཝིཛཡུསྶཝོ ཨདཱུརསཏྟུཝིཛཡསངྑཱཏཨུསྶཝོ, ཨཐ ཝཱ ཨཙྩཱསནྣཔཊིཔཀྑཝིརཧཔྤཝཏྟིསངྑཱཏཨབྷིཝུདྡྷིཡཱ སམནྣཱགཏོ ཡོ ཛིནོ ཨཱསནྣཾ ཨནེཀཔྤཀཱརབྷིཾསནཀརཱུཔེན ཨཏྟནོ སམཱིཔམཱགཏཾ མཱརསེནཾ མཱརབལཾ ཏིཎཱཡཔི ཏིཎལཝཾ ཀཏྭཱཔི ན མཉྙིཏྠ སལླཀྑཎཾ ནཱཀཱསི, སོ ཛིནོ སོ ཛིཏཔཉྩམཱརོ ཝོ ཏུམྷཱཀཾ ཛཡཾ དེཏཱུཏི. ཨེཏྠ ཡོ པཉྩམཱརེ ཛིཏཏྟཱ ཛིནོ ནཱམ ཧོཏི, སོ པརཱབྷིབྷཝནེ ཨསཧཱཡཀིཙྩཏྟཱ པརེསཾ ཛཡདཱནེ སཱམཏྠིཡཡུཏྟོཏི ‘‘ཛཡཾ དེཏཱུ’’ཏི ཀཏཾ ཛཡཱསཱིསནམཏིཨུཙིཏཾ ¶ ཧོཏི, ཛཡདཱནེ སཱམཏྠིཡསྶེཝ པོསཀཏྟཱ. ‘‘མཱརསེནམཱསནྣཾ ཏིཎཱཡཔི ན མཉྙིཏྠཱ’’ཏི ཨིདཾ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠཱིཏི. ཨེཝཾ ཨཙྩནྟཨུཙིཏཔཡོགེན ཨོཙིཏྱཧཱིནདོསོ ནིརཱཀཏོཏི. ཝིཛཡོ ཨེཝ ཨུསྶཝོ, ཨཱསནྣོ ཝིཛཡུསྶཝོ ཡསྶེཏི ཝིགྒཧོ.
ཨཱརདྡྷཀཏྟུཀམྨཱདི-ཀམཱཏིཀྐམལངྒྷནེ;
བྷགྒརཱིཏིཝིརོདྷོ’ཡཾ, གཏིཾ ན ཀྭཱཔི ཝིནྡཏི.
༡༠༧. ‘‘ཨཱརདྡྷ’’ཨིཙྩཱདི. ཀཏྟཱ ཙ ཀམྨཉྩ ཏཱནི ཨཱདཱིནི ཡེསཾ ཀརཎཱདཱིནཾ ཨཱརདྡྷཱནི ཝཏྟུཾ པཊྛཔིཏཱནི ཀཏྟུཀམྨཱདཱིནི ཏེསཾ ཀམོ ཏསྶ ཨཏིཀྐམོ པརིཙྩཱགོ ཏསྶ ལངྒྷནེ སཏི, ཝཏྟུམཱརདྡྷཀཏྟུཀམྨཱདིཀམཱནཏིཀྐམེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཡཾ ཡཐཱཝུཏྟོ བྷགྒརཱིཏིཝིརོདྷོ ཀྭཱཔི ཀཏྠཙིཔི ཋཱནེ གཏིཾ ན ཝིནྡཏི པཏིཊྛཾ ན ལབྷཏེ.
༡༠༧. ‘‘ཨཱརདྡྷི’’ཙྩཱདི. ཨཱརདྡྷཀཏྟུཀམྨཱདིཀམཱཏིཀྐམལངྒྷནེ ཝཏྟུམཱརདྡྷཀཏྟུཀམྨཱདཱིནཾ ཀམཔརིཙྩཱགསྶཱཏིཀྐམེ ཨཡཾ ཡཐཱཝུཏྟབྷགྒརཱིཏིཝིརོདྷོ ཀྭཱཔི ཀཏྠཙིཔི ཋཱནེ གཏིཾ པཏིཊྛཾ ན ཝིནྡཏི ན ལབྷཏེཏི. ཨཱརདྡྷཱནི ཙ ཏཱནི ཀཏྟུཀམྨཱདཱིནི ཡེསཾ ཀརཎཱདཱིནཾ ཏེསཾ ཀམསྶ ཨཏིཀྐམོ ཏསྶ ལངྒྷནནྟི ཝིགྒཧོ.
ཡཐཱ –
སུཛནཉྙཱན’མིཏྠཱིནཾ, ཝིསྶཱསོ ནོ’པཔཛྫཏེ;
ཝིསསྶ སིངྒིནོ རོག-ནདཱིརཱཛཀུལསྶ ཙ.
བྷེསཛྫེ ཝིཧིཏེ སུདྡྷ-བུདྡྷཱདིརཏནཏྟཡེ;
པསཱད’མཱཙརེ ནིཙྩཾ, སཛྫནེ སགུཎེཔི ཙ.
༡༠༨-༡༠༩. ཨེཏྠ ཙ ‘‘སུཛན’’མིཙྩཱདིཀེ ‘‘བྷེསཛྫེ’’ཨིཙྩཱདིཀེ ཙ གཱཐཱདྭཡེ ཚཊྛིཡཱ, སཏྟམིཡཱ ཙ ཨཔརིཙྩཱགེན ནཱཏྠརཱིཏིཡཱ བྷངྒོ, ཙཀཱརསྶེཀསྶ ཀཏཏྟཱ ན སདྡརཱིཏིཡཱ ¶ བྷངྒོ. བཧཱུནམཏྠཱནཉྷི སམུཙྩཡཏྠཾ ཝཱཀྱེ ཨེཀོ ཝཱ ཙཀཱརོ ཀཱཏབྦོ པཊིཔདཾ ཝཱ.
༡༠༨. ‘‘སུཛནེ’’ཙྩཱདི. སུཛནཉྙཱནཾ སཛྫནེཧི ཨཉྙེསཾ དུཛྫནཱནཉྩ ཨིཏྠཱིནཉྩ ཝིསསྶ ཛཱིཝིཏཧརཎསམཏྠསྶ སིངྒིནོ ཝིསཱཎཝཏོ ཙ རོགནདཱིརཱཛཀུལསྶ ཙ ཝིསྶཱསོ སཾསགྒོ ན ཨུཔཔཛྫཏེ ཀིཉྩིཀཱལེ ཝིརུཛ྄ཛྷནཏོ ན ཡུཛྫཏེཏི. ཨེཏྠ ཨཱརདྡྷསྶ ཚཊྛུནྟཀྐམསྶ སབྦཏྠ ཨཔརིཙྩཱགཏོ ཨཏྠརཱིཏིབྷངྒོ ཙ, ཡུཏྟཊྛཱནེ ཨེཀསྶེཝ ཙཀཱརསྶ ཡུཏྟཏྟཱ སདྡརཱིཏིབྷངྒོ ཙ ནཏྠི. ཙསདྡསྶ ཨནེཀཏྠསམུཙྩཡཏྟཱ ‘‘སུཛནཉྙཱནཉྩཱ’’ཏིཨཱདིམྷི ཝཱ, ཨིཧ ཝུཏྟནིཡཱམེན ཨཝསཱནེ ཝཱ, སབྦཏྠ ཝཱ ཡོཛནམརཧཏི.
༡༠༩. ‘‘བྷེསཛྫེ’’ཙྩཱདིགཱཐཱཡམྤི ཨེསེཝ ནཡོ སཏྟམཱིམཏྟམེཝ ཝིསེསོ. ཝིཧིཏེ པཐྱེ བྷེསཛྫེ ཨོསདྷེ ཙ སུདྡྷབུདྡྷཱདིརཏནཏྟཡེ ཙ སཛྫནེ སཱདྷུཛནེ ཙ ཨཔི པུནཔི སགུཎེ ཝིཛྫམཱནགུཎེ ཙ པསཱདཾ ཨཏྟནོ ཙིཏྟཔསཱདཾ ནིཙྩཾ སཏཏཾ ཨཱཙརེ སཔྤུརིསོ ཀརེཡྻ སེཝེཡྻཱཏི.
སསཾསཡསྶ ཡཐཱ –
མུནིནྡཙནྡིམཱལོཀ-
རསལོལཝིལོཙནོ;
ཛནོ’ཝཀྐནྟཔནྠོ’ཝ,
རཾསིདསྶནཔཱིཎིཏོ.
༡༡༠. ‘‘མུནིནྡེ’’ཙྩཱདི. ཨེཏྠ རཾསིསདྡོ སསཾསཡཾ པརིཧརཏི.
༡༡༠. སསཾསཡཔརིཧཱརལཀྑིཡབྷཱུཏཱ ‘‘མུནིནྡི’’ཙྩཱདིགཱཐཱ ཨནནྟརཔརིཙྪེདེ ཝུཏྟཏྠཱཝ. རཾསིསདྡོཡེཝ ཧི ཝིསེསོ, ཨེཏྠ རཾསིསདྡེན སུཎནྟཱནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནསཾསཡེན སསཾསཡབྷཱུཏཾ བནྡྷདོསམོཧཏཱིཏི.
སཾསཡཱཡེཝ ¶ ཡཾ ཀིཉྩི, ཡདི ཀཱིལཱ༹དིཧེཏུནཱ;
པཡུཛྫཏེ ན དོསོ’ཝ, སསཾསཡསམཔྤིཏོ.
༡༡༡. ‘‘སཾསཡེ’’ཙྩཱདི. ཀཱིལཱ༹དཱིཏི ཨཱདིསདྡེན ཨཱཀིཎྞསམྨནྟནཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི, ཀཱིལཱ༹དིཧེཏུནཱ ཡཾ ཀིཉྩི སཾསཡཱཡེཝ ཡདི པཡུཛྫཏེཏི སམྦནྡྷོ.
༡༡༡. ‘‘སཾསཡཱཡེཝེ’’ཙྩཱདི. ཀཱིལཱ༹དིཧེཏུནཱ ཀཱིལཱ༹སམྦཱདྷསམྨནྟནཱདིཀཱརཎེན ཡཾ ཀིཉྩི སཾསཡུཔྤཱདནསམཏྠཾ ཡཾ ཀིཉྩི པདཾ སཾསཡཱཡ ཨེཝ སོཏཱུནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནསཾསཡཏྠམེཝ ཡདི པཡུཛྫཏེ ཏསྨིཾ བནྡྷནེ ཝཏྟཱརེཧི པཡུཛྫཏེ ཙེ, སསཾསཡསམཔྤིཏོ སསཾསཡདོསསཧིཏོ བནྡྷོ ན དོསོཝ ཨདུཊྛོཝཱཏི. སསཾསཡེན སམཔྤིཏོཏི ཝིགྒཧོ.
ཡཐཱ –
ཡཱཏེ དུཏིཡཾནིལཡཾ, གུརུམྷི སཀགེཧཏོ;
པཱཔུཎེཡྻཱམ ནིཡཏཾ, སུཁ’མཛ྄ཛྷཡནཱདིནཱ.
༡༡༢. ‘‘ཡཱཏེ’’ཙྩཱདི. གུརུམྷི ཨཛ྄ཛྷཱཔཀེ སཀགེཧཏོ ཨཏྟནོ མཱུལནིལཡཏོ དུཏིཡཾ ནིལཡཾ དུཏིཡཾ གྷརཾ ཡཱཏེ སཏི ནིཡཏམེཀནྟམཛ྄ཛྷཡནཱདིནཱ སུཁཾ པཱཔུཎེཡྻཱམཱཏི ཨཡམནིཙྪིཏཏྠོ. གུརུམྷི སུརཱཙརིཡེ [སུརཙྩཱཙརིཡེ (ཀ.)] སཀགེཧཏོ ཨཏྟནོ ཛཱཏརཱསིཏོ དུཏིཡཾ ནིལཡཾ དུཏིཡཾ རཱསིཾ ཡཱཏེ སཏི ནིཡཏམཛ྄ཛྷཡནཱདིནཱ སུཁཾ པཱཔུཎེཡྻཱམཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨིཙྪིཏཏྠོ.
༡༡༢. ‘‘ཡཱཏེ’’ཙྩཱདི. གུརུམྷི ཨཱཙརིཡེ སཀགེཧཏོ ཨཏྟནོ ཝཱསཱགཱརཏོ དུཏིཡཾ ནིལཡཾ དུཏིཡཾ གྷརཾཡཱཏེ སཏི, ཨཡམནིཙྪིཏཏྠོ. གུརུམྷི སུརཱཙརིཡེ སཀགེཧཏོ ཨཏྟནོ ཛཱཏརཱསིཏོ དུཏིཡཾ ནིལཡཾ དུཏིཡཾ ¶ རཱསིཾ ཡཱཏེ གཏེ སཏི ཨནུཀཱུལཏྟཱ ནིཡཏམེཀནྟེན ཨཛ྄ཛྷཡནཱདིནཱ ཨུགྒཧཎཱདིནཱ སུཁཾ མཱནསིཀསུཁཾ, ནོ ཙེ སུཁཀཱརཎཾ གནྠཔརིསམཏྟིཾ པཱཔུཎེཡྻཱམཱཏི. ཨུབྷཡཔཀྑསྶཱཔི ཨཔརཏྠེ ཨཏྠོ སཱདྷཱརཎོ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཨཛ྄ཛྷཡནསདྡསནྣིདྷཱནེན པཡུཏྟགུརུསདྡསྶ ཨཱཙརིཡཏྠཝཱཙཀཏྟེཔི ཨིཙྪིཏཏྠགོཔནཏྠཾ པཡུཏྟཏྟཱ ཨདུཊྛོཏི.
སུབྷགཱ བྷགིནཱི སཱ’ཡཾ, ཨེཏསྶི’ཙྩེཝམཱདིཀཾ;
ན ‘‘གཱམྨ’’མིཏི ནིདྡིཊྛཾ, ཀཝཱིཧི སཀལེཧིཔི.
༡༡༣. ‘‘སུབྷགཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཨིཙྩེཝམཱདིཀཾ བྷགིནཱིཨིཙྩེཝམཱདིཀཾ.
༡༡༣. ‘‘སུབྷགེ’’ཙྩཱདི. ཨེཏསྶ པུརིསསྶ སཱ ཨཡཾ བྷགིནཱི སུབྷགཱ སུནྡརཱཏི ཨིཙྩེཝམཱདིཀཾ སཀལེཧི ཀཝཱིཧི ཨཔི ན གཱམྨམིཏི གཱམྨདོསེན ན དུཊྛམིཏི ནིདྡིཊྛནྟི. སུབྷཾ སུནྡརབྷཱཝཾ གཏཱཏི ‘‘སུབྷགཱ’’ཏི ཨགྒཧེཏྭཱ བཧུབྦཱིཧིསམཱསེ ཀཏེ ལབྦྷམཱནཏྠསྶ ཨསབྦྷབྷཱཝེཔི ཀཝཱིནཾ ཙིཏྟཁེདཾ ན ཛནེཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིཏི ཨེཝཾ ཨཡཾ པཀཱརོ ཨཱདི ཨསྶ ཨཱིདིསསྶ ཝཱཀྱསྶཱཏི ཝཱཀྱཾ.
དུཊྛཱལངྐཱརཝིགམེ, སོབྷནཱལངྐཏིཀྐམོ;
ཨལངྐཱརཔརིཙྪེདེ, ཨཱཝིབྷཱཝཾ གམིསྶཏི.
༡༡༤. ‘‘དུཊྛ’’ཨིཙྩཱདི. དུཊྛཱལངྐཱརསྶ དོསདཱུསིཏསྶ ཨལངྐཱརསྶ ཝིགམེ ཨཔགམེ སཏི.
༡༡༤. ‘‘དུཊྛི’’ཙྩཱདི. དུཊྛཱལངྐཱརཝིགམེ དོསདུཊྛསྶ ཨལངྐཱརསྶ ཨཔགམེ སཏི སོབྷནཱལངྐཏིཀྐམོ པསཏྠཱནམལངྐཱརཱནཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརོ ཨལངྐཱརཔརིཙྪེདེ ཨལངྐཱརཔཀཱསཀཏྟཱ ཏནྣཱམཀེ པརིཙྪེདེ ཨཱཝིབྷཱཝཾ པཀཱསཏྟཾ གམིསྶཏི པཱཔུཎིསྶཏཱིཏི. པརིཙྪིཛྫཏཱིཏི པརིཙྪེདོ. ཨལངྐཱརཔཀཱསཀཏྟཱ ཏདཏྠེན ཨལངྐཱརོ ཙ སོ པརིཙྪེདོ ཙེཏི ཝིགྒཧོ.
དོསེ ¶ པརཱིཧརིཏུམེས ཝརོ’པདེསོ,
སཏྠནྟརཱནུསརཎེན ཀཏོ མཡེཝཾ;
ཝིཉྙཱཡི’མཾ གུརུཝརཱན’དྷིཀཔྤསཱདཱ,
དོསེ པརཾ པརིཧརེཡྻ ཡསོབྷིལཱསཱི.
ཨིཏི སངྒྷརཀྑིཏམཧཱསཱམིཔཱདཝིརཙིཏེ
སུབོདྷཱལངྐཱརེ
དོསཔརིཧཱརཱཝབོདྷོ ནཱམ
དུཏིཡོ པརིཙྪེདོ.
༡༡༥. ‘‘དོསེ’’ཨིཙྩཱདི. དོསེ ཡཐཱཝུཏྟེ པདདོསཱདིཀེ པརིཧརིཏུཾ པརིཙྩཛིཏུཾ ཨེསོ ཝརོ ཨུཏྟམོ ཨུཔདེསོ སཏྠནྟརཱནཾ བཧཱུནཾ ཨནུསརཎེན ཨནུགམེན [ཨནུཔགམེན (ཀ.)] མཡཱ ཨེཝཾ ཀཏོ ནིཔྥཱདིཏོ, ཨིམཾ ཨུཔདེསཾ གུརུཝརཱནཾ ཨདྷིཀཔྤསཱདཱ མཧཏཱ པསཱདེན ན ཨཔྤཀེན, ཏཐཱཝིདྷེན ཏཱདིསསྶ མཧཏོ ཨཏྠསྶ ཨཔསིཛ྄ཛྷནཏོ, ཝིཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱ ཨཱདརཏོ ཀརེཡྻ དོསེ ཡཐཱཝུཏྟེ དོསེ ཡསོ པརིསུདྡྷབནྡྷནཾ ཀྲིཡཱལཀྑཎཏོ ཨེཀནྟེན ཀིཏྟིཧེཏུཏྟཱ, ཏཾསབྦྷཱཝཱ ཀིཏྟི ཝཱ, ཏཾ ཨབྷིལསཏི སཱིལེནེཏི ཡསོབྷིལཱསཱི པརཾ ཨཙྩནྟམེཝ པརིཧརེཡྻ དཱུརཏོ ཀརེཡྻ.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརེ མཧཱསཱམིནཱམིཀཱཡཾ ཊཱིཀཱཡཾ
དོསཔརིཧཱརཱཝབོདྷཔརིཙྪེདོ དུཏིཡོ.
༡༡༥. ‘‘དོསེ’’ཙྩཱདི. དོསེ ཡཐཱཝུཏྟཔདདོསཱདིཀེ པརིཧརིཏུམཔནེཏུཾ ཝརོ ཨུཏྟམོ ཨེསོ ཨུཔདེསོ སཏྠནྟརཱནུསརཎེན བཧཱུནཾ བཱཧིརསཏྠཱནཾ ཨནུསྶཏིཡཱ མཡཱ ཨེཝཾ ཨནནྟརུདྡིཊྛཀྐམེན ཀཏོ ཝིརཙིཏོ, ཨིམཾ ཨུཔདེསཾ གུརུཝརཱནཾ ཨདྷིཀཔྤསཱདཱ ཨདྷིཀཔྤསཱདེན ཝིཉྙཱཡ སབྷཱཝཏོ ཉཏྭཱ ཡསོབྷིལཱསཱི ཡསཔཊིལཱབྷཀཱརཎཏྟཱ ¶ ཀཱརཎེ ཀཱརིཡོཔཙཱརེན དོསཱཔགམེན པརིསུདྡྷབནྡྷནཾ ཝཱ ཏཱདིསབནྡྷནཧེཏུ ཨུཔྤཛྫམཱནཀིཏྟིཾ ཝཱ ཨིཙྪནྟོ པཉྙཝཱ དོསེ ཡཐཱཝུཏྟདོསེ པརཾ ཨཏིསཡེན པརིཧརེཡྻ དཱུརཏོ ཀརེཡྻཱཏི. ཨེཏྠ པུབྦདྡྷེན དོསཔརིཧཱརཔརིཙྪེདསྶ པསཏྠབྷཱཝོ དསྶིཏོ, ཨཔརདྡྷེན སིསྶཛནཱནུསཱསནཾ དསྶིཏཾ ཧོཏི. ཏཐཱ པུབྦདྡྷེན ཀརུཎཱཔུབྦངྒམཔཉྙཱཀིཙྩཾ དསྶིཏཾ, ཨཔརདྡྷེན པཉྙཱཔུབྦངྒམཀརུཎཱཀིཙྩཾ དསྶིཏཾ. ཏཐཱ པུབྦདྡྷེན ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི, ཨཔརདྡྷེན པརཧིཏསམྤཏྟི དསྶིཏཱཏི. ཨེཝམནེཀཱཀཱརདཱིཔིཀཱཡ ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ པརིཙྪེདཾ ནིགམེཏི. ཨཉྙེ སཏྠཱ སཏྠནྟརཱ, ཨནྟརསདྡོ ཧི ཨཉྙསདྡཔརིཡཱཡོ. ཡཐཱ ‘‘གཱམནྟརཾ ན གཙྪེཡྻཱ’’ཏི. ཡསཾ ཨབྷིལསཏི སཱིལེནཱཏི ཝཱཀྱཾ.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརནིསྶཡེ
དུཏིཡོ པརིཙྪེདོ.
༣. གུཎཱཝབོདྷཔརིཙྪེད
ཨནུསནྡྷིཝཎྞནཱ
སམྦྷཝནྟི གུཎཱ ཡསྨཱ,
དོསཱནེ’ཝ’མཏིཀྐམེ;
དསྶེསྶཾ ཏེ ཏཏོ དཱནི,
སདྡེ སམྦྷཱུསཡནྟི ཡེ.
༡༡༦. ཨེཝཾ དོསཔརིཧཱརོཔདེསཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི དོསཔརིཧཱརཱ སམུཔགཏགུཎཾ ཨུཔདསྶིཏུམདྷིཀཱརཾ ཝིརཙཡནྟོ ཨཱཧ ‘‘སམྦྷཝནྟི’’ཨིཙྩཱདི. དོསཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ པདདོསཱདཱིནཾ ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ཨཏིཀྐམེ སཏི གུཎཱ དྷམྨཱ ¶ སདྡཱལངྐཱརསབྷཱཝཱ པསཱདཱདཡོ ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ སམྦྷཝནྟི སིཛ྄ཛྷནྟི, ཏཉྩ ‘‘པསཱདོ ཀིལིཊྛཱདཱིནཾ ཝཛྫནཱ སམྦྷཝཏཱི’’ཏྱཱདིནཱ ཡཐཱཡོགཾ ཝིཉྙེཡྻཾ, ཏཏོ ཏསྨཱ ཀཱརཎཱ ཡེ གུཎཱ སདྡེ སམྦྷཱུསཡནྟི ཨལངྐརོནྟི, ཏེ སདྡཱལངྐཱརསངྑཱཏེ གུཎེ ཨིདཱནི དསྶེསྶཾ ཨུཔདིསིསྶཱམི.
༡༡༦. ཨེཝཾ དོསཔརིཧཱརཔཝེསོཔཱཡཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡཐཱཝུཏྟདོསཱནཾ པརིཧཱརེན ‘‘བནྡྷནིསྶིཏགུཎཱ ཨེཏེ’’ཏི དསྶེཏུཾ པུབྦཱཔརཔརིཙྪེདཱནཾ སམྦནྡྷཾ གྷཊེནྟོ ‘‘སམྦྷཝནྟི’’ཙྩཱདིགཱཐམཱཧ. དོསཱནཾ ནིདྡིཊྛཔདདོསཱདཱིནཾ ཨེཝཾ ཨནནྟརཔརིཙྪེདེ ནིདྡིཊྛཀྐམེན ཨཏིཀྐམེ སཏི གུཎཱ པསཱདཱདིསདྡཱལངྐཱརསངྑཱཏཱ པསཱདཱདཡོ སདྡདྷམྨཱ ཡསྨཱ སམྦྷཝནྟི, ཏཏོ ཡེ སདྡདྷམྨཱ སདྡེ སམྦྷཱུསཡནྟི སཛྫནྟི, ཏེ སདྡདྷམྨེ དསྶེསྶཾ པཀཱསིསྶཱམཱིཏི. ཨེཏྠ ཀིལིཊྛདོསབྱཱཀིཎྞདོསཔརིཧཱརེཧི པསཱདཱལངྐཱརོ སིཛ྄ཛྷཏི, སེསཱཔི ཡཐཱལཱབྷཏོ ཉཱཏབྦཱ.
སདྡཱལངྐཱརཨུདྡེསཝཎྞནཱ
པསཱདོ’ཛོ མདྷུརཏཱ,
སམཏཱ སུཁུམཱལཏཱ;
སིལེསོ’དཱརཏཱ ཀནྟི,
ཨཏྠབྱཏྟིསམཱདྷཡོ.
༡༡༧. ཨིདཱནི ཏེ ཝིབྷཛཏི ‘‘པསཱདོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ པསཏྠི པསཱདོ པཀཱསཏྠཏཱ, ཨོཛོ སམཱསཝུཏྟིབཱཧུལླཾ ཨཏྠཔཱརིཎཏྱཉྩ, མདྷུརཏཱ སདྡཱནཾ རསཝནྟཏཱ, སམཏཱ པཛྫཱཔེཀྑཱཡ ཙཏུནྣཾ པཱདཱནམེཀཛཱཏིཡསམྦནྡྷཏཱ, གཛྫཱཔེཀྑཱཡ ཏུ པདཱནཾ, སུཁུམཱལཏཱ ཨཕརུསཀྑརབཱཧུལླཾ, སིལེསནཾ སིལེསོ བནྡྷགཱརཝཾ, ཨུདཱརཏཱ ཨུཀྐཾསཏཱ ཀེནཙི ཨཏྠེན སནཱཐཏཱ ཝིསིཊྛཝིསེསནཡུཏྟཏཱ ཙ, ཀནྟི སབྦལོཀམནོཧརཏཱ, ཨཏྠབྱཏྟི སིདྡྷེན ¶ ཉཱཡེན ཝཱ ཨབྷིདྷེཡྻསྶ གཧཎཾ, སམཱདྷི ལོཀཔྤཏཱིཏྱནུསཱརིཨམུཁྱཏྠཏཱ, ཏེསུ ཨོཛཨུདཱརཏཱ སདྡཏྠགུཎཱ, སམཱདྷི ཨཏྠགུཎོ, ཨཏྠཱནུགཱམིཏྟཱ ཨེཏྠ སདྡཱནཾ, ཨཉྙེ ཏུ སདྡགུཎཱཝ.
༡༡༧. ཨིདཱནི ‘‘པསཱདོཛོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ ཏེ སདྡཱལངྐཱརེ ཀམེན ཝིབྷཛིཏུཾ ཨུདྡིསཏི. པསཱདོ པསནྣཕལི༹ཀཱཝལི ཨཏྟནི ཨཱཝུནིཏརཏྟཀམྦལསུཏྟམིཝ སདྡཱནཾ ཨཏྠསྶ པསཱདནསངྑཱཏོ པསཱདཱལངྐཱརོ ཙ, ཨོཛོ སམཱསཝུཏྟིབཱཧུལྱཨཏྠཔཱརིཎཏྱསངྑཏོ སདྡཏྠཱནཾ གུཎོ ཙ, མདྷུརཏཱ སདྡཱནཾ རསཝནྟབྷཱཝསངྑཱཏཀཎྞམདྷུརཏཱ ཙ, སམཏཱ པཛྫེ པཱདསྶ སུཏིཏོ སདིསཏཱ ཙ, གཛྫེ པདཱནཾ ཏཐེཝ སདིསཏཱཏི ཨེཝཾ པཱདཱནཾ པདཱནཉྩ ཏུལྱགུཎཏཱ ཙ, སུཁུམཱལཏཱ ཝཎྞཱནཾ ཨཏིཕརུསཨཏིསིཐིལབྷཱཝཾ ཝིནཱ སམཔྤམཱཎམུདུགུཎོ ཙ, སིལེསོ ཋཱནཀརཎཱདིསམྦྷཱུཏསབྷཱགཝཎྞསུཏཱིཧི ཨཙྪིདྡགུརུགུཎོ ཙ, ཨུདཱརཏཱ ཨུཀྐཊྛེན ཀེནཙི ཨཏྠེན བནྡྷསྶ སཛྫིཏབྷཱཝོ ཙ, ཝིསིཊྛཝིསེསནཔདེན ཡུཏྟཏཱ ཙ, ཀནྟི སབྦེསཾ པིཡགུཎཏཱ ཙ, ཨཏྠབྱཏྟི ཨིཙྪིཏཏྠསྶ སིདྡྷེན ཝཱ ནྱཱཡེན ཝཱ སུཔཱཀཊབྷཱཝོ ཙ, སམཱདྷཡོ ལོཀཔྤཏཱིཏིཨནཏིཀྐནྟཨཉྙདྷམྨཱརོཔནེན ཨམུཁྱཏྠཏཱ ཙཱཏི ཨིམེ སདྡཏྠགུཎཱ དས ཧོནྟི. ‘‘སམཱདྷཡོ’’ཏི ཏསྶེཝ བཧུཏྟཾ དཱིཔེཏི, ཨིམེསུ དསསུ ཨོཛོདཱརཏཱཏི དྭེ སདྡཏྠགུཎཱ, སམཱདྷི ཨཏྠགུཎོ པརིཡཱཡེན ཏདཏྠཛོཏཀསདྡགུཎོཔི, སེསཱ སཏྟ སདྡགུཎཱ ཨེཝ, ཨེཏེ སབྦེཔི ཨལངྐརོནྟི བནྡྷམནེནཱཏི ཝཱཀྱེན ཨལངྐཱརཱ ནཱམ.
སདྡཱལངྐཱརཔཡོཛནཝཎྞནཱ
གུཎེཧེ’ཏེཧི སམྤནྣོ, བནྡྷོ ཀཝིམནོཧརོ;
སམྤཱདཡཏི ཀཏྟཱུནཾ, ཀིཏྟིམཙྩནྟནིམྨལཾ.
༡༡༨. ‘‘གུཎེཧི’’ཙྩཱདི. ¶ ཨེཏེཧིཡེཝ ཝུཏྟེཧི དསཧི གུཎེཧི དྷམྨེཧི སདྡཱལངྐཱརསབྦྷཱཝེཧི སམྤནྣོ ཡུཏྟོ སམིདྡྷོ ཝཱ ཀཝཱིནཾ མནོ ཧརཏི སཝསེ ཝཏྟེཏཱིཏི ཀཝིམནོཧརོ ཀཝིཧདཡཧིལཱདཀཱརཱི བནྡྷོ ཀཏྟཱུནཾ བནྡྷནྟཱནཾ ཀཝཱིནཾ ཨཙྩནྟནིམྨལཾ ཨཏིསཡཔརིསུདྡྷཾ ཨགུཎལེསེནཱཔ’ནཱལིམྤཏྟཱ ཀིཏྟིཾ གུཎགྷོསཾ སམྤཱདཡཏི ནིཔྥཱདེཏི.
༡༡༨. ‘‘གུཎེ’’ཙྩཱདི. ཨེཏེཧི གུཎེཧི ཨིམེཧི སདྡཱལངྐཱརསངྑཱཏདསཝིདྷསདྡདྷམྨེཧི སམྤནྣོ སམནྣཱགཏོ སམིདྡྷོ ཝཱ བནྡྷོ པཛྫཱདིབནྡྷོ ཀཝིམནོཧརོ ཨཏྟནོ ནིརཝཛྫཏྟཱ ཀཝཱིནཾ ཙིཏྟཾ པཱིཎེནྟོ ཀཏྟཱུནཾ རཙཡནྟཱནཾ ཨཙྩནྟནིམྨལཾ ཨཔྤཀདོསེནཱཔི ཨསམྨིསྶཏྟཱ ཨཏིཔརིསུདྡྷཾ ཀིཏྟིཾ བནྡྷནཝིསཡབྷཱུཏཡསོརཱསིཾ སམྤཱདཡཏི ནིཔྥཱདེཏཱིཏི. ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན བནྡྷསྶ ཡཐཱཝུཏྟདསཝིདྷགུཎཔརིགྒཧོ སཨུསྶཱཧཾ ཀཱཏབྦོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. མནོ ཧརཏཱིཏི མནོཧརོ, ཀཝཱིནཾ མནོཧརོ ཀཝིམནོཧརོཏི ཝིགྒཧོ.
སདྡཱལངྐཱརནིདྡེསཝཎྞནཱ
ཨདཱུརཱཧིཏསམྦནྡྷ-སུབྷགཱ ཡཱ པདཱཝལི;
སུཔསིདྡྷཱབྷིདྷེཡྻཱ’ཡཾ, པསཱདཾ ཛནཡེ ཡཐཱ.
༡༡༩. ཨིདཱནི ཡཐོདྡེསཱནམེསཾ ནིདྡེསཾ སོདཱཧརཎཾ ཀརོནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨདཱུར’’ཨིཙྩཱདི. ཨདཱུརེ ཨཱསནྣེ ཨདཱུརེན ཝཱ ཨདཱུརཱཧིཏཀྲིཡཱཀཏྟུཀམྨཱདིཔདཝསེན ཨཱཧིཏོ ཋཔིཏོ ཀཏོ སམྦནྡྷོ ཨནྭཡོ, ཏེན སུབྷགཱ མནོཧརཱ སུཔསིདྡྷོ སུཔྤཀཱསོ སུགམྨོ ཨབྷིདྷེཡྻོ ཨཏྠོ ཡསྶཱ སཱཏི ཏཐཱ, ན ཏུ བྷཱཝཏྠོ ཏསྶ སབྷཱཝགམྦྷཱིརཏྟཱ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ཀཝཱིན’དྷིཔྤཱཡ’མསདྡགོཙརཾ,
¶ པདེ ཕུརནྟཾ མུདུཀམྷི ཀེཝལཾ;
ཝིསནྟི བྷཱཝཱཝགམཱ ཀཏསྶམཱ,
པཀཱསཡནྟྱཱ’ཀཏིཡོ ཏུ ཏཱདིསཱ’’ཏི.
ཏཱདིསཱ ཡཱ པདཱཝལི པདཔནྟི ཨཡཾ པསཱདཾ ཏནྣཱམཀཾ གུཎཾ ཛནཡེ ཨུཔྤཱདཡཏི. ཡཐཱཏི ཏམུདཱཧརཏི.
༡༡༩. ཨིདཱནི ཨུདྡེསཀྐམེན ཨེཏེསཾ སདྡཱལངྐཱརཱདཱིནཾ ནིདྡེསཾ སོདཱཧརཎཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨདཱུརཱཧིཏེ’’ཙྩཱདི. ཨདཱུརེ ཨཱསནྣཔདེསེ ཏདུཔཙཱརེན ཨཱསནྣེ ཝཱ ཨཱཧིཏོ ཀྲིཡཱཡ, ལདྡྷཀྲིཡཱཡོགཀཏྟུཀམྨཱདིཔདཱནཾ ཝསེན ཙ ཀཏོ, ནོ ཙེ ཝིནྱཱསཝསེན ཋཔིཏོ ཝཱ སམྦནྡྷོ ཨིཙྪིཏཏྠཔཏཱིཏིཀྐམེན ཨཉྙམཉྙཱཔེཀྑལཀྑཎཀྲིཡཱཀཱརཀཡོགོ ཏེན སུབྷགཱ མནོཧརཱ, སུཔསིདྡྷོ པསིདྡྷཏྠཝིསཡེ སདྡཔཡོགཏོ ཨཏིཔཱཀཊོ ཨབྷིདྷེཡྻོ སདྡཏྠོ ཡསྶཱ སཱ ཨཡཾ པདཱཝལི པདཔནྟི པསཱདཾ པསཱདནཱམཀཾ གུཎཾ ཛནཡེ ཨུཔྤཱདཡཏི. ཡཐཱཏི ལཀྑིཡཾ དསྶེཏི. ཨདཱུརེ ཨཱཧིཏོཏི ཝཱ, ཨུཔཙརིཏཏྟཱ ཨདཱུརོ ཙ སོ ཨཱཧིཏོ ཙཱཏི ཝཱ, སོ ཙ སོ སམྦནྡྷོ ཙེཏི ཙ, ཏེན སུབྷགཱཏི ཙ, སུ ཨཏིསཡེན པསིདྡྷོཏི ཙ, སོ ཨབྷིདྷེཡྻོ ཨསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨེཏྠ སུཔསིདྡྷོ ནཱམ སདྡཏྠོ, ཨདྷིཔྤཱཡཏྠོ པན པཀཏིགམྦྷཱིརོ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ཀཝཱིན’དྷིཔྤཱཡ’མསདྡགོཙརཾ,
པདེ ཕུརནྟཾ མུདུཀམྷི ཀེཝལཾ;
ཝིསནྟི བྷཱཝཱཝགམཱ ཀཏསྶམཱ,
པཀཱསཡནྟྱཱ’ཀཏིཡོ ཏུ ཏཱདིསཱ’’ཏི.
ཏསྶཏྠོ – ཨསདྡགོཙརཾ སདྡསྶ ཨཝིསཡཾ ཧུཏྭཱ མུདུཀམྷི པདེ ཀེཝལཾ ཝིསུཾ ཕུརནྟཾ ཙཱཔེནྟཾ ཀཝཱིནདྷིཔྤཱཡཾ ཀཝཱིནམཛ྄ཛྷཱསཡཾ ¶ ཀཏསྶམཱ སདྡཏྠཝིསཡེ ཀཏཔརིཙཡཱ པཎྜིཏཱ བྷཱཝཱཝགམཱ པདཏྠཱཝབོདྷེན ཝིསནྟི པཝིསནྟི, ཏཱདིསཱ ཨཱཀཏིཡོ ཏུ སདྡསདྡཏྠཱནཾ ཨཱཀཱརཱ པཀཱསཡནྟི ཨདྷིཔྤཱཡཏྠཾ ཛོཏེནྟཱིཏི.
ཨལངྐརོནྟཱ ཝདནཾ, མུནིནོ’དྷརརཾསིཡོ;
སོབྷནྟེ’རུཎརཾསཱི’ཝ, སམྤཏནྟཱ’མྦུཛོདརེ.
༡༢༠. ‘‘ཨལངྐརོནྟཱ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཝདནཾ སབྷཱཝམདྷུརཔཀཏིམུཁཾ ཨལངྐརོནྟཱ སཛྫནྟཱ སོབྷཡམཱནཱ ཨདྷརཱནཾ རཾསིཡོ སུཔཀྐབིམྦཕལོཔམཨོཊྛཡུགལ༹ཝིནིསྶཊབཧུཏརཀནྟིཙྪིཏཱབྷཱ མུནིནོཏི ཝིཉྙཱཡཏི སུཏཏྟཱ. ཨམྦུཛོདརེ ཏཱ ཀཱལོཔནཏཔུཔྥཀཱསརམཎཱིཡེ པདུམབྦྷནྟརེ སམྤཏནྟཱ པཝཏྟམཱནཱ ཨརུཎརཾསཱིཝ བཱལསཱུརིཡརཾསིཡོ ཝིཡ སོབྷནྟེ ཝིརཱཛནྟི.
༡༢༠. ‘‘ཨལངྐརོནྟེ’’ཙྩཱདི. མུནིནོ ཝདནཾ པཀཏིསུནྡརམུཁཾ ཨལངྐརོནྟཱ སཛྫནྟཱ ཨདྷརརཾསིཡོ ཏསྶེཝ མུནིནོ ཨོཊྛདྭཡཏོ ནིཀྑནྟཀནྟིསམཱུཧཱ ཨམྦུཛོདརེ ཝིཀསནཱནུརཱུཔཀཱལཱབྷིམུཁེ པདུམགབྦྷེ ཨུཔཌྜྷཝིཀསིཏེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སམྤཏནྟཱ པཝཏྟམཱནཱ ཨརུཎརཾསཱི ཨིཝ བཱལསཱུརིཡརཾསཱིཝ སོབྷནྟེ དིབྦནྟཱིཏི. ཨེཏྠ ཨདཱུརསམྦནྡྷཾ པསིདྡྷཏྠཉྩ ནིསྶཱཡ པསཱདགུཎོ པཱཀཊོ. ཨདྷརརཾསཱིནཾ མུནིསམྦནྡྷོ སུཏཱནུམིཏསམྦནྡྷེསུ སུཏསམྦནྡྷསྶ བལཝཏྟཱ [སུཏཱནུམིཏེསུ སུཏསམྦནྡྷོ བལཝཱ (པརིབྷཱསེནྡུསེརེ ༡༡༢)], ཀཱཀཀྑིགོལ༹ཀནཡེན ཝཱ ལབྦྷཏཱིཏི. ཨདྷརེ རཾསཱིཏི ཙ, ཨམྦུཛསྶ ཨུདརནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨོཛོ སམཱསབཱཧུལྱ-
མེསོ གཛྫསྶ ཛཱིཝིཏཾ;
པཛྫེཔྱ’ནཱཀུལོ སོ’ཡཾ,
ཀནྟོ ཀཱམཱིཡཏེ ཡཐཱ.
༡༢༡. ‘‘ཨོཛོ’’ཨིཙྩཱདི. ¶ སམཱསསྶ ཨེཀཏྠཝུཏྟིཡཱ བཱཧུལྱཾ བྷིཡྻོབྷཱཝོ ཨིཏྱནུཝདིཏྭཱ པུན ཨོཛོ ཝིདྷཱིཡཏེ, ཨེསོ ཨོཛོ སམཱསབཱཧུལླལཀྑཎོ གཛྫསྶ ཝུཏྟིརཱུཔསྶ ཛཱིཝིཏཾ ཧདཡཾ སཱརཾ ཏཔྤདྷཱནཏྟཱ གཛྫསྶ, ན པཛྫསྶ, སོཡཾ ཨོཛོ ཨནཱཀུལོ ཨགཧནོ ཨཏོཡེཝ ཀནྟོ ཧདཡངྒམོ, པཛྫེཔི ན ཀེཝལཾ གཛྫེ ཀཱམཱིཡཏེ པཡུཛྫཏེ. ཡཐེཏྱུདཱཧརཏི.
༡༢༡. ཨིདཱནི ཨོཛགུཎཾ དསྶེཏི ‘‘ཨོཛོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨོཛོ ནཱམ སམཱསབཱཧུལྱཾ བྷིནྣཏྠེསུ པཝཏྟསདྡཱནཾ ཨེཀཏྠཔཝཏྟིལཀྑཎསྶ སམཱསསྶ བཧུལཏཱ, ཨེསོ ཨོཛོ གཛྫསྶ གཛྫབནྡྷསྶ ཛཱིཝིཏཾ ཧདཡཾ, ཛཱིཝིཏསཱིསེན ཧདཡསངྑཏཾ ཙིཏྟཾ ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. སོ ཨཡཾ ཨོཛོ ཨནཱཀུལོ ནིབྱཱཀུལོ ཀནྟོ ཏཏོཡེཝ ཝིཉྙཱུནཾ པིཡབྷཱུཏོ པཛྫེཔི པཛྫབནྡྷེཔི ཀཱམཱིཡཏེ ཀཝཱིཧི པཡུཛྫཏེཏི. བཧུལསྶ བྷཱཝོ བཱཧུལྱཾ, སམཱསསྶ བཱཧུལྱནྟི ཝིགྒཧོ. གཛྫབནྡྷཱདྷིཀཱརསྶཱབྷཱཝཱ པཛྫཝིསཡསྶ ཨོཛགུཎསྶ ལཀྑིཡཾ དསྶེཏི ‘‘ཡཐེ’’ཙྩཱདིནཱ.
མུནིནྡམནྡསཉྫཱཏ-ཧཱསཙནྡནལིམྤིཏཱ;
པལླཝཱ དྷཝལཱ ཏསྶེ-ཝེཀོནཱ’དྷརཔལླཝོ.
༡༢༢. ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནྡསྶ མནྡཾ ཨཱིསཀཾ སཉྫཱཏོ པཝཏྟོ ཏཾསབྷཱཝཏྟཱ བྷགཝཏོ ཧཱསསྶ [ཡསསྶ (ཀ.)] ཧཱསོ ཧསིཏཾ སོཝ ཙནྡནམིཝ ཙནྡནཾ དྷཝལཏྟརཱུཔཏྟཱ, ཏེན ལིམྤིཏཱ ཨུཔདེཧིཏཱ པལླཝཱ སབྦཱནི ཀིལསཡཱནི ‘‘ཨིདམེཝེ’’ཏི ནིཡམཱབྷཱཝཏོ, དྷཝལཱ པཀཏིཝཎྞཔརིཙྩཱགེན སུཀྐཱ ཨཧེསུཾ གཱཧཱཔིཏཏྟཱ སགུཎསྶ ཏཱདིསཝིསིཊྛསྶ པཊིལཱབྷཏོ, ཨེཝཾ སནྟེཔི ཏསྶ མུནིནྡསྶེཝ ཨེཀོ ཨཉྙསྶ ཏཱདིསསྶཱབྷཱཝཱ ཨདྷརཔལླཝོ ན དྷཝལོ ¶ དྷཝལོ ནཱཧོསི. ཨཙྩཱསནྣདེསིཡོཔི བཧུམནྟབྦོ’ཡ’མསྶཱནུབྷཱཝོཏི.
‘‘པེམཱཝབནྡྷཧདཡེ སདཡེ ཛིནསྨིཾ,
ཏསྨིཾ ནུ ཀིཾ ཀུམཏཡོ བྷཝཐ’པྤསནྣཱ;
ཀིཾ ཏེན ཝོ ན ཝིཧིཏཾ ཧིཏ’མུགྒདུགྒ-
སཾསཱརསཱགརསམུཏྟརཎཱཝསཱནཾ’’.
ཨིཙྩཔརམུདཱཧརཎཾ. ཨེཝམེཏཱདིསོ ཨནཱཀུལོ ཀནྟོ ཨོཛོ ཛཱནིཏབྦོཏི. ནནུ ཙ ཡ-ཏསདྡཱནཾ ནིཙྩོ སམྦནྡྷོ, ཏསྨཱ ཀཐཾ ‘‘ཏསྶེཝེཀོ ནཱདྷརཔལླཝོ’’ཏི ཨེཏྠ ཡསདྡཱབྷཱཝོཏི? སཙྩཾ, ཀིནྟུ པཀྐནྟཝིསཡོ, ཏཐཱ པསིདྡྷཝིསཡོ, ཨནུབྷཱུཏཝིསཡོ ཙ ཏསདྡོ ཡསདྡཾ ནཱཔེཀྑཏེ. ཡཐཱ –
‘‘སཝཱསནེ ཀིལེསེ སོ, ཨེཀོ སབྦེ ནིགྷཱཏིཡ;
ཨཧུ སུསུདྡྷསནྟཱནོ, པཱུཛཱནཉྩ སདཱརཧོ’’.
ཨིཙྩཱདི. ཨེཏྠ བུདྡྷོ ‘‘བུདྡྷཱནུསྶཏིམཱདིཏོ’’ཏི པཀྐནྟོ.
པསིདྡྷཝིསཡོ ཡཐཱ –
‘‘ཨགྒིཾ པཀྑནྡ’ ཨཐ ཝཱ, ‘པབྦཏགྒཱ པཏེ’ཏི ཝཱ;
ཡདི ཝཀྑཏི ཀཏྟབྦཾ, ཉཱཏཀཱརཱིཧི སོ ཛིནོ’’.
ཨིཙྩཱདི.
ཨནུབྷཱུཏཝིསཡོ ཡཐཱ –
‘‘ཨཏཱིཏཾ ནཱནུསོཙཱམི, ནཔྤཛཔྤཱམ’ནཱགཏཾ;
པཙྩུཔྤནྣེན ཡཱཔེམི, ཏེན ཝཎྞོ པསཱིདཏི’’.
ཨིཙྩཱདི.
ཡསདྡོ ཏུཏྟརཝཱཀྱཊྛོ པུབྦཝཱཀྱེ ཏསདྡམེཝ གམཡཏི. ཡཐཱ –
‘‘བོདྷིཾ ¶ ནམཱམི ནཏིབྷཱཛནམཙྩུལཱ༹རཾ,
པུཉྙཱཀརཾ བྷུཝནམཎྜལསོཏྠིབྷཱུཏཾ;
ཡོ ཙཀྑུསོཏསཏིགོཙརཏཾ སམེཏོ,
དོསཱརིདཔྤམཐནེ’ཀརསོ བུདྷཱནཾ’’.
ཨིཙྩཱདི.
པུབྦཝཱཀྱོཔཱཏྟོ ཏུ ཡསདྡོ ཨུཏྟརཝཱཀྱེཏསདྡོཔཱདཱནཾ ཝིནཱ སཱཀངྑེ ཝཱཀྱསྶ ཨཱུནཏྟཾ ཛནེཏི. ཨེཏྠ པཀྐནྟཝིསཡོ ཏསདྡོ.
༡༢༢. མུནིནྡསྶ མནྡཾ ཨཱིསཀཾ སཉྫཱཏོ པཝཏྟོ ཧཱསོཡེཝ སིཏཾ ཙནྡནཙུཎྞམིཝ ཏེན ལིམྤིཏཱ ཨཱལེཔིཏཱ པལླཝཱ རུཀྑལཏཱདཱིནཾ པཀཏིརཏྟཱནི ཀིསལཡཱནི དྷཝལཱ སགུཎཔརིཙྩཱགེན སེཏཱ ཨཧེསུཾ, ཏཐཱཔི ཏསྶེཝ ཏཐཱགཏསྶ ཨེཀོ ཨཏུལོ ཨསཧཱཡོ ཝཱ ཨདྷརཔལླཝོ དནྟཱཝརཎསངྑཱཏཔལླཝོ ན རཾསིསཾསཊྛོཔི སམཱིཔཊྛོཔི དྷཝལོ སེཏོ ནཱཧོསི. ཨེཝམེཏྠ ཨགཧནསམཱསབཱཧུལྱཾ དཱིཔིཏཾ ཧོཏི.
‘‘པེམཱཝབནྡྷཧདཡེ སདཡེ ཛིནསྨིཾ,
ཏསྨིཾ ནུ ཀིཾ ཀུམཏཡོ བྷཝཐ’པྤསནྣཱ;
ཀིཾ ཏེན ཝོ ན ཝིཧིཏཾ ཧིཏ’མུགྒདུགྒ-
སཾསཱརསཱགརསམུཏྟརཎཱཝསཱན’’ནྟི.
ཨཔརམུདཱཧརཎཾ. ཏསྶཏྠོ – ཀུམཏཡོ ཧེ ཨཉྙཱཎཱ! པེམཱཝབནྡྷཧདཡེ སབྦེསུ ཏུམྷེསུ ནིཙྩཾ པཝཏྟིཏདལ༹ྷཔེམཱནུབནྡྷཙིཏྟེ སདཡེ ཏཏོཡེཝ དཡཱསཧིཏེ ཏསྨིཾ ཛིནསྨིཾ ཝིསཡབྷཱུཏེ ཀིཾ ནུ ཀསྨཱ ཨཔྤསནྣཱ བྷཝཐ, ཏཐཱ ཧི ཝོ ཏུམྷཱཀཾ ཏེན ཛིནེན ཨུགྒོ དཱརུཎོ ཙ, དུགྒོ གནྟུམསཀྐུཎེཡྻོ ཙ, སོཡེཝ སཾསཱརསཱགརོ ཏསྶ སམུཏྟརཎཾ པརིཡནྟཔྤཏྟིཡེཝ ཨཝསཱནཾ ཡསྶ ཏཾ ན ཝིཧིཏཾ ཨཀཏཾ ཧིཏཾ ཝུདྡྷི ནཱམ ཀིཾ ཧོཏི, ན ¶ ཧོཏེཝ. ཨེཏྠཱཔི སམཱསསྶ པཱཀཊཏྟཱ ཨོཛོ གུཎོ ཀནྟོ ཧོཏཱིཏི.
ནནུ ཡ-ཏསདྡཱནཾ ནིཙྩསམྦནྡྷོཏི ཀཐཾ ‘‘ཏསྶེཝེཀོ’’ཏི ཙ ‘‘ཏསྨིཾ ནུ ཀིཾ ཀུམཏཡོ’’ཏི ཙ ཨིཙྩཱདཱིསུ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཡསདྡོ ནཏྠཱིཏི? སཙྩཾ, ཏཐཱཔི པཀྐནྟཏྠཝིསཡོ, པསིདྡྷཏྠཝིསཡོ, ཨནུབྷཱུཏཏྠཝིསཡོ ཝཱ ཏསདྡོ ཡསདྡཾ ནཱཔེཀྑཏི. ཏཐཱ ཧི –
‘‘སཝཱསནེ ཀིལེསེ སོ, ཨེཀོ སབྦེ ནིགྷཱཏིཡ;
ཨཧུ སུསུདྡྷསནྟཱནོ, པཱུཛཱནཉྩ སདཱརཧོ’’ཏི.
ཨེཝམཱདཱིསུ ‘‘སོ’’ཏི ནིདྡིཊྛཏསདྡོ ‘‘བུདྡྷཱནུསྶཏིམཱདིཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཏཱིཏེན བུདྡྷསདྡེན ཝཙནཱིཡཝིསཡོ ཧོཏི.
‘‘ཨགྒིཾ པཀྑནྡ’ ཨཐཝཱ, ‘པབྦཏགྒཱ པཏེ’ཏི ཝཱ;
ཡདི ཝཀྑཏི ཀཏྟབྦཾ, ཉཱཏཀཱརཱིཧི སོ ཛིནོ’’ཏི.
ཨེཝམཱདཱིསུ ཏསདྡོ ཉཱཏཀཱརཱིཧི ཀཏྟབྦཏྟཱ པསིདྡྷབུདྡྷཔདཏྠཝིསཡོ.
‘‘ཨཏཱིཏཾ ནཱནུསོཙཱམི, ནཔྤཛཔྤཱམ’ནཱགཏཾ;
པཙྩུཔྤནྣེན ཡཱཔེམི, ཏེན ཝཎྞོ པསཱིདཏཱི’’ཏི.
ཨེཝམཱདཱིསུ ཏསདྡོ ཨནནུསོཙནནཔྤཛཔྤནཡཱཔནསངྑཱཏཝིཛཱནནཝསེན ཨནུབྷཱུཏཏྠཝིསཡོ, ཏསྨཱ ཏཱིསུཔི ཋཱནེསུ ཏསདྡོ ཡསདྡཾ ནཱཔེཀྑཏེ. ཨེཏྠ པན པཀྐནྟཝིསཡོ ཏསདྡོ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཨཔིཙ ཨུཏྟརཝཱཀྱེ ཋིཏོ ཡསདྡོ པུབྦཝཱཀྱེ ཏསདྡེ ཨསཏིཔི ཏམེཝ དཱིཔེཏི. ཏཐཱ ཧི –
བོདྷིཾ ནམཱམི ནཏིབྷཱཛནམཙྩུལཱ༹རཾ,
པུཉྙཱཀརཾ བྷུཝནམཎྜལསོཏྠིབྷཱུཏཾ;
ཡོ ཙཀྑུསོཏསཏིགོཙརཏཾ སམེཏོ,
དོསཱརིདཔྤམཐནེ’ཀརསོ བུདྷཱནནྟི.
ཡོ ¶ བུདྷཱནཾ ཙཀྑུསོཏསཏཱིནཾ གོཙརཏཾ ཝིསཡབྷཱཝཾ སམེཏོ པཏྟོ, ཏེསཾཡེཝ དོསཱརཱིནཾ ཀིལེསཔཙྩཏྠིཀཱནཾ དཔྤམཐནེ དཔྤམདྡནེ ཨེཀརསོ པདྷཱནཀིཙྩོ སམིདྡྷིཝནྟོ ཝཱ ཧོཏི, ཏཾ བོདྷིཾ ནམཱམཱིཏི སམྦནྡྷོ. པུབྦཝཱཀྱེ པཡོཛིཏོ ཡསདྡོ ཨུཏྟརཝཱཀྱེ ཏསདྡོཔཱདཱནེ ཨསཏི སཾསཡམུཔྤཱདཡམཱནོ ཝཱཀྱསྶ ཨཱུནཏྟཾ ཀརོཏི. ཨུདཱཧརཎཾ པན པཱཀཊཾ.
པདཱབྷིདྷེཡྻཝིསཡཾ,
སམཱསབྱཱསསམྦྷཝཾ;
ཡཾ པཱརིཎཏྱཾ ཧོཏི’ཧ,
སོཔི ཨོཛོཝ ཏཾ ཡཐཱ.
༡༢༣. ‘‘པདི’’ཙྩཱདི. པདསྶ ཨབྷིདྷེཡྻོ ཨཏྠོ སོ ཝིསཡོ ཡསྶ. ཡཏྠ པཙུརསདྡཱབྷིདྷེཡྻོ ཨཏྠོ སཾཁིཏྟཔདེཧི ཝུཙྩཏེ, སོ སམཱསོ. ཡཏྠཔྤཀེཧི པདེཧི ཨབྷིདྷེཡྻཏྠོ པཙུརཔདེཧི ཝུཙྩཏེ, སོ བྱཱསོ. ཏཏོ སམཱསབྱཱསཏོ སམྦྷཝོ ཡསྶ. ཏཾ ཏཐཱཝིདྷཾ ཡཾ པཱརིཎཏྱཾ པརིཎཏབྷཱཝོ ཧོཏཱིཏི ཨནུཝདིཏྭཱ སོཔི ཨིཧ སསཏྠེ ཨོཛོཝཱཏི ཝིདྷཱིཡཏེ. ཏཾ ཡཐེཏྱུབྷཡམྤི ཨུདཱཧརཏི.
༡༢༣. ‘‘པདེ’’ཙྩཱདི. པདཱནཾ བཧཱུནཾ ཨཔྤཀཱནཾ ཝཱ པདཱནཾ ཨབྷིདྷེཡྻཝིསཡཾ ཝིཏྠཱརསཾཁིཏྟཏྠཝིསཡཝནྟཾ སམཱསབྱཱསསམྦྷཝཾ ཡཐཱཀྐམཾ སངྑེཔཝིཏྠཱརདྭཡེན ནིཔྥནྣཾ ནིཔྥཏྟིཝནྟཾ ཝཱ ཡཾ པཱརིཎཏྱཾ ཀཏྟཱུནཾ གནྠཝིསཡེ པརིཎཏིཔྤཀཱསཀོ ཡོ སདྡདྷམྨོ ཨཏྠདྷམྨོ ཧོཏི, སདྡགུཎོ ཨཏྠགུཎོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, སོཔི ཨིཧ སུབོདྷཱལངྐཱརེ ཨོཛོ ནཱམ སདྡགུཎོ ཨཏྠགུཎོ. ཏཾ ཡཐཱཏི དྭཱིསུ ལཀྑིཡཾ དསྶེཏི, པདཱནཾ ཨབྷིདྷེཡྻོ ཝིསཡོ ཡསྶ པཱརིཎཏྱསྶེཏི ཙ, སམཱསོ ཙ བྱཱསོ ཙཱཏི ཙ, ཏཏོ སམྦྷཝནྟི ཙ, ཏཏོ སམྦྷཝོ ཨསྶཱཏི ཙ, པརིཎཏསྶ ¶ ཀཏྟུནོ གནྠསྶ ཨེཝ ཝཱ བྷཱཝོཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཀཏྟུ པཱརིཎཏྱཔཀྑེ ཏཔྤཀཱསཀགནྠསྶ ཏདཏྠེན པཱརིཎཏྱཾ སིདྡྷཾ.
ཛོཏཡིཏྭཱན སདྡྷམྨཾ,
སནྟཱརེཏྭཱ སདེཝཀེ;
ཛལིཏྭཱ ཨགྒིཁནྡྷོ’ཝ,
ནིབྦུཏོ སོ སསཱཝཀོ.
༡༢༤. ‘‘ཛོཏཡིཏྭཱནེ’’ཙྩཱདི. ཨིམིནཱ ཧེཊྛཱ པཙུརཔདཱབྷིཧིཏོ བུདྡྷཝཾསོ སངྑེཔརཱུཔེན ཝུཏྟོ.
༡༢༤. ‘‘ཛོཏཡི’’ཙྩཱདི. སོ ཏཐཱགཏོ སདྡྷམྨཾ སཔརིཡཏྟིཀཾ ནཝལོཀུཏྟརསདྡྷམྨཾ ཛོཏཡིཏྭཱན ཉཱཎཱལོཀེན ཨོབྷཱསེཏྭཱ སདེཝཀེ སཏྟེ སནྟཱརེཏྭཱ སཾསཱརསཱགརཔརིཡནྟམུཔནེཏྭཱ ཨགྒིཁནྡྷོཝ མཧཱཏེཛེན ཨགྒིཀྑནྡྷོ ཝིཡ ཛལིཏྭཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎརཱུཔཀཱཡསམྤཏྟིཡཱ པཛྫལིཏྭཱ ཨནྟེ སསཱཝཀོ སཱཝཀེཧི སཧ ནིབྦུཏོ ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནེན པརིནིབྦུཏོཏི. ཨིམིནཱ སཀལབུདྡྷཝཾསེ བཧཱུཧི པདེཧི ཝུཏྟཏྠོ སངྑེཔཀྐམེན ཝུཏྟོ. སཏཾ དྷམྨོ, སནྟོ སཾཝིཛྫམཱནོ ཝཱ དྷམྨོཏི ཙ, སཧ དེཝེཧི ཝཏྟམཱནཱཏི ཙ, སཧ སཱཝཀེཧི ཝཏྟམཱནོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
མཏྠཀཊྛཱི མཏསྶཱཔི, རཛོབྷཱཝཾ ཝཛནྟུ མེ;
ཡཏོ པུཉྙེན ཏེ སེནྟི [སེནྟུ (ཀ.)], ཛེནཔཱདམྦུཛདྭཡེ.
༡༢༥. ‘‘མཏྠཀཊྛཱི’’ཨིཙྩཱདི. མཏསྶཱཔི མརཎམཱཔནྣསྶཱཔི མེ མཏྠཀེ མུདྡྷནི ཨཊྛཱི རཛོབྷཱཝཾ དྷཱུལིཏྟཾ ཝཛནྟུ པཱཔུཎནྟུ. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཡཏོ ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ པུཉྙེན ཀུསལེན ཀམྨེན ཧེཏུནཱ ཏེ རཛཱ ཛིནསྶ ཨིམེ ཛེནཱ, པཱདཱ, ཏེཡེཝ ཨམྦུཛཱནིཝ ཨམྦུཛཱནི, ཏེསཾ དྭཡེ ¶ སེནྟི པཝཏྟནྟི, ཏཐཱ ཧོཏུ ཝཱ མཱ ཝཱ, པཎཏིགེདྷེནེཝ ཝདཏི. ཨེཏྠ ‘‘ཀཐམཧཾ བྷགཝཏོ པཱདེ ནིཙྩཾ སིརསཱ པཎམཱམཱི’’ཏྱདྷིཔྤཱཡོ ཝིཏྠཱརེན ཝུཏྟོ.
༡༢༥. ‘‘མཏྠཀི’’ཙྩཱདི, མཏསྶཱཔི མེ མཡ྄ཧཾ མཏྠཀཊྛཱི མུདྡྷནི ཨཊྛཱིནི རཛོབྷཱཝཾ ཨཏིསུཁུམརཛཏྟཾ ཝཛནྟུ པཱཔུཎནྟུ. ཀསྨཱ ཨཱསཱིསནཾ ཀརོཏཱིཏི ཙེ? ཡཏོ ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ པུཉྙེན མཡ྄ཧཾ ཏཐཱཝིདྷེན ཀུསལཀམྨེན ཧེཏུནཱ ཏེ རཛཱ ཛེནཔཱདམྦུཛདྭཡེ ཛིནཔཊིབདྡྷཙརཎཔདུམཡུགལེ༹ སེནྟི པཝཏྟནྟི, བུདྡྷསྶ སིརིཔཱདེ ཀིཉྩིཔི རཛོཛལླཾ ན ཨུཔལིམྤཏེཝ, ཏཐཱཔི ཝནྡནཱབྷིལཱསེན ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ‘‘ཀཐམཧཾ བྷགཝཏོ སིརིཔཱདེ མུདྡྷནཱ ནིཙྩཾ པཎམཱམཱི’’ཏྱབྷིལཱསོ ཝིཏྠཱརེན ཝུཏྟོ. མཏྠཀེ ཨཊྛཱིཏི ཙ, རཛསོ བྷཱཝོཏི ཙ, ཛིནསྶ ཨིམེཏི ཙ, ཛེནཱ ཙ ཏེ པཱདཱ ཙེཏི ཙ, ཏེཡེཝ ཨམྦུཛཱནཱིཏི ཙ, ཏེསཾ དྭཡནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨིཙྩཏྲ ནིཙྩཾཔཎཏི-གེདྷོ སཱདྷུ པདིསྶཏི;
ཛཱཡཏེ’ཡཾ གུཎོ ཏིཀྑ-པཉྙཱན’མབྷིཡོགཏོ.
༡༢༦. བྱཱསཏྟམེཝསྶ ཝིཝརཏི ‘‘ཨིཙྩཏྲི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨིཙྩེཝཾ ཨཏྲ གཱཐཱཡཾ པཎཏིཡཾ པཎཱམེ གེདྷོ ཨདྷིཀཙྪནྡོ སཱདྷུ སུནྡརཾ པདིསྶཏི ཝིཉྙཱཡཏེ, ཨཡཾ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨོཛོ གུཎོ པརིཎཏབྷཱཝསངྑཱཏོ ཏིཀྑཔཉྙཱནཾ སཱཏིསཡམཏཱིནཾ ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨབྷིཡོགཏོ པུནཔྤུནཔྤཝཏྟིཏཔརིཙཡབལེན ཛཱཡཏེ ཨུཔྤཛྫཏི.
༡༢༦. ཨིདཱནི སཾཁིཏྟསྶཏྠསྶ ཝིཏྠཱརེན པཀཱསིཏབྷཱཝཾ ‘‘ཨིཙྩཏྲ’’ཨིཙྩཱདིནཱ ནིདྡིསཏི. ཨིཏི ཨིམིནཱ ཨནནྟརགཱཐཱཡཾ ཝུཏྟཀྐམེན ཨཏྲ ཨིམིསྶཾ གཱཐཱཡཾ ནིཙྩཾཔཎཏིགེདྷོ ནིརནྟརཔཎཱམེ ཨདྷིཀཀཏྟུཀཱམཏཱཀུསལཙྪནྡོ སཱདྷུ ཝིབྷཱུཏོ ཝིབྷཱུཏཾ ཝཱ པདིསྶཏི པཉྙཱཡཏི, ཨཡཾ ¶ གུཎོ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨཡཾ པརིཎཏབྷཱཝསངྑཱཏོ ཨོཛོ ནཱམ སདྡཏྠགུཎོ ཏིཀྑཔཉྙཱནཾ སུཁུམབུདྡྷིམནྟཱནཾ ཨབྷིཡོགཏོ གནྠཝིསཡབྷཱུཏེན ནིརནྟརཱབྷྱཱསེནེཝ ཛཱཡཏེ སིཛ྄ཛྷཏི, ཝཏྟུ པཱརིཎཏྱེནེཝ བྷཝནཏོ ཡེསཾ ཀེསཉྩི ཡེན ཀེནཙི པཀཱརེན ན སིཛ྄ཛྷཏཱིཏི. ནིཙྩཾ པཝཏྟཱ པཎཏཱིཏི ཙ, ཏསྶཾ གེདྷོཏི ཙ, ཏིཀྑཱ པཉྙཱ ཡེསནྟི ཙ, ཨབྷི པུནཔྤུནཾ ཡོགོ ཡུཉྫནནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
མདྷུརཏྟཾ པདཱསཏྟི-རནུཔྤཱསཝསཱ དྭིདྷཱ;
སིཡཱ སམསུཏི པུབྦཱ, ཝཎྞཱཝུཏྟི པརོ ཡཐཱ.
༡༢༧. མཱདྷུརིཡམཝདྷཱརཡམཱཧ ‘‘མདྷུརཏྟ’’མིཙྩཱདི. སཝནཱིཡཏྟེན མནོཧརཏྟཾ མདྷུརཏྟཾ. ཏཾ པདཱནི ཝཱཀྱཱལངྐཱརཱནི སམཱནཱནི ཨུཏྟརུཏྟརེཧི, ཏེསཾ ཨཱསཏྟི ཋཱནཱདིནཱཡཐཱཀཐཉྩི སམསུཏཱིནཾ ཨཱསནྣཏཱ པདཱསཏྟི, པཋམཔྤཡུཏྟསྶཀྑརསྶ པཙྪཱ པཱསོ པཀྑེཔོ ཨནུཔྤཱསོ, པདཱསཏྟི ཙ ཨནུཔྤཱསོ ཙ, ཏེསཾ ཝསེན དྭིདྷཱ ཧོཏི. ‘‘ཀཱིདིསཱ ཏེ’’ཏི ཨཱཧ ‘‘སིཡཱ’’ཏིཨཱདི. པུབྦཱ པཋམཱབྷིཧིཏཱ པདཱསཏྟི སམཱ ཡེན ཀེནཙི ཋཱནམཏྟཱསཾཡོགཱདིནཱ པདནྟརེན སུཏི ཝཎྞོ ཡསྶཱ སཱ སིཡཱ བྷཝེཡྻ, པརོ པཙྪིམོ ཨནུཔྤཱསོ ཏུ ཝཎྞསྶ སརབྱཉྫནལཀྑཎསྶ ཨཱཝུཏྟི པུནཔྤུནུཙྩཱརཎཾ སིཡཱཏི. ཨེཝཾ ཀཏྠཙི བནྡྷེ སམཱནཔདཱསཏྟི ཀཏྠཙི ཨནུཔྤཱསོ ཀཏྠཙི ཏདུབྷཡཾ, དྭཡེན རཧིཏོ ཝིརསོ བནྡྷོ ནསྶཱདཱིཡཏེ ཀཝཱིཧི, ཏཱདིསཾ མདྷུརཏྟཾ དུཝིདྷཾ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ, སིལེསསམཏཱནྭིཏནྟུཙྩནྟམེཝ རམཎཱིཡཾ སིཡཱཏི ལཀྑཎཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཡཐེ’’ཏི ལཀྑིཡམུབྷཡཏྠོདཱཧརཏི ‘‘ཡདེ’’ཙྩཱདིནཱ, ‘‘མུནིནྡི’’ཙྩཱདིནཱ ཙ.
༡༢༧. ཨིདཱནི མདྷུརགུཎཾ དསྶེཏི ‘‘མདྷུརི’’ཙྩཱདིནཱ. མདྷུརཏྟཾ སཝནཱིཡབྷཱཝཏོ མནོཧརཏྟཾ མདྷུརགུཎཾ, པདཱནཾ ཝཱཀྱཱཝཡཝསངྑཱཏཱནཾ སྱཱདྱནྟཱདཱིནཾ ཨུཔརཱུཔརིཔདེཧི སམཱནཱནཾ ¶ ཨཱསཏྟི ཋཱནཀརཎཱདིནཱ ཡེན ཀེནཙི པཀཱརེན ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱསནྣཏཱ, ཨནུཔྤཱསོ པུབྦུཙྩཱརིཏཝཎྞཱནཾ པུན པཀྑིཔནཉྩཱཏི དྭིནྣཾ ཝསཱ ཝིབྷཱགེན དྭིདྷཱ ཧོཏི. ཏཏྠ པུབྦཱ པདཱསཏྟི སམསུཏི སིཡཱ, པུབྦཱཔརཝཎྞཱནཾ ཋཱནམཏྟཱཀརཎཱདཱིཧི ཨཱསནྣསུཏིསངྑཏཝཎྞཝུཏྟི ཧོཏི, པརོ ཨནུཔྤཱསོ པན ཝཎྞཱཝུཏྟི སརབྱཉྫནསབྷཱཝཱནཾ པུབྦུཙྩཱརིཏཝཎྞཱནཾ པུནཔྤུནུཙྩཱརཎཾ སིཡཱཏི. ཡཐཱཏི དྭཱིསུ ཨུདཱཧརཎམཱདིསཏི. ཨེཝཾ ཀཏྠཙི བནྡྷེ པདཱསཏྟི ཀཏྠཙི ཨནུཔྤཱསོ ཀཏྠཙི ཏདུབྷཡཾ, དྭཱིཧི ཝིནིམུཏྟོ པན བནྡྷོ ཝིཉྙཱུཧི ཨསྶཱདནཱིཡོ ན ཧོཏི. ཨུཔརི ཝཀྑམཱནཱཧི སིལེསསམཏཱཧི ཡུཏྟཾ མདྷུརཏྟཾ པན ཝིསེསཏོ ཨསྶཱདནཱིཡཾ ཧོཏཱིཏི. མདྷུརསྶ བནྡྷསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, པདཱནཾ ཨཱསཏྟཱིཏི ཙ, ཨནུ པཙྪཱ པཱསོ པཀྑེཔོཏི ཙ, པདཱསཏྟི ཙ ཨནུཔྤཱསོ ཙཱཏི ཙ, ཏེསཾ ཝསོ བྷེདོཏི ཙ, སམཱ སུཏི ཝཎྞོ ཡསྶཱཏི ཙ, ཝཎྞསྶ ཨཱཝུཏྟཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཡདཱ ཨེསོ’བྷིསམྦོདྷིཾ,
སམྤཏྟོ མུནིཔུངྒཝོ;
ཏདཱ པབྷུཏི དྷམྨསྶ,
ལོཀེ ཛཱཏོ མཧུསྶཝོ.
༡༢༨. ཨེསོ མུནིཔུངྒཝོ ཡདཱ ཡཏོ པབྷུཏི ཨབྷིསམྦོདྷིཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ སམྤཏྟོ སམདྷིགཏོ, ཏདཱ པབྷུཏི ཏཏོ ཨཱརབྦྷ དྷམྨསྶ ཙཏུསཏིཔཊྛཱནཱདིབྷེདསྶ སཏྟཏིཾསབོདྷིཔཀྑིཡསངྑཱཏསྶ མཧུསྶཝོ མཧནྟོ ཨབྦྷུདཡོ ནིཔྤཊིཔཀྑཱ པཝཏྟི ལོཀེ ཏིཝིདྷེ ཛཱཏོ ཨཧོསཱིཏི. ཨིཧ ཀྭཙི དཱིགྷཏཱཀཏཾ སདིསཏྟཾ, ཀྭཙི ཋཱནཀཏཾ, ཀྭཙི སཾཡོགཀཏཾ, ཀྭཙི ཨཉྙཐཱ, ཏེནཱཧ ‘‘སིཡཱ སམསུཏི པུབྦཱ’’ཏི.
༡༢༨. ‘‘ཡདི’’ཙྩཱདི. ¶ ཨེསོ མུནིཔུངྒཝོ ཡདཱ ཨབྷིསམྦོདྷིཾ སབྦཉྙུཏཾ སམྤཏྟོ སསནྟཱནེ ཨུཔྤཱདནཝསེན སམྤཱཔུཎི, ཏདཱ པབྷུཏི ཏཏོ པཊྛཱཡ དྷམྨསྶ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནཱདིཔབྷེདསྶ སཏྟཏིཾསབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨསྶ མཧུསྶཝོ མཧཱབྷིཝུདྡྷི ལོཀེ ཀཱམཱདིལོཀཏྟཡེ ཛཱཏོཏི. ཨིཧ ‘‘ཡདཱ ཨེསོ’’ཏི དཱིགྷཀཱལཝསེན ཨཱསནྣཏཱ, ‘‘ཡ ཨེ’’ཏི ཋཱནཝསེན ཨཱསནྣཏཱ, ‘‘ཨབྷིསམྦོདྷིཾ སམྤཏྟོ’’ཏི སཾཡོགཝསེན ཨཱསནྣཏཱ, ‘‘བྷི དྷི’’ནྟི དྷནིཏཏོ ཨཱསནྣཏཱཏི ཨིཙྩཱདིནཱ པདཱསཏྟི དཊྛབྦཱ. ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཙ, པུམཱ ཙ སོ གོཙེཏི ཙ, མུནཱིནཾ པུངྒཝོཏི ཙ, མཧནྟོ ཙ སོ ཨུསྶཝོ ཙཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
མུནིནྡམནྡཧཱསཱ ཏེ, ཀུནྡསནྡོཧཝིབྦྷམཱ;
དིསནྟ’མནུདྷཱཝནྟི, ཧསནྟཱ ཙནྡཀནྟིཡོ.
༡༢༩. ཀུནྡཱནཾ ཀུསུམཱནཾ སནྡོཧོ སམཱུཧོ, ཏསྶ ཝིབྦྷམོ ཡེསཾ ཏེ, མུནིནྡསྶ མནྡཧཱསཱ མནུཉྙཱ ཧསིཏཱནི ཙནྡསྶ ཀནྟིཡོ སོབྷཱཡོ ཧསནྟཱ ཝིཌམྦཡནྟཱ དིསནྟམནུདྷཱཝནྟི ཨནུཝིཙརནྟི. ཨིཙྩཏྲ ནཀཱརསཧིཏསྶ དཀཱརསྶ, ཏཀཱརསྶ ཙཱནུཝཏྟནཾ.
‘‘ཨིནྡནཱིལདལདྭནྡ-སུནྡརཾ སིརིམནྡིརཾ;
མུནིནྡནཡནདྭནྡཾ, ཝིནྡཏི’ནྡཱིཝརཛྫུཏིཾ’’.
ཨིཙྩཔརམུདཱཧརཎཾ.
༡༢༩. ‘‘མུནིནྡི’’ཙྩཱདི. ཀུནྡསནྡོཧཝིབྦྷམཱ སུཔུཔྥིཏཀུནྡཀུསུམརཱསིསདིསལཱིལཱཝནྟཱ ཏེ མུནིནྡམནྡཧཱསཱ བུདྡྷསྶ མནུཉྙཱ ཧསིཏཱ ཙནྡཀནྟིཡོ ནིམྨལཙནྡཀིརཎེ ཧསནྟཱ ནིནྡནྟཱ དིསནྟཾ ཏཾ ཏཾ དིསཾ, དིསཱཔརིཡནྟཾ ཝཱ ཨནུདྷཱཝནྟི ཝིདྷཱཝནྟཱིཏི. ཨེཏྠ ནཀཱརསཧིཏདཀཱརསྶ, ནཀཱརསཧིཏཏཀཱརསྶ ཙ ཨཱཝུཏྟི དཊྛབྦཱ. མནྡཱ ཙ ཏེ ཧཱསཱ ཙེཏི ¶ ཙ, མུནིནྡསྶ མནྡཧཱསཱཏི ཙ, ཀུནྡཱནཾ སནྡོཧོཏི ཙ, ཏསྶ ཝིབྦྷམོ ཡེསནྟི ཙ, དིསཱཡེཝ དིསནྟཾ, དིསཱནཾ ཝཱ ཨནྟནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
‘‘ཨིནྡནཱིལདལདྭནྡ-སུནྡརཾ སིརིམནྡིརཾ;
མུནིནྡནཡནདྭནྡཾ, ཝིནྡཏི’ནྡཱིཝརཛྫུཏི’’ནྟི.
ཨིདམྤི ནཀཱརསཧིཏདཀཱརཝཎྞཱཝུཏྟིཡཱ ཨཔརམུདཱཧརཎཾ.
ཏཏྠ ཨིནྡནཱིལདལདྭནྡསུནྡརཾ ཨིནྡནཱིལམཎིསཀལིཀཱཡུགལ༹མིཝ མནོཧརཾ སིརིམནྡིརཾ ཏཏོཡེཝ སོབྷཱཡ ནིཝཱསཊྛཱནབྷཱུཏཾ མུནིནྡནཡནདྭནྡཾ ཨིནྡཱིཝརཛྫུཏིཾ ནཱིལུཔྤལཀནྟིཾ ཝིནྡཏི ཨནུབྷོཏི, ཨིནྡཱིཝརཛྫུཏིསམཱནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
སབྦཀོམལཝཎྞེཧི, ནཱ’ནུཔྤཱསོ པསཾསིཡོ;
ཡཐཱ’ཡཾ མཱལཏཱིམཱལཱ, ལིནལོལཱལིམཱལིནཱི.
༡༣༠. ཡེཧི ཀེཧིཙི ཨཱཝུཏྟིཏོ ཨནུཔྤཱསོཏི ཙེ? ནེཏྱཱཧ ‘‘སབྦ’’ཨིཙྩཱདི. སབྦེཧི ཀོམལེཧི སུཀུམཱརེཧི ཝཎྞེཧི ཨཀྑརེཧི ཨནུཔྤཱསོ ན པསཾསིཡོ སིལཱགྷནཱིཡོ ན ཧོཏི སིལེསཝིརོདྷིཏྟཱ. ‘‘ཡཐེ’’ཏི ཏཾ ཨུདཱཧརཏི. ཨཡཾ མཱལཏཱིམཱལཱ ཛཱཏིཀུསུམདཱམཾ ལིནཱནཾ བྱཱདྷིཏཱནཾ ལོལཱནཾ ¶ ཀུསུམརསཱརབྦྷ ལོལུཔཱནཾ ཨལཱིནཾ བྷམརཱནཾ མཱལཱ པནྟི སཱ ཨསྶཱ ཨཏྠཱིཏི ལིནལོལཱལིམཱལིནཱི.
༡༣༠. ཝུཏྟཱནུཔྤཱསོཔི སབྦཀོམལཝཎྞེཧི ཝིརཙིཏོ ན པསཾསིཡོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘སབྦཀོམལཝཎྞེཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སབྦཀོམལཝཎྞེཧི སབྦེཧི སུཀུམཱརཀྑརེཧི ཀཏོ ཨནུཔྤཱསོ ཝཎྞཱཝུཏྟིལཀྑཎོ ན པསཾསིཡོ སིལེསཱལངྐཱརཝིརུདྡྷཏྟཱ པསཏྠོ ན ཧོཏི. ‘‘ཡཐཱ’’ཏི ཏམུདཱཧརཏི. ཨཡཾ མཱལཏཱིམཱལཱ ཨེསཱ ཛཱཏིསུམནམཱལིཀཱ ལིནཱནཾ བྱཱཝཊཱནཾ པཏནྟཱནཾ ལོལཱནཾ གནྡྷལུདྡྷཱནཾ ཨལཱིནཾ བྷམརཱནཾ མཱལིནཱི པནྟིཡུཏྟཱཏི. ཨེཏྠ ལཀཱརསྶེཝ པུནཔྤུནཔྤཡོགེན ཀོམལཝཎྞཱཝུཏྟི. མཱལཏཱིནཾ མཱལཱཏི ཙ, ལོལཱ ཙ ཏེ ཨལཡོ ཙཱཏི ཙ, ལིནཱ ཙ ཏེ ལོལཱལཡོ ཙཱཏི ཙ, ཏེསཾ མཱལཱཏི ཙ, སཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
མུདཱུཧི ཝཱ ཀེཝལེཧི,
ཀེཝལེཧི ཕུཊེཧི ཝཱ;
མིསྶེཧི ཝཱ ཏིདྷཱ ཧོཏི,
ཝཎྞེཧི སམཏཱ ཡཐཱ.
༡༣༡. སམཏཾ སམྦྷཱཝེཏི ‘‘མུདཱུཧི’’ཙྩཱདིནཱ. ཀེཝལེཧི ཀེཝལཕུཊཱདིབྷཱཝཱཔཝཏྟེཧི སཀལེཧི མུདཱུཧི ཙཏཱུསུཔི པཱདེསུ སཛཱཏིཡེཧི ཨསིཐིལཀོམལེཧི ཝཱ ཀཀཱརཱདཱིཧི ཝཱ སིཐིལཀོམལསྶ སིལེསཔཊིཔཀྑཏྟཱ ཀེཝལེཧི ཕུཊེཧི ཝཱ ཨདྷིམཏྟསུཏཱིཧི བྷཀཱརཱདཱིཧི [རཱགཱདཱིཧི (ཀ.)] ཝཱ ཨཀིཙྪཝཙནཱིཡེ ཀིཙྪཝཙནཱིཡསྶ སུཁུམཱལཝིཔརིཡཡཏྟཱ མིསྶེཧི ཝཱ མཛ྄ཛྷིམསུཏཱིཧི མུདུབྷཱུཏསཾསཊྛེཧི ཝཱ ཝཎྞེཧི ཨཀྑརེཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི སམཏཱ ཏིདྷཱ ཧོཏི གཛྫེ པཛྫེ ཝཱ. ‘‘ཡཐེ’’ཏི ཏིཝིདྷམུདཱཧརཏི.
༡༣༡. ཨིདཱནི སམཏཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘མུདཱུཧི’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཀེཝལེཧི ཕུཊམིསྶེཧི ཨཉྙཏྟཱ སཀལེཧི མུདཱུཧི སིཐིལཀོམལེཧི ཝཎྞེཧི ཀཀཱརཱདཱིཧི ཝཱ ཀེཝལེཧི ཕུཊེཧི ཀེཝལཀོམལཝཎྞརཧིཏཏྟཱ སཀལེཧི ཨཀིཙྪུཙྩཱརཎཱིཡེཧི ཨདྷིམཏྟསུཏཱིཧི བྷཀཱརཱདཱིཧི ཝཎྞེཧི ཝཱ མིསྶེཧི ཡཐཱཝུཏྟམུདུཕུཊསམྨིསྶེཧི ཝཎྞེཧི ཝཱ ཀརཎབྷཱུཏེཧི སམཏཱ གཛྫེ ཝཱ པཛྫེ ཝཱ ཏིདྷཱ ཧོཏཱིཏི. ཡདི སིཐིལཀོམལཝཎྞེཧི ཝིཙརིཏཾ སིལེསཱལངྐཱརསྶ, ཀིཙྪུཙྩཱརཎཱིཡེཧི ཕུཊཝཎྞེཧི ཀཏཾ སུཁུམཱལཱལངྐཱརསྶ ¶ ཙ ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི. ‘‘ཡཐཱ’’ཏི ཏིཝིདྷམུདཱཧརཏི.
ཀེཝལམུདུསམཏཱ
ཀོཀིལཱལཱཔསཾཝཱདཱི,
མུནིནྡཱལཱཔཝིབྦྷམོ;
ཧདཡངྒམཏཾ ཡཱཏི,
སཏཾ དེཏི ཙ ནིབྦུཏིཾ.
༡༣༢. ‘‘ཀོཀིལེ’’ཙྩཱདི. ཀོཀིལཱནཾ ཀརཝཱིཀསཀུཎཱནཾ ཨཱལཱཔོ ཀཱུཛིཏཾ, ཏཾ སཾཝདཏི པཀཱསཏི སཱིལེནཱཏི ཀོཀིལཱལཱཔསཾཝཱདཱི, ཏཾསདིསོཏི ཨཏྠོ, མུནིནྡསྶ ཨཱལཱཔོ ཝིསཊྛཱདིཨཊྛངྒིཀོ སརོ ཏསྶ ཝིབྦྷམོ ཝིལཱསོ སཏཾ སཔྤུརིསཱནཾ ཧདཡངྒམཏཾ མནོནུསཱརིཏཾ མདྷུརབྷཱཝཾ ཡཱཏི, ནིབྦུཏིཾ ནིབྦཱནཉྩ ཏེསཾ དེཏི.
༡༣༢. ‘‘ཀོཀིལི’’ཙྩཱདི. ཀོཀིལཱནཾ ཀརཝཱིཀསཀུཎཱནཾ ཨཱལཱཔཾ ནཱདལཱིལཾ སཾཝཱདཱི པཀཱསནསཱིལོ, ཏཾསདིསོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ, མུནིནྡསྶ སབྦཉྙུནོ ཨཱལཱཔསྶ ཝིསཊྛཱདིཨཊྛངྒིཀནཱདསྶ ཝིབྦྷམོ ཝིལཱསོ སཏཾ སཔྤུརིསཱནཾ ཧདཡངྒམཏཾ ཙིཏྟཱརཱདྷིཏབྷཱཝཾ ཡཱཏི ཙ, ནིབྦུཏིཾ སུཏསམྦནྡྷེན ཏེསཾཡེཝ སཱདྷཱུནཾ ནིབྦཱནཾ དེཏི ཙ དེནྟོཔི ཧོཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཀོཀིལཱལཱཔསདྡེན ནིསྶིཏེ ནིསྶཡཝོཧཱརེན ལཱིལཱ གཧིཏཱ.
ཀེཝལཕུཊསམཏཱ
སམྦྷཱཝནཱིཡསམྦྷཱཝཾ,
བྷགཝནྟཾ བྷཝནྟགུཾ;
བྷཝནྟསཱདྷནཱཀངྑཱི,
ཀོ ན སམྦྷཱཝཡེ ཝིབྷུཾ.
༡༣༣. ‘‘སམྦྷཱཝནཱིཡེ’’ཙྩཱདི. ¶ སམྦྷཱཝནཱིཡོ ཨཱདརཎཱིཡོ. སདེཝཀེ ལོཀེ སནྟོ སོབྷནོ བྷཱཝོ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཡསྶ ཏཾ. བྷཝནྟཾ ནིབྦཱནཾ གཏོཏི བྷཝནྟགུ, ཏཾ ཝིབྷུཾ. བྷགཝནྟཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ. བྷཝསྶ སཾསཱརསྶ ཨནྟོ ཨཝསཱནཾ ནིབྦཱནཾ, ཏསྶ སཱདྷནཾ སམྤཱདནམཱཀངྑཏི སཱིལེནཱཏི བྷཝནྟསཱདྷནཱཀངྑཱི, ཀོ ནཱམ སཾསཱརཝཏྟིཛནོ. ན སམྦྷཱཝཡེ ཨཱདརཾ ན ཀརེཡྻ, ཀརོཏྱེཝཱཏི ཨཏྠོ.
༡༣༣. ‘‘སམྦྷཱཝནཱིཡི’’ཙྩཱདི. སམྦྷཱཝནཱིཡསམྦྷཱཝཾ སདེཝཀེན ལོཀེན ཨཱདརཎཱིཡསོབྷནཱདྷིཔྤཱཡཾ བྷཝནྟགུཾ བྷཝསྶ ཨནྟསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནཾ གཏཾ ཝིབྷུཾ པབྷུཾ བྷགཝནྟཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ བྷཝནྟསཱདྷནཱཀངྑཱི ནིབྦཱནསཱདྷནཱབྷིལཱསཱི ཀོ ཀཏམོ སཾསཱརཝཏྟིཛནོ ན སམྦྷཱཝཡེ ཨཱདརཾ ན ཀརེཡྻ, ཀརོཏྱེཝ. སནྟོ ཙ སོ བྷཱཝོ ཙཱཏི ཙ, སམྦྷཱཝནཱིཡོ སམྦྷཱཝོ ཡསྶེཏི ཙ, བྷཝསྶ ཨནྟནྟི ཙ, བྷཝནྟཾ གཏོཏི ཙ, ཏསྶ སཱདྷནནྟི ཙ, ཏཾ ཨཱཀངྑཏི སཱིལེནཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
མིསྶཀསམཏཱ
ལདྡྷཙནྡནསཾསགྒ-སུགནྡྷིམལཡཱནིལོ;
མནྡ’མཱཡཱཏི བྷཱིཏོཝ, མུནིནྡམུཁམཱརུཏཱ.
༡༣༤. ‘‘ལདྡྷི’’ཙྩཱདི. ལདྡྷོ ཙནྡནཏརཱུནཾ སཾསགྒོ པརིཙཡོ ཏེན སོབྷནོ གནྡྷོ ཨསྶཱཏི སུགནྡྷཱི སུརབྷི མལཡཱནིལོདཀྑིཎཔཝམཱནོ མུནིནྡསྶ མུཁམཱརུཏཱ བྷཱིཏོཝ ཏཱདིསམུདུཏྟསཱིཏལཏྟསུགནྡྷསམྤཏྟིཡཱ ཨཏྟནོ དཱུརཏརཏྟཱ ཨཱཡཱཏི ཨནུཝཏྟཏི. མནྡནྟི ཨཱགམནཀྲིཡཱཝིསེསནཾ.
༡༣༤. ‘‘ལདྡྷི’’ཙྩཱདི. ¶ ལདྡྷཙནྡནསཾསགྒསུགནྡྷིམལཡཱནིལོ པཊིལདྡྷཙནྡནཏརུསཱརསམཝཱཡེན སོབྷནགནྡྷསམནྣཱགཏོ མལཡདེསཏོ ཨཱགཙྪམཱནམཱལུཏོ མུནིནྡམུཁམཱརུཏཱ བུདྡྷསྶ མུཁསུརབྷིཝཱསིཏཔཝནཏོ བྷཱིཏོ ཨིཝ ཏཱདིསམུདུསུརབྷིསཱིཏལཏྟསྶ ཨཏྟནི ཨསམྦྷཝཏོ བྷཱིཏོཝ མནྡཾ སཎིཀཾ ཡཱཏི ཨབྷིམུཁམེཏཱིཏི. ཙནྡནཱནཾ སཾསགྒོཏི ཙ, ལདྡྷོ ཙ སོ ཙནྡནསཾསགྒོཏི ཙ, སོབྷནོ གནྡྷོ ཡསྶཱཏི ཙ, ལདྡྷཙནྡནསཾསགྒེན སུགནྡྷཱིཏི ཙ, མལཡཏོ ཨཱགཏོ ཨནིལོཏི ཙ, མུནིནྡམུཁཏོ ནིཀྑནྟོ མཱརུཏོཏི ཙ ཝིགྒཧོ. མནྡནྟི ཀྲིཡཱཝིསེསནཾ. ཨེཏྠ ཏིཝིདྷསམཏཱཡཾ ‘‘ཀོཀིལཱལཱཔསཾཝཱདི’’ཙྩཱདིཏིཝིདྷལཀྑིཡསྶཱཔི ‘‘མུདཱུཧི ཝཱ ཀེཝལེཧི’’ཙྩཱདིནཱ དསྶིཏལཀྑཎཏྟཡེན ཏུལྱཏཱ སུཔཱཀཊཱཝཱཏི.
ཨནིཊྛུརཀྑརཔྤཱཡཱ, སབྦཀོམལནིསྶཊཱ;
ཀིཙྪམུཙྩཱརཎཱཔེཏ-བྱཉྫནཱ སུཁུམཱལཏཱ.
༡༣༥. སུཁུམཱལཏཱ ཀཐཱིཡཏི ‘‘ཨནིཊྛུརཀྑརེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨནིཊྛུརཱནི ཨཕརུསཱནི ཨཀྑརཱནི ཝཎྞཱནི པཱཡཱནི བཧཱུནི ཡསྶཱ སཱ ཏཐཱ, ‘‘ནིཊྛུརཱནི ཨཔྤཀཱནཱི’’ཏི པཱཡགྒཧཎེན སཱུཙིཏཾ, ཏཏོཡེཝ སབྦེཧི ཀེཝལེཧི ཀོམལེཧི སིཐིལེཧི ལགྷཱུཧི ཨཀྑརེཧི ནིསྶཊཱ ནིགྒཏཱ ཀིཙྪེན དུཀྑེན ཨུཙྩཱརཎཱ ཏཏོ ཨཔེཏཱནི ཨཔགཏཱནི བྱཉྫནཱནི ཡསྶཱ སཱཏི ཨནུཝདིཏྭཱ སུཁུམཱལཏཱ ཝིདྷཱིཡཏེ.
༡༣༥. ཨིདཱནི སུཁུམཱལཏཾ དསྶེཏི ‘‘ཨནིཊྛུརེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨནིཊྛུརཀྑརཔྤཱཡཱ ཨཀཀྐསཝཎྞབཧུལཱ སབྦཀོམལནིསྶཊཱ ཨནིཊྛུརཀྑརཱནཾ ཡེབྷུཡྻགྒཧཎཏོཡེཝ སཀལསིཐིལཝཎྞཝིརཧིཏཱ ཀིཙྪམུཙྩཱརཎཱཔེཏབྱཉྫནཱ དུཀྑུཙྩཱརཎཱིཡཝཎྞེཧི ཝིགཏཨཀྑརསམནྣཱགཏཱ སུཁུམཱལཏཱ ནཱམཱཏི. ཨནིཊྛུརཱནི ཨཀྑརཱནི པཱཡཱནི བཧཱུནི ཡསྶནྟི ཙ, སབྦེ ཙ ཏེ ཀོམལཱ ཙེཏི ཙ, ཏེཧི ནིསྶཊཱཏི ¶ ཙ, ཀིཙྪེན ཨུཙྩཱརཎཱཏི ཙ, ཏེཧི ཨཔེཏཱནཱིཏི ཙ, ཏཱནི བྱཉྫནཱནི ཡསྶཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ནིགྒཧཱིཏཱགམོ.
པསྶནྟཱ རཱུཔཝིབྷཝཾ, སུཎནྟཱ མདྷུརཾ གིརཾ;
ཙརནྟི སཱདྷཱུ སམྦུདྡྷ-ཀཱལེ ཀེལི༹པརམྨུཁཱ.
༡༣༦. ཨུདཱཧརཏི ‘‘པསྶནྟཱ’’ཨིཙྩཱདི. རཱུཔཝིབྷཝཾ རཱུཔསམྤཏྟིཾ པསྶནྟཱ མདྷུརཾ གིརཾ ཝཱཙཾ སུཎནྟཱ སཱདྷཝོ ཀེལི༹པརམྨུཁཱ ཀཱིལཱ༹ཡ ནིཙྪནྟཱ ཙརནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཀཏྠཱཏི ཨཱཧ ‘‘སམྦུདྡྷཀཱལེ’’ཏི.
༡༣༦. ‘‘པསྶནྟི’’ཙྩཱདིནཱ ལཀྑིཡམུདཱཧརཏི, ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ.
ཨལངྐཱརཝིཧཱིནཱཔི, སཏཾ སམྨུཁཏེ’དིསཱི;
ཨཱརོཧཏི ཝིསེསེན, རམཎཱིཡཱ ཏདུཛྫལཱ.
༡༣༧. ཝིསིཊྛསྶཱཉྙདྷམྨསྶ ཨབྷཱཝེཔིམིནཱཝོཔཱདེཡོ བནྡྷོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨལངྐཱརེ’’ཙྩཱདི. ཨལངྐཱརེཧི ཝིཧཱིནཱཔི ཨེདིསཱི སུཁུམཱལཏཱ སཏཾ པཎྜིཏཛནཱནཾ སམྨུཁཏཾ ཨབྷིམུཁབྷཱཝཾ ཝཱཙཱགོཙརཏྟཾ ཨཱརོཧཏི ཨུཔགཙྪཏི, ཀིམུཏཨཏྠཱལངྐཱརཱལངྐིཏེཏྱཔིསདྡོ. ཏེན སབྷཱཝཝུཏྱཱདིནཱ ཨལངྐཱརེན ཨུཛྫལཱ དིཏྟཱ པན ཝིསེསེནཱཏིསཡེན རམཎཱིཡཱ མནུཉྙཱཏི.
༡༣༧. ‘‘ཨལངྐཱརེ’’ཙྩཱདི. ཨེདིསཱི ཨེཝཾཝིདྷཱ སུཁུམཱལཏཱ ཨལངྐཱརཝིཧཱིནཱཔི ཨཏྠཱལངྐཱརཝིརཧིཏཱཔི སཏཾ པཉྙཝནྟཱནཾ སམྨུཁཏཾ ཨབྷིམུཁབྷཱཝཾ ཏེསཾ ཝཙནཝིསཡབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ ཨཱརོཧཏི པཱཔུཎཱཏི. ཏདུཛྫལཱ ཏེན སབྷཱཝཝུཏྟིཝངྐཝུཏྟིསམྦྷཱུཏེན ཨཏྠཱལངྐཱརེན ཛོཏམཱནཱ ཝིསེསེན ཨཏིསཡེན རམཎཱིཡཱ མནུཉྙཱ ཧོཏི. ཨལངྐཱརེཧི ཝིཧཱིནཱཏི ཙ, ཏེན ཨུཛྫལཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
རོམཉྩཔིཉྪརཙནཱ, ¶ སཱདྷུཝཱདཱཧིཏདྡྷནཱི;
ལལ༹ནྟི’མེ མུནཱིམེགྷུ-མྨདཱ སཱདྷུ སིཁཱཝལཱ.
༡༣༨. ཏམུདཱཧརཏི ‘‘རོམཉྩེ’’ཙྩཱདིནཱ. རོམཉྩཱ ལོམཧཾསཱ ཨིཝ རོམཉྩཱ ཨེཝ ཝཱ, པིཉྪཱནི བརིཧཱནི [པརིཧཱརཱནི (ཀ.)] ཏེསཾ རཙནཱ ཚཏྟཱཀཱརེན ཝིདྷཱནཾ ཡེསཾ ཏེ ཏཐཱ, ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི ཝཱདོ ཝཙནཾ ཏཾསདིསོཡེཝ ཝཱ, ཨཱཧིཏོ དྷནི ཀེཀཱསངྑཱཏོ ཡེསཾ ཏེ ཏཐཱ, མུནིམེགྷེན མུནིསདིསེན མུནིསངྑཱཏེན ཝཱ ཝཱརིདེན ཨུམྨདཱ མཏྟཱ སཱདྷུསདིསཱ སཱདྷུ ཨེཝ ཝཱ སིཁཱཝལཱ མཡཱུརཱ ལལ༹ནྟི ལཱིལོཔེཏཱ ཝིཙརནྟི, ཨཉྙམཉྙཾ རམནྟཱིཏི ཨཏྠོ.
༡༣༨. ཨཏྠཱལངྐཱརཡུཏྟསུཁུམཱལཏམུདཱཧརཏི ‘‘རོམེ’’ཙྩཱདིནཱ. རོམཉྩཔིཉྪརཙནཱ ལོམཧཾསསདིསཱ རོམཱ ཨེཝ ཝཱ པིཉྪཱནཾ བརིཧཱནཾ རཙནཱ ཚཏྟཱཀཱརེན ཝིཏྠཱརཝནྟཱ སཱདྷུཝཱདཱཧིཏདྡྷནཱི ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི ཝཙནསདིསེཧི སཱདྷུཝཱདེཧི ཝཱ པཝཏྟཀེཀཱནིནྣཱདེཧི སམནྣཱགཏཱ མུནིམེགྷུམྨདཱ མུནིསདིསེན མུནིསངྑཱཏེན ཝཱ མེགྷེན སཉྫཱཏམདཱ ཨིམེ སཱདྷུསིཁཱཝལཱ སཛྫནསདིསཱ སཱདྷུནོ ཨེཝ ཝཱ མཡཱུརཱ ལལ༹ནྟི ལཱིལོཔེཏཱ བྷཝནྟཱིཏི. ཨིདཾ ཨསེསཝཏྠུཝིསཡཾ སམཱསརཱུཔཀཾ ཨམུཁྱཔཀྑེ ‘‘རོམཉྩཱ ཝིཡ སཱདྷུཝཱདོ ཝིཡ མུནི ཝིཡ སཱདྷཝོ ཝིཡཱ’’ཏི ཙ, མུཁྱཔཀྑེ ‘‘པིཉྪརཙནཱ ཝིཡ ཨཱཧིཏདྡྷནཱི ཝིཡ མེགྷོ ཝིཡ སིཁཱཝལཱ ཝིཡཱ’’ཏི ཨུཔཙརིཏབྦཾ. རོམཉྩཱ ཨེཝ པིཉྪཱནཱིཏི ཙ, ཏེསཾ རཙནཱ ཡེསནྟི ཙ, ‘‘སཱདྷུ’’ཨིཏི ཝཱདོཏི ཙ, ཨཱཧིཏོ ཙ སོ དྷནི ཙེཏི ཙ, སཱདྷུཝཱདོ ཨཱཧིཏདྡྷནི ཡེསནྟི ཙ, མུནི ཨེཝ མེགྷོཏི ཙ, ཏེན ཨུམྨདཱཏི ཙ, སཱདྷཝོ ཨེཝ སིཁཱཝལཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ‘‘མུནཱིམེགྷོ’’ཏི ཨེཏྠ དཱིགྷཏྟཾ ཚནྡཱནུརཀྑཎཏྠཾ.
སུཁུམཱལཏྟམཏྠེཝ, པདཏྠཝིསཡམྤི ཙ;
ཡཐཱ མཏཱདིསདྡེསུ, ཀིཏྟིསེསཱདིཀིཏྟནཾ.
༡༣༩. ན ¶ ཀེཝལཾ སུཁུམཱལཏཱ སདྡེཝ, ཨཏྠེཔཱིཏི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘སུཁུམཱལཏྟ’’མིཙྩཱདི. ཨཏྠེཝཱཏི ཝིཛྫཏེཝ, ཏཾ ཏུ ཨནོཙིཏྱགཱམྨཱདིཝཛྫནཱ སམྦྷཝཏི. ‘‘ཡཐེ’’ཏི ཏམུདཱཧརཏི. མཏཱདིསདྡེསུ ཝཏྟབྦེསུ ཀིཏྟིསེསཱདཱིནཾ སདྡཱནཾ ཀིཏྟནཾ ཀཐནཾ.
༡༣༩. ཨཡཾ སུཁུམཱལཏཱ ན ཀེཝལཾ སདྡེཝ, ཨཏྠེཔཱིཏི དསྶེཏུཾ ཨཱཧ ‘‘སུཁུམཱལཏྟ’’མིཙྩཱདི. སུཁུམཱལཏྟམཏྠེཝ པདཏྠཝིསཡམྤི ཙ པདཱབྷིདྷེཡྻགོཙརམྤི སུཁུམཱལཏྟཾ ཨཏྠེཝ, ཏཉྩ ཨོཙིཏྱཧཱིནགཱམྨདོསཔརིཧཱརེན སིཛ྄ཛྷཏི. ‘‘ཡཐཱ’’ཏི ཏམུདཱཧརཏི. མཏཱདིསདྡེསུ ཝཏྟབྦེསུ ཀིཏྟིསེསཱདིསདྡཱནཾ ཀིཏྟནཾ ཀཐནནྟི. མཏོ ཨིཏིཨཱདི ཡེསཾ ‘‘ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཏྟོ’’ ཨིཙྩཱདཱིནམིཏི ཙ, ཀིཏྟིསེསོ ཨིཏིཨཱདིཡེསཾ ‘‘དེཝཏྟཾ གཏོ, སགྒཀཱཡམལངྐརཱི’’ཏྱཱདཱིནམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
སིལིཊྛཔདསཾསགྒ-
རམཎཱིཡགུཎཱལཡོ;
སབནྡྷགཱརཝོ སོ’ཡཾ,
སིལེསོ ནཱམ ཏཾ ཡཐཱ.
༡༤༠. སིལེསཾ དསྶེཏི ‘‘སིལིཊྛེ’’ཙྩཱདིནཱ. སིལིཊྛཱནཾ བནྡྷལཱགྷཝཱབྷཱཝེན ཨཉྙམཉྙཾ སིལིཊྛཱནཾ པདཱནཾ སཾསགྒེན རམཎཱིཡོ མནུཉྙོ གུཎོ ཏསྶ ཨཱལཡོ པཝཏྟིཊྛཱནཾ. བནྡྷསྶ རཙནཱཡ གཱརཝོ ཨསིཐིལཏཱ, སཧ ཏེན ཝཏྟཏཱིཏི སབནྡྷགཱརཝོཏི ཨནུཝདིཏྭཱ སོཡཾ སིལེསོ ནཱམཱཏི ཝིདྷཱིཡཏེ. ‘‘ཏཾ ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི. ཡཐཱ ཨཡཾ སིལེསོ, ཏཐཱ ཨཉྙོཔི ཏཱདིསོ དཊྛབྦོ, ན ཏྭཡམེཝེཏི ‘‘ཏཾ ཡཐཱ’’ སདྡསྶཏྠོ.
༡༤༠. ཨིདཱནི སིལེསཾ ནིདྡིསཏི ‘‘སིལིཊྛེ’’ཙྩཱདིནཱ. སིལིཊྛཔདསཾསགྒརམཎཱིཡགུཎཱལཡོ ཋཱནཀརཎཱདཱིཧི ཨཱསནྣཝཎྞཱནཾ ¶ ཝིནྱཱསཧེཏུ ཨཉྙམཉྙནིསྶིཏཱནཾ པདཱནཾ སམཝཱཡེན མནུཉྙགུཎསྶ པཝཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏོ སབནྡྷགཱརཝོ བནྡྷགཱརཝསངྑཱཏརཙནཱཡ ཨསིཐིལབྷཱཝེན སཧ པཝཏྟོ སོ ཨཡཾ བནྡྷོ སིལེསོ ནཱམཱཏི. སིལེསོ ནཱམ བནྡྷགཱརཝོ, ཏཔྤཊིཔཱདཀབནྡྷོཔྱེཏྠ སིལེསོཏི ཝུཙྩཏི. སིལིཊྛཱ ཙ ཏེ པདཱ ཙེཏི ཙ, ཏེསཾ སཾསགྒོཏི ཙ, ཏེན རམཎཱིཡོཏི ཙ, སོ ཨེཝ གུཎོཏི ཙ, ཏསྶ ཨཱལཡོཏི ཙ, བནྡྷསྶ གུརུནོ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏེན སཧ པཝཏྟཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཏཾ ཡཐཱ ‘‘བཱལིནྡུ’’ཨིཙྩཱདི.
བཱལིནྡུཝིབྦྷམཙྪེདི-ནཁརཱཝལིཀནྟིབྷི;
སཱ མུནིནྡཔདམྦྷོཛ-ཀནྟི ཝོ ཝལིཏཱ’ཝཏཾ.
༡༤༡. ‘‘བཱལིནྡུ’’ཨིཙྩཱདི. བཱལིནྡུནོ པཉྩམཱི [པཉྩམཱིཙནྡསྶ (?)] པཉྩདསཀལསྶ ཝིབྦྷམོ མནོཧརཏྟཾ, ཏཾ ཚིནྡཏི སཱིལེནཱཏི བཱལིནྡུཝིབྦྷམཙྪེདིཡོ པཉྩམཱིཙནྡསྶ ཀལཱསནྣིབྷཱནཾ ནཁརཱནཾ ནཁཱནཾ ཨཱཝལིཡོ ཏཱསཾ ཀནྟིབྷི སོབྷཱཧི སཧ ཝལིཏཱ སཾཡུཏྟཱ སཱ, མུནིནྡསྶ པདཱནིཡེཝ ཨམྦྷོཛཱནི པདུམཱནི ཏེསཾ ཀནྟི. ཝོ ཏུམྷེ སཱམཉྙེན ཝདཏི. ཨཝཏཾ པཱལཡཏུ.
༡༤༡. བཱལིནྡུ…པེ… ཀནྟིབྷི ཏརུཎཙནྡཝིལཱསཝིནཱསནསབྷཱཝསམནྣཱགཏནཁཔནྟིསོབྷཱཧི སཧ ཝལིཏཱ སཾཡུཏྟཱ སཱ མུནིནྡཔདམྦྷོཛཀནྟི སཱ སམྦུདྡྷཔཱདཔདུམསོབྷཱ ཝོ ཏུམྷེ ཨཝཏཾ རཀྑཏཱུཏི. བཱལོ ཙ སོ ཨིནྡུ ཙཱཏི ཙ, ཏསྶ ཝིབྦྷམོཏི ཙ, ཏཾ ཚིནྡཏི སཱིལེནཱཏི ཙ, ནཁཱནཾ ཨཱཝལིཡོཏི ཙ, ཏཱསཾ ཀནྟཱིཏི ཙ, བཱལིནྡུཝིབྦྷམཙྪེདིཡོ ཙ ཏཱ ནཁརཱཝལིཀནྟིཡོ ཙཱཏི ཙ, མུནིནྡསྶ པདཱནཱིཏི ཙ, ཏཱནིཡེཝ ཨམྦྷོཛཱནཱིཏི ཙ, ཏེསཾ ཀནྟཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨུཀྐཾསཝནྟོ ¶ ཡོ ཀོཙི,
གུཎོ ཡདི པཏཱིཡཏེ;
ཨུདཱརོ’ཡཾ བྷཝེ ཏེན,
སནཱཐཱ བནྡྷཔདྡྷཏི.
༡༤༢. ཨུདཱརཏྟམཝདྷཱརཡམཱཧ ‘‘ཨུཀྐཾསཝནྟོ’’ཨིཙྩཱདི. ཡོ ཀོཙི ‘‘ཨིདམེཝེ’’ཏི ནིཡམཱབྷཱཝཱ གུཎོ ཙཱགཱཏིསཡཱདིཀོ ཨུཀྐཾསཝནྟོ ཨདྷིམཏྟོ ཡདི པཏཱིཡཏེ ཝིཉྙཱཡཏེ བནྡྷེཏི ཝིཉྙཱཡཏི ‘‘བནྡྷཔདྡྷཏཱི’’ཏི ཝཀྑམཱནཏྟཱ, ཨཡཾ ཨུདཱརོ བྷཝེཏི ཝིདྷི. ཨུདཱརོཡཾ ཧོཏུ, ཀིཾ ཏཏོ སིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏེནི’’ཙྩཱདི. ཏེན ཨུཀྐཾསཝཏཱ གུཎེན བནྡྷཔདྡྷཏི རཙནཀྐམོ ནཱཐབྷཱུཏེན ཨུདཱརགུཎེན སཧ ཝཏྟཏཱིཏི སནཱཐཱ, སམྤདཱཝཱཏི [སམྤདཱཝཏཱིཏི (?)] ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
༡༤༢. ཨིདཱནི ཨུདཱརཏྟམུདྡིསཏི ‘‘ཨུཀྐཾསེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨུཀྐཾསཝནྟོ ཨཏིསཡཝཱ ཡོཀོཙི གུཎོ ཙཱགཱཏིསཡཱདིཀོ སདྡཱཝལིཡཱ པཊིཔཱདནཱིཡོ ཨཱནུབྷཱཝོ ཡདི པཏཱིཡཏེ སཙེ ཀཏྠཙི བནྡྷེ ཝིཉྙཱཡཏེ, ཨཡཾ ཡཐཱཝུཏྟགུཎོ ཨུདཱརོ ནཱམ བྷཝེ. ཏེན ཀིཾ པཡོཛནནྟི ཙེ? བནྡྷབནྡྷཏི པདཱཝལི ཏེན ཨུཀྐཾསཝཏཱ གུཎེན སནཱཐཱ སཔྤཏིཊྛཱ ཧོཏི. ཨུཀྐཾསོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, ནཱཐེན སཧ ཝཏྟཏཱིཏི ཙ, བནྡྷསྶ པདྡྷཏཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
པཱདམྦྷོཛརཛོལིཏྟ-གཏྟཱ ཡེཏཝ གོཏམ;
ཨཧོ ཏེ ཛནྟཝོ ཡནྟི, སབྦཐཱ ནིརཛཏྟནཾ.
༡༤༣. ཏམུདཱཧརཏི ‘‘པཱདེ’’ཙྩཱདིནཱ. གོཏམཱཏི བྷགཝནྟཾ གོཏྟེན ཨཱལཔཏི. ཏཝ བྷགཝཏོ པཱདམྦྷོཛཱནཾ རཛཱནི རེཎཝོ, ཏེཧི ལིཏྟཱནི ཨུཔདེཧིཏཱནི གཏྟཱནི ཡེསནྟི ཝིགྒཧོ. ཡེ ཛནཱ ཏེ ཛནྟཝོ སབྦཔྤཀཱརེན རཛོལཝེནཱཔྱནུཔལིཏྟཏྟཱ རཛེཧི ཀིལེསསངྑཱཏེཧི ¶ ནིགྒཏཱ ནིརཛཱ, ཏེསཾ བྷཱཝོ ནིརཛཏྟནཾ ནིཀྐིལེསབྷཱཝཾ ཡནྟི པཱཔུཎནྟི. ཨཧོ ཨཙྪརིཡཾ ཡཏོ རཛསཱ ལིཏྟཱ ནཱམ སཾཀིལིཊྛཱཡེཝ སིཡུཾ, བྷཝཾ པན པཱདརཛསཱ ཝིལེཔནེ ཛནེ ནིརཛེ ཀརོཏི. ཨཙྪརིཡཾ བྷཝཏོ ཨིདནྟི ཨཏྠོ.
༡༤༣. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘པཱདམྦྷོཛེ’’ཙྩཱདིནཱ. བྷོ གོཏམ ཡེ སཏྟཱ ཏཝ ཏུཡ྄ཧཾ པཱདམྦྷོཛརཛོལིཏྟགཏྟཱ པཱདཔདུམརེཎུལིཏྟམཏྠཀནལཱཊཱདིསརཱིརཱཝཡཝཡུཏྟཱ ཏེ ཛནྟཝོ སཏྟཱ སབྦཐཱ ཀིལེསསངྑཱཏརཛོཛལླེཧི ཨནུཔལིཏྟཏྟཱ སབྦཔྤཀཱརེན ནིརཛཏྟནཾ ཝིགཏཀིལེསརཛོབྷཱཝཾ ཡནྟི པཱཔུཎནྟི, ཨཧོ ཨཙྪརིཡཾ. རཛོལིཏྟཱ ནཱམ སཾཀིལིཊྛཱ སིཡུཾ, ཏྭཾ པན པཱདརཛསཱ ཨུཔལིཏྟེཔི སཏྟེ ནིརཛེ ཀརོསཱིཏི བྷཱཝོ. ཨིཧ བྷགཝཏོ ཨུཀྐཾསགུཎོ དཱིཔིཏོ ཧོཏི. པཱདཱནིཡེཝ ཨམྦྷོཛཱནཱིཏི ཙ, ཏེསཾ རཛཱནཱིཏི ཙ, ཏེཧི ལིཏྟཱནི གཏྟཱནི ཡེསནྟི ཙ, རཛེཧི ཀིལེསེཧི ནིགྒཏཱཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨེཝཾ ཛིནཱནུབྷཱཝསྶ, སམུཀྐཾསོ’ཏྲདིསྶཏི;
པཉྙཝཱ ཝིདྷིནཱ’ནེན, ཙིནྟཡེ པརམཱིདིསཾ.
༡༤༤. ཀོ པནེཏྠ ཨུཀྐཾསཝནྟོ གུཎོ ཡེན བནྡྷོ སནཱཐོ སིཡཱཏི ཙེ? ཨཱཧ ‘‘ཨེཝ’’མིཙྩཱདི. ཨེཝམིཏི ཛིནཱནུབྷཱཝསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷཔབྷཱཝསྶ སམུཀྐཾསོ ཨཏིསཡོ དིསྶཏི པདིསྶཏེ ཨཏྲ བནྡྷེ, ཏསྨཱ ཛིནཱནུབྷཱཝེན ཨུཀྐཾསཝཏཱ གུཎེན བནྡྷོ སནཱཐོ སིཡཱཏི. པཀཱརམིམམཉྙཏྲཔིཨཏིདིསནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཉྙཝཱ’’ཏིཨཱདི. པཉྙཝཱ པཉྙཱསམྤནྣོ ཨནེན ཝིདྷིནཱ ཨིམིནཱ པཀཱརེན ཨེདིསཾ ཨེཝརཱུཔཾ པརཾ ཨཉྙཾ ཙིནྟཡེ ཝིཏཀྐེཡྻ.
༡༤༤. ཨིདཱནི ¶ ཡཐཱཝུཏྟགུཎནིདསྶནཉྩ སིསྶཱནུསཱསནཉྩ དསྶེཏི ‘‘ཨེཝ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཨཏྲ ཨིམིསྶཾ ཨནནྟརགཱཐཱཡཾ ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟཀྐམེན ཛིནཱནུབྷཱཝསྶ ཏཐཱགཏཔྤབྷཱཝསྶ སམུཀྐཾསོ ཨཱདྷིཀྐཾ དིསྶཏི པདིསྶཏེ, ཏསྨཱ ཛིནཱནུབྷཱཝསངྑཱཏེན ཨུཀྐཾསཝཏཱ གུཎེན བནྡྷོ སནཱཐོ བྷཝེཡྻ. པཉྙཝཱ པསཏྠཉཱཎཝནྟོ ཨནེན ཝིདྷིནཱ ཨིམིནཱ ཀམེན ཨཱིདིསཾ པརཾ ཨཉྙཾ ཙིནྟཡེ ཀཔྤེཡྻ.
ཨུདཱརོ སོཔི ཝིཉྙེཡྻོ,
ཡཾ པསཏྠཝིསེསནཾ;
ཡཐཱ ཀཱིལཱ༹སརོ ལཱིལཱ-
ཧཱས [ཧཱསོ (ཀ.)] ཧེམངྒདཱདཡོ.
༡༤༥. ཨཔརམུདཱརཔྤཀཱརཾ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ཨུདཱརོ’’ཨིཙྩཱདི. ཡཾ པསཏྠཾ སིལཱགྷནཱིཡཾ ཝིསེསནཾ ཨུཔཱདིཡཏི, སོཔི ན པན ཡཐཱཝུཏྟོཝ ཨུདཱརོ ཝིཉྙེཡྻོ. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི. ཀཱིལཱ༹ཡ ཀཱིལ༹ཏྠཾ སརོ, ལཱིལཱཡ ཡུཏྟོ ཧཱསོ, ཧེམཾ ཧེམམཡམངྒདནྟི སམཱསོ, ཏཾ ཨཱདི ཡེསནྟི བཱཧིརཏྠོ. ཨཱདིསདྡེན ཀུསུམདཱམམཎིམེཁལཱདཱིནཾ སངྒཧོ. ཨཡཾ ཏུ བནྡྷཕརུསགཱམྨཔརིཙྩཱགཱ སམྦྷཝཏི.
༡༤༥. ཨཉྙམཔི ཨུདཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཨུདཱརོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཡཾ པསཏྠཝིསེསནཾ པསཾསནཱིཡཝིསེསནཾ ཧོཏི, སོཔི ཨུདཱརོཏི ཝིཉྙེཡྻོ. ‘‘ཡཐཱ’’ཏི ཏམུདཱཧརཏི. ཀཱིལཱ༹སརོ ཀཱིལཱ༹ཡ ཀཏོ སརོ. ལཱིལཱཧཱསོ ལཱིལཱཡ ཡུཏྟོ ཧཱསོ. ཧེམངྒདཱདཡོ སུཝཎྞཀེཡཱུརཱཨིཙྩཱདཡོཏི. ཀཱིལ༹ཏྠཱཡ སརོཏི ཙ, ལཱིལཱཡ ཡུཏྟོ ཧཱསོཏི ཙ, ཧེམཾ ཧེམམཡཾ ཨངྒདནྟི ཙ, ལཱིལཱཧཱསོ ཙ ཧེམངྒདཉྩཱཏི ཙ, ཏཱནི ཨཱདཱིནི ཡེསཾ ཀུསུམདཱམམཎིམེཁལཱདཱིནནྟི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨཡམུདཱརོ བནྡྷཕརུསགཱམྨཱདིདོསཔརིཙྩཱགེན སིཛ྄ཛྷཏི.
ལོཀིཡཏྠཱནཏིཀྐནྟཱ,
¶ ཀནྟཱ སབྦཛནཱནཔི;
ཀནྟི ནཱམཱ’ཏིཝུཏྟསྶ,
ཝུཏྟཱ སཱ པརིཧཱརཏོ.
ཡཐཱ ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདི.
༡༤༦. ཀནྟིཾ ཀཐཡཏི ‘‘ལོཀིཡི’’ཙྩཱདིནཱ. ལོཀེ ཝིདིཏོ ལོཀིཡོ, ཏཾ ལོཀིཡཾ ཨཏྠཾ ཨབྷིདྷེཡྻཾ ཨནཏིཀྐནྟཱ ཨནཏཱིཏཱ སབྦེསཾ ཀཝཱིནམིཏརེསཾ ཝཱ ཛནཱནཾ ཨེཝ ཀནྟཱ མནོཧརཱ ཀནྟི ནཱམཱཏི ཝུཙྩཏི. ཨཡཾ པན སདྡགུཎོ ཨཏིཝུཏྟསྶ ཝཱཀྱདོསསྶ པརིཙྩཱགེན སམྦྷཝཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏིཝུཏྟསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཨུདཱཧརཎཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ.
༡༤༦. ཨིདཱནི ཀནྟིཾ དསྶེཏི ‘‘ལོཀིཡི’’ཙྩཱདིནཱ. ལོཀིཡཏྠཱནཏིཀྐནྟཱ ལོཀེ པསིདྡྷསདྡཏྠམནཏིཀྐནྟཱ སབྦཛནཱནཾ སཀལཀཝཱིནཾ ཀནྟཱ མནུཉྙཱ ཀནྟི ནཱམ ཝུཙྩཏེ, སཱ ཨཏིཝུཏྟསྶ ཨཏིཝུཏྟདོསསྶ པརིཧཱརཏོ ཝུཏྟཱ དོསཔརིཧཱརཔརིཙྪེདེ ཀཐིཏཱ ཧོཏི. ཨཏིཝུཏྟདོསཔརིཧཱརཏོ ཨེཝ ཀནྟིཡཱ སིདྡྷཏྟཱ ཏསྶ ལཀྑིཡོ ཨེཝ ཨེཏིསྶཱ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ལོཀེ ཝིདིཏོཏི ཙ, སོ ཙ སོ ཨཏྠོ ཙེཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ‘‘ཡཐཱ’’ཏི ཀནྟིཡཱ ཨུདཱཧརཎཾ དསྶེཏི ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདི. ཏཾ ཝུཏྟམེཝ.
ཨཏྠབྱཏྟཱ’བྷིདྷེཡྻསྶཱ-
ནེཡྻཏཱ སདྡཏོ’ཏྠཏོ;
སཱ’ཡཾ ཏདུབྷཡཱ ནེཡྻ-
པརིཧཱརེ པདསྶིཏཱ.
ཡཐཱ ‘‘མརཱིཙི’’ཙྩཱདི ཙ, ‘‘མནོནུརཉྫནོ’’ཙྩཱདི ཙ.
༡༤༧. ཨཏྠབྱཏྟིཾ ¶ བྱཉྫཡཏི ‘‘ཨཏྠབྱཏྟཱབྷིདྷེཡྻི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨབྷིདྷེཡྻསྶ སམྦནྡྷཨཏྠསྶ སདྡཏོ ཨཏྠཏོ ཝཱ སཱམཏྠིཡཏོ ཝཱ ཨནེཡྻཏཱ པཏཱིཏི ཨཉྙཐཱ ཝགམོ གཏྱནྟརཱབྷཱཝཱ, ཡཏོ ཝུཏྟཾ ‘‘དུལླབྷཱཝགཏཱི སདྡ-སཱམཏྠིཡཝིལངྒྷིནཱི’’ཏི. ཏམནུཝདིཏྭཱ ཨཏྠབྱཏྟི ཝིདྷཱིཡཏེ. སཱ པན བྱཱཀིཎྞནེཡྻཱདིདོསཝཛྫནཱཡ ཛཱཡཏེ. ཏདུབྷཡཱ ཛཱཏཱ སཱཡཾ ཨནེཡྻཏཱ ནེཡྻཔརིཧཱརེ པདསྶིཏཱ པཀཱསིཏཱ. པཋམདུཏིཡོདཱཧརཎསྶཏྠོ ཝུཏྟོ.
༡༤༧. ཨིདཱནི ཨཏྠབྱཏྟིཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཏྠབྱཏྟི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨབྷིདྷེཡྻསྶ ཨཏྠསྶ སདྡཏོ ཨཏྠཏོ ཨཏྠསཱམཏྠིཡཏོ ཙ ཨནེཡྻཏཱ ཏཏྠེཝ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ སདྡསྶ ཨཏྠསྶ ཝཱ ཨཱཧརིཏྭཱ ཝཏྟབྦསྶ ཨབྷཱཝོ ཨཏྠབྱཏྟི ནཱམ, ཏདུབྷཡཱ ཏེཧི དྭཱིཧི ཛཱཏཱ སཱ ཨཡཾ ཨནེཡྻཏཱསངྑཏཱ ཨཏྠབྱཏྟི ནེཡྻཔརིཧཱརེ ནེཡྻདོསཔརིཧཱརཔདེསེ པདསྶིཏཱ པཀཱསིཏཱཏི. ‘‘དུལླབྷཱཝགཏཱི སདྡ-སཱམཏྠིཡཝིལངྒྷིནཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཨཏྠཔཏཱིཏི པན ཝིནཱ སདྡཉྩ སཱམཏྠིཡཉྩ ཨཉྙཐཱནུཔལབྦྷཏཱིཏི ཨིཧ ‘‘སདྡཏོ ཨཏྠཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཏྠསྶ བྱཏྟི པཏཱིཏཱིཏི ཙ, ནཏྠི ནེཡྻཾ ཨཱཧརིཏབྦཾ ཨསྶ ཨབྷིདྷེཡྻསྶཱཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏེ ཙ ཏེ ཨུབྷོ སདྡཏྠཱ ཙཱཏི ཙ, ཏེ ཨཝཡཝཱ ཨེཏིསྶཱཏི ཙ, ནེཡྻསྶ པརིཧཱརོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨིདཱནི ‘‘ཡཐེ’’ཙྩཱདིནཱ དྭིཔྤཀཱརཱཡ ཨཏྠབྱཏྟིཡཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཨུདཱཧརཎམནུསྶཱརེཏི ‘‘མརི’’ཙྩཱདིགཱཐཱདྭཡེན, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ.
པུན ཨཏྠེན ཡཐཱ –
སབྷཱཝཱམལཏཱ དྷཱིར,
མུདྷཱ པཱདནཁེསུ ཏེ;
ཡཏོ ཏེ’ཝནཏཱནནྟ-
མོལི༹ཙྪཱཡཱ ཛཧནྟི ནོ.
༡༤༨. པུན ¶ དུཏིཡེ ཏུ དྷཱིརཱཏི ཨཱམནྟནཾ. ཏེ ཏཝ པཱདནཁེསུ སབྷཱཝཱམལཏཱ པཀཏིཔརིསུདྡྷཏཱ མུདྷཱ ཏུཙྪཱ. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཡཏོ ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ ཏེ པཱདནཁཱ ཨཝནཏསྶ སནྣཏསྶ ཨནནྟསྶ ནཱགརཱཛསྶ མོལི༹ནོ ཀིརཱིཊསྶ ཨཝནཏཱནཾ ཝཱ ནརམརཱནཾ ཨནནྟཱནཾ མོལཱི༹ནཾ ཚཱཡཱ ཚཝིཡོ ནོ ཛཧནྟི ན པརིཙྩཛནྟི, སཉྪཝིཡོ པན ཛཧནྟཱིཏི. ཨེཏྠ ནཁེསུ སཉྪཝིཏྟཱ པཱདནཁསྶ མོལཱི༹ནཾ ནིརནྟརཔྤཎཱམཱབྱབྷིཙཱརཱནརམརཱདཱིནཾ བྷགཝཏོ པཱདཱརཝིནྡཝནྡནཾ སཱམཏྠིཡཱ ཕུཊཾ གམྱཏེ.
༡༤༨. ‘‘པུན ཨཏྠེན ཡཐཱ སབྷཱཝི’’ཙྩཱདི. དྷཱིར ཏེ ཏཝ པཱདནཁེསུ སབྷཱཝཱམལཏཱ པཀཏིཔརིསུདྡྷཏཱ མུདྷཱ ཏུཙྪཱ. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཡཏོ ཡསྨཱ ཏེ ཙརཎནཁཱ ཨཝནཏཱནནྟམོལི༹ཙྪཱཡཱ པཱདཱནཏསྶ ཨནནྟནཱགརཱཛསྶ ཀིརཱིཊསྶ སམྦནྡྷིནཱི, ཨཝནཏཱནཾ ཝཱ ཨནནྟཱནཾ དེཝམནུསྶཱནཾ མོལཱི༹ནཾ ཚཱཡཱ ཀནྟིཡོ ནོ ཛཧནྟི ན ཝིཛཧནྟི, པཀཏིཝཎྞཾ པཧཱཡ ཀིརཱིཊཀནྟིསདིསཱ ཏེ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཨེཏྠ ཙནྡཀིརཎསནྣིབྷཱནཾ ནཁརཾསཱིནཾ སམཱིཔེ མོལཱི༹ནཾ ནཁརཾསཱིཧི ཨམདྡིཏསཀཀནྟིཡུཏྟབྷཱཝམཱཔཛྫནཾ ཏཱདིསཱནཾ ནིརནྟརཔྤཎཱམཱབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ཁཏྟིཡཱདཱིནཾ མུནིནྡཔཱདཱརཝིནྡདྭནྡེ ནིརནྟརཔྤཎཱམོ སཱམཏྠིཡཱ ཝིབྷཱུཏཾ གམྱཏེ. སསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏེན ཨམལཱཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོཏི ཙ, པཋམཔཀྑེ ཨཝནཏོ ཙ སོ ཨནནྟོ ཙཱཏི ཙ, ཏསྶ མོལཱི༹ཏི ཙ, ཏསྶ ཚཱཡཱཡོཏི ཙ, དུཏིཡཔཀྑེ ཨནནྟཱ ཙ ཏེ མོལཱི༹ ཙེཏི ཙ, ཨཝནཏཱནཾ ཨནནྟམོལཱི༹ཏི ཙ, ཏེསཾ ཚཱཡཱཡོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
‘‘བནྡྷསཱརོ’’ཏི མཉྙནྟི, ཡཾ སམགྒཱཔི ཝིཉྙུནོ;
དསྶནཱཝསརཾ པཏྟོ, སམཱདྷི ནཱམ’ཡཾ གུཎོ.
༡༤༩. སམཱདྷིཕལཾ ཀིཙྩཱཧ ‘‘བནྡྷེ’’ཙྩཱདི. ཡནྟི ཡཾ སམཱདྷིཾ བནྡྷསྶ གཛྫཔཛྫམིསྶབྷཱཝསྶ སཱརོཏི སབྦསྶ ཛཱིཝིཏཾ ¶ ཏཔྤརཱཡཏྟཱ བནྡྷསྶ སམགྒཱཔི ཝིཉྙུནོ སབྦེཔི ཀཝིནོ མཉྙནྟི ཙིནྟེནྟི ཛཱནནྟི, ཨཡཾ སམཱདྷི ནཱམ སམཱདྷིཁྱོ གུཎོ དསྶནེ པཀཱསནེ ཨཝསརཾ ཨོཀཱསཾ ཨནོཏྟརཏྟཱ པརསྶ སམྤཏྟོ ཨུདྡིཊྛཱནུཀྐམེནཱཏི.
༡༤༩. ཨིདཱནི སམཱདྷཡོ ནིདྡིསཏི ‘‘བནྡྷི’’ཙྩཱདིནཱ. སམགྒཱ ཨཔི ཝིཉྙུནོ སབྦེཔི ཀཝཡོ ཡཾ སམཱདྷིཾ ‘‘བནྡྷསཱརོ’’ཏི པཛྫགཛྫཝིམིསྶསངྑཱཏསྶ བནྡྷསྶ ཛཱིཝིཏམིཏི མཉྙནྟི, ཨཡཾ སམཱདྷི ནཱམ གུཎོ དསྶནཱཝསརཾ པཏྟོ ཨུདྡིཊྛཱནུཀྐམེན དསྶནོཀཱསཾ པཏྟོ ཧོཏི. བནྡྷསྶ སཱརོཏི ཙ, དསྶནེ ཨཝསརནྟི ཙ, ཏཾ པཏྟོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨཉྙདྷམྨོ ཏཏོ’ཉྙཏྠ,
ལོཀསཱིམཱནུརོདྷཏོ;
སམྨཱ ཨཱདྷཱིཡཏེ’ཙྩེ’སོ,
སམཱདྷཱིཏི ནིརུཙྩཏི.
༡༥༠. ཀཐམཡཾ སདྡཝོཧཱརོ བནྡྷེ ‘‘སམཱདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏྱཱཧ ‘‘ཨཉྙེ’’ཙྩཱདི. ཨཉྙསྶ ཝཏྠུནོ པཀཏཱཔེཀྑཱཡ དྷམྨོ གུཎོ པསིདྡྷོ, ཏཏོ ཏསྨཱ མུཁྱཝིསཡཱ ཨཉྙཏྠ ཨམུཁྱེ ཝིསཡེ ལོཀསཱིམཱནུརོདྷཏོ ལོཀཔྤཏཱིཏྱནུཝཏྟནེན སམྨཱ སཱདྷུ ལོཀསཱིམཱནུཝཏྟནམེཝེཧ སཱདྷུཏྟཾ ཨཱདྷཱིཡཏེ ཨཱརོཔྱཏེ, ཨིཏི ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན ཨེསོ ཨེཝཾཝིདྷོ དྷམྨོ ‘‘སམཱདྷཱི’’ཏི ནིརུཙྩཏཱིཏིདྷ སམྨཱ ཨཱདྷཱིཡཏཱིཏི ཨེཝཾ ནཱིཧརིཏྭཱ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཏྠོ.
༡༥༠. ‘‘སམཱདྷཱི’’ཏི ཨཡཾ ཝོཧཱརོ བནྡྷཝིསཡེ ཀཐཾ པཝཏྟཏཱིཏི ཨཱསངྐཱཡཾ པཋམཾ ནིབྦཙནཾ དསྶེཏུཾ ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙི’’ཙྩཱདི. ཡསྨཱ ཨཉྙདྷམྨོ སམཱདྷཱནསྶ ཝིསཡབྷཱུཏཨམུཁྱཏོ ཨཉྙསྶ མུཁྱཝཏྠུནོ པསིདྡྷགུཎོ, ཏཏོ ¶ མུཁྱཝིསཡཏོ ཨཉྙཏྠ ཨམུཁྱཝིསཡེ ལོཀསཱིམཱནུརོདྷཏོ ལོཀཝོཧཱརམརིཡཱདཱཝིརོདྷབྷཱཝེན ལོཀཔྤཏཱིཏྱནུཝཏྟནེནེཝ སམྨཱ ཨཱདྷཱིཡཏི ཋཔཱིཡཏི, ཨིཏི ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན ཨེསོ ཡཐཱཝུཏྟགུཎོ ‘‘སམཱདྷཱི’’ཏི ནིརུཙྩཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. ཨཉྙསྶ དྷམྨོཏི ཙ, ལོཀསྶ སཱིམཱཏི ཙ, ཏསྶཱ ཨནུརོདྷོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
སམཱདྷིཨུདྡེས
ཨཔཱཎེ པཱཎིནཾ དྷམྨོ, སམྨཱ ཨཱདྷཱིཡཏེ ཀྭཙི;
ནིརཱུཔེ རཱུཔཡུཏྟསྶ, ནིརསེ སརསསྶ ཙ.
ཨདྲཝེ དྲཝཡུཏྟསྶ, ཨཀཏྟརིཔི ཀཏྟུཏཱ;
ཀཋིནསྶཱ’སརཱིརེཔི, རཱུཔཾ ཏེསཾ ཀམཱ སིཡཱ.
༡༥༡-༡༥༢. སམཱདྷཱནཝིསཡམཱཧ ‘‘ཨཔཱཎེ’’ཨིཙྩཱདི. ཀྭཙི ཋཱནེ པཱཎིནཾ པཱཎཝནྟཱནཾ པདཏྠཱནཾ དྷམྨོ གུཎོ ཨཔཱཎེ པཱཎཝིརཧིཏེ ཝཏྠུནི སམྨཱ ལོཀཔཏཱིཏྱནུཝཏྟནེན ཨཱདྷཱིཡཏེ ཨཱརོཔྱཏེ, ཨེཝམུཔརིཔི ཡཐཱནུརཱུཔཾ. ནིརཱུཔེཏི རཱུཔཝིརཧིཏེ ཝཏྠུནི, ཀྭཙཱིཏི སབྦཏྠ ཨནུཝཏྟཏི. ཨསརཱིརེ ཨགྷནེ ཨསཾཧཏེ ཝཏྠུནི ཀཋིནསྶ དལ༹ྷསྶ, ཏེསཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ སམཱདྷཱིནཾ རཱུཔཾ ཨུདཱཧརཎཾ ཀམཱ ཨུདྡིཊྛཱནུཀྐམེན.
༡༥༡-༡༥༢. ཨུདྡེསེ ‘‘སམཱདྷཡོ’’ཏི བཧུཝཙནེན ནིདྡིཊྛཱནཾ སམཱདྷཱིནཾ ཝིསཡམུཔདསྶེཏི ‘‘ཨཔཱཎེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཀྭཙི ཀིསྨིཉྩི ཋཱནེ པཱཎིནཾ དྷམྨོ ཨིནྡྲིཡབདྡྷཱནཾ གུཎོ ཨཔཱཎེ པཱཎརཧིཏཝཏྠུམྷི སམྨཱ ལོཀཔཏཱིཏིཨནུསཱརེན ཨཱདྷཱིཡཏེ ཨཱརོཔྱཏེ, ཀྭཙི རཱུཔཡུཏྟསྶ རཱུཔཝནྟཝཏྠུནོ དྷམྨོ ནིརཱུཔེ རཱུཔརཧིཏཝཏྠུམྷི, ཀྭཙི སརསསྶ རསཝནྟསྶ ཝཏྠུནོ དྷམྨོ ནིརསེ རསརཧིཏེ ཙ, ཀྭཙི དྲཝཡུཏྟསྶ དྲཝཝནྟཝཏྠུནོ དྷམྨོ ཨདྲཝེ དྲཝརཧིཏེ ཙ, ¶ ཀྭཙི ཀཏྟུཏཱ ཀཏྟུགུཎོ ཨཀཏྟརིཔི, ཀྭཙི ཀཋིནསྶ ཐདྡྷསྶ ཝཏྠུནོ དྷམྨོ ཨསརཱིརེཔི སརཱིརརཧིཏེཔི སམྨཱ ཨཱདྷཱིཡཏེ. ཏེསཾ ཚནྣཾ སམཱདྷཱིནཾ རཱུཔཾ ཨུདཱཧརཎཾ ཀམཱ ‘‘ཨཔཱཎེ པཱཎིན’’ནྟི ཨུདྡིཊྛཱནུཀྐམེན སིཡཱ བྷཝེཡྻཱཏི. ན སནྟི པཱཎཱ ཨསྶེཏི ཙ, རཱུཔཱ ནིགྒཏོཏི ཙ, རཱུཔེན ཡུཏྟོཏི ཙ, རསཱ ནིགྒཏོཏི ཙ, རསེན སཧ ཝཏྟམཱནོཏི ཙ, དྲཝཱཨཉྙོཏི ཙ, དྲཝེན དྲཝབྷཱཝེན ཡུཏྟོཏི ཙ, ཀཏྟུཏོ ཨཉྙོཏི ཙ, ཀཏྟུནོ བྷཱཝོཏི ཙ, ནཏྠི སརཱིརཾ ཨསྶཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
སམཱདྷིནིདྡེས
ཨཔཱཎེ པཱཎིནཾ དྷམྨོ
ཨུཎྞཱཔུཎྞིནྡུནཱ ནཱཐ, དིཝཱཔི སཧ སངྒམཱ;
ཝིནིདྡཱ སམྤམོདནྟི, མཉྙེ ཀུམུདིནཱི ཏཝ.
༡༥༣. ‘‘ཨུཎྞཱ’’ཨིཙྩཱདི. ནཱཐཱཏི ལོཀཏྟཡེཀཔཊིསརཎབྷཱུཏཏཱཡ བྷགཝནྟཾ ཨཱལཔཏི. ཏཝ ཨུཎྞཱརོམདྷཱཏུསངྑཱཏེན པུཎྞིནྡུནཱ སཧ སངྒམཱ སཾཡོགེན ཀུམུདིནཱི ཀུམུདིནིཡོ ཀུམུདཱཀརཱ དིཝཱཔི ཝིནིདྡཱ ཝིགཏསོཔྤཱ སམྤམོདནྟི མཉྙེ སུཊྛུཡེཝ པམོདནྟཱིཏི པརིཀཔྤེམཱིཏི. ཨེཏྠ པཱཎིདྷམྨསྶ སུརཏརཱུཔསྶ སངྒམསྶ ཝིནིདྡཱཡ སམྤཱིཎནསྶ ཙ ཨཔཱཎིནི ཨཱརོཔིཏཔུམྦྷཱཝེ ཨུཎྞཱཔུཎྞིནྡུམྷི, ཏཐཱ ཨཱརོཔིཏཨིཏྠིབྷཱཝཱསུ ཀུམུདིནཱིསུ ལོཀསཱིམཱནུརོདྷེན སམཱདྷཱནཏོ སོཡཾ པསིདྡྷོ དྷམྨོ ‘‘སམཱདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏདབྷིདྷཱཡཱི སདྡོ ཙ ཨུཔཙཱརཏོ ཨཏྠཱནུགཱམིཏྟཱ སདྡིཀཝོཧཱརཾ དསྶེཏི, ཨེཝམུཔརིཔི ཡཐཱཡོགཾ.
༡༥༣. ཏེསུ པཱཎིདྷམྨསམཱདྷིནོ ཨུདཱཧརཎམཱདིསཏི ‘‘ཨུཎྞཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ནཱཐ ཏཝ ཏུཡ྄ཧཾ ཨུཎྞཱཔུཎྞིནྡུནཱ ཨུཎྞཱརོམམཎྜལསངྑཱཏཔུཎྞཙནྡེན སཧ སངྒམཱ ཨཉྙམཉྙསམཝཱཡཧེཏུནཱ ཀུམུདིནཱི ཀེརཝཱཀརསངྑཱཏཱ ཀུམུདིནིཡོ དིཝཱཔི ¶ ཝིནིདྡཱ ཝིཀསིཏཱ སམྤམོདནྟི མཉྙེ ཨཏིསནྟུཊྛཱ ཧོནྟཱིཏི ཀཔྤེམཱིཏི ཨིནྡུསམྤམོདོ སཧསདྡེན ཉཱཡཏེ. ཨེཏྠ པཱཎིདྷམྨསངྑཱཏོ སུརཏསངྒམོ ཙ ནིདྡཱཔགམོ ཙ སམྤམོདནཉྩཱཏི ཏིཎྞཾ ཨུཎྞཱཔུཎྞིནྡུཀུམུདིནཱིསངྑཱཏེསུ ཨཔཱཎེསུ ལོཀཝོཧཱརཱནཏིཀྐམྨ བུདྡྷིཡཱ ཨཱརོཔནེན པཱཎིདྷམྨཏོ པསིདྡྷཱ ཏཡོ ཨཏྠཱ ཨིདྷ སམཱདྷཡོ ནཱམ, ཏཔྤཊིཔཱདཀགནྠོཔི ཨཏྠཱནུགཱམིཏྟཱ ཏདུཔཙཱརེན སམཱདྷཱིཏི དཊྛབྦོ. པུཎྞོ ཙ སོ ཨིནྡུ ཙེཏི ཙ, ཨུཎྞཱ ཨེཝ པུཎྞིནྡུ ཙཱཏི ཙ, ཝིགཏཱ ནིདྡཱ ཡེཧཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ནིརཱུཔེ རཱུཔཡུཏྟསྶ
དཡཱརསེསུ མུཛྫནྟཱ, ཛནཱ’མཏརསེསྭི’ཝ;
སུཁིཏཱ ཧཏདོསཱ ཏེ, ནཱཐ པཱདམྦུཛཱནཏཱ.
༡༥༤. ‘‘དཡཱ’’ཨིཙྩཱདི. ནཱཐ ཏེ པཱདམྦུཛེསུ ཨཱནཏཱ པཎཱམཝསེན ཛནཱ ཏིལོཀཀུཧརཔཝཏྟིནོ སཏྟཱ ཨམཏརསེསྭིཝ པཱིཡཱུསརསེསུ ཝིཡ དཡཱརསེསུ ཀརུཎཱརསེསུ གུཎེསུ. ‘‘སིངྒཱརཱདོ ཝིསེ ཝཱིརིཡེ, གུཎེ རཱགེ དྲཝེ རསོ’’ཏི [ཨམརཀོས ༣.༣.༢༢༦] ཧི ནིགྷཎྚུ. མུཛྫནྟཱ ནིམུཛྫམཱནཱ ཧཏཱ ནཊྛཱ དོསཱ ཝཱཏཱདཡོ ཨམཏཔཀྑེ, ཨཉྙཏྠ ཏུ ཧཏཱ ནཊྛཱ དོསཱ རཱགཱདཡོ ཡེསནྟི ཝིགྒཧོ, ཏཏོཡེཝ སུཁིཏཱ སུཁཾ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀསུཁཾ ཨིཏཱ པཏྟཱ གཏཱཏི ཨཏྠོ.
༡༥༤. ཨིདཱནི རཱུཔདྷམྨསམཱདྷིནོ ཨུདཱཧརཎཾ ཨུདྡིསཏི ‘‘དཡཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ནཱཐ ཏེ ཏཝ པཱདམྦུཛཱནཏཱ ཙརཎཔདུམེ པཎཏཱ ཛནཱ དེཝམནུསྶཱ ཨམཏརསེསུ ཨིཝ སུདྷཱཛལེསུ ཝིཡ དཡཱརསེསུ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཀརུཎཱགུཎེསུ མུཛྫནྟཱ ནིམུཛྫམཱནཱ ཧཏདོསཱ ཝིནཊྛཝཱཏཔིཏྟཱདཡོ ཝིནཊྛརཱགཱདིདོསཱ ཝཱ སུཁིཏཱ ཏཏོཡེཝ ཨཛརཱམརསངྑཱཏསུཁཾ ¶ ཨིཏཱ པཏྟཱཏི. ཨེཏྠ རཱུཔཡུཏྟཛལེ ལབྦྷམཱནཾ མུཛྫནཾ ནིརཱུཔེ དཡཱགུཎེ ཨཱརོཔིཏཾ ཧོཏི. དཡཱ ཨེཝ རསཱ གུཎཱཏི ཙ, ཨམཏཱ ཨེཝ རསཱཏི ཙ, ཧཏཱ ཝཱཏཱདཡོ རཱགཱདཡོ ཝཱ དོསཱ ཡེསནྟི ཙ, པཱདཱནི ཨེཝ ཨམྦུཛཱནཱིཏི ཙ, ཏེསུ ཨཱནཏཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
‘‘སིངྒཱརཱདོཝིསེ ཝཱིརིཡེ, གུཎེ རཱགེ དྲཝེརསོ’’ཏི [ཨམརཀོས ༣.༣.༢༢༦] ཨེཏྠ རསསདྡོ གུཎཛལེསུ ཝཏྟཏི.
ནིརསེ སརསསྶ
མདྷུརེཔི གུཎེ དྷཱིར, ནཔྤསཱིདནྟི ཡེ ཏཝ;
ཀཱིདིསཱིམནསོ ཝུཏྟི, ཏེསཾ ཁཱརགུཎཱནབྷོ [ཧེ (སཱི.)].
༡༥༥. ‘‘མདྷུརེ’’ཙྩཱདི. དྷིཡཱ ཨཱིརཏཱིཏི དྷཱིརོ, བྷོ དྷཱིར ཏཝ མདྷུརེཔི མནོཧརེཔི གུཎེ ཀརུཎཱདིཀེ ཡེ ནཔྤསཱིདནྟི པསཱདཾ ན ཀརོནྟི, ཁཱརགུཎཱནཾ ཨམདྷུརགུཎཱནཾ ཏེསཾ ཛནཱནཾ མནསོ ཝུཏྟི ཙིཏྟཔྤཝཏྟི ཀཱིདིསཱིཏི ཀིམིཝ དིསྶཏི, ན ཝིཉྙཱཡཏེ ‘‘ཨཱིདིསཱི’’ཏི. ཡཏོ ཏཱདིསགུཎཱཝབོདྷཔརམྨུཁཱ མོཧནྡྷཀཱརསམྦནྡྷིཏཱཏི.
༡༥༥. ཨིདཱནི སརསདྷམྨསམཱདྷིནོ ཨུདཱཧརཎམུདྡིསཏི ‘‘མདྷུརི’’ཙྩཱདིནཱ. བྷོ དྷཱིར ཏཝ ཏེ མདྷུརེ ཨཔི གུཎེ པཀཏིསུནྡརེ ཀརུཎཱཔཉྙཱགུཎེཔི ཡེ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཱ ཛནཱ ནཔྤསཱིདནྟི, ཁཱརགུཎཱནཾ ཨམདྷུརགུཎཱནཾ ཏེསཾ ཛནཱནཾ མནསོ ཝུཏྟི ཙིཏྟཔྤཝཏྟི ཀཱིདིསཱི ཀཐཾ རུཧཏི. དྷིཡཱ ཨཱིརཏི པཝཏྟཏཱིཏི ཙ, ཀཱ ཝིཡ སཱ དིསྶཏཱིཏི ཙ, ཁཱརཱ གུཎཱ ཡེསནྟི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ སམཱདྷི ནཱམ རསཧཱིནེ ཨཱརོཔིཏརསཡུཏྟདྷམྨབྷཱུཏཾ མདྷུརཁཱརགུཎདྭཡཾ.
ཨདྲཝེ དྲཝཡུཏྟསྶ
སབྦཏྠསིདྡྷ ¶ ཙཱུལ༹ཀ-པུཊཔེཡྻཱ མཧཱགུཎཱ;
དིསཱ སམནྟཱ དྷཱཝནྟི, ཀུནྡསོབྷཱསལཀྑཎཱ.
༡༥༦. ‘‘སབྦཏྠསིདྡྷི’’ཙྩཱདི. སབྦཏྠསིདྡྷསྶ མཧཱམུནིནོ ཙཱུལ༹ཀཔུཊེན པེཡྻཱ པཱཏབྦཱ ཀུནྡསོབྷཱསལཀྑཎཱ ཀུནྡཀུསུམསྶ སོབྷཱསཝནྟཱ ཛུཏིཝིཛམྦྷིནོ མཧཱགུཎཱ སམནྟཱ པརིཏོ དིསཱ དིསནྟཱནི དྷཱཝནྟི.
༡༥༦. ཨིདཱནི དྲཝཡུཏྟསམཱདྷིནོ ཨུདཱཧརཎམུདྡིསཏི ‘‘སབྦཏྠི’’ཙྩཱདིནཱ. སབྦཏྠསིདྡྷ སབྦཀིཙྩེ པརིནིཔྥནྣ, ནིཔྥནྣེཧི སབྦཏྠེཧི ཝཱ སམནྣཱགཏ ཧེ ཏཐཱགཏ ཏཝ ཙཱུལ༹ཀཔུཊཔེཡྻཱ ཙཱུལ༹ཀཔུཊེན པཱཏབྦཱ ཀུནྡསོབྷཱསལཀྑཎཱ ཀུནྡསོབྷཱཧི སམཱནལཀྑཎཱ ཀུནྡསོབྷཱསདིསཱ ཝཱ མཧཱགུཎཱ སངྑྱཱམཧནྟཏྟཱ ཨཱནུབྷཱཝམཧནྟཏྟཱ ཝཱ མཧནྟཱ ཝཱ ཨརཧཏྟཱདཡོ གུཎཱ སམནྟཱ སམནྟཏོ དིསཱ དསདིསཱསུ དྷཱཝནྟཱིཏི. ཨེཏྠ དྲཝཡུཏྟགུཎབྷཱུཏོ ཙཱུལ༹ཀཔུཊཔེཡྻབྷཱཝོ དྲཝརཧིཏེ གུཎེ ཨཱརོཔིཏོ སམཱདྷི ནཱམ ཧོཏི. སབྦེ ཙ ཏེ ཨཏྠཱ ཙེཏི ཙ, ཏེ སིདྡྷཱ ཡསྶེཏི ཙ, ཙཱུལ༹ཀམེཝ པུཊམིཏི ཙ, ཏེན པེཡྻཱཏི ཙ, མཧནྟཱ ཙ ཏེ གུཎཱ ཙེཏི ཙ, ཀུནྡཱནཾ སོབྷཱཏི ཙ, ཏཱཧི སམཱནཾ ལཀྑཎཾ ཡེསནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨཀཏྟརི ཀཏྟུཏཱ
མཱརཱརིབལཝིསྶཊྛཱ, ཀུཎྛཱ ནཱནཱཝིདྷཱ’ཡུདྷཱ;
ལཛྫམཱནཱ’ཉྙཝེསེན, ཛིན པཱདཱནཏཱ ཏཝ.
༡༥༧. ‘‘མཱརཱ’’ཨིཙྩཱདི. མཱརོཡེཝ ཨརི སཏྟཱུཏི མཱརཱརཱི, ཏེན, བལེན ཨཏྟནོ སཏྟིཡཱ, ཏསྶ ཝཱ བལེན སེནཱཡ ཝིསྶཊྛཱ ཨབྷིམུཁཾ ཚཌྜིཏཱ ནཱནཱཝིདྷཱ ཨནེཀཔྤཀཱརཱ ¶ ཨཱཡུདྷཱ བྷིནྡིཝཱལཱ༹དཡོ ཀུཎྛཱ [བྷེཎྜིཝཱལཱདཡོ (ཀ.)] པརིཙྩཏྟཏིཁིཎབྷཱཝཱ ཏཱཡེཝ ཀུཎྛབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ ལཛྫམཱནཱ ‘‘ལོཀཔྤཏཱིཏཱནུབྷཱཝཱནམམྷཱཀམྤི ཨེཝརཱུཔཾ ཛཱཏ’’ནྟི ལཛྫནྟཱ ཨཉྙཝེསེན ‘‘ཀཐཾ ནཱམ པརེ ཨམྷེ ན ཛཱནེཡྻུ’’ནྟི ཨཏྟནོ ཨཱཝུདྷཝེསཾ པརིཝཏྟིཏྭཱ ཀུསུམཝེསེན, ཛིནཱཏི ཨཱམནྟནཾ, ཏཝ པཱདཱནཏཱ པཱདེསུ སནྣཏཱ.
༡༥༧. ཨིདཱནི ཀཏྟུདྷམྨསམཱདྷིནོ ཨུདཱཧརཎམུདྡིསཏི ‘‘མཱརཱརི’’ཙྩཱདིནཱ. ཧེ ཛིན མཱརཱརིབལཝིསྶཊྛཱ མཱརསཏྟུནཱ ཨཏྟནོ སཏྟིཡཱ ཝིསྶཊྛཱ, མཱརཱརིནོ ཝཱ སེནཱཡ ཝིསྶཊྛཱ ཨབྷིམུཁེ པཱཏིཏཱ ནཱནཱཝིདྷཱཡུདྷཱ ཨནེཀཔྤཀཱརབྷིནྡིཝཱལ༹ཨུསུསཏྟིཏོམརཱདཡོ ཨཱཝུདྷཱ ཀུཎྛཱ ཨཏིཁིཎཱ ལཛྫམཱནཱ ‘‘ཀསྨཱ ཨེཝཾ ལོཀཔསིདྡྷཱནུབྷཱཝཱནམམྷཱཀམྤི ཨཱིདིསཾ ཝིཔྤཀཱརམཧོསཱི’’ཏི ལཛྫནྟཱ ཨཉྙཝེསེན ‘‘ཀཐམམྷེ པརེ ན ཛཱནེཡྻུ’’ནྟི ཨཱཝུདྷཝེསཾ ཧིཏྭཱ ཏདཉྙབྷཱུཏེན པུཔྥཝེསེན ཏཝ པཱདཱནཏཱ པཱདསམཱིཔེ ནཏཱ ཨཧེསུནྟི. ཨེཏྠ ཀཏྟུདྷམྨབྷཱུཏཾ ལཛྫནཉྩ ཨཉྙཝེསེན པརིཝཏྟནཉྩ ཨཱནཏཉྩེཏི ཨིམེ ལཛྫནཱདཱིནཾ ཨཀཏྟུབྷཱུཏེསུ ཝིསཡེསུ ཨཱརོཔིཏཱ སམཱདྷཡོ ནཱམ ཧོནྟི. མཱརོ ཨེཝ ཨརཱིཏི ཙ, བལེན ཝིསྶཊྛཱཏི ཙ, མཱརཱརིནཱ བལཝིསྶཊྛཱཏི ཙ མཱརཱརིནོ བལཾ སེནཱཏི ཙ, ཏེན ཝིསྶཊྛཱཏི ཙ, ནཱནཱ ཨནེཀཝིདྷཱ པཀཱརཱ ཡེསནྟི ཙ, ཨཉྙེསཾ ཝེསོཏི ཙ, ཨཉྙོ ཙ སོ ཝེསོ ཙཱཏི ཙ, པཱདེསུ ཨཱནཏཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཀཋིནསྶ ཨསརཱིརེ
མུནིནྡབྷཱཎུམཱ ཀཱལོ-
དིཏོ བོདྷོདཡཱཙལེ;
སདྡྷམྨརཾསིནཱ བྷཱཏི,
ཨིནྡམནྡྷཏམཾ པརཾ.
༡༥༨. ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདི. ¶ བོདྷོ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསདིསོ སོཡེཝ ཝཱ ཨུདཡཱཙལོ ཨུདཡཔབྦཏོ ཏསྨིཾ ཀཱལེ རཏྟིཔརིཡནྟེ ཨབྷིནིཀྑནྟསམཡེ ཨུདིཏོ པཱཏུབྷཱུཏོ མུནིནྡོ མུནིནྡསདིསོ སོཡེཝ ཝཱ བྷཱཎུམཱ སཱུརིཡོ ཨནྡྷཏམཾ ཨནྡྷཀཱརཾ མོཧཾ ཝཱ པརཾ ཨཙྩནྟམེཝ སདྡྷམྨརཾསིནཱ སདྡྷམྨསདིསེན སདྡྷམྨསངྑཏེན ཝཱ རཾསིནཱ བྷིནྡཾ པདཱལེནྟོ བྷཱཏི སོབྷཏཱིཏི.
༡༥༨. ཨིདཱནི ཀཋིནདྷམྨསམཱདྷིནོ ཨུདཱཧརཎམུདྡིསཏི ‘‘མུནིནྡི’’ཙྩཱདིནཱ. བོདྷོདཡཱཙལེ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསདིསེ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསངྑཱཏེ ཝཱ ཨུདཡཔབྦཏེ ཀཱལོདིཏོ རཏྟིཀྑཡེ མཱརཔརཱཛིཏསམཡེ ཝཱ ཨུདིཏོ པཱཏུབྷཱུཏོ མུནིནྡབྷཱནུམཱ མུནིནྡསདིསོ མུནིནྡོཡེཝ ཝཱ སཱུརིཡོ ཨནྡྷཏམཾ པཀཏིགྷནནྡྷཀཱརཾ བཧལམོཧནྡྷཀཱརཾ སདྡྷམྨརཾསིནཱ སདྡྷམྨསདིསེན སདྡྷམྨབྷཱུཏེན ཝཱ ཀིརཎེན པརམཏིསཡེན བྷིནྡཾ པདཱལེནྟོ བྷཱཏི སོབྷཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཐདྡྷདྷམྨབྷཱུཏཾ བྷེདནཾ ཨསརཱིརབྷཱུཏེ ཨནྡྷཀཱརེ བུདྡྷིཡཱ ཨཱརོཔིཏཾ སམཱདྷི ནཱམ ཧོཏི. མུནཱིནཾ ཨིནྡོཏི ཙ, སོཡེཝ བྷཱནུམཱཏི ཙ, བོདྷོ ཨེཝ ཨུདཡཱཙལོཏི ཙ, སདྡྷམྨོ ཨེཝ རཾསཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཝམནུགྒིརནཱདྱེ’ཏཾ, གུཎཝུཏྱཔརིཙྩུཏཾ;
ཨཏིསུནྡརམཉྙཾ ཏུ, ཀཱམཾ ཝིནྡཏི གཱམྨཏཾ.
༡༥༩. ཀོཙི དྷམྨོ ཨམུཁྱཝིསཡེ བནྡྷེ སོབྷཏེ, ན མུཁྱཝིསཡེཏི དསྶནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཝམནཾ’’ཨིཙྩཱདི. ཝམནཉྩ ཨུགྒིརནཉྩ, ཨཱདིསདྡེན ཝིརེཙནཱདིཔརིགྒཧོ. ཨེཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ གུཎཱ པདྷཱནེཏརཱ པསིདྡྷཝིསཡཱ ཝིསཡནྟརཔརིགྒཧལཀྑཎཱ ཝུཏྟི པཡོགརཱུཔཱ, ཏཏོ ཨཔརིཙྩུཏཾ ཨཔརིགལི༹ཏཾ སནྟཾ ཨམུཁྱབྷཱུཏཾ ཨཏིསུནྡརཾ ཨཙྩནྟམནོཧརམལངྐཱརརཱུཔཏྟཱ, ཨཉྙཾ ཏུ ཨིཏརཾ པན མུཁྱནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀཱམཾ ཨེཀནྟེན ¶ གཱམྨཏཾ ཨསབྦྷསབྷཱཝཾ བནྡྷེ ཏསྶཱནུཙིཏབྷཱཝཏོ ཝིནྡཏི པཊིལབྷཏི པསཝཏཱིཏི ཨཏྠོ.
༡༥༩. ཨིདཱནི ཨིམེསུཡེཝ པཱཎིདྷམྨཱདཱིསུ ཀོཙི དྷམྨོ ཨམུཁྱཝིསཡེ པཡུཏྟོ པསཏྠོ, མུཁྱཝིསཡེ པཡུཏྟོ ཨཔསཏྠོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཝམནུགྒི’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཨེཏཾ ཝམནུགྒིརནཱདི ཝམནཨུགྒིརནཝིརེཙནཱདིཀཾ གུཎཝུཏྱཔརིཙྩུཏཾ ཨམུཁྱཔཡོགཏོ ཨགལི༹ཏཾ ཨམུཁྱབྷཱུཏཾ ཨཏིསུནྡརཾ སབྦེསཾ ཨཏིཔིཡཾ ཧོཏི, ཨཉྙཾ ཏུ ཨུཏྟཏོ བྱཏིརེཀཾ མུཁྱཝིསཡེ པཡུཏྟཾ ཝམནུགྒིརནཱདིཀཾ པན ཀཱམཾ ཨེཀནྟེན གཱམྨཏཾ སབྷཱཝཨཔྤིཡགཱམྨདོསཏཾ ཝིནྡཏི སེཝཏཱིཏི. ཝམནཉྩ ཨུགྒིརནཉྩེཏི ཙ, ཏཱནི ཨཱདཱིནི ཡསྶེཏི ཙ, གུཎཱ ཨཔྤདྷཱནཱ ཝུཏྟཱིཏི ཙ, ཏཏོ ཨཔརིཙྩུཏནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཀནྟཱིནཾ ཝམནབྱཱཛཱ, མུནིཔཱདནཁཱཝལཱི;
ཙནྡཀནྟཱི པིཝནྟཱིཝ, ནིཔྤབྷཾ ཏཾ ཀརོནྟིཡོ.
༡༦༠. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཀནྟཱིན’’མིཙྩཱདི. མུནིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ པཱདནཁཱནཾ ཨཱཝལཱི སེཎིཡོ ཀནྟཱིནཾ ཨཏྟནོ ནིརནྟརཾ ནིསྶརནྟཱིནཾ སོབྷཱཝིསེསཱནཾ ཝམནབྱཱཛཱ ཨུགྒིརནལེསེན ཙནྡཀནྟཱི ཙནྡཙྪཝིཡོ སབྦཏྠ པཏྠཊཏྟཱ པིཝནྟཱིཝ པཱནཾ ཀརོནྟཱིཏི ཏཀྐེམི. ཀཱིདིསཱི ཝིཡཱཏི པརིཀཔྤནཱབཱིཛམཱཧ ‘‘ནིཔྤབྷ’’ནྟིཨཱདི. ཏཾ ཙནྡཾ ནིཔྤབྷཾ པབྷཱཝིརཧིཏཾ ཀརོནྟིཡོ ཝིདཧམཱནཱ. ཨིདཉྷི ཀཔྤནཱབཱིཛཾ ཡཏོ ནཁསོབྷཱལིངྒནེན ཙནྡསྶ སོབྷཱཝཏོ ནིཔྤབྷཏྟཾ པསྶིཏྭཱ མཧཏྟཉྩ ཏསྶཱ ནཁཱཝལིཡོ ཙནྡཀནྟཱི པིཝནྟཱིཏི པརིཀཔྤེཏི ཀནྟཱིནཉྩ ཝམནབྱཱཛཾ.
༡༦༠. ཨིཊྛཝིསཡེ པཡུཏྟཝམནུགྒིརནཱདཱིནམུདཱཧརཎམུདྡིསཏི ‘‘ཀནྟཱིན’’མིཙྩཱདིནཱ. མུནིཔཱདནཁཱཝལཱི མུནིཔཱདནཁསེཎིཡོ ཀནྟཱིནཾ ཨཏྟནོ ཙནྡམརཱིཙིསདིསསོབྷཱནཾ ཝམནབྱཱཛཱ ཨུགྒིརནལེསེན ཏཾ ནིམྨལཙནྡཾ ནིཔྤབྷཾ ཀརོནྟིཡོ ཨཏྟནོ སབྦཏྠ པཏྠཊཏྟཱ ནིཔྤབྷཾ ཀརོནྟིཡོ ཙནྡཀནྟཱི ཙནྡརཾསིཡོ ¶ པིཝནྟི མཉྙེ. ནཁརཾསཱིནཾ སབྦཏྠ པཏྠཊཏྟཱ སཔྤབྷསྶཱཔི ཙནྡསྶ ནིཔྤབྷཏྟཉྩ ནཁརཾསཱིནཾ ཨདྷིཀཏྟཉྩ དིསྭཱ ཙནྡཀནྟཱི པིཝནྟི ཨིཝེཏི ནཁཱཝལཱིནཾ ཙནྡཀནྟིཔིཝནཉྩ སཀཀནྟིཝམནཉྩ པཀཏི ན ཧོཏི, བྱཱཛམིཏི ཀཝིནཱ པརིཀཔྤིཏཾ ཧོཏི. ཨེཏྠ བྷཏྟསིཏྠཱདིམུཁྱཝིསཡཏོ ཨཉྙཀནྟིསངྑཏཨམུཁྱཝིསཡེ པཡུཏྟཾ ཝམནཾ གུཎཝུཏྟཱིཏི ཉཱཏབྦཾ. ཝམནམེཝ བྱཱཛམིཏི ཙ, མུནིནོ པཱདཱཏི ཙ, ཏེསུ ནཁཱཏི ཙ, ཏེསཾ ཨཱཝལིཡོཏི ཙ, ཙནྡསྶ ཀནྟིཡོཏི ཙ, ནིགྒཏོ པབྷཱཧཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨཙིཏྟཀཏྟུཀཾ རུཛྷ-མིཙྩེཝཾ གུཎཀམྨ ཏཾ [གུཎཀམྨཀཾ (སཱི.)];
སཙིཏྟཀཏྟུཀཾ པེ’ཏཾ, གུཎཀམྨཾ ཡདུ’ཏྟམཾ.
༡༦༡. ཡཐཱཝུཏྟཾ ནིགམེཏི ‘‘ཨཙིཏྟ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨིཙྩེཝཾ ཨཙིཏྟོ ཀཏྟཱ ཡསྶ ཏཾ ཨཙིཏྟཀཏྟུཀཾ. གུཎོ ཀམྨཾ ཡསྶ ཏཾ གུཎཀམྨཾ. ཏཉྩ ཝམནཱདི རུཛྷམཏིམནོཧརཾ བྷཝཏི བནྡྷོཙིཏཏྟཱ. ནཁཱཝལིཡོ ཧི ཨཙིཏྟཀཏྟཱརོ, ཀནྟིཡོ གུཎཀམྨནྟི ཝམནམཏྲཱཏིསུནྡརཾ. ནེདམེཝ རུཛྷནྟི ཨཱཧ ‘‘སཙིཏྟ’’ཨིཙྩཱདི. ཨེཏཾ ཝམནཱདིཀཾ སཙིཏྟཀཏྟུཀམྤིཡདིགུཎཀམྨཾ, ཨུཏྟམཾ སེཊྛཾ བནྡྷོཙིཏཏྟཱ.
༡༦༡. ཨནནྟརོདཱཧརཎསྶ པསཏྠཏྟཉྩ ཀམྨནི གུཎེ སཏི སཙིཏྟཀཏྟུཀཝམནཱདིཀཉྩ ཨིཊྛམིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨཙིཏྟཀཏྟུཀ’’མིཙྩཱདིམཱཧ. ཨིཙྩེཝཾ ཨིམིནཱ པཀཱརེན ཨཙིཏྟཀཏྟུཀཾ ནཁཱཝལིསངྑཱཏཨཝིཉྙཱཎཀཀཏྟུཝནྟཾ གུཎཀམྨཾ ནཁཀནྟིསངྑཱཏཨཔྤདྷཱནཀམྨཝནྟཾ ཝམནཱདིཀཾ རུཛྷཾ རཙནཱཡ ཨུཙིཏཏྟཱ རུཙིཛནཀཾ ཧོཏི, ཨེཏཾ ཝམནཱདིཀཾ སཙིཏྟཀཏྟུཀམྤི སཝིཉྙཱཎཀཀཏྟུཝནྟམྤི ཡདི གུཎཀམྨཾ ཨམུཁྱཀམྨཾ ཙེ, ཨུཏྟམཾ ཝིསིཊྛམེཝ, ‘‘ཀནྟཱིན’’ནྟི བྷཱཝསམྦནྡྷེ ཚཊྛིཡཱ སཏིཔི ཝམནཀྲིཡཱཡ ཀམྨཏྟཾ ནཱཏིཝཏྟཏི. ནཏྠི ཙིཏྟཾ ཡེསནྟི ཙ, ཨཙིཏྟཱ ཀཏྟཱརོ ཡསྶཱཏི ཙ, གུཎོ ཀམྨཾ ཡསྶེཏི ཙ, སཧ ¶ ཙིཏྟེན ཝཏྟམཱནོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨིཏི ནིདསྶནེ ཨེཝཾ པཀཱརེ ནིཔཱཏོ, ཨཐ ཝཱ ཝཙནཝཙནཱིཡཱནཾ [ཝཙནཝཙནཱིཡཱདཱིནཾ (ཀ.)] ནིགམཱརམྦྷེ ནིཔཱཏསམུདཱཡོ.
ཨུགྒིརནྟོཝ ས སྣེཧ-རསཾ ཛིནཝརོ ཛནེ;
བྷཱསནྟོ མདྷུརཾ དྷམྨཾ, ཀཾ ན སམྤཱིཎཡེ ཛནཾ.
༡༦༢. ཏདུདཱཧརཏི ‘‘ཨུགྒིརནྟོཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. སོ ཛིནཝརོ ཛནེ སཀལསཏྟནིཀཱཡེ སྣེཧརསཾ ཨཏྟནོ པེམསངྑཱཏཾ ཨནུརཱགཾ ཨུགྒིརནྟོཝ ཝམནྟོ ཝིཡ མདྷུརཾ ཨཏིཔཎཱིཏཾ དྷམྨཾ བྷཱསནྟོ ཀཾ ཛནཾ ན སམྤཱིཎཡེ, སབྦམེཝ སམྤཱིཎེཏི. ཨེཏྠ ཛིནཝརོ ཀཏྟཱ སཙིཏྟོ, སྣེཧརསོ གུཎཀམྨཾ.
༡༦༢. ཨིདཱནི སཙིཏྟཀཀཏྟུཔཀྑེ ཨུདཱཧརཎམུདྡིསཏི ‘‘ཨུགྒིརནྟོ’’ཙྩཱདིནཱ. སོ ཛིནཝརོ ཛནེ སཀལསཏྟནིཀཱཡེ སྣེཧརསཾ ཨཏྟནོ པེམསངྑཱཏཨནུརཱགཾ ཨུགྒིརནྟོ ཨིཝ ཝམནྟོ ཝིཡ མདྷུརཾ ཨཱདིཀལྱཱཎཱདིབྷཱཝེན པཎཱིཏཾ དྷམྨཾ སདྡྷམྨཾ བྷཱསནྟོ དེསེནྟོ ཡཐཱསཡཾ ཝདནྟོ ཀཾ ཛནཾ ཀཱིདིསཾ པུགྒལཾ ན སམྤཱིཎཡེ, པཱིཎེཏི ཨེཝཱཏི. ཨེཏྠ ཨུགྒིརནཾ ཛིནཝརསངྑཏསཙིཏྟཀཀཏྟུཝནྟམྤི སྣེཧརསསངྑཱཏཨམུཁྱཀམྨཡུཏྟཏྟཱ པསཏྠཾ ཧོཏི. སྣེཧོ ཨེཝ རསོ ཨནུརཱགོཏི ཝིགྒཧོ.
ཡོ སདྡསཏྠཀུསལོ ཀུསལོ ནིགྷཎྚུ-
ཚནྡོཨལངྐཏིསུ ནིཙྩཀཏཱབྷིཡོགོ;
སོ’ཡཾ ཀཝིཏྟཝིཀལོཔི ཀཝཱིསུ སངྑྱ-
མོགཡ྄ཧ ཝིནྡཏི ཧི ཀིཏྟི’མམནྡརཱུཔཾ.
ཨིཏི སངྒྷརཀྑིཏམཧཱསཱམིཔཱདཝིརཙིཏེ
སུབོདྷཱལངྐཱརེ
གུཎཱཝབོདྷོ ནཱམ ཏཏིཡོ པརིཙྪེདོ.
༡༦༣. གནྠནྟརཱཧིཏཝཱསནཱཡ, ¶ ཏདནུབནྡྷཔཊིབྷཱནེ ཙཱཝིཛྫམཱནེཔི སུཏེན ཨབྷིཡོགབལེན ཀཝིཏཱ ཀིཏྟི ཙ ཏདནུགཏཱ སམུཔལབྦྷཏཱིཏི སམནུསཱསཏི ‘‘ཡོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. སདྡསཏྠེ བྱཱཀརཎེ ཀིསྨིཉྩི ‘‘ཨིདམེཝེ’’ཏི ནིཡམཱབྷཱཝཱ ཀུསལོ ཚེཀོ ནིགྷཎྚུམྷི ཨབྷིདྷཱནསཏྠེ ཙ ཚནྡསི ཝུཏྟིཛཱཏིཔྤཔཉྩཔཀཱསཀཚནྡོཝིཙིཏིསཏྠེ ཙ ཨལངྐཏིསུ ཨལངྐཱརསཏྠེ ཙ ཀུསལོ ན ཀེཝལཾ སདྡསཏྠེཡེཝ, ཨཐ ཙ པན ནིཙྩམནཝརཏཾ དིཝཱ ཙ རཏྟོ ཙ ཀཏོ ཨབྷིཡོགོ ཝཱཡཱམོ རཙནཱཝིསཡེ ཡསྶ སོཡཾ ཀཝིཏྟཝིཀལོཔི བནྡྷཀརཎསངྑཱཏཀཝིགུཎཔརིཧཱིནོཔི ཀཝཱིསུ ཀཝིགུཎོཔེཏེསུ སངྑྱཾ གཎནཾ ཨོགཡ྄ཧ པཊིལབྷིཏྭཱ ཨམནྡརཱུཔཾ ཨཏིབཧུཾ ཀིཏྟིཾ པརིསུདྡྷབནྡྷརཙནཱལཀྑཎཾ ཏཔྤབྷཝཾ ཁྱཱཏཾ ཝིནྡཏི པཊིལབྷཏེཝཱཏི.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརེ མཧཱསཱམིནཱམིཀཱཡཾ
སུབོདྷཱལངྐཱརཊཱིཀཱཡཾ
གུཎཱཝབོདྷཔརིཙྪེདོ ཏཏིཡོ.
༡༦༣. ཨིདཱནི ཨུདྡེསཀྐམེན སདྡཱལངྐཱརེ ནིདྡིསིཏྭཱ བྱཱཀརཎནིགྷཎྚུཚནྡོཔརིཝཱརིཏེ ཨིམསྨིཾ ནིརནྟརཱབྷིཡོགོ ཨིཧལོཀིཡཱདིམཧནྟཡསསྶ ཀཱརཎམིཏི སིསྶཱནམནུསཱསནྟོ ‘‘ཡོ སདྡསཏྠཀུསལོ’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཡོ ཐེརནཝམཛ྄ཛྷིམེསུ ཀོཙི སདྡསཏྠཀུསལོ སདྡཱནུསཱསནབྱཱཀརཎཝིསཡེ པཀཏིཔཙྩཡཱདིཝིབྷཱགཀཔྤནཱཡ ཚེཀོ ནིགྷཎྚུཚནྡོཨལངྐཏཱིསུ ཨབྷིདྷཱནཚནྡོཨལངྐཱརསཏྠེསུཔི ཀུསལོ ཏཾཏཾཝིབྷཱགབུདྡྷཱིནཾ པཊིཔཱདནེན ཚེཀོ ནིཙྩཀཏཱབྷིཡོགོ དྷཱརཎམནསིཀཱརཝསེན ནིཙྩཾ ཀཏུསྶཱཧོ ཧོཏི. སོ ཨཡཾ ཨཔྤམཱདཱི ཀཝིཏྟཝིཀལོཔི པཀཏིསིདྡྷཀབྦརཙནགུཎརཧིཏོཔི ཀཝཱིསུ སངྑྱཾ ཀབྦཀཏྟཱུསུ གཎནཾ ཨོགཡ྄ཧ ཀབྦཀརཎཊཱིཀཱཀརཎཱདིཔཀཱརེན ཨོགཱཧེཏྭཱ ཏཾ གཎནཾ པཱཔུཎིཏྭཱ ¶ ཨམནྡརཱུཔཾ ཨནཔྤཀསབྷཱཝཾ ཨཏིབཧུཾ ཀིཏྟིཾ ནིདྡོསཾ སཏྠརཙནལཀྑཎཾ པུཉྙསཉྩཡཾ, ཏཔྤབྷཝཾ པསིདྡྷིཾ ཝཱ ཝིནྡཏི ལབྷཏེཝཱཏི. ཡཐཱཝུཏྟསཏྠེསུ ཨབྷིཡོགོ བནྡྷསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎམེཝ. ཝུཏྟཾ ཧི–
‘‘སཱབྷཱཝིཀཱི ཙ པཊིབྷཱ,
སུཏཉྩ བཧུནིམྨལཾ;
ཨམནྡོ ཙཱབྷིཡོགོ’ཡཾ,
ཧེཏུ ཧོཏི’ཧ བནྡྷནེ’’ཏི [ཀཱབྱཱདཱས ༡.༡༠༣].
ཏཏྠ སཱབྷཱཝིཀཱི སབྷཱཝསིདྡྷཱ པཊིབྷཱ ཙ པཉྙཱ ཙ བཧུ ནིམྨལཾ ཨནཔྤཀཾ ནིཛྫཊཾ སུཏཉྩ ཨམནྡོ ཨབྷིཡོགོ ཙ ཨནཔྤཀོ ཨབྷྱཱསོ ཙེཏི ཨཡམེསོ སབྦོཔི ཨིཧ བནྡྷནེ ཨིམིསྶཾ ཀབྦརཙནཱཡཾ ཧེཏུ ཧོཏི ཀཱརཎཾ བྷཝཏཱིཏི. སདྡེ སཱསཏི ཨེཏྠ ཨེཏེནཱཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ ཏཔྤཙྩཡཉྩ ཏསྶ ཐཱདེསཉྩ ཀཏྭཱ སདྡསཏྠནྟི ཉཱཏབྦཾ, སདྡསཏྠེ ཀུསལོཏི ཙ, ནིགྷཎྚུ ཙ ཚནྡོ ཙ ཨལངྐཏི ཨལངྐཱརཉྩེཏི ཙ ཝིགྒཧོ, ཨེཏྠ ཨལངྐཏིསདྡོ སཏྠཱཔེཀྑཱཡ ནཔུཾསཀོ ཧོཏི, ནིཙྩཾ ཀཏོ ཨབྷིཡོགོ ཨསྶེཏི ཙ, ཀཝིནོ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏེན ཝིཀལོཏི ཙ, ཨམནྡཾ རཱུཔཾ སབྷཱཝོ ཡསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརནིསྶཡེ
ཏཏིཡོ པརིཙྪེདོ.
༤. ཨཏྠཱལངྐཱརཱཝབོདྷཔརིཙྪེད
ཨཏྠཱལངྐཱརསཧིཏཱ, སགུཎཱ བནྡྷཔདྡྷཏི;
ཨཙྩནྟཀནྟཱ ཀནྟཱཝ [ཡཏོཨཙྩནྟཀནྟཱཝ (ཀ.)], ཝུཙྩནྟེཏེ ཏཏོ’དྷུནཱ.
༡༦༤. ཨེཝཾ ¶ སདྡཱལངྐཱརེ པརིཙྪིཛྫ སམྤཏྱཏྠཱལངྐཱརཾ བོདྷཡིཏུམཱཧ ‘‘ཨཏྠཱལངྐཱར’’ཨིཙྩཱདི. སགུཎཱ ཡཐཱཝུཏྟེཧི པསཱདཱདཱིཧི སདྡགུཎེཧི སཧིཏཱ བནྡྷཔདྡྷཏི ཀབྦརཙནཾ. ཨལངྐརཱིཡཏི ཀནྟིཾ ནཱིཡཏི བནྡྷོ ཨེཏེཧི སརཱིརམིཝ ཧཱརཱདཱིཧཱིཏི ཨལངྐཱརཱ, ཏེཧི ཨཏྠཱལངྐཱརེཧི ཛཱཏྱཱདིལཀྑཎེཧི སཧིཏཱ སཾཡུཏྟཱ སཏཱི སགུཎཱ པཏིབྦཏཱདིགུཎོཔེཏཱ ཨཏྠེན དྷནེན ཨལངྐཱརེན ཨཱབྷརཎེན སཧིཏཱ ཡུཏྟཱ ཀནྟཱཝ ཨངྒནཱ ཝིཡ. ཡཏོ ཨཙྩནྟཀནྟཱ ཨཏིསཡརམཎཱིཡཱ སིཡཱ, ཏཏོ ཏེན ཀཱརཎེན ཡེ ཨཏྠཱལངྐཱརཱ ཨཝསརཾ པཏྟཱ, ཏེ ཨདྷུནཱ ཨིདཱནི ཝུཙྩནྟེ ཀཐཱིཡནྟི.
༡༦༤. ཨེཝཾ སདྡཱལངྐཱརཝིབྷཱགཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏནྣིསྶཡཾཡེཝ ཨཏྠཱལངྐཱརབནྡྷམཱརབྷནྟོ ‘‘ཨཏྠཱལངྐཱརི’’ཙྩཱདིམཱཧ. སགུཎཱ ཡཐཱཝུཏྟཔསཱདཱདིསདྡགུཎཡུཏྟཱ བནྡྷཔདྡྷཏི པཛྫགཛྫཱདིཔབྷེདཱ རཙནཱཝལི ཨཏྠཱལངྐཱརསཧིཏཱ སབྷཱཝཝུཏྟིཝངྐཝུཏྟིསངྑཱཏེན ཨཏྠཱལངྐཱརེན སཾཡུཏྟཱ སགུཎཱ ཨཏྠཱལངྐཱརསཧིཏཱ ཀནྟཱ ཨིཝ པཏིབྦཏཱདཱིཧི གུཎེཧི ཡུཏྟཱ སུཝཎྞརཛཏམཎིམུཏྟཱདིདྷནེཧི གཱིཝེཡྻཀཊཀནཱུཔུརཱདཱིཧི ཨཱབྷརཎེཧི ཙ ཡུཏྟཱ ཨངྒནཱཝ ཨཙྩནྟཀནྟཱ ཡཏོ ཨཏིསཡེན རམཎཱིཡཱ, ཏཏོ ཏསྨཱ ཏེ ཨཏྠཱལངྐཱརཱ ཨདྷུནཱ དཱནི ཝུཙྩནྟེ. ཨལངྐརོནྟི བནྡྷཾ སརཱིརཾ ཝཱ ཨེཏེཧཱིཏི ཙ, ཨཏྠསྶ ཨལངྐཱརཱཏི ཙ, ཏེཧི སཧིཏཱཏི ཙ, གུཎེཧི སཧ ཝཏྟཏཱིཏི ཙ, བནྡྷསྶ པདྡྷཏཱིཏི ཙ, ཨཙྩནྟཾ ཨཏིསཡེན ཀནྟཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
སབྷཱཝཝངྐཝུཏྟཱིནཾ, བྷེདཱ དྭིདྷཱ ཨལཾཀྲིཡཱ;
པཋམཱ ཏཏྠ ཝཏྠཱུནཾ, ནཱནཱཝཏྠཱཝིབྷཱཝིནཱི.
༡༦༥. ཀཏིཔྤབྷེདཱ ཏེ ཨིཙྩཱཧ ‘‘སབྷཱཝ’’ཨིཙྩཱདི. སབྷཱཝཝུཏྟི ཝངྐཝུཏྟཱིཏི ཨིམེསཾ བྷེདཱ པབྷེདེན ཨལཾཀྲིཡཱ ཨཏྠཱལངྐཱརཱདྭིདྷཱདྭིཔྤཀཱརཱ. ¶ ཏེསུ སབྷཱཝཝུཏྟི ཀཱིདིསཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཋམཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཏཱསུ པཋམཱ སབྷཱཝཝུཏྟི ཝཏྠཱུནཾ པདཏྠཱནཾ ཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱདབྦསབྷཱཝཱནཾ ནཱནཱ ཝིཙིཏྟཱ, ན དྭེཀཱཝ ཨཝཏྠཱ ཨཝསརཱ ཝིབྷཱཝིནཱི པཀཱསིཀཱ ཝིཉྙེཡྻཱ. ཛཱཏྱཱདཱིནཾ པདཏྠཱནཾ ཡཐཱསབྷཱཝམནེཀཔྤཀཱརཾ སམྨདེཝ ཝིཝརནྟཱི སབྷཱཝཾ པདཏྠཱནཾ ཝིཙིཏྟཾ ཝདཏཱིཏི སབྷཱཝཝུཏྟི ནཱམཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ, སཱཝ ཛཱཏིཡཱ པདཏྠསརཱུཔསྶ ཏཐཱཏཐཱཔཊིཔཱདཀཏྟེན ཝུཏྟིཡཱ [དཏྟིཡཱ (ཀ.)] ཛཱཏིཔི ཝུཙྩཏི.
༡༦༥. པསཏྠཱལངྐཱརཱ [པསཏྠཱདིཨལངྐཱརཱ (ཀ.)] པབྷེདཏོ ཨེཏྟཀཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘སབྷཱཝི’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཨལཾཀྲིཡཱ ཨཏྠཱལངྐཱརཱ སབྷཱཝཝངྐཝུཏྟཱིནཾ བྷེདཱ པབྷེདཏོ དྭིདྷཱ དྭིཔྤཀཱརཱ ཧོནྟི. ཏཏྠ ཏཱསུདྭཱིསུ པཋམཱ སབྷཱཝཝུཏྟི ཝཏྠཱུནཾ ཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱདབྦལཀྑཎཱནཾ པདཏྠཱནཾ ནཱནཱཝཏྠཱཝིབྷཱཝིནཱི ཨནེཀཔྤཀཱརསྶ པཀཱསིནཱི ཧོཏི. ཨེཏྠ ཛཱཏྱཱདཱིནཾ པདཏྠཱནཾ ཨནེཀཔྤཀཱརསབྷཱཝཔཀཱསིནཱི སབྷཱཝཝུཏྟི ནཱམ. ཨེསཱཝ ཛཱཏི གུཎཱདིཙཏུབྦིདྷཔདཏྠཱནཾ སརཱུཔསངྑཱཏཛཱཏིཡཱ ཏེཧི ཨཱཀཱརེཧི པཊིཔཱདནཏོ ཨུཔཙཱརཏོ ཛཱཏི ནཱམ ཧོཏི. ཛཱཏྱཱདིཔདཏྠཱནཾཡེཝ ཡཐཱསབྷཱཝཾ ཧིཏྭཱ ཝཏྠུཔརིཀཔྤིཏཨཏིསཡོཔམཱརཱུཔཀཱདིསརཱུཔསངྑཱཏཾ ཝངྐསབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟཱི ཝངྐཝུཏྟི ནཱམ. ཡབྷཱཝོ ཙ ཝངྐོ ཙཱཏི ཙ, ཏེསཾ ཝུཏྟཱིཏི ཙ, ཨལཾཀརོནྟི ཨེཏཱཧཱིཏི ཙ, ནཱནཱ ཨནེཀཱ ཙ སཱ ཨཝཏྠཱ ཙཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཡཐཱ –
ལཱིལཱཝིཀནྟིསུབྷགོ,
དིསཱཐིརཝིལོཀནོ;
བོདྷིསཏྟངྐུརོ བྷཱསཾ,
ཝིརོཙི ཝཱཙམཱསབྷིཾ.
༡༦༦. ‘‘ཡཐེ’’ཏི ཏཾ ཨུདཱཧརཏི. ལཱིལཱཡ ཝིལཱསེན ཝིཧིཏཱཡ ཝིཀནྟིཡཱ གམནེན སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརསངྑཱཏེན སུབྷགོ སུནྡརོ དིསཱསུ དསསུ ཐིརམཙལཾ ཝིལོཀནཾ ཡསྶ སོ བོདྷིསཏྟངྐུརོ ཏདཧུཛཱཏོ མཧཱབོདྷིསཏྟོ ཨཱསབྷིཾ ཝཱཙཾ ‘‘ཨགྒོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདིཀམུཏྟམཾ ནིབྦྷཡཝཙནཾ བྷཱསཾ ཝདནྟོ ཝིརོཙི ཝིསེསེན རམཎཱིཡཏྟཾ པཏྟོ. ཨཡཾ སབྷཱཝཝུཏྟི. ཨེཝཾ ཛཱཏིསབྷཱཝཝུཏྱཱདཡོཔི པརིཀཔྤནཱིཡཱ.
༡༦༦. ཨིདཱནི སབྷཱཝཝུཏྟིཡཱ ཨུདཱཧརཎཾ ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱ – ལཱིལཱཝིཀནྟི’’ཙྩཱདི. ལཱིལཱཝིཀནྟིསུབྷགོ ཝིལཱསགམནེན སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན སུནྡརོ དིསཱཐིརཝིལོཀནོ དསདིསཱསུ ཨཙལཨོལོཀནོ བོདྷིསཏྟངྐུརོ མཧཱབོདྷིསཏྟངྐུརོ ཨཱསབྷིཾ ཝཱཙཾ ‘‘ཨགྒོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨབྷཱིཏཝཙནཾ བྷཱསཾ ཝདནྟོ ཝིརོཙི ཨསོབྷཱིཏི. ཨིཧ བོདྷིསཏྟསངྑཱཏསྶ དབྦསྶ ལཱིལཱཝིཀནྟིདིསཱཐིརཝིལོཀནཝཙོནིཙྪཱརཎསངྑཏཱནཾ ཨཝཏྠཱནཾ པཀཱསིཏཏྟཱ དབྦསབྷཱཝཝུཏྟཱིཏི ཉཱཏབྦཱ. ཨེསཱཡེཝ དབྦགཏགཏྱཱདིཝིཙིཏྲསརཱུཔཾ ཨལངྐརཎཏོ ཨལངྐཱརོ ནཱམ, དབྦགཏགཏྱཱདཡོ པན ཨལཾཀིརིཡམཱནཏྟཱ ཨལཾཀིརིཡཱ ནཱམ. ཛཱཏིགུཎཀྲིཡཱསབྷཱཝཝུཏྟིཡོཔི ཨེཝམེཝ དཊྛབྦཱ. ལཱིལཱཡ ཡུཏྟཱ ཝིཀནྟཱིཏི ཙ, ཏཱཡ སུབྷགོཏི ཙ, དིསཱསུ ཐིརཾ ཝིལོཀནཾ ཡསྶེཏི ཙ, བོདྷིཡཱ པཉྙཱཡ སཏྟོཏི ཙ, སོཡེཝ ཨངྐུརོཏི ཙ, ཨུསབྷསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨུསབྷསྶ བྷཱཝསངྑཱཏཱ ཨཀམྤནཱིཡཱ ཋིཏི ཨཱསབྷཾ ནཱམ, ཨཀམྤབྷཱཝཏོ ཏེན སམཱཔི ཝཱཙཱ ཨུཔཙཱརཏོ ཨཱསབྷཱི ནཱམ ཧོཏི.
ཝུཏྟི ཝཏྠུསབྷཱཝསྶ, ཡཱ’ཉྙཐཱ སཱ པརཱབྷཝེ;
ཏསྶཱ’ནནྟཝིཀཔྤཏྟཱ, ཧོཏི བཱིཛོཔདསྶནཾ.
༡༦༧. དུཏིཡམཱཧ ¶ ‘‘ཝུཏྟི’’ཙྩཱདིནཱ. ཝཏྠུནོ ཛཱཏྱཱདིརཱུཔསྶ པདཏྠསྶ སབྷཱཝོ ཡསྶཾ ཨཝཏྠཱཡཾ ཡཱདིསཾ རཱུཔཾ ཏསྶ ཨཉྙཐཱབྷཱཝེན ཏསྶ རཱུཔསྶ ཏཐེཏཾ དབྦཱཔནེན ཝུཏྟི ཝཙནཾ. པརཱ བྷཝེ ཨཉྙཱ ཝངྐཝུཏྟི ནཱམ སིཡཱ. ཀིཾ སཱ སཱཀལླེན ཝཏྟུཾ སཀྐཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏསྶཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཏསྶཱ ཝངྐཝུཏྟིཡཱ ཨནནྟཝིཀཔྤཏྟཱ ཨཔརིམིཏབྷེདཀཏྟཱ བཱིཛསྶ ཀཱརཎཏྟཱ སཀལབྱཏྟིབྱཱཔིསཱམཉྙརཱུཔསྶ ཡཏོ པརེ ཝིཙིཏྟཱལངྐཱརཱ པསཝནྟི, ཨུཔདསྶནཾ ཀཐནཾ ཧོཏི ནིརཝསེསཱབྷིདྷཱནསྶ ཀེནཱཔྱསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ.
༡༦༧. ཨིདཱནི ཝངྐཝུཏྟིཾ དསྶེཏི ‘‘ཝུཏྟི’’ཙྩཱདིནཱ. ཝཏྠུསབྷཱཝསྶ ཛཱཏྱཱདིཔདཏྠསམྦནྡྷིནོ ཏཱསུ ཏཱསུ ཨཝཏྠཱསུ ཡོ སབྷཱཝོ ཝིཛྫཏི, ཏསྶ སབྷཱཝསྶ ཨཉྙཐཱ ཝིཛྫམཱནཱཀཱརཾ ཧིཏྭཱ ཝཏྟུཔརིཀཔྤིཏེན ཨཏིསཡཨུཔམཱརཱུཔཀཱདིཨཉྙཔཀཱརེན ཡཱ ཝུཏྟི ཡཾ ཀཐནཾ ཨཏྠི, སཱ པརཱབྷཝེ སབྷཱཝཝུཏྟིཏོ ཨཉྙཱ ཝངྐཝུཏྟི ནཱམ སིཡཱ. ཏསྶཱ ཝངྐཝུཏྟིཡཱ ཨནནྟཝིཀཔྤཏྟཱ ཨཔྤམཱཎཔཀྑཏྟཱ ཀཐནེན པརིསམཱཔེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ནཡཏོ ཏསྶ ཨནནྟཔཀྑསྶ པརིགྒཧཎཏྠཾ བཱིཛོཔདསྶནཾ ཀཱརཎམཏྟསྶ ནིདསྶནཾ ཧོཏི. ཝཀྑམཱནབྷེདཏོ ཨེཀམེཀམྤི ཨཏྟནཱ སདིསཾ ཨནནྟབྷེདཔརིགྒཧཛཱནནཏྠཾ པཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝཏྠཱུནཾ སབྷཱཝོཏི ཙ, ཨནནྟཱ ཝིཀཔྤཱ ཡསྶ སབྷཱཝསྶེཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, བཱིཛསྶ ཨུཔདསྶནནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཝངྐཝུཏྟིཨཏྠཱལངྐཱརཨུདྡེསཝཎྞནཱ
ཏཏྠཱ’ཏིསཡཨུཔམཱ-
རཱུཔཀཱཝུཏྟིདཱིཔཀཾ;
ཨཀྑེཔོ’ཏྠནྟརནྱཱསོ,
བྱཏིརེཀོ ཝིབྷཱཝནཱ.
ཧེཏུཀྐམོ ¶ པིཡཏརཾ, སམཱསཔརིཀཔྤནཱ;
སམཱཧིཏཾ པརིཡཱཡ-ཝུཏྟིབྱཱཛོཔཝཎྞནཾ.
ཝིསེས རུལ༹ྷཱཧངྐཱརཱ,
སིལེསོ ཏུལྱཡོགིཏཱ;
ནིདསྶནཾ མཧནྟཏྟཾ,
ཝཉྩནཱ’པྤཀཏཏྠུཏི.
ཨེཀཱཝལི ཨཉྙམཉྙཾ, སཧཝུཏྟི ཝིརོདྷིཏཱ;
པརིཝུཏྟིབྦྷམོབྷཱཝོ, མིསྶ’མཱསཱི རསཱི ཨིཏི.
ཨེཏེ བྷེདཱ སམུདྡིཊྛཱ, བྷཱཝོ ཛཱིཝིཏམུཙྩཏེ;
ཝངྐཝུཏྟཱིསུ པོསེཏི, སིལེསོ ཏུ སིརིཾ པརཾ.
༡༦༨-༡༧༢. ཡཐོདྡེསཾ ནིདྡིསིཏུཀཱམོ ཨུདྡིསཏི ‘‘ཏཏྠེ’’ཙྩཱདི. ཏཏྠཱཏི ཏསྶཾ ཝངྐཝུཏྟིཡཾ ‘‘ཨེཏེ བྷེདཱ སམུདྡིཊྛཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. སམུདྡིཊྛཱཏི སངྑེཔནཡེན ཝུཏྟཱ. ཨཏིསཡོ ཨུཔམཱ རཱུཔཀཾ ཨཱཝུཏྟི དཱིཔཀཉྩ, སམཱསོ སམཱསཝུཏྟི པརིཀཔྤནཱ ཙ, ཝིསེསོ རུལ༹ྷཱཧངྐཱརོ ཙ, ཛཱིཝིཏམུཙྩཏེཏི ཏདབྷཱཝེ བནྡྷསྶ ཚཝསྶེཝ ཧེཡྻཏྟཱ ཝུཏྟཾ, སིལེསོ ཏུ ཝངྐཝུཏྟཱིསུ སབྷཱཝཝུཏྟིཾ ཧིཏྭཱ ཝཏྠུསབྷཱཝཏོ ཨཉྙཐཱ ཡཐཱ ཏཐཱ པརིཀཔྤནརཱུཔཱསུ ཨཏིསཡཱདཱིསུ ཝུཏྟཱིསུ པརཾ སིརིཾ ཀནྟིཾ པོསེཏི ཏཾ པཱུརེཏི ཨཱཝཧཏཱིཏི.
༡༦༨-༡༧༢. བྷེདཝནྟཱནཾ པདཏྠཱནཾ སབྷཱཝཀཐནཾ ཨུདྡེསཀྐམེན པཱཀཊཾ ཧོཏཱིཏི ཝཏྟམཱནེཧི ཨལངྐཱརེཧི ཨུདྡིསནྟོ ‘‘ཏཏྠཱཏིསཡ…པེ… རསཱི’’ཏི གཱཐཱཙཏུཀྐམཱཧ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཏིསྶཾ ཝངྐཝུཏྟིཡཾ ཨིཏི ཨེཝཾ ཨེཏེ པཉྩཏིཾས བྷེདཱ སམུདྡིཊྛཱ སངྑེཔེན ཝུཏྟཱཏི. ཨེཏེསཾ པན པདཱནཾ ཨཏྠོ ནིདྡེསེ ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི. ཨིམིནཱ བྷཱཝོ ཙ སིལེསོ ཙ ཨཏིཔྤསཏྠོཏི དཱིཔེཏི. བྷཱཝོ བྷཱཝཱལངྐཱརོ ཛཱིཝིཏཾ བནྡྷསྶ པཱཎབྷཱུཏོཏི ཝུཙྩཏེ, ¶ བྷཱཝརཧིཏསྶ བནྡྷསྶ ཚཝསརཱིརསྶ ཝིཡ ཨནུཔཱདེཡྻཏྟཱ, སིལེསོ ཏུ སིལེསཱལངྐཱརོ པན ཝངྐཝུཏྟཱིསུ ཨཏིསཡོཔམཱདིཝངྐཝུཏྟཱིསུ པརམུཀྐཾསབྷཱུཏཾ སིརིཾ སོབྷཾ པོསེཏི པཱུརེཏི.
ནིདྡེསཝཎྞནཱ
པཀཱསིཀཱ ཝིསེསསྶ,
སིཡཱ’ཏིསཡཝུཏྟི ཡཱ;
ལོཀཱཏིཀྐནྟཝིསཡཱ,
ལོཀིཡཱཏི ཙ སཱ དྭིདྷཱ.
༡༧༣. ཏཏྠཱཏིསཡཝུཏྟཱིནཾ ཏཱཝ ནིདྡིསནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཀཱསིཀཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཝིསེསསྶ ཝཏྠུགཏསྶཱཏིམཏྟསྶ པཀཱསིཀཱཡཱཏི ཨནུཝདིཏྭཱ སཱ ཨཏིསཡཝུཏྟི སིཡཱཏི ཝིདྷཱིཡཏེ, ཨཏིསཡསྶ ཝཏྠུནོ ཨུཀྐཾསསྶ པཊིཔཱདིཀཱ ཝུཏྟི ཨཏིསཡཝུཏྟི. སཱ ཙ དུཝིདྷཱཏི ཨཱཧ ‘‘ལོཀ’’ཨིཙྩཱདི. ལོཀཾ ལོཀཔྤཏཱིཏིཾ ཨཏིཀྐནྟོ ཝིསཡོ གོཙརོ ཡསྶཱ སཱ ལོཀཱཏིཀྐནྟཝིསཡཱ ཙ ལོཀེ བྷཝཱ ལོཀཋིཏིམནཏིཀྐནྟཏྟཱཏི ལོཀིཡཱ ཙཱཏི ཨཏིསཡཝུཏྟི དྭིདྷཱ དྭིཔྤཀཱརཱ བྷཝཏི.
༡༧༣. ཨིདཱནི ཨུདྡེསཀྐམེན ཨཏིསཡཝུཏྟིཾ དསྶེཏི ‘‘པཀཱསི’’ཙྩཱདིནཱ. ཝིསེསསྶ ཛཱཏྱཱདིཔདཏྠགཏཨདྷིཀཝིསེསསྶ ཡཱ ཝུཏྟི པཀཱསིཀཱ, སཱ ཨཏིསཡཝུཏྟི ནཱམ སིཡཱ, སཱ ཨཏིསཡཝུཏྟི ལོཀཱཏིཀྐནྟཝིསཡཱ ཙ ཛཱཏྱཱདིཔདཏྠཱནཾ ཡཐཱསབྷཱཝསངྑཏལོཀཋིཏྱཱཏིཀྐནྟཝིསཡཏྟཱ ལོཀཱཏིཀྐནྟ ཝིསཡཱཏི ཙ ལོཀིཡཱཏི ཙ ཡཐཱཝུཏྟལོཀམནཏིཀྐམྨ པཝཏྟནཏོ ལོཀིཡཱཏི ཙེཝཾ དྭིདྷཱ དྭིཔྤཀཱརཱ ཧོནྟི. ཝདཏཱིཏི ཝུཏྟི, ཨཏིསཡསྶ ཝུཏྟཱིཏི ཙ, ལོཀཾ ཨཏིཀྐནྟོ ཝིསཡོ ཨེཏིསྶཱཏི ཙ, ལོཀེ བྷཝཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ‘‘ཝིསེསསྶ པཀཱསིཀཱ’’ཏི པསིདྡྷགུཎཱནུཝཱདེན ¶ སཱ ཨཏིསཡཝུཏྟི སིཡཱཏི ཨཔསིདྡྷཾ ཨཏིསཡཝུཏྟིཝིདྷཱནཾ ཀརོཏི, ཡཐཱ ‘‘ཡོ ཀུཎྜལཱི, སོ དེཝདཏྟོ’’ཏི. ཨནུཝཱདཀཨནུཝཱདནཱིཡབྷེདོ ཨུཔརིཔྱེཝམེཝ དཊྛབྦོ.
ལོཀིཡཱཏིསཡསྶེ’ཏེ,
བྷེདཱ ཡེ ཛཱཏིཨཱདཡོ;
པཊིཔཱདཱིཡཏེ ཏྭ’ཛྫ,
ལོཀཱཏིཀྐནྟགོཙརཱ.
༡༧༤. ཨཡཾ དྭིཔྤཀཱརཱ ཨཏིསཡཝུཏྟི སབྷཱཝཝུཏྱཱདཱིཧི བྷིནྣཱཏི ཙེ? ཨཱཧ ‘‘ལོཀ’’ཨིཙྩཱདི. ཛཱཏིཨཱདཡོ ཡཏོ པདཏྠསྶ ཝིཙིཏྟཾ སརཱུཔཾ ཝདཏཱིཏི ཝིཙིཏྟསརཱུཔཔཊིཔཱདིཀཱ སབྷཱཝཝུཏྟིཔི ཨལངྐཱརོ, ཨལངྐཱརིཡཾ ཏུ ཝཏྠུམཏྟཾ, ཏཏོ སབྷཱཝཝུཏྱཱདཡོ ཡེ བྷེདཱ ཝིསེསཱ, ཨེཏེ ལོཀིཡཱཏིསཡསྶ བྷེདཱ, ཡཐཱ སརཱིརེ ཡཾ སཧཛཾ སུནྡརཏྟཾ, ཏསྶ པོསཀཱཔི མུཏྟཱཝལིཔྤབྷུཏི ཨལངྐཱརོཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ བནྡྷེཔྱལངྐཱརིཡཝཏྠུནིམིཏྟཾ དྷམྨཏྟཾ ཡཱཡ ཨུཀྐཾསཱིཡཏི, སཱ ཨུཀྐཾསོཏི ཝུཙྩཏི. སཱ ཙ ཝུཏྟི ཨལངྐཱརསདྡེན ཝུཙྩཏེ. སཱ པན ཨཏིསཡཝུཏྟིཡེཝ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ལོཀིཡཱཏིསཡསྶེཏེ, བྷེདཱ ཡེ ཛཱཏིཨཱདཡོ’’ཏི. ཡཏོ ཨེཝཾ, ཏཏོ ལོཀཱཏིཀྐནྟཝིསཡཱ ཙ ཝིསུཾ དསྶནཱིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཊཱི’’ཏིཨཱདི. ཏུསདྡོ བྷེདེ. ཨཛྫ ཏུ ཨིདཱནི པན ལོཀཱཏིཀྐནྟགོཙརཱ པཊིཔཱདཱིཡཏེཏི སམྦནྡྷོ.
༡༧༤. ཨིདཱནི ཨེསཱ དྭིཔྤཀཱརཱཔི ཨཏིསཡཝུཏྟིསབྷཱཝཝུཏྱཱདཱིཧི ཨནཉྙཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ལོཀིཡེ’’ཙྩཱདིམཱཧ. ཛཱཏིཨཱདཡོ ཛཱཏིགུཎཱདིཔདཏྠགཏཝིཙིཏྟསརཱུཔསྶ པཀཱསནཏོ ནིསྶཡཝོཧཱརེན ‘‘ཛཱཏྱཱདཡོ’’ཏི ནིདྡིཊྛཱ ཛཱཏིསབྷཱཝཝུཏྟིགུཎསབྷཱཝཝུཏྱཱདཡོ ཡེ བྷེདཱ ¶ ཝིསེསཱ, ཨེཏེ ལོཀིཡཱཏིསཡསྶ ལོཀིཡཱཏིསཡཝུཏྟིཡཱཡེཝ བྷེདཱ ཨཝཡཝཱ. ཏཏྠ ལོཀིཡཱཏིསཡཝུཏྟི ནཱམ ཛཱཏིསབྷཱཝཝུཏྟིགུཎསབྷཱཝཝུཏྱཱདཡོཡེཝཱཏི. ཨེསཱཡེཝ ཝིཙིཏྲརཱུཔཔཊིཔཱདིཀཱ ཨུཀྐཾསཱཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ཨེཝཾ ལོཀིཡཱཏིསཡཝུཏྟིཡཱ ‘‘ལཱིལཱཝིཀནྟིསུབྷགོ’’ཏི ཨུདཱཧརཎསྶ གམྱམཱནཏྟཱ ཝཀྑམཱནཾ པཊིཛཱནཱཏི ‘‘པཊིཔཱདཱིཡཏེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཛྫ ཏུ ཨིདཱནི པན ལོཀཱཏིཀྐནྟགོཙརཱ ཨཏིསཡཝུཏྟི པཊིཔཱདཱིཡཏེ ཨུདཱཧརཎཏོ ནིཔྥཱདཱིཡཏི. ལོཀེ བྷཝོཏི ཙ, ཏསྶ ཨཏིསཡོ ཨཱདྷིཀྐམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
པིཝནྟི དེཧཀནྟཱི ཡེ,
ནེཏྟཉྫལིཔུཊེན ཏེ;
ནཱ’ལཾ ཧནྟུཾ ཛིནེ’སཾ ཏྭཾ,
ཏཎྷཾ ཏཎྷཱཧརོཔི ཀིཾ.
༡༧༥. ཏམུདཱཧརཏི ‘‘པིཝནྟི’’ཙྩཱདིནཱ. ཛིན ཏེ དེཧཀནྟཱི སརཱིརསོབྷཱཡོ ཡེ ཛནཱ ནེཏྟཉྫལིཔུཊེན ཨཏྟནོ ནཡནདྭནྡསངྑཱཏེན ཨཉྫལིཔུཊེན པིཝནྟི, ཨེསཾ ཛནཱནཾ ཏཎྷཾ པིཔཱསཾ ལོབྷམེཝ ཝཱ ཧརཏི ཨནུཔཏཏི [ཨཔནཡཏི (?)]. ཏཎྷཱཧརོཔི སམཱནོ ཏྭཾ ཧནྟུཾ ནིཝཏྟིཏུཾ ཀིཾ ནཱལཾ ཀསྨཱ ཨསམཏྠོསི. ཏཎྷཱཧརཱ ནཱམ ཏཎྷམེཝ ནུདནྟི. ཨཏྲ ཧནནྟཱམཔིཧ སམྤནུདཏི ལོཀཋིཏིཾ ཨཏིཀྐམྨ དེཧཀནྟིཡཱ བཧུཏྟནདྷམྨོ ཝུཏྟོ.
༡༧༥. ཨིདཱནི པཊིཉྙཱཏཱནུསཱརེན པཊིཔཱདེཏི ‘‘པིཝནྟི’’ཙྩཱདིནཱ. བྷོ ཛིན ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ དེཧཀནྟཱི སརཱིརསོབྷཱཡོ ཡེ ཛནཱ ནེཏྟཉྫལིཔུཊེན ནེཏྟསངྑཱཏེན ཧཏྠཔུཊེན པིཝནྟི, ཨེསཾ སཱདྷུཛནཱནཾ ཏཎྷཾ པིཔཱསཾ ལོབྷམེཝ ¶ ཝཱ ཏཎྷཱཧརོཔི ཏྭཾ སབྦེསཾ ཏཎྷཱཝིནཱསཀོཔི ཧནྟུཾ ནིཝཱརེཏུཾ ཀིཾ ནཱལཾ ཀསྨཱ ཨསམཏྠོསཱིཏི. ཨེཏྠ པིཝནཾ ནཱམ པིཔཱསཾ ཝིནེཏཱིཏི ལོཀསབྷཱཝོ. ཏཎྷཾ ཧནྟུཾ ནཱལམིཏི ལོཀསབྷཱཝམཏིཀྐནྟཏྠོ. ཀནྟཱིནཾ ཨདྷིཀཔིཡཏཱ ཨཏིསཡདྷམྨོ, ཏསྶ ཝུཏྟི པན ཏཎྷཾ ཧནྟུཾ ནཱལམིཏི ལོཀཱཏིཀྐནྟཨཏྠཾ ཝིསཡཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟོ ཧོཏི. སཱ པན ཀཐེཏུམིཙྪིཏཾ ཀནྟཱིནཾ ཨདྷིཀཔིཡཏཾ ཏཎྷཱཧནནེ ཨསམཏྠཾ ཝཏྭཱ དཱིཔེཏཱིཏི ཝངྐཝུཏྟི ནཱམ. ཝུཙྩམཱནཱནཾ ཨུཔམཱརཱུཔཀཱདཱིནམྤི ཝངྐཝུཏྟིཏཱ ཨིཙྪིཏཏྠསྶ པཀཱརནྟརེན པཀཱསནཏོཡེཝ. ཡཐཱ ནཱམ སརཱིརསཧཛཾ པཱིནཏྟཱདིསུནྡརཏྟཾ ཨུདྡཱིཔནཱཀཱརེན ཋིཏཱ ཀཊཀཨུཎྷཱིསཧཱརཱདཡོ ཨལངྐཱརཱ ནཱམ བྷཝནྟི, ཨེཝཾ བནྡྷསརཱིརསངྑཱཏེ ཨལངྐརཎཱིཡཝཏྠུམྷི ཝིཛྫམཱནཨཏིཔིཡཏཱདིམེཝ ཨུདྡཱིཔེཏྭཱ ཨལངྐུརུམཱནཱ ‘‘ཏཎྷཱཧརོསི ཏྭཾ ཨེསཾ ཀནྟཱི པིཝནྟཱནཾ ཏཎྷཾ ཧནྟུཾ ནཱལ’’མིཏི ཝཱཙཱབྷངྒཱི ཨལངྐཱརོ ནཱམ. ཨལངྐཱརིཡཾ ནཱམ ཨལངྐཱཏབྦཀནྟིཔིཡཏཱཡ བཧུཏྟནྟི. ཨུཏྟརིཔི ཨལངྐཱརཨལངྐཱརིཡཝིབྷཱགོ ཙ ཨནུརཱུཔཏོ ཡོཛནཀྐམོ ཙ ཨེཝམེཝ དཊྛབྦོ. དེཧེ ཀནྟཱིཏི ཙ, ཨཉྫལཱིཡེཝ པུཊོཏི ཙ, ནེཏྟཱནིཡེཝ ཨཉྫལིཔུཊོཏི ཙ, ཏཎྷཾ ཧརཏཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ, སདྷམྨཏྟཾ སིཡོ’པམཱ;
སདྡཏྠགམྨཱ ཝཱཀྱཏྠ-ཝིསཡཱཏི ཙ སཱ ཏིདྷཱ.
༡༧༦. ཨུཔམཾ ནིདྡིསཏི ‘‘ཨུཔམཱནེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨུཔམཱིཡཏེ ཨནེནཱཏི ཨུཔམཱནཾ, པདུམཱདིཀཝཏྠུ. པདུམཱདིཀོ ཏུ སདྡོ ཨུཔམཱནཝཱཙཀོ. ཨུཔམཱིཡཏཱིཏི ཨུཔམེཡྻཾ, མུཁཱདིཀཝཏྠུ. མུཁཱདིཀོ སདྡོ ཏུ ཨུཔམེཡྻཝཱཙཀོ. ཏེསཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ པདུམཱདིམུཁཱདིཝཏྠཱུནཉྩ. སདྷམྨཏྟནྟི སམཱནོ དྷམྨོ ཀནྟིམནྟཏཱ ཡསྶ སོ སདྷམྨོ, ཏསྶ བྷཱཝོ སདྷམྨསདྡསྶ པཝཏྟིནིམིཏྟསམཱནེན དྷམྨེན སཧ སམྦནྡྷོ སདྷམྨཏྟཾ ¶ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཔཏིཊྛིཏཾ ཨུཔམཱ སིཡཱ, ཨུཔམཱིཡཏི ཡཐཱཝུཏྟོ སམྦནྡྷོཏི ཀཏྭཱ. སཱ པནཱལངྐཱརིཡསྶ དྷམྨསྶཱཏིསཡཔཊིཔཱདནཔྤཀཱརོ. ཀཏིཝིདྷཱ སཱཏི ཨཱཧ ‘‘སདྡ’’ཨིཙྩཱདི. སདྡོ ཙ ཨཏྠོ ཙ, ཏེཧི གམྨཱ པཏཱིཡམཱནཱ སདྡཏྠགམྨཱ. ཝཱཀྱཾ པདསམུདཱཡོ. ཏསྶ ཨཏྠོ ཝིསཡོ གོཙརོ ཡསྶཱ ཝཱཀྱཏྠཝིསཡཱཏི ཙ སཱ ཨུཔམཱ ཏིཝིདྷཱ སདྡགམྨཨཏྠགམྨཝཱཀྱཏྠཝིསཡཱཏི ཏིདྷཱ ཧོཏི.
༡༧༦. ཨིདཱནི ཨུཔམཱལངྐཱརཾ ནིདྡིསཏི ‘‘ཨུཔམཱནོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ཙནྡནཱིལུཔྤལདལཱབྷཱདཱིནཾ ཨཱནནནཡནཱདཱིནཉྩ པདཏྠཱནཾ སདྷམྨཏྟཾ ཀནྟིམནྟཏཱཔཱིནཏཱདིཏུལྱདྷམྨསམྦནྡྷོ ཨུཔམཱ ནཱམ སིཡཱ, སཱ ཨལངྐརཎཱིཡཝཏྠུནོ ཨཱདྷིཀྐཔཊིཔཱདནཔྤཀཱརཱ ཨུཔམཱ སདྡཏྠགམྨཱ སདྡགམྨཱ ཙ ཨཏྠགམྨཱ ཙ ཝཱཀྱཏྠཝིསཡཱ ཙ, ཨིཏི ཨེཝཾ ཏིདྷཱ ཏིཔྤཀཱརཱ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻབྷཱུཏཱནཾ ཙནྡཱནནཱདིཔདཏྠཱནཾ སདྷམྨསངྑཏོ ཨཉྙམཉྙཏུལྱཀནྟིམནྟཏཱཔཱིནཏཱདིདྷམྨཡོགོ པདཏྠཱནཾ ཨུཔམཏྠསྶ པཏིཊྛིཏཏྟཱ ཨུཔཊྛཱནཏཱཡ ཨུཔམཱ ནཱམ ཧོཏི, ཏནྣིསྶཡཙནྡཱདཡོ པན ནིསྶིཏཝོཧཱརེན ཨུཔམཱ ནཱམ ཧོཏི, ཨུཔམཱནབྷཱུཏཙནྡཱདིཨཏྠཔཊིཔཱདཀོ ཙནྡིམཱདིསདྡོཔི ཏདཏྠེན ཨུཔམཱ ནཱམ ཧོཏི, ཨུཔམེཡྻུཔམེཡྻནིསྶཡཏཔྤཊིཔཱདཀཱནམྤི ཨུཔམེཡྻབྷཱཝོ ཨེཝམེཝ དཊྛབྦོ. ཨུཔམཱིཡཏེ ཨནེནཱཏི ཨུཔམཱནནྟི ཀཏྭཱ ཙནྡཱདི ཨུཔམཱནཾ ཝུཙྩཏི, ཨུཔམཱིཡཏཱིཏི ཨུཔམེཡྻཾ, ཨཱནནཱདི, ཨུཔམཱནཉྩ ཨུཔམེཡྻཉྩཱཏི ཙ, སམཱནོ ཙ སོ དྷམྨོ ཙེཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, སདྡོ ཙ ཨཏྠོ ཙཱཏི ཙ, ཏེཧི གམྨཱཏི ཙ, ཝཱཀྱསྶ ཨཏྠོཏི ཙ, སོ ཝིསཡོ ཡསྶཱ ཨུཔམཱཡཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སམཱསཔཙྩཡེཝཱདཱི, སདྡཱ ཏེསཾ ཝསཱ ཏིདྷཱ;
སདྡགམྨཱ སམཱསེན, མུནིནྡོ ཙནྡིམཱནནོ.
༡༧༧. ཏཏྠ ¶ སདྡགམྨཱཔི ཏིདྷཱ སིཡཱཏི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘སམཱས’’ཨིཙྩཱདི. སམཱསོ ཙ པཙྩཡོ ཙ ཨིཝཱདི ཙ, ཏེ སདྡཱ ནཱམ, སདྡསདྡེན སམཱསཱདཡོ ཝཏྟུམདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཏྠོ. ཏེསཾ སམཱསཱདཱིནཾ ཝསཱ སདྡགམྨཱ ཏིདྷཱ ཧོཏི སམཱསསདྡགམྨཱ པཙྩཡསདྡགམྨཱ ཨིཝཱདིསདྡགམྨཱཏི, སམཱསེན སམཱསསདྡེན གམྨཱ ཨུཔམཱ ཝུཙྩཏཱིཏི སེསོ. ཨུདཱཧརཏི ‘‘མུནིནྡོ ཙནྡིམཱནནོ’’ཏི, ཙནྡིམཱ ཝིཡ རུཙིརམཱནནཾ མུཁཾ ཡསྶ སོ ཙནྡིམཱནནོ. ཨེཏྠ ཙ ཙནྡིམཾ ཨུཔམཱནཾ, ཨཱནནཾ ཨུཔམེཡྻཾ, རུཙིརཏྟཾ དྷམྨོ, ཙནྡིམཱནནཱནཾ སམཱནདྷམྨསམྦནྡྷིཛོཏཀོ ཝིཡསདྡོ, ཏེསུ སཱདྷཱརཎདྷམྨཝཱཙཀསྶ ཝིཡསདྡསྶ ཙོཔམཱཛོཏཀསྶཱཔྤཡོགོ སམཱསེནེཝ ཝུཏྟཏྟཱ, ཨེཏྠ པན ཝིཡསདྡོ ཙནྡིམཱསདྡེན ཨུཔམཱནཝཱཙཀེན སམྦནྡྷམུཔགཏོ ཙནྡགཏམེཝ སདིསཏྟཾ ཝདཏི, མུཁགཏཾ པན སཱམཏྠིཡཱ པདཱིཡཏེ, ཨེཝམཱིདིསཾ དཊྛབྦཾ.
༡༧༧. ཏེསུ ཡཐཱཝུཏྟེསུ སདྡགམྨསྶ ཏིཝིདྷཏྟཾ དསྶེཏུཾ ཨཱཧ ‘‘སམཱསེ’’ཙྩཱདི. སམཱསཔཙྩཡེཝཱདཱི སམཱསོ, ཨཱཡཱདིཔཙྩཡཱ, ཨིཝཱདཡོ ཙ སདྡཱ ནཱམ, ཏེསཾ སམཱསཱདཱིནཾ ཝསཱ བྷེདེན སདྡགམྨཱ ཏིདྷཱ སམཱསསདྡགམྨཱ པཙྩཡསདྡགམྨཱ ཨིཝཱདིསདྡགམྨཱཏི ཏིཝིདྷཱ ཧོཏི. སམཱསེན སམཱསསདྡེན གམྨོཔམཱ ཝུཙྩཏི ‘‘མུནིནྡོ ཙནྡིམཱནནོ’’ཏི. མུནིནྡོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཙནྡིམཱནནོ ཙནྡསམཱནམནོཧརམུཁམཎྜལེན ཡུཏྟོ ཧོཏི, སམཱསོ ཙ པཙྩཡོ ཙ ཨིཝཨིཏི ཨིདཾ ཨཱདི ཡེསཾ ཝཱདཱིནནྟི ཙ, སདྡེན གམྨཱཏི ཙ, མུནཱིནཾ ཨིནྡོཏི ཙ, ཙནྡིམཱ ཝིཡ རུཙིརཾ ཨཱནནཾ མུཁཾ ཡསྶེཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ ‘‘ཙནྡིམཱ’’ཏི ཨུཔམཱནཾ, ‘‘ཨཱནན’’ནྟི ཨུཔམེཡྻཾ, རུཙིརཏྟཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ སཱདྷཱརཎདྷམྨོ, ‘‘ཝིཡཱ’’ཏི སདྡོ ཙནྡཱནནཱནཾ དྭིནྣཾ ཨཱནནགཏརུཙིརཏྟཾ ཙནྡེ ཙ, ཙནྡགཏརུཙིརཏྟཾ ཨཱནནེ ཙ ཨཏྠཱིཏི སམཱནདྷམྨསམྦནྡྷཾ ¶ ཛོཏེཏི, ཨིཧ སཱདྷཱརཎདྷམྨཝཱཙཀསྶ རུཙིརསདྡསྶ, ཏུལྱདྷམྨསངྑཱཏོཔམཱཛོཏཀསྶ ཝིཡསདྡསྶ ཙ ཨཔྤཡོགོ ཏེསཾ ཨཏྠཱནཾ སམཱསེན ཝུཏྟཏྟཱ. ཨེཏྠ ཨུཔམཱནཝཱཙཀེན ཙནྡིམཱསདྡེན ཡུཏྟོ ཝིཡ སདྡོ ཙནྡགཏསདིསཏྟཾ ཛོཏེཏི, མུཁགཏསདིསཏྟཾ པན སཱམཏྠིཡཱ པཏཱིཡཏེ. ཏཐཱ ཧི མུཁཾ ཙནྡསམཱནམཱགཙྪནྟཾ ཙནྡསྶ མུཁསདིསཏྟཾ ཝིནཱ ན བྷཝཏཱིཏི ཨཉྙཐཱནུཔཔཏྟི སཱམཏྠིཡནྟི.
ཨཱཡཱདཱི པཙྩཡཱ ཏེཧི, ཝདནཾ པངྐཛཱཡཏེ;
མུནིནྡནཡནདྭནྡཾ, ནཱིལུཔྤལདལཱིཡཏི.
༡༧༨. ཨིདཱནི པཙྩཡསདྡགམྨཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཱཡཱདི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཱཡཱདཱིཏི ཨཱཡཨཱིཡཀཔཙྩཡཱདཡོ པཙྩཡཱ པཙྩཡསདྡཱ ནཱམ, ཏེཧི པཙྩཡསདྡེཧི གམྨཱ ཨུཔམཱ ཝུཙྩཏི. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཝདན’’མིཙྩཱདི. པངྐཛམིཝ རུཙིརམཱཙརཏི པངྐཛཱཡཏེ. ཨེཏྠཱཔི པངྐཛམུཔམཱནཾ, ཨཱཙརཎཀྲིཡཱཡ ཀཏྟུབྷཱུཏཾ ཨཱནནམུཔམེཡྻཾ, རུཙིརཏྟཾ སདྷམྨོ, པངྐཛཱནནཱནཾ སམཱནདྷམྨསམྦནྡྷཛོཏཀོ ཨིཝསདྡོ. ཏཏྠ རུཙིར ཨིཝསདྡཱནཾ པུབྦེ ཝིཡཱཔྤཡོགོ པཙྩཡེན ཝུཏྟཏྟཱཏི སབྦཏྠ ཝིཉྙེཡྻཾ. ཨེཝམུཔརིཔི.
༡༧༨. ཨིདཱནི པཙྩཡསདྡགམྨོཔམཾ ནིདསྶེཏི ‘‘ཨཱཡཱདི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཱཡཱདཱི ‘‘ཨཱཡ ཨཱིཡ ཀ’’ཨིཏིཨཱདཡོ པཙྩཡཱ པཙྩཡསདྡཱ ནཱམ, ཏེཧི པཙྩཡསདྡེཧི གམྨོཔམཱ ཝུཙྩཏི ‘‘ཝདནཾ…པེ… དལཱིཡཏཱི’’ཏི. ཝདནཾ མུཁཾ པངྐཛཱཡཏེ པདུམམིཝ རུཙིརཾ ཨཱཙརཏི. མུནིནྡནཡནདྭནྡཾ སབྦཉྙུནོ ནེཏྟཡུགལ༹ཾ ནཱིལུཔྤལདལཱིཡཏི ནཱིལུཔྤལཔཏྟམིཝ རུཙིརམཱཙརཏི. ཨཱཡོ ཨཱདི ཡེསཾ ཨཱིཡཱདཱིནནྟི ཙ, པངྐཛམིཝ རུཙིརམཱཙརཏི པཝཏྟཏཱིཏི ཙ, མུནིནྡསྶ ནཡནདྭནྡམིཏི ཙ, ནཱིལུཔྤལསྶ དལམིཏི ཙ, ཏམིཝ རུཙིརམཱཙརཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨེཏྠ ‘‘པངྐཛ’’མིཏི ཙ ‘‘ནཱིལུཔྤལ’’མིཏི ཙ ཨུཔམཱནཾ, ཨཱཙརཎཀྲིཡཱཡ ཀཏྟུབྷཱུཏཾ ཝདནཾ ¶ ནཡནདྭནྡཉྩ ཨུཔམེཡྻཾ, རུཙིརཏྟཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ སདྷམྨོ, ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ སམཱནདྷམྨཛོཏཀོ ཨིཝསདྡོ, ཏེསཾ ཨཏྠཱནཾ པཙྩཡེན ཝུཏྟཏྟཱ ཏེསམཔྤཡོགོ. ཨེཝརཱུཔེསུ ཨཉྙེསུཔི ཨེཝམེཝ ཝེདིཏབྦོ.
ཨིཝཱདཱི ཨིཝ ཝཱ ཏུལྱ-སམཱན ནིབྷ སནྣིབྷཱ;
ཡཐཱསངྐཱས ཏུལིཏ-པྤཀཱས པཏིརཱུཔཀཱ.
སརཱིསརིཀྑ སཾཝཱདཱི, ཝིརོདྷཱི སདིསཱ ཝིཡ;
པཊིཔཀྑཔཙྩནཱིཀ-སཔཀྑོ’པམིཏོ’པམཱ.
པཊིབིམྦ པཊིཙྪནྣ-སརཱུཔ སམ སམྨིཏཱ;
སཝཎྞཱ’བྷཱ པཊིནིདྷི, སདྷམྨཱདི སལཀྑཎཱ.
ཛཡཏྱ’ཀྐོསཏི ཧསཏི, པཏིགཛྫཏི དཱུབྷཏི;
ཨུསཱུཡཏྱ’ཝཛཱནཱཏི, ནིནྡཏི’སྶཏི རུནྡྷཏི.
ཏསྶ ཙོརེཏི སོབྷགྒཾ, ཏསྶ ཀནྟིཾ ཝིལུམྤཏི;
ཏེན སདྡྷིཾ ཝིཝདཏི, ཏུལྱཾ ཏེནཱདྷིརོཧཏི.
ཀཙྪཾཝིགཱཧཏེ ཏསྶ, ཏམནྭེཏྱ’ནུབནྡྷཏི;
ཏཾསཱིལཾ, ཏཾ ནིསེདྷེཏི, ཏསྶ ཙཱནུཀརོཏི’མེ.
༡༧༩-༡༨༤. ཨིཝཱདཱི ཨིཝཱདཡོ ནཱམ ཨིམེཏི སམྦནྡྷོ. ཨིཝོ ཙ ཝཱ ཙ ཏུལྱོ ཙ སམཱནོ ཙ ནིབྷོ ཙ སནྣིབྷོ ཙཱཏི དྭནྡེ ཨིཝ…པེ… སནྣིབྷཱ. སདྡམཔེཀྑིཡ པུལླིངྒཏཱ. ཨེཝམུཔརིཔི ཡཐཱཡོགཾ. ‘‘སདྷམྨཱདཱི’’ཏི ཨཱདིསདྡེན སཱདྷཱརཎསཙྪཱཡཱདཱིནཾ པརིགྒཧོ. ཛཡཏིཙྩཱདཱིསུ ཀམྨཾ.
༡༧༩- ༡༨༤. ཨིཝཱདིསདྡགམྨོཔམཱདྷིཀཱརེ པཋམཾ ཏཱཝ ‘‘ཨིཝཱདཡོ ནཱམ ཨེཏེ’’ཏི དསྶེཏི ‘‘ཨིཝཱདི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨིཝཱདཱིཏི པདསྶ ཚཊྛམགཱཐཱཡ ཨིམེཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ, ཏསྶ ཙཱཏི ཙསདྡཾ ཡུཛྫནཊྛཱནེ ཡོཛེཏྭཱ སནྣིབྷཱ ཙཱཏིཨཱདཡོ ཡོཛེཏབྦཱ. ‘‘སདྷམྨཱདཱི’’ཏིཨཱདིསདྡེན སཱདྷཱརཎསཙྪཱཡཱདཡོ གཧིཏཱ. ནིནྡཏི ཨིསྶཏཱིཏི པདཙྪེདོ, ཨིམེ ¶ དྭེཔཉྙཱས ཨིཝཱདཡོ ནཱམ. ‘‘ཛཡཏི ཨཀྐོསཏི ཧསཏི’’ཨིཙྩཱདིཀཾ ཏཾཏཾཀྲིཡཱཔདསངྑཏཨནུཀཱརིཡཱནཾ ཨནུཀརཎནྟི ཀཏྭཱ དྭནྡོཡེཝ, ‘‘སནྡྷིསམཱསཱ ཨདྡྷསྶཱ’’ཏི [སནྡྷིསམཱསོ ཏདདྡྷསྶཱཏི (ཀ.)] ཝུཏྟཏྟཱ སནྡྷིསམཱསཱནཾ གཱཐདྡྷསྶ ཝིནཱ ཨུབྷཡདྡྷམཛ྄ཛྷེ ཨལབྦྷནཏོ དཱུབྷཏིཔདཏོ པུབྦེཡེཝ སམཱསོ ཀཱཏབྦོ, ནོ ཙེ, ཨསམཱསོཏི གཧེཏབྦོ. ཏསྶ ཙོརེཏི སོབྷགྒམིཙྩཱདིཀམྤི ཝཱཀྱཱནུཀརཎནྟི ཀཏྭཱ ཏཏྠ སམཱསོ, ཝཱཀྱེ ཀེཝལཔདཱནཱིཏི ཝཱ གཧེཏབྦོ. ཨིམེསཾ སབྦེསམྤི ཨིཝ སདྡཔརིཡཱཡཏྟཱ སདིསཏྠཱཏི སབྦཏྠ བྷཱཝཏྠོ, ཨཝཡཝཏྠོ པན པཱཀཊོཡེཝ.
ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ, སདྷམྨཏྟཾ ཝིབྷཱཝིཧི;
ཨིམེཧི ཨུཔམཱབྷེདཱ, ཀེཙི ནིཡྻནྟི སམྤཏི.
༡༨༥. ཨིཝཱདཱིནཾ ཝིནིཡོགཝིསཡཾ དསྶེཏྭཱ ཨུཔམཱབྷེདཾ དསྶེཏུཾ པཊིཛཱནཱཏི ‘‘ཨུཔམཱན’’ཨིཙྩཱདི. ཀེཙཱིཏི ཨིམིནཱ ཨཔརིཡནྟཏྟམེསཾ [ཨཔརིཡནྟཔབྷེདཾ (ཀ.)] དསྶེཏི. ཏཐཱ ཙ ཝཀྑཏི ‘‘པརིཡནྟོ ཝིཀཔྤཱན’’ནྟིཨཱདི. ནིཡྻནྟི ཨུདཱཧརཱིཡནྟི.
༡༨༥. ཨིདཱནི ཨིཝཱདིསདྡགམྨོཔམཾ དསྶེཏུཾ པཊིཛཱནཱཏི ‘‘ཨུཔམཱནོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ སདྷམྨཏྟཾ སམཱནདྷམྨསམྦནྡྷོ. ཝིབྷཱཝིཧི པཀཱསཀེཧི. ཨིམེཧི ཨིཝཱདཱིཧི སདྡེཧི ཛཱནིཏབྦཱ ཀེཙི ཨུཔམཱབྷེདཱ ཨཔརིཡནྟཏྟཱ སམྤཏི དཱནི ལདྡྷཱཝསརེ ནིཡྻནྟི ཨུདཱཧརཎམཏྟེན པཊིཔཱདཱིཡནྟི.
ཝིཀཱསིཔདུམཾ’ཝཱ’ཏི-སུནྡརཾ སུགཏཱནནཾ;
ཨིཏི དྷམྨོཔམཱ ནཱམ, ཏུལྱདྷམྨནིདསྶནཱ.
༡༨༦. ‘‘ཝིཀཱསི’’ཙྩཱདི. སུགཏཱནནཾ མུནིནྡསྶ ཝདནཾ ཨཏིསུནྡརཾ ཨཙྩནྟརམཎཱིཡཾ. ཀིམིཝ? ཝིཀཱསིཔདུམཾཝ པབུཛ྄ཛྷམཱནཔདུམཾཝིཡ. ཨིཏི ཨཡམེཝཾཝིདྷཱ དྷམྨོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཀསྨཱ? ¶ ཨཱནནཔདུམཱནཾ སམཱནསྶ དྷམྨསྶ གུཎསྶ སུནྡརསྶ ལཀྑཎསྶ ནིདསྶནཱ སུནྡརཏྟནྟི པཊིཔཱདནཏོ.
༡༨༦. ཨུདཱཧརཎམཱཧ ‘‘ཝིཀཱསི’’ཙྩཱདིནཱ. སུགཏཱནནཾ བྷགཝཏོ མུཁཾ ཝིཀཱསིཔདུམཾཝ བུཛ྄ཛྷམཱནཔངྐཛམིཝ ཨཏིསུནྡརཾ ཧོཏི. ཨིཏི ཨཱིདིསཱ ཨུཔམཱ ཏུལྱདྷམྨནིདསྶནཱ ཨཏིསུནྡརམིཏི སམཱནགུཎདསྶནེན དྷམྨོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. པདུམཱནནཱནཾ སཱདྷཱརཎགུཎསྶ པཀཱསནཏོ ཨཏིསུནྡརམིཏི ཏུལྱདྷམྨོ ནཱམ ཧོཏི. ཨེཏྠ པདུམགཏཏུལྱདྷམྨསམྦནྡྷསངྑཱཏཱཡ ཨུཔམཱཡ ཨིཝསདྡེན ཛོཏིཡམཱནཏྟེཔི ཨཏིསུནྡརནྟི ཝུཏྟཏྟཱ ཡཐཱཝུཏྟོཔམཱཡ དྷམྨེན ཡུཏྟཏྟཱ དྷམྨོཔམཱ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
དྷམྨཧཱིནཱ མུཁ’མྦྷོཛ-སདིསཾ མུནིནོ ཨིཏི;
ཝིཔརཱིཏོཔམཱ ཏུལྱ-མཱནནེན’མྦུཛཾ ཏཝ.
༡༨༧. ‘‘དྷམྨ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ མུཁཾ ཨམྦྷོཛེན པདུམེན སདིསཾ སམཱནཾ. ཨིཏི ཨཡཾ དྷམྨཧཱིནོཔམཱ ནཱམ སུནྡརསངྑཱཏསྶ གུཎསྶ ཨནིདྡིཊྛཏྟཱ, སཱ ཏུ ཨཏྠཝསཱ གམྱཏེ. ཀཐམཉྙཐཱ ཡུཛྫཏཱིཏི? ཨེཏྠ པན སདིསསདྡོ ཨུཔམེཡྻསྶ མུཁསྶ ཝིསེསནནྟི མུཁགཏམེཝ སདིསཏྟཾ ཝདཏི, ཨམྦྷོཛགཏཾ ཏུ སཱམཏྠིཡཱ གམྱཏེ. ཨེཝམཱིདིསཾ ཉེཡྻཾ. ‘‘ཝིཔརཱིཏེ’’ཙྩཱདི. མུནཱིཏི གམྱཏེ སུཏཏྟཱ, བྷོ མུནི ཏཝ ཨཱནནེན མུཁེན ཨམྦུཛཾ ཏུལྱནྟི ཨཡཾ ཝིཔརཱིཏོཔམཱ. དྷམྨཧཱིནཏྟེཔི པསིདྡྷིཝིཔརིཡཡེནཱབྷིཧིཏཏྟཱ ཏནྣཱམེནེཝ ཝུཏྟཱ. ཨེཝམུཔརིཔི.
༡༨༧. ‘‘དྷམྨཧཱིནེ’’ཙྩཱདི. ‘‘མུཁམྦྷོཛསདིསཾ མུནིནོ’’ཏྱཡཾ ཨུཔམཱ. དྷམྨཧཱིནཱ ཏུལྱདྷམྨཔཀཱསཀསུནྡརཱདིསདྡཧཱིནཏྟཱ དྷམྨཧཱིནཱ ནཱམ. ཝཱཙཀཱབྷཱཝེ ཏུལྱདྷམྨོ ཀཐཾ པཏཱིཡཏཱིཏི ཙེ? མུནིནོ མུཁཾ ཝདནཾ ཨམྦྷོཛསདིསཾ པདུམསདིསམིཏི. ཨེཏྠ མུཁསྶ ཨམྦྷོཛསམཱནཏྟཾ མུཁམྦྷོཛཱནཾ སཱདྷཱརཎདྷམྨེ ཨསཏི ¶ ཀཐཾ བྷཝཏཱིཏི? ཨཉྙཐཱནུཔཔཏྟིལཀྑཎསཱམཏྠིཡཱཏི, ཨིཝཔརིཡཱཡོ སདིསསདྡོ མུཁསྶ ཝིསེསནཾ ཡསྨཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ མུཁགཏསདིསཏྟཾ ཝདཏི, ཨམྦྷོཛགཏསདིསཏྟཾ པན སཱམཏྠིཡཱ ཨེཝ ཝིཉྙཱཡཏེ. ཧེ མུནི ཏཝ ཏུཡ྄ཧཾ ཨཱནནེན ཨམྦྷོཛཾ ཏུལྱཾ སམཱནནྟི ཨཡཾ ཝིཔརཱིཏོཔམཱ. ‘‘ཨམྦུཛེན ཨཱནནཾ ཏུལྱ’’ནྟི ལོཀཔྤསིདྡྷིཡཱ ཝིཔརིཡཡེན ‘‘ཨཱནནེན ཨམྦུཛཾ ཏུལྱ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ དྷམྨཧཱིནཏྟེ སཏིཔི ཝིཔརཱིཏོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ‘‘སུཏཱནུམིཏེསུ སུཏསམྦནྡྷོ བལཝཱ’’ཏི [པརིབྷཱསེནྡུསེཁར ༡༡༢] ཝུཏྟཏྟཱ ཨེཏྠ ‘‘མུནཱི’’ཏི ཨཝིཛྫམཱནེཔི པུབྦདྡྷེ ‘‘མུནིནོ’’ཏི སུཏཏྟཱ ལབྦྷམཱནོ ‘‘ཏཝཱ’’ཏི ཏུམྷསདྡསནྣིདྷཱནེན ཨཱམནྟནཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏི. ཨེཏྠ ཨིཝཔརིཡཱཡོ ཏུལྱསདྡོ ཨམྦུཛཝིསེསནབྷཱུཏོ ཨམྦུཛགཏསདིསཏྟཾ ཝདཏི, ཨཱནནགཏསདིསཏྟཉྩ ཨམྦུཛཱནནཱནཾ སཱདྷཱརཎདྷམྨོ ཙ སཱམཏྠིཡཱ ཉཱཡཏིཙྩཱདིཀཾ ཝུཏྟནཡེན ཉཱཏབྦཾ. ཨུཔརིཔི པཱཀཊཊྛཱནཾ ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏབྦཾ.
ཏཝཱནན’མིཝ’མྦྷོཛཾ, ཨམྦྷོཛ’མིཝ ཏེ མུཁཾ;
ཨཉྙམཉྙོཔམཱ སཱ’ཡཾ, ཨཉྙམཉྙོཔམཱནཏོ.
༡༨༨. ‘‘ཏཝ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཉྙམཉྙོཔམཱནཏོཏི ཨཉྙམཉྙསྶ མུཁསྶ ཨམྦྷོཛསྶ ཙ ཨཉྙམཉྙེན ཏཾདྭཡེན ཨུཔམཱནཏོ.
༡༨༨. ‘‘ཏཝཱནནི’’ཙྩཱདི. ‘‘ཨམྦྷོཛཾ ཏཝཱནནམིཝ, ཏེ མུཁཾ ཨམྦྷོཛམིཝཱ’’ཏི ཨཡམུཔམཱ. ཨཉྙམཉྙོཔམཱནཏོ ཨཉྙམཉྙསྶ ཨུཔམཱནཏྟཱ ཨཉྙམཉྙོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨཉྙམཉྙསྶ ཨུཔམཱཏི ཙ, ཨཉྙམཉྙསྶ ཨུཔམཱནནྟི ཙ ཝིགྒཧོ. ཝིགྒཧདྭཡེཔི པུབྦཝིབྷཏྟིལོཔོ. སབྦཱདཱིནཾ བྱཏིཧཱརལཀྑཎེན ཨུཏྟརཝིབྷཏྟིལོཔོ. སམཱསལཀྑཎེན ཨཉྙཏྠསྶ ཨཔེཀྑཱསིདྡྷཏྟཱ ¶ མུཁཱཔེཀྑཱཡ ཨཉྙཾ ཨམྦྷོཛཉྩ, ཨམྦྷོཛཱཔེཀྑཱཡ ཨཉྙཾ མུཁཉྩ ཀམེན ཨུཔམེཡྻཱ ནཱམ. ཨམྦྷོཛཱཔེཀྑཱཡ ཨཉྙཾ མུཁཉྩ, མུཁཱཔེཀྑཱཡ ཨཉྙཾ ཨམྦྷོཛཉྩ ཨུཔམཱནཾ ནཱམ.
ཡདི ཀིཉྩི བྷཝེ’མྦྷོཛཾ,
ལོཙནབྦྷམུཝིབྦྷམཾ;
དྷཱརེཏུཾ མུཁསོབྷཾ ཏཾ,
ཏཝེ’ཏི ཨབྦྷུཏོཔམཱ.
༡༨༩. ‘‘ཡདི’’ཙྩཱདི. ལོཙནཱནི ཙ བྷམུཡོ ཙ, ཏཱསཾ ཝིབྦྷམོ ཡསྨིཾ, ཏཾ, ཏཱདིསམམྦྷོཛཾ ཀིཉྩི ཀིམཔི ཡདི བྷཝེ. ཏམཱིདིསམམྦྷོཛཾ ཏཝ མུཁསོབྷཾ ཝདནཀནྟིཾ དྷཱརེཏུཾ ནིསིཛ྄ཛྷཏེ. ཀིཾ ནྭཙྪརིཡམཱིདིསནྟི ཨབྦྷུཏཏྠཝིབྷཱཝནེན ཝདནམམྦུཛེནོཔམཱིཡཏཱིཏི ཨཡམབྦྷུཏོཔམཱ ཉཱཏབྦཱཏི.
༡༨༩. ‘‘ཡདི’’ཙྩཱདི. ལོཙནབྦྷམུཝིབྦྷམཾ ལོཙནབྷམཱུནཾ ལཱིལཱཝནྟཾ ཀིཉྩི ཨམྦྷོཛཾ ཀིཉྩི ཨཙྪརིཡཾ པདུམཾ ཡདི བྷཝེ ཙེ སིཡཱ, ཏམམྦྷོཛཾ ཏཝ མུཁསོབྷཾ ཝདནཀནྟིཾ དྷཱརེཏུཾ སམཏྠོ ཧོཏི. ཨིཏི ཨཱིདིསཱི ཨུཔམཱ ཨབྦྷུཏོཔམཱ ཨབྦྷུཏདྷམྨཔཀཱསཀཏྟཱ ཨབྦྷུཏོཔམཱ ནཱམ. ཨེཏྠ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཝིཛྫམཱནཏྟེན པརིཀཔྤིཏོ པདུམགཏོ ལོཙནབྦྷམུཝིབྦྷམསམྦནྡྷོ ཨམྦྷོཛཝིསེསནེན ‘‘ལོཙནབྦྷམུཝིབྦྷམ’’ནྟི ཨིམིནཱ ཛོཏིཏོ. ཏསྨཱ ཨམྦྷོཛཾ ལོཙནབྦྷམུཝིབྦྷམསམྦནྡྷསངྑཏཨུཔམཱཡ ཛོཏཀཏྟཱ ནིསྶིཏཝོཧཱརེན ཨུཔམཱ, མུཁཾ ཨུཔམེཡྻནྟི མུཁགཏོ ལོཙནབྦྷམུཝིབྦྷམསམྦནྡྷོ ཡདི མུཁེ ན བྷཝེཡྻ, ཏཱདིསཾ མུཁསོབྷཾ དྷཱརེཏུཾ ཀཐཾ སམཏྠོཏི སཱམཏྠིཡཱ ཉཱཡཏི. ལོཙནབྦྷམུཝིབྦྷམསངྑཱཏསཱདྷཱརཎདྷམྨོ པན ‘‘ལོཙནཱནི ཙ བྷམུཡོ ཙེཏི ཙ, ཏཱསཾ ཝིབྦྷམོ ཡསྨི’’ནྟི ཙ ཝིགྒཧེ ནིཔྥནྣེན ¶ བྷིནྣཱདྷིཀརཎཨཉྙཔདཏྠསམཱསེན གུཎཱིབྷཱུཏསྶཔི གཧིཏཏྟཱ ཝིཉྙཱཡཏི [གཧཎསྶ ཝིཉྙཱཡམཱནཏྟཱ (ཀ.)].
སུགནྡྷི སོབྷསམྦནྡྷི, སིསིརཾསུཝིརོདྷི ཙ;
མུཁཾ ཏཝ’མྦུཛཾཝེ’ཏི, སཱ སིལེསོཔམཱ མཏཱ.
༡༩༠. ‘‘སུགནྡྷི’’ཙྩཱདི. ཏཝ མུཁཾ ཨམྦྷོཛམིཝ སིསིརཾསུནོཙནྡསྶ ཝིརོདྷི པཙྩནཱིཀཾ, མུཁཾ ཏཾསམཱནཀནྟིཏྟཱ ཨམྦུཛཉྩ ཏདུདཡེ སངྐོཙབྷཛནཏོ. སོབྷསམྦནྡྷི ཀནྟིཡུཏྟཾ, མུཁམམྦུཛཉྩ. སུགནྡྷོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི སུགནྡྷི ཙ དྭཡམཔཱིཏི ཨེཝཾ སིལེསཔརིགྒཧེན མུཁམྦུཛཱནཾ ཨུཔམཱཡོགཏོ སཱ ཡཐཱཝུཏྟཱ སིལེསོཔམཱ མཏཱ.
༡༩༠. ‘‘སུགནྡྷི’’ཙྩཱདི. ཏཝ མུཁཾ ཨམྦྷོཛམིཝ སིསིརཾསུཝིརོདྷི ཙནྡསྶ ཝིརུདྡྷཾ ཧོཏི ཏུལྱཏྟཱ. པདུམཾ པན ཙནྡོདཡེན ཨཏྟནོ སངྐོཙནཏྟཱ ཏསྶ ཝིརུདྡྷཾ ཧོཏི. སོབྷསམྦནྡྷི ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎམུཁགཏཀནྟིསམྦནྡྷཡུཏྟཉྩ ཧོཏི. པདུམཾ པན པདུམགཏཀནྟིསམྦནྡྷིནཱ ཡུཏྟཾ ཧོཏི. སུགནྡྷི ཙ ཙཏུཛྫཱཏིསུགནྡྷཝཧནཏོ […ཝམནཏོ (ཀ.)] སུགནྡྷི ཙ ཧོཏི. ཨམྦུཛཾ པན པདུམསུགནྡྷེནེཝ ཡུཏྟཾ ཧོཏི. ཨིཏི ཨཱིདིསཱི ཨུཔམཱ སིལེསོཔམཱ ཨེཀཔདཱཏིཧིཏཨུབྷཡཏྠལཀྑཎེན སིལེསཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ སིལེསོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. སིསིརཱ སཱིཏལཱ ཨཾསུ ཀནྟི ཨསྶེཏི ཙ, ཏསྶ ཝིརུཛ྄ཛྷཏི སཱིལེནེཏི ཙ, པཙྩཡསཱམཏྠིཡཝསེན དྭིནྣཾ དྭིནྣཾ ཨཏྠཱནཾ ལབྦྷནཏོ སིལིསྶཏི ཨཔརོཔི ཨཏྠོ ཨེཏྠ ཨལངྐཱརེཏི ཙ, སིལེསཝསེན ཝུཏྟཱ ཨུཔམཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ སུགནྡྷོ ཙ སོཏསམྦནྡྷོ ཙ སིསིརཾསུཝིརོདྷིཏྟཉྩེཏི ཨིམེ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནམམྦུཛམུཁཱནཾ ཏུལྱདྷམྨོ, ཏེསུ ཨམྦུཛགཏཏུལྱདྷམྨསམྦནྡྷོ སདྷམྨཏྟཱ ཨུཔམཱ ནཱམ ཧོཏི, སཱ ཨམྦུཛསམྦནྡྷིནཱ ཨིཝསདྡེན ཛོཏིཏཱ, ¶ མུཁགཏཏུལྱདྷམྨོ པན ཨསྶཏྠིཏསྶཱིལཏྠེ ཀཏཔཙྩཡེ སཏིཔི སཱམཏྠིཡཱཡེཝ གམྱཏེ.
སརཱུཔསདྡཝཱཙྩཏྟཱ, སཱ སནྟཱནོཔམཱ ཡཐཱ;
བཱལཱ’ཝུ’ཡྻཱནམཱལཱ’ཡཾ, སཱལཀཱནནསོབྷིནཱི.
༡༩༡. ‘‘སརཱུཔ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཡམུཡྻཱནམཱལཱ བཱལཱཝ ཨིཏྠཱི ཝིཡ. ཀཐཾ? སཱལཀཱནནསོབྷིནཱི བཱལཱ ཏཱཝ སཧཱལཀེན ཀེསསནྣིཝེསཝིསེསེན ཝཏྟཏེ སཱལཀམཱནནཾ ཏེན སོབྷཏེ. སཱལཀཱནནསོབྷིནཱི ཨུཡྻཱནམཱལཱཔི སཱལཱནཾ རུཀྑཝིསེསཱནཾ ཀཱནནེན གཧནེན སོབྷཏེ, ཨེཝརཱུཔཱ སཱ ཏཱདིསཱི སནྟཱནོཔམཱ ཨཱཁྱཱཡཏེ, ཀསྨཱ? སིལེསོཔམཏྟསབྷཱཝེཔི སརཱུཔེན སདིསེན སདྡེན ‘‘སཱལཀཱནནསོབྷིནཱི’’ཏྭེཝཾཝིདྷེན སདྡསནྟཱནེན ཝིསེསབྷཱུཏེན ཝཱཙྩཏྟཱ པཀཱསིཡཏྟཱ ཏསྶཱཨིཏི གམྱཏེ. ཡཐེཏི ནིདསྶནེ.
༡༩༡. ‘‘སརཱུཔེ’’ཙྩཱདི. སརཱུཔསདྡཝཱཙྩཏྟཱ ཏུལྱསུཏིཡཱ ཨཙྪིནྣསམྦནྡྷཝཙནམཱལཱཡ ཝུཙྩམཱནཏྟཱ སཱ ཨུཔམཱ སནྟཱནོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི, སིལེསཏྟེ སཏིཔི ཀཏསམཱསེཧི པདསནྟཱནེཧི ཝུཙྩམཱནཏྟཱ སནྟཱནོཔམཱ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ཡཐེ’’ཏི ཨུདཱཧརཏི. ཨཡཾ ཨུཡྻཱནམཱལཱ ཨེསཱ ཨུཡྻཱནཔནྟི སཱལཀཱནནསོབྷིནཱི ཨལཀསངྑཱཏཀེསསནྣིཝེསསཧིཏེན མུཁེན སོབྷམཱནཱ བཱལཱཝ ཨངྒནཱ ཨིཝ སཱལཀཱནནསོབྷིནཱི སཱལཝནེཧི སོབྷམཱནཱ ཧོཏི. ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ སམཱནཾ རཱུཔཾ ཡེསནྟི ཙ, སརཱུཔཱ ཙ ཏེ སདྡཱ ཙེཏི ཙ, ཏེཧི ཝཱཙྩཱ ཨུཔམཱཏི ཙ, ཏསྶཱ བྷཱཝོཏི ཙ, སནྟཱནེན ཡུཏྟཱ ཨུཔམཱཏི ཙ, ཨུཡྻཱནཱནཾ མཱལཱཏི ཙ, སཧ ཨལཀེན ཝཏྟམཱནནྟི ཙ, ཏཉྩ ཏཾ ཨཱནནཉྩཱཏི ཙ, ཏེན སོབྷཏི སཱིལེནཱཏི ཙ, སཱལཱནཾ ཀཱནནནྟི ཙ, ཏེན སོབྷཏི སཱིལེནཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཁཡཱི ¶ ཙནྡོ བཧུརཛཾ, པདུམཾ ཏེཧི ཏེ མུཁཾ;
སམཱནམྤི སམུཀྐཾསཱི-ཏྱ’ཡཾ ནིནྡོཔམཱ མཏཱ.
༡༩༢. ‘‘ཁཡཱི’’ཨིཙྩཱདི. ཙནྡོ ཁཡཱི ཁཡོ ཨཙྩཡོ ཡསྶེཏི, པདུམཾ བཧུརཛཾ བཧཱུནི རཛཱནི པརཱགཱཝཡཝཱ ཡསྨིནྟི, ཏེཧི ཨེཝཾབྷཱུཏེཧི ཙནྡཔདུམེཧི ཀནྟིཨཱདིནཱ སམཱནམྤི སདིསམྤི སནྟཾ ཏཝ མུཁཾ སམུཀྐཾསི པརམུཀྐཾསཝནྟཾ, ཁཡསདྡསྶ ཙ རཛསྶ ཙ དོསེཔི ཝཏྟནཏོ, སདྡཙྪལེན ཁཡསྶ དོསརཱུཔསྶ བཧུརཛཏྟསྶ ཙ ཏཏྠཱབྷཱཝཏོཏི. ཨིཏི ཨེཝརཱུཔཱ ཨཡཾ ནིནྡོཔམཱ མཏཱ ནིནྡིཏེན ཙནྡཱདིནཱ ཁཡསྶོཔམིཏཏྟཱ.
༡༩༢. ‘‘ཁཡི’’ཙྩཱདི. ཙནྡོ ཁཡཱི པཱཊིཔདཏོ པཊྛཱཡ དིནེ དིནེ ཨེཀམེཀཱཡ ཀལཱཡ སཱུརིཡསྶ ཨཱསནྣཧེཏུ ཁཱིཡནསབྷཱཝཡུཏྟོ ཧོཏི, པདུམཾ བཧུརཛཾ བཧུརེཎུསམནྣཱགཏཾ ཧོཏི, ཏེཧི ཙནྡཔདུམེཧི སམཱནམྤི ཀནྟིསུགནྡྷཱདཱིཧི སདིསམྤི ཏེ མུཁཾ ཏཝཱནནཾ སམུཀྐཾསི ཁཡརཛསདྡེཧི དོསསྶཱཔི ཝཱཙྩཏྟཱ སདྡཙྪལེཧི གམྱམཱནསྶ ཏཱདིསསྶ དོསསྶ མུཁེ ཨཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཨདྷིཀུཀྐཾསགུཎཝནྟཾ ཧོཏི, ཨིཏི ཨཱིདིསཱི ཨཡཾ ཨུཔམཱ ནིནྡོཔམཱ ནིནྡིཏཱནཾ ཙནྡཔདུམཱནཾ མུཁསྶ ཨུཔམིཏཱཏི ནིནྡོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི, མུཁཝིསེསནེན ཨིཝསདྡཔརིཡཱཡེན སམཱནསདྡེན མུཁགཏསདྷམྨོ ཛོཏིཏོ ཧོཏི, ཨུཔམཱསངྑཏཙནྡཔདུམགཏསདྷམྨོཔི དྭཱིསུ ཏུལྱདྷམྨོཔི སཱམཏྠིཡཱ གམྱཏེ, ཨཔིསདྡོ ཙེཏྠ ཝཏྟབྦནྟརསམུཙྩཡེ, སམུཀྐཾསོཏི ཝཏྟབྦནྟརོ.
ཨསམཏྠོ མུཁེནི’ནྡུ, ཛིན ཏེ པཊིགཛྫིཏུཾ;
ཛལོ༹ ཀལངྐཱི’ཏི ཨཡཾ, པཊིསེདྷོཔམཱ སིཡཱ.
༡༩༣. ‘‘ཨསམཏྠོ’’ཨིཙྩཱདི. ཛིན ཏེ མུཁེན ཛལོ༹ སཱིཏོ ཨཀུསལོ ཙ ཀལངྐོ མིགལཉྪནལཀྑཎོ དོསོ ¶ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཀལངྐཱི. སདྡཙྪལེན དོསཀཐནཾ. ཏཱདིསོ ཨིནྡུ ཙནྡོ པཊིགཛྫིཏུཾ ཝིཝདིཏུཾ ཨསམཏྠོ, མུཁནྟུ ཝིསདཾ ཨལངྐཏཉྩེཏི ཀཐམནེནཱཡཾ སདིསོཏི ནིསེདྷདྭཱརེན སདྷམྨཏཱཝ གམྨཏེ, ཨཡཾ པཊིསེདྷོཔམཱ སིཡཱ.
༡༩༣. ‘‘ཨསམཏྠོ’’ཙྩཱདི. ཧེ ཛིན ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ མུཁེན པཊིགཛྫིཏུཾ ཝིཝདིཏུཾ ཛལོ༹ སཱིཏལོ ཨཝིསདོ ཀལངྐཱི སསལཀྑཎོ ཝཱ སདོསོ ཝཱ ཨིནྡུ ཙནྡོ ཨསམཏྠོ ཧོཏཱིཏི, ཨཡཾ ཨེདིསཱི ཨུཔམཱ པཊིསེདྷོཔམཱ ནཱམ. ཀལངྐོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཝཱཀྱཾ. ཨེཏྠ ཝིསདེན ཀལངྐརཧིཏེན མུཁེན སཱིཏལོ ཨཝིསདོ སདོསོ ཙནྡོ སམཱནོ བྷཝིཏུམསམཏྠོཏི ཨེཝཾ པཊིསེདྷདྭཡེན ཨིནྡམུཁསངྑཱཏཱནཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ཏུལྱདྷམྨསམྦནྡྷསྶ པཀཱསིཏཏྟཱ སཏིཔི ནིནྡོཔམཱབྷཱཝེ པཊིསེདྷོཔམཱ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘པཊིགཛྫིཏུ’’ནྟི ཨིདཾ ཙནྡསྶ ཝིསེསནཏྟཱ ཙནྡགཏསདྷམྨཾ ཛོཏེཏི.
ཀཙྪཾ ཙནྡཱརཝིནྡཱནཾ, ཨཏིཀྐམྨ མུཁཾ ཏཝ;
ཨཏྟནཱཝ སམཾ ཛཱཏ-མིཏྱ’སཱདྷཱརཎོཔམཱ.
༡༩༤. ‘‘ཀཙྪ’’མིཙྩཱདི. ཙནྡསྶ ཨརཝིནྡསྶ ཙ ཀཙྪཾ པདཝིཾ ཨཏིཀྐམྨ ཨཝཏྠརིཡ ཏེས’མཝཀཾསཏོ [ཨཝཏྠུཡཏེསམཎཾསཏོ (ཀ.)], ཏཝ མུཁཾ ཨཏྟནོ སརཱུཔེནེཝ སམཾ ཛཱཏམིཏི ཨེཝརཱུཔཱ ཨསཱདྷཱརཎཏཱབྷིདྷཱནེན སདིསཏྟཔཏཱིཏིཡཱ ཨསཱདྷཱརཎོཔམེཏི ནིགདྱཏེ.
༡༩༤. ‘‘ཀཙྪ’’མིཙྩཱདི. ཧེ མུནི ཏཝ མུཁཾ ཙནྡཱརཝིནྡཱནཾ ལོཀཔཱུཛིཏཱནཾ སསིཨམྦུཛཱནཾ ཀཙྪཾ པདཝིཾ ཨཝཏྠཾ ཝཱ ཨཏིཀྐམྨ ཨཏྟནོ ཨཏུལྱཏྟེན ཨཏྟནཱ ཨེཝ སམཱནཏྟཝཏྠུནོ ཨབྷཱཝཱ སམཾ ཛཱཏཾ, ཨིཏི ཨཱིདིསཱ ཨུཔམཱ ཨསཱདྷཱརཎོཔམཱ ¶ ཨཏུལྱདྷམྨབྷཱཝསྶ པཀཱསནཏོ ཨསཱདྷཱརཎོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨིཧ ཨུཔམཱབྷཱུཏཱནཾ ཙནྡཱརཝིནྡཱནཾ མུཁསྶ ཧཱིནབྷཱཝཔཊིཔཱདནདྭཱརེན ཙནྡཱརཝིནྡེཧི མུཁཾ ཏུལྱནྟི པཉྙཱཔནཏོ ཙནྡཱརཝིནྡཱ ཨསཱདྷཱརཎོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. སམསདྡོ མུཁགཏསྶ སཱདྷཱརཎདྷམྨཾ ཛོཏེཏི. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻཾ.
སབྦམྦྷོཛཔྤབྷཱསཱརོ, རཱསིབྷཱུཏོཝ ཀཏྠཙི;
ཏཝཱ’ནནཾ ཝིབྷཱཏཱིཏི, ཧོཏཱ’བྷཱུཏོཔམཱ ཨཡཾ.
༡༩༥. ‘‘སབྦ’’ཨིཙྩཱདི. ཀཏྠཙི ཨེཀཊྛཱནེ རཱསིབྷཱུཏོ སབྦེསམམྦྷོཛཱནཾ པབྷཱསཱརོཝ ཏཝཱནནཾ ཝིབྷཱཏཱིཏི ཨེཝཾབྷཱུཏཱ ཨཡཾ ཨབྷཱུཏོཔམཱ ཧོཏི.
༡༩༥. ‘‘སབྦ’’མིཙྩཱདི. ཀཏྠཙི ཋཱནེ རཱསིབྷཱུཏོ སབྦམྦྷོཛཔྤབྷཱསཱརོཝ སཀལཔདུམཱནཾ ཨུཏྟམཀནྟིཔུཉྫོ ཝིཡ ཏཝཱནནཾ ཝིབྷཱཏི ཝིསེསེན པབྷཱཏི, ཨིཏི ཨཱིདིསཱི ཨུཔམཱ ཨབྷཱུཏོཔམཱ ཨཝིཛྫམཱནཝཏྠུནོ ཨུཔམིཏཏྟཱ ཨབྷཱུཏོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨརཱསི རཱསིབྷཱུཏོཏི ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ ཡོཛནཱཝིབྷཱུཏོ ཏཱདིསཔབྷཱསཱརཱབྷཱཝཏོ ཨཝིཛྫམཱནཏྠེན པརིཀཔྤིཏོ.
པཏཱིཡཏེ’ཏྠགམྨཱ ཏུ, སདྡསཱམཏྠིཡཱ ཀྭཙི;
སམཱསཔྤཙྩཡེཝཱདི-སདྡཡོགཾ ཝིནཱ ཨཔི.
༡༩༦. ཨཏྠགམྨོཔམཾ དསྶེཏི ‘‘པཏཱིཡཏེ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཏྠགམྨཱ ཏུ’པམཱ ཀྭཙི ཀིསྨིཉྩི ཋཱནེ སམཱསཱདིསདྡཱནཾ ཡོགཾ ཝིནཱ ཨཔི སདྡཱནཾ པཡོགཝིསེསཱདིགཱལ༹ྷེན ཨཉྙཐཱནུཔཔཏྟིལཀྑཎེན སཱམཏྠིཡེན པཏཱིཡཏེ.
༡༩༦. ཏིཝིདྷཾ སདྡགམྨོཔམཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཏྠགམྨོཔམཾ དསྶེཏི ‘‘པཏཱིཡཏེ’’ཏྱཱདིནཱ. ཨཏྠགམྨཱ ཏུ ཨཏྠགམྨོཔམཱ ¶ པན ཀྭཙི ཋཱནེ སམཱསཔཙྩཡེཝཱདིསདྡཡོགཾ ཝིནཱཔི ཏེསཾ སདྡཱནཾ སམྦནྡྷཾ ཧིཏྭཱཔི སདྡསཱམཏྠིཡཱ སམྦནྡྷེ པཡུཏྟཱཝསེསསདྡཱནཾ ཨཏྠསཏྟིཡཱ པཏཱིཡཏེ. སདྡཱནཾ སཱམཏྠིཡནྟི ཝིགྒཧོ.
བྷིངྒཱནེ’མཱནི ཙཀྑཱུནི, ནཱ’མྦུཛཾ མུཁ’མེཝི’དཾ;
སུབྱཏྟསདིསཏྟེན, སཱ སརཱུཔོཔམཱ མཏཱ.
༡༩༧. ཨུདཱཧརཏི ‘‘བྷིངྒེ’’ཙྩཱདིནཱ. ན བྷིངྒཱ ཨེཏེ, ཀིཉྩརཧི ཙཀྑཱུནིམཱནི, ནམྦུཛམེཏཾ, ཀིནྟུ མུཁམེཝིདནྟི ཨེཝརཱུཔཱ སཱ སརཱུཔོཔམཱ མཏཱ བྷིངྒཱདཱིནམཝིཔརཱིཏསརཱུཔསྶ དཱིཔནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘སུབྱཏྟེ’’ཏྱཱདི. སུབྱཏྟེན བྷིངྒཙཀྑཱུནཾ ཨམྦུཛམུཁཱནཉྩ པརིཕུཊེན སདིསཏྟེན ཙཉྩལཏྟཀནྟྱཱདིལཀྑཎེན ཏེནེཝཱབྷེདསངྐཱཔུབྦམེཝ ཝིཝེཙིཏཾ ཨཉྙཏྲ ཙཀྑཱདཱིསུ ཡཾ བྷིངྒཱདིཉྙཱཎམུཔྤནྣཾ, ཏསྶ པཙྩཀྑཱནཏོ ཨུཔམཱཛོཏཀཱནམིཝཱདཱིནམབྷཱཝེཔི བྷིངྒལོཙནཱདཱིནཾ སདིསཏྟཾ པཏཱིཡཏེ སཱམཏྠིཡཏོ. ཨེཝམུཔརིཔི ཡཐཱཡོགཾ.
༡༩༧. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཎམཱཧརཏི ‘‘བྷིངྒཱནི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨིམཱནི བྷིངྒཱནི བྷམརཱ ན བྷཝནྟི, ཀིཉྩརཧི ཙཀྑཱུནི. ཨམྦུཛཾ ན ཨིདཾ པདུམཾ ན ཧོཏི, ཀིནྟུ མུཁམེཝཱཏི. ཨཱིདིསཱི སཱ ཨུཔམཱ སུབྱཏྟསདིསཏྟེན སུཔཱཀཊེན བྷིངྒལོཙནཱནཾ ཨམྦུཛམུཁཱནཉྩ ཏུལྱབྷཱཝེན སརཱུཔོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨེཏྠ སམཱསཔཙྩཡཨིཝཱདིསདྡཔཡོགཱབྷཱཝེཔི ‘‘བྷིངྒཱནེམཱནི ཙཀྑཱུནི’’ཙྩཱདིནཱ ཙཀྑུམུཁེསུ བྷིངྒཨམྦུཛནྟི ཝིཔརཱིཏཔཝཏྟབུདྡྷིཾ པཊིསེདྷེཏྭཱ ཙཀྑུམུཁཝིདྷཱནཏོ ཙཉྩལཏྟཀནྟིམཏྟཱདཱིསུ སུབྱཏྟཾ ཏུལྱཏྟཾ ཝིནཱ ཙཀྑུམུཁེསུ བྷིངྒམྦུཛབུདྡྷིཾ ཀཱིདིསམུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཉྙཐཱནུཔཔཏྟིལཀྑཎསཱམཏྠིཡཱ ཨུཔམཱནབྷཱུཏཱནཾ བྷིངྒམྦུཛཱནཾ ཨུཔམེཡྻབྷཱུཏཱནཾ ཙཀྑུམུཁཱནཉྩ སདིསཏྟཾ ཉཱཡཏི. སུཊྛུ བྱཏྟཾ པཱཀཊནྟི ཙ, ཏཉྩ ཏཾ སདིསཏྟཉྩཱཏི ཙ, སམཱནཾ རཱུཔཾ སབྷཱཝོ ཡསྶཱ ཨུཔམཱཡཱཏི ཙ, སཱ ཙ སཱ ཨུཔམཱ ཙཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
མཡེཝ ¶ མུཁསོབྷཱ’སྶེ-ཏྱལ’མིནྡུ ཝིཀཏྠནཱ;
ཡཏོ’མྦུཛེཔིསཱ’ཏྠཱིཏི, པརིཀཔྤོཔམཱ ཨཡཾ.
༡༩༨. ‘‘མཡེཝི’’ཙྩཱདི. ཨིནྡུ ཙནྡ, ཨསྶ མུནིནོ མུཁསོབྷཱ ཝདནཛུཏི མཡེཝ, ནཱཉྙཏྲཱཏི ཨེཝརཱུཔཱ ཝིཀཏྠནཱ ཨཏྠཔསཾསནེན ཨལམིཏི པཊིསེདྷོ. ཀིམིཏི? ཡཏོ ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ སཱ མུཁསོབྷཱ ཨམྦུཛེཔི ན ཀེཝལམིནྡུམྷི ཨཏྠི, ནོ ནཏྠཱིཏི ཨསཏོཔི ཏཐཱ ཝིཀཏྠནསྶ པརིཀཔྤནཏོ ཝདནམིནྡུནོཔམཱིཡཏཱིཏི ཨེཝརཱུཔཱ ཨཡཾ པརིཀཔྤོཔམཱ.
༡༩༨. ‘‘མཡེ’’ཙྩཱདི. ཧེ ཨིནྡུ ཨསྶ ཨིམསྶ ལོཀསཱམིནོ མུཁསོབྷཱ ཝདནཀནྟི ཨེཀཀེ མཡི ཨེཝ, ཨཱིདིསཱི ཝིཀཏྠནཱ ཨཏྟསིལཱགྷེན ཨལཾ ནིཔྤཡོཛནཾ. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཡཏོ སཱ མུཁསོབྷཱ ཨམྦུཛེཔི ཨཏྠི, ཏསྨཱཏི. ཨིཏི ཨཱིདིསཱ ཨཡཾ ཨུཔམཱ པརིཀཔྤོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཡཏོཏི ཨནིཡམནིདྡིཊྛཀཱརཎཾ པན ཨམྦུཛེཔི སཱ ཨཏྠཱིཏི དསྶིཡམཱནཾ པདུམེཔི ཏསྶ ཨཏྠིཏྟམེཝ. པརིཀཔྤནཱཡ ཝུཏྟཱ ཨུཔམཱཏི ཝིགྒཧོ. ཨིདྷ ཙནྡསྶ ཨཝིཛྫམཱནཝིཀཏྠནསྶ ཝིཛྫམཱནཏྟེན པརིཀཔྤནཏོ སདྷམྨཛོཏཀསདྡནྟརེ ཨསཏིཔི ཨུཔམཱནབྷཱུཏཨིནྡུནོ ཙ ཨུཔམེཡྻབྷཱུཏམུཁསྶ ཙ སདིསཏྟཾ ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ སདིསཏྟཾ ཝིནཱ ཝཏྟུནོ ཏཱདིསཀཔྤནཱ ཀཐཾ ཧོཏཱིཏི ཨིམཱཡ ཨཏྠསཏྟིཡཱ གམྱཏེ.
ཀིཾ ཝཱ’མྦུཛ’ནྟོབྷནྟཱལི,
ཀིཾ ལོལནཡནཾ མུཁཾ;
མམ དོལཱཡཏེ ཙིཏྟ-
མིཙྩ’ཡཾ སཾསཡོཔམཱ.
༡༩༩. ‘‘ཀིཾ ཝཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཨནྟོ བྷནྟཱ ཨལཱི བྷམརཱ ཡསྨིཾ, ཏམཱིདིསམམྦུཛཾ ཀིཾ ཝཱ. ལོལཱནི ཙཔལཱནི ནཡནཱནི ཡསྨིཾ, ཏཱདིསཾ ཝཱ. ཛིན ཏཝེདཾ མུཁཾ ཀིནྟི མམ ཙིཏྟཾ དོལཱཡཏེ ¶ དོལེཝཱཙརཏི. ཨེཝཾ པཀྑདྭཡཔརིགྒཧེན སཾསཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིཙྩཡམཱིདིསཱི སཾསཡཝེསེན ཨམྦུཛམུཁཱནམོཔམཱཝགམཱ སཾསཡོཔམཱ.
༡༩༩. ‘‘ཀིཾ ཝཱ’མྦུཛེ’’ཙྩཱདི. ཨནྟོབྷནྟཱལི ཨབྦྷནྟརེ བྷམམཱནབྷམརཝནྟཾ ཨམྦུཛཾ ཀིཾ ཝཱ, ཏུཡ྄ཧཾ ལོལནཡནཾ ཙཉྩལནེཏྟཾ མུཁཾ ཀིཾ ཝཱཏི མམ ཙིཏྟཾ དོལཱཡཏེ ཨུབྷཡསམྦྷམཛནནཏོ དོལཱ ཝིཡ ཧོཏི. ཨིཏི ཨཡཾ ཨེཝརཱུཔཱ ཨུཔམཱ སཾསཡོཔམཱ དྭིནྣཾ སདིསཏྟསྶ སཾསཡེན པཀཱསིཏཏྟཱ སཾསཡོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨནྟོ བྷནྟཱ ཨལཱི ཡསྨིནྟི ཙ, ལོལཱནི ནཡནཱནི ཡསྨིནྟི ཙ, དོལཱ ཝིཡ ཨཱཙརཏཱིཏི ཙ, སཾསཡེན ཝུཏྟཱ ཨུཔམཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨིཧཱཔི སདྷམྨཔཀཱསཀེ སདྡནྟརེ ཨསཏིཔི ཡཐཱཝུཏྟཝིསེསནདྭཡེན ཝིསིཊྛཱནཾ དྭིནྣཾ ཨམྦུཛམུཁཱནཾ སཾསཡནིམིཏྟེ ཏུལྱཏྟེ ཨསཏི ཀཐཾ སཾསཡོ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨིམིནཱ སཱམཏྠིཡེནེཝ ཏུལྱདྷམྨསམྦནྡྷོ གམྱཏེ.
ཀིཉྩི ཝཏྠུཾ པདསྶེཏྭཱ,
སདྷམྨསྶཱ’བྷིདྷཱནཏོ;
སཱམྱཔྤཏཱིཏིསབྦྷཱཝཱ,
པཏིཝཏྠཱུཔམཱ ཡཐཱ.
༢༠༠. ‘‘ཀིཉྩི’’ཨིཙྩཱདི. ཀིཉྩི ཝཏྠུམིཙྪིཏཾ སམྦུདྡྷཱདིཀཾ ཨུཔདསྶེཏྭཱ སདྷམྨསྶ ཏེན ཝཏྠུནཱ ཀེནཙི ཨཱཀཱརེན སདིསསྶ ཨཉྙསྶ ཝཏྠུནོ ཨབྷིདྷཱནཏོ སཱམྱསྶ ཏེསཾ དྭིནྣཾ སདིསཏྟསྶ པཏཱིཏིཡཱ ཨཝསཱཡསྶ སམྦྷཱཝཱ ཝིཛྫམཱནཏྟེན པཏིཝཏྠཱུཔམཱ ཝུཙྩཏེ. པཏིཝཏྠུནཱ ཏཐཱཝིདྷེནཱདྷིགཏསྶ ཝཏྠུནོ ཏུལྱཏཱ པཊིཔཱདིཏཱ. ཡཐེཏྱུདཱཧརཏི.
༢༠༠. ‘‘ཀིཉྩི’’ཙྩཱདི. ཀིཉྩི ཝཏྠུམིཙྪིཏཾ ཛིནཱདིཀིཉྩིཔདཏྠཾ ཨུཔདསྶེཏྭཱ པཋམཾ ནིདསྶེཏྭཱ སདྷམྨསྶ པཊིཔཱདནཱིཡཨཏྠེན སཧ ¶ ཀིཉྩི ཨཱཀཱརེན སདིསབྷཱཝསྶ ཀསྶཙི ཝཏྠུནོ ཨབྷིདྷཱནཏོ ཀཐནཏོ སཱམྱཔྤཏཱིཏིསབྦྷཱཝཱ སདིསཏཱསམྦནྡྷིནོ པརིཛཱནནསྶ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ པཏིཝཏྠཱུཔམཱ ཝཏྠུནོ ཨུཔཊྛིཏསྶ ཛིནཱདིཔདཏྠསྶ ཏུལྱཏྠཔཀཱསནཏོ ནཱམེན པཏིཝཏྠཱུཔམཱ ནཱམ. སམཱནོ དྷམྨོ ཡསྶ ཝཱ པཱརིཛཱཏཱདིནོ ཨིཏི ཙ, སམཱནཱནཾ ཏུལྱཱནཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ བྷཱཝོཏི ཙ, སཱམྱསྶ པཏཱིཏི ཙ, སཱམྱཔྤཏཱིཏིཡཱ སབྦྷཱཝོཏི ཙ, པཏིཝཏྠུནཱ ཝུཏྟཱ ཨུཔམཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཡཐཱཏི ཨུདཱཧརཏི.
ཛནེསུ ཛཱཡམཱནེསུ,
ནེ’ཀོཔི ཛིནསཱདིསོ;
དུཏིཡོ ནནུ ནཏྠེཝ,
པཱརིཛཱཏསྶ པཱདཔོ.
༢༠༡. ‘‘ཛནེསུ’’ཙྩཱདི. ཛཱཡམཱནེསུ ཛནེསུ མཛ྄ཛྷེ ཨེཀོཔི ཛནོ གུཎཝཱ ཛིནསཱདིསོ སམྨཱསམྦུདྡྷསམཱནོ ན ཝིཛྫཏཱིཏྱེཀཾ ཏཱཝ ཝཏྠུ ཨུཔདསྶིཏཾ, དུཏིཡོ ཨིཙྩཱདི པཏིཝཏྠཱུཔམདསྶནཾ, ནནཱུཏྱནུམཏིཡཾ, པཱརིཛཱཏསྶ དིབྦརུཀྑཝིསེསསྶ དུཏིཡོ སམཱནོ པཱདཔོ ནཏྠེཝ. པཱརིཛཱཏོཡེཝ རུཀྑཛཱཏཱིསུ ཨུཏྟམོ, ཏཐཱ ཛིནོ ཛནེསཱུཏི.
༢༠༡. ‘‘ཛནེསུ’’ཙྩཱདི. ཛཱཡམཱནེསུ ཛནེསུ ཨེཀོཔི ཛིནསཱདིསོ སམྦུདྡྷསདིསོ ནཏྠི, པཱརིཛཱཏསྶ རུཀྑསྶ དུཏིཡོ ཏེན སམོ དུཏིཡོ པཱདཔོ རུཀྑོ ནཏྠི ཨེཝ ནནུ, ནནཱུཏི ཨནུཉྙཱཡཾ. ཏེན སབྦཉྙུནོ ཨཉྙེན ཨཏུལྱབྷཱཝཾ ཨནུཛཱནཱཏི. ཨིཧ པཱརིཛཱཏརུཀྑསྶ ཨཉྙེཧི རུཀྑེཧི ཨུཏྟམཏྟཉྩ བུདྡྷསྶ ཨཉྙེསུ སཏྟེསུ ཨུཏྟམཏྟཉྩཱཏི ཨིདཾ དྭཡཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻབྷཱུཏཱནཾ དྭིནྣཾ ཝཏྠཱུནཾ སཱམྱཾ ནཱམ, ཨེཏཾ སཱམྱཾ ཝུཏྟཏྠསྶ སམཏྠནཝསེན པཏིཝཏྠུབྷཱུཏཔཱརིཛཱཏསྶ རུཀྑེཧི ཨསམཱནཏྟཀཐནེནེཝ ཛོཏིཏཾ ཧོཏི.
ཝཱཀྱཏྠེནེཝ ¶ ཝཱཀྱཏྠོ,
ཡདི ཀོཙྱུ’པམཱིཡཏེ;
ཨིཝཡུཏྟཝིཡུཏྟཏྟཱ,
སཱ ཝཱཀྱཏྠོཔམཱ དྭིདྷཱ.
༢༠༢. ཝཱཀྱཏྠཝིསཡོཔམཾ དསྶེཏི ‘‘ཝཱཀྱཏྠེནེཝི’’ཙྩཱདིནཱ. ཝཱཀྱཏྠོ ཀྲིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷཝིསེསོ, ཏེནེཝ, ན པདཏྠམཏྟེན ཝཱཀྱཏྠོ ཝུཏྟལཀྑཎོ ཀོཙི ཝཏྟུམིཙྪིཏོ ཀོཙི ཡདི ཨུཔམཱིཡཏེ སདིསོ ཀཐྱཏེ, སཱ ཝཱཀྱཏྠོཔམཱ དྭིདྷཱ བྷིཛྫཏེ. ཀཐཾ? ཡུཏྟཱ ཙ ཝིཡུཏྟཱ ཙ ཡུཏྟཝིཡུཏྟཱ, ཨིཝེན ཨཏྠནིདྡེསོཡཾ ཡུཏྟཝིཡུཏྟཱ ཨུཔམཱ, ཏསྶཱ བྷཱཝཱ ཀཱརཎཱ དྭིདྷཱཏི ཨདྷིཀཏཾ.
༢༠༢. ཨིདཱནི ཝཱཀྱཏྠཝིསཡོཔམཾ དསྶེཏི ‘‘ཝཱཀྱཏྠེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཝཱཀྱཏྠེནེཝ ཀྲིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷཝིསེསསངྑཏསམུདཱཡབྷཱུཏེན ཝཱཀྱཏྠེན ཀོཙི ཝཏྟུམིཙྪིཏོ ཡོ ཀོཙི ཝཱཀྱཏྠོ ཝུཏྟལཀྑཎོ ཡདི ཨུཔམཱིཡཏེ སདིསབྷཱཝེན ཀཐཱིཡཏེ, སཱ ཨུཔམཱ ཝཱཀྱཏྠོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨིཝཡུཏྟཝིཡུཏྟཏྟཱ ཨིཝཡུཏྟཝིཡུཏྟཝསེན དྭིདྷཱ དྭིཔྤཀཱརཱ. ཨེཏྠ ‘‘ཨིཝཱ’’ཏི ཨིཝཱདཱིནམཏྠསྶ གཧིཏཏྟཱ ཨིཝསདྡོཔི ཏཔྤརིཡཱཡསདྡཱཔི གཡ྄ཧནྟེ.
ཨིཝཡུཏྟ
ཛིནོ སཾཀླེསཏཏྟཱནཾ,
ཨཱཝིབྷཱུཏོ ཛནཱན’ཡཾ;
གྷམྨསནྟཱཔཏཏྟཱནཾ,
གྷམྨཀཱལེ’མྦུདོ ཝིཡ.
༢༠༣. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཛིནོ’’ཨིཙྩཱདི. སཾཀླེསེཧི དསཝིདྷེཧི ཏཏྟཱནཾ སནྟཱཔཾ ཨནུཔྤཏྟཱནཾ ཛནཱནཾ ཨཡཾ ཛིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ¶ ཨཱཝིབྷཱུཏོ ཀཏཀིཙྩཏྟཱ སམྨཱསམྦོདྷཱདྷིགམེན ལོཀེ པཱཏུབྷཱུཏོ. ཨེཀཾ ཏཱཝ ཝཱཀྱམུཔམེཡྻབྷཱུཏཾ. ཀིམིཝེཏྱཱཧ ‘‘གྷམྨེ’’ཙྩཱདི. གྷམྨསནྟཱཔེན ཏཏྟཱནཾ ཛནཱནཾ གྷམྨཀཱལེ གིམྷཱནསམཡེ ཨམྦུདོ མེགྷོ ཝིཡཱཏི དུཏིཡཝཱཀྱམུཔམཱནབྷཱུཏམིཏྱཡམིཝཡུཏྟཱ ཝཱཀྱཏྠོཔམཱ. ཨེཏྠ པུབྦུཏྟརཝཱཀྱཏྠཱནཾ ཝིསེསྱཝིསེསནབྷཱཝོ ཨེཀཝཱཀྱཏྠཏྟཱཝ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝམུཔརིཔི.
༢༠༣. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཛིནོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཡཾ ཛིནོ ཨེསོ ཛིཏཔཉྩམཱརོ སཏྠཱ སཾཀླེསཏཏྟཱནཾ ཨནེཀཔྤཀཱར ཀིལེསསནྟཱཔཏཏྟཱནཾ ཛནཱནཾ ཨཱཝིབྷཱུཏོ ཀཏཀིཙྩོ ཧུཏྭཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདྷིགམེན ལོཀེ ཨུཔཊྛིཏོ. ཀེན སནྟཏྟསྶ ཀསྶཙི ཀིམིཝེཏི ཙེ? གྷམྨསནྟཱཔཏཏྟཱནཾ ཛནཱནཾ གྷམྨཀཱལེ གིམྷསམཡེ ཨམྦུདོཝིཡ མེགྷོ ཨིཝ. ཨིཧ ཨུཏྟརཝཱཀྱཏྠོ བྷེདཀཏྟཱ ཝིསེསནཾ ཧོཏི, པུབྦཝཱཀྱཏྠོ པན བྷེདྱཏྟཱ ཝིསེསྱོ ཧོཏི. ཨེཝཾ ཝཱཀྱབྷེདེ སཏིཔི ཝཱཀྱཏྠོ ཨེཀོཝེཏི དཊྛབྦོ. ཨེཝམུཏྟརཏྲཱཔི. ཨུཏྟརཝཱཀྱེ ཨིཝསདྡོ ཏསྨིཾཡེཝ གུཎགུཎཱིཔདཏྠཱནཾ སདིསཏྟཾ དཱིཔེཏི, པུབྦཝཱཀྱེ གུཎགུཎཱིནཾ སདིསཏྟཾ པན ཨུཏྟརཝཱཀྱཏྠསྶ པུབྦཝཱཀྱེན སམཱནཏྟཾ ཝིནཱ ཨཉྙཐཱནུཔཔཏྟིཡཱ ཉཱཡཏི. སཾཀླེསེཧི ཏཏྟཱཏི ཙ, གྷམྨོ ཨེཝ སནྟཱཔོཏི ཙ, ཏེན ཏཏྟཱཏི ཙ, གྷམྨོ ཨེཝ ཀཱལོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨིཝཝིཡུཏྟ
མུནིནྡཱནན’མཱབྷཱཏི, ཝིལཱསེཀམནོཧརཾ;
ཨུདྡྷཾ སམུགྒཏསྶཱཔི, ཀིཾ ཏེ ཙནྡ ཝིཛམྦྷནཱ.
༢༠༤. དུཏིཡམཱཧ ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝིལཱསེན ཨེཀམཏུལྱཾ མནོཧརཾ དུཏིཡསྶ ཏཱདིསསྶཱབྷཱཝཏོ མུནིནྡཱནནཾ ¶ ཨཱབྷཱཏི ཨཏིསཡེན སོབྷཏེཏི ཨེཀཾ ཏཱཝ ཝཱཀྱམུཔམེཡྻབྷཱུཏཾ. བྷོ ཙནྡ ཨུདྡྷཾ གགནཏལཾ སམུགྒཏསྶཱཔི ཨབྦྷུཊྛིཏསྶཱཔི ཏེ ཏཝ ཝིཛམྦྷནཱ སཱཧཾཀཱརཔརིབྦྷམནེན ཀིཾ པཡོཛནཾ ན ཀིཾཔི, ཏཾསདིསསོབྷཱསམྤཏྟིཡཱབྷཱཝཏོ. ཨསདིསཏྟཾ མུནིནྡཱནནསྶ ཏསྶ ཏཏོཔི ཨུདྡྷམུགྒཙྪཏོ ཝིལཱསམཏྟམེཝ [པིཡཱསམཏྟམེཝ (ཀ.)] ཕལསམྦྷཝཏོཏི དུཏིཡཝཱཀྱམུཔམཱནབྷཱུཏཾ. ཏཐཱ ཧེཏྠ སབྦཐཱ སདིསཏཱཔཏཱིཏིཡཱ ཀརིཡམཱནཱནམུགྒམནཝིཛམྦྷནཱནཾ པཊིཀྑེཔེན ཀཐཉྩིཔི མུཁཙནྡཱནཾ སཱདྷམྨཔཏཱིཏི ཨུཔམཱཝགམོཏི ཨཡམིཝཝིཡུཏྟཝཱཀྱཏྠོཔམཱ.
༢༠༤. ཨིདཱནི ཨིཝཝིཡུཏྟཝཱཀྱཏྠོཔམཾཡེཝ ཨུདཱཧརཏི ‘‘མུནིནྡཱནནི’’ཙྩཱདིནཱ. ཝིལཱསེཀམནོཧརཾ ལཱིལཱཡ ཨཏུལྱཾ ཏཏོཡེཝ མནོཧརཾ མུནིནྡཱནནཾ སབྦཉྙུནོ ཝདནཾ ཨཱབྷཱཏི ཨཏིདིབྦཏི, ཏསྨཱ ཧེ ཙནྡ ཨུདྡྷཾ ཨུཙྩཾ ནབྷཾ སམུགྒཏསྶཱཔི ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ ཝིཛམྦྷནཱ ཨཧཾཀཱརེན པརིབྦྷམནེན ཀིཾ པཡོཛནཾ. ཨིཧ པུབྦཝཱཀྱཏྠསྶ ཨུཏྟརཝཱཀྱཏྠོ ཨིཝཝིཡུཏྟོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘སབྦཐཱ མུཁེན སདིསོ བྷཝཱམཱི’’ཏི མཱནཾ ཀརོནྟསྶ ཙནྡསྶ གགནཏལཱརོཧོཔི ཝིཛམྦྷནཉྩེཏི ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ པཊིཀྑེཔེན མུཁཙནྡཱནཾ ཝིལཱསེཀམནོཧརཏྟཾ ཀནྟིམཏྟསངྑཱཏསདིསཏྟཾ ཨིཝཱདཱིནམབྷཱཝེཔི ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཨུཏྟརཝཱཀྱཏྠོ པུབྦཝཱཀྱཏྠསྶ ཨུཔམཱ ཙ ཝིསེསནཉྩ ཧོཏི. ཝིལཱསེན ཨེཀམཏུལྱནྟི ཙ, ཏཉྩ ཏཾ མནོཧརཉྩཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨཔིསདྡོ སམྦྷཱཝནཏྠོ.
སམུབྦེཛེཏི དྷཱིམནྟཾ, བྷིནྣལིངྒཱདིཀཾ ཏུ ཡཾ;
ཨུཔམཱདཱུསནཱཡཱ’ལ-མེཏཾ ཀཏྠཙི ཏཾ ཡཐཱ.
༢༠༥. དོསཔརིཙྪེདེ ¶ དུཊྛཱལངྐཏཱིཏིམུཔམཱལངྐཱརདཱུསནཾ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘སམུབྦེཛེཏི’’ཙྩཱདི. ཡཾ བྷིནྣལིངྒཱདིཀཾ ཏུ, ཨཱདིསདྡེན བྷིནྣཝཙནཧཱིནཏཱཨདྷིཀཏཱདཱིནཾ པརིགྒཧོ. ཏུསདྡོ ཨཏྠཛོཏཀོ, ཏཐཱཔཱིཏི ཨཏྠོ. དྷཱིམནྟཾ མེདྷཱཝིཾ སམུབྦེཛེཏི ན པཱིཎེཏི, ཨེཏཾ བྷིནྣལིངྒདིཀཾ ཀཏྠཙི ན སབྦཏྠ ཨུཔམཱདཱུསནཱཡ ཝིརོདྷཏྠཾ ཨལཾ སམཏྠཾ. ‘‘ཏཾ ཡཐེ’’ཏི ཨུདཱཧརཏི.
༢༠༥. དོསཔརིཙྪེདེ དོསཱནམནུདྡེསཱཝསཱནེ ནིདྡིཊྛཱཡ དུཊྛཱལངྐཏིཡཱ དསྶེཏབྦཨུདཱཧརཎེ –
‘‘དུཊྛཱལངྐརཎཾ ཏེཏཾ, ཡཏྠཱལངྐཱརདཱུསནཾ;
ཏསྶཱལངྐཱརནིདྡེསེ, རཱུཔམཱཝིབྷཝིསྶཏཱི’’ཏི.
ཀཏཔཊིཉྙཱནུསཱརེན ཨིདཱནི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘སམུབྦེཛེཏི’’ཙྩཱདི. ཡཾ བྷིནྣལིངྒཱདིཀཾ ཏུ ཝཀྑམཱནཾ ཡཾ བྷིནྣལིངྒཝཙནཱདིཀཾ པན དྷཱིམནྟཾ པཉྙཝནྟཾ ཀཝིཾ སམུབྦེཛེཏི ‘‘ཨེཝཾ ནཱམ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ’’ཏི ཨུབྦེགཾ ཛནེཏི, ཨེཏཾ བྷིནྣལིངྒཱདིཀཾ ཨུཔམཱདཱུསནཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཨུཔམཱཝིནཱསནཏྠཾ ཀཏྠཙི ‘‘ཨིཏྠཱིཝཱཡཾ ཛནོ ཡཱཏི’’ཨིཙྩཱདིཝཏྟབྦཝིསཡཏོ ཨཉྙཏྠ ཨལཾ སམཏྠཾ. ‘‘ཏཾ ཡཐཱ’’ཏི ཨུདཱཧརཏི. བྷིནྣཾ ཝིསདིསཉྩ ཏཾ ལིངྒཉྩེཏི ཙ, ཏཾ ཨཱདི ཡསྶ ཝིསདིསཝཙནཱདིནོཏི ཙ, ཨུཔམཱཡ དཱུསནམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཧཾསཱིཝཱ’ཡཾ སསཱི བྷིནྣ-
ལིངྒཱ’ཀཱསཾ སརཱནིཝ;
ཝིཛཱཏིཝཙནཱ ཧཱིནཱ,
སཱ’ཝ བྷཏྟོ བྷཊོ’དྷིཔེ.
༢༠༦. ‘‘ཧཾསཱིཝཱཡ’’ནྟི ཨཡཾ སསཱི ཙནྡོ ཧཾསཱིཝ ཧཾསཱིསདིསོ. བྷིནྣལིངྒཱ བྷིནྣལིངྒོཔམཱ. ‘‘ཨཱཀཱསཾ སརཱནིཝཱ’’ཏི ཝིཛཱཏིཝཙནཱ ཝིསདིསཝཙནོཔམཱ. ‘‘བྷཊོ ཨདྷིཔེ སཱམིནི སཱཝ ¶ བྷཏྟོ’’ཏི ཧཱིནཱ ཧཱིནོཔམཱ ཀུཀྐུརསྶ ཧཱིནེན ཛཱཏྱཱདིནཱ ཨདྷིཀསྶ ཨུཔམིཏཏྟཱ.
༢༠༦. ‘‘ཧཾསི’’ཙྩཱདི. ཨཡཾ སསཱི ཙནྡོ ཧཾསཱི ཨིཝ ཧཾསིདྷེནཱུཝ ཧོཏི. ཨིཙྩཱདིཀོཔམཱ བྷིནྣལིངྒཱ ཨུཔམེཡྻཏོ བྷིནྣལིངྒཏྟཱ བྷིནྣལིངྒོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨཱཀཱསཾ ནབྷཾ སརཱནིཝཱཏི ཨཡཾ ཝིཛཱཏིཝཙནཱ ཨུཔམེཡྻེན ཝིསདིསཝཙནཏྟཱ ཝིཛཱཏིཝཙནོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨདྷིཔེ སཱམིནི བྷཊོ སེཝཀོ སཱཝ སུནཁོ ཨིཝ བྷཏྟོཏི ཨཡཾ ཧཱིནཱ ཛཱཏིཧཱིནེན སུནཁེན ཨུཏྟམསྶ པུརིསསྶ ཨུཔམིཏཏྟཱ ཧཱིནོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. བྷིནྣཾ ལིངྒམེཏིསྶཱཏི ཙ, ཝིཝིདྷཱ ཛཱཏི སབྷཱཝོ ཨསྶེཏི ཙ, ཝིཛཱཏི ཝཙནཾ ཨསྶཱ ཨུཔམཱཡཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཁཛྫོཏོ བྷཱནུམཱལཱིཝ,
ཝིབྷཱཏཱིཏྱདྷིཀོཔམཱ;
ཨཕུཊྛཏྠཱ བལམྦྷོདྷི,
སཱགརོ ཝིཡ སཾཁུབྷི.
༢༠༧. ‘‘ཁཛྫོཏོ’’ཨིཙྩཱདི. ཁཛྫོཏོ བྷཱནུམཱལཱིཝ སཱུརིཡོ ཝིཡ ཝིབྷཱཏཱིཏྱདྷིཀོཔམཱ ཨདྷིཀེན ཧཱིནསྶ ཨུཔམིཏཏྟཱ. བལམྦྷོདྷི སེནཱསཱགརོ སཱགརོ ཝིཡ སཾཁུབྷཱིཏི ཨཕུཊྛཏྠོཔམཱ ‘‘བལམྦྷོདྷཱི’’ཏི རཱུཔཀེན སེནཱཡ མཧནྟཏྟཱཝགམཏོ པུན ‘‘སཱགརོ ཝིཡཱ’’ཏི ཨུཔམཱཡ ཀསྶཙི ཝིསེསཏྠསྶ ཨསཾཕུཊྛཏྟཱ.
༢༠༧. ‘‘ཁཛྫོཏོ’’ཙྩཱདི. ‘‘ཁཛྫོཏོ བྷཱནུམཱལཱིཝ ཝིབྷཱཏཱི’’ཏི ཨཡཾ ཨདྷིཀོཔམཱ ཨདྷིཀཱཡ ཨུཔམཱཡ ཨུཔམིཏཏྟཱ ཨདྷིཀོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ‘‘བལམྦྷོདྷི སེནཱསམུདྡོ སཱགརོ ཝིཡ སཾཁུབྷཱི’’ཏི ཨཡཾ ཨཕུཊྛཏྠཱ སེནཱཡ མཧཏྟཾ ‘‘བལམྦྷོདྷཱི’’ཏི ཏིརོབྷཱུཏཨུཔམཱཡེཝ ཨཝགཏཾ, ¶ ཏསྨཱ པུན ‘‘སཱགརོ ཝིཡཱ’’ཏི ཨུཔམཱཡ ཕུསིཏབྦཏྠསྶཱབྷཱཝཱ ཨཕུཊྛཏྠོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨཕུཊྛོ ཨཏྠོ ཨེཏིསྶཱཏི ཙ, བལཾ ཨེཝ ཨམྦྷོདྷཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཙནྡེ ཀལངྐོ བྷིངྒོཝེ-
ཏྱུ’པམཱཔེཀྑིནཱི ཨཡཾ;
ཁཎྜིཏཱ ཀེརཝཱཀཱརོ,
སཀལངྐོ ནིསཱཀརོ.
༢༠༨. ‘‘ཙནྡེ’’ཨིཙྩཱདི. ཀལངྐོ བྷིངྒོ ཝིཡཱཏྱཡམུཔམཱ ‘‘ཙནྡེ ཀུསུམགཙྪསདིསེ’’ ཨིཏྱུཔམནྟརམཔེཀྑཏེཏི ཡཏོ ཙནྡེ བྷིངྒོ ན སམྦྷཝཏི, པུཔྥགཙྪེ ཏུ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཡམུཔམཱ ཨུཔམཱཔེཀྑིནཱི. སཀལངྐོ སསལཀྑཎོ ནིསཱཀརོ ཙནྡོ ཀེརཝཱཀཱརོ ཀུམུདསནྣིབྷོཏི ཁཎྜིཏོཔམཱ ཀེརཝསྶ ཨནྟོཀཎྷཏྟཾ པཊིཔཱདེཏུཾ ‘‘སབྷིངྒཀེརཝཱཀཱརོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ.
༢༠༨. ‘‘ཙནྡེ’’ཙྩཱདི. ‘‘ཙནྡེ ཀལངྐོ བྷིངྒོ ཨིཝཱ’’ཏི ཨཡཾ ཨུཔམཱཔེཀྑིནཱི ཙནྡསྶཨུཔམཱབྷཱུཏཔུཔྥགཙྪཀཱདིཨཔེཀྑནཏོ ཨུཔམཱཔེཀྑིནཱི ནཱམ ཧོཏི. ཙནྡེ བྷིངྒཔཝཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ ཏསྶ ཝིསཡབྷཱུཏཔུཔྥགཙྪཀཱདི ཙནྡསྶ ཨུཔམཏྟེན གཧེཏྭཱ ཨཝུཏྟཏྟཱ དུཊྛཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སཀལངྐོ ཀལངྐསཧིཏོ ནིསཱཀརོ ཙནྡོ ཀེརཝཱཀཱརོ ཀུམུདསདིསོཏི ཨཡཾ ཁཎྜིཏཱ ཙནྡགཏཾ ཀཎྷཏྟཾ པཀཱསེཏུཾ ‘‘སབྷིངྒཀེརཝཱཀཱརོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ བྷིངྒོཔམཱབྷཱཝསྶ ཁཎྜིཏཏྟཱ ཁཎྜིཏོཔམཱ ནཱམ ཧོཏི. ཨུཔམཾ ཨཔེཀྑཏཱིཏི ཙ, ཁཎྜཾ ཨིཏཱ གཏཱཏི ཙ, ཁཎྜེན ཨིཏཱ ཡུཏྟཱ ཝཱཏི ཙ, ཀེརཝསྶཱཀཱརོ ཨསྶེཏི ཙ, སཧ ཀལངྐེན ཝཏྟཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨིཙྩེཝམཱདིརཱུཔེསུ, བྷཝནྟི ཝིགཏཱདརཱ;
ཀརོནྟི ཙཱ’དརཾ དྷཱིརཱ, པཡོགེ ཀྭཙིདེཝ ཏུ.
༢༠༩. ཝུཏྟཾ ¶ ནིགམེཏི ‘‘ཨིཙྩེཝ’’མཱདིནཱ. རཱུཔེསུ པཡོགེསུ. ཝིགཏོ ཨཔགཏོ ཨཱདརོ སམྦྷཱཝནཱ ཡེསཾ ཏཐཱ བྷཝནྟི. ཀིཾ བྷིནྣལིངྒཱདིཀཾ ནིཡམེནཱནཱདརཎཱིཡམེཝ, ཨནིཡམེནེཏི [ནིཡམེནེཏི (ཀ.)] ཙེ གཡ྄ཧཱུཔགམྤི ཨཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཀརོནྟི’’ཙྩཱདིཾ. ཀྭཙིདེཝ ཏུ པཡོགེ དྷཱིརཱ ཀཝཡོ ཨཱདརཾ ཀརོནྟི ཙཱཏི. ཙསདྡོ ཝཏྟབྦནྟརཏྠཾ སམུཙྩིནོཏི.
༢༠༩. ‘‘ཨིཙྩེ’’ཙྩཱདི. ཨིཏི ཨནནྟརཾ ནིདྡིཊྛེསུ ཨེཝམཱདིརཱུཔེསུ པཡོགེསུ དྷཱིརཱ ཝིགཏཱདརཱ བྷཝནྟི. ཨིམེཡེཝ དྷཱིརཱ ཀྭཙིདེཝ ཏུ པཡོགེ བྷིནྣལིངྒཱདིཀེ ཨཱདརཾ ཀརོནྟི ཙ. ཨིཏི ཨེཝཾ ཨཡཾ པཀཱརོ ཨཱདི ཡེསམིཏི ཙ, ཏཱནི ཙ ཏཱནི རཱུཔཱནི ཙེཏི ཙ, ཝིགཏོ ཨཱདརོ ཡེསམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཙསདྡོ ཝཱཀྱནྟརསམུཙྩཡེ. ཏསྨཱ ཝིགཏཱདརཏྠེན ཨཉྙམཱདརཀརཎཾ ཝུཙྩམཱནཀཐཱསནྟཏིཾ ཨཱཀཌྜྷཏི.
ཨིཏྠཱིཝཱ’ཡཾ ཛནོ ཡཱཏི,
ཝདཏྱེསཱ པུམཱ ཝིཡ;
པིཡོ པཱཎཱ ཨིཝཱ’ཡཾ མེ,
ཝིཛྫཱ དྷནམིཝ’ཙྩིཏཱ.
༢༡༠. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨིཏྠི’’ཙྩཱདི. ཨཡཾ ཛནོ ཨིཏྠཱིཝ ཡཱཏི ཀྲིཡཱནུཝཏྟིཏོ. ཨེསཱ ཨིཏྠཱི པུམཱཝ པུརིསོ ཝིཡ ཝདཏི ཏཱདིསསྶ པཱགབྦྷིཡཡོགཏོ. ཨེཏྠ ལིངྒནཱནཏྟམུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ. ཨཡམིཙྪིཏོ ཀོཙི མེ པཱཎཱ ཨིཝ པིཡོ ཨིཊྛོ, ཝིཛྫཱ བྱཱཀརཎཱདཡོ དྷནམིཝ ཨཙྩིཏཱ རཱསིཀཏཱཏི ཝཙནབྷེདོ.
༢༡༠. ཨིདཱནི བྷིནྣལིངྒཱནཾ གཧེཏབྦཝིསཡཾ དསྶེཏི ‘‘ཨིཏྠཱིཝཱ’ཡ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཨཡཾ ཛནོ ཨིཏྠཱིཝ ཨཝིསདགམནེན མཧིལཱ ¶ ཝིཡ ཡཱཏི. ཨེསཱ ཨིཏྠཱི པུམཱ ཝིཡ ཏཱདིསཔཱགབྦྷིཡཡུཏྟཏྟཱ པུརིསོ ཝིཡ ཝདཏཱིཏི. ཨིཧ དྭིནྣཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ལིངྒབྷེདེ སཏིཔི ཀཝཡོ ཨཱདརཾ ཀརོནྟི. ཨཡཾ པུརིསོ མེ མམ པཱཎཱ ཨིཝ [པཱཎཱ ཨིཝ ཛཱིཝོ ཨིཝ (ཀ.)] ཨཱཡཝོཝ པིཡོ. ཨཙྩིཏཱ སཉྩིཏཱ ཝིཛྫཱ བྱཱཀརཎནིགྷཎྚུཨཱདཡོ དྷནམིཝ ཧོནྟཱིཏི. ཨེཏྠ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ཝཙནཏོ ཝིསེསཏྟེ སཏིཔི ཨིཊྛམེཝ.
བྷཝཾ ཝིཡ མཧཱིཔཱལ, དེཝརཱཛཱ ཝིརཱཛཏེ;
ཨལ’མཾསུམཏོ ཀཙྪཾ, ཏེཛསཱ རོཧིཏུཾ ཨཡཾ.
༢༡༡. ཧཱིནཱདྷིཀམུཏྟམུདཱཧརཎམཱཧ ‘‘བྷཝཾ ཝིཡི’’ཙྩཱདི. མཧཱིཔཱལེཏྱཱམནྟནཾ, དེཝརཱཛཱ བྷཝཾ ཝིཡ ཝིརཱཛཏེ. ཨིཏི ཧཱིནེནཱཔི ཧོཏི. ཨེཝཾཝིདྷེ སམུཙིཏེ ཝིསཡེ ལིངྒཝཙནབྷེདཱདིཀཾ ནོཔམཾ དཱུསེཏཱིཏི [དསྶེཏཱིཏི (ཀ.)].
༢༡༡. ‘‘བྷཝ’’མིཙྩཱདི. མཧཱིཔཱལ བྷོ རཱཛ, དེཝརཱཛཱ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ བྷཝཾ ཝིཡ ཝིརཱཛཏེཏི. ཨེཏྠ སཀྐམུཔཱདཱཡ ‘‘བྷཝཾ ཝིཡཱ’’ཏི ཧཱིནཏྟེཔི ཨིཊྛམེཝ. ཨཡཾ རཱཛཱ ཨཾསུམཏོ སཱུརིཡསྶ ཀཙྪཾ པདཝིཾ ཏེཛསཱ ཨཱརོཧིཏུཾ པཏྟུཾ ཨལཾ སམཏྠོཏི. ཨེཏྠ ཏེཛསཱ ཨདྷིཀོཔི སཱུརིཡོ ཨུཔམཱབྷཱུཏོ ཨིཊྛོཝ, ‘‘ཀཙྪཾ ཨཱརོཧིཏུ’’ནྟི ཨིཝསདྡཔརིཡཱཡོ. ཨཱིདིསཾ བྷིནྣལིངྒཱདིཀོཔམཱདིཀཾ ཨུཔམཱདཱུསནཾ ན ཀརོཏི.
ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ, ཨབྷེདསྶ ནིརཱུཔནཱ;
ཨུཔམེཝ [ཨུཔམཱཝ (སཱི. ཀ.)] ཏིརོབྷཱུཏ-བྷེདཱ རཱུཔཀམུཙྩཏེ.
༢༡༢. རཱུཔཀཾ ནིརཱུཔཡཏི ‘‘ཨུཔམཱནེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ ཨབྷེདསྶ ནཱནཏྟཱབྷཱཝསྶ ནིརཱུཔནཱ ཨཱརོཔནེན ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནམབྷེདཾ རཱུཔཡཏི དསྶེཏཱིཏི ¶ རཱུཔཀམུཙྩཏེ. ཨུཔམཱནསྶ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནམབྷེདཱརོཔནེན ཏིརོབྷཱུཏོ ཨཔཱཀཊོ བྷེདོ ནཱནཏྟཾ ཡསྶཱཏི ཏཱདིསཱི ཨུཔམེཝ ཡཐཱཝུཏྟལཀྑཎཱ རཱུཔཀམུཙྩཏེ ‘‘རཱུཔཀ’’ནྟི. ‘‘པདམྦུཛ’’ནྟི ཨེཏྠ པདམེཝ ཨམྦུཛསདིསཏྟཱ ཨམྦུཛཾ རུཔྱཏེ. ཨིཏྱུཔམེཡྻོཔམཱནབྷཱུཏཱནཾ པདམྦུཛཱནམབྷེདཱརོཔནེན ཨུཔམཱནོཔམེཡྻགཏསཱདྷམྨསངྑཱཏཱཡཔི ཨུཔམཱཡ བྷེདོ ཝིཛྫམཱནོཔི ཏིརོཧིཏོ. ན ཏུ ཨཱཝིབྷཱུཏོ [ཨབྦྷུཏོ (ཀ.)] ‘‘པདཾ ཨམྦུཛམིཝེ’’ཏི. སཱ ཙོཔམཱ ཏཐཱཝིདྷཱ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནམབྷེདམཱཡཱཏི ནཱམཱཏི རཱུཔཀམུཙྩཏེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༢༡༢. ཨིདཱནི ཨུདྡིཊྛཀྐམེན རཱུཔཀཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཨུཔམཱནོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ཨནནྟརནིདྡིཊྛཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ཨབྷེདསྶ སབྷཱཝཏོ བྷེདེ སཏིཔི ཝིབྷཱུཏསདིསཏྟཾ ནིསྶཱཡ ‘‘སོ ཨེསོ, ཨེསོ སོ’’ཏི ཝཏྟཱརེཧི པརིཀཔྤིཏསྶ ཨབྷེདསྶ ནིརཱུཔནཱ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཔདཏྠེསུ བུདྡྷིཡཱ ཨཱརོཔནཾ ནིསྶཱཡ ཏིརོབྷཱུཏབྷེདཱ ‘‘པདཾ ཨམྦུཛམིཝཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཱཀཊནཱནཏྟཾ ཝིནཱ ‘‘པདམྦུཛ’’ནྟི ཏིརོཧིཏབྷེདཱ ཨུཔམེཝ པདཏྠཱནཾ སཱདྷམྨསངྑཱཏཱ ཨུཔམཱ ཨེཝ རཱུཔཀཾ ཨིཏི ཝུཙྩཏེ. ཝིབྷཱུཏསདིསཏྟཾ ནིསྶཱཡ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཝཏྠཱུནི ཨབྷེདེན གཡ྄ཧནྟི. ཏེསམབྷེདགྒཧཎེནེཝ ཏེ ནིསྶཱཡ པཝཏྟམཱནབྷིནྣསཱདྷམྨསངྑཱཏཱཡ ཨུཔམཱཡཔི བྷེདོ ཏིརོཧིཏོ ཧོཏི. ཨེཝཾ ཏིརོབྷཱུཏནཱནཏྟཝནྟསཱདྷམྨསངྑཱཏཱ ཨུཔམཱ ཨེཝ ཝཏྠཱུནམབྷེདཾ དཱིཔེཏཱིཏི རཱུཔཀཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏིརོབྷཱུཏོ བྷེདོ ཡསྶེཏི ཙ, ཨབྷེདཾ རཱུཔཡཏི པཀཱསེཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨསེསཝཏྠུཝིསཡཾ, ཨེཀདེསཝིཝཏྟི ཙ;
ཏཾ དྭིདྷཱ པུན པཙྩེཀཾ, སམཱསཱདིཝསཱ ཏིདྷཱ.
༢༡༣. ཏསྶ ¶ བྷེདཾ ནིདྡིསཏི ‘‘ཨསེས’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨསེསཝཏྠུ ཝིསཡོ ཡསྶ ཏཾ ཏཐཱཝིདྷཉྩ, ཨེཀདེསེ ཨཝཡཝེ ཝིཝཏྟཏཱིཏི ཨེཀདེསཝིཝཏྟི ཙེཏི ཏཾ རཱུཔཀཾ དྭིདྷཱ, པུན པཙྩེཀཾ ཝིསུཾ ཝིསུཾ སམཱསཱདིཝསཱ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ཀཏསམཱསཏྟཱ སམཱསརཱུཔཀ ཨསམཱསརཱུཔཀ སམཱསཱསམཱསརཱུཔཀཝསེན ཏིདྷཱ སིཡཱ.
༢༡༣. ‘‘ཨསེསི’’ཙྩཱདི. ཏཾ རཱུཔཀཾ ཨསེསཝཏྠུཝིསཡཾ ཨེཀདེསཝིཝཏྟི ཙཱཏི དྭིདྷཱ ཧོཏི, པུན པཙྩེཀཾ ཏཾ དྭཡམྤི སམཱསཱདིཝསཱ སམཱསརཱུཔཀཾ ཨསམཱསརཱུཔཀཾ སམཱསཱསམཱསརཱུཔཀཉྩེཏི ཨིམེསཾ བྷེདེན ཏིདྷཱ ཧོཏི. ཨསེསཾ ཝཏྠུ ཝིསཡོ ཨསྶེཏི ཙ, ཨེཀདེསེ ཝིཝཏྟཏཱིཏི ཙ, ཨེཀཾ ཨེཀཾ པཏཱིཏི ཙ, སམཱསོ སམཱསརཱུཔཀཾ ཨཱདི ཡེསམིཏི ཙ, ཏེསཾ ཝསོ བྷེདོཏི ཙ, ཏཱིཧི པཀཱརེཧཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨསེསཝཏྠུཝིསཡསམཱས
ཨངྒུལཱིདལསཾསོབྷིཾ, ནཁདཱིདྷིཏིཀེསརཾ;
སིརསཱ ན པིལ༹ནྡྷནྟི, ཀེ མུནིནྡཔདམྦུཛཾ.
༢༡༤. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨངྒུལི’’ཙྩཱདི. ཨངྒུལཱིཧིཡེཝ ཨུཔམཱནགམྨཏྟཱ སིནིདྡྷཏམྦཱཧི དལེཧི པཏྟེཧི སཾསོབྷིཾ ཨཙྩནྟཾ ཝིརོཙམཱནཾ ནཁཱནཾ དཱིདྷིཏིཡོ ཀིརཎཱ ཨེཝ ཀེསརཱནི ཡཏྠ ཏཱདིསཾ མུནིནྡསྶ པདམེཝ ཨམྦུཛཾ སིརསཱ མུདྡྷནཱ ཀེ ནཱམ ཛནཱ ན པིལ༹ནྡྷནྟི པསཱདྷནཝསེན ན དྷཱརེནྟཱིཏི. ཨིདམསེསཝཏྠུཝིསཡཾ སམཱསརཱུཔཀཾ ཨངྒིནོ པདསྶ ཨངྒཱནམངྒུལྱཱདཱིནམསེསཱནཾ རཱུཔནཏོ. ཨེཝམུཔརིཔི ཡཐཱཡོགཾ.
༢༡༤. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨངྒུལི’’ཙྩཱདི. ཨངྒུལཱིདལསཾསོབྷིཾ ཨངྒུལིསངྑཏེཧི པཏྟེཧི སཾསོབྷིཾ ནཁདཱིདྷིཏིཀེསརཾ ནཁརཾསིསངྑཏཀེསརཾ མུནིནྡཔདམྦུཛཾ སིརསཱ ཀེ ¶ ན པིལ༹ནྡྷནྟི. ཝིསེསྱབྷཱུཏཾ ཙརཎཾ ཝིསེསནབྷཱུཏཱ ཨངྒུལཱི ནཁདཱིདྷིཏི ཙེཏི ཨིམེསཾ ཨུཔམཱབྷཱུཏེཧི ཨམྦུཛདལཀེསརེཧི ཨབྷེདཀཔྤནཱཡ ཨེཀཏྟཾ གཧེཏྭཱ སམཱསེནེཝ ནིདྡིཊྛཏྟཱ ཨིདཾ ཨསེསཝཏྠུཝིསཡསམཱསརཱུཔཀཾ ནཱམ. ཨངྒུལིཡོ ཨེཝ དལཱནཱིཏི ཙ, ཏེཧི སཾསོབྷཱིཏི ཙ, ནཁེསུ དཱིདྷིཏིཡོཏི ཙ, ཏཱ ཨེཝ ཀེསརཱནི ཨསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨསེསཝཏྠུཝིསཡཨསམཱས
རཏནཱནི གུཎཱ བྷཱུརཱི, ཀརུཎཱ སཱིཏལཾ ཛལཾ;
གམྦྷཱིརཏྟམགཱདྷཏྟཾ, པཙྩཀྑོ’ཡཾ ཛིནོ’མྦུདྷི.
༢༡༥. ‘‘རཏནཱནི’’ཨིཙྩཱདི. ཨཡཾ ཛིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ, པཙྩཀྑོ ན པརོཀྑོ ཨམྷཱཀཾ ཨམྦུདྷི སཱགརོ. ཀཐཾ? ཡེ ཏསྶ བྷཱུརཱི བཧཝོ གུཎཱ མེཏྟཱདཡོ, ཏེ རཏནཱནི ཨཏུལྱདུལླབྷདསྶནཱདིསཱདྷམྨེན. ཡཱ ཏསྶ ཀརུཎཱ, སཱ སཱིཏལཾ ཛལཾ སཀལཛནསནྟཱཔཱཔཧཏྟསཱདྷམྨེན. ཡཾ ཏསྶ གམྦྷཱིརཏྟམནུཏྟཱནཏཱ ལཱབྷཱདཱིསུ, ཏཾ ཨགཱདྷཏྟམཀལལམྦྷསོ ཨམྦུདྷིཊྛཏཱསཱདྷམྨེནཱཏི ཨིདམསེསཝཏྠུཝིསཡཾ ཨསམཱསརཱུཔཀཾ.
༢༡༥. ‘‘རཏནཱནི’’ཙྩཱདི. ཨཡཾ ཛིནོ ཨམྷཱཀཾ པཙྩཀྑོ ཨམྦུདྷི སཱགརོ, ཏཐཱ ཧི ཏསྶ བྷཱུརཱི གུཎཱ སཱིལསམཱདྷིཨཱདཡོ རཏནཱནི ཙིཏྟཱིཀཏཱདིསཱདྷམྨཏོ རཏནཱནེཝ, ཀརུཎཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཀརུཎཱ སཱིཏལཾ ཛལཾ སནྟཱཔཝིནོདནསཱདྷམྨེན སཱིཏལཛལམེཝ ཧོཏི, གམྦྷཱིརཏྟཾ ལཱབྷཱལཱབྷཱདཱིསུ ཨེཀཱཀཱརཏཱ ཨགཱདྷཏྟཾ གམྦྷཱིརཏཱ ཨེཝ ཧོཏི. ཨིདཾ ཨསེསཝཏྠུཝིསཡཨསམཱསརཱུཔཀཾ. ‘‘བྷཱུརཱི’’ཏི ཨབྱཡཾ.
ཨསེསཝཏྠུཝིསཡམིསྶཀ
ཙནྡིཀཱ ¶ མནྡཧཱསཱ ཏེ, མུནིནྡ ཝདནིནྡུནོ;
པབོདྷཡཏྱ’ཡཾ སཱདྷུ-མནོཀུམུདཀཱནནཾ.
༢༡༦. ‘‘ཙནྡིཀཱ’’ཨིཙྩཱདི. ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱམནྟནཾ, ཏེ ཝདནམེཝ ཨིནྡུ ཝདནིནྡུནོ ཨིཏི སམཱསརཱུཔཀཾ, ཨཡཾ མནྡཧཱསཱ ཙནྡིཀཱ ཙནྡཀནྟིཡོ, ཨསམཱསརཱུཔཀཾ. སཱདྷཱུནཾ མནཱནིཡེཝ ཀུམུདཱནི ཀེརཝཱནི, སམཱསརཱུཔཀཾ. ཏེསཾ ཀཱནནཾ ཝནཾ, པབོདྷཡཏི ཝིཀཱསཡཏཱིཏི ཨིདཾ སམཱསཱསམཱསརཱུཔཀཾ.
༢༡༦. ‘‘ཙནྡི’’ཙྩཱདི. ཧེ མུནིནྡཏེ ཏུཡ྄ཧཾ ཝདནིནྡུནོ མུཁཙནྡསྶ མནྡཧཱསཱ མནྡམིཧིཏབྷཱུཏཱ ཙནྡིཀཱ ཙནྡཀནྟིཡོ, ‘‘ཨཡ’’ནྟི ཛཱཏྱེཀཝཙནེན མནྡཧཱསཙནྡིཀཱ ནིདྡིཊྛཱ. ཨཐ ཝཱ ཨཡཾ ཝདནིནྡུ. སཱདྷུམནོཀུམུདཀཱནནཾ སཔྤུརིསཱནཾ ཙིཏྟསངྑཱཏཀེརཝཀཱནནཾ པབོདྷཡཏི ཝིཀཱསཡཏི. ‘‘ཙནྡིཀཱ མནྡཧཱསཱ’’ཏི ཨསམཱསརཱུཔཀཾ. ‘‘ཝདནིནྡུནོ’’ཏི ཙ ‘‘མནོཀུམུདཀཱནན’’ནྟི ཙ སམཱསརཱུཔཀཾ. ཏསྨཱ ཨིདཾ ཨསེསཝཏྠུཝིསཡསམཱསཱསམཱསརཱུཔཀཾ. མནྡཱ ཙ ཏེ ཧཱསཱ ཙཱཏི ཙ, ཝདནམེཝ ཨིནྡཱུཏི ཙ, སཱདྷཱུནཾ མནཱནཱིཏི ཙ, ཏཱནིཡེཝ ཀུམུདཱནཱིཏི ཙ, ཏེསཾ ཀཱནནམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨསེསཝཏྠུཝིསཡེ, པབྷེདོ རཱུཔཀེ ཨཡཾ;
ཨེཀདེསཝིཝཏྟིམྷི, བྷེདོ དཱནི པཝུཙྩཏི.
༢༡༧. ནིགམཡཏི ‘‘ཨསེསི’’ཙྩཱདིནཱ. དུཏིཡསྶ པབྷེདཾ ཝཏྟུཾ པཊིཛཱནཱཏི ‘‘ཨེཀི’’ཙྩཱདིནཱ.
༢༡༧. ‘‘ཨསེསེ’’ཙྩཱདི. ཨསེསཝཏྠུཝིསཡེ རཱུཔཀེ ཨཡཾ ‘‘ཨངྒུལཱིདལསཾསོབྷིཾ’’ཨིཙྩཱདིཀཾ ཨུདཱཧརཎཏྟཡཾ པབྷེདོ ཧོཏི. ཨིདཱནི ཨེཀདེསཝིཝཏྟིམྷི རཱུཔཀེ བྷེདོ ཝིསེསོ པཝུཙྩཏི.
ཨེཀདེསཝིཝཏྟིསམཱས
ཝིལཱསཧཱསཀུསུམཾ, ¶ རུཙིརཱདྷརཔལླཝཾ;
སུཁཾ ཀེ ཝཱ ན ཝིནྡནྟི, པསྶནྟཱ མུནིནོ མུཁཾ.
༢༡༨. ‘‘ཝིལཱས’’ཨིཙྩཱདི. ཝིལཱསེན ཡུཏྟོ ཧཱསོཡེཝ ཀུསུམཾ ཡསྶ. རུཙིརོ མནུཉྙོ ཨདྷརོཡེཝ པལླཝོ ཡསྶ. ཏཱདིསཾ མུནིནོ མུཁཾ པསྶནྟཱ ཀེ ནཱམ ཛནཱ སུཁཾ ན ཝིནྡནྟི སབྦེཔཱིཏི. ཨིདཾ ཨངྒཱནི ཧཱསཱདཱིནི རཱུཔཡིཏྭཱ མུཁམངྒི ན རཱུཔིཏནྟི ཨེཀདེསཝིཝཏྟིསམཱསརཱུཔཀཾ. ཨེཝཾ ཨུཔརིཔི ཡཐཱཡོགཾ.
༢༡༨. ‘‘ཝིལཱསི’’ཙྩཱདི. ཝིལཱསཧཱསཀུསུམཾ ལཱིལཱཡུཏྟཧཱསསངྑཏཔུཔྥཾ རུཙིརཱདྷརཔལླཝཾ མནུཉྙཨདྷརསངྑཱཏཀིསལཡཾ མུནིནོ མུཁཾ པསྶནྟཱ ཀེ ཝཱ ཀེ ནཱམ ཛནཱ སུཁཾ ན ཝིནྡནྟི པཱིཏིསུཁཾ ནཱནུབྷོནྟི, ཨནུབྷཝནྟེཝ. ཝིསེསནབྷཱུཏཱནཾ ཧཱསཨདྷརཱནཾ ཨུཔམཱབྷཱུཏཀུསུམཔལླཝེཧི ཨབྷེདཾ དསྶེཏྭཱ ཝིསེསྱབྷཱུཏསྶ མུཁསྶ ཨཉྙཏརཨུཔམཱཝཏྠུནཱ ཨབྷེདེན ཨཝུཏྟཏྟཱ ཨབྷེདཱརོཔནཾ ཨེཀདེསེཡེཝ ཝིཝཏྟཱིཏི ཨིདཾ ཨེཀདེསཝིཝཏྟིསམཱསརཱུཔཀཾ. ཝིལཱསེན ཡུཏྟོ ཧཱསོཏི ཙ, སོཡེཝ ཀུསུམཾ ཨསྶེཏི ཙ, རུཙིརོ ཙ སོ ཨདྷརོ ཙེཏི ཙ, སོཡེཝ པལླཝོ ཨསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨེཀདེསཝིཝཏྟིཨསམཱས
པཱདདྭནྡཾ མུནིནྡསྶ, དདཱཏུ ཝིཛཡཾ ཏཝ;
ནཁརཾསཱི པརཾ ཀནྟཱ, ཡསྶ པཱཔཛཡདྡྷཛཱ.
༢༡༩. ‘‘པཱད’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནྡསྶ ཝིཛཡིནོ པཱདདྭནྡཾ ཏཝ ཝིཛཡཾ པཊིཔཀྑཔརཱབྷཝཾ དདཱཏུ. ཀཱིདིསཾ? ཡསྶ པརམཙྩནྟཾ ཀནྟཱ མནུཉྙཱ ནཁརཾསཱི པཱཔཱནཾ ལོབྷཱདཱིནཾ ཛཡེ ཨུསྶིཏཱ དྷཛཱ ཀེཏཝོཏི. ཨིདམེཀདེསཝིཝཏྟིཨསམཱསརཱུཔཀཾ.
༢༡༩. ‘‘པཱདེ’’ཙྩཱདི. ¶ ཡསྶ སམྦུདྡྷསྶ པརཾ ཨཏིསཡེན ཀནྟཱ མནུཉྙཱ ནཁརཾསཱི ཙརཎནཁཀནྟིཡོ པཱཔཛཡདྡྷཛཱ པཱཔཝིཛཡེ ཨུསྶཱཔིཏདྷཛཱཡེཝ ཧོནྟི, ཏསྶ མུནིནྡསྶ པཱདདྭནྡཾ ཙརཎཡུགལ༹ཾ ཏཝ ཏུཡ྄ཧཾ ཝིཛཡཾ པཊིཔཀྑཔརཱབྷཝཾ དདཱཏཱུཏི. ནཁརཾསཱིནཾ ཨུཔམཱབྷཱུཏདྷཛེཧི ཨབྷེདམཱརོཔེཏྭཱ ‘‘པཱདདྭནྡ’’མིཏི ཨནིརཱུཔིཏཏྟཱ ཨེཀདེསཝིཝཏྟིཨསམཱསརཱུཔཀཾ ནཱམ. པཱཔཱནཾ ཛཡོཏི ཙ, ཏསྨིཾ དྷཛཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨེཀདེསཝིཝཏྟིམིསྶཀ
སུནིམྨལཀཔོལསྶ, མུནིནྡཝདནིནྡུནོ;
སཱདྷུཔྤབུདྡྷཧདཡཾ, ཛཱཏཾ ཀེརཝཀཱནནཾ.
༢༢༠. ‘‘སུནིམྨལ’’ཨིཙྩཱདི. སུནིམྨལོ ཀཔོལོ ཡསྶ, ཏསྶ མུནིནྡཝདནིནྡུནོ སཱདྷཱུནཾ པབུདྡྷཾ དྷམྨཱཝབོདྷཝསེན ཝིཀསིཏཾ ཧདཡཾ ཙིཏྟཾ ཀེརཝཀཱནནཾ ཛཱཏནྟི ཨེཀདེསཝིཝཏྟིསམཱསཱསམཱསརཱུཔཀཾ.
༢༢༠. ‘‘སུནིམྨལི’’ཙྩཱདི. སུནིམྨལཀཔོལསྶ མུནིནྡཝདནིནྡུནོ སཱདྷུཔྤབུདྡྷཧདཡཾ སཛྫནཱནཾ ཙཏུསཙྩཱཝབོདྷེན པསནྣམཱནསཾ ཀེརཝཀཱནནཾ ཀུམུདཝནཾ ཛཱཏནྟི. ཝདནཧདཡཱནཾ ཨུཔམཱབྷཱུཏེཧི ཨིནྡུཀེརཝེཧི ཨབྷེདཱརོཔནཾ ཀཏྭཱ ཀཔོལསྶ མཎྜལཱདཱིཧི ཨུཔམཱཝིསེསེཧི ཨནིརཱུཔིཏཏྟཱ ཨེཀདེསཝིཝཏྟིསམཱསཱསམཱསརཱུཔཀཾ. ཨེཏྠ སམཱསོ ནཱམ ཝདནིནྡཱུནམེཝ. ཨསམཱསོ ནཱམ ཧདཡཀེརཝཱནམེཝཱཏི. ཏཐཱ ཧི རཱུཔཀཝིསཡེ སམཱསཱསམཱསཏྟཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཔདཱནཾ དྭིནྣམེཝཱཏི. སུཊྛུ ནིམྨལོཏི ཙ, སོ ཀཔོལོ ཨསྶཱཏི ཙ, མུནིནྡཝདནམེཝ ཨིནྡཱུཏི ཙ, པབུདྡྷཉྩ ཏཾ ཧདཡཉྩཱཏི ཙ, སཱདྷཱུནཾ པབུདྡྷཧདཡམིཏི ཙ, ཀེརཝཱནཾ ཀཱནནམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
རཱུཔཀཱནི ¶ བཧཱུནྱེཝ, ཡུཏྟཱཡུཏྟཱདིབྷེདཏོ;
ཝིསུཾ ན ཏཱནི ཝུཏྟཱནི, ཨེཏྠེ’ཝ’ནྟོགདྷཱནི’ཏི.
ཨེཏྟཀོཡེཝ ཀིཾ རཱུཔཀབྷེདོཏི ཨཱཧ
‘‘རཱུཔཀཱནི’’ཙྩཱདི; སུབོདྷཾ; ཏཏྠ –
‘‘སིཏཔུཔྥུཛྫལཾ ལོལ-ནེཏྟབྷིངྒཾ ཏཝཱནནཾ;
ཀསྶ ནཱམ མནོ དྷཱིར, ནཱཀཌྜྷཏི མནོཧར’’ནྟི.
ཡུཏྟརཱུཔཀཾ ཡུཏྟཏྟཱ པུཔྥབྷིངྒཱནཾ, ཏདནུསཱརེན ཨཡུཏྟརཱུཔཀཱདིཔི ཝིཉྙེཡྻནྟི.
༢༢༡. རཱུཔཀཱནི པུནཔི སནྟཱིཏི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘རཱུཔཀཱནི’’ཙྩཱདི. རཱུཔཀཱནི ཡུཏྟཱཡུཏྟཱདིབྷེདཏོ ཡུཏྟརཱུཔཀཨཡུཏྟརཱུཔཀཱདིབྷེདེན བཧཱུནི ཨེཝ ཧོནྟི, ཏཱནི རཱུཔཀཱནི ཨེཏྠེཝ རཱུཔཀེ ཨནྟོགདྷཱནི. ཨིཏི ཏསྨཱ ཀཱརཎཱ ཏཱནི ཝིསུཾ ན ཝུཏྟཱནི. ཨནྟོ མཛ྄ཛྷེ གདྷཱནི པཝཏྟཱནཱིཏི ཝིགྒཧོ.
‘‘སིཏཔུཔྥུཛྫལཾ ལོལ-ནེཏྟབྷིངྒཾ ཏཝཱནནཾ;
ཀསྶ ནཱམ མནོ དྷཱིར, ནཱཀཌྜྷཏི མནོཧར’’ནྟི.
ཨེཏྠ པུཔྥབྷིངྒཱནཾ ཨཉྙམཉྙཡུཏྟཏྟཱ ཡུཏྟརཱུཔཀཾ ནཱམ.
ཧེ དྷཱིར སིཏཔུཔྥུཛྫལཾ མནྡཧསིཏསངྑཱཏེཧི ཀུསུམེཧི ཝིཛོཏནྟཾ ལོལནེཏྟབྷིངྒཾ མནོཧརཾ ཏཝཱནནཾ ཀསྶ ནཱམ མནོ ནཱཀཌྜྷཏཱིཏི. ཨིམསྶ པཊིཔཀྑཏོ ཨཡུཏྟརཱུཔཀཾ ཝེདིཏབྦཾ.
ཙནྡིམཱ’ཀཱསཔདུམ-མིཙྩེཏཾ ཁཎྜརཱུཔཀཾ;
དུཊྛ’མམྦྷོརུཧཝནཾ, ནེཏྟཱནི’ཙྩཱདི སུནྡརཾ.
༢༢༢. རཱུཔཀསྶ ཝིརོདྷཱཝིརོདྷོ ཨུཔམཱཡམིཝོ’ཧིཏུཾ སཀྐཱཏི ཨུཔལཀྑེཏི ‘‘ཙནྡིམཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨེཏྠ ཨཱཀཱསསྶ ཏལཱ༹ཀེ རཱུཔིཏེ ཙནྡསྶ པདུམཏྟཾ རཱུཔཀཾ ཡུཏྟནྟི ཨེཏཾ ¶ ཁཎྜརཱུཔཀཾ དུཊྛཾ, ‘‘ཨམྦྷོརུཧཝནཾ ནེཏྟཱནི’’ཙྩཱདི ཏུ ཝཙནབྷེདེཔི སུནྡརཾ.
༢༢༢. རཱུཔཀེ དོསཱདོསཾ ཨུཔམཱཡཾ ཝིཡ པརིཀཔྤེཏྭཱ གཧེཏབྦནྟི ཨུཔདིསནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཙནྡིམི’’ཙྩཱདི. ‘‘ཙནྡིམཱ ཙནྡོ ཨཱཀཱསཔདུམ’’ནྟི ཨེཏཾ ཁཎྜརཱུཔཀཾ ཨཱཀཱསསྶ ཏལཱ༹ཀཏྟེན ཨནིརཱུཔིཏཏྟཱ ཁཎྜརཱུཔཀཾ ནཱམ. དུཊྛཾ ཁཎྜིཏོཔམཱ ཝིཡ དོསདུཊྛཾ ནཱམ. ‘‘ཨམྦྷོརུཧཝནཾ ནཱིལུཔྤལཝནཾ ནེཏྟཱནཱི’’ཏིཨཱདིཀཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ ཝཙནནཱནཏྟེཔི སུནྡརམེཝ.
པརིཡནྟོ ཝིཀཔྤཱནཾ, རཱུཔཀསྶོ’པམཱཡ ཙ;
ནཏྠི ཡཾ ཏེན ཝིཉྙེཡྻཾ, ཨཝུཏྟ’མནུམཱནཏོ.
༢༢༣. ཀིམེཏྟཀཱ ཨེཝོཔམཱརཱུཔཀབྷེདཱ? ནེཏི པརིདཱིཔེནྟོ ཨཝུཏྟཾ ཨཏིདིསཏི ‘‘པརིཡནྟོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. རཱུཔཀསྶ ཨུཔམཱཡ ཙ ཝིཀཔྤཱནཾ པབྷེདཱནཾ པརིཡནྟོ ཨཝསཱནཾ ནཏྠི ཡཾ ཡསྨཱ ཀཱརཎཱ, ཏེན ཀཱརཎེན ཨཝུཏྟཾ ཨིཧཱནུཔཱཏཾ ཝིཀཔྤཛཱཏཾ སབྦཝིཀཔྤབྱཱཔཀསཱམཉྙལཀྑཎཱནུགཏརཱུཔཀཝིཀཔྤཱནུསཱརེན ཝིཉྙེཡྻཾ. ཀསྨཱ? ཨནུམཱནཏོ ཡཐཱཝུཏྟཝིཀཔྤསངྑཱཏལིངྒཏོ ཨཝུཏྟསེསརཱུཔཀཱཝགམསངྑཱཏེན ཨནུམཱནཉཱཎེནཱཏི ཨཏྠོ.
༢༢༣. ཨིདཱནི ཨིམེསམེཝ ཨུཔམཱརཱུཔཀཱནཾ ཨཝུཏྟཱནནྟབྷེདོ ཝུཏྟཱནུསཱརེནེཝ ཉཱཏབྦོཏི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘པརིཡནྟོ’’ཨིཙྩཱདི. རཱུཔཀསྶ ཙ རཱུཔཀཱལངྐཱརསྶ ཙ ཨུཔམཱཡ ཙ ཨུཔམཱལངྐཱརསྶ ཙ ཝིཀཔྤཱནཾ ཝིཝིདྷཱཀཱརེན ཀཔྤིཏཔཀྑཱནཾ པརིཡནྟོ ཀོཊི ཡཾ ཡསྨཱ ནཏྠི, ཏེན ཀཱརཎེན ཨཝུཏྟཾ ཨིམསྨིཾ སུབོདྷཱལངྐཱརེ ཨཝུཏྟཔཀྑཾ སམཱུཧཾ ཨནུམཱནཏོ ཨནུམཱནཉཱཎེན ཝིཉྙེཡྻནྟི. ཨུཔམཱརཱུཔཀཱནཾ སཀལམཝུཏྟཔཀྑཾ བྱཱཔེཏྭཱ ཋིཏཾ སཱམཉྙལཀྑཎཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཝུཏྟེཧི ཏེཧི ཏེཧི པཀྑསངྑཱཏེཧི ལིངྒེཧི ¶ སིདྡྷཱནུམཱནཉཱཎེན སཱམཉྙལཀྑཎེ ཨནྟོགདྷཱནམནུཏྟརཱུཔཀསངྑཱཏཱནུམེཡྻཱནཾ ཨཝབོདྷོ སཀྐཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. རཱུཔཀསྶ པན ཨུཔམནྟོགདྷཏྟཱ ཨུཔམཱཡ ནིདྡིཊྛདོསཱདོསཾ དྭིནྣམཔི ཨུཏྟཱནུཏྟཔཀྑསྶ སཱདྷཱརཎཾ ཧོཏི.
པུནཔྤུནམུཙྩཱརཎཾ, ཡ’མཏྠསྶ པདསྶ ཙ;
ཨུབྷཡེསཉྩ ཝིཉྙེཡྻཱ, སཱ’ཡ’མཱཝུཏྟི ནཱམཏོ.
༢༢༤. ཨཱཝུཏྟིམདྷིཀིཙྩཱཧ ‘‘པུན’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨཏྠསྶ ཨབྷིདྷེཡྻསྶ པདསྶ སདྡསྶ ཙ ཨུབྷཡེསཾ ཨཏྠཔདཱནཉྩ པུནཔྤུནཾ བྷིཡྻོ བྷིཡྻོ ཡཾ ཨུཙྩཱརཎཾ, སཱཡཾ ཏིཝིདྷཱ ནཱམཏོ ཨཱཝུཏྟི ཝིཉྙེཡྻཱ, ཨུཙྩཱརཎཝསེན ཨཱ པུནཔྤུནཾ ཝཏྟནམཱཝུཏྟཱིཏི.
༢༢༤. ཨིདཱནི ཨཱཝུཏྟིཾ དསྶེཏི ‘‘པུནཔྤུནེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཏྠསྶ སདྡཱབྷིཧིཏཨཏྠསྶ ཙ པདསྶ ཙ ཨུབྷཡེསཾ ཨཏྠཔདཱནཉྩ ཡཾ པུནཔྤུནུཙྩཱརཎཾ, སཱ ཨཡཾ ཏིཝིདྷཱ ནཱམཏོ ཨཱཝུཏྟི ཨིཏི ཝིཉྙེཡྻཱ. པུནཔྤུནེཏི ཨེཏདབྱཡཾ ཀྲིཡཱབཱཧུལྱེ ཝཏྟཏེ. ཨུཙྩཱརཎཝསེན ཨཱ པུནཔྤུནཾ ཝཏྟནམཱཝུཏྟི.
ཨཏྠཱཝུཏྟི
མནོ ཧརཏི སབྦེསཾ, ཨཱདདཱཏི དིསཱ དས;
གཎྷཱཏི ནིམྨལཏྟཉྩ, ཡསོརཱསི ཛིནསྶ’ཡཾ.
༢༢༥. ཨུདཱཧརཏི ‘‘མནོ’’ཨིཙྩཱདི. ཛིནསྶ ཨཡཾ ཡསོརཱསི སབྦེསཾ ཛནཱནཾ མནོ ཙིཏྟཾ ཧརཏི, དས དིསཱ ཨཱདདཱཏི སབྦདཱ [སབྦདྷཱ (ཀ.)] ཏཾཝིསཡཏྟཱ, ནིམྨལཏྟཾ ནིམྨལབྷཱཝཾ གཎྷཱཏི, ཨེཏྠ གཧཎལཀྑཎསྶ [དསགཧཎལཀྑཎསྶ (ཀ.)] ཨཏྠསྶ ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡཝཙནེཧི ཨཱཝཏྟིཏཏྟཱ ཨཡཾ ཨཏྠཱཝུཏྟི.
༢༢༥. ཨུདཱཧརཏི ¶ ‘‘མནོ ཧརཏི’’ཙྩཱདིནཱ. ཛིནསྶ ཨཡཾ ཡསོརཱསི སབྦེསཾ སཏྟཱནཾ མནོ ཙིཏྟཾ ཧརཏི གཎྷཱཏི, དས དིསཱ ཨཱདདཱཏི ཨཝིསཡཊྛཱནཱབྷཱཝཏོ གཎྷཱཏི, ནིམྨལཏྟཉྩ བྷཱུཏཔརིསུདྡྷགུཎེན ནིཔྥནྣཏྟཱ གཎྷཱཏི. ཨེཏྠ ‘‘གཎྷཱཏཱི’’ཏི ཨེཀསྶེཝཏྠསྶ ‘‘ཧརཏི, ཨཱདདཱཏི, གཎྷཱཏཱི’’ཏི ཨཉྙེཧི པརིཡཱཡཝཙནེཧི ཨཱཝཏྟིཏཏྟཱ ཨཡམཏྠཱཝུཏྟི ནཱམ. ནིགྒཏོ མལེཧཱིཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཡསསོ རཱསིཨིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
པདཱཝུཏྟི
ཝིབྷཱསེནྟི དིསཱ སབྦཱ, མུནིནོ དེཧཀནྟིཡོ;
ཝིབྷཱ སེནྟི ཙ སབྦཱཔི, ཙནྡཱདཱིནཾ ཧཏཱ ཝིཡ.
༢༢༦. ‘‘ཝིབྷཱསེནྟི’’ཙྩཱདི. མུནིནོ དེཧཀནྟིཡོ སབྦཱ དིསཱ ཝིབྷཱསེནྟི ཝིསེསེན དཱིཔེནྟི, ཡཏོ ཨེཝཾ ཏསྨཱ ཀཱརཎཱ ཙནྡཱདཱིནཾ སབྦཱཔི ཝིབྷཱ སོབྷཱ ཧཏཱ པཧཏཱ ཝིཡ སེནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི པདཱཝུཏྟི.
༢༢༦. ‘‘ཝིབྷཱསེནྟི’’ཙྩཱདི. མུནིནོ དེཧཀནྟིཡོ སབྦཱ དིསཱ ཝིབྷཱསེནྟི ཡསྨཱ ཝིསེསེན པཀཱསེནྟི, ཏསྨཱ ཙནྡཱདཱིནཾ སབྦཱཔི ཝིབྷཱ ཀནྟིཡོ ཧཏཱ པཧཏཱ ཝིཡ སེནྟི པཝཏྟནྟི ཙ, ‘‘ཝིབྷཱསེནྟཱི’’ཏི པདསྶེཝ ཨཱཝཏྟནཏོ ཨཡཾ པདཱཝུཏྟི ནཱམ. དེཧེ ཀནྟིཡོཏི ཝཱཀྱཾ.
ཨུབྷཡཱཝུཏྟི
ཛིཏྭཱ ཝིཧརཏི ཀླེས-རིཔུཾ ལོཀེ ཛིནོ ཨཡཾ;
ཝིཧརཏྱཱ’རིཝགྒོ’ཡཾ, རཱསཱིབྷཱུཏོཝ དུཛྫནེ.
༢༢༧. ‘‘ཛིཏྭཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཡཾ ཛིནོ ཀླེསརིཔུཾ ཛིཏྭཱ ལོཀེ ཝིཧརཏི པཝཏྟཏི, ཨཡཾ ཏེན ཛིཏོ ཨརིཝགྒོ སཏྟུསམཱུཧོ ¶ དུཛྫནེ རཱསཱིབྷཱུཏོ ཝིཡ ཏཏོ ཨལདྡྷཔྤཏིཊྛཏྟཱ. ‘‘ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཨཏྠསྶ པདཱནཉྩ ཨཱཝུཏྟིཏོ ཨུབྷཡཱཝུཏྟི.
༢༢༧. ‘‘ཛིཏྭཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཡཾ ཛིནོ ཀླེསརིཔུཾ ཛིཏྭཱ ལོཀེ ཝིཧརཏི, ཨཡཾ ཨརིཝགྒོ ཀླེསརིཔུསམཱུཧོ དུཛྫནེ རཱསཱིབྷཱུཏོཝ ཝིཧརཏཱིཏི. ཝཱསསངྑཏསྶ ཨཏྠསྶ ཙ ‘‘ཝིཧརཏཱི’’ཏི པདསྶ ཙ པུན [པུནཔྤུནཾ (?)] ཨུཙྩཱརཎཏོ ཨཡཾ ཨུབྷཡཱཝུཏྟི ནཱམ ཧོཏི. ཀླེསོ ཨེཝ རིཔཱུཏི ཙ, ཨརཱིནཾ ཝགྒོཏི ཙ, ཨརཱསི རཱསི ཨབྷཝཱིཏི ཙ, ཀུཙྪིཏོ ཛནོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨེཀཏྠ ཝཏྟམཱནམྤི, སབྦཝཱཀྱོཔཀཱརཀཾ;
དཱིཔཀཾ ནཱམ ཏཉྩཱདི-མཛ྄ཛྷནྟཝིསཡཾ ཏིདྷཱ.
༢༢༨. དཱིཔཀཾ པརིདཱིཔཡམཱཧ ‘‘ཨེཀཏྠེ’’ཙྩཱདི. ཨེཀཏྠ ཝཱཀྱསྶཱདོ མཛ྄ཛྷེ ཨནྟེ ཝཱ ཝཏྟམཱནམྤི ཀྲིཡཱཛཱཏྱཱདིཀཾ སབྦསྶ ཨབྷིམཏསྶ ཀསྶཙི ཝཱཀྱསྶ ཀྲིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷཱབྷིདྷཱཡིནོ པདསནྟཱནསྶ ཨུཔཀཱརཀཾ ཝཱཀྱཏྠཱནྭཡཝསེན དཱིཔཀཾ ནཱམ, དཱིཔོ ཝིཡ ཨེཀདེསེ ཝཏྟིཏོཔི སཀལཔདཏྠཝསེན སབྦཝཱཀྱཾ དཱིཔཡཏི པཀཱསེཏཱིཏི. ཏཉྩ དཱིཔཀཾ ཨཱདི ཙ མཛ྄ཛྷཉྩ ཨནྟཉྩ ཝིསཡོ གོཙརོ ཡསྶ ཏཱདིསཾ ཏིདྷཱ ཨཱདིདཱིཔཀཾ མཛ྄ཛྷདཱིཔཀཾ ཨནྟདཱིཔཀནྟི ཏིཝིདྷཾ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ, ཏམྤི ཀྲིཡཱདཱིནཾ ཝསེན པཙྩེཀཾ ཏིཝིདྷཾ ཧོཏི.
༢༢༨. ཨིདཱནི དཱིཔཀཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཨེཀཏྠེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨེཀཏྠ ཝཱཀྱསྶ ཨཱདིམཛ྄ཛྷཱཝསཱནེསྭེཀསྨིཾ ཝཏྟམཱནམྤི ཀྲིཡཱཛཱཏིགུཎཏྟཡཾ སབྦཝཱཀྱོཔཀཱརཀཾ ཝཏྟུམིཙྪིཏཀྲིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷཔྤཀཱསཀཔདསནྟཱནསངྑཱཏཝཱཀྱསྶ ཝཱཀྱཏྠཱཝབོདྷཝསེན པཡོཛནཾ དཱིཔཀཾ ནཱམ ཨེཀཊྛཱནེ ¶ ཋཏྭཱ ཝིསཡཱིབྷཱུཏསབྦཊྛཱནགཏདབྦཔཀཱསཀཔདཱིཔསམཱནཏྟཱ དཱིཔཀཾ ནཱམ ཧོཏི. ཏཉྩ དཱིཔཀཾ ཨཱདིམཛ྄ཛྷནྟཝིསཡཾ ཝཱཀྱསྶ ཨཱདིཝིསཡཾ མཛ྄ཛྷཝིསཡཾ ཨནྟཝིསཡཉྩེཏི ཏིདྷཱ ཧོཏི. ཨེཏེསུ ཨེཀེཀམཔི ཀྲིཡཱཛཱཏིགུཎབྷེདེན པུནཔི ཏིཝིདྷཾ ཧོཏཱིཏི ཝིཉྙེཡྻཾ. དཱིཔེཏཱིཏི དཱིཔོ, པདཱིཔོ. པཊིབྷཱགཏྠེ ཀཔྤཙྩཡེན དཱིཔོ ཝིཡཱཏི དཱིཔཀཾ. ཝཱཀྱསྶ ཨཱདི ཙ མཛ྄ཛྷཉྩ ཨནྟཉྩེཏི ཙ, ཏཾ ཝིསཡོ ཨསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨཱདིདཱིཔཀ
ཨཀཱསི བུདྡྷོ ཝེནེཡྻ-བནྡྷཱུནམམིཏོདཡཾ;
སབྦཔཱཔེཧི ཙ སམཾ-ནེཀཏིཏྠིཡམདྡནཾ.
༢༢༩. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨཀཱསི’’ཙྩཱདི. བུདྡྷོ ཝེནེཡྻཱ ཝིནེཏབྦཱཡེཝ བནྡྷཝོ ཏེསཾ ཨམིཏམཔརིམིཏཾ ཨུདཡམབྷིཝུདྡྷིཾ ཨཀཱསི. ན ཀེཝལཾ ཏམེཝ, སབྦཔཱཔེཧི སམཾ ཨེཀཏོ ཨནེཀཱནཾ ཏིཏྠིཡཱནཾ མདྡནཉྩ ཨཀཱསཱིཏི. ཨིཧ ‘‘ཨཀཱསཱི’’ཏི ཀྲིཡཱཔདེནཱདིཝཏྟིནཱ སབྦམེཝ ཝཱཀྱཾ དཱིཔཡཏཱིཏི ཀྲིཡཱདིདཱིཔཀམེཏཾ.
༢༢༩. ‘‘ཨཀཱསི’’ཙྩཱདི. བུདྡྷོ ཝེནེཡྻབནྡྷཱུནཾ ཨམིཏོདཡཾ པམཱཎརཧིཏཱབྷིཝུདྡྷིཾ ཨཀཱསི. ན ཀེཝལཾ ཏམེཝ, སམཾ ཨེཀཀྑཎེ སབྦཔཱཔེཧི སཧཱནེཀཏིཏྠིཡམདྡནཉྩ ཨཀཱསཱིཏི. ཝཱཀྱཱདིམྷི ཀྲིཡཱཡ ཋིཏཏྟཱ ཨིདཾ ཀྲིཡཱདིདཱིཔཀཾ ནཱམ. ཨམིཏོ ཙ སོ ཨུདཡོ ཙེཏི ཙ, ཨནེཀཱ ཙ ཏེ ཏིཏྠིཡཱ ཙེཏི ཙ, ཏེསཾ མདྡནམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
མཛ྄ཛྷེདཱིཔཀ
དསྶནཾ མུནིནོ སཱདྷུ-ཛནཱནཾ ཛཱཡཏེ’མཏཾ;
ཏདཉྙེསཾ ཏུ ཛནྟཱུནཾ, ཝིསཾ ནིཙྩོཔཏཱཔནཾ.
༢༣༠. ‘‘དསྶན’’མིཙྩཱདི. ¶ མུནིནོ དསྶནཾ སཱདྷུཛནཱནཾ ཨམཏཾ ནིབྦཱནཾ ནཱམ ཛཱཡཏེ ཨམཏསྶ སཱདྷནཏོ, ཏེཧི སཱདྷུཛནེཧི ཨཉྙེསཾ ཛནྟཱུནཾ ནིཙྩམུཔཏཱཔེཏཱིཏི ནིཙྩོཔཏཱཔནཾ ཝིསཾ ཛཱཡཏེ, ཏསྨིཾ མནོཔདོསསྶ ཝིསསདིསཏྟཱ ནིརཡཱདིདུཀྑཱཝཧབྷཱཝཏོཏི. ཀྲིཡཱམཛ྄ཛྷདཱིཔཀམེཏཾ.
༢༣༠. ‘‘དསྶན’’མིཙྩཱདི. མུནིནོ དསྶནཾ སཱདྷུཛནཱནཾ ཨམཏཾ ཨམཏསངྑཱཏནིབྦཱནསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎཏྟཱ ཀཱརིཡོཔཙཱརེན ཨམཏཾ བྷཱུཏཾ ཛཱཡཏེ, ཏདཉྙེསཾ ཏེཧི སཱདྷུཛནེཧི ཨཉྙེསཾ ཛནྟཱུནཾ ཏུ ནིཙྩོཔཏཱཔནཾ སཏཏམུཔཏཱཔཀརཎཏོ ཝིསཾ ཛཱཡཏེ ཝིསཏུལྱཔཊིགྷཀཱརཎཏྟཱ ཀཱརིཡོཔཙཱརེན ཝིསཾ བྷཝཏཱིཏི. ཨིདཾ ཀྲིཡཱཡ མཛ྄ཛྷེ ཋིཏཏྟཱ ཀྲིཡཱམཛ྄ཛྷདཱིཔཀཾ. སཱདྷཝོ ཙ ཏེ ཛནཱ ཙེཏི ཙ, ཏེཧི ཨཉྙེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨནྟདཱིཔཀ
ཨཙྩནྟཀནྟལཱཝཎྱ-ཙནྡཱཏཔམནོཧརོ;
ཛིནཱནནིནྡུ ཨིནྡུ ཙ, ཀསྶ ནཱ’ནནྡཀོ བྷཝེ.
༢༣༡. ‘‘ཨཙྩནྟེ’’ཙྩཱདི. ཨཙྩནྟཾ ཀནྟཾ མནུཉྙཾ ལཱཝཎྱཾ པིཡབྷཱཝོ, ཏམེཝ, ཏམིཝ ཝཱཙནྡཱཏཔོ ཙནྡིཀཱ, ཏེན མནོཧརོ ཛིནཱནནིནྡུ ཨིནྡུ ཙནྡོ ཙ ཀསྶ ཛནསྶ ཨཱནནྡཀོ ན བྷཝཏཱིཏི. ཀྲིཡཱནྟདཱིཔཀཾ.
༢༣༡. ‘‘ཨཙྩནྟི’’ཙྩཱདི. ཨཙྩནྟཀནྟལཱཝཎྱཙནྡཱཏཔམནོཧརོ ཨཏིསཡེན མནུཉྙཔིཡབྷཱཝསངྑཱཏཝིལཱསནཱམཀེན ཙནྡཀིརཎེན, ནོ ཙེ, ཨཏིསཡེན མནུཉྙཔིཡཏཱསངྑཱཏཝིལཱསསདིསེན ཙནྡཀིརཎེན མནོཧརོ ཛིནཱནནིནྡུ སམྦུདྡྷསྶ མུཁཙནྡོ ཙ ཨིནྡུ ཙ པཀཏིཙནྡོ ཙ ཀསྶ ཨཱནནྡཀོ ན བྷཝེ. ཨིདཾ ཀྲིཡཱཡ ཨནྟེ ཋིཏཏྟཱ ཀྲིཡཱནྟདཱིཔཀཾ ནཱམ. ཨནྟཾ ཨཏིཀྐནྟནྟི ཙ, ཏཉྩ ཏཾ ཀནྟཉྩེཏི ཙ, ¶ ལཝཎསྶ བྷཱཝོ ལཱཝཎྱཾ, མདྷུརབྷཱཝོ, ཏཾསདིསཏྟཱ ཨཙྩནྟཀནྟཉྩ ཏཾ ལཱཝཎྱཉྩཱཏི ཙ, ཙནྡསྶ ཨཱཏཔོ ཀིརཎོཏི ཙ, ཨཙྩནྟཀནྟལཱཝཎྱམེཝ ཙནྡཱཏཔོཏི ཙ, ཙནྡཔཀྑེ ཨཙྩནྟཀནྟལཱཝཎྱམིཝ ཙ སོ ཙནྡཱཏཔོ ཙཱཏི ཙ, ཏེན མནོཧརོཏི ཙ, ཛིནཱནནམེཝ ཨིནྡཱུཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨིམིནཱ ཀྲིཡཱདཱིཔཀཏྟཡེནེཝ ཨཝུཏྟཛཱཏིདཱིཔཀགུཎདཱིཔཀཱནིཔི ཉཱཏབྦཱནི.
མཱལཱདཱིཔཀ
ཧོཏཱ’ཝིཔྤཊིསཱརཱཡ,
སཱིལཾ པཱམོཛྫཧེཏུ སོ;
ཏཾ པཱིཏིཧེཏུ, སཱ ཙཱ’ཡཾ,
པསྶདྡྷཱདིཔསིདྡྷིཡཱ.
༢༣༢. ཨཱདིདཱིཔཀཱདཱིསུཔི ཏེསུ པཡོགཀྐམེན པཀཱརནྟརམཏྠཱིཏི ཝདཏི ‘‘ཧོཏི’’ཙྩཱདི. སཱིལཾ པཉྩསཱིལཱདིཀཾ, ཨཝིཔྤཊིསཱརཱཡ པཙྪཱནུཏཱཔཱབྷཱཝཱཡ ཧོཏི, སོ ཨཝིཔྤཊིསཱརོ པཱམོཛྫསྶ ཨུཔྤནྣམཏྟཱཡ པཱིཏིཡཱ ཧེཏུ ཧོཏི, ཏཾ པཱམོཛྫཾ པཱིཏིཡཱ བལཝབྷཱུཏཱཡ ཧེཏུ ཧོཏི, སཱ ཙཱཡཾ པཱིཏི པསྶདྡྷཱདཱིནཾ པསྶདྡྷིསུཁཱདཱིནཾ པསིདྡྷིཡཱ ནིཔྥཏྟིཡཱ ཧོཏཱིཏི ཡོཛནཱིཡཾ.
༢༣༢. ཨིདཱནི ནཝསུ དཱིཔཀེསུ པཡོགཝིསེསེན སཱདྷེཏབྦེ ཨཉྙཔྤཀཱརེ དསྶེཏི ‘‘ཧོཏི’’ཙྩཱདིནཱ. སཱིལཾ སུརཀྑིཏཾ པཉྩངྒདསངྒཱདིསཱིལཾ ཨཝིཔྤཊིསཱརཱཡ ཧོཏི, སོ ཨཝིཔྤཊིསཱརོ པཱམོཛྫཧེཏུ ཧོཏི ཨུཔྤནྣམཏྟཱཡ ཏརུཎཔཱིཏིཡཱ ཀཱརཎཾ བྷཝཏི, ཏཾ པཱམོཛྫཾ པཱིཏིཧེཏུ བལཝཔཱིཏིཀཱརཎཾ ཧོཏི, སཱ ཨཡཉྩ པཱིཏི པསྶདྡྷཱདིཔསིདྡྷིཡཱ ཀཱཡཔསྶདྡྷིཙིཏྟཔསྶདྡྷིཨཱདཱིནཾ སིདྡྷིཡཱ ཧེཏུ ཧོཏི. ན ཝིཔྤཊིསཱརོ ཨཝིཔྤཊིསཱརོ, ནསདྡོ པསཛྫཔཊིསེདྷེ ཝཏྟཏེ. པམུདིཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏསྶ ཧེཏཱུཏི ¶ ཙ, པསྶདྡྷི ཨཱདི ཡེསཾ སུཁཱདཱིནནྟི ཙ, ཏེསཾ པསིདྡྷཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨིཙྩཱ’དིདཱིཔཀཏྟེཔི, པུབྦཾ པུབྦམཔེཀྑིནཱི;
ཝཱཀྱམཱལཱ པཝཏྟཱཏི, ཏཾ མཱལཱདཱིཔཀཾ མཏཾ.
༢༣༣. ཀིམིདཾ ཏཝ པཀཱརནྟརམིཙྩཱཧ ‘‘ཨིཙྩཱདི’’ཙྩཱདི. ཨིཙྩེཝམིམཾ ཡཾ ཏཾ མཱལཱདཱིཔཀཾ མཏཾ. ནནུ ཀྲིཡཱདིདཱིཔཀམེཏམིཙྩཱཧ ‘‘ཨཱདིདཱིཔཀཏྟེཔཱི’’ཏི. ཡཛྫཔྱཱདིདཱིཔཀམེཏཾ པུབྦཾ པུབྦཾ ཝཱཀྱཾ ‘‘ཧོཏཱཝིཔྤཊིསཱརཱཡ སཱིལ’’ནྟིཨཱདིཀཾ ཨཔེཀྑིནཱི ཨཔེཀྑམཱནཱ ཝཱཀྱཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ མཱལཱ པརམྤརཱ པཝཏྟཱཏི. ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ མཱལཱདཱིཔཀཾ མཏཾ, ནཱདིདཱིཔཀནྟི.
༢༣༣. ‘‘ཨིཙྩཱདི’’ཙྩཱདི. ཨཱདིདཱིཔཀཏྟེཔི ཀྲིཡཱདིདཱིཔཀབྷཱཝེ སཏིཔི ཝཱཀྱམཱལཱ ཨནེཀཝཱཀྱེན སམྦཛ྄ཛྷམཱནཱ པརམྤརཱ པུབྦཾ པུབྦཾ ‘‘ཧོཏཱཝིཔྤཊིསཱརཱཡཱ’’ཏིཨཱདིཀཾ ཝཱཀྱཾ ཨཔེཀྑིནཱི པཝཏྟཱ. ཨིཏི ཨིདཾ ཨནནྟརགཏཔྤཀཱརཾ དཱིཔཀཾ ‘‘མཱལཱདཱིཔཀ’’ནྟི མཏནྟི. ཨཱདིམྷི དཱིཔཀམིཏི ཙ, ཝིསཡོཔཙཱརེན ཨཱདི ཙ ཏཾ དཱིཔཀཉྩཱཏི ཙ, མཱལཱ ཨེཝ དཱིཔཀམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨནེནེཝ པཀཱརེན, སེསཱནམཔི དཱིཔཀེ;
ཝིཀཔྤཱནཾ ཝིདྷཱཏབྦཱ-ནུགཏཱི སུདྡྷབུདྡྷིབྷི.
༢༣༤. ཨཝུཏྟེ དཱིཔཀཝིཀཔྤེ ཨཏིདིསནྟོ ནིགམེཏི ‘‘ཨནེནི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨནེནེཝ ཨནནྟརཱ ཝུཏྟེན པཀཱརེན ཝིདྷིནཱ དཱིཔཀེ དཱིཔཀཝིསཡེ [དཱིཔཀཝིསེསེ (ཀ.)] སེསཱནམཝུཏྟཱནཾ ཝིཀཔྤཱནཾ ཛཱཏྱཱདིདཱིཔཀཱདིབྷེདཱནཾ ཨནུགཏི ཨཝབོདྷོ སུདྡྷབུདྡྷིབྷི པརིསུདྡྷམཏཱིཧི ཀཝཱིཧི ཝིདྷཱཏབྦཱ ཀཱཏབྦཱཏི.
༢༣༤. ཨིདཱནི ཨཝུཏྟདཱིཔཀཱནིཔི ཨཏིདིསཏི ‘‘ཨནེནེཝི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨནེནེཝ པཀཱརེན ཡཐཱཝུཏྟདཱིཔཀཔྤཀཱརེན དཱིཔཀེ དཱིཔཀཝིསཡེ སེསཱནཾ ཨཔི ཝིཀཔྤཱནཾ ཨཝུཏྟཛཱཏིདཱིཔཀགུཎདཱིཔཀསངྑཱཏཱནཾ ¶ པཀྑཱནཾ ཛཱཏྱཱདིདཱིཔཀགུཎཱདིདཱིཔཀཱདཱིནཾ ཚནྣཾ མཱལཱདཱིཔཀཱནཉྩ ཨནུགཏི ཨཝབོདྷོ སུདྡྷབུདྡྷིབྷི ཀཝཱིཧི ཝིདྷཱཏབྦཱ ཝུཏྟཱནུསཱརེནེཝ ཀཱཏབྦཱ. ཝིསེསཏོ ཨསངྐརཏོ ཀཔྤཱིཡནྟཱིཏི ཙ, སུདྡྷཱ བུདྡྷི ཡེསནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝིསེསཝཙནིཙྪཱཡཾ,
ནིསེདྷཝཙནཾ ཏུ ཡཾ;
ཨཀྑེཔོ ནཱམ སོ’ཡཉྩ,
ཏིདྷཱ ཀཱལཔྤབྷེདཏོ.
༢༣༥. ཨཀྑེཔམུཔཀྑིཔཏི ‘‘ཝིསེསི’’ཙྩཱདིནཱ. ཝིསེསསྶ ཡསྶ ཀསྶཙི ཝཙནིཙྪཱཡཾ ཡཾ ནིསེདྷསྶ པཊིསེདྷསྶ ཝཙནཾ ཝུཏྟི, སོ ཨཀྑེཔོ ནཱམ ཨཀྑིཔནཾ པཊིསེདྷོཏི ཀཏྭཱ. སོཡམཀྑེཔོ ཙ ཀཱལཔྤབྷེདཏོ ཨཏཱིཏཱདིཏོ ཏིདྷཱ ཏིཔྤཀཱརོ.
༢༣༥. ཨིདཱནི ཨཀྑེཔཾ དསྶེཏི ‘‘ཝིསེསེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཝིསེསཝཙནིཙྪཱཡཾ ཏུ ཡསྶ ཀསྶཙི པདཏྠཝིསེསསྶ ཀཐནིཙྪཱཡ ཨེཝ ཡཾ ནིསེདྷཝཙནཾ པཊིསེདྷཝཙནཾ ཨཏྠི, སོ པཊིསེདྷོ ཨཀྑེཔོ ནཱམ ཨཀྑེཔཱལངྐཱརོ ནཱམ. ཨཡཉྩ ཨཀྑེཔོ ཀཱལཔྤབྷེདཏོ ཨཏཱིཏཱདིཀཱལཝིསེསེན ཏིདྷཱ ཧོཏི. ཝིསེསསྶ ཀསྶཙི ཝཙནནྟི ཙ, ཏསྨིཾ ཨིཙྪཱཏི ཙ, ནིསེདྷསྶ པཊིསེདྷསྶ ཝཙནམིཏི ཙ, ཨཀྑིཔནཾ པཊིཀྑིཔནནྟི ཙ, ཀཱལསྶ ཀྲིཡཱཡ ཝཱ པབྷེདོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨེཀཱཀཱི’ནེཀསེནཾ ཏཾ, མཱརཾསཝིཛཡཱིཛིནོ;
ཀཐཾ ཏ’མཐ ཝཱ ཏསྶ, པཱརམཱིབལམཱིདིསཾ.
ཨཏཱིཏཀྑེཔོ.
༢༣༦. ‘‘ཨེཀཱཀི’’ཙྩཱདི. སོ ཛིནོ ཨེཀཱཀཱི ཨེཀོ སམཱནོ ཨནེཀསེནཾ ཏཾ མཱརཾ ཝིཛཡི པརཱཛེསི, ཏཾ ཀཐཾ ཡུཛྫཏེ. ¶ ཨཐ ཝཱ ཀིཾ ན ཡུཛྫཏེ, ཡཏོ ཏསྶ ཛིནསྶ པཱརམཱི སམཏིཾསཝིདྷཱ པཱརམིཏཱ ཨེཝ བལཾ ཨཱིདིསཾ ཡཱདིསཾ ཏསྶ ཝིཛཡཀཱརཎནྟི. ཨེཏྠ ཨེཀཱཀིཏྟཀཱརཎསཱམཏྠིཡཱ མཱརཝིཛཡཱཡོགབུདྡྷི ‘‘སསེནཾ མཱརཾ ཝིཛིཏཝཱཏི ཀཐཾ ཡུཛྫཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱཀཱརཱ ཨཏཱིཏཱ ཨཀྑིཏྟཱཏི ཨཏཱིཏཀྑེཔོཡཾ.
༢༣༦. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨེཀཱཀི’’ཙྩཱདིནཱ. ས ཛིནོ སོ སབྦཉྙཱུ ཨེཀཱཀཱི ཨསཧཱཡོ ཨདུཏིཡོ ཨནེཀསེནཾ ཏཾ མཱརཾ ཝིཛཡཱི ཨཛིནཱིཏི, ཏཾ ཀཐཾ ཡུཛྫཏི. ཨཐ ཝཱ ཡུཛྫཏེཝ, ཏསྶ ཛིནསྶ པཱརམཱིབལཾ སམཏིཾསཔཱརམཱིབལཾ སམཏིཾསཔཱརམཱིཏཱསངྑཏསེནཱ ཨཱིདིསམཱིདིསཱཏི. བུདྡྷསྶ ཨདུཏིཡབྷཱཝཉྩ མཱརསྶ སཔརིཝཱརབྷཱཝཉྩ ནིསྶཱཡ ཀསྶཙི ཨུཔྤནྣཱ ‘‘ཨེཀཱཀིནཱ ཀཐམནེཀསེནོ མཱརོ ཛིཏོ’’ཏི ཝིཔརཱིཏབུདྡྷི ཨཏཱིཏམཱརཝིཛཡཝིསཡཏྟཱ ཨཏཱིཏཱ ཧོཏི, ‘‘ཏསྶ པཱརམཱིབལཾ ཨཱིདིས’’ནྟི ཨཏྠཝིསེསསྶ ཀཐནིཙྪཱཡ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏི ནིདྡིཊྛཔཊིསེདྷཝཙནེན ཨཀྑིཏྟནྟི ཨཏཱིཏསྶ ཨཀྑེཔནཏོ ཨཏཱིཏཀྑེཔོ ནཱམ.
ཀིཾ ཙིཏྟེ’ཛཱསམུགྒྷཱཏཾ,
ཨཔྤཏྟོ’སྨིཏི ཁིཛྫསེ;
པཎཱམོ ནནུ སོཡེཝ,
སཀིམྤི སུགཏེ ཀཏོ.
ཝཏྟམཱནཀྑེཔོ.
༢༣༧. ‘‘ཀིཾ ཙིཏྟེ’’ཙྩཱདི. ཙིཏྟ ཨེཛཱཡ ཏཎྷཱཡ སམུགྒྷཱཏཾ སབྦཐཱ ཨཔྤཝཏྟིཾ ཨཔྤཏྟོསྨཱིཏི ཀིཾ ཁིཛྫསེ, ཏུཙྪོ ཏཝ ཁེདོ. སུགཏེ སཀིམྤི ཨེཀཝཱརམྤི ཀཏོ པཎཱམོ སོཡེཝ ཏཎྷཱཡ སམུགྒྷཱཏོཡེཝ ནནུ ཨེཀནྟཀཱརཎཏྟཱ ཏསྶཱཏི ཝཏྟམཱནཀྑེཔོཡཾ ཝཏྟམཱནསྶ ཁེདསྶཱཀྑིཏཏྟཱ.
༢༣༧. ‘‘ཀིཾ ཙིཏྟེ’’ཙྩཱདི. ¶ ཧེ ཙིཏྟ ཨེཛཱསམུགྒྷཱཏཾ ཨེཛཱསངྑཏཱཡ ཏཎྷཱཡ སམུཙྪེདཔཧཱནཾ ཨཔྤཏྟོསྨཱིཏི ཀིཾ ཁིཛྫསེ, ཏུཙྪོ ཏཝ ཁེདོ. ཏཐཱ ཧི སུགཏེ བུདྡྷཝིསཡེ སཀིམྤི ཀཏོ པཎཱམོ སོཡེཝ ནནུ ཏཎྷཱསམུཙྪེདསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎཏྟཱ ཀཱརཎཀཱརིཡཱནམབྷེདབུདྡྷིཡཱ སོ ཨེཛཱསམུགྒྷཱཏོཡེཝ ཀིཾ ན བྷཝཏི, བྷཝཏྱེཝ. ‘‘པཎཱམོ’’ཏྱཱདིཝིསེསཀཐནཱདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཀིཾ ཁིཛྫསེ’’ཏི ཙིཏྟསྶ ཝཏྟམཱནཁེདསྶ པཊིསེདྷིཏཏྟཱ ཨཡཾ ཝཏྟམཱནཀྑེཔོ ནཱམ. ཨེཛཱཡ སམུགྒྷཱཏོཏི ཝཱཀྱཾ.
སཙྩཾ ན ཏེ གམིསྶནྟི, སིཝཾ སུཛནགོཙརཾ;
མིཙྪཱདིཊྛིཔརིཀྐནྟ-མཱནསཱ ཡེ སུདུཛྫནཱ.
ཨནཱགཏཀྑེཔོ.
༢༣༨. ‘‘སཙྩ’’མིཙྩཱདི. སུཛནགོཙརཾ སིཝཾ སནྟིཔདཾ ཏེ སཙྩཾ ནིཡཏཾ ན གམིསྶནྟི. ཡེ མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ སསྶཏཱདིཀཱཡ པརིཀྐནྟཾ ཨབྷིབྷཱུཏཾ མཱནསཾ ཙིཏྟཾ ཡེསཾ ཏཱདིསཱ སུཊྛུ ཨཏིསཡེན དུཛྫནཱཏི ཡོཛནཱིཡཾ. ཨཡམནཱགཏཀྑེཔོ བྷཱཝིནོ གམནསྶཱཀྑིཏྟཏྟཱ.
‘‘ཛཱིཝིཏཱསཱ བལཝཏཱི, དྷནཱསཱ དུབྦལཱ མམ;
གཙྪ ཝཱ ཏིཊྛ ཝཱ ཀནྟ, མམཱཝཏྠཱ ནིཝེདིཏཱ’’ཏི [ཀཱབྱཱདཱས ༢.༡༣༩].
ཨཡམནཱདརཀྑེཔོཏི ཨེཝམཱདཡོ ཏུ ཏབྦྷེདཱཡེཝཱཏི ཨུཔེཀྑིཏཱ.
༢༣༨. ‘‘སཙྩ’’མིཙྩཱདི. སུཛནགོཙརཾ སཱདྷཱུནཾ ཝིསཡགཏཾ སིཝཾ སནྟིཔདཾ ཏེ སཙྩམེཀནྟེན ན གམིསྶནྟི. ཀེ? ཡེ མིཙྪཱདིཊྛིཔརིཀྐནྟམཱནསཱ སུདུཛྫནཱ, ཏེཡེཝཱཏི. ‘‘མིཙྪཱདིཊྛཱི’’ཏིཨཱདིཝིསེསསྶ ཀཐནཱདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཏེ ན གམིསྶནྟཱི’’ཏི ཏིཏྠིཡཱནཾ བྷཱཝིནོ ནིབྦཱནགམནསྶ བུདྡྷིཡཱ པཊིསིདྡྷཏྟཱ ¶ ཨཡཾ ཨནཱགཏཀྑེཔོ ནཱམ. མིཙྪཱ ཝིཔརཱིཏཱ ཙ སཱ དིཊྛི ཙཱཏི ཙ, ཏཱཡ པརིཀྐནྟཾ མཱནསཾ ཡེསནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
‘‘ཛཱིཝིཏཱསཱ བལཝཏཱི, དྷནཱསཱ དུབྦལཱ མམ;
གཙྪ ཝཱ ཏིཊྛ ཝཱ ཀནྟ, མམཱཝཏྠཱ ནིཝེདིཏཱ’’ –
ཏྱཱདིཀོ ཨནཱདརཀྑེཔོཔི དསྶིཏཱཏཱིཏཀྑེཔཱདཱིཧི ཨནཉྙཏྟཱ ཝིསུཾ ན ཝུཏྟོ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠོ – ཧེ ཀནྟ ཝལླབྷ མམ ཛཱིཝིཏཱསཱ བལཝཏཱི ཧོཏི, དྷནཱསཱ དུབྦལཱ, ཏྭཾ གཙྪ ཝཱ ཏིཊྛ ཝཱ, མམཱཝཏྠཱ མམ པཀཏི ནིཝེདིཏཱ ཝིཉྙཱཔིཏཱ. ‘‘ཨེཏྠ མམཱཝཏྠཱ ནིཝེདིཏཱ’’ཏི ཝིསེསསྶ ཀཐནཱདྷིཔྤཱཡེན ‘‘གཙྪ ཝཱ ཏིཊྛ ཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨནཱདརཝཙནེན ཨཏྟནོ ཝལླབྷསྶ ཝཏྟམཱནསྶ ཨནཱགཏསྶ ཝཱ གམནསྶ པཊིསེདྷིཏཏྟཱ ཝཏྟམཱནཀྑེཔོ ཝཱ ཨནཱགཏཀྑེཔོ ཝཱ ཧོཏི.
ཉེཡྻོ སོཏྠནྟརནྱཱསོ,
ཡོ’ཉྙཝཱཀྱཏྠསཱདྷནོ;
སབྦབྱཱཔཱི ཝིསེསཊྛོ,
ཧིཝིསིཊྛ’སྶ བྷེདཏོ.
༢༣༩. ཨཏྠནྟརནྱཱསཾ ནྱཱསཡཏི ‘‘ཉེཡྻི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཉྙཝཱཀྱཏྠསཱདྷནོ ཨཉྙསྶ ཝཏྟུམིཙྪིཏསྶ ཀསྶཙི ཝཱཀྱཏྠསྶ སཱདྷནོ སམཏྠཀོ ཀསྶཙིདེཝ ཨཏྠསྶ པརསྶ ནྱཱསོ ཡོ, སོ ཨཏྠནྟརནྱཱསོ ཉེཡྻོ ཨཏྠནྟརསྶ ཀསྶཙི ཝཏྠུནོ ནྱཱསོ པཡོགོཏི ཀཏྭཱ. ཏསྶ བྷེདམཱཧ ‘‘སབྦེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨསྶ ཨཏྠནྟརནྱཱསསྶ བྷེདཏོ ཝིཀཔྤཏོ ཧིཝིསིཊྛཱ ཧིསདྡེན ཝིསེསིཏཱ སབྦབྱཱཔཱི ཙ ཝིསེསཊྛོ ཙཱཏི ཨིམེ བྷཝནྟི. ནནུ པཏིཝཏྠཱུཔམཱཡ ཨིམསྶ ཙ ཀོ བྷེདོཏི? སཙྩཾ, ཏཐཱཔི ཨུབྷཡཏྠ ཨཏྠནྟརནྱཱསམཏྟེན སདིསཏྟེཔི ཡཏྠ མུཁྱཏོ སཱམྱཔྤཏཱིཏིསབྦྷཱཝོ, སཱ པཏིཝཏྠཱུཔམཱ. ཡཏྠ པན སཱདྷནརཱུཔསྶེཝཏྠནྟརནྱཱསོ, སོ ཨཏྠནྟརནྱཱསོཏི པཱཀཊོཡེཝུབྷིནྣཾ བྷེདོཏི.
༢༣༩. ཨིདཱནི ཨཏྠནྟརནྱཱསཾ དསྶེཏི ‘‘ཉེཡྻ’’ཙྩཱདིནཱ. ཡོ ཨཉྙཝཱཀྱཏྠསཱདྷནོ ཨཉྙཝཱཀྱཏྠསྶ སཱདྷནོ ཧོཏི, ཨཉྙཝཱཀྱཏྠཾ སཱདྷེཏི, སོ ཨཏྠནྟརནྱཱསོ སཱདྷིཡཝཱཀྱཏྠཏོ ཨཉྙཏྠསྶ ཋཔནཾ ཀཐནཾ ‘‘ཨཏྠནྟརནྱཱསོ’’ཏི ཉེཡྻོ, ཨསྶ ཨཏྠནྟརནྱཱསསྶ བྷེདཏོ པབྷེདེན སབྦབྱཱཔཱི ཝིསེསཊྛོ ཙ, ཨེཏེཡེཝ ཧིཝིསིཊྛཱ ཙཱཏི ཙཏྟཱརོ བྷཝནྟི. ཨཏྠོ ཙ སོ ཨནྟརོ ཨཉྙོ ཙེཏི ཙ, ཏསྶ ནྱཱསོཏི ཙ, སབྦཾ བྱཱཔེཏི སཱིལེནཱཏི ཙ, ཝིསེསེ པདེསེ ཏིཊྛཏཱིཏི ཙ, ཧིསདྡེན ཝིསིཊྛཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཧི-རཧིཏསབྦབྱཱཔཱི
ཏེཔི ལོཀཧིཏཱསཏྟཱ, སཱུརིཡོ ཙནྡིམཱ ཨཔི [ཙནྡིམཱརཔི (སཱི.)];
ཨཏྠཾ པསྶ གམིསྶནྟི, ནིཡམོ ཀེན ལངྒྷྱཏེ.
༢༤༠. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཏེཔི’’ཙྩཱདི. ལོཀསྶ ཧིཏེ ཨབྷིཝུདྡྷིཡཾ ཨཱསཏྟཱ ཨབྷིརཏྟཱ སཱུརིཡོ ཙནྡིམཱ ཨཔཱིཏི ཏེ མཧནྟཱཔི ཨཏྠཾ ཨུདཡཝིཔརིཡཱས’མབྷཱཝཾ གམིསྶནྟི, ན [གམིསྶནྟཱ པུན (ཀ.)] ཏཐེཝ ཏིཊྛནྟི, ‘‘པསྶེ’’ཏི ཏམཝབོདྷཡཏི. ཏཐཱ ཧི ནིཡམོ ‘‘བྷཱཝོ ནཱམ ན པཱཡིནི. སབྦེ སངྑཱརཱ ཝཡདྷམྨིནོ’’ཏི ཨཡཾ ནིཡཏི. ཀེན ནཱམ ཝཏྠུནཱ ལངྒྷྱཏེ ཨཏིཀྐམིཏུཾ སཀྐཱཏི. ཨཡཾ ཧིསདྡརཧིཏོ སབྦབྱཱཔཱི ཨཏྠནྟརནྱཱསོ ཏཱདིསསྶ ནིཡམསྶ སབྦགཏཏྟཱ.
༢༤༠. ‘‘ཏེཔི’’ཙྩཱདི. ལོཀཧིཏཱསཏྟཱ ལོཀཱབྷིཝུདྡྷིཡཾ ལགྒཱ སཱུརིཡོ ཨཔི ཙནྡིམཱ ཨཔི ཏེཔི མཧཱནུབྷཱཝཱ ཨཏྠཾ ཝིནཱསཾ གམིསྶནྟི, པསྶ ཨེཏེསཾ པཱཀཊཾ ཝིནཱསཾ ¶ ཨོལོཀེཧི. ཏཐཱ ཧི ནིཡམོ ‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ’’ཏི སབྦཔདཏྠམནཏིཀྐམྨ པཝཏྟནིཡམོ ཀེན ལངྒྷྱཏེ པཙྩཡསམུཔྤནྣེན ཀེན པདཏྠེན ཨཏིཀྐམྱཏེཏི. ཨཡཾ ཧིསདྡརཧིཏོ ཨཏྠགམནསངྑཱཏོ ནིཡམོ སབྦཏྠ གཏོཏི སབྦབྱཱཔཱི ཨཏྠནྟརནྱཱསོ. པཏིཝཏྠཱུཔམཱཡ ཙ ཨཏྠནྟརནྱཱསསྶ ཙ ཨཏྠནྟརནྱཱསཏྟེན ཏུལྱཏྟེཔི ཏཏྠ སཱདྷམྨཔཀཱསཏྟསབྷཱཝོ, ཨེཏྠ ཝུཏྟཏྠསྶ སཱདྷནསབྷཱཝོཏི ཨེཝམིམེསཾ ནཱནཏྟཾ སུབྱཏྟཾ. ཨཔཱིཏི སམྦྷཱཝནཱཡཾ, དུཏིཡོ ཨཔིསདྡོ སམུཙྩཡེ.
ཧི-སཧིཏསབྦབྱཱཔཱི
སཏྠཱ དེཝམནུསྶཱནཾ, ཝསཱི སོཔི མུནིསྶརོ;
གཏོཝ ནིབྦུཏིཾ སབྦེ, སངྑཱརཱ ན ཧི སསྶཏཱ.
༢༤༡. ‘‘སཏྠཱ’’ཨིཙྩཱདི. དེཝམནུསྶཱནཾ དེཝཱནཉྩ མནུསྶཱནཉྩ ཨུཀྐཊྛཔརིཙྪེདཝསེན སཏྠཱ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀེཧི པརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ ཨནུསཱསཏཱིཏི, ཝསཱི པཉྩཧི ཝསིཏཱཧི ཨཏིསཡཝསཱིཧི ཝསིཔྤཏྟོ སོཔི མུནིསྶརོ ནིབྦུཏིཾ ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནསངྑཱཏཾ གཏོ པཏྟོཡེཝ, ཧིསདྡོ སམཏྠནེ. སབྦེ སངྑཱརཱ པཙྩཡསམུཔྤནྣཱ ན སསྶཏཱ ན ནིཙྩཱ ཨུཔྤཱདཝཡདྷམྨཏྟཱ ཨནིཙྩཱ. ཨཡམྤི ཧིསདྡསཧིཏསབྦབྱཱཔཱི ཨཏྠནྟརནྱཱསོ ཨནིཙྩཏཱཡ སབྦགཏཏྟཱཏི.
༢༤༡. ‘‘སཏྠཱ’’ཨིཙྩཱདི. དེཝམནུསྶཱནཾ ཨུཀྐཊྛཝསེན སཏྠཱ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཏྠེཧི ཡཐཱརཧམནུསཱསཀོ ཝསཱི ཝུཊྛཱནཨདྷིཊྛཱནཱདཱིསུ པཉྩསུ ཝསིབྷཱཝེསུ སཱཏིསཡཾ ཨིསྶརིཡཝཱ སོ མུནིསྶརོ ཨཔི ནིབྦུཏིཾ ཁནྡྷནིབྦཱནཾ གཏོ ཨེཝ. ཧི ཏཐེཝ, སབྦེ སངྑཱརཱ སསྶཏཱ ན ཧོནྟཱིཏི. ཨཡཾ ཧིསདྡསཧིཏོ ཨནིཙྩཏཱཡ སབྦགཏཏྟཱ སབྦབྱཱཔཱི ཨཏྠནྟརནྱཱསོ. ཝསོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཝཱཀྱཾ.
ཧི-རཧིཏཝིསེསཊྛ
ཛིནོ ¶ སཾསཱརཀནྟཱརཱ, ཛནཾ པཱཔེཏི ནིབྦུཏིཾ;
ནནུ ཡུཏྟཱ གཏི སཱ’ཡཾ, ཝེསཱརཛྫསམངྒིནཾ.
༢༤༢. ‘‘ཛིནོ’’ཨིཙྩཱདི. ཛིནོ སཾསཱརོཡེཝ ཀནྟཱརོ དུགྒམཏྟཱ, ཏཏོ ཛནཾ སཀལམྤི ལོཀཾ ནིབྦུཏིཾ པཱཔེཏི. ནནུ པསིདྡྷིཡམནུམཏིཡཾ ཝཱ. སཱཡཾ གཏི ནིབྦུཏིཔཱཔནསངྑཱཏཱ པཝཏྟི, ཝིགཏོ སཱརདོ བྷཡམསྶཱཏི ཝིསཱརདོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ནིབྦྷཡཏཱ [ནིབྦྷཡཏཱཡ (ཀ.)] ཝེསཱརཛྫཾ, ཏེན སམངྒཱིནཾ ཡུཏྟཱནཾ. ཡུཏྟཱཏི ཨནུརཱུཔཱཏི. ཨཡཾ ཧིསདྡཝིརཧིཏོ ཝིསེསཊྛོ ཨཏྠནྟརནྱཱསོ, ཝེསཱརཛྫསམངྒཱིནམེཝ ཏཐཱབྷཱཝཏོ ན སབྦབྱཱཔཱི.
༢༤༢. ‘‘ཛིནོ’’ཨིཙྩཱདི. ཛིནོ ཛནཾ སཏྟལོཀཾ སཾསཱརཀནྟཱརཱ ནིབྦུཏིཾ པཱཔེཏི, སཱ ཨཡཾ གཏི པཝཏྟི ཝེསཱརཛྫསམངྒཱིནཾ ཙཏུཝེསཱརཛྫགུཎསམནྣཱགཏཱནཾ ཏཐཱགཏཱནཾ ཡུཏྟཱ ནནཱུཏི. ཨཡཾ ཛནཱནཾ ནིབྦཱནཾ པཱཔནཱ ཝེསཱརཛྫསམངྒཱིནཾཡེཝ ཨཱཝེཎིཀཏྟཱ ཝིསེསཊྛོ ཧིསདྡརཧིཏོ ཨཏྠནྟརནྱཱསོ. ཝིགཏོ སཱརདོ བྷཡཾ ཨསྶེཏི ཙ, ཀསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏེན སམངྒིནོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ནནཱུཏི པསིདྡྷིཡཾ ཨནུམཏིཡཾ ཝཱ ཝཏྟཏེ. དྭིནྣམྤི ཨཏྠོ ཝུཏྟནཡེན ཉཱཏབྦོ.
ཧི-སཧིཏཝིསེསཊྛ
སུརཏྟཾ ཏེ’དྷརཔུཊཾ, ཛིན རཉྫེཏི མཱནསཾ;
སཡཾ རཱགཔརཱིཏཱ ཧི, པརེ རཉྫེནྟི སངྒཏེ.
༢༤༣. ‘‘སུརཏྟ’’མིཙྩཱདི. ཛིན ཏེ ཏཝ སུརཏྟཾ བིམྦཕལསམཱནཝཎྞཏྟཱ ཨདྷརཔུཊཾ མཱནསཾ པསྶཏཾ ཡེསཾ ཀེསཉྩི རཉྫེཏི པཱིཎེཏཱིཏི. ཧི སམཏྠནེ, ཏཐཱ ཧཱིཏི ཨཏྠོ. སཡཾ ¶ ཡེན ཀེནཙི རཱགེན རཏྟཝཎྞེན ཨནུརཱགེན ཝཱ པརཱིཏཱ གཏཱ སངྒཏེ ཨཏྟནཱ སཾསཊྛེ པརེ ཨཉྙེ རཉྫེནྟི རཏྟཝཎྞེ ཨནུརཏྟེ ཝཱ ཀརོནྟཱིཏི སསིལེསོ སཱདྷནོ. ཨཡཉྩ ཧིསདྡསཧིཏོ ཝིསེསཊྛོ ཨཏྠནྟརནྱཱསོ ཏཐཱབྷཱཝསྶ ཏཐཱཝིདྷཱནམེཝ སམྦྷཝཏོ.
༢༤༣. ‘‘སུརཏྟ’’མིཙྩཱདི. བྷོ ཛིན ཏེ ཏཝ སུརཏྟཾ ཨདྷརཔུཊཾ ཨོཊྛཡུགལ༹ཾ མཱནསཾ པསྶནྟཱནཾ [པསནྣཙིཏྟཾ (ཀ.)] ཙིཏྟཾ རཉྫེཏི པཱིཎཡཏི. ཧི ཏཐེཝ, སཡཾ རཱགཔརཱིཏཱ རཏྟཝཎྞེན ཨནུརཱགེན ཝཱ ཡུཏྟཱ སངྒཏེ ཨཏྟནཱ སཾསཊྛེ པརེ ཨཉྙེ རཉྫེནྟི རཏྟཝཎྞེ ཨནུརཏྟེ ཝཱ ཀརོནྟི. ཨིདཾ ཏེསཾ སབྷཱཝམེཝེཏི. ཨཡཾ ཨཱིདིསཱནམེཝ ཨཱཝེཎིཀཏྟཱ ཝིསེསཊྛོ ཧིསདྡསཧིཏོ ཨཏྠནྟརནྱཱསོ. པུཊསདིསཏྟཱ ཨདྷརོ ཨེཝ པུཊམིཏི ཙ, རཱགེན པརཱིཏཱ ཡུཏྟཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཝཱཙྩེ གམྨེ’ཐ ཝཏྠཱུནཾ,
སདིསཏྟེ པབྷེདནཾ;
བྱཏིརེཀོ’ཡ’མཔྱེ’ཀོ-
བྷཡབྷེདཱ ཙཏུབྦིདྷོ.
༢༤༤. བྱཏིརེཀཝིཀཔྤམཱཧ ‘‘ཝཱཙྩེ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝཏྠཱུནཾ ཝཏྟུམིཙྪིཏཱནཾ ཀེསཉྩི ཝཏྠཱུནཾ སདིསཏྟེ ཀཐཉྩི ཝཏྠཱུནཾ ཏུལྱཏྟེ ཝཱཙྩེ སདྡེན ཝཱཙཀེན པཊིཔཱདིཏེ ཨཐ གམྨེ ཨསདྡཔཊིཔཱདིཏེ སབྦཏྠབལེན པཀརཎཱདིནཱ ཉཱཏེ ཝཱ, ན ཀེཝལཾ སདྡཔཊིཔཱདིཏེ. པབྷེདནཾ ཏེསམེཝ ཝཏྠཱུནཾ ཝིསེསཀཐནཾ བྱཏིརེཀོ བྱཏིརེཙནཾ པུཐཀྐརཎནྟི ཀཏྭཱ. ཨཡཾ བྱཏིརེཀོཔི ཨེཀོབྷཡབྷེདཱ ཨེཀབྱཏིརེཀོ ཨུབྷཡབྱཏིརེཀོཏི ཝཱཙྩགམྨཱནཾ པཙྩེཀཾ ཝིསེསེན ཙཏུབྦིདྷོ.
༢༤༤. ཨིདཱནི ¶ བྱཏིརེཀཾ དསྶེཏི ‘‘ཝཱཙྩེ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝཏྠཱུནཾ ཝཏྟུམིཙྪིཏཱནཾ ཀེསཉྩི པདཏྠཱནཾ སདིསཏྟེ ཡེན ཀེནཙི ཨཱཀཱརེན སམཱནཏྟེ ཝཱཙྩེ ཝཱཙཀསདྡེན པཊིཔཱདནཱིཡེ ཨཐ པུན གམྨེ ཏསྨིཾཡེཝ སདིསཏྟེ ཨཏྠསཏྟིསངྑཱཏསཱམཏྠིཡེན གམྨམཱནེ པབྷེདནཾ ཏེསཾཡེཝ ཝཏྠཱུནཾ ནཱནཏྟཀཐནཾ བྱཏིརེཀོ ནཱམ. ཨཡམྤི བྱཏིརེཀོ ཨེཀོབྷཡབྷེདཱ བྱཏིརེཙནསངྑཱཏཔུཐཀྐརཎསཱམཉྙེན ཨབྷིནྣོཔི ཝཱཙྩགམྨཱནཾ དྭིནྣཾ པཙྩེཀམེཝ ཨེཀབྱཏིརེཀོ ཨུབྷཡབྱཏིརེཀོཏི ཝིསེསེན ཙཏུབྦིདྷོ ཧོཏི. སདིསཱནཾ བྷཱཝོཏི ཙ, པཀཱརེན བྷེདནཾ ཀཐནམིཏི ཙ, བྱཏིརེཙནཾ པུཐཀྐརཎམིཏི ཙ, ཨེཀོ ཙ ཨུབྷཡོ ཙཱཏི ཙ, ཏེསཾ བྷེདོ ཝིསེསནནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཝཱཙྩཨེཀབྱཏིརེཀ
གམྦྷཱིརཏྟམཧཏྟཱདི-
གུཎཱ ཛལདྷིནཱ ཛིན;
ཏུལྱོ ཏྭ’མསི བྷེདོ ཏུ,
སརཱིརེནེ’དིསེན ཏེ.
༢༤༥. ཨུདཱཧརཏི ‘‘གམྦྷཱིར’’ཨིཙྩཱདི. ཏྭཾ གམྦྷཱིརཏྟཾ ཨགཱདྷཏཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝིསིཊྛཏཱ ཙ མཧཏྟཾ ཝེཔུལླཾ གུཎམཧནྟཏཱ ཙ ཏཾ ཨཱདི ཡསྶ ཨུཔཀཱརིཏཱདིནོ, ཏསྨཱ གུཎཱ ཛལདྷིནཱ སཱགརེན ཏུལྱོ. ‘‘ཨསཱི’’ཏིསདྡཔཊིཔཱདིཏཾ སདིསཏྟཾ ཝུཏྟཾ. བྷེདཾ དསྶེཏི ‘‘བྷེདོ ཏུ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. བྷེདོ ཏུ ཝིསེསོ པན སཱགརེན སཧ ཨཱིདིསེན དིསྶམཱནེན ཀརཙརཎཱདིམཏཱ རུཙིརེན ཏེ སརཱིརེནེཝ ཧེཏུནཱ, ནཱཉྙཐཱ, ཏསྶེདིསཾ སརཱིརཾ ནཏྠཱིཏི. སདིསཏྟེ པཊིཔཱདིཏེ ཨེཀབྱཏིརེཀོཡཾ ཨེཀསྨིཾ ཛིནེ ཝཏྟམཱནེན དྷམྨེན ཨུཔམེཡྻོཔམཱནབྷཱུཏཛིནསཱགརཱནཾ ཏསྶ བྷེདསྶ པཏཱིཡམཱནཏྟཱ.
༢༤༥. ཨིདཱནི ¶ ཏམུདཱཧརཏི ‘‘གམྦྷཱིརཏྟི’’ཙྩཱདིནཱ. ཧེ ཛིན ཏྭཾ གམྦྷཱིརཏྟམཧཏྟཱདིགུཎཱ ཛལདྷིནཱ ཏུལྱོ ཨསི. ཨིམིནཱ ཝཱཀྱེན ཛིནསཱགརཱནཾ དྭིནྣཾ སདྡེན ཝཱཙྩསདིསཏྟཾ ཝུཏྟཾ. བྷེདོ ཏུ སཱགརེན སཧ ཏཝ ཝིསེསོ པན ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ ཨཱིདིསེན ཨེཝརཱུཔེན དིསྶམཱནཧཏྠཔཱདཱདིཨཝཡཝཡུཏྟེན སརཱིརེན སརཱིརཧེཏུནཱ ཧོཏི. དྭིནྣཾ ཝཏྠཱུནཾ ཝཏྟབྦསདིསཏྟཾ ཝཏྭཱ ཨིམིནཱ ཝཱཀྱེན ‘‘ཨཱིདིསེན སརཱིརེནཱ’’ཏི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཛིནཔདཏྠེ ཝིསེསཀཐནེན ཛལདྷིཏོ ཛིནཔདཏྠསྶ ཝིསུཾ ཀཏཏྟཱ སདིསཏྟེ སདྡེན ཝཱཙྩེ སཏི ཨཡམེཀབྱཏིརེཀོ ནཱམ. གམྦྷཱིརསྶ གམྦྷཱིརགུཎཡུཏྟསྶ སཱགརསྶ ཝཱ གམྦྷཱིརཛ྄ཛྷཱསཡསམངྒིནོ ཛིནསྶ ཝཱ བྷཱཝོཏི ཙ, མཧཏོ པཀཏིཡཱ མཧཏོ སཱགརསྶ ཝཱ གུཎེཧི མཧཏོ ཛིནསྶ ཝཱ བྷཱཝོཏི ཙ, གམྦྷཱིརཏྟཉྩ མཧཏྟཉྩཱཏི ཙ, ཏཾ ཨཱདི ཡསྶ ཨུཔཀཱརིཏཱདིནོཏི ཙ, སོ ཙ སོ གུཎོ ཙེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝཱཙྩཨུབྷཡབྱཏིརེཀ
མཧཱསཏྟཱ’ཏིགམྦྷཱིརཱ, སཱགརོ སུགཏོཔི ཙ;
སཱགརོ’ཉྫནསངྐཱསོ, ཛིནོ ཙཱམཱིཀརཛྫུཏི.
༢༤༦. ‘‘མཧཱ’’ཨིཙྩཱདི. སཱགརོ སུགཏོཔི ཙཱཏི ཏེ ཨུབྷོ མཧནྟཱ སཏྟཱ མཀརཱདཡོ ཡཏྠ སཱགརེ, མཧནྟཾ ཝཱ སཏྟཾ སམྨཔྤདྷཱནཾ ཡསྶ སུགཏསྶ, ཨཏིགམྦྷཱིརཱ ཨཏིསཡེན ཨགཱདྷཱ ཨིཏི. སདིསཏཱབྷེདམཱཧ ‘‘སཱགརོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. སཱགརོ ཨཉྫནསངྐཱསོ ཨཉྫནེན ཏུལྱོ, ཀཎྷོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཛིནོ ཏུ ཙཱམཱིཀརསྶ སུཝཎྞསྶེཝ ཛུཏི སོབྷཱ ཨསྶེཏི ཙཱམཱིཀརཛྫུཏི. ཝཱཙྩེ སདིསཏྟེ ཨུབྷཡབྱཏིརེཀོཡཾ ཨུབྷཡཏྠ ཝཏྟམཱནེན གུཎེན ཨུབྷིནྣམུཔམཱནོཔམེཡྻཱནཾ བྷེདསྶ པཏཱིཡམཱནཏྟཱ.
༢༤༦. ‘‘མཧཱ’’ཨིཙྩཱདི. ¶ སཱགརོ སུགཏོཔི ཙཱཏི ཨིམེ དྭེ མཧཱསཏྟཱ ཀམེན ཏིམིཏིམིངྒལཱདིམཧཱསཏྟཱ ཙ, ལཱབྷཱལཱབྷཱདཱིསུ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏྟཱ མཧནྟཏཱདིབྷཱཝསངྑཱཏསདིསཏྟཡུཏྟཱ ཙ, ཨཏིགམྦྷཱིརཱ ཨཝགཱཧིཏུམསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཙ, ཨཛ྄ཛྷཱསཡགམྦྷཱིརཏྟཱ ཙ དྭེཔི ཨཏིགམྦྷཱིརཱ ཧོནྟི. ཏེསུ སཱགརོ ཨཉྫནསངྐཱསོ, ཛིནོ ཙཱམཱིཀརཛྫུཏི སུཝཎྞསདིསཀནྟིཡུཏྟོ ཧོཏི. ཨེཏྠ པུབྦདྡྷེན དྭིནྣཾ ཝཏྠཱུནཾ སདིསཏྟཾ ཝཏྭཱ ཨཔརདྡྷེན ཏདུབྷཡཝཏྠུགཏཝིསེསེན ཏེསཾ དྭིནྣམཉྙམཉྙཏོ ཝིསེསིཏཏྟཱ སདིསཏྟེ སདྡེན ཝཏྟབྦེ སཏི ཨཡཾ ཨུབྷཡབྱཏིརེཀོ ནཱམ. མཧནྟཱ སཏྟཱ མཙྪཀཙྪཔཱདཡོ ཡཏྠ སཱགརེཏི ཝཱ, མཧནྟཾ སཏྟཾ སམཱནབྷཱཝོ ཡསྶ སུགཏསྶཱཏི ཝཱ, ཨཏིསཡེན གམྦྷཱིརཱཏི ཙ, ཨཉྫནེན སངྐཱསོ སདིསོཏི ཙ, ཙཱམཱིཀརསྶ ཨིཝ ཛུཏི ཨསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
གམྨཨེཀབྱཏིརེཀ
ན སནྟཱཔཱཔཧཾ ནེཝི-ཙྪིཏདཾ མིགལོཙནཾ;
མུནིནྡ ནཡནདྭནྡཾ, ཏཝ ཏགྒུཎབྷཱུསིཏཾ.
༢༤༧. ‘‘ནི’’ཙྩཱདི. མིགསྶ ལོཙནཾ སནྟཱཔཾ ཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཾ ཨཔཧནཏི ཧིཾསཏཱིཏི སནྟཱཔཱཔཧཾ ན བྷཝཏི. ནེཝ ཨིཙྪིཏཾ སགྒམོཀྑསམྤཏྟིཾ དདཱཏཱིཏི ནེཝིཙྪིཏདཾ. མུནིནྡ ཏཝ ནཡནཱནཾ དྭནྡཾ ཡུགལ༹ཾ ཏུ ཏེཧི ཡཐཱཝུཏྟེཧི སནྟཱཔཱཔཧཏྟཨིཙྪིཏདཏྟགུཎེཧི བྷཱུསིཏམལངྐཏཾ. ཨེཏྠ པན མིགལོཙནནཡནཱནཾ དཱིགྷཏྟཱདིནཱ སདིསཏྟཾ པཏཱིཡཏེ. གམྨེ སདིསཏྟེ ཨེཀབྱཏིརེཀོཡཾ ཝུཏྟནཡེན.
༢༤༧. ‘‘ན སནྟཱ’’ཨིཙྩཱདི. མིགལོཙནཾ མིགཔོཏཀཙཀྑུཡུགལ༹ཾ སནྟཱཔཱཔཧཾ ཀིལེསསནྟཱཔཱཔཧཾ ན ཧོཏི. ཨིཙྪིཏདཾ ལོཀེཧི པཏྠིཏལོཀིཡལོཀུཏྟརཏྠཱནཾ དཱཡཀཾ ¶ ན ཧོཏི. ཧེ མུནིནྡ ཏཝ ནཡནདྭནྡཾ པན ཏགྒུཎབྷཱུསིཏཾ ཛནསནྟཱཔཱཔཧཱནཱདིཡཐཱཝུཏྟགུཎེཧི སོབྷིཏཾ ཧོཏི, ཨིཧ སནྟཱཔཱཔཧནནཱདཱིནཾ པཊིསེདྷདྭཱརེན ཨུཔམཱནོཔམེཡྻབྷཱུཏཨུབྷཡལོཙནསངྑཱཏཝཏྠཱུནཾ དཱིགྷཔུཐུལཏཱདིསདིསདྷམྨཾ སཱམཏྠིཡེན པཀཱསེཏྭཱ ཨཔརདྡྷེན སནྟཱཔཱཔཧནནཱདིགུཎཧེཏུ ཛིནནཡནཱནཾ ཝིསུཾ ཀཏཏྟཱ སདིསཏྟེ གམྨམཱནེ ཨཡམེཀབྱཏིརེཀོ ནཱམ. སནྟཱཔཾ ཨཔཧནཏི ཧིཾ སཏཱིཏི ཙ, ཨིཙྪིཏཾ དདཱཏཱིཏི ཙ, ཏེ ཙ ཏེ གུཎཱ ཙཱཏི ཙ, ཏེཧི བྷཱུསིཏནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
གམྨཨུབྷཡབྱཏིརེཀ
མུནིནྡཱནན’མམྦྷོཛ-མེསཾ ནཱནཏྟ’མཱིདིསཾ;
སུཝུཏྟཱམཏསནྡཱཡི, ཝདནཾ ནེ’དིས’མྦུཛཾ.
༢༤༨. ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནྡཱནནཾ ཨམྦྷོཛཉྩེཏི ཡཱནི ཝཏྠཱུནི ཀནྟཱདིནཱ པཏཱིཡམཱནཏྟཱ སདིསཏྠཱནི, ཨེསཾ ནཱནཏྟཾ བྷེདོ ཨཱིདིསཾ. ཀཐཾ? ཝདནཾ སུཝུཏྟཱམཏཾ སདྡྷམྨཱམཏཾ སནྡདཱཏཱིཏི སུཝུཏྟཱམཏསནྡཱཡི, ཨམྦུཛཾ ཏུ ནེདིསནྟི. ཨིམིནཱ བྷེདེན ཨིམེསཾ ཝིསདིསཏྟཱ ‘‘ཨེས’’ནྟྱཱདིནཱཧུ. པཏཱིཡམཱནེན སདིསཱནཱིཏི གམྨེ སདིསཏྟེ ཨུབྷཡབྱཏིརེཀོཡཾ ཝུཏྟནཡེནེཏི.
༢༤༨. ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནྡཱནནཾ ཨམྦྷོཛཉྩེཏི ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ ནཱནཏྟཾ ཨཱིདིསཾ. ཀཐནྟི ཙེ? ཨེསཾ དྭིནྣཾ ཝདནཾ སུཝུཏྟཱམཏསནྡཱཡི སུཊྛུ ཝུཏྟཏྟཱ སུཝུཏྟསངྑཱཏསྶ སདྡྷམྨཱམཏསྶ དཱཡཀཾ ཧོཏི, ཨམྦུཛཾ ཏུ ཨེདིསཾ ན ཨཱིདིསཾ ན ཧོཏི, ཏཱདིསཾ དྷམྨཱམཏཾ ན དདཱཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ཨེསཾ ནཱནཏྟམཱིདིས’’ནྟི ཝཙནེན སུགནྡྷཀནྟིམཏྟཱདཱིཧི གུཎེཧི དྭིནྣམྤི བྷེདོ ནཏྠཱིཏི གམྨམཱནཏྟཱ ཏཾ པཀཱསེཏྭཱ ཨཔརདྡྷེན ཝདནཏོ ཨམྦུཛསྶ, ཨམྦུཛཏོ ཝདནསྶ ཝིསུཾ ཀཏཏྟཱ སདིསཏྟེ གམྨམཱནེ ཨཡམུབྷཡབྱཏིརེཀོ ནཱམ. ནཱནཱ ཨནེཀཔྤཀཱརཱནཾ ¶ བྷཱཝོཏི ཙ, སཱདྷུ ཝུཏྟམིཏི ཙ, ཏམེཝ ཨམཏནྟི ཙ, ཏཾ སམྨཱ དེཏི སཱིལེནཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
པསིདྡྷཾ ཀཱརཎཾ ཡཏྠ, ནིཝཏྟེཏྭཱ’ཉྙཀཱརཎཾ;
སཱབྷཱཝིཀཏྟ’མཐ ཝཱ, ཝིབྷཱབྱཾ སཱ ཝིབྷཱཝནཱ.
༢༤༩. ཝིབྷཱཝནཾ སམྦྷཱཝེཏི ‘‘པསིདྡྷ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཡཏྠ ཨལངྐཏིཡཾ པསིདྡྷཾ ལོཀཔྤཏཱིཏཾ ཀཱརཎཾ ཀིཉྩི ནིཝཏྟེཏྭཱ ནིརསྱ ཨཉྙཾ ཀཱརཎཾ པསིདྡྷཀཱརཎཏོ ཨཉྙཾ ནིམིཏྟཾ ཝིབྷཱབྱཾ ཨཝགམྱཏེ. ཡཏྠ ཀཱརཎནྟརཾ ནཏྠི, ཏཏྠ ཀཱ གཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱབྷཱཝིཀཏྟ’’ནྟིཨཱདི. ཨཐ ཝཱ པཀྑནྟརེ, སཱབྷཱཝིཀཾ [སཱབྷཱཝིཀཏྟཾ (ཀ.)] དྷམྨཏཱསིདྡྷཾ, ཏསྶ བྷཱཝོ སཱབྷཱཝིཀཏྟཾ ཝིབྷཱབྱཾ, སཱ ཏཱདིསཱི ཝིབྷཱཝནཱ ཝིཉྙེཡྻཱ, ཝིབྷཱཝཱིཡཏེ པཀཱསཱིཡཏེ ཀཱརཎནྟརཾ སཱབྷཱཝིཀཏྟཾ ཝཱ ཨེཏཱཡཱཏི, ཨེཏིསྶནྟི ཝཱ ཀཏྭཱ.
༢༤༩. ཨིདཱནི ཝིབྷཱཝནཾ དསྶེཏི ‘‘པསིདྡྷ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཡཏྠ ཨལངྐཱརེ པསིདྡྷཾ ལོཀཔྤཏཱིཏཾ ཀཱརཎཾ ཏཾཏཾགུཎསཱདྷནཧེཏུཾ ནིཝཏྟེཏྭཱ པཊིསེདྷེཏྭཱ ཨཉྙཀཱརཎཾ ལོཀཔྤསིདྡྷཀཱརཎཏོ ཨཉྙཾ ཀཱརཎཾ, ཨཐ ཝཱ ནོ ཙེ པསིདྡྷཀཱརཎཏོ ཨཉྙཀཱརཎེ ལབྦྷམཱནེ སཱབྷཱཝིཀཏྟཾ དྷམྨཏཱསིདྡྷགུཎཾ ཝིབྷཱབྱཾ པཀཱསནཱིཡཾ ཧོཏི, སཱ ཝིབྷཱཝནཱ ནཱམ ཧོཏི, ཀཱརཎནྟརཝིབྷཱཝནཱ སཱབྷཱཝིཀཝིབྷཱཝནཱཏི དུཝིདྷཱ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཉྙཉྩ ཏཾ ཀཱརཎཉྩེཏི ཙ, སསྶ ཨཏྟནོ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏེན སམྦྷཱུཏམིཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཝིབྷཱཝཱིཡཏི ཨཉྙཀཱརཎཾ སཱབྷཱཝིཀཏྟཾ ཝཱ ཨེཏཱཡ ཝིབྷཱཝནཱཡ, ཨེཏིསྶཾ ཝིབྷཱཝནཱཡནྟི ཙ ཝཱཏི ཝིགྒཧོ.
ཀཱརཎནྟརཝིབྷཱཝནཱ
ཨནཉྫིཏཱ’སིཏཾ ¶ ནེཏྟཾ, ཨདྷརོ རཉྫིཏཱ’རུཎོ;
སམཱནཏཱ བྷམུ ཙཱ’ཡཾ, ཛིནཱ’ནཱཝཉྪིཏཱ ཏཝ.
༢༥༠. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨནཉྫིཏ’’ཨིཙྩཱདི. ཛིན ཏཝ ནེཏྟཉྩ ཨནཉྫིཏཾ ཨཉྫནསལཱཀཱཡ ཡཝཏཊྛཱིནམཕུཊྛམེཝ ཨསིཏཾ ཀཎྷཾ, ཨདྷརོ ཙ ཨནཉྫིཏོཡེཝ ལཱཁཱརཱགཱདིནཱ ཨརུཎོ རཏྟོ, ཨཡཾ བྷམུ ཙ ཨནཱཝཉྪིཏཱ ཨུསྶཱཧེན ཡེན ཀེནཙི ཨནཱམིཏཱ སམཱནཱ སམཱནཏཱ སུཊྛུ ཨཱནཏཱ, ཏཏོ སབྦཾ ལོཀིཡཾ ཏཝེཏི. ཨེཏྠ པསིདྡྷཀཱརཎམཉྫནཱདི, ཏནྣིཝཏྟནེཔི ཀཱརཎནྟརམཏྠཱདིནཱཝགམྱཏེ, ཏཉྩ ཀམྨཾ, ཀཱརིཡསྶ ཨཀཱརཎཏྟཱཡོགཏོཏི ཀཱརཎནྟརཝིབྷཱཝནཱ’ཡཾ.
༢༥༠. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨནཉྫི’’ཙྩཱདིནཱ. ཧེ ཛིན ཏཝ ནེཏྟཾ པཀཏིམདྷུརཾ ནཡནཡུགལ༹ཉྩ ཨནཉྫིཏཾ ཝིལོཙནཱནཾ ཀཎྷཏྟསཱདྷནཏྠཾ ལོཀཔྤསིདྡྷཨཉྫནེཧི ཨནཉྫིཏཾ སམཱནཾ ཨསིཏཾ བྷཝནྟརསིདྡྷེན ཀུསལཀམྨེན ནཱིལཾ ཧོཏི, ཨདྷརོ ཙ ཨརཉྫིཏོ ཀེནཙི རཱགེན ཨརཉྫིཏོ སམཱནོ ཨརུཎོ རཏྟོཧོཏི, ཨཡཾ བྷམུ ཙ ཨནཱཝཉྪིཏཱ ཀེནཙི ཝཱཡཱམེན ཨནཱམིཏཱ སམཱནཱ སམཱནཏཱ སུཊྛུ ཨཱནཏཱ ཧོཏཱིཏི. ཨེཏྠ ནཡནཨདྷརབྷམཱུནཾ ཀཎྷརཏྟཀུཊིལགུཎསཱདྷནེ ལོཀཔྤསིདྡྷཱནི ཨཉྫནཱནི ཀཱརཎཱནི པཊིསེདྷེཏྭཱ ནེཏྟཱདཱིནཾ ཨསིཏཱདིབྷཱཝཀཐནེནེཝ ཀཱརཎཝིནིམུཏྟསྶ ཀཱརིཡསྶ ལོཀེ ཨཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཨཏྠཔྤཀརཎཱདིནཱ ཨསིཏཱདིབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཾ ནཱམ པུབྦཛཱཏིཡཾ སིདྡྷཀུསལཀམྨམེཝཱཏི པཏཱིཡམཱནཏྟཱ ཨཡཾ ཀཱརཎནྟརཝིབྷཱཝནཱ ནཱམ. ན ཨཉྫིཏནྟི ཙ, ན རཉྫིཏོཏི ཙ, ན ཨཱཝཉྪིཏོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ནསདྡོ པསཛྫཔཊིསེདྷེ ཝཏྟཏེ. སཾ སམྨཱ ཨཱནཏཱཏི ཝིགྒཧོ.
སཱབྷཱཝིཀཝིབྷཱཝནཱ
ན ¶ ཧོཏི ཁལུ དུཛྫནྱ-
མཔི དུཛྫནསངྒམེ;
སབྷཱཝནིམྨལཏརེ,
སཱདྷུཛནྟཱུན ཙེཏསི.
༢༥༡. ‘‘ན ཧོཏི’’ཙྩཱདི. དུཛྫནེཧི སཧ སངྒམེ སམཱགམེ སཏྱཔི སཱདྷུཛནྟཱུནཾ སཔྤུརིསཱནཾ སབྷཱཝེན ཏཱདིསེན པཡོགེན ཝིནཱཝ ནིམྨལཏརེ ཨཏིསཡེན ནིམྨལེ ཙེཏསི དུཛྫནྱཾ སུཛནེཏརབྷཱཝོ ན ཧོཏི ཏཱདིསཱཏིསཡསཱདྷུཏྟསམཱཡོགཏོཏི. ཨིཧ ཀིཉྩཱཔི སབྷཱཝསདྡེན སབྦཐཱ ཧེཏུནིཝཏྟནཾ ཀཏཾ, ཏཐཱཔི ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཏཐཱཝིདྷནིམིཏྟམཏྠེཝ. ཏཐཱཔི ལོཀོ ཏམནཔེཀྑམཱནོ, པསིདྡྷཉྩ ཀཱརཎཾ ཏཱདིསམཔསྶནྟོ སཱབྷཱཝིཀཾ ཕལཾ ཝོཧརཏི, ཏདནུསཱརེན ཙ སཱབྷཱཝིཀཾ ཕལཾ ཝིབྷཱབྱཏེཏི, ཨཡཾ སཱབྷཱཝིཀཕལཝིབྷཱཝནཱ.
༢༥༡. ‘‘ན ཧོཏི’’ཙྩཱདི. དུཛྫནསངྒམེ ཨཔི དུཛྫནེཧི སཧ ཝཱསེ སཏིཔི སཱདྷུཛནྟཱུནཾ སབྷཱཝནིམྨལཏརེ ཀིཉྩི པཡོགཾ ཝིནཱ པཀཏིཡཱ ཨེཝ ཨཏིནིམྨལེ ཙེཏསི དུཛྫནྱཾ དུཛྫནགུཎཾ ཁལུ ཨེཀནྟེན ན ཧོཏཱིཏི. ཨིཧ ཙིཏྟནིམྨལཧེཏུབྷཱུཏཱནཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདཱིནཾ ཝིཛྫམཱནཏྟེཔི ལོཀེན ཏཾ ཀཱརཎཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ ཨཉྙམྤི པསིདྡྷཀཱརཎཾ ཙིཏྟནིམྨལཀཱརཎམདིསྭཱ སབྷཱཝསིདྡྷཾ ནིམྨལནྟི ཝོཧརིཡམཱནཏྟཱཏེནེཝ ལོཀཝོཧཱརཱནུསཱརེན ‘‘སབྷཱཝནིམྨལཏརེ’’ཏི སབྦཱཀཱརེན ཀཱརཎཾ པཊིསེདྷཾ ཀཏྭཱ སབྷཱཝསིདྡྷནིམྨལཏྟསངྑཱཏཕལསྶ པཀཱསིཏཏྟཱ ཨཡཾ སཱབྷཱཝིཀཕལཝིབྷཱཝནཱ ནཱམ. དུཛྫནཱནཾ བྷཱཝོཏི ཙ, སསྶ ཨཏྟནོ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏེན ནིམྨལཏརནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཛནཀོ ¶ [ཀཱརཀོ (སཱི.)] ཉཱཔཀོ ཙེཏི,
དུཝིདྷཱ ཧེཏཝོ སིཡུཾ;
པཊིསངྑརཎཾ ཏེསཾ,
ཨལངྐཱརཏཡོ’དིཏཾ.
༢༥༢. ཧེཏུཾ ནིདྡིསཏི ‘‘ཛནཀོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཛནཀོ བྷཱཝཱབྷཱཝརཱུཔསྶ ནིབྦཏྱཱདིཀཱརིཡསྶ ཀཱརཀོ ཉཱཔཀོ ཝིཛྫམཱནསྶེཝ ཀསྶཙི སམྦནྡྷཏོ ཀུཏོཙི པཊིབོདྷཀོ ཙཱཏི ཧེཏཝོ དུཝིདྷཱ སིཡུཾ. ནནུ ཀིམེཏྠ ཨསནཾ [བྷཱུསནཾ (?)], ཀེཝལཾ ‘‘ཨནེནེཏཾ ཀརཱིཡཏཱི’’ཏི སརཱུཔཀཐནམཏྟ, [ན ཏུ (?)] ཝིསེསོ ཏུ ན [ན ཏུ (?)] ཀོཙི ཝིསེསརཱུཔོ ཝཱཙཱལངྐཱརོཏི ཝིསེསཾ ཡོཛཡཏི ‘‘པཊཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏེསཾ ཀཱརིཡུཔྤཱདཡོགཱིནཾ ཧེཏཱུནཾ པཊིསངྑརཎཾ ཨུཔབྲཱུཧནཾ ཝིསིཊྛབྷཱཝེན པརིཕུཊཾ ཀཏྭཱ ཡཱཐཱཝཏོ ཀཐནཾ ཨལངྐཱརཏཱཡ བནྡྷབྷཱུསནརཱུཔེན ཨུདིཏཾ ཨབྷིཧིཏཾ ཝིསེསརཱུཔཏྟཱ, ན པནེཏེནེཏཾ ཀརཱིཡཏཱིཏི.
༢༥༢. ཨིདཱནི ཧེཏྭཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཛནཀོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཛནཀོ ཙ ཀསྶཙི ‘‘སཏྟཱ ཨསཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟསྶ བྷཱཝཱབྷཱཝསངྑཱཏཀཱརིཡསྶ ཛནཀཧེཏུ ཙ ཉཱཔཀོ ཙ ཀསྶཙི ཝིཛྫམཱནཏྟཾ ཨཉྙེན ཀེནཙི སམྦནྡྷེན ཨཝབོདྷེནྟོ ཉཱཔཀཧེཏུ ཙཱཏི ཨེཝཾ ཧེཏཝོ དུཝིདྷཱ སིཡུཾ. ཨིཧ ཕལཔཀཱསཀཧེཏུམྷི ཝུཙྩམཱནེ ‘‘ཨིམིནཱ ཧེཏུནཱ ཨིདཾ ཕལཾ ཛཱཏ’’ནྟི སརཱུཔཀཐནམཏྟཾ ཝིནཱ ཝིསེསརཱུཔཱལངྐཱརོ ཨིདྷ ནཏྠཱིཏི ཨཱསངྐིཡ ཨལངྐཱརསརཱུཔཝིསེསོ ཨེསོཏི དསྶེཏུམཔརདྡྷམཱཧ. ཏེསཾ ཕལཔཀཱསནཁམཱནཾ ཧེཏཱུནཾ པཊིསངྑརཎཾ ཝིསིཊྛབྷཱཝེན པཀཱསཾ ཀཏྭཱ ཏཏྭཏོ ཀཐནཾ ཨལངྐཱརཏཱཡ ཨལངྐཱརསབྷཱཝེན ཨུདིཏཾ པསིདྡྷཾ ཧོཏི, ཀཝཱིཧི པཏྠིཏཾ ཝཱ ཧོཏི. སཱལིཨངྐུརཱདཱིནཾ སཱལིབཱིཛཱདཡོ ཝིཡ ཛནྱསྶ ཨཙྩནྟོཔཀཱརཀོ ཛནཀཧེཏུ ¶ ནཱམ, ཝིཛྫམཱནཨགྒིཨཱདཱིནཾ དྷཱུམཱདཡོ ཝིཡ ཀསྶཙི ཝིཛྫམཱནཏྟཉཱཔཀོ ཉཱཔཀཧེཏུ ནཱམ. ཨལངྐཱརསྶ བྷཱཝོ ཨལངྐཱརཏཱ. ཨལངྐཱརཏཡཱཏི ཚནྡཾ ནིསྶཱཡ མཏྟཱཧཱནི.
བྷཱཝཱབྷཱཝཀིཙྩཝསཱ,
ཙིཏྟཧེཏུཝསཱཔི ཙ;
བྷེདཱ’ནནྟཱ ཨིདཾ ཏེསཾ,
མུཁམཏྟནིདསྶནཾ.
༢༥༣. ཨུདཱཧརཏི ‘‘བྷཱཝ’’ཨིཙྩཱདི. བྷཱཝོ སཏྟཱ ཙ, ཨབྷཱཝོ ཨསཏྟཱ ཙ, ཏེཡེཝ ཀིཙྩཱནི ཏེསཾ ཝསེན ཙ, ཙིཏྟཱ པསིདྡྷཧེཏུཝིཔརཱིཏཱ ཨཙྪརིཡཱརཧཱ ཧེཏཝོ ཏེསཾ ཝསེནཱཔི ཙ བྷེདཱ ཧེཏུཝིཀཔྤཱ ཨནནྟཱ ཨནཝཝིཡོ [ཨནཝདྷཡོ (?)], ཡཏོ ཨེཝཾ ཏསྨཱ ཏེསཾ ཧེཏཱུནཾ ཨིདཾ མུཁམཏྟནིདསྶནཾ, ཏསྨཱ ཏམྨུཁེན སཀྐཱ ཧེཏུཝིསེསེ པཝིསིཏུནྟི.
༢༥༣. ‘‘བྷཱཝཱ’’ཨིཙྩཱདི. བྷཱཝཱབྷཱཝཀིཙྩཝསཱ བྷཱཝཨབྷཱཝསངྑཏསཏྟཱཨསཏྟཱཀྲིཡཱཝསེན ཙ, ཙིཏྟཧེཏུཝསཱཔི ཙ པསིདྡྷཧེཏུནོ ཝིརུདྡྷེན ཨཙྪརིཡཧེཏཱུནཾ པབྷེདེན ཙ, བྷེདཱ ཧེཏུཝིསེསཱ ཨནནྟཱ ཡསྨཱ ཨཔརིཡནྟཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཨིདཾ ཝཀྑམཱནཾ ཏེསཾ ཧེཏཱུནཾ མུཁམཏྟནིདསྶནཾ ཨཝསེསཧེཏཱུནཾ ཨོགཱཧཎདྭཱརམཏྟསྶ ནིདསྶནཾ ཧོཏི. བྷཱཝོ ཙ ཨབྷཱཝོ ཙཱཏི ཙ, ཏེཡེཝ ཀིཙྩཱནཱིཏི ཙ, ཏེསཾ ཝསོ བྷེདོཏི ཙ, ཙིཏྟཱ ཝིཙིཏྟཱ ཙ ཏེ ཧེཏཝོ ཙཱཏི ཙ, ཏེསཾ ཝསོཏི ཙ, མུཁམེཝ མུཁམཏྟཾ, མུཁཉྩ ཏཾ ཝཱ མཏྟཾ སཱམཉྙཉྩེཏི ཙ, ཏསྶ ནིདསྶནམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. མཏྟསདྡོ ཨཝདྷཱརཎེ སཱམཉྙེ ཝཱ ཝཏྟཏེ.
པརམཏྠཔཀཱསེཀ-
¶ རསཱ སབྦམནོཧརཱ;
མུནིནོ དེསནཱ’ཡཾ མེ,
ཀཱམཾ ཏོསེཏི མཱནསཾ.
བྷཱཝཀིཙྩོ ཀཱརཀཧེཏུ.
༢༥༤. ཨུདཱཧརཏི ‘‘པརམཏྠ’’ཨིཙྩཱདི. པརམཏྠསབྷཱཝསྶ ནཱམརཱུཔཱདིནོ པཀཱསོཡེཝ ཨེཀརསོ ཨསཧཱཡཀིཙྩཾ ཡསྶཱ སཱ ཏཱདིསཱི. སབྦེསཾ མནོ ཧརཏཱིཏི སབྦམནོཧརཱ མུནིནོ ཨཡཾ དེསནཱ མེ མཱནསཾ ཙིཏྟཾ ཀཱམམེཀནྟེན ཏོསེཏཱིཏི ཨཡཾ བྷཱཝཀིཙྩོ ཀཱརཀཧེཏུ སནྟོསསཏྟཱཡ ཀཱརཎཏོ.
༢༥༤. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘པརམཏྠ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. པརམཏྠཔཀཱསེཀརསཱ ནཱམརཱུཔཁནྡྷཨཱཡཏནཱདིཨུཏྟམཏྠཱནཾ པཀཱསནསངྑཱཏ ཨསཧཱཡཀིཙྩཝཏཱི སབྦམནོཧརཱ ཝོཧཱརཱནུརཱུཔེན ཝིསཡབྷཱཝཱུཔགམནེན སབྦེསཾ མནོཧརཱ མུནིནོ ཨཡཾ དེསནཱ མེ མཡ྄ཧཾ མཱནསཾ ཀཱམཾ ཨེཀནྟེན ཏོསེཏཱིཏི. བུདྡྷསྶ དྷམྨདེསནཱ པུབྦེ ཨཝིཛྫམཱནསྶ སནྟོསསྶ སཏྟཱསངྑཱཏསམུཔྤཱདཾ ཀརོཏཱིཏི ཀཱརཀཧེཏུ ནཱམ ཧོཏི. སཱ ཙ དེསནཱ ‘‘མཱནསཾ ཏོསེཏཱི’’ཏི ཨེཏྟཀེན ཨདསྶེཏྭཱ ‘‘པརམཏྠཔཀཱསེཀརསཱ’’ཏི སཝིསེསནཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཏྟཱ ཨལངྐཱརོཏི ཨབྷིམཏཱ. ཨེཀོ ཙ སོ རསོ ཙེཏི ཙ, པརམཏྠཔཀཱསོཡེཝ ཨེཀརསོ ཨེཀཀིཙྩམསྶེཏི ཙ ཝིགྒཧོ. བྷཱཝཀིཙྩོ བྷཱཝསངྑཱཏཾ སཏྟཱཀིཙྩཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟོ ཀཱརཀཧེཏུ ཛནཀཧེཏུ.
དྷཱིརེཧི སཧ སཾཝཱསཱ, སདྡྷམྨསྶཱ’བྷིཡོགཏོ;
ནིགྒཧེནི’ནྡྲིཡཱནཉྩ, དུཀྑསྶུ’པསམོ སིཡཱ.
ཨབྷཱཝཀིཙྩོ ཀཱརཀཧེཏུ.
༢༥༥. ‘‘དྷཱིརེཧི’’ཙྩཱདི. ¶ དྷཱིརེཧི སཔྤཉྙེཧི སཧ སཾཝཱསཱ སཾསགྒེན ཙ, སདྡྷམྨསྶ སམྦུདྡྷདེསིཏསྶ ཨབྷིཡོགཏོ ཨབྷྱཱསེན ཙ, ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཙཀྑཱདཱིནཾ ནིགྒཧེན ཝིསཡཔྤཝཏྟིནིརོདྷརཱུཔེན ཝིཛཡེན ཙ ཧེཏུནཱ དུཀྑསྶ པཉྩཀྑནྡྷསངྑཏསྶ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷསངྑཱཏོ ཨུཔསམོ སིཡཱ བྷཝེཡྻཱཏི ཨཡཾ ཨབྷཱཝཀིཙྩོ ཀཱརཀཧེཏུ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷསངྑཱཏསྶ ཨབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཏོ.
༢༥༥. ‘‘དྷཱིརེཧི’’ཙྩཱདི. དྷཱིརེཧི སཧ སཾཝཱསཱ སམགྒཝཱསེན ཙ, སདྡྷམྨསྶ བུདྡྷདེསིཏསྶ ཨབྷིཡོགཏོ ནིརནྟརཱབྷྱཱསེན ཙ, ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཙཀྑུཨཱདཱིནཾ ནིགྒཧེན རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎེསུ སུབྷཱདིགྒཧཎསྶ ནིཝཱརཎེན ཙཱཏི ཨིམེཧི ཀཱརཎེཧི དུཀྑསྶ ཁནྡྷཱཡཏནཱདིཀསྶ ཨུཔསམོ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷོ ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནཾ ཝཱ སིཡཱཏི. ཨབྷིཎྷསོ ཡོགོཏི ཝིགྒཧོ. ཨབྷཱཝཀིཙྩོ དུཀྑསྶ ཨུཔསམསངྑཱཏཾ ཨསཏྟཱཀིཙྩཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟོ ཀཱརཀཧེཏུ ཨཝིཛྫམཱནསངྑཱཏཱཡ ཨསཏྟཱཡ ཨུཔྤཱདནཏོ ཛནཀཧེཏུ ནཱམ. ཨབྷཱཝོ ཀིཙྩམསྶེཏི ཙ, ཀཱརཀོ ཙ སོ ཧེཏུ ཙཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. བྷཱཝཀིཙྩོཔི ཝུཏྟབྱཏིརེཀཏོ ཉཱཡཏི.
མུནིནྡ ཙནྡསཾཝཱདི-ཀནྟབྷཱཝོཔསོབྷིནཱ;
མུཁེནེཝ སུབོདྷཾ ཏེ, མནཾ པཱཔཱབྷིནིསྶཊཾ.
བྷཱཝཀིཙྩོ ཉཱཔཀཧེཏུ.
༢༥༦. ‘‘མུནིནྡི’’ཙྩཱདི. མུནིནྡེཏི ཨཱམནྟནཾ. ཏེ ཏཝ ཙནྡསཾཝཱདིནཱ ཙནྡསདིསེན ཀནྟབྷཱཝེན ཨུཔསོབྷིནཱ སོབྷམཱནེན མུཁེནེཝ པཱཔེཧི རཱགཱདཱིཧི ཨབྷིནིསྶཊཾ བྱཔགཏཾ མནཾ ཙིཏྟཾ སུབོདྷཾ སུཊྛུ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཨཡཾ བྷཱཝཀིཙྩོ ཉཱཔཀཧེཏུ ཨཝབོདྷསཏྟཱཡ ཉཱཔནཏོ.
༢༥༦. ‘‘མུནིནྡ’’ཨིཙྩཱདི. ཧེ མུནིནྡ ཏེ ཏཝ ཙནྡསཾཝཱདིཀནྟབྷཱཝོཔསོབྷིནཱ ཙནྡཀནྟབྷཱཝསདིསེན ཀནྟབྷཱཝེན སོབྷམཱནེན མུཁེན མནཾ ཏུཡ྄ཧཾ ཙིཏྟཾ པཱཔཱབྷིནིསྶཊཾ རཱགཱདཱིཧི ཀིལེསེཧི ནིཀྑནྟནྟི སུབོདྷཾ སུཊྛུ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི. ཨིཧ མུཁཾ མནཀནྟབྷཱཝསམྦནྡྷེན སམནྣཱགཏཾ སཡཾ ཝིཛྫམཱནམེཝ ཀིལེསཱཔགམསྶ ཨཝབོདྷསཏྟཾ ཉཱཔེཏཱིཏི བྷཱཝཀིཙྩོ ཉཱཔཀཧེཏུ ནཱམ ཛཱཏོ. ཙནྡེན ཨབྷེདོཔཙཱརཏོ ཙནྡལཱཝཎྱེན སཾཝཱདཱི སདིསོཏི ཙ, སོ ཙ སོ ཀནྟབྷཱཝོ ཙེཏི ཙ, ཏེན ཨུཔསོབྷིཏོཏི ཙ, པཱཔེཧི ཨབྷིནིསྶཊནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སཱདྷུཧཏྠཱརཝིནྡཱནི, སངྐོཙཡཏིཏེ ཀཐཾ;
མུནིནྡ ཙརཎདྭནྡ-རཱགབཱལཱཏཔོ ཕུསཾ.
ཨཡུཏྟཀཱརཱི ཙིཏྟཧེཏུ.
༢༥༧. ‘‘སཱདྷུ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནྡ ཏེ ཙརཎཱནཾ དྭནྡསྶ རཱགོ བཱལོ ཙ སོ ཨཱཏཔོ ཙེཏི རཱགབཱལཱཏཔོ ཏརུཎཀིརཎསམཱུཧོ ལོཧིཏཏྟཱདིནཱ སཱདྷཱུནཾ ཧཏྠཱརཝིནྡཱནི ཀནྟཱདིནཱ ཕུསཾ ཝིསཱརིཏྟེནཱ’མསནྟོ ཀཐཾ སངྐོཙཡཏི མཀུལཡཏི, ཨཉྫལིཔཎཱམབནྡྷེན ཨཡུཏྟམེཏཾ. བཱལཱཏཔོ ཧི པདུམཱནམུམྨཱིལནཧེཏུ, ཨཡཾ ཏུ ཨཔུབྦོ བཱལཱཏཔོ ཡོ པདུམཱནི ནིམཱིལེཏཱིཏི ཨནུཙིཏཀཱརིཡཀཱརཎཱ ཨཡུཏྟཀཱརཱི ཙིཏྟཧེཏུ, ཨེཝཾཝིདྷོ ཝིཉྙེཡྻོ བྷཱཝཀིཙྩཏྟེཔཱིཏི.
༢༥༧. ‘‘སཱདྷུ’’ཨིཙྩཱདི. ཧེ མུནིནྡ ཏེ ཏཝ ཙརཎདྭནྡརཱགབཱལཱཏཔོ པཱདཡུགལ༹སྶ ཨརུཎཝཎྞསངྑཏཨབྷིནཝསཱུརིཡཀིརཎོ སཱདྷུཧཏྠཱརཝིནྡཱནི སུཛནཱནཾ ཀརཔདུམཱནི ཕུསཾ ཨཏྟནོ སབྦབྱཱཔིཏྟཱ ཕུསནྟོ ཀཐཾ སངྐོཙཡཏི ཀརསམྤུཊརཱུཔེན མཀུལཡཏཱིཏི. བཱལཱཏཔོ ནཱམ པདུམཝིཀསནཾ ཝིནཱ སངྐོཙནཾ ན ཀརོཏི, ཨེསོ ཨཱཏཔོ ཨཙྪརིཡོ ཝིཙིཏྟོཏི གམྱམཱནཏྟཱ ཨཡུཏྟསངྐོཙསཏྟཱཀརཎཏོ ཨཡཾ ཨཡུཏྟཀཱརཱི ཙིཏྟཧེཏུ ¶ ནཱམ. ཨཡུཏྟཾ ཀརོཏཱིཏི ཙ, ཙིཏྟཉྩ ཏཾ ཧེཏུ ཙཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སངྐོཙཡནྟི ཛནྟཱུནཾ, པཱཎིཔངྐེརུཧཱནི’ཧ;
མུནིནྡཙརཎདྭནྡ-ནཁཙནྡཱན’མཾསཝོ.
ཡུཏྟཀཱརཱི ཙིཏྟཧེཏུ.
༢༥༨. ‘‘སངྐོཙཡནྟི’’ཙྩཱདི. མུནིནྡསྶ པཱདཱནཾ དྭནྡེ ནཁཱ ཨེཝ ཙནྡཱ ཀནྟཱདིནཱ ཏེསཾ ཨཾསཝོ ཀིརཎཱ ཨིཧ ལོཀེ ཛནྟཱུནཾ སཏྟཱནཾ པཱཎཡོ ཨེཝ པངྐེརུཧཱནི ཀནྟཱདིནཱ སངྐོཙཡནྟི པཎཱམཀརཎསམྤུཊརཱུཔེན མིལཱིཡནྟཱིཏི [མིལཱཡཡནྟཱིཏི (?)] ཡུཏྟཀཱརཱི ཙིཏྟཧེཏུ ཙནྡཏོ པངྐཛསངྐོཙསྶ ཨུཙིཏཏྟཱ. ཝུཏྟནཡེཔཱིཏི.
༢༥༨. ‘‘སངྐོ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནྡཙརཎདྭནྡནཁཙནྡཱནཾ སམྦུདྡྷསྶ པཱདདྭནྡེ ནཁཱཝལིསངྑཱཏཱནཾ ཙནྡཱནཾ ཨཾསཝོ རཾསཡོ ཨིཧ ལོཀེ ཛནྟཱུནཾ པཱཎིཔངྐེརུཧཱནི སངྐོཙཡནྟི ཀརསམྤུཊཱཀཱརེན སངྐོཙཡནྟི མཀུལཾ ཀརོནྟཱིཏི. ཙནྡཀིརཎེཧི ཀཏྟབྦཱཡ ཨེཝ པདུམསངྐོཙསཏྟཱཡ ཀཏཏྟཱ ཙ, པཀཏིཙནྡཀིརཎཀཏྟབྦཀིཙྩསྶ ཙནྡམརཱིཙིསམཱནཨཉྙཱདིཊྛཔུབྦཝིཙིཏྲཨཾསཱུཧི ཀཏཏྟཱ ཙ ཨཡཾ ཡུཏྟཀཱརཱི ཙིཏྟཧེཏུ ནཱམ. པཱཎཡོ ཙ ཏེ པངྐེརུཧཱནི ཙེཏི ཙ, མུནིནྡསྶ ཙརཎདྭནྡམིཏི ཙ, ཏསྨིཾ ནཁཱནཱིཏི ཙ, ཏེཝ ཙནྡཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨུདྡིཊྛཱནཾ པདཏྠཱནཾ, ཨནུདྡེསོ [ཨནུདེསོ (?)] ཡཐཱཀྐམཾ;
སངྑྱཱན’མིཏི ནིདྡིཊྛཾ, ཡཐཱསངྑྱཾ ཀམོཔི ཙ.
༢༥༩. ཀམཾ ཝིཝརིཏུམུཔཀྐམཏི ‘‘ཨུདྡིཊྛཱན’’མིཙྩཱདི. ཨུདྡིཊྛཱནཾ པུབྦེ ཝུཏྟཱནཾ པདཏྠཱནཾ ཝཏྠཱུནཾ ཀེསཉྩི ཡཐཱཀྐམཾ ཨུདྡེསཀྐམཱནཏིཀྐམེན ¶ ཨནུདྡེསོ པུན ཨཏྠནྟརནིདྡེསནཡེན ཨནུཀཐནཾ [ཀཐནཾ (?)] ‘‘སངྑྱཱན’’མིཏྱཔི ཙ, ‘‘ཡཐཱསངྑྱ’’མིཏྱཔི ཙ ནིདྡིཊྛཾ ཝུཏྟཾ. ཝིདྷེཡྻཏྟཱ ཏེསཾ པདྷཱནཏྟམིཏི ཏདཔེཀྑཱཡ ནཔུཾསཀཏྟཾ, ཨནུཝདིཏབྦཏྟཱནུདྡེསསྶཱཔྤདྷཱནཏྟམིཏི ན པུལླིངྒཔརིགྒཧོ. ‘‘ཀམོ’’ཨིཙྩཔི ནིདྡིཊྛོཏི ལིངྒཝིཔརིཎཱམོ.
༢༥༩. ཨིདཱནི ཀམཱལངྐཱརཾ ཨུདྡིསཏི ‘‘ཨུདྡིཊྛཱན’’མིཙྩཱདིནཱ. ཨུདྡིཊྛཱནཾ པཋམཀཐིཏཱནཾ པདཏྠཱནཾ ཡཐཱཀྐམཾ ཨུདྡིཊྛཀྐམམནཏིཀྐམྨ ཨནུདྡེསོ ཨཏྠནྟརཾ ནིསྶཱཡ པུནཀཐནཾ ‘‘སངྑྱཱན’’མིཏི ཙ, ‘‘ཡཐཱསངྑྱ’’མིཏི ཙ ནིདྡིཊྛཾ, ཀམོཔི ཙ ནིདྡིཊྛོ. ཨེཏྠ པསིདྡྷཾ ཨནུདྡེསཾ པུབྦདྡྷེན ཨནུཝདིཏྭཱ ཨཔྤསིདྡྷཾ ཀམམྤི ཀམཔརིཡཱཡཾ སངྑྱཱནཡཐཱསངྑྱདྭཡམྤི ཨཔརདྡྷེན ཝིདདྷཱཏི. ཨེཏྠ ཝིདྷཱཏབྦཾ དསྶེཏུཾ ཨནུཝཱདསྶ ཨཱཧརིཡམཱནཏྟཱ ཨནུཝཱདོ ཨཔྤདྷཱནོ, ཝིདྷཱཏབྦོ པདྷཱནོ. ཡཉྷི ཝིདྷཱཏབྦཾ, ཏཾ པདྷཱནཾ, ཨིཏརམཔྤདྷཱནནྟི ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན ཝུཙྩཏི. ཏསྨཱ ‘‘ནིདྡིཊྛ’’ནྟི ‘‘སངྑྱཱནཾ, ཡཐཱསངྑྱ’’ནྟི དྭཡཾ ཨཔེཀྑཱཡ (ཏསྶ ཨཔྤདྷཱནཏྟཱ) [ཨིདཾ པདདྭཡཾ སཱིཧལ༹བྱཱཁྱཱཡཾ ན དིསྶཏི] ནཔུཾསཀཾ ཧོཏི. ‘‘ཀམོ’’ཏི ཨཔེཀྑཱཡ ‘‘ནིདྡིཊྛོ’’ཏི པུལླིངྒོ ཧོཏི. ཨཔྤདྷཱནོ ཨནུདྡེསོཏི ནཱཔེཀྑཏི. ཀམམནཏིཀྐམྨཱཏི ཙ, སངྑྱཱཡ ཨནབྷིཀྐམོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨཱལཱཔཧཱསལཱིལཱཧི, མུནིནྡ ཝིཛཡཱ ཏཝ;
ཀོཀིལཱ ཀུམུདཱནི ཙོ-པསེཝནྟེ ཝནཾ ཛལཾ.
༢༦༠. ཏམུདཱཧརཏི ‘‘ཨཱལཱཔི’’ཙྩཱདིནཱ. མུནིནྡ ཏཝ ཨཱལཱཔཧཱསཱ ཙ ཏེསཾ ལཱིལཱཧི, ཨུདྡེསོཡཾ. ཝིཛཡཱ ཀོཀིལཀུམུདཱནཾ པརཱབྷཝེན ཀོཀིལཱ ཀརཝཱིཀཱ ཀུམུདཱནི ཙ, ཡཐོདྡེསམནུདྡེསོཡཾ ཝུཏྟཱཔེཀྑཱཡ. ཝཀྑམཱནཱཔེཀྑཱཡ ཏུ ཨཡམྤི ཨུདྡེསོཝ, ‘‘ཀོཀིལཱ ཝནཾ, ཀུམུདཱནི ཛལ’’མིཏི ཡཐོདྡེསམནུདྡེསོཡཾ. ཨུཔསེཝནྟེ ཨིཝ ནིསྶཡནྟི མཉྙེ. ཨིཏི ཝཏྠུཏོ ཨེཝ སམྦྷཝོ ཨིཝེཏི ¶ པརིཀཔྤཏེ. ཡཛྫེཝཾ པརིཀཔྤནཱཡ ཀཐཾ ཡཐཱསངྑྱནྟི ཙེ? ཨཏྲོཙྩཏེ – ཡཏྠཱལངྐཱརནྟརམཔི པཏཱིཡཏེ. ཏཏྠུདྡེསཱནུརཱུཔཱནུདྡེསསམྦྷཝེ སངྑྱཱནམེཝཱལངྐཱརོ ཝོཧརཱིཡཏེ ཏསྶེཝ མུཁྱཏོ ཝཏྟུམིཙྪིཏཏྟཱ. ཡཏྠཱལངྐཱརནྟརཾ ན གམྱཏེ, ཏཏྠ ཨཙྩནྟམེཝ ཀམོཏི ཝིཉྙེཡྻཾ.
༢༦༠. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨཱལཱཔི’’ཙྩཱདིནཱ. ཧེ མུནིནྡ ཏེ ཏཝ ཨཱལཱཔཧཱསལཱིལཱཧི མདྷུརསརལཱིལཱཧི སདྡྷིཾ མནྡཧསིཏལཱིལཱཧི སཉྫཱཏཱ ཝིཛཡཱ ཛཡཧེཏུ ཀོཀིལཱ ཀརཝཱིཀཱ ཙ ཀུམུདཱནི ཀེརཝཱནི ཙ ཝནཾ ཛལཉྩ ཀམེན ཨུཔསེཝནྟེ ཨིཝ ནིསྶཡཾ ཀརོནྟཱིཏི མཉྙེཏི. ཨེཏྠ ‘‘ཨཱལཱཔཧཱསལཱིལཱཧཱི’’ཏི ཨུདྡེསོ, ‘‘ཀོཀིལཱ ཀུམུདཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཱཔེཀྑཱཡ ཨནུདྡེསོ, ‘‘ཝནཾ ཛལ’’ནྟི ཝཀྑམཱནཱཔེཀྑཱཡ ཨུདྡེསོཝ ཧོཏི, ཏཏྭཏོ ཨཱིདིསཝིཛཡེན ཀོཀིལཱདཱིནཾ ཝནཱདིནིསྶཡཀཱརཎཱབྷཱཝཏོ ཨིཝསདྡཔཡོགེན ནིདྡིཊྛོ. ཨེཝཾ སཏི ཨཡཾ པརིཀཔྤནཱ ན བྷཝཏི. ཀསྨཱ? ནཱནཱལངྐཱརསནྣིཔཱཏེ སཏི ཡོ ཡོ ཨལངྐཱརོ ཝཏྟུནཱ ཨིཙྪིཏོ, ཏསྶེཝ མུཁྱཏོ ཝོཧརཱིཡམཱནཏྟཱ. ཨེཝཾ པརིཀཔྤནཱལངྐཱརསཾསགྒེ སཏིཔི ཨུདྡེསཀྐམེན དསྶིཏསྶ ཨནུདྡེསསྶ མུཁྱཏྟཱ ཨཡཾ ཀམཱལངྐཱརོ ནཱམ. ཨཱིདིསཉྙམྤི ཨེཝམེཝ དཊྛབྦཾ. ཨཱལཱཔོ ཙ ཧཱསོ ཙེཏི ཙ, ཏེསཾ ལཱིལཱཡོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
སིཡཱ པིཡཏརཾ ནཱམ, ཨཏྠརཱུཔསྶ ཀསྶཙི;
པིཡསྶཱ’ཏིསཡེནེ’ཀཾ, ཡཾ ཧོཏི པཊིཔཱདནཾ.
༢༦༡. པིཡཏརམཱཧརཏི ‘‘སིཡཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨཏིསཡེན པིཡསྶ ཀསྶཙི ཨཏྠརཱུཔསྶ ཨབྷིདྷེཡྻསབྷཱཝསྶ ཡཾ པཊིཔཱདནམཱཁྱཱནཾ ཧོཏི, ཨེཏཾ པིཡཏརཾ ནཱམ སིཡཱ.
༢༦༡. ཨིདཱནི ¶ པིཡཏརཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘སིཡཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ, ཨཏིསཡེན པིཡསྶ ཀསྶཙི ཨཏྠརཱུཔསྶ ཨབྷིདྷེཡྻསབྷཱཝསྶ ཡཾ པཊིཔཱདནཾ ཀཐནཾ ཧོཏི, ཨེཏཾ པཊིཔཱདནཾ པིཡཏརཾ ནཱམ པིཡཏརཱལངྐཱརོ ནཱམ ཧོཏི. ཨཏིསཡེན པིཡནྟི ཙ, ཨཏྠོ ཨེཝ རཱུཔཾ སབྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
པཱིཏི ཡཱ མེ སམུཔྤནྣཱ, སནྟ སནྡསྶནཱ ཏཝ;
ཀཱལེནཱ’ཡཾ བྷཝེ པཱིཏི, ཏཝེཝ པུན དསྶནཱ.
༢༦༢. ཨུདཱཧརཏི ‘‘པཱིཏི’’ཙྩཱདི. སནྟ སཔྤུརིས མཧཱམུནི ཏཝ སནྡསྶནཱ ཙཀྑུཔཐཱཔཱཐམཏྟེན མདྷུརཀཐཱསཝནཱ ཡཱ པཱིཏི མེ མམ སམུཔྤནྣཱ, ཨཡཾ པཱིཏི ཀཱལེན ཨཱིདིསེན སུཁེན [སུཁཎནེ (?)] ཏཝེཝ ནཱཉྙསྶ ཀསྶཙི, ཀོ ཧི ནཱམོཉྙོ ཏཝཱདིསོཏི, པུན དསྶནཱ བྷཝེཡྻཱཏི.
༢༦༢. ‘‘པཱིཏི’’ཙྩཱདི. ཧེ སནྟ སཔྤུརིས ཏཐཱགཏ ཏཝ སནྡསྶནཱ མམ ནེཏྟེ ཨཱཔཱཐགམནཏོ ཡཱ པཱིཏི མེ སམུཔྤནྣཱ, ཨཡཾ པཱིཏི ཀཱལེན ཨཱིདིསཀྑཎེན ཏཡཱ སདིསསྶ ཨཉྙསྶཱབྷཱཝཱ ཏཝེཝ པུན དསྶནཱ དསྶནཏོ བྷཝེཏི. ཨེཏྠ པཱིཏིཡཱ’ཏིསཡཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨཏིཨིཊྛཱརམྨཎཉྩ དསྶནེ ཨཏིགེདྷཉྩ པཀཱསནེན ཨཏིཔཱིཏཱིཏི པདཏྠཾ [ཨཏིཔིཡཾ པཱིབྷིཔདཏྠཾ (ཀ.)], པཀཱསིཏཾ ཧོཏི. ‘‘ཨཡཾ པཱིཏི བྷཝེ’’ཏི པུབྦཀཱལེ ཨུཔྤནྣཔཱིཏིཡཱ པུནཱསམྦྷཝཏོ ཏཾསདིསཱཡེཝ པཱིཏི གཧིཏཱ ཡཐཱ ‘‘སོཡེཝ ཝཊྚཀོ [ཝདྡྷཀོ (སཱི. བྱཱཁྱཱཡཾ)], ཏཱནིཡེཝ ཨོསདྷཱནཱི’’ཏི.
ཝཎྞིཏེནོ’པམཱནེན, ཝུཏྱཱ’དྷིཔྤེཏཝཏྠུནོ;
སམཱསཝུཏྟི ནཱམཱ’ཡཾ, ཨཏྠསངྑེཔརཱུཔཏོ.
༢༦༣. སམཱསཝུཏྟིཾཝཏྟུམཱཧ ‘‘ཝཎྞིཏེནི’’ཙྩཱདི. ཝཎྞིཏེན པསཾསིཏེན ཨུཔམཱནེན ཨདྷིཔྤེཏསྶ མནསི ནིཧིཏསྶ ཝཏྠུནོ ཨཏྠསྶ ཝུཏྱཱ ཀཐནེན ཨཡཾ ཝུཏྟལཀྑཎཱ སམཱསཝུཏྟི ནཱམ. ཀསྨཱ? ཨཏྠསྶ ཝཏྟུམིཙྪིཏསྶ སངྑེཔོ སངྑིཔིཏྭཱ ¶ ཀཐནཾ རཱུཔཾ སབྷཱཝོ, ཏསྨཱ ཏཏོཡམནྭཏྠསཉྙཱ སངྑེཔཝུཏྟི སམཱསཝུཏྟཱིཏི ཀཏྭཱ. ཀསྨཱ? ཨཡཾ གུཎཱིབྷཱུཏཱ སཀཏྠཱ ཨཏྠནྟརཾ ཝིདདྷཱཏི, ན ཏུ སཀཏྠཔདྷཱནཱ.
༢༦༣. ཨིདཱནི སམཱསཝུཏྟིཾ ནིདྡིསཏི ‘‘ཝཎྞིཏེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཝཎྞིཏེན པསཾསིཏེན ཨུཔམཱནེན ཨུཔམཱནཝཏྠུནཱ ཀརཎབྷཱུཏེན ཨདྷིཔྤེཏཝཏྠུནོ ཨིཙྪིཏཏྠསྶ ཝུཏྱཱ ཀཐནེན ཨཏྠསངྑེཔརཱུཔཏོ ཝཏྟུམིཙྪིཏཏྠསྶ སངྒཧརཱུཔཏྟཱ ཨཡཾ ཡཐཱཝུཏྟལཀྑཎཱ སམཱསཝུཏྟི ནཱམ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཝཏྟུམིཙྪིཏཏྠཾ སངྒཧེཏྭཱ མནསི ཀཏྭཱ ཏསྶ ཨུཔམཱབྷཱུཏཏྠསྶ ཝཎྞནཱཡ མནསི ཀཏསྶ པཀཱསནཏོ ཨཡཾ སམཱསཝུཏྟི ནཱམ. ཨེཏིསྶཱ པདཱབྷིཧིཏོ སཀཏྠོ ཨཔྤདྷཱནོ, གམྨམཱནཏྠོ པན པདྷཱནོ ཧོཏི. ཨདྷིཔྤེཏཉྩ ཏཾ ཝཏྠུ ཙེཏི ཙ, སམཱསེན སངྑེཔེན ཝུཏྟི ཀཐནམིཏི ཙ, སངྑེཔོཡེཝ རཱུཔཾ སརཱུཔནྟི ཙ, ཨཏྠསྶ སངྑེཔརཱུཔནྟི ཙ ཝིགྒཧོ.
སཱ’ཡཾ ཝིསེསྱམཏྟེན, བྷིནྣཱ’བྷིནྣཝིསེསནཱ;
ཨཏྠེཝ ཨཔརཱཔྱ’ཏྠི, བྷིནྣཱབྷིནྣཝིསེསནཱ.
༢༦༤. ཏསྶཱ པབྷེདཾ དསྶེཏི ‘‘སཱཡ’’མིཙྩཱདིནཱ. སཱ ཨཡཾ སམཱསཝུཏྟི ཡཾཀིཉྩི ཝཏྠུ སཱམཉྙཱཀཱརཔྤཏཱིཏཾ ‘‘ཨཱིདིསམིདཾ ནཱཉྙཐཱ’’ཏི ཀུཏོཙི བྱཝཙྪིཛྫཏེ ཀེནཙི གུཎཱདིནཱ ཝཝཏྠཱཔཱིཡཏེ, ཏཾ ཝིསེསྱཾ, ཏམེཝ མཏྟཾ ཝིསེསནབྷེདབྱཝཙྪེདཏོ, ཏེན. བྷིནྣཱ ཨཏུལྱཱ ཨཝཡཝདྷམྨསྶ སམུདཱཡེ ཝཏྟནཏོ. ཨབྷིནྣཾ ཏུལྱཱཀཱརཾ ཝིསེསནཾ ཡསྶཾ སཱ ཨབྷིནྣཝིསེསནཱཔི ཨཏྠེཝ. ཨཔརཱཔྱཏྠི, ན ཀེཝལཾ སཱཡེཝ. ཀཱིདིསཱི? བྷིནྣཉྩ ཨབྷིནྣཉྩ ཝིསེསནཾ ཡསྶནྟི བྷིནྣཱབྷིནྣཝིསེསནཱ. ཝིསེསྱཾ ཏུ བྷིནྣནྟི.
༢༦༤. ཨིདཱནི ཏསྶཱ སམཱསཝུཏྟིཡཱ བྷེདཾ དསྶེཏི ‘‘སཱཡ’’མིཙྩཱདིནཱ. སཱ ཨཡཾ སམཱསཝུཏྟི ཝིསེསྱམཏྟེན གུཎཱདིསདིསདྷམྨེན ¶ ཀརཎབྷཱུཏེན ཀེནཙི ཨུཔམཱནཝཏྠུནཱ མནསི ཀཏཾ ‘‘ཨིདཾ ཨུཔམེཡྻཝཏྠུ ཨཱིདིས’’ནྟི སཱམཉྙཱཝཏྠཏོ ཝིསུཾ ཀཏཝིསེསྱེན བྷིནྣཱ ཝིསུཾ ཛཱཏཱ, ཏཏྟཀེན ཨཏུལྱཱ ཝཱ, ཨབྷིནྣཝིསེསནཱ ཏུལྱཝིསེསནཡུཏྟཱ ཨཏྠེཝ བྷིནྣཱབྷིནྣཝིསེསནཱ ཨཏུལྱཏུལྱཝིསེསནཡུཏྟཱ བྷིནྣཝིསེསྱཡུཏྟཱ ཨཔརཱཔི ཨཏྠི. ཨེཝཾ སམཱསཝུཏྟི དྭིདྷཱ ཧོཏི. ཝིསེསྱམེཝ མཏྟམིཏི ཙ, ཨཝཡཝེན སམྦྷཝབྷེདསབྷཱཝསྶ སམུདཱཡེཔི པཝཏྟཏྟཱ བྷིནྣཱཏི ཝུཏྟཱ. ཨབྷིནྣཱནི ཝིསེསནཱནི ཡསྶམིཏི ཙ, བྷིནྣཱནི ཙ ཨབྷིནྣཱནི ཙེཏི ཙ, ཏཱནི ཝིསེསནཱནི ཡསྶམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨབྷིནྣཝིསེསན
ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡཱི,
པསཏྠརཏནཱལཡོ;
གམྦྷཱིརོ ཙཱ’ཡ’མམྦྷོདྷི,
པུཉྙེནཱ’པཱདིཏོ [པུཉྙེནཱསཱདིཏོ (སཱི.)] མཡཱ.
༢༦༥. ཨུབྷཡམུདཱཧརཏི ‘‘ཝིསུདྡྷ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨཡམམྦྷོདྷི སཱགརོ པུཉྙེན ཙིརཱནུཙིཏཀུསལམཱུལེན ཧེཏུནཱ མཡཱ ཨཱཔཱདིཏོ པཏྟོ, ཀཱིདིསོ? ཝིསུདྡྷཾ ལོཀཝོཧཱརཏོ དེཝཱསུརཱནཾ མཐནེ ཝིསེནཱསམྨིསྶཏྟཱ ཨམཏཾ པཱིཡཱུསཾ སནྡདཱཏཱིཏི ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡཱི, ཨམྦྷོདྷི. ཝིསུདྡྷཾ དོསལེསེནཱཔྱསམྥུཊྛཏྟཱ ཨཙྩནྟནིམྨལཾ ཨམཏཾ མརཎཱབྷཱཝེན ཨམཏསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནདྷཱཏུཾ སནྡདཱཏི ཨུཔདེསཀབྷཱཝེནཱཏི ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡཱི, སདྡྷམྨོ. པསཏྠཱནི ནིརཝཛྫཏྟཱ རཏནཱནི མུཏྟཱམཎིཨཱདཱིནི, ཏེསཾ ཨཱལཡོ པཝཏྟིཊྛཱནཾ, ཨམྦྷོདྷི. པསཏྠཱནི བུདྡྷཱདཱིཧི ཨནེཀདྷཱ, ཝཎྞིཏཱནི རཏནཱནི སཏྟཏིཾསབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨསངྑཏཱནི, ཏེསཾ ཨཱལཡོ, སདྡྷམྨོ. གམྦྷཱིརོ ཙ ཨགཱདྷཏྟཱ སཱགརོ ¶ སདྡྷམྨོ ཙ ཨཡམཱཔཱདིཏོཏི པཀཏཾ. ཨཡཾ ཝིསེསྱམཏྟབྷིནྣཱ ཨབྷིནྣཝིསེསནཱ ཝིསེསྱསྶ ཨམྦྷོདྷིནོ ཝིཝཙྪིཏཱ སདྡྷམྨཱ བྷིནྣཏྟཱ, ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡིཏྟཱདིནོ ཙ ཝིསེསནསྶ ཝུཏྟེན པཀཱརེནཱབྷིནྣཏྟཱཏི.
༢༦༥. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཝིསུདྡྷཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡཱི ལོཀཝོཧཱརཏོ དེཝཱསུརཱནཾ སམུདྡམཐནེ ཝིསེན ཨམིསྶཏྟཱ ཝིསུདྡྷབྷཱུཏཔཱིཡཱུསདཱཡཀོ, ཨུཔམཱབྷཱུཏསམུདྡཝཎྞནཱཡ བུདྡྷིཡཾ ཝཏྟམཱནསྶ སདྡྷམྨསྶ པཀཱསནཏོ ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡཱི ཀཱམཱམིསཱདིདོསལཝེནཱཔི ཨམིསྶིཏཏྟཱ ཨཏིནིམྨལཾ ཛརཱམརཎརཧིཏཾ ནིབྦཱནཾ ཨུཔདེསདཱནེན ཝེནེཡྻཱནཾ དཱཡཀོ, པསཏྠརཏནཱལཡོ ནིདྡོསཏྟཱ པསཏྠཱནཾ མུཏྟཱམཎིཨཱདཱིནཾ རཏནཱནཾ པཝཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏོ སམུདྡཔཀྑེ, སདྡྷམྨཔཀྑེ པན པསཏྠརཏནཱལཡོ བུདྡྷཱདཱིཧི པསཏྠཱནཾ སཏྟཏིཾསབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨསངྑཏརཏནཱནཾ པཝཏྟིདེསབྷཱུཏོ, གམྦྷཱིརོ པཀཏིཡཱཡེཝ ཨགཱདྷོ, ཨེཀཏྟནཡཱདིཙཏུབྦིདྷནཡེཧི གམྦྷཱིརོ ཨཡཾ ཨམྦྷོདྷི ཙ ཨེསོ སམུདྡོ ཙ, ཙིཏྟེན གཧིཏསདྡྷམྨོ ཙ པུཉྙེན བྷཝནྟརོཔཙིཏཀུསལཀམྨེན མཡཱ ཨཱཔཱདིཏོ པཏྟོཏི ཝིསེསྱབྷཱུཏསྶ ཨམྦྷོདྷིནོ ཝཏྟུམིཙྪིཏསདྡྷམྨཏོ བྷིནྣཏྟཱ ཙ, ‘‘ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡཱི’’ཏི ཨིཙྩཱདིཀཱནཾ ཝིསེསནཱནཾ ཨུབྷཡཝིསེསྱེཔི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ཨབྷིནྣཏྟཱ ཙ ཨཡཾ སམཱསཝུཏྟི ཝིསེསྱམཏྟེན བྷིནྣཱ ཨབྷིནྣཝིསེསནཱ ཧོཏི.
བྷིནྣཱབྷིནྣཝིསེསན
ཨིཙྪིཏཏྠཔདོ སཱརོ,
ཕལཔུཔྥོཔསོབྷིཏོ;
སཙྪཱཡོ’ཡ’མཔུབྦོཝ,
ཀཔྤརུཀྑོ སམུཊྛིཏོ.
༢༦༦. ‘‘ཨིཙྪིཏེ’’ཙྩཱདི. ¶ ཨཡམཔུབྦོཝ ཝུཏྟགུཎཡོགེན ཨཙྪརིཡརཱུཔཏྟཱ ཀཔྤརུཀྑོ སམུཊྛིཏོ, ཀཱིདིསོ? ཨིཙྪིཏཾ ལོཀིཡཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྠཾ པདདཱཏཱིཏི ཨིཙྪིཏཏྠཔདོ, ཀཔྤརུཀྑོ. ཨིཙྪིཏཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྠཾ པདདཱཏཱིཏི ཨིཙྪིཏཏྠཔདོ, ཛིནོ. སཱརོ སེཊྛོ, ཀཔྤརུཀྑོ ཛིནོ ཙ. ཕལཱནི པུཔྥཱནི, ཏེཧི ཨུཔསོབྷིཏོ, ཀཔྤརུཀྑོ. སཧ ཚཱཡཱཡ ཙནྡསཱུརིཡཱལོཀཝིལོམརཱུཔཱཡ ཝཏྟཏེ སཙྪཱཡོ, ཀཔྤརུཀྑོ. ཛིནོ ཏུ པུབྦེ ཝུཏྟཱཡ ཀཱཡཀནྟཱདིརཱུཔཱཡ ཚཱཡཱཡ ཡུཏྟོཏི སཙྪཱཡོཏི. ཨཡཾ ཝིསེསྱམཏྟབྷིནྣཱ བྷིནྣཱབྷིནྣཝིསེསནཱ ཛིནཏོ ཝིསེསྱསྶ ཀཔྤརུཀྑསྶ བྷིནྣཏྟཱ, ཕལཔུཔྥོཔསོབྷིཏཏྠསྶ ཀཔྤརུཀྑེཡེཝ སམྦྷཝཱ, ཨིཙྪིཏཏྠཔདཏྠསྶ སཱརཏཱཡ སཙྪཱཡཏཱཡ ཨུབྷཡཏྠེཝ བྷཱཝཏོ ཝུཏྟཝིདྷིནཱཏི.
༢༦༦. ‘‘ཨིཙྪིཏཏྠི’’ཙྩཱདི. ཨིཙྪིཏཏྠཔདོ སཏྟེཧི ཨིཙྪིཏཱནཾ ལོཀིཡཨཝིཉྙཱཎཀཝཏྠཱབྷརཎཱདཱིནཾ དཱཡཀོ ཀཔྤརུཀྑཝཎྞནཱཡ ཙིཏྟེ པཏིཊྛིཏསྶ ཛིནཔདཏྠསྶ ཀཐེཏུཀཱམཏཱཡ ཨིཙྪིཏཏྠཔདོ སཏྟེཧི པཏྠིཏཱནཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱནཾ སཀལཏྠཱནཾ ཨནུརཱུཔཝསེན ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ དཱཡཀོ, སཱརོ རུཀྑེསུ ཨཱིདིསརུཀྑསྶཱབྷཱཝཏོ ཨུཏྟམོ, སཱརོ སདེཝཀཱདིསཏྟལོཀེསུ ཏཱདིསསཏྟཝིསེསཱབྷཱཝཏོ ཨུཏྟམོ, ཕལཔུཔྥོཔསོབྷིཏོ ཀཔྤདྡུམཱནུརཱུཔཕལེཧི པུཔྥེཧི ཙ ཨུཔསོབྷིཏོ, སཙྪཱཡོ ཙནྡསཱུརིཡཱལོཀེཧི ཨཱཝརཎཱིཡརུཀྑཙྪཱཡཱཡ སམནྣཱགཏོ, སཙྪཱཡོ ནཱིལཔཱིཏཱདིཚབྦིདྷརཾསིཛཱལེཧི སམནྣཱགཏོ, ཨཔུབྦོ པུབྦེ ཨསཉྫཱཏོ ཨཡཾ ཀཔྤརུཀྑོ ཨེསོ པཙྩཀྑོ ཀཔྤཔཱདཔོ སམུཊྛིཏོ སཏྟཱནཾ པུཉྙཱནུབྷཱཝེན ལོཀེ པཱཏུབྷཱུཏོཏི. ཝཏྟུམིཙྪིཏཏྠཛིནཔདཏྠཏོ ཝིསེསྱསྶ ཀཔྤརུཀྑསྶ ¶ བྷིནྣཏྟཱ ཙ, ཨིཙྪིཏཏྠདཱནསཱརབྷཱཝསཙྪཱཡསངྑཏཱནཾ ཝིསེསནཱནཾ ཨུབྷཡསཱདྷཱརཎཏྟཱ ཙ, ཕལཔུཔྥོཔསོབྷིཏཏཱཡ རུཀྑསྶེཝ ཝིསེསནཏྟཱ ཙ ཨཡཾ སམཱསཝུཏྟི ཝིསེསྱབྷིནྣཱཝ བྷིནྣཱབྷིནྣཝིསེསནཱ ཧོཏི. ཨིཙྪིཏོ ཙ སོ ཨཏྠོ ཙེཏི ཙ, ཏཾ པདདཱཏཱིཏི ཙ, ཕལཔུཔྥེཧི ཨུཔསོབྷིཏོཏི ཙ, སཧ ཚཱཡཱཡ ཝཏྟམཱནོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སཱགརཏྟེན སདྡྷམྨོ,
རུཀྑཏྟེནོ’དིཏོ ཛིནོ;
སབྦེ སཱདྷཱརཎཱ དྷམྨཱ,
པུབྦཏྲཱ’ཉྙཏྲ ཏུ’ཏྟཡཾ.
༢༦༧. ཏདུབྷཡཾ ཝིཝརཏི ‘‘སཱགརཏྟེནི’’ཙྩཱདིནཱ. སདྡྷམྨོ སམྦུདྡྷབྷཱསིཏོ སཱགརཏྟེན སཱགརགུཎསདིསཏྟཱ སཱགརརཱུཔེན ཨུདིཏོཏི སམྦནྡྷོ, ཀིཏྟིཏོཏི ཨཏྠོ. ཛིནོ རུཀྑཏྟེན ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ཨུདིཏོ ཏཾ པཏྟོ ཨནུཔེཀྑིཏསྶ ཀཀྑཝུཏྟིཡཱ ཨམྦྷོདྷིཨཱདིསདྡཱནཾ. པཀརཎཱདིནཱ ཏུ ཏཐཱ པཏཱིཏྱུདཡོ, ཨཉྙཐཱ ཀཐཾ ཨམྦྷོདྷིཨཱདིསདྡཱནཾ དྷམྨཱདིསཙྪཱཡཀཏྟཾ སིཡཱ. བྷེདོ ཏུ ཨཡཾ པུབྦཏྲ ‘‘ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡི’’ཙྩཱདིཀེ སབྦེ ཡེ ཀེཙི ཏཏྲོཔཱཏྟཱ ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡིཏྟཱདཡོ སཱདྷཱརཎཱ ཏུལྱཱ དྷམྨཱ ཝིསེསནཱནི ཨུབྷཡཏྲཱཔི སམྦྷཝཱ, ཨཉྙཏྲ ཏུ ཨནནྟརཝུཏྟ ‘‘ཨིཙྪིཏཏྠཔདོ’’ཨིཙྩཱདོ པན ཏཡཾ སཱདྷཱརཎཾ [དྭཡཾ སཱདྷཱརཎཉྩ (ཀ.)], ཨསཱདྷཱརཎཉྩ ཝིསེསནཾ ཝུཏྟནཡེནེཏི.
༢༦༧. ཨིདཱནི ཏེཧི དྭཱིཧི སམཱསཝུཏྟེཧི ཝུཏྟཏྠདྭཡཾ པཀཱསེཏི ‘‘སཱགརི’’ཙྩཱདིནཱ. སཱགརཏྟེན སཱགརརཱུཔེན སདྡྷམྨོ སམྨཱསམྦུདྡྷེན དེསིཏཔརིཡཏྟིསདྡྷམྨོ ཨུདིཏོ ཀཐིཏོ, རུཀྑཏྟེན ཛིནོ ཨུདིཏོ. སཱགརཀཔྤརུཀྑཱདིསདྡཱ ཨཏྟནོ ཨབྷིདྷེཡྻབྷཱུཏསཱགརརུཀྑཱདིཀེ ཨཏྠེ མུཁྱབྷཱཝེན ¶ ཨཔཝཏྟིཏྭཱ བུདྡྷིཡཾ པཝཏྟཨཏྠསྶཱཔི སཱདྷཱརཎབྷཱུཏཝིསེསནཔརིགྒཧེན གམྨམཱནེ ཝཏྟུམིཙྪིཏསདྡྷམྨཛིནཔདཏྠེཡེཝ པཀརཎཱདིཏོ ཏཱདིསཨཏྠཔྤཏཱིཏིཡཱསམྦྷཝཏོ མུཁྱབྷཱཝེན པཝཏྟནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཐཱ ཧི ཡདི ཨེཏེ མུཁྱཏྠེན ན པཝཏྟནྟི, ཨམྦྷོདྷིཀཔྤརུཀྑསདྡཱ སདྡྷམྨཛིནཔདཏྠེ ཀཐཾ པཀཱསེནྟཱིཏི ཏེསུ དྭཱིསུ ཨུདཱཧརཎེསུ པུབྦཏྲ ‘‘ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡཱི’’ཨིཙྩཱདིཔུབྦུདཱཧརཎེ སབྦེ དྷམྨཱ ‘‘ཝིསུདྡྷཱམཏསནྡཱཡཱི’’ཏི སབྦེ ཝིསེསནདྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱ ཨམྦྷོདྷིསདྡྷམྨཱནཾ སམཱནཱ, ཨཉྙཏྲ ཏུ ‘‘ཨིཙྪིཏཏྠཔདོ’’ཏིཨཱདིཀེ ཨཉྙསྨིཾ ཨུདཱཧརཎེ པན ཏཡཾ ‘‘ཨིཙྪིཏཏྠཔདོ, སཱརོ, སཙྪཱཡོ’’ཏི ཝིསེསནཏྟཡཾ སཱདྷཱརཎཾ. ཕལཔུཔྥོཔསོབྷིཏབྷཱཝོ པན རུཀྑཱཝེཎིཀོ, ‘‘ཨཔུབྦོ’’ཨིཙྩཱདིཀཾ ཝིསེསནམེཝ. ཏཐཱ ཧི ཨིམིནཱ རུཀྑདྷམྨབྷཱུཏོ ཀོཙི ཝིསེསོ པཀཱསིཏོ ན ཧོཏཱིཏི ཝིསེསནཏྟཾ ཨཉྙེསུཡེཝ ཝུཏྟཾ.
ཝཏྠུནོ’ཉྙཔྤཀཱརེན, ཋིཏཱ ཝུཏྟི ཏདཉྙཐཱ;
པརིཀཔྤཱིཡཏེ ཡཏྠ, སཱ ཧོཏི པརིཀཔྤནཱ.
༢༦༨. པརིཀཔྤནཾ པརིཀཔྤེཏི ‘‘ཝཏྠུནོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཝཏྠུནོ སཛཱིཝསྶ ནིཛྫཱིཝསྶ ཝཱ ཝུཏྟི ཨཝཏྠཱ ཨཉྙཔྤཀཱརེན ཝཏྟུམིཙྪིཏཔྤཀཱརཱཔེཀྑཱཡ ཨཉྙེནེཝ རཱུཔེན ཋིཏཱ, ཏསྶེཝ ཏཏོ ཡཐཱཝཊྛིཏཔྤཀཱརཏོ ཨཉྙཐཱ ཨཉྙེན པཀཱརེན པརིཀཔྤཱིཡཏེ ཡཏྠ ཝུཏྟིཡཾ, སཱ པརིཀཔྤནཱ ཧོཏི, པརིཀཔྤཱིཡཏེ ཨཉྙཐཱ ཀརཱིཡཏེ ཝཏྠུཊྛིཏི ཨེཏིསྶནྟི ཀཏྭཱ.
༢༦༨. ཨིདཱནི པརིཀཔྤནཾ དསྶེཏི ‘‘ཝཏྠུནོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝཏྠུནོ ཡསྶ ཀསྶཙི སཝིཉྙཱཎཀཨཝིཉྙཱཎཀཔདཏྠསྶ ཝུཏྟི པཝཏྟི ཨཉྙཔྤཀཱརེན ཀཔྤནཱིཡཔྤཀཱརཏོ ཨཉྙེན ཝིཛྫམཱནཔྤཀཱརེན ཋིཏཱ པཝཏྟམཱནཱ, ཏདཉྙཐཱ ¶ ཏཏོ ཝིཛྫམཱནཔྤཀཱརཏོ ཨཉྙེནཱཝིཛྫམཱནཔྤཀཱརེན ཡཏྠ ཝུཏྟིཡཾ པརིཀཔྤཱིཡཏེ, སཱ པརིཀཔྤནཱ ནཱམ ཧོཏི. པརིཀཔྤཱིཡཏེ ཨཉྙཐཱ ཀརཱིཡཏེ ཝཏྠུཊྛིཏི ཨེཏིསྶམིཏི ཝིགྒཧོ.
ཨུཔམཱབྦྷནྟརཏྟེན, ཀིརིཡཱདིཝསེན ཙ;
ཀམེནོ’དཱཧརིསྶཱམི, ཝིཝིདྷཱ པརིཀཔྤནཱ.
༢༦༩. བྷེདཾ ཏསྶཱ དསྶེཏི ‘‘ཨུཔམཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨུཔམཱ ཨབྦྷནྟརེ ཡསྶཱ, ཏསྶཱ བྷཱཝོ, ཏེན ཙ, ཀིརིཡཱདིཝསེན ཙ ཝིཝིདྷཱ ནཱནཔྤཀཱརཱ པརིཀཔྤནཱ ཨིདཱནི ཀམེན ཨུདཱཧརིསྶཱམི.
༢༦༩. ཨིདཱནི ཏསྶ བྷེདཾ དསྶེཏི ‘‘ཨུཔམཱབྦྷནྟརེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨུཔམཱབྦྷནྟརཏྟེན ཨུཔམཱཡ ཨབྦྷནྟརེ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཙ ཀིརིཡཱདིཝསེན ཙ ཝིཝིདྷཱ པརིཀཔྤནཱ ཀམེན ཨུདཱཧརིསྶཱམི. ཨུཔམཱ ཨབྦྷནྟརེ ཨསྶཱ པརིཀཔྤནཱཡེཏི ཙ, ཏསྶཱ བྷཱཝོཏི ཙ, ཨནེཀེ ཝིདྷཱ པཀཱརཱ ཡཱསམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨུཔམཱབྦྷནྟརཔརིཀཔྤནཱ
ཨིཙྪཱབྷངྒཱཏུརཱ’སཱིནཱ,
ཏཱ’ཏིནིཙྩལ’མཙྪརཱ;
ཝསཾ ནེནྟཱིཝ དྷཱིརཾ ཏཾ,
ཏདཱ ཡོགཱབྷིཡོགཏོ.
༢༧༠. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨིཙྪཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཨིཙྪཱབྷངྒེན ‘‘བུདྡྷཾ བྷགཝནྟཾ ཝསེ ཝཏྟེསྶཱམཱ’’ཏི བོདྷིམཱུལེ ཀཏཱབྷིལཱསཝིནཱསེན ཨཱཏུརཱ དུཀྑིཏཱ ཨཏིནིཙྩལསབྷཱཝཔྤཏྟཱ ཨཏིནིཙྩལཾ ནཱསིཀགྒེ ནཡནེ ཀཏཱནཏཱཝསེན ཨཙྩནྟམཀྲིཡམཱསཱིནཱ ནིསིནྣཱ ཏཱ ཨཙྪརཱ ཡོགིནིསངྐཱསཱ མཱརངྒནཱཏི ¶ ཡཐཱཝཊྛིཏཱཡ སཙེཏནཱནཾ མཱརངྒནཱལཀྑཎཱནཾ [མཱརངྒནཱཝལཀྑཎཱནཾ (ཀ.)] ཝཏྠཱུནཾ ཝུཏྟི ཝུཏྟཱ, སཱཡམཉྙཐཱ པརིཀཔྤཱིཡཏེ. དྷཱིརཾ དེཝངྒནཱནམྤི སིངྒཱརབྷཱཝོཔཙརིཏཝིལཱསཱཏིསཡེནཱཔི ཨཀམྤཏྟཱ. ཏཾ བྷགཝནྟཾ. ཡོགོ མནྟཱནུཊྛཱནཾ, ཏཏྠ ཨབྷིཡོགཏོ ཡུཉྫནེན ཝསམཏྟནོ ཨཱཡཏྟབྷཱཝཾ ཏདཱ ནེནྟཱིཝ ཝཧནྟི མཉྙེཏི. ཨེཏྠ ཨིཝ སདྡསུཏིཡཱ ཨུཔམཱསནྡེཧོ ན ཀཱཏབྦོ, སཝསཱནཡནམཀུབྦནྟིཡོ མཱརངྒནཱ ཝསཾ ནེནྟཱིཝཱཏི པརིཀཔྤཱིཡནྟེ. ཧོཏི ཙ–
‘‘ཝསཾ ནེནྟཱིཝ དྷཱིར’’ནྟི, ནཡནེ ནོ’པམཱནཏཱ;
ན ཧི ཀཏྟུཀྲིཡཱཡ’ཏྠི, ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཏཱཏི.
ཀྲིཡཱཔརིཀཔྤཏྟེཔི ཨཡམུཔམཱབྦྷནྟརཱ པརིཀཔྤནཱ, ན ཀེཝལཀྲིཡཱཔརིཀཔྤནཱ མཱརངྒནཱནམཙལོཔཝེསནསྶ ཡོགཱབྷིཡོགེན སཱམྱསནྡསྶནཏོ, ཏཐཱབྷཱུཏཱཡ ཙོཔཝེསནཀྲིཡཱཡ དྷཱིརསྶཱཔི ཏཱདིསསྶ བྷགཝཏོ ཨཝསཱནཡནཏྟནྟི པརིཀཔྤནཏོཏི.
༢༧༠. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨིཙྪཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨིཙྪཱབྷངྒཱཏུརཱ ཨཛཔཱལནིགྲོདྷམཱུལེ ནིསིནྣཾ བྷགཝནྟཾ ‘‘པལོབྷེསྶཱམཱ’’ཏི མཱརངྒནཱ ཨཏྟནཱཡེཝ ཀཏཱཡ ཨིཙྪཱཡ ཨནིབྦཏྟིཡཱ པཱིལི༹ཏཱ, ཨཏིནིཙྩལཾ ཧུཏྭཱ ནཱསིཀགྒེ པཏིཏདིཊྛེཧི སམནྣཱགཏཱནཉྙཝུཏྟིཡཱ ཀྲིཡནྟརཝིརཧཏོ. ཨཱསཱིནཱ ཛྷཱཡམཱནཱ ནིསིནྣཱ ཏཱ ཨཙྪརཱ ཡོགིནིསདིསཱ ཏཎྷཱཨརཏིརགཱསངྑཱཏཱ མཱརངྒནཱཡོ དྷཱིརཾ སིངྒཱརཱདྷིཔྤཱཡེན ཀཏཱནེཀལཱིལཱཝིལཱསེནཱཔི ཨཀམྤམཱནཾ ཏཾ བྷགཝནྟཾ ཡོགཱབྷིཡོགཏོ མནྟཛཔྤནསངྑཱཏཡོགེ ཡུཉྫནེན ཝསཾ ཨཏྟནོ ཝསཾ ཏདཱ ཨཏྟནོ པརཱཛིཏཀཱལེ ནེནྟཱིཝ པཱཔེནྟི མཉྙེཏི. ཨེཏྠ པུབྦདྡྷེན མཱརངྒནཱསངྑཱཏསཛཱིཝཔདཏྠཱནཾ ཝིཛྫམཱནཔྤཀཱརཾ དསྶིཏཾ. ¶ པུན ཨཔརདྡྷེན ཏེསམེཝ ཨཝིཛྫམཱནཡོགཱབྷིཡོགེན ཝསཱིཀརཎཾ ཀཔྤིཏཾ. མཱརངྒནཱནཾ ནིཙྩལནིསཛྫཱཡ ཡོགིནཱིནཾ མནྟཛ྄ཛྷཡནསདིསཏྟཱ མཱརངྒནཱནཾ ཡོགིནཱིནཾ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཏྟཾ སཱམཏྠིཡཱ གམྱཏེཏི ཨེསཱ ཨུཔམཱབྦྷནྟརཔརིཀཔྤནཱ ནཱམ. ‘‘ནེནྟི ཨིཝཱ’’ཏི པཡོགེ ཀཏེཔི ཀྲིཡཱཔརིཀཔྤནཾ ན ཧོཏེཝ. ཨིཙྪཱཡ བྷངྒོཏི ཙ, ཏེན ཨཱཏུརཱཏི ཙ, ནིགྒཏཾ ཙལཾ ཙལནཾ ཨསྨཱ ཨཱསནསྨཱཏི ཙ, ཨཏིསཡེན ནིཙྩལནྟི ཙ, ཀྲིཡཱཝིསེསནཾ, ཡོགེ ཨབྷིཡོགོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
‘‘ནེནྟི ཨིཝཱ’’ཏི ཨིདྷ ཨིཝསདྡསུཏིཡཱ ཨུཔམཱཛོཏནཏྠཾ ཙེཏི སཾསཡོ ན ཀཱཏབྦོ, སཱདྷམྨསངྑཱཏགུཎཝིསེསསྶ སམྦནྡྷེ ཨསཏི ཀྲིཡཱམཏྟསྶ ཨུཔམཱབྷཱཝཏོ. ཝུཏྟཾ ཧི–
‘‘ཝསཾ ནེནྟཱིཝ དྷཱིར’’ནྟི, ནཡེན ནོ’པམཱནཏཱ;
ན ཧི ཀཏྟུཀྲིཡཱཡ’ཏྠི, ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཏཱཏི.
‘‘ཝསཾ ནེནྟཱིཝ དྷཱིར’’ནྟི ཨེཏྠ ནཡནེ གམྱམཱནེ པཱཔནེ ཨུཔམཱནཏཱ ཨུཔམཱནབྷཱཝོ ནཏྠི, ཧི ཏཐེཝ, ཀཏྟུཀྲིཡཱཡ ཀཏྟུསམྦནྡྷིཡཱ ཀྲིཡཱཡ ཨུཔམཱནོཔམེཡྻཏཱ ཨུཔམཱནབྷཱཝོ ཨུཔམེཡྻབྷཱཝོ ནཏྠཱིཏི ཨཡཾ ཧེཏྠཏྠོ.
ཀྲིཡཱཔརིཀཔྤནཱ
གཛཾ མཱརོ སམཱརུལ༹ྷོ, ཡུདྡྷཱཡ’ཙྩནྟ’མུནྣཏཾ;
མགྒ’མནྭེསཏི ནཱུན, ཛིནབྷཱིཏོ པལཱཡིཏུཾ.
༢༧༡. ‘‘གཛ’’མིཙྩཱདི. ཡུདྡྷཱཡ ཨཙྩནྟམཏིསཡེན ཨུནྣཏམུཙྩཾ གཛཾ ཧཏྠིཾ སམཱརུལ༹ྷོ མཱརོ ཝསཝཏྟཱི ཏཾ ཛིནཱཏཱིཏི ཨཏྠེན ཛིནཏོ བྷཱིཏོ པལཱཡིཏུཾ ཀིཉྩི ནིལཱིཡནཊྛཱནཾ མགྒཾ པཐཾ ཨནྭེསཏི ནཱུན མཉྙེ. ཨིཏི ཀྲིཡཱཔརིཀཔྤནཱ ཨཱརོཧནཀྲིཡཱཡ མགྒམནྭེསནཏྠནྟི པརིཀཔྤིཏཏྟཱ.
༢༧༡. ‘‘གཛ’’མིཙྩཱདི. ¶ ཡུདྡྷཱཡ ཡུདྡྷཏྠཾ ཨཙྩནྟཾ ཨཏིསཡེན ཨུནྣཏཾ དིཡཌྜྷསཏཡོཛནཱཡཱམཱནུརཱུཔཨུཙྩགུཎསམནྣཱགཏཾ གཛཾ གིརིམེཁལཾ སམཱརུལ༹ྷོ མཱརོ ཛིནཱ བྷཱིཏོ པལཱཡིཏུཾ མགྒཾ ནིབྦྷཡཾ པཐཾ ཨནྭེསཏི ནཱུན གཝེསཏི མཉྙེ. ཡུདྡྷཏྠཾ ཀུརུམཱནོ གཛཱརོཧནཾ མགྒཱནྭེསནཏྠམིཏི ཀཝིནཱ པརིཀཔྤིཏཏྟཱ ཨེསཱ ཀྲིཡཱཔརིཀཔྤནཱ ནཱམ. ཨཙྩནྟམིཏི ཨསངྑྱ སསངྑྱབྷཱཝེཔི པཀརཎཏོ ཨཱདྷིཀྐེ ཨེཝ ཝཏྟཏི.
གུཎཔརིཀཔྤནཱ
མུནིནྡ པཱདདྭནྡེ ཏེ, ཙཱརུརཱཛཱིཝསུནྡརེ;
མཉྙེ པཱཔཱབྷིསམྨདྡ-ཛཱཏསོཎེན སོཎིམཱ.
༢༧༢. མུནིནྡ ཏེ ཙཱརུ ཙ ཏཾ རཱཛཱིཝཾ པདུམཉྩ ཏམིཝ སུནྡརཾ ཏསྨིཾཏེ པཱདདྭནྡེ སོཎིམཱ ལོཧིཏཏྟགུཎོ, ཨིཏི ཡཐཱཝཊྛིཏཱ ཨཙེཏནསྶ ལོཧིཏཏྟལཀྑཎསྶ ཝཏྠུནོ ཝུཏྟི ཝུཏྟཱ, སཱཡམཉྙཐཱ པརིཀཔྤཱིཡཏེ. པཱཔཱནཾ ཀིལེསཱརཱིནཾ ཨབྷིསམྨདྡེན ཨཏིསཡཾ སམྤིསནེན ཛཱཏཾ སོཎཾ རུདྷིརཾ, ཏེན ཛཱཏོཏི མཉྙེ. ཨིཏི གུཎཔརིཀཔྤནཱ པཱདདྭནྡསནྣིཧིཏལོཧིཏཏྟགུཎསྶ ‘‘པཱཔཱ…པེ… སོཎེནེ’’ཏི པརིཀཔྤིཏཏྟཱ.
༢༧༢. ‘‘མུནིནྡེ’’ཙྩཱདི. ཧེ མུནིནྡ ཏེ ཏཝ ཙཱརུརཱཛཱིཝསུནྡརེ མནུཉྙཔདུམསུནྡརེ པཱདདྭནྡེ སོཎིམཱ རཏྟཝཎྞཾ པཱཔཱབྷིསམྨདྡཛཱཏསོཎེན མཉྙེ སཔརསནྟཱནགཏཔཱཔཱནཾ སམྨདྡནེན ཛཱཏེན རུདྷིརེནཱཏི མཉྙེ. སབྦཉྙུནོ པཱདེ བྷཝནྟརསིདྡྷཔུཉྙཀམྨཱནུབྷཱཝེན ཛཱཏརཏྟཝཎྞཾ ‘‘པཱཔཱབྷིསམྨདྡནེནཱ’’ཏི པརིཀཔྤིཏཏྟཱ ཨཡཾ གུཎཔརིཀཔྤནཱ ནཱམ. ཙཱརུ ཙ ཏཾ རཱཛཱིཝཉྩཱཏི ཙ, པཱཔཱནཾ ཨབྷིསམྨདྡོཏི ཙ, ཏེན ཛཱཏཉྩཱཏི ཙ, ཏཉྩ ཏཾ སོཎཉྩཱཏི ཙ, སོཎསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
མཉྙེསངྐེ ¶ དྷུཝཾ ནཱུན-མིཝ’མིཙྩེཝམཱདིཧི;
སཱ’ཡཾ བྱཉྫཱིཡཏེ ཀྭཱཔི, ཀྭཱཔི ཝཱཀྱེན གམྱཏེ.
༢༧༣. ཝོཧཱརཏྠཾ པརིཀཔྤནཱསཱུཙཀེ སདྡེ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘མཉྙེ’’ཨིཙྩཱདི. ཨིཏི ཨེཝརཱུཔོ སདྡརཱསི ཨཱདི ཡེསཾ ‘‘ཏཀྐེམི, པརིཀཔྤེམི, ཙིནྟཡཱམི, ཡཐེ’’ཏྱེཝམཱདཱིནཾ, ཏེཧི སཱཡཾ པརིཀཔྤནཱ ཀྭཱཔི ཡཐཱཝུཏྟེ བྱཉྫཱིཡཏེ པཀཱསཱིཡཏེ, ཀྭཱཔི ཀཏྠཙི པན ཝཱཀྱེན གམྱཏེ མཉྙེཨིཙྩཱདཱིནམབྷཱཝེཔཱིཏི.
༢༧༣. ཝོཧཱརསུཁཏྠཾ པརིཀཔྤནཱཔཀཱསཀེ སདྡེ དསྶེཏི ‘‘མཉྙེ’’ཙྩཱདིནཱ. མཉྙེ, སངྐེ, དྷུཝཾ, ནཱུན, ཨིཝ, ཨེཝམཱདཱིཧི སདྡེཧི སཱཡཾ པརིཀཔྤནཱ ཀྭཱཔི ཨེཏྠ ཝིཡ ཀཏྠཙི བྱཉྫཱིཡཏེ པཀཱསཱིཡཏེ, ཀྭཱཔི ཀཏྠཙི ཝཱཀྱེན ཀྲིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷསཧིཏཔདསམུདཱཡེན གམྱཏེ ཨིཝཱདིསདྡཡོགཱབྷཱཝེཔི ཀེཝལཾ ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡེནེཝ ཉཱཡཏེ. ‘‘མཉྙེ’’ཙྩཱདིཔདཔཉྩཀཾདྭནྡསམཱསེན ནིདྡིཊྛཾ. ཨིཏི ཨེཝཾ པཀཱརོ སདྡསམུདཱཡོ ཨཱདི ཡེསཾ ‘‘ཏཀྐེམི, པརིཀཔྤེམི, ཙིནྟཡཱམི, ཡཐཱ’’ཏིཨཱནཱིནནྟི ཝིགྒཧོ.
གམྨཔརིཀཔྤནཱ
དཡཱསཉྩཱརསརསཱ [དཡཱསཉྫཱཏསརསཱ (ཀ.)], དེཧཱ ནིཀྑནྟཀནྟིཡོ;
པཱིཎེནྟཱ ཛིན ཏེ སཱདྷུ-ཛནཾ སརསཏཾ ནཡུཾ.
༢༧༤. ཨུདཱཧརཏི ‘‘དཡཱ’’ཨིཙྩཱདི. རསོ སིནེཧོ, ཏེན སཧ ཝཏྟམཱནོ སརསོ. དེཧོ. དཡཱཡ ཀརུཎཱཡ སཉྩཱརོ དུཀྑིཏསཏྟཝིསཡཱ ནིརནྟརཔྤཝཏྟི, ཏེན སརསོ, ཏཏོ. ཛིན ཏེ དེཧཱ སརཱིརཏོ ནིཀྑནྟཀནྟིཡོ སཱདྷུཛནཾ པཱིཎེནྟཱ ཏཔྤེནྟཱ ཏམེཝ ཛནཾ སརསཏཾ སཔེམཏཾ ནཡུཾ པཱཔེསུཾ, ཏཱདིསཾ ཏཐཱཝིདྷདེཧནིཀྑནྟཀནྟཱི ནཾ སཱདྷུཛནཾ པཱིཎེནྟི. གམྨམཱནཔརིཀཔྤནཱཡཾ ཡཏོ ཀནྟིཡོ ¶ ལདྡྷསརསསརཱིརསཾསགྒཱ སཡམྤི སརསཱ ཨིཝ ཨཏྟཱནཾ སེཝམཱནམྤི སཱདྷུཛནཾ སརསཏཾ ནེནྟཱིཏི གམྱཏེ.
༢༧༤. ཝཱཀྱགམྨཔརིཀཔྤནམུདཱཧརཏི ‘‘དཡེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཧེ ཛིན ཏེ དཡཱསཉྩཱརསརསཱ དུཀྑིཏསཏྟཝིསཡཱཡ ཀརུཎཱཡ སཝིསཡེ ནིརནྟརཔྤཝཏྟིཡཱ སཉྫཱཏསྣེཧཏོ དེཧཱ སརཱིརཏོ ནིཀྑནྟཀནྟིཡོ དསདིསཱསུ ནིགྒཏཱ ནཱིལཱདིཚབྦཎྞརཾསིཡོ སཱདྷུཛནཾ ཀཏཔུཉྙཾ ཨུཏྟམཛནཾ པཱིཎེནྟཱ སརསཏཾསསྣེཧབྷཱཝཾ པེམསཧིཏཏྟཾ ནཡུཾ ཏམེཝ སཱདྷུཛནཾ པཱཔེསུཾ. ‘‘སརསཏཾ ནཡུ’’ནྟི ཨེཏྠ ‘‘སཱདྷུཛན’’ནྟི སུཏསམྦནྡྷེན ཉཱཡཏི. ཀརུཎཱསིནེཧསོམྨདེཧསཾསགྒཏོ ཀནྟིཡོ སཡམྤི ནིསྶཡགུཎཏོ སོམྨབྷཱུཏཱ ཨཏྟཱནཾ ཝིསཡཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟཛནེཔི མུདུཾ ཀརོནྟེཝཱཏི ཨིཝཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝེཔི ཝཱཀྱགམྨཔརིཀཔྤནཱ. ཨེཏྠ ཨཙེཏནཱནཾ ཀནྟིཝཏྠཱུནཾ ཛནཔསཱདསངྑཱཏཝཏྠུཊྛིཏི ‘‘དཡཱསཉྩཱརསརསཱ ཨིཝཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིཨཉྙཔྤཀཱརེན པརིཀཔྤིཏོ. དཡཱཡ སཉྩཱརོ པུནཔྤུནཾ པཝཏྟཱིཏི ཙ, སཧ རསེན སྣེཧེན ཝཏྟམཱནོཏི ཙ, དཡཱསཉྩཱརེན སརསོཏི ཙ, ནིཀྑནྟཱ ཙ ཏཱ ཀནྟིཡོ ཙེཏི ཙ, སཱདྷུ ཙ སོ ཛནོ ཙེཏི ཙ, སརསསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨཱརབྷནྟསྶ ཡཾ ཀིཉྩི, ཀཏྟུཾ པུཉྙཝསཱ པུན;
སཱདྷནནྟརལཱབྷོ ཡོ, ཏཾ ཝདནྟི སམཱཧིཏཾ.
༢༧༥. སམཱཧིཏཾ སམཱཧརཏི ‘‘ཨཱརབྷནྟསྶི’’ཙྩཱདིནཱ. ཡཾ ཀིཉྩི ཀཱརིཡཾ ཀཏྟུཾ སཏྟུབྷངྒཱདིཀཾ ཨཱརབྷནྟསྶ སཛྫཱིབྷཱུཏསྶ ཡསྶ ཀསྶཙི པུམུནོ པུཉྙཝསཱ ཀུསལབལེན ཀཱརཎེན ཀུསལསཱམཏྠིཡེན པུན སཱདྷྱཏེ སཱདྷིཡམནེནེཏི སཱདྷནཾ, ཏཏོ ཏམེཝ ཝཱ ཨནྟརམཉྙཾ, ཏསྶ ལཱབྷོ, ཨཉྙཀཱརཎལཱབྷོཏི ཨཏྠོ. ཏཾ སམཱཧིཏཾ ཝདནྟི, སམཱདྷཱནཾ སམཱཧིཏཾ.
༢༧༥. ཨིདཱནི ¶ སམཱཧིཏཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཱརབྷ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཡཾ ཀིཉྩི ཨམིཏྟཝིཛཡཱདིཀཾ ཀཏྟུཾ ཨཱརབྷནྟསྶ ཡསྶ པུཉྙཝསཱ ཀུསལབལེན པུན ཡོ སཱདྷནནྟརལཱབྷོ ཏསྶེཝ ཀཱརིཡསིདྡྷིཡཱ ཨུཔཀཱརཀསྶ ཨཉྙསཱདྷནསྶ ཡོ ལཱབྷོ ཨཏྠི, ཏཾ ཀཱརཎལཱབྷཾ སམཱཧིཏཾ ཝདནྟི ཏསྶེཝ ཀཱརིཡསྶ སམཱདྷཱནཏྟཱ པཏིཊྛིཏཏྟཱ སམཱཧིཏཾ ཨིཏི ཀཝིནོ ཀཐེནྟི. སཱདྷྱཏེ སཱདྷིཡམནེནེཏི ཙ, ཏཉྩ ཏཾ ཨནྟརམཉྙཉྩེཏི ཙ, ཏསྶ ལཱབྷོཏི ཙ, སམཱདྷཱནམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
མཱརཱརིབྷངྒཱབྷིམུཁ-མནསོ ཏསྶ སཏྠུནོ;
མཧཱམཧཱི མཧཱརཱཝཾ, རཝཱི’ཡ’མུཔཀཱརིཀཱ.
༢༧༦. ཨུདཱཧརཏི ‘‘མཱར’’ཨིཙྩཱདི. མཱརཱརིནོ མཱརསཏྟུནོ བྷངྒེ ཨབྷིབྷཝེ ཨབྷིམུཁཾ ན པརམྨུཁཾ མནཾ ཡསྶ ཏསྶ སཏྠུནོ ཨུཔཀཱརིཀཱ ཨཱརདྡྷམཱརབྷངྒཀྲིཡཱནུགྒཱཧིཀཱ མཧཱམཧཱི ཨཡཾ མཧཱརཱཝཾ མཱརཱརིདུསྶཧཾ མཧཱནཱདཾ རཝཱི ཨཀཱསི. ཨིདྷ མཱརཱརིབྷཉྫནཾ ཀཱརིཡམཱརདྡྷཾ, ཏསྶ པུཉྙཝསེནེཝ མཧཱིརཱཝོ ཨཔརཾ སཱདྷནཾ སམཱཔནྣནྟི ལཀྑཎཾ ཡོཛནཱིཡཾ.
༢༧༦. ‘‘མཱརཱརི’’ཙྩཱདི. མཱརཱརིབྷངྒཱབྷིམུཁམནསོ མཱརསངྑཱཏསྶ སཏྟུནོ མདྡནེ ཨབྷིམུཁཙིཏྟསྶ ཏསྶ སཏྠུནོ ཨུཔཀཱརིཀཱ ཨཱརདྡྷམཱརཝིཛཡསྶ ཨུཔཏྠམྦྷིཀཱ ཨཡཾ མཧཱམཧཱི མཧཱརཱཝཾ མཱརསྶ ཧདཡཝཏྠུཾ མདྡནྟོ [མདྡནྟཱི (?)] ཝིཡ སཧིཏུམསཀྐུཎེཡྻཾ མཧཱནཱདཾ རཝཱི ཨཀཱསི. ཨེཏྠ མཱརབྷངྒཛནནཾ སཏྠཱུཧི ཨཱརདྡྷཀཱརིཡཾ, ཏསྶེཝ སིདྡྷིཡཱ ཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨཉྙཀཱརཎཾ ནཱམ མཧཱིརཱཝོ. མཱརོ ཨེཝ ཨརི སཏྟཱུཏི ཙ, ཏསྶ བྷངྒོཏི ཙ, ཏསྨིཾ ཨབྷིམུཁཾ མནཾ ཡསྶེཏི ཙ, མཧནྟཱི ཙ སཱ མཧཱི ཙེཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨཝཏྭཱ’བྷིམཏཾ ¶ ཏསྶ, སིདྡྷིཡཱ དསྶན’ཉྙཐཱ;
ཝདནྟི ཏཾ པརིཡཱཡ-ཝུཏྟཱིཏི སུཙིབུདྡྷཡོ.
༢༧༧. པརིཡཱཡཝུཏྟིཾ པཊིཔཱདེཏི ‘‘ཨཝཏྭཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨབྷིམཏཾ ཀིཉྩི ཨཏྠཾ དྷནདཱནཱདིལཀྑཎཾ ཨཝཏྭཱ ཨཉྫསཱ ཝཱཙཀབྱཱཔཱརེན ཨནཱཁྱཱཡ ཏསྶཱབྷིམཏསྶཏྠསྶ སིདྡྷིཡཱ ནིཔྥཱདནཏྠཾ ཨཉྙཐཱ ཨཉྙེན པཀཱརེན ཏནྣིབྦཏྟིཨནུགུཎེན ཡཾ དསྶནཾ ཝཙནཾ, ཏཾ སུཙིབུདྡྷཡོ པརིཡཱཡཝུཏྟཱིཏི ཝདནྟི. པརིཡཱཡེན ཝཙནཾ པརིཡཱཡཝུཏྟཱིཏི.
༢༧༧. ཨིདཱནི པརིཡཱཡཝུཏྟིཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཝཏྭཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨབྷིམཏཾ ཨིཊྛཾ དྷནདཱནཱདིསརཱུཔཾ [དྷནདྷཉྙཱདིཾ (སཱིཧལ༹བྱཱཁྱཱཡཾ)] ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྠཾ ཨཝཏྭཱ ཨུཛུམཀཐེཏྭཱ ཏསྶ ཨབྷིམཏཏྠསྶ སིདྡྷིཡཱ ནིཔྥཏྟིཡཱ ཨཉྙཐཱ ཝཏྟུམིཙྪིཏཏྠསྶཱནུརཱུཔེནཱཉྙཔྤཀཱརེན དསྶནཾ ཡཾ ཀིཉྩི དསྶནཾ ཀཐནམཏྠི, སུཙིབུདྡྷཡོ པརིཡཱཡཝུཏྟཱིཏི ཏཾ ཝདནྟི. པརིཡཱཡེན ཝུཏྟི ཀཐནམིཏི ཙ, སུཙི བུདྡྷི ཡེསམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝིཝཊངྒཎནིཀྑིཏྟཾ, དྷན’མཱརཀྑཝཛྫིཏཾ;
དྷནཀཱམ ཡཐཱཀཱམཾ, ཏུཝཾ གཙྪ ཡདི’ཙྪསི.
༢༧༨. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཝིཝཊངྒཎེ’’ཙྩཱདི. དྷནཾ ཝིཝཊེ ཀེནཙི ཨནཱཝཊཏྟཱ ཨངྒཎེ པཀཱསཔྤདེསེ ནིཀྑིཏྟཾ ཨཐ ཙ པན ཨཱརཀྑཝཛྫིཏཾ. དྷནཾ ཀཱམེཏཱིཏི དྷནཀཱམཱཏི ཨཱམནྟནཾ. ཏུཝཾ ཡདི ཨིཙྪསི གནྟུཾ དྷནཾ ཝཱ, ཡཐཱཀཱམཾ གཙྪེཏི དྷནཱཝཧརཎམིཙྪིཏམཉྫསཱ ཨཝཏྭཱ ཏཾསིདྡྷིཡཱ བྱཱཛེན ཝདཏི. པརིཡཱཡཝུཏྟི.
༢༧༨. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཝིཝཊ’’མིཙྩཱདིནཱ. དྷནཾ མུཏྟཱམཎིཨཱདི ཝིཝཊངྒཎནིཀྑིཏྟཾ པཱཀཱརཱདིཔརིཀྑེཔརཧིཏཏྟཱ ནིརཱཝརཎཊྛཱནེ ཡེན ཀེནཙི ཋཔིཏཾ ཨཔིཙ ཨཱརཀྑཝཛྫིཏཾ. བྷོ དྷནཀཱམ ཏུཝཾ ཡདིཙྪསི དྷནཾ གམནཾ ཝཱ, ཡཐཱཀཱམཾ གཙྪཱཏི ¶ ཙིཏྟེནིཙྪིཏདྷནཱཝཧརཎཝིདྷཱནཾ ‘‘དྷནམཱཧརཱ’’ཏི ཨུཛུམཝཏྭཱ ཨེཝཾ བྱཱཛེན ཝུཏྟཏྟཱ ཨིདཾ པརིཡཱཡཝུཏྟི ནཱམ. ཝིཝཊཉྩ ཏཾ ཨངྒཎཉྩེཏི ཙ, ཏསྨིཾ ནིཀྑིཏྟནྟི ཙ, ཨཱརཀྑེན ཝཛྫིཏམིཏི ཙ, དྷནཾ ཀཱམེཏཱིཏི ཙ, ཀཱམཾ ཏཎྷཾ ཏཾསམྤཡུཏྟཾ ཝཱ ཙིཏྟམནཏིཀྐམྨཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཐུཏིཾ ཀརོཏི ནིནྡནྟོ, ཝིཡ ཏཾ བྱཱཛཝཎྞནཾ;
དོསཱབྷཱསཱ གུཎཱ ཨེཝ, ཡནྟི སནྣིདྷི’མཏྲཧི.
༢༧༩. བྱཱཛཝཎྞནཾ ཝཎྞེཏི ‘‘ཐུཏི’’མིཙྩཱདིནཱ. ནིནྡནྟོ ཝིཡ དོསཾ ནིདསྶེནྟོ ཝིཡ ཐུཏིཾ ཀརོཏི ཝཎྞཾ བྷཱསཏི, ཏཾ བྱཱཛཐུཏིལཀྑཎཾ བྱཱཛཝཎྞནཾ ནཱམ. ཀཐམེཏྠ གུཎཱ པཏཱིཡནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དོསི’’ཙྩཱདི. ཨཏྲ ཝུཏྟིཝིསེསེ དོསཱ ཝིཡ ཨཱབྷཱསནྟི པཊིབྷནྟི. ཏཱདིསཔདཱདིནཱ དོསཱབྷཱསཱ གུཎཱ ཨེཝ ཨིདྡྷིམནྟཏཱདཡོ ན དོསོཔི ཀོཙི སནྣིདྷིམཝཊྛཱནཾ ཡནྟི. ཧཱིཏི ཨཝདྷཱརཎེ ཨཏྲ བྱཱཛཝཎྞནམེཝིདཾ, ན ནིནྡཀམིཏི.
༢༧༩. ཨིདཱནི བྱཱཛཝཎྞནཾ དསྶེཏི ‘‘ཐུཏི’’ཙྩཱདིནཱ. ནིནྡནྟོ ཝིཡ དོསཾ དསྶེནྟོ ཝིཡ ཐུཏིཾ ཀརོཏི ཝཎྞནཾ ཀརོཏི, ཏཾ ཝཎྞནཱཀརཎཾ བྱཱཛཝཎྞནཾ ནཱམ ཧོཏི. ནིནྡཱསབྷཱཝེན པཝཏྟཐུཏིཏྟཱ ནིནྡཱ ཨེཝེཏི ཙེ? ཨཏྲ ཨསྨིཾ ཝུཏྟིཝིསེསེ དོསཱབྷཱསཱ དོསཱ ཝིཡ པཊིབྷཱསམཱནཱ གུཎཱ ཨེཝ ཏཱདིསཔདཔྤཡོགེན ཨིདྡྷིམནྟཏཱདཡོ གུཎཱཝ སནྣིདྷིཾ གུཎསབྷཱཝཱཝཊྛཱནཾ ཡནྟི པཱཔུཎནྟཱིཏི. བྱཱཛེན ཝཎྞནམིཏི ཙ, དོསཱ ཨིཝ ཨཱབྷཱསནྟི པཊིབྷཱསནྟཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སཉྩཱལེཏུ’མལཾ ཏྭཾ’སི, བྷུསཾ ཀུཝལཡཱ’ཁིལཾ;
ཝིསེསཾ ཏཱཝཏཱ ནཱཐ, གུཎཱནཾ ཏེ ཝདཱམ ཀིཾ.
༢༨༠. ཨུདཱཧརཏི ‘‘སཉྩཱལེཏུ’’མིཙྩཱདིནཱ. ནཱཐ ཏྭཾ ཨཁིལཾ ཀུཝལཡཾ ཨུཔྤལཾ པཐཝཱིཝལཡཉྩེཏི སིལིཊྛཾ སཉྩཱལེཏུཾ བྷམཡིཏུམིཏོ ¶ ཙིཏོ ཙ བྷུསམཙྩནྟཾ ཨལཾ སམཏྠོཔི ཏཱཝཏཱ ཏཾམཏྟེན ཏེ གུཎཱནཾ ཝིསེསཾ ཨཏིསཡལཀྑཎཾ ཀིཾ ཀེན ཀཱརཎེན ཝདཱམ. ཨིཧ ཨུཔྤལཙཱལནསཱམཏྠིཡཝིབྷཱཝནཝསེན ནིནྡཏི, ཏཱཝ ནིཁིལབྷཱུམཎྜལསཉྩཱལཱཝིཀརཎཏོ པརམཱཡ ཐུཏིཡཱ སཾཡོཛིཏོཡཾ བྷགཝཱ མཧཱནུབྷཱཝཾ ཝིཙིཏཝཱཏི བྷུཝནམཎྜལསིཁཱམཎཱིཏི. བྱཱཛཝཎྞནམཱིདིསམཙྩནྟཾ རམཎཱིཡཾ, ཏདིདཉྩ སབྦཐཱ སིལེསམུཔཛཱིཝཏི.
༢༨༠. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘སཉྩཱལེཏུ’’མིཙྩཱདིནཱ. ནཱཐ ཏྭཾ ཨཁིལཾ ཀུཝལཡཾ ནིསྶེསཾ ནཱིལུཔྤལཝནཾ པཐཝཱིམཎྜལཾ ཝཱ སཉྩཱལེཏུཾ ཀམྤེཏུཾ བྷུསམཏིསཡེན ཨལཾ སམཏྠོ, ཏཱཝཏཱ ཏེ གུཎཱནཾ ཝིསེསམཏིསཡཾ ཀིཾ ཝདཱམ ཀཐཾ བྷཎཱམཱཏི. ཀུཝལཡསདྡསྶ ཨུཔྤལཝིསེསཝཱཙཀཏྟཱ པཋམཾ ནིནྡཱཝ, ཏསྶེཝ སདྡསྶ པཐཝཱིམཎྜལཝཱཙཀཏྟཱ ‘‘ཨིདྡྷིམཏོ ཏཝ ཨིདཾ ཀིཾ ཝིསེས’’ནྟི ཨུཏྟམགུཎཝཎྞནཱ ཀཏཱ ཧོཏི. ཨཱིདིསཱ བྱཱཛཝཎྞནཱ པསཏྠཱ, སཱ ཙ སབྦཐཱ སིལེསཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཏཱིཏི. ཀུཡཱ པཐཝིཡཱ ཝལཡཾ མཎྜལམིཏི སམཱསོ.
ཝིསེསི’ཙྪཱཡཾ དབྦསྶ, ཀྲིཡཱཛཱཏིགུཎསྶ ཙ;
ཝེཀལླདསྶནཾ ཡཏྲ, ཝིསེསོ ནཱམ’ཡཾ བྷཝེ.
༢༨༡. ཝིསེསཝུཏྟིཾ ཝཏྟེཏི ‘‘ཝིསེསིཙྪཱཡ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཝིསེསེ ཨཏིསཡེ ཀིསྨིཉྩིཔི ཀཱརིཡཝིསེསེ ཨིཙྪཱཡཾ དབྦཱདཱིནཾ ཡཏྲ ཝེཀལླསྶ ཨབྷཱཝསྶ དསྶནཾ ཝཙནཾ, ཨཡཾ ཝིསེསོ ནཱམ ཝིསེསཝུཏྟི ནཱམ བྷཝེ.
༢༨༡. ཨིདཱནི ཝིསེསཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཝིསེསི’’ཙྩཱདིནཱ. ཝིསེསིཙྪཱཡཾ ཨཏིསཡེ ཀཱརིཡཝིསེསེ ཨིཙྪཱཡཾ སཏི དབྦསྶ ཙ ཀྲིཡཱཛཱཏིགུཎསྶ ཙ ཡཏྲ ཡསྨིཾ ཝུཏྟིཝིསེསེ ཝེཀལླདསྶནཾ ཨབྷཱཝཀཐནམཏྠི, ཨཡཾ ཝིསེསོ ¶ ནཱམ བྷཝེ ཝིསེསཝུཏྟི ནཱམ སིཡཱཏི. ཝིཀལསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏསྶ དསྶནམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ན རཐཱ ན ཙ མཱཏངྒཱ, ན ཧཡཱ ན པདཱཏཡོ;
ཛིཏོ མཱརཱརི མུནིནཱ, སམྦྷཱརཱཝཛྫནེན ཧི.
དབྦཝིསེསཝུཏྟི.
༢༨༢. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ན རཐཱ’’ཨིཙྩཱདི. སུབོདྷཾ. ཨཏྲ ཙ ཝིཛཡོཔཀརཎཙཏུརངྒཱནཱིཀལཀྑཎདབྦཱབྷཱཝེན སམཏིཾསཔཱརམིཏཱསངྑཏསམྦྷཱརཱཝཛྫནསྶེཝ མཱརཱརིཝིཛཡལཀྑཎོ ཝིསེསོ ཝུཏྟོ.
༢༨༢. ‘‘ན རཐཱ’’ཨིཙྩཱདི. རཐཱ ཏཡོ ཨནྟམསོ སཔརིཝཱརཱནཾ ཏིཎྞཾ རཐཱནཾ ཨནཱིཀཝོཧཱརཏོ ཏཱདིསཱ ཏཡོ རཐཱ ཙ ནཏྠི. མཱཏངྒཱ ཏཡོ ཝུཏྟནཡེན ཨནཱིཀསངྑཱཏཱ ཏཡོ མཱཏངྒཱ ཙ ནཏྠི. ན ཧཡཱ ཏཡོ ཏཱདིསཱ ཨནཱིཀསངྑཱཏཱ ཏཡོ ཨསྶཱ ཙ ནཏྠི. པདཱ ན ཨནྟམསོ སཱཡུདྷཱནཾ ཙཏུནྣཾ པུརིསཱནཾ ཨནཱིཀཝོཧཱརཏོ ཏཱདིསཱ ཙཏྟཱརོ པུརིསཱ པདཱ ཙ ནཏྠི. ཏཐཱཔི མུནིནཱ སམྦྷཱརཱཝཛྫནེན ཧི སམཏིཾསཔཱརམིདྷམྨཱནཾ ཨཱབྷོགཀརཎེནེཝ མཱརཱརི མཱརཔཙྩཏྟིཀོ ཛིཏོ ཨབྷིབྷཝིཏོ. ཨིཧ ཛཡོཔཀརཎབྷཱཝེན ཋིཏཱནཾ རཐཱནཱིཀཱདཱིནཾ དབྦཱནཾ ཝེཀལླཾ དསྶེཏྭཱ སཏྟུཝིཛཡསབྷཱཝཱནཾ སམྦྷཱརཱནཾ ཨཱཝཛྫནཝིསེསསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨེསཱ དབྦཝིསེསཝུཏྟི ནཱམ. རཐོ ནཱམ ཙཏུཔུརིསཔརིཝཱརོ, ཏཱདིསཾ རཐཏྟཡཾ རཐཱནཱིཀཾ ནཱམ. ཧཏྠཱི པན དྭཱདསཔུརིསཔརིཝཱརོ ཧོཏི, ཏཱདིསཾ ཧཏྠིཏྟཡཾ ཧཏྠཱནཱིཀཾ ནཱམ. ཨསྶོ ཏིཔུརིསཔརིཝཱརོ, ཏཱདིསཾ ཧཡཏྟཡཾ ཧཡཱནཱིཀཾ ནཱམ. སཱཡུདྷཱ ཙཏྟཱརོ པུརིསཱ པདཱནཱིཀཾ ནཱམ. ཨིཧ རཐཱདཱིསུ ཋིཏཱ ཝིཡ སཱིགྷཾ པཱདབལེན གནྟྭཱ ཡུཛ྄ཛྷམཱནཱ པུརིསཱ པཱདོཔཙཱརེན ‘‘པཱདཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. རཐཱདཱིནཾ པམཱཎཾ ཏཡོཏི ཨནཱིཀཊྛཱནེ ¶ དསྶེཏྭཱ པུརིསཔམཱཎསྶཱཝུཏྟེཔི ཨནྟམསོ ཙཏྟཱརོ པུརིསཱ ཨནཱིཀཾ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི པཀརཎཏོ ཙཏྟཱརོཏི ཉཱཡཏི. ནོ ཙེ? སཱཝུདྷཔུརིསཝཱཙཀསྶ པདཱཏིསདྡསྶ ‘‘པདཱཏཡོ’’ཏི བཧུཝཙནེན རཱུཔསམྦྷཝཏོ ‘‘རཐཱ ན, མཱཏངྒཱ ན, ཧཡཱ ན, པདཱཏཡོ ན’’ ཨིཏི སམྦནྡྷོ. དབྦཝིསེསཝུཏྟི དབྦེན དབྦཔཊིསེདྷནཏོ ཝིསེསཀཐནཾ ཝིསེསསྶ ཝུཏྟཱིཏི ཙ, དབྦེན དབྦཔཊིསེདྷེན ཝིསེསཝུཏྟཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཀྲིཡཱཝིསེསཝུཏྱཱདིཏྟཡམྤི ཨེཝམེཝ དཊྛབྦཾ.
ན བདྡྷཱ བྷཱུཀུཊིནེཝ, ཕུརིཏོ དསནཙྪདོ;
མཱརཱརིབྷངྒཉྩཱ’ཀཱསི, མུནིཝཱིརོ ཝརོ སཡཾ.
ཀྲིཡཱཝིསེསཝུཏྟི.
༢༨༣. ‘‘ན བདྡྷཱ’’ཨིཙྩཱདི. བྷཱུཀུཊི བྷམུབྷངྒོ ཀོཔཛནིཏོ ན བདྡྷཱ ན རཙིཏཱ, དསནཙྪདོ ཙཱདྷརོ ནེཝ ཕུརིཏོ ནེཝ ཀམྤིཏོ ཀོཔེན. ཏཐཱཔི ཙ ཝརོ ཨུཏྟམོ མུནིཝཱིརོ སཡཾ མཱརཱརིནོ བྷངྒཾ པརཱཛཡཾ ཨཀཱསཱིཏི. བྷཱུཀུཊིབནྡྷནཱདིཀྲིཡཱཝིགམེན ནིབྦིཀཱརཝིཛཡལཀྑཎོ ཝིསེསོ དསྶིཏོ.
༢༨༣. ‘‘ན བདྡྷཱ’’ཨིཙྩཱདི. བྷཱུཀུཊི ཀོཔཝིཀཱརབྷཱུཏོ བྷམུབྷངྒོཔི ན བདྡྷཱ ན ཀཏཱ, དསནཙྪདོ དནྟཱཝརཎོ ནེཝ ཕུརིཏོ ན ཀམྤཱཔིཏོ. ཏཐཱཔི ཝརོ ཨུཏྟམོ མུནིཝཱིརོ མུནིགུཎཝཱིརགུཎཡུཏྟོ ཏཐཱགཏོ སཡཾ མཱརཱརིབྷངྒཉྩ ཨཀཱསཱིཏི. ཨེཏྠ བྷམུབྷངྒརཙནཱདིཀཾ ཀྲིཡཾ ཨཀཏྭཱ ནིབྦིཀཱརསྶ མཱརབྷངྒསབྷཱཝཝིསེསསྶ [ནིབྦིཀཱརམཱརབྷངྒསྶ (ཀ.)] ཝུཏྟཏྟཱ ཨེསཱ ཀྲིཡཱཝིསེསཝུཏྟི ནཱམ. བྷཱུནཾ ཀུཊི ཝངྐཏཱཏི ཙ, མཱརོ ཨེཝ ཨརཱིཏི ཙ, ཏེསཾ བྷངྒོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ན ¶ དིསཱསུ བྱཏྟཱ [ཏཏཱ (སཱི.)] རཾསི,
ནཱ’ལོཀོ ལོཀཔཏྠཊོ;
ཏཐཱཔྱ’ནྡྷཏམཧརཾ,
པརཾ སཱདྷུསུབྷཱསིཏཾ.
ཛཱཏིཝིསེསཝུཏྟི.
༢༨༤. ‘‘ནི’’ཙྩཱདི. དིསཱསུ དསསུ བྱཏྟཱ པཏྠཊཱ རཾསི ན བྷཝཏི. ལོཀེ སཀལསྨིཾ པཏྠཊོ ཝིཏྠཏོ ཨཱལོཀོན བྷཝཏི. ཏཐཱཔཱིཏི ཝིསེསནིཙྪཱཡཾ, ཏཛྫཱཏིཀཏྟཱབྷཱཝེཔི སཱདྷཱུནཾ སུབྷཱསིཏཾ སདྡྷམྨསངྑཱཏཾ པརམཙྩནྟམེཝ ཨནྡྷཏམཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཱཝེཀལླཏོ པཉྙཱཙཀྑུསྶ ཨནྡྷཀཱརཾ མོཧནྡྷཀཱརཾ ཧརཏཱིཏི ཨནྡྷཏམཧརནྟི. རཾསིཡཱ ཨནྡྷཀཱརཱཔཧཱརསམཏྠཱཡ ནིཝཏྟིཡཱ ཝིསེསོ སུབྷཱསིཏསྶ དསྶིཏོ.
༢༨༤. ‘‘ན དིསཱསུ’’ཨིཙྩཱདི. དིསཱསུ བྱཏྟཱ པཏྠཊཱ རཾསིཔི ནཏྠི, ལོཀཔཏྠཊོ ཨཱལོཀོཔི ནཏྠི. ཏཐཱཔི སཱདྷུསུབྷཱསིཏཾ སདྡྷམྨོ པརམཙྩནྟཾ ཨནྡྷཏམཧརཾ ཨཏྠཱནཏྠཏཱིརཎཀྑམསྶ པཉྙཱཙཀྑུསྶ ཨནྡྷཀཱརཀམོཧཏམཾ ཧརཾ ཧོཏཱིཏི. ཨིདྷ ཨནྡྷཀཱརཝིདྡྷཾསནེ སམཏྠཾ རཾསིཛཱཏྱཱདིཀཾ པཊིསེདྷེཏྭཱ སུབྷཱསིཏསྶ ཨནྡྷཀཱརཱཔཧརཎསངྑཱཏསྶ ཝིསེསསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཡཾ ཛཱཏིཝིསེསཝུཏྟི ནཱམ. ལོཀེ པཏྠཊོཏི ཙ, ཨནྡྷེཏཱིཏི ཨནྡྷོ མོཧོ, ཏམསདིསཏྟཱ ཨནྡྷོཡེཝ ཏམོཏི ཙ, ཏཾ ཧརཏཱིཏི ཙ, སཱདྷཱུནཾ སུབྷཱསིཏམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ན ཁརཾ ན ཧི ཝཱ ཐདྡྷཾ, མུནིནྡ ཝཙནཾ ཏཝ;
ཏཐཱཔི གཱལ༹ྷཾ ཁནཏི, ནིམྨཱུལཾ ཛནཏཱམདཾ.
གུཎཝིསེསཝུཏྟི.
༢༨༥. ‘‘ན ¶ ཁར’’མིཙྩཱདི. མུནིནྡ ཏཝ ཝཙནཾ ན ཁརཾ ན ལཱུཁཾ, ན ཐདྡྷཾ ཝཱ ཀཋིནཉྩ ན ཧི. ཏཐཱཔི ཏཱདིསཁརཏྟཱདིགུཎཱབྷཱཝེཔི ཛནཏཱཡ ཛནསམཱུཧསྶ མདཾ གཱལ༹ྷཾ དལ༹ྷཾ [ཏཎྷཾ (ཀ.)] ཀཏྭཱ ནིམྨཱུལཾ ཁནཏཱིཏི. ཨཡོསངྐུམྷི པསིདྡྷཁརཏྟཱདིགུཎནིསེདྷེན མུནིནྡཝཙནསྶ ཝིསེསོ ཨཱཝིཀཏོ.
༢༨༥. ‘‘ན ཁར’’མིཙྩཱདི. ཧེ མུནིནྡ ཏཝ ཝཙནཾ ཁརཾ ཀཀྐསཾ ན ཧོཏི, ཐདྡྷཾ ཝཱ ན ཧོཏི. ཏཐཱཔི ཛནཏཱམདཾ ཛནསམཱུཧསྶ ཛཱཏྱཱདིཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཾ གབྦཾ གཱལ༹ྷཾ དལ༹ྷཾ ཀཏྭཱ ནིམྨཱུལཾ མཱུལམསེསེཏྭཱ ཁནཏཱིཏི. ཁཎནཀྑམཨཡོསངྐུཨཱདཱིསུ ལབྦྷམཱནཾ ཁརཏྟཱདིགུཎཾ པཊིསེདྷེཏྭཱ བུདྡྷཝཙནསྶ མདཁཎནསབྷཱཝསངྑཱཏསྶ ཝིསེསསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཡཾ གུཎཝིསེསཝུཏྟི ནཱམ ཧོཏི. ནཏྠི མཱུལམསྶ ཁཎནསྶཱཏི ཙ, ཛནཱནཾ སམཱུཧོཏི ཙ, ཏཱཡ མདོཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ‘‘གཱལ༹ྷཾ ནིམྨཱུལ’’ནྟི ཁཎནཀྲིཡཱཡ ཝིསེསནཏྟཱ གཱལ༹ྷཾ ནིམྨཱུལཾ ཁཎནཾ ཀརོཏཱིཏི ཡོཛནཱ.
དསྶཱིཡཏེ’ཏིདིཏྟཾ […ཏིརིཏྟཾ (ཀ.)] ཏུ,
སཱུརཝཱིརཏྟནཾ ཡཧིཾ;
ཝདནྟི ཝིཉྙཱུ ཝཙནཾ,
རུལ༹ྷཱཧངྐཱརམཱིདིསཾ.
༢༨༦. ཨིདཱནི རུལ༹ྷཱཧངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘དསྶཱིཡཏེ’’ ཨིཙྩཱདིནཱ. སཱུརཝཱིརཏྟནཾ སཱུརབྷཱཝཝཱིརབྷཱཝཾ ཨཏིདིཏྟཾ ཏུ ཨཏིསཡེན པན དིཏྟཾ ཡཧིཾ ཝཱཀྱེ དསྶཱིཡཏེ, ཨཱིདིསཾ ཝཙནཾ ཝིཉྙཱུ ཀཝཡོ རུལ༹ྷཱཧངྐཱརམིཏི ཝདནྟཱིཏི. སཱུརོ ཙ ཝཱིརོ ཙཱཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོཏི ཙ, རུལ༹ྷོ ཨུགྒཏོ ཨཧངྐཱརོ ཨེཏྠ ཝུཏྟིཝིསེསེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
དམེ ¶ ནནྡོཔནནྡསྶ,
ཀིཾ མེ བྱཱཔཱརདསྶནཱ;
པུཏྟཱ མེ པཱདསམྦྷཏྟཱ,
སཛྫཱ སནྟེཝ ཏཱདིསེ.
༢༨༧. ཨུདཱཧརཏི ‘‘དམེ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ནནྡོཔནནྡསྶ ནཱགརཱཛསྶ ཨཔྤམེཡྻམཧཱནུབྷཱཝསྶ དམེ དམནེ མེ མམ ནིརཝདྷིསརནྟིཔྤམེཡྻཔྤབྷཱཝཱནུཙརིཏཀིཏྟིནོཔི པརསྶ བྱཱཔཱརདསྶནཱ པཡོགཔཊིཔཱདནེན ཀིཾ པཡོཛནཾ, ན ཀིམྤི, ཡཏོ མེ པཱདསམྦྷཏྟཱ པཱདཱཝནཏཱ ཏཱདིསེ ཀམྨནི སཛྫཱ བདྡྷཀཙྪཱ སནྟེཝ ཝིཛྫནྟེཝ, ཏཏོཏི ཡོཛནཱིཡཾ.
༢༨༧. ‘‘དམེ’’ཙྩཱདི. ནནྡོཔནནྡསྶ ནཱགརཉྙོ དམེ དམཀརཎེ བྱཱཔཱརདསྶནཱ བྷུཝནཏྟཡེ པཝཏྟམཱནཨཱནུབྷཱཝེན ཙ སམྤཝཏྟིཏཀིཏྟིསམཱུཧེན ཙ སམནྣཱགཏསྶ མཡ྄ཧཾ ཏཱདིསཔཡོགདསྶནེན ཀིཾ པཡོཛནཾ. ཡསྨཱ མེ པཱདསམྦྷཏྟཱ མཡ྄ཧཾ ཙརཎཱཝནཏཱ ཏཱདིསེ ཀིཙྩེ སཛྫཱ སནྣདྡྷཱ པུཏྟཱ བཧཝོ སནྟི ཨེཝ, ཏསྨཱཏི. ཙེཏོཝསིཏཱཡ སཱུརཝཱིརབྷཱཝོ ཨིཧ ཨཏིདིཏྟོ དསྶིཏོ ཧོཏི. བྱཱཔཱརསྶ དསྶནམིཏི ཙ, པཱདེསུ སམྦྷཏྟཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སིལེསོ ཝཙནཱ’ནེཀཱ-
བྷིདྷེཡྻེ’ཀཔདཱཡུཏཾ;
ཨབྷིནྣཔདཝཱཀྱཱདི-
ཝསཱ ཏེདྷཱ’ཡ’མཱིརིཏོ.
༢༨༨. སིལེསཾ ནིདྡིསཏི ‘‘སིལེསོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨནེཀཾ བྷིནྣམབྷིདྷེཡྻཏྠོ ཡསྶཱཏྱནེཀཱབྷིདྷེཡྻཾ. ཨེཀེན སམཱནེན པདེན སརཱུཔེན ཨཱཡུཏམནྭིཏཾ ཡཾ ཝཙནཾ ཝུཏྟཱིཏི ཨནུཝདིཏྭཱ སོ སིལེསོཏི ཝིདྷཱིཡཏེ, ཡེན ཀེནཙི ¶ རཱུཔེན ཨུཔམཱནོཔམེཡྻལཀྑཎཏྠཱནཾ སིལེསནཏོ. ཨཡཉྩེཝཾལཀྑཎོ སིལེསོ ཏེདྷཱ ཨཱིརིཏོ. ཀཐཾ? ཨབྷིནྣཔདཝཱཀྱཱདིཝསཱ ཨབྷིནྣམེཀཾ པདཾ སྱཱདྱནྟཏྱཱདྱནྟརཱུཔཾ ཡཏྲ, ཏམེཝ ཝཱཀྱཾ ཝཱཀྱལཀྑཎོཔེཏཏྟཱ. ཏཾ ཨཱདི ཡེསཾ, ཏེསཾ ཝསཱཏི ཨཏྠོ.
༢༨༨. ཨིདཱནི སིལེསཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘སིལེསོ’’ཙྩཱདིནཱ. ཨནེཀཱབྷིདྷེཡྻཾ ཨེཀཔདཱཡུཏཾ ཨུབྷཡཏྠ སཱདྷཱརཎཏྟཱ ཏུལྱེན སདྡརཱུཔེན ཡུཏྟཾ ཡཾ ཝཙནཾ ཨཏྠི, སོ སིལེསོ ནཱམ. སོ པན ཡེན ཀེནཙི སཱདྷམྨརཱུཔེན ཨུཔམཱནོཔམེཡྻབྷཱུཏཱནམཏྠཱནཾ སིལིཊྛཏྟཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏཏྟཱ སིལེསོ ནཱམ. ཨཡཾ ཝུཏྟལཀྑཎོ སིལེསོ ཨབྷིནྣཔདཝཱཀྱཱདིཝསཱ ཨཀཏཝིཀཱརཱནཾ སྱཱདྱནྟཏྱཱདྱནྟཔདསམནྣཱགཏཱནཾ ཝཱཀྱལཀྑཎོཔེཏཝཱཀྱཱནཾ པབྷེདེན ཏེདྷཱ ཨཱིརིཏོཏི. ཨནེཀམབྷིདྷེཡྻཾ ཡསྶེཏི ཙ, ཨེཀཉྩ ཏཾ པདཉྩེཏི ཙ, ཏེན ཨཱཡུཏནྟི ཙ, ཨབྷིནྣཱནི པདཱནི ཡསྨིནྟི ཙ, ཏཉྩ ཏཾ ཝཱཀྱཉྩཱཏི ཙ, ཏཾ ཨཱདི ཡེསཾ ཨབྷིནྣཔདཝཱཀྱཱནནྟི ཙ, ཏེསཾ ཝསོ བྷེདོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨནྡྷནྟམཧརོ ཧཱརཱི, སམཱརུལ༹ྷོ མཧོདཡཾ;
རཱཛཏེ རཾསིམཱལཱི’ཡཾ, བྷགཝཱ བོདྷཡཾ ཛནེ.
ཨབྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ.
༢༨༩. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨནྡྷནྟམི’’ཙྩཱདི. ཨཡཾ བྷགཝཱ སཱུརིཡོ མཧཱམུནི ཙ. ཏཏྠ སཱུརིཡོ ཏཱཝ ཨནྡྷནྟམཧརོ པཀཏིཡནྡྷཀཱརོཔཧཱརཱི, མཧཱམུནི ཏུ ཨནྡྷཀཱརམོཧཏམཱཔཧཱརཱི. ཧཱརཱི མནུཉྙོ སཱུརིཡོ མཧཱམུནི ཙ, སཱུརིཡོ ¶ མཧོདཡཾ མཧནྟཾ ཨུདཡཾ པབྦཏཾ སམཱརུལ༹ྷོ, མཧཱམུནི ཏུ མཧོདཡཾ མཧནྟམབྦྷུདཡཾ སམྨཱསམྦོདྷིསམདྷིགམརཱུཔཾ སམཱརུལ༹ྷོ པཏྟོ. རཾསཱིནཾ མཱལཱ, སཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི རཾསིམཱལཱི, སཱུརིཡོ མཧཱམུནི ཙ. ཛནེ བོདྷཡཾ ནིདྡཱཔགམནེན ཀིལེསནིདྡཱཔགམནེན ཝཱ པབོདྷཡནྟོ རཱཛཏེ དིབྦཏཱིཏི. ཨབྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ བྷངྒེན ཝིནཱ ཡཐཱཝཊྛཱནམུབྷཡཏྠ པདཡོཛནཏོ.
༢༨༩. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨནྡྷ’’མིཙྩཱདིནཱ. མཧོདཡཾ མཧནྟཾ ཨུདཡཾ པབྦཏཾ, སབྦཉྙུཔདཝིསངྑཱཏམཧཱབྷིཝུདྡྷིཾ ཝཱ སམཱརུལ༹ྷོ ཨཱརུལ༹ྷོ, སམྤཏྟོ ཝཱ, ཨནྡྷནྟམཧརོ ཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷེ པཏྠཊཔཀཏིགྷནནྡྷཀཱརསྶ, ཉཱཎལོཙནསྶ ཨནྡྷཀརཎཏོ ཨནྡྷཀཱརོཏི ཝུཏྟམོཧསྶ ཝཱ ཝིདྡྷཾསཀོ, ཧཱརཱི ཏེནེཝ མནུཉྙོ རཾསིམཱལཱི ཨཏྟནོ རཾསིམཱལཱཡ སམནྣཱགཏོ ཛནེ པཀཏིནིདྡཱཡ ཀིལེསནིདྡཱཡ ཝཱ སམནྣཱགཏེ སཏྟེ བོདྷཡཾ བོདྷཡནྟོ ཨཡཾ བྷགཝཱ དིཝཱཀརོ, ཚཧི བྷགདྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ བུདྡྷོ ཝཱ རཱཛཏེ དིབྦཏཱིཏི. དྭཱིསུ པཀྑེསུ པདཱནཾ སམཱནབྷཱཝེན ཋིཏཏྟཱ ཨཡཾ ཨབྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ. ཨནྡྷོ ཙ སོ ཏམོ ཙེཏི ཙ, ཏཾ ཧརཏཱིཏི ཙ, མཧནྟོ ཙ སོ ཨུདཡོ པབྦཏོ ཙཱཏི ཙ, མཧནྟོ ཙ སོ ཨུདཡོ ཨབྦྷུདཡོ ཨབྷིཝུདྡྷི ཙཱཏི ཙ, རཾསཱིནཾ མཱལཱཏི ཙ, སཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, བྷགོ སིརཱི ཨསྶ སཱུརིཡསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, བྷགོ སིརཱིཀཱམཔཡཏནཱདིཔྤཀཱརོ ཨསྶ སཏྠུནོ ཨཏྠཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨབྷིནྣཔདཝཱཀྱསངྑཱཏོ སིལེསོ. ཨཔརོཔི ཨཏྠོ ཨེཏྠ སིལིསྶཏཱིཏི སིལེསོ. ‘‘བྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ’’ཏིཨཱདིཀམྤི ཨིམིནཱ ནཡེན ཉཱཏབྦཾ.
སཱརདཱམལཀཱབྷཱསོ, སམཱནཱིཏཔརིཀྑཡོ;
ཀུམུདཱཀརསམྦོདྷོ, པཱིཎེཏི ཛནཏཾ སུདྷཱི.
བྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ.
༢༩༠. ‘‘སཱརདེ’’ཙྩཱདི. སུདྷཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི སུདྷཱི, ཙནྡོ. སོབྷནཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎརཱུཔཾ བུདྡྷི ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི སུདྷཱི, ¶ སམྨཱསམྦུདྡྷོ. སཱརདོ སརདཀཱལེ སམྦྷཱུཏོ ཨམལཀོ ནིམྨལོ ཨཱབྷཱ སོབྷཱ ཡསྶ སོ, ཙནྡོ. པརེསཾ ནིབྦཱནསཱརཾ དདཱཏཱིཏི སཱརདོ, ཨམལཀོ ཨཱབྷཱསོ, ཨམལཀསྶ ཧཏྠཱམལཀསྶེཝ ཝཱ ཨཱབྷཱསོ ཨསེསཉེཡྻཱཝབོདྷོ ཡསྶ སོ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ. སཾ སམྨཱ ཀམེནཱནཱིཡམཱནཏྟཱ ཨཱནཱིཏོ པརིཀྑཡོ ཀཎྷཔཀྑོ ཡེན སོ, ཙནྡོ. སམཾ ཝཱུཔསམཾ ཨཱནཱིཏོ པརིཀྑཡོ ཧཱནི ཀིལེསསཏྟུཀཏོ ཨདྷིགཏཀྑཡཏྟཱ ཡེནསོ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ. ཀུམུདཱཀརསྶ ཀུམུདསྶ རཾསིཡཱ སམྦོདྷི ཝིཀཱསོ ཡསྶ [རཾསིཡོ སམྦོདྷི ཝིཀཱས’སྶ (ཀ.)] སོ, ཙནྡོ. ཀུཡཱ པཐཝིཡཱ མུདཾ པཱིཏིཾ ཀརོཏཱིཏི ཀུམུདཱཀརོ, སམྦོདྷོ ཙཏུསཙྩཱཝབོདྷོ ཡསྶ སོ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ, ཛནཏཾ ཛནསམཱུཧཾ པཱིཎེཏཱིཏི. ཨཡཾ བྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ ཝུཏྟེན ཝིདྷིནཱ པདཱནཾ བྷིནྣཏྟཱ.
༢༩༠. ‘‘སཱར’’ཨིཙྩཱདི. སཱརདོ སརདཀཱལེ སམྦྷཱུཏོ, ཝེནེཡྻཱནཾ ནིབྦཱནསཱརདཱཡཀོ ཝཱ, ཨམལཀཱབྷཱསོ ནིམྨལསོབྷོ, ནིམྨལཀེཏུམཱལཱསམནྣཱགཏཏྟཱ ཏཱདིསམཏྠཀསོབྷོ ཝཱ, ཨཐ ཝཱ སཱརདཱམལཀཱབྷཱསོ སརདཀཱལེ སཉྫཱཏནིམྨལསོབྷོ, ཝེནེཡྻཱནཾ ནིབྦཱནསཱརདཱཡཀནིམྨལསོབྷོ ཝཱ, ཨཐ ཝཱ སཱརདཨཱམལཀཨཱབྷཱསོ ནིབྦཱནསཱརདཱཡཀཧཏྠཱམལཀསདིསཉེཡྻཱཝབོདྷོ. སམཱནཱིཏཔརིཀྑཡོ ཀཎྷཔཀྑེ སུཊྛུ ཀམེན ཨཱནཱིཏོ པརིཀྑཡོ པརིཔུཎྞོ ཝཱ ཙནྡོ, སམསངྑཏསནྟིཾ ཨཱནཱིཏཀིལེསཔརིཧཱནིསངྑཱཏཔརིཀྑཡོ ཝཱ. ཀུམུདཱཀརསམྦོདྷོ ཀུམུདཝིཀཱསནེན སམནྣཱགཏོ, ཀུསངྑཱཏཔཐཝཱིནིསྶིཏཱནཾ ཛནཱནཾ པཱིཏིཛནནཙཏུསཙྩཱཝབོདྷེན སམནྣཱགཏོ ཝཱ. སུདྷཱི སུདྷཱསངྑཱཏཨམཏཝནྟཏཱཡ ¶ ཏནྣཱམཀོ ཙནྡོ, སུནྡརཔཉྙཝནྟཏཱཡ ཏནྣཱམཀོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཝཱ. ཛནཏཾ ཛནསམཱུཧཾ པཱིཎེཏཱིཏི. ཨུབྷཡཔཀྑེསུ པདཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཨཏྠསྶ ཡོཛནཏོ ཨཡཾ བྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ. སརདེ བྷཝོ སཱརདོ, ཙནྡོ. སཱརཾ དདཱཏཱིཏི སཱརདོ, བྷགཝཱ. ‘‘སཱརདོ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘ཨཱབྷཱསོ’’ཏི པདསྶ ཝིསེསནཾ ཧོཏི. ཨམལཀོནིམྨལོ ཨཱབྷཱསོ ཨསྶ ཙནྡསྶཱཏི ཙ, ཀམྷི མཏྠཀེ ཨཱབྷཱསོཏི ཙ, ཨམལོ ཀཱབྷཱསོ ཨསྶ སཏྠུནོཏི ཙ, སཱརདོ ཨམལཀོ ཨཱབྷཱསོ ཡསྶ ཙནྡསྶ བྷགཝཏོ ཝཱཏི ཙ, སཱརདོ ཨཱམལཀསྶ ཝིཡ ཨཱབྷཱསོ ཉེཡྻཱཝབོདྷོ ཨསྶ བྷགཝཏོཏི ཙ, སཾ སམྨཱ ཨཱནཱིཏོ པརིཀྑཡོ ཀལཱཧཱནི ཨནེནེཏི ཙ, སམཾ ཝཱུཔསམཾ ཨཱནཱིཏོ པརིཀྑཡོ ཧཱནི ཀིལེསསཏྟུཏོ ཡེནེཏི ཙ, ཀུམུདཱནཾ ཨཱཀརོཏི ཙ, ཏེསཾ སམྦོདྷོ ཝིཀཱསོ ཡསྶེཏི ཙ, མུདཾ པཱིཏིཾ ཀརོཏཱིཏི མུདཱཀརོ. ཀུཡཱ པཐཝིཡཱ མུདཱཀརོཏི ཙ, སོ སམྦོདྷོ ཙཏུསཙྩཱཝབོདྷོ ཡསྶེཏི ཙ, སུདྷཱ ཨམཏཾ ཨསྶ ཙནྡསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, སུ སོབྷནཱ དྷཱི བུདྡྷི ཨསྶ སམྦུདྡྷསྶཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
སམཱཧིཏཏྟཝིནཡོ, ཨཧཱིནམདམདྡནོ;
སུགཏོ ཝིསདཾ པཱཏུ, པཱཎིནཾ སོ ཝིནཱཡཀོ.
བྷིནྣཱབྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ.
༢༩༡. ‘‘སམཱཧིཏེ’’ཙྩཱདི. སཾ སམྨཱ ཨཱཧིཏོ པཏིཊྛཱཔིཏོ ཨཏྟསྶ ཝིནཡོ ཝིནཡནཾ སབྦཏྠ སཝིསཡེ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརཝསེན ཡསྶ སོ, གརུལོ༹. ཝིནཡནཾ པཝིཝིཏྟཀཱཡཙིཏྟཔྤཝཏྟིཝསེན དམནཾ ཡསྶ སོ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ. ཨིཏི ཨབྷིནྣཔདཾ. ཨཧཱིནཾ སཔྤཱནཾ ཨིནཱ ནཱཡཀཱ, ཏེསཾ མདཾ མདྡཏཱིཏི ཨཧཱིནམདམདྡནོ, གརུལོ༹. ཨཧཱིནཱནམུཏྟམཔུརིསཱནམྤི མཧཱབྲཧྨཱདཱིནཾ མདཾ མདྡཏཱིཏི ཨཧཱིནམདམདྡནོ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ. སུནྡརཾ གཏཾ གམནཾ སམུདྡཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཛལསངྒམཏོ པཋམམེཝཨུགྒམནསཱམཏྠིཡཡོགཏོ ¶ ཡསྶ སོ, གརུལོ༹. སུནྡརཾ གམནམསྶ ནཱགཝིཀྐནྟཙཱརཏྟཱ སུགཏོ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ. ཨབྷིནྣཔདཾ. སོ ཝཱིནཾ པཀྑཱིནཾ ནཱཡཀོ, གརུལོ༹. ཝིསཾ དདཱཏཱིཏི ཝིསདཾ པཱཎིནཾ ནཱགལོཀཾ པཱཏུ ཨཧིཾསནཝསེན པཱལཡཏུ, སོ ཝིནེཏི ཝེནེཡྻེཏི ཝིནཱཡཀོ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ. པཱཎིནཾ སཀལསཏྟལོཀཾ ཝིསདཾ ཨསལླཱིནཾ པཱཏུ. བྷིནྣཱབྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོཡཾ ཝུཏྟནཡེན པདཱནཾ [པན (ཀ.)] ཨུབྷཡམིསྶཏྟཱ.
༢༩༡. ‘‘སམཱཧིཏེ’’ཙྩཱདི. སམཱཧིཏཏྟཝིནཡོ སམྨཱ ཨཱཧིཏཱཡ ཋཔིཏཱཡ སརཱིརསྶ སཝིསཡེ གཏིཡཱ སམནྣཱགཏོ, སམྨཱ ཨཱཧིཏེན ཋཔིཏེན ཙིཏྟདམནེན སམནྣཱགཏོ ཝཱ, ཨཧཱིནམདམདྡནོ ནཱགརཱཛཱུནཾ མདམདྡནོ, ཨཧཱིནཱནཾ ཨུཏྟམཱནཾ བཀབྲཧྨཱདཱིནམྤི མདམདྡནོ ཝཱ, སུགཏོ པཀྑཝཱཏཝེགེན སམུདྡཛལཾ དྭིདྷཱ ཀཏྭཱ ཏསྨིཾ ཛལེ ཨནེཀཱིབྷཱུཏེཡེཝ ནཱགབྷཝནཾ གནྟྭཱ ནཱགེ གཧེཏྭཱ གམནེ སམཏྠཏྟཱ སུནྡརགམནོ, སམནྟབྷདྡཀཨནེཀཔྤཀཱརགམནོ ཝཱ, ཝིནཱཡཀོ པཀྑཱིནཾ ནཱཡཀོ སོ གརུལ༹རཱཛཱ ཝིསདཾ གྷོརཝིསཏྟཱ ཝིསདཱཡཀཾ པཱཎིནཾ ནཱགལོཀཾ པཱཏུ ཨཧིཾསནཝསེན པཱལེཏུ. ནོ ཙེ, ཝིནཱཡཀོ ཝེནེཡྻེ ཝིནེནྟོ སོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ པཱཎིནཾ སཀལསཏྟལོཀཾ ཝིསདཾ ཝིསཱརདཾ ཀཏྭཱ པཱཏུ ཨཧིཏཱཔནཡནཧིཏོཔནཡནེན རཀྑཏཱུཏི. ཨུབྷཡཔཀྑེསུ ‘‘ཨཧཱིནམདམདྡནོ’’ཨིཙྩཱདིཀེཧི བྷིནྣེཧི ཙ ‘‘སམཱཧིཏཏྟཝིནཡོ’’ཨིཙྩཱདིཀེཧི ཨབྷིནྣེཧི ཙ པདེཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཡཾ བྷིནྣཱབྷིནྣཔདཝཱཀྱསིལེསོ. ཨཏྟསྶ ཝིནཡོཏི ཙ, སམཱཧིཏོ ཨཏྟཝིནཡོ ཡསྶ གརུལ༹སྶ ཏཐཱགཏསྶ ཝཱཏི ཙ, ཨཧཱིནཾ ཨིནཱ ནཱཡཀཱཏི ཙ, ཨཧཱིནཱནཾ ནཱགརཱཛཱུནཾ མདོཏི ཙ, ཧཱིནེཧི ཨཉྙེ ཨཧཱིནཱ ཨུཏྟམཱ, ཏེསཾ མདོཏི ¶ ཙ, ཏཾ མདྡཏཱིཏི ཙ, ཝཱིནཾ པཀྑཱིནཾ ནཱཡཀོཏི ཙ, ཝེནེཡྻཛནེ ཝིནེཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. དུཏིཡཔཀྑེ ‘‘ཝིསད’’ནྟི ཀྲིཡཱཝིསེསནཾ.
ཝིརུདྡྷཱཝིརུདྡྷཱབྷིནྣ-ཀམྨཱ ནིཡམཝཱ པརོ;
ནིཡམཀྑེཔཝཙནོ, ཨཝིརོདྷི ཝིརོདྷྱ’པི.
ཨོཙིཏྱསམྤོསཀཱདི, སིལེསོ པདཛཱདི’ཏི [པདཛཱཏིཔི (ཀ.)];
ཨེསཾ ནིདསྶནེསྭེཝ, རཱུཔ’མཱཝིབྷཝིསྶཏི.
༢༩༢-༣. སིལེསབྷེདམཉྙཐཱཔི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ཝིརུདྡྷ’’ཨིཙྩཱདི. ཝིརུདྡྷཱནི ཙཱཝིརུདྡྷཱནི ཙ ཨཉྙམབྷིནྣཉྩ, ཏཱནིཡེཝ ཀམྨཱནི ཀྲིཡཱནི ཡེསཾ, ཏེ ཏཡོ སིལེསཱ. ནིཡམོ’ཝདྷཱརཎམསྨིཾ ཨཏྠཱིཏི ནིཡམཝཱ, པརོ ཨཉྙོ སིལེསོཔི. ནིཡམསྶ ཨཀྑེཔོ ནིསེདྷནཾ ཡསྶ, ཏཾ ཝཙནམབྷིདྷཱནཾ ཡསྶ, ཏཱདིསོཔི. ནཱསྶ ཝིརོདྷོ ཨཏྠཱིཏྱཝིརོདྷི, སོཔི. ཝིརོདྷོ ཨསངྒཏི ཨེཏྠ ཝིཛྫཏཱིཏི ཝིརོདྷི, སོཔི. ཨོཙིཏྱཾ སམྤོསེཏཱིཏི ཨོཙིཏྱསམྤོསཀོ, སོ ཨཱདི ཡསྶ ཨལངྐཱརནྟརགོཙརསྶ སིལེསསྶ, སོ པདཏོ ཛཱཏཱདིསིལེསོཔི. ཨིཏིཏེ པརེཔི སིལེསབྷེདཱ སནྟི. ཨེསཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ ནིདསྶནེསུ པཡོགེསྭེཝ རཱུཔཾ སབྷཱཝོ ལཀྑཎཾ ཨཱཝིབྷཝིསྶཏཱིཏི.
༢༩༢-༣. ཨཝུཏྟསིལེསཝིསེསེ དསྶེཏུཾ ཨུདྡིསཏི ‘‘ཝིརུདྡྷཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཝིརུདྡྷཱཝིརུདྡྷཱབྷིནྣཀམྨཱ ཨཔི ཨུབྷཡཏྠསྶ ཝིརུདྡྷེན ཙ ཨཝིརུདྡྷེན ཙ ཨབྷིནྣེན ཙ ཀམྨེན སམནྭིཏཱ ཏཡོ སིལེསཱ ཙ, པརོ ཨཉྙོ ནིཡམཝཱཔི ཨཝདྷཱརཎེན ཡུཏྟསིལེསོ ཙ, ནིཡམཀྑེཔཝཙནོཔི ཨཝདྷཱརཎསྶ པཊིསེདྷཔཀཱསཀཱབྷིདྷཱནསིལེསོ ཙ, ཨཝིརོདྷིཔི ཨུབྷཡཔཀྑཱཝིརོདྷིསིལེསོ ཙ, ཝིརོདྷིཨཔི ཨུབྷཡཏྠསྶ ¶ ཝིརོདྷིསིལེསོ ཙ, པདཛཱདི པདེན ཛཱཏོ ཝཱཀྱེན ཛཱཏོ ཨོཙིཏྱསམྤོསཀཱདིསིལེསོཔཱིཏི ཨེསཾ སིལེསཱནཾ ནིདསྶནེསྭེཝ ནིདསྶནསངྑཏཨུདཱཧརཎེསྭེཝ རཱུཔཾ སརཱུཔཾ ཏེསཾ ལཀྑཎཾ ཝཱ ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི, ནིདསྶིཡམཱནཨུདཱཧརཎེནེཝ ལཀྑཎསྶ གམྨམཱནཏྟཱ ཝིསུཾ ན ཀཐེསྶཱམཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝིརུདྡྷཱནི ཙ ཨཝིརུདྡྷཱནི ཙ ཨབྷིནྣཉྩེཏི ཙ, ཏམེཝ ཀམྨཾ ཀྲིཡཱ ཡེསཾ སིལེསཱནམིཏི ཙ, ནིཡམོ ཨཝདྷཱརཎཾ ཨསྨིཾ ཨཏྠཱིཏི ཙ, ནིཡམསྶ ཨཀྑེཔོ པཊིསེདྷོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, ཏཾ ཝཙནཾ ཨབྷིདྷཱནཾ ཡསྶ སིལེསསྶཱཏི ཙ, ནཱསྶ ཝིརོདྷོ ཨཏྠཱིཏི ཙ, ཨོཙིཏྱཾ སམྤོསེཏཱིཏི ཙ, སོ ཨཱདི ཡསྶ ཨུཔམཱསིལེསཱདིནོཏི ཙ, པདཏོ ཛཱཏོཏི ཙ, སོ ཨཱདི ཡསྶ ཝཱཀྱསྶཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཝིརུདྡྷཀམྨསིལེས
སཝསེ ཝཏྟཡཾ ལོཀཾ, ཨཁིལཾ ཀལླཝིགྒཧོ [ཀལཝིགྒཧོ (སཱི.)];
པརཱབྷཝཏི མཱརཱརི, དྷམྨརཱཛཱ ཝིཛམྦྷཏེ.
༢༩༤. ཏཏོ ཀམེན ཏེདསྶཱིཡནྟི ‘‘སཝསེ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཁིལཾ ལོཀཾ སཝསེ ཝཏྟཡཾ མཱརཱརི དྷམྨརཱཛཱ ཙ, ཀལློ མནུཉྙོ ཝིགྒཧོ ཀལཧོ ཡསྶ མཱརཱརིནོ, ཝིགྒཧོ སརཱིརསམྤདཱ ཡསྶ དྷམྨརཱཛསྶ, ཏེསུ མཱརཱརི པརཱབྷཝཏི པརཱབྷཝམཔེཏི བོདྷིཡཾ པཊིལདྡྷཔརཱཛཡཝསེན, དྷམྨརཱཛཱ སམནྟབྷདྡོ ཏུ ཝིཛམྦྷཏེ ལོཀཏྟཡབྱཱཔིསམུལླཔིཏཝིཛཡདྡྷནིཔཝཏྟིཝསེན སམཾ བྷཝཏཱིཏི ཨཡཾ ཝིརུདྡྷཀམྨསིལེསོ པརཱབྷཝཝིཛམྦྷནཱནམཉྙོཉྙཝིརོདྷཏོ.
༢༩༤. ཨིདཱནི ཨུདྡེསཀྐམེན ཨུདཱཧརཏི ‘‘སཝསེ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཁིལཾ ལོཀཾ སཝསེ ཝཏྟཡཾ ཨནཏྠེ ཡུཉྫནཏོ ཨཏྟནོ ཝསེ ཝཏྟཡནྟོ, ནོ ཙེ, སཀལལོཀཾ ཧིཏེ ¶ ཡུཉྫནཏོ ཨཏྟནོ ཝསེ ཝཏྟཡནྟོ ཀལླཝིགྒཧོ མནུཉྙཀལཧོ, ནོ ཙེ, མནུཉྙསརཱིརསམྤཏྟིཡུཏྟོ མཱརཱརི པརཱབྷཝཏི བོདྷིམཱུལེ ལདྡྷཔརཱཛཡཝསེན པརཱབྷཝཾ པཱཔུཎཱཏི, དྷམྨརཱཛཱ ཏཐཱགཏོ པན ཝིཛམྦྷཏེ ལོཀཏྟཡེ པཏྠཊཛཡགྷོསཝསེན ཝིཛམྦྷཏཱིཏི. པརཱབྷཝནཝིཛམྦྷནཀྲིཡཱནཾ ཨཉྙམཉྙཝིརུདྡྷཏྟཱ ཨཡཾ ཝིརུདྡྷཀམྨསིལེསོ ནཱམ. སསྶ ཨཏྟནོ ཝསོ ཨིསྶརིཡམིཏི ཙ, ཀལློ མནུཉྙོ ཝིགྒཧོ ཝིཝཱདོ དེཧོ ཝཱ ཡསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨཝིརུདྡྷཀམྨསིལེས
སབྷཱཝམདྷུརཾ པུཉྙ-ཝིསེསོདཡསམྦྷཝཾ;
སུཎནྟི ཝཱཙཾ མུནིནོ, ཛནཱ པསྶནྟི ཙཱ’མཏཾ.
༢༩༥. ‘‘སབྷཱཝེ’’ཙྩཱདི. སབྷཱཝེནེཝ མདྷུརཱ པིཡཱ ཝཱཙཱ, མདྷུརཾ ཨམཏཾ, པུཉྙཝིསེསསྶ ཨུདཡོ ཨབྷིཝཌྜྷི, ཏེན སམྦྷཝོ, ཡསྶ ཝཱ ཏཾ, མུནིནོ ཝཱཙཾ སདྡྷམྨསངྑཱཏཾ ཛནཱ སུཎནྟི, ཏསྶཡཾ ཨམཏཉྩ [ཏསྶ ཙ ནིསྶཡཾ ཨམཏནྟི (ཀ.)] པསྶནྟཱིཏི ཨཡམཝིརུདྡྷཀམྨསིལེསོ སཝནདསྶནཱནཾ ཨཝིརུདྡྷཏྟཱཏི.
༢༩༥. ‘‘སབྷཱཝ’’མིཙྩཱདི. སབྷཱཝམདྷུརཾ ‘‘ཝཱཙཱམདྷུརཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཀཏྟབྦཔཡོགཾ ཝིནཱཔི མདྷུརཏྟཱ པཀཏིམདྷུརཾ, ནོ ཙེ, ཀེནཙི པཙྩཡེན ཨནུཔྤནྣཏྟཱ སངྑརཝིསེསཾ ཝིནཱཔི པཀཏིཔཎཱིཏཾ, པུཉྙཝིསེསོདཡསམྦྷཝཾ པུཉྙཝིསེསདེསཀསྶ མུནིནོ ཀསྶཙི ཀུསལཝིསེསསྶ ཨབྷིཝུདྡྷིཡཱ སམྦྷཱུཏཾ, ནོ ཙེ, ཝེནེཡྻཛནཱནཾ ནིབྦཱནཱདྷིཔྤཱཡེན ཀཏཀུསལཝིསེསསྶ ཨབྷིཝུདྡྷིཡཱ ཨཱརམྨཎཏྟེན པཊིལདྡྷཾ མུནིནོ ཝཱཙཾ སདྡྷམྨསངྑཱཏཾ སུཎནྟི, ཨམཏཾ ནིབྦཱནཉྩ ཛནཱ ཝེནེཡྻཛནཱ པསྶནྟཱིཏི. སཝནདསྶནཀྲིཡཱནཾ ཨཉྙམཉྙཱཝིརུདྡྷཏྟཱ ཨཡཾ ཨཝིརུདྡྷཀམྨསིལེསོ. སསྶ ཨཏྟནོ བྷཱཝོཏི ¶ ཙ, ཏེན མདྷུརཱ, མདྷུརམིཏི ཙ, པུཉྙམེཝ ཝིསེསོཏི ཙ, ཏསྶོདཡོཏི ཙ, ཏེན སམྦྷཝོ ཡསྶེཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨབྷིནྣཀམྨསིལེས
ཨནྡྷཀཱརཱཔཧཱརཱཡ,
སབྷཱཝམདྷུརཱཡ ཙ;
མནོ པཱིཎེཏི [དྷིནོཏི (སཱི. ཨབྷིནཝཊཱིཀཱ ཙ)] ཛནྟཱུནཾ,
ཛིནོ ཝཱཙཱཡ བྷཱཡ ཙ.
༢༩༦. ‘‘ཨནྡྷཀཱརེ’’ཙྩཱདི. ཨནྡྷཀཱརཾ མོཧསངྑཱཏཾ པཀཏིཨནྡྷཀཱརཾ ཝཱ ཨཔཧརཏཱིཏི ཨནྡྷཀཱརཱཔཧཱརཱ, ཝཱཙཱ, བྷཱ ཙ. ཏཱཡ སབྷཱཝབྷཱསཱཡ, སོབྷཱཡ ཙ ཛིནོ ཛནྟཱུནཾ མནོ ཙིཏྟཾ པཱིཎེཏཱིཏི ཨཡམབྷིནྣཀམྨསིལེསོ པཱིཎནལཀྑཎཱཡེཀཱཡ ཀྲིཡཱཡ ཝཱཙཱཡ བྷཱཡ ཙ སམྤནྣོཏི.
༢༩༦. ‘‘ཨནྡྷཀཱརཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཨནྡྷཀཱརཱཔཧཱརཱཡ མོཧནྡྷཀཱརཾ པཀཏིཨནྡྷཀཱརཾ ཝཱ ཨཔཧརཎཱཡ སབྷཱཝམདྷུརཱཡ ཙ སབྷཱཝཏོ ཀཎྞསུཁཱཡ, སབྷཱཝཏོ ནེཏྟཱབྷིརཱམཱཡ ཝཱཙཱཡ བྷཱཡ སརཱིརཀནྟིཡཱ ཙ ཛིནོ ཛནྟཱུནཾ མནོ ཙིཏྟཾ དྷིནོཏི པཱིཎེཏཱིཏི. པཱིཎཡནསབྷཱཝཱཡ ཨེཀཱཡ ཀྲིཡཱཡ སདྡྷིཾ ཀརཎབྷཱུཏཱནཾ དྭིནྣཾ ཝཱཙཱབྷཱནཾ ཡོཛིཏཏྟཱ ཨཡཾ ཨབྷིནྣཀམྨསིལེསོ. ཨནྡྷཀཱར’མཔཧརཏཱིཏི ཙ, སབྷཱཝེན མདྷུརཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ནིཡམཝནྟསིལེས
ཀེསཀྑཱིནཾཝ ཀཎྷཏྟཾ, སམཱུནཾཡེཝ ཝངྐཏཱ;
པཱཎིཔཱདཱདྷརཱནཾཝ, མུནིནྡསྶཱ’ཏིརཏྟཏཱ.
༢༩༧. ‘‘ཀེསི’’ཙྩཱདི. ¶ ཀཎྷཏྟཾ ཀེསཀྑཱིནཾཡེཝ, ན མནསི, ཀཎྷཏྟགུཎོ པཱཔཏྟཉྩ སིལིཊྛཾ. ཝངྐཏཱ བྷམཱུནཾཡེཝ, ན ཨཛ྄ཛྷཱསཡེ, ཝངྐཏཱནཏཏྟཾ སཋཏྟཉྩ སིལིཊྛཾ. ཨཏིརཏྟཏཱ པཱཎིཔཱདཱདྷརཱནཾཡེཝ, ན ཙིཏྟེ, ཨཏིརཏྟཏཱགུཎོ རཱགོ ཙ སིལིསྶཏེ. ‘‘མུནིནྡསྶཱ’’ཏི ‘‘ཀཎྷཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ སབྦཏྠ སམྦནྡྷནཱིཡཾ. ནིཡམཝཱ སིལེསོ ཀེསཀྑཱིནཾཝཱཏི ཨཝདྷཱརཎཔྤཡོགཱཏི.
༢༩༧. ‘‘ཀེསཀྑཱིན’’མིཙྩཱདི. མུནིནྡསྶ ཀཎྷཏྟཾ ཀེསཀྑཱིནཾ ཨེཝ ཧོཏི, ཀཎྷཏྟསངྑཏམཀུསལཾ ན ཙིཏྟེ. ཝངྐཏཱ བྷམཱུནཾཡེཝ, ནཛ྄ཛྷཱསཡེ. ཨཏིརཏྟཏཱ པཱཎིཔཱདཱདྷརཱནཾ ཨེཝ, ན ཀེསུཙི ཝཏྠཱུསཱུཏི. ‘‘ཀེསཀྑཱིནཾཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ནིཡམསངྑཱཏཨཝདྷཱརཎཔདསྶ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཀཎྷབྷཱཝེན སདྡྷིཾ པཱཔཏྟསྶ ཙ, ཝངྐགུཎེན སདྡྷིཾ སཱཋེཡྻསྶ ཙ, རཏྟགུཎེན སདྡྷིཾ རཱགསྶ ཙ སིལིཊྛཏྟཱ ཨཡཾ ནིཡམཝནྟསིལེསོ ནཱམ. ཀེསཱནི ཙ ཨཀྑཱིནི ཙེཏི ཙ, ཀཎྷསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཝངྐསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, པཱཎཡོ ཙ པཱདཱནི ཙ ཨདྷརཱནི ཙཱཏི ཙ, ཨཏིརཏྟསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ནིཡམཀྑེཔསིལེས
པཱཎིཔཱདཱདྷརེསྭེཝ, སཱརཱགོ ཏཝ དིསྶཏི;
དིསྶཏེ སོ’ཡ’མཐ ཝཱ, ནཱཐ སཱདྷུགུཎེསྭཔི.
༢༩༨. ‘‘པཱཎི’’ཙྩཱདི. ནཱཐ ཏཝ པཱཎིཔཱདཱདྷརེསྭེཝ སཱརཱགོ སོབྷནོ རཏྟཝཎྞོ དིསྶཏི, ན ཙིཏྟེ, སཱརཱགོ རཏྟཝཎྞོ ཚནྡརཱགོ ཙཱཏི སིལིཊྛཾ. ཨཡཾ ནིཡམོ ཨཀྑིཔྱཏེ. ཨཐ ཝཱ ཀཐཾ ནིཡམྱཏེ, ཡཏོ སོ ཨཡཾ སཱརཱགོ སཱདྷཱུནཾ གུཎེསྭེཝ ཝིརཱགལཀྑཎོ དིསྶཏེ ཨིཏི. ཏསྨཱ ཀཐམཝདྷཱརཱིཡཏཱིཏི ནིཡམཀྑེཔཝཙནོ སིལེསོཡཾ.
༢༩༨. ‘‘པཱཎི’’ཙྩཱདི. ¶ ཧེ ནཱཐ ཏཝ སཱརཱགོ སོབྷནོ རཏྟཝཎྞོ པཱཎིཔཱདཱདྷརེསྭེཝ དིསྶཏི, ཙིཏྟེ ལོབྷོ པན ན དིསྶཏི. ཨཐ ཝཱ སོ ཨཡཾ སཱརཱགོ ཀཏྟུཀམྱཏཱཀུསལཙྪནྡབྷཱུཏོ སཱདྷུགུཎེསྭཔི སཛྫནཱནཾ སཱིལཱདིགུཎེསུཔི དིསྶཏི. ‘‘ཨེཝཱ’’ཏི དསྶིཏནིཡམསྶ པཊིསེདྷཀེན ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏི ཝཙནེན སམནྣཱགཏཏྟཱ རཏྟཝཎྞསངྑཱཏརཱགེན ལོབྷསྶ སིལིཊྛཏྟཱ ཙ ཨཡཾ ནིཡམཀྑེཔཝཙནསིལེསོ. སཾ སོབྷནོ རཱགོཏི ཝིགྒཧོ.
ཨཝིརོདྷིསིལེས
སལཀྑཎོ’ཏིསུབྷགོ,
ཏེཛསྶཱི ནིཡཏོདཡོ;
ལོཀེསོ ཛིཏསཾཀླེསོ,
ཝིབྷཱཏི སམཎིསྶརོ.
༢༩༩. ‘‘སལཀྑཎོ’’ཨིཙྩཱདི. སཧ ལཀྑཎེན སསརཱུཔེན དྭཏྟིཾ སཝརཔུརིསལཀྑཎེན ཝཱ ཝཏྟམཱནོ སལཀྑཎོ, ཙནྡོ མུནིནྡོ ཙ, ཨཏིསུབྷགོ སོ ཙ, ཏེཛསྶཱི སཱུརིཡོ པབྷཱཝིསེསཡུཏྟོ ཙ, ནིཡཏོ པཏིདིནམུདཡོ པབྷཱལཀྑཎོ ཡསྶ སོ ནིཡཏོདཡོ, སཱུརིཡོ, ནིཡཏོ ཐིརོ ཨུདཡོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ སམྦོདྷིརཱུཔོ ཡསྶ སོ ནིཡཏོདཡོ, མུནིནྡོ, ལོཀེསོ བྲཧྨཱ མུནིནྡོ ཙ, ཛིཏོ སཾཀླེསོ ཛྷཱནརཏིཝསེན ཀཱཡཙིཏྟཱབཱདྷོ ཡེན སོ, བྲཧྨཱ, ཛིཏོ སཾཀླེསོ དསཝིདྷོ ཨགྒམགྒཉྙཱཎལཱབྷཱ ཡེན སོ. སོ མཎཱིནཾ ཨིསྶརོ ཨུཔམཎི [ཨུཏྟམམཎི (?)], སམཎཱནཾ ཨིསྶརོ མུནིནྡོ ཝིབྷཱཏཱིཏི ཡོཛྫཾ. ཨཡམཝིརོདྷིསིལེསོ ལཀྑཎསུབྷགཱདཱིནམུབྷཡཏྠཱཔི ཨབྱཝཧིཏཏྟཱ.
༢༩༩. ‘‘སལཀྑཎོ’’ཨིཙྩཱདི. ¶ སལཀྑཎོ ལཀྑཎེན སཧིཏོ, ཨཏིསུབྷགོ ཨཏིསུནྡརཱཡ ལཀྑིཡཱ སམནྣཱགཏོ, ནོ ཙེ, དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎེཧི སཧིཏོ ཨཏིཝིཡ སོབྷཱདཱིཧི ཡུཏྟོ, ཏེཛསྶཱི ཨནྡྷཀཱརཝིདྷམནསངྑཏམཧཱནུབྷཱཝེན ཡུཏྟོ, ནིཡཏོདཡོ པཏིདིནཾ པུབྦཎྷཀཱལེ ནིཡམིཏགགནུགྒམནོ, ནོ ཙེ, ནིརནྟརཔཝཏྟབུདྡྷཏེཛསཱ ཡུཏྟོ ཐིརསབྦཉྙུཔདཝིསངྑཱཏཱབྷིཝུཌྜྷིཡཱ སམནྣཱགཏོ, ལོཀེསོ བྲཧྨབྷཱུཏོ, ཛིཏསཾཀླེསོ ཛྷཱནཔཱིཏིཡཱ ཝིཛིཏཀཱཡཙིཏྟདརཐོ, ནོ ཙེ, ཏིལོཀསྶ ཨིསྶརབྷཱུཏོ ཙཏུཏྠམགྒཉྙཱཎེན ཧཏདསཝིདྷསཾཀིལེསོ, སམཎིསྶརོ སོ ཨུཏྟམོ མཎི ཝིབྷཱཏི སོབྷཏི, ནོ ཙེ, སམཎཱནཾ ཨིསྶརོ ཝིབྷཱཏི དིབྦཏཱིཏི. ‘‘སལཀྑཎོ སུབྷགོ’’ཨིཙྩཱདིཀཱནཾ དྭིནྣཾ པདཱནཾ ཨཝིརུདྡྷཏྟཱ ཙ, པཋམཔཱདེ ཙནྡེན དུཏིཡེ སཱུརིཡེན ཏཏིཡེ བྲཧྨུནཱ ཙཏུཏྠེ མཎིནཱ ཙ སབྦཉྙུཔདཏྠསྶ སིལིཊྛཏྟཱ ཙ ཨཡཾ ཨཝིརོདྷིསིལེསོ ནཱམ. སཧ ལཀྑཎེན ཝཏྟམཱནོཏི ཙ, ཨཏིསོབྷནོ བྷགོ སིརཱི ཝཱ སིརཱིཀཱམཔཡཏནཱདིཀོ ཝཱ ཨསྶཱཏི ཙ, ཏེཛོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, ནིཡཏོ ཨུདཡོ ཨསྶེཏི ཙ, ལོཀསྶ ཨིསོ ཨིསྶརོཏི ཙ, ཛིཏོ སཾཀླེསོ ཡེནེཏི ཙ, མཎཱིནཾ སམཎཱནཾ ཝཱ ཨིསྶརོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝིརོདྷིསིལེས
ཨསམོཔི སམོ ལོཀེ,
ལོཀེསོཔི ནརུཏྟམོ;
སདཡོཔྱ’དཡོ པཱཔེ,
ཙིཏྟཱ’ཡཾ མུནིནོ གཏི.
༣༠༠. ‘‘ཨསམོཔི’’ཙྩཱདི. ནཏྠི སམོ རཱཛགུཎཱདཱིཧི ཨསྶཱཏི ཨསམོ, ཀོཙི རཱཛཱདི, ‘‘ཨསམོ’’ཏི ལོཀེཀསིཁཱམཎིབྷཱཝེན ¶ མུནི. ཏཏྠ ཡདཱ ཨསམོ རཱཛཱདི, ཏདཱ ལོཀེ སམོཏི ཝིརུདྡྷཾ ཨསམཏྟཱ ཏསྶ. ཨཔིསདྡོ ཝིརོདྷཾ ཛོཏེཏི. པཀྑནྟརེ ཏྭཝིརུདྡྷཾ, ལོཀེ དེཝདཏྟཱདཱིནཾ ཝིརོདྷིསཏྟཱནཾ རཱཧུལཱདཱིནཾ ཨཝིརོདྷིསཏྟཱནཉྩ སམཏྟཱ, ཏཏོཡེཝཱཡཾ ཝིརོདྷཱབྷཱསཱནཉྩསཱ ཝིརོདྷོཡེཝ. ལོཀེསོ བྲཧྨཱ མུནི ཙ. ཏཏྠ ‘‘བྲཧྨཱ ནརུཏྟམོ’’ཏི ཝིརུདྡྷཾ དིབྦཡོནིཏྟཱ ཏསྶ. པཀྑནྟརེ ཏྭབྱཱགྷཱཏོ ཨུཏྟམནརཏྟཱ ཏསྶ. དཡོ དཱནཾ, སཧ དཡེནཱཏི སདཡོ, ཀོཙི པུརིསོ. སཧ དཡཱཡ ཝཏྟཏཱིཏི སདཡོ, མུནི. ཏཏྠ པུརིསོ དཱཡཀོ པཱཔེ ཛནེ ཀཐམདཡོཏི ཝིརུཛ྄ཛྷཏི. མུནི པཱཔེ རཱགཱདིཀེ ཨདཡོཏི ཝིརུཛ྄ཛྷཏི. ཏསྨཱ མུནིནོ ཨཡཾ ཡཐཱཝུཏྟཱ གཏི པཝཏྟི ཙིཏྟཱ ཨབྦྷུཏཱཏི ཨཡཾ ཝུཏྟནཡེན ཝིརོདྷིསིལེསོ ཨུདཱཧཊོ.
༣༠༠. ‘‘ཨསམོ’’ཨིཙྩཱདི. ཨསམོཔི ཨཏུལྱོཔི ཀོཙི རཱཛཱདིཀོ ལོཀེ སམོ ཏུལྱོ, ནོ ཙེ, སདིསཔུགྒལརཧིཏོ ཨེཝ རཱཧུལབྷདྲདེཝདཏྟཱདིསབྦལོཀེ ཨནུནཡཔཊིགྷཱབྷཱཝེན སམོ ཧོཏི. ལོཀེསོཔི བྲཧྨབྷཱུཏོཔི ནརུཏྟམོ ནརཝརོ ཧོཏི, ནོ ཙེ, སཀལལོཀཱདྷིཔཏི ཧུཏྭཱ ཨེཝ ནརུཏྟམོ. སདཡོཔི ཡཱཙཀེསུ དཡསངྑཱཏེན དཱནེན ཡུཏྟོཔི པཱཔེ པཱཔིཊྛེ ཨདཡོ དཱནརཧིཏོ, ནོ ཙེ, དཡཱསཧིཏོ ཨེཝ ཨཀུསལེ ནིདྡཡོ. མུནིནོ ཨཡཾ གཏི པཝཏྟི ཙིཏྟཱ ཝིཙིཏྟཱཏི རཱཛཱདིནོ ཨསམསམཏཱ ཙ, བྲཧྨཱ ཧུཏྭཱ ཨུཏྟམནརབྷཱཝོ ཙ, དཱནསཧིཏསྶ ཀསྶཙི པུརིསསྶ དཱནརཧིཏབྷཱཝོ ཙ ཝིརུདྡྷོ ཧོཏི. ཏསྨཱ རཱཛབྲཧྨཔུརིསེཧི མུནིནོ སིལིཊྛཏྟཱ ཨཡཾ ཝིརོདྷིསིལེསོ ནཱམ. པུབྦཔུབྦཔཀྑེ ཝིརོདྷོ ཨཔརཱཔརཔཀྑེཧི ནིརཱཀཏོ ཧོཏི. པུབྦཔཀྑེ ཨཔིསདྡོ ཝིརོདྷཾ ཛོཏེཏི, ཨཔརཔཀྑེ ཨཝདྷཱརཎནྟི. ¶ ནཏྠི སམོ ཡསྶེཏི ཙ, ནརོ ཙ སོ ཨུཏྟམོ ཙེཏི ཙ, སཧ དཡེན དཡཱཡ ཝཱ ཝཏྟམཱནོཏི ཙ, ནཏྠི དཡོ དཡཱ ཝཱ ཨསྶེཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨོཙིཏྱསམྤོསཀཔདསིལེས
སཾསཱརདུཀྑོཔཧཏཱ-ཝནཏཱ ཛནཏཱ ཏྭཡི;
སུཁ’མིཙྪིཏ’མཙྩནྟཾ, ཨམཏནྡད ཝིནྡཏི.
༣༠༡. ཨུདཱཧརཏི ‘‘སཾསཱརེ’’ཙྩཱདི. སཾསཱརོ ཨབྦོཙྪིནྣཾ ཝཏྟམཱནཱ ཁནྡྷཔཊིཔཱཊིཡེཝ དུཀྑཾ དུཀྑམཏྟཱདིནཱ, ཏེན ཨུཔཧཏཱ པཧཊཱ ཛནཏཱ, ཨམཏཾ སུཁཾ ཨམཏཾ ཝཱ ནིབྦཱནཾ དདཱཏཱིཏི ཨམཏནྡདཱཏི ཨཱམནྟནཾ, ཏྭཡི ཨཝནཏཱ པཎཱམཝསེན ཨིཙྪིཏམཏིམཏཾ དུཀྑཱཔགམནིབྦཏྟཾ ཀཱཡིཀཾ ཙེཏསིཀཉྩ སུཁཾ ཨཙྩནྟཾ ཝིནྡཏི པཊིལབྷཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཨམཏཾ སུདྷཱ ནིབྦཱནཉྩ, ཨམཏནྡདོ དུཀྑོཔཧཏེ སུཁཡཏཱིཏི ཨུཙིཏནྟི ‘‘ཨམཏཾ དདཱཏཱི’’ཏི པདམདྷིགཏེ ཝཏྠུནི ཨོཙིཏྱཾ སམྤོསཡཏཱིཏི ཨོཙིཏྱསམྤོསཀོ པདསིལེསོཡཾ. ཨཱདིསདྡེན ‘‘སུགནྡྷིསོབྷཱསམྦནྡྷཱི’’ཏྱཱདྱུཔམཱསིལེསཱདཡོ སངྒཧིཏཱཏི.
༣༠༡. ‘‘སཾསཱར’’ཨིཙྩཱདི. སཾསཱརདུཀྑོཔཧཏཱ ཁནྡྷདྷཱཏུཨཱཡཏནཱནཾ ནིརནྟརཔཝཏྟིསངྑཱཏེན དུཀྑེན ཨུཔཧཏཱ ཛནཏཱ, ཨམཏནྡད ཧེ སུདྷཱདཱཡཀ ནོ ཙེ, ནིབྦཱནདཱཡཀ ཏཐཱགཏ ཏྭཡི ཨཝནཏཱ པཎམནཝསེན ཨོནཏཱ ཨིཙྪིཏཾ ཨབྷིམཏཾ སུཁཾ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀསུཁཾ ཨཙྩནྟཾ ཨཏིསཡེན ཝིནྡཏི སེཝཏཱིཏི. ཨམཏདཱཡཀཱ དུཀྑིཏེ སུཁིཏེ ཀརོནྟཱིཏི ཨིདཾ ཨུཙིཏམེཝེཏི ཨུབྷཡཏྠསྶཱཔི ཝཱཙཀཾ ‘‘ཨམཏཾ དདཱཏཱི’’ཏི པདཾ ཏཱདིསཛནསྶ སུཁདཱནེ ཨོཙིཏྱཾ པོསེཏཱིཏི ཨཡཾ ཨོཙིཏྱསམྤོསཀཔདསིལེསོ. སཾསཱརོཡེཝ དུཀྑནྟི ཙ, ཏེན ཨུཔཧཏཱཏི ཙ, ཨམཏཾ སུདྷཾ ནིབྦཱནཾ ཝཱ དདཱཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
གུཎཡུཏྟེཧི ¶ ཝཏྠཱུཧི, སམཾ ཀཏྭཱན ཀསྶཙི;
སཾཀིཏྟནཾ བྷཝཏི ཡཾ, སཱ མཏཱ ཏུལྱཡོགིཏཱ.
༣༠༢. ཏུལྱཡོགིཏཾ ཡོཛཡཏི ‘‘གུཎེ’’ཙྩཱདིནཱ. གུཎོ དྷམྨོ སཱདྷུ ཨསཱདྷུ ཝཱ, ཏེན ཡུཏྟེཧི ཝཏྠཱུཧི སཧ སམཾ ཀཏྭཱན ཝཏྠུཏོ ཨསཱམྱེཔི ཏཐཱབྷཱཝམཱརོཔྱ ཀསྶཙི པུརིསཱདིནོ ཐུཏིནིནྡཏྠཾ ཡཾ ཀིཏྟནམཱཁྱཱནཾ, སཱ ཏུལྱཀྑཎཱ ཏུལྱཡོགིཏཱ མཏཱ, ཝཏྟུམིཙྪིཏེན གུཎེན ཏཱདིསཱནཾ ཏུལྱཡོགིཏཱཔཊིཔཱདནཏོ ཏདཏྠིཡེན ཏུལྱཡོགིཏཱ ཏཐཱ དྭིདྷཱ ཝཏྟཏི.
༣༠༢. ཨིདཱནི ཏུལྱཡོགིཏཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘གུཎཡུཏྟེཧི’’ཨིཙྩཱདིནཱ. གུཎཡུཏྟེཧི སུནྡརཱསུནྡརེཧི ཡེཧི ཀེཧིཙི གུཎེཧི ཡུཏྟེཧི ཝཏྠཱུཧི, སམཾ ཀཏྭཱན ཏཏྭཏོ ཨསམཱནེསུཔི སམཱནཏྟབུདྡྷིཡཱ ཨཱརོཔནཾ ཀཏྭཱ, ཀསྶཙི པུརིསཱདིནོ ཐུཏིཾ ནིནྡཾ ཝཱ ནིསྶཱཡ ཡཾ སཾཀིཏྟནཾ གུཎཱགུཎཀཐནཾ བྷཝཏི, སཱ ཏུལྱཡོགིཏཱཏི མཏཱཏི. གུཎེཧི ཡུཏྟཱཏི ཙ, ཏུལྱེན གུཎེན སཧ ཡོགོཏི ཙ, སོ ཨེཏེསཾ རཾསིམཱལཱིབྷགཝནྟཱདཱིནམཏྠཱིཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོ ཏུལྱགུཎསམྦནྡྷོཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ཨེཏྠ ཏུལྱགུཎཡུཏྟཔདཏྠཱནཾ ཏགྒུཎསམྦནྡྷསྶ ཏུལྱཡོགིཏཱབྷཱཝཏོ ཏཔྤཊིཔཱདཀོ ཨུཏྟིཝིསེསོ ཏདཏྠིཡེན ཏུལྱཡོགིཏཱཏི ཉེཡྻཱ.
སམྤཏྟསམྨདོ ལོཀོ,
སམྤཏྟཱལོཀསམྤདོ;
ཨུབྷོཧི རཾསིམཱལཱི ཙ,
བྷགཝཱ ཙ ཏམོནུདོ.
༣༠༣. ཨུདཱཧརཏི ‘‘སམྤཏྟེ’’ཙྩཱདི. ཏམཾ ནུདཏཱིཏི ཏམོནུདོ. རཾསིམཱལཱི སཱུརིཡོ ཙ, ཨཐ ཝཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཙཱཏི ཨུབྷོཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི ཧེཏུབྷཱུཏེཧི ཝཱ ¶ ལོཀོ སཏྟལོཀོ, སམྤཏྟོ སམྨདོ པཱིཏི ཡེན ཏཐཱཝིདྷོ ཙ, སམྤཏྟོ ཨཱལོཀསྶ སམྤདཱ ཡེན ཏཐཱཝིདྷོ ཙཱཔཱིཏི. ཨེཏྠ པཱིཏིདཱནཱདིགུཎཡུཏྟེན རཾསིམཱལིནཱ སམཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཏོ ཐུཏིཝསེན ཀིཏྟནནྟི ལཀྑཎཾ ཡོཛནཱིཡཾ.
༣༠༣. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘སམྤཏྟི’’ཙྩཱདིནཱ. ཏམོནུདོ ཨནྡྷཀཱརཾ པཧརནྟོ རཾསིམཱལཱི ཙ བྷགཝཱ ཙ ཨུབྷོཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི ཧེཏུབྷཱུཏེཧི ཝཱ, ལོཀོ སཏྟལོཀོ སམྤཏྟསམྨདོ པཊིལདྡྷཔཱིཏིཀོ ཙ སམྤཏྟཱལོཀསམྤདཱ ཙ ཧོཏཱིཏི. ཨེཏྠ པཱིཏིདཱནཱལོཀཀརཎསངྑཱཏགུཎཡུཏྟེན སཱུརིཡེན ཏུལྱཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཏོ ཐུཏིཝསེན གུཎཀཐནཾ ཧོཏི. སམྤཏྟོ སམྨདོ པཱིཏི ཡེནེཏི ཙ, ཨཱལོཀསྶ སམྤདཱཏི ཙ, སམྤཏྟཱ ཨཱལོཀསམྤདཱ ཡེནེཏི ཙ, ཏམཾ ནུདཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨུདཱཧརཎེ ཨདསྶིཏེཔི ཨསཱདྷུགུཎཡུཏྟེན ཀེནཙི ཝཏྠུནཱ སམཾ ཀཏྭཱ ཀསྶཙི ཀཱཏབྦནིནྡཱཔི ཨེཝམེཝ དཊྛབྦཱ.
ཨཏྠནྟརཾ སཱདྷཡཏཱ, ཀིཉྩི ཏཾསདིསཾ ཕལཾ;
དསྶཱིཡཏེ ཨསནྟཾ ཝཱ, སནྟཾ ཝཱ ཏཾ ནིདསྶནཾ.
༣༠༤. ནིདསྶནཾ པདསྶེཏི ‘‘ཨཏྠནྟར’’མིཙྩཱདིནཱ. ཨཏྠནྟརཾ ནིདསྶེཏབྦཱཔེཀྑཱཡ ཨཉྙཾ ཀིཉྩི ཨུཙིཏཾ ཀཱརིཡཾ སཱདྷཡཏཱ ཀེནཙི ཝཏྠུནཱ ཧེཏུབྷཱུཏེན, ཏེན ཨཏྠནྟརེནེཝ སདིསཾ ཏུལྱཾ ཕལཾ ཀིཉྩི ཨསནྟཾ ཨནིཊྛཾ ཝཱ སནྟཾ ཨིཊྛཾ ཝཱ དསྶཱིཡཏེ པཊིཔཱདཱིཡཏེ, ཏཾ ཨེཝཾལཀྑཎཾ ནིདསྶནཾ སིཡཱ.
༣༠༤. ཨིདཱནི ནིདསྶནཱལངྐཱརཾ ནིདསྶེཏི ‘‘ཨཏྠནྟརི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨཏྠནྟརཾ ནིདྡིསིཏབྦཏོ ཨཉྙཾ ཨུཙིཏཀཱརིཡསངྑཱཏམཏྟཾ [ཨུཙིཏཀིཙྩ… (ཀ.)] སཱདྷཡཏཱ སཱདྷཡནྟེན ཀེནཙི ཝཏྠུནཱ ཏཾསདིསཾ ¶ ཏེན ཨཏྠནྟརེན སམཱནཾ ཨསནྟཾ ཨནིཊྛཾ ཝཱ སནྟཾ ཨིཊྛཾ ཝཱ ཀིཉྩི ཕལཾ དསྶཱིཡཏེ ཝཏྠཱུཧི པཊིཔཱདཱིཡཏེ, ཏཾ ཏཱདིསཾ ཕལཾ ནིདསྶནཾ ནཱམཱཏི. ཨཏྠོ ཙ སོ ཨནྟརོ ཨཉྙོ ཙཱཏི ཙ, ཏེན ཨཏྠནྟརེན སདིསམིཏི ཙ, ནིདསྶཱིཡཏེཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨསནྟཕལནིདསྶན
ཨུདཡཱ སམཎིནྡསྶ, ཡནྟི པཱཔཱ པརཱབྷཝཾ;
དྷམྨརཱཛཝིརུདྡྷཱནཾ, སཱུཙཡནྟཱ [དཱིཔཡནྟཱ (སཱི.)] དུརནྟཏཾ.
༣༠༥. ‘‘ཨུདཡཱ’’ཨིཙྩཱདི. སམཎིནྡསྶ མཧཱམུནིནོ ཨུདཡཱ པཱཏུབྷཱཝེན པཱཔཱ ལོབྷཱདཡོ པརཱབྷཝཾ ནིདྷནཾ ཡནྟི, པརཱབྷཝནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨུདཡཔུབྦཀེན པཱཔཔརཱབྷཝནཏྠནྟརེན སདིསཾ ཕལཾ ནིདསྶེཏི. ཀིཾ ཀརོནྟཱ? དྷམྨརཱཛཱ དྷམྨཱནཔེཏོ རཱཛཱ, མུནིནྡོ ཙཱཏི སིལིཊྛཾ, ཏེན ཝིརུདྡྷཱནཾ, དུཊྛོ ཝིརུདྡྷོ ཨནྟོ ཨཝསཱནཾ ཡསྶ, ཏསྶ བྷཱཝོ, ཏཾ སཱུཙཡནྟཱཏི དྷམྨརཱཛཝིརོདྷཧེཏུཀཾ ཨསནྟཕལམེཏཾ ནིདསྶནཾ པརཱབྷཝསྶཱནིཊྛཏྟཱ.
༣༠༥. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཨུདཡཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. སམཎིནྡསྶ མུནིནྡསྶ ཨུདཡཱ ལོཀེ པཱཏུབྷཱཝེན པཱཔཱ ལོབྷཱདཡོ དྷམྨརཱཛཝིརུདྡྷཱནཾ རཱཛདྷམྨེཧི སམནྣཱགཏརཱཛཱུཧི, དྷམྨཱདྷིཔཏིནཱ མུནིནྡེན ཝཱ ཝིརུདྡྷཱནཾ དུརནྟཏཾ ཨནིཊྛཱཝསཱནཏཾ སཱུཙཡནྟཱ པཀཱསེནྟོ པརཱབྷཝཾ པརིཧཱནིཾ ཡནྟི པཱཔུཎནྟཱིཏི. ཨེཏྠ པུབྦདྡྷེན ཨུདཡཔུབྦཀོ པཱཔཔརཱབྷཝནསངྑཱཏོ ཨཏྠནྟརོ དསྶིཏོ, ཨཔརདྡྷེན ཏཾསདིསཝིརོདྷཧེཏུཀཾ དུརནྟསངྑཱཏཾ ཨསནྟཕལཾ དསྶེཏི. དྷམྨརཱཛཝིརོདྷཧེཏུཀཾ ཨསནྟཕལམེཏཾ པརཱབྷཝསྶཱནིཊྛཏྟཱ. སམཎཱནམིནྡོཏི ཙ, དྷམྨེན ཡུཏྟོ རཱཛཱཏི ཝཱ དྷམྨེསུ རཱཛཱཏི ¶ ཝཱཏི ཙ, ཏེན ཝིརུདྡྷཱཏི ཙ, དུཊྛོ ཝིརཱུཔོ ཨནྟོ པརིཡོསཱནཾ ཡེསམིཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སནྟཕལནིདསྶན
སིརོནིཀྑིཏྟཙརཎོ-
ཙྪརིཡཱན’མྦུཛཱན’ཡཾ;
པརམབྦྷུཏཏཾ ལོཀེ,
ཝིཉྙཱཔེཏ’ཏྟནོ ཛིནོ.
༣༠༦. ‘‘སིརོ’’ཙྩཱདི. ཨཙྪརིཡཱནཾ བྷགཝཏོ ཙརཎཱརཝིནྡདྭནྡསམྤཊིགྒཧཎཏྠཾ པཐཝིཾ བྷིནྡིཏྭཱ སམུགྒཏཱནམཙྪརིཡགུཎོཔེཏཱནམམྦུཛཱནཾ སིརསི མཏྠཀེ ནིཀྑིཏྟཱ ཙརཎཱ ཡེན སོ ཛིནོ. ཨམྦུཛོཔརིཙརཎནིཀྑེཔལཀྑཎེནཏྠནྟརེན སདིསཾ ཕལཾ དསྶེཏི. ཨཏྟནོ པརམཙྪརིཡབྷཱཝཾ ཝིཉྙཱཔེཏི. སནྟཕལམིདཾ ནིདསྶནཾ ཛིནབྦྷུཏཏྠདཱིཔནསྶ ཨིཊྛཏྟཱཏི.
༣༠༦. ‘‘སིརོ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཡཾ ཛིནོ ཨཙྪརིཡཱནཾ ཨཏྟནོ པཱདཔཊིགྒཧཎཏྠཾ པཐཝིཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཨུགྒཏཏྟཱ ཨཙྪརཱཔཧརཎཡོགྒཱནཾ ཨམྦུཛཱནཾ སིརོནིཀྑིཏྟཙརཎོ མཏྠཀེ ཋཔིཏཔཱདོ ལོཀེ སཏྟལོཀེ ཨཏྟནོ པརམབྦྷུཏཏཾ ཨཏིཨཙྪརིཡགུཎཾ ཝིཉྙཱཔེཏི ཨཝབོདྷེཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཨཙྪརིཡཔདུམཱནཾ མཏྠཀེ ཙརཎནིཀྑེཔསངྑཱཏེན ཨཏྠནྟརེན པརམབྦྷུཏཏཾ ཝིཉྙཱཔེཏཱིཏི ཨཡཾ སདིསསནྟཕལཾ ཛིནབྦྷུཏཏྠདཱིཔནསྶ ཨིཊྛཏྟཱ. སིརསི ནིཀྑིཏྟཱནི ཙརཎཱནི ཡེནེཏི ཙ, ཨཙྪརཾ ཨཙྪརཱསངྒྷཱཏཾ ཨརཧནྟཱིཏི ཙ, པརམོ ཨུཏྟམོ ཨབྦྷུཏོ གུཎོ ཨསྶེཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཝིབྷཱུཏིཡཱམཧནྟཏྟཾ, ཨདྷིཔྤཱཡསྶ ཝཱ སིཡཱ;
པརམུཀྐཾསཏཾ ཡཱཏཾ, ཏཾ མཧནྟཏྟ’མཱིརིཏཾ.
༣༠༧. མཧནྟཏྟམུཔདསྶེཏི ¶ ‘‘ཝིབྷཱུཏིཡཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝིབྷཱུཏིཡཱ སམྤཏྟིཡཱ ཨདྷིཔྤཱཡསྶ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཝཱ པརམུཀྐཾསཏཾ པརམཱཏིསཡབྷཱཝཾ ཡཱཏཾ ཨུཔགཏཾ མཧནྟཏྟཾ ནཱམ ཨཱིརིཏཾ ཀཐིཏཾ.
༣༠༧. ཨིདཱནི མཧནྟཏྟཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཝིབྷཱུཏི’’ ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝིབྷཱུཏིཡཱ སམྤཏྟིཡཱ ཝཱ ཨདྷིཔྤཱཡསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཝཱ པརམུཀྐཾསཏཾ ཨཏྱུཀྐཾསབྷཱཝཾ ཡཱཏཾ ཡཾ མཧནྟཏྟཾ སིཡཱ, ཏཾ མཧནྟཏྟམིཏི ཨཱིརིཏནྟི. མཧཏོ བྷཱཝོཏི ཙ, པརམོ ཨུཀྐཾསོ ཨཏིསཡོ ཡསྶེཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝིབྷཱུཏིམཧནྟཏྟ
ཀིརཱིཊརཏནཙྪཱཡཱ-ནུཝིདྡྷཱཏཔཝཱརཎོ;
པུརཱ པརཾ སིརིཾ ཝིནྡི, བོདྷིསཏྟོ’བྷིནིཀྑམཱ.
༣༠༨. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཀིརཱིཊེ’’ཙྩཱདི. ཨབྷིནིཀྑམཱ པུརཱ པུབྦེ བོདྷིསཏྟོ མཱཡཱདེཝིཡཱ པུཏྟོ པརམུཀྐཊྛཾ ཨནཱཉྙསཱདྷཱརཎཾ སིརིཾ ཝིབྷཱུཏིཾ ཝིནྡི པཊིལབྷི. ཀཱིདིསོ? ཀིརཱིཊེ མཀུཊེ རཏནཱནཾ ཚཱཡཱཧི སོབྷཱཧི ཨནུཝིདྡྷོ ཚུརིཏོ ཨཱཏཔཝཱརཎོ སེཏཙྪཏྟཾ ཡསྶ སོ ཏཱདིསོཏི ཝིབྷཱུཏིཡཱ མཧནྟཏྟཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཏཔཝཱརཎོ རཏནཙྪཱཡཱནུཝིདྡྷོ’’ཏི.
༣༠༨. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ཀིརཱིཊ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. བོདྷིསཏྟོ ཨནྟིམཛཱཏིཡཾ མཧཱབོདྷིསཏྟོ ཨབྷིནིཀྑམཱ ཨབྷིནིཀྑམནཏོ པུརཱ པུབྦེ ཀིརཱིཊརཏནཙྪཱཡཱནུཝིདྡྷཱཏཔཝཱརཎོ མོལིརཏནརཾསཱིཧི རཉྫིཏསེཏཙྪཏྟོ པརམུཀྐཊྛཾ སིརིཾ ཝིབྷཱུཏིཾ ཝིནྡི ཨནུབྷཝཱིཏི. ཨེཏྠ མོལིརཏནཀནྟིཡཱ སེཏཙྪཏྟསྶ ཨོཝིདྡྷབྷཱཝཀཐནེན ཝིབྷཱུཏིཡཱ མཧནྟཏྟཾ ཧོཏི. ཀིརཱིཊེ རཏནཱནཱིཏི ཙ, ཏེསཾ ཚཱཡཱཡོཏི ¶ ཙ, ཏཱཧི ཨནུཝིདྡྷོ ཚུརིཏོ ཨཱཏཔཝཱརཎོ ཡསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨདྷིཔྤཱཡམཧནྟཏྟ
སཏྟོ སམྦོདྷིཡཾ བོདྷི-
སཏྟོ སཏྟཧིཏཱཡ སོ;
ཧིཏྭཱ སྣེཧརསཱབདྡྷ-
མཔི རཱཧུལམཱཏརཾ.
༣༠༩. ‘‘སཏྟོ’’ཨིཙྩཱདི. སྣེཧེན པིཡབྷཱཝེན ཛཱཏེན རསེན རཱགེན ཨཱབདྡྷམཏྟནི རཱཧུལམཱཏརཾ བིམྦཱདེཝིམྤི, ཀིམུཏཉྙཾ ཡུཝཏིཛནཾ, ཧིཏྭཱ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ ཨནཱསཏྟོ ཧུཏྭཱ སཏྟཱནཾ ཧིཏཱཡ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱཡ ཝཌྜྷིཡཱ བོདྷིསཏྟོ སིདྡྷཏྠོ སམྦོདྷིཡཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེཡེཝ སཏྟོ ཨཱསཏྟོ, ཏཏྠེཝ ལགྒོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. མཧནྟཏྟམུཀྐཊྛཾ ཏཱདིསཝནིཏཱརཏནཱནཱསཛྫནལཀྑཎམཱལཀྑཱིཡཏཱིཏི.
༣༠༩. ‘‘སཏྟོ’’ཨིཙྩཱདི. སོ བོདྷིསཏྟོ སྣེཧརསཱབདྡྷཾ པིཡབྷཱཝསངྑཱཏརཱགེན ཨཱབདྡྷཾ རཱཧུལམཱཏརཾ ཨཔི བིམྦཱདེཝིམྤི ཧིཏྭཱ སཏྟཧིཏཱཡ སཏྟཱནཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཏྠཱཡ སམྦོདྷིཡཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེཡེཝ སཏྟོ ལགྒོཏི. ཏཱདིསཨིཏྠིརཏནེཔི ཨལགྒཏཱཀཐནེན བོདྷིསཏྟསྶ ཨུཀྐཊྛཛ྄ཛྷཱསཡམཧནྟཏྟཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སམྨཱ བུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཙ, བོདྷིཡཾ སཏྟོ ལགྒོཏི ཙ, སཏྟཱནཾ ཧིཏམིཏི ཙ, སྣེཧེན པིཡབྷཱཝེན ཛཱཏོ རསོ རཱགོཏི ཙ, ཏེན ཨཱབདྡྷཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
གོཔེཏྭཱ ཝཎྞནཱིཡཾ ཡཾ,
ཀིཉྩི དསྶཱིཡཏེ པརཾ;
ཨསམཾ ཝཱ སམཾ ཏསྶ,
ཡདི སཱ ཝཉྩནཱ མཏཱ.
༣༡༠. ཝཉྩནཾ ¶ ཝདཏི ‘‘གོཔེཏྭཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ, ཝཎྞནཱིཡཾ ཀིཉྩི ཝཏྠུཾ གོཔེཏྭཱ ནིརཾཀཏྭཱ ཏསྶ ཝཎྞནཱིཡསྶ ཨསམཾ ཝིསམཾ ཝིསདིསཾ པརམཉྙཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཝཏྠུ ཡདི དསྶཱིཡཏེ ཀཝིནཱཏི ཨནུཝདིཏྭཱ སཱ ཝཉྩནཱ མཏཱཏི ཝིདྷཱིཡཏེ.
༣༡༠. ཨིདཱནི ཝཉྩནཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘གོཔེཏྭཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝཎྞནཱིཡཾ ཀིཉྩི ཝཏྠུཾ གོཔེཏྭཱ ཏསྶ ཝཎྞནཱིཡསྶ སམཾ སདིསཾ ཝཱ ཨསམཾ ཝིསདིསཾ ཝཱ པརཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཝཏྠུ ཡདི དསྶཱིཡཏེ ཀཝིནཱ, སཱ ཝཉྩནཱཨིཏི མཏཱཏི. ཝཉྩེཏི ཝཎྞནཱིཡཾ ཨེཏཱཡ ཝུཏྟིཡཱཏི ཝཱཀྱཾ.
ཨསམཝཉྩནཱ
པུརཏོ ན སཧསྶེསུ,
ན པཉྩེསུ ཙ ཏཱདིནོ;
མཱརོ པརེསུ ཏསྶེ’སཾ,
སཧསྶཾ དསཝཌྜྷིཏཾ.
༣༡༡. ཨུདཱཧརཏི ‘‘པུརཏོ’’ཨིཙྩཱདི. མཱརོ ཀཱམོ ཏཱདིནོ ལོབྷཱདཱིསུ ཏཱདིསཏྟཱ མུནིནོ པུརཏོ སམྨུཁེ སཧསྶཾ ཨིསཝོ ཨསྶཱཏི སཧསྶེསུ ཙ ན ཧོཏི. པཉྩ ཨིསཝོ ཨསྶཱཏི པཉྩེསུ ཙ ན ཧོཏཱིཏི ཝཎྞནཱིཡོ མཱརོཏྲ གོཔྱཏེ. ཏསྶ ཡོ ཏིབྷུཝནཾ ཛཡཱི. པརེསུ ཨཉྙསཏྟེསུ སརཱགེསུ ཨེསམིསཱུནཾ དསཝཌྜྷིཏཾ དསཧི གུཎིཏཾ སཧསྶཾ, ཀཐམཉྙཐཱབྷུཝནཏྟཡཾ ཛཡེཡྻཱཏི མཱརཾ གོཔེཏྭཱ དསསཧསྶོཔལཀྑིཏཝཏྠནྟརསྶ དསྶིཏཏྟཱ ཨསམཝཉྩནཱཡཾ.
༣༡༡. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘པུརཏོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. མཱརོ ཏཱདིནོ ལཱབྷཱལཱབྷཱདཱིསུ ཨཝིཀཱརིནོ ཏཐཱགཏསྶ པུརཏོ ཨབྷིམུཁེ སཧསྶེསུ ཙ སཧསྶསརོཔི ན ཧོཏི, པཉྩེསུ པཉྩ ཨིསུ ཙ ཏཱདིསེ ཋཔེཏྭཱ པཉྩ ཨིསུ ན ཧོཏི. ¶ པརེསུ སུགཏསམྨུཁེ ཨཱིདིསེསུཔི ཨཉྙེསུ སཾཀིལེསེསུ ཏསྶ ཏིལོཀཛེཏུནོ མཱརསྶ ཨེསཾ སརཱནཾ དསཝཌྜྷིཏཾ དསགཎནཱཡ ཝཌྜྷིཏཾ སཧསྶཾ ཧོཏི དསསཧསྶཾ ཧོཏཱིཏི. ཝཎྞནཱིཡཾ མཱརཾ གོཔེཏྭཱ དསསཧསྶསངྑྱཱཧི གཎིཏསྶ ཨཉྙསྶ སརསངྑཱཏཝཏྠུནོ དསྶིཏཏྟཱ ཨཡཾ ཨསམཝཉྩནཱ ནཱམ. སཧསྶཾ ཨིསཝོ ཨསྶེཏི ཙ, པཉྩ ཨིསཝོ ཨསྶེཏི ཙ, དསཧི ཝཌྜྷིཏནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སམཝཉྩནཱ
ཝིཝཱད’མནུཡུཉྫནྟོ,
མུནིནྡཝདནིནྡུནཱ;
སམྤུཎྞོ ཙནྡིམཱ ནཱ’ཡཾ;
ཚཏྟ’མེཏཾ མནོབྷུནོ.
༣༡༢. ‘‘ཝིཝཱད’’མིཙྩཱདི. མནོབྷུནོཏི ཀཱམསྶ. སམཝཉྩནཱཡཾ པུཎྞཙནྡཾ ནིརཾཀཏྭཱ ཚཏྟསྶ དསྶིཏཏྟཱ.
༣༡༢. ‘‘ཝིཝཱད’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནྡཝདནིནྡུནཱ སབྦཉྙུནོ མུཁཙནྡེན ཝིཝཱདཾ ཨནུཡུཉྫནྟོ སམྤུཎྞོ ཨཡཾ པཙྩཀྑོ ཙནྡིམཱ ན ཧོཏི. ཀིཉྩརཧི ཨེཏཾ ཙནྡམཎྜལཾ མནོབྷུནོ ཨནངྒསྶ ཨུབྦྷཱུཏིཡཾ ཚཏྟཾ སམུསྶིཏསེཏཙྪཏྟནྟི. ཝཎྞནཱིཡཾ ཙནྡམཎྜལཾ ཋཔེཏྭཱ ཏཏོ ཨཉྙསྶ ཙནྡསདིསསྶ ཚཏྟསྶ དསྶིཏཏྟཱ ཨཡཾ ཝུཏྟི སམཝཉྩནཱ ནཱམ. མུནཱིནཾ ཨིནྡོཏི ཙ, ཏསྶ ཝདནམིཏི ཙ, ཨིནྡུསདིསོ ཨིནྡུ, མུནིནྡཝདནམེཝ ཨིནྡཱུཏི ཙ, སམནྟཏོ པུཎྞོཏི ཙ, མནསི བྷཱུཏོཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
པརཱནུཝཏྟནཱདཱིཧི, ནིབྦིནྡེནི’ཧ ཡཱ ཀཏཱ;
ཐུཏིར’པྤཀཏེ སཱ’ཡཾ, སིཡཱ ཨཔྤཀཏཏྠུཏི.
༣༡༣. ཨཔྤཀཏཏྠུཏིཾ པཀཱསེཏི ‘‘པརི’’ཙྩཱདིནཱ. པརེསཾ ཡེསཾ ཀེསཉྩི ཨནུཝཏྟནཾ སེཝཱ, ཏམཱདི ཡེསཾ ཏེཧི ནིབྦིནྡེན ཝིརཏྟེན ཨཔྤཀཏེ ཨསནྣིཧིཏེ བུདྡྷིཝིསཡེཡེཝ ཨིཧ ཀིསྨིཉྩི ཝཏྠུམྷི ཀཏཱ ཡཱ ཐུཏི སཾརཱདྷནཾ, སཱཡཾ ཨཔྤཀཏཏྠུཏི སིཡཱ.
༣༡༣. ཨིདཱནི ཨཔྤཀཏཏྠུཏིཾ དསྶེཏི ‘‘པརཱནུ’’ཙྩཱདིནཱ. པརཱནུཝཏྟནཱདཱིཧི ཨཉྙསྶ ཡསྶ ཀསྶཙི ཨནུཝཏྟནཱདཱིཧི ནིབྦིནྡེན ཨུབྦེགཾ པཏྟེན ཨཔྤཀཏེ ཨནདྷིགཏེ བུདྡྷིཝིསཡེ ཨེཝ ཨིཧ ཨིམསྨིཾ ཀིསྨིཉྩི ཝཏྠུམྷི ཀཏཱ ཡཱ ཐུཏི སཾརཱདྷནསངྑཱཏཱ པསཾསཱ ཨཏྠི, སཱ ཨཡཾ ཨཔྤཀཏཏྠུཏི ནཱམ སིཡཱཏི. པརེསམནུཝཏྟནམིཏི ཙ, ཏཾ ཨཱདི ཡེསཾ པརཔཱིལཱ༹དཱིནམིཏི ཙ, ན པཀཏོཏི ཙ, རཀཱརོ སནྡྷིཛོ, ཨཔྤཀཏེ ཀཏཱ ཐུཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སུཁཾ ཛཱིཝནྟི ཧརིཎཱ, ཝནེསྭ’པརསེཝིནོ;
ཨནཱཡཱསོཔལཱབྷེཧི, ཛལདབྦངྐུརཱདིབྷི.
༣༡༤. ཨུདཱཧརཏི ‘‘སུཁ’’མིཙྩཱདི. ཛལེཧི དབྦངྐུརེཧི དབྦཏིཎུགྒམེཧི. ཨཱདིསདྡེན ཏརུཔལླཝཱདཱིཧི. ཀཱིདིསེཧི? ཨནཱཡཱསེན སེཝཱཔརིཀླེསཱདིནཱ ཝིནཱ ཨུཔལཱབྷེཧི པཱཔུཎིཏབྦེཧི. པརམཉྙཾ ཀིཉྩི ན སེཝནྟི སཱིལེནེཏི ཨཔརསེཝིནོ. པརཙིཏྟཱརཱདྷནབྱསནཔརམྨུཁཱ ཧརིཎཱ ཝནེསུ སུཁཾ ནིརཱཀུལཾ ཛཱིཝནྟཱིཏི. ཨེཏྠ རཱཛཱནུཝཏྟནཀླེསནིབྦིནྡེན སནྣིཧིཏཱ མིགཝུཏྟི པསཾསིཏཱཏི.
༣༡༤. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘སུཁ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཧརིཎཱ མིགཱ ཨཔརསེཝིནོ ཝུཏྟིཾ ནིསྶཱཡ པརཾ ཨསེཝམཱནཱ ཨནཱཡཱསོཔལཱབྷེཧི པརཔརིགྒཧཱབྷཱཝཏོ པརསེཝཱཔརིསྶམཾ ཝིནཱ ལབྦྷནཱིཡེཧི ཛལདབྦངྐུརཱདིབྷི ཨུདཀདབྦངྐུརརུཀྑལཏཱཔལླཝཱདཱིཧི ཝནེསུ ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཱརཉྙེསུ སུཁཾ ཛཱིཝནྟི སུཁཛཱིཝནཾ ཀརོནྟཱིཏི. ཨེཏྠ རཱཛསེཝཱབྱསནཔྤཏྟེན ཀེནཙི ཨནདྷིགཏཱཔི མིགཛཱིཝིཀཱ པསཾསིཏཱ ཧོཏི. པརཾ ན སེཝནྟི སཱིལེནཱཏི ཙ, ཨབྷཱཝོ ཨཱཡཱསསྶེཏི ཙ, ¶ ཏེན ཨུཔལབྷིཏབྦཱཏི ཙ, དབྦཱནཾ ཨངྐུརཱནཱིཏི ཙ, ཛལཉྩ དབྦངྐུརཱནི ཙེཏི ཙ, ཏཱནི ཨཱདི ཡེསཾ པལླཝཱདཱིནམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨུཏྟརཾ ཨུཏྟརཾ ཡཏྠ, པུབྦཔུབྦཝིསེསནཾ;
སིཡཱ ཨེཀཱཝལཱི སཱ’ཡཾ, དྭིདྷཱ ཝིདྷིནིསེདྷཏོ.
༣༡༥. ཨེཀཱཝལིཾ ཀཐཡཏི ‘‘ཨུཏྟར’’མིཙྪཱདིནཱ. ཡཏྠ ཝུཏྟིཡཾ ཨུཏྟརཾ ཨུཏྟརཾ ཨུཔརིཊྛཱནམུཔརིཊྛཱནཾ པུབྦསྶ པུབྦསྶ ཝིསེསནཾ ཝིདྷིནིསེདྷནཝསེན ཨེཀཱཝལི ནཱམ སིཡཱ. ཨཡཾ ཨེཀཱཝལི ཝིདྷིནིསེདྷཏོ ཝིདྷིཝསེན ནིསེདྷནཝསེན ཙ དྭིདྷཱ.
༣༡༥. ཨིདཱནི ཨེཀཱཝལིཾ དསྶེཏི ‘‘ཨུཏྟར’’མིཙྩཱདིནཱ. ཡཏྠ ཨུཏྟིཡཾ ཨུཏྟརཾ ཨུཏྟརཾ ཨུཔརཱུཔརིབྷཝཾ པདཾ པུབྦཔུབྦཝིསེསནཾ པུབྦཔུབྦཔདསྶ ཝིདྷིནིསེདྷནཝསེན ཝིསེསནཾ ཧོཏི, སཱ ཨེཀཱཝལི ནཱམ སིཡཱ. ཨཡཾ ཨེཀཱཝལི ཝིདྷིནིསེདྷཏོ ཝིདྷིནིསེདྷཝསེན དྭིདྷཱ ཧོཏཱིཏི. ཨུཏྟརཾ པུབྦནྟི ཋཱནཱུཔཙཱརེན ཋཱནཱིབྷཱུཏཾ པདམེཝ ཝུཙྩཏི. པུབྦསྶ པུབྦསྶ ཝིསེསནམིཏི ཙ, ཨེཀཏོ ཨཱཝལིཡནྟི སཾཝལིཡནྟི པདཱནི ཨེཏཱཡཱཏི ཙ, ཝིདྷིཝིདྷཱནཉྩ ནིསེདྷོ པཊིསེདྷོ ཙཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨེཏྠ ‘‘ཨུཏྟརཾ ཨུཏྟར’’ནྟི ཙ ‘‘པུབྦསྶ པུབྦསྶ’’ཨིཏི ཙ ཀམེན ཝིསེསནཝིསེསྱགུཎེན བྱཱཔནིཙྪཱཡཾ ནིབྦཙནཾ, ཝིསེསྱགུཎཾ གམྨམཱནམེཝ.
ཝིདྷིཨེཀཱཝལི
པཱདཱ ནཁཱལིརུཙིརཱ,
ནཁཱལཱི རཾསིབྷཱསུརཱ;
རཾསཱི ཏམོཔཧཱནེཀ […པཧཱརེཀ (སཱི.)] -
རསཱ སོབྷནྟི སཏྠུནོ.
༣༡༦. ཨུདཱཧརཏི ¶ ‘‘པཱདཱ’’ཨིཙྩཱདི. སུགམྨཾ. ཨེཏྠ པཱདཱདཱིནཾ ཝིསེསྱཱནཾ ནཁཱལིརུཙིརཏྟཱདིཝིདྷཱནེན ཝིསེསནེན ཝིསེསིཏབྦཏྟཱ ཨཡཾ ཝིདྷིཨེཀཱཝལི.
༣༡༦. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘པཱདཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. སཏྠུནོ པཱདཱ ནཁཱལིརུཙིརཱ ནཁཔནྟཱིཧི མནུཉྙཱ ནཁཱལཱི ནཁཔནྟིཡོ རཾསིབྷཱསུརཱ རཾསཱིཧི དིབྦམཱནཱ རཾསཱི ཀནྟིཡོ ཏམོཔཧཱནེཀརསཱ ཨནྡྷཀཱརཝིདྷམནེ ཨསཧཱཡཀིཙྩཱ ཧུཏྭཱ སོབྷནྟཱིཏི. ཨེཏྠ པཱདཱདཱིནཾ པུབྦཔདཱནཾ ནཁཱལིརུཙིརཏྟཱདིཝིདྷཱཡཀེཧི ཨུཏྟརཨུཏྟརཝིསེསནེཧི ཝིསེསིཏཏྟཱ ཨཡཾ ཝིདྷིཨེཀཱཝལི ནཱམ. ནཁཱནཾ ཨཱལི པཱལཱི༹ཏི ཙ, ནཁཱལཱིཧི རུཙིརཱཏི ཙ, རཾསཱིཧི བྷཱསུརཱཏི ཙ, ཏམསོ ཨཔཧཱརོ ཨཔཧརཎམིཏི ཙ, སོ ཨེཀོ རསོ ཀིཙྩཾ ཨེཏཱསཾ རཾསཱིནམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ནིསེདྷཨེཀཱཝལི
ཨསནྟུཊྛོ ཡཏཱི ནེཝ,
སནྟོསོ ནཱ’ལཡཱཧཏོ;
ནཱ’ལཡོ ཡོ སཛནྟཱུནཾ,
ནཱ’ནནྟབྱསནཱཝཧོ.
༣༡༧. ‘‘ཨསནྟུཊྛོ’’ཨིཙྩཱདི. ཨསནྟུཊྛོ ཙཏུཔཙྩཡསནྟོསཝསེན ཡོ ཀོཙི ཡཏི ནཱམ ནེཝ སིཡཱ. ཨཱལཡེན ཏཎྷཱཡ ཨཱཧཏོ ཙ ཡོ, སོ སནྟོསོ ནཱམ ན ཧོཏི. ཡོ ཛནྟཱུནཾ སཏྟཱནཾ ཨནནྟབྱསནཱཝཧོ ན ཧོཏི, སོ ཨཱལཡོ ནཱམ ན བྷཝཏཱིཏི. ཨསནྟུཊྛཱདཱིནཾ ཡཏིཏྟཱདིནིསེདྷནཝསེན ཝིསེསནཱནཾ པཝཏྟིཡཱ ནིསེདྷཨེཀཱཝལི ཨཡཾ.
༣༡༧. ‘‘ཨསནྟུཊྛོ’’ཨིཙྩཱདི. ཨསནྟུཊྛོ ཙཱིཝརཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ དསྶིཏདྭཱདསཝིདྷསནྟོསཱནཾ ཨཉྙཏརེན ཨསནྟུཊྛོ ¶ ཡཏི ན ཨེཝ བྷིཀྑུ ནཱམ ན ཧོཏི. ཨཱལཡཱཧཏོ ཏཎྷཱཡ པཧཏོ སནྟོསོ ན ཧོཏི. ཡོ ཛནྟཱུནཾ ཨནནྟབྱསནཱཝཧོ ན ཡོ སཏྟཱནཾ ཨཔརིཡནྟཔཱིལཱ༹པཱཔཀོ ན ཧོཏི, སོ ཨཱལཡོ ན ཧོཏཱིཏི. ཨསནྟུཊྛཱདཱིནཾ ཡཏིབྷཱཝཱདིཔཊིསེདྷཝསེན ཝིསེསནཱནཾ པཝཏྟཏྟཱ ཨཡཾ ནིསེདྷཨེཀཱཝལི ནཱམ. ཨསནྟུཊྛཔདཾ ཡཏིསཧིཏསཀལསཏྟསམུདཱཡསྶ སཱདྷཱརཎབྷཱཝེན ཋིཏཾ, ཡཏི ན བྷཝཏཱིཏི ཡཏིཏོ ཨཉྙེསུ སཀལསཏྟསངྑཱཏེསུ ཨཝཡཝེསུ པཏིཊྛཱཔནཏོ ‘‘ཨསནྟུཊྛོ’’ཏི ཝིསེསྱོ, ‘‘ཡཏི ནེ’’ཏི ཨིདཾ ཝིསེསནཾ. སེསེསུཔི ཝིསེསནཝིསེསྱཏྟཾ ཝུཏྟནིཡཱམེན ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ན སནྟུསྶཏཱིཏི ཙ, ཨཱལཡེན ཧཏོཏི ཙ, ནཏྠི ཨནྟོ ཨེཏེསམིཏི ཙ, ཏཱནི ཙ ཏཱནི བྱསནཱནི ཙེཏི ཙ, ཏཱནི ཨཱཝཧཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཡཧིཾ བྷཱུསིཡབྷཱུསཏྟཾ, ཨཉྙམཉྙཾ ཏུ ཝཏྠུནཾ;
ཝིནཱཝ སདིསཏྟཾ ཏཾ, ཨཉྙམཉྙཝིབྷཱུསནཾ.
༣༡༨. ཨཉྙམཉྙམཱཧ ‘‘ཡཧི’’མིཙྩཱདིནཱ. ཡཧིཾ སདིསཏྟཾ ཝིནཱ ཨེཝ ཝཏྠུནཾ པདཏྠཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ བྷཱུསིཡབྷཱུསཏྟཾ, ཏཾ ཨཉྙམཉྙཾ ནཱམ ཝིབྷཱུསནམལངྐཱརོཏི.
༣༡༨. ཨིདཱནི ཨཉྙམཉྙཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཡཧི’’མིཙྩཱདིནཱ. ཡཧིཾ ཨལངྐཱརེ སདིསཏྟཾ ཝིནཱ ཨེཝ ཝཏྠུནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཏུ བྷཱུསིཡབྷཱུསཏྟཾ ཨལངྐཱརིཡཨལངྐཱརཏྟཾ ཧོཏི, ཏཾ ཨཉྙམཉྙཝིབྷཱུསནཾ ཧོཏཱིཏི. བྷཱུསིཡཉྩ བྷཱུསཱ ཙཱཏི ཙ, ཏཱསཾ བྷཱཝོཏི ཙ, ཨཉྙཉྩ ཨཉྙཉྩེཏི ཙ ཝིགྒཧོ. ‘‘ཨཉྙམཉྙ’’ནྟི ཨེཏྠ ཚཊྛུནྟཨསངྑྱམབྱཡཾ, སསངྑྱེ ཙེཏི ‘‘བྷཱུསིཡབྷཱུསཏྟ’’ནྟི ཨིམསྶ ཝིསེསནཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟབྦཾ. ཨལངྐཱརིཡམཔེཀྑཱཡ ཨལངྐཱརཝཏྠུ ཙ, ཏམཔེཀྑཱཡ ཨལངྐཱརིཡཝཏྠུ ཙ ཨཉྙམཉྙཾ ནཱམ. ཏནྡཱིཔཀཱལངྐཱརོཔི ཏདཏྠིཡེན ཏནྣཱམཀོ ཧོཏི.
བྱཱམཾསུམཎྜལཾ ¶ ཏེན, མུནིནཱ ལོཀབནྡྷུནཱ;
མཧནྟིཾ ཝིནྡཏཱི ཀནྟིཾ, སོཔི ཏེནེཝ ཏཱདིསིཾ.
༣༡༩. ཨུདཱཧརཏི ‘‘བྱཱམཾསུ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. སུབོདྷཾ.
༣༡༩. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘བྱཱམཾསུ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. བྱཱམཾསུམཎྜལཾ བྱཱམཔབྷཱམཎྜལཾ ལོཀབནྡྷུནཱ ཏེན མུནིནཱ ཀརཎབྷཱུཏེན མཧནྟིཾ མཧཏིཾ པཱུཛནཱིཡཾ ཝཱ ཀནྟིཾ སོབྷཾ ཝིནྡཏི སེཝཏི, སོཔི མུནི ཏེན ཨེཝ བྱཱམཾསུམཎྜལེན ཏཱདིསིཾ ཀནྟིཾ ཝིནྡཏཱིཏི. ཨཉྙམཉྙཾ ཨསདིསཱནཾ བྱཱམཾསུམཎྜལམུནིསངྑཱཏཱནཾ དྭིནྣཾ ཝཏྠཱུནཾ བྱཱམཾསུམཎྜལཾ པཋམཝཱཀྱེ ཨལངྐཱརིཡཾ ཧོཏི, མུནིཔདཏྠོ ཨལངྐཱརོ ཧོཏི. ཨཔརཝཱཀྱེ ཨིམེ དྭེ ཝིཔལླཱསེན ཨལངྐཱརིཡཨལངྐཱརཱ ཧོནྟི. ཨཾསཱུནཾ མཎྜལམིཏི ཙ, བྱཱམཾ ཨེཝ ཨཾསུམཎྜལམིཏི ཙ, ལོཀོ བནྡྷུ ཨསྶེཏི ཙ, སཱ ཝིཡ དིསྶཏཱིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཀཐནཾ སཧབྷཱཝསྶ, ཀྲིཡཱཡ ཙ གུཎསྶ ཙ;
སཧཝུཏྟཱིཏི ཝིཉྙེཡྻཾ, ཏདུདཱཧརཎཾ ཡཐཱ.
༣༢༠. སཧཝུཏྟིཾ ཝདཏི ‘‘ཀཐན’’མིཙྩཱདིནཱ. སུབོདྷཾ.
༣༢༠. ཨིདཱནི སཧཝུཏྟིཾ དསྶེཏི ‘‘ཀཐན’’མིཙྩཱདིནཱ. ཀྲིཡཱཡ གུཎསྶ ཙཱཏི དྭིནྣཾ སཧབྷཱཝསྶ སཧཏྟསྶ ཀཐནཾ སཧཝུཏྟཱིཏི ཝིཉྙེཡྻཾ. ཏདུདཱཧརཎཾ ཡཐཱ ཏསྶ ཨུདཱཧརཎཾ ཨེཝཾ ཝཀྑམཱནནཡེན དཊྛབྦནྟི. སཧ སདྡྷིཾ བྷཝནམིཏི ཙ, སཧབྷཱཝསྶ ཝུཏྟི ཀཐནམིཏི ཙ, ཏསྶ ཨུདཱཧརཎམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ. སཧབྷཱཝོ ཙནྡརསྨིནཁཾསུཨཱདཱིནཾ པདཏྠཱནཾ. ཨེཝཾ སནྟེཔི ཏེསཾ ཏཾསཧཏྟཾ ཡསྶཾ ཀྲིཡཱཡཾ གུཎེ ཝཱ བྷཝཏཱིཏི སཧཏྟཾ ཀྲིཡཱགུཎཱནཾ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཀཐནཾ སཧབྷཱཝསྶ ཀྲིཡཱཡ ཙ གུཎསྶ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཀྲིཡཱསཧཝུཏྟི
ཛལནྟི ¶ ཙནྡརཾསཱིཧི, སམཾ སཏྠུ ནཁཾསཝོ;
ཝིཛམྦྷཏི ཙ ཙནྡེན, སམཾ ཏམྨུཁཙནྡིམཱ.
༣༢༡. ‘‘ཛལནྟི’’ཨིཙྩཱདི. སམནྟི སཧ, ཏསྶ སཏྠུནོ མུཁཙནྡིམཱ. སེསཾ སུབོདྷཾ. ཨེཏྠ ཛལནཝིཛམྦྷནཱནཾ ཨུབྷཡསཱདྷཱརཎཱནཾ ཀྲིཡཱནཾ སཧབྷཱཝོ ཝིཧིཏོཏི ཀྲིཡཱསཧཝུཏྟི ཨཡནྟི.
༣༢༡. ཨིདཱནི ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏཨུདཱཧརཎཾ དསྶེཏི ‘‘ཛལནྟི’’ཨིཙྩཱདིནཱ. སཏྠུ སཏྠུནོ ནཁཾསཝོ ནཁཀིརཎཱ ཙནྡརཾསཱིཧི སམཾ ཛལནྟི, ཏམྨུཁཙནྡིམཱ ཙ ཙནྡེན སམཾ ཝིཛམྦྷཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཨུབྷཡཔདཏྠཱནཾ སཱདྷཱརཎབྷཱུཏཛལནཝིཛམྦྷནཀྲིཡཱནཾ སཧབྷཱཝསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨེསཱ ཀྲིཡཱསཧཝུཏྟི ནཱམ. ཙནྡསྶ རཾསིཡོཏི ཙ, ནཁཱནཾ ཨཾསཝོཏི ཙ, ཏསྶ སཏྠུནོ མུཁནྟི ཙ, ཏམེཝ ཙནྡིམསདིསཏྟཱ ཙནྡིམཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. སམཾཨིཏི སཧཔརིཡཱཡོ ནིཔཱཏོ.
གུཎསཧཝུཏྟི
ཛིནོདཡེན མལིནཾ, སཧ དུཛྫནཙེཏསཱ;
པཱཔཾ དིསཱ སུཝིམལཱ, སཧ སཛྫནཙེཏསཱ.
༣༢༢. ‘‘ཛིནོདཡེན’’ཙྩཱདི. ཛིནོདཡེན ཀརཎབྷཱུཏེན, ཧེཏུབྷཱུཏེན ཝཱ དུཛྫནཙེཏསཱ སཧ པཱཔཾ མལིནཾ ཀིལིཊྛཾ, སཛྫནཙེཏསཱ སཧ དིསཱ དསཝིདྷཱཔི སུཝིམལཱ ཨཙྩནྟནིམྨལཱ སུཝིམལཡསོམཱལཱཝལཡིཏཏྟཱ སཛྫནཙེཏོ པཱཔཱཔགམེནེཏི. ཨེཏྠ མལིནཏྟསྶ ཙ སུཝིམལཏྟསྶ ཉཱཡསམྦནྡྷིནོ སཧབྷཱཝོ ཝུཏྟོཏི ཨཡཾ གུཎསཧཝུཏྟི.
༣༢༢. ‘‘ཛིནོ’’ཨིཙྩཱདི. ཛིནོདཡེན ཛིཏམཱརསྶ བྷགཝཏོ པཱཏུབྷཱཝེན, ཀརཎབྷཱུཏེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཝཱ ¶ པཱཔཾ ལོབྷཱདིདྷམྨཾ དུཛྫནཙེཏསཱ དུཛྫནཱནཾ ཙིཏྟེན སཧ མལིནཾ ཀིལིཊྛཾ ཧོཏི. ཨིམིནཱཡེཝ ཛིནོདཡེན དིསཱ དས དིསཱཡོ སཛྫནཙེཏསཱ སཧ སུཝིམལཱ སཛྫནཙེཏསནྟཱནཏོ པཱཔཱནཾ ཨཔགམེན ཀིཏྟིམཱལཱཡ བྷུཝནཏྟཡེ པཏྠཊཏྟཱ ཨཏིནིམྨལཱཏི ཨུབྷཡཔདཏྠཱནཾ སཱདྷཱརཎབྷཱུཏམལིནབྷཱཝསུཝིམལབྷཱཝསངྑཱཏསྶ གུཎསྶ སཧབྷཱཝསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨེསཱ གུཎསཧཝུཏྟི ནཱམ. ཛིནསྶ ཨུདཡོཏི ཙ, དུཛྫནཱནཾ ཙེཏོཏི ཙ, ཝིགཏཾ མལཾ ཨེཏཱཧིཏི ཙ, སུ ཨཏིསཡེན ཝིམལཱཏི ཙ, སནྟོ ཙ ཏེ ཛནཱ ཙེཏི ཙ, ཏེསཾ ཙེཏོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝིརོདྷཱིནཾ པདཏྠཱནཾ, ཡཏྠ སཾསགྒདསྶནཾ;
སམུཀྐཾསཱབྷིདྷཱནཏྠཾ, མཏཱ སཱ’ཡཾ ཝིརོདྷིཏཱ.
༣༢༣. ཝིརོདྷཾ ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘ཝིརོདྷཱིན’’མིཙྩཱདི. ཝིརོདྷཱིནཾ ཨཉྙམཉྙཝིརུདྡྷཱནཾ ཀྲིཡཱདཱིནཾ ཡཏྠ ཝུཏྟིཝིསེསེ སཾསགྒསྶ སནྣིདྷིནོ དསྶནཾ, ཀིམཏྠཾ? སམུཀྐཾསསྶ ཨཏིསཡསྶ ཨབྷིདྷཱནཏྠཾ ཀཐནཏྠཱཡ, སཱ ཨཡཾ ཝིརོདྷིཏཱ ཝིརོདྷཱིཏི མཏཱ.
༣༢༣. ཨིདཱནི ཝིརོདྷཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཝིརོདྷཱིན’’མིཙྩཱདིནཱ. ཡཏྠ ཨུཏྟིཝིསེསེ སམུཀྐཾསཱབྷིདྷཱནཏྠཾ ཝཎྞནཱིཡཝཏྠུགཏཨདྷིཀཀཐནཱཡ ཝིརོདྷཱིནཾ ཨཉྙམཉྙཝིརུདྡྷཱནཾ པདཏྠཱནཾ ཀྲིཡཱགུཎཱདཱིནཾ སཾསགྒདསྶནཾ སནྣིཊྛཱནདསྶནཾ སམྦནྡྷདསྶནཾ ཧོཏི, སཱ ཨཡཾ ཨུཏྟི ཝིརོདྷིཏཱཏི མཏཱཏི. ཝིརོདྷོ ཨེཏེསཾ གུཎཱདཱིནཾ ཨཏྠཱིཏི ཙ, སཾསགྒསྶ སམྦནྡྷསྶ དསྶནམིཏི ཙ, སམུཀྐཾསསྶ ཨདྷིཀསྶ ཨབྷིདྷཱནནྟི ཙ, ཝིརོདྷཱིནཾ བྷཱཝོ ཨསངྒཧིཏོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཝིརོདྷིཏཱདཱིཔཀཝུཏྟི ཏདཏྠེན ཏནྣཱམིཀཱ ཧོཏི.
གུཎཱ སབྷཱཝམདྷུརཱ, ཨཔི ལོཀེཀབནྡྷུནོ;
སེཝིཏཱ པཱཔསེཝཱིནཾ, སམྤདཱུསེནྟི [སམྤདཱུསནྟི (ཀ.)] མཱནསཾ.
༣༢༤. ཨུདཱཧརཏི ¶ ‘‘གུཎཱ’’ཨིཙྩཱདི. ལོཀེཀབནྡྷུནོ ལོཀནཱཐསྶ སབྷཱཝམདྷུརཱ སཱདྷུཛནསམྤཱིཎནེཀཙཱཏུརཱ ཨཔི གུཎཱ ཨརཧནྟཏཱདཡོ སེཝིཏཱ པཱཔསེཝཱིཧི ཏེསཾ པཱཔསེཝཱིནཾ མཱནསཾ སམྤདཱུསེནྟི དོསདུཊྛཱཔཱདནཝསེནཱཝིཀརོནྟི ‘‘ཏཱདིསོ གུཎཱཏིསཡོ ཏསྶཱ’’ཏི. ཨེཏྠ གུཎཱནཾ སབྷཱཝམདྷུརཱནཾ པཱིཏིཝིསེསུཔྤཱདནཡོགྒཱནཾ སམྤདཱུསནེན སཧ ཝིརོདྷོཏི དཊྛབྦཾ.
༣༢༤. ཨུདཱཧརཏི ‘‘གུཎཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ལོཀེཀབནྡྷུནོ བུདྡྷསྶ གུཎཱ ཨརཧཏྟཱདཡོ སབྷཱཝམདྷུརཱ ཨཔི པཀཏིམདྷུརཱ ཨཔི སེཝིཏཱ པཱཔསེཝཱིཧི སེཝིཏཱ སམཱནཱ པཱཔསེཝཱིནཾ མཱནསཾ སམྤདཱུསེནྟི ཨཏིསཡེན ཀོཔེནྟཱིཏི. ཨེཝཾ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀེཧི སཧིཏུམསཀྐུཎེཡྻོ ཏསྶ གུཎཱཏིསཡོ ཝཏྟཏི. ནནུ སབྷཱཝམདྷུརོ གུཎོ པཱིཏིཾ ཝིནཱ སམྤདཱུསནཾ ན ཀརེཡྻ, སམྤདཱུསནམྤི ཏཱདིསསབྷཱཝམདྷུརཾ ཝིནཱ ན བྷཝེཡྻཱཏི ཨཉྙོཉྙཝིརུདྡྷཱནམེསཾ མདྷུརགུཎསམྤདཱུསནཀྲིཡཱནཾ སཾསགྒགུཎཱདྷིཀདསྶནཏྠནྟི ལཀྑཎེན ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཔིསདྡོ ཝིརོདྷཏྠེ ཝཏྟཏེ. སབྷཱཝེན མདྷུརཱཏི ཙ, ཨེཀོ ཙ སོ བནྡྷུ ཙཱཏི ཙ, ལོཀསྶ ཨེཀབནྡྷཱུཏི ཙ, པཱཔཾ སེཝནྟི སཱིལེནཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཡསྶ ཀསྶཙི དཱནེན, ཡསྶ ཀསྶཙི ཝཏྠུནོ;
ཝིསིཊྛསྶ ཡ’མཱདཱནཾ, པརིཝུཏྟཱིཏི སཱ མཏཱ.
༣༢༥. པརིཝུཏྟིཾ པཝཏྟེཏི ‘‘ཡསྶ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཡསྶ ཀསྶཙཱིཏི པཊིགྒཱཧཀཾ དསྶེཏི. ཝིསིཊྛསྶ ཡཾ ཨཱདཱནནྟི སམྦནྡྷོ. སེསཾ སུབོདྷཾ.
༣༢༥. ཨིདཱནི པརིཝུཏྟིཾ དསྶེཏི ‘‘ཡསྶ ཀསྶཙི’’ཙྩཱདིནཱ. ཡསྶ ཀསྶཙི ཝཏྠུནོ ཁུདྡཀཝཏྠུནོ ཡསྶ ཀསྶཙི པཊིགྒཱཧཀསྶ དཱནེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཝིསིཊྛསྶ ཨུཏྟམཝཏྠུནོ ¶ ཡཾ ཨཱདཱནཾ གཧཎཾ ཨཏྠི, སཱ པརིཝུཏྟཱིཏི མཏཱཏི. དཱནགྒཧཎཔརིཝུཏྟཏྟཱ པརིཝུཏྟི ནཱམ.
པུརཱ པརེསཾ དཏྭཱན, མནུཉྙཾ ནཡནཱདིཀཾ;
མུནིནཱ སམནུཔྤཏྟཱ, དཱནི སབྦཉྙུཏཱསིརཱི [མུནིནྡ སམནུཔྤཏྟཱ, དཱནི སབྦཉྙུཏཱསིརིཾ (ཀ.)].
༣༢༦. ཨུདཱཧརཏི ‘‘པུརཱ’’ཨིཙྩཱདི. སུབོདྷཾ. ཨེཏྠ ནཡནཱདིདཱནེན སབྦཉྙུཏཱསིརིཡཱ ཨཱདཱནནྟི པརིཝུཏྟི ཨཡཾ.
༣༢༦. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘པུརཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. མུནིནཱ པུརཱ པུབྦེ པརེསཾ མནུཉྙཾ ནཡནཱདིཀཾ དཏྭཱན ཨིདཱནི སབྦཉྙུཏཱསིརཱི སབྦཉྙུཏཱསངྑཱཏཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ སིརཱི སམནུཔཏྟཱཏི. ཨིཧ ཡསྶ དིནྣཾ ཏཏོ ཨེཝ གཧཎེ པརིཝུཏྟིསདྡསྶ ནིརུལ༹ྷཏྟཱ ནཡནཱདཱིནཾ དཱནེན སབྦཉྙུཏཱསིརིཡཱ ཨཱདཱནཏོ, དཱནཱབྷཱཝེ ཨཱདཱནཱབྷཱཝཏོ ཙ པཊིགྒཱཧཀཛནེ ཨཝིཛྫམཱནེཔི སབྦཉྙུཏཱ ཝིཛྫམཱནཏྟེན པརིཀཔྤིཏཱཏི པརིཝུཏྟི ཧོཏི. ཏེནེཝ དཎྜིཡཾ–
‘‘སཏྠཔྤཧརཎཾ དཏྭཱ, བྷུཛེན ཏཝ རཱཛུནཾ;
ཙིརཾ ཙིཏཱབྷཊོ ཏེསཾ, ཡསོ ཀུམུདཔཎྜརོ’’ཏི [ཀཱབྱཱདཱས ༢.༣༥༦].
ཨིམསྨིཾ ཨུདཱཧརཎེ པཙྩཏྠིཀཱནཾ ཨཱཡུདྷཔྤཧཱརཾ དཏྭཱ ཏཝ བཱཧུནཱ ཏེསཾ རཱཛཱུནཾ ཙིརཾ རཱསིཀཏོ ཀེརཝནིམྨལོ ཡསོ ཨཱབྷཊོཏི. དདཱཏི ཀམྨཡུཏྟཏོ ཨེཝ ཨཱདཱནཾ དསྶེཏྭཱ པརིཝུཏྟིཕུཊཱ ཀཏཱ. ནཡནཱནི ཨཱདཱིནི ཡསྶ ཨུཏྟམངྒཱདིནོཏི ཙ, སབྦཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཀིཉྩི དིསྭཱན ཝིཉྙཱཏཱ,
པཊིཔཛྫཏི ཏཾསམཾ;
སཾསཡཱཔགཏཾ ཝཏྠུཾ,
ཡཏྠ སོ’ཡཾ བྷམོ མཏོ.
༣༢༧. བྷམཾ ¶ སམྦྷཱཝེཏི ‘‘ཀིཉྩཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཝིཉྙཱཏཱ པུརིསོ ཀིཉྩི དིསྭཱ ཨུཛྫལནཱདིཀཾ དིསྭཱན ཏཾསམཾ ཏསྶ པུརེ དིསྶམཱནསྶ པདཏྠསྶ སདིསམཉྙཾ ཝཏྠུཾ སཾསཡཱཔགཏཾ ཨསནྣིདྷིཾ ཀཏྭཱ པཊིཔཛྫཏི ཛཱནཱཏི ཡཏྠ ཝིསེསེ, སཱཡཾ བྷམོ མཏོ.
༣༢༧. ཨིདཱནི བྷམཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཀིཉྩི’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཡཏྠ ཨུཏྟིཝིསེསེ ཝིཉྙཱཏཱ ཨཝབོདྷཀཱརཀོ ཀིཉྩི དིསཱཝིལོཙནཱདིཀཾ དིསྭཱན ཏཾསམཾ ཝཏྠུཾ ཏེན དིསྶམཱནཝཏྠུནཱ ཏུལྱམཉྙཾ ཝཏྠུཾ སཾསཡཱཔགཏཾ ནིསྶཾསཡཾ ཀཏྭཱ པཊིཔཛྫཏི ཛཱནཱཏི, སོ ཨཡཾ ཨལངྐཱརོ བྷམོཏི མཏོཏི. ཏེན ཏསྶ ཝཱ སམནྟི ཙ, སཾསཡོ ཨཔགཏོ ཨེཏསྨཱཏི ཙ, བྷམནཾ ཨནཝཊྛཱནཾ ཝཏྠཱུནནྟི ཙ ཝིགྒཧོ. སཾསཡཱཔགཏནྟི ཀྲིཡཱཝིསེསནཾ.
སམཾ དིསཱསུ’ཛྫལཱསུ, ཛིནཔཱདནཁཾསུནཱ;
པསྶནྟཱ ཨབྷིནནྡནྟི, ཙནྡཱཏཔམནཱ ཛནཱ.
༣༢༨. ཨུདཱཧརཏི ‘‘སམ’’མིཙྩཱདི. ཛིནསྶ པཱདེསུ ནཁཾསུནཱ དིསཱསུ སབྦཱསུ སམཾ ཨེཀཏོ ཨུཛྫལཱསུ སཛོཏཱིསུ ཏཱ ཨུཛྫལཱ དིསཱ པསྶནྟཱ ཛནཱ, ཙནྡཱཏཔོཏི མནོ ཡེསཾ ཏེ ཏཐཱཝིདྷཱ. ཨབྷིནནྡནྟི སནྟུསྶནྟཱིཏི.
༣༢༨. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘སམ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཛིནཔཱདནཁཾསུནཱ ཀརཎབྷཱུཏེན དིསཱསུ དསསུ སམཾ ཨེཀཀྑཎེ ཨུཛྫལཱསུ ཏཱ ཨུཛྫལཱ དིསཱ པསྶནྟཱ ཛནཱ ཙནྡཱཏཔམནཱ ཙནྡཱཏཔོཏི པཝཏྟཙིཏྟཱ ཨབྷིནནྡནྟཱིཏི. ཝིཛྫམཱནནཁམརཱིཙིཡཾ བུདྡྷིམཀཏྭཱ ཙནྡཱཏཔེ བུདྡྷིཡཱ པཝཏྟཱཔནཏོ བྷམོ ནཱམ. སམནྟི ཨསངྑྱཾ. ཙནྡཱཏཔོཨིཏི མནོ ཡེསནྟི ཝཱཀྱཾ.
པཝུཙྩཏེ ¶ ཡཾ ནཱམཱདི,
ཀཝཱིནཾ བྷཱཝབོདྷནཾ;
ཡེན ཀེནཙི ཝཎྞེན,
བྷཱཝོནཱམཱ’ཡ’མཱིརིཏོ.
༣༢༩. བྷཱཝཾ བྷཱཝེཏི ‘‘པཝུཙྩཏེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཀཝཱིནཾ བྷཱཝོ ཨདྷིཔྤཱཡོ, ཏཾ བོདྷེཏཱིཏི བྷཱཝབོདྷནཾ ཡཾ ནཱམཱདི. ཨཱདིསདྡེན ཝིསེསནཝཱཀྱཱནཾ གཧཎཾ. ཡེན ཀེནཙི ནིསེདྷནརཱུཔེན ཨཱཀཱརེན པཝུཙྩཏེ, ཨཡཾ བྷཱཝོ ནཱམ ཨཱིརིཏོཏི.
༣༢༩. ཨིདཱནི བྷཱཝཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘པཝུཙྩཏེ’’ ཨིཙྩཱདིནཱ. ཀཝཱིནཾ ཝཏྟཱུནཾ བྷཱཝབོདྷནཾ ཨདྷིཔྤཱཡཔཀཱསཀཾ ཡཾ ནཱམཱདི ནཱམཔདཝིསེསནཔདཱདི ཡེན ཀེནཙི ཝཎྞེན ཨཱཀཱརེན སཱགརཱདིཨཏྠནྟརཾ པཊིསེདྷེཏྭཱ ཝཱ ནོ ཝཱ པཝུཙྩཏེ, ཨཡཾ བྷཱཝོ ནཱམཱཏི ཨཱིརིཏོཏི. ནཱམཾ ཨཱདི ཡསྶ ཝིསེསནཝཱཀྱདྭཡསྶེཏི ཙ, བྷཱཝཾ བོདྷེཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཀཝཱིནཾ ཨདྷིཔྤཱཡསངྑཱཏབྷཱཝཔཀཱསཀོ ཨུཏྟིཝིསེསོ ཏདཏྠེན བྷཱཝོ ནཱམ, ཏསྶ ནིསྶཡབྷཱུཏཾ ནཱམཱདིཔདསནྟཱནཾ ཨིཧ ནིསྶིཏོཔཙཱརེན བྷཱཝོ ནཱམཱཏི ཨཱིརིཏཾ.
ནནུ ཏེཡེ’ཝ སནྟཱ ནོ,
སཱགརཱ ན ཀུལཱཙལཱ;
མནམྤི མརིཡཱདཾ ཡེ,
སཾཝཊྚེཔི ཛཧནྟི ནོ.
༣༣༠. ཨུདཱཧརཏི ‘‘ནནུ’’ཙྩཱདི. མནམྤཱིཏི ཨཱིསཀམྤི. མརིཡཱདནྟི ཨཏྟནོ ཨཱཙཱརསཱིམཾ, སཾཝཊྚེཔི པལཡཀཱལེཔི. སེསཾ སུབོདྷཾ. ཨེཏྠ ན ཨིམེ པཀཏིསམུདྡཱདཡོ སམུདྡཱདཡོ ཧོནྟི, ཡེ པལཡཀཱལེ ཨཏྟནོ ཝེལཱནུལླངྒྷནསངྑཱཏཾ ཨཙལཏྟསངྑཱཏཉྩ མརིཡཱདཾ པརིཙྩཛནྟི. ཀིཉྩརཧི ¶ སནྟཱ ཨེཝེཏེ སམུདྡཱདཡོ, ཡེ ཡདི པལཡཀཱལེཔི སམཱཔཏེཡྻུཾ, ཏདཱཔི ཨཏྟནོ མརིཡཱདཾ ན མུཉྩནྟི. ཀོཙི ཝིཔཏྟིཾ པཏྟོ ནིརཏིསཡཾ དྷཱིརཏྟམཏྟནོཝབོདྷེཏཱིཏི ཨཉྙནིསེདྷེན ཀཐིཏཾ ནཱམཾ ཀཝིསབྷཱཝཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ བོདྷེཏཱིཏི བྷཱཝོཡམིཏི.
༣༣༠. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘ནནུ’’ཙྩཱདིནཱ. སཱགརཱ སཾཝཊྚཀཱལེ ཏཱིརམརིཡཱདཾ ཨཏིཀྐམེནྟཱ པཀཏིསམུདྡཱ སཱགརཱ ན བྷཝནྟི. ཀུལཱཙལཱ ཏཱདིསཀཱལེ ཨཙལསངྑཱཏམརིཡཱདམཏིཀྐམེནྟཱ སཏྟ ཀུལཔབྦཏཱ ཀུལཱཙལཱ ནཱམ ན བྷཝནྟི. ཀིཉྩརཧི སཱགརཱདཡོ. ཡེ སཱདྷཝོ སཾཝཊྚེཔི སབྦཝཏྠུཝིནཱསཀཀཔྤཝིནཱསཀཱལེཔི མརིཡཱདཾ ཨཏྟནོ ཨཱཙཱརམརིཡཱདཾ མནམྤི ཨཱིསཀམྤི ནོ ཛཧནྟི. སནྟཱ ཨེཝ ཏེ སཱགརཱདཡོ ནཱམ ཧོནྟི ནནཱུཏི. ཀོཙི བྱསནཾ པཏྟོ ཨཏྟནོ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ དྷཱིརཏྟཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཨིཧ སཱགརཱདིཨཏྠནྟརཔཊིསེདྷརཱུཔེན དསྶིཏསཱགརཱདིནཱ ཝཏྟུནོ ཨཀམྤནཱདྷིཔྤཱཡཾ ཨཝབོདྷེཏཱིཏི ཨཡཾ བྷཱཝཱལངྐཱརོ ནཱམ. མནནྟི ཨཔྤཀཱལཝཱཙཀམསངྑྱཾ. ཨཔཱིཏི སམྦྷཱཝནེ.
ཨངྒངྒཱིབྷཱཝཱ སདིས-བལབྷཱཝཱ ཙ བནྡྷནེ;
སཾསགྒོ’ལངྐཏཱིནཾ ཡོ, ཏཾ མིསྶནྟི པཝུཙྩཏི.
༣༣༡. མིསྶཾ དསྶེཏི ‘‘ཨངྒ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨངྒམུཔཀཱརཀཾ, ཨངྒཱི ཨུཔཀཱརིཡཾ, ཏེསཾ བྷཱཝོ ཨངྒངྒིབྷཱཝོ སཱདྷིཡསཱདྷནཏྟཾ, ཏཏོ ཙ. སདིསཾ སམཾ བལཾ ཡེསཾ ཏེ, ཏེསཾ བྷཱཝོ ཨངྒངྒིབྷཱཝམནྟརེན ཨཔྤདྷཱནབྷཱཝེནཱཝཊྛཱནཾ ཏཏོ ཙ ཧེཏུཏོ. བནྡྷནེ ཝིསཡེ, ཡོ ཨལངྐཏཱིནཾ སཾསགྒོ ཨེཀཏྠ སནྣིདྷཱནཾ, ཏཾ མིསྶནྟི པཝུཙྩཏི.
༣༣༡. ཨིདཱནི ¶ མིསྶཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཨངྒངྒཱི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨངྒངྒཱིབྷཱཝཱ ཨུཔཀཱརཀཨུཔཀཱརིཡསངྑཱཏཔཊིཔཱདཀཔཊིཔཱདནཱིཡསབྷཱཝེན ཧེཏུབྷཱུཏེན སདིསབལབྷཱཝཱ ཙ སཱདྷིཡསཱདྷནབྷཱཝཾ ཝིནཱ སམཱནབལཝནྟབྷཱཝེན ཙ བནྡྷནེ པཛྫཱདིབནྡྷནཝིསཡེ ཨལངྐཏཱིནཾ ཨལངྐཱརཱནཾ ཡོ སཾསགྒོ སནྣིདྷཱནཾ, ཏཾ མིསྶནྟི པཝུཙྩཏཱིཏི. ཨངྒཾ སཱདྷནཾ ཨསྶ སཱདྷིཡསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, ཨངྒཉྩ ཨངྒཱི ཙེཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོ སཱདྷིཡསཱདྷནསངྑཱཏོ སམྦནྡྷོཏི ཙ, སདིསཾ བལཾ ཡེསམལངྐཱརཱནམིཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོ ཨཉྙམཉྙནིརཔེཀྑཏཱཏི ཙ, མིསྶནཾ མིསྶཱིབྷཝནམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨངྒངྒིབྷཱཝམིསྶ
པསཏྠཱ མུནིནོ པཱད-ནཁརཾསིམཧཱནདཱི;
ཨཧོ གཱལ༹ྷཾ ནིམུགྒེཔི, སུཁཡཏྱེ’ཝ ཏེ ཛནེ.
༣༣༢. ཨུདཱཧརཏི ‘‘པསཏྠཱ མུནི’’ཙྩཱདི. མུནིནོ པཱདེསུ ནཁཱ ཏེསཾ རཾསི ཨེཝ མཧཱནདཱིསདིསཏྟཱ མཧཱནདཱི, སཱ པསཏྠཱ ཨཙྪརིཡཔྤཏྟིསབྦྷཱཝཏོ གཱལ༹ྷམཙྩནྟཾ ནིམུགྒེཔི ཏེ ཛནེ སུཁཡཏྱེཝ, ཨཧོ ཨཙྪརིཡཾ ཡཏོ སེསནདཱིཝིདྷུརཾ. ‘‘ཨཡཾ ཨཏྟནི གཱལ༹ྷཾ ནིམུགྒེཔི སུཁཡཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ནིམུགྒེཔཱི’’ཏི སམཱདྷིནོ སཱདྷིཡཏྟེནངྒིཏཱཡཱཝཊྛིཏསྶ ‘‘པཱདནཁརཾསིམཧཱནདཱི’’ཏི རཱུཔཀཾ སཱདྷནཏྟེནངྒཏཱཡཱཝཊྛིཏནྟི མིསྶམིདམལངྐརཎཾ.
༣༣༢. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཏི ‘‘པསཏྠཱ’’ ཨིཙྩཱདིནཱ. མུནིནོ པསཏྠཱ ཨཙྪརིཡཏྟཱ པསཾསནཱིཡཱ པཱདནཁརཾསིམཧཱནདཱི ཙརཎནཁཀིརཎསངྑཱཏམཧཱགངྒཱ གཱལ༹ྷཾ ཨཏིསཡེན ནིམུགྒེཔི ཏེ ཛནེ སཱདྷུསཔྤུརིསེ སུཁཡཏི ཨེཝ སུཁིཏེ ཀཏོ ཨེཝ. ཨཧོ ཨཙྪརིཡཾ སེསནདཱིནམེསཱ པཝཏྟི ཝིརུདྡྷཱཏི. ཨེཏྠ སཱདྷནཱིཡབྷཱཝེན ཨངྒིནོ ‘‘ནིམུགྒེ’’ཏི སམཱདྷིཨལངྐཱརསྶ ¶ ‘‘པཱདནཁརཾསིམཧཱནདཱི’’ཏི རཱུཔཀཱལངྐཱརོ སཱདྷནབྷཱཝེན ཨངྒནྟི ཀཏྭཱ ཨངྒཱཨངྒཱིབྷཱཝེན ཨིམེསཾ ཨལངྐཱརཱནཾ མིསྶིཏཱ. པཱདེསུ ནཁཱཏི ཙ, ཏེསཾ རཾསཱིཏི ཙ, མཧཏཱི ཙ སཱ ནདཱི ཙེཏི ཙ, མཧཱནདཱི ཝིཡ མཧཱནདཱི པཱདནཁརཾསིཡོ ཨེཝ མཧཱནདཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. གཱལ༹ྷནྟི ཀྲིཡཱཝིསེསནཾ. གཱལ༹ྷཾ ནིམུཛྫནཾ ཡེ ཨཀཾསུ, ཏེཔཱིཏི ཡོཛནཱ. སུཁསམངྒིནོ ཛནཱ སུཁིཏེ སུཁེ ཀརོཏཱིཏི ཝཱཀྱཾ.
སདིསབལབྷཱཝམིསྶ
ཝེསོ སབྷཱཝམདྷུརོ, རཱུཔཾ ནེཏྟརསཱཡནཾ;
མདྷཱུཝམུནིནོ ཝཱཙཱ, ན སམྤཱིཎེཏི ཀཾ ཛནཾ.
༣༣༣. ‘‘ཝེསོ’’ཨིཙྩཱདི སུབོདྷཾ. ཨིདཾ པན སམཱདྷིརཱུཔཀོཔམཱམིསྶསདིསབལནྟི.
༣༣༣. ‘‘ཝེསོ’’ཨིཙྩཱདི. མུནིནོ སབྷཱཝམདྷུརོ པཀཏིམདྷུརོ ཝེསོ ཛིནཱཝེཎིཀོ བུདྡྷཝེསོ ཙ ནེཏྟརསཱཡནཾ རཱུཔཾ ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནསམྤནྣཾ རཱུཔཉྩ མདྷཱུཝ མདྷུརཏྟེན མདྷུསམཱནཱ ཝཱཙཱ བྷཱརཏཱི ཙ ཀཾ ཛནཾ ན སམྤཱིཎེཏཱིཏི. ‘‘སབྷཱཝམདྷུརོ’’ཏི སམཱདྷིཨལངྐཱརོ ཙ, ‘‘ནེཏྟརསཱཡན’’ནྟི རཱུཔཀཱལངྐཱརོ ཙ, ‘‘མདྷཱུཝཱ’’ཏི ཨུཔམཱལངྐཱརོ ཙཱཏི ཨིམེ ཏཡོ པཱིཎནེ ཨཉྙམཉྙཱཔེཀྑརཧིཏཏྟཱ ཏུལྱབལཱཏི ཨིམེསཾ མིསྶཏྟཾ ཧོཏི. སབྷཱཝེན མདྷུརོཏི ཙ, རསཱིཡཏི ཨསྶཱདཱིཡཏཱིཏི ཙ, རསོ རསབྷཱུཏོ ཨཱཡནཾ གཏི པཝཏྟི ཨསྶཱཏི རསཱཡནཾ, རསཝཏྠུ. རསཱཡནམིཝ རཱུཔཾ རསཱཡནཾ, ནེཏྟཱནཾ རསཱཡནནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨཱསཱི ནཱམ སིཡཱ’ཏྠསྶ,
ཨིཊྛསྶཱ’སཱིསནཾ ཡཐཱ;
ཏིལོཀེཀགཏཱི ནཱཐོ,
པཱཏུ ལོཀ’མཔཱཡཏོ.
༣༣༤. ཨཱསིཾ ¶ དསྶེཏི ‘‘ཨཱསི’’ཙྩཱདིནཱ. ཨིཊྛསྶ ཨབྷིམཏསྶ ཝཏྠུནོ ཨཱསཱིསནཾ པཏྠནམིཏྱནུཝདིཏྭཱ ཨཱསཱི ནཱམ སིཡཱཏི ཝིདྷཱིཡཏེ. ‘‘ཡཐེ’’ཏྱུདཱཧརཏི. ཏིལོཀསྶ ལོཀཏྟཡཝཏྟིནོ ཛནསྶ ཨེཀགཏི ཨསཧཱཡགཏི པཊིསརཎབྷཱུཏོ ནཱཐོ ལོཀཾ སཏྟལོཀཾ ཨཔཱཡཏོ པཱཏུ པཱལེཏཱུཏི. ཨེཏྠཱཏིལསིཏཾ པཱལནམཱསཱིསིཏནྟི.
༣༣༤. ཨིདཱནི ཨཱསཱིཨལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཱསཱི’’ ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨིཊྛསྶ ཨཏྠསྶ ཨིཙྪིཏཝཏྠུནོ ཨཱསཱིསནཱ པཏྠནཱ ཨཱསཱི ནཱམ སིཡཱ. ཡཐཱ ཏཏྠོདཱཧརཎམེཝཾ. ཏིལོཀེཀགཏི ཏིབྷཝསྶ ཨསཧཱཡསརཎབྷཱུཏོ ནཱཐོ ལོཀསཱམི ལོཀཾ སཏྟལོཀཾ ཨཔཱཡཏོ པཱཏུ རཀྑཏཱུཏི. ཨཱསཱི ནཱམ པཏྠནཱ, ཏདྡཱིཔིཀཱཔི ཨུཏྟི ཏནྣཱམིཀཱཝ ཧོཏི. ‘‘ཏིལོཀེཀགཏཱི’’ཏི ཨིམསྨིཾ ཨུདཱཧརཎེ པཱལནཾ ཨཱསཱིསིཏཾ. ཏིཎྞཾ ལོཀཱནཾ སམཱཧཱརོཏི ཙ, ཨེཀོཡེཝ གཏི པཊིསརཎནྟི ཙ, ཏིལོཀསྶ ཨེཀགཏཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
རསཔྤཏཱིཏིཛནཀཾ, ཛཱཡཏེ ཡཾ ཝིབྷཱུསནཾ;
རསཝནྟནྟི ཏཾ ཉེཡྻཾ, རསཝནྟཝིདྷཱནཏོ.
༣༣༥. རསཝནྟམུདཱཧརཏི ‘‘རས’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཡཾ ཝིབྷཱུསནམལངྐརཎཾ རསཱབྷཱསཱདིནོ པཏཱིཏིཛནཀཾ ཨཝགམསམྤཱདཀཾ ཛཱཡཏེ, ཏཾ ཝིབྷཱུསནཾ རསཝནྟཝིདྷཱནཏོ སམྤཱདནཏོ ‘‘རསཝནྟ’’ནྟི ཝིཉྙེཡྻཾ ཡཐཱ ཨཏྠཔྤཏཱིཏི ཛནཀོ སདྡོ ‘‘ཨཏྠཝཱ’’ཏི.
༣༣༥. ཨུདྡེསེ རསཱིཏི ཨུདྡིཊྛརསཱལངྐཱརཾ དསྶེཏི ‘‘རས’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཡཾ ཝིབྷཱུསནཾ ཝུཏྟཱལངྐཱརཱནམནྟརེ ཡོ ཀོཙི ཨལངྐཱརོ རསཔྤཏཱིཏིཛནཀཾ སིངྒཱརཱདིནཝཝིདྷརསེསུ ཨེཀསྶ རསསྶ ཝཱ ཏསྶེཝ རསཱབྷཱསསྶ ཝཱ ¶ ཨཝབོདྷནཾ སམྤཱདེནྟོ ཛཱཡཏེ, ཏཾ ཝིབྷཱུསནཾ རསཝནྟཝིདྷཱནཏོ ཨཏྟནོ རསསཧིཏབྷཱཝསྶ པཀཱསནཏོ རསཝནྟནྟི རསཱིཏི ཉེཡྻནྟི. ཡཐཱ ཨཏྠཔྤཏཱིཏིཛནཀོ སདྡོ ‘‘ཨཏྠཝཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ རསཔྤཏཱིཏིཛནཀོ ཨལངྐཱརོ རསཝནྟོ ‘‘རསཱི’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. རསསྶ པཏཱིཏི ཙ, ཏཾ ཛནེཏཱིཏི ཙ, རསོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, རསཝཏོ བྷཱཝོཏི ཙ, ཏསྶ ཝིདྷཱནཾ སམྤཱདནནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
རཱགཱནཏབྦྷུཏསརོཛམུཁཾ དྷརཱཡ,
པཱདཱ ཏིལོཀགུརུནོ’དྷིཀབདྡྷརཱགཱ;
ཨཱདཱཡ ནིཙྩསརསེན ཀརེན གཱལ༹ྷཾ,
སཉྩུམྦཡནྟི སཏཏཱཧིཏསམྦྷམེན.
༣༣༦. ཨུདཱཧརཏི ‘‘རཱག’’ཨིཙྩཱདི. དྷརཱཡ པཐཝཱིཨངྒནཱཡ རཱགེན ཨཱནཏཾ, མུཁཾ. རཱགཾ རཏྟཝཎྞཾ ཨཱནཏཾ ནིནྣམིཏཾ, སརོཛཾ. པཋམེ ཨབྦྷུཏསརོཛསདིསཏཱཡ མུཁཾ, ཏེན སམཱནཱདྷིཀརཎནྟི རཱགཱནཏེན སམཱསོ. དུཏིཡེ ཏུ རཱགཱནཏཉྩ ཏཾ ཨབྦྷུཏསརོཛཾ པཐཝིཾ བྷིནྡིཏྭཱ སིརཱིཔཱདསམྤཊིགྒཧཎཏྠཾ ཨུཊྛཧམཙྪརིཡཔདུམཉྩ, ཏམེཝ ཏསྶཱ མུཁསདིསཏྟཱ མུཁནྟི རཱགཱནཏབྦྷུཏསརོཛམུཁཾ. ཏིལོཀགུརུནོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ པཱདཱ. ཀཱིདིསཱ? ཨདྷིཀབནྡྷོ རཱགོ ཨནུརཱགོ, རཏྟཝཎྞོ ཝཱ ཡེསཾ ཏེ, ཏཐཱཝིདྷཱ. ནིཙྩམནཝརཏཾ སརསེན རསཝཏཱ ཀརེན ཧཏྠེན, རཾསིནཱ ཝཱ གཱལ༹ྷཾ ཨཱདཱཡ གཧེཏྭཱ སཏཏཾ ནིཙྩཾ ཨཱཧིཏོ སམྦྷམོ ཨཱདརོ, ཏདབྷིམུཁཏཱ ཝཱ, ཏེན སཉྩུམྦཡནྟི, ནིཀྑིཔནྟི ཝཱ. ཨེཏྠ སིལེསརཱུཔཀེཧི སམྦྷོགསིངྒཱརརསཱབྷཱསོ ཛནྱཏེ. སིངྒཱརོ དུཝིདྷོ ཝིཔྤལམྦྷོ, སམྦྷོགོ ཙེཏི. ཏེསུ ཝིཔྤལམྦྷོཝ སམགྒཝཎྞནཱདྷཱརཏྟཱ མནོཧརོ, ནེདིསོ སམྦྷོགོ. སམྦྷོགཱབྷཱསེ ཏུ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. ཏཐཱཔི’ཧཱ’དྷིགཏཾ སམྦྷོགཱབྷཱསོདཱཧརཎཾ བཱལཔྤབོདྷནཏྠཾ ཀིཉྩི ཝིཙཱརེསྶཱམ. ཏཏྲ པཱདཱནཾ ཀཱམུཀཏྟཾ ¶ དྷརཱཡ ཀཱམིནིཏྟཉྩ ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡཱ ཝིཉྙཱཡཏེ. སདྡེན ཝུཙྩམཱནཾ པུན ཝུཏྟཾ སིཡཱ. ཨཏྲ པཱདཱནཾ ཏཾ ཝིཉྙེཡྻཾ, རཏྱུཀྐཾསཱབྷཱསོ ཡདི ཀཝིནཱ པཊིཔཱདེཏབྦོ ན བྷཝེཡྻ, ཏདཱ གཱཐཱཡམནནུཔཔནྣཾ སིཡཱཏི ཨེཝཾཝིདྷཝཙནཏོཝ པཱདཱ རཏྱཱབྷཱསཝནྟོཏི གམྱཏེ. རཏིཡཱ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝཱབྷཱསོ དྷརཱཀཱམིནི, རམྨདེསཱདིཝིསེསཱབྷཱཝེ ཨཙྪརིཡཔདུམུགྒམནཱབྷཱཝཏོ ཨབྦྷུཏསརོཛསདྡསཝནེན གམྨམཱནཱ རམྨདེསཱདཡོ ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝཱབྷཱསཱ, བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱབྷཱསབོདྷཀཱནི ཀཝིཝཙནཱནི ཨནུབྷཱཝཱབྷཱསོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ནིཙྩསརསེན ཀརེན གཱལ༹ྷཾ ཨཱདཱཡཱ’’ཏི ཀརསྶ སརསཏཱགཱལ༹ྷགྒཧཎཀཐནེན ཧརིསཱདཡོ གམྱནྟེ. ‘‘སཏཏཱཧིཏསམྦྷམེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨུསྶུཀྐཏྟཱདཡོ པཧཱིཡནྟཱིཏི ཨེཝཾ བནྡྷཝུཏྟཱིཏི ཝིབྷཱཝཱདཱིཧི བནྡྷཏྠཱབྷཱསཱནཾ མནསི ཡོ ཨུཔྤཛྫཏི ཨཱནནྡཱབྷཱསོ, སོ རསཱབྷཱསོ སམྦྷོགརསཱབྷཱསོ ཝུཏྟོཏི.
༣༣༦. ཨིདཱནི ཨུདཱཧརཎཾ དསྶེནྟོ ཨུཏྟརིཔི དསྶེཏབྦསིངྒཱརཧསྶཀརུཎཱདིརསུདྡེསསྶ ཨནུརཱུཔཏོ སིངྒཱརརསཡུཏྟམེཝ དསྶེཏི ‘‘རཱགཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. དྷརཱཡ མཧཱིཨངྒནཱཡ རཱགཱནཏབྦྷུཏསརོཛམུཁཾ རཱགེན ཨནུརཱགེན ཨབྷིམུཁཾ ཀཏྭཱ ནམིཏཾ ཨཙྪརིཡགུཎོཔེཏཔདུམསདིསཱནནཾ ནོ ཙེ, རཏྟཝཎྞཾ ཨཱནཏཾ ཨབྦྷུཏསརོཛསངྑཏམུཁཾ ཏིལོཀགུརུནོ བྷུཝནཏྟཡཱནུསཱསཀསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ པཱདཱ ཨདྷིཀབདྡྷརཱགཱ ཨདྷིཀབདྡྷཱནུརཱགཝནྟཱ ནོ ཙེ, པུབྦཀམྨེན ཀཏཨདྷིཀརཏྟཝཎྞཱ ནིཙྩསརསེན ཀརེན སཏཏཱནུརཱགཡུཏྟེན ཧཏྠེན ནོ ཙེ, ཨཝིཀལཏྟཱ སཏཏསམྤཏྟིསཧིཏེན ཀིརཎེན གཱལ༹ྷཾ ཨཱདཱཡ གཱལ༹ྷཾ གཧེཏྭཱ ནོ ཙེ, ཕུསིཏྭཱ སཏཏཱཧིཏསམྦྷམེན ནིཙྩཾ ཀཏཱདརེན ནོ ཙེ, ནིརནྟརཱཧིཏཨབྷིམུཁབྷཱཝེན སཉྩུམྦཡནྟི ¶ ཙུམྦནྟི ནོ ཙེ, ཋིཏིཀྲིཡཱསཱདྷནཏྟེན ཕུསནྟཱིཏི.
རཱགེན ཨནུརཱགེན ཨཱནཏཾ ཨབྷིམུཁཱིཀཏམིཏི ཙ, ཨབྦྷུཏཉྩ ཏཾ སརོཛཉྩེཏི ཙ, ཏེན སདིསཏཱཡ ཨབྦྷུཏསརོཛཉྩ ཏཾ མུཁཉྩེཏི ཙ, རཱགཱནཏཉྩ ཏཾ ཨབྦྷུཏསརོཛམུཁཉྩེཏི ཙ, རཱགཾ རཏྟཝཎྞཾ ཨཱནཏཾ ནིནྣམིཏི ཙ, ཏཉྩ ཏཾ ཨབྦྷུཏསརོཛཉྩེཏི ཙ, ཏམེཝ ཏཱདིསམུཁསདིསཏྟཱ མུཁམིཏི ཙ, ཏིལོཀསྶ གུརཱུཏི ཙ, ཨདྷིཀཾ ཀཏྭཱ བདྡྷོ, ཨཏྟནོ པུབྦཀམྨེན ཝཱ ཀཏོ, རཱགོ ཨནུརཱགོ རཏྟཝཎྞོ ཝཱ ཡེསམིཏི ཙ, རསེན ཨནུརཱགེན སམྤཏྟིཡཱ ཝཱ སཧ ཝཏྟམཱནོཏི ཙ, ཨཱཧིཏོ ཝིཧིཏོ ཙ སོ སམྦྷམོ ཨཱདརོ ཏདབྷིམུཁབྷཱཝོ ཝཱ ཙེཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཨེཏྠ ‘‘རཱགཱནཏཱ’’ཏིཨཱདིཀེན སིལེསཱལངྐཱརེན ཙ ‘‘ཨབྦྷུཏསརོཛམུཁ’’ནྟི རཱུཔཀཱལངྐཱརེན ཙ སམྦྷོགསིངྒཱརརསཱབྷཱསོ ཨུཔྤཱདཱིཡཏི. ཏཱདིསཾ ཨིཏྠིཔུརིསཱནཾ སམྦྷོགཱབྷཱཝེན, ཏདཱཀཱརེན ཙ ཀཔྤིཏཏྟཱ རསཱབྷཱསོ ནཱམཱཏི དཊྛབྦོ. སིངྒཱརསྶ ཨཱཡོགཝིཔྤཡོགསམྦྷོགཝསེན ཏིཝིདྷཏྟེཔི ཨཱཡོགཝིཔྤཡོགདྭཡཾ ཝིཔྤལམྦྷམེཝཱཏི ཝིཔྤལམྦྷོ, སམྦྷོགོ ཙེཏི དུཝིདྷོ ཧོཏི. ཏེསུ ཝིཔྤལམྦྷོཝ ཨནཱུནཝཎྞནཱཡ བྷཱུམིཏྟཱ མནོཧརོ. སམྦྷོགོ པན ཏཱདིསོ ན ཧོཏི. སམྦྷོགཱབྷཱསོཔི ཧཱིནོ ཧོཏི. ཨེཝཾ སནྟེ པཡོགཾ ཀཏྭཱ ཀུརུམཱནཱཡ ཝཎྞནཱཡ ཨུཙིཏབྷཱཝེན ཨིཧཱདྷིགཏསམྦྷོགསིངྒཱརརསཱབྷཱསེན རསིབྷཱུཏཱལངྐཱརསྶ ཨུདཱཧརཎེ རསཱབྷཱསོ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦོ. པཱདཱནཾ ཀཱམུཀབྷཱཝཱབྷཱསེ ཙ དྷརཱཡ ཀཱམིནཱིབྷཱཝཱབྷཱསེ ཙ ཝཱཙཀཔདེན ཨཝུཏྟེཔི ‘‘དྷརཱཡ པཱདཱ ཏིལོཀགུརུནོ’’ཏི ཨིདཾ ཋཔེཏྭཱ པཱཎིདྷམྨཔཀཱསཀེཧི ཨཝསེསཔདེཧི ཉཱཡཏེ.
དྭིནྣཾ ¶ ཨཉྙམཉྙཾ རཏིཨཱབྷཱསོ ‘‘ཨདྷིཀབདྡྷརཱགཱ རཱགཱནཏ’’ནྟི ཨིམེཧི ཝུཏྟོ. ཨཡཾ རཏིཨཱབྷཱསོ ཨིདྷ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ པུརིསརཏིཡཱ ཨིཏྠིཡཱ ཙ, ཨིཏྠིརཏིཡཱ པུརིསསྶ ཙ ཨཱལམྦཎཏྟཱ པཱདཀཱམུཀདྷརཱཀཱམིནིཡོ དྭེ ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝཱབྷཱསཱ ཧོནྟི. རམྨདེསཱདིཝིསེསཾ ཝིནཱ ཨཙྪརིཡཔདུམོདཡསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨབྦྷུཏསརོཛསདྡསྶ ཨུཙྩཱརཎེན གམྨམཱནཱ རམྨདེསཱདཡོ རཏིཾ ཨུདྡཱིཔཡནྟཱིཏི ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝཱབྷཱསཱ ནཱམ. ‘‘ནིཙྩསརསེན ཀརེན གཱལ༹ྷམཱདཱཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཀརསྶ སརསབྷཱཝསྶ ཙ གཱལ༹ྷཾ གཧཎསྶ ཙ ཝུཏྟཏྟཱ ཧརིསཱདཡོ ཉཱཡནྟེ. ‘‘སཏཏཱཧིཏསམྦྷམེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨུསྶཱཧཱདཡོ ཉཱཡནྟི. ཏཏྠ ཧརིསཨུསྶཱཧཱདཡོ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱབྷཱསཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཏེ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱབྷཱསེ པཀཱསེནྟཱནི ཡཐཱཝུཏྟཀཝིཝཙནཱནི ཨནུབྷཱཝཱབྷཱསཱ ནཱམཱཏི ཨེཝཾ བནྡྷེ དིསྶམཱནཋཱཡཱིབྷཱཝབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཝིབྷཱཝཨནུབྷཱཝེཧི ཨཏྠཱཝབོདྷཾ ཀརོནྟཱནཾ པཎྜིཏཱནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཡོ སནྟོསཱབྷཱསསངྑཱཏོ རསཱབྷཱསོ ཨཏྠི, སོ ཨིདྷ སམྦྷོགརསཱབྷཱསོཏི ཀཐིཏོཏི. ཋཱཡཱིབྷཱཝཱདཡོ ཨུཔརི ཨཱཝིབྷཝིསྶནྟི.
ཨིཙྩཱ’ནུགམྨ པུརིམཱཙརིཡཱནུབྷཱཝཾ,
སངྑེཔཏོ ནིགདིཏོ’ཡ’མལངྐཏཱིནཾ;
བྷེདོ’པརཱུཔརི ཀཝཱིཧི ཝིཀཔྤིཡཱནཾ,
ཀོ ནཱམ པསྶིཏུ’མལཾ ཁལུ ཏཱས’མནྟཾ.
ཨིཏི སངྒྷརཀྑིཏམཧཱསཱམིཔཱདཝིརཙིཏེ
སུབོདྷཱལངྐཱརེ
ཨཏྠཱལངྐཱརཱཝབོདྷོ ནཱམ
ཙཏུཏྠོ པརིཙྪེདོ.
༣༣༧. ཨེཝམུདྡེསཱནུཀྐམེན ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏཾ ནིཊྛཔེཏྭཱ ཨིདཱནི ནིགམནཔུབྦཀཾ བཧུཏྟམེསཾ ནིདྡིསིཏུམཱཧ ‘‘ཨིཙྩི’’ཙྩཱདི. ཨིཏི ¶ ཨིམིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན པུརིམཱནཾ དཎྜཱིཨཱདཱིནཾ ཨཱཙརིཡཱནཾ ཨཱནུབྷཱཝཾ བནྡྷལཀྑཎཱནི ཨནུགམྨ ཨནུགནྟྭཱ ཨལངྐཏཱིནམལངྐཱརཱནཾ ཨཡཾ བྷེདོ སངྑེཔཏོ ནིགདིཏོ ཀཐིཏོ. སངྑེཔཏོཏི ཝུཏྟོ, ཀསྨཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔརཱུཔརཱི’’ཏིཨཱདི. ཨུཔརཱུཔརི དཱིགྷཀཱལམཱརབྦྷ ཡཱཝེདཱནི མཏྠཀམཏྠཀེ ཀཝཱིཧི ཝིཀཔྤིཡཱནཾ པབྷེདིཡམཱནཱནཾ ཏཱསམལངྐཏཱིནཾ ཨནྟཾ པརིཡནྟཾ པསྶིཏུཾ ཁལུ ཨེཀནྟེན ཀོ ནཱམ ཛནོ ཨལཾ སམཏྠོ.
ཨིཏི མཧཱསཱམིནཱམིཀཱཡཾ སུབོདྷཱལངྐཱརཊཱིཀཱཡཾ
ཙཏུཏྠོ པརིཙྪེདོ.
༣༣༧. ཨེཝཾ ཨུདྡེསཀྐམེན ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏེ ཨཏྠཱལངྐཱརེ ནིཊྛཔེཏྭཱ ཨིདཱནི ནིགམནམུཁེན ཨེསཾ ཨཏྠཱལངྐཱརཱནཾ བཧུབྷཱཝཾ དསྶེཏི ‘‘ཨིཙྩཱནུགམྨ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨིཏི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན པུརིམཱཙརིཡཱནུབྷཱཝཾ པུབྦཀཱལིཀཱནཾ དཎྜཱིབྷདྡཔཱཎཱདཱིནཾ ཨལངྐཱརསཏྠསངྑཱཏཱནུབྷཱཝཾ ཨནུགམྨ ཨལངྐཏཱིནཾ ཨཡཾ བྷེདོ སངྑེཔཏོ ནིགདིཏོ མཡཱ ཝུཏྟོ སངྒཧིཏོ. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཨུཔརཱུཔརི དཱིགྷཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝཛྫཏནཱ ཀཝཱིཧི རཙནཱཀཏྟཱརེཧི ཝིཀཔྤིཡཱནཾ ཨནེཀཔྤཀཱརཏོ ཀཔྤིཡམཱནཏྟཱ པུཐཀྐརིཡམཱནཱནཾ ཏཱསམལངྐཏཱིནཾ ཨནྟཾ པརིཡནྟཾ པསྶིཏུཾ ཁལུ ཨེཀནྟེན ཀོ ནཱམ པུགྒལོ ཨལཾ སམཏྠོཏི. སངྒཧམནཱདིཡིཏྭཱ ཀེནཱཔི པརིཡནྟཾ ཨདྷིགནྟུཾ ན སཀྐཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པུརེ བྷཝཱཏི ཙ, པུརིམཱ ཙ ཏེ ཨཱཙརིཡཱ ཙེཏི ཙ, ཏེསམཱནུབྷཱཝོཏི ཙ, ཝིསེསཏོ ཨསངྐརཏོ ཀཔྤིཡནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརནིསྶཡེ
ཙཏུཏྠོ པརིཙྪེདོ.
༥. བྷཱཝཱཝབོདྷཔརིཙྪེད
པཊིབྷཱནཝཏཱ ¶ ལོཀ-ཝོཧཱར’མནུསཱརིནཱ;
ཏཏོ’ཙིཏྱསམུལླཱས-ཝེདིནཱ ཀཝིནཱ པརཾ.
༣༣༨. ཏདེཝ ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏམལངྐཱརཝིབྷཱགཾ བོདྷེཏྭཱ སམྤཏི རསཝནྟཱལངྐཱརཔྤསངྒེནཱདྷིགཏཾ རསཾ སཀལ སཾསཱརདུཀྑནིསྶ རཎེཀནིམིཏྟཝིམུཏྟིརསེཀརསཝིསུདྡྷསདྡྷམྨཱགམཝིགྒཱཧསཔྤཱིཎནོཎཏམཏཱིནཾ པརམསདྡྷཱལཱུནམནདྷིགཏཏྟེཔི ལཀྑཎམཏྟེན ལོཀཝོཧཱརཀོསལླམཏྟཔརིགྒཧཱཡ ཀིཉྩིམཏྟམུཔདིསིཏུཾ ན སཱཀལླེན ‘‘པཊིབྷཱནཝཏཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པཊིབྷཱནཾ ཏཾཏཾཋཱནཱནུརཱུཔཔྤཝཏྟཱ པཉྙཱ. སཱ ཧི སརསརཙནཱཡཙྩནྟོཔཀཱརིཀཱ, ཏཏོཝ ཀབྦཾ ‘‘པཊིབྷཱན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཏེནཱཧ ‘‘པཊིབྷཱནཝཏཱ’’ཏི. ཀཝིནཱ ལོཀཝོཧཱརཱནུགནྟབྦོ. ཡོ ཧི སཀལཾ ལོཀཝོཧཱརཾ ནཱནུསརཏི, སོ ཀཝིཡེཝ ན ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ལོཀཝོཧཱརམནུསཱརིནཱ’’ཏི. ཡཏོ ཨོཙིཏྱཾ ནཱམ ཀཝཱིནཾ པརམཾ རཧསྶཾ ལོཀཝོཧཱརེཔི ཨུཙིཏཉྙཱུཡེཝ པསཾསཱིཡཏེ, སམུཙིཏལོཀཝོཧཱརཱནུསཱརེནེཝ ཙ ཝཀྑམཱནཱནུཀྐམེན ཝིརཙིཏཱ རཙནཱ སཙེཏནཱནཾ རསསྶཱདཱཡ སམྤཛྫཏེ, ཏསྨཱ ཨོཙིཏྱེ སམུལླསཏྟཾ དིཏྟཾ ཕུཊམེཝ བནྡྷནཾ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏི. ཏཏོཝཙྩནྟམོཙིཏྱསམུལླཱསཝེདིནཱ ཀཝིནཱ བྷཝིཏབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘པརཾ ཨོཙིཏྱསམུལླཱསཝེདིནཱ’’ཏི. སབྦཉྩེཏཾ ‘‘ཀཝིནཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝིསེསནཾ, ‘‘ཀཝིནཱ’’ཏི ཙེཏཾ ‘‘ནིབནྡྷཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཝུཏྟོ ཀཏྟཱ.
༣༣༨. ཨེཝཾ ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏཱནམལངྐཱརཱནཾ དསྶནཱཝསརེ རསཝནྟཱལངྐཱརཔྤསངྒེནཱདྷིགཏནཝཝིདྷསིངྒཱརཱདིརསེ སཀལསཾསཱརདུཀྑནིསྶརཎཨསཧཱཡཀརཎབྷཱུཏཝིམུཏྟིརསེན ཨེཀརསབྷཱུཏེ ཨཏིཔཎཱིཏེ སདྡྷམྨཱམཏརསེཡེཝ ལུདྡྷཱནཾ སདྡྷཱབཱཧུལླསུདྡྷསཾཡམཱནཾ ཝིམུཁེཔི ¶ ལཀྑཎམཏྟཔརིཉྙཱཎེན ལོཀཝོཧཱརེསུ ཨསམྨོཧཏྠཾ སངྑེཔེན དསྶེཏུཀཱམོ ཨིདཱནི ‘‘པཊིབྷཱནཝཏཱ’’ཨིཙྩཱདིམཱཧ. པཊིབྷཱནཝཏཱ སརསརཙནཱཡ ཨཙྩནྟོཔཀཱརཊྛཱནོཙིཏཔཉྙཱཝིསེསཝཏཱ ལོཀཝོཧཱརམནུསཱརིནཱ སཀལལོཀེ ཝོཧཱརཱནུརཱུཔམནུགཏེན ཏཏོ ཡསྨཱ ཨོཙིཏྱཾ ནཱམ ཧདཡཏོ ཨབཧི ཀཱཏབྦཾ, རཧསྶམིཝ བནྡྷཏོ ཝིཡོཛནཱིཡཾ ན ཧོཏི. ཏསྨཱ པརམཏིསཡེན ཨོཙིཏྱསམུལླཱསཝེདིནཱ ཨུཙིཏབྷཱཝེན ཝཏྟུམིཙྪིཏཏྠསྶ ཨུདྡཱིཔནསྶེཝ ཨནུརཱུཔཔྤཀཱརེན ཨིཊྛཏྠསྶ སམུལླཱསནཾ དིཏྟིཾ ཛཱནནྟེན ཀཝིནཱ བནྡྷཀཱརཀེན ནིབནྡྷཱཏི སམྦནྡྷོ. པཊིབྷཱ པཊིབྷཱནནྟི པཉྙཱཡེཏཾ ནཱམཾ, ཏཏོ ཛཱཏཀབྦསྶཔི པཊིབྷཱཏི ཝུཙྩམཱནཏྟཱ ཨཡཾ པཉྙཱཝིསེསོ རཙནཱཡ ཨཙྩནྟོཔཀཱརོཏི ཉཱཏབྦོ. པཊིབྷཱནམསྶཏྠཱིཏི ཙ, ལོཀསྶ ཝོཧཱརོཏི ཙ, ཏཾ ཨནུགཙྪཏི སཱིལེནཱཏི ཙ, ཨོཙིཏྱེན སམུལླཱསོཏི ཙ, ཏཾ ཝིཛཱནཱཏི སཱིལེནཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཋཱཡཱིསམྦནྡྷིནོ བྷཱཝ-ཝིབྷཱཝཱ སཱནུབྷཱཝཀཱ;
སམྤཛྫནྟི ནིབནྡྷཱ ཏེ, རསསྶཱདཱཡ སཱདྷུནཾ.
༣༣༩. ‘‘ཋཱཡི’’ཙྩཱདི. ཋཱཡིནོ ཝཀྑམཱནརཏྱཱདཡོ ཏེཧི སཧ སམྦནྡྷོ ཝིབྷཱཝཱདཱིཧི ཡོགེ རཏྱཱདཱིནམསྶཱདིཡཏྟམཱནཱིཡམཱནཏྟཱ ཨེཏེསམཏྠཱིཏི ཋཱཡཱིསམྦནྡྷིནོ. སཧ ཨནུབྷཱཝེཧི ཝཀྑམཱནལཀྑཎེཧཱིཏི སཱནུབྷཱཝཀཱ, བྷཱཝོ ཝིབྷཱཝོ ཙ, ཝཀྑམཱནོ བྷཱཝེན བྷཱཝཱབྷཱསོཔི ཨིམིནཱཝ སངྒཧིཏོ, རསསྶཱདཱཡ སམྤཛྫནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ.
༣༣༩. ‘‘ཋཱཡི’’ཙྩཱདི. ཋཱཡཱིསམྦནྡྷིནོ ཋཱཡཱིཔདེན, ཏེན ཝཱཙྩརཏིཧཱསཱདིཨཏྠེན ཝཱ སམྦནྡྷུཔགཏཱ སཱནུབྷཱཝཀཱ ཝཀྑམཱནཱནུབྷཱཝེཧི སཧ པཝཏྟཱ བྷཱཝཝིབྷཱཝཱ ཝཀྑམཱནབྷཱཝཝིབྷཱཝཱ ནིབནྡྷཱ ཝུཏྟགུཎོཔེཏཀཝིནཱ བནྡྷིཏཱ ཨེཀཏྠ ཨཱཧརིཏྭཱ དསྶིཏཱ སཱདྷུནཾ ཨིསྶཱདིདོསརཧིཏཱནཾ སཛྫནཱནཾ རསསྶཱདཱཡ སིངྒཱརཱདིཝཀྑམཱནརསསྶ ཨསྶཱདནཏྠཾ སམྤཛྫནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི. ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝོ ཀེཝལབྷཱཝོ ཝིབྷཱཝོ ཨནུབྷཱཝོ རསོ ཙེཏི ཨིམེ ཨུདྡིཊྛཱ བྷཝནྟི, ཀཐནྟི ཙེ? བྷཱཝཝིབྷཱཝཱནཾ ‘‘ཋཱཡཱིསམྦནྡྷིནོ’’ཏི ཝིསེསནཾ བྷཝཏི, ཏེན བྷཱཝསྶ ཋཱཡཱི ཙ སོ བྷཱཝོ ཙེཏི ཙ ཋཱཡཱིཔདེན སམྦནྡྷཏྟཱ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཙ, པུན བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེ སཏི ‘‘ཋཱཡཱིབྷཱཝོ’’ཏི ཨིམསྶ སཱདྷཀཏྟཱ ཨིམསྶེཝ ཋཱཡཱིབྷཱཝཔདསྶ པཡོགསཱམཏྠིཡེན གམྨམཱནོ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝོ ཙ, པུན ཋཱཡཱིཔདེན སམཱསམཀཏྭཱ ཝིསུཾ དསྶིཏབྷཱཝསདྡསུཏིཡཱ ཋཱཡཱིབྷཱཝབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེཧི ཨཉྙོ བྷཱཝོ ཙ, ཏཐཱ ཨེཝ ཋཱཡཱིཔདེན ཝཱཙྩརཏིཧཱསཱདིཨཏྠསྶ ཨུཔྤཏྟིཨུདྡཱིཔནདྭཡཾ ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ སཛྫེཏྭཱ ཋིཏཏྟཱ ཏེཧི རཏིཧཱསཱདཱིཧི ཨཏྠེཧི སམྦནྡྷིནོ ཨཱལམྦཎཨུདྡཱིཔནསངྑཏཝིཝིདྷཝིབྷཱཝཱ ཙ, ཨེཝམེཝ སཱནུབྷཱཝཀཔདེན སམཱཡོགེན དསྶིཏཱནུབྷཱཝོ ཙ, ‘‘རསསྶཱདཱཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ནིདྡིཊྛརསོ ཙཱཏི ཨེཝམིམེ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱདཡོ ཨུདྡིཊྛཱ ཧོནྟི. ཋཱཡིནཱ སཧ སམྦནྡྷོཏི ཙ, སོ ཨེཏེསམཏྠཱིཏི ཙ, བྷཱཝོ ཙ ཝིབྷཱཝོ ཙེཏི ཙ, སཧ ཨནུབྷཱཝེཧི ཝཏྟནྟཱིཏི ཙ, རསསྶ ཨསྶཱདོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
བྷཱཝཨདྷིཔྤཱཡ
ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཱ ཏུ, བྷཱཝཡནྟི རསེ ཡཏོ;
རཏྱཱདཡོ ཏཏོ བྷཱཝ-སདྡེན པརིཀིཏྟིཏཱ.
༣༤༠. ཨིདཱནི ཡཐཱཨུདྡིཊྛེསུ ཋཱཡཱདཱིཧི བྷཱཝཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝརསེསུ པཋམཾ བྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ བྷཱཝསདྡམནྭཏྠཡཏི ‘‘ཙིཏྟ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཙིཏྟསྶ ཝུཏྟིཡོ རམཎཧསནཱདིཨཱཀཱརེན པཝཏྟིཡོ, ཏཱཝ ཝིསེསཱ ཝིསིཊྛསབྷཱཝཏྠཱཏི ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཱ. ¶ རཏྱཱདཡོ ཋཱཡཱིབྱབྷིཙཱརཱིསཱཏྟིཀཱ. ཏུསདྡོ ཝིསེསེ. ཡཏོ རསེ སིངྒཱརཱདཡོ བྷཱཝཡནྟི ནིཔྥཱདེནྟི. ཏཏོ བྷཱཝསདྡེན པརིཀིཏྟིཏཱ བྷརཏཱདཱིཧི ཀཐིཏཱ. ཨེཏྠ ཧི ཎྱནྟོ བྷཱུདྷཱཏུ ཀརཎེ ཝཏྟཏེ. ཡཏོ ཙཱཡཾ ན ཀེཝལཾ ཀརཎེཡེཝ ཝཏྟཏེ, ཨཐ ཁོ བྱཱཔནེ, པཊིཔཱདནེ ཙ, ཏསྨཱསྶ པཊིབྷཱནཾ ཙིཏྟཾ བྷཱཝཡནྟི བྱཱཔེནྟི. ཨཐ ཝཱ ཀཝིནོ ལོཀཊྛིཏིཉཱཎལཀྑཎཾ ཨདྷིཔྤཱཡཾ བྷཱཝཡནྟི པཊིཔཱདེནྟཱིཏི བྷཱཝཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
༣༤༠. ཨིདཱནི ཨུདྡིཊྛེསུ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱདཱིསུ ཋཱཡཱིཨཱདཱིནཾ [ཋཱཡཱིབྷཱཝཱདཱིནཾ (ཀ.)] ཏིཎྞཾ སཱདྷཱརཎོ བྷཱཝོ ནཱམ ཨེསོཏི དསྶེནྟོ ཨནྭཏྠཝསེན དསྶེཏི ‘‘ཙིཏྟ’’ཨིཙྩཱདི. ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཱ ཏུ ཙིཏྟསྶ ཨུཏྟརི ཝཀྑམཱནཱརམྨཎཧསནསོཙནཱདཱིཧི, ནིབྦེདཱདཱིཧི, ཐམྦྷཱདཱིཧི ཙ ཨཱཀཱརེཧི པཝཏྟིསངྑཱཏཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨསངྐརཱཀཱརསངྑཱཏཱ ཝིསེསཱ པན ཋཱཡཱིབྱབྷིཙཱརཱིསཱཏྟིཀཱ ཡཏོ ཡསྨཱ རསེ སིངྒཱརཱདིརསེ བྷཱཝཡནྟི ནིཔྥཱདེནྟི ཀརོནྟི. ནོ ཙེ, རསེ སིངྒཱརཱདིརསཝིསཡེ པཎྜིཏཱནཾ ཙིཏྟཾ བྷཱཝཡནྟི བྱཱཔནཾ ཀརོནྟི. ནོ ཙེ, ཏསྨིཾཡེཝ རསཝིསཡེ ཀཝིནོ ལོཀསབྷཱཝཾ ཝིསཡཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟཉཱཎལཀྑཎཾ ཨདྷིཔྤཱཡཾ བྷཱཝཡནྟི པཊིཔཱདནཾ ཀརོནྟི. ཏཏོ བྷཱཝསདྡེན ཧེཏུཀཏྟརི ནིཔྥནྣེན རཏྱཱདཡོ རཏིཧཱསཱདཡོ པརིཀིཏྟིཏཱ བྷརཏཱདཱིཧི ཝུཏྟཱ ཧོནྟཱིཏི. ‘‘རཏྱཱདཡོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཱདིསདྡེན ཧཱསཱདཡོ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱ ཙ, ནིབྦེདཱདཡོ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ ཙ, ཐམྦྷཔལཡཱདཡོ སཱཏྟིཀབྷཱཝཱ ཙ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ཙིཏྟསྶ ཝུཏྟིཡོཏི ཙ, ཏཱ ཨེཝ ཝིསེསཱཏི ཙ, བྷཱཝོ ཨིཏི སདྡོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཋཱཡཱིབྷཱཝཨདྷིཔྤཱཡ
ཝིརོདྷིནཱ’ཉྙབྷཱཝེན,
¶ ཡོ བྷཱཝོ ན ཏིརོཧིཏོ;
སཱིལེན ཏིཊྛཏི’ཙྩེ’སོ,
ཋཱཡཱིབྷཱཝོཏི སདྡིཏོ.
༣༤༡. ཋཱཡཱདིཀེ ཏིཝིདྷེ བྷཱཝེ ཀམེནཱཧ ‘‘ཝིརོདྷིནཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝིརོདྷིནཱ ཨཉྙེན ཛིགུཙྪཱདིནཱ བྷཱཝེན ཡོ བྷཱཝོ རཏྱཱདིཀོ ན ཏིརོཧིཏོ ནཙྪཱདིཏོ, ཨེསོ བྷཱཝོ ཨནུཙྪིཛྫམཱནཏྟཱ ཨེཝ ཏིཊྛཏི སཱིལེནཱཏི, ཋཱཡཱི ཨེཝ བྷཱཝོཏི ཋཱཡཱིབྷཱཝོཏི སདྡིཏོ ཀཐིཏོ. ཡོ བྷཱཝཱདཱིཧི ཨཱལོཀིཏསྶཱདཾ ནཱིཏོ སམཱནཱིཏོ, སོ སཱམཱཛིཀེཧི ཨསྶཱདིཡམཱནཏྟཱ རསོཏི ཝུཙྩཏི. ཝཀྑཏི ཧི ‘‘སཝིབྷཱཝ’’ཨིཙྩཱདི.
༣༤༡. ཨིདཱནི ཋཱཡཱིཨཱདིཀེ ཏིཝིདྷབྷཱཝེ ཀམེན ནིདྡིསཏི ‘‘ཝིརོདྷི’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཝིརོདྷིནཱ ཨཉྙབྷཱཝེན རཏིཧཱསཱདཱིནཾ ཝིརུདྡྷེན ཛིགུཙྪཱདིནཱ ཨཉྙབྷཱཝེན ཡོ བྷཱཝོ རཏིཧཱསཱདིཀོ ཏིརོཧིཏོ ན བྱཝཧིཏོ ན ཧོཏི, ཨེསོ ཝིརུདྡྷབྷཱཝེན ཨབྱཝཧིཏོ བྷཱཝོ ཏིཊྛཏི སཱིལེནཱཏི ཨིམིནཱ ཨཏྠེན ཋཱཡཱི ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཋཱཡཱིབྷཱཝོཏི སདྡིཏོ ཀཐིཏོཏི. ཡོ ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝཱདཱིཧི ཨསྶཱདནཱིཡཏྟཾ པཱཔིཏོ སབྦྷེཧི ཨསྶཱདནཱིཡཏྟཱ རསོཏི ཝུཙྩཏི, སོ ཋཱཡཱི ནཱམཱཏི ཝུཙྩཏི. ཨཉྙོ ཙ སོ བྷཱཝོ ཙེཏི ཙ, ཏིརོ ཀཡིརིཏྠཱཏི ཙ, ཋཱཡཱི ཙ སོ བྷཱཝོ ཙེཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཋཱཡཱིབྷཱཝཔྤབྷེདཨུདྡེས
རཏིཧཱསཱ ཙ སོཀོ ཙ,
ཀོདྷུསྶཱཧབྷཡ’མྤི ཙ;
ཛིགུཙྪཱཝིམྷཡཱ ཙེཝ,
སམོ ཙ ནཝ ཋཱཡིནོ.
༣༤༢. རཏྱཱདཱིནཾ ¶ ནཝནྣམེཝ ཋཱཡིཏྭཾ སམྦྷཝཏཱིཏྱཱཧ ‘‘རཏི’’ཙྩཱདི. སམོ ཙེཏི ཨེཝཾ ཋཱཡིནོ ནཝཱཏི ཡོཛནཱ. ནཝེཝེཏེ སཀསཀཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེཧི སམུལླཱསིཏཱ ཝིསུམྤི བནྡྷིཏབྦཱ ཀཝིནཱ, ཨབྷིནེཏབྦཱ ཙ ནཊེན, ཏཐཱ སེསབྷཱཝཱཔི. ཏཏྠ ཡདི པནཱཡཾ རཏི ཨསེསཨིཏྠིཔུརིསགུཎཡུཏྟཱནཾ ཨིཏྠིཔུརིསཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཛནིཏཱ, ཙནྡཱདཱིཧི ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝེཧི ཨུདྡཱིཔིཏཱ, ཨུསྶུཀྐཏཱདིབཱདྷཀེཧི ཨནུབྷཱཝེཧི པརིཔོསིཏཱ, སཀསཀཱནུབྷཱཝསཱམཏྠིཡཱ པཏཱིཡམཱནེཧི ཨནེཀརཱུཔེཧི བྱབྷིཙཱརཱིཧི ཙིཏྟཏཱ སིཡཱ, ཏདཱ ཏུ ཋཱཡཱི རཏི ནཊཱབྷིནཡེན, སུབནྡྷསཝནེན ཝཱ སབྦྷེཧི ཨསྶཱདིཡམཱནཱ སིངྒཱརརསཏྟམཱཔཛྫཏེ. ཨེཝཾ ཡཐཱཡོགཾ ཧཱསཱདིཋཱཡཱིབྷཱཝཱནཾ ཧསྶརསཱདིབྷཱཝཱཔཛྫནེ ཡུཏྟིཾ སམནྣེཡྻ.
༣༤༢. ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ནཱམ རཏྱཱདཡོ ནཝེཝེཏི དསྶེཏུཾ ‘‘རཏིཧཱསཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. རཏིཧཱསཱ ཙ སོཀོ ཙ ཀོདྷུསྶཱཧབྷཡམྤི ཙ ཛིགུཙྪཱཝིམྷཡཱ ཙེཝ སམོ སནྟགུཎོ ཙཱཏི ཨེཝཾ ཋཱཡིནོ ནཝ ཧོནྟི. ཨིམེསཾ རཏྱཱདཱིནཾ ནཝནྣཾ སརཱུཔཀཐནཾ ‘‘སིངྒཱརཧསྶཀརུཎཱ’’ཏིཨཱདིཀཱཡ ཨུདྡེསགཱཐཱཡ ཨནནྟརེ ནིདྡེསེ པཱཀཊོ ཧོཏི. རཏི ཙ ཧཱསོ ཙཱཏི ཙ, ཀོདྷོ ཙ ཨུསྶཱཧོ ཙ བྷཡཉྩེཏི ཙ, ཛིགུཙྪཱ ཙ ཝིམྷཡཱ ཙེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨིམེ ནཝ ཙ ཨེཝཾ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝསཱཏྟིཀཱབྷཱཝོ ཙེཏི ཨིམེ ཡཐཱསཀམནུརཱུཔཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེཧི དིཏྟཾ ཀཏྭཱ པཙྩེཀཾ ཀཝིནཱ བནྡྷིཏབྦཱ, ནཊེན གཧེཏྭཱ དསྶིཏབྦཱ ཙ. ཨིམེསུ ཏིཝིདྷབྷཱཝེསུ ཨཡཾ རཏི ཨསེསཔུམིཏྠིགུཎེཧི ཡུཏྟེཧི ནརནཱརཱིཧི ཨཉྙམཉྙཾ ཨུཔྤཱདིཏཱ, ཙནྡཱདཱིཧི ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝེཧི ཨུདྡཱིཔིཏཱ, ཨུསྶཱཧཱདིཔཀཱསཀཀཱཡིཀཝཱཙསིཀཔཡོགསངྑཱཏཱནུབྷཱཝེན པོསིཏཱ, སཀསཀཱནུབྷཱཝསཱམཏྠིཡེཧི གམྨམཱནཱནེཀཔྤཀཱརབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེཧི ཝིཙིཏྟཀཏཱ ¶ ཧོཏི. ཨཱིདིསཱ’ཡཾ རཏི ནཊསྶ ཨབྷིནཡེན ཙ པསཏྠབནྡྷསཝནེན ཙ སབྦྷེཧི ཨསྶཱདིཡམཱནསིངྒཱརཱདིརསཏྟཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཝིཉྙཱཏབྦཱ. ཧཱསཱདཱིནཾ སེསཋཱཡཱིབྷཱཝཱནཾ ཧསྶརསཱདིབྷཱཝཱཔཏྟིཡཾ ཡུཏྟི ཨེཝཾ ཡཐཱརཧཾ ཝེདིཏབྦཱཏི.
བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཨདྷིཔྤཱཡ
ཏིརོབྷཱཝཱཝིབྷཱཝཱདི-
ཝིསེསེནཱ’བྷིམུཁྱཏོ;
ཡེཏེ ཙརནྟི སཱིལེན,
ཏེ ཧོནྟི བྱབྷིཙཱརིནོ.
༣༤༣. བྱབྷིཙཱརིནོ ཨཱཧ ‘‘ཏིརོབྷཱཝ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཏིརོབྷཱཝོ ཋཱཡཱིནཾ ཨེཀསྶཱཔི བྷཱཝསྶ ནིབྦེདཱདིནོ ཨཙིརཊྛཱཡིཏཱ ཙ ཨཱཝིབྷཱཝོ པཱཀཊཏཱ ཙ ནཱནཱརསནིསྶཡཏྟཱ ཏེ ཨཱདཡོ ཡསྶ. ཨཱདིསདྡེན ཋཱཡཱིདྷམྨསྶ སུཁདུཀྑཱདིརཱུཔསྶ གཧཎཾ, སོཝ ཝིསེསོ, ཏེན. ཋཱཡཱིདྷམྨསྶ སུཁདུཀྑརཱུཔསྶ གཧཎཾ, ཨཏྟནོ དྷམྨསྶ སུཁདུཀྑརཱུཔསྶ ཋཱཡིནི སམཱརོཔནཉྩཱབྷིམུཁྱཾ. ཏཐཱ ཧི རཏིཡཾ པརིསམོ སུཁཱནུཝིདྡྷོ བྷཝཏི, སོཀེ དུཀྑཱནུཝིདྡྷོ. རཏིཡཾ སུཁསབྷཱཝཱཔི གིལཱནིཔྤབྷུཏཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ སཀམྨཾ དུཀྑམིམཾ སམཱརོཔཡནྟེཝ. ཏཏོ ཏེན ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན ཡེ ཨེཏེ བྷཱཝཱ སཱིལེན ཙརནྟི པཝཏྟནྟི, ཏེ བྱབྷིཙཱརིནོ ཧོནྟཱིཏི.
༣༤༣. ཨིདཱནི ཨུདྡེསཀྐམེན བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེ ལཀྑཎཏོ དསྶེཏི ‘‘ཏིརོབྷཱཝཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཏིརོབྷཱཝཱཝིབྷཱཝཱདིཝིསེསེན བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱནཾ ཨཏྟནོ ཨནེཀརསཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཏྟཱ, ལོཀསྶ བྷིནྣརུཙིཀཏྟཱ ཙ ཀིསྨིཉྩི ཋཱཡཱིབྷཱཝེ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱནམཏྟནོ གུཎསྶ ལཱིནཏྟཉྩ ཀིསྨིཉྩི ཏསྶེཝ གུཎསྶ པཱཀཊཏྟཉྩཱཏིཨཱདིཀེན ཝིསེསེན ¶ ཨབྷིམུཁྱཏོ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱནཾ སུཁདུཀྑརཱུཔཾ ཨཏྟནི ཙ ཨཏྟནོ སུཁདུཀྑརཱུཔཾ ཋཱཡཱིབྷཱཝེསུ ཙ ཨཱརོཔནསངྑཱཏེན ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན ཡེཏེ བྷཱཝཱ སཱིལེན ཙརནྟི པཀཏིཡཱ པཝཏྟནྟི, ཏེ བྷཱཝཱ བྱབྷིཙཱརིནོ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི. ཨེཝམེཝ [ཨེཝརཱུཔཱ (ཀ.)] པཱིལཱ༹ སརཱུཔེན ཨེཀོ པརིསམསངྑཏབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝོ རཏིཡཾ སགུཎེན ལཱིནོ སུཁཱནུཝིདྡྷོ ཧུཏྭཱ, སོཀེ སགུཎེན པཱཀཊོ དུཀྑཱནུཝིདྡྷོ ཙ ཧུཏྭཱ པཝཏྟཏེ. ཨེཝམེཝ སུཁསབྷཱཝརཏིཡཾ གིལཱནཱདཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ སཀིཡཾ དུཀྑསརཱུཔཾ ཨཱརོཔེནྟཱིཏི ཀཏྭཱ ཏིརོབྷཱཝཝིབྷཱཝཱདིཝིསེསེན ཨབྷིམུཁཾ པཝཏྟནྟི. ཏིརོབྷཝནམིཏི ཙ, ཨཱཝིབྷཝནམིཏི ཙ, ཏིརོབྷཱཝོ ཙ ཨཱཝིབྷཱཝོ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདཡོ ཡསྶ ཋཱཡཱིབྷཱཝེསུ ཝིཛྫམཱནཱནཾ སུཁདུཀྑསབྷཱཝཱནཾ ཨཏྟནི ཨཱརོཔནསྶེཏི ཙ, སོཡེཝ ཝིསེསོཏི ཙ, ཨབྷིམུཁཱནཾ བྷཱཝོཏི ཙ ཝིགྒཧོ. བྱབྷིཙཱརཱིཔདེ ཝིསདྡོ ཝིསེསཏྠེ ཨབྷིསདྡོ ཨབྷིམུཁབྷཱཝེ ཝཏྟཏི.
བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཔྤབྷེད
ནིབྦེདོ ཏཀྐསངྐཱ སམ-
དྷིཏིཛལ༹ཏཱ དཱིནཏུགྒཱལསཏྟཾ,
སུཏྟཾ ཏཱསོ གིལཱནུ’སྶུཀཧརིས-
སཏིསྶཱཝིསཱདཱབཧིཏྠཱ.
ཙིནྟཱ གབྦཱ’པམཱརོ’མརིསམད-
མཏུམྨཱདམོཧཱ ཝིབོདྷོ,
ནིདྡཱཝེགཱ སབིལ༹ཾ མརཎ-
སཙཔལཱབྱཱདྷི ཏེཏྟིཾསམེ’ཏེ.
༣༤༤. ཏེ དསྶེཏི ‘‘ནིབྦེདོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. དཱིནཏུགྒཱལསཏྟནྟི དཱིནཏཱ ཙ ཨུགྒཏཉྩ ཨཱལསཏྟཉྩ, གིལཱནི ཨུསྶུཀཨིཏི ¶ ཨུསྶུཀྐཾ. ཙཔལཨིཏི ཙཱཔལླཾ, སཧ ཙཔལེན སཙཔལོ, སོ ཙཱཡཾ བྱཱདྷི ཙ, མརཎཉྩ སཙཔལབྱཱདྷི ཙ སམཱཧཱརེ. ཏཉྩ སཧ བིལཱ༹ཡ ཝཏྟཏཱིཏི སབིལ༹ནྟི ཨེཏེ ཡཐཱཝུཏྟབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ ཏེཏྟིཾས ཧོནྟཱིཏི. ཨུསྶཱཧཝཏཱ ཝཱིརརསོ ཏཾཝསེནེཝ ཨསྶཱདཱིཡཏི. བྷཱིརུནཱ ཏུ སོཝ བྷཡཱནཀརསཝསེནེཏི ལོཀསབྷཱཝསྶ ཨནེཀཏྟཱ ཏདཏྠམེཏེ བྱབྷིཙཱརིནོ ཨེཀེཀསྶརསསྶ བཧཝོ ཝཎྞནཱིཡཱ, ཡཏོ ཏཾཝཎྞནཱདྭཱརེན སབྦོཔི ཏེསུ ཀིཉྩི ཨསྶཱདེཏཱིཏི. ཏཏྠ ཡསྨཱ པན མཱརཎོཔགཏཝེརིདསྶནམེཀམེཝ ཏངྑཎེཡེཝ བྷིནྣཾ པཀཏིཝསེན བྷཱིརུནོ བྷཡསྶ ཧེཏུ, སངྒཱམལོལསྶ ཏུ ཨུསྶཱཧནིམིཏྟཾ སིཡཱ. ཏཐཱ ནཊེན ཀཏཾ ཝིཀཏམཱབྷརཎཾ ཀྲིཡཱཝཱ ནཱིཙཔཀཏཱིནཾ ཋཱཡིནོ ཧཱསསྶ ཧེཏུ, གམྦྷཱིརཔཀཏཱིནཾ བྱབྷིཙཱརིནོ ཧཱསསྶ, ཏསྨཱ བྷཱཝེ ཝཎྞཡཏཱ ཀཝིནཱ བྷཱཝཱ ཏཐཱ ཝཎྞནཱིཡཱ, ཡཐོཙིཏྱཔརིཔོསོ སིཡཱ. ཨོཙིཏྱབྷངྒོ ཏུ མཧཏཱ ཝཱཡཱམེན པརིཧརིཏབྦོ.
ཏེསུ ནིབྦེདོ ཨཏྟཱཝམཱནནཾ. ཏསྶ ཙ ཨིཏྠཱིནཉྩ ནཱིཙཱནཉྩ དཱལིདྡིཡཾ ཝིབྷཱཝོ, ཡོགཱིནཾ ཏུ ཏཏྭསཾཝེདནཾ ཝིབྷཱཝོ, ཨསྶུཔཏནཙིནྟཱདཡོ ཨེཏྠ ཨནུབྷཱཝཱ.
ཏཀྐོ ཝིཏཀྐནཾ. ཏསྶ སནྡེཧོ ཝིབྷཱཝོ, སིརོཀམྤཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
སངྐཱཡ ཝིརུདྡྷཙརཎཾ ཝིབྷཱཝོ, ཀམྤཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
སམོ ཁེདོ. ཏཏྠ གཏྱཱདི ཝིབྷཱཝོ, སེདཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
དྷིཏི སནྟོསོ. ཉཱཎཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨནུབྷཱཝོ བྷོགཱལོལཏཱདི.
ཛལ༹ཏཱ ¶ ཨཔྤཊིཔཏྟི. ཏསྶཱ ཨིཊྛཱནིཊྛདསྶནཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨནིམིསནཡནཱལོཙནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
དཱིནཏཱ ཙེཏསོ ཨནོཛཏཱ. ཏསྶཱ ཝིབྷཱཝོ དུགྒཏཏཱདི, ཨནུབྷཱཝོ མལིནཝཏྠཏཱདི.
ཨུགྒཏཱ དཱརུཎཏྟཾ. ཏསྶཱ ཝིབྷཱཝོ བལཝཱཔརཱདྷཱདི, ཏསྶ ཨནུབྷཱཝོ ཏཛྫནཱདི.
ཨཱལསཏྟསྶ པརིསམཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཛིམྷཏཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
སུཏྟསྶ ནིདྡཱ ཝིབྷཱཝོ, ཏསྶཱདཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
ཏཱསོ ཙིཏྟཀྑོབྷོ. ཝིབྷཱཝོ ཨསྶ གཛྫིཏཱདི, ཀམྤནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨཱཡཱསཔིཔཱསཱདི ཝིབྷཱཝོ གིལཱནིཡཱ, ཝིཝཎྞཏཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
ཀཱལཀྑམཏཱ ཨུསྶུཀཾ. ཝིབྷཱཝོ ཏསྶ རམཎཱིཡདསྶནིཙྪཱདི, ཨནུབྷཱཝོ ཏུརིཏཏཱདི.
ཙེཏོཔསཱདོ ཧརིཏོ. ཏཏྲ ཨུསྶཝཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨསྶུསེདཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
སདིསདསྶནཱདི ཝིབྷཱཝོ སཏིཡཱ, ཨནུབྷཱཝོ བྷམུསམུནྣམནཱདི.
པརེསམུཀྐཾསཱསཧནཏཱ ཨིསྶཱ. ཏསྶཱ དུཛྫནཏྟགབྦཱདཡོ ཝིབྷཱཝོ, དོསཀཐནཱཝཛཱནནཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
ཝིསཱདོ ཁེདོ. ཝིབྷཱཝོ ཏསྶ ཨཱརདྡྷཀཱརིཡཱསིདྡྷཱདི, བཱདྷཡཏཱཔཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨབཧིཏྠཱ ཀཱཡསཾཝརཎཾ. ཏསྶཱ ཝིབྷཱཝོ ལཛྫཱདི, ཨནུབྷཱཝོ’ཉྙཝིཀྲིཡཱ.
ཙིནྟཱ ¶ ཨིཊྛཱལཱབྷཱདཱིཧི, ཨནུབྷཱཝོ མུཀུལིཏནཡནཱདི.
གབྦོ ཨབྷིམཱནོ. ཝིབྷཱཝོསྶ ཨིསྶརིཡཱདི, ཨནུབྷཱཝོ ཨཝཛཱནནཱདི.
ཨཔམཱརོ གཱཧརུཀྑཱདཱིཧི [གཱཧརུཀྑཔཏནཱདཱིཧི (?)], བྷཱུཔཱཏཱདཡོ ཨེཏྠ ཨནུབྷཱཝོ.
ཨམརིསོ ཨཀྑམཏཱ. ཝིབྷཱཝོ ཨསྶཱཝམཱནནཱདི, སིརོཀམྤནཏཛྫནཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
མདོ པམཱདུཀྐཾསོ. ཏསྶ ཝིབྷཱཝོ པཱནཾ, ཙལམཱནངྒཝཙོགཏིཧཱསཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
མཏི ཀངྑཙྪེདོ. ཨུཔདེསཱདི ཝིབྷཱཝོ, མུཁཝིཀཱསཱདི ཨེཏྠ ཨནུབྷཱཝོ.
ཨསམེཀྑིཏཀཱརིཏཱ ཨུམྨཱདོ. ཏསྶ ཝིབྷཱཝོ སནྣིཔཱཏགཧཎཱདི, ཨཊྛཱནརུདིཏགཱིཏཧཱསཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
མོཧོ བྷཡཱདཱིཧི, ཨནུབྷཱཝོ ཐམྦྷཀམྤཱདི.
དུརཱཙཱརཱདཱིཧི བིལ༹ཾ, ཨདྷོམུཁཏཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
མརཎཾ ཝིབྷཱཝཨནུབྷཱཝེཧི སུཔསིདྡྷཾ.
ཙཔལཏཱ རཱགདོསཱདཱིཧི, སཙྪནྡཙརཎཱདི ཨནུབྷཱཝོ. བྱཱདྷི པཱཀཊོ.
ཡེ ཝཱ པནཉྙེ ཨིདྷ ནིདྡིཊྛཱ ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཱཔི སཾཝིཛྫནྟི སུཁུམབྷེདཱ, ཏེསུ ཀེཙི ཝུཏྟེསྭནྟོགདྷཱ ཧོནྟི. ཡཐཱ ཧི ཨིཙྪཱསབྷཱཝཱ སབྦེ ཀཱམཱ རཏིཡཾ ཨནྟོགདྷཱ, ཏཐཱ དོསཔྤཀཱརཱ ཀོདྷཱ མརིསཨིསྶཱདཱིསྭནྟོགདྷཱ, དུཀྑསབྷཱཝཱ སོཀསམབྱཱདྷིགིལཱནི ཝིསཱདཱདཱིསྭནྟོགདྷཱ. པཱིཏྱཱདཡོ སུཁསབྷཱཝཱ ཧརིསེཏི དཊྛབྦཾ. ཏེསུ ¶ བྷཡཱ ཏཱསོ ཨཉྙོ, སངྐཱ ཏཐཱ ཨམརིསོ. ཏསྨཱ ཨིསྶཱ, ཏཐཱ གིལཱནིཏོ སམོ, ནིདྡཱཡ སུཏྟཾ, ཨུསྶུཀཱ ཙཔལཏཱ, ཏཐཱ མོཧཱ པལཡོ ཝཀྑམཱནོ ཨཉྙོཏི མནྟབྦཾ.
༣༤༤. ཨིདཱནི ཏེ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེ སརཱུཔེན དསྶེཏི ‘‘ནིབྦེདོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ནིབྦེདོ ཨཏྟནིནྡཱསངྑཏོ ཙ, ཏཀྐསངྐཱ ཙ, སམདྷིཏིཛལ༹ཏཱ པརིསམོ སནྟོསལཀྑཎཱ དྷིཏི ཛལ༹ཏཱ ཙ, དཱིནཏུགྒཱལསཏྟཾ དཱིནབྷཱཝདཱརུཎབྷཱཝཨལསབྷཱཝཱ ཙ, སུཏྟཾ སཡནཉྩ, ཏཱསོ ཙིཏྟཀྑོབྷོ ཙ, གིལཱནཔརིམདྡིཏབྷཱཝོ ཙ, ཨུསྶུཀཧརིསསཏིསྶཱཝིསཱདཱབཧིཏྠཱ ཨུསྶཱཧཔིཏིསཏིཨིསྶཱཁེདཨཱཀཱརསཾཝརཱ ཙ, ཙིནྟཱ ཙ, གབྦོ ཨབྷིམཱནོ ཙ, ཨཔམཱརོ ཙ, ཨམརིསམདམཏུམྨཱདམོཧཱ ཨཀྑནྟིཔམཱདཱདྷིཀྐཱ ཀངྑཙྪེདཨུམྨཱདམོཧཱ ཙ, ཝིབོདྷོ པབོདྷོ ཙ, ནིདྡཱཝེགཱ ནིདྡཱ ཙ, ཨཱཝེགསངྑཱཏོ སམྦྷམོ ཙ, སབིལ༹ཾ ལཛྫཱསཧིཏཾ མརཎསཙཔལཱབྱཱདྷི མརཎཉྩ ཙཱཔལྱསཧིཏཱ བྱཱདྷི ཙེཏི. ཨེཏེ ཏེཏྟིཾས བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཏཀྐོ ཙ སངྐཱ ཙེཏི ཙ, སམོ ཙ དྷིཏི ཙ ཛལ༹ཏཱ ཙེཏི ཙ, དཱིནཏཱ ཙ ཨུགྒོ ཙ ཨལསཏྟཉྩཱཏི ཙ, ཨུསྶུཀཉྩཧརིསོ ཙ སཏི ཙ ཨིསྶཱ ཙ ཝིསཱདོ ཙ ཨབཧིཏྠཱ ཙེཏི ཙ, ཨམརིསོ ཙ མདོ ཙ མཏི ཙ ཨུམྨཱདོ ཙ མོཧོ ཙེཏི ཙ, ནིདྡཱ ཙ ཨཱཝེགོ ཙེཏི ཙ, སཧ བིལཱ༹ཡ ཝཏྟཏཱིཏི ཙ, སཧ ཙཔལེན ཙཱཔལྱེན ཝཏྟཏཱིཏི ཙ, སཙཔལོ ཙ སོ བྱཱདྷིཙེཏི ཙ, མརཎཉྩ སཙཔལབྱཱདྷི ཙེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. མརཎསཙཔལཱབྱཱདྷཱིཏི སམཱཧཱརདྭནྡོ. ཏསྨཱ ‘‘སབིལ༹’’ནྟི པདཾ ཨེཏསྶ ཝིསེསནཾ ཧོཏི.
ལོཀསབྷཱཝསྶ ཨནེཀཝིདྷཏྟཱ ཨེཀོཡེཝ ཝཱིརརསོ ཨུསྶཱཧཝཏཱ ཝཱིརརསཱཀཱརེན ཨསྶཱདནཱིཡོ ཧོཏི, སོཡེཝ བྷཱིརུནཱ བྷཡཱཀཱརེན ཨསྶཱདནཱིཡོ ཧོཏི. ¶ ཏསྨཱ ཨེཀེཀསྶ རསསྶ ཨིམེ བཧཱུ བྱབྷིཙཱརིནོ ཝཎྞེཏབྦཱ ཧོནྟི. ཨེཝཾ སཏི ཨནེཀཱདྷིཔྤཱཡཀོ ལོཀོ ཏེསུ ཀིཉྩི ཨསྶཱདེཏི. ཨེཝཾ སཏི བནྡྷོ སབྦཛནསྶ ཀནྟོ ཧོཏི. ཏསྶཾ བྷཱཝཝཎྞནཱཡཾ ཡསྨཱ མཱརེཏུམཱགཙྪནྟཱནཾ སཏྟཱུནཾ དསྶནམེཀམེཝ ཏངྑཎེ ཛནཱདྷིཔྤཱཡཏོ བྷིཛྫིཏྭཱ པཀཏིབྷཱིརཱུནཾ པུརིསཱནཾ བྷཡསྶ ཙ ཡུདྡྷལོལསྶ ཨུསྶཱཧནསྶ ཙ ཀཱརཎཾ ཧོཏི. ཨེཝཾ ནཊེན ཧསནཏྠཾ ཀཏཝིཀཏམཱབྷརཎཉྩ ཏཱདིསཀིརིཡཱ ཙ ཨུཏྟཱནཔཀཏིཀཱནཾ པུརིསཱནཾ ཋཱཡཱིཧཱསསྶ ཙ གམྦྷཱིརཔཀཏིཀཱནཾ བྱབྷིཙཱརཱིཧཱསསྶ ཙ ཧེཏུ བྷཝེཡྻ. ཏསྨཱ བྷཱཝེ ཝཎྞེནྟེན ཀཝིནཱ ཨོཙིཏྱབྷངྒམཀཏྭཱ སཀྐཙྩམོཙིཏྱཾ སཛྫེཏྭཱ བྷཱཝཔྤཀཱསཀཱནི སཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝཀཝིཝཙནཱནི ཝཎྞེཏབྦཱནི. ཨེཏྠ བྷཱཝཱཝབོདྷཀཝིབྷཱཝཱདཱིནཾ ཛཱནིཏབྦཏྟཱ ཏེཧི ཏེཧི བྷཱཝེཧི སདྡྷིཾ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཱ.
ཏེསུ བྷཱཝེསུ ཨཏྟཱཝམཱནནལཀྑཎོ ནིབྦེདོ. ཨིཏྠཱིནཾ, ཧཱིནཱནཾ [ཧཱིནཱཙཱརཱནཾ (ཀ.)] ཝཱ ཨུཔྤཛྫཏི ཙེ, དཱལིདྡིཡཾ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝོ ནཱམ, ཡོགཱིནཾ ཙེ, ཏཐཱཝབོདྷོ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝོ, ཨེཏྠ ཨསྶུཔཏནཙིནྟཱདིཀཾ ཨནུབྷཱཝོ ནཱམ.
ཝིཏཀྐསྶ སནྡེཧོ ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝོ ནཱམ, སིརོཀམྤཱདིཀཾ ཨནུབྷཱཝོ ནཱམ.
སངྐཱཡ ཝིརུདྡྷཔྤཝཏྟི ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝོ, ཀམྤཱདིཀོ ཨནུབྷཱཝོ. ཨུཔརི ‘‘ཝིབྷཱཝོ’’ཏི ཝུཏྟེ ཨཱལམྦཎུདྡཱིཔནེསུ དྭཱིསུ ཡཾ ཡུཛྫཏི, ཏཾ གཧེཏབྦཾ.
ཁེདལཀྑཎསྶ སམསྶ གམནཱདིཀཾ ཝིབྷཱཝོ, སེདཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
སནྟོསལཀྑཎཱཡ དྷིཏིཡཱ ཉཱཎཱདི ཝིབྷཱཝོ, བྷོགེསུ ཨལོལབྷཱཝཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨཡོགྒཏཱལཀྑཎཱཡ ¶ ཛལ༹ཏཱཡ ཨིཊྛཱནིཊྛཱནཾ ཨཛཱནནཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཝིཝཊནཡནེཧི ཨབྷིམུཁཝིལོཀནཏཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཙིཏྟསྶནིཏྟེཛལཀྑཎཱཡ དཱིནཏཱཡ དུགྒཏཏཱདི ཝིབྷཱཝོ, མལིནཝཏྠཏཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
དཱརུཎཏཱལཀྑཎསྶ ཨུགྒབྷཱཝསྶཱཏིསཡཱཔརཱདྷཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཏཛྫནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨལསཏྟསྶ ཨཊྛཱནཔརིསམཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཝངྐིཀབྷཱཝོ ཨནུབྷཱཝོ.
སཡནསངྑཱཏསྶ སུཏྟསྶ ནིདྡཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨསྶཱདཱདི ཨནུབྷཱཝོ. ཨེཏྠ ཨསྶཱདནཾ ནཱམ སེཡྻསུཁཔསྶསུཁཱདིཀཾ.
ཙིཏྟཀྑོབྷསངྑཱཏསྶ ཏཱསསྶ གཛྫིཏཱདི ཝིབྷཱཝོ, གཛྫིཏཾ ནཱམ བྷཡཛནཀཝཙནཾ. ཀོཔེན ཀམྤནཱ ཨནུབྷཱཝོ.
པཱིལཱ༹སངྑཱཏསྶ གིལཱནསྶ ཨཱཡཱསཔིཔཱསཱདི ཝིབྷཱཝོ, དུབྦཎྞཏཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨནུརཱུཔཀཱལསྶ ཨནོལོཀནསྶ ཨུསྶུཀྐསྶ རམྨཝཏྠུདསྶནིཙྪཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཏུརིཏཏཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཙེཏོཔསཱདལཀྑཎསྶ ཧརིསསྶ མངྒལཀཱིལཱ༹དི ཝིབྷཱཝོ, སནྟོསཝཙནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
སརཎལཀྑཎཱཡ སཏིཡཱ སཉྙཱཎདསྶནཱདི ཝིབྷཱཝོ, བྷམུཀྑེཔཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
པརསམྤཏྟིཨསཧནལཀྑཎཱཡ ཨིསྶཱཡ དུཛྫནབྷཱཝགབྦཱདི ཝིབྷཱཝོ, དོསཀཐནཱཝཛཱནནཱདི ཨནུབྷཝོ.
ཁེདལཀྑཎསྶ ཝིསཱདསྶ ཨཱརདྡྷཀཱརིཡཱསིདྡྷིཀཱརིཡབྱཱཔཏྟིཨཱདི ཝིབྷཱཝོ, མནོསནྟཱཔཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨཱཀཱརསཾཝརཎལཀྑཎཱཡ, ¶ རསསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདནལཀྑཎཱཡ ཝཱ ཨབཧིཏྠཡལཛྫཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཏདཉྙཀྲིཡཱཀརཎཾ, ཨདྷོམུཁཀརཎཾ, པཱདེཧི བྷཱུམིཁཎནནྟིཨཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཙིནྟཱཡ ཨིཊྛཏྠཱལཱབྷཱདཱི ཝིབྷཱཝོ, མཀུལིཏནཡནཱདི ཨདྷོཁིཏྟཙཀྑཱདི ཝཱ ཨནུབྷཱཝོ.
གབྦསྶ ཨིསྶརིཡཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨཝཛཱནནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨཔམཱརསྶ ཡཀྑཔཱིལཱ༹དི ཝིབྷཱཝོ, བྷཱུམིཔཏནཱདཡོ ཨནུབྷཱཝོ.
ཨཀྑམལཀྑཎསྶ ཨམརིསསྶ ཨཝམཱནནཱདི ཝིབྷཱཝོ, སིརོཀམྤནཏཛྫནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
པམཱདཱདྷིཀྐལཀྑཎསྶ མདསྶ སནྟོསཔཱནཾ ཝིབྷཱཝོ, ཀམྤམཱནཧཏྠཔཱདཝཙནགམནཧཱསཱདཱི ཨནུབྷཱཝོ.
ཀངྑཱཙྪེདནལཀྑཎཱཡ མཏིཡཱ ཨུཔདེསཱདི ཝིབྷཱཝོ, མུཁསནྟོསཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨནུཔཔརིཀྑཀཱརིཏཱལཀྑཎསྶ ཨུམྨཱདསྶ སནྣིཔཱཏཛྫརཡཀྑཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨཀཱརཎརོདནཧསནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
མུཡ྄ཧནལཀྑཎསྶ མོཧསྶ ཨདྷིཀབྷཡཱདི ཝིབྷཱཝོ, སབྷཱཝཱནཝབོདྷནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ནིདྡཱཔགམསངྑཱཏསྶ ཝིབོདྷསྶ ཀཱལཔརིཎཱམཱདི ཨཱལོཀསརཎཱདི ཝཱ ཝིབྷཱཝོ, ཨཀྑིམདྡནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
མནོསམྤཱིལ༹ནལཀྑཎཱཡ ནིདྡཱཡ ཀསྶཙི ཨཙིནྟནཨཀརཎཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨཀྑིཔིདཧནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
བྷཡཱགམནལཀྑཎསྶ ཨཱཝེགསྶ པཙྩཏྠིཀདསྶནཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨུཏྲཱསཀམྤཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ལཛྫཱལཀྑཎཱཡ ¶ བིལཱ༹ཡ དུརཱཙཱརཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨདྷོམུཁཏཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
མརཎསྶ སཏྠཔཧཱརརོགཱདི ཝིབྷཱཝོ, མུཁཝིཀཱརཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཙཱཔལླསྶ རཱགདོསཱདི ཝིབྷཱཝོ, ཨཏྟནོ སཙྪནྡཙརཎཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
བྱཱདྷིཡཱ ཝཱཏཔིཏྟཱདཱིནཾ ཨུསྶདབྷཱཝཱདི ཝིབྷཱཝོ, ནིཏྠུནནཱདི ཨནུབྷཱཝོ.
ཨིམསྨིཾ སུབོདྷཱལངྐཱརེ ཨདསྶིཏསུཁུམབྷེདཱ ཨཉྙཱཔི ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཱ སནྟི, ཏེསུ ཨིཙྪཱསབྷཱཝཱ སབྦེ བྷེདཱ ཀཱམརཏིཡཉྩ, དོསཔཀཱརཱ ཀོདྷཨམརིསཨིསྶཱདཱིསུ ཙ, དུཀྑསབྷཱཝཱ སོཀསམབྱཱདྷིགིལཱནཝིསཱདཱདཱིསུ ཙ, པིཏིཨཱདཡོ ཧརིསེ ཙ ཨནྟོགདྷཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཝཾ སམཱནཱནཾ སངྒཧེ སཏིཔི ཏཱསཏོ བྷཡསྶ ཙ, སངྐཱཡ ཨམརིསྶ ཙ, ཨམརིསཏོ ཨིསྶཱཡ ཙ, གིལཱནཏོ སམསྶ ཙ, ནིདྡཱཡ སུཏྟསྶ ཙ, ཨུསྶུཀྐཏོ ཙཔལཏཱཡ ཙ, མོཧཏོ ཝཀྑམཱནཔལཡསྶ ཙ པཱཀཊཝིསེསེན ཨཉྙཐཱ ཝིསུཾ ཝིསུཾ དསྶིཏནྟི དཊྛབྦཾ.
སཱཏྟིཀབྷཱཝཨདྷིཔྤཱཡ
སམཱཧིཏཏྟཔྤབྷཝཾ, སཏྟཾ ཏེནོ’པཔཱདིཏཱ;
སཱཏྟིཀཱ’པྱ’ནུབྷཱཝཏྟེ, ཝིསུཾ བྷཱཝཱབྷཝནྟི ཏེ.
༣༤༥. སཱཏྟིཀེ ཝདཏི ‘‘སམཱཧིཏེ’’ཙྩཱདིནཱ. སམཱཧིཏོ ཨེཀགྒཏཱབྷཱཝཱཔཱདནེན ཀཏསམཱདྷཱནོ ཨཏྟཱ ཙིཏྟཾ ཏཏོ པབྷཝཾ ཨུཔྤནྣཾ ཡཾ, ཏཾ སཏྟཾ ནཱམ. ཏེན སཏྟེན ཨུཔཔཱདིཏཱ ནིབྦཏྟིཏཱ ཐམྦྷཱདཡོ སཱཏྟིཀཱ ཝུཙྩནྟེ. ཏེ ཙ པུན ཨནུབྷཱཝཱཔི བྷཝནྟི ཐམྦྷཱདིབྷཱཝསཾསཱུཙནསབྷཱཝཝིཀཱརརཱུཔཏྟཱ. ཏཉྩ ‘‘ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཏྟཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ ཝཀྑཏི. ¶ ཏེནཱཧ ‘‘ཨནུབྷཱཝཏྟེཔཱི’’ཏི. ཨེཝཾ སཏྱཔི ཏེ སཱཏྟིཀཱ ཝིསུཾ པུཐགེཝ བྷཱཝཱ བྷཝནྟི, ཝུཏྟནཡེན ཙིཏྟབྷཝཏྟཝིརཱུཔཏྟཱ ཏེསནྟི.
༣༤༥. ཨིདཱནི ཨུདྡེསཀྐམེནཱདྷིགཏཀེཝལབྷཱཝསངྑཱཏཾ སཱཏྟིཀཱབྷཱཝཾ དསྶེཏི ‘‘སམཱཧིཏ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. སམཱཧིཏཏྟཔྤབྷཝཾ ཨེཀགྒཏཱབྷཱཝཱཔཱདནེན ཀཏསམཱདྷཱནཙིཏྟཏོ སམྦྷཱུཏཾ སཏྟཾ ནཱམ ཧོཏི. ཏེན ལཱབྷཱལཱབྷཱདཱིསུ ཨེཀཱཀཱརསྶ ཧེཏུནཱ ཐིརབྷཱཝེན ཨུཔཔཱདིཏཱ ནིཔྥཱདིཏཱ ཐམྦྷཱདཡོ སཱཏྟིཀཱ ནཱམ བྷཝནྟི. ཏེ སཱཏྟིཀཱ ཨནུབྷཱཝཏྟེཔི ཙིཏྟཱཀཱརསངྑཱཏཐམྦྷཱདིཔཀཱསནསབྷཱཝཝིཀཱརསརཱུཔཏྟཱ ཨཏྟནོ ཨནུབྷཱཝཏྟེ སཏིཔི ཝིསུཾ བྷཱཝཱ བྷཝནྟི ཡཐཱཝུཏྟ ‘‘ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཱ ཏུ, བྷཱཝཡནྟི རསེ ཡཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ བྷཱཝཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི. ཨིམེ སཱཏྟིཀཱབྷཱཝཱནུབྷཱཝཝསེན དུཝིདྷཱ ཧོནྟི. སམཱཧིཏོ ཙ སོ ཨཏྟཱ ཙེཏི ཙ, ཏཏོ པབྷཝམིཏི ཙ, སནྟོ ཨུཔསནྟོ ཙ སོ ཨཏྟཱ ཙེཏི ཙ, སཏྟཏོ བྷཝནྟཱིཏི ཙ, སཏྟེན ཨུཔྤཱདིཏཱཏི ཙ, ཨནུབྷཱཝཱནཾ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨཔཱིཏི ཨནུགྒཧཏྠེ ནིཔཱཏོ.
སཱཏྟིཀབྷཱཝཔྤབྷེད
ཐམྦྷོ པལཡརོམཉྩཱ,
ཏཐཱ སེདསྶུཝེཔཐུ;
ཝེཝཎྞིཡཾ ཝིསྶརཏཱ,
བྷཱཝཱ’ཊྛེ’ཏེ ཏུ སཱཏྟིཀཱ.
༣༤༦. ཏེ དསྶེཏི ‘‘ཐམྦྷོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨེཏྠ ཐམྦྷོ ཨཝིསྶརཀཱཡཙིཏྟཏཱ. པལཡོ ཨསྶཱསཔསྶཱསམཏྟཱཝསེསོ སུཏྟཱཝཏྠཱསབྷཱཝོ ནིདྡཱཔབྷཝོ. སུབྱཏྟལཀྑཎཱ སེསཱ.
༣༤༦. ཨིདཱནི ¶ སཱཏྟིཀེ དསྶེཏི ‘‘ཐམྦྷོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཐམྦྷོ ཀཱཡཙིཏྟཱནཾ ཨཝིསརབྷཱཝསངྑཱཏོ ཙ པལཡརོམཉྩཱ ནིདྡཱཡ ཨུཔྤཛྫམཱནཨསྶཱསཔསྶཱསམཏྟཱཏིརིཏྟསུཏྟཱཝཏྠཱ ཙ པསཱདཱདིསམྦྷཝོ རོམུགྒམོ ཙ ཏཐཱ ཨེཝཾ སེདསྶུཝེཔཐུ ཙ བྷཡཱདཱིཧི ཨུཔྤཛྫམཱནདཱཧོ ཙ སནྟོསཱདཱིཧི ཨུཔྤཛྫམཱནཨསྶུ ཙ ཀམྤཱ ཙ ཝེཝཎྞིཡཾ ཝིརཱུཔཏཱ ཙ ཝིསྶརཏཱ ཝིརཱུཔསདྡཏཱ ཙཱཏི ཨེཏེ ཨཊྛ སཱཏྟིཀཱ བྷཱཝཱ ནཱམ ཧོནྟི. རོམཱནཾ ཨཉྩོ ཨུགྒམོཏི ཙ, པལཡོ ཙ རོམཉྩོ ཙེཏི ཙ, ཝེཔནཾ ཀམྤནམིཏི ཙ, སེདོ ཙ ཨསྶུ ཙ ཝེཔཐུ ཙཱཏི ཙ, ཝིརཱུཔོ ཝཎྞོ ཨསྶེཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ, ཝིརཱུཔོ སརོ ཨསྶེཏི ཙ, ཏསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཡདཱ རཏྱཱདཡོ བྷཱཝཱ,
ཋིཏིསཱིལཱ ན ཧོནྟི ཙེ;
ཏདཱ སབྦེཔི ཏེ བྷཱཝཱ,
བྷཝནྟི བྱབྷིཙཱརིནོ.
༣༤༧. ན ཀེཝལཾ ཝུཏྟཱཡེཝ བྱབྷིཙཱརིནོ, རཏྱཱདཡོཔཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡདཱ’’ཨིཙྩཱདི. བྷཝནྟི བྱབྷིཙཱརིནོཏི ཡཐཱཡོགཾ ཡཐཱསམྦནྡྷཾ བྱབྷིཙཱརིནོ ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ. སེསཾ སུབོདྷཾ.
༣༤༧. ཨིདཱནི ནིབྦེདཱདཡོ ཝིཡ རཏིཧཱསཱདཡོཔི ཀིསྨིཉྩི ཀཱལེ བྱབྷིཙཱརིནོཔི ཧོནྟཱིཏི དསྶེཏི ‘‘ཡདཱ’’ ཨིཙྩཱདིནཱ. རཏྱཱདཡོ རཏིཧཱསཱདཡོ བྷཱཝཱ ནཝ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱ ཡདཱ ཋིཏིསཱིལཱ ན ཧོནྟི ཙེ ཝིརོདྷཱིཧི ཏེཧི ཏེཧི བྷཱཝནྟརེཧི བྱཝཧིཏཏྟཱ སབྷཱཝཏོ ཋིཏིསབྷཱཝཱ ཡདི ན ཧོནྟི, ཏདཱ ཏེ བྷཱཝཱ རཏྱཱདཡོ སབྦེཔི བྱབྷིཙཱརིནོ བྷཝནྟཱིཏི. ཡཐཱསཀཾ བྱབྷིཙཱརིཏཱནུརཱུཔཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝཱནཾ ཡོགཱནུརཱུཔེན བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ ཧོནྟི. རཏིཨཱདི ཡེསཾ ཧཱསཱདཱིནམིཏི ཙ, ཋིཏི སཱིལཾ ཡེསཾ རཏྱཱདཱིནམིཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཝིབྷཱཝོ ¶ ཀཱརཎཾ ཏེསུ’-
པྤཏྟིཡུ’དྡཱིཔནེ ཏཐཱ;
ཡོ སིཡཱ བོདྷཀོ ཏེས-
མནུབྷཱཝོ’ཡ’མཱིརིཏོ.
༣༤༨. ཨིདཱནི ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེ དསྶེཏི ‘‘ཝིབྷཱཝོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཏེསཾ རཏྱཱདཱིནཾ བྷཱཝཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཡཱ, ཏཐཱ ཨུདྡཱིཔནེ ཙ ཀཱརཎཾ ཨཱལམྦཎཨུདྡཱིཔནཝསེན དུཝིདྷོ ཝིབྷཱཝོ ནཱམ. ཏཏྠ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝོ ཀནྟཱདི, ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝོ ཙནྡཱདི. ཏེསཾ བོདྷཀོ ཉཱཔཀོ ཀཱཡིཀོ ཙ ཝཱཙསིཀོ ཙ བྱཱཔཱརོ སིཡཱ, ཨཡཾ ཨནུབྷཱཝོ ཨཱིརིཏོ.
༣༤༨. ཨིདཱནི ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེ དསྶེཏི ‘‘ཝིབྷཱཝོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཏེསཾ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཙ ཏཐཱ ཨུདྡཱིཔནེ ཙ ཨུཔྤནྣཱནཾ དཱིཔནེ ཙ ཀཱརཎཾ ཨཱལམྦཎཨུདྡཱིཔནཝསེན དུཝིདྷོ ཧེཏུ ཝིབྷཱཝོ ནཱམ, ཏེསཾ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱདཱིནཾ བོདྷཀོ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀོ ཡོ སིཡཱ ནཊཀཝཱིནཾ བྱཱཔཱརོ ཨཏྠི, ཨཡཾ ཨནུབྷཱཝོཏི ཨཱིརིཏོཏི. ཝིསེསེན བྷཱཝེཏི ཝཌྜྷེཏཱིཏི ཝིབྷཱཝོ. ཨནུབྷཱཝེཏི བོདྷེཏཱིཏི ཨནུབྷཱཝོ. ཨེཏྠ ཝིབྷཱཝོ ནཱམ རཏིཝིསཡེ ནརནཱརཱིནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝོ, ཙནྡརམྨདེསཱདི ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝོ ཙེཏི དུཝིདྷོ. ཧཱསཱདཱིནམྤི དུཝིདྷཝིབྷཱཝཾ ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨནུབྷཱཝོ ནཱམ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱདཱིནཾ ཏེསཾ ཏེསཾ བྷཱཝཱནཾ པཀཱསཀཝཱཙསིཀབྱཱཔཱརསངྑཱཏཀཝིཔཡོགོ ཙ ཀཱཡིཀཔཡོགབྷཱུཏོ ནཊཱནཾ ཨབྷིནཡསངྑཱཏོ ཏཾཏཾབྷཱཝསརཱུཔནིརཱུཔཀོ ཙེཏི དུཝིདྷོ བྱཱཔཱརོ.
ནེཀཧེཏུཾ མནོཝུཏྟི-ཝིསེསཉྩ ཝིབྷཱཝིཏུཾ;
བྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝཱ, ཝཎྞིཡཱ བནྡྷནེ ཕུཊཾ.
༣༤༩. ཝིབྷཱཝཱདིཝཎྞནཱཡམེཝ ¶ བྷཱཝཝིསེསཱཝབོདྷོ སིཡཱ, ཨཉྙཐཱ ‘‘དེཝདཏྟསྶ སཱསྶུལོཙནཡུགཾ སཉྫཱཏ’’མིཏི ཝུཏྟེ སོཀཱ ཨཱནནྡཱ རོགཱ ཙེཏི ཀོ ནཱམ སཀྐོཏི ཀཱརཎཾ ནིཙྪིཏུཾ, ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཉྩ བྷཱཝཾ ཝིནཱ ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝཾ ཀཝི ཝཎྞེཏུཾ ནཊོབྷིནེཏུཾ སཱམཛྫིཀོ ཝཱ ཝིཉྙཱཏུཾ ཀོ སཀྐོཏཱིཏི དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ནེཀ’’ཨིཙྩཱདི. ནེཀཧེཏུཾ བཧུཧེཏུཾ མནོཝུཏྟིཝིསེསཉྩ བྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝིཏུཾ པཀཱསེཏུཾ ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝཱ ཝུཏྟལཀྑཎཱ བནྡྷནེ སབྷཱཝནིརཱུཔཀཔདེ ཕུཊཾ ཝཎྞནཱིཡཱ, ཝིབྷཱཝཱདིརཱུཔཀེནེཝ ཨཝུཏྟམྤི ཀིཉྩི པཏཱིཡཏེ.
༣༤༩. ‘‘དེཝདཏྟསྶ ཙཀྑཱུནི ཨསྶུཔུཎྞཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟེ སོཀེན སནྟོསེན རོགེན ཝཱཏི ཡཐཱ ཨསྶུཀཱརཎཀཐནཾ ཝིནཱ ན ཛཱནཱཏི, ཨེཝཾ ཙིཏྟསྶ པཝཏྟིསངྑཱཏཱ རཏིཧཱསཱདཡོ ཏེ ཏེ བྷཱཝཱ ཨཏྟནོ པཏཱིཏིཡཱནུརཱུཔཾ ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝཀཐནཾ ཝིནཱ ཀཝཱིཧི ཝཎྞེཏབྦཱ, ནཊེཧི དསྶེཏབྦཱ, སབྦྷེཧི ཨསྶཱདནཱིཡཱ ནཏྠཱིཏི ཋཱཡཱིཨཱདཱིནཾ ཝཎྞནམེཝ ཀཱཏབྦནྟི ཨིདཱནི ཨནུསཱསེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ནེཀ’’ཨིཙྩཱདི. ནེཀཧེཏུཾ ཏེསཾ ཏེསཾ བྷཱཝཱནཾ ཨུཔྤཏྱཱདོ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝཱདིབཧུཀཱརཎཝནྟཾ མནོཝུཏྟིཝིསེསཾ བྷཱཝཉྩ ཙིཏྟསྶ པཝཏྟིཝིསེསསངྑཱཏབྷཱཝཉྩ ཝིབྷཱཝིཏུཾ པཀཱསེཏུཾ ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝཱ ཨནནྟརནིདྡིཊྛཱ བནྡྷནེ རསབྷཱཝཔྤཀཱསནེ ཕུཊཾ པཀཱསཾ ཀཏྭཱ ཝཎྞིཡཱ ཀཝིནཱ ཝཎྞནཱིཡཱ ཧོནྟཱིཏི. ན ཨེཀོཏི ཙ, སོ ཧེཏུ ཨསྶེཏི ཙ, མནསོ ཝུཏྟཱིཏི ཙ, ཏཱཡ ཝིསེསོཏི ཙ, ཝིབྷཱཝོ ཙ ཨནུབྷཱཝོ ཙེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེཧི, བྷཱཝཱ ཏེ ཏེ ཡཐཱརཧཾ;
ཝཎྞནཱིཡཱ ཡཐོཙིཏྱཾ, ལོཀརཱུཔཱནུགཱམིནཱ.
༣༥༠. ཨིདཱནི ཏེ བྷཱཝཱ ལོཀསབྷཱཝཱནཏིཀྐམེན ཝིབྷཱཝཱདཱིཧི ཝཎྞནཱིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཝིབྷཱཝེ’’ཙྩཱདི. སཧ ཝིབྷཱཝེཧི ¶ སཝིབྷཱཝཱ, ཏེ ཙ ཏེ ཨནུབྷཱཝཱ ཙ, ཏེཧི. ཡཐཱརཧནྟི ཨཏྟནོ སམྦནྡྷཱིནཾ ཝསེན ཡཐཱརཧཾ ཝཎྞནཱིཡཱ.
༣༥༠. ཨིདཱནི ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེ ནིསྶཱཡ ཝཎྞནཱིཡཱ ཏེ བྷཱཝཱ ལོཀསབྷཱཝམནཏིཀྐམྨ ཀཱཏབྦཱཏི ཨནུསཱསནྟོ ཨཱཧ ‘‘སཝིབྷཱཝཱ’’ཨིཙྩཱདི. ལོཀརཱུཔཱནུགཱམིནཱ ལོཀཝོཧཱརམནུཝཏྟམཱནེན ཏེ ཏེ བྷཱཝཱ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱདཡོ ཏཡོ ཡཐོཙིཏྱཾ ཨོཙིཏྱཱནུརཱུཔཾ སཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེཧི ཝིབྷཱཝསཧིཏེཧི ཨནུབྷཱཝེཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི ཡཐཱརཧཾ ཏེཧི ཏེཧི བྷཱཝེཧི སམྦནྡྷཱིནཾ ཝིབྷཱཝཱདཱིནཾ ཝསེན ཨནུརཱུཔཏོ ཝཎྞནཱིཡཱ ཝཎྞེཏབྦཱ ཧོནྟཱིཏི. ཝིབྷཱཝེཧི སཧ ཡེ ཝཏྟནྟཱིཏི ཙ, ཏེ ཙ ཏེ ཨནུབྷཱཝཱ ཙེཏི ཙ, ཨནཏིཀྐམྨ ཨརཧནྟི ཙ, ཨནཏིཀྐམྨ ཨོཙིཏྱམིཏི ཙ, ལོཀསྶ རཱུཔཾ སརཱུཔམིཏི ཙ, ཏཾ ཨནུགཙྪཏི སཱིལེནཱཏི ཙ ཝིགྒཧོ.
ཙིཏྟཝུཏྟི ཝིསེསཏྟཱ, མཱནསཱ སཱཏྟིཀ’ངྒཏོ;
བཧིནིསྶཊསེདཱདི-ཨནུབྷཱཝེཧི ཝཎྞིཡཱ.
༣༥༡. སཱཏྟིཀཱ ཀཐཾ ཝཎྞནཱིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཙིཏྟེ’’ཙྩཱདི. ཙིཏྟསྶ ཝུཏྟིཝིསེསོ ཡེསཾ, ཏེསཾ བྷཱཝོ, ཏསྨཱ མཱནསཱ མནསི བྷཝཱ སཱཏྟིཀཱ ཨངྒཏོ སརཱིརཏོ བཧིནིསྶཊེཧི ནིགྒཏེཧི སེདཱདཱིཧི ཨནུབྷཱཝེཧི ཝཎྞནཱིཡཱ, ན པན སེདསལིལམེཝ བྷཱཝོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༣༥༡. ཨེཝཾ སཱམཉྙེན བྷཱཝཝཎྞནཀྐམཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཝིསེསེན སཱཏྟིཀབྷཱཝཝཎྞནཱ ཨཱིདིསཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཙིཏྟ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཙིཏྟཝུཏྟིཝིསེསཏྟཱ ཙིཏྟསྶ པཝཏྟིཝིསེསཏྟཱ མཱནསཱ ཙིཏྟེ བྷཝཱ སཱཏྟིཀཱབྷཱཝཱ ཨངྒཏོ སརཱིརཏོ བཧིནིསྶཊསེདཱདིཨནུབྷཱཝེཧི བཧིནིཀྑནྟསེདཱདཱིཧི ཨནུབྷཱཝེཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི ཝཎྞིཡཱ ཝཎྞནཱིཡཱ ཧོནྟཱིཏི, ¶ ཨངྒཏོ བཧི ནིསྶཊནྟི ཝིསེསནེན ཝིསིཊྛབྷཱུཏསེདཱདཱིནམེཝ བྷཱཝཱནུབྷཱཝཏྟཾ ཝིནཱ ཀེཝལཾ སེདཱདཡོ ཝུཏྟཱ སམཱནཱ བྷཱཝཱདཡོ ནཱམ ན ཧོནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཙིཏྟསྶ ཝུཏྟཱིཏི ཙ, སཱ ཨེཝ ཝིསེསོ ཡེསཾ སཱཏྟིཀཱནམིཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོཏི ཙ, མནསི བྷཝཱཏི ཙ, སེདོ ཨཱདི ཡེསཾ ཁེལཱ༹དཱིནམིཏི ཙ, ནིསྶཊཱ ནིགྒཏཱ ཙ ཏེ སེདཱདཡོ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨེཝ ཨནུབྷཱཝཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
རསཨདྷིཔྤཱཡ
སཱམཛྫིཀཱན’མཱནནྡོ, ཡོ བནྡྷཏྠཱནུསཱརིནཾ;
རསཱིཡཏཱིཏི ཏཉྙཱུཧི, རསོ ནཱམཱ’ཡ’མཱིརིཏོ.
༣༥༢. ཨིདཱནི ‘‘རསསྶཱདཱཡ སཱདྷཱུན’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ རསེ ནིདྡིསནྟོ ཨཱཧ ‘‘སཱམཛྫིཀཱན’’མིཙྩཱདི. བནྡྷསྶ ཨཏྠོ, ཏདནུསྶརནྟི མནོབྷཱཝནཱཝསེནཱཏི བནྡྷཏྠཱནུསཱརིནོ, ཏེསཾ སཱམཛྫིཀཱནཾ སབྦྷཱནཾ མནསི ཡོ ཨཱནནྡོ, ཨཡཾ ལོཀམདྷུརཱདིརསོ ཝིཡ བནྡྷེ སིངྒཱརཱདི རསོ ནཱམ ཨཱིརིཏོ ཏཉྙཱུཧི རསཉྙཱུཧི. ཀཐམིཏྱཱཧ ‘‘རསཱིཡཏཱི’’ཏི, ཨསྶཱདཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀིཉྩ? ཡཐཱ ནཱནཱབྱཉྫནསངྑཏམནྣཾ བྷུཉྫམཱནཱ རསེ ཨསྶཱདིཡནྟི སུམཱནསཱ པུརིསཱ སནྟོསཉྩཱདྷིགཙྪནྟི, ཏཐཱ ནཱནཱབྷིནཡབྱཉྫིཏེ ཝཱཙངྒསཏྠོཔེཏེ ཋཱཡཱིབྷཱཝེ ཨསྶཱདེནྟི སུམཱནསཱཔེཀྑཀཱ, ཏསྨཱ ཨེཏེ ནཱཊྱཱཏིཔི ཝུཙྩནྟི.
༣༥༢. ཨིདཱནི ‘‘རསསྶཱདཱཡ སཱདྷཱུན’’ནྟི ཝཏྭཱ ཨུདྡིཊྛཀྐམེན སམྤཏྟཾ རསཾ དསྶེཏི ‘‘སཱམ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. བནྡྷཏྠཱནུསཱརིནཾ བནྡྷསྶ ཨཏྠཱནུརཱུཔསཱརཱིནཾ བུདྡྷིཡཱ པཝཏྟཱནཾ སཱམཛྫིཀཱནཾ སབྦྷཱནཾ ཙིཏྟེ བྷཝོ ཡོ ཨཱནནྡོ སནྟོསོ ཨཏྠི, ཨཡཾ ལོཀེ མདྷུརཱདིརསོ ཝིཡ ཨསྶཱདནཱིཡོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠཡུཏྟེན ‘‘རསཱིཡཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཝཙནཏྠེན རསོ ནཱམཱཏི ཏཉྙཱུཧིརསཉྙཱུཧི ཨཱིརིཏོ ཀཐིཏོཏི. ¶ སམཛྫཱཡཾ ནིཡུཏྟཱཏི ཙ, བནྡྷསྶ ཨཏྠོཏི ཙ, ཏཾ ཨནུསྶརནྟཱིཏི ཙ, ཏཾ ཛཱནནྟཱིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཡཐཱ ནཱནཱབྱཉྫནེཧི ཨབྷིསངྑཏམཱཧཱརཾ པརིབྷུཉྫནྟཱ སཏྟཱ ལཝཎམྦིལཱདཡོ ཏེ ཏེ རསེ ཨསྶཱདེཡྻུཾ, སནྟུཊྛཱ ཙ བྷཝེཡྻུཾ, ཨེཝམེཝ ནཱནཔྤཀཱརཨབྷིནཡེཧི པཀཱསིཏཝཎྞནཱཡ ཨངྒབྷཱུཏེཧི ཨནུརཱུཔེཧི སཏྠེཧི ཡུཏྟེ ཋཱཡཱིབྷཱཝེ ཨིསྶཱདིརཧིཏཔཉྙཝནྟཱ ཨསྶཱདེནྟི, ཏསྨཱ ཨིམེ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱ ནཊཱབྷིནཡེཧི བྱཉྫིཏཏྟཱ ཙ སབྦྷཱནཾ སནྟོསསངྑཏརསསྶ ཧེཏུཏྟཱ ཙ ནཊརསཱཏིཔི ཝུཙྩནྟི.
རསཔྤབྷེད
སཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེཧི,
སཱཏྟིཀཱབྱབྷིཙཱརིཧི;
ཨསྶཱདིཡཏྟ’མཱནཱིཡ-
མཱནོ ཋཱཡེཝ སོ རསོ.
༣༥༣. ཋཱཡཱིནམེཝ རསཏྟཱཔཏྟིམཱཧ ‘‘སཝིབྷཱཝེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཋཱཡེཝ སོཏི སོ ཡཐཱཝུཏྟོ རསོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོཡེཝ, ནཱཉྙོཏི ཨཏྠོ.
༣༥༣. ཨིདཱནི ཋཱཡཱིབྷཱཝཱནམེཝ རསསརཱུཔསྶ པཱཔུཎནཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘སཝིབྷཱཝཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. སོ རསོ ཨནནྟརནིདྡིཊྛོ སཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེཧི ཏེསཾ ཏེསཾ ཋཱཡཱིནཾ ཨནུརཱུཔེཧི ཝིབྷཱཝསཧིཏེཧི ཨནུབྷཱཝེཧི ཙ, སཱཏྟིཀཱབྱབྷིཙཱརིཧི པཀཱསེཏབྦཋཱཡཱིབྷཱཝསྶེཝ ཨནུཀཱུལསཱཏྟིཀབྷཱཝབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི ཨསྶཱདིཡཏྟཾ ཨཱནཱིཡམཱནོ ཀཝིནོ སཱམཏྠིཡཱ པཱཔུཎིཡམཱནོ ཋཱཡེཝ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཨེཝཱཏི ཀཱརིཡོཔཙཱརེན རསོ ནཱམཱཏི ཝེདིཏབྦོཏི. སཧ བྷཱཝེཧི པཝཏྟནྟཱིཏི ཙ, སཝིབྷཱཝཱ ཙ ཏེ ཨནུབྷཱཝཱ ཙེཏི ¶ ཙ, སཱཏྟིཀཱ ཙ བྱབྷིཙཱརིནོ ཙེཏི ཙ, ཨསྶཱདིཡསྶ བྷཱཝོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
སིངྒཱརཧསྶཀརུཎཱ, རུདྡཝཱིརབྷཡཱནཀཱ;
བཱིབྷཙྪབྦྷུཏསནྟཱ ཙ, རསཱ ཋཱཡཱིན’ནུཀྐམཱ.
༣༥༤. ཏེསཾ ནཱམཝསེན ཝིབྷཱགམཱཧ ‘‘སིངྒཱརེ’’ཙྩཱདིནཱ. ཋཱཡཱིནནུཀྐམཱཏི ‘‘རཏིཧཱསཱ ཙ སོཀོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཱནཾ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱནཾ ཨནུཀྐམཱ, པཊིཔཱཊིཡཱཏི ཨཏྠོ.
༣༥༤. རསཱཝཏྠཱསམྤཏྟརཏིཧཱསཱདཱིནཾ ཋཱཡཱིབྷཱཝཱནཾ ཨིདཱནི ཀམེན ནཱམནྟརཾ དསྶེཏི ‘‘སིངྒཱར’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཋཱཡཱིནཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཱནཾ རཏིཧཱསཱདིཋཱཡཱིབྷཱཝཱནཾ ཨནུཀྐམཱ པཊིཔཱཊིཡཱ སིངྒཱརཧསྶཀརུཎཱ སིངྒཱརོ ཧསྶོ ཀརུཎཱ ཙ རུདྡཝཱིརབྷཡཱནཀཱ རུདྡོ ཝཱིརོ བྷཡཱནཀོ ཙ བཱིབྷཙྪབྦྷུཏསནྟཱ ཙ བིབྷཙྪོ ཨབྦྷུཏོ སནྟོ ཙེཏི ནཝ རསཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི. སིངྒཱརརསོ ཧསྶརསོཏིཨཱདིནཱ རསསདྡོ པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦོ. སིངྒཱརོ ཙ ཧསྶོ ཙ ཀརུཎཱ ཙེཏི ཙ ཝིགྒཧོ. སེསེསུཔི ལིངྒསམཱསཱ ཨིམེཡེཝ. ཨིམེ སིངྒཱརཱདཱིནཾ རཏྱཱདཱིཧི ཨནཉྙཏྟཱ ཨུཔརི རཏྱཱདིཝིཝརཎེཡེཝ ཉཱཏབྦཱ.
དུཀྑརཱུཔེ’ཡ’མཱནནྡོ,
ཀཐཾ ནུ ཀརུཎཱདིཀེ;
སིཡཱ སོཏཱུན’མཱནནྡོ,
སོཀོ ཝེསྶནྟརསྶ ཧི.
༣༥༥. སོཀཱདིརཱུཔོཀརུཎཱདི ཀཐཾ རསོ སིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘དུཀྑེ’’ཙྩཱདི. ཝེསྶནྟརསྶ པུཏྟདཱརཝིཡོགཱ ཀརུཎཱ སོཀརཱུཔོ དུཀྑམེཝ ཨཧོསི, སམྤཏི པན སོཏཱུནཾ སབྦྷཱནཾ ཨཱནནྡོཡེཝཱཏི ཨེཏྠཱདྷིཔྤཱཡོ.
༣༥༥. ཧེཊྛཱ ¶ ཝུཏྟརསོ སནྟོསོཝ, སོཀཀོདྷཱདིལཀྑཎོ ཀརུཎཱརུདྡཱདིཀོ ཀཐཾ རསོ ནཱམ བྷཝེཡྻཱཏི ཨཱསངྐཱཡམཱཧ ‘‘དུཀྑརཱུཔེ’’ཨིཙྩཱདི. ཨཡཾ ཨཱནནྡོ ‘‘སཱམཛྫིཀཱནམཱནནྡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡིཊྛོ དུཀྑརཱུཔེ དུཀྑལཀྑཎེ ཀརུཎཱདིཀེ ཀརུཎཱརུདྡཱདིཀེ ཝིསཡེ ཀཐཾ བྷཝེཡྻཱཏི ཙེ, ནེས དོསོ ཧི ཏཐེཝ ཝེསྶནྟརསྶ བོདྷིསཏྟསྶ སོཀོ པུཏྟདཱརཝིརཧཏོ ཛཱཏསོཀོ སོཏཱུནཾ ཨིདཱནི སུཎནྟཱནཾ སབྦྷཱནཾ ཨཱནནྡོ སིཡཱ ཨཱནནྡསྶ ཀཱརཎཏྟཱ ཀཱརིཡོཔཙཱརེན སནྟོསོ ནཱམ བྷཝེཡྻཱཏི. ཝཏྟུནོ སཱམཏྠིཡཱ ཀརུཎཱརསཱདིཀཾ པཱཔེཏྭཱ པཀཱསིཡམཱནསྶ སོཀཱདིཀསྶ དུཀྑརཱུཔེན ཋིཏཏྟཱ སུཎནྟཱནཾ པཱིཏི ཨུཔྤཱདིཡཏེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. དུཀྑཾ རཱུཔཾ སབྷཱཝོ ཡསྶ ཀརུཎཱདིནོཏི ཙ, ཀརུཎཱ ཨཱདི ཡསྶ རུདྡཱདིནོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཋཱཡཱིབྷཱཝནིདྡེས
རཏིཋཱཡཱིབྷཱཝ
རམྨདེསཀལཱཀཱལ-ཝེསཱདིཔཊིསེཝནཱ;
ཡུཝཱན’ཉྙོཉྙརཏྟཱནཾ, པམོདོརཏི རུཙྩཏེ.
༣༥༦. སིངྒཱརཱདཡོ ཝིབྷཱགཏོ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘རམྨེ’’ཙྩཱདི. ཏཏྠ ‘‘རམྨདེས’’ཨིཙྩཱདིནཱ ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝཱ དསྶིཏཱ. ‘‘ཡུཝཱན’’ནྟི ཨིམིནཱ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝོ. ཨིཏྠཱི ཧི པུརིསསྶ, པུརིསོ ཨིཏྠིཡཱ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝོ. པམོདོཏི ཨཉྙམཉྙཱབྷིརམཎཝསེན ཨཱམོདརཱུཔོ.
༣༥༦. ཨིདཱནི སིངྒཱརཱདིནཱམཀེ ཏེརཏྱཱདིཀེ ཀམེན ནིདྡིསཏི ‘‘རམྨ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. རམྨདེསཀལཱཀཱལཝེསཱདིཔཊིསེཝནཱ རམཎཱིཡནིརཱཝརཎསུཙིཔཝིཏྟཝཱསཱརཧདེསོ རམྨགཱིཏིཀཱདིཀལཱ ¶ རཏིཛནཀཝསནྟཱདིཨནུརཱུཔཀཱལོ མཱལཱགནྡྷཱདི ཨུཔསོབྷིཏཀིརིཡཱདི མནུཉྙཝེསོ, ཨཱདིསདྡེན ནིདྡིཊྛབྷཱསིཏམིཧིཏཱདིཙེཏི ཨིམེསཾ དིཊྛསུཏམུཏཱདཱིསུ དིཊྛཱདིམཏྟམཀཏྭཱ པཉྙཱཡ ཏེན ཏེནཱཀཱརེན པུནཔྤུནཱནུབྷཝནེན ཨཉྙོཉྙརཏྟཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ནིམིཏྟཱནུབྱཉྫནསངྐཔྤཝསེནཱཏིརཏྟཱནཾ ཡུཝཱནཾ ཏརུཎིཏྠི པུརིསཱནཾ པམོདོ ཨབྷིརམཎཝསེན སནྟོསོ པཱིཏི རཏི རུཙྩཏེ རུཙྩནཏོ ‘‘རཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. ཨིམསྨིཾ པཀྑེ རཀཱརོ སནྡྷིཛོ. དེསོ ཙ ཀལཱ ཙ ཀཱལོ ཙ ཝེསོ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདཡོ ཡེསམིཏི ཙ, རམྨཱ ཙ ཏེ དེས…པེ… ཝེསཱདཡོ ཙེཏི ཙ, ཏེསཾ པཊི པུནཔྤུནཾ སེཝནམིཏི ཙ, ཨཉྙོ ཙ ཨཉྙོ ཙེཏི ཙ, ཏེསུ རཏྟཱཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཡུཏྱཱ བྷཱཝཱནུབྷཱཝཱ ཏེ,
ནིབནྡྷཱ པོསཡནྟི ནཾ;
སོཔྱཱ’ཡོགཝིཔྤཡོག-
སམྦྷོགཱནཾ ཝསཱ ཏིདྷཱ.
༣༥༧. ‘‘ཡུཏྱཱ’’ཨིཙྩཱདི. ཏེ ཡཐཱཝུཏྟཱ བྷཱཝཱནུབྷཱཝཱ ཡུཏྱཱ ཨཱལསིཡཨུགྒཏཱཛིགུཙྪཱཝཛྫིཏཱ ཡེ སངྐཱཨུསྶུཀྐཱདཡོ བྷཱཝཱ ཏཾབྱཉྫཀཱ ཏདནུརཱུཔཱ ཨནུབྷཱཝཱ ཙ ཨཡོགཱདིཀེ སིངྒཱརེ ཡཐཱ ཡཐཱ ཡུཉྫནྟི, ཏཱདིསིཡཱཝ ཡུཏྟིཡཱ ནིབནྡྷཱ ནཾ རཏིཾ སམྤོསཡནྟི, སོཡེཝམེཝཾ པོསིཏོ སིངྒཱརོ ནཱམ རསོ སམྤཛྫཏེ. སོཔི ཏིདྷཱཏི སམྦནྡྷོ. ཏཏྠ ཨཡོགོ ནཱམ པུབྦེ ཨསངྒཏཱནཾ ཨནུརཱགེན སངྒམམིཙྪནྟཱནཾ ཨིཏྠིཔུརིསཱནམསངྒམོ. ཨཏིསཡཝིརུལ༹ྷཔེམཱནམུབྷིནྣམྤི སིལེསོ ཝིཔྤཡོགོ. བལཝཀཱམཱཝེསཝིསེསཱནཾ ཀཱམཱིནཾ དསྶནཱདིསམཉྫནཾ སམྦྷོགོ.
༣༥༧. ཨིདཱནི ¶ རཏིཡཱ པུཊྛཀཱརཎཾ པུཊྛཔཡོགཉྩ དསྶེཏི ‘‘ཡུཏྱཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཏེ བྷཱཝཱནུབྷཱཝཱ ནིདྡིཊྛབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེསུ རཏྱཱནུརཱུཔབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝོ ཏཔྤཀཱསཀོ ཨནུབྷཱཝོ ཙེཏི ཨིམེ དྭེ ཡུཏྱཱ ཧེཏུབྷཱུཏཱཡ ཨཡོགཝིཔྤཡོགསམྦྷོགསངྑཏཱནཾ ཏིཎྞཾ སིངྒཱརཱནཾ ཨནུཀཱུལཏྠེན རཏིཡཱ ཝིརུདྡྷཏྟཱ ཨཱལསིཡཨུགྒཛིགུཙྪཱདིཀེ པརིཝཛྫེཏྭཱ སངྐཱཨུསྶུཀྐཱདཱིནཾ རཏྱཱནུཀཱུལབྷཱཝཱནཾ ཝསེན ཡཐཱཡོགཾ ནིབནྡྷཱ ཀཝཱིཧི བནྡྷཱ ནཾ རཏིཾ པོསཡནྟི ཡཐཱ ཏཔྤཀཱསནེན པཱུརེནྟི སཛྫེནྟི, ཨེཝཾ སཛྫིཏོ རཏིསིངྒཱརོ ནཱམ རསོ ཧོཏི. སོཔི སཱམཉྙེན ནིདྡིཊྛསིངྒཱརརསོཔི ཨཡོགཝིཔྤཡོགསམྦྷོགཱནཾ སིངྒཱརཱནཾ ཝསཱ བྷེདེན ཏིདྷཱ བྷཝཏཱིཏི. ཏཏྠ ཨཡོགོ ནཱམ པུབྦེ ཨཉྙམཉྙསངྒམརཧིཏཱནཾ ཨབྷིནཝཱནུརཱགབལེན སངྒམཾ པཏྠེནྟཱནཾ ཐཱིཔུམཱནཾ ཨསངྒམོ. ཝིཔྤཡོགོ ནཱམ སངྒམཱཏིསཡེན ཝིརུལ༹ྷཔེམཱནཾ ཐཱིཔུམཱནཾ ཨཉྙམཉྙཝིསིལེསོ. སམྦྷོགོ ནཱམ བལཝཀཱམཏཎྷཱཝིསེསཝསེན ཡུཏྟཱནཾ ཀཱམིནིཀཱམུཀཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ དསྶནཱདིཨསྶཱདོ. བྷཱཝོ ཙ ཨནུབྷཱཝོ ཙེཏི ཙ, ཨཡོགོ ཙ ཝིཔྤཡོགོ ཙ སམྦྷོགོ ཙེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨིམམལངྐཱརཾ ཀརོནྟེན ཨཱཙརིཡསངྒྷརཀྑིཏམཧཱསཱམིཔཱདེན པན པརམམདྷུརསདྡྷམྨཱམཏལུདྡྷསུདྡྷསནྟཱནཱནཾ ཏཔོདྷནཱནཾ ཨཉྙརསཱཝབོདྷནེ པཡོཛནཱབྷཱཝེཔི ལོཀིཡེསུ ཏེསུ ཏེསུ ཝོཧཱརེསུ ཨསམྨོཧཏྠཾ སིངྒཱརཱདིནཝཝིདྷརསཱནཾ ལཀྑཎམཏྟསྶེཝ དསྶིཏཏྟཱ ཏདནུརཱུཔལཀྑིཡཔརིགྒཧེ ཨསཏི ལཀྑཎཱཝབོདྷསྶ སུབྱཏྟཱབྷཱཝཏོ ཝུཏྟལཀྑཎཱཝབོདྷཏྠཾ ཏཾཏཾལཀྑཎཀཐནཱནནྟརཾ ཏསྶ ཏསྶ ལཀྑིཡསྶ མུཁམཏྟཾ དསྶེཏབྦཾ ཧོཏི. ཧེཊྛཱ ‘‘རཱགཱནཏབྦྷུཏསརོཛམུཁཾ དྷརཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡིཊྛསམྦྷོགསིངྒཱརརསཱབྷཱསེནེཝ ཧསཱབྷཱསཱདཱིནཾ ཨཊྛནྣཾ ¶ རསཱབྷཱསརཱུཔསྶ བྷཱཝཱབྷཱསསྶ, ཝིབྷཱཝཱབྷཱསསྶ, ཨནུབྷཱཝཱབྷཱསསྶ ཙ ཉཱཏབྦཏྟཱ སིངྒཱརརསསྶ ལཀྑིཡམེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ.
གཱིཏསྶརེན ཨུཔཀཌྜྷིཡ ནེཏྟརསྨི-
བནྡྷཾ ཀརཾཝ ཝིཝསཉྩ ཀརགྒཧེན;
ཡཱ ཏཱདིསེཔི ཝིནིཡོཛཡི དུཀྐརེ མཾ,
སེརནྡཏཱི ཨདྷིགཏཱ ཝིདྷིནཱ མཡཛྫཱཏི.
གཱིཏསྶརེན ཧཏྠཱིནཾ གཱིཏིཀཱཡ པིཡཏྟཱ གཱིཏིཀཱདྷནིནཱ ཨུཔཀཌྜྷིཡ ཨཏྟནོ སམཱིཔཾ ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ ནེཏྟརསྨིབནྡྷཾ ནེཏྟསངྑཱཏཧཏྠཱཙརིཡསྶ རཛྫུནཱ བནྡྷཾ ཀརགྒཧེན ཧཏྠགྒཱཧེན སོཎྜགྒཧཎེན ཝིཝསཉྩ ཨཔགཏཨིཙྪཱཙཱརཾ པརཝསཾ ཀརཾ ཨིཝ ཧཏྠཾ ཨིཝ གཱིཏསྶརེན ཨཏྟནོ ལཱིལོཔེཏགཱིཏིཀཱདྷནིནཱ ཨུཔཀཌྜྷིཡ ཨཏྟནོ སམཱིཔཾ ནེཏྭཱ ནེཏྟརསྨིབནྡྷཾ ཨཏྟནོ ནཡནཀནྟིཡཱ པཊིབནྡྷཾ ཀརགྒཧེན ཧཏྠགྒཱཧེན ཝིཝསཉྩ ཨཔགཏདྷིཏིཾ མཱུལ༹ྷཾ མཾ ཡཱ ཀནྟཱ ཏཱདིསེཔི དུཀྐརེ ཝིནིཡོཛཡི, སཱ ཨིརནྡཏཱི ཨིརནྡཏཱི ནཱམ ནཱགམཱནཝིཀཱ མཡཱ ཨཛྫ ཝིདྷིནཱ བྷཱགྱེན ཨདྷིགཏཱ ལདྡྷཱཏི.
ཨེཏྠ གཱིཏསྶརནེཏྟརསྨིཀརགྒཧསངྑཏཱཧི ཨིམཱཧི པདཱཝལཱིཧི ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝོ དསྶིཏོ. ཐིཡཱ པུརིསོ ཙ, པུརིསསྶ ཐཱི ཙ ཨཱལམྦཎཾ ཧོཏཱིཏི ‘‘སཱ ཨིརནྡཏཱི མཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཱརམྨཎཝིབྷཱཝོ དསྶིཏོ. ‘‘ཨུཔཀཌྜྷིཡ བནྡྷཾ ཝིཝས’’ནྟི ཨིམེཧི ཀཱམེན ཨུདྡཱིཔིཏཋཱཡཱིབྷཱཝསངྑཏཱ རཏི དསྶིཏཱ. ‘‘ཏཱདིསེཔི དུཀྐརེ ཝིནིཡོཛཡཱི’’ཏི ཨིམེཧི ཨུསྶཱཧཱདིཀཱ ཙ ‘‘ཝིདྷིནཱ ཨདྷིགཏཱ མཡཛྫཱ’’ཏི ཨིམེཧི ཧརིསཱདིཀཱ ཙ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ དསྶིཏཱ. རཏིཡཱ ཝིརུདྡྷེ ནིབྦེདཨཱལསིཡཨུགྒཏཛིགུཙྪཱདིཀེ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེ ཝཛྫེཏྭཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརཝིབྷཱཝཱདིཀེ པཀཱསནྟོ ‘‘གཱིཏསྶརེནེ’’ཙྩཱདིཀཱ རཏིཔྤཏཱིཏིཡཱ ཨནུརཱུཔཾ པཡུཏྟཱ ཀཝིཔྤཡོགཱ ཨིདྷ ཨནུབྷཱཝཱ ནཱམ ཧོནྟི. ནཱཊཀཱདིདསྶནཱིཡསཏྠེ ཨབྷིནཡོ ¶ ཨནུབྷཱཝོ. རམྨདེསརམྨཀཱལརམྨཝེསཱདཡོ ཏདབྷཱཝེ རཏིཡཱ ཨནུཔྤཛྫནཏོ སཱམཏྠིཡཱ གམྱཱ བྷཝནྟཱིཏི ཨེཝཾ ལཀྑཎཱནུགཏལཀྑིཡཔརིགྒཱཧོ སབྦཏྠ ཀཱཏབྦོ. ཨེཝཾ སཏིབནྡྷཏྠཱཝབོདྷཀཱནཾ སབྦྷཱནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཱཡཔཱིཏིཡཱ ཀཱརཎཏྟཱ ཀཱརིཡོཔཙཱརེན ཨེསོ བནྡྷོ རསོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི. ཨུཔརིཔི ཨེཝམེཝ.
ཧསྶཋཱཡཱིབྷཱཝ
ཝིཀཱརཱཀཏིཨཱདཱིཧི,
ཨཏྟནོ’ཐ པརསྶ ཝཱ;
ཧཱསོ ནིདྡཱ སམཱལསྱ-
མུཙྪཱདིབྱབྷིཙཱརིབྷི;
པརིཔོསེ སིཡཱ ཧསྶོ,
བྷིཡྻོ’ཏྠིཔབྷུཏཱིན སོ.
༣༥༨. ‘‘ཝིཀཱརེ’’ཙྩཱདི. ཝིཀཱརཱཀཏི དེསཝཡཱདཱིནཾ ཝིཔརཱིཏོ ཀེསབནྡྷནཱདི, སོ ཨཱདི ཡེསཾ ཨཉྙཱཀཏྱཱདིནཙྩནཱདཱིནཾ, ཏེཧི ཝིབྷཱཝེཧི ཧཱསོ ཙེཏོཝིཀཱསོ, སོཔི ཨཏྟནོ སམྦནྡྷཱི ཝཱ ཨཐ པརསྶ སམྦནྡྷཱི ཝཱ, ཏཏྠ ཡོ ཝིབྷཱཝསཱམཏྠིཡཱཡེཝཱབྷིབྱཏྟིཾ ཡཱཏི, སོ ཨཏྟཊྛོ. ཡོ པན ཝིབྷཱཝདསྶནཱ ཨུཔྤནྣཱཔི པུརིསསྶ གམྦྷཱིརཏྟཱདིནཱ ཚཱདིཏོ སམཱནོ པུརིསནྟརེ ཧསཏྱཱབྷིབྱཏྟོ, སོ པརཊྛོ. སོ ཧཱསོ ནིདྡཱདཱིཧི བྱབྷིཙཱརཱིཧིཡེཝ, ཨནུབྷཱཝཔཀྑེ ཨཱདིསདྡེན ཨཀྑིཕནྡནཱདཡོ གཧིཏཱ. པརིཔོསེ སཏི ཧསྶོ ནཱམ རསོ སིཡཱ. སོ ཧསྶོ བྷིཡྻོ ཨིཏྠིཔབྷུཏཱིནཾ སིཡཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨེཏྠ པབྷུཏིསདྡེན ནཱིཙཔཀཏཡོ སངྒཎྷནྟི.
༣༥༨. ཨིདཱནི ཧསྶརསསྶ པོསནཱཀཱརཾ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ཝིཀཱར’’ཨིཙྩཱདི. ཝིཀཱརཱཀཏིཨཱདཱིཧི དེསཝཡོལིངྒཱནཾ ¶ ཝིཔརཱིཏེཧི ཀེསབནྡྷགཏིཊྛིཏིཨཱདིཀེཧི, ནཙྩགཱིཏཨཱདིཀེཧི ཙ དུཝིདྷེཧི ཨཱཀཏིསངྑཏེཧི ཧེཏུབྷཱུཏེཧི ཨཏྟནོ ཝཱ ཨཐ པརསྶ ཝཱ སམྦནྡྷཱི སོ ཧཱསོ ཙེཏོ ཝིཀཱསལཀྑཎོ ནིདྡཱསམཱལསྱམུཙྪཱདིབྱབྷིཙཱརིབྷི ནིདྡཱསམཨཱལསྱམུཙྪཱཨཀྑིཕནྡནཱདཱིཧི ཨནུབྷཱཝེཧི སུཏསམྦནྡྷེན ཏེཧེཝ ནིདྡཱསམཱལསྱམུཙྪཱསངྑཏབྱབྷིཙཱརཱིཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི པརིཔོསེ སཏི ཧསྶོ ཧསྶོ ནཱམ རསོ སིཡཱ, སོ ཧསྶོ བྷིཡྻོ ཨིཏྠིཔབྷུཏཱིནཾ, ནཱིཙཔཀཏཱིནཉྩ སིཡཱཏི. ཝིཀཱརཱ ཙ སཱ ཨཱཀཏི ཙེཏི ཙ, སོ ཨཱདི ཡེསནྟི ཙ, ནིདྡཱ ཙ སམོ ཙ ཨཱལསྱཉྩ མུཙྪཱ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདི ཡེསཾ ཨཀྑིཕནྡནཱདཱིནཾ ཨནུབྷཱཝཱནནྟི ཙ, ཏེ ཙ བྱབྷིཙཱརིནོ ཙེཏི ཙ, ཨིཏྠཱི པབྷུཏི ཡེསཾ ནཱིཙཔཀཏཱིནནྟི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཧསྶཔྤབྷེད
སིཏམིཧ ཝིཀཱསིནཡནཾ,
ཀིཉྩཱ’ལཀྑིཡདིཛནྟུ ཏཾ ཧསིཏཾ;
མདྷུརསྶརཾ ཝིཧསིཏཾ,
སཾསསིརོཀམྤམུཔཧསིཏཾ.
ཨཔཧསིཏཾ སཉྫལ’ཀྑི,
ཝིཀྑིཏྟངྒཾ བྷཝཏྱ’ཏིཧསིཏཾ;
དྭེ དྭེ ཧསྶཱ ཀཐིཏཱ ཙེ’སཾ,
ཛེཊྛེ མཛ྄ཛྷེ’དྷམེཔི ཙ ཀམསོ.
༣༥༩-༣༦༠. ཧསྶེ བྷེདམཱཧ ‘‘སིཏ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཨིཧ ཧསྶེ ཝིཀཱསཱིནི ནཡནཱནི ཡསྶ ཏཾ སིཏཾ, ཀིཉྩི ཨཱལཀྑིཡཱ དིཛཱ དནྟཱ ཡསྶ ཏཾ ཧསིཏཾ. ཨེཝཾ མདྷུརོ སརོ སདྡོ ཡསྶ ཏཾ ཝིཧསིཏཾ. ཨཾསསིརོཀམྤེན སཧ ཝཏྟམཱནཾ ཨུཔཧསིཏཾ, སཧ ཛལེན ཨསྶུནཱ ཝཏྟམཱནཱནི ཨཀྑཱིནི ¶ ཡསྶ ཏཾ ཨཔཧསིཏཾ. ཝིཀྑིཏྟཱནི ཨིཏོ ཏཏོ པསཱརིཏཱནི ཨངྒཱནི ཡསྶ ཏཾ ཨཏིཧསིཏཾ ནཱམ. ཨེསཉྩ སིཏཱདཱིནཾ མཛ྄ཛྷེ དྭེ དྭེ ཧསྶཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཀམསོ ཡཐཱཀྐམེན ཛེཊྛེ མཛ྄ཛྷེ ཨདྷམེཔི ཙ ཀཐིཏཱཏི སམྦནྡྷོ. པུརཱཏནེཧཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི.
༣༥༩-༣༦༠. ཨིདཱནི ཧསྶབྷེདཾ དསྶེཏི ‘‘སིཏ’’མིཙྩཱདིནཱ. ཨིཧ ཨིམསྨིཾ ཧསྶཝིསཡེ ཝིཀཱསིནཡནཾ ཝིཝཊནཡནཾ སིཏཾ ནཱམ. ཀིཉྩི ཨཱལཀྑིཡདིཛཾ ཏུ ཀིཉྩི དིསྶམཱནདནྟཾ, ཏཾ ཧསིཏཾ ནཱམ. མདྷུརསྶརཾ མདྷུརནཱདཾ ཝིཧསིཏཾ ནཱམ. སཾསསིརོཀམྤཾ ཨཾསསིརོཀམྤསཧིཏཾ ཨུཔཧསིཏཾ ནཱམ. སཛལཀྑི ཨསྶུཝིལོཙནསཧིཏཾ ཨཔཧསིཏཾ ནཱམ. ཝིཀྑིཏྟངྒཾ ཨཊྛཱནེ པསཱརཎཝསེན ཝིཀྑིཏྟཧཏྠཔཱདཱདིཨཝཡཝཝནྟཾ ཨཏིཧསིཏཾ ནཱམ བྷཝཏི. ཨེསཾ ཚནྣཾ ཀམསོ ཀམེན དྭེ དྭེ ཛེཊྛེ མཛ྄ཛྷེ ཨདྷམེཔི ཝིསཡེ ཀཐིཏཱ པུརཱཏནེཧི བྷཱསིཏཱཏི. ཝིཀཱསཱིནི ནཡནཱནི ཨསྶེཏི ཙ, ཀིཉྩི ཨཱིསཀཾ ཨཱལཀྑིཡཱ དིཛཱ ཡསྶེཏི ཙ, མདྷུརོ སརོ ཨསྶེཏི ཙ, ཨཾསོ ཙ སིརོ ཙེཏི ཙ, ཨཾསསིརསོ ཀམྤོཏི ཙ, ཏེན སཧ ཝཏྟཏཱིཏི ཙ, སཧ ཛལེན ཝཏྟམཱནཱནི ཨཀྑཱིནི ཡསྶེཏི ཙ, ཨནུསྭརཱགམོ. ཝིཀྑིཏྟཱནི ཨངྒཱནི ཡསྶེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. སིཏཧསིཏདྭཡཾ ཨུཏྟམེ, ཝིཧསིཏཨུཔཧསིཏདྭཡཾ མཛ྄ཛྷིམེ, ཨཔཧསིཏཨཏིཧསིཏདྭཡཾ ཨདྷམེ ཝཏྟཏེ. ཨེཝཾ སིཏཱདཡོ ཨནུརཱུཔཝིབྷཱཝཱདིནཱ པཡུཏྟཱ ཨིམེ རསཱ’ཝཏྠཾ པཱཔུཎནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཧསྶརསསྶ ཨེཝམུདཱཧརཎཾ ཉཱཏབྦཾ –
པཱུཛེསི ཀཎྛམཎིནཱ ཨཔི ཡོ པསནྣོ,
དྷམྨེ པུརཱ’སམདྷུརཾ ཝིདྷུརཾ ས ཧནྟུཾ;
གོཔེནྟིཡཱཔི ཝཙནེན ཐིཡཱ སབྷཱཝཾ;
བྷཏྟིཾ ཨཀཱསི ཕརུསེ མཡི ནཱགརཱཛཱཏི.
ཡོ ¶ པུརཱ པུབྦེ དྷམྨེ ཏསྶ དྷམྨཀཐནེ པསནྣོ ཀཎྛམཎིནཱ ཨཔི ཨཏྟནོ ཨནགྒྷཀཎྛམཎིནཱཔི ཏཾ པཱུཛེསི, སོ ནཱགརཱཛཱ སབྷཱཝཾ ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ གོཔེནྟིཡཱ ཨཔི ཐིཡཱ ཝཙནེན ཨིཏྠིཡཱ ཝཙནེན ཨསམདྷུརཾ ཏུལྱརཧིཏཾ ཝིདྷུརཾ ཝིདྷུརཔཎྜིཏཾ ཧནྟུཾ ཝིནཱསནཏྠཾ ཕརུསེ ཙཎྜེ མཡི བྷཏྟིཾ ཨཀཱསཱིཏི. ཨིཧ ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཝཏྠུནི ནཱགརཱཛསྶ པསཱདཝདྷཝིདྷཱནཱདིཝིཔརཱིཏཔྤཝཏྟི ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝོ, པཋམཾ ཨནགྒྷཔིཡཝཏྠཱུཧི པཱུཛིཏབྷཱཝོ ཙ བོདྷིསཏྟསྶ ཨཏུལྱབྷཱཝོ ཙ ཨིཏྠིཝཙནསྶ སམྤཊིཙྪནབྷཱཝོ ཙ ཏསྶཱདྷིཔྤཱཡསྶ ཨཉྙཱཏབྷཱཝོ ཙ པུཎྞཀསྶ ཙཎྜབྷཱཝོ ཙེཏི ཨིམེཧི སབྦཝཙནེཧི ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝོ དསྶིཏོ. ཨིམེཧི ཨུདྡཱིཔིཏཋཱཡཱིབྷཱཝསངྑཏོ ཧཱསོ ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡཱ པཀཱསིཏོ ཧཱསཝིརོདྷིནིབྦེདཱདིཝཛྫིཏཱ སམཱལསིཡསནྟོསཨསྶུཝེཔཐཱདིཀཱ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ སཱཏྟིཀཱབྷཱཝཱ ཙ ཨེཝཾ སཱམཏྠིཡེན དཱིཔིཏཱ. ཏདནུརཱུཔཝིབྷཱཝཱདིཔཀཱསཀཱ ཡཐཱཝུཏྟཀཝིཔྤཡོགཱ ཨནུབྷཱཝཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཧསྶབྷེདེན མཛ྄ཛྷིམེ པུརིསེ ཝཏྟབྦཱཔི ཧསིཏཨུཔཧསིཏཱ དྭེ ཨིམཱ དཊྛབྦཱ.
ཀརུཎཱཋཱཡཱིབྷཱཝ
སོཀརཱུཔོ ཏུ ཀརུཎོ-
ནིཊྛཔཏྟིཊྛནཱསཏོ;
ཏཏྠཱ’ནུབྷཱཝཱ རུདིཏ-
པལཡཏྠམྦྷཀཱདཡོ;
ཝིསཱདཱལསྱམརཎ-
ཙིནྟཱདཱི བྱབྷིཙཱརིནོ.
༣༦༡. ‘‘སོཀེ’’ཙྩཱདི. ཨནིཊྛསྶ པུཏྟཝིཡོགཱདིནོ དེསནིཀྐཌྜྷནཱདིནོ པཏྟི ཙ ཨིཊྛསྶ དྷམྨསྶ, དྷནཱདིནོ ཝཱ ནཱསོ ཙ ཏཏོ ཝིབྷཱཝབྷཱུཏེཧི སམྤནྣོ སོཀརཱུཔོ ¶ སོཀསབྷཱཝོ ཏུ ཀརུཎོ རསོ ནཱམ. ཏཏྠ ཨུཏྟམཱནཾ སོཀོ པུཏྟཝིཡོགཱདིཨནིཊྛུཔྤཏྟིཏོ, དྷམྨཱདིཨིཊྛནཱསཏོ ཙ ཛཱཡཏེ. ནཱིཙཱནཾ ཏུ དེསནིཀྐཌྜྷནཱདིཨནིཊྛུཔྤཏྟིཏོ, དྷནཱདིཨིཊྛནཱསཏོ ཙ, པརེསཾ དྷནཱདིནཱསཏོ ཏུ ཨུཏྟམསྶེཝ མཧཱཀཱརུཎིཀཏྟཱ, སེསཾ སུབོདྷཾ. ཨནུབྷཱཝོ པནེཏྠ ཡཐོཙིཏྱཾ ནིརཱུཔཡིཏབྦོ.
༣༦༡. ཨིདཱནི ཀརུཎཱརསཔོསནཀྐམཾ དསྶེཏི ‘‘སོཀ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨནིཊྛཔྤཏྟིཊྛནཱསཏོ པུཏྟཝིཡོགཱདིནོ, དེསཙཱགཱདིནོ ཝཱ ཨནིཊྛསྶ ཨུཔྤཏྟི ཙ སཱིལཱདིནོ, དྷནཱདིནོ ཝཱ ཨིཊྛསྶ ཀནྟིཝཏྠུནོ ཝིནཱསོ ཙཱཏི ཨིམེཧི ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝེཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི ཨུཔྤནྣོ སོཀརཱུཔོ ཏུ སོཀསབྷཱཝོ པན ཀརུཎོ ཀརུཎཱརསོ ནཱམ ཧོཏི. ཏཏྠ ཀརུཎཱརསེ རུདིཏཔལཡཏྠམྦྷཀཱདཡོ རུདིཏོ པལཡོ ཐམྦྷོཏིཨཱདཡོ ཨནུབྷཱཝཱ ནཱམ བྷཝནྟཱིཏི. ཐམྦྷཱདཱིནཾ སརཱུཔོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཝ. ཝིསཱདཨཱལསྱམརཎཙིནྟཱདཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ ཏསྨིཾཡེཝ བྱབྷིཙཱརིནོ བྷཝནྟི. ཨིཧ པུཏྟཝིཡོགཱདིཨནིཊྛཔྤཏྟིཡཱ ཙ སཱིལདྷམྨཱདིཨིཊྛནཱསནེན ཙ ཨུཏྟམཱནཾ སོཀོ ཨུཔྤཛྫཏི, དེསཙཱགཱདིཨནིཊྛཔྤཏྟིཡཱ ཙ དྷནཱདིཨིཊྛནཱསནེན ཙ ནཱིཙཱནཾ. ཨཉྙེསཾ དྷནཱདིཝིནཱསནེན པན མཧཱཀརུཎིཀཏྟཱ ཨུཏྟམསྶེཝ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏསྨིཾ ཝིསཡེ སོ སོཀོ སེསཱནཾ ནུཔྤཛྫཏི. ཏསྨཱ ཡཐཱརཧཾ པཡོགོ ཀཱཏབྦོ. སོཀསྶ རཱུཔོ སབྷཱཝོཏི ཙ, ཨནིཊྛསྶ པཏྟཱིཏི ཙ, ཨིཊྛསྶ ནཱསོཏི ཙ, ཨནིཊྛཔྤཏྟི ཙ ཨིཊྛནཱསོ ཙེཏི ཙ, རུདིཏཉྩ པལཡོ ཙ ཐམྦྷཀོ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདི ཡེསམིཏི ཙ, ཝིསཱདོ ཙ ཨཱལསྱཉྩ མརཎཉྩ ཙིནྟཱ ཙེཏི ཙ, ཏཱ ཨཱདི ཡེསམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨིམསྶ ཀརུཎཱརསསྶ ལཀྑིཡམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
ཨཱཀཌྜྷིཏེ’ཀསཏརཱཛཔུརཀྑཏོ ¶ ཡོ,
དྷམྨེན ཨཱསནམལཾཀུརུཏེ ཛིནོཝ;
སོ ཨསྶཝཱལམཝལམྦིཡ དཱནི ནཱིཏོ,
ཡཀྑེན ལོཀཏིལཀོ ཀུརུཏེ ཀིམེཀོཏི.
ཡོ ཨེཀསཏརཱཛཔུརཀྑཏོ རཱཛཱུནཾ ཨེཀསཏེན པརིཝཱརིཏོ ཛིནོ ཨིཝ བུདྡྷོ ཨིཝ དྷམྨེན མདྷུརདྷམྨཀཐནེན ཨཱསནཾ དྷམྨཱསནཾ ཨལཾཀུརུཏེ སཛྫེཏི, ལོཀཏིལཀོ ལོཀསྶ པིཡཏཱཡ ཏིལཀཱལངྐཱརབྷཱུཏོ སོ ཝིདྷུརཔཎྜིཏོ ཡཀྑེན པུཎྞཀེན ཨཱཀཌྜྷིཏོ ཧུཏྭཱ ནཱིཏོ ཨསྶཝཱལཾ ཨཝལམྦིཡ ཨིདཱནི ཨེཀོ ཀིཾ ཀུརུཏེཏི. ཨིཧཱནཱིཏོཏི དསྶིཏཔིཡཝཏྠུཝིཡོགོ སོཀསྶ ཨཱལམྦཎཝིབྷཱཝོ ཧོཏི. ‘‘ཨཱཀཌྜྷིཏེཀསཏརཱཛེ’’ཙྩཱདིནཱ སཀལེན ཝཱཀྱེན ཨུདྡཱིཔནཝིབྷཱཝོ དསྶིཏོ, ཨུདྡཱིཔིཏསོཀསངྑཱཏཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཙ ཝིསཱདཱལསྱཙིནྟཱདིཀོ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝོ ཙ རུདིཏཔལཡཐམྦྷཀཱདིཀཱ ཝིབྷཱཝཱདིབོདྷཀཨནུབྷཱཝཱ ཙ ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡེན དཱིཔིཏཱ ཧོནྟི.
རུདྡཋཱཡཱིབྷཱཝ
ཀོདྷོ མཙྪརིཡཱདཱིཧི, པོསེ ཏཱསམདཱདིབྷི;
ནཡནཱརུཎཏཱདཱིཧི, རུདྡོ ནཱམ རསོ བྷཝེ.
༣༦༢. ‘‘ཀོདྷོ’’ཨིཙྩཱདི, སུབོདྷཾ. ཨེཏྠ པཋམེན ཨཱདིསདྡེན ཨཝིཀྑེཔཨུཔཧཱསཱདཡོ ཝིབྷཱཝཱ གཧིཏཱ, དུཏིཡེན ཨུགྒསམྦྷམཱདཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ, ཏཏིཡེན བྷཱུཀུཊིཔུརཎཨོཊྛནིཔྤཱིལ༹ནཱདཡོ ཨནུབྷཱཝཱ.
༣༦༢. ཨིདཱནི རུདྡརསསྶ པོསནཀྐམཾ དསྶེཏི ‘‘ཀོདྷོ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཀོདྷོ མཙྪརིཡཱདཱིཧི མཙྪརིཡཨཝིཀྑེཔཨུཔཧཱསཱདཱིཧི ཨཱལམྦཎཱདཱིཧི ཝིབྷཱཝེཧི ཙ ཧེཏུབྷཱུཏེཧི ཏཱསམདཱདཱིཧི ཏཱསམདཨུགྒཏསམྦྷམཱདཱིཧི བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེཧི ¶ ཙ ནཡནཱརུཎཏཱདཱིཧི ནེཏྟརཏྟསུབྷངྒཨོཊྛཔཱིལ༹ནཱདཱིཧི ཨནུབྷཱཝེཧི ཙ ཀརཎབྷཱུཏེཧི པོསེ སཏི རུདྡོ ནཱམ རསོ བྷཝེཏི. མཙྪརིཡཾ ཨཱདི ཡེསནྟི ཙ, ཏཱསོ ཙ མདོ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདི ཡེསམིཏི ཙ, ནཡནཱནི ཙ ཏཱནི ཨརུཎཱནི ཙཱཏི ཙ, ཏེསཾ བྷཱཝོཏི ཙ, སཱ ཨཱདི ཡེསམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
རུདྡརསསྶ ཨུདཱཧརཎམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
ཡཀྑེན བྷོ ཨདྷིགཏོསི མནུསྶབྷཀྑེ,
ནཱ’སྶསྶ ཝཱལ’མཝལམྦ པུརཾ ཨཝེཀྑ;
ཝེརམྦྷཝཱཏམུཁཙུཎྞིཏསབྦགཏྟོ,
མཙྩོ ཀཐཾ པུནཔི པསྶཏི ཛཱིཝལོཀནྟི.
བྷོ མནུསྶབྷཀྑེན ཡཀྑེན ཨདྷིགཏོསི གཧིཏོ ཨསི, ཨསྶསྶ ཝཱལམཝལམྦ ཝཱལདྷིཾ གཧེཏྭཱ ཨིདཱནེཝ པུརཾ ཨཝེཀྑ ཏུཡ྄ཧཾ ནགརཾ ཨོལོཀེཧི, ཏཐེཝ ཧི ཝེརམྦྷཝཱཏམུཁཙུཎྞིཏསབྦགཏྟོ ཝེརམྦྷཝཱཏསྶ ཨབྷིམུཁིཙུཎྞིཏསཀལསརཱིརོ མཙྩོ མནུསྶོ ཛཱིཝལོཀཾ སཏྟལོཀཾ པུནཔི ཀཐཾ པསྶཏཱིཏི. ཨིཧ མཙྪརིཡཱདིཝིབྷཱཝཱ ཙ ཀོདྷཱདིསངྑཱཏོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཙ ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡཱ དཱིཔིཏཱ ཧོནྟི, ཨཔརདྡྷེན ཏཱསམདཨུགྒཏཱདིབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ ཧོནྟི. སམུདཱཡེན ནཡནཱརུཎཏཱདཡོ ཨནུབྷཱཝཱ སཱུཙིཏཱ ཧོནྟི.
ཝཱིརཋཱཡཱིབྷཱཝ
པཏཱཔཝིཀྐམཱདཱིཧུ-སྶཱཧོ ཝིརོཏི སཉྙིཏོ;
རཎདཱནདཡཱཡོགཱ, ཝཱིརོ’ཡཾ ཏིཝིདྷོ བྷཝེ;
ཏེཝཱ’ནུབྷཱཝཱ དྷིཏིམ-ཏྱཱདཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ.
༣༦༣. ‘‘པཏཱཔི’’ཙྩཱདི. པཏཱཔོ སཏྟུསནྟཱཔཀཱརཱི ཏེཛོ, ཝིཀྐམོ པརམཎྜལཀྐམནྟཾ, ཏེ ཨཱདཡོ ཡེསཾ བལཱཝིཀྑེཔཱདཱིནཾ ¶ པཊིཔུགྒལགཏཱནཾ ཝིབྷཱཝཱནཾ, ཏེཧི ཛཱཏོ ཨུསྶཱཧོ རསཏྟམཱཔནྣོ ཝཱིརོ རསོཏི སཉྙིཏོ, ཨཡཾ ཝཱིརོ རཎདཱནདཡཱཡོགཱ ཏིཝིདྷོ བྷཝེ ཡུདྡྷཝཱིརོ དཱནཝཱིརོ དཡཱཝཱིརོཏི, ཏེ ཡུདྡྷཀརཎཱདཡོ ཨེཝ ཏཏྠ ཨནུབྷཱཝཱ བྷཝནྟི. དྷིཏིམཏིཨུགྒཏཱདཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ བྷཝནྟཱིཏི.
༣༦༣. ཨིདཱནི ཝཱིརརསབྷེདཾ, པོསནཀྐམཉྩ དསྶེཏི ‘‘པཏཱཔ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. པཏཱཔཝིཀྐམཱདཱིཧི ཨཉྙརཱཛཱུནཾ དཎྜཛཏེཛསངྑཏཔཏཱཔོ, ཏེསམེཝ པརམཎྜལཀྐམནསངྑཱཏཝིཀྐམོ ཕལབྷེདོ ཙེཏིཨཱདཱིཧི ཨུཔྤནྣོ ཨུསྶཱཧོ ཝཱིརོཏི ཝཱིརརསོཏི སཉྙིཏོ ཀཝཱིཧི ཉཱཏོ, ཨཡཾ ཝཱིརརསོ རཎདཱནདཡཱཡོགཱ ཡུདྡྷཙཱགཀརུཎཱཡོགེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཏིཝིདྷོ བྷཝེ. ཏེ ཨེཝ རཎདཱནདཡཱ ཨེཝ ཨིམཱ ཨནུབྷཱཝཱ ནཱམ ཧོནྟི. དྷིཏིམཏྱཱདཡོ དྷིཏིམཏིཨུགྒཏགབྦཱདཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ བྷཱཝཱ ཧོནྟཱིཏི. ཡུདྡྷཝཱིརདཱནཝཱིརདཡཱཝཱིརཝསེན ཝཱིརརསོ ཏིཝིདྷོ ཧོཏི. པཏཱཔོ ཙ ཝིཀྐམོ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདི ཡེསམིཏི ཙ, རཎོ ཙ དཱནཉྩ དཡཱ ཙེཏི ཙ, ཏཱཧི ཡོགོཏི ཙ, ཏཡོ ཝིདྷཱ པཀཱརཱ ཨསྶཱཏི ཙ, དྷིཏི ཙ མཏི ཙེཏི ཙ, ཏཱ ཨཱདི ཡེསམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཝཱིརརསསྶ ཨུདཱཧརཎམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
ཝིཉྙཱཔེཏྭཱ ཀུཝེརཾ སུམཧཏི-
མཔི ཙེ’ཀོཝཀུམྦྷཎྜསེནཾ,
ཨུཏྟཱསེཏྭཱ གཧེཏྭཱ མཎིརཏནཝརཾ
ལཀྑམཱདྷཱཡ ཛཱུཏེ;
ཛེཏྭཱ ཀོརབྱརཱཛཾ སཙིཝརཏན-
མུདྡྷཙྩ རཉྙཾ སཏམྷཱ,
ཨེཏྠཱནེཏྭཱ’དིཡིསྶཾ སུཡུཝཏིརཏནཾ
ཀོ མམེ’ཏྠ’ཏྠི བྷཱརོཏི.
ཀུཝེརཾ ¶ ཝེསྶཝཎམཧཱརཱཛཾ ཝིཉྙཱཔེཏྭཱ བོདྷེཏྭཱ སུམཧཏིམཔི ཀུམྦྷཎྜསེནཾ ཨཏིམཧནྟིཾ ཀུམྦྷཎྜསེནཾ ཨེཀོཝ ཨུཏྟཱསེཏྭཱ བྷཡཾ ཛནེཏྭཱ མཎིརཏནཝརཾ གཧེཏྭཱ ཛཱུཏེ ཨཀྑཀཱིལཱ༹ཡཾ ལཀྑཾ ཨཱདྷཱཡ ཋཔེཏྭཱ ཀོརབྱརཱཛཾ ཛེཏྭཱ རཉྙཾ སཏམྷཱ རཱཛསམྦནྡྷིནཱ སཏེན སཙིཝརཏནཾ ཨམཙྩརཏནཾ ཨུདྡྷཙྩ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཨེཏྠཱནེཏྭཱ སུཡུཝཏིརཏནཾ སོབྷནཨིཏྠིརཏནཾ ཨཱདིཡིསྶཾ གཎྷིསྶཱམི, ཨེཏྠ ཡཐཱཝུཏྟེསུ མམ ཀོ བྷཱརོ ཨཏྠཱིཏི. ཨེཏྠ ‘‘ཀོ མམེཏྠཏྠི བྷཱརོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨུསྶཱཧསངྑཱཏོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ པཀཱསིཏོ. ཨེཏསྶ ཨུཔྤཏྟིཨུདྡཱིཔནེསུ ཀཱརཎབྷཱུཏསྶ ཨིཏྠིརཏནསྶ ཨཱདཱནཁྱཱཏནཱགརཱཛགཏཔཏཱཔཝིཀྐམཱདིཝིབྷཱཝོ ཙ, ཏཾཏཾརཱུཔཔྤཀཱསཀཀཝིཝཙནསངྑཱཏཱནུབྷཱཝོ ཙ ‘‘ཝིཉྙཱཔེཏྭཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡེན པཊིཔཱདནཱིཡཱ ཧོནྟི. ‘‘སུམཧཏིམཔི ཀུམྦྷཎྜསེནཾ ཨེཀོ’’ཏི ཙ, ‘‘རཉྙཾ སཏམྷཱ སཙིཝརཏནམུདྡྷཙྩཱ’’ཏི ཙ ཨིམེཧི དྷིཏིཨུགྒཏགབྦཱདཡོ ཙ, ‘‘ཝིཉྙཱཔེཏྭཱ ཀུཝེར’’ནྟི ཙ, ‘‘ཨུཏྟཱསེཏྭཱ ཀོརབྱརཱཛ’’ནྟི ཙ, ‘‘ཨེཏྠཱནེཏྭཱ ཨིཙྩཱདཡོ’’ཏི ཙ ཨིམེཧི མཏྱཱདཡོ ཙ བྱབྷིཙཱརིནོ བྷཱཝཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ ཧོནྟི. ཨིམེཧི ཝིབྷཱཝཱནུབྷཱཝབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེཧི ཡུདྡྷཝཱིརརསོ པོསིཏོཏི དཊྛབྦོ. ཨིམིནཱཡེཝ ནཡེན དཱནཝཱིརཱདཡོ ཝིཉྙཱཏབྦཱ.
བྷཡཋཱཡཱིབྷཱཝ
ཝིཀཱརིསནསཏྟཱདི-
བྷཡུཀྐཾསོ བྷཡཱནཀོ;
སེདཱདཡོ’ནུབྷཱཝེ’ཏྠ,
ཏཱསཱདཱི བྱབྷིཙཱརིནོ.
༣༦༤. ‘‘ཝིཀཱརི’’ཙྩཱདི. ཝིཀཱརི ཨསབྷཱཝཔྤཝཏྟོ ཝིརུདྡྷོ སནོ སདྡོ སཏྟོ ཙ, ཏེ ཨཱདཡོ ཡེསཾ སུཉྙཱརཉྙཱདཱིནཾ ¶ ཨིཏྠིནཱིཙཔྤཀཏིསམྦྷཝནྟཱནཾ, ཝིབྷཱཝཱནཾ, གུརུཨཱདཱིནཾ ཝཱ ཨུཏྟམཱནཾ, ཏེཧི ཛཱཏསྶ བྷཡསྶ, ཀིཏྟིམསྶ ཝཱ ཨུཀྐཾསོ བྷཡཱནཀོ ནཱམ རསོ. ཨེཏྠ སེདཀམྤནཔཱདཙལནཱདཡོ ཨནུབྷཱཝཱ, ཏཱསཱདཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ.
༣༦༤. ཨིདཱནི བྷཡཱནཀརསསྶ པོསནཀྐམཾ དསྶེཏི ‘‘ཝིཀཱརི’’ཙྩཱདིནཱ. ཝིཀཱརིསནསཏྟཱདིབྷཡུཀྐཾསོ པཀཏིཝིརཧེན ཝིཀཱརཝནྟེཧི ཝིརུདྡྷེཧི ཨསནིསདྡཱདིསདྡེཧི, རཀྑསཱདིསཏྟེཧི ཝཱ ཝིབྷཱཝེཧི ཧེཏུབྷཱུཏེཧི སཉྫཱཏོ སཱབྷཱཝིཀོ, ཀིཏྟིམོ ཝཱ བྷཡཔཊིབནྡྷོ ཨུཀྐཾསོ བྷཡཱནཀརསོ ནཱམ ཧོཏི. ཨེཏྠ བྷཡཱནཀརསཝིསཡེ སེདཱདཡོ དཱཧསརཱིརཀམྤནཱདཡོ ཨནུབྷཱཝཱ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀཔྤཡོགསངྑཏཱ ཨནུབྷཱཝཱ ཧོནྟི. ཏཱསཱདཱི བྱབྷིཙཱརིནོ ཏཱསསངྐཱདཡོ ཨིཧ བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ ཧོནྟཱིཏི. སནོ ཙ སཏྟོ ཙེཏི ཙ, ཝིཀཱརོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཙ, ཝིཀཱརིནོ ཙ ཏེ སནསཏྟཱ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདཡོ ཡེསཾ སུཉྙཱརཉྙཱདཱིནམིཏི ཙ, ཏེཧི ཛཱཏཾ བྷཡམིཏི ཙ, མཛ྄ཛྷེ པདལོཔོ, ཏསྶ ཨུཀྐཾསོཏི ཙ, སེདོ ཨཱདི ཡེསཾ ཀམྤནཱདཱིནམིཏི ཙ, ཏཱསོ ཨཱདི ཡེསཾ སངྐཱདཱིནམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ. ཨིཏྠིནཱིཙཔྤཀཏིཀཱནཾ བྷཡཧེཏུ ཝིཀཱརིསནསཏྟཱདི, ཨུཏྟམཱནཾ གུརུཨཱདི.
ཨེཏྠ ལཀྑིཡམེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ –
ཡཾ དིཊྛིསཏྠཔཏནེན པརིཔྥུརནྟཱི,
ཀུམྦྷཎྜརཀྑསཙམཱུ གམིཏཱ སམནྟཱ;
ཨཱཙཀྐཝཱལ༹ནག’མསྶགཏཾ པུརཱིཝ,
བྷོཏོ མུཧུཾ མུཧུ’མཔསྶི ས པུཎྞཀོ’ཧནྟི.
དིཊྛིསཏྠཔཏནེན དིཊྛིསལླསམྤཱཏནེན པརིཔྥུརནྟཱི ཀམྤམཱནཱ སམནྟཱ པརིསམནྟཏོ ཨཱཙཀྐཝཱལ༹ནགཾ ཙཀྐཝཱལ༹པབྦཏཱཝདྷི གམིཏཱ པལཱཔིཏཱ ཀུམྦྷཎྜརཀྑསཙམཱུ ཀུམྦྷཎྜརཀྑསཱནཾ ¶ སེནཱ ཡཾ ཨསྶགཏཾ ཨསྶཔིཊྛེ ནིསིནྣཀཾ བྷོཏོ བྷཝཏཾ ཏུམྷཱཀཾ པུརཱི ཨིཝ པུརིཡཱ དསྶནམིཝ མུཧུཾ མུཧུཾ ཨཔསྶི ཁཎེ ཁཎེ ཨཔསྶིཏྠ, སོ ཨཧཾ པུཎྞཀོ ནཱམ ཡཀྑོཏི. ཨེཏྠ ‘‘དིཊྛིསཏྠཔཏནེནཱ’’ཏི དིཊྛིསཏྠཱརོཔནེན ཙ ‘‘ས པུཎྞཀོ ཨཧ’’ནྟི ཨིམིནཱ ཙ བྷཡཛནནསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཝིརུདྡྷསཏྟསངྑཱཏཱ ཝིབྷཱཝཱ ནིདྡིཊྛཱ, ‘‘མུཧུཾ མུཧུ’མཔསྶཱི’’ཏི རསཱཝཏྠསམྤཏྟབྷཡུཀྐཾསསངྑཏོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཝིབྷཱཝིཏོ, ‘‘ཀུམྦྷཎྜརཀྑསཙམཱུ གམིཏཱ སམནྟཱ ཨཱཙཀྐཝཱལ༹ནག’’ནྟི ཏཱསསངྐཱདིཀཱ བྱབྷིཙཱརིནོ བྷཱཝཱ ཛོཏིཏཱ. ‘‘པརིཔྥུརནྟཱི’’ཏི སེདཀམྤཱདཡོ ཨནུབྷཱཝཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི.
ཛིགུཙྪཱཋཱཡཱིབྷཱཝ
ཛིགུཙྪཱ རུདྷིརཱདཱིཧི,
པཱུཏྱཱདཱིཧི ཝིརཱགཏོ;
བཱིབྷཙྪོ ཁོབྷནུ’བྦེགཱི,
ཀམེན ཀརུཎཱཡུཏོ;
ནཱསཱཝིཀུནནཱདཱིཧི,
སངྐཱདཱིཧི’སྶ པོསནཾ.
༣༦༥. ‘‘ཛིགུཙྪཱ’’ཨིཙྩཱདི. རུདྷིརནྟཱདཱིཧི པཱུཏིཀིམིཨཱདཱིཧི ཝིརཱགཏོ ཙ ཛཱཏཱ ཛིགུཙྪཱ གརཧཱ ཀམེན ཁོབྷནོ ཨུབྦེགཱི ཀརུཎཱཡུཏོ ཙ བཱིབྷཙྪོ བྷཝཏི, ནཱསཱཝིཀུནནམུཁཙྪདནཱདཱིཧི ཨནུབྷཱཝེཧི, སངྐཱཝེགཱདཱིཧི བྱབྷིཙཱརཱིཧི ཙ ཨསྶ པོསནཾ བྷཝཏཱིཏི.
༣༦༥. ཨིདཱནི བཱིབྷཙྪརསསྶ པོསནཀྐམཾ དསྶེཏི ‘‘ཛིགུཙྪཱ’’ཨིཙྩཱདིནཱ. རུདྷིརཱདཱིཧི རཏྟནྟགུཎཱདཱིཧི ཙ, པཱུཏྱཱདཱིཧི པཱུཏིཀིམིཨཱདཱིཧི ཙ, ཝིརཱགཏོ ཝིརཏྟབྷཱཝེན ཙཱཏི ཨིམེཧི ཏཱིཧི ཝིབྷཱཝེཧི ཧེཏུབྷཱུཏེཧི ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཛིགུཙྪཱ ཀམེན རུདྷིརཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ ཝིབྷཱཝཱནཾ པཊིཔཱཊིཡཱ ཁོབྷནོ ¶ ཨནཝཊྛཱནོ ཨསམཱཧིཏོ ཨུབྦེགཱི ཨུབྦེགཝཱ ཀརུཎཱཡུཏོ སོཀརཱུཔེན སཧིཏོ ཙཱཏི ཨེཝཾ བཱིབྷཙྪོ རསོ ནཱམ ཧོཏི. ནཱསཱཝིཀུནནཱདཱིཧི ནཱསསངྐོཙནམུཁཔིདཧནཱདཱིཧི ཨནུབྷཱཝེཧི ཙ སངྐཱདཱིཧི ཙ སངྐཱཨཱཝེགཱདཱིཧི བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝེཧི ཙ ཀརཎབྷཱུཏེཧི ཨསྶ བཱིབྷཙྪརསསྶ པོསནཾ ཧོཏཱིཏི. རུདྷིརཱདཱིསུ ཏཱིསུ པདེསུ, ཁོབྷནཱདཱིསུ ཏཱིསུ ཙ གམྱམཱནཏྟཱ ཨཝུཏྟོཔི ཙསདྡོ ཡོཛེཏབྦོ, ཏསྨཱ ཁོབྷནཱདཱིཧི ཏཱིཧི ཡུཏྟོཝ བཱིབྷཙྪརསོ ནཱམཱཏི དཊྛབྦོ. རུདྷིརཾ ཨཱདི ཡེསཾ ཨནྟཱདཱིནམིཏི ཙ, པཱུཏིཨཱདི ཡེསཾ ཀིམིཨཱདཱིནམིཏི ཙ, ཨུབྦེགོ ཨསྶ བཱིབྷཙྪསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙ, ཀརུཎེན ཨཱཡུཏོཏི ཙ, ནཱསཱཡ ཝིཀུནནཾ སངྐོཙནམིཏི ཙ, ཏཾ ཨཱདི ཡེསཾ མུཁཙྪཱདནཱདཱིནམིཏི ཙ, སངྐཱ ཨཱདི ཡེསཾ ཨཱཝེགཱདཱིནམིཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨིམསྶ བཱིབྷཙྪསྶོདཱཧརཎམེཝཾ ཝེདིཏབྦཾ –
ཡཀྑཱ མཙྩཀརངྐཀངྐནདྷརཱ ཡེ ནིམྨིཏཱ པུཎྞཀེ-
ནུ’ཏྟཾསཱིཀཏཔཱཎིཔལླཝདྷརཱ ཧཱརཱིཀཏནྟོརགཱ;
ལིཏྟཱ ལོཧིཏཀུངྐུམེཧི ཝིདྷུརེནེ’ཏེ པིཝནྟཱ ཝསཱ-
མཛྫཾ སཱིསཀཔཱལཔཱཏིཧི པུརེ དྷུཏྟཱ ཝིཡོ’པེཀྑིཏཱཏི.
པུཎྞཀེན ཡཀྑེན ནིམྨིཏཱ མཙྩཀརངྐཀངྐནདྷརཱ མནུསྶཊྛིསངྑཱཏཀརབྷཱུསནདྷཱརིནོ ཨུཏྟཾསཱིཀཏཔཱཎིཔལླཝདྷརཱ མཏྠཀམཱལིཀཏཧཏྠཏལསངྑཏཔལླཝདྷཱརིནོ ཧཱརཱིཀཏནྟོརགཱ མུཏྟཱཧཱརཱིཀཏམནུསྶནྟསངྑཱཏཨུརགསམྤཡུཏྟཱ ལོཧིཏཀུངྐུམེཧི རུདྷིརསངྑཱཏཀུངྐུམཀཀྐེཧི ལིཏྟཱ སཱིསཀཔཱལཔཱཏིཧི སཱིསཀཔཱལསངྑཱཏེཧི སརཱཝེཧི ཝསཱམཛྫཾ ཝསཱསངྑཱཏསུརཾ པུརེ ཨབྷིམུཁེ པིཝནྟཱ ཡེ ཡཀྑཱ སིཡུཾ, ཨེཏེ ཡཀྑཱ ཝིདྷུརེན པཎྜིཏེན དྷུཏྟཱ ཝིཡ ནགརེ སུརཱདྷུཏྟཱ ཝིཡ ཨུཔེཀྑིཏཱ ཧོནྟཱིཏི. ཨིཧ ‘‘ལིཏྟཱ ལོཧིཏཀུངྐུམེཧཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨུཏྟཾསཱིཀཏཔཱཎིཔལླཝདྷརཱ’’ཏི ཙ ¶ ‘‘ཧཱརཱིཀཏནྟོརགཱ’’ཏི ཙ ཨིམེཧི ཙིཏྟཀྑོབྷཀཱརཎབྷཱུཏོ རུདྷིརཱདིཝིབྷཱཝོ ཙ, ‘‘མཙྩཀརངྐཀངྐནརོ’’ཏི ཙ ‘‘སཱིསཀཔཱལཔཱཏིཧི ཝསཱམཛྫཾ པིཝནྟཱ’’ཏི ཙ ཨིམེཧི ཨུབྦེགཝནྟསབྷཱཝསྶ ཧེཏུབྷཱུཏོ པཱུཏྱཱདིཝིབྷཱཝོ ཙ པཀཱསིཏོ. ཀརུཎཱཡུཏསབྷཱཝསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏཝིརཛྫནཝིབྷཱཝོ ཙ ནཱསཱཝིཀུནནཱདིཨནུབྷཱཝོ ཙ སངྐཱཝེགཱདིབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝོ ཙ བཱིབྷཙྪསངྑཱཏཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཙཱཏི ཨིམེ སབྦེ ཝཱཀྱསཱམཏྠིཡེན གམྨཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཝིམྷཡཋཱཡཱིབྷཱཝ
ཨཏིལོཀཔདཏྠེཧི,
ཝིམྷཡོ’ཡཾ རསོ’བྦྷུཏོ;
ཏསྶཱ’ནུབྷཱཝཱ སེདསྶུ-
སཱདྷུཝཱདཱདཡོ སིཡུཾ;
ཏཱསཱཝེགདྷིཏིཔྤཉྙཱ,
ཧོནྟེ’ཏྠ བྱབྷིཙཱརིནོ.
༣༦༦. ‘‘ཨཏི’’ཙྩཱདི. ཨཏིལོཀེཧི ལོཀཱཏིཝུཏྟཱིཧི མཱཡཱདིབྦགེཧཱརཱམཱདཱིཧི པདཏྠེཧི ཛཱཏོ ཨཡཾ ཝིམྷཡོ ཙིཏྟཝིཀཱརསངྑཱཏོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཨབྦྷུཏོ རསོ ནཱམ. སེདཨསྶུསཱདྷུཝཱདརོམཉྩཱདཡོ ཏསྶ ཨནུབྷཱཝཱ སིཡུཾ, ཏཱསཱདཡོ བྱབྷིཙཱརིནོ ཧོནྟཱིཏི.
༣༦༦. ཨིདཱནི ཝིམྷཡརསསྶ པོསནཀྐམཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཏི’’ཨིཙྩཱདིནཱ. ཨཏིལོཀཔདཏྠེཧི ལོཀཊྛིཏིམཏིཀྐམྨ པཝཏྟེཧི མཱཡཱདིབྦབྷཝནཨཱརཱམཝིམཱནཱདིཔདཏྠེཧི ཧེཏུབྷཱུཏེཧི ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨཡཾ ཝིམྷཡོ ཙིཏྟབྱཱཔནསངྑཱཏོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཨབྦྷུཏོ རསོ ཨབྦྷུཏརསོ ནཱམ བྷཝེ, སེདསྶུསཱདྷུཝཱདཱདཡོ ཏསྶ ཨབྦྷུཏརསསྶ ཨནུབྷཱཝཱ སིཡུཾ, ཏཱསཱཝེགདྷིཏིཔྤཉྙཱ ཨེཏྠ ¶ ཨབྦྷུཏརསཝིསཡེ བྱབྷིཙཱརིནོ བྷཱཝཱ ཧོནྟཱིཏི. ཨཏིཀྐནྟཱ ལོཀམིཏི ཙ, ཏེ ཙ ཏེ པདཏྠཱ ཙེཏི ཙ, སཱདྷུཨིཏི ཝཱདོཏི ཙ, སེདོ ཙ ཨསྶུ ཙ སཱདྷུཝཱདོ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདི ཡེསཾ རོམཉྩཱདཱིནམིཏི ཙ, ཏཱསོ ཙ ཨཱཝེགོ ཙ དྷིཏི ཙ པཉྙཱ ཙེཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨིམསྶ ཨབྦྷུཏརསསྶོདཱཧརཎམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
ས པུཎྞཀེནཱ’ཧཊནེཀབྷིཾསནེ-
སྭ’ཧོ ནཊེནེཝ སུནིཙྩལོ’ཙལཱ;
ནིཔཱཏིཏོ ཏེན ཨཝཾསིརོཔཏཾ,
ཨསནྟསཾ ཏཾ མིནི དིཊྛིཡཊྛིཡཱཏི.
སོ ཝིདྷུརཔཎྜིཏོ པུཎྞཀེན ཡཀྑེན ནཊེན ཨིཝ ཨནེཀཝིཀཱརདསྶནཀེན ནཱཊཀེན ཝིཡ ཨཱཧཊནེཀབྷིཾསནེསུ བྷཡཏྟམཱནཱིཏཱནེཀཝིདྷབྷིཾསནེསུ ཝཏྟམཱནེསུ སུནིཙྩལོ ཏེན པུཎྞཀེན ཨཙལཱ སཊྛིཡོཛནུབྦེདྷཀཱལཱ༹གིརིཔབྦཏམཏྠཀཏོ ནིཔཱཏིཏོ ཨཝཾསིརོཔཏཾ ཨདྷོསཱིསཾ པཏནྟོ ཨསནྟསཾ ཨེཝཾ ཨཔྤཏིཊྛེཔི ཨནུཏྟསནྟོ ཏཾ པབྦཏཾ དིཊྛིཡཊྛིཡཱ མིནི པམཱཎམཀཱསི, ཨཧོ ཨཙྪརིཡནྟི. ཨེཏྠ བྷཡཧེཏུམྷི སཏི བྷཱིཏིཡཱ ཙ ཏཏྠ པརིཛཱནནཱབྷཱཝསྶ ཙ ལོཀསབྷཱཝཏྟཱ ཏམཏིཀྐམྨ བྷཡཀརཎེ ཨསནྟཱསསྶ ཙ དིཊྛིཡཱ པབྦཏམིནནསྶ ཙ པཝཏྟབྷཱཝཀཐནེན ལོཀཱཏིཀྐནྟཔདཏྠསངྑཱཏོ ཝིབྷཱཝོ ‘‘ཨསནྟསཾ ཏཾ མིནི དིཊྛིཡཊྛིཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པཀཱསིཏོ. ‘‘ཨཧོ’’ཏི ཝཙནེན, ཏསྶ སཱམཏྠིཡེན ཙ སཱདྷུཝཱདསེདཨསྶུཨཱདཡོ ཨནུབྷཱཝཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ. ཏཱསཨཱཝེགདྷིཏིཙྩཱདིབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ, ཝིམྷཡསངྑཱཏཋཱཡཱིབྷཱཝོ ཙ སམུདིཏཝཱཀྱསཱམཏྠིཡེན ཛོཏིཏོ.
སམཋཱཡཱིབྷཱཝ
ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ¶ སམོ མེཏྟཱ-
དཡཱམོདཱདིསམྦྷཝོ;
བྷཱཝཱདཱིཧི ཏདུ’ཀྐཾསོ,
སནྟོ སནྟནིསེཝིཏོ.
ཨིཏི སངྒྷརཀྑིཏམཧཱསཱམིཔཱདཝིརཙིཏེ
སུབོདྷཱལངྐཱརེ
རསབྷཱཝཱཝབོདྷོ ནཱམ པཉྩམོ པརིཙྪེདོ.
སུབོདྷཱལངྐཱརོ སམཏྟོ.
༣༦༧. ‘‘ཋཱཡི’’ཙྩཱདི. མེཏྟཱདིསམྦྷཝོ སམོ ཨུཔསམསངྑཱཏོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ བྷཝཏི, ཏདནུརཱུཔེཧི བྷཱཝཱནུབྷཱཝེཧི ཏསྶ ཨུཀྐཾསོ ཡསྶ, སོ སནྟོ ནཱམ རསོ བྷཝཏི, སོ ཙ སནྟནིསེཝིཏོཏི.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརེ མཧཱསཱམིནཱམིཀཱཡཾ ཊཱིཀཱཡཾ
རསབྷཱཝཱཝབོདྷོ པཉྩམོ པརིཙྪེདོ.
༣༦༧. ཨིདཱནི སནྟརསསྶ པོསནཀྐམཾ དསྶེཏི ‘‘ཋཱཡི’’ཙྩཱདིནཱ. མེཏྟཱདཡཱམོདཱདིསམྦྷཝོ མེཏྟཱཀརུཎཱཔཱིཏིཨཱདིཝིབྷཱཝེཧི སམྦྷཱུཏོ སམོ ཀཱཡཙིཏྟོཔསམོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ ནཱམ ཧོཏི, བྷཱཝཱདཱིཧི བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱདཱིཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི, ཨཔིཙ ཏསྶ སམསྶ ཨནུརཱུཔེཧི བྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱནུབྷཱཝེཧི ཏདུཀྐཾསོ ཏསྶ ཋཱཡཱིབྷཱཝསྶ ཨུཀྐཾསཡུཏྟོ སནྟནིསེཝིཏོ སཱདྷཱུཧི སེཝིཏོ སནྟོ སནྟརསོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི. མེཏྟཱ ཙ དཡཱ ཙ མོདོ ཙེཏི ཙ, ཏེ ཨཱདཡོ ཡེསམིཏི ཙ, ཏེཧི སམྦྷཝོ ཡསྶེཏི ཙ, ཏསྶ ཨུཀྐཾསོ ཨསྶ སནྟསྶེཏི ཙ, སཏཾ ནིསེཝིཏོཏི ཙ ཝཱཀྱཾ.
ཨསྶ ¶ སནྟརསསྶོདཱཧརཎམེཝཾ དཊྛབྦཾ –
ཨེནྟེསུ ཀེསརིཀརཱིསྭ’པི ཝེཋཡནྟེ,
ནཱགེ ནགཾ མདགཛེ ཝིཡ ཝེལུ༹གུམྦཾ;
ཡཀྑེ ཝིཙཱལཡཏི ནོཙལི ཨཱིསཀམྤི,
སནྟིཾ གཏོཝ ཝིདྷུརོ མདྷུརཱཔི བྷཱཝོཏི.
ཀེསརིཀརཱིསུ སཱིཧཧཏྠཱིསུ ཨེནྟེསུ ཨཔི བྷིཾསནཱཀཱརེན སམཱིཔམཱགཙྪནྟེསུཔི ནཱགེ ཝེཋཡནྟེཔི ནཱགེསུ སརཱིརཾ ཝེཋཡནྟེསུཔི. ཛཱཏྱཱཔེཀྑཱཡེཀཝཙནཾ, ཝེལུ༹གུམྦཾ མདགཛེ ཝིཡ ཝིཙཱལཡཏི མདགལི༹ཏཧཏྠིམྷི ཙཱལེནྟེ ཨིཝ ཡཀྑེ པུཎྞཀེ ནགཾ ཀཱལཱ༹གིརིཔབྦཏཾ ཝིཙཱལཡཏིཔི ཨནེཀཔྤཀཱརེ ཙཱལེནྟེཔི ཝིདྷུརོ པཎྜིཏོ སནྟིཾ གཏོཝ ནིབྦཱནཾ ཨཱལམྦཎཀརཎཝསེན སམྤཏྟོ ཝིཡ ཕལསམཱཔཏྟིསམཱཔནྣོ ཨིཝ ཨཐ ཝཱ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནསངྑཏནིརོདྷསམཱཔཏྟིསམཱཔནྣོ ཝིཡ ཨཱིསཀམྤི ཨཔྤཀམྤི མདྷུརཱ བྷཱཝཱ ཨཔི མདྷུརསབྷཱཝཏོཔི ནོ ཙལི, ནིསིནྣཊྛཱནཏོ པགེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏྠ དྷཱཝནརོདནཀམྤནཱདཱིནཾ ཀརཎབྷཱུཏཾ སཱིཧཱདཱིནམཱགམནཾ ནཱགཝེཋནཾ པབྦཏཀམྤནནྟིཨཱདཱིསུ ཝཏྟམཱནེསུཔི ནིབྦིཀཱརཏྟེན སནྟིཾ གཏོཏི ཨིམིནཱ སནྟརསསྶ པཀཏིབྷཱུཏེ ཨུདྡེསེ དསྶིཏོ ནཝམོ ཋཱཡཱིབྷཱཝོ དསྶིཏོ ཧོཏི, ཨེཏསྶ ཨུཔྤཏྟིཨུདྡཱིཔནཱནཾ ཀཱརཎབྷཱུཏཱ མེཏྟཱདཡཱམོདཱདིཝིབྷཱཝཱ སཱམཏྠིཡཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟཱིཏི. དྷིཏིམཏིསཏིཨཱདཡོ ཏདནུརཱུཔབྱབྷིཙཱརཱིབྷཱཝཱ ཙ ཏཱདིསཱནུབྷཱཝཱ ཙ ‘‘ཨེནྟེསུ ཝེཋཡནྟེ ཝིཙཱལཡཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ, སཀལཝཱཀྱསཱམཏྠིཡེན ཙ པཀཱསིཏཱཏི དཊྛབྦཱ.
ཨིཏི སུབོདྷཱལངྐཱརནིསྶཡེ
རསབྷཱཝཱཝབོདྷོ ནཱམ པཉྩམོ པརིཙྪེདོ.
སུབོདྷཱལངྐཱརཊཱིཀཱ སམཏྟཱ.