📜
ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ
དཱིགྷནིཀཱཡེ
སཱིལཀྑནྡྷཝགྒཊཱིཀཱ
གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ
སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ ¶ ¶ ¶ རཏནཏྟཡཝནྡནཱ སཾཝཎྞེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ པབྷཝནིསྶཡཝིསུདྡྷིཔཊིཝེདནཏྠཾ, ཏཾ པན དྷམྨསཾཝཎྞནཱསུ ཝིཉྙཱུནཾ བཧུམཱནུཔྤཱདནཏྠཾ, ཏཾ སམྨདེཝ ཏེསཾ ཨུགྒཧདྷཱརཎཱདིཀྐམལདྡྷབྦཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ སབྦཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏྠཾ. ཨཐ ཝཱ མངྒལབྷཱཝཏོ, སབྦཀིརིཡཱསུ པུབྦཀིཙྩབྷཱཝཏོ, པཎྜིཏེཧི སམྨཱཙརིཏབྷཱཝཏོ, ཨཱཡཏིཾ པརེསཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཏོ ཙ སཾཝཎྞནཱཡཾ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀིརིཡཱ. ཨཐ ཝཱ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཾ པཱུཛནཱིཡཔཱུཛཱཔུཉྙཝིསེསནིབྦཏྟནཏྠཾ, ཏཾ ཨཏྟནོ ཡཐཱལདྡྷསམྤཏྟིནིམིཏྟཀསྶ ཀམྨསྶ བལཱནུཔྤཱདནཏྠཾ, ཨནྟརཱ ཙ ཏསྶ ཨསངྐོཙནཏྠཾ, ཏདུབྷཡཾ ཨནནྟརཱཡེན ཨཊྛཀཐཱཡ པརིསམཱཔནཏྠཾ. ཨིདམེཝ ཙ པཡོཛནཾ ཨཱཙརིཡེན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི – ‘‘ཨིཏི མེ པསནྣམཏིནོ…པེ… ཏསྶཱནུབྷཱཝེནཱ’’ཏི. ཝཏྠུཏྟཡཔཱུཛཱ ཧི ནིརཏིསཡཔུཉྙཀྑེཏྟསམྦུདྡྷིཡཱ ཨཔརིམེཡྻཔྤབྷཱཝོ ¶ པུཉྙཱཏིསཡོཏི བཧུཝིདྷནྟརཱཡེཔི ལོཀསནྣིཝཱསེ ཨནྟརཱཡནིབནྡྷནསཀལསཾཀིལེསཝིདྡྷཾསནཱཡ པཧོཏི, བྷཡཱདིཨུཔདྡཝཉྩ ནིཝཱརེཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘པཱུཛཱརཧེ པཱུཛཡཏོ, བུདྡྷེ ཡདི ཝ སཱཝཀེ’’ཏིཨཱདི (དྷ. པ. ༡.༡༩༥; ཨཔ. ༡.༡༠.༡), ཏཐཱ –
‘‘ཡེ ¶ བྷིཀྑཝེ བུདྡྷེ པསནྣཱ, ཨགྒེ ཏེ པསནྣཱ. ཨགྒེ ཁོ པན པསནྣཱནཾ ཨགྒོ ཝིཔཱཀོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༤.༣༤; ཨིཏིཝུ. ༩༠).
‘‘བུདྡྷོཏི ¶ ཀིཏྟཡནྟསྶ, ཀཱཡེ བྷཝཏི ཡཱ པཱིཏི;
ཝརམེཝ ཧི སཱ པཱིཏི, ཀསིཎེནཔི ཛམྦུདཱིཔསྶ.
དྷམྨོཏི…པེ… སངྒྷོཏི…པེ… དཱིཔསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༦);
ཏཐཱ –
‘‘ཡསྨིཾ, མཧཱནཱམ, སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོས…པེ… ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ༡༡.༡༡),
‘‘ཨརཉྙེ རུཀྑམཱུལེ ཝཱ…པེ…
བྷཡཾ ཝཱ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ཝཱ,
ལོམཧཾསོ ན ཧེསྶཏཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༢༤༩) ཙ
ཏཏྠ ཡསྶ ཝཏྠུཏྟཡསྶ ཝནྡནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏསྶ གུཎཱཏིསཡཡོགསནྡསྶནཏྠཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ གཱཐཏྟཡམཱཧ. གུཎཱཏིསཡཡོགེན ཧི ཝནྡནཱརཧབྷཱཝོ, ཝནྡནཱརཧེ ཙ ཀཏཱ ཝནྡནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཔྤཡོཛནཾ སཱདྷེཏཱིཏི. ཏཏྠ ཡསྶཱ དེསནཱཡ སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, སཱ ན ཝིནཡདེསནཱ ཝིཡ ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཱ, ནཱཔི ཨབྷིདྷམྨདེསནཱ ཝིཡ པཉྙཱཔྤདྷཱནཱ, ཨཐ ཁོ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔྤདྷཱནཱཏི ཏདུབྷཡཔྤདྷཱནམེཝ ཏཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཐོམནཾ ཀཱཏུཾ ཏཾམཱུལཀཏྟཱ སེསརཏནཱནཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཏཏྠ ¶ ཀིརཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑཾ ཝིཀྑིཔཏི, ཨཔནེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཀིཎཱཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑེ སཏི ཀཱརུཎིཀཾ ཧིཾསཏི, ཝིབཱདྷཏཱིཏི ཨཏྠོ, པརདུཀྑེ སཏི སཱདྷཱུནཾ ¶ ཀམྤནཾ ཧདཡཁེདཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཱ ཀརུཎཱ. ཨཐ ཝཱ ཀམིཏི སུཁཾ, ཏཾ རུནྡྷཏཱིཏི ཀརུཎཱ. ཨེསཱ ཧི པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱལཀྑཎཱ, ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརུཎིཀཱནཾ སུཁཾ རུནྡྷཏི ཝིབནྡྷཏཱིཏི. ཀརུཎཱཡ སཱིཏལཾ ཀརུཎཱསཱིཏལཾ, ཀརུཎཱསཱིཏལཾ ཧདཡཾ ཨསྶཱཏི ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡོ, ཏཾ ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡཾ. ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི པརེསཾ ཧིཏོཔསཾཧཱརསུཁཱདིཨཔརིཧཱནིཙྪནསབྷཱཝཏཱཡ, བྱཱཔཱདཱརཏཱིནཾ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏཱཡ ཙ སཏྟསནྟཱནགཏསནྟཱཔཝིཙྪེདནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ མེཏྟཱམུདིཏཱནམྤི ཙིཏྟསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཨུཔལབྦྷཏི, ཏཐཱཔི ¶ དུཀྑཱཔནཡནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ པརཱུཔཏཱཔཱསཧནརསཱ ཨཝིཧིཾསཱབྷཱུཏཱ ཀརུཎཱ ཝིསེསེན བྷགཝཏོ ཙིཏྟསྶ ཙིཏྟཔསྶདྡྷི ཝིཡ སཱིཏཱིབྷཱཝནིམིཏྟནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི. ཀརུཎཱམུཁེན ཝཱ མེཏྟཱམུདིཏཱནམྤི ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཨཐ ཝཱ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཝིསེསནིབནྡྷནབྷཱུཏཱ སཱཏིསཡཾ ནིརཝསེསཉྩ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཝིཡ སཝིསཡབྱཱཔིཏཱཡ མཧཱཀརུཎཱབྷཱཝཾ ཨུཔགཏཱ ཀརུཎཱཝ བྷགཝཏོ ཨཏིསཡེན ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཧེཏཱུཏི ཨཱཧ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ སཏིཔི མེཏྟཱམུདིཏཱནཾ སཱཏིསཡེ ཧདཡསཱིཏཱིབྷཱཝནིབནྡྷནཏྟེ སཀལབུདྡྷགུཎཝིསེསཀཱརཎཏཱཡ ཏཱསམྤི ཀཱརཎནྟི ཀརུཎཱཝ བྷགཝཏོ ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཾ ཝུཏྟཱ. ཀརུཎཱནིདཱནཱ ཧི སབྦེཔི བུདྡྷགུཎཱ. ཀརུཎཱནུབྷཱཝནིབྦཱཔིཡམཱནསཾསཱརདུཀྑསནྟཱཔསྶ ཧི བྷགཝཏོ པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱཡ ཨནེཀཱནིཔི ཨསངྑེཡྻཱནི ཀཔྤཱནཾ ཨཀིལནྟརཱུཔསྶེཝ ནིརཝསེསབུདྡྷཀརདྷམྨསམྦྷརཎནིཡཏསྶ སམདྷིགཏདྷམྨཱདྷིཔཏེཡྻསྶ ཙ སནྣིཧིཏེསུཔི སཏྟསངྑཱརསམུཔནཱིཏཧདཡཱུཔཏཱཔནིམིཏྟེསུ ན ཨཱིསཀམྤི ¶ ཙིཏྟསཱིཏཱིབྷཱཝསྶཉྙཐཏྟམཧོསཱིཏི. ཨེཏསྨིཉྩ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱསུ བྷགཝཏོ ཀརུཎཱ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
པཛཱནཱཏཱིཏི པཉྙཱ, ཡཐཱསབྷཱཝཾ པཀཱརེཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. པཉྙཱཝ ཉེཡྻཱཝརཎཔྤཧཱནཏོ པཀཱརེཧི དྷམྨསབྷཱཝཱཝཛོཏནཊྛེན པཛྫོཏོཏི པཉྙཱཔཛྫོཏོ, སཝཱསནཔྤཧཱནཏོ ཝིསེསེན ཧཏཾ སམུགྒྷཱཊིཏཾ ཝིཧཏཾ, པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཝིཧཏཾ པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏཾ. མུཡ྄ཧནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ མུཡ྄ཧཏི, མོཧནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི མོཧོ, ཨཝིཛྫཱ, སྭེཝ ཝིསཡསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདནཏོ ཨནྡྷཀཱརསརིཀྑཏཱཡ ཏམོ ཝིཡཱཏི ཏམོ, པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏོ མོཧཏམོ ཨེཏསྶཱཏི པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམོ, ཏཾ པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ ¶ . སབྦེསམྤི ཧི ཁཱིཎཱསཝཱནཾ སཏིཔི པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཨཝིཛྫཱནྡྷཀཱརསྶ ཝིཧཏབྷཱཝེ སདྡྷཱདྷིམུཏྟེཧི ཝིཡ དིཊྛིཔྤཏྟཱནཾ སཱཝཀེཧི, པཙྩེཀསམྦུདྡྷེཧི ཙ སཝཱསནཔྤཧཱནེན སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཀིལེསཔྤཧཱནསྶ ཝིསེསོ ཝིཛྫཏཱིཏི སཱཏིསཡེན ཨཝིཛྫཱཔྤཧཱནེན བྷགཝནྟཾ ཐོམེནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི.
ཨཐ ¶ ཝཱ ཨནྟརེན པརོཔདེསཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨཙྩནྟཾ ཨཝིཛྫཱནྡྷཀཱརཝིགམསྶ ནིབྦཏྟིཏཏྟཱ, ཏཏྠ ཙ སབྦཉྙུཏཱཡ, བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝསྶ སམདྷིགཏཏྟཱ, པརསནྟཏིཡཉྩ དྷམྨདེསནཱཏིསཡཱནུབྷཱཝེན སམྨདེཝ ཏསྶ པཝཏྟིཏཏྟཱ བྷགཝཱཝ ཝིསེསཏོ མོཧཏམཝིགམེན ཐོམེཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི. ཨིམསྨིཉྩ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏོ’’ཏི པདེན བྷགཝཏོ པཊིཝེདྷཔཉྙཱ ཝིཡ དེསནཱཔཉྙཱཔི སཱམཉྙནིདྡེསེན ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཨཐ ¶ ཝཱ བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཉེཡྻཔརིཡནྟིཀཏྟཱ སཀལཉེཡྻདྷམྨསབྷཱཝཱབོདྷནསམཏྠེན ཨནཱཝརཎཉཱཎསངྑཱཏེན པཉྙཱཔཛྫོཏེན སབྦཉེཡྻདྷམྨསབྷཱཝཙྪཱདཀསྶ མོཧནྡྷཀཱརསྶ ཝིདྷམིཏཏྟཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎོ བྷགཝཏོ མོཧཏམཝིནཱསོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི. ཨེཏྠ ཙ མོཧཏམཝིདྷམནནྟེ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན སཀསནྟཱནེ མོཧཏམཝིདྷམནཾ དཊྛབྦཾ. ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཱ སཝཱསནཔྤཧཱནམེཝ ཧི ཀིལེསཱནཾ ‘‘ཉེཡྻཱཝརཎཔྤཧཱན’’ནྟི, པརསནྟཱནེ པན མོཧཏམཝིདྷམནསྶ ཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ‘‘མོཧཏམཝིདྷམན’’ནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི.
ཀིཾ པན ཀཱརཎཾ ཨཝིཛྫཱཝིགྒྷཱཏོ ཡེཝེཀོ པཧཱནསམྤཏྟིཝསེན བྷགཝཏོ ཐོམནཱནིམིཏྟཾ གཡ྄ཧཏི, ན པན སཱཏིསཡནིརཝསེསཀིལེསཔྤཧཱནནྟི? ཏཔྤཧཱནཝཙནེནེཝ ཏདེཀཊྛཏཱཡ སཀལསཾཀིལེསགཎསམུགྒྷཱཏཛོཏིཏབྷཱཝཏོ. ན ཧི སོ ཏཱདིསོ ཀིལེསོ ཨཏྠི, ཡོ ནིརཝསེསཨཝིཛྫཱཔྤཧཱནེན ན པཧཱིཡཏཱིཏི. ཨཐ ཝཱ ཝིཛྫཱ ཝིཡ སཀལཀུསལདྷམྨསམུཔྤཏྟིཡཱ ནིརཝསེསཱཀུསལདྷམྨནིབྦཏྟིཡཱ, སཾསཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཙ ཨཝིཛྫཱ པདྷཱནཀཱརཎནྟི ཏབྦིགྒྷཱཏཝཙནེན སཀལསཾཀིལེསགཎསམུགྒྷཱཏོ ཝུཏྟོཡེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི.
ནརཱ ཙ ཨམརཱ ཙ ནརཱམརཱ, སཧ ནརཱམརེཧཱིཏི སནརཱམརོ, སནརཱམརོ ཙ སོ ལོཀོ ཙཱཏི སནརཱམརལོཀོ, ཏསྶ གརུཏི སནརཱམརལོཀགརུ, ཏཾ སནརཱམརལོཀགརུཾ. ཨེཏེན དེཝམནུསྶཱནཾ ¶ ཝིཡ ཏདཝསིཊྛསཏྟཱནམྤི ཡཐཱརཧཾ གུཎཝིསེསཱཝཧཏོ བྷགཝཏོ ཨུཔཀཱརིཏཾ ¶ དསྶེཏི. ན ཙེཏྠ པདྷཱནཱཔདྷཱནབྷཱཝོ ཙོདེཏབྦོ. ཨཉྙོ ཧི སདྡཀྐམོ, ཨཉྙོ ཨཏྠཀྐམོ. ཨེདིསེསུ ཧི སམཱསཔདེསུ ¶ པདྷཱནམྤི ཨཔྤདྷཱནཾ ཝིཡ ནིདྡིསཱིཡཏི ཡཐཱ – ‘‘སརཱཛིཀཱཡ པརིསཱཡཱ’’ཏི (ཨཔ. ཨཊྛ. ༡.༨༢). ཀཱམཉྩེཏྠ སཏྟསངྑཱརབྷཱཛནཝསེན ཏིཝིདྷོ ལོཀོ, གརུབྷཱཝསྶ པན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ གརུཀརཎསམཏྠསྶེཝ ཡུཛྫནཏོ སཏྟལོཀསྶཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. སོ ཧི ལོཀིཡནྟི ཨེཏྠ པུཉྙཔཱཔཱནི ཏབྦིཔཱཀོ ཙཱཏི ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨམརགྒཧཎེན ཙེཏྠ ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ.
ཨཐ ཝཱ སམཱུཧཏྠོ ལོཀ-སདྡོ སམུདཱཡཝསེན ལོཀཱིཡཏི པཉྙཱཔཱིཡཏཱིཏི. སཧ ནརེཧཱིཏི སནརཱ, སནརཱ ཙ ཏེ ཨམརཱ ཙེཏི སནརཱམརཱ, ཏེསཾ ལོཀོཏི སནརཱམརལོཀོཏི པུརིམནཡེནེཝ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨམར-སདྡེན ཙེཏྠ ཝིསུདྡྷིདེཝཱཔི སངྒཡ྄ཧནྟི. ཏེ ཧི མརཎཱབྷཱཝཏོ པརམཏྠཏོ ཨམརཱ. ནརཱམརཱནཾཡེཝ ཙ གཧཎཾ ཨུཀྐཊྛནིདྡེསཝསེན, ཡཐཱ – ‘‘སཏྠཱ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༡༥༧). ཏཐཱ ཧི སབྦཱནཏྠཔརིཧརཎཔུབྦངྒམཱཡ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟུཔཀཱརིཏཱཡ, ཨཔརིམིཏནིརུཔམཔྤབྷཱཝགུཎཝིསེསསམངྒིཏཱཡ ཙ སབྦསཏྟུཏྟམོ བྷགཝཱ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨུཏྟམཾ གཱརཝཊྛཱནཾ, ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟི.
སོབྷནཾ གཏཾ གམནཾ ཨེཏསྶཱཏི སུགཏོ. བྷགཝཏོ ཧི ཝེནེཡྻཛནུཔསངྐམནཾ ཨེཀནྟེན ཏེསཾ ཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏོ སོབྷནཾ, ཏཐཱ ལཀྑཎཱནུབྱཉྫན (དཱི. ནི. ༢.༣༣; ༣.༡༩༨-༢༠༠; མ. ནི. ༢.༣༨༥, ༣༨༦) པཊིམཎྜིཏརཱུཔཀཱཡཏཱཡདུཏཝིལམྦིཏ- ཁལིཏཱནུཀཌྜྷནནིཔྤཱིལ༹ནུཀྐུཊིཀཀུཊིལཱཀུལཏཱདིདོསརཧིཏཾ ཝིལཱསིཏརཱཛཧཾསཝསབྷཝཱརཎམིགརཱཛགམནཾ ཀཱཡགམནཾ ¶ ཉཱཎགམནཉྩ ཝིཔུལནིམྨལཀརུཎཱསཏིཝཱིརིཡཱདིགུཎཝིསེསསཧིཏམབྷིནཱིཧཱརཏོ ཡཱཝ མཧཱབོདྷི ཨནཝཛྫཏཱཡ སོབྷནམེཝཱཏི.
ཨཐ ཝཱ སཡམྦྷུཉཱཎེན སཀལམྤི ལོཀཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན པརིཛཱནནྟོ ཉཱཎེན སམྨཱ གཏོ ཨཝགཏོཏི སུགཏོ. ཏཐཱ ལོཀསམུདཡཾ ¶ པཧཱནཱབྷིསམཡཝསེན པཛཧནྟོ ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཱདེནྟོ སམྨཱ གཏོ ཨཏཱིཏོཏི སུགཏོ. ལོཀནིརོདྷཾ ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཝསེན སམྨཱ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི སུགཏོ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནིཔཊིཔདཾ བྷཱཝནཱབྷིསམཡཝསེན སམྨཱ གཏོ པཊིཔནྣོཏི སུགཏོ. སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཡེ ཀིལེསཱ པཧཱིནཱ, ཏེ ཀིལེསེ ན པུནེཏི, ན པཙྩེཏི, ན པཙྩཱགཙྪཏཱིཏི སུགཏོཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨཡམཏྠོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ ¶ . ཨཐ ཝཱ སུནྡརཾ ཋཱནཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི སུགཏོ. ཡསྨཱ ཝཱ བྷཱུཏཾ ཏཙྪཾ ཨཏྠསཉྷིཏཾ ཝིནེཡྻཱནཾ ཡཐཱརཧཾ ཀཱལཡུཏྟམེཝ ཙ དྷམྨཾ བྷཱསཏི, ཏསྨཱ སམྨཱ གདཏཱིཏི སུགཏོ, ད-ཀཱརསྶ ཏ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཨིཏི སོབྷནགམནཏཱདཱིཧི སུགཏོ, ཏཾ སུགཏཾ.
པུཉྙཔཱཔཀམྨེཧི ཨུཔཔཛྫནཝསེན གནྟབྦཏོ གཏིཡོ, ཨུཔཔཏྟིབྷཝཝིསེསཱ. ཏཱ པན ནིརཡཱདིཝསེན པཉྩཝིདྷཱ, ཏཱཧི སཀལསྶཱཔི བྷཝགཱམིཀམྨསྶ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན ཨཝིཔཱཀཱརཧབྷཱཝཀརཎེན ནིཝཏྟིཏཏྟཱ བྷགཝཱ པཉྩཧིཔི གཏཱིཧི སུཊྛུ མུཏྟོ ཝིསཾཡུཏྟོཏི ཨཱཧ – ‘‘གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི. ཨེཏེན བྷགཝཏོ ཀཏྠཙིཔི གཏིཡཱ ཨཔརིཡཱཔནྣཏཾ དསྶེཏི, ཡཏོ བྷགཝཱ ‘‘དེཝཱཏིདེཝོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ཡེན དེཝཱུཔཔཏྱསྶ, གནྡྷབྦོ ཝཱ ཝིཧངྒམོ;
ཡཀྑཏྟཾ ཡེན གཙྪེཡྻཾ, མནུསྶཏྟཉྩ ཨབྦཛེ;
ཏེ མཡ྄ཧཾ ཨཱསཝཱ ཁཱིཎཱ, ཝིདྡྷསྟཱ ཝིནལཱི༹ཀཏཱ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༤.༣༦);
ཏཾཏཾགཏིསཾཝཏྟནཀཱནཉྷི ¶ ཀམྨཀིལེསཱནཾ ཨགྒམགྒེན བོདྷིམཱུལེཡེཝ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ ནཏྠི བྷགཝཏོ གཏིཔརིཡཱཔནྣཏཱཏི ཨཙྩནྟམེཝ བྷགཝཱ སབྦབྷཝཡོནིགཏིཝིཉྙཱཎཊྛིཏིསཏྟཱཝཱསསཏྟནིཀཱཡེཧི སུཔརིམུཏྟོ, ཏཾ གཏིཝིམུཏྟཾ. ཝནྡེཏི ནམཱམི, ཐོམེམཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ.
ཨཐ ཝཱ གཏིཝིམུཏྟནྟི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཔྤཏྟིཡཱ བྷགཝནྟཾ ཐོམེཏི. ཨེཏྠ ཧི དྭཱིཧཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ – ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཏོ, པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཏོ ཙ. ཏེསུ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི ཨནཱཝརཎཉཱཎཱདྷིགམཏོ, སཝཱསནཱནཾ སབྦེསཾ ཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཏོ, ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. པརཧིཏཔཊིཔཏྟི ལཱབྷསཀྐཱརཱདིནིརཔེཀྑཙིཏྟསྶ ¶ སབྦདུཀྑནིཡྻཱནིཀདྷམྨདེསནཱཏོ, ཝིརུདྡྷེསུཔི ནིཙྩཾ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡཏོ, ཉཱཎཔརིཔཱཀཀཱལཱགམནཏོ ཙ. སཱ པནེཏྠ ཨཱསཡཏོ པཡོགཏོ ཙ དུཝིདྷཱ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, ཏིཝིདྷཱ ཙ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. ཀཐཾ? ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི ཨེཏེན ཨཱསཡཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, སམྨཱ གདནཏྠེན སུགཏ-སདྡེན པཡོགཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི ཨེཏེཧི ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷཏྠེན ཙ སུགཏ-སདྡེན ཏིཝིདྷཱཔི ¶ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི, ཨཝསིཊྛེན, ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི ཨེཏེན ཙ སབྦཱཔི ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཔརཧིཏཔཊིཔཏྟི པཀཱསིཏཱ ཧོཏཱིཏི.
ཨཐ ཝཱ ཏཱིཧཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ – ཧེཏུཏོ, ཕལཏོ, ཨུཔཀཱརཏོ ཙ. ཏཏྠ ཧེཏུ མཧཱཀརུཎཱ, སཱ པཋམཔདེན ནིདསྶིཏཱ. ཕལཾ ཙཏུབྦིདྷཾ – ཉཱཎསམྤདཱ, པཧཱནསམྤདཱ, ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ, རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ ཙཱཏི. ཏཱསུ ཉཱཎཔྤཧཱནསམྤདཱ དུཏིཡཔདེན སཙྩཔྤཊིཝེདྷཏྠེན ཙ སུགཏ-སདྡེན པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི. ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ ཏཏིཡཔདེན, རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ ¶ ཡཐཱཝུཏྟཀཱཡགམནསོབྷནཏྠེན སུགཏ-སདྡེན, ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔཱརིཔཱུརིཡཱ (དཱི. ནི. ༢.༣༣; ༣.༡༩༨-༢༠༠; མ. ནི. ༢.༣༨༥-༣༨༦) ཝིནཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཨུཔཀཱརོ ཨནྟརཾ ཨབཱཧིརཾ ཀརིཏྭཱ ཏིཝིདྷཡཱནམུཁེན ཝིམུཏྟིདྷམྨདེསནཱ, སོ སམྨཱ གདནཏྠེན སུགཏ-སདྡེན པཀཱསིཏོ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཏཏྠ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ དསྶེཏི. མཧཱཀརུཎཱསཉྩོདིཏམཱནསོ ཧི བྷགཝཱ སཾསཱརཔངྐཏོ སཏྟཱནཾ སམུདྡྷརཎཏྠཾ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ཨནུཔུབྦེན པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨདྷིགཏོཏི ཀརུཎཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ. ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཾ དསྶེཏི. ཨནཱཝརཎཉཱཎཔདཊྛཱནཉྷི མགྒཉཱཎཾ, མགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ‘‘སམྨཱསམྦོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. སམྨཱ གདནཏྠེན སུགཏ-སདྡེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི, ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀཱམསུཁལླིཀཏྟཀིལམཐཱནུཡོག- སསྶཏུཙྪེདཱབྷིནིཝེསཱདིཨནྟདྭཡརཧིཏཱཡ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔརིགྒཧིཏཱཡ ¶ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ པཀཱསནཏོ སུགཏ-སདྡསྶ. ཨིཏརེཧི སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པདྷཱནཱཔྤདྷཱནབྷེདཾ པཡོཛནཾ དསྶེཏི. སཾསཱརམཧོགྷཏོ སཏྟསནྟཱརཎཉྩེཏྠ པདྷཱནཾ པཡོཛནཾ, ཏདཉྙམཔྤདྷཱནཾ. ཏེསུ པདྷཱནེན པརཧིཏཔྤཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི, ཨིཏརེན ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཾ, ཏདུབྷཡེན ཨཏྟཧིཏཱཡ པཊིཔནྣཱདཱིསུ (པུ. པ. ༢༤, ༡༧༣) ཙཏཱུསུ པུགྒལེསུ བྷགཝཏོ ཙཏུཏྠཔུགྒལབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཏེན ཙ ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ ཨུཏྟམཝནྡནཱིཡབྷཱཝཾ, ཨཏྟནོ ཙ ཝནྡནཀིརིཡཱཡ ཁེཏྟངྒཏབྷཱཝཾ དསྶེཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ལོཀིཡེསུ མཧགྒཏབྷཱཝཔྤཏྟཱསཱདྷཱརཎགུཎདཱིཔནཏོ བྷགཝཏོ སབྦལོཀིཡགུཎསམྤཏྟི ¶ དསྶིཏཱ ཧོཏི, པཉྙཱགྒཧཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནམགྒཉཱཎདཱིཔནཏོ སབྦལོཀུཏྟརགུཎསམྤཏྟི. ཏདུབྷཡགྒཧཎསིདྡྷོ ཧི ཨཏྠོ ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝིཔཉྩཱིཡཏཱིཏི. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཙ ཨུཔགམནཾ ནིརུཔཀྐིལེསཾ ¶ དསྶེཏི, པཉྙཱགྒཧཎེན ཨཔགམནཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ལོཀསམཉྙཱནུརཱུཔཾ བྷགཝཏོ པཝཏྟིཾ དསྶེཏི, ལོཀཝོཧཱརཝིསཡཏྟཱ ཀརུཎཱཡ, པཉྙཱགྒཧཎེན སམཉྙཱཡཱནཝིདྷཱཝནཾ. སབྷཱཝཱནཝབོདྷེན ཧི དྷམྨཱནཾ སམཉྙཾ ཨཏིདྷཱཝིཏྭཱ སཏྟཱདིཔརཱམསནཾ ཧོཏཱིཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ དསྶེཏི, པཉྙཱགྒཧཎེན ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཾ, ཙཏུསཙྩཉཱཎཾ, ཙཏུཔྤཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཾ, ཙཏུཝེསྶཱརཛྫཉཱཎཾ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཉཱཎསྶ གཧིཏཏྟཱ སེསཱསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཨཊྛསུ པརིསཱསུ (མ. ནི. ༡.༡༥༡) ཨཀམྤནཉཱཎཱནི, དས བལཱནི, ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི, སོལ༹ས ཉཱཎཙརིཡཱ, ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ, (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༣༠༥; ཝིབྷ. མཱུལ. ཊཱི. གནྠཱརམྦྷཝཎྞནཱཡ) ཙཏུཙཏྟཱརཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི, (སཾ. ནི. ༢.༣༤) སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནཱིཏི (སཾ. ནི. ༢.༣༤) ཨེཝམཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ པཉྙཱཔྤབྷེདཱནཾ ཝསེན ཉཱཎཙཱརཾ དསྶེཏི.
ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཙརཎསམྤཏྟིཾ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཝིཛྫཱསམྤཏྟིཾ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན སཏྟཱདྷིཔཏིཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན དྷམྨཱདྷིཔཏིཏཱ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ལོཀནཱཐབྷཱཝོ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཨཏྟནཱཐབྷཱཝོ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན པུབྦཀཱརིབྷཱཝོ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཀཏཉྙུཏཱ ¶ . ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཨཔརནྟཔཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཨནཏྟནྟཔཏཱ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཝཱ བུདྡྷཀརདྷམྨསིདྡྷི, པཉྙཱགྒཧཎེན བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན པརེསཾ ཏཱརཎཾ, པཉྙཱགྒཧཎེན སཡཾ ཏཱརཎཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན སབྦསཏྟེསུ ཨནུགྒཧཙིཏྟཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན སབྦདྷམྨེསུ ཝིརཏྟཙིཏྟཏཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི. སབྦེསཉྩ ¶ བུདྡྷགུཎཱནཾ ཀརུཎཱ ཨཱདི, ཏནྣིདཱནབྷཱཝཏོ. པཉྙཱ པརིཡོསཱནཾ, ཏཏོ ཨུཏྟརིཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ. ཨིཏི ཨཱདིཔརིཡོསཱནདསྶནེན སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན སཱིལཀྑནྡྷཔུབྦངྒམོ སམཱདྷིཀྑནྡྷོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཀརུཎཱནིདཱནཉྷི སཱིལཾ, ཏཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཝིརཏིཔྤཝཏྟིཏོ, སཱ ཙ ཛྷཱནཏྟཡསམྤཡོགིནཱིཏི. པཉྙཱཝཙནེན པཉྙཱཀྑནྡྷོ. སཱིལཉྩ སབྦབུདྡྷགུཎཱནམཱདི, སམཱདྷི མཛ྄ཛྷེ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནནྟི. ཨེཝམྤི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི, ནཡཏོ དསྶིཏཏྟཱ. ཨེསོ ཨེཝ ཧི ནིརཝསེསཏོ བུདྡྷགུཎཱནཾ དསྶནུཔཱཡོ, ཡདིདཾ ནཡགྒཱཧཎཾ. ཨཉྙཐཱ ཀོ ནཱམ སམཏྠོ བྷགཝཏོ གུཎེ ཨནུཔདཾ ནིརཝསེསཏོ དསྶེཏུཾ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ,
ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ;
ཁཱིཡེཐ ¶ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ,
ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༠༤; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༡༤༡; མ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༤༢༥, ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༣; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༤.༤; ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱཡཾ, པཀིཎྞཀཀཐཱཡཾ; ཨཔ. ཨཊྛ. ༢.༦.༢༠);
ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཏཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཱཔི བུདྡྷགུཎཔརིཙྪེདནཾ པཏི ཨནུཡུཏྟེན ‘‘ནོ ཧེཏཾ བྷནྟེ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༤༥) པཊིཀྑིཔིཏྭཱ, ‘‘ཨཔི ཙ མེ བྷནྟེ དྷམྨནྭཡོ ཝིདིཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༤༦) ཝུཏྟཾ.
ཨེཝཾ སངྑེཔེན སཀལསབྦཉྙུགུཎེཧི བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཏྠཝིཏྭཱ ཨིདཱནི སདྡྷམྨཾ ཐོམེཏུཾ ‘‘བུདྡྷོཔཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བུདྡྷོཏི ཀཏྟུནིདྡེསོ. བུདྡྷབྷཱཝནྟི ཀམྨནིདྡེསོ. བྷཱཝེཏྭཱ, སཙྪིཀཏྭཱཏི ཙ པུབྦཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོ. ཡནྟི ཨནིཡམཏོ ཀམྨནིདྡེསོ. ཨུཔགཏོཏི ¶ ཨཔརཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོ. ཝནྡེཏི ཀིརིཡཱནིདྡེསོ, ཏནྟི ¶ ནིཡམནཾ. དྷམྨནྟི ཝནྡནཀིརིཡཱཡ ཀམྨནིདྡེསོ. གཏམལཾ, ཨནུཏྟརནྟི ཙ ཏབྦིསེསནཾ.
ཏཏྠ བུདྡྷ-སདྡསྶ ཏཱཝ ‘‘བུཛ྄ཛྷིཏཱ སཙྩཱནཱིཏི བུདྡྷོ, བོདྷེཏཱ པཛཱཡཱཏི བུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. ༩༥-༩༧; པཊི. མ. ༡.༡༦༢) ནིདྡེསནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ སཝཱསནཱཡ ཨཉྙཱཎནིདྡཱཡ ཨཙྩནྟཝིགམཏོ, བུདྡྷིཡཱ ཝཱ ཝིཀསིཏབྷཱཝཏོ བུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ, ཛཱགརཎཝིཀསནཏྠཝསེན. ཨཐ ཝཱ ཀསྶཙིཔི ཉེཡྻདྷམྨསྶ ཨནཝབུདྡྷསྶ ཨབྷཱཝེན ཉེཡྻཝིསེསསྶ ཀམྨབྷཱཝེན ཨགྒཧཎཏོ ཀམྨཝཙནིཙྪཱཡ ཨབྷཱཝེན ཨཝགམནཏྠཝསེནེཝ ཀཏྟུནིདྡེསོ ལབྦྷཏཱིཏི བུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ, ཡཐཱ ‘‘དིཀྑིཏོ ན དདཱཏཱི’’ཏི, ཨཏྠཏོ པན པཱརམིཏཱཔརིབྷཱཝིཏོ སཡམྦྷཱུཉཱཎེན སཧ ཝཱསནཱཡ ཝིཧཏཝིདྡྷསྟནིརཝསེསཀིལེསོ མཧཱཀརུཎཱསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདིཨཔརིམེཡྻ གུཎགཎཱདྷཱརོ ཁནྡྷསནྟཱནོ བུདྡྷོ. ཡཐཱཧ –
‘‘བུདྡྷོཏི ཡོ སོ བྷགཝཱ སཡམྦྷཱུ ཨནཱཙརིཡཀོ པུབྦེ ཨནནུསྶུཏེསུ དྷམྨེསུ སཱམཾ སཙྩཱནི ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷི, ཏཏྠ ཙ སབྦཉྙུཏཾ པཏྟོ, བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝ’’ནྟི (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. ༩༥-༩༧; པཊི. མ. ༡.༡༦༢).
ཨཔི-སདྡོ སམྦྷཱཝནེ, ཏེན ‘‘ཨེཝཾ གུཎཝིསེསཡུཏྟོ སོཔི ནཱམ བྷགཝཱ’’ཏི ཝཀྑམཱནགུཎེ ¶ དྷམྨེ སམྦྷཱཝནཾ དཱིཔེཏི. བུདྡྷབྷཱཝནྟི སམྨཱསམྦོདྷིཾ. བྷཱཝེཏྭཱཏི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ, ཝཌྜྷེཏྭཱ ཙ. སཙྪིཀཏྭཱཏི པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ. ཨུཔགཏོཏི པཏྟོ, ཨདྷིགཏོཏི ཨཏྠོ, ཨེཏསྶ ‘‘བུདྡྷབྷཱཝ’’ནྟི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. གཏམལནྟི ཝིགཏམལཾ, ནིདྡོསནྟི ཨཏྠོ. ཝནྡེཏི པཎམཱམི, ཐོམེམི ¶ ཝཱ. ཨནུཏྟརནྟི ཨུཏྟརརཧིཏཾ, ལོཀུཏྟརནྟི ཨཏྠོ. དྷམྨནྟི ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཨཔཱཡཏོ ཙ, སཾསཱརཏོ ཙ ཨཔཏམཱནེ ཀཏྭཱ དྷཱརཡཏཱིཏི དྷམྨོ.
ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཨེཝཾ ཝིཝིདྷགུཎསམནྣཱགཏོ བུདྡྷོཔི བྷགཝཱ ཡཾ ཨརིཡསངྑཱཏཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ, ཕལནིབྦཱནསངྑཱཏཾ པན སཙྪིཀཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨདྷིགཏོ, ཏམེཏཾ བུདྡྷཱནམྤི བུདྡྷབྷཱཝཧེཏུབྷཱུཏཾ སབྦདོསམལརཧིཏཾ ཨཏྟནོ ཨུཏྟརིཏརཱབྷཱཝེན ཨནུཏྟརཾ པཊིཝེདྷསདྡྷམྨཾ ནམཱམཱིཏི. པརིཡཏྟིསདྡྷམྨསྶཱཔི ཏཔྤཀཱསནཏྟཱ ཨིདྷ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཨཐ ¶ ཝཱ ‘‘ཨབྷིདྷམྨནཡསམུདྡཾ བྷཱཝེཏྭཱ ཨདྷིགཙྪི, ཏཱིཎི པིཊཀཱནི སམྨསཱི’’ཏི ཙ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ པརིཡཏྟིདྷམྨསྶཱཔི སཙྪིཀིརིཡཱསམྨསནཔརིཡཱཡོ ལབྦྷཏཱིཏི སོཔི ཨིདྷ ཝུཏྟོ ཡེཝཱཏི དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ‘‘ཡཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ, སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ བུདྡྷཀརདྷམྨབྷཱུཏཱཧི པཱརམིཏཱཧི སཧ པུབྦབྷཱགེ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཡོཔི ཨིདྷ དྷམྨ-སདྡེན སངྒཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཱཔི ཧི ཝིགཏཔཊིཔཀྑཏཱཡ ཝིགཏམལཱ, ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨནུཏྟརཱ ཙཱཏི. ཏཐཱ ཧི སཏྟཱནཾ སཀལཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎཱཡ ཀཏམཧཱབྷིནཱིཧཱརོ མཧཱཀརུཎཱདྷིཝཱསཔེསལཛ྄ཛྷཱསཡོ པཉྙཱཝིསེསཔརིཡོདཱཏནིམྨལཱནཾ དཱནདམསཉྙམཱདཱིནཾ ཨུཏྟམདྷམྨཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཀཔྤཱནཾ ཙཏྟཱརི ཨསངྑེཡྻཱནི སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ནིརཝསེསཾ བྷཱཝནཱཔཙྩཀྑཀརཎེཧི ཀམྨཱདཱིསུ ཨདྷིགཏཝསཱིབྷཱཝོ, ཨཙྪརིཡཱཙིནྟེཡྻམཧཱནུབྷཱཝོ, ཨདྷིསཱིལཨདྷིཙིཏྟཱནཾ པརམུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟོ བྷགཝཱ པཙྩཡཱཀཱརེ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན མཧཱཝཛིརཉཱཎཾ པེསེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི.
ཨེཏྠ ¶ ཙ ‘‘བྷཱཝེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝིཛྫཱསམྤདཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, ‘སཙྪིཀཏྭཱ’ཏི ཨེཏེན ཝིམུཏྟིསམྤདཱཡ. ཏཐཱ པཋམེན ཛྷཱནསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན ཝིམོཀྑསམྤདཱཡ. པཋམེན ཝཱ སམཱདྷིསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན སམཱཔཏྟིསམྤདཱཡ. ཨཐ ཝཱ པཋམེན ཁཡཉཱཎབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨནུཔྤཱདཉཱཎབྷཱཝེན. པུརིམེན ཝཱ ཝིཛྫཱུཔམཏཱཡ, དུཏིཡེན ཝཛིརཱུཔམཏཱཡ. པུརིམེན ཝཱ ཝིརཱགསམྤཏྟིཡཱ, དུཏིཡེན ནིརོདྷསམྤཏྟིཡཱ. ཏཐཱ པཋམེན ནིཡྻཱནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ནིསྶརཎབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཧེཏུབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨསངྑཏབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ དསྶནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཝིཝེཀབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཨདྷིཔཏིབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨམཏབྷཱཝེན དྷམྨཾ ཐོམེཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཡཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ བུདྡྷབྷཱཝཾ ཨུཔགཏོ’’ཏི ཨེཏེན སྭཱཀྑཱཏཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ¶ ཨེཏེན སནྡིཊྛིཀཏཱཡ. ཏཐཱ པུརིམེན ཨཀཱལིཀཏཱཡ, པཙྪིམེན ཨེཧིཔསྶིཀཏཱཡ. པུརིམེན ཝཱ ཨོཔནེཡྻིཀཏཱཡ, པཙྪིམེན པཙྩཏྟཾ ཝེདིཏབྦཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི.
‘‘གཏམལ’’ནྟི ཨིམིནཱ སཾཀིལེསཱབྷཱཝདཱིཔནེན དྷམྨསྶ པརིསུདྡྷཏཾ དསྶེཏི, ‘‘ཨནུཏྟར’’ནྟི ཨེཏེན ཨཉྙསྶ ཝིསིཊྛསྶ ཨབྷཱཝདཱིཔནེན ཝིཔུལཔརིཔུཎྞཏཾ. པཋམེན ཝཱ པཧཱནསམྤདཾ དྷམྨསྶ དསྶེཏི, དུཏིཡེན པབྷཱཝསམྤདཾ. བྷཱཝེཏབྦཏཱཡ ཝཱ དྷམྨསྶ གཏམལབྷཱཝོ ཡོཛེཏབྦོ ¶ . བྷཱཝནཱགུཎེན ཧི སོ དོསཱནཾ སམུགྒྷཱཏཀོ ཧོཏཱིཏི. སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱཝེན ཨནུཏྟརབྷཱཝོ ཡོཛེཏབྦོ. སཙྪིཀིརིཡཱནིབྦཏྟིཏོ ཧི ཏདུཏྟརིཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨནུཏྟརོཏི. ཏཐཱ ‘‘བྷཱཝེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སཧ པུབྦབྷཱགསཱིལཱདཱིཧི སེཀྑཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སཧ ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ ཨསེཀྑཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟཱིཏི.
ཨེཝཾ སངྑེཔེནེཝ སབྦདྷམྨགུཎེཧི སདྡྷམྨཾ ཨབྷིཏྠཝིཏྭཱ, ཨིདཱནི ཨརིཡསངྒྷཾ ཐོམེཏུཾ ‘‘སུགཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུགཏསྶཱཏི སམྦནྡྷནིདྡེསོ, ཏསྶ ‘‘པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཨོརསཱནནྟི པུཏྟཝིསེསནཾ. མཱརསེནམཐནཱནནྟི ¶ ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝེ ཀཱརཎནིདྡེསོ, ཏེན ཀིལེསཔྤཧཱནམེཝ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝཀཱརཎཾ ཨནུཛཱནཱཏཱིཏི དསྶེཏི. ཨཊྛནྣནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ, ཏེན ཙ སཏིཔི ཏེསཾ སཏྟཝིསེསབྷཱཝེན ཨནེཀསཏསཧསྶསངྑྱབྷཱཝེ ཨིམཾ གཎནཔརིཙྪེདཾ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི དསྶེཏི, མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝཱནཏིཝཏྟནཏོ. སམཱུཧནྟི སམུདཱཡནིདྡེསོ. ཨརིཡསངྒྷནྟི གུཎཝིསིཊྛསངྒྷཱཏབྷཱཝནིདྡེསོ, ཏེན ཨསཏིཔི ཨརིཡཔུགྒལཱནཾ ཀཱཡསཱམགྒིཡཾ ཨརིཡསངྒྷབྷཱཝཾ དསྶེཏི, དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏབྷཱཝཏོ. ཏཏྠ ཨུརསི བྷཝཱ ཛཱཏཱ, སཾཝདྡྷཱ ཙ ཨོརསཱ. ཡཐཱ ཧི སཏྟཱནཾ ཨོརསཔུཏྟཱ ཨཏྟཛཱཏཏཱཡ པིཏུསནྟཀསྶ དཱཡཛྫསྶ ཝིསེསེན བྷཱགིནོ ཧོནྟི, ཨེཝམེཏེཔི ཨརིཡཔུགྒལཱ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཝནནྟེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏཏཱཡ བྷགཝཏོ སནྟཀསྶ ཝིམུཏྟིསུཁསྶ, ཨརིཡདྷམྨརཏནསྶ ཙ ཨེཀནྟབྷཱགིནོཏི ཨོརསཱ ཝིཡ ཨོརསཱ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱནུབྷཱཝེན ཨརིཡབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམམཱནཱ, ཨོཀྐནྟཱ ཙ ཨརིཡསཱཝཀཱ བྷགཝཏོ ཨུརོཝཱཡཱམཛནིཏཱབྷིཛཱཏཏཱཡ ནིཔྤརིཡཱཡེན ‘‘ཨོརསཔུཏྟཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧནྟི. སཱཝཀེཧི པཝཏྟིཡམཱནཱཔི ཧི དྷམྨདེསནཱ བྷགཝཏོ ‘‘དྷམྨདེསནཱ’’ ཨིཙྩེཝ ཝུཙྩཏི, ཏཾམཱུལཀཏྟཱ, ལཀྑཎཱདིཝིསེསཱབྷཱཝཏོ ཙ.
ཡདིཔི ཨརིཡསཱཝཀཱནཾ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམསམཡེ བྷགཝཏོ ཝིཡ ཏདནྟརཱཡཀརཎཏྠཾ དེཝཔུཏྟམཱརོ ¶ , མཱརཝཱཧིནཱི ཝཱ ན ཨེཀནྟེན ཨཔསཱདེཏི, ཏེཧི པན ཨཔསཱདེཏབྦཏཱཡ ཀཱརཎེ ཝིམཐིཏེ ཏེཔི ཝིམཐིཏཱ ¶ ཨེཝ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི. ཨིམསྨིཾ པནཏྠེ ‘མཱརམཱརསེནམཐནཱན’ནྟི ཝཏྟབྦེ ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཨེཀདེསསརཱུཔེཀསེསོ ཀཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཁནྡྷཱབྷིསངྑཱརམཱརཱནཾ ཝིཡ དེཝཔུཏྟམཱརསྶཱཔི གུཎམཱརཎེ ¶ སཧཱཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ཀིལེསབལཀཱཡོ ‘‘སེནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ – ‘‘ཀཱམཱ ཏེ པཋམཱ སེནཱ’’ཏིཨཱདི (སུ. ནི. ༤༣༨; མཧཱནི. ༢༨, ༦༨; ཙཱུལ༹ནི. ༤༧). སཱ ཙ ཏེཧི དིཡཌྜྷསཧསྶབྷེདཱ, ཨནནྟབྷེདཱ ཝཱ ཀིལེསཝཱཧིནཱི སཏིདྷམྨཝིཙཡཝཱིརིཡསམཐཱདིགུཎཔཧརཎེཧི ཨོདྷིསོ ཝིམཐིཏཱ, ཝིཧཏཱ, ཝིདྡྷསྟཱ ཙཱཏི མཱརསེནམཐནཱ, ཨརིཡསཱཝཀཱ. ཨེཏེན ཏེསཾ བྷགཝཏོ ཨནུཛཱཏཔུཏྟཏཾ དསྶེཏི.
ཨཱརཀཏྟཱ ཀིལེསེཧི, ཨནཡེ ན ཨིརིཡནཏོ, ཨཡེ ཙ ཨིརིཡནཏོ ཨརིཡཱ, ནིརུཏྟིནཡེན. ཨཐ ཝཱ སདེཝཀེན ལོཀེན ‘‘སརཎ’’ནྟི ཨརཎཱིཡཏོ ཨུཔགནྟབྦཏོ, ཨུཔགཏཱནཉྩ ཏདཏྠསིདྡྷིཏོ ཨརིཡཱ, ཨརིཡཱནཾ སངྒྷོཏི ཨརིཡསངྒྷོ, ཨརིཡོ ཙ སོ, སངྒྷོ ཙཱཏི ཝཱ ཨརིཡསངྒྷོ, ཏཾ ཨརིཡསངྒྷཾ. བྷགཝཏོ ཨཔརབྷཱགེ བུདྡྷདྷམྨརཏནཱནམྤི སམདྷིགམོ སངྒྷརཏནཱདྷཱིནོཏི ཨསྶ ཨརིཡསངྒྷསྶ བཧཱུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏུཾ ཨིདྷེཝ ‘‘སིརསཱ ཝནྡེ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ པབྷཝསམྤདཾ དསྶེཏི, ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཨེཏེན པཧཱནསམྤདཾ, སཀལསཾཀིལེསཔྤཧཱནདཱིཔནཏོ. ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨེཏེན ཉཱཎསམྤདཾ, མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨེཏེན པབྷཝསམྤདཾ དསྶེཏི, སབྦསངྒྷཱནཾ ཨགྒབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨརིཡསངྒྷསྶ ཝིསུདྡྷནིསྶཡབྷཱཝདཱིཔནཾ, ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི སམྨཱཨུཛུཉཱཡསཱམཱིཙིཔྤཊིཔནྣབྷཱཝདཱིཔནཾ, ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨཱཧུནེཡྻཱདིབྷཱཝདཱིཔནཾ, ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨནུཏྟརཔུཉྙཀྑེཏྟབྷཱཝདཱིཔནཾ. ཏཐཱ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ ལོཀུཏྟརསརཎགམནསབྦྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ལོཀུཏྟརསརཎགམནེན ཧི ཏེ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟཱ ཛཱཏཱ. ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ¶ ཨེཏེན ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤདཱསིདྡྷཾ པུབྦབྷཱགེ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི. ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརཱ ཧི སམྨཱ པཊིཔནྣཱ མཱརཾ, མཱརཔརིསཾ ཝཱ ཨབྷིཝིཛིནནྟི. ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨེཏེན ¶ ཝིདྡྷསྟཝིཔཀྑེ སེཀྑཱསེཀྑདྷམྨེ དསྶེཏི, པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན མགྒཕལདྷམྨཱནཾ པཀཱསིཏཏྟཱ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨགྒདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ དསྶེཏི. སརཎགམནཉྩ སཱཝཀཱནཾ སབྦགུཎཱནམཱདི, སཔུབྦབྷཱགཔྤཊིཔདཱ སེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ མཛ྄ཛྷེ, ཨསེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ ¶ པརིཡོསཱནནྟི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ སངྑེཔཏོ སབྦེ ཨརིཡསངྒྷགུཎཱ པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི.
ཨེཝཾ གཱཐཱཏྟཡེན སངྑེཔཏོ སཀལགུཎསངྐིཏྟནམུཁེན རཏནཏྟཡསྶ པཎཱམཾ ཀཏྭཱ, ཨིདཱནི ཏཾ ནིཔཙྩཀཱརཾ ཡཐཱདྷིཔྤེཏེ པཡོཛནེ པརིཎཱམེནྟོ ‘‘ཨིཏི མེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ རཏིཛནནཊྛེན རཏནཾ, བུདྡྷདྷམྨསངྒྷཱ. ཏེསཉྷི ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱབྷཱུཏགུཎེ ཨཱཝཛྫནྟསྶ ཨམཏཱདྷིགམཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨནཔྤཀཾ པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཡསྨིཾ, མཧཱནཱམ, སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོསཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ཨུཛུགཏམེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ ཙིཏྟཾ ཧོཏི ཏཐཱགཏཾ ཨཱརབྦྷ. ཨུཛུགཏཙིཏྟོ ཁོ པན, མཧཱནཱམ, ཨརིཡསཱཝཀོ ལབྷཏི ཨཏྠཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཱུཔསཾཧིཏཾ པཱམོཛྫཾ, པམུདིཏསྶ པཱིཏི ཛཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ཨ. ནི. ༡༡.༡༡).
ཙིཏྟཱིཀཏཱདིབྷཱཝོ ཝཱ རཏནཊྛོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ཙིཏྟཱིཀཏཾ མཧགྒྷཉྩ, ཨཏུལཾ དུལླབྷདསྶནཾ;
ཨནོམསཏྟཔརིབྷོགཾ, རཏནཾ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. ༦.༣; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༣; སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༢༦; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༥༠);
ཙིཏྟཱིཀཏབྷཱཝཱདཡོ ¶ ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ བུདྡྷཱདཱིསུ ཨེཝ ལབྦྷནྟཱིཏི. ཝནྡནཱཝ ཝནྡནཱམཡཾ, ཡཐཱ ‘‘དཱནམཡཾ, སཱིལམཡ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥; ཨིཏིཝུ. ༦༠; ནེཏྟི. ༣༤). ཝནྡནཱ ཙེཏྠ ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟེཧི ཏིཎྞཾ རཏནཱནཾ གུཎནིནྣཏཱ, ཐོམནཱ ཝཱ. པུཛྫབྷཝཕལནིབྦཏྟནཏོ པུཉྙཾ, ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ པུཎཱཏཱིཏི ཝཱ. སུཝིཧཏནྟརཱཡོཏི སུཊྛུ ཝིཧཏནྟརཱཡོ, ཨེཏེན ཨཏྟནོ པསཱདསམྤཏྟིཡཱ, རཏྟནཏྟཡསྶ ¶ ཙ ཁེཏྟབྷཱཝསམྤཏྟིཡཱ ཏཾ པུཉྙཾ ཨཏྠཔྤཀཱསནསྶ ཨུཔགྷཱཏཀཨུཔདྡཝཱནཾ ཝིཧནནེ སམཏྠནྟི དསྶེཏི. ཧུཏྭཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱ, ཏསྶ ‘‘ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཏསྶཱཏི ཡཾ རཏནཏྟཡཝནྡནཱམཡཾ པུཉྙཾ, ཏསྶ. ཨཱནུབྷཱཝེནཱཏི བལེན.
ཨེཝཾ ¶ རཏནཏྟཡསྶ ནིཔཙྩཀཱརཀརཎེ པཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ, ཨིདཱནི ཡསྶཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེཏུཀཱམོ, ཏསྶཱ ཏཱཝ གུཎཱབྷིཏྠཝནཝསེན ཨུཔཉྙཱཔནཏྠཾ ‘‘དཱིགྷསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ དཱིགྷསུཏྟངྐིཏསྶཱཏི དཱིགྷཔྤམཱཎསུཏྟལཀྑིཏསྶ, ཨེཏེན ‘‘དཱིགྷོ’’ཏི ཨཡཾ ཨིམསྶ ཨཱགམསྶ ཨཏྠཱནུགཏཱ སམཉྙཱཏི དསྶེཏི. ནནུ ཙ སུཏྟཱནིཡེཝ ཨཱགམོ, ཀསྶ པན སུཏྟེཧི ཨངྐནནྟི? སཙྩམེཏཾ པརམཏྠཏོ, སུཏྟཱནི པན ཨུཔཱདཱཡཔཉྙཏྟོ ཨཱགམོ. ཡཐཱ ཧི ཨཏྠབྱཉྫནསམུདཱཡེ ‘‘སུཏྟ’’ནྟི ཝོཧཱརོ, ཨེཝཾ སུཏྟསམུདཱཡེ ‘‘ཨཱགམོ’’ཏི ཝོཧཱརོ. པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདིནིཔུཎཏྠསབྦྷཱཝཏོ ནིཔུཎསྶ. ཨཱགམིསྶནྟི ཨེཏྠ, ཨེཏེན, ཨེཏསྨཱ ཝཱ ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདཡོཏི ཨཱགམོ, ཨཱགམོ ཙ སོ ཝརོ ཙཱཏི ཨཱགམཝརོ, ཨཱགམསམྨཏེཧི ཝཱ ཝརོཏི ཨཱགམཝརོ, ཏསྶ. བུདྡྷཱནཾ ཨནུབུདྡྷཱ བུདྡྷཱནུབུདྡྷཱ, བུདྡྷཱནཾ སཙྩཔཊིཝེདྷཾ ཨནུགམྨ པཊིཝིདྡྷསཙྩཱ ཨགྒསཱཝཀཱདཡོ ¶ ཨརིཡཱ. ཏེཧི ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཝསེན, གུཎསཾཝཎྞནཱཝསེན ཙ སཾཝཎྞིཏསྶ. ཨཐ ཝཱ བུདྡྷཱ ཙ ཨནུབུདྡྷཱ ཙ བུདྡྷཱནུབུདྡྷཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. སམྨཱསམྦུདྡྷེནེཝ ཧི ཏིཎྞམྤི པིཊཀཱནཾ ཨཏྠཝཎྞནཱཀྐམོ བྷཱསིཏོ, ཡཱ ‘‘པཀིཎྞཀདེསནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཏོ སངྒཱཡནཱདིཝསེན སཱཝཀེཧཱིཏི ཨཱཙརིཡཱ ཝདནྟི.
སདྡྷཱཝཧགུཎསྶཱཏི བུདྡྷཱདཱིསུ པསཱདཱཝཧསམྤཏྟིཀསྶ. ཨཡཉྷི ཨཱགམོ བྲཧྨཛཱལཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༥-༧, ༢༦-༢༨) སཱིལདིཊྛཱདཱིནཾ ཨནཝསེསནིདྡེསཱདིཝསེན, མཧཱཔདཱནཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣-༥) པུརིམབུདྡྷཱནམྤི གུཎནིདྡེསཱདིཝསེན, པཱཐིཀསུཏྟཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༣,༤) ཏིཏྠིཡེ ནིམདྡིཏྭཱ ཨཔྤཊིཝཏྟིཡསཱིཧནཱད ནདནཱདིཝསེན, ཨནུཏྟརིཡསུཏྟཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༦.༨) ཙ ཝིསེསཏོ བུདྡྷགུཎཝིབྷཱཝནེན རཏནཏྟཡེ སཱཏིསཡཔྤསཱདཾ ཨཱཝཧཏི. སཾཝཎྞནཱསུ ཙཱཡཾ ཨཱཙརིཡསྶ པཀཏི, ཡཱ ཏཾཏཾསཾཝཎྞནཱསུ ཨཱདིཏོ ཏསྶ ཏསྶ སཾཝཎྞེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ ཝིསེསགུཎཀིཏྟནེན ཐོམནཱ. ཏཐཱ ཧི པཔཉྩསཱུདནཱིསཱརཏྠཔྤཀཱསིནཱིམནོརཐཔཱུརཎཱིསུ ཨཊྛསཱལིནཱིཨཱདཱིསུ ཙ ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘པརཝཱདམཐནསྶ ཉཱཎཔྤབྷེདཛནནསྶ ¶ དྷམྨཀཐིཀཔུངྒཝཱནཾ ཝིཙིཏྟཔྤཊིབྷཱནཛནནསྶ ཏསྶ གམྦྷཱིརཉཱཎེཧི ཨོགཱལ༹ྷསྶ ཨབྷིཎྷསོ ནཱནཱནཡཝིཙིཏྟསྶ ཨབྷིདྷམྨསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཐོམནཱ ཀཏཱ.
ཨཏྠོ ཀཐཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨཏྠཀཐཱ, སཱ ཨེཝ ཨཊྛཀཐཱ, ཏྠ-ཀཱརསྶ ཊྛ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, ཡཐཱ ‘‘དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ’’ཏི (པཊི. མ. ༢.༨). ཨཱདིཏོ ཏིཨཱདིམྷི པཋམསངྒཱིཏིཡཾ. ཚལ༹བྷིཉྙཏཱཡ པརམེན ཙིཏྟཝསཱིབྷཱཝེན སམནྣཱགཏཏྟཱ, ཛྷཱནཱདཱིསུ པཉྩཝིདྷཝསིཏཱསབྦྷཱཝཏོ ཙ ཝསིནོ, ཐེརཱ མཧཱཀསྶཔཱདཡོ. ཏེསཾ སཏེཧི པཉྩཧི. ཡཱཏི ཡཱ ཨཊྛཀཐཱ. སངྒཱིཏཱཏི ཨཏྠཾ པཀཱསེཏུཾ ཡུཏྟཊྛཱནེ ‘‘ཨཡཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠོ, ཨཡཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠོ’’ཏི སངྒཧེཏྭཱ ཝུཏྟཱ. ཨནུསངྒཱིཏཱ ¶ ཙ ཡསཏྠེརཱདཱིཧི ¶ པཙྪཱཔི དུཏིཡཏཏིཡསངྒཱིཏཱིསུ, ཨིམིནཱ ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱཡ ཨཱགམནསུདྡྷིཾ དསྶེཏི.
སཱིཧསྶ ལཱནཏོ གཧཎཏོ སཱིཧལོ༹, སཱིཧཀུམཱརོ. ཏཾཝཾསཛཱཏཏཱཡ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔེ ཁཏྟིཡཱནཾ, ཏེསཾ ནིཝཱསཏཱཡ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔསྶ ཙ སཱིཧལ༹བྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཱབྷཏཱཏི ཛམྦུདཱིཔཏོ ཨཱནཱིཏཱ. ཨཐཱཏི པཙྪཱ. ཨཔརབྷཱགེ ཧི ཨསངྐརཏྠཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཨཊྛཀཐཱ ཋཔིཏཱཏི. ཏེནསྶ མཱུལཊྛཀཐཱ སབྦསཱདྷཱརཎཱ ན ཧོཏཱིཏི ཨིདཾ ཨཏྠཔྤཀཱསནཾ ཨེཀནྟེན ཀརཎཱིཡནྟི དསྶེཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡཱ’’ཏི. ཏཏྠ དཱིཔཝཱསཱིནནྟི ཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིནཾ. དཱིཔཝཱསཱིནནྟི ཝཱ སཱིཧལ༹དཱིཔཝཱསཱིནཾ ཨཏྠཱཡ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཋཔིཏཱཏི ཡོཛནཱ.
ཨཔནེཏྭཱནཱཏི ཀཉྩུཀསདིསཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཾ ཨཔནེཏྭཱ. ཏཏོཏི ཨཊྛཀཐཱཏོ. ཨཧནྟི ཨཏྟཱནཾ ནིདྡིསཏི. མནོརམཾ བྷཱསནྟི མཱགདྷབྷཱསཾ. སཱ ཧི སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱུཏཱ པཎྜིཏཱནཾ མནཾ རམཡཏཱིཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀ’’ནྟི, པཱལི༹གཏིཡཱ ཨནུལོམིཀཾ པཱལི༹བྷཱསཱཡཱནུཝིདྷཱཡིནིནྟི ཨཏྠོ. ཝིགཏདོསནྟི ཨསབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱསནྟརརཧིཏཾ.
སམཡཾ ཨཝིལོམེནྟོཏི སིདྡྷནྟཾ ཨཝིརོདྷེནྟོ, ཨེཏེན ཨཏྠདོསཱབྷཱཝམཱཧ. ཨཝིརུདྡྷཏྟཱ ཨེཝ ཧི ཐེརཝཱདཱཔི ཨིདྷ པཀཱསིཡིསྶནྟི. ཐེརཝཾསཔདཱིཔཱནནྟི ཐིརེཧི སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཐེརཱ, མཧཱཀསྶཔཱདཡོ. ཏེཧི ཨཱགཏཱ ཨཱཙརིཡཔརམྤརཱ ཐེརཝཾསོ, ཏཔྤརིཡཱཔནྣཱ ¶ ཧུཏྭཱ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤནྣཏྟཱ པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཏསྶ སམུཛྫལནཏོ ཐེརཝཾསཔདཱིཔཱ, མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཐེརཱ, ཏེསཾ. ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི ནིཙྪཱིཡཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ, གཎྛིཊྛཱནེསུ ཁཱིལམདྡནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ ཝིམཏིཙྪེདཀཐཱ. སུཊྛུ ནིཔུཎོ སཎྷོ ཝིནིཙྪཡོ ཨེཏེསནྟི སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱ. ཨཐ ཝཱ ཝིནིཙྪིནོཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ, ཡཐཱཝུཏྟཝིསཡཾ ཉཱཎཾ. སུཊྛུ ནིཔུཎོ ཚེཀོ ཝིནིཙྪཡོ ཨེཏེསནྟི སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱ, ཨེཏེན མཧཱཀསྶཔཱདིཐེརཔརམྤརཱབྷཏོ, ཏཏོཡེཝ ཙ ཨཝིཔརཱིཏོ སཎྷསུཁུམོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ¶ ཝིནིཙྪཡོཏི ཏསྶ པམཱཎབྷཱུཏཏཾ དསྶེཏི.
སུཛནསྶ ཙཱཏི ཙ-སདྡོ སམྤིཎྜནཏྠོ, ཏེན ན ཀེཝལཾ ཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིནམེཝ ཨཏྠཱཡ, ཨཐ ཁོ སཱདྷུཛནཏོསནཏྠཉྩཱཏི དསྶེཏི, ཏེན ཙ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔཝཱསཱིནམྤི ཨཏྠཱཡཱཏི ཨཡམཏྠོ སིདྡྷོ ཧོཏི, ཨུགྒཧཎཱདིསུཀརཏཱཡ ཏེསམྤི བཧུཔཀཱརཏྟཱ. ཙིརཊྛིཏཏྠནྟི ཙིརཊྛིཏིཨཏྠཾ ¶ , ཙིརཀཱལཊྛིཏིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཉྷི ཨཏྠཔྤཀཱསནཾ ཨཝིཔརཱིཏབྱཉྫནསུནིཀྑེཔསྶ ཨཏྠསུནཡསྶ ཙ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ སདྡྷམྨསྶ ཙིརཊྛིཏིཡཱ སཾཝཏྟཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –
‘‘དྭེམེ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སདྡྷམྨསྶ ཋིཏིཡཱ ཨསམྨོསཱཡ ཨནནྟརདྷཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི. ཀཏམེ དྭེ? སུནིཀྑཏྟཉྩ པདབྱཉྫནཾ, ཨཏྠོ ཙ སུནཱིཏོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༢.༢༡).
ཡཾ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏསྶཱ མཧཏྟཾ པརིཧརིཏུཾ ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ན ཏཾ ཨིདྷ ཝིཙཱརཡིསྶཱམཱི’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཡཾ ཨཊྛཀཐཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏདེཀདེསབྷཱཝེན ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཙ གཧེཏབྦོཏི ཀཐིཀཱནཾ ཨུཔདེསཾ ཀརོནྟོ ཏཏྠ ཝིཙཱརིཏདྷམྨེ ཨུདྡེསཝསེན དསྶེཏི ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ སཱིལཀཐཱཏི ཙཱརིཏྟཝཱརིཏྟཱདིཝསེན སཱིལཝིཏྠཱརཀཐཱ. དྷུཏདྷམྨཱཏི པིཎྜཔཱཏིཀངྒཱདཡོ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༢༢; ཐེརགཱ. ཨཊྛ. ༢.༨༤༥, ༨༤༩) ཏེརས ཀིལེསདྷུནནཀདྷམྨཱ. ཀམྨཊྛཱནཱནི སབྦཱནཱིཏི པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཱནི ཨཊྛཏིཾས, ཨཊྛཀཐཱཡཾ དྭེཏི ནིརཝསེསཱནི ཡོགཀམྨསྶ བྷཱཝནཱཡ པཝཏྟིཊྛཱནཱནི. ཙརིཡཱཝིདྷཱནསཧིཏོཏི རཱགཙརིཏཱདཱིནཾ སབྷཱཝཱདིཝིདྷཱནེན སཧིཏོ. ཛྷཱནཱནི ཙཏྟཱརི རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི, སམཱཔཏྟིཡོ ¶ ཙཏསྶོ ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཡོ. ཨཊྛཔི ཝཱ པཊིལདྡྷམཏྟཱནི ཛྷཱནཱནི, སམཱཔཛྫནཝསཱིབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ སམཱཔཏྟིཡོ. ཛྷཱནཱནི ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི ¶ , སམཱཔཏྟིཡོ ཕལསམཱཔཏྟིནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡོ.
ལོཀིཡལོཀུཏྟརབྷེདཱ ཚ ཨབྷིཉྙཱཡོ སབྦཱ ཨབྷིཉྙཱཡོ. ཉཱཎཝིབྷངྒཱདཱིསུ ཨཱགཏནཡེན ཨེཀཝིདྷཱདིནཱ པཉྙཱཡ སངྐལེཏྭཱ སམྤིཎྜེཏྭཱ ནིཙྪཡོ པཉྙཱསངྐལནནིཙྪཡོ.
པཙྩཡདྷམྨཱནཾ ཧེཏཱདཱིནཾ པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱནཾ ཧེཏུཔཙྩཡཱདིབྷཱཝོ པཙྩཡཱཀཱརོ, ཏསྶ དེསནཱ པཙྩཡཱཀཱརདེསནཱ, པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀཐཱཏི ཨཏྠོ. སཱ པན གྷནཝིནིབྦྷོགསྶ སུདུཀྐརཏཱཡ སཎྷསུཁུམཱ, ནིཀཱཡནྟརལདྡྷིསངྐརརཧིཏཱ, ཨེཀཏྟནཡཱདིསཧིཏཱ ཙ ཏཏྠ ཝིཙཱརིཏཱཏི ཨཱཧ – ‘‘སུཔརིསུདྡྷནིཔུཎནཡཱ’’ཏི. པཊིསམྦྷིདཱདཱིསུ ཨཱགཏནཡཾ ཨཝིསྶཛྫེཏྭཱཝ ཝིཙཱརིཏཏྟཱ ཨཝིམུཏྟཏནྟི མགྒཱ.
ཨིཏི ¶ པན སབྦནྟི ཨིཏི-སདྡོ པརིསམཱཔནེ, པན-སདྡོ ཝཙནཱལངྐཱརེ, ཨེཏཾ སབྦནྟི ཨཏྠོ. ཨིདྷཱཏི ཨིམིསྶཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ. ན ཝིཙཱརཡིསྶཱམི, པུནརུཏྟིབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཨིདཱནི ཏསྶེཝ ཨཝིཙཱརཎསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎཾ ནིདྡྷཱརེནྟོ ‘‘མཛ྄ཛྷེ ཝིསུདྡྷིམགྒོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘མཛ྄ཛྷེ ཋཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན མཛ྄ཛྷེབྷཱཝདཱིཔནེན ཝིསེསཏོ ཙཏུནྣཾ ཨཱགམཱནཾ སཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒོ, ན སུམངྒལཝིལཱསིནཱིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨསཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱཏི དསྶེཏི. ‘‘ཝིསེསཏོ’’ཏི ཨིདཾ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཱནམྤི ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཡཐཱརཧཾ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཧོཏི ཡེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.
ཨིཙྩེཝཱཏི ཨིཏི ཨེཝ. ཏམྤཱིཏི ཝིསུདྡྷིམགྒམྤི. ཨེཏཱཡཱཏི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘སཱིཧལ༹དཱིཔཾ ཨཱབྷཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠཔྤཀཱསནསྶ ནིམིཏྟཾ དསྶེཏི, ‘‘དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡ, སུཛནསྶ ཙ ཏུཊྛཏྠཾ, ཙིརཊྛིཏཏྠཉྩ དྷམྨསྶཱ’’ཏི ཨེཏེན པཡོཛནཾ, ཨཝསིཊྛེན ཀརཎཔྤཀཱརཾ. སཱིལཀཐཱདཱིནཾ ཨཝིཙཱརཎམྤི ཧི ཨིདྷ ཀརཎཔྤཀཱརོ ཨེཝཱཏི.
གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ
ཝིབྷཱགཝནྟཱནཾ ¶ ¶ སབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ ཝིབྷཱགདསྶནཝསེནེཝ ཧོཏཱིཏི པཋམཾ ཏཱཝ ཝགྒསུཏྟཝསེན ¶ ཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ དཱིགྷཱགམོ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ‘‘དཱིགྷསྶ ཨཱགམཝརསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཡདིདཾ ཝུཏྟཾ, ཏསྨིཾ ཝཙནེ. ཡསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱིཏི པཊིཉྙཱཏཾ, སོ དཱིགྷཱགམོ ནཱམ ཝགྒསུཏྟཝསེན ཨེཝཾ ཝིབྷཱགོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཏཏྠཱཏི ‘‘དཱིགྷཱགམནིསྶིཏམཏྠ’’ནྟི ཨེཏསྨིཾ ཝཙནེ. ཡོ དཱིགྷཱགམོ ཝུཏྟོ, སོ ཝགྒཱདིཝསེན ཨེདིསོཏི ཨཏྠོ. ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱཡ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཡཾ ནིཀྑིཏྟཱནུཀྐམེནེཝ པཝཏྟབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ‘‘ཏསྶ ཝགྒེསུ…པེ… ཝུཏྟཾ ནིདཱནམཱདཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཀསྨཱ པན ཙཏཱུསུ ཨཱགམེསུ དཱིགྷཱགམོ པཋམཾ སངྒཱིཏོ, ཏཏྠ ཙ སཱིལཀྑནྡྷཝགྒོ ཨཱདིཏོ ནིཀྑིཏྟོ, ཏསྨིཉྩ བྲཧྨཛཱལནྟི? ནཱཡམནུཡོགོ ཀཏྠཙིཔི ན པཝཏྟཏི, ཨཔི ཙ སདྡྷཱཝཧགུཎཏོ དཱིགྷནིཀཱཡོ པཋམཾ སངྒཱིཏོ. སདྡྷཱ ཧི ཀུསལདྷམྨཱནཾ བཱིཛཾ. ཡཐཱཧ – ‘‘སདྡྷཱ བཱིཛཾ ཏཔོ ཝུཊྛཱི’’ཏི, (སཾ. ནི. ༡.༡༩༧; སུ. ནི. ༧༧) སདྡྷཱཝཧགུཎཏཱ ཙསྶ དསྶིཏཱཡེཝ. ཀིཉྩ ཀཏིཔཡསུཏྟསངྒཧཏོ, ཨཔྤཔརིམཱཎཏོ ཙ གཧཎདྷཱརཎཱདིསུཁཏོ. ཏཐཱཧེས ཙཏུཏྟིཾསསུཏྟསངྒཧོ ཙཏུསཊྛིབྷཱཎཝཱརཔརིམཱཎོ ཙ. སཱིལཀཐཱབཱཧུལླཏོ པན སཱིལཀྑནྡྷཝགྒོ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟོ. སཱིལཉྷི སཱསནསྶ ཨཱདི, སཱིལཔཏིཊྛཱནཏྟཱ སབྦགུཎཱནཾ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཏསྨཱ ཏིཧ, ཏྭཾ བྷིཀྑུ, ཨཱདིམེཝ ཝིསོདྷེཧི ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ. ཀོ ཙཱདི ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ? སཱིལཉྩ སུཝིསུདྡྷ’’ནྟིཨཱདི (སཾ. ནི. ༥.༣༩༥). ཨེཏེན ཙསྶ ཝགྒསྶ ཨནྭཏྠསཉྙཏཱ ཝུཏྟཱ ཧོཏི. དིཊྛིཝིནིཝེཋནཀཐཱབྷཱཝཏོ པན སུཏྟནྟཔིཊཀསྶ ནིརཝསེསདིཊྛིཝིབྷཛནཾ བྲཧྨཛཱལཾ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཏེཔིཊཀེ ཧི བུདྡྷཝཙནེ བྲཧྨཛཱལསདིསཾ དིཊྛིགཏཱནི ནིགྒུམྦཾ ནིཛྫཊཾ ཀཏྭཱ ཝིབྷཏྟསུཏྟཾ ནཏྠཱིཏི.
པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ
ཡསྶཱ ¶ ¶ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཡཾ ནིཀྑིཏྟཱནུཀྐམེན སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏཾ, ཏསྶཱ ཙ ཏནྟིཨཱརུལ༹ྷཱཡ ཨིདྷ ཝཙནེ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘པཋམམཧཱསངྒཱིཏི…པེ… ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཏཏྠ ཏཏྠ དེསིཏཏྟཱ ¶ , པཉྙཏྟཏྟཱ ཙ ཝིཔྤཀིཎྞཱནཾ དྷམྨཝིནཡཱནཾ སངྒཧེཏྭཱ གཱཡནཾ ཀཐནཾ སངྒཱིཏི, ཨེཏེན ཏཾཏཾསིཀྑཱཔདཱནཾ སུཏྟཱནཉྩ ཨཱདིཔརིཡོསཱནེསུ, ཨནྟརནྟརཱ ཙ སམྦནྡྷཝསེན ཋཔིཏཾ སངྒཱིཏིཀཱརཝཙནཾ སངྒཧིཏཾ ཧོཏི. མཧཱཝིསཡཏྟཱ, པཱུཛནཱིཡཏྟཱ ཙ མཧཏཱི སངྒཱིཏི མཧཱསངྒཱིཏི, པཋམཱ མཧཱསངྒཱིཏི པཋམམཧཱསངྒཱིཏི, ཏསྶཱ པཝཏྟིཀཱལོ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལོ, ཏསྨིཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ. ནིདཱནནྟི ཙ དེསནཾ དེསཀཱལཱདིཝསེན ཨཝིདིཏཾ ཝིདིཏཾ ཀཏྭཱ ནིདསྶེཏཱིཏི ནིདཱནཾ. སཏྟཱནཾ དསྶནཱནུཏྟརིཡསརཎཱདིཔཊིལཱབྷཧེཏུབྷཱུཏཱསུ ཝིཛྫམཱནཱསུཔི ཨཉྙཱསུ བྷགཝཏོ ཀིརིཡཱསུ ‘‘བུདྡྷོ བོདྷེཡྻ’’ནྟི (བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. རཏནཙངྐམནཀཎྜཝཎྞནཱ; ཙརིཡཱ. ཨུདྡྷཱནགཱཐཱཝཎྞནཱ) པཊིཉྙཱཡ ཨནུལོམཏོ ཝེནེཡྻཱནཾ མགྒཕལཔྤཏྟཱིནཾ ཧེཏུབྷཱུཏཱ ཀིརིཡཱ ནིཔྤརིཡཱཡེན བུདྡྷཀིཙྩནྟི ཨཱཧ – ‘‘དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནཉྷི ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ’’ཏི. ཏཏྠ སདྡྷིནྡྲིཡཱདིདྷམྨོཡེཝ པཝཏྟནཊྛེན ཙཀྐནྟི དྷམྨཙཀྐཾ. ཨཐ ཝཱ ཙཀྐནྟི ཨཱཎཱ, དྷམྨཏོ ཨནཔེཏཏྟཱ དྷམྨཉྩ ཏཾ ཙཀྐཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ, དྷམྨེན ཉཱཡེན ཙཀྐནྟིཔི དྷམྨཙཀྐཾ. ཡཐཱཧ –
‘‘དྷམྨཉྩ པཝཏྟེཏི ཙཀྐཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ, ཙཀྐཉྩ པཝཏྟེཏི དྷམྨཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ, དྷམྨེན པཝཏྟེཏཱིཏི དྷམྨཙཀྐཾ, དྷམྨཙརིཡཱཡ པཝཏྟེཏཱིཏི དྷམྨཙཀྐ’’ནྟིཨཱདི (པཊི. མ. ༢, ༣༩, ༤༡).
‘‘ཀཏབུདྡྷཀིཙྩེ’’ཏི ཨེཏེན བུདྡྷཀཏྟབྦསྶ ཀསྶཙིཔི ཨསེསིཏབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ནནུ ཙ སཱཝཀེཧི ཝིནཱིཏཱཔི ཝིནེཡྻཱ ¶ བྷགཝཏཱཡེཝ ཝིནཱིཏཱ ཧོནྟི, ཡཏོ སཱཝཀབྷཱསིཏཾ སུཏྟཾ ‘‘བུདྡྷཝཙན’’ནྟི ཝུཙྩཏི, སཱཝཀཝིནེཡྻཱ ཙ ན ཏཱཝ ཝིནཱིཏཱཏི? ནཱཡཾ དོསོ ཏེསཾ ཝིནཡནུཔཱཡསྶ སཱཝཀེསུ ཋཔིཏཏྟཱ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ན ཏཱཝཱཧཾ, པཱཔིམ, པརིནིབྦཱཡིསྶཱམི, ཡཱཝ མེ བྷིཀྑཱུ ན སཱཝཀཱ བྷཝིསྶནྟི ཝིཡཏྟཱ ཝིནཱིཏཱ ཝིསཱརདཱ བཧུསྶུཏཱ དྷམྨདྷརཱ…པེ… ཨུཔྤནྣཾ པརཔྤཝཱདཾ སཧ ¶ དྷམྨེན སུནིགྒཧིཏཾ ནིགྒཧེཏྭཱ སཔྤཱཊིཧཱརིཡཾ དྷམྨཾ དེསེསྶ’’ནྟིཨཱདི (དཱི. ནི. ༢.༡༦༨; སཾ. ནི. ༥.༨༢༢; ཨུདཱ. ༥༡).
‘‘ཀུསིནཱརཱཡ’’ནྟིཨཱདི བྷགཝཏོ པརིནིབྦུཏདེསཀཱལཝིསེསདསྶནཾ ‘‘ཨཔརིནིབྦུཏོ བྷགཝཱ’’ཏི གཱཧསྶ མིཙྪཱབྷཱཝདསྶནཏྠཾ, ལོཀེ ཛཱཏསཾཝདྡྷབྷཱཝདསྶནཏྠཉྩ ¶ . ཏཐཱ ཧི མནུསྶབྷཱཝསྶ སུཔཱཀཊཀརཎཏྠཾ མཧཱབོདྷིསཏྟཱ ཙརིམབྷཝེ དཱརཔརིགྒཧཱདཱིནིཔི ཀརོནྟཱིཏི. ཨུཔཱདཱིཡཏེ ཀམྨཀིལེསེཧཱིཏི ཨུཔཱདི, ཝིཔཱཀཀྑནྡྷཱ ཀཊཏྟཱ ཙ རཱུཔཾ. སོ པན ཨུཔཱདི ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརམཱརནིམྨཐནེན ནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཾ ཨནོསྶཊྛོ, ཨིདྷ ཁནྡྷམཙྩུམཱརནིམྨཐནེན ཨོསྶཊྛོ ནིསྶེསིཏོཏི ཨཡཾ ཨནུཔཱདིསེསཱ, ནིབྦཱནདྷཱཏུ. ནིབྦཱནདྷཱཏཱུཏི ཙེཏྠ ནིབྦུཏིམཏྟཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཙཱཡཾ ཀརཎནིདྡེསོ. ‘‘དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསེ’’ཏི ཨིདཾ ན ‘‘སནྣིཔཏིཏཱན’’ནྟི ཨེཏསྶ ཝིསེསནཾ, ཨུསྶཱཧཛནནསྶ པན ཝིསེསནཾ, ‘‘དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསེ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱི’’ཏི. དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསཏོ ཧི པུརིམཔུརིམཏརདིཝསེསུ བྷིཀྑཱུ སམཱགཏཱཏི. ཨཐ ཝཱ དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསེ སནྣིཔཏིཏཱནཾ ཀཱཡསཱམགྒཱིཝསེན སཧིཏཱནནྟི ཨཏྠོ. སངྒྷསྶ ཐེརོ སངྒྷཏྠེརོ, སོ པན སངྒྷོ ཀིཾ པརིམཱཎཱནནྟི ཨཱཧ – ‘‘སཏྟནྣཾ བྷིཀྑུསཏསཧསྶཱན’’ནྟི. ནིཙྩསཱཔེཀྑཏཱཡ ཧི ཨེདིསེསུ སམཱསོ ཧོཏིཡེཝ, ཡཐཱ – ‘‘དེཝདཏྟསྶ གརུཀུལ’’ནྟི.
ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ པུན དུལླབྷབྷཱཝཾ མཉྙམཱནོ བྷིཀྑཱུནཾ ¶ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱིཏི སམྦནྡྷོ. ‘‘དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསེ སནྣིཔཏིཏཱན’’ནྟི ཨིདཾ ‘‘བྷིཀྑཱུནཾ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱི’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘བྷིཀྑཱུན’’ནྟི ཨིམིནཱཔི པདེན སམྦནྡྷནཱིཡཾ. སུབྷདྡེན ཝུཌྜྷཔབྦཛིཏེན ཝུཏྟཝཙནམནུསྶརནྟོཏི སམྦནྡྷོ. ཏཏྠ ཨནུསྶརནྟོ དྷམྨསཾཝེགཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘སདྡྷམྨཾ ཨནྟརདྷཱཔེཡྻུཾ སངྒཱཡེཡྻཾ…པེ… ཙིརཊྛིཏིཀཾ ཏསྶ ཀིམཉྙཾ ཨཱཎཎྱཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏེསཾ པདཱནཾ ‘‘ཨིཏི ཙིནྟཡནྟོ’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཏཐཱ ‘‘ཡཉྩཱཧ’’ནྟི ཨེཏསྶ ‘‘ཨནུགྒཧིཏོ པསཾསིཏོ’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཡཾ པཱཔབྷིཀྑཱུཏི ཨེཏྠ ཡནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ, ཀཱརཎནིདྡེསོ ཝཱ, ཡེན ཀཱརཎེན ཨནྟརདྷཱཔེཡྻུཾ, ཏདེཏཾ ཀཱརཎཾ ཝིཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ, ཨདྡྷནིཡནྟི ཨདྡྷཱནམགྒགཱམི, ཨདྡྷཱནཀྑམནྟི ཨཏྠོ.
ཡཉྩཱཧནྟི ཨེཏྠ ཡནྟི ཡསྨཱ, ཡེན ཀཱརཎེནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ ཝཱ ཨེཏཾ, ཏེན ‘‘ཨནུགྒཧིཏོ པསཾསིཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨནུགྒཎྷནཾ པསཾསནཉྩ པརཱམསཏི. ‘‘ཙཱིཝརེ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེནཱ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨཏྟནཱ སམསམཊྛཔནེནཱ’’ཏི ཨིདྷ ཨཏྟནཱ-སདྡཾ ཨཱནེཏྭཱ ཙཱིཝརེ ཨཏྟནཱ ¶ ¶ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེནཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཡསྶ ཡེན ཧི སམྦནྡྷོ དཱུརཊྛམྤི ཙ ཏསྶ ཏནྟི ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏཱ ཙཱིཝརེ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེན བྷགཝཏཱ ཨནུགྒཧིཏོཏི ཡོཛནཱིཡཾ, ཨེཏསྶཱཔི ཧི ཀརཎནིདྡེསསྶ སཧཡོགཀཏྟུཏྠཛོཏཀཏྟསམྦྷཝཏོ. ཡཱཝདེཏི ཡཱཝདེཝ, ཡཏྟཀཾ ཀཱལཾ, ཡཏྟཀེ ཝཱ སམཱཔཏྟིཝིཧཱརེ, ཨབྷིཉྙཱཝིཧཱརེ ཝཱ ཨཱཀངྑནྟོ ཝིཧརཱམི ཙེཝ ཝོཧརཱམི ཙ, ཏཐཱ ཀསྶཔོཔཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདཉྩ ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརཚལ༹བྷིཉྙབྷཱཝསཱམཉྙེན ཐུཏིམཏྟཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ན ཧི ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ བྷགཝཱ ཝིཡ དེཝསིཀཾ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑྱཱ སམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫཏི, ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཱདིཝསེན ཝཱ ཨབྷིཉྙཱཡོ ཝལ༹ཉྫེཏཱིཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརཚལ༹བྷིཉྙཱཔྤབྷེདེ’’ཏི ¶ . ཏསྶ ཀིམཉྙཾ ཨཱཎཎྱཾ བྷཝིསྶཏི, ཨཉྙཏྲ དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ནནུ མཾ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཨུཔམཱཝསེན ཝིབྷཱཝེཏི.
ཏཏོ པརནྟི ཏཏོ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུསྶཱཧཛནནཏོ པརཏོ. པུརེ ཨདྷམྨོ དིཔྤཏཱིཏི ཨཔིནཱམ དིབྦཏི, ཡཱཝ ཨདྷམྨོ དྷམྨཾ པཊིབཱཧིཏུཾ སམཏྠོ ཧོཏི, ཏཏོ པུརེཏརམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱསནྣེ ཨནིཙྪིཏེ ཧི ཨཡཾ པུརེ-སདྡོ. དིཔྤཏཱིཏི ཙ དིཔྤིསྶཏི. པུརེསདྡསནྣིཡོགེན ཧི ཨནཱགཏཏྠེ ཨཡཾ ཝཏྟམཱནཔྤཡོགོ, ཡཐཱ – ‘‘པུརཱ ཝསྶཏི དེཝོ’’ཏི.
‘‘སཀལནཝངྒསཏྠུསཱསནཔརིཡཏྟིདྷརེ…པེ… ཨེཀཱུནཔཉྩསཏེ པརིགྒཧེསཱི’’ཏི ཨེཏེན སུཀྑཝིཔསྶཀཁཱིཎཱསཝཔརིཡནྟཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཔུགྒལཱནཾ སཏིཔི ཨཱགམཱདྷིགམསབྦྷཱཝེ སཧ པཊིསམྦྷིདཱཧི པན ཏེཝིཛྫཱདིགུཎཡུཏྟཱནཾ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤཏྟིཡཱ ཨུཀྐཾསགཏཏྟཱ སངྒཱིཏིཡཱ བཧུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ སངྒཱིཏིཀྑནྡྷཀེ, (པཱརཱ. ༤༣༧) ཨཔཙྩཀྑཾ ནཱམ ནཏྠི པགུཎཔྤཝཏྟིབྷཱཝཏོ, སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡཾ པན ‘‘ཨསམྨུཁཱ པཊིགྒཧིཏཾ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི (པཱརཱ. ཨཊྛ. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱ) ཝུཏྟཾ, ཏཾ ‘‘དྭེ སཧསྶཱནི བྷིཀྑུཏོ’’ཏི ཝུཏྟམྤི བྷགཝཏོ སནྟིཀེ པཊིགྒཧིཏམེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཙཏུརཱསཱིཏིསཧསྶཱནཱིཏི དྷམྨཀྑནྡྷེ སནྡྷཱཡཱཧ. པཝཏྟིནོཏི པགུཎཱནི. ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ནཝཔྤཱཡཱཡ པརིསཱཡ ཝིབྦྷམནེན མཧཱཀསྶཔཏྠེརོ ཨེཝམཱཧ – ‘‘ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱི’’ཏི. ཏཏྠ མཏྟནྟི པམཱཎཾ. ཚནྡཱ ཨཱགམནཾ ཝིཡཱཏི པདཝིབྷཱགོ. ‘‘ཀིཉྩཱཔི སེཀྑོ’’ཏི ཨིདཾ ¶ ན སེཀྑཱནཾ ཨགཏིགམནསབྦྷཱཝེན ཝུཏྟཾ, ཨསེཀྑཱནམེཝ པན ཨུཙྩིནིཏཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ ¶ . པཋམམགྒེནེཝ ཧི ཙཏྟཱརི ཨགཏིགམནཱནི པཧཱིཡནྟཱིཏི. ‘‘ཨབྷབྦོ ཚནྡཱ…པེ… ཨགཏིཾ གནྟུ’’ནྟི ཙ དྷམྨསངྒཱིཏིཡཱ ཏསྶ ཡོགྱབྷཱཝདསྶནེན ཝིཛྫམཱནགུཎཀཐནཾ. པརིཡཏྟོཏི ཨདྷཱིཏོ.
གཱཝོ ¶ ཙརནྟི ཨེཏྠཱཏི གོཙརོ, གོཙརོ ཝིཡ གོཙརོ, བྷིཀྑཱཙརཎཊྛཱནཾ. ཝིསབྷཱགཔུགྒལོ སུབྷདྡསདིསོ. སཏྟིཔཉྫརནྟི སཏྟིཁགྒཱདིཧཏྠེཧི པུརིསེཧི མལླརཱཛཱུནཾ བྷགཝཏོ དྷཱཏུཨཱརཀྑཀརཎཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཏཾ པལིབོདྷཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཏཾ ཀརཎཱིཡཾ ཀརོཏཱུཏི སངྒཱཧཀེན ཚིནྡིཏབྦཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཨེཀནྟཀརཎཱིཡཾ ཀརོཏཱུཏི ཨཏྠོ. མཧཱཛནནྟི བཧུཛནཾ. གནྡྷཀུཊིཾ ཝནྡིཏྭཱ པརིབྷོགཙེཏིཡབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡཐཱ ཏནྟི ཡཐཱ ཨཉྙོཔི ཡཐཱཝུཏྟསབྷཱཝོ, ཨེཝནྟི ཨཏྠོ. སཾཝེཛེསཱིཏི ‘‘ནནུ བྷགཝཏཱ པཊིཀཙྩེཝ ཨཀྑཱཏཾ – ‘སབྦེཧེཝ པིཡེཧི མནཱཔེཧི ནཱནཱབྷཱཝོ ཝིནཱབྷཱཝོ’’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༡༨༣; སཾ. ནི. ༥.༣༧༩; ཨ. ནི. ༡༠.༤༨; ཙཱུལ༹ཝ. ༤༣༧) སཾཝེགཾ ཛནེསི. ཨུསྶནྣདྷཱཏུཀནྟི ཨུཔཙིཏདོསཾ. བྷེསཛྫམཏྟཱཏི ཨཔྤཀཾ བྷེསཛྫཾ. ཨཔྤཏྠོ ཧི ཨཡཾ མཏྟཱ-སདྡོ, ‘‘མཏྟཱསུཁཔརིཙྩཱགོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༢༩༠) ཝིཡ. དུཏིཡདིཝསེཏི དེཝཏཱཡ སཾཝེཛིཏདིཝསཏོ, ཛེཏཝནཝིཧཱརཾ པཝིཊྛདིཝསཏོ ཝཱ དུཏིཡདིཝསེ. ཨཱཎཱཝ ཙཀྐཾ ཨཱཎཱཙཀྐཾ.
ཨེཏདགྒནྟི ཨེསོ ཨགྒོ. ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཧི ཨཡཾ ནིདྡེསོ. ཡདིདནྟི ཙ ཡོ ཨཡཾ, ཡདིདཾ ཁནྡྷཔཉྩཀནྟི ཝཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘པཋམཾ ¶ ཨཱཝུསོ ཨུཔཱལི པཱརཱཛིཀཾ ཀཏྠ པཉྙཏྟ’’ནྟི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ ཏསྶ སངྒཱིཏིཡཱ པུརིམཀཱལེ པཋམབྷཱཝོ ན ཡུཏྟོཏི? ནོ ན ཡུཏྟོ, བྷགཝཏཱ པཉྙཏྟཱནུཀྐམེན པཱཏིམོཀྑུདྡེསཱནུཀྐམེན ཙ པཋམབྷཱཝསྶ སིདྡྷཏྟཱ. ཡེབྷུཡྻེན ཧི ཏཱིཎི པིཊཀཱནི བྷགཝཏོ དྷརམཱནཀཱལེ ཋིཏཱནུཀྐམེནེཝ སངྒཱིཏཱནི, ཝིསེསཏོ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཔིཊཀཱནཱིཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘ཝཏྠུམྤི པུཙྪཱི’’ཏིཨཱདི ‘ཀཏྠ པཉྙཏྟ’ནྟིཨཱདིནཱ དསྶིཏེན སཧ ཏདཝསིཊྛམྤི སངྒཧེཏྭཱ དསྶནཝསེན ཝུཏྟཾ. པཋམཔཱརཱཛིཀེཏི པཋམཔཱརཱཛིཀཔཱལི༹ཡཾ (པཱརཱ. ༢༤), ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ན ཧི ཏཐཱགཏཱ ཨེཀབྱཉྫནམྤི ནིརཏྠཀཾ ཝདནྟཱི’’ཏི.
ཛཱཏཀཱདིཀེ ¶ ཁུདྡཀནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣེ, ཡེབྷུཡྻེན ཙ དྷམྨནིདྡེསབྷཱུཏེ ཏཱདིསེ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེ སངྒཎྷིཏུཾ ཡུཏྟཾ, ན པན དཱིགྷནིཀཱཡཱདིཔྤཀཱརེ སུཏྟནྟཔིཊཀེ, ནཱཔི པཉྙཏྟིནིདྡེསབྷཱུཏེ ཝིནཡཔིཊཀེཏི དཱིགྷབྷཱཎཀཱ ‘‘ཛཱཏཀཱདཱིནཾ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེ སངྒཧོ’’ཏི ཝདནྟི. ཙརིཡཱཔིཊཀབུདྡྷཝཾསཱནཉྩེཏྠ ཨགྒཧཎཾ, ཛཱཏཀགཏིཀཏྟཱ. མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱ པན ‘‘ཨཊྛུཔྤཏྟིཝསེན དེསིཏཱནཾ ཛཱཏཀཱདཱིནཾ ཡཐཱནུལོམདེསནཱབྷཱཝཏོ ཏཱདིསེ སུཏྟནྟཔིཊཀེ སངྒཧོ ཡུཏྟོ, ན པན སབྷཱཝདྷམྨནིདྡེསབྷཱུཏེ ཡཐཱདྷམྨསཱསནེ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེ’’ཏི ཛཱཏཀཱདཱིནཾ སུཏྟནྟཔིཊཀཔརིཡཱཔནྣཏཾ ཀཐཡནྟི. ཏཏྠ ཙ ཡུཏྟཾ ཝིཙཱརེཏྭཱ གཧེཏབྦཾ.
ཨེཝཾ ¶ ནིམིཏྟཔཡོཛནཀཱལདེསཀཱརཀཀརཎཔྤཀཱརེཧི པཋམཾ སངྒཱིཏིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཏྠ ཝཝཏྠཱཔིཏསིདྡྷེསུ དྷམྨཝིནཡེསུ ནཱནཔྤཀཱརཀོསལླཏྠཾ ཨེཀཝིདྷཱདིབྷེདེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝམེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཝིམུཏྟིརསནྟི ཝིམུཏྟིགུཎཾ, ཝིམུཏྟིསམྤཏྟིཀཾ ཝཱ, ཨགྒཕལནིཔྥཱདནཏོ, ཝིམུཏྟིཀིཙྩཾ ཝཱ, ཀིལེསཱནཾ ¶ ཨཙྩནྟཾ ཝིམུཏྟིསམྤཱདནཏོ. ཀེཙི པན ‘‘ཝིམུཏྟིཨསྶཱད’’ནྟི ཝདནྟི.
ཀིཉྩཱཔི ཨཝིསེསེན སབྦམྤི བུདྡྷཝཙནཾ ཀིལེསཝིནཡནེན ཝིནཡོ, ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཨཔཱཡཔཏནཱདིཏོ དྷཱརཎེན དྷམྨོ, ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏེ པན དྷམྨཝིནཡེ ནིདྡྷཱརེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ ཝིནཡཔིཊཀ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨཝསེསཾ བུདྡྷཝཙནཾ དྷམྨོ, ཁནྡྷཱདིཝསེན སབྷཱཝདྷམྨདེསནཱབཱཧུལླཏོ. ཨཐ ཝཱ ཡདིཔི དྷམྨོཡེཝ ཝིནཡོཔི, པརིཡཏྟིཡཱདིབྷཱཝཏོ, ཝིནཡསདྡསནྣིདྷཱནེ པན བྷིནྣཱདྷིཀརཎབྷཱཝེན པཡུཏྟོ དྷམྨ-སདྡོ ཝིནཡཏནྟིཝིདྷུརཾ ཏནྟིཾ དཱིཔེཏི ཡཐཱ ‘‘པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརཱ, གོབལིབདྡྷ’’ནྟི ཙ.
‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’’ནྟི ཨཡཾ གཱཐཱ བྷགཝཏཱ ཨཏྟནོ སབྦཉྙུཏཉཱཎཔདཊྛཱནཾ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཾ པཙྩཝེཀྑནྟེན ཨེཀཱུནཝཱིསཏིམསྶ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎསྶ ཨནནྟརཾ བྷཱསིཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདཾ པཋམབུདྡྷཝཙན’’ནྟི. ཨིདཾ ཀིར སབྦབུདྡྷེཧི ཨཝིཛཧིཏཾ ཨུདཱནཾ. ཨཡམསྶ སངྑེཔཏྠོ – ཨཧཾ ཨིམསྶ ཨཏྟབྷཱཝགེཧསྶ ཀཱརཀཾ ཏཎྷཱཝཌྜྷཀིཾ གཝེསནྟོ ཡེན ཉཱཎེན ཏཾ དཊྛུཾ སཀྐཱ, ཏསྶ བོདྷིཉཱཎསྶཏྠཱཡ དཱིཔངྐརཔཱདམཱུལེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ¶ ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱརཾ ཨནེཀཛཱཏིསཏསཧསྶསངྑྱཾ སཾསཱརཝཊྚཾ ཨནིབྦིསཾ ཏཾ ཉཱཎཾ ཨཝིནྡནྟོ ཨལབྷནྟོཡེཝ སནྡྷཱཝིསྶཾ སཾསརིཾ. ཡསྨཱ ཛརཱཝྱཱདྷིམརཎམིསྶཏཱཡ ཛཱཏི ནཱམེསཱ པུནཔྤུནཾ ཨུཔགནྟུཾ དུཀྑཱ, ན ཙ སཱ ཏསྨིཾ ཨདིཊྛེ ནིཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ཏཾ གཝེསནྟོ སནྡྷཱཝིསྶནྟི ཨཏྠོ. དིཊྛོསཱིཏི ཨིདཱནི མཡཱ སབྦཉྙུཏཉཱཎཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟེན དིཊྛོ ཨསི. པུན གེཧནྟི པུན ཨིམཾ ཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏཾ མམ གེཧཾ. ན ཀཱཧསི ན ཀརིསྶསི. ཏཝ སབྦཱ ཨཝསེསཱཀིལེསཕཱསུཀཱ མཡཱ བྷགྒཱ. ཨིམསྶ ཏཡཱ ཀཏསྶ ཨཏྟབྷཱཝགེཧསྶ ཀཱུཊཾ ཨཝིཛྫཱསངྑཱཏཾ ཀཎྞིཀམཎྜལཾ ཝིསངྑཏཾ ཝིདྡྷཾསིཏཾ. ཝིསངྑཱརཾ ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན གཏཾ ཨནུཔཝིཊྛཾ ཨིདཱནི མམ ཙིཏྟཾ, ཨཧཉྩ ¶ ཏཎྷཱནཾ ཁཡསངྑཱཏཾ ཨརཧཏྟམགྒཾ ཨཛ྄ཛྷགཱ ཨདྷིགཏོ པཏྟོསྨཱིཏི. ཨཡཾ མནསཱ པཝཏྟིཏདྷམྨཱནམཱདི. ‘‘ཡདཱ ཧཝེ པཱཏུབྷཝནྟི དྷམྨཱ’’ཏི (ཨུདཱ. ༡, ༢, ༣) ཨཡཾ པན ཝཱཙཱཡ པཝཏྟིཏདྷམྨཱནཾ ཨཱདཱིཏི ཝདནྟི. ཨནྟོཛཔྤནཝསེན ཀིར བྷགཝཱ ‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’’ནྟིཨཱདིམཱཧ (དྷ. པ. ༡༥༣). ‘‘པཱཊིཔདདིཝསེ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘སབྦཉྙུབྷཱཝཔྤཏྟསྶཱ’’ཏི ¶ ན ཨེཏེན སམྦནྡྷིཏབྦཾ, ‘‘པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཨུཔྤནྣཱ’’ཏི ཨེཏེན པན སམྦནྡྷིཏབྦཾ. ཝིསཱཁཔུཎྞམཱཡམེཝ ཧི བྷགཝཱ པཙྩཱུསསམཡེ སབྦཉྙུཏཾ པཏྟོཏི.
ཝཡདྷམྨཱཏི ཨནིཙྩལཀྑཎམུཁེན དུཀྑཱནཏྟལཀྑཎམྤི སངྑཱརཱནཾ ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘ཡདནིཙྩཾ ཏཾ དུཀྑཾ, ཡཾ དུཀྑཾ ཏདནཏྟཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༡༥; པཊི. མ. ༢.༡༠) ཝཙནཏོ. ལཀྑཎཏྟཡཝིབྷཱཝནནཡེནེཝ ཙ ཏདཱརམྨཎཾ ཝིཔསྶནཾ དསྶེནྟོ སབྦཏིཏྠིཡཱནཾ ཨཝིསཡབྷཱུཏཾ བུདྡྷཱཝེཎིཀཾ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཱདྷིཊྛཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ ནིབྦཱནགཱམིནིཔྤཊིཔདཾ པཀཱསེཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཨིདཱནི ཏཏྠ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ནིཡོཛེཏི ‘‘ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཝཡདྷམྨཱ སངྑཱརཱ’’ཏི ཨེཏེན སངྑེཔེན སཾཝེཛེཏྭཱ ‘‘ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐཱ’’ཏི སངྑེཔེནེཝ ནིརཝསེསཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི. ཨཔྤམཱདཔདཉྷི སིཀྑཱཏྟཡསངྒཧིཏཾ ཀེཝལཔརིཔུཎྞཾ སཱསནཾ པརིཡཱདིཡིཏྭཱ ཏིཊྛཏཱིཏི.
པཋམསངྒཱིཏིཡཾ ཨསངྒཱིཏཾ སངྒཱིཏིཀྑནྡྷཀཀཐཱཝཏྠུཔྤཀརཎཱདི. ཀེཙི པན ‘‘སུབྷསུཏྟམྤི (དཱི. ནི. ༡.༤༤༤) པཋམསངྒཱིཏིཡཾ ཨསངྒཱིཏ’’ནྟི ཝདནྟི, ཏཾ པན ན ཡུཛྫཏི. པཋམསངྒཱིཏིཏོ ¶ པུརེཏརམེཝ ཧི ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟེན སུབྷསྶ མཱཎཝསྶ བྷཱསིཏནྟི.
དལ༹ྷིཀམྨསིཐིལཱིཀརཎཔྤཡོཛནཱ ཡཐཱཀྐམཾ པཀཏིསཱཝཛྫཔཎྞཏྟིསཱཝཛྫེསུ སིཀྑཱཔདེསུ. ཏེནཱཏི ཝིཝིདྷནཡཏྟཱདིནཱ. ཨེཏནྟི ཝིཝིདྷཝིསེསནཡཏྟཱཏི གཱཐཱཝཙནཾ. ཨེཏསྶཱཏི ཝིནཡསྶ.
ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདིབྷེདེཏི ¶ ཡོ ཏཾ སུཏྟཾ སཛ྄ཛྷཱཡཏི, སུཎཱཏི, ཝཱཙེཏི, ཙིནྟེཏི, དེསེཏི ཙ, སུཏྟེན སངྒཧིཏོ སཱིལཱདིཨཏྠོ ཏསྶཱཔི ཧོཏི, ཏེན པརསྶ སཱདྷེཏབྦཏོ པརསྶཱཔི ཧོཏཱིཏི, ཏདུབྷཡཾ ཏཾ སུཏྟཾ སཱུཙེཏི དཱིཔེཏི. ཏཐཱ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཉྩཱཏི ཨེཝམཱདིབྷེདེ ཨཏྠེ ཨཱདི-སདྡེན སངྒཎྷཱཏི. ཨཏྠ-སདྡོ ཙཱཡཾ ཧིཏཔརིཡཱཡཝཙནཾ, ན བྷཱསིཏཏྠཝཙནཾ, ཡདི སིཡཱ, སུཏྟཾ ཨཏྟནོཔི བྷཱསིཏཏྠཾ སཱུཙེཏི, པརསྶཱཔཱིཏི ཨཡམཏྠོ ཝུཏྟོ སིཡཱ. སུཏྟེན ཙ ཡོ ཨཏྠོ པཀཱསིཏོ སོ ཏསྶེཝ ཧོཏཱིཏི, ན ཏེན པརཏྠོ སཱུཙིཏོ ཧོཏི, ཏེན སཱུཙེཏབྦསྶ པརཏྠསྶ ནིཝཏྟེཏབྦསྶ ཨབྷཱཝཱ ཨཏྠགཧཎཉྩ ན ཀཏྟབྦཾ. ཨཏྟཏྠཔརཏྠཝིནིམྨུཏྟསྶ བྷཱསིཏཏྠསྶ ཨབྷཱཝཱ ཨཱདིགྒཧཎཉྩ ན ཀཏྟབྦཾ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཧིཏཔརིཡཱཡསྶ ཨཏྠསྶ སུཏྟེ ཨསམྦྷཝཏོ སུཏྟདྷཱརསྶ པུགྒལསྶ ཝསེན ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱ ཝུཏྟཱ.
ཨཐ ¶ ཝཱ སུཏྟཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ ཡེ ཨཏྟཏྠཱདཡོ ཨཏྠཔྤབྷེདཱ ཝུཏྟཱ ‘‘ན ཧཉྙདཏྠཏྠིཔསཾསལཱབྷཱ’’ཏི ཨེཏསྶ པདསྶ ནིདྡེསེ (མཧཱནི. ༦༣; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥) ‘‘ཨཏྟཏྠོ, པརཏྠོ, ཨུབྷཡཏྠོ, དིཊྛདྷམྨིཀོ ཨཏྠོ, སམྤརཱཡིཀོ ཨཏྠོ, ཨུཏྟཱནོ ཨཏྠོ, གམྦྷཱིརོ ཨཏྠོ, གཱུལ༹ྷོ ཨཏྠོ, པཊིཙྪནྣོ ཨཏྠོ, ནེཡྻོ ཨཏྠོ, ནཱིཏོ ཨཏྠོ, ཨནཝཛྫོ ཨཏྠོ, ནིཀྐིལེསོ ཨཏྠོ, ཝོདཱནོ ཨཏྠོ, པརམཏྠོ’’ཏི ཏེ སུཏྟཾ སཱུཙེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིམསྨིཾ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཨཏྠ-སདྡོ བྷཱསིཏཏྠཔརིཡཱཡོཔི ཧོཏི. ཨེཏྠ ཧི པུརིམཀཱ པཉྩ ཨཏྠཔྤབྷེདཱ ཧིཏཔརིཡཱཡཱ, ཏཏོ པརེ ཚ བྷཱསིཏཏྠབྷེདཱ, པཙྪིམཀཱ པན ཨུབྷཡསབྷཱཝཱ. ཏཏྠ དུརདྷིགམཏཱཡ ཝིབྷཱཝནེ ཨལདྡྷགཱདྷོ གམྦྷཱིརོ. ན ཝིཝཊོ གཱུལ༹ྷོ. མཱུལུདཀཱདཡོ ཝིཡ པཾསུནཱ ཨཀྑརསནྣིཝེསཱདིནཱ ཏིརོཧིཏོ པཊིཙྪནྣོ ¶ . ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ¶ ཉཱཔེཏབྦོ ནེཡྻོ. ཡཐཱརུཏཝསེན ཝེདིཏབྦོ ནཱིཏོ. ཨནཝཛྫནིཀྐིལེསཝོདཱནཱ པརིཡཱཡཝསེན ཝུཏྟཱ, ཀུསལཝིཔཱཀཀིརིཡཱདྷམྨཝསེན ཝཱ. པརམཏྠོ ནིབྦཱནཾ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོ ཨེཝ ཝཱ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨཏྟནཱ ཙ ཨཔྤིཙྪོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨཏྟཏྠཾ, ‘‘ཨཔྤིཙྪཱཀཐཉྩ པརེསཾ ཀཏྟཱ ཧོཏཱི’’ཏི པརཏྠཾ སཱུཙེཏི. ཨེཝཾ ‘‘ཨཏྟནཱ ཙ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༤.༩༩, ༢༦༥) སུཏྟཱནི ཡོཛེཏབྦཱནི. ཝིནཡཱབྷིདྷམྨེཧི ཙ ཝིསེསེཏྭཱ སུཏྟ-སདྡསྶ ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ. ཏསྨཱ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཝསཔྤཝཏྟཱཡ དེསནཱཡ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཏཱདཱིནི སཱཏིསཡཾ པཀཱསིཏཱནི ཧོཏི ཏཔྤརབྷཱཝཏོ, ན ཨཱཎཱདྷམྨསབྷཱཝཝསཔྤཝཏྟཱཡཱཏི ཨིདམེཝ ཙ ‘‘ཨཏྠཱནཾ སཱུཙནཏོ སུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
སུཏྟེ ཙ ཨཱཎཱདྷམྨསབྷཱཝཱ ཙ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨནུཝཏྟནྟི, ན ཝིནཡཱབྷིདྷམྨེསུ ཝིཡ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཱཎཱདྷམྨསབྷཱཝེ. ཏསྨཱ ཝེནེཡྻཱནཾ ཨེཀནྟཧིཏཔཊིལཱབྷསཾཝཏྟནིཀཱ སུཏྟནྟདེསནཱ ཧོཏཱིཏི ‘‘སུཝུཏྟཱ ཙེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པསཝཏཱིཏི ཕལཏི. ‘‘སུཏྟཱཎཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསེཏུཾ ‘‘སུཊྛུ ཙ ནེ ཏཱཡཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཏྟཏྠཱདིཝིདྷཱནེསུ ཙ སུཏྟསྶ པམཱཎབྷཱཝོ, ཨཏྟཏྠཱདཱིནཉྩ སངྒཱཧཀཏྟཾ ཡོཛེཏབྦཾ ཏདཏྠཔྤཀཱསནཔདྷཱནཏྟཱ སུཏྟསྶ. ཝིནཡཱབྷིདྷམྨེཧི ཝིསེསནཉྩ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཏནྟི ‘‘ཨཏྠཱནཾ སཱུཙནཏོ’’ཏིཨཱདིཀཾ ཨཏྠཝཙནཾ. ཨེཏསྶཱཏི སུཏྟསྶ.
ཨབྷིཀྐམནྟཱིཏི ཨེཏྠ ཨབྷི-སདྡོ ཀམནཀིརིཡཱཡ ཝུདྡྷིབྷཱཝཾ ཨཏིརེཀཏཾ དཱིཔེཏི, ཨབྷིཉྙཱཏཱ ཨབྷིལཀྑིཏཱཏི ཨེཏྠ ཉཱཎལཀྑཎཀིརིཡཱནཾ སུཔཱཀཊཏཱཝིསེསཾ, ཨབྷིཀྐནྟེནཱཏི ¶ ཨེཏྠ ཀནྟིཡཱ ཨདྷིཀཏྟཾ ཝིསིཊྛཏནྟི ཡུཏྟཾ ཀིརིཡཱཝིསེསཀཏྟཱ ཨུཔསགྒསྶ. ཨབྷིརཱཛཱ ཨབྷིཝིནཡེཏི པན པཱུཛིཏཔརིཙྪིནྣེསུ རཱཛཝིནཡེསུ ཨབྷི-སདྡོ པཝཏྟཏཱིཏི ཀཐམེཏཾ ཡུཛྫེཡྻཱཏི ¶ ? པཱུཛནཔརིཙྪེདནཀིརིཡཱདཱིཔནཏོ, ཏཱཧི ཙ ཀིརིཡཱཧི རཱཛཝིནཡཱནཾ ཡུཏྟཏྟཱ. ཨེཏྠ ཧི ཨཏིམཱལཱདཱིསུ ཨཏི-སདྡོ ཝིཡ, ཨབྷི-སདྡོ ཡཐཱ སཧ སཱདྷནེན ཀིརིཡཾ ཝདཏཱིཏི ཨབྷིརཱཛཨབྷིཝིནཡ-སདྡཱ སིདྡྷཱ, ཨེཝཾ ཨབྷིདྷམྨསདྡེ ཨབྷི-སདྡོ སཧ སཱདྷནེན ཝུཌྜྷིཡཱདིཀིརིཡཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོཏི དཊྛབྦོ.
བྷཱཝནཱཕརཎཝུཌྜྷཱིཧི ¶ ཝུཌྜྷིམནྟོཔི དྷམྨཱ ཝུཏྟཱ. ཨཱརམྨཎཱདཱིཧཱིཏི ཨཱརམྨཎསམྤཡུཏྟཀམྨདྭཱརཔཊིཔདཱདཱིཧི. ཨཝིསིཊྛནྟི ཨཉྙམཉྙཝིསིཊྛེསུ ཝིནཡསུཏྟཱབྷིདྷམྨེསུ ཨཝིསིཊྛཾ སམཱནཾ. ཏཾ པིཊཀསདྡནྟི ཨཏྠོ. ཡཐཱཝུཏྟེནཱཏི ‘‘ཨེཝཾ དུཝིདྷཏྠེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན.
ཀཐེཏབྦཱནཾ ཨཏྠཱནཾ དེསཀཱཡཏྟེན ཨཱཎཱདིཝིདྷིནཱ ཨཏིསཛྫནཾ པབོདྷནཾ དེསནཱ. སཱསིཏབྦཔུགྒལགཏེན ཡཐཱཔརཱདྷཱདིསཱསིཏབྦབྷཱཝེན ཨནུསཱསནཾ ཝིནཡནཾ སཱསནཾ. ཀཐེཏབྦསྶ སཾཝརཱསཾཝརཱདིནོ ཨཏྠསྶ ཀཐནཾ ཝཙནཔཊིབདྡྷཏཱཀརཎཾ ཀཐཱ. ཀཐཱིཡཏི ཝཱ ཨེཏྠཱཏི ཀཐཱ. སཾཝརཱསཾཝརསྶ ཀཐཱ སཾཝརཱསཾཝརཀཐཱ. ཨེས ནཡོ ཨིཏརེསུཔི. བྷེད-སདྡོ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཡོཛེཏབྦོ ‘‘དེསནཱབྷེདཾ སཱསནབྷེདཾ ཀཐཱབྷེདཉྩ ཡཐཱརཧཾ པརིདཱིཔཡེ’’ཏི. བྷེདནྟི ཙ ནཱནཏྟནྟི ཨཏྠོ. སིཀྑཱ ཙ པཧཱནཱནི ཙ གམྦྷཱིརབྷཱཝོ ཙ སིཀྑཱཔྤཧཱནགམྦྷཱིརབྷཱཝཾ, ཏཉྩ པརིདཱིཔཡེ. ཨེཏྠ ཡཐཱཏི ཨུཔཱརམྦྷནིསྶརཎདྷམྨཀོསརཀྑཎཧེཏུཔརིཡཱཔུཎནཾ ¶ སུཔྤཊིཔཏྟི དུཔྤཊིཔཏྟཱིཏི ཨེཏེཧི པཀཱརེཧི. ཨཱཎཾ པཎེཏུཾ ཨརཧཏཱིཏི ཨཱཎཱརཧོ སམྨཱསམྦུདྡྷཏྟཱ. ཝོཧཱརཔརམཏྠཱནམྤི སབྦྷཱཝཏོ ཨཱཧ ཨཱཎཱབཱཧུལླཏོཏི. ཨིཏོ པརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. པཙུརཱཔརཱདྷཱ སེཡྻསཀཱདཡོ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཱསཡོཝ ཨཏྠཏོ དིཊྛི, ཉཱཎཉྩ. ཝུཏྟཉྩེཏཾ –
‘‘སསྶཏུཙྪེདདིཊྛི ཙ, ཁནྟི ཙེཝཱནུལོམིཀེ;
ཡཐཱབྷཱུཏཉྩ ཡཾ ཉཱཎཾ, ཨེཏཾ ཨཱསཡསདྡིཏ’’ནྟི. (ཝིསུདྡྷི. ཊཱི. ༡.༡༣༦);
ཨནུསཡཱ ཀཱམརཱགབྷཝརཱགདིཊྛིཔཊིགྷཝིཙིཀིཙྪཱམཱནཱཝིཛྫཱཝསེན སཏྟ ཨནཱགཏཱ ཀིལེསཱ, ཨཏཱིཏཱ པཙྩུཔྤནྣཱ ཙ ཏཐེཝ ཝུཙྩནྟི. ན ཧི ཀཱལབྷེདེན དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝབྷེདོ ཨཏྠཱིཏི. ཙརིཡཱཏི ཚ མཱུལཙརིཡཱ, ཨནྟརབྷེདེན ཨནེཀཝིདྷཱ, སཾསགྒཝསེན ཏེསཊྛི ཧོནྟི. ཏེ པན ཨམྷེཧི ཨསམྨོཧནྟརདྷཱནསུཏྟཊཱིཀཱཡཾ ཝིབྷཱགཏོ དསྶིཏཱ, ཨཏྠིཀེཧི ཏཏོ གཧེཏབྦཱ. ཨཐ ཝཱ ཙརིཡཱཏི ཙརིཏཾ, ཏཾ སུཙརིཏདུཙྩརིཏཝསེན དུཝིདྷཾ. ཨདྷིམུཏྟི ནཱམ སཏྟཱནཾ པུབྦཔརིཙཡཝསེན ཨབྷིརུཙི, སཱ དུཝིདྷཱ ཧཱིནཔཎཱིཏབྷེདེན. གྷནཝིནིབྦྷོགཱབྷཱཝཏོ དིཊྛིམཱནཏཎྷཱཝསེན ¶ ‘‘ཨཧཾ མམཱ’’ཏི སཉྙིནོ. མཧནྟོ སཾཝརོ ཨསཾཝརོ. བུདྡྷིཨཏྠོ ཧི ཨཡ’མཀཱརོ ཡཐཱ ‘‘ཨསེཀྑཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༡).
ཏཱིསུཔི ¶ ཙེཏེསུ ཨེཏེ དྷམྨཏྠདེསནཱ པཊིཝེདྷཱཏི ཨེཏྠ ཏནྟིཨཏྠོ ཏནྟིདེསནཱ ཏནྟིཨཏྠཔཊིཝེདྷོ ཙ ཏནྟིཝིསཡཱ ཧོནྟཱིཏི ཝིནཡཔིཊཀཱདཱིནཾ ཨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷཱདྷཱརབྷཱཝོ ¶ ཡུཏྟོ, པིཊཀཱནི པན ཏནྟི ཡེཝཱཏི ཏེསཾ དྷམྨཱདྷཱརབྷཱཝོ ཀཐཾ ཡུཛྫེཡྻཱཏི? ཏནྟིསམུདཱཡསྶ ཨཝཡཝཏནྟིཡཱ ཨཱདྷཱརབྷཱཝཏོ. ཨཝཡཝསྶ ཧི སམུདཱཡོ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན ཝུཙྩཏི, ཡཐཱ – ‘‘རུཀྑེ སཱཁཱ’’ཏི. དྷམྨཱདཱིནཉྩ དུཀྑོགཱཧབྷཱཝཏོ ཏེཧི ཝིནཡཱདཡོ གམྦྷཱིརཱཏི ཝིནཡཱདཱིནཉྩ ཙཏུབྦིདྷོ གམྦྷཱིརབྷཱཝོ ཝུཏྟོ. ཏསྨཱ དྷམྨཱདཡོ ཨེཝ དུཀྑོགཱཧཏྟཱ གམྦྷཱིརཱ, ན ཝིནཡཱདཡོཏི ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ སམུཁེན, ཝིསཡཝིསཡཱིམུཁེན ཙ ཝིནཡཱདཱིནཾཡེཝ གམྦྷཱིརབྷཱཝསྶ ཝུཏྟཏྟཱ. དྷམྨོ ཧི ཝིནཡཱདཡོ, ཏེསཾ ཝིསཡོ ཨཏྠོ, དྷམྨཏྠཝིསཡཱ ཙ དེསནཱཔཊིཝེདྷོཏི. ཏཏྠ པཊིཝེདྷསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དྷམྨཏྠཱནཾ, དེསནཱཉཱཎསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དེསནཱཡ ཙ དུཀྑོགཱཧབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ, པཊིཝེདྷསྶ པན ཨུཔྤཱདེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ, ཏབྦིསཡཉཱཎུཔྤཏྟིཡཱ ཙ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དུཀྑོགཱཧཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
‘‘ཧེཏུམྷི ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝཙནེན དྷམྨསྶ ཧེཏུབྷཱཝོ ཀཐཾ ཉཱཏབྦོཏི? ‘‘དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏསྶ སམཱསཔདསྶ ཨཝཡཝཔདཏྠཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཧེཏུམྷི ཉཱཎ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ. ‘‘དྷམྨེ པཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ‘‘དྷམྨེ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཧེཏུམྷཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ‘‘པཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཙ ཨཏྠཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཉཱཎ’’ནྟི. ཏསྨཱ ཧེཏུདྷམྨ-སདྡཱ ཨེཀཏྠཱ, ཉཱཎཔཊིསམྦྷིདཱ-སདྡཱ ཙཱཏི ཨིམམཏྠཾ ཝདནྟེན སཱདྷིཏོ དྷམྨསྶ ཧེཏུབྷཱཝོ, ཨཏྠསྶ ཧེཏུཕལབྷཱཝོ ཙ ཨེཝམེཝ དཊྛབྦོ.
ཡཐཱདྷམྨནྟི ཙེཏྠ དྷམྨ-སདྡོ ཧེཏུཾ ཧེཏུཕལཉྩ སབྦཾ སངྒཎྷཱཏི. སབྷཱཝཝཱཙཀོ ཧེས, ན པརིཡཏྟིཧེཏུབྷཱཝཝཱཙཀོ, ཏསྨཱ ཡཐཱདྷམྨནྟི ཡོ ཡོ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདིདྷམྨོ ¶ , ཏསྨིཾ ཏསྨིནྟི ཨཏྠོ. དྷམྨཱནུརཱུཔཾ ཝཱ ཡཐཱདྷམྨཾ. དེསནཱཔི ཧི པཊིཝེདྷོ ཝིཡ ཨཝིཔརཱིཏསཝིསཡཝིབྷཱཝནཏོ དྷམྨཱནུརཱུཔཾ པཝཏྟཏི, ཡཏོ ‘ཨཝིཔརཱིཏཱབྷིལཱཔོ’ཏི ཝུཙྩཏི. དྷམྨཱབྷིལཱཔོཏི ཨཏྠབྱཉྫནཀོ ཨཝིཔརཱིཏཱབྷིལཱཔོ, ཨེཏེན ‘‘ཏཏྲ དྷམྨནིརུཏྟཱབྷིལཱཔེ ཉཱཎཾ ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༧༡༨) ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ སབྷཱཝདྷམྨནིརུཏྟིཾ དསྶེཏི, སདྡསབྷཱཝཏྟཱ དེསནཱཡ. ཏཐཱ ཧི ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱཡ ¶ པརིཏྟཱརམྨཎཱདིབྷཱཝོ པཊིསམྦྷིདཱཝིབྷངྒཔཱལི༹ཡཾ (ཝིབྷ. ༧༤༩) ཝུཏྟོ. ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ ‘‘ཏཾ སབྷཱཝནིརུཏྟིཾ སདྡཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༦༤༢) སདྡཱརམྨཎཏཱ ¶ དསྶིཏཱ. ‘‘ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ ཨཡཾ སདྡོ ཝཱཙཀོ’’ཏི ཝཙནཝཙནཱིཡེ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཏཾཏཾཝཙནཱིཡ ཝིབྷཱཝནཝསེན པཝཏྟིཏོ ཧི སདྡོ དེསནཱཏི. ‘‘ཨནུལོམཱདིཝསེན ཝཱ ཀཐན’’ནྟི ཨེཏེན ཏསྶཱ དྷམྨནིརུཏྟིཡཱ ཨབྷིལཱཔཾ ཀཐནཾ ཏསྶ ཝཙནསྶ པཝཏྟནཾ དསྶེཏི. ‘‘ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ཨེཏེན ‘‘དེསནཱཏི པཉྙཏྟཱི’’ཏི ཨེཏཾ ཝཙནཾ དྷམྨནིརུཏྟཱབྷིལཱཔཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན ཏབྦིནིམུཏྟཾ པཉྙཏྟིཾ སནྡྷཱཡཱཏི དསྶེཏི.
ནནུ ཙ ‘‘དྷམྨོ ཏནྟཱི’’ཏི ཨིམསྨིཾ པཀྑེ དྷམྨསྶ སདྡསབྷཱཝཏྟཱ དྷམྨདེསནཱནཾ ཝིསེསོ ན སིཡཱཏི? ན, ཏེསཾ ཏེསཾ ཨཏྠཱནཾ བོདྷཀབྷཱཝེན ཉཱཏོ, ཨུགྒཧཎཱདིཝསེན ཙ པུབྦེ ཝཝཏྠཱཔིཏོ སདྡཔྤབནྡྷོ དྷམྨོ, པཙྪཱ པརེསཾ ཨཝབོདྷནཏྠཾ པཝཏྟིཏོ ཏདཏྠཔྤཀཱསཀོ ¶ སདྡོ དེསནཱཏི. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟསདྡསམུཊྛཱཔཀོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ དེསནཱ, མུསཱཝཱདཱདཡོ ཝིཡ. ‘‘ཝཙནསྶ པཝཏྟན’’ནྟི ཙ ཡཐཱཝུཏྟཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན ཡུཛྫཏི. སོ ཧི ཝཙནཾ པཝཏྟེཏི, ཏཉྩ ཏེན པཝཏྟཱིཡཏི དེསཱིཡཏི. ‘‘སོ ཙ ལོཀིཡལོཀུཏྟརོ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཨབྷིསམཡཾ ཡེན པཀཱརེན ཨབྷིསམེཏི, ཡཾ ཨབྷིསམེཏི, ཡོ ཙ ཏསྶ སབྷཱཝོ, ཏེཧི པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཝིསཡཏོ ཨསམྨོཧཏོ ཙ ཨཏྠཱནུརཱུཔཾ དྷམྨེསཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཧི ཝིསཡཏོ ཨཏྠཱདིཨནུརཱུཔཾ དྷམྨཱདཱིསུ ཨཝབོདྷོ ཨཝིཛྫཱདིདྷམྨསངྑཱརཱདིཨཏྠཏདུབྷཡཔཉྙཱཔནཱརམྨཎོ ལོཀིཡོ ཨབྷིསམཡོ, ཨསམྨོཧཏོ ཨཏྠཱདིཨནུརཱུཔཾ དྷམྨཱདཱིསུ ཨཝབོདྷོ ནིབྦཱནཱརམྨཎོ མགྒསམྤཡུཏྟོ ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨཏྠཔཉྙཏྟཱིསུ སམྨོཧཝིདྡྷཾསནོ ལོཀུཏྟརོ ཨབྷིསམཡོཏི. ཨབྷིསམཡཏོ ཨཉྙམྤི པཊིཝེདྷཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེསཾ ཏེསཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘པཊིཝེདྷནཾ པཊིཝེདྷོ’ཏི ཨིམིནཱ ཧི ཝཙནཏྠེན ཨབྷིསམཡོ, ‘པཊིཝིཛ྄ཛྷཱིཡཏཱིཏི པཊིཝེདྷོ’ཏི ཨིམིནཱ ཏཾཏཾརཱུཔཱདིདྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོ ཙ ‘‘པཊིཝེདྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི.
ཡཐཱཝུཏྟེཧི དྷམྨཱདཱིཧི པིཊཀཱནཾ གམྦྷཱིརབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིདཱནི ཡསྨཱ ཨེཏེསུ པིཊཀེསཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཡོ ཙེཏྠཱཏི ཨེཏེསུ ཏཾཏཾཔིཊཀགཏེསུ དྷམྨཱདཱིསུ ཡོ པཊིཝེདྷོ, ཨེཏེསུ ཙ པིཊཀེསུ ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཡོ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོཏི ཡོཛེཏབྦཾ. དུཀྑོགཱཧཏཱ ཙ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདཱིནཾ ¶ དྷམྨཏྠཱནཾ དུཔྤཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱཡ, ཏེསཾ པཉྙཱཔནསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ ཏཾདེསནཱཡ, པཊིཝེདྷནསངྑཱཏསྶ པཊིཝེདྷསྶ ཨུཔྤཱདནཝིསཡིཀརཎཱནཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ, ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝསངྑཱཏསྶ པཊིཝེདྷསྶ དུཝིཉྙེཡྻཏཱཡ ཨེཝ ཝེདིཏབྦཱ.
ཡནྟི ¶ ཡཾ པརིཡཏྟིདུགྒཧཎཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨཏྠནྟི བྷཱསིཏཏྠཾ, པཡོཛནཏྠཉྩ. ན ཨུཔཔརིཀྑནྟཱིཏི ན ཝིཙཱརེནྟི. ན ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ཁམནྟཱིཏི ནིཛ྄ཛྷཱནཔཉྙཾ ནཀྑམནྟི, ནིཛ྄ཛྷཱཡིཏྭཱ ¶ པཉྙཱཡ དིསྭཱ རོཙེཏྭཱ གཧེཏབྦཱ ན ཧོནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨེཏཱཡ པརིཡཏྟིཡཱ. ཝཱདཔྤམོཀྑཱནིསཾསཱ ཨཏྟནོ ཨུཔརི པརེཧི ཨཱརོཔིཏཝཱདསྶ ནིགྒཧསྶ པམོཀྑཔྤཡོཛནཱ ཧུཏྭཱ དྷམྨཾ པརིཡཱཔུཎནྟི, ཝཱདཔྤམོཀྑཱ ཝཱ ནིནྡཱཔམོཀྑཱ. ཡསྶ ཙཏྠཱཡཱཏི ཡསྶ ཙ སཱིལཱདིཔཱུརཎསྶ ཨནུཔཱདཱཝིམོཀྑསྶ ཝཱ ཨཏྠཱཡ དྷམྨཾ པརིཡཱཔུཎནྟི ཉཱཡེན པརིཡཱཔུཎནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨསྶཱཏི ཨསྶ དྷམྨསྶ. ནཱནུབྷོནྟཱིཏི ན ཝིནྡནྟི. ཏེསཾ ཏེ དྷམྨཱ དུགྒཧིཏཏྟཱ ཨུཔཱརམྦྷམཱནདབྦམཀྑཔལཱསཱདིཧེཏུབྷཱཝེན དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟི. བྷཎྜཱགཱརེ ནིཡུཏྟོ བྷཎྜཱགཱརིཀོ, བྷཎྜཱགཱརིཀོ ཝིཡ བྷཎྜཱགཱརིཀོ, དྷམྨརཏནཱནུཔཱལཀོ. ཨཉྙཏྠཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ བྷཎྜཱགཱརིཀསྶེཝ སཏོ པརིཡཏྟི བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟི.
‘‘ཏཱསཾཡེཝཱ’’ཏི ཨཝདྷཱརཎཾ པཱཔུཎིཏབྦཱནཾ ཚལ༹བྷིཉྙཱཙཏུཔྤཊིསམྦྷིདཱདཱིནཾ ཝིནཡེ པབྷེདཝཙནཱབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཝེརཉྫཀཎྜེ (པཱརཱ. ༡༢) ཧི ཏིསྶོ ཝིཛྫཱཝ ཝིབྷཏྟཱ. དུཏིཡེ པན ‘‘ཏཱསཾཡེཝཱ’’ཏི ཨཝདྷཱརཎཾ ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཀཏཾ, ན ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ. ཏཱ ཧི ཚསུ ཨབྷིཉྙཱསུ ཨནྟོགདྷཱཏི སུཏྟེ ཝིབྷཏྟཱ ཡེཝཱཏི.
དུགྒཧིཏཾ གཎྷཱཏི, ‘‘ཏཐཱཧཾ བྷགཝཏཱ དྷམྨཾ དེསིཏཾ ཨཱཛཱནཱམི, ཡཐཱ ཏདེཝིདཾ ཝིཉྙཱཎཾ སནྡྷཱཝཏི སཾསརཏི ཨནཉྙ’’ནྟིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༣༩༦). དྷམྨཙིནྟནྟི ¶ དྷམྨསབྷཱཝཝིཙཱརཎཾ, ‘‘ཙིཏྟུཔྤཱདམཏྟེནེཝ དཱནཾ ཧོཏི, སཡམེཝ ཙིཏྟཾ ཨཏྟནོ ཨཱརམྨཎཾ ཧོཏི, སབྦཾ ཙིཏྟཾ ཨསབྷཱཝདྷམྨཱརམྨཎ’’ནྟི ཙ ཨེཝམཱདི. ཏེསནྟི ཏེསཾ པིཊཀཱནཾ.
ཨེཏནྟི ཨེཏཾ བུདྡྷཝཙནཾ. ཨཏྠཱནུལོམཏོ ཨནུལོམིཀོ. ཨནུལོམིཀཏཾཡེཝ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཀསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཀནིཀཱཡམྤཱིཏི ཨེཀསམཱུཧམྤི ¶ . པོཎིཀཱ ཙིཀྑལླིཀཱ ཙ ཁཏྟིཡཱ, ཏེསཾ ནིཝཱསོ པོཎིཀནིཀཱཡོ ཙིཀྑལླིཀནིཀཱཡོ ཙ.
ནཝཔྤབྷེདནྟི ཨེཏྠ ཀཐཾ ནཝཔྤབྷེདཾ? སགཱཐཀཉྷི སུཏྟཾ གེཡྻཾ, ནིགྒཱཐཀཉྩ སུཏྟཾ ཝེཡྻཱཀརཎཾ, ཏདུབྷཡཝིནིམུཏྟཉྩ སུཏྟཾ ཨུདཱནཱདིཝིསེསསཉྙཱརཧིཏཾ ནཏྠི, ཡཾ སུཏྟངྒཾ སིཡཱ, མངྒལསུཏྟཱདཱིནཉྩ (ཁུ. པཱ. ༥.༢; སུ. ནི. ༢༢༥) སུཏྟངྒསངྒཧོ ན སིཡཱ, གཱཐཱབྷཱཝཏོ, དྷམྨཔདཱདཱིནཾ ཝིཡ, གེཡྻངྒསངྒཧོ ཝཱ སིཡཱ, སགཱཐཀཏྟཱ, སགཱཐཝགྒསྶ ཝིཡ, ཏཐཱ ཨུབྷཏོཝིབྷངྒཱདཱིསུ སགཱཐཀཔྤདེསཱནནྟི? ཝུཙྩཏེ –
‘‘སུཏྟནྟི ¶ སཱམཉྙཝིདྷི, ཝིསེསཝིདྷཡོ པརེ;
སནིམིཏྟཱ ནིརུལ༹ྷཏྟཱ སཧཏཱཉྙེན ནཱཉྙཏོ’’. (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ);
སབྦསྶཱཔི ཧི བུདྡྷཝཙནསྶ སུཏྟནྟི ཨཡཾ སཱམཉྙཝིདྷི. ཏེནེཝཱཧ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀཙྩཱནོ ནེཏྟིཡཾ – ‘‘ནཝཝིདྷསུཏྟནྟཔརིཡེཊྛཱི’’ཏི (ནེཏྟི. སངྒཧཝཱར). ‘‘ཨེཏྟཀཾ ཏསྶ བྷགཝཏོ སུཏྟཱགཏཾ སུཏྟཔརིཡཱཔནྣཾ (པཱཙི. ༢༥༥, ༡༢༤༢), སཀཝཱདེ པཉྩསུཏྟསཏཱནཱི’’ཏི (དྷ. ས. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ; ཀཐཱ. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ) ཨེཝམཱདི ཙ ཨེཏསྶ ཨཏྠསྶ སཱདྷཀཾ.
ཝིསེསཝིདྷཡོ ¶ པརེ སནིམིཏྟཱ ཏདེཀདེསེསུ གེཡྻཱདཡོ ཝིསེསཝིདྷཡོ ཏེན ཏེན ནིམིཏྟེན པཏིཊྛིཏཱ. ཏཐཱ ཧི གེཡྻསྶ སགཱཐཀཏྟཾ ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟཾ. ལོཀེཔི ཧི སསིལོཀཾ སགཱཐཀཾ (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༡༣) ཙུཎྞིཡགནྠཾ ‘གེཡྻ’ནྟི ཝདནྟི. གཱཐཱཝིརཧེ པན སཏི པུཙྪཾ ཀཏྭཱ ཝིསྶཛྫནབྷཱཝོ ཝེཡྻཱཀརཎསྶ ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟཾ. པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཉྷི ‘བྱཱཀརཎ’ནྟི ཝུཙྩཏི, བྱཱཀརཎམེཝ ཝེཡྻཱཀརཎཾ. ཨེཝཾ སནྟེ སགཱཐཀཱདཱིནམྤི པུཙྪཾ ཀཏྭཱ ཝིསྶཛྫནཝསེན པཝཏྟཱནཾ ཝེཡྻཱཀརཎབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ནཱཔཛྫཏི, གེཡྻཱདིསཉྙཱནཾ ཨནོཀཱསབྷཱཝཏོ, ‘གཱཐཱཝིརཧེ སཏཱི’ཏི ཝིསེསིཏཏྟཱ ཙ. ཏཐཱ ཧི དྷམྨཔདཱདཱིསུ ཀེཝལཾ གཱཐཱབནྡྷེསུ, སགཱཐཀཏྟེཔི སོམནསྶཉཱཎམཡིཀགཱཐཱཡུཏྟེསུ, ‘ཝུཏྟཉྷེཏ’ནྟིཨཱདིཝཙནསམྦནྡྷེསུ, ཨབྦྷུཏདྷམྨཔཊིསཾཡུཏྟེསུ ཙ སུཏྟཝིསེསེསུ ཡཐཱཀྐམཾ གཱཐཱཨུདཱནཨིཏིཝུཏྟཀཨབྦྷུཏདྷམྨསཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱ, ཏཐཱ སཏིཔི ¶ གཱཐཱབནྡྷབྷཱཝེ བྷགཝཏོ ཨཏཱིཏཱསུ ཛཱཏཱིསུ ཙརིཡཱནུབྷཱཝཔྤཀཱསཀེསུ ཛཱཏཀསཉྙཱ, སཏིཔི པཉྷཱཝིསྶཛྫནབྷཱཝེ, སགཱཐཀཏྟེ ཙ ཀེསུཙི སུཏྟནྟེསུ ཝེདསྶ ལབྷཱཔནཏོ ཝེདལླསཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱཏི ཨེཝཾ ཏེན ཏེན སགཱཐཀཏྟཱདིནཱ ནིམིཏྟེན ཏེསུ ཏེསུ སུཏྟཝིསེསེསུ གེཡྻཱདིསཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱཏི ཝིསེསཝིདྷཡོ སུཏྟངྒཏོ པརེ གེཡྻཱདཡོ. ཡཾ པནེཏྠ གེཡྻངྒཱདིནིམིཏྟརཧིཏཾ, ཏཾ སུཏྟངྒཾ ཝིསེསསཉྙཱཔརིཧཱརེན སཱམཉྙསཉྙཱཡ པཝཏྟནཏོཏི. ནནུ ཙ སགཱཐཀཾ སུཏྟཾ གེཡྻཾ, ནིགྒཱཐཀཾ སུཏྟཾ ཝེཡྻཱཀརཎནྟི སུཏྟངྒཾ ན སམྦྷཝཏཱིཏི ཙོདནཱ ཏདཝཏྠཱ ཝཱཏི? ན ཏདཝཏྠཱ, སོདྷིཏཏྟཱ. སོདྷིཏཉྷི པུབྦེ གཱཐཱཝིརཧེ སཏི པུཙྪཱཝིསྶཛྫནབྷཱཝོ ཝེཡྻཱཀརཎསྶ ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟནྟི.
ཡཉྩ ཝུཏྟཾ – ‘‘གཱཐཱབྷཱཝཏོ མངྒལསུཏྟཱདཱིནཾ (ཁུ. པཱ. ༥.༡, ༢, ༣) སུཏྟངྒསངྒཧོ ¶ ན སིཡཱ’’ཏི, ཏཾ ན, ནིརུལ༹ྷཏྟཱ. ནིརུལ༹ྷོ ཧི མངྒལསུཏྟཱདཱིནཾ སུཏྟབྷཱཝོ. ན ཧི ཏཱནི དྷམྨཔདབུདྡྷཝཾསཱདཡོ ¶ ཝིཡ གཱཐཱབྷཱཝེན པཉྙཱཏཱནི, ཨཐ ཁོ སུཏྟབྷཱཝེན. ཏེནེཝ ཧི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘སུཏྟནཱམཀ’’ནྟི ནཱམགྒཧཎཾ ཀཏཾ. ཡཉྩ པན ཝུཏྟཾ – ‘‘སགཱཐཀཏྟཱ གེཡྻངྒསངྒཧོ སིཡཱ’’ཏི, ཏདཔི ནཏྠི, ཡསྨཱ སཧཏཱཉྙེན. སཧ གཱཐཱཧཱིཏི ཧི སགཱཐཀཾ. སཧབྷཱཝོ ནཱམ ཨཏྠཏོ ཨཉྙེན ཧོཏི, ན ཙ མངྒལསུཏྟཱདཱིསུ ཀཐཱཝིནིམུཏྟོ ཀོཙི སུཏྟཔདེསོ ཨཏྠི, ཡོ ‘སཧ གཱཐཱཧཱི’ཏི ཝུཙྩེཡྻ, ན ཙ སམུདཱཡོ ནཱམ ཀོཙི ཨཏྠི, ཡདཔི ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨུབྷཏོཝིབྷངྒཱདཱིསུ སགཱཐཀཔྤདེསཱནཾ གེཡྻངྒསངྒཧོ སིཡཱ’’ཏི ཏདཔི ན, ཨཉྙཏོ. ཨཉྙཱ ཨེཝ ཧི ཏཱ གཱཐཱ ཛཱཏཀཱདིཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ. ཨཏོ ན ཏཱཧི ཨུབྷཏོཝིབྷངྒཱདཱིནཾ གེཡྻངྒབྷཱཝོཏི. ཨེཝཾ སུཏྟཱདཱིནཾ ཨངྒཱནཾ ཨཉྙམཉྙསངྐརཱབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ.
‘‘ཨཡཾ དྷམྨོ…པེ… ཨཡཾ ཝིནཡོ, ཨིམཱནི ཙཏུརཱསཱིཏི དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནཱི’’ཏི བུདྡྷཝཙནཾ དྷམྨཝིནཡཱདིབྷེདེན ཝཝཏྠཔེཏྭཱ སངྒཱཡནྟེན མཧཱཀསྶཔཔྤམུཁེན ཝསིགཎེན ཨནེཀཙྪརིཡཔཱཏུབྷཱཝཔཊིམཎྜིཏཱཡ སངྒཱིཏིཡཱ ཨིམསྶ དཱིགྷཱགམསྶ པཋམམཛ྄ཛྷིམབུདྡྷཝཙནཱདིབྷཱཝོ ཝཝཏྠཱཔིཏོཏི དསྶེཏི, ‘‘ཨེཝམེཏཾ ཨབྷེདཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ.
ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡. བྲཧྨཛཱལསུཏྟཝཎྞནཱ
པརིབྦཱཛཀཀཐཱཝཎྞནཱ
ཨེཝཾ ¶ ¶ ¶ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཾ དསྶེཏྭཱ ཡདཏྠཾ སཱ ཨིདྷ དསྶིཏཱ, ཨིདཱནི ཏཾ ནིགམནཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིམིསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
༡. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ བྲཧྨཛཱལསྶ སཱདྷཱརཎཏོ བཱཧིརནིདཱནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨབྦྷནྟརནིདཱནཾ སཾཝཎྞེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཚཧི ཨཱཀཱརེཧི སཾཝཎྞནཱ ཀཱཏབྦཱ སམྦནྡྷཏོ པདཏོ པདཝིབྷཱགཏོ པདཏྠཏོ ཨནུཡོགཏོ པརིཧཱརཏོ ཙཱཏི. ཏཏྠ སམྦནྡྷོ ནཱམ དེསནཱསམྦནྡྷོ. ཡཾ ལོཀིཡཱ ‘‘ཨུམྨུགྒྷཱཏོ’’ཏི ཝདནྟི. སོ པན པཱལི༹ཡཱ ནིདཱནཔཱལི༹ཝསེན, ནིདཱནཔཱལི༹ཡཱ པན སངྒཱིཏིཝསེན ཝེདིཏབྦོཏི པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཾ དསྶེནྟེན ནིདཱནཔཱལི༹ཡཱ སམྦནྡྷསྶ དསྶིཏཏྟཱ པདཱདིཝསེན སཾཝཎྞནཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཨེཝནྟི ནིཔཱཏཔད’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ‘‘མེཏིཨཱདཱིནཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨནྟརཱ-སདྡ-ཙ-སདྡཱནཾ ནིཔཱཏཔདབྷཱཝོ, ཝཏྟབྦོ, ན ཝཱ ཝཏྟབྦོ ཏེསཾ ནཡགྒཧཎེན གཧིཏཏྟཱ, ཏདཝསིཊྛཱནཾ ཨཱཔཊི-སདྡཱནཾ ཨཱདི-སདྡེན སངྒཎྷནཏོ. ‘‘པདཝིབྷཱགོ’’ཏི པདཱནཾ ཝིསེསོ, ན པན པདཝིགྒཧོ. ཨཐ ཝཱ པདཱནི ཙ པདཝིབྷཱགོ ཙ པདཝིབྷཱགོ, པདཝིགྒཧོ ཙ པདཝིབྷཱགོ ཙ པདཝིབྷཱགོཏི ཝཱ ཨེཀསེསཝསེན པདཔདཝིགྒཧཱཔི པདཝིབྷཱག སདྡེན ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ པདཝིགྒཧོ ‘‘བྷིཀྑཱུནཾ སངྒྷོ’’ཏིཨཱདིབྷེདེསུ པདེསུ དཊྛབྦོ.
ཨཏྠཏོཏི པདཏྠཏོ. ཏཾ པན པདཏྠཾ ཨཏྠུདྡྷཱརཀྐམེན ¶ པཋམཾ ཨེཝཾ-སདྡསྶ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝཾསདྡོ ཏཱཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཝདྷཱརཎཱདཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན ཨིདམཏྠཔུཙྪཱཔརིམཱཎཱདིཨཏྠཱནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨེཝཾགཏཱནི, ཨེཝཾཝིདྷོ, ཨེཝམཱཀཱརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨིདཾ-སདྡསྶ ཨཏྠེ ཨེཝཾ-སདྡོ. གཏ-སདྡོ ཧི པཀཱརཔརིཡཱཡོ, ཏཐཱ ཝིདྷཱཀཱར-སདྡཱ ¶ ཙ. ཏཐཱ ཧི ཝིདྷཡུཏྟགཏ-སདྡེ ལོཀིཡཱ པཀཱརཏྠེ ཝདནྟི. ‘‘ཨེཝཾ ནུ ཁོ, ན ནུ ཁོ, ཀིཾ ནུ ཁོ, ཀཐཾ ནུ ཁོ’’ཏི, ‘‘ཨེཝཾ སུ ཏེ སུནྷཱཏཱ སུཝིལིཏྟཱ ཀཔྤིཏཀེསམསྶུ, ཨཱམུཏྟམཱལཱབྷརཎཱ ཨོདཱཏཝཏྠཝསནཱ པཉྩཧི ¶ ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏཱ སམངྒཱིབྷཱུཏཱ པརིཙཱརེནྟི, སེཡྻཐཱཔི ཏྭཾ ཨེཏརཧི སཱཙརིཡཀོཏི? ནོ ཧིདཾ བྷོ གོཏམཱ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ པུཙྪཱཡཾ. ‘‘ཨེཝཾ ལཧུཔརིཝཏྟཾ, ཨེཝཾ ཨཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ པརིམཱཎེ. ནནུ ཙ ‘‘ཨེཝཾ ནུ ཁོ, ཨེཝཾ སུ ཏེ, ཨེཝཾ ཨཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡེན པུཙྪནཱཀཱརཔརིམཱཎཱཀཱརཱནཾ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝ ཨེཝཾ-སདྡོ ཏི? ན, ཝིསེསསབྦྷཱཝཏོ. ཨཱཀཱརམཏྟཝཱཙཀོ ཧེཏྠ ཨཱཀཱརཏྠོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ, ཡཐཱ ‘‘ཨེཝཾ བྱཱཁོཏིཨཱདཱིསུ པན ན ཨཱཀཱརཝིསེསཝཱཙཀོ ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ ཛཱཏེན མཙྩེནཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཨུཔམཱདཱིསུ ཨུདཱཧརཎཱནི ཨུཔཔནྣཱནི ཧོནྟི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡཐཱཔི…པེ… བཧུ’’ནྟི? ཨེཏྠ ¶ པུཔྥརཱསིཊྛཱནིཡཏོ མནུསྶུཔཔཏྟིསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསདྡྷམྨསཝནཡོནིསོམནསིཀཱརབྷོགསམྤཏྟིཨཱདིདཱནཱདིཔུཉྙཀིརིཡཱཧེཏུསམུདཱཡཏོ སོབྷཱསུགནྡྷཏཱདིགུཎཡོགཏོ མཱལཱགུཎསདིསིཡོ པཧཱུཏཱ པུཉྙཀིརིཡཱ མརིཏབྦསབྷཱཝཏཱཡ མཙྩེན སཏྟེན ཀཏྟབྦཱཏི ཛོདིཏཏྟཱ པུཔྥརཱསིམཱལཱགུཎཱཝ ཨུཔམཱ, ཏེསཾ ཨུཔམཱཀཱརོ ཡཐཱ-སདྡེན ཨནིཡམཏོ ཝུཏྟོཏི ཨེཝཾ-སདྡོ ཨུཔམཱཀཱརནིགམནཏྠོཏི ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཾ. སོ པན ཨུཔམཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཏྠཏོ ཨུཔམཱཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔམཱཡཾ ཨཱགཏོ’’ཏི.
ཏཐཱ ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཨཱཀཱརེན ‘‘ཨབྷིཀྐམིཏབྦ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨུཔདིསིཡམཱནཱཡ སམཎསཱརུཔྤཱཡ ཨཱཀཔྤསམྤཏྟིཡཱ ཡོ ཏཏྠ ཨུཔདིསནཱཀཱརོ, སོ ཨཏྠཏོ ཨུཔདེསོཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ ཏེ…པེ… ཨུཔདེསེ’’ཏི. ཏཐཱ ཨེཝམེཏཾ བྷགཝཱ, ཨེཝམེཏཾ སུགཏཱཏི ཨེཏྠ ཙ བྷགཝཏཱ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ཨཝིཔརཱིཏཏོ ཛཱནནྟེཧི ཀཏཾ ཏཏྠ སཾཝིཛྫམཱནགུཎཱནཾ པཀཱརེཧི ཧཾསནཾ ཨུདགྒཏཱཀརཎཾ སམྤཧཾསནཾ, ཡོ ཏཏྠ སམྤཧཾསནཱཀཱརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཝམེཝཾ པནཱཡནྟི ཨེཏྠ གརཧཎཱཀཱརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ. སོ ཙ གརཧཎཱཀཱརོ ‘‘ཝསལཱི’’ཏིཨཱདི ཁུཾསནསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཨིདྷ ཨེཝཾ-སདྡེན པཀཱསིཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཡཐཱ ¶ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ ཨུཔམཱཀཱརཱདཡོཔི ཨུཔམཱདིཝསེན ཝུཏྟཱནཾ པུཔྥརཱསིཨཱདིསདྡཱནཾ སནྣིདྷཱནཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨེཝཉྩ ཝདེཧཱིཏི ‘‘ཡཐཱཧཾ ཝདཱམི, ཨེཝཾ སམཎཾ ཨཱནནྡཾ ཝདེཧཱི’’ཏི ཝདནཱཀཱརོ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦོ ཨེཝཾ-སདྡེན ནིདསྶཱིཡཏཱིཏི ནིདསྶནཏྠོ ཝུཏྟོ. ཨེཝཾ ནོཏི ཨེཏྠཱཔི ཏེསཾ ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨཧིཏདུཀྑཱཝཧབྷཱཝེ སནྣིཊྛཱནཛནནཏྠཾ ཨནུམཏིགྒཧཎཝསེན ‘‘སཾཝཏྟནྟི, ནོ ཝཱ, ཀཐཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི པུཙྪཱཡ ཀཏཱཡ ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏདཱཀཱརསནྣིཊྛཱནཾ ཨེཝཾ-སདྡེན ཝིབྷཱཝིཏནྟི ཝིཉྙཱཡཏི, སོ པན ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ ¶ སཾཝཏྟནཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཝདྷཱརཎཏྠོ ¶ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱིཏི ཨཱདཱིསུ ཨཝདྷཱརཎེ’’ཏི. ཨེཝཾ བྷནྟེཏི པན དྷམྨསྶ སཱདྷུཀཾ སཝནམནསིཀཱརེ སནྣིཡོཛིཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨཏྟནོ ཏཏྠ ཋིཏབྷཱཝསྶ པཊིཛཱནནཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཨེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡོ ཝཙནསམྤཊིཙྪནཏྠོ ཝུཏྟོ, ཏེན ཨེཝཾ བྷནྟེ, སཱདྷུ བྷནྟེ, སུཊྛུ བྷནྟེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ནཱནཱནཡནིཔུཎནྟི ཨེཀཏྟནཱནཏྟཨབྱཱཔཱརཨེཝཾདྷམྨཏཱསངྑཱཏཱ, ནནྡིཡཱཝཊྚ ཏིཔུཀྑལསཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏཨངྐུསདིསཱལོཙནསངྑཱཏཱ ཝཱ ཨཱདྷཱརཱདིབྷེདཝསེན ནཱནཱཝིདྷཱ ནཡཱ ནཱནཱནཡཱ, ནཡཱ ཝཱ པཱལི༹གཏིཡོ, ཏཱ ཙ པཉྙཏྟིཨནུཔཉྙཏྟིཨཱདིཝསེན སཾཀིལེབྷཱགིཡཱདིལོཀིཡཱདིཏདུབྷཡཝོམིསྶཏཱདིཝསེན ཀུསལཱདིཝསེན ཁནྡྷཱདིཝསེན སངྒཧཱདིཝསེན སམཡཝིམུཏྟཱདིཝསེན ཋཔནཱདིཝསེན ཀུསལམཱུལཱདིཝསེན ཏིཀཔཊྛཱནཱདིཝསེན ཙ ནཱནཔྤཀཱརཱཏི ནཱནཱནཡཱ, ཏེཧི ནིཔུཎཾ སཎྷསུཁུམནྟི ནཱནཱནཡནིཔུཎཾ. ཨཱསཡོཝ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, ཏེ ཙ སསྶཏཱདིབྷེདེན, ཏཏྠ ཙ ཨཔྤརཛཀྑཏཱདིཝསེན ཨནེཀཱ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདཡོ ཨེཝ ཝཱ སམུཊྛཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུ ཨེཏསྶཱཏི ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡསམུཊྛཱནཾ. ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣནྟི ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞཾ ཨུཔནེཏབྦཱབྷཱཝཏོ, སངྐཱསནཔཀཱསནཝིཝརཎཝིབྷཛནཨུཏྟཱནཱིཀརཎཔཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི, ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམནྣཱགཏནྟི ཝཱ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡནྟི ཨེཏྠ པཱཊིཧཱརིཡཔདསྶ ཝཙནཏྠཾ ‘‘པཊིཔཀྑཧརཎཏོ རཱགཱདིཀིལེསཱཔནཡནཏོ པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝདནྟི. བྷགཝཏོ པན པཊིཔཀྑཱ རཱགཱདཡོ ན སནྟི, ཡེ ཧརིཏབྦཱ. པུཐུཛྫནཱནམྤི ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ¶ ཨཊྛགུཎསམནྣཱགཏེ ཙིཏྟེ ཧཏཔཊིཔཀྑེ ཨིདྡྷིཝིདྷཾ པཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ཏཏྠ པཝཏྟཝོཧཱརེན ཙ ན སཀྐཱ ཨིདྷ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝཏྟུཾ. སཙེ པན མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ བྷགཝཏོ ¶ ཝེནེཡྻགཏཱ ཙ ཀིལེསཱ པཊིཔཀྑཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སཏི ཡུཏྟམེཏཾ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ ཙ སཱསནསྶ ཙ པཊིཔཀྑཱ ཏིཏྠིཡཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏེ ཧི དིཊྛིཧརཎཝསེན, དིཊྛིཔྤཀཱསནེ ཨསམཏྠབྷཱཝེན ཙ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིཧི ཧརིཏཱ ཨཔནཱིཏཱ ཧོནྟཱིཏི. ‘‘པཊཱི’’ཏི ཝཱ ཨཡཾ སདྡོ ‘‘པཙྪཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ བོདྷེཏི ‘‘ཏསྨིཾ པཊིཔཝིཊྛམྷི, ཨཉྙོ ཨཱགཉྪི བྲཱཧྨཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ཏསྨཱ སམཱཧིཏེ ཙིཏྟེ, ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཙ ཀཏཀིཙྩེན པཙྪཱ ཧརིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི པཊིཧཱརིཡཾ, ཨཏྟནོ ཝཱ ཨུཔཀྐིལེསེསུ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནམགྒེཧི ཧརིཏེསུ པཙྪཱ ཧརཎཾ པཊིཧཱརིཡཾ. ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིཡོ ཙ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེན, ཀཏཀིཙྩེན ཙ སཏྟཧིཏཏྠཾ པུན པཝཏྟེཏབྦཱ, ཧརིཏེསུ ཙ ཨཏྟནོ ཨུཔཀྐིལེསེསུ པརསཏྟཱནཾ ཨུཔཀྐིལེསཧརཎཱནི ¶ ཧོནྟཱིཏི པཊིཧཱརིཡཱནི བྷཝནྟི. པཊིཧཱརིཡམེཝ པཱཊིཧཱརིཡཾ. པཊིཧཱརིཡེ ཝཱ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིསམུདཱཡེ བྷཝཾ ཨེཀེཀཾ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. པཊིཧཱརིཡཾ ཝཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ མགྒོ ཙ པཊིཔཀྑཧརཎཏོ, ཏཏྠ ཛཱཏཾ, ཏསྨིཾ ཝཱ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ, ཏཏོ ཝཱ ཨཱགཏནྟི པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏསྶ པན ཨིདྡྷིཨཱདིབྷེདེན ཝིསཡབྷེདེན ཙ བཧུཝིདྷསྶ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ ལབྦྷམཱནཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི.
ན ཨཉྙཐཱཏི བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏཱཀཱརཏོ ན ཨཉྙཐཱཏི ཨཏྠོ, ན པན བྷགཝཏོ དེསིཏཱཀཱརཏོ. ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཱ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘སབྦཔྤཀཱརེན ཀོ སམཏྠོ ཝིཉྙཱཏུ’’ནྟི ཨིདཾ ཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི. དྷཱརཎབལདསྶནཉྩ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི སུཏཱཀཱརཱཝིརཛ྄ཛྷནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ན ཧེཏྠ ཨཏྠནྟརཏཱཔརིཧཱརོ དྭིནྣམྤི ཨཏྠཱནཾ ཨེཀཝིསཡཏྟཱ, ཨིཏརཐཱ ཐེརོ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ སབྦཐཱ པཊིགྒཧཎེ སམཏྠོ ཨསམཏྠོ ཙཱཏི ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི.
‘‘ཡོ པརོ ན ཧོཏི, སོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨེཝཾ ¶ ཝུཏྟཱཡ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏཱཡ སསནྟཏིཡཾ ཝཏྟནཏོ ཏིཝིདྷོཔི མེ-སདྡོ ཀིཉྩཱཔི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ¶ ཨཏྠེ དིསྶཏི, ཀརཎསམྤདཱནསཱམིནིདྡེསཝསེན པན ཝིཛྫམཱནབྷེདཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘མེ-སདྡོ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏཱི’’ཏི.
ཀིཉྩཱཔི ཨུཔསགྒོ ཀིརིཡཾ ཝིསེསེཏི, ཛོཏཀབྷཱཝཏོ པན སཏིཔི ཏསྨིཾ སུཏ-སདྡོ ཨེཝ ཏཾ ཏམཏྠཾ ཨནུཝདཏཱིཏི ཨནུཔསགྒསྶ སུཏ-སདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ སཨུཔསགྒསྶ གཧཎཾ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཨུཔསགྒོ ཙ ཨནུཔསགྒོ ཙཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨསྶཱཏི སུཏ-སདྡསྶ. ཀམྨབྷཱཝསཱདྷནཱནི ཨིདྷ སུཏ-སདྡེ སམྦྷཝནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔདྷཱརིཏནྟི ཝཱ ཨུཔདྷཱརཎནྟི ཝཱ ཨཏྠོ’’ཏི. མཡཱཏི ཨཏྠེ སཏཱིཏི ཡདཱ མེསདྡསྶ ཀཏྟུཝསེན ཀརཎནིདྡེསོ, ཏདཱཏི ཨཏྠོ. མམཱཏི ཨཏྠེ སཏཱིཏི ཡདཱ སམྦནྡྷཝསེན སཱམིནིདྡེསོ, ཏདཱ.
སུཏསདྡསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟེན ཨེཝཾསདྡེན སཝནཀིརིཡཱཛོཏཀེན བྷཝིཏབྦནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝནྟི སོཏཝིཉྙཱཎཱདིཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདསྶན’’ནྟི. ཨཱདི-སདྡེན སམྤཊིཙྪནཱདཱིནཾ པཉྩདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཱནཾ ཏདབྷིནིཧཊཱནཉྩ མནོདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཱནཾ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. སབྦེསམྤི ཝཱཀྱཱནཾ ཨེཝཀཱརཏྠསཧིཏཏྟཱ ‘‘སུཏ’’ནྟི ཨེཏསྶ སུཏཾ ཨེཝཱཏི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི, ཨེཏེན ཨཝདྷཱརཎེན ནིརཱཀཏཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ ཙ སུཏཾ སུཏཾ ཨེཝཱཏི ¶ ནིཡམེཏབྦཾ, ཏཾ སམྨཱ སུཏཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཱུནཱདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ ‘‘སདྡནྟརཏྠཱཔོཧནཝསེན སདྡོ ཨཏྠཾ ཝདཏཱི’’ཏི སུཏནྟི ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཡམེཏསྶ ཨཏྠོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི, ཨིམིནཱ དིཊྛཱདིཝིནིཝཏྟནཾ ཀརོཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ན ཨིདཾ མཡཱ དིཊྛཾ, ན སཡམྦྷུཉཱཎེན སཙྪིཀཏཾ, ཨཐ ཁོ སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ སམྨདེཝཱཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནཱུནཱདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ཝཱ ཨེཝཾ-སདྡེ ཨཡཾ ཨཏྠཡོཛནཱ ཀརཱིཡཏཱིཏི ཏདཔེཀྑསྶ སུཏ-སདྡསྶ ཨཡམཏྠོ ཝུཏྟོ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི. ཏེནེཝ ཨཱཧ ¶ ‘‘ཨནཱུནཱདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. སཝནསདྡོ ཙེཏྠ ཀམྨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ སུཡྻཏཱིཏི.
ཨེཝཾ སཝནཧེཏུསུཎནྟཔུགྒལསཝནཝིསེསཝསེན པདཏྟཡསྶ ཨེཀེན པཀཱརེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པཀཱརནྟརེཧིཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཐཱ ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏསྶཱཏི ཡཱ སཱ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ དྷམྨསྶཝནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ མནོདྭཱརཝིཉྙཱཎཝཱིཐི, ཏསྶཱ. སཱ ཧི ནཱནཔྤཀཱརེན ¶ ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིཏུཾ སམཏྠཱ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘སོཏདྭཱརཱནུསཱརེནཱ’’ཏི. ནཱནཔྤཀཱརེནཱཏི ཝཀྑམཱནཱནཾ ཨནེཀཝིཧིཏཱནཾ བྱཉྫནཏྠགྒཧཎཱནཱནཱཀཱརེན, ཨེཏེན ཨིམིསྶཱ ཡོཛནཱཡ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝཾ-སདྡོ གཧིཏོཏི དཱིཔེཏི. པཝཏྟིབྷཱཝཔྤཀཱསནནྟི པཝཏྟིཡཱ ཨཏྠིབྷཱཝཔྤཀཱསནཾ. ‘‘སུཏནྟི དྷམྨཔྤཀཱསན’’ནྟི ཡསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐི ནཱནཔྤཀཱརེན པཝཏྟཱ, ཏསྶ དྷམྨཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ན སུཏསདྡསྶ དྷམྨཏྠཏྟཱ. ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ པཱཀཊཱིཀརཎཾ ‘‘ཨཡཉྷེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱཏི ཀརཎཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ. མཡཱཏི ཀཏྠུཨཏྠེ.
‘‘ཨེཝནྟི ནིདྡིསིཏབྦཔྤཀཱསན’’ནྟི ནིདསྶནཏྠཾ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ ནིདསྶེཏབྦསྶ ནིདྡིསིཏབྦཏྟཱབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ, ཏེན ཨེཝཾ-སདྡེན སཀལམྤི སུཏྟཾ པཙྩཱམཊྛནྟི དསྶེཏི. སུཏ-སདྡསྶ ཀིརིཡཱསདྡཏྟཱ, སཝནཀིརིཡཱཡ ཙ སཱདྷཱརཎཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷཔཊིབདྡྷཏྟཱ ཏཏྠ ཙ པུགྒལཝོཧཱརོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སུཏནྟི པུགྒལཀིཙྩཔྤཀཱསན’’ནྟི. ན ཧི པུགྒལཝོཧཱརརཧིཏེ དྷམྨཔྤབནྡྷེ སཝནཀིརིཡཱ ལབྦྷཏཱིཏི.
‘‘ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶཱ’’ཏིཨཱདིཔི ཨཱཀཱརཏྠམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ པུརིམཡོཛནཱཡ ཨཉྙཐཱ ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟཱིཏི ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི ཨེཝ, དྷམྨཱནཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརུཔཱདཱནཝསེན ཏཐཱ ཝུཏྟཱ. ‘‘སུཏནྟི ཝིསཡནིདྡེསོ’’ཏི སོཏབྦབྷཱུཏོ དྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཀཏྟུཔུགྒལསྶ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟིཊྛཱནནྟི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཙིཏྟསནྟཱནཝིནིམུཏྟསྶ ¶ པརམཏྠཏོ ¶ ཀསྶཙི ཀཏྟུ ཨབྷཱཝེཔི སདྡཝོཧཱརེན བུདྡྷིཔརིཀཔྤིཏབྷེདཝཙནིཙྪཱཡ ཙིཏྟསནྟཱནཏོ ཨཉྙཾ ཝིཡ ཏཾསམངྒིཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙིཏྟསནྟཱནེན ཏཾསམངྒིནོ’’ཏི. སཝནཀིརིཡཱཝིསཡོཔི སོཏབྦདྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟཙིཏྟསནྟཱནསྶ ཨིདྷ པརམཏྠཏོ ཀཏྟུབྷཱཝཏོ, སཝནཝསེན ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཡཱ ཨེཝ ཝཱ སཝནཀིརིཡཱབྷཱཝཏོ ཏཾཀིརིཡཱཀཏྟུ ཙ ཝིསཡོ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཾསམངྒིནོ ཀཏྟུ ཝིསཡེ’’ཏི. སུཏཱཀཱརསྶ ཙ ཐེརསྶ སམྨཱནིཙྪིཏབྷཱཝཏོ ཨཱཧ ‘‘གཧཎསནྣིཊྛཱན’’ནྟི, ཨེཏེན ཝཱ ཨཝདྷཱརཎཏྠཾ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཨཡཾ ཨཏྠཡོཛནཱ ཀཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
པུབྦེ ¶ སུཏཱནཾ ནཱནཱཝིཧིཏཱནཾ སུཏྟསངྑཱཏཱནཾ ཨཏྠབྱཉྫནཱནཾ ཨུཔདྷཱརིཏརཱུཔསྶ ཨཱཀཱརསྶ ནིདསྶནསྶ ཨཝདྷཱརཎསྶ ཝཱ པཀཱསནསབྷཱཝོ ཨེཝཾ-སདྡོཏི ཏདཱཀཱརཱདིཨུཔདྷཱརཎསྶ པུགྒལཔཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏདྷམྨཔྤབནྡྷབྱཱཔཱརཏཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. སཝནཀིརིཡཱ པན པུགྒལཝཱདིནོཔི ཝིཉྙཱཎནིརཔེཀྑཱ ནཏྠཱིཏི ཝིསེསཏོ ཝིཉྙཱཎབྱཱཔཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. མེཏི སདྡཔྤཝཏྟིཡཱ ཨེཀནྟེནེཝ སཏྟཝིསཡཏྟཱ, ཝིཉྙཱཎཀིཙྩསྶ ཙ ཏཏྠེཝ སམོདཧིཏབྦཏོ ‘‘མེཏི ཨུབྷཡཀིཙྩཡུཏྟཔུགྒལནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིསབྷཱཝཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཨེཝཾ-སདྡ སུཏ-སདྡཱནཾ ཨཏྠཱཏི ཏེ ཏཐཱརཱུཔཔཉྙཏྟིཨུཔཱདཱནབྱཱཔཱརབྷཱཝེན དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ. སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཀརཎཀིརིཡཱཀཏྟུཀམྨཝིསེསཔྤཀཱསནཝསེན པུགྒལབྱཱཔཱཝིསཡཔུགྒལབྱཱཔཱརནིདསྶནཝསེན གཧཎཱཀཱརགཱཧཀཏབྦིསཡཝིསེསནིདྡེསཝསེན ཀཏྟུཀརཎ བྱཱཔཱརཀཏྟུནིདྡེསཝསེན ཙ དུཏིཡཱདཡོ ཙཏསྶོ ཨཏྠཡོཛནཱ དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
སབྦསྶཱཔི ¶ སདྡཱདྷིགམནཱིཡསྶ ཨཏྠསྶ པཉྙཏྟིམུཁེནེཝ པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱ, སབྦཔཉྙཏྟཱིནཉྩ ཝིཛྫམཱནཱདིཝསེན ཚསུ པཉྙཏྟིབྷེདེསུ ཨནྟོགདྷཏྟཱ ཏེསུ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ པཉྙཏྟཱིནཾ སརཱུཔཾ ནིདྡྷཱརེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙ ཝུཙྩམཱནསྶ ཨཏྠསྶ ཨཱཀཱརཱདིནོ, དྷམྨཱནཉྩ ཨསལླཀྑཎབྷཱཝཏོ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིབྷཱཝོཏི ཨཱཧ ‘‘སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི. ཏཏྠ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེནཱཏི བྷཱུཏཏྠཨུཏྟམཏྠཝསེན. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏིཡོ མཱཡཱམརཱིཙིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨབྷཱུཏཏྠོ, ཨནུསྶཝཱདཱིཧི གཧེཏབྦོ ཝིཡ ཨནུཏྟམཏྠོ ཙ ན ཧོཏི, སོ རཱུཔསདྡཱདིསབྷཱཝོ རུཔྤནཱནུབྷཝནཱདིསབྷཱཝོ ཝཱ ཨཏྠོ ‘‘སཙྩིཀཊྛོ, པརམཏྠ ཙཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ན ཏཐཱ ཨེཝཾ མེཏི པདཱནམཏྠོཏི, ཨེཏམེཝཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཀིཉྷེཏྠ ཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སུཏནྟི པན སདྡཱཡཏནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི. ཏེནེཝ ཧི ‘‘ཡཉྷི ཏམེཏྠ སོཏེན ཨུཔལདྡྷ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ¶ , ‘‘སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔལདྡྷ’’ནྟི པན ཝུཏྟེ ཨཏྠབྱཉྫནཱདིསབྦཾ ལབྦྷཏི. ཏཾ ཏཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཏྟབྦཏོཏི སོཏཔཐཾ ཨཱགཏེ དྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ ཏེསཾ ཨུཔདྷཱརིཏཱཀཱརཱདིནོ པཙྩཱམསནཝསེན ‘‘ཨེཝ’’ནྟི, སསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣེ ཁནྡྷེ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘མེ’’ཏི ¶ ཝཏྟབྦཏྟཱཏི ཨཏྠོ. དིཊྛཱདིསབྷཱཝརཧིཏེ སདྡཱཡཏནེ པཝཏྟམཱནོཔི སུཏཝོཧཱརོ ‘‘དུཏིཡཾ ཏཏིཡ’’ནྟིཨཱདིཀོ ཝིཡ པཋམཱདཱིནི དིཊྛམུཏཝིཉྙཱཏེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ པཝཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ཝཏྟབྦཏོ’’ཏི. ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཧི ‘‘སུཏ’’ནྟི པཀཱསིཏོ ཡམཏྠོཏི.
ཨཏྟནཱ པཊིཝིདྡྷཱ སུཏྟསྶ པཀཱརཝིསེསཱ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཐེརེན པཙྩཱམཊྛཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨསམྨོཧཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ‘‘ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསམཏྠོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏེན ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ ནཱནཔྤཀཱརཏཾ དུཔྤཊིཝིཛ྄ཛྷཏཉྩ དསྶེཏི. ‘‘སུཏསྶ ཨསམྨོསཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི སུཏཱཀཱརསྶ ཡཱཐཱཝཏོ དསྶིཡམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ. ཨསམྨོཧེནཱཏི སམྨོཧཱབྷཱཝེན, པཉྙཱཡ ཨེཝ ¶ ཝཱ སཝནཀཱལསམྦྷཱུཏཱཡ ཏདུཏྟརཀཱལཔཉྙཱསིདྡྷི, ཨེཝཾ ཨསམྨོསེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཝཏྟབྦཾ. བྱཉྫནཱནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཱཀཱརོ ནཱཏིགམྦྷཱིརོ, ཡཐཱསུཏདྷཱརཎམེཝ ཏཏྠ ཀརཎཱིཡནྟི སཏིཡཱ བྱཱཔཱརོ ཨདྷིཀོ, པཉྙཱ ཏཏྠ གུཎཱིབྷཱུཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔུབྦངྒམཱཡཱ’’ཏིཨཱདི པཉྙཱཡ པུབྦངྒམཱཏི ཀཏྭཱ. པུབྦངྒམཏཱ ཙེཏྠ པདྷཱནབྷཱཝོ ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, པུབྦངྒམཏཱཡ ཝཱ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིསུ ཨཱཝཛྫནཱདཱིནཾ ཝིཡ ཨཔྤདྷཱནཏྟེ པཉྙཱ པུབྦངྒམཱ ཨེཏིསྶཱཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ ཡུཛྫཏི, ཨེཝཾ ‘‘སཏིཔུབྦངྒམཱཡཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཡཐཱསམྦྷཝམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣསྶཱཏི ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞསྶ, སངྐཱསནཔཀཱསནཝིཝརཎཝིབྷཛནཨུཏྟཱནཱིཀརཎཔཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི, ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམནྣཱགཏསྶཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཡོནིསོམནསིཀཱརཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨེཝཾ-སདྡེན ཝུཙྩམཱནཱནཾ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསདྡྷམྨཝིསཡཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ཨཝིཀྑེཔཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི ‘‘བྲཧྨཛཱལཾ ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདི པུཙྪཱཝསེན པཀརཎཔྤཏྟསྶ ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ སཝནཾ སམཱདྷཱནམནྟརེན ན སམྦྷཝཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ‘‘ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཏསྶེཝཏྠསྶ སམཏྠནཝསེན ཝུཏྟཾ. སབྦསམྤཏྟིཡཱཏི ཨཏྠབྱཉྫནདེསཀཔཡོཛནཱདིསམྤཏྟིཡཱ. ཨཝིཔརཱིཏསདྡྷམྨཝིསཡེཧི ཝིཡ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠེཧི ཡོནིསོམནསིཀཱརསྶ, སདྡྷམྨསྶཝནེན ཝིཡ ཙ ཨཝིཀྑེཔསྶ ཡཐཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ¶ ཕལབྷཱུཏེན ¶ ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཔུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱནཾ སིདྡྷི ཝུཏྟཱ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ, ཨེཝཾ ཨཝིཀྑེཔེན ཕལབྷཱུཏེན ཀཱརཎབྷཱུཏཱནཾ སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱནཾ སིདྡྷི དསྶེཏབྦཱ སིཡཱ ཨསྶུཏཝཏོ, སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡརཧིཏསྶ ཙ ཏདབྷཱཝཏོ.
‘‘ན ¶ ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ སམཏྠནཝཙནེན པན ཨཝིཀྑེཔེན ཀཱརཎབྷཱུཏེན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡེན ཙ ཕལབྷཱུཏསྶ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ སིདྡྷི དསྶིཏཱ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཡུཏྟོ སིཡཱསདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱ ན ཨེཀནྟེན ཨཝིཀྑེཔསྶ ཀཱརཎཾ བཱཧིརངྒཏྟཱ, ཨཝིཀྑེཔོ པན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡོ ཝིཡ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎནྟི. ཨེཝམྤི ཨཝིཀྑེཔེན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསིདྡྷིཛོཏནཱ ན སམཏྠིཏཱཝ, ནོ ན སམཏྠིཏཱ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཱནཾ སཔྤུརིསཔཡིརུཔཱསནཱབྷཱཝསྶ ཨཏྠསིདྡྷཏྟཱ. ཨེཏྠ ཙ པུརིམཾ ཕལེན ཀཱརཎསྶ སིདྡྷིདསྶནཾ ནདཱིཔཱུརེན ཝིཡ ཨུཔརི ཝུཊྛིསབྦྷཱཝསྶ, དུཏིཡཾ ཀཱརཎེན ཕལསྶ སིདྡྷིདསྶནཾ དཊྛབྦཾ ཨེཀནྟེན ཝསྶིནཱ ཝིཡ མེགྷཝུཊྛཱནེན ཝུཊྛིཔྤཝཏྟིཡཱ.
བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ ཨཏྠབྱཉྫནཔབྷེདཔརིཙྪེདཝསེན སཀལསཱསནསམྤཏྟིཨོགཱཧནཱཀཱརོ ནིརཝསེསཔརཧིཏཔཱརིཔཱུརིཀཱརཎནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ བྷདྡཀོ ཨཱཀཱརོ’’ཏི. ཡསྨཱ ན ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. པཙྪིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིནྟི ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཔུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱསངྑཱཏཾ གུཎདྭཡཾ. ཨཔརཱཔརཾ ཝུཏྟིཡཱ ཙེཏྠ ཙཀྐབྷཱཝོ, ཙརནྟི ཨེཏེཧི སཏྟཱ སམྤཏྟིབྷཝེསཱུཏི ཝཱ. ཡེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི བྷིཀྑཝེ ཙཀྐཱནི, ཡེཧི སམནྣཱགཏཱནཾ དེཝམནུསྶཱནཾ ཙཏུཙཀྐཾ ཝཏྟཏཱི’’ཏིཨཱདི ¶ . པུརིམཔཙྪིམབྷཱཝོ ཙེཏྠ དེསནཱཀྐམཝསེན དཊྛབྦོ. པཙྪིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱཏི པཙྪིམཙཀྐདྭཡསྶ ཨཏྠིཏཱཡ. སམྨཱཔཎིཧིཏཏྟོ པུབྦེ ཙ ཀཏཔུཉྙོ སུདྡྷཱསཡོ ཧོཏི ཏདསུདྡྷིཧེཏཱུནཾ ཀིལེསཱནཾ དཱུརཱིབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱསཡསུདྡྷི སིདྡྷཱ ཧོཏཱི’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘སམྨཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, སེཡྻསོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི, ‘‘ཀཏཔུཉྙོསི ཏྭཾ ཨཱནནྡ, པདྷཱནཾ ཨནུཡུཉྫ ཁིཔྤཾ ཧོཧིསི ཨནཱསཝོཏི ཙ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷཱི’’ཏི. པཡོགསུདྡྷིཡཱཏི ཡོནིསོམནསིཀཱརཔུབྦངྒམསྶ དྷམྨསྶཝནཔཡོགསྶ ཝིསདབྷཱཝེན. ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཨཱགམབྱཏྟིསིདྡྷཱི’’ཏི. སབྦསྶ ཝཱ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགསྶ ¶ ནིདྡོསབྷཱཝེན. པརིསུདྡྷཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ ཧི ཝིཔྤཊིསཱརཱབྷཱཝཏོ ཨཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པརིཡཏྟིཡཾ ཝིསཱརདོ ཧོཏཱིཏི.
‘‘ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠབྱཉྫནེསུ ཐེརསྶ ཨེཝཾ-སདྡ སུཏ-སདྡཱནཾ ཨསམྨོཧཱསམྨོསདཱིཔནཏོ ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཝསེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ ‘‘སོཏབྦཔྤབྷེདཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨཡཾ སུཏ-སདྡོ ཨེཝཾ-སདྡསནྣིདྷཱནཏོ, ཝཀྑམཱནཱཔེཀྑཱཡ ཝཱ སཱམཉྙེནེཝ སོཏབྦདྷམྨཝིསེསཾ ཨཱམསཏཱིཏི དསྶེཏི. མནོདིཊྛིཀརཎཱཔརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཨནུཔེཀྑནསུཔྤཊིཝེདྷཱ ཝིསེསཏོ མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཱཏི ཏེ ཝུཏྟནཡེན ཡོནིསོམནསིཀཱརདཱིཔཀེན ཨེཝཾ-སདྡེན ཡོཛེཏྭཱ, སཝནདྷཱརཎཝཙཱིཔརིཙཡཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ¶ ཝིསེསེན སོཏཱཝདྷཱནཔཊིབདྡྷཱཏི ཏེ ཨཝིཀྑེཔདཱིཔཀེན སུཏ-སདྡེན ཡོཛེཏྭཱ དསྶེནྟོ སཱསནསམྤཏྟིཡཱ དྷམྨསྶཝནེ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏི. ཏཏྠ དྷམྨཱཏི པརིཡཏྟིདྷམྨཱ. མནསཱནུཔེཀྑིཏཱཏི ‘‘ཨིདྷ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ, ཨིདྷ སམཱདྷི, ཨིདྷ པཉྙཱ, ཨེཏྟཀཱ ཨེཏྠ ཨནུསནྡྷིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ནཡེན མནསཱ ཨནུཔེཀྑིཏཱ. དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱཏི ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིབྷཱུཏཱཡ, ཉཱཏཔརིཉྙཱསངྑཱཏཱཡ ཝཱ དིཊྛིཡཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟརཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ‘‘ཨིཏི རཱུཔཾ, ཨེཏྟཀཾ རཱུཔ’’ནྟིཨཱདིནཱ སུཊྛུ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པཊིཝིདྡྷཱ.
‘‘སཀལེན ཝཙནེནཱ’’ཏི པུབྦེ ཏཱིཧི པདེཧི ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཡོཛིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ. ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིནྟི ཨཀཏཉྙུཏཾ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ པཱཔབྷིཀྑུ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ཨཏྟནོ དཧཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཾ. སཱ ཨེཝ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཱ ཨསདྡྷམྨོ. ནནུ ཙ ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ‘‘མམེདཾ ཝཙན’’ནྟི ཨདྷིམཱནསྶ, མཧཱཀསྶཔཏྠེརཱདཱིནཉྩ ཏདཱསངྐཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིསམཏིཀྐམཱདིཝཙནཾ ནིརཏྠཀཾ ཏི? ནཡིདཾ ཨེཝཾ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཝདནྟེན ཨཡམྤི ཨཏྠོ ཝིབྷཱཝིཏོཏི དསྶནཏོ. ཀེཙི པན ‘‘དེཝཏཱནཾ པརིཝིཏཀྐཱཔེཀྑཾ ཏཐཱཝཙནནྟི ཨེདིསཱི ཙོདནཱ ཨནཝཀཱསཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཏསྨིཾ ཀིར ཁཎེ ཨེཀཙྩཱནཾ དེཝཏཱནཾ ཨེཝཾ ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི ‘‘ཏཐཱགཏོ ཙ པརིནིབྦུཏོ, ཨཡཉྩ ཨཱཡསྨཱ དེསནཱཀུསལོ, ཨིདཱནི དྷམྨཾ དེསེཏི, སཀྱཀུལཔྤསུཏོ ཏཐཱགཏསྶ བྷཱཏཱ ཙཱུལ༹པིཏུཔུཏྟོ, ཀིཾ ནུ ཁོ སཡཾ སཙྪིཀཏ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཨུདཱཧུ བྷགཝཏོཡེཝ ཝཙནཾ ཡཐཱསུཏ’’ནྟི. ཨེཝཾ ¶ ཏདཱསངྐིཏཔྤཀཱརཏོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིསམོཀྐམཱདིཏོ ཨཏིཀྐམཱདི ཝིབྷཱཝིཏནྟི. ཨཏྟནོ ཨདཧནྟོཏི ‘‘མམེཏ’’ནྟི ཨཏྟནི ¶ ཨཊྛཔེནྟོ. ཨཔྤེཏཱིཏི ནིདསྶེཏི. དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེསུ ཡཐཱརཧཾ སཏྟེ ནེཏཱིཏི ནེཏྟི, དྷམྨོཡེཝ ནེཏྟི དྷམྨནེཏྟི.
དལ༹ྷཏརནིཝིཊྛཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཀངྑཱ. ནཱཏིསཾསཔྤནཾ མཏིབྷེདམཏྟཾ ཝིམཏི. ཨསྶདྡྷིཡཾ ཝིནཱསེཏི བྷགཝཏོ དེསིཏཏྟཱ, སམྨུཁཱ ཙསྶ པཊིགྒཧིཏཏྟཱ, ཁལིཏདུརུཏྟཱདིགྒཧཎདོསཱབྷཱཝཏོ ཙ. ཨེཏྠ ཙ པཋམཱདཡོ ཏིསྶོ ཨཏྠཡོཛནཱ ཨཱཀཱརཱདིཨཏྠེསུ ཨགྒཧིཏཝིསེསམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཏཏོ པརཱ ཏིསྶོ ཨཱཀཱརཏྠམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ. པཙྪིམཱ པན ཏིསྶོ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱཀཱརཏྠཾ ནིདསྶནཏྠཾ ཨཝདྷཱརཎཏྠཉྩ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཡོཛིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཨེཀ-སདྡོ ཨཉྙསེཊྛཱསཧཱཡསངྑྱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱཧེས ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ ¶ , ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཉྙཏྠེ དིསྶཏི, ‘‘ཙེཏསོ ཨེཀོདིབྷཱཝ’’ནྟིཨཱདཱིསུ སེཊྛཏྠེ, ‘‘ཨེཀོ ཝཱུཔཀཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨསཧཱཡེ, ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ བྷིཀྑཝེ ཁཎོ ཙ སམཡོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སངྑྱཡཾ, ཨིདྷཱཔི སངྑྱཡནྟི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཀནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ’’ཏི. ཀཱལཉྩ སམཡཉྩཱཏི ཡུཏྟཀཱལཉྩ པཙྩཡསཱམགྒིཉྩ. ཁཎོཏི ཨོཀཱསོ. ཏཐཱགཏུཔྤཱདཱདིཀོ ཧི མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ཨོཀཱསོ ཏཔྤཙྩཡཔཊིལཱབྷཧེཏུཏྟཱ. ཁཎོ ཨེཝ ¶ ཙ སམཡོ. ཡོ ‘‘ཁཎོ’’ཏི ཙ ‘‘སམཡོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི, སོ ཨེཀོ ཝཱཏི ཧི ཨཏྠོ. མཧཱསམཡོཏི མཧཱསམཱུཧོ. སམཡོཔི ཁོཏི སིཀྑཱཔདཔཱུརཎསྶ ཧེཏུཔི. སམཡཔྤཝཱདཀེཏི དིཊྛིཔྤཝཱདཀེ. ཏཏྠ ཧི ནིསིནྣཱ ཏིཏྠིཡཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སམཡཾ པཝདནྟཱིཏི. ཨཏྠཱབྷིསམཡཱཏི ཧིཏཔཊིལཱབྷཱ. ཨབྷིསམེཏབྦོཏི ཨབྷིསམཡོ, ཨབྷིསམཡོ ཨཏྠོཏི ཨབྷིསམཡཊྛོཏི པཱིལ༹ན ཨཱདཱིནི ཨབྷིསམེཏབྦབྷཱཝེན ཨེཀཱིབྷཱཝཾ ཨུཔནེཏྭཱ ཝུཏྟཱནི. ཨབྷིསམཡསྶ ཝཱ པཊིཝེདྷསྶ ¶ ཝིསཡབྷཱུཏབྷཱཝོ ཨབྷིསམཡཊྛོཏི ཏཱནེཝ ཏཐཱ ཨེཀཏྟེན ཝུཏྟཱནི. ཏཏྠ པཱིལ༹ནཾ དུཀྑསཙྩསྶ ཏཾ སམངྒཱིནོ ཧིཾསནཾ ཨཝིཔྥཱརིཀཏཱཀརཎཾ. སནྟཱཔོདུཀྑདུཀྑཏཱདིཝསེན སནྟཱཔནཾ པརིདཧཎཾ.
ཏཏྠ སཧཀཱརཱིཀཱརཎཾ སནྣིཛ྄ཛྷ སམེཏི སམཝེཏཱིཏི སམཡོ, སམཝཱཡོ. སམེཏི སམཱགཙྪཏི མགྒབྲཧྨཙརིཡམེཏྠ ཏདཱདྷཱརཔུགྒལེཧཱིཏི སམཡོ, ཁཎོ. སམེཏི ཨེཏྠ, ཨེཏེནཝ སཾགཙྪཏི སཏྟོ, སབྷཱཝདྷམྨོ ཝཱ སཧཛཱཏཱདཱིཧི, ཨུཔྤཱདཱདཱིཧི ཝཱཏི སམཡོ, ཀཱལོ. དྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏཱཡ ཨཏྠཏོ ཨབྷཱུཏོཔི ཧི ཀཱལོ དྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ ཨདྷིཀརཎཾ, ཀརཎཾ ཝིཡ ཙ ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷེན རཱུཔེན ཝོཧརཱིཡཏཱིཏི. སམཾ, སཧ ཝཱ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཡནཾ པཝཏྟི ཨཝཊྛཱནནྟི སམཡོ, སམཱུཧོ, ཡཐཱ ‘‘སམུདཱཡོ’’ཏི. ཨཝཡཝསཧཱཝཊྛཱནམེཝ ཧི སམཱུཧོཏི. ཨཝསེསཔཙྩཡཱནཾ སམཱགམེ ཨེཏི ཕལཾ ཨེཏསྨཱ ཨུཔྤཛྫཏི པཝཏྟཏི ཙཱཏི སམཡོ, ཧེཏུ ཡཐཱ ‘‘སམུདཡོ’’ཏི. སམེཏི སཾཡོཛནབྷཱཝཏོ སམྦནྡྷོ ཨེཏི ཨཏྟནོ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, དལ༹ྷགྒཧཎབྷཱཝཏོ ཝཱ སཾཡུཏྟཱ ཨཡནྟི པཝཏྟནྟི སཏྟཱ ཡཐཱབྷིནིཝེསཾ ཨེཏེནཱཏི སམཡོ, དིཊྛི. དིཊྛིསཾཡོཛནེན ཧི སཏྟཱ ཨཏིཝིཡ བཛ྄ཛྷནྟཱིཏི. སམིཏི ¶ སངྒཏི སམོདྷཱནནྟི སམཡོ, པཊིལཱབྷོ. སམསྶ ཡཱནཾ, སམྨཱ ཝཱ ཡཱནཾ ཨཔགམོཏི སམཡོ, པཧཱནཾ. ཨབྷིམུཁཾ ཉཱཎེན ཨེཏབྦོ ཨབྷིསམེཏབྦོཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏོ སབྷཱཝོ. ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན སམྨཱ ཨེཏི གཙྪཏི བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཱཝབོདྷོ. ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ སམཡ-སདྡསྶ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. སམཡ-སདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ ཨབྷིསམཡ-སདྡསྶ ཨུདཱཧརཎཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཨསྶཱཏི སམཡ-སདྡསྶ. ཀཱལོ ཨཏྠོ སམཝཱཡཱདཱིནཾ ཨཏྠཱནཾ ¶ ཨིདྷ ཨསམྦྷཝཏོ དེསདེསཀཔརིསཱནཾ ཝིཡ སུཏྟསྶ ནིདཱནབྷཱཝེན ཀཱལསྶ ཨཔདིསིཏབྦཏོ ཙ.
ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨནིཡཱམིཏཝསེནེཝ ཀཱལོ ནིདྡིཊྛོ, ན ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིཝསེན ནིཡམེཏྭཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིཝསེན ནིཡམཾ ཨཀཏྭཱ སམཡ-སདྡསྶ ཝཙནེ ཨཡམྤི གུཎོ ལདྡྷོ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ ཝཱ ཨིམེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཧི ཝིསེསེ ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི. ཏཏྠ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ དེཝསིཀཾ ¶ ཛྷཱནསམཱཔཏྟཱིཧི ཝཱིཏིནཱམནཀཱལོ, ཝིསེསཏོ སཏྟསཏྟཱཧཱནི. པཀཱསཱཏི དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཡཱ པཀམྤནཨོབྷཱསཔཱཏུབྷཱཝཱདཱིཧི པཱཀཊཱ. ཡཐཱཝུཏྟཔྤབྷེདེསུཡེཝ སམཡེསུ ཨེཀདེསཾ པཀཱརནྟརེཧི སངྒཧེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོ ཙཱཡ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཐཱ ཧི ཉཱཎཀིཙྩསམཡོ ཨཏྟཧིཏཔཊིཔཏྟིསམཡོ ཙ ཨབྷིསམྦོདྷིསམཡོ. ཨརིཡཏུཎྷིབྷཱཝསམཡོ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ. ཀརུཎཱཀིཙྩཔརཧིཏཔཊིཔཏྟིདྷམྨིཀཐཱསམཡོ དེསནཱསམཡེཝ.
ཀརཎཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ ཡཐཱཏི སམྦནྡྷོ. ཏཏྠཱཏི ཨབྷིདྷམྨཝིནཡེསུ. ཏཐཱཏི བྷུམྨཀརཎེཧི. ཨདྷིཀརཎཏྠ ཨཱདྷཱརཏྠོ. བྷཱཝོ ནཱམ ཀིརིཡཱ, ཀིརིཡཱཡ ཀིརིཡནྟརལཀྑཎཾ བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཾ. ཏཏྠ ཡཐཱ ཀཱལོ སབྷཱཝདྷམྨཔརིཙྪིནྣོ སཡཾ པརམཏྠཏོ ¶ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཏོ ཏངྑཎཔྤཝཏྟཱནཾ ཏཏོ པུབྦེ པརཏོ ཙ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘པུབྦཎྷེ ཛཱཏོ, སཱཡནྷེ གཙྪཏཱི’’ཏི, ཙ ཨཱདཱིསུ, སམཱུཧོ ཙ ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷོ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཔཱིཡཏི ‘‘རུཀྑེ སཱཁཱ, ཡཝརཱསིཡཾ སམྦྷཱུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ, ཨེཝཾ ཨིདྷཱཔཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨདྷིཀརཎཉྷི…པེ… དྷམྨཱན’’ནྟི. ཡསྨིཾ ཀཱལེ, དྷམྨཔུཉྫེ ཝཱ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾཡེཝ ཀཱལེ, དྷམྨཔུཉྫེ ཙ ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི ཨཡཉྷི ཏཏྠ ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཙ གཱཝཱིསུ དུཡ྄ཧམཱནཱསུ གཏོ, དུདྡྷཱསུ ཨཱགཏོཏི དོཧནཀིརིཡཱཡ གམནཀིརིཡཱ ལཀྑཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཨིདྷཱཔི ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ, ཏསྨིཾ སམཡེ’’ཏི ཙ ཝུཏྟེ སཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙཱཡམཱནོ ཨེཝ ཧོཏི པདཏྠསྶ སཏྟཱཝིརཧཱབྷཝཏོཏི སམཡསྶ སཏྟཱཀིརིཡཱཡ ཙིཏྟསྶ ཨུཔྤཱདཀིརིཡཱ, ཕསྶཱདཱིནཾ བྷཝནཀིརིཡཱ ཙ ལཀྑཱིཡཏི. ཡསྨིཾ སམཡེཏི ཡསྨིཾ ནཝམེ ཁཎེ, ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཧེཏུམྷི, པཙྩཡསམཝཱཡེ ཝཱ སཏི ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ, ཧེཏུམྷི, པཙྩཡསམཝཱཡེ ཙ སཏི ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི ཨུབྷཡཏྠ སམཡ-སདྡེ བྷུམྨནིདྡེསོ ཀཏོ ལཀྑཎབྷཱུཏབྷཱཝཡུཏྟོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཁཎ…པེ… ལཀྑཱིཡཏཱི’’ཏི.
ཧེཏུཨཏྠོ ¶ ཀརཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏི ‘‘ཨནྣེན ཝསཏི, ཨཛ྄ཛྷེནེན ཝསཏི, ཕརསུནཱ ཚིནྡཏི, ཀུདཱལེན ཁཎཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཝཱིཏིཀྐམཉྷི སུཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ སནྣིཔཱཏཱཔེཏྭཱ ཨོཏིཎྞཝཏྠུཀཾ པུགྒལཾ པཊིཔུཙྪིཏྭཱ, ཝིགརཧིཏྭཱ ¶ ཙ ཏཾ ཏཾ ཝཏྠུཾ ཨོཏིཎྞཀཱལཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཏེནེཝ ཀཱལེན སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཔེནྟོ བྷགཝཱ ¶ ཝིཧརཏི སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུཉྩ ཨཔེཀྑམཱནོ ཏཏིཡཔཱརཱཛིཀཱདཱིསུ ཝིཡཱཏི.
ཨཙྩནྟམེཝ ཨཱརམྦྷཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ དེསནཱནིཊྛཱནཾ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིསངྑཱཏེན ཀརུཎཱཝིཧཱརེན. ཏདཏྠཛོཏནཏྠནྟི ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠཛོཏནཏྠཾ. ཨུཔཡོགཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ ཡཐཱ ‘‘མཱསཾ ཨཛ྄ཛྷེཏཱི’’ཏི.
པོརཱཎཱཏི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ. ཨབྷིལཱཔམཏྟབྷེདོཏི ཝཙནམཏྟེན ཝིསེསོ. ཏེན སུཏྟཝིནཡེསུ ཝིབྷཏྟིབྱཏཡོ ཀཏོཏི དསྶེཏི.
སེཊྛནྟི སེཊྛཝཱཙཀཾ ཝཙནཾ སེཊྛནྟི ཝུཏྟཾ སེཊྛགུཎསཧཙརཎཏོ. ཏཐཱ ཨུཏྟམནྟི ཨེཏྠཱཔི. གཱརཝཡུཏྟོཏི གརུབྷཱཝཡུཏྟོ གརུགུཎཡོགཏོ, གརུཀརཎཱརཧཏཱཡ ཝཱ གཱརཝཡུཏྟོ.
ཝུཏྟོཡེཝ ན པན ཨིདྷ ཝཏྟབྦོ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཨིམིསྶཱ ཨཊྛཀཐཱཡ ཨེཀདེསབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཨཔིཙ བྷགེ ཝནི, ཝམཱིཏི ཝཱ བྷགཝཱ, བྷགེ སཱིལཱདིགུཎེ ཝནི བྷཛི སེཝི, ཏེ ཝཱ ཝིནེཡྻསནྟཱནེསུ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨུཔྤཛྫེཡྻུ’’ནྟི ཝནི ཡཱཙི པཏྠཡཱིཏི བྷགཝཱ, བྷགཾ ཝཱ སིརིཾ, ཨིསྶརིཡཾ, ཡསཉྩ ཝམི ཁེལཔིཎྜཾ ཝིཡ ཚཌྜཡཱིཏི བྷགཝཱ. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཱ ཧཏྠགཏཾ སིརིཾ, ཙཏུདྡཱིཔིསྶརིཡཾ, ཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟིསནྣིསྶཡཉྩ སཏྟརཏནསམུཛྫལཾ ཡསཾ ཨནཔེཀྑོ པརིཙྩཛཱིཏི. ཨཐ ཝཱ བྷཱནི ནཱམ ནཀྑཏྟཱནི, ཏེཧི སམཾ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི བྷགཱ, སིནེརུཡུགནྡྷརཱདིགཏཱ བྷཱཛནལོཀསོབྷཱ. ཏེ བྷགཝཱ ཝམི ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔྤཧཱནེན པཛཧཏཱིཏི ཨེཝམྤི བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.
‘‘དྷམྨསརཱིརཾ པཙྩཀྑཾ ཀརོཏཱི’’ཏི ‘‘ཡོ ཝོ ཨཱནནྡ མཡཱ དྷམྨོ ཙ ཝིནཡོ ཙ དེསིཏོ པཉྙཏྟོ, སོ ཝོ མམཙྩཡེན སཏྠཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ¶ དྷམྨསྶ སཏྠུབྷཱཝཔརིཡཱཡོ ཝིཛྫཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.
ཝཛིརསངྒྷཱཏསམཱནཀཱཡོ ¶ ¶ པརེཧི ཨབྷེཛྫསརཱིརཏྟཱ. ན ཧི བྷགཝཏོ རཱུཔཀཱཡེ ཀེནཙི ཨནྟརཱཡོ སཀྐཱ ཀཱཏུནྟི. དེསནཱསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི ཝཀྑམཱནསྶ སཀལསུཏྟསྶ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ནིདྡིསནཏོ. སཱཝཀསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི པཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟེན པཉྩསུ ཋཱནེསུ བྷགཝཏཱ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏེན མཡཱ མཧཱསཱཝཀེན སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ མཡཱཝ སུཏཾ, ན ཨནུསྶཝིཏཾ, ན པརམྤརཱབྷཏནྟི ཨིམསྶཏྠསྶ དཱིཔནཏོ. ཀཱལསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི པདསྶ སནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟསྶ སམཡ-སདྡསྶ ཀཱལསྶ བུདྡྷུཔྤཱདཔཊིམཎྜིཏབྷཱཝདཱིཔནཏོ. བུདྡྷུཔྤཱདཔརམཱ ཧི ཀཱལསམྤདཱ. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘ཀཔྤཀསཱཡེ ཀལིཡུགེ, བུདྡྷུཔྤཱདོ ཨཧོ མཧཙྪརིཡཾ;
ཧུཏཱཝཧམཛ྄ཛྷེ ཛཱཏཾ, སམུདིཏམཀརནྡམརཝིནྡ’’ནྟི.
བྷགཝཱཏི དེསཀསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམགཱརཝཱདྷིཝཙནཏོ.
ཝིཛྫནྟརིཀཱཡཱཏི ཝིཛྫུནིཙྪརཎཀྑཎེ. ཨནྟརཏོཏི ཧདཡེ. ཨནྟརཱཏི ཨཱརབྦྷ ནིཔྥཏྟཱིནཾ ཝེམཛ྄ཛྷེ. ཨནྟརིཀཱཡཱཏི ཨནྟརཱལེ༹. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཏདནྟརཾ ཀོ ཛཱནེཡྻ, ཨེཏེསཾ ཨནྟརཱ ཀཔྤཱ, གཎནཱཏོ ཨསངྑིཡཱ, ཨནྟརནྟརཱ ཀཐཾ ཨོཔཱཏེཏཱི’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཀཱརཎཝེམཛ྄ཛྷེསུ ཝཏྟམཱནཱ ཨནྟརཱ-སདྡཱ ཨེཝ ¶ ཨུདཱཧརིཏབྦཱ སིཡུཾ, ན པན ཙིཏྟཁཎཝིཝརེསུ ཝཏྟམཱནཱ ཨནྟརནྟརིཀཱ-སདྡཱ. ཨནྟརཱ-སདྡསྶ ཧི ཨཡཾ ཨཏྠུདྡྷཱརོཏི. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ སིཡཱ – ཡེསུ ཨཏྠེསུ ཨནྟརཱ-སདྡོ ཝཏྟཏི, ཏེསུ ཨནྟརསདྡོཔི ཝཏྟཏཱིཏི སམཱནཏྠཏྟཱ ཨནྟརཱ-སདྡཏྠེ ཝཏྟམཱནོ ཨནྟར-སདྡོ ཨུདཱཧཊོ, ཨནྟརཱ-སདྡོ ཨེཝ ཝཱ ‘‘ཡསྶནྟརཏོ’’ཏི ཨེཏྠ གཱཐཱསུཁཏྠཾ རསྶཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ. ཨནྟརཱ-སདྡོ ཨེཝ པན ཨིཀ-སདྡེན པདཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ‘‘ཨནྟརིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟོཏི ཨེཝམེཏྠ ཨུདཱཧརཎོདཱཧརིཏབྦཱནཾ ཝིརོདྷཱབྷཱཝོ དཊྛབྦོ. ཨཡོཛིཡམཱནེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ ན པཱཔུཎཱཏི སཱམིཝཙནསྶ པསངྒེ ཨནྟརཱ-སདྡཡོགེན ཨུཔཡོགཝཙནསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནྟརཱསདྡེན ཡུཏྟཏྟཱ ཨུཔཡོགཝཙནཾ ཀཏ’’ནྟི.
‘‘ནིཡཏོ ¶ སམྦོདྷིཔརཱཡཎོ, ཨཊྛཱནམེཏཾ བྷིཀྑཝེ ཨནཝཀཱསོ, ཡཾ དིཊྛིསམྤནྣོ པུགྒལོ སཉྩིཙྩ པཱཎཾ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཡྻ, ‘‘ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱི’’ ཏིཨཱདིཝཙནཏོ དིཊྛིསཱིལཱནཾ ནིཡཏསབྷཱཝཏྟཱ སོཏཱཔནྣཱཔི ཨཉྙམཉྙཾ དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏཱ, པགེཝ སཀདཱགཱམིཨཱདཡོ. ‘‘ཏཐཱརཱུཔཱཡ དིཊྛིཡཱ དིཊྛིསཱམཉྙགཏོ ཝིཧརཏི, ཏཐཱརཱུཔེསུ སཱིལེསུ སཱིལསཱམཉྙགཏོ ¶ ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཝཙནཏོ པུཐུཛྫནཱནམྤི དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏབྷཱཝོ ལབྦྷཏིཡེཝ.
སུཔྤིཡོཔི ཁོཏི ཨེཏྠ ཁོ-སདྡོ ཨཝདྷཱརཎཏྠོ ‘‘ཨསྶོསི ཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ ཝིཡ. ཏེན ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོ ཨཧོསིཡེཝ, ནཱསྶ མགྒཔཊིཔཏྟིཡཱ ཀོཙི ཨནྟརཱཡོ ཨཧོསཱིཏི ཨཡམཏྠོ དཱིཔིཏོ ཧོཏི. ཏཏྲཱཏི ཝཱ ཀཱལསྶ པཊིནིདྡེསོ. སོཔི ཧི ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི པུབྦེ ཨདྷིཀཏོ. ཡཉྷི སམཡཾ བྷགཝཱ ཨནྟརཱ རཱཛགཧཉྩ ནཱལ༹ནྡཉྩ ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོ, ཏསྨིཾཡེཝ སམཡེ སུཔྤིཡོཔི ཏཾ མགྒཾ པཊིཔནྣོ ཨཝཎྞཾ བྷཱསཏི, བྲཧྨདཏྟོ ཙ ཝཎྞཾ བྷཱསཏཱིཏི. པརིཡཱཡཏི པརིཝཏྟཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, ཝཱརོ. པརིཡཱཡེཏི དེསེཏབྦམཏྠཾ པཊིཔཱདེཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, དེསནཱ. པརིཡཱཡཏི ཨཏྟནོ ཕལཾ པརིགྒཧེཏྭཱ པཝཏྟཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, ཀཱརཎནྟི ཨེཝཾ པརིཡཱཡ-སདྡསྶ ཝཱརཱདཱིསུ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཀཱརཎེནཱཏི ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཀེན. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨཀཱརཎམེཝ ཀཱརཎནྟི ཝཏྭཱ’’ཏི. ཀསྨཱ པནེཏྠ ‘‘ཨཝཎྞཾ བྷཱསཏཱི’’ཏི, ‘‘ཝཎྞཾ བྷཱསཏཱི’’ཏི ཙ ཝཏྟམཱནཀཱལནིདྡེསོ ཀཏོ, ནནུ སངྒཱིཏིཀཱལཏོ སོ ཨཝཎྞཝཎྞཱནཾ བྷཱསིཏཀཱལོ ཨཏཱིཏོཏི? སཙྩམེཏཾ, ‘‘ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧོཏི-སདྡོ ཝིཡ ཨཏཱིཏཀཱལཏྠོ བྷཱསཏི-སདྡོ ཙ དཊྛབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཏེཧི ཨཝཎྞོ ཝཎྞོ ཙ བྷཱསཱིཡཏི, ཏཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ཏཏྲཱཏི ཀཱལསྶ པཊིནིདྡེསོ’’ཏི ཨིདཉྩ ཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི.
ཨཀཱརཎནྟི ཨཡུཏྟིཾ, ཨནུཔཔཏྟིནྟི ཨཏྠོ. ན ཧི ཨརསརཱུཔཏཱདཡོ དོསཱ བྷགཝཏི སཾཝིཛྫནྟི, དྷམྨསངྒྷཱནཉྩ དུརཀྑཱཏདུཔྤཊིཔནྣཏཱདཡོཏི. ཨཀཱརཎནྟི ཝཱ ཡུཏྟཀཱརཎརཧིཏཾ, པཊིཉྙཱམཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ ¶ . ཨིམསྨིཉྩ ཨཏྠེ ཀཱརཎནྟི ཝཏྭཱཏི ཀཱརཎཾ ཝཱཏི ཝཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨརསརཱུཔཱདཱིནཉྩེཏྠ ཛཱཏིཝུཌྜྷེསུ ཨབྷིཝཱདནཱདིསཱམཱིཙིཀམྨཱཀརཎཾ ཀཱརཎཾ, ཏཐཱ ¶ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཱལམརིཡཉཱཎདསྶནཱབྷཱཝསྶ སུནྡརིཀཱམགུཎཱདིནཝབོདྷོ, སཾསཱརསྶ ཨཱདིཀོཊིཡཱ ཨཔཉྙཱཡནཔཊིཉྙཱ, ཨབྱཱཀཏཝཏྠུབྱཱཀརཎནྟི ཨེཝམཱདཡོ, ཏཐཱ ཨསབྦཉྙུཏཱདཱིནཾ ཀམཱཝབོདྷཱདཡོ ཡཐཱརཧཾ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ. ཏཐཱ ཏཐཱཏི ཛཱཏིཝུཌྜྷཱནཾ ཨནབྷིཝཱདནཱདིཨཱཀཱརེན.
ཨཝཎྞཾ བྷཱསམཱནོཏི ཨཝཎྞཾབྷཱསནཧེཏུ. ཧེཏུཨཏྠོ ཧི ཨཡཾ མཱན-སདྡོ. ཨནཡབྱསནཾ པཱཔུཎིསྶཏི ཨེཀནྟམཧཱསཱཝཛྫཏྟཱ རཏནཏྟཡོཔཝཱདསྶ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ཡོ ¶ ནིནྡིཡཾ པསཾསཏི,
ཏཾ ཝཱ ནིནྡཏི ཡོ པསཾསིཡོ;
ཝིཙིནཱཏི མུཁེན སོ ཀལིཾ,
ཀལིནཱ ཏེན སུཁཾ ན ཝིནྡཏཱི’’ཏི.
‘‘ཨམྷཱཀཾ ཨཱཙརིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ བྲཧྨདཏྟསྶ སཾཝེགུཔྤཏྟིཾ, ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡེ ཀཱརུཉྙཔྤཝཏྟིཉྩ དསྶེཏྭཱ ཀིཉྩཱཔི ཨནྟེཝཱསིནཱ ཨཱཙརིཡསྶ ཨནུཀཱུལེན བྷཝིཏབྦཾ, ཨཡཾ པན པཎྜིཏཛཱཏིཀཏྟཱ ན ཨེདིསེསུ ཏཾ ཨནུཝཏྟཏཱིཏི, ཨིདཱནི ཏསྶ ཀམྨསྶཀཏཉྙཱཎཔྤཝཏྟིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཱཙརིཡེ ཁོ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཝཎྞཾ བྷཱསིཏུཾ ཨཱརདྡྷོ ‘‘ཨཔིནཱམཱཡཾ ཨེཏྟཀེནཱཔི རཏནཏྟཡཱཝཎྞཏོ ཨོརམེཡྻཱ’’ཏི. ཝཎྞཱིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, གུཎོ. ཝཎྞནཾ གུཎསངྐིཏྟནནྟི ཝཎྞོ, པསཾསཱ. སཾཉྙཱུལ༹ྷཱཏི གནྠིཏཱ, ནིབནྡྷིཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨཏིཏྠེན པཀྑནྡོ དྷམྨཀཐིཀོཏི ན ཝཏྟབྦོ ཨཔརིམཱཎགུཎཏྟཱ བུདྡྷཱདཱིནཾ ¶ , ནིརཝསེསཱནཉྩ ཏེསཾ ཨིདྷ པཀཱསནཾ པཱལི༹སཾཝཎྞནཱཡེཝ སམྤཛྫཏཱིཏི. ཨནུསྶཝཱདཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐདིཊྛིནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡོ སངྒཎྷཱཏི. ཨཏྟནོ ཐཱམེན ཝཎྞཾ ཨབྷཱསི, ན པན བུདྡྷཱདཱིནཾ གུཎཱནུརཱུཔནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨསངྑྱཡྻཱཔརིམིཏཔྤབྷེདཱ ཧི བུདྡྷཱདཱིནཾ གུཎཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘བུདྡྷོཔི ¶ བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ,
ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ;
ཁཱིཡེཐ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ,
ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི.
ཨིདྷཱཔི ཝཀྑཏི ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདི.
ཨིཏི ཧ ཏེཏི ཨེཏྠ ཨིཏཱིཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརཔརཱམསནཾ. ཧ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཏེ’’ཏི.
ཨིརིཡཱཔཐཱནུབནྡྷནེན ཨནུབནྡྷཱ ཧོནྟི, ན པན སམྨཱཔཊིཔཏྟིཨནུབནྡྷནེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏསྨིཾ ཀཱལེཏི ཡསྨིཾ སཾཝཙྪརེ ཨུཏུམྷི མཱསེ པཀྑེ ཝཱ བྷགཝཱ ཏཾ ཨདྡྷཱནམགྒཾ པཊིཔནྣོ, ཏསྨིཾ ཀཱལེ. ཏེནེཝ ཧི ཀིརིཡཱཝིཙྪེདདསྶནཝསེན ‘‘རཱཛགཧེ པིཎྜཱཡ ཙརཏཱི’’ཏི ཝཏྟམཱནཀཱལནིདྡེསོ ¶ ཀཏོ. སོཏི ཨེཝཾ རཱཛགཧེ ཝསམཱནོ བྷགཝཱ. ཏཾ དིཝསནྟི ཡཾ དིཝསཾ ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོ, ཏཾ དིཝསཾ. ཏཾ ཨདྡྷཱནཾ པཊིཔནྣོ ནཱལ༹ནྡཱཡཾ ཝེནེཡྻཱནཾ ཝིཝིདྷ ཧིཏསུཁནིཔྥཏྟིཾ ཨཱཀངྑམཱནོ ཨིམིསྶཱ ཙ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཏིཝིདྷསཱིལཱལངྐཏཾ ནཱནཱཝིདྷཀུཧནལཔནཱདིམིཙྪཱཛཱིཝཝིདྡྷཾསནཾ དྭཱསཊྛིདིཊྛིཛཱལཝིནིཝེཋནཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཔཀམྤནཾ བྲཧྨཛཱལསུཏྟནྟཾ དེསེསྶཱམཱིཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ‘‘ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཏཾ ཨདྡྷཱནཾ པཊིཔནྣོ’’ཏི ཙོདནཱ ཝིསོདྷིཏཱ ཧོཏི. ‘‘ཀསྨཱ ཙ སུཔྤིཡོ ཨནུབནྡྷོ’’ཏི ཨཡཾ པན ཙོདནཱ ‘‘བྷགཝཏོ ¶ ཏཾ མགྒཾ པཊིཔནྣབྷཱཝཾ ཨཛཱནནྟོ’’ཏི ཨེཏེན ཝིསོདྷིཏཱ ཧོཏི. ན ཧི སོ བྷགཝནྟཾ དཊྛུམེཝ ཨིཙྪཏཱིཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སཙེ པན ཛཱནེཡྻ, ནཱནུབནྡྷེཡྻཱ’’ཏི.
ནཱིལཔཱིཏལོཧིཏོདཱཏམཉྫིཊྛཔབྷསྶརཝསེན ‘‘ཚབྦཎྞརསྨིཡོ. ‘‘སམནྟཱ ཨསཱིཏིཧཏྠཔྤམཱཎེ’’ཏི ཏཱསཾ རསྨཱིནཾ པཀཏིཡཱ པཝཏྟིཊྛཱནཝསེན ཝུཏྟཾ. ‘‘ཏསྨིཾ ཀིར སམཡེ’’ཏི ཙ ཏསྨིཾ ཨདྡྷཱནགམནསམཡེ བུདྡྷསིརིཡཱ ཨནིགཱུཧིཏབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཏདཱ ཏསྶཱ ནིགཱུཧནེ པཀྐུསཱཏིཨབྷིགམནཱདཱིསུ ཝིཡ ཀིཉྩིཔི ཀཱརཎཾ ཨཏྠཱིཏི. རཏནཱཝེལ༹ཾ རཏནཝཊཾསཀཾ. ཙཱིནཔིཊྛཙུཎྞཾ སིནྡྷནཙུཎྞཾ.
བྱཱམཔྤབྷཱཔརིཀྑེཔཝིལཱསིནཱི ¶ ཙ ཨསྶ བྷགཝཏོ ལཀྑཎམཱལཱཏི མཧཱཔུརིསལཀྑཎཱནི ཨཉྙམཉྙཔཊིབདྡྷཏྟཱ ཨེཝམཱཧ. དྭཏྟིཾསཱཡ ཙནྡམཎྜལཱནཾ མཱལཱ ཀེནཙི གནྠེཏྭཱ ཋཔིཏཱ ཡདི སིཡཱཏི པརིཀཔྤནཝསེནཱཧ ‘‘གནྠེཏྭཱ ཋཔིཏདྭཏྟིཾསཙནྡམཱལཱཡཱ’’ཏི. སིརིཾ ཨབྷིབྷཝནྟཱི ཨིཝཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨེས ནཡོ སཱུརིཡམཱལཱཡཱཏིཨཱདཱིསུཔི. མཧཱཐེརཱཏི མཧཱསཱཝཀེ སནྡྷཱཡཱཧ. ཨེཝཾ གཙྪནྟཾ བྷགཝནྟཾ བྷིཀྑཱུ ཙ དིསྭཱ ཨཐ ཨཏྟནོ པརིསཾ ཨཝལོཀེསཱིཏི སམྦནྡྷོ. ‘‘ཡསྨཱ པནེསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཀསྨཱ ཙ སོ རཏནཏྟཡསྶ ཨཝཎྞཾ བྷཱསཏཱི’’ཏི ཙོདནཾ ཝིསོདྷེཏི. ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ, ཝུཏྟཔྤཀཱརེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨིམེཧི དྭཱིཧཱིཏི ལཱབྷཔརིཝཱརཧཱནིཾ ནིགམནཝསེན དསྶེཏི. བྷགཝཏོ ཝིརོདྷཱནུནཡཱབྷཱཝཝཱིམཾསནཏྠཾ ཨེཏེ ཨཝཎྞཾ ཝཎྞཉྩ བྷཱསནྟཱིཏི ཨཔརེ. ‘‘མཱརེན ཨནྭཱཝིཊྛཱ ཨེཝཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི ཙ ཝདནྟི.
༢. ཨམྦལཊྛིཀཱཡ ཨཝིདཱུརེ བྷཝཏྟཱ ཨུཡྻཱནཾ ཨམྦལཊྛིཀཱ ཡཐཱ ‘‘ཝརུཎཱནགརཾ, གོདཱགཱམོ’’ཏི. ཀེཙི པན ‘‘ཨམྦལཊྛིཀཱཏི ཡཐཱཝུཏྟནཡེནེཝ ཨེཀགཱམོ’’ཏི ཝདནྟི ¶ . ཏེསཾ མཏེ ཨམྦལཊྛིཀཱཡནྟི སམཱིཔཏྠེ བྷུམྨཝཙནཾ. རཱཛཱགཱརཀཾ ཝེསྶཝཎམཧཱརཱཛདེཝཱཡཏནནྟི ཨེཀེ. བཧུཔརིསྶཡོཏི བཧུཔདྡཝོ. ‘‘སདྡྷིཾ ཨནྟེཝཱསིནཱ བྲཧྨདཏྟེན མཱཎཝེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡཾ. ཏཉྩ ཁོ པཱལི༹ ཨཱརུལ༹ྷཝསེནེཝ, ན པན ཏདཱ སུཔྤིཡསྶ པརིསཱཡ ཨབྷཱཝཏོ. ཀསྨཱ པནེཏྠ ¶ བྲཧྨདཏྟོཡེཝ པཱལི༹ ཨཱརུལ༹ྷོ, ན སུཔྤིཡསྶ པརིསཱཏི? པཡོཛནཱབྷཱཝཏོ. ཡཐཱ ཙེཏཾ, ཨེཝཾ ཨཉྙམྤི ཨེདིསཾ པཡོཛནཱབྷཱཝཏོ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ན སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཀེཙི པན ‘‘ཝུཏྟནྟི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཛྫཏི པཱལི༹ཨཱརུལ༹ྷཝསེན པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཔཛྫནཏོ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེནེཝེཏྠ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. པརིཝཱརེཏྭཱ ནིསིནྣོ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ.
༣. ཀཐཱདྷམྨོཏི ཀཐཱསབྷཱཝོ, ཀཐཱདྷམྨོ ཨུཔཔརིཀྑཱཝིདྷཱིཏི ཀེཙི. ནཱིཡཏཱིཏི ནཡོ, ཨཏྠོ. སདྡསཏྠཾ ཨནུགཏོ ནཡོ སདྡནཡོ. ཏཏྠ ཧི ཨནབྷིཎྷཝུཏྟིཀེ ཨཙྪརིཡ-སདྡོ ཨིཙྪིཏོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནྡྷསྶ པབྦཏཱརོཧཎཾ ཝིཡཱ’’ཏི. ཨཙྪརཱཡོགྒནྟི ཨཙྪརིཡནྟི ནིརུཏྟིནཡོ ¶ , སོ པན ཡསྨཱ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ ཨཱགཏོ, ཏསྨཱ ཨཱཧ ‘‘ཨཊྛཀཐཱནཡོཏི. ཡཱཝཉྩིདཾ སུཔྤཊིཝིདིཏཱཏི སམྦནྡྷོ, ཏསྶ ཡཏྟཀཾ སུཊྛུ པཊིཝིདིཏཱ, ཏཾ ཨེཏྟཀནྟི ན སཀྐཱ ཨམྷེཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ, ཨཀྑཱཏུཾ ཝཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏེན སུཔྤཊིཝིདིཏཏཱཡ ཨཔྤམེཡྻཏཾ དསྶེཏཱི’’ཏི.
པཀཏཏྠཔཊིནིདྡེསོ ཏཾ-སདྡོཏི ཏསྶ ‘‘བྷགཝཏཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི པདེཧི སམཱནཱདྷིཀརཎབྷཱཝེན ཝུཏྟསྶ ཡེན ཨབྷིསམྦུདྡྷབྷཱཝེན བྷགཝཱ པཀཏོ སུཔཱཀཊོ ཙ ཧོཏི, ཏཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷབྷཱཝཾ སདྡྷིཾ ཨཱགམནཔཊིཔདཱཡ ཨཏྠབྷཱཝེན དསྶེནྟོ ‘‘ཡོ སོ…པེ… ཨབྷིསམྦུདྡྷོ’’ཏི ཨཱཧ. སཏིཔི ཉཱཎདསྶན-སདྡཱནཾ ཨིདྷ པཉྙཱཝེཝཙནབྷཱཝེ ཏེན ཏེན ཝིསེསེན ནེསཾ སཝིསཡཝིསེསཔྤཝཏྟིདསྶནཏྠཾ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཝིསེསཝསེན ¶ ཝིཛྫཏྟཡཝསེན ཝིཛྫཱབྷིཉྙཱནཱཝརཎཝསེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམཾསཙཀྑུཝསེན པཊིཝེདྷདེསནཱཉཱཎཝསེན ཙ ཏདཏྠཾ ཡོཛེཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཏེསཾ ཏེས’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཱསཡཱནུསཡཾ ཛཱནཏཱཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎེན. སབྦཉེཡྻདྷམྨཾ པསྶཏཱ སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎེཧི.
པུབྦེནིཝཱསཱདཱིཧཱིཏི པུབྦེནིཝཱསཱསཝཀྑཡཉཱཎེཧི. པཊིཝེདྷཔཉྙཱཡཱཏི ཨརིཡམགྒཔཉྙཱཡ. ཨརཱིནནྟི ཀིལེསཱརཱིནཾ, པཉྩཝིདྷམཱརཱནཾ ཝཱ, སཱསནཔཙྩཏྠིཀཱནཾ ཝཱ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱནཾ, ཏེསཾ ཧནནཾ པཱཊིཧཱརིཡེཧི ཨབྷིབྷཝནཾ, ཨཔྤཊིབྷཱནཏཱཀརཎཾ, ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནཉྩ. ཀེསིཝིནཡསུཏྟཉྩེཏྠ ནིདསྶནཾ.
ཏཐཱ ཋཱནཱཋཱནཱདཱིནི ཛཱནཏཱ, ཡཐཱཀམྨཱུཔགེ སཏྟེ པསྶཏཱ, སཝཱསནཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ ཁཱིཎཏྟཱ ཨརཧཏཱ, ཨབྷིཉྙེཡྻཱདིབྷེདེ དྷམྨེ ཨབྷིཉྙེཡྻཱདིཏོ ཨཝིཔརཱིཏཱཝབོདྷཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷེན ¶ . ཨཐ ཝཱ ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཏཱཡ ཛཱནཏཱ, ཏིཎྞམྤི ཀམྨཱནཾ ཉཱཎཱནུཔརིཝཏྟིཏོ ནིསམྨཀཱརིཏཱཡ པསྶཏཱ, དཝཱདཱིནམྤི ཨབྷཱཝསཱདྷིཀཱཡ པཧཱནསམྤདཱཡ ཨརཧཏཱ, ཚནྡཱདཱིནཾ ཨཧཱནིཧེཏུབྷཱུཏཱཡ ཨཔརིཀྑཡཔཊིབྷཱནསཱདྷིཀཱཡ སབྦཉྙུཏཱཡ སམྨཱསམྦུདྡྷེནཱཏི ཨེཝཾ དསབལཊྛཱརསཱཝེཎིཀབུདྡྷདྷམྨེཧིཔི ཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཡདིཔི ¶ ཧཱིནཀལྱཱཎབྷེདེན དུཝིདྷཱཝ ཨདྷིམུཏྟི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཱ, པཝཏྟིཨཱཀཱརཝསེན པན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱ’’ཏི. སཱ པན ཨདྷིམུཏྟི ཨཛ྄ཛྷཱསཡདྷཱཏུ, ཏདཔི ཏཐཱ ཏཐཱ དསྶནཾ ཁམནཾ རོཙནཉྩཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱནཱཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ…པེ… རུཙིཏཱ’’ཏི. ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཉཱཎེནཱཏི ཙེཏྠ སབྦཉྙུཏཉཱཎཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ན དསབལཉཱཎནྟི ཨཱཧ ‘‘སབྦཉྙུཏཉཱཎེནཱ’’ཏི. ཨིཏི ཧ མེཏི ཨེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡཏྠོ ཨིཏི-སདྡོ, ཧ-ཀཱརོ ¶ ནིཔཱཏམཏྟཾ སརལོཔོ ཙ ཀཏོཏི དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ ཨིམེ’’ཏི.
༤. ཨརཧཏྟམགྒེན སམུགྒྷཱཏཾ ཀཏཾ, ཡཏོ ‘‘ནཏྠི ཨབྱཱཝཊམནོ’’ཏི བུདྡྷདྷམྨེསུ ཝུཙྩཏི. ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ ཕལསམཱཔཏྟཱིཧི. ནིཝཱསེཏྭཱ ཝིཧཱརནིཝཱསནཔརིཝཏྟནཝསེན. ‘‘ཀདཱཙི ཨེཀཀོ’’ཏིཨཱདི ཏེསཾ ཏེསཾ ཝིནེཡྻཱནཾ ཝིནཡནཱནུཀཱུལཾ བྷགཝཏོ ཨུཔསངྐམདསྶནཾ. པཱདནིཀྑེཔསམཡེ བྷཱུམིཡཱ སམབྷཱཝཱཔཏྟི སུཔྤཏིཊྛིཏཔཱདཏཱཡ ནིསྶནྡཕལཾ, ན ཨིདྡྷིནིམྨཱནཾ. ‘‘ཋཔིཏམཏྟེ དཀྑིཎཔཱདེ’’ཏི བུདྡྷཱནཾ སབྦདཀྑིཎཏཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨརཧཏྟེ པཏིཊྛཧནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ.
དུལླབྷཱ སམྤཏྟཱིཏི སཏིཔི མནུསྶཏྟཔཊིལཱབྷེ པཏིརཱུཔདེསཝཱསཨིནྡྲིཡཱཝེཀལླསདྡྷཱཔཊིལཱབྷཱདཡོ གུཎཱ དུལླབྷཱཏི ཨཏྠོ. ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀབྷཝནནྟི ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀདེཝལོཀེ སུཉྙཝིམཱནཱནི གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནཱདཱིསུཔི. ཀཱལཡུཏྟནྟི ཨིམིསྶཱ ཝེལཱཡ ཨིམསྶ ཨེཝཾ ཝཏྟབྦནྟི ཏཾཏཾཀཱལཱནུརཱུཔཾ. སམཡཡུཏྟནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཨནུརཱུཔཾ ཝཱ. ཨཐ ཝཱ སམཡཡུཏྟནྟི ཧེཏཱུདཱཧརཎསཧིཏཾ. ཀཱལེན སཱཔདེསཉྷི བྷགཝཱ དྷམྨཾ དེསེཏི. ཨུཏུཾ གཎྷཔེཏི, ན པན མལཾ པཀྑཱལེཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ན ཧི བྷགཝཏོ ཀཱཡེ རཛོཛལླཾ ཨུཔལིམྤཏཱིཏི.
ཀིལཱསུབྷཱཝོ ཀིལམཐོ. སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེཏི སརཱིརསྶ ཀིལཱསུབྷཱཝམོཙནཏྠནྟི ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེཏཱི’’ཏི ཨིདཾ པཙྪིམཡཱམེ བྷགཝཏོ བཧུལཨཱཙིཎྞཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨཔྤེཀདཱ ཨཝསིཊྛབལཉཱཎེཧི སབྦཉྙུཏཉཱཎེན ཙ བྷགཝཱ ཏམཏྠཾ སཱདྷེཏཱིཏི. ‘‘ཨིམེ དིཊྛིཊྛཱནཱ’’ཏིཨཱདིདེསནཱ ¶ སཱིཧནཱདོ. ཏེསཾ ‘‘ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ’’ ཏིཨཱདིནཱ ¶ པཙྩཡཱཀཱརཾ སམོདྷཱནེཏྭཱ. ‘‘སིནེརུཾ ¶ ཨུཀྑིཔནྟོ ཝིཡ ནབྷཾ པཧརནྟོ ཝིཡ ཙཱ’’ཏི ཨིདཾ བྲཧྨཛཱལདེསནཱཡ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏྟཱ སུདུཀྐརཏཱདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཏནྟི ‘‘ཡེན, ཏེནཱ’’ཏི ཨེཏཾ པདདྭཡཾ. ཡེནཱཏི ཝཱ ཧེཏུམྷི ཀརཎཝཙནཾ, ཡེན ཀཱརཎེན སོ མཎྜལམཱལོ༹ ཨུཔསངྐམིཏབྦོ, ཏེན ཀཱརཎེན ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨཏྠོ, ཀཱརཎཾ པན ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾཨེཝ. ཀཊྛནྟི ནིསཱིདནཡོགྱཾ དཱརུཀྑནྡྷཾ.
པུརིམོཏི ‘‘ཀཏམཱཡ ནུ བྷཝཐཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟོ ཨཏྠོ. ཀཱ ཙ པན ཝོཏི ཨེཏྠ ཙ-སདྡོ བྱཏིརེཀེ. ཏེན ཡཐཱཔུཙྪིཏཱཡ ཀཐཱཡ ཝཀྑམཱནཾ ཝིཔྤཀཏབྷཱཝཾ ཛོཏེཏི. པན-སདྡོ ཝཙནཱལངྐཱརོ. ཡཱཡ ཧི ཀཐཱཡ ཏེ བྷིཀྑཱུ སནྣིསིནྣཱ, སཱ ཨེཝ ཨནྟརཱཀཐཱབྷཱུཏཱ ཝིཔྤཀཏཱ ཝིསེསེན པུན པུཙྪཱིཡཏཱིཏི. ཨཉྙཱཏི ཨནྟརཱསདྡསྶ ཨཏྠམཱཧ. ཨཉྙཏྠེ ཧི ཨཡཾ ཨནྟརཱ-སདྡོ ‘‘བྷཱུམནྟརཾ སམཡནྟར’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨནྟརཱཏི ཝཱ ཝེམཛ྄ཛྷེཏི ཨཏྠོ. ནནུ ཙ ཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི སཱ ཀཐཱ ཡཐཱདྷིཔྤཱཡཾ ‘‘ཨིཏི ཧ མེ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིཊྛཔིཏཱ ཡེཝཱཏི? ན ནིཊྛཱཔིཏཱ བྷགཝཏོ ཨུཔསངྐམནེན ཨུཔཙྪིནྣཏྟཱ. ཡདི ཧི བྷགཝཱ ཏསྨིཾ ཁཎེ ན ཨུཔསངྐམེཡྻ བྷིཡྻོཔི ཏཔྤཊིབདྡྷཱཡེཝ ཀཐཱ པཝཏྟེཡྻུཾ, བྷགཝཏོ ཨུཔསངྐམནེན པན ན པཝཏྟེསུཾ. ཏེནེཝཱཧ ཨཡཾ ཁོ…པེ… ཨནུཔྤཏྟོ’’ཏི. ཀསྨཱ པནེཏྠ དྷམྨཝིནཡསངྒཧེ ཀརིཡམཱནེ ནིདཱནཝཙནཾ, ནནུ བྷགཝཏོ ཝཙནམེཝ སངྒཧེཏབྦནྟི? ཝུཙྩཏེདེསནཱཡ ཋིཏིཨསམྨོསསདྡྷེཡྻབྷཱཝསམྤཱདནཏྠཾ. ཀཱལདེསདེསཀཝཏྠུདྷམྨཔཊིགྒཱཧཀཔཊིབདྡྷཱ ཧི དེསནཱ ཙིརཊྛིཏིཀཱ ¶ ཧོཏི, ཨསམྨོསདྷམྨཱ སདྡྷེཡྻཱ ཙ. དེསཀཱལཀཏྟུསོཏུནིམིཏྟེཧི ཨུཔནིབནྡྷོ ཝིཡ ཝོཧཱརཝིནིཙྪཡོ, ཏེནེཝ ཙཱཡསྨཏཱ མཧཱཀསྶཔེན ‘‘བྲཧྨཛཱལཾ ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ དེསཱདིཔུཙྪཱསུ ཀཏཱསུ ཏཱསཾ ཝིསྶཛྫནཾ ཀརོནྟེན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན ནིདཱནཾ བྷཱསིཏནྟི ཏཡིདམཱཧ ‘‘ཀཱལ…པེ… ནིདཱནཾ བྷཱསིཏ’’ནྟི.
ཨཔིཙ སཏྠུསིདྡྷིཡཱ ནིདཱནཝཙནཾ. ཏཐཱགཏསྶ ཧི བྷགཝཏོ པུབྦརཙནཱནུམཱནཱགམཏཀྐཱབྷཱཝཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷཏྟསིདྡྷི. སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝེན ཧིསྶ པུབྦརཙནཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝོ སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཙཱརཏཱཡ, ཨེཀཔྤམཱཎཏྟཱ ¶ ཙ ཉེཡྻདྷམྨེསུ. ཏཐཱ ཨཱཙརིཡམུཊྛིདྷམྨམཙྪརིཡསཏྠུསཱཝཀཱནུརོདྷཱབྷཱཝཏོ ཁཱིཎཱསཝཏྟསིདྡྷི. ཁཱིཎཱ སཝཏཱཡ ཧིསྶ ཨཱཙརིཡམུཊྛིཨཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝོ, ཝིསུདྡྷཱ ཙ པརཱནུགྒཧཔྤཝཏྟི. ཨིཏི དེསཀདོསབྷཱུཏཱནཾ དིཊྛིཙཱརིཏྟསམྤཏྟིདཱུསཀཱནཾ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨབྷཱཝསཱུཙཀེཧི, ཉཱཎཔྤཧཱནསམྤདཱབྷི བྱཉྫནཀེཧི ཙ སམྦུདྡྷཝིསུདྡྷབྷཱཝེཧི པུརིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷི, ཏཏོ ཨེཝ ཙ ཨནྟརཱཡིཀནིཡྻཱནིཀདྷམྨེསུ སམྨོཧཱབྷཱཝསིདྡྷིཏོ པཙྪིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷཱིཏི བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫསམནྣཱགམོ ¶ , ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཔྤཊིཔཏྟི ཙ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི ནིདཱནཝཙནེན སམྤཏྟཔརིསཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔྤཊིབྷཱནེན དྷམྨདེསནཱདཱིཔནཏོ, ‘‘ཛཱནཏཱ པསྶཏཱ’’ཏིཨཱདི ཝཙནཏོ ཙ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྠུསིདྡྷིཡཱ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི.
ཏཐཱ སཏྠུསིདྡྷིཡཱ ནིདཱནཝཙནཾ. ཉཱཎཀརུཎཱཔརིགྒཧིཏསབྦཀིརིཡསྶ ¶ ཧི བྷགཝཏོ ནཏྠི ནིརཏྠིཀཱ པཝཏྟི, ཨཏྟཧིཏཏྠཱ ཝཱ, ཏསྨཱ པརེསཾཡེཝ ཨཏྠཱཡ པཝཏྟསབྦཀིརིཡསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཀལམྤི ཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨཾ སཏྠུབྷཱུཏཾ, ན ཀབྱརཙནཱདིསཱསནབྷཱུཏཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྠུསིདྡྷིཡཱ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི. ཨཔིཙ སཏྠུནོ པམཱཎབྷཱུཏཏཱཝིབྷཱཝནེན སཱསནསྶ པམཱཎབྷཱཝསིདྡྷིཡཱ ནིདཱནཝཙནཾ. ‘‘བྷགཝཏཱ’’ཏི ཧི ཨིམིནཱ ཏཐཱགཏསྶ གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམཱདིབྷཱཝདཱིཔནེན, ‘‘ཛཱནཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎཱདིཔཡོགདཱིཔནེན ཙ ཨཡམཏྠོ སཱདྷིཏོ ཧོཏི. ཨིདམེཏྠ ནིདཱནཝཙནཔཡོཛནསྶ མུཁམཏྟདསྶནཾ. ཀོ ཧི སམཏྠོ བུདྡྷཱནུབུདྡྷེན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན བྷཱསིཏསྶ ནིདཱནསྶ པཡོཛནཱནི ནིརཝསེསཏོ ཝིབྷཱཝེཏུནྟི.
ནིདཱནཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༥. ནིཀྑིཏྟསྶཱཏི དེསིཏསྶ. དེསནཱཔི ཧི དེསེཏབྦསྶ སཱིལཱདིཨཏྠསྶ ཝིནེཡྻསནྟཱནེསུ ནིཀྑིཔནཏོ ‘‘ནིཀྑེཔོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཏྠ ཡཐཱ ཨནེཀསཏཨནེཀསཧསྶབྷེདཱནིཔི སུཏྟནྟཱནི སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིསཱསནཔྤཊྛཱནནཡེན སོལ༹སཝིདྷཏཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི, ཨེཝཾ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིསུཏྟནིཀྑེཔཝསེན ཙཏུབྦིདྷབྷཱཝནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏི. ཀཱམཉྩེཏྠ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ¶ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཧི ¶ སདྡྷིཾ སཾསགྒབྷེདོ སམྦྷཝཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནུསནྡྷིསབྦྷཱཝཏོ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཨཊྛུཔྤཏྟཱིནཾ པན ཨཉྙམཉྙཾ སཾསགྒོ ནཏྠཱིཏི ནཡིདྷ ནིརཝསེསོ ཝིཏྠཱརནཡོ སམྦྷཝཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཡདིཔི ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན སིཡཱ སཾསགྒབྷེདོ, ཏདནྟོགདྷཏྟཱ པན སེསནིཀྑེཔཱནཾ མཱུལནིཀྑེཔཝསེན ཙཏྟཱརོཝ དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཾ. སོ པནཱཡཾ སུཏྟནིཀྑེཔོ སཱམཉྙབྷཱཝཏོ པཋམཾ ཝིཙཱརེཏབྦོ, ཏསྨིཾ ཝིཙཱརིཏེ ཡསྶཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨིདཾ སུཏྟཾ ནིཀྑིཏྟཾ, ཏསྶཱ ཝིབྷཱགཝསེན ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༥, ༦), ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༧), ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༢༨) ཙ པཝཏྟཱནཾ སུཏྟཱནཾ སུཏྟཔདེསཱནཾ ཝཎྞནཱ ཝུཙྩམཱནཱ ཏཾཏཾཨནུསནྡྷིདསྶནསུཁཏཱཡ ¶ སུཝིཉྙེཡྻཱ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སུཏྟནིཀྑེཔཾ ཝིཙཱརེཏྭཱ ཝུཙྩམཱནཱ པཱཀཊཱ ཧོཏཱི’’ཏི.
‘‘སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ནིཀྑིཔནཾ ནིཀྑེཔོ, སུཏྟསྶ ནིཀྑེཔོ སུཏྟསྶ ཀཐནཾ སུཏྟནིཀྑེཔོ, སུཏྟདེསནཱཏི ཨཏྠོ. ནིཀྑིཔཱིཡཏཱིཏི ཝཱ ནིཀྑེཔོ, སུཏྟཾཡེཝ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ. ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, སོ ཨསྶ ཨཏྠི སུཏྟདེསནཱཀཱརཎབྷཱུཏོཏི ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརཛ྄ཛྷཱསཡོཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. པུཙྪཱཡ ཝསོ པུཙྪཱཝསོ, སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི པུཙྪཝསིཀོ. ཨརཎཱིཡཏོ ཨཏྠོ, སུཏྟདེསནཱཡ ཝཏྠུ. ཨཏྠསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨཏྠུཔྤཏྟི, ཨཏྠུཔྤཏྟིཡེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟི, སཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ. ཨཐ ཝཱ ནིཀྑིཔཱིཡཏི སུཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི སུཏྟནིཀྑེཔོ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདི ཨེཝ. ཨེཏསྨིཾ པན ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ, པུཙྪཱིཡཏཱིཏི པུཙྪཱ, པུཙྪིཏབྦོ ཨཏྠོ. སོཏབྦཝསཔྤཝཏྟཾ དྷམྨཔྤཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཝཙནཾ པུཙྪཱཝསིཀཱ, ཏདེཝ ནིཀྑེཔསདྡཱཔེཀྑཱཡ པུལླིངྒཝསེན ཝུཏྟཾ ‘‘པུཙྪཱཝསིཀོ’’ཏི. ཏཐཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡེཝ ‘‘ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ’’ཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨེཏྠ ཙ པརེསཾ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཱདིཀཱརཎནིརཔེཀྑཏཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཝིསུཾ ནིཀྑེཔབྷཱཝོ ཡུཏྟོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ཀཐེཏཱི’’ཏི. པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ པན པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནཾ ¶ ¶ དེསནཱནིམིཏྟབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཡཾ པཝཏྟིཏཱནཾ ཀཐཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཾ ཨནཝརོདྷོ, པུཙྪཱཝསིཀཨཊྛུཔྤཏྟིཀཱནཾ ཝཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརོདྷེན པཝཏྟིཏདེསནཏྟཱ ཀཐཾ པརཛ྄ཛྷཱསཡེ ཨནཝརོདྷོཏི ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ. པརེསཉྷི ཨབྷིནཱིཧཱརཔརིཔུཙྪཱདིཝིནིམུཏྟསྶེཝ སུཏྟདེསནཱཀཱརཎུཔྤཱདསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ. ཏཐཱ ཧི དྷམྨདཱཡཱདསུཏྟཱདཱིནཾ (མ. ནི. ༡.༢༩) ཨཱམིསུཔྤཱདཱདིདེསནཱནིམིཏྟཾ ‘‘ཨཊྛུཔྤཏྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. པརེསཾ པུཙྪཾ ཝིནཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡམེཝ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ དེསིཏོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ, པུཙྪཱཝསེན དེསིཏོ པུཙྪཱཝསིཀོཏི པཱཀཊོ ཡམཏྠོཏི. ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ཀཐེསི དྷམྨཏནྟིཋཔནཏྠནྟི དཊྛབྦཾ. སམྨཔྤདྷཱནསུཏྟནྟཧཱརཀོཏི ཨནུཔུབྦེན ནིདྡིཊྛཱནཾ སཾཡུཏྟཀེ སམྨཔྤདྷཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱནཾ སུཏྟཱནཾ ཨཱཝལི༹, ཏཐཱ ཨིདྡྷིཔཱདཧཱརཀཱདི. ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ དྷམྨཱ སདྡྷིནྡྲིཡཱདཡོ. ཨབྷིནཱིཧཱརནྟི པཎིདྷཱནཾ.
ཝཎྞཱཝཎྞེཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨཙྪརིཡཾ ཨཱཝུསོ’’ཏིཨཱདིནཱ བྷིཀྑུསངྒྷེན ཝུཏྟོ ཝཎྞོཔི སངྒཧིཏོ, ཏཾ པན ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ ཨཉྙེ ཙ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཔརི དེསནཾ ¶ ཨཱརབྷིསྶཏཱིཏི. ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ པརེ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུ’’ནྟི ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ བྲཧྨདཏྟེན ཝུཏྟཝཎྞོ ཨཊྛུཔྤཏྟཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནྟེཝཱསཱི ཝཎྞཾ. ཨིཏི ཨིམཾ ཝཎྞཱཝཎྞཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཀཏྭཱ’’ཏི. ཝཱ-སདྡོ ཨུཔམཱནསམུཙྩཡསཾསཡཝཝསྶགྒཔདཔཱུརཎཝིཀཔྤཱདཱིསུ བཧཱུསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘པཎྜིཏོ ཝཱཔི ཏེན སོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ (དྷ. པ. ༦༣) ཨུཔམཱནེ དིསྶཏི, སདིསབྷཱཝེཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏཾ ཝཱཔི དྷཱིརཱ མུནི ཝེདཡནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༢༠༣) སམུཙྩཡེ, ‘‘ཀེ ཝཱ ཨིམེ, ཀསྶ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༩༦) སཾསཡེ, ‘‘ཨཡཾ ཝཱ ཨིམེསཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ སབྦབཱལོ སབྦམཱུལ༹ྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝཝསྶགྒེ, ‘‘ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤) པདཔཱུརཎེ, ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙི བྷིཀྑཝེ སམཎཱ ཝཱ བྲཱཧྨཎཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༧༠) ཝིཀཔྤེ, ཨིདྷཱཡཾ ཝིཀཔྤེཡེཝཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཝཱ-སདྡོ ཝིཀཔྤནཏྠོ’’ཏི. པར-སདྡོ ཨཏྠེཝ ཨཉྙཏྠེ ‘‘ཨཧཉྩེཝ ཁོ པན དྷམྨཾ དེསེཡྻཾ, པརེ ཙ མེ ན ཨཱཛཱནེཡྻུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༦༤, ༦༥; མ. ནི. ༡.༢༨༡; མ. ནི. ༢.༢༢༣; སཾ. ནི. ༡.༡༧༢; མཧཱཝ. ༤, ༨) ཨཏྠི ཨདྷིཀེ ¶ ‘‘ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟཉཱཎ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (པཊི. མ. མཱཏིཀཱ ༦༨, ༡.༡༡༡) ཨཏྠི པཙྪཱབྷཱགེ ‘‘པརཏོ ཨཱགམིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཨཏྠི པཙྩནཱིཀབྷཱཝེ ‘‘ཨུཔྤནྣཾ པརཔྤཝཱདཾ སཧ དྷམྨེན སུནིགྒཧིཏཾ ནིགྒཧེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ (དཱི. ནི. ༢.༡༦༨). ཨིདྷཱཔི པཙྩནཱིཀབྷཱཝེཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘པརེཏི པཊིཝིརུདྡྷཱ’’ཏི.
ཨཱིདིསེསུཔཱིཏི ཨེཏྠ པི-སདྡོ སམྦྷཱཝནེ, ཏེན རཏནཏྟཡནིམིཏྟམྤི ཨཀུསལཙིཏྟཔྤཝཏྟི ན ཀཱཏབྦཱ, པགེཝ ཝཊྚཱམིསལོཀཱམིསནིམིཏྟནྟི དསྶེཏི. སབྷཱཝདྷམྨཏོ ཨཉྙསྶ ཀཏྟུཨབྷཱཝཛོཏནཏྠཾ ཨཱཧནཏཱིཏི ཀཏྟུཨཏྠེ ཨཱགྷཱཏསདྡཾ དསྶེཏི, ཏཏྠ ཨཱཧནཏཱིཏི ཧིཾསཏི ཝིབཱདྷཏི, ཨུཔཏཱཔེཏི ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱཧནཏི ཨེཏེན, ཨཱཧནནམཏྟཾ ཝཱ ཨཱགྷཱཏོཏི ཀརཎབྷཱཝཏྠཱཔི སམྦྷཝནྟིཡེཝ. ཨེཝཾ ཨཝཡཝབྷེདནེན ཨཱགྷཱཏ-སདྡསྶ ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཏྠ པརིཡཱཡེནཔི ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཀོཔསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཨཱཧ. ཨཡཉྩ ནཡོ ‘‘ཨཔྤཙྩཡོ ཨནབྷིརདྡྷཱི’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝཏྟབྦོ. ཨཔྤཏཱིཏཱ ཧོནྟི ཏེནཱཏི པཱཀཊཔརིཡཱཡེན ཨཔྤཙྩཡ-སདྡསྶ ཨཏྠདསྶནཾ, ཏཾམུཁེན པན ན པཙྩེཏི ཏེནཱཏི ཨཔྤཙྩཡོཏི དཊྛབྦཾ. ཨབྷིརཱདྷཡཏཱིཏི སཱདྷཡཏི. དྭཱིཧཱིཏི ཨཱགྷཱཏཨནབྷིརདྡྷིཔདེཧི. ཨེཀེནཱཏི ཨཔྤཙྩཡཔདེན. སེསཱནནྟི སཉྙཱཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷཱནཾ, སཉྙཱཝིཉྙཱཎཨཝསིཊྛསངྑཱརཀྑནྡྷསངྑཱཏཱནཾ ཝཱ. ཀརཎནྟི ཨུཔྤཱདནཾ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཉྷི པཝཏྟིཡཱ པཙྩཡསམཝཱཡནཾ ཨིདྷ ‘‘ཀརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཏཾ པན ཨཏྠཏོ ཨུཔྤཱདནམེཝ. ཨནུཔྤཱདནཉྷི སནྡྷཱཡ བྷགཝཏཱ ‘‘ན ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི. པཊིཀྑིཏྟམེཝ ཨེཀུཔྤཱདེཀཝཏྠུཀེཀཱརམྨཎེཀནིརོདྷབྷཱཝཏོ.
ཏཏྠཱཏི ¶ ཏསྨིཾ མནོཔདོསེ. ཏུམྷནྟི ‘‘ཏུམྷཱཀ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠོ ཨེཀོ སདྡོ ‘‘ཡཐཱ ཨམྷཱཀ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠོ ‘‘ཨམྷ’’ནྟི ཨཡཾ སདྡོ. ཡཐཱཧ, ‘‘ཏསྨཱ ཧི ཨམྷཾ དཧརཱ ན མིཡྻརེ’’ཏི (ཛཱ. ༡.༩.༩༣, ༩༩). ‘‘ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ¶ ཨིདཾ མནོཔདོསསྶ ཨཀརཎཱིཡཏཱཡ ཀཱརཎཝཙནཾ. ཡསྨཱ ཏུམྷཱཀཾཡེཝ ཙ བྷཝེཡྻ ཏེན ཀོཔཱདིནཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདཱིནཾ ཨནྟརཱཡོ, ཏསྨཱ ཏེ ཀོཔཱདིཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟཱ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ ན ཀརཎཱིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཏེན ནཱཧཾ ‘‘སབྦཉྙཱུ’’ཏི ཨིསྶརབྷཱཝེན ཏུམྷེ ཏཏོ ནིཝཱརེམི, ཨཐ ཁོ ཨིམིནཱ ནཱམ ཀཱརཎེནཱཏི དསྶེཏི. ཏཾ པན ཀཱརཎཝཙནཾ ¶ ཡསྨཱ ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨཱཧ ‘‘ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེནྟོ’’ཏི. ‘‘ཨཔི ནུ ཏུམྷེ’’ཏིཨཱདིནཱ མནོཔདོསོ ན ཀཱལནྟརབྷཱཝིནོཡེཝ ཧིཏསུཁསྶ ཨནྟརཱཡཀརོ, ཨཐ ཁོ ཏངྑཎཔྤཝཏྟིརཧསྶཔི ཧིཏསུཁསྶ ཨནྟརཱཡཀརོཏི མནོཔདོསེ ཨཱདཱིནཝཾ དལ༹ྷཏརཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏི. ཡེསཾ ཀེསཉྩི ‘‘པརེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ན པཊིཝིརུདྡྷཱནཾཡེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཀུཔིཏོ’’ཏིཨཱདི.
ཨནྡྷཏམནྟི ཨནྡྷབྷཱཝཀརཏམཾ. ཡནྟི ཡཏྠ. བྷུམྨཏྠེ ཧི ཨེཏཾ པཙྩཏྟཝཙནཾ. ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཀོདྷོ སཧཏེ ནརཾ, ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཡནྟི ཝཱ ཀཱརཎཝཙནཾ, ཡསྨཱ ཀོདྷོ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ནརཾ ཨབྷིབྷཝཏི, ཏསྨཱ ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཡདཱ ཀོདྷོཏི ཨཏྠོ ཡཾཏཾསདྡཱནཾ ཨེཀནྟསམྦནྡྷིབྷཱཝཏོ. ཨཐ ཝཱ ཡནྟི ཀིརིཡཱཡ པརཱམསནཾ. ཀོདྷོ སཧཏེཏི ཡདེཏཾ ཀོདྷསྶ སཧནཾ ཨབྷིབྷཝནཾ, ཨེཏཾ ཨནྡྷཀཱརཏམབྷཝནནྟི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཡཾ ནརཾ ཀོདྷོ སཧཏེ ཨབྷིབྷཝཏི, ཏསྶ ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཏཏོ ཙ ཀུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ཀུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏཱིཏི. ཨནྟརཏོཏི ཨབྦྷནྟརཏོ, ཙིཏྟཏོ ཝཱ.
‘‘ཨིདཉྩིདཉྩ ཀཱརཎ’’ནྟི ཨིམིནཱ སབྦཉྙཱུ ཨེཝ ཨམྷཱཀཾ སཏྠཱ ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨདེསནཏྟཱ, སྭཱཀྑཱཏོ དྷམྨོ ཨེཀནྟནིཡྻཱནིཀཏྟཱ, སུཔྤཊིཔནྣོ སངྒྷོ སཾཀིལེསརཧིཏཏྟཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི. ‘‘ཨིདཉྩིདཉྩ ཀཱརཎ’’ནྟི ཨེཏེན ཙ ‘‘ན ¶ སབྦཉྙཱུ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨཏཙྪནྟི ནིབྦེཋིཏཾ ཧོཏི. དུཏིཡཾ པདནྟི ‘‘ཨཏཙྪ’’ནྟི པདཾ. པཋམསྶཱཏི ‘‘ཨབྷཱུཏ’’ནྟི པདསྶ. ཙཏུཏྠཉྩཱཏི ‘‘ན ཙ པནེཏཾ ཨམྷེསུ སཾཝིཛྫཏཱི’’ཏི པདཾ. ཏཏིཡསྶཱཏི ‘‘ནཏྠི ཙེཏཾ ཨམྷེསཱུ’’ཏི པདསྶ. ཨཝཎྞེཡེཝཱཏི ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཀཾ ཝཏྭཱ དོསཔཏིཊྛཱཔནཝསེན ནིནྡནེ ཨེཝ. ན སབྦཏྠཱཏི ཀེཝལཾ ཨཀྐོསནཁུཾསནཝམྦྷནཱདཱིསུ ན ཨེཀནྟེན ནིབྦེཋནཾ ཀཱཏབྦནྟི ཨཏྠོ. ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ‘‘ཡདི ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏི.
༦. ཨཱནནྡནྟི པམོདནྟི ཨེཏེན དྷམྨེན ཏཾསམངྒིནོ སཏྟཱཏི ཨཱནནྡ-སདྡསྶ ཀརཎཏྠཏཾ དསྶེཏི ¶ . སོབྷནཾ མནོ ཨསྶཱཏི སུམནོ, སོབྷནཾ ཝཱ མནོ སུམནོ, ཏསྶ བྷཱཝོ སོམནསྶནྟི ཏདཉྙདྷམྨཱནམྤི སམྤཡུཏྟཱནཾ སོམནསྶབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ནཱཔཛྫཏི རུལ༹ྷཱིསདྡཏྟཱ ¶ ཡཐཱ ‘‘པངྐཛ’’ནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཙེཏསིཀསུཁསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཨཱཧ. ཨུབྦིལཡཏཱིཏི ཨུབྦིལཾ, བྷིནྡཏི པུརིམཱཝཏྠཱཡ ཝིསེསཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨུབྦིལམེཝ ཨུབྦིལཱཝིཏཾ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཨུབྦིལཱཝིཏཏྟཾ. ཡཱཡ ཨུཔྤནྣཱཡ ཀཱཡཙིཏྟཾ ཝཱཏཔཱུརིཏབྷསྟཱ ཝིཡ ཨུདྡྷུམཱཡནཱཀཱརཔྤཏྟཾ ཧོཏི, ཏསྶཱ གེཧསྶིཏཱཡ ཨོདགྒིཡཔཱིཏིཡཱ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨུདྡྷཙྩཱཝཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིདྷཱཔི ‘‘ཀིཉྩཱཔི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུབྦིལཱཝིཏམེཝ ནཏྠི, ཨཐ ཁོ ཨཱཡཏིཾ ཀུལཔུཏྟཱནཾ ཨེདིསེསུཔི ཋཱནེསུ ཨཀུསལུཔྤཏྟིཾ པཊིསེདྷེནྟོ དྷམྨནེཏྟིཾ ཋཔེཏཱི’’ཏི, ‘‘དྭཱིཧི པདེཧི སངྑཱརཀྑནྡྷོ, ཨེཀེན ཝེདནཱཀྑནྡྷོ ཝུཏྟོ’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཏེསཾ ཝསེན སེསཱནམྤི སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཀརཎཾ པཊིཀྑིཏྟམེཝཱ’’ཏི ཙ ཨཊྛཀཐཱཡཾ, ‘‘པི-སདྡོ སམྦྷཱཝནེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིདྷ ཙ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘ཏུམྷཾཡེཝསྶ ¶ ཏེན ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཨནྟརཱཡོཏི ཨིད’’ནྟིཨཱདིནཱ ཧེཊྛཱ ཨཝཎྞཔཀྑེ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀསྨཱ པནེཏནྟི ཙ ཝཀྑམཱནཾཡེཝ ཨཏྠཾ མནསི ཀཏྭཱ ཙོདེཏི. ཨཱཙརིཡོ ‘‘སཙྩཾ ཝཎྞིཏ’’ནྟི ཏམཏྠཾ པཊིཛཱནིཏྭཱ ‘‘ཏཾ པན ནེཀྑམྨནིསྶིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ པརིཧརཏི. ཏཏྠ ཨེཏནྟི ཨཱནནྡཱདཱིནཾ ཨཀརཎཱིཡཏཱཝཙནཾ. ནནུ བྷགཝཏཱ ཝཎྞིཏནྟི སམྦནྡྷོ. ཀསིཎེནཱཏི ཀསིཎཏཱཡ སཀལབྷཱཝེན. ཀེཙི པན ‘‘ཛམྦུདཱིཔསྶཱཏི ཀརཎེ སཱམིཝཙན’’ནྟི ཝདནྟི, ཏེསཾ མཏེན ཀསིཎཛམྦུདཱིཔ-སདྡཱནཾ སམཱནཱདྷིཀརཎབྷཱཝོ དཊྛབྦོ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ གེཧསྶིཏཔཱིཏིསོམནསྶཾ ཛྷཱནཱདཱིནཾ ཨནྟརཱཡཀརཾ, ཏསྨཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘སོམནསྶཾ པཱཧཾ དེཝཱནཾ ཨིནྡ དུཝིདྷེན ཝདཱམི སེཝིཏབྦམྤི ཨསེཝིཏབྦམྤཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༣༥༩). ‘‘ཨཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཡེན སམྤཡུཏྟཱ པཱིཏི ཨནྟརཱཡཀརཱི, ཏཾ དསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ‘‘ཨིདཉྷི ལོབྷསཧགཏཾ པཱིཏིསོམནསྶ’’ནྟི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, པཱིཏིགྒཧཎེན པན སོམནསྶམྤི གཧིཏམེཝ ཧོཏི སོམནསྶརཧིཏཱཡ པཱིཏིཡཱ ཨབྷཱཝཏོཏི པཱིཏིཡེཝ གཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ སེཝིཏབྦཱསེཝིཏབྦཝིབྷཱགཝཙནཏོ སོམནསྶསྶ པཱཀཊོ ཨནྟརཱཡཀརབྷཱཝོ, ན ཏཐཱ པཱིཏིཡཱཏི པཱིཏིཡེཝ ལོབྷསཧགཏཏྟེན ¶ ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཱ. ‘‘ལུདྡྷོ ཨཏྠ’’ནྟིཨཱདིགཱཐཱནཾ ‘‘ཀུདྡྷོ ཨཏྠ’’ནྟིཨཱདི གཱཐཱསུ ཝིཡ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ པརེ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུཾ, དྷམྨསྶ ཝཱ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུཾ, སངྒྷསྶ ཝཱ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུཾ, ཏཏྲ ཙེ ཏུམྷེ ཨསྶཐ ཨཱནནྡིནོ སུམནཱ ཨུབྦིལཱཝིཏཱ, ཨཔི ནུ ཏུམྷེ པརེསཾ སུབྷཱསིཏདུབྦྷཱསིཏཾ ཨཱཛཱནེཡྻཱཐཱཏི. ནོ ཧེཏཾ བྷནྟེ’’ཏི ཨཡཾ ཏཏིཡཝཱརོ, སོ དེསནཱཀཱལེ ¶ ནཱིཧརིཏྭཱ དེསེཏབྦཔུགྒལཱབྷཱཝཏོ དེསནཱཡ ཨནཱགཏོཔི ཏདཏྠསམྦྷཝཏོ ཨཏྠཏོ ཨཱགཏོཡེཝཱཏི དཊྛབྦོ ཡཐཱ ཏཾ ¶ ཀཐཱཝཏྠུཔཀརཎཾ ཝིཏྠཱརཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ཨཏྠཏོ ཨཱགཏོ ཡེཝཱ’’ཏི ཨེཏེན སཾཝཎྞནཱཀཱལེ ཏཐཱ བུཛ྄ཛྷནཀསཏྟཱནཾ ཝསེན སོ ཝཱརོ ཨཱནེཏྭཱ ཝཏྟབྦོཏི དསྶེཏི. ‘‘ཡཐེཝ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏམེཝཏྠསམྦྷཝཾ ཝིབྷཱཝེཏི. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘ཏཏྲ ཏུམྷེཧཱིཏི ཏསྨིཾ ཝཎྞེ ཏུམྷེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘དུཏིཡཾ པདཾ པཋམསྶ པདསྶ, ཙཏུཏྠཉྩ ཏཏིཡསྶ ཝེཝཙན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཙ ཝུཏྟནཡེན.
ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ
༧. ནིཝཏྟོ ཨམཱུལཀཏྟཱ ཝིསྶཛྫེཏབྦཏཱབྷཱཝཏོ. ཨནུཝཏྟཏིཡེཝ ཝིསྶཛྫེཏབྦཏཱཡ ཨདྷིཀཏབྷཱཝཏོ. ཨནུསནྡྷིཾ དསྶེསྶཏི ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨོརནྟི ཝཱ ཨཔརབྷཱགོ ‘‘ཨོརཏོ བྷོགཾ, ཨོརཾ པཱར’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨཐ ཝཱ ཧེཊྛཱཨཏྠོ ཨོར-སདྡོ ‘‘ཨོརཾ ཨཱགམནཱཡ ཡེ པཙྩཡཱ, ཏེ ཨོརམྦྷཱགིཡཱནི སཾཡོཛནཱནཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. སཱིལཉྷི སམཱདྷིཔཉྙཱཡོ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཨཔརབྷཱགོ, ཧེཊྛཱབྷཱུཏཉྩ ཧོཏཱིཏི. སཱིལམཏྟཀནྟི ཨེཏྠ མཏྟ-སདྡོ ཨཔྤཀཏྠོ ཝཱ ‘‘བྷེསཛྫམཏྟཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༧) ཝིཡ. ཝིསེསནིཝཏྟིཨཏྠོ ཝཱ ‘‘ཨཝིཏཀྐཝིཙཱརམཏྟཱ དྷམྨཱ (དྷ. ས. ཏིཀམཱཏིཀཱ ༦), མནོམཏྟཱ དྷཱཏུ མནོདྷཱཏཱུ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ, ཨོརམཏྟཀ’’ནྟི པདདྭཡེན སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟོཡེཝ ཧི ཨཏྠོ སཱིལམཏྟཀནྟི ཝིསེསཝསེན ཝུཏྟོ. ཨཐ ཝཱ སཱིལེནཔི ཏདེཀདེསསྶེཝ ¶ སངྒཧཎཏྠཾ ¶ ཨཔྤཀཏྠཝཱཙཀོ, ཝིསེསནིཝཏྟིཨཏྠོ ཨེཝ ཝཱ ‘‘སཱིལམཏྟཀ’’ནྟི ཨེཏྠ མཏྟ-སདྡོ ཝུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ཨིནྡྲིཡསཾཝརཔཙྩཡསནྣིསྶིཏསཱིལཱནི ཨིདྷ དེསནཾ ཨནཱརུལ༹ྷཱནི. ན ཧི ཏཱནི པཱཏིམོཀྑཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཱནི ཝིཡ སབྦཔུཐུཛྫནེསུ པཱཀཊཱནཱིཏི. ‘‘ཨུསྶཱཧཾ ཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ‘‘ཝདམཱནོ’’ཏི ཨེཏྠ སཏྟིཨཏྠཾ མཱན-སདྡཾ དསྶེཏི.
ཨལངྐརཎཾ ཝིབྷཱུསནཾ ཨལངྐཱརོ, ཀུཎྜལཱདིཔསཱདྷནཾ ཝཱ. ཨཱུནཊྛཱནཔཱུརཎཾ མཎྜནཾ. མཎྜནེཏི མཎྜནཧེཏུ. ཨཐ ཝཱ མཎྜཏཱིཏི མཎྜནོ, མཎྜནཛཱཏིཀོ པུརིསོ. བཧུཝཙནཏྠེ ཙ ཨིདཾ ཨེཀཝཙནཾ, མཎྜནསཱིལེསཱུཏི ཨཏྠོ. པརིཔཱུརཀཱརཱིཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ, པཀཱརཏྠོ ཝཱ, ཏེན སཀལམྤི སཱིལཐོམན སུཏྟཾ དསྶེཏི. ཙནྡནནྟི ཙནྡནསཧཙརཎཏོ ཙནྡནགནྡྷོ, ཏཐཱ ཏགརཱདཱིསུཔི. སཏཉྩ གནྡྷོཏི ཨེཏྠ གནྡྷོ ཝིཡཱཏི གནྡྷོཏི ཝུཏྟོ སཱིལནིབནྡྷནོ ཐུཏིགྷོསོ. སཱིལཉྷི ཀིཏྟིཡཱ ནིམིཏྟཾ. ཡཐཱཧ ‘‘སཱིལཝཏོ སཱིལསམྤནྣསྶ ཀལྱཱཎོ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏཱི’’ཏི ¶ (དཱི. ནི. ༢.༡༥༠; ཨ. ནི. ༥.༢༡༣; མཧཱཝ. ༢༨༥). པཝཱཡཏཱིཏི པཀཱསཏི. གནྡྷཱཝ གནྡྷཛཱཏཱ.
‘‘ཨཔྤཀཾ བཧུཀ’’ནྟི ཨིདཾ པཱརཱཔཱརཾ ཝིཡ ཨཉྙམཉྙཾ ཨུཔནིདྷཱཡ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔརིགུཎེ ཨུཔནིདྷཱཡཱ’’ཏི. སཱིལཉྷཱིཏི ཨེཏྠ ཧི-སདྡོ ཧེཏུཨཏྠོ, ཏེན ཨིདཾ དསྶེཏི ‘‘ཡསྨཱ སཱིལཾ ཀིཉྩཱཔི པཏིཊྛཱབྷཱཝེན སམཱདྷིསྶ བཧུཀཱརཾ, པབྷཱཝཱདིགུཎཝིསེསེ པནསྶ ཨུཔནིདྷཱཡ ཀལམྤི ན ཨུཔེཏི, ཏཐཱ སམཱདྷི ཙ པཉྙཱཡཱ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིདཱནི ‘‘ཀཐ’’ནྟི པུཙྪིཏྭཱ སམཱདྷིསྶ ཨཱནུབྷཱཝཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཝིབྷཱཝེཏི. ‘‘ཨབྷི…པེ… ¶ མཱུལེ’’ཏི ཨིདཾ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡསྶ སུཔཱཀཊབྷཱཝདསྶནཏྠཾ, ཨཉྙེཧི བོདྷིམཱུལཉཱཏིསམཱགམཱདཱིསུ ཀཏཔཱཊིཧཱརིཡེཧི ཝིསེསནཏྠཉྩ ཝུཏྟཾ. ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཀརཎཏྠཱཡ ཧི བྷགཝཏོ ཙིཏྟེ ཨུཔྤནྣེ ཏདནུཙྪཝིཀཾ ཋཱནཾ ཨིཙྪིཏབྦནྟི རཏནམཎྜཔཱདི སཀྐསྶ དེཝརཉྙོ ཨཱཎཱཡ ཝིསྶཀམྨུནཱ ནིམྨིཏནྟི ཝདནྟི, བྷགཝཏཱཝ ནིམྨིཏནྟི ཨཔརེ. ‘‘ཡོ ཀོཙི ཨེཝརཱུཔཾ པཱཊིཧཱརིཡཾ ཀཱཏུཾ སམཏྠོ ཨཏྠི ཙེ, ཨཱགཙྪཏཱུ’’ཏི ཙོདནཱསདིསཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྟཱདཱནཔརིདཱིཔན’’ནྟི. ཏཏྠ ཨཏྟཱདཱནཾ ཨནུཡོགོ, ཏིཏྠིཡཱནཾ ཏཐཱ ¶ ཀཱཏུཾ ཨསམཏྠཏྟཱ, ‘‘ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི པུབྦེ ཨུཊྛིཏཏྟཱ ཏིཏྠིཡཔརིམདྡནཾ.
ཨུཔརིམཀཱཡཏོཏིཨཱདི པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ (པཊི. མ. ༡.༡༡༦).
ཏཏྠཱཡཾ པཱལི༹སེསོ –
‘‘ཧེཊྛིམཀཱཡཏོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ པཝཏྟཏི, ཨུཔརིམཀཱཡཏོ ཨུདཀདྷཱརཱ པཝཏྟཏི. པུརཏྠིམཀཱཡཏོ ཨགྒི, པཙྪིམཀཱཡཏོ ཨུདཀཾ. པཙྪིམཀཱཡཏོ ཨགྒི, པུརཏྠིམཀཱཡཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཨཀྑིཏོ ཨགྒི, ཝཱམཨཀྑིཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཨཀྑིཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཨཀྑིཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཀཎྞསོཏཏོ ཨགྒི, ཝཱམཀཎྞསོཏཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཀཎྞསོཏཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཀཎྞསོཏཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎནཱསིཀཱསོཏཏོ ཨགྒི, ཝཱམནཱསིཀཱསོཏཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམནཱསིཀཱསོཏཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎནཱསིཀཱསོཏཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཨཾསཀཱུཊཏོ ཨགྒི, ཝཱམཨཾསཀཱུཊཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཨཾསཀཱུཊཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཨཾསཀཱུཊཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཧཏྠཏོ ཨགྒི, ཝཱམཧཏྠཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཧཏྠཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཧཏྠཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཔསྶཏོ ཨགྒི, ཝཱམཔསྶཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཔསྶཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཔསྶཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཔཱདཏོ ཨགྒི ¶ , ཝཱམཔཱདཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཔཱདཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཔཱདཏོ ཨུདཀཾ. ཨངྒུལངྒུལེཧི ཨགྒི, ཨངྒུལནྟརིཀཱཧི ཨུདཀཾ ¶ . ཨངྒུལནྟརིཀཱཧི ཨགྒི, ཨངྒུལངྒུལེཧི ཨུདཀཾ. ཨེཀེཀལོམཏོ ཨགྒི, ཨེཀེཀལོམཏོ ཨུདཀཾ. ལོམཀཱུཔཏོ ལོམཀཱུཔཏོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ པཝཏྟཏི, ལོམཀཱུཔཏོ ལོམཀཱུཔཏོ ཨུདཀདྷཱརཱ པཝཏྟཏཱི’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༡༦).
ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨེཀེཀལོམཀཱུཔཏོ’’ཏི ཨཱགཏཾ.
‘‘ཚནྣཾ ཝཎྞཱནནྟི ཨཱདིནཡཔྤཝཏྟ’’ནྟི ཨེཏྠཱཔི ནཱིལཱནཾ པཱིཏཀཱནཾ ལོཧིཏཀཱནཾ ཨོདཱཏཱནཾ མཉྫིཊྛཱནཾ པབྷསྶརཱནནྟི ཨཡཾ པཱལི༹སེསོ. ‘‘སུཝཎྞཝཎྞཱ རསྨིཡོ’’ཏི ཨིདཾ ཏཱསཾ ཡེབྷུཡྻཏཱཡ ཝུཏྟཾ. ཝིཏྠཱརེཏབྦནྟི ཨེཏྠཱཔི ¶ ‘‘སཏྠཱ ཏིཊྛཏི, ནིམྨིཏོ ཙངྐམཏི ཝཱ ནིསཱིདཏི ཝཱ སེཡྻཾ ཝཱ ཀཔྤེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙཏཱུསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཨེཀེཀམཱུལཀཱ སཏྠུཝསེན ཙཏྟཱརོ, ནིམྨིཏཝསེན ཙཏྟཱརོཏི སབྦེཝ ཨཊྛ ཝཱརེ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
མདྷུཔཱཡཱསནྟི མདྷུསིཏྟཾ པཱཡཱསཾ. ཨཏྟཱ མིཏྟོ མཛ྄ཛྷཏྟོ ཝེརཱིཏི ཙཏཱུསུ སཱིམསམྦྷེདཝསེན ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཾ མེཏྟཱཀམྨཊྛཱནཾ. ‘‘ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏ’’ནྟི ཨིདཾ པན ‘‘ཝཱིརིཡཱདྷིཊྛཱན’’ནྟི ཨེཏེནཱཔི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏཏྠ ‘‘ཀཱམཾ ཏཙོ ཙ ནྷཱརུ ཙཱ’’ཏིཨཱདིཔཱལི༹ (མ. ནི. ༢.༡༨༤; སཾ. ནི. ༢.༢༢; ཨ. ནི. ༢.༥; ཨ. ནི. ༨.༡༣; མཧཱནི. ༡༩༦) ཝསེན ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ཀིཙྪཾ ཝཏཱཡཾ ལོཀོ ཨཱཔནྣོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༥༧; སཾ. ནི. ༢.༤) ཛརཱམརཎམུཁེན པཙྩཡཱཀཱརེ ཉཱཎཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ. ཨཱནཱཔཱནཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནནྟི ཨེཏྠཱཔི ‘‘སབྦབུདྡྷཱནཾ ཨཱཙིཎྞ’’ནྟི པདཾ ཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཏམྤི ཧི སབྦབུདྡྷཱནཾ ཨཱཙིཎྞམེཝཱཏི ཝདནྟི. ཚཏྟིཾསཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན མཧཱཝཛིརཉཱཎགབྦྷཾ གཎྷཱཔེནྟོ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ. དྭཏྟིཾསདོཎགཎྷནཔྤམཱཎཾ ¶ ཀུཎྜཾ ཀོལམྦོ. དརིབྷཱགོ ཀནྡརོ. ཙཀྐཝཱལ༹པཱདེསུ མཧཱསམུདྡོ ཙཀྐཝཱལ༹མཧཱསམུདྡོ.
‘‘དུཝེ པུཐུཛྫནཱ’’ཏིཨཱདི པུཐུཛྫནེ ལབྦྷམཱནཝིབྷཱགདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ, ན མཱུལཔརིཡཱཡཝཎྞནཱདཱིསུ ཝིཡ པུཐུཛྫནཝིསེསནིདྡྷཱརཎཏྠཾ. སབྦོཔི ཧི པུཐུཛྫནོ བྷགཝཏོ ཨུཔརི གུཎེ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏིཊྛཏུ པུཐུཛྫནོ, སཱཝཀཔཙྩེཀབུདྡྷཱནམྤི ཨཝིསཡཱ བུདྡྷགུཎཱ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སོཏཱཔནྣཱ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༨). ཝཱཙུགྒཏཀརཎཾ ཨུགྒཧོ. ཨཏྠཔརིཔུཙྪནཾ པརིཔུཙྪཱ. ཨཊྛཀཐཱཝསེན ཨཏྠསྶ སཝནཾ སཝནཾ. བྱཉྫནཏྠཱནཾ ¶ སུནིཀྑེཔསུདསྶནེན དྷམྨསྶ པརིཧརཎཾ དྷཱརཎཾ. ཨེཝཾ སུཏདྷཱཏཔརིཙིཏཱནཾ མནསཱནུཔེཀྑནཾ པཙྩཝེཀྑཎཾ. བཧཱུནཾ ནཱནཔྤཀཱརཱནཾ ཀིལེསཱནཾ སཀྐཱཡདིཊྛིཡཱ ཙ ཨཝིཧཏཏྟཱ ཏཱ ཛནེནྟི, ཏཱཧི ཝཱ ཛནིཏཱཏི པུཐུཛྫནཱ. ཨཝིགྷཱཏམེཝ ཝཱ ཛན-སདྡོ ཝདཏི. པུཐུ སཏྠཱརཱནཾ མུཁུལློཀིཀཱཏི ཨེཏྠ པུཐཱུ ཛནཱ སཏྠུཔཊིཉྙཱ ཨེཏེསནྟི པུཐུཛྫནཱཏི ཝཙནཏྠོ. པུཐུ…པེ… ཨཝུཊྛིཏཱཏི ཨེཏྠ ཛནེཏབྦཱ, ཛཱཡནྟི ཝཱ ཨེཏྠཱཏི ཛནཱ, གཏིཡོ. པུཐཱུ ཛནཱ ཨེཏེསནྟི པུཐུཛྫནཱ. ཨིཏོ པརེ ཛཱཡནྟི ཨེཏེཧཱིཏི ཛནཱ, ཨབྷིསངྑཱརཱདཡོ. ཏེ ཨེཏེསཾ པུཐཱུ ཝིཛྫནྟཱིཏི པུཐུཛྫནཱ. ཨབྷིསངྑརཎཱདི ཨཏྠོ ཨེཝ ཝཱ ཛན-སདྡོ དཊྛབྦོ. ཀཱམརཱགབྷཝརཱགདིཊྛིཨཝིཛྫཱ ཨོགྷཱ. རཱགགྒིཨཱདཡོ ¶ སནྟཱཔཱ. ཏེཡེཝ, སབྦེཔི ཝཱ ཀིལེསཱ པརིལཱ༹ཧཱ. པུཐུ པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ རཏྟཱཏི ཨེཏྠ ¶ ཛཱཡཏཱིཏི ཛནོ, རཱགོ གེདྷོཏི ཨེཝཾ ཨཱདིཀོ. པུཐུ ཛནོ ཨེཏེསནྟི པུཐུཛྫནཱ, པུཐཱུསུ ཝཱ ཛནཱ ཛཱཏཱ རཏྟཱཏི ཨེཝཾ རཱགཱདིཨཏྠོ ཨེཝ ཝཱ ཛན-སདྡོ དཊྛབྦོ. པལིབུདྡྷཱཏི སམྦུདྡྷཱ, ཨུཔདྡུཏཱ ཝཱ. ‘‘པུཐཱུནཾ གཎནཔཐམཏཱིཏཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ པུཐཱུ ཛནཱ པུཐུཛྫནཱཏི དསྶེཏི.
ཡེཧི གུཎཝིསེསེཧི ནིམིཏྟབྷཱུཏེཧི བྷགཝཏི ཏཐཱགཏ-སདྡོ པཝཏྟོ, ཏཾདསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. གུཎནེམིཏྟཀཱནེཝ ཧི བྷགཝཏོ སབྦཱནི ནཱམཱནི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཨསངྑྱེཡྻཱནི ནཱམཱནི, སགུཎེན མཧེསིནོ;
གུཎེན ནཱམམུདྡྷེཡྻཾ, ཨཔི ནཱམསཧསྶཏོ’’ཏི. (དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡༣༡༣; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༣; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༡.༧༦);
ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཨེཏྠ ཨཱཀཱརནིཡམནཝསེན ཨོཔམྨསམྤཊིཔཱདནཏྠོ ཏཐཱ-སདྡོ. སཱམཉྙཛོཏནཱཡ ཝིསེསཱཝཊྛཱནཏོ པཊིཔདཱགམནཏྠོ ཨཱགཏ-སདྡོ, ན ཉཱཎགམནཏྠོ ‘‘ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༢; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༤.༧༨; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༡༧༠; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༡༨; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༡.༣༧; ཐེརགཱ. ཨཊྛ. ༡.༣; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༣༨; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༡༤) ཝིཡ, ནཱཔི ཀཱཡགམནཱདིཨཏྠོ ‘‘ཨཱགཏོ ཁོ མཧཱསམཎོ, མཱགདྷཱནཾ གིརིབྦཛ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༦༢) ཝིཡ. ཏཏྠ ཡདཱཀཱརནིཡམནཝསེན ཨོཔམྨསམྤཊིཔཱདནཏྠོ ཏཐཱ-སདྡོ, ཏཾ ཀརུཎཱཔདྷཱནཏྟཱ མཧཱཀརུཎཱམུཁེན པུརིམབུདྡྷཱནཾ ཨཱགམནཔཊིཔདཾ ཨུདཱཧརཎཝསེན སཱམཉྙཏོ དསྶེནྟོ ཡཾཏཾསདྡཱནཾ ཨེཀནྟསམྦནྡྷབྷཱཝཏོ ‘‘ཡཐཱ སབྦལོཀ…པེ… ཨཱགཏཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཾ པན ¶ པཊིཔདཾ མཧཱཔདཱནསུཏྟཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༤) སམྦཧུལནིདྡེསེན སུཔཱཀཊཱནཾ ཨཱསནྣཱནཉྩ ཝིཔསྶཱིཨཱདཱིནཾ ཚནྣཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཝསེན ནིདསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ཝིཔསྶཱི བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡེན ¶ ཨབྷིནཱིཧཱརེནཱཏི མནུསྶཏྟལིངྒསམྤཏྟིཧེཏུསཏྠཱརདསྶནཔབྦཛྫཱཨབྷིཉྙཱདིགུཎསམྤཏྟིཨདྷིཀཱརཚནྡཱནཾ ཝསེན ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏེན ཀཱཡཔྤཎིདྷཱནམཧཱཔཎིདྷཱནེན ¶ . སབྦེསཉྷི བུདྡྷཱནཾ ཀཱཡཔྤཎིདྷཱནཾ ཨིམིནཱཝ ཨབྷིནཱིཧཱརེན སམིཛ྄ཛྷཏཱིཏི. ཨེཝཾ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཝསེན ‘‘ཏཐཱགཏོ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པཱརམཱིཔཱུརཎཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཝིཔསྶཱི བྷགཝཱ…པེ… ཀསྶཔོ བྷགཝཱ དཱནཔཱརམིཾ པཱུརེཏྭཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཨེཏྠ ཙ སུཏྟནྟིཀཱནཾ མཧཱབོདྷིཡཱནཔཊིཔདཱཡ ཀོསལླཛནནཏྠཾ པཱརམཱིསུ ཨཡཾ ཝིཏྠཱརཀཐཱ – ཀཱ པནེཏཱ པཱརམིཡོ? ཀེནཊྛེན པཱརམིཡོ? ཀཏིཝིདྷཱ ཙེཏཱ? ཀོ ཏཱསཾ ཀམོ? ཀཱནི ལཀྑཎརསཔཙྩུཔཊྛཱནཔདཊྛཱནཱནི? ཀོ པཙྩཡོ? ཀོ སཾཀིལེསོ? ཀིཾ ཝོདཱནཾ? ཀོ པཊིཔཀྑོ? ཀཱ པཊིཔཏྟི? ཀོ ཝིབྷཱགོ? ཀོ སངྒཧོ? ཀོ སམྤཱདནཱུཔཱཡོ? ཀིཏྟཀེན ཀཱལེན སམྤཱདནཾ? ཀོ ཨཱནིསཾསོ? ཀིཾ ཙེཏཱསཾ ཕལནྟི?
ཏཏྲིདཾ ཝིསྶཛྫནཾ – ཀཱ པནེཏཱ པཱརམིཡོཏི. ཏཎྷཱམཱནཱདཱིཧི ཨནུཔཧཏཱ ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཱ དཱནཱདཡོ གུཎཱ པཱརམིཡོ.
ཀེནཊྛེན པཱརམིཡོཏི དཱནསཱིལཱདིགུཎཝིསེསཡོགེན ¶ སཏྟུཏྟམཏཱཡ པརམཱ མཧཱསཏྟཱ བོདྷིསཏྟཱ, ཏེསཾ བྷཱཝོ, ཀམྨཾ ཝཱ པཱརམཱི, དཱནཱདིཀིརིཡཱ. ཨཐ ཝཱ པརཏཱིཏི པརམོ, དཱནཱདིགུཎཱནཾ པཱུརཀོ པཱལཀོ ཙ བོདྷིསཏྟོ. པརམསྶ ཨཡཾ, པརམསྶ ཝཱ བྷཱཝོ, ཀམྨཾ ཝཱ པཱརམཱི, དཱནཱདིཀིརིཡཱཝ. ཨཐ ཝཱ པརཾ སཏྟཾ ཨཏྟནི མཝཏི བནྡྷཏི གུཎཝིསེསཡོགེན, པརཾ ཝཱ ཨདྷིཀཏརཾ མཛྫཏི སུཛ྄ཛྷཏི སཾཀིལེསམལཏོ, པརཾ ཝཱ སེཊྛཾ ནིབྦཱནཾ ཝིསེསེན མཡཏི གཙྪཏི, པརཾ ཝཱ ལོཀཾ པམཱཎབྷཱུཏེན ཉཱཎཝིསེསེན ཨིདྷལོཀཾ ཝིཡ མུནཱཏི པརིཙྪིནྡཏི, པརཾ ཝཱ ཨཏིཝིཡ སཱིལཱདིགུཎགཎཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ མིནོཏི པཀྑིཔཏི, པརཾ ཝཱ ཨཏྟབྷཱུཏཏོ དྷམྨཀཱཡཏོ ཨཉྙཾ, པཊིཔཀྑཾ ཝཱ ཏདནཏྠཀརཾ ཀིལེསཙོརགཎཾ མིནཱཏི ཧིཾསཏཱིཏི པརམོ, མཧཱསཏྟོ. ‘‘པརམསྶ ཨཡ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟནཡེནེཝ ཡོཛེཏབྦཾ. པཱརེ ཝཱ ནིབྦཱནེ མཛྫཏི སུཛ྄ཛྷཏི སཏྟེ ཙ སོདྷེཏི, ཏཏྠ ཝཱ སཏྟེ མཝཏི བནྡྷཏི ཡོཛེཏི, ཏཾ ཝཱ མཡཏི གཙྪཏི གམེཏི ཙ, མུནཱཏི ཝཱ ཏཾ ¶ ཡཱཐཱཝཏོ, ཏཏྠ ཝཱ སཏྟེ མིནོཏི པཀྑིཔཏི, ཀིལེསཱརིཾ ཝཱ སཏྟཱནཾ ¶ ཏཏྠ མིནཱཏི ཧིཾསཏཱིཏི པཱརམཱི, མཧཱཔུརིསོ. ཏསྶ བྷཱཝོ, ཀམྨཾ ཝཱ པཱརམིཏཱ, དཱནཱདིཀིརིཡཱཝ. ཨིམིནཱ ནཡེན པཱརམཱིནཾ སདྡཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀཏིཝིདྷཱཏི སངྑེཔཏོ དསཝིདྷཱ, ཏཱ པན པཱལི༹ཡཾ སརཱུཔཏོ ཨཱགཏཱཡེཝ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཝིཙིནནྟོ ཏདཱ དཀྑིཾ, པཋམཾ དཱནཔཱརམི’’ནྟིཨཱདི (བུ. ཝཾ. ༡༡༦).
ཡཐཱ ཙཱཧ –
‘‘ཀཏི ¶ ནུ ཁོ བྷནྟེ བུདྡྷཀཱརཀཱ དྷམྨཱ? དས ཁོ སཱརིཔུཏྟ བུདྡྷཀཱརཀཱ དྷམྨཱ. ཀཏམེ དས? དཱནཾ ཁོ སཱརིཔུཏྟ བུདྡྷཀཱརཀོ དྷམྨོ, སཱིལཾ ནེཀྑམྨཾ པཉྙཱ ཝཱིརིཡཾ ཁནྟི སཙྩམདྷིཊྛཱནཾ མེཏྟཱ ཨུཔེཀྑཱ བུདྡྷཀཱརཀོ དྷམྨོ, ཨིམེ ཁོ སཱརིཔུཏྟ དས བུདྡྷཀཱརཀཱ དྷམྨཱཏི. ཨིདམཝོཙ བྷགཝཱ, ཨིདཾ ཝཏྭཱན སུགཏོ ཨཐཱཔརཾ ཨེཏདཝོཙ སཏྠཱ –
‘དཱནཾ སཱིལཉྩ ནེཀྑམྨཾ, པཉྙཱ ཝཱིརིཡེན པཉྩམཾ;
ཁནྟི སཙྩཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ, མེཏྟུཔེཀྑཱཏི ཏེ དསཱ’ཏི’’.
ཀེཙི པན ‘‘ཚབྦིདྷཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཨེཏཱསཾ སངྒཧཝསེན ཝུཏྟཾ. སོ པན སངྒཧོ པརཏོ ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི.
ཀོ ཏཱསཾ ཀམོཏི ཨེཏྠ ཀམོ ནཱམ དེསནཱཀྐམོ, སོ ཙ པཋམསམཱདཱནཧེཏུཀོ, སམཱདཱནཾ པཝིཙཡཧེཏུཀཾ, ཨིཏི ཡཐཱ ཨཱདིམྷི པཝིཙིཏཱ སམཱདིནྣཱ ཙ, ཏཐཱ དེསིཏཱ. ཏཏྠ ཙ དཱནཾ སཱིལསྶ བཧཱུཔཀཱརཾ སུཀརཉྩཱཏི ཏཾ ཨཱདིམྷི ཝུཏྟཾ. དཱནཾ སཱིལཔརིགྒཧིཏཾ མཧཔྥལཾ ཧོཏི མཧཱནིསཾསནྟི དཱནཱནནྟརཾ སཱིལཾ ཝུཏྟཾ. སཱིལཾ ནེཀྑམྨཔརིགྒཧིཏཾ, ནེཀྑམྨཾ པཉྙཱཔརིགྒཧིཏཾ, པཉྙཱ ཝཱིརིཡཔརིགྒཧིཏཱ, ཝཱིརིཡཾ ཁནྟིཔརིགྒཧིཏཾ, ཁནྟི སཙྩཔརིགྒཧིཏཱ, སཙྩཾ ཨདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཾ, ཨདྷིཊྛཱནཾ མེཏྟཱཔརིགྒཧིཏཾ, མེཏྟཱ ཨུཔེཀྑཱཔརིགྒཧིཏཱ མཧཔྥལཱ ཧོཏི མཧཱནིསཾསཱཏི མེཏྟཱནནྟརཾ ཨུཔེཀྑཱ ཝུཏྟཱ. ཨུཔེཀྑཱ པན ཀརུཎཱཔརིགྒཧིཏཱ, ཀརུཎཱ ཙ ཨུཔེཀྑཱཔརིགྒཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཀཐཾ པན མཧཱཀཱརུཎིཀཱ བོདྷིསཏྟཱ སཏྟེསུ ཨུཔེཀྑཀཱ ཧོནྟཱིཏི? ཨུཔེཀྑིཏབྦཡུཏྟེསུ ཀཉྩི ཀཱལཾ ཨུཔེཀྑཀཱ ¶ ཧོནྟི, ན ¶ པན སབྦཏྠ, སབྦདཱ ཙཱཏི ཀེཙི. ཨཔརེ པན ན སཏྟེསུ ཨུཔེཀྑཀཱ, སཏྟཀཏེསུ པན ཝིཔྤཀཱརེསུ ཨུཔེཀྑཀཱ ཧོནྟཱིཏི.
ཨཔརོ ¶ ནཡོ – པཙུརཛནེསུཔི པཝཏྟིཡཱ སབྦསཏྟསཱདྷཱརཎཏྟཱ, ཨཔྤཕལཏྟཱ, སུཀརཏྟཱ ཙ ཨཱདིམྷི དཱནཾ ཝུཏྟཾ. སཱིལེནདཱཡཀཔཊིགྒཱཧཀསུདྡྷིཏོ, པརཱནུགྒཧཾ ཝཏྭཱ པརཔཱིལཱ༹ནིཝཏྟིཝཙནཏོ, ཀིརིཡདྷམྨཾ ཝཏྭཱ ཨཀིརིཡདྷམྨཝཙནཏོ, བྷོགསམྤཏྟིཧེཏུཾ ཝཏྭཱ བྷཝསམྤཏྟིཧེཏུཝཙནཏོ ཙ དཱནསྶ ཨནནྟརཾ སཱིལཾ ཝུཏྟཾ. ནེཀྑམྨེན སཱིལསམྤཏྟིསིདྡྷིཏོ, ཀཱཡཝཙཱིསུཙརིཏཾ ཝཏྭཱ མནོསུཙརིཏཝཙནཏོ, ཝིསུདྡྷསཱིལསྶ སུཁེནེཝ ཛྷཱནསམིཛ྄ཛྷནཏོ, ཀམྨཱཔརཱདྷཔྤཧཱནེན པཡོགསུདྡྷིཾ ཝཏྭཱ ཀིལེསཱཔརཱདྷཔྤཧཱནེན ཨཱསཡསུདྡྷིཝཙནཏོ, ཝཱིཏིཀྐམཔྤཧཱནེན ཙིཏྟསྶ པརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནཝཙནཏོ ཙ སཱིལསྶ ཨནནྟརཾ ནེཀྑམྨཾ ཝུཏྟཾ. པཉྙཱཡ ནེཀྑམྨསྶ སིདྡྷིཔརིསུདྡྷིཏོ, ཛྷཱནཱབྷཱཝེ པཉྙཱབྷཱཝཝཙནཏོ. སམཱདྷིཔདཊྛཱནཱ ཧི པཉྙཱ, པཉྙཱཔཙྩུཔཊྛཱནོ ཙ སམཱདྷི. སམཐནིམིཏྟཾ ཝཏྭཱ ཨུཔེཀྑཱནིམིཏྟཝཙནཏོ, པརཧིཏཛ྄ཛྷཱནེན པརཧིཏཀརཎཱུཔཱཡཀོསལླཝཙནཏོ ཙ ནེཀྑམྨསྶ ཨནནྟརཾ པཉྙཱ ཝུཏྟཱ. ཝཱིརིཡཱརམྦྷེན པཉྙཱཀིཙྩསིདྡྷིཏོ, སཏྟསུཉྙཏཱདྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཾ ཝཏྭཱ སཏྟཧིཏཱཡ ཨཱརམྦྷསྶ ཨཙྪརིཡཏཱཝཙནཏོ, ཨུཔེཀྑཱནིམིཏྟཾ ཝཏྭཱ པགྒཧནིམིཏྟཝཙནཏོ, ནིསམྨཀཱརིཏཾ ཝཏྭཱ ཨུཊྛཱནཝཙནཏོ ཙ. ནིསམྨཀཱརིནོ ཧི ཨུཊྛཱནཾ ཕལཝིསེསམཱཝཧཏཱིཏི པཉྙཱཡ ཨནནྟརཾ ཝཱིརིཡཾ ཝུཏྟཾ.
ཝཱིརིཡེན ཏིཏིཀྑཱསིདྡྷིཏོ. ཝཱིརིཡཝཱ ཧི ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཏྟཱ སཏྟསངྑཱརེཧི ཨུཔནཱིཏཾ དུཀྑཾ ཨབྷིབྷུཡྻ ཝིཧརཏི ཝཱིརིཡསྶ ཏིཏིཀྑཱལངྐཱརབྷཱཝཏོ. ཝཱིརིཡཝཏོ ཧི ཏིཏིཀྑཱ སོབྷཏི. པགྒཧནིམིཏྟཾ ཝཏྭཱ སམཐནིམིཏྟཝཙནཏོ, ཨཙྩཱརམྦྷེན ཨུདྡྷཙྩདོསཔྤཧཱནཝཙནཏོ. དྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡཱ ཧི ཨུདྡྷཙྩདོསོ པཧཱིཡཏི. ཝཱིརིཡཝཏོ སཱཏཙྩཀརཎཝཙནཏོ. ཁནྟིབཧུལོ ཧི ཨནུདྡྷཏོ སཱཏཙྩཀཱརཱི ཧོཏི. ཨཔྤམཱདཝཏོ པརཧིཏཀིརིཡཱརམྦྷེ ¶ པཙྩུཔཀཱརཏཎྷཱབྷཱཝཝཙནཏོ. ཡཱཐཱཝཏོ དྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནེ ཧི སཏི ཏཎྷཱ ན ཧོཏི. པརཧིཏཱརམྦྷེ པརམེཔི པརཀཏདུཀྑསཧནབྷཱཝཝཙནཏོ ཙ ཝཱིརིཡསྶ ཨནནྟརཾ ཁནྟི ཝུཏྟཱ ¶ . སཙྩེན ཁནྟིཡཱ ཙིརཱདྷིཊྛཱནཏོ, ཨཔཀཱརིནོ ཨཔཀཱརཁནྟིཾ ཝཏྭཱ ཏདུཔཀཱརཀརཎེ ཨཝིསཾཝཱདཝཙནཏོ, ཁནྟིཡཱ ཨཔཝཱདཝཱཙཱཝིཀམྤནེན བྷཱུཏཝཱདིཏཱཡ ཨཝིཛཧནཝཙནཏོ, སཏྟསུཉྙཏཱདྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཾ ཝཏྭཱ ཏདུཔབྲཱུཧིཏཉཱཎསཙྩཝཙནཏོ ཙ ཁནྟིཡཱ ཨནནྟརཾ སཙྩཾ ཝུཏྟཾ. ཨདྷིཊྛཱནེན སཙྩསིདྡྷིཏོ. ཨཙལཱདྷིཊྛཱནསྶ ཧི ཝིརཏི སིཛ྄ཛྷཏི. ཨཝིསཾཝཱདིཏཾ ཝཏྭཱ ཏཏྠ ཨཙལབྷཱཝཝཙནཏོ. སཙྩསནྡྷོ ཧི དཱནཱདཱིསུ པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ ནིཙྩལོཝ ¶ པཝཏྟཏི. ཉཱཎསཙྩཾ ཝཏྭཱ སམྦྷཱརེསུ པཝཏྟིནིཊྛཱཔནཝཙནཏོ. ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎཝཱ ཧི བོདྷིསམྦྷཱརེསུ ཨདྷིཏིཊྛཏི, ཏེ ཙ ནིཊྛཱཔེཏི པཊིཔཀྑེཧི ཨཀམྤིཡབྷཱཝཏོཏི སཙྩསྶ ཨནནྟརཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཝུཏྟཾ. མེཏྟཱཡ པརཧིཏཀརཎསམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནསིདྡྷིཏོ, ཨདྷིཊྛཱནཾ ཝཏྭཱ ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཝཙནཏོ. བོདྷིསམྦྷཱརེ ཧི ཨདྷིཏིཊྛམཱནོ མེཏྟཱཝིཧཱརཱི ཧོཏི. ཨཙལཱདྷིཊྛཱནསྶ སམཱདཱནཱཝིཀོཔནཏོ, སམཱདཱནསམྦྷཝཏོ ཙ ཨདྷིཊྛཱནསྶ ཨནནྟརཾ མེཏྟཱ ཝུཏྟཱ. ཨུཔེཀྑཱཡ མེཏྟཱཝིསུདྡྷིཏོ, སཏྟེསུ ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཾ ཝཏྭཱ ཏདཔརཱདྷེསུ ཨུདཱསཱིནཏཱཝཙནཏོ, མེཏྟཱབྷཱཝནཾ ཝཏྭཱ ཏནྣིསྶནྡབྷཱཝནཱཝཙནཏོ, ‘‘ཧིཏཀཱམསཏྟེཔི ཨུཔེཀྑཀོ’’ཏི ཨཙྪརིཡགུཎབྷཱཝཝཙནཏོ ཙ མེཏྟཱཡ ཨནནྟརཾ ཨུཔེཀྑཱ ཝུཏྟཱཏི ཨེཝམེཏཱསཾ ཀམོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀཱནི ལཀྑཎརསཔཙྩུཔཊྛཱནཔདཊྛཱནཱནཱིཏི? ཨེཏྠ ¶ ཨཝིསེསེན ཏཱཝ སབྦཱཔི པཱརམིཡོ པརཱནུགྒཧལཀྑཎཱ, པརེསཾ ཨུཔཀཱརཀརཎརསཱ, ཨཝིཀམྤནརསཱ ཝཱ, ཧིཏེསིཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, བུདྡྷཏྟཔཙྩུཔཊྛཱནཱ ཝཱ, མཧཱཀརུཎཱཔདཊྛཱནཱ, ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔདཊྛཱནཱ ཝཱ.
ཝིསེསེན པན ཡསྨཱ ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཱ ཨཏྟུཔཀརཎཔརིཙྩཱགཙེཏནཱ དཱནཔཱརམིཏཱ. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཾ ཀཱཡཝཙཱིསུཙརིཏཾ ཨཏྠཏོ ཨཀཏྟབྦཝིརཏི, ཀཏྟབྦཀརཎཙེཏནཱདཡོ ཙ སཱིལཔཱརམིཏཱ. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦངྒམོ ཀཱམབྷཝེཧི ནིཀྑམནཙིཏྟུཔྤཱདོ ནེཀྑམྨཔཱརམིཏཱ. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ དྷམྨཱནཾ སཱམཉྙཝིསེསལཀྑཎཱཝབོདྷོ པཉྙཱཔཱརམིཏཱ. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ ཀཱཡཙིཏྟེཧི པརཧིཏཱརམྦྷོ ཝཱིརིཡཔཱརམིཏཱ. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཾ སཏྟསངྑཱརཱཔརཱདྷསཧནཾ ཨདོསཔྤདྷཱནོ ཏདཱཀཱརཔྤཝཏྟོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ ཁནྟིཔཱརམིཏཱ ¶ . ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཾ ཝིརཏིཙེཏནཱདིབྷེདཾ ཨཝིསཾཝཱདནཾ སཙྩཔཱརམིཏཱ. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཾ ཨཙལསམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནཾ ཏདཱཀཱརཔྤཝཏྟོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམིཏཱ. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ ལོཀསྶ ཧིཏཱུཔསཾཧཱརོ ཨཏྠཏོ ཨབྱཱཔཱདོ མེཏྟཱཔཱརམིཏཱ. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཱ ཨནུནཡཔཊིགྷཝིདྡྷཾསིནཱི ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ སཏྟསངྑཱརེསུ སམཔྤཝཏྟི ཨུཔེཀྑཱཔཱརམིཏཱ.
ཏསྨཱ པརིཙྩཱགལཀྑཎཾ དཱནཾ, དེཡྻདྷམྨེ ལོབྷཝིདྡྷཾསནརསཾ, ཨནཱསཏྟིཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, བྷཝཝིབྷཝསམྤཏྟིཔཙྩུཔཊྛཱནཾ ཝཱ, པརིཙྩཛིཏབྦཝཏྠུཔདཊྛཱནཾ. སཱིལནལཀྑཎཾ སཱིལཾ, སམཱདྷཱནལཀྑཎཾ, པཏིཊྛཱནལཀྑཎཉྩཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. དུསྶཱིལྱཝིདྡྷཾསནརསཾ, ཨནཝཛྫརསཾ ཝཱ, སོཙེཡྻཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, ཧིརོཏྟཔྤཔདཊྛཱནཾ. ཀཱམཏོ བྷཝཏོ ཙ ནིཀྑམནལཀྑཎཾ ནེཀྑམྨཾ, ཏདཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནརསཾ ¶ , ཏཏོ ཨེཝ ཝིམུཁབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, སཾཝེགཔདཊྛཱནཾ ¶ . ཡཐཱསབྷཱཝཔཊིཝེདྷལཀྑཎཱ པཉྙཱ, ཨཀྑལིཏཔཊིཝེདྷལཀྑཎཱ ཝཱ ཀུསལིསྶཱསཁིཏྟཨུསུཔཊིཝེདྷོ ཝིཡ, ཝིསཡོབྷཱསནརསཱ པདཱིཔོ ཝིཡ, ཨསམྨོཧཔཙྩུཔཊྛཱནཱ ཨརཉྙགཏསུདེསཀོ ཝིཡ, སམཱདྷིཔདཊྛཱནཱ, ཙཏུསཙྩཔདཊྛཱནཱ ཝཱ. ཨུསྶཱཧལཀྑཎཾ ཝཱིརིཡཾ, ཨུཔཏྠམྦྷནརསཾ, ཨསཾསཱིདནཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, ཝཱིརིཡཱརམྦྷཝཏྠུ (ཨ. ནི. ༨.༨༠) པདཊྛཱནཾ, སཾཝེགཔདཊྛཱནཾ ཝཱ. ཁམནལཀྑཎཱ ཁནྟི, ཨིཊྛཱནིཊྛསཧནརསཱ, ཨདྷིཝཱསནཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, ཨཝིརོདྷཔཙྩུཔཊྛཱནཱ ཝཱ, ཡཐཱབྷཱུཏདསྶནཔདཊྛཱནཱ. ཨཝིསཾཝཱདནལཀྑཎཾ སཙྩཾ, ཡཱཐཱཝཝིབྷཱཝནརསཾ [ཡཐཱསབྷཱཝཝིབྷཱཝནརསཾ (ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱཡ)], སཱདྷུཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, སོརཙྩཔདཊྛཱནཾ. བོདྷིསམྦྷཱརེསུ ཨདྷིཊྛཱནལཀྑཎཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏེསཾ པཊིཔཀྑཱབྷིབྷཝནརསཾ, ཏཏྠ ཨཙལཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, བོདྷིསམྦྷཱརཔདཊྛཱནཾ. ཧིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིལཀྑཎཱ མེཏྟཱ, ཧིཏཱུཔསཾཧཱརརསཱ, ཨཱགྷཱཏཝིནཡནརསཱ ཝཱ, སོམྨབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, སཏྟཱནཾ མནཱཔབྷཱཝདསྶནཔདཊྛཱནཱ. མཛ྄ཛྷཏྟཱཀཱརཔྤཝཏྟིལཀྑཎཱ ཨུཔེཀྑཱ, སམབྷཱཝདསྶནརསཱ, པཊིགྷཱནུནཡཝཱུཔསམཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, ཀམྨསྶཀཏཱཔཙྩཝེཀྑཎཔདཊྛཱནཱ. ཨེཏྠ ཙ ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཏཱ དཱནཱདཱིནཾ པརིཙྩཱགཱདིལཀྑཎསྶ ཝིསེསནབྷཱཝེན ཝཏྟབྦཱ, ཡཏོ ཏཱནི པཱརམཱིསངྑྱཾ ལབྷནྟཱིཏི.
ཀོ ¶ པཙྩཡོཏི ཨབྷིནཱིཧཱརོ པཙྩཡོ. ཡོ ཧི ཨཡཾ ‘‘མནུསྶཏྟཾ ལིངྒསམྤཏྟཱི’’ཏིཨཱདི (བུ. ཝཾ. ༢.༥༩) ཨཊྛདྷམྨསམོདྷཱནསམྤཱདིཏོ ‘‘ཏིཎྞོ ཏཱརེཡྻཾ, མུཏྟོ མོཙེཡྻཾ, བུདྡྷོ བོདྷེཡྻཾ, སུདྡྷོ སོདྷེཡྻཾ, དནྟོ དམེཡྻཾ, སནྟོ སམེཡྻཾ, ཨསྶཏྠོ ཨསྶཱསེཡྻཾ, པརིནིབྦུཏོ པརིནིབྦཱཔེཡྻ’’ནྟིཨཱདིནཱ ¶ (ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱཡ) པཝཏྟོ ཨབྷིནཱིཧཱརོ, སོ ཨཝིསེསེན སབྦཔཱརམཱིནཾ པཙྩཡོ. ཏཔྤཝཏྟིཡཱ ཧི ཨུདྡྷཾ པཱརམཱིནཾ པཝིཙཡུཔཊྛཱནསམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནནིཔྥཏྟིཡོ མཧཱཔུརིསཱནཾ སམྦྷཝནྟི.
ཡཐཱ ཙ ཨབྷིནཱིཧཱརོ, ཨེཝཾ མཧཱཀརུཎཱ, ཨུཔཱཡཀོསལླཉྩ. ཏཏྠ ཨུཔཱཡཀོསལླཾ ནཱམ དཱནཱདཱིནཾ བོདྷིསམྦྷཱརབྷཱཝསྶ ནིམིཏྟབྷཱུཏཱ པཉྙཱ, ཡཱཧི ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཏཱཧི མཧཱཔུརིསཱནཾ ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑཏཱ, ནིརནྟརཾ པརཧིཏཀརཎཔསུཏཏཱ, སུདུཀྐརེཧིཔི མཧཱབོདྷིསཏྟཙརིཏེཧི ཝིསཱདཱབྷཱཝོ, པསཱདསམྦུདྡྷིདསྶནསཝནཱནུསྶརཎཱཝཏྠཱསུཔི སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཔཊིལཱབྷཧེཏུབྷཱཝོ ཙ སམྤཛྫཏི. ཏཐཱ ཧི པཉྙཱཡ བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི, ཀརུཎཱཡ བུདྡྷཀམྨསིདྡྷི. པཉྙཱཡ སཡཾ ཏརཏི, ཀརུཎཱཡ པརེ ཏཱརེཏི. པཉྙཱཡ པརདུཀྑཾ པརིཛཱནཱཏི, ཀརུཎཱཡ པརདུཀྑཔཊིཀཱརཾ ཨཱརབྷཏི. པཉྙཱཡ ཙ དུཀྑེ ནིབྦིནྡཏི, ཀརུཎཱཡ དུཀྑཾ སམྤཊིཙྪཏི. ཏཐཱ པཉྙཱཡ པརིནིབྦཱནཱབྷིམུཁོ ཧོཏི, ཀརུཎཱཡ ཏཾ ན པཱཔུཎཱཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱཡ སཾསཱརཱབྷིམུཁོ ཧོཏི ¶ , པཉྙཱཡ ཏཏྲ ནཱབྷིརམཏི. པཉྙཱཡ ཙ སབྦཏྠ ཝིརཛྫཏི, ཀརུཎཱནུགཏཏྟཱ ན ཙ ན སབྦེསཾ ཨནུགྒཧཱཡ པཝཏྟོ, ཀརུཎཱཡ སབྦེཔི ཨནུཀམྤཏི, པཉྙཱནུགཏཏྟཱ ན ཙ ན སབྦཏྠ ཝིརཏྟཙིཏྟོ. པཉྙཱཡ ཙ ཨཧཾཀཱརམམཾཀཱརཱབྷཱཝོ, ཀརུཎཱཡ ཨཱལསིཡདཱིནཏཱབྷཱཝོ. ཏཐཱ པཉྙཱཀརུཎཱཧི ཡཐཱཀྐམཾ ཨཏྟཔརནཱཐཏཱ, དྷཱིརཝཱིརབྷཱཝོ, ཨནཏྟནྟཔཨཔརནྟཔཏཱ, ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏནིཔྥཏྟི, ནིབྦྷཡཱབྷིཾསནཀབྷཱཝོ, དྷམྨཱདྷིཔཏིལོཀཱདྷིཔཏིཏཱ, ཀཏཉྙུཔུབྦཀཱརིབྷཱཝོ, མོཧཏཎྷཱཝིགམོ, ཝིཛྫཱཙརཎསིདྡྷི, བལཝེསཱརཛྫནིཔྥཏྟཱིཏི སབྦསྶཱཔི པཱརམིཏཱཕལསྶ ཝིསེསེན ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ པཉྙཱཀརུཎཱ པཱརམཱིནཾ པཙྩཡོ. ཨིདཉྩ དྭཡཾ པཱརམཱིནཾ ཝིཡ པཎིདྷཱནསྶཱཔི པཙྩཡོ.
ཏཐཱ ¶ ¶ ཨུསྶཱཧཨུམྨངྒཨཝཏྠཱནཧིཏཙརིཡཱ ཙ པཱརམཱིནཾ པཙྩཡོཏི ཝེདིཏབྦཱ, ཡཱ བུདྡྷབྷཱཝསྶ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནཏཱཡ ‘‘བུདྡྷབྷཱུམིཡོ’’ཏི པཝུཙྩནྟི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཀཏི པན བྷནྟེ བུདྡྷབྷཱུམིཡོ? ཙཏསྶོ ཁོ སཱརིཔུཏྟ བུདྡྷབྷཱུམིཡོ. ཀཏམཱ ཙཏསྶོ? ཨུསྶཱཧོ ཙ ཧོཏི ཝཱིརིཡཾ, ཨུམངྒོ ཙ ཧོཏི པཉྙཱབྷཱཝནཱ, ཨཝཏྠཱནཉྩ ཧོཏི ཨདྷིཊྛཱནཾ, མེཏྟཱབྷཱཝནཱ ཙ ཧོཏི ཧིཏཙརིཡཱ. ཨིམཱ ཁོ སཱརིཔུཏྟ ཙཏསྶོ བུདྡྷབྷཱུམིཡོ’’ཏི (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟཝཎྞནཱཡམྤི).
ཏཐཱ ནེཀྑམྨཔཝིཝེཀཨལོབྷཱདོསཱམོཧནིསྶརཎཔྤབྷེདཱ ཚ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ནེཀྑམྨཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཙ བོདྷིསཏྟཱ ཀཱམེ དོསདསྶཱཝིནོ, པཝིཝེཀ…པེ… སངྒཎིཀཱཡ, ཨལོབྷ…པེ… ལོབྷེ, ཨདོས…པེ… དོསེ, ཨམོཧ…པེ… མོཧེ, ནིསྶརཎཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཙ བོདྷིསཏྟཱ སབྦབྷཝེསུ དོསདསྶཱཝིནོ’’ཏི (ཝིསུདྡྷི. ཨཊྛ. ༡.༤༩ ཝཱཀྱཁནྡྷེཔི).
ཏསྨཱ ཨེཏེ བོདྷིསཏྟཱནཾ ཚ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱ དཱནཱདཱིནཾ པཙྩཡཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ན ཧི ལོབྷཱདཱིསུ ཨཱདཱིནཝདསྶནེན, ཨལོབྷཱདིཨདྷིཀབྷཱཝེན ཙ ཝིནཱ དཱནཱདིཔཱརམིཡོ སམྦྷཝནྟི. ཨལོབྷཱདཱིནཉྷི ཨདྷིཀབྷཱཝེན པརིཙྩཱགཱདིནིནྣཙིཏྟཏཱ ཨལོབྷཛ྄ཛྷཱསཡཱདིཏཱཏི. ཡཐཱ ཙེཏེ, ཨེཝཾ དཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱདཡོཔི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཀཏི པན བྷནྟེ བོདྷཱཡ ཙརནྟཱནཾ བོདྷིསཏྟཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱ? དས ཁོ སཱརིཔུཏྟ ¶ བོདྷཱཡ ཙརནྟཱནཾ བོདྷིསཏྟཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱ. ཀཏམེ དས? དཱནཛ྄ཛྷཱསཡཱ སཱརིཔུཏྟ བོདྷིསཏྟཱ མཙྪེརེ དོསདསྶཱཝིནོ, སཱིལ…པེ… ཨུཔེཀྑཛ྄ཛྷཱསཡཱ སཱརིཔུཏྟ བོདྷིསཏྟཱ སུཁདུཀྑེསུ དོསདསྶཱཝིནོ’’ཏི.
ཨེཏེསུ ¶ ཧི མཙྪེརཨསཾཝརཀཱམཝིཙིཀིཙྪཱཀོསཛྫཨཀྑནྟིཝིསཾཝཱདཨནདྷིཊྛཱནབྱཱཔཱད- སུཁདུཀྑསངྑཱཏེསུ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦངྒམཱ དཱནཱདིནིནྣཙིཏྟཏཱསངྑཱཏཱ དཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱདཡོ དཱནཱདིཔཱརམཱིནཾ ནིབྦཏྟིཡཱ ཀཱརཎནྟི ¶ . ཏཐཱ ཨཔརིཙྩཱགཔརིཙྩཱགཱདཱིསུ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཔཙྩཝེཀྑཎཱ དཱནཱདིཔཱརམཱིནཾ པཙྩཡོ.
ཏཏྠཱཡཾ པཙྩཝེཀྑཎཱཝིདྷི – ཁེཏྟཝཏྠུཧིརཉྙསུཝཎྞགོམཧིཾསདཱསིདཱསཔུཏྟདཱརཱདིཔརིགྒཧབྱཱསཏྟཙིཏྟཱནཾ སཏྟཱནཾ ཁེཏྟཱདཱིནཾ ཝཏྠུཀཱམབྷཱཝེན བཧུཔཏྠནཱིཡབྷཱཝཏོ, རཱཛཙོརཱདིསཱདྷཱརཎབྷཱཝཏོ, ཝིཝཱདཱདྷིཊྛཱནཏོ, སཔཏྟཀརཎཏོ, ནིསྶཱརཏོ, པཊིལཱབྷཔརིཔཱལནེསུ པརཝིཧེཋནཧེཏུཏོ, ཝིནཱསནིམིཏྟཉྩ སོཀཱདིཨནེཀཝིཧིཏབྱསནཱཝཧཏོ, ཏདཱསཏྟིནིདཱནཉྩ མཙྪེརམལཔརིཡུཊྛིཏཙིཏྟཱནཾ ཨཔཱཡཱུཔཔཏྟིསམྦྷཝཏོཏི ཨེཝཾ ཝིཝིདྷཝིཔུལཱནཏྠཱཝཧཱ ཨེཏེ ཨཏྠཱ ནཱམ, ཏེསཾ པརིཙྩཱགོཡེཝེཀོ སོཏྠིབྷཱཝོཏི པརིཙྩཱགེ ཨཔྤམཱདོ ཀརཎཱིཡོ.
ཨཔིཙ ‘‘ཡཱཙཀོ ཡཱཙམཱནོ ཨཏྟནོ གུཡ྄ཧསྶ ཨཱཙིཀྑནཏོ མཡ྄ཧཾ ཝིསྶཱསིཀོ’’ཏི ཙ ‘‘པཧཱཡ གམནཱིཡཾ ཨཏྟནོ སནྟཀཾ གཧེཏྭཱ པརལོཀཾ ཡཱཧཱིཏི མཡ྄ཧཾ ཨུཔདེསཀོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཱདིཏྟེ ཝིཡ ཨགཱརེ མརཎགྒིནཱ ཨཱདིཏྟེ ལོཀེ ཏཏོ མཡ྄ཧཾ སནྟཀསྶ ཨཔཝཱཧཀསཧཱཡོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔཝཱཧིཏསྶ ཙསྶ ནིཛ྄ཛྷཱཡནིཀྑེཔཊྛཱནབྷཱུཏོ’’ཏི ཙ ‘‘དཱནསངྑཱཏེ ཀལྱཱཎཀམྨསྨིཾ སཧཱཡབྷཱཝཏོ, སབྦསམྤཏྟཱིནཾ ཨགྒབྷཱུཏཱཡ པརམདུལླབྷཱཡ བུདྡྷབྷཱུམིཡཱ སམྤཏྟིཧེཏུབྷཱཝཏོ ཙ པརམོ ཀལྱཱཎམིཏྟོ’’ཏི ཙ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཾ.
ཏཐཱ ‘‘ཨུལཱ༹རེ ཀམྨནི ཨནེནཱཧཾ སམྦྷཱཝིཏོ, ཏསྨཱ སཱ སམྦྷཱཝནཱ ཨཝིཏཐཱ ཀཱཏབྦཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨེཀནྟབྷེདིཏཱཡ ཛཱིཝིཏསྶ ཨཡཱཙིཏེནཔི མཡཱ དཱཏབྦཾ, པགེཝ ཡཱཙིཏེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨུལཱ༹རཛ྄ཛྷཱསཡེཧི གཝེསིཏྭཱཔི དཱཏབྦོ, སཡམེཝཱགཏོ མམ པུཉྙེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཡཱཙཀསྶ དཱནཱཔདེསེན མཡ྄ཧམེཝཱཡམནུགྒཧོ’’ཏི ¶ ཙ ‘‘ཨཧཾ ཝིཡ ཨཡཾ སབྦོཔི ལོཀོ མཡཱ ཨནུགྒཧེཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨསཏི ཡཱཙཀེ ཀཐཾ མཡ྄ཧཾ དཱནཔཱརམཱི པཱུརེཡྻཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཡཱཙཀཱནམེཝཏྠཱཡ མཡཱ སབྦོ པརིགྒཧེཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཡཱཙིཏྭཱ མམ སནྟཀཾ ཡཱཙཀཱ སཡམེཝ ཀདཱ གཎྷེཡྻུ’’ནྟི ཙ ‘‘ཀཐམཧཾ ཡཱཙཀཱནཾ པིཡོ ཙསྶཾ མནཱཔོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱ ཏེ ¶ མཡ྄ཧཾ པིཡཱ ཙསྶུ མནཱཔཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱཧཾ ¶ དདམཱནོ, དཏྭཱཔི ཙ ཨཏྟམནོ ཨསྶཾ པམུདིཏོ པཱིཏིསོམནསྶཛཱཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱ མེ ཡཱཙཀཱ བྷཝེཡྻུཾ, ཨུལཱ༹རོ ཙ དཱནཛ྄ཛྷཱསཡོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱཧམཡཱཙིཏོཡེཝ ཡཱཙཀཱནཾ ཧདཡམཉྙཱཡ དདེཡྻ’’ནྟི ཙ ‘‘སཏི དྷནེ ཡཱཙཀེ ཙ ཨཔརིཙྩཱགོ མཧཏཱི མཡ྄ཧཾ ཝཉྩནཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱཧཾ ཨཏྟནོ ཨངྒཱནི ཛཱིཝིཏཾ ཝཱཔི ཡཱཙཀཱནཾ པརིཙྩཛེཡྻ’’ནྟི ཙ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཾ.
ཨཔིཙ ‘‘ཨཏྠོ ནཱམཱཡཾ ནིརཔེཀྑཾ དཱཡཀཾ ཨནུགཙྪཏི ཡཐཱ ཏཾ ནིརཔེཀྑཾ ཁེཔཀཾ ཀིཊཀོ’’ཏི ཨཏྠེ ནིརཔེཀྑཏཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ. ཡཱཙམཱནོ པན ཡདི པིཡཔུགྒལོ ཧོཏི, ‘‘པིཡོ མཾ ཡཱཙཏཱི’’ཏི སོམནསྶཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ. ཨཐ ཨུདཱསཱིནཔུགྒལོ ཧོཏི, ‘‘ཨཡཾ མཾ ཡཱཙམཱནོ ཨདྡྷཱ ཨིམིནཱ པརིཙྩཱགེན མིཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི སོམནསྶཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ. དདནྟོཔི ཧི ཡཱཙཀཱནཾ པིཡོ ཧོཏཱིཏི. ཨཐ པན ཝེརཱིཔུགྒལོ ཡཱཙཏི, ‘‘པཙྩཏྠིཀོ མཾ ཡཱཙཏི, ཨཡཾ མཾ ཡཱཙམཱནོ ཨདྡྷཱ ཨིམིནཱ པརིཙྩཱགེན ཝེརཱིཔི པིཡོ མིཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝིསེསཏོ སོམནསྶཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ. ཨེཝཾ པིཡཔུགྒལེ ཝིཡ མཛ྄ཛྷཏྟཝེརཱིཔུགྒལེསུཔི མེཏྟཱཔུབྦངྒམཾ ཀརུཎཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱཝ དཱཏབྦཾ.
སཙེ པནསྶ ཙིརཀཱལཔརིབྷཱཝིཏཏྟཱ ལོབྷསྶ དེཡྻདྷམྨཝིསཡཱ ལོབྷདྷམྨཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻུཾ, ཏེན བོདྷིསཏྟཔཊིཉྙེན ཨིཏི པཊིསཉྩིཀྑིཏབྦཾ ‘‘ནནུ ཏཡཱ སཔྤུརིས སམྦོདྷཱཡ ཨབྷིནཱིཧཱརཾ ཀརོནྟེན སབྦསཏྟཱནཾ ཨུཔཀཱརཏྠཱཡ ཨཡཾ ཀཱཡོ ནིསྶཊྛོ, ཏཔྤརིཙྩཱགམཡཉྩ པུཉྙཾ, ཏཏྠ ནཱམ ཏེ བཱཧིརེཔི ཝཏྠུསྨིཾ ཨཏིསངྒཔྤཝཏྟི ¶ ཧཏྠིསིནཱནསདིསཱི ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཡཱ ན ཀཏྠཙི སངྒོ ཨུཔྤཱདེཏབྦོ. སེཡྻཐཱཔི ནཱམ མཧཏོ བྷེསཛྫརུཀྑསྶ ཏིཊྛཏོ མཱུལཾ མཱུལཏྠིཀཱ ཧརནྟི, པཔཊིཀཾ, ཏཙཾ, ཁནྡྷཾ, ཝིཊཔཾ, སཱརཾ, སཱཁཾ, པལཱསཾ, པུཔྥཾ, ཕལཾ ཕལཏྠིཀཱ ཧརནྟི, ན ཏསྶ རུཀྑསྶ ‘མཡ྄ཧཾ སནྟཀཾ ཨེཏེ ཧརནྟཱི’’ཏི ཝིཏཀྐསམུདཱཙཱརོ ཧོཏི, ཨེཝམེཝ སབྦལོཀཧིཏཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔཛྫནྟེན མཡཱ མཧཱདུཀྑེ ཨཀཏཉྙུཀེ ནིཙྩཱསུཙིམྷི ཀཱཡེ པརེསཾ ཨུཔཀཱརཱཡ ཝིནིཡུཛྫམཱནེ ཨཎུམཏྟོཔི མིཙྪཱཝིཏཀྐོ ན ཨུཔྤཱདེཏབྦོ, ཀོ ཝཱ ཨེཏྠ ཝིསེསོ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརེསུ མཧཱབྷཱུཏེསུ ཨེཀནྟབྷེདནཝིཀིརཎཝིདྡྷཾསནདྷམྨེསུ, ཀེཝལཾ པན སམྨོཧཝིཛམྦྷིཏམེཏཾ, ཡདིདཾ ‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’ཏི ཨབྷིནིཝེསོ. ཏསྨཱ བཱཧིརེསུ ཝིཡ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀེསུཔི ཀརཙརཎནཡནཱདཱིསུ ¶ , མཾསཱདཱིསུ ཙ ཨནཔེཀྑེན ཧུཏྭཱ ‘ཏཾཏདཏྠིཀཱ ཧརནྟཱུ’ཏི ནིསྶཊྛཙིཏྟེན བྷཝིཏབྦ’’ནྟི. ཨེཝཾ པཊིསཉྩིཀྑཏོ ཙསྶ བོདྷཱཡ པཧིཏཏྟསྶ ཀཱཡཛཱིཝིཏེསུ ནིརཔེཀྑསྶ ཨཔྤཀསིརེནེཝ ཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨཱནི སུཝིསུདྡྷཱནི ཧོནྟི. སོ ཝིསུདྡྷཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨནྟོ ཝིསུདྡྷཱཛཱིཝོ ཉཱཡཔཊིཔཏྟིཡཾ ཋིཏོ, ཨཱཡཱཔཱཡུཔཱཡཀོསལླསམནྣཱགམེན ¶ བྷིཡྻོསོ མཏྟཱཡ དེཡྻདྷམྨཔརིཙྩཱགེན, ཨབྷཡདཱནསདྡྷམྨདཱནེཧི ཙ སབྦསཏྟེ ཨནུགྒཎྷིཏུཾ སམཏྠོ ཧོཏཱིཏི. ཨཡཾ ཏཱཝ དཱནཔཱརམིཡཾ པཙྩཝེཀྑཎཱནཡོ.
སཱིལཔཱརམིཡཾ པན ཨེཝཾ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཾ – ཨིདཉྷི སཱིལཾ ནཱམ གངྒོདཀཱདཱིཧི ཝིསོདྷེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻསྶ དོསམལསྶ ཝིཀྑཱལནཛལཾ, ཧརིཙནྡནཱདཱིཧི ཝིནེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻརཱགཱདིཔརིལཱ༹ཧཝིནཡནཾ, ཧཱརམཀུཊཀུཎྜལཱདཱིཧི པཙུརཛནཱལངྐཱརེཧི ཨསཱདྷཱརཎོ སཱདྷཱུནཾ ¶ ཨལངྐཱརཝིསེསོ, སབྦདིསཱཝཱཡནཏོ ཨཀིཏྟིམོ, སབྦཀཱལཱནུརཱུཔོ ཙ སུརབྷིགནྡྷོ, ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱདཱིཧི དེཝཏཱཧི ཙ ཝནྡནཱིཡཱདིབྷཱཝཱཝཧནཏོ པརམོ ཝསཱིཀརཎམནྟོ, ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱདི དེཝལོཀཱརོཧནསོཔཱནཔནྟི, ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱནཾ ཨདྷིགམུཔཱཡོ, ནིབྦཱནམཧཱནགརསྶ སམྤཱཔཀམགྒོ, སཱཝཀབོདྷིཔཙྩེཀབོདྷིསམྨཱསམྦོདྷཱིནཾ པཏིཊྛཱནབྷཱུམི, ཡཾ ཡཾ ཝཱ པནིཙྪིཏཾ པཏྠིཏཾ, ཏསྶ ཏསྶ སམིཛ྄ཛྷནཱུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཙིནྟཱམཎིཀཔྤརུཀྑཱདིཀེ ཙ ཨཏིསེཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཨིཛ྄ཛྷཏི བྷིཀྑཝེ སཱིལཝཏོ ཙེཏོཔཎིདྷི ཝིསུདྡྷཏྟཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༨.༣༥). ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཀངྑེཡྻ ཙེ བྷིཀྑཝེ བྷིཀྑུ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ པིཡོ ཙ ཨསྶཾ མནཱཔོ ཙ གརུ ཙ བྷཱཝནཱིཡོ ཙཱཏི, སཱིལེསྭེཝསྶ པརིཔཱུརཀཱརཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༦༡), ཏཐཱ ‘‘ཨཝིཔྤཊིསཱརཏྠཱནི ཁོ ཨཱནནྡ ཀུསལཱནི སཱིལཱནཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡༠.༡; ༡༡.༡), ‘‘པཉྩིམེ གཧཔཏཡོ ཨཱནིསཾསཱ སཱིལཝཏོ སཱིལསམྤདཱཡཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༥༠; ཨུདཱ. ༧༦; མཧཱཝ. ༡༨༥) སུཏྟཱནཉྩ ཝསེན སཱིལསྶ གུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ, ཏཐཱ ཨགྒིཀྑནྡྷོཔམསུཏྟཱདཱིནཾ (ཨ. ནི. ༧.༧༢) ཝསེན སཱིལཝིརཧེ ཨཱདཱིནཝཱ.
པཱིཏིསོམནསྶནིམིཏྟཏོ, ཨཏྟཱནུཝཱདཔརཱནུཝཱདདཎྜདུགྒཏིབྷཡཱབྷཱཝཏོ, ཝིཉྙཱུཧི པཱསཾསབྷཱཝཏོ, ཨཝིཔྤཊིསཱརཧེཏུཏོ, སོཏྠིཊྛཱནཏོ ¶ , ཨབྷིཛནསཱཔཏེཡྻཱདྷིཔཏེཡྻཱཡུརཱུཔཊྛཱནབནྡྷུམིཏྟསམྤཏྟཱིནཾ ¶ ཨཏིསཡནཏོ ཙ སཱིལཾ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཾ. སཱིལཝཏོ ཧི ཨཏྟནོ སཱིལསམྤདཱཧེཏུ མཧནྟཾ པཱིཏིསོམནསྶཾ ཨུཔྤཛྫཏི ‘‘ཀཏཾ ཝཏ མཡཱ ཀུསལཾ, ཀཏཾ ཀལྱཱཎཾ, ཀཏཾ བྷཱིརུཏྟཱཎ’’ནྟི. ཏཐཱ སཱིལཝཏོ ཨཏྟཱ ན ཨུཔཝདཏི, ན པརེ ཝིཉྙཱུ, དཎྜདུགྒཏིབྷཡཱནཾ སམྦྷཝོཡེཝ ནཏྠི, ‘‘སཱིལཝཱ པུརིསཔུགྒལོ ཀལྱཱཎདྷམྨོ’’ཏི ཝིཉྙཱུནཾ པཱསཾསོ ཧོཏི. ཏཐཱ སཱིལཝཏོ ཡྭཱཡཾ ‘‘ཀཏཾ ཝཏ མཡཱ པཱཔཾ, ཀཏཾ ལུདྡཾ, ཀཏཾ ཀིབྦིས’’ནྟི དུསྶཱིལསྶ ཝིཔྤཊིསཱརོ ཨུཔྤཛྫཏི, སོ ན ཧོཏི. སཱིལཉྩ ནཱམེཏཾ ཨཔྤམཱདཱདྷིཊྛཱནཏོ, བྷོགབྱསནཱདིཔརིཧཱརམུཁེན མཧཏོ ཨཏྠསྶ སཱདྷནཏོ, མངྒལབྷཱཝཏོ ཙ པརམཾ སོཏྠིཊྛཱནཾ, ནིཧཱིནཛཙྩོཔི ¶ སཱིལཝཱ ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱདཱིནཾ པཱུཛནཱིཡོ ཧོཏཱིཏི ཀུལསམྤཏྟིཾ ཨཏིསེཏི སཱིལསམྤདཱ, ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙསི མཧཱརཱཛ, ཨིདྷ ཏེ ཨསྶ པུརིསོ དཱསོ ཀམྨཀརོ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༨༣) ཝཙནཉྩེཏྠ སཱདྷཀཾ. ཙོརཱདཱིཧི ཨསཱདྷཱརཎཏོ, པརལོཀཱནུགམནཏོ, མཧཔྥལབྷཱཝཏོ, སམཐཱདིགུཎཱདྷིཊྛཱནཏོ ཙ བཱཧིརདྷནཾ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ, པརམསྶ ཙིཏྟིསྶརིཡསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ཁཏྟིཡཱདཱིནཾ ཨིསྶརིཡཾ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ. སཱིལནིམིཏྟཉྷི ཏཾཏཾསཏྟནིཀཱཡེསུ སཏྟཱནཾ ཨིསྶརིཡཾ ཝསྶསཏདཱིགྷཔྤམཱཎཏོ ཛཱིཝིཏཏོ ཨེཀཱཧམྤི སཱིལཝཏོ ཛཱིཝིཏསྶ ཝིསིཊྛཏཱཝཙནཏོ, སཏི ཙ ཛཱིཝིཏེ སིཀྑཱནིཀྑེཔསྶ མརཎཏཱཝཙནཏོ སཱིལཾ ཛཱིཝིཏཏོ ཝིསིཊྛཏརཾ. ཝེརཱིནམྤི མནུཉྙབྷཱཝཱཝཧནཏོ, ཛརཱརོགཝིཔཏྟཱིཧི ཨནབྷིབྷཝནཱིཡཏོ ཙ རཱུཔསམྤཏྟིཾ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ. པཱསཱདཧམྨིཡཱདིཊྛཱནཝིསེསེ, རཱཛཡུཝརཱཛསེནཱཔཏིཨཱདིཊྛཱནཝིསེསེ ཙ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ སུཁཝིསེསཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ¶ . སབྷཱཝསིནིདྡྷེ སནྟིཀཱཝཙརེཔི བནྡྷུཛནེ མིཏྟཛནེ ཙ ཨཏིསེཏི ཨེཀནྟཧིཏསམྤཱདནཏོ, པརལོཀཱནུགམནཏོ ཙ. ‘‘ན ཏཾ མཱཏཱ པིཏཱ ཀཡིརཱ’’ཏིཨཱདི (དྷ. པ. ༤༣) ཝཙནཉྩེཏྠ སཱདྷཀཾ. ཏཐཱ ཧཏྠིཨསྶརཐཱདིབྷེདེཧི, མནྟཱགདསོཏྠཱནཔྤཡོགེཧི ཙ དུརཱརཀྑཾ ཨཏྟཱནཾ ཨཱརཀྑབྷཱཝེན སཱིལམེཝ ཝིསིཊྛཏརཾ ཨཏྟཱདྷཱིནཏོ, ཨཔརཱདྷཱིནཏོ, མཧཱཝིསཡཏོ ཙ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དྷམྨོ ཧཝེ རཀྑཏི དྷམྨཙཱརི’’ནྟིཨཱདི (ཛཱ. ༡.༩.༡༠༢). ཨེཝམནེཀགུཎསམནྣཱགཏཾ སཱིལནྟི པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཨཔརིཔུཎྞཱ ཙེཝ སཱིལསམྤདཱ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི ཨཔརིསུདྡྷཱ ཙ པཱརིསུདྡྷིཾ.
སཙེ ¶ པནསྶ དཱིགྷརཏྟཾ པརིཙཡེན སཱིལཔཊིཔཀྑཱ དྷམྨཱ དོསཱདཡོ ཨནྟརནྟརཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻུཾ, ཏེན བོདྷིསཏྟཔཊིཉྙེན ཨེཝཾ པཊིསཉྩིཀྑིཏབྦཾ ‘‘ནནུ ཏཡཱ སམྦོདྷཱཡ པཎིདྷཱནཾ ཀཏཾ, སཱིལཝིཀལེན ཙ ན སཀྐཱ ལོཀིཡཱཔི སམྤཏྟིཡོ པཱཔུཎིཏུཾ, པགེཝ ལོཀུཏྟརཱ, སབྦསམྤཏྟཱིནཾ པན ཨགྒབྷཱུཏཱཡ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱུཏེན སཱིལེན པརམུཀྐཾསགཏེན བྷཝིཏབྦཾ. ཏསྨཱ ‘ཀིཀཱིཝ ཨཎྜ’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༩; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧) ཝུཏྟནཡེན སམྨཱ སཱིལཾ པརིརཀྑནྟེན སུཊྛུ ཏཡཱ པེསལེན བྷཝིཏབྦཾ. ཨཔི ཙ ཏཡཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཡཱནཏྟཡེ སཏྟཱནཾ ཨཝཏཱརཎཔརིཔཱཙནཱནི ཀཱཏབྦཱནི, སཱིལཝིཀལསྶ ཙ ཝཙནཾ ན པཙྩེཏབྦཾ ཧོཏི ཨསཔྤཱཡཱཧཱརཝིཙཱརསྶ ཝིཡ ཝེཛྫསྶ ཏིཀིཙྪནཾ, ཏསྨཱ ཀཐཱཧཾ སདྡྷེཡྻོ ཧུཏྭཱ སཏྟཱནཾ ཨཝཏཱརཎཔརིཔཱཙནཱནི ཀརེཡྻ’’ནྟི སབྷཱཝཔརིསུདྡྷསཱིལེན བྷཝིཏབྦཾ. ཀིཉྩ ‘‘ཛྷཱནཱདིགུཎཝིསེསཡོགེན མེ སཏྟཱནཾ ཨུཔཀཱརཀརཎསམཏྠཏཱ ¶ , པཉྙཱཔཱརམཱིཨཱདིཔརིཔཱུརཎཉྩ, ཛྷཱནཱདཡོ ཙ གུཎཱ སཱིལཔཱརིསུདྡྷིཾ ཝིནཱ ན སམྦྷཝནྟཱི’’ཏི སམྨདེཝ སཱིལཾ པརིསོདྷེཏབྦཾ.
ཏཐཱ ¶ ‘‘སམྦཱདྷོ གྷརཱཝཱསོ རཛོཔཐོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༩༡; མ. ནི. ༡.༢༩༡; སཾ. ནི. ༢.༡༥༤; མ. ནི. ༢.༡༠) གྷརཱཝཱསེ ‘‘ཨཊྛིཀངྐལཱུཔམཱ ཀཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༣༤; པཱཙི. ༤༡༧; མཧཱནི. ༣, ༦;), ‘‘མཱཏཱཔི པུཏྟེན ཝིཝདཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༡༦༨, ༡༧༨) ཙ ཀཱམེསུ ‘‘སེཡྻཐཱཔི པུརིསོ ཨིཎཾ ཨཱདཱཡ ཀམྨནྟེ པཡོཛེཡྻཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༢༡༨) ཀཱམཙྪནྡཱདཱིསུ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦངྒམཱ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ‘‘ཨབྦྷོཀཱསོ པབྦཛྫཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡.༩༡; སཾ. ནི. ༡.༡༥༤) པབྦཛྫཱདཱིསུ ཨཱནིསཾསཔཊིསངྑཱཝསེན ནེཀྑམྨཔཱརམིཡཾ པཙྩཝེཀྑཎཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔཏྠོ, ཝིཏྠཱརོ པན དུཀྑཀྑནྡྷ (མ. ནི. ༡.༡༦༣) ཝཱིམཾསསུཏྟཱདི (མ. ནི. ༡.༤༨༧) ཝསེན དུཀྑཀྑནྡྷཨཱསིཝིསོཔམསུཏྟཱདིཝསེན (ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱཡཾ) ཝེདིཏབྦོ.
ཏཐཱ ‘‘པཉྙཱཡ ཝིནཱ དཱནཱདཡོ དྷམྨཱ ན ཝིསུཛ྄ཛྷནྟི, ཡཐཱསཀཾ བྱཱཔཱརསམཏྠཱ ཙ ན ཧོནྟཱི’’ཏི པཉྙཱགུཎཱ མནསི ཀཱཏབྦཱ. ཡཐེཝ ཧི ཛཱིཝིཏེན ཝིནཱ སརཱིརཡནྟཾ ན སོབྷཏི, ན ཙ ཨཏྟནོ ཀིརིཡཱསུ པཊིཔཏྟིསམཏྠཾ ཧོཏི, ཡཐཱ ཙ ཙཀྑཱདཱིནི ཨིནྡྲིཡཱནི ཝིཉྙཱཎེན ཝིནཱ ཡཐཱསཀཾ ཝིསཡེསུ ཀིཙྩཾ ཀཱཏུཾ ནཔྤཧོནྟི, ཨེཝཾ སདྡྷཱདཱིནི ཨིནྡྲིཡཱནི པཉྙཱཡ ¶ ཝིནཱ སཀིཙྩཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨསམཏྠཱནཱིཏི པརིཙྩཱགཱདིཔཊིཔཏྟིཡཾ པཉྙཱ པདྷཱནཀཱརཎཾ. ཨུམྨཱིལིཏཔཉྙཱཙཀྑུཀཱ ཧི མཧཱསཏྟཱ ཨཏྟནོ ཨངྒཔཙྩངྒཱནིཔི དཏྭཱ ཨནཏྟུཀྐཾསཀཱ, ཨཔརཝམྦྷཀཱ ཙ ཧོནྟི, བྷེསཛྫརུཀྑཱ ཝིཡ ཝིཀཔྤརཧིཏཱ ཀཱལཏྟཡེཔི ¶ སོམནསྶཛཱཏཱ. པཉྙཱཝསེན ཨུཔཱཡཀོསལླཡོགཏོ པརིཙྩཱགོ པརཧིཏཔྤཝཏྟིཡཱ དཱནཔཱརམིབྷཱཝཾ ཨུཔེཏི. ཨཏྟཏྠཉྷི དཱནཾ ཝུཌྜྷིསདིསཾ ཧོཏི.
ཏཐཱ པཉྙཱཡ ཨབྷཱཝེན ཏཎྷཱདིསཾཀིལེསཱཝིཡོགཏོ སཱིལསྶ ཝིསུདྡྷིཡེཝ ན སམྦྷཝཏི, ཀུཏོ སབྦཉྙུགུཎཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝོ. པཉྙཝཱ ཨེཝ ཙ གྷརཱཝཱསེ ཀཱམགུཎེསུ སཾསཱརེ ཙ ཨཱདཱིནཝཾ, པབྦཛྫཱཡ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡཾ ནིབྦཱནེ ཙ ཨཱནིསཾསཾ སུཊྛུ སལླཀྑེནྟོ པབྦཛིཏྭཱ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ནིབྦཱནནིནྣོ, པརེ ཙ ཏཏྠ པཏིཊྛཔེཏཱིཏི.
ཝཱིརིཡཉྩ པཉྙཱརཧིཏཾ ཡདིཙྪིཏམཏྠཾ ན སཱདྷེཏི དུརཱརམྦྷབྷཱཝཏོ. ཝརམེཝ ཧི ཨནཱརམྦྷོ དུརཱརམྦྷཏོ, པཉྙཱསཧིཏེན པན ཝཱིརིཡེན ན ཀིཉྩི དུརདྷིགམཾ ཨུཔཱཡཔཊིཔཏྟིཏོ. ཏཐཱ པཉྙཝཱ ཨེཝ པརཱཔཀཱརཱདིཨདྷིཝཱསཀཛཱཏིཡོ ཧོཏི, ན དུཔྤཉྙོ. པཉྙཱཝིརཧིཏསྶ ཙ པརེཧི ཨུཔནཱིཏཱ ཨཔཀཱརཱ ཁནྟིཡཱ པཊིཔཀྑམེཝ ཨནུབྲཱུཧེནྟི, པཉྙཝཏོ པན ཏེ ཁནྟིསམྤཏྟིཡཱ ¶ པརིབྲཱུཧནཝསེན ཨསྶཱ ཐིརབྷཱཝཱཡ སཾཝཏྟནྟི. པཉྙཝཱ ཨེཝ ཏཱིཎི སཙྩཱནི ཏེསཾ ཀཱརཎཱནི པཊིཔཀྑེ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཛཱནིཏྭཱ པརེསཾ ཨཝིསཾཝཱདཀོ ཧོཏི. ཏཐཱ པཉྙཱབལེན ཨཏྟཱནཾ ཨུཔཏྠམྦྷེཏྭཱ དྷིཏིསམྤདཱཡ སབྦཔཱརམཱིསུ ཨཙལསམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནོ ཧོཏི, པཉྙཝཱ ཨེཝ ཙ པིཡམཛ྄ཛྷཏྟཝེརཱིཝིབྷཱགཾ ཨཀཏྭཱ སབྦཏྠ ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཀུསལོ ཧོཏི. ཏཐཱ པཉྙཱཝསེན ལཱབྷཱདིལོཀདྷམྨསནྣིཔཱཏེ ནིབྦིཀཱརཏཱཡ མཛ྄ཛྷཏྟོ ཧོཏི. ཨེཝཾ སབྦཱསཾ པཱརམཱིནཾ པཉྙཱཝ པཱརིསུདྡྷིཧེཏཱུཏི པཉྙཱགུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཨཔིཙ པཉྙཱཡ ཝིནཱ ན དསྶནསམྤཏྟི, ཨནྟརེན ཙ དིཊྛིསམྤདཾ ན སཱིལསམྤདཱ, སཱིལདིཊྛིསམྤདཱརཧིཏསྶ ན སམཱདྷིསམྤདཱ, ཨསམཱཧིཏེན ཙ ན སཀྐཱ ཨཏྟཧིཏམཏྟམྤི སཱདྷེཏུཾ, པགེཝ ཨུཀྐཾསགཏཾ པརཧིཏནྟི པརཧིཏཱཡ པཊིཔནྣེན ‘‘ནནུ ཏཡཱ སཀྐཙྩཾ པཉྙཱཔཱརིསུདྡྷིཡཾ ¶ ཨཱཡོགོ ཀརཎཱིཡོ’’ཏི བོདྷིསཏྟེན ཨཏྟཱ ཨོཝདིཏབྦོ. པཉྙཱནུབྷཱཝེན ཧི མཧཱསཏྟོ ¶ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཱདྷིཊྛིཏོ ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི (དཱི. ནི. ༣.༢༡༠, ༣༡༣; ཨ. ནི. ༡༠.༣༢) ལོཀཾ ཨནུགྒཎྷནྟོ སཏྟེ ནིཡྻཱནིཀམགྒེ ཨཝཏཱརེཏི, ཨིནྡྲིཡཱནི ཙ ནེསཾ པརིཔཱཙེཏི. ཏཐཱ པཉྙཱབལེན ཁནྡྷཱཡཏནཱདཱིསུ པཝིཙཡབཧུལོ པཝཏྟིནིཝཏྟིཡོ ཡཱཐཱཝཏོ པརིཛཱནནྟོ དཱནཱདཡོ གུཎེ ཝིསེསནིབྦེདྷབྷཱགིཡབྷཱཝཾ ནཡནྟོ བོདྷིསཏྟསིཀྑཱཡ པརིཔཱུརཀཱརཱི ཧོཏཱིཏི ཨེཝམཱདིནཱ ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརེ པཉྙཱགུཎེ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པཉྙཱཔཱརམཱི ཨནུབྲཱུཧེཏབྦཱ.
ཏཐཱ དིསྶམཱནཔཱརཱནིཔི ལོཀིཡཱནི ཀམྨཱནི ནིཧཱིནཝཱིརིཡེན པཱཔུཎིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཱནི, ཨགཎིཏཁེདེན པན ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡེན དུརདྷིགམཾ ནཱམ ནཏྠི. ནིཧཱིནཝཱིརིཡོ ཧི ‘‘སཾསཱརམཧོགྷཏོ སབྦསཏྟེ སནྟཱརེསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱརབྷིཏུམེཝ ན སཀྐུཎོཏི. མཛ྄ཛྷིམོ ཨཱརབྷིཏྭཱ ཨནྟརཱཝོསཱནམཱཔཛྫཏི. ཨུཀྐཊྛཝཱིརིཡོ པན ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑོ ཨཱརམྦྷཔཱརཾ ཨདྷིགཙྪཏཱིཏི ཝཱིརིཡསམྤཏྟི པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ. ཨཔིཙ ‘‘ཡསྶ ཨཏྟནོཡེཝ སཾསཱརཔངྐཏོ སམུདྡྷརཎཏྠམཱརམྦྷོ, ཏསྶཱཔི ཝཱིརིཡསྶ སིཐིལབྷཱཝེན མནོརཐཱནཾ མཏྠཀཔྤཏྟི ན སཀྐཱ སམྦྷཱཝེཏུཾ, པགེཝ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ སམུདྡྷརཎཏྠཾ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘རཱགཱདཱིནཾ དོསགཎཱནཾ མཏྟམཧཱགཛཱནཾ ཝིཡ དུནྣིཝཱརཡབྷཱཝཏོ, ཏནྣིདཱནཱནཉྩ ཀམྨསམཱདཱནཱནཾ ཨུཀྑིཏྟཱསིཀཝདྷཀསདིསབྷཱཝཏོ, ཏནྣིམིཏྟཱནཉྩ དུགྒཏཱིནཾ སབྦདཱ ཝིཝཊམུཁབྷཱཝཏོ, ཏཏྠ ནིཡོཛཀཱནཉྩ པཱཔམིཏྟཱནཾ སདཱ སནྣིཧིཏབྷཱཝཏོ, ཏདོཝཱདཀཱརིཏཱཡ ཙ བཱལསྶ པུཐུཛྫནབྷཱཝསྶ སཏི སམྦྷཝེ ཡུཏྟཾ སཡམེཝ སཾསཱརདུཀྑཏོ ནིསྶརིཏུ’’ནྟི ཙ ‘‘མིཙྪཱཝིཏཀྐཱ ཝཱིརིཡཱནུབྷཱཝེན དཱུརཱི བྷཝནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཡདི པན སམྦོདྷི ཨཏྟཱདྷཱིནེན ཝཱིརིཡེན ¶ སཀྐཱ སམདྷིགནྟུཾ ¶ , ཀིམེཏྠ དུཀྐར’’ནྟི ཙ ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན ཝཱིརིཡསྶ གུཎཱཔཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘ཁནྟི ནཱམཱཡཾ ནིརཝསེསགུཎཔཊིཔཀྑསྶ ཀོདྷསྶ ཝིདྷམནཏོ གུཎསམྤཱདནེ སཱདྷཱུནམཔྤཊིཧཏམཱཡུདྷཾ, པརཱབྷིབྷཝནེ སམཏྠཱནཾ ཨལངྐཱརོ, སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ བལསམྤདཱ, ཀོདྷགྒིཝིནཡནཱི ཨུདཀདྷཱརཱ, ཀལྱཱཎསྶ ཀིཏྟིསདྡསྶ སཉྫཱཏིདེསོ, པཱཔཔུགྒལཱནཾ ཝཙཱིཝིསཝཱུཔསམཀརོ མནྟཱགདོ, སཾཝརེ ཋིཏཱནཾ པརམཱ དྷཱིརཔཀཏི, གམྦྷཱིརཱསཡཏཱཡ སཱགརོ, དོསམཧཱསཱགརསྶ ཝེལཱ, ཨཔཱཡདྭཱརསྶ པིདྷཱནཀཝཱཊཾ, དེཝབྲཧྨལོཀཱནཾ ¶ ཨཱརོཧཎསོཔཱནཾ, སབྦགུཎཱནཾ ཨདྷིཝཱསནབྷཱུམི, ཨུཏྟམཱ ཀཱཡཝཙཱིམནོཝིསུདྡྷཱི’’ཏི མནསི ཀཱཏབྦཾ. ཨཔི ཙ ‘‘ཨེཏེ སཏྟཱ ཁནྟིསམྤཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ ཨིདྷ ཙེཝ ཏཔནྟི, པརལོཀེ ཙ ཏཔནཱིཡདྷམྨཱནུཡོགཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཡདིཔི པརཱཔཀཱརནིམིཏྟཾ དུཀྑཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏསྶ པན དུཀྑསྶ ཁེཏྟབྷཱུཏོ ཨཏྟབྷཱཝོ, བཱིཛབྷཱུཏཉྩ ཀམྨཾ མཡཱཝ ཨབྷིསངྑཏ’’ནྟི ཙ ‘‘ཏསྶ དུཀྑསྶ ཨཱཎཎྱཀཱརཎམེཏ’’ནྟི ཙ ‘‘ཨཔཀཱརཀེ ཨསཏི ཀཐཾ མཡ྄ཧཾ ཁནྟིསམྤདཱ སམྦྷཝཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཡདིཔཱཡཾ ཨེཏརཧི ཨཔཀཱརཀོ, ཨཡཾ ནཱམ པུབྦེ ཨནེན མཡ྄ཧཾ ཨུཔཀཱརོ ཀཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔཀཱརོ ཨེཝ ཝཱ ཁནྟིནིམིཏྟཏཱཡ ཨུཔཀཱརོ’’ཏི ཙ ‘‘སབྦེཔིམེ སཏྟཱ མཡ྄ཧཾ པུཏྟསདིསཱ, པུཏྟཀཏཱཔརཱདྷེསུ ཙ ཀོ ཀུཛ྄ཛྷིསྶཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཡེན ཀོདྷབྷཱུཏཱཝེསེན ཨཡཾ མཡ྄ཧཾ ཨཔརཛ྄ཛྷཏི, སོ ཀོདྷབྷཱུཏཱཝེསོ མཡཱ ཝིནེཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཡེན ཨཔཀཱརེན ཨིདཾ མཡ྄ཧཾ དུཀྑཾ ཨུཔྤནྣཾ, ཏསྶ ཨཧམྤི ནིམིཏྟ’’ནྟི ཙ ‘‘ཡེཧི དྷམྨེཧི ཨཔརཱདྷོ ཀཏོ, ཡཏྠ ཙ ཀཏོ, སབྦེཔི ཏེ ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ ནིརུདྡྷཱ, ཀསྶིདཱནི ཀེན ཀོདྷོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨནཏྟཏཱཡ སབྦདྷམྨཱནཾ ཀོ ཀསྶ ཨཔརཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཙ པཙྩཝེཀྑནྟེན ཁནྟིསམྤདཱ བྲཱུཧེཏབྦཱ.
ཡདི ¶ པནསྶ དཱིགྷརཏྟཾ པརིཙཡེན པརཱཔཀཱརནིམིཏྟཀོ ཀོདྷོ ཙིཏྟཾ པརིཡཱདཱཡ ཏིཊྛེཡྻ, ཨིཏི པཊིསཉྩིཀྑིཏབྦཾ ‘‘ཁནྟི ནཱམེསཱ པརཱཔཀཱརསྶ པཊིཔཀྑཔཊིཔཏྟཱིནཾ པཙྩུཔཀཱརཀཱརཎ’’ནྟི ཙ ‘‘ཨཔཀཱརོ ཙ མཡ྄ཧཾ དུཀྑུཔྤཱདནེན དུཀྑུཔནིསཱཡ སདྡྷཱཡ, སབྦལོཀེ ཨནབྷིརཏིསཉྙཱཡ ཙ པཙྩཡོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨིནྡྲིཡཔཀཏིརེསཱ, ཡདིདཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཝིསཡསམཱཡོགོ, ཏཏྠ ཨནིཊྛཝིསཡསམཱཡོགོ མཡ྄ཧཾ ན སིཡཱཏི ཏཾ ཀུཏེཏྠ ལབྦྷཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཀོདྷཝསིཀོ སཏྟོ ཀོདྷེན ཨུམྨཏྟོ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ, ཏཏྠ ཀིཾ པཙྩཔཀཱརེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘སབྦེ པིམེ སཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷེན ཨོརསཔུཏྟཱ ཝིཡ པརིཔཱལིཏཱ, ཏསྨཱ ན ཏཏྠ མཡཱ ཙིཏྟཀོཔོཔི ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔརཱདྷཀེ ཙ སཏི གུཎེ གུཎཝཏི མཡཱ ན ཀོཔོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨསཏི གུཎེ ཝིསེསེན ཀརུཎཱཡིཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀོཔེན ཙ མཡ྄ཧཾ གུཎཡསཱ ¶ ནིཧཱིཡནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཀུཛ྄ཛྷནེན མཡ྄ཧཾ དུབྦཎྞདུཀྑསེཡྻཱདཡོ སཔཏྟཀནྟཱ ཨཱགཙྪནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཀོདྷོ ཙ ནཱམཱཡཾ སབྦཱཧིཏཀཱརཀོ ¶ སབྦཧིཏཝིནཱསཀོ བལཝཱ པཙྩཏྠིཀོ’’ཏི ཙ ‘‘སཏི ཙ ཁནྟིཡཱ ན ཀོཙི པཙྩཏྠིཀོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔརཱདྷཀེན ཨཔརཱདྷནིམིཏྟཾ ཡཾ ཨཱཡཏིཾ ལདྡྷབྦཾ དུཀྑཾ, སཏི ཙ ཁནྟིཡཱ མཡ྄ཧཾ ཏདབྷཱཝོ’’ཏི ཙ ‘‘ཙིནྟནེན ཀུཛ྄ཛྷནྟེན ཙ མཡཱ པཙྩཏྠིཀོཡེཝ ཨནུཝཏྟིཏོ ཧོཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཀོདྷེ ཙ མཡཱ ཁནྟིཡཱ ཨབྷིབྷཱུཏེ ཏསྶ དཱསབྷཱུཏོ པཙྩཏྠིཀོ སམྨདེཝ ཨབྷིབྷཱུཏོ ཧོཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཀོདྷནིམིཏྟཾ ཁནྟིགུཎཔརིཙྩཱགོ མཡ྄ཧཾ ན ཡུཏྟོ’’ཏི ཙ ‘‘སཏི ཙ ཀོདྷེ གུཎཝིརོདྷིནི (གུཎཝིརོདྷཔཙྩནཱིདྷམྨེ ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱཡཾ) ཀིཾ མེ སཱིལཱདིདྷམྨཱ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪེཡྻུཾ, ཨསཏི ཙ ཏེསུ ཀཐཱཧཾ སཏྟཱནཾ ཨུཔཀཱརབཧུལོ པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ ཨུཏྟམཾ སམྤཏྟིཾ པཱཔུཎིསྶཱམཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཁནྟིཡཱ ཙ སཏི བཧིདྡྷཱ ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ སམཱཧིཏསྶ སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཏོ དུཀྑཏོ སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཏོ ནིབྦཱནཉྩ ཨསངྑཏཱམཏསནྟཔཎཱིཏཱདིབྷཱཝཏོ ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ཁམནྟི ¶ ‘བུདྡྷདྷམྨཱ ཙ ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམེཡྻཔབྷཱཝཱ’ཏི’’, ཏཏོ ཙ ‘‘ཨནུལོམིཡཾ ཁནྟིཡཾ ཋིཏོ ‘ཀེཝལཱ ཨིམེ ཙ ཨཏྟཏྟནིཡབྷཱཝརཧིཏཱ དྷམྨམཏྟཱ ཡཐཱསཀཾ པཙྩཡེཧི ཨུཔྤཛྫནྟི ཝཡནྟི, ན ཀུཏོཙི ཨཱགཙྪནྟི, ན ཀུཧིཉྩི གཙྪནྟི, ན ཙ ཀཏྠཙི པཏིཊྛིཏཱ, ན ཙེཏྠ ཀོཙི ཀསྶཙི བྱཱཔཱརོ’ཏི ཨཧཾཀཱརམམཾཀཱརཱནདྷིཊྛཱནཏཱ ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ཁམཏི, ཡེན བོདྷིསཏྟོ བོདྷིཡཱ ནིཡཏོ ཨནཱཝཏྟིདྷམྨོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིནཱ ཁནྟིཔཱརམིཡཾ པཙྩཝེཀྑཎཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘སཙྩེན ཝིནཱ སཱིལཱདཱིནཾ ཨསམྦྷཝཏོ, པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ ཙ སཙྩདྷམྨཱཏིཀྐམེ ཙ སབྦཔཱཔདྷམྨཱནཾ སམོསརཎཏོ, ཨསཙྩསནྡྷསྶ ཨཔྤཙྩཡིཀབྷཱཝཏོ, ཨཱཡཏིཉྩ ཨནཱདེཡྻཝཙནཏཱཝཧནཏོ, སམྤནྣསཙྩསྶ ཙ སབྦགུཎཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ, སཙྩཱདྷིཊྛཱནེན སབྦབོདྷིསམྦྷཱརཱནཾ པཱརིསུདྡྷིཔཱརིཔཱུརིསམནྭཱཡཏོ, སབྷཱཝདྷམྨཱཝིསཾཝཱདནེན སབྦབོདྷིསམྦྷཱརཀིཙྩཀརཎཏོ, བོདྷིསཏྟཔཊིཔཏྟིཡཱ ཙ པརིནིཔྥཏྟིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ སཙྩཔཱརམིཡཱ སམྤཏྟིཡོ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘དཱནཱདཱིསུ དལ༹ྷསམཱདཱནཾ, ཏམྤཊིཔཀྑསནྣིཔཱཏེ ཙ ནེསཾ ཨཙལཱཝཏྠཱནཾ, ཏཏྠ ཙ ཐིརབྷཱཝཾ ཝིནཱ ན དཱནཱདིསམྦྷཱརཱ སམྦོདྷིནིམིཏྟཱ སམྦྷཝནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨདྷིཊྛཱནེ གུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ¶ ‘‘ཨཏྟཧིཏམཏྟེ ཨཝཏིཊྛནྟེནཱཔི སཏྟེསུ ཧིཏཙིཏྟཏཾ ཝིནཱ ན སཀྐཱ ཨིདྷལོཀཔརལོཀསམྤཏྟིཡོ ¶ པཱཔུཎིཏུཾ, པགེཝ སབྦསཏྟེ ནིབྦཱནསམྤཏྟིཡཾ པཏིཊྛཱཔེཏུཀཱམེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘པཙྪཱ སབྦསཏྟཱནཾ ལོཀུཏྟརསམྤཏྟིཾ ཨཱཀངྑནྟེན ཨིདཱནི ལོཀིཡསམྤཏྟིཾ ཨཱཀངྑཱ ཡུཏྟརཱུཔཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨིདཱནི ཨཱསཡམཏྟེན པརེསཾ ཧིཏསུཁཱུཔསཾཧཱརཾ ཀཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཀདཱ པཡོགེན ཏཾ སཱདྷེསྶཱམཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨིདཱནི མཡཱ ཧིཏསུཁཱུཔསཾཧཱརེན སཾཝདྡྷིཏཱ པཙྪཱ དྷམྨསཾཝིབྷཱགསཧཱཡཱ ¶ མཡ྄ཧཾ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨེཏེཧི ཝིནཱ ན མཡ྄ཧཾ བོདྷིསམྦྷཱརཱ སམྦྷཝནྟི, ཏསྨཱ སབྦབུདྡྷགུཎཝིབྷཱུཏིནིཔྥཏྟིཀཱརཎཏྟཱ མཡ྄ཧཾ ཨེཏེ པརམཾ པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཨནུཏྟརཾ ཀུསལཱཡཏནཾ ཨུཏྟམཾ གཱརཝཊྛཱན’’ནྟི ཙ ‘‘སཝིསེསཾ སཏྟེསུ སབྦེསུ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ པཙྩུཔཊྛཔེཏབྦཱ, ཀིཉྩ ཀརུཎཱདྷིཊྛཱནཏོཔི སབྦསཏྟེསུ མེཏྟཱ ཨནུབྲཱུཧེཏབྦཱ. ཝིམརིཡཱདཱིཀཏེན ཧི ཙེཏསཱ སཏྟེསུ ཧིཏསུཁཱུཔསཾཧཱརནིརཏསྶ ཏེསཾ ཨཧིཏདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱ བལཝཏཱི ཨུཔྤཛྫཏི དལ༹ྷམཱུལཱ, ཀརུཎཱ ཙ སབྦེསཾ བུདྡྷཀཱརཀདྷམྨཱནམཱདི ཙརཎཾ པཏིཊྛཱ མཱུལཾ མུཁཾ པམུཁ’’ནྟི ཨེཝམཱདིནཱ མེཏྟཱཡ གུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘ཨུཔེཀྑཱཡ ཨབྷཱཝེ སཏྟེཧི ཀཏཱ ཝིཔྤཀཱརཱ ཙིཏྟསྶ ཝིཀཱརཾ ཨུཔྤཱདེཡྻུཾ, སཏི ཙ ཙིཏྟཝིཀཱརེ དཱནཱདིསམྦྷཱརཱནཾ སམྦྷཝོཡེཝ ནཏྠཱི’’ཏི ཙ ‘‘མེཏྟཱསིནེཧེན སིནེཧིཏེ ཙིཏྟེ ཨུཔེཀྑཱཡ ཝིནཱ སམྦྷཱརཱནཾ པཱརིསུདྡྷི ན ཧོཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨནུཔེཀྑཀོ སམྦྷཱརེསུ པུཉྙསམྦྷཱརཾ ཏབྦིཔཱཀཉྩ སཏྟཧིཏཏྠཾ པརིཎཱམེཏུཾ ན སཀྐོཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨུཔེཀྑཱཡ ཨབྷཱཝེ དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀེསུ ཝིབྷཱགཾ ཨཀཏྭཱ པརིཙྩཛིཏུཾ ན སཀྐོཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨུཔེཀྑཱརཧིཏེན ཛཱིཝིཏཔརིཀྑཱརཱནཾ ཛཱིཝིཏསྶ ཙ ཨནྟརཱཡཾ ཨམནསིཀརིཏྭཱ སཾཝརཝིསོདྷནཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨུཔེཀྑཱཝསེན ཨརཏིརཏིསཧསྶེཝ ནེཀྑམྨབལསིདྡྷིཏོ, ཨུཔཔཏྟིཏོ ཨིཀྑནཝསེནེཝ སབྦསམྦྷཱརཀིཙྩནིཔྥཏྟིཏོ, ཨཙྩཱརདྡྷསྶ ཝཱིརིཡསྶ ཨནུཔེཀྑནེ པདྷཱནཀིཙྩཱཀརཎཏོ, ཨུཔེཀྑཏོཡེཝ ཏིཏིཀྑཱནིཛ྄ཛྷཱནསམྦྷཝཏོ, ཨུཔེཀྑཱཝསེན སཏྟསངྑཱརཱནཾ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ, ལོཀདྷམྨཱནཾ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནེན སམཱདིནྣདྷམྨེསུ ཨཙལཱདྷིཊྛཱནསིདྡྷིཏོ, པརཱཔཀཱརཱདཱིསུ ཨནཱབྷོགཝསེནེཝ མེཏྟཱཝིཧཱརནིཔྥཏྟིཏོཏི སབྦབོདྷིསམྦྷཱརཱནཾ སམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནཔཱརིཔཱུརིནིཔྥཏྟིཡོ ¶ ཨུཔེཀྑཱནུབྷཱཝེན སམྤཛྫནྟཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨཱདིནཱ ནཡེན ཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱི ¶ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ. ཨེཝཾ ཨཔརིཙྩཱགཔརིཙྩཱགཱདཱིསུ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཔཙྩཝེཀྑཎཱ དཱནཱདིཔཱརམཱིནཾ པཙྩཡོཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཏཐཱ སཔརིཀྑཱརཱ པཉྩདས ཙརཎདྷམྨཱ པཉྩ ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ. ཏཏྠ ཙརཎདྷམྨཱ ནཱམ སཱིལསཾཝརོ, ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརཏཱ, བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ, ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ, སཏྟ སདྡྷམྨཱ, ཙཏྟཱརི ཛྷཱནཱནི ཙ. ཏེསུ སཱིལཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཏེརསཔི དྷུཏདྷམྨཱ, ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ ཙ པརིཀྑཱརོ ¶ . སདྡྷམྨེསུ སདྡྷཱཡ བུདྡྷདྷམྨསངྒྷསཱིལཙཱགདེཝཏཱུཔསམཱནུསྶཏི- ལཱུཁཔུགྒལཔརིཝཛྫནསིནིདྡྷཔུགྒལསེཝནཔསཱདནཱིཡ- དྷམྨཔཙྩཝེཀྑཎཏདདྷིམུཏྟཏཱ པརིཀྑཱརོ, ཧིརོཏྟཔྤཱནཾ ཨཀུསལཱདཱིནཝཔཙྩཝེཀྑཎཨཔཱཡཱདཱིནཝཔཙྩཝེཀྑཎཀུསལདྷམྨུཔཏྠམྦྷན- བྷཱཝཔཙྩཝེཀྑཎཧིརོཏྟཔྤ རཧིཏཔུགྒལཔརིཝཛྫནཧིརོཏྟཔྤསམྤནྣཔུགྒལསེཝནཏདདྷིམུཏྟཏཱ, བཱཧུསཙྩསྶ པུབྦཡོགཔརིཔུཙྪཀབྷཱཝསདྡྷམྨཱབྷིཡོགཨནཝཛྫཝིཛྫཱཊྛཱནཱདི- པརིཙཡཔརིཔཀྐིནྡྲིཡཏཱཀིལེསདཱུརཱིབྷཱཝཨཔྤསྶུཏཔརིཝཛྫནབཧུསྶུཏསེཝནཏདདྷིམུཏྟཏཱ, ཝཱིརིཡསྶ ཨཔཱཡབྷཡཔཙྩཝེཀྑཎགམནཝཱིཐིཔཙྩཝེཀྑཎདྷམྨམཧཏྟཔཙྩཝེཀྑཎ- ཐིནམིདྡྷཝིནོདནཀུསཱིཏཔུགྒལཔརིཝཛྫནཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཔུགྒལ- སེཝནསམྨཔྤདྷཱནཔཙྩཝེཀྑཎཏདདྷིམུཏྟཏཱ, སཏིཡཱ སཏིསམྤཛཉྙམུཊྛསྶཏིཔུགྒལཔརིཝཛྫནཨུཔཊྛིཏསྶཏིཔུགྒལསེཝནཏདདྷིམུཏྟཏཱ, པཉྙཱཡ པརིཔུཙྪཀབྷཱཝཝཏྠུཝིསདཀིརིཡཱཨིནྡྲིཡསམཏྟཔཊིཔཱདནདུཔྤཉྙ- པུགྒལཔརིཝཛྫནཔཉྙཝནྟཔུགྒལསེཝནགམྦྷཱིརཉཱཎཙརིཡཔཙྩ- ཝེཀྑཎཏདདྷིམུཏྟཏཱ, ཙཏུནྣཾ ཛྷཱནཱནཾ སཱིལཱདིཙཏུཀྐཾ ཨཊྛཏིཾསཱཡ ཨཱརམྨཎེསུ ¶ པུབྦབྷཱགབྷཱཝནཱ, ཨཱཝཛྫནཱདིཝསཱིབྷཱཝཀརཎཉྩ པརིཀྑཱརོ. ཏཏྠ སཱིལཱདཱིཧི པཡོགསུདྡྷིཡཱ སཏྟཱནཾ ཨབྷཡདཱནེ, ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨཱམིསདཱནེ, ཨུབྷཡསུདྡྷིཡཱ ཙ དྷམྨདཱནེ སམཏྠོ ཧོཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཙརཎཱདཱིནཾ དཱནཱདིསམྦྷཱརཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝོ ཡཐཱརཧཾ ནིདྡྷཱརེཏབྦོ, ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན ན ནིདྡྷཱརཡིམྷ. ཨེཝཾ སམྤཏྟིཙཀྐཱདཡོཔི དཱནཱདཱིནཾ པཙྩཡོཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཀོ སཾཀིལེསོཏི ཨཝིསེསེན ཏཎྷཱདཱིཧི པརཱམཊྛབྷཱཝོ པཱརམཱིནཾ སཾཀིལེསོ, ཝིསེསེན དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀཝིཀཔྤཱ དཱནཔཱརམིཡཱ སཾཀིལེསོ, སཏྟཀཱལཝིཀཔྤཱ སཱིལཔཱརམིཡཱ, ཀཱམབྷཝཏདུཔསམེསུ ཨབྷིརཏིཨནབྷིརཏིཝིཀཔྤཱ ནེཀྑམྨཔཱརམིཡཱ, ‘‘ཨཧཾ མམཱ’’ཏི ཝིཀཔྤཱ པཉྙཱཔཱརམིཡཱ, ལཱིནུདྡྷཙྩཝིཀཔྤཱ ཝཱིརིཡཔཱརམིཡཱ, ཨཏྟཔརཝིཀཔྤཱ ཁནྟིཔཱརམིཡཱ, ཨདིཊྛཱདཱིསུ དིཊྛཱདིཝིཀཔྤཱ སཙྩཔཱརམིཡཱ, བོདྷིསམྦྷཱརཏབྦིཔཀྑེསུ དོསགུཎཝིཀཔྤཱ ¶ ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམིཡཱ, ཧིཏཱཧིཏཝིཀཔྤཱ མེཏྟཱཔཱརམིཡཱ, ཨིཊྛཱནིཊྛཝིཀཔྤཱ ཨུཔེཀྑཱཔཱརམིཡཱ སཾཀིལེསོཏི ཝེདིཏབྦོ.
ཀིཾ ཝོདཱནནྟི ཏཎྷཱདཱིཧི ཨནུཔགྷཱཏོ, ཡཐཱཝུཏྟཝིཀཔྤཝིརཧོ ཙ ཨེཏཱསཾ ཝོདཱནནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨནུཔཧཏཱ ཧི ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཀོདྷཱུཔནཱཧམཀྑཔལཱསཨིསྶཱམཙྪརིཡམཱཡཱསཱཋེཡྻཐམྦྷསཱརམྦྷ- མདཔམཱདཱདཱིཧི ཀིལེསེཧི དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀཝིཀཔྤཱདིརཧིཏཱ ཙ དཱནཱདིཔཱརམིཡོ པརིསུདྡྷཱ པབྷསྶརཱ བྷཝནྟཱིཏི.
ཀོ ¶ པཊིཔཀྑོཏི ཨཝིསེསེན སབྦེཔི ཀིལེསཱ སབྦེཔི ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨེཏཱསཾ པཊིཔཀྑོ, ཝིསེསེན པན པུབྦེ ཝུཏྟཱ མཙྪེརཱདཡོཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཔིཙ དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀདཱནཕལེསུ ཨལོབྷཱདོསཱམོཧགུཎཡོགཏོ ལོབྷདོསམོཧཔཊིཔཀྑཾ དཱནཾ, ཀཱཡཱདིདོསཝངྐཱཔགམནཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཾ སཱིལཾ ¶ , ཀཱམསུཁཔརཱུཔགྷཱཏཨཏྟཀིལམཐཔརིཝཛྫནཏོ དོསཏྟཡཔཊིཔཀྑཾ ནེཀྑམྨཾ, ལོབྷཱདཱིནཾ ཨནྡྷཱིཀརཎཏོ, ཉཱཎསྶ ཙ ཨནནྡྷཱིཀརཎཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཱ པཉྙཱ, ཨལཱིནཱནུདྡྷཏཉཱཡཱརམྦྷཝསེན ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཾ ཝཱིརིཡཾ, ཨིཊྛཱནིཊྛསུཉྙཏཱནཾ ཁམནཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཱ ཁནྟི, སཏིཔི པརེསཾ ཨུཔཀཱརེ ཨཔཀཱརེ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཔྤཝཏྟིཡཱ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཾ སཙྩཾ, ལོཀདྷམྨེ ཨབྷིབྷུཡྻ ཡཐཱསམཱདིནྣེསུ སམྦྷཱརེསུ ཨཙལནཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ནཱིཝརཎཝིཝེཀཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཱ མེཏྟཱ, ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ ཨནུནཡཔཊིགྷཝིདྡྷཾསནཏོ, སམཔྤཝཏྟིཏོ ཙ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཱ ཨུཔེཀྑཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཀཱ པཊིཔཏྟཱིཏི སུཁཱུཔཀརཎསརཱིརཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགེན བྷཡཱཔནཱུདནེན དྷམྨོཔདེསེན ཙ བཧུདྷཱ སཏྟཱནཾ ཨནུགྒཧཀརཎཾ དཱནེ པཊིཔཏྟི. ཏཏྠཱཡཾ ཝིཏྠཱརནཡོ – ‘‘ཨིམིནཱཧཾ དཱནེན སཏྟཱནཾ ཨཱཡུཝཎྞསུཁབལཔཊིབྷཱནཱདིསམྤཏྟིཾ རམཎཱིཡཾ ཨགྒཕལསམྤཏྟིཾ ནིཔྥཱདེཡྻ’’ནྟི ཨནྣདཱནཾ དེཏི, ཏཐཱ སཏྟཱནཾ ཀམྨཀིལེསཔིཔཱསཝཱུཔསམཱཡ པཱནཾ དེཏི, ཏཐཱ སུཝཎྞཝཎྞཏཱཡ, ཧིརོཏྟཔྤཱལངྐཱརསྶ ཙ ནིཔྥཏྟིཡཱ ཝཏྠཱནི དེཏི, ཏཐཱ ཨིདྡྷིཝིདྷསྶ ཙེཝ ནིབྦཱནསུཁསྶ ཙ ནིཔྥཏྟིཡཱ ཡཱནཾ དེཏི, ཏཐཱ སཱིལགནྡྷནིཔྥཏྟིཡཱ གནྡྷཾ, བུདྡྷགུཎསོབྷཱནིཔྥཏྟིཡཱ མཱལཱཝིལེཔནཾ, བོདྷིམཎྜཱསནནིཔྥཏྟིཡཱ ཨཱསནཾ ¶ , ཏཐཱགཏསེཡྻཱནིཔྥཏྟིཡཱ སེཡྻཾ, སརཎབྷཱཝནིཔྥཏྟིཡཱ ཨཱཝསཐཾ, པཉྩཙཀྑུཔཊིལཱབྷཱཡ པདཱིཔེཡྻཾ དེཏི. བྱཱམཔྤབྷཱནིཔྥཏྟིཡཱ རཱུཔདཱནཾ, བྲཧྨསྶརནིཔྥཏྟིཡཱ སདྡདཱནཾ, སབྦལོཀསྶ པིཡབྷཱཝཱཡ རསདཱནཾ, བུདྡྷསུཁུམཱལབྷཱཝཱཡ ཕོཊྛབྦདཱནཾ, ཨཛརཱམརཎབྷཱཝཱཡ བྷེསཛྫདཱནཾ, ཀིལེསདཱསབྱཝིམོཙནཏྠཾ ¶ དཱསཱནཾ བྷུཛིསྶཏཱདཱནཾ, སདྡྷམྨཱབྷིརཏིཡཱ ཨནཝཛྫཁིཌྜཱརཏིཧེཏུདཱནཾ, སབྦེཔི སཏྟེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཨཏྟནོ པུཏྟབྷཱཝཱུཔནཡནཱཡ པུཏྟདཱནཾ, སཀལསྶ ལོཀསྶ པཏིབྷཱཝཱུཔགམནཱཡ དཱརདཱནཾ, སུབྷལཀྑཎསམྤཏྟིཡཱ སུཝཎྞམཎིམུཏྟཱཔཝཱལཱ༹དིདཱནཾ, ཨནུབྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ ནཱནཱཝིདྷཝིབྷཱུསནདཱནཾ, སདྡྷམྨཀོསཱདྷིགམཱཡ ཝིཏྟཀོསདཱནཾ, དྷམྨརཱཛབྷཱཝཱཡ རཛྫདཱནཾ, ཛྷཱནཱདིསམྤཏྟིཡཱ ཨཱརཱམུཡྻཱནཱདིཝནདཱནཾ, ཙཀྐངྐིཏེཧི པཱདེཧི བོདྷིམཎྜཱུཔསངྐམནཱཡ ཙརཎདཱནཾ, ཙཏུརོགྷནིཏྠརཎཱཡ སཏྟཱནཾ སདྡྷམྨཧཏྠདཱནཏྠཾ ཧཏྠདཱནཾ, སདྡྷིནྡྲིཡཱདིཔཊིལཱབྷཱཡ ཀཎྞནཱསཱདིདཱནཾ, སམནྟཙཀྑུཔཊིལཱབྷཱཡ ཙཀྑུདཱནཾ, ‘‘དསྶནསཝནཱནུསྶརཎཔཱརིཙརིཡཱདཱིསུ སབྦཀཱལཾ སབྦསཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཱཝཧོ, སབྦལོཀེན ཙ ཨུཔཛཱིཝིཏབྦོ མེ ཀཱཡོ བྷཝེཡྻཱ’’ཏི མཾསལོཧིཏཱདིདཱནཾ, ‘‘སབྦལོཀུཏྟམོ བྷཝེཡྻ’’ནྟི ཨུཏྟམངྒདཱནཾ དེཏི.
ཨེཝཾ ¶ དདནྟོ ཙ ན ཨནེསནཱཡ དེཏི, ན པརོཔགྷཱཏེན, ན བྷཡེན, ན ལཛྫཱཡ, ན དཀྑིཎེཡྻརོསནེན, ན པཎཱིཏེ སཏི ལཱུཁཾ, ན ཨཏྟུཀྐཾསནེན, ན པརཝམྦྷནེན, ན ཕལཱབྷིཀངྑཱཡ, ན ཡཱཙཀཛིགུཙྪཱཡ, ན ཨཙིཏྟཱིཀཱརེན དེཏི, ཨཐ ཁོ སཀྐཙྩཾ དེཏི, སཧཏྠེན དེཏི, ཀཱལེན དེཏི, ཙིཏྟིཾ ཀཏྭཱ དེཏི, ཨཝིབྷཱགེན དེཏི, ཏཱིསུ ཀཱལེསུ སོམནསྶིཏོ དེཏི. ཏཏོཡེཝ དཏྭཱ ན པཙྪཱནུཏཱཔཱི ཧོཏི, ན པཊིགྒཱཧཀཝསེན མཱནཱཝམཱནཾ ཀརོཏི, པཊིགྒཱཧཀཱནཾ པིཡསམུདཱཙཱརོ ཧོཏི ཝདཉྙཱུ ཡཱཙཡོགོ སཔརིཝཱརདཱཡཱི. ཏཉྩ དཱནསམྤཏྟིཾ སཀལལོཀཧིཏསུཁཱཡ པརིཎཱམེཏི, ཨཏྟནོ ཙ ཨཀུཔྤཱཡ ཝིམུཏྟིཡཱ, ཨཔརིཀྑཡསྶ ཚནྡསྶ, ཨཔརིཀྑཡསྶ ཝཱིརིཡསྶ, ཨཔརིཀྑཡསྶ སམཱདྷཱནསྶ, ཨཔརིཀྑཡསྶ ཉཱཎསྶ, ཨཔརིཀྑཡཱཡ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ¶ པརིཎཱམེཏི. ཨིམཉྩ དཱནཔཱརམིཾ པཊིཔཛྫནྟེན མཧཱསཏྟེན ཛཱིཝིཏེ, བྷོགེསུ ¶ ཙ ཨནིཙྩསཉྙཱ པཙྩུཔཊྛཔེཏབྦཱ, སཏྟེསུ ཙ མཧཱཀརུཎཱ. ཨེཝཉྷི བྷོགེ གཧེཏབྦསཱརཾ གཎྷནྟོ ཨཱདིཏྟསྨཱ ཝིཡ ཨགཱརསྨཱ སབྦཾ སཱཔཏེཡྻཾ, ཨཏྟཱནཉྩ བཧི ནཱིཧརནྟོ ན ཀིཉྩི སེསེཏི, ནིརཝསེསཏོ ནིསྶཛྫཏིཡེཝ. ཨཡཾ ཏཱཝ དཱནཔཱརམིཡཱ པཊིཔཏྟིཀྐམོ.
སཱིལཔཱརམིཡཱ པན ཡསྨཱ སབྦཉྙུསཱིལཱལངྐཱརེཧི སཏྟེ ཨལངྐརིཏུཀཱམེན ཨཏྟནོཡེཝ ཏཱཝ སཱིལཾ ཝིསོདྷེཏབྦཾ, ཏསྨཱ སཏྟེསུ ཏཐཱ དཡཱཔནྣཙིཏྟེན བྷཝིཏབྦཾ, ཡཐཱ སུཔིནནྟེནཔི ན ཨཱགྷཱཏོ ཨུཔྤཛྫེཡྻ. པརཱུཔཀཱརནིརཏཏཱཡ པརསནྟཀོ ཨལགདྡོ ཝིཡ ན པརཱམསིཏབྦོ. ཨབྲཧྨཙརིཡཏོཔི ཨཱརཱཙཱརཱི, སཏྟཝིདྷམེཐུན སཾཡོགཝིརཏོ, པགེཝ པརདཱརགམནཏོ. སཙྩཾ ཧིཏཾ པིཡཾ པརིམིཏམེཝ ཙ ཀཱལེན དྷམྨིཾ ཀཐཾ བྷཱསིཏཱ ཧོཏི, ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱལུ ཨབྱཱཔནྣོ ཨཝིཔརཱིཏདསྶནོ སམྨཱསམྦུདྡྷེ ནིཝིཊྛསདྡྷོ ནིཝིཊྛཔེམོ. ཨིཏི ཙཏུརཱཔཱཡཝཊྚདུཀྑཔཐེཧི ཨཀུསལཀམྨཔཐེཧི, ཨཀུསལདྷམྨེཧི ཙ ཨོརམིཏྭཱ སགྒམོཀྑཔཐེསུ ཀུསལཀམྨཔཐེསུ པཏིཊྛིཏསྶ སུདྡྷཱསཡཔཡོགཏཱཡ ཡཐཱབྷིཔཏྠིཏཱ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཱུཔསཉྷིཏཱ མནོརཐཱ སཱིགྷཾ ཨབྷིནིཔྥཛྫནྟི.
ཏཏྠ ཧིཾསཱནིཝཏྟིཡཱ སབྦསཏྟཱནཾ ཨབྷཡདཱནཾ དེཏི, ཨཔྤཀསིརེནེཝ མེཏྟཱབྷཱཝནཾ སམྤཱདེཏི, ཨེཀཱདས མེཏྟཱནིསཾསེ ཨདྷིགཙྪཏི, ཨཔྤཱབཱདྷོ ཧོཏི ཨཔྤཱཏངྐོ དཱིགྷཱཡུཀོ སུཁབཧུལོ, ལཀྑཎཝིསེསེ པཱཔུཎཱཏི, དོསཝཱསནཉྩ སམུཙྪིནྡཏི. ཏཐཱ ཨདིནྣཱདཱནནིཝཏྟིཡཱ ཙོརཱདིཨསཱདྷཱརཎེ ཨུལཱ༹རེ བྷོགེ ཨདྷིགཙྪཏི, ཨནཱསངྐནཱིཡོ པིཡོ མནཱཔོ ཝིསྶསནཱིཡོ, ཝིབྷཝསམྤཏྟཱིསུ ཨལགྒཙིཏྟོ པརིཙྩཱགསཱིལོ ¶ , ལོབྷཝཱསནཉྩ སམུཙྪིནྡཏི. ཨབྲཧྨཙརིཡནིཝཏྟིཡཱ ཨལོབྷོ ཧོཏི སནྟཀཱཡཙིཏྟོ, སཏྟཱནཾ པིཡོ ཧོཏི མནཱཔོ ¶ ཨཔརིསངྐནཱིཡོ, ཀལྱཱཎོ ཙསྶ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏི, ཨལགྒཙིཏྟོ ཧོཏི མཱཏུགཱམེསུ ཨལུདྡྷཱསཡོ, ནེཀྑམྨབཧུལོ, ལཀྑཎཝིསེསེ ཨདྷིགཙྪཏི, ལོབྷཝཱསནཉྩ སམུཙྪིནྡཏི.
མུསཱཝཱདནིཝཏྟིཡཱ སཏྟཱནཾ པམཱཎབྷཱུཏོ ཧོཏི པཙྩཡིཀོ ཐེཏོ ཨཱདེཡྻཝཙནོ དེཝཏཱནཾ པིཡོ མནཱཔོ སུརབྷིགནྡྷམུཁོ ཨཱརཀྑིཡཀཱཡཝཙཱིསམཱཙཱརོ ¶ , ལཀྑཎཝིསེསེ ཙ ཨདྷིགཙྪཏི, ཀིལེསཝཱསནཉྩ སམུཙྪིནྡཏི. པེསུཉྙནིཝཏྟིཡཱ པརཱུཔཀྐམེཧི ཨབྷེཛྫཀཱཡོ ཧོཏི ཨབྷེཛྫཔརིཝཱརོ, སདྡྷམྨེ ཙ ཨབྷིཛྫནཀསདྡྷོ, དལ༹ྷམིཏྟོ བྷཝནྟརཔརིཙིཏཱནམྤི སཏྟཱནཾ ཨེཀནྟཔིཡོ, ཨསཾཀིལེསབཧུལོ. ཕརུསཝཱཙཱནིཝཏྟིཡཱ སཏྟཱནཾ པིཡོ ཧོཏི མནཱཔོ སུཁསཱིལོ མདྷུརཝཙནོ སམྦྷཱཝནཱིཡོ, ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏོ ཙསྶ སརོ (མ. ནི. ༢.༣༨༧) ནིབྦཏྟཏི. སམྥཔྤལཱཔནིཝཏྟིཡཱ ཙ སཏྟཱནཾ པིཡོ ཧོཏི མནཱཔོ གརུབྷཱཝནཱིཡོ ཙ ཨཱདེཡྻཝཙནོ ཙ པརིམིཏཱལཱཔོ, མཧེསཀྑོ ཙ ཧོཏི མཧཱནུབྷཱཝོ, ཋཱནུཔྤཏྟིཀེན པཊིབྷཱནེན པཉྷཱནཾ བྱཱཀརཎཀུསལོ, བུདྡྷབྷཱུམིཡཉྩ ཨེཀཱཡ ཨེཝ ཝཱཙཱཡ ཨནེཀབྷཱསཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨནེཀེསཾ པཉྷཱནཾ བྱཱཀརཎསམཏྠོ ཧོཏི.
ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱལུཏཱཡ ཨིཙྪིཏལཱབྷཱི ཧོཏི, ཨུལཱ༹རེསུ ཙ བྷོགེསུ རུཙིཾ པཊིལབྷཏི, ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱདཱིནཾ སམྨཏོ ཧོཏི, པཙྩཏྠིཀེཧི ཨནབྷིབྷཝནཱིཡོ, ཨིནྡྲིཡཝེཀལླཾ ན པཱཔུཎཱཏི, ཨཔྤཊིཔུགྒལོ ཙ ཧོཏི. ཨབྱཱཔཱདེན པིཡདསྶནོ ཧོཏི སཏྟཱནཾ སམྦྷཱཝནཱིཡོ, པརཧིཏཱབྷིནནྡིཏཱཡ ཙ སཏྟེ ཨཔྤཀསིརེནེཝ པསཱདེཏི, ཨལཱུཁསབྷཱཝོ ཙ ཧོཏི མེཏྟཱཝིཧཱརཱི, མཧེསཀྑོ ཙ ཧོཏི མཧཱནུབྷཱཝོ. མིཙྪཱདསྶནཱབྷཱཝེན ཀལྱཱཎེ སཧཱཡེ པཊིལབྷཏི, སཱིསཙྪེདམྤི པཱཔུཎནྟོ པཱཔཀམྨཾ ན ཀརོཏི, ཀམྨསྶཀཏཱདསྶནཏོ ཨཀོཏཱུཧལམངྒལིཀོ ཙ ཧོཏི, སདྡྷམྨེ ཙསྶ སདྡྷཱ པཏིཊྛིཏཱ ཧོཏི མཱུལཛཱཏཱ, སདྡཧཏི ཙ ཏཐཱགཏཱནཾ བོདྷིཾ ¶ , སམཡནྟརེསུ ནཱབྷིརམཏི ཨུཀྐཱརཊྛཱནེ ཝིཡ རཱཛཧཾསོ, ལཀྑཎཏྟཡཔརིཛཱནནཀུསལོ ཧོཏི, ཨནྟེ ཙ ཨནཱཝརཎཉཱཎལཱབྷཱི, ཡཱཝ བོདྷིཾ ན པཱཔུཎཱཏི, ཏཱཝ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སཏྟནིཀཱཡེ ཨུཀྐཊྛུཀྐཊྛོ ཙ ཧོཏི, ཨུལཱ༹རུལཱ༹རསམྤཏྟིཡོ པཱཔུཎཱཏི.
‘‘ཨིཏི ཧིདཾ སཱིལཾ ནཱམ སབྦསམྤཏྟཱིནཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ, སབྦབུདྡྷགུཎཱནཾ པབྷཝབྷཱུམི, སབྦབུདྡྷཀརདྷམྨཱནམཱདི ཙརཎཾ མུཁཾ པམུཁ’’ནྟི བཧུམཱནཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཀཱཡཝཙཱིསཾཡམེ, ཨིནྡྲིཡདམནེ, ཨཱཛཱིཝསམྤདཱཡ, པཙྩཡཔརིབྷོགེ ཙ སཏིསམྤཛཉྙབལེན ཨཔྤམཏྟེན ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཾ མིཏྟམུཁཔཙྩཏྠིཀཾ ཝིཡ སལླཀྑེཏྭཱ ‘‘ཀིཀཱིཝ ཨཎྜ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༩; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧) ཝུཏྟནཡེན ¶ སཀྐཙྩཾ སཱིལཾ སམྤཱདེཏབྦཾ ¶ . ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༦) ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ. ཏཉྩ པནེཏཾ སཱིལཾ ན ཨཏྟནོ དུགྒཏིཔརིཀིལེསཝིམུཏྟིཡཱ, སུགཏིཡམྤི, ན རཛྫསམྤཏྟིཡཱ, ནཙཀྐཝཏྟི-ནདེཝ-ནསཀྐ-ནམཱར-ནབྲཧྨསམྤཏྟིཡཱ, ནཱཔི ཨཏྟནོ ཏེཝིཛྫཏཱདིཧེཏུ, ན པཙྩེཀབོདྷིཡཱ, ཨཐ ཁོ སབྦཉྙུབྷཱཝེན སབྦསཏྟཱནཾ ཨནུཏྟརསཱིལཱལངྐཱརསམྤཱདནཏྠམེཝཱཏི པརིཎཱམེཏབྦཾ.
ཏཐཱ སཀལསཾཀིལེསནིཝཱསཊྛཱནཏཱཡ, པུཏྟདཱརཱདཱིཧི མཧཱསམྦཱདྷཏཱཡ, ཀསིཝཎིཛྫཱདིནཱནཱཝིདྷཀམྨནྟཱདྷིཊྛཱནབྱཱཀུལཏཱཡ ཙ གྷརཱཝཱསསྶ ནེཀྑམྨསུཁཱདཱིནཾ ཨནོཀཱསཏཾ, ཀཱམཱནཉྩ ‘‘སཏྠདྷཱརཱལགྒམདྷུབིནྡུ ཝིཡ ཙ ཨཝལེཡ྄ཧམཱནཱ པརིཏྟསྶཱདཱ ཝིཔུལཱནཏྠཱནུབནྡྷཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཝིཛྫུལཏོབྷཱསེན གཧེཏབྦཾ ནཙྩཾ ཝིཡ པརིཏྟཀཱལོཔལབྦྷཱ, ཨུམྨཏྟཀཱལངྐཱརོ ཝིཡ ཝིཔརཱིཏསཉྙཱཡ ཨནུབྷཝིཏབྦཱ ¶ , ཀརཱིསཱཝཙྪཱདནསུཁཾ ཝིཡ པཊིཀཱརབྷཱུཏཱ, ཨུདཀཏེམིཏངྒུལིཡཱ ཨུསྶཱཝཀོདཀཔཱནཾ ཝིཡ ཨཏིཏྟིཀརཱ, ཚཱཏཛ྄ཛྷཏྟབྷོཛནཾ ཝིཡ སཱབཱདྷཱ, བལིསཱམིསཾ ཝིཡ བྱསནསནྣིཔཱཏཀཱརཎཱ, ཨགྒིསནྟཱཔོ ཝིཡ ཀཱལཏྟཡེཔི དུཀྑུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱ, མཀྐཊཱལེཔོ ཝིཡ བནྡྷནིམིཏྟཱ གྷཱཏཀཱཝཙྪཱདནཀིམིལཡོ ཝིཡ ཨནཏྠཙྪཱདནཱ, སཔཏྟགཱམཝཱསོ ཝིཡ བྷཡཊྛཱནབྷཱུཏཱ, པཙྩཏྠིཀཔོསཀོ ཝིཡ ཀིལེསམཱརཱདཱིནཾ ཨཱམིསབྷཱུཏཱ, ཚཎསམྤཏྟིཡོ ཝིཡ ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཱ, ཀོཊརགྒི ཝིཡ ཨནྟོདཱཧཀཱ, པུརཱཎཀཱུཔཱཝལམྦབཱིརཎམདྷུཔིཎྜཾ ཝིཡ ཨནེཀཱདཱིནཝཱ, ལོཎཱུདཀཔཱནཾ ཝིཡ པིཔཱསཧེཏུབྷཱུཏཱ, སུརཱམེརཡཾ ཝིཡ ནཱིཙཛནསེཝིཏཱ, ཨཔྤསྶཱདཏཱཡ ཨཊྛིཀངྐལཱུཔམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ནཡེན ཨཱདཱིནཝཾ སལླཀྑེཏྭཱ ཏབྦིཔརིཡཱཡེན ནེཀྑམྨེ ཨཱནིསཾསཾ པསྶནྟེན ནེཀྑམྨཔཝིཝེཀཨུཔསམསུཁཱདཱིསུ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརཙིཏྟེན ནེཀྑམྨཔཱརམཱི པཱུརེཏབྦཱ.
ཏཐཱ ཡསྨཱ པཉྙཱ ཨཱལོཀོ ཝིཡ ཨནྡྷཀཱརེན, མོཧེན སཧ ན ཝཏྟཏི, ཏསྨཱ མོཧཀཱརཎཱནི ཏཱཝ བོདྷིསཏྟེན པརིཝཛྫིཏབྦཱནི. ཏཏྠིམཱནི མོཧཀཱརཎཱནི – ཨརཏི ཏནྡཱི ཝིཛམྦྷིཏཱ ཨཱལསིཡཾ གཎསངྒཎིཀཱརཱམཏཱ ནིདྡཱསཱིལཏཱ ཨནིཙྪཡསཱིལཏཱ ཉཱཎསྨིཾ ཨཀུཏཱུཧལཏཱ མིཙྪཱདྷིམཱནོ ཨཔརིཔུཙྪཀཏཱ ཀཱཡསྶ ན སམྨཱཔརིཧཱརོ ཨསམཱཧིཏཙིཏྟཏཱ ¶ དུཔྤཉྙཱནཾ པུགྒལཱནཾ སེཝནཱ པཉྙཝནྟཱནཾ ཨཔཡིརུཔཱསནཱ ཨཏྟཔརིབྷཝོ མིཙྪཱཝིཀཔྤོ ¶ ཝིཔརཱིཏཱབྷིནིཝེསོ ཀཱཡདལ༹ྷཱིབཧུལཏཱ ཨསཾཝེགསཱིལཏཱ པཉྩ ནཱིཝརཎཱནི. སངྑེཔཏོ ཡེ ཝཱ པན དྷམྨེ ཨཱསེཝཏོ ཨནུཔྤནྣཱ པཉྙཱ ན ཨུཔྤཛྫཏི, ཨུཔྤནྣཱ པརིཧཱཡཏི, ཨིཏི ཨིམཱནི སམྨོཧཀཱརཎཱནི པརིཝཛྫནྟེན བཱཧུསཙྩེ ཛྷཱནཱདཱིསུ ཙ ཡོགོ ཀརཎཱིཡོ.
ཏཏྠཱཡཾ ¶ བཱཧུསཙྩསྶ ཝིསཡཝིབྷཱགོ – པཉྩ ཁནྡྷཱ དྭཱདསཱཡཏནཱནི, ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི བཱཝཱིསཏིནྡྲིཡཱནི དྭཱདསཔདིཀོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ, ཏཐཱ སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ ཀུསལཱདིདྷམྨཔྤཀཱརབྷེདཱ ཙ. ཡཱནི ཙ ལོཀེ ཨནཝཛྫཱནི ཝིཛྫཊྛཱནཱནི, ཡེ ཙ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཝིདྷཱནཡོགྱཱ བྱཱཀརཎཝིསེསཱ. ཨིཏི ཨེཝཾ པཀཱརཾ སཀལམེཝ སུཏཝིསཡཾ ཨུཔཱཡཀོསལླཔུབྦངྒམཱཡ པཉྙཱཡ སཏིཝཱིརིཡུཔཏྠམྦྷཀཱརཎཱཡ སཱདྷུཀཾ ཨུགྒཧཎསཝནདྷཱརཎཔརིཙཡཔརིཔུཙྪཱཧི ཨོགཱཧེཏྭཱ ཏཏྠ ཙ པརེསཾ པཏིཊྛཔནེན སུཏམཡཱ པཉྙཱ ནིབྦཏྟེཏབྦཱ, ཏཐཱ ཁནྡྷཱདཱིནཾ སབྷཱཝདྷམྨཱནཾ ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐནམུཁེན ཏེ ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ཁམཱཔེནྟེན ཙིནྟཱམཡཱ, ཁནྡྷཱདཱིནཾཡེཝ པན སལཀྑཎསཱམཉྙལཀྑཎཔརིགྒཧཝསེན ལོཀིཡཾ པརིཉྙཾ ནིབྦཏྟེནྟེན པུབྦབྷཱགབྷཱཝནཱཔཉྙཱ སམྤཱདེཏབྦཱ. ཨེཝཉྷི ‘‘ནཱམརཱུཔམཏྟམིདཾ ཡཐཱརཧཾ པཙྩཡེཧི ཨུཔྤཛྫཏི ཙེཝ ནིརུཛ྄ཛྷཏི ཙ, ན ཨེཏྠ ཀོཙི ཀཏྟཱ ཝཱ ཀཱརེཏཱ ཝཱ, ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ཨནིཙྩཾ, ཨུདཡབྦཡཔཊིཔཱིལ༹ནཊྛེན དུཀྑཾ, ཨཝསཝཏྟནཊྛེན ཨནཏྟཱ’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརེ དྷམྨེ ནིབྦིསེསཾ པརིཛཱནནྟོ ཏཏྠ ཨཱསངྒཾ པཛཧིཏྭཱ, པརེ ཙ ཏཏྠ ཏཾ ཛཧཱཔེཏྭཱ ཀེཝལཾ ཀརུཎཱཝསེནེཝ ཡཱཝ ན བུདྡྷགུཎཱ ཧཏྠཏལཾ ཨཱགཙྪནྟི, ཏཱཝ ཡཱནཏྟཡེ སཏྟེ ཨཝཏཱརཎཔརིཔཱཙནེཧི པཏིཊྛཱཔེནྟོ, ཛྷཱནཝིམོཀྑསམཱདྷིསམཱཔཏྟིཡོ ཙ ཝསཱིབྷཱཝཾ པཱཔེནྟོ པཉྙཱཡ ཨཏིཝིཡ མཏྠཀཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི.
ཏཐཱ ¶ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརེན མཧཱསཏྟེན ‘‘ཀོ ནུ ཨཛྫ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརོ ཨུཔཙིཏོ, ཀིཉྩ མཡཱ ཀཏཾ པརཧིཏ’’ནྟི དིཝསེ དིཝསེ པཙྩཝེཀྑནྟེན སཏྟཧིཏཏྠཾ ཨུསྶཱཧོ ཀརཎཱིཡོ, སབྦེསམྤི སཏྟཱནཾ ཨུཔཀཱརཱཡ ཨཏྟནོ ཀཱཡཾ ཛཱིཝིཏཉྩ ཨོསྶཛྫིཏབྦཾ, སབྦེཔི སཏྟཱ ཨནོདྷིསོ མེཏྟཱཡ ཀརུཎཱཡ ཙ ཕརིཏབྦཱ, ཡཱ ཀཱཙི ¶ སཏྟཱནཾ དུཀྑུཔྤཏྟི, སབྦཱ སཱ ཨཏྟནི པཱཊིཀངྑིཏབྦཱ, སབྦེསཉྩ སཏྟཱནཾ པུཉྙཾ ཨབྦྷནུམོདིཏབྦཾ, བུདྡྷམཧནྟཏཱ ཨབྷིཎྷཾ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ, ཡཉྩ ཀིཉྩི ཀམྨཾ ཀརོཏི ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ ཝཱ, ཏཾ སབྦཾ བོདྷིནིནྣཙིཏྟཔུབྦངྒམཾ ཀཱཏབྦཾ. ཨིམིནཱ ཧི ཨུཔཱཡེན བོདྷིསཏྟཱནཾ ཨཔརིམེཡྻོ པུཉྙབྷཱགོ ཨུཔཙཱིཡཏི. ཨཔིཙ སཏྟཱནཾ པརིབྷོགཏྠཾ པརིཔཱལནཏྠཉྩ ཨཏྟནོ སརཱིརཾ ཛཱིཝིཏཉྩ པརིཙྩཛིཏྭཱ ཁུཔྤིཔཱསཱསཱིཏུཎྷཝཱཏཱཏཔཱདིདུཀྑཔཊིཀཱརོ པརིཡེསིཏབྦོ. ཡཉྩ ཡཐཱཝུཏྟདུཀྑཔཊིཀཱརཛཾ སུཁཾ ཨཏྟནཱ པཊིལབྷཏི, ཏཐཱ རམཎཱིཡེསུ ཨཱརཱམུཡྻཱནཔཱསཱདཏལཱདཱིསུ, ཨརཉྙཱཡཏནེསུ ཙ ཀཱཡཙིཏྟསནྟཱཔཱབྷཱཝེན ཨབྷིནིབྦུཏཏྟཱ སུཁཾ ཝིནྡཏི, ཡཉྩ སུཎཱཏི བུདྡྷཱནུབུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷབོདྷིསཏྟཱནཾ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརབྷཱུཏཾ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིསུཁཾ, ཏཾ སབྦཾ སཏྟེསུ ཨནོདྷིསོ ཨུཔསཾཧརཏི. ཨཡཾ ཏཱཝ ཨསམཱཧིཏབྷཱུམིཡཾ ནཡོ.
སམཱཧིཏོ ¶ པན ཨཏྟནཱ ཡཐཱནུབྷཱུཏཾ ཝིསེསཱདྷིགམནིབྦཏྟཾ པཱིཏིཔསྶདྡྷིསུཁཾ སབྦསཏྟེསུ ཨདྷིམུཙྩཏི, ཏཐཱ མཧཏི སཾསཱརདུཀྑེ, ཏནྣིམིཏྟབྷཱུཏེ ཙ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརདུཀྑེ ནིམུགྒཾ སཏྟནིཀཱཡཾ དིསྭཱ ཏཏྠཔི ཚེདནབྷེདནཕཱལནཔིསནགྒིསནྟཱཔཱདིཛནིཏཱ དུཀྑཱ ཏིབྦཱ ཁརཱ ཀཊུཀཱ ཝེདནཱ ནིརནྟརཾ ཙིརཀཱལཾ ཝེདིཡནྟེ ནཱརཀེ, ཨཉྙམཉྙཾ ཀུཛ྄ཛྷནསནྟཱཔནཝིཧེཋནཧིཾསནཔརཱདྷཱིནཏཱདཱིཧི དུཀྑཾ ཨནུབྷཝནྟེ ཏིརཙྪཱནེ, ཛོཏིམཱལཱ’ཀུལསརཱིརེ ཨུདྡྷབཱཧུཝིརཝནྟེ ¶ ཨུཀྐཱམུཁེ ཁུཔྤིཔཱསཱདཱིཧི ཌཡ྄ཧམཱནེ ཙ ཝནྟཁེལཱ༹དིཨཱཧཱརེ ཙ མཧཱདུཀྑཾ ཝེདཡམཱནེ པེཏེ ཙ པརིཡེཊྛིམཱུལཀཾ མཧནྟཾ ཨནཡབྱསནཾ པཱཔུཎནྟེ ཧཏྠཙྪེདཱདིཀཱརཎཡོགེན དུབྦཎྞདུདྡསིཀདལིདྡཏཱདིབྷཱཝེན ཁུཔྤིཔཱསཱདིཡོགེན བལཝནྟེཧི ཨབྷིབྷཝནཱིཡཏོ, པརེསཾ ཝཧནཏོ, པརཱདྷཱིནཏོ ཙ ནཱརཀེ པེཏེ ཏིརཙྪཱནེ ཙ ཨཏིསཡནྟེ ཨཔཱཡདུཀྑནིབྦིསེསཾ དུཀྑཾ ཨནུབྷཝནྟེ མནུསྶེ ཙ ཏཐཱ ཝིསཡཝིསཔརིབྷོགཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཏཱཡ རཱགཱདིཔརིཡུཊྛཱནེན ཌཡ྄ཧམཱནེ ཝཱཡུཝེགསམུཊྛིཏཛཱལཱསམིདྡྷསུཀྑཀཊྛསནྣིཔཱཏེ ཨགྒིཀྑནྡྷེ ཝིཡ ཨནུཔསནྟཔརིལཱ༹ཧཝུཏྟིཀེ ཨནིཧཏཔརཱདྷཱིནེ ཀཱམཱཝཙརདེཝེ ཙ མཧཏཱ ཝཱཡཱམེན ཝིདཱུརམཱཀཱསཾ ཝིགཱཧིཏསཀུནྟཱ ཝིཡ, བལཝནྟེཧི ཁིཏྟསརཱ ཝིཡ ཙ ‘‘སཏིཔི ཙིརཔྤཝཏྟིཡཾ ཨནཙྩནྟིཀཏཱཡ པཱཏཔརིཡོསཱནཱ ཨནཏིཀྐནྟཛཱཏིཛརཱམརཎཱ ཨེཝཱ’’ཏི རཱུཔཱཝཙརཱརཱུཔཱཝཙརདེཝེ ཙ ¶ པསྶནྟེན མེཏྟཱཡ ཀརུཎཱཡ ཙ ཨནོདྷིསོ སཏྟཱ ཕརིཏབྦཱ. ཨེཝཾ ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ མནསཱ ཙ བོདྷིསམྦྷཱརེ ནིརནྟརཾ ཨུཔཙིནནྟེན ཨུསྶཱཧོ པཝཏྟེཏབྦོ.
ཨཔིཙ ‘‘ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམིཏཝིཔུལོལཱ༹རཝིམལནིརུཔམནིརུཔཀྐིལེསགུཎནིཙཡནིདཱནབྷཱུཏསྶ བུདྡྷབྷཱཝསྶ ཨུསྶཀྐིཏྭཱ སམྤཧཾསནཡོགྱཾ ཝཱིརིཡཾ ནཱམ ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝམེཝ. ཡཾ ན པཙུརཛནཱ སོཏུམྤི སཀྐུཎནྟི, པགེཝ པཊིཔཛྫིཏུཾ. ཏཐཱ ཧི ཏིཝིདྷཱ ཨབྷིནཱིཧཱརཙིཏྟུཔྤཏྟི, ཙཏསྶོ བུདྡྷབྷཱུམིཡོ, ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི (དཱི. ནི. ༣.༢༡༠, ༣༡༣; ཨ. ནི. ༤.༣༢), ཀརུཎོཀཱསཏཱ, བུདྡྷདྷམྨེསུ ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟི, སབྦདྷམྨེསུ ནིརུཔལེཔོ, སབྦསཏྟེསུ པུཏྟསཉྙཱ, སཾསཱརདུཀྑེཧི ཨཔརིཁེདོ, སབྦདེཡྻདྷམྨཔརིཙྩཱགོ, ཏེན ཙ ནིརཏིམཱནཏཱ, ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདིཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཏྠ ¶ ཙ ཨཙལཏཱ, ཀུསལཀིརིཡཱསུ པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ, ཝིཝེཀནིནྣཙིཏྟཏཱ, ཛྷཱནཱནུཡོགོ, ཨནཝཛྫསུཏེན ཨཏིཏྟི, ཡཐཱསུཏསྶ དྷམྨསྶ པརེསཾ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡེན དེསནཱ, སཏྟཱནཾ ཉཱཡེ ནིཝེསནཾ, ཨཱརམྦྷདལ༹ྷཏཱ, དྷཱིརཝཱིརབྷཱཝོ, པརཱཔཝཱདཔརཱཔཀཱརེསུ ཝིཀཱརཱབྷཱཝོ, སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, སམཱཔཏྟཱིསུ ཝསཱིབྷཱཝོ, ཨབྷིཉྙཱསུ བལཔྤཏྟི, ལཀྑཎཏྟཡཱཝབོདྷོ, སཏིཔཊྛཱནཱདཱིསུ ཨབྷིཡོགེན ལོཀུཏྟརམགྒསམྦྷཱརསམྦྷརཎཾ, ནཝལོཀུཏྟརཱཝཀྐནྟཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིཀཱ སབྦཱ བོདྷིསམྦྷཱརཔཊིཔཏྟི ཝཱིརིཡཱནུབྷཱཝེནེཝ སམིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ¶ ཨབྷིནཱིཧཱརཏོ ཡཱཝ མཧཱབོདྷི ཨནོསྶཛྫནྟེན སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ཝཱིརིཡཾ སམྤཱདེཏབྦཾ. སམྤཛྫམཱནེ ཙ ཝཱིརིཡེ ཁནྟིཨཱདཡོ དཱནཱདཡོ ཙ སབྦེཔི བོདྷིསམྦྷཱརཱ ཏདདྷཱིནཝུཏྟིཏཱཡ སམྤནྣཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏི. ཁནྟིཨཱདཱིསུཔི ཨིམིནཱ ནཡེན པཊིཔཏྟི ཝེདིཏབྦཱ.
ཨིཏི སཏྟཱནཾ སུཁཱུཔཀརཎཔརིཙྩཱགེན བཧུདྷཱ ཨནུགྒཧཀརཎཾ དཱནེན པཊིཔཏྟི, སཱིལེན ཏེསཾ ཛཱིཝིཏསཱཔཏེཡྻདཱརརཀྑཨབྷེདཔིཡཧིཏཝཙནཱཝིཧིཾསཱདིཀརཎཱནི, ནེཀྑམྨེན ནེསཾ ཨཱམིསཔཊིགྒཧཎདྷམྨདཱནཱདིནཱ ཨནེཀདྷཱ ཧིཏཙརིཡཱ, པཉྙཱཡ ཏེསཾ ཧིཏཀརཎཱུཔཱཡཀོསལླཾ, ཝཱིརིཡེན ཏཏྠ ཨུསྶཱཧཱརམྦྷཨསཾཧཱིརཱནི, ཁནྟིཡཱ ཏདཔརཱདྷསཧནཾ, སཙྩེན ཏེསཾ ¶ ཨཝཉྩནཏདུཔཀཱརཀིརིཡཱསམཱདཱནཱཝིསཾཝཱདནཱདི, ཨདྷིཊྛཱནེན ཏདུཔཀཱརཀརཎེ ཨནཏྠསམྤཱཏེཔི ཨཙལནཾ, མེཏྟཱཡ ཏེསཾ ཧིཏསུཁཱནུཙིནྟནཾ, ཨུཔེཀྑཱཡ ཏེསཾ ཨུཔཀཱརཱཔཀཱརེསུ ཝིཀཱརཱནཱཔཏྟཱིཏི ཨེཝཾ ཨཔརིམཱཎེ སཏྟེ ཨཱརབྦྷ ཨནུཀམྤིཏསབྦསཏྟསྶ བོདྷིསཏྟསྶ པུཐུཛྫནེཧི ཨསཱདྷཱརཎོ ཨཔརིམཱཎོ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརཱུཔཙཡོ ཨེཏྠ པཊིཔཏྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཡོ ཙེཏཱསཾ པཙྩཡོ ཝུཏྟོ, ཏསྶ ཙ སཀྐཙྩཾ སམྤཱདནཾ.
ཀོ ཝིབྷཱགོཏི དས ¶ པཱརམིཡོ, དས ཨུཔཔཱརམིཡོ, དས པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི སམཏྟིཾས པཱརམིཡོ. ཏཏྠ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརསྶ བོདྷིསཏྟསྶ པརཧིཏཀརཎཱབྷིནིནྣཨཱསཡཔྤཡོགསྶ ཀཎྷདྷམྨཝོཀིཎྞཱ སུཀྐདྷམྨཱ པཱརམིཡོ, ཏེཧི ཨཝོཀིཎྞཱ སུཀྐཱ དྷམྨཱ ཨུཔཔཱརམིཡོ, ཨཀཎྷཱ ཨསུཀྐཱ པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི ཀེཙི. སམུདཱགམནཀཱལེསུ པཱུརིཡམཱནཱ པཱརམིཡོ, བོདྷིསཏྟབྷཱུམིཡཾ པུཎྞཱ ཨུཔཔཱརམིཡོ, བུདྡྷབྷཱུམིཡཾ སབྦཱཀཱརཔརིཔུཎྞཱ པརམཏྠཔཱརམིཡོ. བོདྷིསཏྟབྷཱུམིཡཾ ཝཱ པརཧིཏཀརཎཏོ པཱརམིཡོ, ཨཏྟཧིཏཀརཎཏོ ཨུཔཔཱརམིཡོ, བུདྡྷབྷཱུམིཡཾ བལཝེསཱརཛྫསམདྷིགམེན ཨུབྷཡཧིཏཔརིཔཱུརཎཏོ པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི ཨེཝཾ ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནེསུ པཎིདྷཱནཱརམྦྷཔརིནིཊྛཱནེསུ ཏེསཾ ཝིབྷཱགོཏི ཨཔརེ. དོསུཔསམཀརུཎཱཔཀཏིཀཱནཾ བྷཝསུཁཝིམུཏྟིསུཁཔརམསུཁཔྤཏྟཱནཾ པུཉྙཱུཔཙཡབྷེདཏོ ཏབྦིབྷཱགོཏི ཨཉྙེ.
ལཛྫཱསཏིམཱནཱཔསྶཡཱནཾ ལོཀུཏྟརདྷམྨཱདྷིཔཏཱིནཾ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱགརུཀཱནཾ ཏཱརིཏཏརིཏཏཱརཡིཏཱུནཾ ཨནུབུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷསམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ པཱརམཱི, ཨུཔཔཱརམཱི, པརམཏྠཔཱརམཱིཏི བོདྷིཏྟཡཔྤཏྟིཏོ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགོཏི ཀེཙི. ཙིཏྟཔཎིདྷིཏོ ཡཱཝ ཝཙཱིཔཎིདྷི, ཏཱཝ པཝཏྟཱ སམྦྷཱརཱ པཱརམིཡོ, ཝཙཱིཔཎིདྷིཏོ ཡཱཝ ཀཱཡཔཎིདྷི, ཏཱཝ པཝཏྟཱ ཨུཔཔཱརམིཡོ, ཀཱཡཔཎིདྷིཏོ པབྷུཏི པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི ཨཔརེ. ཨཉྙེ པན ‘‘པརཔུཉྙཱནུམོདནཝསེན པཝཏྟཱ སམྦྷཱརཱ པཱརམིཡོ, པརེསཾ ཀཱརཱཔནཝསེན པཝཏྟཱ ཨུཔཔཱརམིཡོ, སཡཾ ཀརཎཝསེན པཝཏྟཱ པརམཏྠཔཱརམིཡོ’’ཏི ¶ ཝདནྟི. ཏཐཱ བྷཝསུཁཱཝཧོ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརོ པཱརམཱི, ཨཏྟནོ ནིབྦཱནསུཁཱཝཧོ ཨུཔཔཱརམཱི, པརེསཾ ཏདུབྷཡསུཁཱཝཧོ པརམཏྠཔཱརམཱིཏི ཨེཀེ.
པུཏྟདཱརདྷནཱདིཨུཔཀརཎཔརིཙྩཱགོ ¶ པན དཱནཔཱརམཱི, ཨཏྟནོ ཨངྒཔརིཙྩཱགོ དཱནཨུཔཔཱརམཱི, ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགོ ¶ དཱནཔརམཏྠཔཱརམཱི. ཏཐཱ པུཏྟདཱརཱདིཀསྶ ཏིཝིདྷསྶཔི ཧེཏུ ཨཝཱིཏིཀྐམནཝསེན ཏིསྶོ སཱིལཔཱརམིཡོ, ཏེསུ ཨེཝ ཏིཝིདྷེསུ ཝཏྠཱུསུ ཨཱལཡཾ ཨུཔཙྪིནྡིཏྭཱ ནིཀྑམནཝསེན ཏིསྶོ ནེཀྑམྨཔཱརམིཡོ, ཨུཔཀརཎངྒཛཱིཝིཏཏཎྷཾ སམཱུཧནིཏྭཱ སཏྟཱནཾ ཧིཏཱཧིཏཝིནིཙྪཡཀརཎཝསེན ཏིསྶོ པཉྙཱཔཱརམིཡོ, ཡཐཱཝུཏྟབྷེདཱནཾ པརིཙྩཱགཱདཱིནཾ ཝཱཡམནཝསེན ཏིསྶོ ཝཱིརིཡཔཱརམིཡོ, ཨུཔཀརཎངྒཛཱིཝིཏནྟརཱཡཀརཱནཾ ཁམནཝསེན ཏིསྶོ ཁནྟིཔཱརམིཡོ, ཨུཔཀརཎངྒཛཱིཝིཏཧེཏུ སཙྩཱཔརིཙྩཱགཝསེན ཏིསྶོ སཙྩཔཱརམིཡོ, དཱནཱདིཔཱརམིཡོ ཨཀུཔྤཱདྷིཊྛཱནཝསེནེཝ སམིཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨུཔཀརཎཱདིཝིནཱསེཔི ཨཙལཱདྷིཊྛཱནཝསེན ཏིསྶོ ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམིཡོ, ཨུཔཀརཎཱདིཨུཔགྷཱཏཀེསུཔི སཏྟེསུ མེཏྟཱཡ ཨཝིཛཧནཝསེན ཏིསྶོ མེཏྟཱཔཱརམིཡོ, ཡཐཱཝུཏྟཝཏྠུཏྟཡསྶ ཨུཔཀཱརཱཔཀཱརེསུ སཏྟསངྑཱརེསུ མཛ྄ཛྷཏྟཏཱཔཊིལཱབྷཝསེན ཏིསྶོ ཨུཔེཀྑཱཔཱརམིཡོཏི ཨེཝམཱདིནཱ ཨེཏཱསཾ ཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀོ སངྒཧོཏི ཨེཏྠ པན ཡཐཱ ཨེཏཱ ཝིབྷཱགཏོ ཏིཾསཝིདྷཱཔི དཱནཔཱརམཱིཨཱདིབྷཱཝཏོ དསཝིདྷཱ, ཨེཝཾ དཱནསཱིལཁནྟིཝཱིརིཡཛྷཱནཔཉྙཱསབྷཱཝེན ཚབྦིདྷཱ. ཨེཏཱསུ ཧི ནེཀྑམྨཔཱརམཱི སཱིལཔཱརམིཡཱ སངྒཧིཏཱ ཏསྶཱ པབྦཛྫཱབྷཱཝེ, ནཱིཝརཎཝིཝེཀབྷཱཝེ པན ཛྷཱནཔཱརམིཡཱ, ཀུསལདྷམྨབྷཱཝེ ཚཧིཔི སངྒཧིཏཱ. སཙྩཔཱརམཱི སཱིལཔཱརམིཡཱ ཨེཀདེསོཡེཝ ཝཙཱིསཙྩཝིརཏིསཙྩཔཀྑེ, ཉཱཎསཙྩཔཀྑེ པན པཉྙཱཔཱརམིཡཱ སངྒཧིཏཱ. མེཏྟཱཔཱརམཱི ཛྷཱནཔཱརམིཡཱ ཨེཝ, ཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱི ཛྷཱནཔཉྙཱཔཱརམཱིཧི, ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམཱི སབྦཱཧིཔི སངྒཧིཏཱཏི.
ཨེཏེསཉྩ དཱནཱདཱིནཾ ཚནྣཾ གུཎཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ སམྦནྡྷཱནཾ པཉྩདསཡུགལཱ༹དཱིནི པཉྩདསཡུགལཱ༹དིསཱདྷཀཱནི ཧོནྟི – སེཡྻཐིདཾ? དཱནསཱིལཡུགལེ༹ན པརཧིཏཱཧིཏཱནཾ ཀརཎཱཀརཎཡུགལ༹སིདྡྷི, དཱནཁནྟིཡུགལེ༹ན ¶ ཨལོབྷཱདོསཡུགལ༹སིདྡྷི, དཱནཝཱིརིཡཡུགལེ༹ན ཙཱགསུཏཡུགལ༹སིདྡྷི, དཱནཛྷཱནཡུགལེ༹ན ཀཱམདོསཔྤཧཱནཡུགལ༹སིདྡྷི, དཱནཔཉྙཱཡུགལེ༹ན ཨརིཡཡཱནདྷུརཡུགལ༹སིདྡྷི, སཱིལཁནྟིདྭཡེན པཡོགཱསཡསུདྡྷིདྭཡསིདྡྷི, སཱིལཝཱིརིཡདྭཡེན བྷཱཝནཱདྭཡསིདྡྷི, སཱིལཛྷཱནདྭཡེན དུསྶཱིལྱཔརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནདྭཡསིདྡྷི, སཱིལཔཉྙཱདྭཡེན དཱནདྭཡསིདྡྷི, ཁནྟིཝཱིརིཡཡུགལེ༹ན ཁམཱཏེཛདྭཡསིདྡྷི, ཁནྟིཛྷཱནཡུགལེ༹ན ¶ ཝིརོདྷཱནུརོདྷཔྤཧཱནཡུགལ༹སིདྡྷི ¶ , ཁནྟིཔཉྙཱཡུགལེ༹ན སུཉྙཏཱཁནྟིཔཊིཝེདྷདུཀསིདྡྷི, ཝཱིརིཡཛྷཱནདུཀེན པགྒཱཧཱཝིཀྑེཔདུཀསིདྡྷི, ཝཱིརིཡཔཉྙཱདུཀེན སརཎདུཀསིདྡྷི, ཛྷཱནཔཉྙཱདུཀེན ཡཱནདུཀསིདྡྷི. དཱནསཱིལཁནྟིཏྟིཀེན ལོབྷདོསམོཧཔྤཧཱནཏྟིཀསིདྡྷི, དཱནསཱིལཝཱིརིཡཏྟིཀེན བྷོགཛཱིཝིཏཀཱཡསཱརཱདཱནཏྟིཀསིདྡྷི, དཱནསཱིལཛྷཱནཏྟིཀེན པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུཏྟིཀསིདྡྷི, དཱནསཱིལཔཉྙཱཏིཀེན ཨཱམིསཱབྷཡདྷམྨདཱནཏྟིཀསིདྡྷཱིཏི ཨེཝཾ ཨིཏརེཧིཔི ཏིཀེཧི ཙཏུཀྐཱདཱིཧི ཙ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཏིཀཱནི ཙཏུཀྐཱདཱིནི ཙ ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཨེཝཾ ཚབྦིདྷཱནམྤི པན ཨིམཱསཾ པཱརམཱིནཾ ཙཏཱུཧི ཨདྷིཊྛཱནེཧི སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ. སབྦཔཱརམཱིནཾ སམཱུཧསངྒཧཏོ ཧི ཙཏྟཱརི ཨདྷིཊྛཱནཱནི. སེཡྻཐིདཾ – སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནནྟི. ཏཏྠ ཨདྷིཏིཊྛཏི ཨེཏེན, ཨེཏྠ ཝཱ ཨདྷིཏིཊྛཏི, ཨདྷིཊྛཱནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི ཨདྷིཊྛཱནཾ. སཙྩཉྩ ཏཾ ཨདྷིཊྛཱནཉྩ, སཙྩསྶ ཝཱ ཨདྷིཊྛཱནཾ, སཙྩཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ. ཨེཝཾ སེསེསུཔི. ཏཏྠ ཨཝིསེསཏོ ཏཱཝ ལོཀུཏྟརགུཎེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརསྶ ཨནུཀམྤིཏསབྦསཏྟསྶ མཧཱསཏྟསྶ པརིཉྙཱནུརཱུཔཾ སབྦཔཱརམིཔརིགྒཧཏོ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏེསཾ པཊིཔཀྑཔརིཙྩཱགཏོ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, སབྦཔཱརམིཏཱགུཎེཧི ཨུཔསམཏོ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ ¶ , ཏེཧིཡེཝ པརཧིཏོཔཱཡཀོསལླཏོ པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ. ཝིསེསཏོ པན ‘‘ཨཏྠིཀཛནཾ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ དསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཛཱནཏོ, པཊིཉྙཾ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ དཱནཏོ, དཱནཾ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ ཨནུམོདནཏོ, མཙྪརིཡཱདིཔཊིཔཀྑཔརིཙྩཱགཏོ, དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀདཱནདེཡྻདྷམྨཀྑཡེསུ ལོབྷདོསམོཧབྷཡཝཱུཔསམཏོ, ཡཐཱརཧཾ ཡཐཱཀཱལཾ ཡཐཱཝིདྷཱནཉྩ དཱནཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཀུསལདྷམྨཱནཾ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཾ དཱནཾ. ཏཐཱ སཾཝརསམཱདཱནསྶ ཨཝཱིཏིཀྐམཏོ, དུསྶཱིལྱཔརིཙྩཱགཏོ, དུཙྩརིཏཝཱུཔསམཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཾ སཱིལཾ. ཡཐཱཔཊིཉྙཾ ཁམནཏོ, པརཱཔརཱདྷཝིཀཔྤཔརིཙྩཱགཏོ, ཀོདྷཔརིཡུཊྛཱནཝཱུཔསམཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཱ ཁནྟི. པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ པརཧིཏཀརཎཏོ, ཝིསཱདཔརིཙྩཱགཏོ, ཨཀུསལདྷམྨཱནཾ ཝཱུཔསམཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཾ ཝཱིརིཡཾ. པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ ལོཀཧིཏཱནུཙིནྟནཏོ, ནཱིཝརཎཔརིཙྩཱགཏོ, ཙིཏྟཝཱུཔསམཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཾ ཛྷཱནཾ. ཡཐཱཔཊིཉྙཾ པརཧིཏཱུཔཱཡཀོསལླཏོ, ཨནུཔཱཡཀིརིཡཱཔརིཙྩཱགཏོ ¶ , མོཧཛཔརིལཱ༹ཧཝཱུཔསམཏོ, སབྦཉྙུཏཱཔཊིལཱབྷཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཱ པཉྙཱ.
ཏཏྠ ཉེཡྻཔཊིཉྙཱནུཝིདྷཱནེཧི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, ཝཏྠུཀཱམཀིལེསཀཱམཔརིཙྩཱགེཧི ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, དོསདུཀྑཝཱུཔསམེཧི ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ, ཨནུབོདྷཔཊིཝེདྷེཧི པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ. ཏིཝིདྷསཙྩཔརིགྒཧིཏཾ ¶ དོསཏྟཡཝིརོདྷི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏིཝིདྷཙཱགཔརིགྒཧིཏཾ དོསཏྟཡཝིརོདྷི ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏིཝིདྷཝཱུཔསམཔརིགྒཧིཏཾ དོསཏྟཡཝིརོདྷི ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏིཝིདྷཉཱཎཔརིགྒཧིཏཾ དོསཏྟཡཝིརོདྷི པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ. སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཱནི ཙཱགཱུཔསམཔཉྙཱདྷིཊྛཱནཱནི ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ¶ , པཊིཉྙཱནུཝིདྷཱནཏོ ཙ. ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཱནི སཙྩཱུཔསམཔཉྙཱདྷིཊྛཱནཱནི པཊིཔཀྑཔརིཙྩཱགཏོ, སབྦཔརིཙྩཱགཕལཏྟཱ ཙ. ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཱནི སཙྩཙཱགཔཉྙཱདྷིཊྛཱནཱནི ཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཱུཔསམཏོ, ཀཱམཱུཔསམཏོ, ཀཱམཔརིལཱ༹ཧཱུཔསམཏོ ཙ. པཉྙཱདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཱནི སཙྩཙཱགཱུཔསམཱདྷིཊྛཱནཱནི ཉཱཎཔུབྦངྒམཏོ, ཉཱཎཱནུཔརིཝཏྟནཏོ ཙཱཏི ཨེཝཾ སབྦཱཔི པཱརམིཡོ སཙྩཔྤབྷཱཝིཏཱ ཙཱགཔརིབྱཉྫིཏཱ ཨུཔསམོཔབྲཱུཧིཏཱ པཉྙཱཔརིསུདྡྷཱ. སཙྩཉྷི ཨེཏཱསཾ ཛནཀཧེཏུ, ཙཱགོ པརིགྒཱཧཀཧེཏུ, ཨུཔསམོ པརིཝུཌྜྷིཧེཏུ, པཉྙཱ པཱརིསུདྡྷིཧེཏུ. ཏཐཱ ཨཱདིམྷི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ སཙྩཔཊིཉྙཏྟཱ, མཛ྄ཛྷེ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ ཀཏཔཎིདྷཱནསྶ པརཧིཏཱཡ ཨཏྟཔརིཙྩཱགཏོ, ཨནྟེ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ སབྦཱུཔསམཔརིཡོསཱནཏྟཱ, ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནེསུ པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ ཏསྨིཾ སཏི སམྦྷཝཏོ, ཨསཏི ཨབྷཱཝཏོ, ཡཐཱཔཊིཉྙཉྩ བྷཱཝཏོ.
ཏཏྠ མཧཱཔུརིསཱ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཀརེཧི གརུཔིཡབྷཱཝཀརེཧི སཙྩཙཱགཱདྷིཊྛཱནེཧི གིཧིབྷཱུཏཱ ཨཱམིསདཱནེན པརེ ཨནུགྒཎྷནྟི. ཏཐཱ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཀརེཧི གརུཔིཡབྷཱཝཀརེཧི ཨུཔསམཔཉྙཱདྷིཊྛཱནེཧི ཙ པབྦཛིཏབྷཱུཏཱ དྷམྨདཱནེན པརེ ཨནུགྒཎྷནྟི.
ཏཏྠ ཨནྟིམབྷཝེ བོདྷིསཏྟསྶ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ. པརིཔུཎྞཙཏུརདྷིཊྛཱནསྶ ཧི ཙརིམཀབྷཝཱུཔཔཏྟཱིཏི ཨེཀེ. ཏཏྲ ཧི གབྦྷོཀྐནྟིཋིཏིཨབྷིནིཀྑམནེསུ པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སཏོ སམྤཛཱནོ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔཱརིཔཱུརིཡཱ སམྤཏིཛཱཏོ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁོ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན གནྟྭཱ སབྦཱ དིསཱ ཨོལོཀེཏྭཱ སཙྩཱནུཔརིཝཏྟིནཱ ཝཙསཱ ‘‘ཨགྒོཧམསྨི ལོཀསྶ, ཛེཊྛོ…པེ… སེཊྛོཧམསྨི ལོཀསྶཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༣༡; མ. ནི. ༣.༢༠༧) ཏིཀྑཏྟུཾ ¶ ¶ སཱིཧནཱདཾ ནདི, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཛིཎྞཱཏུརམཏཔབྦཛིཏདསྶཱཝིནོ ཙཏུདྷམྨཔདེསཀོཝིདསྶ ཡོབྦནཱརོགྱཛཱིཝིཏསམྤཏྟིམདཱནཾ ཨུཔསམོ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན མཧཏོ ཉཱཏིཔརིཝཊྚསྶ ཧཏྠགཏསྶ ཙ ཙཀྐཝཏྟིརཛྫསྶ ཨནཔེཀྑཔརིཙྩཱགོཏི.
དུཏིཡེ ཋཱནེ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཾ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞནྟི ཀེཙི. ཏཏྠ ཧི ཡཐཱཔཊིཉྙཾ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཨབྷིསམཡོ, ཏཏོ ཧི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ. ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ¶ སབྦཀིལེསོཔཀྐིལེསཔརིཙྩཱགོ, ཏཏོ ཧི ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ. ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན པརམཱུཔསམསམྤཏྟི, ཏཏོ ཧི ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ. པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷོ, ཏཏོ ཧི པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞནྟི, ཏཾ ཨསིདྡྷཾ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཱཔི པརམཏྠབྷཱཝཏོ.
ཏཏིཡེ ཋཱནེ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནེ (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༣; པཊི. མ. ༢.༣༠) ཙཏུརདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞནྟི ཨཉྙེ. ཏཏྠ ཧི སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ དྭཱདསཧི ཨཱཀཱརེཧི ཨརིཡསཙྩདེསནཱཡ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སདྡྷམྨམཧཱཡཱགཀརཎེན ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ. ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཡཾ ཨུཔསནྟསྶ པརེསཾ ཨུཔསམནེན ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ཝིནེཡྻཱནཾ ཨཱསཡཱདིཔརིཛཱནནེན པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞནྟི, ཏདཔི ཨསིདྡྷཾ ཨཔརིཡོསིཏཏྟཱ བུདྡྷཀིཙྩསྶ.
ཙཏུཏྠེ ཋཱནེ པརིནིབྦཱནེ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔརིཔུཎྞནྟི ཨཔརེ. ཏཏྲ ཧི པརིནིབྦུཏཏྟཱ པརམཏྠསཙྩསམྤཏྟིཡཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ, སབྦཱུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒེན ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ, སབྦསངྑཱརཱུཔསམེན ¶ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ, པཉྙཱཔཡོཛནཔརིནིཊྛཱནེན པཉྙཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎནྟི.
ཏཏྲ མཧཱཔུརིསསྶ ཝིསེསེན མེཏྟཱཁེཏྟེ ཨབྷིཛཱཏིཡཾ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎམབྷིབྱཏྟཾ, ཝིསེསེན ཀརུཎཱཁེཏྟེ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཾ པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ པཉྙཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎམབྷིབྱཏྟཾ, ཝིསེསེན མུདིཏཱཁེཏྟེ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནེ (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༣; པཊི. མ. ༢.༣༠) ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎམབྷིབྱཏྟཾ, ཝིསེསེན ཨུཔེཀྑཱཁེཏྟེ པརིནིབྦཱནེ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎམབྷིབྱཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཏཏྲཔི ¶ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཾཝཱསེན སཱིལཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཾཝོཧཱརེན སོཙེཡྻཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ཨཱཔདཱསུ ཐཱམོ ཝེདིཏབྦོ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཱཀཙྪཱཡ པཉྙཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཝཾ སཱིལཱཛཱིཝཙིཏྟདིཊྛིཝིསུདྡྷིཡོ ཝེདིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ¶ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན དོསཱ ཨགཏིཾ ན གཙྪཏི ཨཝིསཾཝཱདནཏོ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ལོབྷཱ ཨགཏིཾ ན གཙྪཏི ཨནབྷིསངྒཏོ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན བྷཡཱ ཨགཏིཾ ན གཙྪཏི ཨནཔརཱདྷཏོ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན མོཧཱ ཨགཏིཾ ན གཙྪཏི ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷཏོ.
ཏཐཱ པཋམེན ཨདུཊྛོ ཨདྷིཝཱསེཏི, དུཏིཡེན ཨལུདྡྷོ པཊིསེཝཏི, ཏཏིཡེན ཨབྷཱིཏོ པརིཝཛྫེཏི, ཙཏུཏྠེན ཨསམྨཱུལ༹ྷོ ཝིནོདེཏི. པཋམེན ནེཀྑམྨསུཁཔྤཏྟི, ཨིཏརེཧི པཝིཝེཀཨུཔསམསམྦོདྷིསུཁཔྤཏྟིཡོ ཧོནྟཱིཏི དཊྛབྦཱ. ཏཐཱ ཝིཝེཀཛཔཱིཏིསུཁསམཱདྷིཛཔཱིཏིསུཁཨཔྤཱིཏིཛཀཱཡསུཁསཏིཔཱརིསུདྡྷིཛཨུཔེཀྑཱསུཁཔྤཏྟིཡོ ཨེཏེཧི ཙཏཱུཧི ཡཐཱཀྐམཾ ཧོནྟཱིཏི. ཨེཝམནེཀགུཎཱནུབནྡྷེཧི ཙཏཱུཧི ཨདྷིཊྛཱནེཧི སབྦཔཱརམིསམཱུཧསངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ. ཡཐཱ ཙ ཙཏཱུཧི ཨདྷིཊྛཱནེཧི སབྦཔཱརམིསངྒཧོ, ཨེཝཾ ཀརུཎཱཔཉྙཱཧིཔཱིཏི དཊྛབྦཾ. སབྦོཔི ¶ ཧི བོདྷིསམྦྷཱརོ ཀརུཎཱཔཉྙཱཧི སངྒཧིཏོ. ཀརུཎཱཔཉྙཱཔརིགྒཧིཏཱ ཧི དཱནཱདིགུཎཱ མཧཱབོདྷིསམྦྷཱརཱ བྷཝནྟི བུདྡྷཏྟསིདྡྷིཔརིཡོསཱནཱཏི ཨེཝམེཏཱསཾ སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀོ སམྤཱདནཱུཔཱཡོཏི སཀལསྶཱཔི པུཉྙཱདིསམྦྷཱརསྶ སམྨཱསམྦོདྷིཾ, ཨུདྡིསྶ ཨནཝསེསསམྦྷརཎཾ ཨཝེཀལླཀཱརིཏཱཡོགེན, ཏཏྠ ཙ སཀྐཙྩཀཱརིཏཱ ཨཱདརབཧུམཱནཡོགེན, སཱཏཙྩཀཱརིཏཱ ནིརནྟརཔཡོགེན, ཙིརཀཱལཱདིཡོགོ ཙ ཨནྟརཱ ཨཝོསཱནཱཔཛྫནེནཱཏི ཙཏུརངྒཡོགོ ཨེཏཱསཾ སམྤཱདནཱུཔཱཡོ. ཨཔིཙ སམཱསཏོ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརསྶ ཨཏྟནི སིནེཧསྶ པརིཡཱདཱནཾ, པརེསུ ཙ སིནེཧསྶ པརིཝཌྜྷནཾ ཨེཏཱསཾ སམྤཱདནཱུཔཱཡོ. སམྨཱསམྦོདྷིསམདྷིགམཱཡ ཧི ཀཏམཧཱཔཎིདྷཱནསྶ མཧཱསཏྟསྶ ཡཱཐཱཝཏོ པརིཛཱནནེན སབྦེསུ དྷམྨེསུ ཨནུཔལིཏྟསྶ ཨཏྟནི སིནེཧོ པརིཀྑཡཾ པརིཡཱདཱནཾ གཙྪཏི, མཧཱཀརུཎཱསམཱཡོགཝསེན པན པིཡེ པུཏྟེ ཝིཡ སབྦསཏྟེ སམྤསྶམཱནསྶ ཏེསུ མེཏྟཱསིནེཧོ པརིཝཌྜྷཏི. ཏཏོ ཙ ཏཾཏདཱཝཏྠཱནུརཱུཔམཏྟཔརསནྟཱནེསུ ¶ ལོབྷདོསམོཧཝིགམེན ཝིདཱུརཱིཀཏམཙྪརིཡཱདིབོདྷིསམྦྷཱརཔཊིཔཀྑོ མཧཱཔུརིསོ དཱནཔིཡཝཙནཨཏྠཙརིཡཱསམཱནཏྟཏཱསངྑཱཏེཧི ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི (དཱི. ནི. ༣.༢༡༠; ཨ. ནི. ༤.༣༢) ཙཏུརདྷིཊྛཱནཱནུགཏེཧི ཨཙྩནྟཾ ཛནསྶ སངྒཧཀརཎཝསེན ཨུཔརི ཡཱནཏྟཡེ ཨཝཏཱརཎཾ པརིཔཱཙནཉྩ ཀརོཏི. མཧཱསཏྟཱནཉྷི མཧཱཔཉྙཱ མཧཱཀརུཎཱ ཙ དཱནེན ཨལངྐཏཱ; དཱནཾ པིཡཝཙནེན; པིཡཝཙནཾ ཨཏྠཙརིཡཱཡ; ཨཏྠཙརིཡཱ སམཱནཏྟཏཱཡ ཨལངྐཏཱ སངྒཧིཏཱ ཙ. སབྦབྷཱུཏཏྟབྷཱུཏསྶ ཧི བོདྷིསཏྟསྶ སབྦཏྠ སམཱནསུཁདུཀྑཏཱཡ སམཱནཏྟཏཱསིདྡྷི. བུདྡྷབྷཱུཏོ པན ཏེཧེཝ སངྒཧཝཏྠཱུཧི ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརིཏཱབྷིབུདྡྷེཧི ཛནསྶ ཨཙྩནྟིཀསངྒཧཀརཎེན ཨབྷིཝིནཡནཾ ཀརོཏི. དཱནཉྷི ¶ སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནེན པརིཔཱུརིཏཱབྷིབུདྡྷཾ ¶ ; པིཡཝཙནཾ སཙྩཱདྷིཊྛཱནེན; ཨཏྠཙརིཡཱ པཉྙཱདྷིཊྛཱནེན; སམཱནཏྟཏཱ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནེན པརིཔཱུརིཏཱབྷིབུདྡྷཱ. ཏཐཱགཏཱནཉྷི སབྦསཱཝཀཔཙྩེཀབུདྡྷེཧི སམཱནཏྟཏཱ པརིནིབྦཱནེ. ཏཏྲ ཧི ཏེསཾ ཨཝིསེསཏོ ཨེཀཱིབྷཱཝོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནཏྠི ཝིམུཏྟིཡཱ ནཱནཏྟ’’ནྟི.
ཧོནྟི ཙེཏྠ –
‘‘སཙྩོ ཙཱགཱི ཨུཔསནྟོ, པཉྙཝཱ ཨནུཀམྤཀོ,
སམྦྷཏསབྦསམྦྷཱརོ, ཀཾ ནཱམཏྠཾ ན སཱདྷཡེ.
མཧཱཀཱརུཎིཀོ སཏྠཱ, ཧིཏེསཱི ཙ ཨུཔེཀྑཀོ,
ནིརཔེཀྑོ ཙ སབྦཏྠ, ཨཧོ ཨཙྪརིཡོ ཛིནོ.
ཝིརཏྟོ སབྦདྷམྨེསུ, སཏྟེསུ ཙ ཨུཔེཀྑཀོ,
སདཱ སཏྟཧིཏེ ཡུཏྟོ, ཨཧོ ཨཙྪརིཡོ ཛིནོ.
སབྦདཱ སབྦསཏྟཱནཾ, ཧིཏཱཡ ཙ སུཁཱཡ ཙ,
ཨུཡྻུཏྟོ ཨཀིལཱསཱུ ཙ, ཨཧོ ཨཙྪརིཡོ ཛིནོ’’ཏི. (ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. ༣༢༠ པཀིཎྞཀཀཐཱ);
ཀིཏྟཀེན ཀཱལེན སམྤཱདནནྟི ཧེཊྛིམེན ཏཱཝ པརིཙྪེདེན ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི ཀཔྤསཏསཧསྶཉྩ, མཛ྄ཛྷིམེན ཨཊྛཱསངྑྱེཡྻཱནི ཀཔྤསཏསཧསྶཉྩ, ཨུཔརིམེན སོལ༹སཱསངྑྱེཡྻཱནི ཀཔྤསཏསཧསྶཉྩ, ཨེཏེ ཙ ¶ བྷེདཱ ཡཐཱཀྐམཾ པཉྙཱདྷིཀསདྡྷཱདྷིཀཝཱིརིཡཱདྷིཀཝསེན ཉཱཏབྦཱ. པཉྙཱདྷིཀཱནཉྷི སདྡྷཱ མནྡཱ ཧོཏི, པཉྙཱ ཏིཀྑཱ. སདྡྷཱདྷིཀཱནཾ པཉྙཱ མཛ྄ཛྷིམཱ ཧོཏི, ཝཱིརིཡཱདྷིཀཱནཾ པཉྙཱ མནྡཱ. པཉྙཱནུབྷཱཝེན ཙ སམྨཱསམྦོདྷི ཨབྷིགནྟབྦཱཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ. ཨཝིསེསེན པན ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཏིཀྑམཛ྄ཛྷིམམུདུབྷཱཝེན ཏཡོཔེཏེ བྷེདཱ ཡུཏྟཱཏི ཝདནྟི. ཏིཝིདྷཱ ཧི བོདྷིསཏྟཱ ཨབྷིནཱིཧཱརཀྑཎེ ¶ བྷཝནྟི ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུཝིཔཉྩིཏཉྙཱུནེཡྻབྷེདེན. ཏེསུ ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སམྨུཁཱ ཙཏུཔྤདིཀཾ གཱཐཾ སུཎནྟོ ཏཏིཡཔདེ ཨཔརིཡོསིཏེཡེཝ ཚཨབྷིཉྙཱཧི སཧ པཊིསམྦྷིདཱཧི ཨརཧཏྟཾ པཏྟུཾ སམཏྠུཔནིསྶཡོ ཧོཏི, དུཏིཡོ སཏྠུ སམྨུཁཱ ཙཏུཔྤདིཀཾ གཱཐཾ སུཎནྟོ ཨཔརིཡོསིཏེཡེཝ ཙཏུཏྠཔདེ ཚཧི ཨབྷིཉྙཱཧི ཨརཧཏྟཾ པཏྟུཾ སམཏྠུཔནིསྶཡོ ཧོཏི, ཨིཏརོ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ ཙཏུཔྤདིཀཾ གཱཐཾ ¶ སུཏྭཱ པརིཡོསིཏཱཡ གཱཐཱཡ ཚཧི ཨབྷིཉྙཱཧི ཨརཧཏྟཾ པཏྟུཾ སམཏྠུཔནིསྶཡོ བྷཝཏི. ཏཡོཔེཏེ ཝིནཱ ཀཱལབྷེདེན ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརལདྡྷབྱཱཀརཎཱ པཱརམིཡོ པཱུརེནྟཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཡཐཱཝུཏྟབྷེདེན ཀཱལེན སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎནྟི. ཏེསུ ཏེསུ པན ཀཱལབྷེདེསུ ཨཔརིཔུཎྞེསུ ཏེ ཏེ མཧཱསཏྟཱ དིཝསེ དིཝསེ ཝེསྶནྟརདཱནསདིསཾ དཱནཾ དེནྟཱཔི ཏདནུརཱུཔེ སཱིལཱདིསབྦཔཱརམིདྷམྨེ ཨཱཙིནནྟཱཔི ཨནྟརཱ བུདྡྷཱ བྷཝིསྶནྟཱིཏི ཨཀཱརཎམེཏཾ. ཀསྨཱ? ཉཱཎསྶ ཨཔརིཔཙྩནཏོ. པརིཙྪིནྣཀཱལནིཔྥཱདིཏཾ ཝིཡ ཧི སསྶཾ པརིཙྪིནྣཀཱལེ པརིནིཔྥཱདིཏཱ སམྨཱསམྦོདྷི. ཏདནྟརཱ པན སབྦུསྶཱཧེན ཝཱཡམནྟེནཱཔི ན སཀྐཱ པཱཔུཎིཏུནྟི པཱརམིཔཱརིཔཱུརཱི ཡཐཱཝུཏྟཀཱལཝིསེསཾ ཝིནཱ ན སམྤཛྫཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཀོ ཨཱནིསཾསོཏི ཡེ ཏེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརཱནཾ བོདྷིསཏྟཱནཾ –
‘‘ཨེཝཾ སབྦངྒསམྤནྣཱ, བོདྷིཡཱ ནིཡཏཱ ནརཱ;
སཾསརཾ དཱིགྷམདྡྷཱནཾ, ཀཔྤཀོཊིསཏེཧིཔི;
ཨཝཱིཙིམྷི ནུཔྤཛྫནྟི, ཏཐཱ ལོཀནྟརེསུ ཙཱ’’ཏི. ཨཱདིནཱ (ཨབྷི. ཨཊྛ. ༡.ནིདཱནཀཐཱ; ཨཔ. ཨཊྛ. ༡.དཱུརེནིདཱནཀཐཱ; ཛཱ. ཨཊྛ. ༡.དཱུརེནིདཱནཀཐཱ; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༢༧.དཱུརེནིདཱནཀཐཱ; ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ) –
ཨཊྛཱརས ཨབྷབྦཊྛཱནཱནུཔགམནཔྤཀཱརཱ ཨཱནིསཾསཱ སཾཝཎྞིཏཱ. ཡེ ཙ ‘‘སཏོ ¶ སམྤཛཱནོ ཨཱནནྡ བོདྷིསཏྟོ ཏུསིཏཱཀཱཡཱ ཙཝིཏྭཱ ¶ མཱཏུཀུཙྪིཾ ཨོཀྐམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༣.༡༩༩) སོལ༹ས ཨཙྪརིཡབྦྷུཏདྷམྨཔྤཀཱརཱ, ཡེ ཙ ‘‘སཱིཏཾ བྱཔགཏཾ ཧོཏི, ཨུཎྷཉྩ ཨུཔསམྨཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (བུ. ཝཾ. ༨༣), ‘‘ཛཱཡམཱནེ ཁོ སཱརིཔུཏྟ བོདྷིསཏྟེ ཨཡཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུ སངྐམྤཏི སམྤཀམྤཏི སམྤཝེདྷཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ དྭཏྟིཾས པུབྦནིམིཏྟཔྤཀཱརཱ, ཡེ ཝཱ པནཉྙེཔི ‘‘བོདྷིསཏྟཱནཾ ཨདྷིཔྤཱཡསམིཛ྄ཛྷནཾ ཀམྨཱདཱིསུ ཝསཱིབྷཱཝོ’’ཏི ཨེཝམཱདཡོ ཏཏྠ ཏཏྠ ཛཱཏཀབུདྡྷཝཾསཱདཱིསུ དསྶིཏཔྤཀཱརཱ ཨཱནིསཾསཱ, ཏེ སབྦེཔི ཨེཏཱསཾ ཨཱནིསཾསཱ, ཏཐཱ ཡཐཱནིདསྶིཏབྷེདཱ ཨལོབྷཱདོསཱདིགུཎཡུགལཱ༹དཡོ ཙཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཀིཾ ¶ ཕལནྟི སམཱསཏོ ཏཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝོ ཨེཏཱསཾ ཕལཾ, ཝིཏྠཱརཏོ པན དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎ- (དཱི. ནི. ༢.༢༤ ཨཱདཡོ; ༣.༡༦༨ ཨཱདཡོ; མ. ནི. ༢.༣༨༥) ཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནབྱཱམཔྤབྷཱདིཨནེཀགུཎགཎསམུཛྫལརཱུཔཀཱཡསམྤཏྟིཨདྷིཊྛཱནཱ དསབལཙཏུཝེསཱརཛྫཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཨཊྛཱརསཱཝེཎིཀབུདྡྷདྷམྨ- (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༣༠༥; མཱུལཊཱི. ༢.སུཏྟནྟབྷཱཛནཱིཡཝཎྞནཱ) -པབྷུཏིཨནེཀསཏསཧསྶགུཎསམུདཡོཔསོབྷིནཱི དྷམྨཀཱཡསིརཱི, ཡཱཝཏཱ པན བུདྡྷགུཎཱ ཡེ ཨནེཀེཧིཔི ཀཔྤེཧི སམྨཱསམྦུདྡྷེནཱཔི ཝཱཙཱཡ པརིཡོསཱཔེཏུཾ ན སཀྐཱ, ཨིདཾ ཨེཏཱསཾ ཕལནྟི ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན བུདྡྷཝཾསཙརིཡཱཔིཊཀཛཱཏཀམཧཱཔདཱནསུཏྟཱདཱིནཾ ཝསེན ཝེདིཏབྦོ.
ཡཐཱཝུཏྟཱཡ པཊིཔདཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཱནཾ པཱརམཱིནཾ པཱུརིཏབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སམཏིཾས པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ’’ཏི. སཏིཔི མཧཱཔརིཙྩཱགཱནཾ དཱནཔཱརམིབྷཱཝེ པརིཙྩཱགཝིསེསབྷཱཝདསྶནཏྠཉྩེཝ སུདུཀྐརབྷཱཝདསྶནཏྠཉྩ ¶ ‘‘པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ’’ཏི ཝིསུཾ གཧཎཾ, ཏཏོཡེཝ ཙ ཨངྒཔརིཙྩཱགཏོ ཝིསུཾ ནཡནཔརིཙྩཱགགྒཧཎཾ, པརིགྒཧཔརིཙྩཱགབྷཱཝསཱམཉྙེཔི དྷནརཛྫཔརིཙྩཱགཏོ པུཏྟདཱརཔརིཙྩཱགགྒཧཎཉྩ ཀཏཾ. གཏཔཙྩཱགཏིཀཝཏྟསངྑཱཏཱཡ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ སདྡྷིཾ ཨབྷིཉྙཱསམཱཔཏྟིནིཔྥཱདནཾ པུབྦཡོགོ. དཱནཱདཱིསུཡེཝ སཱཏིསཡཔཊིཔཏྟིནིཔྥཱདནཾ པུབྦཙརིཡཱ, ཡཱ ཙརིཡཱཔིཊཀསངྒཧིཏཱ. ཨབྷིནཱིཧཱརོ པུབྦཡོགོ, དཱནཱདིཔཊིཔཏྟི, ཀཱཡཝིཝེཀཝསེན ཨེཀཙརིཡཱ ཝཱ པུབྦཙརིཡཱཏི ཀེཙི. དཱནཱདཱིནཉྩེཝ ཨཔྤིཙྪཏཱདཱིནཉྩ སཾསཱརནིབྦཱནེསུ ¶ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཱདཱིནཉྩ ཝིབྷཱཝནཝསེན སཏྟཱནཾ བོདྷིཏྟཡེ པཏིཊྛཱཔནཔརིཔཱཙནཝསེན པཝཏྟཱ ཀཐཱ དྷམྨཀྑཱནཾ. ཉཱཏཱིནཾ ཨཏྠཙརིཡཱ ཉཱཏཏྠཙརིཡཱ, སཱཔི ཀརུཎཱཡནཝསེནེཝ. ཨཱདི-སདྡེན ལོཀཏྠཙརིཡཱདཡོ སངྒཎྷཱཏི. ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎཝསེན, ཨནཝཛྫཀམྨཱཡཏནཝིཛྫཱཊྛཱནཔརིཙཡཝསེན, ཁནྡྷཱཡཏནཱདིཔརིཙཡཝསེན, ལཀྑཎཏྟཡཏཱིརཎཝསེན ཙ ཉཱཎཙཱརོ བུདྡྷིཙརིཡཱ, སཱ པན ཨཏྠཏོ པཉྙཱཔཱརམཱིཡེཝ, ཉཱཎསམྦྷཱརདསྶནཏྠཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ. ཀོཊིནྟི པརིཡནྟོ, ཨུཀྐཾསོཏི ཨཏྠོ. ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ བྷཱཝེཏྭཱ བྲཱུཧེཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ. ཏཏྠ བྷཱཝེཏྭཱཏི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ. བྲཱུཧེཏྭཱཏི ཝཌྜྷེཏྭཱ. སཏིཔཊྛཱནཱདིགྒཧཎེན ཨཱགམནཔཊིཔདཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ དསྶེཏི, ཝིཔསྶནཱསཧགཏཱ ཨེཝ ཝཱ སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ དཊྛབྦཱ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡེན ཨབྷིནཱིཧཱརེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱགམནཔཊིཔདཱཡ ཨཱདིཾ དསྶེཏི, ‘‘དཱནཔཱརམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ མཛ྄ཛྷཾ, ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ’’ཏིཨཱདིནཱ པརིཡོསཱནནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
སམྤཏིཛཱཏོཏི ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱ མུཧུཏྟཛཱཏོ, ན མཱཏུཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟམཏྟོ. ནིཀྑནྟམཏྟཉྷི ¶ མཧཱསཏྟཾ པཋམཾ བྲཧྨཱནོ སུཝཎྞཛཱལེན པཊིགྒཎྷིཾསུ, ཏེསཾ ཧཏྠཏོ ཙཏྟཱརོ མཧཱརཱཛཱནོ ཨཛིནཔྤཝེཎིཡཱ, ཏེསཾ ཧཏྠཏོ མནུསྶཱ དུཀཱུལཙུམྦཊཀེན པཊིགྒཎྷིཾསུ, མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཉྩིཏྭཱ པཐཝིཡཾ པཏིཊྛིཏོཏི ཡཐཱཧ ¶ བྷགཝཱ མཧཱཔདཱནདེསནཱཡཾ. སེཏམྷི ཚཏྟེཏི དིབྦསེཏཙྪཏྟེ. ཨནུཧཱིརམཱནེཏི དྷཱརིཡམཱནེ. ཨེཏྠ ཙ ཚཏྟགྒཧཎེནེཝ ཁགྒཱདཱིནི པཉྩ ཀཀུདྷབྷཎྜཱནིཔི (ཛཱ. ༢.༡༩.༧༢) ཝུཏྟཱནེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཁགྒཏཱལཝཎྚམོརཧཏྠཀཝཱལ༹བཱིཛནཱིཨུཎྷཱིསཔཊྚཱཔི ཧི ཚཏྟེན སཧ ཏདཱ ཨུཔཊྛིཏཱ ཨཧེསུཾ. ཚཏྟཱདཱིནིཡེཝ ཙ ཏདཱ པཉྙཱཡིཾསུ, ན ཚཏྟཱདིགཱཧཀཱ. སབྦཱ ཙ དིསཱཏི དསཔི དིསཱ. ནཡིདཾ སབྦདིསཱཝིལོཀནཾ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརུཏྟརཀཱལཾ དཊྛབྦཾ. མཧཱསཏྟོ ཧི མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱ པུརཏྠིམདིསཾ ཨོལོཀེསི, ཏཏྠ དེཝམནུསྶཱ གནྡྷམཱལཱདཱིཧི པཱུཛཡམཱནཱ ‘‘མཧཱཔུརིས ཨིདྷ ཏུམྷེཧི སདིསོཔི ནཏྠི, ཀུཏོ ཨུཏྟརིཏརོ’’ཏི ཨཱཧཾསུ. ཨེཝཾ ཙཏསྶོ དིསཱ, ཙཏསྶོ ཨནུདིསཱ, ཧེཊྛཱ, ཨུཔརཱིཏི སབྦཱ དིསཱ ཨནུཝིལོཀེཏྭཱ སབྦཏྠ ཨཏྟནཱ སདིསཾ ཨདིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ ཨུཏྟརཱ དིསཱ’’ཏི ཏཏྠ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན ¶ ཨགམཱསི. ཨཱསབྷིནྟི ཨུཏྟམཾ. ཨགྒོཏི སབྦཔཋམོ. ཛེཊྛོ སེཊྛོཏི ཙ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨཡམནྟིམཱ ཛཱཏི, ནཏྠི དཱནི པུནབྦྷཝོཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ པཏྟབྦཾ ཨརཧཏྟཾ བྱཱཀཱསི.
‘‘ཨནེཀེསཾ ཝིསེསཱདྷིགམཱནཾ པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝེནཱ’’ཏི སངྑིཏྟེན ཝུཏྟམཏྠཾ ‘‘ཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏི. ཏཏྠ ཨེཏྠཱཏི –
‘‘ཨནེཀསཱཁཉྩ སཧསྶམཎྜལཾ,
ཚཏྟཾ མརཱུ དྷཱརཡུམནྟལིཀྑེ;
སུཝཎྞདཎྜཱ ཝཱིཏིཔཏནྟི ཙཱམརཱ,
ན དིསྶརེ ཙཱམརཚཏྟགཱཧཀཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ༦༩༣);
ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརཏཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི ཨཱཧ ‘‘སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷསྶཱ’’ཏི. ‘‘ཏཐཱ ཨཡཾ བྷགཝཱཔི གཏོ…པེ… པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝེནཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨབྷིཛཱཏིཡཾ དྷམྨཏཱཝསེན ཨུཔྤཛྫནཝིསེསཱ ¶ སབྦབོདྷིསཏྟཱནཾ སཱདྷཱརཎཱཏི དསྶེཏི. པཱརམིཏཱནིསྶནྡཱ ཧི ཏེཏི.
ཝིཀྐམཱིཏི ཨགམཱསི. མརཱུཏི དེཝཱ. སམཱཏི ཝིལོཀནསམཏཱཡ སམཱ སདིསིཡོ. མཧཱཔུརིསོ ཧི ཡཐཱ ཨེཀཾ དིསཾ ཝིལོཀེསི, ཨེཝཾ སེསཱ དིསཱཔི, ན ཀཏྠཙི ཝིལོཀནེ ཝིབནྡྷོ ¶ ཏསྶ ཨཧོསཱིཏི. སམཱཏི ཝཱ ཝིལོཀེཏུཾ ཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ན ཧི ཏདཱ བོདྷིསཏྟསྶ ཝིརཱུཔབཱིབྷཙྪཝིསམརཱུཔཱནི ཝིལོཀེཏུཾ ཨཡུཏྟཱནི དིསཱསུ ཨུཔཊྛཧནྟཱིཏི.
‘‘ཨེཝཾ ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཀཱཡགམནཊྛེན གཏ-སདྡེན ཏཐཱགཏ-སདྡཾ ནིདྡིསིཏྭཱ ཨིདཱནི ཉཱཎགམནཊྛེན ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ནེཀྑམྨེནཱཏི ཨལོབྷཔྤདྷཱནེན ཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདེན. ཀུསལཱ ཧི དྷམྨཱ ཨིདྷ ནེཀྑམྨཾ, ན པབྦཛྫཱདཡོ, ‘‘པཋམཛ྄ཛྷཱནེནཱ’’ཏི ཙ ཝདནྟི. པཧཱཡཱཏི པཛཧིཏྭཱ. གཏོ ཨདྷིགཏོ, པཊིཔནྣོ ཨུཏྟརིཝིསེསནྟི ཨཏྠོ. པཧཱཡཱཏི ཝཱ པཧཱནཧེཏུ, པཧཱནལཀྑཎཾ ཝཱ. ཧེཏུལཀྑཎཏྠོ ཧི ཨཡཾ པཧཱཡ-སདྡོ. ‘‘ཀཱམཙྪནྡཱདིཔྤཧཱནཧེཏུཀཾ གཏོ’’ཏི ཧེཏྠ ཝུཏྟཾ གམནཾ ཨཝབོདྷོ, པཊིཔཏྟི ཨེཝ ཝཱ. ཀཱམཙྪནྡཱདིཔྤཧཱནེན ཙ ཏཾ ལཀྑཱིཡཏི. ཨེས ནཡོ ‘‘པདཱལེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི. ཨབྱཱཔཱདེནཱཏི མེཏྟཱཡ. ཨཱལོཀསཉྙཱཡཱཏི ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ མནསིཀརཎེན ཨུཔཊྛིཏཨཱལོཀསཉྫཱནནེན ¶ . ཨཝིཀྑེཔེནཱཏི སམཱདྷིནཱ. དྷམྨཝཝཏྠཱནེནཱཏི ཀུསལཱདིདྷམྨཱནཾ ཡཱཐཱཝཝིནིཙྪཡེན, ‘‘སཔྤཙྩཡནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱནེནཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི.
ཨེཝཾ ཀཱམཙྪནྡཱདིནཱིཝརཎཔྤཧཱནེན ‘‘ཨབྷིཛ྄ཛྷཾ ལོཀེ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༥༠༨) ཝུཏྟཱཡ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ བྷགཝཏོ ཏཐཱགཏབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སཧ ཨུཔཱཡེན ཨཊྛཧི སམཱཔཏྟཱིཧི, ཨཊྛཱརསཧི ཙ མཧཱཝིཔསྶནཱཧི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཉཱཎེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ནཱམརཱུཔཔརིགྒཧཀངྑཱཝིཏརཎཱནཉྷི ཝིབནྡྷབྷཱུཏསྶ མོཧསྶ དཱུརཱིཀརཎེན ཉཱཏཔརིཉྙཱཡཾ ¶ ཋིཏསྶ ཨནིཙྩསཉྙཱདཡོ སིཛ྄ཛྷནྟི, ཏཐཱ ཛྷཱནསམཱཔཏྟཱིསུ ཨབྷིརཏིནིམིཏྟེན པཱམོཛྫེན, ཏཏྠ ཨནབྷིརཏིཡཱ ཝིནོདིཏཱཡ ཛྷཱནཱདི སམདྷིགམོཏི སམཱཔཏྟིཝིཔསྶནཱནཾ ཨརཏིཝིནོདནཨཝིཛྫཱཔདཱལནཱདི ཨུཔཱཡོ, ཨུཔྤཊིཔཱཊིནིདྡེསོ པན ནཱིཝརཎསབྷཱཝཱཡ ཨཝིཛྫཱཡ ཧེཊྛཱ ནཱིཝརཎེསུཔི སངྒཧདསྶནཏྠནྟི དཊྛབྦཾ. སམཱཔཏྟིཝིཧཱརཔྤཝེསཝིབནྡྷནེན ནཱིཝརཎཱནི ཀཝཱཊསདིསཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱིཝརཎཀཝཱཊཾ ཨུགྒྷཱཊེཏྭཱ’’ཏི. ‘‘རཏྟིཾ ཝིཏཀྐེཏྭཱ ཝིཙཱརེཏྭཱ དིཝཱ ཀམྨནྟེ པཡོཛེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཊྛཱནེ ཝིཡ ཝིཏཀྐཝིཙཱརཱ དྷཱུམཱཡནཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཏཀྐཝིཙཱརདྷཱུམ’’ནྟི. ཀིཉྩཱཔི པཋམཛ྄ཛྷཱནཱུཔཙཱརེཡེཝ ཙ དུཀྑཾ, ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱུཔཙཱརེཡེཝ སུཁཾ པཧཱིཡཏི, ཨཏིསཡཔྤཧཱནཾ པན སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནེན སུཁདུཀྑཾ པཧཱཡཱ’’ཏི.
ཨནིཙྩསྶ, ཨནིཙྩནྟི ཨནུཔསྶནཱ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ, ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱནཾ ཨནིཙྩཏཾ གཧེཏྭཱ པཝཏྟཱཡ ཝིཔསྶནཱཡེཏཾ ནཱམཾ. ནིཙྩསཉྙནྟི སངྑཏདྷམྨེ ‘‘ནིཙྩཱ, སསྶཏཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟམིཙྪཱསཉྙཾ ¶ , སཉྙཱསཱིསེན དིཊྛིཙིཏྟཱནམྤི གཧཎཾ དཊྛབྦཾ. ཨེས ནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི. ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱཡཱཏི སངྑཱརེསུ ནིབྦིཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟཱཡ ཨནུཔསྶནཱཡ. ནནྡིནྟི སཔྤཱིཏིཀཏཎྷཾ. ཏཐཱ ཝིརཱགཱནུཔསྶནཱཡཱཏི ཝིརཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟཱཡ ཨནུཔསྶནཱཡ. ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱཡཱཏི སངྑཱརཱནཾ ནིརོདྷསྶ ཨནུཔསྶནཱཡ. ‘‘ཏེ སངྑཱརཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟིཡེཝ, ཨཱཡཏིཾ སམུདཡཝསེན ན ཨུཔྤཛྫནྟཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝཱ ཨནུཔསྶནཱ ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱཡ ནིརོདྷེཏི, ནོ སམུདེཏཱི’’ཏི. མུཉྩིཏུཀམྱཏཱ ཧི ཨཡཾ བལཔྤཏྟཱཏི. པཊིནིསྶཛྫནཱཀཱརེན ¶ པཝཏྟཱ ཨནུཔསྶནཱ པཊིནིསྶགྒཱནུཔསྶནཱ ¶ . པཊིསངྑཱ སནྟིཊྛནཱ ཧི ཨཡཾ. ཨཱདཱནནྟི ནིཙྩཱདིཝསེན གཧཎཾ. སནྟཏིསམཱུཧཀིཙྩཱརམྨཎཱནཾ ཝསེན ཨེཀཏྟགྒཧཎཾ གྷནསཉྙཱ. ཨཱཡཱུཧནཾ ཨབྷིསངྑརཎཾ. ཨཝཏྠཱཝིསེསཱཔཏྟི ཝིཔརིཎཱམོ. དྷུཝསཉྙནྟི ཐིརབྷཱཝགྒཧཎཾ. ནིམིཏྟནྟི སམཱུཧཱདིགྷནཝསེན, སཀིཙྩཔརིཙྪེདཏཱཡ ཙ སངྑཱརཱནཾ སཝིགྒཧགྒཧཎཾ. པཎིདྷིནྟི རཱགཱདིཔཎིདྷིཾ, སཱ པནཏྠཏོ ཏཎྷཱནཾ ཝསེན སངྑཱརེསུ ནིནྣཏཱ.
ཨབྷིནིཝེསནྟི ཨཏྟཱནུདིཊྛིཾ. ཨནིཙྩདུཀྑཱདིཝསེན སབྦདྷམྨཏཱིརཎཾ ཨདྷིཔཉྙཱདྷམྨཝིཔསྶནཱ. སཱརཱདཱནཱབྷིནིཝེསནྟི ཨསཱརེ སཱརགྒཧཎཝིཔལླཱསཾ. ‘‘ཨིསྶརཀུཏྟཱདིཝསེན ལོཀོ སམུཔྤནྣོ’’ཏི ཨབྷིནིཝེསོ སམྨོཧཱབྷིནིཝེསོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧམཏཱིཏམདྡྷཱནནྟིཨཱདིནཱ པཝཏྟསཾསཡཱཔཏྟི སམྨོཧཱབྷིནིཝེསོ’’ཏི ཝདནྟི. སངྑཱརེསུ ལེཎཏཱཎབྷཱཝགྒཧཎཾ ཨཱལཡཱབྷིནིཝེསོ. ‘‘ཨཱལཡརཏཱ ཨཱལཡསམུདིཏཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ཨཱལཡོ ཏཎྷཱ, སཱཡེཝ ཙཀྑཱདཱིསུ རཱུཔཱདཱིསུ ཙ ཨབྷིནིཝིསནཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཨཱལཡཱབྷིནིཝེསོཏི ཀེཙི. ‘‘ཨེཝཾཝིདྷཱ སངྑཱརཱ པཊིནིསྶཛྫཱིཡནྟཱི’’ཏི པཝཏྟཾ ཉཱཎཾ པཊིསངྑཱནུཔསྶནཱ. ཝཊྚཏོ ཝིགཏཏྟཱ ཝིཝཊྚཾ ནིབྦཱནཾ, ཏཏྠ ཨཱརམྨཎཀརཎསངྑཱཏེན ཨནུཔསྶནེན པཝཏྟིཡཱ ཝིཝཊྚཱནུཔསྶནཱ གོཏྲབྷུ. སཾཡོགཱབྷིནིཝེསནྟི སཾཡུཛྫནཝསེན སངྑཱརེསུ ཨབྷིནིཝིསནཾ. དིཊྛེཀཊྛེཏི དིཊྛིཡཱ སཧཛཱཏེཀཊྛེ, པཧཱནེཀཊྛེ ཙ. ‘‘ཨོལཱ༹རིཀེ’’ཏི ཨུཔརིམགྒཝཛ྄ཛྷེ ཀིལེསེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ¶ ཝུཏྟཾ, ཨཉྙཐཱ དསྶནཔཧཱཏབྦཱཔི དུཏིཡམགྒཝཛ྄ཛྷེཧི ཨོལཱ༹རིཀཱཏི. ཨཎུསཧགཏེཏི ཨཎུབྷཱུཏེ, ཨིདཾ ཧེཊྛིམམགྒཝཛ྄ཛྷེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཝུཏྟཾ. སབྦཀིལེསེཏི ཨཝསིཊྛསབྦཀིལེསེ. ན ཧི པཋམཱདིམགྒེཧི པཧཱིནཱ ཀིལེསཱ པུན པཧཱིཡནྟཱིཏི.
ཀཀྑལ༹ཏྟཾ ཀཋིནབྷཱཝོ. པགྒྷརཎཾ དྲཝབྷཱཝོ. ལོཀིཡཝཱཡུནཱ བྷསྟསྶ ཝིཡ ཡེན ཏཾཏཾཀལཱཔསྶ ཨུདྡྷུམཱཡནཾ, ཐམྦྷབྷཱཝོ ཝཱ, ཏཾ ཝིཏྠམྦྷནཾ. ཝིཛྫམཱནེཔི ཀལཱཔནྟརབྷཱུཏཱནཾ ཀལཱཔནྟརབྷཱུཏེཧི ཨསམྥུཊྛབྷཱཝེ, ཏཾཏཾབྷཱུཏཝིཝིཏྟཏཱ རཱུཔཔརིཡནྟོ ཨཱཀཱསོཏི ཡེསཾ ཡོ པརིཙྪེདོ, ཏེཧི སོ ཨསམྥུཊྛོཝ, ཨཉྙཐཱ བྷཱུཏཱནཾ པརིཙྪེདསབྷཱཝོ ན སིཡཱ བྱཱཔཱིབྷཱཝཱཔཏྟིཏོ ¶ . ཨབྱཱཔིཏཱ ཧི ཨསམྥུཊྛཏཱཏི. ཡསྨིཾ ¶ ཀལཱཔེ བྷཱུཏཱནཾ པརིཙྪེདོ, ཏེཧི ཨསམྥུཊྛབྷཱཝོ ཨསམྥུཊྛལཀྑཎཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ཨཱཀཱསདྷཱཏུནིདྡེསེ ‘‘ཨསམྥུཊྛཾ ཙཏཱུཧི མཧཱབྷཱུཏེཧཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༦༣༧).
ཝིརོདྷིཔཙྩཡསནྣིཔཱཏེ ཝིསདིསུཔྤཏྟི རུཔྤནཾ. ཙེཏནཱཔདྷཱནཏྟཱ སངྑཱརཀྑནྡྷདྷམྨཱནཾ ཙེཏནཱཝསེནེཏཾ ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑཱརཱནཾ ཨབྷིསངྑརཎལཀྑཎ’’ནྟི. ཏཐཱ ཧི སུཏྟནྟབྷཱཛནཱིཡེ སངྑཱརཀྑནྡྷཝིབྷངྒེ ‘‘ཙཀྑུསམྥསྶཛཱ ཙེཏནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༩༢) ཙེཏནཱཝ ཝིབྷཏྟཱ, ཨབྷིསངྑརཎལཀྑཎཱ ཙ ཙེཏནཱ. ཡཐཱཧ ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ? ཀུསལཱ ཙེཏནཱ ཀཱམཱཝཙརཱ’’ཏིཨཱདི ¶ (ཝིབྷ. ༢༢༦). ཕརཎཾ སཝིཔྥཱརིཀཏཱ. ཨསྶདྡྷིཡེཏི ཨསྶདྡྷིཡཧེཏུ, ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ. ཨེས ནཡོ ‘‘ཀོསཛྫེ’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཝཱུཔསམལཀྑཎནྟི ཀཱཡཙིཏྟཔརིལཱ༹ཧཱུཔསམལཀྑཎཾ. ལཱིནུདྡྷཙྩརཧིཏེ ཨདྷིཙིཏྟེ པཝཏྟམཱནེ པགྒཧནིགྒཧསམྤཧཾསནེསུ ཨབྱཱཝཊཏཱཡ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནཾ པཊིསངྑཱནཾ པཀྑཔཱཏུཔཙྪེདཏོ.
མུསཱཝཱདཱདཱིནཾ ཝིསཾཝཱདནཱདིཀིཙྩཏཱཡ ལཱུཁཱནཾ ཨཔརིགྒཱཧཀཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ པརིགྒཱཧིཀཱ སམྨཱཝཱཙཱ སིནིདྡྷབྷཱཝཏོ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ, སམྨཱཝཱཙཱཔཙྩཡསུབྷཱསིཏཱནཾ སོཏཱརཉྩ པུགྒལཾ པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི སཱ པརིགྒཧལཀྑཎཱ སམྨཱཝཱཙཱ. ཀཱཡིཀཀིརིཡཱ ཀིཉྩི ཀཏྟབྦཾ སམུཊྛཱཔེཏི. སཡཉྩ སམུཊྛཧནཾ གྷཊནཾ ཧོཏཱིཏི སམྨཱཀམྨནྟསངྑཱཏཱ ཝིརཏི སམུཊྛཱནལཀྑཎཱ དཊྛབྦཱ, སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཨུཀྑིཔནཾ སམུཊྛཱཔནཾ ཀཱཡིཀཀིརིཡཱཡ བྷཱརུཀྑིཔནཾ ཝིཡ. ཛཱིཝམཱནསྶ སཏྟསྶ, སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཝུཏྟིཡཱ, ཨཱཛཱིཝསྶེཝ ཝཱ སུདྡྷི ཝོདཱནཾ. སསམྤཡུཏྟདྷམྨསྶ ཙིཏྟསྶ སཾཀིལེསཔཀྑེ པཏིཏུཾ ཨདཏྭཱ སམྨདེཝ པགྒཎྷནཾ པགྒཧོ.
‘‘སངྑཱརཱ’’ཏི ཨིདྷ ཙེཏནཱ ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑཱརཱནཾ ཙེཏནཱལཀྑཎ’’ནྟི. ནམནཾ ཨཱརམྨཎཱབྷིམུཁབྷཱཝོ. ཨཱཡཏནཾཔཝཏྟནཾ. ཨཱཡཏནཱནཾ ཝསེན ཧི ཨཱཡསངྑཱཏཱནཾ ཙིཏྟཙེཏསིཀཱནཾ པཝཏྟི. ཏཎྷཱཡ ཧེཏུལཀྑཎནྟི ཝཊྚསྶ ཛནཀཧེཏུབྷཱཝོ, མགྒསྶ པན ནིབྦཱནསམྤཱཔཀཏྟནྟི ཨཡམེཝ ཏེསཾ ཝིསེསོ.
ཏཐལཀྑཎཾ ¶ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོ. ཨེཀརསོ ཨཉྙམཉྙཱནཏིཝཏྟནཾ ཨནཱུནཱདྷིཀབྷཱཝོ. ཡུགནདྡྷཱ སམཐཝིཔསྶནཱཝ, ‘‘སདྡྷཱཔཉྙཱ པགྒཧཱཝིཀྑེཔཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི.
ཁིཎོཏི ¶ ཀིལེསེཏི ཁཡོ, མགྒོ. ཨནུཔྤཱདཔརིཡོསཱནཏཱཡ ཨནུཔྤཱདོ, ཕལཾ. པསྶདྡྷི ཀིལེསཝཱུཔསམོ.
ཚནྡསྶཱཏི ¶ ཀཏྟུཀམྱཏཱཚནྡསྶ. མཱུལལཀྑཎཾ པཏིཊྛཱབྷཱཝོ. སམུཊྛཱཔནལཀྑཎཾ ཨཱརམྨཎཔཊིཔཱདཀཏཱཡ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུཏཱ. སམོདྷཱནཾ ཝིསཡཱདིསནྣིཔཱཏེན གཧེཏབྦཱཀཱརོ, ཡཱ ‘‘སངྒཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. སམཾ སཧ ཨོདཧནྟི ཨནེན སམྤཡུཏྟདྷམྨཱཏི ཝཱ སམོདྷཱནཾ, ཕསྶོ. སམོསརནྟི སནྣིཔཏནྟི ཨེཏྠཱཏི སམོསརཎཾ. ཝེདནཱཡ ཝིནཱ ཨཔྤཝཏྟམཱནཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱ ཝེདནཱནུབྷཝནནིམིཏྟཾ སམོསཊཱ ཝིཡ ཧོནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. གོཔཱནསཱིནཾ ཀཱུཊཾ ཝིཡ སམྤཡུཏྟཱནཾ པཱམོཀྑབྷཱཝོ པམུཁལཀྑཎཾ. ཏཏོ, ཏེསཾ ཝཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨུཏྟརི པདྷཱནནྟི ཏདུཏྟརི. པཉྙུཏྟརཱ ཧི ཀུསལཱ དྷམྨཱ. ཝིམུཏྟིཡཱཏི ཕལསྶ. ཏཉྷི སཱིལཱདིགུཎསཱརསྶ པརམུཀྐཾསབྷཱཝེན སཱརཾ. ཨཡཉྩ ལཀྑཎཝིབྷཱགོ ཚདྷཱཏུཔཉྩཛྷཱནངྒཱདིཝསེན ཏཾཏཾསུཏྟཔདཱནུསཱརེན, པོརཱཎཊྛཀཐཱཡ ཨཱགཏནཡེན ཙ ཀཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟོཔི ཀོཙི དྷམྨོ པརིཡཱཡནྟརཔྤཀཱསནཏྠཾ པུན དསྶིཏོ, ཏཏོ ཨེཝ ཙ ‘‘ཚནྡམཱུལཀཱ ཀུསལཱ དྷམྨཱ མནསིཀཱརསམུཊྛཱནཱ, ཕསྶསམོདྷཱནཱ, ཝེདནཱསམོསརཎཱ’’ཏི, ‘‘པཉྙུཏྟརཱ ཀུསལཱ དྷམྨཱ’’ཏི, ‘‘ཝིམུཏྟིསཱརམིདཾ བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི, ‘‘ནིབྦཱནོགདྷཉྷི ཨཱཝུསོ བྲཧྨཙརིཡཾ ནིབྦཱནཔརིཡོསཱན’’ནྟི ཙ སུཏྟཔདཱནཾ ཝསེན ‘‘ཚནྡསྶ མཱུལལཀྑཎ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཏཐདྷམྨཱ ¶ ནཱམ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཏྟཱ. ཏཐཱནི ཏཾསབྷཱཝཏྟཱ. ཨཝིཏཐཱནི ཨམུསཱསབྷཱཝཏྟཱ. ཨནཉྙཐཱནི ཨཉྙཱཀཱརརཧིཏཏྟཱ.
ཛཱཏིཔཙྩཡསམྦྷཱུཏསམུདཱགཏཊྛོཏི ཛཱཏིཔཙྩཡཱ སམྦྷཱུཏཾ ཧུཏྭཱ སཧིཏསྶ ཨཏྟནོ པཙྩཡཱནུརཱུཔསྶ ཨུདྡྷཾ ཨུདྡྷཾ ཨཱགཏབྷཱཝོ, ཨནུཔཝཏྟཏྠོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ སམྦྷཱུཏཊྛོ ཙ སམུདཱགཏཊྛོ ཙ སམྦྷཱུཏསམུདཱགཏཊྛོ, ན ཛཱཏིཏོ ཛརཱམརཎཾ ན ཧོཏི, ན ཙ ཛཱཏིཾ ཝིནཱ ཨཉྙཏོ ཧོཏཱིཏི ཛཱཏིཔཙྩཡསམྦྷཱུཏཊྛོ. ཨིཏྠཉྩ ཛཱཏིཏོ སམུདཱགཙྪཏཱིཏི ¶ ཛཱཏིཔཙྩཡསམུདཱགཏཊྛོ. ཡཱ ཡཱ ཛཱཏི ཡཐཱ ཡཐཱ པཙྩཡོ ཧོཏི, ཏདནུརཱུཔཾ པཱཏུབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཊྛོཏི ཨེཏྠཱཔི ན ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡོ ན ཧོཏི, ན ཙ ཨཝིཛྫཾ ཝིནཱ སངྑཱརཱ ཨུཔྤཛྫནྟི. ཡཱ ཡཱ ཨཝིཛྫཱ ཡེསཾ ཡེསཾ སངྑཱརཱནཾ ཡཐཱ ཡཐཱ པཙྩཡོ ཧོཏི, ཨཡཾ ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཊྛོ, པཙྩཡབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ.
བྷགཝཱ ¶ ཏཾ ཛཱནཱཏི པསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཏེནཱཏི བྷགཝཏཱ. ཏཾ ཝིབྷཛྫམཱནནྟི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏནྟི རཱུཔཱཡཏནཾ. ཨིཊྛཱནིཊྛཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན མཛ྄ཛྷཏྟཾ སངྒཎྷཱཏི, ཏཐཱ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཔརིཏྟཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱཏདུབྷཡཱདིབྷེདཾ. ལབྦྷམཱནཀཔདཝསེནཱཏི ‘‘རཱུཔཱཡཏནཾ དིཊྛཾ སདྡཱཡཏནཾ སུཏཾ གནྡྷཱཡཏནཾ རསཱཡཏནཾ ཕོཊྛབྦཱཡཏནཾ མུཏཾ, སབྦཾ རཱུཔཾ མནསཱ ཝིཉྙཱཏ’’ནྟི (དྷ. ས. ༩༦༦) ཝཙནཏོ དིཊྛཔདཉྩ ཝིཉྙཱཏཔདཉྩ རཱུཔཱརམྨཎེ ལབྦྷཏི. ‘‘རཱུཔཱརམྨཎཾ ཨིཊྛཾ ཨནིཊྛཾ མཛ྄ཛྷཏྟཾ པརིཏྟཾ ཨཏཱིཏཾ ཨནཱགཏཾ པཙྩུཔྤནྣཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ བཧིདྡྷཱ དིཊྛཾ ཝིཉྙཱཏཾ རཱུཔཾ རཱུཔཱཡཏནཾ རཱུཔདྷཱཏུ ཝཎྞནིབྷཱ སནིདསྶནཾ སཔྤཊིགྷཾ ནཱིལཾ པཱིཏཀ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིཧི ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི. ‘‘ཏེརསཧི ཝཱརེཧཱི’’ཏི རཱུཔཀཎྜེ (དྷ. ས. ༦༡༤ ཨཱདཡོ) ཨཱགཏེ ཏེརས ནིདྡེསཝཱརེ སནྡྷཱཡཱཧ. ཨེཀེཀསྨིཉྩ ཝཱརེ ཙཏུནྣཾ ཙཏུནྣཾ ཝཝཏྠཱཔནནཡཱནཾ ཝསེན ‘‘དྭིཔཉྙཱསཱཡ ¶ ནཡེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཐམེཝ ཨཝིཔརཱིཏདསྶིཏཱཡ, ཨཔྤཊིཝཏྟིཡདེསནཏཱཡ ཙ. ཛཱནཱམི ཨབྦྷཉྙཱསིནྟི ཝཏྟམཱནཱཏཱིཏཀཱལེསུ ཉཱཎཔྤཝཏྟིདསྶནེན ཨནཱགཏེཔི ཉཱཎཔྤཝཏྟི ཝུཏྟཱཡེཝཱཏི དཊྛབྦཱ. ཝིདིཏ-སདྡོ ཨནཱམཊྛཀཱལཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོ, ‘‘དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༩༦༦) ཝིཡ. ན ཨུཔཊྛཱསཱིཏི ཨཏྟཏྟནིཡཝསེན ན ཨུཔགཙྪི. ཡཐཱ རཱུཔཱརམྨཎཱདཡོ དྷམྨཱ ཡཾསབྷཱཝཱ ཡཾཔཀཱརཱ ཙ, ཏཐཱ ནེ པསྶཏི ཛཱནཱཏི གཙྪཏཱིཏི ཏཐཱགཏོཏི ཨེཝཾ པདསམྦྷཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཀེཙི པན ‘‘ནིརུཏྟིནཡེན པིསོདརཱདིཔཀྑེཔེན ཝཱ དསྶཱི-སདྡསྶ ལོཔཾ, ཨཱགཏ-སདྡསྶ ཙཱགམཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཝཎྞེནྟི.
ནིདྡོསཏཱཡ ཨནུཔཝཛྫཾ. པཀྑིཔིཏབྦཱབྷཱཝེན ཨནཱུནཾ. ཨཔནེཏབྦཱབྷཱཝེན ཨནདྷིཀཾ. ཨཏྠབྱཉྫནཱདིསམྤཏྟིཡཱ སབྦཱཀཱརཔརིཔུཎྞཾ. ནོ ཨཉྙཐཱཏི ‘‘ཏཐེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ བྱཏིརེཀེན སམྤཱདེཏི. ཏེན ཡདཏྠཾ ¶ བྷཱསིཏཾ, ཨེཀནྟེན ཏདཏྠནིཔྥཱདནཏོ ཡཐཱ བྷཱསིཏཾ བྷགཝཏཱ, ཏཐེཝཱཏི ཨཝིཔརཱིཏདེསནཏཾ དསྶེཏི. ‘‘གདཏྠོ’’ཏི ཨེཏེན ཏཐཾ གདཏཱིཏི ཏཐཱགཏོཏི ད-ཀཱརསྶ ཏ-ཀཱརོ ཀཏོ ནིརུཏྟིནཡེནཱཏི དསྶེཏི.
ཏཐཱ གཏམསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ, གཏནྟི ཙ ཀཱཡསྶ ཝཱཙཱཡ ཝཱ པཝཏྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱཏི ཙ ཝུཏྟེ ཡཾཏཾ-སདྡཱནཾ ཨབྱབྷིཙཱརིསམྦནྡྷིཏཱཡ ‘‘ཡཐཱ’’ཏི ཨཡམཏྠོ ཨུཔཊྛིཏོཡེཝ ཧོཏི. ཀཱཡཝཙཱིཀིརིཡཱནཉྩ ཨཉྙམཉྙཱནུལོམེན ཝཙནིཙྪཱཡཾ, ཀཱཡསྶ ཝཱཙཱ, ཝཱཙཱཡ ཙ ཀཱཡོ སམྦནྡྷཱིབྷཱཝེན ཨུཔཏིཊྛཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘བྷགཝཏོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨིམསྨིཾ པན ཨཏྠེ ཏཐཱཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ སིདྡྷོ ཧོཏི. སོ པན པུབྦེ པཀཱརནྟརེན དསྶིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ’’ཏི.
‘‘ཏིརིཡཾ ¶ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསཱུ’’ཏི ཨེཏེན ཡདེཀེ ‘‘ཏིརིཡཾ ¶ ཝིཡ ཨུཔརི ཨདྷོ ཙ སནྟི ལོཀདྷཱཏུཡོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ པཊིསེདྷེཏི. དེསནཱཝིལཱསོཡེཝ དེསནཱཝིལཱསམཡོ ཡཐཱ ‘‘པུཉྙམཡཾ, དཱནམཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ.
ཨུཔསགྒནིཔཱཏཱནཾ ཝཱཙཀསདྡསནྣིདྷཱནེ ཏདཏྠཛོཏནབྷཱཝེན པཝཏྟནཏོ གཏ-སདྡོཡེཝ ཨཝགཏཏྠཾ ཨཏཱིཏཏྠཉྩ ཝདཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘གཏོཏི ཨཝགཏོ ཨཏཱིཏོ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཨབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སམྦོདྷི, ཨེཏྠནྟརེ མཧཱབོདྷིཡཱནཔཊིཔཏྟིཡཱ ཧཱནཋཱནསཾཀིལེསནིཝཏྟཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཡཐཱ པཎིདྷཱནཾ, ཏཐཱ གཏོ ཨབྷིནཱིཧཱརཱནུརཱུཔཾ པཊིཔནྣོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨཐ ཝཱ མཧིདྡྷིཀཏཱཡ, པཊིསམྦྷིདཱནཾ ཨུཀྐཾསཱདྷིགམེན ཨནཱཝརཎཏཱཡ ཙ ཀཏྠཙི པཊིགྷཱཏཱབྷཱཝཏོ ཡཐཱ རུཙི, ཏཐཱ ཀཱཡཝཙཱིཙིཏྟཱནཾ གཏཱནི གམནཱནི པཝཏྟིཡོ ཨེཏསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ. ཡསྨཱ ཙ ལོཀེ ཝིདྷཡུཏྟགཏཔཀཱར-སདྡཱ སམཱནཏྠཱ དིསྶནྟི, ཏསྨཱ ཡཐཱ ཝིདྷཱ ཝིཔསྶཱིཨཱདཡོ བྷགཝནྟོ, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱ ཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱ ཡུཏྟཱ ཙ ཏེ བྷགཝནྟོ ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱ ཡུཏྟོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨཐ ཝཱ ཡསྨཱ སཙྩཾ ཏཙྪཾ ཏཐནྟི ཉཱཎསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཏཐེན ཉཱཎེན ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོཏི. ཨེཝམྤི ཏཐཱགཏ-སདྡསྶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ –
‘‘པཧཱཡ ¶ ཀཱམཱདིམལེ ཡཐཱ གཏཱ,
སམཱདྷིཉཱཎེཧི ཝིཔསྶིཨཱདཡོ;
མཧེསིནོ སཀྱམུནཱི ཛུཏིནྡྷརོ,
ཏཐཱགཏོ ཏེན ཏཐཱགཏོ མཏོ.
ཏཐཉྩ དྷཱཏཱཡཏནཱདིལཀྑཎཾ,
སབྷཱཝསཱམཉྙཝིབྷཱགབྷེདཏོ;
སཡམྦྷུཉཱཎེན ཛིནོ སམཱགཏོ,
ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི སཀྱཔུངྒཝོ.
ཏཐཱནི ¶ སཙྩཱནི སམནྟཙཀྑུནཱ,
ཏཐཱ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ ཙ སབྦསོ;
ཨནཉྙནེཡྻེན ཡཏོ ཝིབྷཱཝིཏཱ,
ཡཱཐཱཝཏོ ཏེན ཛིནོ ཏཐཱགཏོ.
ཨནེཀབྷེདཱསུཔི ¶ ལོཀདྷཱཏུསུ,
ཛིནསྶ རཱུཔཱཡཏནཱདིགོཙརེ;
ཝིཙིཏྟབྷེདཾ ཏཐམེཝ དསྶནཾ,
ཏཐཱགཏོ ཏེན སམནྟལོཙནོ.
ཡཏོ ཙ དྷམྨཾ ཏཐམེཝ བྷཱསཏི,
ཀརོཏི ཝཱཙཱཡནུལོམ མཏྟནོ;
གུཎེཧི ལོཀཾ ཨབྷིབྷུཡྻ ཨིརིཡཏི,
ཏཐཱགཏོ ཏེནཔི ལོཀནཱཡཀོ.
ཡཐཱབྷིནཱིཧཱརམཏོ ཡཐཱརུཙི,
པཝཏྟཝཱཙཱཏནུཙིཏྟབྷཱཝཏོ;
ཡཐཱཝིདྷཱ ཡེན པུརཱ མཧེསིནོ,
ཏཐཱཝིདྷོ ཏེན ཛིནོ ཏཐཱགཏོ’’ཏི. (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༣༨);
སངྒཧགཱཐཱ མུཁམཏྟམེཝ. ཀསྨཱ? ཨཔྤམཱདཔདཾ ཝིཡ སཀལདྷམྨཔཊིཔཏྟིཡཱ སབྦབུདྡྷགུཎཱནཾ སངྒཱཧཀཏྟཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སབྦཱཀཱརེནཱ’’ཏིཨཱདི.
‘‘ཏཾ ¶ ཀཏམནྟི པུཙྪཏཱི’’ཏི ཨེཏེན ‘‘ཀཏམཉྩ ཏཾ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིཝཙནསྶ སཱམཉྙཏོ པུཙྪཱབྷཱཝོ དསྶིཏོ ཨཝིསེསཏོ ཧི ཏསྶ པུཙྪཱཝིསེསབྷཱཝཉཱཔནཏྠཾ མཧཱནིདྡེསེ ཨཱགཏཱ སབྦཱཝ པུཙྪཱ ཨཏྠུདྡྷཱརནཡེན དསྶེཏི ‘‘ཏཏྠ པུཙྪཱ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ‘‘ཏཾ ཀཏམནྟི པུཙྪཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཡདེཏཾ སཱམཉྙཏོ པུཙྪཱཝཙནཾ, ཏསྨིཾ.
ལཀྑཎནྟི ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏོ ཡོ ཀོཙི སབྷཱཝོ. ‘‘ཨཉྙཱཏ’’ནྟི ཡེན ཀེནཙི ཉཱཎེན ཨཉྙཱཏབྷཱཝམཱཧ, ‘‘ཨདིཊྛ’’ནྟི དསྶནབྷཱུཏེན ཉཱཎེན པཙྩཀྑཾ ཝིཡ ཨདིཊྛཏཾ. ‘‘ཨཏུལིཏ’’ནྟི ¶ ‘‘ཨེཏྟཀམེཏ’’ནྟི ཏུལནབྷཱུཏེན ཨཏཱུལིཏཏཾ, ‘‘ཨཏཱིརིཏ’’ནྟི ཏཱིརཎབྷཱུཏེན ཨཀཏཉཱཎཀིརིཡཱསམཱཔནཏཾ, ‘‘ཨཝིབྷཱུཏ’’ནྟི ཉཱཎསྶ ཨཔཱཀཊབྷཱཝཾ, ‘‘ཨཝིབྷཱཝིཏ’’ནྟི ཉཱཎེན ཨཔཱཀཊཱིཀཏབྷཱཝཾ. ཨདིཊྛཾ ཛོཏཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨདིཊྛཛོཏནཱ. དིཊྛཾ སཾསནྡཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི དིཊྛསཾསནྡནཱ, སཱཀཙྪཱཝསེན ཝིནིཙྪཡཀརཎཾ. ཝིམཏི ཚིཛྫཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཝིམཏིཙྪེདནཱ. ཨནུམཏིཡཱ པུཙྪཱ ཨནུམཏིཔུཙྪཱ. ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི པུཙྪཱཡ ¶ ཧི ‘‘ཀཱ ཏུམྷཱཀཾ ཨནུམཏཱི’’ཏི ཨནུམཏི པུཙྪིཏཱ ཧོཏི. ཀཐེཏུཀམྱཏཱཏི ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ.
༨. སརསེནེཝ པཏནསབྷཱཝསྶ ཨནྟརཱ ཨེཝ ཨཏཱིཝ པཱཏནཾ ཨཏིཔཱཏོ, སཎིཀཾ པཏིཏུཾ ཨདཏྭཱ སཱིགྷཾ པཱཏནནྟི ཨཏྠོ. ཨཏིཀྐམྨ ཝཱ སཏྠཱདཱིཧི ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཱཏནཾ ཨཏིཔཱཏོ. སཏྟོཏི ཁནྡྷསནྟཱནོ. ཏཏྠ ཧི སཏྟཔཉྙཏྟི. ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡནྟི རཱུཔཱརཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ. རཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡེ ཧི ཝིཀོཔིཏེ ཨིཏརམྤི ཏཾསམྦནྡྷཏཱཡ ཝིནསྶཏི. ཀསྨཱ པནེཏྠ ‘‘པཱཎསྶ ཨཏིཔཱཏོ, པཱཎོཏི ཙེཏྠ ཝོཧཱརཏོ སཏྟོ’’ཏི ཙ ཨེཀཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ, ནནུ ནིརཝསེསཱནཾ པཱཎཱནཾ ཨཏིཔཱཏཏོ ཝིརཏི ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སབྦཔཱཎབྷཱུཏཧིཏཱནུཀམྤཱིཏི སབྦེ པཱཎབྷཱུཏེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ) བཧུཝཙནནིདྡེསནྟི? སཙྩམེཏཾ, པཱཎབྷཱཝསཱམཉྙཝསེན པནེཏྠ ཨེཀཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ, སབྦསདྡསནྣིདྷཱནེན ཏཏྠ པུཐུཏྟཾ ཝིཉྙཱཡམཱནམེཝཱཏི སཱམཉྙནིདྡེསཾ ཨཀཏྭཱ བྷེདཝཙནིཙྪཱཝསེན བཧུཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོཏི ¶ . ཀིཉྩ བྷིཡྻོསཱམཉྙཏོ སཾཝརསམཱདཱནཾ, ཏབྦིསེསཏོ སཾཝརབྷེདོཏི ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ ཉཱཔནཏྠཾ ཨཡཾ ཝཙནབྷེདོ ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཡཱཡ ཙེཏནཱཡ ཝཏྟམཱནསྶ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ནིསྶཡབྷཱུཏེསུ མཧཱབྷཱུཏེསུ ¶ ཨུཔཀྐམཀརཎཧེཏུ ཏཾ མཧཱབྷཱུཏཔྤཙྩཡཱ ཨུཔྤཛྫནཀམཧཱབྷཱུཏཱ ནུཔྤཛྫིསྶནྟི, སཱ ཏཱདིསཔྤཡོགསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ པཱཎཱཏིཔཱཏོ. ལདྡྷུཔཀྐམཱནི ཧི བྷཱུཏཱནི ཨིཏརབྷཱུཏཱནི ཝིཡ ན ཝིསདཱནཱིཏི སམཱནཛཱཏིཡཱནཾ ཀཱརཎཾ ན ཧོནྟཱིཏི. ‘‘ཀཱཡཝཙཱིདྭཱརཱན’’ནྟི ཨེཏེན མནོདྭཱརེ པཝཏྟཱཡ ཝདྷཀཙེཏནཱཡ པཱཎཱཏིཔཱཏབྷཱཝཾ པཊིཀྑིཔཏི.
པཡོགཝཏྠུམཧནྟཏཱདཱིཧི མཧཱསཱཝཛྫཏཱ ཏེཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔྤཛྫམཱནཱཡ ཙེཏནཱཡ བལཝབྷཱཝཏོ ཝེདིཏབྦཱ. ཡཐཱདྷིཔྤེཏསྶ ཧི པཡོགསྶ སཧསཱ ནིཔྥཱདནཝསེན ཀིཙྩསཱདྷིཀཱཡ བཧུཀྑཏྟུཾ པཝཏྟཛཝནེཧི ལདྡྷཱསེཝནཱཡ ཙ སནྣིཊྛཱཔཀཙེཏནཱཡ ཝསེན པཡོགསྶ མཧནྟབྷཱཝོ. སཏིཔི ཀདཱཙི ཁུདྡཀེ ཙེཝ མཧནྟེ ཙ པཱཎེ པཡོགསྶ སམབྷཱཝེ མཧནྟཾ ཧནནྟསྶ ཙེཏནཱ ཏིབྦཏརཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཝཏྠུསྶ མཧནྟབྷཱཝོ. ཨིཏི ཨུབྷཡཾ པེཏཾ ཙེཏནཱཡ བལཝབྷཱཝེནེཝ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཧནྟབྦསྶ མཧཱགུཎབྷཱཝེན ཏཏྠ པཝཏྟཨུཔཀཱརཙེཏནཱ ཝིཡ ཁེཏྟཝིསེསནིབྦཏྟིཡཱ ཨཔཀཱརཙེཏནཱཔི བལཝཏཱི, ཏིབྦཏརཱ ཙ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཏསྶཱ མཧཱསཱཝཛྫཏཱ དཊྛབྦཱ. ཏསྨཱ པཡོགཝཏྠུཨཱདིཔཙྩཡཱནཾ ཨམཧཏྟེཔི མཧཱགུཎཏཱདིཔཙྩཡེཧི ཙེཏནཱཡ བལཝབྷཱཝཱདིཝསེནེཝ མཧཱསཱཝཛྫབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ.
སམྦྷརཱིཡནྟི ¶ ཨེཏེཧཱིཏི སམྦྷཱརཱ, ཨངྒཱནི. ཏེསུ པཱཎསཉྙིཏཱཝདྷཀཙིཏྟཱནི པུབྦབྷཱགིཡཱནིཔི ཧོནྟི. ཨུཔཀྐམོ ཝདྷཀཙེཏནཱསམུཊྛཱཔིཏོ. པཉྩསམྦྷཱརཝཏཱི པཱཎཱཏིཔཱཏཙེཏནཱཏི སཱ པཉྩསམྦྷཱརཝིནིམུཏྟཱ དཊྛབྦཱ. ཝིཛྫཱམཡོ མནྟཔརིཛཔྤནཔཡོགོ ཨཱཐབྦཎིཀཱདཱིནཾ ཝིཡ. ཨིདྡྷིམཡོ ཀམྨཝིཔཱཀཛིདྡྷིམཡོ དཱཋཱཀོཊཀཱདཱིནཾ ཝིཡ. ཨཏིཝིཡ པཔཉྩོཏི ཨཏིམཧཱཝིཏྠཱརོ.
ཨེཏྠཱཧ – ཁཎེ ཁཎེ ནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝེསུ སངྑཱརེསུ ཀོ ཧནྟི, ཀོ ཝཱ ཧཉྙཏི, ཡདི ཙིཏྟཙེཏསིཀསནྟཱནོ, སོ ཨརཱུཔཏཱཡ ན ཚེདནབྷེདནཱདིཝསེན ¶ ཝིཀོཔནསམཏྠོ, ནཱཔི ¶ ཝིཀོཔནཱིཡོ, ཨཐ རཱུཔསནྟཱནོ, སོ ཨཙེཏནཏཱཡ ཀཊྛཀལིངྒརཱུཔམོཏི ན ཏཏྠ ཚེདནཱདིནཱ པཱཎཱཏིཔཱཏོ ལབྦྷཏི ཡཐཱ མཏསརཱིརེ, པཡོགོཔི པཱཎཱཏིཔཱཏསྶ པཧརཎཔྤཀཱརཱདི ཨཏཱིཏེསུ ཝཱ སངྑཱརེསུ བྷཝེཡྻ ཨནཱགཏེསུ ཝཱ པཙྩུཔྤནྣེསུ ཝཱ, ཏཏྠ ན ཏཱཝ ཨཏཱིཏཱནཱགཏེསུ སམྦྷཝཏི ཏེསཾ ཨབྷཱཝཏོ, པཙྩུཔྤནྣེསུ ཙ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀཏྟཱ སརསེནེཝ ནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝཏཱཡ ཝིནཱསཱབྷིམུཁེསུ ནིཔྤཡོཛནོ པཡོགོ སིཡཱ, ཝིནཱསསྶ ཙ ཀཱརཎརཧིཏཏྟཱ ན པཧརཎཔྤཀཱརཱདིཔཡོགཧེཏུཀཾ མརཎཾ, ནིརཱིཧཀཏཱཡ ཙ སངྑཱརཱནཾ ཀསྶ སོ པཡོགོ, ཁཎིཀཏྟཱ ཝདྷཱདྷིཔྤཱཡསམཀཱལབྷིཛྫནཀསྶ ཀིརིཡཱཔརིཡོསཱནཀཱལཱནཝཊྛཱནཏོ ཀསྶ ཝཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཀམྨབདྡྷོཏི.
ཝུཙྩཏེ – ཡཐཱཝུཏྟཝདྷཀཙེཏནཱསཧིཏོ སངྑཱརཱནཾ པུཉྫོ སཏྟསངྑཱཏོ ཧནྟཱ, ཏེན པཝཏྟིཏཝདྷཀཔཡོགནིམིཏྟཾ ཨཔགཏུསྨཱཝིཉྙཱཎཛཱིཝིཏིནྡྲིཡོ མཏཝོཧཱརཔྤཝཏྟིནིབནྡྷོ ཡཐཱཝུཏྟཝདྷཔྤཡོགཱཀརཎེ ཨུཔྤཛྫནཱརཧོ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨསམཱུཧོ ཧཉྙཏི, ཀེཝལོ ཝཱ ཙིཏྟཙེཏསིཀསནྟཱནོ. ཝདྷཔྤཡོགཱཝིསཡབྷཱཝེཔི ཏསྶ པཉྩཝོཀཱརབྷཝེ རཱུཔསནྟཱནཱདྷཱིནཝུཏྟིཏཱཡ རཱུཔསནྟཱནེ པརེན པཡོཛིཏཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདཀཔཡོགཝསེན ཏནྣིབྦཏྟིཝིབནྡྷཀཝིསདིསརཱུཔུཔྤཏྟིཡཱ ཝིཧཏེ ཝིཙྪེདོ ཧོཏཱིཏི ན པཱཎཱཏིཔཱཏསྶ ཨསམྦྷཝོ, ནཱཔི ཨཧེཏུཀོ པཱཎཱཏིཔཱཏོ, ན ཙ པཡོགོ ནིཔྤཡོཛནོ པཙྩུཔྤནྣེསུ སངྑཱརེསུ ཀཏཔཡོགཝསེན ཏདནནྟརཾ ཨུཔྤཛྫནཱརཧསྶ སངྑཱརཀལཱཔསྶ ཏཐཱ ཨནུཔྤཏྟིཏོ, ཁཎིཀཱནཾ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀམརཎསྶ ཨིདྷ མརཎབྷཱཝེན ཨནདྷིཔྤེཏཏྟཱ, སནྟཏིམརཎསྶ ཙ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན སཧེཏུཀབྷཱཝཏོ ན ཨཧེཏུཀཾ མརཎཾ, ན ཙ ཀཏྟུརཧིཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཔྤཡོགོ ནིརཱིཧཀེསུཔི སངྑཱརེསུ སནྣིཧིཏཏཱམཏྟེན ཨུཔཀཱརཀེསུ ཨཏྟནོ ཨནུརཱུཔཕལུཔྤཱདནནིཡཏེསུ ¶ ཀཱརཎེསུ ཀཏྟུཝོཧཱརསིདྡྷིཏོ ཡཐཱ ‘‘པདཱིཔོ པཀཱསེཏི ནིསཱཀརོ ཙནྡིམཱ’’ཏི ཙ, ན ཙ ཀེཝལསྶ ཝདྷཱདྷིཔྤཱཡསཧབྷུནོ ཙིཏྟཙེཏསིཀཀལཱཔསྶ པཱཎཱཏིཔཱཏོ ཨིཙྪིཏོ སནྟཱནཝསེན ཨཝཊྛིཏསྶེཝ པཊིཛཱནནཏོ, སནྟཱནཝསེན ¶ པཝཏྟམཱནཱནཉྩ པདཱིཔཱདཱིནཾ ཨཏྠཀིརིཡཱསིདྡྷི དིསྶཏཱིཏི ཨཏྠེཝ པཱཎཱཏིཔཱཏེན ཀམྨབདྡྷོ. ཨཡཉྩ ཝིཙཱརོ ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིསུཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.
‘‘པཧཱིནཀཱལཏོ ¶ པཊྛཱཡ ཝིརཏོཝཱ’’ཏི ཨེཏེན པཧཱནཧེཏུཀཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ སམུཙྪེདཝིརཏཱིཏི དསྶེཏི. ཀམྨཀྑཡཉཱཎེན ཧི པཱཎཱཏིཔཱཏདུསྶཱིལྱསྶ པཧཱིནཏྟཱ བྷགཝཱ ཨཙྩནྟམེཝ ཏཏོ པཊིཝིརཏོཏི ཝུཙྩཏི སམུཙྪེདཝསེན པཧཱནཝིརཏཱིནཾ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཀིཉྩཱཔི པཧཱནཝིརམཎཱནཾ པུརིམཔཙྪིམཀཱལཏཱ ནཏྠི, མགྒདྷམྨཱནཾ པན སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ སམྨཱཝཱཙཱདཱིནཉྩ པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝེ ཨཔེཀྑིཏེ སཧཛཱཏཱནམྤི པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝེན གཧཎཾ པུརིམཔཙྪིམབྷཱཝེནེཝ ཧོཏཱིཏི གཧཎཔྤཝཏྟིཨཱཀཱརཝསེན པཙྩཡབྷཱུཏེསུ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིསུ པཧཱཡཀདྷམྨེསུ པཧཱནཀིརིཡཱཡ པུརིམཀཱལཝོཧཱརོ, པཙྩཡུཔྤནྣཱསུ ཙ ཝིརཏཱིསུ ཝིརམཎཀིརིཡཱཡ ཨཔརཀཱལཝོཧཱརོ ཙ ཧོཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. པཧཱནཾ ཝཱ སམུཙྪེདཝསེན, ཝིརཏི པཊིཔྤསྶདྡྷིཝསེན ཡོཛེཏབྦཱ. ཨཐ ཝཱ པཱཎོ ཨཏིཔཱཏཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི པཱཎཱཏིཔཱཏོ, པཱཎགྷཱཏཧེཏུབྷཱུཏོ དྷམྨསམཱུཧོ. ཀོ པནེསོ? ཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤདོསམོཧཝིཧིཾསཱདཡོ ཀིལེསཱ. ཏེ ཧི བྷགཝཱ ཨརིཡམགྒེན པཧཱཡ སམུགྒྷཱཊེཏྭཱ པཱཎཱཏིཔཱཏདུསྶཱིལྱཏོ ཨཙྩནྟམེཝ པཊིཝིརཏོཏི ཝུཙྩཏི ཀིལེསེསུ པཧཱིནེསུ ཀིལེསནིམིཏྟསྶ ཀམྨསྶ ཨནུཔྤཛྫནཏོ. ‘‘ཨདིནྣཱདཱནཾ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཝིརཏོཝཱཏི ཨཝདྷཱརཎེན ཏསྶཱ ཝིརཏིཡཱ ཀཱལཱདིཝསེན ཨཔརིཡནྟཏཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ ཧི ཨཉྙེ སམཱདིནྣཝིརཏིཀཱཔི ¶ ཨནཝཊྛིཏཙིཏྟཏཱཡ ལཱབྷཛཱིཝིཏཱདིཧེཏུ སམཱདཱནཾ བྷིནྡནྟི, ན ཨེཝཾ བྷགཝཱ. བྷགཝཱ པན སབྦསོ པཧཱིནཔཱཎཱཏིཔཱཏཏྟཱ ཨཙྩནྟཝིརཏོ ཨེཝཱཏི. ཝཱིཏིཀྐམིསྶཱམཱིཏི ཨནཝཛྫདྷམྨེཧི ཝོཀིཎྞཱ ཨནྟརནྟརཱ ཨུཔྤཛྫནཀཱ དུབྦལཱཀུསལཱ. ཡསྨཱ པན ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགཾ ཨུཔལབྷིཏྭཱ ‘‘ཨིམསྶ ཀིལེསཱ ཨུཔྤནྣཱ’’ཏི ཝིཉྙུནཱ སཀྐཱ ཉཱཏུཾ, ཏསྨཱ ཏེ ཨིམིནཱ པརིཡཱཡེན ‘‘ཙཀྑུསོཏཝིཉྙེཡྻཱ’’ཏི ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཱ. ཀཱཡིཀཱཏི པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིནིཔྥཱདཀེ བལཝཱཀུསལེ སནྡྷཱཡཱཧ.
གོཏྟཝསེན ལདྡྷཝོཧཱརོཏི སམྦནྡྷོ. དཱིཔེཏུཾ ཝཊྚཏི བྲཧྨདཏྟེན བྷཱསིཏཝཎྞསྶ ཨནུསནྡྷིདསྶནཝསེན ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ཨཱརདྡྷཏྟཱ. ཏཏྠཱཡཾ དཱིཔནཱ – ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ སམཎསྶ གོཏམསྶ སཱཝཀསངྒྷོ ནིཧིཏདཎྜོ ནིཧིཏསཏྠོ’’ཏི ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ. ནནུ ཙ དྷམྨསྶཱཔི ཝཎྞོ ¶ བྲཧྨདཏྟེན བྷཱསིཏོ? སཙྩཾ བྷཱསིཏོ, སོ པན སམྨཱསམྦུདྡྷཔབྷཝཏྟཱ, ཨརིཡསངྒྷཱདྷཱརཏྟཱ ཙ དྷམྨསྶ དྷམྨཱནུབྷཱཝསིདྡྷཏྟཱ ཙ ཏེསཾ ཏདུབྷཡདཱིཔནེནེཝ དཱིཔིཏོ ཧོཏཱིཏི ཝིསུཾ ན ཨུདྡྷཊོ. སདྡྷམྨཱནུབྷཱཝེནེཝ ཧི བྷགཝཱ བྷིཀྑུསངྒྷོ ¶ ཙ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔྤཧཱནསམཏྠོ ཨཧོསི, དེསནཱ པན ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཨེཝཾ ཨཱགཏཱཏི.
ཨེཏྠཱཡཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ ཨཉྙེ ཙ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ བུདྡྷགུཎེ ཨཱརབྦྷ ཨུཔརི དེསནཾ ཝཌྜྷེཏུཀཱམོ བྷགཝཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ‘‘ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞཾ ཝདམཱནོ ཝདེཡྻཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བུདྡྷགུཎཝསེནེཝ དེསནཾ ཨཱརབྷི, ན བྷིཀྑུསངྒྷཝསེནཱཏི. ཨེསཱ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱཡ པཀཏི, ཡཾ ཨེཀརསེནེཝ དེསནཾ དསྶེཏུཾ ལབྦྷམཱནསྶཱཔི ཀསྶཙི ཨགྒཧཎཾ. ཏཐཱ ཧི རཱུཔཀཎྜེ དུཀཱདཱིསུ ཏནྣིདྡེསེསུ ཙ ཧདཡཝཏྠུ ན གཧིཏཾ. ཨིཏརཝཏྠཱུཧི ཨསམཱནགཏིཀཏྟཱ དེསནཱབྷེདོ ཧོཏཱིཏི. ཡཐཱ ཧི ¶ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིནི ཨེཀནྟཏོ ཙཀྑཱདིནིསྶཡཱནི, ན ཨེཝཾ མནོཝིཉྙཱཎཾ ཨེཀནྟེན ཧདཡཝཏྠུནིསྶཡཾ, ནིསྶིཏཝསེན ཙ ཝཏྠུདུཀཱདིདེསནཱ པཝཏྟཱ ‘‘ཨཏྠི རཱུཔཾ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎསྶ ཝཏྠུ, ཨཏྠི རཱུཔཾ ན ཙཀྑུཝིཉྙཱཎསྶ ཝཏྠཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཡམྤི ཨེཀནྟཏོ ཧདཡཝཏྠུནིསྶཡཾ, ཏསྶ ཝསེན ‘‘ཨཏྠི རཱུཔཾ མནོཝིཉྙཱཎསྶ ཝཏྠཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ དུཀཱདཱིསུ ཝུཙྩམཱནེསུཔི ན ཏདནུརཱུཔཱ ཨཱརམྨཎདུཀཱདཡོ སམྦྷཝནྟི. ན ཧི ‘‘ཨཏྠི རཱུཔཾ མནོཝིཉྙཱཎསྶ ཨཱརམྨཎཾ, ཨཏྠི རཱུཔཾ ན མནོཝིཉྙཱཎསྶ ཨཱརམྨཎ’’ནྟི སཀྐཱ ཝཏྟུནྟི ཝཏྠཱརམྨཎདུཀཱ བྷིནྣགཏིཀཱ སིཡུནྟི ན ཨེཀརསཱ དེསནཱ བྷཝེཡྻཱཏི. ཏཐཱ ནིཀྑེཔཀཎྜེ ཙིཏྟུཔྤཱདཝིབྷཱགེན ཨཝུཙྩམཱནཏྟཱ ཨཝིཏཀྐཨཝིཙཱརཔདཝིསྶཛྫནེ ‘‘ཝིཙཱརོ ཙཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ ན སཀྐཱཏི ཨཝིཏཀྐཝིཙཱརམཏྟཔདཝིསྶཛྫནེ ལབྦྷམཱནོཔི ཝིཏཀྐོ ན ཨུདྡྷཊོ, ཨཉྙཐཱ ‘‘ཝིཏཀྐོ ཙཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ.
དཎྜནསངྑཱཏསྶ དཎྜསྶ པརཝིཧེཋནསྶ ཝིཝཛྫིཏབྷཱཝདཱིཔནཏྠཾ དཎྜསཏྠཱནཾ ནིཀྑེཔཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘པརཱུཔགྷཱཏཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཝིཧེཋནབྷཱཝཏོཏི ཝིཧིཾསནབྷཱཝཏོ. ‘‘བྷིཀྑུསངྒྷཝསེནཱཔི དཱིཔེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏམྤི ཨེཀདེསེན དཱིཔེནྟོ ‘‘ཡཾ པན བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ལཛྫཱིཏི ¶ ཨེཏྠ ཝུཏྟལཛྫཱཡ ཨོཏྟཔྤམྤི ཝུཏྟམེཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ན ཧི པཱཔཛིགུཙྪནཾ པཱཔུཏྟཱསནརཧིཏཾ, པཱཔབྷཡཾ ཝཱ ཨལཛྫནཾ ཨཏྠཱིཏི. དྷམྨགརུཏཱཡ ཝཱ བུདྡྷཱནཾ, དྷམྨསྶ ཙ ཨཏྟཱདྷཱིནཏྟཱ ཨཏྟཱདྷིཔཏིབྷཱུཏཱ ལཛྫཱཝ ཝུཏྟཱ, ན པན ལོཀཱདྷིཔཏི ཨོཏྟཔྤཾ. ‘‘དཡཾ མེཏྟཙིཏྟཏཾ ཨཱཔནྣོ’’ཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ དཡཱ-སདྡོ ‘‘དཡཱཔནྣོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀརུཎཱཡ པཝཏྟཏཱིཏི? སཙྩམེཏཾ ¶ , ཨཡཾ པན དཡཱ-སདྡོ ཨནུརཀྑཎམཏྠཾ ཨནྟོནཱིཏཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟམཱནོ མེཏྟཱཡ ¶ ཀརུཎཱཡ ཙ པཝཏྟཏཱིཏི ཨིདྷ མེཏྟཱཡ པཝཏྟམཱནོ ཝུཏྟོ. མིདཏི སིནིཡ྄ཧཏཱིཏི མེཏྟཱ, མེཏྟཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི མེཏྟཾ, མེཏྟཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏསྶཱཏི མེཏྟཙིཏྟོ, ཏསྶ བྷཱཝོ མེཏྟཙིཏྟཏཱ, མེཏྟཱ ཨིཙྩེཝ ཨཏྠོ. ‘‘སབྦཔཱཎབྷཱུཏཧིཏཱནུཀམྤཱི’’ཏི ཨེཏེན ཏསྶཱ ཝིརཏིཡཱ སཏྟཝསེན ཨཔརིཡནྟཏཾ དསྶེཏི. པཱཎབྷཱུཏེཏི པཱཎཛཱཏེ. ཨནུཀམྤཀོཏི ཀརུཎཱཡནཀོ. ཡསྨཱ པན མེཏྟཱ ཀརུཎཱཡ ཝིསེསཔཙྩཡོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཱཡ ཨེཝ དཡཱཔནྣཏཱཡཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ཡེཧི དྷམྨེཧི པཱཎཱཏིཔཱཏཱ ཝིརཏི སམྤཛྫཏི, ཏེཧི ལཛྫཱམེཏྟཱཀརུཎཱཧི སམངྒཱིབྷཱཝོ དསྶིཏོ. ཝིཧརཏཱིཏི ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཧུཏྭཱ ཨེཀསྨིཾ ཨིརིཡཱཔཐེ ཨུཔྤནྣཾ དུཀྑཾ ཨཉྙེན ཨིརིཡཱཔཐེན ཝིཙྪིནྡིཏྭཱ ཧརཏི པཝཏྟེཏི, ཨཏྟབྷཱཝཾ ཝཱ ཡཱཔེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨིརིཡཏི ཡཔེཏི ཡཱཔེཏི པཱལེཏཱི’’ཏི.
ཨཱཙཱརསཱིལམཏྟཀནྟི སཱདྷུཛནཱཙཱརསཱིལམཏྟཀཾ, ཏེན ཨིནྡྲིཡསཾཝརཱདིགུཎེཧིཔི ལོཀིཡཔུཐུཛྫནོ ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞཾ ཝཏྟུཾ ན སཀྐོཏཱིཏི དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ཨིནྡྲིཡསཾཝརཔཙྩཡཔརིབྷོགསཱིལཱནི ཨིདྷ སཱིལཀཐཱཡཾ ན ཝིབྷཏྟཱནི.
པརསཾཧརཎནྟི པརསྶ སནྟཀཧརཎཾ. ཐེནོ ཝུཙྩཏི ཙོརོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཐེཡྻཾ. ཨིདྷཱཔི ཁུདྡཀེ པརསནྟཀེ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, མཧནྟེ མཧཱསཱཝཛྫཾ. ཀསྨཱ? པཡོགམཧནྟཏཱཡ, ཝཏྠུགུཎཱནཾ པན སམབྷཱཝེ སཏི ཀིལེསཱནཾ ཨུཔཀྐམཱནཉྩ མུདུཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, ཏིབྦཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫནྟི ཨཡམྤི ནཡོ ཡོཛེཏབྦོ.
སཱཧཏྠིཀཱདཡོཏི ཨེཏྠ མནྟཔརིཛཔྤནེན པརསནྟཀཧརཎཾ ཝིཛྫཱམཡོ, ཝིནཱ མནྟེན ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགེན པརསནྟཀསྶ ཨཱཀཌྜྷནཾ ཏཱདིསཨིདྡྷཱནུབྷཱཝེན ཨིདྡྷིམཡོ པཡོགོ.
སེསནྟི ¶ ‘‘པཧཱཡ པཊིཝིརཏོ’’ཏི ཨེཝམཱདིཀཾ. ཏཉྷི པུབྦེ ཝུཏྟནཡཾ. ཀིཉྩཱཔི ནཡིདྷ སིཀྑཱཔདཝོཧཱརེན ཝིརཏི ཝུཏྟཱ, ཨིཏོ ཨཉྙེསུ པན སུཏྟཔདེསེསུ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨེསུ ཙ པཝཏྟཝོཧཱརེན ཝིརཏིཡོ ཙེཏནཱ ཙ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཱིནཾ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ, ཏེསུ ཨཉྙཏརཀོཊྛཱསབྷཱཝཏོ ¶ ཙ སིཀྑཱཔདནྟི ཨཱཧ ‘‘པཋམསིཀྑཱཔདེ’’ཏི. ཀཱམཉྩེཏྠ ‘‘ལཛྫཱི དཡཱཔནྣོ’’ཏི ན ཝུཏྟཾ, ཨདྷིཀཱརཝསེན པན ཨཏྠཏོ ཝཱ ཝུཏྟམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཡཐཱ ཧི ལཛྫཱདཡོ པཱཎཱཏིཔཱཏཔྤཧཱནསྶ ཝིསེསཔྤཙྩཡོ, ཨེཝཾ ཨདིནྣཱདཱནཔྤཧཱནསྶཱཔཱིཏི, ཏསྨཱ སཱཔི པཱལི༹ ཨཱནེཏྭཱ ཝཏྟབྦཱ. ཨེསེཝ ནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི. ཨཐ ཝཱ ‘‘སུཙིབྷཱུཏེནཱ’’ཏི ཨེཏེན ¶ ཧིརོཏྟཔྤཱདཱིཧི སམནྣཱགམོ, ཨཧིརིཀཱདཱིནཉྩ པཧཱནཾ ཝུཏྟམེཝཱཏི ‘‘ལཛྫཱི’’ཏིཨཱདི ན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨསེཊྛཙརིཡནྟི ཨསེཊྛཱནཾ ཧཱིནཱནཾ, ཨསེཊྛཾ ཝཱ ལཱམཀཾ ནིཧཱིནཾ ཝུཏྟིཾ, མེཐུནནྟི ཨཏྠོ. ‘‘བྲཧྨཾ སེཊྛཾ ཨཱཙཱར’’ནྟི མེཐུནཝིརཏིམཱཧ. ‘‘ཨཱརཱཙཱརཱི མེཐུནཱ’’ཏི ཨེཏེན ‘‘ཨིདྷ བྲཱཧྨཎ ཨེཀཙྩོ…པེ… ན ཧེཝ ཁོ མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ དྭཡཾདྭཡསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི, ཨཔིཙ ཁོ མཱཏུགཱམསྶ ཨུཙྪཱདནཔརིམདྡནནྷཱཔནསམྦཱཧནཾ སཱདིཡཏི, སོ ཏཾ ཨསྶཱདེཏི, ཏཾ ནིཀཱམེཏི, ཏེན ཙ ཝིཏྟིཾ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༧.༥༠) ཝུཏྟཱ སཏྟཝིདྷམེཐུནསཾཡོགཱཔི པཊིཝིརཏི དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ཨིདྷཱཔི ཨསདྡྷམྨསེཝནཱདྷིཔྤཱཡེན ཀཱཡདྭཱརཔྤཝཏྟཱ མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟིསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ ཨབྲཧྨཙརིཡཾ, མིཙྪཱཙཱརེ པན ཨགམནཱིཡཊྛཱནཝཱིཏིཀྐམཙེཏནཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏཏྠ ཨགམནཱིཡཊྛཱནཾ ནཱམ པུརིསཱནཾ མཱཏུརཀྑིཏཱདཡོ དས, དྷནཀྐཱིཏཱདཡོ དསཱཏི ཝཱིསཏི ཨིཏྠིཡོ. ཨིཏྠཱིསུ པན དསནྣཾ དྷནཀྐིཏཱདཱིནཾ སཱརཀྑསཔརིདཎྜཱནཉྩ ཝསེན དྭཱདསནྣཾ ཨཉྙེ པུརིསཱ. གུཎཝིརཧིཏེ ཝིཔྤཊིཔཏྟི ཨཔྤསཱཝཛྫཱ, མཧཱགུཎེ མཧཱསཱཝཛྫཱ. གུཎརཧིཏེཔི ཙ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཝཏྟི མཧཱསཱཝཛྫཱ, ཨུབྷིནྣཾ སམཱནཙྪནྡབྷཱཝེཔི ཀིལེསཱནཾ ཨུཔཀྐམཱནཉྩ མུདུཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫཱ, ཏིབྦཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫཱཏི ¶ ཝེདིཏབྦཱ. ཏསྶ དྭེ སམྦྷཱརཱ སེཝེཏུཀཱམཏཱཙིཏྟཾ, མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟཱིཏི. མིཙྪཱཙཱརེ པན ཨགམནཱིཡཊྛཱནཏཱ, སེཝནཱཙིཏྟཾ མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟི, སཱདིཡནཉྩཱཏི ཙཏྟཱརོ. ‘‘ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཝཱིཏིཀྐམནེ མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟིཨདྷིཝཱསནེ སཏིཔི པུརིམུཔྤནྣསེཝནཱབྷིསནྡྷིཔཡོགཱབྷཱཝཏོ ¶ ཨབྷིབྷུཡྻམཱནསྶ མིཙྪཱཙཱརོ ན ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. སེཝནཱཙིཏྟེ སཏི པཡོགཱབྷཱཝོ ན པམཱཎཾ ཨིཏྠིཡཱ སེཝནཱཔཡོགསྶ ཡེབྷུཡྻེན ཨབྷཱཝཏོ, ཨིཏྠིཡཱ པུརེཏརཾ ཨུཔཊྛཱཔིཏསེཝནཱཙིཏྟཱཡཔི མིཙྪཱཙཱརོ ན སིཡཱཏི ཨཱཔཛྫཏི པཡོགཱབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ པུརིསསྶ ཝསེན ཨུཀྐཾསཏོ ཙཏྟཱརོ ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ, ཨཉྙཐཱ ཨིཏྠིཡཱ པུརིསཀིཙྩཀརཎཀཱལེ པུརིསསྶཔི སེཝནཱཔཡོགཱབྷཱཝཏོ མིཙྪཱཙཱརོ ན སིཡཱཏི ཨེཀེ. ཨིདཾ པནེཏྠ སནྣིཊྛཱནཾ – ཨཏྟནོ རུཙིཡཱ པཝཏྟིཏསྶ ཏཡོ, བལཀྐཱརེན པཝཏྟིཏསྶ ཏཡོ, ཨནཝསེསགྒཧཎེན པན ཙཏྟཱརོཏི. ཨེཀོ པཡོགོ སཱཧཏྠིཀོཝ.
༩. ཀམྨཔཐཔྤཏྟཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཏྠབྷཉྫནཀོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝཙཱིཔཡོགོ ཀཱཡཔཡོགོ ཝཱཏི མུསཱ-སདྡསྶ ཀིརིཡཱཔདྷཱནཏཾ དསྶེཏི. ཝིསཾཝཱདནཱདྷིཔྤཱཡོ པུབྦབྷཱགཀྑཎེ ཏངྑཎེ ཙ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘པུབྦེཝསྶ ཧོཏི ‘མུསཱ བྷཎིསྶ’ནྟི, བྷཎནྟསྶ ཧོཏི ‘མུསཱ བྷཎཱམཱི’ཏི’’ (པཱརཱ. ༢༠༥). ཨེཏཉྷི དྭཡཾ ཨངྒབྷཱུཏཾ, ཨིཏརཾ པན ཧོཏུ ཝཱ མཱ ཝཱ, ཨཀཱརཎམེཏཾ. ཨསྶཱཏི ཝིསཾཝཱདཀསྶ ¶ . ཡཐཱཝུཏྟཾ པཡོགབྷཱུཏཾ མུསཱ ཝདཏི ཝིཉྙཱཔེཏི, སམུཊྛཱཔེཏི ཝཱ ཨེཏཱཡཱཏི ཙེཏནཱ མུསཱཝཱདོ.
པུརིམནཡེ ལཀྑཎསྶ ཨབྱཱཔིཏཏཱཡ, མུསཱ-སདྡསྶ ཙ ཝིསཾཝདིཏབྦཏྠཝཱཙཀཏྟསམྦྷཝཏོ ¶ པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ མུསཱཝཱདལཀྑཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘མུསཱཏི ཨབྷཱུཏཾ ཨཏཙྪཾ ཝཏྠཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ དུཏིཡནཡོ ཨཱརདྡྷོ. ཨིམསྨིཉྩ ནཡེ མུསཱ ཝདཱིཡཏི ཝུཙྩཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཙེཏནཱ མུསཱཝཱདོ. ‘‘ཡམཏྠཾ བྷཉྫཏཱི’’ཏི ཝཏྠུཝསེན མུསཱཝཱདསྶ ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫཏམཱཧ. ཡསྶ ཨཏྠཾ བྷཉྫཏི, ཏསྶ ཨཔྤགུཎཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, མཧཱགུཎཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫོཏི ཨདིནྣཱདཱནེ ཝིཡ གུཎཝསེནཱཔི ཡོཛེཏབྦཾ. ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱཝསེནཱཔི ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫཏཱ ལབྦྷཏིཡེཝ.
ཨཏྟནོ སནྟཀཾ ཨདཱཏུཀཱམཏཱཡ, པཱུརཎཀཐཱནཡེན ཙ ཝིསཾཝཱདནཔུརེཀྑཱརསྶེཝ མུསཱཝཱདོ. ཏཏྠ པན ཙེཏནཱ བལཝཏཱི ན ཧོཏཱིཏི ཨཔྤསཱཝཛྫཏཱ ¶ ཝུཏྟཱ. ཨཔྤཏཱཡ ཨཱུནསྶ ཨཏྠསྶ པཱུརཎཝསེན པཝཏྟཱ ཀཐཱ པཱུརཎཀཐཱ.
ཏཛྫོཏི ཏསྶཱརུཔྤོ, ཝིསཾཝཱདནཱནུརཱུཔོཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཝཱཡཱམོ’’ཏི ཝཱཡཱམསཱིསེན པཡོགམཱཧ. ཝིསཾཝཱདནཱདྷིཔྤཱཡེན པཡོགེ ཀཏེཔི པརེན ཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཨཝིཉྙཱཏེ ཝིསཾཝཱདནསྶ ཨསིཛ྄ཛྷནཏོ པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནནཾ ཨེཀོ སམྦྷཱརོ ཝུཏྟོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨབྷཱུཏཝཙནཾ ཝིསཾཝཱདནཙིཏྟཾ པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནནནྟི ཏཡོ སམྦྷཱརཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཀིརིཡཱསམུཊྛཱཔཀཙེཏནཱཀྑཎེཡེཝ མུསཱཝཱདཀཀམྨུནཱ བཛ྄ཛྷཏི སནྣིཊྛཱཔཀཙེཏནཱཡ ནིབྦཏྟཏྟཱ, སཙེཔི དནྡྷཏཱཡ ཝིཙཱརེཏྭཱ པརོ ཏམཏྠཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
‘‘སཙྩཏོ ཐེཏཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༩) ཝིཡ ཐེཏ-སདྡོ ཐིརཔརིཡཱཡོ, ཐིརབྷཱཝོ ཙ སཙྩཝཱདིཏཱཡ ཨདྷིཀཏཏྟཱ ཀཐཱཝསེན ཝེདིཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘ཐིརཀཐོཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ནཐིརཀཐོཏི ཡཐཱ ཧལིདྡིརཱགཱདཡོ ¶ ཨནཝཊྛིཏསབྷཱཝཏཱཡ ན ཐིརཱ, ཨེཝཾ ན ཐིརཱ ཀཐཱ ཡསྶ སོ ན ཐིརཀཐོཏི ཧལིདྡིརཱགཱདཡོ ཡཐཱ ཀཐཱཡ ཨུཔམཱ ཧོནྟི, ཨེཝཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེས ནཡོ ‘‘པཱསཱཎལེཁཱ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི.
སདྡྷཱ ཨཡཏི པཝཏྟཏི ཨེཏྠཱཏི སདྡྷཱཡོ, སདྡྷཱཡོ ཨེཝ སདྡྷཱཡིཀོ ཡཐཱ ‘‘ཝེནཡིཀོ’’ཏི ¶ (ཨ. ནི. ༨.༡༡; པཱརཱ. ༨). སདྡྷཱཡ ཝཱ ཨཡིཏབྦོ སདྡྷཱཡིཀོ, སདྡྷེཡྻོཏི ཨཏྠོ. ཝཏྟབྦཏཾ ཨཱཔཛྫཏི ཝིསཾཝཱདནཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
སུཉྙབྷཱཝནྟི པཱིཏིཝིརཧིཏཏཱཡ རིཏྟཏཾ. སཱ པིསུཎཝཱཙཱཏི ཡཱཡཾ ཡཐཱཝུཏྟཱ སདྡསབྷཱཝཱ ཝཱཙཱ, སཱ པིཡསུཉྙཀརཎཏོ པིསུཎཝཱཙཱཏི ནིརུཏྟིནཡེན ཨཏྠམཱཧ. པིསཏཱིཏི ཝཱ པིསུཎཱ, སམགྒེ སཏྟེ ཨཝཡཝབྷཱུཏེ ཝགྒེ བྷིནྣེ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཕརུསནྟི སིནེཧཱབྷཱཝེན ལཱུཁཾ. སཡམྤི ཕརུསཱཏི དོམནསྶསམུཊྛིཏཏྟཱ སབྷཱཝེནཔི ཀཀྐསཱ. ཨེཏྠ ཙ ཕརུསཾ ཀརོཏཱིཏི ཕལཱུཔཙཱརེན, ཕརུསཡཏཱིཏི ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཕརུས-སདྡཔྤཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. སཡམྤི ཕརུསཱཏི པརེསཾ མམྨཙྪེདཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཨེཀནྟནིཊྛུརཏཱཡ སབྷཱཝེན, ཀཱརཎཝོཧཱརེན ¶ ཙ ཝཱཙཱཡ ཕརུས-སདྡཔྤཝཏྟི དཊྛབྦཱ. ཏཏོཡེཝ ཙ ནེཝ ཀཎྞསུཁཱ. ཨཏྠཝིཔནྣཏཱཡ ན ཧདཡངྒམཱ.
ཡེན སམྥཾ པལཔཏཱིཏི ཡེན པལཱཔསངྑཱཏེན ནིརཏྠཀཝཙནེན སུཁཾ ཧིཏཉྩ ཕལཏི ཝིདརཏི ཝིནཱསེཏཱིཏི ‘‘སམྥ’’ནྟི ལདྡྷནཱམཾ ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཨནུཔཀཱརཀཾ ཡཾ ཀིཉྩི པལཔཏི.
སཾཀིལིཊྛཙིཏྟསྶཱཏི ལོབྷེན དོསེན ཝཱ ཝིབཱདྷིཏཙིཏྟསྶ, ཨུཔཏཱཔིཏཙིཏྟསྶ ཝཱ, དཱུསིཏཙིཏྟསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཙེཏནཱ པིསུཎཝཱཙཱ པིསུཎཾ ཝདནྟི ཨེཏཱཡཱཏི. ཡསྶ ཡཏོ བྷེདཾ ཀརོཏི, ཏེསུ ཨབྷིནྣེསུ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, བྷིནྣེསུ མཧཱསཱཝཛྫཾ, ཏཐཱ ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱཝིསེསེསུ.
ཡསྶ པེསུཉྙཾ ¶ ཨུཔསཾཧརཏི, སོ བྷིཛྫཏུ ཝཱ མཱ ཝཱ, ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཝིཉྙཱཔནམེཝ པམཱཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏདཏྠཝིཛཱནན’’ནྟི, ཀམྨཔཐཔྤཏྟི པན བྷིནྣེ ཨེཝ.
ཨནུཔྤདཱཏཱཏི ཨནུབལཔྤདཱཏཱ, ཨནུཝཏྟནཝསེན ཝཱ པདཱཏཱ. ཀསྶ པན ཨནུཝཏྟནཾ པདཱནཉྩ? ‘‘སཧིཏཱན’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘སནྡྷཱནསྶཱ’’ཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སནྡྷཱནཱནུཔྤདཱཏཱ’’ཏི. ཡསྨཱ པན ཨནུཝཏྟནཝསེན སནྡྷཱནསྶ པདཱནཾ ཨཱདྷཱནཾ, རཀྑཎཾ ཝཱ དལ༹ྷཱིཀརཎཾ ཧོཏི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དལ༹ྷཱིཀམྨཾ ཀཏྟཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཨཱརམནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨཱརཱམོ, རམིཏབྦཊྛཱནཾ ¶ . ཡསྨཱ པན ཨཱཀཱརེན ཝིནཱཔི ཨཡམེཝཏྠོ ལབྦྷཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སམགྒརཱམོཏིཔི པཱལི༹, ཨཡམེཝེཏྠ ཨཏྠོ’’ཏི.
མམྨཱནི ཝིཡ མམྨཱནི, ཡེསུ ཕརུསཝཱཙཱཡ ཚུཔིཏམཏྟེསུ དུཊྛཱརཱུསུ ཝིཡ གྷཊྚིཏེསུ ཙིཏྟཾ ཨདྷིམཏྟཾ དུཀྑཔྤཏྟཾ ཧོཏི. ཀཱནི པན ཏཱནི? ཛཱཏིཨཱདཱིནི ཨཀྐོསཝཏྠཱུནི. ཏཱནི ཚིཛྫནྟི, བྷིཛྫནྟི ཝཱ ཡེན ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགེན, སོ མམྨཙྪེདཀོ. ཨེཀནྟེན ཕརུསཙེཏནཱ ཕརུསཝཱཙཱ ཕརུསཾ ཝདཏི ཨེཏཱཡཱཏི. ཀཐཾ པན ཨེཀནྟཕརུསཙེཏནཱ ཧོཏི? དུཊྛཙིཏྟཏཱཡ. ཏསྶཱཏི ཨེཀནྟཕརུསཙེཏནཱཡ ཨེཝ ཕརུསཝཱཙཱབྷཱཝསྶ. མམྨཙྪེདཀོ སཝནཕརུསཏཱཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཙིཏྟསཎྷཏཱཡ ཕརུསཝཱཙཱ ན ཧོཏི ཀམྨཔཐ’པྤཏྟཏྟཱ, ཀམྨབྷཱཝཾ པན ན སཀྐཱ ཝཱརེཏུནྟི. ཨེཝཾ ཨནྭཡཝསེན ཙེཏནཱཕརུསཏཱཡ ཕརུསཝཱཙཾ སཱདྷེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏམེཝ པཊིཔཀྑནཡེན སཱདྷེཏུཾ ‘‘ཝཙནསཎྷཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སཱ ཕརུསཝཱཙཱ ¶ . ཡནྟི ཡཾ པུགྒལཾ. ཨེཏྠཱཔི ཀམྨཔཐབྷཱཝཾ ཨཔྤཏྟཱ ཨཔྤསཱཝཛྫཱ, ཨིཏརཱ མཧཱསཱཝཛྫཱ, ཏཐཱ ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱབྷཱཝེ. ཀེཙི པན ‘‘ཡཾ ཨུདྡིསྶ ཕརུསཝཱཙཱ པཡུཛྫནྟི, ཏསྶ སམྨུཁཱཝ སཱིསཾ ཨེཏཱི’’ཏི, ཨེཀེ ‘‘པརམྨུཁཱཔི ཕརུསཝཱཙཱ ཧོཏིཡེཝཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཏཏྠཱཡམདྷིཔྤཱཡོ ཡུཏྟོ སིཡཱ – སམྨུཁཱ པཡོགེ ཨགཱརཝཱདཱིནཾ བལཝབྷཱཝཏོ སིཡཱ ཙེཏནཱ ¶ བལཝཏཱི, པརསྶ ཙ ཏདཏྠཛཱནནཾ, ན ཏཐཱ ཨསམྨུཁཱཏི. ཡཐཱ པན ཨཀྐོསིཏེ མཏེ ཨཱལ༹ཧནེ ཀཏཱ ཁམནཱ ཨུཔཝཱདནྟརཱཡཾ ནིཝཏྟེཏི, ཨེཝཾ ‘‘པརམྨུཁཱ པཡུཏྟཱཔི ཕརུསཝཱཙཱ ཧོཏིཡེཝཱ’’ཏི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུནྟི. ཀུཔིཏཙིཏྟནྟི ཨཀྐོསཱདྷིཔྤཱཡེནེཝ ཀུཔིཏཙིཏྟཾ, ན མརཎཱདྷིཔྤཱཡེན. མརཎཱདྷིཔྤཱཡེན ཧི ཙིཏྟཀོཔེ སཏི བྱཱཔཱདོཡེཝ ཧོཏཱིཏི. ཨེཏྠཱཏི –
‘‘ནེལངྒོ སེཏཔཙྪཱདོ, ཨེཀཱརོ ཝཏྟཏཱི རཐོ;
ཨནཱིགྷཾ པསྶ ཨཱཡནྟཾ, ཚིནྣསོཏཾ ཨབནྡྷན’’ནྟི. (སཾ. ནི. ༤.༣༤༧; ཨུདཱ. ༦༥);
ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ. སཱིལཉྷེཏྠ ‘‘ནེལངྒ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝཱཧ ཙིཏྟོ གཧཔཏི ‘‘ནེལངྒནྟི ཁོ བྷནྟེ སཱིལཱནམེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (སཾ. ནི. ༤.༣༤༧). སུཀུམཱརཱཏི ཨཕརུསཏཱཡ མུདུཀཱ. པུརསྶཱཏི ཨེཏྠ པུར-སདྡོ ཏནྣིཝཱསཱིཝཱཙཀོ དཊྛབྦོ ‘‘གཱམོ ཨཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནགརཝཱསཱིན’’ནྟི. མནཾ ཨཔྤཱཡཏི ཝཌྜྷེཏཱིཏི མནཱཔཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཙིཏྟཝུཌྜྷིཀརཱ’’ཏི. ཨཱསེཝནཾ བྷཱཝནཾ བཧུལཱིཀརཎཾ. ཡཾ གཱཧཡིཏུཾ པཝཏྟིཏོ, ཏེན ཨགྒཧིཏེ ཨཔྤསཱཝཛྫོ ¶ གཧིཏེ མཧཱསཱཝཛྫོཏི, ཨིདྷཱཔི ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱཝསེནཱཔི ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫཏཱ ལབྦྷཏིཡེཝ.
‘‘ཀཱལཝཱདཱི’’ཏིཨཱདི སམྥཔྤལཱཔཱ པཊིཝིརཏསྶ པཊིཔཏྟིདསྶནཾ. ཡཐཱ ཧི ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདི པཱཎཱཏིཔཱཏཔྤཧཱནཔཊིཔཏྟིདསྶནཾ. ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡ ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟེ ཀཐཾ པཱཎཱཏིཔཱཏཔྤཧཱནཾ ཧོཏཱིཏི? ཨཔེཀྑཱསབྦྷཱཝཏོ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, སཱ པན ཝིརཏི ཀཐནྟི ¶ ཨཱཧ ‘‘ནིཧིཏདཎྜོ ནིཧིཏསཏྠོ’’ཏི, ཏཉྩ དཎྜསཏྠནིདྷཱནཾ ཀཐནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ལཛྫཱི’’ཏིཨཱདི, ཨེཝཾ ཨུཏྟརུཏྟརཾ པུརིམསྶ པུརིམསྶ ཨུཔཱཡསནྡསྶནཾ, ཏཐཱ ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིསུ ¶ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཱལཝཱདཱིཏིཨཱདི སམྥཔྤལཱཔཱ པཊིཝིརཏསྶ པཊིཔཏྟིདསྶན’’ནྟི. ཨཏྠསཉྷིཏཱཔི ཧི ཝཱཙཱ ཨཡུཏྟཀཱལཔྤཡོགེན ཨཏྠཱཝཧཱ ན སིཡཱཏི ཨནཏྠཝིཉྙཱཔནཝཱཙཾ ཨནུལོམེཏི, ཏསྨཱ སམྥཔྤལཱཔཾ པཛཧནྟེན ཨཀཱལཝཱདིཏཱ པརིཝཛྫེཏབྦཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཱལཝཱདཱི’’ཏི. ཀཱལེན ཝདནྟེནཱཔི ཨུབྷཡཱནཏྠསཱདྷནཏོ ཨབྷཱུཏཾ པརིཝཛྫེཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷཱུཏཝཱདཱི’’ཏི. བྷཱུཏཉྩ ཝདནྟེན ཡཾ ཨིདྷལོཀཔརལོཀཧིཏསམྤཱདཀཾ, ཏདེཝ ཝཏྟབྦནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཏྠཝཱདཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཏྠཾ ཝདནྟེནཱཔི ན ལོཀིཡདྷམྨསནྣིསྶིཏམེཝ ཝཏྟབྦཾ, ཨཐ ཁོ ལོཀུཏྟརདྷམྨསནྣིསྶིཏཾ པཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘དྷམྨཝཱདཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱ ཙ ཨཏྠོ ལོཀུཏྟརདྷམྨསནྣིསྶིཏོ ཧོཏི, ཏཾ དསྶནཏྠཾ ‘‘ཝིནཡཝཱདཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ སཏིསཾཝརོ ཉཱཎསཾཝརོ ཁནྟིསཾཝརོ ཝཱིརིཡསཾཝརོཏི ཧི པཉྩནྣཾ སཾཝརཱནཾ, ཏདངྒཝིནཡོ ཝིཀྑམྦྷནཝིནཡོ སམུཙྪེདཝིནཡོ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིནཡོ ནིསྶརཎཝིནཡོཏི པཉྩནྣཾ ཝིནཡཱནཉྩ ཝསེན ཝུཙྩམཱནོ ཨཏྠོ ནིབྦཱནཱདྷིགམཧེཏུབྷཱཝཏོ ལོཀུཏྟརདྷམྨསནྣིསྶིཏོ ཧོཏཱིཏི.
ཨེཝཾ གུཎཝིསེསཡུཏྟོ ཙ ཨཏྠོ ཝུཙྩམཱནོ དེསནཱཀོསལླེ སཏི སོབྷཏི, ཀིཙྩཀརོ ཙ ཧོཏི, ནཱཉྙཐཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ནིདྷཱནཝཏིཾ ཝཱཙཾ བྷཱསིཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨིདཱནི ཏཾ དེསནཱཀོསལླཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཀཱལེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡཊྛུཔྤཏྟཱིནཾ པུཙྪཱཡ ཙ ཝསེན ཨོཏིཎྞེ དེསནཱཝིསཡེ ཨེཀཾསཱདིབྱཱཀརཎཝིབྷཱགཾ སལླཀྑེཏྭཱ ཋཔནཱཧེཏུདཱཧརཎསཾསནྡནཱནི ཏཾཏཾཀཱལཱནུརཱུཔཾ ཝིབྷཱཝེནྟིཡཱ པརིམིཏཔརིཙྪིནྣརཱུཔཱཡ ཝིཔུལཏརགམྦྷཱིརུདཱརཔཧཱུཏཏྠཝིཏྠཱརསངྒཱཧཀཱཡ ¶ དེསནཱཡ པརེ ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཾ པརམཏྠསིདྡྷིཡཾ པཏིཊྛཱཔེནྟོ ‘‘དེསནཱཀུསལོ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
༡༠. ཨེཝཾ པཊིཔཱཊིཡཱ སཏྟ མཱུལསིཀྑཱཔདཱནི ཝིབྷཛིཏྭཱ སཏིཔི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདིཔྤཧཱནསྶ ¶ སཾཝརསཱིལསིཀྑཱསངྒཧེ ཨུཔརིགུཎསངྒཧཏོ, ལོཀིཡཔུཐུཛྫནཱཝིསཡཏོ ཙ ཨུཏྟརདེསནཱཡ སངྒཎྷིཏུཾ ཏཾ པརིཧརིཏྭཱ པཙུརཛནཔཱཀཊཾ ཨཱཙཱརསཱིལམེཝ ཝིབྷཛནྟོ བྷགཝཱ ‘‘བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམསམཱརམྦྷཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ གཱམོཏི སམཱུཧོ. ནནུ ཙ རུཀྑཱདཡོ ཙིཏྟརཧིཏཏཱཡ ན ཛཱིཝཱ, ཙིཏྟརཧིཏཏཱ ཙ པརིཔྥནྡཱབྷཱཝཏོ ¶ , ཚིནྣེ ཝིརུཧནཏོ, ཝིསདིསཛཱཏིཀབྷཱཝཏོ, ཙཏུཡོནིཨཔྤརིཡཱཔནྣཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཱ, ཝུཌྜྷི པན པཝཱལ༹སིལཱལཝཎཱནམྤི ཝིཛྫཏཱིཏི ན ཏེསཾ ཛཱིཝབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ, ཝིསཡགྒཧཎཉྩ པརིཀཔྤནཱམཏྟཾ སུཔནཾ ཝིཡ ཙིཉྩཱདཱིནཾ, ཏཐཱ དོཧལཱ༹དཡོ, ཏཏྠ ཀསྨཱ བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམསམཱརམྦྷཱ པཊིཝིརཏི ཨིཙྪིཏཱཏི? སམཎསཱརུཔྤཏོ, སནྣིསྶིཏསཏྟཱནུརཀྑཎཏོ ཙ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཛཱིཝསཉྙིནོ ཧི མོགྷཔུརིསཱ མནུསྶཱ རུཀྑསྨི’’ནྟིཨཱདི (པཱཙི. ༨༩). ནཱིལཏིཎརུཀྑཱདིཀསྶཱཏི ཨལླཏིཎསྶ ཙེཝ ཨལླརུཀྑཱདིཀསྶ ཙ. ཨཱདི-སདྡེན ཨོསདྷིགཙྪལཏཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨེཀཾ བྷཏྟཾ ཨེཀབྷཏྟཾ, ཏཾ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨེཀབྷཏྟིཀོ, ཨེཀསྨིཾ དིཝསེ ཨེཀཝཱརམེཝ བྷུཉྫནཀོ. ཏཡིདཾ རཏྟིབྷོཛནོཔི སིཡཱཏི ཏནྣིཝཏྟནཏྠམཱཧ ‘‘རཏྟཱུཔརཏོ’’ཏི. ཨེཝམྤི ཨཔརཎྷབྷོཛཱིཔི སིཡཱ ཨེཀབྷཏྟིཀོཏི ཏདཱསངྐཱནིཝཏྟནཏྠཾ ‘‘ཝིརཏོ ཝིཀཱལབྷོཛནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨརུཎུགྒམནཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ¶ མཛ྄ཛྷནྷིཀཱ, ཨཡཾ བུདྡྷཱནཾ ཨཱཙིཎྞསམཱཙིཎྞོ བྷོཛནསྶ ཀཱལོ ནཱམ, ཏདཉྙོ ཝིཀཱལོ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན དུཏིཡཔདེན རཏྟིབྷོཛནསྶ པཊིཀྑིཏྟཏྟཱ ཨཔརཎྷོ ‘‘ཝིཀཱལོ’’ཏི ཝུཏྟོ.
སངྑེཔཏོ ‘‘སབྦཔཱཔསྶ ཨཀརཎ’’ནྟིཨཱདི (དཱི. ནི. ༢.༩༠; དྷ. པ. ༡༨༣; ནེཏྟི. ༣༠, ༥༠, ༡༡༦, ༡༢༤) ནཡཔྤཝཏྟཾ བྷགཝཏོ སཱསནཾ ཨཙྩནྟཚནྡརཱགཔྤཝཏྟིཏོ ནཙྩཱདཱིནཾ དསྶནཾ ན ཨནུལོམེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱསནསྶ ཨནནུལོམཏྟཱ’’ཏི. ཨཏྟནཱ པཡོཛིཡམཱནཾ, པརེཧི པཡོཛཱཔིཡམཱནཉྩ ནཙྩཾ ནཙྩབྷཱཝསཱམཉྙཏོ པཱལི༹ཡཾ ཨེཀེནེཝ ནཙྩ-སདྡེན གཧིཏཾ, ཏཐཱ གཱིཏཝཱདིཏ-སདྡེན ཙཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནཙྩནནཙྩཱཔནཱདིཝསེནཱ’’ཏི. ཨཱདི-སདྡེན གཱཡནགཱཡཱཔནཝཱདནཝཱདཱཔནཱནི སངྒཎྷཱཏི. དསྶནེན ཙེཏྠ སཝནམྤི སངྒཧིཏཾ ཝིརཱུཔེཀསེསནཡེན. ཨཱལོཙནསབྷཱཝཏཱཡ ཝཱ པཉྩནྣཾ ཝིཉྙཱཎཱནཾ སཝནཀིརིཡཱཡཔི དསྶནསངྑེཔསབྦྷཱཝཏོ ‘‘དསྶནཱ’’ ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ. ཨཝིསཱུཀབྷཱུཏསྶ གཱིཏསྶ སཝནཾ ཀདཱཙི ཝཊྚཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསཱུཀབྷཱུཏཱ དསྶནཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ པརམཏྠཛོཏིཀཱཡ ཁུདྡཀཔཱཋཊྛཀཐཱཡ (ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. པཙྪིམཔཉྩསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ) ‘‘དྷམྨཱུཔསཾཧིཏམྤི ཙེཏྠ གཱིཏཾ ཝཊྚཏི, གཱིཏཱུཔསཾཧིཏོ དྷམྨོ ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི.
ཨུཙྩཱཏི ¶ ¶ ཨུཙྩསདྡེན སམཱནཏྠཾ ཨེཀཾ སདྡནྟརཾ, སེཏི ཨེཏྠཱཏི སཡནཾ. ཨུཙྩཱསཡནཾ མཧཱསཡནཉྩ སམཎསཱརུཔྤརཧིཏཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘པམཱཎཱཏིཀྐནྟཾ, ཨཀཔྤིཡཏྠརཎ’’ནྟི ¶ . ཨཱསནྡཱདིཨཱསནཉྩེཏྠ སཡནེན སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཡསྨཱ པན ཨཱདྷཱརེ པཊིཀྑིཏྟེ ཏདཱདྷཱརཀིརིཡཱ པཊིཀྑིཏྟཱཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨུཙྩཱསཡནམཧཱསཡནཱ’’ ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ, ཨཏྠཏོ པན ཏདུཔབྷོགབྷཱུཏ ནིསཛྫཱནིཔཛྫནེཧི ཝིརཏི དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ཨུཙྩཱསཡནསཡནམཧཱསཡནསཡནཱཏི ཝཱ ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཨེཀསེསནཡེན ཨཡཾ ནིདྡེསོ ཀཏོ ཡཐཱ ‘‘ནཱམརཱུཔཔཙྩཡཱ སལཱ༹ཡཏན’’ནྟི (མ. ནི. ༣.༡༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡; ཨུདཱ. ༡). ཨཱསནཀིརིཡཱཔུབྦཀཏྟཱ སཡནཀིརིཡཱཡ སཡནགྒཧཎེནེཝ ཨཱསནཾ གཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨཉྙེཧི གཱཧཱཔནེ ཨུཔནིཀྑིཏྟསཱདིཡནེ ཙ པཊིགྒཧཎཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ན ཨུགྒཎྷཱཔེཏི, ན ཨུཔནིཀྑིཏྟཾ སཱདཱིཡཏཱི’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཏིཝིདྷཾ པཊིགྒཧཎཾ ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ མནསཱ. ཏཏྠ ཀཱཡེན པཊིགྒཧཎཾ ཨུགྒཎྷནཾ, ཝཱཙཱཡ པཊིགྒཧཎཾ ཨུགྒཧཱཔནཾ, མནསཱ པཊིགྒཧཎཾ སཱདིཡནནྟི ཏིཝིདྷམྤི པཊིགྒཧཎཾ སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ གཧེཏྭཱ ‘‘པཊིགྒཧཎཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ནེཝ ནཾ ཨུགྒཎྷཱཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཨེས ནཡོ ‘‘ཨཱམཀདྷཉྙཔཊིགྒཧཎཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི. ནཱིཝཱརཱདིཨུཔདྷཉྙསྶ སཱལིཡཱདིམཱུལདྷཉྙནྟོགདྷཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྟཝིདྷསྶཱ’’ཏི. ‘‘ཨནུཛཱནཱམི བྷིཀྑཝེ པཉྩ ཝསཱནི བྷེསཛྫཱནི ཨཙྪཝསཾ མཙྪཝསཾ སུསུཀཱཝསཾ སཱུཀརཝསཾ གདྲབྷཝས’’ནྟི (མཧཱཝ. ༢༦༢) ཝུཏྟཏྟཱ ཨིདཾ ཨོདིསྶ ཨནུཉྙཱཏཾ ནཱམ, ཏསྶ པན ‘‘ཀཱལེ པཊིགྒཧིཏ’’ནྟི (མཧཱཝ. ༢༦༢) ཝུཏྟཏྟཱ པཊིགྒཧཎཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙཏྲ ཨོདིསྶ ཨནུཉྙཱཏཱ’’ཏི.
ཨཀྐམཏཱིཏི ནིཔྤཱིལེ༹ཏི. པུབྦབྷཱགེ ཨཀྐམཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཧདཡནྟི ནཱལི༹ཨཱདིམཱནབྷཱཛནཱནཾ ཨབྦྷནྟརཾ. ཏིལཱདཱིནཾ ¶ ནཱལི༹ཨཱདཱིཧི མིནནཀཱལེ ཨུསྶཱཔིཏསིཁཱཡེཝ སིཁཱ, ཏསྶཱ བྷེདོ ཧཱཔནཾ. ཀེཙཱིཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ, ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ ཙ.
ཝདྷོཏི མུཊྛིཔྤཧཱརཀསཱཏཱལ༹ནཱདཱིཧི ཧིཾསནཾ, ཝིཧེཋནནྟི ཨཏྠོ. ཝིཧེཋནཏྠོཔི ཧི ཝདྷསདྡོ དིསྶཏི ‘‘ཨཏྟཱནཾ ཝདྷིཏྭཱ ཝདྷིཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༨༨༠). ཡཐཱ ཧི ཨཔྤཊིགྒཧབྷཱཝསཱམཉྙེ སཏིཔི པབྦཛིཏེཧི ཨཔྤཊིགྒཧིཏབྦཝཏྠུཝིསེསབྷཱཝསནྡསྶནཏྠཾ ཨིཏྠིཀུམཱརིདཱསིདཱསཱདཡོ ཝིབྷཱགེན ཝུཏྟཱ ¶ , ཨེཝཾ པརསྶཧརཎབྷཱཝཏོ ཨདིནྣཱདཱནབྷཱཝསཱམཉྙེ སཏིཔི ཏུལཱཀཱུཊཱདཡོ ཨདིནྣཱདཱནཝིསེསབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝིབྷཱགེན ཝུཏྟཱ, ན ཨེཝཾ པཱཎཱཏིཔཱཏཔརིཡཱཡསྶ ཝདྷསྶ པུནགྒཧཎེ པཡོཛནཾ ཨཏྠི. ‘‘ཏཏྠ སཡངྐཱརོ, ཨིདྷ པརཾཀཱརོ’’ཏི ཙ ¶ ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ ‘‘ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ ཚཔྤཡོགཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟོཡེཝ ཨཏྠོ སུནྡརཏརོ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཝདྷོཏི མཱརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཏམྤི པོཐནམེཝ སནྡྷཱཡཱཏི ཙ སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ མཱརཎ-སདྡསྶ ཝིཧིཾསནེཔི དིསྶནཏོ.
ཨེཏྟཱཝཏཱཏི ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཚེདན…པེ… སཧསཱཀཱརཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏི ཨེཏཔརིམཱཎེན པཱཋེན. ཨནྟརཱབྷེདཾ ཨགྒཧེཏྭཱ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏནཡེན ཚབྦཱིསཏིསིཀྑཱཔདསངྒཧཾ ཡེབྷུཡྻེན སིཀྑཱཔདཱནཾ ཨཝིབྷཏྟཏྟཱ ཙཱུལ༹སཱིལཾ ནཱམ. དེསནཱཝསེན ཧི ཨིདྷ ཙཱུལ༹མཛ྄ཛྷིམཱདིབྷཱཝོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ན དྷམྨཝསེན. ཏཐཱ ཧི ཨིདྷ སངྑིཏྟེན ཨུདྡིཊྛཱནཾ སིཀྑཱཔདཱནཾ ཨཝིབྷཏྟཱནཾ ཝིབྷཛནཝསེན ¶ མཛ྄ཛྷིམསཱིལདེསནཱ པཝཏྟཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘མཛ྄ཛྷིམསཱིལཾ ཝིཏྠཱརེནྟོ’’ཏི.
ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
མཛ྄ཛྷིམསཱིལཝཎྞནཱ
༡༡. ཏཏྠ ཡཐཱཏི ཨོཔམྨཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཝཱཏི ཝིཀཔྤནཏྠེ. པནཱཏི ཝཙནཱལངྐཱརེ. ཨེཀེཏི ཨཉྙེ. བྷོནྟོཏི སཱདྷཱུནཾ པིཡསམུདཱཧཱརོ. སཱདྷཝོ ཧི པརེ ‘‘བྷོནྟོ’’ཏི ཝཱ, ‘‘དེཝཱནཾ པིཡཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨཱཡསྨནྟོ’’ཏི ཝཱ སམཱལཔནྟི. ཡཾ ཀིཉྩི པབྦཛྫཾ ཨུཔགཏཱ སམཎཱ. ཛཱཏིམཏྟེན བྲཱཧྨཎཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨུསྶཱཧཾ ཀཏྭཱ མམ ཝཎྞཾ ཝདམཱནོཔི པུཐུཛྫནོ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ པརཱནུདྡེསིཀནཡེན ཝཱ ཡཐཱ པནེཀེ བྷོནྟོ སམཎབྲཱཧྨཎབྷཱཝཾ པཊིཛཱནམཱནཱ, པརེཧི ཙ ཏཐཱསམྦྷཱཝིཡམཱནཱ ཏདནུརཱུཔཔཊིཔཏྟིཾ ཨཛཱནནཏོ, ཨསམཏྠཏོ ཙ ན ཨབྷིསམྦྷུཎནྟི, ན ཨེཝམཡཾ, ཨཡཾ པན སམཎོ གོཏམོ སབྦཐཱཔི སམཎསཱརུཔྤཔཊིཔདཾ པཱུརེསིཡེཝཱཏི ཨེཝཾ ཨཉྙུདྡེསིཀནཡེན ཝཱ སབྦཐཱཔི ཨཱཙཱརསཱིལམཏྟམེཝ ཝདེཡྻུཾ, ན ཏདུཏྟརིནྟི.
བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམསམཱརམྦྷཔདེ ¶ སདྡཀྐམེན ཨཔྤདྷཱནབྷཱུཏོཔི བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམོ ནིདྡིསིཏབྦཏཱཡ པདྷཱནབྷཱཝཾ པཊིལབྷཏི. ཨཉྙོ ཧི སདྡཀྐམོ ཨཉྙོ ཨཏྠཀྐམོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཏམོ སོ བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམོ’’ཏི. ཏསྨིཉྷི ཝིབྷཏྟེ ཏབྦིསཡཏཱཡ སམཱརམྦྷོཔི ཝིབྷཏྟོཝ ཧོཏཱིཏི ¶ . ཏེནེཝཱཧ བྷགཝཱ ‘‘མཱུལབཱིཛ’’ནྟིཨཱདི. མཱུལམེཝ བཱིཛཾ མཱུལབཱིཛཾ, མཱུལཾ བཱིཛཾ ཨེཏསྶཱཏིཔི མཱུལབཱིཛཾ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཕལུ༹བཱིཛནྟི པབྦབཱིཛཾ. པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ སདིསཕལུཔྤཏྟིཡཱ ཝིསེསཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཝིརུཧཎསམཏྠེ སཱརཕལེ ནིརུལ༹ྷོ བཱིཛ-སདྡོ ཏདཏྠསཾསིདྡྷིཡཱ མཱུལཱདཱིསུཔི ཀེསུཙི པཝཏྟཏཱིཏི མཱུལཱདིཏོ ནིཝཏྟནཏྠཾ ཨེཀེན བཱིཛ-སདྡེན ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘བཱིཛབཱིཛ’’ནྟི. ‘‘རཱུཔརཱུཔཾ ¶ , དུཀྑདུཀྑ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༤.༣༢༧) ཙ ཡཐཱ. ཀསྨཱ པནེཏྠ བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམཾ པུཙྪིཏྭཱ བཱིཛགཱམོ ཨེཝ ཝིབྷཏྟོཏི? ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ. ནནུ ཨཝོཙུམྷ ‘‘མཱུལམེཝ བཱིཛཾ མཱུལབཱིཛཾ, མཱུལཾ བཱིཛཾ ཨེཏསྶཱཏིཔི མཱུལབཱིཛནྟི’’. ཏཏྠ པུརིམེན བཱིཛགཱམོ ནིདྡིཊྛོ, དུཏིཡེན བྷཱུཏགཱམོ, དུཝིདྷོཔེས སཱམཉྙནིདྡེསེན, མཱུལབཱིཛཉྩ མཱུལབཱིཛཉྩ མཱུལབཱིཛནྟི ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ པཱལི༹ཡཾ ནིདྡིཊྛོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སབྦཉྷེཏ’’ནྟིཨཱདི.
༡༢. ‘‘སནྣིདྷིཀཏསྶཱ’’ཏི ཨེཏེན ‘‘སནྣིདྷིཀཱརཔརིབྷོག’’ནྟི ཨེཏྠ ཀཱར-སདྡསྶ ཀམྨཏྠཏཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ ཝཱ ‘‘ཨཱཙཡཾགམིནོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཨནུནཱསིཀལོཔེན ‘‘ཨཱཙཡགཱམིནོ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༠) ནིདྡེསོ ཀཏོ, ཨེཝཾ ‘‘སནྣིདྷིཀཱརཾ པརིབྷོག’’ནྟི ཝཏྟབྦེ ཨནུནཱསིཀལོཔེན ‘‘སནྣིདྷིཀཱརཔརིབྷོག’’ནྟི ཝུཏྟཾ, སནྣིདྷིཾ ཀཏྭཱ པརིབྷོགནྟི ཨཏྠོ.
སམྨཱ ཀིལེསེ ལིཁཏཱིཏི སལླེཁོ, སུཏྟནྟནཡེན པཊིཔཏྟི. པརིཡཱཡཏི ཀཔྤཱིཡཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, ཀཔྤིཡཝཱཙཱནུསཱརེན པཊིཔཏྟི. ཀིལེསེཧི ཨཱམསིཏབྦཏོ ཨཱམིསཾ, ཡཾ ཀིཉྩི ཨུཔབྷོགཱརཧཾ ཝཏྠུ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཱམིསནྟི ཝུཏྟཱཝསེས’’ནྟི. ནཡདསྶནཉྷེཏཾ སནྣིདྷིཝཏྠཱུནཾ. ཨུདཀཀདྡམེཏི ཨུདཀེ ཙ ཀདྡམེ ཙ. ཨཙྪཐཱཏི ནིསཱིདཐ. གཱིཝཱཡཱམཀནྟི གཱིཝཾ ཨཱཡམིཏྭཱ, ཡཐཱ ཙ བྷུཏྟེ ཨཏིབྷུཏྟཏཱཡ གཱིཝཱ ཨཱཡམིཏབྦཱཝ ཧོཏི, ཨེཝནྟི ཨཏྠོ. ཙཏུབྷཱགམཏྟནྟི ཀུཌུབམཏྟཾ. ‘‘ཀཔྤིཡཀུཊིཡ’’ནྟིཨཱདི ཝིནཡཝསེན ཝུཏྟཾ.
༡༣. ཨེཏྟཀམྤཱིཏི ¶ ཝིནིཙྪཡཝིཙཱརཎཱཝཏྠུཀིཏྟནམྤི ¶ . པཡོཛནམཏྟམེཝཱཏི པདཏྠཡོཛནམཏྟམེཝ. ཡསྶ པན པདསྶ ཝིཏྠཱརཀཐཾ ཝིནཱ ན སཀྐཱ ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཏུཾ, ཏཏྠ ཝིཏྠཱརཀཐཱཔི པདཏྠསངྒཧམེཝ གཙྪཏི. ཀུཏཱུཧལཝསེན པེཀྑིཏབྦཏོ པེཀྑཱ, ནཊསཏྠཝིདྷིནཱ ནཊཱནཉྩ པཡོགོ. ནཊསམཱུཧེན པན ཛནསམཱུཧེ ཀརཎཝསེན ‘‘ནཊསམཛྫ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, སཱརསམཱསེ ‘‘པེཀྑཱ མཧ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. གྷནཏཱལ༹ཾ ནཱམ དཎྜམཡཏཱལ༹ཾ, སིལཱསལཱཀཏཱལ༹ཾ ཝཱ. ཨེཀེཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ, ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ ཙ. ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ ཨིཏོ པརེསུཔི ‘‘ཨེཀེ’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེསུ. ཙཏུརསྶཨམྦཎཀཏཱལ༹ཾ ནཱམ རུཀྑསཱརདཎྜཱདཱིསུ ཡེན ཀེནཙི ཙཏུརསྶཨམྦཎཀཾ ཀཏྭཱ ¶ ཙཏཱུསུ པསྶེསུ ཙམྨེན ཨོནནྡྷིཏྭཱ ཀཏཝཱདིཏཾ. ཨབྦྷོཀྐིརཎཾ རངྒབལཱིཀརཎཾ, ཡཱ ‘‘ནནྡཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. སོབྷནཀརནྟི སོབྷནཀརཎཾ, ‘‘སོབྷནགྷརཀ’’ནྟི སཱརསམཱསེ ཝུཏྟཾ. ཙཎྜཱལཱནམིདནྟི ཙཎྜཱལཾ. སཱཎེ ཨུདཀེན ཏེམེཏྭཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱཀོཊནཀཱིལཱ༹ སཱཎདྷོཝནཾ. ཨིནྡཛཱལེནཱཏི ཨཊྛིདྷོཝནམནྟཾ པརིཛཔྤིཏྭཱ ཡཐཱ པརེ ཨཊྛཱིནིཡེཝ པསྶནྟི, ཨེཝཾ ཏཙཱདཱིནཾ ཨནྟརདྷཱཔནམཱཡཱཡ. སཀཊབྱཱུཧཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཙཀྐཔདུམཀལཱི༹རབྱཱུཧཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི.
༡༤. པདཱནཱིཏི ¶ སཱརཱིནཾ པཏིཊྛཱནཊྛཱནཱནི. དསཔདཾ ནཱམ དྭཱིཧི པནྟཱིཧི ཝཱིསཏིཡཱ པདེཧི ཀཱིལ༹ནཛཱུཏཾ. པཱསཀཾ ཝུཙྩཏི ཚསུ པསྶེསུ ཨེཀེཀཾ ཡཱཝ ཚཀྐཾ དསྶེཏྭཱ ཀཏཀཱིལ༹ནཀཾ, ཏཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཡཐཱལདྡྷཾ ཨེཀཀཱདིཝསེན སཱརིཡོ ཨཔནེནྟཱ ཨུཔནེནྟཱ ཙ ཀཱིལ༹ནྟི. གྷཊེན ཀཱིལཱ༹ གྷཊིཀཱཏི ཨེཀེ. བཧཱུསུ སལཱཀཱསུ ཝིསེསརཧིཏཾ ཨེཀཾ སལཱཀཾ གཧེཏྭཱ ཏཱསུ པཀྑིཔིཏྭཱ པུན ཏསྶེཝ ཨུདྡྷརཎཾ སལཱཀཧཏྠནྟི ཨེཀེ. པཎྞེན ཝཾསཱཀཱརེན ཀཏཱ ནཱལི༹ཀཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཾ དྷམནྟཱ’’ཏི. ‘‘པུཙྪནྟསྶ མུཁཱགཏཾ ཨཀྑརཾ གཧེཏྭཱ ནཊྛམུཏྟི ལཱབྷཱལཱབྷཱདིཛཱནནཀཱིལཱ༹ ཨཀྑརིཀཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི. ‘‘ཝཱདིཏཱནུརཱུཔཾ ནཙྩནཾ གཱཡནཾ ཝཱ ཡཐཱཝཛྫཾ’’ ཏིཔི ཝདནྟི. ‘‘ཨེཝཾ ཀཏེ ཛཡོ བྷཝིསྶཏི, ཨཉྙཐཱ པརཱཛཡོ’’ཏི ཛཡཔརཱཛཡེ པུརཀྑཏྭཱ པཡོགཀརཎཝསེན པརིཧཱརཔཐཱདཱིནམྤི ཛཱུཏཔམཱདཊྛཱནབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. པངྒཙཱིརཱདཱིཧིཔི ཝཾསཱདཱིཧི ཀཱཏབྦཀིཙྩསིདྡྷིཨསིདྡྷིཛཡཔརཱཛཡཱཝཧོ པཡོགོ ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘ཡཐཱཝཛྫ’’ནྟི ཙ ¶ ཀཱཎཱདཱིཧི སདིསཏཱཀཱརདསྶནེཧི ཛཡཔརཱཛཡཝསེན ཛཱུཏཀཱིལི༹ཏབྷཱཝེན ཝུཏྟཾ.
༡༥. ཝཱལ༹རཱུཔཱནཱིཏི ཨཱཧརིམཱནི ཝཱལ༹རཱུཔཱནི. ‘‘ཨཀཔྤིཡམཉྩོཝ པལླངྐོ’’ཏི སཱརསམཱསེ. ཝཱནཝིཙིཏྟནྟི བྷིཏྟིཙྪདཱདིཝསེན ཝཱནེན ཝིཙིཏྲཾ. རུཀྑཏཱུལལཏཱཏཱུལཔོཊཀཱིཏཱུལཱནཾ ཝསེན ཏིཎྞཾ ཏཱུལཱནཾ. ཨུདྡལོམིཡཾ ཀེཙཱིཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ, ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ ཙ. ཏཐཱ ཨེཀནྟལོམིཡཾ. ཀོསེཡྻཀཊྚིསྶམཡནྟི ཀོསེཡྻཀསྶཊམཡཾ. སུདྡྷཀོསེཡྻནྟི ¶ རཏནཔརིསིབྦནརཧིཏཾ. ‘‘ཋཔེཏྭཱ ཏཱུལིཀ’’ནྟི ཨེཏེན རཏནཔརིསིབྦནརཧིཏཱཔི ཏཱུལིཀཱ ན ཝཊྚཏཱིཏི དཱིཔེཏི. ‘‘རཏནཔརིསིབྦིཏཱནཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཡཱནི རཏནཔརིསིབྦིཏཱནི, ཏཱནི བྷཱུམཏྠརཎཝསེན, ཡཐཱནུརཱུཔཾ མཉྩཔཱིཋཱདཱིསུ ཙ ཨུཔནེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི དཱིཔིཏཾ ཧོཏི. ཨཛིནཙམྨེཧཱིཏི ཨཛིནམིགཙམྨེཧི. ཏཱནི ཀིར ཙམྨཱནི སུཁུམཱནི, ཏསྨཱ དུཔཊྚཏིཔཊྚཱནི ཀཏྭཱ སིབྦནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཛིནཔྤཝེཎཱི’’ཏི. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ཝིནཡེ ཝུཏྟནཡེན.
༡༦. ཨལངྐཱརཉྫནམེཝ ན བྷེསཛྫཾ མཎྜནཱནུཡོགསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. མཱལཱ-སདྡོ སཱསནེ སུདྡྷཔུཔྥེསུཔི ¶ ནིརུལ༹ྷོཏི ཨཱཧ ‘‘བདྡྷམཱལཱ ཝཱ’’ཏི. མཏྟིཀཀཀྐནྟི ཨོསདྷེཧི ཨབྷིསངྑཏཾ ཡོགམཏྟིཀཀཀྐཾ. ཙལིཏེཏི ཀུཔིཏེ. ལོཧིཏེ སནྣིསིནྣེཏི དུཊྛལོཧིཏེ ཁཱིཎེ.
༡༧. དུགྒཏིཏོ སཾསཱརཏོ ཙ ནིཡྻཱཏི ཨེཏེནཱཏི ནིཡྻཱནཾ, སགྒམགྒོ མོཀྑམགྒོ ཙ. ཏཾ ནིཡྻཱནཾ ཨརཧཏི, ནིཡྻཱནེ ཝཱ ནིཡུཏྟཱ, ནིཡྻཱནཾ ཝཱ ཕལབྷཱུཏཾ ཨེཏིསྶཱ ཨཏྠཱིཏི ནིཡྻཱནིཀཱ, ཝཙཱིདུཙྩརིཏསཾཀིལེསཏོ ནིཡྻཱཏཱིཏི ཝཱ ཨཱི-ཀཱརསྶ རསྶཏྟཾ, ཡ-ཀཱརསྶ ཙ ཀ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ནིཡྻཱནིཀཱ, ཙེཏནཱཡ སདྡྷིཾ སམྥཔྤལཱཔཱ ཝེརམཎི. ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨནིཡྻཱནིཀཱ, ཏསྶཱ བྷཱཝོ ཨནིཡྻཱནིཀཏྟཾ, ཏསྨཱ ཨནིཡྻཱནིཀཏྟཱ. ཏིརཙྪཱནབྷཱུཏཱཏི ཏིརོཀརཎབྷཱུཏཱ. ཀམྨཊྛཱནབྷཱཝེཏི ཨནིཙྩཏཱཔཊིསཾཡུཏྟཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནབྷཱཝེ. སཧ ཨཏྠེནཱཏི སཱཏྠཀཾ, ཧིཏཔཊིསཾཡུཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཝིསིཁཱཏི གྷརསནྣིཝེསོ, ཝིསིཁཱགཧཎེན ཙ ཏནྣིཝཱསིནོ གཧིཏཱ ‘‘གཱམོ ཨཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སཱུརཱ སམཏྠཱ’’ཏི, ‘‘སདྡྷཱ པསནྣཱ’’ཏི ཙ. ཀུམྦྷཊྛཱནཱཔདེསེན ¶ ¶ ཀུམྦྷདཱསིཡོ ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀུམྦྷདཱསཱིཀཐཱ ཝཱ’’ཏི. ཨུཔྤཏྟིཋིཏིསམྦྷཱརཱདིཝསེན ལོཀཾ ཨཀྑཱཡཏཱིཏི ལོཀཀྑཱཡིཀཱ.
༡༩. དཱུཏསྶ ཀམྨཾ དཱུཏེཡྻཾ, ཏསྶ ཀཐཱ དཱུཏེཡྻཀཐཱ.
༢༠. ཏིཝིདྷེནཱཏི སཱམནྟཛཔྤནཨིརིཡཱཔཐསནྣིསྶིཏཔཙྩཡཔཊིསེཝནབྷེདཏོ ཏིཔྤཀཱརེན. ཝིམྷཱཔཡནྟཱིཏི ‘‘ཨཧོ ཨཙྪརིཡཔུརིསོ’’ཏི ཨཏྟནི པརེསཾ ཝིམྷཡཾ ཨུཔྤཱདེནྟི. ལཔནྟཱིཏི ཨཏྟཱནཾ, དཱཡཀཾ ཝཱ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཡཐཱ སོ ཀིཉྩི དདཱཏི, ཨེཝཾ ཨུཀྐཱཙེཏྭཱ ཀཐེནྟི. ནིམིཏྟེན ཙརནྟི, ནིམིཏྟཾ ཝཱ ཀརོནྟཱིཏི ནེམིཏྟིཀཱ ནིམིཏྟནྟི ཙ པརེསཾ པཙྩཡ དཱནསཉྙུཔྤཱདཀཾ ཀཱཡཝཙཱིཀམྨཾ ཝུཙྩཏི. ནིཔྤིཾསནྟཱིཏི ནིཔྤེསཱ, ནིཔྤེསཱཡེཝ ནིཔྤེསིཀཱ, ནིཔྤེསོཏི ཙ སཋཔུརིསོ ཝིཡ ལཱབྷསཀྐཱརཏྠཾ ཨཀྐོསཁུཾསནུཔྤཎྜནཔརཔིཊྛིམཾསིཀཏཱདི.
མཛ྄ཛྷིམསཱིལཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
མཧཱསཱིལཝཎྞནཱ
༢༡. ཨངྒཱནི ¶ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཏྟཱ ཨངྒསཧཙརིཏཾ སཏྠཾ ‘‘ཨངྒ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ནིམིཏྟནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨངྒནྟི ཨངྒཝིཀཱར’’ནྟི ཝདནྟི, པརེསཾ ཨངྒཝིཀཱརདསྶནེནཱཔི ལཱབྷཱལཱབྷཱདིཝིཛྫཱཏི. པཎྜུརཱཛཱཏི དཀྑིཎཱམདྷུརཱདྷིཔཏི. ‘‘མཧནྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨཔྤཀཾ ནིམིཏྟཾ, མཧནྟཾ ནིམིཏྟཾ ཨུཔྤཱཏོཏི དསྶེཏི. ཨིདཾ ནཱམ པསྶཏཱིཏི ཡོ ཝསབྷཾ ཀུཉྫརཾ པཱསཱདཾ པབྦཏཾ ཝཱ ཨཱརུལ༹ྷཾ སུཔིནེ ཨཏྟཱནཾ པསྶཏི, ཏསྶ ཨིདཾ ནཱམ ཕལཾ ཧོཏཱིཏི. སུཔིནཀནྟི སུཔིནསཏྠཾ. ཨངྒསམྤཏྟིཝིཔཏྟིདསྶནམཏྟེན ¶ ཨཱདིསནཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨངྒ’’ནྟི ཨིམིནཱ, ‘‘ལཀྑཎ’’ནྟི ཨིམིནཱ པན མཧཱནུབྷཱཝཏཱནིཔྥཱདཀཨངྒལཀྑཎཝིསེསདསྶནེནཱཏི ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོཏི. ཨཧཏེཏི ནཝེ. ཨིཏོ པཊྛཱཡཱཏི དེཝརཀྑསམནུསྶཱདིབྷེདེན ཝིཝིདྷཝཏྠབྷཱགེ ཨིཏོ ཝཱ ཨེཏྟོ ཝཱ སཉྪིནྣེ ཨིདཾ ནཱམ བྷོགཱདི ཧོཏཱིཏི. དབྦིཧོམདཱིནི ¶ ཧོམསྶུཔཀརཎཱདིཝིསེསེཧི ཕལཝིསེསདསྶནཝསེན པཝཏྟཱནི. ཨགྒིཧོམཾ ཝུཏྟཱཝསེསསཱདྷནཝསེན པཝཏྟཾ ཧོམཾ. ཨངྒལཊྛིནྟི སརཱིརཾ. ཨབྦྷིནོ སཏྠཾ ཨབྦྷེཡྻཾ, མཱསུརཀྑེན ཀཏོ གནྠོ མཱསུརཀྑོ. བྷཱུརིཝིཛྫཱ སསྶབུདྡྷིཀརཎཝིཛྫཱཏི སཱརསམཱསེ. སཔཀྑཀ…པེ… ཙཏུཔྤདཱནནྟི པིངྒལམཀྑིཀཱདིསཔཀྑཀ གྷརགོལིཀཱདིཨཔཀྑཀདེཝམནུསྶཀོཉྩཱདིདྭིཔདཀཀཎྚཀཛམྦུཀཱདིཙཏུཔྤདཱནཾ.
༢༣. ‘‘ཨསུཀདིཝསེ’’ཏི ‘‘པཀྑསྶ དུཏིཡེ ཏཏིཡེ’’ཏིཨཱདི ཏིཐིཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨསུཀནཀྑཏྟེནཱཏི རོཧིཎཱིཨཱདིནཀྑཏྟཡོགཝསེན.
༢༤. ཨུཀྐཱནཾ པཏནནྟི ཨུཀྐོབྷཱསཱནཾ པཏནཾ. ཝཱཏསངྒྷཱཏེསུ ཧི ཝེགེན ཨཉྙམཉྙཾ སངྒྷཊྚེནྟེསུ དཱིཔཀོབྷཱསོ ཝིཡ ཨོབྷཱསོ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨཱཀཱསཏོ པཏཏི, ཏཏྠཱཡཾ ཨུཀྐཱཔཱཏཝོཧཱརོ. ཨཝིསུདྡྷཏཱ ཨབྦྷམཧིཀཱདཱིཧི.
༢༥. དྷཱརཱནུཔཝེཙྪནཾ ཝསྶནཾ. ཧཏྠེན ཨདྷིཔྤེཏཝིཉྙཱཔནཾ ཧཏྠམུདྡཱ, ཏཾ པན ཨངྒུལིསངྐོཙནེན ¶ གཎནཱཡེཝ. པཱརསིཀ མིལཀྑཀཱདཡོ ཝིཡ ནཝནྟཝསེན གཎནཱ ཨཙྪིདྡཀགཎནཱ. སཊུཔྤཱདནཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཝོཀལནབྷཱགཧཱརཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི. ཙིནྟཱཝསེནཱཏི ཝཏྠུཾ ཨནུསནྡྷིཉྩ སཡམེཝ ཙིརེན ཙིནྟེཏྭཱ ཀརཎཝསེན ཙིནྟཱཀཝི ཝེདིཏབྦོ, ཀིཉྩི སུཏྭཱ སུཏེན ཨསྶུཏཾ ཨནུསནྡྷེཏྭཱ ཀརཎཝསེན སུཏཀཝི, ཀཉྩི ཨཏྠཾ ཨུཔདྷཱརེཏྭཱ ཏསྶ ¶ སངྑིཔནཝིཏྠཱརཎཱདིཝསེན ཨཏྠཀཝི, ཡཾ ཀིཉྩི པརེན ཀཏཾ ཀབྦཾ ནཱཊཀཾ ཝཱ དིསྭཱ ཏཾ སདིསམེཝ ཨཉྙཾ ཨཏྟནོ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནེན ཀརཎཝསེན པཊིབྷཱནཀཝི ཝེདིཏབྦོ.
༢༦. པརིགྒཧབྷཱཝེན དཱརིཀཱཡ གཎྷཱཔནཾ ཨཱཝཱཧནཾ. ཏཐཱ དཱཔནཾ ཝིཝཱཧནཾ. དེསནྟརེ དིགུཎཏིགུཎཱདིགཧཎཝསེན བྷཎྜཔྤཡོཛནཾ པཡོགོ. ཏཏྠ ཝཱ ཨཉྙཏྠ ཝཱ ཡཐཱཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཝཌྜྷིགཧཎཝསེན པཡོཛནཾ ཨུདྡྷཱརོ. ‘‘བྷཎྜམཱུལརཧིཏཱནཾ ཝཱཎིཛྫཾ ཀཏྭཱ ཨེཏྟཀེནུདཡེན སཧ མཱུལཾ དེཐཱཏི དྷནདཱནཾ པཡོགོ, ཏཱཝཀཱལིཀདཱནཾ ཨུདྡྷཱརོ’’ཏི ཙ ཝདནྟི. ཏཱིཧི ཀཱརཎེཧཱིཏི ཨེཏྠ ཝཱཏེན, པཱཎཀེཧི ཝཱ གབྦྷེ ཝིནསྶནྟེ ན པུརིམཀམྨུནཱ ཨོཀཱསོ ཀཏོ, ཏཔྤཙྩཡཱ ཀམྨཾ ཝིཔཙྩཏི. སཡམེཝ ¶ པན ཀམྨུནཱ ཨོཀཱསེ ཀཏེ ན ཨེཀནྟེན ཝཱཏོ པཱཎཀཱ ཝཱ ཨཔེཀྑིཏབྦཱཏི ཀམྨསྶ ཝིསུཾ ཀཱརཎབྷཱཝོ ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ. ནིབྦཱཔནཱིཡནྟི ཨུཔསམཀརཾ. པཊིཀམྨནྟི ཡཐཱ ཏེ ན ཁཱདནྟི, ཏཐཱ པཊིཀརཎཾ. པརིཝཏྟནཏྠནྟི ཨཱཝུདྷཱདིནཱ སཧ ཨུཀྑིཏྟཧཏྠསྶ ཨུཀྑིཔནཝསེན པརིཝཏྟནཏྠཾ. ཨིཙྪིཏཏྠསྶ དེཝཏཱཡ ཀཎྞེ ཀཐནཝསེན ཛཔྤནཾ ཀཎྞཛཔྤནནྟི. ཨཱདིཙྩཔཱརིཙརིཡཱཏི ¶ ཀརཝཱིརམཱལཱཧི པཱུཛཾ ཀཏྭཱ སཀལདིཝསཾ ཨཱདིཙྩཱབྷིམུཁཱཝཊྛཱནེན ཨཱདིཙྩསྶ པརིཙརཎཾ. ‘‘སིརཝ྄ཧཱཡན’’ནྟི ཀེཙི པཋནྟི, ཏསྶཏྠོམནྟཾ པརིཛཔྤིཏྭཱ སིརསཱ ཨིཙྪིཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨཝ྄ཧཱཡནནྟི.
༢༧. སམིདྡྷིཀཱལེཏི ཨཱཡཱཙིཏསྶ ཨཏྠསྶ སིདྡྷིཀཱལེ. སནྟིཔཊིསྶཝཀམྨནྟི དེཝཏཱཡཱཙནཱཡ ཡཱ སནྟི པཊིཀཏྟབྦཱ, ཏསྶཱ པཊིཉྙཱཔཊིསྶཝཀམྨཀརཎཾ, སནྟིཡཱ ཨཱཡཱཙནཔྤཡོགོཏི ཨཏྠོ. ཏསྨིནྟི པཊིསྶཝཕལབྷཱུཏེ ཡཐཱབྷིཔཏྠིཏཀམྨསྨིཾ, ཡཾ ‘‘སཙེ མེ ཨིདཾ ནཱམ སམིཛ྄ཛྷིསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏསྶཱཏི སནྟིཔཊིསྶཝསྶ, ཡོ ‘‘པཎིདྷཱི’’ཏི ཙ ཝུཏྟོ. ཡཐཱཔཊིསྶཝཉྷི ཨུཔཧཱརེ ཀཏེ པཎིདྷི ཨཱཡཱཙནཱ ཀཏཱ ནིཡྻཱཏིཏཱ ཧོཏཱིཏི. ཨཙྪནྡིཀབྷཱཝམཏྟནྟི ཨིཏྠིཡཱ ཨཀཱམཀབྷཱཝམཏྟཾ. ལིངྒནྟི པུརིསལིངྒཾ. བལིཀམྨཀརཎཾ ཨུཔདྡཝཔཊིབཱཧནཏྠཉྩེཝ ཝཌྜྷིཨཱཝཧནཏྠཉྩ. དོསཱནནྟི པིཏྟཱདིདོསཱནཾ. ཨེཏྠ ཙ ཝམནནྟི པཙྪཊྚནཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཨུདྡྷཾཝིརེཙནནྟི ཝམནཾ ‘‘ཨུདྡྷཾ དོསཱནཾ ནཱིཧརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ. ཏཐཱ ཝིརེཙནནྟི ཝིརེཙནམེཝ. ཨདྷོཝིརེཙནནྟི པན སུདྡྷིཝཏྠིཀསཱཝཏྠིཨཱདི ཝཏྠིཀིརིཡཱཔི ཨདྷིཔྤེཏཱ ‘‘ཨདྷོ དོསཱནཾ ནཱིཧརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ. སཱིསཝིརེཙནཾ སེམྷནཱིཧརཎཱདི. པཊལཱནཱིཏི ཨཀྑིཔཊལཱནི. སལཱཀཝེཛྫཀམྨནྟི ཨཀྑིཝེཛྫཀམྨཾ, ཨིདཾ ཝུཏྟཱཝསེསསཱལཱཀིཡསངྒཧཎཏྠཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦནྟི. ཏཔྤནཱདཡོཔི ཧི སཱལཱཀིཡཱནེཝཱཏི. མཱུལཱནི ¶ པདྷཱནཱནི རོགཱུཔསམེ སམཏྠཱནི བྷེསཛྫཱནི མཱུལབྷེསཛྫཱནི, མཱུལཱནཾ ཝཱ བྱཱདྷཱིནཾ བྷེསཛྫཱནི མཱུལབྷེསཛྫཱནི. མཱུལཱནུབནྡྷཝསེན ཧི དུཝིདྷོ བྱཱདྷི. མཱུལརོགེ ཙ ཏིཀིཙྪིཏེ ཡེབྷུཡྻེན ཨིཏརཾ ཝཱུཔསམཏཱིཏི. ‘‘ཀཱཡཏིཀིཙྪནཾ ¶ དསྶེཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ཀོམཱརབྷཙྩསལླཀཏྟསཱལཱཀིཡཱདིཀརཎཝིསེསབྷཱུཏཏནྟཱིནཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟཏྟཱ པཱརིསེསཝསེན ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏདཝསེསཱཡ ཏནྟིཡཱཔི ཨིདྷ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. སབྦཱནི ཙེཏཱནི ཨཱཛཱིཝཧེཏུཀཱནིཡེཝ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱནི ‘‘མིཙྪཱཛཱིཝེན ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ¶ . ཡཾ པན ཏཏྠ ཏཏྠ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨིཏི ཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཏྠ ཨིཏཱིཏི པཀཱརཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཝཱ-ཨིཏི ཝིཀཔྤནཏྠེ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི ཨིམིནཱ པཀཱརེན, ཨིཏོ ཨཉྙེ ན ཝཱཏི. ཏེན ཡཱནི ཨིཏོ བཱཧིརཀཔབྦཛིཏཱ སིཔྤཱཡཏནཝིཛྫཱཊྛཱནཱདཱིནི ཛཱིཝིཀོཔཱཡབྷཱུཏཱནི ཨཱཛཱིཝཔཀཏཱ ཨུཔཛཱིཝནྟི, ཏེསཾ པརིགྒཧོ ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦོ.
མཧཱསཱིལཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པུབྦནྟཀཔྤིཀསསྶཏཝཱདཝཎྞནཱ
༢༨. བྷིཀྑུསངྒྷེན ཝུཏྟཝཎྞོ ནཱམ ‘‘ཡཱཝཉྩིདཾ ཏེན བྷགཝཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཝཎྞོ. ཨེཏྠཱཡཾ སམྦནྡྷོ – ན བྷིཀྑཝེ ཨེཏྟཀཱ ཨེཝ བུདྡྷགུཎཱ, ཡེ ཏུམྷཱཀཾ པཱཀཊཱ, ཨཔཱཀཊཱ པན ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ ཨཉྙེ དྷམྨཱ’’ཏི ཝིཏྠཱརོ. ཏཏྠ ‘‘ཨིམེ དིཊྛིཊྛཱནཱ ཨེཝཾ གཧིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སསྶཏཱདིདིཊྛིཊྛཱནཱནཾ ཡཐཱགཧིཏཱཀཱརསུཉྙཏབྷཱཝཔྤཀཱསནཏོ, ‘‘ཏཉྩ པཛཱནནཾ ན པརཱམསཏཱི’’ཏི སཱིལཱདཱིནཉྩ ཨཔརཱམཱསནིཡྻཱནིཀབྷཱཝདཱིཔནེན ནིཙྩསཱརཱདིཝིརཧཔྤཀཱསནཏོ, ཡཱསུ ཝེདནཱསུ ཨཝཱིཏརཱགཏཱཡ བཱཧིརཀཱནཾ ཨེཏཱནི དིཊྛིཝིཔྥནྡིཏཱནི སམྦྷཝནྟི, ཏེསཾ པཙྩཡབྷཱུཏཱནཉྩ སམྨོཧཱདཱིནཾ ཝེདཀཀཱརཀསབྷཱཝཱབྷཱཝདསྶནམུཁེན ¶ སབྦདྷམྨཱནཾ ཨཏྟཏྟནིཡཏཱཝིརཧདཱིཔནཏོ, ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནདཱིཔནཏོ ཙ ཨཡཾ དེསནཱ སུཉྙཏཱཝིབྷཱཝནཔྤདྷཱནཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུཉྙཏཱཔཀཱསནཾ ཨཱརབྷཱི’’ཏི. པརིཡཏྟཱིཏི ཝིནཡཱདིབྷེདབྷིནྣཱ ཏནྟི. དེསནཱཏི ཏསྶཱ ཏནྟིཡཱ མནསཱཝཝཏྠཱཔིཏཱཡ ཝིབྷཱཝནཱ, ཡཐཱདྷམྨཾ དྷམྨཱབྷིལཱཔབྷཱུཏཱ ཝཱ པཉྙཱཔནཱ, ཨནུལོམཱདིཝསེན ཝཱ ཀཐནནྟི པརིཡཏྟིདེསནཱནཾ ཝིསེསོ པུབྦེཡེཝ ཝཝཏྠཱཔིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘དེསནཱཡཾ པརིཡཏྟིཡ’’ནྟི. ཨེཝཾ ཨཱདཱིསཱུཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན སཙྩསབྷཱཝསམཱདྷིཔཉྙཱཔཀཏིཔུཉྙཨཱཔཏྟིཉེཡྻཱདཡོ སངྒཡ྄ཧནྟི. ཏཐཱ ཧི ཨཡཾ དྷམྨ-སདྡོ ‘‘ཙཏུནྣཾ བྷིཀྑཝེ དྷམྨཱནཾ ཨནནུབོདྷཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༡༨༦; ཨ. ནི. ༤.༡) སཙྩེ ཝཏྟཏི, ‘‘ཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༡) སབྷཱཝེ, ‘‘ཨེཝཾདྷམྨཱ ཏེ བྷགཝནྟོ ཨཧེསུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༥.༣༧༨) སམཱདྷིམྷི, ‘‘སཙྩཾ དྷམྨོ ¶ དྷིཏི ཙཱགོ, ས ཝེ པེཙྩ ན སོཙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༡༩༠) པཉྙཱཡ, ‘‘ཛཱཏིདྷམྨཱནཾ ¶ བྷིཀྑཝེ སཏྟཱནཾ ཨེཝཾ ཨིཙྪཱ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༣༧༣; པཊི. མ. ༡.༣༣) པཀཏིཡཾ, ‘‘དྷམྨོ སུཙིཎྞོ སུཁམཱཝཧཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༡༨༤; ཐེརགཱ. ༣༠༣; ཛཱ. ༡.༡༠.༡༠༢) པུཉྙེ, ‘‘ཙཏྟཱརོ ¶ པཱརཱཛིཀཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༣༣) ཨཱཔཏྟིཡཾ, ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ སབྦཱཀཱརེན བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎམུཁེ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༦) ཉེཡྻེ ཝཏྟཏི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.སུཏྟནིཀྑེཔཝཎྞནཱ; ཨབྷི. ཨཊྛ. ༡.ཏིཀམཱཏིཀཱཔདཝཎྞནཱ; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. རཏནཙངྐམནཀཎྜཝཎྞནཱ). དྷམྨཱ ཧོནྟཱིཏི སུཉྙཱ དྷམྨམཏྟཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ.
‘‘དུདྡསཱ’’ཏི ཨེཏེནེཝ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ དུཀྑོགཱཧཏཱ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. སཙེ པན ཀོཙི ཨཏྟནོ པམཱཎཾ ཨཛཱནནྟོ ཉཱཎེན ཏེ དྷམྨེ ཨོགཱཧིཏུཾ ཨུསྶཱཧཾ ཀརེཡྻ, ཏསྶ ཏཾ ཉཱཎཾ ཨཔྤཏིཊྛམེཝ མཀསཏུཎྜསཱུཙི ཝིཡ མཧཱསམུདྡེཏི ཨཱཧ ‘‘ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཱ’’ཏི. ཨལབྦྷནེཡྻཱ པཏིཊྛཱ ཨེཏྠཱཏི ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཱཏི པདཝིགྒཧོ ཝེདིཏབྦོ. ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཱནཾ ཨོགཱཧིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ ‘‘ཨེཏྟཀཱ ཨེཏེ ཨཱིདིསཱ ཙཱ’’ཏི པསྶིཏུཾ ན སཀྐཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘གམྦྷཱིརཏྟཱ ཨེཝ དུདྡསཱ’’ཏི. ཡེ པན དཊྛུམེཝ ན སཀྐཱ, ཏེསཾ ཨོགཱཧིཏྭཱ ཨནུབུཛ྄ཛྷནེ ཀཐཱ ཨེཝ ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དུདྡསཏྟཱ ཨེཝ དུརནུབོདྷཱ’’ཏི. སབྦཔརིལཱ༹ཧཔཊིཔྤསྶདྡྷིམཏྠཀེ སམུཔྤནྣཏྟཱ, ནིབྦུཏསབྦཔརིལཱ༹ཧསམཱཔཏྟིསམོཀིཎྞཏྟཱ ཙ ནིབྦུཏསབྦཔརིལཱ༹ཧཱ. སནྟཱརམྨཎཱནི མགྒཕལནིབྦཱནཱནི ཨནུཔསནྟསབྷཱཝཱནཾ ཀིལེསཱནཾ སངྑཱརཱནཉྩ ཨབྷཱཝཏོ. ཨཐ ཝཱ སམཱུཧཏཝིཀྑེཔཏཱཡ ནིཙྩསམཱཧིཏསྶ མནསིཀཱརསྶ ཝསེན ཏདཱརམྨཎདྷམྨཱནཾ སནྟབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ ཀསིཎུགྒྷཱཊིམཱཀཱསཏབྦིསཡཝིཉྙཱཎཱནཾ ཨནནྟབྷཱཝོ ཝིཡ. ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ ནིམིཏྟཔཊིཝེདྷོ ཝིཡ ཨིསྶཱསཱནཾ ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝབོདྷོ སཱདུརསོ མཧཱརསོ ཙ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ཨཏིཏྟིཀརཎཊྛེནཱཏི. པཊིཝེདྷཔྤཏྟཱནཾ, ཏེསུ ཙ བུདྡྷཱནཾཡེཝ སབྦཱཀཱརེན ཝིསཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ན ཏཀྐབུདྡྷིཡཱ གོཙརཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཏྟམཉཱཎཝིསཡཏྟཱ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ནིཔུཎཱ’’ཏི ཉེཡྻེསུ ཏིཀྑཝིསདཝུཏྟིཡཱ ཚེཀཱ. ཡསྨཱ པན སོ ཚེཀབྷཱཝོ ཨཱརམྨཎེ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཏཱཡ སུཁུམཉེཡྻགཧཎསམཏྠཏཱཡ སུཔཱཀཊོ ཧོཏི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཎྷསུཁུམསབྷཱཝཏྟཱ’’ཏི.
ཨཔརོ ནཡོ ¶ ¶ – ཝིནཡཔཎྞཏྟིཨཱདིགམྦྷཱིརནེཡྻཝིབྷཱཝནཏོ གམྦྷཱིརཱ. ཀདཱཙི ཨསངྑྱེཡྻམཧཱཀཔྤེ ཨཏིཀྐམིཏྭཱཔི དུལླབྷདསྶནཏཱཡ དུདྡསཱ. དསྶནཉྩེཏྠ པཉྙཱཙཀྑུཝསེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. དྷམྨནྭཡསངྑཱཏསྶ ཨནུབོདྷསྶ ཀསྶཙིདེཝ སམྦྷཝཏོ དུརནུབོདྷཱ ¶ . སནྟསབྷཱཝཏོ, ཝེནེཡྻཱནཉྩ གུཎསམྤདཱནཾ པརིཡོསཱནཏྟཱ སནྟཱ. ཨཏྟནོ ཙ པཙྩཡེཧི པདྷཱནབྷཱཝཾ ནཱིཏཏཱཡ པཎཱིཏཱ. སམདྷིགཏསཙྩལཀྑཎཏཱཡ ཨཏཀྐེཧི, ཨཏཀྐེན ཝཱ ཉཱཎེན ཨཝཙརིཏབྦཏཱཡ ཨཏཀྐཱཝཙརཱ. ནིཔུཎཾ, ནིཔུཎེ ཝཱ ཨཏྠེ སཙྩཔྤཙྩཡཱཀཱརཱདིཝསེན ཝིབྷཱཝནཏོ ནིཔུཎཱ. ལོཀེ ཨགྒཔཎྜིཏེན སམྨཱསམྦུདྡྷེན ཝེདཱིཡནྟི པཀཱསཱིཡནྟཱིཏི པཎྜིཏཝེདནཱིཡཱ. ཨནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷཏོ ཧི བྷགཝཱ ‘‘སབྦཝིདཱུ ཧཾ ཨསྨི, (དྷ. པ. ༣༥༣; མཧཱཝ. ༡༡; ཀཐཱ. ༤༠༥) དསབལསམནྣཱགཏོ བྷིཀྑཝེ ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༢.༢༡) ཨཏྟནོ སབྦཉྙུཏཱདིགུཎེ པཀཱསེཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱ པཝེདེཏཱི’’ཏི.
ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཕལནིབྦཱནཱནི ཝིཡ སཙྪིཀཱཏབྦསབྷཱཝཾ ན ཧོཏི, ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎེ པན ཨདྷིགཏེ ཨདྷིགཏམེཝ ཧོཏཱིཏི ཏསྶ པཙྩཀྑཀརཎཾ སཙྪིཀིརིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེན པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ’’ཏི. ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེནཱཏི ཙ ཧེཏུཨཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ, ཨབྷིཝིསིཊྛཉཱཎཱདྷིགམཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིཝིསིཊྛཉཱཎནྟི ཝཱ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎེ ཨདྷིཔྤེཏེ ཀརཎཝཙནམྤི ཡུཛྫཏིཡེཝ. པཝེདནཉྩེཏྠ ཨཉྙཱཝིསཡཱནཾ སཙྩཱདཱིནཾ དེསནཱཀིཙྩསཱདྷནཏོ, ‘‘ཨེཀོམྷི སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱཝ. ༡༡; ཀཐཱ. ༤༠༥) པཊིཛཱནནཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཾ. ཝདམཱནཱཏི ¶ ཨེཏྠ སཏྟིཨཏྠོ མཱན-སདྡོ, ཝཏྟུཾ ཨུསྶཱཧཾ ཀརོནྟོཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾབྷཱུཏཱ ཙ ཝཏྟུཀཱམཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཎྞཾ ཝཏྟུཀཱམཱ’’ཏི. སཱཝསེསཾ ཝདནྟོཔི ཝིཔརཱིཏཾ ཝདནྟོ ཝིཡ ‘‘སམྨཱ ཝདཏཱི’’ཏི ན ཝཏྟབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཧཱཔེཏྭཱ’’ཏི, ཏེན ཨནཝསེསཏྠོ ཨིདྷ སམྨཱ-སདྡོཏི དསྶེཏི. ‘‘ཝཏྟུཾ སཀྐུཎེཡྻུ’’ནྟི ཨིམིནཱ ‘‘ཝདེཡྻུ’’ནྟི སཀཏྠདཱིཔནབྷཱཝམཱཧ. ཨེཏྠ ཙ ཀིཉྩཱཔི བྷགཝཏོ དསབལཱདིཉཱཎཱནིཔི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱནི, སཔྤདེསཝིསཡཏྟཱ པན ཏེསཾ ཉཱཎཱནཾ ན ཏེཧི བུདྡྷགུཎཱ ཨཧཱཔེཏྭཱ གཧིཏཱ ནཱམ ཧོནྟི, ནིཔྤདེསཝིསཡཏྟཱ པན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ¶ ཏསྨིཾ གཧིཏེ སབྦེཔི བུདྡྷགུཎཱ གཧིཏཱ ཨེཝ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཡེཧི…པེ… ཝདེཡྻུ’’ནྟི. པུཐཱུནི ཨཱརམྨཎཱནི ཨེཏསྶཱཏི པུཐུཨཱརམྨཎཾ, སབྦཱརམྨཎཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཐ ཝཱ པུཐུཨཱརམྨཎཱརམྨཎཏོཏི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ‘‘པུཐུཨཱརམྨཎཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨེཀསྶ ཨཱརམྨཎ-སདྡསྶ ལོཔཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨོཊྛམུཁོ ཀཱམཱཝཙར’’ནྟི ཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ཏེནསྶ པུཐུཉཱཎཀིཙྩསཱདྷཀཏཾ དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧེཏཾ ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཾ, ཙཏུཡོནིཔརིཙྪེདཀཉཱཎཾ, པཉྩགཏིཔརིཙྪེདཀཉཱཎཾ, ཚསུ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎེསུ སེསཱསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, སཏྟཨརིཡཔུགྒལཝིབྷཱཝཀཉཱཎཾ, ཨཊྛསུཔི པརིསཱསུ ཨཀམྤནཉཱཎཾ, ནཝསཏྟཱཝཱསཔརིཛཱནནཉཱཎཾ, དསབལཉཱཎནྟི ཨེཝམཱདཱིནཾ ཨནེཀསཏསཧསྶབྷེདཱནཾ ཉཱཎཱནཾ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཀིཙྩཾ སཱདྷེཏཱིཏི. ‘‘པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཏྟིཝསེནཱ’’ཏི ཨེཏེན ¶ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ཀམཝུཏྟིཏཾ དསྶེཏི. ཀམེནཱཔི ཧི ཏཾ ཝིསཡེསུ པཝཏྟཏི, ན སཀིཾཡེཝ ཡཐཱ བཱཧིརཀཱ ཝདནྟི ‘‘སཀིཾཡེཝ སབྦཉྙཱུ སབྦཾ ཛཱནཱཏི, ན ཀམེནཱ’’ཏི.
ཡདི ཨེཝཾ ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམེཡྻབྷེདསྶ ཉེཡྻསྶ པརིཙྪེདཝཏཱ ཨེཀེན ཉཱཎེན ནིརཝསེསཏོ ཀཐཾ པཊིཝེདྷོཏི, ཀོ ¶ ཝཱ ཨེཝམཱཧ ‘‘པརིཙྪེདཝནྟཾ བུདྡྷཉཱཎ’’ནྟི. ཨནནྟཉྷི ཏཾ ཉཱཎཾ ཉེཡྻཾ ཝིཡ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡཱཝཏཀཾ ཉེཡྻཾ ཏཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ. ཡཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ, ཏཱཝཏཀཾ ཉེཡྻ’’ནྟི (མཧཱནི. ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥). ཨེཝམྤི ཛཱཏིབྷཱུམིསབྷཱཝཱདིཝསེན དིསཱདེསཀཱལཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེ ཉེཡྻེ ཀམེན གཡ྄ཧམཱནེ ཨནཝསེསཔཊིཝེདྷོ ན སམྦྷཝཏི ཡེཝཱཏི, ནཡིདམེཝཾ. ཀསྨཱ? ཡཾ ཀིཉྩི བྷགཝཏཱ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏཾ སཀལཾ ཨེཀདེསོ ཝཱ. ཏཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརཏཱཡ པཙྩཀྑཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ ཙ བྷགཝཱ སབྦཀཱལཾ སམཱཧིཏོཝ ཉཱཏུཾ, ཨིཙྪིཏསྶ པཙྩཀྑབྷཱཝོ ན སཀྐཱ ནིཝཱརེཏུཾ ‘‘ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎ’’ནྟིཨཱདི (མཧཱནི. ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥) ཝཙནཏོ, ན ཙེཏྠ དཱུརཏོ ཙིཏྟཔཊཾ པསྶནྟཱནཾ ཝིཡ, ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི ཝིཔསྶནྟཱནཾ ཝིཡ ཙ ཨནེཀདྷམྨཱཝབོདྷཀཱལེ ཨནིརཱུཔིཏརཱུཔེན བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི གཧེཏབྦཾ ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཏཱཡ བུདྡྷཉཱཎསྶ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘བུདྡྷཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོ’’ཏི ¶ (ཨ. ནི. ༤.༧༧). ཨིདཾ པནེཏྠ སནྣིཊྛཱནཾསབྦཱཀཱརེན སབྦདྷམྨཱཝབོདྷནསམཏྠསྶ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཝུཏྟིནོ ཨནཱཝརཎཉཱཎསྶ པཊིལཱབྷེན བྷགཝཱ སནྟཱནེན སབྦདྷམྨཔཊིཝེདྷསམཏྠོ ཨཧོསི སབྦནེཡྻཱཝརཎསྶ པཧཱནཏོ, ཏསྨཱ སབྦཉྙཱུ, ན སཀིཾཡེཝ སབྦདྷམྨཱཝབོདྷཏོ ¶ , ཡཐཱ སནྟཱནེན སབྦཨིནྡྷནསྶ དཧནསམཏྠཏཱཡ པཱཝཀོ ‘‘སབྦབྷཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི.
ཝཝཏྠཱཔནཝཙནནྟི སནྣིཊྛཱཔནཝཙནཾ, ཨཝདྷཱརཎཝཙནནྟི ཨཏྠོ. ཨཉྙེ ཝཱཏི ཨེཏྠ ཨཝདྷཱརཎེན ནིཝཏྟིཏཾ དསྶེཏི ‘‘ན པཱཎཱཏིཔཱཏཱ ཝེརམཎིཨཱདཡོ’’ཏི, ཨཡཉྩ ཨེཝ-སདྡོ ཨནིཡཏདེསཏཱཡ ཙ-སདྡོ ཝིཡ ཡཏྠ ཝུཏྟོ, ཏཏོ ཨཉྙཏྠཱཔི ཝཙནིཙྪཱཝསེན ཨུཔཏིཊྛཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘གམྦྷཱིརཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདི. སབྦཔདེཧཱིཏི ཡཱཝ ‘‘པཎྜིཏཝེདནཱིཡཱ’’ཏི ཨིདཾ པདཾ, ཏཱཝ སབྦཔདེཧི. སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎནྟི སཱཝཀཱནཾ དཱནཱདིཔཱརིཔཱུརིཡཱ ནིཔྥནྣཾ ཝིཛྫཏྟཡཚལ༹བྷིཉྙཱཙཏུཔྤཊིསམྦྷིདཱདིབྷེདཾ ཉཱཎཾ. ཏཏོཏི སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཏོ. ཏཏྠཱཏི སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎེ. ཏཏོཔཱིཏི ཨནནྟརནིདྡིཊྛཏོ པཙྩེཀབུདྡྷཉཱཎཏོཔི, ཀོ པན ཝཱདོ སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏྠཱཡཾ ཨཏྠཡོཛནཱ – ཀིཉྩཱཔི སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཾ ཧེཊྛིམསེཀྑཉཱཎཾ པུཐུཛྫནཉཱཎཉྩ ཨུཔཱདཱཡ གམྦྷཱིརཾ, པཙྩེཀབུདྡྷཉཱཎཾ ཨུཔཱདཱཡ ན ཏཐཱ གམྦྷཱིརནྟི ¶ ‘‘གམྦྷཱིརམེཝཱ’’ཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ཏཐཱ པཙྩེཀབུདྡྷཉཱཎམྤི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཨུཔཱདཱཡཱཏི ཏཏྠ ཝཝཏྠཱནཾ ན ལབྦྷཏི, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎདྷམྨཱ པན སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཱདཱིནཾ ཝིཡ ཀིཉྩི ཨུཔཱདཱཡ ཨགམྦྷཱིརབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ གམྦྷཱིརཱ ཝཱཏི. ཡཐཱ ཙེཏྠ ཝཝཏྠཱནཾ དསྶིཏཾ, ཨེཝཾ སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཾ དུདྡསཾ, པཙྩེཀབུདྡྷཉཱཎཾ པན ཏཏོ དུདྡསཏརནྟི ཏཏྠ ཝཝཏྠཱནཾ ནཏྠཱིཏིཨཱདིནཱ ཝཝཏྠཱནསབྦྷཱཝོ ནེཏབྦོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཐཱ དུདྡསཱཝ…པེ… ཝེདིཏབྦ’’ནྟི.
ཀསྨཱ པནེཏཾ ཨེཝཾ ཨཱརདྡྷཾཏི ཨེཏྠཱཡཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ – བྷཝཏུ ཏཱཝ ནིརཝསེསབུདྡྷགུཎཝིབྷཱཝནཱུཔཱཡབྷཱཝཏོ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཨེཀམྤི པུཐུནིསྶཡཱརམྨཎཉཱཀིཙྩསིདྡྷིཡཱ ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བཧུཝཙནེན ཨུདྡིཊྛཾ, ཏསྶ པན ཝིསྶཛྫནཾ སཙྩཔཙྩཡཱཀཱརཱདིཝིསེསཝསེན ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེན ཝིབྷཛནནཡེན ཨནཱརབྷིཏྭཱ སནིསྶཡཱནཾ ¶ དིཊྛཱིནཾ ཝིབྷཛནཝསེན ཀསྨཱ ཨཱརདྡྷནྟི. ཏཏྠ ཡཐཱ སཙྩཔཙྩཡཱཀཱརཱདཱིནཾ ¶ ཝིབྷཛནཾ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶེཝ ཝིསཡོ, ཨེཝཾ ནིརཝསེསེན དིཊྛིགཏཝིབྷཛནམྤཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘བུདྡྷཱནཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ ཋཱནཱནཱིཏི ཀཱརཎཱནི. གཛྫིཏཾ མཧནྟཾ ཧོཏཱིཏི དེསེཏབྦསྶ ཨཏྠསྶ ཨནེཀཝིདྷཏཱཡ, དུཝིཉྙེཡྻཏཱཡ ཙ ནཱནཱནཡེཧི པཝཏྟམཱནཾ དེསནཱགཛྫིཏཾ མཧནྟཾ ཝིཔུལཾ, བཧུབྷེདཉྩ ཧོཏི. ཉཱཎཾ ཨནུཔཝིསཏཱིཏི ཏཏོ ཨེཝ ཙ དེསནཱཉཱཎཾ དེསེཏབྦདྷམྨེ ཝིབྷཱགསོ ཀུརུམཱནཾ ཨནུཔཝིསཏི, ཏེ ཨནུཔཝིསྶ ཋིཏཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
བུདྡྷཉཱཎསྶ མཧནྟབྷཱཝོ པཉྙཱཡཏཱིཏི ཨེཝཾཝིདྷསྶ ནཱམ དྷམྨསྶ དེསཀཾ པཊིཝེདྷཀཉྩཱཏི བུདྡྷཱནཾ དེསནཱཉཱཎསྶ པཊིཝེདྷཉཱཎསྶ ཙ ཨུལཱ༹རབྷཱཝོ པཱཀཊོ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཙ ཀིཉྩཱཔི ‘‘སབྦཾ ཝཙཱིཀམྨཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎཔུབྦངྒམཾ ཉཱཎཱནུཔརིཝཏྟཱི’’ཏི (མཧཱནི. ༦༩; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥; ནེཏྟི. ༡༤) ཝཙནཏོ སབྦཱཔི བྷགཝཏོ དེསནཱ ཉཱཎརཧིཏཱ ནཏྠི, སཱིཧསམཱནཝུཏྟིཏཱཡ ཙ སབྦཏྠ སམཱནུསྶཱཧཔྤཝཏྟི དེསེཏབྦདྷམྨཝསེན པན དེསནཱ ཝིསེསཏོ ཉཱཎེན ཨནུཔཝིཊྛཱ གམྦྷཱིརཏརཱ ཙ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཀཐཾ པན ཝིནཡཔཎྞཏྟིཾ པཏྭཱ དེསནཱ ཏིལཀྑཎཱཧཏཱ སུཉྙཏཱཔཊིསཾཡུཏྟཱ ཧོཏཱིཏི? ཏཏྠཱཔི ཙ སནྣིསིནྣཔརིསཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ པཝཏྟམཱནཱ དེསནཱ སངྑཱརཱནཾ ཨནིཙྩཏཱདིཝིབྷཱཝནཱི, སབྦདྷམྨཱནཾ ཨཏྟཏྟནིཡཏཱབྷཱཝཔྤཀཱསནཱི ཙ ཧོཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནེཀཔརིཡཱཡེན དྷམྨིཾ ཀཐཾ ཀཏྭཱ’’ཏིཨཱདི.
བྷཱུམནྟརནྟི དྷམྨཱནཾ ཨཝཏྠཱཝིསེསཉྩ ཋཱནཝིསེསཉྩ. ཏཏྠ ཨཝཏྠཱཝིསེསོསཏིཨཱདིདྷམྨཱནཾ ¶ སཏིཔཊྛཱནིནྡྲིཡབལབོཛ྄ཛྷངྒམགྒངྒཱདིབྷེདོ. ཋཱནཝིསེསོ ¶ ཀཱམཱཝཙརཱདིབྷེདོ. པཙྩཡཱཀཱརཔདསྶ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ. སམཡནྟརནྟི དིཊྛིཝིསེསཱ, ནཱནཱཝིཧིཏཱ དིཊྛིཡོཏི ཨཏྠོ, ཨཉྙསམཡཾ ཝཱ. ཨེཝཾ ཨོཏིཎྞེ ཝཏྠུསྨིནྟི ཨེཝཾ ལཧུཀགརུཀཱདིཝསེན ཏདནུརཱུཔེ ཨོཏིཎྞེ ཝཏྠུསྨིཾ སིཀྑཱཔདཔཉྙཱཔནཾ.
ཡདིཔི ཀཱཡཱནུཔསྶནཱདིཝསེན སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ སུཏྟནྟཔིཊཀེཔི (དཱི. ནི. ༢.༣༧༤; མ. ནི. ༡.༡༠༧) ཝིབྷཏྟཱ, སུཏྟནྟབྷཱཛནཱིཡཱདིཝསེན པན ཨབྷིདྷམྨེཡེཝ ཏེ སཝིསེསཾ ཝིབྷཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིམེ ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ…པེ… ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ’’ཏི. ཏཏྠ ‘‘སཏྟ ཕསྶཱ’’ཏི སཏྟཝིཉྙཱཎདྷཱཏུསམྤཡོགཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ‘‘སཏྟ ཝེདནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི. ལོཀུཏྟརཱ དྷམྨཱ ནཱམཱཏི ¶ ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ, པཀཱརཏྠོ ཝཱ, ཏེན ཝུཏྟཱཝསེསཾ ཨབྷིདྷམྨེ ཨཱགཏཾ དྷམྨཱནཾ ཝིབྷཛིཏབྦཱཀཱརཾ སངྒཎྷཱཏི. ཙཏུཝཱིསཏི སམནྟཔཊྛཱནཱནི ཨེཏྠཱཏི ཙཏུཝཱིསཏིསམནྟཔཊྛཱནཾ, ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀཾ. ཨེཏྠ པཙྩཡནཡཾ ཨགྒཧེཏྭཱ དྷམྨཝསེནེཝ སམནྟཔཊྛཱནསྶ ཙཏུཝཱིསཏིཝིདྷཏཱ ཝུཏྟཱ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཏིཀཉྩ པཊྛཱནཝརཾ དུཀུཏྟམཾ,
དུཀཏིཀཉྩེཝ ཏིཀདུཀཉྩ;
ཏིཀཏིཀཉྩེཝ དུཀདུཀཉྩ,
ཚ ཨནུལོམམྷི ནཡཱ སུགམྦྷཱིརཱ. (པཊྛཱ. ༡.པཙྩཡནིདྡེས ༤༡, ༤༤, ༤༨, ༥༢);
ཏཐཱ –
ཏིཀཉྩ…པེ… ཚ པཙྩནཱིཡམྷི ནཡཱ སུགམྦྷཱིརཱ;
ཏིཀཉྩ…པེ… ཚ ཨནུལོམཔཙྩནཱིཡམྷི ནཡཱ སུགམྦྷཱིརཱ;
ཏིཀཉྩ…པེ… པཙྩནཱིཡཱནུལོམམྷི ནཡཱ སུགམྦྷཱིརཱ’’ཏི. (པཊྛཱ. ༡.པཙྩཡནིདྡེས ༤༤, ༥༢);
ཨེཝཾ དྷམྨཝསེན ཙཏུཝཱིསཏིབྷེདེསུ ཏིཀཔཊྛཱནཱདཱིསུ ཨེཀེཀཾ པཙྩཡནཡེན ཨནུལོམཱདིཝསེན ཙཏུབྦིདྷཾ ཧོཏཱིཏི ཚནྣཝུཏི སམནྟཔཊྛཱནཱནི. ཏཏྠ པན དྷམྨཱནུལོམེ ཏིཀཔཊྛཱནེ ཀུསལཏྟིཀེ པཊིཙྩཝཱརེ པཙྩཡཱནུལོམེ ¶ ཧེཏུམཱུལཀེ ཧེཏུཔཙྩཡཝསེན ཨེཀཱུནཔཉྙཱས པུཙྪཱནཡཱ སཏྟ ཝིསྶཛྫནནཡཱཏི ¶ ཨཱདིནཱ དསྶིཡམཱནཱ ཨནནྟབྷེདཱ ནཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནནྟནཡ’’ནྟི. ཧོཏི ཙེཏྠ –
‘‘པཊྛཱནཾ ནཱམ པཙྩེཀཾ དྷམྨཱནཾ ཨནུལོམཱདིམྷི ཏིཀདུཀཱདཱིསུ ཡཱ པཙྩཡམཱུལཝིསིཊྛཱ ཙཏུནཡཏོ སཏྟདྷཱ གཏཱི’’ཏི.
ནཝཧཱཀཱརེཧཱིཏི ཨུཔྤཱདཱདཱིཧི ནཝཧི པཙྩཡཱཀཱརེཧི. ཏཏྠ ཨུཔྤཛྫཏི ཨེཏསྨཱ ཕལནྟི ཨུཔྤཱདོ, ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཀཱརཎབྷཱཝོ. སཏི ཙ ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ན ཨསཏི, ཏསྨཱ ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ ཨུཔྤཱདོ ཧུཏྭཱ པཙྩཡོ ཧོཏི. ཏཐཱ ཨཝིཛྫཱཡ སཏི སངྑཱརཱ པཝཏྟནྟི དྷརནྟི, ནིཝིསནྟི ཙ, ཏེ ཨཝིཛྫཱཡ སཏི ཕལཾ བྷཝཱདཱིསུ ཁིཔནྟི, ཨཱཡཱུཧནྟི ཕལུཔྤཏྟིཡཱ གྷཊནྟི, སཾཡུཛྫནྟི ཨཏྟནོ ཕལེན, ཡསྨིཾ སནྟཱནེ སཡཉྩ ཨུཔྤནྣཱ, ཏཾ པལིབུནྡྷནྟི, པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ ཨུདཡནྟི ཨུཔྤཛྫནྟི, ཧིནོཏི ཙ སངྑཱརཱནཾ ཀཱརཎབྷཱཝཾ གཙྪཏི, པཊིཙྩ ཨཝིཛྫཾ སངྑཱརཱ ཨཡནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱནཾ ¶ ཀཱརཎབྷཱཝཱུཔགམནཝིསེསཱ ཨུཔྤཱདཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ སངྑཱརཱདཱིནཾ ཝིཉྙཱཎཱདཱིསུ.
ཨུཔྤཱདཊྛིཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཙ ཏིཊྛཏི ཨེཏེནཱཏི ཋིཏི, ཀཱརཎཾ. ཨུཔྤཱདོ ཨེཝ ཋིཏི ཨུཔྤཱདཊྛིཏི. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཡསྨཱ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ, ‘‘ཨཱསཝསམུདཡཱ ཨཝིཛྫཱསམུདཡོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༠༣) ཝཙནཏོ ཨཱསཝཱ ཙ ཨཝིཛྫཱཡ པཙྩཡོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུབྷོཔེཏེ དྷམྨཱ པཙྩཡསམུཔྤནྣཱ’’ཏི. པཙྩཡཔརིགྒཧེ པཉྙཱཏི སངྑཱརཱནཾ ཨཝིཛྫཱཡ ཙ ཨུཔྤཱདཱདིཀེ པཙྩཡཱཀཱརེ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ གཧཎཝསེན པཝཏྟཱ པཉྙཱ. དྷམྨཊྛིཏིཉཱཎནྟི དྷམྨཱནཾ པཙྩཡུཔྤནྣཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝཏོ དྷམྨཊྛིཏིསངྑཱཏེ པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ ཉཱཎཾ. པཙྩཡདྷམྨཱ ཧི པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ ‘‘དྭཱདས པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ¶ དྭཱདས པཙྩཡཱ. ཨཡཉྩ ནཡོ ན པཙྩུཔྤནྣེ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཀཱལེཔི, ན ཙ ཨཝིཛྫཱཡ ཨེཝ སངྑཱརེསུ, ཨཐ ཁོ སངྑཱརཱདཱིནམྤི ཝིཉྙཱཎཱདཱིསུ ལབྦྷཏཱིཏི པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ པཙྩཡཱཀཱརསྶ ཝིབྷཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཏཱིཏམྤི ཨདྡྷཱན’’ནྟིཨཱདི པཱལི༹ཾ ཨཱརབྷི. པཊྛཱནེ (པཊྛཱ. ༡.པཙྩཡནིདྡེས ༡) དསྶིཏཱ ཧེཏཱདིཔཙྩཡཱ ཨེཝེཏྠ ཨུཔྤཱདཱདིཔཙྩཡཱཀཱརེཧི གཧིཏཱཏི ཏེ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ནཱིཧརིཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཱ, ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན པན ན ཡོཛཡིམྷ.
ཏསྶ ཏསྶ དྷམྨསྶཱཏི ཏསྶ ཏསྶ སངྑཱརཱདིཔཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨསྶ. ཏཐཱ ཏཐཱ པཙྩཡབྷཱཝེནཱཏི ཨུཔྤཱདཱདིཧེཏཱདིཔཙྩཡབྷཱཝེན. ཨཏཱིཏཔཙྩུཔྤནྣཱནཱགཏཝསེན ཏཡོ ཨདྡྷཱ ཀཱལཱ ཨེཏསྶཱཏི ¶ ཏིཡདྡྷཾ. ཧེཏུཕལཕལཧེཏུཧེཏུཕལཝསེན ཏཡོ སནྡྷཱི ཨེཏསྶཱཏི ཏིསནྡྷིཾ. སངྑིཔྤནྟི ཨེཏྠ ཨཝིཛྫཱདཡོ ཝིཉྙཱཎཱདཡོ ཙཱཏི སངྑེཔོ, ཀམྨཾ ཝིཔཱཀོ ཙ. སངྑིཔྤནྟི ཨེཏྠཱཏི ཝཱ སངྑེཔོ, ཨཝིཛྫཱདཡོ ཝིཉྙཱཎཱདཡོ ཙ. ཀོཊྛཱསཔརིཡཱཡོ ཝཱ སངྑེཔ-སདྡོ. ཨཏཱིཏེ ཀམྨསངྑེཔཱདིཝསེན ཙཏྟཱརོ སངྑེཔཱ ཨེཏསྶཱཏི ཙཏུསངྑེཔཾ. སརཱུཔཏོ ཨཝུཏྟཱཔི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སངྑེཔེ ཨཱཀིརཱིཡནྟི ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདིགྒཧཎེཧི པཀཱསཱིཡནྟཱིཏི ཨཱཀཱརཱ, ཨཏཱིཏེ ཧེཏུཨཱདཱིནཾ ཝཱ པཀཱརཱ ཨཱཀཱརཱ, ཏེ སངྑེཔེ པཉྩ པཉྩ ཀཏྭཱ ཝཱིསཏིཨཱཀཱརཱ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱིསཏཱཀཱརཾ.
ཁཏྟིཡཱདིབྷེདེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཱཔི སསྶཏཝཱདིནོ ཛཱཏིསཏསཧསྶཱནུསྶརཎཱདིནོ ཨབྷིནིཝེསཧེཏུནོ ཝསེན ཙཏྟཱརོཝ ཧོནྟི ¶ , ན ཏཏོ ཨུདྡྷཾ ཨདྷོཏི སསྶཏཝཱདཱདཱིནཾ པརིམཱཎཔརིཙྪེདསྶ ཨནཉྙཝིསཡཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཛནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཙཏྟཱརོ ཛནཱཏི ཙཏྟཱརོ ཛནསམཱུཧཱ. ཨིདཾ ནིསྶཱཡཱཏི ཨིདཾ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱཡ སམྨཱ ཨགྒཧཎཾ, ཏཏྠཱཔི ཙ ཧེཏུཕལབྷཱཝེན སམྦནྡྷཱནཾ ¶ སནྟཏིགྷནསྶ ཨབྷེདིཏཏྟཱ པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནམྤི བྷེདནིབནྡྷནཾ ནཱནཏྟནཡཾ ཨནུཔདྷཱརེཏྭཱ གཧིཏཾ ཨེཀཏྟགྒཧཎཾ ནིསྶཱཡ. ཨིདཾ གཎྷནྟཱིཏི ཨིདཾ སསྶཏགྒཧཎཾ ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟི, ཨིམིནཱ ནཡེན ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱདཡོཔེཏྠ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏྭཱ ཝཏྟབྦཱ. བྷིནྡིཏྭཱཏི ‘‘ཨཱཏཔྤམནྭཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིམདྡིཏྭཱ ནིཛྫཊཾ ནིགུམྦཾ ཀཏྭཱ དིཊྛིཛཊཱཝིཛཊནེན དིཊྛིགུམྦཝིཝརཎེན ཙ.
‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བུདྡྷགུཎེ ཨཱརབྦྷ དེསནཱཡ སམུཊྛིཏཏྟཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཨུདྡིསིཏྭཱ དེསནཱཀུསལོ བྷགཝཱ སམཡནྟརཝིགྒཱཧཎཝསེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ ཝིསྶཛྫེཏཱིཏི དསྶེཏི. ‘‘སནྟཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཏེསཾ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཝིཛྫམཱནཏཱཡ ཨཝིཙྪིནྣཏཾ, ཏཏོ ཙ ནེསཾ མིཙྪཱགཱཧཏོ སིཐིལཀརཎཝིཝེཙནེཧི ཨཏྟནོ དེསནཱཡ ཀིཙྩཀཱརིཏཾ, ཨཝིཏཐཏཉྩ དཱིཔེཏི དྷམྨརཱཛཱ.
༢༩. ཨཏྠཱིཏི ‘‘སཾཝིཛྫནྟཱི’’ཏི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠོ པུཐུཝཙནཝིསཡོ ཨེཀོ ནིཔཱཏོ ‘‘ཨཏྠི ཨིམསྨིཾ ཀཱཡེ ཀེསཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༧; མ. ནི. ༡.༡༡༠; མ. ནི. ༣.༡༥༤; སཾ. ནི. ༤.༡༢༧; ཁུ. པཱ. ༣.༡) ཝིཡ. སསྶཏཱདིཝསེན པུབྦནྟཾ ཀཔྤེནྟཱིཏི པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ. ཡསྨཱ པན ཏེ ཏཾ པུབྦནྟཾ པུརིམསིདྡྷེཧི ཏཎྷཱདིཊྛིཀཔྤེཧི ཀཔྤེཏྭཱ, ཨཱསེཝནབལཝཏཱཡ ཝིཙིཏྟཝུཏྟིཏཱཡ ཙ ཝིཀཔྤེཏྭཱ ཨཔརབྷཱགསིདྡྷེཧི ཨབྷིནིཝེསབྷཱུཏེཧི ཏཎྷཱདིཊྛིགྒཱཧེཧི གཎྷནྟི ཨབྷིནིཝིསནྟི པརཱམསནྟི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པུབྦནྟཾ ¶ ཀཔྤེཏྭཱ ཝིཀཔྤེཏྭཱ གཎྷནྟཱི’’ཏི. ཏཎྷུཔཱདཱནཝསེན ཝཱ ཀཔྤནགྒཧཎཱནི ཝེདིཏབྦཱནི. ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཧི ཨུཔཱདཱནཾ. ཀོཊྛཱསེསཱུཏི ¶ ཨེཏྠ ཀོཊྛཱསཱདཱིསཱུཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. པདཔཱུརཎསམཱིཔཨུམྨགྒཱདཱིསུཔི ཧི ཨནྟ-སདྡོ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨིངྒྷ ཏྭཾ སུཏྟནྟེ ཝཱ གཱཐཱཡོ ཝཱ ཨབྷིདྷམྨཾ ཝཱ པརིཡཱཔུཎསྶུ (པཱཙི. ༤༤༢), སུཏྟནྟེ ཨོཀཱསཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ’’ཏི (པཱཙི. ༡༢༢༡) ཙ ཨཱདཱིསུ པདཔཱུརཎེ ཨནྟ-སདྡོ ཝཏྟཏི, གཱམནྟཾ ཨོསརེཡྻ, (པཱརཱ. ༤༠༩; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༤༣) གཱམནྟསེནཱསན’’ནྟིཨཱདཱིསུ སམཱིཔེ ¶ , ‘‘ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགོ ཨེཀོ ཨནྟོ, ཨཏྠཱིཏི ཁོ ཀཙྩཱན ཨཡམེཀོ ཨནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༢.༡༥; ༣.༩༠) ཨུམྨགྒེཏི.
ཀཔྤ-སདྡོ མཧཱཀཔྤསམནྟབྷཱཝཀིལེསཀཱམཝིཏཀྐཀཱལཔཉྙཏྟིསདིསབྷཱཝཱདཱིསུ ཝཏྟཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམྦཧུལེསུ ཨཏྠེསུ ཝཏྟཏཱི’’ཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི བྷིཀྑཝེ ཀཔྤསྶ ཨསངྑྱེཡྻཱནཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༡༥༦) མཧཱཀཔྤེ ཝཏྟཏི, ‘‘ཀེཝལཀཔྤཾ ཝེལུ༹ཝནཾ ཨོབྷཱསེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༩༤) སམནྟབྷཱཝེ, ‘‘སངྐཔྤོ ཀཱམོ, རཱགོ ཀཱམོ, སངྐཔྤརཱགོ ཀཱམོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༡; ཙཱུལ༹ནི. ༨) ཀིལེསཀཱམེ, ‘‘ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ སངྐཔྤོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༧) ཝིཏཀྐེ, ‘‘ཡེན ¶ སུདཾ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝིཧརཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༨༧) ཀཱལེ, ‘‘ཨིཙྩཱཡསྨཱ ཀཔྤོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༡༠༩༠; ཙཱུལ༹ནི. ༡༡༣) པཉྙཏྟིཡཾ, ‘‘སཏྠུཀཔྤེན ཝཏ ཀིར བྷོ སཱཝཀེན སདྡྷིཾ མནྟཡམཱནཱ ན ཛཱནིམྷཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༦༠) སདིསབྷཱཝེ ཝཏྟཏཱིཏི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏནྟི མཧཱནིདྡེསཾ (མཧཱནི. ༢༨) སནྡྷཱཡཱཧ. ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེནཱཏི དིཊྛིཡཱ ཨུཔནིསྶཡབྷཱུཏཱཡ སཧཛཱཏཱཡ ཨབྷིནནྡནབྷཱུཏཱཡ ཙ ཏཎྷཱཡ, སསྶཏཱདིཨཱཀཱརེན ཨབྷིནིཝིསནྟསྶ མིཙྪཱགཱཧསྶ ཙ ཝསེན. པུབྦེནིཝུཏྠདྷམྨཝིསཡཱཡ ཀཔྤནཱཡ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཨཏཱིཏཀཱལཝཱཙཀོ ཨིདྷ པུབྦ-སདྡོ, རཱུཔཱདིཁནྡྷཝིནིམུཏྟསྶ ཀཔྤནཱཝཏྠུནོ ཨབྷཱཝཱ ཨནྟ-སདྡོ ཙ བྷཱགཝཱཙཀོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏཱིཏཾ ཁནྡྷཀོཊྛཱས’’ནྟི. ‘‘ཀཔྤེཏྭཱ’’ཏི ཙ ཏསྨིཾ པུབྦནྟེ ཏཎྷཱཡནཱབྷིནིཝེསཱནཾ སམཏྠནཾ པརིནིཊྛཱཔནམཱཧ. ཋིཏཱཏི ཏསྶཱ ལདྡྷིཡཱ ཨཝིཛཧནཾ. ཨཱརབྦྷཱཏི ཨཱལམྦིཏྭཱ. ཝིསཡོ ཧི ཏསྶཱ དིཊྛིཡཱ པུབྦནྟོ. ཝིསཡབྷཱཝཏོ ཨེཝ ཧི སོ ཏསྶཱ ཨཱགམནཊྛཱནཾ, ཨཱརམྨཎཔཙྩཡོ ཙཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱགམྨ པཊིཙྩཱ’’ཏི.
ཨདྷིཝཙནཔདཱནཱིཏི པཉྙཏྟིཔདཱནི. དཱསཱདཱིསུ སིརིཝཌྜྷཀཱདི-སདྡཱ ཝིཡ ཝཙནམཏྟམེཝ ཨདྷིཀཱརཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟིཡཱ ཨདྷིཝཙནཾ པཉྙཏྟི. ཨཐ ཝཱ ཨདྷི-སདྡོ ཨུཔརིབྷཱཝེ, ཝུཙྩཏཱིཏི ཝཙནཾ, ཨུཔརི ཝཙནཾ ཨདྷིཝཙནཾ, ཨུཔཱདཱབྷཱུཏརཱུཔཱདཱིནཾ ཨུཔརི པཉྙཱཔིཡམཱནཱ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟཱིཏི ཨཏྠོ ¶ , ཏསྨཱ པཉྙཏྟིདཱིཔཀཔདཱནཱིཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. པཉྙཏྟིམཏྟཉྷེཏཾ ཝུཙྩཏི, ཡདིདཾ ‘‘ཨཏྟཱ, ལོཀོ’’ཏི ཙ, ན རཱུཔཝེདནཱདཡོ ཝིཡ པརམཏྠོ. ཨདྷིཀཝུཏྟིཏཱཡ ཝཱ ཨདྷིཝུཏྟིཡོཏི དིཊྛིཡོ ཝུཙྩནྟི. ཨདྷིཀཉྷི ¶ སབྷཱཝདྷམྨེསུ སསྶཏཱདིཾ ¶ པཀཏིཨཱདིདབྦཱདིཾ ཛཱིཝཱདིཾ ཀཱཡཱདིཉྩ ཨབྷཱུཏམཏྠཾ ཨཛ྄ཛྷཱརོཔེཏྭཱ དིཊྛིཡོ པཝཏྟནྟཱིཏི.
༣༠. ཨབྷིཝདནྟཱིཏི ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙ’’ནྟི (མ. ནི. ༢.༡༨༧, ༢༠༣, ༤༢༧; མ. ནི. ༣.༢༧, ༢༩) ཨབྷིནིཝིསིཏྭཱ ཝདནྟི ‘‘ཨཡཾ དྷམྨོ, ནཱཡཾ དྷམྨོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཝདནྟི. ཨབྷིཝདནཀིརིཡཱཡ ཨཛྫཱཔི ཨཝིཙྪེདབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝཏྟམཱནཀཱལཝཙནཾ. དིཊྛི ཨེཝ དིཊྛིགཏཾ ‘‘མུཏྟགཏཾ, (མ. ནི. ༢.༡༡༩; ཨ. ནི. ༩.༡༡) སངྑཱརགཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༤༡) ཝིཡ. གནྟབྦཱབྷཱཝཏོ ཝཱ དིཊྛིཡཱ གཏམཏྟཾ, དིཊྛིཡཱ གཧཎམཏྟནྟི ཨཏྠོ. དིཊྛིཔྤཀཱརོ ཝཱ དིཊྛིགཏཾ. ལོཀིཡཱ ཧི ཝིདྷཡུཏྟགཏཔཀཱར-སདྡེ སམཱནཏྠེ ཨིཙྪནྟི. ཨེཀེཀསྨིཉྩ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི, ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཙ གཧཎཝིསེསཾ ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཱཔནཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘རཱུཔཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱཏི གཧེཏྭཱ’’ཏི. ཨམརཾ ནིཙྩཾ དྷུཝནྟི སསྶཏཝེཝཙནཱནི. མརཎཱབྷཱཝེན ཝཱ ཨམརཾ, ཨུཔྤཱདཱབྷཱཝེན སབྦཐཱཔི ཨཏྠིཏཱཡ ནིཙྩཾ, ཐིརཊྛེན ཝིཀཱརཱབྷཱཝེན དྷུཝཾ. ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ནིདྡེསཔཊིསམྦྷིདཱཔཱལཱི༹ཧི ཝིབྷཱཝེཏི. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི, ཝེདནཾ, སཉྙཾ, སངྑཱརེ, ཝིཉྙཱཎཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏི ཨིམིསྶཱ པཉྩཝིདྷཱཡ སཀྐཱཡདིཊྛིཡཱ ཝསེན ཝུཏྟོ. ‘‘རཱུཔཝནྟཾ ཨཏྟཱན’’ནྟིཨཱདིཀཱཡ པན པཉྩདསཝིདྷཱཡ སཀྐཱཡདིཊྛིཡཱ ཝསེན ཙཏྟཱརོ ཙཏྟཱརོ ཁནྡྷེ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཏདཉྙཾ ‘‘ལོཀོ’’ཏི པཉྙཔེནྟཱིཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ ལབྦྷཏི. ཏཐཱ ཨེཀཾ ཁནྡྷཾ ¶ ’’ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཏདཉྙེ ཨཏྟནོ ཨུཔབྷོགབྷཱུཏོ ལོཀོཏི, སསནྟཏིཔཏིཏེ ཝཱ ཁནྡྷེ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཏདཉྙེ ‘‘ལོཀོ’’ཏི པཉྙཔེནྟཱིཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨེཏྠཱཧ – སསྶཏོ ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ ཏེསཾ ཨཏྟཱ ལོཀོ ཙ སསྶཏོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ, ན ཝཱདོ ཏི? སཙྩམེཏཾ, སསྶཏསཧཙརིཏཏཱཡ པན ‘‘ཝཱདོ སསྶཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘ཀུནྟཱ པཙརནྟཱི’’ཏི. སསྶཏོ ཨིཏི ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི ཝཱ ཨིཏི-སདྡལོཔོ དཊྛབྦོ. ཨཐ ཝཱ སསྶཏཾ ཝདནྟི ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩ’’ནྟི ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟཱིཏི སསྶཏཝཱདཱ, སསྶཏདིཊྛིནོཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
༣༡. ཨཱཏཱཔནཾ ¶ ཀིལེསཱནཾ ཝིབཱདྷནཾ པཧཱནཾ. པདཧནཾ ཀོསཛྫཔཀྑེ པཏིཏུཾ ཨདཏྭཱ ཙིཏྟསྶ ཨུསྶཧནཾ. ཨནུཡོགོ ཡཐཱ སམཱདྷི ཝིསེསབྷཱགིཡཏཾ པཱཔུཎཱཏི, ཨེཝཾ ཝཱིརིཡསྶ བཧུལཱིཀརཎཾ. ཨིདྷ ཨུཔཙཱརཔྤནཱཙིཏྟཔརིདམནཝཱིརིཡཱནཾ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཏིཔྤབྷེདཾ ཝཱིརིཡ’’ནྟི ¶ . ནཔྤམཛྫཏི ཨེཏེནཱཏི ཨཔྤམཱདོ, ཨསམྨོསོ. སམྨཱ ཨུཔཱཡེན མནསི ཀརོཏི ཀམྨཊྛཱནཾ ཨེཏེནཱཏི སམྨཱམནསིཀཱརོ ཉཱཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝཱིརིཡཉྩ སཏིཉྩ ཉཱཎཉྩཱ’’ཏི. ཨེཏྠཱཏི ‘‘ཨཱཏཔྤ…པེ… མནསིཀཱརཾ ཨནྭཱཡཱ’’ཏི ཨིམསྨིཾ པཱཋེ. སཱིལཝིསུདྡྷིཡཱ སདྡྷིཾ ཙཏུནྣཾ རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནཾ ཨདྷིགམནཔཊིཔདཱ ཝཏྟབྦཱ, སཱ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཝིཏྠཱརཏོ ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘སངྑེཔཏྠོ’’ཏི. ‘‘ཏཐཱརཱུཔ’’ནྟི ཙུདྡསཝིདྷེཧི ཙིཏྟདམནེཧི རཱུཔཱཝཙརཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསྶ དམིཏཏཾ ཝདཏི.
སམཱདྷཱནཱདིཨཊྛངྒསམནྣཱགཏརཱུཔཱཝཙརཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསྶ ཡོགིནོ སམཱདྷིཝིཛམྦྷནབྷཱུཏཱ ལོཀིཡཱབྷིཉྙཱ ཛྷཱནཱནུབྷཱཝོ. ‘‘ཛྷཱནཱདཱིན’’ནྟི ཨིདཾ ཛྷཱནལཱབྷིསྶ ཝིསེསེན ཛྷཱནདྷམྨཱ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪནྟི, ཏཾམུཁེན སེསདྷམྨཱཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཛནཀབྷཱཝཾ པཊིཀྑིཔཏི. སཏི ཧི ཛནཀབྷཱཝེ རཱུཔཱདིདྷམྨཱནཾ ཝིཡ སུཁཱདིདྷམྨཱནཾ ཝིཡ, ཙ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡ ཨུཔྤཱདཝནྟཏཱ ¶ ཝིཉྙཱཡཏི, ཨུཔྤཱདེ ཙ སཏི ཨཝསྶམྦྷཱཝཱི ནིརོདྷོཏི ཨནཝཀཱསཱཝ ནིཙྩཏཱ སིཡཱཏི. ཀཱུཊཊྛ-སདྡོ ཝཱ ལོཀེ ཨཙྩནྟནིཙྩེ ནིརུལ༹ྷོ དཊྛབྦོ. ‘‘ཨེསིཀཊྛཱཡིཊྛིཏོ’’ཏི ཨེཏེན ཡཐཱ ཨེསིཀཱ ཝཱཏཔྤཧཱརཱདཱིཧི ན ཙལཏི, ཨེཝཾ ན ཀེནཙི ཝིཀཱརཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཝིཀཱརཱབྷཱཝམཱཧ, ‘‘ཀཱུཊཊྛོ’’ཏི ཨིམིནཱ པན ཨནིཙྩཏཱབྷཱཝཾ. ཝིཀཱརོཔི ཝིནཱསོཡེཝཱཏི ཨཱཧ, ‘‘ཨུབྷཡེནཔི ལོཀསྶ ཝིནཱསཱབྷཱཝཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ‘‘ཝིཛྫམཱནམེཝཱ’’ཏི ཨེཏེན ཀཱརཎེ ཕལསྶ ཨཏྠིབྷཱཝདསྶནེན ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདཾ དཱིཔེཏི. ནིཀྑམཏཱིཏི ཙ ཨབྷིབྱཏྟིཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཐཾ པན ཝིཛྫམཱནོཡེཝ པུབྦེ ཨནབྷིབྱཏྟོ ཨབྷིབྱཏྟིཾ གཙྪཏཱིཏི? ཡཐཱ ཨནྡྷཀཱརེན པཊིཙྪནྣོ གྷཊོ ཨཱལོཀེན ཨབྷིབྱཏྟིཾ གཙྪཏི.
ཨིདམེཏྠ ཝིཙཱརེཏབྦཾ – ཀིཾ ཀརོནྟོ ཨཱལོཀོ གྷཊཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཡདི གྷཊཝིསཡཾ བུདྡྷིཾ ཀརོནྟོ, བུདྡྷིཡཱ ཨནུཔྤནྣཱཡ ཨུཔྤཏྟིདཱིཔནཏོ ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ ཧཱཡཏི. ཨཐ གྷཊབུདྡྷིཡཱ ཨཱཝརཎབྷཱུཏཾ ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམནྟོ, ཨེཝམྤི ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ ཧཱཡཏིཡེཝ. སཏི ཧི གྷཊབུདྡྷིཡཱ ཨནྡྷཀཱརོ ཀཐཾ ཏསྶཱ ཨཱཝརཎཾ ཧོཏཱིཏི, ཡཐཱ གྷཊསྶ ¶ ཨབྷིབྱཏྟི ན ཡུཛྫཏི, ཨེཝཾ ཨཏྟནོཔི. ཏཏྠཱཔི ཧི ཡདི ཨིནྡྲིཡཝིསཡཱདིསནྣིཔཱཏེན ཨནུཔྤནྣཱཡ བུདྡྷིཡཱ ཨུཔྤཏྟི, ཨུཔྤཏྟིཝཙནེནེཝ ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ ཧཱཡཏི, ཏཐཱ སསྶཏཝཱདོ. ཨཐ བུདྡྷིཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཱཝརཎབྷཱུཏསྶ ཨནྡྷཀཱརཊྛཱནིཡསྶ མོཧསྶ ཝིདྷམནེན. སཏི བུདྡྷིཡཱ ཀཐཾ མོཧོ ཨཱཝརཎནྟི, ཀིཉྩི བྷེདསམྦྷཝཏོ. ན ཧི ཨབྷིབྱཉྫནཀཱནཾ ཙནྡསཱུརིཡམཎིཔདཱིཔཱདཱིནཾ བྷེདེན ཨབྷིབྱཉྫིཏབྦཱནཾ གྷཊཱདཱིནཾ བྷེདོ ཧོཏི, ཧོཏི ཙ ཝིསཡབྷེདེན བུདྡྷིབྷེདོཏི བྷིཡྻོཔི ཨབྷིབྱཏྟི ན ཡུཛྫཏིཡེཝ, ན ཙེཏྠ ཝུཏྟིཀཔྤནཱ ཡུཏྟཱ ཝུཏྟིཡཱ ཝུཏྟིམཏོ ཙ ཨནཉྙཐཱནུཛཱནནཏོཏི ¶ . ཏེ ¶ ཙ སཏྟཱ སནྡྷཱཝནྟཱིཏི ཡེ ཨིདྷ མནུསྶབྷཱཝེན ཨཝཊྛིཏཱ, ཏེཡེཝ དེཝབྷཱཝཱདིཨུཔགམནེན ཨིཏོ ཨཉྙཏྠ གཙྪནྟི, ཨཉྙཐཱ ཀཏསྶ ཀམྨསྶ ཝིནཱསོ, ཨཀཏསྶ ཙ ཨབྦྷཱགམོ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཨཔརཱཔརནྟི ཨཔརསྨཱ བྷཝཱ ཨཔརཾ བྷཝཾ. ཨེཝཾ སངྑྱཾ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྟནོ ནིཙྩསབྷཱཝཏྟཱ ན ཙུཏཱུཔཔཏྟིཡོ, སབྦབྱཱཔིཏཱཡ ནཱཔི སནྡྷཱཝནསཾསརཎཱནི, དྷམྨཱནཾཡེཝ པན པཝཏྟིཝིསེསེན ཨེཝཾ སངྑྱཾ གཙྪནྟི, ཨེཝཾ ཝོཧརཱིཡནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏེན ཨཝཊྛིཏསབྷཱཝསྶ ཨཏྟནོ, དྷམྨིནོ ཙ དྷམྨམཏྟཾ ཨུཔྤཛྫཏི ཙེཝ ཝིནསྶཏི ཙཱཏི ཨིམཾ ཝིཔརིཎཱམཝཱདཾ དསྶེཏི. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པརཏོ ཝཀྑཱམ. ཨཏྟནོ ཝཱདཾ བྷིནྡཏཱིཏི སནྡྷཱཝནཱདིཝཙནསིདྡྷཱཡ ཨནིཙྩཏཱཡ པུབྦེ པཊིཉྙཱཏཾ སསྶཏཝཱདཾ བྷིནྡཏི, ཝིདྡྷཾསེཏཱིཏི ཨཏྠོ. སསྶཏིསམནྟི ཝཱ ཨེཏསྶ སསྶཏཾ ཐཱཝརཾ ནིཙྩཀཱལནྟི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཧེཏུཾ དསྶེནྟོཏི ཡེསཾ ‘‘སསྶཏོ’’ཏི ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེཏི ཨཡཾ དིཊྛིགཏིཀོ, ཏེསཾ ཧེཏུཾ དསྶེནྟོཏི ཨཏྠོ. ན ཧི ཨཏྟནོ དིཊྛིཡཱ པཙྩཀྑཀཏམཏྠཾ ཨཏྟནོཡེཝ སཱདྷེཏི, ཨཏྟནོ པན པཙྩཀྑཀཏེན ཨཏྠེན ཨཏྟནོ ཨཔྤཙྩཀྑབྷཱུཏམྤི ཨཏྠཾ སཱདྷེཏི. ཨཏྟནཱ ཧི ཡཐཱནིཙྪིཏཾ པརེཧི ཝིཉྙཱཔེཏི, ན ཨནིཙྪིཏཾ. ‘‘ཧེཏུཾ དསྶེནྟོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨིདཾ ཧེཏུདསྶནཾ – ཨེཏེསུ ཨནེཀེསུ ཛཱཏིསཏསཧསྶེསུ ཨེཀོཝཱཡཾ མེ ཨཏྟཱ, ལོཀོ ཙ ཨནུསྶརཎསབྦྷཱཝཏོ. ཡོ ཧི ཡམཏྠཾ ཨནུབྷཝཏི, སོ ཨེཝ ཏཾ ཨནུསྶརཏི, ན ཨཉྙོ. ན ཧི ཨཉྙེན ཨནུབྷཱུཏམཏྠཾ ཨཉྙོ ཨནུསྶརིཏུཾ སཀྐོཏི ཡཐཱ ཏཾ བུདྡྷརཀྑིཏེན ཨནུབྷཱུཏཾ དྷམྨརཀྑིཏོ. ཡཐཱ ཙེཏཱསུ, ཨེཝཾ ཨིཏོ པུརིམཏརཱསུཔི ཛཱཏཱིསཱུཏི. ཀསྨཱ སསྶཏོ མེ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ¶ ཙ. ཡཐཱ ཙ མེ, ཨེཝཾ ཨཉྙེསམྤི སཏྟཱནཾ སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱཏི? སསྶཏཝསེན དིཊྛིགཧནཾ པཀྑནྡོ ¶ དིཊྛིགཏིཀོ པརེཔི ཏཏྠ པཏིཊྛཔེཏི, པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘ཨནེཀཝིཧིཏཱནི ཨདྷིཝུཏྟིཔདཱནི ཨབྷིཝདནྟི. སོ ཨེཝཾ ཨཱཧཱ’’ཏི ཙ ཝཙནཏོ པརཱནུམཱནཝསེན ཨིདྷ ཧེཏུདསྶནཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཝིཉྙཱཡཏི. ཀཱརཎནྟི ཏིཝིདྷཾ ཀཱརཎཾ སམྤཱཔཀཾ ནིབྦཏྟཀཾ ཉཱཔཀནྟི. ཏཏྠ ཨརིཡམགྒོ ནིབྦཱནསྶ སམྤཱཔཀཾ ཀཱརཎཾ, བཱིཛཾ ཨངྐུརསྶ ནིབྦཏྟཀཾ ཀཱརཎཾ, པཙྩཡུཔྤནྣཏཱདཡོ ཨནིཙྩཏཱདཱིནཾ ཉཱཔཀཾ ཀཱརཎཾ, ཨིདྷཱཔི ཉཱཔཀཀཱརཎམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཉཱཔཀོ ཧི ཉཱཔེཏབྦཏྠཝིསཡསྶ ཉཱཎསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོ ཀཱརཎནྟི. ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡ ཏཾ ཉཱཎཾ ཏིཊྛཏི ཏཏྠཱཏི ‘‘ཋཱན’’ནྟི, ཝསཏི ཏཏྠ པཝཏྟཏཱིཏི ‘‘ཝཏྠཱུ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཏཱ ཝཏྠུ-སདྡེན ཨུདྡིསིཏྭཱཔི ཋཱནསདྡེན ནིདྡིཊྛནྟི.
༣༢-༣༣. དུཏིཡཏཏིཡཝཱདཱནཾ ¶ པཋམཝཱདཏོ ནཏྠི ཝིསེསོ ཋཔེཏྭཱ ཀཱལཝིསེསནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔརི ཝཱདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ’’ཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ སསྶཏཝཱདོ ཙཏུདྷཱ ཝིབྷཏྟོ, ནནུ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདོ ཝིཡ དུཝིདྷེནེཝ ཝིབྷཛིཏབྦོ སིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘མནྡཔཉྙོ ཧི ཏིཏྠིཡོ’’ཏིཨཱདི.
༣༤. ཏཀྐཡཏཱིཏི ཨཱུཧཡཏི, སསྶཏཱདིཨཱཀཱརེན ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ཙིཏྟཾ ཨབྷིནིརོཔེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཀྐོཏི ཨཱཀོཊནལཀྑཎོ ཝིནིཙྪཡལཀྑཎོ ཝཱ དིཊྛིཊྛཱནབྷཱུཏོ ཝིཏཀྐོ. ཝཱིམཾསཱ ནཱམ ཝིཙཱརཎཱ, སཱ པནེཏྠ ཨཏྠཏོ པཉྙཱཔཏིརཱུཔཀོ ལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདོ, མིཙྪཱབྷིནིཝེསོ ཝཱ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ, པུབྦབྷཱགེ ཝཱ དིཊྛིཝིཔྥནྡིཏནྟི དཊྛབྦཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏུལནཱ རུཙྩནཱ ཁམནཱ’’ཏི. པརིཡཱཧནནཾ ཝིཏཀྐསྶ ཨཱརམྨཎཨཱུཧནཾ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏེན ཏེན པཀཱརེན ཏཀྐེཏྭཱ’’ཏི. ཨནུཝིཙརིཏནྟི ¶ ཝཱིམཾསཱཡ ཨནུཔཝཏྟིཏཾ, ཝཱིམཾསཱནུགཏེན ཝཱ ཝིཙཱརེན ཨནུམཛྫིཏཾ. པཊི པཊི བྷཱཏཱིཏི པཊིབྷཱནཾ, ཡཐཱསམིཧིཏཱཀཱརཝིསེསཝིབྷཱཝཀོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ. པཊིབྷཱནཏོ ཛཱཏཾ པཊིབྷཱནཾ, སཡཾ ཨཏྟནོ པཊིབྷཱནཾ སཡཾ པཊིབྷཱནཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ པཊིབྷཱནམཏྟསཉྫཱཏ’’ནྟི. མཏྟ-སདྡེན ཝིསེསཱདྷིགམཱདཡོ ནིཝཏྟེཏི.
‘‘ཨནཱགཏེཔི ¶ ཨེཝཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཏཀྐཱིཝསེནེཝ ཝུཏྟཾ, ལཱབྷཱིཏཀྐིནོ ཨེཝམྤི སམྦྷཝཏཱིཏི སམྦྷཝདསྶནཝསེན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྟནཱ པཊིལདྡྷཾ རཱུཔཱདི སུཁཱདི ཙ ཨིདྷ ལབྦྷཏཱིཏི ལཱབྷོ, ན ཛྷཱནཱདིཝིསེསོ. ‘‘ཨེཝཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཨནིཙྩེསུ བྷཱཝེསུ ཨཉྙོ ཀརོཏི, ཨཉྙོ པཊིསཾཝེདེཏཱིཏི ཨཱཔཛྫཏི, ཏཐཱ ཙ སཏི ཀཏསྶ ཝིནཱསོ, ཨཀཏསྶ ཙ ཨབྦྷཱགམོ སིཡཱ. ནིཙྩེསུ པན བྷཱཝེསུ ཡོ ཀརོཏི, སོ པཊིསཾཝེདེཏཱིཏི ན དོསོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཏཀྐིཀསྶ ཡུཏྟིགཝེསནཱཀཱརཾ དསྶེཏི.
ཏཀྐམཏྟེནེཝཱཏི ཨཱགམཱདྷིགམཱདཱིནཾ ཨནུསྶཝཱདཱིནཉྩ ཨབྷཱཝཱ སུདྡྷཏཀྐེནེཝ. ནནུ ཙ ཝིསེསལཱབྷིནོཔི སསྶཏཝཱདིནོ ཨཏྟནོ ཝིསེསཱདྷིགམཧེཏུ ཨནེཀེསུ ཛཱཏིསཏསཧསྶེསུ དསསུ སཾཝཊྚཝིཝཊྚེསུ ཙཏྟཱལཱིསཱཡ སཾཝཊྚཝིཝཊྚེསུ ཡཐཱནུབྷཱུཏཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ ཏཔྤཊིབདྡྷཉྩ ‘‘ཨཏྟཱ, ལོཀོ’’ཏི ཙ ཨནུསྶརིཏྭཱ ཏཏོ པུརིམཔུརིམཏརཱསུཔི ཛཱཏཱིསུ ཏཐཱབྷཱུཏསྶ ཨཏྠིཏཱནུཝིཏཀྐནམུཁེན སབྦེསམྤི སཏྟཱནཾ ཏཐཱབྷཱཝཱནུཝིཏཀྐནཝསེནེཝ སསྶཏཱབྷིནིཝེསིནོ ཛཱཏཱ, ཨེཝཉྩ སཏི སབྦོཔི སསྶཏཝཱདཱི ཨནུསྶུཏིཛཱཏིསྶརཏཀྐིཀཱ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཨུཔལདྡྷཝཏྠུནིབནྡྷནེན ཏཀྐནེན པཝཏྟཝཱདཏྟཱ ཏཀྐཱིཔཀྑེཡེཝ ཏིཊྛེཡྻ, ཨཝསྶཉྩ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ཏཀྐནམིཙྪིཏབྦཾ ¶ , ཨཉྙཐཱ ཝིསེསལཱབྷཱི སསྶཏཝཱདཱི ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཔཀྑཾ, ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཔཀྑཾ ཝཱ བྷཛེཡྻཱཏི ¶ ? ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ, ཡསྨཱ ཝིསེསལཱབྷཱིནཾ ཁནྡྷསནྟཱནསྶ དཱིགྷདཱིགྷཏརདཱིགྷཏམཀཱལཱནུསྶརཎཾ སསྶཏགྒཱཧསྶ ཨསཱདྷཱརཎཀཱརཎཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨནེཀཝིཧིཏཾ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརཱམི. ཨིམིནཱམཧམེཏཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཨནུསྶརཎམེཝ པདྷཱནཀཱརཎབྷཱཝེན དསྶིཏཾ. ཡཾ པན ཏསྶ ‘‘ཨིམིནཱམཧམེཏཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི པཝཏྟཾ ཏཀྐནཾ, ན ཏཾ ཨིདྷ པདྷཱནཾ ཨནུསྶརཎཾ པཏི ཏསྶ ཨཔྤདྷཱནབྷཱུཏཏྟཱ. ཡདི ཨེཝཾ ཨནུསྶཝཱདཱིནམྤི པདྷཱནབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཙེ? ན, ཏེསཾ སཙྪིཀིརིཡཱཡ ཨབྷཱཝེན ཏཀྐཔདྷཱནཏྟཱ, པདྷཱནཀཱརཎེན ཙ ནིདྡེསོ ནིརུལ༹ྷོ སཱསནེ ལོཀེ ཙ ཡཐཱ ‘‘ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ, ཡཝངྐུརོ’’ཏི ཙ.
ཨཐ ཝཱ ཝིསེསཱདྷིགམནིབནྡྷནརཧིཏསྶ ཏཀྐནསྶ ཝིསུཾ སསྶཏགྒཱཧེ ཀཱརཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝིསེསཱདྷིགམོ ཝིསུཾ སསྶཏགྒཱཧཀཱརཎཾ ཝཏྟབྦོ ¶ , སོ ཙ མནྡམཛ྄ཛྷཏིཀྑཔཉྙཱཝསེན ཏིཝིདྷོཏི བྷགཝཏཱ སབྦཏཀྐིནོ ཏཀྐཱིབྷཱཝསཱམཉྙེན ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཧེཏྭཱ ཙཏུདྷཱ ཝཝཏྠཱཔིཏོ སསྶཏཝཱདོ. ཡདིཔི ཨནུསྶཝཱདིཝསེན ཏཀྐིཀཱནཾ ཝིཡ མནྡཔཉྙཱདཱིནམྤི ཧཱིནཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདསབྦྷཱཝཏོ ཝིསེསལཱབྷཱིནམྤི བཧུདྷཱ བྷེདོ སམྦྷཝཏི, སབྦེ པན ཝིསེསལཱབྷིནོ མནྡཔཉྙཱདིཝསེན ཏཡོ རཱསཱི ཀཏྭཱ ཏཏྠ ཨུཀྐཊྛཝསེན ཨནེཀཛཱཏིསཏསཧསྶདསསཾཝཊྚཝིཝཊྚཙཏྟཱརཱིསསཾཝཊྚཝིཝཊྚཱནུསྶརཎེན ཨཡཾ ཝིབྷཱགོ ཝུཏྟོ. ཏཱིསུཔི རཱསཱིསུ ཡེ ཧཱིནམཛ྄ཛྷཔཉྙཱ, ཏེ ཝུཏྟཔརིཙྪེདཏོ ཨཱུནཀམེཝ ཨནུསྶརནྟི. ཡེ པན ཏཏྠ ཨུཀྐཊྛཔཉྙཱ, ཏེ ཝུཏྟཔརིཙྪེདཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ནཱནུསྶརནྟཱིཏི ཨེཝཾ པནཱཡཾ དེསནཱ. ཏསྨཱ ཨཉྙཏརབྷེདསངྒཧཝསེནེཝ ¶ བྷགཝཏཱ ཙཏྟཱརིཊྛཱནཱནི ཝིབྷཏྟཱནཱིཏི ཝཝཏྠིཏཱ སསྶཏཝཱདཱིནཾ ཙཏུབྦིདྷཏཱ. ན ཧི ཨིདྷ སཱཝསེསཾ དྷམྨཾ དེསེཏི དྷམྨརཱཛཱ.
༣༥. ‘‘ཨཉྙཏརེནཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཀེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝཱ-སདྡསྶ པན ཨནིཡམཏྠཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘དྭཱིཧི ཝཱ ཏཱིཧི ཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེན ཙཏཱུསུ ཋཱནེསུ ཡཐཱརཧཾ ཨེཀཙྩཾ ཨེཀཙྩསྶ པཉྙཱཔནེ སཧཀཱརཱིཀཱརཎནྟི དསྶེཏི. ཀིཾ པནེཏཱནི ཝཏྠཱུནི ཨབྷིནིཝེསསྶ ཧེཏུ, ཨུདཱཧུ པཏིཊྛཱཔནསྶ. ཀིཉྩེཏྠ ཡདི ཏཱཝ ཨབྷིནིཝེསསྶ, ཀསྨཱ ཨནུསྶརཎཏཀྐནཱནིཡེཝ གཧིཏཱནི, ན སཉྙཱཝིཔལླཱསཱདཡོ. ཏཐཱཧི ཝིཔརཱིཏསཉྙཱ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཨསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཨསདྡྷམྨསྶཝནཱདཱིནི མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ པཝཏྟནཊྛཱནཱནི. ཨཐ པཏིཊྛཱཔནསྶ ཨདྷིགམཡུཏྟིཡོ ཝིཡ ཨཱགམོཔི ཝཏྠུབྷཱཝེན ཝཏྟབྦོ, ཨུབྷཡཏྠཱཔི ‘‘ནཏྠི ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ’’ཏི ཝཙནཾ ན ཡུཛྫཏཱིཏི? ན. ཀསྨཱ? ཨབྷིནིཝེསཔཀྑེ ཏཱཝ ཨཡཾ དིཊྛིགཏིཀོ ¶ ཨསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཨསདྡྷམྨསྶཝནེཧི ཨཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫིཏྭཱ ཝིཔལླཱསསཉྙོ རཱུཔཱདིདྷམྨཱནཾ ཁཎེ ཁཎེ བྷིཛྫནསབྷཱཝསྶ ཨནཝབོདྷཏོ དྷམྨཡུཏྟིཾ ཨཏིདྷཱཝནྟོ ཨེཀཏྟནཡཾ མིཙྪཱ གཧེཏྭཱ ཡཐཱཝུཏྟཱནུསྶརཎཏཀྐེཧི ཁནྡྷེསུ ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༡) ཨབྷིནིཝེསཾ ཛནེསི. ཨིཏི ཨཱསནྣཀཱརཎཏྟཱ, པདྷཱནཀཱརཎཏྟཱ, ཏགྒཧཎེནེཝ ཙ ཨིཏརེསམྤི གཧིཏཏྟཱ ཨནུསྶརཎཏཀྐནཱནིཡེཝ ཨིདྷ གཧིཏཱནི. པཏིཊྛཱཔནཔཀྑེ པན ཨཱགམོཔི ཡུཏྟིཔཀྑེཡེཝ ཋིཏོ ཝིསེསཏོ བཱཧིརཀཱནཾ ཏཀྐགཱཧིབྷཱཝཏོཏི ཨནུསྶརཎཏཀྐནཱནིཡེཝ ¶ དིཊྛིཡཱ ཝཏྠུབྷཱཝེན གཧིཏཱནི. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ དུཝིདྷཾ ལཀྑཎཾ པརམཏྠདྷམྨཱནཾ སབྷཱཝལཀྑཎཾ སཱམཉྙལཀྑཎཉྩཱཏི. ཏཏྠ སབྷཱཝལཀྑཎཱཝབོདྷོ པཙྩཀྑཉཱཎཾ, སཱམཉྙལཀྑཎཱཝབོདྷོ ¶ ཨནུམཱནཉཱཎཾ, ཨཱགམོ ཙ སུཏམཡཱཡ པཉྙཱཡ སཱདྷནཏོ ཨནུམཱནཉཱཎམེཝ ཨཱཝཧཏི, སུཏཱནཾ པན དྷམྨཱནཾ ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐནེན ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡཾ ཋིཏོ ཙིནྟཱམཡཾ པཉྙཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཨནུཀྐམེན བྷཱཝནཱཡ པཙྩཀྑཉཱཎཾ ཨདྷིགཙྪཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨཱགམོཔི ཏཀྐཝིསཡཾ ནཱཏིཀྐམཏཱིཏི ཏགྒཧཎེན གཧིཏོཝཱཏི ཝེདིཏབྦོ. སོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨནུསྶུཏིཏཀྐགྒཧཎེན ཝིབྷཱཝིཏོཏི ཡུཏྟཾ ཨེཝིདཾ ‘‘ནཏྠི ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ’’ཏི. ‘‘ཨནེཀཝིཧིཏཱནི ཨདྷིཝུཏྟིཔདཱནི ཨབྷིཝདནྟི, སསྶཏཾ ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༠) ཙ ཝཙནཏོ པཏིཊྛཱཔནཝཏྠཱུནི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱནཱིཏི དཊྛབྦཾ.
༣༦. དིཊྛིཡེཝ དིཊྛིཊྛཱནཾ པརམཝཛྫཏཱཡ ཨནེཀཝིཧིཏཱནཾ ཨནཏྠཱནཾ ཧེཏུབྷཱཝཏོ. ཡཐཱཧ ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཔརམཱཧཾ བྷིཀྑཝེ ཝཛྫཾ ཝདཱམཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༣༡༠) ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཊིསམྦྷིདཱཔཱལི༹ཡཱ (པཊི. མ. ༡.༡༢༤) དིཊྛིཡཱ ཋཱནཝིབྷཱགཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ ཁནྡྷཱཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ ཨཱརམྨཎཊྛེན ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༣.༨༡, ༣༤༥) ཝཙནཏོ. ཨཝིཛྫཱཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ ཨུཔནིསྶཡཱདིབྷཱཝེན པཝཏྟནཏོ. ཡཐཱཧ ‘‘ཨསྶུཏཝཱ བྷིཀྑཝེ པུཐུཛྫནོ ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདོ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢; པཊི. མ. ༡.༡༣༠). ཕསྶོཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ. ཡཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ, (དཱི. ནི. ༡.༡༡༨ ཨཱདཡོ) ཕུསྶ ཕུསྶ པཊིསཾཝེདེནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༤༤) ཙ ¶ . སཉྙཱཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ. ཝུཏྟཉྩེཏཾ ‘‘སཉྙཱནིདཱནཱ ཧི པཔཉྩསངྑཱ, (སུ. ནི. ༨༨༠; མཧཱནི. ༡༠༩) པཐཝིཏོ སཉྙཏྭཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢) ཙ ཨཱདི. ཝིཏཀྐོཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘ཏཀྐཉྩ དིཊྛཱིསུ པཀཔྤཡིཏྭཱ, སཙྩཾ མུསཱཏི དྭཡདྷམྨམཱཧཱུ’’ཏི (སུ. ནི. ༨༩༢) ‘‘ཏཀྐཱི ཧོཏི ཝཱིམཾསཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༤) ཙ ཨཱདི. ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཏསྶ ཨེཝཾ ཨཡོནིསོ མནསི ཀརོཏོ ཚནྣཾ དིཊྛཱིནཾ ཨཉྙཏརཱ དིཊྛི ཨུཔྤཛྫཏི. ‘ཨཏྠི མེ ཨཏྟཱ’ཏི ཝཱ ཨསྶ སཙྩཏོ ཐེཏཏོ ¶ དིཊྛི ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༡༩). སམུཊྛཱཏི ཨེཏེནཱཏི སམུཊྛཱནཾ སམུཊྛཱནབྷཱཝོ སམུཊྛཱནཊྛོ. པཝཏྟིཏཱཏི པརསནྟཱནེསུ ཨུཔྤཱདིཏཱ. པརིནིཊྛཱཔིཏཱཏི ཨབྷིནིཝེསསྶ པརིཡོསཱནཾ ¶ མཏྠཀཾ པཱཔིཏཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཱརམྨཎཝསེནཱ’’ཏི ཨཊྛསུ དིཊྛིཊྛཱནེསུ ཁནྡྷེ སནྡྷཱཡཱཧ. པཝཏྟནཝསེནཱཏི ཨཝིཛྫཱདཡོ. ཨཱསེཝནཝསེནཱཏི པཱཔམིཏྟཔརཏོགྷོསཱདཱིནམྤི སེཝནཾ ལབྦྷཏིཡེཝ. ཨཐ ཝཱ ཨེཝཾགཏིཀཱཏི ཨེཝཾགམནཱ, ཨེཝཾནིཊྛཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨིམེ དིཊྛིསངྑཱཏཱ དིཊྛིཊྛཱནཱ ཨེཝཾ པརམཏྠཏོ ཨསནྟཾ ཨཏྟཱནཾ སསྶཏབྷཱཝཉྩསྶ ཨཛ྄ཛྷཱརོཔེཏྭཱ གཧིཏཱ, པརཱམཊྛཱ ཙ བཱལལཔནཱ ཡཱཝ པཎྜིཏཱ ན སམནུཡུཉྫནྟི, ཏཱཝ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟི. པཎྜིཏེཧི སམནུཡུཉྫིཡམཱནཱ པན ཨནཝཊྛིཏཝཏྠུཀཱ ཨཝིམདྡཀྑམཱ སཱུརིཡུགྒམནེ ཨུསྶཱཝབིནྡཱུ ¶ ཝིཡ ཁཛྫོཔནཀཱ ཝིཡ ཙ བྷིཛྫནྟི ཝིནསྶནྟི ཙཱཏི.
ཏཏྠཱཡཾ ཨནུཡུཉྫནེ སངྑེཔཀཐཱ – ཡདི ཧི པརེན པརིཀཔྤིཏོ ཨཏྟཱ ལོཀོ ཝཱ སསྶཏོ སིཡཱ, ཏསྶ ནིབྦིཀཱརཏཱཡ པུརིམརཱུཔཱཝིཛཧནཏོ ཀསྶཙི ཝིསེསཱདྷཱནསྶ ཀཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ ཨཧིཏཏོ ནིཝཏྟནཏྠཾ, ཧིཏེ ཙ པཊིཔཏྟིཨཏྠཾ ཨུཔདེསོ ཨེཝ ནིཔྤཡོཛནོ སིཡཱ སསྶཏཝཱདིནོ, ཀཐཾ ཝཱ སོ ཨུཔདེསོ པཝཏྟཱིཡཏི ཝིཀཱརཱབྷཱཝཏོ, ཨེཝཉྩ ཨཏྟནོ ཨཛཊཱཀཱསསྶ ཝིཡ དཱནཱདིཀིརིཡཱ ཧིཾསཱདིཀིརིཡཱ ཙ ན སམྦྷཝཏི. ཏཐཱ སུཁསྶ དུཀྑསྶ ཨནུབྷཝནནིབནྡྷོ ཨེཝ སསྶཏཝཱདིནོ ན ཡུཛྫཏི ཀམྨབདྡྷཱབྷཱཝཏོ, ཛཱཏིཨཱདཱིནཉྩ ཨསམྦྷཝཏོ ཀུཏོ ཝིམོཀྑོ, ཨཐ པན དྷམྨམཏྟཾ ཏསྶ ཨུཔྤཛྫཏི ཙེཝ ཝིནསྶཏི ཙ, ཡསྶ ཝསེནཱཡཾ ཀིརིཡཱདིཝོཧཱརོཏི ཝདེཡྻ, ཨེཝམྤི པུརིམརཱུཔཱཝིཛཧནེན ཨཝཊྛིཏསྶ ཨཏྟནོ དྷམྨམཏྟནྟི ན སཀྐཱ སམྦྷཱཝེཏུཾ, ཏེ ཝཱ པནསྶ དྷམྨཱ ཨཝཏྠཱབྷཱུཏཱ ཨཉྙེ ཝཱ སིཡུཾ ཨནཉྙེ ཝཱ. ཡདི ཨཉྙེ, ན ཏཱཧི ཏསྶ ཨུཔྤནྣཱཧིཔི ཀོཙི ཝིསེསོ ཨཏྠི. ཡཱཧི ཀརོཏི པཊིསཾཝེདེཏི ཙཝཏི ཨུཔཔཛྫཏི ཙཱཏི ཨིཙྪིཏཾ, ཏསྨཱ ཏདཝཏྠོ ཨེཝ ཡཐཱཝུཏྟདོསོ. ཀིཉྩ དྷམྨཀཔྤནཱཔི ནིརཏྠིཀཱ སིཡཱ, ཨཐཱནཉྙེ ཨུཔྤཱདཝིནཱསཝནྟཱིཧི ཨཝཏྠཱཧི ཨནཉྙསྶ ཨཏྟནོ ཏཱསཾ ཝིཡ ཨུཔྤཱདཝིནཱསསབྦྷཱཝཏོ ཀུཏོ ནིཙྩཏཱཝཀཱསོ, ཏཱསམྤི ཝཱ ཨཏྟནོ ཝིཡ ནིཙྩཏཱཏི བནྡྷཝིམོཀྑཱནཾ ཨསམྦྷཝོ ཨེཝཱཏི ན ཡུཛྫཏིཡེཝ སསྶཏཝཱདོ. ན ཙེཏྠ ཀོཙི ཝཱདཱི དྷམྨཱནཾ སསྶཏབྷཱཝེ པརིསུདྡྷཾ ཡུཏྟིཾ ཝཏྟུཾ སམཏྠོ, ཡུཏྟིརཧིཏཉྩ ཝཙནཾ ¶ ན པཎྜིཏཱནཾ ཙིཏྟཾ ཨཱརཱདྷེཏཱིཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཱཝ པཎྜིཏཱ ན སམནུཡུཉྫནྟི, ཏཱཝ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱི’’ཏི. ཀམྨཝསེན ཨབྷིམུཁོ སམྤརེཏི ཨེཏྠཱཏི ཨབྷིསམྤརཱཡོ, པརོལོཀོ.
‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཉྩཱ’’ཏི ¶ ཨིདཾ ཨིདྷ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ཝིབྷཛིཡམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ཏསྨིཾ ཝཱ ¶ ཝུཏྟེ ཏདདྷིཊྛཱནཏོ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཾ, ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ སབྦམྤི ཝཱ བྷགཝཏོ དསབལཱདིཉཱཎཾ གཧིཏམེཝ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ. པཛཱནནྟོཔཱིཏི པི-སདྡོ སམྦྷཱཝནེ, ཏེན ‘‘ཏཉྩཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ ཙ-སདྡཏྠམཱཧ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཏཾ དིཊྛིགཏཏོ ཨུཏྟརིཏརཾ སཱརབྷཱུཏཾ སཱིལཱདིགུཎཝིསེསམྤི ཏཐཱགཏོ ནཱབྷིནིཝིསཏི, ཀོ པན ཝཱདོ ཝཊྚཱམིསེཏི. ‘‘ཨཧ’’ནྟི དིཊྛིཝསེན ཝཱ ཏཾ པརཱམསནཱཀཱརམཱཧ. པཛཱནཱམཱིཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ པཀཱརཏྠོ, ཏེན ‘‘མམ’’ནྟི ཏཎྷཱཝསེན པརཱམསནཱཀཱརཾ དསྶེཏི. དྷམྨསབྷཱཝཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ པརཏོ ཨཱམསནཾ པརཱམཱསོ. ན ཧི ཏཾ ཨཏྠི, ཁནྡྷེསུ ཡཾ ‘‘ཨཧ’’ནྟི ཝཱ, ‘‘མམ’’ནྟི ཝཱ གཧེཏབྦཾ སིཡཱ. ཡོ པན པརཱམཱསོ ཏཎྷཱདཡོཝ, ཏེ ཙ བྷགཝཏོ བོདྷིམཱུལེཡེཝ པཧཱིནཱཏི ཨཱཧ ‘‘པརཱམཱསཀིལེསཱན’’ནྟིཨཱདི. ཨཔརཱམཱསཏོཏི ཝཱ ནིབྦུཏིཝེདནསྶ ཧེཏུཝཙནཾ, ‘‘ཝིདིཏཱ’’ཏི ཨིདཾ པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཀཏྟརི སཱམིཝཙནཾ, ཨཔརཱམསནཧེཏུ པརཱམཱསརཧིཏཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཏཐཱགཏེན སཡམེཝ ཨསངྑཏདྷཱཏུ ཨདྷིགཏཱཏི ཨེཝཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
‘‘ཡཱསུ ཝེདནཱསཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ བྷགཝཏོ དེསནཱཝིལཱསཾ དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ཁནྡྷཱཡཏནཱདིཝསེན ཨནེཀཝིདྷཱསུ ཙཏུསཙྩདེསནཱསུ སམྦྷཝནྟཱིསུཔི ཨཡཾ ཏཐཱགཏཱནཾ དེསནཱསུ པཊིཔཏྟི, ཡཾ དིཊྛིགཏིཀཱ མིཙྪཱཔཊིཔཏྟིཡཱ དིཊྛིགཧནཾ པཀྑནྡཱཏི དསྶནཏྠཾ ཝེདནཱཡེཝ པརིཉྙཱཡ བྷཱུམིདསྶནཏྠཾ ¶ ཨུདྡྷཊཱ. ཀམྨཊྛཱནནྟི ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ. ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཡ ཝེདནཱཡ སམུདཡཱདཱིནི ཨཱརམྨཎཔཊིཝེདྷཝསེན མགྒཔཉྙཱཡ ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷཝསེན ཛཱནིཏྭཱ, པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. པཙྩཡསམུདཡཊྛེནཱཏི ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏི, ཨིམསྶུཔྤཱདཱ ཨིདཾ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༠༤; སཾ. ནི. ༢.༢༡; ཨུདཱ. ༡) ཝུཏྟལཀྑཎེན ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ པཙྩཡཱནཾ ཨུཔྤཱདེན ཙེཝ མགྒེན ཨསམུགྒྷཱཏེན ཙ. ནིབྦཏྟིལཀྑཎནྟི ཨུཔྤཱདལཀྑཎཾ, ཛཱཏིནྟི ཨཏྠོ. པཉྩནྣཾ ལཀྑཎཱནནྟི ཨེཏྠ ཙཏུནྣཾ པཙྩཡཱནམྤི ཨུཔྤཱདལཀྑཎམེཝ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟནྟི གཧེཏབྦཾ, ཡསྨཱ པཙྩཡལཀྑཎམྤི ལབྦྷཏིཡེཝ, ཏཐཱ ཙེཝ སཾཝཎྞིཏཾ. པཙྩཡནིརོདྷཊྛེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཡནྟི ཡསྨཱ, ཡཾ ཝཱ སུཁཾ སོམནསྶཾ. པཊིཙྩཱཏི ཨཱརམྨཎཔཙྩཡཱདིབྷཱུཏཾ ¶ ཝེདནཾ ལབྷིཏྭཱ. ཨཡནྟི སུཁསོམནསྶཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝོ, སུཁསོམནསྶམེཝ ཝཱ, ‘‘ཨསྶཱདོ’’ཏི པདཾ པན ཨཔེཀྑིཏྭཱ པུལླིངྒནིདྡེསོ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – པུརིམུཔྤནྣཾ ཝེདནཾ ཨཱརབྦྷ སོམནསྶུཔྤཏྟིཡཾ ཡོ པུརིམཝེདནཱཡ ཨསྶཱདེཏབྦཱཀཱརོ སོམནསྶསྶཱདནཱཀཱརོ, ཨཡཾ ཨསྶཱདོཏི. ཀཐཾ པན ཝེདནཾ ཨཱརབྦྷ སུཁཾ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི? ཙེཏསིཀསུཁསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ནཱཡཾ དོསོ. ཝིསེསནཾ ཧེཏྠ སོམནསྶགྒཧཎཾ སུཁཾ སོམནསྶནྟི ‘‘རུཀྑོ སིཾསཔཱ’’ཏི ཡཐཱ.
‘‘ཨནིཙྩཱ’’ཏི ¶ ཨིམིནཱ སངྑཱརདུཀྑཏཱཝསེན ཨུཔེཀྑཱཝེདནཱཡ, སབྦཝེདནཱསུཡེཝ ཝཱ ཨཱདཱིནཝམཱཧ, ཨིཏརེཧི ཨིཏརདུཀྑཏཱཝསེན ཡཐཱཀྐམཾ དུཀྑསུཁཝེདནཱནཾ, ཨཝིསེསེན ཝཱ ཏཱིཎིཔི པདཱནི སབྦཱསམྤི ཝེདནཱནཾ ཝསེན ཡོཛེཏབྦཱནི. ཨཡནྟི ཡོ ཝེདནཱཡ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ¶ ཨནིཙྩབྷཱཝོ, ཨུདཡབྦཡཔཊིཔཱིལ༹ནཊྛེན དུཀྑབྷཱཝོ, ཛརཱཡ མརཎེན ཙཱཏི དྭེདྷཱ ཝིཔརིཎཱམེཏབྦབྷཱཝོ ཙ, ཨཡཾ ཝེདནཱཡ ཨཱདཱིནཝོ, ཡཏོ ཝཱ ཨཱདཱིནཾ པརམཀཱརུཉྙཾ ཝཱཏི པཝཏྟཏཱིཏི. ཝེདནཱཡ ནིསྶརཎནྟི ཨེཏྠ ཝེདནཱཡཱཏི ནིསྶཀྐཝཙནཾ, ཡཱཝ ཝེདནཱཔཊིབདྡྷཾ ཚནྡརཱགཾ ན པཛཧཏི, ཏཱཝཱཡཾ པུརིསོ ཝེདནཾ ཨལླཱིནོཡེཝ ཧོཏི. ཡདཱ པན ཏཾ ཚནྡརཱགཾ པཛཧཏི, ཏདཱཡཾ པུརིསོ ཝེདནཱཡ ནིསྶཊོ ཝིསཾཡུཏྟོ ཧོཏཱིཏི ཚནྡརཱགཔྤཧཱནཾ ཝེདནཱཡ ནིསྶརཎཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ ཝེདནཱགྒཧཎེན ཝེདནཱཡ སཧཛཱཏནིསྶཡཱརམྨཎབྷཱུཏཱ ཙ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱ གཧིཏཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏི པཉྩནྣམྤི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ གཧཎཾ དཊྛབྦཾ. ཝེདནཱསཱིསེན པན དེསནཱ ཨཱགཏཱ, ཏཏྠ ཀཱརཎཾ ཝུཏྟམེཝ, ལཀྑཎཧཱརནཡེན ཝཱ ཨཡམཏྠོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. ཏཏྠ ཝེདནཱགྒཧཎེན གཧིཏཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩཾ, ཝེདནཱནཾ སམུདཡགྒཧཎེན གཧིཏཱ ཨཝིཛྫཱདཡོ སམུདཡསཙྩཾ, ཨཏྠངྒམནིསྶརཎཔརིཡཱཡེཧི ནིརོདྷསཙྩཾ, ‘‘ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན མགྒསཙྩནྟི ཨེཝམེཏྠ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི ཝེདིཏབྦཱནི. ཀཱམུཔཱདཱནམཱུལཀཏྟཱ སེསུཔཱདཱནཱནཾ, པཧཱིནེ ཙ ཀཱམུཔཱདཱནེ ཨུཔཱདཱནསེསཱབྷཱཝཏོ ‘‘ཝིགཏཚནྡརཱགཏཱཡ ཨནུཔཱདཱནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོཏི ཨཏྟནོ མགྒཕལཔྤཏྟིཾ བྷགཝཱ དསྶེཏི. ‘‘ཝེདནཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཧི ཡསྶཱ དྷམྨདྷཱཏུཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཏྟཱ ཨིམཾ དིཊྛིགཏཾ སཀཱརཎཾ སགཏིཀཾ པབྷེདཏོ ཝིབྷཛིཏུཾ སམཏྠོ ཨཧོསི ¶ , ཏསྶ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ སདྡྷིཾ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ ཨུཔྤཏྟིབྷཱུམིཾ དསྶེཏི དྷམྨརཱཛཱ.
པཋམབྷཱཎཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཝཎྞནཱ
༣༨. སཏྟེསུ སངྑཱརེསུ ཙ ཨེཀཙྩཾ སསྶཏཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨེཀཙྩསསྶཏོ, ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདོ. སོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཱ ¶ . ཏེ པན ཡསྨཱ ཨེཀཙྩསསྶཏོ ཝཱདོ དིཊྛི ཨེཏེསནྟི ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱ ནཱམ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཏམཏྠཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱ’’ཏི. ཨིམིནཱ ནཡེན ཨེཀཙྩཨསསྶཏིཀཱ དིཔདསྶཔི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ནནུ ¶ ཙ ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཏདཉྙསྶ ཨེཀཙྩསྶ ཨསསྶཏཏཱསནྣིཊྛཱནཾ སིདྡྷམེཝ ཧོཏཱིཏི? སཙྩཾ སིདྡྷམེཝ ཧོཏི ཨཏྠཏོ, ན པན སདྡཏོ. ཏསྨཱ སུཔཱཀཊཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཀཙྩཨསསྶཏིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཨིདྷ སཱཝསེསཾ ཀཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེཏི དྷམྨསྶཱམཱི. ཨིདྷཱཏི ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཱ’’ཏི ཨིམསྨིཾ པདེ. གཧིཏཱཏི ཝུཏྟཱ, ཏཐཱ ཙེཝ ཨཏྠོ དསྶིཏོ. ཨིདྷཱཏི ཝཱ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ. ཏཐཱ ཧི པུརིམཀཱ ཏཡོ ཝཱདཱ སཏྟཝསེན, ཙཏུཏྠོ སངྑཱརཝསེན ཝིབྷཏྟོ. ‘‘སངྑཱརེཀཙྩསསྶཏིཀཱ’’ཏི ཨིདཾ ཏེཧི སསྶཏབྷཱཝེན གཡ྄ཧམཱནཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཡཱཐཱཝསབྷཱཝདསྶནཝསེན ཝུཏྟཾ, ན པནེཀཙྩསསྶཏིཀམཏདསྶནཝསེན. ཏསྶ ཧི སསྶཏཱབྷིམཏཾ ཨསངྑཏམེཝཱཏི ལདྡྷི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཙིཏྟནྟི ཝཱ…པེ… ཋསྶཏཱི’’ཏི. ན ཧི ཡསྶ བྷཱཝསྶ པཙྩཡེཧི ཨབྷིསངྑཏབྷཱཝཾ པཊིཛཱནཱཏི, ཏསྶེཝ ནིཙྩདྷུཝཱདིབྷཱཝོ ཨནུམྨཏྟཀེན སཀྐཱ པཊིཉྙཱཏུཾ. ཨེཏེན ‘‘ཨུཔྤཱདཝཡདྷུཝཏཱཡུཏྟབྷཱཝཱ སིཡཱ ནིཙྩཱ, སིཡཱ ཨནིཙྩཱ སིཡཱ ན ཝཏྟབྦཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཝཏྟསྶ སཏྟབྷངྒཝཱདསྶ ཨཡུཏྟཏཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ ཧོཏི.
ཏཏྠཱཡཾ ཨཡུཏྟཏཱཝིབྷཱཝནཱ – ཡདི ‘‘ཡེན སབྷཱཝེན ཡོ དྷམྨོ ཨཏྠཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཏེནེཝ སབྷཱཝེན སོ དྷམྨོ ནཏྠཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཙྩེཡྻ, སིཡཱ ཨནེཀནྟཝཱདོ. ཨཐ ཨཉྙེན, སིཡཱ ན ཨནེཀནྟཝཱདོ. ན ཙེཏྠ དེསནྟརཱདིསམྦནྡྷབྷཱཝོ ཡུཏྟོ ཝཏྟུཾ ཏསྶ སབྦལོཀསིདྡྷཏྟཱ, ཝིཝཱདཱབྷཱཝཏོ ¶ . ཡེ པན ཝདནྟི ‘‘ཡཐཱ སུཝཎྞགྷཊེན མཀུཊེ ཀཏེ གྷཊབྷཱཝོ ནསྶཏི, མཀུཊབྷཱཝོ ¶ ཨུཔྤཛྫཏི, སུཝཎྞབྷཱཝོ ཏིཊྛཏིཡེཝ, ཨེཝཾ སབྦབྷཱཝཱནཾ ཀོཙི དྷམྨོ ནསྶཏི, ཀོཙི དྷམྨོ ཨུཔྤཛྫཏི, སབྷཱཝོ པན ཏིཊྛཏཱི’’ཏི. ཏེ ཝཏྟབྦཱ ‘‘ཀིཾ ཏཾ སུཝཎྞཾ, ཡཾ གྷཊེ མཀུཊེ ཙ ཨཝཊྛིཏཾ, ཡདི རཱུཔཱདི, སོ སདྡོ ཝིཡ ཨནིཙྩོ. ཨཐ རཱུཔཱདི སམཱུཧོ, སམཱུཧོ ནཱམ སམྨུཏིམཏྟཾ. ན ཏསྶ ཨཏྠིཏཱ ནཏྠིཏཱ ནིཙྩཏཱ ཝཱ ལབྦྷཏཱི’’ཏི ཨནེཀནྟཝཱདོ ན སིཡཱ. དྷམྨཱནཉྩ དྷམྨིནོ ཨཉྙཐཱནཉྙཐཱསུ དོསོ ཝུཏྟོཡེཝ སསྶཏཝཱདཝིཙཱརཎཱཡཾ. ཏསྨཱ སོ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོ. ཨཔིཙ ནིཙྩཱནིཙྩནཝཏྟབྦརཱུཔོ ཨཏྟཱ ལོཀོ ཙ པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནཏཱཔཊིཛཱནནཏོ ཡཐཱ ནིཙྩཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརཾ རཱུཔཾ, ཡཐཱ ཝཱ དཱིཔཱདཡོ. ན ཧི དཱིཔཱདཱིནཾ ཨུདཡབྦཡསབྷཱཝཱནཾ ནིཙྩཱནིཙྩནཝཏྟབྦསབྷཱཝཏཱ སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ, ཛཱིཝསྶ ནིཙྩཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ རཱུཔཾ ཝིཡཱཏི ཨེཝཾ སཏྟབྷངྒསྶ ཝིཡ སེསབྷངྒཱནམྤི ཨསམྦྷཝོཡེཝཱཏི སཏྟབྷངྒཝཱདསྶ ཨཡུཏྟཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨིསྶརོ ནིཙྩོ, ཨཉྙེ སཏྟཱ ཨནིཙྩཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཝཱདཱ སཏྟེཀཙྩསསྶཏིཀཱ སེཡྻཐཱཔི ཨིསྶརཝཱདཱ. ‘‘པརམཱཎཝོ ནིཙྩཱ དྷུཝཱ, ཨཎུཀཱདཡོ ཨནིཙྩཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཝཱདཱ སངྑཱརེཀཙྩསསྶཏིཀཱ སེཡྻཐཱཔི ཀཱཎཱདཱ. ནནུ ‘‘ཨེཀཙྩེ དྷམྨཱ ¶ སསྶཏཱ, ཨེཀཙྩེ ཨསསྶཏཱ’’ཏི ཨེཏསྨིཾ ཝཱདེ ཙཀྑཱདཱིནཾ ཨསསྶཏཏཱསནྣིཊྛཱནཾ ཡཐཱསབྷཱཝཱཝབོདྷོ ཨེཝ, ཏཡིདཾ ཀཐཾ མིཙྪཱདསྶནནྟི, ཀོ ཝཱ ཨེཝམཱཧ ‘‘ཙཀྑཱདཱིནཾ ཨསསྶཏབྷཱཝསནྣིཊྛཱནཾ མིཙྪཱདསྶན’’ནྟི? ཨསསྶཏེསུཡེཝ པན ཀེསཉྩི དྷམྨཱནཾ སསྶཏབྷཱཝཱབྷིནིཝེསོ ཨིདྷ མིཙྪཱདསྶནཾ. ཏེན པན ཨེཀཝཱརེ པཝཏྟམཱནེན ཙཀྑཱདཱིནཾ ཨསསྶཏབྷཱཝཱཝབོདྷོ ¶ ཝིདཱུསིཏོ སཾསཊྛབྷཱཝཏོ ཝིསསཾསཊྛོ ཝིཡ སཔྤིམཎྜོ སཀིཙྩཀརཎཱསམཏྠཏཱཡ སམྨཱདསྶནཔཀྑེ ཋཔེཏབྦཏཾ ནཱརཧཏཱིཏི. ཨསསྶཏབྷཱཝེན ནིཙྪིཏཱཔི ཝཱ ཙཀྑུཨཱདཡོ སམཱརོཔིཏཛཱིཝསབྷཱཝཱ ཨེཝ དིཊྛིགཏིཀེཧི གཡ྄ཧནྟཱིཏི ཏདཝབོདྷསྶ མིཙྪཱདསྶནབྷཱཝོ ན སཀྐཱ ནིཝཱརེཏུཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཙཀྑུཾ ཨིཏིཔི…པེ… ཀཱཡོ ཨིཏིཔི ཨཡཾ མེ ཨཏྟཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨསངྑཏཱཡ སངྑཏཱཡ ཙ དྷཱཏུཡཱ ཝསེན ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘ཨེཀཙྩེ དྷམྨཱ སསྶཏཱ, ཨེཀཙྩེ ཨསསྶཏཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟོ ¶ ཝིབྷཛྫཝཱདོཔི ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱ ཙོདནཱ ཨནཝཀཱསཱ ཧོཏི ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨསབྷཱཝསམྤཊིཔཏྟིབྷཱཝཏོ.
ཀཱམཉྩེཏྠ པུརིམཝཱདེཔི ཨསསྶཏཱནཾ དྷམྨཱནཾ ‘‘སསྶཏཱ’’ཏི གཧཎཾ ཝིསེསཏོ མིཙྪཱདསྶནཾ, སསྶཏཱནཾ པན ‘‘སསྶཏཱ’’ཏི གཱཧོ ན མིཙྪཱདསྶནཾ ཡཐཱསབྷཱཝགྒཧཎབྷཱཝཏོ. ཨསསྶཏེསུཡེཝ པན ‘‘ཀེཙིདེཝ དྷམྨཱ སསྶཏཱ, ཀེཙི ཨསསྶཏཱ’’ཏི གཧེཏབྦདྷམྨེསུ ཝིབྷཱགཔྤཝཏྟིཡཱ ཨིམསྶ ཝཱདསྶ ཝཱདནྟརཏཱ ཝུཏྟཱ, ན ཙེཏྠ ‘‘སམུདཱཡནྟོགདྷཏྟཱ ཨེཀདེསསྶ སཔྤདེསསསྶཏགྒཱཧོ ནིཔྤདེསསསྶཏགྒཱཧེ སམོདྷཱནཾ གཙྪཏཱི’’ཏི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ ཝཱདཱི ཏབྦིསཡཝིསེསཝསེན ཝཱདདྭཡསྶ པཝཏྟཏྟཱ. ཨཉྙེ ཨེཝ ཧི དིཊྛིགཏིཀཱ ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ སསྶཏཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝིཊྛཱ, ཨཉྙེ ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏཱ’’ཏི. སངྑཱརཱནཾ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཾ, ཨེཀདེསཔརིགྒཧོ ཙ ཝཱདདྭཡསྶ པརིབྱཏྟོཡེཝ. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ ཨནེཀཝིདྷསམུསྶཡེ ཨེཀཝིདྷསམུསྶཡེ ཙ ཁནྡྷཔབནྡྷེ ཨབྷིནིཝེསབྷཱཝཏོ. ཙཏུབྦིདྷོཔི ཧི སསྶཏཝཱདཱི ཛཱཏིཝིསེསཝསེན ནཱནཱཝིདྷརཱུཔཀཱཡསནྣིསྶཡེ ཨེཝ ཨརཱུཔདྷམྨཔུཉྫེ སསྶཏཱབྷིནིཝེསཱི ཛཱཏོ ཨབྷིཉྙཱཎེན ཨནུསྶཝཱདཱིཧི ཙ རཱུཔཀཱཡབྷེདགྒཧཎཏོ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཏོ ཙུཏོ ཨམུཏྲ ཨུདཔཱདི’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༣༢) ‘‘ཙཝནྟི ཨུཔཔཛྫནྟཱི’’ཏི ཙ ཨཱདི. ཝིསེསལཱབྷཱི ¶ ཨེཀཙྩསསྶཏིཀོ ཨནུཔདྷཱརིཏབྷེདསམུསྶཡེཝ དྷམྨཔབནྡྷེ སསྶཏཱཀཱརགྒཧཎེན ཨབྷིནིཝིསནཾ ཛནེསི ཨེཀབྷཝཔརིཡཱཔནྣཁནྡྷསནྟཱནཝིསཡཏྟཱ ཏདབྷིནིཝེསསྶ. ཏཐཱ ཙ ཏཱིསུཔི ཝཱདེསུ ‘‘ཏཾ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརཏི, ཏཏོ པརཾ ནཱནུསྶརཏཱི’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཾ, ཏཀྐཱིནཾ པན སསྶཏེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱིནཾ སསྶཏཱབྷིནིཝེསཝིསེསོ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཝིསཡཏཱཡ སུཔཱཀཊོཡེཝཱཏི.
༣༩. དཱིགྷསྶ ¶ ཀཱལསྶ ཨཏིཀྐམེནཱཏི ཝིཝཊྚཝིཝཊྚཊྛཱཡཱིནཾ ཨཔགམེན. ཨནེཀཏྠཏྟཱ དྷཱཏཱུནཾ སཾ-སདྡེན ཡུཏྟོ ཝཊྚ-སདྡོ ཝིནཱསཝཱཙཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིནསྶཏཱི’’ཏི, སངྑཡཝསེན ཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝིཔཏྟིཀརམཧཱམེགྷསམུཔྤཏྟིཏོ པཊྛཱཡ ཧི ཡཱཝ ཨཎུསཧགཏོཔི སངྑཱརོ ན ཧོཏི, ཏཱཝ ལོཀོ སཾཝཊྚཏཱིཏི ཝུཙྩཏི. ལོཀོཏི ཙེཏྠ པཐཝཱིཨཱདིབྷཱཛནལོཀོ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཨུཔརིབྲཧྨལོཀེསཱུཏི པརིཏྟསུབྷཱདཱིསུ ¶ རཱུཔཱིབྲཧྨལོཀེསུ. ཨགྒིནཱ ཧི ཀཔྤཝུཊྛཱནཾ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ བཧུལཾ པཝཏྟནཏོ. ཏེནེཝཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཨཱབྷསྶརསཾཝཏྟནིཀཱ ཧོནྟཱི’’ཏི. ཨརཱུཔེསུ ཝཱཏི ཝཱ-སདྡེན སཾཝཊྚམཱནལོཀདྷཱཏཱུཧི ཨཉྙལོཀདྷཱཏཱུསུ ཝཱཏི ཝིཀཔྤནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ན ཧི ‘‘སབྦེ ཨཔཱཡསཏྟཱ ཏདཱ རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཨུཔྤཛྫནྟཱི’’ཏི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ ཨཔཱཡེསུ དཱིགྷཏམཱཡུཀཱནཾ མནུསྶལོཀཱུཔཏྟིཡཱ ཨསམྦྷཝཏོ. སཏིཔི སབྦསཏྟཱནཾ ཨབྷིསངྑཱརམནསཱ ནིབྦཏྟབྷཱཝེ བཱཧིརཔཙྩཡེཧི ཝིནཱ མནསཱཝ ནིབྦཏྟཏྟཱ ‘‘མནོམཡཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི རཱུཔཱཝཙརསཏྟཱ. ཡདི ཨེཝཾ ཀཱམབྷཝེ ཨོཔཔཱཏིཀསཏྟཱནམྤི མནོམཡབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ནཱཔཛྫཏི ཨདྷིཙིཏྟབྷཱུཏེན ཨཏིསཡམནསཱ ནིབྦཏྟསཏྟེསུ མནོམཡཝོཧཱརཏོཏི དསྶནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཛྷཱནམནེན ནིབྦཏྟཏྟཱ མནོམཡཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ཨརཱུཔཱཝཙརསཏྟཱནམྤི མནོམཡབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཙེ? ན, ཏཏྠ ¶ བཱཧིརཔཙྩཡེཧི ནིབྦཏྟེཏབྦཏཱསངྐཱཡ ཨེཝ ཨབྷཱཝཏོ, ‘‘མནསཱཝ ནིབྦཏྟཱ’’ཏི ཨཝདྷཱརཎཱསམྦྷཝཏོ. ནིརུལ༹ྷོ ཝཱཡཾ ལོཀེ མནོམཡཝོཧཱརོ རཱུཔཱཝཙརསཏྟེསུ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨནྣམཡོ པཱནམཡོ མནོམཡོ ཨཱནནྡམཡོ ཝིཉྙཱཎམཡོ’’ཏི པཉྩདྷཱ ཨཏྟཱནཾ ཝེདཝཱདིནོ ཝདནྟི. ཨུཙྪེདཝཱདེཔི ཝཀྑཏི ‘‘དིབྦོ རཱུཔཱི མནོམཡོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༨༦). སོབྷནཱ པབྷཱ ཨེཏེསུ སནྟཱིཏི སུབྷཱ. ‘‘ཨུཀྐཾསེནཱ’’ཏི ཨཱབྷསྶརདེཝེ སནྡྷཱཡཱཧ, པརིཏྟཱབྷཱ ཨཔྤམཱཎཱབྷཱ པན དྭེ ཙཏྟཱརོ ཙ ཀཔྤེ ཏིཊྛནྟི. ཨཊྛཀཔྤེཏི ཨཊྛ མཧཱཀཔྤེ.
༤༠. སཎྛཱཏཱིཏི སམྤཏྟིཀརམཧཱམེགྷསམུཔྤཏྟིཏོ པཊྛཱཡ པཐཝཱིསནྡྷཱརཀུདཀཏཾསནྡྷཱརཀཝཱཡུམཧཱཔཐཝཱིཨཱདཱིནཾ སམུཔྤཏྟིཝསེན ཋཱཏི, ‘‘སམྦྷཝཏི’’ ཨིཙྩེཝ ཝཱ ཨཏྠོ ཨནེཀཏྠཏྟཱ དྷཱཏཱུནཾ. པཀཏིཡཱཏི སབྷཱཝེན, ཏསྶ ‘‘སུཉྙ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ནཏྠིཏཱཡཱ’’ཏི, ཨནུཔྤནྣཏྟཱཏི ཨཏྠོ, ཏེན ཡཐཱ ཨེཀཙྩཱནི ཝིམཱནཱནི ཏཏྠ ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ཙུཏཏྟཱ སུཉྙཱནི ཧོནྟི, ན ཨེཝམིདནྟི དསྶེཏི. བྲཧྨཔཱརིསཛྫབྲཧྨཔུརོཧིཏམཧཱབྲཧྨཱནོ བྲཧྨཀཱཡིཀཱ, ཏེསཾ ནིཝཱསོ བྷཱུམིཔི ‘‘བྲཧྨཀཱཡིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཀམྨཾ ཨུཔནིསྶཡཝསེན པཙྩཡོ ཨེཏིསྶཱཏི ཀམྨཔཙྩཡཱ. ཨཐ ཝཱ ཏཏྠ ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ཝིཔཙྩནཀཀམྨསྶ སཧཀཱརཱིཔཙྩཡབྷཱཝཏོ, ཀམྨསྶ པཙྩཡཱཏི ཀམྨཔཙྩཡཱ ¶ . ཨུཏུ སམུཊྛཱནཾ ཨེཏིསྶཱཏི ཨུཏུསམུཊྛཱནཱ. ‘‘ཀམྨཔཙྩཡཨུཏུསམུཊྛཱནཱ’’ཏི ཝཱ པཱཋོ, ཀམྨསཧཱཡོ པཙྩཡོ, ཀམྨསྶ ཝཱ སཧཱཡབྷཱུཏོ པཙྩཡོ ཀམྨཔཙྩཡོ ¶ , སོཝ ཨུཏུ ཀམྨཔཙྩཡཨུཏུ, སོ སམུཊྛཱནཾ ཨེཏིསྶཱཏི ¶ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཏྠཱཏི ‘‘བྲཧྨཝིམཱན’’ནྟི ཝུཏྟཱཡ བྲཧྨཀཱཡིཀབྷཱུམིཡཱ. ཀཐཾ པཎཱིཏཱཡ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཾ ཋིཏཱནཾ ཧཱིནཱཡ པཋམཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཱ ཨུཔཔཏྟི ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཐ སཏྟཱན’’ནྟིཨཱདི. ཨོཏརནྟཱིཏི ཨུཔཔཛྫནཝསེན ཧེཊྛཱབྷཱུམིཾ གཙྪནྟི.
ཨཔྤཱཡུཀེཏི ཡཾ ཨུལཱ༹རཾ པུཉྙཀམྨཾ ཀཏཾ, ཏསྶ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཝིཔཱཀཔབནྡྷཏོ ཨཔྤཔརིམཱཎཱཡུཀེ. ཨཱཡུཔྤམཱཎེནེཝཱཏི པརམཱཡུཔྤམཱཎེནེཝ. ཀིཾ པནེཏཾ པརམཱཡུ ནཱམ, ཀཐཾ ཝཱ ཏཾ པརིཙྪིནྣཔམཱཎནྟི? ཝུཙྩཏེ – ཡོ ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ བྷཝཝིསེསེ པུརིམསིདྡྷབྷཝཔཏྠནཱུཔནིསྶཡཝསེན སརཱིརཱཝཡཝཝཎྞསཎྛཱནཔམཱཎཱདིཝིསེསཱ ཝིཡ ཏཾཏཾགཏིནིཀཱཡཱདཱིསུ ཡེབྷུཡྻེན ནིཡཏཔརིཙྪེདོ གབྦྷསེཡྻཀཀཱམཱཝཙརདེཝརཱུཔཱཝཙརསཏྟཱནཾ སུཀྐསོཎིཏཨུཏུབྷོཛནཱདི ཨུཏུཨཱདིཔཙྩཡུཔྤནྣཔཙྩཡཱུཔཏྠམྦྷིཏོ ཝིཔཱཀཔབནྡྷསྶ ཋིཏིཀཱལནིཡམོ, སོ ཡཐཱསཀཾ ཁཎམཏྟཱཝཊྛཱཡཱིནམྤི ཨཏྟནོ སཧཛཱཏཱནཾ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཋཔནཱཀཱརཝུཏྟིཏཱཡ པཝཏྟཀཱནི རཱུཔཱརཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཱནི ཡསྨཱ ན ཀེཝལཾ ནེསཾ ཁཎཋིཏིཡཱ ཨེཝ ཀཱརཎབྷཱཝེན ཨནུཔཱལཀཱནི, ཨཐ ཁོ ཡཱཝ བྷཝངྒུཔཙྪེདཱ ཨནུཔབནྡྷསྶ ཨཝིཙྪེདཧེཏུབྷཱཝེནཱཔི, ཏསྨཱ ཨཱཡུཧེཏུཀཏྟཱ ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན ཨཱཡུ, ཨུཀྐཾསཔརིཙྪེདཝསེན པརམཱཡཱུཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ཏཾ པན དེཝཱནཾ ནེརཡིཀཱནཾ ཨུཏྟརཀུརུཀཱནཉྩ ནིཡཏཔརིཙྪེདཾ, ཨུཏྟརཀུརུཀཱནཾ པན ཨེཀནྟནིཡཏཔརིཙྪེདམེཝ, ཨཝསིཊྛམནུསྶཔེཏཏིརཙྪཱནཱནཾ པན ཙིརཊྛིཏིསཾཝཏྟནིཀཀམྨབཧུལེ ཀཱལེ ཏཾཀམྨསཧིཏསནྟཱནཛནིཏསུཀྐསོཎིཏཔྤཙྩཡཱནཾ ཏཾམཱུལཀཱནཉྩ ཙནྡསཱུརིཡསམཝིསམཔརིཝཏྟནཱདིཛནིཏཨུཏུཨཱཧཱརཱདིསམཝིསམ པཙྩཡཱནཾ ཝསེན ¶ ཙིརཱཙིརཀཱལཏོ ཨནིཡཏཔརིཙྪེདཾ, ཏསྶ ཙ ཡཐཱ པུརིམསིདྡྷབྷཝཔཏྠནཱཝསེན ཏཾཏཾགཏིནིཀཱཡཱདཱིསུ ཝཎྞསཎྛཱནཱདིཝིསེསནིཡམོ སིདྡྷོ དསྶནཱནུསྶཝཱདཱིཧི, ཏཐཱ ཨཱདིཏོ གཧཎསིདྡྷིཡཱ. ཨེཝཾ ཏཱསུ ཏཱསུ ཨུཔཔཏྟཱིསུ ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ཡེབྷུཡྻེན སམཔྤམཱཎཊྛིཏིཀཱལཾ དསྶནཱནུསྶཝེཧི ལབྷིཏྭཱ ཏཾ པརམཏཾ ཨཛ྄ཛྷོསཱཡ པཝཏྟིཏབྷཝཔཏྠནཱཝསེན ཨཱདིཏོ པརིཙྪེདནིཡམོ ཝེདིཏབྦོ. ཡསྨཱ པན ཀམྨཾ ཏཱསུ ¶ ཏཱསུ ཨུཔཔཏྟཱིསུ ཡཐཱ ཏཾཏཾཨུཔཔཏྟིནིཡཏཝཎྞཱདིནིབྦཏྟནེ སམཏྠཾ, ཨེཝཾ ནིཡཏཱཡུཔརིཙྪེདཱསུ ཨུཔཔཏྟཱིསུ པརིཙྪེདཱཏིཀྐམེན ཝིཔཱཀནིབྦཏྟནེ སམཏྠཾ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཡུཔྤམཱཎེནེཝ ཙཝནྟཱི’’ཏི. ཡསྨཱ པན ཨུཔཏྠམྦྷཀསཧཱཡེཧི ཨནུཔཱལཀཔྤཙྩཡེཧི ཨུཔཱདིནྣཀཀྑནྡྷཱནཾ པཝཏྟེཏབྦཱཀཱརོ ཨཏྠཏོ པརམཱཡུ, ཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟཔརིཙྪེདཱནཏིཀྐམནཏོ སཏིཔི ཀམྨཱཝསེསེ ཋཱནཾ ན སམྦྷཝཏི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྟནོ པུཉྙབལེནེཝ ཋཱཏུཾ ན སཀྐོཏཱི’’ཏི. ཀཔྤཾ ཝཱཏི ཨསངྑྱེཡྻཀཔྤཾ ཝཱ ཏསྶ ཨུཔཌྜྷཾ ཝཱ ཨུཔཌྜྷཀཔྤཏོ ཨཱུནམདྷིཀཾ ཝཱཏི ཝིཀཔྤནཏྠོ ཝཱ-སདྡོ.
༤༡. ཨནབྷིརཏཱིཏི ¶ ཨེཀཝིཧཱརེན ཨནབྷིརཏི. སཱ པན ཡསྨཱ ཨཉྙེཧི སམཱགམིཙྪཱ ཧོཏི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཔརསྶཱཔི སཏྟསྶ ཨཱགམནཔཏྠནཱ’’ཏི. པིཡཝཏྠུཝིརཧེན པིཡཝཏྠུཨལཱབྷེན ཝཱ ཙིཏྟཝིགྷཱཏོ ཨུཀྐཎྛིཏཱ, སཱ ཨཏྠཏོ དོམནསྶཙིཏྟུཔྤཱདོ ཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཊིགྷསམྤཡུཏྟཱ’’ཏི. དཱིགྷརཏྟཾ ཛྷཱནརཏིཡཱ རམམཱནསྶ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ཨནབྷིརཏིནིམིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཱ ‘‘མམ’’ནྟི ཙ ‘‘ཨཧ’’ནྟི ཙ གཧཎསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏཱ ཏཎྷཱདིཊྛིཡོ ཨིདྷ པརིཏསྶནཱ. ཏཱ པན ཙིཏྟསྶ པུརིམཱཝཏྠཱཡ ཙལནཾ ཀམྤནནྟི ¶ ཨཱཧ ‘‘ཨུབྦིཛྫནཱ ཕནྡནཱ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཎྷཱཏསྶནཱཔི དིཊྛིཏསྶནཱཔི ཝཊྚཏཱི’’ཏི. ཡཾ པན ཨཏྠུདྡྷཱརེ ‘‘ཨཧོ ཝཏ ཨཉྙེཔི སཏྟཱ ཨིཏྠཏྟཾ ཨཱགཙྪེཡྻུནྟི ཨཡཾ ཏཎྷཱཏསྶནཱ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ དིཊྛིཏསྶནཱཡ ཝིསུཾ ཨུདཱཧརཎཾ དསྶེནྟེན ཏཎྷཱཏསྶནཾཡེཝ ཏཏོ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ན པན ཏཏྠ དིཊྛིཏསྶནཱཡ ཨབྷཱཝཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཏཱསཏསྶནཱ ཙིཏྟུཏྲཱསོ. བྷཡཱནཀནྟི བྷེརཝཱརམྨཎནིམིཏྟཾ བལཝབྷཡཾ. ཏེན སརཱིརསྶ ཐདྡྷབྷཱཝོ ཚམྦྷིཏཏྟཾ བྷཡཾ སཾཝེགནྟི ཨེཏྠ བྷཡནྟི བྷངྒཱནུཔསྶནཱཡ ཙིཎྞནྟེ སབྦསངྑཱརཏོ བྷཱཡནཝསེན ཨུཔྤནྣཾ བྷཡཉཱཎཾ. སཾཝེགནྟི སཧོཏྟཔྤཉཱཎཾ, ཨོཏྟཔྤམེཝ ཝཱ. སནྟཱསནྟི ཨཱདཱིནཝནིབྦིདཱནུཔསྶནཱཧི སངྑཱརེཧི སནྟསྶནཉཱཎཾ. སཧ བྱཱཡཏི པཝཏྟཏི, དོསཾ ཝཱ ཚཱདེཏཱིཏི སཧབྱོ, སཧཱཡོ, ཏསྶ བྷཱཝཾ སཧབྱཏཾ.
༤༢. ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏོ ཨིམེ སཏྟེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡསྨཱ པན སོ པཱསཾསབྷཱཝེན ཨུཏྟམབྷཱཝེན ཙ ‘‘ཏེ སཏྟེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏོ’’ཏི ཨཏྟཱནཾ མཉྙཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཛེཊྛཀོཧམསྨཱི’’ཏི. ཨཉྙདཏྠུ དསོཏི ¶ དསྶནེ ཨནྟརཱཡཱབྷཱཝཝཙནེན, ཉེཡྻཝིསེསཔརིགྒཱཧིཀབྷཱཝེན ཙ ཨནཱཝརཎདསྶཱཝིཏཾ པཊིཛཱནཱཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦཾ པསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. བྷཱུཏབྷབྱཱནནྟི ཨཧེསུནྟི བྷཱུཏཱ, བྷཝནྟི བྷཝིསྶནྟཱིཏི བྷབྱཱ, ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཝཏྟམཱནཀཱལཝསེནེཝ བྷབྱ-སདྡསྶ ཨཏྠོ དསྶིཏོ. པཋམཙིཏྟཀྑཎེཏི པཊིསནྡྷིཙིཏྟཀྑཎེ. ཀིཉྩཱཔི སོ བྲཧྨཱ ཨནཝཊྛིཏདསྶནཏྟཱ པུཐུཛྫནསྶ པུརིམཏརཛཱཏིཔརིཙིཏམྤི ཀམྨསྶཀཏཉྙཱཎཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཝིཀུབྦནིདྡྷིཝསེན ཙིཏྟུཔྤཏྟིམཏྟཔཊིབདྡྷེན ¶ སཏྟནིམྨཱནེན ཝིཔལླཊྛོ ‘‘ཨཧཾ ཨིསྶརོ ཀཏྟཱ ནིམྨཱཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིསྶརཀུཏྟདསྶནཾ པཀྑནྡམཱནོ ཨབྷིནིཝིསནཝསེནེཝ པཏིཊྛིཏོ, ན པཏིཊྛཱཔནཝསེན ‘‘ཏསྶ ཨེཝཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ, པཏིཊྛཱཔནཀྐམེནེཝ པན ཏསྶ སོ ཨབྷིནིཝེསོ ཛཱཏོཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཀཱརཎཏོ སཱདྷེཏུཀཱམོ’’ཏི, ‘‘པཊིཉྙཾ ཀཏྭཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ མནོཔཎིདྷཱིཏི མནསཱ ཨེཝ པཏྠནཱ, ཏཐཱ ཙིཏྟཔྤཝཏྟིམཏྟམེཝཱཏི ཨཏྠོ, ཨིཏྠབྷཱཝནྟི ཨིདཔྤཀཱརཏཾ. ཡསྨཱ པན ཨིཏྠནྟི བྲཧྨཏྟབྷཱཝོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ, ཏསྨཱ ‘‘བྲཧྨབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ནནུ ཙ དེཝཱནཾ ཨུཔཔཏྟིསམནནྟརཾ ‘‘ཨིམིསྶཱ ནཱམ གཏིཡཱ ཙཝིཏྭཱ ཨིམིནཱ ནཱམ ཀམྨུནཱ ¶ ཨིདྷཱུཔཔནྣཱ’’ཏི པཙྩཝེཀྑཎཱ ཧོཏཱིཏི? སཙྩཾ ཧོཏི, སཱ པན པུརིམཛཱཏཱིསུ ཀམྨསྶཀཏཉྙཱཎེ སམྨདེཝ ནིཝིཊྛཛ྄ཛྷཱསཡཱནཾ. ཨིམེ པན སཏྟཱ པུརིམཱསུཔི ཛཱཏཱིསུ ཨིསྶརཀུཏྟདསྶནཝསེན ཝིནིབནྡྷཱབྷིནིཝེསཱ ཨཧེསུནྟི དཊྛབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིམིནཱ མཡ’’ནྟིཨཱདི.
༤༣. ཨཱིསཏཱིཏི ཨཱིསོ, ཨབྷིབྷཱུཏི ཨཏྠོ. མཧཱ ཨཱིསོ མཧེསོ, སུཔྤཏིཊྛམཧེསཏཱཡ པན པརེཧི ‘‘མཧེསོ’’ཏི ཨཀྑཱཏབྦཏཱཡ མཧེསཀྑོ, ཨཏིསཡེན མཧེསཀྑོ མཧེསཀྑཏརོཏི ཝཙནཏྠོ དཊྛབྦོ. ཡསྨཱ པན སོ མཧེསཀྑབྷཱཝོ ཨཱདྷིཔཏེཡྻཔརིཝཱརསམྤཏྟིཡཱ ཝིཉྙཱཡཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨིསྶརིཡཔརིཝཱརཝསེན མཧཱཡསཏརོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
༤༤. ཨིདྷེཝ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨིམསྨིཾ མནུསྶལོཀེ ཨེཝ པཊིསནྡྷིཝསེན ཨཱགཙྪཏི. ཡཾ ཨཉྙཏརོ སཏྟོཏི ཨེཏྠ ཡནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ, ཀརཎེ ཝཱ པཙྩཏྟནིདྡེསོ, ཡེན ཋཱནེནཱཏི ཨཏྠོ, ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ ཝཱ. ཨིཏྠཏྟཾ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨེཏྠ ཡདེཏཾ ཨིཏྠཏྟསྶ ཨཱགམནཾ, ཨེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱིཏི ¶ ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ ‘‘པབྦཛཏི, ཙེཏོསམཱདྷིཾ ཕུསཏི, པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརཏཱི’’ཏི ཨེཏེསུཔི པདེསུ. ‘‘ཋཱནཾ ཁོ པནེཏཾ བྷིཀྑཝེ ¶ ཝིཛྫཏི, ཡཾ ཨཉྙཏརོ སཏྟོ’’ཏི ཨིམཉྷི པདཾ ‘‘པབྦཛཏཱི’’ཏིཨཱདཱིཧི པདེཧི པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦནྟི.
༤༥. ཁིཌྜཱཡ པདུསྶནྟཱིཏི ཁིཌྜཱཔདོསིནོ, ཁིཌྜཱཔདོསིནོ ཨེཝ ཁིཌྜཱཔདོསིཀཱ, ཁིཌྜཱཔདོསོ ཝཱ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཁིཌྜཱཔདོསིཀཱ. ཨཏིཀྐནྟཝེལཾ ཨཏིཝེལཾ, ཨཱཧཱརཱུཔབྷོགཀཱལཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. མེཐུནསམྤཡོགེན ཨུཔྤཛྫནཀསུཁཾ ཀེལི༹ཧསྶསུཁཾ རཏིདྷམྨོ རཏིསབྷཱཝོ. ཨཱཧཱརནྟི ཨེཏྠ ཀོ དེཝཱནཾ ཨཱཧཱརོ, ཀཱ ཨཱཧཱརཝེལཱཏི? སབྦེསམྤི ཀཱམཱཝཙརདེཝཱནཾ སུདྷཱ ཨཱཧཱརོ, སཱ ཧེཊྛིམེཧི ཨུཔརིམཱནཾ པཎཱིཏཏམཱ ཧོཏི, ཏཾ ཡཐཱསཀཾ དིཝསཝསེན དིཝསེ དིཝསེ བྷུཉྫནྟི. ཀེཙི པན ‘‘བིལཱ༹རཔདཔྤམཱཎཾ སུདྷཱཧཱརཾ བྷུཉྫནྟི, སོ ཛིཝ྄ཧཱཡ ཋཔིཏམཏྟོ ཡཱཝ ཀེསགྒནཁགྒཱ ཀཱཡཾ ཕརཏི, ཏེསཾཡེཝ དིཝསཝསེན སཏྟདིཝསེ ཡཱཔནསམཏྠོ ཙ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. ‘‘ནིརནྟརཾ ཁཱདནྟཱ པིཝནྟཱ’’ཏི ཨིདཾ པརིཀཔྤནཝསེན ཝུཏྟཾ. ཀམྨཛཏེཛསྶ བལཝབྷཱཝོ ཨུལཱ༹རཔུཉྙནིབྦཏྟཏྟཱ, ཨུལཱ༹རགརུསིནིདྡྷསུདྷཱཧཱརཛཱིརཎཏོ ཙ. ཀརཛཀཱཡསྶ མནྡབྷཱཝོ མུདུསུཁུམཱལབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝ ཧི བྷགཝཱ ཨིནྡསཱལགུཧཱཡཾ པཀཏིཔཐཝིཡཾ སཎྛཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟཾ སཀྐཾ དེཝརཱཛཱནཾ ‘‘ཨོལཱ༹རིཀཾ ཀཱཡཾ ཨདྷིཊྛེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏེསནྟི མནུསྶཱནཾ. ཝཏྠུནྟི ཀརཛཀཱཡཾ. ཀེཙཱིཏི ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ.
༤༧. མནེནཱཏི ¶ ¶ ཨིསྶཱཔཀཏཏྟཱ པདུཊྛེན མནསཱ. ཨུསཱུཡཱཝསེན མནསོཝ པདོསོ མནོཔདོསོ, སོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠི ཝིནཱསཧེཏུབྷཱུཏོཏི མནོཔདོསིཀཱཏི ཨེཝཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨཀུདྡྷོ རཀྑཏཱིཏི ཀུདྡྷསྶ སོ ཀོདྷོ ཨིཏརསྨིཾ ཨཀུཛ྄ཛྷནྟེ ཨནུཔཱདཱནོ ཨེཀཝཱརམེཝ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཨནཱསེཝནོ ཙཱཝེཏུཾ ན སཀྐོཏི ཨུདཀནྟཾ པཏྭཱ ཨགྒི ཝིཡ ནིབྦཱཡཏི, ཏསྨཱ ཨཀུདྡྷོ ཏཾ ཙཝནཏོ རཀྑཏི, ཨུབྷོསུ པན ཀུདྡྷེསུ བྷིཡྻོ བྷིཡྻོ ཨཉྙམཉྙམྷི པརིཝཌྜྷནཝསེན ཏིཁིཎསམུདཱཙཱརོ ནིསྶཡདཧནརསོ ཀོདྷོ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཧདཡཝཏྠུཾ ནིདཧནྟོ ཨཙྩནྟསུཁུམཱལཀརཛཀཱཡཾ ཝིནཱསེཏི, ཏཏོ སཀལོཔི ཨཏྟབྷཱཝོ ཨནྟརདྷཱཡཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུབྷོསུ པནཱ’’ཏིཨཱདི ¶ . ཏཐཱ ཙཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཨཉྙམཉྙཾ པདུཊྛཙིཏྟཱ ཀིལནྟཀཱཡཱ…པེ… ཙཝནྟཱི’’ཏི. དྷམྨཏཱཏི དྷམྨནིཡཱམོ. སོ ཙ ཏེསཾ ཀརཛཀཱཡསྶ མནྡཏཱཡ, ཏཐཱཨུཔྤཛྫནཀཀོདྷསྶ ཙ བལཝཏཱཡ ཋཱནསོ ཙཝནཾ, ཏེསཾ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ སབྷཱཝོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༤༩. ཙཀྑཱདཱིནཾ བྷེདཾ པསྶཏཱིཏི ཝིརོདྷིཔཙྩཡསནྣིཔཱཏེ ཝིཀཱརཱཔཏྟིདསྶནཏོ, ཨནྟེ ཙ ཨདསྶནཱུཔགམནཏོ ཝིནཱསཾ པསྶཏི ཨོལཱ༹རིཀཏྟཱ རཱུཔདྷམྨབྷེདསྶ. པཙྩཡཾ དཏྭཱཏི ཨནནྟརཔཙྩཡཱདིཝསེན པཙྩཡོ ཧུཏྭཱ. ‘‘བལཝཏར’’ནྟི ཙིཏྟསྶ ལཧུཏརཾ བྷེདཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི ཨེཀསྨིཾ རཱུཔེ དྷརནྟེཡེཝ སོལ༹ས ཙིཏྟཱནི བྷིཛྫནྟི. བྷེདཾ ན པསྶཏཱིཏི ཁཎེ ཁཎེ བྷིཛྫནྟམྤི ཙིཏྟཾ པརསྶ ཨནནྟརཔཙྩཡབྷཱཝེནེཝ བྷིཛྫཏཱིཏི པུརིམཙིཏྟསྶ ཨབྷཱཝཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཝིཡ པཙྪིམཙིཏྟསྶ ཨུཔྤཏྟིཏོ བྷཱཝཔཀྑོ བལཝཏརོ པཱཀཊོ ཙ ཧོཏི, ན ཨབྷཱཝཔཀྑོཏི ཙིཏྟསྶ ཝིནཱསཾ ན པསྶཏི, ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ཨལཱཏཙཀྐདསྶནེན སུཔཱཀཊོ ཝིཉྙཱཡཏི. ཡསྨཱ ¶ པན ཏཀྐཱིཝཱདཱི ནཱནཏྟནཡསྶ དཱུརཏརཏཱཡ ཨེཀཏྟནཡསྶཔི མིཙྪཱགཧིཏཏྟཱ ‘‘ཡདེཝིདཾ ཝིཉྙཱཎཾ སབྦདཱཔི ཨེཀརཱུཔེན པཝཏྟཏི, ཨཡམེཝ ཨཏྟཱ ནིཙྩོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨབྷིནིཝེསཾ ཛནེཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སོ ཏཾ ཨཔསྶནྟོ’’ཏིཨཱདི.
ཨནྟཱནནྟཝཱདཝཎྞནཱ
༥༣. ཨནྟཱནནྟིཀཱཏི ཨེཏྠ ཨམཏི གཙྪཏི ཨེཏྠ སབྷཱཝོ ཨོསཱནནྟི ཨནྟོ, མརིཡཱདཱ. ཏཔྤཊིསེདྷེན ཨནནྟོ, ཨནྟོ ཙ ཨནནྟོ ཙ ཨནྟཱནནྟོ ཙ ནེཝནྟཱནཱནནྟོ ཙ ཨནྟཱནནྟཱ སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསེན ཝཱ ‘‘ནཱམརཱུཔཔཙྩཡཱ སལཱ༹ཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༡༧༦; སཾ. ནི. ༢.༡; ཨུདཱ. ༡) ཝིཡ. ཀསྶ པན ཨནྟཱནནྟོཏི? ལོཀཱིཡཏི སཾསཱརནིསྶརཎཏྠིཀེཧི དིཊྛིགཏིཀེཧི, ལོཀཱིཡནྟི ཝཱ ཨེཏྠ ཏེཧི པུཉྙཱཔུཉྙཾ ཏབྦིཔཱཀོ ¶ ཙཱཏི ལོཀོཏི སངྑྱཾ གཏསྶ ཨཏྟནོ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཨནྟཱནནྟཾ ལོཀསྶ པཉྙཔེནྟཱི’’ཏི. ཀོ པན ཨེསོ ཨཏྟཱཏི? ཛྷཱནཝིསཡབྷཱུཏཀསིཎནིམིཏྟཾ. ཏཏྠ ཧི ཨཡཾ དིཊྛིགཏིཀོ ལོཀསཉྙཱི. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཾ ལོཀོཏི གཧེཏྭཱ’’ཏི. ཀེཙི པན ‘‘ཛྷཱནཾ ཏཾསམྤཡུཏྟདྷམྨཱ ཙ ཨིདྷ ‘ཨཏྟཱ ¶ , ལོཀོ’ཏི ཙ གཧིཏཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཨནྟཱནནྟསཧཙརིཏཝཱདོ ཨནྟཱནནྟོ, ཡཐཱ ‘‘ཀུནྟཱ པཙརནྟཱི’’ཏི ཨནྟཱནནྟསནྣིསྶཡོ ཝཱ ཡཐཱ ‘‘མཉྩཱ གྷོསནྟཱི’’ཏི. སོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཨནྟཱནནྟིཀཱ. ཏེ པན ཡསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ཨནྟཱནནྟོ ཝཱདོ དིཊྛི ཨེཏེསནྟི ‘‘ཨནྟཱནནྟཝཱདཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཏསྨཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨནྟཱནནྟཝཱདཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཨནྟཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠོ ཝིབྷཏྟོ.
ཨེཏྠཱཧ – ཡུཏྟཾ ཏཱཝ པུརིམཱནཾ ཏིཎྞཾ ཝཱདཱིནཾ ¶ ཨནྟཏྟཉྩ ཨནནྟཏྟཉྩ ཨནྟཱནནྟཏྟཉྩ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཝཱདཏྟཱ ཨནྟཱནནྟིཀཏྟཾ, པཙྪིམསྶ པན ཏདུབྷཡཔཊིསེདྷནཝསེན པཝཏྟཝཱདཏྟཱ ཀཐ ཨནྟཱནནྟིཀཏྟནྟི? ཏདུབྷཡཔཊིསེདྷནཝསེན པཝཏྟཝཱདཏྟཱ ཨེཝ. ཡསྨཱ ཨནྟཱནནྟཔཊིསེདྷཝཱདོཔི ཨནྟཱནནྟཝིསཡོ ཨེཝ ཏཾ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཏྟཱ. ཨེཏདཏྠཾཡེཝ ཧི སནྡྷཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཝཱདཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱ ཏཏིཡཝཱདེ དེསབྷེདཝསེན ཨེཀསྶེཝ ཨནྟཝནྟཏཱ ཨནནྟཏཱ ཙ སམྦྷཝཏི, ཨེཝཾ ཏཀྐཱིཝཱདེཔི ཀཱལབྷེདཝསེན ཨུབྷཡསམྦྷཝཏོ ཨཉྙམཉྙཔཊིསེདྷེན ཨུབྷཡཉྙེཝ ཝུཙྩཏི. ཀཐཾ? ཨནྟཝནྟཏཱཔཊིསེདྷེན ཧི ཨནནྟཏཱ ཝུཙྩཏི, ཨནནྟཏཱཔཊིསེདྷེན ཙ ཨནྟཝནྟཏཱ, ཨནྟཱནནྟཱནཉྩ ན ཏཏིཡཝཱདབྷཱཝོ ཀཱལབྷེདསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡསྨཱ ཨཡཾ ལོཀསཉྙིཏོ ཨཏྟཱ ཨདྷིགཏཝིསེསེཧི མཧེསཱིཧི ཨནནྟོ ཀདཱཙི སཀྑིདིཊྛོཏི ཨནུསུཡྻཏི, ཏསྨཱ ནེཝནྟཝཱ. ཡསྨཱ པན ཏེཧིཡེཝ ཀདཱཙི ཨནྟཝཱ སཀྑིདིཊྛོཏི ཨནུསུཡྻཏི, ཏསྨཱ ན པན ཨནནྟོཏི. ཡཐཱ ཙ ཨནུསྶུཏིཏཀྐཱིཝསེན, ཨེཝཾ ཛཱཏིསྶརཏཀྐཱི ཨཱདཱིནཉྩ ཝསེན ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཡཉྷི ཏཀྐིཀོ ཨཝཌྜྷིཏབྷཱཝཔུབྦཀཏྟཱ པཊིབྷཱགནིམིཏྟཱནཾ ཝཌྜྷིཏབྷཱཝསྶ ཝཌྜྷིཏཀཱལཝསེན ཨཔྤཙྩཀྑཀཱརིཏཱཡ ཨནུསྶཝཱདིམཏྟེ ཋཏྭཱ ‘‘ནེཝནྟཝཱ’’ཏི པཊིཀྑིཔཏི. ཨཝཌྜྷིཏཀཱལཝསེན པན ‘‘ན པནཱནནྟོ’’ཏི, ན པན ཨནྟཏཱནནྟཏཱནཾ ཨཙྩནྟམབྷཱཝེན ཡཐཱ ཏཾ ‘‘ནེཝསཉྙིནཱསཉྙཱི’’ཏི. པུརིམཝཱདཏྟཡཔཊིཀྑེཔོ ཙ ཨཏྟནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཔྤཀཱརཝིལཀྑཎཏཱཡ ཏེསཾ, ཨཝསྶཉྩེཏཾ ཨེཝཾ ཝིཉྙཱཏབྦཾ, ཨཉྙཐཱ ཝིཀྑེཔཔཀྑཾཡེཝ བྷཛེཡྻ ཙཏུཏྠཝཱདོ. ན ཧི ཨནྟཏཱཨནནྟཏཱཏདུབྷཡཝིནིམུཏྟོ ¶ ཨཏྟནོ པཀཱརོ ཨཏྠི, ཏཀྐཱིཝཱདཱི ཙ ཡུཏྟིམགྒཀོ, ཀཱལབྷེདཝསེན ཙ ཏདུབྷཡཾ ཨེཀསྨིམྤི ན ན ཡུཛྫཏཱིཏི.
ཀེཙི ¶ ¶ པན ཡདི པནཱཡཾ ཨཏྟཱ ཨནྟཝཱ སིཡཱ, དཱུརདེསེ ཨུཔཔཛྫནཱནུསྶརཎཱདི ཀིཙྩནིཔྥཏྟི ན སིཡཱ. ཨཐ ཨནནྟོ, ཨིདྷ ཋིཏསྶ དེཝལོཀནིརཡཱདཱིསུ སུཁདུཀྑཱནུབྷཝནམྤི སིཡཱ. སཙེ པན ཨནྟཝཱ ཙ ཨནནྟོ ཙ, ཏདུབྷཡདོསསམཱཡོགོ. ཏསྨཱ ‘‘ཨནྟཝཱ, ཨནནྟོ’’ཏི ཙ ཨབྱཱཀརཎཱིཡོ ཨཏྟཱཏི ཨེཝཾ ཏཀྐནཝསེན ཙཏུཏྠཝཱདཔྤཝཏྟིཾ ཝཎྞེནྟི. ཨེཝམྤི ཡུཏྟཾ ཏཱཝ པཙྪིམཝཱདཱིདྭཡསྶ ཨནྟཱནནྟིཀཏྟཾ ཨནྟཱནནྟཱནཾ ཝསེན ཨུབྷཡཝིསཡཏྟཱ ཏེསཾ ཝཱདསྶ. པུརིམཝཱདཱིདྭཡསྶ པན ཀཐཾ ཝིསུཾ ཨནྟཱནནྟིཀཏྟནྟི? ཨུཔཙཱརཝུཏྟིཡཱ. སམུདིཏེསུ ཧི ཨནྟཱནནྟཝཱདཱིསུ པཝཏྟམཱནོ ཨནྟཱནནྟིཀ-སདྡོ ཏཏྠ ནིརུལ༹ྷཏཱཡ པཙྩེཀམྤི ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདཱིསུ པཝཏྟཏི, ཡཐཱ ཨརཱུཔཛ྄ཛྷཱནེསུ པཙྩེཀཾ ཨཊྛཝིམོཀྑཔརིཡཱཡོ, ཡཐཱ ཙ ལོཀེ སཏྟཱསཡོཏི. ཨཐ ཝཱ ཨབྷིནིཝེསཏོ པུརིམཀཱལཔྤཝཏྟིཝསེན ཨཡཾ ཏཏྠ ཝོཧཱརོ ཀཏོ. ཏེསཉྷི དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཏཐཱརཱུཔཙེཏོསམཱདྷིསམདྷིགམཏོ པུབྦཀཱལཾ ‘‘ཨནྟཝཱ ནུ ཨཡཾ ལོཀོ, ཨནནྟོ ནཱུ’’ཏི ཨུབྷཡཱཀཱརཱཝལམྦིནོ པརིཝིཏཀྐསྶ ཝསེན ནིརུལ༹ྷོ ཨནྟཱནནྟིཀབྷཱཝོ ཝིསེསལཱབྷེན ཏཏྠ ཨུཔྤནྣེཔི ཨེཀཾསགྒཱཧེ པུརིམསིདྡྷརུལ༹ྷིཡཱ ཝོཧརཱིཡཏཱིཏི.
༥༤-༦༠. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘ཏཀྐཡཏཱིཏི ཏཀྐཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤) སདྡཏོ, ‘‘ཙཏུབྦིདྷོ ཏཀྐཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤) ཨཏྠཏོ ཙ སསྶཏཝཱདེ ཝུཏྟཝིདྷིནཱ. དིཊྛཔུབྦཱནུསཱརེནཱཏི དསྶནབྷཱུཏེན ཝིཉྙཱཎེན ཨུཔལདྡྷཔུབྦསྶ ཨནྟཝནྟཱདིནོ ཨནུསྶརཎེན. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨནུསྶུཏིཏཀྐཱིསུདྡྷཏཀྐཱིནམྤི ཨིདྷ སངྒཧོ སིདྡྷོ ཧོཏི. ཨཐ ཝཱ དིཊྛགྒཧཎེནེཝ ‘‘ནཙྩགཱིཏཝཱདིཏཝིསཱུཀདསྶནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡༠, ༡༩༤) ཝིཡ སུཏཱདཱིནམྤི གཧིཏཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ཨནྟཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིཙྪིཏསྶ ཨཏྟནོ སབྦདཱ བྷཱཝཔརཱམསནཝསེནེཝ ཨིམེསཾ ཝཱདཱནཾ པཝཏྟནཏོ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སེསཱ སསྶཏདིཊྛིཡོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༩༧-༩༨).
ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདཝཎྞནཱ
༦༡. ན མརཏཱིཏི ན ཨུཙྪིཛྫཏི. ‘‘ཨེཝམྤི མེ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཝིདྷོ ནཱནཔྤཀཱརོ ཁེཔོ པརེན པརཝཱདཱིནཾ ཁིཔནཾ ཝིཀྑེཔོ. ཨམརཱཡ དིཊྛིཡཱ ¶ ཝཱཙཱཡ ཙ ཝིཀྑིཔནྟཱིཏི ཝཱ ཨམརཱཝིཀྑེཔིནོ. ཨམརཱཝིཀྑེཔིནོ ཨེཝ ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀཱ. ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ སནྡྷཱཝཏི ཨེཀསྨིཾ སབྷཱཝེ ཨནཝཊྛཱནཏོ. ཨམརཱ ཝིཡ ཝིཀྑིཔནྟཱིཏི ཝཱ པུརིམནཡེནེཝ སདྡཏྠོ དཊྛབྦོ.
༦༢. ཝིཀྑེཔཝཱདིནོ ¶ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེ, ཨཀུསལདྷམྨེཔི སབྷཱཝབྷེདཝསེནེཝ ཉཱཏུཾ ཉཱཎབལཾ ནཏྠཱིཏི ཀུསལཱཀུསལཔདཱནཾ ཀུསལཱཀུསལཀམྨཔཐཝསེནེཝ ཨཏྠོ. པཋམནཡཝསེནེཝ ཨཔརིཡནྟཝིཀྑེཔཏཱཡ ཨམརཱཝིཀྑེཔཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོཏི ཨནིཡམིཏཝིཀྑེཔོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨནིཡམིཏཝིཀྑེཔོཏི སསྶཏཱདཱིསུ ཨེཀསྨིམྤི པཀཱརེ ཨཊྛཏྭཱ ཝིཀྑེཔཀརཎཾ, པརཝཱདིནཱ ཡསྨིཾ ཀིསྨིཉྩི པུཙྪིཏེ པཀཱརེ ཏསྶ པཊིཀྑེཔོཏི ཨཏྠོ. དུཏིཡནཡཝསེན ཨམརཱསདིསཱཡ ཨམརཱཡ ཝིཀྑེཔཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིདཾ ཀུསལནྟི ཝཱ པུཊྛོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨེཝནྟིཔི ¶ མེ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནིཡམཏོཝ སསྶཏེཀཙྩསསྶཏུཙྪེདཏཀྐཱིཝཱདཱནཾ པཊིསེདྷནེན ཏཾ ཏཾ ཝཱདཾ པཊིཀྑིཔཏེཝ ཨཔརིཡནྟཝིཀྑེཔཝཱདཏྟཱ ཨམརཱཝིཀྑེཔིནོ. ཨཏྟནཱ པན ཨནཝཊྛིཏཝཱདཏྟཱ ན ཀིསྨིཉྩི པཀྑེ ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཡཾ པན…པེ… བྱཱཀརོཏཱི’’ཏི. ཨིདཱནི ཀུསལཱདཱིནཾ ཨབྱཱཀརཎེན ཏམེཝ ཨནཝཊྛཱནཾ ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘ཨིདཾ ཀུསལནྟི ཝཱ པུཊྛོ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨེཀསྨིམྤི པཀྑེ ན ཏིཊྛཏཱི’’ཏི.
༦༣. ཀུསལཱཀུསལཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཔྤཛཱནནྟོཔི ཡེསམཧཾ སམཡེན ཀུསལམེཝ ‘‘ཀུསལ’’ནྟི, ཨཀུསལམེཝ ཙ ‘‘ཨཀུསལ’’ནྟི བྱཱཀརེཡྻཾ, ཏེསུ ཏཐཱ བྱཱཀརཎཧེཏུ ‘‘ཨཧོ ཝཏ རེ པཎྜིཏོ’’ཏི སཀྐཱརསམྨཱནཾ ཀརོནྟེསུ མམ ཚནྡོ ཝཱ རཱགོ ཝཱ ཨསྶཱཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ སམྦྷཝཏི. དོསོ ཝཱ པཊིགྷོ ཝཱཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཨཏྟནོ པཎྜིཏབྷཱཝཝིསཡཱནཾ རཱགཱདཱིནཾ ཝསེན ཡོཛནཱ ཀཏཱ. ‘‘ཚནྡརཱགདྭཡཾ ཨུཔཱདཱན’’ནྟི ཨབྷིདྷམྨནཡེན ཝུཏྟཾ. ཨབྷིདྷམྨེ ཧི ཏཎྷཱདིཊྛིཡོཝ ‘‘ཨུཔཱདཱན’’ནྟི ཨཱགཏཱ, སུཏྟནྟེ པན དོསོཔི ‘‘ཨུཔཱདཱན’’ནྟི ཝུཏྟོ ‘‘ཀོདྷུཔཱདཱནཝིནིབནྡྷཱ ཝིགྷཱཏཾ ཨཱཔཛྫནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུབྷཡམྤི ཝཱ དལ༹ྷགྒཧཎཝསེན ཨུཔཱདཱན’’ནྟི ¶ . དལ༹ྷགྒཧཎཾ ཨམུཉྩནཾ. པཊིགྷོཔི ཧི ཨུཔནཱཧཱདིཝསེན པཝཏྟོ ཨཱརམྨཎཾ ན མུཉྩཏི. ཝིཧནནཾ ཧིཾསནཾ ཝིབཱདྷནཾ. རཱགོཔི ཧི པརིལཱ༹ཧཝསེན སཱརདྡྷཝུཏྟིཏཱཡ ནིསྶཡཾ ཝིབཱདྷཏཱིཏི. ཝིནཱསེཏུཀཱམཏཱཡ ཨཱརམྨཎཾ གཎྷཱཏཱིཏི སམྦནྡྷོ.
༦༤. པཎྜིཙྩེནཱཏི པཉྙཱཡ. ཡེན ཧི དྷམྨེན ཡུཏྟོ ‘‘པཎྜིཏོ’’ཏི ¶ ཝུཙྩཏི, སོ དྷམྨོ པཎྜིཙྩཾ, ཏེན སུཏཙིནྟཱམཡཾ པཉྙཾ དསྶེཏི, ན པཱཀཏིཀཀམྨནིབྦཏྟཾ སཱབྷཱཝིཀཔཉྙཾ. ཀཏ-སདྡསྶ ཀིརིཡཱསཱམཉྙཝཱཙཀཏྟཱ ‘‘ཀཏཝིཛྫོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཀཏ-སདྡོ ཉཱཎཱནུཡུཏྟཏཾ ཝདཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཉྙཱཏཔརཔྤཝཱདཱ’’ཏི. སཏྟདྷཱ བྷིནྣསྶ ཝཱལགྒསྶ ཨཾསུཀོཊིཝེདྷཀོ ‘‘ཝཱལཝེདྷཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ.
༦༥-༦. ཨེཏྠ ¶ ཙ ཀིཉྩཱཔི པུརིམཱནམྤི ཏིཎྞཾ ཀུསལཱདིདྷམྨསབྷཱཝཱནཝབོདྷཏོ ཨཏྠེཝ མནྡབྷཱཝོ, ཏེསཾ པན ཨཏྟནོ ཀུསལཱདིདྷམྨཱནཝབོདྷསྶ ཨཝབོདྷཝིསེསོ ཨཏྠི, ཏདབྷཱཝཱ པཙྪིམོཡེཝ མནྡམོམཱུཧབྷཱཝེན ཝུཏྟོ. ནནུ ཙ པཙྪིམསྶཱཔི ‘‘ཨཏྠི པརོལོཀོ’ཏི ཨིཏི ཙེ མེ ཨསྶ, ‘ཨཏྠི པརོལོཀོ’ཏི ཨིཏི ཏེ ནཾ བྱཱཀརེཡྻཾ, ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༦༥) ཝཙནཏོ ཨཏྟནོ དྷམྨཱནཝབོདྷསྶ ཨཝབོདྷོ ཨཏྠིཡེཝཱཏི? ཀིཉྩཱཔི ཨཏྠི, ན ཏསྶ པུརིམཱནཾ ཝིཡ ཨཔརིཉྙཱཏདྷམྨབྱཱཀརཎནིབནྡྷནམུསཱཝཱདཱདིབྷཡཔརིཛིགུཙྪནཀཱརོ ཨཏྠི, ཨཐ ཁོ མཧཱམཱུལ༹ྷོཡེཝ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ པུཙྪཱཡ ཝིཀྑེཔཀརཎཏྠཾ ‘‘ཨཏྠི པརོལོཀོ’ཏི ཨིཏི ཙེ མཾ པུཙྪསཱི’’ཏི པུཙྪཱཋཔནམེཝ ཏེན དསྶཱིཡཏི, ན ཨཏྟནོ དྷམྨཱནཝབོདྷོཏི ཨཡམེཝ ཝིསེསེན ‘‘མནྡོ ཙེཝ མོམཱུཧོ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏེནེཝ ཧི ཏཐཱཝཱདིནཾ སཉྫཡཾ བེལཊྛཔུཏྟཾ ཨཱརབྦྷ ‘‘ཨཡཾ ཝཱ ཨིམེསཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ སབྦམནྡོ སབྦམཱུལ༹ྷོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༨༡) ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ‘‘ཨཏྠི པརོལོཀོ’’ཏི སསྶཏདསྶནཝསེན ¶ སམྨཱདིཊྛིཝསེན ཝཱ པུཙྪཱ. ‘‘ནཏྠི པརོལོཀོ’’ཏི ནཏྠིཀདསྶནཝསེན སམྨཱདསྶནཝསེན ཝཱ པུཙྪཱ. ‘‘ཨཏྠི ཙ ནཏྠི ཙ པརོལོཀོ’’ཏི ཨུཙྪེདདསྶནཝསེན སམྨཱདིཊྛིཝསེན ཨེཝ ཝཱ པུཙྪཱ. ‘‘ནེཝ ཨཏྠི ན ནཏྠི པརོལོཀོ’’ཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརཏྟཡཔཊིཀྑེཔེ སཏི པཀཱརནྟརསྶ ཨསམྦྷཝཏོ ཨཏྠིཏཱནཏྠིཏཱཧི ནཝཏྟབྦཱཀཱརོ པརོལོཀོཏི ¶ ཝིཀྑེཔཉྙེཝ པུརེཀྑཱརེན སམྨཱདིཊྛིཝསེན ཝཱ པུཙྪཱ. སེསཙཏུཀྐཏྟཡེཔི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. པུཉྙསངྑཱརཏྟིཀོ ཝིཡ ཧི ཀཱཡསངྑཱརཏྟིཀེན པུརིམཙཏུཀྐསངྒཧིཏོ ཨེཝ ཨཏྠོ. སེསཙཏུཀྐཏྟཡེན ཨཏྟཔརཱམཱསཔུཉྙཱདི ཕལཏཱཙོདནཱནཡེན སངྒཧིཏོཏི.
ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀོ སསྶཏཱདཱིནཾ ཨཏྟནོ ཨརུཙྩནཏཱཡ སབྦཏྠ ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཀྑེཔཉྙེཝ ཀརོཏི. ཏཏྠ ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདི ཏཏྠ ཏཏྠ པུཙྪིཏཱཀཱརཔཊིསེདྷནཝསེན ཝིཀྑིཔནཱཀཱརདསྶནཾ. ནནུ ཙ ཝིཀྑེཔཝཱདིནོ ཝིཀྑེཔཔཀྑསྶ ཨནུཛཱནནཾ ཝིཀྑེཔཔཀྑེ ཨཝཊྛཱནཾ ཡུཏྟརཱུཔནྟི? ན, ཏཏྠཱཔི ཏསྶ སམྨཱུལ༹ྷཏྟཱ, པཊིཀྑེཔཝསེནེཝ ཙ ཝིཀྑེཔཝཱདསྶ པཝཏྟནཏོ. ཏཐཱ ཧི སཉྩཡོ བེལཊྛཔུཏྟོ རཉྙཱ ཨཛཱཏསཏྟུནཱ སནྡིཊྛིཀཾ སཱམཉྙཕལཾ པུཊྛོ པརལོཀཏྟིཀཱདཱིནཾ པཊིསེདྷནམུཁེན ཝིཀྑེཔཾ བྱཱཀཱསི.
ཨེཏྠཱཧ – ནནུ ཙཱཡཾ སབྦོཔི ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀོ ཀུསལཱདཡོ དྷམྨེ, པརལོཀཏྟིཀཱདཱིནི ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨནཝབུཛ྄ཛྷམཱནོ ཏཏྠ ཏཏྠ པཉྷཾ པུཊྛོ པུཙྪཱཡ ཝིཀྑེཔནམཏྟཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཏསྶ ཀཐཾ ¶ དིཊྛིགཏིཀབྷཱཝོ. ན ཧི ཨཝཏྟུཀཱམསྶ ཝིཡ པུཙྪིཏམཏྠམཛཱནནྟསྶ ཝིཀྑེཔཀརཎམཏྟེན དིཊྛིགཏིཀཏཱ ¶ ཡུཏྟཱཏི? ཝུཙྩཏེ – ན ཧེཝ ཁོ པུཙྪཱཡ ཝིཀྑེཔཀརཎམཏྟེན ཏསྶ དིཊྛིགཏིཀཏཱ, ཨཐ ཁོ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཝསེན. སསྶཏཱབྷིནིཝེསེན མིཙྪཱབྷིནིཝིཊྛོཡེཝ ཧི པུགྒལོ མནྡབུདྡྷིཏཱཡ ཀུསལཱདིདྷམྨེ པརལོཀཏྟིཀཱདཱིནི ཙ ཡཱཐཱཝཏོ ཨཔྤཊིཔཛྫམཱནོ ཨཏྟནཱ ཨཝིཉྙཱཏསྶ ཨཏྠསྶ པརཾ ཝིཉྙཱཔེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ མུསཱཝཱདཱདིབྷཡེན ཙ ཝིཀྑེཔཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཡཱསཾ སཏྟེཝ ཨུཙྪེདདིཊྛིཡོ, སེསཱ སསྶཏདིཊྛིཡོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༩༧-༩༨) ཨཐ ཝཱ པུཉྙཔཱཔཱནཾ ཏབྦིཔཱཀཱནཉྩ ཨནཝབོདྷེན ཨསདྡཧནེན ཙ ཏབྦིསཡཱཡ པུཙྪཱཡ ཝིཀྑེཔཀརཎཾཡེཝ སུནྡརནྟི ཁནྟིཾ རུཙིཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཨབྷིནིཝིསནྟསྶ ཨུཔྤནྣཱ ཝིསུཾཡེཝེསཱ ཨེཀཱ དིཊྛི སཏྟབྷངྒདིཊྛི ཝིཡཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘པརིཡནྟརཧིཏཱ དིཊྛིགཏིཀསྶ དིཊྛི ཙེཝ ཝཱཙཱ ཙཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༦༡). ཀཐཾ པནསྶཱ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ? ཨུཙྪེདཝསེན ཨནབྷིནིཝེསཏོ. ནཏྠི ཀོཙི དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཝེདཱི ཝིཝཱདབཧུལཏྟཱ ¶ ལོཀསྶ, ‘‘ཨེཝམེཝ’’ནྟི པན སདྡནྟརེན ‘‘དྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནནཱ ཨནཱདིཀཱལིཀཱ ལོཀེ’’ཏི གཱཧཝསེན སསྶཏལེསོཔེཏྠ ལབྦྷཏིཡེཝ.
ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣཝཱདཝཎྞནཱ
༦༧. ཨདྷིཙྩ ཡདིཙྪཀཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཀཱརཎཾ, ཀསྶཙི ཝུདྡྷིཔུབྦཾ ཝཱ ཝིནཱ སམུཔྤནྣོཏི ཨཏྟལོཀསཉྙིཏཱནཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨདྷིཙྩུཔྤཏྟིཨཱཀཱརཱརམྨཎཾ དསྶནཾ ཏདཱཀཱརསནྣིསྶཡེན པཝཏྟིཏོ, ཏདཱཀཱརསཧཙརིཏཏཱཡ ཙ ‘‘ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣ’’ནྟི ཝུཙྩཏི ཡཐཱ ‘‘མཉྩཱ གྷོསནྟི, ཀུནྟཱ པཙརནྟཱི’’ཏི ཙ ¶ ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱཏི དསྶནཾ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣ’’ནྟི.
༦༨-༧༣. དེསནཱསཱིསནྟི དེསནཱཡ ཛེཊྛཀབྷཱཝེན གཧཎཾ, ཏེན སཉྙཾཡེཝ དྷུརཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཏཱ ཨཡཾ དེསནཱ ཀཏཱ, ན པན ཏཏྠ ཨཉྙེསཾ ཨརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཨཏྠིབྷཱཝཏོཏི དསྶེཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཙིཏྟུཔྤཱདཱ’’ཏིཨཱདི. བྷགཝཱ ཧི ཡཐཱ ལོཀུཏྟརདྷམྨཾ དེསེནྟོ སམཱདྷིཾ པཉྙཾ ཝཱ དྷུརཾ ཀརོཏི, ཨེཝཾ ལོཀིཡདྷམྨཾ དེསེནྟོ ཙིཏྟཾ སཉྙཾ ཝཱ དྷུརཾ ཀརོཏི. ཏཏྠ ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ ལོཀུཏྟརཾ ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏི (དྷ. ས. ༢༧༧) པཉྩངྒིཀོ སམྨཱསམཱདྷི [དཱི. ནི. ༣.༣༥༥ (ཁ)] པཉྩཉཱཎིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, [དཱི. ནི. ༣.༣༥༥ (ཛ); ཝིབྷ. ༢.༨༠༤] པཉྙཱཡ ཙསྶ དིསྭཱ ཨཱསཝཱ པརིཀྑཱིཎཱ ཧོནྟཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༧༡) ཏཐཱ ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ ཀཱམཱཝཙརཾ ¶ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, (དྷ. ས. ༡) ཀིཾཙིཏྟོ ཏྭཾ བྷིཀྑུ (པཱརཱ. ༡༤༦, ༡༨༠) མནོཔུབྦངྒམཱ དྷམྨཱ, (དྷ. པ. ༡, ༢; ནེཏྟི. ༩༠; པེཊཀོ. ༨༣) སནྟི བྷིཀྑཝེ སཏྟཱ ནཱནཏྟཀཱཡཱ ནཱནཏྟསཉྙིནོ, (དཱི. ནི. ༣.༣༣༢, ༣༤༢, ༣༥༧; ཨ. ནི. ༩.༢༤; ཙཱུལ༹ནི. ༨༣) ན ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིནི སུཏྟཱནི (དཱི. ནི. ༣.༣༥༨) ཨེཏསྶ ཨཏྠསྶ སཱདྷཀཱནི དཊྛབྦཱནི. ཏིཏྠཱཡཏནེཏི ཨཉྙཏིཏྠིཡསམཡེ. ཏིཏྠིཡཱ ཧི ཨུཔཔཏྟིཝིསེསེ ཝིམུཏྟིསཉྙིནོ, སཉྙཱཝིརཱགཱཝིརཱགེསུ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསདསྶིནོ ཝཱ ཧུཏྭཱ ཨསཉྙསམཱཔཏྟིཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཨཀྑཎབྷཱུམིཡཾ ཨུཔྤཛྫནྟི, ན སཱསནིཀཱ. ཝཱཡོཀསིཎེ པརིཀམྨཾ ཀཏྭཱཏི ཝཱཡོཀསིཎེ པཋམཱདཱིནི ཏཱིཎི ཛྷཱནཱནི ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཏཏིཡཛ྄ཛྷཱནེ ཙིཎྞཝསཱི ཧུཏྭཱ ¶ ཏཏོ ཝུཊྛཱཡ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱདྷིགམཱཡ ¶ པརིཀམྨཾ ཀཏྭཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ’’ཏི.
ཀསྨཱ པནེཏྠ ཝཱཡོཀསིཎེཡེཝ པརིཀམྨཾ ཝུཏྟནྟི? ཝུཙྩཏེ – ཡཐེཝ ཧི རཱུཔཔཊིབྷཱགབྷཱུཏེསུ ཀསིཎཝིསེསེསུ རཱུཔཝིབྷཱཝནེན རཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱསངྑཱཏོ ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཝིསེསོ སཙྪིཀརཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཨཔརིབྱཏྟཝིགྒཧཏཱཡ ཨརཱུཔཔཊིབྷཱགབྷཱུཏེ ཀསིཎཝིསེསེ ཨརཱུཔཝིབྷཱཝནེན ཨརཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱསངྑཱཏོ རཱུཔསམཱཔཏྟིཝིསེསོ ཨདྷིགམཱིཡཏཱིཏི ཨེཏྠ ‘‘སཉྙཱ རོགོ སཉྙཱ གཎྜོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༣.༢༤) ‘‘དྷི ཙིཏྟཾ, དྷིབྦཏེ ཏཾ ཙིཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཙ ནཡེན ཨརཱུཔཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཱདཱིནཝདསྶནེན, ཏདབྷཱཝེ ཙ སནྟཔཎཱིཏབྷཱཝསནྣིཊྛཱནེན རཱུཔསམཱཔཏྟིཡཱ ཨབྷིསངྑརཎཾ, རཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱ པན སདྡྷིཾ ཨུཔཙཱརེན ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཡོ, ཏཏྠཱཔི ཝིསེསེན པཋམཱརུཔྤཛ྄ཛྷཱནཾ. ཡདི ཨེཝཾ ‘‘པརིཙྪིནྣཱཀཱསཀསིཎེཔཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཾ. ཏསྶཱཔི ཧི ཨརཱུཔཔཊིབྷཱགཏཱ ལབྦྷཏཱིཏི? ཨིཙྪིཏམེཝེཏཾ ཀེསཉྩི ཨཝཙནཾ པནེཏྠ པུབྦཱཙརིཡེཧི ཨགྒཧིཏབྷཱཝེན. ཡཐཱ ཧི རཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱ ཝིརཛྫནཱིཡདྷམྨབྷཱཝམཏྟེན པརིནིཔྥནྣཱ, ཝིརཛྫནཱིཡདྷམྨཔཊིབྷཱགབྷཱུཏེ ཙ ཝིསཡཝིསེསེ པཱཏུབྷཝཏི, ཨེཝཾ ཨརཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱཔཱིཏི ཝུཙྩམཱནེ ན ཀོཙི ཝིརོདྷོ, ཏིཏྠིཡེཧེཝ པན ཏསྶཱ སམཱཔཏྟིཡཱ པཊིཔཛྫིཏབྦཏཱཡ, ཏེསཉྩ ཝིསཡཔཐེསུཔནིབནྡྷནསྶེཝ ཏསྶ ཛྷཱནསྶ པཊིཔཏྟིཏོ དིཊྛིཝནྟེཧི པུབྦཱཙརིཡེཧི ཙཏུཏྠེཡེཝ བྷཱུཏཀསིཎེ ཨརཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱཔརིཀམྨཾ ¶ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཀིཉྩ ཝཎྞཀསིཎེསུ ཝིཡ པུརིམབྷཱུཏཀསིཎཏྟཡེཔི ཝཎྞཔཊིཙྪཱཡཱཝ པཎྞཏྟི ཨཱརམྨཎཾ ཛྷཱནསྶ ལོཀཝོཧཱརཱནུརོདྷེནེཝ པཝཏྟིཏོ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༥༧) པཐཝཱིཀསིཎསྶ ཨཱདཱསཙནྡམཎྜལཱུཔམཱཝཙནཉྩ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི, ཙཏུཏྠཾ པན བྷཱུཏཀསིཎཾ བྷཱུཏཔྤཊིཙྪཱཡམེཝ ཛྷཱནསྶ ¶ གོཙརབྷཱཝཾ གཙྪཏཱིཏི ཏསྶེཝ ཨརཱུཔཔཊིབྷཱགཏཱ ཡུཏྟཱཏི ཝཱཡོཀསིཎེཡེཝ པརིཀམྨཾ ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨིདྷེཝཱཏི པཉྩཝོཀཱརབྷཝེཡེཝ. ཏཏྠཱཏི ཨསཉྙབྷཝེ. ཡདི རཱུཔཀྑནྡྷམཏྟམེཝ ཨསཉྙབྷཝེ པཱཏུབྷཝཏི, ཀཐམརཱུཔསནྣིསྶཡེན ཝིནཱ ཏཏྠ རཱུཔཾ པཝཏྟཏི, ཀཐཾ པན རཱུཔསནྣིསྶཡེན ཝིནཱ ཨརཱུཔདྷཱཏུཡཾ ཨརཱུཔཾ པཝཏྟཏི, ཨིདམྤི ཏེན སམཱནཛཱཏིཡམེཝ. ཀསྨཱ? ཨིདྷེཝ ཨདསྶནཏོ. ཡདི ཨེཝཾ ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརེན ཝིནཱ རཱུཔདྷཱཏུཡཾ རཱུཔེན ན པཝཏྟིཏབྦཾ, ཀིཾ ཀཱརཎཾ ¶ ? ཨིདྷེཝ ཨདསྶནཏོ. ཨཔི ཙ ཡཐཱ ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནིབྦཏྟིཀཱརཎཾ རཱུཔེ ཨཝིགཏཏཎྷཾ, ཏསྶ སཧ རཱུཔེན སམྦྷཝཏོ རཱུཔཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟི, ཡསྶ པན ནིབྦཏྟིཀཱརཎཾ རཱུཔེ ཝིགཏཏཎྷཾ, ཏསྶ ཝིནཱ རཱུཔེན རཱུཔནིརཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརཎསྶ, ཨེཝཾ ཡསྶ རཱུཔཔྤབནྡྷསྶ ནིབྦཏྟིཀཱརཎཾ ཝིགཏཏཎྷཾ ཨརཱུཔེ, ཏསྶ ཝིནཱ ཨརཱུཔེན པཝཏྟི ཧོཏཱིཏི ཨསཉྙབྷཝེ རཱུཔཀྑནྡྷམཏྟམེཝ ནིབྦཏྟཏི. ཀཐཾ པན ཏཏྠ ཀེཝལོ རཱུཔཔྤབནྡྷོ པཙྩུཔྤནྣཔཙྩཡརཧིཏོ ཙིརཀཱལཾ པཝཏྟཏཱིཏི པཙྩེཏབྦཾ, ཀིཏྟཀཾ ཝཱ ཀཱལཾ པཝཏྟཏཱིཏི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱ ནཱམ ཛིཡཱཝེགུཀྑིཏྟོ སརོ’’ཏིཨཱདི, ཏེན ན ཀེཝལམཱགམོཡེཝ ཨཡམེཏྠ ཡུཏྟཱིཏི དསྶེཏི. ཏཏྟཀམེཝ ཀཱལནྟི ཨུཀྐཾསཏོ པཉྩ མཧཱཀཔྤསཏཱནིཔི ཏིཊྛནྟི ཨསཉྙསཏྟཱ. ཛྷཱནཝེགེཏི ཨསཉྙསམཱཔཏྟིཔརིཀྑཏེ ཀམྨཝེགེ. ཨནྟརདྷཱཡཏཱིཏི ¶ པཙྩཡནིརོདྷེན ནིརུཛ྄ཛྷཏི ནཔྤཝཏྟཏི.
ཨིདྷཱཏི ཀཱམབྷཝེ. ཀཐཾ པན ཨནེཀཀཔྤསཏསམཏིཀྐམེན ཙིརནིརུདྡྷཏོ ཝིཉྙཱཎཏོ ཨིདྷ ཝིཉྙཱཎཾ སམུཔྤཛྫཏི. ན ཧི ནིརུདྡྷེ ཙཀྑུམྷི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎམུཔྤཛྫམཱནཾ དིཊྛནྟི? ནཡིདམེཀནྟཏོ དཊྛབྦཾ. ཙིརནིརུདྡྷམྤི ཧི ཙིཏྟཾ སམཱནཛཱཏིཀསྶ ཨནྟརཱནུཔྤཛྫནཏོ ཨནནྟརཔཙྩཡམཏྟཾ ཧོཏིཡེཝ, ན བཱིཛཾ, བཱིཛཾ པན ཀམྨཾ. ཏསྨཱ ཀམྨཏོ བཱིཛབྷཱུཏཏོ ཨཱརམྨཎཱདཱིཧི པཙྩཡེཧི ཨསཉྙབྷཝཏོ ཙུཏཱནཾ ཀཱམདྷཱཏུཡཱ ཨུཔཔཏྟིཝིཉྙཱཎཾ ཧོཏིཡེཝ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདྷ པཊིསནྡྷིསཉྙཱ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཡཐཱ ནཱམ ཨུཏུནིཡཱམེན པུཔྥགྒཧཎེ ནིཡཏཀཱལཱནཾ རུཀྑཱནཾ ཝེཁེ དིནྣེ ཝེཁབལེན ན ཡཐཱ ནིཡཱམཏཱ ཧོཏི པུཔྥགྒཧཎསྶ, ཨེཝམེཝ པཉྩཝོཀཱརབྷཝེ ཨཝིཔྤཡོགེན ཝཏྟམཱནེསུ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེསུ རཱུཔཱརཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱཝེཁེ དིནྣེ ཏསྶ སམཱཔཏྟིཝེཁབལསྶ ཨནུརཱུཔཏོ ཨརཱུཔབྷཝེ ཨསཉྙཱབྷཝེ ཙ ཡཐཱཀྐམཾ རཱུཔརཧིཏཱ ཨརཱུཔརཧིཏཱ ཙ ཁནྡྷཱནཾ པཝཏྟི ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ནནུ ཨེཏྠ ཛཱཏིསཏསཧསྶདསསཾཝཊྚཱདཱིནཾ མཏྠཀེ, ཨབྦྷནྟརཏོ ཝཱ པཝཏྟཱཡ ཨསཉྙཱུཔཝཏྟིཡཱ ཝསེན ལཱབྷཱིཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདོ ལཱབྷཱིསསྶཏཝཱདོ ཝིཡ ཨནེཀབྷེདོ སམྦྷཝཏཱིཏི? སཙྩཾ སམྦྷཝཏི, ཨནནྟརཏྟཱ པན ཨཱཔནྣཱཡ ¶ ཨསཉྙཱུཔཔཏྟིཡཱ ཝསེན ལཱབྷཱིཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདོ ནཡདསྶནཝསེན ཨེཀོཝ དསྶིཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧཏོ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདསྶ སསྶཏཝཱདེ ཨཱགཏོ སབྦོ དེསནཱནཡོ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདེཔི ¶ གཧེཏབྦོཏི ¶ ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ དསྶནཏྠཾ བྷགཝཏཱ ལཱབྷཱིཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདོ ཨཝིབྷཛིཏྭཱ དེསིཏོ. ཨཝསྶཉྩ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདསྶ ཨིཙྪིཏབྦོ སཾཀིལེསཔཀྑེ སཏྟཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡསྶ དུཝིདྷཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘སསྶཏུཙྪེདདིཊྛི ཙཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཙ ཝཀྑཏི ‘‘ཡཱསཾ སཏྟེཝ ཨུཙྪེདདིཊྛིཡོ, སེསཱ སསྶཏདིཊྛིཡོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༩༧-༩༨).
ནནུ ཙ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདསྶ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ ན ཡུཏྟོ. ‘‘ཨཧཉྷི པུབྦེ ནཱཧོསི’’ནྟིཨཱདིཝསེན པཝཏྟནཏོ, ཨཔུབྦསཏྟཔཱཏུབྷཱཝགྒཱཧཏྟཱ, ཨཏྟནོ ལོཀསྶ ཙ སདཱབྷཱཝགཱཧིནཱི ཙ སསྶཏདིཊྛི ‘‘ཨཏྠིཏྭེཝ སསྶཏིསམ’’ནྟི པཝཏྟནཏོ? ནོ ན ཡུཏྟོ ཨནཱགཏེ ཀོཊིཨདསྶནཏོ. ཡདིཔི ཧི ཨཡཾ ཝཱདོ ‘‘སོམྷི ཨེཏརཧི ཨཧུཏྭཱ སནྟཏཱཡ པརིཎཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༦༨) ཨཏྟནོ ལོཀསྶ ཙ ཨཏཱིཏཀོཊིཔརཱམསནཝསེན པཝཏྟོ, ཏཐཱཔི ཝཏྟམཱནཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ན ཏེསཾ ཀཏྠཙི ཨནཱགཏེ པརིཡནྟཾ པསྶཏི, ཝིསེསེན ཙ པཙྩུཔྤནྣཱནཱགཏཀཱལེསུ པརིཡནྟཱདསྶནཔབྷཱཝིཏོ སསྶཏཝཱདོ. ཡཐཱཧ ‘‘སསྶཏིསམཾ ཏཐེཝ ཋསྶཏཱི’’ཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཨིམསྶ ཝཱདསྶ, སསྶཏཝཱདཱདཱིནཉྩ པུབྦནྟཀཔྤིཀེསུ སངྒཧོ ན ཡུཏྟོ ཨནཱགཏཀཱལཔརཱམསནཝསེན པཝཏྟཏྟཱཏི? ན, སམུདཱགམསྶ ཨཏཱིཏཀོཊྛཱསིཀཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ནེསཾ སམུཔྤཏྟི ཨཏཱིཏཾསཔུབྦེནིཝཱསཉཱཎེཧི, ཏཔྤཊིརཱུཔཀཱནུསྶཝཱདིཔྤབྷཱཝིཏཏཀྐནེཧི ཙ སངྒཧིཏཱཏི, ཏཐཱ ཙེཝ སཾཝཎྞིཏཾ. ཨཐ ཝཱ སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎེན ཝཱདིཝརེན དྷམྨསྶཱམིནཱ ནིརཝསེསཏོ ཨགཏིཉྩ གཏིཉྩ ཡཐཱབྷཱུཏཾ སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱ པཝེདིཏཱ ཨེཏཱ དིཊྛིཡོ, ཏསྨཱ ཡཱཝཏིཀཱ དིཊྛིཡོ བྷགཝཏཱ དེསིཏཱ, ཡཐཱ ཙ དེསིཏཱ, ཏཐཱ ཏཐཱཝ ¶ སནྣིཊྛཱནཏོ སམྤཊིཙྪིཏབྦཱ, ན ཨེཏྠ ཡུཏྟིཝིཙཱརཎཱ ཀཱཏབྦཱ བུདྡྷཝིསཡཏྟཱ. ཨཙིནྟེཡྻོ ཧི བུདྡྷཝིསཡོཏི.
དུཏིཡབྷཱཎཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨཔརནྟཀཔྤིཀཝཱདཝཎྞནཱ
༧༤. ‘‘ཨཔརནྟེ ¶ ¶ ཉཱཎཾ, ཨཔརནྟཱནུདིཊྛིནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨཔར-སདྡོ ཨིདྷ ཨནཱགཏཀཱལཝཱཙཀོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཱགཏཀོཊྛཱསསངྑཱཏ’’ནྟི. ཨཔརནྟཾ ཀཔྤེཏྭཱཏིཨཱདཱིསུ ‘‘པུབྦནྟཾ ཀཔྤེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཝིསེསམཏྟམེཝ ཝཀྑཱམ.
སཉྙཱིཝཱདཝཎྞནཱ
༧༥. ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནཱཏི པཝཏྟོ ཝཱདོ ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནོ, སོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནིཀཱ. ཡསྨཱ པན ཏེ དིཊྛིགཏིཀཱ ‘‘ཨུདྡྷཾ མརཎཱ ཨཏྟཱ ནིབྦིཀཱརོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏསྨཱ ‘‘ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནཱ ཨཏྟཱནཾ ཝདནྟཱིཏི ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཉྙཱིཝཱདོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི སཉྙཱིཝཱདཱ ‘‘བུདྡྷཾ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི བུདྡྷོ’’ཏི ཡཐཱ. ཨཐ ཝཱ སཉྙཱིཏི པཝཏྟོ ཝཱདོ སཉྙཱི སཧཙརཎནཡེན, སཉྙཱི ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི སཉྙཱིཝཱདཱ.
༧༦-༧༧. རཱུཔཱི ཨཏྟཱཏི ཨེཏྠ ནནུ རཱུཔཝིནིམུཏྟེན ཨཏྟནཱ བྷཝིཏབྦཾ སཉྙཱཡ ཝིཡ རཱུཔསྶཔི ཨཏྟནིཡཏྟཱ. ན ཧི ‘‘སཉྙཱི ཨཏྟཱ’’ཏི ཨེཏྠ སཉྙཱ ཨཏྟཱ. ཏེནེཝ ཧི ‘‘ཏཏྠ པཝཏྟསཉྙཉྩསྶ སཉྙཱཏི གཧེཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ སཏི ཀསྨཱ ཀསིཎརཱུཔཾ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཝུཏྟནྟི? ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ ‘‘རཱུཔཾ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི རཱུཔཱི’’ཏི, ཨཐ ཁོ ‘‘རུཔྤནསཱིལོ རཱུཔཱི’’ཏི. རུཔྤནཉྩེཏྠ རཱུཔསརིཀྑཏཱཡ ཀསིཎརཱུཔསྶ ཝཌྜྷིཏཱཝཌྜྷིཏཀཱལཝསེན ཝིསེསཱཔཏྟི, སཱ ཙ ‘‘ནཏྠཱི’’ཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ པརིཏྟཝིཔུལཏཱདིཝིསེསསབྦྷཱཝཏོ. ཡདི ཨེཝཾ ཨིམསྶ ཝཱདསྶ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ ན ཡུཛྫཏཱིཏི? ནོ ན ཡུཛྫཏི ཀཱཡབྷེདཏོ ཨུདྡྷཾ ཨཏྟནོ ནིབྦིཀཱརཏཱཡ ཏེན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨརོགོ ¶ པརཾ མརཎཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘རཱུཔཾ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི རཱུཔཱི’’ཏི ཝུཙྩམཱནེཔི ན དོསོ. ཀཔྤནཱསིདྡྷེནཔི ཧི བྷེདེན ཨབྷེདསྶཱཔི ནིདྡེསདསྶནཏོ, ཡཐཱ ‘‘སིལཱཔུཏྟཀསྶ སརཱིར’’ནྟི. རུཔྤནཾ ཝཱ རཱུཔསབྷཱཝོ རཱུཔཾ, ཏཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི རཱུཔཱི, ཨཏྟཱ ‘‘རཱུཔིནོ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. དུཀམཱཏིཀཱ ༡༡) ཝིཡ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ རཱུཔསབྷཱཝཏྟཱ ཨཏྟནོ ‘‘རཱུཔཱི ཨཏྟཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཉཱཡཱགཏམེཝཱཏི ‘‘ཀསིཎརཱུཔཾ ‘ཨཏྟཱ’ཏི གཧེཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ནིཡཏཝཱདིཏཱཡ ཀམྨཕལཔཊིཀྑེཔཏོ ནཏྠི ཨཱཛཱིཝཀེསུ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིལཱབྷོཏི ¶ ཨཱཧ ‘‘ཨཱཛཱིཝཀཱདཡོ ཝིཡ ཏཀྐམཏྟེནེཝ ཝཱ རཱུཔཱི ཨཏྟཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཀཎྷཱབྷིཛཱཏིཨཱདཱིསུ ཚལཱ༹བྷིཛཱཏཱིསུ ཨཉྙཏརཾ ཨཏྟཱནཾ ཨེཀཙྩེ ཨཱཛཱིཝཀཱ པཊིཛཱནནྟི. ནཏྠི ཨེཏསྶ རོགོ བྷངྒོཏི ཨརོགོཏི ཨརོག-སདྡསྶ ནིཙྩཔརིཡཱཡཏཱ ¶ ཝེདིཏབྦཱ, རོགརཧིཏཏཱསཱིསེན ཝཱ ནིབྦིཀཱརཏཱཡ ནིཙྩཏཾ པཊིཛཱནཱཏི དིཊྛིགཏིཀོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨརོགོཏི ནིཙྩོ’’ཏི.
ཀསིཎུགྒྷཱཊིམཱཀཱསཔཋམཱརུཔྤཝིཉྙཱཎནཏྠིབྷཱཝཨཱཀིཉྩཉྙཱཡཏནཱནི ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིནིམིཏྟཾ ནིམྦཔཎྞེ ཏིཏྟཀརསོ ཝིཡ སརཱིརཔརིམཱཎོ ཨརཱུཔཱི ཨཏྟཱ ཏཏྠ ཏིཊྛཏཱིཏི ནིགཎྛཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནིགཎྛཱདཡོ ཝིཡཱ’’ཏི. མིསྶཀགཱཧཝསེནཱཏི རཱུཔཱརཱུཔསམཱཔཏྟཱིནཾ ནིམིཏྟཱནི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨེཀོ ཨཏྟཱ’’ཏི, ཏཏྠ པཝཏྟསཉྙཉྩསྶ ‘‘སཉྙཱ’’ཏི གཧཎཝསེན. ཨཡཉྷི དིཊྛིགཏིཀོ རཱུཔཱརཱུཔསམཱཔཏྟིལཱབྷིཏཱཡ ཏནྣིམིཏྟཾ རཱུཔབྷཱཝེན ཨརཱུཔབྷཱཝེན ཙ ཨཏྟཱ ཨུཔཏིཊྛཏི, ཏསྨཱ ‘‘རཱུཔཱི ཙ ཨརཱུཔཱི ཙཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝེསཾ ཛནེསི ཨཛ྄ཛྷཏྟཝཱདིནོ ཝིཡ, ཏཀྐམཏྟེནེཝ ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ མིསྶཀགྒཧཎཝསེན ‘‘རཱུཔཱི ཨརཱུཔཱི ཙ ཨཏྟཱ ཧོཏཱི’’ཏི.
ཏཀྐགཱཧེནེཝཱཏི སངྑཱརཱཝསེསསུཁུམབྷཱཝཔྤཏྟདྷམྨཱ ¶ ཝིཡ ཨཙྩནྟསུཁུམབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ སཀིཙྩསཱདྷནཱསམཏྠཏཱཡ ཐམྦྷཀུཊྚཧཏྠཔཱདཱདིསངྒྷཱཏོ ཝིཡ ནེཝ རཱུཔཱི, རཱུཔསབྷཱཝཱནཏིཝཏྟནཏོ ན ཨརཱུཔཱིཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཏཀྐགཱཧེན. ཨཐ ཝཱ ཨནྟཱནནྟིཀཙཏུཀྐཝཱདེ ཝིཡ ཨཉྙམཉྙཔཊིཀྑེཔཝསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཀེཝལཾ པན ཏཏྠ དེསཀཱལབྷེདཝསེན ཏཏིཡཙཏུཏྠཝཱདཱ དསྶིཏཱ, ཨིདྷ ཀཱལཝཏྠུབྷེདཝསེནཱཏི ཨཡམེཝ ཝིསེསོཏི. ཀཱལབྷེདཝསེན ཙེཏྠ ཏཏིཡཝཱདསྶ པཝཏྟི རཱུཔཱརཱུཔནིམིཏྟཱནཾ སཧ ཨནུཔཊྛཱནཏོ. ཙཏུཏྠཝཱདསྶ པན ཝཏྠུབྷེདཝསེན པཝཏྟི རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ སམཱུཧཏོ ‘‘ཨེཀོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཏཀྐནཝསེནཱཏི ཏཏྠ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཾ.
དུཏིཡཙཏུཀྐེ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ‘‘ཨམཏི གཙྪཏི ཨེཏྠ བྷཱཝོ ཨོསཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདེ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཾ.
ཡདིཔི ཨཊྛསམཱཔཏྟིལཱབྷིནོ དིཊྛིགཏིཀསྶ ཝསེན སམཱཔཏྟིབྷེདེན སཉྙཱབྷེདསམྦྷཝཏོ ‘‘ནཱནཏྟསཉྙཱི ཨཏྟཱ’’ཏི ཨཡམྤི ཝཱདོ སམཱཔནྣཀཝསེན ¶ ལབྦྷཏི. ཏཐཱཔི སམཱཔཏྟིཡཾ ཨེཀརཱུཔེནེཝ སཉྙཱཡ ཨུཔཊྛཱནཏོ སམཱཔནྣཀཝསེན ‘‘ཨེཀཏྟསཉྙཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏེནེཝེཏྠ སམཱཔནྣཀགྒཧཎཾ ཀཏཾ. ཨེཀསམཱཔཏྟིལཱབྷིནོ ཨེཝ ཝཱ ཝསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སམཱཔཏྟིབྷེདེན སཉྙཱབྷེདསམྦྷཝེཔི བཧིདྡྷཱ པུཐུཏྟཱརམྨཎེ སཉྙཱནཱནཏྟེན ཨོལཱ༹རིཀེན ནཱནཏྟསཉྙིཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨསམཱཔནྣཀཝསེན ནཱནཏྟསཉྙཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘པརིཏྟཀསིཎཝསེན པརིཏྟསཉྙཱི’’ཏི ཨིམིནཱ སཏིཔི སཉྙཱཝིནིམུཏྟེ དྷམྨེ ‘‘སཉྙཱཡེཝ ཨཏྟཱ’’ཏི ཝདཏཱིཏི དསྶིཏཾ ¶ ཧོཏི. ཀསིཎགྒཧཎཉྩེཏྠ སཉྙཱཡ ཝིསཡདསྶནཾ, ཨེཝཾ ཝིཔུལཀསིཎཝསེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདེ ¶ , ཨིདྷ ཙ ཨནྟཱནནྟིཀཙཏུཀྐེ པཋམདུཏིཡཝཱདེཧི ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ ཝཱདཱནཾ ཝིསེསོ སིདྡྷོ ཧོཏི, ཨཉྙཐཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེསུ ཝཱདེསུ པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤནབྷེདེན སཏིཔི ཀེཧིཙི ཝིསེསེ ཀེཧིཙི ནཏྠི ཡེཝཱཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨངྒུཊྛཔྤམཱཎོ ཨཏྟཱ, ཡཝཔྤམཱཎོ, ཨཎུམཏྟོ ཝཱ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨཱདིདསྶནཝསེན པརིཏྟོ སཉྙཱི ཙཱཏི པརིཏྟསཉྙཱི, ཀཔིལཀཎཱདཱདཡོ ཝིཡ ཨཏྟནོ སབྦགཏབྷཱཝཔཊིཛཱནནཝསེན ཨཔྤམཱཎོ སཉྙཱི ཙཱཏི ཨཔྤམཱཎསཉྙཱིཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
དིབྦཙཀྑུཔརིབྷཎྜཏཱཡ ཡཐཱཀམྨཱུཔགཉཱཎསྶ དིབྦཙཀྑུཔབྷཱཝཛནིཏེན ཡཐཱཀམྨཱུཔགཉཱཎེན དིསྶམཱནཱཔི སཏྟཱནཾ སུཁཱདིསམངྒིཏཱ དིབྦཙཀྑུནཱཝ དིཊྛཱ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དིབྦེན ཙཀྑུནཱ’’ཏིཨཱདི. ནནུ ཙ ‘‘ཨེཀནྟསུཁཱི ཨཏྟཱ’’ཏིཨཱདིཝཱདཱནཾ ཨཔརནྟདིཊྛིབྷཱཝཏོ ‘‘ནིབྦཏྟམཱནཾ དིསྭཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཨནུཔནྣནྟི? ནཱནུཔཔནྣཾ, ཨནཱགཏསྶ ཨེཀནྟསུཁིབྷཱཝཱདིཀསྶ པཀཔྤནཾ པཙྩུཔྤནྣཱཡ ནིབྦཏྟིཡཱ དསྶནེན ཨདྷིཔྤེཏནྟི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནིབྦཏྟམཱནཾ དིསྭཱ ‘ཨེཀནྟསུཁཱི’ཏི གཎྷཱཏཱི’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཏསྶཾ ཏསྶཾ བྷཱུམིཡཾ བཧུལཾ སུཁཱདིསཧིཏདྷམྨཔྤཝཏྟིདསྶནེན ཏེསཾ ‘‘ཨེཀནྟསུཁཱི’’ཏི གཱཧོ དཊྛབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཧཏྠིདསྶཀཨནྡྷཱ ཝིཡ དིཊྛིགཏིཀཱ ཡཾ ཡདེཝ པསྶནྟི, ཏཾ ཏདེཝ ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟཱིཏི ན ཨེཏྠ ཡུཏྟི མགྒིཏབྦཱ.
ཨསཉྙཱི ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིཝཱདཝཎྞནཱ
༧༨-༨༣. ཨསཉྙཱིཝཱདེ ཨསཉྙབྷཝེ ནིབྦཏྟསཏྟཝསེན པཋམཝཱདོ, ‘‘སཉྙཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡེན སཉྙཾཡེཝ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཏསྶ ཀིཉྩནབྷཱཝེན ཋིཏཱཡ ཨཉྙཱཡ ¶ སཉྙཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘ཨསཉྙཱི’’ཏི ¶ པཝཏྟོ དུཏིཡཝཱདོ, ཏཐཱ སཉྙཱཡ སཧ རཱུཔདྷམྨེ, སབྦེ ཨེཝ ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ པཝཏྟོ ཏཏིཡཝཱདོ, ཏཀྐགཱཧཝསེནེཝ ཙཏུཏྠཝཱདོ པཝཏྟོ. ཏསྶ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. དུཏིཡཙཏུཀྐེཔི ཀསིཎརཱུཔསྶ ཨསཉྫཱནནསབྷཱཝཏཱཡ ཨསཉྙཱིཏི ཀཏྭཱ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཙཏྟཱརོཔི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིཝཱདེཔི ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིབྷཝེ ནིབྦཏྟསཏྟསྶེཝ ཙུཏིཔཊིསནྡྷཱིསུ, སབྦཏྠ ཝཱ པཊུསཉྙཱཀིཙྩཾ ཀཱཏུཾ ཨསམཏྠཱཡ སུཁུམཱཡ སཉྙཱཡ ཨཏྠིབྷཱཝཔཊིཛཱནནཝསེན པཋམཝཱདོ, ཨསཉྙཱིཝཱདེ ཝུཏྟནཡེན སུཁུམཱཡ སཉྙཱཡ ཝསེན, སཉྫཱནནསབྷཱཝཏཱཔཊིཛཱནེན ཙ དུཏིཡཝཱདཱདཡོ པཝཏྟཱཏི ཨེཝཾ ཨེཀེན པཀཱརེན སཏིཔི ¶ ཀཱརཎཔརིཡེསནསྶ སམྦྷཝེ དིཊྛིགཏིཀཝཱདཱནཾ ཨནཱདརཎཱིཡབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ‘‘ཏཏྠ ན ཨེཀནྟེན ཀཱརཎཾ པརིཡེསིཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨེཏེསཉྩ སཉྙཱིཨསཉྙཱིནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིཝཱདཱནཾ ‘‘ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ’’ཏི ཝཙནཏོ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ པཱཀཊོཡེཝ.
ཨུཙྪེདཝཱདཝཎྞནཱ
༨༤. ཨསཏོ ཝིནཱསཱསམྦྷཝཏོ ཨཏྠིབྷཱཝནིབནྡྷནོ ཨུཙྪེདོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཏོ’’ཏི. ཡཐཱ ཧེཏུཕལབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནཱནཾ སབྷཱཝདྷམྨཱནཾ སཏིཔི ཨེཀསནྟཱནཔརིཡཱཔནྣཱནཾ བྷིནྣསནྟཏིཔཏིཏེཧི ཝིསེསེ ཧེཏུཕལཱནཾ པརམཏྠཏོ བྷིནྣསབྷཱཝཏྟཱ བྷིནྣསནྟཱནཔཏིཏཱནཾ ཝིཡ ཨཙྩནྟབྷེདསནྣིཊྛཱནེན ནཱནཏྟནཡསྶ མིཙྪཱགཧཎཾ ཨུཙྪེདཱབྷིནིཝེསསྶ ཀཱརཎཾ, ཨེཝཾ ཧེཏུཕལབྷཱུཏཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཝིཛྫམཱནེཔི སབྷཱཝབྷེདེ ཨེཀསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ ཨེཀཏྟནཡེན ཨཙྩནྟམབྷེདགྒཧཎམྤི ཀཱརཎཾ ཨེཝཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘སཏྟསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ པཱལི༹ཡཾ. སནྟཱནཝསེན ཧི ཝཏྟམཱནེསུ ཁནྡྷེསུ གྷནཝིནིབྦྷོགཱབྷཱཝེན སཏྟགཱཧོ, སཏྟསྶ ཙ ཨཏྠིབྷཱཝགཱཧནིབནྡྷནོ ཨུཙྪེདགཱཧོ ཡཱཝཱཡཾ ཨཏྟཱ ན ཨུཙྪིཛྫཏི, ཏཱཝཱཡཾ ཝིཛྫཏིཡེཝཱཏི གཧཎཏོ, ནིརུདཡཝིནཱསོ ཝཱ ཨིདྷ ཨུཙྪེདོཏི ཨདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔཙྪེད’’ནྟི. ཝིསེསེན ¶ ནཱསོ ཝིནཱསོ, ཨབྷཱཝོ. སོ པན མཾསཙཀྑུཔཉྙཱཙཀྑཱུནཾ དསྶནཔཐཱཏིཀྐམོཡེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨདསྶན’’ནྟི. ཨདསྶནེ ཧི ནཱས-སདྡོ ལོཀེ ནིརུལ༹ྷོཏི. བྷཱཝཝིགམནྟི སབྷཱཝཱཔགམཾ. ཡོ ཧི ནིརུདཡཝིནཱསཝསེན ཨུཙྪིཛྫཏི, ན སོ ཨཏྟནོ སབྷཱཝེན ཏིཊྛཏཱིཏི. ལཱབྷཱིཏི དིབྦཙཀྑུཉཱཎལཱབྷཱི. ཙུཏིམཏྟམེཝཱཏི ¶ སེཀྑཔུཐུཛྫནཱནམྤི ཙུཏིམཏྟམེཝ. ན ཨུཔཔཱཏནྟི པུབྦཡོགཱབྷཱཝེན, པརིཀམྨཱཀརཎེན ཝཱ ཨུཔཔཱཏཾ དཊྛུཾ ན སཀྐོཏི. ‘‘ཨལཱབྷཱི ཙ ཀོ པརལོཀཾ ན ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ནཏྠིཀཝཱདཝསེན, མཧཱམཱུལ༹ྷབྷཱཝེནེཝ ཝཱ ‘‘ཨིཏོ ཨཉྙོ པརལོཀོ ཨཏྠཱི’’ཏི ཨནཝབོདྷམཱཧ. ཨེཏྟཀོཡེཝ ཝིསཡོ, ཡོ ཡཾ ཨིནྡྲིཡགོཙརོཏི. ཨཏྟནོ དྷཱིཏུཡཱ ཧཏྠགཎྷནཀརཱཛཱདི ཝིཡ ཀཱམསུཁགིདྡྷཏཱཡ ཝཱ. ‘‘ན པུན ཝིརུཧནྟཱི’’ཏི པཏིཏཔཎྞཱནཾ ཝཎྚེན ཨཔྤཊིསནྡྷིཀབྷཱཝམཱཧ. ཨེཝམེཝ སཏྟཱཏི ཡཐཱ པཎྜུཔལཱསོ བནྡྷནཱ པཝུཏྟོ ན པཊིསནྡྷིཡཏི, ཨེཝཾ སབྦེ སཏྟཱ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀམརཎམེཝ ནིགཙྪནྟཱིཏི. ཛལཔུབྦཱུལ༹ཀཱུཔམཱ ཧི སཏྟཱཏི ཏསྶ ལདྡྷི. ཏཐཱཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརེན. ལཱབྷིནོཔི ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷཾ ཨདསྶནེནེཝ ཨིམཱ དིཊྛིཡོ ཨུཔྤཛྫནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝཱ’’ཏི.
ཨེཏྠཱཧ – ཡཐཱ ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀཝཱདཱ ཨེཀནྟཨལཱབྷཱིཝསེནེཝ དསྶིཏཱ, ཡཐཱ ཙ ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནིཀསཉྙཱིཝཱདཙཏུཀྐོ ¶ ཨེཀནྟལཱབྷཱིཝསེནེཝ, ན ཨེཝམཡཾ. ཨཡཾ པན སསྶཏེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱདཡོ ཝིཡ ལཱབྷཱིཨལཱབྷཱིཝསེན པཝཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཏྠ དྭེ ཛནཱ’’ཏིཨཱདི. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ སསྶཏཝཱདཱདིདེསནཱཧི ཨིདྷ ཨཉྙཐཱ དེསནཱ པཝཏྟཱཏི? ཝུཙྩཏེ – དེསནཱཝིལཱསཔྤཏྟིཏོ. དེསནཱཝིལཱསཔྤཏྟཱ ཧི བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ, ཏེ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ¶ ཝིཝིདྷེནཱཀཱརེན དྷམྨཾ དེསེནྟི, ཨཉྙཐཱ ཨིདྷཱཔི ཙ ཨེཝཾ བྷགཝཱ དེསེཡྻ ‘‘ཨིདྷ བྷིཀྑཝེ ཨེཀཙྩོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ ཨཱཏཔྤམནྭཱཡ…པེ… ཡཐཱསམཱཧིཏེ ཙིཏྟེ སཏྟཱནཾ ཙུཏཱུཔཔཱཏཉཱཎཱཡ ཙིཏྟཾ ཨབྷིནིནྣཱམེཏི, སོ དིབྦེན ཙཀྑུནཱ ཝིསུདྡྷེན ཨཏིཀྐནྟམཱནུསཀེན ཨརཧཏོ ཙུཏིཙིཏྟཾ པསྶཏི, པུཐཱུནཾ ཝཱ པརསཏྟཱནཾ, ན ཧེཝ ཁོ ཏདུདྡྷཾ ཨུཔཔཏྟིཾ, སོ ཨེཝམཱཧ ‘ཡཐཱ ཁོ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ’’’ ཏིཨཱདིནཱ ཝིསེསལཱབྷིནོ, ཏཀྐིནོ ཙ ཝིསུཾ ཀཏྭཱ, ཏསྨཱ དེསནཱཝིལཱསེན ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ སསྶཏཝཱདཱདིདེསནཱཧི ཨཉྙཐཱཡཾ དེསནཱ པཝཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཨཐ ཝཱ ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱདཱིསུ ཝིཡ ན ཨིདྷ ཏཀྐཱིཝཱདིཏོ ཝིསེསལཱབྷཱིཝཱདོ བྷིནྣཱཀཱརོ, ཨཐ ཁོ སམཱནབྷེདཏཱཡ སམཱནཱཀཱརོཡེཝཱཏི ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ པཀཱསནཏྠཾ བྷགཝཏཱ ཨཡམུཙྪེདཝཱདོ པུརིམཝཱདེཧི ཝིསིཊྛཱཀཱརོ དེསིཏོ. སམྦྷཝཏི ཧི ཏཀྐིནོཔི ¶ ཨནུསྶཝཱདིཝསེན ཨདྷིགམཝཏོ ཝིཡ ཨིདྷ ཨབྷིནིཝེསོ. ཨཐ ཝཱ ན ཨིམཱ དིཊྛིཡོ བྷགཝཏཱ ཨནཱགཏེ ཨེཝཾ བྷཱཝཱིཝསེན དེསིཏཱ, ནཱཔི པརིཀཔྤཝསེན, ཨཐ ཁོ ཡཐཱ ཡཐཱ དིཊྛིགཏིཀེཧི ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙ’’ནྟི པཉྙཏྟཱ, ཏཐཱ ཏཐཱ ཡཐཱབྷུཙྩཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན པརིཙྪིནྡིཏྭཱ པཀཱསིཏཱ. ཡེཧི གམྦྷཱིརཱདིཔྤཀཱརཱ ཨཔུཐུཛྫནགོཙརཱ བུདྡྷདྷམྨཱ པཀཱསནྟི, ཡེསཉྩ པརིཀིཏྟནེན ཏཐཱགཏཱ སམྨདེཝ ཐོམིཏཱ ཧོནྟི. ཨུཙྪེདཝཱདཱིཧི ཙ དིཊྛིགཏིཀེཧི ཡཐཱ ཨུཏྟརུཏྟརབྷཝདསྶཱིཧི ཨཔརབྷཝདསྶཱིནཾ ཏེསཾ ཝཱདཔཊིསེདྷཝསེན སཀསཀཝཱདཱ པཏིཊྛཱཔིཏཱ, ཏཐཱཡཾ དེསནཱ པཝཏྟཱཏི པུརིམདེསནཱཧི ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ པཝཏྟིབྷེདོ ན ཙོདེཏབྦོ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨརཱུཔབྷཝབྷེདཝསེན ཝིཡ ཀཱམརཱུཔབྷཝབྷེདཝསེནཱཔི ཨུཙྪེདཝཱདོ ཝིབྷཛིཏྭཱ དཊྛབྦོ. ཨཐ ཝཱ པཙྩེཀཾ ཀཱམརཱུཔབྷཝབྷེདཝསེན ཝིཡ ཨརཱུཔབྷཝཝསེནཱཔི ན ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝཏྟབྦོ, ཨེཝཉྩ སཏི བྷགཝཏཱ ¶ ཝུཏྟསཏྟཀཏོ བཧུཏརབྷེདོ, ཨཔྤཏརབྷེདོ ཝཱ ཨུཙྪེདཝཱདོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨེཝཾ པཀཱརཱཔི ཙོདནཱ ཨནཝཀཱསཱཝཱཏི.
ཨེཏྠཱཧ – ཡུཏྟཾ ཏཱཝ པུརིམེསུ ཏཱིསུ ཝཱདེསུ ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ པཉྩཝོཀཱརབྷཝཔརིཡཱཔནྣཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཏྟཱ ཏེསཾ ཝཱདཱནཾ, ཙཏུཝོཀཱརབྷཝཔརིཡཱཔནྣཾ པན ཨཏྟབྷཱཝཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟེསུ ཙཏུཏྠཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ ཝཱདེསུ ཀསྨཱ ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ¶ . ན ཧི ཨརཱུཔཱིནཾ ཀཱཡོ ཝིཛྫཏཱིཏི? སཙྩམེཏཾ, རཱུཔཏྟབྷཱཝེ པཝཏྟཝོཧཱརེནེཝ པན དིཊྛིགཏིཀོ ཨརཱུཔཏྟབྷཱཝེཔི ཀཱཡཝོཧཱརཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ’’ཏི. ཡཐཱ ཙ དིཊྛིགཏིཀཱ དིཊྛིཡོ པཉྙཱཔེནྟི, ཏཐཱ ཙ བྷགཝཱ དསྶེཏཱིཏི, ཨརཱུཔཀཱཡབྷཱཝཏོ ཝཱ ཕསྶཱདིདྷམྨསམཱུཧབྷཱུཏེ ཨརཱུཔཏྟབྷཱཝེ ཀཱཡནིདྡེསོ དཊྛབྦོ. ཨེཏྠ ཙ ཀཱམདེཝཏྟབྷཱཝཱདིནིརཝསེསཝིབྷཝཔཏིཊྛཱཔཀཱནཾ དུཏིཡཝཱདཱདཱིནཾ ཡུཏྟོ ཨཔརནྟཀཔྤིཀབྷཱཝོ ཨནཱགཏདྡྷཝིསཡཏྟཱ ཏེསཾ ཝཱདཱནཾ, ན པན དིཊྛིགཏིཀཔཙྩཀྑབྷཱུཏམནུསྶཏྟབྷཱཝསམུཙྪེདཔཏིཊྛཱཔཀསྶ པཋམཝཱདསྶ པཙྩུཔྤནྣཝིསཡཏྟཱ. དུཏིཡཝཱདཱདཱིནཉྷི པུརིམཔུརིམཝཱདསངྒཧིཏསྶེཝ ཨཏྟནོ ཏདུཏྟརུཏྟརིབྷཝོཔཔནྣསྶ སམུཙྪེདཏོ ཡུཛྫཏི ཨཔརནྟཀཔྤིཀཏཱ, ཏཐཱ ཙ ‘‘ནོ ཙ ཁོ ¶ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ ཨེཏྟཱཝཏཱ སམྨཱ སམུཙྪིནྣོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཡཾ པན ཏཏྠ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྠི ཁོ བྷོ ཨཉྙོ ཨཏྟཱ’’ཏི, ཏཾ མནུསྶཀཱཡཝིསེསཱཔེཀྑཱཡ ཝུཏྟཾ, ན སབྦཐཱ ཨཉྙབྷཱཝཏོཏི? ནོ ན ཡུཏྟོ, ཨིདྷལོཀཔརིཡཱཔནྣཏྟེཔི ཙ པཋམཝཱདཝིསཡསྶ ཨནཱགཏཀཱལསྶེཝ ཏསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ པཋམཝཱདིནོཔི ཨཔརནྟཀཔྤིཀཏཱཡ ན ཀོཙི ཝིརོདྷོཏི.
དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདཝཎྞནཱ
༩༣. དིཊྛདྷམྨོཏི ¶ དསྶནབྷཱུཏེན ཉཱཎེན ཨུཔལདྡྷདྷམྨོ. ཏཏྠ ཡོ ཨནིནྡྲིཡཝིསཡོ, སོཔི སུཔཱཀཊབྷཱཝེན ཨིནྡྲིཡཝིསཡོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དིཊྛདྷམྨོཏི པཙྩཀྑདྷམྨོ ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ཏེནེཝ ཙ ‘‘ཏཏྠ ཏཏྠ པཊིལདྡྷཏྟབྷཱཝསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
༩༥. ཨནྟོནིཛ྄ཛྷཱཡནལཀྑཎོཏི ཉཱཏིབྷོགརོགསཱིལདིཊྛིབྱསནེཧི ཕུཊྛསྶ ཙེཏསོ ཨནྟོ ཨབྦྷནྟརཾ ནིཛ྄ཛྷཱཡནཾ སོཙནཾ ཨནྟོནིཛ྄ཛྷཱཡནཾ, ཏཾ ལཀྑཎཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨནྟོནིཛ྄ཛྷཱཡནལཀྑཎོ. ཏནྣིསྶིཏལཱལཔྤནལཀྑཎོཏི ཏཾ སོཀཾ སམུཊྛཱནཧེཏུཾ ནིསྶིཏཾ ཏནྣིསྶིཏཾ, བྷུསཾ ཝིལཱཔནཾ ལཱལཔྤནཾ, ཏནྣིསྶིཏཉྩ ལཱལཔྤནཉྩ ཏནྣིསྶིཏལཱལཔྤནཾ, ཏཾ ལཀྑཎཾ ཨེཏསྶཱཏི ཏནྣིསྶིཏལཱལཔྤནལཀྑཎོ. ཉཱཏིབྱསནཱདིནཱ ཕུཊྛསྶ པརིདེཝེནཱཔི ཨསཀྐུཎནྟསྶ ཨནྟོགཏསོཀསམུཊྛིཏོ བྷུསོ ཨཱཡཱསོ ཨུཔཱཡཱསོ. སོ པན ཡསྨཱ ཙེཏསོ ཨཔྤསནྣཱཀཱརོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཝིསཱདལཀྑཎོ’’ཏི ཝུཏྟོ.
༩༦. ཝིཏཀྐནཾ ཝིཏཀྐིཏཾ, ཏཾ པན ཨབྷིནིརོཔནསབྷཱཝོ ཝིཏཀྐོཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷི…པེ… ཝིཏཀྐོ’’ཏི. ཨེས ནཡོ ཝིཙཱརིཏནྟི ཨེཏྠཱཔི. ཁོབྷཀརསབྷཱཝཏྟཱ ཝིཏཀྐཝིཙཱརཱནཾ ¶ ཏཾསཧིཏཾ ཛྷཱནཾ སཨུབྦིལནཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཀཎྜཀཾ ཝིཡ ཁཱཡཏཱི’’ཏི.
༩༧. ཡཱཡ ཨུབྦིལཱཔནཔཱིཏིཡཱ ཨུཔྤནྣཱཡ ཙིཏྟཾ ‘‘ཨུབྦིལཱཝིཏ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, སཱ པཱིཏི ཨུབྦིལཱཝིཏཏྟཾ ཡསྨཱ པན ཙིཏྟསྶ ཨུབྦིལབྷཱཝོ ཏསྶཱ པཱིཏིཡཱ སཏི ཧོཏི, ནཱསཏི, ཏསྨཱ སཱ ‘‘ཨུབྦིལབྷཱཝཀཱརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཱ.
༩༨. ཨཱབྷོགོཏི ¶ ཝཱ ཙིཏྟསྶ ཨཱབྷུགྒབྷཱཝོ, ཨཱརམྨཎེ ཨོཎཏབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. སུཁེན ཧི ཙིཏྟཾ ཨཱརམྨཎེ ཨབྷིནཏཾ ཧོཏི, ན དུཀྑེན ཝིཡ ཨཔནཏཾ, ནཱཔི ཨདུཀྑམསུཁེན ¶ ཝིཡ ཨནབྷིནཏཾ ཨནཔནཏཉྩ. ཏཏྠ ‘‘ཁུཔྤིཔཱསཱདིཨབྷིབྷཱུཏསྶ ཝིཡ མནུཉྙབྷོཛནཱདཱིསུ ཀཱམེཧི ཝིཝེཙིཡམཱནསྶུཔཱདཱརམྨཎཔཏྠནཱ ཝིསེསཏོ ཨབྷིཝཌྜྷཏི, ཨུལཱ༹རསྶ པན ཀཱམརསསྶ ཡཱཝདཏྠཾ ཏིཏྟསྶ མནུཉྙརསབྷོཛནཾ བྷུཏྟཱཝིནོ ཝིཡ སུཧིཏསྶ བྷོཏྟུཀཱམཏཱ ཀཱམེསུ པཱཏབྱཏཱ ན ཧོཏི, ཝིསཡསྶཱགིདྡྷཏཱཡ ཝིསཡེཧི དུམྨོཙིཡེཧིཔི ཛལཱུཀཱ ཝིཡ སཡམེཝ མུཉྩཏཱི’’ཏི ཙ ཨཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫིཏྭཱ ཀཱམགུཎསནྟཔྤིཏཏཱཡ སཾསཱརདུཀྑཝཱུཔསམཾ བྱཱཀཱསི པཋམཝཱདཱི. ཀཱམཱདཱིནཾ ཨཱདཱིནཝདསྶིཏཱཡ, པཋམཱདིཛ྄ཛྷཱནསུཁསྶ སནྟབྷཱཝདསྶིཏཱཡ ཙ པཋམཱདིཛ྄ཛྷཱནསུཁཏིཏྟིཡཱ སཾསཱརདུཀྑུཔཙྪེདཾ བྱཱཀཾསུ དུཏིཡཱདིཝཱདིནོ, ཨིདྷཱཔི ཨུཙྪེདཝཱདེ ཝུཏྟཔྤཀཱརོ ཝིཙཱརོ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཨཱནེཏྭཱ ཝཏྟབྦོ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཝིསེསོ – ཨེཀསྨིཉྷི ཨཏྟབྷཱཝེ པཉྩ ཝཱདཱ ལབྦྷནྟི. ཏེནེཝ ཧི པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཉྙོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨཉྙགྒཧཎཾ ན ཀཏཾ. ཀཐཾ པནེཏྠ ཨཙྩནྟནིབྦཱནཔཉྙཱཔཀསྶ ཨཏྟནོ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདསྶ སསྶཏདིཊྛིཡཱ སངྒཧོ, ན པན ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱཏི? ཏཾཏཾསུཁཝིསེསསམངྒིཏཱཔཊིལདྡྷེན བནྡྷཝིམོཀྑེན སུདྡྷསྶ ཨཏྟནོ སཀརཱུཔེ ཨཝཊྛཱནདཱིཔནཏོ.
སེསཱཏི སེསཱ པཉྩཔཉྙཱས དིཊྛིཡོ. ཏཱསུ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདཱདཱིནཾ སསྶཏདིཊྛིབྷཱཝོ ཏཏྠ ཏཏྠ པཀཱསིཏོཡེཝ.
༡༠༡-༣. ཀིཾ པན ཀཱརཎཾ པུབྦནྟཱཔརནྟཱ ཨེཝ དིཊྛཱབྷིནིཝེསསྶ ཝིསཡབྷཱཝེན དསྶིཏཱ, ན པན ཏདུབྷཡམེཀཛ྄ཛྷནྟི? ཨསམྦྷཝཏོ. ན ཧི པུབྦནྟཱཔརནྟེསུ ཝིཡ ཏདུབྷཡཝིནིམུཏྟེ མཛ྄ཛྷནྟེ དིཊྛིཀཔྤནཱ སམྦྷཝཏི ཨིཏྟརཀཱལཏྟཱ, ཨཐ པན པཙྩུཔྤནྣབྷཝོ ཏདུབྷཡཝེམཛ྄ཛྷཾ, ཨེཝཾ སཏི དིཊྛིཀཔྤནཀྑམོ ཏསྶ ¶ ཨུབྷཡསབྷཱཝོ པུབྦནྟཱཔརནྟེསུཡེཝ ཨནྟོགདྷོཏི ཀཐམདསྶིཏཾ. ཨཐ ཝཱ པུབྦནྟཱཔརནྟཝནྟཏཱཡ ‘‘པུབྦནྟཱཔརནྟོ’’ཏི མཛ྄ཛྷནྟོ ཝུཙྩཏི ¶ , སོ ཙ ‘‘པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤིཀཱ ཝཱ པུབྦནྟཱཔརནྟཱནུདིཊྛིནོ’’ཏི ཝདནྟེན པུབྦནྟཱཔརནྟེཧི ཝིསུཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟོཡེཝཱཏི དཊྛབྦོ. ཨཊྛཀཐཱཡམྤི ‘‘སབྦེཔི ཏེ ཨཔརནྟཀཔྤིཀེ པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤིཀེ’’ཏི ཨེཏེན སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསེན ཝཱ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ, ཨཉྙཐཱ ¶ སངྐཌྜྷིཏྭཱ ཝུཏྟཝཙནསྶ ཨནཏྠཀཏཱ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི. ཀེ པན ཏེ པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤིཀཱ? ཡེ ཨནྟཱནནྟིཀཱ ཧུཏྭཱ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདཱཏི ཨེཝཾ པཀཱརཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘སབྦེ ཏེ ཨིམེཧེཝ དྭཱསཊྛིཡཱ ཝཏྠཱུཧི, ཨེཏེསཾ ཝཱ ཨཉྙཏརེན, ནཏྠི ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ’’ཏི ཝཙནཏོ, པུབྦནྟཀཔྤིཀཱདིཏྟཡཝིནིམུཏྟསྶ ཙ ཀསྶཙི དིཊྛིགཏིཀསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཡཱནི ཏཱནི སཱམཉྙཕལཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༦) སུཏྟནྟརེསུ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱནི ཨཀིརིཡཱཧེཏུཀནཏྠིཀཝཱདཱདཱིནི, ཡཱནི ཙ ཨིསྶརཔཛཱཔཏིཔུརིསཀཱལསབྷཱཝནིཡཏིཡདིཙྪཱཝཱདཱདིཔྤབྷེདཱནི དིཊྛིགཏཱནི (ཝིསུདྡྷི. ཊཱི. ༢.༥༦༣; ཝིབྷ. ཨནུཊཱི. ༡༨༩ པསྶིཏབྦཾ) བཧིདྡྷཱཔི དིསྶམཱནཱནི, ཏེསཾ ཨེཏྠེཝ སངྒཧོ, ཨནྟོགདྷཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ཀཐཾ? ཨཀིརིཡཝཱདོ ཏཱཝ ‘‘ཝཉྫྷོ ཀཱུཊཊྛོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀིརིཡཱབྷཱཝདཱིཔནཏོ སསྶཏཝཱདེ ཨནྟོགདྷོ, ཏཐཱ ‘‘སཏྟིམེ ཀཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ¶ (དཱི. ནི. ༡.༡༧༤) ནཡཔྤཝཏྟོ པཀུདྷཝཱདོ, ‘‘ནཏྠི ཧེཏུ ནཏྠི པཙྩཡོ སཏྟཱནཾ སཾཀིལེསཱཡཱ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༨) ཝཙནཏོ ཨཧེཏུཀཝཱདོ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདེ ཨནྟོགདྷོ. ‘‘ནཏྠི པརོ ལོཀོ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༧༡) ཝཙནཏོ ནཏྠིཀཝཱདོ ཨུཙྪེདཝཱདེ ཨནྟོགདྷོ. ཏཐཱ ཧི ཏཏྠ ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ ཨུཙྪིཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༨༦) ཝུཏྟཾ. པཋམེན ཨཱདི-སདྡེན ནིགཎྛཝཱདཱདཡོ སངྒཧིཏཱ.
ཡདིཔི པཱལི༹ཡཾ ནཱཊཔུཏྟཝཱད (དཱི. ནི. ༡.༡༧༨) བྷཱཝེན ཙཱཏུཡཱམསཾཝརོ ཨཱགཏོ, ཏཐཱཔི སཏྟཝཏཱཏིཀྐམེན ཝིཀྑེཔཝཱདིཏཱཡ ནཱཊཔུཏྟཝཱདོཔི སཉྩཡཝཱདོ ཝིཡ ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདེསུ ཨནྟོགདྷོ. ‘‘ཏཾ ཛཱིཝཾ ཏཾ སརཱིརཾ, ཨཉྙཾ ཛཱིཝཾ ཨཉྙཾ སརཱིར’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༣༧༧; མ. ནི. ༢.༡༢༢; སཾ. ནི. ༢.༣༥) ཨེཝཾ པཀཱརཱ ཝཱདཱ ‘‘རཱུཔཱི ཨཏྟཱ ཧོཏི ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ’’ཏིཨཱདིཝཱདེསུ སངྒཧཾ གཙྪནྟི, ‘‘ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ, ‘‘ཨཏྠི སཏྟཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཀཱརཱ སསྶཏཝཱདེ. ‘‘ན ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ, ནཏྠི སཏྟཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཀཱརཱ ཨུཙྪེདཝཱདེན སངྒཧིཏཱ. ‘‘ཧོཏི ཙ ན ཧོཏི ཙ ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ, ཨཏྠི ཙ ནཏྠི ཙ སཏྟཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཀཱརཱ ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདེ ཨནྟོགདྷཱ. ‘‘ནེཝ ཧོཏི ན ན ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ, ནེཝཏྠི ན ནཏྠི ¶ སཏྟཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ’’ཏི ཙ ¶ ཨེཝཾ པཀཱརཱ ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདེ ¶ ཨནྟོགདྷཱ. ཨིསྶརཔཛཱཔཏིཔུརིསཀཱལཝཱདཱ ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདེ ཨནྟོགདྷཱ, ཏཐཱ ཀཎཱདཝཱདོ. སབྷཱཝནིཡཏིཡདིཙྪཱཝཱདཱ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདེན སངྒཧིཏཱ. ཨིམིནཱ ནཡེན སུཏྟནྟརེསུ, བཧིདྡྷཱ ཙ དིསྶམཱནཱནཾ དིཊྛིགཏཱནཾ ཨིམཱསུ དྭཱསཊྛིཡཱ དིཊྛཱིསུ ཨནྟོགདྷཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཛ྄ཛྷཱསཡནྟི དིཊྛིཛ྄ཛྷཱསཡཾ. སསྶཏུཙྪེདདིཊྛིཝསེན ཧི སཏྟཱནཾ སཾཀིལེསཔཀྑེ དུཝིདྷོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, ཏཉྩ བྷགཝཱ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨཔརིམཱཎེ ཨེཝ ཉེཡྻཝིསེསེ ཨུཔྤཛྫནཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཱནམྤི ‘‘ཙཏྟཱརོ ཛནཱ སསྶཏཝཱདཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དྭཱསཊྛིཡཱ པབྷེདེཧི སངྒཎྷནཝསེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན པརིཙྪིནྡིཏྭཱ དསྶེནྟོ པམཱཎབྷཱུཏཱཡ ཏུལཱཡ དྷཱརཡམཱནོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏུལཱཡ ཏུལཡནྟོ ཝིཡཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨནྟོ ཛཱལཱིཀཏཱ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༤༦). ‘‘སིནེརུཔཱདཏོ ཝཱལུཀཾ ཨུདྡྷརནྟོ ཝིཡཱ’’ཏི ཨེཏེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཏོ ཨཉྙསྶ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཾ དསྶེཏི.
ཨནུསནྡྷཱནཾ ཨནུསནྡྷི, པུཙྪཱཡ ཀཏོ ཨནུསནྡྷི པུཙྪཱནུསནྡྷི. ཨཐ ཝཱ ཨནུསནྡྷཡཏཱིཏི ཨནུསནྡྷི, པུཙྪཱ ཨནུསནྡྷི ཨེཏསྶཱཏི པུཙྪཱནུསནྡྷི. པུཙྪཱཡ ཨནུསནྡྷིཡཏཱིཏི ཝཱ པུཙྪཱནུསནྡྷི. ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷིམྷིཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཡཐཱནུསནྡྷཱིཏི ཨེཏྠ པན ཨནུསནྡྷཱིཡཏཱིཏི ཨནུསནྡྷི, ཡཱ ཡཱ ཨནུསནྡྷི ཡཐཱནུསནྡྷི, ཨནུསནྡྷིཨནུརཱུཔཾ ཝཱ ཡཐཱནུསནྡྷཱིཏི སདྡཏྠོ ཝེདིཏབྦོ, སོ ‘‘ཡེན པན དྷམྨེན ཨཱདིམྷི དེསནཱ ཨུཊྛིཏཱ, ཏསྶ དྷམྨསྶ ཨནུརཱུཔདྷམྨཝསེན ཝཱ པཊིཔཀྑཝསེན ཝཱ ཡེསུ སུཏྟེསུ ཨུཔརི དེསནཱ ཨཱགཙྪཏི, ཏེསཾ ¶ ཝསེན ཡཐཱནུསནྡྷི ཝེདིཏབྦོ. སེཡྻཐིདཾ? ཨཱཀངྑེཡྻསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༦༤-༦༩) ཧེཊྛཱ སཱིལེན དེསནཱ ཨུཊྛིཏཱ, ཨུཔརི ཚ ཨབྷིཉྙཱ ཨཱགཏཱ…པེ… ཀཀཙཱུཔམེ (མ. ནི. ༡.༢༢༢) ཧེཊྛཱ ཨཀྑནྟིཡཱ ཨུཊྛིཏཱ, ཨུཔརི ཀཀཙཱུཔམཱ ཨཱགཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༠༠-༡༠༤) ཝུཏྟོ.
ཨིཏི ཀིརཱཏི བྷགཝཏོ ཡཐཱདེསིཏཱཡ ཨཏྟསུཉྙཏཱཡ ཨཏྟནོ ཨརུཙྩནབྷཱཝདཱིཔནཾ. བྷོཏི དྷམྨཱལཔནཾ. ཨནཏྟཀཏཱནཱིཏི ཨཏྟནཱ ན ཀཏཱནི, ཨནཏྟཀེཧི ཝཱ ཁནྡྷེཧི ཀཏཱནི. ཀམཏྟཱནཾ ཕུསིསྶནྟཱིཏི ཨསཏི ཨཏྟནི ¶ ཁནྡྷཱནཉྩ ཁཎིཀཏྟཱ ཀམྨཱནི ཀཾ ཨཏྟཱནཾ ཨཏྟནོ ཕལེན ཕུསིསྶནྟི, ཀོ ཀམྨཕལཾ པཊིསཾཝེདེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཝིདྭཱཏི སུཏཱདིཝིརཧེན ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདཏཱཡ ན ཝིདྭཱ. ཨཝིཛྫཱགཏོཏི ཨཝིཛྫཱཡ ཨུཔགཏོ, ཨརིཡདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏཏཱཡ ཨཔྤཧཱིནཱཝིཛྫོཏི ཨཏྠོ. ཏཎྷཱདྷིཔཏེཡྻེན ཙེཏསཱཏི ‘‘ཡདི ཨཧཾ ནཱམ ཀོཙི ནཏྠི ¶ , མཡཱ ཀཏསྶ ཀམྨསྶ ཀོ ཕལཾ པཊིསཾཝེདེཏི, སཏི པན ཏསྨིཾ སིཡཱ ཕལཱུཔབྷོགོ’’ཏི ཏཎྷཱདྷིཔཏིཏོ ཨཱགཏོ ཏཎྷཱདྷིཔཏེཡྻོ, ཏེན. ཨཏྟཝཱདུཔཱདཱནསཧགཏ ཙེཏསཱ. ཨཏིདྷཱཝིཏབྦནྟི ཁཎིཀཏྟེཔི སངྑཱརཱནཾ ཡསྨིཾ སནྟཱནེ ཀམྨཾ ཀཏཾ, ཏཏྠེཝ ཕལུཔྤཏྟིཏོ དྷམྨཔུཉྫམཏྟསྶེཝ ཙ སིདྡྷེ ཀམྨཕལསམྦནྡྷེ ཨེཀཏྟནཡཾ མིཙྪཱ གཧེཏྭཱ ཨེཀེན ཀཱརཀཝེདཀབྷཱུཏེན བྷཝིཏབྦཾ, ཨཉྙཐཱ ‘‘ཀམྨཕལཱནཾ སམྦནྡྷོ ན སིཡཱ’’ཏི ཨཏྟཏྟནིཡསུཉྙཏཱཔཀཱསནཾ སཏྠུསཱསནཾ ཨཏིཀྐམིཏབྦཾ མཉྙེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཨུཔརི ཚ ཨབྷིཉྙཱ ཨཱགཏཱ’’ཏི ཨནུརཱུཔདྷམྨཝསེན ཡཐཱནུསནྡྷིཾ དསྶེཏི, ཨིཏརེཧི པཊིཔཀྑཝསེན. ཀིལེསེནཱཏི ‘‘ལོབྷོ ཙིཏྟསྶ ཨུཔཀྐིལེསོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀིལེསཝསེན. ཨིམསྨིམྤཱིཏི པི-སདྡེན ཡཐཱ ཝུཏྟསུཏྟཱདཱིསུ པཊིཔཀྑཝསེན ཡཐཱནུསནྡྷི, ཨེཝཾ ཨིམསྨིམྤི ¶ སུཏྟེཏི དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ནིཙྩསཱརཱདིཔཉྙཱཔཀཱནཾ དིཊྛིགཏཱནཾ ཝསེན ཨུཊྛིཏཱ ཨཡཾ དེསནཱ ནིཙྩསཱརཱདིསུཉྙཏཱཔཀཱསནེན ནིཊྛཱཔིཏཱཏི.
པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏཝཱརཝཎྞནཱ
༡༠༥-༡༡༧. མརིཡཱདཝིབྷཱགདསྶནཏྠནྟི སསྶཏཱདིདིཊྛིདསྶནསྶ སམྨཱདསྶནེན སངྐརཱབྷཱཝཝིབྷཱཝནཏྠཾ. ཏདཔི ཝེདཡིཏནྟི སམྦནྡྷོ. ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏནྟི ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི ‘‘ཨིདཾ དིཊྛིཊྛཱནཾ ཨེཝཾགཧིཀཾ ཨེཝཾཔརཱམཊྛཾ ཨེཝཾགཧིཏཾ ཧོཏི ཨེཝཾཨབྷིསམྤརཱཡ’’ནྟི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱནཾ. ཏཐཱ ཡསྨིཾ ཝེདཡིཏེ ཨཝཱིཏཏཎྷཏཱཡ ཨེཝཾ དིཊྛིགཏཾ ཨུཔཱདིཡནྟི, ཏཾ ཝེདཡིཏཾ སམུདཡཱདིཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱནཾ, ཨེཏེན ཨནཱཝརཎཉཱཎསམནྟཙཀྑཱུཧི ཡཐཱ ཏཐཱགཏཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏམེཏྠ ཉཱཎདསྶནཾ, ན ཨེཝཾ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ, ཨཐ ཁོ ཏཎྷཱདིཊྛིཔརཱམཱསོཡེཝཱཏི དསྶེཏི. ཏེནེཝ ཙཱཡཾ དེསནཱ མརིཡཱདཝིབྷཱགདསྶནཏྠཱ ཛཱཏཱ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཡཐཱབྷཱུཏཾ དྷམྨཱནཾ ¶ སབྷཱཝཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱན’’ནྟི ཨཝིསེསེན ཝུཏྟཾ. ན ཧི སངྑཏདྷམྨསབྷཱཝཾ ཨཛཱནནམཏྟེན མིཙྪཱ ཨབྷིནིཝིསནྟཱིཏི. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཝིསེསེ ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི ཨཡཾ ཝིསེསཡོཛནཱ ཀཏཱ. ཝེདཡིཏནྟི ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི དིཊྛིཔཉྙཱཔནཝསེན པཝཏྟཾ དིཊྛིཡཱ ཨནུབྷཱུཏཾ ཨནུབྷཝནཾ. ཏཎྷཱགཏཱནནྟི ཏཎྷཱཡ གཏཱནཾ ཨུཔགཏཱནཾ, པཝཏྟཱནཾ ཝཱ. ཏཉྩ ཁོ པནེཏནྟི ཙ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཝེདཡིཏཾ པཙྩཱམསཏི. ཏཉྷི ཝཊྚཱམིསབྷཱུཏཾ དིཊྛིཏཎྷཱསལླཱནུཝིདྡྷཏཱཡ སཨུབྦིལཏྟཱ ཙཉྩལཾ, ན མགྒཕལསུཁཾ ཝིཡ ཨེཀརཱུཔེན ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘པརིཏསྶིཏེནཱ’’ཏིཨཱདི.
ཨཐ ¶ ཝཱ ཨེཝཾ ཝིསེསཀཱརཎཏོ དྭཱསཊྛི དིཊྛིགཏཱནི ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཝིསེསཀཱརཎཏོ ཏཱནི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྲ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིཀཱ དེསནཱ ཨཱརདྡྷཱ. སབྦེསཉྷི དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཝེདནཱ ཨཝིཛྫཱ ཏཎྷཱ ཙ ཨཝིསིཊྛཀཱརནྟི. ཏཏྠ ཏདཔཱིཏི ‘‘སསྶཏཾ ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེནྟི’’ཏི ཨེཏྠ ཡདེཏཾ ¶ ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི པཉྙཱཔནཾ, ཏདཔི. སུཁཱདིབྷེདཾ ཏིཝིདྷཝེདཡིཏཾ ཡཐཱཀྐམཾ དུཀྑསལླཱནིཙྩཏོ, ཨཝིསེསེན སམུདཡཏྠངྒམསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཏོ ཝཱ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱནཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཙ སུཁཱདིཔཏྠནཱསམྦྷཝཏོ ཏཎྷཱཡ ཨུཔགཏཏྟཱ ཏཎྷཱགཏཱནཾ ཏཎྷཱཔརིཏསྶིཏེན དིཊྛིཝིཔྥནྡིཏམེཝ དིཊྛིཙལནམེཝ, ‘‘ཨསཏི ཨཏྟནི ཀོ ཝེདནཾ ཨནུབྷཝཏཱི’’ཏི ཀཱཡཝཙཱིདྭཱརེསུ དིཊྛིཡཱ ཙོཔནཔྤཏྟིམཏྟམེཝ ཝཱ, ན པན དིཊྛིཡཱ པཉྙཱཔེཏབྦོ སསྶཏོ ཀོཙི དྷམྨོ ཨཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཕསྶཔཙྩཡཝཱརཝཎྞནཱ
༡༡༨. ཡེན ཏཎྷཱཔརིཏསྶིཏེན ཨེཏཱནི དིཊྛིགཏཱནི པཝཏྟནྟི, ཏསྶ ཝེདཡིཏཾ པཙྩཡོ, ཝེདཡིཏསྶཱཔི ཕསྶོ པཙྩཡོཏི དེསནཱ དིཊྛིཡཱ པཙྩཡཔརམྤརནིདྡྷཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘པརམྤརཔཙྩཡདསྶནཏྠ’’ནྟི, ཏེན ཡཐཱ པཉྙཱཔནདྷམྨོ དིཊྛི, ཏཔྤཙྩཡདྷམྨཱ ཙ ཡཐཱསཀཾ པཙྩཡཝསེནེཝ ཨུཔྤཛྫནྟི, ན པཙྩཡེཧི ཝིནཱ, ཨེཝཾ པཉྙཱཔེཏབྦཱ དྷམྨཱཔི རཱུཔཝེདནཱདཡོ, ན ཨེཏྠ ཀོཙི ཨཏྟཱ ཝཱ ལོཀོ ཝཱ སསྶཏོཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོཏི དཊྛབྦཾ.
ནེཏཾཋཱནཾཝིཛྫཏིཝཱརཝཎྞནཱ
༡༣༡. ཏསྶ ¶ པཙྩཡསྶཱཏི ཕསྶཔཙྩཡསྶ དིཊྛིཝེདཡིཏེཏི དིཊྛིཡཱ པཙྩཡབྷཱུཏེ ཝེདཡིཏེ, ཕསྶཔདྷཱནེཧི ཨཏྟནོ པཙྩཡེཧི ནིཔྥཱདེཏབྦེཏི ཨཏྠོ. ཝིནཱཔི ཙཀྑཱདིཝཏྠཱུཧི, སམྤཡུཏྟདྷམྨེཧི ཙ ཀེཧིཙི ཝེདནཱ ཨུཔྤཛྫཏི, ན པན ཀདཱཙི ཕསྶེན ཝིནཱཏི ཕསྶོ ཝེདནཱཡ བལཝཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘བལཝབྷཱཝདསྶནཏྠ’’ནྟི. སནྣིཧིཏོཔི ཧི ཝིསཡོ སཙེ ཕུསནཱཀཱརརཧིཏོ ཧོཏི ཙིཏྟུཔྤཱདོ, ན ཏསྶ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡེན པཙྩཡོ ཧོཏཱིཏི ཕསྶོཝ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝིསེསཔཙྩཡོ. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཏཱ ཙིཏྟུཔྤཱདཾ ཝིབྷཛནྟེན ཕསྶོཡེཝ པཋམཾ ཨུདྡྷཊོ, ཝེདནཱཡ པན ཨདྷིཊྛཱནམེཝ.
དིཊྛིགཏིཀཱདྷིཊྛཱནཝཊྚཀཐཱཝཎྞནཱ
༡༤༤. ཧེཊྛཱ ¶ ཏཱིསུཔི ཝཱརེསུ ཨདྷིཀཏཏྟཱ, ཨུཔརི ཙ ‘‘པཊིསཾཝེདེནྟཱི’’ཏི ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཝེདཡིཏམེཏྠ པདྷཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘སབྦདིཊྛིཝེདཡིཏཱནི སམྤིཎྜེཏཱི’’ཏི. སམྤིཎྜེཏཱིཏི ཙ ‘‘ཡེཔི ཏེ’’ཏི ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཱགཏསྶ པི-སདྡསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏི. ཝེདཡིཏསྶ ཕསྶེ པཀྑིཔནཾ ཕསྶཔཙྩཡཏཱདསྶནམེཝ ‘‘ཚཧི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏནེཧི ¶ ཚལཱ༹རམྨཎཔཊིསཾཝེདནཾ ཨེཀནྟཏོ ཚཕསྶཧེཏུཀམེཝཱ’’ཏི. སཉྫཱཡནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨདྷིཀརཎཏྠོ སཉྫཱཏི-སདྡོཏི ཨཱཧ ‘‘སཉྫཱཏིཊྛཱནེ’’ཏི. ཨེཝཾ སམོསརཎསདྡོཔི དཊྛབྦོ. ཨཱཡཏཏི ཨེཏྠ ཕལཾ ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡ, ཨཱཡབྷཱུཏཾ ཝཱ ཨཏྟནོ ཕལཾ ཏནོཏི པཝཏྟེཏཱིཏི ཨཱཡཏནཾ, ཀཱརཎཾ. རུཀྑགཙྪསམཱུཧེ ཨརཉྙཝོཧཱརོ ཨརཉྙམེཝ ཨརཉྙཱཡཏནནྟི ཨཱཧ ‘‘པཎྞཏྟིམཏྟེ’’ཏི. ཨཏྠཏྟཡེཔཱིཏི པི-སདྡེན ཨཝུཏྟཏྠསམྤིཎྜནཾ དཊྛབྦཾ, ཏེན ཨཱཀཱརནིཝཱསཱདྷིཊྛཱནཏྠེ སངྒཎྷཱཏི. ཧིརཉྙཱཡཏནཾ སུཝཎྞཱཡཏནཾ, ཝཱསུདེཝཱཡཏནཾ ཀམྨཱཡཏནནྟི ཨཱདཱིསུ ཨཱཀརནིཝཱསཱདྷིཊྛཱནེསུ ཨཱཡཏནསདྡོ. ཙཀྑཱདཱིསུ ཙ ཕསྶཱདཡོ ཨཱཀིཎྞཱ, ཏཱནི ཙ ནེསཾ ནིཝཱསོ, ཨདྷིཊྛཱནཉྩ ནིསྶཡཔཙྩཡབྷཱཝཏོཏི. ཏིཎྞམྤི ཝིསཡིནྡྲིཡཝིཉྙཱཎཱནཾ སངྒཏིབྷཱཝེན གཧེཏབྦོ ཕསྶོཏི ‘‘སངྒཏཱི’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི སོ ‘‘སནྣིཔཱཏཔཙྩུཔཊྛཱནོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨིམིནཱ ནཡེནཱཏི ཝིཛྫམཱནེསུཔི ཨཉྙེསུ སམྤཡུཏྟདྷམྨེསུ ཡཐཱ ‘‘ཙཀྑུཉྩ…པེ… ཕསྶོ’’ཏི ¶ (མ. ནི. ༡.༢༠༤; མ. ནི. ༣.༤༢༡, ༤༢༥, ༤༢༦; སཾ. ནི. ༢.༤༣-༤༥; སཾ. ནི. ༤.༦༠; ཀཐཱ. ༤༦༥) ཨེཏསྨིཾ སུཏྟེ ཝེདནཱཡ པདྷཱནཀཱརཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཕསྶསཱིསེན དེསནཱ ཀཏཱ, ཨེཝམིདྷཱཔི བྲཧྨཛཱལེ ‘‘ཕསྶཔཙྩཡཱ ཝེདནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཕསྶཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཨཔརནྟཔཊིཙྩསམུཔྤཱདདཱིཔནེན པཙྩཡཔརམྤརཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཕསྶཱཡཏནེཧི ཕུསྶ ཕུསྶཱ’’ཏི ཕསྶམུཁེན ཝུཏྟཾ.
ཕསྶོ ཨརཱུཔདྷམྨོཔི སམཱནོ ཨེཀདེསེན ཨཱརམྨཎེ ཨནལླཱིཡམཱནོཔི ཕུསནཱཀཱརེན པཝཏྟཏི ཕུསནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཕསྶོཝ ཏཾ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཕུསཏཱི’’ཏི, ཡེན སོ ‘‘ཕུསནལཀྑཎོ, སངྒྷཊྚནརསོ’’ཏི ཙ ¶ ཝུཙྩཏི. ‘‘ཕསྶཱཡཏནེཧི ཕུསྶ ཕུསྶཱ’’ཏི ཨཕུསནཀིཙྩཱནིཔི ཨཱཡཏནཱནི ‘‘མཉྩཱ གྷོསནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ནིསྶིཏཝོཧཱརེན ཕུསནཀིཙྩཱནི ཀཏྭཱ དསྶིཏཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཕསྶེ ཨུཔནིཀྑིཔིཏྭཱ’’ཏི, ཕསྶགཏིཀཱནི ཀཏྭཱ ཕསྶཱུཔཙཱརཾ ཨཱརོཔེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨུཔཙཱརོ ཧི ནཱམ ཝོཧཱརམཏྟཾ, ན ཏེན ཨཏྠསིདྡྷི ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདི.
ཨཏྟནོ ¶ པཙྩཡབྷཱུཏཱནཾ ཚནྣཾ ཕསྶཱནཾ ཝསེན ཙཀྑུསམྥསྶཛཱ ཡཱཝ མནོསམྥསྶཛཱཏི སངྑེཔཏོ ཚབྦིདྷཱ ཝེདནཱ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ཨཊྛསཏཔརིཡཱཡེན ཨཊྛསཏབྷེདཱ. རཱུཔཏཎྷཱདིབྷེདཱཡཱཏི རཱུཔཏཎྷཱ ཡཱཝ དྷམྨཏཎྷཱཏི སངྑེཔཏོ ཚཔྤབྷེདཱཡ, ཝིཏྠཱརཏོ ཨཊྛསཏབྷེདཱཡ. ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱཏི ཨུཔནིསྶཡསཱིསེན. ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡོཝ ཨུདྡྷཊོ, ནནུ སུཁཱ ཝེདནཱ, ཨདུཀྑམསུཁཱ ཝེདནཱ ཙ ཏཎྷཱཡ ཨཱརམྨཎམཏྟཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡཔཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན ཙཏུདྷཱ པཙྩཡོ, དུཀྑཱ ཙ ཨཱརམྨཎམཏྟཔཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན དྭིདྷཱཏི? སཙྩམེཏཾ, ཨུཔནིསྶཡེ ཨེཝ པན ཏཾ སབྦཾ ཨནྟོགདྷཾ. ཡུཏྟཾ ཏཱཝ ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡསྶ ཨུཔནིསྶཡསཱམཉྙཏོ ཨུཔནིསྶཡེན སངྒཧོ, ཨཱརམྨཎམཏྟཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏཱིནཾ པན ཀཐནྟི? ཏེསམྤི ཨཱརམྨཎསཱམཉྙཏོ ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡེན སངྒཧོཝ ཀཏོ, ན པཀཏཱུཔནིསྶཡེནཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨེཏདཏྠམེཝེཏྠ ‘‘ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ན ‘‘ཨུཔནིསྶཡེནཱ’’ཏི.
ཙཏུབྦིདྷསྶཱཏི ཀཱམུཔཱདཱནཾ ཡཱཝ ཨཏྟཝཱདུཔཱདཱནནྟི ཙཏུབྦིདྷསྶ. ནནུ ཙ ཏཎྷཱཝ ཀཱམུཔཱདཱནནྟི? སཙྩམེཏཾ. ཏཏྠ དུབྦལཱ ¶ ཏཎྷཱ ཏཎྷཱཝ, བལཝཏཱི ¶ ཏཎྷཱ ཀཱམུཔཱདཱནཾ. ཨཐ ཝཱ ཨཔྤཏྟཝིསཡཔཏྠནཱ ཏཎྷཱ ཏམསི ཙོརཱནཾ ཀརཔསཱརཎཾ ཝིཡ. སམྤཏྟཝིསཡགྒཧཎཾ ཨུཔཱདཱནཾ, ཙོརཱནཾ ཀརཔྤཏྟདྷནགྒཧཎཾ ཝིཡ. ཨཔྤིཙྪཏཱཔཊིཔཀྑཱ ཏཎྷཱ, སནྟོསཔཊིཔཀྑཱ ཨུཔཱདཱནཾ. པརིཡེསནདུཀྑམཱུལཾ ཏཎྷཱ, ཨཱརཀྑདུཀྑམཱུལཾ ཨུཔཱདཱནནྟི ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ. ཨུཔཱདཱནསྶཱཏི ཨསཧཛཱཏསྶ ཨུཔཱདཱནསྶ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ, ཨིཏརསྶ སཧཛཱཏཀོཊིཡཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏཏྠ ཨནནྟརསྶ ཨནནྟརསམནནྟརཨནནྟརཱུཔནིསྶཡནཏྠིཝིགཏཱསེཝནཔཙྩཡེཧི, ཨནཱནནྟརསྶ ཨུཔནིསྶཡེན, ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱ པན ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡེཧི, ཨཱརམྨཎམཏྟེནེཝ ཝཱཏི ཏཾ སབྦཾ ཨུཔནིསྶཡེནེཝ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ ཙ ཏཎྷཱཡ རཱུཔཱདཱིནི ཨསྶཱདེཏྭཱ ཀཱམེསུ པཱཏབྱཏཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཏསྨཱ ཏཎྷཱ ཀཱམུཔཱདཱནསྶ ཨུཔནིསྶཡོ. ཏཐཱ རཱུཔཱདིབྷེདེཝ སམྨཱུལ༹ྷོ ‘‘ནཏྠི དིནྣ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༧༡; མ. ནི. ༡.༤༤༥; མ. ནི. ༢.༩༤, ༩༥, ༢༢༥; མ. ནི. ༣.༩༡, ༡༡༦, ༡༣༦; སཾ. ནི. ༣.༢༡༠; དྷ. ས. ༡༢༢༡; ཝིབྷ. ༩༣༨) མིཙྪཱདསྶནཾ, སཾསཱརཏོ མུཙྩིཏུཀཱམོ ཨསུདྡྷིམགྒེ སུདྡྷིམགྒཔརཱམསནཾ, ཁནྡྷེསུ ཨཏྟཏྟནིཡགཱཧབྷཱུཏཾ སཀྐཱཡདསྶནཾ གཎྷཱཏི, ཏསྨཱ ཨིཏརེསམྤི ཏཎྷཱ ཨུཔནིསྶཡོཏི དཊྛབྦཾ. སཧཛཱཏསྶ པན སཧཛཱཏཨཉྙམཉྙནིསྶཡསམྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཧེཏུཝསེན ཏཎྷཱ པཙྩཡོ ཧོཏི. ཏཾ སབྦཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཏཐཱཏི ¶ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ ཙེཝ སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ. བྷཝསྶཱཏི ཀམྨབྷཝསྶ ཙེཝ ཨུཔཔཏྟིབྷཝསྶ ཙ. ཏཏྠ ཙེཏནཱདིསངྑཱ ཏཾ སབྦཾ བྷཝགཱམིཀམྨཾ ཀམྨབྷཝོ, ཀཱམབྷཝཱདིཀོ ནཝཝིདྷོ ཨུཔཔཏྟིབྷཝོ, ཏེསཾ ཨུཔཔཏྟིབྷཝསྶ ཙཏུབྦིདྷམྤི ཨུཔཱདཱནཾ ཨུཔཔཏྟིབྷཝཀཱརཎཀམྨབྷཝཀཱརཎབྷཱཝཏོ ¶ , ཏསྶ ཙ སཧཱཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ པཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན པཙྩཡོ ཧོཏི. ཀམྨཱརམྨཎཀརཎཀཱལེ པན ཀམྨསཧཛཱཏཀཱམུཔཱདཱནཾ ཨུཔཔཏྟིབྷཝསྶ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡེན པཙྩཡོ ཧོཏི. ཀམྨབྷཝསྶ པན སཧཛཱཏསྶ སཧཛཱཏཾ ཨུཔཱདཱནཾ སཧཛཱཏཨཉྙམཉྙནིསྶཡསམྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཝསེན ཙེཝ ཧེཏུམགྒཝསེན ཙ ཨནེཀདྷཱ པཙྩཡོ ཧོཏི, ཨསཧཛཱཏསྶ ཨནནྟརསམནནྟརཨནནྟརཱུཔནིསྶཡནཏྠིཝིགཏཱསེཝནཝསེན, ཨིཏརསྶ པཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན, སམྨསནཱདིཀཱལེསུ ཨཱརམྨཎཝསེན ཙ པཙྩཡོ ཧོཏི. ཏཏྠ ཨནནྟརཱདིཀེ ¶ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡེ, སཧཛཱཏཱདིཀེ སཧཛཱཏཔཙྩཡེ པཀྑིཔིཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ ཙེཝ སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ ཙཱ’’ཏི.
བྷཝོ ཛཱཏིཡཱཏི ཨེཏྠ བྷཝོཏི ཀམྨབྷཝོ ཨདྷིཔྤེཏོ. སོ ཧི ཛཱཏིཡཱ པཙྩཡོ, ན ཨུཔཔཏྟིབྷཝོ. ཨུཔཔཏྟིབྷཝོ ཧི པཋམཱབྷིནིབྦཏྟཱ ཁནྡྷཱ ཛཱཏིཡེཝ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཛཱཏཱིཏི པནེཏྠ སཝིཀཱརཱ པཉྩཀྑནྡྷཱ དཊྛབྦཱ’’ཏི. སཝིཀཱརཱཏི ཙ ནིབྦཏྟིཝིཀཱརེན སཝིཀཱརཱ, ཏེ ཙ ཨཏྠཏོ ཨུཔཔཏྟིབྷཝོཡེཝ. ན ཧི ཏདེཝ ཏསྶ ཀཱརཎཾ བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟནྟི. ཀམྨབྷཝོ ཙ ཨུཔཔཏྟིབྷཝསྶ ཀམྨཔཙྩཡེན ཙེཝ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡེན ཙ པཙྩཡོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘བྷཝོ ཛཱཏིཡཱ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ པཙྩཡོ’’ཏི.
ཡསྨཱ ཙ སཏི ཛཱཏིཡཱ ཛརཱམརཎཾ, ཛརཱམརཎཱདིནཱ ཕུཊྛསྶ བཱལསྶ སོཀཱདཡོ ཙ སམྦྷཝནྟི, ནཱསཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཛཱཏི…པེ… པཙྩཡོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཧཛཱཏཱུཔནིསྶཡསཱིསེན པཙྩཡཝིཙཱརཎཱཡ དསྶིཏཏྟཱ, ཨངྒཝིཙཱརཎཱཡ ཙ ཨནཱམཊྛཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ’’ཏི. མཧཱཝིསཡཏྟཱ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཝིཙཱརཎཱཡ སཱ ནིརཝསེསཱ ཀུཏོ ལདྡྷབྦཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཏྠཱརཏོ’’ཏིཨཱདི. ཨེཀདེསེན ཙེཏྠ ཀཐིཏསྶ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ ཏཐཱ ཀཐནེ སདྡྷིཾ ཨུདཱཧརཎེན ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘བྷགཝཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཀོཊི ན པཉྙཱཡཏཱིཏི ཨསུཀསྶ ནཱམ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ, ཙཀྐཝཏྟིནོ ཝཱ ཀཱལེ ཨཝིཛྫཱ ཨུཔྤནྣཱ, ན ཏཏོ པུབྦེཏི ཨཝིཛྫཱཡ ཨཱདིམརིཡཱདཱ ཨཔྤཊིཧཏསྶ མམ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶཱཔི ན པཉྙཱཡཏི ཨཝིཛྫམཱནཏྟཱཡེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ པཙྩཡོ ཨིདཔྤཙྩཡོ, ཏསྨཱ ཨིདཔྤཙྩཡཱ, ཨིམསྨཱ ཀཱརཎཱ ¶ ཨཱསཝཔཙྩཡཱཏི ཨཏྠོ. བྷཝཏཎྷཱཡཱཏི བྷཝསཾཡོཛནབྷཱུཏཱཡ ཏཎྷཱཡ. བྷཝདིཊྛིཡཱཏི ¶ སསྶཏདིཊྛིཡཱ. ‘‘ཨིཏོ ཨེཏྠ ཨེཏྟོ ཨིདྷཱ’’ཏི ཨཔརིཡནྟཾ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཾ དསྶེཏི.
ཝིཝཊྚཀཐཱདིཝཎྞནཱ
༡༤༥. ‘‘ཝེདནཱནཾ སམུདཡ’’ནྟིཨཱདིཔཱལི༹ ཝེདནཱཀམྨཊྛཱནནྟི དཊྛབྦཱ. ཏནྟི ‘‘ཕསྶསམུདཡཱ ཕསྶནིརོདྷཱ’’ཏི ཝུཏྟཕསྶཊྛཱནཾ. ཨཱཧཱརོཏི ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོ ཝེདིཏབྦོ. སོ ཧི ‘‘ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོ ཨིམསྶ ¶ ཀཱཡསྶ ཨཱཧཱརཔཙྩཡེན པཙྩཡོ’’ཏི (པཊྛཱ. ༡.པཙྩཡནིདྡེས ༤༢༩) ཝཙནཏོ ཀམྨསམུཊྛཱནཱནམྤི ཨུཔཏྠམྦྷཀཔཙྩཡོ ཧོཏིཡེཝ. ཡདིཔི སོཏཱཔནྣཱདཡོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནནྟི, ཨུཀྐཾསགཏིཝིཛཱནནཝསེན པན དེསནཱ ཨརཧཏྟནིཀཱུཊེན ནིཊྛཱཔིཏཱ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡཏོ ཁོ བྷིཀྑཝེ བྷིཀྑུ…པེ… ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨེཏེན དྷམྨསྶ ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝེན སདྡྷིཾ སངྒྷསྶ སུཔྤཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི. ཏེནེཝ ཧི ཨཊྛཀཐཱཡམེཏྠ ‘‘ཀོ ཨེཝཾ ཛཱནཱཏཱིཏི? ཁཱིཎཱསཝོ ཛཱནཱཏི, ཡཱཝ ཨཱརདྡྷཝིཔསྶཀོ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷོ དསྶིཏོ, ཏེན ཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘བྷིཀྑུསངྒྷཝསེནཔི དཱིཔེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི, (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༨) ཏཾ ཡཐཱརུཏཝསེནེཝ དཱིཔིཏཾ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ.
༡༤༦. ཨནྟོ ཛཱལསྶཱཏི ཨནྟོཛཱལཾ, ཨནྟོཛཱལེ ཀཏཱཏི ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱ. ཨཔཱཡཱུཔཔཏྟིཝསེན ཨདྷོ ཨོསཱིདནཾ, སམྤཏྟིབྷཝཝསེན ཨུདྡྷཾ ཨུགྒམནཾ. ཏཐཱ པརིཏྟབྷཱུམིམཧགྒཏབྷཱུམིཝསེན, ཨོལཱིནཏཱ’ཏིདྷཱཝནཝསེན, པུབྦནྟཱནུདིཊྛིཨཔརནྟཱནུདིཊྛིཝསེན ཙ ཡཐཱཀྐམཾ ཨདྷོ ཨོསཱིདནཾ ཨུདྡྷཾ ཨུགྒམནཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏཱུ’’ཏི ¶ ཛཱཏིཁེཏྟཾ སནྡྷཱཡཱཧ.
༡༤༧. ཨཔཎྞཏྟིཀབྷཱཝནྟི དྷརམཱནཀཔཎྞཏྟིཡཱ ཨཔཎྞཏྟིཀབྷཱཝཾ. ཨཏཱིཏབྷཱཝེན པན ཏཐཱ པཎྞཏྟི ཡཱཝ སཱསནནྟརདྷཱནཱ, ཏཏོ ཨུདྡྷམྤི ཨཉྙབུདྡྷུཔྤཱདེསུ ཝཏྟཏི ཨེཝ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཝོཧཱརམཏྟམེཝ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༤༧). ཀཱཡོཏི ཨཏྟབྷཱཝོ, ཡོ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨསམཱུཧོ. ཨེཝཾ ཧིསྶ ཨམྦརུཀྑསདིསཏཱ, ཏདཝཡཝཱནཉྩ རཱུཔཀྑནྡྷཙཀྑཱདཱིནཾ ཨམྦཔཀྐསདིསཏཱ ཡུཛྫཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཙ ཝཎྚཙྪེདེ ཝཎྚཱུཔནིབནྡྷཱནཾ ཨམྦཔཀྐཱནཾ ཨམྦརུཀྑཏོ ཝིཙྪེདོ ཝིཡ བྷཝནེཏྟིཚེདེ ཏདུཔནིབནྡྷཱནཾ རཱུཔཀྑནྡྷཱདཱིནཾ སནྟཱནཏོ ཝིཙྪེདོཏི ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨོཔམྨཾ དཊྛབྦཾ.
༡༤༨. དྷམྨཔརིཡཱཡེཏི ¶ པཱལི༹ཡཾ. ཨིདྷཏྠོཏི དིཊྛདྷམྨཧིཏཾ. པརཏྠོཏི སམྤརཱཡཧིཏཾ. སངྒཱམཾ ཝིཛིནཱཏི ཨེཏེནཱཏི སངྒཱམཝིཛཡོ. ཨཏྠསམྤཏྟིཡཱ ཨཏྠཛཱལཾ. བྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ, སཱིལཱདིཨནཝཛྫདྷམྨནིདྡེསཏོ ཙ དྷམྨཛཱལཾ. སེཊྛཊྛེན བྲཧྨབྷཱུཏཱནཾ མགྒཕལནིབྦཱནཱནཾ ཝིབྷཏྟཏྟཱ བྲཧྨཛཱལཾ. དིཊྛིཝིཝེཙནམུཁེན སུཉྙཏཱཔཀཱསནེན སམྨཱདིཊྛིཡཱ ཝིབྷཱཝིཏཏྟཱ དིཊྛིཛཱལཾ. ཏིཏྠིཡཝཱདནིམྨདྡནཱུཔཱཡཏྟཱ ཨནུཏྟརོ སངྒཱམཝིཛཡོཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
༡༤༩. ཨཏྟམནཱཏི ¶ པཱིཏིཡཱ གཧིཏཙིཏྟཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘བུདྡྷགཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཡཐཱ པན ཨནཏྟམནཱ ཨཏྟནོ ཨནཏྠཙརཏཱཡ པརམནཱ ཝེརིམནཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཡཐཱཧ ‘‘དིསོ དིས’’ནྟི (དྷ. པ. ༤༢; ཨུདཱ. ༣༣) གཱཐཱ, ན ཨེཝཾ ཨཏྟམནཱ. ཨིམེ པན ཨཏྟནོ ཨཏྠཙརཏཱཡ ¶ སཀམནཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟམནཱཏི སཀམནཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཨཏྟམནཱཏི སམཏྟམནཱ, ཨིམཱཡ དེསནཱཡ པརིཔུཎྞམནསངྐཔྤཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིནནྡཏཱིཏི ཏཎྷཱཡཏཱིཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཎྷཱཡམྤི ཨཱགཏོ’’ཏི. ཨནེཀཏྠཏྟཱ དྷཱཏཱུནཾ ཨབྷིནནྡནྟཱིཏི ཨུཔགཙྪནྟི སེཝནྟཱིཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔགམནེཔི ཨཱགཏོ’’ཏི. ཏཐཱ ཨབྷིནནྡནྟཱིཏི སམྤཊིཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘སམྤཊིཙྪནེཔི ཨཱགཏོ’’ཏི. ‘‘ཨབྷིནནྡིཏྭཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན ཝུཏྟོཡེཝ ཨཏྠོ ‘‘ཨནུམོདིཏྭཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པཀཱསཱིཡཏཱིཏི ཨབྷིནནྡནསདྡོ ཨིདྷ ཨནུམོདནསདྡཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནུམོདནེཔི ཨཱགཏོ’’ཏི. ‘‘ཀཏམཉྩ ཏཾ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༧) ཏཏྠ ཏཏྠ པཝཏྟཱཡ ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱཡ ཝིསྶཛྫནཝསེན པཝཏྟཏྟཱ ཨིདཾ སུཏྟཾ ཝེཡྻཱཀརཎཾ ཧོཏི. ཡསྨཱ པན པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཝསེན པཝཏྟམྤི སགཱཐཀཾ སུཏྟཾ གེཡྻཾ ནཱམ ཧོཏི, ནིགྒཱཐཀཏྟམེཝ པན ཨངྒནྟི གཱཐཱརཧིཏཾ ཝེཡྻཱཀརཎཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ནིགྒཱཐཀཏྟཱ ཧི ཨིདཾ ཝེཡྻཱཀརཎནྟི ཝུཏྟ’’ནྟི.
ཨཔརེསུཔཱིཏི ཨེཏྠ པིསདྡེན པཱརམིཔརིཙཡམྤི སངྒཎྷཱཏི. ཝུཏྟཉྷི བུདྡྷཝཾསེ –
‘‘ཨིམེ དྷམྨེ སམྨསཏོ, སབྷཱཝསརསལཀྑཎེ;
དྷམྨཏེཛེན ཝསུདྷཱ, དསསཧསྶཱི པཀམྤཐཱ’’ཏི. (བུ. ཝཾ. ༢.༡༦༦);
ཝཱིརིཡབལེནཱཏི མཧཱབྷིནིཀྑམནེ ཙཀྐཝཏྟིསིརིཔརིཙྩཱགཧེཏུབྷཱུཏཝཱིརིཡཔྤབྷཱཝེན, བོདྷིམཎྜཱུཔསངྐམནེ ‘‘ཀཱམཾ ཏཙོ ཙ ནྷཱརུ ཙ, ཨཊྛི ཙ ཨཝསིསྶཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༢.༡༨༤; སཾ. ནི. ༢.༢༢; མཧཱནི. ༡༩༦) ཝུཏྟཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཝཱིརིཡཱནུབྷཱཝེན. ཨཙྪརིཡཝེགཱབྷིཧཏཱཏི ཝིམྷཡཱཝཧཀིརིཡཱནུབྷཱཝགྷཊྚིཏཱ ¶ . པཾསུཀཱུལདྷོཝནེ ཀེཙི ‘‘པུཉྙཏེཛེནཱ’’ཏི ཝདནྟི ¶ , ཨཙྪརིཡཝེགཱབྷིཧཏཱཏི ཡུཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏི, ཝེསྶནྟརཛཱཏཀེ པཱརམིཔརིཔཱུརཎཔུཉྙཏེཛེན ཨནེཀཀྑཏྟུཾ ཀམྤིཏཏྟཱ ‘‘ཨཀཱལཀམྤནེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཱདྷུཀཱརདཱནཝསེན ཨཀམྤིཏྠ ¶ ཡཐཱ ཏཾ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནེ (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༣; པཊི. མ. ༢.༣༠). སངྒཱིཏིཀཱལཱདཱིསུཔི སཱདྷུཀཱརདཱནཝསེན ཨཀམྤིཏྠཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨཡཾ ཏཱཝེཏྠ ཨཊྛཀཐཱཡ ལཱིནཏྠཝཎྞནཱ.
པཀརཎནཡཝཎྞནཱ
ཨཡཾ པན པཀརཎནཡེན པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཝཎྞནཱ – སཱ པནཱཡཾ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཡསྨཱ དེསནཱཡ སམུཊྛཱནཔྤཡོཛནབྷཱཛནེསུ པིཎྜཏྠེསུ ཙ ནིདྡྷཱརིཏེསུ སུཀརཱ ཧོཏི སུཝིཉྙེཡྻཱ ཙ, ཏསྨཱ སུཏྟདེསནཱཡ སམུཊྛཱནཱདཱིནི པཋམཾ ནིདྡྷཱརཡིསྶཱམ. ཏཏྠ སམུཊྛཱནཾ ཏཱཝ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཎྞཱཝཎྞབྷཎན’’ནྟི. ཨཔིཙ ནིནྡཱཔསཾསཱསུ ཝིནེཡྻཱགྷཱཏཱནནྡཱདིབྷཱཝཱནཱཔཏྟི, ཏཏྠ ཙ ཨཱདཱིནཝདསྶནཾ སམུཊྛཱནཾ. ཏཐཱ ནིནྡཱཔསཾསཱསུ པཊིཔཛྫནཀྐམསྶ, པསཾསཱཝིསཡསྶ ཁུདྡཀཱདིཝསེན ཨནེཀཝིདྷསྶ སཱིལསྶ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ སསྶཏཱདིདིཊྛིཊྛཱནེསུ ཏཏུཏྟརི ཙ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརཏཱཡ, ཏཐཱགཏསྶ ཙ ཀཏྠཙི ཨཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ ཨནཝབོདྷོ སམུཊྛཱནཾ.
ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན པཡོཛནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཝིནེཡྻཱགྷཱཏཱནནྡཱདིབྷཱཝཱཔཏྟི ཨཱདིཀཉྷི ཨིམཾ དེསནཾ པཡོཛེཏཱིཏི. ཏཐཱ ཀུཧནལཔནཱདིནཱནཱཝིདྷམིཙྪཱཛཱིཝཝིདྡྷཾསནཾ, དྭཱསཊྛིདིཊྛིཛཱལཝིནིཝེཋནཾ, དིཊྛིསཱིསེན པཙྩཡཱཀཱརཝིབྷཱཝནཾ, ཚཕསྶཱཡཏནཝསེན ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནནིདྡེསོ, སབྦདིཊྛིགཏཱནཾ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཾ, ཨཏྟནོ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནདཱིཔནཉྩ པཡོཛནཱནི.
ཝཎྞཱཝཎྞནིམིཏྟཾ ཨནུརོདྷཝིརོདྷཝནྟཙིཏྟཱ ཀུཧནཱདིཝིཝིདྷམིཙྪཱཛཱིཝནིརཏཱ སསྶཏཱདིདིཊྛིཔངྐཾ ནིམུགྒཱ, སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིསུ ཨཔརིཔཱུརཀཱརིཏཱཡ ཨནཝབུདྡྷགུཎཝིསེསཉཱཎཱ ཝིནེཡྻཱ ཨིམིསྶཱ དྷམྨདེསནཱཡ བྷཱཛནཾ.
པིཎྜཏྠཱ ¶ པན ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀརཎཱིཡཏཱཝཙནེན པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ སམཎསཉྙཱཡ ནིཡོཛནཾ, ཁནྟིསོརཙྩཱནུཊྛཱནཾ, བྲཧྨཝིཧཱརབྷཱཝནཱནུཡོགོ, སདྡྷཱཔཉྙཱསམཱཡོགོ, སཏིསམྤཛཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ, པཊིསངྑཱནབྷཱཝནཱབལསིདྡྷི, པརིཡུཊྛཱནཱནུསཡཔྤཧཱནཾ, ཨུབྷཡཧིཏཔཊིཔཏྟི, ལོཀདྷམྨེཧི ཨནུཔལེཔོ ཙ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏིཝཙནེན སཱིལཝིསུདྡྷི ¶ དསྶིཏཱ, ཏཱཡ ཙ ཧིརོཏྟཔྤསམྤཏྟི, མེཏྟཱཀརུཎཱསམངྒིཏཱ ¶ , ཝཱིཏིཀྐམཔྤཧཱནཾ, ཏདངྒཔཧཱནཾ, དུཙྩརིཏསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ, ཝིརཏིཏྟཡསིདྡྷི, པིཡམནཱཔགརུབྷཱཝནཱིཡཏཱནིཔྥཏྟི, ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀསམུདཱགམོ, སམཐཝིཔསྶནཱནཾ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝོ, ཨཀུསལམཱུལཏནུཀརཎཾ, ཀུསལམཱུལརོཔནཾ, ཨུབྷཡཱནཏྠདཱུརཱིཀརཎཾ, པརིསཱསུ ཝིསཱརདཏཱ, ཨཔྤམཱདཝིཧཱརོ,པརེཧི དུཔྤདྷཾསིཡཏཱ, ཨཝིཔྤཊིསཱརཱདིསམངྒིཏཱ ཙ དསྶིཏཱ ཧོནྟི.
‘‘གམྦྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནེཧི གམྦྷཱིརདྷམྨཝིབྷཱཝནཾ, ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཏཱ, ཀཔྤཱནཾ ཨསངྑྱེཡྻེནཱཔི དུལླབྷཔཱཏུབྷཱཝཏཱ, སུཁུམེནཔི ཉཱཎེན པཙྩཀྑཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱ, དྷམྨནྭཡསངྑཱཏེན ཨནུམཱནཉཱཎེནཱཔི དུརདྷིགམནཱིཡཏཱ, པསྶདྡྷསབྦདརཐཏཱ, སནྟདྷམྨཝིབྷཱཝནཾ, སོབྷནཔརིཡོསཱནཏཱ, ཨཏིཏྟིཀརབྷཱཝོ, པདྷཱནབྷཱཝཔྤཏྟི, ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎགོཙརཏཱ, སུཁུམསབྷཱཝཏཱ, མཧཱཔཉྙཱཝིབྷཱཝནཱ ཙ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. དིཊྛིདཱིཔཀཔདེཧི སམཱསཏོ སསྶཏུཙྪེདདིཊྛིཡོ པཀཱསིཏཱཏི ཨོལཱིནཏཱཏིདྷཱཝནཝིབྷཱཝནཾ, ཨུཔཱཡཝིནིབདྡྷནིདྡེསོ, མིཙྪཱབྷིནིཝེསཀིཏྟནཾ, ཀུམྨགྒཔཊིཔཏྟིཡཱ པཀཱསནཱ, ཝིཔརིཡེསགྒཱཧཔཉྙཱཔནཾ, པརཱམཱསཔརིགྒཧོ, པུབྦནྟཱཔརནྟཱནུདིཊྛིཔཏིཊྛཱཔནཾ, བྷཝཝིབྷཝདིཊྛིཝིབྷཱགོ, ཏཎྷཱཝིཛྫཱཔཝཏྟི, ཨནྟཝཱནནྟཝཱདིཊྛིནིདྡེསོ, ཨནྟདྭཡཱཝཏཱརཎཾ, ཨཱསཝོགྷཡོགཀིལེསགནྠསཾཡོཛནཱུཔཱདཱནཝིསེསཝིབྷཛྫནཉྩ དསྶིཏཱནི ཧོནྟི. ཏཐཱ ‘‘ཝེདནཱནཾ སམུདཡ’’ནྟིཨཱདིཝཙནེཧི ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཨནུབོདྷཔཊིཝེདྷསིདྡྷི, ཝིཀྑམྦྷནསམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ ¶ , ཏཎྷཱཝིཛྫཱཝིགམོ, སདྡྷམྨཊྛིཏིནིམིཏྟཔརིགྒཧོ, ཨཱགམཱདྷིགམསམྤཏྟི, ཨུབྷཡཧིཏཔཊིཔཏྟི, ཏིཝིདྷཔཉྙཱཔརིགྒཧོ, སཏིསམྤཛཉྙཱནུཊྛཱནཾ, སདྡྷཱཔཉྙཱསམཱཡོགོ, སམྨཱཝཱིརིཡསམཐཱནུཡོཛནཾ, སམཐཝིཔསྶནཱནིཔྥཏྟི ཙ དསྶིཏཱ ཧོནྟི.
‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཨཝིཛྫཱསིདྡྷི, ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏནྟི ཏཎྷཱསིདྡྷི, ཏདུབྷཡེན ཙ ནཱིཝརཎསཾཡོཛནདྭཡསིདྡྷི, ཨནམཏགྒསཾསཱརཝཊྚཱནུཙྪེདོ, པུབྦནྟཱཧརཎཨཔརནྟཔཊིསནྡྷཱནཱནི, ཨཏཱིཏཔཙྩུཔྤནྣཀཱལཝསེན ཧེཏུཝིབྷཱགོ, ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨཉྙམཉྙཱནཏིཝཏྟནཊྛེན ཨཉྙམཉྙཱུཔཀཱརིཏཱ, པཉྙཱཝིམུཏྟིཙེཏོཝིམུཏྟཱིནཾ པཊིཔཀྑནིདྡེསོ ཙ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི སསྶཏཱདིཔཉྙཱཔནསྶ པཙྩཡཱདྷཱིནཝུཏྟིཏཱཀཐནེན ¶ དྷམྨཱནཾ ནིཙྩཏཱཔཊིསེདྷོ, ཨནིཙྩཏཱཔཏིཊྛཱཔནཾ, པརམཏྠཏོ ཀཱརཀཱདིཔཊིཀྑེཔོ, ཨེཝཾདྷམྨཏཱདིནིདྡེསོ, སུཉྙཏཱཔཀཱསནཾ, སམཏྟནིཡཱམཔཙྩཡལཀྑཎཝིབྷཱཝནཉྩ དསྶིཏཱནི ཧོནྟི.
‘‘ཨུཙྪིནྣབྷཝནེཏྟིཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ བྷགཝཏོ པཧཱནསམྤཏྟི, ཝིཛྫཱདྷིམུཏྟི, ཝསཱིབྷཱཝོ, སིཀྑཏྟཡནིཔྥཏྟི, ནིབྦཱནདྷཱཏུདྭཡཝིབྷཱགོ, ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ, བྷཝཡོནིཨཱདཱིསུ ཨཔརིཡཱཔནྣཏཱ ཙ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. སཀལེན པན སུཏྟཔདེན ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ བྷགཝཏོ ཏཱདིབྷཱཝོ, ཏཏྠ ཙ པརེསཾ པཏིཊྛཱཔནཾ, ཀུསལདྷམྨཱནཾ ཨཱདིབྷཱུཏདྷམྨདྭཡསྶ ནིདྡེསོ, སིཀྑཏྟཡཱུཔདེསོ, ཨཏྟནྟཔཱདིཔུགྒལཙཏུཀྐསིདྡྷི, ཀཎྷཱཀཎྷཝིཔཱཀཱདིཀམྨཙཏུཀྐཝིབྷཱགོ, ཙཏུརཔྤམཉྙཱཝིསཡནིདྡེསོ, སམུདཡཱདིཔཉྩཀསྶ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ, ཚསཱརཎཱིཡདྷམྨཝིབྷཱཝནཱ ¶ , དསནཱཐཀརདྷམྨཔཏིཊྛཱཔནྟི ཨེཝམཱདཡོ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ.
སོལ༹སཧཱརཝཎྞནཱ
དེསནཱཧཱརཝཎྞནཱ
ཏཏྠ ‘‘ཨཏྟཱ, ལོཀོ’’ཏི ཙ དིཊྛིཡཱ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝེན, ཝེདནཱཕསྶཱཡཏནཱདིམུཁེན ཙ གཧིཏེསུ པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ ཏཎྷཱཝཛྫཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩཾ. ཏཎྷཱ སམུདཡསཙྩཾ. སཱ པན པརིཏསྶནཱགྒཧཎེན ‘‘ཏཎྷཱགཏཱན’’ནྟི, ‘‘ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ’’ཏི ཙ སརཱུཔེནེཝ སམུདཡགྒཧཎེན, བྷཝནེཏྟིགྒཧཎེན ཙ པཱལི༹ཡཾ གཧིཏཱཝ. ཨཡཾ ཏཱཝ སུཏྟནྟནཡོ. ཨབྷིདྷམྨནཡེན པན ཨཱགྷཱཏཱནནྡཱདིཝཙནེཧི, ཨཱཏཔྤཱདིཔདེཧི, ཙིཏྟཔྤདོསཝཙནེན, སབྦདིཊྛིདཱིཔཀཔདེཧི, ཀུསལཱཀུསལགྒཧཎེན, བྷཝགྒཧཎེན, སོཀཱདིགྒཧཎེན, ཏཏྠ ཏཏྠ སམུདཡགྒཧཎེན ཙཱཏི སངྑེཔཏོ སབྦལོཀིཡཀུསལཱཀུསལདྷམྨཝིབྷཱཝནཔདེཧི གཧིཏཱ ཀམྨཀིལེསཱ སམུདཡསཙྩཾ. ཨུབྷིནྣཾ ཨཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ. ཏསྶ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝེདནཱནཾ ཨཏྠངྒམནིསྶརཎཔརིཡཱཡེཧི, པཙྩཏྟཾ ནིབྦུཏིཝཙནེན, ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟིཝཙནེན ཙ པཱལི༹ཡཾ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ནིརོདྷཔཛཱནནཱ པཊིཔདཱ མགྒསཙྩཾ. ཏསྶཱཔི ཏཏྠ ཏཏྠ ཝེདནཱནཾ སམུདཡཱདིཡཐཱབྷཱུཏཝེདནཱཔདེསེན, ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ སམུདཡཱདིཡཐཱབྷཱུཏཔཛཱནནཔརིཡཱཡེན, བྷཝནེཏྟིཡཱ ཨུཙྪེདཔརིཡཱཡེན ཙ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ སམུདཡེན ཨསྶཱདོ, དུཀྑེན ཨཱདཱིནཝོ, མགྒནིརོདྷེཧི ¶ ནིསྶརཎནྟི ཨེཝཾ ཙཏུསཙྩཝསེན, ཡཱནི པཱལི༹ཡཾ (ནེཏྟི. ༩) སརཱུཔེནེཝ ཨཱགཏཱནི ཨསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཱནི, ཏེསཉྩ ཝསེན ཨིདྷ ཨསྶཱདཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ. ཝིནེཡྻཱནནྟཱདིབྷཱཝཱཔཏྟིཨཱདིཀཾ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཾ པཡོཛནམེཝ ཕལཾ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀརཎཱིཡཏཱ, ཨཱགྷཱཏཱདིཕལསྶ ཙ ཨནཉྙསནྟཱནབྷཱཝིཏཱ, ནིནྡཱཔསཾསཱསུ ཡཐཱསབྷཱཝཔཊིཛཱནནནིབྦེཋནཱཏི ཨེཝཾ ཏཾཏཾཔཡོཛནཱདྷིགམཧེཏུ ཨུཔཱཡོ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ¶ ཀརཎཔཊིསེདྷནཱདིཨཔདེསེན དྷམྨརཱཛསྶ ཨཱཎཏྟི ཝེདིཏབྦཱཏི ཨཡཾ དེསནཱཧཱརོ.
ཝིཙཡཧཱརཝཎྞནཱ
ཀཔྤནཱབྷཱཝེཔི ¶ ཝོཧཱརཝསེན, ཨནུཝཱདཝསེན ཙ ‘‘མམ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ནིཡམཱབྷཱཝཏོ ཝིཀཔྤནཏྠཾ ཝཱགྒཧཎཾ ཀཏཾ, གུཎསམངྒིཏཱཡ, ཨབྷིམུཁཱིཀརཎཱཡ ཙ ‘‘བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨཱམནྟནཾ. ཨཉྙབྷཱཝཏོ, པཊིཝིརུདྡྷབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘པརེ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཝཎྞཔཊིཔཀྑཏོ, ཨཝཎྞནཱིཡཏོ ཙ ‘‘ཨཝཎྞ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. བྱཏྟིཝསེན, ཝིཏྠཱརཝསེན ཙ ‘‘བྷཱསེཡྻུ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, དྷཱརཎབྷཱཝཏོ, ཨདྷམྨཔཊིཔཀྑཏོ ཙ ‘‘དྷམྨསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, དིཊྛིསཱིལེཧི སཾཧཏབྷཱཝཏོ, ཀིལེསཱནཾ སངྒྷཱཏཀརཎཏོ ཙ ‘‘སངྒྷསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝུཏྟཔཊིནིདྡེསཏོ, ཝཙནུཔནྱཱསནཏོ ཙ ‘‘ཏཏྲཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, སམྨུཁབྷཱཝཏོ, པུཐུབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ཏུམྷེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཙིཏྟསྶ ཧནནཏོ, ཨཱརམྨཎཱབྷིགྷཱཏཏོ ཙ ‘‘ཨཱགྷཱཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨཱརམྨཎེ སངྐོཙཝུཏྟིཡཱ, ཨཏུཊྛཱཀཱརཏཱཡ ཙ ‘‘ཨཔྤཙྩཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨཱརམྨཎཙིནྟནཏོ, ནིསྶཡཏོ ཙ ‘‘ཙེཏསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨཏྠཱསཱདྷནཏོ, ཨནུ ཨནུ ‘‘ཨནཏྠསཱདྷནཏོ’’ ཙ ‘‘ཨནབྷིརདྡྷཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཀཱརཎཱནརཧཏྟཱ, སཏྠུསཱསནེ ཋིཏེཧི ཀཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཙ ‘‘ན ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཔདེསུ ཝིནིཙྪཡོ ཀཱཏབྦོ. ཨིཏི ཨནུཔདཝིཙཡཏོ ཝིཙཡོ ཧཱརོ ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན, སཀྐཱ ཙ ཨཊྛཀཐཾ ཏསྶཱ ལཱིནཏྠཝཎྞནཉྩ ཨནུགནྟྭཱ ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙུནཱ ཝིབྷཱཝེཏུནྟི ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ.
ཡུཏྟིཧཱརཝཎྞནཱ
སབྦེན ¶ སབྦཾ ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀརཎཾ ཏཱདིབྷཱཝཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ སམཔྤཝཏྟིསབྦྷཱཝཏོ. ཡསྨིཾ སནྟཱནེ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ ཨུཔྤནྣཱ, ཏནྣིམིཏྟཀོ ཨནྟརཱཡོ ཏསྶེཝ སམྤཏྟིཝིབནྡྷཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ¶ ཡུཛྫཏི. ཀསྨཱ? སནྟཱནནྟརེསུ ཨསངྐམནཏོ. ཙིཏྟཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨུཔྤནྣཱ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ སུབྷཱསིཏཱདིསལླཀྑཎེཔི ཨསམཏྠཏཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཡུཛྫཏི སཀོདྷལོབྷཱནཾ ཨནྡྷཏམསབྦྷཱཝཏོ. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིདུསྶཱིལྱཏོ ཝེརམཎི སབྦསཏྟཱནཾ པཱམོཛྫཔཱསཾསབྷཱཝཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཡུཛྫཏི. སཱིལསམྤཏྟིཡཱ ཧི མཧཏོ ཀིཏྟིསདྡསྶ ཨབྦྷུགྒམོ ཧོཏཱིཏི. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟེན གུཎེན ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞནཱ ཨེཀདེསབྷཱུཏཱཔི སཀལསབྦཉྙུགུཎགྒཧཎཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏྟཱ. ཏཛྫཱཨཡོནིསོམནསིཀཱརཔརིཀྑཏཱནི ཨདྷིགམཏཀྐནཱནི སསྶཏཝཱདཱདིཨབྷིནིཝེསཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཡུཛྫཏི ཀཔྤནཱཛཱལསྶ ཨསམུགྒྷཱཊིཏཏྟཱ. ཝེདནཱདཱིནཝཱནཝབོདྷེན ཝེདནཱཡ ཏཎྷཱ པཝཌྜྷཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཨསྶཱདཱནུཔསྶནཱསབྦྷཱཝཏོ. སཏི ཙ ཝེདཡིཏརཱགེ ཏཏྠ ཨཏྟཏྟནིཡགཱཧོ, སསྶཏཱདིགཱཧོ ཙ ཝིཔརིཕནྡཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཀཱརཎསྶ སནྣིཧིཏཏྟཱ. ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཧི ཨུཔཱདཱནཾ སསྶཏཱདིཝཱདེ པཉྙཔེནྟཱནཾ ¶ , ཏདནུཙྪཝིཀཾ ཝཱ ཝེདནཾ ཝེདཡནྟཱནཾ ཕསྶོ ཧེཏཱུཏི ཡུཛྫཏི ཝིསཡིནྡྲིཡཝིཉྙཱཎསངྒཏིཡཱ ཝིནཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཚཕསྶཱཡཏནནིམིཏྟཝཊྚསྶ ཨནུཔཙྪེདོཏི ཡུཛྫཏི ཏཏྠ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ. ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ སམུདཡཱདིཔཛཱནནཱ སབྦདིཊྛིགཏིཀསཉྙཾ ཨཏིཙྩ ཏིཊྛཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷབྷཱཝཏོ. ཨིམཱཧེཝ དྭཱསཊྛིཡཱ དིཊྛཱིཧི སབྦདིཊྛིགཏཱནཾ ཨནྟོཛཱལཱིཀཏབྷཱཝོཏི ཡུཛྫཏི ཨཀིརིཡཝཱདཱདཱིནཾ ཨིསྶརཝཱདཱདཱིནཉྩ ཏདནྟོགདྷཏྟཱ. ཏཐཱ ཙེཝ སཾཝཎྞིཏཾ. ཨུཙྪིནྣབྷཝནེཏྟིཀོ ཏཐཱགཏསྶ ཀཱཡོཏི ཡུཛྫཏི, ཡསྨཱ བྷགཝཱ ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཱ ཙཏཱུསུ སཏིཔཊྛཱནེསུ པཏིཊྛིཏཙིཏྟོ ¶ སཏྟབོཛ྄ཛྷངྒེཡེཝ ཡཐཱབྷཱུཏཾ བྷཱཝེསི. ཀཱཡསྶ བྷེདཱ པརིནིབྦུཏཾ ན དཀྑནྟཱིཏི ཡུཛྫཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཾ རཱུཔཱདཱིསུ ཀསྶཙིཔི ཨནཝསེསཏོཏི ཨཡཾ ཡུཏྟིཧཱརོ.
པདཊྛཱནཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཝཎྞཱརཧཨཝཎྞཱནུརཱུཔསམྤཏྟཱནཱདེཡྻཝཙནཏཱདིཝིཔཏྟཱིནཾ ¶ པདཊྛཱནཾ. ཝཎྞཱརཧཝཎྞཱནུརཱུསམྤཏྟསདྡྷེཡྻཝཙནཏཱདིསམྤཏྟཱིནཾ པདཊྛཱནཾ. ཏཐཱ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ ནིརཡཱདིདུཀྑསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀརཎཾ སགྒསམྤཏྟིཨཱདིསབྦསམྤཏྟཱིནཾ པདཊྛཱནཾ. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏི ཨརིཡསྶ སཱིལཀྑནྡྷསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨརིཡོ སཱིལཀྑནྡྷོ ཨརིཡསྶ སམཱདྷིཀྑནྡྷསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨརིཡོ སམཱདྷིཀྑནྡྷོ ཨརིཡསྶ པཉྙཱཀྑནྡྷསྶ པདཊྛཱནཾ. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟཾ བྷགཝཏོ པཊིཝེདྷཔྤཀཱརཉཱཎཾ དེསནཱཉཱཎསྶ པདཊྛཱནཾ. དེསནཱཉཱཎཾ ཝིནེཡྻཱནཾ སཀལཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎསྶ པདཊྛཱནཾ. སབྦཱཔི དིཊྛི དིཊྛུཔཱདཱནྟི སཱ ཡཐཱརཧཾ ནཝཝིདྷསྶཱཔི བྷཝསྶ པདཊྛཱནཾ. བྷཝོ ཛཱཏིཡཱ, ཛཱཏི ཛརཱམརཎསྶ, སོཀཱདཱིནཉྩ པདཊྛཱནཾ. ཝེདནཱནཾ སམུདཡཱདིཡཐཱབྷཱུཏཝེདནཾ ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཨནུབོདྷཔཊིཝེདྷོ. ཏཏྠ ཨནུབོདྷོ པཊིཝེདྷསྶ པདཊྛཱནཾ, པཊིཝེདྷོ ཙཏུབྦིདྷསྶ སཱམཉྙཕལསྶ པདཊྛཱནཾ. ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཨཝིཛྫཱགཧཎཾ, ཏཏྠ ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ པདཊྛཱནྟི ཡཱཝ ཝེདནཱ ཏཎྷཱཡ པདཊྛཱནྟི ནེཏབྦཾ. ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཏཎྷཱ ཨུཔཱདཱནསྶ པདཊྛཱནཾ. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ སསྶཏཱདིཔཉྙཱཔནཾ པརེསཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསསྶ པདཊྛཱནཾ, མིཙྪཱབྷིནིཝེསོ སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔསྶཡཡོནིསོམནསིཀཱརདྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔཏྟཱིཧི ཝིམུཁཏཱཡ, ཨསདྡྷམྨསྶཝནཱདཱིནཉྩ པདཊྛཱནཾ, ‘‘ཨཉྙཏྲ ཕསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཕསྶོ ཝེདནཱཡ པདཊྛཱནཾ, ཚ ཕསྶཱཡཏནཱནི ཕསྶསྶ, སཀལཝཊྚདུཀྑསྶ ཙ པདཊྛཱནཾ, ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ ¶ སམུདཡཱདིཡཐཱབྷཱུཏཔྤཛཱནནཾ ནིབྦིདཱཡ པདཊྛཱནཾ, ནིབྦིདཱ ཝིརཱགསྶཱཏི ཡཱཝ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཾ ནེཏབྦཾ. བྷགཝཏོ བྷཝནེཏྟིསམུཙྪེདོ སབྦཉྙུཏཱཡ པདཊྛཱནཾ. ཏཐཱ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནསྶཱཏི ཨཡཾ པདཊྛཱནཧཱརོ.
ལཀྑཎཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདིགྒཧཎེན ¶ ཀོདྷུཔནཱཧམཀྑཔལཱསཨིསྶཱམཙྪརིཡསཱརམྦྷཔརཝམྦྷནཱདཱིནཾ སངྒཧོ པཊིགྷཙིཏྟུཔྤཱདཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཨཱནནྡཱདིགྒཧཎེན ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཝིསམལོབྷམཱནཱཏིམཱནམདཔྤམཱདཱདཱིནཾ སངྒཧོ ལོབྷཙིཏྟུཔྤཱདཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ སམཱནལཀྑཎཏྟཱ. ཏཐཱ ¶ ཨཱགྷཱཏགྒཧཎེན ཨཝསིཊྛགནྠནཱིཝརཎཱནཾ སངྒཧོ ཀཱཡགནྠནཱིཝརཎལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཨཱནནྡགྒཧཎེན ཕསྶཱདཱིནཾ སངྒཧོ སངྑཱརཀྑནྡྷལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. སཱིལགྒཧཎེན ཨདྷིཙིཏྟཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱནམྤི སངྒཧོ སིཀྑཱལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཨིདྷ པན སཱིལསྶེཝ ཨིནྡྲིཡསཾཝརཱདིཀསྶ དཊྛབྦཾ. དིཊྛིགྒཧཎེན ཨཝསིཊྛཨུཔཱདཱནཱནམྤི སངྒཧོ ཨུཔཱདཱནལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ‘‘ཝེདནཱན’’ནྟི ཨེཏྠ ཝེདནཱགྒཧཎེན ཨཝསིཊྛཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནམྤི སངྒཧོ ཁནྡྷལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཏཐཱ ཝེདནཱཡ དྷམྨཱཡཏནདྷམྨདྷཱཏུཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ སམྨསནཱུཔགཱནཾ སབྦེསཾ ཨཱཡཏནཱནཾ དྷཱཏཱུནཉྩ སངྒཧོ ཨཱཡཏནལཀྑཎེན, དྷཱཏུལཀྑཎེན ཙ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཨཝིཛྫཱགྒཧཎེན ཧེཏུཨཱསཝོགྷཡོགནཱིཝརཎཱདིསངྒཧོ ཧེཏཱདིལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ ཨཝིཛྫཱཡ, ཏཐཱ ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཏཎྷཱགྒཧཎེནཱཔི. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཕསྶགྒཧཎེན སཉྙཱསངྑཱརཝིཉྙཱཎཱནཾ སངྒཧོ ཝིཔལླཱསཧེཏུབྷཱཝེན, ཁནྡྷལཀྑཎེན ཙ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཚཕསྶཱཡཏནགྒཧཎེན ཁནྡྷིནྡྲིཡདྷཱཏཱདཱིནཾ སངྒཧོ ཕསྶུཔྤཏྟིནིམིཏྟཏཱཡ, སམྨསནསབྷཱཝེན ཙ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. བྷཝནེཏྟིགྒཧཎེན ཨཝིཛྫཱདཱིནམྤི ¶ སཾཀིལེསདྷམྨཱནཾ སངྒཧོ ཝཊྚཧེཏུབྷཱཝེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱཏི ཨཡཾ ལཀྑཎཧཱརོ.
ཙཏུབྱཱུཧཧཱརཝཎྞནཱ
ནིནྡཱཔསཾསཱཧི སམྨཱཀམྤིཏཙེཏསཱ མིཙྪཱཛཱིཝཏོ ཨནོརཏཱ སསྶཏཱདིམིཙྪཱབྷིནིཝེསིནོ སཱིལཱདིདྷམྨཀྑནྡྷེསུ ཨཔྤཏིཊྛིཏཏཱཡ སམྨཱསམྦུདྡྷགུཎརསསྶཱདཝིམུཁཱ ཝེནེཡྻཱ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ནིདཱནཾ. ཏེ ཡཐཱཝུཏྟདོསཝིནིམུཏྟཱ ཀཐཾ ནུ ཁོ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨུབྷཡཧིཏཔརཱ བྷཝེཡྻུནྟི ཨཡམེཏྠ བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡོ. པདནིབྦཙནཾ ནིརུཏྟི. ཏཾ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནིདཱནཔདཱནཾ, ‘‘མམ’’ནྟིཨཱདིཔཱལི༹པདཱནཉྩ ཨཊྛཀཐཱཝསེན སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ. པདཔདཏྠནིདྡེསནིཀྑེཔསུཏྟདེསནཱསནྡྷིཝསེན ཚབྦིདྷཱ སནྡྷི. ཏཏྠ པདསྶ པདནྟརེན སམྦནྡྷོ པདསནྡྷི. ཏཐཱ པདཏྠསྶ པདཏྠནྟརེན སམྦནྡྷོ པདཏྠསནྡྷི ¶ . ནཱནཱནུསནྡྷིཀསྶ སུཏྟསྶ ཏཾཏཾཨནུསནྡྷཱིཧི སམྦནྡྷོ, ཨེཀཱནུསནྡྷིཀསྶ ཙ པུབྦཱཔརསམྦནྡྷོ ནིདྡེསསནྡྷི ¶ , ཡཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ པུཙྪཱནུསནྡྷིཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷིཡཐཱནུསནྡྷིཝསེན ཏིཝིདྷཱ ཝིབྷཏྟཱ, ཏཱ པནེཏཱ ཏིསྶོཔི སནྡྷིཡོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝིཙཱརིཏཱ ཨེཝ. སུཏྟསནྡྷི ཙ པཋམཾ ནིཀྑེཔཝསེན ཨམྷེཧི པུབྦེ དསྶིཏཱཡེཝ. ཨེཀིསྶཱ དེསནཱཡ དེསནཱནྟརེན སདྡྷིཾ སཾསནྡནཾ དེསནཱསནྡྷི, སཱ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཱ – ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ…པེ… ན ཙེཏསོ ཨནབྷིརདྡྷི ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི ཨཡཾ དེསནཱ ‘‘ཨུབྷཏོདཎྜཀེན ཙེཔི བྷིཀྑཝེ ཀཀཙེན ཙོརཱ ཨོཙརཀཱ ཨངྒམངྒཱནི ཨོཀྐནྟེཡྻུཾ, ཏཏྲཔི ཡོ མནོ པདཱུསེཡྻ, ན མེ སོ ཏེན སཱསནཀརོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༣༢) ཨིམཱཡ ¶ དེསནཱཡ སདྡྷིཾ སཾསནྡཏི. ‘‘ཏུམྷཾ ཡེཝསྶ ཏེན ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ‘‘ཀམྨསྶཀཱ མཱཎཝ སཏྟཱ…པེ… དཱཡཱདཱ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡༠.༢༡༦) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སཾསནྡཏི. ‘‘ཨཔི ཏུམྷེ…པེ… ཨཱཛཱནེཡྻཱཐཱ’’ཏི ‘‘ཀུདྡྷོ ཨཏྠཾ…པེ… སཧཏེ ནར’’ནྟི (ཨ. ནི. ༧.༦༤; མཧཱནི. ༥, ༡༥༦, ༡༩༥) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སཾསནྡཏི.
‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ པརེ ཝཎྞཾ…པེ… ན ཙེཏསོ ཨུབྦིལླཱཝིཏཏྟཾ ཀརཎཱིཡ’’ནྟི ‘‘དྷམྨཱཔི ཝོ བྷིཀྑཝེ པཧཱཏབྦཱ, པགེཝ ཨདྷམྨཱ (མ. ནི. ༡.༢༤༠). ཀུལླཱུཔམཾ ཝོ བྷིཀྑཝེ དྷམྨཾ དེསེསྶཱམི, ནིཏྠརཎཏྠཱཡ, ནོ གཧཎཏྠཱཡཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༤༠) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སཾསནྡཏི. ‘‘ཏཏྲ ཙེ ཏུམྷེཧི…པེ… ཨུབྦིལཱཝིཏཱ, ཏུམྷཾ ཡེཝསྶ ཏེན ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ‘‘ལུདྡྷོཨཏྠཾ…པེ… སཧཏེ ནར’’ནྟི (ཨིཏིཝུ. ༨༨; མཧཱནི. ༥.༡༥༦, ༡༩༥; ཙཱུལ༹ནི. ༡༢༨) ‘‘ཀཱམནྡྷཱ ཛཱལསཉྪནྣཱ, ཏཎྷཱཚདནཚཱདིཏཱ’’ཏི (ཨུདཱ. ༦༤; ནེཏྟི. ༢༧, ༩༠; པེཊཀོ. ༡༤) ཨིམཱཧི དེསནཱཧི སཾསནྡཏི.
‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ…པེ… སཱིལམཏྟཀ’’ནྟི ‘‘པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏི. ཨཡཾ ཁོ བྲཱཧྨཎ ཡཉྙོ པུརིམེཧི ཡཉྙེཧི ཨཔྤཊྛཏརོ ཙ ཨཔྤསམཱརམྦྷཏརོ ཙ མཧཔྥལཏརོ ཙ མཧཱནིསཾསཏརོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིཀཱཡ ¶ (དཱི. ནི. ༡.༣༥༣) དེསནཱཡ སཾསནྡཏི, པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ སཱིལཏོ མཧཔྥལམཧཱནིསཾསཏརབྷཱཝཝཙནེན ཛྷཱནཏོ སཱིལསྶ ཨཔྤབྷཱཝདཱིཔནཏོ.
‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ ¶ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ‘‘སམཎོ ཁལུ བྷོ གོཏམོ སཱིལཝཱ…པེ… ཀུསལསཱིལེན སམནྣཱགཏོ’’ཏིཨཱདིཀཱཧི (དཱི. ནི. ༡.༣༠༤) དེསནཱཧི སཾསནྡཏི.
‘‘ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདི ‘‘ཨདྷིགཏོ ཁོ མྱཱཡཾ དྷམྨོ གམྦྷཱིརོ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༢.༦༧; མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧; སཾ. ནི. ༡.༡༧༢; མཧཱཝ. ༧, ༨) པཱལི༹ཡཱ ¶ སཾསནྡཏི. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟདྷམྨཔཊིཝེདྷེན ཧི ཉཱཎསྶ གམྦྷཱིརཱདིབྷཱཝོ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི.
‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ’’ཏིཨཱདི ‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ…པེ… ཨབྷིཝདནྟི, སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟི, ཨསསྶཏོ, སསྶཏོ ཙ ཨསསྶཏོ ཙ, ནེཝ སསྶཏོ ཙ ནཱསསྶཏོ ཙ, ཨནྟཝཱ, ཨནནྟཝཱ, ཨནྟཝཱ ཙ ཨནནྟཝཱ ཙ, ནེཝནྟཝཱ ནཱནནྟཝཱ ཙ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདིཀཱཧི (མ. ནི. ༣.༢༧) དེསནཱཧི སཾསནྡཏི.
‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཨཔརནྟཀཔྤིཀཱ’’ཏིཨཱདི ‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཨཔརནྟཀཔྤིཀཱ…པེ… ཨབྷིཝདནྟི, སཉྙཱི ཨཏྟཱ ཧོཏི ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ. ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟི ཨསཉྙཱི, ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱི ཙ ཨཏྟཱ ཧོཏི ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ. ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟི སཏོ ཝཱ པན སཏྟསྶ ཨུཙྪེདཾ ཝིནཱསཾ ཝིབྷཝཾ པཉྙཔེནྟི, དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཾ ཝཱ པནེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདིཀཱཧི (མ. ནི. ༣.༢༡) དེསནཱཧི སཾསནྡཏི. ‘‘ཝེདནཱནཾ…པེ… ཏཐཱགཏོ’’ཏི ‘‘ཏཡིདཾ ¶ སངྑཏཾ ཨོལཱ༹རིཀཾ, ཨཏྠི ཁོ པན སངྑཱརཱནཾ ནིརོདྷོ, ཨཏྠེཏནྟི ཨིཏི ཝིདིཏྭཱ ཏསྶ ནིསྶརཎདསྶཱཝཱི ཏཐཱགཏོ ཏདུཔཱཏིཝཏྟོ’’ཏིཨཱདིཀཱཧི (མ. ནི. ༣.༢༨) དེསནཱཧི སཾསནྡཏི.
‘‘ཏདཔི ཏེསཾ…པེ… ཝིཔྥནྡིཏམེཝཱ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘ཏེསཾ བྷཝཏཾ ཨཉྙཏྲེཝ ཚནྡཱཡ ཨཉྙཏྲ རུཙིཡཱ ཨཉྙཏྲ ཨནུསྶཝཱ ཨཉྙཏྲ ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐཱ ཨཉྙཏྲ དིཊྛིནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡཱ པཙྩཏྟཾཡེཝ ཉཱཎཾ བྷཝིསྶཏི པརིསུདྡྷཾ པརིཡོདཱཏནྟི ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏི. པཙྩཏྟཾ ཁོ པན བྷིཀྑཝེ ཉཱཎེ ཨསཏི པརིསུདྡྷེ པརིཡོདཱཏེ ཡདཔི ཏེ བྷོནྟོ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཏཏྠ ཉཱཎབྷཱགམཏྟམེཝ ¶ པརིཡོདཱཔེནྟི, ཏདཔི ཏེསཾ བྷཝཏཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ཨུཔཱདཱནམཀྑཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདིཀཱཧི (མ. ནི. ༣.༢༩) དེསནཱཧི སཾསནྡཏི.
‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི ཨིདཉྩ ‘‘ཙཀྑུཉྩ པཊིཙྩ རཱུཔེ ཙ ཨུཔྤཛྫཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ, ཏིཎྞཾ སངྒཏི ཕསྶོ, ཕསྶཔཙྩཡཱ ཝེདནཱ, ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ, ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཨུཔཱདཱན’’ནྟི, (སཾ. ནི. ༢.༤༤) ‘‘ཚནྡམཱུལཀཱ ཨིམེ ཨཱཝུསོ དྷམྨཱ མནསིཀཱརསམུཊྛཱནཱ ¶ ཕསྶསམོདྷཱནཱ ཝེདནཱསམོསརཎཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༨.༨༣) ཙ ཨཱདིཀཱཧི དེསནཱཧི སཾསནྡཏི.
‘‘ཡཏོ ཁོ བྷིཀྑཝེ བྷིཀྑུ ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱན’’ནྟིཨཱདི ‘‘ཡཏོ ཁོ ཨཱནནྡ བྷིཀྑུ ནེཝ ཝེདནཾ ཨཏྟཱནཾ སམནུཔསྶཏི, ན སཉྙཾ, ན སངྑཱརེ, ན ཝིཉྙཱཎཾ ཨཏྟཱནཾ སམནུཔསྶཏི, སོ ཨེཝཾ ཨསམནུཔསྶནྟོ ན ཀིཉྩི ལོཀེ ཨུཔཱདིཡཏི, ཨནུཔཱདིཡཾ ན པརིཏསྶཏི, ཨཔརིཏསྶཾ པཙྩཏྟཾཡེཝ པརིནིབྦཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདིཀཱཧི དེསནཱཧི སཾསནྡཏི.
‘‘སབྦེ ཏེ ཨིམེཧེཝ དྭཱསཊྛིཡཱ ཝཏྠཱུཧི ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱ’’ཏིཨཱདི ‘‘ཡེ ¶ ཧི ཀེཙི བྷིཀྑཝེ…པེ… ཨབྷིཝདནྟི, སབྦེ ཏེ ཨིམཱནེཝ པཉྩ ཀཱཡཱནི ཨབྷིཝདནྟི ཨེཏེསཾ ཝཱ ཨཉྙཏར’’ནྟིཨཱདིཀཱཧི (མ. ནི. ༣.༢༦) དེསནཱཧི སཾསནྡཏི. ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ…པེ… དེཝམནུསྶཱ’’ཏི –
‘‘ཨཙྩཱི ཡཐཱ ཝཱཏཝེགེན ཁིཏྟཱ, (ཨུཔསིཝཱཏི བྷགཝཱ)
ཨཏྠཾ པལེཏི ན ཨུཔེཏི སངྑཾ;
ཨེཝཾ མུནཱི ནཱམཀཱཡཱ ཝིམུཏྟོ,
ཨཏྠཾ པལེཏི ན ཨུཔེཏི སངྑ’’ནྟི. (སུ. ནི. ༡༠༨༠; ཙཱུལ༹ནི. ༤༣);
ཨཱདིཀཱཧི དེསནཱཧི སཾསནྡཏཱིཏི ཨཡཾ ཙཱཏུབྱཱུཧོ ཧཱརོ.
ཨཱཝཏྟཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀརཎཱིཡཏཱཝཙནེན ཁནྟིསོརཙྩཱནུཊྛཱནཾ. ཏཏྠ ཁནྟིཡཱ སདྡྷཱཔཉྙཱཔརཱཔཀཱརདུཀྑསཧགཏཱནཾ སངྒཧོ, སོརཙྩེན སཱིལསྶ. སདྡྷཱདིགྒཧཎེན ཙ སདྡྷིནྡྲིཡཱདིསཀལབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. སཱིལགྒཧཎེན ཨཝིཔྤཊིསཱརཱདཡོ སབྦེཔི སཱིལཱནིསཾསདྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏིཝཙནེན ཨཔྤམཱདཝིཧཱརོ, ཏེན ¶ སཀལཾ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ ཨཱཝཏྟཏི. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟདྷམྨགྒཧཎེན མཧཱབོདྷིཔཀིཏྟནཾ. ཨནཱཝརཎཉཱཎཔདཊྛཱནཉྷི ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཾ, ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ མཧཱབོདྷི, ཏེན དསབལཱདཡོ སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ ཨཱཝཏྟནྟི. སསྶཏཱདིདིཊྛིགྒཧཎེན ཏཎྷཱཝིཛྫཱཡ ¶ སངྒཧོ, ཏཱཧི ཨནམཏགྒསཾསཱརཝཊྚཾ ཨཱཝཏྟཏི. ཝེདནཱནཾ སམུདཡཱདིཡཐཱབྷཱུཏཝེདནེན བྷགཝཏོ པརིཉྙཱཏྟཡཝིསུདྡྷི, ཏཱཡ པཉྙཱཔཱརམིམུཁེན སབྦཔཱརམིཡོ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཨཝིཛྫཱགྒཧཎེན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཔརིགྒཧོ, ཏེན ཙ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརམཱུལཀཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟི ཏཎྷཱགྒཧཎེན ནཝ ཏཎྷཱམཱུལཀཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི, ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏིཨཱདི སསྶཏཱདིཔཉྙཱཔནསྶ ¶ པཙྩཡཱདྷཱིནཝུཏྟིདསྶནཾ, ཏེན ཨནིཙྩཏཱདིལཀྑཎཏྟཡཾ ཨཱཝཏྟཏི. ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནནེན ཝིམུཏྟིསམྤདཱནིདྡེསོ, ཏེན སཏྟཔི ཝིསུདྡྷིཡོ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཨུཙྪིནྣབྷཝནེཏྟིཀོ ཏཐཱགཏསྶ ཀཱཡོ’’ཏི ཏཎྷཱཔཧཱནཾ, ཏེན བྷགཝཏོ སཀལསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ ཨཱཝཏྟཏཱིཏི ཨཡཾ ཨཱཝཏྟོ ཧཱརོ.
ཝིབྷཏྟིཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱནནྡཱདཡོ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ, ཏེསཾ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཱདི པདཊྛཱནཾ. ཡེཧི པན དྷམྨེཧི ཨཱགྷཱཏཱནནྡཱདཱིནཾ ཨཀརཎཾ ཨཔྤཝཏྟི, ཏེ ཨབྱཱཔཱདཱདཡོ ཀུསལཱ དྷམྨཱ, ཏེསཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདི པདཊྛཱནཾ. ཏེསུ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ ཀཱམཱཝཙརཱཝ, ཨབྱཱཔཱདཱདཡོ ཙཏུབྷཱུམཀཱ. ཏཐཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏི ཀུསལཱ ཝཱ ཨབྱཱཀཏཱ ཝཱ, ཏསྶཱ ཧིརོཏྟཔྤཱདཡོ དྷམྨཱ པདཊྛཱནཾ. ཏཏྠ ཀུསལཱ སིཡཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, སིཡཱ ལོཀུཏྟརཱ, ཨབྱཱཀཏཱ ལོཀུཏྟརཱཝ. ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ’’ཏི ཝུཏྟདྷམྨཱ སིཡཱ ཀུསལཱ, སིཡཱ ཨབྱཱཀཏཱ, ཏཏྠ ཀུསལཱནཾ ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱ པདཊྛཱནཾ. ཨབྱཱཀཏཱནཾ མགྒདྷམྨཱ, ཝིཔསྶནཱ, ཨཱཝཛྫནཱ ཝཱ པདཊྛཱནཾ. ཏེསུ ཀུསལཱ ལོཀུཏྟརཱ, ཨབྱཱཀཏཱ སིཡཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, སིཡཱ ལོཀུཏྟརཱ, སབྦཱཔི དིཊྛིཡོ ཨཀུསལཱཝ ཀཱམཱཝཙརཱཝ, ཏཱསཾ ཨཝིསེསེན མིཙྪཱབྷིནིཝེསེ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ པདཊྛཱནཾ. ཝིསེསཏོ པན སནྟཏིགྷནཝིནིབྦྷོགཱབྷཱཝཏོ ཨེཀཏྟནཡསྶ མིཙྪཱགཱཧོ ¶ ཨཏཱིཏཛཱཏིཨནུསྶརཎཏཀྐསཧིཏོ སསྶཏདིཊྛིཡཱ པདཊྛཱནཾ. ཧེཏུཕལབྷཱཝེན སམྦནྡྷབྷཱཝསྶ ཨགྒཧཎཏོ ནཱནཏྟནཡསྶ མིཙྪཱགཱཧོ ཏཛྫཱསམནྣཱཧཱརསཧིཏོ ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ པདཊྛཱནཾ. ཨེཝཾ སེསདིཊྛཱིནམྤི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝཏྟབྦཾ. ‘‘ཝེདནཱན’’ནྟི ཨེཏྠ ཝེདནཱ སིཡཱ ཀུསལཱ, སིཡཱ ཨབྱཱཀཏཱ, སིཡཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, སིཡཱ རཱུཔཱཝཙརཱ, སིཡཱ ཨརཱུཔཱཝཙརཱ, ཕསྶོ ཏཱསཾ པདཊྛཱནཾ. ཝེདནཱནཾ སམུདཡཱདིཡཐཱབྷཱུཏཝེདནཾ མགྒཉཱཎཾ, ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟི ཕལཾ ¶ , ཏེསཾ ‘‘ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡེན དྷམྨཱདིཝིབྷཱགོ ནེཏབྦོ. ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨཝིཛྫཱ ཏཎྷཱ ཨཀུསལཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, ཏཱསུ ཨཝིཛྫཱཡ ཨཱསཝཱ, ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཨེཝ ཝཱ པདཊྛཱནཾ. ཏཎྷཱཡ སཾཡོཛནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདདསྶནཾ ¶ པདཊྛཱནཾ. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཕསྶསྶ ཝེདནཱཡ ཝིཡ དྷམྨཱདིཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིམིནཱ ནཡེན ཕསྶཱཡཏནཱདཱིནམྤི ཡཐཱརཧཾ དྷམྨཱདིཝིབྷཱགོ ནེཏབྦོཏི ཨཡཾ ཝིབྷཏྟིཧཱརོ.
པརིཝཏྟཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀརཎཾ ཁནྟིསོརཙྩཱནི ཨནུབྲཱུཧེཏྭཱ པཊིསངྑཱནབྷཱཝནཱབལསིདྡྷིཡཱ ཨུབྷཡཧིཏཔཊིཔཏྟིཾ ཨཱཝཧཏི. ཨཱགྷཱཏཱདཡོ པན པཝཏྟིཡམཱནཱ དུབྦཎྞཏཾ དུཀྑསེཡྻཾ བྷོགཧཱནིཾ ཨཀིཏྟིཾ པརེཧི དུརུཔསངྐམནཏཉྩ ནིཔྥཱདེནྟཱ ནིརཡཱདཱིསུ མཧཱདུཀྑཾ ཨཱཝཧནྟི. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏི ཨཝིཔྤཊིསཱརཱདིཀལྱཱཎཾ པརམྤརཾ ཨཱཝཧཏི. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདི པན ཝིཔྤཊིསཱརཱདིཨཀལྱཱཎཾ པརམྤརཾ, གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟཾ ཉཱཎཾ ཝིནེཡྻཱནཾ ཡཐཱརཧཾ ཝིཛྫཱབྷིཉྙཱདིགུཎཝིསེསཾ ཨཱཝཧཏི སབྦཉེཡྻཾ ཡཐཱསབྷཱཝཱཝབོདྷཏོ. ཏཐཱ གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསརཧིཏཾ པན ཉཱཎཾ ཉེཡྻེསུ སཱཝརཎཏོ ཡཐཱཝུཏྟགུཎཝིསེསཾ ནཱཝཧཏི. སབྦཱཔི ཙེཏཱ དིཊྛིཡོ ཡཐཱརཧཾ སསྶཏུཙྪེདབྷཱཝཏོ ཨནྟདྭཡབྷཱུཏཱ སཀྐཱཡཏཱིརཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི ཨནིཡྻཱནིཀསབྷཱཝཏྟཱ. ནིཡྻཱནིཀསབྷཱཝཏྟཱ པན སམྨཱདིཊྛི སཔརིཀྑཱརཱ མཛ྄ཛྷིམཔཊིཔདཱབྷཱུཏཱ ཨཏིཀྐམྨ སཀྐཱཡཏཱིརཾ པཱརཾ ཨཱགཙྪཏི. ཝེདནཱནཾ སམུདཡཱདིཡཐཱབྷཱུཏཝེདནཾ ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟིཾ ཨཱཝཧཏི མགྒབྷཱཝཏོ. ཝེདནཱནཾ སམུདཡཱདིཨསམྤཊིཝེདྷོ སཾསཱརཙཱརཀཱཝརོདྷཾ ཨཱཝཧཏི སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝཏོ. ཝེདཡིཏསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདཀོ སམྨོཧོ ཏདབྷིནནྡནཾ ཨཱཝཧཏི ¶ . ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ པན ཏཏྠ ནིབྦེདཾ ཝིརཱགཉྩ ཨཱཝཧཏི. མིཙྪཱབྷིནིཝེསེ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརསཧིཏཱ ཏཎྷཱ ¶ ཨནེཀཝིཧིཏཾ དིཊྛིཛཱལཾ པསཱརེཏི. ཡཐཱཝུཏྟཏཎྷཱསམུཙྪེདོ པཋམམགྒོ ཏཾ དིཊྛིཛཱལཾ སངྐོཙེཏི. སསྶཏཝཱདཱདིཔཉྙཱཔནསྶ ཕསྶོ པཙྩཡོ ཧོཏི ཨསཏི ཕསྶེ ཏདབྷཱཝཏོ. དིཊྛིབནྡྷནབནྡྷཱནཾ ཕསྶཱཡཏནཱདཱིནཾ ཨནིརོདྷེན ཕསྶཱདིཨནིརོདྷོ སཾསཱརདུཀྑསྶ ཨནིཝཏྟིཡེཝ, ཡཱཐཱཝཏོ ཕསྶཱཡཏནཱདིཔརིཉྙཱ སབྦདིཊྛིདསྶནཱནི ཨཏིཝཏྟཏི, ཕསྶཱཡཏནཱདིཨཔརིཉྙཱ ཏཾདིཊྛིགཧནཾ ནཱཏིཝཏྟཏི, བྷཝནེཏྟིསམུཙྪེདོ ཨཱཡཏིཾ ཨཏྟབྷཱཝསྶ ཨནིབྦཏྟིཡཱ སཾཝཏྟཏི, ཨསམུཙྪིནྣཱཡ བྷཝནེཏྟིཡཱ ཨནཱགཏེ བྷཝཔྤབནྡྷོ པརིཝཏྟཏིཡེཝཱཏི ཨཡཾ པརིཝཏྟོ ཧཱརོ.
ཝེཝཙནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘མམ མཡ྄ཧཾ མེ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘བྷིཀྑཝེ སམཎཱ ཏཔསྶིནོ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘པརེ ¶ ཨཉྙེ པཊིཝིརུདྡྷཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘ཨཝཎྞཾ ཨཀིཏྟིཾ ནིནྡ’’ནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘བྷཱསེཡྻུཾ བྷཎེཡྻུཾ ཀརེཡྻུ’’ནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘དྷམྨསྶ ཝིནཡསྶ སཏྠུསཱསནསྶཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘སངྒྷསྶ སམཱུཧསྶ གཎསྶཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘ཏཏྲ ཏཏྠ ཏེསཱུ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘ཏུམྷེཧི ཝོ བྷཝནྟེཧཱི’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘ཨཱགྷཱཏོ དོསོ བྱཱཔཱདོ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘ཨཔྤཙྩཡོ དོམནསྶཾ ཙེཏསིཀདུཀྑ’’ནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘ཙེཏསོ ཨནབྷིརདྡྷི ཙིཏྟསྶ བྱཱཔཏྟི མནོཔདོསོ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘ན ཀརཎཱིཡཱ ན ཨུཔྤཱདེཏབྦཱ ན པཝཏྟེཏབྦཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཨིཏི ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཔདེསུ ཝེཝཙནཾ ཝཏྟབྦནྟི ཨཡཾ ཝེཝཙནོ ཧཱརོ.
པཉྙཏྟིཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏོ ཝཏྠུཝསེན དསཝིདྷེན ཨེཀཱུནཝཱིསཏིཝིདྷེན ཝཱ པཉྙཏྟོ. ཨཔྤཙྩཡོ ཨུཔཝིཙཱརཝསེན ཚདྷཱ པཉྙཏྟོ. ཨཱནནྡོཔཱིཏིཨཱདིཝསེན ནཝདྷཱ པཉྙཏྟོ. པཱིཏི སཱམཉྙཏོ ཁུདྡིཀཱདིཝསེན པཉྩདྷཱ པཉྙཏྟཱ. སོམནསྶཾ ཨུཔཝིཙཱརཝསེན ཚདྷཱ པཉྙཏྟཾ. སཱིལཾ ཝཱརིཏྟཙཱརིཏྟཱདིཝསེན ཨནེཀདྷཱ པཉྙཏྟཾ. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟཾ ཉཱཎཾ ཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན ཙཏུདྷཱ, དྭཱདསཝིདྷེན ཝཱ, ཝིསཡབྷེདཏོ ཨནེཀདྷཱ ཙ པཉྙཏྟཾ. དིཊྛིསསྶཏཱདིཝསེན ¶ ¶ དྭཱསཊྛིཡཱ བྷེདེཧི, ཏདནྟོགདྷཝིབྷཱགེན ཨནེཀདྷཱ ཙ པཉྙཏྟཱ. ཝེདནཱ ཚདྷཱ ཨཊྛསཏདྷཱ ཨནེཀདྷཱ ཙ པཉྙཏྟཱ. ཏསྶཱ སམུདཡོ པཉྩདྷཱ པཉྙཏྟོ, ཏཐཱ ཨཏྠངྒམོ. ཨསྶཱདོ དུཝིདྷེན པཉྙཏྟོ. ཨཱདཱིནཝོ ཏིཝིདྷེན པཉྙཏྟོ. ནིསྶརཎཾ ཨེཀདྷཱ ཙཏུདྷཱ ཙ པཉྙཏྟཾ…པེ… ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟི དུཝིདྷེན པཉྙཏྟཱ.
‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཝུཏྟཱ ཨཝིཛྫཱ ཝིསཡབྷེདེན ཙཏུདྷཱ ཨཊྛདྷཱ ཙ པཉྙཏྟཱ. ‘‘ཏཎྷཱགཏཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཱ ཏཎྷཱ ཚདྷཱ ཨཊྛསཏདྷཱ ཨནེཀདྷཱ ཙ པཉྙཏྟཱ. ཕསྶོ ནིསྶཡཝསེན ཚདྷཱ པཉྙཏྟོ. ཨུཔཱདཱནཾ ཙཏུདྷཱ པཉྙཏྟཾ. བྷཝོ དྭིདྷཱ ཨནེཀདྷཱ ཙ པཉྙཏྟོ. ཛཱཏི ཝེཝཙནཝསེན ཚདྷཱ པཉྙཏྟཱ. ཏཐཱ ཛརཱ སཏྟདྷཱ པཉྙཏྟཱ. མརཎཾ ཨཊྛདྷཱ ནཝདྷཱ ཙ པཉྙཏྟཾ. སོཀོ པཉྩདྷཱ པཉྙཏྟོ. པརིདེཝོ ཚདྷཱ པཉྙཏྟོ. དུཀྑཾ ཙཏུདྷཱ པཉྙཏྟཾ, ཏཐཱ དོམནསྶཾ. ཨུཔཱཡཱསོ ཙཏུདྷཱ པཉྙཏྟོ. ‘‘སམུདཡོ ཧོཏཱི’’ཏི པབྷཝཔཉྙཏྟི, ‘‘ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏི དུཀྑསྶ པརིཉྙཱཔཉྙཏྟི, སམུདཡསྶ པཧཱནཔཉྙཏྟི, ནིརོདྷསྶ སཙྪིཀིརིཡཱཔཉྙཏྟི, མགྒསྶ བྷཱཝནཱཔཉྙཏྟི.
‘‘ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱ’’ཏིཨཱདི ¶ སབྦདིཊྛཱིནཾ སངྒཧཔཉྙཏྟི. ‘‘ཨུཙྪིནྣབྷཝནེཏྟིཀོ’’ཏིཨཱདི དུཝིདྷེན པརིནིབྦཱནཔཉྙཏྟི. ཨེཝཾ ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀུསལཀུསལཱདིདྷམྨཱནཾ ཡཐཱཔབྷཝཔཉྙཏྟིཨཱདིཝསེན, ཏཐཱ ‘‘ཨཱགྷཱཏོ’’ཏི བྱཱཔཱདསྶ ཝེཝཙནཔཉྙཏྟི, ‘‘ཨཔྤཙྩཡོ’’ཏི དོམནསྶསྶ ཝེཝཙནཔཉྙཏྟཱིཏིཨཱདིནཱ ནཡེན པཉྙཏྟིབྷེདོ ཝིབྷཛིཏབྦོཏི ཨཡཾ པཉྙཏྟིཧཱརོ.
ཨོཏརཎཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏགྒཧཎེན སངྑཱརཀྑནྡྷསངྒཧོ, ཏཐཱ ཨནབྷིརདྡྷིགཧཎེན. ཨཔྤཙྩཡགྒཧཎེན ཝེདནཱཀྑནྡྷསངྒཧོཏི ཨིདཾ ཁནྡྷམུཁེན ཨོཏརཎཾ. ཏཐཱ ཨཱགྷཱཏཱདིགྒཧཎེན དྷམྨཱཡཏནཾ དྷམྨདྷཱཏུ དུཀྑསཙྩཾ སམུདཡསཙྩཾ ཝཱ གཧིཏནྟི ཨིདཾ ཨཱཡཏནམུཁེན དྷཱཏུམུཁེན སཙྩམུཁེན ཙ ཨོཏརཎཾ. ཏཐཱ ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ¶ སཧཛཱཏཱ ཨཝིཛྫཱ ཧེཏུསཧཛཱཏཨཉྙམཉྙནིསྶཡསམྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཔཙྩཡེཧི པཙྩཡོ ཧོཏི, ཨསཧཛཱཏཱ པན ཨནནྟརསམནནྟརཨནནྟརཱུཔནིསྶཡནཏྠིཝིགཏཱསེཝནཔཙྩཡེཧི པཙྩཡོ ཧོཏི, ཨནནྟརཱ ཨུཔནིསྶཡཝསེནེཝ པཙྩཡོ ཧོཏི ¶ . ཏཎྷཱཨུཔཱདཱནཱདཱིནཾ, ཕསྶཱདཱིནམྤི ཏེསཾ སཧཛཱཏཱནཾ ཨསཧཛཱཏཱནཉྩ ཡཐཱརཧཾ པཙྩཡབྷཱཝོ ཝཏྟབྦོ. ཀོཙི པནེཏྠ ཨདྷིཔཏིཝསེན, ཀོཙི ཀམྨཝསེན, ཀོཙི ཨཱཧཱརཝསེན, ཀོཙི ཨིནྡྲིཡཝསེན, ཀོཙི ཛྷཱནཝསེན, ཀོཙི མགྒཝསེནཔི པཙྩཡོ ཧོཏཱིཏི. ཨཡམྤི ཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོཏི ཨིདཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདམུཁེན ཨོཏརཎཾ. ཨཱནནྡཱདཱིནམྤི ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཁནྡྷཱདིམུཁེན ཨོཏརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ.
ཏཐཱ སཱིལཾ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི ཝིརཏིཙེཏནཱ, ཨབྱཱཔཱདཱདིཙེཏསིཀདྷམྨཱ ཙ, པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཡོ ཙེཏནཱཝ, ཏེསཾ ཏདུཔཀཱརཀདྷམྨཱནཉྩ ལཛྫཱདཡཱདཱིནཾ སངྑཱརཀྑནྡྷདྷམྨཱཡཏནཱདིསངྒཧོ, པུརིམནཡེནེཝ ཁནྡྷཱདིམུཁེན ཙ ཨོཏརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ. ཨེས ནཡོ ཉཱཎདིཊྛིཝེདནཱཨཝིཛྫཱཏཎྷཱདིགྒཧཎེསུ. ནིསྶརཎཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟིགཧཎེསུ ཨསངྑཏདྷཱཏུཝསེནཔི དྷཱཏུམུཁེན ཨོཏརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ. ཏཐཱ ‘‘ཝེདནཱནཾ…པེ… ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ’’ཏི ཨེཏེན བྷགཝཏོ སཱིལཱདཡོ པཉྩ དྷམྨཀྑནྡྷཱ, སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ ཙ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ པཀཱསིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཏཾ མུཁེནཔི ཨོཏརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི དིཊྛིཔཉྙཱཔནསྶ པཙྩཡཱདྷཱིནཝུཏྟིཏཱདཱིཔནེན ཨནིཙྩཏཱམུཁེན ཨོཏརཎཾ, ཏཐཱ ཨེཝཾདྷམྨཏཱཡ པཊིཙྩསམུཔྤཱདམུཁེན ཨོཏརཎཾ, ཨནིཙྩསྶ དུཀྑཱནཏྟབྷཱཝཏོ ཨཔྤཎིཧིཏམུཁེན སུཉྙཏཱམུཁེན ཙ ཨོཏརཎཾ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོཏི ཨཡཾ ཨོཏརཎོ ཧཱརོ.
སོདྷནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘མམཾ ¶ ཝཱ…པེ… བྷཱསེཡྻུ’’ནྟི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘དྷམྨསྶ…པེ… སངྒྷསྶ…པེ… བྷཱསེཡྻུ’’ནྟི པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི. ‘‘ཏཏྲ ཏུམྷེཧི…པེ… ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི པདསུདྡྷི ཙེཝ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ཙ. དུཏིཡནཡཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ ¶ . ཏཐཱ ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘ཀཏམ’’ནྟིཨཱདི པུཙྪཱ. ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདི པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི, ནོ ཙ པུཙྪཱསུདྡྷི. ‘‘ཨིདཾ ཁོ’’ཏིཨཱདི པུཙྪཱསུདྡྷི ཙེཝ པདསུདྡྷི ཙ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ཙ.
ཏཐཱ ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘ཀཏམེ ཙ ཏེ’’ཏིཨཱདི པུཙྪཱ. ‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘ཀི’’ནྟིཨཱདི ཨཱརམྦྷ པུཙྪཱ. ‘‘ཡཐཱསམཱཧིཏེ’’ཏིཨཱདི ¶ པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ནོ ཙ པུཙྪཱསུདྡྷི. ‘‘ཨིམེ ཁོ ཏེ’’ཏིཨཱདི པདསུདྡྷི ཙེཝ པུཙྪཱསུདྡྷི ཙ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ཙ. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཏྠ ཨཱརམྦྷཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱཏི. ཨཡཾ སོདྷནོ ཧཱརོ.
ཨདྷིཊྛཱནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘ཨཝཎྞ’’ནྟི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཏཾ, ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘མམཾ ཝཱ དྷམྨསྶ ཝཱ སངྒྷསྶ ཝཱ’’ཏི. སུཀྐཔཀྑེཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཏཐཱ ‘‘སཱིལ’’ནྟི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདི.
‘‘ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི.
ཏཐཱ ‘‘པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ’’ཏིཨཱདི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘སསྶཏཝཱདཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཏྠ སཱམཉྙཝིསེསོ ནིདྡྷཱརེཏབྦོཏི ཨཡཾ ཨདྷིཊྛཱནོ ཧཱརོ.
པརིཀྑཱརཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ¶ ‘‘ཨནཏྠཾ མེ ཨཙརཱི’’ཏིཨཱདཱིནི (དྷ. ས. ༡༢༣༧; ཝིབྷ. ༩༠༩) ཙ ཨེཀཱུནཝཱིསཏི ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུནི ཧེཏུ. ཨཱནནྡཱདཱིནཾ ཨཱརམྨཎེ ཨབྷིསིནེཧོ ཧེཏུ. སཱིལསྶ ཧིརིཨོཏྟཔྤཾ ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ ཙ ཧེཏུ. ‘‘གམྦྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟདྷམྨསྶ སབྦཱཔི པཱརམིཡོ ཧེཏུ, ཝིསེསེན པཉྙཱཔཱརམཱི. དིཊྛཱིནཾ ཨསཔྤུརིསཱུཔསྶཡོ, ཨསདྡྷམྨསྶཝནཾ, མིཙྪཱབྷིནིཝེསེན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཙ ཨཝིསེསེན ¶ ཧེཏུ, ཝིསེསེན པན སསྶཏཝཱདཱདཱིནཾ ཨཏཱིཏཛཱཏིཨནུསྶརཎཱདི ཧེཏུ. ཝེདནཱནཾ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱཀམྨཱནི ཕསྶོ ཙ ཧེཏུ. ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟིཡཱ ཨརིཡམགྒོ ཧེཏུ. པཉྙཱཔནསྶ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཧེཏུ. ཏཎྷཱཡ སཾཡོཛནིཡེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶནཱ ཧེཏུ. ཕསྶསྶ ཚལཱ༹ཡཏནཱནི, ཚལཱ༹ཡཏནསྶ ནཱམརཱུཔཾ ཧེཏུ. བྷཝནེཏྟིསམུཙྪེདསྶ ཝིསུདྡྷིབྷཱཝནཱ ཧེཏཱུཏི ཨཡཾ པརིཀྑཱརོ ཧཱརོ.
སམཱརོཔནཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ¶ ཨཀརཎཱིཡཏཱཝཙནེན ཁནྟིསམྤདཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི. ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ སོརཙྩསམྤདཱ, ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཉཱཎསམྤདཱ, ‘‘ཨཔརཱམསཏོ ཙསྶ པཙྩཏྟཉྙེཝ ནིབྦུཏི ཝིདིཏཱ’’ཏི, ‘‘ཝེདནཱནཾ…པེ… ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱ ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ’’ཏི ཨེཏེཧི སམཱདྷིསམྤདཱཡ སདྡྷིཾ ཝིཛྫཱཝིམུཏྟིཝསཱིབྷཱཝསམྤདཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི. ཏཏྠ ཁནྟིསམྤདཱ པཊིསངྑཱནབལསིདྡྷིཏོ སོརཙྩསམྤདཱཡ པདཊྛཱནཾ. སོརཙྩསམྤདཱ པན ཨཏྠཏོ སཱིལམེཝ, ཏཐཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏིཝཙནཾ སཱིལསྶ པརིཡཱཡཝིབྷཱགདསྶནཏྠཾ. ཏཏྠ སཱིལཾ སམཱདྷིསྶ པདཊྛཱནཾ, སམཱདྷི པཉྙཱཡ པདཊྛཱནཾ. ཏེསུ སཱིལེན ཝཱིཏིཀྐམཔྤཧཱནཾ དུཙྩརིཏསཾཀིལེསཔྤཧཱནཉྩ སིཛ྄ཛྷཏི, སམཱདྷིནཱ པརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནཾ, ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནཾ, ཏཎྷཱསཾཀིལེསཔྤཧཱནཉྩ སིཛ྄ཛྷཏི. པཉྙཱཡ དིཊྛིསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ, སམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ, ཨནུསཡཔྤཧཱནཉྩ སིཛ྄ཛྷཏཱིཏི སཱིལཱདཱིཧི ཏཱིཧི དྷམྨཀྑནྡྷེཧི སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརཱི, པཧཱནཏྟཡསིདྡྷི ཙཱཏི ཨཡཾ སམཱརོཔནོ ཧཱརོ.
སོལ༹སཧཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པཉྩཝིདྷནཡཝཎྞནཱ
ནནྡིཡཱཝཊྚནཡཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ¶ ཨཀརཎཝཙནེན ཏཎྷཱཝིཛྫཱསངྐོཙོ དསྶིཏོ ཧོཏི. སཏི ཧི ཨཏྟཏྟནིཡཝཏྠཱུསུ སིནེཧེ སམྨོསེ ཙ ‘‘ཨནཏྠཾ མེ ཨཙརཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༢༣༧, ཝིབྷ. ༩༠༩) ཨཱགྷཱཏོ ཛཱཡཏཱིཏི, ཏཐཱ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདིཝཙནེཧི ¶ , ‘‘པཙྩཏྟཉྙེཝ ནིབྦུཏི ཝིདིཏཱ, ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ, ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ…པེ… ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིཧི ཝཙནེཧི ཙ ཏཎྷཱཝིཛྫཱནཾ ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཾ དསྶིཏཾ ཧོཏི. ཏཱསཾ པན པུབྦནྟཀཔྤིཀཱདིཔདེཧི ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟིཨཱདིཔདེཧི ཙ སརཱུཔཏོ དསྶིཏཱནཾ ཏཎྷཱཝིཛྫཱནཾ རཱུཔདྷམྨཱ ཨརཱུཔདྷམྨཱ ཙ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ཡཐཱཀྐམཾ སམཐོ ཙ ཝིཔསྶནཱ ཙ པཊིཔཀྑོ. ཏེསཾ ཙེཏོཝིམུཏྟི པཉྙཱཝིམུཏྟི ཙ ཕལཾ. ཏཏྠ ¶ ཏཎྷཱ, ཏཎྷཱཝིཛྫཱ ཝཱ སམུདཡསཙྩཾ, ཏདདྷིཊྛཱནབྷཱུཏཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱ དུཀྑསཙྩཾ, ཏེསཾ ཨཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ, ནིརོདྷཔཛཱནནཱ སམཐཝིཔསྶནཱ མགྒསཙྩནྟི ཨེཝཾ ཙཏུསཙྩཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཎྷཱགྒཧཎེན ཙེཏྠ མཱཡཱསཱཋེཡྻམཱནཱཏིམཱནམདཔྤམཱདཔཱཔིཙྪཏཱཔཱཔམིཏྟཏཱཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཱདིཝསེན སབྦོ ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཏཐཱ ཨཝིཛྫཱགྒཧཎེན ཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཀོདྷུཔནཱཧམཀྑཔལཱསཨིསྶཱམཙྪརིཡསཱརམྦྷདོཝཙསྶཏཱ- བྷཝདིཊྛིཝིབྷཝདིཊྛཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨམཱཡཱཨསཱཋེཡྻཱདིཨཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཱདིཝསེན, ཏཐཱ སམཐཔཀྑིཡཱནཾ སདྡྷིནྡྲིཡཱདཱིནཾ, ཝིཔསྶནཱཔཀྑིཡཱནཉྩ ཨནིཙྩསཉྙཱདཱིནཾ ཝསེན ཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོཏི. ཨཡཾ ནནྡིཡཱཝཊྚསྶ ནཡསྶ བྷཱུམི.
ཏིཔུཀྑལནཡཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀརཎཝཙནེན ཨདོསསིདྡྷི, ཏཐཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཕརུསཝཱཙཱཧི པཊིཝིརཏིཝཙནེན. ཨཱནནྡཱདཱིནཾ ཨཀརཎཝཙནེན ཨལོབྷསིདྡྷི, ཏཐཱ ཨབྲཧྨཙརིཡཏོ པཊིཝིརཏིཝཙནེན. ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིཧི པན པཊིཝིརཏིཝཙནེན ཨུབྷཡསིདྡྷི. ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨམོཧསིདྡྷི. ཨིཏི ཏཱིཧི ཨཀུསལམཱུལེཧི གཧིཏེཧི ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ, ཨཱགྷཱཏཱདིཨཀརཎཝཙནེན ཙ ཏཱིཎི ཀུསལམཱུལཱནི སིདྡྷཱནིཡེཝ ཧོནྟི. ཏཏྠ ཏཱིཧི ཨཀུསལམཱུལེཧི ¶ ཏིཝིདྷདུཙྩརིཏསཾཀིལེསམལཝིསམཱཀུསལསཉྙཱཝིཏཀྐཱསདྡྷམྨཱདིཝསེན སབྦོ ཨཀུསལཔཀྑོ ཝིཏྠཱརེཏབྦོ. ཏཐཱ ཏཱིཧི ཀུསལམཱུལེཧི ཏིཝིདྷསུཙརིཏཝོདཱནསམཀུསལསཉྙཱཝིཏཀྐཔཉྙཱསདྡྷམྨསམཱདྷི- ཝིམོཀྑམུཁཝིམོཀྑཱདིཝསེན ¶ སབྦོ ཀུསལཔཀྑོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. ཨེཏྠཱཔི ཙ སཙྩཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཀཐཾ? ལོབྷོ སབྦཱནི ཝཱ ཀུསལཱཀུསལམཱུལཱནི སམུདཡསཙྩཾ, ཏེཧི པན ནིབྦཏྟཱ ཏེསཾ ཨདྷིཊྛཱནགོཙརབྷཱུཏཱ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན སཙྩཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱཏི ཨཡཾ ཏིཔུཀྑལསྶ ནཡསྶ བྷཱུམི.
སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏནཡཝཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱནནྡནཱདཱིནཾ ཨཀརཎཝཙནེན སཏིསིདྡྷི. སཏིཡཱ ཧི སཱཝཛྫཱནཝཛྫེ, ཏཏྠ ཙ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསེ སལླཀྑེཏྭཱ སཱཝཛྫཾ པཧཱཡ ཨནཝཛྫཾ ¶ སམཱདཱཡ ཝཏྟཏཱིཏི. ཏཐཱ མིཙྪཱཛཱིཝཱ པཊིཝིརཏིཝཙནེན ཝཱིརིཡསིདྡྷི. ཝཱིརིཡེན ཧི ཀཱམབྱཱཔཱདཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐེ ཝིནོདེཏི, ཝཱིརིཡསཱདྷནཉྩ ཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷིསཱིལནྟི. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏིཝཙནེན སཏིསིདྡྷི. སཏིཡཱ ཧི སཱཝཛྫཱནཝཛྫེ, ཏཏྠ ཙ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསེ སལླཀྑེཏྭཱ སཱཝཛྫཾ པཧཱཡ ཨནཝཛྫཾ སམཱདཱཡ ཝཏྟཏི. ཏཐཱ ཧི སཱ ‘‘ཝིསཡཱབྷིམུཁབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཱ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སམཱདྷིཔཉྙཱསིདྡྷི. པཉྙཱཡ ཧི ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ, སམཱཧིཏོ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱིཏི. ཏཐཱ ‘‘ནིཙྩོ དྷུཝོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནིཙྩེ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི ཝིཔལླཱསོ, ‘‘ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ, ཨེཀནྟསུཁཱི ཨཏྟཱ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཔྤཏྟོ’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདཱིཧི ཨསུཁེ ‘‘སུཁ’’ནྟི ཝིཔལླཱསོ, ‘‘པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ཝིཔལླཱསོ, སབྦེཧེཝ ཙ དིཊྛིདཱིཔཀཔདེཧི ཨནཏྟནི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཝིཔལླཱསོཏི ཨེཝམེཏྠ ཙཏྟཱརོ ཝིཔལླཱསཱ སིདྡྷཱ ཧོནྟི, ཏེསཾ པཊིཔཀྑཏོ ཙཏྟཱརི སཏིཔཊྛཱནཱནི སིདྡྷཱནེཝ ཧོནྟི. ཏཏྠ ཙཏཱུཧི ཨིནྡྲིཡེཧི ཙཏྟཱརོ པུགྒལཱ ནིདྡིསིཏབྦཱ.
ཀཐཾ? དུཝིདྷོ ཧི ཏཎྷཱཙརིཏོ མུདིནྡྲིཡོ ཙ ཏིཀྑིནྡྲིཡོ ཙཱཏི, ཏཐཱ དིཊྛིཙརིཏོ. ཏེསུ པཋམོ ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ཝིཔལླཏྟདིཊྛི སཏིབལེན ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཀཱཡསབྷཱཝཾ སལླཀྑེཏྭཱ སམྨཏྟནིཡཱམཾ ཨོཀྐམཏི. དུཏིཡོ ཨསུཁེ ‘‘སུཁ’’ནྟི ཝིཔལླཏྟདིཊྛི ‘‘ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནཱདྷིཝཱསེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ (མ. ནི. ༡.༢༦; ཨ. ནི. ༤.༡༤; ༦.༥༨) ཝུཏྟེན ཝཱིརིཡསཾཝརསངྑཱཏེན ཝཱིརིཡབལེན ཏཾ ཝིཔལླཱསཾ ཝིདྷམཏི. ཏཏིཡོ ཨནིཙྩེ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི ཨཡཱཐཱཝགཱཧཱི སམཐབལེན སམཱཧིཏབྷཱཝཏོ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀབྷཱཝཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. ཙཏུཏྠོ སནྟཏིསམཱུཧཀིཙྩཱརམྨཎགྷནཝིཙིཏྟཏྟཱ ཕསྶཱདིདྷམྨཔུཉྫམཏྟེ ཨནཏྟནི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ¶ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཱི ཙཏུཀོཊིཀསུཉྙཏཱམནསིཀཱརེན ཏཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཾ ཝིདྡྷཾསེཏི. ཙཏཱུཧི ཙེཏྠ ཝིཔལླཱསེཧི ཙཏུརཱསཝོགྷཡོགཀཱཡགནྠཨགཏིཏཎྷུཔྤཱདུཔཱདཱནསཏྟཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཨཔརིཉྙཱདིཝསེན སབྦོ ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཏཐཱ ཙཏཱུཧི སཏིཔཊྛཱནེཧི ཙཏུབྦིདྷཛྷཱནཝིཧཱརཱདྷིཊྛཱནསུཁབྷཱགིཡདྷམྨཨཔྤམཉྙཱསམྨཔྤདྷཱནཨིདྡྷིཔཱདཱདིཝསེན སབྦོ ཝོདཱནཔཀྑོ ནེཏབྦོཏི ཨཡཾ སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏསྶ ནཡསྶ བྷཱུམི. ཨིདྷཱཔི སུབྷསཉྙཱསུཁསཉྙཱཧི, ཙཏཱུཧིཔི ཝཱ ཝིཔལླཱསེཧི སམུདཡསཙྩཾ ¶ , ཏེསཾ ཨདྷིཊྛཱནཱརམྨཎབྷཱུཏཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩནྟིཨཱདིནཱ སཙྩཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
དིསཱལོཙནཨངྐུསནཡདྭཡཝཎྞནཱ
ཨིཏི ཏིཎྞཾ ཨཏྠནཡཱནཾ སིདྡྷིཡཱ ཝོཧཱརནཡདྭཡམྤི སིདྡྷམེཝ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཏྠནཡདིསཱབྷཱུཏདྷམྨཱནཾ སམཱལོཙནཾ དིསཱལོཙནཾ, ཏེསཾ སམཱནཡནཾ ཨངྐུསོཏི ནིཡུཏྟཱ པཉྩ ནཡཱ.
པཉྩཝིདྷནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
སཱསནཔཊྛཱནཝཎྞནཱ
ཨིདཾ སུཏྟཾ སོལ༹སཝིདྷེ སུཏྟནྟཔཊྛཱནེ སཾཀིལེསཝཱསནཱསེཀྑབྷཱགིཡཾ, སཾཀིལེསནིབྦེདྷཱསེཀྑབྷཱགིཡམེཝ ཝཱ. ཨཊྛཝཱིསཏིཝིདྷེ པན སུཏྟནྟཔཊྛཱནེ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཾ སཏྟདྷམྨཱདྷིཊྛཱནཾ ཉཱཎཉེཡྻདསྶནབྷཱཝནཾ སཀཝཙནཔརཝཙནཾ ཝིསྶཛྫནཱིཡཱཝིསྶཛྫནཱིཡཾ ཀུསལཱཀུསལཾ ཨནུཉྙཱཏཔཊིཀྑིཏྟཉྩཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
པཀརཎནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
བྲཧྨཛཱལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༢. སཱམཉྙཕལསུཏྟཝཎྞནཱ
རཱཛཱམཙྩཀཐཱཝཎྞནཱ
༡༥༠. རཱཛགཧེཏི ¶ ¶ ¶ ཨེཏྠ དུགྒཛནཔདཊྛཱནཝིསེསསམྤདཱདིཡོགཏོ པདྷཱནབྷཱཝེན རཱཛཱུཧི གཧིཏནྟི རཱཛགཧནྟི ཨཱཧ ‘‘མནྡྷཱཏུ…པེ… ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ཏཏྠ མཧཱགོཝིནྡེན མཧཱསཏྟེན པརིགྒཧིཏཾ རེཎུཨཱདཱིཧི རཱཛཱུཧི པརིགྒཧིཏམེཝ ཧོཏཱིཏི མཧཱགོཝིནྡགྒཧཎཾ. མཧཱགོཝིནྡོཏི མཧཱནུབྷཱཝོ ཨེཀོ པུརཱཏནོ རཱཛཱཏི ཀེཙི. པརིགྒཧིཏཏྟཱཏི རཱཛདྷཱནཱིབྷཱཝེན པརིགྒཧིཏཏྟཱ. པཀཱརེཏི ནགརམཱཔནེན རཉྙཱ ཀཱརིཏསབྦགེཧཏྟཱ རཱཛགཧཾ, གིཛ྄ཛྷཀཱུཊཱདཱིཧི པརིཀྑིཏྟཏྟཱ པབྦཏརཱཛེཧི པརིཀྑིཏྟགེཧསདིསནྟིཔི རཱཛགཧཾ, སམྤནྣབྷཝནཏཱཡ རཱཛམཱནཾ གེཧནྟི པི རཱཛགཧཾ, སཾཝིཧིཏཱརཀྑཏཱཡ ཨནཏྠཱཝཧབྷཱཝེན ཨུཔགཏཱནཾ པཊིརཱཛཱུནཾ གཧཾ གེཧབྷཱུཏནྟིཔི རཱཛགཧཾ, རཱཛཱུཧི དིསྭཱ སམྨཱ པཏིཊྛཱཔིཏཏྟཱ ཏེསཾ གཧཾ གེཧབྷཱུཏནྟིཔི རཱཛགཧཾ, ཨཱརཱམརཱམཎེཡྻཀཱདཱིཧི རཱཛཏེ, ནིཝཱསསུཁཏཱདིནཱ སཏྟེཧི མམཏྟཝསེན གཡ྄ཧཏི, པརིགྒཡ྄ཧཏཱིཏི ཝཱ རཱཛགཧནྟི ཨེདིསེ པཀཱརེ སོ པདེསོ ཋཱནཝིསེསབྷཱཝེན ཨུལཱ༹རསཏྟཔརིབྷོགོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཾ པནེཏ’’ནྟིཨཱདི. ཏེསནྟི ཡཀྑཱནཾ. ཝསནཝནནྟི ཨཱཔཱནབྷཱུམིབྷཱུཏཾ ཨུཔཝནཾ.
ཨཝིསེསེནཱཏི ‘‘པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ ཝིཧརཏི’’ (མ. ནི. ༡.༦༩; ༣.༧༥; ཝིབྷ. ༥༠༨), ‘‘པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏི, (དཱི. ནི. ༡.༢༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡༥༢; ཨ. ནི. ༤.༡༢༣; པཱརཱ. ༡༡) ‘‘མེཏྟཱསཧགཏེན ཙེཏསཱ ཨེཀཾ དིསཾ ཕརིཏྭཱ ཝིཧརཏི’’, (དཱི. ནི. ༡.༥༥༦; ༣.༣༠༨; མ. ནི. ༡.༧༧, ༤༥༩, ༥༠༩; ༢.༣༠༩, ༣༡༥, ༤༥༡, ༤༧༡; ༣.༢༣༠; ཝིབྷ. ༦༤༢) ‘‘སབྦནིམིཏྟཱནཾ ¶ ཨམནསིཀཱརཱ ཨནིམིཏྟཾ ཙེཏོསམཱདྷིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༤༥༩) ཝིཡ སདྡནྟརསནྣིདྷཱནསིདྡྷེན ཝིསེསཔརཱམསནེན ཝིནཱ. ཨིརིཡཱཡ ཀཱཡིཀཀིརིཡཱཡ པཝཏྟནཱུཔཱཡབྷཱཝཏོ ¶ པཐོཏི ཨིརིཡཱཔཐོ. ཋཱནཱདཱིནཉྷི གཏིནིཝཏྟི ཨཱདིཨཝཏྠཱཧི ཝིནཱ ན ཀཉྩི ཀཱཡིཀཀིརིཡཾ པཝཏྟེཏུཾ སཀྐཱ. ཝིཧརཏི པཝཏྟཏི ཨེཏེན, ཝིཧརཎཉྩཱཏི ཝིཧཱརོ, དིབྦབྷཱཝཱཝཧོ ཝིཧཱརོ དིབྦཝིཧཱརོ, མཧགྒཏཛ྄ཛྷཱནཱནི. ནེཏྟིཡཾ པན ‘‘ཙཏསྶོ ཨཱརུཔྤསམཱཔཏྟིཡོ ཨཱནེཉྫཱ ཝིཧཱརཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ¶ . ཏཾ ཏཱསཾ མེཏྟཱཛྷཱནཱདཱིནཾ བྲཧྨཝིཧཱརཏཱ ཝིཡ བྷཱཝནཱཝིསེསབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨཊྛཀཐཱསུ པན དིབྦབྷཱཝཱཝཧསཱམཉྙཏོ ཏཱཔི ‘‘དིབྦཝིཧཱརཱ’’ ཏྭེཝ ཝུཏྟཱ. ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཱདིཝསེན པཝཏྟིཡཱ བྲཧྨབྷཱུཏཱ སེཊྛབྷཱུཏཱ ཝིཧཱརཱཏི བྲཧྨཝིཧཱརཱ, མེཏྟཱཛྷཱནཱདིཀཱ. ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏྟཱ ཨརིཡཱནཾ ཝིཧཱརཱཏི ཨརིཡཝིཧཱརཱ, ཙཏསྶོཔི ཕལསམཱཔཏྟིཡོ. སམངྒཱིཔརིདཱིཔནནྟི སམངྒིབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. ཨིརིཡཱཔཐསམཱཡོགཔརིདཱིཔནཾ ཨིཏརཝིཧཱརསམཱཡོགཔརིདཱིཔནསྶ ཝིསེསཝཙནསྶ ཨབྷཱཝཏོ, ཨིརིཡཱཔཐསམཱཡོགཔརིདཱིཔནསྶ ཙ ཨཏྠསིདྡྷཏྟཱ. ཝིཧརཏཱིཏི ཨེཏྠ ཝི-སདྡོ ཝིཙྪེདཏྠཛོཏནོ, ཧརཏཱིཏི ནེཏི, པཝཏྟེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ཀསྶ ཀེན ཝིཙྪིནྡནཾ, ཀཐཾ ཀསྶ པཝཏྟནནྟི ཨནྟོལཱིནཾ ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི.
གོཙརགཱམདསྶནཏྠཾ ‘‘རཱཛགཧེ’’ཏི ཝཏྭཱ བུདྡྷཱནཾ ཨནུརཱུཔནིཝཱསནཊྛཱནདསྶནཏྠཾ ‘‘ཨམྦཝནེ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིདམསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏནྟི ཨེཏཾ ‘‘རཱཛགཧེ’’ཏི བྷུམྨཝཙནཾ སམཱིཔཏྠེ ‘‘གངྒཱཡ གཱཝོ ཙརནྟི, ཀཱུཔེ གགྒཀུལ’’ནྟི ཙ ཡཐཱ. ཀུམཱརེན ¶ བྷཏོཏི ཀུམཱརབྷཏོ, སོ ཨེཝ ཀོམཱརབྷཙྩོ ཡཐཱ བྷིསགྒམེཝ བྷེསཛྫཾ. དོསཱབྷིསནྣནྟི ཝཱཏཔིཏྟཱདིཝསེན ཨུསྶནྣདོསཾ. ཝིརེཙེཏྭཱཏི དོསཔཀོཔཏོ ཝིཝེཙེཏྭཱ.
ཨཌྜྷཏེལ༹སཧཱིཏི ཨཌྜྷེན ཏེརསཧི ཨཌྜྷཏེརསཧི བྷིཀྑུསཏེཧི. ཏཱནི པན པཉྙཱསཱཡ ཨཱུནཱནི ཏེརསབྷིཀྑུསཏཱནི ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཌྜྷསཏེནཱ’’ཏིཨཱདི.
རཱཛཏཱིཏི དིབྦཏི, སོབྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. རཉྫེཏཱིཏི རམེཏི. རཉྙོཏི པིཏུ བིམྦིསཱརརཉྙོ. སཱསནཊྛེན ཧིཾསནཊྛེན སཏྟུ.
བྷཱརིཡེཏི གརུཀེ ཨཉྙེསཾ ཨསཀྐུཎེཡྻེ ཝཱ. སུཝཎྞསཏྠཀེནཱཏི སུཝཎྞམཡེན སཏྠཀེན. ཨཡོམཡཉྷི རཉྙོ སརཱིརཾ ཨུཔནེཏུཾ ཨཡུཏྟནྟི ཝདཏི. སུཝཎྞསཏྠཀེནཱཏི ཝཱ སུཝཎྞཔརིཀྑཏེན སཏྠཀེན བཱཧུཾ ཕཱལཱཔེཏྭཱཏི སིརཱཝེདྷཝསེན བཱཧུཾ ཕལཱཔེཏྭཱ ཨུདཀེན སམྦྷིནྡིཏྭཱ པཱཡེསི ཀེཝལསྶ ལོཧིཏསྶ གབྦྷིནིཏྠིཡཱ དུཛྫཱིརབྷཱཝཏོ. དྷུརཱཏི དྷུརབྷཱུཏཱ, གཎསྶ ¶ , དྷོརཡ྄ཧཱཏི ཨཏྠོ. དྷུརཾ ནཱིཧརཱམཱིཏི གཎདྷུརཾ གཎབནྡྷིཡཾ ནིབྦཏྟེམི. ‘‘པུབྦེ ཁོ’’ཏིཨཱདི ཁནྡྷཀཔཱལི༹ ཨེཝ.
པོཏྠནིཡནྟི ¶ ཚུརིཀཾ, ཡཾ ‘‘ནཁར’’ནྟིཔི [པོཐནིཀནྟི ཚུརིཀཾ, ཡཾ ཁརནྟིཔི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༣.༣༣༩) པོཐནིཀནྟི ཚུརིཀཾ, ཁརནྟིཔི (ཝི. ཝི. ཊཱི. ༢.ཙཱུལ༹ཝགྒཝཎྞནཱ ༣༣༩)] ཝུཙྩཏི. དིཝཱ དིཝསྶཱཏི དིཝསྶཔི དིཝཱ, མཛ྄ཛྷནྷིཀཝེལཱཡནྟི ཨཏྠོ.
ཏསྶཱ སརཱིརཾ ལེཧིཏྭཱ ཡཱཔེཏི ཨཏྟཱུཔཀྐམེན མརཎཾ ན ཡུཏྟནྟི. ན ཧི ཨརིཡསཱཝཀཱ ཨཏྟཱནཾ ཝིནིཔཱཏེནྟཱིཏི. མགྒཕལསུཁེནཱཏི མགྒཕལསུཁཱཝཧེན སོཏཱཔཏྟིམགྒཕལསུཁཱུཔསཉྷིཏེན ཙངྐམེན ཡཱཔེཏི. ཙེཏིཡངྒཎེཏི གནྡྷཔུཔྥཱདཱིཧི པཱུཛནཊྛཱནབྷཱུཏེ ཙེཏིཡངྒཎེ ¶ . ནིསཛྫནཏྠཱཡཱཏི བྷིཀྑུསངྒྷནིསཱིདནཏྠཱཡ. ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀདེཝལོཀེ…པེ… ཡཀྑོ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟི ཏཏྠ བཧུལཾ ནིབྦཏྟཔུབྦཏཱཡ ཙིརཔརིཙིཏནིཀནྟིཝསེན.
ཁོབྷེཏྭཱཏི པུཏྟསིནེཧསྶ བལཝབྷཱཝཏོ, སཧཛཱཏཔཱིཏིཝེགསྶ ཙ སཝིཔྥཱརཏཱཡ ཏཾསམུཊྛཱནརཱུཔདྷམྨེཧི ཕརཎཝསེན སཀལསརཱིརཾ ཨཱལོལེ༹ཏྭཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཊྛིམིཉྫཾ ཨཱཧཙྩ ཨཊྛཱསཱི’’ཏི. པིཏུགུཎནྟི པིཏུ ཨཏྟནི སིནེཧགུཎཾ. མུཉྩཱཔེཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ པཀཱརཏྠོ, ཏེན ‘‘ཨབྷིམཱརཀཔུརིསཔེསནཱདིཔྤཀཱརེནཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཨེཝ པཀཱརེ པཙྩཱམསཏི. ཝིཏྠཱརཀཐཱནཡོཏི ཨཛཱཏསཏྟུཔསཱདནཱདིཝསེན ཝིཏྠཱརཏོ ཝཏྟབྦཱཡ ཀཐཱཡ ནཡམཏྟཾ. ཀསྨཱ པནེཏྠ ཝིཏྠཱརནཡཱ ཀཐཱ ན ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱགཏཏྟཱ པན སབྦཾ ན ཝུཏྟ’’ནྟི.
ཀོསལརཉྙོཏི མཧཱཀོསལརཉྙོ. པཎྜིཏཱདྷིཝཙནནྟི པཎྜིཏཝེཝཙནཾ. ཝིདནྟཱིཏི ཛཱནནྟི. ཝེདེན ཉཱཎེན ཀརཎབྷཱུཏེན ཨཱིཧཏི པཝཏྟཏཱིཏི ཝེདེཧི.
ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ དིཝསེ. ཨནསནེན ཝཱཏི ཝཱ-སདྡོ ཨནིཡམཏྠོ, ཏེན ཨེཀཙྩམནོདུཙྩརིཏདུསྶཱིལྱཱདཱིནི སངྒཎྷཱཏི. ཏཐཱ ཧི གོཔཱལཀཱུཔོསཐོ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱསཧགཏཙིཏྟསྶ ཝསེན ཝུཏྟོ, ནིགཎྛུཔོསཐོ མོསཝཛྫཱདིཝསེན. ཡཐཱཧ ‘‘སོ ཏེན ཨབྷིཛ྄ཛྷཱསཧགཏེན ཙེཏསཱ དིཝསཾ ཨཏིནཱམེཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༧༡), ‘‘ཨིཏི ཡསྨིཾ སམཡེ སཙྩེ སམཱདཔེཏབྦཱ, མུསཱཝཱདེ ཏསྨིཾ སམཡེ སམཱདཔེནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༧༡) ཙ ཨཱདི. ཨེཏྠཱཏི ཨུཔོསཐསདྡེ. ཨཏྠུདྡྷཱརོཏི ཝཏྟབྦཨཏྠཱནཾ ཨུདྡྷཱརཎཾ.
ནནུ ¶ ¶ ཙ ཨཏྠམཏྟཾ པཏི ¶ སདྡཱ ཨབྷིནིཝིསནྟཱིཏི ན ཨེཀེན སདྡེན ཨནེཀེ ཨཏྠཱ ཨབྷིདྷཱིཡནྟཱིཏི? སཙྩམེཏཾ སདྡཝིསེསེ ཨཔེཀྑིཏེ, ཏེསཾ པན ཨཏྠཱནཾ ཨུཔོསཐསདྡཝཙནཱིཡཏཱ སཱམཉྙཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝུཙྩམཱནོ ཨཡཾ ཝིཙཱརོ ཨུཔོསཐསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོཏི ཝུཏྟོ. ཧེཊྛཱ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨཱགཏེ ཨཏྠུདྡྷཱརེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཀཱམཉྩ པཱཏིམོཀྑུདྡེསཱདིཝིསཡོཔི ཨུཔོསཐསདྡོ སཱམཉྙརཱུཔོ ཨེཝ ཝིསེསསདྡསྶ ཨཝཱཙཀབྷཱཝཏོ, ཏཱདིསཾ པན སཱམཉྙཾ ཨནཱདིཡིཏྭཱ ཨཡམཏྠོ ཝུཏྟོཏི ཝེདིཏབྦཾ. སཱིལསུདྡྷིཝསེན ཨུཔེཏེཧི སམགྒེཧི ཝསཱིཡཏི ཨནུཊྛཱིཡཏཱིཏི ཨུཔོསཐོ, པཱཏིམོཀྑུདྡེསོ. སམཱདཱནཝསེན ཨདྷིཊྛཱནཝསེན ཝཱ ཨུཔེཙྩ ཨརིཡཝཱསཱདིཨཏྠཾ ཝསིཏབྦཏོ ཨུཔོསཐོ, སཱིལཾ. ཨནསནཱདིཝསེན ཨུཔེཙྩ ཝསིཏབྦཏོ ཨནུཝསིཏབྦཏོ ཨུཔོསཐོ. ཨུཔཝཱསོཏི སམཱདཱནཾ. ཨུཔོསཐཀུལབྷཱུཏཏཱཡ ནཝམཧཏྠིནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣེ ཧཏྠིནཱགེ ཀིཉྩི ཀིརིཡཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ རཱུལ༹ྷིཝསེན སམཉྙཱམཏྟཾ ཨུཔོསཐོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔོསཐོ ནཱགརཱཛཱཏིཨཱདཱིསུ པཉྙཏྟཱི’’ཏི. དིཝསེ པན ཨུཔོསཐསདྡཔྤཝཏྟི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཱ ཨེཝ. སུདྡྷསྶ ཝེ སདཱ ཕགྒཱུཏི ཨེཏྠ པན སུདྡྷསྶཱཏི སབྦསོ ཀིལེསམལཱབྷཱཝེན སུདྡྷསྶ. ཝེཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཝེཏི ཝཱ བྱཏྟནྟི ཨཏྠོ. སདཱ ཕགྒཱུཏི ནིཙྩཀཱལམྤི ཕགྒུཎནཀྑཏྟམེཝ. ཡསྶ ཧི ཕགྒུཎམཱསེ ཨུཏྟརཕགྒུཎདིཝསེ ཏིཏྠནྷཱནཾ ཀརོནྟསྶ སཾཝཙྪརིཀཔཱཔཔཝཱཧནཾ ཧོཏཱིཏི ལདྡྷི, ཏཾ ཏཏོ ཝིཝེཙེཏུཾ ཨིདཾ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ. སུདྡྷསྶུཔོསཐོ སདཱཏི ཡཐཱཝུཏྟསུདྡྷིཡཱ སུདྡྷསྶ ཨུཔོསཐངྒཱནི ཝཏསམཱདཱནཱནི ཙ ཨསམཱདིཡཏོཔི ནིཙྩཾ ཨུཔོསཐོ, ཨུཔོསཐཝཱསོ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. པཉྩདསནྣཾ ཏིཐཱིནཾ པཱུརཎཝསེན པནྣརསོ.
བཧུསོ ¶ , ཨཏིསཡཏོ ཝཱ ཀུམུདཱནི ཨེཏྠ སནྟཱིཏི ཀུམུདཝཏཱི, ཏིསྶཾ ཀུམུདཝཏིཡཱ. ཙཏུནྣཾ མཱསཱནཾ པཱརིཔཱུརིབྷཱུཏཱཏི ཙཱཏུམཱསཱི. སཱ ཨེཝ པཱལི༹ཡཾ ཙཱཏུམཱསིནཱིཏི ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིདྷ པན ཙཱཏུམཱསིནཱིཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ཏདཱ ཀཏྟིཀམཱསསྶ པུཎྞཏཱཡ མཱསཔུཎྞཏཱ. ཝསྶཱནསྶ ཨུཏུནོ པུཎྞཏཱཡ ཨུཏུཔུཎྞཏཱ. ཀཏྟིཀམཱསལཀྑིཏསྶ སཾཝཙྪརསྶ པུཎྞཏཱཡ སཾཝཙྪརཔུཎྞཏཱ. ‘‘མཱ’’ ཨིཏི ཙནྡོ ཝུཙྩཏི ཏསྶ གཏིཡཱ དིཝསསྶ མིནིཏབྦཏོ. ཨེཏྠ པུཎྞོཏི ཨེཏིསྶཱ རཏྟིཡཱ སབྦཀལཱཔཱརིཔཱུརིཡཱ པུཎྞོ. ཏདཱ ཧི ཙནྡོ སབྦསོ པརིཔུཎྞོ ཧུཏྭཱ དིསྶཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཏདཧུཔོསཐེ ¶ པནྣརསེ’’ཏི པདཱནི དིཝསཝསེན ཝུཏྟཱནི, ‘‘ཀོམུདིཡཱ’’ཏིཨཱདཱིནི རཏྟིཝསེན.
རཱཛཱམཙྩཔརིཝུཏོཏི རཱཛཀུལསམུདཱགཏེཧི ཨམཙྩེཧི པརིཝུཏོ. ཨཐ ཝཱ ཨནུཡུཏྟཀརཱཛཱུཧི ¶ ཙེཝ ཨམཙྩེཧི ཙ པརིཝུཏོ. ཙཏུརུཔཀྐིལེསཱཏི ཨབྦྷཱ མཧིཀཱ དྷཱུམརཛོ རཱཧཱུཏི ཨིམེཧི ཙཏཱུཧི ཨུཔཀྐིལེསེཧི. སནྣིཊྛཱནཾ ཀཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ.
པཱིཏིཝཙནནྟི པཱིཏིསམུཊྛཱནཾ ཝཙནཾ. ཡཉྷི ཝཙནཾ པཊིགྒཱཧཀནིརཔེཀྑཾ ཀེཝལཾ ཨུལཱ༹རཱཡ པཱིཏིཡཱ ཝསེན སརསཏོ སཧསཱཝ མུཁཏོ ནིཙྪརཏི, ཏཾ ཨིདྷ ‘‘ཨུདཱན’’ནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཾ པཱིཏིཝཙནཾ ཧདཡཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏཱི’’ཏིཨཱདི.
དོསེཧི ཨིཏཱ གཏཱ ཨཔགཏཱཏི དོསིནཱ ཏ-ཀཱརསྶ ན-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱ ‘‘ཀིལེསེ ཛིཏོ ཝིཛིཏཱཝཱིཏི ཛིནོ’’ཏི. ཨནཱིཡ-སདྡོ ཀཏྟུཨཏྠེ ཝེདིཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘མནཾ རམཡཏཱི’’ཏི ‘‘རམཎཱིཡཱ’’ཏི ཡཐཱ ‘‘ནིཡྻཱནིཀཱ དྷམྨཱ’’ཏི. ཛུཎྷཝསེན རཏྟིཡཱ སུརཱུཔཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝུཏྟདོསཝིམུཏྟཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ¶ ཨབྦྷཱདཡོ ཝུཏྟདོསཱ, ཏབྦིགམེནེཝ ཙསྶཱ དསྶནཱིཡཏཱ, ཏེན, ཨུཏུསམྤཏྟིཡཱ ཙ པཱསཱདིཀཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ལཀྑཎཾ བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟཱཏི ཨེཏིསྶཱ རཏྟིཡཱ ཡུཏྟོ དིཝསོ མཱསོ ཨུཏུ སཾཝཙྪརོཏི ཨེཝཾ དིཝསམཱསཨུཏུསཾཝཙྪརཱནཾ སལླཀྑཎཾ བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟཱ ལཀྑཉྙཱ, ལཀྑཎཱིཡཱཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཡཾ ནོ པཡིརུཔཱསཏོ ཙིཏྟཾ པསཱིདེཡྻཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘སམཎཾ ཝཱ བྲཱཧྨཎཾ ཝཱ’’ཏི ཨེཏྠ པརམཏྠསམཎོ ཙ པརམཏྠབྲཱཧྨཎོ ཙ ཨདྷིཔྤེཏོ, ན པབྦཛྫཱམཏྟསམཎོ, ན ཛཱཏིམཏྟབྲཱཧྨཎོ ཙཱཏི ཨཱཧ ‘‘སམིཏཔཱཔཏཱཡ སམཎཾ. བཱཧིཏཔཱཔཏཱཡ བྲཱཧྨཎ’’ནྟི. བཧུཝཙནེ ཝཏྟབྦེ ཨེཀཝཙནཾ, ཨེཀཝཙནེ ཝཱ ཝཏྟབྦེ བཧུཝཙནཾ ཝཙནབྱཏཡོ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཨེཀཝཙནཝསེནེཝ བྱཏཡོ དསྶིཏོ. ཨཏྟནི, གརུཊྛཱནིཡེ ཙ ཨེཀསྨིམྤི བཧུཝཙནཔྤཡོགོ ནིརཱུལ༹ྷོཏི. སབྦེནཔཱིཏི ‘‘རམཎཱིཡཱ ཝཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སབྦེན ཝཙནེན. ཨོབྷཱསནིམིཏྟཀམྨནྟི ཨོབྷཱསབྷཱུཏནིམིཏྟཀམྨཾ པརིབྱཏྟཾ ནིམིཏྟཀརཎནྟི ཨཏྠོ. དེཝདཏྟོ ཙཱཏི. ཙ-སདྡོ ཨཏྟཱུཔནཡནེ, ཏེན ཡཐཱ རཱཛཱ ཨཛཱཏསཏྟུ ཨཏྟནོ པིཏུ ཨརིཡསཱཝཀསྶ སཏྠུཨུཔཊྛཱཀསྶ གྷཱཏནེན མཧཱཔརཱདྷོ ¶ , ཨེཝཾ བྷགཝཏོ མཧཱཨནཏྠཀརསྶ དེཝདཏྟསྶ ཨཝསྶཡབྷཱཝེན པཱིཏི ཨིམམཏྠཾ ཨུཔནེཏི. ཏསྶ པིཊྛིཚཱཡཱཡཱཏི ཏསྶ ཛཱིཝཀསྶ པིཊྛིཨཔསྶཡེན, ཏཾ པམུཁཾ ཀཏྭཱ ཏཾ ཨཔསྶཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཝིཀྑེཔཔཙྪེདནཏྠནྟི བྷཱཝིནིཡཱ ཨཏྟནོ ཀཐཱཡ ཨུཔྤཛྫནཀཝིཀྑེཔནསྶ པཙྪིནྡནཏྠཾ, ཨནུཔྤཏྟིཨཏྠནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏསྶཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི.
༡༥༡. ‘‘སོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི པོརཱཎཊྛཀཐཱཡ ཨཱགཏནཡོ. ཨེསེཝ ནཡོ པརཏོ མཀྑལིཔདནིབྦཙནེཔི ¶ . ཨུཔསངྐམནྟཱིཏི ཨུཔགཏཱ. ཏདེཝ པབྦཛྫཾ ཨགྒཧེསཱིཏི ཏདེཝ ནགྒརཱུཔཾ པབྦཛྫཾ ཀཏྭཱ གཎྷི.
པབྦཛིཏསམཱུཧསངྑཱཏོ ¶ སངྒྷོཏི པབྦཛིཏསམཱུཧཏཱམཏྟེན སངྒྷོ, ན ནིཡྻཱནིཀདིཊྛིསུཝིསུདྡྷསཱིལསཱམཉྙཝསེན སཾཧཏཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨསྶ སཏྠུཔཊིཉྙསྶ པརིཝཱརབྷཱུཏོ ཨཏྠི. སྭེཝཱཏི པབྦཛིཏསམཱུཧསངྑཱཏོཝ. ཀེཙི པན ‘‘པབྦཛིཏསམཱུཧཝསེན སངྒྷཱི, གཧཊྛསམཱུཧཝསེན གཎཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཏེསཾ མཏིམཏྟཾ གཎེ ཨེཝ ལོཀེ སངྒྷ-སདྡསྶ ནིརཱུལ༹ྷཏྟཱ. ཨཱཙཱརསིཀྑཱཔནཝསེནཱཏི ཨཙེལཀ ཝཏཙརིཡཱདིཨཱཙཱརསིཀྑཱཔནཝསེན. པཱཀཊོཏི སངྒྷཱིཨཱདིབྷཱཝེན པཀཱསིཏོ. ‘‘ཨཔྤིཙྪོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏཏྠ ལབྦྷམཱནཾ ཨཔྤིཙྪཏྟཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔྤིཙྪཏཱཡ ཝཏྠམྤི ན ནིཝཱསེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཏསྨིཾ སཱསནིཀེ ཝིཡ སནྟགུཎནིགཱུཧཎལཀྑཎཱ ཨཔྤིཙྪཏཱ ལབྦྷཏཱིཏི. ཡསོཏི ཀིཏྟིསདྡོ. ‘‘ཏརནྟི ཨེཏེན སཾསཱརོགྷ’’ནྟི ཨེཝཾ སམྨཏཏྟཱ ཏིཏྠཾ ཝུཙྩཏི ལདྡྷཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏིཏྠཀརོཏི ལདྡྷིཀརོ’’ཏི. སཱདྷུསམྨཏོཏི ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྨཏོ, ན སཱདྷཱུཧི སམྨཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཡཾ སཱདྷཱུ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཨིམཱནི མེ ཝཏསམཱདཱནཱནི ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ སུཙིཎཱནཱི’’ཏི པབྦཛིཏཏོ པཊྛཱཡ ཨཏིཀྐནྟཱ བཧཱུ རཏྟིཡོ ཛཱནཱཏཱིཏི རཏྟཉྙཱུ. ཏཱ པནསྶ རཏྟིཡོ ཙིརཀཱལབྷཱུཏཱཏི ཀཏྭཱ ཙིརཾ པབྦཛིཏསྶ ཨསྶཱཏི ཙིརཔབྦཛིཏོ. ཏཏྠ ཙིརཔབྦཛིཏཏཱགཧཎེན བུདྡྷིསཱིལཏཾ དསྶེཏི, རཏྟཉྙུཏཱགཧཎེན ཏཏྠ སམྤཛཱནཏཾ. ཨདྡྷཱནནྟི དཱིགྷཀཱལཾ. ཀིཏྟཀོ པན སོཏི ཨཱཧ ‘‘དྭེ ཏཡོ རཱཛཔརིཝཊྚེ’’ཏི, དྭིནྣཾ ཏིཎྞཾ རཱཛཱུནཾ རཛྫཾ ཨནུསཱསནཔཊིཔཱཊིཡོཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨདྡྷགཏོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཀཏཾ ཝཡོགཧཎཾ ཨོསཱནཝཡཱཔེཀྑནྟི ཨཱཧ ‘‘པཙྪིམཝཡཾ ཨནུཔྤཏྟོ’’ཏི. ཨུབྷཡནྟི ‘‘ཨདྡྷགཏོ, ཝཡོཨནུཔྤཏྟོ’’ཏི པདདྭཡཾ.
པུབྦེ ¶ ¶ པིཏརཱ སདྡྷིཾ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ དེསནཱཡ སུཏཔུབྦཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱདི…པེ… སོཏུཀཱམོ’’ཏི. དསྶནེནཱཏི ན དསྶནམཏྟཾ, དིསྭཱ པན ཏེན སདྡྷིཾ ཨཱལཱཔསལླཱཔཾ ཀཏྭཱ ཏཏོ ཨཀིརིཡཝཱདཾ སུཏྭཱ ཏེསཾ ཨནཏྟམནོ ཨཧོསི. གུཎཀཐཱཡཱཏི ཨབྷཱུཏགུཎཀཐཱཡ. ཏེནཱཧ ‘‘སུཊྛུཏརཾ ཨནཏྟམནོ ཧུཏྭཱ’’ཏི. ཡདི ཨནཏྟམནོ, ཀསྨཱ ཏུཎྷཱི ཨཧོསཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཏྟམནོ སམཱནོཔཱི’’ཏིཨཱདི.
༡༥༢. གོསཱལཱཡཱཏི ཨེཝཾ ནཱམཀེ གཱམེ. ཝསྶཱནཀཱལེ གུནྣཾ ཏིཊྛནསཱལཱཏི ཨེཀེ.
༡༥༣. པཊིཀིཊྛཏརནྟི ¶ ནིཧཱིནཏརཾ. ཏནྟཱཝུཏཱནཱིཏི ཏནྟེ པསཱརེཏྭཱ ཝཱིཏཱནི. ‘‘སཱིཏེ སཱིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཚཧཱཀཱརེཧི ཏསྶ ནིཧཱིནསྶ ནིཧཱིནཏརཏཾ དསྶེཏི.
༡༥༤. ཝཙྩཾ ཀཏྭཱཔཱིཏི པི-སདྡེན བྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱཔི ཀེནཙི ཨསུཙིནཱ མཀྑིཏོ པཱིཏི ཨིམམཏྠཾ སམྤིཎྜེཏི. ཝཱལིཀཐཱུཔཾ ཀཏྭཱཏི ཝཏྟཝསེན ཝཱལིཀཱཡ ཐཱུཔཾ ཀཏྭཱ.
༡༥༦. པལིབུདྡྷནཀིལེསོཏི སཾསཱརེ པལིབུདྡྷནཀིཙྩོ རཱགཱདིཀིལེསོ ཁེཏྟཝཏྠུཔུཏྟདཱརཱདིཝིསཡོ.
ཀོམཱརབྷཙྩཛཱིཝཀཀཐཱཝཎྞནཱ
༡༥༧. ན ཡཐཱདྷིཔྤཱཡཾ ཝཏྟཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནཏྠོ ཝཏ མེ’’ཏི. ཛཱིཝཀསྶ ཏུཎྷཱིབྷཱཝོ མམ ཨདྷིཔྤཱཡསྶ མདྡནསདིསོ, ཏསྨཱ ཏཾ པུཙྪིཏྭཱ ཀཐཱཔནེན མམ ཨདྷིཔྤཱཡོ པཱུརེཏབྦོཏི ཨཡམེཏྠ རཉྙོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཧཏྠིམྷི ནུ ཁོ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཀིཾ ཏུཎྷཱིཏི ཀིཾ ཀཱརཎཱ ཏུཎྷཱི, ཀིཾ ཏཾ ཀཱརཎཾ, ཡེན ཏུཝཾ ཏུཎྷཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཀེན ཀཱརཎེན ཏུཎྷཱི’’ཏི.
ཀཱམཾ སབྦཱཔི ཏཐཱགཏསྶ པཊིཔཏྟི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ ཨཙྪརིཡཨབྦྷུཏརཱུཔཱ ཙ, ཏཐཱཔི གབྦྷོཀྐནྟི- ¶ ཨབྷིཛཱཏིཨབྷིནིཀྑམནཨབྷིསམྦོདྷིདྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟན- ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡདེཝོརོཧཎཱནི སདེཝཀེ ལོཀེ ཨཏིཝིཡ ¶ སུཔཱཀཊཱནི, ན སཀྐཱ ཀེནཙི པཊིབཱཧིཏུནྟི ཏཱནིཡེཝེཏྠ ཨུདྡྷཊཱནི. ཨིཏྠམྦྷཱུཏཱཁྱཱནཏྠེཏི ཨིཏྠཾ ཨེཝཾ པཀཱརོ བྷཱུཏོ ཛཱཏོཏི ཨེཝཾ ཀཐནཏྠེ. ཨུཔཡོགཝཙནནྟི. ‘‘ཨབྦྷུགྒཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨབྷཱིཏི ཨུཔསགྒོ ཨིཏྠམྦྷཱུཏཱཁྱཱནཏྠཛོཏཀོ, ཏེན ཡོགཏོ ‘‘ཏཾ ཁོ པན བྷགཝནྟ’’ནྟི ཨིདཾ སཱམིཨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཏེནཱཧ ‘‘ཏསྶ ཁོ པན བྷགཝཏོཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཀལྱཱཎགུཎསམནྣཱགཏོཏི ཀལྱཱཎེཧི གུཎེཧི ཡུཏྟོ, ཏཾ ནིསྶིཏོ ཏབྦིསཡཏཱཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སེཊྛོཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཀིཏྟེཏབྦཏོ ཀིཏྟི, སཱ ཨེཝ སདྡནཱིཡཏོ སདྡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀིཏྟིསདྡོཏི ཀིཏྟིཡེཝཱ’’ཏི. ཨབྷིཏྠཝནཝསེན པཝཏྟོ སདྡོ ཐུཏིགྷོསོ. ཨནཉྙསཱདྷཱརཎགུཎེ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཏྟཱ སདེཝཀཾ ལོཀཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨུགྒཏོ.
སོ བྷགཝཱཏི ཡོ སོ སམཏིཾ སཔཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སབྦཀིལེསེ བྷཉྫིཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ¶ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ དེཝཱནཾ ཨཏིདེཝོ སཀྐཱནཾ ཨཏིསཀྐོ བྲཧྨཱནཾ ཨཏིབྲཧྨཱ ལོཀནཱཐོ བྷཱགྱཝནྟཏཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི སདེཝཀེ ལོཀེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི སབྦཏྠ པཏྠཊཀིཏྟིསདྡོ, སོ བྷགཝཱ. ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཙ ཨིདཾ སཏྠུ ནཱམཀིཏྟནཾ. ཏེནཱཧ ཨཱཡསྨཱ དྷམྨསེནཱཔཏི ‘‘བྷགཝཱཏི ནེཏཾ ནཱམཾ མཱཏརཱ ཀཏ’’ནྟིཨཱདི (མཧཱནི. ༨༤). པརཏོ པན བྷགཝཱཏི གུཎཀིཏྟནཾ.
ཡཐཱ ཀམྨཊྛཱནིཀེན ‘‘ཨརཧ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ནཝཊྛཱནེསུ པཙྩེཀཾ ཨིཏི-སདྡཾ ཡོཛེཏྭཱ བུདྡྷགུཎཱ ཨནུསྶརཱིཡནྟི, ཨེཝཾ བུདྡྷགུཎསངྐིཏྟཀེནཱཔཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨིཏིཔི ཨརཧཾ, ཨིཏིཔི སམྨཱསམྦུདྡྷོ…པེ… ཨིཏིཔི བྷགཝཱ’’ཏི ཨཱཧ. ‘‘ཨིཏིཔེཏཾ ¶ ཨབྷཱུཏཾ, ཨིཏིཔེཏཾ ཨཏཙྪ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༥) ཝིཡ ཨིདྷ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱསནྣཔཙྩཀྑཀརཎཏྠོ, པི-སདྡོ སམྤིཎྜནཏྠོ, ཏེན ཙ ཏེསཾ གུཎཱནཾ བཧུབྷཱཝོ དཱིཔིཏོ. ཏཱནི ཙ སངྐིཏྟེནྟེན ཝིཉྙུནཱ ཙིཏྟསྶ སམྨུཁཱིབྷཱུཏཱནེཝ ཀཏྭཱ སངྐིཏྟེཏབྦཱནཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨིམིནཱ ཙ ཨིམིནཱ ཙ ཀཱརཎེནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨེཝཉྷི ནིརཱུཔེཏྭཱ ཀིཏྟེནྟེ ཡསྶ སངྐིཏྟེཏི, ཏསྶ བྷགཝཏི ཨཏིཝིཡ ཨབྷིཔྤསཱདོ ཧོཏི. ཨཱརཀཏྟཱཏི སུཝིདཱུརཏྟཱ. ཨརཱིནནྟི ཀིལེསཱརཱིནཾ. ཨརཱནནྟི སཾསཱརཙཀྐསྶ ཨརཱནཾ. ཧཏཏྟཱཏི ཝིཧཏཏྟཱ. པཙྩཡཱདཱིནནྟི ཙཱིཝརཱདིཔཙྩཡཱནཉྩེཝ ¶ པཱུཛཱཝིསེསཱནཉྩ. ཏཏོཏི ཝིསུདྡྷིམགྒཏོ. ཡཐཱ ཙ ཝིསུདྡྷིམགྒཏོ, ཨེཝཾ ཏཾསཾཝཎྞནཏོཔི ནེསཾ ཝིཏྠཱརོ གཧེཏབྦོ.
ཡསྨཱ ཛཱིཝཀོ བཧུསོ སཏྠུསནྟིཀེ བུདྡྷགུཎེ སུཏྭཱ ཋིཏོ, དིཊྛསཙྩཏཱཡ ཙ སཏྠུསཱསནེ ཝིགཏཀཐཾཀཐོ ཝེསཱརཛྫཔྤཏྟོ, ཏསྨཱ ཨཱཧ ‘‘ཛཱིཝཀོ པནཱ’’ཏིཨཱདི. པཉྩཝཎྞཱཡཱཏི ཁུདྡིཀཱདིཝསེན པཉྩཔྤཀཱརཱཡ. ནིརནྟརཾ ཕུཊཾ ཨཧོསི ཀཏཱདྷིཀཱརབྷཱཝཏོ. ཀམྨནྟརཱཡཝསེན ཧིསྶ རཉྙོ གུཎསརཱིརཾ ཁཏུཔཧཏཾ ཨཧོསི.
༡༥༨. ‘‘ཨུཏྟམ’’ནྟི ཝཏྭཱ ན ཀེཝལཾ སེཊྛབྷཱཝོ ཨེཝེཏྠ ཀཱརཎཾ, ཨཐ ཁོ ཨཔྤསདྡཏཱཔི ཀཱརཎནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨསྶཡཱནརཐཡཱནཱནཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཧཏྠིཡཱནེསུ ནིབྦིསེཝནམེཝ གཎྷནྟོ ཧཏྠིནིཡོཝ ཀཔྤཱཔེསི. རཉྙོ ཨཱསངྐཱནིཝཏྟནཏྠཾ ཨཱསནྣཙཱརཱིབྷཱཝེན ཏཏྠ ཨིཏྠིཡོཝ ནིསཛྫཱཔིཏཱ. རཉྙོ པརེསཾ དུརུཔསངྐམནབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ¶ ཏཱ པུརིསཝེསཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ ཨཱཝུདྷཧཏྠཱ ཀཱརིཏཱ. པཊིཝེདེསཱིཏི ཉཱཔེསི. ཏདེཝཱཏི གམནཾ, ཨགམནམེཝ ཝཱ.
༡༥༩. མཧཉྩཱཏི ཀརཎཏྠེ པཙྩཏྟཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘མཧཏཱཙཱ’’ཏི. མཧཙྩཱཏི མཧཏིཡཱ ¶ , ལིངྒཝིཔལླཱསཝསེན ཝུཏྟཾ, མཧནྟེནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘རཱཛཱནུབྷཱཝེནཱ’’ཏི ‘‘དྭིནྣཾ མཧཱརཊྛཱནཾ ཨིསྶརིཡསིརཱི’’ཏི ཨངྒམགདྷརཊྛཱནཾ ཨཱདྷིཔཙྩམཱཧ. ཨཱསཏྟཁགྒཱནཱིཏི ཨཾསེ ཨོལམྦནཝསེན སནྣདྡྷཨསཱིནི. ཀུལབྷོགཨིསྶརིཡཱདིཝསེན མཧཏཱི མཏྟཱ ཨེཏེསནྟི མཧཱམཏྟཱ, མཧཱནུབྷཱཝཱ རཱཛཔུརིསཱ. ཝིཛྫཱདྷརཏརུཎཱ ཝིཡཱཏི ཝིཛྫཱདྷརཀུམཱརཱ ཝིཡ. རཊྛིཡཔུཏྟཱཏི བྷོཛཔུཏྟཱ. ཧཏྠིགྷཊཱཏི ཧཏྠིསམཱུཧཱ. ཨཉྙམཉྙསངྒྷཊྚནཱཏི ཨཝིཙྪེདཝསེན གམནེན ཨཉྙམཉྙསམྦནྡྷཱ.
ཙིཏྟུཏྲཱསོ སཡཾ བྷཱཡནཊྛེན བྷཡཾ ཡཐཱ ཏཐཱ བྷཱཡཏཱིཏི ཀཏྭཱ. ཉཱཎཾ བྷཱཡིཏབྦེ ཨེཝ ཝཏྠུསྨིཾ བྷཡཏོ ཨུཔཊྛིཏེ ‘‘བྷཱཡིཏབྦམིད’’ནྟི བྷཡཏོ ཏཱིརཎཏོ བྷཡཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘བྷཡཏུཔཊྛཱནཉཱཎཾ པན བྷཱཡཏི ནབྷཱཡཏཱིཏི? ན བྷཱཡཏི. ཏཉྷི ཨཏཱིཏཱ སངྑཱརཱ ནིརུདྡྷཱ, པཙྩུཔྤནྣཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟི, ཨནཱགཏཱ ནིརུཛ྄ཛྷིསྶནྟཱིཏི ཏཱིརཎམཏྟམེཝ ཧོཏཱི’’ཏི (ཝིསུདྡྷི. ༢.༧༥༡). ཨཱརམྨཎཾ ¶ བྷཱཡཏི ཨེཏསྨཱཏི བྷཡཾ. ཨོཏཔྤཾ པཱཔཏོ བྷཱཡཏི ཨེཏེནཱཏི བྷཡཾ. བྷཡཱནཀནྟི བྷཱཡནཱཀཱརོ. བྷཡནྟི ཉཱཎབྷཡཾ. སཾཝེགནྟི སཧོཏྟཔྤཉཱཎཾ སནྟཱསནྟི སབྦསོ ཨུབྦིཛྫནཾ. བྷཱཡིཏབྦཊྛེན བྷཡཾ བྷཱིམབྷཱཝེན བྷེརཝནྟི བྷཡབྷེརཝཾ, བྷཱིཏབྦཝཏྠུ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏི.
བྷཱིརུཾ ¶ པསཾསནྟཱིཏི པཱཔཏོ བྷཱཡནཏོ ཨུཏྟསནཏོ བྷཱིརུཾ པསཾསནྟི པཎྜིཏཱ. ན ཧི ཏཏྠ སཱུརནྟི ཏསྨིཾ པཱཔཀརཎེ སཱུརཾ པགབྦྷདྷཾསིནཾ ན ཧི པསཾསནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘བྷཡཱ ཧི སནྟོ ན ཀརོནྟི པཱཔ’’ནྟི. ཏཏྠ བྷཡཱཏི པཱཔུཏྲཱསཏོ, ཨོཏྟཔྤཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. སརཱིརཙལནནྟི བྷཡཝསེནསརཱིརསཾཀམྤོ. ཨེཀེཏི ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ. ‘‘རཱཛགཧེ’’ཏིཨཱདི ཏེསཾ ཨདྷིཔྤཱཡཝིཝརཎཾ. ཀཱམཾ ཝཡཏུལྱོ ‘‘ཝཡསྶོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, རཱུལ༹ྷིརེསོ, ཡོ ཀོཙི པན སཧཱཡོ ཝཡསྶོ, ཏསྨཱ ཝཡསྶཱབྷིལཱཔོཏི སཧཱཡཱབྷིལཱཔོ. ན ཝིཔྤལམྦྷེསཱིཏི ན ཝིསཾཝཱདེསི. ཝིནསྶེཡྻཱཏི ཙིཏྟཝིགྷཱཏེན ཝིཧཉྙེཡྻ.
སཱམཉྙཕལཔུཙྪཱཝཎྞནཱ
༡༦༠. བྷགཝཏོ ཏེཛོཏི བུདྡྷཱནུབྷཱཝོ. རཉྙོ སརཱིརཾ ཕརི ཡཐཱ ཏཾ སོཎདཎྜསྶ བྲཱཧྨཎསྶ བྷགཝཏོ སནྟིཀཾ གཙྪནྟསྶ ཨནྟོཝནསཎྜགཏསྶ. ཨེཀེཏི ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ.
༡༦༡. ཡེན, ཏེནཱཏི ཙ བྷུམྨཏྠེ ཀརཎཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡཏྠ བྷགཝཱ, ཏཏྠ གཏོ’’ཏི. ཏདཱ ¶ ཏསྨིཾ བྷིཀྑུསངྒྷེ ཏུཎྷཱིབྷཱཝསྶ ཨནཝསེསཏོ བྱཱཔིབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏུཎྷཱིབྷཱུཏཾ ཏུཎྷཱིབྷཱུཏ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡཏོ ཡཏོ…པེ… མེཝཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཧཏྠསྶ ཀུཀཏཏྟཱ ཨསཾཡམོ ཨསམྤཛཉྙཀིརིཡཱ ཧཏྠཀུཀྐུཙྩནྟི ཝེདིཏབྦོ. ཝཱ-སདྡོ ཨཝུཏྟཝིཀཔྤཏྠོ, ཏེན ཏདཉྙོ ཨསཾཡམབྷཱཝོ ཝིབྷཱཝིཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཏཏྠ པན ཙཀྑུཨསཾཡམོ སབྦཔཋམོ, དུནྣིཝཱརོ ཙཱཏི ཏདབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ¶ ‘‘སབྦཱལངྐཱརཔཊིམཎྜིཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀེན ཨུཔསམེན ལདྡྷེན ཨིཏརོཔི ཨནུམཱནཏོ ལདྡྷོ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མཱནསིཀེན ཙཱ’’ཏི. ཨུཔསམནྟི སཾཡམཾ, ཨཱཙཱརསམྤཏྟིནྟི ཨཏྠོ. པཉྩཔརིཝཊྚེཏི པཉྩཔུརིསཔརིཝཊྚེ. པཉྩཧཱཀཱརེཧཱིཏི ‘‘ཨིཊྛཱནིཊྛེ ¶ ཏཱདཱི’’ཏི (མཧཱནི. ༣༨, ༡༩༢) ཨེཝཾ ཨཱདིནཱ ཨཱགཏེཧི, པཉྩཝིདྷཨརིཡིདྡྷིསིདྡྷེཧི ཙ པཉྩཧི པཀཱརེཧི. ཏཱདིལཀྑཎེཏི ཏཱདིབྷཱཝེ.
༡༦༢. ན མེ པཉྷཝིསྶཛྫནེ བྷཱརོ ཨཏྠཱིཏི སཏྠུ སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཙཱརཏཱདསྶནཾ. ཡདཱཀངྑསཱིཏི ན ཝདནྟི, ཀཐཾ པན ཝདནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སུཏྭཱ ཝེད