📜
ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ
དཱིགྷནིཀཱཡེ
སཱིལཀྑནྡྷཝགྒཨབྷིནཝཊཱིཀཱ
གནྠཱརམྦྷཀཐཱ
ཡོ ¶ ¶ དེསེཏྭཱན སདྡྷམྨཾ, གམྦྷཱིརཾ དུདྡསཾ ཝརཾ;
དཱིགྷདསྶཱི ཙིརཾ ཀཱལཾ, པཏིཊྛཱཔེསི སཱསནཾ.༡.
ཝིནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡེ ཚེཀཾ, མཧཱམཏིཾ མཧཱདཡཾ;
ནཏྭཱན ཏཾ སསདྡྷམྨགཎཾ གཱརཝབྷཱཛནཾ.༢.
སངྒཱིཏིཏྟཡམཱརུལ༹ྷཱ, དཱིགྷཱགམཝརསྶ ཡཱ;
སཾཝཎྞནཱ ཡཱ ཙ ཏསྶཱ, ཝཎྞནཱ སཱདྷུཝཎྞིཏཱ. ༣.
ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལ- ¶ ཏྠེརེནེཝཱབྷིསངྑཏཱ;
སམྨཱ ནིཔུཎགམྦྷཱིར-དུདྡསཏྠཔྤཀཱསནཱ.༤.
ཀཱམཉྩ སཱ ཏཐཱབྷཱུཏཱ, པརམྤརཱབྷཏཱ པན;
པཱཋཏོ ཨཏྠཏོ ཙཱཔི, བཧུཔྤམཱདལེཁནཱ.༥.
སངྑེཔཏྟཱ ཙ སོཏཱུཧི, སམྨཱ ཉཱཏུཾ སུདུཀྐརཱ;
ཏསྨཱ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ, ཡཱཙནཾ སམནུསྶརཾ.༦.
ཡོ’ནེཀསེཏནཱགིནྡོ, རཱཛཱ ནཱནཱརཊྛིསྶརོ;
སཱསནསོདྷནེ དལ༹ྷཾ, སདཱ ཨུསྶཱཧམཱནསོ.༧.
ཏཾ ནིསྶཱཡ ‘‘མམེསོཔི, སཏྠུསཱསནཛོཏནེ;
ཨཔྤེཝ ནཱམུཔཏྠམྦྷོ, བྷཝེཡྻཱ’’ཏི ཝིཙིནྟཡཾ.༨.
ཝཎྞནཾ ¶ ཨཱརབྷིསྶཱམི, སཱདྷིཔྤཱཡམཧཱཔཡཾ;
ཨཏྠཾ ཏམུཔནིསྶཱཡ, ཨཉྙཉྩཱཔི ཡཐཱརཧཾ.༩.
ཙཀྐཱབྷིཝུཌྜྷིཀཱམཱནཾ, དྷཱིརཱནཾ ཙིཏྟཏོསནཾ;
སཱདྷུཝིལཱསིནིཾ ནཱམ, ཏཾ སུཎཱཐ སམཱཧིཏཱཏི. ༡༠.
གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ
ནཱནཱནཡནིཔུཎགམྦྷཱིརཝིཙིཏྲསིཀྑཏྟཡསངྒཧསྶ བུདྡྷཱནུབུདྡྷསཾཝཎྞིཏསྶ སདྡྷཱཝཧགུཎསམྤནྣསྶ དཱིགྷཱགམཝརསྶ གམྦྷཱིརདུརནུབོདྷཏྠདཱིཔཀཾ སཾཝཎྞནམིམཾ ཀརོནྟོ སཀསམཡསམཡནྟརགཧནཛ྄ཛྷོགཱཧནསམཏྠོ མཧཱཝེཡྻཱཀརཎོཡམཱཙརིཡོ སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ རཏནཏྟཡཔཎཱམཔཡོཛནཱདིཝིདྷཱནཱནི ཀརོནྟོ པཋམཾ ཏཱཝ རཏནཏྟཡཔཎཱམཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠ ཙ སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཔྤཡོཛནཾ ཏཏྠ ཏཏྠ བཧུདྷཱ པཔཉྩེནྟི ཨཱཙརིཡཱ. ཏཐཱ ཧི ཝཎྞཡནྟི –
‘‘སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ ¶ སཏྠརི པཎཱམཀརཎཾ དྷམྨསྶ སྭཱཀྑཱཏབྷཱཝེན སཏྠརི པསཱདཛནནཏྠཾ, སཏྠུ ཙ ཨཝིཏཐདེསནབྷཱཝཔྤཀཱསནེན དྷམྨེ པསཱདཛནནཏྠཾ. ཏདུབྷཡཔྤསཱདཱ ཧི མཧཏོ ཨཏྠསྶ སིདྡྷི ཧོཏཱི’’ཏི (དྷ. ས. ཊཱི. ༡-༡).
ཨཐ ཝཱ ‘‘རཏནཏྟཡཔཎཱམཝཙནཾ ཨཏྟནོ རཏནཏྟཡཔྤསཱདསྶ ཝིཉྙཱཔནཏྠཾ, ཏཾ པན ཝིཉྙཱུནཾ ཙིཏྟཱརཱདྷནཏྠཾ, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡ གཱཧཎཏྠཾ, ཏཾ སབྦསམྤཏྟིནིཔྥཱདནཏྠ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ ‘‘སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ རཏནཏྟཡཝནྡནཱ སཾཝཎྞེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ པབྷཝནིསྶཡཝིསུདྡྷིཔཊིཝེདནཏྠཾ, ཏཾ པན དྷམྨསཾཝཎྞནཱསུ ཝིཉྙཱུནཾ བཧུམཱནུཔྤཱདནཏྠཾ, ཏཾ སམྨདེཝ ཏེསཾ ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིཀྐམལདྡྷབྦཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ སབྦཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏྠ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ ‘‘མངྒལབྷཱཝཏོ, སབྦཀིརིཡཱསུ པུབྦཀིཙྩབྷཱཝཏོ, པཎྜིཏེཧི སམཱཙརིཏབྷཱཝཏོ, ཨཱཡཏིཾ པརེསཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཏོ ཙ སཾཝཎྞནཱཡཾ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀིརིཡཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཙཏུགམྦྷཱིརབྷཱཝཡུཏྟཾ དྷམྨཝིནཡཾ སཾཝཎྞེཏུཀཱམསྶ མཧཱསམུདྡཾ ཨོགཱཧནྟསྶ ཝིཡ པཉྙཱཝེཡྻཏྟིཡསམནྣཱགཏསྶཱཔི མཧནྟཾ བྷཡཾ སམྦྷཝཏི, བྷཡཀྑཡཱཝཧཉྩེཏཾ རཏནཏྟཡགུཎཱནུསྶརཎཛནིཏཾ ¶ པཎཱམཔཱུཛཱཝིདྷཱནཾ, ཏཏོ ཙ སཾཝཎྞནཱཡཾ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀིརིཡཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨསཏྠརིཔི སཏྠཱབྷིནིཝེསསྶ ལོཀསྶ ཡཐཱབྷཱུཏཾ སཏྠརི ཨེཝ སམྨཱསམྦུདྡྷེ སཏྠུསམྦྷཱཝནཏྠཾ, ཨསཏྠརི ཙ སཏྠུསམྦྷཱཝནཔརིཙྩཛཱཔནཏྠཾ, ‘ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ཨཏྟནོ དཧཏཱི’ཏི (པཱརཱ. ༡༩༥) ཙ ཝུཏྟདོསཔརིཧརཎཏྠཾ སཾཝཎྞནཱཡཾ པཎཱམཀིརིཡཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ པཎཱམཝིདྷཱནེན སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝཱདྷིགམཱཡ བུདྡྷཡཱནཾ པཊིཔཛྫནྟཱནཾ ཨུསྶཱཧཛནནཏྠཾ, སདྡྷམྨསྶ ཙ པཎཱམཝིདྷཱནེན པཙྩེཀབུདྡྷབྷཱཝཱདྷིགམཱཡ པཙྩེཀབུདྡྷཡཱནཾ པཊིཔཛྫནྟཱནཾ ཨུསྶཱཧཛནནཏྠཾ, སངྒྷསྶ ཙ པཎཱམཝིདྷཱནེན པརམཏྠསངྒྷབྷཱཝཱདྷིགམཱཡ སཱཝཀཡཱནཾ པཊིཔཛྫནྟཱནཾ ཨུསྶཱཧཛནནཏྠཾ སཾཝཎྞནཱཡཾ པཎཱམཀིརིཡཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘མངྒལཱདིཀཱནི སཏྠཱནི ཨནནྟརཱཡཱནི, ཙིརཊྛིཏིཀཱནི, བཧུམཏཱནི ཙ བྷཝནྟཱིཏི ཨེཝཾལདྡྷིཀཱནཾ ཙིཏྟཔརིཏོསནཏྠཾ སཾཝཎྞནཱཡཾ པཎཱམཀིརིཡཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘སོཏུཛནཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཔཎཱམེན ཨནནྟརཱཡེན ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིནིཔྥཱདནཏྠཾ སཾཝཎྞནཱཡཾ པཎཱམཀིརིཡཱ. སོཏུཛནཱནུགྒཧམེཝ ཧི པདྷཱནཾ ཀཏྭཱ ཨཱཙརིཡེཧི སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ ཐུཏིཔཎཱམཔརིདཱིཔཀཱནི ཝཱཀྱཱནི ནིཀྑིཔཱིཡནྟི, ཨིཏརཐཱ ཝིནཱཔི ཏཾ ནིཀྑེཔཾ ཀཱཡམནོཔཎཱམེནེཝ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཔྤཡོཛནསིདྡྷིཏོ ཀིམེཏེན གནྠགཱརཝཀརཎེནཱ’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདིནཱ. མཡཾ པན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏམེཝ པཡོཛནཾ དསྶཡིསྶཱམ, ཏསྨཱ སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཾ ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏསཾཝཎྞནཱཡ ཨནནྟརཱཡེན པརིསམཱཔནཏྠནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨིདམེཝ ཙ པཡོཛནཾ ཨཱཙརིཡེན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨིཏི མེ པསནྣམཏིནོ ¶ …པེ… ཏསྶཱནུབྷཱཝེནཱ’’ཏི. རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཉྷི ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏསཾཝཎྞནཱཡ ཨནནྟརཱཡེན པརིསམཱཔནཏྠཾ རཏནཏྟཡཔཱུཛཱཡ པཉྙཱཔཱཊཝབྷཱཝཏོ, ཏཱཡ ཙ པཉྙཱཔཱཊཝཾ རཱགཱདིམལཝིདྷམནཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ཡསྨིཾ མཧཱནཱམ སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོསཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ཨུཛུགཏམེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ ཙིཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ཨ. ནི. ༡༡.༡༡).
ཏསྨཱ ¶ རཏནཏྟཡཔཱུཛཱཡ ཝིཀྑཱལིཏམལཱཡ པཉྙཱཡ པཱཊཝསིདྡྷི. ཨཐ ཝཱ རཏནཏྟཡཔཱུཛཱཡ པཉྙཱཔདཊྛཱནསམཱདྷིཧེཏུཏྟཱ པཉྙཱཔཱཊཝཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ཨུཛུགཏཙིཏྟོ ཁོ པན མཧཱནཱམ ཨརིཡསཱཝཀོ ལབྷཏི ཨཏྠཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨོཔསཾཧིཏཾ པཱམོཛྫཾ, པམུདིཏསྶ པཱིཏི ཛཱཡཏི, པཱིཏིམནསྶ ཀཱཡོ པསྶམྦྷཏི, པསྶདྡྷཀཱཡོ སུཁཾ ཝེདཡཏི, སུཁིནོ ཙིཏྟཾ སམཱདྷིཡཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ཨ. ནི. ༡༡.༡༡).
སམཱདྷིསྶ ཙ པཉྙཱཡ པདཊྛཱནབྷཱཝོ ‘‘སམཱཧིཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༥; ༤.༩༩; ༥.༡༠༧༡; ནེཏྟི. ༤༠; པེཊཀོ. ༦༦; མི. པ. ༡༤) ཝུཏྟོཡེཝ. ཏཏོ ཨེཝཾ པཊུབྷཱུཏཱཡ པཉྙཱཡ ཁེདམབྷིབྷུཡྻ པཊིཉྙཱཏཾ སཾཝཎྞནཾ སམཱཔཡིསྶཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཉྷི…པེ… པཉྙཱཔཱཊཝབྷཱཝཏོ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ རཏནཏྟཡཔཱུཛཱཡ ཨཱཡུཝཎྞསུཁབལཝཌྜྷནཏོ ཨནནྟརཱཡེན པརིསམཱཔནཾ ཝེདིཏབྦཾ. རཏནཏྟཡཔཎཱམེན ཧི ཨཱཡུཝཎྞསུཁབལཱནི ཝཌྜྷནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ཨབྷིཝཱདནསཱིལིསྶ, ནིཙྩཾ ཝུཌྜྷཱཔཙཱཡིནོ;
ཙཏྟཱརོ དྷམྨཱ ཝཌྜྷནྟི, ཨཱཡུ ཝཎྞོ སུཁཾ བལ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༡༠༩);
ཏཏོ ཨཱཡུཝཎྞསུཁབལཝུདྡྷིཡཱ ཧོཏྭེཝ ཀཱརིཡནིཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘རཏནཏྟཡཔཱུཛཱཡ ཨཱཡུ…པེ… ཝེདིཏབྦ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ རཏནཏྟཡཔཱུཛཱཡ པཊིབྷཱནཱཔརིཧཱནཱཝཧཏྟཱ ཨནནྟརཱཡེན པརིསམཱཔནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨཔརིཧཱནཱཝཧཱ ཧི རཏནཏྟཡཔཱུཛཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘སཏྟིམེ ¶ བྷིཀྑཝེ, ཨཔརིཧཱནཱིཡཱ དྷམྨཱ, ཀཏམེ སཏྟ? སཏྠུགཱརཝཏཱ, དྷམྨགཱརཝཏཱ, སངྒྷགཱརཝཏཱ, སིཀྑཱགཱརཝཏཱ, སམཱདྷིགཱརཝཏཱ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ, སོཝཙསྶཏཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༧.༣༤) ཏཏོ པཊིབྷཱནཱཔརིཧཱནེན ཧོཏྭེཝ ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏཔརིསམཱཔནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘རཏནཏྟཡ…པེ… ཝེདིཏབྦ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ པསཱདཝཏྠཱུསུ པཱུཛཱཡ པུཉྙཱཏིསཡབྷཱཝཏོ ཨནནྟརཱཡེན པརིསམཱཔནཾ ཝེདིཏབྦཾ. པུཉྙཱཏིསཡཱ ཧི པསཱདཝཏྠཱུསུ པཱུཛཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘པཱུཛཱརཧེ ¶ པཱུཛཡཏོ, བུདྡྷེ ཡདིཝ སཱཝཀེ;
པཔཉྩསམཏིཀྐནྟེ, ཏིཎྞསོཀཔརིདྡཝེ.
ཏེ ཏཱདིསེ པཱུཛཡཏོ, ནིབྦུཏེ ཨཀུཏོབྷཡེ;
ན སཀྐཱ པུཉྙཾ སངྑཱཏུཾ, ཨིམེཏྟམཔི ཀེནཙཱི’’ཏི. (ཁུ. པཱ. ༡༩༦; ཨཔ. ༡.༡༠.༢);
པུཉྙཱཏིསཡོ ཙ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཔརིསམཱཔནུཔཱཡོ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཨེས དེཝམནུསྶཱནཾ, སབྦཀཱམདདོ ནིདྷི;
ཡཾ ཡདེཝཱབྷིཔཏྠེནྟི, སབྦམེཏེན ལབྦྷཏཱི’’ཏི. (ཁུ. པཱ. ༨.༡༠);
ཨུཔཱཡེསུ ཙ པཊིཔནྣསྶ ཧོཏྭེཝ ཀཱརིཡནིཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘པསཱདཝཏྠཱུསུ…པེ… ཝེདིཏབྦ’’ནྟི. ཨེཝཾ རཏནཏྟཡཔཱུཛཱ ནིརཏིསཡཔུཉྙཀྑེཏྟསམྦུདྡྷིཡཱ ཨཔརིམེཡྻཔྤབྷཱཝོ པུཉྙཱཏིསཡོཏི བཧུཝིདྷནྟརཱཡེཔི ལོཀསནྣིཝཱསེ ཨནྟརཱཡནིབནྡྷནསཀལསཾཀིལེསཝིདྡྷཾསནཱཡ པཧོཏི, བྷཡཱདིཨུཔདྡཝཉྩ ནིཝཱརེཏི. ཏསྨཱ སུཝུཏྟཾ ‘‘སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཾ ཡཐཱཔཊིཉྙཱཏསཾཝཎྞནཱཡ ཨནནྟརཱཡེན པརིསམཱཔནཏྠནྟི ཝེདིཏབྦ’’ནྟི.
ཨེཝཾ པན སཔཡོཛནཾ རཏནཏྟཡཔཎཱམཾ ཀཏྟུཀཱམོ བུདྡྷརཏནམཱུལཀཏྟཱ སེསརཏནཱནཾ པཋམཾ ཏསྶ པཎཱམཾ ཀཱཏུམཱཧ – ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡཾ…པེ… གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི. བུདྡྷརཏནམཱུལཀཱནི ཧི དྷམྨསངྒྷརཏནཱནི, ཏེསུ ཙ དྷམྨརཏནམཱུལཀཾ སངྒྷརཏནཾ, ཏཐཱབྷཱཝོ ཙ ‘‘པུཎྞཙནྡོ ཝིཡ བྷགཝཱ, ཙནྡཀིརཎནིཀརོ ཝིཡ ཏེན དེསིཏོ དྷམྨོ, ཙནྡཀིརཎསམུཔྤཱདིཏཔཱིཎིཏོ ལོཀོ ཝིཡ སངྒྷོ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིཧི ཨཊྛཀཐཱཡམཱགཏཨུཔམཱཧི ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ སབྦསཏྟཱནཾ ཨགྒོཏི ཀཏྭཱ པཋམཾ བུདྡྷོ, ཏཔྤབྷཝཏོ, ཏདུཔདེསིཏཏོ ཙ ཏདནནྟརཾ དྷམྨོ, ཏསྶ དྷམྨསྶ སཱདྷཱརཎཏོ ¶ , ཏདཱསེཝནཏོ ཙ ཏདནནྟརཾ སངྒྷོ ཝུཏྟོ. ‘‘སབྦསཏྟཱནཾ ཝཱ ཧིཏེ ཝིནིཡོཛཀོཏི ཀཏྭཱ པཋམཾ བུདྡྷོ, སབྦསཏྟཧིཏཏྟཱ ཏདནནྟརཾ དྷམྨོ, ཧིཏཱདྷིགམཱཡ པཊིཔནྣོ ཨདྷིགཏཧིཏོ ཙཱཏི ཀཏྭཱ ཏདནནྟརཾ སངྒྷོ ཝུཏྟོ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱགཏནཡེན ཨནུཔུབྦཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
བུདྡྷརཏནཔཎཱམཉྩ ¶ ཀརོནྟོ ཀེཝལཔཎཱམཏོ ཐོམནཱཔུབྦངྒམོཝསཱཏིསཡོཏི ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟིཨཱདིཔདེཧི ཐོམནཱཔུབྦངྒམཏཾ དསྶེཏི. ཐོམནཱཔུབྦངྒམེན ཧི པཎཱམེན སཏྠུ གུཎཱཏིསཡཡོགོ, ཏཏོ ཙསྶ ཨནུཏྟརཝནྡནཱིཡབྷཱཝོ, ཏེན ཙ ཨཏྟནོ པཎཱམསྶ ཁེཏྟངྒཏབྷཱཝོ, ཏེན ཙསྶ ཁེཏྟངྒཏསྶ པཎཱམསྶ ཡཐཱདྷིཔྤེཏནིཔྥཏྟིཧེཏུབྷཱཝོ དསྶིཏོཏི. ཐོམནཱཔུབྦངྒམཏཉྩ དསྶེནྟོ ཡསྶཱ སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, སཱ སུཏྟནྟདེསནཱ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔྤདྷཱནཱཡེཝ, ན ཝིནཡདེསནཱ ཝིཡ ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཱ, ནཱཔི ཨབྷིདྷམྨདེསནཱ ཝིཡ པཉྙཱཔྤདྷཱནཱཏི ཏདུབྷཡཔྤདྷཱནམེཝ ཐོམནམཱརབྷཏི. ཨེསཱ ཧི ཨཱཙརིཡསྶ པཀཏི, ཡདིདཾ ཨཱརམྦྷཱནུརཱུཔཐོམནཱ. ཏེནེཝ ཙ ཝིནཡདེསནཱཡ སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ ‘‘ཡོ ཀཔྤཀོཊཱིཧིཔི…པེ… མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ ཏསྶཱ’’ཏི (པཱརཱ. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ) ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཾ, ཨབྷིདྷམྨདེསནཱཡ སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ ‘‘ཀརུཎཱ ཝིཡ…པེ… ཡཐཱརུཙཱི’’ཏི (དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡) པཉྙཱཔྤདྷཱནཉྩ ཐོམནམཱརདྡྷཾ. ཝིནཡདེསནཱ ཧི ཨཱསཡཱདིནིརཔེཀྑཀེཝལཀརུཎཱཡ པཱཀཏིཀསཏྟེནཱཔི ཨསོཏབྦཱརཧཾ སུཎནྟོ, ཨཔུཙྪིཏབྦཱརཧཾ པུཙྪནྟོ, ཨཝཏྟབྦཱརཧཉྩ ཝདནྟོ སིཀྑཱཔདཾ པཉྙཔེསཱིཏི ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཱ. ཏཐཱ ཧི ཨུཀྐཾསཔརིཡནྟགཏཧིརོཏྟཔྤོཔི བྷགཝཱ ལོཀིཡསཱདྷུཛནེཧིཔི པརིཧརིཏབྦཱནི ‘‘སིཁརཎཱི, སམྦྷིནྣཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཱནི, (པཱརཱ. ༡༨༥) ཡཐཱཔརཱདྷཉྩ གརཧཝཙནཱནི མཧཱཀརུཎཱསཉྩོདིཏམཱནསོ མཧཱཔརིསམཛ྄ཛྷེ ཨབྷཱསི, ཏཾཏཾསིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟི ཀཱརཎཱཔེཀྑཱཡ ཙ ཝེརཉྫཱདཱིསུ སཱརཱིརིཀཾ ཁེདམནུབྷོསི. ཏསྨཱ ཀིཉྩཱཔི བྷཱུམནྟརཔཙྩཡཱཀཱརསམཡནྟརཀཐཱནཾ ཝིཡ ཝིནཡཔཉྙཏྟིཡཱཔི སམུཊྛཱཔིཀཱ པཉྙཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨཏིསཡཀིཙྩཝཏཱི, ཀརུཎཱཡ ཀིཙྩཾ པན ཏཏོཔི ཨདྷིཀནྟི ཝིནཡདེསནཱཡ ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཏཱ ཝུཏྟཱ. ཀརུཎཱབྱཱཔཱརཱདྷིཀཏཱཡ ཧི དེསནཱཡ ཀརུཎཱཔདྷཱནཏཱ, ཨབྷིདྷམྨདེསནཱ པན ཀེཝལཔཉྙཱཔྤདྷཱནཱ པརམཏྠདྷམྨཱནཾ ཡཐཱསབྷཱཝཔཊིཝེདྷསམཏྠཱཡ པཉྙཱཡ ཏཏྠ སཱཏིསཡཔྤཝཏྟིཏོ. སུཏྟནྟདེསནཱ པན ཀརུཎཱཔཉྙཱཔྤདྷཱནཱ ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱནུསཡཱདྷིམུཏྟིཙརིཏཱདིབྷེདཔརིཙྪིནྡནསམཏྠཱཡ པཉྙཱཡ སཏྟེསུ ཙ མཧཱཀརུཎཱཡ ཏཏྠ སཱཏིསཡཔྤཝཏྟིཏོ. སུཏྟནྟདེསནཱཡ ཧི མཧཱཀརུཎཱཡ སམཱཔཏྟིབཧུལོ ཝིནེཡྻསནྟཱནེ ཏདཛ྄ཛྷཱསཡཱནུལོམེན ¶ གམྦྷཱིརམཏྠཔདཾ པཏིཊྛཔེསི. ཏསྨཱ ཨཱརམྦྷཱནུརཱུཔཾ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔྤདྷཱནམེཝ ཐོམནཾ ཀཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ, ཨཡམེཏྠ སམུདཱཡཏྠོ.
ཨཡཾ ¶ པན ཨཝཡཝཏྠོ – ཀིརཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑཾ ཝིཀྑིཔཏི པཙྩཡཝེཀལླཀརཎེན ཨཔནེཏཱིཏི ཨཏྠོ. དུཀྑིཏེསུ ཝཱ ཀིརིཡཏི པསཱརིཡཏཱིཏི ཀརུཎཱ. ཨཐ ཝཱ ཀིཎཱཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑེ སཏི ཀཱརུཎིཀཾ ཧིཾསཏི ཝིབཱདྷཏི, པརདུཀྑཾ ཝཱ ཝིནཱསེཏཱིཏི ཨཏྠོ. པརདུཀྑེ སཏི སཱདྷཱུནཾ ཀམྤནཾ ཧདཡཁེདཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཱ ཀརུཎཱ. ཨཐ ཝཱ ཀམིཏི སུཁཾ, ཏཾ རུནྡྷཏཱིཏི ཀརུཎཱ. ཨེསཱ ཧི པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱལཀྑཎཱ ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརུཎིཀཱནཾ སུཁཾ རུནྡྷཏི ཝིབནྡྷཏཱིཏི, སབྦཏྠ སདྡསཏྠཱནུསཱརེན པདནིཔྥཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཨུཎྷཱབྷིཏཏྟེཧི སེཝཱིཡཏཱིཏི སཱིཏཾ, ཨུཎྷཱབྷིསམནཾ. ཏཾ ལཱཏི གཎྷཱཏཱིཏི སཱིཏལཾ, ‘‘ཙིཏྟཾ ཝཱ ཏེ ཁིཔིསྶཱམི, ཧདཡཾ ཝཱ ཏེ ཕཱལེསྶཱམཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ཨཱལ༹ཝཀསུཏྟ) ཨེཏྠ ཨུརོ ‘‘ཧདཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ‘‘ཝཀྐཾ ཧདཡ’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༡༡༠; ༢.༡༡༤; ༣.༡༥༤) ཨེཏྠ ཧདཡཝཏྠུ, ‘‘ཧདཡཱ ཧདཡཾ མཉྙེ ཨཉྙཱཡ ཏཙྪཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༦༣) ཨེཏྠ ཙིཏྟཾ, ཨིདྷཱཔི ཙིཏྟམེཝ ཨབྦྷནྟརཊྛེན ཧདཡཾ. ཨཏྟནོ སབྷཱཝཾ ཝཱ ཧརཏཱིཏི ཧདཡཾ, ར-ཀཱརསྶ ད-ཀཱརཾ ཀཏྭཱཏི ནེརུཏྟིཀཱ. ཀརུཎཱཡ སཱིཏལཾ ཧདཡམསྶཱཏི ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡོ, ཏཾ ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡཾ.
ཀཱམཉྩེཏྠ པརེསཾ ཧིཏོཔསཾཧཱརསུཁཱདིཨཔརིཧཱནིཛ྄ཛྷཱནསབྷཱཝཏཱཡ, བྱཱཔཱདཱདཱིནཾ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏཱཡ ཙ སཏྟསནྟཱནགཏསནྟཱཔཝིཙྪེདནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ མེཏྟཱམུདིཏཱནམྤི ཙིཏྟསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཨུཔལབྦྷཏི, ཏཐཱཔི པརདུཀྑཱཔནཡནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ པརཱུཔཏཱཔཱསཧནརསཱ ཨཝིཧིཾསཱབྷཱུཏཱ ཀརུཎཱཝ ཝིསེསེན བྷགཝཏོ ཙིཏྟསྶ ཙིཏྟཔསྶདྡྷི ཝིཡ སཱིཏིབྷཱཝནིམིཏྟནྟི ཏསྶཱཡེཝ ཙིཏྟསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཝུཏྟཱ. ཀརུཎཱམུཁེན ཝཱ མེཏྟཱམུདིཏཱནམྤི ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ. ན ཧི སབྦཏྠ ནིརཝསེསཏྠོ ཨུཔདིསཱིཡཏི, པདྷཱནསཧཙརཎཱཝིནཱབྷཱཝཱདིནཡེཧིཔི ཡཐཱལབྦྷམཱནཾ གཡ྄ཧམཱནཏྟཱ. ཨཔིཙེཏྠ ཏཾསམྤཡུཏྟཉཱཎསྶ ཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཝིསེསནིབནྡྷནབྷཱུཏཱ སཱཏིསཡཾ, ནིརཝསེསཉྩ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ¶ ཝིཡ སཝིསཡབྱཱཔིཏཱཡ མཧཱཀརུཎཱབྷཱཝམུཔགཏཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎསཱཏིསཡབྷཱཝཔྤཏྟཱ ཀརུཎཱཝ ཧདཡསཱིཏལཏྟཧེཏུབྷཱཝེན ཝུཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ སཏིཔི མེཏྟཱམུདིཏཱནཾ པརེསཾ ཧིཏོཔསཾཧཱརསུཁཱདིཨཔརིཧཱནིཛ྄ཛྷཱནསབྷཱཝཏཱཡ སཱཏིསཡེ ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝནིབནྡྷནཏྟེ སཀལབུདྡྷགུཎཝིསེསཀཱརཎཏཱཡ ཏཱསམྤི ཀཱརཎནྟི ཀརུཎཱཡ ཨེཝ ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཝུཏྟཱ. ཀརུཎཱནིདཱནཱ ཧི སབྦེཔི བུདྡྷགུཎཱ. ཀརུཎཱནུབྷཱཝནིབྦཱཔིཡམཱནསཾསཱརདུཀྑསནྟཱཔསྶ ཧི བྷགཝཏོ པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱཡ ཨནེཀཱནིཔི ཀཔྤཱནམསངྑྱེཡྻཱནི ཨཀིལནྟརཱུཔསྶེཝ ནིརཝསེསབུདྡྷཀརདྷམྨསམྦྷརཎནིརཏསྶ སམདྷིགཏདྷམྨཱདྷིཔཏེཡྻསྶ ཙ སནྣིཧིཏེསུཔི སཏྟསངྒྷཱཏསམུཔནཱིཏཧདཡཱུཔཏཱཔནིམིཏྟེསུ ན ཨཱིསཀམྤི ¶ ཙིཏྟསཱིཏིབྷཱཝསྶ ཨཉྙཐཏྟམཧོསཱིཏི. ཏཱིསུ ཙེཏྠ ཝིཀཔྤེསུ པཋམེ ཝིཀཔྤེ ཨཝིསེསབྷཱུཏཱ བུདྡྷབྷཱུམིགཏཱ, དུཏིཡེ ཏཐེཝ མཧཱཀརུཎཱབྷཱཝཱུཔགཏཱ, ཏཏིཡེ པཋམཱབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱསུ པཝཏྟཱ བྷགཝཏོ ཀརུཎཱ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
པཛཱནཱཏཱིཏི པཉྙཱ, ཡཐཱསབྷཱཝཾ པཀཱརེཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. པཉྙཔེཏཱིཏི ཝཱ པཉྙཱ, ཏཾ ཏདཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. སཱཡེཝ ཉེཡྻཱཝརཎཔྤཧཱནཏོ པཀཱརེཧི དྷམྨསབྷཱཝཛོཏནཊྛེན པཛྫོཏོཏི པཉྙཱཔཛྫོཏོ. པཉྙཝཏོ ཧི ཨེཀཔལླངྐེནཔི ནིསིནྣསྶ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུ ཨེཀཔཛྫོཏཱ ཧོཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཙཏྟཱརོམེ བྷིཀྑཝེ, པཛྫོཏཱ. ཀཏམེ ཙཏྟཱརོ? ཙནྡཔཛྫོཏོ, སཱུརིཡཔཛྫོཏོ, ཨགྒིཔཛྫོཏོ, པཉྙཱཔཛྫོཏོ, ཨིམེ ཁོ བྷིཀྑཝེ, ཙཏྟཱརོ པཛྫོཏཱ. ཨེཏདགྒཾ བྷིཀྑཝེ, ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ པཛྫོཏཱནཾ ཡདིདཾ པཉྙཱཔཛྫོཏོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༡༤༥). ཏེན ཝིཧཏོ ཝིསེསེན སམུགྒྷཱཊིཏོཏི པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏོ, ཝིསེསཏཱ ཙེཏྠ ཨུཔརི ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. མུཡ྄ཧནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ མུཡ྄ཧཏི, མུཡ྄ཧནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི མོཧོ, ཨཝིཛྫཱ. སྭེཝ ཝིསཡསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདནཏོ ཨནྡྷཀཱརསརིཀྑཏཱཡ ཏམོ ཝིཡཱཏི མོཧཏམོ. སཏིཔི ཏམསདྡསྶ སདིསཀཔྤནམནྟརེན ཨཝིཛྫཱཝཱཙཀཏྟེ མོཧསདྡསནྣིདྷཱནེན ཏབྦིསེསཀཏཱཝེཏྠ ཡུཏྟཱཏི སདིསཀཔྤནཱ. པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏོ མོཧཏམོ ¶ ཡསྶཱཏི པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམོ, ཏཾ པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ.
ནནུ ཙ སབྦེསམྤི ཁཱིཎཱསཝཱནཾ པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཧཏཏཱ སམྦྷཝཏི, ཨཐ ཀསྨཱ ཨཉྙསཱདྷཱརཎཱཝིསེསགུཎེན བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝུཏྟཱཏི? སཝཱསནཔྤཧཱནེན ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཝིསེསཏཱསམྦྷཝཏོ. སབྦེསམྤི ཧི ཁཱིཎཱསཝཱནཾ པཉྙཱཔཛྫོཏཧཏཱཝིཛྫནྡྷཀཱརཏྟེཔི སཏི སདྡྷཱདྷིམུཏྟེཧི ཝིཡ དིཊྛིཔྤཏྟཱནཾ སཱཝཀཔཙྩེཀབུདྡྷེཧི སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ སཝཱསནཔྤཧཱནེན ཀིལེསཔྤཧཱནསྶ ཝིསེསོ ཝིཛྫཏེཝཱཏི. ཨཐ ཝཱ པརོཔདེསམནྟརེན ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨཙྩནྟཾ ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཝིགམསྶ ནིཔྥཱདིཏཏྟཱ (ནིབྦཏྟིཏཏྟཱ མ. ནི. ཊཱི. ༡.༡), ཏཏྠ ཙ སབྦཉྙུཏཱཡ བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝསྶ སམདྷིགཏཏྟཱ, པརསནྟཏིཡཉྩ དྷམྨདེསནཱཏིསཡཱནུབྷཱཝེན སམྨདེཝ ཏསྶ པཝཏྟིཏཏྟཱ, བྷགཝཱཡེཝ ཝིསེསཏོ པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམབྷཱཝེན ཐོམེཏབྦོཏི. ཨིམསྨིཉྩ ཨཏྠཝིཀཔྤེ པཉྙཱཔཛྫོཏཔདེན སསནྟཱནགཏམོཧཝིདྷམནཱ པཊིཝེདྷཔཉྙཱ ཙེཝ པརསནྟཱནགཏམོཧཝིདྷམནཱ དེསནཱཔཉྙཱ ཙ སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ སངྒཧིཏཱ. ན ཏུ པུརིམསྨིཾ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཝིཡ པཊིཝེདྷཔཉྙཱཡེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨཔརོ ¶ ནཡོ – བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཉེཡྻཔརིཡནྟིཀཏྟཱ སཀལཉེཡྻདྷམྨསབྷཱཝཱཝབོདྷནསམཏྠེན ཨནཱཝརཎཉཱཎསངྑཱཏེན པཉྙཱཔཛྫོཏེན སཀལཉེཡྻདྷམྨསབྷཱཝཙྪཱདཀམོཧཏམསྶ ཝིཧཏཏྟཱ ཨནཱཝརཎཉཱཎབྷཱུཏེན ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཔཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམབྷཱཝེན བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨིམསྨིཾ པན ཨཏྠཝིཀཔྤེ མོཧཏམཝིདྷམནནྟེ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན སཀསནྟཱནེ མོཧཏམཝིདྷམནནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཱ སཝཱསནཔྤཧཱནམེཝ ཧི ཀིལེསཱནཾ ཉེཡྻཱཝརཎཔྤཧཱནནྟི, པརསནྟཱནེ པན མོཧཏམཝིདྷམནསྶ ཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཕལཱུཔཙཱརེན ཨནཱཝརཎཉཱཎམེཝ མོཧཏམཝིདྷམནནྟི ཝུཙྩཏི. ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི ཙ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ, ཡེན དྷམྨདེསནཱཔཙྩཝེཀྑཎཱནི ཀརོཏི. ཏདིདཉྷི ཉཱཎདྭཡཾ ཨཏྠཏོ ཨེཀམེཝ. ཨནཝསེསསངྑཏཱསངྑཏསམྨུཏིདྷམྨཱརམྨཎཏཱཡ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ¶ ཏཏྠཱཝརཎཱབྷཱཝཏོ ནིསྶངྒཙཱརམུཔཱདཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི, ཝིསཡཔྤཝཏྟིམུཁེན པན ཨཉྙེཧི ཨསཱདྷཱརཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ དྭིདྷཱ ཀཏྭཱ ཚལཱ༹སཱདྷཱརཎཉཱཎབྷེདེ ཝུཏྟཾ.
ཀིཾ པནེཏྠ ཀཱརཎཾ ཨཝིཛྫཱསམུགྒྷཱཏོཡེཝེཀོ པཧཱནསམྤཏྟིཝསེན བྷགཝཏོ ཐོམནཱཡ གཡ྄ཧཏི, ན པན སཱཏིསཡཾ ནིརཝསེསཀིལེསཔྤཧཱནནྟི? ཝུཙྩཏེ – ཏཔྤཧཱནཝཙནེནེཝ ཧི ཏདེཀཊྛཏཱཡ སཀལསཾཀིལེསསམུགྒྷཱཏསྶ ཛོཏིཏབྷཱཝཏོ ནིརཝསེསཀིལེསཔྤཧཱནམེཏྠ གཡ྄ཧཏི. ན ཧི སོ སཾཀིལེསོ ཨཏྠི, ཡོ ནིརཝསེསཱཝིཛྫཱསམུགྒྷཱཏནེན ན པཧཱིཡཏཱིཏི. ཨཐ ཝཱ སཀལཀུསལདྷམྨུཔྤཏྟིཡཱ, སཾསཱརནིཝཏྟིཡཱ ཙ ཝིཛྫཱ ཝིཡ ནིརཝསེསཱཀུསལདྷམྨུཔྤཏྟིཡཱ, སཾསཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཙ ཨཝིཛྫཱཡེཝ པདྷཱནཀཱརཎནྟི ཏབྦིགྷཱཏཝཙནེནེཝ སཀལསཾཀིལེསསམུགྒྷཱཏཝཙནསིདྡྷིཏོ སོཡེཝེཀོ གཡ྄ཧཏཱིཏི. ཨཐ ཝཱ སཀལསཾཀིལེསདྷམྨཱནཾ མུདྡྷབྷཱུཏཏྟཱ ཨཝིཛྫཱཡ ཏཾ སམུགྒྷཱཏོཡེཝེཀོ གཡ྄ཧཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཨཝིཛྫཱ མུདྡྷཱཏི ཛཱནཱཧི, ཝིཛྫཱ མུདྡྷཱདྷིཔཱཏིནཱི;
སདྡྷཱསཏིསམཱདྷཱིཧི, ཚནྡཝཱིརིཡེན སཾཡུཏཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ༡༠༣༢; ཙཱུལ༹. ནི. ༥༡);
སནརཱམརལོཀགརུནྟི ཨེཏྠ པན པཋམཔཀཏིཡཱ ཨཝིབྷཱགེན སཏྟོཔི ནརོཏི ཝུཙྩཏི, ཨིདྷ པན དུཏིཡཔཀཏིཡཱ མནུཛཔུརིསོཡེཝ, ཨིཏརཐཱ ལོཀསདྡསྶ ཨཝཏྟབྦཏཱ སིཡཱ. ‘‘ཡཐཱ ཧི པཋམཔཀཏིབྷཱུཏོ སཏྟོ ཨིཏརཱཡ པཀཏིཡཱ སེཊྛཊྛེན པུརེ ཨུཙྩཊྛཱནེ སེཏི པཝཏྟཏཱིཏི པུརིསོཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ ཛེཊྛབྷཱཝཾ ནེཏཱིཏི ནརོཏི. པུཏྟབྷཱཏུབྷཱུཏོཔི ཧི པུགྒལོ མཱཏུཛེཊྛབྷགིནཱིནཾ པིཏུཊྛཱནེ ¶ ཏིཊྛཏི, པགེཝ བྷཏྟུབྷཱུཏོ ཨིཏརཱས’’ནྟི (ཝི. ཨཊྛ. ༤༣-༤༦) ནཱཝཱཝིམཱནཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཀསེསཔྤཀཔྤནེན པུཐུཝཙནནྟཝིགྒཧེན ཝཱ ནརཱ, མརཎཾ མརོ, སོ ནཏྠི ཡེསནྟི ཨམརཱ, སཧ ནརེཧི, ཨམརེཧི ཙཱཏི སནརཱམརོ.གརཏི ཨུགྒཙྪཏི ཨུགྒཏོ པཱཀཊོ བྷཝཏཱིཏི གརུ, གརསདྡོ ཧི ཨུགྒམེ. ཨཔིཙ པཱསཱཎཙྪཏྟཾ ཝིཡ བྷཱརིཡཊྛེན ‘‘གརཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
མཱཏཱཔིཏཱཙརིཡེསུ ¶ , དུཛྫརེ ཨལཧུམྷི ཙ;
མཧནྟེ ཙུགྒཏེ ཙེཝ, ནིཚེཀཱདིཀརེསུ ཙ;
ཏཐཱ ཝཎྞཝིསེསེསུ, གརུསདྡོ པཝཏྟཏི.
ཨིདྷ པན སབྦལོཀཱཙརིཡེ ཏཐཱགཏེ. ཀེཙི པན ‘‘གརུ, གུརཱུཏི ཙ དྭིདྷཱ གཧེཏྭཱ བྷཱརིཡཝཱཙཀཏྟེ གརུསདྡོ, ཨཱཙརིཡཝཱཙཀཏྟེ ཏུ གུརུསདྡོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ. པཱལི༹ཝིསཡེ ཧི སབྦེསམྤི ཡཐཱཝུཏྟཱནམཏྠཱནཾ ཝཱཙཀཏྟེ གརུསདྡོཡེཝིཙྪིཏབྦོ ཨཀཱརསྶ ཨཱཀཱརབྷཱཝེན ‘‘གཱརཝ’’ནྟི ཏདྡྷིཏནྟཔདསྶ སཝུདྡྷིཀསྶ དསྶནཏོ. སཀྐཏབྷཱསཱཝིསཡེ པན གུརུསདྡོཡེཝིཙྪིཏབྦོ ཨུཀཱརསྶ ཝུདྡྷིབྷཱཝེན ཨཉྙཐཱ ཏདྡྷིཏནྟཔདསྶ དསྶནཏོཏི. སནརཱམརོ ཙ སོ ལོཀོ ཙཱཏི སནརཱམརལོཀོ, ཏསྶ གརཱུཏི ཏཐཱ, ཏཾ སནརཱམརལོཀགརུཾ. ‘‘སནརམརཱུལོཀགརུ’’ནྟིཔི པཋནྟི, ཏདཔི ཨརིཡཱགཱཐཏྟཱ ཝུཏྟིལཀྑཎཏོ, ཨཏྠཏོ ཙ ཡུཏྟམེཝ. ཨཏྠཏོ ཧི དཱིགྷཱཡུཀཱཔི སམཱནཱ ཡཐཱཔརིཙྪེདཾ མརཎསབྷཱཝཏྟཱ མརཱུཏི དེཝཱ ཝུཙྩནྟི. ཨེཏེན དེཝམནུསྶཱནཾ ཝིཡ ཏདཝསིཊྛསཏྟཱནམྤི ཡཐཱརཧཾ གུཎཝིསེསཱཝཧཏཱཡ བྷགཝཏོ ཨུཔཀཱརཀཏཾ དསྶེཏི. ནནུ ཙེཏྠ དེཝམནུསྶཱ པདྷཱནབྷཱུཏཱ, ཨཐ ཀསྨཱ ཏེསཾ ཨཔྤདྷཱནཏཱ ནིདྡིསཱིཡཏཱིཏི? ཨཏྠཏོ པདྷཱནཏཱཡ གཧེཏབྦཏྟཱ. ཨཉྙོ ཧི སདྡཀྐམོ, ཨཉྙོ ཨཏྠཀྐམོཏི སདྡཀྐམཱནུསཱརེན པདྷཱནཱཔདྷཱནབྷཱཝོ ན ཙོདེཏབྦོ. ཨེདིསེསུ ཧི སམཱསཔདེསུ པདྷཱནམྤི ཨཔྤདྷཱནཾ ཝིཡ ནིདྡིསཱིཡཏི ཡཐཱ ཏཾ ‘‘སརཱཛིཀཱཡ པརིསཱཡཱ’’ཏི, ཏསྨཱ སབྦཏྠ ཨཏྠཏོཝ ཨདྷིཔྤཱཡོ གཝེསིཏབྦོ, ན བྱཉྫནམཏྟེན. ཡཐཱཧུ པོརཱཎཱ –
‘‘ཨཏྠཉྷི ནཱཐོ སརཎཾ ཨཝོཙ,
ན བྱཉྫནཾ ལོཀཧིཏོ མཧེསི.
ཏསྨཱ ཨཀཏྭཱ རཏིམཀྑརེསུ,
ཨཏྠེ ནིཝེསེཡྻ མཏིཾ མཏིམཱ’’ཏི. (ཀངྑཱ. ཨཊྛ. པཋམཔཱརཱཛིཀཀཎྜཝཎྞནཱ);
ཀཱམཉྩེཏྠ ¶ སཏྟསངྑཱརབྷཱཛནཝསེན ཏིཝིདྷོ ལོཀོ, གརུབྷཱཝསྶ པན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ གརུཀརཎསམཏྠསྶེཝ ཡུཛྫནཏོ སཏྟལོཀཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. སོ ཧི ལོཀཱིཡནྟི ཨེཏྠ པུཉྙཱཔུཉྙཱནི ¶ , ཏབྦིཔཱཀོ ཙཱཏི ལོཀོ, དསྶནཏྠེ ཙ ལོཀསདྡམིཙྪནྟི སདྡཝིདཱུ. ཨམརགྒཧཎེན ཙེཏྠ ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཨཔརོ ནཡོ – སམཱུཧཏྠོ ཨེཏྠ ལོཀསདྡོ སམུདཱཡཝསེན ལོཀཱིཡཏི པཉྙཱཔཱིཡཏཱིཏི ཀཏྭཱ. སཧ ནརེཧཱིཏི སནརཱ, ཏེཡེཝ ཨམརཱཏི སནརཱམརཱ, ཏེསཾ ལོཀོ ཏཐཱ, པུརིམནཡེནེཝ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨམརསདྡེན ཙེཏྠ ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ཝིཡ ཝིསུདྡྷིདེཝཱཔི སངྒཡ྄ཧནྟི. ཏེཔི ཧི པརམཏྠཏོ མརཎཱབྷཱཝཏོ ཨམརཱ. ཨིམསྨིཾ པན ཨཏྠཝིཀཔྤེ ནརཱམརཱནམེཝ གཧཎཾ ཨུཀྐཊྛནིདྡེསཝསེན ཡཐཱ ‘‘སཏྠཱ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༡༥༧, ༢༥༥). ཏཐཱ ཧི སབྦཱནཏྠཔརིཧཱནཔུབྦངྒམཱཡ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ, སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟམུཔཀཱརིཏཱཡ ཨཔརིམིཏནིརུཔམཔྤབྷཱཝགུཎསམངྒིཏཱཡ ཙ སབྦསཏྟུཏྟམོ བྷགཝཱ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨུཏྟམམནཉྙསཱདྷཱརཎཾ གཱརཝཊྛཱནནྟི. ཀཱམཉྩ ཨིཏྠཱིནམྤི ཏཐཱཨུཔཀཱརཏྟཱ བྷགཝཱ གརུཡེཝ, པདྷཱནབྷཱུཏཾ པན ལོཀཾ དསྶེཏུཾ པུརིསལིངྒེན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ནེརུཏྟིཀཱ པན ཨཝིསེསནིཙྪིཏཊྛཱནེ ཏཐཱ ནིདྡིཊྛམིཙྪནྟི ཡཐཱ ‘‘ནརཱ ནཱགཱ ཙ གནྡྷབྦཱ, ཨབྷིཝཱདེཏྭཱན པཀྐམུ’’ནྟི (ཨཔ. ༡.༡.༤༨). ཏཐཱ ཙཱཧུ –
‘‘ནཔུཾསཀེན ལིངྒེན, སདྡོདཱཧུ པུམེན ཝཱ;
ནིདྡིསྶཏཱིཏི ཉཱཏབྦམཝིསེསཝིནིཙྪིཏེ’’ཏི.
ཝནྡེཏི ཨེཏྠ པན –
ཝཏྟམཱནཱཡ པཉྩམྱཾ, སཏྟམྱཉྩ ཝིབྷཏྟིཡཾ;
ཨེཏེསུ ཏཱིསུ ཋཱནེསུ, ཝནྡེསདྡོ པཝཏྟཏི.
ཨིདྷ པན ཝཏྟམཱནཱཡཾ ཨཉྙཱསམསམྦྷཝཏོ. ཏཏྠ ཙ ཨུཏྟམཔུརིསཝསེནཏྠོ གཧེཏབྦོ ‘‘ཨཧཾ ཝནྡཱམཱི’’ཏི. ནམནཐུཏིཡཏྠེསུ ཙ ཝནྡསདྡམིཙྪནྟི ཨཱཙརིཡཱ, ཏེན ཙ སུགཏཔདཾ, ནཱཐཔདཾ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. སོབྷནཾ གཏཾ གམནཾ ཨེཏསྶཱཏི སུགཏོ. གམནཉྩེཏྠ ཀཱཡགམནཾ, ཉཱཎགམནཉྩ, ཀཱཡགམནམྤི ཝིནེཡྻཛནོཔསངྐམནཾ, པཀཏིགམནཉྩཱཏི དུབྦིདྷཾ. བྷགཝཏོ ཧི ཝིནེཡྻཛནོཔསངྐམནཾ ཨེཀནྟེན ཏེསཾ ཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏོ ¶ སོབྷནཾ, ཏཐཱ ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔཊིམཎྜིཏརཱུཔཀཱཡཏཱཡ དུཏཝིལམྦིཏཁལིཏཱནུཀཌྜྷནནིཔྤཱིལ༹ནུཀྐུཊིཀ-ཀུཊིལཱཀུལཏཱདིདོསརཧིཏ- མཝཧསིཏརཱཛཧཾས- ¶ ཝསབྷཝཱརཎམིགརཱཛགམནཾ པཀཏིགམནཉྩ, ཝིམལཝིཔུལཀརུཎཱསཏིཝཱིརིཡཱདིགུཎཝིསེསསཧིཏམྤི ཉཱཎགམནཾ ཨབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ མཧཱབོདྷི, ཏཱཝ ནིརཝཛྫཏཱཡ སོབྷནམེཝཱཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘སཡམྦྷཱུཉཱཎེན སཀལམྤི ལོཀཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན པརིཛཱནནྟོ སམྨཱ གཏོ ཨཝགཏོཏི སུགཏོ. ཡོ ཧི གཏྱཏྠོ, སོ བུདྡྷཡཏྠོ. ཡོ ཙ བུདྡྷཡཏྠོ, སོ གཏྱཏྠོཏི. ཏཐཱ ལོཀསམུདཡཾ པཧཱནཱབྷིསམཡཝསེན པཛཧནྟོ ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏམཱཔཱདེནྟོ སམྨཱ གཏོ ཨཏཱིཏོཏི སུགཏོ. ལོཀནིརོདྷཾ སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཝསེན སམྨཱ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི སུགཏོ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནིཾ པཊིཔདཾ བྷཱཝནཱབྷིསམཡཝསེན སམྨཱ གཏོ པཊིཔནྣོཏི སུགཏོ, ཨཡཉྩཏྠོ ‘སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཡེ ཀིལེསཱ པཧཱིནཱ, ཏེ ཀིལེསེ ན པུནེཏི ན པཙྩེཏི ན པཙྩཱགཙྪཏཱི’ཏི (མཧཱནི. ༣༨; ཙཱུལ༹ནི. ༢༧) སུགཏོཏིཨཱདིནཱ ནིདྡེསནཡེན ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.
ཨཔརོ ནཡོ – སུནྡརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ, ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི སུགཏོ. བྷཱུཏཾ ཏཙྪཾ ཨཏྠསཾཧིཏཾ ཡཐཱརཧཾ ཀཱལཡུཏྟམེཝ ཝཱཙཾ ཝིནེཡྻཱནཾ སམྨཱ གདཏཱིཏི ཝཱ སུགཏོ, ད-ཀཱརསྶ ཏ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, ཏཾ སུགཏཾ. པུཉྙཱཔུཉྙཀམྨེཧི ཨུཔཔཛྫནཝསེན གནྟབྦཱཏི གཏིཡོ, ཨུཔཔཏྟིབྷཝཝིསེསཱ. ཏཱ པན ནིརཡཱདིབྷེདེན པཉྩཝིདྷཱ, སཀལསྶཱཔི བྷཝགཱམིཀམྨསྶ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན ཨཝིཔཱཀཱརཧབྷཱཝཀརཎེན ནིཝཏྟིཏཏྟཱ པཉྩཧིཔི ཏཱཧི ཝིསཾཡུཏྟོ ཧུཏྭཱ མུཏྟོཏི གཏིཝིམུཏྟོ. ཨུདྡྷམུདྡྷབྷཝགཱམིནོ ཧི དེཝཱ ཏཾཏཾཀམྨཝིཔཱཀདཱནཀཱལཱནུརཱུཔེན ཏཏོ ཏཏོ བྷཝཏོ མུཏྟཱཔི མུཏྟམཏྟཱཝ, ན པན ཝིསཉྙོགཝསེན མུཏྟཱ, གཏིཔརིཡཱཔནྣཱ ཙ ཏཾཏཾབྷཝགཱམིཀམྨསྶ ཨརིཡམགྒེན ཨནིཝཏྟིཏཏྟཱ, ན ཏཐཱ བྷགཝཱ. བྷགཝཱ པན ཡཐཱཝུཏྟཔྤཀཱརེན ཝིསཾཡུཏྟོ ཧུཏྭཱ མུཏྟོཏི. ཏསྨཱ ཨནེན བྷགཝཏོ ཀཏྠཙིཔི གཏིཡཱ ཨཔརིཡཱཔནྣཏཾ དསྶེཏི. ཡཏོ ཙ བྷགཝཱ ‘‘དེཝཱཏིདེཝོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ཡེན ¶ དེཝཱུཔཔཏྱསྶ, གནྡྷབྦོ ཝཱ ཝིཧངྒམོ;
ཡཀྑཏྟཾ ཡེན གཙྪེཡྻཾ, མནུསྶཏྟཉྩ ཨབྦཛེ;
ཏེ མཡ྄ཧཾ ཨཱསཝཱ ཁཱིཎཱ, ཝིདྡྷསྟཱ ཝིནལཱི༹ཀཏཱ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༤.༣༦);
ཏཾཏཾགཏིསཾཝཏྟནཀཱནཉྷི ཀམྨཀིལེསཱནཾ མཧཱབོདྷིམཱུལེཡེཝ ཨགྒམགྒེན པཧཱིནཏྟཱ ནཏྠི བྷགཝཏོ ཏཾཏཾགཏིཔརིཡཱཔནྣཏཱཏི ཨཙྩནྟམེཝ བྷགཝཱ སབྦབྷཝཡོནིགཏིཝིཉྙཱཎཊྛིཏིསཏྟཱཝཱསསཏྟནིཀཱཡེཧི པརིམུཏྟོཏི. ཨཐ ཝཱ ཀཱམཾ སཨུཔཱདིསེསཱཡཔི ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཏཱཧི གཏཱིཧི ¶ ཝིམུཏྟོ, ཨེསཱ པན ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི ཨེཏྠེཝནྟོགདྷཱཏི ཨིམིནཱ པདེན ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱཝ ཐོམེཏཱིཏི དཊྛབྦཾ.
ཨེཏྠ པན ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཔརཧིཏཔཊིཔཏྟིཝསེན དྭཱིཧཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཀཏཱ ཧོཏི. ཏེསུ ཨནཱཝརཎཉཱཎཱདྷིགམོ, སཧ ཝཱསནཱཡ ཀིལེསཱནམཙྩནྟཔྤཧཱནཾ, ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟི ཙ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི ནཱམ, ལཱབྷསཀྐཱརཱདིནིརཔེཀྑཙིཏྟསྶ པན སབྦདུཀྑནིཡྻཱནིཀདྷམྨདེསནཱཔཡོགཏོ དེཝདཏྟཱདཱིསུཔི ཝིརུདྡྷསཏྟེསུ ནིཙྩཾ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ, ཝིནཱིཏབྦསཏྟཱནཾ ཉཱཎཔརིཔཱཀཀཱལཱགམནཉྩ ཨཱསཡཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི ནཱམ. སཱ པན ཨཱསཡཔཡོགཏོ དུཝིདྷཱ, པརཧིཏཔཊིཔཏྟི ཏིཝིདྷཱ ཙ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ ཡཐཱརཧཾ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི ཧི ཨེཏེན ཨཱསཡཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, སམྨཱ གདནཏྠེན སུགཏསདྡེན པཡོགཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི. ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི ཨེཏེཧི, ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷཏྠེན ཙ སུགཏསདྡེན ཏིཝིདྷཱཔི ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི, ཨཝསིཊྛཊྛེན པན ཏེན, ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟི ཙ ཨེཏེན སབྦཱཔི ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི, པརཧིཏཔཊིཔཏྟི ཙ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི.
ཨཐ ཝཱ ཧེཏུཕལསཏྟཱུཔཀཱརཝསེན ཏཱིཧཱཀཱརེཧི ཐོམནཱ ཀཏཱ. ཏཏྠ ཧེཏུ ནཱམ མཧཱཀརུཎཱསམཱཡོགོ, བོདྷིསམྦྷཱརསམྦྷརཎཉྩ, ཏདུབྷཡམྤི པཋམཔདེན ཡཐཱརུཏཏོ, སཱམཏྠིཡཏོ ཙ པཀཱསིཏཾ. ཕལཾ པན ཉཱཎཔྤཧཱནཨཱནུབྷཱཝརཱུཔཀཱཡསམྤདཱཝསེན ཙཏུབྦིདྷཾ ¶ . ཏཏྠ སབྦཉྙུཏཉཱཎཔདཊྛཱནཾ མགྒཉཱཎཾ, ཏམྨཱུལཀཱནི ཙ དསབལཱདིཉཱཎཱནི ཉཱཎསམྤདཱ, སཝཱསནསཀལསཾཀིལེསཱནམཙྩནྟམནུཔྤཱདདྷམྨཏཱཔཱདནཾ པཧཱནསམྤདཱ, ཡཐིཙྪིཏནིཔྥཱདནེ ཨཱདྷིཔཙྩཾ ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ, སཀལལོཀནཡནཱབྷིསེཀབྷཱུཏཱ པན ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔཊིམཎྜིཏཱ ཨཏྟབྷཱཝསམྤཏྟི རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ. ཏཱསུ ཉཱཎཔྤཧཱནསམྤདཱ དུཏིཡཔདེན, སཙྩཔཊིཝེདྷཏྠེན ཙ སུགཏསདྡེན པཀཱསིཏཱ, ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ ཏཏིཡཔདེན, རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ སོབྷནཀཱཡགམནཏྠེན སུགཏསདྡེན ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཝིནཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཡཐཱཝུཏྟཱ དུཝིདྷཱཔི པརཧིཏཔཊིཔཏྟི སཏྟཱུཔཀཱརསམྤདཱ, སཱ པན སམྨཱ གདནཏྠེན སུགཏསདྡེན པཀཱསིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཔིཙ ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ སམྨཱསམྦོདྷི ཏམྨཱུལ – ཏཔྤཊིཔཏྟིཡཱདཡོ ཨནེཀེ བུདྡྷགུཎཱ ཨཱཙརིཡེན པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི. ཨེསཱ ཧི ཨཱཙརིཡཱནཾ པཀཏི, ཡདིདཾ ཡེན ཀེནཙི པཀཱརེན ཨཏྠནྟརཝིཉྙཱཔནཾ. ཀཐཾ? ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི ཧི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ དསྶེཏི ¶ . མཧཱཀརུཎཱསཉྩོདིཏམཱནསོ ཧི བྷགཝཱ སཾསཱརཔངྐཏོ སཏྟཱནཾ སམུདྡྷརཎཏྠཾ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ཨནུཔུབྦེན པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིམདྷིགཏོཏི ཀརུཎཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ. ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཾ དསྶེཏི. སབྦཉྙུཏཉཱཎཔདཊྛཱནཉྷི ཨགྒམགྒཉཱཎཾ, ཨགྒམགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ‘‘སམྨཱསམྦོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. སམྨཱ གམནཏྠེན སུགཏསདྡེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀཱམསུཁཏྟཀིལམཐཱནུཡོགསསྶཏུཙྪེདཱབྷིནིཝེསཱདིཨནྟདྭཡརཧིཏཱཡ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔརིགྒཧིཏཱཡ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ པཀཱསནཏོ, ཨིཏརེཧི སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པདྷཱནཱཔྤདྷཱནཔྤབྷེདཾ པཡོཛནཾ དསྶེཏི. སཾསཱརམཧོགྷཏོ སཏྟསནྟཱརཎཉྷེཏྠ པདྷཱནཾ, ཏདཉྙམཔྤདྷཱནཾ. ཏེསུ ཙ པདྷཱནེན པཡོཛནེན པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི, ཨིཏརེན ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཾ, ཏདུབྷཡེན ཙ ཨཏྟཧིཏཔཊིཔནྣཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ པུགྒལེསུ བྷགཝཏོ ཙཏུཏྠཔུགྒལབྷཱཝཾ པཀཱསེཏི. ཏེན ཙ ཨནུཏྟརཾ དཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ, ཨུཏྟམཉྩ ཝནྡནཱིཡབྷཱཝཾ, ཨཏྟནོ ཙ ཝནྡནཱཡ ཁེཏྟངྒཏབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེཏི.
ཨཔིཙ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ལོཀིཡེསུ མཧགྒཏབྷཱཝཔྤཏྟཱསཱདྷཱརཎགུཎདཱིཔནཏོ སབྦལོཀིཡགུཎསམྤཏྟི དསྶིཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནམགྒཉཱཎདཱིཔནཏོ ¶ སབྦལོཀུཏྟརགུཎསམྤཏྟི. ཏདུབྷཡགྒཧཎསིདྡྷོ ཧི ཨཏྠོ ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝིཔཉྩཱིཡཏཱིཏི. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཙ ནིརུཔཀྐིལེསམུཔགམནཾ དསྶེཏི, པཉྙཱགྒཧཎེན ཨཔགམནཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ལོཀསམཉྙཱནུརཱུཔཾ བྷགཝཏོ པཝཏྟིཾ དསྶེཏི ལོཀཝོཧཱརཝིསཡཏྟཱ ཀརུཎཱཡ, པཉྙཱགྒཧཎེན ལོཀསམཉྙཱཡ ཨནཏིདྷཱཝནཾ. སབྷཱཝཱནཝབོདྷེན ཧི དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝཾ ཨཏིདྷཱཝིཏྭཱ སཏྟཱདིཔརཱམསནཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ དསྶེཏི, པཉྙཱགྒཧཎེན ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཾ, ཙཏུསཙྩཉཱཎཾ, ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཾ, ཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎཾ, ཀརུཎཱགྒཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཉཱཎསྶ གཧིཏཏྟཱ སེསཱསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཨཊྛསུ པརིསཱསུ ཨཀམྤནཉཱཎཱནི, དས བལཱནི, ཙུདྡས བུདྡྷགུཎཱ, སོལ༹ས ཉཱཎཙརིཡཱ, ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ, ཙཏུཙཏྟཱརཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི, སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནཱིཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ པཉྙཱཔབྷེདཱནཾ ཝསེན ཉཱཎཙཱརཾ དསྶེཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཙརཎསམྤཏྟིཾ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཝིཛྫཱསམྤཏྟིཾ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཨཏྟཱདྷིཔཏིཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན དྷམྨཱདྷིཔཏིཏཱ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ལོཀནཱཐབྷཱཝོ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཨཏྟནཱཐབྷཱཝོ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན པུབྦཀཱརཱིབྷཱཝོ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཀཏཉྙུཏཱ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཨཔརནྟཔཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཨནཏྟནྟཔཏཱ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཝཱ བུདྡྷཀརདྷམྨསིདྡྷི, པཉྙཱགྒཧཎེན བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན པརསནྟཱརཎཾ, པཉྙཱགྒཧཎེན ¶ ཨཏྟསནྟཱརཎཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན སབྦསཏྟེསུ ཨནུགྒཧཙིཏྟཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན སབྦདྷམྨེསུ ཝིརཏྟཙིཏྟཏཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི སབྦེསཉྩ བུདྡྷགུཎཱནཾ ཀརུཎཱ ཨཱདི ཏནྣིདཱནབྷཱཝཏོ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནཾ ཏཏོ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ. ཨིཏི ཨཱདིཔརིཡོསཱནདསྶནེན སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན སཱིལཀྑནྡྷཔུབྦངྒམོ སམཱདྷིཀྑནྡྷོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཀརུཎཱནིདཱནཉྷི སཱིལཾ ཏཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཝིརཏིཔྤཝཏྟིཏོ, སཱ ཙ ཛྷཱནཏྟཡསམྤཡོགིནཱིཏི, པཉྙཱཝཙནེན པཉྙཱཀྑནྡྷོ. སཱིལཉྩ སབྦབུདྡྷགུཎཱནཾ ཨཱདི, སམཱདྷི མཛ྄ཛྷེ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནནྟི ཨེཝམྤི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི ནཡཏོ དསྶིཏཏྟཱ. ཨེསོ ཨེཝ ཧི ནིརཝསེསཏོ བུདྡྷགུཎཱནཾ དསྶནུཔཱཡོ, ཡདིདཾ ནཡགྒཱཧཎཾ, ཨཉྙཐཱ ཀོ ¶ ནཱམ སམཏྠོ བྷགཝཏོ གུཎེ ཨནུཔདཾ ནིརཝསེསཏོ དསྶེཏུཾ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ,
ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ.
ཁཱིཡེཐ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ,
ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི.
ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཏཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཱཔི བུདྡྷགུཎཔརིཙྪེདནཾ པཏི བྷགཝཏཱ ཨནུཡུཏྟེན ‘‘ནོ ཧེཏཾ བྷནྟེ’’ཏི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ཨཔི ཙ མེ བྷནྟེ དྷམྨནྭཡོ ཝིདིཏོ’’ཏི སམྤསཱདནཱིཡསུཏྟེ ཝུཏྟཾ.
ཨེཝཾ སངྑེཔེན སཀལསབྦཉྙུགུཎེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱཔུབྦངྒམཾ པཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི སདྡྷམྨསྶཱཔི ཐོམནཱཔུབྦངྒམཾ པཎཱམཾ ཀརོནྟོ ‘‘བུདྡྷོཔཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠཱཡཾ སཧ པདསམྦནྡྷེན སངྑེཔཏྠོ – ཡཐཱཝུཏྟཝིཝིདྷགུཎགཎསམནྣཱགཏོ བུདྡྷོཔི ཡཾ ཨརིཡམགྒསངྑཱཏཾ དྷམྨཾ, སཧ པུབྦབྷཱགཔཊིཔཏྟིདྷམྨེན ཝཱ ཨརིཡམགྒབྷཱུཏཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ ཙེཝ ཡཾ ཕལནིབྦཱནསངྑཱཏཾ དྷམྨཾ, པརིཡཏྟིདྷམྨཔཊིཔཏྟིདྷམྨེཧི ཝཱ སཧ ཕལནིབྦཱནབྷཱུཏཾ དྷམྨཾ སཙྪིཀཏྭཱ ཙ སམྨཱསམྦོདྷིསངྑཱཏཾ བུདྡྷབྷཱཝམུཔགཏོ, ཝཱིཏམལམནུཏྟརཾ ཏཾ དྷམྨམྤི ཝནྡེཏི.
ཏཏྠ བུདྡྷསདྡསྶ ཏཱཝ ‘‘བུཛ྄ཛྷིཏཱ སཙྩཱནཱིཏི བུདྡྷོ. བོདྷེཏཱ པཛཱཡཱཏི བུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡེསནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཨགྒམགྒཉཱཎཱདྷིགམེན སཝཱསནཱཡ སམྨོཧནིདྡཱཡ ཨཙྩནྟཝིགམནཏོ, ཨཔརིམིཏགུཎགཎཱལངྐཏསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔྤཏྟིཡཱ ཝིཀསིཏབྷཱཝཏོ ¶ ཙ བུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ ཛཱགརཎཝིཀསནཏྠཝསེན. ཨཐ ཝཱ ཀསྶཙིཔི ཉེཡྻདྷམྨསྶ ཨནཝབུདྡྷསྶ ཨབྷཱཝེན ཉེཡྻཝིསེསསྶ ཀམྨབྷཱཝཱགཧཎཏོ ཀམྨཝཙནིཙྪཱཡཱབྷཱཝེན ཨཝགམནཏྠཝསེན ཀཏྟུནིདྡེསོཝ ལབྦྷཏི, ཏསྨཱ བུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོཏིཔི ཝཏྟབྦོ. པདེསགྒཧཎེ ཧི ཨསཏི གཧེཏབྦསྶ ནིཔྤདེསཏཱཝ ཝིཉྙཱཡཏི ཡཐཱ ‘‘དིཀྑིཏོ ན དདཱཏཱི’’ཏི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཀམྨཝིསེསཱནཔེཀྑཱ ཀཏྟརི ཨེཝ བུདྡྷསདྡསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ, ཨཏྠཏོ ¶ པན པཱརམིཏཱཔརིབྷཱཝིཏོ སཡམྦྷུཉཱཎེན སཧ ཝཱསནཱཡ ཝིཧཏཝིདྡྷསྟནིརཝསེསཀིལེསོམཧཱཀརུཎཱསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདིཨཔརིམེཡྻགུཎགཎཱདྷཱརོ ཁནྡྷསནྟཱནོ བུདྡྷོ, ཡཐཱཧ –
‘‘བུདྡྷོཏི ཡོ སོ བྷགཝཱ སཡམྦྷཱུ ཨནཱཙརིཡཀོ པུབྦེ ཨནནུསྶུཏེསུ དྷམྨེསུ སཱམཾ སཙྩཱནི ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷི, ཏཏྠ ཙ སབྦཉྙུཏཾ པཏྟོ, བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝ’’ནྟི (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. ༩༧; པཊི. མ. ༡༦༡).
ཨཔིསདྡོ སམྦྷཱཝནེ, ཏེན ཨེཝཾ གུཎཝིསེསཡུཏྟོ སོཔི ནཱམ བྷགཝཱ ཨཱིདིསཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ, སཙྪིཀཏྭཱ ཙ བུདྡྷབྷཱཝམུཔགཏོ, ཀཱ ནཱམ ཀཐཱ ཨཉྙེསཾ སཱཝཀཱདིབྷཱཝམུཔགམནེཏི དྷམྨེ སམྦྷཱཝནཾ དཱིཔེཏི. བུདྡྷབྷཱཝནྟི སམྨཱསམྦོདྷིཾ. ཡེན ཧི ནིམིཏྟབྷཱུཏེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནེན ཨགྒམགྒཉཱཎེན, ཨགྒམགྒཉཱཎཔདཊྛཱནེན ཙ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན བྷགཝཏི ‘‘བུདྡྷོ’’ཏི ནཱམཾ, ཏདཱརམྨཎཉྩ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཏམེཝིདྷ ‘‘བྷཱཝོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. བྷཝནྟི བུདྡྷིསདྡཱ ཨེཏེནཱཏི ཧི བྷཱཝོ. ཏཐཱ ཧི ཝདནྟི –
‘‘ཡེན ཡེན ནིམིཏྟེན, བུདྡྷི སདྡོ ཙ ཝཏྟཏེ;
ཏཾཏཾནིམིཏྟཀཾ བྷཱཝཔཙྩཡེཧི ཨུདཱིརིཏ’’ནྟི.
བྷཱཝེཏྭཱཏི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ, ཝཌྜྷེཏྭཱ ཝཱ. སཙྪིཀཏྭཱཏི པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ. ཙེཝ-སདྡོ ཙ-སདྡོ ཙ ཏདུབྷཡཏྠ སམུཙྩཡེ. ཏེན ཧི སདྡདྭཡེན ན ཀེཝལཾ བྷགཝཱ དྷམྨསྶ བྷཱཝནཱམཏྟེན བུདྡྷབྷཱཝམུཔགཏོ, ནཱཔི སཙྪིཀིརིཡཱམཏྟེན, ཨཐ ཁོ ཏདུབྷཡེནེཝཱཏི སམུཙྩིནོཏི. ཨུཔགཏོཏི པཏྟོ, ཨདྷིགཏོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏསྶ ‘‘བུདྡྷབྷཱཝ’’ནྟི པདེན སམྦནྡྷོ. ཝཱིཏམལནྟི ཨེཏྠ ཝིརཧཝསེན ཨེཏི པཝཏྟཏཱིཏི ཝཱིཏོ, མལཏོ ཝཱིཏོ, ཝཱིཏཾ ཝཱ མལཾ ཡསྶཱཏི ཝཱིཏམལོ, ཏཾ ཝཱིཏམལཾ. ‘‘གཏམལ’’ནྟིཔི པཱཋོ དིསྶཏི, ཨེཝཾ སཏི སཨུཔསགྒོ ཝིཡ ཨནུཔསགྒོཔི གཏསདྡོ ཝིརཧཏྠཝཱཙཀོ ཝེདིཏབྦོ དྷཱཏཱུནམནེཀཏྠཏྟཱ. གཙྪཏི ཨཔགཙྪཏཱིཏི ཧི གཏོ, དྷམྨོ ¶ . གཏཾ ཝཱ མལཾ, པུརིམནཡེན སམཱསོ. ཨནུཏྟརནྟི ཨུཏྟརཝིརཧིཏཾ. ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཨཔཱཡཏོ, སཾསཱརཏོ ཙ ཨཔཏམཱནེ ཀཏྭཱ དྷཱརེཏཱིཏི དྷམྨོ, ནཝཝིདྷོ ལོཀུཏྟརདྷམྨོ. ཏཔྤཀཱསནཏྟཱ, སཙྪིཀིརིཡཱསམྨསནཔརིཡཱཡསྶ ཙ ལབྦྷམཱནཏྟཱ པརིཡཏྟིདྷམྨོཔི ཨིདྷ སངྒཧིཏོ ¶ . ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨབྷིདྷམྨནཡསམུདྡཾ ཨདྷིགཙྪི, ཏཱིཎི པིཊཀཱནི སམྨསཱི’’ཏི ཙ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ, ཏཐཱ ‘‘ཡཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ བྷཱཝནཱསཙྪིཀིརིཡཱཡོགྱཏཱཡ བུདྡྷཀརདྷམྨབྷཱུཏཱཧི པཱརམིཏཱཧི སཧ པུབྦབྷཱགཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཡོཔི ཨིདྷ སངྒཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཱཔི ཧི ཝིགཏཔཊིཔཀྑཏཱཡ ཝཱིཏམལཱ, ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨནུཏྟརཱ ཙ. ཀཐཾ པན ཏཱ བྷཱཝེཏྭཱ, སཙྪིཀཏྭཱ ཙ བྷགཝཱ བུདྡྷབྷཱཝམུཔགཏོཏི? ཝུཙྩཏེ – སཏྟཱནཉྷི སཾསཱརཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎཱཡ [ནིསྶརཎཏྠཱཡ (པཎྞཱས ཊཱི.) ནིསྶརཎེ (ཀཏྠཙི)] ཀཏམཧཱབྷིནཱིཧཱརོ མཧཱཀརུཎཱདྷིཝཱསནཔེསལཛ྄ཛྷཱསཡོ པཉྙཱཝིསེསཔརིཡོདཱཏནིམྨལཱནཾ དཱནདམསཉྙམཱདཱིནཾ ཨུཏྟམདྷམྨཱནཾ ཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ནིརཝསེསཾ བྷཱཝནཱསཙྪིཀིརིཡཱཧི ཀམྨཱདཱིསུ ཨདྷིགཏཝསཱིབྷཱཝོ ཨཙྪརིཡཱཙིནྟེཡྻམཧཱནུབྷཱཝོ ཨདྷིསཱིལཱདྷིཙིཏྟཱནཾ པརམུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟོ བྷགཝཱ པཙྩཡཱཀཱརེ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན མཧཱཝཛིརཉཱཎཾ པེསེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིསངྑཱཏཾ བུདྡྷབྷཱཝམུཔགཏོཏི.
ཨིམཱཡ པན གཱཐཱཡ ཝིཛྫཱཝིམུཏྟིསམྤདཱདཱིཧི ཨནེཀེཧི གུཎེཧི ཡཐཱརཧཾ སདྡྷམྨཾ ཐོམེཏི. ཀཐཾ? ཨེཏྠ ཧི ‘‘བྷཱཝེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝིཛྫཱསམྤདཱཡ ཐོམེཏི, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝིམུཏྟིསམྤདཱཡ. ཏཐཱ པཋམེན ཛྷཱནསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན ཝིམོཀྑསམྤདཱཡ. པཋམེན ཝཱ སམཱདྷིསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན སམཱཔཏྟིསམྤདཱཡ. ཨཐ ཝཱ པཋམེན ཁཡཉཱཎབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨནུཔྤཱདཉཱཎབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཝིཛྫཱུཔམཏཱཡ, དུཏིཡེན ཝཛིརཱུཔམཏཱཡ. པཋམེན ཝཱ ཝིརཱགསམྤཏྟིཡཱ, དུཏིཡེན ནིརོདྷསམྤཏྟིཡཱ. ཏཐཱ པཋམེན ནིཡྻཱནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ནིསྶརཎབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཧེཏུབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨསངྑཏབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ དསྶནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཝིཝེཀབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཨདྷིཔཏིབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨམཏབྷཱཝེན དྷམྨཾ ཐོམེཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཡཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ བུདྡྷབྷཱཝཾ ཨུཔགཏོ’’ཏི ཨེཏེན སྭཱཀྑཱཏཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སནྡིཊྛིཀཏཱཡ. ཏཐཱ པཋམེན ཨཀཱལིཀཏཱཡ, དུཏིཡེན ཨེཧིཔསྶིཀཏཱཡ. པཋམེན ཝཱ ཨོཔནེཡྻིཀཏཱཡ, དུཏིཡེན པཙྩཏྟཾཝེདིཏབྦཏཱཡ. པཋམེན ཝཱ སཧ པུབྦབྷཱགསཱིལཱདཱིཧི སེཀྑེཧི སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷེཧི ¶ , དུཏིཡེན སཧ ཨསངྑཏདྷཱཏུཡཱ ཨསེཀྑེཧི དྷམྨཾ ཐོམེཏི.
‘‘ཝཱིཏམལ’’ནྟི ¶ ཨིམིནཱ པན སཾཀིལེསཱབྷཱཝདཱིཔནེན ཝིསུདྡྷཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, ‘‘ཨནུཏྟར’’ནྟི ཨེཏེན ཨཉྙསྶ ཝིསིཊྛསྶ ཨབྷཱཝདཱིཔནེན པརིཔུཎྞཏཱཡ. པཋམེན ཝཱ པཧཱནསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན སབྷཱཝསམྤདཱཡ. པཋམེན ཝཱ བྷཱཝནཱཕལཡོགྱཏཱཡ. བྷཱཝནཱགུཎེན ཧི སོ སཾཀིལེསམལསམུགྒྷཱཏཀོ, ཏསྨཱནེན བྷཱཝནཱཀིརིཡཱཡ ཕལམཱཧ. དུཏིཡེན སཙྪིཀིརིཡཱཕལཡོགྱཏཱཡ. ཏདུཏྟརིཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ ཧི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨནུཏྟརབྷཱཝོ སཙྪིཀིརིཡཱནིབྦཏྟིཏོ, ཏསྨཱནེན སཙྪིཀིརིཡཱཕལམཱཧཱཏི.
ཨེཝཾ སངྑེཔེནེཝ སབྦསདྡྷམྨགུཎེཧི སདྡྷམྨསྶཱཔི ཐོམནཱཔུབྦངྒམཾ པཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ཨརིཡསངྒྷསྶཱཔི ཐོམནཱཔུབྦངྒམཾ པཎཱམཾ ཀརོནྟོ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུགཏསྶཱཏི སམྦནྡྷནིདྡེསོ, ‘‘པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦོ. ཨུརསི བྷཝཱ, ཛཱཏཱ, སཾཝུདྡྷཱ ཝཱ ཨོརསཱ, ཨཏྟཛོ ཁེཏྟཛོ ཨནྟེཝཱསིཀོ དིནྣཀོཏི ཙཏུབྦིདྷེསུ པུཏྟེསུ ཨཏྟཛཱ, ཏཾསརིཀྑཏཱཡ པན ཨརིཡཔུགྒལཱ ‘‘ཨོརསཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཡཐཱ ཧི མནུསྶཱནཾ ཨོརསཔུཏྟཱ ཨཏྟཛཱཏཏཱཡ པིཏུསནྟཀསྶ དཱཡཛྫསྶ ཝིསེསབྷཱགིནོ ཧོནྟི, ཨེཝམེཏེཔི སདྡྷམྨསཝནནྟེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏཏཱཡ བྷགཝཏོ སནྟཀསྶ ཝིམུཏྟིསུཁསྶ དྷམྨརཏནསྶ ཙ དཱཡཛྫསྶ ཝིསེསབྷཱགིནོཏི. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱནུབྷཱཝེན ཨརིཡབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམམཱནཱ, ཨོཀྐནྟཱ ཙ ཨརིཡསཱཝཀཱ བྷགཝཏོ ཨུརེ ཝཱཡཱམཛནིཏཱབྷིཛཱཏཏཱཡ སདིསཀཔྤནམནྟརེན ནིཔྤརིཡཱཡེནེཝ ‘‘ཨོརསཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཏམརཧནྟི. ཏཐཱ ཧི ཏེ བྷགཝཏཱ ཨཱསཡཱནུསཡཙརིཡཱདྷིམུཏྟིཨཱདིཨོལོཀནེན, ཝཛྫཱནུཙིནྟནེན ཙ ཧདཡེ ཀཏྭཱ ཝཛྫཏོ ནིཝཱརེཏྭཱ ཨནཝཛྫེ པཏིཊྛཱཔེནྟེན སཱིལཱདིདྷམྨསརཱིརཔོསནེན སཾཝཌྜྷཱཔིཏཱ. ཡཐཱཧ བྷགཝཱ ཨིཏིཝུཏྟཀེ ‘‘ཨཧམསྨི བྷིཀྑཝེ བྲཱཧྨཎོ…པེ… ཏསྶ མེ ཏུམྷེ པུཏྟཱ ཨོརསཱ མུཁཏོ ཛཱཏཱ’’ཏིཨཱདི (ཨིཏིཝུ. ༡༠༠). ནནུ སཱཝཀདེསིཏཱཔི དེསནཱ ཨརིཡབྷཱཝཱཝཧཱཏི? སཙྩཾ, སཱ པན ཏམྨཱུལིཀཏྟཱ, ལཀྑཎཱདིཝིསེསཱབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱ’’ ¶ ཨིཙྩེཝ སངྑྱཾ གཏཱ, ཏསྨཱ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝོཡེཝ ཏེསཾ ཝཏྟབྦོཏི, ཨེཏེན ཙཏུབྦིདྷེསུ པུཏྟེསུ ཨརིཡསངྒྷསྶ ཨཏྟཛཔུཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཨཏྟནོ ཀུལཾ པུནེནྟི སོདྷེནྟི, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཝཱ ཧདཡཾ པཱུརེནྟཱིཏི པུཏྟཱ, ཨཏྟཛཱདཡོ. ཨརིཡཱ པན དྷམྨཏནྟིཝིསོདྷནེན, དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔཏྟིཡཱ ཙིཏྟཱརཱདྷནེན ཙ ཏཔྤཊིབྷཱགཏཱཡ བྷགཝཏོ པུཏྟཱ ནཱམ, ཏེསཾ. ཏསྶ ‘‘སམཱུཧ’’ནྟི པདེན སམྦནྡྷོ.
སཾཀིལེསནིམིཏྟཾ ཧུཏྭཱ གུཎཾ མཱརེཏི ཝིབཱདྷཏཱིཏི མཱརོ, དེཝཔུཏྟམཱརོ. སིནཱཏི པརེ བནྡྷཏི ཨེཏཱཡཱཏི སེནཱ, མཱརསྶ སེནཱ ཏཐཱ, མཱརཉྩ མཱརསེནཉྩ མཐེནྟི ཝིལོཐེནྟཱིཏི མཱརསེནམཐནཱ ¶ , ཏེསཾ. ‘‘མཱརམཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཧི ཝཏྟབྦེཔི ཨེཀདེསསརཱུཔེཀསེསཝསེན ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. མཱརསདྡསནྣིདྷཱནེན ཝཱ སེནཱསདྡེན མཱརསེནཱ གཧེཏབྦཱ, གཱཐཱབནྡྷཝསེན ཙེཏྠ རསྶོ. ‘‘མཱརསེནམདྡནཱན’’ནྟིཔི ཀཏྠཙི པཱཋོ, སོ ཨཡུཏྟོཝ ཨརིཡཱཛཱཏིཀཏྟཱ ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ. ནནུ ཙ ཨརིཡསཱཝཀཱནཾ མགྒཱདྷིགམསམཡེ བྷགཝཏོ ཝིཡ ཏདནྟརཱཡཀརཎཏྠཾ དེཝཔུཏྟམཱརོ ཝཱ མཱརསེནཱ ཝཱ ན ཨཔསཱདེཏི, ཨཐ ཀསྨཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི? ཨཔསཱདེཏབྦབྷཱཝཀཱརཎསྶ ཝིམཐིཏཏྟཱ. ཏེསཉྷི ཨཔསཱདེཏབྦཏཱཡ ཀཱརཎེ སཾཀིལེསེ ཝིམཐིཏེ ཏེཔི ཝིམཐིཏཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི. ཨཐ ཝཱ ཁནྡྷཱབྷིསངྑཱརམཱརཱནཾ ཝིཡ དེཝཔུཏྟམཱརསྶཱཔི གུཎམཱརཎེ སཧཱཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ཀིལེསབལཀཱཡོ ཨིདྷ ‘‘མཱརསེནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི ཡཐཱཧ བྷགཝཱ –
‘‘ཀཱམཱ ཏེ པཋམཱ སེནཱ, དུཏིཡཱ ཨརཏི ཝུཙྩཏི;
ཏཏིཡཱ ཁུཔྤིཔཱསཱ ཏེ, ཙཏུཏྠཱི ཏཎྷཱ པཝུཙྩཏི.
པཉྩམཾ ཐིནམིདྡྷཾ ཏེ, ཚཊྛཱ བྷཱིརཱུ པཝུཙྩཏི;
སཏྟམཱི ཝིཙིཀིཙྪཱ ཏེ, མཀྑོ ཐམྦྷོ ཏེ ཨཊྛམོ.
ལཱབྷོ སིལོཀོ སཀྐཱརོ,
མིཙྪཱལདྡྷོ ཙ ཡོ ཡསོ;
ཡོ ཙཏྟཱནཾ སམུཀྐཾསེ,
པརེ ཙ ཨཝཛཱནཏི.
ཨེསཱ ¶ ནམུཙི ཏེ སེནཱ, ཀཎྷསྶཱབྷིཔྤཧཱརིནཱི;
ན ནཾ ཨསཱུརོ ཛིནཱཏི, ཛེཏྭཱ ཙ ལབྷཏེ སུཁ’’ནྟི. (སུ. ནི. ༤༣༨; མཧཱནི. ༢༨; ཙཱུལ༹ནི. ༤༧);
སཱ ཙ ཏེཧི ཨརིཡསཱཝཀེཧི དིཡཌྜྷསཧསྶབྷེདཱ, ཨནནྟབྷེདཱ ཝཱ ཀིལེསཝཱཧིནཱི སཏིདྷམྨཝིཙཡཝཱིརིཡསམཐཱདིགུཎཔཧརཎཱིཧི ཨོདྷིསོ མཐིཏཱ, ཝིདྡྷཾསིཏཱ, ཝིཧཏཱ ཙ, ཏསྨཱ ‘‘མཱརསེནམཐནཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཝིལོཐནཉྩེཏྠ ཝིདྡྷཾསནཾ, ཝིཧནནཾ ཝཱ. ཨཔིཙ ཁནྡྷཱབྷིསངྑཱརམཙྩུདེཝཔུཏྟམཱརཱནཾ ཏེསཾ སཧཱཡབྷཱཝཱུཔགམནཏཱཡ སེནཱསངྑཱཏསྶ ཀིལེསམཱརསྶ ཙ མཐནཏོ ‘‘མཱརསེནམཐནཱ’’ཏིཔི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཨེཝཉྩ སཏི པཉྩམཱརནིམྨཐནབྷཱཝེན ཨཏྠོ པརིཔུཎྞོ ཧོཏི. ཨརིཡསཱཝཀཱཔི ཧི སམུདཡཔྤཧཱནཔརིཉྙཱཝསེན ཁནྡྷམཱརཾ, སཧཱཡཝེཀལླཀརཎེན ¶ སབྦཐཱ, ཨཔྤཝཏྟིཀརཎེན ཙ ཨབྷིསངྑཱརམཱརཾ, བལཝིདྷམནཝིསཡཱཏིཀྐམནཝསེན མཙྩུམཱརཾ, དེཝཔུཏྟམཱརཉྩ སམུཙྪེདཔྤཧཱནཝསེན སབྦསོ ཨཔྤཝཏྟིཀརཎེན ཀིལེསམཱརཾ མཐེནྟཱིཏི, ཨིམིནཱ པན ཏེསཾ ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ, ཏཱིསུ པུཏྟེསུ ཙ ཨནུཛཱཏཏཾ དསྶེཏི. མཱརསེནམཐནཏཱཡ ཧི ཏེ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟཱ, ཨནུཛཱཏཱ ཙཱཏི.
ཨཊྛནྣནྟི གཎནཔརིཙྪེདོ, ཏེནསཏིཔི ཏེསཾ ཏཾཏཾབྷེདེན ཨནེཀསཏསཧསྶསངྑྱཱབྷེདེ ཨརིཡབྷཱཝཀརམགྒཕལདྷམྨབྷེདེན ཨིམཾ གཎནཔརིཙྪེདཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝཱནཏིཝཏྟནཏོཏི དསྶེཏི. པི-སདྡོ, ཨཔི-སདྡོ ཝཱ པདལཱིལཱ༹དིནཱ ཀཱརཎེན ཨཊྛཱནེ པཡུཏྟོ, སོ ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨེཏྠ ཡོཛེཏབྦོ, ཏེན ན ཀེཝལཾ བུདྡྷདྷམྨེཡེཝ, ཨཐ ཁོ ཨརིཡསངྒྷམྤཱིཏི སམྤིཎྜེཏི. ཡདིཔི ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ སམུདཱཡོ ནཱམ ཀོཙི ནཏྠི ཨཝཡཝཾ ཨུཔཱདཱཡ སམུདཱཡསྶ ཝཏྟབྦཏྟཱ, ཨཝིཉྙཱཡམཱནསམུདཱཡཾ པན ཝིཉྙཱཡམཱནསམུདཱཡེན ཝིསེསིཏུམརཧཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི, ཨེཏེན ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨེཏྠ ན ཡེན ཀེནཙི སཎྛཱནཱདིནཱ, ཀཱཡསཱམགྒིཡཱ ཝཱ སམུདཱཡབྷཱཝོ, ཨཔི ཏུ མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝེནེཝཱཏི ཝིསེསེཏི. ཨཝཡཝམེཝ སམྤིཎྜེཏྭཱ ཨཱུཧིཏབྦོ ཝིཏཀྐེཏབྦོ, སཾཨཱུཧནིཏབྦོ ཝཱ སངྒྷཊིཏབྦོཏི སམཱུཧོ, སོཡེཝ སམོཧོ ཝཙནསིལིཊྛཏཱདིནཱ. དྭིདྷཱཔི ཧི པཱཋོ ཡུཛྫཏི. ཨཱརཀཏྟཱ ཀིལེསེཧི, ཨནཡེ ན ཨིརིཡནཏོ, ཨཡེ ཙ ཨིརིཡནཏོ ཨརིཡཱ ནིརུཏྟིནཡེན ¶ . ཨཐ ཝཱ སདེཝཀེན ལོཀེན སརཎནྟི ཨརཎཱིཡཏོ ཨུཔགནྟབྦཏོ, ཨུཔགཏཱནཉྩ ཏདཏྠསིདྡྷིཏོ ཨརིཡཱ, དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏོ, སམགྒཾ ཝཱ ཀམྨཾ སམུདཱཡཝསེན སམུཔགཏོཏི སངྒྷོ, ཨརིཡཱནཾ སངྒྷོ, ཨརིཡོ ཙ སོ སངྒྷོ ཙ ཡཐཱཝུཏྟནཡེནཱཏི ཝཱ ཨརིཡསངྒྷོ, ཏཾ ཨརིཡསངྒྷཾ. བྷགཝཏོ ཨཔརབྷཱགེ བུདྡྷདྷམྨརཏནཱནམྤི སམདྷིགམོ སངྒྷརཏནཱདྷཱིནོཏི ཨརིཡསངྒྷསྶ བཧཱུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏུཾ ཨིདྷེཝ ‘‘སིརསཱ ཝནྡེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝསྶཉྩཱཡམཏྠོ སམྤཊིཙྪིཏབྦོ ཝིནཡཊྛཀཐཱདཱིསུཔི (པཱརཱ. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ) ཏཐཱ ཝུཏྟཏྟཱ. ཀེཙི པན པུརིམགཱཐཱསུཔི ཏཾ པདམཱནེཏྭཱ ཡོཛེནྟི, ཏདཡུཏྟམེཝ རཏནཏྟཡསྶ ཨསཱདྷཱརཎགུཎཔྤཀཱསནཊྛཱནཏྟཱ, ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎསྶ ཙ སབྦེསམྤི སཾཝཎྞནཱཀཱརཱནམདྷིཔྤེཏཏྟཱཏི.
ཨིམཱཡ པན གཱཐཱཡ ཨརིཡསངྒྷསྶ པབྷཝསམྤདཱ པཧཱནསམྤདཱདཡོ ཨནེཀེ གུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཀཐཾ? ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཧི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ པབྷཝསམྤདཾ དསྶེཏི སམྨཱསམྦུདྡྷཔབྷཝཏཱདཱིཔནཏོ. ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཨེཏེན པཧཱནསམྤདཾ སཀལསཾཀིལེསཔྤཧཱནདཱིཔནཏོ. ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨེཏེན ཉཱཎསམྤདཾ མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝདཱིཔནཏོ ¶ . ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨེཏེན སབྷཱཝསམྤདཾ སབྦསངྒྷཱནཾ ཨགྒབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨརིཡསངྒྷསྶ ཝིསུདྡྷནིསྶཡབྷཱཝདཱིཔནཾ. ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི སམྨཱཨུཛུཉཱཡསཱམཱིཙིཔཊིཔནྣབྷཱཝདཱིཔནཾ. ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨཱཧུནེཡྻཱདིབྷཱཝདཱིཔནཾ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨནུཏྟརཔུཉྙཀྑེཏྟབྷཱཝདཱིཔནཾ. ཏཐཱ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ ལོཀུཏྟརསརཎགམནསབྦྷཱཝཾ དསྶེཏི. ལོཀུཏྟརསརཎགམནེན ཧི ཏེ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟཱ ཛཱཏཱ. ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’ནྟི ཨེཏེན ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤདཱསིདྡྷཾ པུབྦབྷཱགསམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི. ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརཱ ཧི སམྨཱཔཊིཔནྣཱ མཱརཾ, མཱརསེནཾ ཝཱ ཨབྷིཝིཛིནནྟི. ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨེཏེན ཝིདྡྷསྟཝིཔཀྑེ སེཀྑཱསེཀྑདྷམྨེ དསྶེཏི པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན མགྒཕལདྷམྨཱནཾ དསྶིཏཏྟཱ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨེཏེན ཨགྒདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ དསྶེཏི ཨནུཏྟརཔུཉྙཀྑེཏྟབྷཱཝསྶ དསྶིཏཏྟཱ. སརཎགམནཉྩ སཱཝཀཱནཾ སབྦགུཎསྶ ཨཱདི, སཔུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ སེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ མཛ྄ཛྷེ, ཨསེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ ¶ པརིཡོསཱནནྟིཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ སངྑེཔཏོ སབྦེཔི ཨརིཡསངྒྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟཱིཏི.
ཨེཝཾ གཱཐཱཏྟཡེན སངྑེཔཏོ སཀལགུཎསཾཀིཏྟནམུཁེན རཏནཏྟཡསྶ པཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཾ ནིཔཙྩཀཱརཾ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཔཡོཛནེ པརིཎཱམེནྟོ ‘‘ཨིཏི མེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ནིདསྶནེ. ཏེན གཱཐཱཏྟཡེན ཡཐཱཝུཏྟནཡཾ ནིདསྶེཏི. མེཏི ཨཏྟཱནཾ ཀརཎཝཙནེན ཀཏྟུབྷཱཝེན ནིདྡིསཏི. ཏསྶ ‘‘ཡཾ པུཉྙཾ མཡཱ ལདྡྷ’’ནྟི པཱཋསེསེན སམྦནྡྷོ, སམྤདཱནནིདྡེསོ ཝཱ ཨེསོ, ‘‘ཨཏྠཱི’’ཏི པཱཋསེསོ, སཱམིནིདྡེསོ ཝཱ ‘‘ཡཾ མམ པུཉྙཾ ཝནྡནཱམཡ’’ནྟི. པསཱིདཱིཡཏེ པསནྣཱ, ཏཱདིསཱ མཏི པཉྙཱ, ཙིཏྟཾ ཝཱ ཡསྶཱཏི པསནྣམཏི, ཨཉྙཔདལིངྒཔྤདྷཱནཏྟཱ ཨིམསྶ སམཱསཔདསྶ ‘‘པསནྣམཏིནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. རཏིཾ ནཡཏི, ཛནེཏི, ཝཧཏཱིཏི ཝཱ རཏནཾ, སཏྟཝིདྷཾ, དསཝིདྷཾ ཝཱ རཏནཾ, ཏམིཝ ཨིམཱནཱིཏི ནེརུཏྟིཀཱ. སདིསཀཔྤནམཉྙཏྲ པན ཡཐཱཝུཏྟཝཙནཏྠེནེཝ བུདྡྷཱདཱིནཾ རཏནབྷཱཝོ ཡུཛྫཏི. ཏེསཉྷི ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༥༧, ༢༥༥) ཡཐཱབྷཱུཏགུཎེ ཨཱཝཛྫནྟསྶ ཨམཏཱདྷིགམཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨནཔྤཀཾ པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཡསྨིཾ མཧཱནཱམ སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོས…པེ… ན མོཧ…པེ… ཨུཛུགཏམེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ ཙིཏྟཾ ཧོཏི ཏཐཱགཏཾ ཨཱརབྦྷ. ཨུཛུགཏཙིཏྟོ ཁོ པན མཧཱནཱམ ཨརིཡསཱཝཀོ ¶ ལབྷཏི ཨཏྠཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཱུཔསཾཧིཏཾ པཱམོཛྫཾ, པམུདིཏསྶ པཱིཏི ཛཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ༡༡.༡༡).
ཙིཏྟཱིཀཏཱདིབྷཱཝོ ཝཱ རཏནཊྛོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨཊྛཀཐཱསུ –
‘‘ཙིཏྟཱིཀཏཾ མཧགྒྷཉྩ, ཨཏུལཾ དུལླབྷདསྶནཾ;
ཨནོམསཏྟཔརིབྷོགཾ, རཏནཾ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. ༦.༣; ཨུདཱན. ཨཊྛ. ༤༧; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༣; སུ. ནི. ༡.༢༢༦; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༡.༢༢༦);
ཙིཏྟཱིཀཏབྷཱཝཱདཡོ ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ སཱཏིསཡཏོ བུདྡྷཱདཱིསུཡེཝ ལབྦྷནྟཱིཏི. ཝིཏྠཱརོ རཏནསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ (ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. ༦.༣; སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༢༦) གཧེཏབྦོ. ཨཡམཏྠོ ¶ པན ནིབྦཙནཏྠཝསེན ན ཝུཏྟོ, ཨཐ ཀེནཱཏི ཙེ? ལོཀེ རཏནསམྨཏསྶ ཝཏྠུནོ གརུཀཱཏབྦཏཱདིཨཏྠཝསེནཱཏི སདྡཝིདཱུ. སཱདྷཱུནཉྩ རམནཏོ, སཾསཱརཎྞཝཱ ཙ ཏརཎཏོ, སུགཏིནིབྦཱནཉྩ ནཡནཏོ རཏནཾ ཏུལྱཏྠསམཱསཝསེན, ཨལམཏིཔཔཉྩེན. ཨེཀསེསཔཀཔྤནེན, པུཐུཝཙནནིབྦཙནེན ཝཱ རཏནཱནི. ཏིཎྞཾ སམཱུཧོ, ཏཱིཎི ཝཱ སམཱཧཊཱནི, ཏཡོ ཝཱ ཨཝཡཝཱ ཨསྶཱཏི ཏཡཾ, རཏནཱནམེཝ ཏཡཾ, ནཱཉྙེསནྟི རཏནཏྟཡཾ. ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟསྶ པན སམུདཱཡསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཏཱིཎི ཨེཝ རཏནཱནི ཏཐཱ ཝུཙྩནྟི, ན སམུདཱཡམཏྟཾ, སམུདཱཡཱཔེཀྑཱཡ པན ཨེཀཝཙནཾ ཀཏཾ. ཝནྡཱིཡཏེ ཝནྡནཱ, སཱཝ ཝནྡནཱམཡཾ ཡཐཱ ‘‘དཱནམཡཾ སཱིལམཡ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥; ཨིཏིཝུ. ༦༠; ནེཏྟི. ༣༣). ཝནྡནཱ ཙེཏྠ ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟེཧི ཏིཎྞཾ རཏནཱནཾ གུཎནིནྣཏཱ, ཐོམནཱ ཝཱ. ཨཔིཙ ཏསྶཱ ཙེཏནཱཡ སཧཛཱཏཱདོཔཀཱརེཀོ སདྡྷཱཔཉྙཱསཏིཝཱིརིཡཱདིསམྤཡུཏྟདྷམྨོ ཝནྡནཱ, ཏཱཡ པཀཏནྟི ཝནྡནཱམཡཾ ཡཐཱ ‘‘སོཝཎྞམཡཾ རཱུཔིཡམཡ’’ནྟི, ཨཏྠཏོ པན ཡཐཱཝུཏྟཙེཏནཱཝ. རཏནཏྟཡེ, རཏནཏྟཡསྶ ཝཱ ཝནྡནཱམཡཾ རཏནཏྟཡཝནྡནཱམཡཾ. པུཛྫབྷཝཕལནིབྦཏྟནཏོ པུཉྙཾ ནིརུཏྟིནཡེན, ཨཏྟནོ ཀཱརཀཾ, སནྟཱནཾ ཝཱ པུནཱཏི ཝིསོདྷེཏཱིཏི པུཉྙཾ, སཀམྨཀཏྟཱ དྷཱཏུསྶ ཀཱརིཏཝསེན ཨཏྠཝིཝརཎཾ ལབྦྷཏི, སདྡནིཔྥཏྟི པན སུདྡྷཝསེནེཝཱཏི སདྡཝིདཱུ.
ཏཾཏཾསམྤཏྟིཡཱ ཝིབནྡྷནཝསེན སཏྟསནྟཱནསྶ ཨནྟརེ ཝེམཛ྄ཛྷེ ཨེཏི ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨནྟརཱཡོ, དིཊྛདྷམྨིཀཱདིཨནཏྠོ. པཎཱམཔཡོཛནེ ཝུཏྟཝིདྷིནཱ སུཊྛུ ཝིཧཏོ ཝིདྡྷསྟོ ཨནྟརཱཡོ ཨསྶཱཏི སུཝིཧཏནྟརཱཡོ. ཝིཧནནཉྩེཏྠ ཏདུཔྤཱདཀཧེཏུཔརིཧརཎཝསེན ཏེསཾ ཨནྟརཱཡཱནམནུཔྤཏྟིཀརཎནྟི ¶ དཊྛབྦཾ. ཧུཏྭཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱ, ཏསྶ ‘‘ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཏསྶཱཏི ཡཾ-སདྡེན ཨུདྡིཊྛསྶ ཝནྡནཱམཡཔུཉྙསྶ. ཨཱནུབྷཱཝེནཱཏི བལེན.
‘‘ཏེཛོ ཨུསྶཱཧམནྟཱ ཙ, པབྷཱུ སཏྟཱིཏི པཉྩིམེ;
‘ཨཱནུབྷཱཝོ’ཏི ཝུཙྩནྟི, ‘པབྷཱཝོ’ཏི ཙ ཏེ ཝདེ’’ཏི. –
ཝུཏྟེསུ ཧི ཨཏྠེསུ ཨིདྷ སཏྟིཡཾ ཝཏྟཏི. ཨནུ པུནཔྤུནཾ ཏཾསམངྒིཾ བྷཱཝེཏི ཝཌྜྷེཏཱིཏི ཧི ཨནུབྷཱཝོ, སོཡེཝ ཨཱནུབྷཱཝོཏི ཨུདཱནཊྛཀཐཱཡཾ ¶ , ཨཏྠཏོ པན ཡཐཱལདྡྷསམྤཏྟིནིམིཏྟཀསྶ པུརིམཀམྨསྶ བལཱནུཔྤདཱནཝསསངྑཱཏཱ ཝནྡནཱམཡཔུཉྙསྶ སཏྟིཡེཝ, སཱ ཙ སུཝིཧཏནྟརཱཡཏཱཡ ཀརཎཾ, ཧེཏུ ཝཱ སམྦྷཝཏི.
ཨེཏྠ པན ‘‘པསནྣམཏིནོ’’ཏི ཨེཏེན ཨཏྟནོ པསཱདསམྤཏྟིཾ དསྶེཏི. ‘‘རཏནཏྟཡཝནྡནཱམཡ’’ནྟི ཨེཏེན རཏནཏྟཡསྶ ཁེཏྟབྷཱཝསམྤཏྟིཾ, ཏཏོ ཙ ཏསྶ པུཉྙསྶ ཨཏྟནོ པསཱདསམྤཏྟིཡཱ, རཏནཏྟཡསྶ ཙ ཁེཏྟབྷཱཝསམྤཏྟིཡཱཏི དྭཱིཧི ཨངྒེཧི ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ ཨུཔགྷཱཏཀཨུཔདྡཝཱནཾ ཝིཧནནེ སམཏྠཏཾ དཱིཔེཏི. ཙཏུརངྒསམྤཏྟིཡཱ དཱནཙེཏནཱ ཝིཡ ཧི དྭཡངྒསམྤཏྟིཡཱ པཎཱམཙེཏནཱཔི ཨནྟརཱཡཝིཧནནེན དིཊྛདྷམྨིཀཱཏི.
ཨེཝཾ རཏནཏྟཡསྶ ནིཔཙྩཀཱརཀརཎེ པཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡསྶཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེཏུཀཱམོ, ཏདཔི སཾཝཎྞེཏབྦདྷམྨབྷཱཝེན དསྶེཏྭཱ གུཎཱབྷིཏྠཝནཝིསེསེན ཨབྷིཏྠཝེཏུཾ ‘‘དཱིགྷསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཡཉྷི ཨཱཙརིཡསྶ པཀཏི, ཡདིདཾ ཏཾཏཾསཾཝཎྞནཱསུ ཨཱདིཏོ ཏསྶ ཏསྶ སཾཝཎྞེཏབྦདྷམྨསྶ ཝིསེསགུཎཀིཏྟནེན ཐོམནཱ. ཏཐཱ ཧི ཏེསུ ཏེསུ པཔཉྩསཱུདནཱིསཱརཏྠཔཀཱསནཱིམནོརཐཔཱུརཎཱིཨཊྛསཱལིནཱིཨཱདཱིསུ ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘པརཝཱདམཐནསྶ, ཉཱཎཔྤབྷེདཛནནསྶ, དྷམྨཀཐིཀཔུངྒཝཱནཾ ཝིཙིཏྟཔཊིབྷཱནཛནནསྶ,
ཏསྶ གམྦྷཱིརཉཱཎེཧི, ཨོགཱལ༹ྷསྶ ཨབྷིཎྷསོ;
ནཱནཱནཡཝིཙིཏྟསྶ, ཨབྷིདྷམྨསྶ ཨཱདིཏོ’’ཏི. ཨཱདིནཱ –
ཐོམནཱ ཀཏཱ. ཏཏྠ དཱིགྷསྶཱཏི དཱིགྷནཱམཀསྶ. དཱིགྷསུཏྟངྐིཏསྶཱཏི དཱིགྷེཧི ཨབྷིཨཱཡཏཝཙནཔྤབནྡྷཝནྟེཧི སུཏྟེཧི ལཀྑིཏསྶ, ཨནེན ‘‘དཱིགྷོ’’ཏི ཨཡཾ ཨིམསྶ ཨཱགམསྶ ¶ ཨཏྠཱནུགཏཱ སམཉྙཱཏི དསྶེཏི. ནནུ ཙ སུཏྟཱནིཡེཝ ཨཱགམོ, ཀཐཾ སོ ཏེཧི ཨངྐཱིཡཏཱིཏི? སཙྩམེཏཾ པརམཏྠཏོ, པཉྙཏྟིཏོ པན སུཏྟཱནི ཨུཔཱདཱཡ ཨཱགམབྷཱཝསྶ པཉྙཏྟཏྟཱ ཨཝཡཝེཧི སུཏྟེཧི ཨཝཡཝཱིབྷཱུཏོ ཨཱགམོ ཨངྐཱིཡཏི. ཡཐེཝ ཧི ཨཏྠབྱཉྫནསམུདཱཡེ ‘‘སུཏྟ’’ནྟི ཝོཧཱརོ, ཨེཝཾ སུཏྟསམུདཱཡེ ཨཱགམཝོཧཱརོཏི. པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདིནིཔུཎཏྠབྷཱཝཏོ ནིཔུཎསྶ. ཨཱགཙྪནྟི ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདཡོ ཨེཏྠ, ཨེཏེན, ཨེཏསྨཱཏི ཝཱ ཨཱགམོ, ཨུཏྟམཊྛེན, པཏྠནཱིཡཊྛེན ཙ སོ ཝརོཏི ¶ ཨཱགམཝརོ. ཨཔིཙ ཨཱགམསམྨཏེཧི བཱཧིརཀཔཝེདིཏེཧི བྷཱརཏཔུརཱཎཀཐཱནརསཱིཧཔུརཱཎཀཐཱདཱིཧི ཝརོཏིཔི ཨཱགམཝརོ, ཏསྶ. བུདྡྷཱནམནུབུདྡྷཱ བུདྡྷཱནུབུདྡྷཱ, བུདྡྷཱནཾ སཙྩཔཊིཝེདྷཾ ཨནུགམྨ པཊིཝིདྡྷསཙྩཱ ཨགྒསཱཝཀཱདཡོ ཨརིཡཱ, ཏེཧི ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཝསེན, གུཎསཾཝཎྞནཱཝསེན ཙ སཾཝཎྞིཏོཏི ཏཐཱ. ཨཐ ཝཱ བུདྡྷཱ ཙ ཨནུབུདྡྷཱ ཙ, ཏེཧི སཾཝཎྞིཏོ ཡཐཱཝུཏྟནཡེནཱཏི ཏཐཱ, ཏསྶ. སམྨཱསམྦུདྡྷེནེཝ ཧི ཏིཎྞམྤི པིཊཀཱནཾ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཀྐམོ བྷཱསིཏོ, ཏཏོ པརཾ སངྒཱཡནཱདིཝསེན སཱཝཀེཧཱིཏི ཨཱཙརིཡཱ ཝདནྟི. ཝུཏྟཉྩ མཛ྄ཛྷིམཱགམཊྛཀཐཱཡ ཨུཔཱལིསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཝེཡྻཱཀརཎསྶཱཏི ཝིཏྠཱརེཏྭཱ ཨཏྠདཱིཔཀསྶ. བྷགཝཏཱ ཧི ཨབྱཱཀཏཾ ཏནྟིཔདཾ ནཱམ ནཏྠི, སབྦེསཾཡེཝ ཨཏྠོ ཀཐིཏོ’’ཏི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༧༦). སདྡྷཱཝཧགུཎསྶཱཏི བུདྡྷཱདཱིསུ པསཱདཱཝཧགུཎསྶ. ནནུ ཙ སབྦམྤི བུདྡྷཝཙནཾ ཏེཔིཊཀཾ སདྡྷཱཝཧགུཎམེཝ, ཨཐ ཀསྨཱ ཨཡམཉྙསཱདྷཱརཎགུཎེན ཐོམིཏོཏི? སཱཏིསཡཏོ ཨིམསྶ ཏགྒུཎསམྤནྣཏྟཱ. ཨཡཉྷི ཨཱགམོ བྲཧྨཛཱལཱདཱིསུ སཱིལདིཊྛཱདཱིནཾ ཨནཝསེསནིདྡེསཱདིཝསེན, མཧཱཔདཱནཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣) པུརིམབུདྡྷཱནམྤི གུཎནིདྡེསཱདིཝསེན, པཱཐིཀསུཏྟཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༡.༤) ཏིཏྠིཡེ མདྡིཏྭཱ ཨཔྤཊིཝཏྟིཡསཱིཧནཱདནདནཱདིཝསེན, ཨནུཏྟརིཡསུཏྟཱདཱིསུ ཝིསེསཏོ བུདྡྷགུཎཝིབྷཱཝནེན རཏནཏྟཡེ སཱཏིསཡཾ སདྡྷཾ ཨཱཝཧཏཱིཏི.
ཨེཝཾ སཾཝཎྞེཏབྦདྷམྨསྶ ཨབྷིཏྠཝནམྤི ཀཏྭཱ ཨིདཱནི སཾཝཎྞནཱཡ སམྤཏི ཝཀྑམཱནཱཡ ཨཱགམནཝིསུདྡྷིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཏྠཔྤཀཱསནཏྠ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨིམཱཡ ཧི གཱཐཱཡ སངྒཱིཏིཏྟཡམཱརུལ༹ྷདཱིགྷཱགམཊྛཀཐཱཏོཝ སཱིཧལ༹བྷཱསཱམཏྟཾ ཝིནཱ ཨཡཾ ཝཀྑམཱནསཾཝཎྞནཱ ཨཱགཏཱ, ནཱཉྙཏོ, ཏདེཝ ཀཱརཎཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟབྦཱ, ནཱཉྙནྟི ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱཡ ཨཱགམནཝིསུདྡྷིཾ དསྶེཏི. ཨཔརོ ནཡོ – པརམནིཔུཎགམྦྷཱིརཾ བུདྡྷཝིསཡམཱགམཝརཾ ཨཏྟནོ བལེནེཝ ཝཎྞཡིསྶཱམཱིཏི ཨཉྙེཧི ཝཏྟུམྤི ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ སཾཝཎྞནཱནིསྶཡཾ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ཨཏྠཔྤཀཱསནཏྠ’’ནྟིཨཱདི. ཨིམཱཡ ཧི པུབྦཱཙརིཡཱནུབྷཱཝཾ ནིསྶཱཡེཝ ཏསྶ ཨཏྠཾ ཝཎྞཡིསྶཱམཱིཏི ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱནིསྶཡཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ ‘‘ཨཏྠཔྤཀཱསནཏྠ’’ནྟི པཱཋཏྠོ, སབྷཱཝཏྠོ, ཉེཡྻཏྠོ, པཱཋཱནུརཱུཔཏྠོ, ཏདནུརཱུཔཏྠོ, སཱཝསེསཏྠོ, ནིཝརསེསཏྠོ, ནཱིཏཏྠོ, ནེཡྻཏྠོཏིཨཱདིནཱ ¶ ¶ ཨནེཀཔྤཀཱརསྶ ཨཏྠསྶ པཀཱསནཏྠཱཡ, པཀཱསནཱཡ ཝཱ. གཱཐཱབནྡྷསམྤཏྟིཡཱ དྭིབྷཱཝོ. ཨཏྠོ ཀཐཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨཏྠཀཐཱ, སཱཡེཝ ཨཊྛཀཐཱ ཏྠ-ཀཱརསྶ ཊྛ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱ ‘‘དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༧; ༢.༨), ཨཡཉྩ སསཉྙོགཝིདྷི ཨརིཡཱཛཱཏིབྷཱཝཏོ. ཨཀྑརཙིནྟཀཱཔི ཧི ‘‘ཏཐཱནཾཊྛ ཡུག’’ནྟི ལཀྑཎཾ ཝཏྭཱ ཨིདམེཝུདཱཧརནྟི.
ཡཱཡ’ཏྠམབྷིཝཎྞེནྟི, བྱཉྫནཏྠཔདཱནུགཾ;
ནིདཱནཝཏྠུསམྦནྡྷཾ, ཨེསཱ ཨཊྛཀཐཱ མཏཱ.
ཨཱདིཏོཏིཨཱདིམྷི པཋམསངྒཱིཏིཡཾ. ཚལ༹བྷིཉྙཏཱཡ པརམེན ཙིཏྟཝསཱིབྷཱཝེན སམནྣཱགཏཏྟཱ, ཛྷཱནཱདཱིསུ པཉྩཝསིཏཱ སབྦྷཱཝཏོ ཙ ཝསིནོ, ཐེརཱ མཧཱཀསྶཔཱདཡོ, ཏེསཾ སཏེཧི པཉྩཧི. ཡཱ སངྒཱིཏཱཏི ཡཱ ཨཊྛཀཐཱ ཨཏྠཾ པཀཱསེཏུཾ ཡུཏྟཊྛཱནེ ‘‘ཨཡམེཏསྶ ཨཏྠོ, ཨཡམེཏསྶ ཨཏྠོ’’ཏི སངྒཧེཏྭཱ ཝུཏྟཱ. ཨནུསངྒཱིཏཱ ཙ པཙྪཱཔཱིཏི ན ཀེཝལཾ པཋམསངྒཱིཏིཡམེཝ, ཨཐ ཁོ པཙྪཱ དུཏིཡཏཏིཡསངྒཱིཏཱིསུཔི. ན ཙ པཉྩཧི ཝསིསཏེཧི ཨཱདིཏོ སངྒཱིཏཱཡེཝ, ཨཔི ཏུ ཡསཏྠེརཱདཱིཧི ཨནུསངྒཱིཏཱ ཙཱཏི སཧ སམུཙྩཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སམུཙྩཡདྭཡཉྷི པཙྩེཀཾ ཀིརིཡཱཀཱལཾ སམུཙྩིནོཏི.
ཨཐ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡ ཝིཛྫམཱནཱཡ ཀིམེཏཱཡ ཨདྷུནཱ པུན ཀཏཱཡ སཾཝཎྞནཱཡཱཏི པུནརུཏྟིཡཱ, ནིརཏྠཀཏཱཡ ཙ དོསཾ སམནུསྶརིཏྭཱ ཏཾ པརིཧརནྟོ ‘‘སཱིཧལ༹དཱིཔ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ པརིཧརཎེནེཝ ཧི ཨིམིསྶཱ སཾཝཎྞནཱཡ ནིམིཏྟཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ སཱིཧཾ ལཱཏི གཎྷཱཏཱིཏི སཱིཧལོ༹ ལ-ཀཱརསྶ ལ༹-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱ ‘‘གརུལོ༹’’ཏི. ཏསྨིཾ ཝཾསེ ཨཱདིཔུརིསོ སཱིཧཀུམཱརོ, ཏབྦཾསཛཱཏཱ པན ཏམྦཔཎྞིདཱིཔེ ཁཏྟིཡཱ, སབྦེཔི ཙ ཛནཱ ཏདྡྷིཏཝསེན, སདིསཝོཧཱརེན ཝཱ སཱིཧལཱ༹, ཏེསཾ ནིཝཱསདཱིཔོཔི ཏདྡྷིཏཝསེན, ཋཱནཱིནཱམེན ཝཱ ‘‘སཱིཧལོ༹’’ཏི ཝེདིཏབྦོ. ཛལམཛ྄ཛྷེ དིཔྤཏི, དྭིདྷཱ ཝཱ ཨཱཔོ ཨེཏྠ སནྡཏཱིཏི དིཔོ, སོཡེཝ དཱིཔོ, བྷེདཱཔེཀྑཱཡ ཏེསཾ དཱིཔོཏི ཏཐཱ. པནསདྡོ ཨརུཙིསཾསཱུཙནེ, ཏེན ཀཱམཉྩ སཱ སངྒཱིཏིཏྟཡམཱརུལ༹ྷཱ, ཏཐཱཔི པུན ཨེཝཾབྷཱུཏཱཏི ཨརུཙིཡབྷཱཝཾ སཾསཱུཙེཏི. ཏདཏྠསམྦནྡྷཏཱཡ པན པུརིམགཱཐཱཡ ‘‘ཀཱམཉྩ སངྒཱིཏཱ ¶ ཨནུསངྒཱིཏཱ ཙཱ’’ཏི སཱནུགྒཧཏྠཡོཛནཱ སམྦྷཝཏི. ཨཉྙཏྠཱཔི ཧི ཏཐཱ དིསྶཏཱིཏི. ཨཱབྷཏཱཏི ཛམྦུདཱིཔཏོ ཨཱནཱིཏཱ. ཨཐཱཏི སངྒཱིཏིཀཱལཏོ པཙྪཱ, ཨེཝཾ སཏི ཨཱབྷཏཔདེན སམྦནྡྷོ. ཨཐཱཏི ཝཱ མཧཱམཧིནྡཏྠེརེནཱབྷཏཀཱལཏོ པཙྪཱ, ཨེཝཾ སཏི ཋཔིཏཔདེན སམྦནྡྷོ. སཱ ཧི དྷམྨསངྒཱཧཀཏྠེརེཧི པཋམཾ ཏཱིཎི པིཊཀཱནི སངྒཱཡིཏྭཱ ཏསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱནུརཱུཔེནེཝ ཝཱཙནཱམགྒཾ ¶ ཨཱརོཔིཏཏྟཱ ཏིསྶོ སངྒཱིཏིཡོ ཨཱརུལ༹ྷཱཡེཝ, ཏཏོ པཙྪཱ ཙ མཧཱམཧིནྡཏྠེརེན ཏམྦཔཎྞིདཱིཔམཱབྷཏཱ, པཙྪཱ པན ཏམྦཔཎྞིཡེཧི མཧཱཐེརེཧི ནིཀཱཡནྟརལདྡྷིསངྐརཔརིཧརཎཏྠཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཋཔིཏཱཏི. ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརོ པན པཙྪིམསམྦནྡྷམེཝ དུདྡསཏྟཱ པཀཱསེཏི. ཏཐཱ ‘‘དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡཱ’’ཏི ཨིདམྤི ‘‘ཋཔིཏཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔནེཏྭཱ ཨཱརོཔེནྟོ’’ཏི ཙ ཨེཏེཧི པདེཧི སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦཾ. ཨེཀཔདམྤི ཧི ཨཱཝུཏྟིཡཱདིནཡེཧི ཨནེཀཏྠསམྦནྡྷམུཔགཙྪཏི. པུརིམསམྦནྡྷེན ཙེཏྠ སཱིཧལ༹དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡ ནིཀཱཡནྟརལདྡྷིསངྐརཔརིཧརཎེན སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཋཔིཏཱཏི ཏམྦཔཎྞིཡཏྠེརེཧི ཋཔནཔཡོཛནཾ དསྶེཏི. པཙྪིམསམྦནྡྷེན པན ཨིམཱཡ སཾཝཎྞནཱཡ ཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིནཾ, ཨཉྙདཱིཔཝཱསཱིནཉྩ ཨཏྠཱཡ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཔནཡནསྶ, ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀབྷཱསཱརོཔནསྶ ཙ པཡོཛནནྟི. མཧཱཨིསྶརིཡཏྟཱ མཧིནྡོཏི རཱཛཀུམཱརཀཱལེ ནཱམཾ, པཙྪཱ པན གུཎམཧནྟཏཱཡ མཧཱམཧིནྡོཏི ཝུཙྩཏི. སཱིཧལ༹བྷཱསཱ ནཱམ ཨནེཀཀྑརེཧི ཨེཀཏྠསྶཱཔི ཝོཧརཎཏོ པརེསཾ ཝོཧརིཏུཾ ཨཏིདུཀྐརཱ ཀཉྩུཀསདིསཱ སཱིཧལཱ༹ནཾ སམུདཱཙིཎྞཱ བྷཱསཱ.
ཨེཝཾ ཧོཏུ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡ, ཨདྷུནཱ ཀརིཡམཱནཱ པན ཨཊྛཀཐཱ ཀཐཾ ཀརཱིཡཏཱིཏི ཨནུཡོགེ སཏི ཨིམིསྶཱ ཨཊྛཀཐཱཡ ཀརཎཔྤཀཱརཾ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ཨཔནེཏྭཱནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཏཏོ མཱུལཊྛཀཐཱཏོ སཱིཧལ༹བྷཱསཾ ཨཔནེཏྭཱ པོཏྠཀེ ཨནཱརོཔིཏབྷཱཝེན ནིརངྐརིཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ, ཨེཏེན ཨཡཾ ཝཀྑམཱནཱ ཨཊྛཀཐཱ སངྒཱིཏིཏྟཡམཱརོཔིཏཱཡ མཱུལཊྛཀཐཱཡ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཔནཡནམཏྟམཉྙཏྲ ཨཏྠཏོ སཾསནྡཏི ཙེཝ སམེཏི ཙ ཡཐཱ ‘‘གངྒོདཀེན ཡམུནོདཀ’’ནྟི དསྶེཏི. ‘‘མནོརམ’’ མིཙྩཱདཱིནི ‘‘བྷཱས’’ནྟི ཨེཏསྶ སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱཝདཱིཔཀཱནི ཝིསེསནཱནི. སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱཝེན ཧི པཎྜིཏཱནཾ མནཾ རམཡཏཱིཏི མནོརམཱ. ཏནོཏི ཨཏྠམེཏཱཡ, ཏནཱིཡཏི ཝཱ ཨཏྠཝསེན ཝིཝརཱིཡཏི, ཝཊྚཏོ ཝཱ སཏྟེ ཏཱརེཏི ¶ , ནཱནཱཏྠཝིསཡཾ ཝཱ ཀངྑཾ ཏརནྟི ཨེཏཱཡཱཏི ཏནྟི, པཱལི༹. ཏསྶཱ ནཡསངྑཱཏཱཡ གཏིཡཱ ཚཝིཾ ཚཱཡཾ ཨནུགཏཱཏི ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀཱ. ཨསབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱསནྟརསཾཀིཎྞདོསཝིརཧིཏཏཱཡ ཝིགཏདོསཱ, ཏཱདིསཾ སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱུཏཾ –
‘‘སཱ མཱགདྷཱི མཱུལབྷཱསཱ, ནརཱ ཡཱཡཱ’དིཀཔྤིཀཱ;
བྲཧྨཱནོ ཙསྶུཏཱལཱཔཱ, སམྦུདྡྷཱ ཙཱཔི བྷཱསརེ’’ཏི. –
ཝུཏྟཾ པཱལི༹གཏིབྷཱསཾ པོཏྠཀེ ལིཁནཝསེན ཨཱརོཔེནྟོཏི ཨཏྠོ, ཨིམིནཱ སདྡདོསཱབྷཱཝམཱཧ.
སམཡཾ ¶ ཨཝིལོམེནྟོཏི སིདྡྷནྟམཝིརོདྷེནྟོ, ཨིམིནཱ པན ཨཏྠདོསཱབྷཱཝམཱཧ. ཨཝིརུདྡྷཏྟཱ ཨེཝ ཧི ཏེ ཐེརཝཱདཱཔི ཨིདྷ པཀཱསཡིསྶནྟི. ཀེསཾ པན སམཡནྟི ཨཱཧ ‘‘ཐེརཱན’’ནྟིཨཱདི, ཨེཏེན རཱཧུལཱཙརིཡཱདཱིནཾ ཛེཏཝནཝཱསཱིཨབྷཡགིརིཝཱསཱིནིཀཱཡཱནཾ སམཡཾ ནིཝཏྟེཏི. ཐིརེཧི སཱིལསུཏཛྷཱནཝིམུཏྟིསངྑཱཏེཧི གུཎེཧི སམནྣཱགཏཱཏི ཐེརཱ. ཡཐཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརོམེ བྷིཀྑཝེ ཐེརཀརཎཱ དྷམྨཱ. ཀཏམེ ཙཏྟཱརོ? ཨིདྷ བྷིཀྑཝེ བྷིཀྑུ སཱིལཝཱ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༤.༢༢). ཨཔིཙ སཙྩདྷམྨཱདཱིཧི ཐིརཀརཎེཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཐེརཱ. ཡཐཱཧ དྷམྨརཱཛཱ དྷམྨཔདེ –
‘‘ཡམྷི སཙྩཉྩ དྷམྨོ ཙ, ཨཧིཾསཱ སཾཡམོ དམོ;
ས ཝེ ཝནྟམལོ དྷཱིརོ, ‘ཐེརོ’ཨིཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (དྷ. པ. ༢༦༠);
ཏེསཾ. མཧཱཀསྶཔཏྠེརཱདཱིཧི ཨཱགཏཱ ཨཱཙརིཡཔརམྤརཱ ཐེརཝཾསོ, ཏཔྤརིཡཱཔནྣཱ ཧུཏྭཱ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤནྣཏྟཱ པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཏསྶ སམུཛྫལནཏོ ཏཾ པཀཱརེན དཱིཔེནྟི, ཏསྨིཾ ཝཱ པདཱིཔསདིསཱཏི ཐེརཝཾསཔདིཔཱ. ཝིཝིདྷེན ཨཱཀཱརེན ནིཙྪཱིཡཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ, གཎྛིཊྛཱནེསུ ཁཱིལམདྡནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ ཝིམཏིཙྪེདནཱིཀཐཱ, སུཊྛུ ནིཔུཎོ སཎྷོ ཝིནིཙྪཡོ ཨེཏེསནྟི སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱ. ཨཐ ཝཱ ཝིནིཙྪིནོཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ, ཡཐཱཝུཏྟཝིསཡཾ ཉཱཎཾ, སུཊྛུ ནིཔུཎོ ཚེཀོ ཝིནིཙྪཡོ ཨེཏེསནྟི སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱ. མཧཱམེགྷཝནེ ཋིཏོ ཝིཧཱརོ མཧཱཝིཧཱརོ, ཡོ སཏྠུ མཧཱབོདྷིནཱ ཝིརོཙཏི, ཏསྨིཾ ཝསནསཱིལཱ མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ¶ , ཏཱདིསཱནཾ སམཡཾ ཨཝིལོམེནྟོཏི ཨཏྠོ, ཨེཏེན མཧཱཀསྶཔཱདིཐེརཔརམྤརཱགཏོ, ཏཏོཡེཝ ཨཝིཔརིཏོ སཎྷསུཁུམོ ཝིནིཙྪཡོཏི མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ སམཡསྶ པམཱཎབྷཱུཏཏཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཝསེན དསྶེཏི.
ཧིཏྭཱ པུནཔྤུནབྷཏམཏྠནྟི ཨེཀཏྠ ཝུཏམྤི པུན ཨཉྙཏྠ ཨཱབྷཏམཏྠཾ པུནརུཏྟིབྷཱཝཏོ, གནྠགརུཀབྷཱཝཏོ ཙ ཙཛིཏྭཱ ཏསྶ ཨཱགམཝརསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨེཝཾ ཀརཎཔྤཀཱརམྤི དསྶེཏྭཱ ‘‘དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཔྤཡོཛནཏོ ཨཉྙམྤི སཾཝཎྞནཱཡ པཡོཛནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སུཛནསྶ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུཛནསྶ ཙཱཏི ཙ-སདྡོ སམུཙྩཡཏྠོ, ཏེན ན ཀེཝལཾ ཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིནམེཝ ཨཏྠཱཡ, ཨཐ ཁོ སཱདྷུཛནཏོསནཏྠཉྩཱཏི སམུཙྩིནོཏི. ཏེནེཝ ཙ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔཝཱསཱིནམྤི ཨཏྠཱཡཱཏི ཨཡམཏྠོ སིདྡྷོ ཧོཏི ཨུགྒཧཎཱདིསུཀརཏཱཡ ཏེསམྤི བཧཱུཔཀཱརཏྟཱ. ཙིརཊྛིཏཏྠཉྩཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཙ-སདྡོ ན ཀེཝལཾ ཏདུབྷཡཏྠམེཝ, ཨཔི ཏུ ཏིཝིདྷསྶཱཔི སཱསནདྷམྨསྶ, པརིཡཏྟིདྷམྨསྶ ཝཱ པཉྩཝསྶསཧསྶཔརིམཱཎཾ ¶ ཙིརཀཱལཾ ཋིཏཏྠཉྩཱཏི སམུཙྩཡཏྠམེཝ དསྶེཏི. པརིཡཏྟིདྷམྨསྶ ཧི ཋིཏིཡཱ པཊིཔཏྟིདྷམྨཔཊིཝེདྷདྷམྨཱནམྤི ཋིཏི ཧོཏི ཏསྶེཝ ཏེསཾ མཱུལབྷཱཝཏོ. པརིཡཏྟིདྷམྨོ པན སུནིཀྑིཏྟེན པདབྱཉྫནེན, ཏདཏྠེན ཙ ཙིརཾ སམྨཱ པཏིཊྛཱཏི, སཾཝཎྞནཱཡ ཙ པདབྱཉྫནཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ སུནིཀྑིཏྟཾ, ཏདཏྠོཔི ཨཝིཔརཱིཏོ སུནིཀྑིཏྟོ ཧོཏི, ཏསྨཱ སཾཝཎྞནཱཡ ཨཝིཔརཱིཏསྶ པདབྱཉྫནསྶ, ཏདཏྠསྶ ཙ སུནིཀྑིཏྟསྶ ཨུཔཱཡབྷཱཝམུཔཱདཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙིརཊྛིཏཏྠཉྩ དྷམྨསྶཱ’’ཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –
‘‘དྭེམེ བྷིཀྑཝེ དྷམྨཱ སདྡྷམྨསྶ ཋིཏིཡཱ ཨསམྨོསཱཡ ཨནནྟརདྷཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི. ཀཏམེ དྭེ? སུནིཀྑིཏྟཉྩ པདབྱཉྫནཾ, ཨཏྠོ ཙ སུནཱིཏོ, ཨིམེ ཁོ…པེ… སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༢.༢༡).
ཨེཝཾ པཡོཛནམྤི དསྶེཏྭཱ ཝཀྑམཱནཱཡ སཾཝཎྞནཱཡ མཧཏྟཔརིཙྩཱགེན གནྠགརུཀབྷཱཝཾ པརིཧརིཏུམཱཧ ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཏཾ ཝིཙརཡིསྶཱམཱི’’ཏི. ཨཔརོ ནཡོ – ཡདཊྛཀཐཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏདེཀདེསབྷཱཝེན ཝིསུདྡྷིམགྒོ གཧེཏབྦོཏི ཀཐིཀཱནཾ ཨུཔདེསཾ ཀརོནྟོ ¶ ཏཏྠ ཝིཙཱརིཏདྷམྨེ ཨུདྡེསཝསེན དསྶེཏུམཱཧ ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ སཱིལཀཐཱཏི ཙཱརིཏྟཝཱརིཏྟཱདིཝསེན སཱིལཝིཏྠཱརཀཐཱ. དྷུཏདྷམྨཱཏི པིཎྜཔཱཏིཀངྒཱདཡོ ཏེརས ཀིལེསདྷུནནཀདྷམྨཱ. ཀམྨཊྛཱནཱནཱིཏི བྷཱཝནཱསངྑཱཏསྶ ཡོགཀམྨསྶ པཝཏྟིཊྛཱནཏྟཱ ཀམྨཊྛཱནནཱམཱནི དྷམྨཛཱཏཱནི. ཏཱནི པན པཱལི༹ཡམཱགཏཱནི ཨཊྛཏིཾ སེཝ ན གཧེཏབྦཱནི, ཨཐ ཁོ ཨཊྛཀཐཱཡམཱགཏཱནིཔི དྭེཏི ཉཱཔེཏུཾ ‘‘སབྦཱནིཔཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཙརི ཡཱཝིདྷཱནསཧིཏོཏི རཱགཙརིཏཱདཱིནཾ སབྷཱཝཱདིཝིདྷཱནེན སཧ པཝཏྟོ, ཨིདཾ པན ‘‘ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཝིཏྠཱརོ’’ཏི ཨིམསྶ ཝིསེསནཾ. ཨེཏྠ ཙ རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི ཛྷཱནཾ, ཨརཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི སམཱཔཏྟི. ཏདུབྷཡམྤི ཝཱ པཊིལདྡྷམཏྟཾ ཛྷཱནཾ, སམཱཔཛྫནཝསཱིབྷཱཝཔྤཏྟཾ སམཱཔཏྟི. ཨཔིཙ ཏདཔི ཨུབྷཡཾ ཛྷཱནམེཝ, ཕལསམཱཔཏྟིནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡོ པན སམཱཔཏྟི, ཏཱསཾ ཝིཏྠཱརོཏི ཨཏྠོ.
ལོཀིཡལོཀུཏྟརབྷེདཱནཾ ཚནྣམྤི ཨབྷིཉྙཱནཾ གཧཎཏྠཾ ‘‘སབྦཱ ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཉཱཎཝིབྷངྒཱདཱིསུ (ཝིབྷ. ༧༥༡) ཨཱགཏནཡེན ཨེཀཝིདྷཱདིནཱ བྷེདེན པཉྙཱཡ སངྐལཡིཏྭཱ སམྤིཎྜེཏྭཱ, གཎེཏྭཱ ཝཱ ཝིནིཙྪཡནཾ པཉྙཱསངྐལནཝིནིཙྪཡོ. ཨརིཡཱནཱིཏི བུདྡྷཱདཱིཧི ཨརིཡེཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦཏྟཱ, ཨརིཡབྷཱཝསཱདྷཀཏྟཱ ཝཱ ཨརིཡཱནི ཨུཏྟརཔདལོཔེན. ཨཝིཏཐབྷཱཝེན ཝཱ ཨརཎཱིཡཏྟཱ, ཨཝགནྟབྦཏྟཱ ཨརིཡཱནི, ‘‘སཙྩཱནཱི’’ཏིམསྶ ཝིསེསནཾ.
ཧེཏཱདིཔཙྩཡདྷམྨཱནཾ ¶ ཧེཏུཔཙྩཡཱདིབྷཱཝེན པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱནམུཔཀཱརཀཏཱ པཙྩཡཱཀཱརོ, ཏསྶ དེསནཱ ཏཐཱ, པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀཐཱཏི ཨཏྠོ. སཱ པན ནིཀཱཡནྟརལདྡྷིསངྐརརཧིཏཏཱཡ སུཊྛུ པརིསུདྡྷཱ, གྷནཝིནིབྦྷོགསྶ ཙ སུདུཀྐརཏཱཡ ནིཔུཎཱ, ཨེཀཏྟཱདིནཡསཧིཏཱ ཙ ཏཏྠ ཝིཙཱརིཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུཔརིསུདྡྷནིཔུཎནཡཱ’’ཏི. པདཏྟཡམྤི ཧེཏཾ པཙྩཡཱཀཱརདེསནཱཡ ཝིསེསནཾ. པཊིསམྦྷིདཱདཱིསུ ཨཱགཏནཡཾ ཨཝིསྶཛྫིཏྭཱཝ ཝིཙཱརིཏཏྟཱ ཨཝིམུཏྟོ ཏནྟིམགྒོ ཡསྶཱཏི ཨཝིམུཏྟཏནྟི མགྒཱ. མགྒོཏི ཙེཏྠ པཱལི༹སངྑཱཏོ ཨུཔཱཡོ ཏཾཏདཏྠཱནཾ ཨཝབོདྷསྶ, སཙྩཔཊིཝེདྷསྶ ཝཱ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ. པབནྡྷོ ཝཱ དཱིགྷབྷཱཝེན པཀཏིམགྒསདིསཏྟཱ, ཨིདཾ པན ‘‘ཝིཔསྶནཱ, བྷཱཝནཱ’’ཏི པདདྭཡསྶ ཝིསེསནཾ.
ཨིཏི ¶ པན སབྦནྟི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ པརིསམཱཔནེ ཡཐཱཨུདྡིཊྛཨུདྡེསསྶ པརིནིཊྛིཏཏྟཱ, ཨེཏྟཀཾ སབྦནྟི ཨཏྠོ. པནཱཏི ཝཙནཱལངྐཱརམཏྟཾ ཝིསུཾ ཨཏྠཱབྷཱཝཏོ. པདཏྠསཾཀིཎྞསྶ, ཝཏྟབྦསྶ ཙ ཨཝུཏྟསྶ ཨཝསེསསྶ ཨབྷཱཝཏོ སུཝིཉྙེཡྻབྷཱཝེན སུཔརིསུདྡྷཾ, ‘‘སབྦ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ, བྷཱཝནཔུཾསཀཾ ཝཱ ཨེཏཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམྦཛ྄ཛྷནཏོ. བྷིཡྻོཏི ཨཏིརེཀཾ, ཨཏིཝིཏྠཱརནྟི ཨཏྠོ, ཨེཏེན པདཏྠམཏྟམེཝ ཝིཙཱརཡིསྶཱམཱིཏི དསྶེཏི. ཨེཏཾ སབྦཾ ཨིདྷ ཨཊྛཀཐཱཡ ན ཝིཙཱརཡིསྶཱམི པུནརུཏྟིབྷཱཝཏོ, གནྠགརུཀབྷཱཝཏོ ཙཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝིཙརཡིསྶཱམཱིཏི ཙ གཱཐཱབྷཱཝཏོ ན ཝུདྡྷིབྷཱཝོཏི དཊྛབྦཾ.
ཨེཝམྤི ཨེས ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཨཱགམཱནམཏྠཾ ན པཀཱསེཡྻ, ཨཐ སབྦོཔེསོ ཨིདྷ ཝིཙཱརིཏབྦོཡེཝཱཏི ཙོདནཱཡ ཏཐཱ ཨཝིཙཱརཎསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎཾ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཏཾ པརིཧརནྟོ ‘‘མཛ྄ཛྷེ ཝིསུདྡྷིམགྒོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ མཛ྄ཛྷེཏི ཁུདྡཀཏོ ཨཉྙེསཾ ཙཏུནྣམྤི ཨཱགམཱནཾ ཨབྦྷནྟརེ. ཧི-སདྡོ ཀཱརཎེ, ཏེན ཡཐཱཝུཏྟཾ ཀཱརཎཾ ཛོཏེཏི. ཏཏྠཱཏི ཏེསུ ཙཏཱུསུ ཨཱགམེསུ. ཡཐཱབྷཱསིཏནྟི བྷགཝཏཱ ཡཾ ཡཾ དེསིཏཾ, དེསིཏཱནུརཱུཔཾ ཝཱ. ཨཔི ཙ སཾཝཎྞཀེཧི སཾཝཎྞནཱཝསེན ཡཾ ཡཾ བྷཱསིཏཾ, བྷཱསིཏཱནུརཱུཔནྟིཔི ཨཏྠོ. ཨིཙྩེཝཱཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡེན ཡཐཱཝུཏྟཾ ཀཱརཎཾ ནིདསྶེཏི, ཨིམིནཱཝ ཀཱརཎེན, ཨིདམེཝ ཝཱ ཀཱརཎཾ མནསི སནྣིདྷཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཀཏོཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཨེསཱ’’ཏི པདཾ ཀམྨབྷཱཝེན སམྦཛ྄ཛྷཏི ཨཱཝུཏྟིཡཱདིནཡེནཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏམྤཱིཏི ཏཾ ཝིསུདྡྷིམགྒམྤི ཉཱཎེན གཧེཏྭཱན. ཨེཏཱཡཱཏི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ ནཱམ ཨེཏཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘མཛ྄ཛྷེ ཋཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན མཛ྄ཛྷཏྟབྷཱཝདཱིཔནེན ཝིསེསཏོ ཙཏུནྣམྤི ཨཱགམཱནཾ སཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒོ, ན སུམངྒལཝིལཱསིནཱིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨསཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱཏི དསྶེཏི. ཨཝིསེསཏོ པན ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཱནམྤི ཡཐཱརཧཾ སཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱ ཧོཏིཡེཝ, ཏེཧི སམྨིསྶཏཱཡ ཙ ཏདཝསེསསྶ ཁུདྡཀཱགམསྶ ¶ ཝིསེསཏོ སཱདྷཱརཎཱ སམཱནཱཔི ཏཾ ཋཔེཏྭཱ ཙཏུནྣམེཝ ཨཱགམཱནཾ སཱདྷཱརཎཱཏྭེཝ ཝུཏྟཱཏི.
ཨིཏི སོལ༹སགཱཐཱཝཎྞནཱ.
གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ
ཨེཝཾ ¶ ¶ ཡཐཱཝུཏྟེན ཝིཝིདྷེན ནཡེན པཎཱམཱདིཀཾ པཀརཎཱརམྦྷཝིདྷཱནཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ཝིབྷཱགཝནྟཱནཾ སབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ ཝིབྷཱགདསྶནཝསེནེཝ སུཝིབྷཱཝིཏཾ, སུཝིཉྙཱཔིཏཉྩ ཧོཏཱིཏི པཋམཾ ཏཱཝ ཝགྒསུཏྟཝསེན ཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ དཱིགྷཱགམོ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ‘‘དཱིགྷསྶ ཨཱགམཝརསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཡདིདཾ ཝུཏྟཾ, ཏསྨིཾ ཝཙནེ. ‘‘ཡསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཉྙཱཏཾ, སོ དཱིགྷཱགམོ ནཱམ ཝགྒསུཏྟཝསེན ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦོ, ཨེཝཾ ཝིབྷཱགོཏི ཝཱ ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཏཏྠཱཏི ‘‘དཱིགྷཱགམནིསྶིཏ’’ནྟི ཡཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཏསྨིཾ ཝཙནེ. ཡོ དཱིགྷཱགམོ ཝུཏྟོ, སོ དཱིགྷཱགམོ ནཱམ ཝགྒསུཏྟཝསེན. ཨེཝཾ ཝིབྷཛིཏབྦོ, ཨེདིསོཏི ཝཱ ཨཏྠོ. ‘‘དཱིགྷསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཧི ཝུཏྟཾ དཱུརཝཙནཾ ཏཾ-སདྡེན པཊིནིདྡིསཏི ཝིཡ ‘‘དཱིགྷཱགམནིསྶིཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཨཱསནྣཝཙནམྤི ཏཾ-སདྡེན པཊིནིདྡིསཏི ཨཏྟནོ བུདྡྷིཡཾ པརམྨུཁཾ ཝིཡ པརིཝཏྟམཱནཾ ཧུཏྭཱ པཝཏྟནཏོ. ཨེདིསེསུ ཧི ཋཱནེསུ ཨཏྟནོ བུདྡྷིཡཾ སམྨུཁཾ ཝཱ པརམྨུཁཾ ཝཱ པརིཝཏྟམཱནཾ ཡཐཱ ཏཐཱ ཝཱ པཊིནིདྡིསིཏུཾ ཝཊྚཏི སདྡམཏྟཔཊིནིདྡེསེན ཨཏྠསྶཱཝིརོདྷནཏོ. ཝགྒསུཏྟཱདཱིནཾ ནིབྦཙནཾ པརཏོ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ཏཡོ ཝགྒཱ ཡསྶཱཏི ཏིཝགྒོ. ཙཏུཏྟིཾས སུཏྟཱནི ཨེཏྠ སངྒཡ྄ཧནྟི, ཏེསཾ ཝཱ སངྒཧོ གཎནཱ ཨེཏྠཱཏི ཙཏུཏྟིཾསསུཏྟསངྒཧོ.
ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱཡ པཋམསངྒཱིཏིཡཾ ནིཀྑིཏྟཱནུཀྐམེནེཝ པཝཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏསྶ…པེ… ནིདཱནམཱདཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཱདིབྷཱཝོ ཧེཏྠ སངྒཱིཏིཀྐམེནེཝ ཝེདིཏབྦོ. ཀསྨཱ པན ཙཏཱུསུ ཨཱགམེསུ དཱིགྷཱགམོ པཋམཾ སངྒཱིཏོ, ཏཏྠ ཙ སཱིལཀྑནྡྷཝགྒོ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟོ, ཏསྨིཉྩ བྲཧྨཛཱལསུཏྟཾ, ཏཏྠཱཔི ནིདཱནནྟི? ནཱཡམནུཡོགོ ཀཏྠཙིཔི ན པཝཏྟཏི སབྦཏྠེཝ ཝཙནཀྐམམཏྟཾ པཊིཙྩ ཨནུཡུཉྫིཏབྦཏོ. ཨཔིཙ སདྡྷཱཝཧགུཎཏྟཱ དཱིགྷཱགམོཝ པཋམཾ སངྒཱིཏོ. སདྡྷཱ ཧི ཀུསལདྷམྨཱནཾ བཱིཛཾ. ཡཐཱཧ ‘‘སདྡྷཱ བཱིཛཾ ཏཔོ ཝུཊྛཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༩༧; སུ. ནི. ༧༧). སདྡྷཱཝཧགུཎཏཱ ཙསྶ ཧེཊྛཱ དསྶིཏཱཡེཝ. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ – ཀཏིཔཡསུཏྟསངྒཧཏཱཡ ¶ ཙེཝ ཨཔྤཔརིམཱཎཏཱཡ ཙ ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིསུཁཏོ པཋམཾ སངྒཱིཏོ. ཏཐཱ ཧེས ཙཏུཏྟིཾསསུཏྟསངྒཧོ, ཙཏུསཊྛིབྷཱཎཝཱརཔརིམཱཎོ ཙ. སཱིལཀཐཱབཱཧུལླཏོ པན སཱིལཀྑནྡྷཝགྒོ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟོ. སཱིལཉྷི སཱསནསྶ ཨཱདི སཱིལཔཏིཊྛཱནཏྟཱ སབྦགུཎཱནཾ ¶ . ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏསྨཱ ཏིཧ ཏྭཾ བྷིཀྑུ ཨཱདིམེཝ ཝིསོདྷེཧི ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ. ཀོ ཙཱདི ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ? སཱིལཉྩ སུཝིསུདྡྷ’’ནྟིཨཱདི (སཾ. ནི. ༥.༤༦༩). སཱིལཀྑནྡྷཀཐཱབཱཧུལླཏོ ཧི སོ ‘‘སཱིལཀྑནྡྷཝགྒོ’’ཏི ཝུཏྟོ. དིཊྛིཝིནིཝེཋནཀཐཱབྷཱཝཏོ པན སུཏྟནྟཔིཊཀསྶ ནིརཝསེསདིཊྛིཝིབྷཛནཾ བྲཧྨཛཱལསུཏྟཾ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཏེཔིཊཀེ ཧི བུདྡྷཝཙནེ བྲཧྨཛཱལསདིསཾ དིཊྛིགཏཱནི ནིགྒུམྦཾ ནིཛྫཊཾ ཀཏྭཱ ཝིབྷཏྟསུཏྟཾ ནཏྠི. ནིདཱནཾ པན པཋམསངྒཱིཏིཡཾ མཧཱཀསྶཔཏྠེརེན པུཊྛེན ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན དེསཀཱལཱདིནིདསྶནཏྠཾ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘བྲཧྨཛཱལསྶཱཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཙ ‘‘ཨཱཡསྨཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དེསཀཾ ནིཡམེཏི, པཋམསངྒཱིཏིཀཱལེཏི པན ཀཱལནྟི, ཨཡམཏྠོ ཨུཔརི ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི.
པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ
ཨིདཱནི ‘‘པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ’’ཏི ཝཙནཔྤསངྒེན ཏཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཾ དསྶེནྟོ, ཡསྶཾ ཝཱ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཡཾ ནིཀྑིཏྟཱནུཀྐམེན སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམཏྟཱ ཏཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ཏསྶཱ ཏནྟིཡཱ ཨཱརུལ༹ྷཱཡཔི ཨིདྷ ཝཙནེ ཀཱརཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པཋམམཧཱསངྒཱིཏི ནཱམ ཙེསཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠ ཧི ཀིཉྩཱཔི…པེ… མཱརུལ༹ྷཱཏི ཨེཏེན ནནུ སཱ སངྒཱིཏིཀྑནྡྷཀེ ཏནྟིམཱརུལ༹ྷཱ, ཀསྨཱ ཨིདྷ པུན ཝུཏྟཱ, ཡདི ཙ ཝུཏྟཱ ཨསྶ ནིརཏྠཀཏཱ, གནྠགརུཏཱ ཙ སིཡཱཏི ཙོདནཱལེསཾ དསྶེཏི. ‘‘ནིདཱན…པེ… ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི པན ཨེཏེན ནིདཱནཀོསལླཏྠབྷཱཝཏོ ཡཐཱཝུཏྟདོསཏཱ ན སིཡཱཏི ཝིསེསཀཱརཎདསྶནེན པརིཧརཏི. ‘‘པཋམམཧཱསངྒཱིཏི ནཱམ ཙེསཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཙ-སདྡོ ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཝཏྟབྦསམྤིཎྜནཏྠོ. ཏེན ཧི པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ ཝུཏྟཾ ནིདཱནཉྩ ཨཱདི, ཨེསཱ ཙ པཋམམཧཱསངྒཱིཏི ནཱམ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཱཏི ཨིམམཏྠཾ སམྤིཎྜེཏི. ཨུཔཉྙཱསཏྠོ ཝཱ ཙ-སདྡོ, ཨུཔཉྙཱསོཏི ཙ ཝཱཀྱཱརམྦྷོ ཝུཙྩཏི. ཨེསཱ ཧི གནྠཀཱརཱནཾ པཀཏི, ཡདིདཾ ཀིཉྩི ཝཏྭཱ པུན ཨཔརཾ ཝཏྟུམཱརབྷནྟཱནཾ ཙ-སདྡཔཡོགོ. ཡཾ པན ཝཛིརབུདྡྷིཏྠེརེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཏྠ ཙ-སདྡོ ཨཏིརེཀཏྠོ, ཏེན ཨཉྙཱཔི ཨཏྠཱིཏི དཱིཔེཏཱི’’ཏི (ཝཛིར ཊཱི. བཱཧིརནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ), ཏདཡུཏྟམེཝ. ན ཧེཏྠ ཙ-སདྡེན ཏདཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏི. ཡདི ཙེཏྠ ཏདཏྠདསྶནཏྠམེཝ ཙ-ཀཱརོ ཨདྷིཔྤེཏོ སིཡཱ, ཨེཝཾ སཏི སོ ན ཀཏྟབྦོཡེཝ པཋམསདྡེནེཝ ཨཉྙཱསཾ དུཏིཡཱདིསངྒཱིཏཱིནམྤི ¶ ཨཏྠིབྷཱཝསྶ དསྶིཏཏྟཱ. དུཏིཡཱདིམུཔཱདཱཡ ཧི པཋམསདྡཔཡོགོ ¶ དཱིགྷཱདིམུཔཱདཱཡ རསྶཱདིསདྡཔཡོགོ ཝིཡ. ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཏཏྠ ཏཏྠ དེསིཏཏྟཱ, པཉྙཏྟཏྟཱ ཙ ཝིཔྤཀིཎྞཱནཾ དྷམྨཝིནཡཱནཾ སངྒཧེཏྭཱ གཱཡནཾ ཀཐནཾ སངྒཱིཏི, ཨེཏེན ཏཾ ཏཾ སིཀྑཱཔདཱནཾ, ཏཾཏཾསུཏྟཱནཉྩ ཨཱདིཔརིཡོསཱནེསུ, ཨནྟརནྟརཱ ཙ སམྦནྡྷཝསེན ཋཔིཏཾ སངྒཱིཏིཀཱརཀཝཙནཾ སངྒཧིཏཾ ཧོཏི. མཧཱཝིསཡཏྟཱ, པཱུཛིཏཏྟཱ ཙ མཧཏཱི སངྒཱིཏི མཧཱསངྒཱིཏི, པཋམཱ མཧཱསངྒཱིཏི པཋམམཧཱསངྒཱིཏི. ཀིཉྩཱཔཱིཏི ཨནུགྒཧཏྠོ, ཏེན པཱལི༹ཡམྤི སཱ སངྒཱིཏིམཱརུལ༹ྷཱཝཱཏི ཨནུགྒཧཾ ཀརོཏི, ཨེཝམྤི ཏཏྠཱརུལ༹ྷམཏྟེན ཨིདྷ སོཏཱུནཾ ནིདཱནཀོསལླཾ ན ཧོཏཱིཏི པན-སདྡེན ཨརུཙིཡཏྠཾ དསྶེཏི. ནིདདཱཏི དེསནཾ དེསཀཱལཱདིཝསེན ཨཝིདིཏཾ ཝིདིཏཾ ཀཏྭཱ ནིདསྶེཏཱིཏི ནིདཱནཾ, ཏསྨིཾ ཀོསལླཾ, ཏདཏྠཱཡཱཏི ཨཏྠོ.
ཨིདཱནི ཏཾ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘དྷམྨཙཀྐཔཝཏྟནཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སཏྟཱནཾ དསྶནཱནུཏྟརིཡསརཎཱདིཔཊིལཱབྷཧེཏུབྷཱུཏཱསུ ཝིཛྫམཱནཱསུཔི ཨཉྙཱསུ བྷགཝཏོ ཀིརིཡཱསུ ‘‘བུདྡྷོ བོདྷེཡྻ’’ནྟི (བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ཨབྦྷནྟརནིདཱན ༡; ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ; ཨུདཱན ཨཊྛ. ༡༨) པཊིཉྙཱཡ ཨནུལོམནཏོ ཝིནེཡྻཱནཾ མགྒཕལུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱ ཀིརིཡཱཝ ནིཔྤརིཡཱཡེན བུདྡྷཀིཙྩཾ ནཱམཱཏི ཏཾ སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནཉྷི…པེ… ཝིནཡནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནཏོ པན པུབྦབྷཱགེ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ སུཎནྟཱནམྤི ཝཱསནཱབྷཱགིཡམེཝ ཛཱཏཾ, ན སེཀྑབྷཱགིཡཾ, ན ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཾ ཏཔུསྶབྷལླིཀཱནཾ སརཎདཱནཾ ཝིཡ. ཨེསཱ ཧི དྷམྨཏཱ, ཏསྨཱ ཏམེཝ མརིཡཱདབྷཱཝེན ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. སདྡྷིནྡྲིཡཱདི དྷམྨོཡེཝ པཝཏྟནཊྛེན ཙཀྐནྟི དྷམྨཙཀྐཾ. ཨཐ ཝཱ ཙཀྐནྟི ཨཱཎཱ, དྷམྨཏོ ཨནཔེཏཏྟཱ དྷམྨཉྩ ཏཾ ཙཀྐཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ. དྷམྨེན ཉཱཡེན ཙཀྐནྟིཔི དྷམྨཙཀྐཾ. ཝུཏྟཉྷི པཊིསམྦྷིདཱཡཾ –
‘‘དྷམྨཉྩ པཝཏྟེཏི ཙཀྐཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ. ཙཀྐཉྩ པཝཏྟེཏི དྷམྨཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ, དྷམྨེན པཝཏྟེཏཱིཏི དྷམྨཙཀྐཾ, དྷམྨཙརིཡཱཡ པཝཏྟེཏཱིཏི དྷམྨཙཀྐ’’ནྟིཨཱདི (པཊི. མ. ༢.༤༠, ༤༡).
ཏསྶ པཝཏྟནཾ ཏཐཱ. པཝཏྟནནྟི ཙ པཝཏྟཡམཱནཾ, པཝཏྟིཏནྟི པཙྩུཔྤནྣཱཏཱིཏཝསེན དྭིདྷཱ ཨཏྠོ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ ‘‘དྷམྨཙཀྐཔཝཏྟནསུཏྟནྟཾ ¶ དེསེནྟོ དྷམྨཙཀྐཾ པཝཏྟེཏི ནཱམ, ཨཉྙཱསིཀོཎྜཉྙཏྠེརསྶ མགྒཕལཱདྷིགཏཏོ པཊྛཱཡ པཝཏྟིཏཾ ནཱམཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༥.༡༠༨༡-༡༠༨༨; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༢.༢.༤༠). ཨིདྷ པན པཙྩུཔྤནྣཝསེནེཝ ཨཏྠོ ཡུཏྟོ. ཡཱཝཱཏི པརིཙྪེདཏྠེ ནིཔཱཏོ, སུབྷདྡསྶ ནཱམ པརིབྦཱཛཀསྶ ཝིནཡནཾ ¶ ཨནྟོཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱཏི ཨབྷིཝིདྷིཝསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཉྷི བྷགཝཱ པརིནིབྦཱནམཉྩེ ནིཔནྣོཡེཝ ཝིནེསཱིཏི. ཀཏཾ པརིནིཊྛཱཔིཏཾ བུདྡྷཀིཙྩཾ ཡེནཱཏི ཏཐཱ, ཏསྨིཾ. ཀཏབུདྡྷཀིཙྩེ བྷགཝཏི ལོཀནཱཐེ པརིནིབྦུཏེཏི སམྦནྡྷོ, ཨེཏེན བུདྡྷཀཏྟབྦསྶ ཀིཙྩསྶ ཀསྶཙིཔི ཨསེསིཏབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ཏཏོཡེཝ ཧི བྷགཝཱ པརིནིབྦུཏོཏི. ནནུ ཙ སཱཝཀེཧི ཝིནཱིཏཱཔི ཝིནེཡྻཱ བྷགཝཏཱཡེཝ ཝིནཱིཏཱ ནཱམ. ཏཐཱ ཧི སཱཝཀབྷཱསིཏཾ སུཏྟཾ ‘‘བུདྡྷབྷཱསིཏ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. སཱཝཀཝིནེཡྻཱ ཙ ན ཏཱཝ ཝིནཱིཏཱ, ཏསྨཱ ‘‘ཀཏབུདྡྷཀིཙྩེ’’ཏི ན ཝཏྟབྦནྟི? ནཱཡཾ དོསོ ཏེསཾ ཝིནཡནུཔཱཡསྶ སཱཝཀེསུ ཋཔིཏཏྟཱ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ན ཏཱཝཱཧཾ པཱཔིམ པརིནིབྦཱཡིསྶཱམི, ཡཱཝ མེ བྷིཀྑཱུ ན སཱཝཀཱ བྷཝིསྶནྟི ཝིཡཏྟཱ ཝིནཱིཏཱ ཝིསཱརདཱ བཧུསྶུཏཱ དྷམྨདྷརཱ…པེ… ཨུཔྤནྣཾ པརཔྤཝཱདཾ སཧ དྷམྨེན སུནིགྒཧིཏཾ ནིགྒཧེཏྭཱ སཔཱཊིཧཱརིཡཾ དྷམྨཾ དེསེསྶནྟཱི’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༢.༡༦༨; ཨུདཱ. ༥༡).
‘‘ཀུསིནཱརཱཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ བྷགཝཏོ པརིནིབྦུཏདེསཀཱལཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཨཔརིནིབྦུཏོ བྷགཝཱ’’ཏི གཱཧསྶ མིཙྪཱབྷཱཝདསྶནཏྠཾ, ལོཀེ ཛཱཏསཾཝདྡྷཱདིབྷཱཝདསྶནཏྠཉྩ. ཏཐཱ ཧི མནུསྶབྷཱཝསྶ སུཔཱཀཊཀརཎཏྠཾ མཧཱབོདྷིསཏྟཱ ཙརིམབྷཝེ དཱརཔརིགྒཧཱདཱིནིཔི ཀརོནྟཱིཏི. ཀུསིནཱརཱཡནྟི ཨེཝཾ ནཱམཀེ ནགརེ. ཏཉྷི ནགརཾ ཀུསཧཏྠཾ པུརིསཾ དསྶནཊྛཱནེ མཱཔིཏཏྟཱ ‘‘ཀུསིནཱར’’ནྟི ཝུཙྩཏི, སམཱིཔཏྠེ ཙེཏཾ བྷུམྨཾ. ཨུཔཝཏྟནེ མལླཱནཾ སཱལཝནེཏི ཏསྶ ནགརསྶ ཨུཔཝཏྟནབྷཱུཏེ མལླརཱཛཱུནཾ སཱལཝནེ. ཏཉྷི སཱལཝནཾ ནགརཾ པཝིསིཏུཀཱམཱ ཨུཡྻཱནཏོ ཨུཔཙྩ ཝཏྟནྟི གཙྪནྟི ཨེཏེནཱཏི ཨུཔཝཏྟནཾ. ཡཐཱ ཧི ཨནུརཱདྷཔུརསྶ དཀྑིཎཔཙྪིམདིསཱཡཾ ཐཱུཔཱརཱམོ, ཨེཝཾ ཏཾ ཨུཡྻཱནཾ ཀུསིནཱརཱཡ དཀྑིཎཔཙྪིམདིསཱཡཾ ཧོཏི. ཡཐཱ ཙ ཐཱུཔཱརཱམཏོ དཀྑིཎདྭཱརེན ནགརཾ པཝིསནམགྒོ པཱཙཱིནམུཁོ གནྟྭཱ ཨུཏྟརེན ནིཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཨུཡྻཱནཏོ སཱལཔནྟི པཱཙཱིནམུཁཱ གནྟྭཱ ཨུཏྟརེན ནིཝཏྟཱ, ཏསྨཱ ཏཾ ‘‘ཨུཔཝཏྟན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨཔརེ པན ¶ ‘‘ཏཾ སཱལཝནམུཔགནྟྭཱ མིཏྟསུཧཛྫེ ཨཔལོཀེཏྭཱ ནིཝཏྟནཏོ ཨུཔཝཏྟནནྟི པཱཀཊཾ ཛཱཏཾ ཀིརཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཡམཀསཱལཱནམནྟརེཏི ཡམཀསཱལཱནཾ ཝེམཛ྄ཛྷེ. ཏཏྠ ཀིར བྷགཝཏོ པཉྙཏྟསྶ པརིནིབྦཱནམཉྩསྶ སཱིསབྷཱགེ ཨེཀཱ སཱལཔནྟི ཧོཏི, པཱདབྷཱགེ ཨེཀཱ. ཏཏྲཱཔི ཨེཀོ ཏརུཎསཱལོ སཱིསབྷཱགསྶ ཨཱསནྣོ ཧོཏི, ཨེཀོ པཱདབྷཱགསྶ. ཏསྨཱ ‘‘ཡམཀསཱལཱནམནྟརེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཔིཙ ‘‘ཡམཀསཱལཱ ནཱམ མཱུལཀྑནྡྷཝིཊཔཔཏྟེཧི ཨཉྙམཉྙཾ སཾསིབྦེཏྭཱ ཋིཏསཱལཱ’’ཏིཔི མཧཱཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ. མཱ ཨིཏི ཙནྡོ ཝུཙྩཏི ཏསྶ གཏིཡཱ དིཝསསྶ ¶ མིནིཏབྦཏོ, ཏདཱ སབྦཀལཱཔཱརིཔཱུརིཡཱ པུཎྞོ ཨེཝ མཱཏི པུཎྞམཱ. སདྡཝིདཱུ པན ‘‘མོ སིཝོ ཙནྡིམཱ ཙེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ སཀྐཏབྷཱསཱནཡཾ གཧེཏྭཱ ཨོཀཱརནྟམྤི ཙནྡིམཝཱཙཀ མ-སདྡམིཙྪནྟི. ཝིསཱཁཱཡ ཡུཏྟོ པུཎྞམཱ ཡཏྠཱཏི ཝིསཱཁཱཔུཎྞམོ, སོཡེཝ དིཝསོ ཏཐཱ, ཏསྨིཾ. པཙྩཱུསཏི ཏིམིརཾ ཝིནཱསེཏཱིཏི པཙྩཱུསོ, པཏི-པུབྦོ ཨུས-སདྡོ རུཛཱཡནྟི ཧི ནེརུཏྟིཀཱ, སོཡེཝ སམཡོཏི རཏྟིཡཱ པཙྪིམཡཱམཔརིཡཱཔནྣོ ཀཱལཝིསེསོ ཝུཙྩཏི, ཏསྨིཾ. ཝིསཱཁཱཔུཎྞམདིཝསེ ཨཱིདིསེ རཏྟིཡཱ པཙྪིམསམཡེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཨུཔཱདཱིཡཏེ ཀམྨཀིལེསེཧཱིཏི ཨུཔཱདི, ཝིཔཱཀཀྑནྡྷཱ, ཀཊཏྟཱ ཙ རཱུཔཾ. སོ པན ཨུཔཱདི ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརམཱརནིམྨཐནེ ཨནོསྶཊྛོ, ཨིདྷ ཁནྡྷམཙྩུམཱརནིམྨཐནེ ཨོསྶཊྛོན སེསིཏོ, ཏསྨཱ ནཏྠི ཨེཏིསྶཱ ཨུཔཱདིསངྑཱཏོ སེསོ, ཨུཔཱདིསྶ ཝཱ སེསོཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཨནུཔཱདིསེསཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ནིབྦཱནདྷཱཏཱུཏི ཙེཏྠ ནིབྦུཏིམཏྟཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ནིབྦཱནཉྩ ཏཾ སབྷཱཝདྷཱརཎཏོ དྷཱཏུ ཙཱཏི ཀཏྭཱ. ནིབྦུཏིཡཱ ཧི ཀཱརཎཔརིཡཱཡེན ཨསངྑཏདྷཱཏུ ཏཐཱ ཝུཙྩཏི. ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཙཱཡཾ ཀརཎནིདྡེསོ. ཨནུཔཱདིསེསཏཱསངྑཱཏཾ ཨིམཾ པཀཱརཾ བྷཱུཏསྶ པཏྟསྶ པརིནིབྦུཏསྶ བྷགཝཏོ ལཀྑཎེ ནིབྦཱནདྷཱཏུསངྑཱཏེ ཨཏྠེ ཏཏིཡཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ནནུ ཙ ‘‘ཨནུཔཱདིསེསཱཡཱ’’ཏི ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱཝ ཝིསེསནཾ ཧོཏི, ན པརིནིབྦུཏསྶ བྷགཝཏོ, ཨཐ ཀསྨཱ ཏཾ བྷགཝཱ པཏྟོཏི ཝུཏྟོཏི? ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ སཧཙརཎཏོ. ཏཾསཧཙརཎེན ཧི བྷགཝཱཔི ཨནུཔཱདིསེསབྷཱཝཾ པཏྟོཏི ཝུཙྩཏི. ཨཐ ཝཱ ཨནུཔཱདིསེསབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཨིམཾ པཀཱརཾ པཏྟཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ལཀྑཎེ སཉྫཱནནཀིརིཡཱཡ ཏཏིཡཱཏིཔི ཝཏྟུཾ ཡུཛྫཏི. ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱཏི ཙ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུ ¶ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཱུནཔཉྩབནྡྷནེན པཏྟེནཱ’’ཏི (པཱརཱ. ༦༡༢). ཨེཏྠ ཧི ཨཱུནཔཉྩབནྡྷནཔཏྟོ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ཨཔིཙ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ཨནུཔཱདིསེསཱ ཧུཏྭཱ བྷཱུཏཱཡཱཏིཔི ཡུཛྫཏི. ཝུཏྟཉྷི ཨུདཱནཊྛཀཐཱཡ ནནྡསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཨུཔཌྜྷུལླིཁིཏེཧི ཀེསེཧཱིཏི ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཀརཎཝཙནཾ ཝིཔྤཀཏུལླིཁིཏེཧི ཀེསེཧི ཨུཔལཀྑིཏཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི (ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༢༢) ཨེསནཡོ ཨཱིདིསེསུ. དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསེཏི ཛེཊྛམཱསསྶ སུཀྐཔཀྑཔཉྩམཱིདིཝསཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཏཉྩ ན ‘‘སནྣིཔཏིཏཱན’’ནྟི ཨེཏསྶ ཝིསེསནཾ, ‘‘ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱི’’ཏི ཨེཏསྶ པན ཝིསེསནཾ ‘‘དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསེ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱི’’ཏི ཨུསྶཱཧཛནནསྶ ཀཱལཝསེན བྷིནྣཱདྷིཀརཎཝིསེསནབྷཱཝཏོ. དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསཏོ ཧི པུརིམཏརདིཝསེསུཔི བྷིཀྑཱུ སནྣིཔཏིཏཱཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘སནྣིཔཏིཏཱན’’ནྟི ཨིདཾ ཀཱཡསཱམགྒིཝསེན སནྣིཔཏནམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན སམཱགམནམཏྟེན. ཏསྨཱ ‘‘དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསེ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘སནྣིཔཏིཏཱན’’ནྟི ཨེཏསྶ ཝིསེསནཾ སམྦྷཝཏི, ཨིདཉྩ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱིཏི ཨེཏྠ ‘‘བྷིཀྑཱུན’’ནྟི ཨེཏེནཔི སམྦཛ྄ཛྷནཱིཡཾ ¶ . སངྒྷསྶ ཐེརོ སངྒྷཏྠེརོ. སོ པན སངྒྷོ ཀིཾ པརིམཱཎོཏི ཨཱཧ ‘‘སཏྟནྣཾ བྷིཀྑུསཏསཧསྶཱན’’ནྟི. སངྒྷསདྡེན ཧི ཨཝིཉྙཱཡམཱནསྶ པརིམཱཎསྶ ཝིཉྙཱཔནཏྠམེཝེཏཾ པུན ཝུཏྟཾ. སདྡཝིདཱུ པན ཝདནྟི –
‘‘སམཱསོ ཙ ཏདྡྷིཏོ ཙ, ཝཱཀྱཏྠེསུ ཝིསེསཀཱ;
པསིདྡྷིཡནྟུ སཱམཉྙཾ, ཏེལཾ སུགཏཙཱིཝརཾ.
ཏསྨཱ ནཱམམཏྟབྷཱུཏསྶ སངྒྷཏྠེརསྶ ཝིསེསནཏྠམེཝེཏཾ པུན ཝུཏྟནྟི, ནིཙྩསཱཔེཀྑཏཱཡ ཙ ཨེདིསེསུ སམཱསོ ཡཐཱ ‘‘དེཝདཏྟསྶ གརུཀུལ’’ནྟི. ནིཙྩསཱཔེཀྑཏཱ ཙེཏྠ སངྒྷསདྡསྶ བྷིཀྑུསཏསཧསྶསདྡཾ སཱཔེཀྑཏྟེཔི ཨཉྙཔདནྟརཱབྷཱཝེན ཝཱཀྱེ ཝིཡ ཨཔེཀྑིཏབྦཏྠསྶ གམཀཏྟཱ. ‘‘སཏྟནྣཾ བྷིཀྑུསཏསཧསྶཱན’’ནྟི ཧི ཨེཏསྶ སངྒྷསདྡེ ཨཝཡཝཱིབྷཱཝེན སམྦནྡྷོ, ཏསྶཱཔི སཱམིབྷཱཝེན ཐེརསདྡེཏི. ‘‘སཏྟནྣཾ བྷིཀྑུསཏསཧསྶཱན’’ནྟི ཙ གཎཔཱམོཀྑབྷིཀྑཱུཡེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏདཱ ཧི སནྣིཔཏིཏཱ བྷིཀྑཱུ ཨེཏྟཀཱཏི གཎནཔཐམཏིཀྐནྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཝེལུ༹ཝགཱམེ ཝེདནཱཝིཀྑམྦྷནཏོ པཊྛཱཡ ‘‘ནཙིརེནེཝ བྷགཝཱ པརིནིབྦཱཡིསྶཏཱི’’ཏི སུཏྭཱ ཏཏོ ཏཏོ ཨཱགཏེསུ བྷིཀྑཱུསུ ཨེཀབྷིཀྑུཔི པཀྐནྟོ ནཱམ ནཏྠི. ཡཐཱཧུ –
‘‘སཏྟསཏསཧསྶཱནི ¶ , ཏེསུ པཱམོཀྑབྷིཀྑཝོ;
ཐེརོ མཧཱཀསྶཔོཝ, སངྒྷཏྠེརོ ཏདཱ ཨཧཱུ’’ཏི.
ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ ཨནུསྶརནྟོ མཉྙམཱནོ ཙིནྟཡནྟོ ཧུཏྭཱ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསི, ཨནུསྶརནྟོ མཉྙམཱནོ ཙིནྟཡནྟོ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱིཏི ཝཱ སམྦནྡྷོ. མཧནྟེཧི སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ མཧནྟོ ཀསྶཔོཏི མཧཱཀསྶཔོ. ཨཔིཙ ‘‘མཧཱཀསྶཔོ’’ཏི ཨུརུཝེལཀསྶཔོ ནདཱིཀསྶཔོ གཡཱཀསྶཔོ ཀུམཱརཀསྶཔོཏི ཨིམེ ཁུདྡཱནུཁུདྡཀེ ཐེརེ ཨུཔཱདཱཡ ཝུཙྩཏི. ཀསྨཱ པནཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱིཏི ཨནུཡོགེ སཏི ཏཾ ཀཱརཎཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ཨཱཧ ‘‘སཏྟཱཧཔརིནིབྦུཏེ’’ཏིཨཱདི. སཏྟ ཨཧཱནི སམཱཧཊཱནི སཏྟཱཧཾ. སཏྟཱཧཾ པརིནིབྦུཏསྶ ཨསྶཱཏི ཏཐཱ ཡཐཱ ‘‘ཨཙིརཔཀྐནྟོ, མཱསཛཱཏོ’’ཏི, ཨནྟཏྠཨཉྙཔདསམཱསོཡཾ, ཏསྨིཾ. བྷགཝཏོ པརིནིབྦཱནདིཝསཏོ པཊྛཱཡ སཏྟཱཧེ ཝཱིཏིཝཏྟེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཨེཏསྶ ‘‘ཝུཏྟཝཙན’’ནྟི པདེན སམྦནྡྷོ, ཏཐཱ ‘‘སུབྷདྡེན ཝུཌྜྷཔབྦཛིཏེནཱ’’ཏི ཨེཏསྶཔི. ཏཏྠ སུབྷདྡོཏི ཏསྶ ནཱམམཏྟཾ, ཝུཌྜྷཀཱལེ པན པབྦཛིཏཏྟཱ ‘‘ཝུཌྜྷཔབྦཛིཏེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨེཏེན སུབྷདྡཔརིབྦཱཛཀཱདཱིཧི ཏཾ ཝིསེསཾ ཀརོཏི. ‘‘ཨལཾ ཨཱཝུསོ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཏེན ཝུཏྟཝཙནཾ ནིདསྶེཏི. སོ ཧི སཏྟཱཧཔརིནིབྦུཏེ བྷགཝཏི ཨཱཡསྨཏཱ མཧཱཀསྶཔཏྠེརེན སདྡྷིཾ པཱཝཱཡ ཀུསིནཱརཾ ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣེསུ པཉྩམཏྟེསུ བྷིཀྑུསཏེསུ ཨཝཱིཏརཱགེ བྷིཀྑཱུ ཨནྟརཱམགྒེ དིཊྛཨཱཛཱིཝཀསྶ སནྟིཀཱ བྷགཝཏོ པརིནིབྦཱནཾ སུཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརཱནི ཚཌྜེཏྭཱ བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧཾ ནཱནཔྤཀཱརཾ པརིདེཝནྟེ དིསྭཱ ཨེཝམཱཧ.
ཀསྨཱ པན སོ ཨེཝམཱཧཱཏི? བྷགཝཏི ཨཱགྷཱཏེན. ཨཡཾ ཀིརེསོ ཁནྡྷཀེ ཨཱགཏེ ཨཱཏུམཱཝཏྠུསྨིཾ (མཧཱཝ. ༣༠༣) ནཧཱཔིཏཔུབྦཀོ ཝུཌྜྷཔབྦཛིཏོ བྷགཝཏི ཀུསིནཱརཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨཌྜྷཏེལ༹སེཧི བྷིཀྑུསཏེཧི སདྡྷིཾ ཨཱཏུམཾ གཙྪནྟེ ‘‘བྷགཝཱ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏི སུཏྭཱ ‘‘ཨཱགཏཀཱལེཡཱགུདཱནཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི སཱམཎེརབྷཱུམིཡཾ ཋིཏེ དྭེ པུཏྟེ ཨེཏདཝོཙ ‘‘བྷགཝཱ ཀིར ཏཱཏཱ ཨཱཏུམཾ ཨཱགཙྪཏི མཧཏཱ བྷིཀྑུསངྒྷེན སདྡྷིཾ ཨཌྜྷཏེལ༹སེཧི བྷིཀྑུསཏེཧི, གཙྪཐ ཏུམྷེ ཏཱཏཱ, ཁུརབྷཎྜཾ ཨཱདཱཡ ནཱལི༹ཡཱ ཝཱ པསིབྦཀེན ཝཱ ཨནུགྷརཀཾ ཨཱཧིཎྜཐ, ལོཎམྤི ཏེལམྤི ཏཎྜུལམྤི ཁཱདནཱིཡམྤི ¶ སཾཧརཐ, བྷགཝཏོ ཨཱགཏསྶ ཡཱགུདཱནཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི. ཏེ ཏཐཱ ཨཀཾསུ. ཨཐ བྷགཝཏི ཨཱཏུམཾ ཨཱགནྟྭཱ བྷུསཱགཱརཀཾ པཝིཊྛེ སུབྷདྡོ སཱཡནྷསམཡཾ གཱམདྭཱརཾ གནྟྭཱ མནུསྶེ ཨཱམནྟེཏྭཱ ‘‘ཧཏྠཀམྨམཏྟཾ མེ དེཐཱ’’ཏི ཧཏྠཀམྨཾ ཡཱཙིཏྭཱ ‘‘ཀིཾ བྷནྟེ ཀརོམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཨིདཉྩིདཉྩ གཎྷཐཱ’’ཏི སབྦཱུཔཀརཎཱནི གཱཧཱཔེཏྭཱ ཝིཧཱརེ ཨུདྡྷནཱནི ཀཱརེཏྭཱ ཨེཀཾ ཀཱལ༹ཀཾ ཀཱསཱཝཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཏཱདིསམེཝ པཱརུཔིཏྭཱ ‘‘ཨིདཾ ཀརོཐ, ཨིདཾ ཀརོཐཱ’’ཏི སབྦརཏྟིཾ ཝིཙཱརེནྟོ སཏསཧསྶཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ བྷོཛྫཡཱགུཉྩ མདྷུགོལ༹ཀཉྩ པཊིཡཱདཱཔེསི. བྷོཛྫཡཱགུ ནཱམ བྷུཉྫིཏྭཱ པཱཏབྦཡཱགུ, ཏཏྠ སཔྤིམདྷུཕཱཎིཏམཙྪམཾསཔུཔྥཕལརསཱདི ཡཾ ཀིཉྩི ཁཱདནཱིཡཾ ནཱམ ཨཏྠི, ཏཾ སབྦཾ པཝིསཏི. ཀཱིལི༹ཏུཀཱམཱནཾ སཱིསམཀྑནཡོགྒཱ ཧོཏི སུགནྡྷགནྡྷཱ.
ཨཐ བྷགཝཱ ཀཱལསྶེཝ སརཱིརཔཊིཛགྒནཾ ཀཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ པིཎྜཱཡ ཙརིཏུཾ ཨཱཏུམཱབྷིམུཁོ པཱཡཱསི. ཨཐ ཏསྶ ཨཱརོཙེསུཾ ‘‘བྷགཝཱ པིཎྜཱཡ གཱམཾ པཝིསཏི, ཏཡཱ ཀསྶ ཡཱགུ པཊིཡཱདིཏཱ’’ཏི. སོ ཡཐཱནིཝཏྠཔཱརུཏེཧེཝ ཏེཧི ཀཱལ༹ཀཀཱསཱཝེཧི ཨེཀེན ཧཏྠེན དབྦིཉྩ ཀཊཙྪུཉྩ གཧེཏྭཱ བྲཧྨཱ ཝིཡ དཀྑིཎཾ ཛཱཎུམཎྜལཾ བྷཱུམིཡཾ པཏིཊྛཔེཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ‘‘པཊིགྒཎྷཱཏུ མེ བྷནྟེ བྷགཝཱ ཡཱགུ’’ནྟི ཨཱཧ. ཏཏོ ‘‘ཛཱནནྟཱཔི ཏཐཱགཏཱ པུཙྪནྟཱི’’ཏི ཁནྡྷཀེ (མཧཱཝ. ༣༠༤) ཨཱགཏནཡེན བྷགཝཱ པུཙྪིཏྭཱ ཙ སུཏྭཱ ཙ ཏཾ ཝུཌྜྷཔབྦཛིཏཾ ཝིགརཧིཏྭཱ ཏསྨིཾ ཝཏྠུསྨིཾ ཨཀཔྤིཡསམཱདཱནསིཀྑཱཔདཾ, ཁུརབྷཎྜཔརིཧརཎསིཀྑཱཔདཉྩཱཏི དྭེ སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཔེཏྭཱ ‘‘ཨནེཀཀཔྤཀོཊིཡོ བྷིཀྑཝེ བྷོཛནཾ པརིཡེསནྟེཧེཝ ཝཱིཏིནཱམིཏཱ ¶ , ཨིདཾ པན ཏུམྷཱཀཾ ཨཀཔྤིཡཾ, ཨདྷམྨེན ཨུཔྤནྣཾ བྷོཛནཾ ཨིམཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ ཨནེཀཱནི ཨཏྟབྷཱཝསཧསྶཱནི ཨཔཱཡེསྭེཝ ནིབྦཏྟིསྶནྟི, ཨཔེཐ མཱ གཎྷཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ བྷིཀྑཱཙཱརཱབྷིམུཁོ ཨགམཱསི, ཨེཀབྷིཀྑུནཱཔི ན ཀིཉྩི གཧིཏཾ. སུབྷདྡོ ཨནཏྟམནོ ཧུཏྭཱ ‘‘ཨཡཾ སབྦཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཨཱཧིཎྜཏི, སཙེ ན གཧེཏུཀཱམོ པེསེཏྭཱ ཨཱརོཙེཏབྦཾ ཨསྶ, པཀྐཱཧཱརོ ནཱམ སབྦཙིརཾ ཏིཊྛནྟོ སཏྟཱཧམཏྟཾ ཏིཊྛེཡྻ, ཨིདཉྩ མམ ཡཱཝཛཱིཝཾ པརིཡཏྟཾ ཨསྶ, སབྦཾ ཏེན ནཱསིཏཾ, ཨཧིཏཀཱམོ ཨཡཾ མཡ྄ཧ’’ནྟི བྷགཝཏི ཨཱགྷཱཏཾ བནྡྷིཏྭཱ དསབལེ དྷརམཱནེ ཀིཉྩི ཝཏྟུཾ ¶ ནཱསཀྑི. ཨེཝཾ ཀིརསྶ ཨཧོསི ‘‘ཨཡཾ ཨུཙྩཱ ཀུལཱ པབྦཛིཏོ མཧཱཔུརིསོ, སཙེ ཀིཉྩི དྷརནྟསྶ ཝཀྑཱམི, མམཾཡེཝ སནྟཛྫེསྶཏཱི’’ཏི.
སྭཱཡཾ ཨཛྫ མཧཱཀསྶཔཏྠེརེན སདྡྷིཾ གཙྪནྟོ ‘‘པརིནིབྦུཏོ བྷགཝཱ’’ཏི སུཏྭཱ ལདྡྷསྶཱསོ ཝིཡ ཧཊྛཏུཊྛོ ཨེཝམཱཧ. ཐེརོ པན ཏཾ སུཏྭཱ ཧདཡེ པཧཱརཾ ཝིཡ, མཏྠཀེ པཏིཏསུཀྑཱསནིཾ ཝིཡ (སུཀྑཱསནི ཝིཡ དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༢༣༢) མཉྙི, དྷམྨསཾཝེགོ ཙསྶ ཨུཔྤཛྫི ‘‘སཏྟཱཧམཏྟཔརིནིབྦུཏོ བྷགཝཱ, ཨཛྫཱཔིསྶ སུཝཎྞཝཎྞཾ སརཱིརཾ དྷརཏིཡེཝ, དུཀྑེན བྷགཝཏཱ ཨཱརཱདྷིཏསཱསནེ ནཱམ ཨེཝཾ ལཧུཾ མཧནྟཾ པཱཔཾ ཀསཊཾ ཀཎྚཀོ ཨུཔྤནྣོ, ཨལཾ ཁོ པནེས པཱཔོ ཝཌྜྷམཱནོ ཨཉྙེཔི ཨེཝརཱུཔེ སཧཱཡེ ལབྷིཏྭཱ སཱསནཾ ཨོསཀྐཱཔེཏུ’’ནྟི.
ཏཏོ ཐེརོ ཙིནྟེསི ‘‘སཙེ ཁོ པནཱཧཾ ཨིམཾ མཧལླཀཾ ཨིདྷེཝ པིལོཏིཀཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཚཱརིཀཱཡ ཨོཀིརཱཔེཏྭཱ ནཱིཧརཱཔེསྶཱམི, མནུསྶཱ ‘སམཎསྶ གོཏམསྶ སརཱིརེ དྷརམཱནེཡེཝ སཱཝཀཱ ཝིཝདནྟཱི’ཏི ཨམྷཱཀཾ དོསཾ དསྶེསྶནྟི, ཨདྷིཝཱསེམི ཏཱཝ. བྷགཝཏཱ ཧི དེསིཏདྷམྨོ ཨསངྒཧིཏཔུཔྥརཱསིསདིསོ, ཏཏྠ ཡཐཱ ཝཱཏེན པཧཊཔུཔྥཱནི ཡཏོ ཝཱ ཏཏོ ཝཱ གཙྪནྟི, ཨེཝམེཝ ཨེཝརཱུཔཱནཾ ཝསེན གཙྪནྟེ གཙྪནྟེ ཀཱལེ ཝིནཡེ ཨེཀཾ དྭེ སིཀྑཱཔདཱནི ནསྶིསྶནྟི, སུཏྟེ ཨེཀོ དྭེ པཉྷཱཝཱརཱ ནསྶིསྶནྟི, ཨབྷིདྷམྨེ ཨེཀཾ དྭེ བྷཱུམནྟརཱནི ནསྶིསྶནྟི, ཨེཝཾ ཨནུཀྐམེན མཱུལེ ནཊྛེ པིསཱཙསདིསཱ བྷཝིསྶཱམ, ཏསྨཱ དྷམྨཝིནཡསངྒཧཾ ཀརིསྶཱམི, ཨེཝཾ སཏི དལ༹ྷསུཏྟེན སངྒཧིཏཔུཔྥཱནི ཝིཡ ཨཡཾ དྷམྨཝིནཡོ ནིཙྩལོ བྷཝིསྶཏི. ཨེཏདཏྠཉྷི བྷགཝཱ མཡ྄ཧཾ ཏཱིཎི གཱཝུཏཱནི པཙྩུགྒམནཾ ཨཀཱསི, ཏཱིཧི ཨོཝཱདེཧི (སཾ. ནི. ༢.༡༤༩, ༡༥༠, ༡༥༡) ཨུཔསམྤདཾ ཨཀཱསི, ཀཱཡཏོ ཙཱིཝརཔརིཝཏྟནཾ ཨཀཱསི, ཨཱཀཱསེ པཱཎིཾ ཙཱལེཏྭཱ ཙནྡོཔམཔཊིཔདཾ ཀཐེནྟོ མཉྙེཝ སཀྑིཾ ཀཏྭཱ ཀཐེསི, ཏིཀྑཏྟུཾ སཀལསཱསནརཏནཾ པཊིཙྪཱཔེསི, མཱདིསེ བྷིཀྑུམྷི ཏིཊྛམཱནེ ཨཡཾ པཱཔོ སཱསནེ ཝཌྜྷིཾ མཱ ཨལཏྠ, ཡཱཝ ཨདྷམྨོ ན དིཔྤཏི, དྷམྨོ ན པཊིབཱཧིཡྻཏི, ཨཝིནཡོ ན དིཔྤཏི, ཝིནཡོ ན པཊིབཱཧིཡྻཏི, ཨདྷམྨཝཱདིནོ ན བལཝནྟོ ཧོནྟི, དྷམྨཝཱདིནོ ¶ ན དུབྦལཱ ཧོནྟི, ཨཝིནཡཝཱདིནོ ན བལཝནྟོ ཧོནྟི, ཝིནཡཝཱདིནོ ན དུབྦལཱ ཧོནྟི, ཏཱཝ དྷམྨཉྩ ཝིནཡཉྩ སངྒཱཡིསྶཱམི, ཏཏོ བྷིཀྑཱུ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པཧོནཀཾ ¶ གཧེཏྭཱ ཀཔྤིཡཱཀཔྤིཡེ ཀཐེསྶནྟི, ཨཐཱཡཾ པཱཔོ སཡམེཝ ནིགྒཧཾ པཱཔུཎིསྶཏི, པུན སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ན སཀྑིསྶཏི, སཱསནཾ ཨིདྡྷཉྩེཝ ཕཱིཏྟཉྩ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ སོ ‘‘ཨེཝཾ ནཱམ མཡ྄ཧཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣ’’ནྟི ཀསྶཙིཔི ཨནཱརོཙེཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ སམསྶཱསེཏྭཱ ཨཐ པཙྪཱ དྷཱཏུབྷཱཛནདིཝསེ དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཏྠཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ སཏྟཱཧཔརིནིབྦུཏེ…པེ… དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཏྠཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱི’’ཏི.
ཏཏྠ ཨལནྟི པཊིཀྑེཔཝཙནཾ, ན ཡུཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཨཱཝུསོཏི པརིདེཝནྟེ བྷིཀྑཱུ ཨཱལཔཏི. མཱ སོཙིཏྠཱཏི ཙིཏྟེ ཨུཔྤནྣབལཝསོཀེན མཱ སོཀམཀཏྠ. མཱ པརིདེཝིཏྠཱཏི ཝཱཙཱཡ མཱ ཝིལཱཔམཀཏྠ. ‘‘པརིདེཝནཾ ཝིལཱཔོ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. ཨསོཙནཱདཱིནཾ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘སུམུཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏེན མཧཱསམཎེནཱཏི ནིསྶཀྐེ ཀརཎཝཙནཾ, སྨཱཝཙནསྶ ཝཱ ནཱབྱཔྤདེསོ. ‘‘ཨུཔདྡུཏཱ’’ཏི པདེ པན ཀཏྟརི ཏཏིཡཱཝསེན སམྦནྡྷོ. ཨུབྷཡཱཔེཀྑཉྷེཏཾ པདཾ. ཨུཔདྡུཏཱ ཙ ཧོམཱཏི ཏཾཀཱལཱཔེཀྑཝཏྟམཱནཝཙནཾ, ‘‘ཏདཱ’’ཏི སེསོ. ཨཏཱིཏཏྠེ ཝཱ ཝཏྟམཱནཝཙནཾ, ཨཧུམྷཱཏི ཨཏྠོ. ཨནུསྶརནྟོ དྷམྨསཾཝེགཝསེནེཝ, ན པན ཀོདྷཱདིཝསེན. དྷམྨསབྷཱཝཙིནྟཱཝསེན ཧི པཝཏྟཾ སཧོཏྟཔྤཉཱཎཾ དྷམྨསཾཝེགོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘སབྦསངྑཏདྷམྨེསུ, ཨོཏྟཔྤཱཀཱརསཎྛིཏཾ;
ཉཱཎམོཧིཏབྷཱརཱནཾ, དྷམྨསཾཝེགསཉྙིཏ’’ནྟི. (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ);
ཨཉྙཾ ཨུསྶཱཧཛནནཀཱརཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཱིདིསསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཱིདིསསྶ ཙ སངྒྷསནྣིཔཱཏསྶཱཏི སཏྟསཏསཧསྶགཎཔཱམོཀྑཏྠེརཔྤམུཁགཎནཔཐཱཏིཀྐནྟསངྒྷསནྣིཔཱཏཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ‘‘ཋཱནཾ ཁོ པནེཏཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱཔི ཨཉྙཾ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི. ཏིཊྛཏི ཨེཏྠ ཕལཾ ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡཱཏི ཋཱནཾ, ཧེཏུ. ཁོཏི ཨཝདྷཱརཎེ. པནཱཏི ཝཙནཱལངྐཱརེ, ཨེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏེཝ, ནོ ན ཝིཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀིཾ པན ཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡཾ པཱཔབྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདི. ཡནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ, ཀཱརཎནིདྡེསོ ཝཱ, ཡེན ཋཱནེན ཨནྟརདྷཱཔེཡྻུཾ, ཏདེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏིཡེཝཱཏི. པཱཔེན ལཱམཀེན ཨིཙྪཱཝཙརེན སམནྣཱགཏཱ བྷིཀྑཱུ པཱཔབྷིཀྑཱུ ¶ . ཨཏཱིཏོ སཏྠཱ ཨེཏྠ, ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ ཨཏཱིཏསཏྠུཀཾ ཡཐཱ ‘‘བཧུཀཏྟུཀོ’’ཏི. པདྷཱནཾ ཝཙནཾ པཱཝཙནཾ. པཱ-སདྡོ ¶ ཙེཏྠ ནིཔཱཏོ ‘‘པཱ ཨེཝ ཝུཏྱསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨུཔསགྒཔདཾ ཝཱ ཨེཏཾ, དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ པན ཏཐཱ ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘པཱཝདཏཱི’’ཏིཔི ཝདནྟི. པཀྑནྟི ཨལཛྫིཔཀྑཾ. ‘‘ཡཱཝ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སངྒཱིཏིཡཱ སཱསནཙིརཊྛིཏིཀབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ, སཱདྷཀཉྩ དསྶེཏི. ‘‘ཏསྨཱ’’ཏི ཧི པདམཛ྄ཛྷཱཧརིཏྭཱ ‘‘སངྒཱཡེཡྻ’’ནྟི པདེན སམྦནྡྷནཱིཡཾ.
ཏཏྠ ཡཱཝ ཙ དྷམྨཝིནཡོ ཏིཊྛཏཱིཏི ཡཏྟཀཾ ཀཱལཾ དྷམྨོ ཙ ཝིནཡོ ཙ ལཛྫིཔུགྒལེསུ ཏིཊྛཏི. པརིནིབྦཱནམཉྩཀེ ནིཔནྣེན བྷགཝཏཱ མཧཱཔརིནིབྦཱནསུཏྟེ (དཱི. ནི. ༢.༢༡༦) ཝུཏྟཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཧི-སདྡོ ཨཱགམཝསེན དལ༹ྷིཛོཏཀོ. དེསིཏོ པཉྙཏྟོཏི དྷམྨོཔི དེསིཏོ ཙེཝ པཉྙཏྟོ ཙ. སུཏྟཱབྷིདྷམྨསངྒཧིཏསྶ ཧི དྷམྨསྶ ཨཏིསཛྫནཾ པབོདྷནཾ དེསནཱ, ཏསྶེཝ པཀཱརཏོ ཉཱཔནཾ ཝིནེཡྻསནྟཱནེ ཋཔནཾ པཉྙཱཔནཾ. ཝིནཡོཔི དེསིཏོ ཙེཝ པཉྙཏྟོ ཙ. ཝིནཡཏནྟིསངྒཧིཏསྶ ཧི ཨཏྠསྶ ཨཏིསཛྫནཾ པབོདྷནཾ དེསནཱ, ཏསྶེཝ པཀཱརཏོ ཉཱཔནཾ ཨསངྐརཏོ ཋཔནཾ པཉྙཱཔནཾ, ཏསྨཱ ཀམྨདྭཡམྤི ཀིརིཡཱདྭཡེན སམྦཛ྄ཛྷནཾ ཡུཛྫཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
སོཏི སོ དྷམྨོ ཙ ཝིནཡོ ཙ. མམཙྩཡེནཱཏི མམ ཨཙྩཡཀཱལེ. ‘‘བྷུམྨཏྠེ ཀརཎནིདྡེསོ’’ཏི ཧི ཨཀྑརཙིནྟཀཱ ཝདནྟི. ཧེཏྭཏྠེ ཝཱ ཀརཎཝཙནཾ, མམ ཨཙྩཡཧེཏུ ཏུམྷཱཀཾ སཏྠཱ ནཱམ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཉྷི མཧཱཔརིནིབྦཱནསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ‘‘མཡི པརིནིབྦུཏེ ཏུམྷཱཀཾ སཏྠུཀིཙྩཾ སཱདྷེསྶཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༡༦). ལཀྑཎཝཙནཉྷེཏྠ ཧེཏྭཏྠསཱདྷཀཾ ཡཐཱ ‘‘ནེཏྟེ ཨུཛུཾ གཏེ སཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༧༠; ནེཏྟི. ༡༠.༩༠, ༩༣). ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – མཡཱ ཝོ ཋིཏེནེཝ ‘‘ཨིདཾ ལཧུཀཾ, ཨིདཾ གརུཀཾ, ཨིདཾ སཏེཀིཙྪཾ, ཨིདཾ ཨཏེཀིཙྪཾ, ཨིདཾ ལོཀཝཛྫཾ, ཨིདཾ པཎྞཏྟིཝཛྫཾ, ཨཡཾ ཨཱཔཏྟི པུགྒལསྶ སནྟིཀེ ཝུཊྛཱཏི, ཨཡཾ གཎསྶ, ཨཡཾ སངྒྷསྶ སནྟིཀེ ཝུཊྛཱཏཱི’’ཏི སཏྟནྣཾ ཨཱཔཏྟིཀྑནྡྷཱནཾ ཨཝཱིཏིཀྐམནཱིཡཏཱཝསེན ཨོཏིཎྞཝཏྠུསྨིཾ སཁནྡྷཀཔརིཝཱརོ ཨུབྷཏོཝིབྷངྒོ མཧཱཝིནཡོ ནཱམ དེསིཏོ, ཏཾ སཀལམྤི ཝིནཡཔིཊཀཾ མཡི པརིནིབྦུཏེ ཏུམྷཱཀཾ སཏྠུཀིཙྩཾ སཱདྷེསྶཏི ‘‘ཨིདཾ ཝོ ཀཏྟབྦཾ, ཨིདཾ ཝོ ན ཀཏྟབྦ’’ནྟི ཀཏྟབྦཱཀཏྟབྦསྶ ཝིབྷཱགེན ¶ ཨནུསཱསནཏོ. ཋིཏེནེཝ ཙ མཡཱ ‘‘ཨིམེ ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ, ཙཏྟཱརོ སམྨཔྤདྷཱནཱ, ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ, པཉྩིནྡྲིཡཱནི, པཉྩ བལཱནི, སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ, ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ’’ཏི ཏེན ཏེན ཝིནེཡྻཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔེན པཀཱརེན ཨིམེ སཏྟཏིཾས བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨེ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ སུཏྟནྟཔིཊཀཾ དེསིཏཾ, ཏཾ སཀལམྤི སུཏྟནྟཔིཊཀཾ མཡི པརིནིབྦུཏེ ཏུམྷཱཀཾ སཏྠུཀིཙྩཾ སཱདྷེསྶཏི ཏཾཏཾཙརིཡཱནུརཱུཔཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨནུསཱསནཏོ, ཋིཏེནེཝ ཙ མཡཱ ‘‘ཨིམེ ¶ པཉྩཀྑནྡྷཱ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༡༦), དྭཱདསཱཡཏནཱནི, ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ, ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི, བཱཝཱིསཏིནྡྲིཡཱནི, ནཝ ཧེཏཱུ, ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརཱ, སཏྟ ཕསྶཱ, སཏྟ ཝེདནཱ, སཏྟ སཉྙཱ, སཏྟ ཙེཏནཱ, སཏྟ ཙིཏྟཱནི. ཏཏྲཱཔི ཨེཏྟཀཱ དྷམྨཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, ཨེཏྟཀཱ རཱུཔཱཝཙརཱ, ཨེཏྟཀཱ ཨརཱུཔཱཝཙརཱ, ཨེཏྟཀཱ པརིཡཱཔནྣཱ, ཨེཏྟཀཱ ཨཔརིཡཱཔནྣཱ, ཨེཏྟཀཱ ལོཀིཡཱ, ཨེཏྟཀཱ ལོཀུཏྟརཱ’’ཏི ཨིམེ དྷམྨེ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀཾ དེསིཏཾ, ཏཾ སཀལམྤི ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀཾ མཡི པརིནིབྦུཏེ ཏུམྷཱཀཾ སཏྠུཀིཙྩཾ སཱདྷེསྶཏི ཁནྡྷཱདིཝིབྷཱགེན ཉཱཡམཱནཾ ཙཏུསཙྩསམྦོདྷཱཝཧཏྟཱ. ཨིཏི སབྦམྤེཏཾ ཨབྷིསམྦོདྷིཏོ ཡཱཝ པརིནིབྦཱནཱ པཉྩཙཏྟཱལཱིས ཝསྶཱནི བྷཱསིཏཾ ལཔིཏཾ ‘‘ཏཱིཎི པིཊཀཱནི, པཉྩ ནིཀཱཡཱ, ནཝངྒཱནི, ཙཏུརཱསཱིཏི དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནཱི’’ཏི ཨེཝཾ མཧཔྤབྷེདཾ ཧོཏི. ཨིམཱནི ཙཏུརཱསཱིཏི དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནི ཏིཊྛནྟི, ཨཧཾ ཨེཀོཝ པརིནིབྦཱཡིསྶཱམི, ཨཧཉྩ པནིདཱནི ཨེཀོཝ ཨོཝདཱམི ཨནུསཱསཱམི, མཡི པརིནིབྦུཏེ ཨིམཱནི ཙཏུརཱསཱིཏི བུདྡྷསཧསྶཱནི ཏུམྷེ ཨོཝདིསྶནྟི ཨནུསཱསིསྶནྟི ཨོཝཱདཱནུསཱསནཀིཙྩསྶ ནིཔྥཱདནཏོཏི.
སཱསནནྟི པརིཡཏྟིཔཊིཔཏྟིཔཊིཝེདྷཝསེན ཏིཝིདྷམྤི སཱསནཾ, ནིཔྤརིཡཱཡཏོ པན སཏྟཏིཾས བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ. ཨདྡྷཱནཾ གམིཏུམལནྟི ཨདྡྷནིཡཾ, ཨདྡྷཱནགཱམི ཨདྡྷཱནཀྑམནྟི ཨཏྠོ. ཙིརཾ ཋིཏི ཨེཏསྶཱཏི ཙིརཊྛིཏིཀཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡེན པཀཱརེན ཨིདཾ སཱསནཾ ཨདྡྷནིཡཾ, ཏཏོཡེཝ ཙ ཙིརཊྛིཏིཀཾ བྷཝེཡྻ, ཏེན པཀཱརེན དྷམྨཉྩ ཝིནཡཉྩ ཡདི པནཱཧཾ སངྒཱཡེཡྻཾ, སཱདྷུ ཝཏཱཏི.
ཨིདཱནི སམྨཱསམྦུདྡྷེན ཨཏྟནོ ཀཏཾ ཨནུགྒཧཝིསེསཾ སམནུསྶརིཏྭཱ ཙིནྟནཱཀཱརམྤི དསྶེནྟོ ‘‘ཡཉྩཱཧཾ བྷགཝཏཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘ཡཉྩཱཧ’’ནྟི ཨེཏསྶ ‘‘ཨནུགྒཧིཏོ, པསཾསིཏོ’’ཏི ཨེཏེཧི སམྦནྡྷོ. ཡནྟི ¶ ཡསྨཱ, ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ ཝཱ ཨེཏཾ, ཏེན ‘‘ཨནུགྒཧིཏོ, པསཾསིཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨནུགྒཧཎཾ, པསཾསནཉྩ པརཱམསཏི. ‘‘དྷཱརེསྶསཱི’’ཏིཨཱདིཀཾ པན ཝཙནཾ བྷགཝཱ ཨཉྙཏརསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ མཧཱཀསྶཔཏྠེརེན པཉྙཏྟསངྒྷཱཊིཡཾ ནིསིནྣོ ཏཾ སངྒྷཱཊིཾ པདུམཔུཔྥཝཎྞེན པཱཎིནཱ ཨནྟནྟེན པརཱམསནྟོ ཨཱཧ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཀསྶཔསཾཡུཏྟེ (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤) མཧཱཀསྶཔཏྠེརེནེཝ ཨཱནནྡཏྠེརཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ ཀཐེནྟེན –
‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཝུསོ བྷགཝཱ མགྒཱ ཨོཀྐམྨ ཡེན ཨཉྙཏརཾ རུཀྑམཱུལཾ ཏེནུཔསངྐམི, ཨཐ ཁྭཱཧཾ ཨཱཝུསོ པཊཔིལོཏིཀཱནཾ སངྒྷཱཊིཾ ཙཏུགྒུཎཾ པཉྙཔེཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙཾ ‘ཨིདྷ བྷནྟེ བྷགཝཱ ནིསཱིདཏུ, ཡཾ མམསྶ དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡཱ’ཏི ¶ . ནིསཱིདི ཁོ ཨཱཝུསོ བྷགཝཱ པཉྙཏྟེ ཨཱསནེ, ནིསཛྫ ཁོ མཾ ཨཱཝུསོ བྷགཝཱ ཨེཏདཝོཙ ‘མུདུཀཱ ཁོ ཏྱཱཡཾ ཀསྶཔ པཊཔིལོཏིཀཱནཾ སངྒྷཱཊཱི’ཏི. པཊིགྒཎྷཱཏུ མེ བྷནྟེ བྷགཝཱ པཊཔིལོཏིཀཱནཾ སངྒྷཱཊིཾ ཨནུཀམྤཾ ཨུཔཱདཱཡཱཏི. དྷཱརེསྶསི པན མེ ཏྭཾ ཀསྶཔ སཱཎཱནི པཾསུཀཱུལཱནི ནིབྦསནཱནཱིཏི. དྷཱརེསྶཱམཧཾ བྷནྟེ བྷགཝཏོ སཱཎཱནི པཾསུཀཱུལཱནི ནིབྦསནཱནཱིཏི. སོ ཁྭཱཧཾ ཨཱཝུསོ པཊཔིལོཏིཀཱནཾ སངྒྷཱཊིཾ བྷགཝཏོ པཱདཱསིཾ, ཨཧཾ པན བྷགཝཏོ སཱཎཱནི པཾསུཀཱུལཱནི ནིབྦསནཱནི པཊིཔཛྫི’’ནྟི (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤).
ཏཏྠ མུདུཀཱ ཁོ ཏྱཱཡནྟི མུདུཀཱ ཁོ ཏེ ཨཡཾ. ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཨེཝམཱཧཱཏི? ཐེརེན སཧ ཙཱིཝརཾ པརིཝཏྟེཏུཀཱམཏཱཡ. ཀསྨཱ པརིཝཏྟེཏུཀཱམོ ཛཱཏོཏི? ཐེརཾ ཨཏྟནོ ཋཱནེ ཋཔེཏུཀཱམཏཱཡ. ཀིཾ སཱརིཔུཏྟམོགྒལླཱནཱ ནཏྠཱིཏི? ཨཏྠི, ཨེཝཾ པནསྶ ཨཧོསི ‘‘ཨིམེ ན ཙིརཾ ཋསྶནྟི, ‘ཀསྶཔོ པན ཝཱིསཝསྶསཏཱཡུཀོ, སོ མཡི པརིནིབྦུཏེ སཏྟཔཎྞིགུཧཱཡཾ ཝསིཏྭཱ དྷམྨཝིནཡསངྒཧཾ ཀཏྭཱ མམ སཱསནཾ པཉྩཝསྶསཧསྶཔརིམཱཎཀཱལཾ པཝཏྟནཀཾ ཀརིསྶཏཱི’’ཏི ཨཏྟནོ ནཾ ཋཱནེ ཋཔེསི, ཨེཝཾ བྷིཀྑཱུ ཀསྶཔསྶ སུསྶུསིཏབྦཾ མཉྙིསྶནྟཱི’’ཏི ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཐེརོ པན ཡསྨཱ ཙཱིཝརསྶ ཝཱ པཏྟསྶ ཝཱ ཝཎྞེ ཀཐིཏེ ‘‘ཨིམཾ ཏུམྷེ གཎྷཐཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཙཱརིཏྟམེཝ, ཏསྨཱ ‘‘པཊིགྒཎྷཱཏུ མེ བྷནྟེ བྷགཝཱ’’ཏི ཨཱཧ.
དྷཱརེསྶསི ¶ པན མེ ཏྭཾ ཀསྶཔཱཏི ཀསྶཔ ཏྭཾ ཨིམཱནི པརིབྷོགཛིཎྞཱནི པཾསུཀཱུལཱནི པཱརུཔིཏུཾ སཀྑིསྶསཱིཏི ཝདཏི. ཏཉྩ ཁོ ན ཀཱཡབལཾ སནྡྷཱཡ, པཊིཔཏྟིཔཱུརཎཾ པན སནྡྷཱཡ ཨེཝམཱཧ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཨཧཾ ཨིམཾ ཙཱིཝརཾ པུཎྞཾ ནཱམ དཱསིཾ པཱརུཔིཏྭཱ ཨཱམཀསུསཱནེ ཚཌྜིཏཾ སུསཱནཾ པཝིསིཏྭཱ ཏུམྦམཏྟེཧི པཱཎཀེཧི སམྤརིཀིཎྞཾ ཏེ པཱཎཀེ ཝིདྷུནིཏྭཱ མཧཱཨརིཡཝཾསེ ཋཏྭཱ ཨགྒཧེསིཾ, ཏསྶ མེ ཨིམཾ ཙཱིཝརཾ གཧིཏདིཝསེ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལེ༹ མཧཱཔཐཝཱི མཧཱཝིརཝཾ ཝིརཝམཱནཱ ཀམྤིཏྠ, ཨཱཀཱསཾ ཏཊཏཊཱཡི, ཙཀྐཝཱལེ༹ དེཝཏཱ སཱདྷུཀཱརཾ ཨདཾསུ, ཨིམཾ ཙཱིཝརཾ གཎྷནྟེན བྷིཀྑུནཱ ཛཱཏིཔཾསུཀཱུལིཀེན ཛཱཏིཨཱརཉྙིཀེན ཛཱཏིཨེཀཱསནིཀེན ཛཱཏིསཔདཱནཙཱརིཀེན བྷཝིཏུཾ ཝཊྚཏི, ཏྭཾ ཨིམསྶ ཙཱིཝརསྶ ཨནུཙྪཝིཀཾ ཀཱཏུཾ སཀྑིསྶསཱིཏི. ཐེརོཔི ཨཏྟནཱ པཉྩནྣཾ ཧཏྠཱིནཾ བལཾ དྷཱརེཏི, སོ ཏཾ ཨཏཀྐཡིཏྭཱ ‘‘ཨཧམེཏཾ པཊིཔཏྟིཾ པཱུརེསྶཱམཱི’’ཏི ཨུསྶཱཧེན སུགཏཙཱིཝརསྶ ཨནུཙྪཝིཀཾ ཀཱཏུཀཱམོ ‘‘དྷཱརེསྶཱམཧཾ བྷནྟེ’’ཏི ཨཱཧ. པཊིཔཛྫིནྟི པཊིཔནྣོསིཾ. ཨེཝཾ པན ཙཱིཝརཔརིཝཏྟནཾ ¶ ཀཏྭཱ ཐེརེན པཱརུཔིཏཙཱིཝརཾ བྷགཝཱ པཱརུཔི, སཏྠུ ཙཱིཝརཾ ཐེརོ. ཏསྨིཾ སམཡེ མཧཱཔཐཝཱི ཨུདཀཔརིཡནྟཾ ཀཏྭཱ ཨུནྣདནྟཱི ཀམྤིཏྠ.
སཱཎཱནི པཾསུཀཱུལཱནཱིཏི མཏཀལེ༹ཝརཾ པརིཝེཋེཏྭཱ ཚཌྜིཏཱནི ཏུམྦམཏྟེ ཀིམཱི པཔྥོཊེཏྭཱ གཧིཏཱནི སཱཎཝཱཀམཡཱནི པཾསུཀཱུལཙཱིཝརཱནི. ནིབྦསནཱནཱིཏི ནིཊྛིཏཝསནཀིཙྩཱནི, པརིབྷོགཛིཎྞཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཙ ཀིཉྩཱཔི ཨེཀམེཝ ཏཾ ཙཱིཝརཾ, ཨནེཀཱཝཡཝཏྟཱ པན བཧུཝཙནཾ ཀཏནྟི མཛ྄ཛྷིམགཎྛིཔདེ ཝུཏྟཾ. ཙཱིཝརེ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེནཱཏི ཨེཏྠ ཨཏྟནཱ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེནཱཏི ཨཏྠསྶ ཝིཉྙཱཡམཱནཏྟཱ, ཝིཉྙཱཡམཱནཏྠསྶ ཙ སདྡསྶ པཡོགེ ཀཱམཱཙཱརཏྟཱ ‘‘ཨཏྟནཱ’’ཏི ན ཝུཏྟཾ. ‘‘དྷཱརེསྶསི པན མེ ཏྭཾ ཀསྶཔ སཱཎཱནི པཾསུཀཱུལཱནཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤) ཧི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཨཏྟནཱཝ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེནཱ’’ཏི ཝིཉྙཱཡཏི, ནཱཉྙེན. ན ཧི ཀེཝལཾ སདྡཏོཡེཝ སབྦཏྠ ཨཏྠནིཙྪཡོ, ཨཏྠཔཀརཎཱདིནཱཔི ཡེབྷུཡྻེན ཨཏྠསྶ ནིཡམིཏཏྟཱ. ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན པནེཏྠ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཱིཝརེ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེནཱཏི ཨེཏྠ ‘ཨཏྟནཱ སམསམཊྛཔནེནཱ’ཏི ཨིདྷ ཝུཏྟཾ ཨཏྟནཱ – སདྡམཱནེཏྭཱ ‘ཙཱིཝརེ ཨཏྟནཱ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེནཱ’ཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
ཡསྶ ¶ ཡེན ཧི སམྦནྡྷོ, དཱུརཊྛམྤི ཙ ཏསྶ ཏཾ;
ཨཏྠཏོ ཧྱསམཱནཱནཾ, ཨཱསནྣཏྟམཀཱརཎནྟི.
ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏཱ ཙཱིཝརེ སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེན བྷགཝཏཱ ཨནུགྒཧིཏོཏི ཡོཛནཱིཡཾ. ཨེཀསྶཱཔི ཧི ཀརཎནིདྡེསསྶ སཧཱདིཡོགཀཏྟུཏྠཛོཏཀཏྟསམྦྷཝཏོ’’ཏི. སམཱནཾ དྷཱརཎམེཏསྶཱཏི སཱདྷཱརཎོ, ཏཱདིསོ པརིབྷོགོཏི སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགོ, ཏེན. སཱདྷཱརཎཔརིབྷོགེན ཙ སམསམཊྛཔནེན ཙ ཨནུགྒཧིཏོཏི སམྦནྡྷོ.
ཨིདཱནི –
‘‘ཨཧཾ བྷིཀྑཝེ, ཡཱཝདེ ཨཱཀངྑཱམི ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི ཝིཝིཙྩ ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧི སཝིཏཀྐཾ སཝིཙཱརཾ ཝིཝེཀཛཾ པཱིཏིསུཁཾ པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཱམི, ཀསྶཔོཔི བྷིཀྑཝེ ཡཱཝདེ ཨཱཀངྑཏི ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི ཝིཝིཙྩ ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧི སཝིཏཀྐཾ སཝིཙཱརཾ ཝིཝེཀཛཾ པཱིཏིསུཁཾ པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༢.༡༥༢) –
ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརཚལ༹བྷིཉྙཱཔབྷེདེ ¶ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེ ཨཏྟནཱ སམསམཊྛཔནཏྠཱཡ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ ཀསྶཔསཾཡུཏྟེ (སཾ. ནི. ༢.༡༥༡) ཨཱགཏཾ པཱལི༹མིམཾ པེཡྻཱལམུཁེན, ཨཱདིགྒཧཎེན ཙ སངྑིཔིཏྭཱ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཧཾ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི.
ཏཏྠ ཡཱཝདེཏི ཡཱཝདེཝ, ཡཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཨཱཀངྑཱམི, ཏཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཝིཧརཱམཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཏོཡེཝ ཧི མཛ྄ཛྷིམགཎྛིཔདེ, ཙཱུལ༹གཎྛིཔདེ ཙ ‘‘ཡཱཝདེཏི ཡཱཝདེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི ལིཁིཏཾ. སཾཡུཏྟཊྛཀཐཱཡམྤི ‘‘ཡཱཝདེ ཨཱཀངྑཱམཱིཏི ཡཱཝདེཝ ཨིཙྪཱམཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢.༡༥༢) ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ཏཏྠ ལཱིནཏྠཔཀཱསནིཡཾ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ‘‘ཡཱཝདེཝཱཏི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠཾ ‘ཡཱཝདེ’ཏི ཨིདཾ པད’’ནྟི ཝུཏྟཾ. པོཏྠཀེསུ པན ཀཏྠཙི ‘‘ཡཱཝདེཝཱ’’ཏི ཨཡམེཝ པཱཋོ དིསྶཏི. ཨཔི ཙ ཡཱཝདེཏི ཡཏྟཀཾ སམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ ཝིཧརིཏུཾ ཨཱཀངྑཱམི, ཏཏྟཀཾ སམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ ཝིཧརཱམཱིཏི སམཱཔཏྟིཊྛཱནེ, ཡཏྟཀཾ ཨབྷིཉྙཱཝོཧཱརཾ ཝོཧརིཏུཾ ¶ ཨཱཀངྑཱམི, ཏཏྟཀཾ ཨབྷིཉྙཱཝོཧཱརཾ ཝོཧརཱམཱིཏི ཨབྷིཉྙཱཋཱནེ ཙ སཧ པཱཋསེསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེནཱཔི ཏདེཝཏྠཾ ཡཐཱལཱབྷནཡེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཏྟཀེ སམཱཔཏྟིཝིཧཱརེ, ཨབྷིཉྙཱཝོཧཱརེ ཝཱ ཨཱཀངྑནྟོ ཝིཧཱརཱམི ཙེཝ ཝོཧརཱམི ཙ, ཏཐཱ ཀསྶཔོཔཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཔརེ པན ‘‘ཡཱཝདེཏི ‘ཡཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ ཨཱཀངྑཱམི, ཏཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧཱརཱམཱི’ཏིཨཱདིནཱ སམཱཔཏྟིཊྛཱནེ, ཨིདྡྷིཝིདྷཱབྷིཉྙཱཋཱནེ ཙ ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏསྶ ཏ-སདྡསྶ ཀམྨཝསེན ‘ཡཾ དིབྦསོཏཾ ཨཱཀངྑཱམི, ཏེན དིབྦསོཏེན སདྡེ སུཎཱམཱི’ཏིཨཱདིནཱ སེསཱབྷིཉྙཱཋཱནེ ཀརཎཝསེན ཡོཛནཱ ཝཏྟབྦཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧཱིཏི ཨེཏྠ ཨེཝ-སདྡོ ནིཡམཏྠོ, ཨུབྷཡཏྠ ཡོཛེཏབྦོ. ཡམེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏདུཔརི ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི.
ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརཚལ༹བྷིཉྙཱཔྤབྷེདེཏི ཨེཏྠ ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརཱ ནཱམ ཨནུཔཊིཔཱཊིཡཱ སམཱཔཛྫིཏབྦཏྟཱ ཨེཝཾསཉྙིཏཱ ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡཱ སཧ ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ. ཚལ༹བྷིཉྙཱ ནཱམ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎེན སཧ པཉྩཱབྷིཉྙཱཡོ. ཀཏྠཙི པོཏྠཀེ ཙེཏྠ ཨཱདིསདྡོ དིསྶཏི. སོ ཨནདྷིཔྤེཏོ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ པཱལི༹ཡཱ གཧེཏབྦསྶ ཨཏྠསྶ ཨནཝསེསཏྟཱ. མནུསྶེསུ, མནུསྶཱནཾ ཝཱ ཨུཏྟརིབྷཱུཏཱནཾ, ཨུཏྟརཱིནཾ ཝཱ མནུསྶཱནཾ ཛྷཱཡཱིནཉྩེཝ ཨརིཡཱནཉྩ དྷམྨོཏི ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོ, མནུསྶདྷམྨཱ ཝཱ ཨུཏྟརཱིཏི ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོ. དས ཀུསལཀམྨཔཐཱ ཙེཏྠ ཝིནཱ བྷཱཝནཱམནསིཀཱརེན པཀཏིཡཱཝ མནུསྶེཧི ནིབྦཏྟེཏབྦཏོ, མནུསྶཏྟབྷཱཝཱཝཧནཏོ ཙ མནུསྶདྷམྨོ ནཱམ, ཏཏོ ཨུཏྟརི པན ཛྷཱནཱདི ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོཏི ཝེདིཏབྦོ. སམསམཊྛཔནེནཱཏི ‘‘ཨཧཾ ཡཏྟཀཾ ཀཱལཾ, ཡཏྟཀེ ཝཱ སམཱཔཏྟིཝིཧཱརེ, ཡཏྟཀཱ ཨབྷིཉྙཱཡོ ཙ ཝལ༹ཉྫེམི ¶ , ཏཐཱ ཀསྶཔོཔཱི’’ཏི ཨེཝཾ སམསམཾ ཀཏྭཱ ཋཔནེན. ཨནེཀཊྛཱནེསུ ཋཔནཾ, ཀསྶཙིཔི ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨསྶ ཨསེསབྷཱཝེན ཨེཀནྟསམཊྛཔནཾ ཝཱ སནྡྷཱཡ ‘‘སམསམཊྛཔནེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨིདཉྩ ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརཚལ༹བྷིཉྙཱབྷཱཝསཱམཉྙེན པསཾསཱམཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ན ཧི ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ བྷགཝཱ ཝིཡ དེཝསིཀཾ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑྱཱ སམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫཏི, ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཱདིཝསེན ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ ཝལ༹ཉྫེཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཙ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེ ཨཏྟནཱ སམསམཊྛཔནེནཱ’’ཏི ཨིདཾ ནིདསྶནམཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི –
‘‘ཨོཝད ¶ ཀསྶཔ བྷིཀྑཱུ, ཀརོཧི ཀསྶཔ བྷིཀྑཱུནཾ དྷམྨིཾ ཀཐཾ, ཨཧཾ ཝཱ ཀསྶཔ བྷིཀྑཱུ ཨོཝདེཡྻཾ, ཏྭཾ ཝཱ. ཨཧཾ ཝཱ ཀསྶཔ བྷིཀྑཱུནཾ དྷམྨིཾ ཀཐཾ ཀརེཡྻཾ, ཏྭཾ ཝཱ’’ཏི –
ཨེཝམྤི ཨཏྟནཱ སམསམཊྛཔནམཀཱསིཡེཝཱཏི.
ཏཐཱཏི རཱུཔཱུཔསཾཧཱརོ ཡཐཱ ཨནུགྒཧིཏོ, ཏཐཱ པསཾསིཏོཏི. ཨཱཀཱསེ པཱཎིཾ ཙཱལེཏྭཱཏི བྷགཝཏཱ ཨཏྟནོཡེཝ པཱཎིཾ ཨཱཀཱསེ ཙཱལེཏྭཱ ཀུལེསུ ཨལགྒཙིཏྟཏཱཡ ཙེཝ ཀརཎབྷཱུཏཱཡ པསཾསིཏོཏི སམྦནྡྷོ. ཨལགྒཙིཏྟཏཱཡཱཏི ཝཱ ཨཱདྷཱརེ བྷུམྨཾ, ཨཱཀཱསེ པཱཎིཾ ཙཱལེཏྭཱ ཀུལཱུཔཀསྶ བྷིཀྑུནོ ཨལགྒཙིཏྟཏཱཡ ཀུལེསུ ཨལགྒནཙིཏྟེན བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟཏཱཡ ཙེཝ མཉྙེཝ སཀྑིཾ ཀཏྭཱ པསཾསིཏོཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨཱཀཱསེ པཱཎིཾ ཙཱལེསི སེཡྻཐཱཔི བྷིཀྑཝེ, ཨཡཾ ཨཱཀཱསེ པཱཎི ན སཛྫཏི ན གཡ྄ཧཏི ན བཛ྄ཛྷཏི, ཨེཝམེཝ ཁོ བྷིཀྑཝེ ཡསྶ ཀསྶཙི བྷིཀྑུནོ ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམཏོ ཀུལེསུ ཙིཏྟཾ ན སཛྫཏི ན གཡ྄ཧཏི ན བཛ྄ཛྷཏི ‘ལབྷནྟུ ལཱབྷཀཱམཱ, པུཉྙཀཱམཱ ཀརོནྟུ པུཉྙཱནཱི’ཏི. ཡཐཱ སཀེན ལཱབྷེན ཨཏྟམནོ ཧོཏི སུམནོ, ཨེཝཾ པརེསཾ ལཱབྷེན ཨཏྟམནོ ཧོཏི སུམནོ. ཨེཝརཱུཔོ ཁོ བྷིཀྑཝེ བྷིཀྑུ ཨརཧཏི ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམིཏུཾ. ཀསྶཔསྶ བྷིཀྑཝེ ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམཏོ ཀུལེསུ ཙིཏྟཾ ན སཛྫཏི ན གཡ྄ཧཏི ན བཛ྄ཛྷཏི ‘ལབྷནྟུ ལཱབྷཀཱམཱ, པུཉྙཀཱམཱ ཀརོནྟུ པུཉྙཱནཱི’ཏི. ཡཐཱ སཀེན ལཱབྷེན ཨཏྟམནོ ཧོཏི སུམནོ, ཨེཝཾ པརེསཾ ལཱབྷེན ཨཏྟམནོ ཧོཏི སུམནོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༤༦).
ཏཏྠ ཨཱཀཱསེ པཱཎིཾ ཙཱལེསཱིཏི ནཱིལེ གགནནྟརེ ཡམཀཝིཛྫུཀཾ སཉྩཱལཡམཱནོ ཝིཡ ཧེཊྛཱབྷཱགེ ¶ , ཨུཔརིབྷཱགེ, ཨུབྷཏོ ཙ པསྶེསུ པཱཎིཾ སཉྩཱལེསི, ཨིདཉྩ པན ཏེཔིཊཀེ བུདྡྷཝཙནེ ཨསམྦྷིནྣཔདཾ ནཱམ. ཨཏྟམནོཏི སཀམནོ, ན དོམནསྶེན པཙྪིནྡིཏྭཱ གཧིཏམནོ. སུམནོཏི ཏུཊྛམནོ, ཨིདཱནི ཡོ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀོ མིཙྪཱཔཊིཔནྣོ ཨེཝཾ ¶ ཝདེཡྻ ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷོ ‘ཨལགྒཙིཏྟཏཱཡ ཨཱཀཱསེ ཙཱལིཏཔཱཎཱུཔམཱ ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམཐཱ’ཏི ཝདནྟོ ཨཊྛཱནེ ཋཔེཏི, ཨསཡ྄ཧབྷཱརཾ ཨཱརོཔེཏི, ཡཾ ན སཀྐཱ ཀཱཏུཾ, ཏཾ ཀཱརེཧཱི’’ཏི, ཏསྶ ཝཱདཔཐཾ པཙྪིནྡིཏྭཱ ‘‘སཀྐཱ ཙ ཁོ ཨེཝཾ ཀཱཏུཾ, ཨཏྠི ཨེཝརཱུཔོ བྷིཀྑཱུ’’ཏི ཨཱཡསྨནྟཾ མཧཱཀསྶཔཏྠེརམེཝ སཀྑིཾ ཀཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཀསྶཔསྶ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཨཉྙམྤི པསཾསནམཱཧ ‘‘ཙནྡོཔམཔཊིཔདཱཡ ཙཱ’’ཏི, ཙནྡཔཊིབྷཱགཱཡ པཊིཔདཱཡ ཙ ཀརཎབྷཱུཏཱཡ པསཾསིཏོ, ཏསྶཾ ཝཱ ཨཱདྷཱརབྷཱུཏཱཡ མཉྙེཝ སཀྑིཾ ཀཏྭཱ པསཾསིཏོཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཙནྡཱུཔམཱ བྷིཀྑཝེ ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམཐ ཨཔཀསྶེཝ ཀཱཡཾ, ཨཔཀསྶ ཙིཏྟཾ ནིཙྩནཝཀཱ ཀུལེསུ ཨཔྤགབྦྷཱ. སེཡྻཐཱཔི བྷིཀྑཝེ པུརིསོ ཛརུདཔཱནཾ ཝཱ ཨོལོཀེཡྻ པབྦཏཝིསམཾ ཝཱ ནདཱིཝིདུགྒཾ ཝཱ ཨཔཀསྶེཝ ཀཱཡཾ, ཨཔཀསྶ ཙིཏྟཾ, ཨེཝམེཝ ཁོ བྷིཀྑཝེ ཙནྡཱུཔམཱ ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམཐ ཨཔཀསྶེཝ ཀཱཡཾ, ཨཔཀསྶ ཙིཏྟཾ ནིཙྩནཝཀཱ ཀུལེསུ ཨཔྤགབྦྷཱ. ཀསྶཔོ བྷིཀྑཝེ ཙནྡཱུཔམོ ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམཏི ཨཔཀསྶེཝ ཀཱཡཾ, ཨཔཀསྶ ཙིཏྟཾ ནིཙྩནཝཀོ ཀུལེསུ ཨཔྤགབྦྷོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༤༦).
ཏཏྠ ཙནྡཱུཔམཱཏི ཙནྡསདིསཱ ཧུཏྭཱ. ཀིཾ པརིམཎྜལཏཱཡ སདིསཱཏི? ནོ, ཨཔིཙ ཁོ ཡཐཱ ཙནྡོ གགནཏལཾ པཀྑནྡམཱནོ ན ཀེནཙི སདྡྷིཾ སནྠཝཾ ཝཱ སིནེཧཾ ཝཱ ཨཱལཡཾ ཝཱ ནིཀནྟིཾ ཝཱ པཏྠནཾ ཝཱ པརིཡུཊྛཱནཾ ཝཱ ཀརོཏི, ན ཙ ན ཧོཏི མཧཱཛནསྶ པིཡོ མནཱཔོ, ཏུམྷེཔི ཨེཝཾ ཀེནཙི སདྡྷིཾ སནྠཝཱདཱིནཾ ཨཀརཎེན བཧུཛནསྶ པིཡཱ མནཱཔཱ ཙནྡཱུཔམཱ ཧུཏྭཱ ཁཏྟིཡཀུལཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམཐཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔིཙ ཡཐཱ ཙནྡོ ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམཏི, ཨཱལོཀཾ ཕརཏི, ཨེཝཾ ཀིལེསནྡྷཀཱརཝིདྷམནེན, ཉཱཎཱལོཀཕརཎེན ཙ ཙནྡཱུཔམཱ ཧུཏྭཱཏི ཨེཝམཱདཱིཧིཔི ནཡེཧི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཨཔཀསྶེཝ ཀཱཡཾ, ཨཔཀསྶ ཙིཏྟནྟི ཏེནེཝ སནྠཝཱདཱིནམཀརཎེན ཀཱཡཉྩ ཙིཏྟཉྩ ཨཔཀསྶིཏྭཱ, ཨཀཌྜྷིཏྭཱ ཨཔནེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ནིཙྩནཝཀཱཏི ནིཙྩཾ ནཝིཀཱཝ, ཨཱགནྟུཀསདིསཱ ¶ ཨེཝ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱགནྟུཀོ ¶ ཧི པཊིཔཱཊིཡཱ སམྤཏྟགེཧཾ པཝིསིཏྭཱ སཙེ ནཾ གྷརསཱམིཀཱ དིསྭཱ ‘‘ཨམྷཱཀཾ པུཏྟབྷཱཏརོཔི ཝིཔྤཝཱསགཏཱ ཨེཝཾ ཝིཙརིཾསཱུ’’ཏི ཨནུཀམྤམཱནཱ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ བྷོཛེནྟི, བྷུཏྟམཏྟོཡེཝ ‘‘ཏུམྷཱཀཾ བྷཱཛནཾ གཎྷཐཱ’’ཏི ཨུཊྛཱཡ པཀྐམཏི, ན ཏེཧི སདྡྷིཾ སནྠཝཾ ཝཱ ཀརོཏི, ཀིཙྩཀརཎཱིཡཱནི ཝཱ སཾཝིདཧཏི, ཨེཝཾ ཏུམྷེཔི པཊིཔཱཊིཡཱ སམྤཏྟགྷརཾ པཝིསིཏྭཱ ཡཾ ཨིརིཡཱཔཐེསུ པསནྣཱ མནུསྶཱ དེནྟི, ཏཾ གཧེཏྭཱ པཙྪིནྣསནྠཝཱ ཏེསཾ ཀིཙྩཀརཎཱིཡེ ཨབྱཱཝཊཱ ཧུཏྭཱ ནིཀྑམཐཱཏི དཱིཔེཏི. ཨཔྤགབྦྷཱཏི ན པགབྦྷཱ, ཨཊྛཊྛཱནེན ཀཱཡཔཱགབྦྷིཡེན, ཙཏུཊྛཱནེན ཝཙཱིཔཱགབྦྷིཡེན, ཨནེཀཊྛཱནེན མནོཔཱགབྦྷིཡེན ཙ ཝིརཧིཏཱ ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམཐཱཏི ཨཏྠོ.
ཛརུདཔཱནནྟི ཛིཎྞཀཱུཔཾ. པབྦཏཝིསམནྟི པབྦཏེ ཝིསམཾ པཔཱཏཊྛཱནཾ. ནདཱིཝིདུགྒནྟི ནདིཡཱ ཝིདུགྒཾ ཚིནྣཏཊཊྛཱནཾ. ཨེཝམེཝ ཁོཏི ཨེཏྠ ཨིདཾ ཨོཔམྨསཾསནྡནཾ – ཛརུདཔཱནཱདཡོ ཝིཡ ཧི ཙཏྟཱརི ཀུལཱནི, ཨོལོཀནཔུརིསོ ཝིཡ བྷིཀྑུ, ཡཐཱ པན ཨནཔཀཊྛཀཱཡཙིཏྟོ ཏཱནི ཨོལོཀེནྟོ པུརིསོ ཏཏྠ པཏཏི, ཨེཝཾ ཨརཀྑིཏེཧི ཀཱཡཱདཱིཧི ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམནྟོ བྷིཀྑུ ཀུལེསུ བཛ྄ཛྷཏི, ཏཏོ ནཱནཔྤཀཱརཾ སཱིལཔཱདབྷཉྫནཱདིཀཾ ཨནཏྠཾ པཱཔུཎཱཏི. ཡཐཱ པན ཨཔཀཊྛཀཱཡཙིཏྟོ པུརིསོ ཏཏྠ ན པཏཏི, ཨེཝཾ རཀྑིཏེནེཝ ཀཱཡེན, རཀྑིཏཱཡ ཝཱཙཱཡ, རཀྑིཏེཧི ཙིཏྟེཧི, སཱུཔཊྛིཏཱཡ སཏིཡཱ ཨཔཀཊྛཀཱཡཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ ཀུལཱནི ཨུཔསངྐམནྟོ བྷིཀྑུ ཀུལེསུ ན བཛ྄ཛྷཏི, ཨཐསྶ སཱིལསདྡྷཱསམཱདྷིཔཉྙཱསངྑཱཏཱནི པཱདཧཏྠཀུཙྪིསཱིསཱནི ན བྷཉྫནྟི, རཱགཀཎྚཀཱདཡོ ན ཝིཛ྄ཛྷནྟི, སུཁིཏོ ཡེནཀཱམཾ ཨགཏཔུབྦཾ ནིབྦཱནདིསཾ གཙྪཏི, ཨེཝརཱུཔོ ཨཡཾ མཧཱཀསྶཔོཏི ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀསྶ མིཙྪཱཔཊིཔནྣསྶ ཝཱདཔཐཔཙྪིནྡནཏྠཾ མཧཱཀསྶཔཏྠེརཾ ཨེཝ སཀྑིཾ ཀཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཀསྶཔོ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧཱཏི. ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠམིཙྪནྟིཨལགྒཙིཏྟཏཱསངྑཱཏཱཡ ཙནྡོཔམཔཊིཔདཱཡ ཀརཎབྷཱུཏཱཡ པསཾསིཏོ, ཏསྶཾ ཝཱ ཨཱདྷཱརབྷཱུཏཱཡ མཉྙེཝ སཀྑིཾ ཀཏྭཱ པསཾསིཏོཏི, ཨེཝཾ སཏི ཙེཝ-སདྡོ, ཙ-སདྡོ ཙ ན པཡུཛྫིཏབྦོ དྭིནྣཾ པདཱནཾ ཏུལྱཱདྷིཀརཎཏྟཱ, ཨཡམེཝ ཨཏྠོ པཱཋོ ཙ ཡུཏྟཏརོ ཝིཡ དིསྶཏི པརིནིབྦཱནསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཨཱཀཱསེ པཱཎིཾ ཙཱལེཏྭཱ ཙནྡཱུཔམཾ པཊིཔདཾ ཀཐེནྟོ མཾ ཀཱཡསཀྑིཾ ཀཏྭཱ ཀཐེསཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༣༢) ཝུཏྟཏྟཱཏི.
ཏསྶ ¶ ཀིམཉྙཾ ཨཱཎཎྱཾ བྷཝིསྶཏི, ཨཉྙཏྲ དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཏྠ ཏསྶཱཏི ཡཾ-སདྡསྶ ཀཱརཎནིདསྶནེ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏྭཱ ཏསྶ མེཏི ཨཏྠོ, ཀིརིཡཱཔརཱམསནེ པན ཏསྶ ཨནུགྒཧཎསྶ, པསཾསནསྶ ཙཱཏི. པོཏྠཀེསུཔི ཀཏྠཙི ‘‘ཏསྶ མེ’’ཏི པཱཋོ དིསྶཏི, ཨེཝཾ སཏི ཀིརིཡཱཔརཱམསནེ ‘‘ཏསྶཱ’’ཏི ཨཔརཾ པདམཛ྄ཛྷཱཧརིཏབྦཾ. ནཏྠི ¶ ཨིཎཾ ཡསྶཱཏི ཨཎཎོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཨཱཎཎྱཾ. དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཾ ཋཔེཏྭཱ ཨཉྙཾ ཀིཾ ནཱམ ཏསྶ ཨིཎཝིརཧིཏཏྟཾ བྷཝིསྶཏི, ན བྷཝིསྶཏི ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ནནུ མཾ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཨུཔམཱཝསེན ཝིབྷཱཝེཏི. སཀཀཝཙཨིསྶརིཡཱནུཔྤདཱནེནཱཏི ཨེཏྠ ཀཝཙོ ནཱམ ཨུརཙྪདོ, ཡེན ཨུརོ ཚཱདཱིཡཏེ, ཏསྶ ཙ ཙཱིཝརནིདསྶནེན གཧཎཾ, ཨིསྶརིཡསྶ པན ཨབྷིཉྙཱསམཱཔཏྟིནིདསྶནེནཱཏི དཊྛབྦཾ. ཀུལཝཾསཔྤཏིཊྛཱཔཀནྟི ཀུལཝཾསསྶ ཀུལཔཝེཎིཡཱ པཏིཊྛཱཔཀཾ. ‘‘མེ’’ཏི པདསྶ ནིཙྩསཱཔེཀྑཏྟཱ སདྡྷམྨཝཾསཔྤཏིཊྛཱཔཀོཏི སམཱསོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – སཏྟུསངྒྷནིམྨདྡནེན ཨཏྟནོ ཀུལཝཾསཔྤཏིཊྛཱཔནཏྠཾ སཀཀཝཙཨིསྶརིཡཱནུཔྤདཱནེན ཀུལཝཾསཔྤཏིཊྛཱཔཀཾ པུཏྟཾ རཱཛཱ ཝིཡ བྷགཝཱཔི མཾ དཱིགྷདསྶཱི ‘‘སདྡྷམྨཝཾསཔྤཏིཊྛཱཔཀོ མེ ཨཡཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི མནྟྭཱ སཱསནཔཙྩཏྠིཀགཎནིམྨདྡནེན སདྡྷམྨཝཾསཔྤཏིཊྛཱཔནཏྠཾ ཙཱིཝརདཱནསམསམཊྛཔནསངྑཱཏེན ཨིམིནཱ ཨསཱདྷཱརཎཱནུགྒཧེན ཨནུགྒཧེསི ནནུ, ཨིམཱཡ ཙ ཨུལཱ༹རཱཡ པསཾསཱཡ པསཾསི ནནཱུཏི. ཨིཏི ཙིནྟཡནྟོཏི ཨེཏྠ ཨིཏིསདྡེན ‘‘ཨནྟརདྷཱཔེཡྻུཾ, སངྒཱཡེཡྻཾ, ཀིམཉྙཾ ཨཱཎཎྱཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཝཙནཔུབྦངྒམཾ, ‘‘ཋཱནཾ ཁོ པནེཏཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝཱཀྱཏྟཡཾ ནིདསྶེཏི.
ཨིདཱནི ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ སངྒཱིཏིཀྑནྡྷཀཔཱལི༹ཡཱ སཱདྷེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཡཐཱཧཱཏི ཀིཾ ཨཱཧ, མཡཱ ཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ སཱདྷཀཾ ཀིཾ ཨཱཧཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡཐཱ ཝཱ ཡེན པཀཱརེན མཡཱ ཝུཏྟཾ, ཏཐཱ ཏེན པཀཱརེན པཱལི༹ཡམྤི ཨཱཧཱཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཝཱ ཡཾ ཝཙནཾ པཱལི༹ཡཾ ཨཱཧ, ཏཐཱ ཏེན ཝཙནེན མཡཱ ཝུཏྟཝཙནཾ སཾསནྡཏི ཙེཝ སམེཏི ཙ ཡཐཱ ཏཾ གངྒོདཀེན ཡམུནོདཀནྟིཔི ཝཏྟབྦོ པཱལི༹ཡཱ སཱདྷནཏྠཾ ཨུདཱཧརིཏབྷཱཝསྶ པཙྩཀྑཏོ ཝིཉྙཱཡམཱནཏྟཱ, ཝིཉྙཱཡམཱནཏྠསྶ ཙ སདྡསྶ པཡོགེ ཀཱམཱཙཱརཏྟཱ. ཨདྷིཔྤཱཡཝིབྷཱཝནཏྠཱ ཧི ཨཏྠཡོཛནཱ. ཡཐཱ ཝཱ ཡེན པཀཱརེན དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཏྠཾ བྷིཀྑཱུནཾ ¶ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསི, ཏཐཱ ཏེན པཀཱརེན པཱལི༹ཡམྤི ཨཱཧཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝམཱིདིསེསུ.
ཨེཀམིདཱཧནྟི ཨེཏྠ ཨིདནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨེཀཾ སམཡནྟི ཙ བྷུམྨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཨེཀསྨིཾ སམཡེཏི ཨཏྠོ. པཱཝཱཡཱཏི པཱཝཱནགརཏོ, ཏཏྠ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ‘‘ཀུསིནཱརཾ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཨདྡྷཱནམགྒཔྤཊིཔནྣོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨདྡྷཱནམགྒོཏི ཙ དཱིགྷམགྒོ ཝུཙྩཏི, དཱིགྷཔརིཡཱཡོ ཧེཏྠ ཨདྡྷཱནསདྡོ. མཧཏཱཏི གུཎམཧཏྟེནཔི སངྑྱཱམཧཏྟེནཔི མཧཏཱ. ‘‘པཉྩམཏྟེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སངྑྱཱམཧཏྟཾ དསྶེཏི, མཏྟསདྡོ ཙ པམཱཎཝཙནོ ‘‘བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༡༦) ཝིཡ. ‘‘དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཏྠཾ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསཱི’’ཏི ཨེཏསྶཏྠསྶ སཱདྷནཏྠཾ ཨཱཧཏཱ ‘‘ཨཐ ཁོ’’ཏིཨཱདིཀཱ པཱལི༹ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ན སཱདྷེཏི ¶ . ན ཧེཏྠ ཨུསྶཱཧཛནནཔྤཀཱརོ ཨཱགཏོཏི ཙོདནཾ པརིཧརིཏུམཱཧ ‘‘སབྦཾ སུབྷདྡཀཎྜཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཝེདིཏབྦ’’ནྟི. ཨེཝམྤེསཱ ཙོདནཱ ཏདཝཏྠཱཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཏོ པརཾ ཨཱཧཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཔིཙ ཡཐཱཝུཏྟཏྠསཱདྷིཀཱ པཱལི༹ མཧཏརཱཏི གནྠགརུཏཱཔརིཧརཎཏྠཾ མཛ྄ཛྷེ པེཡྻཱལམུཁེན ཨཱདིཨནྟམེཝ པཱལི༹ཾ དསྶེནྟོ ‘‘སབྦཾ སུབྷདྡཀཎྜཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཝེདིཏབྦ’’ནྟི ཨཱཧ. ཏེན ཧི ‘‘ཨཐ ཁྭཱཧཾ ཨཱཝུསོ མགྒཱ ཨོཀྐམྨ ཨཉྙཏརསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ ནིསཱིདཱི’’ཏི (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༣༧) ཝུཏྟཔཱལི༹ཏོ པཊྛཱཡ ‘‘ཡཾ ན ཨིཙྪིསྶཱམ, ན ཏཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༣༧) ཝུཏྟཔཱལི༹པརིཡོསཱནཾ སུབྷདྡཀཎྜཾ དསྶེཏི.
‘‘ཏཏོ པར’’ནྟིཨཱདིནཱ པན ཏདཝསེསཾ ‘‘ཧནྡ མཡཾ ཨཱཝུསོ’’ཏིཨཱདིཀཾ ཨུསྶཱཧཛནནཔྤཀཱརདསྶནཔཱལི༹ཾ. ཏསྨཱ ཏཏོ པརཾ ཨཱཧཱཏི ཨེཏྠ སུབྷདྡཀཎྜཏོ པརཾ ཨུསྶཱཧཛནནཔྤཀཱརདསྶནཝཙནམཱཧཱཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. མཧཱགཎྛིཔདེཔི ཧི སོཡེཝཏྠོ ཝུཏྟོ. ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཱཔི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཏཐེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན པན ‘‘ཏཏོ པརནྟི ཏཏོ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུསྶཱཧཛནནཏོ པརཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟཾ, ཏདེཏཾ ཝིཙཱརེཏབྦཾ ཧེཊྛཱ ཨུསྶཱཧཛནནཔྤཀཱརསྶ པཱལི༹ཡཾ ཨཝུཏྟཏྟཱ. ཨཡམེཝ ཧི ཨུསྶཱཧཛནནཔྤཀཱརོ ཡདིདཾ ‘‘ཧནྡ མཡཾ ཨཱཝུསོ དྷམྨཉྩ ཝིནཡཉྩ སངྒཱཡེཡྻཱམ, པུརེ ཨདྷམྨོ དིཔྤཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཡདི ¶ པན སུབྷདྡཀཎྜམེཝ ཨུསྶཱཧཛནནཧེཏུབྷཱུཏསྶ སུབྷདྡེན ཝུཏྟཝཙནསྶ པཀཱསནཏྟཱ ཨུསྶཱཧཛནནནྟི ཝདེཡྻ, ནཏྠེཝེཏྠ ཝིཙཱརེཏབྦཏཱཏི. པུརེ ཨདྷམྨོ དིཔྤཏཱིཏི ཨེཏྠ ཨདྷམྨོ ནཱམ དསཀུསལཀམྨཔཐཔཊིཔཀྑབྷཱུཏོ ཨདྷམྨོ. དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཏྠཾ ཨུསྶཱཧཛནནཔྤསངྒཏྟཱ ཝཱ ཏདསངྒཱཡནཧེཏུཀོ དོསགཎོཔི སམྦྷཝཏི, ‘‘ཨདྷམྨཝཱདིནོ བལཝནྟོ ཧོནྟི, དྷམྨཝཱདིནོ དུབྦལཱ ཧོནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ སཱིལཝིཔཏྟིཨཱདིཧེཏུཀོ པཱཔིཙྪཏཱདིདོསགཎོ ཨདྷམྨོཏིཔི ཝདནྟི. པུརེ དིཔྤཏཱིཏི ཨཔི ནཱམ དིཔྤཏི. སཾསཡཏྠེ ཧི པུརེ-སདྡོ. ཨཐ ཝཱ ཡཱཝ ཨདྷམྨོ དྷམྨཾ པཊིབཱཧིཏུཾ སམཏྠོ ཧོཏི, ཏཏོ པུརེཏརམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱསནྣེ ཧི ཨནདྷིཔྤེཏེ ཨཡཾ པུརེ-སདྡོ. དིཔྤཏཱིཏི དིཔྤིསྶཏི, པུརེ-སདྡཡོགེན ཧི ཨནཱགཏཏྠེ ཨཡཾ ཝཏྟམཱནཔཡོགོ ཡཐཱ ‘‘པུརཱ ཝསྶཏི དེཝོ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –
‘‘ཨནཱགཏེ སནྣིཙྪཡེ, ཏཐཱཏཱིཏེ ཙིརཏནེ;
ཀཱལདྭཡེཔི ཀཝཱིཧི, པུརེསདྡོ པཡུཛྫཏེ’’ཏི. (ཝཛིར. ཊཱི. བཱཧིརནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ);
‘‘པུརེཡཱཝཔུརཱཡོགེ ¶ , ནིཙྩཾ ཝཱ ཀརཧི ཀདཱ;
ལཙྪཱཡམཔི ཀིཾ ཝུཏྟེ, ཝཏྟམཱནཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཙ.
ཀེཙི པནེཏྠ ཨེཝཾ ཝཎྞཡནྟི – པུརེཏི པཙྪཱ ཨནཱགཏེ, ཡཐཱ ཨདྡྷཱནཾ གཙྪནྟསྶ གནྟབྦམགྒོ ‘‘པུརེ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ ཨིདྷཱཔི མགྒགམནནཡེན ཨནཱགཏཀཱལོ ‘‘པུརེ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. ཨེཝཾ སཏི ཏཾཀཱལཱཔེཀྑཱཡ ཙེཏྠ ཝཏྟམཱནཔཡོགོ སམྦྷཝཏི. དྷམྨོ པཊིབཱཧིཡྻཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི པུརེ-སདྡེན ཡོཛེཏྭཱ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ, ཏཐཱ དྷམྨོཔི ཨདྷམྨཝིཔརཱིཏཝསེན, ཨིཏོ པརམྤི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཝིནཡོཏི པཧཱནཝིནཡསཾཝརཝིནཡཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱུཏོ ཨཝིནཡོ. ཝིནཡཝཱདིནོ དུབྦལཱ ཧོནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཨིཏི-སདྡེན པཱཋོ, སོ ‘‘ཏཏོ པརཾ ཨཱཧཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཱཧ-སདྡེན སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦོ.
ཏེན ཧཱིཏི ཨུཡྻོཛནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཨུཙྩིནནེ ཨུཡྻོཛེནྟཱ ཧི མཧཱཀསྶཔཏྠེརཾ ཨེཝམཱཧཾསུ ‘‘བྷིཀྑཱུ ཨུཙྩིནཏཱུ’’ཏི, སངྒཱིཏིཡཱ ཨནུརཱུཔེ བྷིཀྑཱུ ཨུཙྩིནིཏྭཱ ཨུཔདྷཱརེཏྭཱ གཎྷཱཏཱུཏི ཨཏྠོ. ‘‘སཀལ…པེ… པརིགྒཧེསཱི’’ཏི ཨེཏེན སུཀྑཝིཔསྶཀཁཱིཎཱསཝཔརིཡནྟཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཔུགྒལཱནཾ སཏིཔི ¶ ཨཱགམཱདྷིགམསམྦྷཝེ སཧ པཊིསམྦྷིདཱཧི པན ཏེཝིཛྫཱདིགུཎཡུཏྟཱནཾ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤཏྟིཡཱ ཨུཀྐཾསགཏཏྟཱ སངྒཱིཏིཡཱ བཧཱུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏི. སཀལཾ སུཏྟགེཡྻཱདིཀཾ ནཝངྒཾ ཨེཏྠ, ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ སཀལནཝངྒཾ, སཏྠུ བྷགཝཏོ སཱསནཾ སཏྠུསཱསནཾ སཱསཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཀཏྭཱ, ཏདེཝ སཏྠུསཱསནནྟི སཀལནཝངྒསཏྠུསཱསནཾ. ནཝ ཝཱ སུཏྟགེཡྻཱདཱིནི ཨངྒཱནི ཨེཏྠ, ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ ནཝངྒཾ, ཏམེཝ སཏྠུསཱསནཾ, ཏཉྩ སཀལམེཝ, ན ཨེཀདེསནྟི ཏཐཱ. ཨཏྠཀཱམེན པརིཡཱཔུཎིཏབྦཱ སིཀྑིཏབྦཱ, དིཊྛདྷམྨིཀཱདིཔུརིསཏྠཾ ཝཱ ནིཔྥཱདེཏུཾ པརིཡཏྟཱ སམཏྠཱཏི པརིཡཏྟི, ཏཱིཎི པིཊཀཱནི, སཀལནཝངྒསཏྠུསཱསནསངྑཱཏཱ པརིཡཏྟི, ཏཾ དྷཱརེནྟཱིཏི ཏཐཱ, ཏཱདིསེཏི ཨཏྠོ. པུཐུཛྫན…པེ… སུཀྑཝིཔསྶཀཁཱིཎཱསཝབྷིཀྑཱུཏི ཨེཏྠ –
‘‘དུཝེ པུཐུཛྫནཱ ཝུཏྟཱ, བུདྡྷེནཱདིཙྩབནྡྷུནཱ;
ཨནྡྷོ པུཐུཛྫནོ ཨེཀོ, ཀལྱཱཎེཀོ པུཐུཛྫནོ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༦༡; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༡; ཙཱུལ༹ནི. ཨཊྛ. ༨༨; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༢.༡༣༠); –
ཝུཏྟེསུ ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནཱཝ ཨདྷིཔྤེཏཱ སདྡནྟརསནྣིདྷཱནེནཔི ཨཏྠཝིསེསསྶ ཝིཉྙཱཏབྦཏྟཱ. སམཐབྷཱཝནཱསིནེཧཱབྷཱཝེན ¶ སུཀྑཱ ལཱུཁཱ ཨསིནིདྡྷཱ ཝིཔསྶནཱ ཨེཏེསནྟི སུཀྑཝིཔསྶཀཱ, ཏེཡེཝ ཁཱིཎཱསཝཱཏི ཏཐཱ. ‘‘བྷིཀྑཱུ’’ཏི པན སབྦཏྠ ཡོཛེཏབྦཾ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ཡཉྩཏྠཝཏོ སདྡེཀསེསཏོ ཝཱཔི སུཡྻཏེ;
ཏཾ སམྦཛ྄ཛྷཏེ པཙྩེཀཾ, ཡཐཱལཱབྷཾ ཀདཱཙིཔཱི’’ཏི.
ཏིཔིཊཀསབྦཔརིཡཏྟིཔྤབྷེདདྷརེཏི ཨེཏྠ ཏིཎྞཾ པིཊཀཱནཾ སམཱཧཱརོ ཏིཔིཊཀཾ, ཏཾསངྑཱཏཾ ནཝངྒཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཾ སབྦཾ པརིཡཏྟིཔྤབྷེདཾ དྷཱརེནྟཱིཏི ཏཐཱ, ཏཱདིསེ. ཨནུ ཨནུ ཏཾ སམངྒིནཾ བྷཱཝེཏི ཝཌྜྷེཏཱིཏི ཨནུབྷཱཝོ, སོཡེཝ ཨཱནུབྷཱཝོ, པབྷཱཝོ, མཧནྟོ ཨཱནུབྷཱཝོ ཡེསཾ ཏེ མཧཱནུབྷཱཝཱ. ‘‘ཨེཏདགྒཾ བྷིཀྑཝེ’’ཏི བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཝཙནམུཔཱདཱཡ པཝཏྟཏྟཱ ‘‘ཨེཏདགྒ’’ནྟི པདཾ ཨནུཀརཎཛནཱམཾ ནཱམ ཡཐཱ ‘‘ཡེཝཱཔནཀ’’ནྟི, ཏབྦསེན ཝུཏྟཊྛཱནནྟརམིདྷ ཨེཏདགྒཾ, ཏམཱརོཔིཏེཏི ཨཏྠོ. ཨེཏདགྒཾ ཨེསོ བྷིཀྑུ ཨགྒོཏི ཝཱ ཨཱརོཔིཏེཔི ཝཊྚཏི. ཏདནཱརོཔིཏཱཔི ཨཝསེསགུཎསམྤནྣཏྟཱ ཨུཙྩིནིཏཱ ཏཏྠ སནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེབྷུཡྻེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ ཏེཝིཛྫཱ, ཏཱ ¶ ཨཱདི ཡེསཾ ཚལ༹བྷིཉྙཱདཱིནནྟི ཏེཝིཛྫཱདཡོ, ཏེ བྷེདཱ ཨནེཀཔྤཀཱརཱ ཡེསནྟི ཏེཝིཛྫཱདིབྷེདཱ. ཨཐ ཝཱ ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ ཨསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶཱཏི ཏེཝིཛྫོ, སོ ཨཱདི ཡེསཾ ཚལ༹བྷིཉྙཱདཱིནནྟི ཏེཝིཛྫཱདཡོ, ཏེཡེཝ བྷེདཱ ཡེསནྟི ཏེཝིཛྫཱདིབྷེདཱ. ཏེཝིཛྫཚལ༹བྷིཉྙཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེ ཁཱིཎཱསཝབྷིཀྑཱུཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི ཡེ བྷིཀྑཱུ སནྡྷཱཡ ཨིདཾ ‘‘ཨཐ ཁོ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ སངྒཱིཏིཀྑནྡྷཀེ ཝུཏྟཾ. ཨིམིནཱ ཀིཉྩཱཔི པཱལི༹ཡཾ ཨཝིསེསཏོཝ ཝུཏྟཾ, ཏཐཱཔི ཝིསེསེན ཡཐཱཝུཏྟཁཱིཎཱསཝབྷིཀྑཱུཡེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི པཱལི༹ཡཱ སཾསནྡནཾ ཀརོཏི.
ནནུ ཙ སཀལནཝངྒསཏྠུསཱསནཔརིཡཏྟིདྷརཱ ཁཱིཎཱསཝཱ ཨནེཀསཏཱ, ཨནེཀསཧསྶཱ ཙ, ཀསྨཱ ཐེརོ ཨེཀེནཱུནམཀཱསཱིཏི ཙོདནཾ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཝིསེསཀཱརཎདསྶནེན ཏཾ པརིཧརིཏུཾ ‘‘ཀིསྶ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཀིསྶཱཏི ཀསྨཱ. པཀྑནྟརཛོཏཀོ པན-སདྡོ. ཨོཀཱསཀརཎཏྠནྟི ཨོཀཱསཀརཎནིམིཏྟཾ ཨོཀཱསཀརཎཧེཏུ. ཨཏྠ-སདྡོ ཧི ‘‘ཚཎཏྠཉྩ ནགརཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ མིསྶཀཔབྦཏཾ ཨབྷིརུཧཏཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཀཱརཎཝཙནོ, ‘‘ཀིསྶ ཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༣༨) ཝིཡ ཙ ཧེཏྭཏྠེ པཙྩཏྟཝཙནཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཎྞཡནྟི ‘‘ཚཎཏྠནྟི ཚཎནིམིཏྟཾ ཚཎཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཨེཝཉྩ སཏི པུཙྪཱསབྷཱགཏཱཝིསྶཛྫནཱཡ ཧོཏི, ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ.
ཀསྨཱ པནསྶ ཨོཀཱསམཀཱསཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཧི-སདྡོ ཀཱརཎཏྠེ. ‘‘སོ ཧཱཡསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ‘‘སཧཱཔི ཝིནཱཔི ན སཀྐཱ’’ཏི ཝུཏྟཝཙནེ པཙྩེཀཾ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི. ཀེཙི པན ‘‘ཏམཏྠཾ ཝིཝརཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏདཡུཏྟཾ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏི ཀཱརཎཝཙནདསྶནཏོ. ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཧི ཀཱརཎདསྶནཊྛཱནེ ཀཱརཎཛོཏཀོཡེཝ ཧི-སདྡོ. སཉྙཱཎམཏྟཛོཏཀཱ སཱཁཱབྷངྒོཔམཱ ཧི ནིཔཱཏཱཏི, ཨེཝམཱིདིསེསུ. སིཀྑཏཱིཏི སེཀྑོ, སིཀྑནཾ ཝཱ སིཀྑཱ, སཱཡེཝ ཏསྶ སཱིལནྟི སེཀྑོ. སོ ཧི ཨཔརིཡོསིཏསིཀྑཏྟཱ, ཏདདྷིམུཏྟཏྟཱ ཙ ཨེཀནྟེན སིཀྑནསཱིལོ, ན ཨསེཀྑོ ཝིཡ པརིནིཊྛིཏསིཀྑོ ཏཏྠ པཊིཔྤསྶདྡྷུསྶཱཧོ, ནཱཔི ཝིསྶཊྛསིཀྑོ པཙུརཛནོ ཝིཡ ཏཏྠ ཨནདྷིམུཏྟོ, ཀིཏཝསེན ཝིཡ ཙ ཏདྡྷིཏཝསེནིདྷ ཏཔྤཀཏིཡཏྠོ གཡ྄ཧཏི ཡཐཱ ‘‘ཀཱརུཎིཀོ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཏཱིསུཔི སིཀྑཱསུ ཛཱཏོ, ཏཏྠ ཝཱ བྷཝོཏི ¶ སེཀྑོ. ཨཔིཙ ཨིཀྑཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨིཀྑཱ, མགྒཕལསམྨཱདིཊྛི, སཧ ཨིཀྑཱཡཱཏི སེཀྑོ. ཨུཔརིམགྒཏྟཡཀིཙྩསྶ ཨཔརིཡོསིཏཏྟཱ སཧ ཀརཎཱིཡེནཱཏི སཀརཎཱིཡོ. ཨསྶཱཏི ཨནེན, ‘‘ཨཔྤཙྩཀྑཾ ནཱམཱ’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཨསྶཱཏི ཝཱ ‘‘ནཏྠཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཀིརིཡཱཔཊིགྒཧཀཝཙནཾ. པགུཎཔྤཝཏྟིབྷཱཝཏོ ཨཔྤཙྩཀྑཾ ནཱམ ནཏྠི. ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨསམྨུཁཱ པཊིགྒཧིཏཾ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི (པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟཾ, ཏཾ’’ དྭེ སཧསྶཱནི བྷིཀྑུཏོ’’ཏི ཝུཏྟམྤི བྷགཝཏོ སནྟིཀེ པཊིགྒཧིཏམེཝ ནཱམཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི སཱཝཀབྷཱསིཏམྤི སུཏྟཾ ‘‘བུདྡྷབྷཱསིཏ’’ནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི.
‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན ཝུཏྟགཱཐམེཝ སཱདྷཀབྷཱཝེན དསྶེཏི. ཨཡཉྷི གཱཐཱ གོཔཀམོགྒལླཱནེན ནཱམ བྲཱཧྨཎེན ‘‘བུདྡྷསཱསནེ ཏྭཾ བཧུསྶུཏོཏི པཱཀཊོ, ཀིཏྟཀཱ དྷམྨཱ ཏེ སཏྠཱརཱ བྷཱསིཏཱ, ཏཡཱ ཙ དྷཱརིཏཱ’’ཏི པུཙྪིཏེན ཏསྶ པཊིཝཙནཾ དེནྟེན ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེནེཝ གོཔཀམོགྒལླཱནསུཏྟེ, ཨཏྟནོ གུཎདསྶནཝསེན ཝཱ ཐེརགཱཐཱཡམྤི བྷཱསིཏཱ. ཏཏྠཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – བུདྡྷཏོ སཏྠུ སནྟིཀཱ དྭཱསཱིཏི དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནི ཨཧཾ གཎྷིཾ ཨདྷིགཎྷིཾ, དྭེ དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནི བྷིཀྑུཏོ དྷམྨསེནཱཔཏིཨཱདཱིནཾ བྷིཀྑཱུནཾ སནྟིཀཱ གཎྷིཾ. ཡེ དྷམྨཱ མེ ཛིཝ྄ཧཱགྒེ, ཧདཡེ ཝཱ པཝཏྟིནོ པགུཎཱ ཝཱཙུགྒཏཱ, ཏེ དྷམྨཱ ཏདུབྷཡཾ སམྤིཎྜེཏྭཱ ཙཏུརཱསཱིཏི དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནཱིཏི. ཀེཙི པན ‘‘ཡེམེཏི ཨེཏྠ ‘ཡེ ཨིམེ’ཏི པདཙྪེདཾ ཀཏྭཱ ཡེ ཨིམེ དྷམྨཱ བུདྡྷསྶ, བྷིཀྑཱུནཉྩ པཝཏྟིནོ པཝཏྟིཏཱ, ཏེསུ དྷམྨེསུ བུདྡྷཏོ དྭཱསཱིཏི སཧསྶཱནི ཨཧཾ གཎྷིཾ, དྭེ སཧསྶཱནི བྷིཀྑུཏོ གཎྷིཾ, ཨེཝཾ ཙཏུརཱསཱིཏི དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནཱི’’ཏི སམྦནྡྷཾ ཝདནྟི, ཨཡཉྩ སམྦནྡྷོ ‘‘ཨེཏྟཀཱཡེཝ དྷམྨཀྑནྡྷཱ’’ཏི སནྣིཊྛཱནསྶ ཨཝིཉྙཱཡམཱནཏྟཱ ཀེཙིཝཱདོ ནཱམ ཀཏོ.
‘‘སཧཱཔི ¶ ན སཀྐཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཧེཏུཏོ ‘‘ཝིནཱཔི ན སཀྐཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཧེཏུཡེཝ བལཝཏརོ སངྒཱིཏིཡཱ བཧུཀཱརཏྟཱ. ཏསྨཱ ཏཏྠ ཙོདནཾ དསྶེཏྭཱ པརིཧརིཏུཾ ‘‘ཡདི ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡདི ཨེཝནྟི ཨེཝཾ ཝིནཱ ཡདི ན སཀྐཱ, ཏཐཱ སཏཱིཏི ཨཏྠོ. སེཀྑོཔི སམཱནོཏི སེཀྑཔུགྒལོ སམཱནོཔི. མཱན-སདྡོ ཧེཏྠ ལཀྑཎེ. བཧུཀཱརཏྟཱཏི བཧཱུཔཀཱརཏྟཱ. ཨུཔཀཱརཝཙནོ ཧི ཀཱར-སདྡོ ‘‘ཨཔྤཀམྤི ¶ ཀཏཾ ཀཱརཾ, པུཉྙཾ ཧོཏི མཧཔྥལ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨསྶཱཏི བྷཝེཡྻ. ཨཐ-སདྡོ པུཙྪཱཡཾ. པཉྷེ ‘‘ཨཐ ཏྭཾ ཀེན ཝཎྞེནཱ’’ཏི ཧི པཡོགམུདཱཧརནྟི. ‘‘ཨེཝཾ སནྟེ’’ཏི པན ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ. པརཱུཔཝཱདཝིཝཛྫནཏོཏི ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ པརེསཾ ཨཱརོཔིཏཨུཔཝཱདཏོ ཝིཝཛྫིཏུཀཱམཏྟཱ. ཏཾ ཝིཝརཏི ‘‘ཐེརོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨཏིཝིཡ ཝིསྶཏྠོཏི ཨཏིརེཀཾ ཝིསྶཱསིཀོ. ཀེན ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. དལ༹ྷཱིཀརཎཾ ཝཱ ཨེཏཾ ཝཙནཾ. ‘‘ཝུཏྟཉྷི, ཏཐཱ ཧི ཨིཙྩེཏེ དལ༹ྷཱིཀརཎཏྠེ’’ཏི ཧི ཝདནྟི སདྡཝིདཱུ. ནནྟི ཨཱནནྡཏྠེརཾ. ‘‘ཨོཝདཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ཡེབྷུཡྻེན ནཝཀཱཡ པརིསཱཡ ཝིབྦྷམནེ མཧཱཀསྶཔཏྠེརོ ‘‘ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤) ཨཱཧ. ཏཐཱ ཧི པརིནིབྦུཏེ བྷགཝཏི མཧཱཀསྶཔཏྠེརོ བྷགཝཏོ པརིནིབྦཱནེ སནྣིཔཏིཏསྶ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ མཛ྄ཛྷེ ནིསཱིདིཏྭཱ དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནཏྠཾ པཉྩསཏེ བྷིཀྑཱུ ཨུཙྩིནིཏྭཱ ‘‘རཱཛགཧེ ཨཱཝུསོ ཝསྶཾ ཝསནྟཱ དྷམྨཝིནཡཾ སངྒཱཡིསྶཱམ, ཏུམྷེ པུརེ ཝསྶཱུཔནཱཡིཀཱཡ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པལིབོདྷཾ པཙྪིནྡིཏྭཱ རཱཛགཧེ སནྣིཔཏཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཏྟནཱ རཱཛགཧཾ གཏོ.
ཨཱནནྡཏྠེརོཔི བྷགཝཏོ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ མཧཱཛནཾ སཉྙཱཔེནྟོ སཱཝཏྠིཾ གནྟྭཱ ཏཏོ ནིཀྑམྨ རཱཛགཧཾ གཙྪནྟོ དཀྑིཎཱགིརིསྨིཾ ཙཱརིཀཾ ཙརི. ཏསྨིཾ སམཡེ ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ཏིཾསམཏྟཱ སདྡྷིཝིཧཱརིཀཱ ཡེབྷུཡྻེན ཀུམཱརཀཱ ཨེཀཝསྶིཀདུཝསྶིཀབྷིཀྑཱུ ཙེཝ ཨནུཔསམྤནྣཱ ཙ ཝིབྦྷམིཾསུ. ཀསྨཱ པནེཏེ པབྦཛིཏཱ, ཀསྨཱ ཙ ཝིབྦྷམིཾསཱུཏི? ཏེསཾ ཀིར མཱཏཱཔིཏརོ ཙིནྟེསུཾ ‘‘ཨཱནནྡཏྠེརོ སཏྠུཝིསྶཱསིཀོ ཨཊྛ ཝརེ ཡཱཙིཏྭཱ ཨུཔཊྛཧཏི, ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཊྛཱནཾ སཏྠཱརཾ གཧེཏྭཱ གནྟུཾ སཀྐོཏི, ཨམྷཱཀཾ དཱརཀེ ཨེཏསྶ སནྟིཀེ པབྦཛེཡྻཱམ, ཨེཝཾ སོ སཏྠཱརཾ གཧེཏྭཱ ཨཱགམིསྶཏི, ཏསྨིཾ ཨཱགཏེ མཡཾ མཧཱསཀྐཱརཾ ཀཱཏུཾ ལབྷིསྶཱམཱ’’ཏི. ཨིམིནཱ ཏཱཝ ཀཱརཎེན ནེསཾ ཉཱཏཀཱ ཏེ པབྦཱཛེསུཾ, སཏྠརི པན པརིནིབྦུཏེ ཏེསཾ སཱ པཏྠནཱ ཨུཔཙྪིནྣཱ, ཨཐ ནེ ཨེཀདིཝསེནེཝ ཨུཔྤབྦཱཛེསུཾ. ཨཐ ཨཱནནྡཏྠེརཾ དཀྑིཎཱགིརིསྨིཾ ཙཱརིཀཾ ཙརིཏྭཱ རཱཛགཧམཱགཏཾ དིསྭཱ མཧཱཀསྶཔཏྠེརོ ཨེཝམཱཧཱཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཀསྶཔསཾཡུཏྟེ –
‘‘ཨཐ ¶ ཀིཉྩརཧི ཏྭཾ ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ ཨིམེཧི ནཝེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨིནྡྲིཡེསུ ཨགུཏྟདྭཱརེཧི ¶ བྷོཛནེ ཨམཏྟཉྙཱུཧི ཛཱགརིཡཾ ཨནནུཡུཏྟེཧི སདྡྷིཾ ཙཱརིཀཾ ཙརསི, སསྶགྷཱཏཾ མཉྙེ ཙརསི, ཀུལཱུཔགྷཱཏཾ མཉྙེ ཙརསི, ཨོལུཛྫཏི ཁོ ཏེ ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ པརིསཱ, པལུཛྫནྟི ཁོ ཏེ ཨཱཝུསོ ནཝཔྤཱཡཱ, ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱིཏི.
ཨཔི མེ བྷནྟེ ཀསྶཔ སིརསྨིཾ པལིཏཱནི ཛཱཏཱནི, ཨཐ ཙ པན མཡཾ ཨཛྫཱཔི ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀསྶཔསྶ ཀུམཱརཀཝཱདཱ ན མུཙྩཱམཱཏི. ཏཐཱ ཧི པན ཏྭཾ ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ ཨིམེཧི ནཝེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨིནྡྲིཡེསུ ཨགུཏྟདྭཱརེཧི བྷོཛནེ ཨམཏྟཉྙཱུཧི ཛཱགརིཡཾ ཨནནུཡུཏྟེཧི སདྡྷིཾ ཙཱརིཀཾ ཙརསི, སསྶགྷཱཏཾ མཉྙེ ཙརསི, ཀུལཱུཔགྷཱཏཾ མཉྙེ ཙརསི, ཨོལུཛྫཏི ཁོ ཏེ ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ པརིསཱ, པལུཛྫནྟི ཁོ ཏེ ཨཱཝུསོ ནཝཔྤཱཡཱ, ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤).
ཏཏྠ སསྶགྷཱཏཾ མཉྙེ ཙརསཱིཏི སསྶཾ གྷཱཏེནྟོ ཝིཡ ཨཱཧིཎྜསི. ཀུལཱུཔགྷཱཏཾ མཉྙེ ཙརསཱིཏི ཀུལཱནི ཨུཔགྷཱཏེནྟོ ཝིཡ ཨཱཧིཎྜསི. ཨོལུཛྫཏཱིཏི པལུཛྫཏི བྷིཛྫཏི. པལུཛྫནྟི ཁོ ཏེ ཨཱཝུསོ ནཝཔྤཱཡཱཏི ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ ཨེཏེ ཏུཡ྄ཧཾ པཱཡེན ཡེབྷུཡྻེན ནཝཀཱ ཨེཀཝསྶིཀདུཝསྶིཀདཧརཱ ཙེཝ སཱམཎེརཱ ཙ པལུཛྫནྟི. ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱིཏི ཨཡཾ ཀུམཱརཀོ ཨཏྟནོ པམཱཎཾ ན ཝཏ ཛཱནཱཏཱིཏི ཐེརཾ ཏཛྫེནྟོ ཨཱཧ. ཀུམཱརཀཝཱདཱ ན མུཙྩཱམཱཏི ཀུམཱརཀཝཱདཏོ ན མུཙྩཱམ. ཏཐཱ ཧི པན ཏྭནྟི ཨིདམསྶ ཨེཝཾ ཝཏྟབྦཏཱཡ ཀཱརཎདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཡསྨཱ ཏྭཾ ཨིམེཧི ནཝེཧི ཨིནྡྲིཡསཾཝརཝིརཧིཏེཧི བྷོཛནེ ཨམཏྟཉྙཱུཧི སདྡྷིཾ ཝིཙརསི, ཏསྨཱ ཀུམཱརཀེཧི སདྡྷིཾ ཝིཙརནྟོ ‘‘ཀུམཱརཀོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧསཱིཏི.
ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱིཏི ཨེཏྠ ཝཱ-སདྡོ པདཔཱུརཎེ. ཝཱ-སདྡོ ཧི ཨུཔམཱནསམུཙྩཡསཾསཡཝིསྶགྒཝིཀཔྤཔདཔཱུརཎཱདཱིསུ བཧཱུསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘པཎྜིཏོ ཝཱཔི ཏེན སོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༦༣) ཨུཔམཱནེ ¶ དིསྶཏི, སདིསབྷཱཝེཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏཾ ཝཱཔི དྷཱིརཱ མུནི ཝེདཡནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༢༡༣) སམུཙྩཡེ. ‘‘ཀེ ཝཱ ཨིམེ ཀསྶ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༩༦) སཾསཡེ. ‘‘ཨཡཾ ཝཱ ཨིམེསཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ སབྦབཱལོ སབྦམཱུལ༹ྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡༨༡) ཝཝསྶགྒེ. ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙི བྷིཀྑཝེ སམཎཱ ཝཱ བྲཱཧྨཎཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི (མ. ནི. ༡.༡༧༠; སཾ. ནི. ༢.༡༣) ཝིཀཔྤེ. ‘‘ན ཝཱཧཾ པཎྞཾ བྷུཉྫཱམི, ན ཧེཏཾ མཡ྄ཧ བྷོཛན’’ནྟིཨཱདཱིསུ པདཔཱུརཎེ. ཨིདྷཱཔི པདཔཱུརཎེ ¶ དཊྛབྦོ. ཏེནེཝ ཙ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ཝཱ-སདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཾ ཀརོནྟེན ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ པདཔཱུརཎེ’’ཏི. སཾཡུཏྟཊྛཀཐཱཡམྤི ཨིདམེཝ ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱིཏི ཨཡཾ ཀུམཱརཀོ ཨཏྟནོ པམཱཎཾ ན ཝཏ ཛཱནཱསཱིཏི ཐེརཾ ཏཛྫེནྟོ ཨཱཧཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༡༥༤). ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཝཏཱ’’ཏི ཝཙནསིལིཊྛཏཱཡ ཝུཏྟཾ. ‘‘ན ཝཱཡ’’ནྟི ཨེཏསྶ ཝཱ ‘‘ན ཝེ ཨཡ’’ནྟི པདཙྪེདཾ ཀཏྭཱ ཝེ-སདྡསྶཏྠཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཝཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི ཝེ-སདྡསྶ ཨེཀཾསཏྠབྷཱཝེ ཏདེཝ པཱལི༹ཾ པཡོགཾ ཀཏྭཱ ཨུདཱཧརནྟི ནེརུཏྟིཀཱ. ཝཛིརབུདྡྷིཏྠེརོ པན ཨེཝཾ ཝདཏི ‘‘ན ཝཱཡནྟི ཨེཏྠ ཙ ཝཱཏི ཝིབྷཱསཱ, ཨཉྙཱསིཔི ན ཨཉྙཱསིཔཱི’’ཏི, (ཝཛིར. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཏཾ ཏསྶ མཏིམཏྟཾ སཾཡུཏྟཊྛཀཐཱཡ ཏཐཱ ཨཝུཏྟཏྟཱ. ཨིདམེཀཾ པརཱུཔཝཱདསམྦྷཝཀཱརཎཾ ‘‘ཏཏྠ ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦཾ.
ཨཉྙམྤི ཀཱརཎམཱཧ ‘‘སཀྱཀུལཔྤསུཏོ ཙཱཡསྨཱ’’ཏི. སཱཀིཡཀུལེ ཛཱཏོ, སཱཀིཡཀུལབྷཱཝེན ཝཱ པཱཀཊོ ཙ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ. ཏཏྠ…པེ… ཨུཔཝདེཡྻུནྟི སམྦནྡྷོ. ཨཉྙམྤི ཀཱརཎཾ ཝདཏི ‘‘ཏཐཱགཏསྶ བྷཱཏཱ ཙཱུལ༹པིཏུཔུཏྟོ’’ཏི. བྷཱཏཱཏི ཙེཏྠ ཀནིཊྛབྷཱཏཱ ཙཱུལ༹པིཏུཔུཏྟབྷཱཝེན, ན པན ཝཡསཱ སཧཛཱཏབྷཱཝཏོ.
‘‘སུདྡྷོདནོ དྷོཏོདནོ, སཀྐསུཀྐཱམིཏོདནཱ;
ཨམིཏཱ པཱལིཏཱ ཙཱཏི, ཨིམེ པཉྩ ཨིམཱ དུཝེ’’ཏི.
ཝུཏྟེསུ ཧི སབྦཀནིཊྛསྶ ཨམིཏོདནསཀྐསྶ པུཏྟོ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ. ཝུཏྟཉྷི མནོརཐཔཱུརཎིཡཾ –
‘‘ཀཔྤསཏསཧསྶཾ ¶ པན དཱནཾ དདམཱནོ ཨམྷཱཀཾ བོདྷིསཏྟེན སདྡྷིཾ ཏུསིཏཔུརེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཏཏོ ཙུཏོ ཨམིཏོདནསཀྐསྶ གེཧེ ནིབྦཏྟི, ཨཐསྶ སབྦེ ཉཱཏཀེ ཨཱནནྡིཏེ པམོདིཏེ ཀརོནྟོ ཛཱཏོཏི ‘ཨཱནནྡོ’ཏྭེཝ ནཱམམཀཾསཱུ’’ཏི.
ཏཐཱཡེཝ ཝུཏྟཾ པཔཉྩསཱུདནིཡམྤི –
‘‘ཨཉྙེ པན ཝདནྟི – ནཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ བྷགཝཏཱ སཧཛཱཏོ, ཝཡསཱ ཙ ཙཱུལ༹པིཏུཔུཏྟཏཱཡ ¶ ཙ བྷགཝཏོ ཀནིཊྛབྷཱཏཱཡེཝ. ཏཐཱ ཧི མནོརཐཔཱུརཎིཡཾ ཨེཀནིཔཱཏཝཎྞནཱཡཾ སཧཛཱཏགཎནེ སོ ན ཝུཏོ’’ཏི.
ཡཾ ཝུཙྩཏི, ཏཾ གཧེཏབྦཾ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཝིསྶཏྠཱདིབྷཱཝེ སཏི. ཨཏིཝིསྶཏྠསཀྱཀུལཔྤསུཏཏཐཱགཏབྷཱཏུབྷཱཝཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎེ ཧི ཀཏྠཙི ཧེཏྭཏྠོ སམྤཛྫཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ནེཏྟིཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘གུནྣཉྩེ ཏརམཱནཱན’’ནྟི གཱཐཱཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟཾ –
‘‘སབྦཱ ཏཱ ཛིམྷཾ གཙྪནྟཱིཏི སབྦཱ ཏཱ གཱཝིཡོ ཀུཊིལམེཝ གཙྪནྟི, ཀསྨཱ? ནེཏྟེ ཛིམྷགཏེ སཏི ནེཏྟེ ཀུཊིལཾ གཏེ སཏི, ནེཏྟསྶ ཀུཊིལཾ གཏཏྟཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི.
ཨུདཱནཊྛཀཐཱཡམྤི ‘‘ཨིཏི ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏཱི’’ཏི སུཏྟཔདཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཧེཏུཨཏྠཏཱ བྷུམྨཝཙནསྶ ཀཱརཎསྶ བྷཱཝེན ཏདཝིནཱབྷཱཝཱི ཕལསྶ བྷཱཝོ ལཀྑཱིཡཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི (ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༡.༡). ཏཏྠཱཏི ཝཱ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ ཝིསྶཏྠཱདིམྷཱིཏི ཨཏྠོ, ཏསྨིཾ ཨུཙྩིནནེཏིཔི ཝདནྟི. ཚནྡཱགམནཾ ཝིཡཱཏི ཨེཏྠ ཚནྡཱ ཨཱགམནཾ ཝིཡཱཏི པདཙྪེདོ. ཚནྡཱཏི ཙ ཧེཏུམྷི ནིསྶཀྐཝཙནཾ, ཚནྡེན ཨཱགམནཾ པཝཏྟནཾ ཝིཡཱཏི ཨཏྠོ, ཚནྡེན ཨཀཏྟབྦཀརཎམིཝཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཚནྡཾ ཝཱ ཨཱགཙྪཏི སམྤཡོགཝསེནཱཏི ཚནྡཱགམནཾ, ཏཐཱ པཝཏྟོ ཨཔཱཡགམནཱིཡོ ཨཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདོ. ཨཐ ཝཱ ཨནནུརཱུཔཾ གམནཾ ཨགམནཾ. ཚནྡེན ཨགམནཾ ཚནྡཱགམནཾ, ཚནྡེན སིནེཧེན ཨནནུརཱུཔཾ གམནཾ པཝཏྟནཾ ཝིཡ ཨཀཏྟབྦཀརཎཾ ཝིཡཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨསེཀྑབྷཱུཏཱ པཊིསམྦྷིདཱ, ཏཾཔཏྟཱཏི ¶ ཏཐཱ, ཨསེཀྑཱ ཙ ཏེ པཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟཱ ཙཱཏི ཝཱ ཏཐཱ, ཏཱདིསེ. སེཀྑཔཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེས ནཡོ. པརིཝཛྫེནྟོཏི ཧེཏྭཏྠེ ཨནྟསདྡོ, པརིཝཛྫནཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. ཨནུམཏིཡཱཏི ཨནུཉྙཱཡ, ཡཱཙནཱཡཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
‘‘ཀིཉྩཱཔི སེཀྑོ’’ཏི ཨིདཾ ཨསེཀྑཱནཾཡེཝ ཨུཙྩིནིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ན སེཀྑཱནཾ ཨགཏིགམནསམྦྷཝེན. པཋམམགྒེནེཝ ཧི ཙཏྟཱརི ཨགཏིགམནཱནི པཧཱིཡནྟི, ཏསྨཱ ཀིཉྩཱཔི སེཀྑོ, ཏཐཱཔི ཐེརོ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨུཙྩིནཏཱུཏི སམྦནྡྷོ. ན པན ཀིཉྩཱཔི སེཀྑོ, ཏཐཱཔི ཨབྷབྦོ ཨགཏིཾ གནྟུནྟི. ‘‘ཨབྷབྦོ’’ཏིཨཱདིནཱ པན དྷམྨསངྒཱིཏིཡཱ ཏསྶ ཨརཧབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ཝིཛྫམཱནགུཎེ ཀཐེཏི, ཏེན སངྒཱིཏིཡཱ དྷམྨཝིནཡཝིནིཙྪཡེ སམྤཏྟེ ཚནྡཱདིཝསེན ཨཉྙཐཱ ¶ ཨཀཐེཏྭཱ ཡཐཱབྷཱུཏམེཝ ཀཐེསྶཏཱིཏི དསྶེཏི. ན གནྟབྦཱ, ཨནནུརཱུཔཱ ཝཱ གཏཱིཏི ཨགཏི, ཏཾ. པརིཡཏྟོཏི ཨདྷིགཏོ ཨུགྒཧིཏོ.
‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ སནྣིཊྛཱནགཎནཾ དསྶེཏི. ཨུཙྩིནིཏེནཱཏི ཨུཙྩིནིཏྭཱ གཧིཏེན. ཨཔིཙ ཨེཝཾ…པེ… ཨུཙྩིནཱིཏི ནིགམནཾ, ‘‘ཏེནཱཡསྨཏཱ’’ཏིཨཱདི པན སནྣིཊྛཱནགཎནདསྶནནྟིཔི ཝདནྟི.
ཨེཝཾ སངྒཱཡཀཝིཙིནནཔྤཀཱརཾ དསྶེཏྭཱ ཨཉྙམྤི སངྒཱཡནཏྠཾ དེསཝིཙིནནཱདིཔྤཀཱརཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཐ ཁོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨེཏདཧོསཱིཏི ཨེཏཾ པརིཝིཏཀྐནཾ ཨཧོསི. ནུ-སདྡེན ཧི པརིཝིཏཀྐནཾ དསྶེཏི. རཱཛགཧནྟི ‘‘རཱཛགཧསཱམནྟཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟ’’ནྟི གཎྛིཔདེསུ ཝདནྟི. གཱཝོ ཙརནྟི ཨེཏྠཱཏི གོཙརོ, གུནྣཾ ཙརཎཊྛཱནཾ, སོ ཝིཡཱཏི གོཙརོ, བྷིཀྑཱུནཾ ཙརཎཊྛཱནཾ, མཧནྟོ སོ ཨསྶ, ཨེཏྠཱཏི ཝཱ མཧཱགོཙརཾ. ཨཊྛཱརསནྣཾ མཧཱཝིཧཱརཱནམྤི ཨཏྠིཏཱཡ པཧཱུཏསེནཱསནཾ.
ཐཱཝརཀམྨནྟི ཙིརཊྛཱཡིཀམྨཾ. ཝིསབྷཱགཔུགྒལོ སུབྷདྡསདིསོ. ཨུཀྐོཊེཡྻཱཏི ནིཝཱརེཡྻ. ཨིཏི-སདྡོ ཨིདམཏྠེ, ཨིམིནཱ མནསིཀཱརེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཨེཏདཧོསཱིཏི ཨཏྠོ. གརུབྷཱཝཛནནཏྠཾ ཉཏྟིདུཏིཡེན ཀམྨེན སངྒྷཾ སཱཝེསི, ན ཨཔལོཀནཉཏྟིཀམྨམཏྟེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཀདཱ པནཱཡཾ ཀཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཡཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝཾ ཀཏབྷཱཝོ ཙ ཨིམཱཡ གཎནཱཡ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི དསྶེཏི ‘‘བྷགཝཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨཐཱཏི ཨནནྟརཏྠེ ནིཔཱཏོ, པརིནིབྦཱནནྟརམེཝཱཏི ཨཏྠོ. སཏྟཱཧནྟི ¶ ཧི པརིནིབྦཱནདིཝསམྤི སངྒཎྷིཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨསྶཱཏི བྷགཝཏོ, ‘‘སརཱིར’’ནྟི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. སཾཝེགཝཏྠུཾ ཀིཏྟེཏྭཱ ཀིཏྟེཏྭཱ ཨནིཙྩཏཱཔཊིསཉྙུཏྟཱནི གཱིཏཱནི གཱཡིཏྭཱ པཱུཛཱཝསེན ཀཱིལ༹ནཏོ སུནྡརཾ ཀཱིལ༹ནདིཝསཱ སཱདྷུཀཱིལ༹ནདིཝསཱ ནཱམ, སཔརཧིཏསཱདྷནཊྛེན ཝཱ སཱདྷཱུཏི ཝུཏྟཱནཾ སཔྤུརིསཱནཾ སཾཝེགཝཏྠུཾ ཀིཏྟེཏྭཱ ཀིཏྟེཏྭཱ ཀཱིལ༹ནདིཝསཱཏིཔི ཡུཛྫཏི. ཨིམསྨིཉྩ པུརིམསཏྟཱཧེ ཨེཀདེསེནེཝ སཱདྷུཀཱིལ༹ནམཀཾསུ. ཝིསེསཏོ པན དྷཱཏུཔཱུཛཱདིཝསེསུཡེཝ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ མཧཱཔརིནིབྦཱནསུཏྟཊྛཀཐཱཡཾ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༣༥) –
‘‘ཨིཏོ པུརིམེསུ ཧི དྭཱིསུ སཏྟཱཧེསུ ཏེ བྷིཀྑཱུ སངྒྷསྶ ཋཱནནིསཛྫོཀཱསཾ ཀརོནྟཱ ཁཱདནཱིཡཾ བྷོཛནཱིཡཾ སཾཝིདཧནྟཱ སཱདྷུཀཱིལི༹ཀཱཡ ཨོཀཱསཾ ན ལབྷིཾསུ, ཏཏོ ནེསཾ ¶ ཨཧོསི ‘ཨིམཾ སཏྟཱཧཾ སཱདྷུཀཱིལི༹ཏཾ ཀཱིལི༹སྶཱམ, ཋཱནཾ ཁོ པནེཏཾ ཝིཛྫཏི, ཡཾ ཨམྷཱཀཾ པམཏྟབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཀོཙིདེཝ ཨཱགནྟྭཱ དྷཱཏུཡོ གཎྷེཡྻ, ཏསྨཱ ཨཱརཀྑཾ ཋཔེཏྭཱ ཀཱིལི༹སྶཱམཱ’ཏི, ཏེན ཏེ ཨེཝམཀཾསཱུ’’ཏི.
ཏཐཱཔི ཏེ དྷཱཏུཔཱུཛཱཡཔི ཀཏཏྟཱ དྷཱཏུཔཱུཛཱདིཝསཱ ནཱམ. ཨིམེཡེཝ ཝིསེསེན བྷགཝཏི ཀཏྟབྦསྶ ཨཉྙསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨེཀདེསེན ཀཏམྤི སཱདྷུཀཱིལ༹ནཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘སཱདྷུཀཱིལ༹ནདིཝསཱ’’ཏི པཱཀཊཱ ཛཱཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ སཏྟཱཧཾ སཱདྷུཀཱིལ༹ནདིཝསཱ ནཱམ ཨཧེསུ’’ནྟི.
ཙིཏཀཱཡཱཏི ཝཱིསསཏརཏནུཙྩཱཡ ཙནྡནདཱརུཙིཏཀཱཡ, པདྷཱནཀིཙྩཝསེནེཝ ཙ སཏྟཱཧཾ ཙིཏཀཱཡཾ ཨགྒིནཱ ཛྷཱཡཱིཏི ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཨཙྩནྟསཾཡོགཝསེན ནིརནྟརཾ སཏྟཱཧམེཝ ཨགྒིནཱ ཛྷཱཡི ཏཏྠ པཙྪིམདིཝསེཡེཝ ཛྷཱཡིཏཏྟཱ, ཏསྨཱ སཏྟཱཧསྨིནྟི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. པུརིམཔཙྪིམཱནཉྷི དྭིནྣཾ སཏྟཱཧཱནམནྟརེ སཏྟཱཧེ ཡཏྠ ཀཏྠཙིཔི དིཝསེ ཛྷཱཡམཱནེ སཏི ‘‘སཏྟཱཧེ ཛྷཱཡཱི’’ཏི ཝཏྟུཾ ཡུཛྫཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཙཏྟཱརོ མལླཔཱམོཀྑཱ སཱིསཾ ནྷཱཏཱ ཨཧཏཱནི ཝཏྠཱནི ནིཝཏྠཱ ‘མཡཾ བྷགཝཏོ ཙིཏཀཾ ཨཱལི༹མྤེསྶཱམཱ’ཏི ན སཀྐོནྟི ཨཱལི༹མྤེཏུ’’ནྟིཨཱདི (དཱི. ནི. ༢.༢༣༣).
སཏྟིཔཉྫརཾ ¶ ཀཏྭཱཏི སཏྟིཁགྒཱདིཧཏྠེཧི པུརིསེཧི མལླརཱཛཱུནཾ བྷགཝཏོ དྷཱཏུཨཱརཀྑཀརཎཾ ཨུཔལཀྑཎཝསེནཱཧ. སཏྟིཧཏྠཱ པུརིསཱ ཧི སཏྟིཡོ ཡཐཱ ‘‘ཀུནྟཱ པཙརནྟཱི’’ཏི, ཏཱཧི སམནྟཏོ རཀྑཱཔནཝསེན པཉྫརཔཊིབྷཱགཏྟཱ སཏྟིཔཉྫརཾ. སནྡྷཱགཱརཾ ནཱམ རཱཛཱུནཾ ཨེཀཱ མཧཱསཱལཱ. ཨུཡྻོགཀཱལཱདཱིསུ ཧི རཱཛཱནོ ཏཏྠ ཋཏྭཱ ‘‘ཨེཏྟཀཱ པུརཏོ གཙྪནྟུ, ཨེཏྟཀཱ པཙྪཏོ, ཨེཏྟཀཱ ཨུབྷོཧི པསྶེཧི, ཨེཏྟཀཱ ཧཏྠཱིསུ ཨབྷིརུཧནྟུ, ཨེཏྟཀཱ ཨསྶེསུ, ཨེཏྟཀཱ རཐེསཱུ’’ཏི ཨེཝཾ སནྡྷིཾ ཀརོནྟི མརིཡཱདཾ བནྡྷནྟི, ཏསྨཱ ཏཾ ཋཱནཾ ‘‘སནྡྷཱགཱར’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨཔིཙ ཨུཡྻོགཊྛཱནཏོ ཨཱགནྟྭཱཔི ཡཱཝ གེཧེསུ ཨལླགོམཡཔརིབྷཎྜཱདཱིནི ཀརོནྟི, ཏཱཝ དྭེ ཏཱིཎི དིཝསཱནི རཱཛཱནོ ཏཏྠ སནྠམྦྷནྟི ཝིསྶམནྟི པརིསྶཡཾ ཝིནོདེནྟཱིཏིཔི སནྡྷཱགཱརཾ, རཱཛཱུནཾ ཝཱ སཧ ཨཏྠཱནུསཱསནཾ ཨགཱརནྟིཔི སནྡྷཱགཱརཾ ཧ-ཀཱརསྶ དྷ-ཀཱརཾ, ཨནུསརཱགམཉྩ ཀཏྭཱ, ཡསྨཱ ཝཱ རཱཛཱནོ ཏཏྠ སནྣིཔཏིཏྭཱ ‘‘ཨིམསྨིཾ ཀཱལེ ཀསིཏུཾ ཝཊྚཏི, ཨིམསྨིཾ ཀཱལེ ཝཔིཏུ’’ནྟི ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན གྷརཱཝཱསཀིཙྩཱནི སམྨནྟཡནྟི, ཏསྨཱ ཚིནྣཝིཙྪིནྣཾ གྷརཱཝཱསཾ ཏཏྠ སནྡྷཱརེནྟཱིཏིཔི སནྡྷཱགཱརཾ. ཝིསཱཁཔུཎྞམིཏོ ¶ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཝིསཱཁམཱསསྶ ཨམཱཝཱསཱི, ཏཱཝ སོལ༹ས དིཝསཱ སཱིཧལ༹ཝོཧཱརཝསེན གཧིཏཏྟཱ, ཛེཊྛམཱུལམཱསསྶ སུཀྐཔཀྑེ ཙ པཉྩ དིཝསཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིཏི ཨེཀཝཱིསཏི དིཝསཱ གཏཱ’’ཏི. ཏཏྠ ཙརིམདིཝསེཡེཝ དྷཱཏུཡོ བྷཱཛཡིཾསུ, ཏསྨིཾཡེཝ ཙ དིཝསེ ཨཡཾ ཀམྨཝཱཙཱ ཀཏཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཛེཊྛམཱུལསུཀྐཔཀྑཔཉྩམིཡ’’ནྟིཨཱདི. ཏཏྠ ཛེཊྛནཀྑཏྟཾ ཝཱ མཱུལནཀྑཏྟཾ ཝཱ ཏསྶ མཱསསྶ པུཎྞམིཡཾ ཙནྡེན ཡུཏྟཾ, ཏསྨཱ སོ མཱསོ ‘‘ཛེཊྛམཱུལམཱསོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨནཱཙཱརནྟི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཾ ཨནཱཙཱརཾ.
ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ, (པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) མངྒལསུཏྟཊྛཀཐཱཡཉྩ (ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. མངྒལསུཏྟཝཎྞནཱ) ‘‘སཏྟསུ སཱདྷུཀཱིལ༹ནདིཝསེསུ, སཏྟསུ ཙ དྷཱཏུཔཱུཛཱདིཝསེསུ ཝཱིཏིཝཏྟེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟནྟི? སཏྟསུ དྷཱཏུཔཱུཛཱདིཝསེསུ གཧིཏེསུ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ མཛ྄ཛྷེ ཙིཏཀཱཡ ཛྷཱཡནསཏྟཱཧམྤི གཧིཏམེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝིསུཾ ན ཝུཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ‘‘ཨཌྜྷམཱསོ ཨཏིཀྐནྟོ, དིཡཌྜྷམཱསོ སེསོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟནྟི? ནཱཡཾ དོསོ. ཨཔྤཀཉྷི ཨཱུནམདྷིཀཾ ཝཱ གཎནཱུཔགཾ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨཔྤཀེན ཨདྷིཀོཔི སམུདཱཡོ ཨནདྷིཀོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཨཌྜྷམཱསཏོ ཨདྷིཀེཔི པཉྩདིཝསེ ‘‘ཨཌྜྷམཱསོ ཨཏིཀྐནྟོ’’ཏི ཝུཏྟཾ དྭཱསཱིཏིཁནྡྷཀཝཏྟཱནཾ ཀཏྠཙི ‘‘ཨསཱིཏི ཁནྡྷཀཝཏྟཱནཱི’’ཏི ཝཙནཾ ཝིཡ, ཏཐཱ ཨཔྤཀེན ཨཱུནོཔི སམུདཱཡོ ཨནཱུནོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ¶ ཀཏྭཱ དིཡཌྜྷམཱསཏོ ཨཱུནེཔི པཉྩདིཝསེ ‘‘དིཡཌྜྷམཱསོ སེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ སཏིཔཊྛཱནཝིབྷངྒཊྛཀཐཱཡཾ (ཝིབྷ. ༣༥༦) ཚམཱསཏོ ཨཱུནེཔི ཨཌྜྷམཱསེ ‘‘ཚམཱསཾ སཛ྄ཛྷཱཡོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཝཙནཾ ཝིཡ, ཨཉྙཐཱ ཨཊྛཀཐཱནཾ ཨཉྙམཉྙཝིརོདྷོ སིཡཱ. ཨཔིཙ དཱིགྷབྷཱཎཀཱནཾ མཏེན ཏིཎྞཾ སཏྟཱཧཱནཾ ཝསེན ‘‘ཨེཀཝཱིསཏི དིཝསཱ གཏཱ’’ཏི ཨིདྷ ཝུཏྟཾ. ཝིནཡསུཏྟནིཔཱཏཁུདྡཀཔཱཋཊྛཀཐཱསུ པན ཁུདྡཀབྷཱཎཀཱནཾ མཏེན ཨེཀམེཝ ཛྷཱཡནདིཝསཾ ཀཏྭཱ ཏདཝསེསཱནཾ དྭིནྣཾ སཏྟཱཧཱནཾ ཝསེན ‘‘ཨཌྜྷམཱསོ ཨཏིཀྐནྟོ, དིཡཌྜྷམཱསོ སེསོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ. པཋམབུདྡྷཝཙནཱདཱིསུ ཝིཡ ཏཾ ཏཾ བྷཱཎཀཱནཾ མཏེན ཨཊྛཀཐཱསུཔི ཝཙནབྷེདོ ཧོཏཱིཏི གཧེཏབྦཾ. ཨེཝམྤེཏྠ ཝདནྟི – པརིནིབྦཱནདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཨཱདིམྷི ཙཏྟཱརོ སཱདྷུཀཱིལ༹ནདིཝསཱཡེཝ, ཏཏོ པརཾ ཏཡོ སཱདྷུཀཱིལ༹ནདིཝསཱ ཙེཝ ཙིཏཀཛྷཱཡནདིཝསཱ ཙ, ཏཏོ པརཾ ཨེཀོ ཙིཏཀཛྷཱཡནདིཝསོཡེཝ, ཏཏོ པརཾ ཏཡོ ཙིཏཀཛྷཱཡནདིཝསཱ ཙེཝ དྷཱཏུཔཱུཛཱདིཝསཱ ཙ, ཏཏོ པརཾ ཙཏྟཱརོ དྷཱཏུཔཱུཛཱདིཝསཱཡེཝ, ཨིཏི ཏཾ ཏཾ ཀིཙྩཱནུརཱུཔགཎནཝསེན ཏཱིཎི སཏྟཱཧཱནི པརིཔཱུརེནྟི, ཨགཧིཏགྒཧཎེན པན ཨཌྜྷམཱསོཝ ཧོཏི. ‘‘ཨེཀཝཱིསཏི དིཝསཱ གཏཱ’’ཏི ཨིདྷ ཝུཏྟཝཙནཉྩ ཏཾ ཏཾ ཀིཙྩཱནུརཱུཔགཎནེནེཝ. ཨེཝཉྷི ཙཏཱུསུཔི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཝཙནཾ སམེཏཱིཏི ཝིཙཱརེཏྭཱ གཧེཏབྦཾ. ཝཛིརབུདྡྷིཏྠེརེན པན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཌྜྷམཱསོ ཨཏིཀྐནྟོཏི ཨེཏྠ ཨེཀོ དིཝསོ ནཊྛོ, སོ པཱཊིཔདདིཝསོ, ཀོལཱཧལདིཝསོ ¶ ནཱམ སོ, ཏསྨཱ ཨིདྷ ན གཧིཏོ’’ཏི, (ཝཛིར. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཏཾ ན སུནྡརཾ པརིནིབྦཱནསུཏྟནྟཔཱལི༹ཡཾ (དཱི. ནི. ༢.༢༢༧) པཱཊིཔདདིཝསཏོཡེཝ པཊྛཱཡ སཏྟཱཧསྶ ཝུཏྟཏྟཱ, ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ པརིནིབྦཱནདིཝསེན སདྡྷིཾ ཏིཎྞཾ སཏྟཱཧཱནཾ གཎིཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི པརིནིབྦཱནདིཝསེན སདྡྷིཾ ཏིཎྞཾ སཏྟཱཧཱནཾ གཎནེནེཝ ཛེཊྛམཱུལསུཀྐཔཀྑཔཉྩམཱི ཨེཀཝཱིསཏིམོ དིཝསོ ཧོཏི.
ཙཏྟཱལཱིས དིཝསཱཏི ཛེཊྛམཱུལསུཀྐཔཀྑཚཊྛདིཝསཏོ ཡཱཝ ཨཱསལ༹ྷཱི པུཎྞམཱི, ཏཱཝ གཎེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠནྟརེཏི ཙཏྟཱལཱིསདིཝསབྦྷནྟརེ. རོགོ ཨེཝ རོགཔལིབོདྷོ. ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡེསུ ཀཏྟབྦཀིཙྩམེཝ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཔལིབོདྷོ ¶ , ཏཐཱ མཱཏཱཔིཏུཔལིབོདྷོ. ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ ཨཏྠཾ, ཀམྨཾ ཝཱ པརིབུནྡྷེཏི ཨུཔརོདྷེཏི པཝཏྟིཏུཾ ན དེཏཱིཏི པལིབོདྷོ ར-ཀཱརསྶ ལ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཏཾ པལིབོདྷཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཏཾ ཀརཎཱིཡཾ ཀརོཏཱུཏི སངྒཱཧཀེན ཚིནྡིཏབྦཾ ཏཾ སབྦཾ པལིབོདྷཾ ཚིནྡིཏྭཱ དྷམྨཝིནཡསངྒཱཡནསངྑཱཏཾ ཏདེཝ ཀརཎཱིཡཾ ཀརོཏུ.
ཨཉྙེཔི མཧཱཐེརཱཏི ཨནུརུདྡྷཏྠེརཱདཡོ. སོཀསལླསམཔྤིཏནྟི སོཀསངྑཱཏེན སལླེན ཨནུཔཝིཊྛཾ པཊིཝིདྡྷཾ. ཨསམུཙྪིནྣཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནུསཡཏྟཱ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱབྷིསངྑཱཏེན ཀམྨུནཱ བྷཝཡོནིགཏིཊྛིཏིསཏྟཱཝཱསེསུ ཁནྡྷཔཉྩཀསངྑཱཏཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཛནེཏི ཨབྷིནིབྦཏྟེཏཱིཏི ཛནོ. ཀིལེསེ ཛནེཏི, ཨཛནི, ཛནིསྶཏཱིཏི ཝཱ ཛནོ, མཧནྟོ ཛནོ ཏཐཱ, ཏཾ. ཨཱགཏཱགཏནྟི ཨཱགཏམཱགཏཾ ཡཐཱ ‘‘ཨེཀེཀོ’’ཏི. ཨེཏྠ སིཡཱ – ‘‘ཐེརོ ཨཏྟནོ པཉྩསཏཱཡ པརིསཱཡ པརིཝུཏྟོ རཱཛགཧཾ གཏོ, ཨཉྙེཔི མཧཱཐེརཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པརིཝཱརེ གཧེཏྭཱ སོཀསལླསམཔྤིཏཾ མཧཱཛནཾ ཨསྶཱསེཏུཀཱམཱ ཏཾ ཏཾ དིསཾ པཀྐནྟཱ’’ཏི ཨིདྷ ཝུཏྟཝཙནཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡ ‘‘མཧཱཀསྶཔཏྠེརོ ‘རཱཛགཧཾ ཨཱཝུསོ གཙྪཱམཱ’ཏི ཨུཔཌྜྷཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ གཧེཏྭཱ ཨེཀཾ མགྒཾ གཏོ, ཨནུརུདྡྷཏྠེརོཔི ཨུཔཌྜྷཾ གཧེཏྭཱ ཨེཀཾ མགྒཾ གཏོ’’ཏི (པཱརཱ. ཨཊྛ. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟཝཙནཉྩ ཨཉྙམཉྙཾ ཝིརུདྡྷཾ ཧོཏི. ཨིདྷ ཧི མཧཱཀསྶཔཏྠེརཱདཡོ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པརིཝཱརབྷིཀྑཱུཧིཡེཝ སདྡྷིཾ ཏཾ ཏཾ དིསཾ གཏཱཏི ཨཏྠོ ཨཱཔཛྫཏི, ཏཏྠ པན མཧཱཀསྶཔཏྠེརཨནུརུདྡྷཏྠེརཱཡེཝ པཙྩེཀམུཔཌྜྷསངྒྷེན སདྡྷིཾ ཨེཀེཀཾ མགྒཾ གཏཱཏི? ཝུཙྩཏེ – ཏདུབྷཡམྤི ཧི ཝཙནཾ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི ཨཏྠཏོ སཾསནྡནཏྟཱ. ཨིདྷ ཧི ནིརཝསེསེན ཐེརཱནཾ པཙྩེཀགམནཝཙནམེཝ ཏཏྠ ནཡཝསེན དསྶེཏི, ཨིདྷ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པརིསཱཡ གམནཝཙནཉྩ ཏཏྠ ཨུཔཌྜྷསངྒྷེན སདྡྷིཾ གམནཝཙནེན. ཨུཔཌྜྷསངྒྷོཏི ཧི སཀསཀཔརིསཱབྷཱུཏོ བྷིཀྑུགཎོ གཡ྄ཧཏི ཨུཔཌྜྷསདྡསྶ ཨསམེཔི བྷཱགེ པཝཏྟཏྟཱ. ཡདི ཧི སནྣིཔཏིཏེ སངྒྷེ ཨུཔཌྜྷསངྒྷེན སདྡྷིནྟི ཨཏྠཾ གཎྷེཡྻ, ཏདཱ སངྒྷསྶ གཎནཔཐམཏཱིཏཏྟཱ ན ཡུཛྫཏེཝ ¶ , ཡདི ཙ སངྒཱཡནཏྠཾ ཨུཙྩིནིཏཱནཾ པཉྩནྣཾ བྷིཀྑུསཏཱནཾ མཛ྄ཛྷེ ཨུཔཌྜྷསངྒྷེན སདྡྷིནྟི ཨཏྠཾ གཎྷེཡྻ, ཨེཝམྤི ཏེསཾ གཎཔཱམོཀྑཱནཾཡེཝ ཨུཙྩིནིཏཏྟཱ ན ཡུཛྫཏེཝ. པཙྩེཀགཎིནོ ཧེཏེ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘སཏྟསཏསཧསྶཱནི, ཏེསུ པཱམོཀྑབྷིཀྑཝོ’’ཏི ¶ , ཨིཏི ཨཏྠཏོ སཾསནྡནཏྟཱ ཏདེཏཾ ཨུབྷཡམྤི ཝཙནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི. ཏཾཏཾབྷཱཎཀཱནཾ མཏེནེཝཾ ཝུཏྟནྟིཔི ཝདནྟི.
‘‘ཨཔརིནིབྦུཏསྶ བྷགཝཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཾ. པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡཱཏི ཨེཏྠ ཙཏུམཧཱརཱཛདཏྟིཡསེལམཡཔཏྟཾ, སུགཏཙཱིཝརཉྩ གཎྷིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. སོཡེཝ ཧི པཏྟོ བྷགཝཏཱ སདཱ པརིབྷུཏྟོ. ཝུཏྟཉྷི སམཙིཏྟཔཊིཔདཱསུཏྟཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཝསྶཾཝུཏྠཱནུསཱརེན ཨཏིརེཀཝཱིསཏིཝསྶཀཱལེཔི ཏསྶེཝ པརིབྷུཏྟབྷཱཝཾ དཱིཔེཏུཀཱམེན པཱཏོཝ སརཱིརཔཊིཛགྒནཾ ཀཏྭཱ སུནིཝཏྠནིཝཱསནོ སུགཏཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ སེལམཡཔཏྟམཱདཱཡ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ དཀྑིཎདྭཱརེན ནགརཾ པཝིསིཏྭཱ པིཎྜཱཡ ཙརནྟོ’’ཏི (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༧) གནྡྷམཱལཱདཡོ ནེསཾ ཧཏྠེཏི གནྡྷམཱལཱདིཧཏྠཱ.
ཏཏྲཱཏི ཏིསྶཾ སཱཝཏྠིཡཾ. སུདནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨནིཙྩཏཱདིཔཊིསཾཡུཏྟཱཡཱཏི ‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. པ. ༢༧༧) ཨནིཙྩསབྷཱཝཔཊིསཉྙུཏྟཱཡ. དྷམྨེན ཡུཏྟཱ, དྷམྨསྶ ཝཱ པཏིརཱུཔཱཏི དྷམྨཱི, ཏཱདིསཱཡ. སཉྙཱཔེཏྭཱཏི སུཊྛུ ཛཱནཱཔེཏྭཱ, སམསྶཱསེཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཝསིཏགནྡྷཀུཊིནྟི ནིཙྩསཱཔེཀྑཏྟཱ སམཱསོ. པརིབྷོགཙེཏིཡབྷཱཝཏོ ‘‘གནྡྷཀུཊིཾ ཝནྡིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཝནྡིཏྭཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཝིཝརིཏྭཱ’’ཏི ཨེཏྠ པུབྦཀཱལཀིརིཡཱ. ཏཐཱ ཧི ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན ཝུཏྟཾ ‘‘གནྡྷཀུཊིཡཱ དྭཱརཾ ཝིཝརིཏྭཱཏི པརིབྷོགཙེཏིཡབྷཱཝཏོ གནྡྷཀུཊིཾ ཝནྡིཏྭཱ གནྡྷཀུཊིཡཱ དྭཱརཾ ཝིཝརཱིཏི ཝེདིཏབྦ’’ནྟི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱ) མིལཱཏཱ མཱལཱ, སཱཡེཝ ཀཙཝརཾ, མིལཱཏཾ ཝཱ མཱལཱསངྑཱཏཾ ཀཙཝརཾ ཏཐཱ. ཨཏིཧརིཏྭཱཏི པཋམཾ ཋཔིཏཊྛཱནམབྷིམུཁཾ ཧརིཏྭཱ. ཡཐཱཋཱནེ ཋཔེཏྭཱཏི པཋམཾ ཋཔིཏཊྛཱནཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཡཐཱཋིཏཊྛཱནེཡེཝ ཋཔེཏྭཱ. བྷགཝཏོ ཋིཏཀཱལེ ཀརཎཱིཡཾ ཝཏྟཾ སབྦམཀཱསཱིཏི སེནཱསནེ ཀཏྟབྦཝཏྟཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཀུརུམཱནོ ཙཱཏི ཏཾ སབྦཾ ཝཏྟཾ ཀརོནྟོ ཙ. ལཀྑཎེ ཧི ཨཡཾ མཱན-སདྡོ. ནྷཱནཀོཊྛཀསྶ སམྨཛྫནཉྩ ཏསྨིཾ ཨུདཀསྶ ཨུཔཊྛཱཔནཉྩ, ཏཱནི ཨཱདཱིནི ཡེསཾ དྷམྨདེསནཱཨོཝཱདཱདཱིནནྟི ཏཐཱ, ཏེསཾ ཀཱལེསཱུཏི ཨཏྠོ. སཱིཧསྶ མིགརཱཛསྶ སེཡྻཱ སཱིཧསེཡྻཱ, ཏདྡྷིཏཝསེན, སདིསཝོཧཱརེན ཝཱ བྷགཝཏོ སེཡྻཱཔི ‘‘སཱིཧསེཡྻཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏེཛུསྶདཨིརིཡཱཔཐཏྟཱ ཨུཏྟམསེཡྻཱ ཝཱ, ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ དཀྑིཎེན པསྶེན སཱིཧསེཡྻཾ ¶ ཀཔྤེསི ¶ པཱདེ པཱདཾ ཨཙྩཱདྷཱཡ སཏོ སམྤཛཱནོ’’ཏི, (དཱི. ནི. ༢.༡༩༨) ཏཾ. ཀཔྤནཀཱལོ ཀརཎཀཱལོ ནནཱུཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
‘‘ཡཐཱ ཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ཨུཔམཱཡ ཨཱཝི ཀརོཏི. ཏཏྠ ཡཐཱ ཨཉྙོཔི བྷགཝཏོ…པེ… པཏིཊྛིཏཔེམོ ཙེཝ ཨཁཱིཎཱསཝོ ཙ ཨནེཀེསུ…པེ… ཨུཔཀཱརསཉྫནིཏཙིཏྟམདྡཝོ ཙ ཨཀཱསི, ཨེཝཾ ཨཱཡསྨཱཔི ཨཱནནྡོ བྷགཝཏོ གུཎ…པེ… མདྡཝོ ཙ ཧུཏྭཱ ཨཀཱསཱིཏི ཡོཛནཱ. ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨཔིཙ ཨེཏེན ཏཐཱཀརཎཧེཏུཾ དསྶེཏི, ཡཐཱ ཨཉྙེཔི ཡཐཱཝུཏྟསབྷཱཝཱ ཨཀཾསུ, ཏཐཱ ཨཱཡསྨཱཔི ཨཱནནྡོ བྷགཝཏོ…པེ… པཏིཊྛིཏཔེམཏྟཱ ཙེཝ ཨཁཱིཎཱསཝཏྟཱ ཙ ཨནེཀེསུ…པེ… ཨུཔཀཱརསཉྫནིཏཙིཏྟམདྡཝཏྟཱ ཙཱཏི ཧེཏུཨཏྠསྶ ལབྦྷམཱནཏྟཱ. ཧེཏུགབྦྷཱནི ཧི ཨེཏཱནི པདཱནི ཏདཏྠསྶེཝ ཏཐཱཀརཎཧེཏུབྷཱཝཏོ. དྷནཔཱལདམན (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༤༢), སུཝཎྞཀཀྐཊ (ཛཱ. ༡.༥.༩༤), ཙཱུལ༹ཧཾས (ཛཱ. ༡.༡༥.༡༣༣) -མཧཱཧཾསཛཱཏཀཱདཱིཧི (ཛཱ. ༢.༢༡.༨༩) ཙེཏྠ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. གུཎཱནཾ གཎོ, སོཡེཝ ཨམཏནིཔྥཱདཀརསསདིསཏཱཡ ཨམཏརསོ. ཏཾ ཛཱནནཔཀཏིཏཱཡཱཏི པཏིཊྛིཏཔདེ ཧེཏུ. ཨུཔཀཱར…པེ… མདྡཝོཏི ཨུཔཀཱརཔུབྦབྷཱཝེན སམྨཱཛནིཏཙིཏྟམུདུཀོ. ཨེཝམྤི སོ ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན ཨདྷིཝཱསེསཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཏམེན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏམེནནྟི ཏཾ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ. ཨེཏ-སདྡོ ཧི པདཱལངྐཱརམཏྟཾ. ཨཡཉྷི སདྡཔཀཏི, ཡདིདཾ དྭཱིསུ སབྦནཱམེསུ པུབྦཔདསྶེཝ ཨཏྠཔདཏཱ. སཾཝེཛེསཱིཏི ‘‘ནནུ བྷགཝཏཱ པཊིཀཙྩེཝ ཨཀྑཱཏཾ ‘སབྦེཧེཝ པིཡེཧི མནཱཔེཧི ནཱནཱབྷཱཝོ ཝིནཱབྷཱཝོ’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༡༨༣; སཾ. ནི. ༥.༣༧༩; ཨ. ནི. ༡༠.༤༨) སཾཝེགཾ ཛནེསཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སཏི ‘‘བྷནྟེ…པེ… ཨསྶཱསེསྶཐཱཏི པཋམཾ ཝཏྭཱ’’ཏི སཧ པཱཋསེསེན ཡོཛནཱ ཨསྶ. ཡཐཱརུཏཏོ པན ཨཱདྱཏྠེན ཨིཏི-སདྡེན ‘‘ཨེཝམཱདིནཱ སཾཝེཛེསཱི’’ཏི ཡོཛནཱཔི ཡུཛྫཏེཝ. ཡེན ཀེནཙི ཧི ཝཙནེན སཾཝེགཾ ཛནེསི, ཏཾ སབྦམྤི སཾཝེཛནསྶ ཀརཎཾ སམྦྷཝཏཱིཏི. སནྠམྦྷིཏྭཱཏི པརིདེཝནཱདིཝིརཧེན ཨཏྟཱནཾ པཊིབནྡྷེཏྭཱ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ. ཨུསྶནྣདྷཱཏུཀནྟི ཨུཔཙིཏཔིཏྟསེམྷཱདིདོསཾ. པིཏྟསེམྷཝཱཏཝསེན ཧི ཏིསྶོ དྷཱཏུཡོ ཨིདྷ བྷེསཛྫཀརཎཡོགྱཏཱཡ ¶ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ཡཱ ‘‘དོསཱ, མལཱ’’ཏི ཙ ལོཀེ ཝུཙྩནྟི, པཐཝཱི ཨཱཔོ ཏེཛོ ཝཱཡོ ཨཱཀཱསོཏི ཙ བྷེདེན པཙྩེཀཾ པཉྩཝིདྷཱ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘ཝཱཡུཔིཏྟཀཕཱ དོསཱ, དྷཱཏཝོ ཙ མལཱ ཏཐཱ;
ཏཏྠཱཔི པཉྩདྷཱཁྱཱཏཱ, པཙྩེཀཾ དེཧདྷཱརཎཱ.
སརཱིརདཱུསནཱ ¶ དོསཱ, མལཱིནཀརཎཱ མལཱ;
དྷཱརཎཱ དྷཱཏཝོ ཏེ ཏུ, ཨིཏྠམནྭཏྠསཉྙཀཱ’’ཏི.
སམསྶཱསེཏུནྟི སནྟཔྤེཏུཾ. དེཝཏཱཡ སཾཝེཛིཏདིཝསཏོ, ཛེཏཝནཝིཧཱརཾ པཝིཊྛདིཝསཏོ ཝཱ དུཏིཡདིཝསེ. ཝིརིཙྩཏི ཨེཏེནཱཏི ཝིརེཙནཾ, ཨོསདྷཔརིབྷཱཝིཏཾ ཁཱིརམེཝ ཝིརེཙནཾ ཏཐཱ. ཡཾ སནྡྷཱཡཱཏི ཡཾ བྷེསཛྫཔཱནཾ སནྡྷཱཡ. ཨངྒཔཙྩངྒེན སོབྷཏཱིཏི སུབྷོ, མནུནོ ཨཔཙྩཾ མཱནཝོ, ན-ཀཱརསྶ པན ཎ-ཀཱརེ ཀཏེ མཱཎཝོ. མནཱུཏི ཧི པཋམཀཔྤིཀཀཱལེ མནུསྶཱནཾ མཱཏཱཔིཏུཊྛཱནེ ཋིཏོ པུརིསོ, ཡོ སཱསནེ ‘‘མཧཱསམྨཏརཱཛཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. སོ ཧི སཀལལོཀསྶ ཧིཏཾ མནབྷི ཛཱནཱཏཱིཏི མནཱུཏི ཝུཙྩཏི. ཨེཝམྤེཏྠ ཝདནྟི ‘‘དནྟཛ ན-ཀཱརསཧིཏོ མཱནཝསདྡོ སབྦསཏྟསཱདྷཱརཎཝཙནོ, མུདྡྷཛ ཎ-ཀཱརསཧིཏོ པན མཱཎཝསདྡོ ཀུཙྪིཏམཱུལ༹ྷཱཔཙྩཝཙནོ’’ཏི. ཙཱུལ༹ཀམྨཝིབྷངྒསུཏྟཊྛཀཐཱཡམྤི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༤.༢༨༩) ཧི མུདྡྷཛ ཎ-ཀཱརསཧིཏསྶེཝ མཱཎཝསདྡསྶ ཨཏྠོ ཝཎྞིཏོ. ཏཊྚཱིཀཱཡམྤི ‘‘ཡཾ ཨཔཙྩཾ ཀུཙྪིཏཾ མཱུལ༹ྷཾ ཝཱ, ཏཏྠ ལོཀེ མཱཎཝཝོཧཱརོ, ཡེབྷུཡྻེན ཙ སཏྟཱ དཧརཀཱལེ མཱུལ༹ྷདྷཱཏུཀཱ ཧོནྟཱིཏི ཏསྶེཝཏྠོ པཀཱསིཏོ’’ཏི ཝདནྟི ཨཱཙརིཡཱ. ཨཉྙཏྠ ཙ ཝཱིསཏིཝསྶབྦྷནྟརོ ཡུཝཱ མཱཎཝོ, ཨིདྷ པན ཏབྦོཧཱརེན མཧལླཀོཔི. ཝུཏྟཉྷི ཙཱུལ༹ཀམྨཝིབྷངྒསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ‘‘མཱཎཝོཏི པན ཏཾ ཏརུཎཀཱལེ ཝོཧརིཾསུ, སོ མཧལླཀཀཱལེཔི ཏེནེཝ ཝོཧཱརེན ཝོཧརཱིཡཏཱི’’ཏི, (མ. ནི. ཨཊྛ. ༤.༢༨༩) སུབྷནཱམཀེན ལདྡྷམཱཎཝཝོཧཱརེནཱཏི ཨཏྠོ. སོ པན ‘‘སཏྠཱ པརིནིབྦུཏོ, ཨཱནནྡཏྠེརོ ཀིརསྶ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཨཱགཏོ, མཧཱཛནོ ཏཾ དསྶནཱཡ ཨུཔསངྐམཏཱི’’ཏི སུཏྭཱ ‘‘ཝིཧཱརཾ ཁོ པན གནྟྭཱ མཧཱཛནམཛ྄ཛྷེ ན སཀྐཱ སུཁེན པཊིསནྠཱརཾ ཝཱ ཀཱཏུཾ, དྷམྨཀཐཾ ཝཱ སོཏུཾ, གེཧམཱགཏཾཡེཝ ནཾ དིསྭཱ སུཁེན པཊིསནྠཱརཾ ཀརིསྶཱམི ¶ , ཨེཀཱ ཙ མེ ཀངྑཱ ཨཏྠི, ཏམྤི ནཾ པུཙྪིསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨེཀཾ མཱཎཝཀཾ པེསེསི, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘པཧིཏཾ མཱཎཝཀ’’ནྟི ཁུདྡཀེ ཙེཏྠ ཀཔཙྩཡོ. ཨེཏདཝོཙཱཏི ཨེཏཾ ‘‘ཨཀཱལོ’’ཏིཨཱདིཀཾ ཝཙནཾ ཨཱནནྡཏྠེརོ ཨཝོཙ.
ཨཀཱལོཏི ཨཛྫ གནྟུཾ ཨཡུཏྟཀཱལོ. ཀསྨཱཏི ཙེ ‘‘ཨཏྠི མེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. བྷེསཛྫམཏྟཱཏི ཨཔྤཀཾ བྷེསཛྫཾ. ཨཔྤཏྠོ ཧེཏྠ མཏྟཱསདྡོ ‘‘མཏྟཱ སུཁཔརིཙྩཱགཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༢༩༠) ཝིཡ. པཱིཏཱཏི པིཝིཏཱ. སྭེཔཱིཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨཔི-སདྡོ ཨཔེཀྑོ མནྟཱ ནུཉྙཱཡཱ’’ཏི (ཝཛིར. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝཛིརབུདྡྷིཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. ཨཡཾ པན ཏསྶཱདྷིཔྤཱཡོ – ‘‘ཨཔྤེཝ ནཱམཱ’’ཏི སཾསཡམཏྟེ ཝུཏྟེ ཨནུཉྙཱཏབྷཱཝོ ན སིདྡྷོ, ཏསྨཱ ཏཾ སཱདྷནཏྠཾ ¶ ‘‘ཨཔཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏེན ཨིམམཏྠཾ དཱིཔེཏི ‘‘ཨཔྤེཝ ནཱམ སྭེ མཡཾ ཨུཔསངྐམེཡྻཱམ, ཨུཔསངྐམིཏུཾ པཊིབལཱ སམཱནཱ ཨུཔསངྐམིསྶཱམ ཙཱ’’ཏི.
དུཏིཡདིཝསེཏི ཁཱིརཝིརེཙནཔཱིཏདིཝསཏོ དུཏིཡདིཝསེ. ཙེཏཀཏྠེརེནཱཏི ཙེཏིཡརཊྛེ ཛཱཏཏྟཱ ཙེཏཀོཏི ཨེཝཾ ལདྡྷནཱམེན ཐེརེན. པཙྪཱསམཎེནཱཏི པཙྪཱནུགཏེན སམཎེན. སཧཏྠེ ཙེཏཾ ཀརཎཝཙནཾ. སུབྷེན མཱཎཝེན པུཊྛོཏི ‘‘ཡེསུ དྷམྨེསུ བྷཝཾ གོཏམོ ཨིམཾ ལོཀཾ པཏིཊྛཔེསི, ཏེ ཏསྶ ཨཙྩཡེན ནཊྛཱ ནུ ཁོ, དྷརནྟི ནུ ཁོ, སཙེ དྷརནྟི, བྷཝཾ (ནཏྠི དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༤༤༨) ཨཱནནྡོ ཛཱནིསྶཏི, ཧནྡ ནཾ པུཙྪཱམཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཡེསཾ སོ བྷཝཾ གོཏམོ དྷམྨཱནཾ ཝཎྞཝཱདཱི ཨཧོསི, ཡཏྠ ཙ ཨིམཾ ཛནཏཾ སམཱདཔེསི ནིཝེསེསི པཏིཊྛཱཔེསི, ཀཏམེསཱནཾ ཁོ བྷོ ཨཱནནྡ དྷམྨཱནཾ སོ བྷཝཾ གོཏམོ ཝཎྞཝཱདཱི ཨཧོསཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༨) པུཊྛོ, ཨཐསྶ ཐེརོ ཏཱིཎི པིཊཀཱནི སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིཧི ཏཱིཧི ཁནྡྷེཧི སངྒཧེཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཏིཎྞཾ ཁོ མཱཎཝ ཁནྡྷཱནཾ སོ བྷགཝཱ ཝཎྞཝཱདཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༩) ཨིདྷ སཱིལཀྑནྡྷཝགྒེ དསམཾ སུཏྟམབྷཱསི, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨིམསྨིཾ…པེ… མབྷཱསཱི’’ཏི.
ཁཎྜནྟི ཚིནྣཾ. ཕུལླནྟི བྷིནྣཾ, སེཝཱལཱཧིཚཏྟཀཱདིཝིཀསྶནཾ ཝཱ, ཏེསཾ པཊིསངྑརཎཾ སམྨཱ པཱཀཏིཀཀརཎཾ, ཨབྷིནཝཔཊིཀརཎནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨུཔཀཊྛཱཡཱཏི ཨཱསནྣཱཡ. ཝསྶཾ ཨུཔནེནྟི ཨུཔགཙྪནྟི ཨེཏྠཱཏི ཝསྶཱུཔནཱཡིཀཱ, ཝསྶཱུཔགཏཀཱལོ, ཏཱཡ. སངྒཱིཏིཔཱལི༹ཡཾ (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༤༠) སཱམཉྙེན ཝུཏྟམྤི ཝཙནཾ ¶ ཨེཝཾ གཏེཡེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི སཾསནྡེཏུཾ སཱདྷེཏུཾ ཝཱ ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཉྷཱི’’ཏིཨཱདི.
རཱཛགཧཾ པརིཝཱརེཏྭཱཏི བཧིནགརེ ཋིཏབྷཱཝེན ཝུཏྟཾ. ཚཌྜིཏཔཏིཏཨུཀླཱཔཱཏི ཚཌྜིཏཱ ཙ པཏིཏཱ ཙ ཨུཀླཱཔཱ ཙ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – བྷགཝཏོ པརིནིབྦཱནཊྛཱནཾ གཙྪནྟེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཚཌྜིཏཱ ཝིསྶཊྛཱ, ཏཏོཡེཝ ཙ ཨུཔཙིཀཱདཱིཧི ཁཱདིཏཏྟཱ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ པཏིཏཱ, སམྨཛྫནཱབྷཱཝེན ཨཱཀིཎྞཀཙཝརཏྟཱ ཨུཀླཱཔཱ ཙཱཏི. ཏདེཝཏྠཾ ‘‘བྷགཝཏོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིབྷཱཝེཏི. ཨཝཀུཐི པཱུཏིབྷཱཝམགམཱསཱིཏི ཨུཀླཱཔོ ཐ-ཀཱརསྶ ལ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, ཨུཛ྄ཛྷིཊྛོ ཝཱ ཀལཱཔོསམཱུཧོཏི ཨུཀླཱཔོ, ཝཎྞསངྒམནཝསེནེཝཾ ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘ཨུཔཀླེསོ, སྣེཧོ’’ – ཨིཙྩཱདི, ཏེན ཡུཏྟཱཏི ཏཐཱ. པརིཙྪེདཝསེན ཝེཎཱིཡནྟི དིསྶནྟཱིཏི པརིཝེཎཱ. ཀུརུམཱནཱཏི ཀཏྟུཀཱམཱ. སེནཱསནཝཏྟཱནཾ པཉྙཏྟཏྟཱ, སེནཱསནཀྑནྡྷཀེ ཙ སེནཱསནཔཊིབདྡྷཱནཾ བཧཱུནམྤི ཝཙནཱནཾ ཝུཏྟཏྟཱ སེནཱསནཔཊིསངྑརཎམྤི ཏསྶ པཱུཛཱཡེཝ ནཱམཱཏི ཨཱཧ ‘‘བྷགཝཏོ ཝཙནཔཱུཛནཏྠ’’ནྟི. པཋམཾ མཱསནྟི ¶ ཝསྶཱནསྶ པཋམཾ མཱསཾ. ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཙེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ‘‘ཏིཏྠིཡཝཱདཔརིམོཙནཏྠཉྩཱ’’ཏི ཝུཏྟམཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཏིཏྠིཡཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཡནྟི ཀཏིཀཝཏྟཀརཎཾ. ཨེདིསེསུ ཧི ཋཱནེསུ ཡཾ-སདྡོ ཏཾ-སདྡཱནཔེཀྑོ ཏེནེཝ ཨཏྠསྶ པརིཔུཎྞཏྟཱ. ཡཾ ཝཱ ཀཏིཀཝཏྟཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཐ ཁོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏདེཝ མཡཱཔི ཝུཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ བྷགཝཏཱ…པེ… ཝཎྞིཏནྟི སེནཱསནཝཏྟཾ པཉྙཔེནྟེན སེནཱསནཀྑནྡྷཀེ (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༠༨) ཙ སེནཱསནཔཊིབདྡྷཝཙནཾ ཀཐེནྟེན ཝཎྞིཏཾ. སངྒཱཡིསྶཱམཱཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡསྶ ‘‘ཝུཏྟཾ ཨཧོསཱི’’ཏི ཙ ཨུབྷཡཏྠ སམྦནྡྷོ, ཨེཀསྶ ཝཱ ཨིཏི-སདྡསྶ ལོཔོ.
དུཏིཡདིཝསེཏི ཨེཝཾ ཙིནྟིཏདིཝསཏོ དུཏིཡདིཝསེ, སོ ཙ ཁོ ཝསྶཱུཔནཱཡིཀདིཝསཏོ དུཏིཡདིཝསོཝ. ཐེརཱ ཧི ཨཱསལ༹ྷིཔུཎྞམིཏོ པཱཊིཔདདིཝསེཡེཝ སནྣིཔཏིཏྭཱ ཝསྶམུཔགནྟྭཱ ཨེཝཾ ཙིནྟེསུནྟི. རཱཛདྭཱརེཏི རཱཛགེཧདྭཱརེ. ཧཏྠཀམྨནྟི ཧཏྠཀིརིཡཾ, ཧཏྠཀམྨསྶ ཀརཎནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཊིཝེདེསུནྟི ཛཱནཱཔེསུཾ. ཝིསཊྛཱཏི ནིརཱསངྐཙིཏྟཱ. ཨཱཎཱཡེཝ ¶ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཡཱ པཝཏྟནཊྛེན ཙཀྐནྟི ཨཱཎཱཙཀྐཾ. ཏཐཱ དྷམྨོཡེཝ ཙཀྐནྟི དྷམྨཙཀྐཾ, ཏཾ པནིདྷ དེསནཱཉཱཎཔཊིཝེདྷཉཱཎཝསེན དུཝིདྷམྤི ཡུཛྫཏི ཏདུབྷཡེནེཝ སངྒཱིཏིཡཱ པཝཏྟནཏོ. ‘‘དྷམྨཙཀྐནྟི ཙེཏཾ དེསནཱཉཱཎསྶཱཔི ནཱམཾ, པཊིཝེདྷཉཱཎསྶཱཔཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣.༧༨) ཧི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ. སནྣིསཛྫཊྛཱནནྟི སནྣིཔཏིཏྭཱ ནིསཱིདནཊྛཱནཾ. སཏྟ པཎྞཱནི ཡསྶཱཏི སཏྟཔཎྞཱི, ཡོ ‘‘ཚཏྟཔཎྞོ, ཝིསམཙྪདོ’’ ཏིཔི ཝུཙྩཏི, ཏསྶ ཛཱཏགུཧདྭཱརེཏི ཨཏྠོ.
ཝིསྶཀམྨུནཱཏི སཀྐསྶ དེཝཱནམིནྡསྶ ཀམྨཱཀམྨཝིདྷཱཡཀཾ དེཝཔུཏྟཾ སནྡྷཱཡཱཧ. སུཝིབྷཏྟབྷིཏྟིཐམྦྷསོཔཱནནྟི ཨེཏྠ སུཝིབྷཏྟཔདསྶ དྭནྡཏོ པུབྦེ སུཡྻམཱནཏྟཱ སབྦེཧི དྭནྡཔདེཧི སམྦནྡྷོ, ཏཐཱ ‘‘ནཱནཱཝིདྷ…པེ… ཝིཙིཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུཔི. རཱཛབྷཝནཝིབྷཱུཏིནྟི རཱཛབྷཝནསམྤཏྟིཾ, རཱཛབྷཝནསོབྷཾ ཝཱ. ཨཝཧསནྟམིཝཱཏི ཨཝཧཱསཾ ཀུརུམཱནཾ ཝིཡ. སིརིཡཱཏི སོབྷཱསངྑཱཏཱཡ ལཀྑིཡཱ. ནིཀེཏནམིཝཱཏི ཝསནཊྛཱནམིཝ, ‘‘ཛལནྟམིཝཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཨེཀསྨིཾཡེཝ པཱནཱིཡཏིཏྠེ ནིཔཏནྟཱ པཀྑིནོ ཝིཡ སབྦེསམྤི ཛནཱནཾ ཙཀྑཱུནི མཎྜཔེཡེཝ ནིཔཏནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཀནིཔཱཏ…པེ… ཝིཧངྒཱན’’ནྟི. ནཡནཝིཧངྒཱནནྟི ནཡནསངྑཱཏཝིཧངྒཱནཾ. ལོཀརཱམཎེཡྻཀམིཝ སམྤིཎྜིཏནྟི ཡདི ལོཀེ ཝིཛྫམཱནཾ རཱམཎེཡྻཀཾ སབྦམེཝ ཨཱནེཏྭཱ ཨེཀཏྠ སམྤིཎྜིཏཾ སིཡཱ, ཏཾ ཝིཡཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཡཾ ཡཾ ཝཱ ལོཀེ རམིཏུམརཧཏི, ཏཾ སབྦཾ སམྤིཎྜིཏམིཝཱཏིཔི ¶ ཨཏྠོ. དཊྛབྦསཱརམཎྜནྟི ཕེགྒུརཧིཏཾ སཱརཾ ཝིཡ, ཀསཊཝིནིམུཏྟཾ པསནྣཾ ཝིཡ ཙ དཊྛུམརཧརཱུཔེསུ སཱརབྷཱུཏཾ, པསནྣབྷཱུཏཉྩ. ཨཔིཙ དཊྛབྦོ དསྶནཱིཡོ སཱརབྷཱུཏོ ཝིསིཊྛཏརོ མཎྜོ མཎྜནཾ ཨལངྐཱརོ ཨེཏསྶཱཏི དཊྛབྦསཱརམཎྜོ, ཏཾ. མཎྜཾ སཱུརིཡརསྨིཾ པཱཏི ནིཝཱརེཏི, སབྦེསཾ ཝཱ ཛནཱནཾ མཎྜཾ པསནྣཾ པཱཏི རཀྑཏི, མཎྜནམལངྐཱརཾ ཝཱ པཱཏི པིཝཏི ཨལངྐརིཏུཾ ཡུཏྟབྷཱཝེནཱཏི མཎྜཔོ, ཏཾ.
ཀུསུམདཱམཱནི ཙ ཏཱནི ཨོལམྦཀཱནི ཙེཏི ཀུསུམདཱམོལམྦཀཱནི. ཝིསེསནསྶ ཙེཏྠ པརནིཔཱཏོ ཡཐཱ ‘‘ཨགྱཱཧིཏོ’’ཏི. ཝིཝིདྷཱནིཡེཝ ཀུསུམདཱམོལམྦཀཱནི ཏཐཱ, ཏཱནི ཝིནིགྒལནྟཾ ཝིསེསེན ཝམེནྟཾ ནིཀྑཱམེནྟམིཝ ཙཱརུ སོབྷནཾ ཝིཏཱནཾ ཨེཏྠཱཏི ཏཐཱ. ཀུཊྚེན གཧིཏོ སམཾ ཀཏོཏི ཀུཊྚིམོ, ཀོཊྚིམོ ཝཱ, ཏཱདིསོཡེཝ མཎཱིཏི མཎིཀོཊྚིམོ ¶ , ནཱནཱརཏནེཧི ཝིཙིཏྟོ མཎིཀོཊྚིམོ, ཏསྶ ཏལཾ ཏཐཱ. ཨཐ ཝཱ མཎིཡོ ཀོཊྚེཏྭཱ ཀཏཏལཏྟཱ མཎིཀོཊྚེན ནིཔྥཏྟནྟི མཎིཀོཊྚིམཾ, ཏམེཝ ཏལཾ, ནཱནཱརཏནཝིཙིཏྟཾ མཎིཀོཊྚིམཏལཾ ཏཐཱ. ཏམིཝ ཙ ནཱནཱཔུཔྥཱུཔཧཱརཝིཙིཏྟཾ སུཔརིནིཊྛིཏབྷཱུམིཀམྨནྟི སམྦནྡྷོ. པུཔྥཔཱུཛཱ པུཔྥཱུཔཧཱརོ. ཨེཏྠ ཧི ནཱནཱརཏནཝིཙིཏྟགྒཧཎཾ ནཱནཱཔུཔྥཱུཔཧཱརཝིཙིཏྟཏཱཡནིདསྶནཾ, མཎིཀོཊྚིམཏལགྒཧཎཾ སུཔརིནིཊྛིཏབྷཱུམིཀམྨཏཱཡཱཏི དཊྛབྦཾ. ནནྟི མཎྜཔཾ. བྲཧྨཝིམཱནསདིསནྟི བྷཱཝནཔུཾསཀཾ, ཡཐཱ བྲཧྨཝིམཱནཾ སོབྷཏི, ཏཐཱ ཨལངྐརིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཝིསེསེན མཱནེཏབྦནྟི ཝིམཱནཾ. སདྡཝིདཱུ པན ‘‘ཝིཧེ ཨཱཀཱསེ མཱཡནྟི གཙྪནྟི དེཝཱ ཡེནཱཏི ཝིམཱན’’ནྟི ཝདནྟི. ཝིསེསེན ཝཱ སུཙརིཏཀམྨུནཱ མཱིཡཏི ནིམྨཱིཡཏཱིཏི ཝིམཱནཾ, ཝཱིཏི ཝཱ སཀུཎོ ཝུཙྩཏི, ཏཾ སཎྛཱནེན མཱིཡཏི ནིམྨཱིཡཏཱིཏི ཝིམཱནནྟིཨཱདིནཱཔི ཝཏྟབྦོ. ཝིམཱནཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨེཀཡོཛནདྭིཡོཛནཱདིབྷཱཝེན པམཱཎཝིསེསཡུཏྟཏཱཡ, སོབྷཱཏིསཡཡོགེན ཙ ཝིསེསཏོ མཱནནཱིཡཏཱཡ ཝིམཱན’’ནྟི (ཝི. ཝ. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ) ཝུཏྟཾ. ནཏྠི ཨགྒྷམེཏེསནྟི ཨནགྒྷཱནི, ཨཔརིམཱཎགྒྷཱནི ཨགྒྷིཏུམསཀྐུཎེཡྻཱནཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཏིརཱུཔཾ, པཙྩེཀཾ ཝཱ ཨཏྠརིཏབྦཱནཱིཏི པཙྩཏྠརཎཱནི, ཏེསཾ སཏཱནི ཏཐཱ. ཨུཏྟརཱབྷིམུཁནྟི ཨུཏྟརདིསཱབྷིམུཁཾ. དྷམྨོཔི སཏྠཱཡེཝ སཏྠུཀིཙྩནིཔྥཱདནཏོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཱསནཱརཧཾ དྷམྨཱསནཾ པཉྙཔེཏྭཱ’’ཏི. ཡཐཱཧ ‘‘ཡོ ཁོ…པེ… མམཙྩཡེན སཏྠཱ’’ཏིཨཱདི, (དཱི. ནི. ༢.༢༡༦) ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏདྷམྨདེསཀསྶ ཝཱ སཏྠུཀིཙྩཱཝཧཏྟཱ ཏཐཱརཱུཔེ ཨཱསནེ ནིསཱིདིཏུམརཧཏཱིཏི དསྶེཏུམྤི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨཱསནཱརཧནྟི ནིསཱིདནཱརཧཾ. དྷམྨཱསནནྟི དྷམྨདེསཀཱསནཾ, དྷམྨཾ ཝཱ ཀཐེཏུཾ ཡུཏྟཱསནཾ. དནྟཁཙིཏནྟི དནྟེཧི ཁཙིཏཾ, ཧཏྠིདནྟེཧི ཀཏནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ‘‘དནྟོ ནཱམ ཧཏྠིདནྟོ ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ དྷམྨཱསནེ. མམ ཀིཙྩནྟི མམ ཀམྨཾ, མཡཱ ཝཱ ཀརཎཱིཡཾ.
ཨིདཱནི ¶ ཨཱཡསྨཏོ ཨཱནནྡསྶ ཨསེཀྑབྷཱུམིསམཱཔཛྫནཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏསྨིཉྩ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏསྨིཉྩ པན དིཝསཨེཏི ཏཐཱ རཉྙཱ ཨཱརོཙཱཔིཏདིཝསེ, སཱཝཎམཱསསྶ ཀཱལ༹པཀྑཙཏུཏྠདིཝསེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨནཏྠཛནནཏོ ཝིསསངྐཱསཏཱཡ ཀིལེསོ ཝིསཾ, ཏསྶ ཁཱིཎཱསཝབྷཱཝཏོ ཨཉྙཐཱབྷཱཝསངྑཱཏཱ སཏྟི གནྡྷོ. ཏཐཱ ཧི སོ ¶ བྷགཝཏོ པརིནིབྦཱནཱདཱིསུ ཝིལཱཔཱདིམཀཱསི. ཨཔིཙ ཝིསཛནནཀཔུཔྥཱདིགནྡྷཔཊིབྷཱགཏཱཡ ནཱནཱཝིདྷདུཀྑཧེཏུཀིརིཡཱཛནནཀོ ཀིལེསོཝ ‘‘ཝིསགནྡྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཧི སོ ‘‘ཝིསཾ ཧརཏཱིཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསམཱུལཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཕལཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཔརིབྷོགཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱནི. ༣) ཝུཏྟོཏི. ཨཔིཙ ཝིསགནྡྷོནཱམ ཝིརཱུཔོ མཾསཱདིགནྡྷོ, ཏཾསདིསཏཱཡ པན ཀིལེསོ. ‘‘ཝིསྶསདྡོ ཧི ཝིརཱུཔེ’’ཏི (དྷ. ས. ཊཱི. ༦༢༤) ཨབྷིདྷམྨཊཱིཀཱཡཾཝུཏྟཾ. ཨདྡྷཱཏི ཨེཀཾསཏོ. སཾཝེགནྟི དྷམྨསཾཝེགཾ. ‘‘ཨོཧིཏབྷཱརཱན’’ནྟི ཧི ཡེབྷུཡྻེན, པདྷཱནེན ཙ ཝུཏྟཾ. ཨེདིསེསུ པན ཋཱནེསུ ཏདཉྙེསམྤི དྷམྨསཾཝེགོཡེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘སཾཝེགོ ནཱམ སཧོཏྟཔྤཾ ཉཱཎཾ, སོ ཏསྶཱ བྷགཝཏོ དསྶནེ ཨུཔྤཛྫཱི’’ཏི (ཝི. ཝ. ཨཊྛ. ༨༣༨) རཛྫུམཱལཱཝིམཱནཝཎྞནཱཡཾཝུཏྟཾ, སཱ ཙ ཏདཱ ཨཝིཉྙཱཏསཱསནཱ ཨནཱགཏཕལཱཏི. ཨིཏརཐཱ ཧི ཙིཏྟུཏྲཱསཝསེན དོསོཡེཝ སཾཝེགོཏི ཨཱཔཛྫཏི, ཨེཝཉྩ སཏི སོ ཏསྶ ཨསེཀྑབྷཱུམིསམཱཔཛྫནསྶ ཨེཀཾསཀཱརཎཾ ན སིཡཱ. ཨེཝམབྷཱུཏོ ཙ སོ ཨིདྷ ན ཝཏྟབྦོཡེཝཱཏི ཨལམཏིཔཔཉྩེན. ཏེནཱཏི ཏསྨཱ སྭེ སངྒྷསནྣིཔཱཏསྶ ཝཏྟམཱནཏྟཱ, སེཀྑསཀརཎཱིཡཏྟཱ ཝཱ. ཏེ ན ཡུཏྟནྟི ཏཝ ན ཡུཏྟཾ, ཏཡཱ ཝཱ སནྣིཔཱཏཾ གནྟུཾ ན པཏིརཱུཔཾ.
མེཏནྟི མམ ཨེཏཾ གམནཾ. ཡྭཱཧནྟི ཡོ ཨཧཾ, ཡནྟི ཝཱ ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ, ཏེན ‘‘གཙྪེཡྻ’’ནྟི ཨེཏྠ གམནཀིརིཡཾ པརཱམསཏི, ཀིརིཡཱཔརཱམསནསྶ ཙ ཡཾ ཏཾ-སདྡསྶ ཨཡཾ པཀཏི, ཡདིདཾ ནཔུཾསཀལིངྒེན, ཨེཀཝཙནེན ཙ ཡོགྱཏཱ ཏཐཱཡེཝ ཏཏྠ ཏཏྠ དསྶནཏོ. ཀིརིཡཱཡ ཧི སབྷཱཝཏོ ནཔུཾསཀཏྟམེཀཏྟཉྩ ཨིཙྪནྟི སདྡཝིདཱུ. ཨཱཝཛྫེསཱིཏི ཨུཔནཱམེསི. མུཏྟཱཏི མུཙྩིཏཱ. ཨཔྤཏྟཉྩཱཏི ཨགཏཉྩ, བིམྦོཧནེ ན ཏཱཝ ཋཔིཏནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཏསྨིཾ ཨནྟརེཏི ཨེཏྠནྟརེ, ཨིམིནཱ པདདྭཡེན དསྶིཏཀཱལཱནཾ ཝེམཛ྄ཛྷཀྑཎེ, ཏཐཱདསྶིཏཀཱལདྭཡསྶ ཝཱ ཝིཝརེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
‘‘ཀཱརཎེ ཙེཝ ཙིཏྟེ ཙ, ཁཎསྨིཾ ཝིཝརེཔི ཙ;
ཝེམཛ྄ཛྷཱདཱིསུ ཨཏྠེསུ ‘ཨནྟརཱ’ཏི རཝོ གཏོ’’ཏི.
ཧི ¶ ཝུཏྟཾ. ཨནུཔཱདཱཡཱཏི ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེན ཀཉྩི དྷམྨཾ ཨགྒཧེཏྭཱ, ཡེཧི ཝཱ ཀིལེསེཧི མུཙྩཏི, ཏེསཾ ལེསམཏྟམྤི ཨགྒཧེཏྭཱ. ཨཱསཝེཧཱིཏི ¶ བྷཝཏོ ཨཱ བྷཝགྒཾ, དྷམྨཏོ ཙ ཨཱ གོཏྲབྷུཾ སཝནཏོ པཝཏྟནཏོ ཨཱསཝསཉྙིཏེཧི ཀིལེསེཧི. ཨུཔལཀྑཎཝཙནམཏྟཉྩེཏཾ. ཏདེཀཊྛཏཱཡ ཧི སབྦེཧིཔི ཀིལེསེཧི སབྦེཧིཔི པཱཔདྷམྨེཧི ཙིཏྟཾ ཝིམུཙྩཏིཡེཝ. ཙིཏྟཾ ཝིམུཙྩཱིཏི ཙིཏྟཾ ཨརཧཏྟམགྒཀྑཎེ ཨཱསཝེཧི ཝིམུཙྩམཱནཾ ཧུཏྭཱ ཨརཧཏྟཕལཀྑཎེ ཝིམུཙྩི. ཏདཏྠཾ ཝིཝརཏི ‘‘ཨཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཙངྐམེནཱཏི ཙངྐམནཀིརིཡཱཡ. ཝིསེསནྟི ཨཏྟནཱ ལདྡྷམགྒཕལཏོ ཝིསེསམགྒཕལཾ. ཝིཝཊྚཱུཔནིསྶཡབྷཱུཏཾ ཀཏཾ ཨུཔཙིཏཾ པུཉྙཾ ཡེནཱཏི ཀཏཔུཉྙོ, ཨརཧཏྟཱདྷིགམཱཡ ཀཏཱདྷིཀཱརོཏི ཨཏྠོ. པདྷཱནམནུཡུཉྫཱཏི ཝཱིརིཡམནུཡུཉྫཱཧི, ཨརཧཏྟསམཱཔཏྟིཡཱ ཨནུཡོགཾ ཀརོཧཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཧོཧིསཱིཏི བྷཝིསྶསི. ཀཐཱདོསོཏི ཀཐཱཡ དོསོ ཝིཏཐབྷཱཝོ. ཨཙྩཱརདྡྷནྟི ཨཏིཝིཡ ཨཱརདྡྷཾ. ཨུདྡྷཙྩཱཡཱཏི ཨུདྡྷཏབྷཱཝཱཡ. ཧནྡཱཏི ཝོསྶགྒཝཙནཾ. ཏེན ཧི ཨདྷུནཱཡེཝ ཡོཛེམི, ན པནཱཧཾ པཔཉྩཾ ཀརོམཱིཏི ཝོསྶགྒཾ ཀརོཏི. ཝཱིརིཡསམཏཾ ཡོཛེམཱིཏི ཙངྐམནཝཱིརིཡསྶ ཨདྷིམཏྟཏྟཱ ཏསྶ ཧཱཔནཝསེན སམཱདྷིནཱ སམཏཱཔཱདནེན ཝཱིརིཡསྶ སམཏཾ སམབྷཱཝཾ ཡོཛེམི, ཝཱིརིཡེན ཝཱ སམཐསངྑཱཏཾ སམཱདྷིཾ ཡོཛེམཱིཏིཔི ཨཏྠོ. དྭིདྷཱཔི ཧི པཱཋོ དིསྶཏི. ཝིསྶམིསྶཱམཱིཏི ཨསྶསིསྶཱམི. ཨིདཱནི ཏསྶ ཝིསེསཏོ པསཾསནཱརཧབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཏི ཙཏུཨིརིཡཱཔཐཝིརཧིཏཏཱཀཱརཎེན. ‘‘ཨནིཔནྣོ’’ཏིཨཱདཱིནི པཙྩུཔྤནྣཝཙནཱནེཝ. པརིནིབྦུཏོཔི སོ ཨཱཀཱསེཡེཝ པརིནིབྦཱཡི. ཏསྨཱ ཐེརསྶ ཀིལེསཔརིནིབྦཱནཾ, ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནཉྩ ཝིསེསེན པསཾསཱརཧཾ ཨཙྪརིཡབྦྷུཏམེཝཱཏི.
དུཏིཡདིཝསེཏི ཐེརེན ཨརཧཏྟཔཏྟདིཝསཏོ དུཏིཡདིཝསེ. པཉྩམིཡནྟི ཏིཐཱིཔེཀྑཱཡ ཝུཏྟཾ, ‘‘དུཏིཡདིཝསེ’’ཏི ཨིམིནཱ ཏུལྱཱདྷིཀརཎཾ. བྷིནྣལིངྒམྤི ཧི ཏུལྱཏྠཔདཾ དིསྶཏི ཡཐཱ ‘‘གུཎོ པམཱཎཾ, ཝཱིསཏི ཙིཏྟཱནི’’ ཨིཙྩཱདི. ཀཱལ༹པཀྑསྶཱཏི སཱཝཎམཱསཀཱལ༹པཀྑསྶ. པཋམཉྷི མཱསཾ ཁཎྜཕུལླཔཊིསངྑརཎམཀཾསུ, པཋམམཱསབྷཱཝོ ཙ མཛ྄ཛྷིམཔྤདེསཝོཧཱརེན. ཏཏྠ ཧི པུརིམཔུཎྞམིཏོ ཡཱཝ ཨཔརཱ པུཎྞམཱི, ཏཱཝ ཨེཀོ མཱསོཏི ཝོཧརནྟི. ཏཏོ ཏཱིཎི དིཝསཱནི རཱཛཱ མཎྜཔམཀཱསི, ཏཏོ དུཏིཡདིཝསེ ཐེརོ ཨརཧཏྟཾ སཙྪཱཀཱསི, ཏཏིཡདིཝསེ པན སནྣིཔཏིཏྭཱ ཐེརཱ སངྒཱིཏིམཀཾསུ, ཏསྨཱ ཨཱསལ༹ྷིམཱསཀཱལ༹པཀྑཔཱཊིཔདཏོ ཡཱཝ སཱཝཎམཱསཀཱལ༹པཀྑཔཉྩམཱི ¶ , ཏཱཝ པཉྩདིཝསཱདྷིཀོ ཨེཀམཱསོ ཧོཏི. སམཱནོཏི ཨུཔྤཛྫམཱནོ. ཧཊྛཏུཊྛཙིཏྟོཏི ཨཏིཝིཡ སོམནསྶཙིཏྟོ, པཱམོཛྫེན ཝཱ ཧཊྛཙིཏྟོ པཱིཏིཡཱ ཏུཊྛཙིཏྟོ. ཨེཀཾསནྟི ཨེཀསྨིཾ ཨཾསེ, ཝཱམཾསེཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི ཝངྒཱིསསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟཾ –
‘‘ཨེཀཾསཾ ¶ ཙཱིཝརནྟི ཨེཏྠ པུན སཎྛཱཔནཝསེན ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཀཾསནྟི ཙ ཝཱམཾསཾ པཱརུཔིཏྭཱ ཋིཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཡཏོ ཡཐཱ ཝཱམཾསཾ པཱརུཔིཏྭཱ ཋིཏཾ ཧོཏི, ཏཐཱ ཙཱིཝརཾ ཀཏྭཱཏི ཨེཝམསྶཏྠོ ཝེདིཏབྦོ’’ཏི (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༤༥).
བནྡྷ…པེ… ཝིཡཱཏི ཝཎྚཏོ པཝུཏྟསུཔརིཔཀྐཏཱལཕལམིཝ. པཎྜུ…པེ… ཝིཡཱཏི སིཏཔཱིཏཔབྷཱཡུཏྟཔཎྜུརོམཛཀམྦལེ ཋཔིཏོ ཛཱཏིམཱ མཎི ཝིཡ, ཛཱཏིཝཙནེན ཙེཏྠ ཀུཏྟིམཾ ནིཝཏྟེཏི. སམུགྒཏཔུཎྞཙནྡོ ཝིཡཱཏི ཛུཎྷཔཀྑཔནྣརསུཔོསཐེ སམུགྒཏོ སོལ༹སཀལཱཔརིཔུཎྞོ ཙནྡོ ཝིཡ. བཱལཱ…པེ… ཝིཡཱཏི ཏརུཎསཱུརིཡཔབྷཱསམྥསྶེན ཕུལླིཏསུཝཎྞཝཎྞཔརཱགགབྦྷཾ སཏཔཏྟཔདྡྷཾ ཝིཡ. ‘‘པིཉྫརསདྡོ ཧི ཧེམཝཎྞཔརིཡཱཡོ’’ཏི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.༢༢) སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ ཝུཏྟོ. པརིཡོདཱཏེནཱཏི པབྷསྶརེན. སཔྤབྷེནཱཏི ཝཎྞཔྤབྷཱཡ, སཱིལཔྤབྷཱཡ ཙ སམནྣཱགཏེན. སསྶིརིཀེནཱཏི སརཱིརསོབྷགྒཱདིསངྑཱཏཱཡ སིརིཡཱ ཨཏིཝིཡ སིརིམཏཱ. མུཁཝརེནཱཏི ཡཐཱཝུཏྟསོབྷཱསམལངྐཏཏྟཱ ཨུཏྟམམུཁེན. ཀཱམཾ ‘‘ཨཧམསྨི ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ’’ཏི ནཱརོཙེསི, ཏཐཱརཱུཔཱཡ པན ཨུཏྟམལཱིལཱ༹ཡ གམནཏོ པསྶནྟཱ སབྦེཔི ཏམཏྠཾ ཛཱནནྟི, ཏསྨཱ ཨཱརོཙེནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཾ ཨཱརོཙཡམཱནོ ཝིཡ ཨགམཱསཱི’’ཏི.
ཀིམཏྠཾ པནཱཡཾ ཨེཝམཱརོཙཡམཱནོ ཝིཡ ཨགམཱསཱིཏི? ཝུཙྩཏེ – སོ ཧི ‘‘ཨཏྟུཔནཱཡིཀཾ ཨཀཏྭཱ ཨཉྙབྱཱཀརཎཾ བྷགཝཏཱ སཾཝཎྞིཏ’’ནྟི མནསི ཀརིཏྭཱ ‘‘སེཀྑཏཱཡ དྷམྨཝིནཡསངྒཱིཏིཡཱ གཧེཏུམཡུཏྟམྤི བཧུསྶུཏཏྟཱ གཎྷིསྶཱམཱ’’ཏི ནིསིནྣཱནཾ ཐེརཱནཾ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཝིཛཱནནེན སོམནསྶུཔྤཱདནཏྠཾ, ‘‘ཨཔྤམཏྟོ ཧོཧཱི’’ཏི བྷགཝཏཱ དིནྣཨོཝཱདསྶ ཙ སཕལཏཱདཱིཔནཏྠཾ ཨེཝམཱརོཙཡམཱནོ ཝིཡ ཨགམཱསཱིཏི. ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀསྶཔསྶ ¶ ཨེཏདཧོསི སམསམཊྛཔནཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎེན སཏྠུཀཔྤཏྟཱ. དྷརེཡྻཱཏི ཝིཛྫམཱནོ བྷཝེཡྻ. ‘‘སོབྷཏི ཝཏ ཏེ ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ ཨརཧཏྟསམདྷིགམཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཱདྷུཀཱརམདཱསི. ཨཡམིདྷ དཱིགྷབྷཱཎཀཱནཾ ཝཱདོ. ཁུདྡཀབྷཱཎཀེསུ ཙ སུཏྟནིཔཱཏཁུདྡཀཔཱཋབྷཱཎཀཱནཾ ཝཱདོཏིཔི ཡུཛྫཏི ཏདཊྛཀཐཱསུཔི ཏཐཱ ཝུཏྟཏྟཱ.
མཛ྄ཛྷིམཾ ནིཀཱཡཾ བྷཎནྟི སཱིལེནཱཏི མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱ, ཏཔྤགུཎཱ ཨཱཙརིཡཱ. ཡཐཱཝུཌྜྷནྟི ཝུཌྜྷཔཊིཔཱཊིཾ, ཏདནཏིཀྐམིཏྭཱ ཝཱ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ བྷིཀྑུསངྒྷེ. ཨཱནནྡསྶ ཨེཏམཱསནནྟི སམྦནྡྷོ. ཏསྨིཾ སམཡེཏི ཏསྨིཾ ཨེཝཾཀཐནསམཡེ. ཐེརོ ཙིནྟེསི ‘‘ཀུཧིཾ གཏོ’’ཏི པུཙྪནྟཱནཾ ཨཏྟཱནཾ དསྶེནྟེ ཨཏིཝིཡ པཱཀཊབྷཱཝེན བྷཝིསྶམཱནཏྟཱ, ཨཡམྤི མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀེསྭེཝ ཨེཀཙྩཱནཾ ཝཱདོ, ཏསྨཱ ཨིཏིཔི ཨེཀེ ཝདནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨཱཀཱསེན ཨཱགནྟྭཱ ཨཏྟནོ ཨཱསནེཡེཝ ¶ ཨཏྟཱནཾ དསྶེསཱིཏིཔི ཏེསམེཝ ཨེཀཙྩེ ཝདནྟི. པུལླིངྒཝིསཡེ ཧི ‘‘ཨེཀེ’’ཏི ཝུཏྟེ སབྦཏྠ ‘‘ཨེཀཙྩེ’’ཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཱིསུཔི ཙེཏྠ ཝཱདེསུ ཏེསཾ ཏེསཾ བྷཱཎཀཱནཾ ཏེན ཏེནཱཀཱརེན ཨཱགཏམཏྟཾ ཋཔེཏྭཱ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཝཙནེ ཨཉྙཾ ཝིསེསཀཱརཎཾ ནཏྠི. སཏྟམཱསཾ ཀཏཱཡ ཧི དྷམྨཝིནཡསངྒཱིཏིཡཱ ཀདཱཙི པཀཏིཡཱཝ, ཀདཱཙི པཐཝིཡཾ ནིམུཛྫིཏྭཱ, ཀདཱཙི ཨཱཀཱསེན ཨཱགཏཏྟཱ ཏཾ ཏདཱགམནམུཔཱདཱཡ ཏཐཱ ཏཐཱ ཝདནྟི. ཨཔིཙ སངྒཱིཏིཡཱ ཨཱདིདིཝསེཡེཝ པཋམཾ པཀཏིཡཱ ཨཱགནྟྭཱ ཏཏོ པརཾ ཨཱཀཱསམབྦྷུགྒནྟྭཱ པརིསཾ པཏྟཀཱལེ ཏཏོ ཨོཏརིཏྭཱ བྷིཀྑུཔནྟིཾ ཨཔཱིལེ༹ནྟོ པཐཝིཡཾ ནིམུཛྫིཏྭཱ ཨཱསནེ ཨཏྟཱནཾ དསྶེསཱིཏིཔི ཝདནྟི. ཡཐཱ ཝཱ ཏཐཱ ཝཱ ཨཱགཙྪཏུ, ཨཱགམནཱཀཱརམཏྟཾ ན པམཱཎཾ, ཨཱགནྟྭཱ གཏཀཱལེ ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀསྶཔསྶ སཱདྷུཀཱརདཱནམེཝ པམཱཎཾ སཏྠཱརཱ དཱཏབྦསཱདྷུཀཱརདཱནེནེཝ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཡཱ ཨཉྙེསམྤི ཉཱཔིཏཏྟཱ, བྷགཝཏི དྷརམཱནེ པཊིགྒཧེཏབྦཱཡ ཙ པསཾསཱཡ ཐེརསྶ པཊིགྒཧིཏཏྟཱ. ཏསྨཱ ཏམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སབྦཏྠཱཔཱིཏི སབྦེསུཔི ཏཱིསུ ཝཱདེསུ.
བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསཱིཏི བྷིཀྑཱུ ཨཱལཔཱིཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ, ཨཉྙཏྲ པན ཉཱཔནེཔི དིསྶཏི ཡཐཱ ‘‘ཨཱམནྟཡཱམི ཝོ བྷིཀྑཝེ, (དཱི. ནི. ༢.༢༡༨) པཊིཝེདཡཱམི ཝོ བྷིཀྑཝེ’’ཏི ¶ (ཨ. ནི. ༧.༧༢) པཀྐོསནེཔི དིསྶཏི ཡཐཱ ‘‘ཨེཧི ཏྭཾ བྷིཀྑུ མམ ཝཙནེན སཱརིཔུཏྟཾ ཨཱམནྟེཧཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༩.༡༡) ཨཱལཔནེཔི དིསྶཏི ཡཐཱ ‘‘ཏཏྲ ཁོ བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསི ‘བྷིཀྑཝོ’ཏི’’ (སཾ. ནི. ༡.༢༤༩), ཨིདྷཱཔི ཨཱལཔནེཏི སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟཾ. ཨཱལཔནམཏྟསྶ པན ཨབྷཱཝཏོ ‘‘ཀིཾ པཋམཾ སངྒཱཡཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟེན ཝིཉྙཱཔིཡམཱནཏྠནྟརེན ཙ སཧཙརཎཏོ ཉཱཔནེཝ ཝཊྚཏི, ཏསྨཱ ཨཱམནྟེསཱིཏི པཊིཝེདེསི ཝིཉྙཱཔེསཱིཏི ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ. ‘‘ཏཏྲ ཁོ བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསི ‘བྷིཀྑཝོ’ཏི, ‘བྷདྡནྟེ’ཏི ཏེ བྷིཀྑཱུ བྷགཝཏོ པཙྩསྶོསུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༤༩) ཧི ཨཱལཔནམཏྟམེཝ དིསྶཏི, ན ཝིཉྙཱཔིཡམཱནཏྠནྟརཾ, ཏཾ པན ‘‘བྷཱུཏཔུབྦཾ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༡.༢༤༩) པཙྩེཀམེཝ ཨཱརདྡྷཾ. ཏསྨཱ ཏཱདིསེསྭེཝ ཨཱལཔནེ ཝཊྚཏཱིཏི ནོ ཏཀྐོ. སདྡཝིདཱུ པན ཝདནྟི ‘‘ཨཱམནྟཡིཏྭཱ དེཝིནྡོ, ཝིསྶཀམྨཾ མཧིདྡྷིཀ’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཙརིཡཱ. ༡༠༧) ཝིཡ མནྟསདྡོ གུཏྟབྷཱསནེ. ཏསྨཱ ‘ཨཱམནྟེསཱི’ཏི ཨེཏསྶ སམྨནྟཡཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ‘‘ཨཱཝུསོ’’ཏིཨཱདི ཨཱམནྟནཱཀཱརདཱིཔནཾ. དྷམྨཾ ཝཱ ཝིནཡཾ ཝཱཏི ཨེཏྠ ཝཱ-སདྡོ ཝིཀཔྤནེ, ཏེན ‘‘ཀིམེཀཾ ཏེསུ པཋམཾ སངྒཱཡཱམཱ’’ཏི དསྶེཏི. ཀསྨཱ ཨཱཡཱུཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིནཡེ ཋིཏེ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཡསྨཱ, ཏསྨཱ’’ཏི ཙ ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཏསྨཱཏི ཏཱཡ ཨཱཡུསརིཀྑཏཱཡ ¶ . དྷུརནྟི ཛེཊྛཀཾ. ནོ ནཔྤཧོཏཱིཏི པཧོཏིཡེཝ. དྭིཔཊིསེདྷོ ཧི སཧ ཨཏིསཡེན པཀཏྱཏྠདཱིཔཀོ.
ཨེཏདགྒནྟི ཨེསོ ཨགྒོ. ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཧི ཨཡཾ ནིདྡེསོ. ཡདིདནྟི ཙ ཡོ ཨཡཾ, ཡདིདཾ ཁནྡྷཔཉྩཀནྟི ཝཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཝཉྷི སཏི ‘‘ཨེཏདགྒ’’ནྟི ཡཐཱརུཏལིངྒམེཝ. ‘‘ཡདིད’’ནྟི པདསྶ ཙ ཨཡཾ སབྷཱཝོ, ཡཱ ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཝཏྟབྦསྶ ལིངྒཱནུརཱུཔེན ‘‘ཡོ ཨཡ’’ནྟི ཝཱ ‘‘ཡཱ ཨཡ’’ནྟི ཝཱ ‘‘ཡཾ ཨིད’’ནྟི ཝཱ ཡོཛེཏབྦཏཱ ཏཐཱཡེཝསྶ ཏཏྠ ཏཏྠ དསྶིཏཏྟཱ. བྷིཀྑཱུནཾ ཝིནཡདྷརཱནནྟི ནིདྡྷཱརཎཚཊྛཱིནིདྡེསོ.
ཨཏྟནཱཝ ཨཏྟཱནཾ སམྨནྣཱིཏི སཡམེཝ ཨཏྟཱནཾ སམྨཏཾ ཨཀཱསི. ‘‘ཨཏྟནཱ’’ཏི ཧི ཨིདཾ ཏཏིཡཱཝིསེསནཾ བྷཝཏི, ཏཉྩ པརེཧི སམྨནྣནཾ ནིཝཏྟེཏི, ‘‘ཨཏྟནཱ’’ཏི ཝཱ ཨཡཾ ཝིབྷཏྱནྟཔཏིརཱུཔཀོ ཨབྱཡསདྡོ ¶ . ཀེཙི པན ‘‘ལིངྒཏྠེ ཏཏིཡཱ ཨབྷིཧིཏཀཏྟུབྷཱཝཏོ’’ཏི ཝདནྟི. ཏདཡུཏྟམེཝ ‘‘ཐེརོ’’ཏི ཀཏྟུནོ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ. ཝིསྶཛྫནཏྠཱཡ ཨཏྟནཱཝ ཨཏྟཱནཾ སམྨནྣཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. པུཙྪདྷཱཏུསྶ དྭིཀམྨིཀཏྟཱ ‘‘ཨུཔཱལིཾ ཝིནཡ’’ནྟི ཀམྨདྭཡཾ ཝུཏྟཾ.
བཱིཛནིཾ གཧེཏྭཱཏི ཨེཏྠ བཱིཛནཱིགཧཎཾ དྷམྨཀཐིཀཱནཾ དྷམྨཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཱཡ ཧི དྷམྨཀཐིཀཱནཾ པརིསཱཡ ཧཏྠཀུཀྐུཙྩམུཁཝིཀཱརཱདི པཊིཙྪཱདཱིཡཏི. བྷགཝཱ ཙ དྷམྨཀཐིཀཱནཾ དྷམྨཏཱདསྶནཏྠམེཝ ཝིཙིཏྲབཱིཛནིཾ གཎྷཱཏི. ཨཉྙཐཱ ཧི སབྦསྶཔི ལོཀསྶ ཨལངྐཱརབྷཱུཏཾ པརམུཀྐཾསགཏསིཀྑཱསཾཡམཱནཾ བུདྡྷཱནཾ མུཁཙནྡམཎྜལཾ པཊིཙྪཱདེཏབྦཾ ན སིཡཱ. ‘‘པཋམཾ ཨཱཝུསོ ཨུཔཱལི པཱརཱཛིཀཾ ཀཏྠ པཉྙཏྟ’’ནྟི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ ཏསྶ སངྒཱིཏིཡཱ པུརིམཀཱལེ པཋམབྷཱཝོ ན ཡུཏྟོཏི? ནོ ན ཡུཏྟོ བྷགཝཏཱ པཉྙཏྟཱནུཀྐམེན, པཱཏིམོཀྑུདྡེསཱནུཀྐམེན ཙ པཋམབྷཱཝསྶ སིདྡྷཏྟཱ. ཡེབྷུཡྻེན ཧི ཏཱིཎི པིཊཀཱནི བྷགཝཏོ དྷརམཱནཀཱལེ ཋིཏཱནུཀྐམེནེཝ སངྒཱིཏཱནི, ཝིསེསཏོ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཔིཊཀཱནཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཀིསྨིཾ ཝཏྠུསྨིནྟི, མེཐུནདྷམྨེཏི ཙ ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཝཙནཾ. ‘‘ཀཏྠ པཉྙཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ དསྶིཏེན སཧ ཏདཝསིཊྛམྤི སངྒཧེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝཏྠུམྤི པུཙྪཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
སངྒཱིཏིཀཱརཀཝཙནསམྨིསྶཾ ཝཱ ནུ ཁོ, སུདྡྷཾ ཝཱ བུདྡྷཝཙནནྟི ཨཱསངྐཱཔརིཧརཎཏྠཾ, ཡཐཱསངྒཱིཏསྶེཝ པམཱཎབྷཱཝཾ དསྶནཏྠཉྩ པུཙྪཾ སམུདྡྷརིཏྭཱ ཝིསྶཛྫེནྟོ ‘‘ཀིཾ པནེཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠ པཋམཔཱརཱཛིཀེཏི ཨེཏིསྶཾ ཏཐཱསངྒཱིཏཱཡ པཋམཔཱརཱཛིཀཔཱལི༹ཡཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ན ཧི ཏཐཱགཏཱ ཨེཀབྱཉྫནམྤི ནིརཏྠཀཾ ཝདནྟཱི’’ཏི. ཨཔནེཏབྦནྟི ཨཏིརེཀབྷཱཝེན ¶ ནིརཏྠཀཏཱཡ, ཝིཏཐབྷཱཝེན ཝཱ ཨཡུཏྟཏཱཡ ཚཌྜེཏབྦཝཙནཾ. པཀྑིཔིཏབྦནྟི ཨསམྤུཎྞཏཱཡ ཨུཔནེཏབྦཝཙནཾ. ཀསྨཱཏི ཨཱཧ ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདི. སཱཝཀཱནཾ པན དེཝཏཱནཾ ཝཱ བྷཱསིཏེཏི བྷགཝཏོ པུཙྪཱཐོམནཱདིཝསེན བྷཱསིཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ. སབྦཏྠཱཔཱིཏི བྷགཝཏོ སཱཝཀཱནཾ དེཝཏཱནཉྩ བྷཱསིཏེཔི. ཏཾ པན པཀྑིཔནཾ སམྦནྡྷཝཙནམཏྟསྶེཝ, ན སབྷཱཝཱཡུཏྟིཡཱ ཨཏྠསྶཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཀིཾ པན ཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ སམྦནྡྷཝཙནམཏྟནྟི པུབྦཱཔརསམྦནྡྷཝཙནམེཝ. ཨིདཾ པཋམཔཱརཱཛིཀནྟི ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཋཔེསུཾ ཨིམིནཱཝ ཝཱཙནཱམགྒེན ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིཀིཙྩནིཔྥཱདནཏྠཾ, ཏདཏྠམེཝ ཙ གཎསཛ྄ཛྷཱཡམཀཾསུ ‘‘ཏེན…པེ… ཝིཧརཏཱི’’ཏི. སཛ྄ཛྷཱཡཱརམྦྷཀཱལེཡེཝ པཐཝཱི ཨཀམྤིཏྠཱཏི ཝདནྟི, ཏདིདཾ པན པཐཝཱིཀམྤནཾ ཐེརཱནཾ དྷམྨསཛ྄ཛྷཱཡཱནུབྷཱཝེནཱཏི ¶ ཉཱཔེཏུཾ ‘‘སཱདྷུཀཱརཾ དདམཱནཱ ཝིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨུདཀཔརིཡནྟནྟི པཐཝཱིསནྡྷཱརཀཨུདཀཔརིཡནྟཾ. ཏསྨིཉྷི ཙལིཏེཡེཝ སཱཔི ཙལཏི, ཨེཏེན ཙ པདེསཔཐཝཱིཀམྤནཾ ནིཝཏྟེཏི.
ཀིཉྩཱཔི པཱལི༹ཡཾ གཎནཱ ནཏྠི, སངྒཱིཏིམཱརོཔིཏཱནི པན ཨེཏྟཀཱནེཝཱཏི དཱིཔེཏུཾ ‘‘པཉྩསཏྟཏི སིཀྑཱཔདཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པུརིམནཡེནེཝཱ’’ཏི ཨེཏེན སཱདྷུཀཱརཾ དདམཱནཱ ཝིཡཱཏི ཨཏྠམཱཧ. ན ཀེཝལཾ སིཀྑཱཔདཀཎྜཝིབྷངྒནིཡམེནེཝ, ཨཐ ཁོ པམཱཎནིཡམེནཱཔཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏུསཊྛིབྷཱཎཝཱརཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ བྷཱཎཝཱརོཏི –
‘‘ཨཊྛཀྑརཱ ཨེཀཔདཾ, ཨེཀགཱཐཱ ཙཏུཔྤདཾ;
གཱཐཱ ཙེཀཱ མཏོ གནྠོ, གནྠོ བཱཏྟིཾསཏཀྑརོ.
བཱཏྟིཾསཀྑརགནྠཱནཾ, པཉྙཱསདྭིསཏཾ པན;
བྷཱཎཝཱརོ མཏོ ཨེཀོ, སྭཊྛཀྑརསཧསྶཀོ’’ཏི.
ཨེཝཾ ཨཊྛཀྑརསཧསྶཔརིམཱཎོ པཱཋོ ཝུཙྩཏི. བྷཎིཏབྦོ ཝཱརོ ཡསྶཱཏི ཧི བྷཱཎཝཱརོ, ཨེཀེན སཛ྄ཛྷཱཡནམགྒེན ཀཐེཏབྦཝཱརོཏི ཨཏྠོ. ཁནྡྷཀནྟི མཧཱཝགྒཙཱུལ༹ཝགྒཾ. ཁནྡྷཱནཾ སམཱུཧཏོ, པཀཱསནཏོ ཝཱ ཁནྡྷཀོཏི ཧི ཝུཙྩཏི, ཁནྡྷཱཏི ཙེཏྠ པབྦཛྫཱུཔསམྤདཱདིཝིནཡཀམྨསངྑཱཏཱ, ཙཱརིཏྟཝཱརིཏྟསིཀྑཱཔདསངྑཱཏཱ ཙ པཉྙཏྟིཡོ ཨདྷིཔྤེཏཱ. པབྦཛྫཱདཱིནི ཧི བྷགཝཏཱ པཉྙཏྟཏྟཱ པཉྙཏྟིཡོཏི ཝུཙྩནྟི. པཉྙཏྟིཡཉྩ ཁནྡྷསདྡོ དིསྶཏི ‘‘དཱརུཀྑནྡྷོ, (ཨ. ནི. ༦.༤༡) ཨགྒིཀྑནྡྷོ (ཨ. ནི. ༧.༧༢), ཨུདཀཀྑནྡྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༥.༤༥; ༦.༣༧) ཝིཡ. ཨཔིཙ བྷཱགརཱསཊྛཏཱཔི ¶ ཡུཛྫཏིཡེཝ ཏཱསཾ པཉྙཏྟཱིནཾ བྷཱགཏོ, རཱསིཏོ ཙ ཝིབྷཏྟཏྟཱ, ཏཾ པན ཝིནཡཔིཊཀཾ བྷཱཎཀེཧི རཀྑིཏཾ གོཔིཏཾ སངྒཧཱརུལ༹ྷནཡེནེཝ ཙིརཀཱལཾ ཨནསྶམཱནཾ ཧུཏྭཱ པཏིཊྛཧིསྶཏཱིཏི ཨཱཡསྨནྟཾ ཨུཔཱལིཏྠེརཾ པཊིཙྪཱཔེསུཾ ‘‘ཨཱཝུསོ ཨིམཾ ཏུཡ྄ཧཾ ནིསྶིཏཀེ ཝཱཙེཧཱི’’ཏི.
དྷམྨཾ སངྒཱཡིཏུཀཱམོཏི སུཏྟནྟཱབྷིདྷམྨསངྒཱིཏིཾ ཀཏྟུཀཱམོ ‘‘དྷམྨོ ཙ ཝིནཡོ ཙ དེསིཏོ པཉྙཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༢༡༦) ཝིཡ པཱརིསེསནཡེན དྷམྨསདྡསྶ སུཏྟནྟཱབྷིདྷམྨེསྭེཝ པཝཏྟནཏོ. ཨཡམཏྠོ ཨུཔརི ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི.
སངྒྷཾ ཉཱཔེསཱིཏི ཨེཏྠ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཀཏརཾ ཨཱཝུསོ པིཊཀནྟི ཝིནཡཱཝསེསེསུ དྭཱིསུ པིཊཀེསུ ཀཏརཾ པིཊཀཾ. ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཱནམྤི ¶ ཁུདྡཀསངྒཱིཏིཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ ཏམནྟརེན ཝུཏྟཾ ‘‘སུཏྟནྟཔིཊཀེ ཙཏསྶོ སངྒཱིཏིཡོ’’ཏི. སངྒཱིཏིཡོཏི ཙ སངྒཱཡནཀཱལེ དཱིགྷཱདིཝསེན ཝིསུཾ ཝིསུཾ ནིཡམེཏྭཱ སངྒཡ྄ཧམཱནཏྟཱ ནིཀཱཡཱཝ ཝུཙྩནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘དཱིགྷསངྒཱིཏི’’ནྟིཨཱདི. སུཏྟཱནེཝ སམྤིཎྜེཏྭཱ ཝགྒཀརཎཝསེན ཏཡོ ཝགྒཱ, ནཱཉྙཱནཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏུཏྟིཾས སུཏྟཱནི ཏཡོ ཝགྒཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏསྨཱ ཙཏུཏྟིསཾ སུཏྟཱནི ཏཡོ ཝགྒཱ ཧོནྟི, སུཏྟཱནི ཝཱ ཙཏུཏྟིཾས, ཏེསཾ ཝགྒཀརཎཝསེན ཏཡོ ཝགྒཱ, ཏེསུ ཏཱིསུ ཝགྒེསཱུཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘བྲཧྨཛཱལསུཏྟཾ ནཱམ ཨཏྠི, ཏཾ པཋམཾ སངྒཱཡཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཀསྨཱཏི ཙོདནཱསམྦྷཝཏོ ‘‘ཏིཝིདྷསཱིལཱལངྐཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཧེཏུགབྦྷཱནི ཧི ཨེཏཱནི. ཙཱུལ༹མཛ྄ཛྷིམམཧཱསཱིལཝསེན ཏིཝིདྷསྶཱཔི སཱིལསྶ པཀཱསནཏྟཱ ཏེན ཨལངྐཏཾ ཝིབྷཱུསིཏཾ ཏཐཱ ནཱནཱཝིདྷེ མིཙྪཱཛཱིཝབྷཱུཏེ ཀུཧནལཔནཱདཡོ ཝིདྡྷཾསེཏཱིཏི ནཱནཱཝིདྷམིཙྪཱཛཱིཝཀུཧནལཔནཱདིཝིདྡྷཾསནཾ. ཏཏྠ ཀུཧནཱཏི ཀུཧཱཡནཱ, པཙྩཡཔཊིསེཝནསཱམནྟཛཔྤནཨིརིཡཱཔཐསནྣིསྶིཏསངྑཱཏེན ཏིཝིདྷེན ཝཏྠུནཱ ཝིམྷཱཔནཱཏི ཨཏྠོ. ལཔནཱཏི ཝིཧཱརཾ ཨཱགཏེ མནུསྶེ དིསྭཱ ‘‘ཀིམཏྠཱཡ བྷོནྟོ ཨཱགཏཱ, ཀིཾ བྷིཀྑཱུ ནིམནྟེཏུཾ. ཡདི ཨེཝཾ གཙྪཐ, ཨཧཾ པཙྪཏོ བྷིཀྑཱུ གཧེཏྭཱ ཨཱགཙྪཱམཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིནཱ བྷཱསནཱ. ཨཱདིསདྡེན པུཔྥདཱནཱདཡོ, ནེམིཏྟིཀཏཱདཡོ ཙ སངྒཎྷཱཏི. ཨཔིཙེཏྠ མིཙྪཱཛཱིཝསདྡེན ཀུཧནལཔནཱཧི སེསཾ ཨནེསནཾ གཎྷཱཏི. ཨཱདིསདྡེན པན ཏདཝསེསཾ མཧིཙྪཏཱདིཀཾ དུསྶིལྱནྟི དཊྛབྦཾ. དྭཱསཊྛི དིཊྛིཡོ ཨེཝ པལིཝེཋནཊྛེན ཛཱལསརིཀྑཏཱཡ ཛཱལཾ, ཏསྶ ཝིནིཝེཋནཾ ཨཔལིཝེཋཀརཎཾ ཏཐཱ.
ཨནྟརཱ ཙ བྷནྟེ རཱཛགཧཾ ཨནྟརཱ ཙ ནཱལ༹ནྡནྟི ཨེཏྠ ཨནྟརཱསདྡོ ཝིཝརེ ‘‘ཨཔིཙཱཡཾ བྷིཀྑཝེ ¶ ཏཔོདཱདྭིནྣཾ མཧཱནིརཡཱནཾ ཨནྟརིཀཱཡ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༣༡) ཝིཡ. ཏསྨཱ རཱཛགཧསྶ ཙ ནཱལ༹ནྡསྶ ཙ ཝིཝརེཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨནྟརཱསདྡེན པན ཡུཏྟཏྟཱ ཨུཔཡོགཝཙནཾ ཀཏཾ. ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཨཀྑརཙིནྟཀཱ ‘‘ཨནྟརཱ གཱམཉྩ ནདིཉྩ ཡཱཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨེཀམེཝ ཨནྟརཱསདྡཾ པཡུཛྫནྟི, སོ དུཏིཡཔདེནཔི ཡོཛེཏབྦོ ཧོཏི. ཨཡོཛིཡམཱནེ ཧི ཨུཔཡོགཝཙནཾ ན པཱཔུཎཱཏི སཱམིཝཙནསྶ པསངྒེ ཨནྟརཱསདྡཡོགེན ཨུཔཡོགཝཙནསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. ཏཏྠ རཉྙོ ཀཱིལ༹ནཏྠཾ པཊིབྷཱནཙིཏྟཝིཙིཏྲཨགཱརམཀཾསུ, ཏཾ ‘‘རཱཛཱགཱརཀ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཏསྨིཾ. ཨམྦལཊྛིཀཱཏི རཉྙོ ¶ ཨུཡྻཱནཾ. ཏསྶ ཀིར དྭཱརསམཱིཔེ ཏརུཎོ ཨམྦརུཀྑོ ཨཏྠི, ཏཾ ‘‘ཨམྦལཊྛིཀཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏསྶ སམཱིཔེ པཝཏྟཏྟཱ ཨུཡྻཱནམྤི ‘‘ཨམྦལཊྛིཀཱ’’ ཏྭེཝ སངྑྱཾ གཏཾ ཡཐཱ ‘‘ཝརུཎནགར’’ནྟི, ཏསྨཱ ཨམྦལཊྛིཀཱཡཾ ནཱམ ཨུཡྻཱནེ རཱཛཱགཱརཀེཏི ཨཏྠོ. ཨཝིཉྙཱཡམཱནསྶ ཧི ཝིཉྙཱཔནཏྠཾ ཨེཏཾ ཨཱདྷཱརདྭཡཾ ཝུཏྟཾ རཱཛཱགཱརམེཏསྶཱཏི ཝཱ རཱཛཱགཱརཀཾ, ཨུཡྻཱནཾ, རཱཛཱགཱརཝཏི ཨམྦལཊྛིཀཱཡཾ ནཱམ ཨུཡྻཱནེཏི ཨཏྠོ. བྷིནྣལིངྒམྤི ཧི ཝིསེསནཔདམཏྠཱི’’ཏི ཀེཙི ཝདནྟི, ཨེཝཾ སཏི རཱཛཱགཱརཾ ཨཱདྷཱརོ ན སིཡཱ. ‘‘རཱཛཱགཱརཀེཏི ཨེཝཾནཱམཀེ ཨུཡྻཱནེ ཨབྷིརམནཱརཧཾ ཀིར རཱཛཱགཱརམྤི. ཏཏྠ, ཡསྶ ཝསེནེཏཾ ཨེཝཾ ནཱམཾ ལབྷཏཱི’’ཏི (ཝཛིར. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝཛིརབུདྡྷིཏྠེརོ. ཨེཝཾ སཏི ‘‘ཨམྦལཊྛིཀཱཡ’’ནྟི ཨཱསནྣཏརུཎམྦརུཀྑེན ཝིསེསེཏྭཱ ‘‘རཱཛཱགཱརཀེ’’ཏི ཨུཡྻཱནམེཝ ནཱམཝསེན ཝུཏྟནྟི ཨཏྠོ ཨཱཔཛྫཏི, ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟདོསོཝ སིཡཱ. སུཔྤིཡཉྩ པརིབྦཱཛཀནྟི སུཔྤིཡཾ ནཱམ སཉྩཡསྶ ཨནྟེཝཱསིཾ ཚནྣཔརིབྦཱཛཀཉྩ. བྲཧྨདཏྟཉྩ མཱཎཝནྟི ཨེཏྠ ཏརུཎོ ‘‘མཱཎཝོ’’ཏི ཝུཏྟོ ‘‘ཨམྦཊྛོ མཱཎཝོ, ཨངྒཀོ མཱཎཝོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༥༩, ༢༡༡) ཝིཡ, ཏསྨཱ བྲཧྨདཏྟཾ ནཱམ ཏརུཎཔུརིསཉྩ ཨཱརབྦྷཱཏི ཨཏྠོ. ཝཎྞཱཝཎྞེཏི པསཾསཱཡ ཙེཝ གརཧཱཡ ཙ. ཨཐ ཝཱ གུཎོ ཝཎྞོ, ཨགུཎོ ཨཝཎྞོ, ཏེསཾ བྷཱསནཾ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ཏཐཱ ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘རཱུཔབྷཝོ རཱུཔ’’ནྟི.
‘‘ཏཏོ པར’’ནྟིཨཱདིམྷི ཨཡཾ ཝཙནཀྐམོ – སཱམཉྙཕལཾ པནཱཝུསོ ཨཱནནྡ ཀཏྠ བྷཱསིཏནྟི? རཱཛགཧེ བྷནྟེ ཛཱིཝཀམྦཝནེཏི. ཀེན སདྡྷིནྟི? ཨཛཱཏསཏྟུནཱ ཝེདེཧིཔུཏྟེན སདྡྷིནྟི. ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ སཱམཉྙཕལསྶ ནིདཱནམྤི པུཙྪི, པུགྒལམྤི པུཙྪཱིཏི. ཨེཏྠ ཧི ‘‘ཀཾ ཨཱརབྦྷཱ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘ཀེན སདྡྷི’’ནྟི ཝཏྟབྦཾ. ཀསྨཱཏི ཙེ? ན བྷགཝཏཱ ཨེཝ ཨེཏཾ སུཏྟཾ བྷཱསིཏཾ, རཉྙཱཔི ‘‘ཡཐཱ ནུ ཁོ ཨིམཱནི པུཐུསིཔྤཱཡཏནཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༦༣) ཀིཉྩི ཀིཉྩི ཝུཏྟམཏྠི, ཏསྨཱ ཨེཝམེཝ ཝཏྟབྦནྟི. ཨིམིནཱཝ ནཡེན སབྦཏྠ ‘‘ཀཾ ཨཱརབྦྷཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཀེན སདྡྷི’’ནྟི ཝཱ ཡཐཱརཧཾ ཝཏྭཱ སངྒཱིཏིམཀཱསཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཏནྟིནྟི སུཏྟཝགྒསམུདཱཡཝསེན ཝཝཏྠིཏཾ པཱལི༹ཾ. ཨེཝཉྩ ¶ ཀཏྭཱ ‘‘ཏིཝགྒསངྒཧཾ ཙཏུཏྟིཾསསུཏྟཔཊིམཎྜིཏ’’ནྟི ཝཙནཾ ཨུཔཔནྣཾ ཧོཏི. པརིཧརཐཱཏི ཨུགྒཧཎཝཱཙནཱདིཝསེན དྷཱརེཐ. ཏཏོ ཨནནྟརཾ སངྒཱཡིཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ.
‘‘དྷམྨསངྒཧོ ¶ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སམཱསོ. ཨེཝཾ སཾཝཎྞིཏཾ པོརཱཎཀེཧཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན ‘‘མཧཱདྷམྨཧདཡེན, མཧཱདྷཱཏུཀཐཱཡ ཝཱ སདྡྷིཾ སཏྟཔྤཀརཎཾ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀཾ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཝིཏཎྜཝཱདིམཏཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ཀཐཱཝཏྠུནཱཝ སདྡྷི’’ནྟི ཝུཏྟཾ སམཱནཝཱདིམཏཾ དསྶེཏི. སཎྷཉཱཎསྶ, སཎྷཉཱཎཝནྟཱནཾ ཝཱ ཝིསཡབྷཱཝཏོ སུཁུམཉཱཎགོཙརཾ.
ཙཱུལ༹ནིདྡེསམཧཱནིདྡེསཝསེན དུཝིདྷོཔི ནིདྡེསོ. ཛཱཏཀཱདིཀེ ཁུདྡཀནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣེ, ཡེབྷུཡྻེན ཙ དྷམྨནིདྡེསབྷཱུཏེ ཏཱདིསེ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེཝ སངྒཎྷིཏུཾ ཡུཏྟཾ, ན པན དཱིགྷནིཀཱཡཱདིཔྤཀཱརེ སུཏྟནྟཔིཊཀེ, ནཱཔི པཉྙཏྟིནིདྡེསབྷཱུཏེ ཝིནཡཔིཊཀེཏི དཱིགྷབྷཱཎཀཱ ཛཱཏཀཱདཱིནཾ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེ སངྒཧཾ ཝདནྟི. ཙརིཡཱཔིཊཀབུདྡྷཝཾསཱནཉྩེཏྠ ཨགྒཧཎཾ ཛཱཏཀགཏིཀཏྟཱ, ནེཏྟིཔེཊཀོཔདེསཱདཱིནཉྩ ནིདྡེསཔཊིསམྦྷིདཱམགྒགཏིཀཏྟཱ. མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱ པན ཨཊྛུཔྤཏྟིཝསེན དེསིཏཱནཾ ཛཱཏཀཱདཱིནཾ ཡཐཱནུལོམདེསནཱབྷཱཝཏོ ཏཱདིསེ སུཏྟནྟཔིཊཀེ སངྒཧོ ཡུཏྟོ, ན པན སབྷཱཝདྷམྨནིདྡེསབྷཱུཏེ ཡཐཱདྷམྨསཱསནེ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེ, ནཱཔི པཉྙཏྟིནིདྡེསབྷཱུཏེ ཡཐཱཔརཱདྷསཱསནེ ཝིནཡཔིཊཀེཏི ཛཱཏཀཱདཱིནཾ སུཏྟནྟཔིཊཀཔརིཡཱཔནྣཏཾ ཝདནྟི. ཡུཏྟམེཏྠ ཝིཙཱརེཏྭཱ གཧེཏབྦཾ.
ཨེཝཾ ནིམིཏྟཔཡོཛནཀཱལདེསཀཱརཀཀརཎཔྤཀཱརེཧི པཋམཾ སངྒཱིཏིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཏྠ ཝཝཏྠཱཔིཏེསུ དྷམྨཝིནཡེསུ ནཱནཔྤཀཱརཀོསལླཏྠཾ ཨེཀཝིདྷཱདིབྷེདཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝམེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཨིམིནཱ ཨེཏསདྡེན པརཱམསིཏབྦཾ ཡཐཱཝུཏྟསངྒཱིཏིཔྤཀཱརཾ ནིདསྶེཏི. ‘‘ཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཝིཏྠཱརོ. ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིནྟི ཨནཱཝརཎཉཱཎཔདཊྛཱནཾ མགྒཉཱཎཾ, མགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ. ཨེཏྠནྟརེཏི ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷནསྶ, པརིནིབྦཱཡནསྶ ཙ ཝིཝརེ. ཏདེཏཾ པཉྩཙཏྟཱལཱིས ཝསྶཱནཱིཏི ཀཱལཝསེན ནིཡམེཏི. པཙྩཝེཀྑནྟེན ཝཱཏི ཨུདཱནཱདིཝསེན པཝཏྟདྷམྨཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཡཾ ཝཙནཾ ཝུཏྟཾ, སབྦཾ ཏནྟི སམྦནྡྷོ. ཀིཾ པནེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝིམུཏྟིརསམེཝཱ’’ཏི, ན ཏདཉྙརསནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཝིམུཙྩིཏྠཱཏི ཝིམུཏྟི, རསིཏབྦཾ ཨསྶཱདེཏབྦནྟི རསཾ, ཝིམུཏྟིསངྑཱཏཾ རསམེཏསྶཱཏི ཝིམུཏྟིརསཾ, ཨརཧཏྟཕལསྶཱདནྟི ཨཏྠོ. ཨཡཾ ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརསྶ མཏི (སཱརཏྠ. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ). ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརོ པན ཏཾ ཀེཙིཝཱདཾ ཀཏྭཱ ཨིམམཏྠམཱཧ ¶ ‘‘ཝིམུཙྩཏི ཝིམུཙྩིཏྠཱཏི ཝིམུཏྟི, ཡཐཱརཧཾ མགྒོ ཕལཉྩ. རསནྟི གུཎོ, སམྤཏྟིཀིཙྩཾ ཝཱ ¶ , ཝུཏྟནཡེན སམཱསོ. ཝིམུཏྟཱནིསཾསཾ, ཝིམུཏྟིསམྤཏྟིཀཾ ཝཱ མགྒཕལནིཔྥཱདནཏོ, ཝིམུཏྟིཀིཙྩཾ ཝཱ ཀིལེསཱནམཙྩནྟཝིམུཏྟིསམྤཱདནཏོཏི ཨཏྠོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ). ཨངྒུཏྟརཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨཏྠརསསྶཱདཱིསུ ཨཏྠརསོ ནཱམ ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནི, དྷམྨརསོ ནཱམ ཙཏྟཱརོ མགྒཱ, ཝིམུཏྟིརསོ ནཱམ ཨམཏནིབྦཱན’’ནྟི (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༣༣༥) ཝུཏྟཾ.
ཀིཉྩཱཔི ཨཝིསེསེན སབྦམྤི བུདྡྷཝཙནཾ ཀིལེསཝིནཡནེན ཝིནཡོ, ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཨཔཱཡཔཏནཱདིཏོ དྷཱརཎེན དྷམྨོ ཙ ཧོཏི, ཏཐཱཔི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏེཡེཝ དྷམྨཝིནཡེ ཝཏྟིཙྪཱཝསེན སརཱུཔཏོ ནིདྡྷཱརེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ ཝིནཡཔིཊཀ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨཝསེསཾ བུདྡྷཝཙནཾ དྷམྨོ ཁནྡྷཱདིཝསེན སབྷཱཝདྷམྨདེསནཱབཱཧུལླཏོ. ཨཐ ཝཱ ཡདིཔི ཝིནཡོ ཙ དྷམྨོཡེཝ པརིཡཏྟིཡཱདིབྷཱཝཏོ, ཏཐཱཔི ཝིནཡསདྡསནྣིདྷཱནེ བྷིནྣཱདྷིཀརཎབྷཱཝེན པཡུཏྟོ དྷམྨསདྡོ ཝིནཡཏནྟི ཝིཔརཱིཏཾ ཏནྟིམེཝ དཱིཔེཏི ཡཐཱ ‘‘པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརཱ, གོབལཱིབདྡ’’ནྟི. པཡོགཝསེན ཏཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཏེནེཝཱཧཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཡེན ཝིནཡ…པེ… དྷམྨོ, ཏེནེཝ ཏེསཾ ཏཐཱབྷཱཝཾ སངྒཱིཏིཀྑནྡྷཀེ (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༤༧) ཨཱཧཱཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’’ནྟི ཨཡཾ གཱཐཱ བྷགཝཏཱ ཨཏྟནོ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནཾ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཾ པཙྩཝེཀྑནྟེན ཨེཀཱུནཝཱིསཏིམསྶ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎསྶ ཨནནྟརཾ བྷཱསིཏཱ, ཏསྨཱ ‘‘པཋམབུདྡྷཝཙན’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཨིདཾ ཀིར སབྦབུདྡྷེཧི ཨཝིཛཧིཏཾ ཨུདཱནཾ. ཨཡམསྶ སངྑེཔཏྠོ – ཨཧཾ ཨིམསྶ ཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏསྶ གེཧསྶ ཀཱརཀཾ ཏཎྷཱཝཌྜྷཀིཾ གཝེསནྟོ ཡེན ཉཱཎེན ཏཾ དཊྛུཾ སཀྐཱ, ཏསྶ བོདྷིཉཱཎསྶཏྠཱཡ དཱིཔངྐརཔཱདམཱུལེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱརཾ ཨནེཀཛཱཏིསཏསཧསྶསངྑྱཾ སཾསཱརཝཊྚཾ ཨནིབྦིསཾ ཨནིབྦིསནྟོ ཏཾ ཉཱཎཾ ཨཝིནྡནྟོ ཨལབྷནྟོཡེཝ སནྡྷཱཝིསྶཾ སཾསརིཾ. ཡསྨཱ ཛརཱབྱཱདྷིམརཎམིསྶཏཱཡ ཛཱཏི ནཱམེསཱ པུནཔྤུནཾ ཨུཔགནྟུཾ དུཀྑཱ, ན ཙ སཱ ཏསྨིཾ ཨདིཊྛེ ནིཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ཏཾ གཝེསནྟོ སནྡྷཱཝིསྶནྟི ཨཏྠོ. ཨིདཱནི བྷོ ཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏསྶ གེཧསྶ ཀཱརཀ ཏཎྷཱཝཌྜྷཀི ཏྭཾ མཡཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟེན དིཊྛོ ཨསི. པུན ཨིམཾ ཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏཾ མམ གེཧཾ ན ཀཱཧསི ན ཀརིསྶསི. ཏཝ སབྦཱ ཨཝསེསཀིལེས ཕཱསུཀཱ མཡཱ བྷགྒཱ བྷཉྫིཏཱ ¶ . ཨིམསྶ ཏཡཱ ཀཏསྶ ཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏསྶ གེཧསྶ ཀཱུཊཾ ཨཝིཛྫཱསངྑཱཏཾ ཀཎྞིཀམཎྜལཾ ཝིསངྑཏཾ ཝིདྡྷཾསིཏཾ. ཨིདཱནི མམ ཙིཏྟཾ ཝིསངྑཱརཾ ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན གཏཾ ཨནུཔཝིཊྛཾ. ཨཧཉྩ ཏཎྷཱནཾ ཁཡ སངྑཱཏཾ ཨརཧཏྟམགྒཾ, ཨརཧཏྟཕལཾ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷགཱ ཨདྷིགཏོ པཏྟོསྨཱིཏི. གཎྛིཔདེསུ པན ཝིསངྑཱརགཏཾ ¶ ཙིཏྟམེཝ ཏཎྷཱནཾ ཁཡསངྑཱཏཾ ཨརཧཏྟམགྒཾ, ཨརཧཏྟཕལཾ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷགཱ ཨདྷིགཏནྟི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ.
‘‘སནྡྷཱཝིསྶ’’ནྟི ཨེཏྠ ཙ ‘‘གཱཐཱཡམཏཱིཏཏྠེ ཨིམིསྶ’’ནྟི ནེརུཏྟིཀཱ. ‘‘ཏཾཀཱལཝཙནིཙྪཱཡམཏཱིཏེཔི བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི ཀེཙི. པུནཔྤུནནྟི ཨབྷིཎྷཏྠེ ནིཔཱཏོ. པཱཏབྦཱ རཀྑིཏབྦཱཏི ཕཱསུ པ-ཀཱརསྶ ཕ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, ཕུསིཏབྦཱཏི ཝཱ ཕཱསུ, སཱཡེཝ ཕཱསུཀཱ. ཨཛ྄ཛྷགཱཏི ཙ ‘‘ཨཛྫཏནིཡམཱཏྟམིཾ ཝཱ ཨཾ ཝཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཡདི པན ཙིཏྟམེཝ ཀཏྟཱ, ཏདཱ པརོཀྑཱཡེཝ. ཨནྟོཛཔྤནཝསེན ཀིར བྷགཝཱ ‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’’ནྟི གཱཐཱདྭཡམཱཧ, ཏསྨཱ ཨེསཱ མནསཱ པཝཏྟིཏདྷམྨཱནམཱདི. ‘‘ཡདཱ ཧཝེ པཱཏུབྷཝནྟི དྷམྨཱ’’ཏི ཨཡཾ པན ཝཱཙཱཡ པཝཏྟིཏདྷམྨཱནནྟི ཝདནྟི.
ཀེཙཱིཏི ཁནྡྷཀབྷཱཎཀཱ. པཋམཾ ཝུཏྟོ པན དྷམྨཔདབྷཱཎཀཱནཾ ཝཱདོ. ཡདཱ…པེ… དྷམྨཱཏི ཨེཏྠ ནིདསྶནཏྠོ, ཨཱདྱཏྠོ ཙ ཨིཏི-སདྡོ ལུཏྟནིདྡིཊྛོ. ནིདསྶནེན ཧི མརིཡཱདཝཙནེན ཝིནཱ པདཏྠཝིཔལླཱསཀཱརིནཱཝ ཨཏྠོ པརིཔུཎྞོ ན ཧོཏི. ཏཏྠ ཨཱདྱཏྠམེཝ ཨིཏི-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ, ‘‘ཏེན ཨཱཏཱཔིནོ…པེ… སཧེཏུདྷམྨ’ནྟིཨཱདིགཱཐཱཏྟཡཾ སངྒཎྷཱཏཱི’’ཏི (སཱརཏྠ. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. ཁནྡྷཀེཏི མཧཱཝགྒེ. ཨུདཱནགཱཐནྟི ཛཱཏིཡཱ ཨེཀཝཙནཾ, ཏཏྠཱཔི ཝཱ པཋམགཱཐམེཝ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨེཏྠ ཙ ཁནྡྷཀབྷཱཎཀཱ ཨེཝཾ ཝདནྟི ‘‘དྷམྨཔདབྷཱཎཀཱནཾ གཱཐཱ མནསཱཝ དེསིཏཏྟཱ ཏདཱ མཧཏོ ཛནསྶ ཨུཔཀཱརཱཡ ནཱཧོསི, ཨམྷཱཀཾ པན གཱཐཱ ཝཙཱིབྷེདཾ ཀཏྭཱ དེསིཏཏྟཱ ཏདཱ སུཎནྟཱནཾ དེཝབྲཧྨཱནཾ ཨུཔཀཱརཱཡ ཨཧོསི, ཏསྨཱ ཨིདམེཝ པཋམབུདྡྷཝཙན’’ནྟི. དྷམྨཔདབྷཱཎཀཱ པན ‘‘དེསནཱཡ ཛནསྶ ཨུཔཀཱརཱནུཔཀཱརབྷཱཝོ པཋམབྷཱཝེ ལཀྑཎཾ ན ཧོཏི, བྷགཝཏཱ མནསཱ པཋམཾ དེསིཏཏྟཱ ཨིདམེཝ པཋམབུདྡྷཝཙན’’ནྟི ཝདནྟི ¶ . ཏསྨཱ ཨུབྷཡམྤི ཨུབྷཡཐཱ ཡུཛྫཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ནནུ ཙ ཡདི ‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’’ནྟི གཱཐཱ མནསཱཝ དེསིཏཱ, ཨཐ ཀསྨཱ དྷམྨཔདཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’ནྟི ཨིམཾ དྷམྨདེསནཾ སཏྠཱ བོདྷིརུཀྑམཱུལེ ནིསིནྣོ ཨུདཱནཝསེན ཨུདཱནེཏྭཱ ཨཔརབྷཱགེ ཨཱནནྡཏྠེརེན པུཊྛོ ཀཐེསཱི’’ཏི (དྷ. པ. ཨཊྛ. ༢.༡༥༢ ཨུདཱནཝཏྠུ) ཝུཏྟནྟི? ཨཏྠཝསེན ཏཐཱཡེཝ གཧེཏབྦཏྟཱ. ཏཏྠཱཔི ཧི མནསཱ ཨུདཱནེཏྭཱཏི ཨཏྠོཡེཝ གཧེཏབྦོ. དེསནཱ ཝིཡ ཧི ཨུདཱནམྤི མནསཱ ཨུདཱནཾ, ཝཙསཱ ཨུདཱནནྟི དྭིདྷཱ ཝིཉྙཱཡཏི. ཡདི ཙཱཡཾ ཝཙསཱ ཨུདཱནཾ སིཡཱ, ཨུདཱནཔཱལི༹ཡམཱརུལ༹ྷཱ བྷཝེཡྻ ¶ , ཏསྨཱ ཨུདཱནཔཱལི༹ཡམནཱརུལ༹ྷབྷཱཝོཡེཝ ཝཙསཱ ཨནུདཱནེཏྭཱ མནསཱ ཨུདཱནབྷཱཝེ ཀཱརཎནྟི དཊྛབྦཾ. ‘‘པཱཊིཔདདིཝསེ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘སབྦཉྙུབྷཱཝཔྤཏྟསྶཱ’’ཏི ཨེཏེན ན སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦཾ, ‘‘པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཨུཔྤནྣཱ’’ཏི ཨེཏེན པན སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦཾ. ཝིསཱཁཔུཎྞམཱཡམེཝ ཧི བྷགཝཱ པཙྩཱུསསམཡེ སབྦཉྙུཏཾ པཏྟོ. ལོཀིཡསམཡེ པན ཨེཝམྤི སམྦཛ྄ཛྷནཾ བྷཝཏི, ཏཐཱཔི ནེས སཱསནསམཡོཏི ན གཧེཏབྦཾ. སོམནསྶམེཝ སོམནསྶམཡཾ ཡཐཱ ‘‘དཱནམཡཾ, སཱིལམཡ’’ནྟི, (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥; ཨིཏིཝུ. ༦༠; ནེཏྟི. ༣༤) ཏཾསམྤཡུཏྟཉཱཎེནཱཏི ཨཏྠོ. སོམནསྶེན ཝཱ སཧཛཱཏཱདིསཏྟིཡཱ པཀཏཾ, ཏཱདིསེན ཉཱཎེནཱཏིཔི ཝཊྚཏི.
ཧནྡཱཏི ཙོདནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཨིངྒྷ སམྤཱདེཐཱཏི ཧི ཙོདེཏི. ཨཱམནྟཡཱམཱིཏི པཊིཝེདཡཱམི, བོདྷེམཱིཏི ཨཏྠོ. ཝོཏི པན ‘‘ཨཱམནྟཡཱམཱི’’ཏི ཨེཏསྶ ཀམྨཔདཾ. ‘‘ཨཱམནྟནཏྠེ དུཏིཡཱཡེཝ, ན ཙཏུཏྠཱི’’ཏི ཧི ཝཏྭཱ ཏམེཝུདཱཧརནྟི ཨཀྑརཙིནྟཀཱ. ཝཡདྷམྨཱཏི ཨནིཙྩལཀྑཎམུཁེན སངྑཱརཱནཾ དུཀྑཱནཏྟལཀྑཎམྤི ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘ཡདནིཙྩཾ, ཏཾ དུཀྑཾ. ཡཾ དུཀྑཾ, ཏདནཏྟཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༥, ༤༥, ༧༦, ༧༧; ༢.༣.༡, ༤; པཊི. མ. ༢.༡༠) ཝཙནཏོ. ལཀྑཎཏྟཡཝིབྷཱཝནནཡེནེཝ ཙ ཏདཱརམྨཎཾ ཝིཔསྶནཾ དསྶེནྟོ སབྦཏིཏྠིཡཱནཾ ཨཝིསཡབྷཱུཏཾ བུདྡྷཱཝེཎིཀཾ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཱདྷིཊྛཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ ནིབྦཱནགཱམིནིཔཊིཔདཾ པཀཱསེཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཨིདཱནི ཏཏྠ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ནིཡོཛེཏི ‘‘ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐཱ’’ཏི, ཏཱཡ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཱདྷིཊྛཱནཱཡ ཨཝིཔརཱིཏནིབྦཱནགཱམིནིཔཊིཔདཱཡ ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔིཙ ‘‘ཝཡདྷམྨཱ སངྑཱརཱ’’ཏི ཨེཏེན སངྑེཔེན སཾཝེཛེཏྭཱ ‘‘ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐཱ’’ཏི སངྑེཔེནེཝ ནིརཝསེསཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི ¶ . ཨཔྤམཱདཔདཉྷི སིཀྑཏྟཡསངྒཧིཏཾ ཀེཝལཔརིཔུཎྞཾ སཱསནཾ པརིཡཱདིཡིཏྭཱ ཏིཊྛཏི, སིཀྑཏྟཡསངྒཧིཏཱཡ ཀེཝལཔརིཔུཎྞཱཡ སཱསནསངྑཱཏཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐཱཏི ཨཏྠོ. ཨུབྷིནྣམནྟརེཏི དྭིནྣཾ ཝཙནཱནམནྟརཱལེ༹ ཝེམཛ྄ཛྷེ. ཨེཏྠ ཧི ཀཱལཝཏཱ ཀཱལོཔི ནིདསྶིཏོ ཏདཝིནཱབྷཱཝིཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦོ.
སུཏྟནྟཔིཊཀནྟི ཨེཏྠ སུཏྟམེཝ སུཏྟནྟཾ ཡཐཱ ‘‘ཀམྨནྟཾ, ཝནནྟ’’ནྟི. སངྒཱིཏཉྩ ཨསངྒཱིཏཉྩཱཏི སབྦསརཱུཔམཱཧ. ‘‘ཨསངྒཱིཏནྟི ཙ སངྒཱིཏིཀྑནྡྷཀཀཐཱཝཏྠུཔྤཀརཎཱདི. ཀེཙི པན ‘སུབྷསུཏྟཾ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༤) པཋམསངྒཱིཏིཡམསངྒཱིཏ’ནྟི ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཛྫཏི. པཋམསངྒཱིཏིཏོ པུརེཏརམེཝ ཧི ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡཏྠེརེན ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟེན སུབྷསྶ མཱཎཝསྶ བྷཱསིཏ’’ནྟི (དཱི. ནི. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. སུབྷསུཏྟཾ པན ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏྟཾ ཨེཀཾ སམཡཾ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི ཛེཏཝནེ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ¶ ཨཱརཱམེ ཨཙིརཔརིནིབྦུཏེ བྷགཝཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༤) ཨཱགཏཾ. ཏཏྠ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཾ པཋམསངྒཱིཏིཡཾ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡཏྠེརེནེཝ ཝཏྟུཾ ཡུཏྟརཱུཔཾ ན ཧོཏི. ན ཧི ཨཱནནྡཏྠེརོ སཡམེཝ སུབྷསུཏྟཾ དེསེཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཝདཏི. ཨེཝཾ པན ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ ‘‘ཨེཀམིདཱཧཾ བྷནྟེ སམཡཾ སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཱམི ཛེཏཝནེ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམེ’’ཏིཨཱདི. ཏསྨཱ དུཏིཡཏཏིཡསངྒཱིཏིཀཱརཀེཧི ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ སུབྷསུཏྟཾ སངྒཱིཏིམཱརོཔིཏཾ ཝིཡ དིསྶཏི. ཨཐཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརསྶ ཨེཝམདྷིཔྤཱཡོ སིཡཱ ‘‘ཨཱནནྡཏྠེརེནེཝ ཝུཏྟམྤི སུབྷསུཏྟཾ པཋམསངྒཱིཏིམཱརོཔེཏྭཱ ཏནྟིཾ ཋཔེཏུཀཱམེཧི མཧཱཀསྶཔཏྠེརཱདཱིཧི ཨཉྙེསུ སུཏྟེསུ ཨཱགཏནཡེནེཝ ‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’ནྟིཨཱདིནཱ ཏནྟི ཋཔིཏཱ’’ཏི. ཨེཝཾ སཏི ཡུཛྫེཡྻ. ཨཐ ཝཱ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ སུབྷསུཏྟཾ སཡཾ དེསེནྟོཔི སཱམཉྙཕལཱདཱིསུ བྷགཝཏཱ དེསིཏནཡེནེཝ དེསེསཱིཏི བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ ལདྡྷནཡེ ཋཏྭཱ དེསིཏཏྟཱ བྷགཝཏཱ དེསིཏཾ དྷམྨཾ ཨཏྟནི ཨདཧནྟོ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧཱཏི ཨེཝམདྷིཔྤཱཡེཔི སཏི ཡུཛྫཏེཝ. ‘‘ཨནུསངྒཱིཏཉྩཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. དུཏིཡཏཏིཡསངྒཱིཏཱིསུ པུན སངྒཱིཏཉྩཱཏི ཨཏྠཝསེན ནིནྣཱནཱཀརཎམེཝ. སམོདྷཱནེཏྭཱ ཝིནཡཔིཊཀཾ ནཱམ ཝེདིཏབྦཾ, སུཏྟ…པེ… ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀཾ ནཱམ ཝེདིཏབྦནྟི ཡོཛནཱ.
བྷིཀྑུབྷིཀྑུནཱིཔཱཏིམོཀྑཝསེན ¶ ཨུབྷཡཱནི པཱཏིམོཀྑཱནི. བྷིཀྑུབྷིཀྑུནཱིཝིབྷངྒཝསེན དྭེ ཝིབྷངྒཱ. མཧཱཝགྒཙཱུལ༹ཝགྒེསུ ཨཱགཏཱ དྭཱཝཱིསཏི ཁནྡྷཀཱ. པཙྩེཀཾ སོལ༹སཧི ཝཱརེཧི ཨུཔལཀྑིཏཏྟཱ སོལ༹ས པརིཝཱརཱཏི ཝུཏྟཾ. པརིཝཱརཔཱལི༹ཡཉྷི མཧཱཝིབྷངྒེ སོལ༹ས ཝཱརཱ, བྷིཀྑུནཱིཝིབྷངྒེ སོལ༹ས ཝཱརཱ ཙཱཏི བཱཏྟིཾས ཝཱརཱ ཨཱགཏཱ. པོཏྠཀེསུ པན ཀཏྠཙི ‘‘པརིཝཱརཱ’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ དིསྶཏི, བཧཱུསུ པན པོཏྠཀེསུ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ, ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཡཉྩ ‘‘སོལ༹ས པརིཝཱརཱ’’ཏི ཨེཝམེཝ དིསྶམཱནཏྟཱ ཨཡམྤི པཱཋོ ན སཀྐཱ པཊིབཱཧིཏུནྟི ཏསྶེཝཏྠོ ཝུཏྟོ. ‘‘ཨིཏཱི’’ཏི ཡཐཱཝུཏྟཾ བུདྡྷཝཙནཾ ནིདསྶེཏྭཱ ‘‘ཨིད’’ནྟི ཏཾ པརཱམསཏི. ཨིཏི-སདྡོ ཝཱ ཨིདམཏྠེ, ཨིདནྟི ཝཙནསིལིཊྛཏཱམཏྟཾ, ཨིཏི ཨིདནྟི ཝཱ པརིཡཱཡདྭཡཾ ཨིདམཏྠེཡེཝ ཝཏྟཏི ‘‘ཨིདཱནེཏརཧི ཝིཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ. བྲཧྨཛཱལཱདཱིནི ཙཏུཏྟིཾས སུཏྟཱནི སངྒཡ྄ཧནྟི ཨེཏྠ, ཨེཏེན ཝཱ, ཏེསཾ ཝཱ སངྒཧོ གཎནཱ ཨེཏསྶཱཏི བྲཧྨཛཱལཱདིཙཏུཏྟིཾསསུཏྟསངྒཧོ. ཨེཝམིཏརེསུཔི. ཧེཊྛཱ ཝུཏྟེསུ དཱིགྷབྷཱཎཀམཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱནཾ ཝཱདེསུ མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱནཉྙེཝ ཝཱདསྶ ཡུཏྟཏརཏྟཱ ཁུདྡཀཔཱཋཱདཡོཔི སུཏྟནྟཔིཊཀེཡེཝ སངྒཧེཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཁུདྡཀ…པེ… སུཏྟནྟཔིཊཀཾ ནཱམཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ ‘‘སུཎཱཐ བྷཱཝིཏཏྟཱནཾ, གཱཐཱ ཨཏྠཱུཔནཱཡིཀཱཏི (ཐེརགཱ. ནིདཱནགཱཐཱ) ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཐེརགཱཐཱ ཐེརཱིགཱཐཱ’’ཏི ཙ པཱཋོ ཡུཏྟོ.
ཨེཝཾ ¶ སརཱུཔཏོ པིཊཀཏྟཡཾ ནིཡམེཏྭཱ ཨིདཱནི ནིབྦཙནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠཱཏི ཏེསུ ཏིབྦིདྷེསུ པིཊཀེསུ. ཝིཝིདྷཝིསེསནཡཏྟཱཏི ཝིཝིདྷནཡཏྟཱ, ཝིསེསནཡཏྟཱ ཙ. ཝིནཡནཏོཏི ཝིནཡནབྷཱཝཏོ, བྷཱཝཔྤདྷཱནནིདྡེསོཡཾ, བྷཱཝལོཔོ ཝཱ, ཨིཏརཐཱ དབྦམེཝ པདྷཱནཾ སིཡཱ, ཏཐཱ ཙ སཏི ཝིནཡནཏཱགུཎསམངྒིནཱ ཝིནཡདབྦེནེཝ ཧེཏུབྷཱུཏེན ཝིནཡོཏི ཨཀྑཱཏོ, ན པན ཝིནཡནཏཱགུཎེནཱཏི ཨནདྷིཔྤེཏཏྠཔྤསངྒོ བྷཝེཡྻ. ཨཡཾ ནཡོ ཨེདིསེསུ. ཝིནཱིཡཏེ ཝཱ ཝིནཡནཾ, ཏཏོཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ ཝིནཡོཏི ཨཏྠཔཉྙཏྟིབྷཱུཏོ སཉྙཱིསངྑཱཏོ ཨཡཾ ཏནྟི ཝིནཡོ. ཝིནཡོཏི ཨཀྑཱཏོཏི སདྡཔཉྙཏྟིབྷཱུཏོ སཉྙཱསངྑཱཏོ ཝིནཡོ ནཱམཱཏི ཀཐིཏོ. ཨཏྠཔཉྙཏྟིཡཱ ཧི ནཱམཔཉྙཏྟིཝིབྷཱཝནཾ ནིབྦཙནནྟི.
ཨིདཱནི ¶ ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ ཨཏྠཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཝིཝིདྷཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཝིཝིདྷཱ ཨེཏྠ ནཡཱ, ཏསྨཱ ཝིཝིདྷནཡཏྟཱ ཝིནཡོཏི ཨཀྑཱཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཝིཝིདྷཏྟཾ སརཱུཔཏོ དསྶེཏི ‘‘པཉྩཝིདྷཱ’’ཏིཨཱདིནཱ, ཏཐཱ ཝིསེསཏྟམྤི ‘‘དལ༹ྷཱིཀམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ལོཀཝཛྫེསུ སིཀྑཱཔདེསུ དལ༹ྷཱིཀམྨཔཡོཛནཱ, པཎྞཏྟིཝཛྫེསུ སིཐིལཀརཎཔཡོཛནཱ. སཉྙམཝེལཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཝཏྟོ ཨཱཙཱརོ ཨཛ྄ཛྷཱཙཱརོ, ཝཱིཏིཀྐམོ, ཀཱཡེ, ཝཱཙཱཡ ཙ པཝཏྟོ སོ, ཏསྶ ནིསེདྷནཾ ཏཐཱ, ཏེན ཏཐཱནིསེདྷནམེཝ པརིཡཱཡེན ཀཱཡཝཱཙཱཝིནཡནཾ ནཱམཱཏི དསྶེཏི. ‘‘ཏསྨཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶཱནེཀདྷཱ པརཱམསནམཱཧ ‘‘ཝིཝིདྷནཡཏྟཱ’’ཏིཨཱདི. ཡཐཱཝུཏྟཱ ཙ གཱཐཱ ཨཱིདིསསྶ ནིབྦཙནསྶ པཀཱསནཏྠཾ ཝུཏྟཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཏི ཝིཝིདྷནཡཏྟཱདིཧེཏུནཱ ཀརཎབྷཱུཏེནཱཏི ཝདནྟི. ཨཔིཙ ‘‘ཝིཝིདྷཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིཝཱཀྱསྶ ཡཐཱཝུཏྟསྶ གུཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧཱཏིཔི སམྦནྡྷཾ ཝདནྟི. ཨེཝཾ སཏི ཏེནཱཏི ཝིཝིདྷནཡཏྟཱདིནཱ ཧེཏུབྷཱུཏེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཝཙནམེཝ སནྡྷཱཡ པོརཱཎེཧི ཨཡཾ གཱཐཱ ཝུཏྟཱཏི སཾསནྡེཏུཾ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟིཔི ཝདནྟི, དུཏིཡནཡེ ཝིཡ ‘‘ཏེནཱ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠོ. ཨེཏནྟི གཱཐཱཝཙནཾ. ཨེཏསྶཱཏི ཝིནཡསདྡསྶ, ‘‘ཝཙནཏྠཱ’’ཏི པདེན སམྦནྡྷོ. ‘‘ཝཙནསྶ ཨཏྠོ’’ཏི ཧི སམྦནྡྷེ ཝུཏྟེཔི ཏསྶ ཝཙནསཱམཉྙཏོ ཝིསེསཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཏསྶཱ’’ཏི པུན ཝུཏྟཾ. ནེརུཏྟིཀཱ པན སམཱསཏདྡྷིཏེསུ སིདྡྷེསུ སཱམཉྙཏྟཱ, ནཱམསདྡཏྟཱ ཙ ཨེདིསེསུ སདྡནྟརེན ཝིསེསིཏབྷཱཝཾ ཨིཙྪནྟི.
‘‘ཨཏྠཱན’’ནྟི པདཾ ‘‘སཱུཙནཏོ…པེ… སུཏྟཱཎཱ’’ཏི པདེཧི ཡཐཱརཧཾ ཀམྨསམྦནྡྷཝསེན ཡོཛེཏབྦཾ. ཏམཏྠཾ ཝིཝརཏི ‘‘ཏཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདིབྷེདེ ཨཏྠེཏི ཡོ ཏཾ སུཏྟཾ སཛ྄ཛྷཱཡཏི, སུཎཱཏི, ཝཱཙེཏི, ཙིནྟེཏི, དེསེཏི ཙ, སུཏྟེན སངྒཧིཏོ སཱིལཱདིཨཏྠོ ཏསྶཔི ཧོཏི, ཏེན པརསྶ སཱདྷེཏབྦཏོ པརསྶཔཱིཏི ཏདུབྷཡཾ ཏཾ སུཏྟཾ སཱུཙེཏི དཱིཔེཏི, ཏཐཱ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཏྠེ ¶ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཏྠེ ཙཱཏི ཨེཝམཱདིབྷེདེ ཨཏྠེ ཨཱདི-སདྡེན སངྒཎྷཱཏི. ཨཏྠསདྡོ ཙཱཡཾ ཧིཏཔརིཡཱཡོ, ན བྷཱསིཏཏྠཝཙནོ. ཡདི སིཡཱ, སུཏྟཾ ཨཏྟནོཔི བྷཱསིཏཏྠཾ སཱུཙེཏི, པརསྶཔཱིཏི ཨཡམནདྷིཔྤེཏཏྠོ ཝུཏྟོ སིཡཱ. སུཏྟེན ཧི ཡོ ཨཏྠོ པཀཱསིཏོ, སོ ཏསྶེཝ པཀཱསཀསྶ ¶ སུཏྟསྶ ཧོཏི, ཏསྨཱ ན ཏེན པརཏྠོ སཱུཙིཏོ, ཏེན སཱུཙེཏབྦསྶ པརཏྠསྶ ནིཝཏྟེཏབྦསྶ ཨབྷཱཝཱ ཨཏྟཏྠགྒཧཎཉྩ ན ཀཏྟབྦཾ. ཨཏྟཏྠཔརཏྠཝིནིམུཏྟསྶ བྷཱསིཏཏྠསྶ ཨབྷཱཝཱ ཨཱདིགྒཧཎཉྩ ན ཀཏྟབྦཾ, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཧིཏཔརིཡཱཡསྶ ཨཏྠསྶ སུཏྟེ ཨསམྦྷཝཏོ སུཏྟཱདྷཱརསྶ པུགྒལསྶ ཝསེན ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱ ཝུཏྟཱ.
ཨཐ ཝཱ སུཏྟཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ ཡེ ཨཏྟཏྠཱདཡོ ཨཏྠཔྤབྷེདཱ ‘‘ན ཧ’ཉྙདཏྠ’ཏྠི པསཾསལཱབྷཱ’’ཏི ཨེཏསྶ པདསྶ ནིདྡེསེ (མཧཱནི. ༦༣) ཝུཏྟཱ ‘‘ཨཏྟཏྠོ, པརཏྠོ, ཨུབྷཡཏྠོ, དིཊྛདྷམྨིཀོ ཨཏྠོ, སམྤརཱཡིཀོ ཨཏྠོ, ཨུཏྟཱནོ ཨཏྠོ, གམྦྷཱིརོ ཨཏྠོ, གཱུལ༹ྷོ ཨཏྠོ, པཊིཙྪནྣོ ཨཏྠོ, ནེཡྻོ ཨཏྠོ, ནཱིཏོ ཨཏྠོ, ཨནཝཛྫོ ཨཏྠོ, ནིཀྐིལེསོ ཨཏྠོ, ཝོདཱནོ ཨཏྠོ, པརམཏྠོ’’ཏི, (མཧཱནི. ༦༣) ཏེ ཨཏྠཔྤབྷེདེ སཱུཙེཏཱིཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཀིཉྩཱཔི ཧི སུཏྟནིརཔེཀྑཾ ཨཏྟཏྠཱདཡོ ཝུཏྟཱ སུཏྟཏྠབྷཱཝེན ཨནིདྡིཊྛཏྟཱ, ཏེསུ པན ཨེཀོཔི ཨཏྠཔྤབྷེདོ སུཏྟེན དཱིཔེཏབྦཏཾ ནཱཏིཝཏྟཏཱིཏི. ཨིམསྨིཉྩ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཨཏྠསདྡོ བྷཱསིཏཏྠཔརིཡཱཡོཔི ཧོཏི. ཨེཏྠ ཧི པུརིམཀཱ པཉྩ ཨཏྠཔྤབྷེདཱ ཧིཏཔརིཡཱཡཱ, ཏཏོ པརེ ཚ བྷཱསིཏཏྠཔྤབྷེདཱ, པཙྪིམཀཱ ཙཏྟཱརོ ཨུབྷཡསབྷཱཝཱ. ཏཏྠ སུཝིཉྙེཡྻཏཱཡ ཝིབྷཱཝེན ཨནགཱདྷབྷཱཝོ ཨུཏྟཱནོ. དུརདྷིགམཏཱཡ ཝིབྷཱཝེན ཨགཱདྷབྷཱཝོ གམྦྷཱིརོ. ཨཝིཝཊོ གཱུལ༹ྷོ. མཱུལུདཀཱདཡོ ཝིཡ པཾསུནཱ ཨཀྑརསནྣིཝེསཱདིནཱ ཏིརོཧིཏོ པཊིཙྪནྣོ. ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཉཱཔེཏབྦོ ནེཡྻོ. ཡཐཱརུཏཝསེན ཝེདིཏབྦོ ནཱིཏོ. ཨནཝཛྫནིཀྐིལེསཝོདཱནཱ པརིཡཱཡཝསེན ཝུཏྟཱ, ཀུསལཝིཔཱཀཀིརིཡཱདྷམྨཝསེན ཝཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཡོཛེཏབྦཱ. པརམཏྠོ ནིབྦཱནཾ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོ ཨེཝ ཝཱ.
ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨཏྟནཱ ཙ ཨཔྤིཙྪོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨཏྟཏྠཾ, ‘‘ཨཔྤིཙྪཀཐཉྩ པརེསཾ ཀཏྟཱ ཧོཏཱི’’ཏི པརཏྠཾ སཱུཙེཏི. ཨེཝཾ ‘‘ཨཏྟནཱ ཙ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ ཧོཏི, པརཉྩ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ ཝེརམཎིཡཱ སམཱདཔེཏཱི’’ཏིཨཱདིསུཏྟཱནི (ཨ. ནི. ༤.༩༩, ༢༦༥) ཡོཛེཏབྦཱནི. ཨཔརེ པན ‘‘ཡཐཱསབྷཱཝཾ བྷཱསིཏཾ ཨཏྟཏྠཾ, པཱུརཎཀསྶཔཱདཱིནམཉྙཏིཏྠིཡཱནཾ སམཡབྷཱུཏཾ པརཏྠཾ སཱུཙེཏི, སུཏྟེན ཝཱ སངྒཧིཏཾ ཨཏྟཏྠཾ, སུཏྟཱནུལོམབྷཱུཏཾ པརཏྠཾ, སུཏྟནྟནཡབྷཱུཏཾ ཝཱ ཨཏྟཏྠཾ, ཝིནཡཱབྷིདྷམྨནཡབྷཱུཏཾ པརཏྠཾ ¶ སཱུཙེཏཱི’’ཏིཔི ཝདནྟི. ཝིནཡཱབྷིདྷམྨེཧི ཙ ཝིསེསེཏྭཱ སུཏྟསདྡསྶ ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ, ཏསྨཱ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཝསཔྤཝཏྟཱཡ དེསནཱཡ སཱཏིསཡཾ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཱདཱིནི ¶ པཀཱསིཏཱནི ཧོནྟི ཏཔྤདྷཱནབྷཱཝཏོ, ན པན ཨཱཎཱདྷམྨསབྷཱཝ-ཝསཔྤཝཏྟཱཡཱཏི ཨིདམེཝ ‘‘ཨཏྠཱནཾ སཱུཙནཏོ སུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སཱུཙ-སདྡསྶ ཙེཏྠ རསྶོ. ‘‘ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘ཨེཏྟཀཾ ཏསྶ བྷགཝཏོ སུཏྟཱགཏཾ སུཏྟཔརིཡཱཔནྣ’ནྟི (པཱཙི. ༦༥༥, ༡༢༤༢) ཙ སཀཝཱདེ པཉྩ སུཏྟསཏཱནཱི’ཏི (ཨཊྛསཱ. ནིདཱནཀཐཱ, ཀཐཱ. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ) ཙ ཨེཝམཱདཱིསུ སུཏྟསདྡོ ཨུཔཙརིཏོཏི གཧེཏབྦོ’’ཏི (སཱརཏྠ. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. ཨཉྙེ པན ཡཐཱཝུཏྟསདིསེནེཝ ནིབྦཙནེན སུཏྟསདྡསྶ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཱནམྤི ཝཱཙཀཏྟཾ ཝདནྟི.
སུཏྟེ ཙ ཨཱཎཱདྷམྨསབྷཱཝོ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡམནུཝཏྟཏི, ན ཝིནཡཱབྷིདྷམྨེསུ ཝིཡ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཱཎཱདྷམྨསབྷཱཝེ, ཏསྨཱ ཝེནེཡྻཱནཾ ཨེཀནྟཧིཏཔཊིལཱབྷསཾཝཏྟནིཀཱ སུཏྟནྟདེསནཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུཝུཏྟཱ ཙེཏྠ ཨཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཨེཀནྟཧིཏཔཊིལཱབྷསཾཝཏྟནིཀཱ སུཏྟནྟདེསནཱ’’ཏི ཨིདམྤི ཝེནེཡྻཱནཾ ཧིཏསམྤཱདནེ སུཏྟནྟདེསནཱཡ ཏཔྤརབྷཱཝམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏཔྤརབྷཱཝོ ཙ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུལོམཏོ དཊྛབྦོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུལོམེན ཝུཏྟཏྟཱ’’ཏི. ཨེཏེན ཙ ཧེཏུནཱ ནནུ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཱཔི སུཝུཏྟཱ, ཨཐ ཀསྨཱ ཨིདམེཝ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི ཨནུཡོགཾ པརིཧརཏི.
ཨནུཔུབྦསིཀྑཱདིཝསེན ཀཱལནྟརེན ཨཏྠཱབྷིནིཔྥཏྟིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སསྶམིཝ ཕལ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ སསྶཾ ནཱམ ཝཔནརོཔནཱདིཀྑཎེཡེཝ ཕལཾ ན པསཝཏི, ཨནུཔུབྦཛགྒནཱདིཝསེན ཀཱལནྟརེནེཝ པསཝཏི, ཏཐཱ ཨིདམྤི སཝནདྷཱརཎཱདིཀྑཎེཡེཝ ཨཏྠེ ན པསཝཏི, ཨནུཔུབྦསིཀྑཱདིཝསེན ཀཱལནྟརེནེཝ པསཝཏཱིཏི. པསཝཏཱིཏི ཙ ཕལཏི, ཨབྷིནིཔྥཱདེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིནིཔྥཱདནམེཝ ཧི ཕལནཾ. ཨུཔཱཡསམངྒཱིནཉྙེཝ ཨཏྠཱབྷིནིཔྥཏྟིཾ དསྶེནྟོ ‘‘དྷེནུ ཝིཡ ཁཱིར’’ནྟི ཨཱཧ. ཨཡམེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཡཐཱ དྷེནུ ནཱམ ཀཱལེ ཛཱཏཝཙྪཱ ཐནཾ གཧེཏྭཱ དུཧཏཾ ཨུཔཱཡཝནྟཱནམེཝ ཁཱིརཾ པགྒྷརཱཔེཏི, ན ཨཀཱལེ ཨཛཱཏཝཙྪཱ. ཀཱལེཔི ཝཱ ཝིསཱཎཱདིཀཾ གཧེཏྭཱ དུཧཏཾ ཨནུཔཱཡཝནྟཱནཾ, ཏཐཱ ཨིདམྤི ནིསྶརཎཱདིནཱ སཝནདྷཱརཎཱདཱིནི ཀུརུཏཾ ཨུཔཱཡཝནྟཱནམེཝ ¶ སཱིལཱདིཨཏྠེ པགྒྷརཱཔེཏི, ན ཨལགདྡཱུཔམཱཡ སཝནདྷཱརཎཱདཱིནི ཀུརུཏཾ ཨནུཔཱཡཝནྟཱནནྟི. ཡདིཔི ‘‘སཱུདཏཱི’’ཏི ཨེཏསྶ གྷརཏི སིཉྩཏཱིཏི ཨཏྠོ, ཏཐཱཔི སཀམྨིཀདྷཱཏུཏྟཱ པགྒྷརཱཔེཏཱིཏི ཀཱརིཏཝསེན ཨཏྠོ ཝུཏྟོ ཡཐཱ ‘‘ཏརཏཱི’’ཏི ཨེཏསྶ ནིཔཱཏེཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ‘‘སུཏྟཱཎཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠམཱཧ ‘‘སུཊྛུ ཙ ནེ ཏཱཡཏཱི’’ཏི. ནེཏི ཨཏྠེ.
སུཏྟསབྷཱགནྟི ¶ སུཏྟསདིསཾ. ཏབྦྷཱཝཾ དསྶེཏི ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཙྪཀཱནཾ སུཏྟནྟི ཝཌྜྷཀཱིནཾ ཀཱལ༹སུཏྟཾ. པམཱཎཾ ཧོཏི ཏདནུསཱརེན ཏཙྪནཏོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ ཀཱལ༹སུཏྟཾ པསཱརེཏྭཱ སཉྙཱཎེ ཀཏེ གཧེཏབྦཾ, ཝིསྶཛྫེཏབྦཉྩ པཉྙཱཡཏི, ཏསྨཱ ཏཾ ཏཙྪཀཱནཾ པམཱཎཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཝིཝཱདེསུ ཨུཔྤནྣེསུ སུཏྟེ ཨཱནཱིཏམཏྟེ ‘‘ཨིདཾ གཧེཏབྦཾ, ཨིདཾ ཝིསྶཛྫེཏབྦ’’ནྟི པཱཀཊཏྟཱ ཝིཝཱདོ ཝཱུཔསམྨཏི, ཏསྨཱ ཨེཏཾ ཝིཉྙཱུནཾ པམཱཎནྟི. ཨིདཱནི ཨཉྙཐཱཔི སུཏྟསབྷཱགཏཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སུཏྟེནཱཏི པུཔྥཱཝུཏེན ཡེན ཀེནཙི ཐིརསུཏྟེན. སངྒཧིཏཱནཱིཏི སུཊྛུ, སམཾ ཝཱ གཧིཏཱནི, ཨཱཝུཏཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ན ཝིཀིརིཡནྟཱིཏི ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཝིཔྤཀིཎྞཱབྷཱཝམཱཧ, ན ཝིདྡྷཾསཱིཡནྟཱིཏི ཚེཛྫབྷེཛྫཱབྷཱཝཾ. ཨཡམེཏྠཱདྷིཔྤཱཡོ – ཡཐཱ ཐིརསུཏྟེན སངྒཧིཏཱནི པུཔྥཱནི ཝཱཏེན ན ཝིཀིརིཡནྟི ན ཝིདྡྷཾསཱིཡནྟི, ཨེཝཾ སུཏྟེན སངྒཧིཏཱ ཨཏྠཱ མིཙྪཱཝཱདེན ན ཝིཀིརིཡནྟི ན ཝིདྡྷཾསཱིཡནྟཱིཏི. ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཝསཔྤཝཏྟཱཡ ཙ དེསནཱཡ ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདཱིནཾ སཱཏིསཡཔྤཀཱསནཏོ ཨཱཎཱདྷམྨསབྷཱཝེཧི ཝིནཡཱབྷིདྷམྨེཧི ཝིསེསེཏྭཱ ཨིམསྶེཝ སུཏྟསབྷཱགཏཱ ཝུཏྟཱ. ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན སམྦནྡྷོ ཙེཝ ཨཏྠོ ཙ ཡཐཱརཧཾ ཝཏྟབྦོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘སུཏྟནྟཔིཊཀ’’ནྟི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟེཔི ཨནྟསདྡསྶ ཨཝཙནཾ ཏསྶ ཝིསུཾ ཨཏྠཱབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཏབྦྷཱཝཝུཏྟིཏོ. སཧཡོགསྶ ཧི སདྡསྶ ཨཝཙནེན སེསཏཱ ཏསྶ ཏུལྱཱདྷིཀརཎཏཾ, ཨནཏྠཀཏཾ ཝཱ ཉཱཔེཏི.
ཡནྟི ཨེས ནིཔཱཏོ ཀཱརཎེ, ཡེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཨབྷིདྷམྨེ ཝུཌྜྷིམནྟོ དྷམྨཱ ཡེན ཝུཏྟཱ, ཏེན ཨབྷིདྷམྨོ ནཱམ ཨཀྑཱཏོཏི པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨབྷི-སདྡསྶ ཨཏྠཝསེནཱཡཾ པབྷེདོཏི ཏསྶ ཏདཏྠཔྤཝཏྟཏཱདསྶནེན ཏམཏྠཾ སཱདྷེནྟོ ‘‘ཨཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨབྷི-སདྡོ ¶ ཀམནཀིརིཡཱཡ ཝུཌྜྷིབྷཱཝསངྑཱཏམཏིརེཀཏྠཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨབྷིཀྐམནྟཱིཏིཨཱདཱིསུ ཝུཌྜྷིཡཾ ཨཱགཏོ’’ཏི. ཨབྷིཉྙཱཏཱཏི ཨཌྜྷཙནྡཱདིནཱ ཀེནཙི སཉྙཱཎེན ཉཱཏཱ, པཉྙཱཏཱ པཱཀཊཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཌྜྷཙནྡཱདིབྷཱཝོ ཧི རཏྟིཡཱ ཨུཔལཀྑཎཝསེན པཉྙཱཎཾ ཧོཏི ‘‘ཡསྨཱ ཨཌྜྷོ, ཏསྨཱ ཨཊྛམཱི. ཡསྨཱ ཨཱུནོ, ཏསྨཱ ཙཱཏུདྡསཱི. ཡསྨཱ པུཎྞོ, ཏསྨཱ པནྣརསཱི’’ཏི. ཨབྷིལཀྑིཏཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨཡམེཝཏྠོ ཝེདིཏབྦོ, ཨིདཾ པན མཱུལཔཎྞཱསཀེ བྷཡབྷེརཝསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༣༤) ཨབྷིལཀྑིཏསདྡཔརིཡཱཡོ ཨབྷིཉྙཱཏསདྡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷིཉྙཱཏཱ ཨབྷིལཀྑིཏཱཏིཨཱདཱིསུ ལཀྑཎེ’’ཏི. ཡཛྫེཝཾ ལཀྑིཏསདྡསྶེཝ ལཀྑཎཏྠདཱིཔནཏོ ཨབྷི-སདྡོ ཨནཏྠཀོཝ སིཡཱཏི? ནེཝཾ དཊྛབྦཾ ཏསྶཱཔི ཏདཏྠཛོཏནཏོ. ཝཱཙཀསདྡསནྣིདྷཱནེ ཧི ཨུཔསགྒནིཔཱཏཱ ཏདཏྠཛོཏཀམཏྟཱཏི ལཀྑིཏསདྡེན ཝཱཙཀབྷཱཝེན པཀཱསིཏསྶ ལཀྑཎཏྠསྶེཝ ཛོཏཀབྷཱཝེན པཀཱསནཏོ ཨབྷི-སདྡོཔི ལཀྑཎེ པཝཏྟཏཱིཏི ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ. རཱཛཱབྷིརཱཛཱཏི པརེཧི ¶ རཱཛཱུཧི པཱུཛིཏུམརཧོ རཱཛཱ. པཱུཛིཏེཏི པཱུཛཱརཧེ. ཨིདཾ པན སུཏྟནིཔཱཏེ སེལསུཏྟེ (སུ. ནི. ༥༥༣ ཨཱདཡོ).
ཨབྷིདྷམྨེཏི ‘‘སུཔིནནྟེན སུཀྐཝིསཊྛིཡཱ ཨནཱཔཏྟིབྷཱཝེཔི ཨཀུསལཙེཏནཱ ཨུཔལབྦྷཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (སཱརཏྠ. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝིནཡཔཉྙཏྟིཡཱ སངྐརཝིརཧིཏེ དྷམྨེ. པུབྦཱཔརཝིརོདྷཱབྷཱཝེན ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨཱནམེཝ ཨཉྙམཉྙསངྐརཝིརཧཏོ ཨཉྙམཉྙསངྐརཝིརཧིཏེ དྷམྨེཏིཔི ཝདནྟི. ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏོ ཨཀུསལ’’ནྟི (མ. ནི. ༢.༡༩༢) ཨེཝམཱདཱིསུ ཝཱ མརཎཱདྷིཔྤཱཡསྶ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདཀཔཡོགསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ ཨཀུསལོ, ན པཱཎསངྑཱཏཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ཨུཔཙྪེདསངྑཱཏོ ཨཏིཔཱཏོ. ཏཐཱ ‘‘ཨདིནྣསྶ པརསནྟཀསྶ ཨཱདཱནསངྑཱཏཱ ཝིཉྙཏྟི ཨབྱཱཀཏོ དྷམྨོ, ཏཾཝིཉྙཏྟིསམུཊྛཱཔིཀཱ ཐེཡྻཙེཏནཱ ཨཀུསལོ དྷམྨོ’’ཏི ཨེཝམཱདིནཱཔི ཨཉྙམཉྙསངྐརཝིརཧིཏེ དྷམྨེཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨབྷིཝིནཡེཏི ཨེཏྠ པན ‘‘ཛཱཏརཱུཔརཛཏཾ ན པཊིགྒཧེཏབྦ’’ནྟི ཝདནྟོ ཝིནཡེ ཝིནེཏི ནཱམ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨེཝཾ པཊིགྒཎྷཏོ པཱཙིཏྟིཡཾ, ཨེཝཾ པན དུཀྐཊ’’ནྟི ཝདནྟོ ཨབྷིཝིནཡེ ཝིནེཏི ནཱམཱཏི ཝདནྟི. ཏསྨཱ ཛཱཏརཱུཔརཛཏཾ པརསནྟཀཾ ཐེཡྻཙིཏྟེན གཎྷནྟསྶ ཡཐཱཝཏྠུཾ ¶ པཱརཱཛིཀཐུལླཙྩཡདུཀྐཊེསུ ཨཉྙཏརཾ, བྷཎྜཱགཱརིཀསཱིསེན གཎྷནྟསྶ པཱཙིཏྟིཡཾ, ཨཏྟནོ ཨཏྠཱཡ གཎྷནྟསྶ ནིསྶགྒིཡཾ པཱཙིཏྟིཡཾ, ཀེཝལཾ ལོལཏཱཡ གཎྷནྟསྶ ཨནཱམཱསདུཀྐཊཾ, རཱུཔིཡཚཌྜཀསམྨཏསྶ ཨནཱཔཏྟཱིཏི ཨེཝཾ ཨཉྙམཉྙསངྐརཝིརཧིཏེ ཝིནཡེཔི པཊིབལོ ཝིནེཏུནྟི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨེཝཾ པན པརིཙྪིནྣཏཾ སརཱུཔཏོ སངྑེཔེནེཝ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཉྙམཉྙ…པེ… ཧོཏཱི’’ཏི ཨཱཧ.
ཨབྷིཀྐནྟེནཱཏི ཨེཏྠ ཀནྟིཡཱ ཨདྷིཀཏྟཾ ཨབྷི-སདྡོ དཱིཔེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨདྷིཀེ’’ཏི. ནནུ ཙ ‘‘ཨབྷིཀྐམནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨབྷི-སདྡོ ཀམནཀིརིཡཱཡ ཝུཌྜྷིབྷཱཝཾ ཨཏིརེཀཏྟཾ དཱིཔེཏི, ‘‘ཨབྷིཉྙཱཏཱ ཨབྷིལཀྑིཏཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཉཱཎལཀྑཎཀིརིཡཱནཾ སུཔཱཀཊཏཾ ཝིསེསཾ, ‘‘ཨབྷིཀྐནྟེནཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཀནྟིཡཱ ཨདྷིཀཏྟཾ ཝིསིཊྛབྷཱཝཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨིདཾ ཏཱཝ ཡུཏྟཾ ཀིརིཡཱཝིསེསཀཏྟཱ ཨུཔསགྒསྶ. ‘‘པཱདཡོ ཀིརིཡཱཡོགེ ཨུཔསགྒཱ’’ཏི ཧི སདྡསཏྠེ ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨབྷིརཱཛཱ, ཨབྷིཝིནཡེ’’ཏི པན པཱུཛིཏཔརིཙྪིནྣེསུ རཱཛཝིནཡེསུ ཨབྷི-སདྡོ ཝཏྟཏཱིཏི ཀཐམེཏཾ ཡུཛྫེཡྻ. ན ཧི ཨསཏྭཝཱཙཱི སདྡོ སཏྭཝཱཙཀོ སམྦྷཝཏཱིཏི? ནཏྠི ཨཏྲ དོསོ པཱུཛནཔརིཙྪེདནཀིརིཡཱནམྤི དཱིཔནཏོ, ཏཱཧི ཙ ཀིརིཡཱཧི ཡུཏྟེསུ རཱཛཝིནཡེསུཔི པཝཏྟཏྟཱ. ཨབྷིཔཱུཛིཏོ རཱཛཱཏི ཧི ཨཏྠེན ཀིརིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷཾ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ ཀམྨསཱདྷནབྷཱུཏཾ རཱཛདབྦཾ ཨབྷི-སདྡོ པདྷཱནཏོ ཝདཏི, པཱུཛནཀིརིཡཾ པན ཨཔྤདྷཱནཏོ. ཏཐཱ ཨབྷིཔརིཙྪིནྣོ ཝིནཡོཏི ¶ ཨཏྠེན ཀིརིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷཾ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ ཀམྨསཱདྷནབྷཱུཏཾ ཝིནཡདབྦཾ ཨབྷི-སདྡོ པདྷཱནཏོ ཝདཏི, པརིཙྪིནྡནཀིརིཡཾ པན ཨཔྤདྷཱནཏོ. ཏསྨཱ ཨཏིམཱལཱདཱིསུ ཨཏི-སདྡོ ཝིཡ ཨབྷི-སདྡོ ཨེཏྠ སཧ སཱདྷནེན ཀིརིཡཾ ཝདཏཱིཏི ཨབྷིརཱཛཨབྷིཝིནཡསདྡཱ སོཔསགྒཱཝ སིདྡྷཱ. ཨེཝཾ ཨབྷིདྷམྨསདྡེཔི ཨབྷིསདྡོ སཧ སཱདྷནེན ཝུཌྜྷིཡཱདིཀིརིཡཾ ཝདཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཧོཏུ ཨབྷི-སདྡོ ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཨཏྠེསུ, ཏཔྤཡོགེན པན དྷམྨསདྡེན དཱིཔིཏཱ ཝུཌྜྷིམནྟཱདཡོ དྷམྨཱ ཨེཏྠ ཝུཏྟཱ ན བྷཝེཡྻུཾ, ཀཐཾ ཨཡམཏྠོ ཡུཛྫེཡྻཱཏི ཨནུཡོགེ སཏི ཏཾ པརིཧརནྟོ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ ཨབྷིདྷམྨེ. ཨུཔནྱཱསེ ཙ-སདྡོ. བྷཱཝེཏཱིཏི ཙིཏྟསྶ ཝཌྜྷནཾ ཝུཏྟཾ, ཕརིཏྭཱཏི ཨཱརམྨཎསྶ ཝཌྜྷནཾ, ཏསྨཱ ཏཱཧི བྷཱཝནཱཕརཎཝུཌྜྷཱིཧི ཝུཌྜྷིམནྟོཔི དྷམྨཱ ཝུཏྟཱཏི ཨཏྠོ ¶ . ཨཱརམྨཎཱདཱིཧཱིཏི ཨཱརམྨཎསམྤཡུཏྟཀམྨདྭཱརཔཊིཔདཱདཱིཧི. ཨེཀནྟཏོ ལོཀུཏྟརདྷམྨཱནཉྙེཝ པཱུཛཱརཧཏྟཱ ‘‘སེཀྑཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏེཡེཝ པཱུཛིཏཱཏི དསྶིཏཱ. ‘‘པཱུཛཱརཧཱ’’ཏི ཨེཏེན ཀཏྟཱདིསཱདྷནཾ, ཨཏཱིཏཱདིཀཱལཾ, སཀྐུཎེཡྻཏྠཾ ཝཱ ནིཝཏྟེཏི. པཱུཛིཏབྦཱཡེཝ ཧི དྷམྨཱ ཀཱལཝིསེསནིཡམརཧིཏཱ པཱུཛཱརཧཱ ཨེཏྠ ཝུཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ དསྶིཏོ. སབྷཱཝཔརིཙྪིནྣཏྟཱཏི ཕུསནཱདིསབྷཱཝེན པརིཙྪིནྣཏྟཱ. ཀཱམཱཝཙརེཧི མཧནྟབྷཱཝཏོ མཧགྒཏཱ དྷམྨཱ ཨདྷིཀཱ, ཏཏོཔི ཨུཏྟརཝིརཧཏོ ཨནུཏྟརཱ དྷམྨཱཏི དསྶེཏི ‘‘མཧགྒཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏེནཱཏི ‘‘ཝུཌྜྷིམནྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཙནེན ཀརཎབྷཱུཏེན, ཧེཏུབྷཱུཏེན ཝཱ.
ཡཾ པནེཏྠཱཏི ཨེཏེསུ ཝིནཡཱདཱིསུ ཏཱིསུ ཨཉྙམཉྙཝིསིཊྛེསུ ཡཾ ཨཝིསིཊྛཾ སམཱནཾ, ཏཾ པིཊཀནྟི ཨཏྠོ. ཝིནཡཱདཡོ ཧི ཏཡོ སདྡཱ ཨཉྙམཉྙཱསཱདྷཱརཎཏྟཱ ཝིསིཊྛཱ ནཱམ, པིཊཀསདྡོ པན ཏེཧི ཏཱིཧིཔི སཱདྷཱརཎཏྟཱ ‘‘ཨཝིསིཊྛོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. པརིཡཏྟིབྦྷཱཛནཏྠཏོཏི པརིཡཱཔུཎིཏབྦཏྠཔཏིཊྛཱནཏྠེཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི, ཝིསེསནབྷཱུཏེཧི ཝཱ. ཨཔིཙ པརིཡཏྟིབྦྷཱཛནཏྠཏོ པརིཡཏྟིབྷཱཛནཏྠནྟི ཨཱཧཱུཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. པཙྩཏྟཏྠེ ཧི ཏོ-སདྡོ ཨིཏི-སདྡེན ནིདྡིསིཏབྦཏྟཱ. ཨིཏིནཱ ནིདྡིསིཏབྦེཧིཏོ – སདྡམིཙྪནྟི ནེརུཏྟིཀཱ ཡཐཱ ‘‘ཨནིཙྩཏོ དུཀྑཏོ ཨནཏྟཏོ ཝིཔསྶནྟཱི’’ཏི (པཊྛཱ. ༡.༡.༤༠༦, ༤༠༨, ༤༡༡) ཨེཏེན པརིཡཱཔུཎིཏབྦཏོ, ཏཾཏདཏྠཱནཾ བྷཱཛནཏོ ཙ པིཊཀཾ ནཱམཱཏི དསྶེཏི. ཨནིཔྥནྣཔཱཊིཔདིཀཔདཉྷེཏཾ. སདྡཝིདཱུ པན ‘‘པིཊ སདྡསངྒྷཱཊེསཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨིདྷ ཝུཏྟམེཝ པཡོགམུདཱཧརནྟི, ཏསྨཱ ཏེསཾ མཏེན པིཊཱིཡཏི སདྡཱིཡཏི པརིཡཱཔུཎཱིཡཏཱིཏི པིཊཀཾ, པིཊཱིཡཏི ཝཱ སངྒྷཱཊཱིཡཏི ཏཾཏདཏྠོ ཨེཏྠཱཏི པིཊཀནྟི ནིབྦཙནཾ ཀཱཏབྦཾ. ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སམཱསཾ དསྶེཏི.
མཱ ¶ པིཊཀསམྤདཱནེནཱཏི ཀཱལཱམསུཏྟེ, (ཨ. ནི. ༣.༦༦) སཱལ༹ྷསུཏྟེ (ཨ. ནི. ༣.༦༧) ཙ ཨཱགཏཾ པཱལི༹མཱཧ. ཏདཊྛཀཐཱཡཉྩ ‘‘ཨམྷཱཀཾ པིཊཀཏནྟིཡཱ སདྡྷིཾ སམེཏཱིཏི མཱ གཎྷིཏྠཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣.༦༦) ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན པན ‘‘པཱལི༹སམྤདཱནཝསེན མཱ གཎྷཐཱ’’ཏི (སཱརཏྠ. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟཾ. ཀུདཱལཔིཊཀམཱདཱཡཱཏི ཀུདཱལཉྩ ¶ པིཊཀཉྩ ཨཱདཱཡ. ཀུ ཝུཙྩཏི པཐཝཱི, ཏསྶཱ དཱལནཏོ ཝིདཱལནཏོ ཨཡོམཡཨུཔཀརཎཝིསེསོ ཀུདཱལཾ ནཱམ. ཏེསཾ ཏེསཾ ཝཏྠཱུནཾ བྷཱཛནབྷཱཝཏོ ཏཱལཔཎྞཝེཏྟལཏཱདཱིཧི ཀཏོ བྷཱཛནཝིསེསོ པིཊཀཾ ནཱམ. ཨིདཾ པན མཱུལཔཎྞཱསཀེ ཀཀཙཱུཔམསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༢༢༧).
‘‘ཏེན…པེ… ཉེཡྻཱ’’ཏི གཱཐཱཔདཾ ཨུལླིངྒེཏྭཱ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཝརཏི. སབྦཱདཱིཧི སབྦནཱམེཧི ཝུཏྟསྶ ཝཱ ལིངྒམཱདིཡཏེ, ཝུཙྩམཱནསྶ ཝཱ, ཨིདྷ པན ཝཏྟིཙྪཱཡ ཝུཏྟསྶེཝཱཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཝིནཡོ ཙ སོ པིཊཀཉྩཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཡཐཱཝུཏྟེནེཝ ནཡེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ‘‘ཨེཝཾ དུཝིདྷཏྠེན…པེ… ཀཏྭཱ’’ཏི ཙ ‘‘པརིཡཏྟིབྷཱཝཏོ, ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ བྷཱཛནཏོ ཙཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ སབྦམཏིདིསཏི. ཏཡོཔཱིཏི ཨེཏྠ ཨཔིསདྡོ, པི-སདྡོ ཝཱ ཨཝཡཝསམྤིཎྜནཏྠོ. ‘‘ཨཔཱི’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘པཱི’’ཏི ཝདནྟོ ཧི ཨཔི-སདྡོ ཝིཡ པི-སདྡོཔི ཝིསུཾ ནིཔཱཏོ ཨཏྠཱིཏི དསྶེཏི.
ཀཐེཏབྦཱནཾ ཨཏྠཱནཾ དེསཀཱཡཏྟེན ཨཱཎཱདིཝིདྷིནཱ ཨཏིསཛྫནཾ པབོདྷནཾ དེསནཱ. སཱསིཏབྦཔུགྒལགཏེན ཡཐཱཔརཱདྷཱདིསཱསིཏབྦབྷཱཝེན ཨནུསཱསནཾ ཝིནཡནཾ སཱསནཾ. ཀཐེཏབྦསྶ སཾཝརཱསཾཝརཱདིནོ ཨཏྠསྶ ཀཐནཾ ཝཙནཔཊིབདྡྷཏཱཀརཎཾ ཀཐཱ, ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – དེསིཏཱརཾ བྷགཝནྟམཔེཀྑིཏྭཱ དེསནཱ, སཱསིཏབྦཔུགྒལཝསེན སཱསནཾ, ཀཐེཏབྦསྶ ཨཏྠསྶ ཝསེན ཀཐཱཏི ཨེཝམིམེསཾ ནཱནཱཀརཎཾ ཝེདིཏབྦནྟི. ཨེཏྠ ཙ ཀིཉྩཱཔི དེསནཱདཡོ དེསེཏབྦཱདིནིརཔེཀྑཱ ན ཧོནྟི, ཨཱཎཱདཡོ པན ཝིསེསཏོ དེསཀཱདིཨདྷཱིནཱཏི ཏཾ ཏཾ ཝིསེསཡོགཝསེན དེསནཱདཱིནཾ བྷེདོ ཝུཏྟོ. ཡཐཱ ཧི ཨཱཎཱཝིདྷཱནཾ ཝིསེསཏོ ཨཱཎཱརཧཱདྷཱིནཾ ཏཏྠ ཀོསལླཡོགཏོ, ཨེཝཾ ཝོཧཱརཔརམཏྠཝིདྷཱནཱནི ཙ ཝིདྷཱཡཀཱདྷཱིནཱནཱིཏི ཨཱཎཱདིཝིདྷིནོ དེསཀཱཡཏྟཏཱ ཝུཏྟཱ. ཨཔརཱདྷཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཝིཡ ཙ དྷམྨཱནུརཱུཔམྤི སཱསནཾ ཝིསེསཏོ, ཏཐཱ ཝིནེཏབྦཔུགྒལཱཔེཀྑནྟི སཱསིཏབྦཔུགྒལཝསེན སཱསནཾ ཝུཏྟཾ. སཾཝརཱསཾཝརནཱམརཱུཔཱནཾ ཝིཡ ཙ ཝིནིབྦེཋེཏབྦཱཡ དིཊྛིཡཱ ཀཐནཾ སཏི ཝཱཙཱཝཏྠུསྨིཾ, ནཱསཏཱིཏི ཝིསེསཏོ ཏདདྷཱིནཾ, ཏསྨཱ ཀཐེཏབྦསྶ ཨཏྠསྶ ཝསེན ཀཐཱ ཝུཏྟཱ. ཧོནྟི ཙེཏྠ –
‘‘དེསཀསྶ ¶ ¶ ཝསེནེཏྠ, དེསནཱ པིཊཀཏྟཡཾ;
སཱསིཏབྦཝསེནེཏཾ, སཱསནནྟི པཝུཙྩཏི.
ཀཐེཏབྦསྶ ཨཏྠསྶ, ཝསེནཱཔི ཀཐཱཏི ཙ;
དེསནཱསཱསནཀཐཱ-བྷེདམྤེཝཾ པཀཱསཡེ’’ཏི.
པདཏྟཡམྤེཏཾ སམོདྷཱནེཏྭཱ ཏཱསཾ བྷེདོཏི ཀཏྭཱ བྷེདསདྡོ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཡོཛེཏབྦོ དྭནྡཔདཏོ པརཾ སུཡྻམཱནཏྟཱ ‘‘དེསནཱབྷེདཾ, སཱསནབྷེདཾ, ཀཐཱབྷེདཉྩ ཡཐཱརཧཾ པརིདཱིཔཡེ’’ཏི. བྷེདནྟི ཙ ནཱནཏྟཾ, ཝིསེསཾ ཝཱ. ཏེསུ པིཊཀེསུ. སིཀྑཱ ཙ པཧཱནཉྩ གམྦྷཱིརབྷཱཝོ ཙ, ཏཉྩ ཡཐཱརཧཾ པརིདཱིཔཡེ.
དུཏིཡགཱཐཱཡ པརིཡཏྟིབྷེདཾ པརིཡཱཔུཎནསྶ པཀཱརཾ, ཝིསེསཉྩ ཝིབྷཱཝཡེ. ཡཧིཾ ཝིནཡཱདིཀེ པིཊཀེ. ཡཾ སམྤཏྟིཾ, ཝིཔཏྟིཉྩ ཡཐཱ བྷིཀྑུ པཱཔུཎཱཏི, ཏཐཱ ཏམྤི སབྦཾ ཏཧིཾ ཝིབྷཱཝཡེཏི སམྦནྡྷོ. ཨཐ ཝཱ ཡཾ པརིཡཏྟིབྷེདཾ སམྤཏྟིཾ, ཝིཔཏྟིཉྩ ཡཧིཾ ཡཐཱ བྷིཀྑུ པཱཔུཎཱཏི, ཏཐཱ ཏམྤི སབྦཾ ཏཧིཾ ཝིབྷཱཝཡེཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཡཐཱཏི ཙ ཡེཧི ཨུཔཱརམྦྷཱདིཧེཏུཔརིཡཱཔུཎནཱདིཔྤཀཱརེཧི, ཨུཔཱརམྦྷནིསྶརཎདྷམྨཀོསརཀྑཎཧེཏུཔརིཡཱཔུཎནཾ སུཔྤཊིཔཏྟིདུཔྤཊིཔཏྟཱིཏི ཨེཏེཧི པཀཱརེཧཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སནྟེསུཔི ཙ ཨཉྙེསུ ཏཐཱ པཱཔུཎནྟེསུ ཛེཊྛསེཊྛཱསནྣསདཱསནྣིཧིཏབྷཱཝཏོ, ཡཐཱནུསིཊྛཾ སམྨཱཔཊིཔཛྫནེན དྷམྨཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ཙ བྷིཀྑཱུཏི ཝུཏྟཾ.
ཏཏྲཱཏི ཏཱསུ གཱཐཱསུ. ཨཡནྟི ཨདྷུནཱ ཝཀྑམཱནཱ ཀཐཱ. པརིདཱིཔནཱཏི སམནྟཏོ པཀཱསནཱ, ཀིཉྩིམཏྟམྤི ཨསེསེཏྭཱ ཝིབྷཛནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཝིབྷཱཝནཱཏི ཨེཝཾ པརིདཱིཔནཱཡཔི སཏི གཱུལ༹ྷཾ པཊིཙྪནྣམཀཏྭཱ སོཏཱུནཾ སུཝིཉྙེཡྻབྷཱཝེན ཨཱཝིབྷཱཝནཱ. སངྑེཔེན པརིདཱིཔནཱ, ཝིཏྠཱརེན ཝིབྷཱཝནཱཏིཔི ཝདནྟི. ཨཔིཙ ཨེཏཾ པདདྭཡཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཱནུརཱུཔཏོ ཀཐིཏཾ, ཨཏྠཏོ པན ཨེཀམེཝ. ཏསྨཱ པརིདཱིཔནཱ པཋམགཱཐཱཡ, ཝིབྷཱཝནཱ དུཏིཡགཱཐཱཡཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཙ-སདྡེན ཨུབྷཡཏྠཾ ཨཉྙམཉྙཾ སམུཙྩེཏི. ཀསྨཱ, ཝུཙྩནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཏྠ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཧཱིཏི ཀཱརཎེ ནིཔཱཏོ ‘‘ཨཀྑརཝིཔཏྟིཡཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཡསྨཱ, ཀསྨཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ. ཨཱཎཾ པཎེཏུཾ [ཋཔེཏུཾ (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ)] ཨརཧཏཱིཏི ཨཱཎཱརཧོ, སམྨཱསམྦུདྡྷཏྟཱ, མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ ¶ ཙ ཨཝིཔརཱིཏཧིཏོཔདེསཀབྷཱཝེན པམཱཎཝཙནཏྟཱ ཨཱཎཱརཧེན བྷགཝཏཱཏི ཨཏྠོ. ཝོཧཱརཔརམཏྠདྷམྨཱནམྤི ཏཏྠ སབྦྷཱཝཏོ ‘‘ཨཱཎཱབཱཧུལླཏོ’’ཏི ¶ ཝུཏྟཾ, ཏེན ཡེབྷུཡྻནཡཾ དསྶེཏི. ཨིཏོ པརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཝིསེསེན སཏྟཱནཾ མནཾ ཨཝཧརཏཱིཏི ཝོཧཱརོ, པཉྙཏྟི, ཏསྨིཾ ཀུསལོ, ཏེན.
པཙུརོ བཧུལོ ཨཔརཱདྷོ དོསོ ཝཱིཏིཀྐམོ ཡེསཾ ཏེ པཙུརཱཔརཱདྷཱ, སེཡྻསཀཏྠེརཱདཡོ. ཡཐཱཔརཱདྷནྟི དོསཱནུརཱུཔཾ. ‘‘ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཱསཡོཝ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, སོ ཨཏྠཏོ དིཊྛི, ཉཱཎཉྩ, པབྷེདཏོ པན ཙཏུབྦིདྷོ ཧོཏི. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘སསྶཏུཙྪེདདིཊྛཱི ཙ, ཁནྟི ཙེཝཱནུལོམིཀཱ;
ཡཐཱབྷཱུཏཉྩ ཡཾ ཉཱཎཾ, ཨེཏཾ ཨཱསཡསདྡིཏ’’ནྟི.
ཏཏྠ སབྦདིཊྛཱིནཾ སསྶཏུཙྪེདདིཊྛཱིཧི སངྒཧིཏཏྟཱ སབྦེཔི དིཊྛིགཏིཀཱ སཏྟཱ ཨིམཱ ཨེཝ དྭེ དིཊྛིཡོ སནྣིསྶིཏཱ. ཡཐཱཧ ‘‘དྭཡནིསྶིཏོ ཁོ པནཱཡཾ ཀཙྩཱན ལོཀོ ཡེབྷུཡྻེན ཨཏྠིཏཉྩ ནཏྠིཏཉྩཱ’’ཏི, (སཾ. ནི. ༢.༡༥) ཨཏྠིཏཱཏི ཧི སསྶཏགྒཱཧོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ནཏྠིཏཱཏི ཨུཙྪེདགྒཱཧོ. ཨཡཾ ཏཱཝ ཝཊྚནིསྶིཏཱནཾ པུཐུཛྫནཱནཾ ཨཱསཡོ. ཝིཝཊྚནིསྶིཏཱནཾ པན སུདྡྷསཏྟཱནཾ ཨནུལོམིཀཱ ཁནྟི, ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎནྟི དུཝིདྷོ ཨཱསཡོ. ཏཏྠ ཙ ཨནུལོམིཀཱ ཁནྟི ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ. ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎཾ པན ཀམྨསཀཏཱཉཱཎཾ. ཙཏུབྦིདྷོ པེསོ ཨཱསཡནྟི སཏྟཱ ཨེཏྠ ནིཝསནྟི, ཙིཏྟཾ ཝཱ ཨཱགམྨ སེཏི ཨེཏྠཱཏི ཨཱསཡོ མིགཱསཡོ ཝིཡ. ཡཐཱ མིགོ གོཙརཱཡ གནྟྭཱཔི པཙྩཱགནྟྭཱ ཏཏྠེཝ ཝནགཧནེ སཡཏཱིཏི ཏཾ ཏསྶ ‘‘ཨཱསཡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ ཙིཏྟཾ ཨཉྙཐཱཔི པཝཏྟིཏྭཱ ཡཏྠ པཙྩཱགམྨ སེཏི, ཏསྶ སོ ‘‘ཨཱསཡོ’’ཏི. ཀཱམརཱགཱདཡོ སཏྟ ཨནུསཡཱ. མཱུསིཀཝིསཾ ཝིཡ ཀཱརཎལཱབྷེ ཨུཔྤཛྫམཱནཱརཧཱ ཨནཱགཏཱ, ཨཏཱིཏཱ, པཙྩུཔྤནྣཱ ཙ ཏཾསབྷཱཝཏྟཱ ཏཐཱ ཝུཙྩནྟི. ན ཧི དྷམྨཱནཾ ཀཱལབྷེདེན སབྷཱཝབྷེདོཏི. ཙརིཡཱཏི རཱགཙརིཡཱདིཀཱ ཚ མཱུལཙརིཡཱ, ཨནྟརབྷེདེན ཨནེཀཝིདྷཱ, སཾསགྒཝསེན པན ཏེསཊྛི ཧོནྟི. ཨཐ ཝཱ ཙརིཡཱཏི སུཙརིཏདུཙྩརིཏཝསེན དུཝིདྷཾ ཙརིཏཾ. ཏཉྷི ཝིབྷངྒེ ཙརིཏནིདྡེསེ ནིདྡིཊྛཾ.
‘‘ཨདྷིམུཏྟི ¶ ནཱམ ‘ཨཛྫེཝ པབྦཛིསྶཱམི, ཨཛྫེཝ ཨརཧཏྟཾ གཎྷིསྶཱམཱི’ཏིཨཱདིནཱ ཏནྣིནྣབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནཾ སནྣིཊྛཱན’’ནྟི (སཱརཏྠ. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) གཎྛིཔདེསུ ཝུཏྟཾ. ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན པན ‘‘ཨདྷིམུཏྟི ནཱམ སཏྟཱནཾ པུབྦཙརིཡཝསེན ཨབྷིརུཙི, སཱ དུཝིདྷཱ ཧཱིནཔཎཱིཏབྷེདེནཱ’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི ཡཱཡ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཱ སཏྟཱ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀེཡེཝ སཏྟེ སེཝནྟི, པཎཱིཏཱདྷིམུཏྟིཀཱ པཎཱིཏཱདྷིམུཏྟིཀེཡེཝ ¶ . སཙེ ཧི ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱ སཱིལཝནྟོ ན ཧོནྟི, སདྡྷིཝིཧཱརིཀཱ སཱིལཝནྟོ, ཏེ ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡེཔི ན ཨུཔསངྐམནྟི, ཨཏྟནཱ སདིསེ སཱརུཔྤབྷིཀྑཱུཡེཝ ཨུཔསངྐམནྟི. སཙེ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱ སཱརུཔྤབྷིཀྑཱུ, ཨིཏརེ ཨསཱརུཔྤཱ, ཏེཔི ན ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡེ ཨུཔསངྐམནྟི, ཨཏྟནཱ སདིསེ ཨསཱརུཔྤབྷིཀྑཱུཡེཝ ཨུཔསངྐམནྟི. དྷཱཏུསཾཡུཏྟཝསེན (སཾ. ནི. ༢.༨༥ ཨཱདཡོ) ཙེས ཨཏྠོ དཱིཔེཏབྦོ. ཨེཝམཡཾ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཱདཱིནཾ ཨཉྙམཉྙོ པསེཝནཱདིནིཡམིཏཱ ཨབྷིརུཙི ཨཛ྄ཛྷཱསཡདྷཱཏུ ‘‘ཨདྷིམུཏྟཱི’’ཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨནེཀཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱདཡོ ཏེ ཡེསཾ ཨཏྠི, ཨནེཀཱ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱདཡོ ཡེསནྟི ཏཐཱ ཡཐཱ ‘‘བཧུཀཏྟུཀོ, བཧུནདིཀོ’’ཏི. ཡཐཱནུལོམནྟི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱདཱིནཾ ཨནུལོམཾ ཨནཏིཀྐམྨ, ཡེ ཡེ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱདཡོ ཨནུལོམཱ, ཏེཧི ཏེཧཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཱསཡཱདཱིནཾ ཨནུལོམསྶ ཝཱ ཨནུརཱུཔནྟིཔི ཝདནྟི. གྷནཝིནིབྦྷོགཱབྷཱཝཏོ དིཊྛིམཱནཏཎྷཱཝསེན ‘‘ཨཧཾ མམ སནྟཀ’’ནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟསཉྙིནོ. ཡཐཱདྷམྨནྟི ‘‘ནཏྠེཏྠ ཨཏྟཱ, ཨཏྟནིཡཾ ཝཱ, ཀེཝལཾ དྷམྨམཏྟམེཝེཏ’’ནྟི ཨེཝམཱདིནཱ དྷམྨསབྷཱཝཱནུརཱུཔནྟི ཨཏྠོ.
སཾཝརཎཾ སཾཝརོ, ཀཱཡཝཱཙཱཧི ཨཝཱིཏིཀྐམོ. མཧནྟོ སཾཝརོ ཨསཾཝརོ. ཝུཌྜྷིཨཏྠོ ཧི ཨཡཾ ཨ-ཀཱརོ ཡཐཱ ‘‘ཨསེཀྑཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ཏིཀམཱཏིཀཱ ༢༡) ཏཾཡོགཏཱཡ ཙ ཁུདྡཀོ སཾཝརོ པཱརིསེསཱདིནཡེན སཾཝརོ, ཏསྨཱ ཁུདྡཀོ, མཧནྟོ ཙ སཾཝརོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘སཾཝརཱ སཾཝརོ’’ཏིཨཱདི. དིཊྛིཝིནིཝེཋནཱཏི དིཊྛིཡཱ ཝིམོཙནཾ, ཨཏྠཏོ པན ཏསྶ ཨུཛུཝིཔཙྩནིཀཱ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཡོ དྷམྨཱ. ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘དྭཱསཊྛིདིཊྛིཔཊིཔཀྑབྷཱུཏཱ’’ཏི. ནཱམསྶ, རཱུཔསྶ, ནཱམརཱུཔསྶ ཙ པརིཙྪིནྡནཾ ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདོ, སོ པན ‘‘རཱགཱདིཔཊིཔཀྑབྷཱུཏོ’’ཏི ཝཙནཏོ ཏཐཱཔཝཏྟམེཝ ཉཱཎཾ.
‘‘ཏཱིསུཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཨཔརཌྜྷཾ ཝིཝརཏི. ཏཱིསུཔི ཏཱསཾ ཝཙནསམྦྷཝཏོ ‘‘ཝིསེསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏདེཏཾ སབྦཏྠ ཡོཛེཏབྦཾ. ཏཏྲ ‘‘ཡཱཡཾ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱ, ཨཡཾ ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ ཨདྷིཔྤེཏཱ སིཀྑཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ཨཱཧ ‘‘ཝིནཡཔིཊཀེ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱ’’ཏི. སུཏྟནྟཔཱལི༹ཡཾ ‘‘ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༢༢༦; སཾ. ནི. ༡.༡༥༢; ཨ. ནི. ༤.༡༢༣) སམཱདྷིདེསནཱབཱཧུལླཏོ ‘‘སུཏྟནྟ པིཊཀེ ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདསྶ ཨདྷིཔཉྙཱཔདཊྛཱནཏོ, ཨདྷིཔཉྙཱཡ ཙ ཨཏྠཱཡ ཏདཝསེསནཱམརཱུཔདྷམྨཀཐནཏོ ཨཱཧ ‘‘ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀེ ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ’’ཏི.
ཀིལེསཱནནྟི སཾཀླེསདྷམྨཱནཾ, ཀམྨཀིལེསཱནཾ ཝཱ, ཨུབྷཡཱཔེཀྑཉྩེཏཾ ‘‘ཡོ ཀཱཡཝཙཱིདྭཱརེཧི ¶ ཀིལེསཱནཾ ཝཱིཏིཀྐམོ, ཏསྶ པཧཱནཾ, ཏསྶ པཊིཔཀྑཏྟཱ’’ཏི ཙ. ‘‘ཝཱིཏིཀྐམོ’’ཏི ཨཡཾ ‘‘པཊིཔཀྑ’’ནྟི བྷཱཝཡོགེ སམྦནྡྷོ, ‘‘སཱིལསྶཱ’’ཏི པན བྷཱཝཔཙྩཡེ. ཨེཝཾ སབྦཏྠ. ཨནུསཡཝསེན སནྟཱནེ ཨནུཝཏྟནྟཱ ཀིལེསཱ ཀཱརཎལཱབྷེ པརིཡུཊྛིཏཱཔི སཱིལབྷེདབྷཡཝསེན ཝཱིཏིཀྐམིཏུཾ ན ལབྷནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཱིཏིཀྐམཔཊིཔཀྑཏྟཱ སཱིལསྶཱ’’ཏི. ཨོཀཱསཱདཱནཝསེན ཀིལེསཱནཾ ཙིཏྟེ ཀུསལཔྤཝཏྟིཾ པརིཡཱདིཡིཏྭཱ ཨུཊྛཱནཾ པརིཡུཊྛཱནཾ, ཏསྶ པཧཱནཾ, ཙིཏྟསནྟཱནེ ཨུཔྤཏྟིཝསེན ཀིལེསཱནཾ པརིཡུཊྛཱནསྶ པཧཱནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ‘‘ཀིལེསཱན’’ནྟི ཧི ཨདྷིཀཱརོ, ཏཾ པན པརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནཾ ཙིཏྟསམཱདཧནཝསེན བྷཝཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པརིཡུཊྛཱནཔཊིཔཀྑཏྟཱ སམཱདྷིསྶཱ’’ཏི. ཨཔྤཧཱིནབྷཱཝེན སནྟཱནེ ཨནུ ཨནུ སཡནཀཱ ཨནུརཱུཔཀཱརཎལཱབྷེ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཱ ཐཱམགཏཱ ཀཱམརཱགཱདཡོ སཏྟ ཀིལེསཱ ཨནུསཡཱ, ཏེསཾ པཧཱནཾ, ཏེ པན སབྦསོ ཨརིཡམགྒཔཉྙཱཡ པཧཱིཡནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནུསཡཔཊིཔཀྑཏྟཱ པཉྙཱཡཱ’’ཏི.
དཱིཔཱལོཀེན ཝིཡ ཏམསྶ དཱནཱདིཔུཉྙཀིརིཡཝཏྠུགཏེན ཏེན ཏེན ཀུསལངྒེན ཏསྶ ཏསྶ ཨཀུསལསྶ པཧཱནཾ ཏདངྒཔྤཧཱནཾ. ཨིདྷ པན ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱཡ ཝུཏྟཊྛཱནཏྟཱ ཏེན ཏེན སུསཱིལྱངྒེན ཏསྶ ཏསྶ དུསྶཱིལྱངྒསྶ པཧཱནཾ ‘‘ཏདངྒཔྤཧཱན’’ནྟི གཧེཏབྦཾ. ཨུཔཙཱརཔྤནཱབྷེདེན སམཱདྷིནཱ པཝཏྟིནིཝཱརཎེན གྷཊཔྤཧཱརེན ཝིཡ ཛལཏལེ སེཝཱལསྶ ཏེསཾ ཏེསཾ ནཱིཝརཎཱདིདྷམྨཱནཾ ཝིཀྑམྦྷནཝསེན པཧཱནཾ ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནཾ. ཙཏུནྣཾ ཨརིཡམགྒཱནཾ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཏཾ ཏཾ མགྒཝཏོ སནྟཱནེ སམུདཡཔཀྑིཀསྶ ¶ ཀིལེསགཎསྶ ཨཙྩནྟམཔྤཝཏྟིསངྑཱཏ སམུཙྪིནྡནཝསེན པཧཱནཾ སམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ. དུཊྛུ ཙརིཏཾ, སཾཀིལེསེཧི ཝཱ དཱུསིཏཾ ཙརིཏཾ དུཙྩརིཏཾ. ཏདེཝ ཡཏྠ ཨུཔྤནྣཾ, ཏཾ སནྟཱནཾ སམྨཱ ཀིལིསཏི ཝིབཱདྷཏི, ཨུཔཏཱཔེཏི ཙཱཏི སཾཀིལེསོ, ཏསྶ པཧཱནཾ. ཀཱཡཝཙཱིདུཙྩརིཏཝསེན པཝཏྟསཾཀིལེསསྶ ཏདངྒཝསེན པཧཱནཾ ཝུཏྟཾ སཱིལསྶ དུཙྩརིཏཔཊིཔཀྑཏྟཱ. སིཀྑཏྟཡཱནུསཱརེན ཧི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏསཏཱིཏི ཏཎྷཱ, སཱཝ ཝུཏྟནཡེན སཾཀིལེསོ, ཏསྶ ཝིཀྑམྦྷནཝསེན པཧཱནཾ ཝུཏྟཾ སམཱདྷིསྶ ཀཱམཙྪནྡཔཊིཔཀྑཏྟཱ. དིཊྛིཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན སཾཀིལེསོ, ཏསྶ སམུཙྪེདཝསེན པཧཱནཾ ཝུཏྟཾ པཉྙཱཡ ཨཏྟཱདིཝིནིམུཏྟསབྷཱཝ དྷམྨཔྤཀཱསནཏོ.
ཨེཀམེཀསྨིཉྩེཏྠཱཏི ཨེཏེསུ ཏཱིསུ པིཊཀེསུ ཨེཀམེཀསྨིཾ པིཊཀེ, ཙ-སདྡོ ཝཱཀྱཱརམྦྷེ, པཀྑནྟརེ ཝཱ. པི-སདྡོ, ཨཔི-སདྡོ ཝཱ ཨཝཡཝསམྤིཎྜནེ, ཏེན ན ཀེཝལཾ ཙཏུབྦིདྷསྶེཝ གམྦྷཱིརབྷཱཝོ, ཨཐ ཁོ པཙྩེཀཾ ཏདཝཡཝཱནམྤཱིཏི སམྤིཎྜནཾ ཀརོཏི. ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ. ཨིདཱནི ཏེ སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏནྟཱིཏི པཱལི༹. སཱ ཧི ཨུཀྐཊྛཱནཾ སཱིལཱདིཨཏྠཱནཾ ¶ བོདྷནཏོ, སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱཝཏོ, བུདྡྷཱདཱིཧི བྷཱསིཏཏྟཱ ཙ པཀཊྛཱནཾ ཝཙནཱནཾ ཨཱལི༹ པནྟཱིཏི ‘‘པཱལཱི༹’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ཨིདྷ པན ཝིནཡགཎྛིཔདཀཱརཱདཱིནཾ སདྡཝཱདཱིནཾ མཏེན པུབྦེ ཝཝཏྠཱཔིཏཱ པརམཏྠསདྡཔྤབནྡྷབྷཱུཏཱ ཏནྟི དྷམྨོ ནཱམ. ཨིཏི-སདྡོ ཧི ནཱམཏྠེ, ‘‘དྷམྨོ’’ཏི ཝཱ ཝུཙྩཏི. ཏསྶཱཡེཝཱཏི ཏསྶཱ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཨེཝ ཏནྟིཡཱ ཨཏྠོ. མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱཡཱཏི ཨུགྒཧཎ-དྷཱརཎཱདིཝསཔྤཝཏྟེན མནསཱ པུབྦེ ཝཝཏྠཱཔིཏཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ པརམཏྠསདྡཔྤབནྡྷབྷཱུཏཱཡ ཏསྶཱ ཏནྟིཡཱ. དེསནཱཏི པཙྪཱ པརེསམཝབོདྷནཏྠཾ དེསནཱསངྑཱཏཱ པརམཏྠསདྡཔྤབནྡྷབྷཱུཏཱ ཏནྟིཡེཝ. ཨཔིཙ ཡཐཱཝུཏྟཏནྟི སངྑཱཏསདྡསམུཊྛཱཔཀོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ དེསནཱ. ཏནྟིཡཱ, ཏནྟིཨཏྠསྶ ཙཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱཡ དུཝིདྷཱཡཔི ཏནྟིཡཱ, ཏདཏྠསྶ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏེ ཧི བྷགཝཏཱ ཝུཙྩམཱནསྶ ཨཏྠསྶ, ཝོཧཱརསྶ ཙ དཱིཔཀོ སདྡོཡེཝ ཏནྟི ནཱམཱཏི ཝདནྟི. ཏེསཾ པན ཝཱདེ དྷམྨསྶཱཔི སདྡསབྷཱཝཏྟཱ དྷམྨདེསནཱནཾ ཀོ ཝིསེསོཏི ཙེ? ཏེསཾ ཏེསཾ ཨཏྠཱནཾ བོདྷཀབྷཱཝེན ཉཱཏོ, ཨུགྒཧཎཱདིཝསེན ¶ ཙ པུབྦེ ཝཝཏྠཱཔིཏོ པརམཏྠསདྡཔྤབནྡྷོ དྷམྨོ, པཙྪཱ པརེསཾ ཨཝབོདྷནཏྠཾ པཝཏྟིཏོ ཏཾ ཏདཏྠཔྤཀཱསཀོ སདྡོ དེསནཱཏི ཨཡམིམེསཾ ཝིསེསོཏི. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟསདྡསམུཊྛཱཔཀོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ དེསནཱ དེསཱིཡཏི སམུཊྛཱཔཱིཡཏི སདྡོ ཨེཏེནཱཏི ཀཏྭཱ མུསཱཝཱདཱདཡོ ཝིཡ ཏཏྠཱཔི ཧི མུསཱཝཱདཱདིསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ མུསཱཝཱདཱདིསདྡེཧི ཝོཧརཱིཡཏཱིཏི. ཀིཉྩཱཔི ཨཀྑརཱཝལིབྷཱུཏོ པཉྙཏྟིསདྡོཡེཝ ཨཏྠསྶ ཉཱཔཀོ, ཏཐཱཔི མཱུལཀཱརཎབྷཱཝཏོ ‘‘ཨཀྑརསཉྙཱཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཏསྶཱཡེཝ ཨཏྠོཏི པརམཏྠསདྡོཡེཝ ཨཏྠསྶ ཉཱཔཀབྷཱཝེན ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘ཏསྶཱ ཏནྟིཡཱ དེསནཱ’’ཏི ཙ སདིསཝོཧཱརེན ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘ཨུཔྤནྣཱ ཙ ཀུསལཱདྷམྨཱ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ ཝེཔུལླཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི.
ཨབྷིདྷམྨགཎྛིཔདཀཱརཱདཱིནཾ པན པཎྞཏྟིཝཱདཱིནཾ མཏེན སམྨུཏིཔརམཏྠབྷེདསྶ ཨཏྠསྶ ཨནུརཱུཔཝཱཙཀབྷཱཝེན པརམཏྠསདྡེསུ ཨེཀནྟེན བྷགཝཏཱ མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱ ནཱམཔཉྙཏྟིཔབནྡྷབྷཱུཏཱ ཏནྟི དྷམྨོ ནཱམ, ‘‘དྷམྨོ’’ཏི ཝཱ ཝུཙྩཏི. ཏསྶཱཡེཝཱཏི ཏསྶཱ ནཱམཔཉྙཏྟིབྷཱུཏཱཡ ཏནྟིཡཱ ཨེཝ ཨཏྠོ. མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱཡཱཏི སམྨུཏིཔརམཏྠབྷེདསྶ ཨཏྠསྶཱནུརཱུཔཝཱཙཀབྷཱཝེན པརམཏྠསདྡེསུ བྷགཝཏཱ མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱཡ ནཱམཔཎྞཏྟིཔབནྡྷབྷཱུཏཱཡ ཏསྶཱ ཏནྟིཡཱ. དེསནཱཏི པརེསཾ པབོདྷནེན ཨཏིསཛྫནཱ ཝཱཙཱཡ པཀཱསནཱ ཝཙཱིབྷེདབྷཱུཏཱ པརམཏྠསདྡཔྤབནྡྷསངྑཱཏཱ ཏནྟི. ཏནྟིཡཱ, ཏནྟིཨཏྠསྶ ཙཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱཡ དུབྦིདྷཱཡཔི ཏནྟིཡཱ, ཏདཏྠསྶ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོཏི ཨཏྠོ. ཏེ ཧི ཨེཝཾ ཝདནྟི – སབྷཱཝཏྠསྶ, སབྷཱཝཝོཧཱརསྶ ཙ ཨནུརཱུཔཝསེནེཝ བྷགཝཏཱ མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱ པཎྞཏྟི ¶ ཨིདྷ ‘‘ཏནྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡདི ཙ སདྡཝཱདཱིནཾ མཏེན སདྡོཡེཝ ཨིདྷ ཏནྟི ནཱམ སིཡཱ. ཏནྟིཡཱ, དེསནཱཡ ཙ ནཱནཏྟེན བྷཝིཏབྦཾ, མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱཡ ཙ ཏནྟིཡཱ ཝཙཱིབྷེདཀརཎམཏྟཾ ཋཔེཏྭཱ དེསནཱཡ ནཱནཏྟཾ ནཏྠི. ཏཐཱ ཧི དེསནཾ དསྶེནྟེན མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱཡ ཏནྟིཡཱ དེསནཱཏི ཝཙཱིབྷེདཀརཎམཏྟཾ ཝིནཱ ཏནྟིཡཱ སཧ དེསནཱཡ ཨནཉྙཏཱ ཝུཏྟཱ. ཏཐཱ ཙ ཨུཔརི ‘‘དེསནཱཏི པཉྙཏྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ དེསནཱཡ ཨནཉྙབྷཱཝེན ཏནྟིཡཱཔི པཎྞཏྟིབྷཱཝོ ཀཐིཏོ ཧོཏི.
ཨཔིཙ ¶ ཡདི ཏནྟིཡཱ ཨཉྙཱཡེཝ དེསནཱ སིཡཱ, ‘‘ཏནྟིཡཱ ཙ ཏནྟིཨཏྠསྶ ཙ དེསནཱཡ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ. ཨེཝཾ པན ཨཝཏྭཱ ‘‘ཏནྟིཡཱ ཙ ཏནྟིཨཏྠསྶ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏནྟིཡཱ, དེསནཱཡ ཙ ཨནཉྙབྷཱཝོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨུཔརི ‘‘དེསནཱ ནཱམ པཉྙཏྟཱི’’ཏི དསྶེནྟེན དེསནཱཡ ཨནཉྙབྷཱཝཏོ ཏནྟིཡཱ པཎྞཏྟིབྷཱཝོ ཀཐིཏོ ཧོཏཱིཏི. ཏདུབྷཡམྤི པན པརམཏྠཏོ སདྡོཡེཝ པརམཏྠཝིནིམུཏྟཱཡ སམྨུཏིཡཱ ཨབྷཱཝཱ, ཨིམམེཝ ཙ ནཡཾ གཧེཏྭཱ ཀེཙི ཨཱཙརིཡཱ ‘‘དྷམྨོ ཙ དེསནཱ ཙ པརམཏྠཏོ སདྡོ ཨེཝཱ’’ཏི ཝོཧརནྟི, ཏེཔི ཨནུཔཝཛྫཱཡེཝ. ཡཐཱ ཀཱམཱཝཙརཔཊིསནྡྷིཝིཔཱཀཱ ‘‘པརིཏྟཱརམྨཎཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི, ཨེཝཾ སམྤདམིདཾ དཊྛབྦཾ. ན ཧི ཀཱམཱཝཙརཔཊིསནྡྷིཝིཔཱཀཱ ‘‘ནིབྦཏྟིཏཔརམཏྠཝིསཡཱཡེཝཱ’’ཏི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ ཨིཏྠིཔུརིསཱདིཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐཔུབྦཀཱནཾ རཱགཱདིཨཀུསལཱནཾ, མེཏྟཱདིཀུསལཱནཉྩ ཨཱརམྨཎཾ གཧེཏྭཱཔི སམུཔྤཛྫནཏོ. པརམཏྠདྷམྨམཱུལཀཏྟཱ པནསྶ པརིཀཔྤསྶ པརམཏྠཝིསཡཏཱ སཀྐཱ པཉྙཔེཏུཾ, ཨེཝམིདྷཱཔི དཊྛབྦནྟི ཙ. ཨེཝམྤི པཎྞཏྟིཝཱདཱིནཾ མཏཾ ཧོཏུ, སདྡཝཱདཱིནཾ མཏེཔི དྷམྨདེསནཱནཾ ནཱནཏྟཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརཱ དཱིཧི པཀཱསིཏནྟི. ཧོཏི ཙེཏྠ –
‘‘སདྡོ དྷམྨོ དེསནཱ ཙ, ཨིཙྩཱཧུ ཨཔརེ གརཱུ;
དྷམྨོ པཎྞཏྟི སདྡོ ཏུ, དེསནཱ ཝཱཏི ཙཱཔརེ’’ཏི.
ཏཱིསུཔི ཙེཏེསུ ཨེཏེ དྷམྨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷཱཏི ཨེཏྠ ཏནྟིཨཏྠོ, ཏནྟིདེསནཱ, ཏནྟིཨཏྠཔཊིཝེདྷོ ཙཱཏི ཨིམེ ཏཡོ ཏནྟིཝིསཡཱ ཧོནྟཱིཏི ཝིནཡཔིཊཀཱདཱིནཾ ཨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷཱདྷཱརབྷཱཝོ ཡུཏྟོ, པིཊཀཱནི པན ཏནྟིཡེཝཱཏི ཏེསཾ དྷམྨཱདྷཱརབྷཱཝོ ཀཐཾ ཡུཛྫེཡྻཱཏི? ཏནྟིསམུདཱཡསྶ ཨཝཡཝཏནྟིཡཱ ཨཱདྷཱརབྷཱཝཏོ. སམུདཱཡོ ཧི ཨཝཡཝསྶ པརིཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷེན ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན ཝུཙྩཏི ཡཐཱ ‘‘རུཀྑེ སཱཁཱ’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ དྷམྨཱདཱིནཾ དུཀྑོགཱཧབྷཱཝཏོ ཏེཧི དྷམྨཱདཱིཧི ཝིནཡཱདཡོ གམྦྷཱིརཱཏི ཝིནཡཱདཱིནམྤི ཙཏུབྦིདྷོ གམྦྷཱིརབྷཱཝོ ¶ ཝུཏྟོཡེཝ, ཏསྨཱ དྷམྨཱདཡོ ཨེཝ དུཀྑོགཱཧཏྟཱ གམྦྷཱིརཱ, ན ཝིནཡཱདཡོཏི ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ སམུཁེན, ཝིསཡཝིསཡཱིམུཁེན ཙ ཝིནཡཱདཱིནཉྙེཝ གམྦྷཱིརབྷཱཝསྶ ཝུཏྟཏྟཱ. དྷམྨོ ཧི ཝིནཡཱདཡོ ཨེཝ ཨབྷིནྣཏྟཱ. ཏེསཾ ཝིསཡོ ཨཏྠོ ཝཱཙཀབྷཱུཏཱནཾ ཏེསམེཝ ཝཱཙྩབྷཱཝཏོ, ཝིསཡིནོ དེསནཱཔཊིཝེདྷཱ ¶ དྷམྨཏྠཝིསཡབྷཱཝཏོཏི. ཏཏྠ པཊིཝེདྷསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དྷམྨཏྠཱནཾ, དེསནཱཉཱཎསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དེསནཱཡ ཙ དུཀྑོགཱཧབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ, པཊིཝེདྷསྶ པན ཨུཔྤཱདེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ, ཏབྦིསཡཉཱཎུཔྤཏྟིཡཱ ཙ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དུཀྑོགཱཧཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. དྷམྨཏྠདེསནཱནཾ གམྦྷཱིརབྷཱཝཏོ ཏབྦིསཡོ པཊིཝེདྷོཔི གམྦྷཱིརོ ཡཐཱ ཏཾ གམྦྷཱིརསྶ ཨུདཀསྶ པམཱཎགྒཧཎེ དཱིགྷེན པམཱཎེན བྷཝིཏབྦཾ, ཨེཝཾསམྤདམིདནྟི (ཝཛིར. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝཛིརབུདྡྷིཏྠེརོ. པིཊཀཱཝཡཝཱནཾ དྷམྨཱདཱིནཾ ཝུཙྩམཱནོ གམྦྷཱིརབྷཱཝོ ཏཾསམུདཱཡསྶ པིཊཀསྶཱཔི ཝུཏྟོཡེཝ, ཏསྨཱ ཏཐཱ ན ཙོདེཏབྦནྟིཔི ཝདནྟི, ཝིཙཱརེཏབྦམེཏཾ སབྦེསམྤི ཏེསཾ པིཊཀཱཝཡཝཱསམྦྷཝཏོ. མཧཱསམུདྡོ དུཀྑོགཱཧོ, ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛོ ཝིཡ ཙཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨཏྠཝསཱ ཧི ཝིབྷཏྟིཝཙནལིངྒཔརིཎཱམོཏི. དུཀྑེན ཨོགཡ྄ཧནྟི, དུཀྑོ ཝཱ ཨོགཱཧོ ཨནྟོ པཝིསནམེཏེསཱུཏི དུཀྑོགཱཧཱ. ན ལབྷིཏབྦོཏི ཨལབྦྷནཱིཡོ, སོཡེཝ ཨལབྦྷནེཡྻོ, ལབྷཱིཡཏེ ཝཱ ལབྦྷནཾ, ཏཾ ནཱརཧཏཱིཏི ཨལབྦྷནེཡྻོ. པཏིཊྛཧནྟི ཨེཏྠ ཨོཀཱསེཏི པཏིཊྛོ, པཏིཊྛཧནཾ ཝཱ པཏིཊྛོ, ཨལབྦྷནེཡྻོ སོ ཡེསུ ཏེ ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཱ. ཨེཀདེསེན ཨོགཱཧནྟེཧིཔི མནྡབུདྡྷཱིཧི པཏིཊྛཱ ལདྡྷུཾ ན སཀྐཱཡེཝཱཏི དསྶེཏུཾ ཨེཏཾ པུན ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ནིགམནཾ.
ཨིདཱནི ཧེཏུཧེཏུཕལཱདཱིནམྤི ཝསེན གམྦྷཱིརབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཔརོ ནཡོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཧེཏཱུཏི པཙྩཡོ. སོ ཙ ཨཏྟནོ ཕལཾ དཧཏི ཝིདཧཏཱིཏི དྷམྨོ ད-ཀཱརསྶ དྷ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. དྷམྨསདྡསྶ ཙེཏྠ ཧེཏུཔརིཡཱཡཏཱ ཀཐཾ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏ’’ནྟིཨཱདི. ཝུཏྟཾ པཊིསམྦྷིདཱཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༧༡༨). ནནུ ཙ ‘‘ཧེཏུམྷི ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝཙནེན དྷམྨསྶ ཧེཏུབྷཱཝོ ཀཐཾ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི? ‘‘དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏསྶ སམཱསཔདསྶ ཨཝཡཝཔདཏྠཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཧེཏུམྷི ཉཱཎ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ. ‘‘དྷམྨེ པཊིསམྦྷིདཱ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཧི ‘‘དྷམྨེ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཧེཏུམྷཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ‘‘པཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཉཱཎ’’ནྟི. ཏསྨཱ ཧེཏུདྷམྨསདྡཱ ཨེཀཏྠཱ, ཉཱཎཔཊིསམྦྷིདཱ སདྡཱ ཙཱཏི ཨིམམཏྠཾ ཝདནྟེན སཱདྷིཏོ དྷམྨསྶ ཧེཏུབྷཱཝོཏི. ཏཐཱ ‘‘ཧེཏུཕལེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝཙནེན སཱདྷིཏོ ཨཏྠསྶ ཧེཏུཕལབྷཱཝོཏི ¶ དཊྛབྦོ. ཧེཏུནོ ཕལཾ ཧེཏུཕལཾ, ཏཉྩ ཧེཏུཨནུསཱརེན ཨརཱིཡཏི ཨདྷིགམཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོཏི ཝུཙྩཏི.
དེསནཱཏི ¶ པཉྙཏྟཱིཏི ཨེཏྠ སདྡཝཱདཱིནཾ ཝཱདེ ཨཏྠབྱཉྫནཀཱ ཨཝིཔརཱིཏཱབྷིལཱཔདྷམྨནིརུཏྟིབྷཱུཏཱ པརམཏྠསདྡཔྤབནྡྷསངྑཱཏཱ ཏནྟི ‘‘དེསནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, དེསནཱ ནཱམཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ. དེསཱིཡཏི ཨཏྠོ ཨེཏཱཡཱཏི ཧི དེསནཱ. པཀཱརེན ཉཱཔཱིཡཏི ཨཏྠོ ཨེཏཱཡ, པཀཱརཏོ ཝཱ ཉཱཔེཏཱིཏི པཉྙཏྟི. ཏམེཝ སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱདྷམྨཾ དྷམྨཱབྷིལཱཔོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱདྷམྨནྟི ཨེཏྠ པན དྷམྨསདྡོ ཧེཏུཾ, ཧེཏུཕལཉྩ སབྦཾ སངྒཎྷཱཏི. སབྷཱཝཝཱཙཀོ ཧེས དྷམྨསདྡོ, ན པརིཡཏྟིཧེཏུཨཱདིཝཱཙཀོ, ཏསྨཱ ཡོ ཡོ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདིདྷམྨོ, ཏསྨིཾ ཏསྨིནྟི ཨཏྠོ. ཏེསཾ ཏེསཾ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདིདྷམྨཱནཾ ཨནུརཱུཔཾ ཝཱ ཡཐཱདྷམྨཾ. དེསནཱཔི ཧི པཊིཝེདྷོ ཝིཡ ཨཝིཔརཱིཏསཝིསཡཝིབྷཱཝནཏོ དྷམྨཱནུརཱུཔཾ པཝཏྟཏི, ཏཏོཡེཝ ཙ ཨཝིཔརཱིཏཱབྷིལཱཔོཏི ཝུཙྩཏི. དྷམྨཱབྷིལཱཔོཏི ཧི ཨཏྠབྱཉྫནཀོ ཨཝིཔརཱིཏཱབྷིལཱཔོ དྷམྨནིརུཏྟིབྷཱུཏོ ཏནྟིསངྑཱཏོ པརམཏྠསདྡཔྤབནྡྷོ. སོ ཧི ཨབྷིལཔྤཏི ཨུཙྩཱརཱིཡཏཱིཏི ཨབྷིལཱཔོ, དྷམྨོ ཨཝིཔརཱིཏོ སབྷཱཝབྷཱུཏོ ཨབྷིལཱཔོ དྷམྨཱབྷིལཱཔོཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཏེན ‘‘ཏཏྲ དྷམྨནིརུཏྟཱབྷིལཱཔེ ཉཱཎཾ ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༧༡༨) ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ དྷམྨནིརུཏྟིཾ དསྶེཏི སདྡསབྷཱཝཏྟཱ དེསནཱཡ. ཏཐཱ ཧི ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱཡ པརིཏྟཱརམྨཎཱདིབྷཱཝོ པཊིསམྦྷིདཱཝིབྷངྒཔཱལི༹ཡཾ (ཝིབྷ. ༧༡༨) ཝུཏྟོ. ཏདཊྛཀཐཱཡ ཙ ‘‘ཏཾ སབྷཱཝནིརུཏྟིཾ སདྡཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༧༡༨) ཏསྶཱ སདྡཱརམྨཎཏཱ དསྶིཏཱ. ‘‘ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ ཨཡཾ སདྡོ ཝཱཙཀོ’’ཏི ཧི ཝཙནཝཙནཏྠེ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཏཾ ཏཾ ཝཙནཏྠཝིབྷཱཝནཝསེན པཝཏྟིཏོ སདྡོ ‘‘དེསནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ཨེཏེན ‘‘དེསནཱཏི པཉྙཏྟཱི’’ཏི ཨེཏཾ ཝཙནཾ དྷམྨནིརུཏྟཱབྷིལཱཔཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན ཏཏོ ཝིནིམུཏྟཾ པཉྙཏྟིཾ སནྡྷཱཡཱཏི དསྶེཏི ཨནེཀདྷཱ ཨཏྠསམྦྷཝེ ཨཏྟནཱ ཨདྷིཔྤེཏཏྠསྶེཝ ཝུཏྟཏྟཱཏི ཨཡཾ སདྡཝཱདཱིནཾ ཝཱདཏོ ཝིནིཙྪཡོ.
པཉྙཏྟིཝཱདཱིནཾ ཝཱདེ པན སམྨུཏིཔརམཏྠབྷེདསྶ ཨཏྠསྶཱནུརཱུཔཝཱཙཀབྷཱཝེན པརམཏྠསདྡེསུ བྷགཝཏཱ མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱ ཏནྟིསངྑཱཏཱ ནཱམཔཉྙཏྟི དེསནཱ ནཱམ, ‘‘དེསནཱ’’ཏི ཝཱ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏདེཝ མཱུལཀཱརཎབྷཱུཏསྶ ¶ སདྡསྶ དསྶནཝསེན ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱདྷམྨཾ དྷམྨཱབྷིལཱཔོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀིཉྩཱཔི ཧི ‘‘དྷམྨཱབྷིལཱཔོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨབྷིལཔྤཏི ཨུཙྩཱརཱིཡཏཱིཏི ཨབྷིལཱཔོཏི སདྡོ ཝུཙྩཏི, ན པཎྞཏྟི, ཏཐཱཔི སདྡེ ཝུཙྩམཱནེ ཏདནུརཱུཔཾ ཝོཧཱརཾ གཧེཏྭཱ ཏེན ཝོཧཱརེན དཱིཔིཏསྶ ཨཏྠསྶ ཛཱནནཏོ སདྡེ ཀཐིཏེ ཏདནུརཱུཔཱ པཎྞཏྟིཔི ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན ཀཐིཏཱཡེཝ ཧོཏི. ཨཔིཙ ‘‘དྷམྨཱབྷིལཱཔོཏི ཨཏྠོ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘དྷམྨཱབྷིལཱཔོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ དེསནཱ ནཱམ སདྡོ ན ཧོཏཱིཏི དཱིཔིཏམེཝ. ཏེན ཧི ཨདྷིཔྤཱཡམཏྟམེཝ མཱུལཀཱརཎསདྡཝསེན ཀཐིཏཾ, ན ཨིདྷ གཧེཏབྦོ ‘‘དེསནཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠོཏི ¶ ཨཡཾ པཉྙཏྟིཝཱདཱིནཾ ཝཱདཏོ ཝིནིཙྪཡོ. ཨཏྠནྟརམཱཧ ‘‘ཨནུལོམ…པེ… ཀཐན’’ནྟི, ཨེཏེན ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཾ དེསནཱསམུཊྛཱཔཀཾ ཙིཏྟུཔྤཱདཾ དསྶེཏི. ཀཐཱིཡཏི ཨཏྠོ ཨེཏེནཱཏི ཧི ཀཐནཾ. ཨཱདིསདྡེན ནཱིཏནེཡྻཱདིཀཱ པཱལི༹གཏིཡོ, ཨེཀཏྟཱདིནནྡིཡཱཝཏྟཱདིཀཱ པཱལི༹ནིསྶིཏཱ ཙ ནཡཱ སངྒཧིཏཱ.
སཡམེཝ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ཨེཏེན ཝཱ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཱིཏི པཊིཝེདྷོ, ཉཱཎཾ. ཏདེཝ ཨབྷིསམེཏི, ཨེཏེན ཝཱ ཨབྷིསམེནྟཱིཏི ཨབྷིསམཡོཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཨིདཱནི ཏཾ པཊིཝེདྷཾ ཨབྷིསམཡཔྤབྷེདཏོ, ཨབྷིསམཡཱཀཱརཏོ, ཨཱརམྨཎཏོ, སབྷཱཝཏོ ཙ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ ‘‘སོ ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཧི ལོཀིཡལོཀུཏྟརོཏི པབྷེདཏོ, ཝིསཡཏོ, ཨསམྨོཧཏོཏི ཨཱཀཱརཏོ, དྷམྨེསུ, ཨཏྠེསུ, པཉྙཏྟཱིསཱུཏི ཨཱརམྨཎཏོ, ཨཏྠཱནུརཱུཔཾ, དྷམྨཱནུརཱུཔཾ, པཉྙཏྟིཔཐཱནུརཱུཔནྟི སབྷཱཝཏོ ཙ པཱཀཊཾ ཀརོཏི. ཏཏྠ ཝིསཡཏོ ཨཏྠཱདིཨནུརཱུཔཾ དྷམྨཱདཱིསུ ཨཝབོདྷོ ནཱམ ཨཝིཛྫཱདིདྷམྨཱརམྨཎོ, སངྑཱརཱདིཨཏྠཱརམྨཎོ, ཏདུབྷཡཔཉྙཱཔནཱརམྨཎོ ཙ ལོཀིཡོ ཨབྷིསམཡོ. ཨསམྨོཧཏོ ཨཏྠཱདིཨནུརཱུཔཾ དྷམྨཱདཱིསུ ཨཝབོདྷོ ནཱམ ནིབྦཱནཱརམྨཎོ མགྒསམྤཡུཏྟོ ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨཏྠཔཉྙཏྟཱིསུ སམྨོཧཝིདྡྷཾསནོ ལོཀུཏྟརོ ཨབྷིསམཡོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨཡཾ ཧེཏུ, ཨིདམསྶ ཕལཾ, ཨཡཾ ཏདུབྷཡཱནུརཱུཔོ ཝོཧཱརོ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན ལོཀིཡཉཱཎཾ ཝིསཡཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ལོཀུཏྟརཉཱཎཾ པན ཏེསུ ཧེཏུཧེཏུཕལཱདཱིསུ སམྨོཧསྶཉཱཎེན སམུཙྪིནྣཏྟཱ ཨསམྨོཧཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. ལོཀུཏྟརོ པན པཊིཝེདྷོ ¶ ཝིསཡཏོ ནིབྦཱནསྶ, ཨསམྨོཧཏོ ཙ ཨིཏརསྶཱཏིཔི ཝདནྟི ཨེཀེ.
ཨཏྠཱནུརཱུཔཾ དྷམྨེསཱུཏི ‘‘ཨཝིཛྫཱ ཧེཏུ, སངྑཱརཱ ཧེཏུསམུཔྤནྣཱ, སངྑཱརེ ཨུཔྤཱདེཏི ཨཝིཛྫཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཀཱརིཡཱནུརཱུཔཾ ཀཱརཎེསཱུཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘པུཉྙཱབྷིསངྑཱརཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརཨཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརེསུ ཏཱིསུ ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརསྶ ཨཝིཛྫཱ སམྤཡུཏྟཔཙྩཡོ, ཨིཏརེསཾ ཡཐཱནུརཱུཔ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཀཱརིཡཱནུརཱུཔཾ ཀཱརཎེསུ པཊིཝེདྷོཏིཔི ཨཏྠོ. དྷམྨཱནུརཱུཔཾ ཨཏྠེསཱུཏི ‘‘ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༣.༡༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡; ཨུདཱ. ༡; ཝིབྷ. ༢༢༥) ཀཱརཎཱནུརཱུཔཾ ཀཱརིཡེསུ. ཚབྦིདྷཱཡ པཉྙཏྟིཡཱ པཐོ པཉྙཏྟིཔཐོ, ཏསྶ ཨནུརཱུཔཾ ཏཐཱ, པཉྙཏྟིཡཱ ཝུཙྩམཱནདྷམྨཱནུརཱུཔཾ པཉྙཏྟཱིསུ ཨཝབོདྷོཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིསམཡཏོ ཨཉྙམྤི པཊིཝེདྷཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེས’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. པཊིཝིཛ྄ཛྷཱིཡཏཱིཏི པཊིཝེདྷོཏི ཧི ཏཾཏཾརཱུཔཱདིདྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོ ཝུཙྩཏི. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ པིཊཀེ, པཱལི༹པདེསེ ཝཱ. སལཀྑཎསངྑཱཏོཏི རུཔྤནནམནཕུསནཱདིསཀསཀལཀྑཎསངྑཱཏོ.
ཡཐཱཝུཏྟེཧི ¶ དྷམྨཱདཱིཧི པིཊཀཱནཾ གམྦྷཱིརབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིདཱནཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. དྷམྨཛཱཏནྟི ཀཱརཎཔྤབྷེདོ, ཀཱརཎམེཝ ཝཱ. ཨཏྠཛཱཏནྟི ཀཱརིཡཔྤབྷེདོ, ཀཱརིཡམེཝ ཝཱ. ཡཱ ཙཱཡཾ དེསནཱཏི སམྦནྡྷོ. ཏདཏྠཝིཛཱནནཝསེན ཨབྷིམུཁོ ཧོཏི. ཡོ ཙེཏྠཱཏི ཡོ ཨེཏཱསུ ཏཾ ཏཾ པིཊཀཱགཏཱསུ དྷམྨཏྠདེསནཱསུ པཊིཝེདྷོ, ཡོ ཙ ཨེཏེསུ པིཊཀེསུ ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. སམྦྷརིཏབྦཏོ ཀུསལམེཝ སམྦྷཱརོ, སོ སམྨཱ ཨནུཔཙིཏོ ཡེཧི ཏེ ཨནུཔཙིཏཀུསལསམྦྷཱརཱ, ཏཏོཝ དུཔྤཉྙེཧི, ནིཔྤཉྙེཧཱིཏི ཨཏྠོ. ན ཧི པཉྙཝཏོ, པཉྙཱཡ ཝཱ དུཊྛུབྷཱཝོ དཱུསིཏབྷཱཝོ ཙ སམྦྷཝཏཱིཏི ནིཔྤཉྙཏྟཱཡེཝ དུཔྤཉྙཱ ཡཐཱ ‘‘དུསྶཱིལོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༢༡༣; ༡༠.༧༥; པཱརཱ. ༢༩༥; དྷ. པ. ༣༠༨). ཨེཏྠ ཙ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདཱིནཾ དྷམྨཏྠཱནཾ དུཔྤཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱཡ དུཀྑོགཱཧཏཱ, ཏེསཾ པཉྙཱཔནསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ ཏཾདེསནཱཡ, ཨབྷིསམཡསངྑཱཏསྶ པཊིཝེདྷསྶ ཨུཔྤཱདནཝིསཡཱིཀརཎཱནཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ, ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝསངྑཱཏསྶ པཊིཝེདྷསྶ དུབྦིཉྙེཡྻཏཱཡ དུཀྑོགཱཧཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཝམྤཱིཏི པི-སདྡོ པུབྦེ ¶ ཝུཏྟཾ པཀཱརནྟརཾ སམྤིཎྜེཏི. ཨེཝཾ པཋམགཱཐཱཡ ཨནཱུནཾ པརིཔུཎྞཾ པརིདཱིཔིཏཏྠབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘སིདྡྷེ ཧི སཏྱཱརམྦྷོ ཨཏྠནྟརཝིཉྙཱཔནཱཡ ཝཱ ཧོཏི, ནིཡམཱཡ ཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པུནཱརམྦྷཝཙནེན ཨནཱུནཾ པརིཔུཎྞཾ པརིདཱིཔིཏཏྠབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱཏི པརིཙྪེདཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཨེཏྟཀེན ཝཙནཀྐམེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏཾ ཝཱ པརིམཱཎཾ ཡསྶཱཏི ཨེཏྟཱཝཾ, ཏེན, ཨེཏཔརིམཱཎཝཏཱ སདྡཏྠཀྐམེནཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘སདྡེ ཧི ཝུཏྟེ ཏདཏྠོཔི ཝུཏྟོཡེཝ ནཱམཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཝུཏྟོ སཾཝཎྞིཏོ ཨཏྠོ ཡསྶཱཏི ཝུཏྟཏྠཱ.
ཨེཏྠཱཏི ཨེཏིསྶཱ གཱཐཱཡ. ཨེཝཾ ཨཏྠོ, ཝིནིཙྪཡོཏི ཝཱ སེསོ. ཏཱིསུ པིཊཀེསཱུཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨེཀེཀསྨི’’ནྟི ཨདྷིཀཱརཏོ, པཀརཎཏོ ཝཱ ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘ཨེཀམེཀསྨིཉྩེཏྠཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱ) ཧི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཝཏྟིཙྪཱནུཔུབྦིཀཏྟཱ སདྡཔཊིཔཏྟིཡཱ ནིདྡྷཱརཎམིདྷ ཨཝཏྟུཀཱམེན ཨཱདྷཱརོཡེཝ ཝུཏྟོ. ན ཙེཏྠ ཙོདེཏབྦཾ ‘‘ཏཱིསུཡེཝ པིཊཀེསུ ཏིཝིདྷོ པརིཡཏྟིབྷེདོ དཊྛབྦོ སིཡཱ’’ཏི སམུདཱཡཝསེན ཝུཏྟསྶཱཔི ཝཱཀྱསྶ ཨཝཡཝཱདྷིཔྤཱཡསམྦྷཝཏོ. དིསྶཏི ཧི ཨཝཡཝཝཱཀྱནིཔྥཏྟི ‘‘བྲཱཧྨཎཱདཡོ བྷུཉྫནྟཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ, ཏསྨཱ ཨལམཏིཔཔཉྩེན. ཡཐཱ ཨཏྠོ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི, ཏཐཱཡེཝ གཧེཏབྦོཏི. ཨེཝཾ སབྦཏྠ. པརིཡཏྟིབྷེདོཏི པརིཡཱཔུཎནཾ པརིཡཏྟི. པརིཡཱཔུཎནཝཱཙཀོ ཧེཏྠ པརིཡཏྟིསདྡོ, ན པན པཱལི༹པརིཡཱཡོ, ཏསྨཱ པརིཡཱཔུཎནཔྤཀཱརོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཏཱིཧི པཀཱརེཧི པརིཡཱཔུཎིཏབྦཱ པཱལི༹ཡོ ཨེཝ ‘‘པརིཡཏྟཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཏཐཱ ཙེཝ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཡ སཱིཧལ༹གཎྛིཔདེ ཝུཏྟནྟི ཝདནྟི. ཨེཝམྤི ཧི ཨལགདྡཱུཔམཱཔརིཡཱཔུཎནཡོགཏོ ‘‘ཨལགདྡཱུཔམཱ པརིཡཏྟཱི’’ཏི པཱལི༹པི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘དུགྒཧིཏཱ ཨུཔཱརམྦྷཱདིཧེཏུ ¶ པརིཡཱཔུཊཱ ཨལགདྡཱུཔམཱ’’ཏི པརཏོ ནིདྡེསཝཙནམྤི ཨུཔཔནྣཾ ཧོཏི. ཏཏྠ ཧི པཱལི༹ཡེཝ ‘‘དུགྒཧིཏཱ, པརིཡཱཔུཊཱ’’ཏི ཙ ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཱ.
ཨལགདྡོ ཨལགདྡགྒཧཎཾ ཨུཔམཱ ཨེཏིསྶཱཏི ཨལགདྡཱུཔམཱ. ཨལགདྡསྶ གཧཎཉྷེཏྠ ཨལགདྡསདྡེན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཱཔཱུཔིཀོཏི ཨེཏྠ ཨཱཔཱུཔ-སདྡེན ཨཱཔཱུཔཁཱདནཾ ཝིཡ, ཝེཎིཀོཏི ཨེཏྠ ཝཱིཎཱསདྡེན ཝཱིཎཱཝཱདནགྒཧཎཾ ཝིཡ ཙ. ཨལགདྡགྒཧཎེན ཧི པརིཡཏྟི ཨུཔམཱིཡཏི ¶ , ན ཨལགདྡེན. ‘‘ཨལགདྡགྒཧཎཱུཔམཱ’’ཏི ཝཱ ཝཏྟབྦེ མཛ྄ཛྷེཔདལོཔཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨལགདྡཱུཔམཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨོཊྛམུཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨལགདྡོཏི ཙ ཨཱསཱིཝིསོ ཝུཙྩཏི. གདོཏི ཧི ཝིསསྶ ནཱམཾ, ཏཉྩ ཏསྶ ཨལཾ པརིཔུཎྞཾ ཨཏྠི, ཏསྨཱ ཨལཾ པརིཡཏྟོ པརིཔུཎྞོ གདོ ཨསྶཱཏི ཨལགདྡོ ཨནུནཱསིཀལོཔཾ, ད-ཀཱརཱགམཉྩ ཀཏྭཱ, ཨལཾ ཝཱ ཛཱིཝིཏཧརཎེ སམཏྠོ གདོ ཡསྶཱཏི ཨལགདྡོ ཝུཏྟནཡེན. ཝཊྚདུཀྑཏོ ནིསྶརཎཾ ཨཏྠོ པཡོཛནམེཏིསྶཱཏི ནིསྶརཎཏྠཱ. བྷཎྜཱགཱརེ ནིཡུཏྟོ བྷཎྜཱགཱརིཀོ, རཱཛརཏནཱནུཔཱལཀོ, སོ ཝིཡཱཏི ཏཐཱ, དྷམྨརཏནཱནུཔཱལཀོ ཁཱིཎཱསཝོ. ཨཉྙམཏྠམནཔེཀྑིཏྭཱ བྷཎྜཱགཱརིཀསྶེཝ སཏོ པརིཡཏྟི བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟི.
དུགྒཧིཏཱཏི དུཊྛུ གཧིཏཱ. ཏདེཝ སརཱུཔཏོ ནིཡམེཏུཾ ‘‘ཨུཔཱརམྦྷཱདིཧེཏུ པརིཡཱཔུཊཱ’’ཏི ཨཱཧ, ཨུཔཱརམྦྷཨིཏིཝཱདཔྤམོཀྑཱདིཧེཏུ ཨུགྒཧིཏཱཏི ཨཏྠོ. ལཱབྷསཀྐཱརཱདིཧེཏུ པརིཡཱཔུཎནམྤི ཨེཏྠེཝ སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨལགདྡསུཏྟཊྛཀཐཱཡཾ –
‘‘ཡོ བུདྡྷཝཙནཾ ཨུགྒཧེཏྭཱ ‘ཨེཝཾ ཙཱིཝརཱདཱིནི ཝཱ ལབྷིསྶཱམི, ཙཏུཔརིསམཛ྄ཛྷེ ཝཱ མཾ ཛཱནིསྶནྟཱི’ཏི ལཱབྷསཀྐཱརཧེཏུ པརིཡཱཔུཎཱཏི, ཏསྶ སཱ པརིཡཏྟི ཨལགདྡཔརིཡཏྟི ནཱམ. ཨེཝཾ པརིཡཱཔུཎནཏོ ཧི བུདྡྷཝཙནཾ ཨཔརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ནིདྡོཀྐམནཾ ཝརཏར’’ནྟི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༣༩).
ནནུ ཙ ཨལགདྡགྒཧཎཱུཔམཱ པརིཡཏྟི ‘‘ཨལགདྡཱུཔམཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཉྩ སཏི སུགྒཧིཏཱཔི པརིཡཏྟི ‘‘ཨལགདྡཱུཔམཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏི ཏཏྠཱཔི ཨལགདྡགྒཧཎསྶ ཨུཔམཱབྷཱཝེན པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘སེཡྻཐཱཔི, བྷིཀྑཝེ, པུརིསོ ཨལགདྡཏྠིཀོ ཨལགདྡགཝེསཱི ཨལགདྡཔརིཡེསནཾ ཙརམཱནོ, སོ པསྶེཡྻ མཧནྟཾ ཨལགདྡཾ, ཏམེནཾ ཨཛཔདེན དཎྜེན སུནིགྒཧིཏཾ ནིགྒཎྷེཡྻ ¶ , ཨཛཔདེན དཎྜེན སུནིགྒཧིཏཾ ནིགྒཧིཏྭཱ གཱིཝཱཡ སུགྒཧིཏཾ གཎྷེཡྻ. ཀིཉྩཱཔི སོ བྷིཀྑཝེ, ཨལགདྡོ ཏསྶ པུརིསསྶ ཧཏྠཾ ཝཱ བཱཧཾ ཝཱ ཨཉྙཏརཾ ཝཱ ཨངྒཔཙྩངྒཾ བྷོགེཧི པལིཝེཋེཡྻ ¶ . ཨཐ ཁོ སོ ནེཝ ཏཏོནིདཱནཾ མརཎཾ ཝཱ ནིགཙྪེཡྻ མརཎམཏྟཾ ཝཱ དུཀྑཾ. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ, སུགྒཧིཏཏྟཱ བྷིཀྑཝེ, ཨལགདྡསྶ. ཨེཝམེཝ ཁོ བྷིཀྑཝེ, ཨིདྷེཀཙྩེ ཀུལཔུཏྟཱ དྷམྨཾ པརིཡཱཔུཎནྟི སུཏྟཾ གེཡྻ’’ནྟིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༣༩).
ཏསྨཱ ཨིདྷ དུགྒཧིཏཱ ཨེཝ པརིཡཏྟི ཨལགདྡཱུཔམཱཏི ཨཡཾ ཝིསེསོ ཀུཏོ ཝིཉྙཱཡཏི, ཡེན དུགྒཧིཏཱ ཨུཔཱརམྦྷཱདིཧེཏུ པརིཡཱཔུཊཱ ‘‘ཨལགདྡཱུཔམཱ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི? སཙྩམེཏཾ, ཨིདཾ པན པཱརིསེསཉཱཡེན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ནིསྶརཎཏྠབྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟཱིནཾ ཝིསུཾ གཧིཏཏྟཱ པཱརིསེསཏོ ཨལགདྡསྶ དུགྒཧཎཱུཔམཱཡེཝ པརིཡཏྟི ‘‘ཨལགདྡཱུཔམཱ’’ཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཨལགདྡསྶ སུགྒཧཎཱུཔམཱ ཧི པརིཡཏྟི ནིསྶརཎཏྠཱ ཝཱ ཧོཏི, བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟི ཝཱ. ཏསྨཱ སུཝུཏྟམེཏཾ ‘‘དུགྒཧིཏཱ…པེ… པརིཡཏྟཱི’’ཏི. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ པཱལི༹ཡཱ སཱདྷེནྟོ ‘‘ཡཾ སནྡྷཱཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡནྟི ཡཾ པརིཡཏྟིདུགྒཧཎཾ. མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡེ མཱུལཔཎྞཱསཀེ ཨལགདྡསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༢༣༩) བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ.
ཨལགདྡཏྠིཀོཏི ཨཱསཱིཝིསེན, ཨཱསཱིཝིསཾ ཝཱ ཨཏྠིཀོ, ཨལགདྡཾ གཝེསཏི པརིཡེསཏི སཱིལེནཱཏི ཨལགདྡགཝེསཱི. ཨལགདྡཔརིཡེསནཾ ཙརམཱནོཏི ཨཱསཱིཝིསཔརིཡེསནཏྠཾ ཙརམཱནོ. ཏདཏྠེ ཧེཏཾ པཙྩཏྟཝཙནཾ, ཨུཔཡོགཝཙནཾ ཝཱ, ཨལགདྡཔརིཡེསནཊྛཱནཾ ཝཱ ཙརམཱནོ. ཨལགདྡཾ པརིཡེསནྟི ཨེཏྠཱཏི ཧི ཨལགདྡཔརིཡེསནཾ. ཏམེནནྟི ཏཾ ཨལགདྡཾ. བྷོགེཏི སརཱིརེ. ‘‘བྷོགོ ཏུ ཕཎིནོ ཏནཱུ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. བྷུཛཱིཡཏི ཀུཊིལཾ ཀརཱིཡཏཱིཏི བྷོགོ. ཏསྶཱཏི པུརིསསྶ. ཧཏྠེ ཝཱ བཱཧཱཡ ཝཱཏི སམྦནྡྷོ. མཎིབནྡྷཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨགྒནཁཱ ཧཏྠོ. སདྡྷིཾ ཨགྒབཱཧཱཡ ཨཝསེསཱ བཱཧཱ, ཀཏྠཙི པན ཀཔྤརཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨགྒནཁཱ ‘‘ཧཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ བཱཧཱཡ ཝིསུཾ ཨནཱགཏཏྟཱ. ཝུཏྟལཀྑཎཾ ཧཏྠཉྩ བཱཧཉྩ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསཾ སརཱིརཾ ཨངྒཔཙྩངྒཾ. ཏཏོནིདཱནནྟི ཏནྣིདཱནཾ, ཏཾཀཱརཎཱཏི ཨཏྠོ. ཏཾ ཧཏྠཱདཱིསུ ཌཾསནཾ ནིདཱནཾ ཀཱརཎཾ ཨེཏསྶཱཏི ‘‘ཏནྣིདཱན’’ནྟི ཧི ཝཏྟབྦེ ‘‘ཏཏོནིདཱན’’ནྟི པུརིམཔདེ པཙྩཏྟཏྠེ ནིསྶཀྐཝཙནཾ ཀཏྭཱ, ཏསྶ ཙ ལོཔམཀཏྭཱ ནིདྡེསོ, ཧེཏྭཏྠེ ཙ པཙྩཏྟཝཙནཾ. ཀཱརཎཏྠེ ནིཔཱཏཔདམེཏནྟིཔི ཝདནྟི. ཨཔིཙ ‘‘ཏཏོནིདཱན’’ནྟི ཨེཏཾ ‘‘མརཎཾ ཝཱ མརཎམཏྟཾ ཝཱ དུཀྑ’’ནྟི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡེན ཝིསེསནཾ. ཏཾ ¶ ཀིསྶ ཧེཏཱུཏི ཡཾ ཝུཏྟཾ ཧཏྠཱདཱིསུ ཌཾསནཾ, ཏནྣིདཱནཉྩ མརཎཱདིཨུཔགམནཾ ¶ , ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ ཀེན ཀཱརཎེནཱཏི ཙེ? ཏསྶ པུརིསསྶ ཨལགདྡསྶ དུགྒཧིཏཏྟཱ.
ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ སཱསནེ. མོགྷཔུརིསཱཏི གུཎསཱརརཧིཏཏཱཡ ཏུཙྪཔུརིསཱ. དྷམྨནྟི པཱལི༹དྷམྨཾ. པརིཡཱཔུཎནྟཱིཏི ཨུགྒཎྷནྟི, སཛ྄ཛྷཱཡནྟི ཙེཝ ཝཱཙུགྒཏཾ ཀརོནྟཱ དྷཱརེནྟི ཙཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ‘‘དྷམྨ’’ནྟི སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟམེཝ སརཱུཔེན དསྶེཏི ‘‘སུཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ན ཧི སུཏྟཱདིནཝངྒཏོ ཨཉྙོ དྷམྨོ ནཱམ ཨཏྠི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེསཾ དྷམྨཱན’’ནྟི. ཨཏྠནྟི ཙེཏྠ སམྦནྡྷཱིནིདྡེསོ ཨེསོ, ཨཏྠནྟི ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཾ བྷཱསིཏཏྠཾ, པཡོཛནཏྠཉྩ སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ ཝུཏྟཾ. ཡཉྷི པདཾ སུཏིསཱམཉྙེན ཨནེཀདྷཱ ཨཏྠཾ དཱིཔེཏི, ཏཾ སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསནཡེན ཝཱཏི སབྦཏྠ ཝེདིཏབྦཾ. ན ཨུཔཔརིཀྑནྟཱིཏི ན པརིགྒཎྷནྟི ན ཝིཙཱརེནྟི. ཨིཀྑསདྡསྶ ཧི དསྶནངྐེསུ ཨིདྷ དསྶནམེཝ ཨཏྠོ, ཏསྶ ཙ པརིགྒཎྷནཙཀྑུལོཙནེསུ པརིགྒཎྷནམེཝ, ཏཉྩ ཝིཙཱརཎཱ པརིཡཱདཱནཝསེན དུབྦིདྷེསུ ཝིཙཱརཎཱཡེཝ, སཱ ཙ ཝཱིམཾསཱཡེཝ, ན ཝིཙཱརོ, ཝཱིམཾསཱ ཙ ནཱམེསཱ བྷཱསིཏཏྠཝཱིམཾསཱ, པཡོཛནཏྠཝཱིམཾསཱ ཙཱཏི ཨིདྷ དུབྦིདྷཱཝ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ཏཱསུ ‘‘ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ, ཨིམསྨིཾ སམཱདྷི, ཨིམསྨིཾ པཉྙཱ, མཡཉྩ ཏཾ པཱུརེསྶཱམཱ’’ཏི ཨེཝཾ བྷཱསིཏཏྠཝཱིམཾསཉྩེཝ ‘‘སཱིལཾ སམཱདྷིསྶ ཀཱརཎཾ, སམཱདྷི ཝིཔསྶནཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཡོཛནཏྠཝཱིམཾསཉྩ ན ཀརོནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨནུཔཔརིཀྑཏནྟི ཨནུཔཔརིཀྑནྟཱནཾ ཏེསཾ མོགྷཔུརིསཱནཾ. ན ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑམནྟཱིཏི ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ནིསྶེསེན པེཀྑནཾ པཉྙཾ ན ཁམནྟི. ཛྷེ-སདྡོ ཧི ཨིདྷ པེཀྑནེཡེཝ, ན ཙིནྟནཛྷཱཔནེསུ, ཏཉྩ ཉཱཎཔེཀྑནམེཝ, ན ཙཀྑུཔེཀྑནཾ, ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནམེཝ ཝཱ, ན ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཾ, ཏསྨཱ པཉྙཱཡ དིསྭཱ རོཙེཏྭཱ གཧེཏབྦཱ ན ཧོནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ ཝེདིཏབྦོ. ནིསྶེསེན ཛྷཱཡཏེ པེཀྑཏེཏི ཧི ནིཛ྄ཛྷཱནཾ. སནྡྷིཝསེན ཨནུསྭཱརལོཔོ ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑམནྟཱིཏི, ‘‘ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ཁམནྟཱི’’ཏིཔི པཱཋོ, ཏེན ཨིམམཏྠཾ དཱིཔེཏི ‘‘ཏེསཾ པཉྙཱཡ ཨཏྠསྶ ཨནུཔཔརིཀྑནཏོ ཏེ དྷམྨཱ ན ཨུཔཊྛཧནྟི, ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ སཱིལཾ, སམཱདྷི, ཝིཔསྶནཱ, མགྒོ, ཝཊྚཾ, ཝིཝཊྛཾ ཀཐིཏནྟི ཨེཝཾ ཛཱནིཏུཾ ན སཀྐཱ ཧོནྟཱི’’ཏི.
ཨུཔཱརམྦྷཱནིསཾསཱ ཙེཝཱཏི པརེསཾ ཝཱདེ དོསཱརོཔནཱནིསཾསཱ ཙ ཧུཏྭཱ. བྷུསོ ཨཱརམྦྷནཉྷི པརེསཾ ཝཱདེ དོསཱརོཔནཾ ཨུཔཱརམྦྷོ, པརིཡཏྟིཾ ¶ ནིསྶཱཡ པརཝམྦྷནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘པརཝཛྫཱནུཔནཡནལཀྑཎོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨིཏི ཝཱདཔྤམོཀྑཱནིསཾསཱ ཙཱཏི ཨིཏི ཨེཝཾ ཨེཏཱཡ པརིཡཏྟིཡཱ ཝཱདཔྤམོཀྑཱནིསཾསཱ ཨཏྟནོ ཨུཔརི པརེཧི ཨཱརོཔིཏསྶ ཝཱདསྶ ནིགྒཧསྶ ཨཏྟཏོ, སཀཝཱདཏོ ཝཱ པམོཀྑཔཡོཛནཱ ཙ ཧུཏྭཱ. ཨིཏི སདྡོ ཨིདམཏྠེ, ཏེན ‘‘པརིཡཱཔུཎནྟཱི’’ཏི ¶ ཨེཏྠ པརིཡཱཔུཎནཾ པརཱམསཏི. ཝདནྟི ནིགྒཎྷནྟི ཨེཏེནཱཏི ཝཱདོ, དོསོ, པམུཙྩནཾ, པམུཙྩཱཔནཾ ཝཱ པམོཀྑོ, ཨཏྟནོ ཨུཔརི ཨཱརོཔིཏསྶ པམོཀྑོ ཨཱནིསཾསོ ཡེསཾ ཏཐཱ. ཨཱརོཔིཏཝཱདོ ཧི ‘‘ཝཱདོ’’ཏི ཝུཏྟོ ཡཐཱ ‘‘དེཝེན དཏྟོ དཏྟོ’’ཏི. ཝཱདོཏི ཝཱ ཨུཔཝཱདོནིནྡཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེནེཝ སམཱསོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – པརེཧི སཀཝཱདེ དོསེ ཨཱརོཔིཏེ, ནིནྡཱཡ ཝཱ ཨཱརོཔིཏཱཡ ཏཾ དོསཾ, ནིནྡཾ ཝཱ ཨེཝཉྩ ཨེཝཉྩ མོཙེསྶཱམཱཏི ཨིམིནཱ ཙ ཀཱརཎེན པརིཡཱཔུཎནྟཱིཏི. ཨཐ ཝཱ སོ སོ ཝཱདོ ཨིཏི ཝཱདོ ཨིཏི-སདྡསྶ སཧ ཝིཙྪཱཡ ཏ-སདྡཏྠེ པཝཏྟཏྟཱ. ཨིཏིཝཱདས པམོཀྑོ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན, སོ ཨཱནིསཾསོ ཡེསཾ ཏཐཱ, ཏཾ ཏཾ ཝཱདཔམོཙནཱནིསཾསཱ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཡསྶ ཙཏྠཱཡཱཏི ཡསྶ ཙ སཱིལཱདིཔཱུརཎསྶ, མགྒཕལནིབྦཱནབྷཱུཏསྶ ཝཱ ཨནུཔཱདཱཝིམོཀྑསྶ ཨཏྠཱཡ. ཨབྷེདེཔི བྷེདཝོཧཱརོ ཨེསོ ཡཐཱ ‘‘པཊིམཱཡ སརཱིར’’ནྟི, བྷེདྱབྷེདཀཾ ཝཱ ཨེཏཾ ཡཐཱ ‘‘ཀཐིནསྶཏྠཱཡ ཨཱབྷཏཾ དུསྶ’’ནྟི. ‘‘ཏཉྩསྶ ཨཏྠ’’ནྟི ཧི ཝུཏྟཾ. ཙ-སདྡོ ཨཝདྷཱརཎེ, ཏེན ཏདཏྠཱཡ ཨེཝ པརིཡཱཔུཎནཾ སམྦྷཝཏི, ནཱཉྙཏྠཱཡཱཏི ཝིནིཙྪིནོཏི. དྷམྨཾ པརིཡཱཔུཎནྟཱིཏི ཧི ཛཱཏིཨཱཙཱརཝསེན དུཝིདྷཱཔི ཀུལཔུཏྟཱ ཉཱཡེན དྷམྨཾ པརིཡཱཔུཎནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཉྩསྶ ཨཏྠཾ ནཱནུབྷོནྟཱིཏི ཨསྶ དྷམྨསྶ སཱིལཱདིཔཱུརཎསངྑཱཏཾ, མགྒཕལནིབྦཱནབྷཱུཏཾ ཝཱ ཨནུཔཱདཱཝིམོཀྑསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཨེཏེ དུགྒཧིཏགཱཧིནོ ནཱནུབྷོནྟི ན ཝིནྡནྟིཡེཝ.
ཨཔརོ ནཡོ – ཡསྶ ཨུཔཱརམྦྷསྶ, ཨིཏིཝཱདཔྤམོཀྑསྶ ཝཱ ཨཏྠཱཡ ཡེ མོགྷཔུརིསཱ དྷམྨཾ པརིཡཱཔུཎནྟི, ཏེ པརེཧི ‘‘ཨཡམཏྠོ ན ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེ དུགྒཧིཏཏྟཱཡེཝ ‘‘ཏདཏྠོཝ ཧོཏཱི’’ཏི པཊིཔཱདནཀྑམཱ ན ཧོནྟི, ཏསྨཱ པརསྶ ཝཱདེ ཨུཔཱརམྦྷཾ ཨཱརོཔེཏུཾ ཨཏྟནོ ཝཱདཾ པམོཙེཏུཉྩ ཨསཀྐོནྟཱཔི ཏཾ ཨཏྠཾ ནཱནུབྷོནྟི ཙ ན ཝིནྡནྟིཡེཝཱཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨིདྷཱཔི ཧི ཙ-སདྡོ ཨཝདྷཱརཎཏྠོཝ. ‘‘ཏེས’’ནྟིཨཱདཱིསུ ¶ ཏེསཾ ཏེ དྷམྨཱ དུགྒཧིཏཏྟཱ ཨུཔཱརམྦྷམཱནདབྦམཀྑཔལཱསཱདིཧེཏུབྷཱཝེན དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཨཏྠོ. དུགྒཧིཏཱཏི ཧི ཧེཏུགབྦྷཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘དུགྒཧིཏཏྟཱ བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱན’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༢༣༨). ཨེཏྠ ཙ ཀཱརཎེ ཕལཝོཧཱརཝསེན ‘‘ཏེ དྷམྨཱ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’ཏི ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘གྷཏམཱཡུ, དདྷི བལ’’ནྟི. ཏཐཱ ཧི ཀིཉྩཱཔི ན ཏེ དྷམྨཱ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟི, ཏཐཱཔི ཝུཏྟནཡེན པརིཡཱཔུཎནྟཱནཾ སཛ྄ཛྷཱཡནཀཱལེ, ཝིཝཱདཀཱལེ ཙ ཏམྨཱུལཀཱནཾ ཨུཔཱརམྦྷཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ ཨཀུསལཱནཾ ཨུཔྤཏྟིསམྦྷཝཏོ ‘‘ཏེ…པེ… སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏཱུཏི ཨེཏྠ ནྟི ཡཐཱཝུཏྟསྶཏྠསྶ ཨནནུབྷཝནཾ, ཏེསཉྩ དྷམྨཱནཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནཾ པརཱམསཏི. ཀིསྶཱཏི སཱམིཝཙནཾ ཧེཏྭཏྠེ, ཏཐཱ ཧེཏཱུཏི པཙྩཏྟཝཙནཉྩ.
ཡཱ ¶ པནཱཏི ཨེཏྠ ཀིརིཡཱ པཱལི༹ཝསེན ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ ཀིརིཡཱཔཀྑེ ཡཱ སུགྒཧིཏཱཏི ཨབྷེདེཔི བྷེདཝོཧཱརོ ‘‘ཙཱརིཀཾ པཀྐམཏི, ཙཱརིཀཾ ཙརམཱནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༥༤, ༣༠༠) ཝིཡ. ཏདེཝཏྠཾ ཝིཝརཏི ‘‘སཱིལཀྑནྡྷཱདཱི’’ཏིཨཱདིནཱ, ཨཱདིསདྡེན ཙེཏྠ སམཱདྷིཝིཔསྶནཱདཱིནཾ སངྒཧོ. ཡོ ཧི བུདྡྷཝཙནཾ ཨུགྒཎྷིཏྭཱ སཱིལསྶ ཨཱགཏཊྛཱནེ སཱིལཾ པཱུརེཏྭཱ, སམཱདྷིནོ ཨཱགཏཊྛཱནེ སམཱདྷིཾ གབྦྷཾ གཎྷཱཔེཏྭཱ, ཝིཔསྶནཱཡ ཨཱགཏཊྛཱནེ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ, མགྒཕལཱནཾ ཨཱགཏཊྛཱནེ ‘‘མགྒཾ བྷཱཝེསྶཱམི, ཕལཾ སཙྪིཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨུགྒཎྷཱཏི, ཏསྶེཝ སཱ པརིཡཏྟི ནིསྶརཎཏྠཱ ནཱམ ཧོཏི. ཡནྟི ཡཾ པརིཡཏྟིསུགྒཧཎཾ. ཝུཏྟཾ ཨལགདྡསུཏྟེ. དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི སཱིལཱདཱིནཾ ཨཱགཏཊྛཱནེ སཱིལཱདཱིནི པཱུརེནྟཱནམྤི ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ པརིསམཛ྄ཛྷེ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ དྷམྨདེསནཱཡ པསནྣེཧི ཨུཔནཱིཏེ ཙཏྟཱརོ པཙྩཡེ པརིབྷུཉྫནྟཱནམྤི པརེསཾ ཝཱདེ སཧདྷམྨེན ཨུཔཱརམྦྷཾ ཨཱརོཔེནྟཱནམྤི སཀཝཱདཏོ པརེཧི ཨཱརོཔིཏདོསཾ པརིཧརནྟཱནམྤི དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི ན ཀེཝལཾ སུགྒཧིཏཔརིཡཏྟིཾ ནིསྶཱཡ མགྒབྷཱཝནཱཕལསཙྪིཀིརིཡཱདཱིནིཡེཝ, ཨཔི ཏུ པརཝཱདནིགྒཧསཀཝཱདཔཏིཊྛཱཔནཱནིཔི ཨིཛ྄ཛྷནྟི. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ པརིནིབྦཱནསུཏྟཱ དཱིསུ ‘‘ཨུཔྤནྣཾ པརཔྤཝཱདཾ སཧདྷམྨེན སུནིགྒཧིཏཾ ནིགྒཧེཏྭཱ སཔྤཱཊིཧཱརིཡཾ དྷམྨཾ དེསེསྶནྟཱི’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༢.༦༨).
ཡཾ ¶ པནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཝུཏྟནཡེན དུཝིདྷེན ཨཏྠོ. དུཀྑཔརིཛཱནེན པརིཉྙཱཏཀྑནྡྷོ. སམུདཡཔྤཧཱནེན པཧཱིནཀིལེསོ. པཊིཝིདྡྷཱརཧཏྟཕལཏཱཡ པཊིཝིདྡྷཱཀུཔྤོ. ཨཀུཔྤནྟི ཙ ཨརཧཏྟཕལསྶེཏཾ ནཱམ. སཏིཔི ཧི ཙཏྟུནྣཾ མགྒཱནཾ, ཙཏུནྣཉྩ ཕལཱནཾ ཨཝིནསྶནབྷཱཝེ སཏྟནྣཾ སེཀྑཱནཾ སཀསཀནཱམཔརིཙྩཱགེན ཨུཔརཱུཔརི ནཱམནྟརཔྤཏྟིཏོ ཏེསཾ མགྒཕལཱཏི ‘‘ཨཀུཔྤཱམི’’ཏི ན ཝུཙྩནྟི. ཨརཧཱ པན སབྦདཱཔི ཨརཧཱཡེཝ ནཱམཱཏི ཏསྶེཝ ཕལཾ པུགྒལནཱམཝསེན ‘‘ཨཀུཔྤ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨིམིནཱ ཙ ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཁཱིཎཱསཝསྶེཝ པརིཡཏྟི བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟི ནཱམཱ’’ཏི. ཏསྶ ཧི ཨཔརིཉྙཱཏཾ, ཨཔྤཧཱིནཾ ཨབྷཱཝིཏཾ, ཨསཙྪིཀཏཾ ཝཱ ནཏྠི, ཏསྨཱ སོ བུདྡྷཝཙནཾ པརིཡཱཔུཎནྟོཔི ཏནྟིདྷཱརཀོ པཝེཎཱིཔཱལཀོ ཝཾསཱནུརཀྑཀོཝ ཧུཏྭཱ པརིཡཱཔུཎཱཏི, ཏེནེཝཱཧ ‘‘པཝེཎཱིཔཱལནཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. པཝེཎཱི ཙེཏྠ དྷམྨསནྟཏི དྷམྨསྶ ཨཝིཙྪེདེན པཝཏྟི. བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཝཾསོཏི ཙ ཡཐཱཝུཏྟཔཝེཎཱིཡེཝ.
ནནུ ཙ ཡདི པཝེཎཱིཔཱལནཏྠཱཡ བུདྡྷཝཙནསྶ པརིཡཱཔུཎནཾ བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟི, ཨཐ ཀསྨཱ ‘‘ཁཱིཎཱསཝོ’’ཏི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨེཀཙྩསྶ ཧི པུཐུཛྫནསྶཱཔི ཨཡཾ ནཡོ ལབྦྷཏི. ཏཐཱ ཧི ཨེཀཙྩོ པུཐུཛྫནོ བྷིཀྑུ ཚཱཏཀབྷཡཱདིནཱ གནྠདྷུརེསུ ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ ཝསིཏུམསཀྐོནྟེསུ ¶ སཡཾ བྷིཀྑཱཙཱརེན ཨཏིཀིལམམཱནོ ‘‘ཨཏིམདྷུརཾ བུདྡྷཝཙནཾ མཱ ནསྶཏུ, ཏནྟིཾ དྷཱརེསྶཱམི, ཝཾསཾ ཋཔེསྶཱམི, པཝེཎིཾ པཱལེསྶཱམཱི’’ཏི པརིཡཱཔུཎཱཏི. ཏསྨཱ ཏསྶཱཔི པརིཡཏྟི བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟི ནཱམ ཀསྨཱ ན ཧོཏཱིཏི? ཝུཙྩཏེ – ཨེཝཾ སནྟེཔི ཧི པུཐུཛྫནསྶ པརིཡཏྟི བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟི ནཱམ ན ཧོཏི. ཀིཉྩཱཔི ཧི པུཐུཛྫནོ ‘‘པཝེཎིཾ པཱལེསྶཱམཱི’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན པརིཡཱཔུཎཱཏི, ཨཏྟནོ པན བྷཝཀནྟཱརཏོ ཨཝིཏིཎྞཏྟཱ ཏསྶ སཱ པརིཡཏྟི ནིསྶརཎཏྠཱཡེཝ ནཱམ ཧོཏི, ཏསྨཱ པུཐུཛྫནསྶ པརིཡཏྟི ཨལགདྡུཔམཱ ཝཱ ཧོཏི, ནིསྶརཎཏྠཱ ཝཱ. སཏྟནྣཾ སེཀྑཱནཾ ནིསྶརཎཏྠཱཝ. ཁཱིཎཱསཝཱནཾ བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟིཡེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཁཱིཎཱསཝོ ཧི བྷཎྜཱགཱརིཀ སདིསཏྟཱ ‘‘བྷཎྜཱགཱརིཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱ ཧི བྷཎྜཱགཱརིཀོ ཨལངྐཱརབྷཎྜཾ པཊིསཱམེཏྭཱ པསཱདྷནཀཱལེ ཏདུཔིཡཾ ཨལངྐཱརབྷཎྜཾ རཉྙོ ཨུཔནཱམེཏྭཱ ཏཾ ཨལངྐརོཏི, ཨེཝཾ ཁཱིཎཱསཝོཔི དྷམྨརཏནབྷཎྜཾ སམྤཊིཙྪིཏྭཱ མོཀྑཱདྷིགམཱཡ ¶ བྷབྦརཱུཔེ སཧེཏུཀེ སཏྟེ པསྶིཏྭཱ ཏདནུརཱུཔཾ དྷམྨདེསནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ མགྒངྒབོཛ྄ཛྷངྒཱདིསངྑཱཏེན ལོཀུཏྟརེན ཨལངྐཱརེན ཨལངྐརོཏཱིཏི.
ཨེཝཾ ཏིསྶོ པརིཡཏྟིཡོ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཱིསུཔི པིཊཀེསུ ཡཐཱརཧཾ སམྤཏྟིཝིཔཏྟིཡོ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝིབྷཛནྟོ ‘‘ཝིནཡེ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘སཱིལསམྤདཾ ནིསྶཱཡ ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡསྨཱ སཱིལཾ ཝིསུཛ྄ཛྷམཱནཾ སཏིསམྤཛཉྙབལེན, ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎབལེན ཙ སཾཀིལེསམལཏོ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི, པཱརིཔཱུརིཉྩ གཙྪཏི, ཏསྨཱ སཱིལསམྤདཱ སིཛ྄ཛྷམཱནཱ ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིབྷཱཝེན སཏིབལཾ, ཉཱཎབལཉྩ པཙྩུཔཊྛཔེཏཱིཏི ཏསྶཱ ཝིཛྫཏྟཡཱུཔནིསྶཡཏཱ ཝེདིཏབྦཱ སབྷཱགཧེཏུསམྤཱདནཏོ. སཏིབལེན ཧི པུབྦེནིཝཱསཝིཛྫཱསིདྡྷི. སམྤཛཉྙབལེན སབྦཀིཙྩེསུ སུདིཊྛཀཱརིཏཱཔརིཙཡེན ཙུཏཱུཔཔཱཏཉཱཎཱནུབདྡྷཱཡ དུཏིཡཝིཛྫཱཡ སིདྡྷི. ཝཱིཏིཀྐམཱབྷཱཝེན སཾཀིལེསཔྤཧཱནསབྦྷཱཝཏོ ཝིཝཊྚཱུཔནིསྶཡཏཱཝསེན ཨཛ྄ཛྷཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཏཏིཡཝིཛྫཱསིདྡྷི. པུརེཏརསིདྡྷཱནཾ སམཱདྷིཔཉྙཱནཾ པཱརིཔཱུརིཾ ཝིནཱ སཱིལསྶ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཱུཔནིསྶཡཏཱ སུཀྑཝིཔསྶཀཁཱིཎཱསཝེཧི དཱིཔེཏབྦཱ. ‘‘སམཱཧིཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༥; ༥.༡༠༧༡; ནེཏྟི. ༤༠; མི. པ. ༡༤) ཝཙནཏོ སམཱདྷིསམྤདཱ ཚལ༹བྷིཉྙཏཱཡ ཨུཔནིསྶཡོ. ‘‘ཡོགཱ ཝེ ཛཱཡཏེ བྷཱུརཱི’’ཏི (དྷ. པ. ༢༨༢) ཝཙནཏོ པུབྦཡོགེན གརུཝཱསདེསབྷཱསཱཀོསལླཨུགྒཧཎཔརིཔུཙྪཱདཱིཧི ཙ པརིབྷཱཝིཏཱ པཉྙཱསམྤདཱ པཊིསམྦྷིདཱཔྤབྷེདསྶ ཨུཔནིསྶཡོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘སཱིལསམྤདཾ ནིསྶཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཡསྶ སམཱདྷིཝིཛམྦྷནབྷཱུཏཱ ཨནཝསེསཱ ཚ ཨབྷིཉྙཱ ན ཨིཛ྄ཛྷནྟི, ཏསྶ ཨུཀྐཊྛཔརིཙྪེདཝསེན ན སམཱདྷིསམྤདཱ ཨཏྠཱིཏི སཏིཔི ཝིཛྫཱནཾ ཨབྷིཉྙེཀདེསབྷཱཝེ སཱིལསམྤདཱསམུདཱགཏཱ ཨེཝ ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ གཧིཏཱ, ཡཐཱ ཙ པཉྙཱསམྤདཱསམུདཱགཏཱ ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣསྶ ¶ མགྒེནེཝ ཨིཛ྄ཛྷནྟི མགྒཀྑཎེཡེཝ ཏཱསཾ པཊིལདྡྷཏྟཱ. ཨེཝཾ སཱིལསམྤདཱསམུདཱགཏཱ ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ, སམཱདྷིསམྤདཱསམུདཱགཏཱ ཙ ཚ ཨབྷིཉྙཱ ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣསྶ མགྒེནེཝ ཨིཛ྄ཛྷནྟཱིཏི མགྒཱདྷིགམེནེཝ ཏཱསཾ ཨདྷིགམོ ཝེདིཏབྦོ. པཙྩེཀབུདྡྷཱནཾ, སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཉྩ པཙྩེཀབོདྷིསམྨཱསམྦོདྷིསམདྷིགམསདིསཱ ཧི ཨིམེསཾ ཨརིཡཱནཾ ཨིམེ ཝིསེསཱདྷིགམཱཏི.
ཏཱསཾཡེཝ ¶ ཙ ཏཏྠ པབྷེདཝཙནཏོཏི ཨེཏྠ ‘‘ཏཱསཾཡེཝཱ’’ཏི ཨཝདྷཱརཎཾ པཱཔུཎིཏབྦཱནཾ ཚལ༹བྷིཉྙཱཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱནཾ ཝིནཡེ པབྷེདཝཙནཱབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཝེརཉྫཀཎྜེ (པཱརཱ. ༡༢) ཧི ཏིསྶོ ཝིཛྫཱཝ ཝིབྷཏྟཱཏི. ཙསདྡེན སམུཙྩིནནཉྩ ཏཱསཾ ཨེཏྠ ཨེཀདེསཝཙནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ཨབྷིཉྙཱཔཊིསམྦྷིདཱནམྤི ཨེཀདེསཱནཾ ཏཏྠ ཝུཏྟཏྟཱ. དུཏིཡེ ‘‘ཏཱསཾཡེཝཱ’’ཏི ཨཝདྷཱརཎཾ ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཀཏཾ, ན ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ. ཏཱ ཧི ཚསུ ཨབྷིཉྙཱསུ ཨནྟོགདྷཏྟཱ སུཏྟེ ཝིབྷཏྟཱཡེཝཱཏི. ཙ-སདྡེན ཙ པཊིསམྦྷིདཱནམེཀདེསཝཙནཾ སམུཙྩིནོཏི. ཏཏིཡེ ‘‘ཏཱསཉྩཱ’’ཏི ཙ-སདྡེན སེསཱནམྤི ཏཏྠ ཨཏྠིབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ཨབྷིདྷམྨེ ཧི ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཙཏསྶོ ཙ པཊིསམྦྷིདཱ ཝུཏྟཱཡེཝ. པཊིསམྦྷིདཱནཾ པན ཨཉྙཏྠ པབྷེདཝཙནཱབྷཱཝཾ, ཏཏྠེཝ ཙ སམྨཱ ཝིབྷཏྟབྷཱཝཾ དཱིཔེཏུཀཱམོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཨཝདྷཱརཎམཀཏྭཱ ‘‘ཏཏྠེཝཱ’’ཏི པརིཝཏྟེཏྭཱ ཨཝདྷཱརཎཾ ཋཔེཏི. ‘‘ཨབྷིདྷམྨེ པན ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཙཏསྶོ ཙ པཊིསམྦྷིདཱ ཨཉྙེ ཙ སམྨཔྤདྷཱནཱདཡོ གུཎཝིསེསཱ ཝིབྷཏྟཱ. ཀིཉྩཱཔི ཝིབྷཏྟཱ, ཝིསེསཏོ པན པཉྙཱཛཱཏིཀཏྟཱ ཙཏསྶོཝ པཊིསམྦྷིདཱ པཱཔུཎཱཏཱིཏི དསྶནཏྠཾ ‘ཏཱསཉྩ ཏཏྠེཝཱ’ཏི ཨཝདྷཱརཎཝིཔལླཱསོ ཀཏོ’’ཏི ཝཛིརབུདྡྷིཏྠེརོ. ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ནིགམནཾ.
སུཁོ སམྥསྶོ ཨེཏེསནྟི སུཁསམྥསྶཱནི, ཨནུཉྙཱཏཱནིཡེཝ ཏཱདིསཱནི ཨཏྠརཎཔཱཝུརཎཱདཱིནི, ཏེསཾ ཕསྶསཱམཉྙཏོ སུཁོ ཝཱ སམྥསྶོ ཏཐཱ, ཨནུཉྙཱཏོ སོ ཡེསནྟི ཨནུཉྙཱཏསུཁསམྥསྶཱནི, ཏཱདིསཱནི ཨཏྠརཎཔཱཝུརཎཱདཱིནི ཏེསཾ ཕསྶེན སམཱནཏཱཡ. ཨུཔཱདིནྣཀཕསྶོ ཨིཏྠིཕསྶོ, མེཐུནདྷམྨོཡེཝ. ཝུཏྟཾ ཨརིཊྛེན ནཱམ གདྡྷབཱདྷིཔུབྦེན བྷིཀྑུནཱ (མ. ནི. ༢༣༤; པཱཙི. ༤༡༧). སོ ཧི བཧུསྶུཏོ དྷམྨཀཐིཀོ ཀམྨཀིལེསཝིཔཱཀཨུཔཝཱདཨཱཎཱཝཱིཏིཀྐམཝསེན པཉྩཝིདྷེསུ ཨནྟརཱཡིཀེསུ ཨཱཎཱཝཱིཏིཀྐམནྟརཱཡིཀཾ ན ཛཱནཱཏི, སེསནྟརཱཡིཀེཡེཝ ཛཱནཱཏི, ཏསྨཱ སོ རཧོགཏོ ཨེཝཾ ཙིནྟེསི ‘‘ཨིམེ ཨགཱརིཀཱ པཉྩ ཀཱམགུཎེ པརིབྷུཉྫནྟཱ སོཏཱཔནྣཱཔི སཀདཱགཱམིནོཔི ཨནཱགཱམིནོཔི ཧོནྟི, བྷིཀྑཱུཔི མནཱཔིཀཱནི ཙཀྑུཝིཉྙེཡྻཱནི རཱུཔཱནི པསྶནྟི ¶ …པེ… ཀཱཡཝིཉྙེཡྻེ ¶ ཕོཊྛབྦེ ཕུསནྟི, མུདུཀཱནི ཨཏྠརཎཔཱཝུརཎཱནི པརིབྷུཉྫནྟི, ཨེཏཾ སབྦམྤི ཝཊྚཏི, ཀསྨཱ ཨིཏྠཱིནཾཡེཝ རཱུཔསདྡགནྡྷརསཕོཊྛབྦཱ ན ཝཊྚནྟི, ཨེཏེཔི ཝཊྚནྟིཡེཝཱ’’ཏི ཨནཝཛྫེན པཙྩཡཔརིབྷོགརསེན སཱཝཛྫཾ ཀཱམགུཎཔརིབྷོགརསཾ སཾསནྡིཏྭཱ སཚནྡརཱགཔརིབྷོགཉྩ ནིཙྪནྡརཱགཔརིབྷོགཉྩ ཨེཀཾ ཀཏྭཱ ཐུལླཝཱཀེཧི སདྡྷིཾ ཨཏིསུཁུམསུཏྟཾ གྷཊེནྟོ ཝིཡ, སཱསཔེན སདྡྷིཾ སིནེརུནོ སདིསཏཾ ཨུཔསཾཧརནྟོ ཝིཡ ཙ པཱཔཀཾ དིཊྛིགཏཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ‘‘ཀིཾ བྷགཝཏཱ མཧཱསམུདྡཾ བནྡྷནྟེན ཝིཡ མཧཏཱ ཨུསྶཱཧེན པཋམཔཱརཱཛིཀཾ པཉྙཏྟཾ, ནཏྠི ཨེཏྠ དོསོ’’ཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན སདྡྷིཾ པཊིཝིརུཛ྄ཛྷནྟོ ཝེསཱརཛྫཉཱཎཾ པཊིབཱཧནྟོ ཨརིཡམགྒེ ཁཱཎུཀཎྚཀཱདཱིནི པཀྑིཔནྟོ ‘‘མེཐུནདྷམྨེ དོསོ ནཏྠཱི’’ཏི ཛིནཙཀྐེ པཧཱརམདཱསི, ཏེནཱཧ ‘‘ཏཐཱཧ’’ནྟིཨཱདི.
ཨནཏིཀྐམནཏྠེན ཨནྟརཱཡེ ནིཡུཏྟཱ, ཨནྟརཱཡཾ ཝཱ ཕལཾ ཨརཧནྟི, ཨནྟརཱཡསྶ ཝཱ ཀརཎསཱིལཱཏི ཨནྟརཱཡིཀཱ, སགྒམོཀྑཱནཾ ཨནྟརཱཡཀརཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏེ ཙ ཀམྨཀིལེསཝིཔཱཀཨུཔཝཱདཨཱཎཱཝཱིཏིཀྐམཝསེན པཉྩཝིདྷཱ. ཝིཏྠཱརོ ཨརིཊྛསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱདཱིསུ (པཱཙི. ཨཊྛ. ༤༡༧) གཧེཏབྦོ. ཨཡཾ པནེཏྠ པདཏྠསམྦནྡྷོ – ཡེ ཨིམེ དྷམྨཱ ཨནྟརཱཡིཀཱ ཨིཏི བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཱ དེསིཏཱ ཙེཝ པཉྙཏྟཱ ཙ, ཏེ དྷམྨེ པཊིསེཝཏོ པཊིསེཝནྟསྶ ཡཐཱ ཡེན པཀཱརེན ཏེ དྷམྨཱ ཨནྟརཱཡཱཡ སགྒམོཀྑཱནཾ ཨནྟརཱཡཀརཎཏྠཾ ནཱལཾ སམཏྠཱ ན ཧོནྟི, ཏཐཱ ཏེན པཀཱརེན ཨཧཾ བྷགཝཏཱ དེསིཏཾ དྷམྨཾ ཨཱཛཱནཱམཱིཏི. ཏཏོ དུསྶཱིལབྷཱཝཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཏཏོ ཨནཝཛྫསཉྙིབྷཱཝཧེཏུཏོ ཝཱིཏིཀྐམིཏྭཱ དུསྶཱིལབྷཱཝཾ པཱཔུཎཱཏི.
ཙཏྟཱརོ…པེ…ཨཱདཱིསཱུཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན –
‘‘ཙཏྟཱརོམེ བྷིཀྑཝེ, པུགྒལཱ སནྟོ སཾཝིཛྫམཱནཱ ལོཀསྨིཾ. ཀཏམེ ཙཏྟཱརོ? ཨཏྟཧིཏཱཡ པཊིཔནྣོ ནོ པརཧིཏཱཡ, པརཧིཏཱཡ པཊིཔནྣོ ནོ ཨཏྟཧིཏཱཡ, ནེཝཏྟཧིཏཱཡ པཊིཔནྣོ ནོ པརཧིཏཱཡ, ཨཏྟཧིཏཱཡ ཙེཝ པཊིཔནྣོ པརཧིཏཱཡ ཙ…པེ… ཨིམེ ཁོ བྷིཀྑཝེ…པེ… ལོཀསྨི’’ནྟི (ཨ. ནི. ༤.༩༦) –
ཨེཝམཱདིནཱ ¶ པུགྒལདེསནཱཔཊིསཉྙུཏྟསུཏྟནྟཔཱལི༹ཾ ནིདསྶེཏི. ཨདྷིཔྤཱཡནྟི ‘‘ཨཡཾ པུགྒལདེསནཱཝོཧཱརཝསེན, ན པརམཏྠཏོ’’ཏི ཨེཝཾ བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘དུཝེ ¶ སཙྩཱནི ཨཀྑཱསི, སམྦུདྡྷོ ཝདཏཾ ཝརོ;
སམྨུཏིཾ པརམཏྠཉྩ, ཏཏིཡཾ ནཱུཔལབྦྷཏི.
སངྐེཏཝཙནཾ སཙྩཾ, ལོཀསམྨུཏིཀཱརཎཱ;
པརམཏྠཝཙནཾ སཙྩཾ, དྷམྨཱནཾ བྷཱུཏཀཱརཎཱ.
ཏསྨཱ ཝོཧཱརཀུསལསྶ, ལོཀནཱཐསྶ སཏྠུནོ;
སམྨུཏིཾ ཝོཧརནྟསྶ, མུསཱཝཱདོ ན ཛཱཡཏཱི’’ཏི. (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༧; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༡༧༠; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༢༤);
ན ཧི ལོཀསམྨུཏིཾ བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ ཝིཛཧནྟི, ལོཀསམཉྙཱཡ ལོཀནིརུཏྟིཡཱ ལོཀཱབྷིལཱཔེ ཋིཏཱཡེཝ དྷམྨཾ དེསེནྟི. ཨཔིཙ ‘‘ཧིརོཏྟཔྤདཱིཔནཏྠཾ, ཀམྨསྶཀཏཱདཱིཔནཏྠ’’ནྟི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༧; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༢༠༢; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༢༤; ཀཐཱ. ཨནུཊཱི. ༡) ཨེཝམཱདཱིཧིཔི ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ པུགྒལཀཐཾ ཀཐེཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨདྷིཔྤཱཡམཛཱནནྟོ. ཨཡམཏྠོ ཨུཔརི ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. དུགྒཧིཏཾ གཎྷཱཏཱིཏི ‘‘ཏཐཱཧཾ བྷགཝཏཱ དྷམྨཾ དེསིཏཾ ཨཱཛཱནཱམི, ཡཐཱ ཏདེཝིདཾ ཝིཉྙཱཎཾ སནྡྷཱཝཏི སཾསརཏི ཨནཉྙ’’ནྟིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༡༤༤) དུགྒཧིཏཾ ཀཏྭཱ གཎྷཱཏི, ཝིཔརཱིཏཾ གཎྷཱཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. དུགྒཧིཏནྟི ཧི བྷཱཝནཔུཾསཀནིདྡེསོ ཀིརིཡཱཡཝིསེསནབྷཱཝེན ནཔུཾསཀལིངྒེན ནིདྡིསིཏབྦཏྟཱ. ཨཡཉྷི བྷཱཝནཔུཾསཀཔདསྶ པཀཏི, ཡདིདཾ ནཔུཾསཀལིངྒེན ནིདྡིསིཏབྦཏྟཱ, བྷཱཝཔྤཊྛཱནཏཱ, སཀམྨཱཀམྨཀིརིཡཱནུཡོགཾ པཙྩཏྟོཔཡོགཝཙནཏཱ ཙ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དུགྒཧིཏཾ ཀཏྭཱ’’ཏི. ཡནྟི དུགྒཧིཏགཱཧཾ. མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡེ མཱུལཔཎྞཱསཀེ མཧཱཏཎྷཱསངྑཡསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༡༤༤) ཏཐཱཝཱདཱིནཾ སཱདྷིནཱམཀཾ ཀེཝཊྚཔུཏྟཾ བྷིཀྑུཾ ཨཱརབྦྷ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ. ཨཏྟནཱ དུགྒཧིཏེན དྷམྨེནཱཏི པཱཋསེསོ, མིཙྪཱསབྷཱཝེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ དུགྒཧཎཾ དུགྒཧིཏཾ, ཨཏྟནཱཏི ཙ སཱམིཨཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ, ཝིབྷཏྟིཡནྟཔཏིརཱུཔཀཾ ཝཱ ཨབྱཡཔདཾ, ཏསྨཱ ཨཏྟནོ དུགྒཧཎེན ཝིཔརཱིཏགཱཧེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྦྷཱཙིཀྑཏཱིཏི ཨབྦྷཀྑཱནཾ ཀརོཏི. ཨཏྟནོ ཀུསལམཱུལཱནི ཁནནྟོ ཨཏྟཱནཾ ཁནཏི ནཱམ. ཏཏོཏི དུགྒཧིཏབྷཱཝཧེཏུཏོ.
དྷམྨཙིནྟནྟི ¶ དྷམྨསབྷཱཝཝིཙཱརཾ. ཨཏིདྷཱཝནྟོཏི ཋཱཏབྦམརིཡཱདཱཡཾ ཨཊྛཏྭཱ ‘‘ཙིཏྟུཔྤཱདམཏྟེནཔི དཱནཾ ཧོཏི, སཡམེཝ ཙིཏྟཾ ཨཏྟནོ ཨཱརམྨཎཾ ཧོཏི, སབྦམྤི ཙིཏྟཾ སབྷཱཝདྷམྨཱརམྨཎམེཝ ཧོཏཱི’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདིནཱ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ པཝཏྟཡམཱནོ. ཙིནྟེཏུམསཀྐུཎེཡྻཱནི ¶ , ཨནརཧརཱུཔཱནི ཝཱ ཨཙིནྟེཡྻཱནི ནཱམ, ཏཱནི དསྶེནྟོ ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཙིནྟེཡྻཱནཱིཏི ཏེསཾ སབྷཱཝདསྶནཾ. ན ཙིནྟེཏབྦཱནཱིཏི ཏཏྠ ཀཏྟབྦཀིཙྩདསྶནཾ. ‘‘ཡཱནཱི’’ཏིཨཱདི ཏསྶ ཧེཏུདསྶནཾ. ཡཱནི ཙིནྟེནྟོ ཨུམྨཱདསྶ ཙིཏྟཀྑེཔསྶ, ཝིགྷཱཏསྶ ཝིཧེསསྶ ཙ བྷཱགཱི ཨསྶ, ཨཙིནྟེཡྻཱནི ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི ན ཙིནྟེཏབྦཱནི, ཨིམཱནི ཝཱ ཙཏྟཱརི ཨཙིནྟེཡྻཱནི ནཱམ ན ཙིནྟེཏབྦཱནི, ཡཱནི ཝཱ…པེ… ཨསྶ, ཏསྨཱ ན ཙིནྟེཏབྦཱནི ཨཙིནྟེཏབྦབྷཱུཏཱནི ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི ཨཙིནྟེཡྻཱནི ནཱམཱཏི ཡོཛནཱ. ཨིཏི-སདྡེན པན –
‘‘ཀཏམཱནི ཙཏྟཱརི? བུདྡྷཱནཾ བྷིཀྑཝེ བུདྡྷཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོ ན ཙིནྟེཏབྦོ, ཡཾ ཙིནྟེནྟོ ཨུམྨཱདསྶ ཝིགྷཱཏསྶ བྷཱགཱི ཨསྶ. ཛྷཱཡིསྶ བྷིཀྑཝེ ཛྷཱནཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོ…པེ… ཀམྨཝིཔཱཀོ བྷིཀྑཝེ ཨཙིནྟེཡྻོ…པེ… ལོཀཙིནྟཱ བྷིཀྑཝེ ཨཙིནྟེཡྻཱ…པེ… ཨིམཱནི…པེ… ཨསྶཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༧༧) –
ཙཏུརངྒུཏྟརེ ཝུཏྟཾ ཨཙིནྟེཡྻསུཏྟཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ སབྦཾ ཨཙིནྟེཡྻབྷཱཝདཱིཔཀཾ པཱལི༹ཾ སངྒཎྷཱཏི. ཀཱམཾ ཨཙིནྟེཡྻཱནི ཚ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱདཱིནི, ཏཱནི པན ཨནུསྶརནྟསྶ ཀུསལུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱཝཏོ ཙིནྟེཏབྦཱནི, ཨིམཱནི པན ཨེཝཾ ན ཧོནྟི ཨཕལབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ན ཙིནྟེཏབྦཱནི. ‘‘དུསྶཱིལྱ…པེ… པབྷེད’’ནྟི ཨིམིནཱ ཝིཔཏྟིཾ སརཱུཔཏོ དསྶེཏི. ‘‘ཀཐཾ? པིཊཀཝསེནཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནསམྦཛ྄ཛྷནེན པུབྦཱཔརསམྦནྡྷཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝཾ ནཱནཔྤཀཱརཏོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པུབྦཱཔརསམྦནྡྷཝིརཧིཏཉྷི ཝཙནཾ བྱཱཀུལཾ. སོཏཱུནཉྩ ཨཏྠཝིཉྙཱཔཀཾ ན ཧོཏི, པུབྦཱཔརཉྙཱུནམེཝ ཙ ཏཐཱཝིཙཱརིཏཝཙནཾ ཝིསཡོ. ཡཐཱཧ –
‘‘པུབྦཱཔརཉྙཱུ ཨཏྠཉྙཱུ, ནིརུཏྟིཔདཀོཝིདོ;
སུགྒཧཱིཏཉྩ གཎྷཱཏི, ཨཏྠཉྩོ’ པཔརིཀྑཏཱི’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༡༠༣༡);
ཏེསནྟི པིཊཀཱནཾ. ཨེཏནྟི བུདྡྷཝཙནཾ.
སཱིལཀྑནྡྷཝགྒམཧཱཝགྒཔཱཐིཀཝགྒསངྑཱཏེཧི ¶ ཏཱིཧི ཝགྒེཧི སངྒཧོ ཨེཏེསནྟི ཏིཝགྒསངྒཧཱནི. གཱཐཱཡ པན ཡསྶ ནིཀཱཡསྶ སུཏྟགཎནཏོ ཙཏུཏྟིཾསེཝ སུཏྟནྟཱ. ཝགྒསངྒཧཝསེན ཏཡོ ཝགྒཱ ཨསྶ སངྒཧསྶཱཏི ཏིཝགྒོ སངྒཧོ. པཋམོ ཨེས ནིཀཱཡོ དཱིགྷནིཀཱཡོཏི ¶ ཨནུལོམིཀོ ཨཔཙྩནཱིཀོ, ཨཏྠཱནུལོམནཏོ ཨཏྠཱནུལོམནཱམིཀོ ཝཱ, ཨནྭཏྠནཱམོཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ‘‘ཏིཝགྒོ སངྒཧོ’’ཏི ཨེཏཾ ‘‘ཡསྶཱ’’ཏི ཨནྟརིཀེཔི སམཱསོཡེཝ ཧོཏི, ན ཝཱཀྱནྟི དཊྛབྦཾ ‘‘ནཝཾ པན བྷིཀྑུནཱ ཙཱིཝརལཱབྷེནཱ’’ཏི (པཱཙི. ༣༦༨) ཨེཏྠ ‘‘ནཝཾཙཱིཝརལཱབྷེནཱ’’ཏི པདཾ ཝིཡ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ཝཎྞཡནྟི ‘‘ཨལབྦྷཱིཏི ལབྷོ, ལབྷོ ཨེཝ ལཱབྷོ. ཀིཾ ཨལབྦྷི? ཙཱིཝརཾ. ཀཱིདིསཾ? ནཝཾ, ཨིཏི ‘ནཝཙཱིཝརལཱབྷེནཱ’ཏི ཝཏྟབྦེ ཨནུནཱསིཀལོཔཾ ཨཀཏྭཱ ‘ནཝཾཙཱིཝརལཱབྷེནཱ’ཏི ཝུཏྟཾ, པཊིལདྡྷནཝཙཱིཝརེནཱཏི ཨཏྠོ. མཛ྄ཛྷེ ཋིཏཔདདྭཡེ པནཱཏི ནིཔཱཏོ. བྷིཀྑུནཱཏི ཡེན ལདྡྷཾ, ཏསྶ ནིདསྶན’’ནྟི (པཱཙི. ཨཊྛ. ༣༦༨). ཨིདྷཱཔི སདྡཏོ, ཨཏྠཏོ ཙ ཝཱཀྱེ ཡུཏྟིཡཱཨབྷཱཝཏོ སམཱསོཡེཝ སམྦྷཝཏི. ‘‘ཏིཝགྒོ’’ཏི པདཉྷི ‘‘སངྒཧོ’’ཏི ཨེཏྠ ཡདི ཀརཎཾ, ཨེཝཾ སཏི ཀརཎཝཙནནྟམེཝ སིཡཱ. ཡདི ཙ པདདྭཡམེཏཾ ཏུལྱཱདྷིཀརཎཾ, ཏཐཱ ཙ སཏི ནཔུཾསཀལིངྒམེཝ སིཡཱ ‘‘ཏིལོཀ’’ནྟིཨཱདིཔདཾ ཝིཡ. ཏཐཱ ‘‘ཏིཝགྒོ’’ཏི ཨེཏསྶ ‘‘སངྒཧོ’’ཏི པདམནྟརེན ཨཉྙཏྠཱསམྦནྡྷོ ན སམྦྷཝཏི, ཏཏྠ ཙ ཏཱདིསེན ཝཱཀྱེན སམྦཛ྄ཛྷནཾ ན ཡུཏྟཾ, ཏསྨཱ སམཱནེཔི པདནྟརནྟརིཀེ སདྡཏྠཱཝིརོདྷབྷཱཝོཡེཝ སམཱསཏཱཀཱརཎནྟི སམཱསོ ཨེཝ ཡུཏྟོ. ཏཡོ ཝགྒཱ ཨསྶ སངྒཧསྶཱཏི ཧི ཏིཝགྒོསངྒཧོ ཨཀཱརསྶ ཨོཀཱརཱདེསཾ, ཨོཀཱརཱགམཾ ཝཱ ཀཏྭཱ ཡཐཱ ‘‘སཏྟཱཧཔརིནིབྦུཏོ, ཨཙིརཔཀྐནྟོ, མཱསཛཱཏོ’’ཏིཨཱདི, ཨསྶ སངྒཧསྶཱཏི ཙ སངྒཧིཏསྶ ཨསྶ ནིཀཱཡསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔརེ པན ‘‘ཏཡོ ཝགྒཱ ཡསྶཱཏི ཀཏྭཱ ‘སངྒཧོ’ཏི པདེན ཏུལྱཱདྷིཀརཎམེཝ སམྦྷཝཏི, སངྒཧོཏི ཙ གཎནཱ. ཊཱིཀཱཙརིཡེཧི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) པན ‘ཏཡོ ཝགྒཱ ཨསྶ སངྒཧསྶཱ’ཏི པདདྭཡསྶ ཏུལྱཱདྷིཀརཎཏཱཡེཝ དསྶིཏཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏདཡུཏྟམེཝ སངྑྱཱསངྑྱེཡྻཱནཾ མིསྶཀཏྟཱ, ཨཔཱཀཊཏྟཱ ཙ.
ཨཏྠཱནུལོམིཀཏྟཾ ཝིབྷཱཝེཏུམཱཧ ‘‘ཀསྨཱ’’ཏིཨཱདི. གུཎོཔཙཱརེན, ཏདྡྷིཏཝསེན ཝཱ དཱིགྷ-སདྡེན དཱིགྷཔྤམཱཎཱནི སུཏྟཱནིཡེཝ གཧིཏཱནི ¶ , ནིཀཱཡསདྡོ ཙ རུལ༹ྷིཝསེན སམཱུཧནིཝཱསཏྠེསུ ཝཏྟཏཱིཏི དསྶེཏི ‘‘དཱིགྷཔྤམཱཎཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ. སངྐེཏསིདྡྷཏྟཱ ཝཙནཱིཡཝཱཙཀཱནཾ པཡོགཏོ ཏདཏྠེསུ ཏསྶ སངྐེཏསིདྡྷཏཾ ཉཱཔེནྟོ ‘‘ནཱཧ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨེཀནིཀཱཡམྤཱིཏི ཨེཀསམཱུཧམྤི. ཨེཝཾ ཙིཏྟནྟི ཨེཝཾ ཝིཙིཏྟཾ. ཡཐཡིདནྟི ཡཐཱ ཨིམེ ཏིརཙྪཱནགཏཱ པཱཎཱ. པོཎིཀཱ, ཙིཀྑལླིཀཱ ཙ ཁཏྟིཡཱ, ཏེསཾ ནིཝཱསོ ‘‘པོཎིཀནིཀཱཡོ ཙིཀྑལླིཀནིཀཱཡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨེཏྠཱཏི ནིཀཱཡསདྡསྶ སམཱུཧནིཝཱསཱནཾ ཝཱཙཀབྷཱཝེ. སཱདྷཀཱནཱིཏི ཨདྷིཔྤེཏསྶཏྠསྶ སཱདྷནཏོ ཨུདཱཧརཎཱནི ཝུཙྩནྟི. ‘‘སམཱནཱིཏཱནཱི’’ཏི པཱཋསེསེན ཙེཏསྶ སམྦནྡྷོ, སཀྑཱིནི ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན སཱདྷཀཱནི. ཡཉྷི ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཨདྷིཔྤེཏཏྠཾ སཱདྷེནྟི ¶ , ཏཾ ‘‘སཀྑཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཏཐཱ ཧི མནོརཐཔཱུརཎིཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྩགརུཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༡.༡༣༢) པན སཀྑིབྷཱཝཏྠཱཡ ཨཱཧརིཏྭཱ ཀཐེཏབྦ’’ནྟི (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༥) སཱསནཏོཏི སཱསནཔཡོགཏོ, སཱསནེ ཝཱ. ལོཀཏོཏི ལོཀིཡཔཡོགཏོ, ལོཀེ ཝཱ. ཨིདཾ པན པིཊཀཏྟཡེ ན ཝིཛྫཏི, ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི ཝདནྟི. ཨེཏྠ ཙ པཋམམུདཱཧརཎཾ སཱསནཏོ སཱདྷཀཝཙནཾ, དུཏིཡཾ ལོཀཏོཏི དཊྛབྦཾ.
མཱུལཔརིཡཱཡ ཝགྒཱདིཝསེན པཉྩདསཝགྒསངྒཧཱནི. ཨཌྜྷེན དུཏིཡཾ དིཡཌྜྷཾ, ཏདེཝ སཏཾ, ཨེཀསཏཾ, པཉྙཱས ཙ སུཏྟཱནཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ ནིཀཱཡེ. པཉྩདསཝགྒཔརིགྒཧོཏི པཉྩདསཧི ཝགྒེཧི པརིགྒཧིཏོ སངྒཧིཏོ.
སཾཡུཛྫནྟི ཨེཏྠཱཏི སཾཡུཏྟཾ, ཀེསཾ སཾཡུཏྟཾ? སུཏྟཝགྒཱནཾ. ཡཐཱ ཧི བྱཉྫནསམུདཱཡེ པདཾ, པདསམུདཱཡེ ཙ ཝཱཀྱཾ, ཝཱཀྱསམུདཱཡེ སུཏྟཾ, སུཏྟསམུདཱཡེ ཝགྒོཏི སམཉྙཱ, ཨེཝཾ ཝགྒསམུདཱཡེ སཾཡུཏྟསམཉྙཱ. དེཝཏཱཡ པུཙྪིཏེན ཀཐིཏསུཏྟཝགྒཱདཱིནཾ སཾཡུཏྟཏྟཱ དེཝཏཱསཾཡུཏྟཱདིབྷཱཝོ (སཾ. ནི. ༡.༡), ཏེནཱཧ ‘‘དེཝཏཱསཾཡུཏྟཱདིཝསེནཱ’’ཏིཨཱདི. ‘‘སུཏྟནྟཱནཾ སཧསྶཱནི སཏྟ སུཏྟསཏཱནི ཙཱ’’ཏི པཱཋེ སུཏྟནྟཱནཾ སཏྟ སཧསྶཱནི, སཏྟ སུཏྟསཏཱནི ཙཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘སཏྟ སུཏྟསཧསྶཱནི, སཏྟ སུཏྟསཏཱནི ཙཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. སཾཡུཏྟསངྒཧོཏི སཾཡུཏྟནིཀཱཡསྶ སངྒཧོ གཎནཱ.
ཨེཀེཀེཧི ¶ ཨངྒེཧི ཨུཔརཱུཔརི ཨུཏྟརོ ཨདྷིཀོ ཨེཏྠཱཏི ཨངྒུཏྟརོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཀེཀཨངྒཱཏིརེཀཝསེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཧི ཨེཀེཀཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨེཀཱདས ཨངྒཱནི ཀཐིཏཱནི. ཨངྒནྟི ཙ དྷམྨཀོཊྛཱསོ.
པུབྦེཏི སུཏྟནྟཔིཊཀནིདྡེསེ. ཝུཏྟམེཝ པཀཱརནྟརེན སངྑིཔིཏྭཱ ཨཝིསེསེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཋཔེཏྭཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘སཀལཾ ཝིནཡཔིཊཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟམེཝ ཧི ཨིམིནཱ པཀཱརནྟརེན སངྑིཔིཏྭཱ དསྶེཏི. ཨཔིཙ ཡཐཱཝུཏྟཏོ ཨཝསིཊྛཾ ཡཾ ཀིཉྩི བྷགཝཏཱ དིནྣནཡེ ཋཏྭཱ དེསིཏཾ, བྷགཝཏཱ ཙ ཨནུམོདིཏཾ ནེཏྟིཔེཊཀོཔདེསཱདིཀཾ, ཏཾ སབྦམྤི ཨེཏྠེཝ པརིཡཱཔནྣནྟི ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཝསེན དསྶེཏུཾ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟིཔི དཊྛབྦཾ. སིདྡྷེཔི ཧི སཏི ཨཱརམྦྷོ ཨཏྠནྟརཝིཉྙཱཔནཱཡ ཝཱ ཧོཏི, ནིཡམཱཡ ཝཱཏི. ཨེཏྠ ཙ ཡཐཱ ‘‘དཱིགྷཔྤམཱཎཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ ‘‘ཁུདྡཀཔྤམཱཎཱན’’ནྟིཨཱདིམཝཏྭཱ སརཱུཔསྶེཝ ཀཐནཾ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཱདཱིནཾ དཱིགྷཔྤམཱཎཱནམྤི ཏདནྟོགདྷཏཱཡཱཏི དཊྛབྦཾ, ཏེན ཙ ཝིཉྙཱཡཏི ‘‘ན སབྦཏྠ ཁུདྡཀཔརིཡཱཔནྣེསུ ¶ ཏསྶ ཨནྭཏྠསམཉྙཏཱ, དཱིགྷནིཀཱཡཱདིསབྷཱཝཝིཔརཱིཏབྷཱཝསཱམཉྙེན པན ཀཏྠཙི ཏབྦོཧཱརཏཱ’’ཏི. ཏདཉྙནྟི ཏེཧི ཙཏཱུཧི ནིཀཱཡེཧི ཨཉྙཾ, ཨཝསེསནྟི ཨཏྠོ.
ནཝཔྤབྷེདནྟི ཨེཏྠ ཀཐཾ པནེཏཾ ནཝཔྤབྷེདཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ནཝཧི ཨངྒེཧི ཝཝཏྠིཏེཧི ཨཉྙམཉྙསངྐརརཧིཏེཧི བྷཝིཏབྦཾ, ཏཐཱ ཙ སཏི ཨསུཏྟསབྷཱཝཱནེཝ གེཡྻངྒཱདཱིནི སིཡུཾ, ཨཐ སུཏྟསབྷཱཝཱནེཝ གེཡྻངྒཱདཱིནི, ཨེཝཾ སཏི སུཏྟནྟི ཝིསུཾ སུཏྟངྒམེཝ ན སིཡཱ, ཨེཝཾ སནྟེ ཨཊྛངྒཾ སཱསནནྟི ཨཱཔཛྫཏི. ཨཔིཙ ‘‘སགཱཐཀཾ སུཏྟཾ གེཡྻཾ, ནིགྒཱཐཀཾ སུཏྟཾ ཝེཡྻཱཀརཎ’’ནྟི (དཱི. ནི. ཨཊྛ., པཱརཱ. ཨཊྛ. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱ) ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ. སུཏྟཉྩ ནཱམ སགཱཐཀཾ ཝཱ སིཡཱ, ནིགྒཱཐཀཾ ཝཱ, ཏསྨཱ ཨངྒདྭཡེནེཝ ཏདུབྷཡཾ སངྒཧིཏནྟི ཏདུབྷཡཝིནིམུཏྟཾ སུཏྟཾ ཨུདཱནཱདིཝིསེསསཉྙཱརཧིཏཾ ནཏྠི, ཡཾ སུཏྟངྒཾ སིཡཱ, ཨཐཱཔི ཀཐཉྩི ཝིསུཾ སུཏྟངྒཾ སིཡཱ, མངྒལསུཏྟཱདཱིནཾ (ཁུ. པཱ. ༡; སུ. ནི. ༢༦༡) སུཏྟངྒསངྒཧོ ན སིཡཱ གཱཐཱབྷཱཝཏོ དྷམྨཔདཱདཱིནཾ ཝིཡ. གེཡྻངྒསངྒཧོ ཝཱ སིཡཱ སགཱཐཀཏྟཱ སགཱཐཱཝགྒསྶ ཝིཡ. ཏཐཱ ཨུབྷཏོཝིབྷངྒཱདཱིསུ སགཱཐཀཔྤདེསཱནནྟི? ཝུཙྩཏེ –
སུཏྟནྟི ¶ སཱམཉྙཝིདྷི, ཝིསེསཝིདྷཡོ པརེ;
སནིམིཏྟཱ ནིརུལ༹ྷཏྟཱ, སཧཏཱཉྙེན ནཱཉྙཏོ. (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱ);
ཡཐཱཝུཏྟསྶ དོསསྶ, ནཏྠི ཨེཏྠཱཝགཱཧཎཾ;
ཏསྨཱ ཨསངྐརཾཡེཝ, ནཝངྒཾ སཏྠུསཱསནཾ. (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱ);
སབྦསྶཱཔི ཧི བུདྡྷཝཙནསྶ སུཏྟནྟི ཨཡཾ སཱམཉྙཝིདྷི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨེཏྟཀཾ ཏསྶ བྷགཝཏོ སུཏྟཱགཏཾ སུཏྟཔརིཡཱཔནྣཾ, (པཱཙི. ཨཊྛ. ༦༥༥, ༡༢༤༢) སཱཝཏྠིཡཱ སུཏྟཝིབྷངྒེ, (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༥༦) སཀཝཱདེ པཉྩ སུཏྟསཏཱནཱི’’ཏིཨཱདི (དྷ. ས. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ) ཝཙནཏོ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཔརིཡཏྟི ཝིསེསེསུཔི སུཏྟཝོཧཱརོ དིསྶཏི. ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀཙྩཱཡནོ ནེཏྟིཡཾ ཨཱཧ ‘‘ནཝཝིདྷསུཏྟནྟཔརིཡེཊྛཱི’’ཏི (ནེཏྟི. སངྒཧཝཱརཝཎྞནཱ) ཏཏྠ ཧི སུཏྟཱདིཝསེན ནཝངྒསྶ སཱསནསྶ པརིཡེཊྛི པརིཡེསནཱ ཨཏྠཝིཙཱརཎཱ ‘‘ནཝཝིདྷ སུཏྟནྟཔརིཡེཊྛཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཏདེཀདེསེསུ པན པརེ གེཡྻཱདཡོ སནིམིཏྟཱ ཝིསེསཝིདྷཡོ ཏེན ཏེན ནིམིཏྟེན པཏིཊྛིཏཱ. ཏཐཱ ཧི གེཡྻསྶ སགཱཐཀཏྟཾ ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟཾ. ལོཀེཔི ཧི སསིལོཀཾ སགཱཐཀཾ ཙུཎྞིཡགནྠཾ ‘‘གེཡྻ’’ནྟི ¶ ཝདནྟི, གཱཐཱཝིརཧེ པན སཏི པུཙྪཾ ཀཏྭཱ ཝིསྶཛྫནབྷཱཝོ ཝེཡྻཱཀརཎསྶ ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟཾ. པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཉྷི ‘‘བྱཱཀརཎ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, བྱཱཀརཎམེཝ ཝེཡྻཱཀརཎཾ. ཨེཝཾ སནྟེ སགཱཐཀཱདཱིནམྤི པུཙྪཾ ཀཏྭཱ ཝིསྶཛྫནཝསེན པཝཏྟཱནཾ ཝེཡྻཱཀརཎབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ནཱཔཛྫཏི གེཡྻཱདིསཉྙཱནཾ ཨནོཀཱསབྷཱཝཏོ. སཨོཀཱསཝིདྷིཏོ ཧི ཨནོཀཱསཝིདྷི བལཝཱ. ཨཔིཙ ‘‘གཱཐཱཝིརཧེ སཏཱི’’ཏི ཝིསེསིཏཏྟཱ. ཡཐཱདྷིཔྤེཏསྶ ཧི ཨཏྠསྶ ཨནདྷིཔྤེཏཏོ བྱཝཙྪེདཀཾ ཝིསེསནཾ. ཏཐཱ ཧི དྷམྨཔདཱདཱིསུ ཀེཝལགཱཐཱབནྡྷེསུ, སགཱཐཀཏྟེཔི སོམནསྶཉཱཎམཡིཀགཱཐཱཔཊིསཉྙུཏྟེསུ, ‘‘ཝུཏྟཾ ཧེཏ’’ནྟིཨཱདིཝཙན སམྦནྡྷེསུ, ཨབྦྷུཏདྷམྨཔཊིསཾཡུཏྟེསུ ཙ སུཏྟཝིསེསེསུ ཡཐཱཀྐམཾ གཱཐཱཨུདཱནཨིཏིཝུཏྟཀ ཨབྦྷུཏདྷམྨསཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱ. ཨེཏྠ ཧི སཏིཔི སཉྙཱནྟརནིམིཏྟཡོགེ ཨནོཀཱསསཉྙཱནཾ བལཝབྷཱཝེནེཝ གཱཐཱདིསཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱ, ཏཐཱ སཏིཔི གཱཐཱབནྡྷབྷཱཝེ བྷགཝཏོ ཨཏཱིཏཱསུ ཛཱཏཱིསུ ཙརིཡཱནུབྷཱཝཔྤཀཱསཀེསུ ཛཱཏཀསཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱ, སཏིཔི པཉྷཱཝིསྶཛྫནབྷཱཝེ ¶ , སགཱཐཀཏྟེ ཙ ཀེསུཙི སུཏྟནྟེསུ ཝེདསྶ ལབྷཱཔནཏོ ཝེདལླསཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱ, ཨེཝཾ ཏེན ཏེན སགཱཐཀཏྟཱདིནཱ ནིམིཏྟེན ཏེསུ ཏེསུ སུཏྟཝིསེསེསུ གེཡྻཱདིསཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱཏི ཝིསེསཝིདྷཡོ སུཏྟངྒཏོ པརེ གེཡྻཱདཡོ, ཡཾ པནེཏྠ གེཡྻངྒཱདིནིམིཏྟརཧིཏཾ, ཏཾ སུཏྟངྒམེཝ ཝིསེསསཉྙཱཔརིཧཱརེན སཱམཉྙསཉྙཱཡ པཝཏྟནཏོ. ནནུ ཙ ཨེཝཾ སནྟེཔི སགཱཐཀཾ སུཏྟཾ གེཡྻཾ, ནིགྒཱཐཀཾ སུཏྟཾ ཝེཡྻཱཀརཎནྟི ཏདུབྷཡཝིནིམུཏྟསྶ སུཏྟསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཝིསུཾ སུཏྟངྒམེཝ ན སིཡཱཏི ཙོདནཱ ཏདཝཏྠཱ ཨེཝཱཏི? ན ཏདཝཏྠཱ སོདྷིཏཏྟཱ. སོདྷིཏཉྷི པུབྦེ གཱཐཱཝིརཧེ སཏི པུཙྪཱཝིསྶཛྫནབྷཱཝོ ཝེཡྻཱཀརཎསྶ ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟནྟི.
ཡཉྩ ཝུཏྟཾ ‘‘གཱཐཱབྷཱཝཏོ མངྒལསུཏྟཱདཱིནཾ (ཁུ. པཱ. ༡; སུ. ནི. ༢༦༡) སུཏྟངྒསངྒཧོ ན སིཡཱ’’ཏི, ཏམྤི ན, ནིརུལ༹ྷཏྟཱ. ནིརུལ༹ྷོ ཧི མངྒལསུཏྟཱདཱིནཾ སུཏྟབྷཱཝོ. ན ཧི ཏཱནི དྷམྨཔདབུདྡྷཝཾསཱདཡོ ཝིཡ གཱཐཱབྷཱཝེན སཉྙིཏཱནི, ཨཐ ཁོ སུཏྟབྷཱཝེནེཝ. ཏེནེཝ ཧི ཨཀཐཱཡཾ ‘‘སུཏྟནཱམཀ’’ནྟི ནཱམགྒཧཎཾ ཀཏཾ. ཡཉྩ པན ཝུཏྟཾ ‘‘སགཱཐཀཏྟཱ གེཡྻངྒསངྒཧོ ཝཱ སིཡཱ’’ཏི, ཏམྤི ནཏྠི. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཡསྨཱ སཧཏཱཉྙེན, ཏསྨཱ. སཧབྷཱཝོ ཧི ནཱམ ཨཏྟཏོ ཨཉྙེན ཧོཏི. སཧ གཱཐཱཧཱིཏི ཙ སགཱཐཀཾ, ན ཙ མངྒལསུཏྟཱདཱིསུ གཱཐཱཝིནིམུཏྟོ ཀོཙི སུཏྟཔདེསོ ཨཏྠི, ཡོ ‘‘སཧ གཱཐཱཧཱི’’ཏི ཝུཙྩེཡྻ, ནནུ ཙ གཱཐཱསམུདཱཡོ ཏདེཀདེསཱཧི གཱཐཱཧི ཨཉྙོ ཧོཏི, ཡསྶ ཝསེན ‘‘སཧ གཱཐཱཧཱི’’ཏི སཀྐཱ ཝཏྟུནྟི? ཏཾ ན. ན ཧི ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ སམུདཱཡོ ནཱམ ཀོཙི ཨཏྠི, ཡོ ཏདེཀདེསེཧི སཧ བྷཝེཡྻ. ཀཏྠཙི པན ‘‘དཱིགྷསུཏྟངྐིཏསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སམུདཱཡེཀདེསཱནཾ ཝིབྷཱགཝཙནཾ ཝོཧཱརམཏྟཾ པཏི པརིཡཱཡཝཙནམེཝ, ཨཡཉྩ ནིཔྤརིཡཱཡེན པབྷེདཝིབྷཱགདསྶནཀཐཱཏི ¶ . ཡམྤི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུབྷཏོཝིབྷངྒཱདཱིསུ སགཱཐཀཔྤདེསཱནཾ གེཡྻངྒསངྒཧོ སིཡཱ’’ཏི, ཏམྤི ན, ཨཉྙཏོ. ཨཉྙཱཡེཝ ཧི ཏཱ གཱཐཱ ཛཱཏཀཱདིཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ. ཏཱདིསཱཡེཝ ཧི ཀཱརཎཱནུརཱུཔེན ཏཏྠ དེསིཏཱ, ཨཏོ ན ཏཱཧི ཨུབྷཏོཝིབྷངྒཱདཱིནཾ གེཡྻངྒབྷཱཝོཏི. ཨེཝཾ སུཏྟཱདིནཝངྒཱནཾ ཨཉྙམཉྙསངྐརཱབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོཏི.
ཨིདཱནི ¶ ཨེཏཱནི ནཝངྒཱནི ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ནིདྡེསོ ནཱམ སུཏྟནིཔཱཏེ –
‘‘ཀཱམཾ ཀཱམཡམཱནསྶ, ཏསྶ ཙེ ཏཾ སམིཛ྄ཛྷཏི;
ཨདྡྷཱ པཱིཏིམནོ ཧོཏི, ལདྡྷཱ མཙྩོ ཡདིཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. (སུ. ནི. ༧༧༢); –
ཨཱགཏསྶ ཨཊྛཀཝགྒསྶ;
‘‘ཀེནསྶུ ནིཝུཏོ ལོཀོ, (ཨིཙྩཱཡསྨཱ ཨཛིཏོ);
ཀེནསྶུ ན པཀཱསཏི;
ཀིསྶཱབྷིལེཔནཾ བྲཱུསི,
ཀིཾསུ ཏསྶ མཧབྦྷཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ. (སུ. ནི. ༡༠༣༨); –
ཨཱགཏསྶ པཱརཱཡནཝགྒསྶ;
‘‘སབྦེསུ བྷཱུཏེསུ ནིདྷཱཡ དཎྜཾ,
ཨཝིཧེཋཡཾ ཨཉྙཏརམྤི ཏེསཾ;
ན པུཏྟམིཙྪེཡྻ ཀུཏོ སཧཱཡཾ,
ཨེཀོ ཙརེ ཁགྒཝིསཱཎཀཔྤོ’’ཏིཨཱདིནཱ. (སུ. ནི. ༣༥); –
ཨཱགཏསྶ ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟསྶ ཙ ཨཏྠཝིབྷཱགཝསེན སཏྠུཀཔྤེན ཨཱཡསྨཏཱ དྷམྨསེནཱཔཏིསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན ཀཏོ ནིདྡེསོ, ཡོ ‘‘མཧཱནིདྡེསོ, ཙཱུལ༹ནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨེཝམིདྷ ནིདྡེསསྶ སུཏྟངྒསངྒཧོ བྷདནྟབུདྡྷདྷོསཱཙརིཡེན དསྶིཏོ, ཏཐཱ ཨཉྙཏྠཱཔི ཝིནཡཊྛཀཐཱདཱིསུ ¶ , ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེནཱཔི ནེཏྟིཔྤཀརཎཊྛཀཐཱཡཾ. ཨཔརེ པན ནིདྡེསསྶ གཱཐཱཝེཡྻཱཀརཎངྒེསུ དྭཱིསུ སངྒཧཾ ཝདནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ནིདྡེསཊྛཀཐཱཡཾ ཨུཔསེནཏྠེརེན –
‘‘སོ པནེས ཝིནཡཔིཊཀཾ…པེ… ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀནྟི ཏཱིསུ པིཊཀེསུ སུཏྟནྟཔིཊཀཔརིཡཱཔནྣོ, དཱིགྷནིཀཱཡོ…པེ… ཁུདྡཀནིཀཱཡོཏི པཉྩསུ ནིཀཱཡེསུ ཁུདྡཀམཧཱནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣོ, སུཏྟཾ…པེ… ཝེདལླནྟི ནཝསུ སཏྠུསཱསནངྒེསུ ཡཐཱསམྦྷཝཾ གཱཐངྒཝེཡྻཱཀརཎངྒདྭཡསངྒཧིཏོ’’ཏི (མཧཱནི. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ).
ཨེཏྠ ¶ ཏཱཝ ཀཏྠཙི པུཙྪཱཝིསྶཛྫནསབྦྷཱཝཏོ ནིདྡེསེཀདེསསྶ ཝེཡྻཱཀརཎངྒསངྒཧོ ཡུཛྫཏུ, ཨགཱཐཱབྷཱཝཏོ གཱཐངྒསངྒཧོ ཀཐཾ ཡུཛྫེཡྻཱཏི ཝཱིམཾསིཏབྦམེཏཾ. དྷམྨཱཔདཱདཱིནཾ ཝིཡ ཧི ཀེཝལཾ གཱཐཱབནྡྷབྷཱཝོ གཱཐངྒསྶ ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟཾ. དྷམྨཔདཱདཱིསུ ཧི ཀེཝལཾ གཱཐཱབནྡྷེསུ གཱཐཱསམཉྙཱ པཏིཊྛིཏཱ, ནིདྡེསེ ཙ ན ཀོཙི ཀེཝལོ གཱཐཱབནྡཔྤདེསོ ཨུཔལབྦྷཏི. སམྨཱསམྦུདྡྷེན བྷཱསིཏཱནཾཡེཝ ཧི ཨཊྛཀཝགྒཱདིསངྒཧིཏཱནཾ གཱཐཱནཾ ནིདྡེསམཏྟཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ ཀཏཾ. ཨཏྠཝིབྷཛནཏྠཾ ཨཱནཱིཏཱཔི ཧི ཏཱ ཨཊྛཀཝགྒཱདིསངྒཧིཏཱ ནིདྡིསིཏབྦཱ མཱུལགཱཐཱཡོ སུཏྟནིཔཱཏཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ ཨཉྙཱཡེཝཱཏི ན ནིདྡེསསངྑྱཾ གཙྪནྟི ཨུབྷཏོཝིབྷངྒཱདཱིསུ ཨཱགཏཱཔི ཏཾ ཝོཧཱརམལབྷམཱནཱ ཛཱཏཀཱདིཔརིཡཱཔནྣཱ གཱཐཱཡོ ཝིཡ, ཏསྨཱ ཀཱརཎནྟརམེཏྠ གཝེསིཏབྦཾ, ཡུཏྟཏརཾ ཝཱ གཧེཏབྦཾ.
ནཱལཀསུཏྟཾ ནཱམ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟིཏ དིཝསཏོ སཏྟམེ དིཝསེ ནཱལཀཏྠེརསྶ ‘‘མོནེཡྻཾ ཏེ ཨུཔཉྙིསྶ’’ནྟིཨཱདིནཱ (སུ. ནི. ༧༠༦) བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ མོནེཡྻ པཊིཔདཱཔརིདཱིཔཀཾ སུཏྟཾ. ཏུཝཊྚཀསུཏྟཾ ནཱམ མཧཱསམཡསུཏྟནྟདེསནཱཡ སནྣིཔཏིཏེསུ དེཝེསུ ‘‘ཀཱ ནུ ཁོ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཡཱ པཊིཔཏྟཱི’’ཏི ཨུཔྤནྣཙིཏྟཱནཾ ཨེཀཙྩཱནཾ དེཝཏཱནཾ ཏམཏྠཾ པཀཱསེཏུཾ ནིམྨིཏབུདྡྷེན ཨཏྟཱནཾ པུཙྪཱཔེཏྭཱ ‘‘མཱུལཾ པཔཉྩསངྑཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (སུ. ནི. ༩༢༢) བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ སུཏྟཾ. ཨེཝམིདྷ སུཏྟནིཔཱཏེ ཨཱགཏཱནཾ མངྒལསུཏྟཱདཱིནཾ སུཏྟངྒསངྒཧོ དསྶིཏོ, ཏཏྠེཝ ཨཱགཏཱནཾ ཨསུཏྟནཱམིཀཱནཾ སུདྡྷིཀགཱཐཱནཾ གཱཐངྒསངྒཧཉྩ དསྶཡིསྶཏི, ཨེཝཾ སཏི སུཏྟནིཔཱཏཊྛཀཐཱརམྦྷེ –
‘‘གཱཐཱསཏསམཱཀིཎྞོ, གེཡྻབྱཱཀརཎངྐིཏོ;
ཀསྨཱ སུཏྟནིཔཱཏོཏི, སངྑམེས གཏོཏི ཙེ’’ཏི. (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ); –
སཀལསྶཱཔི ¶ སུཏྟནིཔཱཏསྶ གེཡྻཝེཡྻཱཀརཎངྒསངྒཧོ ཀསྨཱ ཙོདིཏོཏི? ནཱཡཾ ཝིརོདྷོ. ཀེཝལཉྷི ཏཏྠ ཙོདཀེན སགཱཐཀཏྟཾ, ཀཏྠཙི པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཏྟཉྩ གཧེཏྭཱ ཙོདནཱམཏྟཾ ཀཏཾ, ཨཉྙཐཱ སུཏྟནིཔཱཏེ ནིགྒཱཐཀསྶ སུཏྟསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོ ཝེཡྻཱཀརཎངྒསངྒཧོ ན ཙོདེཏབྦོ སིཡཱ, ཏསྨཱ ཙོདཀསྶ ཝཙནམེཏཾ ཨཔྤམཱཎནྟི ཨིདྷ, ཨཉྙཱསུ ཙ ཝིནཡཊྛཀཐཱདཱིསུ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཏསྶ ¶ སུཏྟངྒགཱཐངྒསངྒཧོ དསྶིཏོཏི. སུཏྟནྟི ཙུཎྞིཡསུཏྟཾ. ཝིསེསེནཱཏི རཱསིབྷཱཝེན ཋིཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ. སགཱཐཱཝགྒོ གེཡྻནྟི སམྦནྡྷོ.
‘‘ཨཊྛཧི ཨངྒེཧི ཨསངྒཧིཏཾ ནཱམ པཊིསམྦྷིདཱདཱི’’ཏི ཏཱིསུཔི ཀིར གཎྛིཔདེསུ ཝུཏྟཾ. ཨཔརེ པན པཊིསམྦྷིདཱམགྒསྶ གེཡྻཝེཡྻཱཀརཎངྒདྭཡསངྒཧཾ ཝདནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཏདཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ནཝསུ སཏྠུསཱསནངྒེསུ ཡཐཱསམྦྷཝཾ གེཡྻཝེཡྻཱཀརཎངྒདྭཡསངྒཧིཏ’’ནྟི (པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ), ཨེཏྠཱཔི གེཡྻངྒསངྒཧིཏབྷཱཝོ ཝུཏྟནཡེན ཝཱིམཾསིཏབྦོ. ནོ སུཏྟནཱམིཀཱཏི ཨསུཏྟནཱམིཀཱ སངྒཱིཏིཀཱལེ སུཏྟསམཉྙཱཡ ཨཔཉྙཱཏཱ. ‘‘སུདྡྷིཀགཱཐཱ ནཱམ ཝཏྠུགཱཐཱ’’ཏི ཏཱིསུཔི ཀིར གཎྛིཔདེསུ ཝུཏྟཾ, ཝཏྠུགཱཐཱཏི ཙ པཱརཱཡནཝགྒསྶ ནིདཱནམཱརོཔེནྟེན ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡཏྠེརེན སངྒཱིཏིཀཱལེ ཝུཏྟཱ ཚཔྤཉྙཱས གཱཐཱཡོ, ནཱལཀསུཏྟསྶ ནིདཱནམཱརོཔེནྟེན ཏེནེཝ ཏདཱ ཝུཏྟཱ ཝཱིསཏིམཏྟཱ གཱཐཱཡོ ཙ ཝུཙྩནྟི. སུཏྟནིཔཱཏཊྛཀཐཱཡཾ (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༦༨༥) པན ‘‘པརིནིབྦུཏེ བྷགཝཏི སངྒཱིཏིཾ ཀརོནྟེནཱཡསྨཏཱ མཧཱཀསྶཔེན ཏམེཝ མོནེཡྻཔཊིཔདཾ པུཊྛོ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཡེན, ཡདཱ ཙ སམཱདཔིཏོ ནཱལཀཏྠེརོ བྷགཝནྟཾ པུཙྪི, ཏཾ སབྦཾ པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཀཱམོ ‘ཨཱནནྡཛཱཏེ’ཏིཨཱདིཀཱ (སུ. ནི. ༦༨༤) ཝཱིསཏི ཝཏྠུགཱཐཱཡོ ཝཏྭཱ ཝིསྶཛྫེསི, ཏཾ སབྦམྤི ‘ནཱལཀསུཏྟ’’ནྟི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཨཱགཏཏྟཱ ནཱལཀསུཏྟསྶ ཝཏྠུགཱཐཱཡོ ནཱལཀསུཏྟགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཱཏི པཱརཱཡནཝགྒསྶ ཝཏྠུགཱཐཱཡོ ཨིདྷ སུདྡྷིཀགཱཐཱཏི གཧེཏབྦཾ. ཏཏྠེཝ ཙ པཱརཱཡནཝགྒེ ཨཛིཏམཱཎཝཀཱདཱིནཾ སོལ༹སནྣཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ པུཙྪཱགཱཐཱ, བྷགཝཏོ ཝིསྶཛྫནགཱཐཱ ཙ པཱལི༹ཡཾ སུཏྟནཱམེན ཨཝཏྭཱ ‘ཨཛིཏམཱཎཝཀཔུཙྪཱ, ཏིསྶམེཏྟེཡྻམཱཎཝཀཔུཙྪཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (སུ. ནི. ༡༠༣༨) ཨཱགཏཏྟཱ, ཙུཎྞིཡགནྠེ ཧི ཨསམྨིསྶཏྟཱ ཙ ‘‘ནོ སུཏྟནཱམིཀཱ སུདྡྷིཀགཱཐཱ ནཱམཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏི.
‘‘སོམནསྶཉཱཎམཡིཀགཱཐཱཔཊིསཾཡུཏྟཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨུདཱནཊྛེན ཨུདཱནནྟི ཨནྭཏྠསཉྙཏཾ དསྶེཏི (ཨུདཱ. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ) ཀིམིདཾ ཨུདཱནཾ ནཱམ? པཱིཏིཝེགསམུཊྛཱཔིཏོ ཨུདཱཧཱརོ. ཡཐཱ ཧི ཡཾ ཏེལཱདི མིནིཏབྦཝཏྠུ མཱནཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཝིསྶནྡིཏྭཱ གཙྪཏི, ཏཾ ‘‘ཨཝསེསཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཉྩ ¶ ཛལཾ ཏལཱ༹ཀཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ གཙྪཏི, ཏཾ ‘‘མཧོགྷོ’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝམེཝ ཡཾ པཱིཏིཝེགསམུཊྛཱཔིཏཾ ཝིཏཀྐཝིཔྥཱརཾ ཨནྟོཧདཡཾ སནྡྷཱརེཏུཾ ¶ ན སཀྐོཏི, སོ ཨདྷིཀོ ཧུཏྭཱ ཨནྟོ ཨསཎྛཧིཏྭཱ བཧི ཝཙཱིདྭཱརེན ནིཀྑནྟོ པཊིགྒཱཧཀནིརཔེཀྑོ ཨུདཱཧཱརཝིསེསོ ‘‘ཨུདཱན’’ནྟི ཝུཙྩཏི (ཨུདཱ. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ) ‘‘ཨུད མོདེ ཀཱིལཱ༹ཡཉྩཱ’’ཏི ཧི ཨཀྑརཙིནྟཀཱ ཝདནྟི, ཨིདཉྩ ཡེབྷུཡྻེན ཝུཏྟཾ དྷམྨསཾཝེགཝསེན ཨུདིཏསྶཱཔི ‘‘སཙེ བྷཱཡཐ དུཀྑསྶཱ’’ཏིཨཱདིཨུདཱནསྶ (ཨུདཱ. ༤༤) ཨུདཱནཔཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཏྟཱ, ཏཐཱ‘‘གཱཐཱཔཊིསཾཡུཏྟཱ’’ཏི ཨིདམྤི ཡེབྷུཡྻེནེཝ ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ, ཏདཱཡཏནཾ, ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི, ན ཨཱཔོ’’ཏིཨཱདིཀསྶ (ཨུདཱ. ༧༡) ཙུཎྞིཡཝཱཀྱཝསེན ཨུདིཏསྶཱཔི ཏཏྠ ཨཱགཏཏྟཱ. ནནུ ཙ ཨུདཱནཾ ནཱམ པཱིཏིསོམནསྶསམུཊྚཱཔིཏོ, དྷམྨསཾཝེགསམུཊྛཱཔིཏོ ཝཱ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀནིརཔེཀྑོ གཱཐཱབནྡྷཝསེན, ཙུཎྞིཡཝཱཀྱཝསེན ཙ པཝཏྟོ ཨུདཱཧཱརོ, ཏཐཱ ཙེཝ སབྦཏྠ ཨཱགཏཾ, ཨིདྷ ཀསྨཱ ‘‘བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨཱམནྟནཾ ཝུཏྟནྟི? ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ སཉྙཱཔནཏྠཾ ཨེཝ, ན པཊིགྒཱཧཀཀརཎཏྠཾ. ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟཉྷི བྷགཝཱ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ནིབྦཱནགུཎཱནུསྶརཎེན ཨུཔྤནྣཔཱིཏིསོམནསྶེན ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེནྟོ ‘‘ཨཡཾ ནིབྦཱནདྷམྨོ ཀཐམཔཙྩཡོ ཨུཔལབྦྷཏཱི’’ཏི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཙེཏོཔརིཝིཏཀྐམཉྙཱཡ ཏེསཾ ཏམཏྠཾ ཉཱཔེཏུཀཱམེན ‘‘ཏདཱཡཏན’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ན པན ཨེཀནྟཏོ ཏེ པཊིགྒཱཧཀེ ཀཏྭཱཏི ཝེདིཏབྦནྟི.
ཏཡིདཾ སབྦཉྙུབུདྡྷབྷཱསིཏཾ པཙྩེཀབུདྡྷབྷཱསིཏཾ སཱཝཀབྷཱསིཏནྟི ཏིབྦིདྷཾ ཧོཏི. ཏཏྠ པཙྩེཀབུདྡྷབྷཱསིཏཾ –
‘‘སབྦེསུ བྷཱུཏེསུ ནིདྷཱཡ དཎྜཾ,
ཨཝིཧེཋཡཾ ཨཉྙཏརམྤི ཏེས’’ནྟི. ཨཱདིནཱ (སུ. ནི. ༣༥) –
ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟེ ཨཱགཏཾ. སཱཝཀབྷཱསིཏམྤི –
‘‘སབྦོ ¶ རཱགོ པཧཱིནོ མེ,
སབྦོ དོསོ སམཱུཧཏོ;
སབྦོ མེ ཝིཧཏོ མོཧོ,
སཱིཏིབྷཱུཏོསྨི ནིབྦུཏོ’’ཏི. ཨཱདིནཱ (ཐེརགཱ. ༧༩) –
ཐེརགཱཐཱསུ ¶ ,
‘‘ཀཱཡེན སཾཝུཏཱ ཨཱསིཾ, ཝཱཙཱཡ ཨུད ཙེཏསཱ;
སམཱུལཾ ཏཎྷམབྦུཡ྄ཧ, སཱིཏིབྷཱུཏཱམྷི ནིབྦུཏཱ’’ཏི. (ཐེརཱིགཱ. ༡༥); –
ཐེརཱིགཱཐཱསུ ཙ ཨཱགཏཾ. ཨཉྙཱནིཔི སཀྐཱདཱིཧི དེཝེཧི བྷཱསིཏཱནི ‘‘ཨཧོ དཱནཾ པརམདཱནཾ, ཀསྶཔེ སུཔྤཏིཊྛིཏ’’ནྟིཨཱདཱིནི (ཨུདཱ. ༢༧). སོཎདཎྜབྲཱཧྨཎཱདཱིཧི མནུསྶེཧི ཙ བྷཱསིཏཱནི ‘‘ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ’’ཏིཨཱདཱིནི (དཱི. ནི. ༢.༣༧༡; མ. ནི. ༡.༢༩༠; ༢.༢༩༠, ༣༥༧; སཾ. ནི. ༡༡༨༧; ༢.༣༨; ཨ. ནི. ༥.༡༩༤) ཏིསྶོ སངྒཱིཏིཡོ ཨཱརུལ༹ྷཱནི ཨུདཱནཱནི སནྟི ཨེཝ, ཏཱནི སབྦཱནིཔི ཨིདྷ ན ཨདྷིཔྤེཏཱནི. ཡཾ པན སམྨཱསམྦུདྡྷེན སཱམཾ ཨཱཧཙྩབྷཱསིཏཾ ཛིནཝཙནབྷཱུཏཾ, ཏདེཝ དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ‘‘ཨུདཱན’’ནྟི སངྒཱིཏཾ, ཏདེཝ ཙ སནྡྷཱཡ བྷགཝཏཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཾ ནཝདྷཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨུདྡིསནྟེན ‘‘ཨུདཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཡཱ པན ‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’’ནྟིཨཱདིཀཱ (དྷ. པ. ༡༥༣) གཱཐཱ བྷགཝཏཱ བོདྷིམཱུལེ ཨུདཱནཝསེན པཝཏྟིཏཱ, ཨནེཀསཏསཧསྶཱནཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཨུདཱནབྷཱུཏཱ ཙ, ཏཱ ཨཔརབྷཱགེ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀསྶ བྷགཝཏཱ དེསིཏཏྟཱ དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཨུདཱནཔཱལི༹ཡཾ སངྒཧཾ ཨནཱརོཔེཏྭཱ དྷམྨཔདེ སངྒཧིཏཱ, ཡཉྩ ‘‘ཨཉྙཱསི ཝཏ བྷོ ཀོཎྜཉྙོ ཨཉྙཱསི ཝཏ བྷོ ཀོཎྜཉྙོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༧; པཊི. མ. ༢.༣༠) ཨུདཱནཝཙནཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཡཱ དེཝམནུསྶཱནཾ པཝེདནསམཏྠནིགྒྷོསཝིཔྥཱརཾ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ, ཏདཔི པཋམབོདྷིཡཾ སབྦེསཾ ཨེཝ བྷིཀྑཱུནཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཔཙྩཝེཀྑཎཧེཏུཀཾ ‘‘ཨཱརཱདྷཡིཾསུ ཝཏ མཾ བྷིཀྑཱུ ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཾ (མ. ནི. ༡.༢༢༥) ཝིཡ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནསུཏྟནྟདེསནཱཔརིཡོསཱནེ ཨཏྟནཱཔི ཨདྷིགཏདྷམྨེཀདེསསྶ ཡཐཱདེསིཏསྶ ཨརིཡམགྒསྶ སབྦཔཋམཾ སཱཝཀེསུ ཐེརེན ཨདྷིགཏཏྟཱ ཨཏྟནོ པརིསྶམསྶ སཕལབྷཱཝཔཙྩཝེཀྑཎཧེཏུཏཾ པཱིཏིསོམནསྶཛནིཏཾ ¶ ཨུདཱཧཱརམཏྟཾ, ན པན ‘‘ཡདཱ ཧཝེ པཱཏུབྷཝནྟི དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཝིཡ (མཧཱཝ. ༡; ཨུདཱ. ༡) པཝཏྟིཡཱ, ནིཝཏྟིཡཱ ཝཱ པཀཱསནནྟི དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཨུདཱནཔཱལི༹ཡཾ ན སངྒཱིཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཨུདཱནཔཱལི༹ཡཾ པན ཨཊྛསུ ཝགྒེསུ དས དས ཀཏྭཱ ཨསཱིཏིཡེཝ སུཏྟནྟཱ སངྒཱིཏཱ. ཏཐཱ ཧི ཏདཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ –
‘‘ཨསཱིཏིཡེཝ སུཏྟནྟཱ, ཝགྒཱ ཨཊྛ སམཱསཏོ’’ཏི. (ཨུདཱ. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ).
ཨིདྷ ¶ པན ‘‘དྭེཨསཱིཏི སུཏྟནྟཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨུདཱནཔཱལི༹ཡཱ ན སམེཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨསཱིཏི སུཏྟནྟཱ’’ཏི པཱཋེན བྷཝིཏབྦཾ. ཨཔིཙ ན ཀེཝལཾ ཨིདྷེཝ, ཨཐ ཁོ ཨཉྙཱསུཔི (ཝི. ཨཊྛ. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱ) ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱསུ (དྷ. སཾ. ནིདཱནཀཐཱ) ཏཐཱཡེཝ ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཨཔྤཀཾ པན ཨཱུནམདྷིཀཾ ཝཱ གཎནཱུཔགཾ ན ཧོཏཱི’’ཏི པརིཡཱཡེན ཨནེཀཾསེན ཝུཏྟཾ སིཡཱ. ཡཐཱ ཝཱ ཏཐཱ ཝཱ ཨནུམཱནེན གཎནམེཝ ཧི ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཱུནཱདྷིཀསངྑྱཱ, ཨིཏརཐཱ ཏཱཡེཝ ན སིཡུནྟིཔི ཝདནྟི, པཙྪཱ པམཱདལེཁཝཙནཾ ཝཱ ཨེཏཾ.
ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟཱཏི ཨེཏྠ ཨཱདིསདྡེན ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ, ཝུཏྟམརཧཏཱཏི མེ སུཏཾ. ཨེཀདྷམྨཾ བྷིཀྑཝེ, པཛཧཐ, ཨཧཾ ཝོ པཱཊིབྷོགོ ཨནཱགཱམིཏཱཡ. ཀཏམཾ ཨེཀདྷམྨཾ? ལོབྷཾ བྷིཀྑཝེ, ཨེཀདྷམྨཾ པཛཧཐ, ཨཧཾ ཝོ པཱཊིབྷོགོ ཨནཱགཱམིཏཱཡཱ’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༡) ཨེཝམཱདིནཱ ཨེཀདུཀཏིཀཙཏུཀྐནིཔཱཏཝསེན ཝུཏྟཾ དྭཱདསུཏྟརསཏསུཏྟསམཱུཧཾ སངྒཎྷཱཏི. ཏཐཱ ཧི ཨིཏིཝུཏྟཀཔཱལི༹ཡམེཝ ཨུདཱནགཱཐཱཧི དྭཱདསུཏྟརསཏསུཏྟཱནི གཎེཏྭཱ སངྒཱིཏཱནི, ཏདཊྛཀཐཱཡམྤི (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ནིདཱནཝཎྞནཱ) ཏཐཱཡེཝ ཝུཏྟཾ. ཏསྨཱ ‘‘དྭཱདསུཏྟརསཏསུཏྟནྟཱ’’ ཨིཙྩེཝ པཱཋེན བྷཝིཏབྦཾ, ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ཝཱ ཨནེཀཾསཏོ ཝུཏྟནྟིཔི ཝཏྟུཾ སཀྐཱ, ཏཐཱཔི ཨཱིདིསེ ཋཱནེ པམཱཎཾ དསྶེནྟེན ཡཱཐཱཝཏོཝ ནིཡམེཏྭཱ དསྶེཏབྦནྟི ‘‘དསུཏྟརསཏསུཏྟནྟཱ’’ཏི ཨིདཾ པཙྪཱ པམཱདལེཁམེཝཱཏི གཧེཏབྦནྟི ཝདནྟི. ཨིཏི ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ ཨིཏིཝུཏྟཾ. ཨིཏིཝུཏྟནྟི སངྒཱིཏཾ ཨིཏིཝུཏྟཀཾ. རུལ༹ྷིནཱམཾ ཝཱ ཨེཏཾ ཡཐཱ ‘‘ཡེཝཱཔནཀཾ, ནཏུམྷཱཀཝགྒོ’’ཏི, ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ, ཝུཏྟམརཧཏཱཏི མེ སུཏནྟི ནིདཱནཝཙནེན སངྒཱིཏཾ ཡཐཱཝུཏྟསུཏྟསམཱུཧཾ.
ཛཱཏཾ ¶ བྷཱུཏཾ པུརཱཝུཏྠཾ བྷགཝཏོ པུབྦཙརིཏཾ ཀཱཡཏི ཀཐེཏི པཀཱསེཏི ཨེཏེནཱཏི ཛཱཏཀཾ, ཏཾ པན ཨིམཱནཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔཎྞཀཛཱཏཀཱདཱིནཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘པཉྙཱསཱདྷིཀཱནི པཉྩཛཱཏཀསཏཱནཱི’’ཏི ཨིདཾ ཨཔྤཀཾ པན ཨཱུནམདྷིཀཾ ཝཱ གཎནཱུཔགཾ ན ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཨནེཀཾསེན, ཝོཧཱརསུཁཏཱམཏྟེན ཙ ཝུཏྟཾ. ཨེཀཾསཏོ ཧི སཏྟཙཏྟཱལཱིསཱདྷིཀཱནིཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟགཎནཏོ ཏཱིཧི ཨཱུནཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཨེཀནིཔཱཏེ པཉྙཱསསཏཾ, དུཀནིཔཱཏེ སཏཾ, ཏིཀནིཔཱཏེ པཉྙཱས, ཏཐཱ ཙཏུཀྐནིཔཱཏེ, པཉྩཀནིཔཱཏེ པཉྩཝཱིས, ཚཀྐནིཔཱཏེ ཝཱིས, སཏྟནིཔཱཏེ ཨེཀཝཱིས, ཨཊྛནིཔཱཏེ དས, ནཝནིཔཱཏེ དྭཱདས, དསནིཔཱཏེ སོལ༹ས, ཨེཀཱདསནིཔཱཏེ ནཝ, དྭཱདསནིཔཱཏེ དས, ཏཐཱ ཏེརསནིཔཱཏེ, པཀིཎྞཀནིཔཱཏེ ཏེརས, ཝཱིསཏིནིཔཱཏེ ཙུདྡས, ཏིཾསནིཔཱཏེ དས, ཙཏྟཱལཱིསནིཔཱཏེ པཉྩ, པཎྞཱསནིཔཱཏེ ཏཱིཎི, སཊྛིནིཔཱཏེ ¶ དྭེ, ཏཐཱ སཏྟཏིནིཔཱཏེ, ཨསཱིཏིནིཔཱཏེ པཉྩ, མཧཱནིཔཱཏེ དསཱཏི སཏྟཙཏྟཱལཱིསཱདྷིཀཱནེཝ པཉྩ ཛཱཏཀསཏཱནི སངྒཱིཏཱནཱིཏི.
ཨབྦྷུཏོ དྷམྨོ སབྷཱཝོ ཝུཏྟོ ཡཏྠཱཏི ཨབྦྷུཏདྷམྨཾ, ཏཾ པནིདནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརོམེ’’ཏིཨཱདི. ཨཱདིསདྡེན ཙེཏྠ –
‘‘ཙཏྟཱརོམེ བྷིཀྑཝེ, ཨཙྪརིཡཱ ཨབྦྷུཏཱ དྷམྨཱ ཨཱནནྡེ. ཀཏམེ ཙཏྟཱརོ? སཙེ བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུཔརིསཱ ཨཱནནྡཾ དསྶནཱཡ ཨུཔསངྐམཏི, དསྶནེནཔི སཱ ཨཏྟམནཱ ཧོཏི. ཏཏྲ ཙེ ཨཱནནྡོ, དྷམྨཾ བྷཱསཏི, བྷཱསིཏེནཔི སཱ ཨཏྟམནཱ ཧོཏི, ཨཏིཏྟཱཝ བྷིཀྑཝེ བྷིཀྑུཔརིསཱ ཧོཏི, ཨཐ ཨཱནནྡོ ཏུཎྷཱི བྷཝཏི. སཙེ བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནཱིཔརིསཱ…པེ… ཨུཔཱསཀཔརིསཱ…པེ… ཨུཔཱསིཀཱ – པརིསཱ…པེ… ཏུཎྷཱི བྷཝཏི. ཨིམེ ཁོ བྷིཀྑཝེ…པེ… ཨཱནནྡེ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༡༢༩) –
ཨེཝམཱདིནཡཔྤཝཏྟཾ ཏཏྠ ཏཏྠ བྷཱསིཏཾ སབྦམྤི ཨཙྪརིཡབྦྷུཏདྷམྨཔཊིསཾཡུཏྟཾ སུཏྟནྟཾ སངྒཎྷཱཏི.
ཙཱུལ༹ཝེདལླཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༤༦༠) ཝིསཱཁེན ནཱམ ཨུཔཱསཀེན པུཊྛཱཡ དྷམྨདིནྣཱཡ ནཱམ བྷིཀྑུནིཡཱ བྷཱསིཏཾ སུཏྟཾ ཙཱུལ༹ཝེདལླཾ ནཱམ. མཧཱཀོཊྛིཀཏྠེརེན པུཙྪིཏེན ཨཱཡསྨཏཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརེན བྷཱསིཏཾ མཧཱཝེདལླཾ (མ. ནི. ༡.༤༤༩) ནཱམ. སམྨཱདིཊྛིསུཏྟམྤི ¶ (མ. ནི. ༡.༨༩) བྷིཀྑཱུཧི པུཊྛེན ཏེནེཝ བྷཱསིཏཾ, ཨེཏཱནི མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣཱནི. སཀྐཔཉྷཾ (དཱི. ནི. ༢.༣༤༤) པན སཀྐེན པུཊྛོ བྷགཝཱ ཨབྷཱསི, ཏཾ དཱིགྷནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣཾ. མཧཱཔུཎྞམསུཏྟཾ (མ. ནི. ༣.༨༥) པན ཏདཧུཔོསཐེ པནྣརསེ པུཎྞམཱཡ རཏྟིཡཱ ཨཉྙཏརེན བྷིཀྑུནཱ པུཊྛེན བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ, ཏཾ མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣཾ. ཨེཝམཱདཡོ སབྦེཔི ཏཏྠ ཏཏྠཱགཏཱ ཝེདཉྩ ཏུཊྛིཉྩ ལདྡྷཱ ལདྡྷཱ པུཙྪིཏསུཏྟནྟཱ ‘‘ཝེདལླ’’ནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཝེདནྟི ཉཱཎཾ. ཏུཊྛིནྟི ཡཐཱབྷཱསིཏདྷམྨདེསནཾ ཝིདིཏྭཱ ‘‘སཱདྷུ ཨཡྻེ སཱདྷཱཝུསོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨབྦྷནུམོདནཝསཔྤཝཏྟཾ པཱིཏིསོམནསྶཾ. ལདྡྷཱ ལདྡྷཱཏི ལབྷིཏྭཱ ལབྷིཏྭཱ, པུནཔྤུནཾ ལབྷིཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཨེཏེན ཝེདསདྡོ ཉཱཎེ, སོམནསྶེ ཙ ཨེཀསེསནཡེན, སཱམཉྙནིདྡེསེན ཝཱ པཝཏྟཏི, ཝེདམྷི ནིསྶིཏཾ ཏསྶ ལབྷཱཔནཝསེནཱཏི ཝེདལླནྟི ཙ དསྶེཏི.
ཨེཝཾ ¶ ཨངྒཝསེན སཀལམྤི བུདྡྷཝཙནཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨིདཱནི དྷམྨཀྑནྡྷཝསེན ཝིབྷཛིཏུཀཱམོ ‘‘ཀཐ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ དྷམྨཀྑནྡྷཝསེནཱཏི དྷམྨརཱསིཝསེན. ‘‘དྭཱསཱིཏཱི’’ཏི ཨཡཾ གཱཐཱ ཝུཏྟཏྠཱཝ. ཨེཝཾ པརིདཱིཔིཏདྷམྨཀྑནྡྷཝསེནཱཏི གོཔཀམོགྒལླཱནེན ནཱམ བྲཱཧྨཎེན པུཊྛེན གོཔཀམོགྒལླཱནསུཏྟེ (མ. ནི. ༣.༧༩) ཨཏྟནོ གུཎཔྤཀཱསནཏྠཾ ཝཱ ཐེརགཱཐཱཡཾ (ཐེརགཱ. ༡༠༡༧ ཨཱདཡོ) ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡཏྠེརེན སམནྟཏོ དཱིཔིཏདྷམྨཀྑནྡྷཝསེན ཨིམིནཱ ཨེཝཾ ཏེན ཨཔརིདཱིཔིཏཱཔི དྷམྨཀྑནྡྷཱ སནྟཱིཏི པཀཱསེཏི, ཏསྨཱ ཀཐཱཝཏྠུཔྤཀརཎ མཱདྷུརིཡསུཏྟཱདཱིནཾ (མ. ནི. ༢.༣༡༧) ཝིམཱནཝཏྠཱདཱིསུ ཀེསཉྩི གཱཐཱནཉྩ ཝསེན ཙཏུརཱསཱིཏིསཧསྶཏོཔི དྷམྨཀྑནྡྷཱནཾ ཨདྷིཀཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨེཏྠ ཙ སུབྷསུཏྟཾ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༤), གོཔཀམོགྒལླཱནསུཏྟཉྩ པརིནིབྦུཏེ བྷགཝཏི ཨཱནནྡཏྠེརེན བྷཱསིཏཏྟཱ ཙཏུརཱསཱིཏིདྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶེསུ ཨནྟོགདྷཾ ཧོཏི, ན ཧོཏཱིཏི? པཊིསམྦྷིདཱགཎྛིཔདེ ཏཱཝ ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ‘‘སཡཾ ཝུཏྟདྷམྨཀྑནྡྷཱནམྤི བྷིཀྑུཏོ གཧིཏེཡེཝ སངྒཧེཏྭཱ ཨེཝམཱཧཱཏི དཊྛབྦ’’ནྟི, བྷགཝཏཱ པན དིནྣནཡེ ཋཏྭཱ བྷཱསིཏཏྟཱ ‘‘སཡཾ ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ སུཏྟདྭཡཾ བྷགཝཏོ གཧིཏེཡེཝ སངྒཧེཏྭཱ ཝུཏྟ’’ནྟི ཨེཝམྤི ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཏརཾ ཝིཡ དིསྶཏི. བྷགཝཏཱ ཧི དིནྣནཡེ ཋཏྭཱ སཱཝཀཱ དྷམྨཾ དེསེནྟི, ཏེནེཝ སཱཝཀབྷཱསིཏམྤི ཀཐཱཝཏྠཱདིཀཾ བུདྡྷབྷཱསིཏཾ ནཱམ ཛཱཏཾ ¶ , ཏཏོཡེཝ ཙ ཨཏྟནཱ བྷཱསིཏམྤི སུབྷསུཏྟཱདིཀཾ སངྒཱིཏིམཱརོཔེནྟེན ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡཏྠེརེན ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
ཨེཀཱནུསནྡྷིཀཾ སུཏྟཾ སཏིཔཊྛཱནཱདི. སཏིཔཊྛཱནསུཏྟཉྷི ‘‘ཨེཀཱཡནོ ཨཡཾ བྷིཀྑཝེ, མགྒོ སཏྟཱནཾ ཝིསུདྡྷིཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༣; མ. ནི. ༡.༡༠༦; སཾ. ནི. ༣.༣༦༧-༣༨༤) ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ ཨཱརབྷིཏྭཱ ཏེསཾཡེཝ ཝིབྷཱགདསྶནཝསེན པཝཏྟཏྟཱ ‘‘ཨེཀཱནུསནྡྷིཀ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨནེཀཱནུསནྡྷིཀཾ པརིནིབྦཱནསུཏྟཱདི (དཱི. ནི. ༢.༡༣༡ ཨཱདཡོ) པརིནིབྦཱནསུཏྟཉྷི ནཱནཱཋཱནེསུ ནཱནཱདྷམྨདེསནཱནཾ ཝསེན པཝཏྟཏྟཱ ‘‘ཨནེཀཱནུསནྡྷིཀ’’ནྟི ཝུཙྩཏི.
‘‘ཀཏི ཚིནྡེ ཀཏི ཛཧེ, ཀཏི ཙུཏྟརི བྷཱཝཡེ;
ཀཏི སངྒཱཏིགོ བྷིཀྑུ, ‘ཨོགྷཏིཎྞོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༥); –
ཨེཝམཱདིནཱ པཉྷཱཔུཙྪནཾ གཱཐཱབནྡྷེསུ ཨེཀོ དྷམྨཀྑནྡྷོ.
‘‘པཉྩ ¶ ཚིནྡེ པཉྩ ཛཧེ, པཉྩ ཙུཏྟརི བྷཱཝཡེ;
པཉྩ སངྒཱཏིགོ བྷིཀྑུ, ‘ཨོགྷཏིཎྞོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༥); –
ཨེཝམཱདིནཱ ཙ ཝིསྶཛྫནཾ ཨེཀོ དྷམྨཀྑནྡྷོ.
ཏིཀདུཀབྷཱཛནཾ དྷམྨསངྒཎིཡཾ ནིཀྑེཔཀཎྜཨཊྛཀཐཱཀཎྜཝསེན གཧེཏབྦཾ. ཏསྨཱ ཡཾ ཀུསལཏྟིཀམཱཏིཀཱཔདསྶ (དྷ. ས. ༡) ཝིབྷཛནཝསེན ནིཀྑེཔཀཎྜེ ཝུཏྟཾ –
‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ? ཏཱིཎི ཀུསལམཱུལཱནི…པེ… ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ. ཀཏམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ? ཏཱིཎི ཨཀུསལམཱུལཱནི…པེ… ཨིམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ. ཀཏམེ དྷམྨཱ ཨབྱཱཀཏཱ’’? ཀུསལཱཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཝིཔཱཀཱ…པེ… ཨིམེ དྷམྨཱ ཨབྱཱཀཏཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༨༧),
ཨཡམེཀོ དྷམྨཀྑནྡྷོ. ཨེས ནཡོ སེསཏྟིཀདུཀཔདཝིབྷཛནེསུཔི. ཡདཔི ཨཊྛཀཐཱཀཎྜེ ཝུཏྟཾ –
‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ? ཙཏཱུསུ བྷཱུམཱིསུ ཀུསལཾ. ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ. ཀཏམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ? དྭཱདས ཨཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདཱ. ཨིམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ. ཀཏམེ དྷམྨཱ ཨབྱཱཀཏཱ? ཙཏཱུསུ ¶ བྷཱུམཱིསུ ཝིཔཱཀོ ཏཱིསུ བྷཱུམཱིསུ ཀིརིཡཱབྱཱཀཏཾ རཱུཔཉྩ ནིབྦཱནཉྩ. ཨིམེ དྷམྨཱ ཨབྱཱཀཏཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༣༨༦),
ཨཡཾ ཀུསལཏྟིཀམཱཏིཀཱཔདསྶ ཝིབྷཛནཝསེན པཝཏྟོ ཨེཀོ དྷམྨཀྑནྡྷོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཙིཏྟཝཱརབྷཱཛནཾ པན ཙིཏྟུཔྤཱདཀཎྜ ཝསེན (དྷ. ས. ༡) གཧེཏབྦཾ. ཡཉྷི ཏཏྠ ཝུཏྟཾ ཀུསལཙིཏྟཝིབྷཛནཏྠཾ –
‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ? ཡསྨིཾ སམཡེ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི སོམནསྶསཧགཏཾ ཉཱཎསམྤཡུཏྟཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ ཝཱ…པེ… ཏསྨིཾ སམཡེ ཕསྶོ ཧོཏི…པེ… ཨཝིཀྑེཔོ ཧོཏཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༡),
ཨཡམེཀོ ¶ དྷམྨཀྑནྡྷོ. ཨེཝཾ སེསཙིཏྟཝཱརཝིབྷཛནེསུ. ཨེཀོ དྷམྨཀྑནྡྷོཏི (ཨེཀམེཀོ དྷམྨཀྑནྡྷོ ཚལ༹ ཨཊྛ.) ཙ ཨེཀེཀོ དྷམྨཀྑནྡྷོཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨེཀམེཀཾ ཏིཀདུཀབྷཱཛནཾ, ཨེཀམེཀཾ ཙིཏྟཝཱརབྷཱཛན’’ནྟི ཙ ཝཙནཏོ ཧི ‘‘ཨེཀེཀོ’’ཏི ཨཝུཏྟེཔི ཨཡམཏྠོ སཱམཏྠིཡཏོ ཝིཉྙཱཡམཱནོཝ ཧོཏི.
ཝཏྠུ ནཱམ སུདིནྣཀཎྜཱདི. མཱཏིཀཱ ནཱམ ‘‘ཡོ པན བྷིཀྑུ བྷིཀྑཱུནཾ སིཀྑཱསཱཛཱིཝསམཱཔནྣོ’’ཏིཨཱདིནཱ (པཱརཱ. ༤༤) ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཛ྄ཛྷཱཙཱརེ པཉྙཏྟཾ ཨུདྡེས སིཀྑཱཔདཾ. པདབྷཱཛནིཡནྟི ཏསྶ ཏསྶ སིཀྑཱཔདསྶ ‘‘ཡོ པནཱཏི ཡོ ཡཱདིསོ’’ཏིཨཱདི (པཱརཱ. ༤༥) ནཡཔྤཝཏྟཾ པདཝིབྷཛནཾ. ཨནྟརཱཔཏྟཱིཏི ‘‘པཊིལཱཏཾ ཨུཀྑིཔཏི, ཨཱཔཏྟི དུཀྐཊསྶཱ’’ཏི (པཱཙི. ༣༥༥) ཨེཝམཱདིནཱ སིཀྑཱཔདནྟརེསུ པཉྙཏྟཱ ཨཱཔཏྟི. ཨཱཔཏྟཱིཏི ཏཾཏཾསིཀྑཱཔདཱནུརཱུཔཾ ཝུཏྟོ ཏིཀཙྪེདམུཏྟོ ཨཱཔཏྟིཝཱརོ. ཨནཱཔཏྟཱིཏི ‘‘ཨནཱཔཏྟི ཨཛཱནནྟསྶ ཨསཱདིཡནྟསྶ ཁིཏྟཙིཏྟསྶ ཝེདནཱཊྚསྶ ཨཱདིཀམྨིཀསྶཱ’’ཏིཨཱདི (པཱརཱ. ༦༦) ནཡཔྤཝཏྟོ ཨནཱཔཏྟིཝཱརོ. ཏིཀཙྪེདོཏི ‘‘དསཱཧཱཏིཀྐནྟེ ཨཏིཀྐནྟསཉྙཱི ནིསྶགྒིཡཾ པཱཙིཏྟིཡཾ, དསཱཧཱཏིཀྐནྟེ ཝེམཏིཀོ…པེ… དསཱཧཱཏིཀྐནྟེ ཨནཏིཀྐནྟསཉྙཱི ནིསྶགྒིཡཾ པཱཙིཏྟིཡ’’ནྟི (པཱརཱ. ༤༦༨) ཨེཝམཱདིནཡཔྤཝཏྟོ ཏིཀཔཱཙིཏྟིཡ-ཏིཀ-དུཀྐཊཱདིབྷེདོ ཏིཀཔརིཙྪེདོ. ཏཏྠཱཏི ཏེསུ ཝཏྠུམཱཏིཀཱདཱིསུ.
ཨེཝཾ ¶ ཨནེཀནཡསམལངྐཏཾ སངྒཱིཏིཔྤཀཱརཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཨཡཾ དྷམྨོ, ཨཡཾ ཝིནཡོ…པེ… ཨིམཱནི ཙཏུརཱསཱིཏི དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནཱི’’ཏི བུདྡྷཝཙནཾ དྷམྨཝིནཡཱདིབྷེདེན ཝཝཏྠཔེཏྭཱ སངྒཱཡནྟེན མཧཱཀསྶཔཔྤམུཁེན ཝསཱིགཎེན ཨནེཀཙྪརིཡཔཱཏུབྷཱཝཔཊིམཎྜིཏཱཡ སངྒཱིཏིཡཱ ཨིམསྶ དཱིགྷཱགམསྶ དྷམྨབྷཱཝོ, མཛ྄ཛྷིམབུདྡྷཝཙནཱདིབྷཱཝོ ཙ ཝཝཏྠཱཔིཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝམེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. སཱདྷཱརཎཝཙནེན དསྶིཏེཔི ཧི ‘‘ཡདཏྠཾ སཾཝཎྞེཏུཾ ཨིདམཱརབྷཏི, སོཡེཝ པདྷཱནཝསེན དསྶིཏོ’’ཏི ཨཱཙརིཡེཧི ཨཡཾ སམྦནྡྷོ ཝུཏྟོ. ཨཔརོ ནཡོ – ཧེཊྛཱ ཝུཏྟེསུ ཨེཀཝིདྷཱདིབྷེདབྷིནྣེསུ པཀཱརེསུ དྷམྨཝིནཡཱདིབྷཱཝོ སངྒཱིཏིཀཱརཀེ ཧེཝ སངྒཱིཏིཀཱལེ ཝཝཏྠཱཔིཏོ, ན པཙྪཱ ཀཔྤནམཏྟསིདྡྷོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝམེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧཱཏིཔི ཝཏྟབྦོ. ན ཀེཝལཾ ཡཐཱཝུཏྟཔྤཀཱརམེཝ ཝཝཏྠཱཔེཏྭཱ སངྒཱིཏཾ, ཨཐ ཁོ ཨཉྙམྤཱིཏི དསྶེཏི ‘‘ན ཀེཝལཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨུདཱནསངྒཧོ ནཱམ པཋམཔཱརཱཛིཀཱདཱིསུ ཨཱགཏཱནཾ ཝིནཱིཏཝཏྠུཨཱདཱིནཾ སངྑེཔཏོ སངྒཧདསྶནཝསེན དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཋཔིཏཱ –
‘‘མཀྐཊཱི ¶ ཝཛྫིཔུཏྟཱ ཙ, གིཧཱི ནགྒོ ཙ ཏིཏྠིཡཱ;
དཱརིཀུཔྤལཝཎྞཱ ཙ, བྱཉྫནེཧི པརེ དུཝེ’’ཏི. ཨཱདིཀཱ (པཱརཱ. ༦༦); –
གཱཐཱཡོ. ཝུཙྩམཱནསྶ ཧི ཝུཏྟསྶ ཝཱ ཨཏྠསྶ ཝིཔྤཀིཎྞབྷཱཝེན པཝཏྟིཏུཾ ཨདཏྭཱ ཨུདྡྷཾ དཱནཾ རཀྑཎཾ ཨུདཱནཾ, སངྒཧཝཙནནྟི ཨཏྠོ. སཱིལཀྑནྡྷཝགྒམཱུལཔརིཡཱཡཝགྒཱདིཝསེན ཝགྒསངྒཧོ. ཝགྒོཏི ཧི དྷམྨསངྒཱཧཀེཧེཝ ཀཏཱ སུཏྟསམུདཱཡསྶ སམཉྙཱ. ཨུཏྟརིམནུསྶཔེཡྻཱལནཱིལཔེཡྻཱལཱདིཝསེན པེཡྻཱལསངྒཧོ. པཱཏུཾ རཀྑིཏུཾ, ཝིཏྠཱརིཏུཾ ཝཱ ཨལནྟི ཧི པེཡྻཱལཾ, སངྑིཔིཏྭཱ དསྶནཝཙནཾ. ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡཱདཱིསུ ནིཔཱཏསངྒཧོ, གཱཐངྒཱདིཝསེན ནིཔཱཏནཾ. སམུདཱཡཀརཎཉྷི ནིཔཱཏོ. དེཝཏཱསཾཡུཏྟཱདིཝསེན (སཾ. ནི. ༡.༡) སཾཡུཏྟསངྒཧོ. ཝགྒསམུདཱཡེ ཨེཝ དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཀཏཱ སཾཡུཏྟསམཉྙཱ. མཱུལཔཎྞཱསཀཱདིཝསེན པཎྞཱསསངྒཧོ, པཉྙཱས པཉྙཱས སུཏྟཱནི གཎེཏྭཱ སངྒཧོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཱདིསདྡེན ཏསྶཾ ཏསྶཾ པཱལི༹ཡཾ དིསྶམཱནཾ སངྒཱིཏིཀཱརཀཝཙནཾ སངྒཎྷཱཏི. ཨུདཱནསངྒཧ…པེ… པཎྞཱསསངྒཧཱདཱིཧི ཨནེཀཝིདྷཾ ཏཐཱ. སཏྟཧི མཱསེཧཱིཏི ཀིརིཡཱཔཝགྒེ ཏཏིཡཱ ‘‘ཨེཀཱཧེནེཝ ¶ བཱརཱཎསིཾ པཱཡཱསི. ནཝཧི མཱསེཧི ཝིཧཱརཾ ནིཊྛཱཔེསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཀིརིཡཱཡ ཨཱསུཾ པརིནིཊྛཱཔནཉྷི ཀིརིཡཱཔཝགྒོ.
ཏདཱ ཨནེཀཙྪརིཡཔཱཏུབྷཱཝདསྶནེན སཱདྷཱུནཾ པསཱདཛནནཏྠམཱཧ ‘‘སངྒཱིཏིཔརིཡོསཱནེ ཙསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཨསྶ བུདྡྷཝཙནསྶ སངྒཱིཏིཔརིཡོསཱནེ སཉྫཱཏཔྤམོདཱ ཝིཡ, སཱདྷུཀཱརཾ དདམཱནཱ ཝིཡ ཙ སངྐམྤི…པེ… པཱཏུརཧེསུནྟི སམྦནྡྷོ. ཝིཡཱཏི ཧི ཨུབྷཡཏྠ ཡོཛེཏབྦཾ. པཝཏྟནེ, པཝཏྟནཱཡ ཝཱ སམཏྠཾ པཝཏྟནསམཏྠཾ. ཨུདཀཔརིཡནྟནྟི པཐཝཱིསནྡྷཱརཀཨུདཀཔརིཡོསཱནཾ ཀཏྭཱ, སཧ ཏེན ཨུདཀེན, ཏཾ ཝཱ ཨུདཀཾ ཨཱཧཙྩཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཏེན ཨེཀདེསཀམྤནཾ ནིཝཱརེཏི. སངྐམྤཱིཏི ཨུདྡྷཾ ཨུདྡྷཾ གཙྪནྟཱི སུཊྛུ ཀམྤི. སམྤཀམྤཱིཏི ཨུདྡྷམདྷོ ཙ གཙྪནྟཱི སམྨཱ པཀཱརེན ཀམྤི. སམྤཝེདྷཱིཏི ཙཏཱུསུ དིསཱསུ གཙྪནྟཱི སུཊྛུ བྷིཡྻོ པཝེདྷི. ཨེཝཾ ཨེཏེན པདཏྟཡེན ཚཔྤཀཱརཾ པཐཝཱིཙལནཾ དསྶེཏི. ཨཐ ཝཱ པུརཏྠིམཏོ, པཙྪིམཏོ ཙ ཨུནྣམནཨོནམནཝསེན སངྐམྤི. ཨུཏྟརཏོ, དཀྑིཎཏོ ཙ ཨུནྣམནཨོནམནཝསེན སམྤཀམྤི. མཛ྄ཛྷིམཏོ, པརིཡནྟཏོ ཙ ཨུནྣམནཨོནམནཝསེན སམྤཝེདྷི. ཨེཝམྤི ཚཔྤཀཱརཾ པཐཝཱིཙལནཾ དསྶེཏི, ཡཾ སནྡྷཱཡ ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ –-
‘‘པུརཏྠིམཏོ ཨུནྣམཏི པཙྪིམཏོ ཨོནམཏི, པཙྪིམཏོ ཨུནྣམཏི པུརཏྠིམཏོ ཨོནམཏི, ཨུཏྟརཏོ ཨུནྣམཏི དཀྑིཎཏོ ཨོནམཏི, དཀྑིཎཏོ ཨུནྣམཏི ཨུཏྟརཏོ ཨོནམཏི ¶ , མཛ྄ཛྷིམཏོ ཨུནྣམཏི པརིཡནྟཏོ ཨོནམཏི, པརིཡནྟཏོ ཨུནྣམཏི མཛ྄ཛྷིམཏོ ཨོནམཏཱིཏི ཨེཝཾ ཚཔྤཀཱརཾ…པེ… ཨཀམྤིཏྠཱ’’ཏི (བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༧༡).
ཨཙྪརཾ པཧརིཏུཾ ཡུཏྟཱནི ཨཙྪརིཡཱནི, པུཔྥཝསྶཙེལུཀྑེཔཱདཱིནི ཨཉྙཱཡཔི སཱ སམཉྙཱཡ པཱཀཊཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཡཱ ལོཀེ’’ཏིཨཱདི. ཡཱ པཋམམཧཱསངྒཱིཏི དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི མཧཱཀསྶཔཱདཱིཧི པཉྩཧི སཏེཧི ཡེན ཀཏཱ སངྒཱིཏཱ, ཏེན པཉྩ སཏཱནི ཨེཏིསྶཱཏི ‘‘པཉྩསཏཱ’’ཏི ཙ ཐེརེཧེཝ ཀཏཏྟཱ ཐེརཱ མཧཱཀསྶཔཱདཡོ ཨེཏིསྶཱ, ཐེརེཧི ཝཱ ཀཏཱཏི ‘‘ཐེརིཀཱ’’ཏི ཙ ལོཀེ པཝུཙྩཏི, ཨཡཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏི ནཱམཱཏི སམྦནྡྷོ.
ཨེཝཾ ¶ པཋམམཧཱསངྒཱིཏི དསྶེཏྭཱ ཡདཏྠཾ སཱ ཨིདྷ དསྶིཏཱ, ཨིདཱནི ཏཾ ནིདཱནཾ ནིགམནཝསེན དསྶེནྟོ ‘‘ཨིམིསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཱདིནིཀཱཡསྶཱཏི སུཏྟནྟཔིཊཀཔརིཡཱཔནྣེསུ པཉྩསུ ནིཀཱཡེསུ ཨཱདིབྷཱུཏསྶ དཱིགྷནིཀཱཡསྶ. ཁུདྡཀཔརིཡཱཔནྣོ ཧི ཝིནཡོ པཋམཾ སངྒཱིཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘སུཏྟནྟ པིཊཀེ’’ཏི. ཏེནཱཏི ཏཐཱཝུཏྟཏྟཱ, ཨིམིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཔཋམམཧཱསངྒཱིཏིཡཾ ཏཐཱཝཙནམེཝ སནྡྷཱཡ མཡཱ ཧེཊྛཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི པུབྦཱཔརསམྦནྡྷཾ, ཡཐཱཝུཏྟཝིཏྠཱརཝཙནསྶ ཝཱ གུཎཾ དསྶེཏཱིཏི.
ཨིཏི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡ པརམསུཁུམགམྦྷཱིརདུརནུབོདྷཏྠཔརིདཱིཔནཱཡ སུཝིམལཝིཔུལཔཉྙཱཝེཡྻཏྟིཡཛནནཱཡ ཨཛྫཝམདྡཝསོརཙྩསདྡྷཱསཏིདྷིཏིབུདྡྷིཁནྟི ཝཱིརིཡཱདིདྷམྨསམངྒིནཱ སཱཊྛཀཐེ པིཊཀཏྟཡེ ཨསངྒཱསཾཧཱིརཝིསཱརདཉཱཎཙཱརིནཱ ཨནེཀཔྤབྷེདསཀསམཡསམཡནྟརགཧནཛ྄ཛྷོགཱཧིནཱ མཧཱགཎིནཱ མཧཱཝེཡྻཱཀརཎེན ཉཱཎཱབྷིཝཾསདྷམྨསེནཱཔཏིནཱམཐེརེན མཧཱདྷམྨརཱཛཱདྷིརཱཛགརུནཱ ཀཏཱཡ སཱདྷུཝིལཱསིནིཡཱ ནཱམ ལཱིནཏྠཔཀཱསནིཡཱ བཱཧིརནིདཱནཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔཀཱསནཱ.
ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡. བྲཧྨཛཱལསུཏྟཾ
པརིབྦཱཛཀཀཐཱཝཎྞནཱ
༡. ཨེཏྟཱཝཏཱ ¶ ¶ ཙ པརམསཎྷསུཁུམགམྦྷཱིརདུདྡསཱནེཀཝིདྷནཡསམལངྐཏཾ བྲཧྨཛཱལསྶ སཱདྷཱརཎཏོ བཱཧིརནིདཱནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨབྦྷནྟརནིདཱནཾ སཾཝཎྞེནྟོ ཨཏྠཱདྷིགམསྶ སུནིཀྑིཏྟཔདམཱུལཀཏྟཱ, སུནིཀྑིཏྟཔདབྷཱཝསྶ ཙ ‘‘ཨིདམེཝ’’ནྟི སབྷཱཝཝིབྷཱཝནེན པདཝིབྷཱགེན སཱདྷེཏབྦཏྟཱ པཋམཾ ཏཱཝ པདཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. པདཝིབྷཱགེན ཧི ‘‘ཨིདཾ ནཱམ ཨེཏཾ པད’’ནྟི ཝིཛཱནནེན ཏཾཏཾཔདཱནུརཱུཔཾ ལིངྒཝིབྷཏྟི ཝཙན ཀཱལཔཡོགཱདིཀཾ སམྨཱཔཏིཊྛཱཔནཏོ ཡཐཱཝུཏྟསྶ པདསྶ སུནིཀྑིཏྟཏཱ ཧོཏི, ཏཱཡ ཙ ཨཏྠསྶ སམདྷིགམིཡཏཱ. ཡཐཱཧ ‘‘སུནིཀྑིཏྟསྶ བྷིཀྑཝེ – པདབྱཉྫནསྶ ཨཏྠོཔི སུནཡོཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཔིཙ སམྦནྡྷཏོ, པདཏོ, པདཝིབྷཱགཏོ, པདཏྠཏོ ཨནུཡོགཏོ, པརིཧཱརཏོ ཙཱཏི ཚཧཱཀཱརེཧི ཨཏྠཝཎྞནཱ ཀཱཏབྦཱ. ཏཏྠ སམྦནྡྷོ ནཱམ དེསནཱསམྦནྡྷོ, ཡཾ ལོཀིཡཱ ‘‘ཨུམྨུགྒྷཱཏོ’’ཏིཔི ཝདནྟི, སོ པན པཱལི༹ཡཱ ནིདཱནཔཱལི༹ཝསེན, ནིདཱནཔཱལི༹ཡཱ ཙ སངྒཱིཏིཝསེན ཝེདིཏབྦོ. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཾ དསྶེནྟེན ཧི ནིདཱནཔཱལི༹ཡཱ སམྦནྡྷོ དསྶིཏོ, ཏསྨཱ པདཱདིཝསེནེཝ སཾཝཎྞནཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨེཝནྟི ནིཔཱཏཔདནྟིཨཱདིནཱ པདཏོ, པདཝིབྷཱགཏོ ཙ སཾཝཎྞནཾ ཀརོཏི པདཱནཾ ཏབྦིསེསཱནཉྩ དསྶིཏཏྟཱ. པདཝིབྷཱགོཏི ཧི པདཱནཾ ཝིསེསོཡེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ, ན པདཝིགྒཧོ. པདཱནི ཙ པདཝིབྷཱགོ ཙ པདཝིབྷཱགོ. ཨཐ ཝཱ པདཝིབྷཱགོ ཙ པདཝིགྒཧོ ཙ པདཝིབྷཱགོཏི ཨེཀསེསཝསེན པདཔདཝིགྒཧཱཔི པདཝིབྷཱགསདྡེན ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ. པདཝིགྒཧཏོ པན ‘‘བྷིཀྑཱུནཾ སངྒྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཔརི སཾཝཎྞནཾ ཀརིསྶཏི, ཏཐཱ པདཏྠཱནུཡོགཔརིཧཱརེཧིཔི. ཨེཝནྟི ཨེཏྠ ལུཏྟནིདྡིཊྛཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ ཨནྟརཱསདྡ ཙ སདྡཱདཱིནམྤི སངྒཧིཏཏྟཱ, ནཡགྒཧཎེན ཝཱ ཏེ གཧིཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘མེཏིཨཱདཱིནི ནཱམཔདཱནཱི’’ཏི. ཨིཏརཐཱ ཧི ཨནྟརཱསདྡཾ ཙ སདྡཱདཱིནམྤི ནིཔཱཏབྷཱཝོ ཝཏྟབྦོ སིཡཱ. མེཏིཨཱདཱིནཱིཏི ཨེཏྠ པན ཨཱདི-སདྡེན ཡཱཝ ¶ པཊིསདྡོ ¶ , ཏཱཝ ཏདཝསིཊྛཱཡེཝ སདྡཱ སངྒཧིཏཱ. པཊཱིཏི ཨུཔསགྒཔདཾ པཏིསདྡསྶ ཀཱརིཡབྷཱཝཏོ.
ཨིདཱནི ཨཏྠུདྡྷཱརཀྐམེན པདཏྠཏོ སཾཝཎྞནཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཨཏྠཏོ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨིམསྨིཾ པན ཋཱནེ སོཏཱུནཾ སཾཝཎྞནཱནཡཀོསལླཏྠཾ སཾཝཎྞནཱཔྤཀཱརཱ ཝཏྟབྦཱ. ཀཐཾ?
ཨེཀནཱལི༹ཀཱ ཀཐཱ ཙ, ཙཏུརསྶཱ ཏཐཱཔི ཙ;
ནིསིནྣཝཏྟིཀཱ ཙེཝ, ཏིདྷཱ སཾཝཎྞནཾ ཝདེ.
ཏཏྠ པཱལི༹ཾ ཝཏྭཱ ཨེཀེཀཔདསྶ ཨཏྠཀཐནཾ ཨེཀཱཡ ནཱལི༹ཡཱ མིནིཏསདིསཏྟཱ, ཨེཀེཀཾ ཝཱ པདཾ ནཱལ༹ཾ མཱུལཾ, ཨེཀམེཀཾ པདཾ ཝཱ ནཱལི༹ཀཱ ཨཏྠནིགྒམནམགྒོ ཨེཏིསྶཱཏི ཀཏྭཱ ཨེཀནཱལི༹ཀཱ ནཱམ. པཊིཔཀྑཾ དསྶེཏྭཱ, པཊིཔཀྑསྶ ཙ ཨུཔམཾ དསྶེཏྭཱ, སཔཀྑཾ དསྶེཏྭཱ, སཔཀྑསྶ ཙ ཨུཔམཾ དསྶེཏྭཱ, ཀཐནཾ ཙཏཱུཧི བྷཱགེཧི ཝུཏྟཏྟཱ, ཙཏྟཱརོ ཝཱ རསྶཱ སལླཀྑཎཱུཔཱཡཱ ཨེཏིསྶཱཏི ཀཏྭཱ ཙཏུརསྶཱ ནཱམ, ཝིསབྷཱགདྷམྨཝསེནེཝ པརིཡོསཱནཾ གནྟྭཱ པུན སབྷཱགདྷམྨཝསེནེཝ པརིཡོསཱནགམནཾ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ཨཱཝཏྟནཡུཏྟཏྟཱ, ནིཡམཏོ ཝཱ ནིསིནྣསྶ ཨཱརདྡྷསྶ ཝཏྟོ སཾཝཏྟོ ཨེཏིསྶཱཏི ཀཏྭཱ ནིསིནྣཝཏྟིཀཱ ནཱམ, ཡཐཱརདྡྷསྶ ཨཏྠསྶ ཝིསུཾ ཝིསུཾ པརིཡོསཱནཱཔི ནིཡུཏྟཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, སོདཱཧརཎཱ པན ཀཐཱ ཨངྒུཏྟརཊྛཀཐཱཡ ཏཊྚཱིཀཱཡཾ ཨེཀཱདསནིཔཱཏེ གོཔཱལཀསུཏྟཝཎྞནཱཏོ གཧེཏབྦཱ.
བྷེདཀཐཱ ཏཏྭཀཐཱ, པརིཡཱཡཀཐཱཔི ཙ;
ཨིཏི ཨཏྠཀྐམེ ཝིདྭཱ, ཏིདྷཱ སཾཝཎྞནཾ ཝདེ.
ཏཏྠ པཀཏིཨཱདིཝིཙཱརཎཱ བྷེདཀཐཱ ཡཐཱ ‘‘བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི བུདྡྷོ’’ཏིཨཱདི. སརཱུཔཝིཙཱརཎཱ ཏཏྭཀཐཱ ཡཐཱ ‘‘བུདྡྷོཏི ཡོ སོ བྷགཝཱ སཡམྦྷཱུ ཨནཱཙརིཡཀོ’’ཏིཨཱདི (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. ༩༧; པཊི. མ. ༡.༡༦༡). ཝེཝཙནཝིཙཱརཎཱ པརིཡཱཡཀཐཱ ཡཐཱ ‘‘བུདྡྷོ བྷགཝཱ སབྦཉྙཱུ ལོཀནཱཡཀོ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༣༨ ཝེཝཙནཱཧཱརཝིབྷངྒནིསྶིཏོ པཱལི༹).
པཡོཛནཉྩ པིཎྜཏྠོ, ཨནུསནྡྷི ཙ ཙོདནཱ;
པརིཧཱརོ ཙ སབྦཏྠ, པཉྩདྷཱ ཝཎྞནཾ ཝདེ.
ཏཏྠ ¶ ¶ པཡོཛནཾ ནཱམ དེསནཱཕལཾ, ཏཾ པན སུཏམཡཉཱཎཱདི. པིཎྜཏྠོ ནཱམ ཝིཔྤཀིཎྞསྶ ཨཏྠསྶ སུཝིཛཱནནཏྠཾ སམྤིཎྜེཏྭཱ ཀཐནཾ. ཨནུསནྡྷི ནཱམ པུཙྪཱནུསནྡྷཱདི. ཙོདནཱ ནཱམ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཝཙནསྶ ཝིརོདྷིཀཐནཾ. པརིཧཱརོ ནཱམ ཏསྶ ཨཝིརོདྷིཀཐནཾ.
ཨུམྨུགྒྷཱཏོ པདཉྩེཝ, པདཏྠོ པདཝིགྒཧོ;
ཙཱལནཱ པཙྩུཔཊྛཱནཾ, ཚདྷཱ སཾཝཎྞནཾ ཝདེ. (ཝཛིར. ཊཱི. པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཝཎྞནཱ);
ཏཏྠ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱདིནིདཱནཾ ཨུམྨུགྒྷཱཏོ. ‘‘ཨེཝམིད’’ནྟི ནཱནཱཝིདྷེན པདཝིསེསཏཱཀཐནཾ པདཾ, སདྡཏྠཱདྷིཔྤཱཡཏྠཱདི པདཏྠོ. ཨནེཀདྷཱ ནིབྦཙནཾ པདཝིགྒཧོ. ཙཱལནཱ ནཱམ ཙོདནཱ. པཙྩུཔཊྛཱནཾ པརིཧཱརོ.
སམུཊྛཱནཾ པདཏྠོ ཙ, བྷཱཝཱནུཝཱདཝིདྷཡོ;
ཝིརོདྷོ པརིཧཱརོ ཙ, ནིགམནནྟི ཨཊྛདྷཱ.
ཏཏྠ སམུཊྛཱནནྟི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱདིནིདཱནཾ. པདཏྠོཏི ཨདྷིཔྤེཏཱནདྷིཔྤེཏཱདིཝསེན ཨནེཀདྷཱ པདསྶ ཨཏྠོ. བྷཱཝོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨནུཝཱདཝིདྷཡོཏི པཋམཝཙནཾ ཝིདྷི, ཏདཱཝིཀརཎཝསེན པཙྪཱ ཝཙནཾ ཨནུཝཱདོ, ཝིསེསནཝིསེསྱཱནཾ ཝཱ ཝིདྷཱནུཝཱད སམཉྙཱ. ཝིརོདྷོཏི ཨཏྠནིཙྪཡནཏྠཾ ཙོདནཱ. པརིཧཱརོཏི ཏསྶཱ སོདྷནཱ. ནིགམནནྟི ཨནུསནྡྷིཡཱ ཨནུརཱུཔཾ ཨཔྤནཱ.
ཨཱདིཏོ ཏསྶ ནིདཱནཾ, ཝཏྟབྦཾ ཏཔྤཡོཛནཾ;
པིཎྜཏྠོ ཙེཝ པདཏྠོ, སམྦནྡྷོ ཨདྷིཔྤཱཡཀོ;
ཙོདནཱ སོདྷནཱ ཙེཏི, ཨཊྛདྷཱ ཝཎྞནཾ ཝདེ.
ཏཏྠ སམྦནྡྷོ ནཱམ པུབྦཱཔརསམྦནྡྷོ, ཡོ ‘‘ཨནུསནྡྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. སེསཱ ཝུཏྟཏྠཱཝ, ཨེཝམཱདིནཱ ཏཏྠ ཏཏྠཱགཏེ སཾཝཎྞནཱཔྤཀཱརེ ཉཏྭཱ སབྦཏྠ ཡཐཱརཧཾ ཝིཙེཏབྦཱཏི.
ཨེཝམནེཀཏྠཔྤབྷེདཏཱ པཡོགཏོཝ ཉཱཏབྦཱཏི ཏབྦསེན ཏཾ སམཏྠེཏུཾ ‘‘ཏཐཱ ཧེསཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཨཡཾ སདྡོ ཨིམསྶཏྠསྶ ཝཱཙཀོཏི སངྐེཏཝཝཏྠིཏཱཡེཝ སདྡཱ ཏཾ ཏདཏྠསྶ ཝཱཙཀཱ ¶ , སངྐེཏོ ཙ ནཱམ པཡོགཝསེན སིདྡྷོཏི དསྶེཏུམྤི ཨིདཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨེཝམཱིདིསེསུ. ནནུ ཙ –
‘‘ཡཐཱཔི ¶ པུཔྥརཱསིམྷཱ, ཀཡིརཱ མཱལཱགུཎེ བཧཱུ;
ཨེཝཾ ཛཱཏེན མཙྩེན, ཀཏྟབྦཾ ཀུསལཾ བཧུ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༥༣);
ཨེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡེན ཨུཔམཱཀཱརསྶེཝ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཀཱརཏྠོཡེཝ ཨེཝཾ-སདྡོ སིཡཱཏི? ན, ཝིསེསསབྦྷཱཝཏོ. ‘‘ཨེཝཾ བྱཱ ཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢༣༤, ༣༩༦) ཧི ཨཱཀཱརམཏྟཝཱཙཀོཡེཝ ཨཱཀཱརཏྠོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ, ན པན ཨཱཀཱརཝིསེསཝཱཙཀོ. ཨེཏྠ ཧི ཀིཉྩཱཔི པུཔྥརཱསིསདིསཏོ མནུསྶཱུཔཔཏྟི སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡ སདྡྷམྨསཝན ཡོནིསོམནསིཀཱརབྷོགསམྤཏྟིཨཱདིདཱནཱདིཔུཉྙཀིརིཡཱཧེཏུསམུདཱཡཏོ སོབྷཱསུགནྡྷཏཱདིགུཎཡོགེན མཱལཱགུཎསདིསིཡོ བཧུཀཱ པུཉྙཀིརིཡཱ མརིཏབྦསབྷཱཝཏཱཡ མཙྩེན སཏྟེན ཀཏྟབྦཱཏི ཨཏྠསྶ ཛོཏིཏཏྟཱ པུཔྥརཱསིམཱལཱགུཎཱཝ ཨུཔམཱ ནཱམ ཨུཔམཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཀཏྭཱ, ཏེསཾ ཨུཔམཱཀཱརོ ཙ ཡཐཱསདྡེན ཨནིཡམཏོ ཛོཏིཏོ, ཏསྨཱ ‘‘ཨེཝཾ-སདྡོ ནིཡམཏོ ཨུཔམཱཀཱརནིགམནཏྠོ’’ཏི ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཾ, ཏཐཱཔི སོ ཨུཔམཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཏྠཏོ ཨུཔམཱཝ ཧོཏི ནིསྶཡབྷཱུཏཾ ཏམནྟརེན ནིསྶིཏབྷཱུཏསྶ ཨུཔམཱཀཱརསྶ ཨལབྦྷམཱནཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ཨུཔམཱཡཾ ཨཱགཏོ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཨུཔམཱིཡནཾ སདིསཱིཀརཎནྟི ཀཏྭཱ པུཔྥརཱསིམཱལཱགུཎེཧི སདིསབྷཱཝསངྑཱཏོ ཨུཔམཱཀཱརོཡེཝ ཨུཔམཱ ནཱམ. ‘‘སདྡྷམྨཏྟཾ སིཡོཔམཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཨཱཀཱརམཏྟཝཱཙཀོཝ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝཾ-སདྡོ. ཨུཔམཱསངྑཱཏཨཱཀཱརཝིསེསཝཱཙཀོ པན ཨུཔམཱཏྠོཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔམཱཡཾ ཨཱགཏོ’’ཏི.
ཏཐཱ ‘‘ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཨཱཀཱརེན ཨབྷིཀྐམིཏབྦ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨུཔདིསིཡམཱནཱཡ སམཎསཱརུཔྤཱཡ ཨཱཀཔྤསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔདིསནཱཀཱརོཔི ཨཏྠཏོ ཨུཔདེསོཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ…པེ… ཨུཔདེསེ’’ཏི. ཨེཝམེཏནྟི ཨེཏྠ པན བྷགཝཏཱ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ཨཝིཔརཱིཏཏོ ཛཱནནྟེཧི ཀཏཾ ཏཏྠ སཾཝིཛྫམཱནགུཎཱནཾ པཀཱརེཧི ཧཾསནཾ ཨུདགྒཏཱཀརཎཾ སམྤཧཾསནཾ. ཏཏྠ སམྤཧཾསནཱཀཱརོཔི ཨཏྠཏོ སམྤཧཾསནམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སམྤཧཾསནེཏི. ཨེཝམེཝ པནཱཡནྟི ཨེཏྠ ཙ དོསཝིབྷཱཝནེན གཱརཡ྄ཧཝཙནཾ གརཧཎཾ, ཏདཱཀཱརོཔི ཨཏྠཏོ གརཧཎཾ ནཱམ, ཏསྨཱ ‘‘གརཧཎེ’’ཏི ¶ ཝུཏྟཾ. སོ ཙེཏྠ གརཧཎཱཀཱརོ ‘‘ཝསལཱི’’ཏིཨཱདིཁུཾསནསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཨེཝཾ-སདྡེན པཀཱསིཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི, ཡཐཱ ཙེཏྠ ཨེཝཾ ཨུཔམཱཀཱརཱདཡོཔི ཨུཔམཱདིཝསེན ཝུཏྟཱནཾ པུཔྥརཱསིཨཱདིསདྡཱནཾ སནྣིདྷཱནཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཛོཏཀམཏྟཱ ཧི ནིཔཱཏཱཏི. ཨེཝམེཝཱཏི ཙ ཨདྷུནཱ བྷཱསིཏཱཀཱརེནེཝ. ཨཡཾ ¶ ཝསལགུཎཡོགཏོ ཝསལཱི ཀཱལ༹ཀཎྞཱི ཡསྨིཾ ཝཱ ཏསྨིཾ ཝཱ ཋཱནེ བྷཱསཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨེཝཾ བྷནྟེཏི སཱདྷུ བྷནྟེ, སུཊྛུ བྷནྟེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཏྠ པན དྷམྨསྶ སཱདྷུཀཾ སཝནམནསིཀཱརེ སནྣིཡོཛིཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཏཏྠ ཨཏྟནོ ཋིཏབྷཱཝསྶ པཊིཛཱནནམེཝ ཝཙནསམྤཊིགྒཧོ, ཏདཱཀཱརོཔི ཨཏྠཏོ ཝཙནསམྤཊིགྒཧོཡེཝ ནཱམ, ཏེནཱཧ ‘‘ཝཙནསམྤཊིགྒཧེ’’ཏི.
ཨེཝཾ བྱཱ ཁོཏི ཨེཝཾ ཝིཡ ཁོ. ཨེཝཾ ཁོཏི ཧི ཨིམེསཾ པདཱནམནྟརེ ཝིཡསདྡསྶ བྱཱཔདེསོཏི ནེརུཏྟིཀཱ ‘‘ཝ-ཀཱརསྶ, བ-ཀཱརཾ, ཡ-ཀཱརསཾཡོགཉྩ ཀཏྭཱ དཱིགྷཝསེན པདསིདྡྷཱི’’ཏིཔི ཝདནྟི. ཨཱཀཱརེཏི ཨཱཀཱརམཏྟེ. ཨཔྤཱབཱདྷནྟི ཝིསབྷཱགཝེདནཱབྷཱཝཾ. ཨཔྤཱཏངྐནྟི ཀིཙྪཛཱིཝིཏཀརརོགཱབྷཱཝཾ. ལཧུཊྛཱནནྟི ནིགྒེལཉྙཏཱཡ ལཧུཏཱཡུཏྟཾ ཨུཊྛཱནཾ. བལནྟི ཀཱཡབལཾ. ཕཱསུཝིཧཱརནྟི ཙཏཱུསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ སུཁཝིཧཱརཾ. ཝིཏྠཱརོ དསམ སུབྷསུཏྟཊྛཀཐཱཡ མེཝ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༤༤༥) ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ཨེཝཉྩ ཝདེཧཱིཏི ཡཐཱཧཾ ཝདཱམི, ཨེཝམྤི སམཎཾ ཨཱནནྡཾ ཝདེཧི. ‘‘སཱདྷུ ཀིར བྷཝ’’ནྟིཨཱདིཀཾ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཝཙནཾ, སོ ཙ ཝདནཱཀཱརོ ཨིདྷ ཨེཝཾ-སདྡེན ནིདསྶཱིཡཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ནིདསྶནེ’’ཏི. ཀཱལཱམཱཏི ཀཱལཱམགོཏྟསམྦནྡྷེ ཛནེ ཨཱལཔཏི. ‘‘ཨིམེ…པེ… ཝཱ’’ཏི ཡཾ མཡཱ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐཱཏི ཨཏྠོ. སམཏྟཱཏི པརིཔཱུརིཏཱ. སམཱདིནྣཱཏི སམཱདིཡིཏཱ. སཾཝཏྟནྟི ཝཱ ནོ ཝཱ སཾཝཏྟནྟི ཨེཏྠ ཝཙནདྭཡེ ཀཐཾ ཝོ ཏུམྷཱཀཾ མཏི ཧོཏཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཝཾ ནོཏི ཨེཝམེཝ ཨམྷཱཀཾ མཏི ཨེཏྠ ཧོཏི, ཨམྷཱཀམེཏྠ མཏི ཧོཏི ཡེཝཱཏིཔི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཙ ཏེསཾ ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨཧིཏདུཀྑཱཝཧབྷཱཝེ སནྣིཊྛཱནཛནནཏྠཾ ཨནུམཏིགྒཧཎཝསེན ‘‘སཾཝཏྟནྟི ནོ ཝཱ, ཀཐཾ ཝོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི པུཙྪཱཡ ཀཏཱཡ ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏདཱཀཱརསནྣིཊྛཱནཾ ཨེཝཾ-སདྡེན ཝིབྷཱཝིཏཾ, སོ ཙ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཏྠཏོ ¶ ཨཝདྷཱརཎམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཝདྷཱརཎེ’’ཏི. ཨཱཀཱརཏྠམཉྙཏྲ སབྦཏྠ ཝུཏྟནཡེན ཙོདནཱ, སོདྷནཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཱདིསདྡེན ཙེཏྠ ཨིདམཏྠཔུཙྪཱཔརིམཱཎཱདིཨཏྠཱནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨེཝཾགཏཱནི, ཨེཝཾཝིདྷོ, ཨེཝམཱཀཱརོ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཨིདམཏྠེ, གཏཝིདྷཱཀཱརསདྡཱ པན པཀཱརཔརིཡཱཡཱ. གཏཝིདྷཡུཏྟཱཀཱརསདྡེ ཧི ལོཀིཡཱ པཀཱརཏྠེ ཝདནྟི. ‘‘ཨེཝཾ སུ ཏེ སུནྷཱཏཱ སུཝིལིཏྟཱ ཀཔྤིཏཀེསམསྶཱུ ཨཱམུཏྟམཎིཀུཎྜལཱབྷརཎཱ ཨོདཱཏཝཏྠཝསནཱ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏཱ སམངྒཱིབྷཱུཏཱ པརིཙཱརེནྟི, སེཡྻཐཱཔི ཏྭཾ ཨེཏརཧི སཱཙརིཡཀོཏི? ནོ ཧིདཾ བྷོ གོཏམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༨༦) པུཙྪཱཡཾ. ‘‘ཨེཝཾ ལཧུཔརིཝཏྟཾ (ཨ. ནི. ༡.༤༨), ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏི ¶ (པཱརཱ. ༡༢) ཙ ཨཱདཱིསུ པརིམཱཎེ. ཨེཏྠཱཔི ‘‘སུནྷཱཏཱ སུཝིལིཏྟཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ པུཙྪཱ, ལཧུཔརིཝཏྟཾ, ཨཱཡཱུནཾ པམཱཎཉྩ པརིམཱཎཾ, ཏདཱཀཱརོཔི ཨཏྠཏོ པུཙྪཱ ཙ པརིམཱཎཉྩ ནཱམ, ཏསྨཱ ཨེཏེསུ པུཙྪཏྠོ, པརིམཱཎཏྠོ ཙ ཨེཝཾསདྡོ ཝེདིཏབྦོཏི. ཨིདྷ པན སོ ཀཏམེསུ བྷཝཏི, སབྦཏྠ ཝཱ, ཨནིཡམཏོ པདེསེ ཝཱཏི ཙོདནཱཡ ‘‘སྭཱཡམིདྷཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ནནུ ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཨཏྠེ སིཡཱ, ཀསྨཱ ཏཱིསུཔཱིཏི ཙ, ཧོཏུ ཏིབྦིདྷེསུ ཨཏྠེསུ, ཀེན ཀིམཏྠཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཙ ཨནུཡོགཾ པརིཧརནྟོ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠཱཏི ཏེསུ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ. ཨེཀཏྟནཱནཏྟཨབྱཱཔཱརཨེཝཾདྷམྨཏཱསངྑཱཏཱ, ནནྡིཡཱཝཏྟཏིཔུཀྑལསཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏཨངྐུསདིསཱལོཙནསངྑཱཏཱ ཝཱ ཨཱདྷཱརཱདིབྷེདཝསེན ནཱནཱཝིདྷཱ ནཡཱ ནཱནཱནཡཱ, པཱལི༹གཏིཡོ ཝཱ ནཡཱ, ཏཱ ཙ པཉྙཏྟིཨནུཔཉྙཏྟི ཨཱདིཝསེན, སངྑེཔཝིཏྠཱརཱདིཝསེན, སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིལོཀིཡཱདིཏདུབྷཡཝོམིསྶཀཱདིཝསེན, ཀུསལཱདིཝསེན, ཁནྡྷཱདིཝསེན, སངྒཧཱདིཝསེན, སམཡཝིམུཏྟཱདིཝསེན, ཋཔནཱདིཝསེན, ཀུསལམཱུལཱདིཝསེན, ཏིཀཔཊྛཱནཱདིཝསེན ཙ པིཊཀཏྟཡཱནུརཱུཔཾ ནཱནཱཔྤཀཱརཱཏི ནཱནཱནཡཱ. ཏེཧི ནིཔུཎཾ སཎྷཾ སུཁུམཾ ཏཐཱ. ཨཱསཡོཝ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, ཏེ ཙ སསྶཏཱདིབྷེདེན, ཏཏྠ ཙ ཨཔྤརཛཀྑཏཱདིཝསེན ཨནེཀཱ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདཡོ ཨེཝ ཝཱ སམུཊྛཱནམུཔྤཏྟིཧེཏུ ཨེཏསྶཱཏི ཏཐཱ, ཨུཔནེཏབྦཱབྷཱཝཏོ ཨཏྠབྱཉྫནེ ¶ ཧི སམྤནྣཾ པརིཔུཎྞཾ ཏཐཱ. ཨཔིཙ སངྐཱསནཔཀཱསནཝིཝརཎཝིབྷཛནཨུཏྟཱནཱིཀརཎཔཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི, ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཨཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམྤནྣཾ སམནྣཱགཏཾ ཏཐཱ. ཨཐ ཝཱ ཝིཉྙཱུནཾ ཧདཡངྒམཏོ, སཝནེ ཨཏིཏྟིཛནནཏོ, བྱཉྫནརསཝསེན པརམགམྦྷཱིརབྷཱཝཏོ, ཝིཙཱརཎེ ཨཏིཏྟིཛནནཏོ, ཨཏྠརསཝསེན ཙ སམྤནྣཾ སཱདུརསཾ ཏཐཱ.
པཱཊིཧཱརིཡཔདསྶ ཝཙནཏྠཾ ‘‘པཊིཔཀྑཧརཎཏོ རཱགཱདིཀིལེསཱཔནཡནཏོ པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝདནྟི. བྷགཝཏོ པན པཊིཔཀྑཱ རཱགཱདཡོ ན སནྟི, ཡེ ཧརིཏབྦཱ བོདྷིམཱུལེཡེཝ སཝཱསནསཀལསཾཀིལེསཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ. པུཐུཛྫནཱནམྤི ཙ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཨཊྛགུཎསམནྣཱགཏེ ཙིཏྟེ ཧཏཔཊིཔཀྑེ སཏིཡེཝ ཨིདྡྷིཝིདྷཾ པཝཏྟཏི, ཏསྨཱ པུཐུཛྫནེསུ པཝཏྟཝོཧཱརེནཔི ན སཀྐཱ ཨིདྷ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝཏྟུཾ, སཙེ པན མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ བྷགཝཏོ ཝེནེཡྻགཏཱཝ ཀིལེསཱ པཊིཔཀྑཱ སཾསཱརཔངྐནིམུགྒསྶ སཏྟནིཀཱཡསྶ སམུདྡྷརིཏུཀཱམཏོ, ཏསྨཱ ཏེསཾ ཝེནེཡྻགཏཀིལེསསངྑཱཏཱནཾ པཊིཔཀྑཱནཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝུཏྟཾ ཨསྶ, ཨེཝཾ སཏི ཡུཏྟམེཏཾ.
ཨཐ ¶ ཝཱ བྷགཝཏོ སཱསནསྶ པཊིཔཀྑཱ ཏིཏྠིཡཱ, ཏེསཾ ཏིཏྠིཡབྷཱུཏཱནཾ པཊིཔཀྑཱནཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡནྟིཔི ཡུཛྫཏི. ཀཱམཉྩེཏྠ ཏིཏྠིཡཱ ཧརིཏབྦཱ ནཱསྶུ, ཏེསཾ པན སནྟཱནགཏདིཊྛིཧརཎཝསེན དིཊྛིཔྤཀཱསནེ ཨསམཏྠཏཱཀཱརཎེན ཙ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིསངྑཱཏེཧི ཏཱིཧིཔི པཱཊིཧཱརིཡེཧི ཏེ ཧརིཏཱ ཨཔནཱིཏཱ ནཱམ ཧོནྟི. པཊཱིཏི ཝཱ ཨཡཾ སདྡོ ‘‘པཙྪཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ བོདྷེཏི ‘‘ཏསྨིཾ པཊིཔཝིཊྛམྷི, ཨཉྙོ ཨཱགཉྪི བྲཱཧྨཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༩༨༥; ཙཱུལ༹ནི. ༤) ཝིཡ, ཏསྨཱ སམཱཧིཏེ ཙིཏྟེ ཝིགཏཱུཔཀླེསེ ཀཏཀིཙྩེན པཙྪཱ ཧརིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི པཊིཧཱརིཡཾ, ཏདེཝ དཱིགྷཝསེན, སཀཏྠཝུཏྟིཔཙྩཡཝསེན ཝཱ པཱཊིཧཱརིཡཾ, ཨཏྟནོ ཝཱ ཨུཔཀླེསེསུ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནམགྒེཧི ཧརིཏེསུ པཙྪཱ ཏདཉྙེསཾ ཧརཎཾ པཱཊིཧཱརིཡཾ ཝུཏྟནཡེན. ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིཡོ ཧི ཝིགཏཱུཔཀླེསེན, ཀཏཀིཙྩེན ཙ སཏྟཧིཏཏྠཾ པུན པཝཏྟེཏབྦཱ, ཧཏེསུ ཙ ཨཏྟནོ ཨུཔཀླེསེསུ པརསཏྟཱནཾ ཨུཔཀླེསཧརཎཱནི ཙ ཧོནྟཱིཏི ཏདུབྷཡམྤི ནིབྦཙནཾ ཡུཛྫཏི.
ཨཔིཙ ¶ ཡཐཱཝུཏྟེཧི ནིབྦཙནེཧི ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིསངྑཱཏོ སམུདཱཡོ པཊིཧཱརིཡཾ ནཱམ. ཨེཀེཀཾ པན ཏསྨིཾ བྷཝཾ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝུཙྩཏི ཝིསེསཏྠཛོཏཀཔཙྩཡནྟརེན སདྡརཙནཱཝིསེསསམྦྷཝཏོ, པཊིཧཱརིཡཾ ཝཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ, མགྒོ ཙ པཊིཔཀྑཧརཎཏོ, ཏཏྠ ཛཱཏཾ, ཏསྨིཾ ཝཱ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ, ཏཏོ ཝཱ ཨཱགཏནྟི པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཝིཙིཏྲཱ ཧི ཏདྡྷིཏཝུཏྟི. ཏསྶ པན ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིབྷེདེན, ཝིསཡབྷེདེན ཙ བཧུཝིདྷསྶ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ ལབྦྷམཱནཏྟཱ ‘‘ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝུཏྟཾ. བྷགཝཱ ཧི ཀདཱཙི ཨིདྡྷིཝསེནཱཔི དེསནཾ ཀརོཏི ནིམྨིཏབུདྡྷེན སཧ པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཱདཱིསུ, ཀདཱཙི ཨཱདེསནཱཝསེནཱཔི ཨཱམགནྡྷབྲཱཧྨཎསྶ དྷམྨདེསནཱདཱིསུ (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༤༡), ཡེབྷུཡྻེན པན ཨནུསཱསནིཡཱ. ཨནུསཱསནཱིཔཱཊིཧཱརིཡཉྷི བུདྡྷཱནཾ སཏཏཾ དྷམྨདེསནཱ. ཨིཏི ཏཾཏཾདེསནཱཀཱརེན ཨནེཀཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡཏཱ དེསནཱཡ ལབྦྷཏི. ཨཡམཏྠོ ཨུཔརི ཨེཀཱདསམསྶ ཀེཝཊྚསུཏྟསྶ ཝཎྞནཱཡ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༤༨༡) ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ཨཐ ཝཱ ཏསྶ ཝིཝིདྷསྶཱཔི པཱཊིཧཱརིཡསྶ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ སཾསཱུཙནཏོ ‘‘ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨནེཀཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡདསྶནནྟི ཨཏྠོ.
དྷམྨནིརུཏྟིཡཱཝ བྷགཝཏི དྷམྨཾ དེསེནྟེ སབྦེསཾ སུཎནྟཱནཾ ནཱནཱབྷཱསིཏཱནཾ ཏཾཏཾབྷཱསཱནུརཱུཔཏོ དེསནཱ སོཏཔཐམཱགཙྪཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦ…པེ… མཱགཙྪནྟ’’ནྟི. སོཏམེཝ སོཏཔཐོ, སཝནཾ ཝཱ སོཏཾ, ཏསྶ པཐོ ཏཐཱ, སོཏདྭཱརནྟི ཨཏྠོ. སབྦཱཀཱརེནཱཏི ཡཐཱདེསིཏཱཀཱརེན. ཀོ སམཏྠོ ཝིཉྙཱཏུཾ, ཨསམཏྠོཡེཝ, ཏསྨཱཏི པཱཋསེསོ. པནཱཏི ཨེཀཾསཏྠེ ¶ , ཏེན སདྡྷཱསཏིདྷིཏིཝཱིརིཡཱདིབལསངྑཱཏེན སབྦཐཱམེན ཨེཀཾསེནེཝ སོཏུཀཱམཏཱསངྑཱཏཀུསལཙྪནྡསྶ ཛནནཾ དསྶེཏི. ཛནེཏྭཱཔཱིཏི ཨེཏྠ པི-སདྡོ, ཨཔི-སདྡོ ཝཱ སམྦྷཱཝནཏྠོ ‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷབྷཱཝཾ བྷཱཝེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ཨཊྛ ༡; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༡; ཨ. ནི. ཨཊྛ ༡.པཋམགནྠཱརམྦྷཀཐཱ) ཝིཡ, ཏེན ‘‘སབྦཐཱམེན ཨེཀཾསེནེཝ སོཏུཀཱམཏཾ ཛནེཏྭཱཔི ནཱམ ཨེཀེནཱཀཱརེན སུཏཾ, ཀིམངྒཾ པན ཨཉྙཐཱ’’ཏི ཏཐཱསུཏེ དྷམྨེ སམྦྷཱཝནཾ ཀརོཏི. ཀེཙི པན ‘‘ཨེདིསེསུ གརཧཏྠོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏདཡུཏྟམེཝ གརཧཏྠསྶ ཨཝིཛྫམཱནཏྟཱ, ཝིཛྫམཱནཏྠསྶེཝ ཙ ཨུཔསགྒནིཔཱཏཱནཾ ཛོཏཀཏྟཱ. ‘‘ནཱནཱནཡནིཔུཎ’’ནྟིཨཱདིནཱ ¶ ཧི སབྦཔྤཀཱརེན སོཏུམསཀྐུཎེཡྻབྷཱཝེན དྷམྨསྶ ཨིདྷ སམྦྷཱཝནམེཝ ཀརོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨཔི དིབྦེསུ ཀཱམེསུ, རཏིཾ སོ ནཱདྷིགཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུཡེཝ (དྷ. པ. ༡༨༧) གརཧཏྠསམྦྷཝེསུ གརཧཏྠོ ཝེདིཏབྦོཏི. ཨཔི-སདྡོ ཙ ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ནིཔཱཏོཡེཝ, ན ཨུཔསགྒོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨཔི-སདྡོ ཙ ནིཔཱཏཔཀྑིཀོ ཀཱཏབྦོ, ཡཏྠ ཀིརིཡཱཝཱཙཀཏོ པུབྦོ ན ཧོཏཱི’’ཏི ཨཀྑརཙིནྟཀཱ ཝདནྟི. མཡཱཔཱིཏི ཨེཏྠ པན ན ཀེཝལཾ མཡཱཝ, ཨཐ ཁོ ཨཉྙེཧིཔི ཏཐཱརཱུཔེཧཱིཏི སམྤིཎྜནཏྠོ གཧེཏབྦོ.
སཱམཾ བྷཝཏཱིཏི སཡམྦྷཱུ, ཨནཱཙརིཡཀོ. ན མཡཾ ཨིདཾ སཙྪིཀཏནྟི ཨེཏྠ པན ‘‘ན ཨཏྟནོ ཉཱཎེནེཝ ཨཏྟནཱ སཙྪིཀཏ’’ནྟི པཀརཎཏོ ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏི. སཱམཉྙཝཙནསྶཱཔི ཧི སམྤཡོགཝིཔྤཡོགསཧཙརཎཝིརོདྷསདྡནྟརསནྣིདྷཱནལིངྒཨོཙིཏྱཀཱལདེསཔཀརཎཱདིཝསེན ཝིསེསཏྠགྒཧཎཾ སམྦྷཝཏི. ཨེཝཾ སབྦཏྠ. པརིམོཙེནྟོཏི ‘‘པུན ཙཔརཾ བྷིཀྑཝེ, ཨིདྷེཀཙྩོ པཱཔབྷིཀྑུ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ཨཏྟནོ དཧཏཱི’’ཏི (པཱརཱ. ༡༩༥) ཝུཏྟདོསཏོ པརིམོཙཱཔནཧེཏུ. ཧེཏྭཏྠེ ཧི ཨནྟ-སདྡོ ‘‘ཨསམྦུདྷཾ བུདྡྷནིསེཝིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཝི. ཨཊྛ. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ) ཝིཡ. ཨིམསྶ སུཏྟསྶ སཾཝཎྞནཱཔྤཀཱརཝིཙཱརཎེན ཨཏྟནོ ཉཱཎསྶ པཙྩཀྑཏཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨིདཱནི ཝཏྟབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨེསཱ ཧི སཾཝཎྞནཱཀཱརཱནཾ པཀཏི, ཡདིདཾ སཾཝཎྞེཏབྦདྷམྨེ སབྦཏྠ ‘‘ཨཡམིམསྶ ཨཏྠོ, ཨེཝམིདྷ སཾཝཎྞཡིསྶཱམཱི’’ཏི པུརེཏརམེཝ སཾཝཎྞནཱཔྤཀཱརཝིཙཱརཎཱ.
ཨེཏདགྒཔདསྶཏྠོ ཝུཏྟོཝ. ‘‘བཧུསྶུཏཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ པན ཨཉྙེཔི ཐེརཱ བཧུསྶུཏཱ, སཏིམནྟོ, གཏིམནྟོ, དྷིཏིམནྟོ, ཨུཔཊྛཱཀཱ ཙ ཨཏྠི, ཨཡཾ པནཱཡསྨཱ བུདྡྷཝཙནཾ གཎྷནྟོ དསབལསྶ སཱསནེ བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟིཡཾ ཋཏྭཱ གཎྷི, ཏསྨཱ བཧུསྶུཏཱནཾ ཨགྒོ ནཱམ ཛཱཏོ. ཨིམསྶ ཙ ཐེརསྶ བུདྡྷཝཙནཾ ཨུགྒཧེཏྭཱ དྷཱརཎསཏི ཨཉྙེཧི ཐེརེཧི བལཝཏརཱ ཨཧོསི, ཏསྨཱ སཏིམནྟཱནཾ ཨགྒོ ནཱམ ཛཱཏོ. ཨཡམེཝཱཡསྨཱ ཨེཀཔདེ ཋཏྭཱ སཊྛིཔདསཧསྶཱནི ¶ གཎྷནྟོ སཏྠཱརཱ ཀཐིཏནིཡཱམེན སབྦཔདཱནི ཛཱནཱཏི, ཏསྨཱ གཏིམནྟཱནཾ ཨགྒོ ནཱམ ཛཱཏོ ¶ . ཏསྶེཝ ཙཱཡསྨཏོ བུདྡྷཝཙནཾ ཨུགྒཎྷནཝཱིརིཡཾ, སཛ྄ཛྷཱཡནཝཱིརིཡཉྩ ཨཉྙེཧི ཨསདིསཾ ཨཧོསི, ཏསྨཱ དྷིཏིམནྟཱནཾ ཨགྒོ ནཱམ ཛཱཏོ. ཏཐཱགཏཾ ཨུཔཊྛཧནྟོ ཙེས ན ཨཉྙེསཾ ཨུཔཊྛཱཀབྷིཀྑཱུནཾ ཨུཔཊྛཧནཱཀཱརེན ཨུཔཊྛཧཏི. ཨཉྙེཔི ཧི ཏཐཱགཏཾ ཨུཔཊྛཧིཾསུ, ན ཙ པན བུདྡྷཱནཾ མནཾ གཧེཏྭཱ ཨུཔཊྛཧིཏུཾ སཀྐོནྟི, ཨཡཾ པན ཐེརོ ཨུཔཊྛཱཀཊྛཱནཾ ལདྡྷདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཧུཏྭཱ ཏཐཱགཏསྶ མནཾ གཧེཏྭཱ ཨུཔཊྛཧི, ཏསྨཱ ཨུཔཊྛཱཀཱནཾ ཨགྒོ ནཱམ ཛཱཏོ. ཨཏྠཀུསལོཏི བྷཱསིཏཏྠེ, པཡོཛནཏྠེ ཙ ཚེཀོ. དྷམྨོཏི པཱལི༹དྷམྨོ, ནཱནཱཝིདྷོ ཝཱ ཧེཏུ. བྱཉྫནནྟི ཨཀྑརཾ ཨཏྠསྶ བྱཉྫནཏོ. པདེན ཧི བྱཉྫིཏོཔི ཨཏྠོ ཨཀྑརམཱུལཀཏྟཱ པདསྶ ‘‘ཨཀྑརེན བྱཉྫིཏོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཏྠསྶ ཝིཡཉྫནཏོ ཝཱ ཝཱཀྱམྤི ཨིདྷ བྱཉྫནཾ ནཱམ. ཝཱཀྱེན ཧི ཨཏྠོ པརིཔུཎྞཾ བྱཉྫཱིཡཏི, ཡཏོ ‘‘བྱཉྫནེཧི ཝིཝརཏཱི’’ཏི ཨཱཡསྨཏཱ མཧཱཀཙྩཱཡནཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. ནིརུཏྟཱིཏི ནིབྦཙནཾ, པཉྩཝིདྷཱ ཝཱ ནིརུཏྟིནཡཱ. ཏེསམྤི ཧི སདྡརཙནཱཝིསེསེན ཨཏྠཱདྷིགམཧེཏུཏོ ཨིདྷ གཧཎཾ ཡུཛྫཏི. པུབྦཱཔརཾ ནཱམ པུབྦཱཔརཱནུསནྡྷི, སུཏྟསྶ ཝཱ པུབྦབྷཱགེན ཨཔརབྷཱགསྶ སཾསནྡནཾ. བྷགཝཏཱ ཙ པཉྩཝིདྷཨེཏདགྒཊྛཱནེན དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ ཙ པཉྩཝིདྷཀོསལླེན པསཊྛབྷཱཝཱནུརཱུཔནྟི སམྦནྡྷོ. དྷཱརཎབལནྟི དྷཱརཎསངྑཱཏཾ བལཾ, དྷཱརཎེ ཝཱ བལཾ, ཨུབྷཡཏྠཱཔི དྷཱརེཏུཾ སཱམཏྠིཡནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. དསྶེནྟོ ཧུཏྭཱ, དསྶནཧེཏཱུཏིཔི ཨཏྠོ. ཏཉྩ ཁོ ཨཏྠཏོ ཝཱ བྱཉྫནཏོ ཝཱ ཨནཱུནམནདྷིཀནྟི ཨཝདྷཱརཎཕལམཱཧ. ན ཨཉྙཐཱ དཊྛབྦནྟི པན ནིཝཏྟེཏབྦཏྠཾ. ན ཨཉྙཐཱཏི ཙ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏཱཀཱརཏོ ན ཨཉྙཐཱ, ན པན བྷགཝཏཱ དེསིཏཱཀཱརཏོ. ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཱ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘སབྦཔྤཀཱརེན ཀོ སམཏྠོ ཝིཉྙཱཏུ’’ནྟི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི, ཨིཏརཐཱ བྷགཝཏཱ དེསིཏཱཀཱརེནེཝ སོཏུཾ སམཏྠཏྟཱ ཏདེཏཾ ན ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ. ཡཐཱཝུཏྟེན པན ཨཏྠེན དྷཱརཎབལདསྶནཉྩ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི སུཏཱཀཱརཱཝིརུཛ྄ཛྷནཝསེན དྷཱརཎསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ, ཨཉྙཐཱ བྷགཝཏཱ དེསིཏཱཀཱརེནེཝ དྷཱརིཏུཾ སམཏྠནཏོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཝཙནེན ཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻ. ན ཧེཏྠ དྭིནྣཾ ཨཏྠཱནཾ ཨཏྠནྟརཏཱཔརིཧཱརོ ཡུཏྟོ ཏེསཾ དྭིནྣམྤི ཨཏྠཱནཾ སུཏབྷཱཝདཱིཔནེན ཨེཀཝིསཡཏྟཱ, ཨིཏརཐཱ ཐེརོ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ སབྦཐཱ པཊིགྒཧཎེ པཙྪིམཏྠཝསེན སམཏྠོ, པུརིམཏྠཝསེན ཙ ཨསམཏྠོཏི ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི.
‘‘ཡོ ¶ པརོ ན ཧོཏི, སོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟཱཡ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏཱཡ སནྟཏིཡཱ པཝཏྟནཀོ ཏིཝིདྷོཔི མེ-སདྡོ, ཏསྨཱ ཀིཉྩཱཔི ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསནྟཏིཝསེན ཨེཀསྨིཾ ཡེཝཏྠེ མེ-སདྡོ དིསྶཏི, ཏཐཱཔི ཀརཎསམྤདཱནསཱམིནིདྡེསཝསེན ཝིཛྫམཱནཝིབྷཏྟིབྷེདཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏཱི’’ཏི, ཏཱིསུ ཝིབྷཏྟིཡཏྠེསུ ཨཏྟནཱ སཉྙུཏྟཝིབྷཏྟིཏོ དིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ ¶ . གཱཐཱབྷིགཱིཏནྟི གཱཐཱཡ ཨབྷིགཱིཏཾ ཨབྷིམུཁཾ གཱཡིཏཾ. ཨབྷོཛནེཡྻནྟི བྷོཛནཾ ཀཱཏུམནརཧརཱུཔཾ. ཨབྷིགཱིཏཔདསྶ ཀཏྟུཔེཀྑཏྟཱ མཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ སེསེསུཔི ཡཐཱརཧཾ. སུཏསདྡསྶ ཀམྨབྷཱཝསཱདྷནཝསེན དྭཱདྷིཔྤཱཡིཀཔདཏྟཱ ཡཐཱཡོགཾ ‘‘མཡཱ སུཏ’’ནྟི ཙ ‘‘མམ སུཏ’’ནྟི ཙ ཨཏྠདྭཡེ ཡུཛྫཏི.
ཀིཉྩཱཔི ཨུཔསགྒོ ཀིརིཡཾ ཝིསེསེཏི, ཛོཏཀམཏྟབྷཱཝཏོ པན སཏིཔི ཏསྨིཾ སུཏསདྡོཡེཝ ཏཾ ཏཾ ཨཏྠཾ ཝདཏཱིཏི ཨནུཔསགྒསྶ སུཏསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ སཨུཔསགྒསྶ གཧཎཾ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཨུཔསགྒོ ཙ ཨནུཔསགྒོ ཙཱ’’ཏི. ཨསྶཱཏི སུཏསདྡསྶ. ཨུཔསགྒཝསེནཔི དྷཱཏུསདྡོ ཝིསེསཏྠཝཱཙཀོ ཡཐཱ ‘‘ཨནུབྷཝཏི པརཱབྷཝཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ ‘‘གཙྪནྟོཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཏཐཱ ཨནུཔསགྒོཔི དྷཱཏུསདྡོ སཨུཔསགྒོ ཝིཡ ཝིསེསཏྠཝཱཙཀོཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསྶུཏདྷམྨསྶཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཨེཝམཱིདིསེསུ. སོཏཝིཉྙེཡྻནྟི སོཏདྭཱརནིསྶིཏེན ཝིཉྙཱཎེན ཝིཉྙཱཏབྦཾ, སསམྦྷཱརཀཐཱ ཝཱ ཨེསཱ, སོཏདྭཱརེན ཝིཉྙཱཏབྦནྟི ཨཏྠོ. སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཏདྷརོཏི སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན མནོཝིཉྙཱཎེན ཝིཉྙཱཏདྷམྨདྷརོ. ན ཧི སོཏདྭཱརནིསྶིཏཝིཉྙཱཎམཏྟེན དྷམྨོ ཝིཉྙཱཡཏི, ཨཐ ཁོ ཏདནུསཱརམནོཝིཉྙཱཎེནེཝ, སུཏདྷརོཏི ཙ ཏཐཱ ཝིཉྙཱཏདྷམྨདྷརོ ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ཏདཏྠོཡེཝ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཀམྨབྷཱཝསཱདྷནཱནི སུཏསདྡེ སམྦྷཝནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིདྷ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པུབྦཱཔརཔདསམྦནྡྷཝསེན ཨཏྠསྶ ཨུཔཔནྣཏཱ, ཨནུཔཔནྣཏཱ ཙ ཝིཉྙཱཡཏི, ཏསྨཱ སུཏསདྡསྶེཝ ཝསེན ཨཡམཏྠོ ‘‘ཨུཔཔནྣོ, ཨནུཔཔནྣོ’’ཏི ཝཱ ན ཝིཉྙཱཏབྦོཏི ཙོདནཱཡ པུབྦཱཔརཔདསམྦནྡྷཝསེན ཨེཏདཏྠསྶ ཨུཔཔནྣཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘མེ-སདྡསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. མཡཱཏི ཨཏྠེ སཏཱིཏི ཀཏྟུཏྠེ ཀརཎནིདྡེསཝསེན མཡཱཏི ཨཏྠེ ཝཏྟབྦེ སཏི, ཡདཱ མེ-སདྡསྶ ཀཏྟུཝསེན ཀརཎནིདྡེསོ, ཏདཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. མམཱཏི ཨཏྠེ སཏཱིཏི སམྦནྡྷཱིཡཏྠེ སཱམིནིདྡེསཝསེན ¶ མམཱཏི ཨཏྠེ ཝཏྟབྦེ སཏི, ཡདཱ སམྦནྡྷཝསེན སཱམི ནིདྡེསོ, ཏདཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཨེཝཾ སདྡཏོ ཉཱཏབྦམཏྠཾ ཝིཉྙཱཔེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏེཧི དསྶེཏབྦམཏྠཾ ནིདསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝམེཏེསཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སུཏསདྡསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟེན ཨེཝཾ-སདྡེན སཝནཀིརིཡཱཛོཏཀེནེཝ བྷཝིཏབྦཾ ཝིཛྫམཱནཏྠསྶ ཛོཏཀམཏྟཏྟཱ ནིཔཱཏཱནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝནྟི སོཏཝིཉྙཱཎཱདིཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདསྶན’’ནྟི. སཝནཱཡ ཨེཝ ཧི ཨཱཀཱརོ, ནིདསྶནཾ, ཨཝདྷཱརཎམྤི, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨེཝཾ-སདྡསྶ ཏིཝིདྷོཔི ཨཏྠོ སཝནཀིརིཡཱཛོཏཀབྷཱཝེན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོཏི. ཨཱདི-སདྡེན ཙེཏྠ སམྤཊིཙྪནཱདཱིནཾ སོཏདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཱནཾ, ཏདབྷིནིཔཱཏཱནཉྩ མནོདྭཱརིཀ ¶ ཝིཉྙཱཎཱནཾ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཡཏོ སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཏཏྠེ ཨིདྷ སུཏསདྡོཏི ཝུཏྟོ. ཨཝདྷཱརཎཕལཏྟཱ སདྡཔཡོགསྶ སབྦམྤི ཝཱཀྱཾ ཨནྟོགདྷཱཝདྷཱརཎཾ, ཏསྨཱ ‘‘སུཏ’’ནྟི ཨེཏསྶ སུཏམེཝཱཏི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི. ཨེཏེན ཧི ཝཙནེན ཨཝདྷཱརཎེན ནིརཱཀཏཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ པན ཡཾ སུཏཾ སུཏམེཝཱཏི ནིཡམེཏབྦཾ, ཏཐཱ ཙ ཏཾ སུཏཾ སམྨཱ སུཏཾ ཧོཏཱིཏི ཨཝདྷཱརཎཕལཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནཱུནཱདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ སདྡནྟརཏྠཱཔོཧནཝསེན སདྡོ ཨཏྠཾ ཝདཏི, ཏསྨཱ ‘‘སུཏ’’ནྟི ཨེཏསྶ ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི སནྡྷཱཡ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨིམིནཱ དིཊྛཱདིནིཝཏྟནཾ ཀརོཏི དིཊྛཱདཱིནཾ ‘‘ཨསུཏ’’ནྟི སདྡནྟརཏྠབྷཱཝེན ནིཝཏྟེཏབྦཏྟཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ན ཨིདཾ མཡཱ ཨཏྟནོ ཉཱཎེན དིཊྛཾ, ན ཙ སཡམྦྷུཉཱཎེན སཙྪིཀཏཾ, ཨཐ ཁོ སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ སུཏཾ སམྨདེཝཱཏི. ཏདེཝ སམྨཱ སུཏབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨནཱུནཱ…པེ… དསྶན’’ནྟི. ཧོཏི ཙེཏྠ –
‘‘ཨེཝཱདིསཏྟིཡཱ ཙེཝ, ཨཉྙཏྠཱཔོཧནེན ཙ;
དྭིདྷཱ སདྡོ ཨཏྠནྟརཾ, ནིཝཏྟེཏི ཡཐཱརཧ’’ནྟི.
ཨཔིཙ ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ཨེཝཾ-སདྡེ ཨཡམཏྠཡོཛནཱ ཀརཱིཡཏཱིཏི ཏདཔེཀྑསྶ སུཏསདྡསྶ སཱཝདྷཱརཎཏྠོ ཝུཏྟོ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི, ཏདཝདྷཱརཎཕལཾ དསྶེཏི ‘‘ཨནཱུ…པེ… དསྶན’’ནྟི ཨིམིནཱ. སཝན-སདྡོ ཙེཏྠ བྷཱཝསདྡེན ཡོགཏོ ཀམྨསཱདྷནོ ཝེདིཏབྦོ ‘‘སུཡྻཏཱི’’ཏི. ཨནཱུནཱདྷིཀཏཱཡ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏཱཀཱརཏོ ཨཝིཔརཱིཏཾ ¶ , ཨཝིཔརཱིཏསྶ ཝཱ སུཏྟསྶ གཧཎཾ, ཏསྶ ནིདསྶནཾ ཏཐཱ, ཨིཏི སཝནཧེཏུ སུཎནྟཔུགྒལསཝནཝིསེསཝསེན ཨཡཾ ཡོཛནཱ ཀཏཱ.
ཨེཝཾ པདཏྟཡསྶ ཨེཀེན པཀཱརེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པཀཱརནྟརེནཱཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཐཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏསྶཱཏི ཡཱ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ དྷམྨསྶཝནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ མནོདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཝཱིཐི, ཏསྶཱ. སཱ ཧི ནཱནཱཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིཏུཾ སམཏྠཱ, ན སོཏདྭཱརིཀ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐི ཨེཀཱརམྨཎེཡེཝ པཝཏྟནཏོ, ཏཐཱ ཙེཝ ཝུཏྟཾ ‘‘སོཏདྭཱརཱནུསཱརེནཱ’’ཏི. ཏེན ཧི སོཏདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཝཱིཐི ནིཝཏྟཏི. ནཱནཔྤཀཱརེནཱཏི ཝཀྑམཱནེན ཨནེཀཝིཧིཏེན བྱཉྫནཏྠགྒཧཎཱཀཱརསངྑཱཏེན ནཱནཱཝིདྷེན ཨཱཀཱརེན, ཨེཏེན ཨིམིསྶཱ ཡོཛནཱཡ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝཾ-སདྡོ གཧིཏོཏི དསྶེཏི. པཝཏྟིབྷཱཝཔྤཀཱསནནྟི པཝཏྟིཡཱ ཨཏྠིབྷཱཝཔྤཀཱསནཾ. ཡསྨིཾ པཀཱརེ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐི ནཱནཔྤཀཱརེན པཝཏྟཱ, ཏདེཝ ཨཱརམྨཎཾ སནྡྷཱཡ ‘‘དྷམྨཔྤཀཱསན’’ནྟི ¶ ཝུཏྟཾ, ན པན སུཏསདྡསྶ དྷམྨཏྠཾ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཡཾ དྷམྨོ སུཏོ’’ཏི. ཏསྶཱ ཧི ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ཨཱརམྨཎམེཝ ‘‘ཨཡཾ དྷམྨོ སུཏོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཉྩ ནིཡམིཡམཱནཾ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཾ སུཏྟམེཝ. ཨཡཉྷེཏྠཱཏིཨཱདི ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ པཱཀཊཱིཀརཎཾ. ཏཔྤཱཀཊཱིཀརཎཏྠོ ཧེཏྠ ཧི-སདྡོ. ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ཀརཎབྷཱུཏཱཡ མཡཱ ན ཨཉྙཾ ཀཏཾ, ཨིདཾ པན ཨཱརམྨཎཾ ཀཏཾ. ཀིཾ པན ཏནྟི ཙེ? ཨཡཾ དྷམྨོ སུཏོཏི. ཨཡཾ པནེཏྠཱདྷིཔྤཱཡོ – ཨཱཀཱརཏྠེ ཨེཝཾ-སདྡེ ‘‘ཨེཀེནཱཀཱརེནཱ’’ཏི ཡོ ཨཱཀཱརོ ཝུཏྟོ, སོ ཨཏྠཏོ སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིབྷཱཝོཡེཝ, ཏེན ཙ ཏདཱརམྨཎབྷཱུཏསྶ དྷམྨསྶེཝ སཝནཾ ཀཏཾ, ན ཨཉྙནྟི. ཨེཝཾ སཝནཀིརིཡཱཡ ཀརཎཀཏྟུཀམྨཝིསེསོ ཨིམིསྶཱ ཡོཛནཱཡ དསྶིཏོ.
ཨཉྙམྤི ཡོཛནམཱཧ ‘‘ཏཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ནིདསྶནཏྠཾ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ནིདསྶནེན ཙ ནིདསྶིཏབྦསྶཱཝིནཱབྷཱཝཏོ ‘‘ཨེཝནྟི ནིདསྶིཏབྦཔྤཀཱསན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨིམིནཱ ཧི ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ ཨེཝཾསདྡེན སཀལམྤི སུཏྟཾ པཙྩཱམཊྛནྟི དསྶེཏི, སུཏསདྡསྶ ཀིརིཡཱཔརཏྟཱ, སཝནཀིརིཡཱཡ ཙ སཱདྷཱརཎཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷཔཊིབདྡྷཏྟཱ ཏསྨིཉྩ ཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷེ ¶ པུགྒལཝོཧཱརོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པུགྒལཀིཙྩཔྤཀཱསན’’ནྟི. སཱདྷཱརཎཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷོ ཧི པཎྞཏྟིཡཱ ཨིདྷ པུགྒལོ ནཱམ, སཝནཀིརིཡཱ པན ཏསྶ ཀིཙྩཾ ནཱམ. ན ཧི པུགྒལཝོཧཱརརཧིཏེ དྷམྨཔྤབནྡྷེ སཝནཀིརིཡཱ ལབྦྷཏི ཝོཧཱརཝིསཡཏྟཱ ཏསྶཱ ཀིརིཡཱཡཱཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘ཨིད’’ནྟིཨཱདི པིཎྜཏྠདསྶནཾ མཡཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷསངྑཱཏཔུགྒལབྷཱུཏེན མཡཱ. སུཏནྟི སཝནཀིརིཡཱསངྑཱཏེན པུགྒལཀིཙྩེན ཡོཛིཏཾ, ཨིམིསྶཱ པན ཡོཛནཱཡ པུགྒལབྱཱཔཱརཝིསཡསྶ པུགྒལསྶ, པུགྒལབྱཱཔཱརསྶ ཙ ནིདསྶནཾ ཀཏནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨཱཀཱརཏྠམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ པུརིམཡོཛནཱཡ ཨཉྙཐཱཔི ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཐཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཙིཏྟསནྟཱནསྶཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷསྶ. ནཱནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱཏི ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིཡཱ. ནཱནཔྤཀཱརཾ ཨཏྠབྱཉྫནསྶ གཧཎཾ, ནཱནཔྤཀཱརསྶ ཝཱ ཨཏྠབྱཉྫནསྶ གཧཎཾ ཏཐཱ, ཏཏོཡེཝ སཱ ‘‘ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཱཏི ཏདེཝཏྠཾ སམཏྠེཏི ‘‘ཨེཝནྟི ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟཱིཏི ཙ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟིཡེཝ, དྷམྨཱནཾ པན པཝཏྟིཨཱཀཱརམུཔཱདཱཡ པཉྙཏྟཏྟཱ ཏདཉྙཱཡ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟིཡཱ ཝིསེསནཏྠཾ ‘‘ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ ཝིསཡནིདྡེསོཏི ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནནིདྡེསོ. སོཏབྦབྷཱུཏོ ཧི དྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཀཏྟུབྷཱུཏསྶ པུགྒལསྶ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟིཊྛཱནཾ ཀིརིཡཱཡ ཀཏྟུཀམྨཊྛཏྟཱ ཏབྦསེན ཙ ཏདཱདྷཱརསྶཱཔི དབྦསྶ ཨཱདྷཱརབྷཱཝསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ, ཨིདྷ པན ཀིརིཡཱཡ ཀཏྟུཔཝཏྟིཊྛཱནབྷཱཝོ ཨིཙྪིཏོཏི ཀམྨམེཝ ¶ ཨཱདྷཱརཝསེན ཝུཏྟཾ, ཏེནཱཧ ‘‘ཀཏྟུ ཝིསཡགྒཧཎསནྣིཊྛཱན’’ནྟི, ཨཱརམྨཎམེཝ ཝཱ ཝིསཡོ. ཨཱརམྨཎཉྷི ཏདཱརམྨཎིཀསྶ པཝཏྟིཊྛཱནཾ. ཨེཝམྤི ཧི ཨཏྠོ སུཝིཉྙེཡྻཏརོ ཧོཏི. ཡཐཱཝུཏྟཝཙནེ པིཎྜཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨེཏྟཀེན ཡཐཱཝུཏྟཏྠེན པདཏྟཡེན, ཀཏཾ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ནཱནཱཀཱརཔྤཝཏྟེནཱཏི ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟེན. ཙིཏྟསནྟཱནེནཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཝིཉྙཱཎཝཱིཐིསངྑཱཏེན ཙིཏྟཔྤབནྡྷེན. གཧཎསདྡེ ཙེཏཾ ཀརཎཾ. ཙིཏྟསནྟཱནཝིནིམུཏྟསྶ ཀསྶཙི ཀཏྟུ པརམཏྠཏོ ཨབྷཱཝེཔི སདྡཝོཧཱརེན བུདྡྷིཔརིཀཔྤིཏབྷེདཝཙནིཙྪཱཡ ཙིཏྟསནྟཱནཏོ ཨཉྙམིཝ ཏཾསམངྒིཾ ཀཏྭཱ ཨབྷེདེཔི བྷེདཝོཧཱརེན ‘‘ཙིཏྟསནྟཱནེན ཏཾསམངྒིནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝོཧཱརཝིསཡོ ཧི སདྡོ ནེཀནྟཔརམཏྠིཀོཏི ¶ (ཀཱརཀརཱུཔསིདྡྷིཡཾ ཡོ ཀཱརེཏི སཧེཏུསུཏྟཾ པསྶིཏབྦཾ) སཝནཀིརིཡཱཝིསཡོཔི སོཏབྦདྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟཙིཏྟསནྟཱནསྶ ཨིདྷ པརམཏྠཏོ ཀཏྟུབྷཱཝཏོ ཏསྶ ཝིསཡོཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཏྟུ ཝིསཡགྒཧཎསནྣིཊྛཱན’’ནྟི.
ཨཔིཙ སཝནཝསེན ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཡཱ ཨེཝ སཝནཀིརིཡཱབྷཱཝཏོ ཏཾཝསེན ཏདཉྙནཱམརཱུཔདྷམྨསམུདཱཡབྷཱུཏསྶ ཏཾཀིརིཡཱཀཏྟུ ཙ ཝིསཡོ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – པུརིམནཡེ སཝནཀིརིཡཱ, ཏཀྐཏྟཱ ཙ པརམཏྠཏོ ཏཐཱཔཝཏྟཙིཏྟསནྟཱནམེཝ, ཏསྨཱ ཀིརིཡཱཝིསཡོཔི ‘‘ཀཏྟུ ཝིསཡོ’’ཏི ཝུཏྟོ. པཙྪིམནཡེ པན ཏཐཱཔཝཏྟཙིཏྟསནྟཱནཾ ཀིརིཡཱ, ཏདཉྙདྷམྨསམུདཱཡོ པན ཀཏྟཱ, ཏསྨཱ ཀཱམཾ ཨེཀནྟཏོ ཀིརིཡཱཝིསཡོཡེཝེས དྷམྨོ, ཏཐཱཔི ཀིརིཡཱཝསེན ‘‘ཏབྦནྟཀཏྟུ ཝིསཡོ’’ཏི ཝུཏྟོཏི. ཏཾསམངྒིནོཏི ཏེན ཙིཏྟསནྟཱནེན སམངྒིནོ. ཀཏྟཱུཏི ཀཏྟཱརསྶ. ཝིསཡོཏི ཨཱརམྨཎཝསེན པཝཏྟིཊྛཱནཾ, ཨཱརམྨཎམེཝ ཝཱ. སུཏཱཀཱརསྶ ཙ ཐེརསྶ སམྨཱ ནིཙྪིཏབྷཱཝཏོ ‘‘གཧཎསནྣིཊྛཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
ཨཔརོ ནཡོ – ཡསྶ…པེ… ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟཱིཏི ཨཱཀཱརཏྠེན ཨེཝཾ-སདྡེན ཡོཛནཾ ཀཏྭཱ ཏདེཝ ཨཝདྷཱརཎཏྠམྤི གཧེཏྭཱ ཨིམསྨིཾཡེཝ ནཡེ ཡོཛེཏུཾ ‘‘གཧཎཾ ཀཏཾ’’ ཨིཙྩེཝ ཨཝཏྭཱ ‘‘གཧཎསནྣིཊྛཱནཾ ཀཏ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཝདྷཱརཎེན ཧི སནྣིཊྛཱནམིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཝདྷཱརཎཏྠམྤི ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཨཡམེཝ ཡོཛནཱ ཀཏཱཏི དསྶེཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ, ཨིམིསྶཱ པན ཡོཛནཱཡ གཧཎཱཀཱརགཱཧཀཏབྦིསཡཝིསེསནིདསྶནཾ ཀཏནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨཉྙམྤི ཡོཛནམཱཧ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. པུབྦེ ཨཏྟནཱ སུཏཱནཾ ནཱནཱཝིཧིཏཱནཾ སུཏྟསངྑཱཏཱནཾ ཨཏྠབྱཉྫནཱནཾ ཨུཔདྷཱརིཏརཱུཔསྶ ཨཱཀཱརསྶ ནིདསྶནསྶ, ཨཝདྷཱརཎསྶ ཝཱ པཀཱསནསབྷཱཝོ ཨེཝཾ-སདྡོཏི ཏདཱཀཱརཱདིབྷཱུཏསྶ ཨུཔདྷཱརཎསྶ པུགྒལཔཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏདྷམྨཔྤབནྡྷབྱཱཔཱརཏཱཡ ¶ ‘‘པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཨཏྟནཱ སུཏཱནཉྷི ཨཏྠབྱཉྫནཱནཾ པུན ཨུཔདྷཱརཎཾ ཨཱཀཱརཱདིཏྟཡཾ, ཏཉྩ ཨེཝཾ-སདྡསྶ ཨཏྠོ. སོ པན ཡཾ དྷམྨཔྤབནྡྷཾ ཨུཔཱདཱཡ པུགྒལཔཉྙཏྟི པཝཏྟཱ, ཏསྶ བྱཱཔཱརབྷཱུཏཾ ཀིཙྩམེཝ ¶ , ཏསྨཱ ཨེཝཾ-སདྡེན པུགྒལཀིཙྩཾ ནིདྡིསཱིཡཏཱིཏི. ཀཱམཾ སཝནཀིརིཡཱ པུགྒལབྱཱཔཱརོཔི ཨཝིསེསེན, ཏཐཱཔི ཝིསེསཏོ ཝིཉྙཱཎབྱཱཔཱརོཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི པུགྒལཝཱདཱིནམྤི སཝནཀིརིཡཱ ཝིཉྙཱཎནིརཔེཀྑཱ ནཏྠི སཝནཱདཱིནཾ ཝིསེསཏོ ཝིཉྙཱཎབྱཱཔཱརབྷཱཝེན ཨིཙྪིཏཏྟཱ. མེཏི སདྡཔྤཝཏྟིཡཱ ཨེཀནྟེནེཝ སཏྟཝིསཡཏྟཱ, ཝིཉྙཱཎཀིཙྩསྶ ཙ སཏྟཝིཉྙཱཎཱནམབྷེདཀརཎཝསེན ཏཏྠེཝ སམོདཧིཏབྦཏོ ‘‘ཨུབྷཡཀིཙྩཡུཏྟཔུགྒལནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨཡ’’ནྟིཨཱདི ཏཔྤཱཀཊཱིཀརཎཾ. ཨེཏྠ ཧི སཝནཀིཙྩཝིཉྙཱཎསམངྒིནཱཏི ཨེཝཾ-སདྡེན ནིདྡིཊྛཾ པུགྒལཀིཙྩཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཏཾ པན པུགྒལསྶ སཝནཀིཙྩཝིཉྙཱཎསམངྒཱིབྷཱཝེན པུགྒལཀིཙྩཾ ནཱམཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘པུགྒལཀིཙྩསམངྒིནཱ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘སཝནཀིཙྩཝིཉྙཱཎསམངྒིནཱ’’ཏི ཨཱཧ, ཏསྨཱ ‘‘པུགྒལཀིཙྩ’’ནྟི ནིདྡིཊྛསཝནཀིཙྩཝཏཱ ཝིཉྙཱཎེན སམངྒིནཱཏི ཨཏྠོ. ཝིཉྙཱཎཝསེན, ལདྡྷསཝནཀིཙྩཝོཧཱརེནཱཏི ཙ སུཏསདྡེན ནིདྡིཊྛཾ ཝིཉྙཱཎཀིཙྩཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. སཝནམེཝ ཀིཙྩཾ ཡསྶཱཏི ཏཐཱ. སཝནཀིཙྩནྟི ཝོཧཱརོ སཝནཀིཙྩཝོཧཱརོ, ལདྡྷོ སོ ཡེནཱཏི ཏཐཱ. ལདྡྷསཝནཀིཙྩཝོཧཱརེན ཝིཉྙཱཎསངྑཱཏེན ཝསེན སཱམཏྠིཡེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ པན སམྦནྡྷོ – སཝནཀིཙྩཝིཉྙཱཎསམངྒིནཱ པུགྒལེན མཡཱ ལདྡྷསཝནཀིཙྩཝོཧཱརེན ཝིཉྙཱཎཝསེན ཀརཎབྷཱུཏེན སུཏནྟི.
ཨཔིཙ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི སདྡསྶཏྠོ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི, ‘‘སུཏ’’ནྟི སདྡསྶཏྠོ ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི, ཏསྨཱ ཏེ ཏཐཱརཱུཔཔཉྙཏྟི ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏཔུགྒལབྱཱཔཱརབྷཱཝེནེཝ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ. སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. ན ཧི པརམཏྠཏོཡེཝ ནིཡམིཡམཱནེ སཏི པུགྒལཀིཙྩཝིཉྙཱཎཀིཙྩཝསེན ཨཡཾ ཝིབྷཱགོ ལབྦྷཏཱིཏི. ཨིམིསྶཱ པན ཡོཛནཱཡ ཀཏྟུབྱཱཔཱརཀརཎབྱཱཔཱརཀཏྟུནིདྡེསོ ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦོ.
སབྦསྶཱཔི སདྡཱདྷིགམནཱིཡསྶ ཨཏྠསྶ པཉྙཏྟིམུཁེནེཝ པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱ, སབྦཱསཉྩ པཉྙཏྟཱིནཾ ཝིཛྫམཱནཱདིཝསེན ཚསུ པཉྙཏྟིབྷེདེསུ ཨནྟོགདྷཏྟཱ ཏཱསུ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ པཉྙཏྟཱིནཾ སརཱུཔཾ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝནྟི ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཙ ‘‘མེ’’ཏི ཙ ཝུཙྩམཱནསྶ ཨཏྠསྶ ཨཱཀཱརཱདིབྷཱུཏསྶ དྷམྨཱནཾ ཨསལླཀྑཎབྷཱཝཏོ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིབྷཱཝོཏི ཨཱཧ ‘‘སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི. སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེནཱཏི ¶ ཙ བྷཱུཏཏྠཨུཏྟམཏྠཝསེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡོ མཱཡཱམརཱིཙིཨཱདཡོ ¶ ཝིཡ ཨབྷཱུཏཏྠོ, ཨནུསྶཝཱདཱིཧི གཧེཏབྦོ ཝིཡ ཨནུཏྟམཏྠོ ཙ ན ཧོཏི, སོ རཱུཔསདྡཱདིསབྷཱཝོ, རུཔྤནཱནུབྷཝནཱདིསབྷཱཝོ ཝཱ ཨཏྠོ ‘‘སཙྩིཀཊྛོ, པརམཏྠོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི, ‘‘ཨེཝཾ མེ’’ཏི པདཱནཾ པན ཨཏྠོ ཨབྷཱུཏཏྟཱ, ཨནུཏྟམཏྟཱ ཙ ན ཏཐཱ ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ བྷཱུཏཏྠཨུཏྟམཏྠསངྑཱཏེན སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཝིསེསནབྷཱུཏེན ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིཡེཝཱཏི. ཨེཏེན ཙ ཝིསེསནེན བཱལཛནེཧི ‘‘ཨཏྠཱི’’ཏི པརིཀཔྤིཏཾ པཉྙཏྟིམཏྟཾ ནིཝཏྟེཏི. ཏདེཝཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀརོཏི, ཧེཏུནཱ ཝཱ སཱདྷེཏི ‘‘ཀིཉྷེཏྠ ཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཡཾ དྷམྨཛཱཏཾ, ཨཏྠཛཱཏཾ ཝཱ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཝཱ ‘‘མེ’’ཏི ཝཱ ནིདྡེསཾ ལབྷེཐ, ཏཾ ཨེཏྠ རཱུཔཕསྶཱདིདྷམྨསམུདཱཡེ, ‘‘ཨེཝཾ མེ’’ཏི པདཱནཾ ཝཱ ཨཏྠེ. པརམཏྠཏོ ན ཨཏྠཱིཏི ཡོཛནཱ. རཱུཔཕསྶཱདིབྷཱཝེན ནིདྡིཊྛོ པརམཏྠཏོ ཨེཏྠ ཨཏྠེཝ, ‘‘ཨེཝཾ མེ’’ཏི པན ནིདྡིཊྛོ ནཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སུཏནྟི པན སདྡཱཡཏནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི. ‘‘སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེནཱ’’ཏི ཙེཏྠ ཨདྷིཀཱརོ. ‘‘ཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཏཔྤཱཀཊཱིཀརཎཾ, ཧེཏུདསྶནཾ ཝཱ. ཡཾ ཏཾ སདྡཱཡཏནཾ སོཏེན སོཏདྭཱརེན, ཏནྣིསྶིཏཝིཉྙཱཎེན ཝཱ ཨུཔལདྡྷཾ ཨདྷིགམིཏབྦནྟི ཨཏྠོ. ཏེན ཧི སདྡཱཡཏནམིདྷ གཧིཏཾ ཀམྨསཱདྷནེནཱཏི དསྶེཏི.
ཨེཝཾ ཨཊྛཀཐཱནཡེན པཉྙཏྟིསརཱུཔཾ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཊྛཀཐཱམུཏྟཀེནཱཔི ནཡེན ཝུཏྟེསུ ཚསུ པཉྙཏྟིབྷེདེསུ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ པཉྙཏྟཱིནཾ སརཱུཔཾ ནིདྡྷཱརེནྟོ ‘‘ཏཐཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི ཨཱདཡོ ཧི པོརཱཎཊྛཀཐཱཏོ མུཏྟཱ སངྒཧཀཱརེནེཝ ཨཱཙརིཡེན ཝུཏྟཱ. ཝིཏྠཱརོ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཡ གཧེཏབྦོ. ཏཾ ཏནྟི ཏཾ ཏཾ དྷམྨཛཱཏཾ, སོཏཔཐམཱགཏེ དྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ ཏེསཾ ཨུཔདྷཱརིཏཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎསྶ པཙྩཱམསནཝསེན ཨེཝནྟི ཙ སསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣེ ཁནྡྷེ ཨུཔཱདཱཡ མེཏི ཙ ཝཏྟབྦཏྟཱཏི ཨཏྠོ. རཱུཔཝེདནཱདིབྷེདེཧི དྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ ནིསྶཱཡ ཀཱརཎཾ ཀཏྭཱ པཉྙཏྟི ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི ཡཐཱ ‘‘ཏཱནི ཏཱནི ཨངྒཱནི ཨུཔཱདཱཡ རཐོ གེཧཾ, ཏེ ཏེ རཱུཔརསཱདཡོ ཨུཔཱདཱཡ གྷཊོ པཊོ, ཙནྡིམསཱུརིཡཔརིཝཏྟཱདཡོ ཨུཔཱདཱཡ ཀཱལོ དིསཱ’’ཏིཨཱདི. པཉྙཔེཏབྦཊྛེན ཙེསཱ པཉྙཏྟི ནཱམ, ན པཉྙཱཔནཊྛེན. ཡཱ པན ཏསྶ ཨཏྠསྶ པཉྙཱཔནཱ, ཨཡཾ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིཡེཝ. དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ¶ ཝཏྟབྦཏོཏི དིཊྛམུཏཝིཉྙཱཏེ ཨུཔནིདྷཱཡ ཨུཔཏྠམྦྷཾ ཀཏྭཱ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཝཏྟབྦཏྟཱ. དིཊྛཱདིསབྷཱཝཝིརཧིཏེ སདྡཱཡཏནེ ཝཏྟམཱནོཔི ཧི སུཏཝོཧཱརོ ‘‘དུཏིཡཾ ཏཏིཡ’’ནྟིཨཱདིཀོ ཝིཡ པཋམཱདཱིནི དིཊྛམུཏཝིཉྙཱཏེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ པཝཏྟོ ‘‘ཨུཔནིདྷཱཔཉྙཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏེ. སཱ པནེསཱ ཨནེཀཝིདྷཱ ཏདཉྙཔེཀྑཱུཔནིདྷཱ ཧཏྠགཏཱུཔནིདྷཱ སམྤཡུཏྟཱུཔནིདྷཱསམཱརོཔིཏཱུཔནིདྷཱ ཨཝིདཱུརགཏཱུཔནིདྷཱ པཊིབྷཱགཱུཔནིདྷཱ ཏབྦཧུལཱུཔནིདྷཱཏབྦིསིཊྛཱུཔནིདྷཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཱསུ ཨཡཾ ‘‘དུཏིཡཾ ཏཏིཡ’’ནྟིཨཱདིཀཱ ཝིཡ པཋམཱདཱིནཾ དིཊྛཱདཱིནཾ ཨཉྙམཉྙམཔེཀྑིཏྭཱ ཝུཏྟཏྟཱ ཏདཉྙཔེཀྑཱུཔནིདྷཱཔཉྙཏྟི ནཱམ.
ཨེཝཾ པཉྙཏྟིཡཱཔི ¶ ཨཏྠཱདྷིགམནཱིཡཏཱསངྑཱཏཾ དསྶེཏབྦཏྠཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སདྡསཱམཏྠིཡེན དཱིཔེཏབྦམཏྠཾ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ དཱིཔེནྟོ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ ཝཙནཏྟཡེ. ཙ-སདྡོ ཨུཔནྱཱསོ ཨཏྠནྟརཾ ཨཱརབྷིཏུཀཱམེན ཡོཛིཏཏྟཱ. ‘‘སུཏ’’ནྟི ཝུཏྟེ ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི པཀཱསིཏོཡམཏྠོ, ཏསྨཱ ཏཐཱ སུཏ-སདྡེན པཀཱསིཏཱ ཨཏྟནཱ པཊིཝིདྡྷསུཏྟསྶ པཀཱརཝིསེསཱ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཐེརེན པཙྩཱམཊྛཱཏི ཏེན ཨེཝཾ-སདྡེན ཨསམྨོཧོ དཱིཔིཏོ ནཱམ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝནྟི ཝཙནེན ཨསམྨོཧཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ཨསམྨོཧནྟི ཙ ཡཐཱསུཏེ སུཏྟེ ཨསམྨོཧཾ. ཏདེཝ ཡུཏྟིཡཱ, བྱཏིརེཀེན ཙ སམཏྠེཧི ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཀྑམཱནཉྩ སུཏྟཾ ནཱནཔྤཀཱརཾ དུཔྤཊིཝིདྡྷཉྩ. ཨེཝཾ ནཱནཔྤཀཱརེ དུཔྤཊིཝིདྡྷེ སུཏྟེ ཀཐཾ སམྨཱུལ༹ྷོ ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསམཏྠོ བྷཝིསྶཏི. ཨིམཱཡ ཡུཏྟིཡཱ, ཨིམིནཱ ཙ བྱཏིརེཀེན ཐེརསྶ ཏཏྠ ཨསམྨཱུལ༹ྷབྷཱཝསངྑཱཏོ དཱིཔེཏབྦོ ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཝམཱིདིསེསུ ཡཐཱརཧཾ. བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏཱཀཱརསྶ ཡཱཐཱཝཏོ ཨུཔརི ཐེརེན དསྶིཡམཱནཏྟཱ ‘‘སུཏྟསྶ ཨསམྨོསཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀཱལནྟརེནཱཏི སུཏཀཱལཏོ ཨཔརེན ཀཱལེན. ཡསྶ…པེ… པཊིཛཱནཱཏི, ཐེརསྶ པན སུཝཎྞབྷཱཛནེ པཀྑིཏྟསཱིཧཝསཱ ཝིཡ ཨནསྶམཱནཾ ཨསམྨུཊྛཾ ཏིཊྛཏི, ཏསྨཱ སོ ཨེཝཾ པཊིཛཱནཱཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཝཾ དཱིཔིཏེན པན ཨཏྠེན ཀིཾ པཀཱསིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིཙྩསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨིཙྩསྶཱཏི ཨིཏི ཨསྶ, ཏསྨཱ ཨསམྨོཧསྶ, ཨསམྨོསསྶ ཙ དཱིཔིཏཏྟཱ ཨསྶ ཐེརསྶཔཉྙཱསིདྡྷཱིཏིཨཱདིནཱ སམྦནྡྷོ. ཨསམྨོཧེནཱཏི སམྨོཧཱབྷཱཝེན. པཉྙཱཝཛྫིཏསམཱདྷིཨཱདིདྷམྨཛཱཏེན ཏཾསམྤཡུཏྟཱཡ པཉྙཱཡ ¶ སིདྡྷི སཧཛཱཏཱདིསཏྟིཡཱ སིཛ྄ཛྷནཏོ. སམྨོཧཔཊིཔཀྑེན ཝཱ པཉྙཱསངྑཱཏེན དྷམྨཛཱཏེན. སཝནཀཱལསམྦྷཱུཏཱཡ ཧི པཉྙཱཡ ཏདུཏྟརིཀཱལཔཉྙཱསིདྡྷི ཨུཔནིསྶཡཱདིཀོཊིཡཱ སིཛ྄ཛྷནཏོ. ཨིཏརཏྠཱཔི ཡཐཱརཧཾ ནཡོ ནེཏབྦོ.
ཨེཝཾ པཀཱསིཏེན པན ཨཏྠེན ཀིཾ ཝིབྷཱཝིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠཱཏི ཏེསུ དུབྦིདྷེསུ དྷམྨེསུ. བྱཉྫནཱནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཱཀཱརོ ནཱཏིགམྦྷཱིརོ, ཡཐཱསུཏདྷཱརཎམེཝ ཏཏྠ ཀརཎཱིཡཾ, ཏསྨཱ ཏཏྠ སཏིཡཱ བྱཱཔཱརོ ཨདྷིཀོ, པཉྙཱ པན གུཎཱིབྷཱུཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔུབྦངྒམཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. པཉྙཱཡ པུབྦངྒམཱ པཉྙཱཔུབྦངྒམཱཏི ཧི ནིབྦཙནཾ, པུབྦངྒམཏཱ ཙེཏྠ པདྷཱནབྷཱཝོ ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༡) ཝིཡ. ཨཔིཙ ཡཐཱ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིསུ ཨཱཝཛྫནཱདཡོ པུབྦངྒམཱ སམཱནཱཔི ཏདཱརམྨཎསྶ ཨཝིཛཱནནཏོ ཨཔྤདྷཱནབྷཱུཏཱ, ཨེཝཾ པུབྦངྒམཱཡཔི ཨཔྤདྷཱནཏྟེ སཏི པཉྙཱཔུབྦངྒམཱ ཨེཏིསྶཱཏི ནིབྦཙནམྤི ཡུཛྫཏི. པུབྦངྒམཏཱ ཙེཏྠ པུརེཙཱརིབྷཱཝོ. ཨིཏི སཧཛཱཏཔུབྦངྒམོ པུརེཛཱཏཔུབྦངྒམོཏི དུཝིདྷོཔི པུབྦངྒམོ ཨིདྷ སམྦྷཝཏི, ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ སཏི ‘‘པུབྦངྒམཱཡཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཡཐཱསམྦྷཝམེས ¶ ནཡོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝཾ ཝིབྷཱཝིཏེན སམཏྠཏཱཝཙནེན ཀིམནུབྷཱཝིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏདུབྷཡསམཏྠཏཱཡོགེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣསྶཱཏི ཨཏྠབྱཉྫནེན པརིཔུཎྞསྶ, སངྐཱསནཱདཱིཧི ཝཱ ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི, ཨཀྑརཱདཱིཧི ཙ ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི སམནྣཱགཏསྶ, ཨཏྠབྱཉྫནསངྑཱཏེན ཝཱ རསེན སཱདུརསསྶ. པརིཡཏྟིདྷམྨོཡེཝ ནཝལོཀུཏྟརརཏནསནྣིདྷཱནཏོ སཏྟཝིདྷསྶ, དསཝིདྷསྶ ཝཱ རཏནསྶ སནྣིདྷཱནོ ཀོསོ ཝིཡཱཏི དྷམྨཀོསོ, ཏཐཱ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརོ, ཏཏྠ ནིཡུཏྟོཏི དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀོ. ཨཐ ཝཱ ནཱནཱརཱཛབྷཎྜརཀྑཀོ བྷཎྜཱགཱརིཀོ ཝིཡཱཏི བྷཎྜཱགཱརིཀོ, དྷམྨསྶ ཨནུརཀྑཀོ བྷཎྜཱགཱརིཀོཏི ཏམེཝ སདིསཏཱཀཱརཎདསྶནེན ཝིསེསེཏྭཱ ‘‘དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཡཐཱཧ –
‘‘བཧུསྶུཏོ དྷམྨདྷརོ, སབྦཔཱཋཱི ཙ སཱསནེ;
ཨཱནནྡོ ནཱམ ནཱམེན, དྷམྨཱརཀྑོ ཏཝཾ མུནེ’’ཏི. (ཨཔ. ༡.༥༤༢);
ཨཉྙཐཱཔི དཱིཔེཏབྦམཏྠཾ དཱིཔེཏི ‘‘ཨཔརོ ནཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ, ཨེཝཾ སདྡེན ཝུཙྩམཱནཱནཾ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསདྡྷམྨཝིསཡཏྟཱ ཏབྦིསཡེཧི ¶ ཏེཧི ཨཏྠེཧི ཡོནིསོ མནསིཀཱརསྶ དཱིཔནཾ ཡུཏྟནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡོནི…པེ… དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ‘‘ཨཡོནིསོ’’ཏིཨཱདིནཱ བྱཏིརེཀེན ཉཱཔཀཧེཏུདསྶནཾ. ཏཏྠ ཀཏྠཙི ཧི-སདྡོ དིསྶཏི, སོ ཀཱརཎེ, ཀསྨཱཏི ཨཏྠོ, ཨིམིནཱ ཝཙནེནེཝ ཡོནིསོ མནསིཀརོཏོ ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསམྦྷཝཏོ ཨགྒི ཝིཡ དྷཱུམེན ཀཱརིཡེན ཀཱརཎབྷཱུཏོ སོ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཏདནྭཡམྤི ཨཏྠཱཔཏྟིཡཱ དསྶེཏི. ཨེས ནཡོ སབྦཏྠ ཡཐཱརཧཾ. ‘‘བྲཧྨཛཱལཾ ཨཱཝུསོ ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདི པུཙྪཱཝསེན ཨདྷུནཱ པཀརཎཔྤཏྟསྶ ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ ‘‘སུཏ’’ནྟི པདེན ཝུཙྩམཱནཾ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སཝནཾ སམཱདྷཱནམནྟརེན ན སམྦྷཝཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཝིཀྑེཔཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ‘‘ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བྱཏིརེཀཀཱརཎེན ཉཱཔཀཧེཏུཾ དསྶེཏྭཱ ཏདེཝ སམཏྠེཏི ‘‘ཏཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. སབྦསམྤཏྟིཡཱཏི སབྦེན ཨཏྠབྱཉྫནདེསཀཔཡོཛནཱདིནཱ སམྤཏྟིཡཱ. ཀིཾ ཨིམིནཱ པཀཱསིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡོནིསོ མནསིཀཱརེན ཙེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ དྷམྨདྭཡེ. ‘‘ན ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀཱརཎབྷཱུཏེན ཨཝིཀྑེཔེན, སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡེན ཙ ཕལབྷཱུཏསྶ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ སིདྡྷིཡཱ ཨེཝ སམཏྠནཾ ཝུཏྟཾ, ཨཝིཀྑེཔེན པན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསྶ སིདྡྷིཡཱ སམཏྠནཾ ན ཝུཏྟཾ. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཱནཾ སཔྤུརིསེ པཡིརུཔཱསནཱབྷཱཝསྶ ཨཏྠཏོ སིདྡྷཏྟཱ. ཨཏྠཝསེནེཝ ཧི སོ པཱཀཊོཏི ན ཝུཏྟོ.
ཨེཏྠཱཧ – ཡཐཱ ཡོནིསོ མནསིཀཱརེན ཕལབྷཱུཏེན ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཔུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱནཾ ཀཱརཎབྷཱུཏཱནཾ ¶ སིདྡྷི ཝུཏྟཱ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ, ཨེཝཾ ཨཝིཀྑེཔེན ཕལབྷཱུཏེན སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱནཾ ཀཱརཎབྷཱུཏཱནཾ སིདྡྷི ཝཏྟབྦཱ སིཡཱ ཨསྶུཏཝཏོ, སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཝིརཧིཏསྶ ཙ ཏདབྷཱཝཏོ. ཨེཝཾ སནྟེཔི ‘‘ན ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ’’ཏིཨཱདིསམཏྠནཝཙནེན ཨཝིཀྑེཔེན, སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡེན ཙ ཀཱརཎབྷཱུཏེན སདྡྷམྨསྶཝནསྶེཝ ཕལབྷཱུཏསྶ སིདྡྷི ཝུཏྟཱ, ཀསྨཱ པནེཝཾ ཝུཏྟཱཏི? ཝུཙྩཏེ – ཨདྷིཔྤཱཡནྟརསམྦྷཝཏོ ཧི ཏཐཱ སིདྡྷི ཝུཏྟཱ. ཨཡཾ པནེཏྠཱདྷིཔྤཱཡོ – སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱ ན ཨེཀནྟེན ཨཝིཀྑེཔསྶ ཀཱརཎཾ བཱཧིརཀཱརཎཏྟཱ, ཨཝིཀྑེཔོ པན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡོ ཝིཡ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཀཱརཎཏྟཱ, ཏསྨཱ ཨེཀནྟཀཱརཎེ ཧོནྟེ ཀིམཏྠིཡཱ ཨནེཀནྟཀཱརཎཾ པཏི ཕལབྷཱཝཔརིཀཔྤནཱཏི ཏཐཱཡེཝེཏསྶ ¶ སིདྡྷི ཝུཏྟཱཏི. ཨེཏྠ ཙ པཋམཾ ཕལེན ཀཱརཎསྶ སིདྡྷིདསྶནཾ ནདཱིཔཱུརེན ཝིཡ ཨུཔརི ཝུཊྛིསབྦྷཱཝསྶ, དུཏིཡཾ ཀཱརཎེན ཕལསྶ སིདྡྷིདསྶནཾ ཨེཀནྟཝསྶིནཱ ཝིཡ མེགྷཝུཊྛཱནེན ཝུཊྛིཔཝཏྟིཡཱ.
‘‘ཨཔརོ ནཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཉྙཐཱཔི དཱིཔེཏབྦཏྠམཱཧ, ཡསྨཱ ན ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨེཝནྟི…པེ… ནཱནཱཀཱརནིདྡེསོཏི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཾ, སོ ཙ ཨཱཀཱརོཏི སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཎཝཱིཐིསངྑཱཏསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནཱནཱཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎསངྑཱཏོ སོ བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ ཨཏྠབྱཉྫནཔྤབྷེདཔརིཙྪེདཝསེན སཀལསཱསནསམྤཏྟིཨོགཱཧནཱཀཱརོ. ཨེཝཾ བྷདྡཀོཏི ནིརཝསེསཔརཧིཏཔཱརིཔཱུརིབྷཱཝཀཱརཎཏྟཱ ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟེན ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎེན སུནྡརོ སེཊྛོ, སམཱསཔདཾ ཝཱ ཨེཏཾ ཨེཝཾ ཨཱིདིསོ བྷདྡོ ཡསྶཱཏི ཀཏྭཱ. ན པཎིཧིཏོ ཨཔྤཎིཧིཏོ, སམྨཱ ཨཔྤཎི ཧིཏོ ཨཏྟཱ ཡསྶཱཏི ཏཐཱ, ཏསྶ. པཙྪིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིནྟི ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཔུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱསངྑཱཏགུཎདྭཡསམྤཏྟིཾ. གུཎསྶེཝ ཧི ཨཔརཱཔརཝུཏྟིཡཱ པཝཏྟནཊྛེན ཙཀྐབྷཱཝོ. ཙརནྟི ཝཱ ཨེཏེན སཏྟཱ སམྤཏྟིབྷཝཾ, སམྤཏྟིབྷཝེསཱུཏི ཝཱ ཙཀྐཾ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི བྷིཀྑཝེ, ཙཀྐཱནི, ཡེཧི སམནྣཱགཏཱནཾ དེཝམནུསྶཱནཾ ཙཏུཙཀྐཾ ཝཏྟཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༤.༣༡) པཙྪིམབྷཱཝོ ཙེཏྠ དེསནཱཀྐམཝསེནེཝ. པུརིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིནྟི པཏིརཱུཔདེསཝཱསསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསངྑཱཏགུཎདྭཡསམྤཏྟིཾ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཏསྨཱཏི པུརིམཀཱརཎཾ པུརིམསྶེཝཱཏི ཨིདྷ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ.
ཏེན ཀིཾ པཀཱསིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིཙྩསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིཏི ཨིམཱཡ ཙཏུཙཀྐསམྤཏྟིཡཱ ཀཱརཎབྷཱུཏཱཡ. ཨསྶ ཐེརསྶ. པཙྪིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱཏི པཙྪིམཙཀྐདྭཡསྶ ཨཏྠིབྷཱཝེན སིདྡྷིཡཱ ¶ . ཨཱསཡསུདྡྷཱིཏི ཝིཔསྶནཱཉཱཎསངྑཱཏཱཡ ཨནུལོམིཀཁནྟིཡཱ, ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎ-མགྒཉཱཎསངྑཱཏསྶ ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎསྶ ཙཱཏི དུཝིདྷསྶཱཔི ཨཱསཡསྶ ཨསུདྡྷིཧེཏུབྷཱུཏཱནཾ ཀིལེསཱནཾ དཱུརཱིབྷཱཝེན སུདྡྷི. ཏདེཝ ཧི དྭཡཾ ཝིཝཊྚནིསྶིཏཱནཾ སུདྡྷསཏྟཱནཾ ཨཱསཡོ. སམྨཱཔཎིཧིཏཏྟོ ཧི པུབྦེ ཙ ཀཏཔུཉྙོ སུདྡྷཱསཡོ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘སམྨཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, སེཡྻསོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི, (དྷ. པ. ༤༣) ‘‘ཀཏཔུཉྙོསི ཏྭཾ ཨཱནནྡ, པདྷཱནམནུཡུཉྫ ¶ ཁིཔྤཾ ཧོཧིསི ཨནཱསཝོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༢༠༧) ཙ. ཀེཙི པན ‘‘ཀཏྟུཀམྱཏཱཚནྡོ ཨཱསཡོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏདཡུཏྟམེཝ ‘‘ཏཱཡ ཙ ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷཱི’’ཏི ཝཙནེན ཝིརོདྷཏོ. ཨེཝམྤི མགྒཉཱཎསངྑཱཏསྶ ཨཱསཡསྶ སུདྡྷི ན ཡུཏྟཱ ཏཱཡ ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷིཡཱ ཨཝཏྟབྦཏོཏི? ནོ ན ཡུཏྟོ པུརིམསྶ མགྒསྶ, པཙྪིམཱནཾ མགྒཱནཾ, ཕལཱནཉྩ ཀཱརཎབྷཱཝཏོ. པཡོགསུདྡྷཱིཏི ཡོནིསོམནསིཀཱརཔུབྦངྒམསྶ དྷམྨསྶཝནཔཡོགསྶ ཝིསདབྷཱཝེན སུདྡྷི, སབྦསྶ ཝཱ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགསྶ ནིདྡོསབྷཱཝེན སུདྡྷི. པཏིརཱུཔདེསཝཱསཱི, ཧི སཔྤུརིསསེཝཱི ཙ ཡཐཱཝུཏྟཝིསུདྡྷཔཡོགོ ཧོཏི. ཏཐཱཝིསུདྡྷེན ཡོནིསོམནསིཀཱརཔུབྦངྒམེན དྷམྨསྶཝནཔཡོགེན, ཝིཔྤཊིསཱརཱབྷཱཝཱཝཧེན ཙ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགེན ཨཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པརིཡཏྟིཡཾ ཝིསཱརདོ ཧོཏི, ཏཐཱབྷཱུཏོ ཙ ཐེརོ, ཏེན ཝིཉྙཱཡཏི པུརིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱ ཐེརསྶ པཡོགསུདྡྷི སིདྡྷཱཝཱཏི. ཏེན ཀིཾ ཝིབྷཱཝིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏཱཡ ཙཱ’’ཏིཨཱདི. ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷཱིཏི པཊིཝེདྷསངྑཱཏེ ཨདྷིགམེ ཚེཀབྷཱཝསིདྡྷི. ཨདྷིགམེཏབྦཏོ ཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦཏོ པཊིཝེདྷོ ‘‘ཨདྷིགམོ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟོ, ཨཱགམོཏི ཙ པརིཡཏྟི ཨཱགཙྪནྟི ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདཡོ ཨེཏེན, ཨཱབྷུསོ ཝཱ གམིཏབྦོ ཉཱཏབྦོཏི ཀཏྭཱ.
ཏེན ཀིམནུབྷཱཝིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟནཡེན, ཏསྨཱ སིདྡྷཏྟཱཏི ཝཱ ཀཱརཎནིདྡེསོ. ཝཙནནྟི ནིདཱནཝཙནཾ ལོཀཏོ, དྷམྨཏོ ཙ སིདྡྷཱཡ ཨུཔམཱཡ ཏམཏྠཾ ཉཱཔེཏུཾ ‘‘ཨརུཎུགྒཾ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘ཨུཔམཱཡ མིདྷེཀཙྩེ, ཨཏྠཾ ཛཱནནྟི པཎྜིཏཱ’’ཏི (ཛཱ. ༢.༡༩.༢༤) ཧི ཝུཏྟཾ. ཨརུཎོཏི སཱུརིཡསྶ ཨུདཡཏོ པུབྦབྷཱགེ ཨུཊྛིཏརཾསི, ཏསྶ ཨུགྒཾ ཨུགྒམནཾ ཨུདཡཏོ ཨུདཡནྟསྶ ཨུདཡཱཝཱསམུགྒཙྪཏོ སཱུརིཡསྶ པུབྦངྒམཾ པུརེཙརཾ བྷཝིཏུཾ ཨརཧཏི ཝིཡཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨཱགམཱདྷིགམབྱཏྟིཡཱ ཨཱིདིསསྶ ཐེརསྶ ཝུཏྟནིདཱནཝཙནཾ བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ པུབྦངྒམཾ བྷཝིཏུམརཧཏི, ནིདཱནབྷཱཝཾ གཏཾ ཧོཏཱིཏི ཨིདམཏྠཛཱཏཾ ཨནུབྷཱཝིཏནྟི.
ཨིདཱནི ཨཔརམྤི པུབྦེ ཝུཏྟསྶ ཨསམྨོཧཱསམྨོསསངྑཱཏསྶ དཱིཔེཏབྦསྶཏྠསྶ དཱིཔཀེཧི ཨེཝཾ-སདྡ སུཏ-སདྡེཧི པཀཱསེཏབྦམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ ‘‘ཨཔརོ ནཡོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཧི ‘‘ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེན ¶ , སོཏབྦཔྤབྷེདཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱ’’ཏི ཙ ཨིམིནཱ ཏེཧི སདྡེཧི པུབྦེ ¶ དཱིཔིཏཾ ཨསམྨོཧཱསམྨོསསངྑཱཏཾ དཱིཔེཏབྦཏྠམཱཧ ཨསམྨོཧེན ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསྶ, ཨསམྨོསེན ཙ སོཏབྦཔྤབྷེདཔཊིཝེདྷསྶ སིཛ྄ཛྷནཏོ. ‘‘ཨཏྟནོ’’ཏིཨཱདཱིཧི པན པཀཱསེཏབྦཏྠཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ‘‘ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱཏིཨཱདིནཱ ཨེཝཾ-སདྡ སུཏ-སདྡཱནཾ ཐེརསྶ ཨཏྠབྱཉྫནེསུ ཨསམྨོཧཱསམྨོསདཱིཔནཏོ ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཝསེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡). ཧེཏུགབྦྷཉྩེཏཾ པདདྭཡཾ, ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསངྑཱཏསྶ, སོཏབྦཔྤབྷེད-པཊིཝེདྷསངྑཱཏསྶ ཙ དཱིཔེཏབྦཏྠསྶ དཱིཔཀཏྟཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སནྟསྶ ཝིཛྫམཱནསྶ བྷཱཝོ སབྦྷཱཝོ, ཨཏྠཔཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱཧི སམྤཏྟིཡཱ སབྦྷཱཝོ ཏཐཱ. ‘‘སམྦྷཝ’’ནྟིཔི པཱཋོ, སམྦྷཝནཾ སམྦྷཝོ, ཨཏྠཔཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟཱིནཾ སམྦྷཝོ ཏཐཱ. ཨེཝཾ ཨིཏརཏྠཱཔི. ‘‘སོཏབྦཔྤབྷེདཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱ’’ཏི ཨེཏེན པན ཨཡཾ སུཏ-སདྡོ ཨེཝཾ-སདྡསནྣིདྷཱནཏོ, ཝཀྑམཱནཱཔེཀྑཱཡ ཝཱ སཱམཉྙེནེཝ ཝུཏྟེཔི སོཏབྦདྷམྨཝིསེསཾ ཨཱམསཏཱིཏི དསྶེཏི. ཨེཏྠ ཙ སོཏབྦདྷམྨསངྑཱཏཱཡ པཱལི༹ཡཱ ནིདསྶེཏབྦཱནཾ བྷཱསིཏཏྠཔཡོཛནཏྠཱནཾ, ཏཱིསུ ཙ ཉཱཎེསུ པཝཏྟཉཱཎསྶ ནཱནཔྤཀཱརབྷཱཝཏོ ཏབྦྷཱཝཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེན ཨེཝཾ-སདྡེན ཨཏྠཔཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིསབྦྷཱཝདཱིཔནཾ ཡུཏྟཾ, སོཏབྦདྷམྨསྶ པན ཨཏྠཱདྷིགམཧེཏུཏོ, ཏཾཝསེན ཙ ཏདཝསེསཧེཏུཔྤབྷེདསྶ གཧིཏཏྟཱ, ནིརུཏྟིབྷཱཝཏོ ཙ སོཏབྦཔྤབྷེདདཱིཔཀེན སུཏ-སདྡེན དྷམྨནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིསབྦྷཱཝདཱིཔནཾ ཡུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཏདེཝཏྠཉྷི ཉཱཔེཏུཾ ‘‘ཨསམྨོཧདཱིཔཀེན, ཨསམྨོསདཱིཔཀེནཱ’’ཏི ཙ ཨཝཏྭཱ ཏཐཱ ཝུཏྟནྟི.
ཨེཝཾ ཨསམྨོཧཱསམྨོསསངྑཱཏསྶ དཱིཔེཏབྦསྶཏྠསྶ དཱིཔཀེཧི ཨེཝཾ-སདྡ སུཏ-སདྡེཧི པཀཱསེཏབྦམཏྠཾ པཀཱསེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡོནིསོམནསིཀཱརཱཝིཀྑེཔསངྑཱཏསྶ དཱིཔེཏབྦསྶཏྠསྶ དཱིཔཀེཧིཔི ཏེཧི པཀཱསེཏབྦམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ ‘‘ཨེཝནྟི ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཧི ‘‘ཨེཝནྟི…པེ… བྷཱསམཱནོ, སུཏནྟི ཨིདཾ…པེ… བྷཱསམཱནོ’’ཏི ཙ ཨིམིནཱ ཏེཧི སདྡེཧི པུབྦེ དཱིཔིཏཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱཝིཀྑེཔསངྑཱཏཾ དཱིཔེཏབྦཏྠམཱཧ, ‘‘ཨེཏེ མཡཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི པན པཀཱསེཏབྦཏྠཾ སཝནཡོགདཱིཔཀནྟི ཙ ཨཝིཀྑེཔཝསེན སཝནཡོགསྶ སིཛ྄ཛྷནཏོ ཏདེཝ སནྡྷཱཡཱཧ ¶ . ཏཐཱ ཧི ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཝནདྷཱརཎཝཙཱིཔརིཙརིཡཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཝིསེསེན སོཏཱཝདྷཱརཎཔཊིབདྡྷཱཏི ཏེ ཨཝིཀྑེཔདཱིཔཀེན སུཏསདྡེན ཡོཛེཏྭཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡). མནོདིཊྛཱིཧི པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཨནུཔེཀྑནསུཔྤཊིཝེདྷཱ ཝིསེསཏོ མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཱ, ཏསྨཱ ཏདྡཱིཔཀཝཙནེནེཝ ཨེཏེ མཡཱ དྷམྨཱ མནསཱནུཔེཀྑིཏཱ དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱཏི ཨིམམཏྠཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝནྟི ཙ…པེ… དཱིཔེཏཱི’’ཏི ཏཏྠ དྷམྨཱཏི པརིཡཏྟིདྷམྨཱ. མནསཱནུཔེཀྑིཏཱཏི ‘‘ཨིདྷ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ, ཨིདྷ སམཱདྷི, ཨིདྷ པཉྙཱ, ཨེཏྟཀཱཝ ཨེཏྠ ¶ ཨནུསནྡྷཡོ’’ཏིཨཱདིབྷེདེན མནསཱ ཨནུཔེཀྑིཏཱ. དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱཏི ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིསངྑཱཏཱཡ, ཉཱཏཔརིཉྙཱསངྑཱཏཱཡ ཝཱ དིཊྛིཡཱ ཏཏྠ ཝུཏྟརཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ‘‘ཨིཏི རཱུཔཾ, ཨེཏྟཀཾ རཱུཔ’’ནྟིཨཱདིནཱ སུཊྛུ ཝཝཏྠཱཔེཏྭཱ པཊིཝིདྡྷཱ.
སཝནདྷཱརཎཝཙཱིཔརིཙརིཡཱ ཙ པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཝིསེསེན སོཏཱཝདྷཱརཎཔཊིབདྡྷཱ, ཏསྨཱ ཏདྡཱིཔཀཝཙནེནེཝ བཧཱུ མཡཱ དྷམྨཱ སུཏཱ དྷཱཏཱ ཝཙསཱ པརིཙིཏཱཏི ཨིམམཏྠཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སུཏནྟི ཨིདཾ…པེ… དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ཏཏྠ སུཏཱཏི སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཝིཉྙཱཏཱ. དྷཱཏཱཏི སུཝཎྞབྷཱཛནེ པཀྑིཏྟསཱིཧཝསཱ ཝིཡ མནསི སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝསཱདྷནེན ཨུཔདྷཱརིཏཱ. ཝཙསཱ པརིཙིཏཱཏི པགུཎཏཱསམྤཱདནེན ཝཱཙཱཡ པརིཙིཏཱ སཛ྄ཛྷཱཡིཏཱ. ཨིདཱནི པཀཱསེཏབྦཏྠདྭཡདཱིཔཀེན ཡཐཱཝུཏྟསདྡདྭཡེན ཝིབྷཱཝེཏབྦམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ‘‘ཏདུབྷཡེནཔཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏདུབྷཡེནཱཏི པུརིམནཡེ, པཙྪིམནཡེ ཙ ཡཐཱཝུཏྟསྶ པཀཱསེཏབྦསྶཏྠསྶ པཀཱསཀེན ཏེན དུབྦིདྷེན སདྡེན. ཨཏྠབྱཉྫནཔཱརིཔཱུརིཾ དཱིཔེནྟོཏི ཨཱདརཛནནསྶ ཀཱརཎཝཙནཾ. ཏདེཝ ཀཱརཎཾ བྱཏིརེཀེན ཝིཝརཏི, ཡུཏྟིཡཱ ཝཱ དལ༹ྷཾ ཀརོཏི ‘‘ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨསུཎནྟོཏི ཙེཏྠ ལཀྑཎེ, ཧེཏུམྷི ཝཱ ཨནྟ-སདྡོ. མཧཏཱ ཧིཏཱཏི མཧནྟཏོ ཧིཏསྨཱ. པརིབཱཧིརོཏི སབྦཏོ བྷཱགེན བཱཧིརོ.
ཨེཏེན པན ཝིབྷཱཝེཏབྦཏྠདཱིཔཀེན སདྡདྭཡེན ཨནུབྷཱཝེཏབྦཏྠམནུབྷཱཝེནྟོ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏནྟི ཨིམིནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པུབྦེ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཨཏྠེ ཡོཛིཏཱཡེཝ ཨེཏེ སདྡཱ ཨིདྷ ཨེཀསྶེཝཱནུབྷཱཝཏྠསྶ ཨནུབྷཱཝཀབྷཱཝེན གཧིཏཱཏི ཉཱཔེཏུཾ ‘‘སཀལེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀཱམཉྩ མེ-སདྡོ ཨིམསྨིཾ ¶ ཋཱནེ པུབྦེན ཡོཛིཏོ, ཏདཔེཀྑཱནཾ པན ཨེཝཾ-སདྡ སུཏ-སདྡཱནཾ སཧཙརཎཏོ, ཨཝིནཱབྷཱཝཏོ ཙ ཏཐཱ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏནྟི ཏཐཱགཏེན པཀཱརཏོ ཝིདིཏཾ, བྷཱསིཏཾ ཝཱ. ཨཏྟནོ ཨདཧནྟོཏི ཨཏྟནི ‘‘མམེད’’ནྟི ཨཊྛཔེནྟོ. བྷུམྨཏྠེ ཙེཏཾ སཱམིཝཙནཾ. ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིནྟི ཨསཔྤུརིསཝིསཡཾ, སོ ཙ ཨཏྠཏོ ཨཔཀཏཉྙུཏཱསངྑཱཏཱ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ པཱཔབྷིཀྑུ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ཨཏྟནོ དཧཏཱི’’ཏི (པཱརཱ. ༡༩༥) ཨེཝཾ མཧཱཙོརདཱིཔཀེན བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཱ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཱ, ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཏཐཱགཏ…པེ… ཨདཧནྟོ’’ཏི. ཧུཏྭཱཏི ཙེཏྠ སེསོ. ཏཐཱ སཱཝཀཏྟཾ པཊིཛཱནནྟོཏི སཔྤུརིསབྷཱུམིཨོཀྐམནསརཱུཔཀཐནཾ. ནནུ ཙ ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ‘‘མམེཏཾ ཝཙན’’ནྟི ཨདྷིམཱནསྶ, མཧཱཀསྶཔཏྠེརཱདཱིནཉྩ ཏདཱསངྐཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིསམཏིཀྐམཱདིཝཙནཾ ནིརཏྠཀཾ སིཡཱཏི? ནཡིདམེཝཾ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཝདནྟེན ཨཡམྤི ཨཏྠོ ཨནུབྷཱཝིཏོཏི ཨཏྠསྶེཝ དསྶནཏོ. ཏེན ཧི ཨནུབྷཱཝེཏབྦམཏྠཾཡེཝ ཏཐཱ དསྶེཏི, ན པན ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ཨདྷིམཱནསྶ, མཧཱཀསྶཔཏྠེརཱདཱིནཉྩ ¶ ཏདཱསངྐཱཡ སམྦྷཝནྟི ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ. ཀེཙི པན ‘‘དེཝཏཱནཾ པརིཝིཏཀྐཱཔེཀྑཾ ཏཐཱཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཨེདིསཱི ཙོདནཱ ཨནཝཀཱསཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཏསྨིཾ ཀིར སམཡེ ཨེཀཙྩཱནཾ དེཝཏཱནཾ ཨེཝཾ ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི ‘‘བྷགཝཱ ཙ པརིནིབྦུཏོ, ཨཡཉྩཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ དེསནཱཀུསལོ, ཨིདཱནི དྷམྨཾ དེསེཏི, སཀྱཀུལཔྤསུཏོ ཏཐཱགཏསྶ བྷཱཏཱ, ཙཱུལ༹པིཏུཔུཏྟོ ཙ, ཀིཾ ནུ ཁོ སོ སཡཾ སཙྪིཀཏཾ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཨུདཱཧུ བྷགཝཏོཡེཝ ཝཙནཾ ཡཐཱསུཏ’’ནྟི, ཏེསམེཝ ཙེཏོཔརིཝིཏཀྐམཉྙཱཡ ཏདབྷིཔརིཧརཎཏྠཾ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིསམཏིཀྐམནཱདིཨཏྠོ ཨནུབྷཱཝིཏོཏི. སཱཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟཱ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཱ ཨསདྡྷམྨོ, ཏདཝཏྠཱནོཀྐམནསངྑཱཏཱ ཙ སཱཝཀཏྟཔཊིཛཱནནཱ སདྡྷམྨོ. ཨེཝཾ སཏི པརིཡཱཡནྟརེན པུརིམཏྠམེཝ དསྶེཏཱིཏི གཧེཏབྦཾ. ཨཔིཙ ཀུཧནལཔནཱདིཝསེན པཝཏྟོ ཨཀུསལརཱསི ཨསདྡྷམྨོ, ཏབྦིརཧིཏབྷཱཝོ ཙ སདྡྷམྨོ. ‘‘ཀེཝལ’’ནྟིཨཱདིནཱཔི ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ པརིཡཱཡནྟརེན དསྶནཾ, ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཱཡ པརིམོཙེཏི. སཱཝཀཏྟཾ པཊིཛཱནནེན སཏྠཱརཾ ཨཔདིསཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཔིཙ སཏྠུཀཔྤཱདིཀིརིཡཏོ ཨཏྟཱནཾ པརིམོཙེཏི ཏཀྐིརིཡཱསངྐཱཡ ¶ སམྦྷཝཏོ. ‘‘སཏྠུ བྷགཝཏོཡེཝ ཝཙནཾ མཡཱསུཏ’’ནྟི སཏྠཱརཾ ཨཔདིསཏཱིཏི ཨཏྠནྟརམནུབྷཱཝནཾ ཧོཏི. ‘‘ཛིནཝཙན’’ནྟིཨཱདིཔི པརིཡཱཡནྟརདསྶནཾ, ཨཏྠནྟརམནུབྷཱཝནམེཝ ཝཱ. ཨཔྤེཏཱིཏི ནིདསྶེཏི. དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེསུ ཡཐཱརཧཾ སཏྟེ ནེཏཱིཏི ནེཏྟི, དྷམྨོཡེཝ ནེཏྟི ཏཐཱ. ཝུཏྟནཡེན ཙེཏྠ ཨུབྷཡཐཱ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨཔརམྤི ཨནུབྷཱཝེཏབྦམཏྠམནུབྷཱཝེཏི ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ཨུཔྤཱདིཏབྷཱཝཏནྟི དེསནཱཝསེན པཝཏྟིཏབྷཱཝཾ. པུརིམཝཙནཾ ཝིཝརནྟོཏི བྷགཝཏཱ དེསིཏཝསེན པུརིམཏརཾ སཾཝིཛྫམཱནཾ བྷགཝཏཱ ཝཙནམེཝ ཨུཏྟཱནིཾ ཀརོནྟོ, ཨིདཾ ཝཙནནྟི སམྦནྡྷོ. ཙཏཱུཧི ཝེསཱརཛྫཉཱཎེཧི ཝིསཱརདསྶ, ཝིསཱརདཧེཏུབྷཱུཏཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎསམྤནྣསྶ ཝཱ. དསཉཱཎབལདྷརསྶ. སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝསངྑཱཏེ ཨུཏྟམཊྛཱནེ ཋིཏསྶ, ཨུསབྷསྶ ཨིདནྟི ཝཱ ཨཏྠེན ཨཱསབྷསངྑཱཏེ ཨཀམྤནསབྷཱཝབྷཱུཏེ ཋཱནེ ཋིཏསྶ. ‘‘ཨེཝམེཝ ཁོ བྷིཀྑཝེ, ཡདཱ ཏཐཱགཏོ ལོཀེ ཨུཔྤཛྫཏི…པེ… སོ དྷམྨཾ དེསེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༤.༣༣) སཱིཧོཔམསུཏྟཱདཱིསུ ཨཱགཏེན ཨནེཀནཡེན སཱིཧནཱདནདིནོ. སབྦསཏྟེསུ, སབྦསཏྟཱནཾ ཝཱ ཨུཏྟམསྶ. ན ཙེཏྠ ནིདྡྷཱརཎལཀྑཎཱབྷཱཝཏོ ནིདྡྷཱརཎཝསེན སམཱསོ. སབྦཏྠ ཧི སཀྐཏགནྠེསུ, སཱསནགནྠེསུ ཙ ཨེཝམེཝ ཝུཏྟཾ. དྷམྨེན སཏྟཱནམིསྶརསྶ. དྷམྨསྶེཝ ཨིསྶརསྶ ཏདུཔྤཱདནཝསེནཱཏིཔི ཝདནྟི. སེསཔདདྭཡཾ ཏསྶེཝཏྠསྶ པརིཡཱཡནྟརདཱིཔནཾ. དྷམྨེན ལོཀསྶ པདཱིཔམིཝ བྷཱུཏསྶ, ཏདུཔྤཱདཀབྷཱཝེན ཝཱ དྷམྨསངྑཱཏཔདཱིཔསམྤནྣསྶ. ‘‘དྷམྨཀཱཡོཏི བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༡༡༨) ཧི ཝུཏྟཾ. དྷམྨེན ལོཀཔཊིསརཎབྷཱུཏསྶ, དྷམྨསངྑཱཏེན ¶ ཝཱ པཊིསརཎེན སམྤནྣསྶ. ‘‘ཡཾནཱུནཱཧཾ…པེ… ཏམེཝ དྷམྨཾ སཀྐཏྭཱ གརུཾ ཀཏྭཱ མཱནེཏྭཱ པཱུཛེཏྭཱ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརེཡྻ’’ནྟི (ཨ. ནི. ༤.༢༡; སཾ. ནི. ༡.༡༧༣) ཧི ཝུཏྟཾ. སདྡྷིནྡྲིཡཱདིསདྡྷམྨསངྑཱཏསྶ ཝརཙཀྐསྶ པཝཏྟིནོ, སདྡྷམྨཱནམེཏསྶ ཝཱ ཨཱཎཱཙཀྐཝརསྶ པཝཏྟིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨིདཾ ཝཙནཾ སམྨུཁཱཝ མཡཱ པཊིགྒཧིཏནྟི ཡོཛེཏབྦཾ. བྱཉྫནེཏི པདསམུདཱཡབྷཱུཏེ ཝཱཀྱེ. ཀངྑཱ ཝཱ ཝིམཏི ཝཱཏི ཨེཏྠ དལ༹ྷཏརཾ ནིཝིཊྛཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཀངྑཱ. ནཱཏིསཾསཔྤནཾ མཏིབྷེདམཏྟཾ ཝིམཏི. སམྨུཁཱ པཊིགྒཧིཏམིདཾ མཡཱཏི ཏཐཱ ཨཀཏྟབྦབྷཱཝཀཱརཎཝཙནཾ. ཨཏྟནཱ ཨུཔྤཱདིཏབྷཱཝཾ ཨཔྤཊིཛཱནནྟོ པུརིམཝཙནཾ ¶ ཝིཝརནྟོཏི པན ཨསྶདྡྷིཡཝིནཱསནསྶ, སདྡྷཱསམྤདམུཔྤཱདནསྶ ཙ ཀཱརཎཝཙནཾ. ‘‘ཏེནེཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཨུདཱནཝསེན དསྶེཏི.
‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཨེཝཾ ཝདནྟོ གོཏམགོཏྟསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཱཝཀོ, གོཏམགོཏྟསམྦནྡྷོ ཝཱ སཱཝཀོ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏབྷཱཝསྶ, སམྨུཁཱ པཊིགྒཧིཏབྷཱཝསྶ ཙ སཱུཙནཏོ, ཏཐཱསཱུཙནེནེཝ ཙ ཁལིཏདུནྣིརུཏྟཱདིགཧཎདོསཱབྷཱཝསྶ སིཛ྄ཛྷནཏོ སཱསནེ ཨསྶདྡྷཾ ཝིནཱསཡཏི, སདྡྷཾ ཝཌྜྷེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཙ པཉྩམཱདཡོ ཏིསྶོ ཨཏྠཡོཛནཱ ཨཱཀཱརཱདིཨཏྠེསུ ཨགྒཧིཏཝིསེསམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཏཏོ པརཱ ཏིསྶོ ཨཱཀཱརཏྠམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ, པཙྪིམཱ པན ཏིསྶོ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱཀཱརཏྠཾ, ནིདསྶནཏྠཾ, ཨཝདྷཱརཎཏྠཉྩ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཡོཛིཏཱཏི དཊྛབྦཾ. ཧོནྟི ཙེཏྠ –
‘‘དསྶནཾ དཱིཔནཉྩཱཔི, པཀཱསནཾ ཝིབྷཱཝནཾ;
ཨནུབྷཱཝནམིཙྩཏྠོ, ཀིརིཡཱཡོགེན པཉྩདྷཱ.
དསྶིཏོ པརམྤརཱཡ, སིདྡྷོ ནེཀཏྠཝུཏྟིཡཱ;
ཨེཝཾ མེ སུཏམིཙྩེཏྠ, པདཏྟཡེ ནཡཉྙུནཱ’’ཏི.
ཨེཀ-སདྡོ པན ཨཉྙསེཊྛཱསཧཱཡསངྑྱཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༧) ཨཉྙཏྠེ དིསྶཏི, ‘‘ཙེཏསོ ཨེཀོདིབྷཱཝ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༢༨; པཱརཱ. ༡༡) སེཊྛེ, ‘‘ཨེཀོཝཱུཔཀཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༠༥; དཱི. ནི. ༢.༢༡༥; མ. ནི. ༡.༨༠; སཾ. ནི. ༣.༦༣; ཝིབྷ. ༤.༤༤༥) ཨསཧཱཡེ, ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ བྷིཀྑཝེ, ཁཎོ ཙ སམཡོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༨.༢༩) སངྑྱཱཡཾ, ཨིདྷཱཔི སངྑྱཱཡམེཝཱཏི ¶ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཀནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༡; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.པརིབྦཱཛཀཀཐཱཝཎྞནཱ) ཨེཀོཡེཝེས སམཡོ, ན དྭེ ཝཱ ཏཡོ ཝཱཏི ཨཱུནཱདྷིཀཱབྷཱཝེན གཎནསྶ པརིཙྪེདནིདྡེསོ ཨེཀནྟི ཨཡཾ སདྡོཏི ཨཏྠོ, ཏེན ཀསྶ པརིཙྪིནྡནནྟི ཨནུཡོགེ སཏི ¶ ‘‘སམཡ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘སམཡནྟི པརིཙྪིནྣནིདྡེསོ’’ཏི. ཨེཝཾ པརིཙྪེདཔརིཙྪིནྣཝསེན ཝུཏྟེཔི ‘‘ཨཡཾ ནཱམ སམཡོ’’ཏི སརཱུཔཏོ ཨནིཡམིཏཏྟཱ ཨནིཡམིཏཝཙནམེཝཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཨེཀཾ…པེ…. དཱིཔན’’ནྟི ཨིམིནཱ.
ཨིདཱནི སམཡསདྡསྶ ཨནེཀཏྠཝུཏྟིཏཾ ཨཏྠུདྡྷཱརཝསེན དསྶེཏྭཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏམཏྠཾ ནིཡམེནྟོ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི པདདྭཡེ, སམབྷིནིཝིཊྛོ སམཡ སདྡོཏི སམྦནྡྷོ. ན པན དིསྶཏཱིཏི ཏེསྭེཀསྨིཾཡེཝ ཨཏྠེ ཨིདྷ པཝཏྟནཏོ. སམཝཱཡེཏི པཙྩཡསཱམགྒིཡཾ, ཀཱརཎསམཝཱཡེཏི ཨཏྠོ. ཁཎེཏི ཨོཀཱསེ. ཧེཏུདིཊྛཱིསཱུཏི ཧེཏུམྷི ཙེཝ ལདྡྷིཡཉྩ. ཨསྶཱཏི སམཡསདྡསྶ. ཀཱལཉྩ སམཡཉྩ ཨུཔཱདཱཡཱཏི ཨེཏྠ ཀཱལོ ནཱམ ཨུཔསངྐམནསྶ ཡུཏྟཀཱལོ. སམཡོ ནཱམ ཏསྶེཝ པཙྩཡསཱམགྒཱི, ཨཏྠཏོ པན ཏདནུརཱུཔསརཱིརབལཉྩེཝ ཏཔྤཙྩཡཔརིསྶཡཱབྷཱཝོ ཙ. ཨུཔཱདཱནཾ ནཱམ ཉཱཎེན ཏེསཾ གཧཎཾ, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཀཱལཉྩ སམཡཉྩ པཉྙཱཡ གཧེཏྭཱ ཨུཔདྷཱརེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – སཙེ ཨམྷཱཀཾ སྭེ གམནསྶ ཡུཏྟཀཱལོ བྷཝིསྶཏི, ཀཱཡེ བལམཏྟཱ ཙ ཕརིསྶཏི, གམནཔཙྩཡཱ ཙ ཨཉྙོ ཨཕཱསུཝིཧཱརོ ན བྷཝིསྶཏི, ཨཐེཏཾ ཀཱལཉྩ གམནཀཱརཎསམཝཱཡསངྑཱཏཾ སམཡཉྩ ཨུཔདྷཱརེཏྭཱ ཨཔྤེཝ ནཱམ སྭེཔི ཨཱགཙྪེཡྻཱམཱཏི. ཁཎོཏི ཨོཀཱསོ. ཏཐཱགཏུཔྤཱདཱདིཀོ ཧི མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ཨོཀཱསོ ཏཔྤཙྩཡཔཊིལཱབྷཧེཏུཏྟཱ. ཁཎོ ཨེཝ ཙ སམཡོ. ཡོ ‘‘ཁཎོ’’ཏི ཙ ‘‘སམཡོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི, སོ ཨེཀོཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. དིཡཌྜྷོ མཱསོ སེསོ གིམྷཱནཾ ཨུཎྷསམཡོ. ཝསྶཱནསྶ པཋམོ མཱསོ པརིལཱ༹ཧསམཡོ. མཧཱསམཡོཏི མཧཱསམཱུཧོ. སམཱསོ ཝཱ ཨེས, བྱཱསོ ཝཱ. པཝུཊྛཾ ཝནཾ པཝནཾ, ཏསྨིཾ, ཀཔིལཝཏྠུསཱམནྟེ མཧཱཝནསངྑཱཏེ ཝནསཎྜེཏི ཨཏྠོ. སམཡོཔི ཁོཏི ཨེཏྠ སམཡོཏི སིཀྑཱཔདཔཱུརཎསྶ ཧེཏུ. བྷདྡཱལཱིཏི ཏསྶ བྷིཀྑུསྶ ནཱམཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཏཡཱ བྷདྡཱལི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦཡུཏྟཀཾ ཨེཀཾ ཀཱརཎཾ ཨཏྠི, ཏམྤི ཏེ ན པཊིཝིདྡྷཾ ན སལླཀྑིཏནྟི. ཀིཾ ཏཾ ཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷགཝཱཔི ཁོ’’ཏིཨཱདི.
‘‘ཨུགྒཧམཱནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ མཱནོཏི ཏསྶ པརིབྦཱཛཀསྶ པཀཏིནཱམཾ, ཀིཉྩི ཀིཉྩི པན སིཔྤཾ ཨུགྒཧེཏུཾ སམཏྠཏཱཡ ‘‘ཨུགྒཧམཱནོ’’ཏི ནཾ ¶ སཉྫཱནནྟི, ཏསྨཱ ‘‘ཨུགྒཧམཱནོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སམཎམུཎྜིཀསྶ པུཏྟོ སམཎམུཎྜིཀཱཔུཏྟོ. སོ ཀིར དེཝདཏྟསྶ ཨུཔཊྛཱཀོ. སམཡཾ དིཊྛིཾ ¶ པཀཱརེན ཝདནྟི ཨེཏྠཱཏི སམཡཔྤཝཱདཀོ, ཏསྨིཾ, དིཊྛིཔྤཝཱདཀེཏི ཨཏྠོ. ཏསྨིཾ ཀིར ཋཱནེ ཙངྐཱིཏཱརུཀྑཔོཀྑརསཱཏིཔྤབྷཱུཏཡོ བྲཱཧྨཎཱ, ནིགཎྛཱཙེལཀཔརིབྦཱཛཀཱདཡོ ཙ པབྦཛིཏཱ སནྣིཔཏིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སམཡཾ པཀཱརེན ཝདནྟི ཀཐེནྟི དཱིཔེནྟི, ཏསྨཱ སོ ཨཱརཱམོ ‘‘སམཡཔྤཝཱདཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སྭེཝ ཏིནྡུཀཱཙཱིརསངྑཱཏཱཡ ཏིམྦརཱུསཀརུཀྑཔནྟིཡཱ པརིཀྑིཏྟཏྟཱ ‘‘ཏིནྡུཀཱཙཱིརོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨེཀཱ སཱལཱ ཨེཏྠཱཏི ཨེཀསཱལཀོ. ཡསྨཱ པནེཏྠ པཋམཾ ཨེཀཱ སཱལཱ ཨཧོསི, པཙྪཱ པན མཧཱཔུཉྙཾ པོཊྛཔཱདཔརིབྦཱཛཀཾ ནིསྶཱཡ བཧཱུ སཱལཱ ཀཏཱ, ཏསྨཱ ཏམེཝ པཋམཾ ཀཏཾ ཨེཀཾ སཱལཾ ཨུཔཱདཱཡ ལདྡྷཔུབྦནཱམཝསེན ‘‘ཨེཀསཱལཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. མལླིཀཱཡ ནཱམ པསེནདིརཉྙོ དེཝིཡཱ ཨུཡྻཱནབྷཱུཏོ སོ པུཔྥཕལསཙྪནྣོ ཨཱརཱམོ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མལླིཀཱཡ ཨཱརཱམེ’’ཏི. པཊིཝསཏཱིཏི ཏསྨིཾ ཕཱསུཏཱཡ ཝསཏི.
དིཊྛེ དྷམྨེཏི པཙྩཀྑེ ཨཏྟབྷཱཝེ. ཨཏྠོཏི ཝུཌྜྷི. ཀམྨཀིལེསཝསེན སམྤརེཏབྦཏོ སམྨཱ པཱཔུཎིཏབྦཏོ སམྤརཱཡོ, པརལོཀོ, ཏཏྠ ནིཡུཏྟོ སམྤརཱཡིཀོ, པརལོཀཏྠོ. ཨཏྠཱབྷིསམཡཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཨུབྷཡཏྠསངྑཱཏཧིཏཔཊིལཱབྷཱ. སམྤརཱཡིཀོཔི ཧི ཨཏྠོ ཀཱརཎསྶ ནིཔྥནྣཏྟཱ པཊིལདྡྷོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཏཾ ཨཏྠདྭཡམེཀཏོ ཀཏྭཱ ‘‘ཨཏྠཱབྷིསམཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. དྷིཡཱ པཉྙཱཡ ཏཾཏདཏྠེ རཱཏི གཎྷཱཏི, དྷཱི ཝཱ པཉྙཱ ཨེཏསྶཏྠཱིཏི དྷཱིརོ. པཎྜཱ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ. སཱ ཧི སུཁུམེསུཔི ཨཏྠེསུ པཌཏི གཙྪཏི, དུཀྑཱདཱིནཾ ཝཱ པཱིལ༹ནཱདིཨཱཀཱརཾ ཛཱནཱཏཱིཏི པཎྜཱ. ཏཱཡ ཨིཏོ གཏོཏི པཎྜིཏོ. ཨཐ ཝཱ ཨིཏཱ སཉྫཱཏཱ པཎྜཱ ཨེཏསྶ, པཌཏི ཝཱ ཉཱཎགཏིཡཱ གཙྪཏཱིཏི པཎྜིཏོ. སམྨཱ མཱནཱབྷིསམཡཱཏི མཱནསྶ སམྨཱ པཧཱནེན. སམྨཱཏི ཙེཏྠ ཨགྒམགྒཉཱཎེན སམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ ཝུཏྟཾ. ཨནྟནྟི ཨཝསཱནཾ. པཱིལ༹ནཾ ཏཾསམངྒིནོ ཧིཾསནཾ ཨཝིཔྥཱརིཏཱཀརཎཾ. ཏདེཝ ཨཏྠོ ཏཐཱ ཏྠ-ཀཱརསྶ ཊྛ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. སམེཙྩ པཙྩཡེཧི ཀཏབྷཱཝོ སངྑཏཊྛོ. དུཀྑདུཀྑཏཱདིཝསེན སནྟཱཔནཾ པརིདཧནཾ སནྟཱཔཊྛོ. ཛརཱཡ, མརཎེན ཙཱཏི དྭིདྷཱ ཝིཔརིཎཱམེཏབྦོ ཝིཔརིཎཱམཊྛོ ¶ . ཨབྷིསམེཏབྦོ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨབྷིསམཡཊྛོ, པཱིལ༹ནཱདཱིནིཡེཝ. ཏཱནི ཧི ཨབྷིསམེཏབྦབྷཱཝེན ཨེཀཱིབྷཱཝམུཔནེཏྭཱ ‘‘ཨབྷིསམཡཊྛོ’’ཏི ཝུཏྟཱནི. ཨབྷིསམཡསྶ ཝཱ པཊིཝེདྷསྶ ཨཏྠོ གོཙརོ ཨབྷིསམཡཊྛོཏི ཏཱནིཡེཝ ཏབྦིསཡ-བྷཱཝཱུཔགམན-སཱམཉྙཏོ ཨེཀཏྟེན ཝུཏྟཱནི. ཨེཏྠ ཙ ཨུཔསགྒཱནཾ ཛོཏཀམཏྟཏྟཱ ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཝཱཙཀོ སམཡསདྡོ ཨེཝཱཏི སམཡསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེཔི སཨུཔསགྒོ ཨབྷིསམཡོ ཝུཏྟོ.
ཏེསུ པན ཨཏྠེསུ ཨཡཾ ཝཙནཏྠོ – སཧཀཱརཱིཀཱརཎཝསེན སནྣིཛ྄ཛྷཾ སམེཏི སམཝེཏཱིཏི སམཡོ, སམཝཱཡོ. སམེཏི སམཱགཙྪཏི མགྒབྲཧྨཙརིཡམེཏྠ ཏདཱདྷཱརཔུགྒལཝསེནཱཏི སམཡོ, ཁཎོ. སམེནྟི ཨེཏྠ, ཨེཏེན ཝཱ སཾགཙྪནྟི དྷམྨཱ, སཏྟཱ ཝཱ སཧཛཱཏཱདཱིཧི, ཨུཔྤཱདཱདཱིཧི ཙཱཏི ¶ སམཡོ, ཀཱལོ. དྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏཱཡ ཧི ཨཏྠཏོ ཨབྷཱུཏོཔི ཀཱལོ དྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ ཨདྷིཀརཎཾ, ཀརཎཾ ཝིཡ ཙ པརིཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷེན རཱུཔེན ཝོཧརཱིཡཏི. སམཾ, སམྨཱ ཝཱ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཡནཾ པཝཏྟི ཨཝཊྛཱནནྟི སམཡོ, སམཱུཧོ ཡཐཱ ‘‘སམུདཱཡོ’’ཏི. ཨཝཡཝཱནཾ སཧཱཝཊྛཱནམེཝ ཧི སམཱུཧོ, ན པན ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ སམཱུཧོ ནཱམ ཀོཙི པརམཏྠཏོ ཨཏྠི. པཙྩཡནྟརསམཱགམེ ཨེཏི ཕལཾ ཨུཔྤཛྫཏི, པཝཏྟཏི ཝཱ ཨེཏསྨཱཏི སམཡོ, ཧེཏུ ཡཐཱ ‘‘སམུདཡོ’’ཏི. སོ ཧི པཙྩཡནྟརསམཱགམནེནེཝ ཨཏྟནོ ཕལཾ ཨུཔྤཱདཊྛིཏིསམངྒཱིབྷཱཝཾ ཀརོཏི. སམེཏི སཾཡོཛནབྷཱཝཏོ སམྦནྡྷོ ཧུཏྭཱ ཨེཏི ཨཏྟནོ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, དལ༹ྷགྒཎབྷཱཝཏོ ཝཱ ཏཾསཉྙུཏྟཱ སཏྟཱ ཨཡནྟི ཨེཏེན ཡཐཱབྷིནིཝེསཾ པཝཏྟནྟཱིཏི སམཡོ, དིཊྛི. དིཊྛིསཾཡོཛནེན ཧི སཏྟཱ ཨཏིཝིཡ བཛ྄ཛྷནྟི. སམིཏི སངྒཏི སམོདྷཱནཾ སམཡོ, པཊིལཱབྷོ. སམསྶ ནིརོདྷསྶ ཡཱནཾ པཱཔུཎནཾ, སམྨཱ ཝཱ ཡཱནཾ ཨཔགམོ ཨཔྤཝཏྟི སམཡོ, པཧཱནཾ. ཨབྷིམུཁཾ ཉཱཎེན སམྨཱ ཨེཏབྦོ ཨབྷིགནྟབྦོཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏོ སབྷཱཝོ. ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན ཏཾ ཏཾ སབྷཱཝཾ སམྨཱ ཨེཏི གཙྪཏི བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཱཝབོདྷོ.
ནནུ ཙ ཨཏྠམཏྟཾ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ པཏི སདྡཱ ཨབྷིནིཝིསནྟཱིཏི ན ཨེཀེན སདྡེན ཨནེཀེ ཨཏྠཱ ཨབྷིདྷཱིཡནྟི, ཨཐ ཀསྨཱ ཨིདྷ སམཡསདྡསྶ ཨནེཀདྷཱ ཨཏྠོ ཝུཏྟོཏི? སཙྩམེཏཾ སདྡཝིསེསེ ཨཔེཀྑིཏེ སདྡཝིསེསེ ¶ ཧི ཨཔེཀྑིཏེ ན ཨེཀེན སདྡེན ཨནེཀཏྠཱབྷིདྷཱནཾ སམྦྷཝཏི. ན ཧི ཡོ ཀཱལཱདིཨཏྠོ སམཡ-སདྡོ, སོཡེཝ སམཱུཧཱདིཨཏྠཾ ཝདཏི. ཨེཏྠ པན ཏེསཾ ཏེསམཏྠཱནཾ སམཡསདྡཝཙནཱིཡཏཱསཱམཉྙམུཔཱདཱཡ ཨནེཀཏྠཏཱ སམཡ-སདྡསྶ ཝུཏྟཱཏི. ཨེཝཾ སབྦཏྠ ཨཏྠུདྡྷཱརེ. ཧོཏི ཙེཏྠ –
‘‘སཱམཉྙཝཙནཱིཡཏཾ, ཨུཔཱདཱཡ ཨནེཀདྷཱ;
ཨཏྠཾ ཝདེ ན ཧི སདྡོ, ཨེཀོ ནེཀཏྠཀོ སིཡཱ’’ཏི.
སམཝཱཡཱདིཨཏྠཱནཾ ཨིདྷ ཨསམྦྷཝཏོ, ཀཱལསྶེཝ ཙ ཨཔདིསིཏབྦཏྟཱ ‘‘ཨིདྷ པནསྶ ཀཱལོ ཨཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. དེསདེསཀཱདཱིནཾ ཝིཡ ཧི ཀཱལསྶ ནིདཱནབྷཱཝེན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ སོཔི ཨིདྷ ཨཔདིསཱིཡཏི. ‘ཨིམིནཱ ཀཱིདིསཾ ཀཱལཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏེནཱཏི ཀཱལཏྠེན སམཡ-སདྡེན. ཨཌྜྷམཱསོ པཀྑཝསེན ཝུཏྟོ, པུབྦཎྷཱདིཀོ དིཝསབྷཱགཝསེན, པཋམཡཱམཱདིཀོ པཧཱརཝསེན. ཨཱདི-སདྡེན ཁཎལཡཱདཡོ སངྒཧིཏཱ, ཨནིཡམིཏཝསེན ཨེཀཾ ཀཱལཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཀསྨཱ ¶ པནེཏྠ ཨནིཡམིཏཝསེན ཀཱལོ ནིདྡིཊྛོ, ན ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིནཱ ནིཡམིཏཝསེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཀིཉྩཱཔི པཉྙཱཡ ཝིདིཏཾ སུཝཝཏྠཱཔིཏཾ, ཏཐཱཔཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཝཙསཱ དྷཱརེཏུཾ ཝཱ སཡཾ ཨུདྡིསིཏུཾ ཝཱ པརེན ཨུདྡིསཱཔེཏུཾ ཝཱ ན སཀྐཱ ནཱནཔྤཀཱརབྷཱཝཏོ བཧུ ཙ ཝཏྟབྦཾ ཧོཏི ཡཱཝ ཀཱལཔྤབྷེདོ, ཏཱཝ ཝཏྟབྦཏྟཱ. ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཝུཏྟེ པན ན སོ ཀཱལཔྤབྷེདོ ཨཏྠི, ཡོ ཨེཏྠཱནནྟོགདྷོ སིཡཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཨེཀེནེཝ པདེན ཏམཏྠཾ སམོདྷཱནེཏྭཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཨེཝཾ ལོཀིཡསམྨཏཀཱལཝསེན སམཡཏྠཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སཱསནེ པཱཀཊཀཱལཝསེན སམཡཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེ ཝཱ ཨིམེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཔིཙ ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིཝསེན ནིཡམཾ ཨཀཏྭཱ སམཡསདྡསྶ ཝཙནེ ཨཡམྤི གུཎོ ལདྡྷོཡེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ ཝཱ ཨིམེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཧི ཝིསེསེ ཨཝཏིཊྛཏི ཏསྶཱ ཝིསེསཔརིཧཱརཝིསཡཏྟཱ. ཏཏྠ ཡེ ཨིམེ སམཡཱཏི སམྦནྡྷོ. བྷགཝཏོ མཱཏུཀུཙྪིཨོཀྐམནཀཱལོ ཙེཏྠ གབྦྷོཀྐནྟིསམཡོ. ཙཏྟཱརི ནིམིཏྟཱནི པསྶིཏྭཱ སཾཝེཛནཀཱལོ སཾཝེགསམཡོ. ཚབྦསྶཱནི སམྦོདྷིསམདྷིགམཱཡ ཙརིཡཀཱལོ ¶ དུཀྐརཀཱརིཀསམཡོ. དེཝསིཀཾ ཛྷཱནཕལསམཱཔཏྟཱིཧི ཝཱིཏིནཱམནཀཱལོ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ, ཝིསེསཏོ པན སཏྟསཏྟཱཧཱནི ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཝལ༹ཉྫནཀཱལོ. པཉྩཙཏྟཱལཱིསཝསྶཱནི ཏཾཏཾདྷམྨདེསནཱཀཱལོ དེསནཱསམཡོ. ཨཱདི-སདྡེན ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡསམཡཱདཡོ སངྒཎྷཱཏི. པཀཱསཱཏི དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཔཀམྤནཨོབྷཱསཔཱཏུབྷཱཝཱདཱིཧི པཱཀཊཱ. ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཝུཏྟེ ཏདཉྙེཔི སམཡཱ སནྟཱིཏི ཨཏྠཱཔཏྟིཏོ ཏེསུ སམཡེསུ ཨིདྷ དེསནཱསམཡསངྑཱཏོ སམཡཝིསེསོ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཝུཏྟོཏི དཱིཔེཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཡཐཱཝུཏྟཔྤབྷེདེསུཡེཝ སམཡེསུ ཨེཀདེསཾ པཀཱརནྟརེཧི སངྒཧེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོ ཙཱཡ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཧི ཉཱཎཀིཙྩསམཡོ, ཨཏྟཧིཏཔཊིཔཏྟིསམཡོ ཙ ཨབྷིསམྦོདྷིསམཡོཡེཝ. ཨརིཡཏུཎྷཱིབྷཱཝསམཡོ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ. ཀརུཎཱཀིཙྩཔརཧིཏཔཊིཔཏྟིདྷམྨིཀཐཱསམཡོ དེསནཱསམཡོ, ཏསྨཱ ཏེསུ ཝུཏྟཔྤབྷེདེསུ སམཡེསུ ཨེཀདེསོཝ པཀཱརནྟརེན དསྶིཏོཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘སནྣིཔཏིཏཱནཾ ཝོ བྷིཀྑཝེ དྭཡཾ ཀརཎཱིཡཾ དྷམྨཱི ཀཐཱ ཝཱ ཨརིཡོ ཝཱ ཏུཎྷཱིབྷཱཝོ’’ཏི (ཨུདཱ. ༡༢) ཝུཏྟསམཡེ སནྡྷཱཡ ‘‘སནྣིཔཏིཏཱནཾ ཀརཎཱིཡདྭཡསམཡེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེསུཔི སམཡེསཱུཏི ཀརུཎཱཀིཙྩཔརཧིཏཔཊིཔཏྟིདྷམྨིཀཐཱདེསནཱསམཡེསུཔི. ཨཉྙཏརཾ སམཡཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཨཏྠཏོ ཨབྷེདཏྟཱ.
ཨཉྙཏྠ ཝིཡ བྷུམྨཝཙནེན ཙ ཀརཎཝཙནེན ཙ ནིདྡེསམཀཏྭཱ ཨིདྷ ཨུཔཡོགཝཙནེན ནིདྡེསཔཡོཛནཾ ནིདྡྷཱརེཏུཀཱམོ པརམྨུཁེན ཙོདནཾ སམུཊྛཔེཏི ‘‘ཀསྨཱ པནེཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨེཏྠཱཏི ¶ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཨིམསྨིཾ པདེ, ཀརཎཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ ཡཐཱཏི སམྦནྡྷོ. བྷཝནྟི ཨེཏྠཱཏི བྷུམྨཾ, ཨོཀཱསོ, ཏཏྠ པཝཏྟཾ ཝཙནཾ ཝིབྷཏྟི བྷུམྨཝཙནཾ. ཀརོཏི ཀིརིཡམབྷིནིཔྥཱདེབྷི ཨེཏེནཱཏི ཀརཎཾ, ཀིརིཡཱནིཔྥཏྟིཀཱརཎཾ. ཨུཔཡུཛྫིཏབྦོ ཀིརིཡཱཡཱཏི ཨུཔཡོགོ, ཀམྨཾ, ཏཏྠ ཝཙནཾ ཏཐཱ. ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཙོདནཾ པརིཧརཏི. ཏཏྠཱཏི ཏེསུ ཨབྷིདྷམྨཏདཉྙསུཏྟཔདཝིནཡེསུ. ཏཐཱཏི བྷུམྨཝཙནཀརཎཝཙནེཧི ཨཏྠསམྦྷཝཏོ ཙཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ, ཨདྷིཀརཎབྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཏྠཱནཾ, ཧེཏུཀརཎཏྠཱནཉྩ ¶ སམྦྷཝཏོཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷཱཏི ཨིདྷསྨིཾ སུཏྟཔདེ. ཨཉྙཐཱཏི ཨུཔཡོགཝཙནེན. ཨཏྠསམྦྷཝཏོཏི ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠསྶ སམྦྷཝཏོ.
‘‘ཏཏྠ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཏབྦིཝརཎཾ. ཨིཏོཏི ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི སུཏྟཔདཏོ. ཨདྷིཀརཎཏྠོཏི ཨཱདྷཱརཏྠོ. བྷཝནཾ བྷཱཝོ, ཀིརིཡཱ, ཀིརིཡཱཡ ཀིརིཡནྟརལཀྑཎཾ བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཾ, ཏདེཝཏྠོ ཏཐཱ. ཀེན སམཡཏྠེན ཨིདཾ ཨཏྠདྭཡཾ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨནུཡོགེ སཏི ཏདཏྠདྭཡསམྦྷཝཱནུརཱུཔེན སམཡཏྠེན, ཏཾ དལ༹ྷཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཨདྷིཀརཎཉྷཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པདཏྠཏོཡེཝ ཧི ཡཐཱཝུཏྟམཏྠདྭཡཾ སིདྡྷཾ, ཝིབྷཏྟི པན ཛོཏཀམཏྟཱ. ཏཏྠ ཀཱལསངྑཱཏོ, ཀཱལསདྡསྶ ཝཱ ཨཏྠོ ཡསྶཱཏི ཀཱལཏྠོ. སམཱུཧསངྑཱཏོ, ‘སམཱུཧསདྡསྶ ཝཱ ཨཏྠོ ཡསྶཱཏི སམཱུཧཏྠོ, ཀོ སོ? སམཡོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཀཱལཏྠོ, སམཱུཧཏྠོ ཙ སམཡོ ཏཏྠ ཨབྷིདྷམྨེ ཝུཏྟཱནཾ ཕསྶཱདིདྷམྨཱནཾ ཨདྷིཀརཎཾ ཨཱདྷཱརོཏི, ཡསྨིཾ ཀཱལེ, དྷམྨཔུཉྫེ ཝཱ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾཡེཝ ཀཱལེ, དྷམྨཔུཉྫེ ཝཱ ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི ཨཡཉྷི ཏཏྠ ཨཏྠོ. ནནུ ཙཱཡཾ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟིམཏྟོ ཀཱལོ, ཝོཧཱརམཏྟོ ཙ སམཱུཧོ, སོ ཀཐཾ ཨདྷིཀརཎཾ སིཡཱ ཏཏྠ ཝུཏྟདྷམྨཱནནྟི? ནཱཡཾ དོསོ. ཡཐཱ ཧི ཀཱལོ སཡཾ པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི སབྷཱཝདྷམྨཔརིཙྪིནྣཏྟཱ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཏོ, སབྷཱཝདྷམྨཔརིཙྪིནྣོ ཙ ཏངྑཎཔྤཝཏྟཱནཾ ཏཏོ པུབྦེ, པརཏོ ཙ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘པུབྦཎྷེཛཱཏོ, སཱཡནྷེ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ, སམཱུཧོ ཙ ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ ཝིསུཾ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷཏྟཱ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཔཱིཡཏི ‘‘རུཀྑེ སཱཁཱ, ཡཝརཱསིཡཾ པཏྟསམྦྷཱུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ, ཨེཝམིདྷཱཔི སབྷཱཝདྷམྨཔརིཙྪིནྣཏྟཱ, ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷཏྟཱ ཙ ཏདུབྷཡཾ ཏཏྠ ཝུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨདྷིཀརཎབྷཱཝེན པཉྙཱཔཱིཡཏཱིཏི.
‘‘ཁཎསམཝཱཡཧེཏུསངྑཱཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཏྠསམྦྷཝདསྶནཾ. ཏཏྠ ཁཎོ ནཱམ ཨཊྛཀྑཎཝིནིམུཏྟོ ནཝམོ བུདྡྷུཔྤཱདཀྑཎོ, ཡཱནི ཝཱ པནེཏཱནི ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི བྷིཀྑཝེ, ཙཀྐཱནི, ཡེཧི ¶ སམནྣཱགཏཱནཾ དེཝམུསྶཱནཾ ཙཏུཙཀྐཾ པཝཏྟཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༣༡) ཨེཏྠ ¶ པཏིརཱུཔདེསཝཱསོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡོ ཨཏྟསམྨཱཔཎཱིདྷི པུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱཏི ཙཏྟཱརི ཙཀྐཱནི ཝུཏྟཱནི, ཏཱནི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ ཨོཀཱསཊྛེན ‘‘ཁཎོ’’ཏི ཝེདིཏབྦཱནི. ཏཱནི ཧི ཀུསལུཔྤཏྟིཡཱ ཨོཀཱསབྷཱུཏཱནི. སམཝཱཡོ ནཱམ ‘‘ཙཀྑུཉྩ པཊིཙྩ རཱུཔེ ཙ ཨུཔྤཛྫཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎ’’ནྟིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༠༤; ༣.༤༢༡, ༤༢༥, ༤༢༦; སཾ. ནི. ༢.༤༣, ༤༤; སཾ. ནི. ༣.༦༠; ཀཐཱ. ༤༦༥, ༤༦༧) ནིདྡིཊྛཱ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདིསཱདྷཱརཎཕལནིཔྥཱདཀཏྟེན སཎྛིཏཱ ཙཀྑུརཱུཔཱདིཔཙྩཡསཱམགྒཱི. ཙཀྑུརཱུཔཱདཱིནཉྷི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདི སཱདྷཱརཎཕལཾ. ཧེཏུ ནཱམ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཛནཀཧེཏུ. ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཁཎསངྑཱཏསྶ, སམཝཱཡསངྑཱཏསྶ, ཧེཏུསངྑཱཏསྶ ཙ སམཡསྶ སཏྟཱསངྑཱཏེན བྷཱཝེན ཏེསཾ ཕསྶཱདཱིནཾ དྷམྨཱནཾ སཏྟཱསངྑཱཏོ བྷཱཝོ ལཀྑཱིཡཏི ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ ‘‘གཱཝཱིསུ དུཡ྄ཧམཱནཱསུ གཏོ, དུདྡྷཱསུ ཨཱགཏོ’’ཏི ཨེཏྠ དོཧནཀིརིཡཱཡ གམནཀིརིཡཱ ལཀྑཱིཡཏི, ཨེཝམིདྷཱཔི ཡཐཱཝུཏྟསྶ སམཡསྶ སཏྟཱཀིརིཡཱཡ ཙིཏྟསྶ ཨུཔྤཱདཀིརིཡཱ, ཕསྶཱདཱིནཾ བྷཝནཀིརིཡཱ ཙ ལཀྑཱིཡཏཱིཏི. ནནུ ཙེཏྠ སཏྟཱཀིརིཡཱ ཨཝིཛྫམཱནཱཝ, ཀཐཾ ཏཱཡ ལཀྑཱིཡཏཱིཏི? སཙྩཾ, ཏཐཱཔི ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ’’ཏི ཙ ཝུཏྟེ སཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙཱཡམཱནོ ཨེཝཧོཏི ཨཉྙཀིརིཡཱསམྦནྡྷཱབྷཱཝེ པདཏྠསྶ སཏྟཱཝིརཧཱབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ཨཏྠཏོ གམྱམཱནཱཡ ཏཱཡ སཏྟཱཀིརིཡཱཡ ལཀྑཱིཡཏཱིཏི. ཨཡཉྷི ཏཏྠ ཨཏྠོ – ཡསྨིཾ ཡཐཱཝུཏྟེ ཁཎེ, པཙྩཡསམཝཱཡེ, ཧེཏུམྷི ཝཱ སཏི ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ, པཙྩཡསམཝཱཡེ, ཧེཏུམྷི ཝཱ སཏི ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི. ཨཡཾ པན ཨཏྠོ ཨབྷིདྷམྨེཡེཝ (ཨཊྛསཱ. ཀཱམཱཝཙརཀུསལཔདབྷཱཛནཱིཡེ) ནིདསྶནཝསེན ཝུཏྟོ, ཡཐཱརཧམེས ནཡོ ཨཉྙེསུཔི སུཏྟཔདེསཱུཏི. ཏསྨཱཏི ཨདྷིཀརཎཏྠསྶ, བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཏྠསྶ ཙ སམྦྷཝཏོ. ཏདཏྠཛོཏནཏྠནྟི ཏདུབྷཡཏྠསྶ སམཡསདྡཏྠབྷཱཝེན ཝིཛྫམཱནསྶེཝ བྷུམྨཝཙནཝསེན དཱིཔནཏྠཾ. ཝིབྷཏྟིཡོ ཧི པདཱིཔོ ཝིཡ ཝཏྠུནོ ཝིཛྫམཱནསྶེཝ ཨཏྠསྶ ཛོཏཀཱཏི, ཨཡམཏྠོ སདྡསཏྠེསུ པཱཀཊོཡེཝ.
ཧེཏུཨཏྠོ, ཀརཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏཱིཏི ‘‘ཨནྣེན ཝསཏི, ཝིཛྫཱཡ ཝསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཧེཏུཨཏྠོ, ‘‘ཕརསུནཱ ཚིནྡཏི, ཀུདཱལེན ཁཎཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ ཝིཡ ཀརཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏི. ཀཐཾ པན སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡོ ཧི སོ’’ཏིཨཱདི. ཝིནཡེ (པཱརཱ. ༢༠) ཨཱགཏསིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཡཱཙནཝཏྠུཝསེན ཐེརཾ མརིཡཱདཾ ཀཏྭཱ ‘‘སཱརིཔུཏྟཱདཱིཧིཔི དུཝིཉྙེཡྻོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེན སམཡེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཀརཎབྷཱུཏེནཱཏི ཨེཏྠ པན ཏཾཏཾཝཏྠུཝཱིཏིཀྐམོཝ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཡཱ ཧེཏུ ཙེཝ ཀརཎཉྩ. ཏཐཱ ཧི ཡདཱ བྷགཝཱ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཡཱ པཋམམེཝ ཏེསཾ ཏེསཾ ཏཏྠ ཏཏྠ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཾ ཏཾ ཏཾ ཝཱིཏིཀྐམཾ ཨཔེཀྑམཱནོ ཝིཧརཏི ¶ , ཏདཱ ཏཾ ཏཾ ཝཱིཏིཀྐམཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཏདཏྠཾ ཝསཏཱིཏི སིདྡྷོ ཝཏྠུཝཱིཏིཀྐམསྶ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུབྷཱཝོ ‘‘ཨནྣེནཝསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨནྣམཔེཀྑིཏྭཱ ཏདཏྠཾ ཝསཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཀཱརཎེན ཨནྣཱདཱིནཾ ཧེཏུབྷཱཝོ ཝིཡ. སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཀཱལེ པན ཏེནེཝ པུབྦསིདྡྷེན ཝཱིཏིཀྐམེན སིཀྑཱཔདཾ པཉྙཔེཏི, ཏསྨཱ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཡཱ སཱདྷཀཏམཏྟཱ ཀརཎབྷཱཝོཔི ཝཱིཏིཀྐམསྶེཝ སིདྡྷོ ‘‘ཨསིནཱ ཚིནྡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨསིནཱ ཚིནྡནཀིརིཡཾ སཱདྷེཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཀཱརཎེན ཨསིཨཱདཱིནཾ ཀརཎབྷཱཝོ ཝིཡ. ཨེཝཾ སནྟེཔི ཝཱིཏིཀྐམཾ ཨཔེཀྑམཱནོ ཏེནེཝ སདྡྷིཾ ཏནྣིསྶིཏམྤི ཀཱལཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཝིཧརཏཱིཏི ཀཱལསྶཱཔི ཨིདྷ ཧེཏུབྷཱཝོ ཝུཏྟོ, སིཀྑཱཔདཾ པཉྙཔེནྟོ ཙ ཏཾ ཏཾ ཝཱིཏིཀྐམཀཱལཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཏེནེཝ ཀཱལེན སིཀྑཱཔདཾ པཉྙཔེཏཱིཏི ཝཱིཏིཀྐམནིསྶཡསྶ ཀཱལསྶཱཔི ཀརཎབྷཱཝོ ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ཨིམིནཱ པརིཡཱཡེན ཀཱལསྶཱཔི ཧེཏུབྷཱཝོ, ཀརཎབྷཱཝོ ཙ ལབྦྷཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེན སམཡེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཀརཎབྷཱུཏེནཱ’’ཏི, ནིཔྤརིཡཱཡེན པན ཝཱིཏིཀྐམོཡེཝ ཧེཏུབྷཱུཏོ, ཀརཎབྷཱུཏོ ཙ. སོ ཧི ཝཱིཏིཀྐམཀྑཎེ ཧེཏུ ཧུཏྭཱ པཙྪཱ སིཀྑཱཔདཔཉྙཱཔནཀྑཎེ ཀརཎམྤི ཧོཏཱིཏི. སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཱཔཡནྟོཏི ཝཱིཏིཀྐམཾ པུཙྪིཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ སནྣིཔཱཏཱཔེཏྭཱ ཨོཏིཎྞཝཏྠུཾ ཏཾ པུགྒལཾ པཊིཔུཙྪིཏྭཱ, ཝིགརཧིཏྭཱ ཙ ཏཾ ཏཾ ཝཏྠུཨོཏིཎྞཀཱལཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཏེནེཝ ཀཱལེན ཀརཎབྷཱུཏེན སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཔེནྟོ. སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུཉྩ ཨཔེཀྑམཱནོཏི ཏཏིཡཔཱརཱཛིཀཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡༦༢) ཝིཡ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཡཱ ཧེཏུབྷཱུཏཾ ཏཾ ཏཾ ཝཏྠུཝཱིཏིཀྐམསམཡཾ ཨཔེཀྑམཱནོ ཏེན སམཡེན ཧེཏུབྷཱུཏེན བྷགཝཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝིཧཱསཱིཏི ཨཏྠོ.
‘‘སིཀྑཱཔདཱནི ¶ པཉྙཱཔཡནྟོ, སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུཉྩ ཨཔེཀྑམཱནོ’’ཏི ཨིདཾ ཡཐཱཀྐམཾ ཀརཎབྷཱཝསྶ, ཧེཏུབྷཱཝསྶ ཙ སམཏྠནཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཏདནུརཱུཔཾ ‘‘ཏེནསམཡེན ཀརཎབྷཱུཏེན ཧེཏུབྷཱུཏེནཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝཏྟབྦེཔི པཋམཾ ‘‘ཧེཏུབྷཱུཏེནཱ’’ཏི ཨུཔྤཊིཔཱཊིཝཙནཾ ཏཏྠ ཧེཏུབྷཱཝསྶ སཱཏིསཡམདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘བྷགཝཱ ཧི ཝེརཉྫཱཡཾ ཝིཧརནྟོ དྷམྨསེནཱཔཏིཏྠེརསྶ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཡཱཙནཧེཏུབྷཱུཏཾ པརིཝིཏཀྐསམཡཾ ཨཔེཀྑམཱནོ ཏེན སམཡེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཝིཧཱསཱི’’ཏི ཏཱིསུཔི ཀིར གཎྛིཔདེསུ ཝུཏྟཾ. ‘‘ཀིཾ པནེཏྠ ཡུཏྟིཙིནྟཱཡ, ཨཱཙརིཡསྶ ཨིདྷ ཀམཝཙནིཙྪཱ ནཏྠཱིཏི ཨེཝམེཏཾ གཧེཏབྦཾ – ཨཉྙཱསུཔི ཧི ཨཊྛཀཐཱསུ ཨཡམེཝ ཨནུཀྐམོ ཝུཏྟོ, ན ཙ ཏཱསུ ‘ཏེན སམཡེན ཝེརཉྫཱཡཾ ཝིཧརཏཱི’ཏི ཝིནཡཔཱལི༹པདེ ཧེཏུཨཏྠསྶེཝ སཱཏིསཡཾ ཨདྷིཔྤེཏབྷཱཝདཱིཔནཏྠཾ ཝུཏྟོ ཨཝིསཡཏྟཱ, སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཱཔཡནྟོ ཧེཏུབྷཱུཏེན, ཀརཎབྷཱུཏེན ཙ སམཡེན ཝིཧཱསི, སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུཉྩ ཨཔེཀྑམཱནོ ཧེཏུབྷཱུཏེན སམཡེན ཝིཧཱསཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཡཐཱལཱབྷཾ སམྦནྡྷབྷཱཝཏོ ཨེཝཾ ཝུཏྟོ’’ཏིཔི ཝདནྟི. ཏསྨཱཏི ¶ ཡཐཱཝུཏྟསྶ དུཝིདྷསྶཱཔི ཨཏྠསྶ སམྦྷཝཏོ. ཏདཏྠཛོཏནཏྠནྟི ཝུཏྟནཡེན ཀརཎཝཙནེན ཏདུབྷཡཏྠསྶ ཛོཏནཏྠཾ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཝིནཡེ. ཨེཏྠ ཙ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཡཱ ཨེཝ ཝཱིཏིཀྐམསམཡསྶ སཱདྷཀཏམཏྟཱ ཏསྶ ཀརཎབྷཱཝེ ‘‘སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཱཔཡནྟོ’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏཔདེན སམྦནྡྷོ, ཧེཏུབྷཱཝེ པན ཏདཔེཀྑནམཏྟཏྟཱ ‘‘ཝིཧརཏཱི’’ཏི པདེནེཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱཡེཝ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེན སམཡེན ཧེཏུབྷཱུཏེན, ཀརཎབྷཱུཏེན ཙ སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཱཔཡནྟོ, སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུཉྩ ཨཔེཀྑམཱནོ བྷགཝཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝིཧཱསཱི’’ཏི. ཀརཎཉྷི ཀིརིཡཏྠཾ, ན ཧེཏུ ཝིཡ ཀིརིཡཱཀཱརཎཾ. ཧེཏུ པན ཀིརིཡཱཀཱརཎཾ, ན ཀརཎཾ ཝིཡ ཀིརིཡཏྠོཏི.
‘‘ཨིདྷ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཔཡོགཝཙནསྶ ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠསམྦྷཝདསྶནཾ, ཨཙྩནྟམེཝ དབྦགུཎཀིརིཡཱཧི སཾཡོགོ ཨཙྩནྟསཾཡོགོ, ནིརནྟརམེཝ ཏེཧི སཾཡུཏྟབྷཱཝོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སོཡེཝཏྠོ ཏཐཱ. ཨེཝཾཛཱཏིཀེཏི ཨེཝཾསབྷཱཝེ. ཀཐཾ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཙྩནྟམེཝཱཏི ཨཱརབྦྷཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ དེསནཱནིཊྛཱནཾ, ཏཱཝ ཨེཀཾསམེཝ, ནིརནྟརམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཀརུཎཱཝིཧཱརེནཱཏི པརཧིཏཔཊིཔཏྟིསངྑཱཏེན ཀརུཎཱཝིཧཱརེན. ཏཐཱ ཧི ཀརུཎཱནིདཱནཏྟཱ ¶ དེསནཱཡ ཨིདྷ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི ‘‘ཀརུཎཱཝིཧཱརོ’’ཏི ཝུཏྟཱ, ན པན ཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཝིཧཱརོ. ན ཧི དེསནཱཀཱལེ དེསེཏབྦདྷམྨཝིསཡསྶ དེསནཱཉཱཎསྶ སཏྟཝིསཡཱཡ མཧཱཀརུཎཱཡ སཧུཔྤཏྟི སམྦྷཝཏི བྷིནྣཝིསཡཏྟཱ, ཏསྨཱ ཀརུཎཱཡ པཝཏྟོ ཝིཧཱརོཏི ཀཏྭཱ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཝིཧཱརོ ཨིདྷ ‘‘ཀརུཎཱཝིཧཱརོ’’ཏི ཝེདིཏབྦོ. ཏསྨཱཏི ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠསམྦྷཝཏོ. ཏདཏྠཛོཏནཏྠནྟི ཝུཏྟནཡེན ཨུཔཡོགཝིབྷཏྟིཡཱ ཏདཏྠསྶ ཛོཏནཏྠཾ ཨུཔཡོགནིདྡེསོ ཀཏོ ཡཐཱ ‘‘མཱསཾ སཛ྄ཛྷཱཡཏི, དིཝསཾ བྷུཉྫཏཱི’’ཏི. ཏེནཱཏི ཡེན ཀཱརཎེན ཨབྷིདྷམྨེ, ཨིཏོ ཨཉྙེསུ ཙ སུཏྟཔདེསུ བྷུམྨཝཙནསྶ ཨདྷིཀརཎཏྠོ, བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཏྠོ ཙ, ཝིནཡེ ཀརཎཝཙནསྶ ཧེཏུཨཏྠོ, ཀརཎཏྠོ ཙ ཨིདྷ ཨུཔཡོགཝཙནསྶ ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠོ སམྦྷཝཏི, ཏེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏནྟི ཡཐཱ ཝུཏྟསྶཏྠསྶ སངྒཧགཱཐཱཔདཾ ཨཉྙཏྲཱཏི ཨབྷིདྷམྨེ ཨིཏོ ཨཉྙེསུ སུཏྟཔདེསུ, ཝིནཡེ ཙ. སམཡོཏི སམཡསདྡོ. སདྡེཡེཝ ཧི ཝིབྷཏྟིཔརཱ བྷཝཏིཨཏྠེ ཨསམྦྷཝཏོ. སོཏི སྭེཝ སམཡསདྡོ.
ཨེཝཾ ཨཏྟནོ མཏིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པོརཱཎཱཙརིཡམཏིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པོརཱཎཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པོརཱཎཱཏི ཙ པུརིམཱ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ. ‘‘ཏསྨིཾ སམཡེ’’ཏི ཝཱ…པེ… ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཝཱ ཨེས བྷེདོཏི སམྦནྡྷོ. ཨབྷིལཱཔམཏྟབྷེདོཏི ཝཙནམཏྟེན བྷེདོ ཝིསེསོ, ན པན ཨཏྠེན, ཏེནཱཧ ‘‘སབྦཏྠ བྷུམྨམེཝཏྠོ’’ཏི, སབྦེསུཔི ཨཏྠཏོ ཨཱདྷཱརོ ཨེཝ ཨཏྠོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི ¶ . ཨིམིནཱ ཙ ཝཙནེན སུཏྟཝིནཡེསུ ཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམོ ཀཏོ, བྷུམྨཏྠེ ཝཱ ཨུཔཡོགཀརཎཝིབྷཏྟིཡོ སིདྡྷཱཏི དསྶེཏི. ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏེསཾ མཏིདསྶནེ གུཎམཱཧ.
བྷཱརིཡཊྛེན གརུ. ཏདེཝཏྠཾ སངྐེཏཏོ སམཏྠེཏི ‘‘གརུཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སངྐེཏཝིསཡོ ཧི སདྡོ ཏཾཝཝཏྠིཏོཡེཝ ཙེས ཨཏྠབོདྷཀོཏི. གརུནྟི གརུཀཱཏབྦཾ ཛནཾ. ‘‘ལོཀེ’’ཏི ཨིམིནཱ ན ཀེཝལཾ སཱསནེཡེཝ, ལོཀེཔི གརུཀཱཏབྦཊྛེན བྷགཝཱཏི སངྐེཏསིདྡྷཱིཏི དསྶེཏི. ཡདི གརུཀཱཏབྦཊྛེན བྷགཝཱ, ཨཐ ཨཡམེཝ སཱཏིསཡཾ བྷགཝཱ ནཱམཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨཡཉྩཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཐཱ ཧི ལོཀནཱཐོ ཨཔརིམིཏནིརུཔམཔྤབྷཱཝསཱིལཱདིགུཎཝིསེསསམངྒིཏཱཡ, སབྦཱནཏྠཔརིཧཱརཔུབྦངྒམཱཡ ¶ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟུཔཀཱརིཏཱཡ ཙ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨུཏྟམཾ གཱརཝཊྛཱནནྟི. ན ཀེཝལཾ ལོཀེཡེཝ, ཨཐ ཁོ སཱསནེཔཱིཏི དསྶེཏི ‘‘པོརཱཎེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ, པོརཱཎེཧཱིཏི ཙ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡེཧཱིཏི ཨཏྠོ. སེཊྛཝཱཙཀཝཙནམྤི སེཊྛགུཎསཧཙརཎཏོ སེཊྛམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘བྷགཝཱཏི ཝཙནཾ སེཊྛ’’ནྟི. ཝུཙྩཏི ཨཏྠོ, ཨེཏེནཱཏི ཧི ཝཙནཾ, སདྡོ. ཨཐ ཝཱ ཝུཙྩཏཱིཏི ཝཙནཾ, ཨཏྠོ, ཏསྨཱ ཡོ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝཙནེན ཝཙནཱིཡོ ཨཏྠོ, སོ སེཊྛོཏི ཨཏྠོ. བྷགཝཱཏི ཝཙནམུཏྟམནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. གཱརཝཡུཏྟོཏི གརུབྷཱཝཡུཏྟོ གརུགུཎཡོགཏྟཱ, སཱཏིསཡཾ ཝཱ གརུཀརཎཱརཧཏཱཡ གཱརཝཡུཏྟོ, གཱརཝཱརཧོཏི ཨཏྠོ. ཡེན ཀཱརཎཏྟཡེན སོ ཏཐཱགཏོ གརུ བྷཱརིཡཊྛེན, ཏེན ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. གརུཏཱཀཱརཎདསྶནཉྷེཏཾ པདཏྟཡཾ. ‘‘སིཔྤཱདིསིཀྑཱཔཀཱཔི གརཱུཡེཝ ནཱམ ཧོནྟི, ན ཙ གཱརཝཡུཏྟཱ, ཨཡཾ པན ཏཱདིསོ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ གརཱུཏི ཀཏྭཱ ‘གཱརཝཡུཏྟོ’ཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཀེཙི. ཨེཝཾ སཏི ཏདེཏཾ ཝིསེསནཔདམཏྟཾ, པུརིམཔདདྭཡམེཝ ཀཱརཎདསྶནཾ སིཡཱ.
ཨཔིཙཱཏི ཨཏྠནྟརཝིཀཔྤཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཨཔརོ ནཡོཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ –
‘‘ཝཎྞགམོ ཝཎྞཝིཔརིཡཱཡོ,
དྭེ ཙཱཔརེ ཝཎྞཝིཀཱརནཱསཱ;
དྷཱཏཱུནམཏྠཱཏིསཡེན ཡོགོ,
ཏདུཙྩཏེ པཉྩཝིདྷཱ ནིརུཏྟཱི’’ཏི. –
ཝུཏྟཾ ནིརུཏྟིལཀྑཎཾ གཧེཏྭཱ, ‘‘པིསོདརཱདཱིནི ཡཐོཔདིཊྛ’’ནྟི ཝུཏྟསདྡནཡེན ཝཱ པིསོདརཱདིཨཱཀཏིགཎཔཀྑེཔལཀྑཎཾ ¶ གཧེཏྭཱ ལོཀིཡ ལོཀུཏྟརསུཁཱབྷིནིབྦཏྟཀཾ སཱིལཱདིཔཱརཔྤཏྟཾ བྷཱགྱམསྶ ཨཏྠཱིཏི ‘‘བྷཱགྱཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷཱགྱཝཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཀིལེསསཏསཧསྶཱནི, སངྑེཔཏོ ཝཱ པཉྩམཱརེ ཨབྷཉྫཱིཏི ‘‘བྷགྒཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི ‘‘བྷགྒཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ལོཀེ ¶ ཙ བྷག-སདྡོ ཨིསྶརིཡདྷམྨཡསསིརཱིཀཱམཔཡཏྟེསུ ཚསུ དྷམྨེསུ པཝཏྟཏི, ཏེ ཙ བྷགསངྑཱཏཱ དྷམྨཱ ཨསྶ སནྟཱིཏི བྷགཝཱཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡུཏྟོ བྷགེཧི ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀུསལཱདཱིཧི ཨནེཀབྷེདེཧི སབྦདྷམྨེ ཝིབྷཛི ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝིཝརིཏྭཱ དེསེསཱིཏི ‘‘ཝིབྷཏྟཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝིབྷཏྟཝཱ’’ཏི. དིབྦབྲཧྨཨརིཡཝིཧཱརེ, ཀཱཡཙིཏྟཨུཔདྷིཝིཝེཀེ, སུཉྙཏཱནིམིཏྟཱཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑེ, ཨཉྙེ ཙ ལོཀིཡལོཀུཏྟརེ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེ བྷཛི སེཝི བཧུལམཀཱསཱིཏི ‘‘བྷཏྟཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི ‘‘བྷཏྟཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཏཱིསུ བྷཝེསུ ཏཎྷཱསངྑཱཏཾ གམནམནེན ཝནྟཾ ཝམིཏནྟི ‘‘བྷཝེསུ ཝནྟགམནོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ བྷཝསདྡཏོ བྷ-ཀཱརཾ གམནསདྡཏོ ག-ཀཱརཾ ཝནྟསདྡཏོ ཝ-ཀཱརཾ ཨཱདཱཡ, ཏསྶ ཙ དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ ཝཎྞཝིཔརིཡཱཡེན ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཝནྟགམནོ བྷཝེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཡཏོ བྷཱགྱཝཱ, ཏཏོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨསྶ པདསྶཱཏི ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི པདསྶ. ཝིཏྠཱརཏྠོཏི ཝིཏྠཱརབྷཱུཏོ ཨཏྠོ. ‘‘སོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ གནྠམཧཏྟཾ པརིཧརཏི. ཝུཏྟོཡེཝ, ན པན ཨིདྷ པན ཝཏྟབྦོ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཨིམིསྶཱ ཨཊྛཀཐཱཡ ཨེཀདེསབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཨཔིཙ བྷགེ ཝནི, ཝམཱིཏི ཝཱ བྷགཝཱ. སོ ཧི བྷགེ སཱིལཱདིགུཎེ ཝནི བྷཛི སེཝི, ཏེ ཝཱ བྷགསངྑཱཏེ སཱིལཱདིགུཎེ ཝིནེཡྻསནྟཱནེསུ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨུཔྤཛྫེཡྻུ’’ནྟི ཝནི ཡཱཙི པཏྠཡི, ཨེཝཾ བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ, བྷགེ ཝཱ སིརིཾ, ཨིསྶརིཡཾ, ཡསཉྩ ཝམི ཁེལ༹པིཎྜཾ ཝིཡ ཚཌྜཡི. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཱ ཧཏྠགཏཾ ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ, ཙཏུདཱིཔིསྶརིཡཾ, ཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟིསནྣིསྶཡཉྩ སཏྟརཏནསམུཛྫལཾ ཡསཾ ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡི. ཨཐ ཝཱ བྷཱནི ནཱམ ནཀྑཏྟཱནི, ཏེཧི སམཾ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི བྷགཱ ཨཱཀཱརསྶ རསྶཾ ཀཏྭཱ, སིནེརུཡུགནྡྷརཱདིགཏཱ བྷཱཛནལོཀསོབྷཱ. ཏཱ བྷགཱ ཝམི ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔྤཧཱནེན པཛཧི, ཨེཝཾ བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱཏི ཨེཝམཱདཱིཧི ཏཏྠ ཏཏྠཱགཏནཡེཧི ཙསྶ ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ, ཨམྷེཧི པན སོ གནྠབྷཱིརུཛནཱནུགྒཧཎཏྠཾ, གནྠགརུཏཱཔརིཧརཎཏྠཉྩ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑིཏོཏི.
ཨེཝམེཏེསཾ ཨཝཡཝཏྠཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སམུདཱཡཏྠཾ དསྶེནྟོ པུརིམཔདཏྟཡསྶ སམུདཱཡཏྠེན ཝུཏྟཱཝསེསེན ཏེསམཏྠཱནཾ པཊིཡོགིཏཱཡ ཏེནཱཔི སཧ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྟཱཝཏཱཏི ¶ ¶ ཨེཏསྶ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཝཙནེན ‘‘ཨེཀཾ སམཡཾ བྷགཝཱ’’ ཏིཝཙནེནཱཏི ཨིམེཧི སམྦནྡྷོ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ ནིདཱནཝཙནེ. ཡཐཱསུཏཾ དྷམྨཾ དེསེནྟོཏི ཨེཏྠ ཨནྟ-སདྡོ ཧེཏུཨཏྠོ. ཏཐཱདེསིཏཏྟཱ ཧི པཙྩཀྑཾ ཀརོཏི ནཱམ. ཨེས ནཡོ ཨཔརཏྠཱཔི. ‘‘ཡོ ཁོ ཨཱནནྡ, མཡཱ དྷམྨོ ཙ…པེ… སཏྠཱ’’ཏི ཝཙནཏོ དྷམྨསྶ སཏྠུབྷཱཝཔརིཡཱཡོ ཝིཛྫཏེཝཱཏི ཀཏྭཱ ‘‘དྷམྨསརཱིརཾ པཙྩཀྑཾ ཀརོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. དྷམྨཀཱཡནྟི ཧི བྷགཝཏོ སམྦནྡྷཱིབྷཱུཏཾ དྷམྨསངྑཱཏཾ ཀཱཡནྟི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘དྷམྨཀཱཡོཏི བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི. ཏཾ པན ཀིམཏྠིཡནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏེནཱཏི ཙ ཏཱདིསེན པཙྩཀྑཀརཎེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཨདྷུནཱ ཝཀྑམཱནསུཏྟཾ པཱཝཙནཾ པཀཊྛཾ ཨུཏྟམཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ནཱམ. ཏསྨཱ ཏུམྷཱཀཾ ཨཏིཀྐནྟསཏྠུཀཾ ཨཏཱིཏསཏྠུཀབྷཱཝོ ན ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. བྷཱཝཔྤདྷཱནོ ཧི ཨཡཾ ནིདྡེསོ, བྷཱཝལོཔོ ཝཱ, ཨིཏརཐཱ པཱཝཙནམེཝ ཨནཏིཀྐནྟསཏྠུཀཾ, སཏྠུཨདསྶནེན པན ཨུཀྐཎྛིཏསྶ ཛནསྶ ཨཏིཀྐནྟསཏྠུཀབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ ཨཱཔཛྫེཡྻ, ཨེཝཉྩ སཏི ‘‘ཨཡཾ ཝོ སཏྠཱཏི སཏྠུཨདསྶནེན ཨུཀྐཎྛིཏཾ ཛནཾ སམསྶཱསེཏཱི’’ ཏིཝཙནེན སཧ ཝིརོདྷོ བྷཝེཡྻཱཏི ཝདནྟི. ཨིདཾ པཱཝཙནཾ སཏྠུཀིཙྩནིཔྥཱདནེན ན ཨཏཱིཏསཏྠུཀནྟི པན ཨཏྠོ. སཏྠཱུཏི ཀམྨཏྠེ ཚཊྛཱི, སམཱསཔདཾ ཝཱ ཨེཏཾ སཏྠུཨདསྶནེནཱཏི. ཨུཀྐཎྛནཾ ཨུཀྐཎྛོ, ཀིཙྪཛཱིཝིཏཱ. ‘‘ཀཋ ཀིཙྪཛཱིཝནེ’’ཏི ཧི ཝདནྟི. ཏམིཏོ པཏྟོཏི ཨུཀྐཎྛིཏོ, ཨནབྷིརཏིཡཱ ཝཱ པཱིལི༹ཏོ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཨུདྡྷཾ ཀཎྛཾ ཀཏྭཱ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཨོལོཀེནྟོ ཨཱཧིཎྜཏི, ཝིཧརཏི ཙཱཏི ཨུཀྐཎྛིཏོ ནིརུཏྟིནཡེན, ཏཾ ཨུཀྐཎྛིཏཾ. སདྡསཱམཏྠིཡཱདྷིགཏམཏྟོ ཙེས, ཝོཧཱརཏོ པན ཨནབྷིརཏིཡཱ པཱིལི༹ཏནྟི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ སབྦཏྠ. སམསྶཱསེཏཱིཏི ཨསྶཱསཾ ཛནེཏི.
ཏསྨིཾ སམཡེཏི ཨིམསྶ སུཏྟསྶ སངྒཱིཏིསམཡེ. ཀཱམཾ ཝིཛྫམཱནེཔི བྷགཝཏི ཨེཝཾ ཝཏྟུམརཧཏི, ཨིདྷ པན ཨཝིཛྫམཱནེཡེཝ ཏསྨིཾ ཨེཝཾ ཝདཏི, ཏསྨཱ སནྡྷཱཡབྷཱསིཏཝསེན ཏདཏྠཾ དསྶེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཝིཛྫམཱནབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ’’ཏི. པརིནིབྦཱནནྟི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཝསེན ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནཾ. ཏེནཱཏི ཏཐཱསཱདྷནེན. ཨེཝཾཝིདྷསྶཱཏི ཨེཝཾཔཀཱརསྶ, ཨེཝཾསབྷཱཝསྶཱཏིཔི ¶ ཨཏྠོ. ནཱམ-སདྡོ གརཧཱཡཾ ནིཔཱཏོ ‘‘ཨཏྠི ནཱམ ཨཱནནྡ ཐེརཾ བྷིཀྑུཾ ཝིཧེསིཡམཱནཾ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑིསྶཐཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༥.༡༦༦) ཝིཡ, ཏེན ཨེདིསོ ཨཔི བྷགཝཱ པརིནིབྦུཏོ, ཀཱ ནཱམ ཀཐཱ ཨཉྙེསནྟི གརཧཏྠཾ ཛོཏེཏི. ཨརིཡདྷམྨསྶཱཏི ཨརིཡཱནཾ དྷམྨསྶ, ཨརིཡབྷཱུཏསྶ ཝཱ དྷམྨསྶ. དསཝིདྷསྶ ཀཱཡབལསྶ, ཉཱཎབལསྶ ཙ ཝསེན དསབལདྷརོ. ཝཛིརསྶ ནཱམ མཎིཝིསེསསྶ སངྒྷཱཏོ སམཱུཧོ ཨེཀགྒྷནོ, ཏེན སམཱནོ ཀཱཡོ ཡསྶཱཏི ཏཐཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ ཝཛིརསངྒྷཱཏོ ནཱམ ན ཨཉྙེན མཎིནཱ ¶ ཝཱ པཱསཱཎེན ཝཱ བྷེཛྫོ, ཨཔི ཏུ སོཡེཝ ཨཉྙཾ མཎིཾ ཝཱ པཱསཱཎཾ ཝཱ བྷིནྡཏི. ཏེནེཝ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཛིརསྶ ནཏྠི ཀོཙི ཨབྷེཛྫོ མཎི ཝཱ པཱསཱཎོ ཝཱ’’ཏི, ཨེཝཾ བྷགཝཱཔི ཀེནཙི ཨབྷེཛྫསརཱིརོ. ན ཧི བྷགཝཏོ རཱུཔཀཱཡེ ཀེནཙི ཨནྟརཱཡོ ཀཱཏུཾ སཀྐཱཏི. ནཱམསདྡསྶ གརཧཱཛོཏཀཏྟཱ པི-སདྡོ སམྤིཎྜནཛོཏཀོ ‘‘ན ཀེཝལཾ བྷགཝཱཡེཝ, ཨཐ ཁོ ཨཉྙེཔཱི’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཨེཝཾགུཎསམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཔརིནིབྦུཏསབྷཱཝེན བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟོཔི ཨེས པརིནིབྦུཏོ ཨེཝཱཏི པཀརཎཱནུརཱུཔམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཱསཱ པཏྠནཱ ཀེན ཛནེཏབྦཱ, ན ཛནེཏབྦཱ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཧཾ ཙིརཾ ཛཱིཝིཾ, ཙིརཾ ཛཱིཝཱམི, ཙིརཾ ཛཱིཝིསྶཱམི, སུཁཾ ཛཱིཝིཾ, སུཁཾ ཛཱིཝཱམི, སུཁཾ ཛཱིཝིསྶཱམཱི’’ཏི མཛྫནཝསེན ཨུཔྤནྣོ མཱནོ ཛཱིཝིཏམདོ ནཱམ, ཏེན མཏྟོ པམཏྟོ ཏཐཱ. སཾཝེཛེཏཱིཏི སཾཝེགཾ ཛནེཏི, ཏཏོཡེཝ ཨསྶ ཛནསྶ སདྡྷམྨེ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏི. སཾཝེཛནཉྷི ཨུསྶཱཧཧེཏུ ‘‘སཾཝིགྒོ ཡོནིསོ པདཧཏཱི’’ཏི ཝཙནཏོ.
དེསནཱསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི ཝཀྑམཱནསྶ སཀལསུཏྟསྶ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ནིདསྶནཏོ. སཱཝཀསམྤཏྟིནྟི སུཎནྟཔུགྒལསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི པཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟེན པཉྩསུ ཋཱནེསུ བྷགཝཏཱ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏེན, པཉྩསུ ཙ ཀོསལླེསུ ཨཱཡསྨཏཱ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ པསཾསིཏེན མཡཱ མཧཱསཱཝཀེན སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ སཡམེཝ སུཏཾ ན ཨནུསྶུཏཾ, ན ཙ པརམྤརཱབྷཏནྟི ཨཏྠསྶ དཱིཔནཏོ. ཀཱལསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི བྷགཝཱཏིསདསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟསྶ སམཡསདྡསྶ བུདྡྷུཔྤཱད-པཊིམཎྜིཏ-སམཡ-བྷཱཝ-དཱིཔནཏོ. བུདྡྷུཔྤཱདཔརམཱ ཧི ཀཱལསམྤདཱ. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘ཀཔྤཀསཱཡཀལིཡུགེ ¶ , བུདྡྷུཔྤཱདོ ཨཧོ མཧཙྪརིཡཾ;
ཧུཏཝཧམཛ྄ཛྷེ ཛཱཏཾ, སམུདིཏམཀརནྡམརཝིནྡ’’ནྟི. (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡);
ཏསྶཱཡམཏྠོ – ཀཔྤསངྑཱཏཀཱལསཉྩཡསྶ ལེཁནཝསེན པཝཏྟེ ཀལིཡུགསངྑཱཏེ སཀརཱཛསམྨཏེ ཝསྶཱདིསམཱུཧེ ཛཱཏོ བུདྡྷུཔྤཱདཁཎསངྑཱཏོ དིནསམཱུཧོ ཨནྡྷསྶ པབྦཏཱརོཧནམིཝ ཀདཱཙི པཝཏྟནཊྛེན, ཨཙྪརཾ པཧརིཏུཾ ཡུཏྟཊྛེན ཙ མཧཙྪརིཡཾ ཧོཏི. ཀིམིཝ ཛཱཏནྟི ཙེ? ཧུཏཝཧསངྑཱཏསྶ པཱཝཀསྶ མཛ྄ཛྷེ སམྨཱ ཨུདིཏམདྷུམནྟཾ ཨརཝིནྡསངྑཱཏཾ ཝཱརིཛམིཝ ཛཱཏནྟི. དེསཀསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམགཱརཝཱདྷིཝཙནཏོ.
ཨེཝཾ པདཚཀྐསྶ པདཱནུཀྐམེན ནཱནཔྤཀཱརཏོ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ‘‘ཨནྟརཱ ཙ རཱཛགཧ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ ¶ པདཱནམཏྠཝཎྞནཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཨནྟརཱ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨནྟརཱ ཙ རཱཛགཧཾ ཨནྟརཱ ཙ ནཱལ༹ནྡནྟི ཨེཏྠ སམབྷིནིཝིཊྛོ ཨནྟརཱ-སདྡོ དིསྶཏི སཱམཉྙཝཙནཱིཡཏྠམཔེཀྑིཏྭཱ པཀརཎཱདིསཱམཏྠིཡཱདིགཏཏྠམནྟརེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ པནསྶ ནཱནཏྠབྷཱཝོ པཡོགཏོ ཨཝགམཱིཡཏཱིཏི དསྶེཏི ‘‘ཏདནྟར’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ཏདནྟརནྟི ཏཾ ཀཱརཎཾ. མཉྩ ཏཉྩ མནྟེནྟི, ཀིམནྟརཾ ཀིཾ ཀཱརཎནྟི ཨཏྠོ. ཝིཛྫནྟརིཀཱཡཱཏི ཝིཛྫུནིཙྪརཎཀྑཎེ. དྷོཝནྟཱི ཨིཏྠཱི ཨདྡསཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨནྟརཏོཏི ཧདཡེ. ཀོཔཱཏི ཙིཏྟཀཱལུསྶིཡཀརཎཏོ ཙིཏྟཔཀོཔཱ རཱགཱདཡོ. ཨནྟརཱ ཝོསཱནནྟི ཨཱརམྦྷནིཔྥཏྟཱིནཾ ཝེམཛ྄ཛྷེ པརིཡོསཱནཾ ཨཱཔཱདི. ཨཔིཙཱཏི ཏཐཱཔི, ཨེཝཾ པབྷཝསམྤནྣེཔཱིཏི ཨཏྠོ. དྭིནྣཾ མཧཱནིརཡཱནནྟི ལོཧཀུམྦྷཱིནིརཡེ སནྡྷཱཡཱཧ. ཨནྟརིཀཱཡཱཏི ཨནྟརེན. རཱཛགཧནགརཾ ཀིར ཨཱཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ མཧཱཔེཏལོཀོ. ཏཏྠ དྭིནྣཾ མཧཱལོཧཀུམྦྷཱིནིརཡཱནཾ ཨནྟརེན ཨཡཾ ཏཔོདཱ ནདཱི ཨཱགཙྪཏི, ཏསྨཱ སཱ ཀུཐིཏཱ སནྡཏཱིཏི. སྭཱཡམིདྷ ཝིཝརེ པཝཏྟཏི ཏདཉྙེསམསམྦྷཝཏོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཏདནྟརཾ ཀོ ཛཱནེཡྻ, (ཨ. ནི. ༦.༤༤; ༡༠.༧༥) ཨེཏེསཾ ཨནྟརཱ ཀཔྤཱ, གཎནཱཏོ ཨསངྑིཡཱ, (བུ. ཝཾ. ༢༨.༩) ཨནྟརནྟརཱ ཀཐཾ ཨོཔཱཏེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༤༢༦; པཧཱ. ཝ. ༦༦; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༧༦) ཝིཡ ཀཱརཎཝེམཛ྄ཛྷེསུ ཝཏྟམཱནཱ ཨནྟརཱསདྡཱཡེཝ ཨུདཱཧརིཏབྦཱ སིཡུཾ, ན པན ཙིཏྟཁཎཝིཝརེསུ ཝཏྟམཱནཱ ཨནྟརིཀཨནྟརསདྡཱ ¶ . ཨནྟརཱསདྡསྶ ཧི ཨཡམཏྠུདྡྷཱརོཏི. ཨཡཾ པནེཏྠཱདྷིཔྤཱཡོ སིཡཱ – ཡེསུ ཨཏྠེསུ ཨནྟརིཀསདྡོ, ཨནྟརསདྡོ ཙ པཝཏྟཏི, ཏེསུ ཨནྟརཱསདྡོཔཱིཏི སམཱནཏྠཏྟཱ ཨནྟརཱསདྡཏྠེ ཝཏྟམཱནོ ཨནྟརིཀསདྡོ, ཨནྟརསདྡོ, ཙ ཨུདཱཧཊོཏི. ཨཐ ཝཱ ཨནྟརཱསདྡོཡེཝ ‘‘ཡསྶནྟརཏོ’’ཏི (ཨུདཱ. ༢༠) ཨེཏྠ གཱཐཱབནྡྷསུཁཏྠཾ རསྶཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟོ –
‘‘ཡསྶནྟརཏོ ན སནྟི ཀོཔཱ,
ཨིཏིབྷཝཱབྷཝཏཉྩ ཝཱིཏིཝཏྟོ;
ཏཾ ཝིགཏབྷཡཾ སུཁིཾ ཨསོཀཾ,
དེཝཱ ནཱནུབྷཝནྟི དསྶནཱཡཱ’’ཏི. (ཨུདཱ. ༢༠); –
ཧི ཨཡཾ ཨུདཱནེ བྷདྡིཡསུཏྟེ གཱཐཱ. སོཡེཝ ཨིཀ-སདྡེན སཀཏྠཔཝཏྟེན པདཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ‘‘ཨནྟརིཀཱཡཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ཨུདཱཧརཎོདཱཧརིཏབྦཱནམེཏྠ ཝིརོདྷཱབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོཏི. ཀིམཏྠཾ ཨཏྠཝིསེསནིཡམོ ཀཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདི. ནནུ ཙེཏྠ ཨུཔཡོགཝཙནམེཝ, ཨཐ ཀསྨཱ སམྦནྡྷཱིཡཏྠོ ཝུཏྟོ, སམྦནྡྷཱིཡཏྠེ ཝཱ ཀསྨཱ ཨུཔཡོགཝཙནཾ ཀཏནྟི ཨནུཡོགསམྦྷཝཏོ ཏཾ པརིཧརིཏུཾ ‘‘ཨནྟརཱསདྡེན པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏེན སམྦནྡྷཱིཡཏྠེ སཱམིཝཙནཔྤསངྒེ ¶ སདྡནྟརཡོགེན ལདྡྷམིདཾ ཨུཔཡོགཝཙནནྟི དསྶེཏི, ན ཀེཝལཾ སཱསནེཝ, ལོཀེཔི ཨེཝམེཝིདཾ ལདྡྷནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཨཱིདིསེསུ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཝིསེསཡོགཏཱདསྶནམུཁེན ཧི ཨཡམཏྠོཔི དསྶིཏོ. ཨེཀེནཔི ཨནྟརཱ-སདྡེན ཡུཏྟཏྟཱ དྭེ ཨུཔཡོགཝཙནཱནི ཀཱཏབྦཱནི. དྭཱིཧི པན ཡོགེ ཀཱ ཀཐཱཏི ཨཏྠསྶ སིཛ྄ཛྷནཏོ. ཨཀྑརཾ ཙིནྟེནྟི ལིངྒཝིབྷཏྟིཡཱདཱིཧཱིཏི ཨཀྑརཙིནྟཀཱ, སདྡཝིདཱུ. ཨཀྑར-སདྡེན ཙེཏྠ ཏམྨཱུལཀཱནི པདཱདཱིནིཔི གཧེཏབྦཱནི. ཡདིཔི སདྡཏོ ཨེཀམེཝ ཡུཛྫནྟི, ཨཏྠཏོ པན སོ དྭིཀྑཏྟུཾ ཡོཛེཏབྦོ ཨེཀསྶཱཔི པདསྶ ཨཱཝུཏྟིཡཱདིནཡེན ཨནེཀདྷཱ སམྤཛྫནཏོཏི དསྶེཏི ‘‘དུཏིཡཔདེནཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཀོ པན དོསོ ཨཡོཛིཏེཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཡོཛིཡམཱནེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ ན པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏི. དུཏིཡཔདཾ ན པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨཏྠོ སདྡནྟརཡོགཝསཱ སདྡེཡེཝ སཱམིཝཙནཔྤསངྒེ ཨུཔཡོགཝིབྷཏྟིཡཱ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. སདྡཱདྷིཀཱརོ ཧི ཝིབྷཏྟིཔཡོགོ.
ཨདྡྷཱན-སདྡོ ¶ དཱིགྷཔརིཡཱཡོཏི ཨཱཧ ‘‘དཱིགྷམགྒ’’ནྟི. ཀིཏྟཱཝཏཱ པན སོ དཱིགྷོ ནཱམ ཏདཏྠབྷཱུཏོཏི ཙོདནམཔནེཏི ‘‘ཨདྡྷཱནགམནསམཡསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨདྡྷཱནགམནསམཡསྶ ཝིབྷངྒེཏི གཎབྷོཛནསིཀྑཱཔདཱདཱིསུ ཨདྡྷཱནགམནསམཡསདྡསྶ པདབྷཱཛནཱིཡབྷཱུཏེ ཝིབྷངྒེ (པཱཙི. ༢༡༧). ཨཌྜྷཡོཛནམྤི ཨདྡྷཱནམགྒོ, པགེཝ ཏདུཏྟརི. ཨཌྜྷམེཝ ཡོཛནསྶ ཨཌྜྷཡོཛནཾ, དྭིགཱཝུཏམཏྟཾ. ཨིདྷ པན ཙཏུགཱཝུཏཔྤམཱཎཾ ཡོཛནམེཝ, ཏསྨཱ ‘‘ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོ’’ཏི ཝདཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
མཧནྟསདྡོ ཨུཏྟམཏྠོ, བཧྭཏྠོ ཙ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘མཧཏཱ’’ཏིཨཱདི. གུཎམཧཏྟེནཱཏི ཨཔྤིཙྪཏཱདིགུཎམཧནྟབྷཱཝེན. སངྑྱཱམཧཏྟེནཱཏི གཎནམཧནྟབྷཱཝེན. ཏདེཝཏྠཾ སམཏྠེཏི ‘‘སོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. སོ བྷིཀྑུསངྒྷོཏི ཨིདྷ ཨཱགཏོ ཏདཱ པརིཝཱརབྷཱུཏོ བྷིཀྑུསངྒྷོ. མཧཱཏི ཨུཏྟམོ. ཝཱཀྱེཔི ཧི ཏམིཙྪནྟི པཡོགཝསཱ. ཨཔྤིཙྪཏཱཏི ནིལློབྷཏཱ སདྡོ ཙེཏྠ སཱཝསེསོ, ཨཏྠོ པན ནིརཝསེསོ. ན ཧི ‘‘ཨཔྤལོབྷཏཱཏི ཨབྷིཏྠཝིཏུམརཧཏཱི’’ཏི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ. མཛ྄ཛྷིམཱགམཊཱིཀཱཀཱརོ པན ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརོ ཨེཝམཱཧ ‘‘ཨཔྤསདྡསྶ པརིཏྟཔརིཡཱཡཾ མནསི ཀཏྭཱ ‘བྱཉྫནཾ སཱཝསེསཾ ཝིཡཱ’ཏི (མཧཱནི. ཨཊྛ. ༨༥) ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ. ཨཔྤསདྡོ པནེཏྠ ‘ཨབྷཱཝཏྠོ’ ཏིཔི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ ‘ཨཔྤཱབཱདྷཏཉྩསཉྫཱནཱམཱི’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༢༥) ཝིཡཱ’’ཏི. སངྑྱཱཡཔི མཧཱཏི གཎནཱཡཔི བཧུ ཨཧོསི, ‘‘བྷིཀྑུསངྒྷོ’’ཏི པདཱཝཏྠིཀནྟཝཙནཝསེན སཾཝཎྞེཏབྦཔདསྶ ཚེདནམིཝ ཧོཏཱིཏི ཏདཔརཱམསིཏྭཱ ‘‘ཏེན བྷིཀྑུསངྒྷེནཱ’’ཏི པུན ཝཱཀྱཱཝཏྠིཀནྟཝཙནཝསེན སཾཝཎྞེཏབྦཔདེན སདིསཱིཀརཎཾ. ཨེསཱ ཧི སཾཝཎྞནཀཱནཾ པཀཏི, ཡདིདཾ ཝིབྷཏྟིཡཱནཔེཀྑཱཝསེན ཡཐཱརཧཾ སཾཝཎྞེཏབྦཔདཏྠཾ ¶ སཾཝཎྞེཏྭཱ པུན ཏཏྠ ཝིཛྫམཱནཝིབྷཏྟིཝསེན པརིཝཏྟེཏྭཱ ནིཀྑིཔནནྟི. དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏཏྟཱ སངྒྷོཏི ཨིམམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ཨཱཧ ‘‘དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙསངྒྷཱཏེན སམཎགཎེནཱ’’ཏི. ཨེཏྠ པན ‘‘ཡཱཡཾ དིཊྛི ཨརིཡཱ ནིཡྻཱནིཀཱ ནིཡྻཱཏི ཏཀྐརསྶ སམྨཱ དུཀྑཀྑཡཱཡ, ཏཐཱརཱུཔཱཡ དིཊྛིཡཱ དིཊྛིསཱམཉྙགཏོ ཝིཧརཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༢༤, ༣༥༦; མ. ནི. ༡.༤༩༢; ༣.༥༤; པརི. ༢༧༤) ཨེཝཾ ཝུཏྟཱཡ དིཊྛིཡཱ. ‘‘ཡཱནི ཏཱནི སཱིལཱནི ཨཁཎྜཱནི ཨཙྪིདྡཱནི ཨསབལཱནི ཨཀམྨཱསཱནི བྷུཛིསྶཱནི ¶ ཝིཉྙུཔྤསཏྠཱནི ཨཔརཱམཊྛཱནི སམཱདྷིསཾཝཏྟནིཀཱནི, ཏཐཱརཱུཔེསུ སཱིལེསུ སཱིལསཱམཉྙགཏོ ཝིཧརཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༢༣; མ. ནི. ༡.༤༩༢; ༣.༥༤; ཨ. ནི. ༦.༡༡; པརི. ༢༧༤) ཨེཝཾ ཝུཏྟཱནཉྩ སཱིལཱནཾ སཱམཉྙེན སངྒྷཱཏོ སངྒྷཊིཏོ སམེཏོཏི དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙསངྒྷཱཏོ, སམཎགཎོ, དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ‘‘དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙསངྒྷཱཊསངྑཱཏེནཱ’’ ཏིཔི པཱཋོ. ཏཐཱ སངྑཱཏེན ཀཏིཏེནཱཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི དིཊྛིསཱིལཱདཱིནཾ ནིཡཏསབྷཱཝཏྟཱ སོཏཱཔནྣཱཔི ཨཉྙམཉྙཾ དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏཱ, པགེཝ སཀདཱགཱམིཨཱདཡོ, ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘ནིཡཏོ སམྦོདྷིཔརཱཡཎོ’’ཏི, (སཾ. ནི. ༢.༤༡; ༥.༡༩༨, ༡༠༠༤) ‘‘ཨཊྛཱནམེཏཾ བྷིཀྑཝེ, ཨནཝཀཱསོ, ཡཾ དིཊྛིསམྤནྣོ པུགྒལོ སཉྩིཙྩཔཱཎཾ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཡྻ, ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི ཙ ཨཱདི. ཨརིཡཔུགྒལསྶ ཧི ཡཏྠ ཀཏྠཙི དཱུརེ ཋིཏཱཔི ཨཏྟནོ གུཎསཱམགྒིཡཱ སཾཧཏཏཱཡེཝ, ‘‘ཏཐཱརཱུཔཱཡ དིཊྛིཡཱ དིཊྛིསཱམཉྙགཏོ ཝིཧརཏི, (མ. ནི. ༡.༤༩༢) ཏཐཱརཱུཔེསུ སཱིལེསུ སཱིལསཱམཉྙགཏོ ཝིཧརཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༩༢) ཝཙནཏོ པན པུཐུཛྫནཱནམྤི དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏབྷཱཝོ ལབྦྷཏིཡེཝ. སདྡྷིཾ-སདྡོ ཨེཀཏོཏི ཨཏྠེ ནིཔཱཏོ. པཉྩ…པེ… མཏྟཱནཱིཏི པཉྩ-སདྡེན མཏྟསདྡཾ སངྑིཔིཏྭཱ བཱཧིརཏྠསམཱསོ ཝུཏྟོ. ཨེཏེསནྟི བྷིཀྑུསཏཱནཾ. པུན པཉྩ མཏྟཱ པམཱཎཱཏི བྱཱསོ, ནིཀཱརལོཔོ ཙེཏྠ ནཔུཾསཀལིངྒཏྟཱ.
སུཔྤིཡོཏི ཏསྶ ནཱམམེཝ, ན གུཎཱདི. ན ཀེཝལཾ བྷིཀྑུསངྒྷེན སདྡྷིཾ བྷགཝཱཡེཝ, ཨཐ ཁོ སུཔྤིཡོཔི པརིབྦཱཛཀོ བྲཧྨདཏྟེན མཱཎཝེན སདྡྷིནྟི པུགྒལཾ སམྤིཎྜེཏི, ཏཉྩ ཁོ མགྒཔཊིཔནྣསབྷཱགཏཱཡ ཨེཝ, ན སཱིལཱཙཱརཱདིསབྷཱགཏཱཡཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པི-ཀཱརོ’’ཏིཨཱདི. སུཁུཙྩཱརཎཝསེན པུབྦཱཔརཔདཱནཾ སམྦནྡྷམཏྟཀརབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ‘‘པདསནྡྷིཀརོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ན པན སརབྱཉྫནཱདིསནྡྷིབྷཱཝཾ, ཏེནཱཧ ‘‘བྱཉྫནསིལིཊྛཏཱཝསེན ཝུཏྟོ’’ཏི, ཨེཏེན པདཔཱུརཎམཏྟནྟི དསྶེཏི. ཨཔིཙ ཨཝདྷཱརཎཏྠོཔི ཁོ-སདྡོ ཡུཏྟོ ‘‘ཨསྶོསི ཁོ ཝེརཉྫོ བྲཱཧྨཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡) ཝིཡ, ཏེན ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོ ཨཧོསིཡེཝ, ནཱསྶ མགྒཔཊིཔཏྟིཡཱ ཀོཙི ཨནྟརཱཡོ ཨཧོསཱིཏི ཨཡམཏྠོ དཱིཔིཏོ ཧོཏི. སཉྫཡསྶཱཏི རཱཛགཧཝཱསིནོ ¶ སཉྫཡནཱམསྶ པརིབྦཱཛཀསྶ, ཡསྶ སནྟིཀེ པཋམཾ ཨུཔཏིསྶཀོལིཏཱཔི པབྦཛིཾསུ ཚནྣཔརིབྦཱཛཀོཝ ¶ , ན ཨཙེལཀཔརིབྦཱཛཀོ. ‘‘ཡདཱ, ཏདཱ’’ཏི ཙ ཨེཏེན སམཀཱལམེཝ ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣཏཾ དསྶེཏི. ཨཏཱིཏཀཱལཏྠོ པཱལི༹ཡཾ ཧོཏིསདྡོ ཡོགཝིབྷཱགེན, ཏཾཀཱལཱཔེཀྑཱཡ ཝཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ, ཏདཱ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨནྟེཏི སམཱིཔེ. ཝསཏཱིཏི ཝཏྟཔཊིཝཏྟཱདིཀརཎཝསེན སབྦིརིཡཱཔཐསཱདྷཱརཎཝཙནཾ, ཨཝཙརཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཏེནེཝཱཧ ‘‘སམཱིཔཙཱརོ སནྟིཀཱཝཙརོ སིསྶོ’’ཏི. ཙོདིཏཱ དེཝདཱུཏེཧཱིཏི དཧརཀུམཱརོ ཛརཱཛིཎྞསཏྟོ གིལཱནོ ཀམྨཀཱརཎཱ, ཀམྨཀཱརཎིཀཱ ཝཱ མཏསཏྟོཏི ཨིམེཧི པཉྩཧི དེཝདཱུཏེཧི ཙོདིཏཱ ཨོཝདིཏཱ སཾཝེགཾ ཨུཔྤཱདིཏཱ སམཱནཱཔི. ཏེ ཧི དེཝཱ ཝིཡ དཱུཏཱ, ཝིསུདྡྷིདེཝཱནཾ ཝཱ དཱུཏཱཏི དེཝདཱུཏཱ. ཧཱིནཀཱཡཱུཔགཱཏི ཨཔཱཡཀཱཡམུཔགཏཱ. ནརསངྑཱཏཱ ཏེ མཱཎཝཱཏི སམྦནྡྷོ. སཱམཉྙཝསེན ཙེཏྠ སཏྟོ ‘‘མཱཎཝོ’’ཏི ཝུཏྟོ, ཨིཏརེ པན ཝིསེསཝསེན. པཀརཎཱདྷིགཏོ ཧེས ཨཏྠུདྡྷཱརོཏི. ཀཏཀམྨེཧཱིཏི ཀཏཙོརཀམྨེཧི. ཏརུཎོཏི སོལ༹སཝསྶཏོ པཊྛཱཡ པཏྟཝཱིསཏིཝསྶོ, ཨུདཱནཊྛཀཐཱཡཉྷི ‘‘སཏྟཱ ཛཱཏདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ པཉྩདསཝསྶཀཱ, ཏཱཝ ‘ཀུམཱརཀཱ, བཱལཱ’ཏི ཙ ཝུཙྩནྟི. ཏཏོ པརཾ ཝཱིསཏིཝསྶཱནི ‘ཡུཝཱནོ’’’ཏི (ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༤༤) ཝུཏྟཾ. ཏརུཎོ, མཱཎཝོ, ཡུཝཱཏི ཙ ཨཏྠཏོ ཨེཀཾ, ལོཀིཡཱ པན ‘‘དྭཱདསཝསྶཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཛརམཔྤཏྟོ, ཏཱཝ ཏརུཎོ’’ཏིཔི ཝདནྟི.
ཏེསུ ཝཱ དྭཱིསུ ཛནེསཱུཏི ནིདྡྷཱརཎེ བྷུམྨཾ. ཡོ ཝཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི པུབྦེ ཨདྷིགཏོ ཀཱལོ, ཏསྶ པཊིནིདྡེསོ ཏཏྲཱཏི ཡཉྷི སམཡཾ བྷགཝཱ ཨནྟརཱ རཱཛགཧཉྩ ནཱལ༹ནྡཉྩ ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོ, ཏསྨིཾཡེཝ སམཡེ སུཔྤིཡོཔི ཏཾ ཨདྡྷཱནམགྒཾ པཊིཔནྣོ ཨཝཎྞཾ བྷཱསཏི, བྲཧྨདཏྟོ ཙ ཝཎྞཾ བྷཱསཏཱིཏི. ནིཔཱཏམཏྟནྟི ཨེཏྠ མཏྟསདྡེན ཝིསེསཏྠཱབྷཱཝཏོ པདཔཱུརཎཏྟཾ དསྶེཏི. མདྷུཔིཎྜིཀཔརིཡཱཡོཏི མདྷུཔིཎྜིཀདེསནཱ ནཱམ ཨིཏི ནཾ སུཏྟནྟཾ དྷཱརེཧི, རཱཛཉྙཱཏི པཱཡཱསིརཱཛཉྙནཱམཀཾ རཱཛཱནམཱལཔཏི. པརིཡཱཡཏི པརིཝཏྟཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, ཝཱརོ. པརིཡཱཡེཏི དེསེཏབྦམཏྠཾ པཊིཔཱདེཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, དེསནཱ. པརིཡཱཡཏི ཨཏྟནོ ཕལཾ པཊིགྒཧེཏྭཱ པཝཏྟཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, ཀཱརཎཾ. ཨནེཀསདྡེནེཝ ཨནེཀཝིདྷེནཱཏི ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏི ཨདྷིཔྤཱཡམཏྟེནཱཏི ¶ ཨཱཧ ‘‘ཨནེཀཝིདྷེནཱ’’ཏི. ཀཱརཎཉྩེཏྠ ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཀམེཝ, ན ཨེཀཾསཀཱརཎཾ ཨཝཎྞཀཱརཎསྶ ཨབྷཱུཏཏྟཱ, ཏསྨཱ ཀཱརཎེནཱཏི ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཀེནཱཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨཀཱརཎམེཝ ‘ཀཱརཎ’ནྟི ཝཏྭཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡). ཛཱཏིཝསེནིདཾ བཧྭཏྠེ ཨེཀཝཙནནྟི དསྶེཏི ‘‘བཧཱུཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ.
‘‘ཨཝཎྞཝིརཧིཏསྶ ¶ ཨསམཱནཝཎྞསམནྣཱགཏསྶཔཱི’’ཏི ཝཀྑམཱནཀཱརཎསྶ ཨཀཱརཎབྷཱཝཧེཏུདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ, དོསཝིརཧིཏསྶཔི ཨསདིསགུཎསམནྣཱགཏསྶཱཔཱིཏི ཨཏྠོ. བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཝཎྞཾ དོསཾ ནིནྡནྟི སམྦནྡྷོ. ‘‘ཡཾ ལོཀེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨརསརཱུཔནིབྦྷོགཨཀིརིཡཝཱདཨུཙྪེདཝཱདཛེགུཙྪཱིཝེནཡིཀཏཔསྶཱིཨཔགབྦྷབྷཱཝཱནཾ ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཀཾ དསྶེཏི. ཏསྨཱཏི ཧི ཨེཏཾ ‘‘ཨརསརཱུཔོ…པེ… ཨཔགབྦྷོ’’ཏི ཨིམེཧི པདེཧི སམྦནྡྷིཏབྦཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ལོཀསམྨཏོ ཨབྷིཝཱདནཔཙྩུཊྛཱནཨཉྫལཱིཀམྨསཱམཱིཙིཀམྨཨཱསནཱབྷིནིམནྟནསངྑཱཏོ སཱམགྒཱིརསོ སམཎསྶ གོཏམསྶ ནཏྠི, ཏསྨཱ སོ སཱམགྒཱིརསསངྑཱཏེན རསེན ཨསམྤནྣསབྷཱཝོ, ཏེན སཱམགྒཱིརསསངྑཱཏེན པརིབྷོགེན ཨསམནྣཱགཏོ. ཏསྶ ཨཀཏྟབྦཏཱཝཱདོ, ཨུཙྪིཛྫིཏབྦཏཱཝཱདོ ཙ, ཏཾ སབྦཾ གཱུཐཾ ཝིཡ མཎྜནཛཱཏིཡོ པུརིསོ ཛེགུཙྪཱི. ཏསྶ ཝིནཱསཀོ སོཝ ཏདཀརཎཏོ ཝིནེཏབྦོ. ཏདཀརཎེན ཝཡོཝུཌྜྷེ ཏཱཔེཏི ཏདཱཙཱརཝིརཧིཏཏཱཡ ཝཱ ཀཔཎཔུརིསོ. ཏདཀརཎེན དེཝལོཀགབྦྷཏོ ཨཔགཏོ, ཏདཀརཎཏོ ཝཱ སོ ཧཱིནགབྦྷོ ཙཱཏི ཨེཝཾ ཏདེཝ ཨབྷིཝཱདནཱདིཨཀརཎཾ ཨརསརཱུཔཏཱདཱིནཾ ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཀཾ དཊྛབྦཾ. ‘‘ནཏྠི…པེ… ཝིསེསོ’’ཏི ཨེཏསྶ པན ‘‘སུནྡརིཀཱཡ ནཱམ པརིབྦཱཛིཀཱཡ མརཎཱནཝབོདྷོ, སཾསཱརསྶ ཨཱདིཀོཊིཡཱ ཨཔཉྙཱཡནཔཊིཉྙཱ, ཋཔནཱིཡཔུཙྪཱཡ ཨབྱཱཀཏཝཏྠུབྱཱཀརཎ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིནི ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཀཱནི ནིདྡྷཱརིཏབྦཱནི, ཏཐཱ ‘‘ཏཀྐཔརིཡཱཧཏཾ སམཎོ…པེ… སཡམྤཊིབྷཱན’’ནྟི ཨེཏསྶ ‘‘ཨནཱཙརིཡཀེན སཱམཾ པཊིཝེདྷེན ཏཏྠ ཏཏྠ ཏཐཱ ཏཐཱ དྷམྨདེསནཱ, ཀཏྠཙི པརེསཾ པཊིཔུཙྪཱཀཐནཾ, མཧཱམོགྒལླཱནཱདཱིཧི ཨཱརོཙིཏནཡེནེཝ བྱཱཀརཎ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིནི, ‘‘སམཎོ…པེ… ན ཨགྒཔུགྒལོ’’ཏི ཨེཏེསཾ པན ‘‘སབྦདྷམྨཱནཾ ཀམེནེཝ ¶ ཨནཝབོདྷོ, ལོཀནྟསྶ ཨཛཱནནཾ, ཨཏྟནཱ ཨིཙྪིཏཏཔཙཱརཱབྷཱཝོ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིནི. ཛྷཱནཝིམོཀྑཱདི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོ. ཨརིཡཾ ཝིསུདྡྷཾ, ཨུཏྟམཾ ཝཱ ཉཱཎསངྑཱཏཾ དསྶནཾ, ཨལཾ ཀིལེསཝིདྡྷཾསནསམཏྠཾ ཨརིཡཉཱཎདསྶནཾ ཨེཏྠ, ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ ཨལམརིཡཉཱཎདསྶནོ. སྭེཝ ཝིསེསོ ཏཐཱ. ཨརིཡཉཱཎདསྶནམེཝ ཝཱ ཝིསེསཾ ཝུཏྟནཡེན ཨལཾ པརིཡཏྟཾ ཡསྶ, ཡསྨིནྟི ཝཱ ཨལམརིཡཉཱཎདསྶནཝིསེསོ, ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོཝ. ཏཀྐཔརིཡཱཧཏནྟི ཀཔྤནཱམཏྟེན སམནྟཏོ ཨཱཧརིཏཾ, ཝིཏཀྐེན ཝཱ པརིགྷཊིཏཾ. ཝཱིམཾསཱནུཙརིཏནྟི ཝཱིམཾསནཱཡ པུནཔྤུནཾ པརིམཛྫིཏཾ. སཡམྤཊིབྷཱནནྟི སཡམེཝ ཨཏྟནོ ཝིབྷཱུཏཾ, ཏཱདིསཾ དྷམྨནྟི སམྦནྡྷོ. ཨཀཱརཎནྟི ཨཡུཏྟཾ ཨནུཔཔཏྟིཾ. ཀཱརཎཔདེ ཙེཏཾ ཝིསེསནཾ. ན ཧི ཨརསརཱུཔཏཱདཡོ དོསཱ བྷགཝཏི སཾཝིཛྫནྟི, དྷམྨསངྒྷེསུ ཙ དུརཀྑཱཏདུཔྤཊིཔནྣཱདཡོ ཨཀཱརཎནྟི ཝཱ ཡུཏྟིཀཱརཎརཧིཏཾ ཨཏྟནཱ པཊིཉྙཱམཏྟཾ. པཀཏིཀམྨཔདཉྩེཏཾ. ཨིམསྨིཉྩ ཨཏྠེ ཀཱརཎཾ ཝཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཀཱརཎཾ ཨིཝཱཏི ཨིཝ-སདྡཏྠོ རཱུཔཀནཡེན ཡོཛེཏབྦོ པཏིརཱུཔཀཀཱརཎསྶ ¶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཏཐཱཏི ཛཱཏིཝུཌྜྷཱནམནབྷིཝཱདནཱདིནཱ ཏེན ཏེན ཨཱཀཱརེན. ཝཎྞསདྡསྶ གུཎཔསཾསཱསུ པཝཏྟནཏོ ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘ཨཝཎྞཾ དོསཾ ནིནྡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
དུརཀྑཱཏོཏི དུཊྛུམཱཀྑཱཏོ, ཏཐཱ དུཔྤཊིཝེདིཏོ. ཝཊྚཏོ ནིཡྻཱཏཱིཏི ནིཡྻཱནཾ, ཏདེཝ ནིཡྻཱནིཀོ, ཏཏོ ཝཱ ནིཡྻཱནཾ ནིསྶརཎཾ, ཏཏྠ ནིཡུཏྟོཏི ནིཡྻཱནིཀོ. ཝཊྚཏོ ཝཱ ནིཡྻཱཏཱིཏི ནིཡྻཱནིཀོ ཡ-ཀཱརསྶ ཀ-ཀཱརཾ, ཨཱི-ཀཱརསྶ ཙ རསྶཾ ཀཏྭཱ. ‘‘ཨནཱིཡ-སདྡོ ཧི བཧུལཱ ཀཏྟུཨབྷིདྷཱཡཀོ’’ཏི སདྡཝིདཱུ ཝདནྟི, ན ནིཡྻཱནིཀོ ཏཐཱ. སཾསཱརདུཀྑསྶ ཨནུཔསམསཾཝཏྟནིཀོ ཝུཏྟནཡེན. པཙྩནཱིཀཔཊིཔདནྟི སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཝིརུདྡྷཔཊིཔདཾ. ཨནནུལོམཔཊིཔདནྟི སཔྤུརིསཱནཾ ཨནནུལོམཔཊིཔདཾ. ཨདྷམྨཱནུལོམཔཊིཔདནྟི ལོཀུཏྟརདྷམྨསྶ ཨནནུལོམཔཊིཔདཾ. ཀསྨཱ པནེཏྠ ‘‘ཨཝཎྞཾ བྷཱསཏི, ཝཎྞཾ བྷཱསཏཱི’’ཏི ཙ ཝཏྟམཱནཀཱལནིདྡེསོ ཀཏོ, ནནུ སངྒཱིཏིཀཱལཏོ སོ ཨཝཎྞཝཎྞཱནཾ བྷཱསནཀཱལོ ཨཏཱིཏོཏི? སཙྩམེཏཾ, ‘‘ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧོཏི-སདྡོ ཝིཡ ཨཏཱིཏཀཱལཏྠཏྟཱ པན བྷཱསཏི-སདྡསྶ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཏེཧི ཨཝཎྞོ ཝཎྞོ ཙ བྷཱསཱིཡཏི, ཏམཔེཀྑིཏྭཱ ¶ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ཏཏྲཱ’’ཏི པདསྶ ཀཱལཔཊིནིདྡེསཝིཀཔྤནཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཝུཏྟམྤི སུཔཔནྣཾ ཧོཏི.
‘‘སུཔྤིཡསྶ པན…པེ… བྷཱསཏཱི’’ཏི པཱལི༹ཡཱ སམྦནྡྷདསྶནཾ ‘‘ཨནྟེཝཱསཱི པནསྶཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ. ཨཔརཱམསིཏབྦཾ ཨརིཡཱུཔཝཱདཀམྨཾ, ཏཐཱ ཨནཀྐམིཏབྦཾ. སྭཱཡནྟི སོ ཨཱཙརིཡོ. ཨསིདྷཱརནྟི ཨསིནཱ ཏིཁིཎབྷཱགཾ. ཀཀཙདནྟ པནྟིཡནྟི ཁནྡྷཀཀཙསྶ དནྟསངྑཱཏཱཡ ཝིསམཔནྟིཡཱ. ཧཏྠེན ཝཱ པཱདེན ཝཱ ཡེན ཀེནཙི ཝཱ ཨངྒཔཙྩངྒེན པཧརིཏྭཱ ཀཱིལ༹མཱནོ ཝིཡ. ཨཀྑིཀཎྞཀོསསངྑཱཏཊྛཱནཝསེན ཏཱིཧི པཀཱརེཧི བྷིནྣོ མདོ ཡསྶཱཏི པབྷིནྣམདོ, ཏཾ. ཨཝཎྞཾ བྷཱསམཱནོཏི ཨཝཎྞཾ བྷཱསནཧེཏུ. ཧེཏུཨཏྠོ ཧི ཨཡཾ མཱན-སདྡོ. ན ཨཡོ ཝུཌྜྷི ཨནཡོ. སོཡེཝ བྱསནཾ, ཨཏིརེཀབྱསནནྟི ཨཏྠོ, ཏཾ པཱཔུཎིསྶཏི ཨེཀནྟམཧཱསཱཝཛྫཏྟཱ རཏནཏྟཡོཔཝཱདསྶ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ཡོ ནིནྡིཡཾ པསཾསཏི,
ཏཾ ཝཱ ནིནྡཏི ཡོ པསཾསིཡོ;
ཝིཙིནཱཏི མུཁེན སོ ཀལིཾ,
ཀལིནཱ ཏེན སུཁཾ ན ཝིནྡཏཱི’’ཏི. (སུ. ནི. ༦༦༣; སཾ ནི. ༡.༡༨༠-༡༨༡; ནེཏྟི. ༩༢);
‘‘ཨམྷཱཀཾ ¶ ཨཱཙརིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ བྲཧྨདཏྟསྶ སཾཝེགུཔྤཏྟིཾ, ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡེ ཙ ཀཱརུཉྙཔྤཝཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ ཀིཉྩཱཔི ཨནྟེཝཱསིནཱ ཨཱཙརིཡསྶ ཨནུཀཱུལེན བྷཝིཏབྦཾ, ཨཡཾ པན པཎྜིཏཛཱཏིཀཏྟཱ ན ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཏམནུཝཏྟཏཱིཏི ཨིདཱནིསྶ ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎཔྤཝཏྟིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཱཙརིཡེ ཁོ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཧལཱཧལནྟི ཏངྑཎཉྙེཝ མཱརཎཀཾ ཝིསཾ. ཧནཏཱིཏི ཧི ཧལོ ན-ཀཱརསྶ ལ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, ཧལཱནམྤི ཝིསེསོ ཧལོ ཧལཱཧལོ མཛ྄ཛྷེདཱིགྷཝསེན, ཨེཏེན ཙ ཨཉྙེ ཨཊྛཝིདྷེ ཝིསེ ནིཝཏྟེཏི. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘པུམེ པཎྜེ ཙ ཀཱཀོལ, ཀཱལ༹ཀཱུཊཧལཱཧལཱ;
སརོཏྠིཀོསུངྐིཀེ ཡོ, བྲཧྨཔུཏྟོ པདཱིཔནོ;
དཱརདོ ཝཙྪནཱབྷོ ཙ, ཝིསབྷེདཱ ཨིམེ ནཝཱ’’ཏི.
ཁརོདཀནྟི ¶ ཙཎྜསོཏོདཀཾ. ‘‘ཁཱརོདཀ’’ནྟིཔི པཱཋོ, ཨཏིལོཎཏཱཡ ཏིཏྟོདཀནྟི ཨཏྠོ. ནརཀཔཔཱཏནྟི ཙོརཔཔཱཏཾ. མཱཎཝཀཱཏི ཨཏྟཱནམེཝ ཨོཝདིཏུཾ ཨཱལཔཏི ‘‘སམཡོཔི ཁོ ཏེ བྷདྡཱལི ཨཔྤཊིཝིདྡྷོཨཧོསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༡༣༥) ཝིཡ. ‘‘ཀམྨསྶཀཱ’’ཏི ཀམྨམེཝ ཨཏྟསནྟཀབྷཱཝཾ ཝཏྭཱ ཏདེཝ ཝིཝརཏི ‘‘ཨཏྟནོ ཀམྨཱནུརཱུཔམེཝ གཏིཾ གཙྪནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཡོནིསོཏི ཨུཔཱཡེན ཉཱཡེན. ཨུམྨུཛྫིཏྭཱཏི ཨཱཙརིཡོ ཝིཡ ཨཡོནིསོ ཨརིཡཱུཔཝཱདེ ཨནིམྨུཛྫནྟོ ཡོནིསོ ཨརིཡཱུཔཝཱདཏོ ཨུམྨུཛྫིཏྭཱ, ཨུདྡྷཾ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. མདྡམཱནོཏི མདྡནྟོ བྷིནྡནྟོ. ཨེཀཾསཀཱརཎམེཝ ཨིདྷ ཀཱརཎནྟི དསྶེཏུཀཱམེན ‘‘སམྨཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཡཐཱ ཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཏསྶ སམཱརདྡྷབྷཱཝཾ དསྶེཏི, ནྟི ཙ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ ཨཉྙོ པཎྜིཏསབྷཱཝོ ཛཱཏི ཨཱཙཱརཝསེན ཀུལཔུཏྟོ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན ཏིཎྞཾ རཏནཱནཾ ཝཎྞཾ བྷཱསིཏུམཱརབྷཏི, ཏཐཱ ཨཡམྤི ཨཱརདྡྷོ, ཏཉྩ ཁོ ཨཔི ནཱམཱཡམཱཙརིཡོ ཨེཏྟཀེནཱཔི རཏནཏྟཡཱཝཎྞབྷཱསཏོ ཨོརམེཡྻཱཏི.
སཔྤརཱཛཝཎྞནྟི ཨཧིརཱཛཝཎྞཾ. ཝཎྞཔོཀྑརཏཱཡཱཏི ཝཎྞསུནྡརཏཱཡ, ཝཎྞསརཱིརེན ཝཱ. ཝཱརིཛཾ ཀམལཾ ན པཧརཱམི ན བྷཉྫཱམི, ཨཱརཱ དཱུརཏོཝ ཨུཔསིངྒྷཱམཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐཱཏི ཨེཝཾ སནྟེཔི. གནྡྷཏྠེནོཏི གནྡྷཙོརོ. སཉྙཱུལ༹ྷཱཏི གནྠིཏཱ བནྡྷིཏཱ. གཧཔཏཱིཏི ཨུཔཱལིགཧཔཏིཾ ནཱཊཔུཏྟསྶ ཨཱལཔནཾ. ཨེཏྠ ཙ ཝཎྞིཏབྦོ ‘‘ཨཡམཱིདིསོ’’ཏི པཀཱསེཏབྦོཏི ཝཎྞོ, སཎྛཱནཾ. ཝཎྞཱིཡཏི ཨསངྐརཏོ ཝཝཏྠཱཔཱིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, ཛཱཏི. ཝཎྞེཏི ཝིཀཱརམཱཔཛྫམཱནཾ ཧདཡངྒཏབྷཱཝཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཝཎྞོ, རཱུཔཱཡཏནཾ. ཝཎྞཱིཡཏི ཕལམེཏེན ཡཐཱསབྷཱཝཏོ ཝིབྷཱཝཱིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, ཀཱརཎཾ. ཝཎྞཱིཡཏི ཨཔྤམཧནྟཱདིཝསེན པམཱིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, པམཱཎཾ. ཝཎྞཱིཡཏི པསཾསཱིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ ¶ , གུཎོ. ཝཎྞནཾ གུཎསཾཀིཏྟནཾ ཝཎྞོ, པསཾསཱ. ཨེཝཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝཎྞསདྡསྶུཔྤཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཱདིསདྡེན ཛཱཏརཱུཔཔུལི༹ནཀྑརཱདཡོ སངྒཎྷཱཏི. ‘‘ཨིདྷ གུཎོཔི པསཾསཱཔཱི’’ཏི ཝུཏྟམེཝ སམཏྠེཏི ‘‘ཨཡཾ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཀིརཱཏི ཙེཏྠ ཨནུསྶཝནཏྠེ, པདཔཱུརཎམཏྟེ ཝཱ. གུཎཱུཔསཉྷིཏནྟི གུཎོཔསཉྙུཏཾ. ‘‘གུཎཱུཔསཉྷིཏཾ པསཾས’’ནྟི པན ཝདནྟོ པསཾསཱཡ ཨེཝ གུཎབྷཱསནཾ སིདྡྷཾ ཏསྶཱ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ཨིདམཏྠདྭཡཾ ཡུཛྫཏཱིཏི དསྶེཏི.
ཀཐཾ ¶ བྷཱསཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཀོ ཙ སོ པུགྒལོ ཙཱཏི ཨེཀཔུགྒལོ. ཀེནཊྛེན ཨེཀཔུགྒལོ? ཨསདིསཊྛེན, གུཎཝིསིཊྛཊྛེན, ཨསམསམཊྛེན ཙ. སོ ཧི པཋམཱབྷིནཱིཧཱརཀཱལེ དསནྣཾ པཱརམཱིནཾ པཊིཔཱཊིཡཱ ཨཱཝཛྫནཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ བོདྷིསམྦྷཱརསམྦྷརཎགུཎེཧི ཙེཝ བུདྡྷགུཎེཧི ཙ སེསམཧཱཛནེན ཨསདིསོ. ཡེ ཙསྶ གུཎཱ, ཏེཔི ཨཉྙསཏྟཱནཾ གུཎེཧི ཝིསིཊྛཱ, པུརིམཀཱ ཙ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ སབྦསཏྟེཧི ཨསམཱ, ཏེཧི པན ཨཡམེཝེཀོ རཱུཔཀཱཡནཱམཀཱཡེཧི སམོ. ལོཀེཏི སཏྟལོཀེ. ‘‘ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི པན ཨིདཾ ཨུབྷཡམྤི ཝིཔྤཀཏཝཙནམེཝ ཨུཔྤཱདཀིརིཡཱཡ ཝཏྟམཱནཀཱལིཀཏྟཱ. ཨུཔྤཛྫམཱནོ བཧུཛནཧིཏཱཡ ཨུཔྤཛྫཏི, ན ཨཉྙེན ཀཱརཎེནཱཏི ཨེཝཾ པནེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ལཀྑཎེ ཧེས མཱན-སདྡོ, ཨེཝརཱུཔཉྩེཏྠ ལཀྑཎཾ ན སཀྐཱ ཨཉྙེན སདྡལཀྑཎེན པཊིབཱཧིཏུཾ. ཨཔིཙ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ནཱམ, ཨུཔྤཛྫཏི ནཱམ, ཨུཔྤནྣོ ནཱམཱཏི ཨཡམེཏྠ བྷེདོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེས ཧི དཱིཔངྐརཔཱདམཱུལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨནཱགཱམིཕལཾ, ཏཱཝ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ནཱམ, ཨརཧཏྟམགྒཀྑཎེ ཨུཔྤཛྫཏི ནཱམ, ཨརཧཏྟཕལཀྑཎེ ཨུཔྤནྣོ ནཱམ. བུདྡྷཱནཉྷི སཱཝཀཱནཾ ཝིཡ ན པཊིཔཱཊིཡཱ ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎཱདཱིནི ཨུཔྤཛྫནྟི, སཧེཝ པན ཨརཧཏྟམགྒེན སཀལོཔི སབྦཉྙུགུཎརཱསི ཨཱགཏོཝ ནཱམ ཧོཏི, ཏསྨཱ ནིབྦཏྟསབྦཀིཙྩཏྟཱ ཨརཧཏྟཕལཀྑཎེ ཨུཔྤནྣོ ནཱམ, ཏདནིབྦཏྟཏྟཱ ཏདཉྙཀྑཎེ ཡཐཱརཧཾ ‘‘ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏི’’ ཙྩེཝ ཝུཙྩཏི. ཨིམསྨིམྤི སུཏྟེ ཨརཧཏྟཕལཀྑཎཾཡེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཏཱིཏཀཱལིཀསྶཱཔི ཝཏྟམཱནཔཡོགསྶ ཀཏྠཙི དིཊྛཏྟཱ ཨུཔྤནྣོ ཧོཏཱིཏི ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ. ཨེཝཾ སཏི ‘‘ཨུཔྤཛྫམཱནོ’’ཏི ཙེཏྠ མཱན-སདྡོ སཱམཏྠིཡཏྠོ. ཡཱཝཏཱ སཱམཏྠིཡེན མཧཱབོདྷིསཏྟཱནཾ ཙརིམབྷཝེ ཨུཔྤཏྟི ཨིཙྪིཏབྦཱ, ཏཱཝཏཱ སཱམཏྠིཡེན བོདྷིསམྦྷཱརབྷཱུཏེན པརིཔུཎྞེན སམནྣཱགཏོ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱསཱམཏྠིཡཡོགེན ཧི ཨུཔྤཛྫམཱནོ ནཱམཱཏི. སབྦསཏྟེཧི ཨསམོ, ཨསམེཧི པུརིམབུདྡྷེཧེཝ སམོ མཛ྄ཛྷེ བྷིནྣསུཝཎྞ ནིཀྑཾ ཝིཡ ནིབྦིསིཊྛོ, ‘‘ཨེཀཔུགྒལོ’’ཏི ཙེཏསྶ ཝིསེསནཾ. ཨཱལཡསངྑཱཏཾ ཏཎྷཾ སམུགྒྷཱཏེཏི སམུཙྪིནྡཏཱིཏི ཨཱལཡསམུགྒྷཱཏོ. ཝཊྚཾ ཨུཔཙྪིནྡཏཱིཏི ཝཊྚུཔཙྪེདོ.
པཧོནྟེནཱཏི ¶ སཀྐོནྟེན. ‘‘པཉྩནིཀཱཡེ’’ཏི ཝཏྭཱཔི ཨནེཀཱཝཡཝཏྟཱ ཏེསཾ ན ཨེཏྟཀེན སབྦཐཱ པརིཡཱདཱནནྟི ‘‘ནཝངྒཾ སཏྠུསཱསནཾ ཙཏུརཱསཱིཏི ¶ དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཏིཏྠེནཱཏི ཨནོཏརཎཊྛཱནེན. ན ཝཏྟབྦོ ཨཔརིམཱཎཝཎྞཏྟཱ བུདྡྷཱདཱིནཾ, ནིརཝསེསཱནཉྩ ཏེསཾ ཨིདྷ པཀཱསནེན པཱལི༹སཾཝཎྞནཱཡ ཨེཝ སམྤཛྫནཏོ, ཙིཏྟསམྤཧཾསནཀམྨཊྛཱནསམྤཛྫནཝསེན ཙ སཕལཏྟཱ. ཐཱམོ ཝེདིཏབྦོ སབྦཐཱམེན པཀཱསིཏཏྟཱ. ཀིཾ པན སོ ཏཐཱ ཨོགཱཧེཏྭཱ བྷཱསཏཱིཏི ཨཱཧ. ‘‘བྲཧྨདཏྟོ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨནུཀྐམེན པུནཔྤུནཾ ཝཱ སཝནཾ ཨནུསྶཝོ, པརམྤརསཝནཾ. ཨཱདི-སདྡེན ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐདིཊྛིནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡོ སངྒཎྷཱཏི. ཏཏྠ ‘‘སུནྡརམིདཾ ཀཱརཎ’’ནྟི ཨེཝཾ སཡམེཝ ཀཱརཎཔརིཝིཏཀྐནཾ ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐོ. ཨཏྟནོ དིཊྛིཡཱ ནིཛ྄ཛྷཱཡིཏྭཱ ཁམནཾ རུཙྩནཾ དིཊྛིནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟཱིཏི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ, ཏེཧིཡེཝ སམྦནྡྷིཏེནཱཏི ཨཏྠོ. མཏྟ-སདྡོ ཧེཏྠ ཝིསེསནིཝཏྟིཨཏྠོ, ཏེན ཡཐཱཝུཏྟཾ ཀཱརཎཾ ནིཝཏྟེཏི. ཨཏྟནོ ཐཱམེནཱཏི ཨཏྟནོ ཉཱཎབལེནེཝ, ན པན བུདྡྷཱདཱིནཾ གུཎཱནུརཱུཔནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨསངྑྱེཡྻཱཔརིམེཡྻཔྤབྷེདཱ ཧི བུདྡྷཱདཱིནཾ གུཎཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ,
ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ;
ཁཱིཡེཐ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ,
ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༠༤; ༣.༡༤༡; མ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༤༢༥; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༣; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༤.༡; ཨཔ. ཨཊྛ. ༢.༩༡; ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. ༩, ༣༢༩);
ཨིདྷཱཔི ཝཀྑཏི ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདི.
ཨིཏི-སདྡོ ནིདསྶནཏྠོ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ནིདསྶེཏི. ཧ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཏེ’’ཏི. ཨཉྙམཉྙསྶཱ’’ཏི ཨིདཾ རུལ༹ྷིཔདཾ ‘‘ཨེཀོ ཨེཀཱཡཱ’’ཏི (པཱརཱ. ༤༤༤, ༤༥༢) པདཾ ཝིཡཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨཉྙོཨཉྙསྶཱ’’ཏི རུལ༹ྷིཔདེནེཝ ཝིཝརཏི. ‘‘ཨུཛུམེཝཱ’’ཏི སཱཝདྷཱརཎསམཱསཏཾ ཝཏྭཱ ཏེན ནིཝཏྟེཏབྦཏྠཾ ཨཱཧ ‘‘ཨཱིསཀམྤི ཨཔརིཧརིཏྭཱ’’ཏི, ཐོཀཏརམྤི ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཱཙརིཡེན ཧཱི’’ཏིཨཱདི. པུབྦེ ཨེཀཝཱརམིཝ ཨཝཎྞཝཎྞབྷཱསནེ ནིདྡིཊྛེཔི ‘‘ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཝཱདཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡) ཝུཏྟཏྟཱ ཨནེཀཝཱརམེཝ ¶ ཏེ ཨེཝཾ བྷཱསནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘པུན ཨིཏརོ ཨཝཎྞཾ ཨིཏརོ ཝཎྞ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏེན ཧི ཝིསདྡསྶ ཝིཝིདྷཏྠཏཾ སམཏྠེཏི. སཱརཕལཀེཏི སཱརདཱརུཕལཀེ ¶ , ཨུཏྟམཕལཀེ ཝཱ. ཝིསརུཀྑཨཱཎིནྟི ཝིསདཱརུམཡཔཊཱཎིཾ. ཨིརིཡཱཔཐཱནུབནྡྷནེན ཨནུབནྡྷཱ ཧོནྟི, ན སམྨཱཔཊིཔཏྟིཨནུབནྡྷནེན.
སཱིསཱནུལོཀིནོཏི སཱིསེན ཨནུལོཀིནོ, སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ མགྒཱནུཀྐམེན ཨོལོཀཡམཱནཱཏི ཨཏྠོ. ཏསྨིཾ ཀཱལེཏི ཡམྷི སཾཝཙྪརེ, ཨུཏུམྷི, མཱསེ, པཀྑེ ཝཱ བྷགཝཱ ཏཾ ཨདྡྷཱནམགྒཾ པཊིཔནྣོ, ཏསྨིཾ ཀཱལེ. ཏེན ཧི ཨནིཡམཏོ སཾཝཙྪརཨུཏུམཱསཌྜྷམཱསཱཝ ནིདྡིསིཏཱ ‘‘ཏཾ དིཝས’’ནྟི དིཝསསྶ ཝིསུཾ ནིདྡིཊྛཏྟཱ, མུཧུཏྟཱདཱིནཉྩ དིཝསཔརིཡཱཔནྣཏོ. ‘‘ཏཾ ཨདྡྷཱནཾ པཊིཔནྣོ’’ཏི ཙེཏྠ ཨཱདྷཱརཝཙནམེཏཾ. ཏེནེཝ ཧི ཀིརིཡཱཝིཙྪེདདསྶནཝསེན ‘‘རཱཛགཧེ པིཎྜཱཡ ཙརཏཱི’’ཏི སཧ པུབྦཀཱལཀིརིཡཱཧི ཝཏྟམཱནནིདྡེསོ ཀཏོ, ཨིཏརཐཱ ཏསྨིཾ ཀཱལེ རཱཛགཧེ པིཎྜཱཡ ཙརཏི, ཏཾ ཨདྡྷཱནམགྒཉྩ པཊིཔནྣོཏི ཨནདྷིཔྤེཏཏྠོ ཨཱཔཛྫེཡྻ. ན ཧི ཨསམཱནཝིསཡཱ ཀིརིཡཱ ཨེཀཱདྷཱརཱ སམྦྷཝནྟི, ཡཱ ཙེཏྠ ཨདྷིཔྤེཏཱ ཨདྡྷཱནཔཊིཔཛྫནཀིརིཡཱ, སཱ ཙ ཨནིཡམིཏཱ ན ཡུཏྟཱཏི. རཱཛགཧཔརིཝཏྟཀེསཱུཏི རཱཛགཧཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ཋིཏེསུ. ‘‘ཨཉྙཏརསྨི’’ནྟི ཨིམིནཱ ཏེསུ བྷགཝཏོ ཨནིབདྡྷཝཱསཾ དསྶེཏི. སོཏི ཨེཝཾ རཱཛགཧེ ཝསམཱནོ སོ བྷགཝཱ. པིཎྜཱཡ ཙརཎེནཔི ཧི ཏཏྠ པཊིབདྡྷབྷཱཝཝཙནཏོ སནྣིཝཱསཏྟམེཝ དསྶེཏི. ཡདི པན ‘‘པིཎྜཱཡ ཙརམཱནོ སོ བྷགཝཱ’’ཏི པཙྩཱམསེཡྻ, ཡཐཱཝུཏྟོཝ ཨནདྷིཔྤེཏཏྠོ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི. ཏཾ དིཝསནྟི ཡཾ དིཝསཾ ཨདྡྷཱནམགྒཾ པཊིཔནྣོ, ཏཾ དིཝས. ཏཾ ཨདྡྷཱནཾ པཊིཔནྣོཏི ཨེཏྠ ཨཙྩནྟསཾཡོགཝཙནམེཏཾ. བྷཏྟབྷུཉྫནཏོ པཙྪཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ, ཏསྨིཾ པཙྪཱབྷཏྟསམཡེ. པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྐནྟོཏི ཡཏྠ པིཎྜཔཱཏཏྠཱཡ ཙརིཏྭཱ བྷུཉྫནྟི, ཏཏོ ཨཔཀྐནྟོ. ཏཾ ཨདྡྷཱནཾ པཊིཔནྣོཏི ‘‘ནཱལ༹ནྡཱཡཾ ཝེནེཡྻཱནཾ ཝིཝིདྷཧིཏསུཁནིཔྥཏྟིཾ ཨཱཀངྑམཱནོ ཨིམིསྶཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཏིཝིདྷསཱིལཱལངྐཏཾ ནཱནཱཝིདྷཀུཧནལཔནཱདིམིཙྪཱཛཱིཝཝིདྡྷཾསནཾ དྭཱསཊྛིདིཊྛིཛཱལཝིནིཝེཋནཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཔཀམྤནཾ བྲཧྨཛཱལསུཏྟཾ དེསེསྶཱམཱི’’ཏི ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ དཱིགྷམགྒཾ པཊིཔནྣོ, ཨིདཾ པན ཀཱརཎཾ པཀརཎཏོཝ པཱཀཊནྟི ན ཝུཏྟཾ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ‘‘ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཏཾ ཨདྡྷཱནཾ པཊིཔནྣོ’’ཏི ཙོདནཱ ཝིསོདྷིཏཱ ཧོཏི.
ཨིདཱནི ཨིཏརམྤི ཙོདནཾ ཝིསོདྷིཏུཾ ‘‘སུཔྤིཡོཔཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏསྨིཾ ཀཱལེ, ཏཾ དིཝསཾ ཨནུབནྡྷོཏི ཙ ཝུཏྟནཡེན སམྦནྡྷོ. པཱཏོ ¶ ཨསིཏབྦོཏི པཱཏརཱསོ, སོ བྷུཏྟོ ཡེནཱཏི བྷུཏྟཔཱཏརཱསོ. ཨིཙྩེཝཱཏི ཨེཝམེཝ མནསི སནྣིདྷཱཡ, ན པན ‘‘བྷགཝནྟཾ, བྷིཀྑུསངྒྷཉྩ པིཊྛིཏོ ¶ པིཊྛིཏོ ཨནུབནྡྷིསྶཱམཱི’’ཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘བྷགཝཏོ ཏཾ མགྒཾ པཊིཔནྣབྷཱཝཾ ཨཛཱནནྟོཝཱ’’ཏི, ཏཐཱ ཨཛཱནནྟོ ཨེཝ ཧུཏྭཱ ཨནུབནྡྷོཏི ཨཏྠོ. ན ཧི སོ བྷགཝནྟཾ དཊྛུམེཝ ཨིཙྪཏི, ཏེནཱཧ ‘‘སཙེ པན ཛཱནེཡྻ, ནཱནུབནྡྷེཡྻཱ’’ཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ‘‘ཀསྨཱ ཙ སུཔྤིཡོ ཨནུབནྡྷོ’’ཏི ཙོདནཱ ཝིསོདྷིཏཱ ཧོཏི. ‘‘སོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཔརམྤི ཙོདནཾ ཝིསོདྷེཏི. ཀདཱཙི པན བྷགཝཱ ཨཉྙཏརཝེསེནེཝ གཙྪཏི ཨངྒུལིམཱལདམནཔཀྐུསཱཏིཨབྷིགྒམནཱདཱིསུ, ཀདཱཙི བུདྡྷསིརིཡཱ, ཨིདྷཱཔི ཨཱིདིསཱཡ བུདྡྷསིརིཡཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘བུདྡྷསིརིཡཱ སོབྷམཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སིརཱིཏི ཙེཏྠ སརཱིརསོབྷགྒཱདིསམྤཏྟི, ཏདེཝ ཨུཔམཱཝསེན དསྶེཏི ‘‘རཏྟཀམྦལཔརིཀྑིཏྟམིཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. གཙྪཏཱིཏི ཛངྒམོ ཡཐཱ ‘‘ཙངྐམོ’’ཏི. ཙཉྩལམཱནོ གཙྪནྟོ གིརི, ཏཱདིསསྶ ཀནཀགིརིནོ སིཁརམིཝཱཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཏསྨིཾ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཏབྦིཝརཎཾ, པཱལི༹ཡཾ ཨདསྶིཏཏྟཱ, པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཉྩ ཨནཱགཏཏྟཱ ཨནུསྶཝསིདྡྷཱ ཨཡཾ ཀཐཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀིརཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཝདནྟི, ཏཐཱ ཝཱ ཧོཏུ ཨཉྙཐཱ ཝཱ, ཨཏྟནཱ ཨདིཊྛཾ, ཨསུཏཾ, ཨམུཏཉྩ ཨནུསྶཝམེཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ནཱིལཔཱིཏལོཧིཏོདཱཏམཉྫིཊྛཔབྷསྶརཝསེན ཚབྦཎྞཱ. སམནྟཱཏི སམནྟཏོ དསཧི དིསཱཧི. ཨསཱིཏིཧཏྠཔྤམཱཎེཏི ཏེསཾ རསྨཱིནཾ པཀཏིཡཱ པཝཏྟིཊྛཱནཝསེན ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ སམནྟཏོ, ཨུཔརི ཙ པཙྩེཀཾ ཨསཱིཏིཧཏྠམཏྟེ པདེསེ པཀཏིཡཱཝ གྷནཱིབྷཱུཏཱ རསྨིཡོ ཏིཊྛནྟཱིཏི དཊྛབྦཾ, ཝིནཡཊཱིཀཱཡཾ པན ‘‘ཏཱཡེཝ བྱཱམཔྤབྷཱ ནཱམ. ཡཏོ ཚབྦཎྞཱ རསྨིཡོ ཏལཱ༹ཀཏོ མཱཏིཀཱ ཝིཡ དསསུ དིསཱསུ དྷཱཝནྟི, སཱ ཡསྨཱ བྱཱམམཏྟཱ ཝིཡ ཁཱཡཏི, ཏསྨཱ བྱཱམཔྤབྷཱཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, (ཝི. ཝི. ཊཱི. ༡.༡༦) སངྒཱིཏིསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ པན ཝཀྑཏི ‘‘པུརཏྠིམཀཱཡཏོ སུཝཎྞཝཎྞཱ རསྨི ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨསཱིཏིཧཏྠཾ ཋཱནཾ གཎྷཱཏི. པཙྪིམཀཱཡཏོ. དཀྑིཎཧཏྠཏོ. ཝཱམཧཏྠཏོ སུཝཎྞཝཎྞཱ རསྨི ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨསཱིཏིཧཏྠཾ ཋཱནཾ གཎྷཱཏི. ཨུཔརི ཀེསནྟཏོ པཊྛཱཡ སབྦཀེསཱཝཊྚེཧི མོརགཱིཝཝཎྞཱ རསྨི ཨུཊྛཧིཏྭཱ གགནཏལེ ¶ ཨསཱིཏིཧཏྠཾ ཋཱནཾ གཎྷཱཏི. ཧེཊྛཱ པཱདཏལེཧི པཝཱལ༹ཝཎྞཱ རསྨི ཨུཊྛཧིཏྭཱ གྷནཔཐཝིཡཾ ཨསཱིཏིཧཏྠཾ ཋཱནཾ གཎྷཱཏི. ཨེཝཾ སམནྟཱ ཨསཱིཏིཧཏྠམཏྟཾ ཋཱནཾ ཚབྦཎྞཱ བུདྡྷརསྨིཡོ ཝིཛྫོཏམཱནཱ ཝིཔྥནྡམཱནཱ ཝིདྷཱཝནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༢༩༩) ཀེཙི པན ཨཉྙཐཱཔི པརིཀཔྤནཱམཏྟེན ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ ཏཐཱ ཨཉྙཏྠ ཨནཱགཏཏྟཱ, ཨཡུཏྟཏྟཱ ཙ. ཏཱསཾ པན བུདྡྷརསྨཱིནཾ ཏདཱ ཨནིགྒཱུཧིཏབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ‘‘ཏསྨིཾ ཀིར སམཡེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཀྐུསཱཏིཨབྷིགྒམནཱདཱིསུ ཝིཡ ཧི ཏདཱ ཏཱསཾ ནིགྒཱུཧནེ ཀིཉྩི ཀཱརཎཾ ནཏྠི. ཨཱདྷཱཝནྟཱིཏི ཨབྷིམུཁཾ དིསཾ དྷཱཝནྟི. ཝིདྷཱཝནྟཱིཏི ཝིཝིདྷཱ ཧུཏྭཱ ཝིདིསཾ དྷཱཝནྟི.
ཏསྨིཾ ¶ ཝནནྟརེ དིསྶམཱནཱཀཱརེན ཏཱསཾ རསྨཱིནཾ སོབྷཱ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘རཏནཱཝེལཱ༹’’ཏིཨཱདི. རཏནཱཝེལཱ༹ ནཱམ རཏནམཡཝཊཾསཀཾ མུདྡྷཾ ཨཝཏི རཀྑཏཱིཏི ཧི ཨཝེལཱ༹, ཨཱཝེལཱ༹ ཝཱ, མུདྡྷམཱལཱ. ཨུཀྐཱ ནཱམ ཡཱ སཛོཏིབྷཱུཏཱ, ཏཱསཾ སཏཾ, ནིཔཏནཾ ནིཔཱཏོ, ཏསྶ ནིཔཱཏོ, ཏེན སམཱཀུལཾ ཏཐཱ. པིསིཏབྦཏྟཱ པིཊྛཾ, ཙཱིནདེསེ ཛཱཏཾ པིཊྛཾ ཙཱིནཔིཊྛཾ, རཏྟཙུཎྞཾ, ཡཾ ‘‘སིནྡཱུརོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི, ཙཱིནཔིཊྛམེཝ ཙུཎྞཾ. ཝཱཡུནོ ཝེགེན ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཁིཏྟཾ ཏནྟི ཏཐཱ. ཨིནྡསྶ དྷནུ ལོཀསངྐེཏཝསེནཱཏི ཨིནྡདྷནུ, སཱུརིཡརསྨིཝསེན གགནེ པཉྙཱཡམཱནཱཀཱརཝིསེསོ. ཀུཊིལཾ ཨཙིརཊྛཱཡིཏྟཱ ཝིརཱུཔཾ ཧུཏྭཱ ཛཝཏི དྷཱཝཏཱིཏི ཝིཛྫུ, སཱཡེཝ ལཏཱ ཏཾསདིསབྷཱཝེནཱཏི ཏཐཱ, ཝཱཡུཝེགཏོ ཝལཱཧཀགྷཊྚནེནེཝ ཛཱཏརསྨི. ཏཱཡཏི ཨཝིཛཧནཝསེན ཨཱཀཱསཾ པཱལེཏཱིཏི ཏཱརཱ, གཎསདྡོ པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦོ. ཏསྶ པབྷཱ ཏཐཱ. ཝིཔྥུརིཏཝིཙྪརིཏམིཝཱཏི ཨཱབྷཱཡ ཝིཝིདྷཾ ཕརམཱནཾ, ཝིཛྫོཏཡམཱནཾ ཝིཡ ཙ. ཝནསྶ ཨནྟརཾ ཝིཝརཾ ཝནནྟརཾ, བྷགཝཏཱ པཏྟཔཏྟཝནཔྤདེསནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཨསཱིཏིཡཱ ཨནུབྱཉྫནེཧི ཏམྦནཁཏཱདཱིཧི ཨནུརཉྫིཏཾ ཏཐཱ. ཀམལཾ པདུམཔུཎྜརཱིཀཱནི, ཨཝསེསཾ ནཱིལརཏྟསེཏབྷེདཾ སརོརུཧཾ ཨུཔྤལཾ, ཨིཏི པཉྩཝིདྷཱ པངྐཛཛཱཏི པརིགྒཧིཏཱ ཧོཏི. ཝིཀསིཏཾ ཕུལླིཏཾ ཏདུབྷཡཾ ཡསྶ སརསྶ ཏཐཱ. སབྦེན པཀཱརེན པརིཏོ སམནྟཏོ ཕུལླཏི ཝིཀསཏཱིཏི སབྦཔཱལིཕུལླཾ ཨ-ཀཱརསྶ ཨཱ-ཀཱརཾ, ར-ཀཱརསྶ ཙ ལ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱ ‘‘པཱལིབྷདྡོ’’ཏི, ཏཱརཱནཾ མརཱིཙི པབྷཱ, ཏཱཡ ཝིཀསིཏཾ ཝིཛྫོཏིཏཾ ¶ ཏཐཱ. བྱཱམཔྤབྷཱཡ པརིཀྑེཔོ པརིམཎྜལོ, ཏེན ཝིལཱསིནཱི སོབྷིནཱི ཏཐཱ. མཧཱཔུརིསལཀྑཎཱནི ཨཉྙམཉྙཔཊིབདྡྷཏྟཱ མཱལཱཀཱརེནེཝ ཋིཏཱནཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘དྭཏྟིཾསཝརལཀྑཎམཱལཱ’’ཏི. དྭཏྟིཾསཙནྡཱདཱིནཾ མཱལཱ ཀེནཙི གནྠེཏྭཱ པཊིཔཱཊིཡཱ ཙ ཋཔིཏཱཏི ན ཝཏྟབྦཱ ‘‘ཡདི སིཡཱ’’ཏི པརིཀཔྤནཱམཏྟེན ཧི ‘‘གནྠེཏྭཱ ཋཔིཏདྭཏྟིཾསཙནྡམཱལཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པརིཀཔྤོཔམཱ ཧེསཱ, ལོཀེཔི ཙ དིསྶཏི.
‘‘མཡེཝ མུཁསོབྷཱསྶེ, ཏྱལམིནྡུཝིཀཏྠནཱ;
ཡཏོམྦུཛེཔི སཱཏྠཱིཏི, པརིཀཔྤོཔམཱ ཨཡ’’ནྟི.
དྭཏྟིཾསཙནྡམཱལཱཡ སིརིཾ ཨཏྟནོ སིརིཡཱ ཨབྷིབྷཝནྟཱི ཨིཝཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི.
ཨེཝཾ བྷགཝཏོ ཏདཱ སོབྷཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི བྷིཀྑུསངྒྷསྶཱཔི སོབྷཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏཉྩ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ ¶ . ཙཏུབྦིདྷཱཡ ཨཔྤིཙྪཏཱཡ ཨཔྤིཙྪཱ. དྭཱདསཧི སནྟོསེཧི སནྟུཊྛཱ. ཏིཝིདྷེན ཝིཝེཀེན པཝིཝིཏྟཱ. རཱཛརཱཛམཧཱམཏྟཱདཱིཧི ཨསཾསཊྛཱ. དུཔྤཊིཔཏྟིཀཱནཾ ཙོདཀཱ. པཱཔེ ཨཀུསལེ གརཧིནོ པརེསཾ ཧིཏཔཊིཔཏྟིཡཱ ཝཏྟཱརོ. པརེསཉྩ ཝཙནཀྑམཱ. ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ ནཱམ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཾ. ‘‘ཏེས’’ནྟིཨཱདིནཱ ཏདབྷིསམྦནྡྷེན བྷགཝཏོ སོབྷཾ དསྶེཏི. རཏྟཔདུམཱནཾ སཎྜོ སམཱུཧོ ཝནཾ, ཏསྶ མཛ྄ཛྷེ གཏཱ ཏཐཱ. ‘‘རཏྟཾ པདུམཾ, སེཏཾ པུཎྜརཱིཀ’’ནྟི པཏྟནིཡམམནྟརེན ཏཐཱ ཝུཏྟཾ, པཏྟནིཡམེན པན སཏཔཏྟཾ པདུམཾ, ཨཱུནཀསཏཔཏྟཾ པུཎྜརཱིཀཾ. པཝཱལ༹ཾ ཝིདྡུམོ, ཏེན ཀཏཱཡ ཝེདིཀཱཡ པརིཀྑིཏྟོ ཝིཡ. མིགཔཀྑཱིནམྤཱིཏི པི-སདྡོ, ཨཔི-སདྡོ ཝཱ སམྦྷཱཝནཱཡཾ, ཏེནཱཧ ‘‘པགེཝ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི. མཧཱཐེརཱཏི མཧཱསཱཝཀེ སནྡྷཱཡཱཧ. སུརཉྫིཏབྷཱཝེན ཨཱིསཀཾ ཀཎྷཝཎྞཏཱཡ མེགྷཝཎྞཾ. ཨེཀཾསཾ ཀརིཏྭཱཏི ཨེཀཾསཔཱརུཔནཝསེན ཝཱམཾསེ ཀརིཏྭཱ. ཀཏྟརསྶ ཛིཎྞསྶ ཨཱལམྦནོ དཎྜོ ཀཏྟརདཎྜོ, བཱཧུལླཝསེནཱཡཾ སམཉྙཱ. སུཝམྨཾ ནཱམ སོབྷཎུརཙྪདོ, ཏེན ཝམྨིཏཱ སནྣདྡྷཱཏི སུཝམྨཝམྨིཏཱ, ཨིདཾ ཏེསཾ པཾསུཀཱུལདྷཱརཎནིདསྶནཾ. ཡེསཾ ཀུཙྪིགཏཾ སབྦམྤི ཏིཎཔལཱསཱདི གནྡྷཛཱཏམེཝ ཧོཏི, ཏེ གནྡྷཧཏྠིནོ ནཱམ, ཡེ ‘‘ཧེམཝཏཱ’’ཏིཔི ཝུཙྩནྟི, ཏེསམྤི ཐེརཱནཾ སཱིལཱདིགུཎགནྡྷཏཱཡ ཏཾསདིསཏཱ. ཨནྟོཛཊཱབཧིཛཊཱསངྑཱཏཱཡ ¶ ཏཎྷཱཛཊཱཡ ཝིཛཊིཏབྷཱཝཏོ ཝིཛཊིཏཛཊཱ. ཏཎྷཱབནྡྷནཱཡ ཚིནྣཏྟཱ ཚིནྣབནྡྷནཱ. ‘‘སོ’’ཏིཨཱདི ཡཐཱཝུཏྟཝཙནསྶ གུཎདསྶནཾ. ཨནུབུདྡྷེཧཱིཏི བུདྡྷཱནམནུབུདྡྷེཧི. ཏེཔི ཧི ཨེཀདེསེན བྷགཝཏཱ པཊིཝིདྡྷཔཊིབྷཱགེནེཝ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི བུཛ྄ཛྷནྟི. པཏྟཔརིཝཱརིཏནྟི པུཔྥདལེན པརིཝཱརིཏཾ. ཀཾ ཝུཙྩཏི ཀམལཱདི, ཏསྨིཾ སརཏི ཝིརཱཛཏཱིཏི ཀེསརཾ, ཀིཉྫཀྑོ. ཀཎྞེ ཀརཱིཡཏཱིཏི ཀཎྞིཀཱ. ཀཎྞཱལངྐཱརོ, ཏཾསདིསཎྛཱནཏཱཡ ཀཎྞིཀཱ, བཱིཛཀོསོ. ཚནྣཾ ཧཾསཀུལཱནཾ སེཊྛོ དྷཏརཊྛོ ཧཾསརཱཛཱ ཝིཡ, ཧཱརིཏོ ནཱམ མཧཱབྲཧྨཱ ཝིཡ.
ཨེཝཾ གཙྪནྟཾ བྷགཝནྟཾ, བྷིཀྑཱུ ཙ དིསྭཱ ཨཏྟནོ པརིསཾ ཨོལོཀེསཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཀཱཛདཎྜཀེཏི ཀཱཛསངྑཱཏེ བྷཱརཱཝཧདཎྜཀེ, ཀཱཛསྨིཾ ཝཱ བྷཱརལགྒིཏདཎྜཀེ. ཁུདྡཀཾ པཱིཋཾ པཱིཋཀཾ. མཱུལེ, ཨགྒེ ཙ ཏིདྷཱ ཀཏོ དཎྜོ ཏིདཎྜོ. མོརཧཏྠཀོ མོརཔིཉྪཾ. ཁུདྡཀཾ པསིབྦཾ པསིབྦཀཾ. ཀུཎྜིཀཱ ཀམཎྜལུ. སཱ ཧི ཀཾ ཨུདཀཾ ཨུདེཏི པསཝེཏི, རཀྑཏཱིཏི ཝཱ ཀུཎྜིཀཱ ནིརུཏྟིནཡེན. གཧིཏཾ ཨོམཀཏོ ལུཛྫིཏཾ, ཝིཝིདྷཾ ལུཛྫིཏཉྩ པཱིཋཀ…པེ… ཀུཎྜིཀཱདིཨནེཀཔརིཀྑཱརསངྑཱཏཾ བྷཱརཾ བྷརཏི ཝཧཏཱིཏི གཧིཏ…པེ… བྷཱརབྷརིཏཱ. ཨིཏཱིཏི ནིདསྶནཏྠོ. ཨེཝནྟི ཨིདམཏྠོ. ཨེཝཾ ཨིདཾ ཝཙནམཱདི ཡསྶ ཝཙནསྶ ཏཐཱ, ཏདེཝ ནིརཏྠཀཾ ཝཙནཾ ཡསྶཱཏི ཨེཝམཱདིནིརཏྠཀཝཙནཱ. མུཁཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི མུཁརཱ, སབྦེཔི མུཁཝནྟཱ ཨེཝ, ཨཡཾ པན ཕརུསཱབྷིལཱཔམུཁཝཏཱི, ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ནིནྡཱཡཉྷི ཨཡཾ རཔཙྩཡོ. མུཁེན ¶ ཝཱ ཨམནཱཔཾ ཀམྨཾ རཱཏི གཎྷཱཏཱིཏི མུཁརཱ. ཝིཝིདྷཱ ཀིཎྞཱ ཝཱཙཱ ཡསྶཱཏི ཝིཀིཎྞཝཱཙཱ. ཏསྶཱཏི སུཔྤིཡསྶ པརིབྦཱཛཀསྶ. ནྟི ཡཐཱཝུཏྟཔྤཀཱརཾ པརིསཾ.
ཨིདཱནཱིཏི ཏསྶ ཏཐཱརཱུཔཱཡ པརིསཱཡ དསྶནཀྑཎེ. པནཱཏི ཨརུཙིསཾསཱུཙནཏྠོ, ཏཐཱཔཱིཏི ཨཏྠོ. ལཱབྷ…པེ… ཧཱནིཡཱ ཙེཝ ཧེཏུབྷཱུཏཱཡ. ཀཐཾ ཧཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙཏིཏྠིཡཱནཉྷཱི’’ཏིཨཱདི. ནིསྶིརཱིཀཏནྟི ནིསོབྷཏཾ, ཨཡམཏྠོ མོརཛཱཏཀཱདཱིཧིཔི དཱིཔེཏབྦོ. ‘‘ཨུཔཏིསྶཀོལིཏཱནཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཀྑཧཱནིཏཱཡ ཝིཏྠཱརོ. ཨཱཡསྨཏོ སཱརིཔུཏྟསྶ, མཧཱམོགྒལླཱནསྶ ཙ བྷགཝཏོ སནྟིཀེ པབྦཛྫཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏེསུ པན པཀྐནྟེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེསཾ པབྦཛིཏཀཱལེཡེཝ ཨཌྜྷཏེཡྻསཏཾ པརིབྦཱཛཀཔརིསཱ པབྦཛི, ཏཏོ པརམྤི ¶ ཏདནུཔབྦཛིཏཱ པརིབྦཱཛཀཔརིསཱ ཨཔརིམཱཎཱཏི དསྶེཏི ‘‘སཱཔི ཏེསཾ པརིསཱ བྷིནྣཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཡཱཡ ཀཱཡཙི ཧི པརིབྦཱཛཀཔརིསཱཡ པབྦཛིཏཱཡ ཏསྶ པརིསཱ བྷིནྣཱཡེཝ ནཱམ སམཱནགཎཏྟཱཏི ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨིམེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ལཱབྷཔཀྑཧཱནིཾ ནིགམནཝསེན དསྶེཏི. ཨུསཱུཡསངྑཱཏསྶ ཝིསསྶ ཨུགྒཱརོ ཨུགྒིལནཾ ཨུསཱུཡཝིསུགྒཱརོ, ཏཾ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡསྨཱ པནེསཱ’’ཏིཨཱདིནཱཝ ‘‘ཀསྨཱ ཙ སོ རཏནཏྟཡསྶ ཨཝཎྞཾ བྷཱསཏཱི’’ཏི ཙོདནཾ ཝིསོདྷེཏི, ‘‘སཙེ’’ཏིཨཱདིཀཾ པན སབྦམྤི ཏཔྤརིཝཱརཝཙནམེཝཱཏི ཏེཧིཔི སཱ ཝིསོདྷིཏཱཡེཝ ནཱམ. བྷགཝཏོ ཝིརོདྷཱནུནཡཱབྷཱཝཝཱིམཾསནཏྠཾ ཨེཏེ ཨཝཎྞཾ ཝཎྞཾ བྷཱསནྟི. ‘‘མཱརེན ཨནྭཱཝིཊྛཱ ཨེཝཾ བྷཱསནྟཱི’’ཏི ཙ ཀེཙི ཝདནྟི, ཏདཡུཏྟམེཝ ཨཊྛཀཐཱཡ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏྟཱ. པཱཀཊོཡེཝཱཡམཏྠོཏི.
༢. ཡསྨཱ ཨཏྠངྒཏོ སཱུརིཡོ, ཏསྨཱ ཨཀཱལོ དཱནི གནྟུནྟི སམྦནྡྷོ.
ཨམྦལཊྛིཀཱཏི སཱམཱིཔིཀཝོཧཱརོ ཡཐཱ ‘‘ཝརུཎནགརཾ, གོདཱགཱམོ’’ཏི ཨཱཧ ‘‘ཏསྶ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི. ཏརུཎཔརིཡཱཡོ ལཊྛིཀཱ-སདྡོ རུཀྑཝིསཡེ ཡཐཱ ‘‘མཧཱཝནཾ ཨཛ྄ཛྷོགཱཧེཏྭཱ བེལུཝལཊྛིཀཱཡ མཱུལེ དིཝཱཝིཧཱརཾ ནིསཱིདཱི’’ཏིཨཱདཱིསཱུཏི དསྶེཏི’’ ‘‘ཏརུཎམྦརུཀྑོ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཀེཙི པན ‘‘ཨམྦལཊྛིཀཱ ནཱམ ཝུཏྟནཡེན ཨེཀོ གཱམོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏེསཾ མཏེ ཨམྦལཊྛིཀཱཡནྟི སམཱིཔཏྠེ བྷུམྨཝཙནཾ. ཚཱཡཱུདཀསམྤནྣནྟི ཚཱཡཱཡ ཙེཝ ཨུདཀེན ཙ སམྤནྣཾ. མཉྫུསཱཏི པེལཱ༹. པཊིབྷཱནཙིཏྟཝིཙིཏྟནྟི ཨིཏྠིཔུརིསསཉྙོགཱདིནཱ པཊིབྷཱནཙིཏྟེན ཝིཙིཏྟཾ, ཨེཏེན རཉྙོ ཨགཱརཾ, ཏདེཝ རཱཛཱགཱརཀནྟི དསྶེཏི. རཱཛཱགཱརཀཾ ནཱམ ཝེསྶཝཎམཧཱརཱཛསྶ དེཝཱཡཏནནྟི ཨེཀེ.
བཧུཔརིསྶཡོཏི ¶ བཧུཔདྡཝོ. ཀེཧཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙོརེ’ཧིཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཧནྡཱཏི ཝཙནཝོསྶགྒཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཏདཱནུབྷཱཝཏོ ནིཔྤརིསྶཡཏྠཱཡ ཨིདཱནི ཨུཔགནྟྭཱ སྭེ གམིསྶཱམཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘སདྡྷིཾ ཨནྟེཝཱསིནཱ བྲཧྨདཏྟེན མཱཎཝེནཱ’’ ཏིཙྩེཝ སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ, ཏཉྩ ཁོ པཱལི༹ཨཱརུལ༹ྷཝསེནེཝ, ན པན ཏདཱ སུཔྤིཡསྶ པརིསཱཡ ཨབྷཱཝཏོཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སདྡྷིཾ ཨཏྟནོ པརིསཱཡཱ’’ཏི ཨིདྷ ཝུཏྟཾ. ཀསྨཱ པནེཏྠ བྲཧྨདཏྟོཡེཝ པཱལི༹ཡམཱརུལ༹ྷོ, ན པན ཏདཝསེསཱ སུཔྤིཡསྶ པརིསཱཏི ¶ ? དེསནཱནདྷཱིནབྷཱཝེན པཡོཛནཱབྷཱཝཏོ. ཡཐཱ ཙེཏཾ, ཨེཝཾ ཨཉྙམྤི ཨེདིསཾ པཡོཛནཱབྷཱཝཏོ སངྒཱིཏིཀཱརཀེཧི ན སངྒཱིཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཀེཙི པན ‘‘པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཱདྷཱརཾ ཝཏྭཱ ‘ཏདེཏཾ ན སཱིཧལ༹ཊྛཀཐཱནཡདསྶནཾ, པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟབྷཱཝདསྶནམེཝཱ’ཏི’’ ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཛྫཏི. པཱལི༹ཨཱརུལ༹ྷཝསེནེཝ པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟནྟི ཨདྷིཔྤེཏཏྠསྶ ཨཱཔཛྫནཏོ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོཏི. ‘‘ཝུཏྟནྟི ཝཱ ཨམྷེཧིཔི ཨིདྷ ཝཏྟབྦནྟི ཨཏྠོ. ཨེཝཉྷི ཏདཱ ཨཉྙཱཡཔི པརིསཱཡ ཝིཛྫམཱནབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ, པཱལི༹ཡམཱརུལ༹ྷཝསེན པན ཨཉྙཐཱཔི ཨིདྷ ཝཏྟབྦནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ ཡུཏྟོ’’ཏི ཝདནྟི.
ཨིདཱནི ‘‘ཏཏྲཱཔི སུད’’ནྟིཨཱདིཔཱལི༹ཡཱ སམྦནྡྷཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝཾ ཝཱསཾ ཨུཔགཏོ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པརིཝཱརེཏྭཱ ནིསིནྣོ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཀུཙྪིཏཾ ཀཏྟབྦནྟི ཀུཀཏཾ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཀུཀྐུཙྩཾ, ཀུཙྪིཏཀིརིཡཱ, ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཙཉྩལནནྟི ཨཏྠོ, ཧཏྠསྶ ཀུཀྐུཙྩཾ ཏཐཱ. ‘‘སཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཐཱབྷཱུཏཏཱཡ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི. ནིཝཱཏེཏི ཝཱཏཝིརཧིཏཊྛཱནེ. ཡཐཱཝུཏྟདོསཱབྷཱཝེན ནིཙྩལཱ. ཏཾ ཝིབྷཱུཏིནྟི ཏཱདིསཾ སོབྷཾ. ཝིཔྤལཔནྟཱིཏི སཏིཝོསྶགྒཝསེན ཝིཝིདྷཱ ལཔནྟི. ནིལླཱལིཏཛིཝ྄ཧཱཏི ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ནིཀྑནྟཛིཝ྄ཧཱ. ཀཱཀཙྪམཱནཱཏི ཀཱཀཱནཾ སདྡསདིསཾ སདྡཾ ཀུརུམཱནཱ. གྷརུགྷརུཔསྶཱསིནོཏི གྷརུགྷརུཨིཏི སདྡཾ ཛནེཏྭཱ པསྶསནྟཱ. ཨིསྶཱཝསེནཱཏི ཡཐཱཝུཏྟེཧི དྭཱིཧི ཀཱརཎེཧི ཨུསཱུཡནཝསེན. ‘‘སབྦཾ ཝཏྟབྦ’’ནྟི ཨིམིནཱ ‘‘ཨཱདིཔེཡྻཱལནཡོཡ’’ནྟི དསྶེཏི.
༣. སམྨཱ པཧོནྟི ཏཾ ཏཾ ཀམྨནྟི སམྤཧུལཱ, བཧཝོ, ཏེནཱཧ ‘‘བཧུཀཱན’’ནྟི. སབྦནྟིམེན པརིཙྪེདེན ཙཏུཝགྒསངྒྷེནེཝ ཝིནཡཀམྨསྶ ཀཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཝིནཡཔརིཡཱཡེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཡོ ཛནཱཏི ཙེས ཨུཔལཀྑཎནིདྡེསོ དྭིནྣམྤི སམྤཧུལཏྟཱ. ཏཏྠ ཏཏྠ ཏཐཱཡེཝཱགཏཏྟཱ ‘‘སུཏྟནྟཔརིཡཱཡེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ ཏཾ པཱལི༹ཡཱ ཨཱགཏཝོཧཱརཝསེན ཧི ཨཡཾ བྷེདོ. ཏཡོ ཛནཱ ཏཡོ ཨེཝ ནཱམ, ཏཏོ པཊྛཱཡ ཨུཏྟརི ཙཏུཔཉྩཛནཱདིཀཱ སམྤཧུལཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏོཏི ཙཱཡཾ མརིཡཱདཱཝདྷི. མཎྜལམཱལོ༹ཏི ཨནེཀཏྠཔཝཏྟཱ སམཉྙཱ, ཨིདྷ པན ཨཱིདིསཱཡ ཨེཝཱཏི ནིཡམེནྟོ ¶ ཨཱཧ ‘‘ཀཏྠཙཱི’’ཏིཨཱདི. ཀཎྞིཀཱ ཝུཙྩཏི ཀཱུཊཾ. ཧཾསཝཊྚཀཙྪནྣེནཱཏི ཧཾསམཎྜལཱཀཱརཚནྣེན. ཏདེཝ ཚནྣཾ ཨཉྙཏྠ ¶ ‘‘སུཔཎྞཝངྐཙྪདན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཀཱུཊེན ཡུཏྟོ ཨགཱརོ, སོཡེཝ སཱལཱཏི ཀཱུཊཱགཱརསཱལཱ. ཐམྦྷཔནྟིཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱཏི ཐམྦྷམཱལཾ པརིཝཱརེཏྭཱ, པརིམཎྜལཱཀཱརེན ཐམྦྷཔནྟིཾ ཀཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨུཔཊྛཱནསཱལཱ ནཱམ པཡིརུཔཱསནསཱལཱ. ཡཏྠ ཨུཔཊྛཱནམཏྟཾ ཀརོནྟི, ན ཨེཀརཏྟདིརཏྟཱདིཝསེན ནིསཱིདནཾ, ཨིདྷ པན ཏཐཱ ཀཏཱ ནིསཱིདནསཱལཱཡེཝཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཨིདྷ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏེནེཝ པཱལི༹ཡཾ ‘‘སནྣིཔཏིཏཱན’’ ནྟྭེཝ ཨཝཏྭཱ ‘‘སནྣིསིནྣཱན’’ནྟིཔི ཝུཏྟཾ. མཱནིཏབྦོཏི མཱལོ༹, མཱིཡཏི པམཱིཡཏཱིཏི ཝཱ མཱལོ༹. མཎྜལཱཀཱརེན པཊིཙྪནྣོ མཱལོ༹ཏི མཎྜལམཱལོ༹, ཨནེཀཀོཎཝནྟོ པཊིསྶཡཝིསེསོ. ‘‘སནྣིསིནྣཱན’’ནྟི ནིསཛྫནཝསེན ཝུཏྟཾ, ནིསཛྫནཝསེན ཝཱ ‘‘སནྣིསིནྣཱན’’ནྟི སཾཝཎྞེཏབྦཔདམཛ྄ཛྷཱཧརིཏྭཱ སམྦནྡྷོ. ཨིམིནཱ ནིསཱིདནཨིརིཡཱཔཐཾ, ཀཱཡསཱམགྒཱིཝསེན ཙ སམོདྷཱནཾ སནྡྷཱཡ པདདྭཡམེཏཾ ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི. སངྑིཡཱ ཝུཙྩཏི ཀཐཱ སམྨཱ ཁིཡནཏོ ཀཐནཏོ. ཀཐཱདྷམྨོཏི ཀཐཱསབྷཱཝོ, ཨུཔཔརིཀྑཱ ཝིདྷཱིཏི ཀེཙི.
‘‘ཨཙྪརིཡ’’ནྟིཨཱདི ཏསྶ རཱུཔདསྶནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀཏམོ པན སོ’’ཏིཨཱདི. སོཏི ཀཐཱདྷམྨོ. ‘‘ནཱིཡཏཱིཏི ནཡོ, ཨཏྠོ, སདྡསཏྠཾ ཨནུགཏོ ནཡོ སདྡནཡོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༣) ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. ནཱིཡཏི ཨཏྠོ ཨེཏེནཱཏི ཝཱ ནཡོ, ཨུཔཱཡོ, སདྡསཏྠེ ཨཱགཏོ ནཡོ ཨཏྠགཧཎཱུཔཱཡོ སདྡནཡོ. ཏཏྠ ཧི ཨནབྷིཎྷཝུཏྟིཀེ ཨཙྪརིཡ-སདྡོ ཨིཙྪིཏོ རུལ༹ྷིཝསེན. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནྡྷསྶ པབྦཏཱརོཧཎཾ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཏསྶ ཧི ཏདཱརོཧཎཾ ན ནིཙྩཾ, ཀདཱཙིཡེཝ སིཡཱ, ཨེཝམིདམྤི. ཨཙྪརཱཡོགྒཾ ཨཙྪརིཡཾ ནིརུཏྟིནཡེན ཡོགྒསདྡསྶ ལོཔཏོ, ཏདྡྷིཏཝསེན ཝཱ ཎིཡཔཙྩཡསྶ ཝིཙིཏྲཝུཏྟིཏོ, སོ པན པོརཱཎཊྛཀཐཱཡམེཝ ཨཱགཏཏྟཱ ‘‘ཨཊྛཀཐཱནཡོ’’ཏི ཝུཏྟོ. པུབྦེ ཨབྷཱུཏནྟི ཨབྷཱུཏཔུབྦཾ, ཨེཏེན ན བྷཱུཏཾ ཨབྷཱུཏནྟི ནིབྦཙནཾ, བྷཱུཏ-སདྡསྶ ཙ ཨཏཱིཏཏྠཾ དསྶེཏི. ཡཱཝཉྩིདནྟི སནྡྷིཝསེན ནིགྒཧིཏཱགམོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཱཝ ཙ ཨིད’’ནྟི, ཨེཏསྶ ཙ ‘‘སུཔྤཊིཝིདིཏཱ’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཡཱཝ ཙཡཏྟཀཾ ཨིདཾ ཨཡཾ ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱ སུཔྤཊིཝིདིཏཱ, ཏཾ ‘‘ཨེཏྟཀམེཝཱ’’ཏི ན སཀྐཱ ཨམྷེཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ, ཨཀྑཱཏུཉྩཱཏི སཔཱཋསེསཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏེན སུཔྤཊིཝིདིཏཏཱཡ ཨཔྤམེཡྻཏཾ དསྶེཏཱི’’ཏི.
‘‘བྷགཝཏཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི ¶ པདེཧི སམཱནཱདྷིཀརཎབྷཱཝེན ཝུཏྟཏྟཱ ཏེནཱཏི ཨེཏྠ ཏ-སདྡོ སཀཏྠཔཊིནིདྡེསོ, ཏསྨཱ ཡེན ཨབྷིསམྦུདྡྷབྷཱཝེན བྷགཝཱ པཀཏོ སམཱནོ སུཔཱཀཊོ ནཱམ ཧོཏི, ཏདབྷིསམྦུདྡྷབྷཱཝཾ སདྡྷིཾ ཨཱགམནཔཊིཔདཱཡ ཏསྶ ཨཏྠབྷཱཝེན དསྶེནྟོ ‘‘ཡོ སོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ ¶ . ན ཧེཏྠ སོ པུབྦེ ཝུཏྟོ ཨཏྠི, ཡོ ཨཏྠོ ཏེཧི ཐེརེཧི ཏ-སདྡེན པརཱམསིཏབྦོ བྷཝེཡྻ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟགུཎསངྑཱཏཾ སཀཏྠཾཡེཝེས པདྷཱནབྷཱཝེན པརཱམསཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིནྟི ཨགྒམགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཾ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ, ཨནཱཝརཎཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ ཨགྒམགྒཉཱཎཾ. ཏདུབྷཡཉྷི སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ སཡམེཝ བུཛ྄ཛྷཏི, སམྨཱ ཝཱ པསཊྛཱ སུནྡརཾ བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི སམྨཱསམྦོདྷི. སཱ པན བུདྡྷཱནཾ སབྦགུཎསམྤཏྟིཾ དེཏི ཨབྷིསེཀོ ཝིཡ རཉྙོ སབྦལོཀིསྶརིཡབྷཱཝཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཨནུཏྟརཱ སམྨཱསམྦོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཨབྦྷཉྙཱསི པཊིཝིཛ྄ཛྷི, ཏེན ཏཱདིསེན བྷགཝཏཱཏི ཨཏྠོ. སཏིཔི ཉཱཎདསྶནཱནཾ ཨིདྷ པཉྙཱཝེཝཙནབྷཱཝེ ཏེན ཏེན ཝིསེསེན ནེསཾ ཝིསཡཝིསེསཔྤཝཏྟིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠ ཧི པཋམམཏྠཾ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཝསེན དསྶེཏི. ཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎེན ཛཱནཏཱ སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎེཧི པསྶཏཱཏི ཨཏྠོ.
དུཏིཡཾ ཝིཛྫཏྟཡཝསེན. པུབྦེནིཝཱསཱདཱིཧཱིཏི པུབྦེནིཝཱསཱསཝཀྑཡཉཱཎེཧི. ཏཏིཡཾ ཨབྷིཉྙཱནཱཝརཎཉཱཎཝསེན. ཨབྷིཉྙཱཔརིཡཱཔནྣེཔི ‘‘ཏཱིཧི ཝིཛྫཱཧཱི’’ཏི ཏཱསཾ རཱསིབྷེདདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ. ཨནཱཝརཎཉཱཎསངྑཱཏེན སམནྟཙཀྑུནཱ པསྶཏཱཏི ཨཏྠོ. ཙཏུཏྠཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམཾསཙཀྑུཝསེན. པཉྙཱཡཱཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན. ཀུཊྚསྶ བྷིཏྟིཡཱ ཏིརོ པརཾ, ཨནྟོ ཝཱ, ཏདཱདཱིསུ གཏཱནི. ཨཏིཝིསུདྡྷེནཱཏི ཨཏིཝིཡ ཝིསུདྡྷེན པཉྩཝཎྞསམནྣཱགཏེན སུནཱིལཔཱསཱདིཀཨཀྑིལོམསམལངྐཏེན རཏྟིཉྩེཝ དིཝཱ ཙ སམནྟཱ ཡོཛནཾ པསྶནྟེན མཾསཙཀྑུནཱ. པཉྩམཾ པཊིཝེདྷདེསནཱཉཱཎཝསེན. ‘‘ཨཏྟཧིཏསཱདྷིཀཱཡཱ’’ཏི ཨེཀཾསཏོ ཝུཏྟཾ, པརིཡཱཡཏོ པནེསཱ པརཧིཏསཱདྷིཀཱཔི ཧོཏི. ཏཱཡ ཧི དྷམྨསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདཀཀིལེསསམུགྒྷཱཏཱཡ དེསནཱཉཱཎཱདི སམྦྷཝཏི. པཊིཝེདྷཔཉྙཱཡཱཏི ཨརིཡམགྒཔཉྙཱཡ. ཝིཔསྶནཱསཧགཏོ སམཱདྷི པདཊྛཱནཾ ¶ ཨཱསནྣཀཱརཎམེཏིསྶཱཏི སམཱདྷིཔདཊྛཱནཱ, ཏཱཡ. དེསནཱཔཉྙཱཡཱཏི དེསནཱཀིཙྩནིཔྥཱདཀེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན. ཨརཱིནནྟི ཀིལེསཱརཱིནཾ, པཉྩམཱརཱནཾ ཝཱ, སཱསནཔཙྩཏྠིཀཱནཾ ཝཱ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱནཾ. ཏེསཾ ཧནནཾ པཱཊིཧཱརིཡེཧི ཨབྷིབྷཝནཾ ཨཔྤཊིབྷཱནཏཱཀརཎཾ, ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནཉྩ མཛ྄ཛྷིམཔཎྞཱསཀེ པཉྩམཝགྒེ སངྒཱིཏཾ ཙངྐཱིསུཏྟཉྩེཏྠ (མ. ནི. ༢.༤༢༢) ནིདསྶནཾ, ཨེཏེན ཨརཡོ ཧཏཱ ཨནེནཱཏི ནིརུཏྟིནཡེན པདསིདྡྷིམཱཧ. ཨཏོ ནཱཝཙནསྶ ཏཱབྱཔྤདེསོ མཧཱཝིསཡེནཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨཔིཙ ཨརཡོ ཧནཏཱིཏི ཨནྟསདྡེན པདསིདྡྷི, ཨིཀཱརསྶ ཙ ཨཀཱརོ. པཙྩཡཱདཱིནཾ སམྤདཱནབྷཱུཏཱནཾ, ཏེསཾ ཝཱ པཊིགྒཧཎཾ, པཊིགྒཧིཏུཾ ཝཱ ཨརཧཏཱིཏི ཨརཧནྟི དསྶེཏི ‘‘པཙྩཡཱདཱིནཉྩ ཨརཧཏྟཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. སམྨཱཏི ཨཝིཔརཱིཏཾ. སཱམཉྩཱཏི སཡམེཝ, ཨཔརནེཡྻོ ཧུཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀཐཾ པནེཏྠ ‘‘སབྦདྷམྨཱན’’ནྟི ཨཡཾ ཝིསེསོ ལབྦྷཏཱིཏི? སཱམཉྙཛོཏནཱཡ ¶ ཝིསེསེ ཨཝཊྛཱནཏོ, ཝིསེསཏྠིནཱ ཙ ཝིསེསསྶ ཨནུཔཡོཛེཏབྦཏོ ཡཛྫེཝཾ ‘‘དྷམྨཱན’’ནྟི ཝིསེསོཝཱནུཔཡོཛིཏོ སིཡཱ, ཀསྨཱ སབྦདྷམྨཱནནྟི ཨཡམཏྠོ ཨནུཔཡོཛཱིཡཏཱིཏི? ཨེཀདེསསྶ ཨགྒཧཎཏོ. པདེསགྒཧཎེ ཧི ཨསཏི གཧེཏབྦསྶ ནིཔྤདེསཏཱ ཝིཉྙཱཡཏི ཡཐཱ ‘‘དིཀྑིཏོ ན དདཱཏཱི’’ཏི, ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ.
ཨིདཱནི ཙ ཙཏཱུཧི པདེཧི ཙཏུཝེསཱརཛྫཝསེན ཨཏྟནཱ ཨདྷིཔྤེཏཏརཾ ཚཊྛམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨནྟརཱཡིཀདྷམྨེ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི ཏདེཝ ནིགམནཾ ཀརོཏི ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ཨནྟརཱཡཀརདྷམྨཉཱཎེན ཛཱནཏཱ, ནིཡྻཱནིཀདྷམྨཉཱཎེན པསྶཏཱ, ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎེན ཨརཧཏཱ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན སམྨཱསམྦུདྡྷེནཨཱཏི ཡཐཱཀྐམཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨནཏྠཙརཎེན ཀིལེསཱ ཨེཝ ཨརཡོཏི ཀིལེསཱརཡོ, ཏེསཾ ཀིལེསཱརཱིནཾ. ཨེཏྠཱཧ – ཡསྶ ཉཱཎསྶ ཝསེན སམྨཱ སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱ བྷགཝཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ནཱམ ཛཱཏོ, ཀིཾ པནིདཾ ཉཱཎཾ སབྦདྷམྨཱནཾ བུཛ྄ཛྷནཝསེན པཝཏྟམཱནཾ སཀིཾཡེཝ སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, ཨུདཱཧུ ཀམེནཱཏི. ཀིཉྩེཏྠ – ཡདི ཏཱཝ སཀིཾཡེཝ སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, ཨེཝཾ སཏི ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱདིབྷེདབྷིནྣཱནཾ སངྑཏདྷམྨཱནཾ, ཨསངྑཏསམྨུཏིདྷམྨཱནཉྩ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཨུཔཊྛཱནེ དཱུརཏོ ཙིཏྟཔཊཾ པེཀྑནྟསྶ ཝིཡ པཊིབྷཱགེནཱཝབོདྷོ ན སིཡཱ, ཏཐཱ ཙ སཏི ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི ¶ (ཨ. ནི. ༣.༡༣༧; དྷ. པ. ༢༧༩; མཧཱནི. ༢༧; ཙཱུལ༹ནི. ༨, ༡༠; ནེཏྟི. ༥) ཝིཔསྶནྟཱནཾ ཨནཏྟཱཀཱརེན ཝིཡ སབྦེ དྷམྨཱ ཨནིརཱུཔིཏརཱུཔེན བྷགཝཏོ ཉཱཎཝིསཡཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཔཛྫཏི. ཡེཔི ‘‘སབྦཉེཡྻདྷམྨཱནཾ ཋིཏིལཀྑཎཝིསཡཾ ཝིཀཔྤརཧིཏཾ སབྦཀཱལཾ བུདྡྷཱནཾ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཏེན ཏེ ‘སབྦཝིདཱུ’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ –
‘གཙྪཾ སམཱཧིཏོ ནཱགོ, ཋིཏོ ནཱགོ སམཱཧིཏོ;
སེཡྻཾ སམཱཧིཏོ ནཱགོ, ནིསིནྣོཔི སམཱཧིཏོ’ཏི. (ཨ. ནི. ༦.༤༣); –
ཨིདམྤི སབྦདཱ ཉཱཎཔྤཝཏྟིདཱིཔཀཾ ཨངྒུཏྟརཱགམེ ནཱགོཔམསུཏྟཝཙནཾ སུཝུཏྟཾ ནཱམ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏེསམྤི ཝཱདེ ཝུཏྟདོསཱ ནཱཏིཝཏྟི. ཋིཏིལཀྑཎཱརམྨཎཏཱཡ ཙ ཨཏཱིཏཱནཱགཏདྷམྨཱནཾ ཏདབྷཱཝཏོ ཨེཀདེསཝིསཡམེཝ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ སིཡཱ, ཏསྨཱ སཀིཉྙེཝ སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི ན ཡུཛྫཏི. ཨཐ ཀམེན སབྦསྨིམྤི ཝིསཡེ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཨེཝམྤི ན ཡུཛྫཏི. ན ཧི ཛཱཏིབྷཱུམིསབྷཱཝཱདིཝསེན, དིསཱདེསཀཱལཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེ ཉེཡྻེ ཀམེན ¶ གཡ྄ཧམཱནེ ཏསྶ ཨནཝསེསཔཊིཝེདྷོ སམྦྷཝཏི ཨཔརིཡནྟབྷཱཝཏོ ཉེཡྻསྶ. ཡེ པན ‘‘ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཉེཡྻསྶ ཨེཀདེསཾ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ སེསེཔི ཨེཝནྟི ཨདྷིམུཙྩིཏྭཱ ཝཝཏྠཱཔནེན སབྦཉྙཱུ ནཱམ བྷགཝཱ ཛཱཏོ, ཏཉྩ ཉཱཎཾ ན ཨནུམཱནིཀཾ ནཱམ སཾསཡཱབྷཱཝཏོ. སཾསཡཱནུབདྡྷཉྷི ཉཱཎཾ ལོཀེ ཨནུམཱནིཀ’’ནྟི ཝདནྟི, ཏེསམྤི ཏཾ ན ཡུཏྟམེཝ. སབྦསྶ ཧི ཨཔྤཙྩཀྑབྷཱཝེ ཨཏྠཱཝིསཾཝཱདནེན ཉེཡྻསྶ ཨེཀདེསཾ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ སེསེཔི ཨེཝནྟི ཨདྷིམུཙྩིཏྭཱ ཝཝཏྠཱཔནསྶེཝ ཨསམྦྷཝཏོ ཏཐཱ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཙ. ཡཉྷི སེསཾ, ཏདཔཙྩཀྑམེཝ, ཨཐ ཏམྤི པཙྩཀྑཾ, ཏསྶ སེསབྷཱཝོ ཨེཝ ན སིཡཱ, ཨཔརིཡནྟབྷཱཝཏོ ཉེཡྻསྶ ཏཐཱཝཝཏྠིཏུམེཝ ན སཀྐཱཏི? སབྦམེཏཾ ཨཀཱརཎཾ. ཀསྨཱ? ཨཝིསཡཝིཙཱརཎབྷཱཝཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘བུདྡྷཱནཾ བྷིཀྑཝེ, བུདྡྷཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོ ན ཙིནྟེཏབྦོ, ཡཾ ཙིནྟེནྟོ ཨུམྨཱདསྶ ཝིགྷཱཏསྶ བྷཱགཱི ཨསྶཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༧༧) ཨིདཾ པནེཏྠ སནྣིཊྛཱནཾ – ཡཾ ཀིཉྩི བྷགཝཏཱ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏཾ, སཀལམེཀདེསོ ཝཱ, ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཏཱཡ པཙྩཀྑཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི ནིཙྩསམཱདྷཱནཉྩ ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ, ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏསྶ ཙ སཀལསྶ ཨཝིསཡབྷཱཝེ ཏསྶ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཝུཏྟིཏཱ ན སིཡཱ, ཨེཀནྟེནེཝ ¶ སཱ ཨིཙྪིཏབྦཱ, སབྦེ དྷམྨཱ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཱཝཛྫནཔཊིབདྡྷཱ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཱ མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཱ ཙིཏྟུཔྤཱདཔཊིབདྡྷཱཏི (མཧཱནི. ༦༩, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥) ཝཙནཏོ. ཨཏཱིཏཱནཱགཏཝིསཡམྤི བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ ཨནུམཱནཱགམཏཀྐགཧཎཝིརཧིཏཏྟཱ པཙྩཀྑམེཝ.
ནནུ ཙ ཨེཏསྨིམྤི པཀྑེ ཡདཱ སཀལཾ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏཾ, ཏདཱ སཀིཾཡེཝ སཀལཝིསཡཏཱཡ ཨནིརཱུཔིཏརཱུཔེན བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟེཡྻཱཏི ཝུཏྟདོསཱ ནཱཏིཝཏྟིཡེཝཱཏི? ན, ཏསྶ ཝིསོདྷིཏཏྟཱ. ཝིསོདྷིཏོ ཧི སོ བུདྡྷཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོཏི. ཨཉྙཐཱ པཙུརཛནཉཱཎསམཱནཝུཏྟིཏཱཡ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ ཉཱཎསྶ ཨཙིནྟེཡྻཏཱ ན སིཡཱ, ཏསྨཱ སཀལདྷམྨཱརམྨཎམྤི ཏཾ ཨེཀདྷམྨཱརམྨཎཾ ཝིཡ སུཝཝཏྠཱཔིཏེཡེཝ ཏེ དྷམྨེ ཀཏྭཱ པཝཏྟཏཱིཏི ཨིདམེཏྠ ཨཙིནྟེཡྻཾ, ‘‘ཡཱཝཏཀཾ ནེཡྻཾ, ཏཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ. ཡཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ, ཏཱཝཏཀཾ ནེཡྻཾ. ནེཡྻཔརིཡནྟིཀཾ ཉཱཎཾ, ཉཱཎཔརིཡནྟིཀཾ ནེཡྻཾ. ནེཡྻཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཉཱཎཾ ནཔྤཝཏྟཏི, ཉཱཎཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ནེཡྻཔཐོ ནཏྠི. ཨཉྙམཉྙཔརིཡནྟཊྛཱཡིནོ ཏེ དྷམྨཱ, ཡཐཱ དྭིནྣཾ སམུགྒཔཊལཱནཾ སམྨཱ ཕུསིཏཱནཾ ཧེཊྛིམཾ སམུགྒཔཊལཾ ཨུཔརིམཾ ནཱཏིཝཏྟཏི, ཨུཔརིམཾ སམུགྒཔཊལཾ ཧེཊྛིམཾ ནཱཏིཝཏྟཏི. ཨཉྙམཉྙཔརིཡནྟཊྛཱཡིནོ, ཨེཝམེཝ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ནེཡྻཉྩ ཉཱཎཉྩ ཨཉྙམཉྙཔརིཡནྟཊྛཱཡིནོ…པེ… ཏེ དྷམྨཱ’’ཏི (མཧཱནི. ༦༩, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥) ཨེཝམེཀཛ྄ཛྷཾ, ཝིསུཾ, སཀིཾ, ཀམེན ཝཱ ཨིཙྪཱནུརཱུཔཾ ¶ པཝཏྟསྶ ཏསྶ ཉཱཎསྶ ཝསེན སམྨཱ སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱ བྷགཝཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ནཱམ ཛཱཏོཏི.
ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཊྛཀཐཱམུཏྟཀོ ནཡོ – ཋཱནཱཋཱནཱདཱིནི ཚབྦིསཡཱནི ཚཧི ཉཱཎེཧི ཛཱནཏཱ, ཡཐཱཀམྨཱུཔགེ སཏྟེ ཙུཏཱུཔཔཱཏདིབྦཙཀྑུཉཱཎེཧི པསྶཏཱ, སཝཱསནཱནམཱསཝཱནཾ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎེན ཁཱིཎཏྟཱ ཨརཧཏཱ, ཛྷཱནཱདིདྷམྨེ སཾཀིལེསཝོདཱནཝསེན སཱམཾཡེཝ ཨཝིཔརཱིཏཱཝབོདྷཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷེན, ཨེཝཾ དསབལཉཱཎཝསེན ཙཏཱུཧཱཀཱརེཧི ཐོམིཏེན. ཨཔིཙ ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཏཱཡ ཛཱནཏཱ, ཏིཎྞམྤི ཀམྨཱནཾ ཉཱཎཱནུཔརིཝཏྟིཏོ ནིསམྨཀཱརིཏཱཡ པསྶཏཱ, དཝཱདཱིནཾ ཚནྣམབྷཱཝསཱདྷིཀཱཡ པཧཱནསམྤདཱཡ ཨརཧཏཱ, ཚནྡཱདཱིནཾ ཚནྣམཧཱནིཧེཏུབྷཱུཏཱཡ ཨཔརིཀྑཡཔཊིབྷཱནསཱདྷིཀཱཡ སབྦཉྙུཏཱཡ སམྨཱསམྦུདྡྷེན ¶ , ཨེཝཾ ཨཊྛཱརསཱཝེཎིཀབུདྡྷདྷམྨཝསེན (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༣༠༥) ཙཏཱུཧཱཀཱརེཧི ཐོམིཏེནཱཏི ཨེཝམཱདིནཱ ཏེསཾ ཏེསཾ ཉཱཎདསྶནཔཧཱནབོདྷནཏྠེཧི སངྒཧིཏཱནཾ བུདྡྷགུཎཱནཾ ཝསེན ཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱཏི.
ཙཏུཝེསཱརཛྫཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཙཏཱུཧཱཀཱརེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཐོམིཏེནཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨིམེསཾ ‘‘བྷགཝཏཱ’’ཏི པདསྶ ཝིསེསནཏཾ དསྶེཏི. ཡདིཔི ཧཱིནཔཎཱིཏབྷེདེན དུཝིདྷཱཝ ཨདྷིམུཏྟི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཱ, པཝཏྟིཨཱཀཱརཝསེན པན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཱཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱ’’ཏི. སཱ པན ཨདྷིམུཏྟི ཨཛ྄ཛྷཱསཡདྷཱཏུཡེཝ, ཏདཔི ཏཐཱ ཏཐཱ དསྶནཾ, ཁམནཾ, རོཙནཉྩཱཏི ཨཏྠཾ ཝིཉྙཱཔེཏི ‘‘ནཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱ ནཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ ནཱནཱདིཊྛིཀཏཱ ནཱནཀྑནྟིཏཱ ནཱནཱརུཙིཏཱ’’ཏི. ‘‘ཡཱཝཉྩིད’’ནྟི ཨེཏསྶ ‘‘སུཔྤཊིཝིདིཏཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. ཏཏྠ ཙ ཨིདནྟི པདཔཱུརཎམཏྟཾ, ‘‘ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝཱ པདེན སམཱནཱདྷིཀརཎཾ, ཏསྶཏྠོ པན པཱཀཊོཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཱཝ ཙ སུཊྛུ པཊིཝིདིཏཱ’’ཏི.
‘‘ཡཱ ཙ ཨཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ དྷཱཏུསཾཡུཏྟཔཱལི༹ཾ དསྶེནྟོ ཏདེཝ སཾཡུཏྟཾ མནསི ཀརིཏྭཱ ཏེསཾ ཨཝཎྞཝཎྞབྷཱསནེན སདྡྷིཾ གྷཊེཏྭཱ ཐེརཱནམཡཾ སངྑིཡདྷམྨོ ཨུདཔཱདཱིཏི དསྶེཏི. ཨཏོ ཨསྶ བྷགཝཏོ དྷཱཏུསཾཡུཏྟདེསནཱནཡེན ཏཱསཾ སུཔྤཊིཝིདིཏབྷཱཝཾ སམཏྠནཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཡཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧཱཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. སུཔྤཊིཝིདིཏབྷཱཝསམཏྠནཉྷི ‘‘ཨཡཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ. ཏཏྠ ཡཱ ཨཡཾ ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱ…པེ… རུཙིཏཱཏི སམྦནྡྷོ. དྷཱཏུསོཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡདྷཱཏུཡཱ. སཾསནྡནྟཱིཏི སམྦནྡྷེནྟི ཝིསྶཱསེནྟི. སམེནྟཱིཏི སམྨཱ, སཧ ཝཱ བྷཝནྟི. ‘‘ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཱ’’ཏིཨཱདི ¶ ཏཐཱབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ. ཨཏཱིཏམྤི ཨདྡྷཱནནྟི ཨཏཱིཏསྨིཾ ཀཱལེ, ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཝཱ ཨེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱ-པདསྶ ནཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱཏི ཨཏྠཝཙནཾ. ནཱནཱདིཊྛི…པེ… རུཙིཏཱཏི ཏསྶ སརཱུཔདསྶནཾ. སསྶཏཱདིལདྡྷིཝསེན ནཱནཱདིཊྛིཀཏཱ. པཱཔཱཙཱརཀལྱཱཎཱཙཱརཱདིཔཀཏིཝསེན ནཱནཀྑནྟིཏཱ. པཱཔིཙྪཱཨཔྤིཙྪཱདིཝསེན ནཱནཱརུཙིཏཱ. ནཱལི༹ཡཱཏི ཏུམྦེན, ཨཱལ༹ྷཀེན ཝཱ. ཏུལཱཡཱཏི མཱནེན. ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱཉཱཎནྟི ཙེཏྠ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ན དསབལཉཱཎནྟི ཨཱཧ ¶ ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེནཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༣) ཝུཏྟཾ, ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱཡཾ, དསབལསུཏྟཊྛཀཐཱསུ (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༤༩; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༡༠.༢༡; ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༨༣༡) ཙ ཨེཝམཱགཏཾ.
པརཝཱདཱི པནཱཧ ‘‘དསབལཉཱཎཾ ནཱམ པཱཊིཡེཀྐཾ ནཏྠི, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶེཝཱཡཾ པབྷེདོ’’ཏི, ཏཾ ཏཐཱ ན དཊྛབྦཾ. ཨཉྙམེཝ ཧི དསབལཉཱཎཾ, ཨཉྙཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ. དསབལཉཱཎཉྷི སཀཀིཙྩམེཝ ཛཱནཱཏི, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པན ཏམྤི ཏཏོ ཨཝསེསམྤི ཛཱནཱཏི. དསབལཉཱཎེསུ ཧི པཋམཾ ཀཱརཎཱཀཱརཎམེཝ ཛཱནཱཏི, དུཏིཡཾ ཀམྨནྟརཝིཔཱཀནྟརམེཝ, ཏཏིཡཾ ཀམྨཔརིཙྪེདམེཝ, ཙཏུཏྠཾ དྷཱཏུནཱནཏྟཀཱརཎམེཝ, པཉྩམཾ སཏྟཱནམཛ྄ཛྷཱསཡཱདྷིམུཏྟིམེཝ, ཚཊྛཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཏིཀྑམུདུབྷཱཝམེཝ, སཏྟམཾ ཛྷཱནཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཏེསཾ སཾཀིལེསཱདིམེཝ, ཨཊྛམཾ པུབྦེནིཝུཏྠཀྑནྡྷསནྟཏིམེཝ, ནཝམཾ སཏྟཱནཾ ཙུཏིཔཊིསནྡྷིམེཝ, དསམཾ སཙྩཔརིཙྪེདམེཝ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པན ཨེཏེཧི ཛཱནིཏབྦཉྩ ཏཏོ ཨུཏྟརིཉྩ ཛཱནཱཏི, ཨེཏེསཾ པན ཀིཙྩཾ ན སབྦཾ ཀརོཏི. ཏཉྷི ཛྷཱནཾ ཧུཏྭཱ ཨཔྤེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨིདྡྷི ཧུཏྭཱ ཝིཀུབྦིཏུཾ ན སཀྐོཏི, མགྒོ ཧུཏྭཱ ཀིལེསེ ཁེཔེཏུཾ ན སཀྐོཏི. ཨཔིཙ པརཝཱདཱི ཨེཝཾ པུཙྪིཏབྦོ ‘‘དསབལཉཱཎཾ ནཱམ ཨེཏཾ སཝིཏཀྐསཝིཙཱརཾ ཨཝིཏཀྐཝིཙཱརམཏྟཾ ཨཝིཏཀྐཨཝིཙཱརཾ, ཀཱམཱཝཙརཾ རཱུཔཱཝཙརཾ ཨརཱུཔཱཝཙརཾ, ལོཀིཡཾ ལོཀུཏྟར’’ནྟི. ཛཱནནྟོ པཊིཔཱཊིཡཱ སཏྟ ཉཱཎཱནི ‘‘སཝིཏཀྐསཝིཙཱརཱནཱི’’ཏི ཝཀྑཏི, ཏཏོ པརཱནི དྭེ ‘‘ཨཝིཏཀྐཨཝིཙཱརཱནཱི’’ཏི ཝཀྑཏི, ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཾ ‘‘སིཡཱ སཝིཏཀྐསཝིཙཱརཾ, སིཡཱ ཨཝིཏཀྐཝིཙཱརམཏྟཾ, སིཡཱ ཨཝིཏཀྐཨཝིཙཱར’’ནྟི ཝཀྑཏི, ཏཐཱ པཊིཔཱཊིཡཱ སཏྟ ཀཱམཱཝཙརཱནི, ཏཏོ པརཾ དྭེ རཱུཔཱཝཙརཱནི, ཨཝསཱནེ ཨེཀཾ ‘‘ལོཀུཏྟར’ནྟི ཝཀྑཏི, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པན སཝིཏཀྐསཝིཙཱརམེཝ, ཀཱམཱཝཙརམེཝ, ལོཀིཡམེཝཱཏི. ཨིཏི ཨཉྙདེཝ དསབལཉཱཎཾ, ཨཉྙཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎནྟི, ཏསྨཱ པཉྩམབལཉཱཎསངྑཱཏེན ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱཉཱཎེན ཙ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན ཙ ཝིདིཏཱཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཙ-ཀཱརོཔི ཧི པོཏྠཀེསུ དིསྶཏི. སཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱ ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱ. ‘‘དྭེཔི ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟསུཏྟསྶཏྠཾ ¶ སངྑེཔེན དསྶེཏྭཱ ‘‘ཨིམེསུ ཙཱཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏསྶ སངྑིཡདྷམྨསྶ ཏདབྷིསམྦནྡྷཏཾ ཨཱཝི ཀརོཏི. ཨིཏི ཧ མེཏི ཨེཏྠ ཨེཝཾསདྡཏྠེ ཨིཏི-སདྡོ, ཧ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟཾ, ཨཱགམོ ཝཱ. སནྡྷིཝསེན ¶ ཨིཀཱརལོཔོ, ཨཀཱརཱདེསོ ཝཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཨེཝཾ ཨིམེ’’ཏི ཨིམིནཱ.
༤. ‘‘ཝིདིཏྭཱ’’ཏི ཨེཏྠ པཀཏིཡཏྠབྷཱུཏཱ ཝིཛཱནནཀིརིཡཱ སཱམཉྙེན ཨབྷེདཝཏཱིཔི སམཱནཱ ཏཾཏཾཀརཎཡོགྱཏཱཡ ཨནེཀཔྤབྷེདཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘བྷགཝཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཝཏྠཱུནཱིཏི གྷརཝཏྠཱུནི. ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན དིསྭཱ ཨཉྙཱསཱི’’ཏི ཙ ཝོཧཱརཝཙནམཏྟམེཏཾ. ན ཧི ཏེན དསྶནཏོ ཨཉྙཾ ཛཱནནཾ ནཱམ ནཏྠི. ཏདིདཾ ཉཱཎཾ ཨཱཝཛྫནཔཊིབདྡྷཾ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཾ མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཾ ཙིཏྟུཔྤཱདཔཊིབདྡྷཾ ཧུཏྭཱ པཝཏྟཏི. ཀིཾ ནཱམ ཀརོནྟོ བྷགཝཱ ཏེན ཉཱཎེན ཨཱཝཛྫནཱདིཔཊིབདྡྷེན ཨཉྙཱསཱིཏི སོཏཱུནམཏྠསྶ སུཝིཉྙཱཔནཏྠཾ པརམྨུཁཱ ཝིཡ ཙོདནཾ སམུཊྛཱཔེཏི ‘‘ཀིཾ ཀརོནྟོ ཨཉྙཱསཱི’’ཏི ཨིམིནཱ, པཙྪིམཡཱམཀིཙྩཾ ཀརོནྟོ ཏཾ ཉཱཎཾ ཨཱཝཛྫནཱདིཔཊིབདྡྷཾ ཧུཏྭཱ ཏེན ཏཐཱ ཨཉྙཱསཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སཱམཉྙསྨིཾ སཏི ཝིསེསཝཙནཾ སཱཏྠཀཾ སིཡཱཏི ཨནུཡོགེནཱཧ ‘‘ཀིཙྩཉྩནཱམེཏ’’ནྟིཨཱདི. ཨརཧཏྟམགྒེན སམུགྒྷཱཏཾ ཀཏཾ ཏསྶ སམུཊྛཱཔཀཀིལེསསམུགྒྷཱཊནེན, ཡཏོ ‘‘ནཏྠི ཨབྱཱཝཊམནོ’’ཏི ཨཊྛཱརསསུ བུདྡྷདྷམྨེསུ ཝུཙྩཏི. ནིརཏྠཀོ ཙིཏྟསམུདཱཙཱརོ ནཏྠཱིཏི ཧེཏྠ ཨཏྠོ. ཨེཝམྤི ཝུཏྟཱནུཡོགོ ཏདཝཏྠོཡེཝཱཏི ཙོདནམཔནེཏི ‘‘ཏཾ པཉྩཝིདྷ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ པུརིམཀིཙྩདྭཡཾ དིཝསབྷཱགཝསེན, ཨིཏརཏྟཡཾ རཏྟིབྷཱགཝསེན གཧེཏབྦཾ ཏཐཱཡེཝ ཝཀྑམཱནཏྟཱ.
‘‘ཨུཔཊྛཱཀཱནུགྒཧཎཏྠཾ, སརཱིརཕཱསུཀཏྠཉྩཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨནེཀཀཔྤསམུཔཙིཏཔུཉྙསམྦྷཱརཛནིཏཾ བྷགཝཏོ མུཁཝརཾ དུགྒནྡྷཱདིདོསཾ ནཱམ ནཏྠི, ཏདུབྷཡཏྠམེཝ པན མུཁདྷོཝནཱདཱིནི ཀརོཏཱིཏི དསྶེཏི. སབྦོཔི ཧི བུདྡྷཱནཾ ཀཱཡོ བཱཧིརབྦྷནྟརེཧི མལེཧི ཨནུཔཀྐིལིཊྛོ སུདྷོཏམཎི ཝིཡ ཧོཏི. ཝིཝིཏྟཱསནེཏི ཕལསམཱཔཏྟཱིནམནུརཱུཔེ ཝིཝེཀཱནུབྲཱུཧནཱསནེ. ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱཏི ཕལསམཱཔཏྟཱིཧི ཝཱིཏིནཱམནཾ ཝུཏྟཾ, ཏམྤི ན ཝིཝེཀནིནྣཏཱཡ, པརེསཉྩ དིཊྛཱནུགཏི ཨཱཔཛྫནཏྠཾ. སུརཏྟདུཔཊྚཾ ཨནྟརཝཱསཀཾ ཝིཧཱརནིཝཱསནཔརིཝཏྟནཝསེན ནིཝཱསེཏྭཱ ཝིཛྫུལཏཱསདིསཾ ཀཱཡབནྡྷནཾ བནྡྷིཏྭཱ མེགྷཝཎྞཾ སུགཏཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ སེལམཡཔཏྟཾ ཨཱདཱཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཐཱཡེཝ ཧི ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟོ. ‘‘ཀདཱཙི ཨེཀཀོ’’ཏིཨཱདི ¶ ཏེསཾ ཏེསཾ ཝིནེཡྻཱནཾ ཝིནཡནཱནུཀཱུལཾ བྷགཝཏོ ཨུཔསངྐམནདསྶནཾ. གཱམཾ ཝཱ ནིགམཾ ཝཱཏི ཨེཏྠ ཝཱ-སདྡོ ཝིཀཔྤནཏྠོ, ཏེན ནགརམྤི ཝིཀཔྤེཏི. ཡཐཱརུཙི ཝཏྟམཱནེཧི ཨནེཀེཧི པཱཊིཧཱརིཡེཧི པཝིསཏཱིཏི སམྦནྡྷོ.
‘‘སེཡྻཐིད’’ནྟིཨཱདིནཱ ¶ པཙྪིམཔཀྑཾ ཝིཏྠཱརེཏི. སེཡྻཐིདནྟི ཙ ཏཾ ཀཏམནྟི ཨཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཨིདཾ ཝཱ སཔྤཱཊིཧཱིརཔཝིསནཾ ཀཏམནྟིཔི ཝཊྚཏི. མུདུགཏཝཱཏཱཏི མུདུབྷཱུཏཱ, མུདུབྷཱཝེན ཝཱ གཏཱ ཝཱཏཱ. ཨུདཀཕུསིཏཱནཱིཏི ཨུདཀབིནྡཱུནི. མུཉྩནྟཱཏི ཨོསིཉྩནྟཱ. རེཎུཾ ཝཱུཔསམེཏྭཱཏི རཛཾ སནྣིསཱིདཱཔེཏྭཱ ཨུཔརི ཝིཏཱནཾ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛནྟི ཙཎྜ-ཝཱཏཱཏཔ-ཧིམཔཱཏཱདི-ཧརཎེན ཝིཏཱནཀིཙྩནིཔྥཱདཀཏྟཱ, ཏཏོ ཏཏོ ཧིམཝནྟཱདཱིསུ པུཔྥཱུཔགརུཀྑཏོ ཨུཔསཾཧརིཏྭཱཏི ཨཏྠསྶ ཝིཉྙཱཡམཱནཏྟཱ ཏཐཱ ན ཝུཏྟཾ. སམབྷཱགཀརཎམཏྟེན ཨོནམནྟི, ཨུནྣམནྟི ཙ, ཏཏོཡེཝ པཱདནིཀྑེཔསམཡེ སམཱཝ བྷཱུམི ཧོཏི. ནིདསྶནམཏྟཉྩེཏཾ སཀྑརཀཐལཀཎྚཀསངྐུཀལལཱདིཨཔགམནསྶཱཔི སམྦྷཝཏོ, ཏཉྩ སུཔྤཏིཊྛིཏཔཱདཏཱལཀྑཎསྶ ནིསྶནྡཕལཾ, ན ཨིདྡྷིནིམྨཱནཾ. པདུམཔུཔྥཱནི ཝཱཏི ཨེཏྠ ཝཱ-སདྡོ ཝིཀཔྤནཏྠོ, ཏེན ‘‘ཡདི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན སམཱ བྷཱུམི ཧོཏི, ཨེཝཾ སཏི ཏཱནི ན པཊིགྒཎྷནྟི, ཏཐཱ པན ཨསཏིཡེཝ པཊིགྒཎྷནྟཱི’’ཏི བྷགཝཏོ ཡཐཱརུཙི པཝཏྟནཾ དསྶེཏི. སབྦདཱཝ བྷགཝཏོ གམནཾ པཋམཾ དཀྑིཎཔཱདུདྡྷརཎསངྑཱཏཱནུབྱཉྫནཔཊིམཎྜིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཋཔིཏམཏྟེ དཀྑིཎཔཱདེ’’ཏི. བུདྡྷཱནཾ སབྦདཀྑིཎཏཱཡ ཏཐཱ ཝུཏྟནྟི ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརོ,(དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༤) ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརོ (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༣) ཙ ཝདཏི, སབྦེསཾ ཨུཏྟམཏཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ སཏི ཨུཏྟམཔུརིསཱནཾ ཏཐཱཔཀཏིཏཱཡཱཏི ཨཱཔཛྫཏི. ཋཔིཏམཏྟེ ནིཀྑམིཏྭཱ དྷཱཝནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨིདཉྩ ཡཱཝདེཝ ཝིནེཡྻཛནཝིནཡནཏྠཾ སཏྠུ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཏེསཾ དསྶནཊྛཱནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ‘‘ཚབྦཎྞརསྨིཡོ’’ཏི ཝཏྭཱཔི ‘‘སུཝཎྞརསཔིཉྫརཱནི ཝིཡཱ’’ཏི ཝཙནཾ བྷགཝཏོ སརཱིརེ པཱིཏཱབྷཱཡ ཡེབྷུཡྻཏཱཡཱཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘རས-སདྡོ ཙེཏྠ ཨུདཀཔརིཡཱཡོ, པིཉྫར-སདྡོ ཧེམཝཎྞཔརིཡཱཡོ, སུཝཎྞཛལདྷཱརཱ ཝིཡ སུཝཎྞཝཎྞཱནཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.བུདྡྷཱཙིཎྞཀཐཱ.༢༢) སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ ཝུཏྟཾ. པཱསཱདཀཱུཊཱགཱརཱདཱིནི ཏེསུ ཏེསུ གཱམནིགམཱདཱིསུ སཾཝིཛྫམཱནཱནི ཨལངྐརོནྟིཡོ ཧུཏྭཱ.
‘‘ཏཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ སཡམེཝ དྷམྨཏཱཝསེན ཏེསཾ སདྡཀརཎཾ དསྶེཏི. ཏདཱ ཀཱཡཾ ཨུཔགཙྪནྟཱིཏི ཀཱཡཱུཔགཱནི, ན ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཋིཏཱནི. ‘‘ཨནྟརཝཱིཐི’’ནྟི ཨིམིནཱ བྷགཝཏོ པིཎྜཱཡ གམནཱནུརཱུཔཝཱིཐིཾ དསྶེཏི. ན ཧི བྷགཝཱ ལོལུཔྤཙཱརཔིཎྜཙཱརིཀོ ཝིཡ ཡཏྠ ཀཏྠཙི གཙྪཏི. ཡེ པཋམཾ གཏཱ, ཡེ ཝཱ ཏདནུཙྪཝིཀཾ པིཎྜཔཱཏཾ དཱཏུཾ སམཏྠཱ, ཏེ བྷགཝཏོཔི པཏྟཾ གཎྷནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. པཊིམཱནེནྟཱིཏི པཏིསྶམཱནསཱ པཱུཛེནྟི, བྷགཝནྟཾ ཝཱ པཊིམཱནཱཔེནྟི པཊིམཱནནྟཾ ཀརོནྟི. ཝོཧཱརམཏྟཉྩེཏཾ, བྷགཝཏོ པན ཨཔཊིམཱནནཱ ནཱམ ནཏྠི. ཙིཏྟསནྟཱནཱནཱིཏི ཨཏཱིཏེ, ཨེཏརཧི ཙ པཝཏྟཙིཏྟསནྟཱནཱནི. ཡཐཱ ཀེཙི ཨརཧཏྟེ པཏིཊྛཧནྟི, ཏཐཱ དྷམྨཾ དེསེཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཀེཙི པབྦཛིཏྭཱཏི ཙ ཨརཧཏྟསམཱཔནྣཱནཾ པབྦཛྫཱསངྑེཔགཏདསྶནཏྠཾ ¶ , ན པན གིཧཱིནཾ ཨརཧཏྟསམཱཔནྣཏཱཔཊིཀྑེཔནཏྠཾ. ཨཡཉྷི ཨརཧཏྟཔྤཏྟཱནཾ གིཧཱིནཾ སབྷཱཝོ, ཡཱ ཏདཧེཝ པབྦཛྫཱ ཝཱ, ཀཱལཾ ཀིརིཡཱཝཱཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཨཱཡསྨཏཱ ནཱགསེནཏྠེརེན ‘‘ཝིསམཾ མཧཱརཱཛ, གིཧིལིངྒཾ, ཝིསམེ ལིངྒེ ལིངྒདུབྦལཏཱཡ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ གིཧཱི ཏསྨིཾཡེཝ དིཝསེ པབྦཛཏི ཝཱ པརིནིབྦཱཡཏི ཝཱ ནེསོ མཧཱརཱཛ, དོསོ ཨརཧཏྟསྶ, གིཧིལིངྒསྶེཝེསོ དོསོ ཡདིདཾ ལིངྒདུབྦལཏཱ’’ཏི (མི. པ. ༥.༢.༢) སབྦཾ ཝཏྟབྦཾ. ཨེཏྠ ཙ སཔྤཱཊིཧཱིརཔྤཝེསནསམྦནྡྷེནེཝ མཧཱཛནཱནུགྒཧཎཾ དསྶིཏཾ, ཨཔྤཱཊིཧཱིརཔྤཝེསནེན ཙ པན ‘‘ཏེ སུནིཝཏྠཱ སུཔཱརུཏཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཡཐཱརཧཾ སམྦནྡྷིཏྭཱ མཧཱཛནཱནུགྒཧཎཾ ཨཏྠཏོ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ ཧོཏི. ཏམྤི ཧི པུརེབྷཏྟཀིཙྩམེཝཱཏི. ཨུཔཊྛཱནསཱལཱ ཙེཏྠ མཎྜལམཱལོ༹. ཏཏྠ གནྟྭཱ མཎྜལམཱལེ༹ཏི ཨིདྷ པཱཋོ ལིཁིཏོ. ‘‘གནྡྷམཎྜལམཱལེ༹’’ཏིཔི (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༣) མནོརཐཔཱུརཎིཡཱ དིསྶཏི, ཏཊྚཱིཀཱཡཉྩ ‘‘ཙཏུཛྫཱཏིཡགནྡྷེན པརིབྷཎྜེ མཎྜལམཱལེ༹’’ཏི ཝུཏྟཾ. གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསཏཱིཏི ཙ པཝིསནཀིརིཡཱསམྦནྡྷཏཱཡ, ཏསྶམཱིཔཏཱཡ ཙ ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ པཝིསིཏུཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ, ན པན ཨནྟོ ཏིཊྛཏཱིཏི. ཨེཝཉྷི ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ (དཱི. ནི. ༡.༤) སཱུཔཔནྣཾ ཧོཏི.
ཨཐ ཁོཏི ཨེཝཾ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསིཏུཾ གམནཀཱལེ. ཨུཔཊྛཱནེཏི སམཱིཔཔདེསེ. ‘‘པཱདེ པཀྑཱལེཏྭཱ པཱདཔཱིཋེ ཋཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ ཨོཝདཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ པཱདེ པཀྑཱལེནྟོཝ པཱདཔཱིཋེ ཏིཊྛནྟོ ཨོཝདཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨེཏདཏྠཾཡེཝ ¶ ཧི བྷིཀྑཱུནཾ བྷཏྟཀིཙྩཔརིཡོསཱནཾ ཨཱགམཡམཱནོ ནིསཱིདི. དུལླབྷཱ སམྤཏྟཱིཏི སཏིཔི མནུསྶཏྟཔཊིལཱབྷེ པཏིརཱུཔདེསཝཱསཨིནྡྲིཡཱཝེཀལླསདྡྷཱཔཊིལཱབྷཱདཡོ སམྤཏྟིསངྑཱཏཱ གུཎཱ དུལླབྷཱཏི ཨཏྠོ. པོཏྠཀེསུ པན ‘‘དུལླབྷཱ སདྡྷཱསམྤཏྟཱི’’ཏི པཱཋོ དིསྶཏི, སོ ཨཡུཏྟོཝ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ པཱདཔཱིཋེ ཋཏྭཱ ཨོཝདནཀཱལེ, ཏེསུ ཝཱ བྷིཀྑཱུསུ, རཏྟིཡཱ ཝསནཾ ཋཱནཾ རཏྟིཊྛཱནཾ, ཏཐཱ དིཝཱཋཱནཾ. ‘‘ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདི ཏབྦིཝརཎཾ. ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀབྷཝནནྟི ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀདེཝལོཀེ སུཉྙཝིམཱནཱནི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨེས ནཡོ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནཱདཱིསུཔི. ཏཏོ བྷགཝཱ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསིཏྭཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ ཏཡོ བྷཱགེ ཀཏྭཱ པཋམབྷཱགེ སཙེ ཨཱཀངྑཏི, དཀྑིཎེན པསྶེན སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེཏི, སཙེ ནཱཀངྑཏི, བུདྡྷཱཙིཎྞཾ ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི, ཨཐ ཡཐཱཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཏཏོ ཝུཊྛཧིཏྭཱ དུཏིཡབྷཱགེ པཙྪིམཡཱམསྶ ཏཏིཡཀོཊྛཱསེ ཝིཡ ལོཀཾ ཝོལོཀེཏི ཝེནེཡྻཱནཾ ཉཱཎཔརིཔཱཀཾ པསྶིཏུཾ, ཏེནཱཧ ‘‘སཙེ ཨཱཀངྑཏཱི’’ཏིཨཱདི. སཱིཧསེཡྻནྟིཨཱདཱིནམཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཝ. ཡཉྷི ཨཔུབྦཾ པདཾ ཨནུཏྟཱནཾ, ཏདེཝ ཝཎྞཡིསྶཱམ. སམྨཱ ཨསྶཱསིཏབྦོཏི གཱཧཱཔནཝསེན ཨུཔཏྠམྦྷིཏབྦོཏི སམསྶཱསིཏོ. ཏཱདིསོ ཀཱཡོ ཡསྶཱཏི ཏཐཱ. དྷམྨསྶཝནཏྠཾ སནྣིཔཏཏི. ཏསྶཱ པརིསཱཡ ཙིཏྟཱཙཱརཾ ཉཏྭཱ ཀཏབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡཱཧ ¶ ‘‘སམྤཏྟཔརིསཱཡཨནུརཱུཔེན པཱཊིཧཱརིཡེནཱ’’ཏི. ཡཏྠ དྷམྨཾ སཧ བྷཱསནྟི, སཱ དྷམྨསབྷཱ ནཱམ. ཀཱལཡུཏྟནྟི ‘‘ཨིམིསྶཱ ཝེལཱཡ ཨིམསྶ ཨེཝཾ ཝཏྟབྦ’’ནྟི ཏཾཏཾཀཱལཱནུརཱུཔཾ. སམཡཡུཏྟནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཨནུརཱུཔཾ ཝཱ སམཡཡུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ སམཡཡུཏྟནྟི ཧེཏུདཱཧརཎེཧི ཡུཏྟཾ. ཀཱལེན སཱཔདེསཉྷི བྷགཝཱ དྷམྨཾ དེསེཏི. ཀཱལཾ ཝིདིཏྭཱ པརིསཾ ཨུཡྻོཛེཏི, ན ཡཱཝ སམནྡྷཀཱརཱ དྷམྨཾ དེསེཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘སམཡཾ ཝིདིཏྭཱ པརིསཾ ཨུཡྻོཛེསཱི’’ཏིཔི ཀཏྠཙི པརིཡཱཡཝཙནཔཱཋོ དིསྶཏི, སོ པཙྪཱ པམཱདལིཁིཏོ.
གཏྟཱནཱིཏི ཀཱཡོཡེཝ ཨནེཀཱཝཡཝཏྟཱ ཝུཏྟོ. ‘‘ཨུཏུཾ གཎྷཱཔེཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཨུཏུགཎྷཱཔནཏྠམེཝ ཨོསིཉྩནཾ, ན པན མལཝིཀྑཱལནཏྠནྟི དསྶེཏི. ན ཧི བྷགཝཏོ ཀཱཡེ རཛོཛལླཾ ཨུཔལིམྤཏཱིཏི. ཙཏུཛྫཱཏིཀེན གནྡྷེན པརིབྷཱཝིཏཱ ཀུཊཱི གནྡྷཀུཊཱི. ཏསྶཱ པརིཝེཎཾ ཏཐཱ. ཕལསམཱཔཏྟཱིཧི མུཧུཏྟཾ པཊིསལླཱིནོ. ཏཏོ ཏཏོཏི ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ¶ རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཋཱནཏོ, ཨུཔགནྟྭཱ, སམཱིཔེ ཝཱ ཋཱནཾ ཨུཔཊྛཱནཾ, བྷཛནཾ སེཝནནྟི ཨཏྠོ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ནིསཱིདནཊྛཱནེ, པུརིམཡཱམེ ཝཱ, ཏེསུ ཝཱ བྷིཀྑཱུསུ.
པཉྷཱཀཐནཱདིཝསེན ཨདྷིཔྤཱཡཾ སམྤཱདེནྟོ ‘‘དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏཱུ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཝཏྭཱ ཏསྶཱ ཨནེཀཱཝཡཝསངྒཧཎཏྠཾ ‘‘སཀལདསསཧསྶིལོཀདྷཱཏཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པུརེབྷཏྟཔཙྪཱབྷཏྟཔུརིམཡཱམེསུ མནུསྶཔརིསཱབཱཧུལླཏོ ཨོཀཱསཾ ཨལབྷིཏྭཱ ཨིདཱནི མཛ྄ཛྷིམཡཱམེཡེཝ ཨོཀཱསཾ ལབྷམཱནཱ, བྷགཝཏཱ ཝཱ ཀཏོཀཱསཏཱཡ ཨོཀཱསཾ ལབྷམཱནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀཱིདིསཾ པན པུཙྪནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱབྷིསངྑཏཾ ཨནྟམསོ ཙཏུརཀྑརམྤཱི’’ཏི. ཡཐཱབྷིསངྑཏནྟི ཨབྷིསངྑཏཱནུརཱུཔཾ, ཏདནཏིཀྐམྨ ཝཱ, ཨེཏེན ཡཐཱ ཏཐཱ ཨཏྟནོ པཊིབྷཱནཱནུརཱུཔཾ པུཙྪནྟཱིཏི དསྶེཏི.
པཙྪཱབྷཏྟཀཱལསྶ ཏཱིསུ བྷཱགེསུ པཋམབྷཱགེ སཱིཧསེཡྻཱཀཔྤནཾ ཨེཀནྟཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པུརེབྷཏྟཏོ པཊྛཱཡ ནིསཛྫཱཡ པཱིལི༹ཏསྶ སརཱིརསྶཱ’’ཏི. ཏེནེཝ ཧི པུབྦེ ‘‘སཙེ ཨཱཀངྑཏཱི’’ཏི ཏདཱ སཱིཧསེཡྻཱཀཔྤནསྶ ཨནིབདྡྷཏཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ. ཀིལཱསུབྷཱཝོ ཀིལམཐོ. སརཱིརསྶ ཀིལཱསུབྷཱཝམོཙནཏྠཾ ཙངྐམེན ཝཱིཏིནཱམེཏི སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. བུདྡྷཙཀྑུནཱཏི ཨཱསཡཱནུསཡཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟཉཱཎསངྑཱཏེན པཉྩམཚཊྛབལབྷཱུཏེན བུདྡྷཙཀྑུནཱ. ཏེན ཧི ལོཀཝོལོཀནབཱཧུལླཏཱཡ ཏཾ ‘‘བུདྡྷཙཀྑཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨིདཉྩ པཙྪིམཡཱམེ བྷགཝཏོ བཧུལཾ ཨཱཙིཎྞཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨཔྤེཀདཱ ཨཝསིཊྛབལཉཱཎེཧི, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེནེཝ ཙ བྷགཝཱ ཏམཏྠཾ སཱདྷེཏི.
‘‘པཙྪིམཡཱམཀིཙྩཾ ¶ ཀརོནྟོ ཨཉྙཱསཱི’’ཏི པུབྦེ ཝུཏྟམཏྠཾ སམཏྠེནྟོ ‘‘ཏསྨིཾ པན དིཝསེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཝསནྟཱནཾ ཨིདཾ པཉྩཝིདྷཾ ཀིཙྩཾ ཨཝིཛཧིཏམེཝ ཧོཏི སབྦཀཱལཾ སུཔྤཏིཊྛིཏསཏིསམྤཛཉྙཏྟཱ, ཏསྨཱ ཏདཧེཔི ཏདཝིཛཧནབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཨིདྷ པཉྩཝིདྷཀིཙྩཔཡོཛནནྟི དཊྛབྦཾ. ཙངྐམནྟི ཏཏྠ ཙངྐམནཱནུརཱུཔཊྛཱནཾ. ཙངྐམམཱནོ ཨཉྙཱསཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. པུབྦེ ཝུཏྟེ ཨཏྠདྭཡེ པཙྪིམཏྠཉྙེཝ གཧེཏྭཱ ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཨཱརབྦྷཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པུརིམཏྠོ ཧི པཀརཎཱདྷིགཏཏྟཱ སུཝིཉྙེཡྻོཏི.
‘‘ཨཐ ¶ ཁོ བྷགཝཱ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨིམཾ སངྑིཡདྷམྨཾ ཝིདིཏྭཱ ཡེན མཎྜལམཱལོ༹, ཏེནུཔསངྐམཱི’’ཏི ཨཡཾ སཱཝསེསཔཱཋོ, ཏསྨཱ ཨེཏཾ ཝིདིཏྭཱ, ཨེཝཾ ཙིནྟེཏྭཱ ཙ ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཉཏྭཱ ཙ པནསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨསྶ ཨེཏདཧོསཱིཏི ཨསྶ བྷགཝཏོ ཨེཏཾ པརིཝིཏཀྐནཾ, ཨེསོ ཝཱ ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨཧོསི, ལིངྒཝིཔལླཱསོཡཾ ‘‘ཨེཏདགྒ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༡.༡༨༨ ཨཱདཡོ) ཝིཡ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཀིཙྩཾ ན སབྦཐཱ པཱཀཊཾ. ནིརནྟརནྟི ཨནུཔུབྦཱརོཙནཝསེན ནིབྦིཝརཾ, ཡཐཱབྷཱསིཏསྶ ཝཱ ཨཱརོཙནཝསེན ནིབྦིསེསཾ. བྷཱཝནཔུཾསཀཉྩེཏཾ. ཏཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཀཏྭཱཏི ཏཾ ཡཐཱརོཙིཏཾ ཝཙནཾ ཨིམསྶ སུཏྟསྶ ཨུཔྤཏྟིཀཱརཎཾ ཀཏྭཱ, ཨིམསྶ ཝཱ སུཏྟསྶ དེསནཱཡ ཨུཔྤནྣཾ ཀཱརཎཾ ཀཏྭཱཏིཔི ཨཏྠོ. ཨཏྠ-སདྡོ ཙེཏྠ ཀཱརཎེ, ཏེན ཨིམསྶ སུཏྟསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀཾ ནིཀྑེཔཾ དསྶེཏི. དྭཱསཊྛིཡཱ ཋཱནེསཱུཏི དྭཱསཊྛིདིཊྛིགཏཊྛཱནེསུ. ཨཔྤཊིཝཏྟིཡནྟི སམཎེན ཝཱ བྲཱཧྨཎེན ཝཱ དེཝེན ཝཱ མཱརེན ཝཱ བྲཧྨུནཱ ཝཱ ཀེནཙི ཝཱ ལོཀསྨིཾ ཨནིཝཏྟིཡཾ. སཱིཧནཱདཾ ནདནྟོཏི སེཊྛནཱདསངྑཱཏཾ ཨབྷཱིཏནཱདཾ ནདནྟོ. ཡཾ པན ལོཀིཡཱ ཝདནྟི –
‘‘ཨུཏྟརསྨིཾ པདེ བྱགྒྷཔུངྒཝོསབྷཀུཉྫརཱ;
སཱིཧསདྡཱུལནཱགཱདྱཱ, པུམེ སེཊྛཏྠགོཙརཱ’’ཏི.
ཏཾ ཡེབྷུཡྻཝསེནཱཏི དཊྛབྦཾ. སཱིཧནཱདསདིསཾ ཝཱ ནཱདཾ ནདནྟོ. ཨཡམཏྠོ སཱིཧནཱདསུཏྟེན (ཨ. ནི. ༦.༦༤; ༡༠.༢༡) དཱིཔེཏབྦོ. ཡཐཱ ཝཱ ཀེསརོ མིགརཱཛཱ སཧནཏོ, ཧནནཏོ, ཙ ‘‘སཱིཧོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ ཏཐཱགཏོཔི ལོཀདྷམྨཱནཾ སཧནཏོ, པརཔྤཝཱདཱནཾ ཧནནཏོ ཙ ‘‘སཱིཧོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྨཱ སཱིཧསྶ ཏཐཱགཏསྶ ནཱདཾ ནདནྟོཏིཔི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཡཐཱ ཧི སཱིཧོ སཱིཧབལེན སམནྣཱགཏོ སབྦཏྠ ཝིསཱརདོ ཝིགཏལོམཧཾསོ སཱིཧནཱདཾ ནདཏི, ཨེཝཾ ཏཐཱགཏསཱིཧོཔི ཏཐཱགཏབལེཧི སམནྣཱགཏོ ཨཊྛསུ པརིསཱསུ ཝིསཱརདོ ཝིགཏལོམཧཾསོ ‘‘ཨིམེ དིཊྛིཊྛཱནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ནཱནཱཝིདྷདེསནཱཝིལཱསསམྤནྣཾ སཱིཧནཱདཾ ནདཏི ¶ . ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘སཱིཧོཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ. ཡཾ ཁོ བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ པརིསཱཡ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཨིདམསྶ ཧོཏི སཱིཧནཱདསྨི’’ནྟི (ཨ. ནི. ༡༠.༢༡). ‘‘ཨིམེ ¶ དིཊྛིཊྛཱནཱ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཧི ཨིདྷ ཝཀྑམཱནདེསནཱཡེཝ སཱིཧནཱདོ. ཏེསཾ ‘‘ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཀྑམཱནནཡེན པཙྩཡཱཀཱརསྶ སམོདྷཱནམྤི ཝེདིཏབྦཾ. སིནེརུཾ…པེ… ཝིཡ ཙཱཏི ཨུཔམཱདྭཡེན བྲཧྨཛཱལདེསནཱཡ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏྟཱ སུདུཀྐརཏཾ དསྶེཏི. སུཝཎྞཀཱུཊེནཱཏི སུཝཎྞམཡཔཧརཎོཔཀརཎཝིསེསེན. རཏནནིཀཱུཊེན ཝིཡ ཨགཱརཾ ཨརཧཏྟནིཀཱུཊེན བྲཧྨཛཱལསུཏྟནྟཾ ནིཊྛཔེནྟོ, ནིཀཱུཊེནཱཏི ཙ ནིཊྛཱནགཏེན ཨཙྩུགྒཏཀཱུཊེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཉྩ ཨརཧཏྟཕལཔརིཡོསཱནཏྟཱ སབྦགུཎཱནཾ ཏདེཝ སབྦེསཾ ཨུཏྟརིཏརནྟི ཝུཏྟཾ. པུརིམོ པན མེ-སདྡོ དེསནཱཔེཀྑོཏི པརིནིབྦུཏསྶཱཔི མེ སཱ དེསནཱ ཨཔརབྷཱགེ པཉྩཝསྶསཧསྶཱནཱིཏི ཨཏྠོ ཡུཏྟོ. སཝནཨུགྒཧཎདྷཱརཎཝཱཙནཱདིཝསེན པརིཙཡཾ ཀརོནྟེ, ཏཐཱ ཙ པཊིཔནྣེ ནིབྦཱནཾ སམྤཱཔིཀཱ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཡདགྒེན ཡེནཱཏི ཀརཎནིདྡེསོ, ཏདགྒེན ཏེནཱ ཏིཔི དཊྛབྦཾ. ཨེཏནྟི ‘‘ཡེན ཏེནཱ’’ཏི ཨེཏཾ པདདྭཡཾ. ཏཏྠཱཏི ཧི ཏསྨིཾ མཎྜལམཱལེ༹ཏི ཨཏྠོ. ཡེནཱཏི ཝཱ བྷུམྨཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ. ཏེནཱཏི པན ཨུཔཡོགཏྠེ. ཏསྨཱ ཏཏྠཱཏི ཏཾ མཎྜལམཱལ༹ནྟིཔི ཝདནྟི. ཨུཔསངྐམཱིཏི ཙ ཨུཔསངྐམནྟོཏི ཨཏྠོ པཙྩུཔྤནྣཀཱལསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ, ཏདུཔསངྐམནསྶ པན ཨཏཱིཏབྷཱཝསྶ སཱུཙནཏོ ‘‘ཨུཔསངྐམཱི’’ཏི ཏཀྐཱལཱཔེཀྑནཝསེན ཨཏཱིཏཔཡོགོ ཝུཏྟོ. ཨེཝཉྷི ‘‘ཨུཔསངྐམིཏྭཱ’’ཏི ཝཙནཾ སཱུཔཔནྣཾ ཧོཏི. ཨིཏརཐཱ དྭིནྣམྤི ཝཙནཱནཾ ཨཏཱིཏཀཱལིཀཏྟཱ ཏཐཱཝཏྟབྦམེཝ ན སིཡཱ. ཨུཔསངྐམནསྶ ཙ གམནཾ, ཨུཔགམནཉྩཱཏི དྭིདྷཱ ཨཏྠོ, ཨིདྷ པན གམནམེཝ. སམྤཏྟུཀཱམཏཱཡ ཧི ཡཾ ཀིཉྩི ཋཱནཾ གཙྪནྟོ ཏཾ ཏཾ པདེསཱཏིཀྐམནཝསེན ‘‘ཏཾ ཋཱནཾ ཨུཔསངྐམི ཨུཔསངྐམནྟོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ལབྷཏི, ཏེནཱཧ ‘‘ཏཏྠ གཏོ’’ཏི, ཏེན ཨུཔགམནཏྠཾ ནིཝཏྟེཏི. ཡཉྷི ཋཱནཾ པཏྟུམིཙྪནྟོ གཙྪཏི, ཏཾ པཏྟཏཱཡེཝ ‘‘ཨུཔགམན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཡམེཏྠ ན སཾཝཎྞིཏཾ ‘‘ཨུཔསངྐམིཏྭཱ’’ཏི པདཾ, ཏཾ ཨུཔསངྐམནཔརིཡོསཱནདཱིཔནཾ. ཨཐ ཝཱ གཏོཏི ཨུཔགཏོ. ཨནུཔསགྒོཔི ཧི སདྡོ སཨུཔསགྒོ ཝིཡ ཨཏྠནྟརཾ ཝདཏི སཨུཔསགྒོཔི ཨནུཔསགྒོ ཝིཡཱཏི. ཨཏོ ‘‘ཨུཔསངྐམིཏྭཱ’’ཏི པདསྶ ཨེཝཾ ཨུཔགཏོ ཏཏོ ཨཱསནྣཏརཾ བྷིཀྑཱུནཾ སམཱིཔསངྑཱཏཾ པཉྷཾ ཝཱ ཀཐེཏུཾ, དྷམྨཾ ཝཱ དེསེཏུཾ སཀྐུཎེཡྻཊྛཱནཾ ཨུཔགནྟྭཱཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཔིཙ ཡེནཱཏི ཧེཏུམྷི ཀརཎཝཙནཾ. ཡེན ཀཱརཎེན བྷགཝཏཱ སོ ¶ མཎྜལམཱལོ༹ ཨུཔསངྐམིཏབྦོ, ཏེན ཀཱརཎེན ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཱརཎཾ པན ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟམེཝ.
པཉྙཏྟེ ¶ ཨཱསནེ ནིསཱིདཱིཏི ཨེཏྠ ཀེནིདཾ པཉྙཏྟནྟི ཨནུཡོགེ སཏི བྷིཀྑཱུཧཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘བུདྡྷཀཱལེ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བུདྡྷཀཱལེཏི དྷརམཱནསྶ བྷགཝཏོ ཀཱལེ. ཝིསེསནྟི ཡཐཱལདྡྷཏོ ཨུཏྟརི ཛྷཱནམགྒཕལཾ. ཨཐཱཏི སཾསཡཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཡདི པསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝིཏཀྐཡམཱནཾ ནཾ བྷིཀྑུནྟི སམྦནྡྷོ, ཏཐཱ ཏཏོ པསྶནཧེཏུ དསྶེཏྭཱ, ཨོཝདིཏྭཱཏི ཙ. ཨནམཏགྒེཏི ཨནཱདིམཏི. ཨཱཀཱསཾ ཨུཔྤཏིཏྭཱཏི ཨཱཀཱསེ ཨུགྒནྟྭཱ. ཨཱིདིསེསུ ཧི བྷུམྨཏྠོ ཨེཝ ཡུཛྫཏཱིཏི ཨུདཱནཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ. བྷཱརོཏི ཏངྑཎེཡེཝ བྷགཝཏོ ཨནུཙྪཝིཀཱསནསྶ དུལླབྷཏྟཱ གརུཀམྨཾ. ཕལཀནྟི ནིསཱིདནཏྠཱཡ ཀཏཾ ཕལཾ. ཀཊྛཀནྟི ནིསཱིདནཡོགྱཾ ཕལཀཏོ ཨཉྙཾ དཱརུཀྑནྡྷཾ. སངྐཌྜྷིཏྭཱཏི སཾཧརིཏྭཱ. ཏཏྠཱཏི པུརཱཎཔཎྞེསུ, ཀེཝལཾ ཏེསུ ཨེཝ ནིསཱིདིཏུམནནུཙྪཝིཀཏྟཱ ཏཐཱ ཝུཏྟཾ, ཏཏྠཱཏི ཝཱ ཏེསུ པཱིཋཱདཱིསུ. ཨེཝཾ སཏི སངྐཌྜྷིཏྭཱ པཉྙཔེནྟཱིཏི ཨཏྠཝསཱ ཝིབྷཏྟིཾ ཝིཔརིཎཱམེཏྭཱ སམྦནྡྷོ. པཔྥོཊེཏྭཱཏི ཡཐཱཋིཏཾ རཛོཛལླཱདི-སཾཀིཎྞམནནུརཱུཔནྟི ཏབྦིསོདྷནཏྠཾ སཉྩཱལེཏྭཱ. ‘‘ཨམྷཱཀཾ ཨཱིདིསཱ ཀཐཱ ཨཉྙཏརིསྶཱ དེསནཱཡ ཀཱརཎཾ བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟཱ, ཨཝསྶཾ བྷགཝཱ ཨཱགམིསྶཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ ཡཐཱནིསཱིདནཾ སནྡྷཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨིདྷཱགཏོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ ཏཱཝཀཱལིཀཾ གཎྷིཏྭཱ པརིབྷུཉྫཏཱུ’’ཏི རཉྙཱ ཋཔིཏཾ, ཏེན ཙ ཨཱགཏཀཱལེ པརིབྷུཏྟཾ ཨཱསནཾ རཉྙོ ནིསཱིདནཱསནནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ན ཧི ཏཐཱ ཨཊྛཔིཏཾ བྷིཀྑཱུཧི པརིབྷུཉྫིཏུཾ, བྷགཝཏོ ཙ པཉྙཔེཏུཾ ཝཊྚཏི. ཏསྨཱ ཏཱདིསཾ རཉྙོ ནིསཱིདནཱསནཾ པཱལི༹ཡཾ ཀཐིཏནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཾ སནྡྷཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨདྷིམུཏྟིཉཱཎནྟི ཙ སཏྟཱནཾ ནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱརམྨཎཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, བལཉཱཎཉྩ, ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ.
‘‘ནིསཛྫཱ’’ཏི ཨིདཾ ནིསཱིདནཔརིཡོསཱནདཱིཔནནྟི དསྶེཏི ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ‘‘ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨིམེ སངྑིཡདྷམྨཾ ཝིདིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཛཱནནྟོཡེཝ པུཙྪཱིཏི ཨཡམཏྠོ སིདྡྷོཏི ཨཱཧ ‘‘ཛཱནནྟོཡེཝཱ’’ཏི. ཨསཏི ཀཐཱཝཏྠུམྷི ཏདནུརཱུཔཱ ཨུཔརཱུཔརི ཝཏྟབྦཱ ཝིསེསཀཐཱ ན སམཱུཔབྲཱུཧཏཱིཏི ཀཐཱསམུཊྛཱཔནཏྠཾ པུཙྪནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ནུ-ཨིཏི པུཙྪནཏྠེ. ཨས-སདྡོ པཝཏྟནཏྠེཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཏམཱཡ ནུ…པེ… བྷཝཐཱ’’ཏི. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ ཋཱནེ ¶ སནྡྷིཝསེན ཨུཀཱརསྶ ཨོཀཱརཱདེསོཝ, ན པཋམཱཡ པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཏོ ཝིསེསོཏི དསྶེཏི ‘‘ཏསྶཱཔི པུརིམོཡེཝ ཨཏྠོ’’ཏི ཨིམིནཱ. པུརིམོཡེཝཏྠོཏི ཙ ‘‘ཀཏམཱཡ ནུ བྷཝཐཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟོ ཨཏྠོ.
‘‘ཀཱ ཙ པནཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཙ-སདྡོ བྱཏིརེཀེ ‘‘ཡོ ཙ བུདྡྷཉྩ དྷམྨཉྩ, སངྒྷཉྩ སརཎཾ གཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. བྱཏིརེཀོ ཙ ནཱམ པུབྦེ ཝུཏྟཏྠཱཔེཀྑཀོ ཝིསེསཱཏིརེཀཏྠོ, སོ ཙ ཏཾ པུབྦེ ཡཐཱཔུཙྪིཏཱཡ ཀཐཱཡ ཝཀྑམཱནཾ ཝིཔྤཀཏབྷཱཝསངྑཱཏཾ བྱཏིརེཀཏྠཾ ཛོཏེཏི. པན-སདྡོ ཝཙནཱལངྐཱརོ ¶ . ཏཱདིསོ པན ཨཏྠོ སདྡསཏྠཏོཝ སུཝིཉྙེཡྻོཏི ཀཏྭཱ ཏདཉྙེསམེཝ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨནྟརཱཀཐཱཏི ཀམྨཊྛཱན…པེ… ཀཐཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱདཡོ སམཎཀརཎཱིཡབྷཱུཏཱཏི ཨནྟརཱསདྡེན ཨཔེཀྑིཏེ ཀརཎཱིཡཝིསེསེ སམྦནྡྷཱཔཱདཱནབྷཱཝེན ཝཏྟབྦེ ཏེསམེཝ ཝཏྟབྦརཱུཔཏྟཱ ‘‘ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱདཱིན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཡཱཡ ཧི ཀཐཱཡ ཏེ བྷིཀྑཱུ སནྣིསིནྣཱ, སཱ ཨེཝ ཨནྟརཱཀཐཱ ཝིཔྤཀཏཱ ཝིསེསེན པུན པུཙྪཱིཡཏི, ན ཏདཉྙེ ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱདཡོཏི. ཨནྟརཱསདྡསྶ ཨཉྙཏྠམཱཧ ‘‘ཨཉྙཱ, ཨེཀཱ’’ཏི ཙ. པརིཡཱཡཝཙནཉྷེཏཾ པདདྭཡཾ. ཡསྨཱ ཨཉྙཏྠེ ཨཡཾ ཨནྟརཱསདྡོ ‘‘བྷཱུམནྟརཾ, སམཡནྟར’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཏསྨཱ ‘‘ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱདཱིན’’ནྟི ནིསྶཀྐཏྠེ སཱམིཝཙནཾ དཊྛབྦཾ. ཝེམཛ྄ཛྷེ ཝཱ ཨནྟརཱསདྡོ, སཱ པན ཏེསཾ ཝེམཛ྄ཛྷབྷཱུཏཏྟཱ ཨཉྙཱཡེཝ, ཏེཧི ཙ ཨསམྨིསྶཏྟཱ ཝིསུཾ ཨེཀཱཡེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཉྙཱ, ཨེཀཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ. པཀཱརེན ཀརཎཾ པཀཏོ, ཏཏོ ཝིགཏཱ, ཝིགཏཾ ཝཱ པཀཏཾ ཡསྶཱཏི ཝིཔྤཀཏཱ, ཨཔརིནིཊྛིཏཱ. སིཁནྟི པརིཡོསཱནཾ. ཨཡཾ པན ཏདབྷིསམྦནྡྷཝསེན ཨུཏྟརི ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱ, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ནཱཧ’’ནྟིཨཱདི. ཀཐཱབྷངྒཏྠནྟི ཀཐཱཡ བྷཉྫནཏྠཾ. ཨཏྠཏོ ཨཱཔནྣཏྟཱ སབྦཉྙུཔཝཱརཎཾ པཝཱརེཏི. ཨནིཡྻཱནིཀཏྟཱ སགྒམོཀྑམགྒཱནཾ ཏིརཙྪཱནབྷཱུཏཱ ཀཐཱ ཏིརཙྪཱནཀཐཱ. ཏིརཙྪཱནབྷཱུཏཱཏི ཙ ཏིརོཀརཎབྷཱུཏཱ, ཝིབནྡྷནབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱདི-སདྡེན ཙེཏྠ ཙོརམཧཱམཏྟསེནཱབྷཡཀཐཱདིཀཾ ཨནེཀཝིཧིཏཾ ནིརཏྠཀཀཐཾ སངྒཎྷཱཏི. ཨཡཾ ཀཐཱ ཨེཝཱཏི ཨནྟོགདྷཱཝདྷཱརཎཏཾ ¶ , ཨཉྙཏྠཱཔོཧནཾ ཝཱ སནྡྷཱཡ ཙེཏཾ ཝུཏྟཾ. ཨཐཱཏི ཏསྶཱ ཨཝིཔྤཀཏཀཱལེཡེཝ. ‘‘ཏཾ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠཏོ ཨཱཔནྣམཱཧ. ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ. ནནུ ཙ ཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི སཱ ཀཐཱ ‘‘ཨིཏི ཧ མེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱདྷིཔྤཱཡཾ ནིཊྛཱཔིཏཱཡེཝཱཏི? ན ནིཊྛཱཔིཏཱ བྷགཝཏོ ཨུཔསངྐམནེན ཨུཔཙྪིནྣཏྟཱ. ཡདི ཧི བྷགཝཱ ཏསྨིཾ ཁཎེ ན ཨུཔསངྐམེཡྻ, བྷིཡྻོཔི ཏཔྤཊིབདྡྷཱཡེཝ ཏཐཱ པཝཏྟེཡྻུཾ, བྷགཝཏོ ཨུཔསངྐམནེན པན ན པཝཏྟེསུཾ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཡཾ ནོ…པེ… ཨནུཔྤཏྟོ’’ཏི.
ཨིདཱནི ནིདཱནསྶ, ནིདཱནཝཎྞནཱཡ ཝཱ པརིནིཊྛིཏབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནསྶཱནུཀཱུལབྷཱཝམྤི སམཏྠེཏུཾ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྟཱཝཏཱཏི ཧི ཨེཏྟཀེན ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཀྐམེན ཡཾ ནིདཱནཾ བྷཱསིཏནྟི ཝཱ ཨེཏྟཀེན ‘‘ཏཏྠ ཨེཝནྟི ནིཔཱཏཔད’’ནྟིཨཱདིཝཙནཀྐམེན ཨཏྠཝཎྞནཱ སམཏྟཱཏི ཝཱ དྭིདྷཱ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ‘‘ཀམལ…པེ… སལིལཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པན ཏསྶ ནིདཱནསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནསྶཱནུཀཱུལབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ཏཏྠ ཀམལཀུཝལཡུཛྫལཝིམལསཱདྷུརསསལིལཱཡཱཏི ཀམལསངྑཱཏེཧི པདུམཔུཎྜརཱིཀསེཏུཔྤལརཏྟུཔྤལེཧི ¶ ཙེཝ ཀུཝལཡསངྑཱཏེན ནཱིལུཔྤལེན ཙ ཨུཛྫལཝིམལསཱདྷུརསསལིལཝཏིཡཱ. ནིམྨལསིལཱཏལརཙནཝིལཱསསོབྷིཏརཏནསོཔཱནནྟི ནིམྨལེན སིལཱཏལེན རཙནཱཡ ཝིལཱསེན ལཱིལཱཡ སོབྷིཏརཏནསོཔཱནཝནྟཾ, ནིམྨལསིལཱཏལེན ཝཱ རཙནཝིལཱསེན, སུསངྑཏཀིརིཡཱསོབྷེན ཙ སོབྷིཏརཏནསོཔཱནཾ, ཝིལཱསསོབྷིཏསདྡེཧི ཝཱ ཨཏིཝིཡ སོབྷིཏབྷཱཝོ ཝུཏྟོ. ཝིཔྤཀིཎྞམུཏྟཱཏལསདིསཝཱལུཀཱཙུཎྞཔཎྜརབྷཱུམིབྷཱགནྟི ཝིཝིདྷེན པཀིཎྞཱཡ མུཏྟཱཡ ཏལསདིསཱནཾ ཝཱལུཀཱནཾ ཙུཎྞེཧི པཎྜརཝཎྞབྷཱུམིབྷཱགཝནྟཾ. སུཝིབྷཏྟབྷིཏྟིཝིཙིཏྲཝེདིཀཱཔརིཀྑིཏྟསྶཱཏི སུཊྛུ ཝིབྷཏྟཱཧི བྷིཏྟཱིཧི ཝིཙིཏྲསྶ, ཝེདིཀཱཧི པརིཀྑིཏྟསྶ ཙ. ཨུཙྩཏརེན ནཀྑཏྟཔཐཾ ཨཱཀཱསཾ ཕུསིཏུཀཱམཏཱཡ ཝིཡ, ཝིཛམྦྷིཏསདྡེན ཙེཏསྶ སམྦནྡྷོ. ཝིཛམྦྷིཏསམུསྶཡསྶཱཏི ཝིཀྐཱིལ༹ནསམཱུཧཝནྟསྶ. དནྟམཡསཎྷམུདུཕལཀཀཉྩནལཏཱཝིནདྡྷམཎིགཎཔྤབྷཱསམུདཡུཛྫལསོབྷནྟི དནྟམཡེ ཨཏིཝིཡ སིནིདྡྷཕལཀེ ཀཉྩནམཡཱཧི ལཏཱཧི ཝིནདྡྷཱནཾ མཎཱིནཾ གཎཔྤབྷཱསམུདཱཡེན སམུཛྫལསོབྷཱསམྤནྣཾ. སུཝཎྞཝལཡནུཔུརཱདིསངྒྷཊྚནསདྡསམྨིསྶིཏཀཐིཏཧསིཏ- མདྷུརསྶརགེཧཛནཝིཙརིཏསྶཱཏི སུཝཎྞམཡནིཡུརཔཱདཀཊཀཱདཱིནཾ ¶ ཨཉྙམཉྙཾ སངྒྷཊྚནེན ཛནིཏསདྡེཧི སམྨིསྶིཏཀཐིཏསརཧསིཏསརསངྑཱཏེན མདྷུརསྶརེན སམྤནྣཱནཾ གེཧནིཝཱསཱིནཾ ནརནཱརཱིནཾ ཝིཙརིཏཊྛཱནབྷཱུཏསྶ. ཨུལཱ༹རིསྶརིཡཝིབྷཝསོབྷིཏསྶཱཏི ཨུལཱ༹རཏཱསམྤནྣཛནཨིསྶརིཡསམྤནྣཛནཝིབྷཝསམྤནྣཛནེཧི, ཏནྣིཝཱསཱིནཾ ཝཱ ནརནཱརཱིནཾ ཨུཏྟམཱདྷིཔཙྩབྷོགེཧི སོབྷིཏསྶ. སུཝཎྞརཛཏམཎིམུཏྟཱཔཝཱལཱ༹དིཛུཏིཝིསྶརཝིཛྫོཏིཏསུཔྤཏིཊྛིཏཝིསཱལ དྭཱརབཱཧནྟི སུཝཎྞརཛཏནཱནཱམཎིམུཏྟཱཔཝཱལཱ༹དཱིནཾ ཛུཏཱིཧི པབྷསྶརཝིཛྫོཏིཏསུཔྤཏིཊྛིཏཝིཏྠཏདྭཱརབཱཧཾ.
ཏིཝིདྷསཱིལཱདིདསྶནཝསེན བུདྡྷསྶ གུཎཱནུབྷཱཝཾ སམྨཱ སཱུཙེཏཱིཏི བུདྡྷགུཎཱནུབྷཱཝསཾསཱུཙཀཾ, ཏསྶ. ཀཱལོ ཙ དེསོ ཙ དེསཀོ ཙ ཝཏྠུ ཙ པརིསཱ ཙ, ཏཱསཾ ཨཔདེསེན ནིདསྶནེན པཊིམཎྜིཏཾ ཏཐཱ.
ཀིམཏྠཾ པནེཏྠ དྷམྨཝིནཡསངྒཧེ ཀརིཡམཱནེ ནིདཱནཝཙནཾ ཝུཏྟཾ, ནནུ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཝཙནསྶེཝ སངྒཧོ ཀཱཏབྦོཏི? ཝུཙྩཏེ – དེསནཱཡ ཋིཏིཨསམྨོསསདྡྷེཡྻབྷཱཝསམྤཱདནཏྠཾ. ཀཱལདེསདེསཀཝཏྠུཔརིསཱཔདེསེཧི ཨུཔནིབནྡྷིཏྭཱ ཋཔིཏཱ ཧི དེསནཱ ཙིརཊྛིཏིཀཱ ཧོཏི, ཨསམྨོསདྷམྨཱ, སདྡྷེཡྻཱ ཙ དེསཀཱལཝཏྠུཧེཏུནིམིཏྟེཧི ཨུཔནིབནྡྷོ ཝིཡ ཝོཧཱརཝིནིཙྪཡོ, ཏེནེཝ ཙཱཡསྨཏཱ མཧཱཀསྶཔེན ‘‘བྲཧྨཛཱལཾ ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༣༩) དེསཱདིཔུཙྪཱསུ ཀཏཱསུ ཏཱསཾ ཝིསྶཛྫནཾ ¶ ཀརོནྟེན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡཏྠེརེན ནིདཱནཾ བྷཱསིཏནྟི ཏདེཝིདྷཱཔི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཱལདེསདེསཀཝཏྠུཔརིསཱཔདེསཔཊིམཎྜིཏཾ ནིདཱན’’ནྟི.
ཨཔིཙ སཏྠུསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཏཐཱགཏསྶ ཧི བྷགཝཏོ པུབྦ-རཙནཱ-ནུམཱནཱགམ-ཏཀྐཱབྷཱཝཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷཏྟསིདྡྷི. སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝེན ཧིསྶ པུརེཏརཾ རཙནཱཡ, ‘‘ཨེཝམྤི ནཱམ བྷཝེཡྻཱ’’ཏི ཨནུམཱནསྶ, ཨཱགམནྟརཾ ནིསྶཱཡ པརིཝིཏཀྐསྶ ཙ ཨབྷཱཝོ སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཙཱརཏཱཡ ཨེཀཔྤམཱཎཏྟཱ ཉེཡྻདྷམྨེསུ. ཏཐཱ ཨཱཙརིཡམུཊྛིདྷམྨམཙྪརིཡསཱསནསཱཝཀཱནུརོདྷབྷཱཝཏོ ཁཱིཎཱསཝཏྟསིདྡྷི. ཁཱིཎཱསཝཏཱཡ ཧི ཨཱཙརིཡམུཊྛིཨཱདཱིནམབྷཱཝོ, ཝིསུདྡྷཱ ཙ པརཱནུགྒཧཔྤཝཏྟི. ཨིཏི དེསཀསཾཀིལེསབྷཱུཏཱནཾ དིཊྛིསཱིལསམྤཏྟིདཱུསཀཱནཾ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨབྷཱཝསཾསཱུཙཀེཧི ¶ , ཉཱཎཔྤཧཱནསམྤདཱབྷིབྱཉྫནཀེཧི ཙ སམྦུདྡྷཝིསུདྡྷབྷཱཝེཧི པུརིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷི. ཏཏོཡེཝ ཙ ཨནྟརཱཡིཀནིཡྻཱནིཀེསུ སམྨོཧཱབྷཱཝསིདྡྷིཏོ པཙྪིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷཱིཏི བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫསམནྣཱགམོ, ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཔཊིཔཏྟི ཙ ནིདཱནཝཙནེན པཀཱསིཏཱ ཧོཏི སམྤཏྟཔརིསཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནེན དྷམྨདེསནཱདཱིཔནཏོ, ‘‘ཛཱནཏཱ པསྶཏཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཏོ ཙ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྠུསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི.
ཨཔིཙ སཱསནསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཉཱཎཀརུཎཱཔརིགྒཧིཏསབྦཀིརིཡསྶ ཧི བྷགཝཏོ ནཏྠི ནིརཏྠིཀཱ པཝཏྟི, ཨཏྟཧིཏཏྠཱ ཝཱ, ཏསྨཱ པརེསཾཡེཝ ཧིཏཱཡ པཝཏྟསབྦཀིརིཡསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཀལམྤི ཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨཾ ཡཐཱཔཝཏྟཾ ཝུཙྩམཱནཾ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ སཏྟཱནཾ ཨནུསཱསནཊྛེན སཱསནཾ, ན ཀབྦརཙནཱ. ཏཡིདཾ སཏྠུ ཙརིཏཾ ཀཱལདེསདེསཀཝཏྠུཔརིསཱཔདེསེཧི སདྡྷིཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ནིདཱནཝཙནེཧི ཡཐཱསམྦྷཝཾ པཀཱསཱིཡཏི. ཨཐ ཝཱ སཏྠུནོ པམཱཎབྷཱཝཔྤཀཱསནེན སཱསནསྶ པམཱཎབྷཱཝཔྤཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ, ཏཉྩསྶ པམཱཎབྷཱཝདསྶནཾ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཏཐཱགཏསྶ གུཎཝིསིཊྛསབྦསཏྟུཏྟམབྷཱཝདཱིཔནེན ཙེཝ ‘‘ཛཱནཏཱ པསྶཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎཱདིཔཡོགདཱིཔནེན ཙ ཝིབྷཱཝིཏཾ ཧོཏི, ཨིདམེཏྠ ནིདཱནཝཙནཔཡོཛནསྶ མུཁམཏྟནིདསྶནཾ. ཀོ ཧི སམཏྠོ བུདྡྷཱནུབུདྡྷེན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན བྷཱསིཏསྶ ནིདཱནསྶ པཡོཛནཱནི ནིརཝསེསཏོ ཝིབྷཱཝིཏུནྟི. ཧོནྟི ཙེཏྠ –
‘‘དེསནཱཙིརཊྛིཏཏྠཾ, ཨསམྨོསཱཡ བྷཱསིཏཾ;
སདྡྷཱཡ ཙཱཔི ནིདཱནཾ, ཝེདེཧེན ཡསསྶིནཱ.
སཏྠུསམྤཏྟིཡཱ ¶ ཙེཝ, སཱསནསམྤདཱཡ ཙ;
ཏསྶ པམཱཎབྷཱཝསྶ, དསྶནཏྠམྤི བྷཱསིཏ’’ནྟི.
ཨིཏི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡ པརམསུཁུམགམྦྷཱིརདུརནུབོདྷཏྠཔརིདཱིཔནཱཡ སུཝིམལཝིཔུལཔཉྙཱཝེཡྻཏྟིཡཛནནཱཡ ཨཛྫཝམདྡཝསོརཙྩསདྡྷཱསཏིདྷིཏིབུདྡྷིཁནྟིཝཱིརིཡཱདིདྷམྨསམངྒིནཱ སཱཊྛཀཐེ པིཊཀཏྟཡེ ཨསངྒཱསཾཧཱིརཝིསཱརདཉཱཎཙཱརིནཱ ཨནེཀཔྤབྷེདསཀསམཡསམཡནྟརགཧནཛ྄ཛྷོགཱཧིནཱ མཧཱགཎིནཱ མཧཱཝེཡྻཱཀརཎེན ཉཱཎཱབྷིཝཾསདྷམྨསེནཱཔཏིནཱམཐེརེན ¶ མཧཱདྷམྨརཱཛཱདྷིརཱཛགརུནཱ ཀཏཱཡ སཱདྷུཝིལཱསིནིཡཱ ནཱམ ལཱིནཏྠཔཀཱསནིཡཱ ཨབྦྷནྟརནིདཱནཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔཀཱསནཱ.
ནིདཱནཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༥. ཨེཝཾ ཨབྦྷནྟརནིདཱནསཾཝཎྞནཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ཡཐཱནིཀྑིཏྟསྶ སུཏྟསྶ སཾཝཎྞནཾ ཀརོནྟོ ཨནུཔུབྦཱཝིརོདྷིནཱི སཾཝཎྞནཱ ཀམཱནཏིཀྐམནེན བྱཱཀུལདོསཔྤཧཱཡིནཱི, ཝིཉྙཱུནཉྩ ཙིཏྟཱརཱདྷིནཱི, ཨཱགཏབྷཱརོ ཙ ཨཝསྶཾ ཨཱཝཧིཏབྦོཏི སཾཝཎྞཀསྶ སམྤཏྟབྷཱརཱཝཧནེན པཎྜིཏཱཙཱརསམཏིཀྐམཱབྷཱཝཝིབྷཱཝིནཱི, ཏསྨཱ ཏདཱཝིཀརཎསཱདྷཀཾ སཾཝཎྞནོཀཱསཝིཙཱརཎཾ ཀཱཏུམཱཧ ‘‘ཨིདཱནཱི’’ཏིཨཱདི. ནིཀྑིཏྟསྶཱཏི དེསིཏསྶ, ‘‘དེསནཱ ནིཀྑེཔོ’’ཏི ཧི ཨེཏཾ ཨཏྠཏོ བྷིནྣམྤི སརཱུཔཏོ ཨེཀམེཝ, དེསནཱཔི ཧི དེསེཏབྦསྶ སཱིལཱདིཨཏྠསྶ ཝེནེཡྻསནྟཱནེསུ ནིཀྑིཔནཏོ ‘‘ནིཀྑེཔོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ནནུ སུཏྟམེཝ སཾཝཎྞཱིཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱ པནེསཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – སུཏྟནིཀྑེཔཾ ཝིཙཱརེཏྭཱ ཝུཙྩམཱནཱ སཾཝཎྞནཱ ‘‘ཨཡཾ དེསནཱ ཨེཝཾསམུཊྛཱནཱ’’ཏི སུཏྟསྶ སམྨདེཝ ནིདཱནཔརིཛ྄ཛྷཱནེན ཏབྦཎྞནཱཡ སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ པཱཀཊཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏདེཝ སཱདྷཱརཎཏོ པཋམཾ ཝིཙཱརཡིསྶཱམཱཏི. ཡཱ ཧི སཱ ཀཐཱ སུཏྟཏྠསཾཝཎྞནཱཔཱཀཊཀཱརིནཱི, སཱ སབྦཱཔི སཾཝཎྞཀེན ཝཏྟབྦཱ. ཏདཏྠཝིཛཱནནུཔཱཡཏྟཱ ཙ སཱ པརིཡཱཡེན སཾཝཎྞནཱཡེཝཱཏི. ཨིདྷ པན ཏསྨིཾ ཝིཙཱརིཏེ ཡསྶཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨིདཾ སུཏྟཾ ནིཀྑིཏྟཾ, ཏསྶཱ ཝིབྷཱགཝསེན ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༥), ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༧), ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༢༨) ཙ ཝུཏྟཱནཾ སུཏྟཔདེསཱནཾ སཾཝཎྞནཱ ཝུཙྩམཱནཱ ཏཾཏཾཨནུསནྡྷིདསྶནསུཁཏཱཡ སུཝིཉྙེཡྻཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏཏྠ ཡཐཱ ཨནེཀསཏཨནེཀསཧསྶབྷེདཱནིཔི སུཏྟནྟཱནི སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིསཱསནཔཊྛཱནནཡེན སོལ༹སཝིདྷབྷཱཝཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི, ཨེཝཾ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདི-སུཏྟ-ནིཀྑེཔཝསེན ཙཏུབྦིདྷབྷཱཝནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏི. ནནུ སཾསགྒབྷེདོཔི ¶ སམྦྷཝཏི, ཨཐ ཀསྨཱ ‘‘ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི? སཾསགྒབྷེདསྶ སབྦཏྠ ཨལབྦྷམཱནཏྟཱ. ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ, ཧི ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀེཧི སདྡྷིཾ སཾསགྒབྷེདོ སམྦྷཝཏི. ‘‘ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ¶ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ པུཙྪཱཝསིཀོ ཙ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ པུཙྪཱཝསིཀོ ཙ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ཙ པུཙྪཱཝསིཀོ ཙ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ པུཙྪཱཝསིཀོ ཙཱ’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནུསནྡྷིསབྦྷཱཝཏོ. ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཊྛུཔྤཏྟཱིནཾ པན ཨཉྙམཉྙཾ སཾསགྒོ ནཏྠི, ཏསྨཱ ནིརཝསེསཾ པཏྠཱརནཡེན སཾསགྒབྷེདསྶ ཨལབྦྷནཏོ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨཐ ཝཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡེནཔི སིཡཱ སཾསགྒབྷེདོ, ཏདནྟོགདྷཏྟཱ པན སཾསགྒཝསེན ཝུཏྟཱནཾ སེསནིཀྑེཔཱནཾ མཱུལནིཀྑེཔེཡེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨིམསྨིཾ པན ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཡཐཱརཧཾ ཨེཀཀདུཀཏིཀཙཏུཀཝསེན སཱསནཔཊྛཱནནཡེན སུཏྟནིཀྑེཔཱ ཝཏྟབྦཱཏི ནཡམཏྟཾ དསྶེཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ནིཀྑིཔནཾ ཀཐནཾ ནིཀྑེཔོ, སུཏྟསྶ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ, སུཏྟདེསནཱཏི ཨཏྠོ. ནིཀྑིཔཱིཡཏཱིཏི ཝཱ ནིཀྑེཔོ, སུཏྟམེཝ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ. ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, སོ ཨསྶ ཨཏྠི ཀཱརཎཝསེནཱཏི ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཝཱ ཨེཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟནཡེནཱཏི ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརཛ྄ཛྷཱསཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. པུཙྪཱཡ ཝསོ པུཙྪཱཝསོ, སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠི ཡཐཱཝུཏྟནཡེནཱཏི པུཙྪཱཝསིཀོ. ཨརཎཱིཡཏོ ཨཝགནྟབྦཏོ ཨཏྠོ ཝུཙྩཏི སུཏྟདེསནཱཡ ཝཏྠུ, ཏསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨཏྠུཔྤཏྟི, སཱ ཨེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟི ཏྠ-ཀཱརསྶ ཊྛ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, སཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠི ཝུཏྟནཡེནཱཏི ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ. ཨཔིཙ ནིཀྑིཔཱིཡཏི སུཏྟམེཏེནཱཏི ནིཀྑེཔོ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིསུཏྟདེསནཱཀཱརཎམེཝ. ཨེཏསྨིཾ པན ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ. པུཙྪཱིཡཏཱིཏི པུཙྪཱ, པུཙྪིཏབྦོ ཨཏྠོ. ཏསྶཱ པུཙྪཱཡ ཝསེན པཝཏྟཾ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཝཙནཾ པུཙྪཱཝསིཀཾ. ཏདེཝ ནིཀྑེཔསདྡཱཔེཀྑཱཡ པུལླིངྒཝསེན ཝུཏྟཾ ‘‘པུཙྪཱཝསིཀོ’’ཏི. ཝུཏྟནཡེན ཨཊྛུཔྤཏྟིཡེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོཏི ཨེཝཾ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཨེཏྠ ཙ པརེསཾ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཱདིཀཱརཎཾ ནིརཔེཀྑིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ དྷམྨཏནྟིཋཔནཏྠཾ པཝཏྟིཏདེསནཏྟཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཝིསུཾ ནིཀྑེཔབྷཱཝོ ཡུཏྟོ. ཏེནེཝ ཝཀྑཏི ‘‘ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ¶ ཀཐེཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥). པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ པན པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནཾ དེསནཱནིམིཏྟབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཡཾ པཝཏྟཏྟཱ ཀཐཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀེ ཨནཝརོདྷོ སིཡཱ, པུཙྪཱཝསིཀཊྛུཔྤཏྟིཀཱནཾ ཝཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརོདྷེན པཝཏྟིཏདེསནཏྟཱ ཀཐཾ པརཛ྄ཛྷཱསཡེ ¶ ཨནཝརོདྷོ སིཡཱཏི ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ. པརེསཉྷི ཨབྷིནཱིཧཱརཔརིཔུཙྪཱདིཝིནིམུཏྟསྶེཝ སུཏྟདེསནཱཀཱརཎུཔྤཱདསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཝསེན གཧིཏཏྟཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ. ཏཐཱ ཧི དྷམྨདཱཡཱདསུཏྟཱདཱིནཾ (མ. ནི. ༡.༢༩) ཨཱམིསུཔྤཱདཱདིདེསནཱནིམིཏྟཾ ‘‘ཨཊྛུཔྤཏྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. པརེསཾ པུཙྪཾ ཝིནཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡམེཝ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ དེསིཏོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ. པུཙྪཱཝསེན དེསིཏོ པུཙྪཱཝསིཀོཏི པཱཀཊོཝཱཡམཏྠོ.
ཨནཛ྄ཛྷིཊྛོཏི པུཙྪཱདིནཱ ཨནཛ྄ཛྷེསིཏོ ཨཡཱཙིཏོ, ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ཀཐེཏི དྷམྨཏནྟིཋཔནཏྠནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཧཱརོཏི ཨཱཝལི༹ ཡཐཱ ‘‘མུཏྟཱཧཱརོ’’ཏི, སྭེཝ ཧཱརཀོ, སམྨཔྤདྷཱནསུཏྟནྟཱནཾ ཧཱརཀོ ཏཐཱ. ཨནུཔུབྦེན ཧི སཾཡུཏྟཀེ ནིདྡིཊྛཱནཾ སམྨཔྤདྷཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱནཾ སུཏྟནྟཱནཾ ཨཱཝལི༹ ‘‘སམྨཔྤདྷཱནསུཏྟནྟཧཱརཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ ཨིདྡྷིཔཱདཧཱརཀཱདི. ཨིདྡྷིཔཱདཨིནྡྲིཡབལབོཛ྄ཛྷངྒམགྒངྒསུཏྟནྟཧཱརཀོཏི པུབྦཔདེསུ པརཔདལོཔོ, དྭནྡགབྦྷསམཱསོ ཝཱ ཨེསོ, པེཡྻཱལནིདྡེསོ ཝཱ. ཏེསནྟི ཡཐཱཝུཏྟསུཏྟཱནཾ.
པརིཔཀྐཱཏི པརིཎཏཱ. ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱཏི ཨརཧཏྟཕལཾ པརིཔཱཙེནྟཱ སདྡྷིནྡྲིཡཱདཡོ དྷམྨཱ. ཁཡེཏི ཁཡནཏྠཾ, ཁཡཀཱརཎབྷཱུཏཱཡ ཝཱ དྷམྨདེསནཱཡ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡནྟི ཨདྷིམུཏྟིཾ. ཁནྟིནྟི དིཊྛིནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཾ. མནནྟི ཙིཏྟཾ. ཨབྷིནཱིཧཱརནྟི པཎིདྷཱནཾ. བུཛ྄ཛྷནབྷཱཝནྟི བུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝཾ, བུཛ྄ཛྷནཱཀཱརཾ ཝཱ. ཨཝེཀྑིཏྭཱཏི པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ, ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཝཱ.
ཙཏྟཱརོ ཝཎྞཱཏི ཙཏྟཱརི ཀུལཱནི, ཙཏྟཱརོ ཝཱ རཱུཔཱདིཔམཱཎཱ སཏྟཱ. མཧཱརཱཛཱནོཏི ཙཏྟཱརོ མཧཱརཱཛཱནོ དེཝཱ. ཝུཙྩནྟི ཀིཾ, པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ ཀིནྟི ཨཏྠོ.
ཀསྨཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཝཎྞཱཝཎྞེཏི ནིམིཏྟེ བྷུམྨཾ, ཝཎྞསདྡེན ཙེཏྠ ‘‘ཨཙྪརིཡཾ ཨཱཝུསོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༤) བྷིཀྑུསངྒྷེན ཝུཏྟོཔི ཝཎྞོ སངྒཧིཏོ. ཏམྤི ཧི ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ ཨཉྙེ ¶ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༢༨) ཨུཔརི དེསནཾ ཨཱརབྷིསྶཏི. ཏདེཝ ཝིཝརཏི ‘‘ཨཱཙརིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ. ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ, པརེ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུ’’ནྟི ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ བྲཧྨདཏྟེན ཝུཏྟཾ ཝཎྞཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཀཏྭཱ དེསིཏཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཨནྟེཝཱསཱི ཝཎྞ’’ནྟི. ཨིདཱནི པཱལི༹ཡཱ སམྦནྡྷཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དེསནཱཀུསལོཏི ‘‘ཨིམིསྶཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨཡཾ དེསནཱ སམྦྷཝཏཱི’’ཏི དེསནཱཡ ཀུསལོ, ཨེཏེན པཀརཎཱནུགུཎཾ བྷགཝཏོ ཐོམནམཀཱསི. ཨེསཱ ཧི སཾཝཎྞནཀཱནཾ པཀཏི, ཡདིདཾ ཏཏྠ ཏཏྠ པཀརཎཱདྷིགཏགུཎེན བྷགཝཏོ ཐོམནཱ. ཝཱ-སདྡོ ཙེཏྠ ཨུཔམཱནསམུཙྩཡསཾསཡཝཙནཝོསྶགྒཔདཔཱུརཎསདིསཝིཀཔྤཱདཱིསུ ¶ བཧཱུསྭཏྠེསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘པཎྜིཏོཝཱཔི ཏེན སོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨུཔམཱནེ དིསྶཏི, སདིསབྷཱཝེཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏཾ ཝཱཔི དྷཱིརཱ མུནིཾ པཝེདཡནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི.༢༡༣) སམུཙྩཡེ. ‘‘ཀེ ཝཱ ཨིམེ ཀསྶ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༩༦) སཾསཡེ. ‘‘ཨཡཾ ཝཱ (ཨཡཉྩ) (དཱི. ནི. ༡.༡༨༡) ཨིམེསཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ སབྦབཱལོ སབྦམཱུལ༹ྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༡༨༡) ཝཙནཝོསྶགྒེ. ‘‘ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརཀོ མཏྟམཉྙཱསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤) པདཔཱུརཎེ. ‘‘མདྷུཾ ཝཱ མཉྙཏི བཱལོ, ཡཱཝ པཱཔཾ ན པཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༦༩) སདིསེ. ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙི བྷིཀྑཝེ, སམཎཱ ཝཱ བྲཱཧྨཎཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༧༠; སཾ. ནི. ༥.༡༠༩༢) ཝིཀཔྤེ. ཨིདྷཱཔི ཝིཀཔྤེཡེཝ. མམ ཝཱ དྷམྨསྶ ཝཱ སངྒྷསྶ ཝཱཏི ཝིཝིདྷཱ ཝིསུཾ ཝིཀཔྤནསྶ ཛོཏཀཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཱ-སདྡོ ཝིཀཔྤནཏྠོ’’ཏི. པར-སདྡོ པན ཨཏྠེཝ ཨཉྙཏྠོ ‘‘ཨཧཉྩེཝ ཁོ པན དྷམྨཾ དེསེཡྻཾ, པརེ ཙ མེ ན ཨཱཛཱནེཡྻུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༦༤; མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧; མཧཱཝ. ༧, ༨) ཨཏྠི ཨདྷིཀཏྠོ ‘‘ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཝིབྷ. ༨༡༤; ཨ. ནི. ༡༠.༢༡; མ. ནི. ༡.༡༤༨; པཊི. མ. ༡.༦༨; ༡.༡༡༡) ཨཏྠི པཙྪཱབྷཱགཏྠོ ‘‘པརཏོ ཨཱགམིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཨཏྠི པཙྩནཱིཀཏྠོ ‘‘ཨུཔྤནྣཾ པརཔྤཝཱདཾ སཧདྷམྨེན སུནིགྒཧིཏཾ ནིགྒཧེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༡༦༨; སཾ. ནི. ༥.༨༢༢; ཨ. ནི. ༨.༧༠; ཨུདཱ. ༥༡) ཨིདྷཱཔི པཙྩནཱིཀཏྠོཏི དསྶེཏི ‘‘པཊིཝིརུདྡྷཱ སཏྟཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. སཱསནསྶ པཙྩནཱིཀབྷཱུཏཱ པཙྩཏྠིཀཱ སཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ཏ-སདྡོ པརེཏི ཝུཏྟམཏྠཾ ཨཝཎྞབྷཱསནཀིརིཡཱཝིསིཊྛཾ པརཱམསཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡེ ཨཝཎྞཾ ཝདནྟི, ཏེསཱུ’’ཏི.
ནནུ ¶ ཏེསཾ ཨཱགྷཱཏོ ནཏྠི གུཎམཧཏྟཏྟཱ, ཨཐ ཀསྨཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི ཙོདནཱལེསཾ དསྶེཏྭཱ ཏདཔནེཏི ‘‘ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཀིཉྩཱཔི ནཏྠི, ཨཐ ཁོ ཏཐཱཔཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཱིདིསེསུཔཱིཏི ཨེཏྠ པི-སདྡོ སམྦྷཱཝནཏྠོ, ཏེན རཏནཏྟཡནིམིཏྟམྤི ཨཀུསལཙིཏྟཾ ན ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ, པགེཝ ཝཊྚཱམིསལོཀཱམིསནིམིཏྟནྟི སམྦྷཱཝེཏི. པརིཡཏྟིདྷམྨོཡེཝ སདྡྷམྨནཡནཊྛེན ནེཏྟཱིཏི དྷམྨནེཏྟི. ཨཱཧནཏཱིཏི ཨཱབྷུསོ གྷཊྚེཏི, ཧིཾསཏི ཝཱ, ཝིབཱདྷཏི, ཨུཔཏཱཔེཏི ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཀཏྠཙི ‘‘ཨེཏྠཱ’’ཏི པཱཋོ དིསྶཏི, སོ པཙྪཱལིཁིཏོ པོརཱཎཔཱཋཱནུགཏཱཡ ཊཱིཀཱཡ ཝིརོདྷཏྟཱ, ཨཏྠཡུཏྟིཡཱ ཙ ཨབྷཱཝཏོ. ཡདིཔི དོམནསྶཱདཡོ ཙ ཨཱཧནནྟི, ཀོཔེཡེཝ པནཱཡཾ ནིརུལ༹ྷོཏི དསྶེཏི ‘‘ཀོཔསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཨིམིནཱ. ཨཝཡཝཏྠཉྷི དསྶེཏྭཱ ཏཏྠ པརིཡཱཡེན ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ཨེཝམཱཧ. ཨདྷིཝཙནནྟི ཙ ཨདྷིཀིཙྩ པཝཏྟཾ ཝཙནཾ, པསིདྡྷཾ ཝཱ ཝཙནཾ, ནཱམནྟི ཨཏྠོ. ཨེཝམིཏརེསུཔི. ཨེཏྠ ཙ སབྷཱཝདྷམྨཏོ ཨཉྙསྶ ཀཏྟུཨབྷཱཝཛོཏནཏྠཾ ‘‘ཨཱཧནཏཱི’’ཏི ¶ ཀཏྟུཏྠེ ཨཱགྷཱཏསདྡཾ དསྶེཏི. ཨཱཧནཏི ཨེཏེན, ཨཱཧནནམཏྟཾ ཝཱ ཨཱགྷཱཏོཏི ཀརཎབྷཱཝཏྠཱཔི སམྦྷཝནྟིཡེཝ. ‘‘ཨཔྤཏཱིཏཱ’’ཏི ཨེཏསྶཏྠོ ‘‘ཨཏུཊྛཱ ཨསོམནསྶིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟོ, ཨིདཾ པན པཱཀཊཔརིཡཱཡེན ཨཔཙྩཡསདྡསྶ ནིབྦཙནདསྶནཾ, ཏམྨུཁེན པན ན པཙྩེཏི ཏེནཱཏི ཨཔྤཙྩཡོཏི ཀཱཏབྦཾ. ཨབྷིརཱདྷཡཏཱིཏི སཱདྷཡཏི. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏེསུ ཏཱིསུ པདེསུ. དྭཱིཧཱིཏི ཨཱགྷཱཏཨནབྷིརདྡྷིཔདེཧི. ཨེཀེནཱཏི ཨཔཙྩཡཔདེན. ཨེཏྟཀེསུ གཧིཏེསུ ཏཾསམྤཡུཏྟཱ ཨགྒཧིཏཱ སིཡུཾ, ན ཙ སཀྐཱ ཏེཔི ཨགྒཧིཏུཾ ཨེཀུཔྤཱདཱདིསབྷཱཝཏྟཱཏི ཙོདནཾ ཝིསོདྷེཏུཾ ‘‘ཏེས’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏེསནྟི ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ སངྑཱརཀྑནྡྷཝེདནཱཀྑནྡྷེཀདེསཱནཾ. སེསཱནནྟི སཉྙཱཝིཉྙཱཎཱཝསིཊྛསངྑཱརཀྑནྡྷེཀདེསཱནཾ. ཀརཎནྟི ཨུཔྤཱདནཾ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཉྷི པཝཏྟིཡཱ པཙྩཡསམཝཱཡནཾ ཨིདྷ ‘‘ཀརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཏཾ པན ཨཏྠཏོ ཨུཔྤཱདནམེཝ. ཏདནུཔྤཱདནཉྷི སནྡྷཱཡ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ན ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཊིཀྑིཏྟམེཝ ཡཐཱརཧཾ ཨེཀུཔྤཱདནིརོདྷཱརམྨཎཝཏྠུབྷཱཝཏོ.
ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ མནོཔདོསེ. ‘‘ཏེསུ ཨཝཎྞབྷཱསཀེསཱུ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཱདྷཱརཏྠེ བྷུམྨཾ དསྶེཏི. ནིམིཏྟཏྠེ, བྷཱཝལཀྑཎེ ཝཱ ཨེཏཾ བྷུམྨནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏསྨིཾ ཝཱ ཨཝཎྞེ’’ཏི. ན ཧི ཨགུཎོ, ནིནྡཱ ཝཱ ཀོཔདོམནསྶཱནཾ ཨཱདྷཱརོ སམྦྷཝཏི ཏབྦྷཱསཀཱཡཏྟཏྟཱ ཏེསཾ. ཨསྶཐཱཏི ¶ སཏྟམིཡཱ རཱུཔཾ ཙེ-སདྡཡོགེན པརིཀཔྤནཝིསཡཏྟཱཏི དསྶེཏི ‘‘བྷཝེཡྻཱཐཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ‘‘བྷཝེཡྻཱཐ ཙེ, ཡདི བྷཝེཡྻཱཐཱ’ཏི ཙ ཝདནྟོ ‘ཡཐཱཀྐམཾ པུབྦཱཔརཡོགིནོ ཨེཏེ སདྡཱ’ཏི ཉཱཔེཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. ‘‘ཀུཔིཏཱ ཀོཔེན ཨནཏྟམནཱ དོམནསྶེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ‘‘ཨེཝཾ པཋམེན ནཡེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཝཙནཾ ཨཏྠནྟརཱབྷཱཝདསྶནེན སམཏྠེཏི. ‘‘ཏུམྷཱཀ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠོ ‘‘ཏུམྷ’’ནྟི ཨེཀོ སདྡོ ‘‘ཨམྷཱཀ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠོ ‘‘ཨམྷ’’ནྟི སདྡོ ཝིཡ ཡཐཱ ‘‘ཏསྨཱ ཧི ཨམྷཾ དཧརཱ ན མཱིཡརེ’’ཏི (ཛཱ. ༡.༩༣) ཨཱཧ ‘‘ཏུམྷཱཀཾཡེཝཱ’’ཏི. ཨཏྠཝསཱ ལིངྒཝིཔརིཡཱཡོཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཏཱཡ ཙ ཨནཏྟམནཏཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ཝུཏྟེ སམཎདྷམྨཝིསེསཱནནྟི ཨཏྠསྶ པཀརཎཏོ ཝིཉྙཱཡམཱནཏྟཱ, ཝིཉྙཱཡམཱནཏྠསྶ ཙ སདྡསྶ པཡོགེ ཀཱམཙཱརཏྟཱ ‘‘པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདཱིནཾ ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ཨིདཾ མནོཔདོསསྶ ཨཀརཎཱིཡཏཱཡ ཀཱརཎཝཙནཾ. ཡསྨཱ ཏུམྷཱཀམེཝ ཏེན ཀོཔཱདིནཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདཱིནམནྟརཱཡོ བྷཝེཡྻ, ཏསྨཱ ཏེ ཀོཔཱདིཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟཱ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ ན ཀརཎཱིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ, ཏེན ‘‘ནཱཧཾ སབྦཉྙཱུ’’ཏི ཨིསྶརབྷཱཝེན ཏུམྷེ ཏཏོ ནིཝཱརེམི, ཨཐ ཁོ ཨིམིནཱཝ ཀཱརཎེནཱཏི དསྶེཏི. ཏཾ པན ཀཱརཎཝཙནཾ ཡསྨཱ ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེནྟོ’’ཏི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
སོ ¶ པན མནོཔདོསོ ན ཀེཝལཾ ཀཱལནྟརབྷཱཝིནོཡེཝ ཧིཏསུཁསྶ ཨནྟརཱཡཀརོ, ཨཐ ཁོ ཏངྑཎཔཝཏྟནཱརཧསྶཔི ཧིཏསུཁསྶ ཨནྟརཱཡཀརོཏི མནོཔདོསེ ཨཱདཱིནཝཾ དལ༹ྷཏརཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔི ནཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧཱཏིཔི སམྦནྡྷོ ཝཏྟབྦོ. པརེསནྟི ཡེ ཨཏྟཏོ ཨཉྙེ, ཏེསནྟི ཨཏྠོ, ན པན ‘‘པརེ ཨཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ པཊིཝིརུདྡྷསཏྟཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡེསཾ ཀེསཉྩཱི’’ཏི. ཏདེཝཏྠཾ སམཏྠེཏི ‘‘ཀུཔིཏོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. པཱལི༹ཡཾ སུབྷཱསིཏདུབྦྷཱསིཏཝཙནཛཱནནམྤི ཏདཏྠཛཱནནེནེཝ སིདྡྷནྟི ཨཱཧ ‘‘སུབྷཱསིཏདུབྦྷཱསིཏསྶ ཨཏྠ’’ནྟི.
ཨནྡྷཾཏམནྟི ཨནྡྷབྷཱཝཀརཾ ཏམཾ, ཨཏིཝིཡ ཝཱ ཏམཾ. ཡཾ ནརཾ སཧཏེ ཨབྷིབྷཝཏི, ཏསྶ ཨནྡྷཏམནྟི སམྦནྡྷོ. ཡནྟི ཝཱ བྷུམྨཏྠེ པཙྩཏྟཝཙནཾ, ཡསྨིཾ ཀཱལེ སཧཏེ, ཏདཱ ཨནྡྷཏམཾ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ ¶ , ཀཱརཎནིདྡེསོ ཝཱ, ཡེན ཀཱརཎེན སཧཏེ, ཏེན ཨནྡྷཏམནྟི. ཨེཝཾ སཏི ཡཾཏཾ-སདྡཱནཾ ནིཙྩསམྦནྡྷཏྟཱ ‘‘ཡདཱ’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཱཧརིཏབྦཾ. ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ ཝཱ ཨེཏཾ, ‘‘ཀོདྷོ སཧཏེ’’ཏི ཡདེཏཾ ཀོདྷསྶ ཨབྷིབྷཝནཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཏཾ ཨནྡྷཏམནྟི. ཏཏོ ཙ ཀུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ཀུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཏྠཾ དྷམྨནྟི པཱལི༹ཨཏྠཾ, པཱལི༹དྷམྨཉྩ. ཙིཏྟཔྤཀོཔནོཏི ཙིཏྟསྶ པཀཏིབྷཱཝཝིཛཧནེན པདཱུསཀོ. ཨནྟརཏོཏི ཨབྦྷནྟརཏོ, ཙིཏྟཏོ ཝཱ ཀོདྷཝསེན བྷཡཾ ཛཱཏཾ. ནྟི ཏཐཱསབྷཱཝཾ ཀོདྷཾ, ཀོདྷསྶ ཝཱ ཨནཏྠཛནནཱདིཔྤཀཱརཾ.
སབྦཏྠཱཔཱིཏི སབྦེསུཔི པཋམདུཏིཡཏཏིཡནཡེསུ. ‘‘ཨཝཎྞེ པཊིཔཛྫིཏབྦཱཀཱར’’ནྟི ཨདྷིཀཱརོ. ཨཝཎྞབྷཱསཀཱནམཝིསཡཏྟཱ ‘‘ཏཏྲཱ’’ཏི པདསྶ ཏསྨིཾ ཨཝཎྞེཏི ཨཏྠོཝ དསྶིཏོ. ཨབྷཱུཏནྟི ཀཏྟུབྷཱུཏཾ ཝཙནཾ, ཡཾ ཝཙནཾ ཨབྷཱུཏཾ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨབྷཱུཏཏོཏི པན ཨབྷཱུཏཏཱཀིརིཡཱཝ བྷཱཝཔྤདྷཱནཏྟཱ, བྷཱཝལོཔཏྟཱ ཙཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཨབྷཱུཏབྷཱཝེནེཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ‘‘ཨིཏིཔེཏ’’ནྟིཨཱདི ནིབྦེཋནཱཀཱརནིདསྶནནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཐ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ ཝཙནེ. ཡོཛནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡཔཡོཛནཱ. ཏུཎྷཱིཏི ཨབྷཱསནཏྠེ ནིཔཱཏོ, བྷཱཝནཔུཾསཀོ ཙེས. ‘‘ཨིཏིཔེཏཾ ཨབྷཱུཏ’’ནྟི ཝཏྭཱ ‘‘ཡཾ ཏུམྷེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏདཏྠཾ ཝིཝརཏི. ཨིམིནཱཔཱིཏི པི-སདྡེན ཨནེཀཝིདྷཾ ཀཱརཎཾ སམྤིཎྜེཏི. ཀཱརཎསརཱུཔམཱཧ ‘‘སབྦཉྙུཡེཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨེཝ-སདྡོ ཏཱིསུཔི པདེསུ ཡོཛེཏབྦོ, སབྦཉྙུབྷཱཝཏོ ན ཨསབྦཉྙཱུ, སྭཱཀྑཱཏཏྟཱ ན དུརཀྑཱཏོ, སུཔྤཊིཔནྣཏྟཱ ན དུཔྤཊིཔནྣོཏི ཨིམིནཱཔི ཀཱརཎེན ནིབྦེཋེཏབྦནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ‘‘ཀསྨཱ པན སབྦཉྙཱུ’’ཏིཨཱདིཔཊིཙོདནཱཡཔི ཏཾཀཱརཎདསྶནེན ནིབྦེཋེཏབྦམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྲ ཨིདཉྩིདཉྩ ཀཱརཎ’’ནྟི. ཏཏྲཱཏི ཏེསུ སབྦཉྙུཏཱདཱིསུ. ཨིདཉྩ ཨིདཉྩ ཀཱརཎནྟི ཨནེཀཝིདྷེན ཀཱརཎཱནུཀཱརཎཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ན སབྦཉྙཱུ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ནིབྦེཋེཏབྦནྟི ཨཏྠོ. ཏཏྲིདཾ ཀཱརཎཾ ¶ – སབྦཉྙཱུ ཨེཝ ཨམྷཱཀཾ སཏྠཱ ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨདེསནཏྟཱ. སྭཱཀྑཱཏོ ཨེཝ དྷམྨོ ཨེཀནྟནིཡྻཱནིཀཏྟཱ. སུཔྤཊིཔནྣོ ཨེཝ སངྒྷོ སཾཀིལེསརཧིཏཏྟཱཏི. ཀཱརཎཱནུཀཱརཎདསྶནམྤེཏྠ ཨསབྦཉྙུཏཱདིཝཙན-ནིབྦེཋནམེཝ ཏཐཱདསྶནསྶ ཏེསམྤི ཀཱརཎབྷཱཝཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཀཱརཎཀཱརཎམྤི ཧི ‘‘ཀཱརཎ’’ནྟྭེཝ ཝུཙྩཏི, པཏིཊྛཱནཔཏིཊྛཱནམྤི ‘‘པཏིཊྛཱན’’ནྟྭེཝ ཡཐཱ ‘‘ཏིཎེཧི བྷཏྟཾ ¶ སིནིདྡྷཾ, པཱསཱདེ དྷམྨམཛ྄ཛྷཱཡཏཱི’’ཏི. དུཏིཡཾ པདནྟི ‘‘ཨཏཙྪ’’ནྟི པདཾ. པཋམསྶ པདསྶཱཏི ‘‘ཨབྷཱུཏ’’ནྟི པདསྶ. ཙཏུཏྠནྟི ‘‘ན ཙ པནེཏཾ ཨམྷེསུ སཾཝིཛྫཏཱི’’ཏི པདཾ. ཏཏིཡསྶཱཏི ‘‘ནཏྠི ཙེཏཾ ཨམྷེསཱུ’’ཏི པདསྶ. ཝིཝིདྷམེཀཏྠེཡེཝ པཝཏྟཾ ཝཙནཾ ཝིཝཙནཾ, ཏདེཝ ཝེཝཙནཾ, ཝཙནནྟི ཝཱ ཨཏྠོ སདྡེན ཝཙནཱིཡཏྟཱ ‘‘བྷགཝཱཏི ཝཙནཾ སེཊྛཾ, བྷགཝཱཏི ཝཙནམུཏྟམ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡ མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡; ཨ. ནི. ༡.རཱུཔཱདིཝགྒཝཎྞནཱ; པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.༡) ཝིཡ. ནཱནཱསབྷཱཝཏོ ཝིགཏཾ ཝཙནཾ ཡསྶཱཏི ཝེཝཙནཾ ཝུཏྟནཡེན, པརིཡཱཡཝཙནནྟི ཨཏྠོ.
ཨེཏྠཱཧ – ཀསྨཱ པནེཏྠ པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝུཏྟཾ, ནནུ ཨེཀེཀཔདཝསེནེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ ཨཏྠོ སིདྡྷོ, ཨེཝཾ སིདྡྷེ སཏི ཀིམེཏེ ཏེན པརིཡཱཡཝཙནེན. ཏདེཏཉྷི གནྠགཱརཝཱདིཨནེཀདོསཀརཾ, ཡདི ཙ ཏཾ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ཏདེཝ ཝུཏྟཾ ཨསྶ, ན ཏདཉྙནྟི? ཝུཙྩཏེ – དེསནཱཀཱལེ, ཧི ཨཱཡཏིཉྩ ཀསྶཙི ཀཐཉྩི ཏདཏྠཔཊིཝེདྷནཏྠཾ པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝུཏྟཾ. དེསནཱཔཊིགྒཱཧཀེསུ ཧི ཡོ ཏེསཾ པརིཡཱཡཝཙནཱནཾ ཡཾ པུབྦེ སངྐེཏཾ ཀརོཏི ‘‘ཨིདམིམསྶཏྠསྶ ཝཙན’’ནྟི, ཏསྶ ཏེནེཝ ཏདཏྠཔཊིཝེདྷོ ཧོཏི. ཨཔིཙ ཏསྨིཾ ཁཎེ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཱནཾ ཨཉྙཝིཧིཏཱནཾ ཝིཔརིཡཱཡཱནཾ ཨཉྙེན པརིཡཱཡེན ཏདཏྠཱཝབོདྷནཏྠམྤི པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝུཏྟཾ. ཡཉྷི ཡེ ན སུཎནྟི, ཏཔྤརིཧཱཡནཝསེན ཏེསཾ སབྦཐཱ པརིཔུཎྞསྶ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ ཨནཝབོདྷོ སིཡཱ, པརིཡཱཡཝཙནེ པན ཝུཏྟེ ཏབྦསེན པརིཔུཎྞམཏྠཱཝབོདྷོ ཧོཏི. ཨཐ ཝཱ མནྡབུདྡྷཱིནཾ པུནཔྤུནཾ ཏདཏྠལཀྑཎེན ཨསམྨོཧནཏྠཾ པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝུཏྟཾ. མནྡབུདྡྷཱིནཉྷི ཨེཀེནེཝ པདེན ཨེཀཏྠསྶ སལླཀྑཎེན སམྨོཧོ ཧོཏི, ཨནེཀེན པརིཡཱཡེན པན ཨེཀཏྠསྶ སལླཀྑཎེན ཏཐཱསམྨོཧོ ན ཧོཏི ཨནེཀཔྤཝཏྟིནིམིཏྟེན ཨེཀཏྠེཡེཝ པཝཏྟསདྡེན ཡཐཱདྷིཔྤེཏསྶ ཨཏྠསྶ ནིཙྪིཏཏྟཱ.
ཨཔརོ ནཡོ – ‘‘ཨནེཀེཔི ཨཏྠཱ སམཱནབྱཉྫནཱ ཧོནྟཱི’’ཏི ཡཱ ཨཏྠནྟརཔརིཀཔྤནཱ སིཡཱ, ཏསྶཱ པརིཝཛྫནཏྠམྤི པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨནེཀེསམྤི ཧི ཨཏྠཱནཾ ཨེཀཔདཝཙནཱིཡཏཱཝསེན སམཱནབྱཉྫནཏྟཱ ཡཐཱཝུཏྟསྶ པདསྶ ‘‘ཨཡམཏྠོ ནུ ཁོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཨུདཱཧུ ཨཡམཏྠོཝཱ’’ཏི པཝཏྟཾ སོཏཱུནམཏྠནྟརཔརིཀཔྤནཾ ཝེཝཙནཾ ཨཉྙམཉྙཾ བྷེདཀཝསེན པརིཝཛྫེཏི. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘ནེཀཏྠཝུཏྟིཡཱ ¶ ¶ སདྡོ, ན ཝིསེསཏྠཉཱཔཀོ;
པརིཡཱཡེན ཡུཏྟོ ཏུ, པརིཡཱཡོ ཙ བྷེདཀོ’’ཏི.
ཨཔརོ ནཡོ – ཨནཉྙསྶཱཔི པརིཡཱཡཝཙནསྶ ཝཙནེ ཨནེཀཱཧི ཏཱཧི ཏཱཧི ནཱམཔཉྙཏྟཱིཧི ཏེསཾ ཏེསཾ ཨཏྠཱནཾ པཉྙཱཔནཏྠམྤི པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝཏྟབྦཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི པརིཡཱཡཝཙནེ ཝུཏྟེ ‘‘ཨིམསྶཏྠསྶ ཨིདམིདམྤི ནཱམ’’ནྟི སོཏཱུནཾ ཨནེཀདྷཱ ནཱམཔཉྙཏྟིཝིཛཱནནཾ. ཏཏོ ཙ ཏཾཏཾཔཉྙཏྟིཀོསལླཾ ཧོཏི སེཡྻཐཱཔི ནིགྷཎྚུསཏྠེ པརིཙཡཏཾ. ཨཔིཙ དྷམྨཀཐིཀཱནཾ ཏནྟིཨཏྠུཔནིབནྡྷནཔརཱཝབོདྷནཱནཾ སུཁསིདྡྷིཡཱཔི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཏབྦཙནེན ཧི དྷམྨདེསཀཱནཾ ཏནྟིཨཏྠསྶ ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ ཨུཔནིབནྡྷནེན ཋཔནེན པརེསཾ སོཏཱུནམཝབོདྷནཾ སུཁསིདྡྷཾ ཧོཏི. ཨཐ ཝཱ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཨཏྟནོ དྷམྨནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིཡཱ ཝིབྷཱཝནཏྠཾ, ཝེནེཡྻཱནཉྩ ཏཏྠ བཱིཛཝཱཔནཏྠཾ པརིཡཱཡཝཙནཾ བྷགཝཱ ནིདྡིསཏི. ཏདསམྤཏྟིཀསྶ ཧི ཏཐཱཝཙནཾ ན སམྦྷཝཏི. ཏེན ཙ པརིཡཱཡཝཙནེན ཡཐཱསུཏེན ཏསྶཾ དྷམྨནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིཡཾ ཏཔྤརིཙརཎེན, ཏདཉྙསུཙརིཏསམུཔབྲཱུཧནེན ཙ པུཉྙསངྑཱཏསྶ བཱིཛསྶ ཝཔནཾ སམྦྷཝཏི. ཀོ ཧི ཨཱིདིསཱཡ སམྤཏྟིཡཱ ཝིཉྙཱཡམཱནཱཡ ཏདེཏཾ ནཱབྷིཔཏྠེཡྻཱཏི, ཀིཾ ཝཱ བཧུནཱ. ཡསྶཱ དྷམྨདྷཱཏུཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཡཐཱ སབྦསྨིཾ ཨཏྠེ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཙཱརོ, ཏཐཱ སབྦསྨིཾ སདྡཝོཧཱརེཏི ཨེཀམྤི ཨཏྠཾ ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧི བོདྷེཏི, ནཏྠི ཏཏྠ དནྡྷཱཡིཏཏྟཾ ཝིཏྠཱརིཏཏྟཾ, ནཱཔི དྷམྨདེསནཱཡ ཧཱནི, ཨཱཝེཎིཀོ ཙཱཡཾ བུདྡྷདྷམྨོ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ཧི སུཔྤཊིཝིདིཏབྷཱཝེན པཊིསམྦྷིདཱཉཱཎེཧི ཝིཡ ཏེནཔི ཉཱཎེན ཨཏྠེ, དྷམྨེ, ནིརུཏྟིཡཱ ཙ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཏཱཡ བུདྡྷལཱིལཱ༹ཡ ཨེཀམྤི ཨཏྠཾ ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧི བོདྷེཏི, ན པན ཏསྨིཾ སདྡཝོཧཱརེ, ཏཐཱབོདྷནེ ཝཱ མནྡབྷཱཝོ སམྨཱབོདྷནསྶ སཱདྷནཏྟཱ, ན ཙ ཏེན ཨཏྠསྶ ཝིཏྠཱརབྷཱཝོ ཨེཀསྶེཝཏྠསྶ དེསེཏབྦསྶ སུབྦིཛཱནནཀཱརཎཏྟཱ, ནཱཔི ཏབྦཙནེན དྷམྨདེསནཱཧཱནི ཏསྶ དེསནཱསམྤཏྟིབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ སཱཏྠཀཾ པརིཡཱཡཝཙནཾ, ན ཙཱཔི ཏཾ གནྠགཱརཝཱདིཨནེཀདོསཀརནྟི དཊྛབྦཾ. ཡཾ པནེཏཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡདི ཙ ཏཾ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ཏདེཝ ཝུཏྟཾ ཨསྶ, ན ཏདཉྙ’’ནྟི, ཏམྤི ན ཡུཏྟཾ པཡོཛནནྟརསམྦྷཝཏོ. ཏདེཝ ཧི ཨཝཏྭཱ ཏདཉྙསྶ ཝཙནེན དེསནཱཀྑཎེ སམཱཧིཏཙིཏྟཱནམྤི སམྨདེཝ པཊིགྒཎྷནྟཱནཾ ཏཾཏཾཔདནྟོགདྷཔཝཏྟིནིམིཏྟམཱརབྦྷ ¶ ཏདཏྠཱདྷིགམོ ཧོཏི, ཨིཏརཐཱ ཏསྨིཾཡེཝ པདེ པུནཔྤུནཾ ཝུཏྟེ ཏེསཾ ཏདཏྠཱནདྷིགཏཏཱ སིཡཱཏི. ཧོནྟི ཙེཏྠ –
‘‘ཡེན ཀེནཙི ཨཏྠསྶ, བོདྷཱཡ ཨཉྙསདྡཏོ;
ཝིཀྑིཏྟཀམནཱནམྤི, པརིཡཱཡཀཐཱ ཀཏཱ.
མནྡཱནཉྩ ¶ ཨམཱུལ༹ྷཏྠཾ, ཨཏྠནྟརནིསེདྷཡཱ;
ཏཾཏཾནཱམནིརུལ༹ྷཏྠཾ, པརིཡཱཡཀཐཱ ཀཏཱ.
དེསཀཱནཾ སུཀརཏྠཾ, ཏནྟིཨཏྠཱཝབོདྷནེ;
དྷམྨནིརུཏྟིབོདྷཏྠཾ, པརིཡཱཡཀཐཱ ཀཏཱ.
ཝེནེཡྻཱནཾ ཏཏྠ བཱིཛཝཱཔནཏྠཉྩ ཨཏྟནོ;
དྷམྨདྷཱཏུཡཱ ལཱིལཱ༹ཡ, པརིཡཱཡཀཐཱ ཀཏཱ.
ཏདེཝ ཏུ ཨཝཏྭཱན, ཏདཉྙེཧི པབོདྷནཾ;
སམྨཱཔཊིགྒཎྷནྟཱནཾ, ཨཏྠཱདྷིགམཱཡ ཀཏ’’ནྟི.
ཨིདཾ པན ནིབྦེཋནཾ ཨཱིདིསེཡེཝ, ན སབྦཏྠ ཀཱཏབྦནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཨིདཉྩཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཝཎྞེཡེཝཱཏི ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཾ ཝཏྭཱ, ཨཝཏྭཱ ཝཱ དོསཔཏིཊྛཱཔནཝསེན ནིནྡཱཡ ཨེཝ. ན སབྦཏྠཱཏི ན ཀེཝལཾ ཨཀྐོསནཁུཾསནཝམྦྷནཱདཱིསུ སབྦཏྠ ནིབྦེཋནཾ ཀཱཏབྦནྟི ཨཏྠོ. ཏདེཝཏྠཾ ‘‘ཡདི ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱཀཊཾ ཀརོཏི. ‘‘སཱསངྐནཱིཡོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ ཏཐཱནིབྦེཋེཏབྦཏཱཡ ཀཱརཎམེཝ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏི པཊིནིདྡིསཏི. ‘‘ཨོཊྛོསཱི’’ཏིཨཱདི ‘‘ན སབྦཏྠཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཝིཝརཎཾ. ཛཱཏིནཱམགོཏྟཀམྨསིཔྤཨཱབཱདྷ ལིངྒ ཀིལེས ཨཱཔཏྟི ཨཀྐོསནསངྑཱཏེཧི དསཧི ཨཀྐོསཝཏྠཱུཧི. ཨདྷིཝཱསནམེཝ ཁནྟི, ན དིཊྛིནིཛ྄ཛྷཱནཀྑམནཱདཡོཏི ཨདྷིཝཱསནཁནྟི.
༦. ཨེཝཾ ཨཝཎྞབྷཱུམིཡཱ སཾཝཎྞནཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ཝཎྞབྷཱུམིཡཱཔི སཾཝཎྞནཾ ཀཱཏུམཱཧ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི. ཏཏྠ ཨཝཎྞབྷཱུམིཡནྟི ཨཝཎྞཔྤཀཱསནཊྛཱནེ. ཏཱདིལཀྑཎནྟི ཨེཏྠ ‘‘པཉྩཧཱཀཱརེཧི ཏཱདཱི ཨིཊྛཱནིཊྛེ ཏཱདཱི, ཙཏྟཱཝཱིཏི ཏཱདཱི, ཏིཎྞཱཝཱིཏི ཏཱདཱི, མུཏྟཱཝཱིཏི ཏཱདཱི, ཏཾནིདྡེསཱ ཏཱདཱི’’ཏི (མཧཱནི. ༣༨) ནིདྡེསནཡེན པཉྩསུ ཨཏྠེསུ ཨིདྷ པཋམེནཏྠེན ཏཱདཱི. ཏཏྲཱཡཾ ནིདྡེསོ –
ཀཐཾ ཨརཧཱ ཨིཊྛཱནིཊྛེ ཏཱདཱི, ཨརཧཱ ལཱབྷེཔི ཏཱདཱི, ཨལཱབྷེཔི ཏཱདཱི, ཡསེཔི, ཨཡསེཔི, པསཾསཱཡཔི, ནིནྡཱཡཔི, སུཁེཔི ¶ , དུཀྑེཔི ཏཱདཱི, ཨེཀཉྩེ བཱཧཾ གནྡྷེན ལིམྤེཡྻུཾ, ཨེཀཉྩེ བཱཧཾ ཝཱསིཡཱ ཏཙྪེཡྻུཾ, ཨམུསྨིཾ ནཏྠི རཱགོ, ཨམུསྨིཾ ནཏྠི པཊིགྷོ ¶ , ཨནུནཡཔཊིགྷཝིཔྤཧཱིནོ ཨུགྒྷཱཊིནིགྒྷཱཊིཝཱིཏིཝཏྟོ, ཨནུརོདྷཝིརོདྷསམཏིཀྐནྟོ, ཨེཝཾ ཨརཧཱ ཨིཊྛཱནིཊྛེ ཏཱདཱིཏི (མཧཱནི. ༣༨).
ཝཙནཏྠོ པན ཏམིཝ དིསྶཏཱིཏི ཏཱདཱི, ཨིཊྛམིཝ ཨནིཊྛམྤི པསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏསྶ ལཀྑཎཾ ཏཱདིལཀྑཎཾ, ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ སམཔེཀྑནསབྷཱཝོ. ཨཐ ཝཱ ཏམིཝ དིསྶཏེ ཏཱདཱི, སོ ཨེཝ སབྷཱཝོ, ཏདེཝ ལཀྑཎཾ ཏཱདིལཀྑཎནྟི. ཝཎྞབྷཱུམིཡཾ ཏཱདིལཀྑཎཾ དསྶེཏུནྟི སམྦནྡྷོ. པར-སདྡོ ཨཉྙཏྠེཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེ ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཱནནྡནྟི བྷུསཾ པམོདནྟི ཏཾསམངྒིནོ སཏྟཱ ཨེཏེནཱཏི ཨཱནནྡསདྡསྶ ཀརཎཏྠཏཾ དསྶེཏི. སོབྷནམནོ སུམནོ, ཙིཏྟཾ, སོབྷནཾ ཝཱ མནོ ཡསྶཱཏི སུམནོ, ཏཾསམངྒཱིཔུགྒལོ. ནནུ ཙ ཙིཏྟཝཱཙཀབྷཱཝེ སཏི ཙེཏསིཀསུཁསྶ བྷཱཝཏྠཏཱ ཡུཏྟཱ, པུགྒལཝཱཙཀབྷཱཝེ པན ཙིཏྟམེཝ བྷཱཝཏྠོ སིཡཱ, ན ཙེཏསིཀསུཁཾ, སུམནསདྡསྶ དབྦནིམིཏྟཾ པཏི པཝཏྟཏྟཱ ཡཐཱ ‘‘དཎྜིཏྟཾ སིཁིཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིཏི? སཙྩམེཏཾ དབྦེ ཨཔེཀྑིཏེ, ཨིདྷ པན ཏདནཔེཀྑིཏྭཱ ཏེན དབྦེན ཡུཏྟཾ མཱུལནིམིཏྟབྷཱུཏཾ ཙེཏསིཀསུཁམེཝ ཨཔེཀྑིཏྭཱ སུམནསདྡོ པཝཏྟོ, ཏསྨཱ ཨེཏྠཱཔི ཙེཏསིཀསུཁམེཝ བྷཱཝཏྠོ སམྦྷཝཏི, ཏེནཱཧ ‘‘ཙེཏསིཀསུཁསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི. ཨེཏེན ཧི ཝཙནེན ཏདཉྙཙེཏསིཀཱནམྤི ཙིཏྟཔཊིབདྡྷཏྟཱ, ཙིཏྟཀིརིཡཏྟཱ ཙ ཡཐཱསམྦྷཝཾ སོམནསྶབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཙོདནཾ ནཱཔཛྫཏེཝ རུལ༹ྷིསདྡཏྟཱ ཏསྶ ཡཐཱ ‘‘པངྐཛ’’ནྟི པརིཧརཏི. ཨུབྦིལཡཏཱིཏི ཨུབྦིལཾ, བྷིནྡཏི པུརིམཱཝཏྠཱཡ ཝིསེསཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏདེཝ ཨུབྦིལཱཝིཏཾ པཙྩཡནྟརཱགམཱདིཝསེན. ཨུདྡྷཾ པལཝཏཱིཏི ཝཱ ཨུབྦིལཱཝིཏཾ ཨཀཱརཱནཾ ཨིཀཱརཾ, ཨཱཀཱརཉྩ ཀཏྭཱ, ཙིཏྟམེཝ ‘‘ཙེཏསོ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ. ཏདྡྷིཏེ པན སིདྡྷེ ཏཾ ཨབྱཏིརིཏྟཾ ཏསྨིཾ པདེ ཝཙནཱིཡསྶ སཱམཉྙབྷཱཝཏོ, ཏསྶ ཝཱ སདྡསྶ ནཱམཔདཏྟཱ, ཏསྨཱ ཀསྶཱཏི སམྦནྡྷཱིཝིསེསཱནུཡོགེ ‘‘ཙེཏསོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ. ཡཱཡ ཨུཔྤནྣཱཡ ཀཱཡཙིཏྟཾ ཝཱཏཔཱུརིཏབྷསྟཱ ཝིཡ ཨུདྡྷུམཱཡནཱཀཱརཔྤཏྟཾ ཧོཏི ཏསྶཱ གེཧསིཏཱཡ ཨོདགྱཔཱིཏིཡཱ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙནནྟི སརཱུཔཾ དསྶེཏི ‘‘ཨུདྡྷཙྩཱཝཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨུདྡྷཙྩཱཝཧཱཡཱཏི ཨུདྡྷཏབྷཱཝཱཝཧཱཡ. ཨུཔྤིལཱཔེཏི ¶ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤིལཱཝིཏཾ ཀརོཏཱིཏི ཨུབྦིལཱཔནཱ, སཱ ཨེཝ པཱིཏི, ཏསྶཱ. ཁནྡྷཝསེན དྷམྨཝིསེསཏྟཾ ཨཱཧ ‘‘ཨིདྷཱཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨཝཎྞབྷཱུམིམཔེཀྑཱཡ ཨཔི-སདྡོ ‘‘ཨཡམྤི པཱརཱཛིཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡.༨༩, ༩༡, ༡༦༧, ༡༧༡, ༡༩༥, ༡༩༧) ཝིཡ, ཨིདྷ ཙ ཀིཉྩཱཔི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུབྦིལཱཝིཏམེཝ ནཏྠི, ཨཐ ཁོ ཨཱཡཏིཾ ཀུལཔུཏྟཱནཾ ཨེདིསེསུཔི ཋཱནེསུ ཨཀུསལུཔྤཏྟིཾ པཊིསེདྷེནྟོ དྷམྨནེཏྟིཾ ཋཔེཏཱིཏི. དྭཱིཧི པདེཧི སངྑཱརཀྑནྡྷོ, ཨེཀེན ཝེདནཱཀྑནྡྷོ ཝུཏྟོཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཏེསཾ ཝསེན སེསཱནཾ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཀརཎཾ པཊིཀྑིཏྟམེཝཱ’’ཏི ཙ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟནཡེན སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུནྟི ¶ ན ཝུཏྟཾ. ‘‘པི-སདྡོ སམྦྷཱཝནཏྠོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟནཡེན ཙེཏྠ ཨཏྠོ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝེདིཏབྦོ.
ཏུམྷཾཡེཝསྶ ཏེན ཨནྟརཱཡོཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘ཨུབྦིལཱཝིཏཏྟསྶ ཨཀརཎཱིཡཏཱཀཱརཎཝཙན’’ཏིཨཱདིནཱ ཧེཊྛཱ ཨཝཎྞཔཀྑེ ཨམྷེཧི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨཱནནྡིནོ ཨུབྦིལཱཝིཏཱ’’ཏི དཱིཔིཏཾ པཱིཏིམེཝ གཧེཏྭཱ ‘‘ཏེན ཨུབྦིལཱཝིཏཏྟེནཱ’’ཏི ཝཙནཾ སོམནསྶརཧིཏཱཡ པཱིཏིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ ཏབྦཙནེནེཝ ‘‘སུམནཱ’’ཏི དཱིཔིཏཾ སོམནསྶམྤི སིདྡྷམེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ སོམནསྶསྶ ཨནྟརཱཡཀརཏཱ པཱཀཊཱ, ན ཏཐཱ པཱིཏིཡཱཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཀསྨཱ པནེཏནྟི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨཏྠཾ ཨཝིབྷཱགཏོ མནསི ཀཏྭཱ ཙོདེཏི. ཨཱཙརིཡོ ‘‘སཙྩ’’ནྟི ཏམཏྠཾ པཊིཛཱནིཏྭཱ ‘‘ཏཾ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིབྷཛྫབྱཱཀརཎཝསེན པརིཧརཏི.
ཏཏྠ ཨེཏནྟི ཨཱནནྡཱདཱིནམཀརཎཱིཡཏཱཝཙནཾ, ནནུ བྷགཝཏཱ ཝཎྞིཏནྟི སམྦནྡྷོ. བུདྡྷོཏི ཀིཏྟཡནྟསྶཱཏི ‘‘བུདྡྷོ’’ཏི ཝཙནཾ གུཎཱནུསྶརཎཝསེན ཀཐེནྟསྶ སཱདྷུཛནསྶ. ཀསིཎེནཱཏི ཀསིཎཏཱཡ སཀལབྷཱཝེན. ཛམྦུདཱིཔསྶཱཏི ཙེཏསྶ ཨཝཡཝབྷཱཝེན སམྦནྡྷཱིཝཙནཾ. ཨཔརེ པན ‘‘ཛམྦུདཱིཔསྶཱཏི ཀརཎཝཙནཏྠེ སཱམིཝཙན’’ཏི ཝདནྟི, ཏེསཾ མཏེན ཀསིཎཛམྦུདཱིཔསདྡཱནཾ སམཱནཱདྷིཀརཎབྷཱཝོ དཊྛབྦོ, ཀརཎཝཙནཉྩ ནིསྶཀྐཏྠེ. པགེཝ ཨེཀདེསཏོ པནཱཏི ཨཔི-སདྡོ སམྦྷཱཝནེ. ཨཱདི-སདྡེན ཙེཏྠ –
‘‘མཱ སོཙི ཨུདཱཡི, ཨཱནནྡོ ཨཝཱིཏརཱགོ ཀཱལཾ ཀརེཡྻ, ཏེན ཙིཏྟཔྤསཱདེན སཏྟཀྑཏྟུཾ དེཝརཛྫཾ ཀཱརེཡྻ, སཏྟཀྑཏྟུཾ ¶ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཛམྦུདཱིཔེ མཧཱརཛྫཾ ཀཱརེཡྻ, ཨཔིཙ ཨུདཱཡི ཨཱནནྡོ དིཊྛེཝ དྷམྨེ པརིནིབྦཱཡིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིསུཏྟཾ (ཨ. ནི. ༣.༨༡) –
སངྒཧིཏཾ. ནྟི སུཏྟནྟརེ ཝུཏྟཾ པཱིཏིསོམནསྶཾ. ནེཀྑམྨསྶིཏནྟི ཀཱམཏོ ནིཀྑམནེ ཀུསལདྷམྨེ ནིསྶིཏཾ. ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ. གེཧསྶིཏནྟི གེཧཝཱསཱིནཾ སམུདཱཙིཎྞཏོ གེཧསངྑཱཏེ ཀཱམགུཎེ ནིསྶིཏཾ. ཀསྨཱ ཏདེཝིདྷཱདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིདཉྷཱི’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཨཱཡསྨཏོ ཚནྣསྶ ཨུཔྤནྣསདིས’’ནྟི ཝུཏྟམཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ, སམཏྠེཏུཾ ཝཱ ‘‘ཏེནེཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཝིསེསཾ ནིབྦཏྟེཏུཾ ནཱསཀྑི བྷགཝཏི, དྷམྨེ ཙ པཝཏྟགེཧསྶིཏཔེམཏཱཡ. པརིནིབྦཱནཀཱལེཏི པརིནིབྦཱནཱསནྣཀཱལེ བྷགཝཏཱ པཉྙཏྟེན ཏཛྫིཏོཏི ཝཱ སམྦནྡྷོ. པརིནིབྦཱནཀཱལེཏི ¶ ཝཱ བྷགཝཏོ པརིནིབྦུཏཀཱལེ སངྒྷེན ཏཛྫིཏོ ནིབྦཏྟེཏཱིཏི ཝཱ སམྦནྡྷོ. བྲཧྨདཎྜེནཱཏི ‘‘བྷིཀྑཱུཧི ཨིཏྠནྣཱམོ ནེཝ ཝཏྟབྦོ, ན ཨོཝདིཏབྦོ, ནཱནུསཱསིཏབྦོ’’ཏི (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༤༥) ཀཏེན བྲཧྨདཎྜེན. ཏཛྫིཏོཏི སཾཝེཛིཏོ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ གེཧསྶིཏཔཱིཏིསོམནསྶཾ ཛྷཱནཱདཱིནཾ ཨནྟརཱཡཀརཾ, ཏསྨཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ སཀྐཔཉྷསུཏྟེ ‘‘སོམནསྶཾཔཱཧཾ དེཝཱནམིནྡ, དུཝིདྷེན ཝདཱམི སེཝིཏབྦམྤི ཨསེཝིཏབྦམྤཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༣༥༩).
‘‘ཨཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏདེཝཏྠཾ ཀཱརཎཏོ སམཏྠེཏི. རཱགསཧིཏཏྟཱ ཧི སཱ ཨནྟརཱཡཀརཱཏི. ཨེཏྠ པན ‘‘ཨིདཉྷི རཱགསཉྷིཏཾ པཱིཏིསོམནསྶ’’ནྟི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ཏཐཱཔི པཱིཏིགྒཧཎེན སོམནསྶམྤི གཧིཏམེཝ ཧོཏི སོམནསྶརཧིཏཱཡ པཱིཏིཡཱ ཨབྷཱཝཏོཏི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན པཱིཏིཡེཝ གཧིཏཱ. ཨཔིཙ སེཝིཏབྦཱསེཝིཏབྦཝིབྷཱགསྶ སུཏྟེ ཝཙནཏོ སོམནསྶསྶ པཱཀཊོ ཨནྟརཱཡཀརབྷཱཝོ, ན ཏཐཱ པཱིཏིཡཱཏི སཱཡེཝ རཱགསཧིཏཏྠེན ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཱ. ཨཝཎྞབྷཱུམིཡཱ སདྡྷིཾ སམྦནྡྷིཏྭཱ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ལོབྷོ ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཀོདྷསདིསོཝཱཏི ཨཝཎྞབྷཱུམིཡཾ ཝུཏྟཀོདྷསདིསོ ཨེཝ. ‘‘ལུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིགཱཐཱནཾ ‘‘ཀུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིགཱཐཱསུ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ པརེ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུཾ, དྷམྨསྶ ཝཱ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུཾ, སངྒྷསྶ ཝཱ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུཾ, ཏཏྲ ཙེ ཏུམྷེ ཨསྶཐ ཨཱནནྡིནོ སུམནཱ ཨུབྦིལཱཝིཏཱ ¶ , ཨཔི ནུ ཏུམྷེ པརེསཾ སུབྷཱསིཏདུབྦྷཱསིཏཾ ཨཱཛཱནེཡྻཱཐཱཏི? ནོ ཧེཏཾ བྷནྟེ’’ཏི ཨཡཾ ཏཏིཡཝཱརོ ནཱམ ཨཝཎྞབྷཱུམིཡཾ ཝུཏྟནཡཝསེན ཏཏིཡཝཱརཊྛཱནེ ནཱིཧརིཏབྦཏྟཱ, སོ དེསནཱཀཱལེ ཏེན ཝཱརེན བོདྷེཏབྦཔུགྒལཱབྷཱཝཏོ དེསནཱཡ ཨནཱགཏོཔི ཏདཏྠསམྦྷཝཏོ ཨཏྠཏོ ཨཱགཏོཡེཝ. ཡཐཱ ཏཾ ཝིཏྠཱརཝསེན ཀཐཱཝཏྠུཔྤཀརཎནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏིཡཝཱརོ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཨེཏེན སཾཝཎྞནཱཀཱལེ ཏཐཱབུཛ྄ཛྷནཀསཏྟཱནཾ ཝསེན སོ ཝཱརོ ཨཱནེཏྭཱ སཾཝཎྞེཏབྦོཏི དསྶེཏི. ‘‘ཡཐེཝ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏདེཝཏྠསམྦྷཝཾ ཝིབྷཱཝེཏི. ཀུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི ཡཐེཝཱཏི སམྦནྡྷོ.
པཊིཔཛྫིཏབྦཱཀཱརདསྶནཝཱརེཏི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཏཏིཡཝཱརཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཏྟབྦེ ཙཏུཏྠཝཱརེ. ‘‘ཏུམྷཱཀཾ སཏྠཱ’’ཏི ཝཙནཏོ པབྷུཏི ཡཱཝ ‘‘ཨིམིནཱཔི ཀཱརཎེན ཏཙྪ’’ནྟི ཝཙནཾ, ཏཱཝ ཡོཛནཱ. ‘‘སོ ཧི བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདི ཏབྦིཝརཎཾ. ཏཏྠ ཨིཏིཔཱིཏི ཨིམིནཱཔི ཀཱརཎེན. ཝིཏྠཱརོ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡༢༣ ཨཱདཡོ) ‘‘ཨནཱཔཏྟི ཨུཔསམྤནྣསྶ བྷཱུཏཾ ཨཱརོཙེཏཱི’’ཏི ¶ (པཱཙི. ༧༧) ཝུཏྟེཔི སབྷཱགཱནམེཝ ཨཱརོཙནཾ ཡུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘སབྷཱགཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾཡེཝ པཊིཛཱནིཏབྦ’’ནྟི. ཏེཡེཝ ཧི ཏསྶ ཨཏྠཀཱམཱ, སདྡྷེཡྻཝཙནཏྟཉྩ མཉྙནྟི, ཏཏོ ཙ ‘‘སཱསནསྶ ཨམོགྷཏཱ དཱིཔིཏཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྠསམཏྠནཾ སིཡཱ. ‘‘ཨེཝཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཀཱརཎཝཙནཾ. པཱཔིཙྪཏཱ ཙེཝ པརིཝཛྫིཏཱ, ཀཏྟུབྷཱུཏཱ ཝཱ སཱ, ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨམོགྷཏཱཏི ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝེན ཨཏུཙྪཏཱ. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘ཏཏྲ ཏུམྷེཧཱིཏི ཏསྨིཾ ཝཎྞེ ཏུམྷེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙེཝ ‘‘དུཏིཡཾ པདཾ པཋམསྶ པདསྶ, ཙཏུཏྠཉྩ ཏཏིཡསྶ ཝེཝཙན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཙ ཝུཏྟནཡེན.
ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ
༧. ཀོ ཨནུསནྡྷཱིཏི པུཙྪཱ ‘‘ནནུ ཨེཏྟཀེནེཝ ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཨཝཎྞཝཎྞེཧི སམྦནྡྷཱ དེསནཱམཏྠཀཾ པཏྟཱ’’ཏི ཨནུཡོགསམྦྷཝཏོ ཀཏཱ. ཝཎྞེན ཙ ཨཝཎྞེན ཙཱཏི ཏདུབྷཡཔདེན. ཨཏྠནིདྡེསོ ཝིཡ ཧི སདྡནིདྡེསོཔཱིཏི ཨཀྑརཙིནྟཀཱ. ཨཐ ཝཱ ཏཐཱབྷཱསནསྶ ཀཱརཎཏྟཱ, ཀོཊྛཱསཏྟཱ ཙ ‘‘པདེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝཎྞེན ཙ ཝཎྞེན ཙཱཏི པན ཨགུཎགུཎཝསེན, ནིནྡཱཔསཾསཱཝསེན ཙ སརཱུཔདསྶནཾ. ‘‘ནིཝཏྟོ ཨམཱུལཀཏཱཡ ¶ ཝིསྶཛྫེཏབྦཏཱབྷཱཝཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧) ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ དེསནཱཡ བོདྷེཏབྦཔུགྒལཱབྷཱཝཏོ ཨེཏྟཀཱཝ སཱ ཡུཏྟརཱུཔཱཏི བྷགཝཏོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ཨདེསནཱབྷཱཝེན ནིཝཏྟོ, ཡཐཱ ཏཾ ཝཎྞབྷཱུམིཡཾ ཏཏིཡཝཱརོཏིཔི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ བོདྷེཏབྦཔུགྒལསམྦྷཝེན ཝིསྶཛྫེཏབྦཏཱཡ ཨདྷིགཏབྷཱཝཏོ ཨནུཝཏྟཏིཡེཝ. ཨིཏིཔེཏཾ བྷཱུཏནྟི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ ཏདུཔརིཔི ཨནུཝཏྟཀཏྟཱ, ཏེན ཝཀྑཏི ‘‘ཨིདྷ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨཡཾ ཝཎྞཱནུསནྡྷཱིཏི དསྶེཏྭཱ དུཝིདྷེསུ པན ཏེསུ ཝཎྞེསུ བྲཧྨདཏྟསྶ ཝཎྞཱནུསནྡྷཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘སོ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨུཔརི སུཉྙཏཱཔཀཱསནེ ཨནུསནྡྷིཾ དསྶེསྶཏི ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༢༨).
ཨེཝཾ པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཱམུཁེན སམུདཱཡཏྠཏཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཝཡཝཏྠཏཾ དསྶེཏི ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨཔྤམེཝ པརིཏོ སམནྟཏོ ཁཎྜིཏཏྟཱ པརིཏྟཾ ནཱམཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཔྤམཏྟཀནྟི པརིཏྟསྶ ནཱམ’’ནྟི. མཏྟཱ ཝུཙྩཏི པམཱཎཾ མཱིཡཏེ པརིམཱིཡཏེཏི ཀཏྭཱ. སམཱསནྟཀཀཱརེན ཨཔྤམཏྟཀཾ ཡཐཱ ‘‘བཧུཔུཏྟཀོ’’ཏི, ཨེཝཾ ཨོརམཏྟཀེཔི. ཨེཏེནེཝ ‘‘ཨཔྤཱ མཏྟཱ ཨཔྤམཏྟཱ, སཱ ཨེཏསྶཱཏི ཨཔྤམཏྟཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཀཔཙྩཡསྶ སཱཏྠཀཏམྤི དསྶེཏི ཨཏྠཏོ ཨབྷིནྣཏྟཱ. མཏྟཀསདྡསྶ ཨནཏྠཀབྷཱཝཏོ སཱིལམེཝ སཱིལམཏྟཀཾ. ཨནཏྠཀབྷཱཝོཏི ཙ སཀཏྠཏཱ ¶ པུརིམཔདཏྠེཡེཝ པཝཏྟནཏོ. ན ཧི སདྡཱ ཀེཝལཾ ཨནཏྠཀཱ བྷཝནྟཱིཏི ཨཀྑརཙིནྟཀཱ. ནནུ ཙ བྷགཝཏོ པཱརམིཏཱནུབྷཱཝེན ནིརཏྠཀམེཀཀྑརམྤི མུཁཝརཾ ནཱརོཧཏི, སཀལཉྩ པརིཡཏྟིསཱསནཾ པདེ པདེ ཙཏུསཙྩཔྤཀཱསནནྟི ཝུཏྟཾ, ཀཐཾ ཏསྶ ཨནཏྠཀཏཱ སམྦྷཝཏཱིཏི? སཙྩཾ, ཏམྤི པདནྟརཱབྷིཧིཏསྶ ཨཏྠསྶ ཝིསེསནཝསེན ཏདབྷིཧིཏཾ ཨཏྠཾ ཝདཏི ཨེཝ, སོ པན ཨཏྠོ ཝིནཱཔི ཏེན པདནྟརེནེཝ སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུནྟི ཨནཏྠཀམིཙྩེཝ ཝུཏྟནྟི. ནནུ ཨཝོཙུམྷ ‘‘ཨནཏྠཀབྷཱཝོ…པེ… པཝཏྟནཏོ’’ཏི. ཨཔིཙ ཝིནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཝསེན བྷགཝཏོ དེསནཱ པཝཏྟཏི, ཝིནེཡྻཱ ཙ ཨནཱདིམཏིསཾསཱརེ ལོཀིཡེསུཡེཝ སདྡེསུ པརིབྷཱཝིཏཙིཏྟཱ, ལོཀེ ཙ ཨསཏིཔི ཨཏྠནྟརཱཝབོདྷེ ཝཱཙཱསིལིཊྛཏཱདིཝསེན སདྡཔཡོགོ དིསྶཏི ‘‘ལབྦྷཏི པལབྦྷཏི, ཁཉྫཏི ནིཁཉྫཏི, ཨཱགཙྪཏི པཙྩཱགཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཐཱཔརིཙིཏཱནཉྩ ཏཐཱཝིདྷེནེཝ སདྡཔཡོགེན ཨཏྠཱཝགམོ ¶ སུཁོ ཧོཏཱིཏི ཨནཏྠཀསདྡཔཡོགོ ཝུཏྟོཏི. ཨེཝཾ སབྦཏྠ. ཧོཏི ཙེཏྠ –
‘‘པདནྟརཝཙནཱིཡ-སྶཏྠསྶ ཝིསེསནཱཡ;
བོདྷནཱཡ ཝིནེཡྻཱནཾ, ཏཐཱནཏྠཔདཾ ཝདེ’’ཏི.
ཨཐ ཝཱ སཱིལམཏྟཀནྟི ཨེཏྠ མཏྟ-སདྡོ ཝིསེསནིཝཏྟིཨཏྠོ ‘‘ཨཝིཏཀྐཝིཙཱརམཏྟཱ དྷམྨཱ (དྷ. ས. ཏིཀམཱཏིཀཱ) མནོམཏྟཱ དྷཱཏུ མནོདྷཱཏཱུ’’ཏི (དྷ. ས. མཱུལཊཱི. ༤༩༩) ཙ ཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཨོརམཏྟཀ’’ནྟི པདདྭཡེན སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟོཡེཝ ཧི ཨཏྠོ ‘‘སཱིལམཏྟཀ’’ནྟི པདེན ཝིསེསཏོ ཝུཏྟོ, ཏེན ཙ སཱིལཾ ཨེཝ སཱིལམཏྟཾ, ཏདེཝ སཱིལམཏྟཀནྟི ནིབྦཙནཾ ཀཱཏབྦནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘སཱིལམེཝ སཱིལམཏྟཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
ཨཡཾ པན ཨཊྛཀཐཱམུཏྟཀོ ནཡོ – ཨོརམཏྟཀནྟི ཨེཏྠ ཨོརནྟི ཨཔཱརབྷཱགོ ‘‘ཨོརཏོ བྷོགཾ (མཧཱཝ. ༦༦) ཨོརཾ པཱར’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨཐ ཝཱ ཧེཊྛཱཨཏྠོ ཨོརསདྡོ ཨོརཾ ཨཱགམནཱཡ ཡེ པཙྩཡཱ, ཏེ ཨོརམྦྷཱགིཡཱནི སཾཡོཛནཱནཱིཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. སཱིལཉྷི སམཱདྷིཔཉྙཱཡོ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཨཔཱརབྷཱགེ, ཧེཊྛཱབྷཱགེ ཙ ཧོཏི, ཨུབྷཡཏྠཱཔི ‘‘ཨོརེ པཝཏྟཾ མཏྟཾ ཡསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིགྒཧོ. སཱིལམཏྟཀནྟི ཨེཏྠཱཔི མཏྟསདྡོ ཨམཧཏྠཝཱཙཀོ ‘‘བྷེསཛྫམཏྟཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨཐ ཝཱ སཱིལེཔི ཏདེཀདེསསྶེཝ སངྒཧཎཏྠཾ ཨམཧཏྠཝཱཙཀོ ཨེཏྠ མཏྟསདྡོ ཝུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ཨིནྡྲིཡསཾཝརཔཙྩཡསནྣིསྶིཏསཱིལཱནི ཨིདྷ དེསནཾ ཨནཱརུལ༹ྷཱནི. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཡསྨཱ ཏཱནི པཱཏིམོཀྑསཾཝརཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཱནི ཝིཡ ན སབྦཔུཐུཛྫནེསུ ¶ པཱཀཊཱནཱིཏི. མཏྟནྟི ཙེཏྠ ཝིསེསནིཝཏྟིཨཏྠེ ནཔུཾསཀལིངྒཾ. པམཱཎཔྤཀཏྠེསུ པན ‘‘མཏྟ’’ནྟི ཝཱ ‘‘མཏྟཱ’’ཏི ཝཱ ནཔུཾསཀིཏྠིལིངྒཾ.
‘‘ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སཧ ཡོཛནཱཡ པིཎྜཏྠཾ དསྶེཏི. ཡེན སཱིལེན ཝདེཡྻ, ཨེཏཾ སཱིལམཏྟཀཾ ནཱམཱཏི སམྦནྡྷོ. ‘‘ཝཎྞཾ ཝདཱམཱིཏི ཨུསྶཱཧཾ ཀཏྭཱཔཱི’’ཏི ཨིདཾ ‘‘ཝཎྞཾ ཝདམཱནོ’’ཏི ཨེཏསྶ ཝིཝརཎཾ. ཨེཏེན ཧི ‘‘ཨེཀཔུགྒལོ བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༡.༡༧༠) ཝིཡ མཱནསདྡསྶ སཱམཏྠིཡཏྠཏཾ དསྶེཏི. ‘‘ཨུསྶཱཧཾ ཀུརུམཱནོ’’ཏི ¶ ཨཝཏྭཱ ‘‘ཀཏྭཱ’’ཏི ཙ ཝཙནཾ ཏྭཱདིཔཙྩཡནྟཔདཱནམིཝ མཱནནྟཔཙྩཡནྟཔདཱནམྤི པརཀིརིཡཱཔེཀྑམེཝཱཏི དསྶནཏྠཾ. ‘‘ཏཏྠ སིཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སནྡྷཱཡབྷཱསིཏམཏྠཾ ཨཛཱནིཏྭཱ ནཱིཏཏྠམེཝ གཧེཏྭཱ སུཏྟནྟརཝིརོདྷིཏཾ མཉྙམཱནསྶ ཀསྶཙི ཨཱིདིསཱི ཙོདནཱ སིཡཱཏི དསྶེཏི. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདིཝཙནེ (དཱི. ནི. ༡.༧). ཀམྨཊྛཱནབྷཱཝནེ ཡུཉྫཏི སཱིལེནཱཏི ཡོགཱི, ཏསྶ.
ཨལངྐརཎཾ ཝིབྷཱུསནཾ ཨལངྐཱརོ, པསཱདྷནཀིརིཡཱ. ཨལཾ ཀརོཏི ཨེཏེནེཝཱཏི ཝཱ ཨལངྐཱརོ, ཀུཎྜལཱདིཔསཱདྷནཾ. མཎྜཱིཡཏེ མཎྜནཾ, ཨཱུནཊྛཱནཔཱུརཎཾ. མཎྜཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཝཱ མཎྜནཾ, མུཁཙུཎྞཱདིཨཱུནཔཱུརཎོཔཀརཎཾ. ཨིདྷ པན སདིསཝོཧཱརེན, ཏདྡྷིཏཝསེན ཝཱ སཱིལམེཝ ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. མཎྜནེཏི མཎྜནཧེཏུ, མཎྜནཀིརིཡཱནིམིཏྟཾ གཏོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ མཎྜཏི སཱིལེནཱཏི མཎྜནོ, མཎྜནཛཱཏིཀོ པུརིསོ. བཧུམྷི ཙེཏཾ ཛཱཏྱཱཔེཀྑཱཡ ཨེཀཝཙནཾ. ཨུབྦཱཧནཏྠེཔི ཧི ཨེཀཝཙནམིཙྪནྟི ཀེཙི, ཏདཡུཏྟམེཝ སདྡསཏྠེ ཨནཱགཏཏྟཱ, ཨཏྠཡུཏྟིཡཱ ཙ ཨབྷཱཝཏོ. ཀཐཉྷི ཨེཀཝཙནནིདྡིཊྛཏོ ཨུབྦཱཧནཀརཎཾ ཡུཏྟཾ སིཡཱ ཨེཀསྨིཾ ཡེཝཏྠེ ཨུབྦཱཧིཏབྦསྶ ཨཉྙསྶཏྠསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ ཝིཔལླཱསཝསེན བཧྭཏྠེ ཨིདཾ ཨེཀཝཙནཾ དཊྛབྦཾ, མཎྜནསཱིལེསཱུཏི ཨཏྠོ. ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེནཔི ཧི ཨཡམེཝིདྷ ཝིནིཙྪཡོ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧) ཝུཏྟོ. ཨགྒཏནྟི ཨུཏྟམབྷཱཝཾ.
ཨསྶཾ བྷཝིསྶཱམཱིཏི ཨཱཀངྑེཡྻཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨསྶཱཏི བྷཝེཡྻ. པརིཔཱུརཀཱརཱིཏི ཙེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ, པཀཱརཏྠོ ཝཱ, ཏེན སཀལམྤི སཱིལཐོམནསུཏྟཾ དསྶེཏི.
ཀིཀཱིཝ ཨཎྜནྟི ཨེཏྠཱཔི ཏདཏྠེན ཨིཏི-སདྡེན –
‘‘ཀིཀཱིཝ ¶ ཨཎྜཾ ཙམརཱིཝ ཝཱལདྷིཾ,
པིཡཾཝ པུཏྟཾ ནཡནཾཝ ཨེཀཀཾ;
ཏཐེཝ སཱིལཾ ཨནུརཀྑམཱནཱ,
སུཔེསལཱ ཧོཐ སདཱ སགཱརཝཱ’’ཏི. (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༩); –
གཱཐཾ སངྒཎྷཱཏི. ‘‘པུཔྥགནྡྷོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏདེཀདེསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ན ཙནྡན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཙནྡནཾ ཏགརཾ མལླིཀཱཏི ཧི ཏཾསཧཙརཎཏོ ཏེསཾ ¶ གནྡྷོཝ ཝུཏྟོ. པུཔྥགནྡྷོཏི ཙ པུཔྥཉྩ ཏདཝསེསོ གནྡྷོ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཏགརམལླིཀཱཧི ཝཱ ཨཝསིཊྛོ ‘‘པུཔྥགནྡྷོ’’ཏི ཝུཏྟོ. སཏཉྩ གནྡྷོཏི ཨེཏྠ སཱིལམེཝ སདིསཝོཧཱརེན ཝཱ ཏདྡྷིཏཝསེན ཝཱ གནྡྷོ. སཱིལནིབནྡྷནོ ཝཱ ཐུཏིགྷོསོ ཝུཏྟནཡེན ‘‘གནྡྷོ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. སཱིལཉྷི ཀིཏྟིཡཱ ནིམིཏྟཾ. ཡཐཱཧ ‘‘སཱིལཝཏོ ཀལྱཱཎོ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༥༠; ༣.༣༡༦; ཨ. ནི. ༥.༢༡༣; མཧཱཝ. ༧༨༥; ཨུདཱ. ༧༦). སཔྤུརིསོ པཝཱཡཏི པཀཱརེཧི གནྡྷཏི ཏསྶ གནྡྷཱུཔགརུཀྑཔཊིབྷཱགཏྟཱ.
ཝསྶིཀཱིཏི སུམནཔུཔྥཾ, ‘‘ཝསྶིཀ’’ནྟིཔི པཱཋོ, ཏདཏྠོཝ. གནྡྷཱ ཨེཝ གནྡྷཛཱཏཱ, གནྡྷཔྤཀཱརཱ ཝཱ. ཡྭཱཡནྟི ཡདིདཾ, ཨུཏྟམོ གནྡྷོ ཝཱཏཱིཏི སམྦནྡྷོ.
སམྨདཉྙཱ ཝིམུཏྟཱནནྟི སམྨཱ ཨཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱ, ཨགྒམགྒེན ཝཱ ཝིམུཏྟཱནཾ. མགྒཾ ན ཝིནྡཏཱིཏི ཀཱརཎཾ ན ལབྷཏི, ན ཛཱནཱཏི ཝཱ.
‘‘སཱིལེ པཏིཊྛཱཡཱ’’ཏི གཱཐཱཡ པཊིསནྡྷིཔཉྙཱཡ སཔཉྙོ ཨཱཏཱཔཱི ཝཱིརིཡཝཱ པཱརིཧཱརིཀཔཉྙཱཡ ནིཔཀོ ནརསངྑཱཏོ བྷིཀྑུ སཱིལེ པཏིཊྛཱཡ ཙིཏྟཾ ཏཔྤདྷཱནེན ཝུཏྟཾ སམཱདྷིཾ བྷཱཝཡཾ བྷཱཝཡནྟོ བྷཱཝནཱཧེཏུ ཏཐཱ པཉྙཾ ཝིཔསྶནཉྩ ཨིམཾ ཨནྟོཛཊཱབཧིཛཊཱསངྑཱཏཾ ཛཊཾ ཝིཛཊཡེ ཝིཛཊེཡྻ ཝིཛཊིཏུཾ སམཏྠེཡྻཱཏི སངྑེཔཏྠོ.
པཐཝིཾ ནིསྶཱཡཱཏི པཐཝིཾ རསགྒཧཎཝསེན ནིསྶཱཡ, སཱིལསྨིཾ པན པརིཔཱུརཎཝསེན ནིསྶཱཡ པཏིཊྛཱནཾ དཊྛབྦཾ.
ཨཔྤཀམཧནྟཏཱཡ པཱརཱཔཱརཱདི ཝིཡ ཨུཔནིདྷཱཔཉྙཏྟིབྷཱཝཏོ ཨཉྙམཉྙཾ ཨུཔནིདྷཱཡ ཨཱཧཱཏི ཝིསྶཛྫེཏུཾ ‘‘ཨུཔརི གུཎེ ཨུཔནིདྷཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཱིལཉྷཱིཏི ཨེཏྠ ཧི-སདྡོ ཀཱརཎཏྠོ, ཏེནིདཾ ¶ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི ‘‘ཡསྨཱ སཱིལཾ ཀིཉྩཱཔི པཏིཊྛཱབྷཱཝེན སམཱདྷིསྶ བཧཱུཔཀཱརཾ, པབྷཱཝཱདིགུཎཝིསེསེ པནསྶ ཨུཔནིདྷཱཡ ཀལམྤི བྷཱགཾ ན ཨུཔེཏི, ཏཐཱ སམཱདྷི ཙ པཉྙཱཡཱ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདི. ན པཱཔུཎཱཏཱིཏི གུཎསམབྷཱཝེན ན སམྤཱཔུཎཱཏི, ན སམེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨུཔརིམནྟི སམཱདྷིཔཉྙཾ. ཨུཔནིདྷཱཡཱཏི ཨུཔཏྠམྦྷཾ ཀཏྭཱ. ཏཉྷི ཏཱདིསཱཡ པཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཏྠམྦྷནཾ ཧོཏི. ཧེཊྛིམནྟི སཱིལསམཱདྷིདྭཡཾ.
‘‘ཀཐ’’ནྟིཨཱདི ¶ ཝིཏྠཱརཝཙནཾ. ཀཎྜམྦམཱུལིཀཔཱཊིཧཱརིཡཀཐནཉྩེཏྠ ཡཐཱཀཐཉྩིཔི སཱིལསྶ སམཱདྷིམཔཱཔུཎཏཱསིདྡྷིཡེཝིདྷཱདྷིཔྤེཏཱཏི པཱཀཊཏརཔཱཊིཧཱརིཡབྷཱཝེན, ནིདསྶནནཡེན ཙཱཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘ཨབྷི…པེ… ཏིཏྠིཡམདྡན’’ནྟི ཨིདཾ པན ཏསྶ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡསྶ སུཔཱཀཊབྷཱཝདསྶནཏྠཾ, ཨཉྙེཧི བོདྷིམཱུལེ ཉཱཏིསམཱགམཱདཱིསུ ཙ ཀཏཔཱཊིཧཱརིཡེཧི ཝིསེསདསྶནཏྠཉྩ ཝུཏྟཾ. སམྦོདྷིཏོ ཧི ཨཊྛམེཔི དིཝསེ དེཝཏཱནཾ ‘‘བུདྡྷོ ཝཱ ནོ ཝཱ’’ཏི ཨུཔྤནྣཀངྑཱཝིདྷམནཏྠཾ ཨཱཀཱསེ རཏནཙངྐམཾ མཱཔེཏྭཱ ཙངྐམནྟོ པཱཊིཧཱརིཡཾ ཨཀཱསི, ཏཏོ དུཏིཡསཾཝཙྪརེ ཀུལནགརགཏོ ཀཔིལཝཏྠུཔུརེ ནིགྲོདྷཱརཱམེ ཉཱཏཱིནཾ སམཱགམེཔི ཏེསཾ མཱནམདཔྤཧཱནཏྠཾ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཾ ཨཀཱསི. ཏཏྠ ཨབྷིསམྦོདྷིཏོཏི ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷནཀཱལཏོ. སཱཝཏྠིནགརདྭཱརེཏི སཱཝཏྠིནགརསྶ དཀྑིཎདྭཱརེ. ཀཎྜམྦརུཀྑམཱུལེཏི ཀཎྜེན ནཱམ པསེནདིརཉྙོ ཨུཡྻཱནཔཱལེན རོཔིཏཏྟཱ ཀཎྜམྦནཱམཀསྶ རུཀྑསྶ མཱུལེ. ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཀརཎཏྠཱཡ བྷགཝཏོ ཙིཏྟེ ཨུཔྤནྣེ ‘‘ཏདནུཙྪཝིཀཾ ཋཱནཾ ཨིཙྪིཏབྦ’’ནྟི རཏནམཎྜཔཱདི སཀྐེན དེཝརཉྙཱ ཨཱཎཏྟེན ཝིསྶཀམྨུནཱ ཀཏནྟི ཝདནྟི ཀེཙི. བྷགཝཏཱ ནིམྨིཏནྟི ཨཔརེ. ཨཊྛཀཐཱསུ པན ཨནེཀཱསུ ‘‘སཀྐེན དེཝཱནམིནྡེན ཨཱཎཱཔིཏེན ཝིསྶཀམྨདེཝཔུཏྟེན མཎྜཔོ ཀཏོ, ཙངྐམོ པན བྷགཝཏཱ ནིམྨིཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. དིབྦསེཏཙྪཏྟེ དེཝཏཱཧི དྷཱརིཡམཱནེཏི ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏི ཨཉྙེསམསམྦྷཝཏོ. ‘‘དྭཱདསཡོཛནཱཡ པརིསཱཡཱ’’ཏི ཨིདཾ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ པཙྩེཀཾ དྭཱདསཡོཛནཾ མནུསྶཔརིསཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏདཱ ཀིར དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཏོ ཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷཾ པརིཔཱུརེཏྭཱ དེཝབྲཧྨཱནོཔི སནྣིཔཏིཾསུ. ཡོ ཀོཙི ཨེཝརཱུཔཾ པཱཊིཧཱརིཡཾ ཀཱཏུཾ སམཏྠོ ཙེ, སོ ཨཱགཙྪཏཱུཏི ཙོདནཱསདིསཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྟཱདཱནཔརིདཱིཔན’’ནྟི. ཨཏྟཱདཱནཉྷི ཨནུཡོགོ པཊིཔཀྑསྶ ཨཏྟསྶ ཨཱདཱནཾ གཧཎནྟི ཀཏྭཱ. ཏིཏྠིཡམདྡནནྟི ‘‘པཱཊིཧཱརིཡཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི ཀུཧཱཡནཝསེན པུབྦེ ཨུཊྛིཏཱནཾ ཏིཏྠིཡཱནཾ མདྡནཾ, ཏཉྩ ཏཐཱ ཀཱཏུཾ ཨསམཏྠཏཱསམྤཱདནམེཝ. ཏདེཏཾ པདདྭཡཾ ‘‘ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཨེཏེན སམྦནྡྷིཏབྦཾ. རཱཛགཧསེཊྛིནོ ཙནྡནགྷཊིཀུཔྤཏྟིཏོ པཊྛཱཡ སབྦམེཝ ཙེཏྠ ཝཏྟབྦཾ.
ཨུཔརིམཀཱཡཏོཏིཨཱདི ¶ ¶ པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ (པཊི. མ. ༡.༡༡༦) ཨཱགཏནཡདསྶནཾ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟ’’ནྟི, ‘‘སབྦཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦ’’ནྟི ཙ. ཏཏྠཱཡཾ པཱལི༹སེསོ –
‘‘ཧེཊྛིམཀཱཡཏོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ པཝཏྟཏི, ཨུཔརིམཀཱཡཏོ ཨུདཀདྷཱརཱ པཝཏྟཏི. པུརཏྠིམཀཱཡཏོ ཨགྒི, པཙྪིམཀཱཡཏོ ཨུདཀཾ. པཙྪིམཀཱཡཏོ ཨགྒི, པུརཏྠིམཀཱཡཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཨཀྑིཏོ ཨགྒི, ཝཱམཨཀྑིཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཨཀྑིཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཨཀྑིཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཀཎྞསོཏཏོ ཨགྒི, ཝཱམཀཎྞསོཏཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཀཎྞསོཏཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཀཎྞསོཏཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎནཱསིཀཱསོཏཏོ ཨགྒི, ཝཱམནཱསིཀཱསོཏཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམནཱསིཀཱསོཏཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎནཱསིཀཱསོཏཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཨཾསཀཱུཊཏོ ཨགྒི, ཝཱམཨཾསཀཱུཊཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཨཾསཀཱུཊཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཨཾསཀཱུཊཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཧཏྠཏོ ཨགྒི, ཝཱམཧཏྠཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཧཏྠཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཧཏྠཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཔསྶཏོ ཨགྒི, ཝཱམཔསྶཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཔསྶཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཔསྶཏོ ཨུདཀཾ. དཀྑིཎཔཱདཏོ ཨགྒི, ཝཱམཔཱདཏོ ཨུདཀཾ. ཝཱམཔཱདཏོ ཨགྒི, དཀྑིཎཔཱདཏོ ཨུདཀཾ. ཨངྒུལངྒུལེཧི ཨགྒི, ཨངྒུལནྟརིཀཱཧི ཨུདཀཾ. ཨངྒུལནྟརིཀཱཧི ཨགྒི, ཨངྒུལངྒུལེཧི ཨུདཀཾ. ཨེཀེཀལོམཏོ ཨགྒི, ཨེཀེཀལོམཏོ ཨུདཀཾ. ལོམཀཱུཔཏོ ལོམཀཱུཔཏོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ པཝཏྟཏི, ལོམཀཱུཔཏོ ལོམཀཱུཔཏོ ཨུདཀདྷཱརཱ པཝཏྟཏཱི’’ཏི.
ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨེཀེཀལོམཀཱུཔཏོ’’ ཨིཙྩེཝ (པཊི. མ. ཨཊྛ. ༢.༡.༡༡༦) ཨཱགཏཾ.
ཚནྣཾ ཝཎྞཱནནྟི ཨེཏྠཱཔི ནཱིལཱནཾ པཱིཏཀཱནཾ ལོཧིཏཀཱནཾ ཨོདཱཏཱནཾ མཉྫིཊྛཱནཾ པབྷསྶརཱནནྟི ཨཡཾ སབྦོཔི པཱལི༹སེསོ པེཡྻཱལནཡེན, ཨཱདི-སདྡེན ཙ དསྶིཏོ. ཨེཏྠ ཙ ཚནྣཾ ཝཎྞཱནཾ ཨུབྦཱཧནབྷཱུཏཱནཾ ཡམཀཱ ཡམཀཱ ཝཎྞཱ པཝཏྟནྟཱིཏི པཱཋསེསེན སམྦནྡྷོ, ཏེན ཝཀྑཏི ‘‘དུཏིཡཱ དུཏིཡཱ རསྨིཡོ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཧི ཏཱསཾ ཡམཀཾ ¶ ཡམཀཾ པཝཏྟནཱཀཱརེན སཧ ཨཱཝཛྫནཔརིཀམྨཱདྷིཊྛཱནཱནཾ ཝིསུཾ པཝཏྟི དསྶིཏཱ. ཀེཙི པན ‘‘ཚནྣཾ ཝཎྞཱན’’ནྟི ཨེཏསྶ ‘‘ཨགྒིཀྑནྡྷོ ཨུདཀདྷཱརཱ’’ཏི པུརིམེཧི པདེཧི སམྦནྡྷཾ ཝདནྟི, ཏདཡུཏྟམེཝ ཨགྒིཀྑནྡྷཨུདཀདྷཱརཱནཾ ཨཏྠཱཡ ཏེཛོཀསིཎཝཱཡོཀསིཎཱནཾ སམཱཔཛྫནསྶ ཝཀྑམཱནཏྟཱ. ཚནྣཾ ཝཎྞཱནཾ ཚབྦཎྞཱ པཝཏྟནྟཱིཏི ཀཏྟུཝསེན ཝཱ སམྦནྡྷོ ཡཐཱ ‘‘ཨེཀསྶ ཙེཔི བྷིཀྑུནོ ན པཊིབྷཱསེཡྻ ཏཾ བྷིཀྑུནིཾ ཨཔསཱདེཏུ’’ནྟི (པཱཙི. ༥༥༨). ཀཏྟུཀམྨེསུ ཧི བཧུལཱ སཱམིཝཙནཾ ཨཱཁྱཱཏཔཡོགེཔི ཨིཙྪནྟི ནེརུཏྟིཀཱ.
ཨེཝཾ ¶ པཱལི༹ནཡེན ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཾ ཨཊྛཀཐཱནཡེན ཝིཝརནྟོ པཙྩཱསཏྟིནཡེན ‘‘ཚནྣཾ ཝཎྞཱན’’ནྟི པདམེཝ པཋམཾ ཝིཝརིཏུཾ ‘‘ཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏསྶཱཏི བྷགཝཏོ. ‘‘སུཝཎྞཝཎྞཱ རསྨིཡོ’’ཏི ཨིདཾ ཏཱསཾ པཱིཏཱབྷཱནཾ ཡེབྷུཡྻཏཱཡ ཝུཏྟཾ, ཚབྦཎྞཱཧི རསྨཱིཧི ཨལངྐརཎཀཱལོ ཝིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཏཱཔི ཧི ཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷཏོ ཨུགྒནྟྭཱ བྲཧྨལོཀམཱཧཙྩ པཊིནིཝཏྟིཏྭཱ ཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིམེཝ གཎྷིཾསུ. ཨེཀཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷཾ ཝངྐགོཔཱནསིཀཾ ཝིཡ བོདྷིགྷརཾ ཨཧོསི ཨེཀཱལོཀཾ. དུཏིཡཱ དུཏིཡཱ རསྨིཡོཏི པུརིམཔུརིམཏོ པཙྪཱ པཙྪཱ ནིཀྑནྟཱ རསྨིཡོ. ཀསྨཱ སདིསཱཀཱརཝསེན ‘‘ཝིཡཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘དྭིནྣཉྩཱ’’ཏིཨཱདི. དྭིནྣཉྩ ཙིཏྟཱནཾ ཨེཀཀྑཎེ པཝཏྟི ནཱམ ནཏྠི, ཡེཧི ཏཱ ཨེཝཾ སིཡུཾ, ཏཐཱཔི ཨིམིནཱ ཀཱརཎདྭཡེན ཨེཝམེཝ ཁཱཡནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. བྷཝངྒཔརིཝཱསསྶཱཏི བྷཝངྒཝསེན པརིཝསནསྶ, བྷཝངྒསངྑཱཏསྶ པརིཝསནསྶ ཝཱ, བྷཝངྒཔཏནསྶཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཱཙིཎྞཝསིཏཱཡཱཏི ཨཱཝཛྫནསམཱཔཛྫནཱདཱིཧི པཉྩཧཱཀཱརེཧི སམཱཙིཎྞཔརིཙཡཏཱཡ. ནནུ ཙ ཨེཀསྶཱཔི ཙིཏྟསྶ པཝཏྟིཡཱ དྭེ ཀིསྶོ རསྨིཡོཔི སམྦྷཝེཡྻུནྟི ཨནུཡོགམཔནེཏི ‘‘ཏསྶཱ ཏསྶཱ པན རསྨིཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཙིཏྟཝཱརནཱནཏྟཱ ཨཱཝཛྫནཔརིཀམྨཙིཏྟཱནི, ཀསིཎནཱནཏྟཱ ཨདྷིཊྛཱནཙིཏྟཝཱརཱནིཔི ཝིསུཾ ཝིསུཾཡེཝ པཝཏྟནྟི. ཨཱཝཛྫནཱཝསཱནེ ཏིཀྑཏྟུཾ པཝཏྟཛཝནཱནི པརིཀམྨནཱམེནེཝ ཨིདྷ ཝུཏྟཱནི.
ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘ནཱིལརསྨིཨཏྠཱཡ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ‘‘མཉྫིཊྛརསྨིཨཏྠཱཡ ལོཧིཏཀསིཎཾ, པབྷསྶརརསྨིཨཏྠཱཡ པཱིཏཀསིཎ’’ནྟི ཨིདཾ ལོཧིཏཔཱིཏརསྨཱིནཾ ཀཱརཎེཡེཝ ཝུཏྟེ སིདྡྷནྟི ན ཝུཏྟཾ. ཏཱསམེཝ ཧི མཉྫིཊྛཔབྷསྶརརསྨིཡོ ¶ ཝིསེསཔབྷེདབྷཱུཏཱཏི. ‘‘ཨགྒིཀྑནྡྷཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཨུཔརིམཀཱཡཏོ’’ཏིཨཱདཱིནཾ ཝིཝརཎཾ. ཨགྒིཀྑནྡྷཨུདཀཀྑནྡྷཱཔི ཨཉྙམཉྙཨསམྨིསྶཱ ཡཱཝ བྲཧྨལོཀཱ ཨུགྒནྟྭཱ ཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ པཏིཾསུ, ཏཾ དིཝསཾ པན སཏྠཱ ཡོ ཡོ ཡསྨིཾ ཡསྨིཾ དྷམྨེ ཙ པཱཊིཧཱརིཡེ ཙ པསནྣོ, ཏསྶ ཏསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཏཾ ཏཾ དྷམྨཉྩ ཀཐེསི, པཱཊིཧཱརིཡཉྩ དསྶེསི, ཨེཝཾ དྷམྨེ བྷཱསིཡམཱནེ, པཱཊིཧཱརིཡེ ཙ ཀརིཡམཱནེ མཧཱཛནོ དྷམྨཱབྷིསམཡོ ཨཧོསི. ཏསྨིཉྩ སམཱགམེ ཨཏྟནོ མནཾ གཧེཏྭཱ པཉྷཾ པུཙྪིཏུཾ སམཏྠཾ ཨདིསྭཱ ནིམྨིཏཾ བུདྡྷཾ མཱཔེསི, ཏེན པུཙྪིཏཾ པཉྷཾ སཏྠཱ ཝིསྶཛྫེསི. སཏྠཱརཱ པུཙྪིཏཾ པཉྷཾ སོ ཝིསྶཛྫེསི, སཏྠུ ཙངྐམནཀཱལེ ནིམྨིཏོ ཋཱནཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ ཀཔྤེསི, ཏསྶ ཙངྐམནཀཱལེ སཏྠཱ ཋཱནཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ ཀཔྤེསཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཏྠཱ ཙངྐམཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘སབྦཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦ’’ནྟི ཨེཏེན ‘‘སཏྠཱ ཏིཊྛཏི, ནིམྨིཏོ ཙངྐམཏི ཝཱ ནིསཱིདཏི ཝཱ སེཡྻཾ ཝཱ ཀཔྤེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༡.༡༡༦) ཙཏཱུསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཨེཀེཀམཱུལཀཱ སཏྠུཔཀྑེ ཙཏྟཱརོ ¶ , ནིམྨིཏཔཀྑེ ཙཏྟཱརོཏི སབྦེ ཨཊྛ ཝཱརཱ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ ཝཏྟབྦཱཏི དསྶེཏི. ཡསྨཱ སཱིལཾ སམཱདྷིསྶ པཏིཊྛཱམཏྟམེཝ ཧུཏྭཱ ནིཝཏྟཏི, སམཱདྷིཡེཝ ཏཏྠ པཏིཊྛཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཾ སབྦཾ པཱཊིཧཱརིཡཀིཙྩཾ པཝཏྟེཏི, ཏསྨཱ ཏདེཏཾ སམཱདྷིཀིཙྩམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཏྠ ཨེཀམྤཱི’’ཏིཨཱདི.
‘‘ཡཾ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སམཱདྷིསྶ པཉྙམཔཱཔུཎཏཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ, ཡཾ པན པཊིཝིཛ྄ཛྷི, ཨིདཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནཾ པཉྙཱཀིཙྩནྟི ཨཏྠོ. ཏཾ ཨནུཀྐམཏོ དསྶེཏི ‘‘བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ‘‘ཀཔྤསཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནཱི’’ཏི ཨིདཾ དཱིཔངྐརཔཱདམཱུལེ ཀཏཔཋམཱབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཝུཏྟཾ, ཏཏོ པུབྦེཔི ཡཏྟཀེན ཏསྨིཾ བྷཝེ ཨིཙྪནྟོ སཱཝཀབོདྷིཾ པཏྟུཾ སཀྐུཎེཡྻ, ཏཏྟཀཾ པུཉྙསམྦྷཱརཾ སམུཔཙིནཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏོཡེཝ ཧི ‘‘མནུསྶཏྟཾ ལིངྒསམྤཏྟི, ཧེཏུ སཏྠཱརདསྶན’’ནྟིཨཱདིནཱ (བུ. ཝཾ. ༥༩) ཝུཏྟེསུ ཨཊྛདྷམྨེསུ ཧེཏུསམྤནྣཏཱ ཨཧོསི. ཀེཙི པན མནོཔཎིདྷཱནཝཙཱིཔཎིདྷཱནཝསེན ཨནེཀདྷཱ ཨསངྑྱེཡྻཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ པུབྦསམྦྷཱརཾ ཝདནྟི, ཏདཡུཏྟམེཝ སངྒཧཱརུལ༹ྷཱསུ ཨཊྛཀཐཱསུ ཏཐཱ ཨཝུཏྟཏྟཱ. ཏཱསུ ཧི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན པཋམཱབྷིནཱིཧཱརཏོ པུབྦེ ཧེཏུསམྤནྣཏཱཡེཝ དསྶིཏཱ. ཨེཀཱུནཏིཾསཝསྶཀཱལེ ནིཀྑམྨ པབྦཛིཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ. ཙཀྐརཏནཱརཧཔུཉྙཝནྟཏཱཡ ¶ བོདྷིསཏྟོ ཙཀྐཝཏྟིསིརིསམྤནྣོཏི ཏསྶ ནིཝཱསབྷཝནཾ ‘‘ཙཀྐཝཏྟིསིརིནིཝཱསབྷཱུཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. བྷཝནཱཏི རམྨསུརམྨསུབྷསངྑཱཏཱ ནིཀེཏནཱ. པདྷཱནཡོགནྟི དུཀྐརཙརིཡཱཡ ཨུཏྟམཝཱིརིཡཱནུཡོགཾ.
ཨུརུཝེལཱཡཾ ཀིར སེནཱནིགམེ ཀུཊུམྦིཀསྶ དྷཱིཏཱ སུཛཱཏཱ ནཱམ དཱརིཀཱ ཝཡཔྤཏྟཱ ནེརཉྫརཱཡ ཏཱིརེ ནིགྲོདྷམཱུལེ པཏྠནམཀཱསི ‘‘སཙཱཧཾ སམཛཱཏིཀཾ ཀུལགྷརཾ གནྟྭཱ པཋམགབྦྷེ པུཏྟཾ ལབྷིསྶཱམི, ཁཱིརཔཱཡཱསེན བལིཀམྨཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི, (མ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༨༤; ཛཱ. ཨཊྛ. ༡.ཨཝིདཱུརེ ནིདཱནཀཐཱ) ཏསྶཱ སཱ པཏྠནཱ སམིཛ྄ཛྷི. སཱ སཏྟ དྷེནུཡོ ལཊྛིཝནེ ཁཱདཱཔེཏྭཱ ཏཱསམྤི དྷཱིཏརོ གཱཝིཡོ ལདྡྷཱ ཏཐེཝ ཁཱདཱཔེཏྭཱ པུན ཏཱསམྤི དྷཱིཏརོ ཏཐེཝཱཏི སཏྟཔུཏྟིནཏྟིཔནཏྟིཔརམྤརཱགཏཱཧི དྷེནཱུཧི ཁཱིརཾ གཧེཏྭཱ ཁཱིརཔཱཡཱསཾ པཙིཏུམཱརབྷི. ཏསྨིཾ ཁཎེ མཧཱབྲཧྨཱ ཏིཡོཛནིཀཾ སེཏཙྪཏྟཾ ཨུཔརི དྷཱརེསི, སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ཨགྒིཾ ཨུཛྫཱལེསི, སཀལལོཀེ ཝིཛྫམཱནརསཾ དེཝཏཱ པཀྑིཔིཾསུ, པཱཡཱསཾ དཀྑིཎཱཝཊྚཾ ཧུཏྭཱ པཙཏི, ཏཾ སཱ སུཝཎྞཔཱཏིཡཱ སཏསཧསྶགྒྷནིཀཱཡ སཧེཝ བོདྷིསཏྟསྶ དཏྭཱ པཀྐཱམི. ཨཐ བོདྷིསཏྟོ ཏཾ གཧེཏྭཱ ནེརཉྫརཱཡ ཏཱིརེ སུཔྤཏིཊྛིཏེ ནཱམ ཏིཏྠེ ཨེཀཏཱལཊྛིཔྤམཱཎེ ཨེཀཱུནཔཉྙཱསཔིཎྜེ ཀརོནྟོ པརིབྷུཉྫི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིསཱཁཱཔུཎྞམཱཡཾ ཨུརུཝེལགཱམེ སུཛཱཏཱཡ དྭིནྣཾ པཀྑིཏྟདིབྦོཛཾ མདྷུཔཱཡཱསཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ’’ཏི. ཏཏྠ སུཛཱཏཱཡཱཏི ཨཱཡསྨཏོ ཡསཏྠེརསྶ མཱཏུབྷཱུཏཱཡ པཙྪཱ སརཎགམནཊྛཱནེ ཨེཏདགྒཔྤཏྟཱཡ སུཛཱཏཱཡ ནཱམ སེཊྛིབྷརིཡཱཡ. ཨངྒམངྒཱནུསཱརིནོ ¶ རསསྶ སཱརོ ཨུཔཏྠམྦྷབལཀརོ བྷཱུཏནིསྶིཏོ ཨེཀོ ཝིསེསོ ཨོཛཱ ནཱམ, སཱ དིཝི བྷཝཱ པཀྑིཏྟཱ ཨེཏྠཱཏི པཀྑིཏྟདིབྦོཛོ, ཏཾ. པཱཏབྦོ ཙ སོ ཨསིཏབྦོ ཙཱཏི པཱཡཱསོ, རསཾ ཀཏྭཱ པིཝིཏུཾ, ཨཱལོཔཾ ཀཏྭཱ ཙ བྷུཉྫིཏུཾ ཡུཏྟོ བྷོཛནཝིསེསོ, མདྷུནཱ སིཏྟོ པཱཡཱསོ མདྷུཔཱཡཱསོ, ཏཾ.
ཏཏོ ནེརཉྫརཱཡ ཏཱིརེ མཧཱསཱལཝནེ ནཱནཱསམཱཔཏྟཱིཧི དིཝཱཝིཧཱརསྶ ཀཏཏྟཱ ‘‘སཱཡནྷསམཡེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཝིཏྠཱརོ ཏཏྠ ཏཏྠ གཧེཏབྦོ. དཀྑིཎུཏྟརེནཱཏི དིཝཱཝིཧཱརཏོ བོདྷིཡཱ པཝིསནམགྒཾ སནྡྷཱཡཱཧ, ཨུཛུཀཾ དཀྑིཎུཏྟརགཏེན དེཝཏཱཧི ཨལངྐཏེན མགྒེནཱཏི ཨཏྠོ ¶ . ཨེཝམྤི ཝདནྟི ‘‘དཀྑིཎུཏྟརེནཱཏི དཀྑིཎཔཙྪིམུཏྟརེན ཨཱདིཨཝསཱནགཧཎེན མཛ྄ཛྷིམསྶཱཔི གཧིཏཏྟཱ, ཏཐཱ ལུཏྟཔཡོགསྶ ཙ དསྶནཏོ. ཨེཝཉྷི སཏི ‘དཀྑིཎཔཙྪིམུཏྟརདིསཱབྷཱགེན བོདྷིམཎྜཾ པཝིསིཏྭཱ ཏིཊྛཏཱི’ཏི (ཛཱ. ཨཊྛ. ༡.ཨཝིདཱུརེནིདཱནཀཐཱ) ཛཱཏཀནིདཱནེ ཝུཏྟཝཙནེན སམེཏཱི’’ཏི. དཀྑིཎདིསཏོ གནྟབྦོ ཨུཏྟརདིསཱབྷཱགོ དཀྑིཎུཏྟརོ, ཏེན པཝིསིཏྭཱཏི ཨཔརེ. ཀེཙི པན ‘‘ཨུཏྟརསདྡོ ཙེཏྠ མགྒཝཱཙཀོ. ཡདི ཧི དིསཱཝཱཙཀོ བྷཝེཡྻ, ‘དཀྑིཎུཏྟརཱཡཱ’ཏི ཝདེཡྻཱ’’ཏི, ཏཾ ན ‘‘ཨུཏྟརེན ནདཱི སཱིདཱ, གམྦྷཱིརཱ དུརཏིཀྐམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དིསཱཝཱཙཀསྶཱཔི ཨེནཡོགསྶ དསྶནཏོ, ཨུཏྟརསདྡསྶ ཙ མགྒཝཱཙཀསྶ ཨནཱགཏཏྟཱ. ཨཔིཙ དིསཱབྷཱགཾ སནྡྷཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. དིསཱབྷཱགོཔི ཧི དིསཱ ཨེཝཱཏི. ཨཐ ཨནྟརཱམགྒེ སོཏྠིཡེན ནཱམ ཏིཎཧཱརཀབྲཱཧྨཎེན དིནྣཱ ཨཊྛ ཀུསཏིཎམུཊྛིཡོ གཧེཏྭཱ ཨསིཏཉྩནགིརིསངྐཱསཾ སབྦབོདྷིསཏྟཱནམསྶཱསཛནནཊྛཱནེ སམཱཝིརུལ༹ྷཾ བོདྷིཡཱ མཎྜནབྷཱུཏཾ བོདྷིམཎྜམུཔགནྟྭཱ ཏིཀྑཏྟུཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ དཀྑིཎདིསཱབྷཱགེ ཨཊྛཱསི, སོ པན པདེསོ པདུམིནིཔཏྟེ ཨུདཀབིནྡུ ཝིཡ པཀམྤིཏྠ, ཏཏོ པཙྪིམདིསཱབྷཱགཾ, ཨུཏྟརདིསཱབྷཱགཉྩ གནྟྭཱ ཏིཊྛནྟེཔི མཧཱཔུརིསེ ཏཐེཝ ཏེ ཨཀམྤིཾསུ, ཏཏོ ‘‘ནཱཡཾ སབྦོཔི པདེསོ མམ གུཎཾ སནྡྷཱརེཏུཾ སམཏྠོ’’ཏི པུརཏྠིམདིསཱབྷཱགམགམཱསི, ཏཏྠ པལླངྐཔྤམཱཎཾ ནིཙྩལམཧོསི, ཏསྶེཝ ཙ ནིཔྤརིཡཱཡེན བོདྷིམཎྜསམཉྙཱ, མཧཱཔུརིསོ ‘‘ཨིདཾ ཀིལེསཝིདྡྷཾསནཊྛཱན’’ནྟི སནྣིཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ པུབྦུཏྟརདིསཱབྷཱགེ ཋིཏོ ཏཏྠ ཨཀམྤནཔྤདེསེ ཏཱནི ཏིཎཱནི ཨགྒེ གཧེཏྭཱ སཉྩཱལེསི, ཏཱཝདེཝ ཙུདྡསཧཏྠོ པལླངྐོ ཨཧོསི, ཏཱནིཔི ཏིཎཱནི ཝིཙིཏྟཱཀཱརེན ཏཱུལིཀཱཡ ལེཁཱ གཧིཏཱནི ཝིཡ ཨཧེསུཾ. སོ ཏཏྠ ཏིསནྡྷིཔལླངྐཾ ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཾ མེཏྟཱཀམྨཊྛཱནཾ པུབྦངྒམཾ ཀཏྭཱ ཙཏུརངྒིཀཾ ཝཱིརིཡཾ ཨདྷིཊྛཧིཏྭཱ ནིསཱིདི, ཏམཏྠཾ སངྑིཔིཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘བོདྷིམཎྜཾ པཝིསིཏྭཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཏཏྠ བོདྷི ཝུཙྩཏི ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎཾ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཉྩ, སཱ མཎྜཏི ཐཱམགཏཏཱཡ པསཱིདཏི ¶ ཨེཏྠཱཏི བོདྷིམཎྜོ, ནིཔྤརིཡཱཡེན ཡཐཱཝུཏྟཔྤདེསོ, པརིཡཱཡེན པན ཨིདྷ དུམརཱཛཱ. ཏཐཱ ཧི ཨཱཙརིཡཱནནྡཏྠེརེན ཝུཏྟཾ ‘‘བོདྷིམཎྜསདྡོཔཋམཱབྷིསམྦུདྡྷཊྛཱནེ ཨེཝ དཊྛབྦོ, ན ཡཏྠ ཀཏྠཙི བོདྷིརུཀྑསྶ པཏིཊྛིཏཊྛཱནེ’’ཏི, ཏཾ.
མཱརཝིཛཡསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔཊིལཱབྷཱདཱིཧི ¶ བྷགཝནྟཾ ཨསྶཱསེཏཱིཏི ཨསྶཏྠོ. ཨཱཔུབྦཉྷི སཱསསདྡཾ ཨནུསིཊྛིཏོསནེསུ ཨིཙྪནྟི, ཡཾ ཏུ ལོཀེ ‘‘ཙལདལོ, ཀུཉྫརཱསནོ’’ ཏིཔི ཝདནྟི. ཨཙྩུགྒཏབྷཱཝེན, ཨཛེཡྻབྷཱུམིསཱིསགཏབྷཱཝེན, སཀལསབྦཉྙུགུཎཔཊིལཱབྷཊྛཱནཝིརུལ༹ྷབྷཱཝེན ཙ དུམཱནཾ རཱཛཱཏི དུམརཱཛཱ, ཨསྶཏྠོ ཙ སོ དུམརཱཛཱ ཙཱཏི ཨསྶཏྠདུམརཱཛཱ ཏཾ. དྭིནྣཾ ཨཱུརུཛཱཎུསནྡྷཱིནཾ, ཨཱུརུམཱུལཀཊིསནྡྷིསྶ ཙ ཝསེན ཏཡོ སནྡྷཡོ, སཎྛཱནཝསེན ཝཱ ཏཡོ ཀོཎཱ ཡསྶཱཏི ཏིསནྡྷི, སྭེཝ པལླངྐོ ཨཱུརུབདྡྷཱསནཾ པརིསམནྟཏོ ཨངྐནཾ ཨཱསནནྟི ཨཏྠེན ར-ཀཱརསྶ ལ-ཀཱརཾ, དྭིབྷཱཝཉྩ ཀཏྭཱ, ཏཱིཧི ཝཱ སནྡྷཱིཧི ལཀྑིཏོ པལླངྐོ ཏིསནྡྷིཔལླངྐོ, ཏཾ. ཨཱབྷུཛིཏྭཱཏི ཨཱབནྡྷིཏྭཱ, ཨུབྷོ པཱདེ སམཉྪིཏེ ཀཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཝིཏྠཱརོ སཱམཉྙཕལསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༡༦) ཨཱགམིསྶཏི. ཨཏྟཱ, མིཏྟོ, མཛ྄ཛྷཏྟོ, ཝེརཱིཏི ཙཏཱུསུཔི སམཔྤཝཏྟནཝསེན ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཾ མེཏྟཱཀམྨཊྛཱནཾ. ‘‘ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏ’’ནྟི ཨིདཾ པན ‘‘ཝཱིརིཡཱདྷིཊྛཱན’’ནྟི ཨེཏེནཱཔི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏམྤི ཧི –
ཀཱམཾ ཏཙོ ཙ ནྷཱརུ ཙ ཨཊྛི ཙ ཨཝསིསྶཏུ, ཨུཔསུསྶཏུ སརཱིརེ མཾསལོཧིཏཾ, ཡཾ ཏཾ པུརིསཐཱམེན པུརིསཝཱིརིཡེན པུརིསཔརཀྐམེན པཏྟབྦཾ, ན ཏཾ ཨཔཱཔུཎིཏྭཱ ཝཱིརིཡསྶ སཎྛཱནཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༢.༡༨༤; སཾ. ནི. ༡.༢༦༦; ཨ. ནི. ༣.༥༡; ཨ. ནི. ༨.༡༣; མཧཱནི. ༡༧, ༡༩༦) –
ཝུཏྟནཡེན ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏམེཝ.
ཙུདྡས ཧཏྠཱ ཝིཏྠཏཔྤམཱཎབྷཱཝེན ཡསྶཱཏི ཙུདྡསཧཏྠོ. པརིསམནྟཏོ ཨངྐཱིཡཏེ ལཀྑཱིཡཏེ པརིཙྪེདཝསེནཱཏི པལླངྐོ ར-ཀཱརསྶ ལ-ཀཱརཾ, ཏསྶ ཙ དྭིཏྟཾ ཀཏྭཱ. ཨཔིཙ ‘‘ཨིདཾ ཀིལེསཝིདྡྷཾསནཊྛཱན’’ནྟི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝཙནཏོ པལླཾ ཀིལེསཝིདྡྷཾསནཾ ཀརོཏི ཨེཏྠཱཏི པལླངྐོ ནིགྒཧིཏཱགམཝསེན, ཨལུཏྟསམཱསཝསེན ཝཱ, ཙུདྡསཧཏྠོ ཙ སོ པལླངྐོ ཙ, སྭེཝ ཨུཏྟམཊྛེན པཏྠནཱིཡཊྛེན ཙ ཝརོཏི ཙུདྡསཧཏྠཔལླངྐཝརོ, ཏཏྠ གཏོ པཝཏྟོ ནིསིནྣོ ཏཐཱ. ཙུདྡསཧཏྠཏཱ ཙེཏྠ ཝིཏྠཱརཝསེན གཧེཏབྦཱ. ཏཱནིཡེཝ ¶ ཧི ཏིཎཱནི ཨཔརིམིཏཔུཉྙཱནུབྷཱཝཏོ ཙུདྡསཧཏྠཝིཏྠཏཔལླངྐབྷཱཝེན པཝཏྟཱནི, ན ཙ ཏཱནི ཨཊྛམུཊྛིཔྤམཱཎཱནི ཙུདྡསཧཏྠཨཙྩུགྒཏཱནི སམྦྷཝནྟི ¶ . ཏཏོཡེཝ ཙ ཨིདྷ ‘‘ཏིཎསནྠརཾ སནྠརིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, དྷམྨཔདཊྛཀཐཱདཱིསུ ཙ ‘‘ཏིཎཱནི སནྠརིཏྭཱ…པེ… པུརཏྠིམཱབྷིམུཁོ ནིསཱིདིཏྭཱ’’ཏི (དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡.སཱརིཔུཏྠེརཝཎྞནཱ; དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡.ནིདཱནཀཐཱ). ཨཉྙཏྠ ཙ ‘‘ཏིཎཱསནེ ཙུདྡསཧཏྠསམྨཏེ’’ཏི. ཀེཙི པན ‘‘ཨཙྩུགྒཏབྷཱཝེནེཝ ཙུདྡསཧཏྠོ’’ཏི ཡཐཱ ཏཐཱ པརིཀཔྤནཱཝསེན ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ ཡཐཱཝུཏྟེན ཀཱརཎེན, སཱདྷཀེན ཙ ཝིརུདྡྷཏྟཱ. ཀཱམཉྩ མནོརཐཔཱུརཎིཡཱ ཙཏུརངྒུཏྟརཝཎྞནཱཡ ‘‘ཏིཀྑཏྟུཾ བོདྷིཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ བོདྷིམཎྜཾ ཨཱརུཡ྄ཧ ཙུདྡསཧཏྠུབྦེདྷེ ཋཱནེ ཏིཎསནྠརཾ སནྠརིཏྭཱ ཙཏུརངྒཝཱིརིཡཾ ཨདྷིཊྛཱཡ ནིསིནྣཀཱལཏོ’’ཏི (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༤.༣༣) པཱཋོ དིསྶཏི, ཏཐཱཔི ཏཏྠ ཨུབྦེདྷསདྡོ ཝིཏྠཱརཝཱཙཀོཏི ཝེདིཏབྦོ, ཡཐཱ ‘‘ཏིརིཡཾ སོལ༹སུབྦེདྷོ, ཨུདྡྷམཱཧུ སཧསྶདྷཱ’’ཏི (ཛཱ. ༡.༣.༤༠) མཧཱཔནཱདཛཱཏཀེ. ཏཐཱ ཧི ཏདཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏིརིཡཾ སོལ༹སུབྦེདྷོཏི ཝིཏྠཱརཏོ སོལ༹སཀཎྜཔཱཏཝིཏྠཱརོ ཨཧོསཱི’’ཏི (ཛཱཏཀ ཨཊྛ. ༢-༣༠༢ པིཊྛེ). ཨཉྙཐཱ ཧི ཨཱཀཱསེཡེཝ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཏིཎསནྠརཎཾ ཀཏཾ, ན ཨཙལཔདེསེཏི ཨཏྠོ ཨཱཔཛྫེཡྻ སནྠརཎཀིརིཡཱདྷཱརབྷཱཝཏོ ཏསྶ, སོ ཙཏྠོ ཨནདྷིཔྤེཏོ ཨཉྙཏྠ ཨནཱགཏཏྟཱཏི.
རཛཏཀྑནྡྷཾ པིཊྛིཏོ ཀཏྭཱ ཝིཡཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨཏྠནྟི པཙྪིམཔབྦཏཾ. མཱརབལནྟི མཱརཾ, མཱརབལཉྩ, མཱརསྶ ཝཱ སཱམཏྠིཡཾ. པུབྦེནིཝཱསནྟི པུབྦེ ནིཝུཏྠཀྑནྡྷཾ. དིབྦཙཀྑུནྟི དིབྦཙཀྑུཉཱཎཾ. ‘‘ཀིཙྪཾ ཝཏཱཡཾ ལོཀོ ཨཱཔནྣོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༥༧; སཾ. ནི. ༢.༤) ཛརཱམརཎམུཁེན པཙྩཡཱཀཱརེ ཉཱཎཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ. ཨཱནཱཔཱནཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནནྟི ཨེཏྠཱཔི ‘‘སབྦབུདྡྷཱནཾ ཨཱཙིཎྞ’’ནྟི ཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཏམྤི ཧི བུདྡྷཱནམཱཙིཎྞམེཝཱཏི ཝདནྟི. པཱདཀཾ ཀཏྭཱཏི ཀཱརཎཾ, པཏིཊྛཱནཾ ཝཱ ཀཏྭཱ. ‘‘ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱཏི ཚཏྟིཾསཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎསངྑཱཏམཧཱཝཛིརཉཱཎགབྦྷཾ གཎྷཱཔནཝསེན ཝིཔསྶནཾ བྷཱཝེཏྭཱ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདྷིགམཱཡ ཨནུཔདདྷམྨཝིཔསྶནཱཝསེན ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརེ སངྑཱརེ སམྨསཏོ ཚཏྟིཾསཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན པཝཏྟཾ ཝིཔསྶནཱཉཱཎམྤི ཧི ‘‘མཧཱཝཛིརཉཱཎ’’ནྟི ¶ ཝུཙྩཏི, ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑྱཱཡ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནཀསམཱཔཏྟཱིནཾ པུརེཙརཱནུཙརཉཱཎམྤི. ཨིདྷ པན མགྒཉཱཎམེཝ, ཝིསེསཏོ ཙ ཨགྒམགྒཉཱཎཾ, ཏསྨཱ ཏསྶེཝ ཝིཔསྶནཱགབྦྷབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོཏི. སབྦབུདྡྷགུཎེཏི སབྦཉྙུཏཱདིནིརཝསེསབུདྡྷགུཎེ. ཏསྶཱ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ སམཱདྷི ནིཝཏྟོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིདམསྶ པཉྙཱཀིཙྩ’’ནྟི. ཨསྶཱཏི བྷགཝཏོ.
‘‘ཏཏྠ ཡཐཱ ཧཏྠེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཔམཱཡ པཱཀཊཱིཀརཎཾ. ཧཏྠེཏི ཧཏྠཔསཏེ, ཀརཔུཊེ ཝཱ. པཱཏིཡནྟི ¶ སརཱཝཀེ. གྷཊེཏི ཨུདཀཧརཎགྷཊེ. དྭཏྟིཾསདོཎགཎྷནཔྤམཱཎཾ ཀུཎྜཾ ཀོལམྦོ. ཏཏོ མཧཏརཱ ཙཱཊི. ཏཏོཔི མཧཏཱི མཧཱཀུམྦྷཱི. སོཎྜཱི ཀུསོབྦྷོ. ནདཱིབྷཱགོ ཀནྡརོ. ཙཀྐཝཱལ༹པཱདེསུ སམུདྡོ ཙཀྐཝཱལ༹མཧཱསམུདྡོ. སིནེརུཔཱདཀེ མཧཱསམུདྡེཏི སཱིདནྟརསམུདྡཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ‘‘པཱཏིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱཔི ཏདེཝཏྠཾ པཀཱརནྟརེན ཝིབྷཱཝེཏི. པརིཏྟཾ ཧོཏི ཡཐཱཏི སམྦནྡྷོ. ཡསྶཱ པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཝིབྷཱཝནཏྠཱཡ ཡཱ སཾཝཎྞནཱ ཝུཏྟཱ, ཏདེཝ ཏསྶཱ གུཎབྷཱཝེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེནཱཧཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ སབྦཏྠ.
‘‘དུཝེ པུཐུཛྫནཱ’’ཏིཨཱདི པུཐུཛྫནེསུ ལབྦྷམཱནཝིབྷཱགདསྶནཏྠམེཝ ཝུཏྟཾ, ན པན མཱུལཔརིཡཱཡསཾཝཎྞནཱདཱིསུ (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢) ཝིཡ པུཐུཛྫནཝིསེསནིདྡྷཱརཎཏྠཾ ནིརཝསེསཔུཐུཛྫནསྶེཝ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. སབྦོཔི ཧི པུཐུཛྫནོ བྷགཝཏོ ཨུཔརིགུཎེ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏིཊྛཏུ ཏཱཝ པུཐུཛྫནོ, ཨརིཡསཱཝཀཔཙྩེཀབུདྡྷཱནམྤི ཨཝིསཡཱ ཨེཝ བུདྡྷགུཎཱ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སོཏཱཔནྣོ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧). གོཏྟསམྦནྡྷཏཱཡ ཨཱདིཙྩསྶ སཱུརིཡདེཝཔུཏྟསྶ བནྡྷཱུཏི ཨཱདིཙྩབནྡྷུ, ཏེན ཝུཏྟཾ ནིདྡེསེ –
‘‘ཨཱདིཙྩོ ཝུཙྩཏི སཱུརིཡོ. སཱུརིཡོ གོཏམོ གོཏྟེན, བྷགཝཱཔི གོཏམོ གོཏྟེན, བྷགཝཱ སཱུརིཡསྶ གོཏྟཉཱཏཀོ གོཏྟབནྡྷུ, ཏསྨཱ བུདྡྷོ ཨཱདིཙྩབནྡྷཱུ’’ཏི (མཧཱནི. ༡༥༠; ཙཱུལ༹ནི. ༩༩).
སདྡཝིདཱུ པན ‘‘བུདྡྷསྶཱདིཙྩབནྡྷུནཱ’’ཏི པཱཋམིཙྪནྟི. ཨཱདིཙྩསྶ བནྡྷུནཱ གོཏྟེན སམཱནོ གོཏྟསངྑཱཏོ བནྡྷུ ཡསྶ, བུདྡྷོ ཙ སོ ཨཱདིཙྩབནྡྷུ ཙཱཏི ཀཏྭཱ. ཡསྨཱ པན ཁནྡྷཀཐཱདིཀོསལླེནཱཔི ཨུཔཀྐིལེསཱནུཔཀྐིལེསཱནཾ ཛཱནནཧེཏུབྷཱུཏཾ བཱཧུསཙྩཾ ཧོཏི, ཡཐཱཧ –
‘‘ཀིཏྟཱཝཏཱ ¶ ནུ ཁོ བྷནྟེ བཧུསྶུཏོ ཧོཏཱིཏི? ཡཏོ ཁོ བྷིཀྑུ ཁནྡྷཀུསལོ ཧོཏི. དྷཱཏུ…པེ… ཨཱཡཏན…པེ… པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀུསལོ ཧོཏི, ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ བྷིཀྑུ བཧུསྶུཏོ ཧོཏཱི’’ཏི.
ཏསྨཱ ‘‘ཡསྶ ཁནྡྷདྷཱཏུཨཱཡཏནཱདཱིསཱུ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཱདི-སདྡེན ཙེཏྠ ཡཱཝ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱ སངྒཎྷཱཏི. ཏཏྠ ཝཱཙུགྒཏཀརཎཾ ཨུགྒཧོ. ཨཏྠསྶ པརིཔུཙྪནཾ པརིཔུཙྪཱ. ཨཊྛཀཐཱཝསེན ཨཏྠསྶ སོཏདྭཱརཔཊིབདྡྷཏཱཀརཎཾ སཝནཾ. བྱཉྫནཏྠཱནཾ སུནིཀྑེཔསུནཡནེན དྷམྨསྶ པརིཧརཎཾ དྷཱརཎཾ. ཨེཝཾ སུཏདྷཱཏཔརིཙིཏཱནཾ ཝིཏཀྐནཾ མནསཱནུཔེཀྑནཾ པཙྩཝེཀྑཎཾ.
ཨེཝཾ ¶ པབྷེདཾ དསྶེཏྭཱ ཝཙནཏྠམྤི དསྶེཏི ‘‘དུཝིདྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ. པུཐཱུནནྟི ཨནེཀཝིདྷཱནཾ ཀིལེསཱདཱིནཾ. པུཐུཛྫནནྟོགདྷཏྟཱཏི བཧཱུནཾ ཛནཱནཾ ཨབྦྷནྟརེ སམཝརོདྷབྷཱཝཏོ པུཐུཛྫནོཏི སམྦནྡྷོ. པུཐུཙཱཡཾ ཛནོཏི པུཐུ ཨེཝ ཝིསུཾཡེཝ ཨཡཾ སངྑྱཾ གཏོ. ཨིཏཱིཏི ཏསྨཱ པུཐུཛྫནོཏི སམྦནྡྷོ. ཨེཝཾ གཱཐཱབནྡྷེན སངྑེཔཏོ དསྶིཏམཏྠཾ ‘‘སོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཝརཏི. ‘‘ནཱནཔྤཀཱརཱན’’ནྟི ཨིམིནཱ པུཐུ-སདྡོ ཨིདྷ བཧྭཏྠོཏི དསྶེཏི.
ཨཱདི-སདྡེན སངྒཧིཏམཏྠཾ, ཏདཏྠསྶ ཙ སཱདྷཀཾ ཨམྦསེཙནགརུསིནཱནནཡེན ནིདྡེསཔཱལི༹ཡཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཝིཧཏཱ སཀྐཱཡདིཊྛིཡོ, པུཐུ བཧུཀཱ ཏཱ ཨེཏེསནྟི པུཐུཨཝིཧཏསཀྐཱཡདིཊྛིཀཱ, ཨེཏེན ཨཝིཧཏཏྟཱ པུཐུ སཀྐཱཡདིཊྛིཡོ ཛནེནྟི, པུཐཱུཧི ཝཱ སཀྐཱཡདིཊྛཱིཧི ཛནིཏཱཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི. ཨཝིཧཏཏྠམེཝ ཝཱ ཛནསདྡོ ཝདཏི, ཏསྨཱ པུཐུ སཀྐཱཡདིཊྛིཡོ ཛནེནྟི ན ཝིཧནནྟི, ཛནཱ ཝཱ ཨཝིཧཏཱ པུཐུ སཀྐཱཡདིཊྛིཡོ ཨེཏེསནྟི ཨཏྠཾ དསྶེཏཱིཏིཔི ཝཊྚཏི, ཝིསེསནཔརནིཔཱཏནཉྩེཏྠ དཊྛབྦཾ ཡཐཱ ‘‘ཨགྱཱཧིཏོ’’ཏི. ‘‘པུཐུ སཏྠཱརཱནཾ མུཁུལློཀིཀཱ’’ཏི ཨེཏེན པུཐུ བཧཝོ ཛནཱ སཏྠཱརོ ཨེཏེསནྟི ནིབྦཙནཾ དསྶིཏཾ. པུཐུ སབྦགཏཱིཧི ཨཝུཊྛིཏཱཏི ཨེཏྠ པན ཀམྨཀིལེསེཧི ཛནེཏབྦཱ, ཛཱཡནྟི ཝཱ སཏྟཱ ཨེཏྠཱཏི ཛནཱ, གཏིཡོ, པུཐུ སབྦཱ ཨེཝ ཛནཱ གཏིཡོ ཨེཏེསནྟི ཝཙནཏྠོ. ‘‘པུཐུ ནཱནཱབྷིསངྑཱརེ ¶ ཨབྷིསངྑརོནྟཱི’’ཏི ཨེཏེན ཙ ཛཱཡནྟི ཨེཏེཧི སཏྟཱཏི ཛནཱ, པུཉྙཱབྷིསངྑཱརཱདཡོ, པུཐུ ནཱནཱཝིདྷཱ ཛནཱ སངྑཱརཱ ཨེཏེསཾ ཝིཛྫནྟི, པུཐུ ཝཱ ནཱནཱབྷིསངྑཱརེ ཛནེནྟི ཨབྷིསངྑརོནྟཱིཏི ཨཏྠམཱཧ. ཏཏོ པརཾ པན ‘‘པུཐུ ནཱནཱཨོགྷེཧི ཝུཡ྄ཧནྟཱི’’ཏིཨཱདིཨཏྠཏྟཡཾ ཛནེནྟི ཨེཏེཧི སཏྟཱཏི ཛནཱ, ཀཱམོགྷཱདཡོ, རཱགསནྟཱཔཱདཡོ, རཱགཔརིལཱ༹ཧཱདཡོ ཙ, སབྦེཔི ཝཱ ཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཱ. པུཐུ ནཱནཔྤཀཱརཱ ཏེ ཨེཏེསཾ ཝིཛྫནྟི, ཏེཧི ཝཱ ཛནེནྟི ཝུཡ྄ཧནྟི, སནྟཱཔེནྟི, པརིཌཧནྟི ཙཱཏི ནིབྦཙནཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ‘‘རཏྟཱ གིདྡྷཱ’’ཏིཨཱདི པརིཡཱཡཝཙནཾ.
ཨཔི ཙ རཏྟཱཏི ཝཏྠཾ ཝིཡ རངྒཛཱཏེན ཙིཏྟསྶ ཝིཔརིཎཱམཀརེན ཚནྡརཱགེན རཏྟཱ. གིདྡྷཱཏི ཨབྷིཀངྑནསབྷཱཝེན ཨབྷིགིཛ྄ཛྷནེན གིདྡྷཱ. གཐིཏཱཏི གནྠིཏཱ ཝིཡ དུམྨོཙནཱིཡབྷཱཝེན ཏཏྠ པཊིབདྡྷཱ. མུཙྪིཏཱཏི ཀིལེསཱཝིསནཝསེན ཝིསཉྙཱིབྷཱུཏཱ ཝིཡ ཨནཉྙཀིཙྩམོཧཾ སམཱཔནྣཱ. ཨཛ྄ཛྷོསནྣཱཏི ཨནཉྙཱསཱདྷཱརཎེ ཝིཡ ཀཏྭཱ གིལིཏྭཱ པརིནིཊྛཔེཏྭཱ ཋིཏཱ. ལགྒཱཏི གཱཝོ ཀཎྚཀེ ཝིཡ ཨཱསཏྟཱ, མཧཱཔལིཔེ ཝཱ པཏནེན ནཱསིཀགྒཔལིཔནྣཔུརིསོ ཝིཡ ཨུདྡྷརིཏུམསཀྐུཎེཡྻབྷཱཝེན ནིམུགྒཱ. ལགྒིཏཱཏི མཀྐཊཱལེཔེན ཝིཡ མཀྐཊོ པཉྩནྣཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཝསེན ཨཱསངྒིཏཱ, པལིབུདྡྷཱཏི སམྦདྡྷཱ, ཨུཔདྡུཏཱ ཝཱཏི ཨཡམཏྠོ ¶ ཨངྒུཏྟརཊཱིཀཱཡཾ (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༡) ཝུཏྟོ. ཨེཏེན ཛཱཡཏཱིཏི ཛནོ, ‘‘རཱགོ གེདྷོ’’ཏི ཨེཝམཱདིཀོ, པུཐུ ནཱནཱཝིདྷོ ཛནོ རཱགཱདིཀོ ཨེཏེསཾ, པུཐཱུསུ ཝཱ པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ ཛནཱ རཏྟཱ གིདྡྷཱ…པེ… པལིབུདྡྷཱཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི.
‘‘ཨཱཝུཏཱ’’ཏིཨཱདིཔི པརིཡཱཡཝཙནམེཝ. ཨཔིཙ ‘‘ཨཱཝུཏཱཏི ཨཱཝརིཏཱ. ནིཝུཏཱཏི ནིཝཱརིཏཱ. ཨོཕུཏཱཏི པལིགུཎྛིཏཱ, པརིཡོནདྡྷཱ ཝཱ. པིཧིཏཱཏི པིདཧིཏཱ. པཊིཙྪནྣཱཏི ཚཱདིཏཱ. པཊིཀུཛྫིཏཱཏི ཧེཊྛཱམུཁཛཱཏཱ’’ཏི ཏཏྠེཝ (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༡) ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ ཛནེནྟི ཨེཏེཧཱིཏི ཛནཱ, ནཱིཝརཎཱ, པུཐུ ནཱནཱཝིདྷཱ ཛནཱ ནཱིཝརཎཱ ཨེཏེསཾ, པུཐཱུཧི ཝཱ ནཱིཝརཎེཧི ཛནཱ ཨཱཝུཏཱ…པེ… པཊིཀུཛྫིཏཱཏི ནིབྦཙནཾ དསྶེཏི. པུཐཱུསུ ནཱིཙདྷམྨསམཱཙཱརེསུ ཛཱཡཏི, པུཐཱུནཾ ཝཱ ཨབྦྷནྟརེ ཛནོ ཨནྟོགདྷོ, པུཐུ ཝཱ བཧུཀོ ཛནོཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘པུཐཱུན’’ནྟིཨཱདིནཱ, ཨེཏེན ཙ ཏཏིཡཔཱདཾ ཝིཝརཏི, སམཏྠེཏི ཝཱ. ‘‘པུཐུཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པན ཙཏུཏྠཔཱདཾ. པུཐུ ཝིསཾསཊྛོ ཨེཝ ཛནོ པུཐུཛྫནོཏི ཨཡཉྷེཏྠ ཝཙནཏྠོ.
ཡེཧི ¶ གུཎཝིསེསེཧི ནིམིཏྟབྷཱུཏེཧི བྷགཝཏི ‘‘ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཨཡཾ སམཉྙཱ པཝཏྟཱ, ཏཾ དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཀོཔི ཧི སདྡོ ཨནེཀཔཝཏྟིནིམིཏྟམདྷིཀིཙྩ ཨནེཀདྷཱ ཨཏྠཔྤཀཱསཀོ, བྷགཝཏོ ཙ སབྦེཔི ནཱམསདྡཱ ཨནེཀགུཎནེམིཏྟིཀཱཡེཝ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཨསངྑྱེཡྻཱནི ནཱམཱནི, སགུཎེན མཧེསིནོ;
གུཎེན ནཱམམུདྡྷེཡྻཾ, ཨཔི ནཱམསཧསྶཏོ’’ཏི. (དྷ. ས. ༡༣༡༣; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༧; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༧༦; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༤༡༣);
ཀཱནི པན ཏཱནཱིཏི ཨནུཡོགེ སཏི པཋམཾ ཏསྶརཱུཔཾ སངྑེཔཏོ ཨུདྡིསིཏྭཱ ‘‘ཀཐ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནིདྡིསཏི. ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཨེཏྠ ཨཱཀཱརནིཡམནཝསེན ཨོཔམྨསམྤཊིཔཱདནཏྠོ ཏཐཱ-སདྡོ. སཱམཉྙཛོཏནཱཡ ཝིསེསཱཝཊྛཱནཏོ, ཝིསེསཏྠིནཱ ཙ སཱམཉྙསདྡསྶཱཔི ཝིསེསཏྠེཡེཝ ཨནུཔཡུཛྫིཏབྦཏོ པཊིཔདཱགམནཏྠོ ཨཱགཏ སདྡོ དཊྛབྦོ, ན ཉཱཎགམནཏྠོ ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༢; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣.༧༨; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༧༠; ཐེརགཱ. ཨཊྛ. ༡.༤༣; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༣༨; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༣༧; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༢; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༡༤) ཝིཡ ¶ , ནཱཔི ཀཱཡགམནཱདི ཨཏྠོ ‘‘ཨཱགཏོ ཁོ མཧཱསམཎོ, མཱགདྷཱནཾ གིརིབྦཛ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༥༣) ཝིཡ. ཏཏྠ ཡསྶ ཨཱཀཱརསྶ ནིཡམནཝསེན ཨོཔམྨསམྤཊིཔཱདནཏྠོ ཏཐཱ-སདྡོ, ཏདཱཀཱརཾ ཀརུཎཱཔདྷཱནཏྟཱ ཏསྶ མཧཱཀརུཎཱམུཁེན པུརིམབུདྡྷཱནཾ ཨཱགམནཔཊིཔདཱཡ ཨུདཱཧརཎཝསེན སཱམཉྙཏོ དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱ སབྦལོཀེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཡཾཏཾ-སདྡཱནཾ ཨེཀནྟསམྦནྡྷབྷཱཝཏོ ཙེཏྠ ཏཐཱ-སདྡསྶཏྠདསྶནེ ཡཐཱ-སདྡེན ཨཏྠོ ཝིབྷཱཝིཏོ. ཏདེཝ ཝིཏྠཱརེཏི ‘‘ཡཐཱ ཝིཔསྶཱི བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ, ཝིཔསྶཱིཨཱདཱིནཉྩེཏྠ ཚནྣཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ མཧཱཔདཱནསུཏྟཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༤) སམྤཧུལནིདྡེསེན (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.སམྦཧུལཔརིཙྪེདཝཎྞནཱ) སུཔཱཀཊཏྟཱ, ཨཱསནྣཏྟཱ ཙ ཏེསཾ ཝསེན ཏཾ པཊིཔདཾ དསྶེཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཨཱགཏོ ཡཐཱ, ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི སབྦཏྲ སམྦནྡྷོ. ‘‘ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱཔི ཏདེཝ པཊིནིདྡིསཏི. ཏཏྠ ཡེན ཨབྷིནཱིཧཱརེནཱཏི མནུསྶཏྟལིངྒསམྤཏྟིཧེཏུསཏྠཱརདསྶནཔབྦཛྫཱགུཎསམྤཏྟིཨདྷིཀཱརཚནྡཱནཾ ཝསེན ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏེན མཧཱཔཎིདྷཱནེན ¶ . སབྦེསཉྷི བུདྡྷཱནཾ པཋམཔཎིདྷཱནཾ ཨིམིནཱཝ ནཱིཧཱརེན སམིཛ྄ཛྷཏི. ཨབྷིནཱིཧཱརོཏི ཙེཏྠ མཱུལཔཎིདྷཱནསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨེཝཾ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཝསེན ‘‘ཏཐཱགཏོ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པཱརམཱིཔཱུརཎཝསེནཔི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘ཨེཏྠ ཙ སུཏྟནྟིཀཱནཾ མཧཱབོདྷིཡཱནཔཊིཔདཱཡ ཀོསལླཛནནཏྠཾ པཱརམཱིསུ ཨཡཾ ཝིཏྠཱརཀཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧) ཡཱ པཱརམཱིསུ ཝིནིཙྪཡཀཐཱ ཝུཏྟཱ, ཀིཉྩཱཔི སཱ ཨམྷེཧི ཨིདྷ ཝུཙྩམཱནཱ གནྠཝིཏྠཱརཀརཱ ཝིཡ བྷཝིསྶཏི, ཡསྨཱ པནཱཡཾ སཾཝཎྞནཱ ཨེཏིསྶཾ པཙྪཱ པམཱདལེཁཝིསོདྷནཝསེན, ཏདཝསེསཏྠཔརིཡཱདཱནཝསེན ཙ པཝཏྟཱ, ཏསྨཱ སཱཔི པཱརམཱིཀཐཱ ཨིདྷ ཝཏྟབྦཱཡེཝཱཏི ཏཏོ ཙེཝ ཙརིཡཱཔིཊཀཊྛཀཐཱཏོ ཙ ཨཱཧརིཏྭཱ ཡཐཱརཧཾ གཱཐཱབནྡྷེཧི སམལངྐརིཏྭཱ ཨཏྠམདྷིཔྤཱཡཉྩ ཝིསོདྷཡམཱནཱ བྷཝིསྶཏི. ཀཐཾ?
ཀཱ པནེཏཱ པཱརམིཡོ, ཀེནཊྛེན ཀཏཱིཝིདྷཱ;
ཀོ ཙ ཏཱསཾ ཀམོ ཀཱནི, ལཀྑཎཱདཱིནི སབྦཐཱ.
ཀོ པཙྩཡོ, སཾཀིལེསོ, ཝོདཱནཾ པཊིཔཀྑཀོ;
པཊིཔཏྟིཝིབྷཱགོ ཙ, སངྒཧོ སམྤདཱ ཏཐཱ.
ཀིཏྟཀེན ¶ སམྤཱདནཾ, ཨཱནིསཾསོ ཙ ཀིཾ ཕལཾ;
པཉྷམེཏཾ ཝིསྶཛྫིཏྭཱ, བྷཝིསྶཏི ཝིནིཙྪཡོ.
ཏཏྲིདཾ ཝིསྶཛྫནཾ –
ཀཱ པནེཏཱ པཱརམིཡོཏི –
ཏཎྷཱམཱནཱདིམཉྙཏྲ, ཨུཔཱཡཀུསལེན ཡཱ;
ཉཱཎེན པརིགྒཧིཏཱ, པཱརམཱི སཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ.
ཏཎྷཱམཱནཱདིནཱ ཧི ཨནུཔཧཏཱ ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཱ དཱནཱདཡོ གུཎསངྑཱཏཱ ཨེཏཱ ཀིརིཡཱ ‘‘པཱརམཱི’’ཏི ཝིབྷཱཝིཏཱ.
ཀེནཊྛེན པཱརམིཡོཏི –
པརམོ ཨུཏྟམཊྛེན, ཏསྶཱཡཾ པཱརམཱི ཏཐཱ;
ཀམྨཾ བྷཱཝོཏི དཱནཱདི, ཏདྡྷིཏཏོ ཏིདྷཱ མཏཱ.
པཱུརེཏི ¶ མཝཏི པརེ, པརཾ མཛྫཏི མཡཏི;
མུནཱཏི མིནོཏི ཏཐཱ, མིནཱཏཱིཏི ཝཱ པརམོ.
པཱརེ མཛྫཏི སོདྷེཏི, མཝཏི མཡཏཱིཏི ཝཱ;
མཱཡེཏི ཏཾ ཝཱ མུནཱཏི, མིནོཏི མིནཱཏི ཏཐཱ.
པཱརམཱིཏི མཧཱསཏྟོ, ཝུཏྟཱནུསཱརཏོ པན;
ཏདྡྷིཏཏྠཏྟཡེནེཝ, པཱརམཱིཏི ཨཡཾ མཏཱ.
དཱནསཱིལཱདིགུཎཝིསེསཡོགེན ཧི སཏྟུཏྟམཏཱཡ མཧཱབོདྷིསཏྟོ པརམོ, ཏསྶ ཨཡཾ, བྷཱཝོ, ཀམྨནྟི ཝཱ པཱརམཱི, དཱནཱདིཀིརིཡཱ. ཨཐ ཝཱ པརཏི པཱུརེཏཱིཏི པརམོ ནིརུཏྟིནཡེན, དཱནཱདིགུཎཱནཾ པཱུརཀོ, པཱལཀོ ཙ བོདྷིསཏྟོ, པརམསྶ ཨཡཾ, བྷཱཝོ, ཀམྨཾ ཝཱ པཱརམཱི. ཨཔིཙ ¶ པརེ སཏྟེ མཝཏི ཨཏྟནི བནྡྷཏི གུཎཝིསེསཡོགེན, པརཾ ཝཱ ཨཏིརེཀཾ མཛྫཏི སཾཀིལེསམལཏོ, པརཾ ཝཱ སེཊྛཾ ནིབྦཱནཾ ཝིསེསེན མཡཏི གཙྪཏི, པརཾ ཝཱ ལོཀཾ པམཱཎབྷཱུཏེན ཉཱཎཝིསེསེན ཨིདྷལོཀམིཝ མུནཱཏི པརིཙྪིནྡཏི, པརཾ ཝཱ ཨཏིཝིཡ སཱིལཱདིགུཎགཎཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ མིནོཏི པཀྑིཔཏི, པརཾ ཝཱ ཨཏྟབྷཱུཏཏོ དྷམྨཀཱཡཏོ ཨཉྙཾ, པཊིཔཀྑཾ ཝཱ ཏདནཏྠཀརཾ ཀིལེསཙོརགཎཾ མིནཱཏི ཧིཾསཏཱིཏི པརམོ, མཧཱསཏྟོ, ‘‘པརམསྶ ཨཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟནཡེན པཱརམཱི. པཱརེ ཝཱ ནིབྦཱནེ མཛྫཏི སུཛ྄ཛྷཏི, སཏྟེ ཙ སོདྷེཏི, ཏཏྠ ཝཱ སཏྟེ མཝཏི བནྡྷཏི ཡོཛེཏི, ཏཾ ཝཱ མཡཏི གཙྪཏི, སཏྟེ ཙ མཱཡེཏི གམེཏི, ཏཾ ཝཱ ཡཱཐཱཝཏོ མུནཱཏི པརིཙྪིནྡཏི, ཏཏྠ ཝཱ སཏྟེ མིནོཏི པཀྑིཔཏི, ཏཏྠ ཝཱ སཏྟཱནཾ ཀིལེསཱརིཾ མིནཱཏི ཧིཾསཏཱིཏི པཱརམཱི, མཧཱསཏྟོ, ‘‘ཏསྶ ཨཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ དཱནཱདིཀིརིཡཱཝ པཱརམཱིཏི. ཨིམིནཱ ནཡེན པཱརམཱིནཾ ཝཙནཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀཏིཝིདྷཱཏི སངྑེཔཏོ དསཝིདྷཱ, ཏཱ པན བུདྡྷཝཾསཔཱལི༹ཡཾ (བུ. ཝཾ. ༡.༧༦) སརཱུཔཏོ ཨཱགཏཱཡེཝ. ཡཐཱཧ ‘‘ཝིཙིནནྟོ ཏདཱདཀྑིཾ, པཋམཾ དཱནཔཱརམི’’ནྟིཨཱདི (བུ. ཝཾ. ༢.༡༡༦). ཡཐཱ ཙཱཧ –
‘‘ཀཏི ནུ ཁོ བྷནྟེ བུདྡྷཀཱརཀཱ དྷམྨཱཏི? དས ཁོ སཱརིཔུཏྟ བུདྡྷཀཱརཀཱ དྷམྨཱ, ཀཏམེ དས? དཱནཾ ཁོ སཱརིཔུཏྟ བུདྡྷཀཱརཀོ དྷམྨོ, སཱིལཾ ནེཀྑམྨཾ པཉྙཱ ཝཱིརིཡཾ ཁནྟི སཙྩཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ ¶ མེཏྟཱ ཨུཔེཀྑཱ བུདྡྷཀཱརཀོ དྷམྨོ, ཨིམེ ཁོ སཱརིཔུཏྟ དས བུདྡྷཀཱརཀཱ དྷམྨཱཏི. ཨིདམཝོཙ བྷགཝཱ, ཨིདཾ ཝཏྭཱན སུགཏོ ཨཐཱཔརཾ ཨེཏདཝོཙ སཏྠཱ –
‘དཱནཾ སཱིལཉྩ ནེཀྑམྨཾ, པཉྙཱཝཱིརིཡེན པཉྩམཾ;
ཁནྟིསཙྩམདྷིཊྛཱནཾ, མེཏྟུཔེཀྑཱཏི ཏེ དསཱ’ཏི’’. (བུ. ཝཾ. ༡.༧༦);
ཀེཙི པན ‘‘ཚབྦིདྷཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཨེཏཱསཾ སངྒཧཝསེན ཝུཏྟཾ. སོ པན སངྒཧོ པརཏོ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི.
ཀོ ཙ ཏཱསཾ ཀམོཏི ཨེཏྠ ཀམོ ནཱམ དེསནཱཀྐམོ, སོ ཙ པཋམསམཱདཱནཧེཏུཀོ, སམཱདཱནཾ པཝིཙཡཧེཏུཀཾ, ཨིཏི ཡཐཱ ཨཱདིམྷི པཋམཱབྷིནཱིཧཱརཀཱལེ པཝིཙིཏཱ, སམཱདིནྣཱ ཙ, ཏཐཱ ¶ དེསིཏཱ. ཡཐཱཧ ‘‘ཝིཙིནནྟོ ཏདཱདཀྑིཾ, པཋམཾ དཱནཔཱརམི’’ནྟིཨཱདི (བུ. ཝཾ. ༢.༡༡༦) ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘པཋམཾ སམཱདཱནཏཱ-ཝསེནཱཡཾ ཀམོ རུཏོ;
ཨཐ ཝཱ ཨཉྙམཉྙསྶ, བཧཱུཔཀཱརཏོཔི ཙཱ’’ཏི.
ཏཏྠ ཧི དཱནཾ སཱིལསྶ བཧཱུཔཀཱརཾ, སུཀརཉྩཱཏི ཏཾ ཨཱདིམྷི ཝུཏྟཾ. དཱནཾ པན སཱིལཔརིགྒཧིཏཾ མཧཔྥལཾ ཧོཏི མཧཱནིསཾསནྟི དཱནཱནནྟརཾ སཱིལཾ ཝུཏྟཾ. སཱིལཾ ནེཀྑམྨཔརིགྒཧིཏཾ…པེ… ནེཀྑམྨཾ པཉྙཱཔརིགྒཧིཏཾ…པེ… པཉྙཱ ཝཱིརིཡཔརིགྒཧིཏཱ…པེ… ཝཱིརིཡཾ ཁནྟིཔརིགྒཧིཏཾ…པེ… ཁནྟི སཙྩཔརིགྒཧིཏཱ…པེ… སཙྩཾ ཨདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཾ…པེ… ཨདྷིཊྛཱནཾ མེཏྟཱཔརིགྒཧིཏཾ…པེ… མེཏྟཱ ཨུཔེཀྑཱཔརིགྒཧིཏཱ མཧཔྥལཱ ཧོཏི མཧཱནིསཾསཱཏི མེཏྟཱནནྟརཾ ཨུཔེཀྑཱ ཝུཏྟཱ. ཨུཔེཀྑཱ པན ཀརུཎཱཔརིགྒཧིཏཱ, ཀརུཎཱ ཙ ཨུཔེཀྑཱཔརིགྒཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཀཐཾ པན མཧཱཀཱརུཎིཀཱ བོདྷིསཏྟཱ སཏྟེསུ ཨུཔེཀྑཀཱ ཧོནྟཱིཏི? ཨུཔེཀྑིཏབྦཡུཏྟཀེསུ ཀཉྩི ཀཱལཾ ཨུཔེཀྑཀཱ ཧོནྟི, ན པན སབྦཏྠ, སབྦདཱ ཙཱཏི ཀེཙི. ཨཔརེ པན ན ཙ སཏྟེསུ ཨུཔེཀྑཀཱ, སཏྟཀཏེསུ པན ཝིཔྤཀཱརེསུ ཨུཔེཀྑཀཱ ཧོནྟཱིཏི, ཨིདམེཝེཏྠ ཡུཏྟཾ.
ཨཔརོ ནཡོ –
སབྦསཱདྷཱརཎཏཱདི-ཀཱརཎེཧིཔི ཨཱིརིཏཾ;
དཱནཾ ཨཱདིམྷི སེསཱ ཏུ, པུརིམེཔི ཨཔེཀྑཀཱ.
པཙུརཛནེསུཔི ¶ ཧི པཝཏྟིཡཱ སབྦསཏྟསཱདྷཱརཎཏྟཱ, ཨཔྤཕལཏྟཱ, སུཀརཏྟཱ ཙ དཱནཾ ཨཱདིམྷི ཝུཏྟཾ. སཱིལེན དཱཡཀཔཊིགྒཱཧཀསུདྡྷིཏོ པརཱནུགྒཧཾ ཝཏྭཱ པརཔཱིལཱ༹ནིཝཏྟིཝཙནཏོ, ཀིརིཡདྷམྨཾ ཝཏྭཱ ཨཀིརིཡདྷམྨཝཙནཏོ, བྷོགསམྤཏྟིཧེཏུཾ ཝཏྭཱ བྷཝསམྤཏྟིཧེཏུཝཙནཏོ ཙ དཱནསྶཱནནྟརཾ སཱིལཾ ཝུཏྟཾ. ནེཀྑམྨེན སཱིལསམྤཏྟིསིདྡྷིཏོ, ཀཱཡཝཙཱིསུཙརིཏཾ ཝཏྭཱ མནོསུཙརིཏཝཙནཏོ, ཝིསུདྡྷསཱིལསྶ སུཁེནེཝ ཛྷཱནསམིཛ྄ཛྷནཏོ, ཀམྨཱཔརཱདྷཔྤཧཱནེན པཡོགསུདྡྷིཾ ཝཏྭཱ ཀིལེསཱཔརཱདྷཔྤཧཱནེན ཨཱསཡསུདྡྷིཝཙནཏོ, ཝཱིཏིཀྐམཔྤཧཱནེ ཋིཏསྶ པརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནཝཙནཏོ ཙ སཱིལསྶཱནནྟརཾ ནེཀྑམྨཾ ཝུཏྟཾ. པཉྙཱཡ ནེཀྑམྨསྶ སིདྡྷིཔརིསུདྡྷིཏོ, ཛྷཱནཱབྷཱཝེ པཉྙཱབྷཱཝཝཙནཏོ. སམཱདྷིཔདཊྛཱནཱ ཧི པཉྙཱ, པཉྙཱཔཙྩུཔཊྛཱནོ ¶ ཙ སམཱདྷི. སམཐནིམིཏྟཾ ཝཏྭཱ ཨུཔེཀྑཱནིམིཏྟཝཙནཏོ, པརཧིཏཛ྄ཛྷཱནེན པརཧིཏཀརཎཱུཔཱཡཀོསལླཝཙནཏོ ཙ ནེཀྑམྨསྶཱནནྟརཾ པཉྙཱ ཝུཏྟཱ. ཝཱིརིཡཱརམྦྷེན པཉྙཱཀིཙྩསིདྡྷིཏོ, སཏྟསུཉྙཏཱདྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཾ ཝཏྭཱ སཏྟཧིཏཱཡ ཨཱརམྦྷསྶ ཨཙྪརིཡཏཱཝཙནཏོ, ཨུཔེཀྑཱནིམིཏྟཾ ཝཏྭཱ པགྒཧནིམིཏྟཝཙནཏོ, ནིསམྨཀཱརིཏཾ ཝཏྭཱ ཨུཊྛཱནཝཙནཏོ ཙ. ནིསམྨཀཱརིནོ ཧི ཨུཊྛཱནཾ ཕལཝིསེསམཱཝཧཏཱིཏི པཉྙཱཡཱནནྟརཾ ཝཱིརིཡཾ ཝུཏྟཾ.
ཝཱིརིཡེན ཏིཏིཀྑཱསིདྡྷིཏོ. ཝཱིརིཡཝཱ ཧི ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཏྟཱ སཏྟསངྑཱརེཧི ཨུཔནཱིཏཾ དུཀྑཾ ཨབྷིབྷུཡྻ ཝིཧརཏི. ཝཱིརིཡསྶ ཏིཏིཀྑཱལངྐཱརབྷཱཝཏོ. ཝཱིརིཡཝཏོ ཧི ཏིཏིཀྑཱ སོབྷཏི. པགྒཧནིམིཏྟཾ ཝཏྭཱ སམཐནིམིཏྟཝཙནཏོ, ཨཙྩཱརམྦྷེན ཨུདྡྷཙྩདོསཔྤཧཱནཝཙནཏོ. དྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡཱ ཧི ཨུདྡྷཙྩདོསོ པཧཱིཡཏི. ཝཱིརིཡཝཏོ སཱཏཙྩཀརཎཝཙནཏོ. ཁནྟིབཧུལོ ཧི ཨནུདྡྷཏོ སཱཏཙྩཀཱརཱི ཧོཏི. ཨཔྤམཱདཝཏོ པརཧིཏཀིརིཡཱརམྦྷེ པཙྩུཔཀཱརཏཎྷཱབྷཱཝཝཙནཏོ. ཡཱཐཱཝཏོ དྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནེ ཧི སཏི ཏཎྷཱ ན ཧོཏི. པརཧིཏཱརམྦྷེ པརམེཔི པརཀཏདུཀྑསཧནཏཱཝཙནཏོ ཙ ཝཱིརིཡསྶཱནནྟརཾ ཁནྟི ཝུཏྟཱ. སཙྩེན ཁནྟིཡཱ ཙིརཱདྷིཊྛཱནཏོ, ཨཔཀཱརིནོ ཨཔཀཱརཁནྟིཾ ཝཏྭཱ ཏདུཔཀཱརཀརཎེ ཨཝིསཾཝཱདཝཙནཏོ, ཁནྟིཡཱ ཨཔཝཱདཝཱཙཱཝིཀམྤནེན བྷཱུཏཝཱདིཏཱཡ ཨཝིཛཧནཝཙནཏོ, སཏྟསུཉྙཏཱདྷམྨ-ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཾ ཝཏྭཱ ཏདུཔབྲཱུཧིཏཉཱཎསཙྩསྶ ཝཙནཏོ ཙ ཁནྟིཡཱནནྟརཾ སཙྩཾ ཝུཏྟཾ. ཨདྷིཊྛཱནེན སཙྩསིདྡྷིཏོ. ཨཙལཱདྷིཊྛཱནསྶ ཧི ཝིརཏི སིཛ྄ཛྷཏི. ཨཝིསཾཝཱདིཏཾ ཝཏྭཱ ¶ ཏཏྠ ཨཙལབྷཱཝཝཙནཏོ. སཙྩསནྡྷོ ཧི དཱནཱདཱིསུ པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ ནིཙྩལོ པཝཏྟཏི. ཉཱཎསཙྩཾ ཝཏྭཱ སམྦྷཱརེསུ པཝཏྟིནིཊྛཱཔནཝཙནཏོ. ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎཝཱ ཧི བོདྷིསམྦྷཱརེསུ ཨདྷིཊྛཱཏི, ཏེ ཙ ནིཊྛཱཔེཏི. པཊིཔཀྑེཧི ཨཀམྤིཡབྷཱཝཏོ ཙ སཙྩསྶཱནནྟརཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཝུཏྟཾ. མེཏྟཱཡ པརཧིཏཀརཎསམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནསིདྡྷིཏོ, ཨདྷིཊྛཱནཾ ཝཏྭཱ ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཝཙནཏོ. བོདྷིསམྦྷཱརེ ཧི ཨདྷིཏིཊྛམཱནོ མེཏྟཱཝིཧཱརཱི ཧོཏི. ཨཙལཱདྷིཊྛཱནསྶ སམཱདཱནཱཝིཀོཔནེན སམཱདཱནསམྦྷཝཏོ ཙ ཨདྷིཊྛཱནསྶཱནནྟརཾ མེཏྟཱ ཝུཏྟཱ. ཨུཔེཀྑཱཡ མེཏྟཱཝིསུདྡྷིཏོ, སཏྟེསུ ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཾ ཝཏྭཱ ཏདཔརཱདྷེསུ ཨུདཱསཱིནཏཱཝཙནཏོ, མེཏྟཱབྷཱཝནཾ ཝཏྭཱ ཏནྣིསྶནྡབྷཱཝནཱཝཙནཏོ, ‘‘ཧིཏཀཱམསཏྟེཔི ཨུཔེཀྑཀོ’’ཏི ཨཙྪརིཡགུཎཏཱཝཙནཏོ ཙ མེཏྟཱཡཱནནྟརཾ ཨུཔེཀྑཱ ཝུཏྟཱཏི ཨེཝམེཏཱསཾ ཀམོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀཱནི ལཀྑཎཱདཱིནི སབྦཐཱཏི ཨེཏྠ པན ཨཝིསེསེན –
པརེསམནུགྒཧཎཾ ¶ , ལཀྑཎནྟི པཝུཙྩཏི;
ཨུཔཀཱརོ ཨཀམྤོ ཙ, རསོ ཧིཏེསིཏཱཔི ཙ.
བུདྡྷཏྟཾ པཙྩུཔཊྛཱནཾ, དཡཱ ཉཱཎཾ པཝུཙྩཏི;
པདཊྛཱནནྟི ཏཱསནྟུ, པཙྩེཀཾ ཏཱནི བྷེདཏོ.
སབྦཱཔི ཧི པཱརམིཡོ པརཱནུགྒཧལཀྑཎཱ, པརེསཾ ཨུཔཀཱརཀརཎརསཱ, ཨཝིཀམྤནརསཱ ཝཱ, ཧིཏེསིཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, བུདྡྷཏྟཔཙྩུཔཊྛཱནཱ ཝཱ, མཧཱཀརུཎཱཔདཊྛཱནཱ, ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔདཊྛཱནཱ ཝཱ.
ཝིསེསེན པན ཡསྨཱ ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཱ ཨཏྟུཔཀརཎཔརིཙྩཱགཙེཏནཱ དཱནཔཱརམཱི. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཾ ཀཱཡཝཙཱིསུཙརིཏཾ ཨཏྠཏོ ཨཀཏྟབྦཝིརཏི, ཀཏྟབྦཀརཎཙེཏནཱདཡོ ཙ སཱིལཔཱརམཱི. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦངྒམོ ཀཱམབྷཝེཧི ནིཀྑམནཙིཏྟུཔྤཱདོ ནེཀྑམྨཔཱརམཱི. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ དྷམྨཱནཾ སཱམཉྙཝིསེསལཀྑཎཱཝབོདྷོ པཉྙཱཔཱརམཱི. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ ཀཱཡཙིཏྟེཧི པརཧིཏཱརམྦྷོ ཝཱིརིཡཔཱརམཱི. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ སཏྟསངྑཱརཱཔརཱདྷསཧནསངྑཱཏོ ཨདོསཔྤདྷཱནོ ཏདཱཀཱརཔྤཝཏྟོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ ཁནྟིཔཱརམཱི. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཾ ཝིརཏིཙེཏནཱདིབྷེདཾ ཨཝིསཾཝཱདནཾ སཙྩཔཱརམཱི ¶ . ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ ཨཙལསམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནསངྑཱཏོ ཏདཱཀཱརཔྤཝཏྟོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམཱི. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏོ ལོཀསྶ ཧིཏསུཁཱུཔསཾཧཱརོ ཨཏྠཏོ ཨབྱཱཔཱདོ མེཏྟཱཔཱརམཱི. ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཱ ཨནུནཡཔཊིགྷཝིདྡྷཾསནསངྑཱཏཱ ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ སཏྟསངྑཱརེསུ སམཔྤཝཏྟི ཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱི.
ཏསྨཱ པརིཙྩཱགལཀྑཎཾ དཱནཾ, དེཡྻདྷམྨེ ལོབྷཝིདྡྷཾསནརསཾ, ཨནཱསཏྟིཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, བྷཝཝིབྷཝསམྤཏྟིཔཙྩུཔཊྛཱནཾ ཝཱ, པརིཙྩཛིཏབྦཝཏྠུཔདཊྛཱནཾ. སཱིལནལཀྑཎཾ སཱིལཾ, སམཱདྷཱནལཀྑཎཾ, པཏིཊྛཱནལཀྑཎཾ ཝཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. དུསྶཱིལྱཝིདྡྷཾསནརསཾ, ཨནཝཛྫརསཾ ཝཱ, སོཙེཡྻཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, ཧིརོཏྟཔྤཔདཊྛཱནཾ. ཀཱམཏོ, བྷཝཏོ ཙ ནིཀྑམནལཀྑཎཾ ནེཀྑམྨཾ, ཏདཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནརསཾ, ཏཏོཡེཝ ཝིམུཁབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, སཾཝེགཔདཊྛཱནཾ. ཡཐཱསབྷཱཝཔཊིཝེདྷལཀྑཎཱ པཉྙཱ, ཨཀྑལིཏཔཊིཝེདྷལཀྑཎཱ ཝཱ ཀུསལིསྶཱསཁིཏྟཨུསུཔཊིཝེདྷོ ཝིཡ, ཝིསཡོབྷཱསནརསཱ པདཱིཔོ ཝིཡ, ཨསམྨོཧཔཙྩུཔཊྛཱནཱ ཨརཉྙགཏསུདེསཀོ ཝིཡ, སམཱདྷིཔདཊྛཱནཱ ¶ , ཙཏུསཙྩཔདཊྛཱནཱ ཝཱ. ཨུསྶཱཧལཀྑཎཾ ཝཱིརིཡཾ, ཨུཔཏྠམྦྷནརསཾ, ཨསཾསཱིདནཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, ཝཱིརིཡཱརམྦྷཝཏྠུཔདཊྛཱནཾ, སཾཝེགཔདཊྛཱནཾ ཝཱ.
ཁམནལཀྑཎཱ ཁནྟི, ཨིཊྛཱནིཊྛསཧནརསཱ, ཨདྷིཝཱསནཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, ཨཝིརོདྷཔཙྩུཔཊྛཱནཱ ཝཱ, ཡཐཱབྷཱུཏདསྶནཔདཊྛཱནཱ. ཨཝིསཾཝཱདནལཀྑཎཾ སཙྩཾ, ཡཱཐཱཝཝིབྷཱཝནརསཾ, སཱདྷུཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, སོརཙྩཔདཊྛཱནཾ. བོདྷིསམྦྷཱརེསུ ཨདྷིཊྛཱནལཀྑཎཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏེསཾ པཊིཔཀྑཱབྷིབྷཝནརསཾ, ཏཏྠ ཨཙལཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, བོདྷིསམྦྷཱརཔདཊྛཱནཾ. ཧིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིལཀྑཎཱ མེཏྟཱ, ཧིཏཱུཔསཾཧཱརརསཱ, ཨཱགྷཱཏཝིནཡནརསཱ ཝཱ, སོམྨབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, སཏྟཱནཾ མནཱཔབྷཱཝདསྶནཔདཊྛཱནཱ. མཛ྄ཛྷཏྟཱཀཱརཔྤཝཏྟིལཀྑཎཱ ཨུཔེཀྑཱ, སམབྷཱཝདསྶནརསཱ, པཊིགྷཱནུནཡཝཱུཔསམཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, ཀམྨསྶཀཏཱཔཙྩཝེཀྑཎཔདཊྛཱནཱ. ཨེཏྠ ཙ ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཏཱ དཱནཱདཱིནཾ པརིཙྩཱགཱདིལཀྑཎསྶ ཝིསེསནབྷཱཝེན ཝཏྟབྦཱ, ཡཏོ ཏཱནི པཱརམཱིསངྑྱཾ ལབྷནྟི. ན ཧི སམྨཱསམྦོདྷིཡཱདིཔཏྠནམཉྙཏྲ ཨཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཱནི ཝཊྚགཱམཱིནི དཱནཱདཱིནི པཱརམཱིསངྑྱཾ ལབྷནྟཱིཏི.
ཀོ ¶ པཙྩཡོཏི –
ཨབྷིནཱིཧཱརོ ཙ ཏཱསཾ, དཡཱ ཉཱཎཉྩ པཙྩཡོ;
ཨུསྶཱཧུམྨངྒཝཏྠཱནཾ, ཧིཏཱཙཱརཱདཡོ ཏཐཱ.
ཨབྷིནཱིཧཱརོ ཏཱཝ པཱརམཱིནཾ སབྦཱསམྤི པཙྩཡོ. ཡོ ཧི ཨཡཾ ‘‘མནུསྶཏྟཾ ལིངྒསམྤཏྟཱི’’ཏིཨཱདི (བུ. ཝཾ. ༢.༥༩) ཨཊྛདྷམྨསམོདྷཱནསམྤཱདིཏོ ‘‘ཏིཎྞོ ཏཱརེཡྻཾ མུཏྟོ མོཙེཡྻཾ, བུདྡྷོ བོདྷེཡྻཾ སུདྡྷོ སོདྷེཡྻཾ, དནྟོ དམེཡྻཾ, སནྟོ སམེཡྻཾ, ཨསྶཏྠོ ཨསྶཱསེཡྻཾ, པརིནིབྦུཏོ པརིནིབྦཱཔེཡྻ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཝཏྟོ ཨབྷིནཱིཧཱརོ, སོ ཨཝིསེསེན སབྦཔཱརམཱིནཾ པཙྩཡོ. ཏཔྤཝཏྟིཡཱ ཧི ཨུདྡྷཾ པཱརམཱིནཾ པཝིཙཡུཔཊྛཱནསམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནནིཔྥཏྟིཡོ མཧཱཔུརིསཱནཾ སམྦྷཝནྟི, ཨབྷིནཱིཧཱརོ ཙ ནཱམེས ཨཏྠཏོ བྷེསམཊྛངྒཱནཾ སམོདྷཱནེན ཏཐཱཔཝཏྟོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ, ‘‘ཨཧོ ཝཏཱཧཾ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷེཡྻཾ, སབྦསཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཾ ནིཔྥཱདེཡྻ’’ནྟིཨཱདིཔཏྠནཱསངྑཱཏོ ཨཙིནྟེཡྻཾ བུདྡྷབྷཱུམིཾ, ཨཔརིམཱཎཾ ལོཀཧིཏཉྩ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟིཡཱ སབྦབུདྡྷཀཱརཀདྷམྨམཱུལབྷཱུཏོ པརམབྷདྡཀོ པརམཀལྱཱཎོ ཨཔརིམེཡྻཔྤབྷཱཝོ པུཉྙཝིསེསོཏི དཊྛབྦོ.
ཏསྶ ¶ ཙ ཨུཔྤཏྟིཡཱ སཧེཝ མཧཱཔུརིསོ མཧཱབོདྷིཡཱནཔཊིཔཏྟིཾ ཨོཏིཎྞོ ནཱམ ཧོཏི, ནིཡཏབྷཱཝསམདྷིགམནཏོ, ཏཏོ ཙ ཨནིཝཏྟནསབྷཱཝཏོ ‘‘བོདྷིསཏྟོ’’ཏི སམཉྙཾ ལབྷཏི, སབྦབྷཱགེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཾ སམྨཱསཏྟམཱནསཏཱ, བོདྷིསམྦྷཱརེ སིཀྑཱསམཏྠཏཱ ཙསྶ སནྟིཊྛཏི. ཡཐཱཝུཏྟཱབྷིནཱིཧཱརསམིཛ྄ཛྷནེན ཧི མཧཱཔུརིསཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདྷིགམནཔུབྦལིངྒེན སཡམྦྷུཉཱཎེན སམྨདེཝ སབྦཔཱརམིཡོ ཝིཙིནིཏྭཱ སམཱདཱཡ ཨནུཀྐམེན པརིཔཱུརེནྟི, ཡཐཱ ཏཾ ཀཏམཧཱབྷིནཱིཧཱརོ སུམེདྷཔཎྜིཏོ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཧནྡ བུདྡྷཀརེ དྷམྨེ, ཝིཙིནཱམི ཨིཏོ ཙིཏོ;
ཨུདྡྷཾ ཨདྷོ དས དིསཱ, ཡཱཝཏཱ དྷམྨདྷཱཏུཡཱ;
ཝིཙིནནྟོ ཏདཱ དཀྑིཾ, པཋམཾ དཱནཔཱརམི’’ནྟི. (བུ. ཝཾ. ༢.༡༡༥, ༡༡༦); –
ཝིཏྠཱརོ. ལཀྑཎཱདིཏོ པནེས སམྨདེཝ སམྨཱསམྦོདྷིཔཎིདྷཱནལཀྑཎོ, ‘‘ཨཧོ ཝཏཱཧཾ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷེཡྻཾ, སབྦསཏྟཱནཾ ¶ ཧིཏསུཁཾ ནིཔྥཱདེཡྻ’’ནྟིཨཱདིཔཏྠནཱརསོ, བོདྷིསམྦྷཱརཧེཏུབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནོ, མཧཱཀརུཎཱཔདཊྛཱནོ, ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཔདཊྛཱནོ ཝཱ.
ཏསྶ པན ཨབྷིནཱིཧཱརསྶ ཙཏྟཱརོ པཙྩཡཱ, ཙཏྟཱརོ ཧེཏཱུ, ཙཏྟཱརི ཙ བལཱནི ཝེདིཏབྦཱནི. ཏཏྠ ཀཏམེ ཙཏྟཱརོ པཙྩཡཱ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ? ཨིདྷ མཧཱཔུརིསོ པསྶཏི ཏཐཱགཏཾ མཧཏཱ བུདྡྷཱནུབྷཱཝེན ཨཙྪརིཡབྦྷུཏཾ པཱཊིཧཱརིཡཾ ཀརོནྟཾ, ཏསྶ ཏཾ ནིསྶཱཡ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ མཧཱབོདྷིཡཾ ཙིཏྟཾ སནྟིཊྛཏི ‘‘མཧཱནུབྷཱཝཱ ཝཏཱཡཾ དྷམྨདྷཱཏུ, ཡསྶཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཏྟཱ བྷགཝཱ ཨེཝཾ ཨཙྪརིཡབྦྷུཏདྷམྨོ, ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝོ ཙཱ’’ཏི, སོ ཏམེཝ མཧཱནུབྷཱཝདསྶནཾ ནིསྶཱཡ ཏཾ པཙྩཡཾ ཀཏྭཱ སམྦོདྷིཡཾ ཨདྷིམུཙྩནྟོ ཏཏྠ ཙིཏྟཾ ཋཔེཏི, ཨཡཾ པཋམོ པཙྩཡོ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ.
ན ཧེཝ ཁོ པསྶཏི ཏཐཱགཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟཾ མཧཱནུབྷཱཝཏཾ, ཨཔིཙ ཁོ སུཎཱཏི ‘‘ཨེདིསོ ཙ ཨེདིསོ ཙ བྷགཝཱ’’ཏི, སོ ཏཾ ནིསྶཱཡ ཏཾ པཙྩཡཾ ཀཏྭཱ སམྦོདྷིཡཾ ཨདྷིམུཙྩནྟོ ཏཏྠ ཙིཏྟཾ ཋཔེཏི, ཨཡཾ དུཏིཡོ པཙྩཡོ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ.
ན ཧེཝ ཁོ པསྶཏི ཏཐཱགཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟཾ མཧཱནུབྷཱཝཏཾ, ནཱཔི ཏཾ པརཏོ སུཎཱཏི, ཨཔིཙ ཁོ ཏཐཱགཏསྶ དྷམྨཾ དེསེནྟསྶ ‘‘དསབལསམནྣཱགཏོ བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༢.༢༡) བུདྡྷཱནུབྷཱཝཔཊིསཾཡུཏྟཾ ¶ དྷམྨཾ སུཎཱཏི, སོ ཏཾ ནིསྶཱཡ…པེ… ཨཡཾ ཏཏིཡོ པཙྩཡོ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ.
ན ཧེཝ ཁོ པསྶཏི ཏཐཱགཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟཾ མཧཱནུབྷཱཝཏཾ, ནཱཔི ཏཾ པརཏོ སུཎཱཏི, ནཱཔི ཏཐཱགཏསྶ དྷམྨཾ སུཎཱཏི, ཨཔིཙ ཁོ ཨུལཱ༹རཛ྄ཛྷཱསཡོ ཀལྱཱཎཱདྷིམུཏྟིཀོ ‘‘ཨཧམེཏཾ བུདྡྷཝཾསཾ བུདྡྷཏནྟིཾ བུདྡྷཔཝེཎིཾ བུདྡདྷམྨཏཾ པརིཔཱལེསྶཱམཱི’’ཏི ཡཱཝདེཝ དྷམྨཉྙེཝ སཀྐརོནྟོ གརུཾ ཀརོནྟོ མཱནེནྟོ པཱུཛེནྟོ དྷམྨཾ ཨཔཙཡམཱནོ ཏཾ ནིསྶཱཡ…པེ… ཋཔེཏི, ཨཡཾ ཙཏུཏྠོ པཙྩཡོ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡཱཏི.
ཀཏམེ ¶ ཙཏྟཱརོ ཧེཏཱུ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ? ཨིདྷ མཧཱཔུརིསོ པཀཏིཡཱ ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣོ ཧོཏི པུརིམཀེསུ བུདྡྷེསུ ཀཏཱདྷིཀཱརོ, ཨཡཾ པཋམོ ཧེཏུ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ. པུན ཙཔརཾ མཧཱཔུརིསོ པཀཏིཡཱཔི ཀརུཎཱཛ྄ཛྷཱསཡོ ཧོཏི ཀརུཎཱདྷིམུཏྟོ སཏྟཱནཾ དུཀྑཾ ཨཔནེཏུཀཱམོ, ཨཔིཙ ཨཏྟནོ ཀཱཡཉྩ ཛཱིཝིཏཉྩ པརིཙྩཛི, ཨཡཾ དུཏིཡོ ཧེཏུ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ. པུན ཙཔརཾ མཧཱཔུརིསོ སཀལཏོཔི ཝཊྚདུཀྑཏོ སཏྟཧིཏཱཡ དུཀྐརཙརིཡཏོ སུཙིརམྤི ཀཱལཾ གྷཊེནྟོ ཝཱཡམནྟོ ཨནིབྦིནྣོ ཧོཏི ཨནུཏྲཱསཱི, ཡཱཝ ཨིཙྪིཏཏྠནིཔྥཏྟི, ཨཡཾ ཏཏིཡོ ཧེཏུ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ. པུན ཙཔརཾ མཧཱཔུརིསོ ཀལྱཱཎམིཏྟསནྣིསྶིཏོ ཧོཏི, ཡོ ཨཧིཏཏོ ནཾ ནིཝཱརེཏི, ཧིཏེ པཏིཊྛཱཔེཏི, ཨཡཾ ཙཏུཏྠོ ཧེཏུ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ.
ཏཏྲཱཡཾ མཧཱཔུརིསསྶ ཨུཔནིསྶཡསམྤདཱ – ཨེཀནྟེནེཝསྶ ཡཐཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ སམྦོདྷིནིནྣོ ཧོཏི སམྦོདྷིཔོཎོ སམྦོདྷིཔབྦྷཱརོ, ཏཐཱ སཏྟཱནཾ ཧིཏཙརིཡཱཡ, ཡཏོ ཨནེན པུརིམབུདྡྷཱནཾ སནྟིཀེ སམྦོདྷིཡཱ པཎིདྷཱནཾ ཀཏཾ ཧོཏི མནསཱ, ཝཱཙཱཡ ཙ ‘‘ཨཧམྤི ཨེདིསོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཧུཏྭཱ སམྨདེཝ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཾ ནིཔྥཱདེཡྻ’’ནྟི. ཨེཝཾ སམྤནྣཱུཔནིསྶཡསྶ པནསྶ ཨིམཱནི ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཡཱ ལིངྒཱནི སམྦྷཝནྟི, ཡེཧི སམནྣཱགཏསྶ སཱཝཀབོདྷིསཏྟེཧི, པཙྩེཀབོདྷིསཏྟེཧི ཙ མཧཱཝིསེསོ མཧནྟཾ ནཱནཱཀརཎཾ པཉྙཱཡཏི ཨིནྡྲིཡཏོ, པཊིཔཏྟིཏོ, ཀོསལླཏོ ཙ. ཨིདྷ ཧི ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣོ མཧཱཔུརིསོ ཡཐཱ ཝིསདིནྡྲིཡོ ཧོཏི ཝིསདཉཱཎོ, ན ཏཐཱ ཨིཏརེ. པརཧིཏཱཡ པཊིཔནྣོ ཧོཏི, ནོ ཨཏྟཧིཏཱཡ. ཏཐཱ ཧི སོ ཡཐཱ བཧུཛནཧིཏཱཡ བཧུཛནསུཁཱཡ ལོཀཱནུཀམྤཱཡ ཨཏྠཱཡ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ དེཝམནུསྶཱནཾ པཊིཔཛྫི, ན ཏཐཱ ཨིཏརེ, ཏཏྠ ཙ ཀོསལླཾ ཨཱཝཧཏི ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནེན, ཋཱནཱཋཱནཀུསལཏཱཡ ཙ.
ཏཐཱ ¶ མཧཱཔུརིསོ པཀཏིཡཱ དཱནཛ྄ཛྷཱསཡོ ཧོཏི དཱནཱབྷིརཏོ, སཏི དེཡྻདྷམྨེ དེཏིཡེཝ, ན དཱནཏོ སངྐོཙཾ ཨཱཔཛྫཏི, སཏཏཾ སམིཏཾ སཾཝིབྷཱགསཱིལོ ཧོཏི, པམུདིཏོཝ དེཏི ཨཱདརཛཱཏོ, ན ཨུདཱསཱིནཙིཏྟོ, མཧནྟམྤི དཱནཾ དཏྭཱ ནེཝ ¶ དཱནེན སནྟུཊྛོ ཧོཏི, པགེཝ ཨཔྤཾ. པརེསཉྩ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེནྟོ དཱནེ ཝཎྞཾ བྷཱསཏི, དཱནཔཊིསཾཡུཏྟཾ དྷམྨཀཐཾ ཀརོཏི, ཨཉྙེ ཙ པརེསཾ དེནྟེ དིསྭཱ ཨཏྟམནོ ཧོཏི, བྷཡཊྛཱནེསུ ཙ པརེསཾ ཨབྷཡཾ དེཏཱིཏི ཨེཝམཱདཱིནི དཱནཛ྄ཛྷཱསཡསྶ མཧཱཔུརིསསྶ དཱནཔཱརམིཡཱ ལིངྒཱནི.
ཏཐཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཱཔདྷམྨེཧི ཧིརཱིཡཏི ཨོཏྟཔྤཏི, སཏྟཱནཾ ཨཝིཧེཋནཛཱཏིཀོ ཧོཏི, སོརཏོ སུཁསཱིལོ ཨསཋོ ཨམཱཡཱཝཱི ཨུཛུཛཱཏིཀོ སུབྦཙོ སོཝཙསྶཀརཎཱིཡེཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ མུདུཛཱཏིཀོ ཨཐདྡྷོ ཨནཏིམཱནཱི, པརསནྟཀཾ ནཱདིཡཏི ཨནྟམསོ ཏིཎསལཱཀམུཔཱདཱཡ, ཨཏྟནོ ཧཏྠེ ནིཀྑིཏྟཾ ཨིཎཾ ཝཱ གཧེཏྭཱ པརཾ ན ཝིསཾཝཱདེཏི, པརསྨིཾ ཝཱ ཨཏྟནོ སནྟཀེ བྱཱམཱུལ༹ྷེ, ཝིསྶརིཏེ ཝཱ ཏཾ སཉྙཱཔེཏྭཱ པཊིཔཱདེཏི ཡཐཱ ཏཾ ན པརཧཏྠགཏཾ ཧོཏི, ཨལོལུཔྤོ ཧོཏི, པརཔརིགྒཧིཏེསུ པཱཔཀཾ ཙིཏྟམྤི ན ཨུཔྤཱདེཏི, ཨིཏྠིབྱསནཱདཱིནི དཱུརཏོ པརིཝཛྫེཏི, སཙྩཝཱདཱི སཙྩསནྡྷོ བྷིནྣཱནཾ སནྡྷཱཏཱ སཧིཏཱནཾ ཨནུཔྤདཱཏཱ པིཡཝཱདཱི མིཧིཏཔུབྦངྒམོ པུབྦབྷཱསཱི ཨཏྠཝཱདཱི དྷམྨཝཱདཱི ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱལུ ཨབྱཱཔནྣཙིཏྟོ ཨཝིཔརཱིཏདསྶནོ ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎེན, སཙྩཱནུལོམིཀཉཱཎེན ཙ, ཀཏཉྙཱུ ཀཏཝེདཱི ཝུཌྜྷཱཔཙཱཡཱི སུཝིསུདྡྷཱཛཱིཝོ དྷམྨཀཱམོ, པརེསམྤི དྷམྨེ སམཱདཔེཏཱ སབྦེན སབྦཾ ཨཀིཙྩཏོ སཏྟེ ནིཝཱརེཏཱ ཀིཙྩེསུ པཏིཊྛཔེཏཱ ཨཏྟནཱ ཙ ཏཏྠ ཀིཙྩེ ཡོགཾ ཨཱཔཛྫིཏཱ, ཀཏྭཱ ཝཱ པན སཡཾ ཨཀཏྟབྦཾ སཱིགྷཉྙེཝ ཏཏོ པཊིཝིརཏོ ཧོཏཱིཏི ཨེཝམཱདཱིནི སཱིལཛ྄ཛྷཱསཡསྶ མཧཱཔུརིསསྶ སཱིལཔཱརམིཡཱ ལིངྒཱནི.
ཏཐཱ མནྡཀིལེསོ ཧོཏི མནྡནཱིཝརཎོ པཝིཝེཀཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཝིཀྑེཔབཧུལོ, ན ཏསྶ པཱཔཀཱ ཝིཏཀྐཱ ཙིཏྟམནྭཱསྶཝནྟི, ཝིཝེཀགཏསྶ ཙསྶ ཨཔྤཀསིརེནེཝ ཙིཏྟཾ སམཱདྷིཡཏི, ཨམིཏྟཔཀྑེཔི ཏུཝཊཾ མེཏྟཙིཏྟཏཱ སནྟིཊྛཏི, པགེཝ ཨིཏརསྨིཾ, སཏིམཱ ཙ ཧོཏི ཙིརཀཏམྤི ཙིརབྷཱསིཏམྤི སུསརིཏཱ ཨནུསྶརིཏཱ, མེདྷཱཝཱི ཙ ཧོཏི དྷམྨོཛཔཉྙཱཡ སམནྣཱགཏོ, ནིཔཀོ ཙ ཧོཏི ཏཱསུ ཏཱསུ ཨིཏིཀཏྟབྦཏཱསུ, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཙ ཧོཏི སཏྟཱནཾ ཧིཏཀིརིཡཱསུ, ཁནྟིབལསམནྣཱགཏོ ཙ ཧོཏི སབྦསཧོ, ཨཙལཱདྷིཊྛཱནོ ཙ ཧོཏི དལ༹ྷསམཱདཱནོ, ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑཀོ ཙ ཧོཏི ཨུཔེཀྑཱཋཱནཱིཡེསུ དྷམྨེསཱུཏི ཨེཝམཱདཱིནི མཧཱཔུརིསསྶ ནེཀྑམྨཛ྄ཛྷཱསཡཱདཱིནཾ ཝསེན ནེཀྑམྨཔཱརམིཡཱདཱིནཾ ལིངྒཱནི ཝེདིཏབྦཱནི.
ཨེཝམེཏེཧི ¶ ¶ བོདྷིསམྦྷཱརལིངྒེཧི སམནྣཱགཏསྶ མཧཱཔུརིསསྶ ཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘མཧཱབྷིནཱིཧཱརཱཡ ཀལྱཱཎམིཏྟསནྣིསྶཡོ ཧེཏཱུ’’ཏི, ཏཏྲིདཾ སངྑེཔཏོ ཀལྱཱཎམིཏྟལཀྑཎཾ – ཨིདྷ ཀལྱཱཎམིཏྟོ སདྡྷཱསམྤནྣོ ཧོཏི སཱིལསམྤནྣོ སུཏསམྤནྣོ ཙཱགཝཱིརིཡསཏིསམཱདྷིཔཉྙཱསམྤནྣོ. ཏཏྠ སདྡྷཱསམྤཏྟིཡཱ སདྡཧཏི ཏཐཱགཏསྶ བོདྷིཾ ཀམྨཾ, ཀམྨཕལཉྩ, ཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཧེཏུབྷཱུཏཾ སཏྟེསུ ཧིཏེསིཏཾ ན པརིཙྩཛཏི. སཱིལསམྤཏྟིཡཱ སཏྟཱནཾ པིཡོ ཧོཏི མནཱཔོ གརུ བྷཱཝནཱིཡོ ཙོདཀོ པཱཔགརཧིཀོ ཝཏྟཱ ཝཙནཀྑམོ. སུཏསམྤཏྟིཡཱ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཱཝཧཾ གམྦྷཱིརཾ དྷམྨཀཐཾ ཀཏྟཱ ཧོཏི. ཙཱགསམྤཏྟིཡཱ ཨཔྤིཙྪོ ཧོཏི སམཱཧིཏོ སནྟུཊྛོ པཝིཝིཏྟོ ཨསཾསཊྛོ. ཝཱིརིཡསམྤཏྟིཡཱ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཧོཏི སཏྟཱནཾ ཧིཏཔཊིཔཏྟིཡཱ. སཏིསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔཊྛིཏསྶཏཱི ཧོཏི ཨནཝཛྫེསུ དྷམྨེསུ. སམཱདྷིསམྤཏྟིཡཱ ཨཝིཀྑིཏྟོ ཧོཏི སམཱཧིཏཙིཏྟོ. པཉྙཱསམྤཏྟིཡཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ པཛཱནཱཏི. སོ སཏིཡཱ ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ གཏིཡོ སམནྭེསམཱནོ པཉྙཱཡ སཏྟཱནཾ ཧིཏཱཧིཏཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཛཱནིཏྭཱ སམཱདྷིནཱ ཏཏྠ ཨེཀགྒཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ ཝཱིརིཡེན ཨཧིཏཱ སཏྟེ ནིསེདྷེཏྭཱ ཧིཏེ ནིཡོཛེཏི. ཏེནཱཧ –
‘‘པིཡོ གརུ བྷཱཝནཱིཡོ, ཝཏྟཱ ཙ ཝཙནཀྑམོ;
གམྦྷཱིརཉྩ ཀཐཾ ཀཏྟཱ, ནོ ཙཊྛཱནེ ནིཡོཛཀོ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༧.༣༧; ནེཏྟི. ༡༡༣);
ཨེཝཾ གུཎསམནྣཱགཏཾཝ ཀལྱཱཎམིཏྟཾ ཨུཔནིསྶཱཡ མཧཱཔུརིསོ ཨཏྟནོ ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཾ སམྨདེཝ པརིཡོདཔེཏི. སུཝིསུདྡྷཱསཡཔཡོགོཝ ཧུཏྭཱ ཙཏཱུཧི བལེཧི སམནྣཱགཏོ ནཙིརེནེཝ ཨཊྛངྒེ སམོདྷཱནེཏྭཱ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཾ ཀརོནྟོ བོདྷིསཏྟབྷཱཝེ པཏིཊྛཧཏི ཨནིཝཏྟིདྷམྨོ ནིཡཏོ སམྦོདྷིཔརཱཡཎོ.
ཏསྶིམཱནི ཙཏྟཱརི བལཱནི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབལཾ ཡཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཾ ཨཏྟསནྣིསྶཡཱ དྷམྨགཱརཝེན ཨབྷིརུཙི ཨེཀནྟནིནྣཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ, ཡཱཡ མཧཱཔུརིསོ ཨཏྟཱདྷིཔཏིལཛྫཱསནྣིསྶཡོ, ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤནྣོ ཙ ཧུཏྭཱ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎཱཏི. བཱཧིརབལཾ ཡཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཾ པརསནྣིསྶཡཱ ཨབྷིརུཙི ཨེཀནྟནིནྣཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ, ཡཱཡ མཧཱཔུརིསོ ལོཀཱདྷིཔཏིཨོཏྟཔྤནསནྣིསྶཡོ, ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤནྣོ ཙ ཧུཏྭཱ པཱརམིཡོ ¶ པཱུརེཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎཱཏི. ཨུཔནིསྶཡབལཾ ཡཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཾ ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཡཱ ཨབྷིརུཙི ཨེཀནྟནིནྣཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ, ཡཱཡ མཧཱཔུརིསོ ཏིཀྑིནྡྲིཡོ, ཝིསདདྷཱཏུཀོ, སཏིསནྣིསྶཡོ, ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤནྣོ ཙ ཧུཏྭཱ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎཱཏི. པཡོགབལཾ ཡཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ¶ ཏཛྫཱ པཡོགསམྤདཱ སཀྐཙྩཀཱརིཏཱ སཱཏཙྩཀཱརིཏཱ, ཡཱཡ མཧཱཔུརིསོ ཝིསུདྡྷཔཡོགོ, ནིརནྟརཀཱརཱི, ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤནྣོ ཙ ཧུཏྭཱ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎཱཏི. ཨེཝམཡཾ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི, ཙཏཱུཧི ཧེཏཱུཧི, ཙཏཱུཧི ཙ བལེཧི སམྤནྣསམུདཱགམོ ཨཊྛངྒསམོདྷཱནསམྤཱདིཏོ ཨབྷིནཱིཧཱརོ པཱརམཱིནཾ པཙྩཡོ ཧོཏི མཱུལཀཱརཎབྷཱཝཏོ.
ཡསྶ ཙ པཝཏྟིཡཱ མཧཱཔུརིསེ ཙཏྟཱརོ ཨཙྪརིཡཱ ཨབྦྷུཏཱ དྷམྨཱ པཏིཊྛཧནྟི, སབྦཾ སཏྟནིཀཱཡཾ ཨཏྟནོ ཨོརསཔུཏྟཾ ཝིཡ པིཡཙིཏྟེན པརིགྒཎྷཱཏི, ན ཙསྶ ཙིཏྟཾ པུན སཾཀིལེསཝསེན སཾཀིལིསྶཏི, སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཱཝཧོ ཙསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, པཡོགོ ཙ ཧོཏི, ཨཏྟནོ ཙ བུདྡྷཀཱརཀདྷམྨཱ ཨུཔརཱུཔརི ཝཌྜྷནྟི, པརིཔཙྩནྟི ཙ, ཡཏོ མཧཱཔུརིསོ ཨུལཱ༹རཏརེན པུཉྙཱབྷིསནྡེན ཀུསལཱབྷིསནྡེན པཝཌྜྷིཡཱ [པཝཏྟིཡཱ (ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ)] པཙྩཡེན སུཁསྶཱཧཱརེན སམནྣཱགཏོ སཏྟཱནཾ དཀྑིཎེཡྻོ ཨུཏྟམཾ གཱརཝཊྛཱནཾ, ཨསདིསཾ པུཉྙཀྑེཏྟཉྩ ཧོཏི. ཨེཝམནེཀགུཎོ ཨནེཀཱནིསཾསོ མཧཱབྷིནཱིཧཱརོ པཱརམཱིནཾ པཙྩཡོཏི ཝེདིཏབྦོ.
ཡཐཱ ཙ མཧཱབྷིནཱིཧཱརོ, ཨེཝཾ མཧཱཀརུཎཱ, ཨུཔཱཡཀོསལླཉྩ. ཏཏྠ ཨུཔཱཡཀོསལླཾ ནཱམ དཱནཱདཱིནཾ བོདྷིསམྦྷཱརབྷཱཝསྶ ནིམིཏྟབྷཱུཏཱ པཉྙཱ, ཡཱཧི མཧཱཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཏཱཧི མཧཱཔུརིསཱནཾ ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑཏཱ, ནིརནྟརཾ པརསུཁཀརཎཔསུཏཏཱ, སུདུཀྐརེཧི མཧཱབོདྷིསཏྟཙརིཏེཧི ཝིསཱདཱབྷཱཝོ, པསཱདསཾཝུདྡྷིདསྶནསཝནཱནུསྶརཎཱཝཏྠཱསུཔི སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཔཊིལཱབྷཧེཏུབྷཱཝོ ཙ སམྤཛྫཏི. ཏཐཱ ཧི ཏསྶ པཉྙཱཡ བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི, ཀརུཎཱཡ བུདྡྷཀམྨསིདྡྷི. པཉྙཱཡ སཡཾ ཏརཏི, ཀརུཎཱཡ པརེ ཏཱརེཏི. པཉྙཱཡ པརདུཀྑཾ པརིཛཱནཱཏི, ཀརུཎཱཡ པརདུཀྑཔཊིཀཱརཾ ཨཱརབྷཏི. པཉྙཱཡ དུཀྑཾ ནིབྦིནྡཏི, ཀརུཎཱཡ དུཀྑཾ སམྤཊིཙྪཏི. པཉྙཱཡ ནིབྦཱནཱབྷིམུཁོ ཧོཏི, ཀརུཎཱཡ ¶ ཏཾ ན པཱཔུཎཱཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱཡ སཾསཱརཱབྷིམུཁོ ཧོཏི, པཉྙཱཡ ཏཏྲ ནཱབྷིརམཏི. པཉྙཱཡ སབྦཏྠ ཝིརཛྫཏི, ཀརུཎཱནུགཏཏྟཱ ན ཙ ན སབྦེསམནུགྒཧཱཡ པཝཏྟོ, ཀརུཎཱཡ སབྦེཔི ཨནུཀམྤཏི, པཉྙཱནུགཏཏྟཱ ན ཙ ན སབྦཏྠ ཝིརཏྟཙིཏྟོ. པཉྙཱཡ ཨཧཾཀཱརམམཾཀཱརཱབྷཱཝོ, ཀརུཎཱཡ ཨཱལསིཡདཱིནཏཱབྷཱཝོ.
ཏཐཱ པཉྙཱཀརུཎཱཧི ཡཐཱཀྐམཾ ཨཏྟནཱཐཔརནཱཐཏཱ, དྷཱིརཝཱིརབྷཱཝོ, ཨནཏྟནྟཔཱཔརནྟཔཏཱ, ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏནིཔྥཏྟི, ནིབྦྷཡཱབྷཱིསནཀབྷཱཝོ, དྷམྨཱདྷིཔཏིལོཀཱདྷིཔཏིཏཱ, ཀཏཉྙུཔུབྦཀཱརིབྷཱཝོ, མོཧཏཎྷཱཝིགམོ, ཝིཛྫཱཙརཎསིདྡྷི, བལཝེསཱརཛྫནིཔྥཏྟཱིཏི སབྦསྶཱཔི ¶ པཱརམིཏཱཕལསྶ ཝིསེསེན ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ པཉྙཱ ཀརུཎཱ པཱརམཱིནཾ པཙྩཡོ. ཨིདཾ པན དྭཡཾ པཱརམཱིནཾ ཝིཡ པཎིདྷཱནསྶཱཔི པཙྩཡོ.
ཏཐཱ ཨུསྶཱཧཨུམྨངྒཨཝཏྠཱནཧིཏཙརིཡཱ ཙ པཱརམཱིནཾ པཙྩཡོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཡཱ ཙ བུདྡྷབྷཱཝསྶ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནཏཱཡ ‘‘བུདྡྷབྷཱུམིཡོ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཏཏྠ ཨུསྶཱཧོ ནཱམ བོདྷིསམྦྷཱརཱནཾ ཨབྦྷུསྶཱཧནཝཱིརིཡཾ. ཨུམྨངྒོ ནཱམ བོདྷིསམྦྷཱརེསུ ཨུཔཱཡཀོསལླབྷཱུཏཱ པཉྙཱ. ཨཝཏྠཱནཾ ནཱམ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཨཙལཱདྷིཊྛཱནཏཱ. ཧིཏཙརིཡཱ ནཱམ མེཏྟཱབྷཱཝནཱ, ཀརུཎཱབྷཱཝནཱ ཙ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཀཏི པན བྷནྟེ, བུདྡྷབྷཱུམིཡོཏི? ཙཏསྶོ ཁོ སཱརིཔུཏྟ, བུདྡྷབྷཱུམིཡོ. ཀཏམཱ ཙཏསྶོ? ཨུསྶཱཧོ ཙ ཧོཏི ཝཱིརིཡཾ, ཨུམྨངྒོ ཙ ཧོཏི པཉྙཱབྷཱཝནཱ, ཨཝཏྠཱནཉྩ ཧོཏི ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཧིཏཙརིཡཱ ཙ ཧོཏི མེཏྟཱབྷཱཝནཱ. ཨིམཱ ཁོ སཱརིཔུཏྟ, ཙཏསྶོ བུདྡྷབྷཱུམིཡོ’’ཏི (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤).
ཏཐཱ ནེཀྑམྨཔཝིཝེཀཨལོབྷཱདོསཱམོཧནིསྶརཎཔྤབྷེདཱ ཙ ཚ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ནེཀྑམྨཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཙ བོདྷིསཏྟཱ ཀཱམེསུ, གྷརཱཝཱསེ ཙ དོསདསྶཱཝིནོ, པཝིཝེཀཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཙ བོདྷིསཏྟཱ སངྒཎིཀཱཡ དོསདསྶཱཝིནོ. ཨལོབྷ…པེ… ལོབྷེ…པེ… ཨདོས…པེ… དོསེ…པེ… ཨམོཧ…པེ… མོཧེ…པེ… ནིསྶརཎ…པེ… སབྦབྷཝེསུ དོསདསྶཱཝིནོ’’ཏི (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤; ཝིསུདྡྷི. ༡.༤༩).
ཏསྨཱ ¶ ཨེཏེ ཙ ཚ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱཔི པཱརམཱིནཾ པཙྩཡཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ན ཧི ལོབྷཱདཱིསུ ཨཱདཱིནཝདསྶནེན, ཨལོབྷཱདཱིནཾ ཨདྷིཀབྷཱཝེན ཙ ཝིནཱ དཱནཱདིཔཱརམིཡོ སམྦྷཝནྟི. ཨལོབྷཱདཱིནཉྷི ཨདྷིཀབྷཱཝེན པརིཙྩཱགཱདིནིནྣཙིཏྟཏཱ, ཨལོབྷཛ྄ཛྷཱསཡཱདིཏཱ ཙཱཏི, ཡཐཱ ཙེཏེ, ཨེཝཾ དཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱདཡོཔི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཀཏི པན བྷནྟེ བོདྷཱཡ ཙརནྟཱནཾ བོདྷིསཏྟཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱཏི? དས ཁོ སཱརིཔུཏྟ, བོདྷཱཡ ཙརནྟཱནཾ བོདྷིསཏྟཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱ. ཀཏམེ དས? དཱནཛ྄ཛྷཱསཡཱ སཱརིཔུཏྟ, བོདྷིསཏྟཱ མཙྪེརེ དོསདསྶཱཝིནོ. སཱིལ…པེ… ཨསཾཝརེ…པེ… ནེཀྑམྨ…པེ… ཀཱམེསུ…པེ… ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎ…པེ… ཝིཙིཀིཙྪཱཡ.…པེ… ཝཱིརིཡ ¶ …པེ… ཀོསཛྫེ…པེ… ཁནྟི…པེ… ཨཀྑནྟིཡཾ…པེ… སཙྩ…པེ… ཝིསཾཝཱདནེ…པེ… ཨདྷིཊྛཱན…པེ… ཨནདྷིཊྛཱནེ…པེ… མེཏྟཱ…པེ… བྱཱཔཱདེ…པེ… ཨུཔེཀྑཱ…པེ… སུཁདུཀྑེསུ ཨཱདཱིནཝདསྶཱཝིནོ’’ཏི.
ཨེཏེསུ ཧི མཙྪེརཨསཾཝརཀཱམཝིཙིཀིཙྪཱཀོསཛྫཨཀྑནྟིཝིསཾཝཱདནཨནདྷིཊྛཱན- བྱཱཔཱདསུཁདུཀྑསངྑཱཏེསུ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦངྒམཱ དཱནཱདིནིནྣཙིཏྟཏཱསངྑཱཏཱ དཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱདཡོ དཱནཱདིཔཱརམཱིནཾ ནིབྦཏྟིཡཱ པཙྩཡོ. ཏཐཱ ཨཔརིཙྩཱགཔརིཙྩཱགཱདཱིསུ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཔཙྩཝེཀྑཎམྤི དཱནཱདིཔཱརམཱིནཾ པཙྩཡོ ཧོཏི.
ཏཏྲཱཡཾ པཙྩཝེཀྑཎཱཝིདྷི – ཁེཏྟཝཏྠུཧིརཉྙསུཝཎྞགོམཧིཾ སདཱསཱིདཱསཔུཏྟདཱརཱདིཔརིགྒཧབྱཱསཏྟཙིཏྟཱནཾ སཏྟཱནཾ ཁེཏྟཱདཱིནཾ ཝཏྠུཀཱམབྷཱཝེན བཧུཔཏྠནཱིཡབྷཱཝཏོ, རཱཛཙོརཱདིསཱདྷཱརཎབྷཱཝཏོ, ཝིཝཱདཱདྷིཊྛཱནཏོ, སཔཏྟཀརཎཏོ, ནིསྶཱརཏོ, པཊིལཱབྷཔརིཔཱལནེསུ པརཝིཧེཋནཧེཏུབྷཱཝཏོ, ཝིནཱསནིམིཏྟཉྩསོཀཱདིཨནེཀཝིཧིཏབྱསནཱཝཧཏོ ཏདཱསཏྟིནིདཱནཉྩ མཙྪེརམལཔརིཡུཊྛིཏཙིཏྟཱནཾ ཨཔཱཡཱུཔཔཏྟིཧེཏུབྷཱཝཏོཏི ཨེཝཾ ཝིཝིདྷཝིཔུལཱནཏྠཱཝཧཱནི པརིགྒཧིཏཝཏྠཱུནི ནཱམ, ཏེསཾ པརིཙྩཱགོཡེཝེཀོ སོཏྠིབྷཱཝོཏི པརིཙྩཱགེ ཨཔྤམཱདོ ཀརཎཱིཡོ.
ཨཔིཙ ‘‘ཡཱཙཀོ ཡཱཙམཱནོ ཨཏྟནོ གུཡ྄ཧསྶ ཨཱཙིཀྑནཏོ མཡ྄ཧཾ ཝིསྶཱསིཀོ’’ཏི ཙ ‘‘པཧཱཡ གམནཱིཡཾ ཨཏྟནོ སནྟཀཾ གཧེཏྭཱ པརལོཀཾ ཡཱཧཱིཏིཨུཔདིསནཏོ མཡ྄ཧཾ ཨུཔདེསཀོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཱདིཏྟེ ཝིཡ ¶ ཨགཱརེ མརཎགྒིནཱ ཨཱདིཏྟེ ལོཀེ ཏཏོ མཡ྄ཧཾ སནྟཀསྶ ཨཔཧརཎཏོ ཨཔཝཱཧཀསཧཱཡོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔཝཱཧིཏསྶ ཙསྶ ཨཛ྄ཛྷཱཔནནིཀྑེཔཊྛཱནབྷཱུཏོ’’ཏི ཙ ‘‘དཱནསངྑཱཏེ ཀལྱཱཎཀམྨསྨིཾ སཧཱཡབྷཱཝཏོ, སབྦསམྤཏྟཱིནཾ ཨགྒབྷཱུཏཱཡ པརམདུལླབྷཱཡ བུདྡྷབྷཱུམིཡཱ སམྤཏྟིཧེཏུབྷཱཝཏོ ཙ པརམོ ཀལྱཱཎམིཏྟོ’’ཏི ཙ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཾ.
ཏཐཱ ‘‘ཨུལཱ༹རེ ཀམྨནི ཨནེནཱཧཾ སམྦྷཱཝིཏོ, ཏསྨཱ སཱ སམྦྷཱཝནཱ ཨཝིཏཐཱ ཀཱཏབྦཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨེཀནྟབྷེདིཏཱཡ ཛཱིཝིཏསྶ ཨཱཡཱཙིཏེནཱཔི མཡཱ དཱཏབྦཾ, པགེཝ ཡཱཙིཏེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨུལཱ༹རཛ྄ཛྷཱསཡེཧི གཝེསིཏྭཱཔི དཱཏབྦོ, [དཱཏབྦཏོ (ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱཝཎྞནཱ)] སཡམེཝཱགཏོ མམ པུཉྙེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཡཱཙཀསྶ དཱནཱཔདེསེན མཡ྄ཧམེཝཱཡམནུགྒཧོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཧཾ ཝིཡ ཨཡཾ སབྦོཔི ལོཀོ མཡཱ ཨནུགྒཧེཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨསཏི ཡཱཙཀེ ཀཐཾ མཡ྄ཧཾ དཱནཔཱརམཱི པཱུརེཡྻཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཡཱཙཀཱནམེཝཏྠཱཡ མཡཱ སབྦོཔི པརིགྒཧེཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཡཱཙིཏྭཱཔི མཾ མམ སནྟཀཾ ཡཱཙཀཱ ཀདཱ སཡམེཝ གཎྷེཡྻུ’’ནྟི ཙ ¶ ‘‘ཀཐམཧཾ ཡཱཙཀཱནཾ པིཡོ ཙསྶཾ མནཱཔོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱ ཏེ མཡ྄ཧཾ པིཡཱ ཙསྶུ མནཱཔཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱཧཾ དདམཱནོ དཏྭཱཔི ཙ ཨཏྟམནོ ཨསྶཾ པམུདིཏོ པཱིཏིསོམནསྶཛཱཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱ མེ ཡཱཙཀཱ བྷཝེཡྻུཾ, ཨུལཱ༹རོ ཙ དཱནཛ྄ཛྷཱསཡོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐཾ ཝཱཧམཡཱཙིཏོ ཨེཝ ཡཱཙཀཱནཾ ཧདཡམཉྙཱཡ དདེཡྻ’’ནྟི ‘‘སཏི དྷནེ, ཡཱཙཀེ ཙ ཨཔརིཙྩཱགོ མཧཏཱི མཡ྄ཧཾ ཝཉྩནཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཀཐམཧཾ ཨཏྟནོ ཨངྒཱནི, ཛཱིཝིཏཉྩཱཔི པརིཙྩཛེཡྻ’’ནྟི ཙ ཙཱགནིནྣཏཱ ཨུཔཊྛཔེཏབྦཱ.
ཨཔིཙ ‘‘ཨཏྠོ ནཱམཱཡཾ ནིརཔེཀྑཾ དཱཡཀམནུགཙྪཏི ཡཐཱ ཏཾ ནིརཔེཀྑཾ ཁེཔཀཾ ཀིཊཀོ’’ཏི ཨཏྠེ ནིརཔེཀྑཏཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ. ཡཱཙམཱནོ པན ཡདི པིཡཔུགྒལོ ཧོཏི ‘‘པིཡོ མཾ ཡཱཙཏཱི’’ཏི སོམནསྶཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ. ཨཐ ཨུདཱསཱིནཔུགྒལོ ཧོཏི ‘‘ཨཡཾ མཾ ཡཱཙམཱནོ ཨདྡྷཱ ཨིམིནཱ པརིཙྩཱགེན མིཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི སོམནསྶཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ. དདནྟོ ཧི ཡཱཙཀཱནཾ པིཡོ ཧོཏཱིཏི. ཨཐ པན ཝེརཱིཔུགྒལོ ཡཱཙཏི, ‘‘པཙྩཏྠིཀོ མཾ ཡཱཙཏི, ཨཡཾ མཾ ཡཱཙམཱནོ ཨདྡྷཱ ཨིམིནཱ པརིཙྩཱགེན ཝེརཱིཔི པིཡོ མིཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝིསེསཏོ སོམནསྶཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ. ཨེཝཾ ¶ པིཡཔུགྒལེ ཝིཡ མཛ྄ཛྷཏྟཝེརཱིཔུགྒལེསུཔི མེཏྟཱཔུབྦངྒམཾ ཀརུཎཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱཝ དཱཏབྦཾ.
སཙེ པནསྶ ཙིརཀཱལཾ པརིབྷཱཝིཏཏྟཱ ལོབྷསྶ དེཡྻདྷམྨཝིསཡཱ ལོབྷདྷམྨཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻུཾ, ཏེན བོདྷིསཏྟཔཊིཉྙེན ཨིཏི པཊིསཉྩིཀྑིཏབྦཾ ‘‘ནནུ ཏཡཱ སཔྤུརིས སམྦོདྷཱཡ ཨབྷིནཱིཧཱརཾ ཀརོནྟེན སབྦསཏྟཱནམུཔཀཱརཱཡ ཨཡཾ ཀཱཡོ ནིསྶཊྛོ, ཏཔྤརིཙྩཱགམཡཉྩ པུཉྙཾ, ཏཏྠ ནཱམ ཏེ བཱཧིརེཔི ཝཏྠུསྨིཾ ཨབྷིསངྒཔྤཝཏྟི ཧཏྠིསིནཱནསདིསཱི ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཡཱ ན ཀཏྠཙི ཨབྷིསངྒོ ཨུཔྤཱདེཏབྦོ. སེཡྻཐཱཔི ནཱམ མཧཏོ བྷེསཛྫརུཀྑསྶ ཏིཊྛཏོ མཱུལཾ མཱུལཏྠིཀཱ ཧརནྟི, པཔཊིཀཾ, ཏཙཾ, ཁནྡྷཾ, ཝིཊཔཾ, སཱཁཾ, པལཱསཾ, པུཔྥཾ, ཕལཾ ཕལཏྠིཀཱ ཧརནྟི, ན ཏསྶ རུཀྑསྶ ‘མཡ྄ཧཾ སནྟཀཾ ཨེཏེ ཧརནྟཱི’ཏི ཝིཏཀྐསམུདཱཙཱརོ ཧོཏི, ཨེཝམེཝ སབྦལོཀཧིཏཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔཛྫནྟེན མཡཱ མཧཱདུཀྑེ ཨཀཏཉྙུཀེ ནིཙྩཱསུཙིམྷི ཀཱཡེ པརེསཾ ཨུཔཀཱརཱཡ ཝིནིཡུཛྫམཱནེ ཨཎུམཏྟོཔི མིཙྪཱཝིཏཀྐོ ན ཨུཔྤཱདེཏབྦོ. ཀོ ཝཱ ཨེཏྠ ཝིསེསོ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརེསུ མཧཱབྷཱུཏེསུ ཨེཀནྟབྷེདནཝིཀིརཎཝིདྡྷཾསནདྷམྨེསུ. ཀེཝལཾ པན སམྨོཧཝིཛམྦྷིཏམེཏཾ, ཡདིདཾ ‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’ཏི ཨབྷིནིཝེསོ, ཏསྨཱ བཱཧིརེསུ མཧཱབྷཱུཏེསུ ཝིཡ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀེསུཔི ཀརཙརཎནཡནཱདཱིསུ, མཾསཱདཱིསུ ཙ ཨནཔེཀྑེན ཧུཏྭཱ ‘ཏཾ ཏདཏྠིཀཱ ཧརནྟཱུ’ཏི ནིསྶཊྛཙིཏྟེན བྷཝིཏབྦ’’ནྟི. ཨེཝཾ པཊིསཉྩིཀྑཏོ ཙསྶ སམྦོདྷཱཡ པཧིཏཏྟསྶ ཀཱཡཛཱིཝིཏེསུ ནིརཔེཀྑསྶ ཨཔྤཀསིརེནེཝ ཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨཱནི ¶ སུཝིསུདྡྷཱནི ཧོནྟི, སོ ཝིསུདྡྷཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨནྟོ ཝིསུདྡྷཱཛཱིཝོ ཉཱཡཔཊིཔཏྟིཡཾ ཋིཏོ ཨཱཡཱཔཱཡུཔཱཡཀོསལླསམནྣཱགམེན བྷིཡྻོསོ མཏྟཱཡ དེཡྻདྷམྨཔརིཙྩཱགེན, ཨབྷཡདཱནསདྡྷམྨདཱནེཧི ཙ སབྦསཏྟེ ཨནུགྒཎྷིཏུཾ སམཏྠོ ཧོཏི, ཨཡཾ ཏཱཝ དཱནཔཱརམིཡཾ པཙྩཝེཀྑཎཱནཡོ.
སཱིལཔཱརམིཡཾ པན ཨེཝཾ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཾ – ‘‘ཨིདཉྷི སཱིལཾ ནཱམ གངྒོདཀཱདཱིཧི ཝིསོདྷེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻསྶ དོསམལསྶ ཝིཀྑཱལནཛལཾ, ཧརིཙནྡནཱདཱིཧི ཝིནེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻསྶ རཱགཱདིཔརིལཱ༹ཧསྶ ཝིནཡནཾ, མུཏྟཱཧཱརམཀུཊཀུཎྜལཱདཱིཧི པཙུརཛནཱལངྐཱརེཧི ཨསཱདྷཱརཎོ སཱདྷཱུནམལངྐཱརཝིསེསོ, སབྦདིསཱཝཱཡནཀོ ཨཏིཀིཏྟིམོ [སབྦདིསཱཝཱཡནཏོ ཨཀིཏྟིམོ (ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱཝཎྞནཱ; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧)] སབྦཀཱལཱནུརཱུཔོ ¶ ཙ སུརབྷིགནྡྷོ, ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱདཱིཧི, དེཝཏཱཧི ཙ ཝནྡནཱིཡཱདིབྷཱཝཱཝཧནཏོ པརམོ ཝསཱིཀརཎམནྟོ, ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱདིདེཝལོཀཱརོཧཎསོཔཱནཔནྟི, ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱནཾ ཨདྷིགམཱུཔཱཡོ, ནིབྦཱནམཧཱནགརསྶ སམྤཱཔཀམགྒོ, སཱཝཀབོདྷིཔཙྩེཀབོདྷིསམྨཱསམྦོདྷཱིནཾ པཏིཊྛཱནབྷཱུམི, ཡཾ ཡཾ ཝཱ པནིཙྪིཏཾ པཏྠིཏཾ, ཏསྶ ཏསྶ སམིཛ྄ཛྷནཱུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཙིནྟཱམཎིཀཔྤརུཀྑཱདིཀེ ཙ ཨཏིསེཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཨིཛ྄ཛྷཏི བྷིཀྑཝེ, སཱིལཝཏོ ཙེཏོཔཎིདྷི ཝིསུདྡྷཏྟཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༣༧; སཾ. ནི. ༤.༣༥༢; ཨ. ནི. ༨.༣༥). ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཀངྑེཡྻ ཙེ བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ པིཡོ ཙ ཨསྶཾ མནཱཔོ ཙ གརུ ཙ བྷཱཝནཱིཡོ ཙཱཏི, སཱིལེསྭེཝསྶ པརིཔཱུརཀཱརཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༦༥). ཏཐཱ ‘‘ཨཝིཔྤཊིསཱརཏྠཱནི ཁོ ཨཱནནྡ ཀུསལཱནི སཱིལཱནཱི’’ཏི, (ཨ. ནི. ༡༠.༡; ༡༡.༡) ‘‘པཉྩིམེ གཧཔཏཡོ, ཨཱནིསཾསཱ སཱིལཝཏོ སཱིལསམྤདཱཡཱ’’ཏིཨཱདིསུཏྟཱནཉྩ (དཱི. ནི. ༢.༡༥༠; ཨ. ནི. ༥.༢༡༣; ཨུདཱ. ༧༦; མཧཱཝ. ༣༨༥) ཝསེན སཱིལགུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཨགྒིཀྑནྡྷོཔམསུཏྟཱདཱིནཾ (ཨ. ནི. ༧.༧༢) ཝསེན སཱིལཝིརཧེ ཨཱདཱིནཝཱ.
ཨཔིཙ པཱིཏིསོམནསྶནིམིཏྟཏོ, ཨཏྟཱནུཝཱདཔརཱནུཝཱདདཎྜདུགྒཏིབྷཡཱབྷཱཝཏོ, ཝིཉྙཱུཧི པཱསཾསབྷཱཝཏོ, ཨཝིཔྤཊིསཱརཧེཏུཏོ, པརམསོཏྠིཊྛཱནཏོ, ཀུལསཱཔཏེཡྻཱདྷིཔཏེཡྻཛཱིཝིཏརཱུཔཊྛཱནབནྡྷུམིཏྟསམྤཏྟཱིནཾ ཨཏིསཡནཏོ ཙ སཱིལཾ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཾ. སཱིལཝཏོ ཧི ཨཏྟནོ སཱིལསམྤདཱཧེཏུ མཧནྟཾ པཱིཏིསོམནསྶཾ ཨུཔྤཛྫཏི ‘‘ཀཏཾ ཝཏ མཡཱ ཀུསལཾ, ཀཏཾ ཀལྱཱཎཾ, ཀཏཾ བྷཱིརུཏྟཱཎ’’ནྟི.
ཏཐཱ ¶ སཱིལཝཏོ ཨཏྟཱ ན ཨུཔཝདཏི, ན ཙ པརེ ཝིཉྙཱུ, དཎྜདུགྒཏིབྷཡཱནཉྩ སམྦྷཝོཡེཝ ནཏྠི, ‘‘སཱིལཝཱ པུརིསཔུགྒལོ ཀལྱཱཎདྷམྨོ’’ཏི ཝིཉྙཱུནཾ པཱསཾསོ ཙ ཧོཏི. ཏཐཱ སཱིལཝཏོ ཡྭཱཡཾ ‘‘ཀཏཾ ཝཏ མཡཱ པཱཔཾ, ཀཏཾ ལུདྡཾ, ཀཏཾ ཀིབྦིས’’ནྟི དུསྶཱིལསྶ ཝིཔྤཊིསཱརོ ཨུཔྤཛྫཏི, སོ ན ཧོཏི. སཱིལཉྩ ནཱམེཏཾ ཨཔྤམཱདཱདྷིཊྛཱནཏོ, བྷོགབྱསནཱདིཔརིཧཱརམུཁེན མཧཏོ ཨཏྠསྶ སཱདྷནཏོ, མངྒལབྷཱཝཏོ, པརམཾ སོཏྠིཊྛཱནཾ. ནིཧཱིནཛཙྩོཔི སཱིལཝཱ ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱདཱིནཾ པཱུཛནཱིཡོ ཧོཏཱིཏི ཀུལསམྤཏྟིཾ ཨཏིསེཏི སཱིལསམྤདཱ, ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙསི ¶ མཧཱརཱཛ, ཨིདྷ ཏེ ཨསྶ དཱསོ ཀམྨཀརོ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༨༣) ཝཀྑམཱནསཱམཉྙསུཏྟཝཙནཉྩེཏྠ སཱདྷཀཾ, ཙོརཱདཱིཧི ཨསཱདྷཱརཎཏོ, པརལོཀཱནུགམནཏོ, མཧཔྥལབྷཱཝཏོ, སམཐཱདིགུཎཱདྷིཊྛཱནཏོ ཙ བཱཧིརདྷནཾ སཱཔཏེཡྻཾ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ. པརམསྶ ཙིཏྟིསྶརིཡསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ཁཏྟིཡཱདཱིནམིསྶརིཡཾ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ. སཱིལནིམིཏྟཉྷི ཏཾཏཾསཏྟནིཀཱཡེསུ སཏྟཱནམིསྶརིཡཾ, ཝསྶསཏཱདིདཱིགྷཔྤམཱཎཏོ ཙ ཛཱིཝིཏཏོ ཨེཀཱཧམྤི སཱིལཝཏོ ཛཱིཝིཏསྶ ཝིསིཊྛཏཱཝཙནཏོ, སཏིཔི ཛཱིཝིཏེ སིཀྑཱནིཀྑིཔནསྶ མརཎཏཱཝཙནཏོ ཙ སཱིལཾ ཛཱིཝིཏཏོ ཝིསིཊྛཏརཾ. ཝེརཱིནམྤི མནུཉྙབྷཱཝཱཝཧནཏོ, ཛརཱརོགཝིཔཏྟཱིཧི ཨནབྷིབྷཝནཱིཡཏོ ཙ རཱུཔསམྤཏྟིཾ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ. པཱསཱདཧམྨིཡཱདིཊྛཱནཔྤབྷེདེ རཱཛཡུཝརཱཛསེནཱཔཏིཨཱདིཋཱནཝིསེསེ ཙ སུཁཝིསེསཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ. སབྷཱཝསིནིདྡྷེ སནྟིཀཱཝཙརེཔི བནྡྷུཛནེ, མིཏྟཛནེ ཙ ཨེཀནྟཧིཏསམྤཱདནཏོ, པརལོཀཱནུགམནཏོ ཙ ཨཏིསེཏི སཱིལཾ. ‘‘ན ཏཾ མཱཏཱ པིཏཱ ཀཡིརཱ’’ཏིཨཱདི (དྷ. པ. ༤༣) ཝཙནཉྩེཏྠ སཱདྷཀཾ. ཏཐཱ ཧཏྠིཨསྶརཐཔཏྟིབལཀཱཡེཧི, མནྟཱགདསོཏྠཱནཔཡོགེཧི ཙ དུརཱརཀྑཱནམནཱཐཱནཾ ཨཏྟཱདྷཱིནཏོ, ཨནཔརཱདྷཱིནཏོ, མཧཱཝིསཡཏོ ཙ ཨཱརཀྑབྷཱཝེན སཱིལམེཝ ཝིསིཊྛཏརཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དྷམྨོ ཧཝེ རཀྑཏི དྷམྨཙཱརི’’ནྟིཨཱདི (ཐེརགཱ. ༣༠༣; ཛཱ. ༡.༡༠.༡༠༢). ཨེཝམནེཀགུཎསམནྣཱགཏཾ སཱིལནྟི པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཨཔརིཔུཎྞཱ ཙེཝ སཱིལསམྤདཱ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི, ཨཔརིསུདྡྷཱ ཙ པཱརིསུདྡྷིཾ.
སཙེ པནསྶ དཱིགྷརཏྟཾ པརིཙཡེན སཱིལཔཊིཔཀྑདྷམྨཱ དོསཱདཡོ ཨནྟརནྟརཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻུཾ, ཏེན བོདྷིསཏྟཔཊིཉྙེན ཨེཝཾ པཊིསཉྩིཀྑིཏབྦཾ ‘‘ནནུ ཏཡཱ བོདྷཱཡ པཎིདྷཱནཾ ཀཏཾ, སཱིལཝེཀལླེན ཙ ན སཀྐཱ ན ཙ སུཀརཱ ལོཀིཡཱཔི སམྤཏྟིཡོ པཱཔུཎིཏུཾ, པགེཝ ལོཀུཏྟརཱ’’ཏི. སབྦསམྤཏྟཱིནམགྒབྷཱུཏཱཡ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱུཏེན སཱིལེན པརམུཀྐཾསགཏེན བྷཝིཏབྦཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཀིཀཱིཝ ཨཎྜ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧; ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༩) ཝུཏྟནཡེན སམྨདེཝ སཱིལཾ རཀྑནྟེན སུཊྛུ ཏཡཱ པེསལེན བྷཝིཏབྦཾ.
ཨཔིཙ ¶ ¶ ཏཡཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཡཱནཏྟཡེ སཏྟཱནམཝཏཱརཎཔརིཔཱཙནཱནི ཀཱཏབྦཱནི, སཱིལཝེཀལླསྶ ཙ ཝཙནཾ ན པཙྩེཏབྦཾ ཧོཏི, ཨསཔྤཱཡཱཧཱརཝིཙཱརསྶ ཝིཡ ཝེཛྫསྶ ཏིཀིཙྪནཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཀཐཱཧཾ སདྡྷེཡྻོ ཧུཏྭཱ སཏྟཱནམཝཏཱརཎཔརིཔཱཙནཱནི ཀརེཡྻ’’ནྟི སབྷཱཝཔརིསུདྡྷསཱིལེན བྷཝིཏབྦཾ. ཀིཉྩ ཛྷཱནཱདིགུཎཝིསེསཡོགེན མེ སཏྟཱནམུཔཀཱརཀརཎསམཏྠཏཱ, པཉྙཱཔཱརམཱིཨཱདིཔརིཔཱུརཎཉྩ ཛྷཱནཱདཡོ གུཎཱ ཙ སཱིལཔཱརིསུདྡྷིཾ ཝིནཱ ན སམྦྷཝནྟཱིཏི སམྨདེཝ སཱིལཾ སོདྷེཏབྦཾ.
ཏཐཱ ‘‘སམྦཱདྷོ གྷརཱཝཱསོ རཛོཔཐོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༡༡; མ. ནི. ༡.༢༩༡, ༣༧༡; ༢.༡༠; ༣.༡༣, ༢༡༨; སཾ. ནི. ༢.༡༥༤; ༥.༡༠༠༢; ཨ. ནི. ༡༠.༩༩; ནེཏྟི. ༩༤) གྷརཱཝཱསེ, ‘‘ཨཊྛིཀངྐལཱུཔམཱ ཀཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༣༤; ༢.༤༢; པཱཙི. ༤༡༧; ཙཱུལ༹ནི. ༡༤༧) ‘‘མཱཏཱཔི པུཏྟེན ཝིཝདཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༡༦༨) ཙ ཀཱམེསུ, ‘‘སེཡྻཐཱཔི པུརིསོ ཨིཎཾ ཨཱདཱཡ ཀམྨནྟེ པཡོཛེཡྻཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༤༢༦) ཀཱམཙྪནྡཱདཱིསུ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦངྒམཱ, ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ‘‘ཨབྦྷོཀཱསོ པབྦཛྫཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༩༡, ༣༩༨; མ. ནི. ༡.༢༩༡, ༣༧༡; ༢.༡༠; ༣.༡༣, ༢༡༨; སཾ. ནི. ༡.༢༩༡; སཾ. ནི. ༥.༡༠༠༢; ཨ. ནི. ༡༠.༩༩; ནེཏྟི. ༩༨) པབྦཛྫཱདཱིསུ ཨཱནིསཾསཱཔཊིསངྑཱཝསེན ནེཀྑམྨཔཱརམིཡཾ པཙྩཝེཀྑཎཱ ཀཱཏབྦཱ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན དུཀྑཀྑནྡྷཨཱསིཝིསོཔམསུཏྟཱདི (མ. ནི. ༡.༡༦༣, ༡༧༥; སཾ. ནི. ༤.༢༣༨) ཝསེན ཝེདིཏབྦོ.
ཏཐཱ ‘‘པཉྙཱཡ ཝིནཱ དཱནཱདཡོ དྷམྨཱ ན ཝིསུཛ྄ཛྷནྟི, ཡཐཱསཀཾ བྱཱཔཱརསམཏྠཱ ཙ ན ཧོནྟཱི’’ཏི པཉྙཱཡ གུཎཱ མནསི ཀཱཏབྦཱ. ཡཐེཝ ཧི ཛཱིཝིཏེན ཝིནཱ སརཱིརཡནྟཾ ན སོབྷཏི, ན ཙ ཨཏྟནོ ཀིརིཡཱསུ པཊིཔཏྟིསམཏྠཾ ཧོཏི. ཡཐཱ ཙ ཙཀྑཱདཱིནི ཨིནྡྲིཡཱནི ཝིཉྙཱཎེན ཝིནཱ ཡཐཱསཀཾ ཝིསཡེསུ ཀིཙྩཾ ཀཱཏུཾ ནཔྤཧོནྟི, ཨེཝཾ སདྡྷཱདཱིནི ཨིནྡྲིཡཱནི པཉྙཱཡ ཝིནཱ སཀཀིཙྩཔཊིཔཏྟིཡམསམཏྠཱནཱིཏི པརིཙྩཱགཱདིཔཊིཔཏྟིཡཾ པཉྙཱ པདྷཱནཀཱརཎཾ. ཨུམྨཱིལིཏཔཉྙཱཙཀྑུཀཱ ཧི མཧཱསཏྟཱ བོདྷིསཏྟཱ ཨཏྟནོ ཨངྒཔཙྩངྒཱནིཔི དཏྭཱ ཨནཏྟུཀྐཾསཀཱ, ཨཔརཝམྦྷཀཱ ཙ ཧོནྟི, བྷེསཛྫརུཀྑཱ ཝིཡ ཝིཀཔྤརཧིཏཱ ཀཱལཏྟཡེཔི སོམནསྶཛཱཏཱ. པཉྙཱཝསེན ཧི ཨུཔཱཡཀོསལླཡོགཏོ པརིཙྩཱགོ པརཧིཏཔཝཏྟིཡཱ དཱནཔཱརམིབྷཱཝཾ ཨུཔེཏི. ཨཏྟཏྠཉྷི དཱནཾ མུདྡྷསདིསཾ [ཝུདྡྷིསདིསཾ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧)] ཧོཏི.
ཏཐཱ ¶ ¶ པཉྙཱཡ ཨབྷཱཝེན ཏཎྷཱདིསཾཀིལེསཱཝིཡོགཏོ སཱིལསྶ ཝིསུདྡྷིཡེཝ ན སམྦྷཝཏི, ཀུཏོ སབྦཉྙུགུཎཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝོ. པཉྙཝཱ ཨེཝ ཙ གྷརཱཝཱསེ ཀཱམགུཎེསུ སཾསཱརེ ཙ ཨཱདཱིནཝཾ, པབྦཛྫཱཡ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡཾ ནིབྦཱནེ ཙ ཨཱནིསཾསཾ སུཊྛུ སལླཀྑེནྟོ པབྦཛིཏྭཱ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ནིབྦཱནནིནྣོ, པརེ ཙ ཏཏྠ པཏིཊྛཔེཏི.
ཝཱིརིཡཉྩ པཉྙཱརཧིཏཾ ཡཐིཙྪིཏམཏྠཾ ན སཱདྷེཏི དུརཱརམྦྷབྷཱཝཏོ. ཨནཱརམྦྷོཡེཝ ཧི དུརཱརམྦྷཏོ སེཡྻོ, པཉྙཱསཧིཏེན པན ཝཱིརིཡེན ན ཀིཉྩི དུརདྷིགམཾ ཨུཔཱཡཔཊིཔཏྟིཏོ. ཏཐཱ པཉྙཝཱ ཨེཝ པརཱཔཀཱརཱདཱིནམདྷིཝཱསཀཛཱཏིཡོ ཧོཏི, ན དུཔྤཉྙོ. པཉྙཱཝིརཧིཏསྶ ཙ པརེཧི ཨུཔནཱིཏཱ ཨཔཀཱརཱ ཁནྟིཡཱ པཊིཔཀྑམེཝ ཨནུབྲཱུཧེནྟི. པཉྙཝཏོ པན ཏེ ཁནྟིསམྤཏྟིཡཱ ཨནུབྲཱུཧནཝསེན ཨསྶཱ ཐིརབྷཱཝཱཡ སཾཝཏྟནྟི. པཉྙཝཱ ཨེཝ ཏཱིཎིཔི སཙྩཱནི ཏེསཾ ཀཱརཎཱནི པཊིཔཀྑེ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཛཱནིཏྭཱ པརེསཾ ཨཝིསཾཝཱདཀོ ཧོཏི. ཏཐཱ པཉྙཱབལེན ཨཏྟཱནམུཔཏྠམྦྷེཏྭཱ དྷིཏིསམྤདཱཡ སབྦཔཱརམཱིསུ ཨཙལསམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནོ ཧོཏི. པཉྙཝཱ ཨེཝ ཙ པིཡམཛ྄ཛྷཏྟཝེརིཝིབྷཱགམཀཏྭཱ སབྦཏྠ ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཀུསལོ ཧོཏི. ཏཐཱ པཉྙཱཝསེན ལཱབྷཱལཱབྷཱདིལོཀདྷམྨསནྣིཔཱཏེ ནིབྦིཀཱརཏཱཡ མཛ྄ཛྷཏྟོ ཧོཏི. ཨེཝཾ སབྦཱསཾ པཱརམཱིནཾ པཉྙཱཝ པཱརིསུདྡྷིཧེཏཱུཏི པཉྙཱགུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཨཔིཙ པཉྙཱཡ ཝིནཱ ན དསྶནསམྤཏྟི, ཨནྟརེན ཙ དིཊྛིསམྤདཾ ན སཱིལསམྤདཱ, སཱིལདིཊྛིསམྤདཱརཧིཏསྶ ཙ ན སམཱདྷིསམྤདཱ, ཨསམཱཧིཏེན ཙ ན སཀྐཱ ཨཏྟཧིཏམཏྟམྤི སཱདྷེཏུཾ, པགེཝ ཨུཀྐཾསགཏཾ པརཧིཏནྟི. ‘‘ནནུ ཏཡཱ པརཧིཏཱཡ པཊིཔནྣེན སཀྐཙྩཾ པཉྙཱཔཱརིསུདྡྷིཡཱ ཨཱཡོགོ ཀརཎཱིཡོ’’ཏི བོདྷིསཏྟེན ཨཏྟཱ ཨོཝདིཏབྦོ. པཉྙཱནུབྷཱཝེན ཧི མཧཱསཏྟོ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཱདྷིཊྛིཏོ ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི ལོཀཾ ཨནུགྒཎྷནྟོ སཏྟེ ནིཡྻཱནམགྒེ ཨཝཏཱརེཏི, ཨིནྡྲིཡཱནི ཙ ནེསཾ པརིཔཱཙེཏི. ཏཐཱ པཉྙཱབལེན ཁནྡྷཱཡཏནཱདཱིསུ པཝིཙཡབཧུལོ པཝཏྟིནིཝཏྟིཡོ ཡཱཐཱཝཏོ པརིཛཱནནྟོ དཱནཱདཡོ གུཎཝིསེསེ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡབྷཱཝཾ ནཡནྟོ བོདྷིསཏྟསིཀྑཱཡ པརིཔཱུརཀཱརཱི ཧོཏཱིཏི ཨེཝམཱདིནཱ ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརེ པཉྙཱགུཎེ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པཉྙཱཔཱརམཱི ཨནུབྲཱུཧེཏབྦཱ.
ཏཐཱ ¶ དིསྶམཱནཔཱརཱནིཔི ལོཀིཡཱནི ཀམྨཱནི ནིཧཱིནཝཱིརིཡེན པཱཔུཎིཏུམསཀྐུཎེཡྻཱནི, ཨགཎིཏཁེདེན པན ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡེན དུརདྷིགམཾ ནཱམ ནཏྠི. ནིཧཱིནཝཱིརིཡོ ཧི ‘‘སཾསཱརམཧོགྷཏོ སབྦསཏྟེ སནྟཱརེསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱརབྷིཏུམེཝ ན སཀྐུཎོཏི. མཛ྄ཛྷིམོ པན ཨཱརབྷིཏྭཱན ¶ ཨནྟརཱཝོསཱནམཱཔཛྫཏི. ཨུཀྐཊྛཝཱིརིཡོ པན ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑོ ཨཱརབྷིཏྭཱ པཱརམདྷིགཙྪཏཱིཏི ཝཱིརིཡསམྤཏྟི པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཨཔིཙ ‘‘ཡསྶ ཨཏྟནོ ཨེཝ སཾསཱརཔངྐཏོ སམུདྡྷརཎཏྠམཱརམྦྷོ, ཏསྶཱཔི ཝཱིརིཡསྶ སིཐིལབྷཱཝེན མནོརཐཱནཾ མཏྠཀཔྤཏྟི ན སཀྐཱ སམྦྷཱཝེཏུཾ, པགེཝ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ སམུདྡྷརཎཏྠཾ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘རཱགཱདཱིནཾ དོསགཎཱནཾ མཏྟམཧཱནཱགཱནམིཝ དུནྣིཝཱརཎབྷཱཝཏོ, ཏནྣིདཱནཱནཉྩ ཀམྨསམཱདཱནཱནཾ ཨུཀྑིཏྟཱསིཀཝདྷཀསདིསབྷཱཝཏོ, ཏནྣིམིཏྟཱནཉྩ དུགྒཏཱིནཾ སབྦདཱ ཝིཝཊམུཁབྷཱཝཏོ, ཏཏྠ ནིཡོཛཀཱནཉྩ པཱཔམིཏྟཱནཾ སདཱ སནྣིཧིཏབྷཱཝཏོ, ཏདོཝཱདཀཱརིཏཱཡ ཙ ཝསལསྶ པུཐུཛྫནབྷཱཝསྶ སཏི སམྦྷཝེ ཡུཏྟཾ སཡམེཝ སཾསཱརདུཀྑཏོ ནིསྶརིཏུ’’ནྟི ཙ ‘‘མིཙྪཱཝིཏཀྐཱ ཝཱིརིཡཱནུབྷཱཝེན དཱུརཱི བྷཝནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཡདི པན སམྦོདྷིཾ ཨཏྟཱདྷཱིནེན ཝཱིརིཡེན སཀྐཱ སམདྷིགནྟུཾ, ཀིམེཏྠ དུཀྐར’’ནྟི ཙ ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན ཝཱིརིཡགུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘ཁནྟི ནཱམཱཡཾ ནིརཝསེསགུཎཔཊིཔཀྑསྶ ཀོདྷསྶ ཝིདྷམནཏོ གུཎསམྤཱདནེ སཱདྷཱུནཾ ཨཔྤཊིཧཏམཱཡུདྷཾ, པརཱབྷིབྷཝནེ སམཏྠཱནམལངྐཱརོ, སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ བལསམྤདཱ, ཀོདྷགྒིཝིནཡནཱ ཨུདཀདྷཱརཱ, ཀལྱཱཎཀིཏྟིསདྡསྶ སཉྫཱཏིདེསོ, པཱཔཔུགྒལཱནཾ ཝཙཱིཝིསཝཱུཔསམཀརོ མནྟཱགདོ, སཾཝརེ ཋིཏཱནཾ པརམཱ དྷཱིརཔཀཏི, གམྦྷཱིརཱསཡཏཱཡ སཱགརོ, དོསམཧཱསཱགརསྶ ཝེལཱ, ཨཔཱཡདྭཱརསྶ པིདྷཱནཀཝཱཊཾ དེཝབྲཧྨལོཀཱནཾ ཨཱརོཧཎསོཔཱནཾ, སབྦགུཎཱནམདྷིཝཱསབྷཱུམི, ཨུཏྟམཱ ཀཱཡཝཙཱིམནོཝིསུདྡྷཱི’’ཏི མནསི ཀཱཏབྦཾ. ཨཔིཙ ‘‘ཨེཏེ སཏྟཱ ཁནྟིསམྤཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ ཨིདྷལོཀེ ཏཔནྟི, པརལོཀེ ཙ ཏཔནཱིཡདྷམྨཱནུཡོགཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཡདིཔི པརཱཔཀཱརནིམིཏྟཾ དུཀྑཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏསྶ པན དུཀྑསྶ ཁེཏྟབྷཱུཏོ ཨཏྟབྷཱཝོ, བཱིཛབྷཱུཏཉྩ ཀམྨཾ མཡཱཝ ཨབྷིསངྑཏ’’ནྟི ཙ ‘‘ཏསྶ ཙ དུཀྑསྶ ཨཱཎཎྱཀརཎམེཏ’’ནྟི ཙ ‘‘ཨཔཀཱརཀེ ཨསཏི ཀཐཾ མཡ྄ཧཾ ཁནྟིསམྤདཱ སམྦྷཝཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཡདིཔཱཡཾ ཨེཏརཧི ཨཔཀཱརཀོ ¶ , ཨཡཾ ནཱམ པུབྦེ ཨནེན མཡ྄ཧཾ ཨུཔཀཱརོ ཀཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔཀཱརོ ཨེཝ ཝཱ ཁནྟིནིམིཏྟཏཱཡ ཨུཔཀཱརོ’’ཏི ཙ ‘‘སབྦེཔིམེ སཏྟཱ མཡ྄ཧཾ པུཏྟསདིསཱ, པུཏྟཀཏཱཔརཱདྷེསུ ཙ ཀོ ཀུཛ྄ཛྷིསྶཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཡེན ཀོདྷབྷཱུཏཱཝེསེན ཨཡཾ མཡ྄ཧཾ ཨཔརཛ྄ཛྷཏི, སྭཱཡཾ ཀོདྷབྷཱུཏཱཝེསོ མཡཱ ཝིནེཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཡེན ཨཔཀཱརེན ཨིདཾ མཡ྄ཧཾ དུཀྑཾ ཨུཔྤནྣཾ, ཏསྶ ཨཧམྤི ནིམིཏྟ’’ནྟི ཙ ‘‘ཡེཧི དྷམྨེཧི ཨཔཀཱརོ ཀཏོ, ཡཏྠ ཙ ཀཏོ, སབྦེཔི ཏེ ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ ནིརུདྡྷཱ, ཀསྶིདཱནི ཀེན ཀོཔོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨནཏྟཏཱཡ སབྦདྷམྨཱནཾ ཀོ ཀསྶ ཨཔརཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཙ པཙྩཝེཀྑནྟེན ཁནྟིསམྤདཱ བྲཱུཧེཏབྦཱ.
ཡདི ¶ པནསྶ དཱིགྷརཏྟཾ པརིཙཡེན པརཱཔཀཱརནིམིཏྟཀོ ཀོདྷོ ཙིཏྟཾ པརིཡཱདཱཡ ཏིཊྛེཡྻ, ཏེན ཨིཏི པཊིསཉྩིཀྑིཏབྦཾ ‘‘ཁནྟི ནཱམེསཱ པརཱཔཀཱརསྶ པཊིཔཀྑཔཊིཔཏྟཱིནཾ པཙྩུཔཀཱརཀཱརཎ’’ནྟི ཙ ‘‘ཨཔཀཱརོ ཙ མཡ྄ཧཾ དུཀྑུཔྤཱདནེན དུཀྑུཔནིསཱཡ སདྡྷཱཡ, སབྦལོཀེ ཨནབྷིརཏིསཉྙཱཡ ཙ པཙྩཡོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨིནྡྲིཡཔཀཏིརེསཱ, ཡདིདཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཝིསཡསམཱཡོགོ, ཏཏྠ ཨནིཊྛཝིསཡསམཱཡོགོ མཡ྄ཧཾ ན སིཡཱཏི ཏཾ ཀུཏེཏྠ ལབྦྷཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཀོདྷཝསིཀོ སཏྟོ ཀོདྷེན ཨུམྨཏྟོ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ, ཏཏྠ ཀིཾ པཙྩཔཀཱརེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘སབྦེཔིམེ སཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷེན ཨོརསཔུཏྟཱ ཝིཡ པརིཔཱལིཏཱ, ཏསྨཱ ན ཏཏྠ མཡཱ ཙིཏྟཀོཔོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔརཱདྷཀེ ཙ སཏི གུཎེ གུཎཝཏི མཡཱ ཀོཔོ ན ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨསཏི གུཎེ ཀསྶཙིཔི གུཎསྶཱབྷཱཝཏོ ཝིསེསེན ཀརུཎཱཡིཏབྦོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀོཔེན མཡ྄ཧཾ གུཎཡསཱ ནིཧཱིཡནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཀུཛ྄ཛྷནེན མཡ྄ཧཾ དུབྦཎྞདུཀྑསེཡྻཱདཡོ སཔཏྟཀནྟཱ ཨཱགཙྪནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཀོདྷོ ཙ ནཱམཱཡཾ སབྦདུཀྑཱཧིཏཀཱརཀོ སབྦསུཁཧིཏཝིནཱསཀོ བལཝཱ པཙྩཏྠིཀོ’’ཏི ཙ ‘‘སཏི ཙ ཁནྟིཡཱ ན ཀོཙི པཙྩཏྠིཀོ’’ཏི ཙ ‘‘ཨཔརཱདྷཀེན ཨཔརཱདྷནིམིཏྟཾ ཡཾ དུཀྑཾ ཨཱཡཏིཾ ལདྡྷབྦཾ, སཏི ཙ ཁནྟིཡཱ མཡ྄ཧཾ ཏདབྷཱཝོ’’ཏི ཙ ‘‘ཙིནྟེནྟེན, ཀུཛ྄ཛྷནྟེན ཙ མཡཱ པཙྩཏྠིཀོཡེཝ ཨནུཝཏྟིཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀོདྷེ ཙ མཡཱ ཁནྟིཡཱ ཨབྷིབྷཱུཏེ ཏསྶ དཱསབྷཱུཏོ པཙྩཏྠིཀོ སམྨདེཝ ཨབྷིབྷཱུཏོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀོདྷནིམིཏྟཾ ཁནྟིགུཎཔརིཙྩཱགོ མཡ྄ཧཾ ན ཡུཏྟོ’’ཏི ཙ ‘‘སཏི ཙ ཀོདྷེ གུཎཝིརོདྷཔཙྩནཱིཀདྷམྨེ ཀཐཾ མེ སཱིལཱདིདྷམྨཱ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪེཡྻུཾ, ཨསཏི ཙ ཏེསུ ཀཐཱཧཾ སཏྟཱནཾ ཨུཔཀཱརབཧུལོ ¶ པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ ཨུཏྟམཾ སམྤཏྟིཾ པཱཔུཎིསྶཱམཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཁནྟིཡཱ ཙ སཏི བཧིདྡྷཱ ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ སམཱཧིཏསྶ སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཏོ དུཀྑཏོ སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཏོ ནིབྦཱནཾ ཨསངྑཏཱམཏསནྟཔཎཱིཏཏཱདིབྷཱཝཏོ ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ཁམནྟི, ‘བུདྡྷདྷམྨཱ ཙ ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམེཡྻཔྤབྷཝཱ’ཏི’’, ཏཏོ ཙ ‘‘ཨནུལོམིཀཁནྟིཡཾ ཋིཏོ ‘ཀེཝལཱ ཨིམེ ཨཏྟཏྟནིཡབྷཱཝརཧིཏཱ དྷམྨམཏྟཱ ཡཐཱསཀཾ པཙྩཡེཧི ཨུཔྤཛྫནྟི ཝིནསྶནྟི, ན ཀུཏོཙི ཨཱགཙྪནྟི, ན ཀུཧིཉྩི གཙྪནྟི, ན ཙ ཀཏྠཙི པཏིཊྛིཏཱ, ན ཙེཏྠ ཀོཙི ཀསྶཙི བྱཱཔཱརོ’ཏི ཨཧཾཀཱརམམཾཀཱརཱནདྷིཊྛཱནཏཱ ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ཁམཏི, ཡེན བོདྷིསཏྟོ བོདྷིཡཱ ནིཡཏོ ཨནཱཝཏྟིདྷམྨོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིནཱ ཁནྟིཔཱརམིཡཱ པཙྩཝེཀྑཎཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘སཙྩེན ཝིནཱ སཱིལཱདཱིནམསམྦྷཝཏོ, པཊིཉྙཱནུརཱུཔཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ, སཙྩདྷམྨཱཏིཀྐམེ ཙ སབྦཔཱཔདྷམྨཱནཾ སམོསརཎབྷཱཝཏོ, ཨསཙྩསནྡྷསྶ ཨཔྤཙྩཡིཀབྷཱཝཏོ, ཨཱཡཏིཉྩ ཨནཱདེཡྻཝཙནཏཱཝཧནཏོ, སམྤནྣསཙྩསྶ སབྦགུཎཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ, སཙྩཱདྷིཊྛཱནེན སབྦསམྦོདྷིསམྦྷཱརཱནཾ པཱརིསུདྡྷིཔཱརིཔཱུརིསམནྭཱཡཏོ, སབྷཱཝདྷམྨཱཝིསཾཝཱདནེན སབྦབོདྷིསམྦྷཱརཀིཙྩཀརཎཏོ ¶ , བོདྷིསཏྟཔཊིཔཏྟིཡཱ ཙ པརིནིཔྥཏྟིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ སཙྩཔཱརམིཡཱ སམྤཏྟིཡོ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘དཱནཱདཱིསུ དལ༹ྷསམཱདཱནཾ, ཏཔྤཊིཔཀྑསནྣིཔཱཏེ ཙ ནེསཾ ཨཙལཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏཏྠ ཙ དྷཱིརཝཱིརབྷཱཝཾ ཝིནཱ ན དཱནཱདིསམྦྷཱརཱ སམྦོདྷིནིམིཏྟཱ སམྦྷཝནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨདྷིཊྛཱནགུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘ཨཏྟཧིཏམཏྟེ ཨཝཏིཊྛནྟེནཱཔི སཏྟེསུ ཧིཏཙིཏྟཏཾ ཝིནཱ ན སཀྐཱ ཨིདྷལོཀཔརལོཀསམྤཏྟིཡོ པཱཔུཎིཏུཾ, པགེཝ སབྦསཏྟེ ནིབྦཱནསམྤཏྟིཡཾ པཏིཊྛཱཔེཏུཀཱམེནཱ’’ཏི ཙ ‘‘པཙྪཱ སབྦསཏྟཱནཾ ལོཀུཏྟརསམྤཏྟིམཱཀངྑནྟེན ཨིདཱནི ལོཀིཡསམྤཏྟིམཱཀངྑཱ ཡུཏྟརཱུཔཱ’’ཏི ཙ ‘‘ཨིདཱནི ཨཱསཡམཏྟེན པརེསཾ ཧིཏསུཁཱུཔསཾཧཱརཾ ཀཱཏུམསཀྐོནྟོ ཀདཱ པཡོགེན ཏཾ སཱདྷཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨིདཱནི མཡཱ ཧིཏསུཁཱུཔསཾཧཱརེན སཾཝདྡྷིཏཱ པཙྪཱ དྷམྨསཾཝིབྷཱགསཧཱཡཱ མཡ྄ཧཾ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨེཏེཧི ཝིནཱ ན མཡ྄ཧཾ བོདྷིསམྦྷཱརཱ སམྦྷཝནྟི, ཏསྨཱ སབྦབུདྡྷགུཎཝིབྷཱུཏིནིཔྥཏྟིཀཱརཎཏྟཱ མཡ྄ཧཾ ཨེཏེ པརམཾ པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཨནུཏྟརཾ ཀུསལཱཡཏནཾ ཨུཏྟམཾ ¶ གཱརཝཊྛཱན’’ནྟི ཙ ‘‘སཝིསེསཾ སབྦེསུཔི སཏྟེསུ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ པཙྩུཔཊྛཔེཏབྦཱ, ཀིཉྩ ཀརུཎཱདྷིཊྛཱནཏོཔི སབྦསཏྟེསུ མེཏྟཱ ཨནུབྲཱུཧེཏབྦཱ. ཝིམརིཡཱདཱིཀཏེན ཧི ཙེཏསཱ སཏྟེསུ ཧིཏསུཁཱུཔསཾཧཱརནིརཏསྶ ཏེསཾ ཨཧིཏདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱ བལཝཏཱི ཨུཔྤཛྫཏི དལ༹ྷམཱུལཱ, ཀརུཎཱ ཙ སབྦེསཾ བུདྡྷཀཱརཀདྷམྨཱནཾ ཨཱདི ཙརཎཾ པཏིཊྛཱ མཱུལཾ མུཁཾ པམུཁ’’ནྟི ཨེཝམཱདིནཱ མེཏྟཱགུཎཱ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ‘‘ཨུཔེཀྑཱཡ ཨབྷཱཝེ སཏྟེཧི ཀཏཱ ཝིཔྤཀཱརཱ ཙིཏྟསྶ ཝིཀཱརཾ ཨུཔྤཱདེཡྻུཾ, སཏི ཙ ཙིཏྟཝིཀཱརེ དཱནཱདིསམྦྷཱརཱནཾ སམྦྷཝོ ཨེཝ ནཏྠཱི’’ཏི ཙ ‘‘མེཏྟཱསིནེཧེན སིནེཧིཏེ ཙིཏྟེ ཨུཔེཀྑཱཡ ཝིནཱ སམྦྷཱརཱནཾ པཱརིསུདྡྷི ན ཧོཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨནུཔེཀྑཀོ སངྑཱརེསུ པུཉྙསམྦྷཱརཾ, ཏབྦིཔཱཀཉྩ སཏྟཧིཏཏྠཾ པརིཎཱམེཏུཾ ན སཀྐོཏཱི’’ཏི ཙ ཨུཔེཀྑཱཡ ཨབྷཱཝེ དེཡྻདྷམྨཔཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཝིབྷཱགམཀཏྭཱ པརིཙྩཛིཏུཾ ན སཀྐོཏཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཨུཔེཀྑཱརཧིཏེན ཛཱིཝིཏཔརིཀྑཱརཱནཾ, ཛཱིཝིཏསྶ ཝཱ ཨནྟརཱཡཾ ཨམནསིཀརིཏྭཱ སཱིལཝིསོདྷནཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ’’ཏི ཙ ཏཐཱ ‘‘ཨུཔེཀྑཱཝསེན ཨརཏིརཏིསཧསྶེཝ ནེཀྑམྨབལསིདྡྷིཏོ, ཨུཔཔཏྟིཏོ ཨིཀྑནཝསེནེཝ སབྦསམྦྷཱརཀིཙྩནིཔྥཏྟིཏོ, ཨཙྩཱརདྡྷཝཱིརིཡསྶ ཨནུཔེཀྑནེ པདྷཱནཀིཙྩཱཀརཎཏོ, ཨུཔེཀྑཏོ ཨེཝ ཏིཏིཀྑཱནིཛ྄ཛྷཱནསམྦྷཝཏོ, ཨུཔེཀྑཱཝསེན སཏྟསངྑཱརཱནཾ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ, ལོཀདྷམྨཱནཾ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནེན སམཱདིནྣདྷམྨེསུ ཨཙལཱདྷིཊྛཱནསིདྡྷིཏོ, པརཱཔཀཱརཱདཱིསུ ¶ ཨནཱབྷོགཝསེནེཝ མེཏྟཱཝིཧཱརནིཔྥཏྟིཏོཏི སབྦསམྦོདྷིསམྦྷཱརཱནཾ སམཱདཱནཱདྷིཊྛཱནཔཱརིཔཱུརིནིཔྥཏྟིཡོ ཨུཔེཀྑཱནུབྷཱཝེན སམྤཛྫནྟཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན ཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱི པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ. ཨེཝཾ ཨཔརིཙྩཱགཔརིཙྩཱགཱདཱིསུ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཔཙྩཝེཀྑཎཱ དཱནཱདིཔཱརམཱིནཾ པཙྩཡོཏི དཊྛབྦཾ.
ཏཐཱ སཔརིཀྑཱརཱ པཉྩདས ཙརཎདྷམྨཱ པཉྩ ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ. ཏཏྠ ཙརཎདྷམྨཱ ནཱམ སཱིལསཾཝརོ, ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརཏཱ, བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ, སཏྟ སདྡྷམྨཱ, ཙཏྟཱརི ཛྷཱནཱནི ཙ. ཏེསུ སཱིལཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཏེརསཔི དྷུཏངྒདྷམྨཱ, ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ ཙ པརིཀྑཱརཱ. སདྡྷམྨེསུ སདྡྷཱཡ བུདྡྷདྷམྨསངྒྷསཱིལཙཱགདེཝཏུཔསམཱནུསྶཏི ལཱུཁཔུགྒལཔརིཝཛྫནཱ, སིནིདྡྷཔུགྒལསེཝནཱ, སམྤསཱདནཱིཡདྷམྨཔཙྩཝེཀྑཎཱ, ཏདདྷིམུཏྟཏཱ ཙ པརིཀྑཱརཱ. ཧིརོཏྟཔྤཱནཾ ཨཀུསལཱདཱིནཝཔཙྩཝེཀྑཎཱ, ཨཔཱཡཱདཱིནཝཔཙྩཝེཀྑཎཱ ¶ , ཀུསལདྷམྨཱུཔཏྠམྦྷབྷཱཝཔཙྩཝེཀྑཎཱ, ཧིརོཏྟཔྤརཧིཏཔུགྒལཔརིཝཛྫནཱ, ཧིརོཏྟཔྤསམྤནྣཔུགྒལསེཝནཱ, ཏདདྷིམུཏྟཏཱ ཙ. བཱཧུསཙྩསྶ པུབྦཡོགོ, པརིཔུཙྪཀབྷཱཝོ, སདྡྷམྨཱབྷིཡོགོ, ཨནཝཛྫཝིཛྫཱཊྛཱནཱདིཔརིཙཡོ, པརིཔཀྐིནྡྲིཡཏཱ, ཀིལེསདཱུརཱིབྷཱཝོ, ཨཔྤསྶུཏཔུགྒལཔརིཝཛྫནཱ བཧུསྶུཏཔུགྒལསེཝནཱ, ཏདདྷིམུཏྟཏཱ ཙ. ཝཱིརིཡསྶ ཨཔཱཡབྷཡཔཙྩཝེཀྑཎཱ, གམནཝཱིཐིཔཙྩཝེཀྑཎཱ, དྷམྨམཧཏྟཔཙྩཝེཀྑཎཱ, ཐིནམིདྡྷཝིནོདནཱ, ཀུསཱིཏཔུགྒལཔརིཝཛྫནཱ, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཔུགྒལསེཝནཱ, སམྨཔྤདྷཱནཔཙྩཝེཀྑཎཱ, ཏདདྷིམུཏྟཏཱ ཙ. སཏིཡཱ སཏིསམྤཛཉྙཾ, མུཊྛསྶཏིཔུགྒལཔརིཝཛྫནཱ ཨུཔཊྛིཏསྶཏིཔུགྒལསེཝནཱ, ཏདདྷིམུཏྟཏཱ ཙ. པཉྙཱཡ པརིཔུཙྪཀབྷཱཝོ, ཝཏྠུཝིསདཀིརིཡཱ, ཨིནྡྲིཡསམཏྟཔཊིཔཱདནཱ, དུཔྤཉྙཔུགྒལཔརིཝཛྫནཱ, པཉྙཝནྟཔུགྒལསེཝནཱ, གམྦྷཱིརཉཱཎཙརིཡསུཏྟནྟཔཙྩཝེཀྑཎཱ, དྷམྨམཧཏྟཔཙྩཝེཀྑཎཱ, ཏདདྷིམུཏྟཏཱ ཙ. ཙཏུནྣཾ ཛྷཱནཱནཾ སཱིལཱདིཙཏུཀྐཾ, ཨཊྛཏིཾསཱཡ ཨཱརམྨཎེསུ པུབྦབྷཱགབྷཱཝནཱ, ཨཱཝཛྫནཱདིཝསཱིབྷཱཝཀརཎཉྩ པརིཀྑཱརཱ.
ཏཏྠ སཱིལཱདཱིཧི པཡོགསུདྡྷིཡཱ སཏྟཱནཾ ཨབྷཡདཱནེ, ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨཱམིསདཱནེ, ཨུབྷཡསུདྡྷིཡཱ དྷམྨདཱནེ སམཏྠོཧོཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཙརཎཱདཱིནཾ དཱནཱདིསམྦྷཱརཔཙྩཡཏཱ ཡཐཱརཧཾ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ. ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན པན མཡཾ ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ. ཏཐཱ སམྤཏྟིཙཀྐཱདཡོཔི དཱནཱདཱིནཾ པཙྩཡོཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཀོ སཾཀིལེསོཏི ཨེཏྠ –
ཏཎྷཱདཱིཧི ¶ པརཱམཊྛ-བྷཱཝོ ཏཱསཾ ཀིལིསྶནཾ;
སཱམཉྙཏོ ཝིསེསེན, ཡཐཱརཧཾ ཝིཀཔྤཏཱ.
ཨཝིསེསེན ཧི ཏཎྷཱདཱིཧི པརཱམཊྛབྷཱཝོ པཱརམཱིནཾ སཾཀིལེསོ. ཝིསེསེན པན དེཡྻདྷམྨཔཊིགྒཱཧཀཝིཀཔྤཱ དཱནཔཱརམིཡཱ སཾཀིལེསོ. སཏྟཀཱལཝིཀཔྤཱ སཱིལཔཱརམིཡཱ. ཀཱམབྷཝཏདུཔསམེསུ ཨབྷིརཏིཨནབྷིརཏིཝིཀཔྤཱ ནེཀྑམྨཔཱརམིཡཱ. ‘‘ཨཧཾ མམཱ’’ཏི ཝིཀཔྤཱ པཉྙཱཔཱརམིཡཱ. ལཱིནུདྡྷཙྩཝིཀཔྤཱ ཝཱིརིཡཔཱརམིཡཱ. ཨཏྟཔརཝིཀཔྤཱ ཁནྟིཔཱརམིཡཱ. ཨདིཊྛཱདཱིསུ དིཊྛཱདིཝིཀཔྤཱ སཙྩཔཱརམིཡཱ. བོདྷིསམྦྷཱརཏབྦིཔཀྑེསུ དོསགུཎཝིཀཔྤཱ ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམིཡཱ. ཧིཏཱཧིཏཝིཀཔྤཱ མེཏྟཱཔཱརམིཡཱ. ཨིཊྛཱནིཊྛཝིཀཔྤཱ ཨུཔེཀྑཱཔཱརམིཡཱ སཾཀིལེསོཏི ཝེདིཏབྦོ.
ཀིཾ ¶ ཝོདཱནནྟི –
ཏཎྷཱདཱིཧི ཨགྷཱཏཏཱ, རཧིཏཏཱ ཝིཀཔྤཱནཾ;
ཝོདཱནནྟི ཝིཛཱནིཡཱ, སབྦཱསམེཝ ཏཱསམྤི.
ཨནུཔགྷཱཏཱ ཧི ཏཎྷཱ མཱན དིཊྛི ཀོདྷུ པནཱཧ མཀྑ པལཱས ཨིསྶཱམཙྪརིཡ མཱཡཱ སཱཋེཡྻ ཐམྦྷ སཱརམྦྷ མད པམཱདཱདཱིཧི ཀིལེསེཧི དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀཝིཀཔྤཱདིརཧིཏཱ ཙ དཱནཱདིཔཱརམིཡོ པརིསུདྡྷཱ པབྷསྶརཱ བྷཝནྟཱིཏི.
ཀོ པཊིཔཀྑོཏི –
ཨཀུསལཱ ཀིལེསཱ ཙ, པཊིཔཀྑཱ ཨབྷེདཏོ;
བྷེདཏོ པན པུབྦེཔི, ཝུཏྟཱ མཙྪརིཡཱདཡོ.
ཨཝིསེསེན ཧི སབྦེཔི ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ, སབྦེཔི ཀིལེསཱ ཙ ཨེཏཱསཾ པཊིཔཀྑཱ. ཝིསེསེན པན པུབྦེ ཝུཏྟཱ མཙྪརིཡཱདཡོཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཔིཙ དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀདཱནཕལེསུ ཨལོབྷཱདོསཱམོཧགུཎཡོགཏོ ལོབྷདོསམོཧཔཊིཔཀྑཾ དཱནཾ, ཀཱཡཱདིདོསཏྟཡཝངྐཱཔགམཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཾ སཱིལཾ, ཀཱམསུཁཔརཱུཔགྷཱཏཨཏྟཀིལམཐཔརིཝཛྫནཏོ དོསཏྟཡཔཊིཔཀྑཾ ནེཀྑམྨཾ, ལོབྷཱདཱིནཾ ཨནྡྷཱིཀརཎཏོ, ཉཱཎསྶ ཙ ཨནནྡྷཱིཀརཎཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཱ པཉྙཱ, ཨལཱིནཱནུདྡྷཏཉཱཡཱརམྦྷཝསེན ¶ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཾ ཝཱིརིཡཾ, ཨིཊྛཱནིཊྛསུཉྙཏཱནཾ ཁམནཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཱ ཁནྟི, སཏིཔི པརེསཾ ཨུཔཀཱརེ, ཨཔཀཱརེ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཔྤཝཏྟིཡཱ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཾ སཙྩཾ, ལོཀདྷམྨེ ཨབྷིབྷུཡྻ ཡཐཱསམཱདིནྣེསུ སམྦྷཱརེསུ ཨཙལནཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ནཱིཝརཎཝིཝེཀཏོ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཱ མེཏྟཱ, ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ ཨནུནཡཔཊིགྷཝིདྡྷཾསནཏོ, སམཔྤཝཏྟིཏོ ཙ ལོབྷཱདིཔཊིཔཀྑཱ ཨུཔེཀྑཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཀཱ པཊིཔཏྟཱིཏི –
དཱནཱཀཱརཱདཡོ ཨེཝ, ཨུཔྤཱདིཏཱ ཨནེཀདྷཱ;
པཊིཔཏྟཱིཏི ཝིཉྙེཡྻཱ, པཱརམཱིཔཱུརཎཀྐམེ.
དཱནཔཱརམིཡཱ ཧི ཏཱཝ སུཁཱུཔཀརཎསརཱིརཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགེན, བྷཡཱཔནཡནེན, དྷམྨོཔདེསེན ཙ བཧུདྷཱ སཏྟཱནཾ ཨནུགྒཧཀརཎཾ པཊིཔཏྟི. ཏཏྠ ¶ ཨཱམིསདཱནཾ ཨབྷཡདཱནཾ དྷམྨདཱནནྟི དཱཏབྦཝཏྠུཝསེན ཏིཝིདྷཾ དཱནཾ. ཏེསུ བོདྷིསཏྟསྶ དཱཏབྦཝཏྠུ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཾ, བཱཧིརནྟི དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ བཱཧིརཾ ཨནྣཾ པཱནཾ ཝཏྠཾ ཡཱནཾ མཱལཱ གནྡྷཾ ཝིལེཔནཾ སེཡྻཱ ཨཱཝསཐཾ པདཱིཔེཡྻནྟི དསཝིདྷཾ. ཨནྣཱདཱིནཾ ཁཱདནཱིཡབྷོཛནཱིཡཱདིཝིབྷཱགེན ཨནེཀཝིདྷཉྩ. ཏཐཱ རཱུཔཱརམྨཎཾ ཡཱཝ དྷམྨཱརམྨཎནྟི ཨཱརམྨཎཏོ ཚབྦིདྷཾ. རཱུཔཱརམྨཎཱདཱིནཉྩ ནཱིལཱདིཝིབྷཱགེན ཨནེཀཝིདྷཾ. ཏཐཱ མཎིཀནཀརཛཏམུཏྟཱཔཝཱལཱ༹དིཁེཏྟཝཏྠུཨཱརཱམཱདི དཱསཱིདཱསགོམཧིཾསཱདིནཱནཱཝིདྷཝཏྠཱུཔཀརཎཝསེན ཨནེཀཝིདྷཾ.
ཏཏྠ མཧཱཔུརིསོ བཱཧིརཾ ཝཏྠུཾ དེནྟོ ‘‘ཡོ ཡེན ཨཏྠིཀོ, ཏཾ ཏསྶེཝ དེཏི. དེནྟོ ཙ ཏསྶ ཨཏྠིཀོ’’ཏི སཡམེཝ ཛཱནནྟོ ཨཡཱཙིཏོཔི དེཏི, པགེཝ ཡཱཙིཏོ. མུཏྟཙཱགོ དེཏི, ནོ ཨམུཏྟཙཱགོ. པརིཡཏྟཾ དེཏི, ནོ ཨཔརིཡཏྟཾ. སཏི དེཡྻདྷམྨེ པཙྩུཔཀཱརསནྣིསྶིཏོ ན དེཏི, ཨསཏི དེཡྻདྷམྨེ, པརིཡཏྟེ ཙ སཾཝིབྷཱགཱརཧཾ ཝིབྷཛཏི. ན ཙ དེཏི པརཱུཔགྷཱཏཱཝཧཾ སཏྠཝིསམཛྫཱདིཀཾ, ནཱཔི ཀཱིལ༹ནཀཾ, ཡཾ ཨནཏྠུཔསཾཧིཏཾ, པམཱདཱཝཧཉྩ, ན ཙ གིལཱནསྶ ཡཱཙཀསྶ པཱནབྷོཛནཱདིཨསཔྤཱཡཾ, པམཱཎརཧིཏཾ ཝཱ དེཏི, པམཱཎཡུཏྟཾ པན སཔྤཱཡམེཝ དེཏི.
ཏཐཱ ཡཱཙིཏོ གཧཊྛཱནཾ གཧཊྛཱནུཙྪཝིཀཾ དེཏི, པབྦཛིཏཱནཾ པབྦཛིཏཱནུཙྪཝིཀཾ དེཏི. མཱཏཱཔིཏརོ ཉཱཏིསཱལོཧིཏཱ མིཏྟཱམཙྩཱ པུཏྟདཱརདཱསཀམྨཀརཱཏི ཨེཏེསུ ཀསྶཙི པཱིལ༹ཾ ཨཛནེནྟོ དེཏི, ན ཙ ཨུལཱ༹རཾ དེཡྻདྷམྨཾ པཊིཛཱནིཏྭཱ ལཱུཁཾ དེཏི, ན ཙ ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀསནྣིསྶིཏོ ¶ དེཏི, ན ཙ པཙྩུཔཀཱརསནྣིསྶིཏོ དེཏི, ན ཙ ཕལཔཱཊིཀངྑཱི དེཏི ཨཉྙཏྲ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ, ན ཙ ཡཱཙིཏོ, དེཡྻདྷམྨཾ ཝཱ ཛིགུཙྪནྟོ དེཏི, ན ཙ ཨསཉྙཏཱནཾ ཡཱཙཀཱནཾ ཨཀྐོསཀཔརིབྷཱསཀཱནམྤི ཨཔཝིདྡྷཱ དཱནཾ དེཏི, ཨཉྙདཏྠུ པསནྣཙིཏྟོ ཨནུཀམྤནྟོ སཀྐཙྩམེཝ དེཏི, ན ཙ ཀོཏཱུཧལམངྒལིཀོ ཧུཏྭཱ དེཏི, ཀམྨཕལམེཝ པན སདྡཧནྟོ དེཏི, ནཱཔི ཡཱཙཀེ པཡིརུཔཱསནཱདཱིཧི སཾཀིལམེཏྭཱ དེཏི, ཨཔརིཀིལམེནྟོ ཨེཝ པན དེཏི, ན ཙ པརེསཾ ཝཉྩནཱདྷིཔྤཱཡོ, བྷེདཱདྷིཔྤཱཡོ ཝཱ དཱནཾ དེཏི, ཨསཾཀིལིཊྛཙིཏྟོཝ དེཏི, ནཱཔི ཕརུསཝཱཙོ བྷཱཀུཊིཀམུཁོ དཱནཾ དེཏི, པིཡཝཱདཱི ཙ པན པུབྦབྷཱསཱི མིཧིཏསིཏཝཙནོ ཧུཏྭཱ དེཏི, ཡསྨིཾ ཙེ དེཡྻདྷམྨེ ཨུལཱ༹རམནུཉྙཏཱཡ ཝཱ ཙིརཔརིཙཡེན ¶ ཝཱ གེདྷསབྷཱཝཏཱཡ ཝཱ ལོབྷདྷམྨོ ཨདྷིམཏྟོ ཧོཏི, ཛཱནནྟོ བོདྷིསཏྟོ ཏཾ ཁིཔྤམེཝ པཊིཝིནོདཡིཏྭཱ ཡཱཙཀེ པརིཡེསེཏྭཱཔི དེཏི, ཡཉྩ དེཡྻཝཏྠུ པརིཏྟཾ, ཡཱཙཀོཔི པཙྩུཔཊྛིཏོ, ཏཾ ཨཙིནྟེཏྭཱ ཨཔི ཨཏྟཱནཾ དྷཱཝིཏྭཱ དེནྟོ ཡཱཙཀཾ སམྨཱནེཏི ཡཐཱ ཏཾ ཨཀིཏྟིཔཎྜིཏོ, ན ཙ མཧཱཔུརིསོ ཨཏྟནོ པུཏྟདཱརདཱསཀམྨཀརཔོརིསེ ཡཱཙིཏོ ཏེ ཨསཉྙཱཔིཏེ དོམནསྶཔྤཏྟེ ཡཱཙཀཱནཾ དེཏི, སམྨདེཝ པན སཉྙཱཔིཏེ སོམནསྶཔྤཏྟེ དེཏི, དེནྟོ ཙ ཡཀྑརཀྑསཔིསཱཙཱདཱིནཾ ཝཱ མནུསྶཱནཾ ཝཱ ཀུརཱུརཀམྨནྟཱནཾ ཛཱནནྟོ ན དེཏི, ཏཐཱ རཛྫམྤི ཏཱདིསཱནཾ ན དེཏི, ཡེ ལོཀསྶ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ ཨནཏྠཱཡ པཊིཔཛྫནྟི, ཡེ པན དྷམྨིཀཱ དྷམྨེན ལོཀཾ པཱལེནྟི, ཏེསཾ རཛྫདཱནཾ དེཏི. ཨེཝཾ ཏཱཝ བཱཧིརདཱནེ པཊིཔཏྟི ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀདཱནམྤི དྭཱིཧཱཀཱརེཧི ཝེདིཏབྦཾ. ཀཐཾ? ཡཐཱ ནཱམ ཀོཙི པུརིསོ གྷཱསཙྪཱདནཧེཏུ ཨཏྟཱནཾ པརསྶ ནིསྶཛྫཏི, ཝིདྷེཡྻབྷཱཝཾ ཨུཔགཙྪཏི དཱསབྱཾ, ཨེཝམེཝ མཧཱཔུརིསོ སམྦོདྷིཧེཏུ ནིརཱམིསཙིཏྟོ སཏྟཱནཾ ཨནུཏྟརཾ ཧིཏསུཁཾ ཨིཙྪནྟོ ཨཏྟནོ དཱནཔཱརམིཾ པརིཔཱུརེཏུཀཱམོ ཨཏྟཱནཾ པརསྶ ནིསྶཛྫཏི, ཝིདྷེཡྻབྷཱཝཾ ཨུཔགཙྪཏི ཡཐཱཀཱམཀརཎཱིཡཏཾ, ཀརཙརཎནཡནཱདིཨངྒཔཙྩངྒཾ ཏེན ཏེན ཨཏྠིཀཱནཾ ཨཀམྤིཏོ ཨལཱིནོ ཨནུཔྤདེཏི, ན ཏཏྠ སཛྫཏི, ན སངྐོཙཾ ཨཱཔཛྫཏི ཡཐཱ ཏཾ བཱཧིརཝཏྠུསྨིཾ. ཏཐཱ ཧི མཧཱཔུརིསོ དྭཱིཧཱཀཱརེཧི བཱཧིརཝཏྠུཾ པརིཙྩཛཏི ཡཐཱསུཁཾ པརིབྷོགཱཡ ཝཱ ཡཱཙཀཱནཾ, ཏེསཾ མནོརཐཾ པཱུརེནྟོ ཨཏྟནོ ཝསཱིབྷཱཝཱཡ ཝཱ. ཏཏྠ སབྦེན སབྦཾ མུཏྟཙཱགོ ཨེཝམཱཧ ‘‘ནིསྶངྒབྷཱཝེནཱཧཾ སམྦོདྷིཾ པཱཔུཎིསྶཱམཱི’’ཏི, ཨེཝཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཝཏྠུསྨིམྤི ཝེདིཏབྦཾ.
ཏཏྠ ཡཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཝཏྠུ དིཡྻམཱནཾ ཡཱཙཀསྶ ཨེཀནྟེནེཝ ཧིཏཱཡ སཾཝཏྟཏི, ཏཾ དེཏི, ན ཨིཏརཾ. ན ཙ མཧཱཔུརིསོ མཱརསྶ, མཱརཀཱཡིཀཱནཾ ཝཱ དེཝཏཱནཾ ཝིཧིཾསཱདྷིཔྤཱཡཱནཾ ཨཏྟནོ ཨཏྟབྷཱཝཾ ¶ , ཨངྒཔཙྩངྒཱནི ཝཱ ཛཱནམཱནོ དེཏི ‘‘མཱ ཏེསཾ ཨནཏྠོ ཨཧོསཱི’’ཏི. ཡཐཱ ཙ མཱརཀཱཡིཀཱནཾ, ཨེཝཾ ཏེཧི ཨནྭཱཝིཊྛཱནམྤི ན དེཏི, ནཱཔི ཨུམྨཏྟཀཱནཾ, ཨིཏརེསཾ པན ཡཱཙིཡམཱནོ སམནནྟརམེཝ དེཏི ཏཱདིསཱཡ ཡཱཙནཱཡ དུལླབྷབྷཱཝཏོ, ཏཱདིསསྶ ཙ དཱནསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ.
ཨབྷཡདཱནཾ ¶ པན རཱཛཏོ ཙོརཏོ ཨགྒིཏོ ཨུདཀཏོ ཝེརཱིཔུགྒལཏོ སཱིཧབྱགྒྷཱདིཝཱལ༹མིགཏོ ནཱགཡཀྑརཀྑསཔིསཱཙཱདིཏོ སཏྟཱནཾ བྷཡེ པཙྩུཔཊྛིཏེ ཏཏོ པརིཏྟཱཎབྷཱཝེན དཱཏབྦཾ.
དྷམྨདཱནཾ པན ཨསཾཀིལིཊྛཙིཏྟསྶ ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨདེསནཱ. ཨོཔཱཡིཀོ ཧི ཏསྶ ཨུཔདེསོ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠཝསེན, ཡེན སཱསནེ ཨནོཏིཎྞཱནཾ ཨཝཏཱརཎཾ ཨོཏིཎྞཱནཾ པརིཔཱཙནཾ. ཏཏྠཱཡཾ ནཡོ – སངྑེཔཏོ ཏཱཝ དཱནཀཐཱ སཱིལཀཐཱ སགྒཀཐཱ ཀཱམཱནཾ ཨཱདཱིནཝོ སཾཀིལེསོ ཨོཀཱརོ ཙ ནེཀྑམྨེ ཨཱནིསཾསོ. ཝིཏྠཱརཏོ པན སཱཝཀབོདྷིཡཾ ཨདྷིམུཏྟཙིཏྟཱནཾ སརཎགམནཾ, སཱིལསཾཝརོ, ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརཏཱ, བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ, ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ, སཏྟ སདྡྷམྨཱ, ཨཊྛཏིཾསཱཡ ཨཱརམྨཎེསུ ཀམྨཀརཎཝསེན སམཐཱནུཡོགོ, རཱུཔམུཁཱདཱིསུ ཝིཔསྶནཱབྷིནིཝེསེསུ ཡཐཱརཧཾ ཨབྷིནིཝེསནམུཁེན ཝིཔསྶནཱནུཡོགོ, ཏཐཱ ཝིསུདྡྷིཔཊིཔདཱཡ སམྨཏྟགཧཎཾ, ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ, སཱཝཀབོདྷཱིཏི ཨེཏེསཾ གུཎསཾཀིཏྟནཝསེན ཡཐཱརཧཾ ཏཏྠ ཏཏྠ པཏིཊྛཱཔནཱ, པརིཡོདཔནཱ ཙ. ཏཐཱ པཙྩེཀབོདྷིཡཾ, སམྨཱསམྦོདྷིཡཉྩ ཨདྷིམུཏྟཙིཏྟཱནཾ ཡཐཱརཧཾ དཱནཱདིཔཱརམཱིནཾ སབྷཱཝསརསལཀྑཎཱདིསཾཀིཏྟནམུཁེན ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱབྷེདེསུ ཏེསཾ བུདྡྷཱནཾ མཧཱནུབྷཱཝཏཱཝིབྷཱཝནེན ཡཱནདྭཡེ པཏིཊྛཱཔནཱ, པརིཡོདཔནཱ ཙ. ཨེཝཾ མཧཱཔུརིསོ སཏྟཱནཾ དྷམྨདཱནཾ དེཏི.
ཏཐཱ མཧཱཔུརིསོ ཨཱམིསདཱནཾ དེནྟོ ‘‘ཨིམིནཱཧཾ དཱནེན སཏྟཱནཾ ཨཱཡུཝཎྞསུཁབལཔཊིབྷཱནཱདིསམྤཏྟིཉྩ རམཎཱིཡཾ ཨགྒཕལསམྤཏྟིཉྩ ནིཔྥཱདེཡྻ’’ནྟི ཨནྣཾ དེཏི, ཏཐཱ སཏྟཱནཾ ཀཱམཀིལེསཔིཔཱསཝཱུཔསམཱཡ པཱནཾ དེཏི, ཏཐཱ སུཝཎྞཝཎྞཏཱཡ, ཧིརོཏྟཔྤཱལངྐཱརསྶ ཙ ནིཔྥཏྟིཡཱ ཝཏྠཱནི དེཏི, ཏཐཱ ཨིདྡྷིཝིདྷསྶ ཙེཝ ནིབྦཱནསུཁསྶ ཙ ནིཔྥཏྟིཡཱ ཡཱནཾ དེཏི, ཏཐཱ སཱིལགནྡྷནིཔྥཏྟིཡཱ གནྡྷཾ དེཏི, ཏཐཱ བུདྡྷགུཎསོབྷཱནིཔྥཏྟིཡཱ མཱལཱཝིལེཔནཾ དེཏི, ཏཐཱ བོདྷིམཎྜཱསནནིཔྥཏྟིཡཱ ཨཱསནཾ དེཏི, ཏཐཱགཏསེཡྻནིཔྥཏྟིཡཱ སེཡྻཾ དེཏི, སརཎབྷཱཝནིཔྥཏྟིཡཱ ཨཱཝསཐཾ དེཏི, པཉྩཙཀྑུཔཊིལཱབྷཱཡ པདཱིཔེཡྻཾ དེཏི.
བྱཱམཔྤབྷཱནིཔྥཏྟིཡཱ ¶ རཱུཔདཱནཾ དེཏི, བྲཧྨསྶརནིཔྥཏྟིཡཱ སདྡདཱནཾ དེཏི, སབྦལོཀསྶ པིཡབྷཱཝཱཡ རསདཱནཾ དེཏི, བུདྡྷསུཁུམཱལབྷཱཝཱཡ ཕོཊྛབྦདཱནཾ ¶ དེཏི, ཨཛརཱམརཎབྷཱཝཱཡ བྷེསཛྫདཱནཾ དེཏི, ཀིལེསདཱསབྱཝིམོཙནཏྠཾ དཱསཱནཾ བྷུཛིསྶཏཱདཱནཾ དེཏི, སདྡྷམྨཱབྷིརཏིཡཱ ཨནཝཛྫཁིཌྜཱརཏིཧེཏུདཱནཾ དེཏི, སབྦེཔི སཏྟེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཨཏྟནོ པུཏྟབྷཱཝཱུཔནཡནཱཡ པུཏྟདཱནཾ དེཏི, སཀལསྶཱཔི ལོཀསྶ པཏིབྷཱཝཱུཔགམནཱཡ དཱརདཱནཾ དེཏི, སུབྷལཀྑཎསམྤཏྟིཡཱ སུཝཎྞམཎིམུཏྟཱཔཝཱལཱ༹དིདཱནཾ, ཨནུབྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ ནཱནཱཝིདྷཝིབྷཱུསནདཱནཾ, སདྡྷམྨཀོསཱདྷིགམཱཡ ཝིཏྟཀོསདཱནཾ, དྷམྨརཱཛབྷཱཝཱཡ རཛྫདཱནཾ, དཱནཱདིསམྤཏྟིཡཱ ཨཱརཱམུཡྻཱནཱདིཝནདཱནཾ, ཙཀྐངྐིཏེཧི པཱདེཧི བོདྷིམཎྜཱུཔསངྐམནཱཡ ཙརཎདཱནཾ, ཙཏུརོགྷནིཏྠརཎེ སཏྟཱནཾ སདྡྷམྨཧཏྠདཱནཏྠཾ ཧཏྠདཱནཾ, སདྡྷིནྡྲིཡཱདིཔཊིལཱབྷཱཡ ཀཎྞནཱསཱདིདཱནཾ, སམནྟཙཀྑུཔཊིལཱབྷཱཡ ཙཀྑུདཱནཾ, ‘‘དསྶནསཝནཱནུསྶརཎཔཱརིཙརིཡཱདཱིསུ སབྦཀཱལཾ སབྦསཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཱཝཧོ སབྦལོཀེན ཙ ཨུཔཛཱིཝིཏབྦོ མེ ཀཱཡོ བྷཝེཡྻཱ’’ཏི མཾསལོཧིཏཱདིདཱནཾ. ‘‘སབྦལོཀུཏྟམོ བྷཝེཡྻ’’ནྟི ཨུཏྟམངྒདཱནཾ དེཏི.
ཨེཝཾ དདནྟོ ཙ ན ཨནེསནཱཡ དེཏི, ན པརོཔགྷཱཏེན, ན བྷཡེན, ན ལཛྫཱཡ, ན དཀྑིཎེཡྻརོསནེན, ན པཎཱིཏེ སཏི ལཱུཁཾ, ན ཨཏྟུཀྐཾསནེན, ན པརཝམྦྷནེན, ན ཕལཱབྷིཀངྑཱཡ, ན ཡཱཙཀཛིགུཙྪཱཡ, ན ཨཙིཏྟཱིཀཱརེན, ཨཐ ཁོ སཀྐཙྩཾ དེཏི, སཧཏྠེན དེཏི, ཀཱལེན དེཏི, ཙིཏྟིཾ ཀཏྭཱ དེཏི, ཨཝིབྷཱགེན དེཏི, ཏཱིསུ ཀཱལེསུ སོམནསྶིཀོ དེཏི, ཏཏོ ཨེཝ ཙ དཏྭཱ ན པཙྪཱནུཏཱཔཱི ཧོཏི, ན པཊིགྒཱཧཀཝསེན མཱནཱཝམཱནཾ ཀརོཏི, པཊིགྒཱཧཀཱནཾ པིཡསམུདཱཙཱརོ ཧོཏི ཝདཉྙཱུ ཡཱཙཡོགོ སཔརིཝཱརདཱཡཀོ. ཨནྣདཱནཉྷི དེནྟོ ‘‘ཏཾ སཔརིཝཱརཾ ཀཏྭཱ དསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏྠཱདཱིཧི སདྡྷིཾ དེཏི, ཏཐཱ ཝཏྠདཱནཾ དེནྟོ ‘‘ཏཾ སཔརིཝཱརཾ ཀཏྭཱ དསྶཱམཱི’’ཏི ཨནྣཱདཱིཧི སདྡྷིཾ དེཏི. པཱནདཱནཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ, ཏཐཱ རཱུཔདཱནཾ དེནྟོ ཨིཏརཱརམྨཎཱནིཔི ཏསྶ པརིཝཱརཾ ཀཏྭཱ དེཏི, ཨེཝཾ སེསེསུཔི.
ཏཏྠ རཱུཔདཱནཾ ནཱམ ནཱིལཔཱིཏལོཧིཏོདཱཏཱདིཝཎྞཱདཱིསུ པུཔྥཝཏྠདྷཱཏཱུསུ ཨཉྙཏརཾ ལབྷིཏྭཱ རཱུཔཝསེན ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ‘‘རཱུཔདཱནཾ དསྶཱམི, རཱུཔདཱནཾ མཡ྄ཧ’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ཏཱདིསེ དཀྑིཎེཡྻེ དཱནཾ པཏིཊྛཱཔེཏི, ཨེཏཾ རཱུཔདཱནཾ ནཱམ.
སདྡདཱནཾ ¶ པན བྷེརཱིསདྡཱདིཝསེན ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ སདྡཾ ཀནྡམཱུལཱནི ཝིཡ ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ, ནཱིལུཔྤལཧཏྠཀཾ ཝིཡ ཙ ཧཏྠེ ཋཔེཏྭཱ དཱཏུཾ ན སཀྐོཏི, སཝཏྠུཀཾ པན ཀཏྭཱ དདནྟོ སདྡདཱནཾ དེཏི ནཱམ, ཏསྨཱ ཡདཱ ‘‘སདྡདཱནཾ དསྶཱམཱི’’ཏི བྷེརཱིམུདིངྒཱདཱིསུ ཨཉྙཏརེན ཏཱུརིཡེན ཏིཎྞཾ ¶ རཏནཱནཾ ཨུཔཧཱརཾ ཀརོཏི, ཀཱརེཏི ཙ, ‘‘སདྡདཱནཾ དསྶཱམི, སདྡདཱནཾ མེ’’ཏི བྷེརཱིཨཱདཱིནི ཋཔཱཔེཏི, དྷམྨཀཐིཀཱནཾ པན སདྡབྷེསཛྫཾ, ཏེལཕཱཎིཏཱདཱིནི ཙ དེཏི, དྷམྨསྶཝནཾ གྷོསེཏི, སརབྷཉྙཾ བྷཎཏི, དྷམྨཀཐཾ ཀཐེཏི, ཨུཔནིསིནྣཀཐཾ, ཨནུམོདནཀཐཉྩ ཀརོཏི, ཀཱརེཏི ཙ, ཏདཱ སདྡདཱནཾ ནཱམ ཧོཏི.
ཏཐཱ མཱུལགནྡྷཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ རཛནཱིཡཾ གནྡྷཝཏྠུཾ, པིསིཏམེཝ ཝཱ གནྡྷཾ ཡཾ ཀིཉྩི ལབྷིཏྭཱ གནྡྷཝསེན ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ‘‘གནྡྷདཱནཾ དསྶཱམི, གནྡྷདཱནཾ མཡ྄ཧ’’ནྟི བུདྡྷརཏནཱདཱིནཾ པཱུཛཾ ཀརོཏི, ཀཱརེཏི ཙ, གནྡྷཔཱུཛནཏྠཱཡ ཨགརུཙནྡནཱདིཀེ གནྡྷཝཏྠུཀེ པརིཙྩཛཏི, ཨིདཾ གནྡྷདཱནཾ.
ཏཐཱ མཱུལརསཱདཱིསུ ཡཾ ཀིཉྩི རཛནཱིཡཾ རསཝཏྠུཾ ལབྷིཏྭཱ རསཝསེན ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ‘‘རསདཱནཾ དསྶཱམི, རསདཱནཾ མཡ྄ཧ’’ནྟི དཀྑིཎེཡྻཱནཾ དེཏི, རསཝཏྠུམེཝ ཝཱ ཨཉྙཾ གཝཱདིཀཾ པརིཙྩཛཏི, ཨིདཾ རསདཱནཾ.
ཏཐཱ ཕོཊྛབྦདཱནཾ མཉྩཔཱིཋཱདིཝསེན, ཨཏྠརཎཔཱཝུརཎཱདིཝསེན ཙ ཝེདིཏབྦཾ. ཡདཱ ཧི མཉྩཔཱིཋབྷིསིབིབྦོཧནཱདིཀཾ, ནིཝཱསནཔཱརུཔནཱདིཀཾ ཝཱ སུཁསམྥསྶཾ རཛནཱིཡཾ ཨནཝཛྫཾ ཕོཊྛབྦཝཏྠུཾ ལབྷིཏྭཱ ཕོཊྛབྦཝསེན ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ‘‘ཕོཊྛབྦདཱནཾ དསྶཱམི, ཕོཊྛབྦདཱནཾ མཡ྄ཧ’’ནྟི དཀྑིཎེཡྻཱནཾ དེཏི. ཡཐཱཝུཏྟཾ ཕོཊྛབྦཝཏྠུཾ ལབྷིཏྭཱ པརིཙྩཛཏི, ཨེཏཾ ཕོཊྛབྦདཱནཾ.
དྷམྨདཱནཾ པན དྷམྨཱརམྨཎསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཨོཛཱཔཱནཛཱིཝིཏཝསེན ཝེདིཏབྦཾ. ཨོཛཱདཱིསུ ཧི ཨཉྙཏརཾ རཛནཱིཡཾ དྷམྨཝཏྠུཾ ལབྷིཏྭཱ དྷམྨཱརམྨཎཝསེན ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ‘‘དྷམྨདཱནཾ དསྶཱམི, དྷམྨདཱནཾ མཡ྄ཧ’’ནྟི སཔྤིནཝནཱིཏཱདི ཨོཛདཱནཾ དེཏི, ཨམྦཔཱནཱདིཨཊྛཝིདྷཾ པཱནདཱནཾ དེཏི, ཛཱིཝིཏདཱནནྟི ཨཱབྷུཛིཏྭཱ སལཱཀབྷཏྟཔཀྑིཀབྷཏྟཱདཱིནི དེཏི. ཨཕཱསུཀབྷཱཝེན ཨབྷིབྷཱུཏཱནཾ བྱཱདྷིཀཱནཾ ཝེཛྫཾ པཊྛཔེཏི, ཛཱལཾ ཕཱལཱཔེཏི, ཀུམཱིནཾ ཝིདྡྷཾསཱཔེཏི, སཀུཎཔཉྫརཾ ཝིདྡྷཾསཱཔེཏི, བནྡྷནེན བདྡྷཱནཾ སཏྟཱནཾ བནྡྷནམོཀྑཾ ཀཱརེཏི, མཱགྷཱཏབྷེརིཾ ཙརཱཔེཏི, ཨཉྙཱནིཔི སཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏཔརིཏྟཱཎཏྠཾ ཨེཝརཱུཔཱནི ཀམྨཱནི ཀརོཏི, ཀཱརཱཔེཏི ཙ, ཨིདཾ དྷམྨདཱནཾ ནཱམ.
སབྦམྤེཏཾ ¶ ཡཐཱཝུཏྟདཱནསམྤདཾ སཀལལོཀཧིཏསུཁཱཡ པརིཎཱམེཏི ཨཏྟནོ ཙ ཨཀུཔྤཱཡ ཝིམུཏྟིཡཱ ཨཔརིཀྑཡསྶ ཚནྡསྶ ཨཔརིཀྑཡསྶ ཝཱིརིཡསྶ ཨཔརིཀྑཡསྶ སམཱདྷིསྶ ཨཔརིཀྑཡསྶ པཊིབྷཱནསྶ ཨཔརིཀྑཡསྶ ཛྷཱནསྶ ཨཔརིཀྑཡཱཡ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པརིཎཱམེཏི ¶ , ཨིམཉྩ དཱནཔཱརམིཾ པཊིཔཛྫནྟེན མཧཱསཏྟེན ཛཱིཝིཏེ ཨནིཙྩསཉྙཱ པཙྩུཔཊྛཔེཏབྦཱ. ཏཐཱ བྷོགེསུ, བཧུསཱདྷཱརཎཏཱ ཙ ནེསཾ མནསི ཀཱཏབྦཱ, སཏྟེསུ ཙ མཧཱཀརུཎཱ སཏཏཾ སམིཏཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏབྦཱ. ཨེཝཉྷི བྷོགེཧི གཧེཏབྦསཱརཾ གཎྷནྟོ ཨཱདིཏྟཏོ ཝིཡ ཨགཱརཏོ སབྦཾ སཱཔཏེཡྻཾ, ཨཏྟཱནཉྩ བཧི ནཱིཧརནྟོ ན ཀིཉྩི སེསེཏི, ན ཀཏྠཙི ཝིབྷཱགཾ ཀརོཏི, ཨཉྙདཏྠུ ནིརཔེཀྑོ ནིསྶཛྫཏི ཨེཝ. ཨཡཾ ཏཱཝ དཱནཔཱརམིཡཱ པཊིཔཏྟིཀྐམོ.
སཱིལཔཱརམིཡཱ པན ཨཡཾ པཊིཔཏྟིཀྐམོ – ཡསྨཱ སབྦཉྙུསཱིལཱལངྐཱརེཧི སཏྟེ ཨལངྐརིཏུཀཱམེན མཧཱཔུརིསེན ཨཱདིཏོ ཨཏྟནོ ཨེཝ ཏཱཝ སཱིལཾ ཝིསོདྷེཏབྦཾ. ཏཏྠ ཙཏཱུཧཱཀཱརེཧི སཱིལཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝིསུདྡྷིཏོ, སམཱདཱནཏོ, ཨཝཱིཏིཀྐམནཏོ, སཏི ཝཱིཏིཀྐམེ པུན པཱཀཊཱིཀརཎཏོ ཙ. ཝིསུདྡྷཱསཡཏཱཡ ཧི ཨེཀཙྩོ ཨཏྟཱདྷིཔཏི ཧུཏྭཱ པཱཔཛིགུཙྪནསབྷཱཝོ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཧིརིདྷམྨཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ སུཔརིསུདྡྷསམཱཙཱརོ ཧོཏི, ཏཐཱ པརཏོ སམཱདཱནེ སཏི ཨེཀཙྩོ ལོཀཱདྷིཔཏི ཧུཏྭཱ པཱཔཏོ ཨུཏྟསནྟོ ཨོཏྟཔྤདྷམྨཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ སུཔརིསུདྡྷསམཱཙཱརོ ཧོཏི, ཨིཏི ཨུབྷཡཐཱཔི ཨེཏེ ཨཝཱིཏིཀྐམནཏོ སཱིལེ པཏིཊྛཧནྟི. ཨཐ ཙ པན ཀདཱཙི སཏིསམྨོསེན སཱིལསྶ ཁཎྜཱདིབྷཱཝོ སིཡཱ, ཏཱཡཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཧིརོཏྟཔྤསམྤཏྟིཡཱ ཁིཔྤམེཝ ནཾ ཝུཊྛཱནཱདིནཱ པཊིཔཱཀཏིཀཾ ཀརོནྟཱིཏི.
ཏཡིདཾ སཱིལཾ ཝཱརིཏྟཾ ཙཱརིཏྟནྟི དུཝིདྷཾ. ཏཏྠཱཡཾ བོདྷིསཏྟསྶ ཝཱརིཏྟསཱིལེ པཊིཔཏྟིཀྐམོ – ཏེན སབྦསཏྟེསུ ཏཐཱ དཡཱཔནྣཙིཏྟེན བྷཝིཏབྦཾ, ཡཐཱ སུཔིནནྟེནཔི ན ཨཱགྷཱཏོ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, པརཱུཔཀརཎཝིརཏཏཱཡ པརསནྟཀོ ཨལགདྡོ ཝིཡ ན པརཱམསིཏབྦོ. སཙེ པབྦཛིཏོ ཧོཏི, ཨབྲཧྨཙརིཡཏོཔི ཨཱརཱཙཱརཱི ཧོཏི སཏྟཝིདྷམེཐུནསཾཡོགཝིརཏོ, པགེཝ པརདཱརགམནཏོ. གཧཊྛོ སམཱནོ པརེསཾ དཱརེསུ སདཱ པཱཔཀཾ ཙིཏྟམྤི ན ཨུཔྤཱདེཏི. ཀཐེནྟོ སཙྩཾ ཧིཏཾ པིཡཾ པརིམིཏམེཝ ཙ ཀཱལེན དྷམྨིཾ ཀཐཾ བྷཱསིཏཱ ཧོཏི. སབྦཏྠ ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱལུ ¶ , ཨབྱཱཔནྣཙིཏྟོ, ཨཝིཔརཱིཏདསྶནོ ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎེན ཙ སམནྣཱགཏོ. སམགྒཏེསུ སམྨཱཔཊིཔནྣེསུ ནིཝིཊྛསདྡྷོ ཧོཏི ནིཝིཊྛཔེམོཏི.
ཨིཏི ཙཏུརཱཔཱཡཝཊྚདུཀྑཱནཾ པཐབྷཱུཏེཧི ཨཀུསལཀམྨཔཐེཧི, ཨཀུསལདྷམྨེཧི ཙ ཨོརམིཏྭཱ སགྒམོཀྑཱནཾ པཐབྷཱུཏེསུ ཀུསལཀམྨཔཐེསུ, ཀུསལདྷམྨེསུ ཙ པཏིཊྛིཏསྶ མཧཱཔུརིསསྶ པརིསུདྡྷཱསཡཔཡོགཏོ ཡཐཱབྷིཔཏྠིཏཱ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཱུཔསཉྷིཏཱ མནོརཐཱ སཱིགྷཾ སཱིགྷཾ ཨབྷིནིཔྥཛྫནྟི, པཱརམིཡོ པརིཔཱུརེནྟི. ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཧི ཨཡཾ. ཏཏྠ ཧིཾསཱནིཝཏྟིཡཱ སབྦསཏྟཱནཾ ¶ ཨབྷཡདཱནཾ དེཏི, ཨཔྤཀསིརེནེཝ མེཏྟཱབྷཱཝནཾ སམྤཱདེཏི, ཨེཀཱདས མེཏྟཱནིསཾསེ ཨདྷིགཙྪཏི, ཨཔྤཱབཱདྷོ ཧོཏི ཨཔྤཱཏངྐོ, དཱིགྷཱཡུཀོ སུཁབཧུལོ, ལཀྑཎཝིསེསེ པཱཔུཎཱཏི, དོསཝཱསནཉྩ སམུཙྪིནྡཏི. ཏཐཱ ཨདིནྣཱདཱནནིཝཏྟིཡཱ ཙོརཱདཱིཧི ཨསཱདྷཱརཎེ བྷོགེ ཨདྷིགཙྪཏི, པརེཧི ཨནཱསངྐནཱིཡོ, པིཡོ, མནཱཔོ, ཝིསྶཱསནཱིཡོ, བྷཝསམྤཏྟཱིསུ ཨལགྒཙིཏྟོ པརིཙྩཱགསཱིལོ, ལོབྷཝཱསནཉྩ སམུཙྪིནྡཏི. ཨབྲཧྨཙརིཡནིཝཏྟིཡཱ ཨལོབྷོ ཧོཏི སནྟཀཱཡཙིཏྟོ, སཏྟཱནཾ པིཡོ ཧོཏི མནཱཔོ ཨཔརིསངྐནཱིཡོ, ཀལྱཱཎོ ཙསྶ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏི, ཨལགྒཙིཏྟོ ཧོཏི མཱཏུགཱམེསུ ཨལུདྡྷཱསཡོ, ནེཀྑམྨབཧུལོ, ལཀྑཎཝིསེསེ ཨདྷིགཙྪཏི, ལོབྷཝཱསནཉྩ སམུཙྪིནྡཏི.
མུསཱཝཱདནིཝཏྟིཡཱ སཏྟཱནཾ པམཱཎབྷཱུཏོ ཧོཏི པཙྩཡིཀོ ཐེཏོ ཨཱདེཡྻཝཙནོ དེཝཏཱནཾ པིཡོ མནཱཔོ སུརབྷིགནྡྷམུཁོ ཨསདྡྷམྨཱརཀྑིཏཀཱཡཝཙཱིསམཱཙཱརོ, ལཀྑཎཝིསེསེ ཨདྷིགཙྪཏི, ཀིལེསཝཱསནཉྩ སམུཙྪིནྡཏི. པེསུཉྙནིཝཏྟིཡཱ པརཱུཔཀྐམེཧི ཨབྷེཛྫཀཱཡོ ཧོཏི ཨབྷེཛྫཔརིཝཱརོ, སདྡྷམྨེ ཙ ཨབྷེཛྫནཀསདྡྷོ, དལ༹ྷམིཏྟོ བྷཝནྟརཔརིཙིཏཱནམྤི སཏྟཱནཾ ཨེཀནྟཔིཡོ, ཨསཾཀིལེསབཧུལོ. ཕརུསཝཱཙཱནིཝཏྟིཡཱ སཏྟཱནཾ པིཡོ ཧོཏི མནཱཔོ སུཁསཱིལོ མདྷུརཝཙནོ སམྦྷཱཝནཱིཡོ, ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏོ ཙསྶ སརོ ནིབྦཏྟཏི. སམྥཔྤལཱཔནིཝཏྟིཡཱ སཏྟཱནཾ པིཡོ ཧོཏི མནཱཔོ, གརུབྷཱཝནཱིཡོ ཙ, ཨཱདེཡྻཝཙནོ པརིམིཏཱལཱཔོ, མཧེསཀྑོ ཙ ཧོཏི ¶ མཧཱནུབྷཱཝོ, ཋཱནུཔྤཏྟིཀེན པཊིབྷཱནེན པཉྷཱབྱཱཀརཎཀུསལོ, བུདྡྷབྷཱུམིཡཉྩ ཨེཀཱཡ ཨེཝ ཝཱཙཱཡ ཨནེཀབྷཱསཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨནེཀེསཾ པཉྷཱནཾ བྱཱཀརཎསམཏྠོ ཧོཏི.
ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱལུཏཱཡ ཨཀིཙྪལཱབྷཱི ཧོཏི, ཨུལཱ༹རེསུ ཙ བྷོགེསུ རུཙིཾ པཊིལབྷཏི, ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱདཱིནཾ སམྨཏོ ཧོཏི, པཙྩཏྠིཀེཧི ཨནབྷིབྷཝནཱིཡོ, ཨིནྡྲིཡཝེཀལླཾ ན པཱཔུཎཱཏི, ཨཔྤཊིཔུགྒལོ ཙ ཧོཏི. ཨབྱཱཔཱདེན པིཡདསྶནོ ཧོཏི སཏྟཱནཾ སམྦྷཱཝནཱིཡོ, པརཧིཏཱབྷིནནྡིཏཱཡ ཙ སཏྟེ ཨཔྤཀསིརེནེཝ པསཱདེཏི, ཨལཱུཁསབྷཱཝོ ཙ ཧོཏི མེཏྟཱཝིཧཱརཱི, མཧེསཀྑོ ཙ ཧོཏི མཧཱནུབྷཱཝོ. མིཙྪཱདསྶནཱབྷཱཝེན ཀལྱཱཎེ སཧཱཡེ པཊིལབྷཏི, སཱིསཙྪེདཾ པཱཔུཎནྟོཔི པཱཔཀམྨཾ ན ཀརོཏི, ཀམྨསྶཀཏཱདསྶནཏོ ཨཀོཏཱུཧལམངྒལིཀོ ཙ ཧོཏི, སདྡྷམྨེ ཙསྶ སདྡྷཱ པཏིཊྛིཏཱ ཧོཏི མཱུལཛཱཏཱ, སདྡཧཏི ཙ ཏཐཱགཏཱནཾ བོདྷིཾ, སམཡནྟརེསུ ནཱབྷིརམཏི ཨུཀྐཱརཊྛཱནེ རཱཛཧཾསོ ཝིཡ, ལཀྑཎཏྟཡཝིཛཱནནེ ཀུསལོ ཧོཏི, ཨནྟེ ཙ ཨནཱཝརཎཉཱཎལཱབྷཱི, ཡཱཝ ཙ བོདྷིཾ ན པཱཔུཎཱཏི, ཏཱཝ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སཏྟནིཀཱཡེ ཨུཀྐཊྛུཀྐཊྛོ ཧོཏི, ཨུལཱ༹རུལཱ༹རསམྤཏྟིཡོ པཱཔུཎཱཏི.
‘‘ཨིཏི ¶ ཧིདཾ སཱིལཾ ནཱམ སབྦསམྤཏྟཱིནཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ, སབྦབུདྡྷགུཎཱནཾ པབྷཝབྷཱུམི, སབྦབུདྡྷཀཱརཀདྷམྨཱནཾ ཨཱདི ཙརཎཾ ཀཱརཎཾ མུཁཾ པམུཁ’’ནྟི བཧུམཱནཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཀཱཡཝཙཱིསཾཡམེ, ཨིནྡྲིཡདམནེ, ཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷིཡཾ, པཙྩཡཔརིབྷོགེ ཙ སཏིསམྤཛཉྙབལེན ཨཔྤམཏྟོ ཧོཏི, ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཾ ཨུཀྑིཏྟཱསིཀཔཙྩཏྠིཀཾ ཝིཡ སལླཀྑེཏྭཱ ‘‘ཀིཀཱིཝ ཨཎྜ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༧; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧) ཝུཏྟནཡེན སཀྐཙྩཾ སཱིལཾ སམྤཱདེཏབྦཾ. ཨཡཾ ཏཱཝ ཝཱརིཏྟསཱིལེ པཊིཔཏྟིཀྐམོ.
ཙཱརིཏྟསཱིལེ པན པཊིཔཏྟི ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཱ – ཨིདྷ བོདྷིསཏྟོ ཀལྱཱཎམིཏྟཱནཾ གརུཊྛཱནིཡཱནཾ ཨབྷིཝཱདནཾ པཙྩུཊྛཱནཾ ཨཉྫལིཀམྨཾ སཱམཱིཙིཀམྨཾ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཀཏྟཱ ཧོཏི, ཏཐཱ ཏེསཾ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཨུཔཊྛཱནཾ ཀཏྟཱ ཧོཏི, གིལཱནཱནཾ ཀཱཡཝེཡྻཱཝཊིཀཾ, ཝཱཙཱཡ པུཙྪནཉྩ ཀཏྟཱ ཧོཏི, སུབྷཱསིཏཔདཱནི སུཏྭཱ སཱདྷུཀཱརཾ ཀཏྟཱ ¶ ཧོཏི, གུཎཝནྟཱནཾ གུཎེ ཝཎྞེཏཱ, པརེསཾ ཨཔཀཱརེ ཁནྟཱ, ཨུཔཀཱརེ ཨནུསྶརིཏཱ, པུཉྙཱནི ཨནུམོདིཏཱ, ཨཏྟནོ པུཉྙཱནི སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པརིཎཱམེཏཱ, སབྦཀཱལཾ ཨཔྤམཱདཝིཧཱརཱི ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ, སཏི ཨཙྩཡེ ཨཙྩཡཏོ དིསྭཱ ཏཱདིསཱནཾ སཧདྷམྨིཀཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཱཝི ཀཏྟཱ, ཨུཏྟརིཉྩ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ སམྨདེཝ པརིཔཱུརེཏཱ.
ཏཐཱ ཨཏྟནོ ཨནུརཱུཔཱསུ ཨཏྠཱུཔསཾཧིཏཱསུ སཏྟཱནཾ ཨིཏིཀཏྟབྦཏཱཔུརེཀྑཱརོ ཨནལསོ སཧཱཡབྷཱཝཾ ཨུཔགཙྪཏི. ཨུཔྤནྣེསུ ཙ སཏྟཱནཾ བྱཱདྷིཨཱདིདུཀྑེསུ ཡཐཱརཧཾ པཏིཀཱརཝིདྷཱཡཀོ, ཉཱཏིབྷོགཱདིབྱསནཔཏིཏེསུ སོཀཔནོདནོ, ཨུལླུམྤནསབྷཱཝཱཝཊྛིཏོ ཧུཏྭཱ ནིགྒཧཱརཧཱནཾ དྷམྨེནེཝ ནིགྒཎྷནཀོ ཡཱཝདེཝ ཨཀུསལཱ ཝུཊྛཱཔེཏྭཱ ཀུསལེ པཏིཊྛཱཔནཱཡ, པགྒཧཱརཧཱནཾ དྷམྨེནེཝ པགྒཎྷནཀོ. ཡཱནི པུརིམཀཱནཾ མཧཱབོདྷིསཏྟཱནཾ ཨུལཱ༹རཏམཱནི པརམདུཀྐརཱནི ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཱནི སཏྟཱནཾ ཨེཀནྟཧིཏསུཁཱཝཧཱནི ཙརིཏཱནི, ཡེཧི ནེསཾ བོདྷིསམྦྷཱརཱ སམྨདེཝ པརིཔཱཀཾ ཨགམིཾསུ, ཏཱནི སུཏྭཱ ཨནུབྦིགྒོ ཨནུཏྲཱསོ ‘‘ཏེཔི མཧཱཔུརིསཱ མནུསྶཱ ཨེཝ, ཨནུཀྐམེན པན སིཀྑཱཔཱརིཔཱུརིཡཱ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཏཱདིསཱཡ ཨུལཱ༹རཏམཱཡ ཨཱནུབྷཱཝསམྤཏྟིཡཱ བོདྷིསམྦྷཱརེསུ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟཱ ཨཧེསུཾ, ཏསྨཱ མཡཱཔི སཱིལཱདིསིཀྑཱསུ སམྨདེཝ ཏཐཱ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ, ཡཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨཧམྤི ཨནུཀྐམེན སིཀྑཾ པརིཔཱུརེཏྭཱ ཨེཀནྟཏོ པདཾ ཨནུཔཱཔུཎིསྶཱམཱི’’ཏི སདྡྷཱཔུརེཙཱརིཀཾ ཝཱིརིཡཾ ཨཝིསྶཛྫནྟོ སམྨདེཝ སཱིལེསུ པརིཔཱུརཀཱརཱི ཧོཏི.
ཏཐཱ པཊིཙྪནྣཀལྱཱཎོ ཧོཏི ཝིཝཊཱཔརཱདྷོ, ཨཔྤིཙྪོ སནྟུཊྛོ པཝིཝིཏྟོ ཨསཾསཊྛོ དུཀྑསཧོ ¶ ཨཝིཔརཱིཏདསྶནཛཱཏིཀོ ཨནུདྡྷཏོ ཨནུནྣལོ༹ ཨཙཔལོ ཨམུཁརོ ཨཝིཀིཎྞཝཱཙོ སཾཝུཏིནྡྲིཡོ སནྟམཱནསོ ཀུཧནཱདིམིཙྪཱཛཱིཝཝིརཧིཏོ ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོ, ཨཎུམཏྟེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶཱཝཱི སམཱདཱཡ སིཀྑཏི སིཀྑཱཔདེསུ, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ པཧིཏཏྟོ ཀཱཡེ ཙ ཛཱིཝིཏེ ཙ ནིརཔེཀྑོ, ཨཔྤམཏྟཀམྤི ཀཱཡེ, ཛཱིཝིཏེ ཝཱ ཨཔེཀྑཾ ནཱདྷིཝཱསེཏི པཛཧཏི ཝིནོདེཏི, པགེཝ ཨདྷིམཏྟཾ. སབྦེཔི དུསྶཱིལྱཧེཏུབྷཱུཏེ ཀོདྷུཔནཱཧཱདིཀེ ཀིལེསུཔཀྐིལེསེ པཛཧཏི ཝིནོདེཏི, ཨཔྤམཏྟཀེན ཝིསེསཱདྷིགམེན ཨཔརིཏུཊྛོ ཧོཏི, ན སངྐོཙཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཨུཔརཱུཔརིཝིསེསཱདྷིགམཱཡ ཝཱཡམཏི.
ཡེན ¶ ཡཐཱལདྡྷཱ སམྤཏྟི ཧཱནབྷཱགིཡཱ ཝཱ ཋིཏིབྷཱགིཡཱ ཝཱ ན ཧོཏི, ཏཐཱ མཧཱཔུརིསོ ཨནྡྷཱནཾ པརིཎཱཡཀོ ཧོཏི, མགྒཾ ཨཱཙིཀྑཏི, བདྷིརཱནཾ ཧཏྠམུདྡཱཡ སཉྙཾ དེཏི, ཨཏྠམནུགྒཱཧེཏི, ཏཐཱ མཱུགཱནཾ. པཱིཋསཔྤིཀཱནཾ པཱིཋཾ དེཏི, ཝཱཧེཏི ཝཱ. ཨསྶདྡྷཱནཾ སདྡྷཱཔཊིལཱབྷཱཡ ཝཱཡམཏི, ཀུསཱིཏཱནཾ ཨུསྶཱཧཛནནཱཡ, མུཊྛསྶཏཱིནཾ སཏིསམཱཡོགཱཡ. ཝིབྦྷནྟཏྟཱནཾ སམཱདྷིསམྤདཱཡ, དུཔྤཉྙཱནཾ པཉྙཱདྷིགམཱཡ ཝཱཡམཏི. ཀཱམཙྪནྡཔརིཡུཊྛིཏཱནཾ ཀཱམཙྪནྡཔཊིཝིནོདནཱཡ ཝཱཡམཏི. བྱཱཔཱདཐིནམིདྡྷཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཝིཙིཀིཙྪཱཔརིཡུཊྛིཏཱནཾ ཝིཙིཀིཙྪཱཝིནོདནཱཡ ཝཱཡམཏི. ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཔཀཏཱནཾ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིམིཙྪཱཝིཏཀྐཝིནོདནཱཡ ཝཱཡམཏི. པུབྦཀཱརཱིནཾ སཏྟཱནཾ ཀཏཉྙུཏཾ ནིསྶཱཡ པུབྦབྷཱསཱི པིཡཝཱདཱི སངྒཱཧཀོ སདིསེན, ཨདྷིཀེན ཝཱ པཙྩུཔཀཱརེ སམྨཱནེཏཱ ཧོཏི.
ཨཱཔདཱསུ སཧཱཡཀིཙྩཾ ཨནུཏིཊྛཏི, ཏེསཾ ཏེསཉྩ སཏྟཱནཾ པཀཏིཾ, སབྷཱཝཉྩ པརིཛཱནིཏྭཱ ཡེཧི ཡཐཱ སཾཝསིཏབྦཾ ཧོཏི, ཏེཧི ཏཐཱ སཾཝསཏི. ཡེསུ ཙ ཡཐཱ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ ཧོཏི, ཏེསུ ཏཐཱ པཊིཔཛྫཏི. ཏཉྩ ཁོ ཨཀུསལཏོ ཝུཊྛཱཔེཏྭཱ ཀུསལེ པཏིཊྛཱཔནཝསེན, ན ཨཉྙཐཱ. པརཙིཏྟཱནུརཀྑཎཱ ཧི བོདྷིསཏྟཱནཾ ཡཱཝདེཝ ཀུསལཱབྷིཝཌྜྷིཡཱ. ཏཐཱ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡེནཱཔི པརོ ན སཱཧསིཏབྦོ, ན བྷཎྜིཏབྦོ, ན མངྐུབྷཱཝམཱཔཱདེཏབྦོ, ན པརསྶ ཀུཀྐུཙྩཾ ཨུཔྤཱདེཏབྦཾ, ན ནིགྒཧཊྛཱནེ ཙོདེཏབྦོ, ན ནཱིཙཏརཾ པཊིཔནྣསྶ ཨཏྟཱ ཨུཙྩཏརེ ཋཔེཏབྦོ, ན ཙ པརེསུ སབྦེན སབྦཾ ཨསེཝིནཱ བྷཝིཏབྦཾ, ན ཨཏིསེཝིནཱ, ན ཨཀཱལསེཝིནཱ བྷཝིཏབྦཾ.
ཡུཏྟེ པན སཏྟེ དེསཀཱལཱནུརཱུཔཾ སེཝཏི, ན ཙ པརེསཾ པུརཏོ པིཡེཔི གརཧཏི, ཨཔྤིཡེ ཝཱ པསཾསཏི, ན ཨདྷིཊྛཱཡ ཝིསྶཱསཱི ཧོཏི, ན དྷམྨིཀཾ ཨུཔནིམནྟནཾ པཊིཀྑིཔཏི, ན པཉྙཏྟིཾ ཨུཔགཙྪཏི, ནཱདྷིཀཾ པཊིགྒཎྷཱཏི, སདྡྷཱསམྤནྣེ སདྡྷཱནིསཾསཀཐཱཡ སམྤཧཾསེཏི, སཱིལསུཏཙཱགཔཉྙཱསམྤནྣེ ¶ པཉྙཱནིསཾསཀཐཱཡ སམྤཧཾསེཏི. སཙེ པན བོདྷིསཏྟོ ཨབྷིཉྙཱབལཔྤཏྟོ ཧོཏི, པམཱདཱཔནྣེ སཏྟེ ཨབྷིཉྙཱབལེན ཡཐཱརཧཾ ནིརཡཱདིཀེ དསྶེནྟོ སཾཝེཛེཏྭཱ ཨསྶདྡྷཱདིཀེ སདྡྷཱདཱིསུ པཏིཊྛཱཔེཏི, སཱསནེ ཨོཏཱརེཏི, སདྡྷཱདིགུཎསམྤནྣེ པརིཔཱཙེཏི. ཨེཝམསྶ མཧཱཔུརིསསྶ ཙཱརིཏྟབྷཱུཏོ ཨཔརིམཱཎོ པུཉྙཱབྷིསནྡོ ཀུསལཱབྷིསནྡོ ཨུཔརཱུཔརི ཨབྷིཝཌྜྷཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨཔིཙ ¶ ཡཱ སཱ ‘‘ཀིཾ སཱིལཾ, ཀེནཊྛེན སཱིལ’’ནྟིཨཱདིནཱ པུཙྪཾ ཀཏྭཱ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི ཝིརམནྟསྶ, ཝཏྟཔཊིཔཏྟིཾ ཝཱ པཱུརེནྟསྶ ཙེཏནཱདཡོ དྷམྨཱ སཱིལ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ནཱནཔྤཀཱརཏོ སཱིལསྶ ཝིཏྠཱརཀཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༦) ཝུཏྟཱ, སཱ སབྦཱཔི ཨིདྷ ཨཱཧརིཏྭཱ ཝཏྟབྦཱ. ཀེཝལཉྷི ཏཏྠ སཱཝཀབོདྷིསཏྟཝསེན སཱིལཀཐཱ ཨཱགཏཱ, ཨིདྷ མཧཱབོདྷིསཏྟཝསེན ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔུབྦངྒམཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟབྦཱཏི ཨཡམེཝ ཝིསེསོ. ཡཏོ ཨིདཾ སཱིལཾ མཧཱཔུརིསོ ཡཐཱ ན ཨཏྟནོ དུགྒཏིཡཾ པརིཀིལེསཝིམུཏྟིཡཱ, སུགཏིཡམྤི ན རཛྫསམྤཏྟིཡཱ, ན ཙཀྐཝཏྟཱི, ན དེཝ, ན སཀྐ, ན མཱར, ན བྲཧྨསམྤཏྟིཡཱ པརིཎཱམེཏི, ཏཐཱ ན ཨཏྟནོ ཏེཝིཛྫཏཱཡ, ན ཚལ༹བྷིཉྙཏཱཡ, ན ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱདྷིགམཱཡ, ན སཱཝཀབོདྷིཡཱ, ན པཙྩེཀབོདྷིཡཱ པརིཎཱམེཏི, ཨཐ ཁོ སབྦཉྙུབྷཱཝེན སབྦསཏྟཱནཾ ཨནུཏྟརསཱིལཱལངྐཱརསམྤཱདནཏྠམེཝ པརིཎཱམེཏཱིཏི ཨཡཾ སཱིལཔཱརམིཡཱ པཊིཔཏྟིཀྐམོ.
ཏཐཱ ཡསྨཱ ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔརིགྒཧིཏཱ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦངྒམཱ ཀཱམེཧི ཙ བྷཝེཧི ཙ ནིཀྑམནཝསེན པཝཏྟཱ ཀུསལཙིཏྟུཔྤཏྟི ནེཀྑམྨཔཱརམཱི, ཏསྨཱ སཀལསཾཀིལེསནིཝཱསནཊྛཱནཏཱཡ, པུཏྟདཱརཱདཱིཧི མཧཱསམྦཱདྷཏཱཡ, ཀསིཝཱཎིཛྫཱདིནཱནཱཝིཀམྨནྟཱདྷིཊྛཱནབྱཱཀུལཏཱཡ ཙ གྷརཱཝཱསསྶ ནེཀྑམྨསུཁཱདཱིནཾ ཨནོཀཱསཏཾ, ཀཱམཱནཉྩ ‘‘སཏྠདྷཱརཱལགྒམདྷུབིནྡུ ཝིཡ ཙ ཀདལཱི ཝིཡ ཙ ཨཝལེཡ྄ཧམཱནཔརིཏྟསྶཱདཝིཔུལཱནཏྠཱནུབནྡྷཱ’’ཏི ཙ ཝིཛྫུལཏོབྷཱསེན གཧེཏབྦཾ ནཙྩཾ ཝིཡ པརིཏྟཀཱལཱུཔལབྦྷཱ, ཨུམྨཏྟཀཱལངྐཱརོ ཝིཡ ཝིཔརཱིཏསཉྙཱཡ ཨནུབྷཝིཏབྦཱ, ཀརཱིསཱཝཙྪཱདནམུཁཾ ཝིཡ པཊིཀཱརབྷཱུཏཱ, ཨུདཀེ ཏེམིཏངྒུལིཡཱ ནིསཱརུདཀཔཱནཾ ཝིཡ ཨཏིཏྟིཀརཱ, ཚཱཏཛ྄ཛྷཏྟབྷོཛནཾ ཝིཡ སཱབཱདྷཱ, བལིསཱམིསཾ ཝིཡ བྱཱསནུཔནིཔཱཏཀཱརཎཱ (བྱསནསནྣིཔཱཏཀཱརཎཱ – དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧), ཨགྒིསནྟཱཔོ ཝིཡ ཀཱལཏྟཡེཔི དུཀྑུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱ, མཀྐཊཱལེཔོ ཝིཡ བནྡྷནནིམིཏྟཱ, གྷཱཏཀཱཝཙྪཱདནཀིམཱལཡོ ཝིཡ ཨནཏྠཙྪཱདནཱ, སཔཏྟགཱམཝཱསོ ཝིཡ བྷཡཊྛཱནབྷཱུཏཱ, པཙྩཏྠིཀཔོསཀོ ཝིཡ ཀིལེསམཱརཱདཱིནཾ ཨཱམིསབྷཱུཏཱ, ཚཎསམྤཏྟིཡོ ཝིཡ ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཱ, ཀོཊརགྒི ¶ ཝིཡ ཨནྟོདཱཧཀཱ, པུརཱཎཀཱུཔཱཝལམྦབཱིརཎམདྷུཔིཎྜཾ ཝིཡ ཨནེཀཱདཱིནཝཱ, ལོཎཱུདཀཔཱནཾ ཝིཡ པིཔཱསཱཧེཏུབྷཱུཏཱ, སུརཱམེརཡཾ ཝིཡ ནཱིཙཛནསེཝིཏཱ ¶ , ཨཔྤསྶཱདཏཱཡ ཨཊྛིཀངྐལཱུཔམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ནཡེན ཨཱདཱིནཝཾ སལླཀྑེཏྭཱ ཏབྦིཔརིཡཱཡེན ནེཀྑམྨེ ཨཱནིསཾསཾ པསྶནྟེན ནེཀྑམྨཔཝིཝེཀཨུཔསམསུཁཱདཱིསུ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརཙིཏྟེན ནེཀྑམྨཔཱརམིཡཾ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ.
ཡསྨཱ པན ནེཀྑམྨཾ པབྦཛྫཱམཱུལཀཾ, ཏསྨཱ པབྦཛྫཱ ཏཱཝ ཨནུཊྛཱཏབྦཱ. པབྦཛྫམནུཏིཊྛནྟེན མཧཱསཏྟེན ཨསཏི བུདྡྷུཔྤཱདེ ཀམྨཝཱདཱིནཾ ཀིརིཡཝཱདཱིནཾ ཏཱཔསཔརིབྦཱཛཀཱནཾ པབྦཛྫཱ ཨནུཊྛཱཏབྦཱ. ཨུཔྤནྣེསུ པན སམྨཱསམྦུདྡྷེསུ ཏེསཾ སཱསནེ ཨེཝ པབྦཛིཏབྦཾ. པབྦཛིཏྭཱ ཙ ཡཐཱཝུཏྟེ སཱིལེ པཏིཊྛིཏེན ཏསྶཱ ཨེཝ སཱིལཔཱརམིཡཱ ཝོདཱཔནཏྠཾ དྷུཏགུཎཱ སམཱདཱཏབྦཱ. སམཱདིནྣདྷུཏདྷམྨཱ ཧི མཧཱཔུརིསཱ སམྨདེཝ ཏེ པརིཧརནྟཱ ཨཔྤིཙྪཱསནྟུཊྛསལླེཁཔཝིཝེཀཨསཾསགྒཝཱིརིཡཱརམྦྷསུབྷརཏཱདིགུཎསལིལཝིཀྑཱལིཏཀིལེསམལཏཱཡ ཨནཝཛྫསཱིལཝཏགུཎཔརིསུདྡྷསམཱཙཱརཱ པོརཱཎེ ཨརིཡཝཾསཏྟཡེ པཏིཊྛིཏཱ ཙཏུཏྠཾ བྷཱཝནཱརཱམཏཱསངྑཱཏཾ ཨརིཡཝཾསཾ གནྟུཾ ཙཏྟཱརཱིསཱཡ ཨཱརམྨཎེསུ ཡཐཱརཧཾ ཨུཔཙཱརཔྤནཱབྷེདཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརནྟི. ཨེཝཉྷིསྶ སམྨདེཝ ནེཀྑམྨཔཱརམཱི པཱརིཔཱུརིཏཱ ཧོཏི. ཨིམསྨིཾ པན ཋཱནེ ཏེརསཧི དྷུཏདྷམྨེཧི སདྡྷིཾ དས ཀསིཎཱནི དསཱསུབྷཱནི དསཱནུསྶཏིཡོ ཙཏྟཱརོ བྲཧྨཝིཧཱརཱ ཙཏྟཱརོ ཨཱརུཔྤཱ ཨེཀཱ སཉྙཱ ཨེཀཾ ཝཝཏྠཱནནྟི ཙཏྟཱརཱིས སམཱདྷིབྷཱཝནཱཀམྨཊྛཱནཱནི, བྷཱཝནཱཝིདྷཱནཉྩ ཝིཏྠཱརཏོ ཝཏྟབྦཱནི, ཏཾ པནེཏཾ སབྦཾ ཡསྨཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༢༢, ༤༧) སབྦཱཀཱརཏོ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཀེཝལཉྷི ཏཏྠ སཱཝཀབོདྷིསཏྟསྶ ཝསེན ཝུཏྟཾ, ཨིདྷ མཧཱབོདྷིསཏྟསྶ ཝསེན ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔུབྦངྒམཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟབྦནྟི ཨཡམེཝ ཝིསེསོ. ཨེཝམེཏྠ ནེཀྑམྨཔཱརམིཡཱ པཊིཔཏྟིཀྐམོ ཝེདིཏབྦོ.
ཏཐཱ པཉྙཱཔཱརམིཾ སམྤཱདེཏུཀཱམེན ཡསྨཱ པཉྙཱ ཨཱལོཀོ ཝིཡ ཨནྡྷཀཱརེན མོཧེན སཧ ན ཝཏྟཏི, ཏསྨཱ མོཧཀཱརཎཱནི ཏཱཝ བོདྷིསཏྟེན པརིཝཛྫེཏབྦཱནི. ཏཏྠིམཱནི མོཧཀཱརཎཱནི-ཨརཏི ཏནྡཱི ཝིཛམྦྷིཏཱ ཨཱལསིཡཾ གཎསངྒཎིཀཱརཱམཏཱ ནིདྡཱསཱིལཏཱ ཨནིཙྪཡསཱིལཏཱ ཉཱཎསྨིཾ ཨཀུཏཱུཧལཏཱ མིཙྪཱདྷིམཱནོ ཨཔརིཔུཙྪཀཏཱ ཀཱཡསྶ ནསམྨཱཔརིཧཱརོ ཨསམཱཧིཏཙིཏྟཏཱ དུཔྤཉྙཱནཾ ¶ པུགྒལཱནཾ སེཝནཱ པཉྙཝནྟཱནཾ ཨཔཡིརུཔཱསནཱ ཨཏྟཔརིབྷཝོ མིཙྪཱཝིཀཔྤོ ཝིཔརཱིཏཱབྷིནིཝེསོ ཀཱཡདལ༹ྷཱིབཧུལཏཱ ཨསཾཝེགསཱིལཏཱ པཉྩ ནཱིཝརཎཱནི, སངྑེཔཏོ ཡེཝཱཔནདྷམྨེ ཨཱསེཝཏོ ཨནུཔྤནྣཱ པཉྙཱ ནུཔྤཛྫཏི, ཨུཔྤནྣཱ པརིཧཱཡཏི ¶ , ཨིཏི ཨིམཱནི མོཧཀཱརཎཱནི, ཏཱནི པརིཝཛྫནྟེན བཱཧུསཙྩེ, ཛྷཱནཱདཱིསུ ཙ ཡོགོ ཀརཎཱིཡོ.
ཏཏྠཱཡཾ བཱཧུསཙྩསྶ ཝིསཡཝིབྷཱགོ – པཉྩཀྑནྡྷཱ དྭཱདསཱཡཏནཱནི ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི བཱཝཱིསཏིནྡྲིཡཱནི དྭཱདསཔདིཀོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ, ཏཐཱ སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ ཀུསལཱདིདྷམྨཔྤབྷེདཱ ཙ, ཡཱནི ཙ ལོཀེ ཨནཝཛྫཱནི ཝིཛྫཱཊྛཱནཱནི, ཡོ ཙ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཝིདྷཱནནཡོ བྱཱཀརཎཝིསེསོ. ཨིཏི ཨེཝཾ པཀཱརཾ སཀལམེཝ སུཏཝིསཡཾ ཨུཔཱཡཀོསལླཔུབྦངྒམཱཡ པཉྙཱཡ, སཏིཡཱ, ཝཱིརིཡེན ཙ སཱདྷུཀཾ ཨུགྒཧཎསཝནདྷཱརཎཔརིཙཡཔརིཔུཙྪཱཧི ཨོགཱཧེཏྭཱ ཏཏྠ ཙ པརེསཾ པཏིཊྛཱཔནེན སུཏམཡཱ པཉྙཱ ནིབྦཏྟེཏབྦཱ, ཏཐཱ སཏྟཱནཾ ཨིཏིཀཏྟབྦཏཱསུ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཱ པཊིབྷཱནབྷཱུཏཱ, ཨཱཡཱཔཱཡཨུཔཱཡཀོསལླབྷཱུཏཱ ཙ པཉྙཱ ཧིཏེསིཏཾ ནིསྶཱཡ ཏཏྠ ཏཏྠ ཡཐཱརཧཾ པཝཏྟེཏབྦཱ, ཏཐཱ ཁནྡྷཱདཱིནཾ སབྷཱཝདྷམྨཱནཾ ཨཱཀཱརཔརིཏཀྐནམུཁེན ཙེཝ ནིཛ྄ཛྷཱནཾ ཁམཱཔེནྟེན ཙ ཙིནྟཱམཡཱ པཉྙཱ ནིབྦཏྟེཏབྦཱ.
ཁནྡྷཱདཱིནཾཡེཝ པན སལཀྑཎསཱམཉྙལཀྑཎཔརིགྒཧཎཝསེན ལོཀིཡཔརིཉྙཾ ནིབྦཏྟེནྟེན པུབྦབྷཱགབྷཱཝནཱཔཉྙཱ སམྤཱདེཏབྦཱ. ཨེཝཉྷི ‘‘ནཱམརཱུཔམཏྟམིདཾ, ཡཐཱརཧཾ པཙྩཡེཧི ཨུཔྤཛྫཏི ཙེཝ ནིརུཛ྄ཛྷཏི ཙ, ན ཨེཏྠ ཀོཙི ཀཏྟཱ ཝཱ ཀཱརེཏཱ ཝཱ, ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ཨནིཙྩཾ, ཨུདཡབྦཡཔཊིཔཱིལ༹ནཊྛེན དུཀྑཾ, ཨཝསཝཏྟནཊྛེན ཨནཏྟཱ’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀདྷམྨེ, བཱཧིརཀདྷམྨེ ཙ ནིབྦིསེསཾ པརིཛཱནནྟོ ཏཏྠ ཨཱསངྒཾ པཛཧནྟོ, པརེ ཙ ཏཏྠ ཏཾ པཛཧཱཔེནྟོ ཀེཝལཾ ཀརུཎཱཝསེནེཝ ཡཱཝ ན བུདྡྷགུཎཱ ཧཏྠཏལཾ ཨཱགཙྪནྟི, ཏཱཝ ཡཱནཏྟཡེ སཏྟེ ཨཝཏཱརཎཔརིཔཱཙནེཧི པཏིཊྛཱཔེནྟོ, ཛྷཱནཝིམོཀྑསམཱདྷིསམཱཔཏྟིཡོ, ཨབྷིཉྙཱཡོ ཙ ལོཀིཡཝསཱིབྷཱཝཾ པཱཔེནྟོ པཉྙཱཡ མཏྠཀཾ པཱཔུཎཱཏི.
ཏཏྠ ཡཱཙིམཱ ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎཾ དིབྦསོཏདྷཱཏུཉཱཎཾ ཙེཏོཔརིཡཉཱཎཾ པུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིཉཱཎཾ དིབྦཙཀྑུཉཱཎཾ ཡཐཱཀམྨཱུཔགཉཱཎཾ ཨནཱགཏཾསཉཱཎནྟི སཔརིབྷཎྜཱ པཉྩལོཀིཡཱབྷིཉྙཱསངྑཱཏཱ བྷཱཝནཱཔཉྙཱ, ཡཱ ཙ ¶ ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏུཨིནྡྲིཡསཙྩཔཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདིབྷེདེསུ ཙཏུབྷཱུམཀེསུ དྷམྨེསུ ཨུགྒཧཔརིཔུཙྪཱཝསེན ཉཱཎཔརིཙཡཾ ཀཏྭཱ སཱིལཝིསུདྡྷི ཙིཏྟཝིསུདྡྷཱིཏི མཱུལབྷཱུཏཱསུ ཨིམཱསུ དྭཱིསུ ཝིསུདྡྷཱིསུ པཏིཊྛཱཡ དིཊྛིཝིསུདྡྷི ཀངྑཱཝིཏརཎཝིསུདྡྷི མགྒཱམགྒཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷི པཊིཔདཱཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷི ཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷཱིཏི སརཱིརབྷཱུཏཱ ཨིམཱ པཉྩ ཝིསུདྡྷིཡོ སམྤཱདེནྟེན བྷཱཝེཏབྦཱ ལོཀིཡལོཀུཏྟརབྷེདཱ ¶ བྷཱཝནཱཔཉྙཱ, ཏཱསཾ སམྤཱདནཝིདྷཱནཾ ཡསྨཱ ‘‘ཏཏྠ ‘ཨེཀོཔི ཧུཏྭཱ བཧུདྷཱ ཧོཏཱི’ཏིཨཱདིཀཾ ཨིདྡྷིཝིཀུབྦནཾ ཀཱཏུཀཱམེན ཨཱདིཀམྨིཀེན ཡོགིནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ, (ཝིསུདྡྷི. ༢.༣༦༥) ‘‘ཁནྡྷཱཏི པཉྪ ཁནྡྷཱ རཱུཔཀྑནྡྷོ ཝེདནཱཀྑནྡྷོ སཉྙཱཀྑནྡྷོ སངྑཱརཀྑནྡྷོ ཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིསུདྡྷི. ༢.༤༣༡) ཙ ཝིསཡཝིསཡིཝིབྷཱགེན (ཝིསཡཝིབྷཱགེན – ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ) སདྡྷིཾ ཝིསུདྡྷིམགྒེ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཀེཝལཉྷི ཏཏྠ སཱཝཀབོདྷིསཏྟསྶ ཝསེན པཉྙཱ ཨཱགཏཱ, ཨིདྷ མཧཱབོདྷིསཏྟསྶ ཝསེན ཀརུཎཱུཔཱཡཀོསལླཔུབྦངྒམཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟབྦཱ. ཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིཾ ཨཔཱཔེཏྭཱ པཊིཔདཱཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིཡཾཡེཝ ཝིཔསྶནཱ ཋཔེཏབྦཱཏི ཨཡམེཝ ཝིསེསོཏི. ཨེཝམེཏྠ པཉྙཱཔཱརམིཡཱ པཊིཔཏྟིཀྐམོ ཝེདིཏབྦོ.
ཏཐཱ ཡསྨཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརེན མཧཱསཏྟེན པཱརམཱིཔརིཔཱུརཎཏྠཾ སབྦཀཱལཾ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟེན བྷཝིཏབྦཾ ཨཱབདྡྷཔརིཀརཎེན, ཏསྨཱ ཀཱལེན ཀཱལཾ ‘‘ཀོ ནུ ཁོ ཨཛྫ མཡཱ པུཉྙསམྦྷཱརོ, ཉཱཎསམྦྷཱརོ ཝཱ ཨུཔཙིཏོ, ཀིཾ ཝཱ མཡཱ པརཧིཏཾ ཀཏ’’ནྟི དིཝསེ དིཝསེ པཙྩཝེཀྑནྟེན སཏྟཧིཏཏྠཾ ཨུསྶཱཧོ ཀརཎཱིཡོ, སབྦེསམྤི སཏྟཱནཾ ཨུཔཀཱརཱཡ ཨཏྟནོ པརིགྒཧབྷཱུཏཾ ཝཏྠུཾ, ཀཱཡཾ, ཛཱིཝིཏཉྩ ནིརཔེཀྑནཙིཏྟེན ཨོསྶཛྫིཏབྦཾ, ཡཾ ཀིཉྩི ཀམྨཾ ཀརོཏི ཀཱཡེན, ཝཱཙཱཡ ཝཱ, ཏཾ སབྦཾ སམྦོདྷིཡཾ ནིནྣཙིཏྟེནེཝ ཀཱཏབྦཾ, བོདྷིཡཱ པརིཎཱམེཏབྦཾ, ཨུལཱ༹རེཧི, ཨིཏྟརེཧི ཙ ཀཱམེཧི ཝིནིཝཏྟཙིཏྟེནེཝ བྷཝིཏབྦཾ, སབྦཱསུ ཙ ཨིཏིཀཏྟབྦཏཱསུ ཨུཔཱཡཀོསལླཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ.
ཏསྨིཾ ཏསྨིཉྩ སཏྟཧིཏེ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡེན བྷཝིཏབྦཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཱདིསབྦསཧེན ཨཝིསཾཝཱདིནཱ. སབྦེཔི སཏྟཱ ཨནོདྷིསོ མེཏྟཱཡ, ཀརུཎཱཡ ཙ ཕརིཏབྦཱ. ཡཱ ཀཱཙི སཏྟཱནཾ དུཀྑུཔྤཏྟི, སབྦཱ སཱ ཨཏྟནི པཱཊིཀངྑིཏབྦཱ. སབྦེསཉྩ སཏྟཱནཾ པུཉྙཾ ཨབྦྷནུམོདིཏབྦཾ, བུདྡྷཱནཾ མཧནྟཏཱ མཧཱནུབྷཱཝཏཱ ¶ ཨབྷིཎྷཾ པཙྩཝེཀྑིཏབྦཱ, ཡཉྩ ཀིཉྩི ཀམྨཾ ཀརོཏི ཀཱཡེན, ཝཱཙཱཡ ཝཱ, ཏཾ སབྦཾ བོདྷིཙིཏྟཔུབྦངྒམཾ ཀཱཏབྦཾ. ཨིམིནཱ ཧི ཨུཔཱཡེན དཱནཱདཱིསུ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟསྶ ཐཱམཝཏོ དལ༹ྷཔརཀྐམསྶ མཧཱསཏྟསྶ བོདྷིསཏྟསྶ ཨཔརིམེཡྻོ པུཉྙསམྦྷཱརོ, ཉཱཎསམྦྷཱརོ ཙ དིཝསེ དིཝསེ ཨུཔཙཱིཡཏི.
ཨཔིཙ སཏྟཱནཾ པརིབྷོགཏྠཾ, པརིཔཱལནཏྠཉྩ ཨཏྟནོ སརཱིརཾ, ཛཱིཝིཏཉྩ པརིཙྩཛིཏྭཱ ཁུཔྤིཔཱསསཱིཏུཎྷཝཱཏཱཏཔཱདིདུཀྑཔཏིཀཱརོ པརིཡེསིཏབྦོ ཙ ཨུཔྤཱདེཏབྦོ ཙ, ཡཉྩ ཡཐཱཝུཏྟདུཀྑཔཏིཀཱརཛཾ སུཁཾ ཨཏྟནཱ པཊིལབྷཏི, ཏཐཱ རམཎཱིཡེསུ ཨཱརཱམུཡྻཱནཔཱསཱདཏལཱ༹ཀཱདཱིསུ ¶ , ཨརཉྙཱཡཏནེསུ ཙ ཀཱཡཙིཏྟསནྟཱཔཱབྷཱཝེན ཨབྷིནིབྦུཏཏྟཱ ཨཏྟནཱ སུཁཾ པཊིལབྷཏི, ཡཉྩ སུཎཱཏི ‘‘བུདྡྷཱནུབུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷཱ, མཧཱབོདྷིསཏྟཱ ཙ ནེཀྑམྨཔཊིཔཏྟིཡཾ ཋིཏཱ’’ཏི ཙ ‘‘དིཊྛདྷམྨིཀསུཁཝིཧཱརབྷཱུཏཾ ཨཱིདིསཾ ནཱམ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིསུཁམནུབྷཝནྟཱི’’ཏི ཙ, ཏཾ སབྦཾ སཏྟེསུ ཨནོདྷིསོ ཨུཔསཾཧརཏི. ཨཡཾ ཏཱཝ ནཡོ ཨསམཱཧིཏབྷཱུམིཡཾ པཏིཊྛིཏསྶ.
སམཱཧིཏབྷཱུམིཡཾ པན པཏིཊྛིཏོ ཨཏྟནཱ ཡཐཱནུབྷཱུཏཾ ཝིསེསཱདྷིགམནིབྦཏྟཾ པཱིཏིཾ, པསྶདྡྷིཾ, སུཁཾ, སམཱདྷིཾ, ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎཉྩ སཏྟེསུ ཨདྷིམུཙྩནྟོ ཨུཔསཾཧརཏི པརིཎཱམེཏི, ཏཐཱ མཧཏི སཾསཱརདུཀྑེ, ཏསྶ ཙ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརདུཀྑེ ནིམུགྒཾ སཏྟནིཀཱཡཾ དིསྭཱ ཏཏྲཱཔི ཁཱདནཚེདནབྷེདནསེདནཔིསནཧིཾསནཨགྒིསནྟཱཔཱདིཛནིཏཱ དུཀྑཱ ཏིབྦཱ ཁརཱ ཀཊུཀཱ ཝེདནཱ ནིརནྟརཾ ཙིརཀཱལཾ ཝེདཡནྟེ ནརཀེ, ཨཉྙམཉྙཾ ཀུཛ྄ཛྷནསནྟཱསནཝིསོདྷནཧིཾསནཔརཱདྷཱིནཏཱདཱིཧི མཧཱདུཀྑཾ ཨནུབྷཝནྟེ ཏིརཙྪཱནགཏེ, ཛོཏིམཱལཱཀུལསརཱིརེ ཁུཔྤིཔཱསཝཱཏཱཏཔཱདཱིཧི ཌཡ྄ཧམཱནེ, ཝིསུསྶམཱནེ ཙ ཝནྟཁེལཱ༹དིཨཱཧཱརེ, ཨུདྡྷབཱཧུ ཝིརཝནྟེ ནིཛ྄ཛྷཱམཏཎྷིཀཱདིཀེ མཧཱདུཀྑཾ ཝེདཡམཱནེ པེཏེ ཙ པརིཡེཊྛིམཱུལཀཾ མཧནྟཾ ཨནཡབྱསནཾ པཱཔུཎནྟེ ཧཏྠཙྪེདཱདིཀརཎཡོགེན དུབྦཎྞདུདྡསིཀདལིདྡཱདིབྷཱཝེན ཁུཔྤིཔཱསཱདིཨཱབཱདྷཡོགེན བལཝནྟེཧི ཨབྷིབྷཝནཱིཡཏོ, པརེསཾ ཝཧནཏོ, པརཱདྷཱིནཏོ ཙ ནརཀེ, པེཏེ, ཏིརཙྪཱནགཏེ ཙ ཨཏིསཡནྟེ ཨཔཱཡདུཀྑནིབྦིསེསཾ དུཀྑམནུབྷཝནྟེ མནུསྶེ ཙ ཏཐཱ ཝིསཡཔརིབྷོགཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཏཱཡ རཱགཱདིཔརིལཱ༹ཧེན ཌཡ྄ཧམཱནེ ཝཱཏཝེགསམུཊྛིཏཛཱལཱསམིདྡྷསུཀྑཀཊྛསནྣིཔཱཏེ ཨགྒིཀྑནྡྷེ ཝིཡ ཨནུཔསནྟཔརིལཱ༹ཧཝུཏྟིཀེ ཨནུཔསནྟནིཧཏཔརཱདྷཱིནེ ¶ (ཨནིཧཏཔརཱདྷཱིནེ དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧) ཀཱམཱཝཙརདེཝེ ཙ མཧཏཱ ཝཱཡཱམེན ཝིདཱུརམཱཀཱསཾ ཝིགཱཧིཏསཀུནྟཱ ཝིཡ, བལཝཏཱ དཱུརེ པཱཎིནཱ ཁིཏྟསརཱ ཝིཡ ཙ ‘‘སཏིཔི ཙིརཔྤཝཏྟིཡཾ ཨནཙྩནྟིཀཏཱཡ པཱཏཔརིཡོསཱནཱ ཨནཏིཀྐནྟཛཱཏིཛརཱམརཎཱ ཨེཝཱ’’ཏི རཱུཔཱཝཙརཱརཱུཔཱཝཙརདེཝེ ཙ པསྶནྟེན མཧནྟཾ སཾཝེགཾ པཙྩུཔཊྛཱཔེཏྭཱ མེཏྟཱཡ, ཀརུཎཱཡ ཙ ཨནོདྷིསོ སཏྟཱ ཕརིཏབྦཱ. ཨེཝཾ ཀཱཡེན, ཝཱཙཱཡ, མནསཱ ཙ བོདྷིསམྦྷཱརེ ནིརནྟརཾ ཨུཔཙིནནྟེན ཡཐཱ པཱརམིཡོ པརིཔཱུརེནྟི, ཨེཝཾ སཀྐཙྩཀཱརིནཱ སཱཏཙྩཀཱརིནཱ ཨནོལཱིནཝུཏྟིནཱ ཨུསྶཱཧོ པཝཏྟེཏབྦོ, ཝཱིརིཡཔཱརམཱི པརིཔཱུརེཏབྦཱ.
ཨཔིཙ ‘‘ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམེཡྻཝིཔུལོལཱ༹རཝིམལནིརུཔམནིརུཔཀྐིལེསགུཎགཎནིཙཡནིདཱནབྷཱུཏསྶ བུདྡྷབྷཱཝསྶ ཨུསྶཀྐིཏྭཱ སམྤཧཾསནཡོགྒཾ ཝཱིརིཡཾ ནཱམ ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝམེཝ, ཡཾ ན པཙུརཛནཱ སོཏུམྤི སཀྐུཎནྟི, པགེཝ པཊིཔཛྫིཏུཾ. ཏཐཱ ཧི ཏིཝིདྷཱ ཨབྷིནཱིཧཱརཙིཏྟུཔྤཏྟི, ཙཏསྶོ བུདྡྷབྷཱུམིཡོ, (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤) ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི ¶ , (དཱི. ནི. ༣.༢༡༠; ཨ. ནི. ༤.༣༢) ཀརུཎེཀརསཏཱ, བུདྡྷདྷམྨེསུ སཙྪིཀརཎེན ཝིསེསཔྤཙྩཡོ, ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟི, སབྦདྷམྨེསུ ནིརུཔལེཔོ, སབྦསཏྟེསུ པིཡཔུཏྟསཉྙཱ, སཾསཱརདུཀྑེཧི ཨཔརིཁེདོ, སབྦདེཡྻདྷམྨཔརིཙྩཱགོ, ཏེན ཙ ནིརཏིམཱནཏཱ, ཨདྷིསཱིལཱདིཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཏྠ ཙ ཨཙཉྩལཏཱ, ཀུསལཀིརིཡཱསུ པཱིཏིཔཱམོཛྫཏཱ, ཝིཝེཀནིནྣཙིཏྟཏཱ, ཛྷཱནཱནུཡོགོ, ཨནཝཛྫདྷམྨེསུ ཨཏིཏྟིཡཏཱ, ཡཐཱསུཏསྶ དྷམྨསྶ པརེསཾ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡེན དེསནཱཡ ཨཱརམྦྷདལ༹ྷཏཱ, དྷཱིརཝཱིརབྷཱཝོ, པརཱཔཝཱདཔརཱཔཀཱརེསུ ཝིཀཱརཱབྷཱཝོ, སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, སམཱཔཏྟཱིསུ ཝསཱིབྷཱཝོ, ཨབྷིཉྙཱསུ བལཔྤཏྟི, ལཀྑཎཏྟཡཱཝབོདྷོ, སཏིཔཊྛཱནཱདཱིསུ ཨབྷིཡོགེན ལོཀུཏྟརམགྒསམྦྷཱརསམྦྷརཎཾ, ནཝལོཀུཏྟརཱཝཀྐནྟཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིཀཱ སབྦཱཔི བོདྷིསམྦྷཱརཔཊིཔཏྟི ཝཱིརིཡཱནུབྷཱཝེནེཝ སམིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨབྷིནཱིཧཱརཏོ ཡཱཝ མཧཱབོདྷི ཨནོསྶཛྫནྟེན སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ཝཱིརིཡཾ ཡཐཱ ཨུཔརཱུཔརི ཝིསེསཱཝཧཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ སམྤཱདེཏབྦཾ. སམྤཛྫམཱནེ ཙ ཡཐཱཝུཏྟེ ཝཱིརིཡེ, ཁནྟིསཙྩཱདྷིཊྛཱནཱདཡོ ཙ དཱནསཱིལཱདཡོ ཙ སབྦེཔི བོདྷིསམྦྷཱརཱ ཏདདྷཱིནཝུཏྟིཏཱཡ སམྤནྣཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏིཁནྟིཨཱདཱིསུཔི ཨིམིནཱཝ ནཡེན པཊིཔཏྟི ཝེདིཏབྦཱ.
ཨིཏི ¶ སཏྟཱནཾ སུཁཱུཔཀརཎཔརིཙྩཱགེན བཧུདྷཱནུགྒཧཀརཎཾ དཱནེན པཊིཔཏྟི, སཱིལེན ཏེསཾ ཛཱིཝིཏསཱཔཏེཡྻདཱརརཀྑཱབྷེདཔིཡཧིཏཝཙནཱཝིཧིཾསཱདིཀརཎཱནི, ནེཀྑམྨེན ཏེསཾ ཨཱམིསཔཊིགྒཧཎདྷམྨདཱནཱདིནཱ ཨནེཀཝིདྷཱ ཧིཏཙརིཡཱ, པཉྙཱཡ ཏེསཾ ཧིཏཀརཎཱུཔཱཡཀོསལླཾ, ཝཱིརིཡེན ཏཏྠ ཨུསྶཱཧཱརམྦྷཨསཾཧཱིརཀརཎཱནི, ཁནྟིཡཱ ཏདཔརཱདྷསཧནཾ, སཙྩེན ནེསཾ ཨཝཉྩནཏདུཔཀཱརཀིརིཡཱསམཱདཱནཱཝིསཾཝཱདནཱདི, ཨདྷིཊྛཱནེན ཏདུཔཀརཎེ ཨནཏྠསམྤཱཏེཔི ཨཙལནཾ, མེཏྟཱཡ ནེསཾ ཧིཏསུཁཱནུཙིནྟནཾ, ཨུཔེཀྑཱཡ ནེསཾ ཨུཔཀཱརཱཔཀཱརེསུ ཝིཀཱརཱནཱཔཏྟཱིཏི ཨེཝཾ ཨཔརིམཱཎེ སཏྟེ ཨཱརབྦྷ ཨནུཀམྤིཏསབྦསཏྟསྶ བོདྷིསཏྟསྶ པུཐུཛྫནེཧི ཨསཱདྷཱརཎོ ཨཔརིམཱཎོ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརུཔཙཡོ ཨེཏྠ པཊིཔཏྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཡོ ཙེཏཱསཾ པཙྩཡོ ཝུཏྟོ, ཏཏྠ ཙ སཀྐཙྩཾ སམྤཱདནཾ.
ཀོ ཝིབྷཱགོཏི –
སཱམཉྙབྷེདཏོ ཨེཏཱ, དསཝིདྷཱ ཝིབྷཱགཏོ;
ཏིདྷཱ ཧུཏྭཱན པཙྩེཀཾ, སམཏིཾསཝིདྷཱ སམཾ.
དས པཱརམིཡོ དས ཨུཔཔཱརམིཡོ དས པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི ཧི སམཏིཾས པཱརམིཡོ. ཏཏྠ ‘‘ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརསྶ ¶ བོདྷིསཏྟསྶ པརཧིཏཀརཎཱབྷིནིནྣཱསཡཔཡོགསྶ ཀཎྷདྷམྨཝོཀིཎྞཱ སུཀྐཱ དྷམྨཱ པཱརམིཡོ, ཏེཧི ཨཝོཀིཎྞཱ སུཀྐཱ དྷམྨཱ ཨུཔཔཱརམིཡོ, ཨཀཎྷཱ ཨསུཀྐཱ དྷམྨཱ པརམཏྠཔཱརམིཡོ’’ཏི ཀེཙི. ‘‘སམུདཱགམནཀཱལེསུ པཱུརིཡམཱནཱ པཱརམིཡོ, བོདྷིསཏྟབྷཱུམིཡཾ པུཎྞཱ ཨུཔཔཱརམིཡོ, བུདྡྷབྷཱུམིཡཾ སབྦཱཀཱརཔརིཔུཎྞཱ པརམཏྠཔཱརམིཡོ. བོདྷིསཏྟབྷཱུམིཡཾ ཝཱ པརཧིཏཀརཎཏོ པཱརམིཡོ, ཨཏྟཧིཏཀརཎཏོ ཨུཔཔཱརམིཡོ, བུདྡྷབྷཱུམིཡཾ བལཝེསཱརཛྫསམདྷིགམེན ཨུབྷཡཧིཏཔརིཔཱུརཎཏོ པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི ཨེཝཾ ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནེསུ པཎིདྷཱནཱརམྦྷཔརིནིཊྛཱནེསུ ཏེསཾ ཝིབྷཱགོ’’ཏི ཨཔརེ. ‘‘དོསུཔསམཀརུཎཱཔཀཏིཀཱནཾ བྷཝསུཁཝིམུཏྟིསུཁཔརམསུཁཔྤཏྟཱནཾ པུཉྙཱུཔཙཡབྷེདཏོ ཏབྦིབྷཱགོ’’ཏི ཨཉྙེ.
‘‘ལཛྫཱསཏིམཱནཱཔསྶཡཱནཾ ལོཀུཏྟརདྷམྨཱདྷིཔཏཱིནཾ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱགརུཀཱནཾ ཏཱརིཏཏརིཏཏཱརཡིཏཱུནཾ ཨནུབུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷསམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ པཱརམཱིཨུཔཔཱརམཱིཔརམཏྠཔཱརམཱིཧི བོདྷིཏྟཡཔྤཏྟིཏོ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགོ’’ཏི ཀེཙི. ‘‘ཙིཏྟཔཎིདྷིཏོ ཡཱཝ ཝཙཱིཔཎིདྷི, ཏཱཝ པཝཏྟཱ སམྦྷཱརཱ པཱརམིཡོ ¶ , ཝཙཱིཔཎིདྷིཏོ ཡཱཝ ཀཱཡཔཎིདྷི, ཏཱཝ པཝཏྟཱ ཨུཔཔཱརམིཡོ, ཀཱཡཔཎིདྷིཏོ པབྷུཏི པརམཏྠཔཱརམིཡོ’’ཏི ཨཔརེ. ཨཉྙེ པན ‘‘པརཔུཉྙཱནུམོདནཝསེན པཝཏྟཱ སམྦྷཱརཱ པཱརམིཡོ, པརེསཾ ཀཱརཱཔནཝསེན པཝཏྟཱ ཨུཔཔཱརམིཡོ, སཡཾ ཀརཎཝསེན པཝཏྟཱ པརམཏྠཔཱརམིཡོ’’ཏི ཝདནྟི. ཏཐཱ ‘‘བྷཝསུཁཱཝཧོ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརོ པཱརམཱི, ཨཏྟནོ ནིབྦཱནསུཁཱཝཧོ ཨུཔཔཱརམཱི, པརེསཾ ཏདུབྷཡསུཁཱཝཧོ པརམཏྠཔཱརམཱི’’ཏི ཨེཀེ.
པུཏྟདཱརདྷནཱདིཨུཔཀརཎཔརིཙྩཱགོ པན དཱནཔཱརམཱི, ཨཏྟནོ ཨངྒཔརིཙྩཱགོ དཱནཨུཔཔཱརམཱི, ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགོ དཱནཔརམཏྠཔཱརམཱི. ཏཐཱ པུཏྟདཱརཱདིཀསྶ ཏིཝིདྷསྶཱཔི ཧེཏུ ཨཝཱིཏིཀྐམནཝསེན ཏིསྶོ སཱིལཔཱརམིཡོ, ཏེསུ ཨེཝ ཏིཝིདྷེསུ ཝཏྠཱུསུ ཨཱལཡཾ ཨུཔཙྪིནྡིཏྭཱ ནིཀྑམནཝསེན ཏིསྶོ ནེཀྑམྨཔཱརམིཡོ, ཨུཔཀརཎཨངྒཛཱིཝིཏཏཎྷཾ སམཱུཧནིཏྭཱ སཏྟཱནཾ ཧིཏཱཧིཏཝིནིཙྪཡཀརཎཝསེན ཏིསྶོ པཉྙཱཔཱརམིཡོ, ཡཐཱཝུཏྟབྷེདཱནཾ པརིཙྩཱགཱདཱིནཾ ཝཱཡམནཝསེན ཏིསྶོ ཝཱིརིཡཔཱརམིཡོ, ཨུཔཀརཎཨངྒཛཱིཝིཏནྟརཱཡཀརཱནཾ ཁམནཝསེན ཏིསྶོ ཁནྟིཔཱརམིཡོ, ཨུཔཀརཎཨངྒཛཱིཝིཏཧེཏུ སཙྩཱཔརིཙྩཱགཝསེན ཏིསྶོ སཙྩཔཱརམིཡོ, དཱནཱདིཔཱརམིཡོ ཨཀུཔྤཱདྷིཊྛཱནཝསེནེཝ སམིཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨུཔཀརཎཱདིཝིནཱསེཔི ཨཙལཱདྷིཊྛཱནཝསེན ཏིསྶོ ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམིཡོ, ཨུཔཀརཎཱདིཝིགྷཱཏཀེསུཔི སཏྟེསུ མེཏྟཱཡ ཨཝིཛཧནཝསེན ཏིསྶོ མེཏྟཱཔཱརམིཡོ, ཡཐཱཝུཏྟཝཏྠུཏྟཡསྶ ཨུཔཀཱརཱཔཀཱརེསུ སཏྟསངྑཱརེསུ མཛ྄ཛྷཏྟཏཱཔཊིལཱབྷཝསེན ཏིསྶོ ཨུཔེཀྑཱཔཱརམིཡོཏི ཨེཝམཱདིནཱ ཨེཏཱསཾ ཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀོ ¶ སངྒཧོཏི ཨེཏྠ པན –
ཡཐཱ ཝིབྷཱགཏོ ཏིཾས-ཝིདྷཱ སངྒཧཏོ དས;
ཚཔྤཀཱརཱཝ ཨེཏཱསུ, ཡུགལཱ༹དཱིཧི སཱདྷཡེ.
ཡཐཱ ཧི ཨེསཱ ཝིབྷཱགཏོ ཏིཾསཝིདྷཱཔི དཱནཔཱརམིཨཱདིབྷཱཝཏོ དསཝིདྷཱ, ཨེཝཾ དཱནསཱིལཁནྟིཝཱིརིཡཛྷཱནཔཉྙཱསབྷཱཝེན ཚབྦིདྷཱ. ཨེཏཱསུ ཧི ནེཀྑམྨཔཱརམཱི སཱིལཔཱརམིཡཱ སངྒཧིཏཱ ཏསྶཱ པབྦཛྫཱབྷཱཝེ. ནཱིཝརཎཝིཝེཀབྷཱཝེ པན ཛྷཱནཔཱརམིཡཱ, ཀུསལདྷམྨབྷཱཝེ ཚཧིཔི སངྒཧིཏཱ, སཙྩཔཱརམཱི སཱིལཔཱརམིཡཱ ཨེཀདེསཱ ཨེཝ ཝཙཱིསཙྩཝིརཏིསཙྩཔཀྑེ. ཉཱཎསཙྩཔཀྑེ ¶ པན པཉྙཱཔཱརམིཡཱ སངྒཧིཏཱ, མེཏྟཱཔཱརམཱི ཛྷཱནཔཱརམིཡཱ ཨེཝ, ཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱི ཛྷཱནཔཉྙཱཔཱརམཱིཧི, ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམཱི སབྦཱཧིཔི སངྒཧིཏཱཏི.
ཨེཏེསཉྩ དཱནཱདཱིནཾ ཚནྣཾ གུཎཱནཾ ཨཉྙམཉྙསམྦནྡྷཱནཾ པཉྩདས ཡུགལཱ༹དཱིནི པཉྩདས ཡུགལཱ༹དིསཱདྷཀཱནི ཧོནྟི. སེཡྻཐིདཾ? དཱནསཱིལཡུགལེ༹ན པརཧིཏཱཧིཏཱནཾ ཀརཎཱཀརཎཡུགལ༹སིདྡྷི, དཱནཁནྟིཡུགལེ༹ན ཨལོབྷཱདོསཡུགལ༹སིདྡྷི, དཱནཝཱིརིཡཡུགལེ༹ན ཙཱགསུཏཡུགལ༹སིདྡྷི, དཱནཛྷཱནཡུགལེ༹ན ཀཱམདོསཔྤཧཱནཡུགལ༹སིདྡྷི, དཱནཔཉྙཱཡུགལེ༹ན ཨརིཡཡཱནདྷུརཡུགལ༹སིདྡྷི, སཱིལཁནྟིདྭཡེན པཡོགཱསཡསུདྡྷདྭཡསིདྡྷི, སཱིལཝཱིརིཡདྭཡེན བྷཱཝནཱདྭཡསིདྡྷི, སཱིལཛྷཱནདྭཡེན དུསྶཱིལྱཔརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནདྭཡསིདྡྷི, སཱིལཔཉྙཱདྭཡེན དཱནདྭཡསིདྡྷི, ཁནྟིཝཱིརིཡདྭཡེན ཁམཱཏེཛདྭཡསིདྡྷི, ཁནྟིཛྷཱནདུཀེན ཝིརོདྷཱནུརོདྷཔྤཧཱནདུཀསིདྡྷི, ཁནྟིཔཉྙཱདུཀེན སུཉྙཏཱཁནྟིཔཊིཝེདྷདུཀསིདྡྷི, ཝཱིརིཡཛྷཱནདུཀེན པགྒཧཱཝིཀྑེཔདུཀསིདྡྷི, ཝཱིརིཡཔཉྙཱདུཀེན སརཎདུཀསིདྡྷི, ཛྷཱནཔཉྙཱདུཀེན ཡཱནདུཀསིདྡྷི. དཱནསཱིལཁནྟིཏིཀེན ལོབྷདོསམོཧཔྤཧཱནཏིཀསིདྡྷི, དཱནསཱིལཝཱིརིཡཏིཀེན བྷོགཛཱིཝིཏཀཱཡསཱརཱདཱནཏིཀསིདྡྷི, དཱནསཱིལཛྷཱནཏིཀེན པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུཏིཀསིདྡྷི, དཱནསཱིལཔཉྙཱཏིཀེན ཨཱམིསཱབྷཡདྷམྨདཱནཏིཀསིདྡྷཱིཏི ཨེཝཾ ཨིཏརེཧིཔི ཏིཀེཧི, ཙཏུཀྐཱདཱིཧི ཙ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཏིཀཱནི, ཙཏུཀྐཱདཱིནི ཙ ཡོཛེཏབྦཱནི.
ཨེཝཾ ཚབྦིདྷཱནམྤི པན ཨིམཱསཾ པཱརམཱིནཾ ཙཏཱུཧི ཨདྷིཊྛཱནེཧི སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ. སབྦཔཱརམཱིནཾ སམཱུཧསངྒཧཏོ ཧི ཙཏྟཱརི ཨདྷིཊྛཱནཱནི. སེཡྻཐིདཾ? སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནནྟི. ཏཏྠ ཨདྷིཏིཊྛཏི ཨེཏེན, ཨེཏྠ ཝཱ ཨདྷིཏིཊྛཏི, ཨདྷིཊྛཱནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི ཨདྷིཊྛཱནཾ, སཙྩཉྩ ཏཾ ཨདྷིཊྛཱནཉྩ, སཙྩསྶ ཝཱ ཨདྷིཊྛཱནཾ, སཙྩཾ ¶ ཝཱ ཨདྷིཊྛཱནམེཏསྶཱཏི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ. ཨེཝཾ སེསེསུཔི. ཏཏྠ ཨཝིསེསཏོ ཏཱཝ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརསྶ ཨནུཀམྤིཏསབྦསཏྟསྶ མཧཱསཏྟསྶ པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ སབྦཔཱརམཱིཔརིགྒཧཏོ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏེསཾ པཊིཔཀྑཔརིཙྩཱགཏོ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, སབྦཔཱརམིཏཱགུཎེཧི ཨུཔསམནཏོ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ. ཏེཧི ཨེཝ པརཧིཏེསུ ཨུཔཱཡཀོསལླཏོ པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ.
ཝིསེསཏོ པན ‘‘ཡཱཙཀཱནཾ ཛནཱནཾ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ དསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཛཱནནཏོ, པཊིཉྙཾ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ དཱནཏོ, དཱནཾ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ ཨནུམོདནཏོ ¶ , མཙྪརིཡཱདིཔཊིཔཀྑཔརིཙྩཱགཏོ, དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀདཱནདེཡྻདྷམྨཀྑཡེསུ ལོབྷདོསམོཧབྷཡཝཱུཔསམནཏོ, ཡཐཱརཧཾ ཡཐཱཀཱལཾ ཡཐཱཝིདྷཱནཉྩ དཱནཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཀུསལདྷམྨཱནཾ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཾ དཱནཾ. ཏཐཱ སཾཝརསམཱདཱནསྶ ཨཝཱིཏིཀྐམནཏོ, དུསྶཱིལྱཔརིཙྩཱགཏོ, དུཙྩརིཏཝཱུཔསམནཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཾ སཱིལཾ. ཡཐཱཔཊིཉྙཾ ཁམནཏོ, ཀཏཱཔརཱདྷཝིཀཔྤཔརིཙྩཱགཏོ, ཀོདྷཔརིཡུཊྛཱནཝཱུཔསམནཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཱཁནྟི. པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ པརཧིཏཀརཎཏོ, ཝིསཡཔརིཙྩཱགཏོ, ཨཀུསལཝཱུཔསམནཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཾ ཝཱིརིཡཾ. པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ ལོཀཧིཏཱནུཙིནྟནཏོ, ནཱིཝརཎཔརིཙྩཱགཏོ, ཙིཏྟཝཱུཔསམནཏོ, པཉྙུཏྟརཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཾ ཛྷཱནཾ. ཡཐཱཔཊིཉྙཾ པརཧིཏཱུཔཱཡཀོསལླཏོ, ཨནུཔཱཡཀིརིཡཔརིཙྩཱགཏོ, མོཧཛཔརིལཱ༹ཧཝཱུཔསམནཏོ, སབྦཉྙུཏཱཔཊིལཱབྷཏོ ཙ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔདཊྛཱནཱ པཉྙཱ.
ཏཏྠ ཉེཡྻཔཊིཉྙཱནུཝིདྷཱནེཧི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, ཝཏྠུཀཱམཀིལེསཀཱམཔརིཙྩཱགེཧི ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, དོསདུཀྑཝཱུཔསམེཧི ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ, ཨནུབོདྷཔཊིཝེདྷེཧི པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ. ཏིཝིདྷསཙྩཔརིགྒཧིཏཾ དོསཏྟཡཝིརོདྷི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏིཝིདྷཙཱགཔརིགྒཧིཏཾ དོསཏྟཡཝིརོདྷི ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏིཝིདྷཝཱུཔསམཔརིགྒཧིཏཾ དོསཏྟཡཝིརོདྷི ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ, ཏིཝིདྷཉཱཎཔརིགྒཧིཏཾ དོསཏྟཡཝིརོདྷི པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ. སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཱནི ཙཱགཱུཔསམཔཉྙཱདྷིཊྛཱནཱནི ཨཝིསཾཝཱདནཏོ, པཊིཉྙཱནུཝིདྷཱནཏོ ཙ. ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཱནི སཙྩཱུཔསམཔཉྙཱདྷིཊྛཱནཱནི པཊིཔཀྑཔརིཙྩཱགཏོ, སབྦཔརིཙྩཱགཕལཏྟཱ ཙ. ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཱནི སཙྩཙཱགཔཉྙཱདྷིཊྛཱནཱནི ཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཱུཔསམནཏོ, ཀམྨཔརིལཱ༹ཧཱུཔསམནཏོ ཙ. པཉྙཱདྷིཊྛཱནཔརིགྒཧིཏཱནི སཙྩཙཱགཱུཔསམཱདྷིཊྛཱནཱནི ཉཱཎཔུབྦངྒམཏོ, ཉཱཎཱནུཔརིཝཏྟནཏོ ཙཱཏི ཨེཝཾ སབྦཱཔི པཱརམིཡོ སཙྩཔྤབྷཱཝིཏཱ ཙཱགཔརིབྱཉྫིཏཱ ཨུཔསམོཔབྲཱུཧིཏཱ པཉྙཱཔརིསུདྡྷཱ. སཙྩཉྷི ཨེཏཱསཾ ཛནཀཧེཏུ, ཙཱགོ པཊིགྒཱཧཀཧེཏུ, ཨུཔསམོ པརིབུདྡྷིཧེཏུ པཉྙཱ པཱརིསུདྡྷིཧེཏུ. ཏཐཱ ཨཱདིམྷི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ སཙྩཔཊིཉྙཏྟཱ, མཛ྄ཛྷེ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ ཀཏཔཎིདྷཱནསྶ ¶ པརཧིཏཱཡ ཨཏྟཔརིཙྩཱགཏོ, ཨནྟེ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ སབྦཱུཔསམཔརིཡོསཱནཏྟཱ. ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནེསུ པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ ཏསྨིཾ སཏི སམྦྷཝཏོ, ཨསཏི ཨསམྦྷཝཏོ, ཡཐཱཔཊིཉྙཉྩ སམྦྷཝཏོ.
ཏཏྠ ¶ མཧཱཔུརིསཱ སཏཏཾ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཀརེཧི གརུཔིཡབྷཱཝཀརེཧི སཙྩཙཱགཱདྷིཊྛཱནེཧི གིཧིབྷཱུཏཱ ཨཱམིསདཱནེན པརེ ཨནུགྒཎྷནྟི. ཏཐཱ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཀརེཧི, གརུཔིཡབྷཱཝཀརེཧི, ཨུཔསམཔཉྙཱདྷིཊྛཱནེཧི ཙ པབྦཛིཏབྷཱུཏཱ དྷམྨདཱནེན པརེ ཨནུགྒཎྷནྟི.
ཏཏྠ ཨནྟིམབྷཝེ བོདྷིསཏྟསྶ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ. པརིཔུཎྞཙཏུརདྷིཊྛཱནསྶ ཧི ཙརིམཀབྷཝཱུཔཔཏྟཱིཏི ཨེཀེ. ཏཏྲཱཔི ཧི གབྦྷཱཝཀྐནྟིཨབྷིནིཀྑམནེསུ པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སཏོ སམྤཛཱནོ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔཱརིཔཱུརིཡཱ སམྤཏིཛཱཏོ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁོ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན གནྟྭཱ སབྦཱ དིསཱ ཨོལོཀེཏྭཱ སཙྩཱནུཔརིཝཏྟིནཱ ཝཙསཱ ‘‘ཨགྒོཧམསྨི ལོཀསྶ, ཛེཊྛོཧམསྨི ལོཀསྶ, སེཊྛོཧམསྨི ལོཀསྶཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༣༡; མ. ནི. ༣.༢༠༧) ཏིཀྑཏྟུཾ སཱིཧནཱདཾ ནདི, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཛིཎྞཱཏུརམཏཔབྦཛིཏདསྶཱཝིནོ ཙཏུདྷམྨཔྤདེསཀོཝིདསྶ ཡོབྦནཱརོགྱཛཱིཝིཏསམྤཏྟིམདཱནཾ ཨུཔསམོ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན མཧཏོ ཉཱཏིཔརིཝཊྚསྶ, ཧཏྠགཏསྶ ཙ ཙཀྐཝཏྟིརཛྫསྶ ཨནཔེཀྑཔརིཙྩཱགོཏི.
དུཏིཡེ ཋཱནེ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཾ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎནྟི ཀེཙི. ཏཏྠ ཧི ཡཐཱཔཊིཉྙཾ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཨབྷིསམཡོ. ཏཏོ ཧི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ. ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སབྦཀིལེསུཔཀྐིལེསཔརིཙྩཱགོ. ཏཏོ ཧི ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ. ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན པརམཱུཔསམསམྤཏྟི. ཏཏོ ཧི ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ. པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷོ. ཏཏོ ཧི པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞནྟི, ཏཾ ཨསིདྡྷཾ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཱཔི པརམཏྠབྷཱཝཏོ.
ཏཏིཡེ ཋཱནེ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནེ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞནྟི ཨཉྙེ. ཏཏྠ ཧི སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ དྭཱདསཧི ཨཱཀཱརེཧི ཨརིཡསཙྩདེསནཱཡ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སདྡྷམྨམཧཱཡཱགཀརཎེན ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཡཾ ཨུཔསནྟསྶ པརེསཾ ཨུཔསམནེན ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ¶ ཝིནེཡྻཱནཾ ཨཱསཡཱདིཔརིཛཱནནེན པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞནྟི, ཏདཔི ཨསིདྡྷཾ ཨཔརིཡོསིཏཏྟཱ བུདྡྷཀིཙྩསྶ.
ཙཏུཏྠེ ¶ ཋཱནེ པརིནིབྦཱནེ ཙཏུརདྷིཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞནྟི ཨཔརེ. ཏཏྲ ཧི པརིནིབྦུཏཏྟཱ པརམཏྠསཙྩསམྤཏྟིཡཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ, སབྦཱུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒེན ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ, སབྦསངྑཱརཱུཔསམེན ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ, པཉྙཱཔཡོཛནཔརིནིབྦཱནེན པཉྙཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎནྟི.
ཏཏྲ མཧཱཔུརིསསྶ ཝིསེསེན མེཏྟཱཁེཏྟེ ཨབྷིཛཱཏིཡཾ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎམབྷིབྱཏྟཾ, ཝིསེསེན ཀརུཎཱཁེཏྟེ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཾ པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ པཉྙཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎམབྷིབྱཏྟཾ, ཝིསེསེན མུདིཏཱཁེཏྟེ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནེ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎམབྷིབྱཏྟཾ, ཝིསེསེན ཨུཔེཀྑཱཁེཏྟེ པརིནིབྦཱནེ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎམབྷིབྱཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཏཏྲཱཔི སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཾཝཱསེན སཱིལཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཾཝོཧཱརེན སོཙེཡྻཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ཨཱཔདཱསུ ཐཱམོ ཝེདིཏབྦོ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ སཱཀཙྪཱཡ པཉྙཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཝཾ སཱིལཱཛཱིཝཙིཏྟདིཊྛིཝིསུདྡྷིཡོ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན དོསཱགཏིཾ ན གཙྪཏི ཨཝིསཾཝཱདནཏོ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཚནྡཱགཏིཾ ན གཙྪཏི ཨནབྷིསངྒཏོ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན བྷཡཱགཏིཾ ན གཙྪཏི ཨནུཔརོདྷཏོ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན མོཧཱགཏིཾ ན གཙྪཏི ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷཏོ.
ཏཐཱ པཋམེན ཨདུཊྛོ ཨདྷིཝཱསེཏི, དུཏིཡེན ཨལུདྡྷོ པཊིསེཝཏི, ཏཏིཡེན ཨབྷཱིཏོ པརིཝཛྫེཏི, ཙཏུཏྠེན ཨསཾམཱུལ༹ྷོ ཝིནོདེཏི. པཋམེན ནེཀྑམྨསུཁུཔྤཏྟི, ཨིཏརེཧི པཝིཝེཀཨུཔསམསམྦོདྷིསུཁུཔྤཏྟིཡོ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཝིཝེཀཛཔཱིཏིསུཁསམཱདྷིཛཔཱིཏིསུཁཨཔཱིཏིཛཀཱཡསུཁ སཏིཔཱརིསུདྡྷིཛཨུཔེཀྑཱསུཁུཔྤཏྟིཡོ ཨེཏེཧི ཙཏཱུཧི ཡཐཱཀྐམཾ ཧོནྟཱིཏི. ཨེཝམནེཀགུཎཱནུབནྡྷེཧི ཙཏཱུཧི ཨདྷིཊྛཱནེཧི སབྦཔཱརམིསམཱུཧསངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ. ཡཐཱ ཙ ཙཏཱུཧི ཨདྷིཊྛཱནེཧི སབྦཔཱརམིསངྒཧོ, ཨེཝཾ ཀརུཎཱཔཉྙཱཧིཔཱིཏི དཊྛབྦཾ. སབྦོཔི ཧི བོདྷིསམྦྷཱརོ ཀརུཎཱཔཉྙཱཧི སངྒཧིཏོ. ཀརུཎཱཔཉྙཱཔརིགྒཧིཏཱ ཧི དཱནཱདིགུཎཱ མཧཱབོདྷིསམྦྷཱརཱ བྷཝནྟི བུདྡྷཏྟསིདྡྷིཔརིཡོསཱནཱཏི. ཨེཝམེཏཱསཾ སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ.
སབྦཱསཾ པན ཏཱསམྤི, ཨུཔཱཡོཏི སམྤཱདནེ;
ཨཝེཀལླཱདཡོ ཨཏྟ-ནིཡྻཱཏནཱདཡོ མཏཱ.
སཀལསྶཱཔི ཧི པུཉྙཱདིསམྦྷཱརསྶ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨུདྡིསྶ ཨནཝསེསསམྦྷརཎཾ ཨཝེཀལླཀཱརིཏཱཡོགེན, ཏཏྠ ཙ སཀྐཙྩཀཱརིཏཱ ཨཱདརབཧུམཱནཡོགེན, སཱཏཙྩཀཱརིཏཱ ནིརནྟརཔཡོགེན, ཙིརཀཱལཱདིཡོགོ ཙ ཨནྟརཱ ཨཝོསཱནཱཔཛྫནེནཱཏི. ཏཾ པནསྶ ཀཱལཔརིམཱཎཾ པརཏོ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ཨིཏི ཙཏུརངྒཡོགོ ཨེཏཱསཾ པཱརམཱིནཾ སམྤཱདནཱུཔཱཡོ.
ཏཐཱ མཧཱསཏྟེན བོདྷཱཡ པཊིཔཛྫནྟེན སམྨཱསམྦོདྷཱཡ བུདྡྷཱནཾ པུརེཏརམེཝ ཨཏྟཱ ནིཡྻཱཏེཏབྦོ ‘‘ཨིམཱཧཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ བུདྡྷཱནཾ ནིཡྻཱཏེམཱི’’ཏི. ཏཾ ཏཾ པརིགྒཧཝཏྠུཉྩ པཊིལཱབྷཏོ པུརེཏརམེཝ དཱནམུཁེ ནིསྶཛྫིཏབྦཾ ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི མཡ྄ཧཾ ཨུཔྤཛྫནཀཾ ཛཱིཝིཏཔརིཀྑཱརཛཱཏཾ, ཏཾ སབྦཾ སཏི ཡཱཙཀེ དསྶཱམི, ཏེསཾ པན དིནྣཱཝསེསཾ ཨེཝ མཡཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦ’’ནྟི.
ཨེཝཉྷིསྶ སམྨདེཝ པརིཙྩཱགཱཡ ཀཏེ ཙིཏྟཱབྷིསངྑཱརེ ཡཾ ཨུཔྤཛྫཏི པརིགྒཧཝཏྠུ ཨཝིཉྙཱཎཀཾ, སཝིཉྙཱཎཀཾ ཝཱ, ཏཏྠ ཡེ ཨིམེ པུབྦེ དཱནེ ཨཀཏཔརིཙཡོ, པརིགྒཧཝཏྠུསྶ པརིཏྟབྷཱཝོ, ཨུལཱ༹རམནུཉྙཏཱ, པརིཀྑཡཙིནྟཱཏི ཙཏྟཱརོ དཱནཝིནིབནྡྷཱ. ཏེསུ ཡདཱ མཧཱབོདྷིསཏྟསྶ སཾཝིཛྫམཱནེསུ དེཡྻདྷམྨེསུ, པཙྩུཔཊྛིཏེ ཙ ཡཱཙཀཛནེ དཱནེ ཙིཏྟཾ ན པཀྑནྡཏི ན ཀམཏི, ཏེན ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ ‘‘ཨདྡྷཱཧཾ དཱནེ པུབྦེ ཨཀཏཔརིཙཡོ, ཏེན མེ ཨེཏརཧི དཱཏུཀམྱཏཱ ཙིཏྟེ ན སཎྛཱཏཱི’’ཏི. སོ ‘‘ཨེཝཾ མེ ཨིཏོ པརཾ དཱནཱབྷིརཏཾ ཙིཏྟཾ བྷཝིསྶཏི, ཧནྡཱཧཾ ཨིཏོ པཊྛཱཡ དཱནཾ དསྶཱམི, ནནུ མཡཱ པཊིཀཙྩེཝ པརིགྒཧཝཏྠུཾ ཡཱཙཀཱནཾ པརིཙྩཏྟ’’ནྟི དཱནཾ དེཏི མུཏྟཙཱགོ པཡཏཔཱཎི ཝོསྶགྒརཏོ ཡཱཙཡོགོ དཱནསཾཝིབྷཱགརཏོ. ཨེཝཾ མཧཱསཏྟསྶ པཋམོ དཱནཝིནིབནྡྷོ ཧཏོ ཧོཏི ཝིཧཏོ སམུཙྪིནྣོ.
ཏཐཱ མཧཱསཏྟོ དེཡྻདྷམྨསྶ པརིཏྟབྷཱཝེ སཏི པཙྩཡཝེཀལླེ ཨིཏི པཊིསཉྩིཀྑཏི ‘‘ཨཧཾ ཁོ པུབྦེ ཨདཱནསཱིལཏཱཡ ཨེཏརཧི ཨེཝཾ པཙྩཡཝེཀལློ ཛཱཏོ, ཏསྨཱ ཨིདཱནི མཡཱ པརིཏྟེན ཝཱ ཧཱིནེན ཝཱ ཡཐཱལདྡྷེན ¶ དེཡྻདྷམྨེན ཨཏྟཱནཾ པཱིལེ༹ཏྭཱཔི དཱནམེཝ དཱཏབྦཾ, ཡེནཱཧཾ ཨཱཡཏིམྤི དཱནཔཱརམིཾ མཏྠཀཾ པཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི སོ ཨིཏརཱིཏརེན དཱནཾ དེཏི མུཏྟཙཱགོ པཡཏཔཱཎི ¶ ཝོསྶགྒརཏོ ཡཱཙཡོགོ དཱནསཾཝིབྷཱགརཏོ. ཨེཝཾ མཧཱསཏྟསྶ དུཏིཡོ དཱནཝིནིབནྡྷོ ཧཏོ ཧོཏི ཝིཧཏོ སམུཙྪིནྣོ.
ཏཐཱ མཧཱསཏྟོ དེཡྻདྷམྨསྶ ཨུལཱ༹རམནུཉྙཏཱཡ ཨདཱཏུཀམྱཏཱཙིཏྟེ ཨུཔྤཛྫམཱནེ ཨིཏི པཊིསཉྩིཀྑཏི ‘‘ནནུ ཏཡཱ སཔྤུརིས ཨུལཱ༹རཏམཱ སབྦསེཊྛཱ སམྨཱསམྦོདྷི ཨབྷིཔཏྠིཏཱ, ཏསྨཱ ཏདཏྠཾ ཏཡཱ ཨུལཱ༹རམནུཉྙེ ཨེཝ དེཡྻདྷམྨེ དཱཏུཾ ཡུཏྟརཱུཔ’’ནྟི. སོ ཨུལཱ༹རཾ, མནུཉྙཉྩ དཱནཾ དེཏི མུཏྟཙཱགོ པཡཏཔཱཎི ཝོསྶགྒརཏོ ཡཱཙཡོགོ དཱནསཾཝིབྷཱགརཏོ. ཨེཝཾ མཧཱཔུརིསསྶ ཏཏིཡོ དཱནཝིནིབནྡྷོ ཧཏོ ཧོཏི ཝིཧཏོ སམུཙྪིནྣོ.
ཏཐཱ མཧཱསཏྟོ དཱནཾ དེནྟོ ཡདཱ དེཡྻདྷམྨསྶ པརིཀྑཡཾ པསྶཏི, སོ ཨིཏི པཊིསཉྩིཀྑཏི ‘‘ཨཡཾ ཁོ བྷོགཱནཾ སབྷཱཝོ, ཡདིདཾ ཁཡདྷམྨཏཱ ཝཡདྷམྨཏཱ, ཨཔིཙ མེ པུབྦེ ཏཱདིསསྶ དཱནསྶ ཨཀཏཏྟཱ ཨེཝཾ བྷོགཱནཾ པརིཀྑཡོ དིསྶཏི, ཧནྡཱཧཾ ཡཐཱལདྡྷེན དེཡྻདྷམྨེན པརིཏྟེན ཝཱ, ཝིཔུལེན ཝཱ དཱནམེཝ དདེཡྻཾ, ཡེནཱཧཾ ཨཱཡཏིཾ དཱནཔཱརམིཡཱ མཏྠཀཾ པཱཔུཎིསྶཱམཱི’ཏི. སོ ཡཐཱལདྡྷེན དཱནཾ དེཏི མུཏྟཙཱགོ པཡཏཔཱཎི ཝོསྶགྒརཏོ ཡཱཙཡོགོ དཱནསཾཝིབྷཱགརཏོ. ཨེཝཾ མཧཱསཏྟསྶ ཙཏུཏྠོ དཱནཝིནིབནྡྷོ ཧཏོ ཧོཏི ཝིཧཏོ སམུཙྪིནྣོ. ཨེཝཾ ཡེ ཡེ དཱནཔཱརམིཡཱ ཝིནིབནྡྷབྷཱུཏཱ ཨནཏྠཱ, ཏེསཾ ཏེསཾ ཡཐཱརཧཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཊིཝིནོདནཾ ཨུཔཱཡོ. ཡཐཱ ཙ དཱནཔཱརམིཡཱ, ཨེཝཾ སཱིལཔཱརམིཨཱདཱིསུཔི དཊྛབྦཾ.
ཨཔིཙ ཡཾ མཧཱསཏྟསྶ བུདྡྷཱནཾ ཨཏྟསནྣིཡྻཱཏནཾ, ཏཾ སམྨདེཝ སབྦཔཱརམཱིནཾ སམྤཱདནཱུཔཱཡོ, བུདྡྷཱནཉྩ ཨཏྟཱནཾ ནིཡྻཱཏེཏྭཱ ཋིཏོ མཧཱཔུརིསོ ཏཏྠ ཏཏྠ བོདྷིསམྦྷཱརཔཱརིཔཱུརིཡཱ གྷཊེནྟོ ཝཱཡམནྟོ སརཱིརསྶ, སུཁཱུཔཀརཎཱནཉྩ ཨུཔཙྪེདཀེསུ དུསྶཧེསུཔི ཀིཙྩེསུ (ཀིཙྪེསུ ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ) དུརབྷིསམྦྷཝེསུཔི སཏྟསངྑཱརསམུཔནཱིཏེསུ ཨནཏྠེསུ ཏིབྦེསུ པཱཎཧརེསུ ‘‘ཨཡཾ མཡཱ ཨཏྟབྷཱཝོ བུདྡྷཱནཾ པརིཙྩཏྟོ, ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཧོཏཱུ’’ཏི ¶ ཏནྣིམིཏྟཾ ན ཀམྤཏི ན ཝེདྷཏི ཨཱིསཀམྤི ཨཉྙཐཏྟཾ ན གཙྪཏི, ཀུསལཱརམྦྷེ ཨཉྙདཏྠུ ཨཙལཱདྷིཊྛཱནོ ཙ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨཏྟསནྣིཡྻཱཏནམྤི ཨེཏཱསཾ སམྤཱདནཱུཔཱཡོ.
ཨཔིཙ སམཱསཏོ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརསྶ ཨཏྟནི སིནེཧསྶ པརིཡཱདཱནཾ, (པརིསོསནཾ ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ) པརེསུ ཙ སིནེཧསྶ པརིཝཌྜྷནཾ ཨེཏཱསཾ སམྤཱདནཱུཔཱཡོ. སམྨཱསམྦོདྷིསམདྷིགམཱཡ ཧི ཀཏམཧཱཔཎིདྷཱནསྶ མཧཱསཏྟསྶ ཡཱཐཱཝཏོ པརིཛཱནནེན སབྦེསུ དྷམྨེསུ ¶ ཨནུཔལིཏྟསྶ ཨཏྟནི སིནེཧོ པརིཀྑཡཾ པརིཡཱདཱནཾ གཙྪཏི, མཧཱཀརུཎཱསམཱཡོགཝསེན (སམཱསེཝནེན ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ) པན པིཡཔུཏྟེ ཝིཡ སབྦསཏྟེ སམྤསྶམཱནསྶ ཏེསུ མེཏྟཱཀརུཎཱསིནེཧོ པརིཝཌྜྷཏི, ཏཏོ ཙ ཏཾ ཏདཱཝཏྠཱནུརཱུཔཾ ཨཏྟཔརསནྟཱནེསུ ལོབྷདོསམོཧཝིགམེན ཝིདཱུརཱིཀཏམཙྪརིཡཱདིབོདྷིསམྦྷཱརཔཊིཔཀྑོ མཧཱཔུརིསོ དཱནཔིཡཝཙནཨཏྠཙརིཡཱ སམཱནཏྟཏཱསངྑཱཏེཧི ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི (དཱི. ནི. ༣.༣༡༣; ཨ. ནི. ༤.༣༢) ཙཏུརདྷིཊྛཱནཱནུགཏེཧི ཨཙྩནྟཾ ཛནསྶ སངྒཧཀརཎེན ཨུཔརི ཡཱནཏྟཡེ ཨཝཏཱརཎཾ, པརིཔཱཙནཉྩ ཀརོཏི.
མཧཱསཏྟཱནཉྷི མཧཱཀརུཎཱ, མཧཱཔཉྙཱ ཙ དཱནེན ཨལངྐཏཱ, དཱནཾ པིཡཝཙནེན, པིཡཝཙནཾ ཨཏྠཙརིཡཱཡ, ཨཏྠཙརིཡཱ སམཱནཏྟཏཱཡ ཨལངྐཏཱ, སངྒཧིཏཱ ཙ. ཏེསཉྷི སབྦེཔི སཏྟེ ཨཏྟནཱ ནིབྦིསེསེ ཀཏྭཱ བོདྷིསམྦྷཱརེསུ པཊིཔཛྫནྟཱནཾ སབྦཏྠ སམཱནསུཁདུཀྑཏཱཡ སམཱནཏྟཏཱསིདྡྷི. བུདྡྷབྷཱུཏཱནམྤི ཙ ཏེཧེཝ ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི ཙཏུརདྷིཊྛཱནེན པརིཔཱུརིཏཱབྷིབུདྡྷེཧི ཛནསྶ ཨཙྩནྟིཀསངྒཧཀརཎེན ཨབྷིཝིནཡནཾ སིཛ྄ཛྷཏི. དཱནཉྷི སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནེན པརིཔཱུརིཏཱབྷིབུདྡྷཾ. པིཡཝཙནཾ སཙྩཱདྷིཊྛཱནེན, ཨཏྠཙརིཡཱ པཉྙཱདྷིཊྛཱནེན, སམཱནཏྟཏཱ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནེན པརིཔཱུརིཏཱབྷིབུདྡྷཱ. ཏཐཱགཏཱནཉྷི སབྦསཱཝཀཔཙྩེཀབུདྡྷེཧི སམཱནཏྟཏཱ པརིནིབྦཱནེ. ཏཏྲ ཧི ནེསཾ ཨཝིསེསཏོ ཨེཀཱིབྷཱཝོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནཏྠི ཝིམུཏྟིཡཱ ནཱནཏྟ’’ཏི. ཧོནྟི ཙེཏྠ –
‘‘སཙྩོ ཙཱགཱི ཨུཔསནྟོ, པཉྙཝཱ ཨནུཀམྤཀོ;
སམྦྷཏསབྦསམྦྷཱརོ, ཀཾ ནཱམཏྠཾ ན སཱདྷཡེ.
མཧཱཀཱརུཎིཀོ ¶ སཏྠཱ, ཧིཏེསཱི ཙ ཨུཔེཀྑཀོ;
ནིརཔེཀྑོ ཙ སབྦཏྠ, ཨཧོ ཨཙྪརིཡོ ཛིནོ.
ཝིརཏྟོ སབྦདྷམྨེསུ, སཏྟེསུ ཙ ཨུཔེཀྑཀོ;
སདཱ སཏྟཧིཏེ ཡུཏྟོ, ཨཧོ ཨཙྪརིཡོ ཛིནོ.
སབྦདཱ སབྦསཏྟཱནཾ, ཧིཏཱཡ ཙ སུཁཱཡ ཙ;
ཨུཡྻུཏྟོ ཨཀིལཱསཱུ ཙ, ཨཧོ ཨཙྪརིཡོ ཛིནོ’’ཏི. (ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ);
ཀིཏྟཀེན ¶ ཀཱལེན སམྤཱདནནྟི –
པཉྙཱདྷིཀཱདིབྷེདེན, ཨུགྒྷཱཊིཏཉྙུཨཱདིནཱ;
ཏིཎྞམྤི བོདྷིསཏྟཱནཾ, ཝསཱ ཀཱལོ ཏིདྷཱ མཏོ.
ཧེཊྛིམེན ཧི ཏཱཝ པརིཙྪེདེན ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི, མཧཱཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཉྩ, མཛ྄ཛྷིམེན ཨཊྛ ཨསངྑྱེཡྻཱནི, མཧཱཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཉྩ, ཨུཔརིམེན པན སོལ༹ས ཨསངྑྱེཡྻཱནི, མཧཱཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཉྩ. ཨེཏེ ཙ བྷེདཱ ཡཐཱཀྐམཾ པཉྙཱདྷིཀསདྡྷཱདྷིཀཝཱིརིཡཱདྷིཀཝསེན ཝེདིཏབྦཱ. པཉྙཱདྷིཀཱནཉྷི སདྡྷཱ མནྡཱ ཧོཏི, པཉྙཱ ཏིཀྑཱ. སདྡྷཱདྷིཀཱནཾ པཉྙཱ མཛ྄ཛྷིམཱ ཧོཏི. ཝཱིརིཡཱདྷིཀཱནཾ པཉྙཱ མནྡཱ. པཉྙཱནུབྷཱཝེན ཙ སམྨཱསམྦོདྷི ཨབྷིགནྟབྦཱཏི (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤ ཨཏྠཏོ སམཱནཾ) ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ.
ཨཔརེ པན ‘‘ཝཱིརིཡསྶ ཏིཀྑམཛ྄ཛྷིམམུདུབྷཱཝེན བོདྷིསཏྟཱནཾ ཨཡཾ ཀཱལཝིབྷཱགོ’’ཏི ཝདནྟི, ཨཝིསེསེན པན ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཏིཀྑམཛ྄ཛྷིམམུདུབྷཱཝེན ཡཐཱཝུཏྟཀཱལབྷེདེན བོདྷིསམྦྷཱརཱ ཏེསཾ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟཱིཏི ཏཡོཔེཏེ ཀཱལབྷེདཱ ཡུཏྟཱཏིཔི ཝདནྟི. ཨེཝཾ ཏིཝིདྷཱ ཧི བོདྷིསཏྟཱ ཨབྷིནཱིཧཱརཀྑཎེ བྷཝནྟི ཨེཀོ ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུ, ཨེཀོ ཝིཔཉྩིཏཉྙཱུ, ཨེཀོ ནེཡྻོཏི. ཏེསུ ཡོ ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུ, སོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སམྨུཁཱ ཙཏུཔྤདགཱཐཾ སུཎནྟོ གཱཐཱཡ ཏཏིཡཔདེ ཨཔརིཡོསིཏེ ཨེཝ ཚཧི ཨབྷིཉྙཱཧི སཧ པཊིསམྦྷིདཱཧི ཨརཧཏྟཾ ཨདྷིགནྟུཾ སམཏྠུཔནིསྶཡོ ཧོཏི, སཙེ སཱཝཀབོདྷིཡཾ ཨདྷིམུཏྟོ སིཡཱ.
དུཏིཡོ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ ཙཏུཔྤདགཱཐཾ སུཎནྟོ ཨཔརིཡོསིཏེ ཨེཝ གཱཐཱཡ ཙཏུཏྠཔདེ ཚཧི ཨབྷིཉྙཱཧི ཨརཧཏྟཾ ཨདྷིགནྟུཾ སམཏྠུཔནིསྶཡོ ཧོཏི, ཡདི སཱཝཀབོདྷིཡཾ ཨདྷིམུཏྟོ སིཡཱ.
ཨིཏརོ ¶ པན བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ ཙཏུཔྤདགཱཐཾ སུཏྭཱ པརིཡོསིཏཱཡ གཱཐཱཡ ཚཧི ཨབྷིཉྙཱཧི ཨརཧཏྟཾ ཨདྷིགནྟུཾ སམཏྠུཔནིསྶཡོ ཧོཏི.
ཏཡོཔེཏེ ཝིནཱ ཀཱལབྷེདེན ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརཱ, བུདྡྷཱནཾ སནྟིཀེ ལདྡྷབྱཱཀརཎཱ ཙ ཨནུཀྐམེན ¶ པཱརམིཡོ པཱུརེནྟཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཡཐཱཝུཏྟབྷེདེན ཀཱལེན སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎནྟི. ཏེསུ ཏེསུ པན ཀཱལབྷེདེསུ ཨཔརིཔུཎྞེསུ ཏེ ཏེ མཧཱསཏྟཱ དིཝསེ དིཝསེ ཝེསྶནྟརདཱནསདིསཾ མཧཱདཱནཾ དེནྟཱཔི ཏདནུརཱུཔེ སཱིལཱདིསབྦཔཱརམིདྷམྨེ ཨཱཙིནནྟཱཔི པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ པརིཙྩཛནྟཱཔི ཉཱཏཏྠཙརིཡཾ ལོཀཏྠཙརིཡཾ བུདྡྷཏྠཙརིཡཾ པརམཀོཊིཾ པཱཔེནྟཱཔི ཨནྟརཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ བྷཝིསྶནྟཱིཏི ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏི. ཀསྨཱ? ཉཱཎསྶ ཨཔརིཔཙྩནཏོ, བུདྡྷཀཱརཀདྷམྨཱནཉྩ ཨཔརིནིཊྛཱནཏོ. པརིཙྪིནྣཀཱལནིཔྥཱདིཏཾ ཝིཡ ཧི སསྶཾ ཡཐཱཝུཏྟཀཱལཔརིཙྪེདེན པརིནིཔྥཱདིཏཱ སམྨཱསམྦོདྷི ཏདནྟརཱ པན སབྦུསྶཱཧེན ཝཱཡམནྟེནཱཔི ན སཀྐཱ ཨདྷིགནྟུནྟི པཱརམིཔཱརིཔཱུརི ཡཐཱཝུཏྟཀཱལཝིསེསེན སམྤཛྫཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཀོ ཨཱནིསཾསོཏི –
ཡེ ཏེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརཱནཾ བོདྷིསཏྟཱནཾ –
‘‘ཨེཝཾ སབྦངྒསམྤནྣཱ, བོདྷིཡཱ ནིཡཏཱ ནརཱ;
སཾསརཾ དཱིགྷམདྡྷཱནཾ, ཀཔྤཀོཊིསཏེཧིཔི.
ཨཝཱིཙིམྷི ནུཔྤཛྫནྟི, ཏཐཱ ལོཀནྟརེསུ ཙ;
ནིཛ྄ཛྷཱམཏཎྷཱ ཁུཔྤིཔཱསཱ, ན ཧོནྟི ཀཱལཀཉྩིཀཱ. (ཀཱལཀཉྩིཀཱ ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ);
ན ཧོནྟི ཁུདྡཀཱ པཱཎཱ, ཨུཔཔཛྫནྟཱཔི དུགྒཏིཾ;
ཛཱཡམཱནཱ མནུསྶེསུ, ཛཙྩནྡྷཱ ན བྷཝནྟི ཏེ.
སོཏཝེཀལླཏཱ ནཏྠི, ན བྷཝནྟི མཱུགཔཀྑིཀཱ;
ཨིཏྠིབྷཱཝཾ ན གཙྪནྟི, ཨུབྷཏོབྱཉྫནཔཎྜཀཱ.
ན བྷཝནྟི པརིཡཱཔནྣཱ, བོདྷིཡཱ ནིཡཏཱ ནརཱ;
མུཏྟཱ ཨཱནནྟརིཀེཧི, སབྦཏྠ སུདྡྷགོཙརཱ.
མིཙྪཱདིཊྛིཾ ¶ ¶ ན སེཝནྟི, ཀམྨཀིརིཡདསྶནཱ;
ཝསམཱནཱཔི སགྒེསུ, ཨསཉྙཾ ནུཔཔཛྫརེ.
སུདྡྷཱཝཱསེསུ དེཝེསུ, ཧེཏུ ནཱམ ན ཝིཛྫཏི;
ནེཀྑམྨནིནྣཱ སཔྤུརིསཱ, ཝིསཾཡུཏྟཱ བྷཝཱབྷཝེ;
ཙརནྟི ལོཀཏྠཙརིཡཱཡོ, པཱུརེནྟི སབྦཔཱརམཱི’’ཏི. (ཨཊྛསཱ. ནིདཱནཀཐཱ; ཙརིཡཱ. པཀིཎྞཀཀཐཱ; ཨཔ. ཨཊྛ. ༡.དཱུརེནིདཱནཀཐཱ; ཛཱ. ཨཊྛ. ༡.དཱུརེནིདཱནཀཐཱ; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༢༧.དཱུརེནིདཱནཀཐཱ); –
ཨེཝཾ སཾཝཎྞིཏཱ ཨཱནིསཾསཱ, ཡེ ཙ ‘‘སཏོ སམྤཛཱནོ ཨཱནནྡ བོདྷིསཏྟོ ཏུསིཏཱ ཀཱཡཱ ཙཝིཏྭཱ མཱཏུཀུཙྪིཾ ཨོཀྐམཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༣.༢༠༤) སོལ༹ས ཨཙྪརིཡབྦྷུཏདྷམྨཔྤཀཱརཱ, ཡེ ཙ ‘‘སཱིཏཾ བྱཔགཏཾ ཧོཏི, ཨུཎྷཉྩ ཝཱུཔསམཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ, (ཁུ. ནི. ༤-༣༡༣ པིཊྛེ) ‘‘ཛཱཡམཱནེ ཁོ སཱརིཔུཏྟ, བོདྷིསཏྟེ ཨཡཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུ སངྐམྤཏི སམྤཀམྤཏི སམྤཝེདྷཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ དྭཏྟིཾས པུབྦནིམིཏྟཔྤཀཱརཱ, ཡེ ཝཱ པནཉྙེཔི བོདྷིསཏྟཱནཾ ཨདྷིཔྤཱཡསམིཛ྄ཛྷནཾ, ཀམྨཱདཱིསུ ཙ ཝསིབྷཱཝོཏི ཨེཝམཱདཡོ ཏཏྠ ཏཏྠ ཛཱཏཀབུདྡྷཝཾསཱདཱིསུ དསྶིཏཔྤཀཱརཱ ཨཱནིསཾསཱ, ཏེ སབྦེཔི ཨེཏཱསཾ ཨཱནིསཾསཱ, ཏཐཱ ཡཐཱནིདསྶིཏབྷེདཱ ཨལོབྷཱདོསཱདིགུཎཡུགལཱ༹དཡོ ཙཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཔིཙ ཡསྨཱ བོདྷིསཏྟོ ཨབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ སབྦསཏྟཱནཾ པིཏུསམོ ཧོཏི ཧིཏེསིཏཱཡ, དཀྑིཎེཡྻཀོ གརུ བྷཱཝནཱིཡོ པརམཉྩ པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཧོཏི གུཎཝིསེསཡོགེན, ཡེབྷུཡྻེན ཙ མནུསྶཱནཾ པིཡོ ཧོཏི, ཨམནུསྶཱནཾ པིཡོ ཧོཏི, དེཝཏཱཧི ཨནུཔཱལཱིཡཏི, མེཏྟཱཀརུཎཱཔརིབྷཱཝིཏསནྟཱནཏཱཡ ཝཱལ༹མིགཱདཱིཧི ཙ ཨནབྷིབྷཝནཱིཡོ ཧོཏི, ཡསྨིཾ ཡསྨིཉྩ སཏྟནིཀཱཡེ པཙྩཱཛཱཡཏི, ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨུལཱ༹རེན ཝཎྞེན ཨུལཱ༹རེན ཡསེན ཨུལཱ༹རེན སུཁེན ཨུལཱ༹རེན བལེན ཨུལཱ༹རེན ཨཱདྷིཔཏེཡྻེན ཨཉྙེ སཏྟེ ཨབྷིབྷཝཏི པུཉྙཝིསེསཡོགཏོ.
ཨཔྤཱབཱདྷོ ཧོཏི ཨཔྤཱཏངྐོ, སུཝིསུདྡྷཱ ཙསྶ སདྡྷཱ ཧོཏི སུཝིསདཱ, སུཝིསུདྡྷཾ ཝཱིརིཡཾ, སཏི སམཱདྷི པཉྙཱ སུཝིསདཱ, མནྡཀིལེསོ ཧོཏི མནྡདརཐོ མནྡཔརིལཱ༹ཧོ, ཀིལེསཱནཾ མནྡབྷཱཝེནེཝ སུབྦཙོ ཧོཏི པདཀྑིཎགྒཱཧཱི, ཁམོ ཧོཏི སོརཏོ, སཁིལོ ཧོཏི པཊིསནྡྷཱརཀུསལོ ¶ , ཨཀོདྷནོ ཧོཏི ཨནུཔནཱཧཱི, ཨམཀྑཱི ཧོཏི ཨཔལཱ༹སཱི, ཨནིསྶུཀཱི ཧོཏི ཨམཙྪརཱི, ཨསཋོ ཧོཏི ཨམཱཡཱཝཱི, ཨཐདྡྷོ ཧོཏི ཨནཏིམཱནཱི, ཨསཱརདྡྷོ ཧོཏི ཨཔྤམཏྟོ ¶ , པརཏོ ཨུཔཏཱཔསཧོ ཧོཏི པརེསཾ ཨནུཔཏཱཔཱི, ཡསྨིཉྩ གཱམཁེཏྟེ པཊིཝསཏི, ཏཏྠ སཏྟཱནཾ བྷཡཱདཡོ ཨུཔདྡཝཱ ཡེབྷུཡྻེན ཨནུཔྤནྣཱ ནུཔྤཛྫནྟི, ཨུཔྤནྣཱ ཙ ཝཱུཔསམནྟི, ཡེསུ ཙ ཨཔཱཡེསུ ཨུཔྤཛྫཏི, ན ཏཏྠ པཙུརཛནོ ཝིཡ དུཀྑེན ཨདྷིམཏྟཾ པཱིལཱི༹ཡཏི, བྷིཡྻོསོ མཏྟཱཡ སཾཝེགབྷཡམཱཔཛྫཏི. ཏསྨཱ མཧཱཔུརིསསྶ ཡཐཱརཧཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ བྷཝེ ལབྦྷམཱནཱ ཨེཏེ སཏྟཱནཾ པིཏུསམཏཱདཀྑིཎེཡྻཏཱདཡོ གུཎཝིསེསཱ ཨཱནིསཾསཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཏཐཱ ཨཱཡུསམྤདཱ རཱུཔསམྤདཱ ཀུལསམྤདཱ ཨིསྶརིཡསམྤདཱ ཨཱདེཡྻཝཙནཏཱ མཧཱནུབྷཱཝཏཱཏི ཨེཏེཔི མཧཱཔུརིསསྶ པཱརམཱིནཾ ཨཱནིསཾསཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཏྠ ཨཱཡུསམྤདཱ ནཱམ ཏསྶཾ ཏསྶཾ ཨུཔཔཏྟིཡཾ དཱིགྷཱཡུཀཏཱ ཙིརཊྛིཏིཀཏཱ, ཏཱཡ ཡཐཱརདྡྷཱནི ཀུསལསམཱདཱནཱནི པརིཡོསཱཔེཏི, བཧུཉྩ ཀུསལཾ ཨུཔཙིནོཏི. རཱུཔསམྤདཱ ནཱམ ཨབྷིརཱུཔཏཱ དསྶནཱིཡཏཱ པཱསཱདིཀཏཱ, ཏཱཡ རཱུཔཔྤམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ པསཱདཱཝཧོ ཧོཏི སམྦྷཱཝནཱིཡོ. ཀུལསམྤདཱ ནཱམ ཨུལཱ༹རེསུ ཀུལེསུ ཨབྷིནིབྦཏྟི, ཏཱཡ [ཛཱཏིམདཱདིམདསཏྟཱནམྤི (མདམཏྟཱནམྤི ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. པཀིཎྞཀཀཐཱ)] ཨུཔསངྐམནཱིཡོ ཧོཏི པཡིརུཔཱསནཱིཡོ, ཏེན ཏེ ནིབྦིསེཝནེ ཀརོནྟི. ཨིསྶརིཡསམྤདཱ ནཱམ མཧཱཝིབྷཝཏཱ, མཧེསཀྑཏཱ, མཧཱཔརིཝཱརཏཱ ཙ, ཏཱཧི སངྒཧིཏབྦེ ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི (དཱི. ནི. ༣.༣༡༣; ཨ. ནི. ༡.༢༥༦) སངྒཧིཏུཾ, ནིགྒཧེཏབྦེ དྷམྨེན ནིགྒཧེཏུཉྩ སམཏྠོ ཧོཏི. ཨཱདེཡྻཝཙནཏཱ ནཱམ སདྡྷེཡྻཏཱ པཙྩཡིཀཏཱ, ཏཱཡ སཏྟཱནཾ པམཱཎབྷཱུཏོ ཧོཏི, ཨལངྒྷནཱིཡཱ ཙསྶ ཨཱཎཱ ཧོཏི. མཧཱནུབྷཱཝཏཱ ནཱམ པབྷཱཝམཧནྟཏཱ, ཏཱཡ པརེཧི ན ཨབྷིབྷུཡྻཏི, སཡམེཝ པན པརེ ཨཉྙདཏྠུ ཨབྷིབྷཝཏི དྷམྨེན, སམེན, ཡཐཱབྷཱུཏགུཎེཧི ཙ, ཨེཝམེཏེསཾ ཨཱཡུསམྤདཱདཡོ མཧཱཔུརིསསྶ པཱརམཱིནཾ ཨཱནིསཾསཱ, སཡཉྩ ཨཔརིམཱཎསྶ པུཉྙསམྦྷཱརསྶ པརིཝུདྡྷིཧེཏུབྷཱུཏཱ ཡཱནཏྟཡེ སཏྟཱནཾ ཨཝཏཱརཎསྶ པརིཔཱཙནསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.
ཀིཾ ¶ ཕལནྟི –
སམྨཱསམྦུདྡྷཏཱ ཏཱསཾ, ཛཉྙཱ ཕལཾ སམཱསཏོ;
ཝིཏྠཱརཏོ ཨནནྟཱཔ-མེཡྻཱ གུཎགཎཱ མཏཱ.
སམཱསཏོ ཧི ཏཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝོ ཨེཏཱསཾ ཕལཾ. ཝིཏྠཱརཏོ པན བཱཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎ (དཱི. ནི. ༢.༣༣ ཨཱདཡོ; ༣.༡༩༨; མ. ནི. ༢.༣༨༦) ཨསཱིཏཱནུབྱཉྫན, བྱཱམཔྤབྷཱདིཨནེཀགུཎགཎསམུཛྫལརཱུཔཀཱཡསམྤཏྟིཨདྷིཊྛཱནཱ དསབལ- (མ. ནི. ༤.༨; ཨ. ནི. ༡༠.༢༡) ཙཏུཝེསཱརཛྫ- ¶ (ཨ. ནི. ༤.༨) ཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཨཊྛཱརསཱཝེཎིཀབུདྡྷདྷམྨ- (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༣༠༥;) པབྷུཏིཨནནྟཱཔརིམཱཎགུཎསམུདཡོཔསོབྷིནཱི དྷམྨཀཱཡསིརཱི, ཡཱཝཏཱ པན བུདྡྷགུཎཱ ཡེ ཨནེཀེཧིཔི ཀཔྤེཧི སམྨཱསམྦུདྡྷེནཱཔི ཝཱཙཱཡ པརིཡོསཱཔེཏུཾ ན སཀྐཱ, ཨིདམེཝ ཏཱསཾ ཕལཾ. ཝུཏྟཉྩེཏཾ བྷགཝཏཱ –
‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ,
ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ;
ཁཱིཡེཐ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ,
ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༠༤; ༣.༡༤༡; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༣; ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ, པཀིཎྞཀཀཐཱ) –
ཨེཝམེཏྠ པཱརམཱིསུ པཀིཎྞཀཀཐཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ པཊིཔདཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཱནཾ པཱརམཱིནཾ པཱུརིཏབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སམཏིཾས པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ’’ཏི. སཏིཔི མཧཱཔརིཙྩཱགཱནཾ དཱནཔཱརམིབྷཱཝེ པརིཙྩཱགཝིསེསབྷཱཝདསྶནཏྠཾ, ཝིསེསསམྦྷཱརཏཱདསྶནཏྠཾ, སུདུཀྐརབྷཱཝདསྶནཏྠཉྩ ཏེསཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ, ཏཏོཡེཝ ཙ ཨངྒཔརིཙྩཱགཏོ ནཡནཔརིཙྩཱགསྶ, པརིགྒཧཔརིཙྩཱགབྷཱཝསཱམཉྙེཔི དྷནརཛྫཔརིཙྩཱགཏོ པུཏྟདཱརཔརིཙྩཱགསྶ ཝིསུཾ གཧཎཾ ཀཏཾ, ཏཐཱཡེཝ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧) ཝུཏྟཾ. ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཔི ཨངྒུཏྟརཊཱིཀཱཡཾ, (ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.ཨེཀཔུགྒལཝགྒསྶ པཋམེ) ཀཏྠཙི པན པུཏྟདཱརཔརིཙྩཱགེ ཝིསུཾ ཀཏྭཱ ནཡནཔརིཙྩཱགམཉྙཏྲ ཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགཾ ཝཱ པཀྑིཔིཏྭཱ རཛྫཔརིཙྩཱགམཉྙཏྲ པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ ཝདནྟི.
གཏཔཙྩཱགཏིཀཝཏྟསངྑཱཏཱཡ ¶ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༩; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༠.༩; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༥.༣༦༨; ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༥༢༣; སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༣༥) པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ སདྡྷིཾ ཨབྷིཉྙཱསམཱཔཏྟིནིཔྥཱདནཾ པུབྦཡོགོ. དཱནཱདཱིསུཡེཝ སཱཏིསཡཔཊིཔཏྟིནིཔྥཱདནཾ པུབྦཙརིཡཱ. ཡཱ ཝཱ ཙརིཡཱཔིཊཀསངྒཧིཏཱ, སཱ པུབྦཙརིཡཱ. ཀེཙི པན ‘‘ཨབྷིནཱིཧཱརོ པུབྦཡོགོ. དཱནཱདིཔཊིཔཏྟི ཝཱ ཀཱཡཝིཝེཀཝསེན ཨེཀཙརིཡཱ ཝཱ པུབྦཙརིཡཱ’’ཏི ཝདནྟི. དཱནཱདཱིནཉྩེཝ ཨཔྤིཙྪཏཱདཱིནཉྩ སཾསཱརནིབྦཱནེསུ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཱནཉྩ ¶ ཝིབྷཱཝནཝསེན, སཏྟཱནཾ བོདྷིཏྟཡེ པཏིཊྛཱཔནཔརིཔཱཙནཝསེན ཙ པཝཏྟཱ ཀཐཱ དྷམྨཀྑཱནཾ. ཉཱཏཱིནམཏྠསྶ ཙརིཡཱ ཉཱཏཏྠཙརིཡཱ, སཱཔི ཀརུཎཱཡནཝསེནེཝ. ཨཱདི-སདྡེན ལོཀཏྠཙརིཡཱདཡོ སངྒཎྷཱཏི. ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎཝསེན, ཨནཝཛྫཀམྨཱཡཏནསིཔྤཱཡཏནཝིཛྫཱཊྛཱནཔརིཙཡཝསེན, ཁནྡྷཱཡཏནཱདིཔརིཙཡཝསེན, ལཀྑཎཏྟཡཏཱིརཎཝསེན ཙ ཉཱཎཙཱརོ བུདྡྷིཙརིཡཱ, སཱ པནཏྠཏོ པཉྙཱཔཱརམཱིཡེཝ, ཉཱཎསམྦྷཱརདསྶནཏྠཾ པན ཝིསུཾ གཧཎཾ. ཀོཊིནྟི པརིཡནྟཾ ཨུཀྐཾསཾ. ཏཐཱ ཨམྷཱཀམྤི བྷགཝཱ ཨཱགཏོཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘དཱནཔཱརམིཾ པཱུརེཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སམྦནྡྷོ.
ཨེཝཾ པཱརམིཔཱུརཎཝསེན ‘‘ཏཐཱ ཨཱགཏོ’’ཏི པདསྶཏྠཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཝསེནཔི དསྶེནྟོ ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཏིཔཊྛཱནཱདིགྒཧཎེན ཨཱགམནཔཊིཔདཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ དསྶེཏི མགྒཕལཔཀྑིཀཱནཉྙེཝ གཧེཏབྦཏྟཱ, ཝིཔསྶནཱསངྒཧིཏཱ ཨེཝ ཝཱ སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ དཊྛབྦཱ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ གཧཎཏོ. བྷཱཝེཏྭཱཏི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ. བྲཱུཧེཏྭཱཏི ཝཌྜྷེཏྭཱ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡེན ཨབྷིནཱིཧཱརེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱགམནཔཊིཔདཱཡཨཱདིཾ དསྶེཏི, ‘‘དཱནཔཱརམིཾ པཱུརེཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ མཛ྄ཛྷེ, ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ’’ཏིཨཱདིནཱ པརིཡོསཱནཾ. ཏསྨཱ ‘‘ཨཱགཏོ’’ཏི ཝུཏྟསྶ ཨཱགམནསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏཔཊིཔདཱཝིསེསདསྶནཾཡེཝ ཏིཎྞཾ ནཡཱནཾ ཝིསེསོཏི དཊྛབྦཾ. ཨིདཱནི ཡཐཱཝུཏྟེན ཨཏྠཡོཛནཏྟཡེན སིདྡྷཾ པཋམཀཱརཎམེཝ གཱཐཱབནྡྷཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐེཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨིདྷལོཀམྷི ཝིཔསྶིཨཱདཡོ མུནཡོ སབྦཉྙུབྷཱཝཾ ཡཐཱཝུཏྟེན ཀཱརཎཏྟཡེན ཨཱགཏཱ ཡཐེཝ, ཏཐཱ པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམཱ ཨཡཾ སཀྱམུནིཔི ཡེན ཀཱརཎེན ཨཱགཏོ, ཏེནེས ཏཐཱགཏོ ནཱམ ཝུཙྩཏཱིཏི ཡོཛནཱ.
སམྤཏིཛཱཏོཏི ¶ མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱ མུཧུཏྟཛཱཏོ, ན པན མཱཏུཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟམཏྟོ མཱཏུཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟམཏྟཉྷི མཧཱསཏྟཾ པཋམཾ བྲཧྨཱནོ སུཝཎྞཛཱལེན པཊིགྒཎྷིཾསུ, ཏེསཾ ཧཏྠཏོ ཙཏྟཱརོ མཧཱརཱཛཱནོ ཨཛིནཔྤཝེཎིཡཱ, ཏེསཾ ཧཏྠཏོ མནུསྶཱ དུཀཱུལཙུམྦཊཀེན པཊིགྒཎྷིཾསུ, ‘‘མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱ པཐཝིཡཾ པཏིཊྛིཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༡) ཝཀྑཏི. ‘‘ཀཐཉྩཱ’’ཏིཨཱདི ཝིཏྠཱརདསྶནཾ. ཡཐཱཧ བྷགཝཱ མཧཱཔདཱནདེསནཱཡཾ. སེཏམྷི ཚཏྟེཏི དིབྦསེཏཙྪཏྟེ. ཨནུཧཱིརམཱནེཏི དྷཱརིཡམཱནེ. ‘‘ཨནུདྷཱརིཡམཱནེ’’ཏིཔི ཨིདཱནི པཱཋོ. ‘‘ཨེཏྠ ཙ ཚཏྟགྒཧཎེནེཝ ཁགྒདཱིནི པཉྩ ཀཀུདྷབྷཎྜཱནིཔི གཧིཏཱནེཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ཁགྒཏཱལཝཎྚམོརཧཏྠཀཝཱལབཱིཛནཱིཨུཎྷཱིསཔཊྚཱཔི ཧི ཚཏྟེན སཧ ཏདཱ ཨུཔཊྛིཏཱ ཨཧེསུཾ. ཚཏྟཱདཱིནིཡེཝ ཙ ཏདཱ པཉྙཱཡིཾསུ, ན ཚཏྟཱདིགཱཧཀཱ’’ཏི ¶ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧) ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ཝུཏྟཾ, ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཱཔི ཨངྒུཏྟརཊཱིཀཱཡཾ (ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.ཨེཀཔུགྒལཝགྒསྶ པཋམེ) ཨེཝཾ སཏི ཏཱལཝཎྚཱདཱིནམྤི ཀཀུདྷབྷཎྜསམཉྙཱ. ཨཔིཙ ཁགྒཱདཱིནི ཀཀུདྷབྷཎྜཱནི, ཏདཉྙཱནིཔི ཏཱལཝཎྚཱདཱིནི ཏདཱ ཨུཔཊྛིཏཱནཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཏཐཱ ཝུཏྟཾ.
སབྦཱ ཙ དིསཱཏི དས དིསཱ. ཨནུཝིལོཀེཏཱིཏི པུཉྙཱནུབྷཱཝེན ལོཀཝིཝརཎཔཱཊིཧཱརིཡེ ཛཱཏེ པཉྙཱཡམཱནཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཾ མཾསཙཀྑུནཱཝ ཨོལོཀེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ནཡིདཾ སབྦདིསཱནུཝིལོཀནཾ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརུཏྟརཀཱལཾ པཋམམེཝཱནུཝིལོཀནཏོ. མཧཱསཏྟོ ཧི མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱ པུརཏྠིམཾ དིསཾ ཨོལོཀེསི. ཏཏྠ དེཝམནུསྶཱ གནྡྷམཱལཱདཱིཧི པཱུཛཡམཱནཱ ‘‘མཧཱཔུརིས ཨིདྷ ཏུམྷེཧི སདིསོཔི ནཏྠི, ཀུཏོ ཏཡཱ ཨུཏྟརིཏརོ’’ཏི ཨཱཧཾསུ. ཨེཝཾ ཙཏསྶོ དིསཱ ཙཏསྶོ ཨནུདིསཱ ཧེཊྛཱ ཨུཔརཱིཏི སབྦཱ དིསཱཨནུཝིལོཀེཏྭཱ སབྦཏྠ ཨཏྟནཱ སདིསམདིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ ཨུཏྟརཱ དིསཱ’’ཏི སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན ཨགམཱསཱིཏི ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧) ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན (ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.ཨེཀཔུགྒལཝགྒསྶ པཋམེ) ཙ ཝུཏྟཾ. མཧཱཔདཱནསུཏྟཊྛཀཐཱཡམྤི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༡) ཨེཝམེཝ ཝཎྞིཏཾ. ཏསྨཱ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརཏོ པཋམཾ སབྦདིསཱནུཝིལོཀནཾ ཀཏྭཱ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན གནྟྭཱ ཏདུཔརི ཨཱསབྷིཾ ཝཱཙཾ བྷཱསཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཨིདྷ, པན ཨཉྙཱསུ ཙ ཨཊྛཀཐཱསུ སམེཧི ¶ པཱདེཧི པཏིཊྛཧནཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨཱསབྷཱིཝཱཙཱབྷཱསནཾ ཏཱཝ ཡཐཱཀྐམཾ ཨེཝ པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ‘‘སཏྟམཔདཱུཔརི ཋཏྭཱ སབྦདིསཱནུཝིལོཀནཾ སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདཏི, ཨེཝམྤི ཡཐཱ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི, ཏཐཱ ཨེཝ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. ‘‘སཏྟམཔདཱུཔརི ཋཏྭཱ’’ཏི ཙ པཱཋོ པཙྪཱ པམཱདལེཁཝསེན ཨེདིསེན ཝཙནཀྐམེན མཧཱཔདཱནཊྛཀཐཱཡམདིསྶམཱནཏྟཱཏི. ཨཱསབྷིནྟི ཨུཏྟམཾ, ཨཀམྤནིཀཾ ཝཱ, ནིབྦྷཡནྟི ཨཏྠོ. ཨུསབྷསྶ ཨིདནྟི ཧི ཨཱསབྷཾ, སཱུརབྷཱཝོ, ཏེན ཡུཏྟཏྟཱ པནཱཡཾ ཝཱཙཱ ‘‘ཨཱསབྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨགྒོཏི སབྦཔཋམོ. ཛེཊྛོ, སེཊྛོཏི ཙ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. སདྡཏྠམཏྟཏོ པན ཨགྒོཏི གུཎེཧི སབྦཔདྷཱནོ. ཛེཊྛོཏི གུཎཝསེནེཝ སབྦེསཾ ཝུདྡྷཏམོ, གུཎེཧི མཧལླཀཏམོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སེཊྛོཏི གུཎཝསེནེཝ སབྦེསཾ པསཊྛཏམོ. ལོཀསྶཱཏི ཝིབྷཏྟཱཝདྷིབྷཱུཏེ ནིསྶཀྐཏྠེ སཱམིཝཙནཾ. ཨཡམནྟིམཱ ཛཱཏི, ནཏྠི དཱནི པུནབྦྷཝོཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ པཏྟབྦཾ ཨརཧཏྟཾ བྱཱཀཱསི ཏབྦསེནེཝ པུནབྦྷཝཱབྷཱཝཏོ.
ཨིདཱནི ཏཐཱགམནཾ སམྦྷཱཝེནྟོ ‘‘ཏཉྩསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝེན ཏཐཾ ཨཝིཏཐནྟི སམྦནྡྷོ. ཝིསེསཱདྷིགམཱནནྟི གུཎཝིསེསཱདྷིགམཱནཾ. ཏདེཝཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏི ‘‘ཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ . ཏཏྠ ཡནྟི ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ, ཏེན ‘‘པཏིཊྛཧཱི’’ཏི ཨེཏྠ པཀཏིཡཏྠཾཔཏིཊྛཱནཀིརིཡཾ པརཱམསཏི. ཨིདམསྶཱཏི ཨིདཾ པཏིཊྛཧནཾ ཨསྶ བྷགཝཏོ. པཊིལཱབྷསདྡེ སཱམིནིདྡེསོ ཙེས, ཀཏྟུནིདྡེསོ ཝཱ. པུབྦནིམིཏྟནྟི ཏཔྤཊིལཱབྷསངྑཱཏསྶ ཨཱཡཏིཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཀསྶ ཧིཏསྶ པཋམཾ པཝཏྟཾ སཉྫཱནནཀཱརཎཾ. བྷགཝཏོ ཧི ཨཙྪརིཡབྦྷུཏགུཎཝིསེསཱདྷིགམནེ པཉྩ མཧཱསུཔིནཱདཡོ ཝིཡ ཨེཏཱནི སཉྫཱནནནིམིཏྟཱནི པཱཏུབྷཝནྟི, ཡཐཱ ཏཾ ལོཀེ པུཉྙཝནྟཱནཾ པུཉྙཕལཝིསེསཱདྷིགམནེཏི.
སབྦལོཀུཏྟརབྷཱཝསྶཱཏི སབྦལོཀཱནམུཏྟམབྷཱཝསྶ, སབྦལོཀཱཏིཀྐམནབྷཱཝསྶ ཝཱ. སཏྟ པདཱནི སཏྟཔདཾ, ཏསྶ ཝཱིཏིཧཱརོ ཝིསེསེན ཨཏིཧརཎཾ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརོ, སཏྟཔདནིཀྑེཔོཏི ཨཏྠོ. སོ པན སམགམནེ དྭིནྣཾ པདཱནམནྟརེ མུཊྛིརཏནམཏྟནྟི ཝུཏྟཾ.
‘‘ཨནེཀསཱཁཉྩ ¶ སཧསྶམཎྜལཾ,
ཚཏྟཾ མརཱུ དྷཱརཡུམནྟལིཀྑེ;
སུཝཎྞདཎྜཱ ཝཱིཏིཔཏནྟི ཙཱམརཱ,
ན དིསྶརེ ཙཱམརཚཏྟགཱཧཀཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ༦༩༣); –
སུཏྟནིཔཱཏེ ནཱལ༹ཀསུཏྟེ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡཏྠེརེན ཝུཏྟཾ ནིདཱནགཱཐཱཔདཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སུཝཎྞདཎྜཱ ཝཱིཏིཔཏནྟི ཙཱམརཱཏི ཨེཏྠཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠཱཏི ཧི ཨེཏསྨིཾ གཱཐཱཔདེཏི ཨཏྠོ. མཧཱཔདཱནསུཏྟེ ཨནཱགཏཏྟཱ པན ཙཱམརུཀྑེཔསྶ ཏཐཱ ཝཙནཾ དཊྛབྦཾ. ཏཏྠ ཨཱགཏཱནུསཱརེན ཧི ཨིདྷ པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝཾ ཝདཏི, ཙམརོ ནཱམ མིགཝིསེསོ. ཡསྶ ཝཱལེན རཱཛཀཀུདྷབྷཱུཏཾ ཝཱལབཱིཛནིཾ ཀརོནྟི, ཏསྶ ཨཡནྟི ཙཱམརཱི. ཏསྶཱ ཨུཀྑེཔོ ཏཐཱ, ཝུཏྟོ སོཏི ཝུཏྟཙཱམརུཀྑེཔོ. ཨརཧཏྟཝིམུཏྟིཝརཝིམལསེཏཙྪཏྟཔཊིལཱབྷསྶཱཏི ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟིསངྑཱཏཝརཝིམལསེཏཙྪཏྟཔཊིལཱབྷསྶ. སཏྟམཔདཱུཔརཱིཏི ཨེཏྠ པད-སདྡོ པདཝལ༹ཉྫནཝཱཙཀོ, ཏསྨཱ སཏྟམསྶ པདཝལ༹ཉྫནསྶ ཨུཔརཱིཏི ཨཏྠོ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརཏཱཡ ཨནཱཝརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷསྶཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཨཡཾ བྷགཝཱ…པེ… པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝནཱཏི ཨེཏྠ ‘‘ཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཨདྷིཀཱརཏྟཱ, གམྱམཱནཏྟཱ ཙ ན ཝུཏྟཾ, ཨེཏེན ཙ ཨབྷིཛཱཏིཡཾ དྷམྨཏཱཝསེན ཨུཔྤཛྫནཀཝིསེསཱ སབྦབོདྷིསཏྟཱནཾ སཱདྷཱརཎཱཏི དསྶེཏི. པཱརམིཏཱནིསྶནྡཱ ཧི ཏེ.
པོརཱཎཱཏི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ. གཝམྤཏི ཨུསབྷོ སམེཧི པཱདེཧི ཝསཱུནཾ རཏནཱནཾ དྷཱརཎཏོ ཝསུནྡརསངྑཱཏཾ ¶ བྷཱུམིཾ ཕུསཱི ཡཐཱ, ཏཐཱ མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱ མུཧུཏྟཛཱཏོ སོ གོཏམོ སམེཧི པཱདེཧི ཝསུནྡྷརཾ ཕུསཱིཏི ཨཏྠོ. ཝིཀྐམཱིཏི ཨགམཱསི. སཏྟ པདཱནཱིཏི སཏྟཔདཝལ༹ཉྫནཊྛཱནཱནི. ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཙེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, སཏྟཔདཝཱརེཧཱིཏི ཝཱ ཀརཎཏྠོ ཨུཏྟརཔདལོཔཝསེན དཊྛབྦོ. མརཱུཏི དེཝཱ ཡཐཱམརིཡཱདཾ མརཎསབྷཱཝཏོ. སམཱཏི ཝིལོཀནསམཏཱཡ སམཱ སདིསིཡོ. མཧཱཔུརིསོ ཧི ཡཐཱ ཨེཀཾ དིསཾ ཝིལོཀེསི, ཨེཝཾ སེསདིསཱཔི, ན ཀཏྠཙི ཝིལོཀནེ ཝིནིབནྡྷོ ཏསྶ ཨཧོསི, སམཱཏི ཝཱ ཝིལོཀེཏུཾ ཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ན ཧི ཏདཱ བོདྷིསཏྟསྶ ཝིརཱུཔབཱིབྷཙྪཝིསམརཱུཔཱནི ཝིལོཀེཏུམཡུཏྟཱནི དིསཱསུ ཨུཔཊྛཧནྟི ¶ , ཝིསྶཊྛམཉྫཱུཝིཉྙེཡྻཱདིཝསེན ཨཊྛངྒུཔེཏཾ གིརཾ ཨབྦྷུདཱིརཡི པབྦཏམུདྡྷནིཊྛིཏོ སཱིཧོ ཡཐཱ ཨབྷིནདཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨེཝཾ ཀཱཡགམནཏྠེན གཏསདྡེན ཏཐཱགཏསདྡཾ ནིདྡིསིཏྭཱ ཨིདཱནི ཉཱཎགམནཏྠེན ནིདྡིསིཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘ཡཐཱ ཝིཔསྶཱི བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ‘‘ནེཀྑམྨེན ཀཱམཙྪནྡཾ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ནེཀྑམྨེནཱཏི ཨལོབྷཔདྷཱནེན ཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདེན. ཀུསལཱ ཧི དྷམྨཱ ཨིདྷ ནེཀྑམྨཾ ཏེསཾ སབྦེསམྤི ཀཱམཙྪནྡཔཊིཔཀྑཏྟཱ, ན པབྦཛྫཱདཡོ ཨེཝ. ‘‘པཋམཛ྄ཛྷཱནེནཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི ཀེཙི, ཏདཡུཏྟམེཝ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ ཨེཝ ཨིདྷ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. པཧཱཡཱཏི པཛཧིཏྭཱ. གཏོཏི ཨུཏྟརིཝིསེསཾ ཉཱཎགམནེན པཊིཔནྣོ. པཧཱཡཱཏི ཝཱ པཧཱནཧེཏུ, པཧཱནེ ཝཱ སཏི. ཧེཏུལཀྑཎཏྠེསུ ཧི ཨཡཾ ཏྭཱ-སདྡོ ‘‘སཀྐོ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༥༥) ཝིཡ. ཀཱམཙྪནྡཱདིཔྤཧཱནཧེཏུཀཉྩ ‘‘གཏོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ ཨཝབོདྷསངྑཱཏཾ, པཊིཔཏྟིསངྑཱཏཾ ཝཱ གམནཾ ཀཱམཙྪནྡཱདིཔྤཧཱནེན ཙ ཏཾ ལཀྑཱིཡཏི, ཨེས ནཡོ ‘‘པདཱལེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི. ཨབྱཱཔཱདེནཱཏི མེཏྟཱཡ. ཨཱལོཀསཉྙཱཡཱཏི ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ མནསིཀཱརེན ཨུཔཊྛིཏཱལོཀསཉྫཱནནེན. ཨཝིཀྑེཔེནཱཏི སམཱདྷིནཱ. དྷམྨཝཝཏྠཱནེནཱཏི ཀུསལཱདིདྷམྨཱནཾ ཡཱཐཱཝནིཙྪཡེན, སཔྤཙྩཡནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱནེནཱཏིཔི ཝདནྟི.
ཨེཝཾ ཀཱམཙྪནྡཱདིནཱིཝརཎཔྤཧཱནེན ‘‘ཨབྷིཛ྄ཛྷཾ ལོཀེ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཱཡ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ བྷགཝཏོ ཉཱཎགམནཝིསིཊྛཾ ཏཐཱགཏབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སཧ ཨུཔཱཡེན ཨཊྛཧི སམཱཔཏྟཱིཧི, ཨཊྛཱརསཧི ཙ མཧཱཝིཔསྶནཱཧི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཉཱཎེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ནཱམརཱུཔཔརིགྒཧཀངྑཱཝིཏརཎཱནཉྷི ཝིནིབནྡྷབྷཱུཏསྶ མོཧསྶ དཱུརཱིཀརཎེན ཉཱཏཔརིཉྙཱཡཾ ཋིཏསྶ ཨནིཙྩསཉྙཱདཡོ སིཛ྄ཛྷནྟི, ཏསྨཱ ཨཝིཛྫཱཔདཱལནཾ ཝིཔསྶནཱཡ ཨུཔཱཡོ. ཏཐཱ ཛྷཱནསམཱཔཏྟཱིསུ ཨབྷིརཏིནིམིཏྟེན པཱམོཛྫེན, ཏཏྠ ཨནབྷིརཏིཡཱ ཝིནོདིཏཱཡ ཛྷཱནཱདཱིནཾ སམདྷིགམོཏི སམཱཔཏྟིཡཱ ཨརཏིཝིནོདནཾ ཨུཔཱཡོ. སམཱཔཏྟིཝིཔསྶནཱནུཀྐམེན ¶ པན ཨུཔརི ཝཀྑམཱནནཡེན ནིདྡིསིཏབྦེཔི ནཱིཝརཎསབྷཱཝཱཡ ཨཝིཛྫཱཡ ཧེཊྛཱ ཀཱམཙྪནྡཱདིཝསེན དསྶིཏནཱིཝརཎེསུཔི སངྒཧདསྶནཏྠཾ ཨུཔྤཊིཔཱཊིནིདྡེསོ དཊྛབྦོ.
སམཱཔཏྟིཝིཧཱརཔཝེསནནིབནྡྷནེན ¶ ནཱིཝརཎཱནི ཀཝཱཊསདིསཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱིཝརཎཀཝཱཊཾ ཨུགྒྷཱཊེཏྭཱ’’ཏི. ‘‘རཏྟིཾ ཨནུཝིཏཀྐེཏྭཱ ཨནུཝིཙཱརེཏྭཱ དིཝཱ ཀམྨནྟེ པཡོཛེཏཱི’’ཏི མཛ྄ཛྷིམཱགམཝརེ མཱུལཔཎྞཱསཀེ ཝམྨིཀསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༢༤༩) ཝུཏྟཊྛཱནེ ཝིཡ ཝིཏཀྐཝིཙཱརཱ ཝཱུཔསམཱ [དྷཱུམཱཡནཱ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧)] ཨདྷིཔྤེཏཱཏི སནྡྷཱཡ ‘‘ཝིཏཀྐཝིཙཱརདྷཱུམཾ ཝཱུཔསམེཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཝིཏཀྐཝིཙཱརསངྑཱཏཾ དྷཱུམཾ ཝཱུཔསམེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཝིཏཀྐཝིཙཱར’’མིཙྩེཝ ཨདྷུནཱ པཱཋོ, སོ ན པོརཱཎོ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན, ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན ཙ ཡཐཱཝུཏྟཔཱཋསྶེཝ ཨུདྡྷཏཏྟཱ. ཝིརཱཛེཏྭཱཏི ཛིགུཙྪིཏྭཱ, སམཏིཀྐམིཏྭཱ ཝཱ. ཏདུབྷཡཏྠོ ཧེས ‘‘པཱིཏིཡཱ ཙ ཝིརཱགཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༧; མ. ནི. ༣.༡༥༥; པཱརཱ. ༡༡; ཝིབྷ. ༦༢༥) ཝིཡ. ཀཱམཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱུཔཙཱརེ ཨེཝ དུཀྑཾ, ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱུཔཙཱརེ ཨེཝ ཙ སུཁཾ པཧཱིཡཏི, ཨཏིསཡཔྤཧཱནཾ པན སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནེན སུཁདུཀྑཾ པཧཱཡཱ’’ཏི.
རཱུཔསཉྙཱཏི སཉྙཱསཱིསེན རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི ཙེཝ ཏདཱརམྨཎཱནི ཙ ཝུཏྟཱནི. རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནམྤི ཧི ‘‘རཱུཔ’’ནྟི ཝུཙྩཏི ཨུཏྟརཔདལོཔེན ‘‘རཱུཔཱི རཱུཔཱནི པསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༢༤༨) ཏསྶ ཨཱརམྨཎམྤི ཀསིཎརཱུཔཾ པུརིམཔདལོཔེན ‘‘བཧིདྡྷཱ རཱུཔཱནི པསྶཏི སུཝཎྞདུབྦཎྞཱནཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༢༢༣ ཨཱདཡོ) ཏསྨཱ ཨིདྷ རཱུཔེ རཱུཔཛ྄ཛྷཱནེ ཏཾསཧགཏཱ སཉྙཱ རཱུཔསཉྙཱཏི ཨེཝཾ སཉྙཱསཱིསེན རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི ཝུཏྟཱནི, རཱུཔཾ སཉྙཱ ཨསྶཱཏི རཱུཔསཉྙཾ, རཱུཔསཉྙཱསམནྣཱགཏནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཝཾ པཐཝཱིཀསིཎཱདིབྷེདསྶ ཏདཱརམྨཎསྶ ཙེཏཾ ཨདྷིཝཙནནྟི ཝེདིཏབྦཾ. པཊིགྷསཉྙཱཏི ཙཀྑཱདཱིནཾ ཝཏྠཱུནཾ, རཱུཔཱདཱིནཾ ཨཱརམྨཎཱནཉྩ པཊིགྷཱཏེན པཊིཧནནེན ཝིསཡིཝིསཡསམོདྷཱནེན སམུཔྤནྣཱ དྭིཔཉྩཝིཉྙཱཎསཧགཏཱ སཉྙཱ. ནཱནཏྟསཉྙཱཏི ཨཊྛ ཀཱམཱཝཙརཀུསལསཉྙཱ, དྭཱདས ཨཀུསལསཉྙཱ, ཨེཀཱདས ཀཱམཱཝཙརཀུསལཝིཔཱཀསཉྙཱ, དྭེ ཨཀུསལཝིཔཱཀསཉྙཱ, ཨེཀཱདས ཀཱམཱཝཙརཀིརིཡསཉྙཱཏི ཨེཏཱསཾ ཙཏུཙཏྟཱལཱིསསཉྙཱནམེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨེཏཱ ཧི ཡསྨཱ རཱུཔསདྡཱདིབྷེདེ ནཱནཏྟེ ནཱནཱསབྷཱཝེ གོཙརེ པཝཏྟནྟི, ཡསྨཱ ཙ ནཱནཏྟཱ ནཱནཱསབྷཱཝཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨསདིསཱ, ཏསྨཱ ‘‘ནཱནཏྟསཉྙཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི.
ཨནིཙྩསྶ ¶ , ཨནིཙྩནྟི ཝཱ ཨནུཔསྶནཱ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ, ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱནཾ ཨནིཙྩཏཾ གཧེཏྭཱ པཝཏྟཱཡ ཝིཔསྶནཱཡེཏཾ ནཱམཾ. ནིཙྩསཉྙནྟི སངྑཏདྷམྨེ ‘‘ནིཙྩཱ ¶ སསྶཏཱ’’ཏི པཝཏྟམིཙྪཱསཉྙཾ, སཉྙཱསཱིསེན ཙེཏྠ དིཊྛིཙིཏྟཱནམྤི གཧཎཾ དཊྛབྦཾ. ཨེས ནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི. ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱཡཱཏི སངྑཱརེསུ ནིབྦིནྡནཱཀཱརེན པཝཏྟཱཡ ཨནུཔསྶནཱཡ. ནནྡིནྟི སཔྤཱིཏིཀཏཎྷཾ. ཝིརཱགཱནུཔསྶནཱཡཱཏི སངྑཱརེསུ ཝིརཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟཱཡ ཨནུཔསྶནཱཡ. ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱཡཱཏི སངྑཱརཱནཾ ནིརོདྷསྶ ཨནུཔསྶནཱཡ, ‘‘ཏེ སངྑཱརཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟིཡེཝ, ཨཱཡཏིཾ སམུདཡཝསེན ན ཨུཔྤཛྫནྟཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝཱ ཨནུཔསྶནཱ ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱཡ ནིརོདྷེཏི, ནོ སམུདེཏཱི’’ཏི. མུཉྩིཏུཀམྱཏཱ ཧི ཨཡཾ བལཔྤཏྟཱཏི. པཊིནིསྶཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ ཨནུཔསྶནཱ པཊིནིསྶགྒཱནུཔསྶནཱ. པཊིསངྑཱསནྟིཊྛནཱ ཧི ཨཡཾ. ཨཱདཱནནྟི ནིཙྩཱདིཝསེན གཧཎཾ. སནྟཏིསམཱུཧཀིཙྩཱརམྨཎཱནཾ ཝསེན ཨེཀཏྟགྒཧཎཾ གྷནསཉྙཱ. ཨཱཡཱུཧནཾ ཨབྷིསངྑརཎཾ. ཨཝཏྠཱཝིསེསཱཔཏྟི ཝིཔརིཎཱམོ. དྷུཝསཉྙནྟི ཐིརབྷཱཝགྒཧཎསཉྙཾ. ནིམིཏྟནྟི སམཱུཧཱདིགྷནཝསེན སཀིཙྩཔརིཙྪེདཏཱཡ སངྑཱརཱནཾ སཝིགྒཧཏཾ. པཎིདྷིནྟི རཱགཱདིཔཎིདྷིཾ. སཱ པནཏྠཏོ ཏཎྷཱཝསེན སངྑཱརེསུ ནིནྣཏཱ.
ཨབྷིནིཝེསནྟི ཨཏྟཱནུདིཊྛིཾ. ཨནིཙྩཱདིཝསེན སབྦདྷམྨཏཱིརཎཾ ཨདྷིཔཉྙཱདྷམྨཝིཔསྶནཱ. སཱརཱདཱནཱབྷིནིཝིསེནྟི ཨསཱརེ སཱརགྒཧཎཝིཔལླཱསཾ. ཨིསྶརཀུཏྟཱདིཝསེན ལོཀོ སམུཔྤནྣོཏི ཨབྷིནིཝེསོ སམྨོཧཱབྷིནིཝེསོ ནཱམ. ཀེཙི པན ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧམཏཱིཏམདྡྷཱན’ནྟིཨཱདིནཱ པཝཏྟསཾསཡཱཔཏྟི སམྨོཧཱབྷིནིཝེསོ’’ཏི ཝདནྟི. སངྑཱརེསུ ལེཎཏཱཎབྷཱཝགྒཧཎཾ ཨཱལཡཱབྷིནིཝེསོ. ‘‘ཨཱལཡརཏཱ ཨཱལཡསམུདིཏཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༦༤; མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧; མཧཱཝ. ༧, ༨) ཝཙནཏོ ཨཱལཡོ ཝུཙྩཏི ཏཎྷཱ, སཱཡེཝ ཙཀྑཱདཱིསུ, རཱུཔཱདཱིསུ ཙ ཨབྷིནིཝེསཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཨཱལཡཱབྷིནིཝེསོཏི ཀེཙི. ‘‘ཨེཝཾཝིདྷཱ སངྑཱརཱ པཊིནིསྶཛྫཱིཡནྟཱི’ཏི པཝཏྟཉཱཎཾ པཊིསངྑཱནུཔསྶནཱ. ཝཊྚཏོ ཝིགཏཏྟཱ ཝིཝཊྚཾ, ནིབྦཱནཾ, ཏཏྠ ཨཱརམྨཎཀརཎསངྑཱཏེན ཨནུཔསྶནེན པཝཏྟིཡཱ ཝིཝཊྚཱནུཔསྶནཱ, གོཏྲབྷུ. སཾཡོགཱབྷིནིཝེསནྟི སཾཡུཛྫནཝསེན སངྑཱརེསུ ཨབྷིནིཝིསནཾ. དིཊྛེཀཊྛེཏི དིཊྛིཡཱ སཧཛཱཏེཀཊྛེ, པཧཱནེཀཊྛེ ཙ. ཨོལཱ༹རིཀེཏི ཨུཔརིམགྒཝཛ྄ཛྷེ ཀིལེསེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ཨཉྙཐཱ དསྶནཔཧཱཏབྦཱ ཙ དུཏིཡམགྒཝཛ྄ཛྷེཧིཔི ཨོལཱ༹རིཀཱཏི ཏེསམྤི ཏབྦཙནཱིཡཏཱ སིཡཱ. ཨཎུསཧགཏེཏི ཨཎུབྷཱུཏེ. ཏབྦྷཱཝཝུཏྟིཀོ ཧི ཨེཏྠ སཧགཏསདྡོ. ཨིདཾ པན ཧེཊྛིམམགྒཝཛ྄ཛྷེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཝུཏྟཾ ¶ . སབྦཀིལེསེཏི ཨཝསིཊྛསབྦཀིལེསེ. ན ཧི པཋམཱདིམགྒེཧི པཧཱིནཱ ཀིལེསཱ པུན པཧཱིཡནྟི. སབྦསདྡོ ཙེཏྠ སཔྤདེསཝིསཡོ ‘‘སབྦེ ཏསནྟི དཎྜསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ (དྷ. པ. ༡༢༩).
ཀཀྑལ༹ཏྟཾ ¶ ཀཋིནབྷཱཝོ. པགྒྷརཎཾ དྲཝབྷཱཝོ. ལོཀིཡཝཱཡུནཱ བྷསྟསྶ ཝིཡ ཡེན ཏཾཏཾཀལཱཔསྶ ཨུདྡྷུམཱཡནཾ, ཐམྦྷབྷཱཝོ ཝཱ, ཏཾ ཝིཏྠམྦྷནཾ. ཝིཛྫམཱནེཔི ཀལཱཔནྟརབྷཱུཏཱནཾ ཀལཱཔནྟརབྷཱུཏེཧི ཕུཊྛབྷཱཝེ ཏཾཏཾབྷཱུཏཝིཝིཏྟཏཱ རཱུཔཔརིཡནྟོ ཨཱཀཱསོཏི ཡེསཾ ཡོ པརིཙྪེདོ, ཏེཧི སོ ཨསམྥུཊྛོཝ, ཨཉྙཐཱ བྷཱུཏཱནཾ པརིཙྪེདབྷཱཝོ ན སིཡཱ བྱཱཔིཏབྷཱཝཱཔཏྟིཏོ. ཡསྨིཾ ཀལཱཔེ བྷཱུཏཱནཾ པརིཙྪེདོ, ཏེཧི ཏཏྠ ཨསམྥུཊྛབྷཱཝོ ཨསམྥུཊྛལཀྑཎཾ, ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ཨཱཀཱསདྷཱཏུནིདྡེསེ ‘‘ཨསམྥུཊྛོ ཙཏཱུཧི མཧཱབྷཱུཏེཧཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༦༣༧).
ཝིརོདྷིཔཙྩཡསནྣིཔཱཏེ ཝིསདིསུཔྤཏྟི རུཔྤནཾ. ཙེཏནཱཔདྷཱནཏྟཱ སངྑཱརཀྑནྡྷདྷམྨཱནཾ ཙེཏནཱཝསེནེཏཾ ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑཱརཱནཾ ཨབྷིསངྑརཎལཀྑཎ’’ནྟི. ཏཐཱ ཧི སུཏྟནྟབྷཱཛནིཡེ སངྑཱརཀྑནྡྷཝིབྷངྒེ ‘‘ཙཀྑུསམྥསྶཛཱ ཙེཏནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༡༢) ཙེཏནཱཝ ཝིབྷཏྟཱ. ཨབྷིསངྑཱརལཀྑཎཱ ཙ ཙེཏནཱ. ཡཐཱཧ ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ, ཀུསལཱ ཙེཏནཱ’’ཏིཨཱདི (ཝིབྷ. ༢༢༦) སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨཱརམྨཎེ ཋཔནཾ ཨབྷིནིརོཔནཾ. ཨཱརམྨཎཱནམནུབནྡྷནཾ ཨནུམཛྫནཾ. སཝིཔྥཱརིཀཏཱ ཕརཎཾ. ཨདྷིམུཙྩནཾ སདྡཧནཾ ཨདྷིམོཀྑོ. ཨསྶདྡྷིཡེཏི ཨསྶདྡྷིཡཧེཏུ. ནིམིཏྟཏྠེ ཙེཏཾ བྷུམྨཾ. ཨེས ནཡོ ཀོསཛྫཱདཱིསུཔི. ཀཱཡཙིཏྟཔརིལཱ༹ཧཱུཔསམོ ཝཱུཔསམལཀྑཎཾ. ལཱིནུདྡྷཙྩརཧིཏེ ཨདྷིཙིཏྟེ ཝཏྟམཱནེ པགྒཧནིགྒཧསམྤཧཾསནེསུ ཨབྱཱཝཊཏཱཡ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནཾ པཊིསངྑཱནཾ པཀྑཔཱཏུཔཙྪེདཏོ.
མུསཱཝཱདཱདཱིནཾ ཝིསཾཝཱདནཱདིཀིཙྩཏཱཡ ལཱུཁཱནཾ ཨཔརིགྒཱཧཀཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ པརིགྒཱཧཀསབྷཱཝཱ སམྨཱཝཱཙཱ སིནིདྡྷབྷཱཝཏོ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ, སམྨཱཝཱཙཱཔཙྩཡསུབྷཱསིཏཾ སོཏཱརཉྩ པུགྒལཾ པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི སཱ པརིགྒཧལཀྑཎཱ. ཀཱཡིཀཀིརིཡཱ ཀིཉྩི ཀཏྟབྦཾ སམུཊྛཱཔེཏི, སཡཉྩ སམུཊྛཱནཾ གྷཊནཾ ཧོཏཱིཏི སམྨཱཀམྨནྟསངྑཱཏཱ ཝིརཏི སམུཊྛཱནལཀྑཎཱཏི དཊྛབྦཱ, སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཨུཀྑིཔནཾ སམུཊྛཱནཾ ¶ ཀཱཡིཀཀིརིཡཱཡ བྷཱརུཀྑིཔནཾ ཝིཡ. ཛཱིཝམཱནསྶ སཏྟསྶ, སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཝུཏྟིཡཱ, ཨཱཛཱིཝསྶེཝ ཝཱ སུདྡྷི ཝོདཱནཾ.
‘‘སངྑཱརཱ’’ཏི ཨིདྷ ཙེཏནཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ན པན ‘‘སངྑཱརཱ སངྑཱརཀྑནྡྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༥༨༣, ༩༨༥; ཝིབྷ. ༡, ༢༠, ༥༢) ཝིཡ སམཔཉྙཱསཙེཏསིཀཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑཱརཱནཾ ཙེཏནཱལཀྑཎ’’ནྟི. ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ ཧི པུཉྙཱབྷིསངྑཱརཱདིཀཱཝ ཙེཏནཱ. ཨཱརམྨཎཱབྷིམུཁབྷཱཝོ ནམནཾ. ཨཱཡཏནཾ པཝཏྟནཾ. སལཱ༹ཡཏནཝསེན ཧི ཙིཏྟཙེཏསིཀཱནཾ པཝཏྟི. ཏཎྷཱཡ ཧེཏུལཀྑཎཏི ཨེཏྠ ཝཊྚསྶ ཛནཀཧེཏུབྷཱཝོ ཏཎྷཱཡ ཧེཏུལཀྑཎཾ, མགྒསྶ པན ¶ ཝཀྑམཱནསྶ ནིབྦཱནསམྤཱཔཀཏྟནྟི ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ. ཨཱརམྨཎསྶ གཧཎལཀྑཎཾ. པུན ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཨཱཡཱུཧནལཀྑཎཾ. སཏྟཛཱིཝཏོ སུཉྙཏཱལཀྑཎཾ. པདཧནཾ ཨུསྶཱཧནཾ. ཨིཛ྄ཛྷནཾ སམྤཏྟི. ཝཊྚཏོ ནིསྶརཎཾ ནིཡྻཱནཾ. ཨཝིཔརཱིཏབྷཱཝོ ཏཐལཀྑཎཾ. ཨཉྙམཉྙཱནཏིཝཏྟནཾ ཨེཀརསོ, ཨནཱུནཱདྷིཀབྷཱཝོཝ. ཡུགནདྡྷཱ ནཱམ སམཐཝིཔསྶནཱ ཨཉྙམཉྙོཔཀཱརཏཱཡ ཡུགལ༹ཝསེན བནྡྷིཏབྦཏོ. ‘‘སདྡྷཱཔཉྙཱ པགྒཧཱཝིཀྑེཔཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི. ཙིཏྟཝིསུདྡྷི ནཱམ སམཱདྷི. དིཊྛིཝིསུདྡྷི ནཱམ པཉྙཱ. ཁཡོཏི ཀིལེསཀྑཡོ མགྒོ, ཏསྨིཾ པཝཏྟསྶ སམྨཱདིཊྛིསངྑཱཏསྶ ཉཱཎསྶ སམུཙྪེདནལཀྑཎཾ. ཀིལེསཱནམནུཔྤཱདཔརིཡོསཱནཏཱཡ ཨནུཔྤཱདོ, ཕལཾ. ཀིལེསཝཱུཔསམོ པསྶདྡྷི. ཚནྡསྶཱཏི ཀཏྟུཀཱམཏཱཚནྡསྶ. པཏིཊྛཱབྷཱཝོ མཱུལལཀྑཎཾ. ཨཱརམྨཎཔཊིཔཱདཀཏཱཡ སམྤཡུཏྟ-དྷམྨཱནམུཔྤཏྟིཧེཏུཏཱ སམུཊྛཱཔནལཀྑཎཾ. ཝིསཡཱདིསནྣིཔཱཏེན གཧེཏབྦཱཀཱརོ སམོདྷཱནཾ. ཡཱ ‘‘སངྒཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི ‘‘ཏིཎྞཾ སངྒཏི ཕསྶོ’’ཏིཨཱདཱིསུ. སམཾ, སམྨཱ ཝཱ ཨོདཧནྟི སམྤིཎྜིཏཱ བྷཝནྟི སམྤཡུཏྟདྷམྨཱ ཨནེནཱཏིཔི སམོདྷཱནཾ, ཕསྶོ, ཏབྦྷཱཝོ སམོདྷཱནལཀྑཎཾ. སམོསརནྟི སནྣིཔཏནྟི ཨེཏྠཱཏི སམོསརཎཾ, ཝེདནཱ. ཏཱཡ ཧི ཝིནཱ ཨཔྤཝཏྟམཱནཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱ ཝེདནཱནུབྷཝནནིམིཏྟཾ སམོསཊཱ ཝིཡ ཧོནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ, ཏབྦྷཱཝོ སམོསརཎལཀྑཎཾ. པཱསཱདཱདཱིསུ གོཔཱནསཱིནཾ ཀཱུཊཾ ཝིཡ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ པཱམོཀྑབྷཱཝོ པམུཁལཀྑཎཾ. སཏིཡཱ སབྦཏྠཀཏྟཱ སམྤཡུཏྟཱནཾ ཨདྷིཔཏིབྷཱཝོ ཨཱདྷིཔཏེཡྻལཀྑཎཾ. ཏཏོ སམྤཡུཏྟདྷམྨཏོ, ཏེསཾ ཝཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨུཏྟརི པདྷཱནཾ ཏཏུཏྟརི, ཏབྦྷཱཝོ ཏཏུཏྟརིཡལཀྑཎཾ. པཉྙུཏྟརཱ ཧི ཀུསལཱ དྷམྨཱ. ཝིམུཏྟཱིཏི ཕལཾ ཀིལེསེཧི ཝིམུཙྩིཏྠཱཏི ཀཏྭཱ. ཏཾ ¶ པན སཱིལཱདིགུཎསཱརསྶ པརམུཀྐཾསབྷཱཝེན སཱརཾ. ཏཏོ ཨུཏྟརི དྷམྨསྶཱབྷཱཝཏོ པརིཡོསཱནཾ. ཨཡཉྩ ལཀྑཎཝིབྷཱགོ ཚདྷཱཏུཔཉྩཛྷཱནངྒཱདིཝསེན ཏཾཏཾསུཏྟཔདཱནུསཱརེན པོརཱཎཊྛཀཐཱཡམཱགཏནཡེན ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི པུབྦེ ཝུཏྟོཔི ཀོཙི དྷམྨོ པརིཡཱཡནྟརཔྤཀཱསནཏྠཾ པུན དསྶིཏོ. ཏཏོ ཨེཝ ཙ ‘‘ཚནྡམཱུལཀཱ དྷམྨཱ མནསིཀཱརསམུཊྛཱནཱ ཕསྶསམོདྷཱནཱ ཝེདནཱསམོསརཎཱ’’ཏི ‘‘པཉྙུཏྟརཱ ཀུསལཱ དྷམྨཱ’’ཏི, ‘‘ཝིམུཏྟིསཱརམིདཾ བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི, ‘‘ནིབྦཱནོགདྷཉྷི ཨཱཝུསོ བྲཧྨཙརིཡཾ ནིབྦཱནཔརིཡོསཱན’’ནྟི [སཾ. ནི. ༣.༥༡༢ (ཨཏྠཏོ སམཱནཾ)] ཙ སུཏྟཔདཱནཾ ཝསེན ཚནྡསྶ མཱུལལཀྑཎ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཏཐཾ ཨཝིཏཐཾ ལཀྑཎཾ ཨཱགཏོཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཏཾ པན གམནཾ ཨིདྷ ཉཱཎགམནམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཉཱཎགཏིཡཱ’’ཏི. སཏིཔི གཏསདྡསྶ ཨཝབོདྷནཏྠབྷཱཝེ ཉཱཎགམནཏྠེནེཝེསོ སིདྡྷོཏི ན ཝུཏྟོ. ཨཱ-སདྡསྶ ཙེཏྠ གཏསདྡཱནུཝཏྟིམཏྟམེཝ. ཏེནཱཧ ‘‘པཏྟོ ཨནུཔྤཏྟོ’’ཏི.
ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཏྟཱ ‘‘ཏཐདྷམྨཱ ནཱམ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཏོ ¶ ཏཐཱནི. ཨམུསཱསབྷཱཝཏོ ཨཝིཏཐཱནི. ཨཉྙཱཀཱརརཧིཏཏོ ཨནཉྙཐཱནི. སཙྩསཾཡུཏྟཱདཱིསུ ཨཱགཏཾ པརིཔུཎྞསཙྩཙཏུཀྐཀཐཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨིཏི ཝིཏྠཱརོ’’ཏི ཨཱཧ. ‘‘ཏསྨཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏདཔརཱམསིཏབྦམེཝ དསྶེཏི ‘‘ཏཐཱནཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྟཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ.
ཨེཝཾ སཙྩཝསེན ཙཏུཏྠཀཱརཎཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝེན ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཏྟཱ ཏཐབྷཱུཏཱནཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདངྒཱནཾ ཝསེནཱཔི དསྶེནྟོ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཛཱཏིཔཙྩཡསམྦྷཱུཏསམུདཱགཏཊྛོཏི ཛཱཏིཔཙྩཡཱ སམྦྷཱུཏཾ ཧུཏྭཱ སཧིཏསྶ ཨཏྟནོ པཙྩཡཱནུརཱུཔསྶ ཨུདྡྷཾ ཨུདྡྷཾ ཨཱགཏསབྷཱཝོ, ཨནུཔཝཏྟཊྛོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ སམྦྷཱུཏཊྛོ ཙ སམུདཱགཏཊྛོ ཙ སམྦྷཱུཏསམུདཱགཏཊྛོ པུབྦཔདེ ཨུཏྟརཔདལོཔཝསེན. སམཱཧཱརདྭནྡེཔི ཧི པུལླིངྒམིཙྪནྟི ནེརུཏྟིཀཱ. ན ཙེཏྠ ཛཱཏིཏོ ཛརཱམརཎཾ ན ཧོཏི, ན ཙ ཛཱཏིཾ ཝིནཱ ཨཉྙཏོ ཧོཏཱིཏི ཛཱཏིཔཙྩཡསམྦྷཱུཏཊྛོ. ཨིཏྠམེཝ ཛཱཏིཏོ སམུདཱགཙྪཏཱིཏི ཛཱཏི པཙྩཡསམུདཱགཏཊྛོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཱ ཡཱ ཛཱཏི ཡཐཱ ཡཐཱ པཙྩཡོ ¶ ཧོཏི, ཏདནུརཱུཔཾ པཱཏུབྷཱུཏསབྷཱཝོཏི. པཙྩཡཔཀྑེ པན ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཊྛོཏི ཨེཏྠ ན ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡོ ན ཧོཏི, ན ཙ ཨཝིཛྫཾ ཝིནཱ སངྑཱརཱ ཨུཔྤཛྫནྟི. ཡཱ ཡཱ ཨཝིཛྫཱ ཡེསཾ ཡེསཾ སངྑཱརཱནཾ ཡཐཱ ཡཐཱ པཙྩཡོ ཧོཏི, ཨཡཾ ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཊྛོ པཙྩཡསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱནཾ དྷམྨཱནནྟི པཙྩཡཱཀཱརདྷམྨཱནཾ. ‘‘སུགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡) ཝིཡ གམུསདྡསྶ བུདྡྷིཡཏྠཏཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ན ཉཱཎགམནཏྠཾ. གཏིབུདྡྷིཡཏྠཱ ཧི སདྡཱ ཨཉྙམཉྙཔརིཡཱཡཱ. ཏསྨཱ ‘‘ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྠོ ཧེཏྠ གཏསདྡོ’’ཏི ཨདྷིཀཱརོ, གམྱམཱནཏྟཱ ཝཱ ན པཡུཏྟོ.
ཡཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ ནཱམ ཨཏྠི, ཏཾ བྷགཝཱ ཛཱནཱཏི པསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. སདེཝཀེ…པེ… པཛཱཡཱཏི ཨཱདྷཱརོ ‘‘ཨཏྠཱི’’ཏི པདེཏི པུན ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསཨཱུཏི ཏཾནིཝཱསསཏྟཱཔེཀྑཱཡ, ཨཱཔཱཐགམནཱཔེཀྑཱཡ ཝཱ ཝུཏྟཾ. ཏེན བྷགཝཏཱ ཝིབྷཛྫམཱནཾ ཏཾ རཱུཔཱཡཏནཾ ཏཐམེཝ ཧོཏཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏཐཱཝིཏཐབྷཱཝེ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཛཱནཏཱ པསྶཏཱ’’ཏི. སབྦཱཀཱརཏོ ཉཱཏཏྟཱ པསྶིཏཏྟཱཏི ཧི ཧེཏྭནྟོགདྷམེཏཾ པདདྭཡཾ. ཨིཊྛཱནིཊྛཱདིཝསེནཱཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན མཛ྄ཛྷཏྟཾ སངྒཎྷཱཏི. ཏཐཱ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཔརིཏྟཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱཏདུབྷཡཱདིབྷེདམྤི. ལབྦྷམཱནཀཔདཝསེནཱཏི ‘‘རཱུཔཱཡཏནཾ དིཊྛཾ སདྡཱཡཏནཾ སུཏཾ གནྡྷཱཡཏནཾ རསཱཡཏནཾ ཕོཊྛབྦཱཡཏནཾ མུཏཾ སབྦཾ རཱུཔཾ མནསཱ ཝིཉྙཱཏ’’ནྟི (དྷ. ས. ༩༦༦) ཝཙནཏོ དིཊྛཔདཉྩ ཝིཉྙཱཏཔདཉྩ རཱུཔཱརམྨཎེ ལབྦྷཏི. རཱུཔཱརམྨཎཾ ཨིཊྛཾ ཨནིཊྛཾ མཛ྄ཛྷཏྟཾ པརིཏྟཾ ཨཏཱིཏཾ ཨནཱགཏཾ ¶ པཙྩུཔྤནྣཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ བཧིདྡྷཱ དིཊྛཾ ཝིཉྙཱཏཾ རཱུཔཾ རཱུཔཱཡཏནཾ རཱུཔདྷཱཏུ ཝཎྞནིབྷཱ སནིདསྶནཾ སཔྤཊིགྷཾ ནཱིལཾ པཱིཏཀནྟི ཨེཝམཱདཱིཧི ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི. ‘‘ཨིཊྛཱནིཊྛཱདིཝསེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཧི ཨནེཀནཱམབྷཱཝཾ སརཱུཔཏོ ནིདསྶེཏི. ཏེརསཧི ཝཱརེཧཱིཏི དྷམྨསངྒཎིཡཾ རཱུཔཀཎྜེ (དྷ. ས. ༦༡༥) ཨཱགཏེ ཏེརས ནིདྡེསཝཱརེ སནྡྷཱཡཱཧ. ཨེཀེཀསྨིཾ ཝཱརེ ཙེཏྠ ཙཏུནྣཾ ཙཏུནྣཾ ཝཝཏྠཱཔནནཡཱནཾ ཝསེན ‘‘དྭིཔཉྙཱསཱཡ ནཡེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཐམེཝཱཏི ཡཐཱཝུཏྟེན ཛཱནནེན ཨཔྤཊིཝཏྟིཡདེསནཏཱཡ, ཡཐཱཝུཏྟེན ཙ པསྶནེན ཨཝིཔརཱིཏདསྶིཏཱཡ སཙྩམེཝ. ཏམཏྠཾ ཙཏུརངྒུཏྟརེ ཀཱལ༹ཀཱརཱམསུཏྟེན (ཨ. ནི. ༤.༢༤) སཱདྷེནྟོ ‘‘ཝུཏྟཉྩེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཙ-སདྡོ ཙེཏྠ དལ༹ྷཱིཀརཎཛོཏཀོ, ཏེན ¶ ཡཐཱཝུཏྟསྶཏྠསྶ དལ༹ྷཱིཀརཎཾ ཛོཏེཏི, སམྤིཎྜནཏྠོ ཝཱ ཨཊྛཱནཔཡུཏྟོ, ན ཀེཝལཾ མཡཱ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ བྷགཝཏཱཔཱིཏི. ཨནུཝིཙརིཏནྟི པརིཙརིཏཾ. ཛཱནཱམི ཨབྦྷཉྙཱསིནྟི པཙྩུཔྤནྣཱཏཱིཏཀཱལེསུ ཉཱཎཔྤཝཏྟིདསྶནེན ཨནཱགཏེཔི ཉཱཎཔྤཝཏྟི དསྶིཏཱཡེཝ ནཡཏོ དསྶིཏཏྟཱ. ཝིདིཏ-སདྡོ པན ཨནཱམཊྛཀཱལཝིསེསོ ཀཱལཏྟཡསཱདྷཱརཎཏྟཱ ‘‘དིཊྛཾ སུཏྟཾ མུཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༡༨༧; མ. ནི. ༡.༧; སཾ. ནི. ༢.༢༠༨; ཨ. ནི. ༤.༢༣; པཊི. མ. ༡.༡༢༡) ཝིཡ, པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ ཉཱཏནྟི ཨཏྠོ, ཨིམིནཱ ཙེཏཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཉྙེ ཛཱནནྟིཡེཝ, མཡཱ པན པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ ཝིདིཏ’’ནྟི. བྷགཝཏཱ ཧི ཨིམེཧི པདེཧི སབྦཉྙུབྷཱུམི ནཱམ ཀཐིཏཱ. ན ཨུཔཊྛཱསཱིཏི ཏཾ ཚདྭཱརིཀམཱརམྨཎཾ ཏཎྷཱཡ ཝཱ དིཊྛིཡཱ ཝཱ ཏཐཱགཏོ ཨཏྟཏྟནིཡཝསེན ན ཨུཔཊྛཱསི ན ཨུཔགཙྪཏི, ཨིམིནཱ པན པདེན ཁཱིཎཱསཝབྷཱུམི ཀཐིཏཱ. ཡཐཱ རཱུཔཱརམྨཎཱདཡོ དྷམྨཱ ཡཾསབྷཱཝཱ, ཡཾཔཀཱརཱ ཙ, ཏཐཱ ཏེ དྷམྨེ ཏཾསབྷཱཝེ ཏཾཔཀཱརེ གམཏི པསྶཏི ཛཱནཱཏཱིཏི ཏཐཱགཏོཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏཐདསྶཱིཨཏྠེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨནེཀཏྠཱ ཧི དྷཱཏུསདྡཱ. ཀེཙི པན ནིརུཏྟིནཡེན, པིསོདརཱདིགཎཔཀྑེཔེན (པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡; ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༤༢) ཝཱ དསྶཱི-སདྡལོཔཾ, ཨཱགཏ-སདྡསྶ ཙཱགམཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཏཐཱགཏོ’’ཏི པདསིདྡྷིམེཏྠ ཝཎྞེནྟི, ཏདཡུཏྟམེཝ ཝིཛྫམཱནཔདཾ ཚཌྜེཏྭཱ ཨཝིཛྫམཱནཔདསྶ གཧཎཏོ. ཝུཏྟཉྩ བུདྡྷཝཾསཊྛཀཐཱཡཾ –
‘‘ཏཐཱཀཱརེན ཡོ དྷམྨེ, ཛཱནཱཏི ཨནུཔསྶཏི;
ཏཐདསྶཱིཏི སམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟོ ཏཐཱགཏོ’’ཏི. (བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. རཏནཙངྐམནཀཎྜཝཎྞནཱ);
ཨེཏྠ ‘‘ཨནུཔསྶཏཱི’’ཏི ཨཱགཏསདྡཏྠཾ ཝཏྭཱ ཏདིདཾ ཉཱཎཔསྶནམེཝཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཛཱནཱཏཱི’’ཏི, སདྡཱདྷིགཏམཏྠཾ པན ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཏཐདསྶཱི’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ.
ཡཾ ¶ རཏྟིནྟི ཡསྶ རཏྟིཡཾ, ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཝཱ ཨེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ རཏྟེཀདེསབྷཱུཏསྶ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷནཀྑཎསྶ ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྟཱ, སཀལཱཔི ཝཱ ཨེསཱ རཏྟི ཨབྷིསམྦོདྷཱཡ པདཧནཀཱལཏྟཱ པརིཡཱཡེན ཨཙྩནྟསཾཡོགབྷཱུཏཱཏི དཊྛབྦཾ. པཐཝཱིཔུཀྑལནིརུཏྟརབྷཱུམིསཱིསགཏཏྟཱ ན པརཱཛིཏོ ཨཉྙེཧི ཨེཏྠཱཏི ཨཔརཱཛིཏོ, སྭེཝ པལླངྐོཏི ཨཔརཱཛིཏཔལླངྐོ, ཏསྨིཾ. ཏིཎྞཾམཱརཱནནྟི ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརདེཝཔུཏྟམཱརཱནཾ, ཨིདཉྩ ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ཝུཏྟཾ, པརིཡཱཡཏོ པན ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན པཉྩནྣམྤི མཱརཱནཾ ¶ མདྡནཾ ཝེདིཏབྦཾ. མཏྠཀནྟི སཱམཏྠིཡསངྑཱཏཾ སཱིསཾ. ཨེཏྠནྟརེཏི ཨུབྷིནྣཾ རཏྟཱིནམནྟརེ. ‘‘པཋམབོདྷིཡཱཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཉྩཙཏྟཱལཱིསཝསྶཔརིམཱཎཀཱལམེཝ ཨནྟོགདྷབྷེདེན ནིཡམེཏྭཱ ཝིསེསེཏི. ཏཱསུ པན ཝཱིསཏིཝསྶཔརིཙྪིནྣཱ པཋམབོདྷཱིཏི ཝིནཡགཎྛིཔདེ ཝུཏྟཾ, ཏཉྩ ཏདཊྛཀཐཱཡམེཝ ‘‘བྷགཝཏོ ཧི པཋམབོདྷིཡཾ ཝཱིསཏིཝསྶནྟརེ ནིབདྡྷུཔཊྛཱཀོ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི (པཱརཱ. ཨཊྛ. ༡.༡༦) ཀཐིཏཏྟཱ པཋམབོདྷི ནཱམ ཝཱིསཏིཝསྶཱནཱིཏི གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན པན ‘‘པཉྩཙཏྟཱལཱིསཱཡ ཝསྶེསུ ཨཱདིཏོ པནྣརས ཝསྶཱནི པཋམབོདྷཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཉྩ སཏི མཛ྄ཛྷེ པནྣརས ཝསྶཱནི མཛ྄ཛྷིམབོདྷི, ཨནྟེ པནྣརས ཝསྶཱནི པཙྪིམབོདྷཱིཏི ཏིཎྞཾ བོདྷཱིནཾ སམཔྤམཱཎཏཱ སིཡཱ, ཏམྤི ཡུཏྟཾ. པནྣརསཏིཀེན ཧི པཉྩཙཏྟཱལཱིསཝསྶཱནི པརིཔཱུརེནྟི. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན པནྣརསཝསྶཔྤམཱཎཱཡ པཋམབོདྷིཡཱ ཝཱིསཏིཝསྶེསུཡེཝ ཨནྟོགདྷཏྟཱ ‘‘པཋམབོདྷིཡཾ ཝཱིསཏིཝསྶནྟརེ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨེཝམྤི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ. ‘‘ཡཾ སུཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ སམྦནྡྷོ.
ནིདྡོསཏཱཡ ཨནུཔཝཛྫཾ ཨནུཔཝདནཱིཡཾ. པཀྑིཔིཏབྦཱབྷཱཝེན ཨནཱུནཾ. ཨཔནེཏབྦཱབྷཱཝེན ཨནདྷིཀཾ. ཨཏྠབྱཉྫནཱདིསམྤཏྟིཡཱ སབྦཱཀཱརཔརིཔུཎྞཾ. ནིམྨདནཧེཏུ ནིམྨདནཾ. ཝཱལགྒམཏྟམྤཱིཏི ཝཱལདྷིལོམསྶ ཀོཊིཔྤམཱཎམྤི. ཨཝཀྑལིཏནྟི ཝིརཱདྷིཏཾ མུསཱ བྷཎིཏཾ. ཨེཀམུདྡིཀཱཡཱཏི ཨེཀརཱཛལཉྪནེན. ཨེཀནཱལི༹ཡཱཏི ཨེཀཱལ༹ྷཀེན, ཨེཀཏུམྦེན ཝཱ. ཨེཀཏུལཱཡཱཏི ཨེཀམཱནེན. ‘‘ཏཐམེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ནོ ཨཉྙཐཱཏི བྱཏིརེཀཏོ དསྶེཏི, ཏེན ཡདཏྠཾ བྷཱསིཏཾ, ཨེཀནྟེན ཏདཏྠནིཔྥཱདནཏོ ཡཐཱ བྷཱསིཏཾ བྷགཝཏཱ, ཏཐཱཡེཝཱཏི ཨཝིཔརཱིཏདེསནཏཾ དསྶེཏི. ‘‘གདཏྠོ’’ཏི ཨེཏེན ཏཐཾ གདཏི བྷཱསཏཱིཏི ཏཐཱགཏོ ད-ཀཱརསྶ ཏ-ཀཱརཾ, ནིརུཏྟིནཡེན ཙ ཨཱཀཱརཱགམཾ ཀཏྭཱ, དྷཱཏུསདྡཱནུགཏེན ཝཱ ཨཱཀཱརེནཱཏི ནིབྦཙནཾ དསྶེཏི.
ཨེཝཾ ‘‘སུགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡) ཝིཡ དྷཱཏུསདྡནིཔྥཏྟིཔརིཀཔྤེན ནིརུཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ བཱཧིརཏྠསམཱསེནཔི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཱགདནནྟི སབྦཧིཏནིཔྥཱདནཏོ བྷུསཾ ཀཐནཾ ཝཙནཾ, ཏབྦྷཱཝམཏྟོ ཝཱ ཨཱ-སདྡོ.
ཏཐཱ ¶ ¶ གཏམསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱ ཝཱཙཱཡ གཏཾ པཝཏྟི, ཏཐཱ ཀཱཡསྶ, ཡཐཱ ཝཱ ཀཱཡསྶ གཏཾ པཝཏྟི, ཏཐཱ ཝཱཙཱཡ ཨསྶ, ཏསྨཱ ཏཐཱགཏོཏི ཨཏྠོ. ཏདེཝ ནིབྦཙནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘བྷགཝཏོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཧི ‘‘གཏོ པཝཏྟོ, གཏཱ པཝཏྟཱ’’ཏི ཙ ཨེཏེན ཀཱཡཝཙཱིཀིརིཡཱནཾ ཨཉྙམཉྙཱནུལོམནཝཙནིཙྪཱཡ ཀཱཡསྶ, ཝཱཙཱཡ ཙ པཝཏྟི ཨིདྷ གཏ-སདྡེན ཀཐིཏཱཏི དསྶེཏི, ‘‘ཨེཝཾབྷཱུཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བཱཧིརཏྠསམཱསཾ, ‘‘ཡཐཱ ཏཐཱ’’ཏི ཨེཏེན ཡཾཏཾ-སདྡཱནཾ ཨབྱབྷིཙཱརིཏསམྦནྡྷཏཱཡ ‘‘ཏཐཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཡཐཱ’’ཏི ཨཡམཏྠོ ཨུཔཊྛིཏོཡེཝ ཧོཏཱིཏི ཏཐཱསདྡཏྠཾ, ‘‘ཝཱདཱི ཀཱརཱི’’ཏི ཨེཏེན པཝཏྟིསརཱུཔཾ, ‘‘བྷགཝཏོ ཧཱི’’ཏི ཨེཏེན ཡཐཱཝཱདཱིཏཐཱཀཱརིཏཱདིཀཱརཎནྟི. ‘‘ཨེཝཾབྷཱུཏསྶཱ’’ཏི ཡཐཱཝཱདཱིཏཐཱཀཱརིཏཱདིནཱ པཀཱརེན པཝཏྟསྶ, ཨིམཾ པཀཱརཾ ཝཱ པཏྟསྶ. ཨིཏཱིཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ནིདྡིསཏི. ཡསྨཱ པནེཏྠ གཏ-སདྡོ ཝཱཙཱཡ པཝཏྟིམྤི དསྶེཏི, ཏསྨཱ ཀཱམཾ ཏཐཱཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ སིདྡྷོ ཧོཏི, སོ པན པུབྦེ པཀཱརནྟརེན དསྶིཏོཏི པཱརིསེསནཡེན ཏཐཱཀཱརིཏཱཨཏྠམེཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝཾ ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘ཡཐཱ ཝཱཙཱ གཏཱ ཡསྶ,
ཏཐཱ ཀཱཡོ གཏོ ཡཏོ;
ཡཐཱ ཀཱཡོ ཏཐཱ ཝཱཙཱ,
ཏཏོ སཏྠཱ ཏཐཱགཏོ’’ཏི.
བྷཝགྒཾ པརིཡནྟཾ ཀཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ. ཡཾ པནེཀེ ཝདནྟི ‘‘ཏིརིཡཾ ཝིཡ ཨུཔརི, ཨདྷོ ཙ སནྟི ཨཔརིམཱཎཱ ལོཀདྷཱཏུཡོ’’ཏི, ཏེསཾ ཏཾ པཊིསེདྷེཏུཾ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཝིམུཏྟིཡཱཏི ཕལེན. ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནེནཱཏི པཙྩཝེཀྑཎཱཉཱཎསངྑཱཏེན དསྶནེན. ཏུལོཏི སདིསོ. པམཱཎནྟི མིནནཀཱརཎཾ. པརེ ཨབྷིབྷཝཏི གུཎེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཏི ཨདྷིཀོ བྷཝཏཱིཏི ཨབྷིབྷཱུ. པརེཧི ན ཨབྷིབྷཱུཏོ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊོཏི ཨནབྷིབྷཱུཏོ. ཨཉྙདཏྠཱུཏི ཨེཀཾསཝཙནེ ནིཔཱཏོ. དསྶནཝསེན དསོ, སབྦཾ པསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. པརེ ཨཏྟནོ ཝསཾ ཝཏྟེཏཱིཏི ཝསཝཏྟཱི.
‘‘ཨབྷིབྷཝནཊྛེན ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཨཡཾ ན སདྡཏོ ལབྦྷཏི, སདྡཏོ པན ཨེཝནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྲེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨགདོཏི དིབྦཱགདོ ཨགཾ རོགཾ དཱཏི ཨཝཁཎྜཏི, ནཏྠི ཝཱ གདོ རོགོ ཨེཏེནཱཏི ཀཏྭཱ ¶ , ཏསྶདིསཊྛེན ཨིདྷ དེསནཱཝིལཱསསྶ, པུཉྙུསྶཡསྶ ཙ ཨགདཏཱ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨགདོ ཝིཡཱ’’ཏི. ཡཱཡ དྷམྨདྷཱཏུཡཱ དེསནཱཝིཛམྦྷནཔྤཏྟཱ, སཱ དེསནཱཝིལཱསོ. དྷམྨདྷཱཏཨཱུཏི ཙ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ. ཏེན ཧི དྷམྨཱནམཱཀཱརབྷེདཾ ཉཏྭཱ ཏདནུརཱུཔཾ ¶ དེསནཾ ནིཡཱམེཏི. དེསནཱཝིལཱསོཡེཝ དེསནཱཝིལཱསམཡོ ཡཐཱ ‘‘དཱནམཡཾ སཱིལམཡ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥; ཨིཏིཝུ. ༦༠; ནེཏྟི. ༣༤) ཨདྷུནཱ པན པོཏྠཀེསུ བཧཱུསུཔི མཡ-སདྡོ ན དིསྶཏི. པུཉྙུསྶཡོཏི ཨུསྶནཾ, ཨཏིརེཀཾ ཝཱ ཉཱཎཱདིསམྦྷཱརབྷཱུཏཾ པུཉྙཾ. ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི ཨོཔམྨསམྤཱདནཾ. ཏེནཱཏི ཙ ཏདུབྷཡེན དེསནཱཝིལཱསེན ཙེཝ པུཉྙུསྶཡེན ཙ སོ བྷགཝཱ ཨབྷིབྷཝཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ‘‘ཨིཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ བཱཧིརཏྠསམཱསཾ དསྶེཏི. སབྦལོཀཱབྷིབྷཝནེན ཏཐོ, ན ཨཉྙཐཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཏཐཱཡ གཏོཏི པུརིམསཙྩཏྟཡཾ སནྡྷཱཡཱཧ, ཏཐཾ གཏོཏི པན པཙྪིམསཙྩཾ. ཙཏུསཙྩཱནུཀྐམེན ཙེཏྠ གཏ-སདྡསྶ ཨཏྠཙཏུཀྐཾ ཝུཏྟཾ. ཝཱཙཀསདྡསནྣིདྷཱནེ ཨུཔསགྒནིཔཱཏཱནཾ ཏདཏྠཛོཏནབྷཱཝེན པཝཏྟནཏོ གཏ-སདྡོཡེཝ ཨནུཔསགྒོ ཨཝགཏཏྠཾ, ཨཏཱིཏཏྠཉྩ ཝདཏཱིཏི དསྶེཏི ‘‘ཨཝགཏོ ཨཏཱིཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ.
‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཏབྦིཝརཎཾ. ལོཀནྟི དུཀྑསཙྩབྷཱུཏཾ ལོཀཾ. ཏཐཱཡ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནིཾ པཊིཔདནྟི ཨརིཡམགྒཾ, ན པན ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷནམཏྟཾ. ཏཏྠ ཀཏྟབྦཀིཙྩམྤི ཀཏམེཝཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ལོཀསྨཱ ཏཐཱགཏོ ཝིསཾཡུཏྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ སཙྩཙཏུཀྐེཔི དུཏིཡཔཀྑཾ ཝུཏྟཾ, ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷནཧེཏུཾ ཝཱ ཨེཏེཧི དསྶེཏི. ཏཏོཡེཝ ཧི ཏཱནི ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི. ‘‘ཡཾ བྷིཀྑཝེ, སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ སམཱརཀསྶ སབྲཧྨཀསྶ སསྶམཎབྲཱཧྨཎིཡཱ པཛཱཡ སདེཝམནུསྶཱཡ དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏཾ ཝིཉྙཱཏཾ པཏྟཾ པརིཡེསིཏཾ ཨནུཝིཙརིཏཾ མནསཱ, སབྦཾ ཏཾ ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷཾ, ཏསྨཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༣) ཨངྒུཏྟརཱགམེ ཙཏུཀྐནིཔཱཏེ ཨཱགཏཾ པཱལི༹མིམཾ པེཡྻཱལམུཁེན དསྶེཏི, ཏཉྩ ཨཏྠསམྦནྡྷཏཱཡ ཨེཝ, ན ཨིམསྶཏྠསྶ སཱདྷཀཏཱཡ. སཱ ཧི པེཡྻཱལནིདྡིཊྛཱ པཱལི༹ ཏཐདསྶིཏཱ ཨཏྠསྶ སཱདྷིཀཱཏི. ‘‘ཏསྶཔི ཨེཝཾ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ’’ཏི ཨིམིནཱ སཱདྷྱསཱདྷཀསཾསནྡནཾ ཀརོཏི. ‘‘ཨིདམྤི ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཐཱགཏཔདསྶ མཧཱཝིསཡཏཾ ¶ , ཨཊྛཝིདྷསྶཱཔི ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎསྶ ནིདསྶནམཏྟཉྩ དསྶེཏི. ཏཏྠ ཨིདནྟི ཨཏིབྱཱསརཱུཔེན ཝུཏྟཾ ཨཊྛཝིདྷཾ ཀཱརཎཾ, པི-སདྡོ, ཨཔི-སདྡོ ཝཱ སམྦྷཱཝནེ ‘‘ཨིཏྠམྤི མུཁམཏྟམེཝ, པགེཝ ཨཉྙཐཱ’’ཏི. ཏཐཱགཏབྷཱཝདཱིཔནེཏི ཏཐཱགཏནཱམདཱིཔནེ. གུཎེན ཧི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ ནཱམ, ནཱམེན ཙ བྷགཝཏི ཏཐཱགཏ-སདྡོཏི. ‘‘ཨསངྑྱེཡྻཱནི ནཱམཱནི, སགུཎེན མཧེསིནོ’’ཏིཨཱདི (ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༣༠༦; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༢༧༧) ཧི ཝུཏྟཾ. ཨཔྤམཱདཔདཾ ཝིཡ སཀལཀུསལདྷམྨཔཊིཔཏྟིཡཱ སབྦབུདྡྷགུཎཱནཾ ཏཐཱགཏཔདཾ སངྒཱཧཀནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘སབྦཱཀཱརེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ ¶ . ཝཎྞེཡྻཱཏི པརིཀཔྤཝཙནམེཏཾ ‘‘ཝཎྞེཡྻ ཝཱ, ན ཝཱ ཝཎྞེཡྻཱ’’ཏི. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ,
ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ;
ཁཱིཡེཐ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ,
ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༠༤; ༣.༡༤༡; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༢; ཨཔ. ཨཊྛ. ༢.༧.༢༠; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ཀོཎྜཉྙབུདྡྷཝཾསཝཎྞནཱ; ཙརིཡཱ. པཀིཎྞཀཀཐཱ); –
སམཏྠནེ ཝཱ ཨེཏཾ ‘‘སོ ཨིམཾ ཝིཛཊཡེ ཛཊ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༢.༢༣) ཝིཡཱཏིཔི ཝདནྟི ཀེཙི.
ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཊྛཀཐཱམུཏྟཀོ ནཡོ – ཨབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སམྨཱསམྦོདྷི, ཨེཏྠནྟརེ མཧཱབོདྷིཡཱནཔཊིཔཏྟིཡཱ ཧཱནཊྛཱནསཾཀིལེསནིཝཏྟཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཡཐཱཔཎིདྷཱནཾ ཏཐཱགཏོ ཨབྷིནཱིཧཱརཱནུརཱུཔཾ པཊིཔནྣོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨཐ ཝཱ མཧིདྡྷིཀཏཱཡ, པཊིསམྦྷིདཱནཾ ཨུཀྐཾསཱདྷིགམེན ཨནཱཝརཎཉཱཎཏཱཡ ཙ ཀཏྠཙིཔི པཊིགྷཱཏཱབྷཱཝཏོ ཡཐཱརུཙི, ཏཐཱ ཀཱཡཝཙཱིཙིཏྟཱནཾ གཏཱནི གམནཱནི པཝཏྟིཡོ ཨེཏསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ. ཨཔིཙ ཡསྨཱ ལོཀེ ཝིདྷཡུཏྟགཏཔཀཱརསདྡཱ སམཱནཏྠཱ དིསྶནྟི, ཏསྨཱ ཡཐཱ ཝིདྷཱ ཝིཔསྶིཨཱདཡོ བྷགཝནྟོ ནིཁིལསབྦཉྙུགུཎསམངྒིཏཱཡ, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱ ཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ, ཡཐཱ ཡུཏྟཱ ཙ ཏེ བྷགཝནྟོ ཝུཏྟནཡེན, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱ ཡུཏྟོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨཔརོ ནཡོ-ཡསྨཱ སཙྩཾ ཏཙྪཾ ཏཐནྟི ཉཱཎསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཏཐེན ཉཱཎེན ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོཏི.
‘‘པཧཱཡ ¶ ཀཱམཱདིམལེ ཡཐཱ གཏཱ,
སམཱདྷིཉཱཎེཧི ཝིཔསྶིཨཱདཡོ;
མཧེསིནོ སཀྱམུནཱི ཛུཏིནྡྷརོ,
ཏཐཱ གཏོ ཏེན ཏཐཱགཏོ མཏོ.
ཏཐཉྩ དྷཱཏཱཡཏནཱདིལཀྑཎཾ,
སབྷཱཝསཱམཉྙཝིབྷཱགབྷེདཏོ;
སཡམྦྷུཉཱཎེན ¶ ཛིནོ སམཱགཏོ,
ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི སཀྱཔུངྒཝོ.
ཏཐཱནི སཙྩཱནི སམནྟཙཀྑུནཱ,
ཏཐཱ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ ཙ སབྦསོ;
ཨནཉྙནེཡྻེན ཡཏོ ཝིབྷཱཝིཏཱ,
ཡཱཐཱཝཏོ ཏེན ཛིནོ ཏཐཱགཏོ.
ཨནེཀབྷེདཱསུཔི ལོཀདྷཱཏཱུསུ,
ཛིནསྶ རཱུཔཱཡཏནཱདིགོཙརེ;
ཝིཙིཏྟབྷེདེ ཏཐམེཝ དསྶནཾ,
ཏཐཱགཏོ ཏེན སམནྟལོཙནོ.
ཡཏོ ཙ དྷམྨཾ ཏཐམེཝ བྷཱསཏི,
ཀརོཏི ཝཱཙཱཡནུལོམམཏྟནོ;
གུཎེཧི ལོཀཾ ཨབྷིབྷུཡྻིརཱིཡཏི,
ཏཐཱགཏོ ཏེནཔི ལོཀནཱཡཀོ.
ཡཐཱབྷིནཱིཧཱརམཏོ ཡཐཱརུཙི,
པཝཏྟཝཱཙཱཏནུཙིཏྟབྷཱཝཏོ;
ཡཐཱཝིདྷཱ ཡེན པུརཱ མཧེསིནོ,
ཏཐཱཝིདྷོ ཏེན ཛིནོ ཏཐཱགཏོ.
ཡཐཱ ཙ ཡུཏྟཱ སུགཏཱ པུརཱཏནཱ,
ཏཐཱཝ ཡུཏྟོ ཏཐཉཱཎཏོ ཙ སོ;
སམཱགཏོ ཏེན སམནྟལོཙནོ,
ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི སཀྱཔུངྒཝོ’’ཏི. (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༣༨ ཐོཀཾ ཝིསདིསཾ); –
སངྒཧགཱཐཱ.
‘‘ཀཏམཉྩ ¶ ¶ ཏཾ བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨཡཾ ཀསྶ པུཙྪཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝཾ སཱམཉྙཏོ ཡཐཱཝུཏྟསྶ སཱིལམཏྟཀསྶ པུཙྪཱབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པུཙྪཱཝིསེསབྷཱཝཉཱཔནཏྠཾ མཧཱནིདྡེསེ (མཧཱནི. ༡༥༠) ཨཱགཏཱ སབྦཱཝ པུཙྪཱ ཨཏྠུདྡྷཱརཝསེན དསྶེཏི ‘‘ཏཏྠ པུཙྪཱ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ‘‘ཏཾ ཀཏམནྟི པུཙྪཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཡདེཏཾ སཱམཉྙཏོ པུཙྪཱཝཙནཾ ཝུཏྟཾ, ཏསྨིཾ.
པཀཏིཡཱཏི ཨཏྟནོ དྷམྨཏཱཡ, སཡམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ལཀྑཎནྟི ཡོ ཀོཙི ཉཱཏུམིཙྪིཏོ སབྷཱཝོ. ཨཉྙཱཏནྟི དསྶནཱདིཝིསེསཡུཏྟེན, ཨིཏརེན ཝཱ ཡེན ཀེནཙིཔི ཉཱཎེན ཨཉྙཱཏཾ. ཨཝཏྠཱཝིསེསཱནི ཧི ཉཱཎདསྶནཏུལནཏཱིརཎཱནི. ཨདིཊྛནྟི དསྶནབྷཱུཏེན ཉཱཎེན པཙྩཀྑམིཝ ཨདིཊྛཾ. ཨཏུལིཏནྟི ‘‘ཨེཏྟཀམེཏ’’ནྟི ཏུལནབྷཱུཏེན ཨཏུལིཏཾ. ཨཏཱིརིཏནྟི ‘‘ཨེཝམེཝིད’’ནྟི ཏཱིརཎབྷཱུཏེན ཨཀཏཉཱཎཀིརིཡཱསམཱཔནཾ. ཨཝིབྷཱུཏནྟི ཉཱཎསྶ ཨཔཱཀཊབྷཱུཏཾ. ཨཝིབྷཱཝིཏནྟི ཉཱཎེན ཨཔཱཀཊཀཏཾ. ཏསྶཱཏི ཡཐཱཝུཏྟལཀྑཎསྶ. ཨདིཊྛཾ ཛོཏཱིཡཏི པཀཱསཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨདིཊྛཛོཏནཱ. སཾསནྡནཏྠཱཡཱཏི སཱཀཙྪཱཝསེན ཝིནིཙྪཡཀརཎཏྠཱཡ. སཾསནྡནཉྷི སཱཀཙྪཱཝསེན ཝིནིཙྪཡཀརཎཾ. དིཊྛཾ སཾསནྡཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི དིཊྛསཾསནྡནཱ. ‘‘སཾསཡཔཀྑནྡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ དལ༹ྷཏརཾནིཝིཊྛཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ སཾསཡོ. ནཱཏིསཾསཔྤནམཏིབྷེདམཏྟཾ ཝིམཏི. ཏཏོཔི ཨཔྤཏརཾ ‘‘ཨེཝཾ ནུ ཁོ, ན ནུ ཁོ’’ཏིཨཱདིནཱ དྭིདྷཱ ཝིཡ པཝཏྟཾ དྭེལ༹ྷཀཾ. དྭིདྷཱ ཨེལཏི ཀམྤཏི ཙིཏྟམེཏེནཱཏི ཧི དྭེལ༹ྷཀཾ ཧཔཙྩཡཾ, སཀཏྠཝུཏྟིཀཔཙྩཡཉྩ ཀཏྭཱ, ཏེན ཛཱཏོ, ཏཾ ཝཱ ཛཱཏཾ ཡསྶཱཏི དྭེལ༹ྷཀཛཱཏོ. ཝིམཏི ཚིཛྫཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཝིམཏིཙྪེདནཱ. ཨནཏྟལཀྑཎསུཏྟཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༣.༥༩) ཨཱགཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཔཊིསཾཡུཏྟཾ པུཙྪཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སབྦཾ ཝཏྟབྦ’’ནྟི. ཨནུམཏིཡཱ པུཙྪཱ ཨནུམཏིཔུཙྪཱ. ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིཔུཙྪཱཡ ཧི ‘‘ཀཱ ཏུམྷཱཀཾ ཨནུམཏཱི’’ཏི ཨནུམཏི པུཙྪིཏཱ ཧོཏི. ཀཐེཏུཀམྱཏཱཏི ཀཐེཏུཀཱམཏཱཡ. ‘‘ཨཉྙཱཎཏཱ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༩༥) ཝིཡ ཧི ཨེཏྠ ཡ-ཀཱརལོཔོ, ཀརཎཏྠེ ཝཱ པཙྩཏྟཝཙནཾ, ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ ཝཱ པུཙྪཱ ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱཏིཔི ཝཊྚཏི. ཨཏྠཏོ པན སབྦཱཔི ཏཐཱ པཝཏྟཝཙནཾ, ཏདུཔྤཱདཀོ ཝཱ ཙིཏྟུཔྤཱདོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཡདཏྠཾ ¶ པནཱཡཾ ནིདྡེསནཡོ ཨཱཧརིཏོ, ཏསྶ པུཙྪཱཝིསེསབྷཱཝསྶ ཉཱཔནཏྠཾ ‘‘ཨིམཱསཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཙིཏྟཱབྷོགོ སམནྣཱཧཱརོ. བྷུསཾ, སམནྟཏོ ཙ སཾསཔྤནཱ ཀངྑཱ ཨཱསཔྤནཱ, པརིསཔྤནཱ ཙ. སབྦཱ ཀངྑཱ ཚིནྣཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནེན ཨགྒམགྒེན སམུཙྪིནྡནཏོ. པརེསཾ ཨནུམཏིཡཱ, ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ ཙ དྷམྨདེསནཱསམྦྷཝཏོ, ཏཐཱ ཨེཝ ཏཏྠ ཏཏྠ ¶ དིཊྛཏྟཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཝསེསཱ པན དྭེ པུཙྪཱ བུདྡྷཱནཾ ཨཏྠཱི’’ཏི. ཡཱ པནེཏཱ ‘‘སཏྟཱདྷིཊྛཱནཱ པུཙྪཱ དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཱ པུཙྪཱ ཨེཀཱདྷིཊྛཱནཱ པུཙྪཱ ཨནེཀཱདྷིཊྛཱནཱ པུཙྪཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཔརཱཔི ཨནེཀདྷཱ པུཙྪཱཡོ ནིདྡེསེ ཨཱགཏཱ, ཏཱ སབྦཱཔི ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཨིདྷ ཨཝིཙཡནཾ ‘‘ཨལཾ ཨེཏྟཱཝཏཱཝ, ཨཏྠིཀེཧི པན ཨིམིནཱ ནཡེན ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝིཙེཏབྦཱ’’ཏི ནཡདཱནསྶ སིཛ྄ཛྷནཏོཏི དཊྛབྦཾ.
༨. པུཙྪཱ ཙ ནཱམེསཱ ཝིསྶཛྫནཱཡ སཏིཡེཝ ཡུཏྟརཱུཔཱཏི ཙོདནཱཡ ‘‘ཨིདཱནཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཏིཔཱཏནཾ ཨཏིཔཱཏོ. ཨཏི-སདྡོ ཙེཏྠ ཨཏིརེཀཏྠོ. སཱིགྷབྷཱཝོ ཨེཝ ཙ ཨཏིརེཀཏཱ, ཏསྨཱ སརསེནེཝ པཏནསབྷཱཝསྶ ཨནྟརཱ ཨེཝ ཨཏིརེཀཾ པཱཏནཾ, སཎིཀཾ པཏིཏུཾ ཨདཏྭཱ སཱིགྷཾ པཱཏནནྟི ཨཏྠོ, ཨབྷིབྷཝནཏྠོ ཝཱ, ཨཏིཀྐམྨ སཏྠཱདཱིཧི ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཱཏནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཝོཧཱརཝཙནམེཏཾ ‘‘ཨཏིཔཱཏོ’’ཏི. ཨཏྠཏོ པན པཀརཎཱདིཝསེནཱདྷིགཏཏྟཱ པཱཎཝདྷོ པཱཎགྷཱཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝོཧཱརཏོཏི པཉྙཏྟིཏོ. སཏྟོཏི ཁནྡྷསནྟཱནོ. ཏཏྠ ཧི སཏྟཔཉྙཏྟི. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘ཡཐཱ ཧི ཨངྒསམྦྷཱརཱ, ཧོཏི སདྡོ རཐོ ཨིཏི;
ཨེཝཾ ཁནྡྷེསུ སནྟེསུ, ཧོཏི སཏྟོཏི སམྨུཏཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༧༡);
ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡནྟི རཱུཔཱརཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ. རཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡེ ཧི ཝིཀོཔིཏེ ཨིཏརམྤི ཏཾསམྦནྡྷཏཱཡ ཝིནསྶཏི. ཀསྨཱ པནེཏྠ ‘‘པཱཎསྶ ཨཏིཔཱཏོ’’ཏི, ‘‘པཱཎོཏི ཙེཏྠ ཝོཧཱརཏོ སཏྟོ’’ཏི ཙ ཨེཀཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ, ནནུ ནིརཝསེསཱནཾ པཱཎཱནཾ ཨཏིཔཱཏཏོ ཝིརཏི ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སབྦཔཱཎབྷཱུཏཧིཏཱནུཀམྤཱིཏི སབྦེ པཱཎབྷཱུཏེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧) བཧུཝཙནནིདྡེསནྟི? སཙྩམེཏཾ, པཱཎབྷཱཝསཱམཉྙེན པནེཏྠ ཨེཀཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ, ཏཏྠ པན སབྦསདྡསནྣིདྷཱནེན ¶ པུཐུཏྟཾ སུཝིཉྙཱཡམཱནམེཝཱཏི སཱམཉྙནིདྡེསམཀཏྭཱ བྷེདཝཙནིཙྪཱཝསེན བཧུཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ – སཱམཉྙཏོ སཾཝརསམཱདཱནཾ, ཏབྦིསེསཏོ སཾཝརབྷེདོཏི ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ ཉཱཔནཏྠམྤི ཨཡཾ ཝཙནབྷེདོ ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ‘‘པཱཎསྶ ཨཏིཔཱཏོ’’ཏིཨཱདི ཧི སཾཝརབྷེདདསྶནཾ. ‘‘སབྦེ པཱཎབྷཱུཏེ’’ཏིཨཱདི པན སཾཝརསམཱདཱནདསྶནནྟི. སདྡཝིདཱུ པན ‘‘ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཛཱཏིདབྦཱཔེཀྑཝསེན ཝཙནབྷེདམཏྟཾ, ཨཏྠཏོ སམཱན’’ནྟི ཝདནྟི.
ཏསྨིཾ པན པཱཎེཏི ཡཐཱཝུཏྟེ དུབྦིདྷེཔི པཱཎེ. པཱཎསཉྙིནོཏི པཱཎསཉྙཱསམངྒིནོ པུགྒལསྶ ¶ . ཡཱཡ པན ཙེཏནཱཡ པཝཏྟམཱནསྶ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ནིསྶཡབྷཱུཏེསུ མཧཱབྷཱུཏེསུ ཨུཔཀྐམཀརཎཧེཏུ ཏཾམཧཱབྷཱུཏཔཙྩཡཱ ཨུཔྤཛྫནཀམཧཱབྷཱུཏཱ ནུཔྤཛྫིསྶནྟི, སཱ ཏཱདིསཔཡོགསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ པཱཎཱཏིཔཱཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདཀཨུཔཀྐམསམུཊྛཱཔིཀཱ’’ཏི, ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདཀསྶ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགསྶ ཏནྣིསྶཡེསུ མཧཱབྷཱུཏེསུ སམུཊྛཱཔིཀཱཏི ཨཏྠོ. ལདྡྷུཔཀྐམཱནི ཧི བྷཱུཏཱནི པུརིམབྷཱུཏཱནི ཝིཡ ན ཝིསདཱནི, ཏསྨཱ སམཱནཛཱཏིཡཱནཾ བྷཱུཏཱནཾ ཀཱརཎཱནི ན ཧོནྟཱིཏི ཏེསུཡེཝ ཨུཔཀྐམེ ཀཏེ ཏཏོ པརཱནཾ ཨསཏི ཨནྟརཱཡེ ཨུཔྤཛྫམཱནཱནཾ བྷཱུཏཱནཾ, ཏནྣིསྶིཏསྶ ཙ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ཨུཔཙྪེདོ ཧོཏི. ‘‘ཀཱཡཝཙཱིདྭཱརཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཝིཏཎྜཝཱདིམཏཾ མནོདྭཱརེ པཝཏྟཱཡ ཝདྷཀཙེཏནཱཡ པཱཎཱཏིཔཱཏབྷཱཝཾ པཊིཀྑིཔཏི.
པཡོགཝཏྠུམཧནྟཏཱདཱིཧི མཧཱསཱཝཛྫཏཱ ཏེཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔྤཛྫམཱནཱཡ ཙེཏནཱཡ བལཝབྷཱཝཏོ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཀསྶཱཔི ཧི པཡོགསྶ སཧསཱ ནིཔྥཱདནཝསེན, ཀིཙྩསཱདྷིཀཱཡ བཧུཀྑཏྟུཾ པཝཏྟཛཝནེཧི ལདྡྷཱསེཝནཱཡ ཙ སནྣིཊྛཱཔཀཙེཏནཱཡ ཝསེན པཡོགསྶ མཧནྟབྷཱཝོ. སཏིཔི ཀདཱཙི ཁུདྡཀེ ཙེཝ མཧནྟེ ཙ པཱཎེ པཡོགསྶ སམབྷཱཝེ མཧནྟཾ ཧནནྟསྶ ཙེཏནཱ ཏིབྦཏརཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཝཏྠུསྶ མཧནྟབྷཱཝོ. ཨིཏི ཨུབྷཡམྤེཏཾ ཙེཏནཱཡ བལཝབྷཱཝེནེཝ ཧོཏི. སཏིཔི ཙ པཡོགཝཏྠཱུནཾ ཨམཧནྟབྷཱཝེ ཧནྟབྦསྶ གུཎམཧཏྟེནཔི ཏཏྠ པཝཏྟཨུཔཀཱརཙེཏནཱ ཝིཡ ཁེཏྟཝིསེསནིཔྥཏྟིཡཱ ཨཔཀཱརཙེཏནཱཔི བལཝཏཱི, ཏིབྦཏརཱ ཙ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཏསྶཱ མཧཱསཱཝཛྫཏཱ དཊྛབྦཱ ¶ . ཏེནཱཧ ‘‘གུཎཝནྟེསཱུ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཀིལེསཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ པན སཏིཔི པཡོགཝཏྠུགུཎཱནཾ ཨམཧནྟབྷཱཝེ ཀིལེསུཔཀྐམཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱཡ ཙེཏནཱཡ དུབྦལབལཝབྷཱཝཝསེན ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོཏི དསྶེཏི.
སམྦྷརཱིཡནྟི སཧརཱིཡནྟི ཨེཏེཧཱིཏི སམྦྷཱརཱ, ཨངྒཱནི. ཏེསུ པཱཎསཉྙིཏཱ, ཝདྷཀཙིཏྟཉྩ པུབྦབྷཱགིཡཱནིཔི ཧོནྟི. ཨུཔཀྐམོ པན ཝདྷཀཙེཏནཱསམུཊྛཱཔིཏོ སཧཛཱཏོཝ. པཉྩསམྦྷཱརཝཏཱི པན པཱཎཱཏིཔཱཏཙེཏནཱཏི སཱ པཉྩསམྦྷཱརཝིནིམུཏྟཱ དཊྛབྦཱ. ཨེས ནཡོ ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིསུཔི.
ཨེཏྠཱཧ – ཁཎེ ཁཎེ ནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝེསུ སངྑཱརེསུ ཀོ ཧནྟི, ཀོ ཝཱ ཧཉྙཏི, ཡདི ཙིཏྟཙེཏསིཀསནྟཱནོ, ཨེཝཾ སོ ཨནུཔཏཱཔནཚེདནབྷེདནཱདིཝསེན ན ཝིཀོཔནསམཏྠོ, ནཱཔི ཝིཀོཔནཱིཡོ, ཨཐ རཱུཔསནྟཱནོ, ཨེཝམྤི སོ ཨཙེཏནཏཱཡ ཀཊྛཀལིངྒརཱུཔམོཏི ན ཏཏྠ ཚེདནཱདིནཱ པཱཎཱཏིཔཱཏོ ལབྦྷཏི ཡཐཱ མཏསརཱིརེ. པཡོགོཔི པཱཎཱཏིཔཱཏསྶ པཧརཎཔྤཀཱརཱདིཨཏཱིཏེསུ ¶ ཝཱ སངྑཱརེསུ བྷཝེཡྻ, ཨནཱགཏེསུ ཝཱ པཙྩུཔྤནྣེསུ ཝཱ. ཏཏྠ ན ཏཱཝ ཨཏཱིཏཱནཱགཏེསུ སམྦྷཝཏི ཏེསཾ ཨབྷཱཝཏོ. པཙྩུཔྤནྣེསུ ཙ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀཏྟཱ སརསེནེཝ ནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝཏཱཡ ཝིནཱསཱབྷིམུཁེསུ ནིཔྤཡོཛནོ ཨེཝ པཡོགོ སིཡཱ. ཝིནཱསསྶ ཙ ཀཱརཎརཧིཏཏྟཱ ན པཧརཎཔྤཀཱརཱདིཔཡོགཧེཏུཀཾ མརཎཾ, ནིརཱིཧཀཏཱཡ ཙ སངྑཱརཱནཾ ཀསྶ སོ པཡོགོ, ཁཎིཀཏྟཱ ཝདྷཱདྷིཔྤཱཡསམཀཱལབྷིཛྫནཀསྶ ཀིརིཡཱཔརིཡོསཱནཀཱལཱནཝཊྛཱནཏོ ཀསྶ ཝཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཀམྨབདྡྷོཏི?
ཝུཙྩཏེ – ཝདྷཀཙེཏནཱསཧིཏོ སངྑཱརཱནཾ པུཉྫོ སཏྟསངྑཱཏོ ཧནྟི, ཏེན པཝཏྟིཏཝདྷཔྤཡོགནིམིཏྟཱཔགཏུསྨཱཝིཉྙཱཎཛཱིཝིཏིནྡྲིཡོ མཏཝོཧཱརཔྤཝཏྟིནིབནྡྷནོ ཡཐཱཝུཏྟཝདྷཔྤཡོགཱཀརཎེ ཨུཔྤཛྫནཱརཧོ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨསམཱུཧོ ཧཉྙཏི, ཀེཝལོ ཝཱ ཙིཏྟཙེཏསིཀསནྟཱནོ, ཝདྷཔྤཡོགཱཝིསཡབྷཱཝེཔི ཏསྶ པཉྩཝོཀཱརབྷཝེ རཱུཔསནྟཱནཱདྷཱིནཝུཏྟིཏཱཡ རཱུཔསནྟཱནེ པརེན པཡོཛིཏཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདཀཔཡོགཝསེན ཏནྣིབྦཏྟིཝིབནྡྷཀཝིསདིསརཱུཔུཔྤཏྟིཡཱ ཝིཧཏེ ཝིཙྪེདོ ཧོཏཱིཏི ན པཱཎཱཏིཔཱཏསྶ ཨསམྦྷཝོ, ནཱཔི ཨཧེཏུཀོ པཱཎཱཏིཔཱཏོ, ན ཙ པཡོགོ ནིཔྤཡོཛནོ པཙྩུཔྤནྣེསུ སངྑཱརེསུ ཀཏཔཡོགཝསེན ཏདནནྟརཾ ཨུཔྤཛྫནཱརཧསྶ སངྑཱརཀལཱཔསྶ ཏཐཱཨནུཔྤཏྟིཏོ, ཁཎིཀཱནཾ ¶ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀམརཎསྶ ཨིདྷ མརཎབྷཱཝེན ཨནདྷིཔྤེཏཏྟཱ སནྟཏིམརཎསྶ ཙ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན སཧེཏུཀབྷཱཝཏོ ན ཨཧེཏུཀཾ མརཎཾ, ན ཙ ཀཏྟུརཧིཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཔྤཡོགོ ནིརཱིཧཀེསུཔི སངྑཱརེསུ སནྣིཧིཏཏཱམཏྟེན ཨུཔཀཱརཀེསུ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ཨནུརཱུཔཕལུཔྤཱདནནིཡཏེསུ ཀཱརཎེསུ ཀཏྟུཝོཧཱརསིདྡྷིཏོ ཡཐཱ ‘‘པདཱིཔོ པཀཱསེཏི, ནིསཱཀརོ ཙནྡིམཱ’’ཏི, ན ཙ ཀེཝལསྶ ཝདྷཱདྷིཔྤཱཡསཧབྷུནོ ཙིཏྟཙེཏསིཀཀལཱཔསྶ པཱཎཱཏིཔཱཏོ ཨིཙྪིཏོ སནྟཱནཝསེན ཨཝཊྛིཏསྶེཝ པཊིཛཱནནཏོ, སནྟཱནཝསེན པཝཏྟམཱནཱནཉྩ པདཱིཔཱདཱིནཾ ཨཏྟཀིརིཡཱསིདྡྷི དིསྶཏཱིཏི ཨཏྠེཝ པཱཎཱཏིཔཱཏེན ཀམྨབདྡྷོཏི. ཨཡཉྩ ཝིཙཱརོ ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིསུཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.
སཱཧཏྠིཀོཏི སཡཾ མཱརེནྟསྶ ཀཱཡེན ཝཱ ཀཱཡཔཊིབདྡྷེན ཝཱ པཧརཎཾ. ཨཱཎཏྟིཀོཏི ཨཉྙཾ ཨཱཎཱཔེནྟསྶ ‘‘ཨེཝཾ ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཝཱ པཧརིཏྭཱ ཝཱ མཱརེཧཱི’’ཏི ཨཱཎཱཔནཾ. ནིསྶགྒིཡོཏི དཱུརེ ཋིཏཾ མཱརེཏུཀཱམསྶ ཀཱཡེན ཝཱ ཀཱཡཔཊིབདྡྷེན ཝཱ ཨུསུཡནྟཔཱསཱཎཱདཱིནཾ ནིསྶཛྫནཾ. ཐཱཝརོཏི ཨསཉྩཱརིམེན ཨུཔཀརཎེན མཱརེཏུཀཱམསྶ ཨོཔཱཏཱཔསྶེནཨུཔནིཀྑིཔནཾ, བྷེསཛྫསཾཝིདྷཱནཉྩ. ཝིཛྫཱམཡོཏི མཱརཎཏྠཾ མནྟཔརིཛཔྤནཾ ཨཱཐབྦཎིཀཱདཱིནཾ ཝིཡ. ཨཱཐབྦཎིཀཱ ཧི ཨཱཐབྦཎཾ པཡོཛེནྟི ནགརེ ཝཱ རུདྡྷེ སངྒཱམེ ཝཱ པཙྩུཔཊྛིཏེ པཊིསེནཱཡ པཙྩཏྠིཀེསུ པཙྩཱམིཏྟེསུ ཨཱིཏིཾ ཨུཔྤཱདེནྟི ཨུཔདྡཝཾ ཨུཔྤཱདེནྟི རོགཾ ཨུཔྤཱདེནྟི པཛྫརཀཾ ཨུཔྤཱདེནྟི ¶ སཱུཙིཀཾ ཨུཔྤཱདེནྟི ཝིསཱུཙིཀཾ ཀརོནྟི པཀྑནྡིཡཾ ཀརོནྟི. ཝིཛྫཱདྷརཱ ཙ ཝིཛྫཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ནགརེ ཝཱ རུདྡྷེ…པེ… པཀྑནྡིཡཾ ཀརོནྟི. ཨིདྡྷིམཡོཏི ཀམྨཝིཔཱཀཛིདྡྷིམཡོ དཱཋཱཀོཊནཱདཱིནི ཝིཡ. པིཏུརཉྙོ ཀིར སཱིཧལ༹ནརིནྡསྶ དཱཋཱཀོཊནེན ཙཱུལ༹སུམནཀུཊུམྦིཡསྶ མརཎཾ ཧོཏི. ‘‘ཨིམསྨིཾ པནཏྠེ’’ཏིཨཱདིནཱ གནྠགཱརཝཾ པརིཧརིཏྭཱ ཏསྶ ཨནཱུནབྷཱཝམྤི ཀརོཏི ‘‘ཨཏྠིཀེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨིདྷ ཨཝུཏྟོཔི ཧི ཨེས ཨཏྠོ ཨཏིདིསནེན ཝུཏྟོ ཝིཡ ཨནཱུནོ པརིཔུཎྞོཏི.
དུསྶཱིལསྶ བྷཱཝོ དུསྶཱིལྱཾ, ཡཐཱཝུཏྟཱ ཙེཏནཱ. ‘‘པཧཱཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཏྭཱ-སདྡོ པུབྦཀཱལེཏི ཨཱཧ ‘‘པཧཱིནཀཱལཏོ པཊྛཱཡཱ’’ཏི, ཧེཏུཨཏྠཏཾ ཝཱ སནྡྷཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཏེན ཧི པཧཱནཧེཏུཀཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ སམུཙྪེདནིཀཱ ཝིརཏཱིཏི དསྶེཏི. ཀམྨཀྑཡཉཱཎེན ཧི པཱཎཱཏིཔཱཏདུསྶཱིལྱསྶ ¶ པཧཱིནཏྟཱ བྷགཝཱ ཨཙྩནྟམེཝ ཏཏོ པཊིཝིརཏོཏི ཝུཙྩཏི སམུཙྪེདཝསེན པཧཱནཝིརཏཱིནམདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཀིཉྩཱཔི ‘‘པཧཱཡ པཊིཝིརཏོ’’ཏི པདེཧི ཝུཏྟཱནཾ པཧཱནཝིརམཎཱནཾ པུརིམཔཙྪིམཀཱལཏཱ ནཏྠི, མགྒདྷམྨཱནཾ པན སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ, པཙྩཡབྷཱུཏཱནཾ སམྨཱཝཱཙཱདཱིནཉྩ པཙྩཡུཔྤནྣབྷཱུཏཱནཾ པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝེ ཨཔེཀྑིཏེ སཧཛཱཏཱནམྤི པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝེན གཧཎཾ པུརིམཔཙྪིམབྷཱཝེན ཝིཡ ཧོཏི. པཙྩཡོ ཧི པུརིམཏརཾ པཙྩཡསཏྟིཡཱ ཋིཏོ, ཏཏོ པརཾ པཙྩཡུཔྤནྣཾ པཙྩཡསཏྟིཾ པཊིཙྩ པཝཏྟཏི, ཏསྨཱ གཧཎཔྤཝཏྟིཨཱཀཱརཝསེན སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡབྷཱུཏེསུ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིསུ པཧཱཡཀདྷམྨེསུ པཧཱནཀིརིཡཱཡ པུརིམཀཱལཝོཧཱརོ, ཏཔྤཙྩཡུཔྤནྣཱསུ ཙ ཝིརཏཱིསུ ཝིརམཎཀིརིཡཱཡ ཨཔརཀཱལཝོཧཱརོ སམྦྷཝཏི. ཏསྨཱ ‘‘སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིཧི པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡ སམྨཱཝཱཙཱདཱིཧི པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཊྛཀཐཱམུཏྟཀོ ནཡོ – པཧཱནཾ སམུཙྪེདཝསེན ཝིརཏིཔཊིཔྤསྶདྡྷིཝསེན ཡོཛེཏབྦཱ, ཏསྨཱ མགྒེན པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡ ཕལེན པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོཏི ཨཏྠོ. ཨཔིཙ པཱཎོ ཨཏིཔཱཏཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི པཱཎཱཏིཔཱཏོ, པཱཎགྷཱཏཧེཏུབྷཱུཏོ དྷམྨསམཱུཧོ. ཀོ པནེསོ? ཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤདོསམོཧཝིཧིཾསཱདཡོ ཀིལེསཱ. ཏེ ཧི བྷགཝཱ ཨརིཡམགྒེན པཧཱཡ སམུགྒྷཱཊེཏྭཱ པཱཎཱཏིཔཱཏདུསྶཱིལྱཏོ ཨཙྩནྟམེཝ པཊིཝིརཏོ ཀིལེསེསུ པཧཱིནེསུ ཏནྣིམིཏྟཀམྨསྶ ཨནུཔྤཛྫནཏོ, ཏསྨཱ མགྒེན པཱཎཱཏིཔཱཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཀིལེསཾ པཧཱཡ ཏེནེཝ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ དུསྶཱིལྱཙེཏནཱ པཊིཝིརཏོཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ ‘‘ཨདིནྣཱདཱནཾ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི.
ཨོརཏོ ¶ ཝིརཏོཏི པརིཡཱཡཝཙནམེཏཾ, པཏི-ཝིསདྡཱནཾ ཝཱ པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦཏོ ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. ཨོརཏོཏི ཧི ཨཝརཏོ ཨབྷིམུཁཾ རཏོ, ཏེན ཨུཛུཀཾ ཝིརམཎཝསེན སཱཏིསཡཏཾ དསྶེཏི. པཊིརཏསྶ ཙེཏཾ ཨཏྠཝཙནཾ. ཝིརཏོཏི ཝིསེསེན རཏོ, ཏེན སཧ ཝཱསནཱཡ ཝིརམཎབྷཱཝཾ, ཨུབྷཡེན པན སམུཙྪེདཝིརཏིབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེཏི. ཨེཝ-སདྡོ པན ཏསྶཱ ཝིརཏིཡཱ ཀཱལཱདིཝསེན ཨཔརིཡནྟཏཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟོ. སོ ཨུབྷཡཏྠ ཡོཛེཏབྦོ. ཡཐཱ ཧི ཨཉྙེ སམཱདིནྣཝིརཏིཀཱཔི ཨནཝཊྛིཏཙིཏྟཏཱཡ ལཱབྷཛཱིཝིཏཱདིཧེཏུ སམཱདཱནཾ བྷིནྣནྟི, ན ཨེཝཾ བྷགཝཱ, སབྦསོ ¶ པཧཱིནཔཱཎཱཏིཔཱཏཏྟཱ པནེས ཨཙྩནྟཝིརཏོ ཨེཝཱཏི. ‘‘ནཏྠི ཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨེཝ-སདྡེན དསྶིཏཾ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ནིཝཏྟེཏབྦཏྠཝསེན སམཏྠེཏི. ཏཏྠ ཝཱིཏིཀྐམིསྶཱམཱིཏི ཨུཔྤཛྫནཀཱ དྷམྨཱཏི སཧ པཱཋསེསེན སམྦནྡྷོ. ཏེ པན ཨནཝཛྫདྷམྨེཧི ཝོཀིཎྞཱ ཨནྟརནྟརཱ ཨུཔྤཛྫནཀཱ དུབྦལཱ སཱཝཛྫཱ དྷམྨཱ, ཡསྨཱ ཙ ‘‘ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགཾ ཨུཔལབྷིཏྭཱ ཨིམསྶ ཀིལེསཱ ཨུཔྤནྣཱ’’ཏི ཝིཉྙུནཱ སཀྐཱ ཉཱཏུཾ, ཏསྨཱ ཏེ ཨིམིནཱཝ པརིཡཱཡེན ‘‘ཙཀྑུསོཏཝིཉྙེཡྻཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ, ན པན ཙཀྑུསོཏཝིཉྙཱཎཱརམྨཎཏྟཱ. ཨཏོ སསམྦྷཱརཀཐཱཡ ཙཀྑུསོཏེཧི, ཏནྣིསྶིཏཝིཉྙཱཎེཧི ཝཱ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀཔཡོགམུཔལབྷིཏྭཱ མནོཝིཉྙཱཎེན ཝིཉྙེཡྻཱཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཀཱཡིཀཱཏི ཀཱཡེན ཀཏཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིནིཔྥཱདཀཱ བལཝནྟོ ཨཀུསལཱ. ‘‘ཀཱལ༹ཀཱ’’ ཏིཔི ཊཱིཀཱཡཾ ཨུདྡྷཏཔཱཋོ, ཀཎྷཔཀྑིཀཱ བལཝནྟོ ཨཀུསལཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨིམིནཱཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡདཱནཾ ཀརོཏི, ཏཉྩ ཁོ ‘‘ཨདིནྣཱདཱནཾ པཧཱཡ ཨདིནྣཱདཱནཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདིཔདེསུ.
པཱཔེ སམེཏཱིཏི སམཎོ, གོཏམསམཉྙཱ, ཏེན གོཏྟེནསམྦནྡྷོ གོཏམོཏི ཨཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སམཎོཏི བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. གོཏྟཝསེན ལདྡྷཝོཧཱརོཏི སམྦནྡྷོ. བྲཧྨདཏྟེན བྷཱསིཏཝཎྞཱནུསནྡྷིཡཱ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ པཝཏྟནཏོ, ཏེན ཙ བྷིཀྑུསངྒྷཝཎྞསྶཱཔི བྷཱསིཏཏྟཱ བྷིཀྑུསངྒྷཝཎྞོཔི ཝུཏྟནཡེན དེསིཏབྦོ, སོ ན དེསིཏོ. ཀིཾ སོ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏབྷཱཝོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ན ཝིཛྫཏཱིཏི ཨནུཡོགམཔནེནྟོ ‘‘ན ཀེཝལཉྩཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཝཾ སཏི ཀསྨཱ ན དེསིཏོཏི པུནཱནུཡོགཾ པརིཧརཏི ‘‘དེསནཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨེཝནྟི ཨེཝམེཝ.
ཨེཏྠཱཡམདྷིཔྤཱཡོ –‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ, ཨཉྙེ ཙ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ བུདྡྷགུཎེ ཨཱརབྦྷ ཨུཔརི དེསནཾ ཝཌྜྷེཏུཀཱམོ བྷགཝཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ‘‘ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞཾ ཝདམཱནོ ཝདེཡྻཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བུདྡྷགུཎཝསེནེཝ དེསནཾ ཨཱརབྷི, ན བྷིཀྑུསངྒྷགུཎཝསེནཱཔི. ཨེསཱ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱཡ པཀཏི, ཡདིདཾ ཨེཀརསེནེཝ དེསནཾ དསྶེཏུཾ ལབྦྷམཱནསྶཱཔི ཀསྶཙི ¶ ཨགྒཧཎཾ. ཏཐཱ ཧི རཱུཔཀཎྜེ དུཀཱདཱིསུ, ཏནྣིདྡེསེསུ ཙ ཧདཡཝཏྠུ ན གཧིཏཾ. ཨིཏརཝཏྠཱུཧི ཨསམཱནགཏིཀཏྟཱ དེསནཱབྷེདོ ཧོཏཱིཏི. ཡཐཱ ཧི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིནི ¶ ཨེཀནྟཏོ ཙཀྑཱདིནིསྶཡཱནི, ན ཨེཝཾ མནོཝིཉྙཱཎཾ ཨེཀནྟེན ཧདཡཝཏྠུནིསྶཡཾ ཨཱརུཔྤེ ཏདབྷཱཝཏོ, ནིསྶཡནིསྶིཏཝསེན ཙ ཝཏྠུདུཀཱདིདེསནཱ པཝཏྟཱ ‘‘ཨཏྠི རཱུཔཾ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎསྶ ཝཏྠུ, ཨཏྠི རཱུཔཾ ན ཙཀྑུཝིཉྙཱཎསྶ ཝཏྠཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཡམྤི མནོཝིཉྙཱཎཾ ཨེཀནྟཏོ ཧདཡཝཏྠུནིསྶཡཾ, ཏསྶ ཝསེན ‘‘ཨཏྠི རཱུཔཾ མནོཝིཉྙཱཎསྶ ཝཏྠཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ དུཀཱདཱིསུ ཝུཙྩམཱནེསུཔི ན ཏདནུརཱུཔཱ ཨཱརམྨཎདུཀཱདཡོ སམྦྷཝནྟི. ན ཧི ‘‘ཨཏྠི རཱུཔཾ མནོཝིཉྙཱཎསྶ ཨཱརམྨཎཾ, ཨཏྠི རཱུཔཾ ན མནོཝིཉྙཱཎསྶ ཨཱརམྨཎ’’ནྟི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ ཏདནཱརམྨཎརཱུཔསྶཱབྷཱཝཏོཏི ཝཏྠཱརམྨཎདུཀཱ བྷིནྣགཏིཀཱ སིཡུཾ, ཏསྨཱ ན ཨེཀརསཱ དེསནཱ བྷཝེཡྻཱཏི ན ཝུཏྟཾ, ཏཐཱ ནིཀྑེཔཀཎྜེ ཙིཏྟུཔྤཱདཝིབྷཱགེན ཝིསུཾ ཨཝུཙྩམཱནཏྟཱ ཨཝིཏཀྐཨཝིཙཱརཔདཝིསྶཛྫནེ ‘‘ཝིཙཱརོ ཙཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ ན སཀྐཱཏི ཨཱཝིཏཀྐཝིཙཱརམཏྟཔདཝིསྶཛནེ ལབྦྷམཱནོཔི ཝིཏཀྐོ ན ཨུདྡྷཏོ. ཨཉྙཐཱ ཧི ‘‘ཝིཏཀྐོ ཙཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ཨེཝམེཝིདྷཱཔི བྷིཀྑུསངྒྷགུཎོ ན དེསིཏོཏི. ཀཱམཾ སདྡཏོ ཨེཝཾ ན དེསིཏོ, ཨཏྠཏོ པན བྲཧྨདཏྟེན བྷཱསིཏཝཎྞསྶ ཨནུསནྡྷིདསྶནཝསེན ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ཨཱརདྡྷཏྟཱ དཱིཔེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྠཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི.
ཏཏྠཱཡཾ དཱིཔནཱ – ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ སམཎསྶ གོཏམསྶ སཱཝཀསངྒྷོ ནིཧིཏདཎྜོ ནིཧིཏསཏྠོ’’ཏི ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ. ནནུ དྷམྨསྶཱཔི ཝཎྞོ བྲཧྨདཏྟེན བྷཱསིཏོཏི? སཙྩཾ བྷཱསིཏོ, སོ པན སམྨཱསམྦུདྡྷཔབྷཝཏྟཱ, ཨརིཡསངྒྷཱདྷཱརཏྟཱ ཙ དྷམྨསྶ དྷམྨཱནུབྷཱཝསིདྡྷཏྟཱ ཙ ཏེསཾ, ཏདུབྷཡཝཎྞདཱིཔནེནེཝ དཱིཔིཏོཏི ཝིསུཾ ན ཨུདྡྷཏོ. སདྡྷམྨཱནུབྷཱཝེནེཝ ཧི བྷགཝཱ, བྷིཀྑུསངྒྷོ ཙ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔྤཧཱནསམཏྠོ ཧོཏི. ཨཏྠཱཔཏྟིཝསེན པརཝིཧེཋནསྶ པརིཝཛྫིཏབྷཱཝདཱིཔནཏྠཾ དཎྜསཏྠཱནཾ ནིཀྑེཔཝཙནྟི ཨཱཧ ‘‘པརཱུཔགྷཱཏཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཝཏྟནཏོཏི ཨཔཝཏྟནཏོ, ཨསཉྩརཎཏོ ཝཱ. ནིཀྑིཏྟོ དཎྜོ ཡེནཱཏི ནིཀྑིཏྟདཎྜོ. ཏཐཱ ནིཀྑིཏྟསཏྠོ. མཛ྄ཛྷིམསྶ པུརིསསྶ ཙཏུཧཏྠཔྤམཱཎོ ཙེཏྠ དཎྜོ. ཏདཝསེསོ མུགྒརཁགྒཱདཡོ སཏྠཾ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདི. ཝིཧེཋནབྷཱཝཏོཏི ཝིཧིཾ སནབྷཱཝཏོ, ཨེཏེན སསཏི ཧིཾསཏི ཨནེནཱཏི སཏྠནྟི ཨཏྠཾ དསྶེཏི. ‘‘པརཱུཔགྷཱཏཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱཔནྣམཏྠཾ ¶ ཝིཝརིཏུཾ ‘‘ཡཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཀཏརོ ཛིཎྞོ, ཏསྶ, ཏེནཝཱ ཨཱལམྦིཏོ དཎྜོ ཀཏྟརདཎྜོ. དནྟསོདྷནཾ ཀཱཏུཾ ཡོགྒཾ ཀཊྛཾ དནྟཀཊྛཾ, ན པན དནྟསོདྷནཀཊྛཾ. ‘‘དནྟཀཊྛཝཱསིཾ ཝཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, དནྟཀཊྛཙྪེདནཀཝཱསིནྟི ཨཏྠོ. ཁུདྡཀཾ ནཁཙྪེདནཱདིཀིཙྩནིཔྥཱདཀཾ ¶ སཏྠཾ པིཔྥལིཀཾ. ཨིདཾ པན བྷིཀྑུསངྒྷཱདྷཱིནཝཙནཾ. ‘‘བྷིཀྑུསངྒྷཝསེནཔི དཱིཔེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏཱ ཏསྶཱཔི ཨེཀདེསེན དཱིཔནཏྠཾ ཝུཏྟཾ.
ལཛྫཱ-སདྡོ ཧིརིཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘པཱཔཛིགུཙྪནལཀྑཎཱཡཱ’’ཏི. དྷམྨགརུཏཱཡ ཧི བུདྡྷཱནཾ, དྷམྨསྶ ཙ ཨཏྟཱདྷཱིནཏྟཱ ཨཏྟཱདྷིཔཏིབྷཱུཏཱ ལཛྫཱཝ ཝུཏྟཱ, ན ལོཀཱདྷིཔཏིབྷཱུཏཾ ཨོཏྟཔྤཾ. ཨཔིཙ ‘‘ལཛྫཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟལཛྫཱཡ ཨོཏྟཔྤམྤི ཝུཏྟམེཝ, ཏསྨཱ ལཛྫཱཏི ཧིརིཨོཏྟཔྤཱནམདྷིཝཙནཾ དཊྛབྦཾ. ན ཧི པཱཔཛིགུཙྪནཾ པཱཔུཏྟཱསནརཧིཏཾ, པཱཔབྷཡཾ ཝཱ ཨལཛྫནཾ ནཱམ ཨཏྠཱིཏི. ‘‘དཡཾ མེཏྟཙིཏྟཏཾ ཨཱཔནྣོ’’ཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ དཡཱ-སདྡོ ‘‘དཡཱཔནྣོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀརུཎཱཡཔི ཝཏྟཏཱིཏི? སཙྩམེཏཾ, ཨཡཾ པན དཡཱསདྡོ ཨནུརཀྑཎཏྠཾ ཨནྟོནཱིཏཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟམཱནོ མེཏྟཱཡ, ཀརུཎཱཡ ཙ པཝཏྟཏཱིཏི ཨིདྷ མེཏྟཱཡ པཝཏྟམཱནོ ཝུཏྟོ ཀརུཎཱཡ, ཝཀྑམཱནཏྟཱ. མིདཏི སིནེཧཏཱིཏི མེཏྟཱ, སཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི མེཏྟཾ, མེཏྟཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏསྶཱཏི མེཏྟཙིཏྟོ, མེཏྟཱཡ སམྤཡུཏྟཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ, ཏསྶ བྷཱཝོ མེཏྟཙིཏྟཏཱ མེཏྟཱ ཨེཝ མཱུལབྷཱུཏེན ཏནྣིམིཏྟེན པུགྒལསྨིཾ བུདྡྷིཡཱ, སདྡསྶ ཙ པཝཏྟནཏོ.
‘‘པཱཎབྷཱུཏེཏི པཱཎཛཱཏེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ སཏི པཱཎོ བྷཱུཏོ ཡེསནྟི པཱཎབྷཱུཏཱཏི ནིབྦཙནཾ ཀཏྟབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསམངྒིཏཱཡ པཱཎསངྑཱཏེ ཏཾཏཾཀམྨཱནུརཱུཔཾ པཝཏྟནཏོ བྷཱུཏནཱམཀེ སཏྟེཏི ཨཏྠོ. ཨནུཀམྤཀོཏི ཀརུཎཱཡནཀོ. ཡསྨཱ པན མེཏྟཱ ཀརུཎཱཡ ཝིསེསཔཙྩཡོ ཧོཏི, ཏསྨཱ པུརིམཔདཏྠབྷཱུཏཱ མེཏྟཱ ཨེཝ པཙྩཡབྷཱཝེན ‘‘ཏཱཡ ཨེཝ དཡཱཔནྣཏཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཨིམིནཱ ཧི པདེན ཀརུཎཱཡ གཧིཏཱཡ ཡེཧི དྷམྨེཧི པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏི སམྤཛྫཏི, ཏེཧི ལཛྫཱམེཏྟཱཀརུཎཱཧི སམངྒིབྷཱཝོ ཡཐཱཀྐམཾ པདཏྟཡེན དསྶིཏོ. པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱཔི ཧི ཧིཏཱནུཀམྤནམེཝཱཏི ཨཝསྶཾ ཨཡམཏྠོ སམྤཊིཙྪིཏབྦོཏི. ཨིམཱཡ པཱལི༹ཡཱ, སཾཝཎྞནཱཡ ཙ ཏསྶཱ ཝིརཏིཡཱ སཏྟཝསེན ཨཔརིཡནྟཏཾ དསྶེཏི.
ཝིཧརཏཱིཏི ¶ ཨེཏྠ ཝི-སདྡོ ཝིཙྪིནྡནཏྠེ, ཧར-སདྡོ ནཡནཏྠེ, ནཡནཉྩ ནཱམེཏཾ ཨིདྷ པཝཏྟནཾ, ཡཱཔནཾ, པཱལནཾ ཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིརིཡཏི ཡཔེཏི ཡཱཔེཏི པཱལེཏཱི’’ཏི. ཡཔེཏི ཡཱཔེཏཱིཏི ཙེཏྠ པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟཔྤཀཱརོ ཧུཏྭཱ ཨེཀསྨིཾ ཨིརིཡཱཔཐེ ཨུཔྤནྣཾ དུཀྑཾ ཨཉྙེན ཨིརིཡཱཔཐེན ཝིཙྪིནྡིཏྭཱ ཧརཏི པཝཏྟེཏི, ཨཏྟབྷཱཝཾ ཝཱ ཡཱཔེཏི པཱལེཏཱིཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིཏི ཝཱ ཧཱིཏི ཨེཏྠ ཧི-སདྡོ ཝཙནསིལིཊྛཏཱམཏྟེ ཀསྶཙིཔི ཏེན ཛོཏིཏཏྠསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ’’ཏི. ཝིསུཾ ཀཔྤནམེཝ ཨཏྠོ ཝིཀཔྤཏྠོཏི སོ ཨནེཀབྷིནྣེསུཡེཝ ཨཏྠེསུ ¶ ལབྦྷཏི, ཨནེཀབྷེདཱ ཙ ཨཏྠཱ ཨུཔརིཝཀྑམཱནཱ ཨེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔརི ཨདིནྣཱ…པེ… ཨཔེཀྑིཏྭཱ’’ཏི. ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི གནྠགཱརཝཔརིཧརཎཾ, ནཡདཱནཾ ཝཱ.
ཨིདཱནི སམྤིཎྜནཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཡཾ པནེཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ན ཧནཏཱིཏི ན ཧིཾསཏི. ན གྷཱཏེཏཱིཏི ན ཝདྷཏི. ཏཏྠཱཏི པཱཎཱཏིཔཱཏེ. སམནུཉྙོཏི སནྟུཊྛོ. ཨཧོ ཝཏ རེཏི བྷོནྟོ ཨེཀཾསཏོ ཨཙྪརིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱཙཱརསཱིལམཏྟཀནྟི སཱདྷུཛནཱཙཱརམཏྟཀཾ, མཏྟ-སདྡོ ཙེཏྠ ཝིསེསནིཝཏྟིཨཏྠོ, ཏེན ཨིནྡྲིཡསཾཝརཱདིགུཎེཧིཔི ལོཀིཡཔུཐུཛྫནོ ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞཾ ཝཏྟུཾ ན སཀྐོཏཱིཏི དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ཨིནྡྲིཡསཾཝརཔཙྩཡཔརིབྷོགསཱིལཱནི ཨིདྷ ན ཝིབྷཏྟཱནི. ཨེཝ-སདྡོ པདཔཱུརཎམཏྟཾ, མཏྟ-སདྡེན ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཏྠསྶཱཝདྷཱརཎཾ ཀརོཏི, ཨེཝ-སདྡེན ཨཱཙཱརསཱིལམེཝ ཝཏྟུཾ སཀྐོཏཱིཏི སནྣིཊྛཱནཾ. ཨེཝམཱིདིསེསུ. ‘‘ཨིཏི ཝཱ ཧི བྷིཀྑཝེ པུཐུཛྫནོ ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞཾ ཝདམཱནོ ཝདེཡྻཱ’’ཏི ཝཙནསཱམཏྠིཡེནེཝ ཏདུཏྟརི གུཎཾ ཝཏྟུཾ ན སཀྑིསྶཏི. ‘‘ཏཾ ཝོ ཨུཔརི ཝཀྑཱམཱི’’ཏི ཙ ཨཏྠསྶཱཔཛྫནཏོ ཏཐཱཔནྣམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨུཔརི ཨསཱདྷཱརཎབྷཱཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘ན ཀེཝལཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པུགྒལཝིཝེཙནེན པན ‘‘པུཐུཛྫནོ’’ཏི ཨིདཾ ནིདསྶནམཏྟནྟི དསྶིཏཾ. ‘‘ཨིཏོ པར’’ནྟིཨཱདིནཱ གནྠགཱརཝཾ པརིཧརཏི. པུབྦེ ཝུཏྟཾ པདཾ པུབྦཔདཾ,ན པུབྦཔདཾ ཏཐཱ, ན པུབྦཾ ཝཱ ཨཔུབྦཾ, ཏམེཝ པདཾ ཏཐཱ.
སདྡནྟརཡོགེན དྷཱཏཱུནམཏྠཝིསེསཝཱཙཀཏྟཱ ‘‘ཨཱདཱན’’ནྟི ཨེཏསྶ གཧཎནྟི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ, ཏེནཱཧ ‘‘ཧརཎ’’ནྟིཨཱདི. པརསྶཱཏི ཨཏྟསནྟཀཏོ པརབྷཱུཏསྶ སནྟཀསྶ, ཡོ ཝཱ ཨཏྟཏོ ཨཉྙོ, སོ ¶ པུགྒལོ པརོ ནཱམ, ཏསྶ ཨིདཾ པརནྟིཔི ཡུཛྫཏི, ‘‘པརསཾཧརཎ’’ནྟིཔི པཱཋོ, སཾ-སདྡོ ཙེཏྠ དྷནཏྠོ,པརསནྟཀཧརཎནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཐེནོ ཝུཙྩཏི ཙོརོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཐེཡྻཾ, ཙོརཀམྨཾ. ཙོརིཀཱཏི ཙོརསྶ ཀིརིཡཱ. ཏདཏྠཾ ཝིཝརཏི ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠཱཏི ‘‘ཨཱདིནྣཱདཱན’’ནྟི པདེ. པརཔརིགྒཧིཏམེཝ ཨེཏྠ ཨདིནྣཾ, ན པན དནྟཔོཎསིཀྑཱཔདེ ཝིཡ ཨཔྤཊིགྒཧིཏཀཾ ཨཏྟསནྟཀནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ཡཏྠ པརོ’’ཏིཨཱདི ཨུབྷཡཏྠ སམྦནྡྷོ ཨཱཝུཏྟིཡཱདིནཡེན. ཏསྨཱ ‘‘ཏཾ པརཔརིགྒཧིཏཾ ནཱམ, ཏསྨིཾ པརཔརིགྒཧིཏེ’’ཏི ཙ ཡོཛེཏབྦཾ. ཡཐཱཀཱམཾ ཀརོཏཱིཏི ཡཐཱཀཱམཀཱརཱི, ཏསྶ བྷཱཝོ ཡཐཱཀཱམཀརིཏཱ, ཏཾ. ཏཐཱརུཙིཀརཎཾ ཨཱཔཛྫནྟོཏི ཨཏྠོ. སསནྟཀཏྟཱ ཨདཎྜཱརཧོ དྷནདཎྜརཱཛདཎྜཝསེན. ཨནུཔཝཛྫོ ཙ ཙོདནཱསཱརཎཱདིཝསེན. ཏཾ པརཔརིགྒཧིཏཾ ཨཱདིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཏདཱདཱཡཀོ, སྭེཝ ཨུཔཀྐམོ, ཏཾ སམུཊྛཱཔེཏཱིཏི ཏདཱདཱཡཀཨུཔཀྐམསམུཊྛཱཔིཀཱ. ཐེཡྻཱ ཨེཝ ཙེཏནཱ ཐེཡྻཙེཏནཱ. ཁུདྡཀཏཱཨཔྤགྒྷཏཱདིཝསེན ཧཱིནེ. མཧནྟཏཱམཧགྒྷཏཱདིཝསེན པཎཱིཏེ. ཀསྨཱ? ཝཏྠུཧཱིནཏཱཡཱཏི གམྱམཱནཏྟཱ ན ཝུཏྟཾ, ཧཱིནེ, ཧཱིནགུཎཱནཾ སནྟཀེ ཙ ཙེཏནཱ དུབྦལཱ, པཎཱིཏེ, པཎཱིཏགུཎཱནཾ སནྟཀེ ¶ ཙ བལཝཏཱིཏི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཏེཧི ཀཱརཎེཧི ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཱཙརིཡཱ པན ཧཱིནཔཎཱིཏཏོ ཁུདྡཀམཧནྟེ ཝིསུཾ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨིདྷཱཔི ཁུདྡཀེ པརསནྟཀེ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, མཧནྟེ མཧཱསཱཝཛྫཾ. ཀསྨཱ? པཡོགམཧནྟཏཱཡ. ཝཏྠུགུཎཱནཾ པན སམབྷཱཝེ སཏི ཀིལེསཱནམུཔཀྐམཱནཉྩ མུདུཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, ཏིབྦཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫནྟི ཨཡམྤི ནཡོ ཡོཛེཏབྦོ’’ཏི ཝདནྟི.
སཱཧཏྠིཀཱདཡོཏི ཨེཏྠ པརསནྟཀསྶ སཧཏྠཱ གཧཎཾ སཱཧཏྠིཀོ. ཨཉྙེ ཨཱཎཱཔེཏྭཱ གཧཎཾ ཨཱཎཏྟིཀོ. ཨནྟོསུངྐགྷཱཏེ ཋིཏེན བཧིསུངྐགྷཱཏཾ པཱཏེཏྭཱ གཧཎཾ ནིསྶགྒིཡོ. ‘‘ཨསུཀཾ བྷཎྜཾ ཡདཱ སཀྐོསི, ཏདཱ ཨཝཧརཱ’’ཏི ཨཏྠསཱདྷཀཱཝཧཱརནིཔྥཱདཀེན, ཨཱཎཱཔནེན ཝཱ, ཡདཱ ཀདཱཙི པརསནྟཀཝིནཱསཀེན སཔྤིཏེལཀུམྦྷིཨཱདཱིསུ དུཀཱུལསཱཊཀཙམྨཁཎྜཱདིཔཀྑིཔནཱདིནཱ ཝཱ གཧཎཾ ཐཱཝརོ. མནྟཔརིཛཔྤནེན གཧཎཾ ཝིཛྫཱམཡོ. ཝིནཱ མནྟེན, ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགེཧི ཏཱདིསཨིདྡྷིཡོགེན པརསནྟཀསྶ ཨཱཀཌྜྷནཾ ཨིདྡྷིམཡོ. ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགེསུ ¶ ཧི སནྟེསུཡེཝ ཨིདྡྷིམཡོ ཨཝཧརཎཔཡོགོ ཧོཏི, ནོ ཨསནྟེསུ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནཱཔཏྟི བྷིཀྑཝེ, ཨིདྡྷིམསྶ ཨིདྡྷིཝིསཡེ’’ཏི (པཱརཱ. ༡༥༩), ཏེ ཙ ཁོ པཡོགཱ ཡཐཱནུརཱུཔཾ པཝཏྟཱཏི སམྦནྡྷོ. ཏེསཾ པན པཡོགཱནཾ སབྦེསཾ སབྦཏྠ ཨཝཧཱརེསུ ཨསམྦྷཝཏོ ‘‘ཡཐཱནུརཱུཔ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
སནྡྷིཙྪེདཱདཱིནི ཀཏྭཱ ཨདིསྶམཱནེན ཝཱ, ཀཱུཊམཱནཀཱུཊཀཧཱཔཎཱདཱིཧི ཝཉྩནེན ཝཱ, ཨཝཧརཎཾ ཐེཡྻཱཝཧཱརོ. པསཡ྄ཧ བལསཱ ཨབྷིབྷུཡྻ སནྟཛྫེཏྭཱ, བྷཡཾ དསྶེཏྭཱ ཝཱ ཨཝཧརཎཾ པསཡ྄ཧཱཝཧཱརོ. པརབྷཎྜཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཨཝཧརཎཾ པཊིཙྪནྣཱཝཧཱརོ. བྷཎྜོཀཱསཔརིཀཔྤཝསེན པརིཀཔྤེཏྭཱ ཨཝཧརཎཾ པརིཀཔྤཱཝཧཱརོ. ཀུསཾ སངྐཱམེཏྭཱ ཨཝཧརཎཾ ཀུསཱཝཧཱརོ. ཨིཏི-སདྡེན ཙེཏྠ ཨཱདིཨཏྠེན, ནིདསྶནནཡེན ཝཱ ཨཝསེསཱ ཙཏྟཱརོ པཉྩཀཱཔི གཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. པཉྩནྣཉྷི པཉྩཀཱནཾ སམོདྷཱནབྷཱུཏཱ པཉྩཝཱིསཏི ཨཝཧཱརཱ སབྦེཔི ཨདིནྣཱདཱནམེཝ, ཨཝིཉྙཏྟིཡཱ ཝཱ ཨརིཡཱཡ ཝིཉྙཏྟིཡཱ ཝཱ དིནྣམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘དིནྣཱདཱཡཱི’’ཏི ཨིདཾ པཡོགཏོ པརིསུདྡྷབྷཱཝདསྶནཾ. ‘‘དིནྣཔཱཊིཀངྑཱི’’ཏི ཨིདཾ པན ཨཱསཡཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཙིཏྟེནཱ’’ཏིཨཱདི.
ཨཐེནེནཱཏི ཨེཏྠ -སདྡོ ན-སདྡསྶ ཀཱརིཡོ, ཨ-སདྡོ ཝཱ ཨེཀོ ནིཔཱཏོ ན-སདྡཏྠོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ན ཐེནེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཱལི༹ཡཾ དིསྶམཱནཝཱཀྱཱཝཏྠིཀཝིབྷཏྟིཡནྟཔཊིརཱུཔཀཏཱཀརཎེན སདྡྷིཾ སམཱསདསྶནམེཏཾ. པཀརཎཱདྷིགཏེ པན ཨཏྠེ ཝིཝེཙིཡམཱནེ ཨིདྷ ཨཐེནཏོཡེཝ སུཙིབྷཱུཏཏཱ ཨདྷིགམཱིཡཏི ཨདིནྣཱདཱནཱདྷིཀཱརཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཐེནཏྟཱཡེཝ སུཙིབྷཱུཏེནཱ’’ཏི ཏེན ཧེཏཱལངྐཱརཝཙནམེཏནྟི ¶ དསྶེཏི. ཨཱཧིཏོ ཨཧཾམཱནོ ཨེཏྠཱཏི ཨཏྟཱ, ཨཏྟབྷཱཝོ. བྷགཝཏོ པན སོ རུལ༹ྷིཡཱ ཡཐཱ ཏཾ ནིཙྪནྡརཱགེསུ སཏྟཝོཧཱརོ. ཨདཏི ཝཱ སཾསཱརདུཀྑནྟི ཨཏྟཱ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏྟབྷཱཝེནཱ’’ཏི. པདཏྟཡེཔི ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཀརཎཝཙནནྟི ཉཱཔེཏུཾ ‘‘ཨཐེནཾ…པེ… ཀཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐེནེན ཨཏྟནཱ ཨཐེནཏྟཱ ཧུཏྭཱ སུཙིབྷཱུཏེན ཨཏྟནཱ སུཙིབྷཱུཏཏྟཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཏཱིཏིཔི ཨཏྠོ.
སེསནྟི ¶ ‘‘པཧཱཡ པཊིཝིརཏོ’’ཏི ཨེཝམཱདིཀཾ. ཏཉྷི པུབྦེ ཝུཏྟནཡཾ. ཀིཉྩཱཔི ནཡིདྷ སིཀྑཱཔདཝོཧཱརེན ཝིརཏི ཝུཏྟཱ, ཨིཏོ ཨཉྙེསུ པན སུཏྟཔདེསེསུ, ཝིནཡཱབྷིདྷམྨེསུ ཙ པཝཏྟཝོཧཱརེན ཝིརཏིཡོ, ཙེཏནཱ ཙ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱནམདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ, ཏེསམཉྙཏརཀོཊྛཱསབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘སིཀྑཱཔད’’ནྟྭེཝ ཝཏྟབྦཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཋམསིཀྑཱཔདེ’’ཏི. ཀཱམཉྩེཏྠ ‘‘ལཛྫཱི དཡཱཔནྣོ’’ཏི ན ཝུཏྟཾ, ཨདྷིཀཱརཝསེན, པན ཨཏྠཏོ ཙ ཝུཏྟམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཡཐཱ ཧི ལཛྫཱདཡོ པཱཎཱཏིཔཱཏཔྤཧཱནསྶ ཝིསེསཔཙྩཡོ, ཨེཝཾ ཨདིནྣཱདཱནཔྤཧཱནསྶཱཔཱིཏི. ཨེས ནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི. ཨཐ ཝཱ སུཙིབྷཱུཏེནཱཏི ཧིརོཏྟཔྤཱདིསམནྣཱགམནཾ, ཨཧིརིཀཱདཱིནཉྩ པཧཱནཾ ཝུཏྟམེཝཱཏི ‘‘ལཛྫཱི དཡཱཔནྣོ’’ཏི ན ཝུཏྟཾ.
བྲཧྨ-སདྡོ ཨིདྷ སེཊྛཝཱཙཀོ, ཨབྲཧྨཱནཾ ནིཧཱིནཱནཾ, ཨབྲཧྨཾ ཝཱ ནིཧཱིནཾ ཙརིཡཾ ཝུཏྟི ཨབྲཧྨཙརིཡཾ, མེཐུནདྷམྨོ. བྲཧྨཾ སེཊྛཾ ཨཱཙཱརནྟི མེཐུནཝིརཏིཾ. ན ཨཱཙརཏཱིཏི ཨནཱཙཱརཱི, [ཨཱརཱཙཱརཱི (དཱི. ནི. ༡.༨)] ཏདཱཙཱརཝིརཧིཏོཏི ཨཏྠོ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨབྲཧྨཙརིཡཏོ དཱུརཙཱརཱི’’ཏི. དཱུརོ མེཐུནསངྑཱཏོ ཨཱཙཱརོ, སོ ཝིརཧེན ཡསྶཏྠཱིཏི དཱུརཙཱརཱི, མེཐུནདྷམྨཏོ ཝཱ དཱུརོ ཧུཏྭཱ ཏབྦིརཏིཾ ཨཱཙརཏཱིཏི དཱུརཙཱརཱིཏིཔི ཝཊྚཏི. མིཐུནཱནཾ རཱགཔརིཡུཊྛཱནེན སདིསཱནཾ ཨུབྷིནྣཾ ཨཡཾ མེཐུནོཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘རཱགཔརིཡུཊྛཱནཝསེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨསཏཾ དྷམྨོ ཨཱཙཱརོཏི ཨསདྡྷམྨོ, ཏསྨཱ. ཨབྷེདཝོཧཱརེན གཱམསདྡེནེཝ གཱམཝཱསིནོ གཧིཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘གཱམཝཱསཱིན’’ནྟི, གཱམེ ཝསཏཾ དྷམྨོཏིཔི ཡུཛྫཏི. ‘‘དཱུརཙཱརཱི’’ཏི ཙེཏྠ ཝཙནཏོ, པཱལི༹ཡཾ ཝཱ ‘‘མེཐུནཱ’’ ཏྭེཝ ཨཝཏྭཱ ‘‘གཱམདྷམྨཱ’’ཏིཔི ཝུཏྟཏྟཱ
‘‘ཨིདྷ བྲཱཧྨཎ, ཨེཀཙྩོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ སམྨཱ བྲཧྨཙཱརཱི པཊིཛཱནམཱནོ ན ཧེཝ ཁོ མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ དྭཡཾདྭཡསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི, ཨཔིཙ ཁོ མཱཏུགཱམསྶ ཨུཙྪཱདནཔརིམདྡནནྷཱཔནསམྦཱཧནཾ སཱདིཡཏི, སོ ཏཾ ཨསྶཱདེཏི, ཏཾ ནིཀཱམེཏི, ཏེན ཙ ཝིཏྟིཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཨིདམྤི ཁོ བྲཱཧྨཎ བྲཧྨཙརིཡསྶ ཁཎྜམྤི ཚིདྡམྤི ¶ སབལམྤི ཀམྨཱསམྤི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྲཱཧྨཎ ཨཔརིསུདྡྷཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརཏི སཾཡུཏྟོ མེཐུནེན སཾཡོགེན, ན པརིམུཙྩཏི ཛཱཏིཡཱ ཛརཱཡ མརཎེན སོཀེཧི ¶ པརིདེཝེཧི དུཀྑེཧི དོམནསྶེཧི ཨུཔཱཡཱསེཧི, ན པརིམུཙྩཏི དུཀྑསྨཱཏི ཝདཱམི.
པུན ཙཔརཾ…པེ… ནཔི མཱཏུགཱམསྶ ཨུཙྪཱདནཔརིམནྡནནྷཱཔནསམྦཱཧནཾ སཱདིཡཏི, ཨཔིཙ ཁོ མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ སཉྫགྒྷཏི སཾཀཱིལ༹ཏི སཾཀེལཱཡཏི…པེ… ནཔི མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ སཉྫགྒྷཏི སཾཀཱིལ༹ཏི སཾཀེལཱཡཏི, ཨཔིཙ ཁོ མཱཏུགཱམསྶ ཙཀྑུནཱ ཙཀྑུཾ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏི པེཀྑཏི…པེ… ནཔི མཱཏུགཱམསྶ ཙཀྑུནཱ ཙཀྑུཾ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏི པེཀྑཏི, ཨཔིཙ ཁོ མཱཏུགཱམསྶ སདྡཾ སུཎཱཏི ཏིརོཀུཊྚཾ ཝཱ ཏིརོཔཱཀཱརཾ ཝཱ ཧསནྟིཡཱ ཝཱ བྷཎནྟིཡཱ ཝཱ གཱཡནྟིཡཱ ཝཱ རོདནྟིཡཱ ཝཱ…པེ… ནཔི མཱཏུགཱམསྶ སདྡཾ སུཎཱཏི ཏིརོཀུཊྚཾ ཝཱ ཏིརོཔཱཀཱརཾ ཝཱ ཧསནྟིཡཱ ཝཱ བྷཎནྟིཡཱ ཝཱ གཱཡནྟིཡཱ ཝཱ རོདནྟིཡཱ ཝཱ, ཨཔིཙ ཁོ ཡཱནིསྶ ཏཱནི པུབྦེ མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ ཧསིཏལཔིཏཀཱིལི༹ཏཱནི, ཏཱནི ཨནུསྶརཏི…པེ… ནཔི ཡཱནིསྶ ཏཱནི པུབྦེ མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ ཧསིཏལཔིཏཀཱིལི༹ཏཱནི, ཏཱནི ཨནུསྶརཏི, ཨཔིཙ ཁོ པསྶཏི གཧཔཏིཾ ཝཱ གཧཔཏིཔུཏྟཾ ཝཱ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏཾ སམངྒིབྷཱུཏཾ པརིཙཱརཡམཱནཾ…པེ… ནཔི པསྶཏི གཧཔཏིཾ ཝཱ གཧཔཏིཔུཏྟཾ ཝཱ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏཾ སམངྒིབྷཱུཏཾ པརིཙཱརཡམཱནཾ, ཨཔིཙ ཁོ ཨཉྙཏརཾ དེཝནིཀཱཡཾ པཎིདྷཱཡ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརཏི ‘‘ཨིམིནཱཧཾ སཱིལེན ཝཱ ཝཏེན ཝཱ ཏཔེན ཝཱ བྲཧྨཙརིཡེན ཝཱ དེཝོ ཝཱ བྷཝིསྶཱམི དེཝཉྙཏརོ ཝཱ’’ཏི. སོ ཏཾ ཨསྶཱདེཏི, ཏཾ ནིཀཱམེཏི, ཏེན ཙ ཝིཏྟིཾ ཨཱཔཛྫཏི. ཨིདམྤི ཁོ བྲཱཧྨཎ བྲཧྨཙརིཡསྶ ཁཎྜམྤི ཚིདྡམྤི སབལམྤི ཀམྨཱསམྤི. ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྲཱཧྨཎ, ཨཔརིསུདྡྷཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརཏི སཾཡུཏྟོ མེཐུནེན སཾཡོགེན, ན པརིམུཙྩཏི ཛཱཏིཡཱ ཛརཱཡ མརཎེན སོཀེཧི པརིདེཝེཧི དུཀྑེཧི དོམནསྶེཧི ཨུཔཱཡཱསེཧི, ན པརིམུཙྩཏི དུཀྑསྨཱཏི ཝདཱམཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༧.༥༠) –
ཨངྒུཏྟརཱགམེ སཏྟཀནིཔཱཏེ ཛཱཎུསོཎིསུཏྟེ ཨཱགཏཱ སཏྟཝིདྷམེཐུནསཾཡོགཱཔི པཊིཝིརཏི དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ཨིདྷཱཔི ཨསདྡྷམྨསེཝནཱདྷིཔྤཱཡེན ཀཱཡདྭཱརཔྤཝཏྟཱ མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟིསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ ཨབྲཧྨཙརིཡཾ ¶ . པཉྩསིཀྑཱཔདཀྐམེ མིཙྪཱཙཱརེ པན ཨགམནཱིཡཊྛཱནཝཱིཏིཀྐམཙེཏནཱ ཡཐཱཝུཏྟཱ ཀཱམེསུ མིཙྪཱཙཱརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
ཏཏྠ ¶ ཨགམནཱིཡཊྛཱནཾ ནཱམ པུརིསཱནཾ ཏཱཝ མཱཏུརཀྑིཏཱདཡོ དས, དྷནཀྐཱིཏཱདཡོ དསཱཏི ཝཱིསཏི ཨིཏྠིཡོ. ཨིཏྠཱིསུ པན དསནྣཾ དྷནཀྐཱིཏཱདཱིནཾ, སཱརཀྑསཔརིདཎྜཱནཉྩ ཝསེན དྭཱདསནྣཾ ཨཉྙེ པུརིསཱ. ཡེ པནེཀེ ཝདནྟི ‘‘ཙཏྟཱརོ ཀཱམེསུ མིཙྪཱཙཱརཱ ཨཀཱལོ, ཨདེསོ, ཨནངྒོ, ཨདྷམྨོ ཙཱ’’ཏི, ཏེ ཝིཔྤཊིཔཏྟིམཏྟཾ པཏི པརིཀཔྤེཏྭཱ ཝདནྟི. ན ཧི སཱགམནཱིཡཊྛཱནེ པཝཏྟཱ ཝིཔྤཊིཔཏྟི མིཙྪཱཙཱརོ ནཱམ སམྦྷཝཏི. སཱ པནེསཱ དུཝིདྷཱཔི ཝིཔྤཊིཔཏྟི གུཎཝིརཧིཏེ ཨཔྤསཱཝཛྫཱ, གུཎསམྤནྣེ མཧཱསཱཝཛྫཱ. གུཎརཧིཏེཔི ཙ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཝིཔྤཊིཔཏྟི མཧཱསཱཝཛྫཱ, ཨུབྷིནྣཾ སམཱནཙྪནྡབྷཱཝེ ཨཔྤསཱཝཛྫཱ, སམཱནཙྪནྡབྷཱཝེཔི ཀིལེསཱནཾ, ཨུཔཀྐམཱནཉྩ མུདུཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫཱ, ཏིབྦཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཏསྶ པན ཨབྲཧྨཙརིཡསྶ དྭེ སམྦྷཱརཱ སེཝེཏུཀཱམཏཱཙིཏྟཾ, མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟཱིཏི. མིཙྪཱཙཱརསྶ པན ཙཏྟཱརོ སམྦྷཱརཱ ཨགམནཱིཡཝཏྠུ, ཏསྨིཾ སེཝནཙིཏྟཾ, སེཝནཱཔཡོགོ, མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟིཨདྷིཝཱསནནྟི ཨེཝཾ ཨཊྛཀཐཱསུ ‘‘ཙཏྟཱརོ སམྦྷཱརཱ’’ཏི (དྷ. ས. ཨཀུསལཀམྨཔཐཀཐཱ; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༨༩; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༡༠༩-༡༡༡) ཝུཏྟཏྟཱ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཝཱིཏིཀྐམནེ མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟིཨདྷིཝཱསནེ སཏིཔི པུརིམུཔྤནྣསེཝནཱབྷིསནྡྷིཔཡོགཱབྷཱཝཏོ ཨབྷིབྷུཡྻམཱནསྶ མིཙྪཱཙཱརོ ན ཧོཏཱིཏི ཝདནྟི ཀེཙི. སེཝནཙིཏྟེ སཏི པཡོགཱབྷཱཝོ ན པམཱཎཾ ཨིཏྠིཡཱ སེཝནཔཡོགསྶ ཡེབྷུཡྻེན ཨབྷཱཝཏོ, པུརིསསྶེཝ ཡེབྷུཡྻེན སེཝནཔཡོགོ ཧོཏཱིཏི ཨིཏྠིཡཱ པུརེཏརཾ སེཝནཙིཏྟཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ ནིསིནྣཱཡ [ནིཔནྣཱཡ (དྷ. ས. ཨནུཊཱི. ཀམྨཀཐཱཝཎྞནཱ)] མིཙྪཱཙཱརོ ན སིཡཱཏི ཨཱཔཛྫཏི. ཏསྨཱ པུརིསསྶ ཝསེན ཨུཀྐཾསཏོ ‘‘ཙཏྟཱརོ སམྦྷཱརཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཉྙཐཱ ཧི ཨིཏྠིཡཱ པུརིསཀིཙྩཀརཎཀཱལེ པུརིསསྶཱཔི སེཝནཱཔཡོགཱབྷཱཝཏོ མིཙྪཱཙཱརོ ན སིཡཱཏི ཝདནྟི ཨེཀེ.
ཨིདཾ པནེཏྠ སནྣིཊྛཱནཾ – ཨཏྟནོ རུཙིཡཱ པཝཏྟིཏསྶ སེཝནཱཔཡོགེནེཝ སེཝནཙིཏྟཏཱསིདྡྷིཏོ ཨགམནཱིཡཝཏྠུ, སེཝནཱཔཡོགོ, མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟིཨདྷིཝཱསནནྟི ཏཡོ, བལཀྐཱརེན པཝཏྟིཏསྶ པུརིམུཔྤནྣསེཝནཱབྷིསནྡྷིཔཡོགཱབྷཱཝཏོ ཨགམནཱིཡཝཏྠུ, ཏསྨིཾ སེཝནཙིཏྟཾ ¶ , མགྒེནམགྒཔཊིཔཏྟིཨདྷིཝཱསནནྟི ཏཡོ, ཨནཝསེསགྒཧཎེན པན ཝུཏྟནཡེན ཙཏྟཱརོཏི, ཏམྤི ཀེཙིཡེཝ ཝདནྟི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦནྟི ཨབྷིདྷམྨཱནུཊཱིཀཱཡཾ (དྷ. ས. ཨནུཊཱི. ཨཀུསལཀམྨཔཐཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟཾ. ཨེཀོ པཡོགོ སཱཧཏྠིཀོཝ.
༩. མུསཱཏི ¶ ཏཏིཡནྟོ, དུཏིཡནྟོ ཝཱ ནིཔཱཏོ མིཙྪཱཔརིཡཱཡོ, ཀིརིཡཱཔདྷཱནོཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསཾཝཱདནཔུརེཀྑཱརསྶཱ’’ཏིཨཱདི. པུརེ ཀརཎཾ པུརེཀྑཱརོ, ཝིསཾཝཱདནསྶ པུརེཀྑཱརོ ཡསྶཱཏི ཏཐཱ, ཏསྶ ཀམྨཔཐཔྤཏྟམེཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཏྠབྷཉྫནཀོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, པརསྶ ཧིཏཝིནཱསཀོཏི ཨཏྠོ. མུསཱཝཱདོ པན སསནྟཀསྶ ཨདཱཏུཀཱམཏཱཡ, ཧསཱདྷིཔྤཱཡེན ཙ བྷཝཏི. ཝཙསཱ ཀཏཱ ཝཱཡཱམཔྤདྷཱནཱ ཀིརིཡཱ ཝཙཱིཔཡོགོ. ཏཐཱ ཀཱཡེན ཀཏཱ ཀཱཡཔཡོགོ. ཝིསཾཝཱདནཱདྷིཔྤཱཡོ པུབྦབྷཱགཀྑཎེ, ཏངྑཎེ ཙ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘པུབྦེཝསྶ ཧོཏི ‘མུསཱ བྷཎིསྶ’ནྟི, བྷཎནྟསྶ ཧོཏི ‘མུསཱ བྷཎཱམཱི’ཏི’’ (པཱརཱ. ༢༠༠; པཱཙི. ༤) ཨེཏདེཝ ཧི དྭཡཾ ཨངྒབྷཱུཏཾ. ཨིཏརཾ ‘‘བྷཎིཏསྶ ཧོཏི ‘མུསཱ མཡཱ བྷཎིཏ’ནྟི’’ (པཱརཱ. ༢༠༠; པཱཙི. ༤) ཝུཏྟཾ པན ཧོཏུ ཝཱ, མཱ ཝཱ, ཨཀཱརཎམེཏཾ. ཨསྶཱཏི ཝིསཾཝཱདཀསྶ. ‘‘ཙེཏནཱ’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཝིསཾ ཝཱདེཏི ཨེཏེནཱཏི ཝིསཾཝཱདནཾ, ཏདེཝ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ, ཏཾ སམུཊྛཱཔེཏཱིཏི ཏཐཱ, ཨིམིནཱ མུསཱསངྑཱཏེན ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགེན, མུསཱསངྑཱཏཾ ཝཱ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགཾ ཝདཏི ཝིཉྙཱཔེཏི, སམུཊྛཱཔེཏི ཝཱ ཨེཏེནཱཏི མུསཱཝཱདོཏི ཨཏྠམཱཧ. ‘‘ཝཱདོ’’ཏི ཝུཏྟེ ཝིསཾཝཱདནཙིཏྟཾ, ཏཛྫོ ཝཱཡཱམོ, པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནནནྟི ལཀྑཎཏྟཡཾ ཝིབྷཱཝིཏམེཝ ཧོཏི.
‘‘ཨཏཐཾ ཝཏྠུ’’ནྟི ལཀྑཎཾ པན ཨཝིབྷཱཝིཏམེཝ མུསཱ-སདྡསྶ པཡོགསངྑཱཏཀིརིཡཱཝཱཙཀཏྟཱ. ཏསྨཱ ཨིདྷ ནཡེ ལཀྑཎསྶ ཨབྱཱཔིཏཏཱཡ, མུསཱ-སདྡསྶ ཙ ཝིསཾཝཱདིཏབྦཏྠཝཱཙཀཏཱསམྦྷཝཏོ པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ མུསཱཝཱདལཀྑཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔརོ ནཡོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ལཀྑཎཏོཏི སབྷཱཝཏོ. ཏཐཱཏི ཏེན ཏཐཱཀཱརེན. ཀཱཡཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཡོ སམུཊྛཱཔེཏཱིཏི ཝིཉྙཏྟིསམུཊྛཱཔིཀཱ. ཨིམསྨིཾ པན ནཡེ མུསཱ ཝཏྠུ ཝདཱིཡཏི ཝུཙྩཏི ཨེཏེནཱཏི མུསཱཝཱདོཏི ནིབྦཙནཾ དཊྛབྦཾ. ‘‘སོ ཡམཏྠ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཀམྨཔཐཔྤཏྟསྶ ཝཏྠུཝསེན ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫབྷཱཝམཱཧ. ཡསྶ ཨཏྠཾ བྷཉྫཏི, ཏསྶ ཨཔྤགུཎཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫོ ¶ , མཧཱགུཎཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫོཏི ཨདིནྣཱདཱནེ ཝིཡ གུཎཝསེནཱཔི ཡོཛེཏབྦཾ. ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱཝསེནཱཔི ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫཏཱ ལབྦྷཏིཡེཝ.
‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ མུསཱཝཱདསཱམཉྙསྶཱཔི ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཨཏྟནོ སནྟཀཾ ཨདཱཏུཀཱམཏཱཡཱཏི, ཧི ཧསཱདྷིཔྤཱཡེནཱཏི ཙ མུསཱཝཱདསཱམཉྙཏོ ཝུཏྟཾ. ཨུབྷཡཏྠཱཔི ཙ ཝིསཾཝཱདནཔུརེཀྑཱརེནེཝ མུསཱཝཱདོ, ན པན ཝཙནམཏྟེན. ཏཏྠ པན ཙེཏནཱ བལཝཏཱི ན ཧོཏཱིཏི ཨཔྤསཱཝཛྫཏཱ ཝུཏྟཱ. ནདཱི མཉྙེཏི ནདཱི ཝིཡ. ཨཔྤཏཱཡ ཨཱུནསྶ ཨཏྠསྶ པཱུརཎཝསེན པཝཏྟཱ ཀཐཱ པཱུརཎཀཐཱ, བཧུཏརབྷཱཝེན ཝུཏྟཀཐཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཏེནཱཀཱརེན ¶ ཛཱཏོ ཏཛྫོ, ཏསྶ ཝིསཾཝཱདནསྶ ཨནུརཱུཔོཏི ཨཏྠོ. ཝཱཡཱམོཏི ཝཱཡཱམསཱིསེན པཡོགམཱཧ. ཝཱིརིཡཔྤདྷཱནཱ ཧི ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀཀིརིཡཱ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ན ཝཱཡཱམམཏྟཾ. ཝིསཾཝཱདནཱདྷིཔྤཱཡེན པཡོགེ ཀཏེཔི ཨཔརེན ཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཨཝིཉྙཱཏེ ཝིསཾཝཱདནསྶ ཨསིཛ྄ཛྷནཏོ པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནནམྤི ཨེཀསམྦྷཱརབྷཱཝེན ཝུཏྟཾ. ཀེཙི པན ‘‘ཨབྷཱུཏཝཙནཾ, ཝིསཾཝཱདནཙིཏྟཾ, པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནན’’ནྟི ཏཡོ སམྦྷཱརེ ཝདནྟི. ཀཱཡིཀོཝ སཱཧཏྠིཀོཏི ཀོཙི མཉྙེཡྻཱཏི ཏཾ ནིཝཱརཎཏྠཾ ‘‘སོ ཀཱཡེན ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཱཡ ཙེ ཀིརིཡཱཡ པརོ ཏམཏྠཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཏངྑཎེ ཝཱ དནྡྷཏཱཡ ཝིཙཱརེཏྭཱ པཙྪཱ ཝཱ ཛཱནནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨཡནྟི ཝིསཾཝཱདཀོ. ཀིརིཡསམུཊྛཱཔིཀཙེཏནཱཀྑཎེཡེཝཱཏི ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀཀིརིཡསམུཊྛཱཔིཀཱཡ ཙེཏནཱཡ པཝཏྟཀྑཎེ ཨེཝ. མུསཱཝཱདཀམྨུནཱ བཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཝིསཾཝཱདནཙེཏནཱསངྑཱཏེན མུསཱཝཱདཀམྨུནཱ སམྦནྡྷཱིཡཏི, ཨལླཱིཡཏཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ. སཙེཔི དནྡྷཏཱཡ ཝིཙཱརེཏྭཱ པཙྪཱ ཙིརེནཱཔི པརོ ཏདཏྠཾ ཛཱནཱཏི, སནྣིཊྛཱཔཀཙེཏནཱཡ ནིབྦཏྟཏྟཱ ཏངྑཎེཡེཝ བཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
‘‘ཨེཀོ པཡོགོ སཱཧཏྠིཀོཝཱ’’ཏི ཨིདཾ པོརཱཎཊྛཀཐཱསུ ཨཱགཏནཡེན ཝུཏྟནྟི ཨིདྷ སངྒཧཊྛཀཐཱཡ སངྒཧཀཱརསྶ ཨཏྟནོ མཏིབྷེདཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ‘‘ཡཐཱ…པེ… ཏཐཱ’’ཏི ཨེཏེན སཱཧཏྠིཀོ ཝིཡ ཨཱཎཏྟིཀཱདཡོཔི གཧེཏབྦཱ, ཨགྒཧཎེ ཀཱརཎཾ ནཏྠི པརསྶ ཝིསཾཝཱདནབྷཱཝེན ཏསྶདིསཏྟཱཏི དསྶེཏི ¶ , ‘‘ཨིདམསྶ…པེ… ཨཱཎཱཔེནྟོཔཱི’’ཏི ཨཱཎཏྟིཀསྶ གཧཎེ ཀཱརཎཾ, ‘‘པཎྞཾ…པེ… ནིསྶཛྫནྟོཔཱི’’ཏི ནིསྶགྒིཡསྶ, ‘‘ཨཡམཏྠོ…པེ… ཋཔེནྟོཔཱི’’ཏི ཐཱཝརསྶ. ཡསྨཱ ཝིསཾཝཱདེཏཱིཏི སབྦཏྠ སམྦནྡྷོ. པཎྞཾ ལིཁིཏྭཱཏི ཏཱལཱདཱིནཾ པཎྞཾ ཨཀྑརེན ལིཁིཏྭཱ, པཎྞནྟི ཝཱ བྷུམྨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏིརོཀུཊྚཱདཱིསཱུ’’ཏི [ཀུཌྜཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༨)] པཎྞེ ཨཀྑརཾ ལེཁནིཡཱ ལིཁིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦཱཏི ཨཏྟནོམཏིཡཱ སབྦདུབྦལཏྟཱ ཨནཏྟུཀྐཾསནེན ཝུཏྟཾ. ཀིཉྷེཏྠ ཝིཙཱརེཏབྦཀཱརཎཾ ཨཏྠི སཡམེཝ ཝིཙཱརིཏཏྟཱ.
སཙྩནྟི ཝཙཱིསཙྩཾ, སཙྩེན སཙྩནྟི པུརིམེན ཝཙཱིསཙྩེན པཙྪིམཾ ཝཙཱིསཙྩཾ. པཙྩཡཝསེན དྷཱཏུཔདནྟལོཔཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སནྡཧཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སདྡཝིདཱུ པན –
‘‘ཝིཔུབྦོ དྷཱ ཀརོཏྱཏྠེ, ཨབྷིཔུབྦོ ཏུ བྷཱསནེ;
ནྱཱསཾཔུབྦོ ཡཐཱཡོགཾ, ནྱཱསཱརོཔནསནྡྷིསཱུ’’ཏི. –
དྷཱ-སདྡམེཝ ¶ གྷཊནཏྠེ པཋནྟི. ཏསྨཱ པརིཡཱཡཝསེན ‘‘སནྡཧཏཱི’’ཏི ཝུཏྟནྟིཔི དཊྛབྦཾ. ཏདདྷིཔྤཱཡཾ དསྶེཏི ‘‘ན ཨནྟརནྟརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ‘‘ཡོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཏབྦིཝརཎཾ. ཨནྟརིཏཏྟཱཏི ཨནྟརཱ པརིཙྪིནྣཏྟཱ. ན ཏཱདིསོཏི ན ཨེཝཾཝདནསབྷཱཝོ. ཛཱིཝིཏཧེཏུཔི, པགེཝ ཨཉྙཧེཏཱུཏི ཨཔི-སདྡོ སམྦྷཱཝནཏྠོ.
‘‘སཙྩཏོ ཐེཏཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༩) ཝིཡ ཐེཏ-སདྡོ ཐིརཔརིཡཱཡོ, ཐིརབྷཱཝོ ཙ སཙྩཝཱདིཏཱདྷིཀཱརཏྟཱ ཀཐཱཝསེན ཝེདིཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘ཐིརཀཐོཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཐིཏསྶ བྷཱཝོཏི ཧི ཐེཏོ, ཐིརབྷཱཝོ, ཏེན ཡུཏྟཏྟཱ པུགྒལོ ཨིདྷ ཐེཏོ ནཱམ. ཧལིདྡཱིཏི སུཝཎྞཝཎྞཀནྡནིཔྥཏྟཀོ གཙྪཝིསེསོ. ཐུསོ ནཱམ དྷཉྙཏྟཙོ, དྷཉྙཔལཱསོ ཙ. ཀུམྦྷཎྜནྟི མཧཱཕལོ སཱུཔསམྤཱདཀོ ལཏཱཝིསེསོ. ཨིནྡཁཱིལོ ནཱམ གམྦྷཱིརནེམོ ཨེསིཀཱཐམྦྷོ. ཡཐཱ ཧལིདྡིརཱགཱདཡོ ཨནཝཊྛིཏསབྷཱཝཏཱཡ ན ཋིཏཱ, ཨེཝཾ ན ཋིཏཱ ཀཐཱ ཨེཏསྶཱཏི ནཋིཏཀཐོ [ནཐིརཀཐོ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༨)] ཡཐཱ པཱསཱཎལེཁཱདཡོ ཨཝཊྛིཏསབྷཱཝཏཱཡ ཋིཏཱ, ཨེཝཾ ཋིཏཱ ཀཐཱ ཨེཏསྶཱཏི ཋིཏཀཐོཏི ¶ [ཐིརཀཐོ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༨)] ཧལིདྡིརཱགཱདཡོ ཡཐཱ ཀཐཱཡ ཨུཔམཱཡོ ཧོནྟི, ཨེཝཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཀཐཱཡ ཧི ཨེཏཱ ཨུཔམཱཡོཏི.
པཏྟིསངྑཱཏཱ སདྡྷཱ ཨཡཏི པཝཏྟཏི ཨེཏྠཱཏི པཙྩཡིཀོཏི ཨཱཧ ‘‘པཏྟིཡཱཡིཏབྦཀོ’’ཏི. པཏྟིཡཱ ཨཡིཏབྦཱ པཝཏྟེཏབྦཱཏི པཏྟིཡཱཡིཏབྦཱ ཡ-ཀཱརཱགམེན, ཝཱཙཱ. སཱ ཨེཏསྶཱཏི པཏྟིཡཱཡིཏབྦཀོ, ཏེནཱཧ ‘‘སདྡྷཱཡིཏབྦཀོ’’ཏི. ཏདེཝཏྠཾ བྱཏིརེཀེན, ཨནྭཡེན ཙ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཀཙྩོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཝཏྟབྦཏཾ ཨཱཔཛྫཏི ཝིསཾཝཱདནཏོ. ཨིཏརཔཀྑེ ཙ ཨཝིསཾཝཱདནཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ལོཀ’’ནྟི ཨེཏེན ‘‘ལོཀསྶཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཀམྨཏྠེ ཚཊྛཱིཏི དསྶེཏི.
སཏིཔི པཙྩེཀཾ པཱཋཀྐམེ ཨཉྙཱསུ ཨབྷིདྷམྨཊྛཀཐཱ དཱིསུ (དྷ. ས. ཨཊྛ. ཨཀུསལཀམྨཔཐཀཐཱ; མ. ནི. ༡.༨༩) སཾཝཎྞནཱཀྐམེན ཏིཎྞམྤི པདཱནཾ ཨེཀཏྠསཾཝཎྞནཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཡཱཡ ཝཱཙཱཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ, ཡཱཡ ཝཱཙཱཡ ཀརོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. པརསྶཱཏི ཡཾ བྷིནྡིཏུཾ ཏཾ ཝཱཙཾ བྷཱསཏི, ཏསྶ. ཙ-སདྡོ ཨཊྛཱནཔཡུཏྟོ, སོ དྭནྡགབྦྷབྷཱཝཾ ཛོཏེཏུཾ ཀམྨདྭཡེ པཡུཛྫིཏབྦོ. སུཉྙབྷཱཝནྟི པིཡཝིརཧིཏཏཱཡ རིཏྟབྷཱཝཾ. སཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱ སདྡསབྷཱཝཱ ཝཱཙཱ, ཨེཏེན པིཡཉྩ སུཉྙཉྩ པིཡསུཉྙཾ, ཏཾ ཀརོཏི ཨེཏཱཡཱཏི པིསུཎཱ ནིརུཏྟིནཡེནཱཏི ཝཙནཏྠཾ དསྶེཏི, པིསཏཱིཏི ཝཱ པིསུཎཱ, སམགྒེ སཏྟེ ཨཝཡཝབྷཱུཏེ ཝགྒབྷིནྣེ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཕརུསནྟི ¶ སིནེཧཱབྷཱཝེན ལཱུཁཾ. སཡམྤི ཕརུསཱཏི དོམནསྶསམུཊྛིཏཏྟཱ སབྷཱཝེན སཡམྤི ཀཀྐསཱ. ཕརུསསབྷཱཝཏོ ནེཝ ཀཎྞསུཁཱ. ཨཏྠཝིཔནྣཏཱཡ ན ཧདཡངྒམཱ. ཨེཏྠ པན པཋམནཡེ ཕརུསཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཙནཏྠེན ཝཱ ཕལཱུཔཙཱརེན ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཕརུསསདྡཔྤཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. དུཏིཡནཡེ མམྨཙྪེདཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཨེཀནྟནིཊྛུརཏཱཡ རུལ༹ྷིསདྡཝསེན སབྷཱཝེན, ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཕརུསསདྡཔྤཝཏྟི དཊྛབྦཱ.
ཡེནཱཏི པལཱཔསངྑཱཏེན ནིརཏྠཀཝཙནེན. སམྥནྟི ‘‘ས’’ནྟི ཝུཏྟཾ སུཁཾ, ཧིཏཉྩ ཕལཏི པཧརཏི ཝིནཱསེཏཱིཏི ཨཏྠེན ‘‘སམྥ’’ནྟི ལདྡྷནཱམཾ ཨཏྟནོ, པརེསཉྩ ཨནུཔཀཱརཀཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྠཾ, ཏེནཱཧ ‘‘ནིརཏྠཀ’’ནྟི, ཨིམིནཱ སམྥཾ པལཔཏི ཨེཏེནཱཏི སམྥཔྤལཱཔོཏི ཝཙནཏྠཾ དསྶེཏི.
‘‘ཏེས’’ནྟིཨཱདིནཱ ¶ ཙེཏནཱཡ ཕལཝོཧཱརེན པིསུཎཱདིསདྡཔྤཝཏྟི ཝུཏྟཱ. ‘‘སཱ ཨེཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པན ཙེཏནཱཡ པཝཏྟིཔརིཀཔྤནཱཡ ཧེཏུཾ ཝིབྷཱཝེཏི. ཏཏྠ ‘‘པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནསནྣིདྷཱནཏོ ཏསྶཱཡེཝ ཙ པཧཱཏབྦཏཱ ཡུཏྟིཏོ ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཏྠོ.
ཏཏྠཱཏི ཏཱསུ པིསུཎཝཱཙཱདཱིསུ. སཾཀིལིཊྛཙིཏྟསྶཱཏི ལོབྷེན, དོསེན ཝཱ ཝིབཱདྷིཏཙིཏྟསྶ, ཨུཔཏཱཔིཏཙིཏྟསྶ ཝཱ, དཱུསིཏཙིཏྟསྶཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ‘‘ཙེཏནཱ’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཡེན སཧ པརེསཾ བྷེདཱཡ ཝདཏི, ཏསྶ ཨཏྟནོ པིཡཀམྱཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཙེཏནཱ པིསུཎཝཱཙཱ ནཱམ པིསུཎཾ ཝདནྟི ཨེཏཱཡཱཏི ཀཏྭཱ. སམཱསཝིསཡེ ཧི མུཁྱཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ, བྱཱསཝིསཡེ ཨུཔཙཱརཝསེནཱཏི དཊྛབྦཾ. ཡསྶ ཡཏོ བྷེདཾ ཀརོཏི, ཏེསུ ཨབྷིནྣེསུ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, བྷིནྣེསུ མཧཱསཱཝཛྫཾ. ཏཐཱ ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱཝིསེསེསུཔི ཡོཛེཏབྦཾ.
ཡསྶ པེསུཉྙཾ ཨུཔསཾཧརཏི, སོ བྷིཛྫཏུ ཝཱ, མཱ ཝཱ, ཏསྶ ཏདཏྠཝིཉྙཱཔནམེཝ པམཱཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནན’’ནྟི. བྷེདཔུརེཀྑཱརཏཱཔིཡཀམྱཏཱནམེཀེཀཔཀྑིཔནེན ཙཏྟཱརོ. ཀམྨཔཐཔྤཏྟི པན བྷིནྣེ ཨེཝ. ཨིམེསནྟི ཨནིཡམཏཱཡ པརམྨུཁཱཔཝཏྟཱནམྤི ཨཏྟནོ བུདྡྷིཡཾ པརིཝཏྟམཱནེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེས’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨིཏོཏི ཨིདྷ པདེསེ, ཝུཏྟཱནཾ ཡེསཾ སནྟིཀེ སུཏནྟི ཡོཛེཏབྦཾ.
‘‘དྭིནྣ’’ནྟི ནིདསྶནཝཙནཾ བཧཱུནམྤི སནྡྷཱནཏོ. ‘‘མིཏྟཱན’’ནྟིཨཱདི ‘‘སནྡྷཱན’’ནྟི ཨེཏྠ ཀམྨཾ, ཏེན པཱལི༹ཡཾ ‘‘བྷིནྣཱན’’ནྟི ཨེཏསྶ ཀམྨབྷཱཝཾ དསྶེཏི. སནྡྷཱནཀརཎཉྩ ནཱམ ཏེསམནུརཱུཔཀརཎམེཝཱཏི ¶ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནུཀཏྟཱ’’ཏི. ཨནུཔྤདཱཏཱཏི ཨནུབལཔྤདཱཏཱ, ཨནུཝཏྟནཝསེན ཝཱ པདཱཏཱ. ཀསྶ པན ཨནུབལཔྤདཱནཾ, ཨནུཝཏྟནཉྩཱཏི? ‘‘སཧིཏཱན’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ སནྡྷཱནསྶཱཏི ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སནྡྷཱནཱནུཔྤདཱཏཱ’’ཏི. ཡསྨཱ པན ཨནུབལཝསེན, ཨནུཝཏྟནཝསེན ཙ སནྡྷཱནསྶ པདཱནཾ ཨཱདཱནཾ, རཀྑཎཾ ཝཱ དལ༹ྷཱིཀརཎཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘དལ༹ྷཱིཀམྨཾ ཀཏྟཱ’’ཏི. ཨཱརམནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨཱརཱམོ. རམིཏབྦཊྛཱནཾ སམགྒོཏི ཧི ཏདདྷིཊྛཱནཱནཾ ཝསེན ཏབྦིསེསནཏཱ ཝུཏྟཱ. ‘‘སམགྒེ’’ཏིཔི པཋནྟི, ཏདཡུཏྟཾ ‘‘ཡཏྠཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནེན ཝིརུདྡྷཏྟཱ. ཡསྨཱ པན ཨཱཀཱརེན ཝིནཱཔི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨཡམེཝེཏྠ ཨཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ སམགྒེསཱུཏི སམགྒབྷཱུཏེསུ ཛནཀཱཡེསུ, ཏེནཱཧ ‘‘ཏེ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཔྤཀཏིཡཏྠོཔི ཀཏྟུཨཏྠོཝཱཏི དསྶེཏི ¶ ‘‘ནནྡཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ. ཏཔྤཀཏིཡཏྠེན ཧི ‘‘དིསྭཱཔི སུཏྭཱཔཱི’’ཏི ཝཙནཾ སུཔཔནྣཾ ཧོཏི. སམགྒེ ཀརོཏི ཨེཏཱཡཱཏི སམགྒཀརཎཱི. སཱཡེཝ ཝཱཙཱ, ཏཾ བྷཱསིཏཱཏི ཨཏྠམཱཧ ‘‘ཡཱ ཝཱཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཱཡ ཝཱཙཱཡ སམགྒཀརཎཾ ནཱམ. ‘‘སུཁཱ སངྒྷསྶ སཱམགྒཱི, སམགྒཱནཾ ཏཔོ སུཁོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. པ. ༡༩༤) སམགྒཱནིསཾསདསྶནམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཱམགྒིགུཎཔརིདཱིཔིཀམེཝཱ’’ཏི. ཨིཏརནྟི ཏབྦིཔརཱིཏཾ བྷེདནིཀཾ ཝཱཙཾ.
མམྨཱནཱིཏི དུཊྛཱརཱུནི, ཏསྶདིསཏཱཡ པན ཨིདྷ ཨཀྐོསཝཏྠཱུནི ‘‘མམྨཱནཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཡཐཱ ཧི དུཊྛཱརཱུསུ ཡེན ཀེནཙི ཝཏྠུནཱ གྷཊིཏེསུ ཙིཏྟཾ ཨདྷིམཏྟཾ དུཀྑཔྤཏྟཾ ཧོཏི, ཏཐཱ ཏེསུ དསསུཛཱཏིཨཱདཱིསུ ཨཀྐོསཝཏྠཱུསུ ཕརུསཝཱཙཱཡ ཕུསིཏམཏྟེསཱུཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘མམྨཱནི ཝིཡ མམྨཱནི, ཡེསུ ཕརུསཝཱཙཱཡ ཚུཔིཏམཏྟེསུ དུཊྛཱརཱུསུ ཝིཡ གྷཊྚིཏེསུ ཙིཏྟཾ ཨདྷིམཏྟཾ དུཀྑཔྤཏྟཾ ཧོཏི, ཀཱནི པན ཏཱནི? ཛཱཏིཨཱདཱིནི ཨཀྐོསཝཏྠཱུནཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༩) ‘‘ཡསྶ སརཱིརཔྤདེསསྶ སཏྠཱདིཔཊིཧནེན བྷུསཾ རུཛྫནཾ, སོ མམྨཾ ནཱམ. ཨིདྷ པན ཡསྶ ཙིཏྟསྶ ཕརུསཝཱཙཱཝསེན དོམནསྶསངྑཱཏཾ བྷུསཾ རུཛྫནཾ, ཏཾ མམྨཾ ཝིཡཱཏི མམྨ’’ནྟི ཨཔརེ. ཏཱནི མམྨཱནི ཚིཛྫནྟི བྷིཛྫནྟི ཡེནཱཏི མམྨཙྪེདཀོ, སྭེཝ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ, ཏཱནི སམུཊྛཱཔེཏཱིཏི ཏཐཱ. ཨེཀནྟཕརུསཙེཏནཱ ཕརུསཱ ཝཱཙཱ ཕརུསཾ ཝདནྟི ཨེཏཱཡཱཏི ཀཏྭཱ. ‘‘ཕརུསཙེཏནཱ’’ ཨིཙྩེཝ ཨཝཏྭཱ ‘‘ཨེཀནྟཕརུསཙེཏནཱ’’ཏི ཝཙནཾ དུཊྛཙིཏྟཏཱཡ ཨེཝ ཕརུསཙེཏནཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ན པན སཝནཕརུསཏཱམཏྟེནཱཏི ཉཱཔནཏྠཾ. ཏསྶཱཏི ཨེཀནྟཕརུསཙེཏནཱཡ ཨེཝ. ཨཱཝིབྷཱཝཏྠནྟི ཕརུསཝཱཙཱབྷཱཝསྶ པཱཀཊཀརཎཏྠཾ. ཏསྶཱཏི ཝཱ ཨེཀནྟཕརུསཙེཏནཱཡ ཨེཝ, ཕརུསཝཱཙཱབྷཱཝསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཏཐེཝཱཏི མཱཏུཝུཏྟཱཀཱརེནེཝ, ཨུཊྛཱསི ཨནུབནྡྷིཏུནྟི ཨཏྠོ. སཙྩཀིརིཡནྟི ཡཾ ‘‘ཙཎྜཱ ཏཾ མཧིཾསཱི ཨནུབནྡྷཏཱུ’’ཏི ཝཙནཾ མུཁེན ཀཐེསི, ཏཾ མཱཏུཙིཏྟེ ནཏྠི, ཏསྨཱ ‘‘ཏཾ མཱ ཧོཏུ, ཡཾ པན ཨུཔྤལཔཏྟམྤི མཡ྄ཧཾ ཨུཔརི ན པཏཏཱུ’’ཏི ¶ ཀཱརཎཾ ཙིཏྟེན ཙིནྟེསི, ཏདེཝ མཱཏུཙིཏྟེ ཨཏྠི, ཏསྨཱ ‘‘ཏམེཝ ཧོཏཱུ’’ཏི སཙྩཀརཎཾ, ཀཏྟབྦསཙྩཾ ཝཱ. ཏཏྠེཝཱཏི ཨུཊྛཱནཊྛཱནེཡེཝ. བདྡྷཱ ཝིཡཱཏི ཡོཏྟཱདིནཱ པརིབནྡྷི ཝིཡ. ཨེཝཾ མམྨཙྪེདཀོཏི ཨེཏྠ སཝནཕརུསཏཱམཏྟེན མམྨཙྪེདཀཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
པཡོགོཏི ¶ ཝཙཱིཔཡོགོ. ཙིཏྟསཎྷཏཱཡཱཏི ཨེཀནྟཕརུསཙེཏནཱཡ ཨབྷཱཝམཱཧ. ཏཏོཡེཝ ཧི ཕརུསཝཱཙཱ ན ཧོཏི ཀམྨཔཐཔྤཏྟཱ, ཀམྨབྷཱཝཾ པན ན སཀྐཱ ཝཱརེཏུནྟི དཊྛབྦཾ. ‘‘མཱཏཱཔིཏརོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱཔི ཏདེཝཏྠཾ སམཏྠེཏི. ཨེཝཾ བྱཏིརེཀཝསེན ཙེཏནཱཕརུསཏཱཡ ཕརུསཝཱཙཱབྷཱཝཾ སཱདྷེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏམེཝ ཨནྭཡཝསེན སཱདྷེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཕརུསཱ ཝཱཙཱ ན ཧོཏི ཕརུསཱ ཝཱཙཱ ཧོཏིཡེཝཱཏི ཨཏྠོ སཱཏི ཕརུསཝཱཙཱ. ཡནྟི པུགྒལཾ.
ཨེཏྠཱཔི ཀམྨཔཐབྷཱཝཾ ཨཔྤཏྟཱ ཨཔྤསཱཝཛྫཱ, ཨིཏརཱ མཧཱསཱཝཛྫཱ. ཏཐཱ ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱབྷེདེཔི ཡོཛེཏབྦཾ. ཀེཙི པན ‘‘ཡཾ ཨུདྡིསྶ ཕརུསཝཱཙཱ པཡུཛྫཏི, ཏསྶ སམྨུཁཱཡེཝ སཱིསཾ ཨེཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཨེཀེ པན ‘‘པརམྨུཁཱཔི ཕརུསཝཱཙཱ ཧོཏིཡེཝཱ’’ཏི. ཏཏྠཱཡམདྷིཔྤཱཡོ ཡུཏྟོ སིཡཱ, སམྨུཁཱ པཡོགེ ཨགཱརཝཱདཱིནཾ བལཝབྷཱཝཏོ སིཡཱ ཙེཏནཱ བལཝཏཱི, པརསྶ ཙ ཏདཏྠཝིཛཱནནཾ, ན ཏཐཱ པརམྨུཁཱ. ཡཐཱ པན ཨཀྐོསིཏེ མཏེ ཨཱལ༹ཧནེ ཀཏཱ ཁམནཱ ཨུཔཝཱདནྟརཱཡཾ ནིཝཏྟེཏི, ཨེཝཾ པརམྨུཁཱ པཡུཏྟཱཔི ཕརུསཝཱཙཱ ཧོཏིཡེཝཱཏི སཀྐཱ ཉཱཏུནྟི, ཏསྨཱ ཨུབྷཡཏྠཱཔི ཕརུསཝཱཙཱ སམྦྷཝཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནནམཉྙཏྲ ཏཡོཝ ཏསྶཱ སམྦྷཱརཱ ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཱཏི. ཀུཔིཏཙིཏྟནྟི ཨཀྐོསནཱདྷིཔྤཱཡེནེཝ ཝུཏྟཾ, ན པན མརཎཱདྷིཔྤཱཡེན. མརཎཱདྷིཔྤཱཡེན ཧི སཏི ཙིཏྟཀོཔེ ཨཏྠསིདྡྷིཡཱ, ཏདབྷཱཝེ ཙ ཡཐཱརཧཾ པཱཎཱཏིཔཱཏབྱཱཔཱདཱཝ ཧོནྟི.
ཨེལཾ ཝུཙྩཏི དོསོ ཨིལཏི ཙིཏྟཾ, པུགྒལོ ཝཱ ཀམྤཏི ཨེཏེནཱཏི ཀཏྭཱ. ཨེཏྠཱཏི –
‘‘ནེལངྒོ སེཏཔཙྪཱདོ, ཨེཀཱརོ ཝཏྟཏཱི རཐོ;
ཨནཱིགྷཾ པསྶ ཨཱཡནྟཾ, ཚིནྣསོཏཾ ཨབནྡྷན’’ནྟི. (སཾ. ནི. ༤.༣༤༧; ཨུདཱ. ༦༥; པེཊཀོ. ༢༥); –
ཨིམིསྶཱ ཨུདཱནགཱཐཱཡ. སཱིལཉྷེཏྠ ནིདྡོསཏཱཡ ‘‘ནེལ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝཱཧ ཙིཏྟོ གཧཔཏི ཨཱཡསྨཏཱ ཀཱམབྷཱུཐེརེན པུཊྛོ སཾཡུཏྟཱགམཝརེ སལཱ༹ཡཏནཝགྒེ ‘‘ནེལངྒ’’ནྟི ཁོ བྷནྟེ སཱིལཱནམེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (སཾ. ནི. ༤.༣༤༧) ཝཱཙཱ ནཱམ སདྡསབྷཱཝཱ ཏཾཏདཏྠནིབནྡྷནཱཏི ¶ སཱདུརསསདིསཏྟཱ མདྷུརམེཝ བྱཉྫནཾ, ཨཏྠོ ཙ ཏབྦྷཱཝཏོཏི ཨཏྠམེཝ སནྡྷཱཡ བྱཉྫནམདྷུརཏཱཡ ¶ , ཨཏྠམདྷུརཏཱཡཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ. ཝིསེསནཔརནིཔཱཏོཔི ཧི ལོཀེ དིསྶཏི ‘‘ཨགྱཱཧིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཨཔིཙ ཨཝཡཝཱཔེཀྑནེ སཏི ‘‘མདྷུརཾ བྱཉྫནཾ ཡསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦོ. སུཁཱཏི སུཁཀརཎཱི, སུཁཧེཏཱུཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀཎྞསཱུལནྟི ཀཎྞསངྐུཾ. ཀཎྞསདྡེན ཙེཏྠ སོཏཝིཉྙཱཎཔཊིབདྡྷཏདནུཝཏྟཀཱ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡོ གཧིཏཱ. ཝོཧཱརཀཐཱ ཧེསཱ སུཏྟནྟདེསནཱ, ཏསྶཱ ཝཎྞནཱ ཙ, ཏཐཱ ཙེཝ ཝུཏྟཾ ‘‘སཀལསརཱིརེ ཀོཔཾ, པེམ’’ནྟི ཙ. ན ཧི ཧདཡཝཏྠུནིསྶིཏོ ཀོཔོ, པེམོ ཙ སཀལསརཱིརེ ཝཏྟཏི. ཨེས ནཡོ ཨཱིདིསེསུ. སུཁེན ཙིཏྟཾ པཝིསཏི ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎདྭཡེནཱཏི ཨཏྠོ, ཨལུཏྟསམཱསོ ཙེས ཡཐཱ ‘‘ཨམཏངྒཏོ’’ཏི. པུརེཏི གུཎཔཱརིཔུརེ, ཏེནཱཧ ‘‘གུཎཔརིཔུཎྞཏཱཡཱ’’ཏི. པུརེ སཾཝཌྜྷཱ པོརཱི, ཏཱདིསཱ ནཱརཱི ཝིཡཱཏི ཝཱཙཱཔི པོརཱིཏི ཨཏྠམཱཧ ‘‘པུརེ’’ཏིཨཱདིནཱ. སུཀུམཱརཱཏི སུཏརུཎཱ. ཨུཔམེཡྻཔཀྑེ པན ཨཕརུསཏཱཡ མུདུཀབྷཱཝོ ཨེཝ སུཀུམཱརཏཱ. པུརསྶཱཏི ཨེཏྠ པུར-སདྡོ ཏནྣིཝཱསཱིཝཱཙཀོ སཧཙརཎཝསེན ‘‘གཱམོ ཨཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནགརཝཱསཱིན’’ནྟི. ཨེསཱཏི ཏཾསམྦནྡྷཱིནིདྡེསཱ ཝཱཙཱ. ཨེཝརཱུཔཱི ཀཐཱཏི ཨཏྠཏྟཡེན པཀཱསིཏཱ ཀཐཱ. ཀནྟཱཏི ཀཱམིཏཱ ཏུཊྛཱ ཡཐཱ ‘‘པཀྐནྟོ’’ཏི, མཱན-སདྡསྶ ཝཱ ཨནྟབྱཔྤདེསོ, ཀཱམིཡམཱནཱཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ‘‘ཨནཱཔཏྟི ཨསམནུབྷཱསནྟསྶཱ’’ཏི (པཱརཱ. ༤༡༦, ༤༣༠, ༤༤༡) མནཾ ཨཔྤེཏི ཝཌྜྷེཏཱིཏི མནཱཔཱ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཙིཏྟཝུཌྜྷིཀརཱ’’ཏི. ཏཐཱཀཱརིནཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཏོ བཧུནོ ཛནསྶཱཏི ཨིདྷ སམྦནྡྷེ སཱམིཝཙནཾ, ན ཏུ པུརིམསྨིཾ ཝིཡ ཀཏྟརི.
ཀཱམཾ ཏེཧི ཝཏྟུམིཙྪིཏོ ཨཏྠོ སམྦྷཝཏི, སོ པན ཨཕལཏྟཱ བྷཱསིཏཏྠཔརིཡཱཡེན ཨཏྠོཡེཝ ནཱམ ན ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཏྠཝིཉྙཱཔིཀཱ’’ཏི. ཨཔིཙ པཡོཛནཏྠཱབྷཱཝཏོ ཨནཏྠཱ, ཝཱཙཱ, ཏཾ ཝིཉྙཱཔིཀཱཏིཔི ཝཊྚཏི. ཨཀུསལཙེཏནཱ སམྥཔྤལཱཔོ སམྥཾ པལཔནྟི ཨེཏཱཡཱཏི ཀཏྭཱ. ཨཱསེཝནཾ བྷཱཝནཾ བཧུལཱིཀརཎཾ. ཡཾ ཛནཾ གཱཧཱཔཡིཏུཾ པཝཏྟིཏོ, ཏེན ཨགྒཧིཏེ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, གཧིཏེ མཧཱསཱཝཛྫོ. ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱཝསེནཱཔི ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫཏཱ ཡོཛེཏབྦཱ. བྷཱརཏནཱམཀཱནཾ དྭེབྷཱཏུཀརཱཛཱུནཾ ཡུདྡྷཀཐཱ, དསགིརིཡཀྑེན སཱིཏཱཡ ནཱམ དེཝིཡཱ ཨཱཧརཎཀཐཱ, རཱམརཉྙཱ པཙྩཱཧརཎཀཐཱ ¶ , ཡཐཱ ཏཾ ཨདྷུནཱ བཱཧིརཀེཧི པརིཙཡིཏཱ སཀྐཊབྷཱསཱཡ གཎྛིཏཱ རཱམཔུརཱཎབྷཱརཏཔུརཱཎཱདིཀཐཱཏི, ཨེཝམཱདིཀཱ ནིརཏྠཀཀཐཱ སམྥཔྤལཱཔོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘བྷཱརཏ…པེ… པུརེཀྑཱརཏཱ’’ཏི.
‘‘ཀཱལཝཱདཱི’’ཏིཨཱདི སམྥཔྤལཱཔཱ པཊིཝིརཏསྶ པཊིཔཏྟིསནྡསྶནཾ ཡཐཱ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༨, ༡༩༤) པཱཎཱཏིཔཱཏཔྤཧཱནསྶ པཊིཔཏྟིདསྶནཾ. ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ ¶ པཧཱཡ ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟེ ཀཐཾ པཱཎཱཏིཔཱཏཔྤཧཱནཾ ཧོཏཱིཏི ཨཔེཀྑཱསམྦྷཝཏོ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཱ པན ཝིརཏི ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘ནིཧིཏདཎྜོ ནིཧིཏ སཏྠོ’’ཏི. ཏཉྩ དཎྜསཏྠནིདྷཱནཾ ཀཐནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ལཛྫཱི’’ཏིཨཱདི. ཨེཝཾ ཨུཏྟརུཏྟརཾ པུརིམསྶ པུརིམསྶ ཨུཔཱཡསནྡསྶནཾ. ཏཐཱ ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིསུཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཱལཝཱདཱིཏིཨཱདི སམྥཔྤལཱཔཱ པཊིཝིརཏསྶ པཊིཔཏྟིསནྡསྶན’’ནྟི. ཨཏྠསཾཧིཏཱཔི ཧི ཝཱཙཱ ཨཡུཏྟཀཱལཔཡོགེན ཨཏྠཱཝཧཱ ན སིཡཱཏི ཨནཏྠཝིཉྙཱཔནབྷཱཝཾ ཨནུལོམེཏི, ཏསྨཱ སམྥཔྤལཱཔཾ པཛཧནྟེན ཨཀཱལཝཱདིཏཱ པརིཝཛྫེཏབྦཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཱལཝཱདཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀཱལེ ཝདནྟེནཱཔི ཨུབྷཡཏྠ ཨསཱདྷནཏོ ཨབྷཱུཏཾ པརིཝཛྫེཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷཱུཏཝཱདཱི’’ཏི. བྷཱུཏཉྩ ཝདནྟེན ཡཾ ཨིདྷལོཀཔརལོཀཧིཏསམྤཱདནཀཾ, ཏདེཝ ཝཏྟབྦནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྠཝཱདཱི’’ཏི. ཨཏྠཾ ཝདནྟེནཱཔི ན ལོཀིཡདྷམྨནིསྶིཏམེཝ ཝཏྟབྦཾ, ཨཐ ཁོ ལོཀུཏྟརདྷམྨནིསྶིཏམྤཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དྷམྨཝཱདཱི’’ཏི. ཡཐཱ ཙ ཨཏྠོ ལོཀུཏྟརདྷམྨནིསྶིཏོ ཧོཏི, ཏཐཱ དསྶནཏྠཾ ‘‘ཝིནཡཝཱདཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ, སཏིཉཱཎཁནྟིཝཱིརིཡསཾཝརོཏི ཧི པཉྩནྣཾ སཾཝརཝིནཡཱནཾ ཏདངྒཔྤཧཱནཾ, ཝིཀྑམྦྷནསམུཙྪེདཔཊིཔྤསྶདྡྷིནིསྶརཎཔྤཧཱནནྟི པཉྩནྣཾ པཧཱནཝིནཡཱནཉྩ ཝསེན ཝུཙྩམཱནོ ཨཏྠོ ནིབྦཱནཱདྷིགམཧེཏུབྷཱཝཏོ ལོཀུཏྟརདྷམྨསནྣིསྶིཏོ ཧོཏི. ཨེཝཾ གུཎཝིསེསཡུཏྟོ ཙ ཨཏྠོ ཝུཙྩམཱནོ དེསནཱཀོསལླེ སཏི སོབྷཏི, ཀིཙྩཀརོ ཙ ཧོཏི, ནཱཉྙཐཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ནིདྷཱནཝཏིཾ ཝཱཙཾ བྷཱསིཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨིདཱནི ཏམེཝ དེསནཱཀོསལླཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཀཱལེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡཊྛུཔྤཏྟཱིནཾ, པུཙྪཱཡ ཙ ཝསེན ཨོཏིཎྞེ དེསནཱཝིསཡེ ཨེཀཾསཱདིབྱཱཀརཎཝིབྷཱགཾ སལླཀྑེཏྭཱ ཋཔནཱཧེཏུདཱཧརཎསཾསནྡནཱནི ཏཾཏཾཀཱལཱནུརཱུཔཾ ¶ ཝིབྷཱཝེནྟིཡཱ པརིམིཏཔརིཙྪིནྣརཱུཔཱཡ གམྦྷཱིརུདཱནཔཧཱུཏཏྠཝིཏྠཱརསངྒཱཧིཀཱཡ དེསནཱཡ པརེ ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཾ པརམཏྠསིདྡྷིཡཾ པཏིཊྛཱཔེནྟོ ‘‘དེསནཱཀུསལོ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠཱཔི ཨཏྠཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཝཏྟབྦཡུཏྟཀཱལནྟི ཝཏྟབྦཝཙནསྶ ཨནུརཱུཔཀཱལཾ, ཏཏྠ ཝཱ པཡུཛྫིཏབྦཀཱལཾ. སབྷཱཝཝསེནེཝ བྷཱུཏཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སབྷཱཝམེཝཱ’’ཏི. ཨཏྠཾ ཝདཏཱིཏི ཨཏྠཝཱདཱི. ཨཏྠཝདནཉྩ ཏནྣིསྶིཏཝཱཙཱཀཐནམེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཝུཏྟཾ ‘‘དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཏྠསནྣིསྶིཏམེཝ ཀཏྭཱ’’ཏི. དྷམྨཝཱདཱི’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ནིདྷེཏི སནྣིདྷཱནཾ ཀརོཏི ཨེཏྠཱཏི ནིདྷཱནཾ. ཋཔནོཀཱསོ. ‘‘ཋཱནཝཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ཏསྨིཾ ཋཱནེ ¶ ཋཔེཏུཾ ཡུཏྟཱཏིཔི ཨཏྠོ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཧདཡེ’’ཏིཨཱདི. ནིདྷཱནཝཏཱིཔི ཝཱཙཱ ཀཱལཡུཏྟཱཝ ཨཏྠཱཝཧཱ, ཏསྨཱ ‘‘ཀཱལེནཱ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘ནིདྷཱནཝཏིཾ’’ ཝཱཙཾ བྷཱསིཏཱ’’ཏི ཨེཏསྶཱཔེཀྑཝཙནནྟི དསྶེཏི ‘‘ཨེཝརཱུཔི’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཨིཙྪིཏཏྠནིབྦཏྟནཏྠཾ ཨཔདིསིཏབྦོ, ཨཔདིསཱིཡཏི ཝཱ ཨིཙྪིཏཏྠོ ཨནེནཱཏི ཨཔདེསོ, ཨུཔམཱ, ཧེཏུདཱཧརཎཱདིཀཱརཎཾ ཝཱ, ཏེན སཧ ཝཏྟཏཱིཏི སཱཔདེསཱ, ཝཱཙཱ, ཏེནཱཧ ‘‘སཨུཔམཾ སཀཱརཎནྟི ཨཏྠོ’’ཏི. པརིཙྪེདཾ དསྶེཏྭཱཏི ཡཱཝཏཱ པརིཡོསཱནཾ སམྦྷཝཏི, ཏཱཝཏཱ མརིཡཱདཾ དསྶེཏྭཱ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཐཱ…པེ… བྷཱསཏཱི’’ཏི. སིཁམཔྤཏྟཱ ཧི ཀཐཱ ཨཏྠཱཝཧཱ ནཱམ ན ཧོཏི. ཨཏྠསཾཧིཏནྟི ཨེཏྠ ཨཏྠ-སདྡོ བྷཱསིཏཏྠཔརིཡཱཡོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནེཀེཧིཔཱི’’ཏིཨཱདི. བྷཱསིཏཏྠོ ཙ ནཱམ སདྡཱནུསཱརེན ཨདྷིགཏོ སབྦོཔི པཀཏྱཏྠཔཙྩཡཏྠབྷཱཝཏྠཱདིཀོ, ཏཏོཡེཝ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ཨེཀགཱཐཱཔདམྤི སངྑེཔཝིཏྠཱརཱདིཨེཀཏྟཱདིནནྡིཡཱཝཏྟཱདིནཡེཧི ཨནེཀེཧིཔི ནིདྡྷཱརཎཀྑམཏཱཡ པརིཡཱདཱཏུམསཀྐུཎེཡྻཾ ཨཏྠམཱཝཧཏཱིཏི. ཨེཝཾ ཨཏྠསཱམཉྙཏོ སཾཝཎྞེཏྭཱ ཨིཙྪིཏཏྠཝིསེསཏོཔི སཾཝཎྞེཏུཾ ‘‘ཡཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཏྠཝཱདིནཱ ཝཏྟུམིཙྪིཏཏྠོཡེཝ ཧི ཨིདྷ གཧིཏོ. ནནུ སབྦེསམྤི ཝཙནཾ ཨཏྟནཱ ཨིཙྪིཏཏྠསཧིཏཾཡེཝ, ཀིམེཏྠ ཝཏྟབྦཾ ཨཏྠཱིཏི ཨནྟོལཱིནཙོདནཾ པརིསོདྷེཏི ‘‘ན ཨཉྙ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཨཉྙམཏྠཾ པཋམཾ ནིཀྑིཔིཏྭཱ ཨནནུསནྡྷིཝསེན པཙྪཱ ཨཉྙམཏྠཾ ན བྷཱསཏི. ཡཐཱནིཀྑིཏྟཱནུསནྡྷིཝསེནེཝ པརིཡོསཱཔེཏྭཱ ཀཐེཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༡༠. ཨེཝཾ ¶ པཊིཔཱཊིཡཱ སཏྟམཱུལསིཀྑཱཔདཱནི ཝིབྷཛིཏྭཱ སཏིཔི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདིཔྤཧཱནསྶ སཾཝརསཱིལསངྒཧེ ཨུཔརིགུཎསངྒཧཏོ, ལོཀིཡཔུཐུཛྫནཱཝིསཡཏོ ཙ ཨུཏྟརིདེསནཱཡ སངྒཧིཏུཾ ཏཾ པརིཧརིཏྭཱ པཙུརཛནཔཱཀཊཾ ཨཱཙཱརསཱིལམེཝ ཝིབྷཛནྟོ བྷགཝཱ ‘‘བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམསམཱརམྦྷཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧཱཏི པཱལི༹ཡཾ སམྦནྡྷོ ཝཏྟབྦོ. ཏཏྠ ཝིཛཱཡནྟི ཝིརུཧནྟི ཨེཏེཧཱིཏི བཱིཛཱནི. པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ སདིསཕལུཔྤཏྟིཡཱ ཝིསེསཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཝིརུཧནསམཏྠཱནཾ སཱརཕལཱདཱིནམེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. བྷཝནྟི, ཨཧུཝུནྟི ཙཱཏི བྷཱུཏཱ, ཛཱཡནྟི ཝཌྜྷནྟི ཛཱཏཱ, ཝཌྜྷིཏཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཝཌྜྷམཱནཀཱནཾ ཝཌྜྷིཏྭཱ, ཋིཏཱནཉྩ རུཀྑགཙྪཱདཱིནཾ ཡཐཱཀྐམམདྷིཝཙནཾ. ཝིརུལ༹ྷམཱུལཱ ཧི ནཱིལབྷཱཝཾ ཨཱཔཛྫནྟཱ ཏརུཎརུཀྑགཙྪཱ ཛཱཡནྟི ཝཌྜྷནྟཱིཏི ཝུཙྩནྟི. ཝཌྜྷིཏྭཱ ཋིཏཱ མཧནྟཱ རུཀྑགཙྪཱ ཛཱཏཱ ཝཌྜྷིཏཱཏི. གཱམོཏི སམཱུཧོ, སོ ཙ སུདྡྷཊྛཀདྷམྨརཱསི, བཱིཛཱནཾ, བྷཱུཏཱནཉྩ ཏཐཱལདྡྷསམཉྙཱནཾ ཨཊྛདྷམྨཱནཾ གཱམོ, ཏེཡེཝ ཝཱ གཱམོཏི ཏཐཱ. ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟསྶ ཧི སམུདཱཡསྶ ཨབྷཱཝཏོ དུཝིདྷེནཱཔི ཨཏྠེན ཏེཡེཝ ཏིཎརུཀྑལཏཱདཡོ གཡ྄ཧནྟི.
ཨཔིཙ བྷཱུམིཡཾ པཏིཊྛཧིཏྭཱ ཧརིཏབྷཱཝམཱཔནྣཱ རུཀྑགཙྪཱདཡོ དེཝཏཱ པརིགྒཡ྄ཧནྟི, ཏསྨཱ ¶ བྷཱུཏཱནཾ ནིཝཱསནཊྛཱནཏཱཡ གཱམོཏི བྷཱུཏགཱམོཏིཔི ཝདནྟི, ཏེ སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘མཱུལབཱིཛ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. མཱུལམེཝ བཱིཛཾ མཱུལབཱིཛཾ. སེསེསུཔི ཨཡཾ ནཡོ. ཕལུ༹བཱིཛནྟི པབྦབཱིཛཾ. པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ སདིསཕལུཔྤཏྟིཡཱ ཝིསེསཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཝིརུཧནསམཏྠེ སཱརཕལེ ནིརུལ༹ྷོ བཱིཛ-སདྡོ ཏདཏྠསིདྡྷིཡཱ མཱུལཱདཱིསུཔི ཀེསུཙི པཝཏྟཏཱིཏི མཱུལཱདིཏོ ནིཝཏྟནཏྠཾ ཨེཀེན བཱིཛ-སདྡེན ཝིསེསེཏྭཱ ‘‘བཱིཛབཱིཛ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘རཱུཔཾརཱུཔཾ, དུཀྑདུཀྑ’’ནྟི ཙ. ནཱིལཏིཎརུཀྑཱདིཀསྶཱཏི ཨལླཏིཎསྶ ཙེཝ ཨལླརུཀྑཱདིཀསྶ ཙ. ཨཱདི-སདྡེན ཨོསདྷིགཙྪལཏཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ. སམཱརམྦྷོ ཨིདྷ ཝིཀོཔནཾ, ཏཉྩ ཚེདནཱདིཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཚེདནབྷེདནཔཙནཱདིབྷཱཝེནཱ’’ཏི. ནནུ ཙ རུཀྑཱདཡོ ཙིཏྟརཧིཏཏཱཡ ན ཛཱིཝཱ, ཙིཏྟརཧིཏཏཱ ཙ པརིཔྥནྡནཱབྷཱཝཏོ, ཚིནྣེ ཝིརུཧནཏོ, ཝིསདིསཛཱཏིཀབྷཱཝཏོ, ཙཏུཡོནིཨཔརིཡཱཔནྣཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ཝུཌྜྷི པན པཝཱལ༹སིལཱལཝཎཱདཱིནམྤི ཝིཛྫཏཱིཏི ན ཏེསཾ ཛཱིཝཏཱབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ. ཝིསཡགྒཧཎཉྩ ནེསཾ པརིཀཔྤནཱམཏྟཾ སུཔནཾ ཝིཡ ཙིཉྩཱདཱིནཾ, ཏཐཱ ཀཊུཀམྦིལཱསཱདིནཱ དོཧལཱ༹དཡོ. ཏཏྠ ཀསྨཱ བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམསམཱརམྦྷཱ ¶ པཊིཝིརཏི ཨིཙྪིཏཱཏི? སམཎསཱརུཔྤཏོ, ཏནྣིསྶིཏསཏྟཱནུཀམྤནཏོ ཙ. ཏེནེཝཱཧ ཨཱལ༹ཝཀཱནཾ རུཀྑཙྪེདནཱདིཝཏྠཱུསུ ‘‘ཛཱིཝསཉྙིནོ ཧི མོགྷཔུརིསཱ མནུསྶཱ རུཀྑསྨི’’ནྟིཨཱདི (པཱརཱ. ༨༩).
ཨེཀཾ བྷཏྟཾ ཨེཀབྷཏྟཾ, ཏམསྶ ཨཏྠི ཨེཀསྨིཾ དིཝསེ ཨེཀཝཱརམེཝ བྷུཉྫནཏོཏི ཨེཀབྷཏྟིཀོ. ཏཡིདཾ ཨེཀབྷཏྟཾ ཀདཱ བྷུཉྫིཏབྦནྟི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘པཱཏརཱསབྷཏྟ’’ནྟིཨཱདི, དྭཱིསུ བྷཏྟེསུ པཱཏརཱསབྷཏྟཾ སནྡྷཱཡཱཧཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཱཏོ ཨསིཏབྦནྟི པཱཏརཱསཾ. སཱཡཾ ཨསིཏབྦནྟི སཱཡམཱསཾ, ཏདེཝ བྷཏྟཾ ཏཐཱ. ཨེཀ-སདྡོ ཙེཏྠ མཛ྄ཛྷནྷིཀཀཱལཔརིཙྪེདབྷཱཝེན པཡུཏྟོ, ན ཏདནྟོགདྷཝཱརབྷཱཝེནཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ.
རཏྟིཡཱ བྷོཛནཾ ཨུཏྟརཔདལོཔཏོ རཏྟིསདྡེན ཝུཏྟཾ, ཏདྡྷིཏཝསེན ཝཱ ཏཐཱཡེཝཱདྷིཔྤཱཡསམྦྷཝཏོ, ཏེནཱཧ ‘‘རཏྟིཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཨརུཎུགྒམནཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ མཛ྄ཛྷནྷིཀཱ ཨཡཾ བུདྡྷཱདཱིནཾ ཨརིཡཱནཾ ཨཱཙིཎྞསམཱཙིཎྞོ བྷོཛནསྶ ཀཱལོ ནཱམ, ཏདཉྙོ ཝིཀཱལོ. ཏཏྠ དུཏིཡཔདེན རཏྟིབྷོཛནསྶ པཊིཀྑིཏྟཏྟཱ ཨཔརནྷོཝ ཨིདྷ ཝིཀཱལོཏི པཱརིསེསནཡེན ཏཏིཡཔདསྶ ཨཏྠཾ དཱིཔེཏུཾ ‘‘ཨཏིཀྐནྟེ མཛ྄ཛྷནྷིཀེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. བྷཱཝསཱདྷནོ ཙེཏྠ བྷོཛན-སདྡོ ཨཛ྄ཛྷོཧརཎཏྠཝཱཙཀོཏི དཱིཔེཏི ‘‘ཡཱཝ སཱུརིཡཏྠངྒམནཱ བྷོཛན’’ནྟི ཨིམིནཱ. ཀསྶ པན ཏདཛ྄ཛྷོཧརཎནྟི? ཡཱམཀཱལིཀཱདཱིནམནུཉྙཱཏཏྟཱ, ཝིཀཱལབྷོཛནསདྡསྶ ཙ ཡཱཝཀཱལིཀཛ྄ཛྷོཧརཎེཡེཝ ནིརུལ༹ྷཏྟཱ ‘‘ཡཱཝཀཱལིཀསྶཱ’’ཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཊྛཀཐཱཝསེསོ ཨཱཙརིཡཱནཾ ནཡོ – བྷུཉྫིཏབྦཊྛེན བྷོཛནཾ, ཡཱགུབྷཏྟཱདི སབྦཾ ཡཱཝཀཱལིཀཝཏྠུ ¶ . ཡཐཱ ཙ ‘‘རཏྟཱུཔརཏོ’’ཏི ཨེཏྠ རཏྟིབྷོཛནཾ རཏྟིསདྡེན ཝུཙྩཏི, ཨེཝམེཏྠ བྷོཛནཛ྄ཛྷོཧརཎཾ བྷོཛནསདྡེན. ཝིཀཱལེ བྷོཛནཾ ཝིཀཱལབྷོཛནཾ, ཏཏོ ཝིཀཱལབྷོཛནཱ. ཝིཀཱལེ ཡཱཝཀཱལིཀཝཏྠུསྶ ཨཛ྄ཛྷོཧརཎཱཏི ཨཏྠོཏི. ཨཱིདིསཱ གུཎཝིབྷཱུཏི ན བུདྡྷཀཱལེཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནོམཱནདཱིཏཱིརེ’’ཏིཨཱདི. ཨཡཾ པན པཱལི༹ཡཾ ཨནུསནྡྷིཀྐམོ – ཨེཀསྨིཾ དིཝསེ ཨེཀཝཱརམེཝ བྷུཉྫནཏོ ‘‘ཨེཀབྷཏྟིཀོ’’ཏི ཝུཏྟེ རཏྟིབྷོཛནོཔི སིཡཱཏི ¶ ཏནྣིཝཱརཎཏྠཾ ‘‘རཏྟཱུཔརཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ སཏི སཱཡནྷབྷོཛཱིཔི ཨེཀབྷཏྟིཀོ སིཡཱཏི ཏདཱསངྐཱནིཝཏྟནཏྠཾ ‘‘ཝིརཏོ ཝིཀཱལབྷོཛནཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི.
སངྑེཔཏོ ‘‘སབྦཔཱཔསྶ ཨཀརཎ’’ནྟིཨཱདི (དཱི. ནི. ༢.༩༠; དྷ. པ. ༡༨༣; ནེཏྟི. ༣༠, ༥༠, ༡༡༦, ༡༢༤) ནཡཔྤཝཏྟཾ བྷགཝཏོ སཱསནཾ སཚནྡརཱགཔྤཝཏྟིཏོ ནཙྩཱདཱིནཾ དསྶནཾ ནཱནུལོམེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱསནསྶ ཨནནུལོམཏྟཱ’’ཏི. ཝིསུཙཏི སཱསནཾ ཝིཛ྄ཛྷཏི ཨནནུལོམིཀབྷཱཝེནཱཏི ཝིསཱུཀཾ, པཊིཝིརུདྡྷནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏཏྲ ཨུཔམཾ དསྶེཏི ‘‘པཊཱཎཱིབྷཱུཏ’’ནྟི ཨིམིནཱ, པཊཱཎཱིསངྑཱཏཾ ཀཱིལཾ ཝིཡ བྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཝིསཱུཀ’’ནྟི ཨེཏསྶ པཊཱཎཱིབྷཱུཏནྟི ཨཏྠམཱཧཱཏིཔི ཝདནྟི. ཨཏྟནཱ པཡོཛིཡམཱནཾ, པརེཧི པཡོཛཱཔིཡམཱནཉྩ ནཙྩཾ ནཙྩབྷཱཝསཱམཉྙཏོ པཱལི༹ཡཾ ཨེཀེནེཝ ནཙྩསདྡེན སཱམཉྙནིདྡེསནཡེན གཧིཏཾ, ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ. ཏཐཱ གཱིཏཝཱདིཏསདྡེཧི གཱཡནགཱཡཱཔནཝཱདནཝཱདཱཔནཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནཙྩནནཙྩཱཔནཱདིཝསེནཱ’’ཏི. སུདྡྷཧེཏུཏཱཛོཏནཝསེན ཧི དྭཱདྷིཔྤཱཡིཀཱ ཨེཏེ སདྡཱ. ནཙྩཉྩ གཱིཏཉྩ ཝཱདིཏཉྩ ཝིསཱུཀདསྶནཉྩ ནཙྩགཱིཏཝཱདིཏཝིསཱུཀདསྶནཾ, སམཱཧཱརཝསེནེཏྠ ཨེཀཏྟཾ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཡཐཱཔཱཋཾ ཝཱཀྱཱཝཏྠིཀནྟཝཙནེན སཧ སམུཙྩཡསམཱསདསྶནཏྠཾ ‘‘ནཙྩཱ ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ སབྦཏྠ ཨཱིདིསེསུ. (དསྶནཝིསཡེ མཡཱུརནཙྩཱདིཔཊིཀྑིཔནེན ནཙྩཱཔནཝིསཡེཔི པཊིཀྑིཔནཾ དཊྛབྦཾ) ‘‘ནཙྩཱདཱིནི ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཏྠསམཏྠནཾ. དསྶནེན ཙེཏྠ སཝནམྤི སངྒཧིཏཾ ཝིརཱུཔེཀསེསནཡེན, ཡཐཱསཀཾ ཝཱ ཝིསཡསྶ ཨཱལོཙནསབྷཱཝཏཱཡ པཉྩནྣཾ ཝིཉྙཱཎཱནཾ སཝནཀིརིཡཱཡཔི དསྶནསངྑེཔསམྦྷཝཏོ ‘‘དསྶནཱ’’ ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘པཉྩཧི ཝིཉྙཱཎེཧི ན ཀིཉྩི དྷམྨཾ པཊིཛཱནཱཏི ཨཉྙཏྲ ཨཏིནིཔཱཏམཏྟཱ’’ཏི.
‘‘ཝིསཱུཀབྷཱུཏཱ དསྶནཱ ཙཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨཝིསཱུཀབྷཱུཏསྶ པན གཱིཏསྶ སཝནཾ ཀདཱཙི ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ པརམཏྠཛོཏིཀཱཡ ཁུདྡཀཔཱཋཊྛཀཐཱཡ ‘‘དྷམྨཱུཔསཾཧིཏམྤི ཙེཏྠ གཱིཏཾ ན ཝཊྚཏི, གཱིཏཱུཔསཾཧིཏོ པན དྷམྨོ ཝཊྚཏཱི’’ཏི (ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. པཙྪིམཔཉྩསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ) ཀཏྠཙི པན ན-ཀཱརཝིཔརིཡཱཡེན པཱཋོ དིསྶཏི. ཨུབྷཡཏྠཱཔི ཙ ¶ གཱིཏོ ཙེ དྷམྨཱནུལོམཏྠཔཊིསཾཡུཏྟོཔི ན ཝཊྚཏི, དྷམྨོ ཙེ གཱིཏསདྡཔཊིསཾཡུཏྟོཔི ཝཊྚཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘ན བྷིཀྑཝེ, གཱིཏསྶརེན ¶ དྷམྨོ གཱཡིཏབྦོ, ཡོ གཱཡེཡྻ, ཨཱཔཏྟི དུཀྐཊསྶཱ’’ཏི (ཙཱུལ༹ཝ. ༡༤༩) ཧི དེསནཱཡ ཨེཝ པཊིཀྑེཔོ, ན སཝནཱཡ. ཨིམསྶ ཙ སིཀྑཱཔདསྶ ཝིསུཾ པཉྙཱཔནཏོ ཝིཉྙཱཡཏི ‘‘གཱིཏསྶརེན དེསིཏོཔི དྷམྨོ ན གཱིཏོ’’ཏི. ཡཉྩ སཀྐཔཉྷསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ སེཝིཏབྦཱསེཝིཏབྦསདྡཾ ནིདྡྷརནྟེན ‘‘ཡཾ པན ཨཏྠནིསྶིཏཾ དྷམྨནིསྶིཏཾ ཀུམྦྷདཱསིགཱིཏམྤི སུཎནྟསྶ པསཱདོ ཝཱ ཨུཔྤཛྫཏི, ནིབྦིདཱ ཝཱ སཎྛཱཏི, ཨེཝརཱུཔོ སདྡོ སེཝིཏབྦོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༦༥) ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨསམཱདཱནསིཀྑཱཔདསྶ སེཝིཏབྦཏཱམཏྟཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟཾ. སམཱདཱནསིཀྑཱཔདསྶ ཧི ཨེཝརཱུཔཾ སུཎནྟསྶ སིཀྑཱཔདསཾཝརཾ བྷིཛྫཏི གཱིཏསདྡབྷཱཝཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཝིནཡཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ ‘‘གཱིཏནྟི ནཊཱདཱིནཾ ཝཱ གཱིཏཾ ཧོཏུ, ཨརིཡཱནཾ པརིནིབྦཱནཀཱལེ རཏནཏྟཡགུཎཱུཔསཾཧིཏཾ སཱདྷུཀཱིལ༹ནགཱིཏཾ ཝཱ, ཨསཾཡཏབྷིཀྑཱུནཾ དྷམྨབྷཱཎཀགཱིཏཾ ཝཱ, ཨནྟམསོ དནྟགཱིཏམྤི, ཡཾ ‘‘གཱཡིསྶཱམཱ’’ཏི པུབྦབྷཱགེ ཨོཀཱུཛིཏཾ ཀརོནྟི, སབྦམེཏཾ གཱིཏཾ ནཱམཱ’’ཏི (པཱཙི. ཨཊྛ. ༨༣༥; ཝི. སངྒ. ཨཊྛ. ༣༤.༢༥).
ཀིཉྩཱཔི མཱལཱ-སདྡོ ལོཀེ བདྡྷཔུཔྥཝཱཙཀོ, སཱསནེ པན རུལ༹ྷིཡཱ ཨབདྡྷཔུཔྥེསུཔི ཝཊྚཏི, ཏསྨཱ ཡཾ ཀིཉྩི པུཔྥཾ བདྡྷམབདྡྷཾ ཝཱ, ཏཾ སབྦཾ ‘‘མཱལཱ’’ ཏྭེཝ དཊྛབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི པུཔྥ’’ནྟི. ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི གནྡྷ’’ནྟི ཙེཏྠ ཝཱསཙུཎྞདྷཱུཔཱདིཀཾ ཝིལེཔནཏོ ཨཉྙཾ ཡཾ ཀིཉྩི གནྡྷཛཱཏཾ. ཝུཏྟཏྠཾ ཝིཡ ཧི ཝུཙྩམཱནཏྠམནྟརེནཱཔི སདྡོ ཨཏྠཝིསེསཝཱཙཀོ. ཚཝིརཱགཀརཎནྟི ཝིལེཔནེན ཚཝིཡཱ རཉྫནཏྠཾ པིསིཏྭཱ པཊིཡཏྟཾ ཡཾ ཀིཉྩི གནྡྷཙུཎྞཾ. པིལ༹ནྡྷནཾ དྷཱརཎཾ. ཨཱུནཊྛཱནཔཱུརཎཾ མཎྜནཾ. གནྡྷཝསེན, ཚཝིརཱགཝསེན ཙ སཱདིཡནཾ ཝིབྷཱུསནཾ. ཏདེཝཏྠཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན དཱིཔེཏི ‘‘ཏཏྠ པིལ༹ནྡྷནྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཐཱ ཙེཝ མཛ྄ཛྷིམཊྛཀཐཱཡམྤི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༡༤༧) ཝུཏྟཾ, པརམཏྠཛོཏིཀཱཡཾ པན ཁུདྡཀཔཱཋཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘མཱལཱདཱིསུ དྷཱརཎཱདཱིནི ཡཐཱསངྑྱཾ ཡོཛེཏབྦཱནཱི’’ཏི (ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. པཙྪིམཔཉྩསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ) ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཾ. ཏཏྠཱཔི ཡོཛེནྟེན ཡཐཱཝུཏྟནཡེནེཝ ཡོཛེཏབྦཱནི. ཀིཾ པནེཏཾ ཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཡཱཡ དུསྶཱིལྱཙེཏནཱཡ ཀརོཏི, སཱ ཨིདྷ ཀཱརཎཾ. ‘‘ཏཏོ པཊིཝིརཏོ’’ཏི ཧི ཨུབྷཡཏྠ སམྦནྡྷིཏབྦཾ, ཨེཏེནེཝ ‘‘མཱལཱ…པེ… ཝིབྷཱུསནཱནཾ ཋཱནཾ, མཱལཱ…པེ… ཝིབྷཱུསནཱནེཝ ཝཱ ཋཱན’’ནྟི སམཱསམྤི དསྶེཏི. ཏདཱཀཱརཔྤཝཏྟོ ¶ ཙེཏནཱདིདྷམྨོཡེཝ ཧི དྷཱརཎཱདིཀིརིཡཱ. ཏཏྠ ཙ ཙེཏནཱསམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཀཱརཎཾ སཧཛཱཏཱདོཔཀཱརཀཏོ, པདྷཱནཏོ ཙ. ‘‘ཙེཏཡིཏྭཱ ཀམྨཾ ཀརོཏི ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ མནསཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༦.༦༣) ཧི ¶ ཝུཏྟཾ. དྷཱརཎཱདིབྷཱུཏཱ ཨེཝ ཙ ཙེཏནཱ ཋཱནནྟི. ཋཱན-སདྡོ པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦོ དྭནྡཔདཏོ སུཡྻམཱནཏྟཱ.
ཨུཙྩཱཏི ཨུཙྩསདྡེན ཨཀཱརནྟེན སམཱནཏྠཾ ཨཱཀཱརནྟཾ ཨེཀཾ སདྡནྟརཾ ཨཙྩུགྒཏཝཱཙཀནྟི ཨཱཧ ‘‘པམཱཎཱཏིཀྐནྟ’’ནྟི. སེཏི ཨེཏྠཱཏི སཡནཾ, མཉྩཱདི. སམཎསཱརུཔྤརཧིཏཏྟཱ, གཧཊྛེཧི ཙ སེཊྛསམྨཏཏྟཱ ཨཀཔྤིཡཔཙྩཏྠརཎཾ ‘‘མཧཱསཡན’’ནྟི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཀཔྤིཡཏྠརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ནིསཱིདནཾ པནེཏྠ སཡནེནེཝ སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཡསྨཱ པན ཨཱདྷཱརེ པཊིཀྑིཏྟེ ཏདཱདྷཱརཀིརིཡཱཔི པཊིཀྑིཏྟཱཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨུཙྩཱསཡནམཧཱསཡནཱ’’ ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ. ཨཏྠཏོ པན ཏདུཔབྷོགབྷཱུཏནིསཛྫཱནིཔཛྫནེཧི ཝིརཏི དསྶིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨུཙྩཱསཡནམཧཱསཡནཱ’’ཏི ཨེས ནིདྡེསོ ཨེཀསེསནཡེན ཡཐཱ ‘‘ནཱམརཱུཔཔཙྩཡཱ སལཱ༹ཡཏན’’ནྟི (མ. ནི. ༣.༡༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡; ཨུདཱ. ༡) ཨེཏསྨིམྤི ཝིཀཔྤེ ཨཱསནཔུབྦཀཏྟཱ སཡནཀིརིཡཱཡ སཡནགྒཧཎེནེཝ ཨཱསནམྤི གཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཀིརིཡཱཝཱཙཀཨཱསནསཡནསདྡལོཔཏོ ཨུཏྟརཔདལོཔནིདྡེསོཏིཔི ཝིནཡཊཱིཀཱཡཾ (ཝི. ཝི. ཊཱི. ༢.༡༠༦) ཝུཏྟཾ.
ཛཱཏམེཝ རཱུཔམསྶ ན ཝིཔྤཀཱརནྟི ཛཱཏརཱུཔཾ, སཏྠུཝཎྞཾ. རཉྫཱིཡཏི སེཏཝཎྞཏཱཡ, རཉྫནྟི ཝཱ ཨེཏྠ སཏྟཱཏི རཛཏཾ ཡཐཱ ‘‘ནེསཾ པདཀྐནྟ’’ནྟི. ‘‘ཙཏྟཱརོ ཝཱིཧཡོ གུཉྫཱ, དྭེ གུཉྫཱ མཱསཀོ བྷཝེ’’ཏི ཝུཏྟལཀྑཎེན ཝཱིསཏིམཱསཀོ ནཱིལཀཧཱཔཎོ ཝཱ དུདྲདཱམཀཱདིཀོ ཝཱ ཏཾཏཾདེསཝོཧཱརཱནུརཱུཔཾ ཀཏོ ཀཧཱཔཎོ. ལོཧཱདཱིཧི ཀཏོ ལོཧམཱསཀཱདིཀོ. ཡེ ཝོཧཱརཾ གཙྪནྟཱིཏི པརིཡཱདཱནཝཙནཾ. ཝོཧཱརནྟི ཙ ཀཡཝིཀྐཡཝསེན སབྦོཧཱརཾ. ཨཉྙེཧི གཱཧཱཔནེ, ཨུཔནིཀྑིཏྟསཱདིཡནེ ཙ པཊིགྒཧཎཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ན ཨུགྒཎྷཱཔེཏི ན ཨུཔནིཀྑིཏྟཾ སཱདིཡཏཱི’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཏིཝིདྷཾ པཊིགྒཧཎཾ ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ མནསཱ. ཏཏྠ ཀཱཡེན པཊིགྒཧཎཾ ཨུགྒཧཎཾ. ཝཱཙཱཡ པཊིགྒཧཎཾ ཨུགྒཧཱཔནཾ. མནསཱ པཊིགྒཧཎཾ སཱདིཡནཾ. ཏིཝིདྷམྤེཏཾ པཊིགྒཧཎཾ སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ གཧེཏྭཱ པཊིགྒཧཎཱཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ¶ ‘‘ནེཝ ནཾ ཨུགྒཎྷཱཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཨེས ནཡོ ཨཱམཀདྷཉྙཔཊིགྒཧཎཱཏིཨཱདཱིསུཔི.
ནཱིཝཱརཱདིཨུཔདྷཉྙསྶ སཱལིཡཱདིམཱུལདྷཉྙནྟོགདྷཏྟཱ ‘‘སཏྟཝིདྷསྶཱཔཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཊྛིདིནཔརིཔཱཀོ སུཀདྷཉྙཝིསེསོ སཱལི ནཱམ སལཱིཡཏེ སཱིལཱགྷཏེཏི ཀཏྭཱ. དབྦགུཎཔཀཱསེ པན –
‘‘ཨཐ ¶ དྷཉྙཾ ཏིདྷཱ སཱལི-སཊྛིཀཝཱིཧིབྷེདཏོ;
སཱལཡོ ཧེམནྟཱ ཏཏྲ, སཊྛིཀཱ གིམྷཛཱ ཨཔི;
ཝཱིཧཡོ ཏྭཱསལ༹ྷཱཁྱཱཏཱ, ཝསྶཀཱལསམུབྦྷ ཝཱ’’ཏི. –
ཝུཏྟཾ. ཝཧཏི, བྲཱུཧེཏི ཝཱ སཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏནྟི ཝཱིཧི, སསྶཾ. ཡུཝིཏབྦོ མིསྶིཏབྦོཏི ཡཝོ. སོ ཧི ཨཏིལཱུཁཏཱཡ ཨཉྙེན མིསྶེཏྭཱ པརིབྷུཉྫཱིཡཏི. གུདྷཏི པརིཝེདྷཏི པལིབུདྡྷཏཱིཏི གོདྷཱུམོ, ཡཾ ‘‘མིལཀྑབྷོཛན’’ནྟིཔི ཝདནྟི. སོབྷནཏྟཱ ཀམནཱིཡབྷཱཝཾ གཙྪཏཱིཏི ཀངྒུ, ཨཏིསུཁུམདྷཉྙཝིསེསོ. ཝརཱིཡཏི ཨཏིལཱུཁཏཱཡ ནིཝཱརཱིཡཏི, ཁུདྡཱཔཊིཝིནཡནཏོ ཝཱ བྷཛཱིཡཏཱིཏི ཝརཀོ. ཀོརཾ རུདྷིརཾ དཱུསཏཱིཏི ཀུདྲཱུསཀོ, ཝཎྞསངྐམནེན ཡོ ‘‘གོཝཌྜྷནོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཏཱནི སཏྟཔི སཔྤབྷེདཱ ནིདྷཱནེ པོསནེ སཱདྷུཏྟེན ‘‘དྷཉྙཱནཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ‘‘ན ཀེཝལཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སམྤཊིཙྪནཾ, པརཱམསནཉྩ ཨིདྷ པཊིགྒཧཎསདྡེན ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི. ཨེཝམཱིདིསེསུ. ‘‘ཨནུཛཱནཱམི བྷིཀྑཝེ, ཝསཱནི བྷེསཛྫཱནི ཨཙྪཝསཾ མཙྪཝསཾ སུསུཀཱཝསཾ སཱུཀརཝསཾ གདྲབྷཝས’’ནྟི (མཧཱཝ. ༢༦༢) ཝུཏྟཏྟཱ ཨིདཾ པཉྩཝིདྷམྤི བྷེསཛྫཾ ཨོདིསྶ ཨནུཉྙཱཏཾ ནཱམ. ཏསྶ པན ‘‘ཀཱལེ པཊིགྒཧིཏ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ པཊིགྒཧཎཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙཏྲ ཨོདིསྶ ཨནུཉྙཱཏཱ’’ཏི. མཾས-སདྡེན མཙྪཱནམྤི མཾསཾ གཧིཏཾ ཨེཝཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཱམཀམཾསམཙྪཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཏིཀོཊིཔརིསུདྡྷཾ མཙྪམཾསཾ ཨནུཉྙཱཏཾ ཨདིཊྛཾ, ཨསུཏཾ, ཨཔརིསངྐིཏནྟི ཝཱ པཡོགསྶ དསྶནཏོ ཝིརཱུཔེཀསེསནཡོ དསྶིཏོ ཨནེནཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཀཱམཾ ལོཀིཡཱ –
‘‘ཨཊྛཝསྶཱ བྷཝེ གོརཱི, དསཝསྶཱ ཏུ ཀཉྙཀཱ;
སམྤཏྟེ དྭཱདསཝསྶེ, ཀུམཱརཱིཏིབྷིདྷཱིཡཏེ’’ཏི. –
ཝདནྟི ¶ . ཨིདྷ པན པུརིསནྟརགཏཱགཏཝསེན ཨིཏྠིཀུམཱརིཀཱབྷེདོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིཏྠཱིཏི པུརིསནྟརགཏཱ’’ཏིཨཱདི. དཱསིདཱསཝསེནེཝཱཏི དཱསིདཱསཝོཧཱརཝསེནེཝ. ཨེཝཾ ཝུཏྟེཏི ཏཱདིསེན ཀཔྤིཡཝཙནེན ཝུཏྟེ. ཝིནཡཊྛཀཐཱསུ ཨཱགཏཝིནིཙྪཡཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཝིནཡཝསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སོ ཀུཊིཀཱརསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱདཱིསུ (པཱརཱ. ཨཊྛ. ༣༦༤) གཧེཏབྦོ.
བཱིཛཾ ཁིཔནྟི ཨེཏྠ, ཁིཏྟཾ ཝཱ བཱིཛཾ ཏཱཡཏཱིཏི ཁེཏྟཾ, ཀེདཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡསྨིཾ པུབྦཎྞཾ རུཧཏཱི’’ཏི. ཨཔརཎྞསྶ པུབྦེ པཝཏྟམནྣཾ པུབྦཎྞཾ ན-ཀཱརསྶ ཎ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, སཱལིཨཱདི ¶ . ཝསནྟི པཏིཊྛཧནྟི ཨཔརཎྞཱནི ཨེཏྠཱཏི ཝཏྠཱུཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཝཏྠུ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. པུབྦཎྞསྶ ཨཔརཾ པཝཏྟམནྣཾ ཨཔརཎྞཾ ཝུཏྟནཡེན. ཨེཝཾ ཨཊྛཀཐཱནཡཱནུརཱུཔཾ ཨཏྠཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ‘‘ཁེཏྟཾ ནཱམ ཡཏྠ པུབྦཎྞཾ ཝཱ ཨཔརཎྞཾ ཝཱ ཛཱཡཏཱི’’ཏི (པཱརཱ. ༡༠༤) ཝུཏྟཝིནཡཔཱལི༹ནཡཱནུརཱུཔམྤི ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡཏྠ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏདཏྠཱཡཱཏི ཁེཏྟཏྠཱཡ. ཨཀཏབྷཱུམིབྷཱགོཏི ཨཔརིསངྑཏོ ཏདུདྡེསིཀོ བྷཱུམིབྷཱགོ. ‘‘ཁེཏྟཝཏྠུ སཱིསེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདསྶནམཏྟམེཏནྟི དསྶེཏི. ཨཱདི-སདྡེན པོཀྑརཎཱིཀཱུཔཱདཡོ སངྒཧིཏཱ.
དཱུཏསྶ ཨིདཾ, དཱུཏེན ཝཱ ཀཱཏུམརཧཏཱིཏི དཱུཏེཡྻཾ. པཎྞནྟི ལེཁསཱསནཾ. སཱསནནྟི མུཁསཱསནཾ. གྷརཱ གྷརནྟི ཨཉྙསྨཱ གྷརཱ ཨཉྙཾ གྷརཾ. ཁུདྡཀགམནནྟི དཱུཏེཡྻགམནཏོ ཨཔྤཏརགམནཾ, ཨནདྡྷཱནགམནཾ རསྶགམནནྟི ཨཏྠོ. ཏདུབྷཡེསཾ ཨནུཡུཉྫནཾ ཨནུཡོགོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏདུབྷཡཀརཎ’’ནྟི. ཏསྨཱཏི ཏདུབྷཡཀརཎསྶེཝ ཨནུཡོགབྷཱཝཏོ.
ཀཡནཾ ཀཡོ, པརམྤརཱ གཧེཏྭཱ ཨཏྟནོ དྷནསྶ དཱནཾ. ཀཱི-སདྡཉྷི དབྦཝིནིམཡེ པཋནྟི ཝིཀྐཡནཾ ཝིཀྐཡོ, པཋམམེཝ ཨཏྟནོ དྷནསྶ པརེསཾ དཱནནྟི ཝདནྟི. སཱརཏྠདཱིཔནིཡཱདཱིསུ པན ‘‘ཀཡ’’ནྟི པརབྷཎྜསྶ གཧཎཾ. ཝིཀྐཡནྟི ཨཏྟནོ བྷཎྜསྶ དཱན’’ནྟི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༢.༥༩༤) ཝུཏྟཾ. ཏདེཝ ‘‘ཀཡིཏཉྩ ཧོཏི པརབྷཎྜཾ ཨཏྟནོ ཧཏྠགཏཾ ཀརོནྟེན, ཝིཀྐཱིཏཉྩ ཨཏྟནོ བྷཎྜཾ པརཧཏྠགཏཾ ཀརོནྟེནཱ’’ཏི (པཱརཱ. ཨཊྛ. ༥༡༥) ཝིནཡཊྛཀཐཱཝཙནེན སམེཏི. ཝཉྩནཾ མཱཡཱཀརཎཾ, པཊིབྷཱནཀརཎཝསེན ཨུཔཱཡཀུསལཏཱཡ པརསནྟཀགྒཧཎནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏུལཱ ནཱམ ཡཱཡ ཏུལཱིཡཏི པམཱིཡཏི, ཏཱཡ ¶ ཀཱུཊཾ ‘‘ཏུལཱཀཱུཊ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཏཾ པན ཀརོནྟོ ཏུལཱཡ རཱུཔཨངྒགཧཎཱཀཱརཔཊིཙྪནྣསཎྛཱནཝསེན ཀརོཏཱིཏི ཙཏུབྦིདྷཏཱ ཝུཏྟཱ. ཨཏྟནཱ གཧེཏབྦཾ བྷཎྜཾ པཙྪཱབྷཱགེ, པརེསཾ དཱཏབྦཾ པུབྦབྷཱགེ ཀཏྭཱ མིནེནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘གཎྷནྟོ པཙྪཱབྷཱགེ’’ཏིཨཱདི. ཨཀྐམཏི ནིཔྤཱིལ༹ཏི, པུབྦབྷཱགེ ཨཀྐམཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. མཱུལེ རཛྫུནྟི ཏུལཱཡ མཱུལེ ཡོཛིཏཾ རཛྫུཾ. ཏཐཱ ཨགྒེ. ཏནྟི ཨཡཙུཎྞཾ.
ཀནཏི དིབྦཏཱིཏི ཀཾསོ, སུཝཎྞརཛཏཱདིམཡཱ བྷོཛནཔཱནཔཏྟཱ. ཨིདྷ པན སོཝཎྞམཡེ པཱནཔཏྟེཏི ཨཱཧ ‘‘སུཝཎྞཔཱཏཱི’’ཏི. ཏཱཡ ཝཉྩནནྟི ནིཀཏིཝསེན ཝཉྩནཾ. ‘‘པཏིརཱུཔཀཾ དསྶེཏྭཱ པརསནྟཀགཧཎཉྷི ནིཀཏི, པཊིབྷཱནཀརཎཝསེན པན ཨུཔཱཡཀུསལཏཱཡ ཝཉྩན’’ནྟི ནིཀཏིཝཉྩནཾ བྷེདཏོ ཀཎྷཛཱཏཀཊྛཀཐཱདཱིསུ (ཛཱ. ཨཊྛ. ༤.༡༠.༡༩; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༠; མ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༡༤༩; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༥.༡༡༦༥; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༤.༡༩༨ ཨཏྠཏོ སམཱནཾ) ཝུཏྟཾ ¶ , ཨིདྷ པན ཏདུབྷཡམྤི ‘‘ཝཉྩན’’མིཙྩེཝ. ‘‘ཀཐ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཧི པཏིརཱུཔཀཾ དསྶེཏྭཱ པརསནྟཀགཧཎམེཝ ཝིབྷཱཝེཏི. སམགྒྷཏརནྟི ཏཱསཾ པཱཏཱིནཾ ཨཉྙམཉྙཾ སམཀཾ ཨགྒྷཝིསེསཾ. པཱསཱཎེཏི བྷཱུཏཱབྷཱུཏབྷཱཝསཉྫཱནནཀེ པཱསཱཎེ. གྷཾསནེནེཝ སུཝཎྞབྷཱཝསཉྙཱཔནཾ སིདྡྷནྟི ‘‘གྷཾསིཏྭཱ’’ཏྭེཝ ཝུཏྟཾ.
ཧདཡནྟི ནཱལི༹ཨཱདིམིནནབྷཱཛནཱནཾ ཨབྦྷནྟརཾ, ཏསྨིཾ བྷེདོ ཚིདྡཀརཎཾ ཧདཡབྷེདོ. ཏིལཱདཱིནཾ ནཱལི༹ཨཱདཱིཧི མིནནཀཱལེ ཨུསྶཱཔིཏཱ སིཁཱཡེཝ སིཁཱ, ཏསྶཱ བྷེདོ ཧཱཔནཾ སིཁཱབྷེདོ.
རཛྫུཡཱ བྷེདོ ཝིསམཀརཎཾ རཛྫུབྷེདོ. ཏཱནཱིཏི སཔྤིཏེལཱདཱིནི. ཨནྟོབྷཱཛནེཏི པཋམཾ ནིཀྑིཏྟབྷཱཛནེ. ཨུསྶཱཔེཏྭཱཏི ཨུགྒམཱཔེཏྭཱ, ཨུདྡྷཾ རཱསིཾ ཀཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཚིནྡནྟོཏི ཨཔནེནྟོ.
ཀཏྟབྦཀམྨཏོ ཨུདྡྷཾ ཀོཊནཾ པཊིཧནནཾ ཨུཀྐོཊནཾ. ཨབྷཱུཏཀཱརཱིནཾ ལཉྫགྒཧཎཾ, ན པན པུན ཀམྨཱཡ ཨུཀྐོཊནམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨསྶཱམིཀེ…པེ… གྒཧཎ’’ནྟི. ཨུཔཱཡེཧཱིཏི ཀཱརཎཔཏིརཱུཔཀེཧི. ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ ཝཉྩནེ. ‘‘ཝཏྠུ’’ནྟི ཨཝཏྭཱ ‘‘ཨེཀཾ ཝཏྠུ’’ནྟི ཝདནྟོ ཨཉྙཱནིཔི ཨཏྠི བཧཱུནཱིཏི དསྶེཏི. ཨཉྙཱནིཔི ཧི སསཝཏྠུཨཱདཱིནི ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟཱནི. མིགནྟི མཧནྟཾ མིགཾ. ཏེན ཧཱིཏི མིགགྒཧཎེ ཨུཡྻོཛནཾ, ཡེན ཝཱ ཀཱརཎེན ‘‘མིགཾ མེ དེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ, ཏེན ཀཱརཎེནཱཏི ཨཏྠོ. ཧི-སདྡོ ¶ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཡོགཝསེནཱཏི ཝིཛྫཱཛཔྤནཱདིཔཡོགཝསེན. མཱཡཱཝསེནཱཏི མནྟཛཔྤནཾ ཝིནཱ ཨབྷཱུཏསྶཱཔི བྷཱུཏཱཀཱརསཉྙཱཔནཱཡ ཙཀྑུམོཧནམཱཡཱཡ ཝསེན. ཡཱཡ ཧི ཨམཎིཨཱདཡོཔི མཎིཨཱདིཨཱཀཱརེན དིསྶནྟི. པཱམངྒོ ནཱམ ཀུལཱཙཱརཡུཏྟོ ཨཱབྷརཎཝིསེསོ, ཡཾ ལོཀེ ‘‘ཡཉྙོཔཝིཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི. ཝཀྐལིཏྠེརཱཔདཱནེཔི ཝུཏྟཾ –
‘‘པསྶཐེཏཾ མཱཎཝཀཾ, པཱིཏམཊྛནིཝཱསནཾ;
ཧེམཡཉྙོཔཝིཏྟངྒཾ, ཛནནེཏྟམནོཧར’’ནྟི. (ཨཔ. ༢.༥༤.༤༠);
ཏདཊྛཀཐཱཡམྤི ‘‘པཱིཏམཊྛནིཝཱསནནྟི སིལིཊྛསུཝཎྞཝཎྞཝཏྠེ ནིཝཏྠནྟི ཨཏྠོ. ཧེམཡཉྙོཔཝིཏྟངྒནྟི སུཝཎྞཔཱམངྒལགྒིཏགཏྟནྟི ཨཏྠོ’’ཏི (ཨཔ. ཨཊྛ. ༢.༥༤.༤༠) སཝནཾ སཋནཾ སཱཝི, ཨནུཛུཀཏཱ, ཏེནཱཧ ‘‘ཀུཊིལཡོགོ’’ཏི, ཛིམྷཏཱཡོགོཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨེཏེསཾཡེཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཏུལྱཱདྷིཀརཎཏཾ དསྶེཏི. ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདི ལདྡྷགུཎདསྶནཾ. ཡེ པན ཙཏུནྣམྤི པདཱནཾ བྷིནྣཱདྷིཀརཎཏཾ ཝདནྟི, ཏེསཾ ཝཱདམཱཧ ‘‘ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ‘‘ཀེཙཱི’’ཏི སཱརསམཱསཀཱརཀཱ ཨཱཙརིཡཱ, ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ ཙ, ཏེསཾ ཏཾ ན ཡུཏྟཾ ཝཉྩནེན སངྒཧིཏསྶེཝ པུན གཧིཏཏྟཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཏཾ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ.
མཱརཎནྟི མུཊྛིཔཧཱརཀསཱཏཱལ༹ནཱདཱིཧི ཧིཾསནཾ ཝིཧེཋནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན ཏུ པཱཎཱཏིཔཱཏཾ. ཝིཧེཋནཏྠེཔི ཧི ཝདྷ-སདྡོ དིསྶཏི ‘‘ཨཏྟཱནཾ ཝདྷིཏྭཱ ཝདྷིཏྭཱ རོདེཡྻཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༨༨༠) མཱརཎ-སདྡོཔི ཨིདྷ ཝིཧེཋནེཡེཝ ཝཏྟཏཱིཏི དཊྛབྦོ. ཀེཙི པན ‘‘པུབྦེ པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡཱ’ཏིཨཱདཱིསུ སཡཾཀཱརོ, ཨིདྷ པརཾཀཱརོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན སཀྐཱ ཏཐཱ ཝཏྟུཾ ‘‘ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ, ཚ པཡོགཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ. ཡཐཱ ཧི ཨཔྤཊིགྒཱཧབྷཱཝསཱམཉྙེཔི སཏི པབྦཛིཏེཧི ཨཔྤཊིགྒཧིཏབྦཝཏྠུཝིསེསབྷཱཝསནྡསྶནཏྠཾ ཨིཏྠིཀུམཱརིདཱསིདཱསཱདཡོ ཝིབྷཱགེན ཝུཏྟཱ. ཡཐཱ ཙ པརསནྟཀསྶ ཧརཎབྷཱཝཏོ ཨདིནྣཱདཱནབྷཱཝསཱམཉྙེཔི སཏི ཏུལཱཀཱུཊཱདཡོ ཨདིནྣཱདཱནཝིསེསབྷཱཝསནྡསྶནཏྠཾ ཝིབྷཱགེན ཝུཏྟཱ, ན ཨེཝཾ པཱཎཱཏིཔཱཏཔརིཡཱཡསྶ ཝདྷསྶ པུན གཧཎེ པཡོཛནཾ ཨཏྠི ཏཐཱཝིབྷཛིཏབྦསྶཱབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟོཡེཝཏྠོ སུནྡརཏརོཏི.
ཝིཔརཱམོསོཏི ¶ ཝིསེསེན སམནྟཏོ བྷུསཾ མོསཱཔནཾ མུཡ྄ཧནཀརཎཾ, ཐེནནཾ ཝཱ. ཐེཡྻཾ ཙོརིཀཱ མོསོཏི ཧི པརིཡཱཡོ. སོ ཀཱརཎཝསེན དུཝིདྷོཏི ཨཱཧ ‘‘ཧིམཝིཔརཱམོསོ’’ཏིཨཱདི. མུསནྟཱིཏི ཙོརེནྟི, མོསེནྟི ཝཱ མུཡ྄ཧནཾ ཀརོནྟི, མོསེཏྭཱ ཏེསཾ སནྟཀཾ གཎྷནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡནྟི ཙ ཏསྶཱ ཀིརིཡཱཡ པརཱམསནཾ. མགྒཔྤཊིཔནྣཾ ཛནནྟི པརཔཀྑེཔི ཨདྷིཀཱརོ. ཨཱལོཔནཾ ཝིལུམྤནཾ ཨཱལོཔོ. སཧསཱ ཀརཎཾ སཧསཱཀཱརོ. སཧསཱ པཝཏྟིཏཱ སཱཧསིཀཱ, སཱཝ ཀིརིཡཱ ཏཐཱ.
ཨེཏྟཱཝཏཱཏི ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘སཧསཱཀཱརཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏི པརིཡོསཱནེན ཨེཏཔྤརིམཱཎེན པཱཋེན. ཨནྟརབྷེདཾ ཨགྒཧེཏྭཱ པཱལི༹ཡཾ ཡཐཱརུཏམཱགཏཝསེནེཝ ཚབྦཱིསཏིསིཀྑཱཔདསངྒཧམེཏཾ སཱིལཾ ཡེབྷུཡྻེན སིཀྑཱཔདཱནམཝིབྷཏྟཏྟཱ ཙཱུལ༹སཱིལཾ ནཱམཱཏི ཨཏྠོ. དེསནཱཝསེན ཧི ཨིདྷ ཙཱུལ༹མཛ྄ཛྷིམཱདིབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ, ན དྷམྨཝསེན. ཏཐཱ ཧི ཨིདྷསངྑིཏྟེན ཨུདྡིཊྛཱནཾ སིཀྑཱཔདཱནཾ ཨཝིབྷཏྟཱནཾ ཝིབྷཛནཝསེན མཛ྄ཛྷིམསཱིལདེསནཱ པཝཏྟཱ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘མཛ྄ཛྷིམསཱིལཾ ཝིཏྠཱརེནྟོ’’ཏི.ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
མཛ྄ཛྷིམསཱིལཝཎྞནཱ
༡༡. ‘‘ཡཐཱ ¶ ཝཱ པནེཀེ བྷོནྟོ’’ཏིཨཱདིདེསནཱཡ སམྦནྡྷམཱཧ ‘‘ཨིདཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠཱཡམཊྛཀཐཱམུཏྟཀོ ནཡོ – ཡཐཱཏི ཨོཔམྨཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཝཱཏི ཝིཀཔྤནཏྠེ, ཏེན ཨིམམཏྠཾ ཝིཀཔྤེཏི ‘‘ཨུསྶཱཧཾ ཀཏྭཱ མམ ཝཎྞཾ ཝདམཱནོཔི པུཐུཛྫནོ པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ པརཱནུདྡེསིཀནཡེན ཝཱ སབྦཐཱཔི ཨཱཙཱརསཱིལམཏྟམེཝ ཝདེཡྻ, ན ཏདུཏྟརིཾ. ‘‘ཡཐཱཔནེཀེ བྷོནྟོ སམཎབྲཱཧྨཎབྷཱཝཾ པཊིཛཱནམཱནཱ, པརེཧི ཙ ཏཐཱ སམྦྷཱཝིཡམཱནཱ ཏདནུརཱུཔཔཊིཔཏྟིཾ ཨཛཱནནཏོ, ཨསམཏྠནཏོ ཙ ན ཨབྷིསམྦྷུཎནྟི, ན ཨེཝམཡཾ. ཨཡཾ པན སམཎོ གོཏམོ སབྦཐཱཔི སམཎསཱརུཔྤཔཊིཔཏྟིཾ པཱུརེསིཡེཝཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཉྙུདྡེསིཀནཡེན ཝཱ སབྦཐཱཔི ཨཱཙཱརསཱིལམཏྟམེཝ ཝདེཡྻ, ན ཏདུཏྟརིནྟི. པནཱཏི ¶ ཝཙནཱལངྐཱརེ ཝིཀཔྤནཏྠེནེཝ ཨུཔནྱཱསཱདིཨཏྠསྶ སིཛ྄ཛྷནཏོ. ཨེཀེཏི ཨཉྙེ. ‘‘ཨེཀཙྩེ’’ཏིཔི ཝདནྟི. བྷོནྟོཏི སཱདྷཱུནཾ པིཡསམུདཱཧཱརོ. སཱདྷཝོ ཧི པརེ ‘‘བྷོནྟོ’’ཏི ཝཱ ‘‘དེཝཱནཾ པིཡཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨཱཡསྨནྟོ’’ཏི ཝཱ སམཱལཔནྟི. སམཎབྲཱཧྨཎཱཏི ཡཾ ཀིཉྩི པབྦཛྫཾ ཨུཔགཏཏཱཡ སམཎཱ. ཛཱཏིམཏྟེན ཙ བྲཱཧྨཎཱཏི.
སདྡྷཱ ནཱམ ཨིདྷ ཙཏུབྦིདྷེསུ ཋཱནེསཱུཏི ཨཱཧ ‘‘ཀམྨཉྩཱ’’ཏིཨཱདི. ཀམྨཀམྨཕལསམྦནྡྷེནེཝ ཨིདྷལོཀཔརལོཀསདྡཧནཾ དཊྛབྦཾ ‘‘ཨེཏྠ ཀམྨཾ ཝིཔཙྩཏི, ཀམྨཕལཉྩ ཨནུབྷཝིཏབྦ’’ནྟི. ཏདཏྠཾ བྱཏིརེཀཏོ ཉཱཔེཏི ‘‘ཨཡཾ མེ’’ཏིཨཱདིནཱ. པཊིཀརིསྶཏཱིཏི པཙྩུཔཀཱརཾ ཀརིསྶཏི. ཏདེཝ སམཏྠེཏུཾ ‘‘ཨེཝཾདིནྣཱནི ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. དེསནཱསཱིསམཏྟཾ པདྷཱནཾ ཀཏྭཱ ནིདསྶནཏོ. ཏེན ཙཏུབྦིདྷམྤི པཙྩཡཾ ནིདསྶེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྠཏོ པནཱ’’ཏིཨཱདི.
‘‘སེཡྻཐིད’’ནྟི ཨཡཾ སདྡོ ‘‘སོ ཀཏམོ’’ཏི ཨཏྠེ ཨེཀོ ནིཔཱཏོ, ནིཔཱཏསམུདཱཡོ ཝཱ, ཏེན ཙ བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམསམཱརམྦྷཔདེ སདྡཀྐམེན ཨཔྤདྷཱནབྷཱུཏོཔི བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམོ ཝིབྷཛྫིཏབྦཊྛཱནེ པདྷཱནབྷཱུཏོ ཝིཡ པཊིནིདྡིསཱིཡཏི. ཨཉྙོ ཧི སདྡཀྐམོ ཨཉྙོ ཨཏྠཀྐམོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཏམོ སོ བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམོ’’ཏི. ཏསྨིཉྷི ཝིབྷཏྟེ ཏབྦིསཡསམཱརམྦྷོཔི ཝིབྷཏྟོཝ ཧོཏི. ཨིམམཏྠཉྷི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡསྶ སམཱརམྦྷཾ ཨནུཡུཏྟཱ ཝིཧརནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝ ཙ པཱལི༹ཡཾ ‘‘མཱུལབཱིཛ’’ནྟིཨཱདིནཱ སོ ནིདྡིཊྛོཏི. མཱུལམེཝ བཱིཛཾ མཱུལབཱིཛཾ, མཱུལཾ བཱིཛཾ ཨེཏསྶཱཏིཔི མཱུལབཱིཛནྟི ཨིདྷ དྭིདྷཱ ཨཏྠོ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཏོ ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ ‘‘ཀསྨཱ པནེཏྠ བཱིཛགཱམབྷཱུཏགཱམཾ པུཙྪིཏྭཱ བཱིཛགཱམོ ཨེཝ ཝིབྷཏྟོ’’ཏི. ཏཏྠ ཧི པཋམེན ཨཏྠེན བཱིཛགཱམོ ནིདྡིཊྛོ, དུཏིཡེན བྷཱུཏགཱམོ, དུཝིདྷོཔེས སཱམཉྙནིདྡེསེན ¶ ཝཱ མཱུལབཱིཛཉྩ མཱུལབཱིཛཉྩ མཱུལབཱིཛནྟི ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ ནིདྡིཊྛོཏི ཝེདིཏབྦོ, ཏེནེཝ ཝཀྑཏི ‘‘སབྦཉྷེཏ’’ནྟིཨཱདིཾ. ཨཏཱིཝ ཝིསཏི བྷེསཛྫཔཡོགེསཱུཏི ཨཏིཝིསཾ, ཨཏིཝིསཱ ཝཱ, ཡཱ ‘‘མཧོསདྷ’’ནྟིཔི ཝུཙྩཏི ཀཙྪཀོཏི ཀཱལ༹ཀཙྪཀོ, ཡཾ ‘‘པིལཀྑོ’’ཏིཔི ཝདནྟི. ཀཔིཏྠནོཏི ཨམྦིལངྐུརཕལོ སེཏརུཀྑོ. སོ ཧི ཀམྤཏི ཙལཏཱིཏི ཀཔིཐནོ ཐནཔཙྩཡེན, ཀཔཱིཏི ཝཱ མཀྐཊོ, ཏསྶ ¶ ཐནསདིསཾ ཕལཾ ཡསྶཱཏི ཀཔིཏྠནོ. ‘‘ཀཔིཏྠནོཏི པིཔྤལིརུཀྑོ’’ཏི (ཝིསུདྡྷི. ཊཱི. ༡.༡༠༨) ཧི ཝིསུདྡྷིམགྒཊཱིཀཱཡཾ ཝུཏྟཾ. ཕལུ༹བཱིཛཾ ནཱམ པབྦབཱིཛཾ. ཨཛྫཀནྟི སེཏཔཎྞཱསཾ. ཕཎིཛྫཀནྟི སམཱིརཎཾ. ཧིརིཝེརནྟི ཝཱརཾ. པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ སདིསཕལུཔྤཏྟིཡཱ ཝིསེསཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཝིརུཧནསམཏྠེ སཱརཕལེ ནིརུལ༹ྷོ བཱིཛསདྡོཏི དསྶེཏི ‘‘ཝིརུཧནསམཏྠམེཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཨིཏརཉྷི ཨབཱིཛསངྑྱཾ གཏཾ, ཏཉྩ ཁོ རུཀྑཏོ ཝིཡོཛིཏམེཝ. ཨཝིཡོཛིཏཾ པན ཏཐཱ ཝཱ ཧོཏུ, ཨཉྙཐཱ ཝཱ ‘‘བྷཱུཏགཱམོ’’ཏྭེཝ ཝུཙྩཏི ཡཐཱཝུཏྟེན དུཏིཡཊྛེན. ཝིནཡཱ (པཱཙི. ༩༡) ནུརཱུཔཏོ ཏེསཾ ཝིསེསཾ དསྶེཏི ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཡམེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ.
༡༢. སནྣིདྷཱནཾ སནྣིདྷི, ཏཱཡ ཀརཱིཡཏེཏི སནྣིདྷིཀཱརོ, ཨནྣཔཱནཱདི. ཨེཝཾ ཀཱར-སདྡསྶ ཀམྨཏྠཏཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སནྣིདྷིཀཱརཔརིབྷོག’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨཡམཔརོ ནཡོ – ཡཐཱ ‘‘ཨཱཙཡཾ གཱམིནོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཨནུནཱསིཀལོཔེན ‘‘ཨཱཙཡགཱམིནོ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༠) ནིདྡེསོ ཀཏོ, ཨེཝམིདྷཱཔི ‘‘སནྣིདྷིཀཱརཾ པརིབྷོག’’ནྟི ཝཏྟབྦེ ཨནུནཱསིཀལོཔེན ‘‘སནྣིདྷིཀཱརཔརིབྷོག’’ནྟི ཝུཏྟཾ, སནྣིདྷིཾ ཀཏྭཱ པརིབྷོགནྟི ཨཏྠོ. ཝིནཡཝསེནཱཏི ཝིནཡཱགཏཱཙཱརཝསེན. ཝིནཡཱགཏཱཙཱརོ ཧི ཨུཏྟརལོཔེན ‘‘ཝིནཡོ’’ཏི ཝུཏྟོ, ཀཱཡཝཱཙཱནཾ ཝཱ ཝིནཡནཾ ཝིནཡོ. སུཏྟནྟནཡཔཊིཔཏྟིཡཱ ཝིསུཾ གཧིཏཏྟཱ ཝིནཡཱཙཱརོཡེཝ ཨིདྷ ལབྦྷཏི. སམྨཱ ཀིལེསེ ལིཁཏཱིཏི སལླེཁོཏི ཙ ཝིནཡཱཙཱརསྶ ཝིསུཾ གཧིཏཏྟཱ སུཏྟནྟནཡཔཊིཔཏྟི ཨེཝ. པཊིགྒཧིཏནྟི ཀཱཡེན ཝཱ ཀཱཡཔཊིབདྡྷེན ཝཱ པཊིགྒཧིཏཾ. ཨཔརཛྫཱུཏི ཨཔརསྨིཾ དིཝསེ. དཏྭཱཏི པརིཝཏྟནཝསེན དཏྭཱ. ཋཔཱཔེཏྭཱཏི ཙ ཨཏྟནོ སནྟཀཀརཎེན ཋཔཱཔེཏྭཱ. ཏེསམྤི སནྟཀཾ ཝིསྶཱསགྒཱཧཱདིཝསེན པརིབྷུཉྫིཏུཾ ཝཊྚཏི. སུཏྟནྟནཡཝསེན སལླེཁོ ཨེཝ ན ཧོཏི.
ཡཱནི ཙ ཏེསཾ ཨནུལོམཱནཱིཏི ཨེཏྠ སཱནུལོམདྷཉྙརསཾ, མདྷུཀཔུཔྥརསཾ, པཀྐཌཱཀརསཉྩ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསཱ སབྦེཔི ཕལཔུཔྥཔཏྟརསཱ ཨནུལོམཔཱནཱནཱིཏི དཊྛབྦཾ, ཡཐཱཔརིཙྪེདཀཱལཾ ཨནདྷིཊྛིཏཾ ཨཝིཀཔྤིཏནྟི ཨཏྠོ.
སནྣིདྷཱིཡཏེཏི ¶ སནྣིདྷི, ཝཏྠམེཝ. པརིཡཱཡཏི ཀཔྤཱིཡཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, ཀཔྤིཡཝཱཙཱནུསཱརེན ¶ པཊིཔཏྟི, ཏསྶ ཀཐཱཏི པརིཡཱཡཀཐཱ. ཏབྦིཔརཱིཏོ ནིཔྤརིཡཱཡོ, ཀཔྤིཡམྤི ཨནུཔགྒམྨ སནྟུཊྛིཝསེན པཊིཔཏྟི, པརིཡཱཡ-སདྡོ ཝཱ ཀཱརཎེ, ཏསྨཱ ཀཔྤིཡཀཱརཎཝསེན ཝུཏྟཱ ཀཐཱ པརིཡཱཡཀཐཱ. ཏདཔི ཨཝཏྭཱ སནྟུཊྛིཝསེན ཝུཏྟཱ ནིཔྤརིཡཱཡོ. ‘‘སཙེ’’ཏིཨཱདི ཨཉྙསྶ དཱནཱཀཱརདསྶནཾ. པཱལི༹ཡཱ ཨུདྡིསནཾ ཨུདྡེསོ. ཨཏྠསྶ པུཙྪཱ པརིཔུཙྪནཾ. ‘‘ཨདཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཨདཱནེ སལླེཁཀོཔནཾ དསྶེཏི. ཨཔྤཧོནྟེཏི ཀཱཏུཾ ཨཔྤཧོནཀེ སཏི. པཙྩཱསཱཡཱཏི ཙཱིཝརཔཊིལཱབྷཱསཱཡ. ཨནུཉྙཱཏཀཱལེཏི ཨནཏྠཏེ ཀཐིནེ ཨེཀོ པཙྪིམཀཏྟིཀམཱསོ, ཨཏྠཏེ ཀཐིནེ པཙྪིམཀཏྟིཀམཱསེན སཧ ཧེམནྟིཀཱ ཙཏྟཱརོ མཱསཱ, པིཊྛིསམཡེ ཡོ ཀོཙི ཨེཀོ མཱསོཏི ཨེཝཾ ཏཏིཡཀཐིནསིཀྑཱཔདཱདཱིསུ ཨནུཉྙཱཏསམཡེ. སུཏྟནྟི ཙཱིཝརསིབྦནསུཏྟཾ. ཝིནཡཀམྨཾ ཀཏྭཱཏི མཱུལཙཱིཝརཾ པརིཀྑཱརཙོལ༹ཾ ཨདྷིཊྛཧིཏྭཱ པཙྩཱསཱཙཱིཝརམེཝ མཱུལཙཱིཝརཾ ཀཏྭཱ ཋཔེཏབྦཾ, ཏཾ པུན མཱསཔརིཧཱརཾ ལབྷཏི, ཨེཏེན ཨུཔཱཡེན ཡཱཝ ཨིཙྪཏི, ཏཱཝ ཨཉྙམཉྙཾ མཱུལཙཱིཝརཾ ཀཏྭཱ ཋཔེཏུཾ ལབྦྷཏཱིཏི ཝུཏྟནཡེན, ཝིཀཔྤནཱཝསེན ཝཱ ཝིནཡཀམྨཾ ཀཏྭཱ. ཀསྨཱ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སནྣིདྷི ཙ ཧོཏི སལླེཁཉྩ ཀོཔེཏཱི’’ཏི.
ཨུཔརི མཎྜཔསདིསཾ པདརཙྪནྣཾ, སབྦཔལིགུཎྛིམཾ ཝཱ ཚཱདེཏྭཱ ཀཏཾ ཝཡ྄ཧཾ. ཨུབྷོསུ པསྶེསུ སུཝཎྞརཛཏཱདིམཡཱ གོཔཱནསིཡོ དཏྭཱ གརུལ༹པཀྑཀནཡེན ཀཏཱ སནྡམཱནིཏཱ. ཕལཀཱདིནཱ ཀཏཾ པཱིཋཀཡཱནཾ སིཝིཀཱ. ཨནྟོལིཀཱསངྑཱཏཱ པཊཔོཊལིཀཱ པཱཊངྐཱི. ‘‘ཨེཀབྷིཀྑུསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཏདཏྠསྶ སམཏྠནཾ. ཨརཉྙཏྠཱཡཱཏི ཨརཉྙགམནཏྠཱཡ. དྷོཏཔཱདཀཏྠཱཡཱཏི དྷོཝིཏཔཱདཱནམནུརཀྑཎཏྠཱཡ. སཾཧནིཏབྦཱ བནྡྷིཏབྦཱཏི སངྒྷཱཊཱ, ཨུཔཱཧནཱཡེཝ སངྒྷཱཊཱ ཏཐཱ, ཡུགལ༹བྷཱུཏཱ ཨུཔཱཧནཱཏི ཨཏྠོ. ཨཉྙསྶ དཱཏབྦཱཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡེན དཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ.
མཉྩོཏི ནིདསྶནམཏྟཾ. སབྦེཔི ཧི པཱིཋབྷིསཱདཡོ ནིསཱིདནསཡནཡོགྒཱ གཧེཏབྦཱ ཏེསུཔི ཏཐཱཔཊིཔཛྫིཏབྦཏོ.
ཨཱབཱདྷཔཙྩཡཱ ཨེཝ ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦཱ གནྡྷཱ ཝཊྚནྟཱིཏི དསྶེཏི ‘‘ཀཎྜུཀཙྪུཚཝིདོསཱདིཨཱབཱདྷེ སཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ. ‘‘ལཀྑཎེ ཧི སཏི ཧེཏུཏྠོཔི ཀཏྠཙི སམྦྷཝཏཱི’’ཏི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ. ཏཏྠ ཀཎྜཱུཏི ¶ ཁཛྫུ. ཀཙྪཱུཏི ཝིཏཙྪིཀཱ. ཚཝིདོསོཏི ཀིལཱསཱདི. ཨཱཧརཱཔེཏྭཱཏི ཉཱཏིཔཝཱརིཏཏོ བྷིཀྑཱཙཱརཝཏྟེན ཝཱ ན ཡེན ཀེནཙི ཝཱ ཨཱཀཱརེན ཧརཱཔེཏྭཱ. བྷེསཛྫཔཙྩཡེཧི གིལཱནསྶ ཝིཉྙཏྟིཔི ཝཊྚཏི. ‘‘ཨནུཛཱནཱམི བྷིཀྑཝེ ¶ , གནྡྷཾ གཧེཏྭཱ ཀཝཱཊེ པཉྩངྒུལིཀཾ དཱཏུཾ, པུཔྥཾ གཧེཏྭཱ ཝིཧཱརེ ཨེཀམནྟཾ ནིཀྑིཔིཏུ’’ནྟི (ཙཱུལ༹ཝ. ༢༦༤) ཝཙནཏོ ‘‘དྭཱརེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. གྷརདྷཱུཔནཾ ཝིཧཱརཝཱསནཱ, ཙེཏིཡགྷརཝཱསནཱ ཝཱ. ཨཱདི-སདྡེན ཙེཏིཡཔཊིམཱཔཱུཛཱདཱིནི སངྒཎྷཱཏི.
ཀིལེསེཧི ཨཱམསིཏབྦཏོ ཨཱམིསཾ, ཡཾ ཀིཉྩི ཨུཔབྷོགཱརཧཾ ཝཏྠུ, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟཱནམྤི པསངྒཾ ནིཝཱརེཏུཾ ‘‘ཝུཏྟཱཝསེསཾ དཊྛབྦ’’ནྟི ཨཱཧ, པཱརིསེསནཡཏོ གཧིཏཏྟཱ ཝུཏྟཱཝསེསཾ དཊྛབྦནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀིཾ པནེཏནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘སེཡྻཐིད’’ནྟིཨཱདི. ཏཐཱརཱུཔེ ཀཱལེཏི གཱམཾ པཝིསིཏུཾ དུཀྐརཱདིཀཱལེ. ཝལླཱུརོཏི སུཀྑམཾསཾ. བྷཱཛན-སདྡོ སཔྤིཏེལགུལ༹སདྡེཧི ཡོཛེཏབྦོ ཏདཝིནཱབྷཱཝིཏྟཱ. ཀཱལསྶེཝཱཏི པགེཝ. ཨུདཀཀདྡམེཏི ཨུདཀེ ཙ ཀདྡམེ ཙ. ནིམིཏྟེ ཙེཏཾ བྷུམྨཾ, བྷཱཝལཀྑཎེ ཝཱ. ཨཙྪཐཱཏི ནིསཱིདཐ. བྷུཉྫནྟསྶེཝཱཏི བྷུཉྫཏོ ཨེཝ བྷིཀྑུནོ, སམྤདཱནཝཙནཾ, ཨནཱདརཏྠེ ཝཱ སཱམིཝཙནཾ. ཀིརིཡནྟརཱཝཙྪེདནཡོགེན ཧེཏྠ ཨནཱདརཏཱ. གཱིཝཱཡཱམཀནྟི བྷཱཝནཔུཾསཀཝཙནཾ, གཱིཝཾ ཨཱཡམེཏྭཱ ཨཱཡཏཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ, ཡཐཱ ཝཱ བྷུཏྟེ ཨཏིབྷུཏྟཏཱཡ གཱིཝཱ ཨཱཡམིཏབྦཱ ཧོཏི, ཏཐཱཏིཔི ཝཊྚཏི. ཙཏུམཱསམྤཱིཏི ཝསྶཱནསྶ ཙཏྟཱརོ མཱསེཔི. ཀུཊུམྦཾ ཝུཙྩཏི དྷནཾ, ཏདསྶཏྠཱིཏི ཀུཊུམྦིཀོ, མུཎྜོ ཙ སོ ཀུཊུམྦིཀོ ཙཱཏི མུཎྜཀུཊུམྦིཀོ, ཏསྶ ཛཱིཝིཀཾ ཏཐཱ, ཏཾ ཀཏྭཱ ཛཱིཝཏཱིཏི ཨཏྠོ. ནཡདསྶནམཏྟཉྩེཏཾ ཨཱམིསཔདེན དསྶིཏཱནཾ སནྣིདྷིཝཏྠཱུནནྟི དཊྛབྦཾ.
ཏབྦིརཧིཏཾ སམཎཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེནྟོ ‘‘བྷིཀྑུནོ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘གུལ༹པིཎྜོ ཏཱལཔཀྐཔྤམཱཎ’’ནྟི སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ ཝུཏྟཾ. ཙཏུབྷཱགམཏྟནྟི ཀུཊུམྦམཏྟནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨེཀཱ ཏཎྜུལནཱལཱི༹’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ པན ཏསྶཱ ཙཏུབྷཱགོ ཨེཀཔཏྠོཏི ཝདནྟི. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘ཀུཌུཝོ པསཏོ ཨེཀོ, པཏྠོ ཏེ ཙཏུརོ སིཡུཾ;
ཨཱལ༹ྷཀོ ཙཏུརོ པཏྠཱ, དོཎཾ ཝཱ ཙཏུརཱལ༹ྷཀ’’ནྟི.
ཀསྨཱཏི ¶ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཱཧརཱཔེཏྭཱཔི ཋཔེཏུཾ ཝཊྚཏི, པགེཝ ཡཐཱལདྡྷཾ. ‘‘ཨཕཱསུཀཀཱལེ’’ཏིཨཱདིནཱ སུདྡྷཙིཏྟེན ཋཔིཏསྶ པརིབྷོགོ སལླེཁཾ ན ཀོཔེཏཱིཏི དསྶེཏི. སམྨུཏིཀུཊིཀཱདཡོ ཙཏསྶོ, ཨཝཱསཱགཱརབྷཱུཏེན ཝཱ ཨུཔོསཐཱགཱརཱདིནཱ སཧ པཉྩཀུཊིཡོ སནྡྷཱཡ ‘‘ཀཔྤིཡཀུཊིཡ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སནྣིདྷི ནཱམ ནཏྠི ཏཏྠ ཨནྟོཝུཏྠཨནྟོཔཀྐསྶ ཨནུཉྙཱཏཏྟཱ. ‘‘ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨདྷིཀཱརཱནུརཱུཔཾ ཨཏྠཾ པཡོཛེཏི. པིལོཏིཀཁཎྜནྟི ཛིཎྞཙོལ༹ཁཎྜཾ.
༡༣. ‘‘གཱིཝཾ ¶ པསཱརེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སཡམེཝ ཨཱཔཱཐགམནེ དོསོ ནཏྠཱིཏི དསྶེཏི. ཨེཏྟཀམྤཱིཏི ཝིནིཙྪཡཝིཙཱརཎཱ ཝཏྠུཀིཏྟནམྤི. པཡོཛནམཏྟམེཝཱཏི པདཏྠཡོཛནམཏྟམེཝ. ཡསྶ པན པདསྶ ཝིཏྠཱརཀཐཾ ཝིནཱ ན སཀྐཱ ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཏུཾ, ཏཏྠ ཝིཏྠཱརཀཐཱཔི པདཏྠསངྒཧམེཝ གཙྪཏི.
ཀུཏཱུཧལཝསེན པེཀྑིཏབྦཏོ པེཀྑཾ, ནཊསཏྠཝིདྷིནཱ པཡོགོ. ནཊསམཱུཧེན པན ཛནསམཱུཧེ ཀཏྟབྦཝསེན ‘‘ནཊསམྨཛྫ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཛནཱནཾ སམྨདྡེ སམཱུཧེ ཀཏནྟི ཧི སམྨཛྫཾ. སཱརསམཱསེ པན ‘‘པེཀྑཱམཧ’’ནྟིཔི ཝདནྟི, ‘‘སམྨཛྫདསྶནུསྶཝ’’ནྟི ཏེསཾ མཏེ ཨཏྠོ. བྷཱརཏནཱམཀཱནཾ དྭེབྷཱཏུཀརཱཛཱུནཾ, རཱམརཉྙོ ཙ ཡུཛ྄ཛྷནཱདིཀཾ ཏཔྤསུཏེཧི ཨཱཙིཀྑིཏབྦཏོ ཨཀྑཱནཾ. གནྟུམྤི ན ཝཊྚཏི, པགེཝ ཏཾ སོཏུཾ. པཱཎིནཱ ཏཱལི༹ཏབྦཾ སརཾ པཱཎིསྶརནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀཾསཏཱལ༹’’ནྟི, ལོཧམཡོ ཏཱུརིཡཛཱཏིཝིསེསོ ཀཾསོ, ལོཧམཡཔཏྟོ ཝཱ, ཏསྶ ཏཱལ༹ནསདྡནྟི ཨཏྠོ. པཱཎཱིནཾ ཏཱལ༹ནསརནྟི ཨཏྠཾ སནྡྷཱཡ པཱཎིཏཱལ༹ནྟིཔི ཝདནྟི. གྷནསངྑཱཏཱནཾ ཏཱུརིཡཝིསེསཱནཾ ཏཱལ༹ནཾ གྷནཏཱལ༹ཾ ནཱམ, དཎྜམཡསམྨཏཱལ༹ཾ སིལཱཏལཱཀཏཱལ༹ཾ ཝཱ. མནྟེནཱཏི བྷཱུཏཱཝིསནམནྟེན. ཨེཀེཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ, ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ ཙ, ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝམིཏོ པརེསུཔི ‘‘ཨེཀེ’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེསུ. ཏེ ཀིར དཱིགྷནིཀཱཡསྶཏྠཝིསེསཝཱདིནོ. ཙཏུརསྶཨམྦཎཀཏཱལ༹ཾ ནཱམ རུཀྑསཱརདཎྜཱདཱིསུ ཡེན ཀེནཙི ཙཏུརསྶཨམྦཎཾ ཀཏྭཱ ཙཏཱུསུ པསྶེསུ དྷམྨེན ཨོནདྡྷིཏྭཱ ཝཱདིཏབྷཎྜསྶ ཏཱལ༹ནཾ. ཏཉྷི ཨེཀཱདསདོཎཔྤམཱཎམཱནཝིསེསསཎྛཱནཏྟཱ ‘‘ཨམྦཎཀ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, བིམྦིསཀནྟིཔི ཏསྶེཝ ནཱམཾ. ཏཐཱ ཀུམྦྷསཎྛཱནཏཱཡ ཀུམྦྷོ, གྷཊོཡེཝ ཝཱ, ཏསྶ དྷུནནནྟི ཁུདྡཀབྷཱཎཀཱ. ཨབྦྷོཀྐིརཎཾ རངྒབལིཀརཎཾ. ཏེ ཧི ནཙྩཊྛཱནེ དེཝཏཱནཾ བལིཀརཎཾ ནཱམ ཀཏྭཱ ཀཱིལ༹ནྟི, ཡཾ ‘‘ནནྡཱི’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི ¶ . ཨིཏྠིཔུརིསསཾཡོགཱདིཀིལེསཛནཀཾ པཊིབྷཱནཙིཏྟཾ སོབྷནཀརཎཏོ སོབྷནཀརཾ ནཱམ. ‘‘སོབྷནགྷརཀ’’ནྟི སཱརསམཱསེ ཝུཏྟཾ. ཙཎྜཱཡ ཨལནྟི ཙཎྜཱལཾ, ཨཡོགུལ༹ཀཱིལཱ༹. ཙཎྜཱལཱ ནཱམ ཧཱིནཛཱཏིཀཱ སུནཁམཾསབྷོཛིནོ, ཏེསཾ ཨིདནྟི ཙཎྜཱལཾ. སཱཎེ ཨུདཀེན ཏེམེཏྭཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱཀོཊནཀཱིལཱ༹ སཱཎདྷོཝནཀཱིལཱ༹. ཝཾསེན ཀཏཾ ཀཱིལ༹ནཾ ཝཾསནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝེལུ༹ཾ ཨུསྶཱཔེཏྭཱ ཀཱིལ༹ན’’ནྟི.
ནིཁཎིཏྭཱཏི བྷཱུམིཡཾ ནིཁཱཏཾ ཀཏྭཱ. ནཀྑཏྟཀཱལེཏི ནཀྑཏྟཡོགཚཎཀཱལེ. ཏམཏྠཾ ཨངྒུཏྟརཱགམེ དསཀནིཔཱཏཔཱལི༹ཡཱ (ཨ. ནི. ༡༠.༡༠༦) སཱདྷེནྟོ ‘‘ཝུཏྟམྤིཙེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཨཊྛིདྷོཝནེ. ཨིནྡཛཱལེནཱཏི ཨཊྛིདྷོཝནམནྟཾ པརིཛཔྤེཏྭཱ ཡཐཱ པརེ ཨཊྛཱིནིཡེཝ པསྶནྟི, ན མཾསཱདཱིནི, ཨེཝཾ མཾསཱདཱིནམནྟརདྷཱཔནམཱཡཱཡ. ཨིནྡསྶ ¶ ཛཱལམིཝ ཧི པཊིཙྪཱདིཏུཾ སམཏྠནཏོ ‘‘ཨིནྡཛཱལ’’ནྟི མཱཡཱ ཝུཙྩཏི ཨིནྡཙཱཔཱདཡོ ཝིཡ. ཨཊྛིདྷོཝནནྟི ཨཊྛིདྷོཝནཀཱིལཱ༹.
ཧཏྠིཨཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཡུཛ྄ཛྷིཏུནྟི ཧཏྠིཨཱདཱིསུ ཨབྷིརུཧིཏྭཱ ཨཉྙེཧི སདྡྷིཾ ཡུཛ྄ཛྷནཾ, ཧཏྠིཨཱདཱིཧི ཙ སདྡྷིཾ སཡམེཝ ཡུཛ྄ཛྷནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཧཏྠིཨཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཨཉྙེཧི ཡུཛ྄ཛྷིཏུཾ, སཡཾ ཝཱ ཡུཛ྄ཛྷིཏུནྟི ཧི ཨཏྠོ. ཏེཏི ཧཏྠིཨཱདཡོ. ཨཉྙམཉྙཾ མཐེནྟི ཝིལོཐེནྟཱིཏི མལླཱ, བཱཧུཡུདྡྷཀཱརཀཱ, ཏེསཾ ཡུདྡྷཾ. སམྤཧཱརོཏི སངྒཱམོ. བལསྶ སེནཱཡ ཨགྒཾ གཎནཀོཊྛཱསཾ ཀརོནྟི ཨེཏྠཱཏི བལགྒཾ, ‘‘ཨེཏྟཀཱ ཧཏྠཱི, ཨེཏྟཀཱ ཨསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བལགཎནཊྛཱནཾ. སེནཾ ཝིཡཱུཧནྟི ཨེཏྠ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཋཔེནྟི, སེནཱཡ ཝཱ ཨེཏྠ བྱཱུཧནཾ ཝིནྱཱསོཏི སེནཱབྱཱུཧོ, ‘‘ཨིཏོ ཧཏྠཱི ཧོནྟུ, ཨིཏོ ཨསྶཱ ཧོནྟཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡུདྡྷཏྠཾ ཙཏུརངྒབལཱཡ སེནཱཡ དེསཝིསེསེསུ ཝིཙཱརཎཊྛཱནཾ, ཏཾ པན བྷེདཏོ སཀཊབྱཱུཧཱདིཝསེན. ཨཱདི-སདྡེན ཙཀྐཔདུམབྱཱུཧཱནཾ དཎྜབྷོགམཎྜལཱསཾཧཏབྱཱུཧཱནཉྩ གཧཎཾ, ‘‘ཏཡོ ཧཏྠཱི པཙྪིམཾ ཧཏྠཱནཱིཀཾ, ཏཡོ ཨསྶཱ པཙྪིམཾ ཨསྶཱནཱིཀཾ, ཏཡོ རཐཱ པཙྪིམཾ རཐཱནཱིཀཾ, ཙཏྟཱརོ པུརིསཱ སརཧཏྠཱ པཏྟཱི པཙྪིམཾ པཏྟཱནཱིཀ’’ནྟི (པཱཙི. ༣༢༤ ཨུཡྻོདྷིཀསིཀྑཱཔདེ) ཀཎྜཝིདྡྷསིཀྑཱཔདསྶ པདབྷཱཛནཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏཡོ…པེ…ཨཱདིནཱ ནཡེན ཝུཏྟསྶཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཉྩ ཁོ ‘‘དྭཱདསཔུརིསོ ཧཏྠཱི, ཏིཔུརིསོ ཨསྶོ, ཙཏུཔུརིསོ ¶ རཐོ, ཙཏྟཱརོ པུརིསཱ སརཧཏྠཱ པཏྟཱི’’ཏི (པཱཙི. ༣༡༤ ཨུཡྻུཏྟསེནཱསིཀྑཱཔདེ) ཝུཏྟལཀྑཎཏོ ཧཏྠིཨཱདིགཎནེནཱཏི དཊྛབྦཾ, ཨེཏེན ཙ ‘‘ཚ ཧཏྠིནིཡོ, ཨེཀོ ཙ ཧཏྠཱི ཨིདམེཀ’’ནྟི (མཧཱཝ. ཨཊྛ. ༢༤༥) ཙམྨཀྑནྡྷཀཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟམནཱིཀཾ པཊིཀྑིཔཏི.
༡༤. ཀཱརཎཾ ནཱམ ཕལསྶ ཋཱནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘པམཱདོ…པེ… ཋཱན’’ནྟི. པདཱནཱིཏི སཱརཱིཨཱདཱིནཾ པཏིཊྛཱནཱནི. ཨཊྛཱཔདནྟི སཉྙཱཡ དཱིགྷཏཱ. ‘‘ཨཊྛཔད’’ནྟིཔི པཋནྟི. དསཔདཾ ནཱམ དྭཱིཧི པནྟཱིཏི ཝཱིསཏིཡཱ པདེཧི ཀཱིལ༹ནཛཱུཏཾ. ཨཊྛཔདདསཔདེསཱུཏི ཨཊྛཔདདསཔདཕལཀེསུ. ཨཱཀཱསེཡེཝ ཀཱིལ༹ནནྟི ‘‘ཨཡཾ སཱརཱི ཨསུཀཔདཾ མཡཱ ནཱིཏཱ, ཨཡཾ ཨསུཀཔད’’ནྟི ཀེཝལཾ མུཁེནེཝ ཝདནྟཱནཾ ཨཱཀཱསེཡེཝ ཛཱུཏསྶ ཀཱིལ༹ནཾ. ནཱནཱཔཐམཎྜལནྟི ཨནེཀཝིཧིཏསཱརཱིམགྒཔརིཝཊྚཾ. པརིཧརིཏབྦནྟི སཱརིཡོ པརིཧརིཏུཾ ཡུཏྟཀཾ. ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ སརནྟི པརིཝཏྟནྟཱིཏི སཱརིཡོ, ཡེན ཀེནཙི ཀཏཱནི ཨཀྑབཱིཛཱནི. ཏཏྠཱཏི ཏཱསུ སཱརཱིསུ, ཏསྨིཾ ཝཱ ཨཔནཡནུཔནཡནེ. ཛཱུཏཁལིཀེཏི ཛཱུཏམཎྜལེ. ‘‘ཛཱུཏཕལཀེ’’ཏིཔི ཨདྷུནཱ པཱཋོ. པཱསཀཾ ཝུཙྩཏི ཚསུ པསྶེསུ ཨེཀེཀཾ ཡཱཝ ཚཀྐཾ དསྶེཏྭཱ ཀཏཀཱིལ༹ནཀཾ, ཏཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཡཐཱལདྡྷཾ ¶ ཨེཀཀཱདིཝསེན སཱརིཡོ ཨཔནེནྟོ, ཨུཔནེནྟོ ཙ ཀཱིལ༹ནྟི, པསཏི ཨཊྛཔདཱདཱིསུ བཱདྷཏི, ཕུསཏི ཙཱཏི ཧི པཱསཀོ, ཙཏུབྦཱིསཏིཝིདྷོ ཨཀྑོ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –
‘‘ཨཊྛཀཾ མཱལིཀཾ ཝུཏྟཾ, སཱཝཊྚཉྩ ཚཀཾ མཏཾ;
ཙཏུཀྐཾ བཧུལཾ ཉེཡྻཾ, དྭི བིནྡུསནྟིབྷདྲཀཾ;
ཙཏུཝཱིསཏི ཨཱཡཱ ཙ, མུནིནྡེན པཀཱསིཏཱ’’ཏི.
ཏེན ཀཱིལ༹ནམིདྷ པཱསཀཀཱིལ༹ནཾ. གྷཊནཾ པཧརཎཾ, ཏེན ཀཱིལཱ༹ གྷཊིཀཱཏི ཨཱཧ ‘‘དཱིགྷདཎྜཀེནཱ’’ཏིཨཱདི. གྷཊེན ཀུམྦྷེན ཀཱིལཱ༹ གྷཊིཀཱཏི ཨེཀེ. མཉྫིཊྛིཀཱཡ ཝཱཏི མཉྫིཊྛིསངྑཱཏསྶ ཡོཛནཝལླིརུཀྑསྶ སཱརཾ གཧེཏྭཱ པཀྐཀསཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. སིཏྠོདཀེན ཝཱཏི [པིཊྛོདཀེན ཝཱ (ཨཊྛཀཐཱཡཾ)] ཙ པཀྐམདྷུསིཏྠོདཀཾ. སལཱཀཧཏྠནྟི ཏཱལཧཱིརཱདཱིནཾ ཀལཱཔསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. བཧཱུསུ སལཱཀཱསུ ཝིསེསརཧིཏཾ ཨེཀཾ སལཱཀཾ གཧེཏྭཱ ཏཱསུ པཀྑིཔིཏྭཱ པུན ཏཉྙེཝ ཨུདྡྷརནྟཱ སལཱཀཧཏྠེན ཀཱིལ༹ནྟཱིཏི ཀེཙི. གུལ༹ཀཱིལཱ༹ཏི གུལ༹ཕལཀཱིལཱ༹, ཡེན ཀེནཙི ཝཱ ཀཏགུལ༹ཀཱིལཱ༹. པཎྞེན ཝཾསཱཀཱརེན ཀཏཱ ནཱལི༹ཀཱ པཎྞནཱལི༹ཀཱ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཾདྷམནྟཱ’’ཏི. ཁུདྡཀེ ཀ-པཙྩཡོཏི ¶ དསྶེཏི ‘‘ཁུདྡཀནངྒལ’’ནྟི ཨིམིནཱ. ཧཏྠཔཱདཱནཾ མོཀྑེན མོཙནེན ཙཡཏི པརིཝཏྟཏི ཨེཏཱཡཱཏི མོཀྑཙིཀཱ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨཱཀཱསེ ཝཱ’’ཏིཨཱདི. པརིབྦྷམནཏྟཱཡེཝ ཏཾ ཙཀྐཾ ནཱམཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘པརིབྦྷམནཙཀྐ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
པཎྞེན ཀཏཱ ནཱལི༹ པཎྞནཱལི༹, ཨིམིནཱ པཏྟཱལ༹ྷཀཔདདྭཡསྶ ཡཐཱཀྐམཾ པརིཡཱཡཾ དསྶེཏི. ཏེན ཀཏཱ པན ཀཱིལཱ༹ པཏྟཱལ༹ྷཀཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཁུདྡཀོ རཐོ རཐཀོ ཀ-སདྡསྶ ཁུདྡཀཏྠཝཙནཏོ. ཨེས ནཡོ སེསཔདེསུཔི. ཨཱཀཱསེ ཝཱ ཡཾ ཉཱཔེཏི, ཏསྶ པིཊྛིཡཾ ཝཱ ཡཐཱ ཝཱ ཏཐཱ ཝཱ ཨཀྑརཾ ལིཁིཏྭཱ ‘‘ཨེཝམིད’’ནྟི ཛཱནནེན ཀཱིལཱ༹ ཨཀྑརིཀཱ, པུཙྪནྟསྶ མུཁཱགཏཾ ཨཀྑརཾ གཧེཏྭཱ ནཊྛམུཏྟིལཱབྷཱདིཛཱནནཀཱིལཱ༹ཏིཔི ཝདནྟི. ཝཛྫ-སདྡོ ཨཔརཱདྷཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱཝཛྫཾ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདི. ཝཱདིཏཱནུརཱུཔཾ ནཙྩནཾ, གཱཡནཾ ཝཱ ཡཐཱཝཛྫནྟིཔི ཝདནྟི. ‘‘ཨེཝཾ ཀཏེ ཛཡོ བྷཝིསྶཏི, ཨེཝཾ ཀཏེ པརཱཛཡོ’’ཏི ཛཡཔརཱཛཡཾ པུརཀྑཏྭཱ པཡོགཀརཎཝསེན པརིཧཱརཔཐཱདཱིནམྤི ཛཱུཏཔྤམཱདཊྛཱནབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ, པངྒཙཱིརཱདཱིཧི ཙ ཝཾསཱདཱིཧི ཀཏྟབྦཱ ཀིཙྩསིདྡྷི, ཨསིདྡྷི ཙཱཏི ཛཡཔརཱཛཡཱཝཧོ པཡོགོ ཝུཏྟོ, ཡཐཱཝཛྫནྟི ཙ ཀཱཎཱདཱིཧི སདིསཱཀཱརདསྶནེཧི ཛཡཔརཱཛཡཝསེན ཛཱུཏཀཱིལི༹ཀབྷཱཝེན ཝུཏྟཾ. སབྦེཔི ¶ ཧེཏེ ཛོཏེནྟི པཀཱསེནྟི ཨེཏེཧི ཏཔྤཡོགིཀཱ ཛཡཔརཱཛཡཝསེན, ཛཝནྟི ཙ གཙྪནྟི ཛཡཔརཱཛཡཾ ཨེཏེཧཱིཏི ཝཱ ཨཏྠེན ཛཱུཏསདྡཝཙནཱིཡཏཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི.
༡༥. པམཱཎཱཏིཀྐནྟཱསནནྟི ‘‘ཨཊྛངྒུལཔཱདཀཾ ཀཱརེཏབྦཾ སུགཏངྒུལེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཔྤམཱཎཏོ ཨཏིཀྐནྟཱསནཾ. ཀམྨཝསེན པཡོཛནཏོ ‘‘ཨནུཡུཏྟཱ ཝིཧརནྟཱིཏི པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝཱལ༹རཱུཔཱནཱིཏི ཨཱཧརིམཱནི སཱིཧབྱགྒྷཱདིཝཱལ༹རཱུཔཱནི. ཝུཏྟཉྷི བྷིཀྑུནིཝིབྷངྒེ ‘‘པལླངྐོ ནཱམ ཨཱཧརིམེཧི ཝཱལེ༹ཧི ཀཏོ’’ཏི (པཱཙི. ༩༨༤) ‘‘ཨཀཔྤིཡརཱུཔཱཀུལོ ཨཀཔྤིཡམཉྩོ པལླངྐོ’’ཏི སཱརསམཱསེ ཝུཏྟཾ. དཱིགྷལོམཀོ མཧཱཀོཛཝོཏི ཙཏུརངྒུལཱདྷིཀལོམོ ཀཱལ༹ཝཎྞོ མཧཱཀོཛཝོ. ཀུཝུཙྩཏི པཐཝཱི, ཏསྶཾ ཛཝཏི སོབྷནཝིཏྠཊཝསེནཱཏི ཀོཛཝོ. ‘‘ཙཏུརངྒུལཱདྷིཀཱནི ཀིར ཏསྶ ལོམཱནཱི’’ཏི ཝཙནཏོ ཙཏུརངྒུལཏོ ཧེཊྛཱ ¶ ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི. ཨུདྡལོམཱི ཨེཀནྟལོམཱིཏི ཝིསེསདསྶནམེཏཾ, ཏསྨཱ ཡདི ཏཱསུ ན པཝིསཏི, ཝཊྚཏཱིཏི གཧེཏབྦཾ. ཝཱནཝིཙིཏྟནྟི བྷིཏྟིཙྪདཱདིཨཱཀཱརེན ཝཱནེན སིབྦནེན ཝིཙིཏྲཾ. ཨུཎྞཱམཡཏྠརཎནྟི མིགལོམཔཀཏམཏྠརཎཾ. སེཏཏྠརཎོཏི དྷཝལཏྠརཎོ. སཱིཏཏྠིཀེཧི སེཝིཏབྦཏྟཱ སེཏཏྠརཎོ, ‘‘བཧུམུདུལོམཀོ’’ཏིཔི ཝདནྟི. གྷནཔུཔྥཀོཏི སབྦཐཱ པུཔྥཱཀཱརསམྤནྣོ. ‘‘ཨུཎྞཱམཡཏྠརཎོཏི ཨུཎྞཱམཡོ ལོཧིཏཏྠརཎོ’’ཏི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༢༥༨) སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ ཝུཏྟཾ. ཨཱམལཀཔཏྟཱཀཱརཱཧི པུཔྥཔནྟཱིཧི ཡེབྷུཡྻཏོ ཀཏཏྟཱ ཨཱམལཀཔཏྟོཏིཔི ཝུཙྩཏི.
ཏིཎྞཾ ཏཱུལཱནནྟི རུཀྑཏཱུལལཏཱཏཱུལཔོཊཀཱིཏཱུལསངྑཱཏཱནཾ ཏིཎྞཾ ཏཱུལཱནཾ. ཨུདིཏཾ དྭཱིསུ ལོམཾ དསཱ ཡསྶཱཏི ཨུདྡལོམཱི ཨི-ཀཱརསྶ ཨཀཱརཾ, ཏ-ཀཱརསྶ ལོཔཾ, དྭིབྷཱཝཉྩ ཀཏྭཱ. ཨེཀསྨིཾ ཨནྟེ ལོམཾ དསཱ ཡསྶཱཏི ཨེཀནྟལོམཱི. ཨུབྷཡཏྠ ཀེཙཱིཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ, ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ ཙ. ཏེསཾ ཝཱདེ པན ཨུདིཏམེཀཏོ ཨུགྒཏཾ ལོམམཡཾ པུཔྥཾ ཡསྶཱཏི ཨུདྡལོམཱི ཝུཏྟནཡེན. ཨུབྷཏོ ཨནྟཏོ ཨེཀཾ སདིསཾ ལོམམཡཾ པུཔྥཾ ཡསྶཱཏི ཨེཀནྟལོམཱིཏི ཝཙནཏྠོ. ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨུདྡལོམཱིཏི ཨེཀཏོ ཨུགྒཏལོམཾ ཨུཎྞཱམཡཏྠརཎཾ. ‘ཨུདྡྷལོམཱི’ཏིཔི པཱཋོ. ཨེཀནྟལོམཱིཏི ཨུབྷཏོ ཨུགྒཏལོམཾ ཨུཎྞཱམཡཏྠརཎ’’ནྟི (མཧཱཝ. ཨཊྛ. ༢༥༤) ཝུཏྟཾ, ནཱམམཏྟམེས ཝིསེསོ. ཨཏྠཏོ པན ཨགྒཧིཏཱཝསེསོ ཨཊྛཀཐཱདྭཡེཔི ནཏྠཱིཏི དཊྛབྦོ.
ཀོསེཡྻཉྩ ཀཊྚིསྶཉྩ ཀཊྚིསྶཱནི ཝིརཱུཔེཀསེསཝསེན. ཏེཧི པཀཏམཏྠརཎཾ ཀཊྚིསྶཾ. ཨེཏདེཝཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀོསེཡྻཀཊྚིསྶམཡཔཙྩཏྠརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཀོསེཡྻསུཏྟཱནམནྟརནྟརཾ སུཝཎྞམཡསུཏྟཱནི པཝེསེཏྭཱ ཝཱིཏམཏྠརཎནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སུཝཎྞསུཏྟཾ ཀིར ‘‘ཀཊྚིསྶཾ, ཀསྶཊ’’ནྟི ¶ ཙ ཝདནྟི. ཏེནེཝ ‘‘ཀོསེཡྻཀསྶཊམཡ’’ནྟི ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡༥) ཝུཏྟཾ. ཀཊྚིསྶཾ ནཱམ ཝཱཀཝིསེསོཏིཔི ཝདནྟི. རཏནཔརིསིབྦིཏནྟི རཏནེཧི སཾསིབྦིཏཾ, སུཝཎྞལིཏྟནྟི ཀེཙི. སུདྡྷཀོསེཡྻནྟི རཏནཔརིསིབྦནརཧིཏཾ. ཝིནཡེཏི ཝིནཡཊྛཀཐཾ, ཝིནཡཔརིཡཱཡཾ ཝཱ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨིདྷ ཧི སུཏྟནྟིཀཔརིཡཱཡེ ‘‘ཋཔེཏྭཱ ཏཱུལིཀཾ སབྦཱནེཝ གོནཀཱདཱིནི རཏནཔརིསིབྦིཏཱནི ཝཊྚནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝིནཡཔརིཡཱཡཾ པན པཏྭཱ གརུཀེ ¶ ཋཱཏབྦཏྟཱ སུདྡྷཀོསེཡྻམེཝ ཝཊྚཏི, ནེཏརཱནཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ, སུཏྟནྟིཀཔརིཡཱཡེ པན རཏནཔརིསིབྦནརཧིཏཱཔི ཏཱུལིཀཱ ན ཝཊྚཏི, ཨིཏརཱནི ཝཊྚནྟི, སཙེཔི ཏཱནི རཏནཔརིསིབྦིཏཱནི, བྷཱུམཏྠརཎཝསེན ཡཐཱནུརཱུཔཾ མཉྩཔཱིཋཱདཱིསུ ཙ ཨུཔནེཏུཾ ཝཊྚནྟཱིཏི. སུཏྟནྟདེསནཱཡ གཧཊྛཱནམྤི ཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཏེསཾ སངྒཎྷནཏྠཾ ‘‘ཋཔེཏྭཱ…པེ… ན ཝཊྚནྟཱིཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཔརེ. དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡནྟི ཀཏྠཙི པཱཋོ, པོརཱཎདཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡནྟི ཨཏྠོ. ནཙྩཡོགྒནྟི ནཙྩིཏུཾ པཧོནཀཾ. ཀརོནྟི ཨེཏྠ ནཙྩནྟི ཀུཏྟཀཾ, ཏཾ པན ཨུདྡལོམཱིཨེཀནྟལོམཱིཝིསེསམེཝ. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘དྭིདསེཀདསཱནྱུདྡ-ལོམཱིཨེཀནྟལོམིནོ;
ཏདེཝ སོལ༹སིཏྠཱིནཾ, ནཙྩཡོགྒཉྷི ཀུཏྟཀ’’ནྟི.
ཧཏྠིནོ པིཊྛིཡཾ ཨཏྠརཾ ཧཏྠཏྠརཾ. ཨེཝཾ སེསཔདེསུཔི. ཨཛིནཙམྨེཧཱིཏི ཨཛིནམིགཙམྨེཧི, ཏཱནི ཀིར ཙམྨཱནི སུཁུམཏརཱནི, ཏསྨཱ དུཔཊྚཏིཔཊྚཱནི ཀཏྭཱ སིབྦནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཛིནཔྤཝེཎཱི’’ཏི, ཨུཔརཱུཔརི ཋཔེཏྭཱ སིབྦནཝསེན ཧི སནྟཏིབྷཱུཏཱ ‘‘པཝེཎཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཀདལཱིམིགོཏི མཉྫཱརཱཀཱརམིགོ, ཏསྶ དྷམྨེན ཀཏཾ པཝརཔཙྩཏྠརཎཾ ཏཐཱ. ‘‘ཏཾ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཏདཱཀཱརདསྶནཾ, ཏསྨཱ སུདྡྷམེཝ ཀདལཱིམིགཙམྨཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི. ཨུཏྟརཾ ཨུཔརིབྷཱགཾ ཚཱདེཏཱིཏི ཨུཏྟརཙྪདོ, ཝིཏཱནཾ. ཏམྤི ལོཧིཏམེཝ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘རཏྟཝིཏཱནེནཱ’’ཏི. ‘‘ཡཾ ཝཏྟཏི, ཏཾ སཨུཏྟརཙྪེད’’ནྟི ཨེཏྠ སེསོ, སཾསིབྦིཏབྷཱཝེན སདྡྷིཾ ཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ. རཏྟཝིཏཱནེསུ ཙ ཀཱསཱཝཾ ཝཊྚཏི, ཀུསུམྦྷཱདིརཏྟམེཝ ན ཝཊྚཏི, ཏཉྩ ཁོ སབྦརཏྟམེཝ. ཡཾ པན ནཱནཱཝཎྞཾ ཝཱནཙིཏྟཾ ཝཱ ལེཔཙིཏྟཾ ཝཱ, ཏཾ ཝཊྚཏི. པཙྩཏྠརཎསྶེཝ པདྷཱནཏྟཱ ཏཔྤཊིབདྡྷཾ སེཏཝིཏཱནམྤི ན ཝཊྚཏཱིཏི ཝུཏྟཾ. ཨུབྷཏོཏི ཨུབྷཡཏྠ མཉྩསྶ སཱིསབྷཱགེ, པཱདབྷཱགེ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠཱཔི སཨུཏྟརཙྪདེ ཝིཡ ཝིནིཙྪཡོ. པདུམཝཎྞཾ ཝཱཏི ནཱཏིརཏྟཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཝིཙིཏྲཾ ཝཱཏི པན སབྦཐཱ ཀཔྤིཡཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ན པན ཨུབྷཏོ ཨུཔདྷཱནེསུ ཨཀཔྤིཡཏྟཱ. ན ཧི ལོཧིཏཀ-སདྡོ ཙིཏྟེ ཝཊྚཏི. པཊལིཀགྒཧཎེནེཝ ཙིཏྟཀསྶཱཔི ཨཏྠརཎསྶ སངྒཧེཏབྦཔྤསངྒཏོ. སཙེ པམཱཎཡུཏྟནྟི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ བྱཏིརེཀཏོ སམཏྠེཏུཾ ¶ ཨཱཧ ‘‘མཧཱཨུཔདྷཱནཾ པན པཊིཀྑིཏྟ’’ནྟི. མཧཱཨུཔདྷཱནནྟི ཙ པམཱཎཱཏིཀྐནྟཾ ཨུཔདྷཱནཾ. སཱིསཔྤམཱཎམེཝ ཧི ཏསྶ པམཱཎཾ. ཝུཏྟཉྩ ‘‘ཨནུཛཱནཱམི བྷིཀྑཝེ, སཱིསཔྤམཱཎཾ ¶ བིབྦོཧནཾ ཀཱཏུ’’ནྟི (ཙཱུལ༹ཝ. ༢༩༧) སཱིསཔྤམཱཎཉྩ ནཱམ ཡསྶ ཝིཏྠཱརཏོ ཏཱིསུ ཀཎྞེསུ དྭིནྣཾ ཀཎྞཱནཾ ཨནྟརཾ མིནིཡམཱནཾ ཝིདཏྠི ཙེཝ ཙཏུརངྒུལཉྩ ཧོཏི. བིབྦོཧནསྶ མཛ྄ཛྷཊྛཱནཾ ཏིརིཡཏོ མུཊྛིརཏནཾ ཧོཏི, དཱིགྷཏོ པན དིཡཌྜྷརཏནཾ ཝཱ དྭིརཏནཾ ཝཱ. ཏཾ པན ཨཀཔྤིཡཏྟཱཡེཝ པཊིཀྑིཏྟཾ, ན ཏུ ཨུཙྩཱསཡནམཧཱསཡནཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ. དྭེཔཱིཏི སཱིསཱུཔདྷཱནཾ, པཱདཱུཔདྷཱནཉྩ. པཙྩཏྠརཎཾ དཏྭཱཏི པཙྩཏྠརཎཾ ཀཏྭཱ ཨཏྠརིཏྭཱཏི ཨཏྠོ, ཨིདཉྩ གིལཱནམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ སེནཱསནཀྑནྡྷཀཝཎྞནཱཡཾ ‘‘ཨགིལཱནསྶཱཔི སཱིསཱུཔདྷཱནཉྩ པཱདཱུཔདྷཱནཉྩཱཏི དྭཡམེཝ ཝཊྚཏི. གིལཱནསྶ བིབྦོཧནཱནི སནྠརིཏྭཱ ཨུཔརི པཙྩཏྠརཎཾ ཀཏྭཱ ནིཔཛྫིཏུམྤི ཝཊྚཏཱི’’ཏི (ཙཱུལ༹ཝ. ཨཊྛ. ༢༩༧) ཝུཏྟནཡེནེཝཱཏི ཝིནཡེ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ. ཀཐཾ པན ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏ’’ནྟིཨཱདི. ཡཐཱ ཨཊྛངྒུལཔཱདཀཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨཱསནྡིཡཱ པཱདཙྪིནྡནཾ ཝེདིཏབྦཾ. པལླངྐསྶ པན ཨཱཧརིམཱནི ཝཱལ༹རཱུཔཱནི ཨཱཧརིཏྭཱ པུན ཨཔྤཊིབདྡྷཏཱཀཱརཎམྤི བྷེདནམེཝ. ཝིཛཊེཏྭཱཏི ཛཊཾ ནིབྦེདྷེཏྭཱ. བིབྦོཧནཾ ཀཱཏུནྟི ཏཱནི ཝིཛཊིཏཏཱུལཱནི ཨནྟོ པཀྑིཔིཏྭཱ བིབྦོཧནཾ ཀཱཏུཾ.
༡༦. ‘‘མཱཏུཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟདཱརཀཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨཎྜཛཛལཱབུཛཱནམེཝ གཧཎཾ, མཱཏུཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟཏྟཱཏི ཙ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི, ཏེནེཝཱཡམཏྠོ སིཛ྄ཛྷཏི ‘‘ཨནེཀདིཝསཱནི ཨནྟོསཡནཧེཏུ ཨེས གནྡྷོ’’ཏི. ཨུཙྪཱདེནྟི ཨུབྦཊྚེནྟི. སཎྛཱནསམྤཱདནཏྠནྟི སུསཎྛཱནཏཱསམྤཱདནཏྠཾ. པརིམདྡནྟཱིཏི སམནྟཏོ མདྡནྟི.
ཏེསཾཡེཝ དཱརཀཱནནྟི པུཉྙཝནྟཱནམེཝ དཱརཀཱནཾ. ཏེསམེཝ ཧི པཀརཎཱནུརཱུཔཏཱཡ གཧཎཾ. མཧཱམལླཱནནྟི མཧཏཾ བཱཧུཡུདྡྷཀཱརཀཱནཾ. ཨཱདཱསོ ནཱམ མཎྜནཀཔཀཏིཀཱནཾ མནུསྶཱནཾ ཨཏྟནོ མུཁཚཱཡཱཔསྶནཏྠཾ ཀཾསལོཧཱདཱིཧི ཀཏོ བྷཎྜཝིསེསོ. ཏཱདིསཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི…པེ… ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨལངྐཱརཉྫནམེཝ ན བྷེསཛྫཉྫནཾ. མཎྜནཱནུཡོགསྶ ཧི ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཏམིདྷཱནདྷིཔྤེཏཾ. ལོཀེ མཱལཱ-སདྡོ བདྡྷམཱལཱཡམེཝ ‘‘མཱལཱ མཱལྱཾ པུཔྥདཱམེ’’ཏི ཝཙནཏོ. སཱསནེ པན སུདྡྷཔུཔྥེསུཔི ནིརུལ༹ྷོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབདྡྷམཱལཱ ཝཱ’’ཏི. ཀཱལ༹པཱིལ༹ཀཱདཱིནནྟི ཀཱལ༹ཝཎྞཔཱིལ༹ཀཱདཱིནཾ. མཏྟིཀཀཀྐནྟི ཨོསདྷེཧི ཨབྷིསངྑཏཾ ཡོགམཏྟིཀཱཙུཎྞཾ. དེནྟཱིཏི ཝིལེཔེནྟི. ཙལིཏེཏི ཝིཀཱརཱཔཛྫནཝསེན ཙལནཾ པཏྟེ ¶ , ཀུཔིཏེཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཏི སཱསཔཀཀྐེན. དོསེཏི ཀཱལ༹པཱིལ༹ཀཱདཱིནཾ ཧེཏུབྷཱུཏེ ལོཧིཏདོསེ. ཁཱདིཏེཏི ཨཔནཡནཝསེན ཁཱདིཏེ. སནྣིསིནྣེཏི ཏཱདིསེ དུཊྛལོཧིཏེ པརིཀྑཱིཎེ. མུཁཙུཎྞཀེནཱཏི མུཁཝིལེཔནེན ¶ . ཙུཎྞེནྟཱིཏི ཝིལིམྤེནྟི. ཏཾ སབྦནྟི མཏྟིཀཱཀཀྐསཱསཔཏིལཧལིདྡིཀཀྐདཱནསངྑཱཏཾ མུཁཙུཎྞཾ, མུཁཝིལེཔནཉྩ ན ཝཊྚཏི. ཨཏྠཱནུཀྐམསམྦྷཝཏོ ཧི ཨཡཾ པདདྭཡསྶ ཝཎྞནཱ. མུཁཙུཎྞསངྑཱཏཾ མུཁཝིལེཔནནྟི ཝཱ པདདྭཡསྶ ཏུལྱཱདྷིཀརཎཝསེན ཨཏྠཝིབྷཱཝནཱ.
ཧཏྠབནྡྷནྟི ཧཏྠེ བནྡྷིཏབྦམཱབྷརཎཾ, ཏཾ པན སངྑཀཔཱལཱདཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཧཏྠེ’’ཏིཨཱདི. སངྑོ ཨེཝ ཀཔཱལཾ ཏཐཱ. ‘‘ཨཔརེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘སིཁཱབནྡྷ’’ནྟིཨཱདི པདཱནམཏྠཾ སཾཝཎྞེཏི. ཏཏྠ སིཁནྟི ཙཱུལ༹ཾ. ཙཱིརཀཾ ནཱམ ཡེན ཙཱུལཱ༹ཡ ཐིརཀརཎཏྠཾ, སོབྷནཏྠཉྩ ཝིཛ྄ཛྷཏི. མུཏྟཱཡ, མུཏྟཱ ཨེཝ ཝཱ ལཏཱ མུཏྟཱལཏཱ, མུཏྟཱཝལི༹. དཎྜོ ནཱམ ཙཏུཧཏྠོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏུཧཏྠདཎྜཾ ཝཱ’’ཏི. ཨལངྐཏདཎྜཀནྟི པན ཏཏོ ཨོམཀཾ རཐཡཊྛིཨཱདིཀཾ སནྡྷཱཡཱཧ. བྷེསཛྫནཱལི༹ཀནྟི བྷེསཛྫཏུམྦཾ. པཏྟཱདིཨོལམྦནཾ ཝཱམཾསེཡེཝ ཨཙིཎྞནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཱམཔསྶེ ཨོལགྒིཏ’’ནྟི. ཀཎྞིཀཱ ནཱམ ཀཱུཊཾ, ཏཱཡ ཙ རཏནེན ཙ པརིཀྑིཏྟོ ཀོསོ ཡསྶ ཏཐཱ. པཉྩཝཎྞསུཏྟསིབྦིཏནྟི ནཱིལཔཱིཏལོཧིཏོདཱཏམཉྫིཊྛཝསེན པཉྩཝཎྞེཧི སུཏྟེཧི སིབྦིཏཾ ཏིཝིདྷམྤི ཚཏྟཾ. རཏནམཏྟཱཡཱམཾ ཙཏུརངྒུལཝིཏྠཏནྟི ཏེསཾ པརིཙཡནིཡཱམེན ཝཱ ནལཱཊེ བནྡྷིཏུཾ པཧོནཀཔྤམཱཎེན ཝཱ ཝུཏྟཾ. ‘‘ཀེསནྟཔརིཙྪེདཾ དསྶེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཏདནཛ྄ཛྷོཏྠརཎཝསེན བནྡྷནཱཀཱརཾ དསྶེཏི. མེགྷམུཁེཏི ཨབྦྷནྟརེ. ‘‘མཎི’’ནྟི ཨིདཾ སིརོམཎིཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙཱུལཱ༹མཎི’’ནྟི, ཙཱུལཱ༹ཡཾ མཎིནྟི ཨཏྠོ. ཙམརསྶ ཨཡཾ ཙཱམརོ, སྭེཝ ཝཱལོ, ཏེན ཀཏཱ བཱིཛནཱི ཙཱམརཝཱལབཱིཛནཱི. ཨཉྙཱསཾ པན མཀསབཱིཛནཱིཝཱཀམཡབཱིཛནཱིཨུསཱིརམཡབཱིཛནཱིམོརཔིཉྪམཡབཱིཛནཱིནཾ, ཝིདྷཱུཔནཏཱལཝཎྚཱནཉྩ ཀཔྤིཡཏྟཱ ཏསྶཱཡེཝ གཧཎཾ དཊྛབྦཾ.
༡༧. དུགྒཏིཏོ, སཾསཱརཏོ ཙ ནིཡྻཱཏི ཨེཏེནཱཏི ནིཡྻཱནཾ, སགྒམགྒོ, མོཀྑམགྒོ ཙ. ཏཾ ནིཡྻཱནམརཧཏི, ཏསྨིཾ ཝཱ ནིཡྻཱནེ ནིཡུཏྟཱ, ཏཾ ཝཱ ནིཡྻཱནཾ ཕལབྷཱུཏཾ ཨེཏིསྶཱཏི ནིཡྻཱནིཀཱ, ཝཙཱིདུཙྩརིཏཀིལེསཏོ ནིཡྻཱཏཱིཏི ཝཱ ནིཡྻཱནིཀཱ ཨཱི-ཀཱརསྶ རསྶཏྟཾ, ཡ-ཀཱརསྶ ཙ ཀ-ཀཱརཾ ¶ ཀཏྭཱ. ཨནཱིཡ-སདྡོ ཧི བཧུལཱ ཀཏྭཏྠཱབྷིདྷཱཡཀོ. ཙེཏནཱཡ སདྡྷིཾ སམྥཔྤལཱཔཝིརཏི ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨནིཡྻཱནིཀཱ, སམྥཔྤལཱཔོ, ཏསྶཱ བྷཱཝོ ཨནིཡྻཱནིཀཏྟཾ, ཏསྨཱ ཨནིཡྻཱནིཀཏྟཱ. ཏིརཙྪཱནབྷཱུཏཱཏི ཏིརོཀརཎབྷཱུཏཱ ཝིབནྡྷནབྷཱུཏཱ. སོཔི ནཱམཱཏི ཨེཏྠ ནཱམ-སདྡོ གརཧཱཡཾ. ཀམྨཊྛཱནབྷཱཝེཏི ཨནིཙྩཏཱཔཊིསཾཡུཏྟཏྟཱ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནབྷཱཝེ. ཀཱམསྶཱདཝསེནཱཏི ཀཱམསངྑཱཏཨསྶཱདཝསེན. སཧ ཨཏྠེནཱཏི སཱཏྠཀཾ, ཧིཏཔཊིསཾཡུཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཨུཔཱཧནཱཏི ཡཱནཀཐཱསམྦནྡྷཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. སུཊྛུ ནིཝེསིཏབྦོཏི སུནིཝིཊྛོ. ཏཐཱ དུནྣིཝིཊྛོ. གཱམ-སདྡེན གཱམཝཱསཱི ཛནོཔི གཧིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨསུཀགཱམཝཱསིནོ’’ཏིཨཱདི.
སཱུརཀཐཱཏི ¶ ཨེཏྠ སཱུར-སདྡོ ཝཱིརཝཱཙཀོཏི དསྶེཏི ‘‘སཱུརོ ཨཧོསཱི’’ཏི ཨིམིནཱ. ཝིསིཁཱ ནཱམ མགྒསནྣིཝེསོ, ཨིདྷ པན ཝིསིཁཱགཧཎེན ཏནྣིཝཱསིནོཔི གཧིཏཱ ‘‘སབྦོ གཱམོ ཨཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘སདྡྷཱ པསནྣཱ’’ཏིཨཱདི.
ཀུམྦྷསྶ ཋཱནཾ ནཱམ ཨུདཀཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུདཀཊྛཱནཀཐཱ’’ཏི. ཨུདཀཏིཏྠཀཐཱཏིཔི ཝུཙྩཏི ཏཏྠེཝ སམཝརོདྷཏོ. ཨཔིཙ ཀུམྦྷསྶ ཀརཎཊྛཱནཾ ཀུམྦྷཊྛཱནཾ. ཏདཔདེསེན པན ཀུམྦྷདཱསིཡོ ཝུཏྟཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཀུམྦྷདཱསིཀཐཱ ཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. པུབྦེ པེཏཱ ཀཱལངྐཏཱཏི པུབྦཔེཏཱ. ‘‘པེཏོ པརེཏོ ཀཱལངྐཏོ’’ཏི ཧི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམཏིདིསིཏུཾ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
པུརིམཔཙྪིམཀཐཱཧི ཝིམུཏྟཱཏི ཨིདྷཱགཏཱཧི པུརིམཱཧི, པཙྪིམཱཧི ཙ ཀཐཱཧི ཝིམུཏྟཱ. ནཱནཱསབྷཱཝཱཏི ཨཏྟ-སདྡསྶ སབྷཱཝཔརིཡཱཡབྷཱཝམཱཧ. ཨསུཀེན ནཱམཱཏི པཛཱཔཏིནཱ བྲཧྨུནཱ, ཨིསྶརེན ཝཱ. ཨུཔྤཏྟིཋིཏིསམྦྷཱརཱདིཝསེན ལོཀཾ ཨཀྑཱཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ལོཀཀྑཱཡིཀཱ, སཱ པན ལོཀཱཡཏསམཉྙེ ཝིཏཎྜསཏྠེ ནིསྶིཏཱ སལླཱཔཀཐཱཏི དསྶེཏི ‘‘ལོཀཱཡཏཝིཏཎྜསལླཱཔཀཐཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ལོཀཱ བཱལཛནཱ ཨཱཡཏནྟི ཨེཏྠ ཨུསྶཧནྟི ཝཱདསྶཱདེནཱཏི ལོཀཱཡཏཾ, ལོཀོ ཝཱ ཧིཏཾ ན ཡཏཏི ན ཨཱིཧཏི ཏེནཱཏི ལོཀཱཡཏཾ. ཏཉྷི གནྠཾ ནིསྶཱཡ སཏྟཱ པུཉྙཀིརིཡཱཡ ཙིཏྟམྤི ན ཨུཔྤཱདེནྟི ¶ . ཨཉྙམཉྙཝིརུདྡྷཾ, སགྒམོཀྑཝིརུདྡྷཾ ཝཱ ཀཐཾ ཏནོནྟི ཨེཏྠཱཏི ཝིཏཎྜོ, ཝིརུདྡྷེན ཝཱ ཝཱདདཎྜེན ཏཱལེ༹ནྟི ཨེཏྠ ཝཱདིནོཏི ཝིཏཎྜོ, སབྦཏྠ ནིརུཏྟིནཡེན པདསིདྡྷི.
སཱགརདེཝེན ཁཏོཏི ཨེཏྠ སཱགརརཉྙོ པུཏྟེཧི ཁཏོཏིཔི ཝདནྟི. ཝིཛྫཏི པཝེདནཧེཏུབྷཱུཏཱ མུདྡྷཱ ཡསྶཱཏི སམུདྡོ དྷ-ཀཱརསྶ ད-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, སཧ-སདྡོ ཙེཏྠ ཝིཛྫམཱནཏྠཝཱཙཀོ ‘‘སལོམཀོསཔཀྑཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. བྷཝོཏི ཝུདྡྷི བྷཝཏི ཝཌྜྷཏཱིཏི ཀཏྭཱ. ཝིབྷཝོཏི ཧཱནི ཏབྦིརཧཏོ. དྭནྡཏོ པུབྦེ སུཡྻམཱནོ ཨིཏིསདྡོ པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིཏི བྷཝོ ཨིཏི ཨབྷཝོ’’ཏི. ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱཏི ཡཾ ཀིཉྩི, ཨཐ ཏཾ ཨནིཡམནྟི ཨཏྠོ. ཨབྷཱུཏཉྷི ཨནིཡམཏྠཾ སཧ ཝིཀཔྤེན ཡཾཏཾ-སདྡེཧི དཱིཔེནྟི ཨཱཙརིཡཱ. ཨཔིཙ བྷཝོཏི སསྶཏོ. ཨབྷཝོཏི ཨུཙྪེདོ. བྷཝོཏི ཝཱ ཀཱམསུཁཾ. ཨབྷཝོཏི ཨཏྟཀིལམཐོ.
ཨིཏི ཨིམཱཡ ཚབྦིདྷཱཡ ཨིཏིབྷཝཱབྷཝཀཐཱཡ སདྡྷིཾ བཱཏྟིཾས ཏིརཙྪཱནཀཐཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཨཐ ¶ ཝཱ པཱལི༹ཡཾ སརཱུཔཏོ ཨནཱགཏཱཔི ཨརཉྙཔབྦཏནདཱིདཱིཔཀཐཱ ཨིཏི-སདྡེན སངྒཧེཏྭཱ བཏྟིཾས ཏིརཙྪཱནཀཐཱཏི ཝུཙྩནྟི. པཱལི༹ཡཉྷི ‘‘ཨིཏི ཝཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ པཀཱརཏྠོ, ཝཱ-སདྡོ ཝིཀཔྤནཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི ‘‘ཨེཝཾཔཀཱརཾ, ཨིཏོ ཨཉྙཾ ཝཱ ཏཱདིསཾ ནིརཏྠཀཀཐཾ ཨནུཡུཏྟཱ ཝིཧརནྟཱི’’ཏི, ཨཱདིཨཏྠོ ཝཱ ཨིཏི-སདྡོ ཨིཏི ཝཱ ཨིཏི ཨེཝརཱུཔཱ ‘‘ནཙྩགཱིཏཝཱདིཏཝིསཱུཀདསྶནཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༡༠, ༡༦༤; མ. ནི. ༡.༢༩༣, ༤༡༡; ༢.༡༡, ༤༡༨; ༣.༡༤, ༡༠༢; ཨ. ནི. ༡༠.༩༩) ཝིཡ, ཨིཏི ཨེཝམཱདིཾ ཨཉྙམྤི ཏཱདིསཾ ཀཐམནུཡུཏྟཱ ཝིཧརནྟཱིཏི ཨཏྠོ.
༡༨. ཝིརུདྡྷསྶ གཧཎཾ ཝིགྒཧོ, སོ ཡེསནྟི ཝིགྒཱཧིཀཱ, ཏེསཾ ཏཐཱ, ཝིརུདྡྷཾ ཝཱ གཎྷཱཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཝིགྒཱཧིཀཱ, སཱཡེཝ ཀཐཱ ཏཐཱ. སཱརམྦྷཀཐཱཏི ཨུཔཱརམྦྷཀཐཱ. སཧིཏནྟི པུབྦཱཔརཱཝིརུདྡྷཾ. ཏཏོཡེཝ སིལིཊྛཾ. ཏཾ པན ཨཏྠཀཱརཎཡུཏྟཏཱཡཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཏྠཡུཏྟཾ ཀཱརཎཡུཏྟནྟི ཨཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ནྟི ཝཙནཾ. པརིཝཏྟིཏྭཱ ཋིཏཾ སཔཏྟགཏོ ཨསམཏྠོ ཡོདྷོ ཝིཡ ན ཀིཉྩི ཛཱནཱསི, ཀིནྟུ སཡམེཝ པརཱཛེསཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝཱདོ དོསོཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཏཐཱ ཙར ¶ ཝིཙརཱཏི. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཱཙརིཡཀུལེ. ནིབྦེདྷེཧཱིཏི མཡཱ རོཔིཏཾ ཝཱདཾ ཝིསྶཛྫེཧི.
༡༩. དཱུཏསྶ ཀམྨཾ དཱུཏེཡྻཾ, ཏསྶ ཀཐཱ ཏཐཱ, ཏསྶཾ. ཨིདྷ, ཨམུཏྲཱཏི ཨུཔཡོགཏྠེ བྷུམྨཝཙནཾ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨསུཀཾ ནཱམ ཋཱན’’ནྟི. ཝིཏྠཱརཏོ ཝིནིཙྪཡོ ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ (པཱརཱ. ཨཊྛ. ༤༣༦-༤༣༧) ཝུཏྟོཏི སངྑེཔཏོ ཨིདྷ དསྶེཏུཾ ‘‘སངྑེཔཏོ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. གིཧིསཱསནནྟི ཡཐཱཝུཏྟཝིཔརཱིཏཾ སཱསནཾ. ཨཉྙེསནྟི གིཧཱིནཉྙེཝ.
༢༠. ཏིཝིདྷེནཱཏི སཱམནྟཛཔྤནཨིརིཡཱཔཐསནྣིསྶིཏཔཙྩཡཔཊིསེཝནབྷེདཏོ ཏིཝིདྷེན. ཝིམྷཱཔཡནྟཱིཏི ‘‘ཨཡམཙྪརིཡཔུརིསོ’’ཏི ཨཏྟནི པརེསཾ ཝིམྷཡཾ སམྤཧཾསནཾ ཨཙྪརིཡཾ ཨུཔྤཱདེནྟི. ཝིཔུབྦཉྷི མྷི-སདྡཾ སམྤཧཾསནེ ཝདནྟི སདྡཝིདཱུ. སམྤཧཾསནཱཀཱརོ ཙ ཨཙྪརིཡཾ. ལཔནྟཱིཏི ཨཏྟཱནཾ ཝཱ དཱཡཀཾ ཝཱ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཡཐཱ སོ ཀིཉྩི དདཱཏི, ཨེཝཾ ཨུཀྐཱཙེཏྭཱ ཨུཀྑིཔནཝསེན དཱིཔེཏྭཱ ཀཐེནྟི. ནིམིཏྟཾ སཱིལམེཏེསནྟི ནེམིཏྟིཀཱཏི ཏདྡྷིཏཝསེན ཏསྶཱིལཏྠོ ཡཐཱ ‘‘པཾསུཀཱུལིཀོ’’ཏི (མཧཱནི. ༥༢) ཨཔིཙ ནིམིཏྟེན ཝདནྟི, ནིམིཏྟཾ ཝཱ ཀརོནྟཱིཏི ནེམིཏྟིཀཱ. ནིམིཏྟནྟི ཙ པརེསཾ པཙྩཡདཱནསཉྙུཔྤཱདཀཾ ཀཱཡཝཙཱིཀམྨཾ ཝུཙྩཏི. ནིཔྤེསོ ནིཔྤིསནཾ ཙུཎྞཾ ཝིཡ ཀརཎཾ. ནིཔྤིསནྟཱིཏི ཝཱ ནིཔྤེསཱ, ནིཔྤེསཱཡེཝ ནིཔྤེསིཀཱ, ནིཔྤིསནཾ ཝཱ ནིཔྤེསོ, ཏཾ ཀརོནྟཱིཏིཔི ནིཔྤེསིཀཱ. ནིཔྤེསོ ཙ ནཱམ ¶ བྷཊཔུརིསོ ཝིཡ ལཱབྷསཀྐཱརཏྠཾ ཨཀྐོསནཁུཾསནུཔྤཎྜནཔརཔིཊྛིམཾསིཀཏཱ. ལཱབྷེན ལཱབྷནྟི ཨིཏོ ལཱབྷེན ཨམུཏྲ ལཱབྷཾ. ནིཛིགཱིསནྟི མགྒནྟི པརིཡེསནྟཱིཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཀུཧཀཱདཡོ སདྡཱ ཀུཧཱནཱདཱིནི ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ ཏཾསམངྒིཔུགྒལེསུ པཝཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀུཧནཱ…པེ… ཨདྷིཝཙན’’ནྟི. ཨཊྛཀཐཉྩཱཏི ཏཾཏཾཔཱལི༹སཾཝཎྞནཱབྷཱུཏཾ པོརཱཎཊྛཀཐཉྩ.
མཛ྄ཛྷིམསཱིལཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
མཧཱསཱིལཝཎྞནཱ
༢༡. ཨངྒཱནི ¶ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཏྟཱ ཨངྒསཧཙརིཏཾ སཏྠཾ ‘‘ཨངྒ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ཝཱ. ནིམིཏྟནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ, ཏེནཱཧ ‘‘ཧཏྠཔཱདཱདཱིསཱུ’’ཏིཨཱདི. ཀེཙི པན ‘‘ཨངྒནྟི ཨངྒཝིཀཱརཾ པརེསཾ ཨངྒཝིཀཱརདསྶནེནཱཔི ལཱབྷཱལཱབྷཱདིཝིཛཱནན’’ནྟི ཝདནྟི. ནིམིཏྟསཏྠནྟི ནིམིཏྟེན སཉྫཱནནཔྤཀཱརདཱིཔཀཾ སཏྠཾ, ཏཾ ཝཏྠུནཱ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘པཎྜུརཱཛཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པཎྜུརཱཛཱཏི ཙ ‘‘དཀྑིཎཱརཱམཱདྷིཔཏི’’ ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ. སཱིཧལ༹དཱིཔེ དཀྑིཎཱརཱམནཱམཀསྶ སངྒྷཱརཱམསྶ ཀཱརཀོཏི ཝདནྟི. ‘‘དཀྑིཎམདྷུརཱདྷིཔཏཱི’’ཏི ཙ ཀཏྠཙི ལིཁིཏཾ, དཀྑིཎམདྷུརནགརསྶ ཨདྷིཔཏཱིཏི ཨཏྠོ. མུཏྟཱཡོཏི མུཏྟིཀཱ. མུཊྛིཡཱཏི ཧཏྠམུདྡཱཡ. གྷརགོལིཀཱཡཱཏི སརབུནཱ. སོ ‘‘མུཏྟཱ’’ཏི སཉྙཱནིམིཏྟེནཱཧ, སངྑྱཱནིམིཏྟེན པན ‘‘ཏིསྶོ’’ཏི.
‘‘མཧནྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨཔྤཀཾ ནིམིཏྟམེཝ, མཧནྟཾ པན ཨུཔྤཱདོཏི ནིམིཏྟུཔྤཱདཱནཾ ཝིསེསཾ དསྶེཏི. ཨུཔྤཏིཏནྟི ཨུཔྤཏནཾ. སུབྷཱསུབྷཕལཾ པཀཱསེནྟོ ཨུཔྤཛྫཏི གཙྪཏཱིཏི ཨུཔྤཱདོ, ཨུཔྤཱཏོཔི, སུབྷཱསུབྷསཱུཙིཀཱ བྷཱུཏཝིཀཏི. སོ ཧི དྷཱུམོ ཝིཡ ཨགྒིསྶ ཀམྨཕལསྶ པཀཱསནམཏྟམེཝ ཀརོཏི, ན ཏུ ཏམུཔྤཱདེཏཱིཏི. ཨིདནྟི ཨིདཾ ནཱམ ཕལཾ. ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ ནཱམ ཨཱཀཱརེན. ཨཱདིསནྟཱིཏི ནིདྡིསནྟི. པུབྦཎྷསམཡེཏི ཀཱལཝསེན. ཨིདཾ ནཱམཱཏི ཝཏྠུཝསེན ཝདཏི. ཡོ ཝསབྷཾ, ཀུཉྫརཾ, པཱསཱདཾ, པབྦཏཾ ཝཱ ཨཱརུལ༹ྷམཏྟཱནཾ སུཔིནེ པསྶཏི, ཏསྶ ‘‘ཨིདཾ ནཱམ ཕལ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཧི ཝཏྠུཀིཏྟནཾ ཧོཏི. སུཔིནཀནྟི སུཔིནསཏྠཾ. ཨངྒསམྤཏྟིཝིཔཏྟིདསྶནམཏྟེན པུབྦེ ‘‘ཨངྒ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨིདྷ པན མཧཱནུབྷཱཝཏཱདིནིཔྥཱདཀལཀྑཎཝིསེསདསྶནེན ‘‘ལཀྑཎ’’ནྟི ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམིནཱ ¶ ལཀྑཎེནཱ’’ཏིཨཱདི. ལཀྑཎནྟི ཧི ཨངྒཔཙྩངྒེསུ དིསྶམཱནཱཀཱརཝིསེསཾ སཏྟིསིརིཝཙྪགདཱཔཱསཱདཱདིཀམདྷིཔྤེཏཾ ཏཾ ཏཾ ཕལཾ ལཀྑཱིཡཏི ཨནེནཱཏི ཀཏྭཱ, སཏྠཾ པན ཏཔྤཀཱསནཏོ ལཀྑཎཾ. ཨཱཧཏེཏི པུརཱཎེ. ཨནཱཧཏེཏི ནཝེ. ཨཧཏེཏི པན པཱཋེ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨཏྠོ. ཨིཏོ པཊྛཱཡཱཏི དེཝརཀྑསམནུསྶཱདིབྷེདེན ཡཐཱཕལཾ པརིཀཔྤིཏེན ཝིཝིདྷཝཏྠབྷཱགེ ཨིཏོ ཝཱ ཨེཏྟོ ཝཱ སཉྪིནྣེ ཨིདཾ ནཱམ བྷོགཱདིཕལཾ ཧོཏི. ཨེཝརཱུཔེན དཱརུནཱཏི པལཱསསིརིཕལཱདིདཱརུནཱ, ཏཐཱ དབྦིཡཱ. ཡདི དབྦིཧོམཱདཱིནིཔི ཨགྒིཧོམཱནེཝ ¶ , ཨཐ ཀསྨཱ ཝིསུཾ ཝུཏྟཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝརཱུཔཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. དབྦིཧོམཱདཱིནི ཧོམོཔཀརཎཱདིཝིསེསེཧི ཕལཝིསེསདསྶནཝསེན ཝུཏྟཱནི, ཨགྒིཧོམཾ པན ཝུཏྟཱཝསེསསཱདྷནཝསེན ཝུཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘དབྦིཧོམཱདཱིནཱི’’ཏིཨཱདི.
ཀུཎྜཀོཏི ཏཎྜུལཁཎྜཾ, ཏིལསྶ ཨིདནྟི ཏེལཾ, སམཱསཏདྡྷིཏཔདཱནི པསིདྡྷེསུ སཱམཉྙབྷཱུཏཱནཱིཏི ཝིསེསཀརཎཏྠཾ ‘‘ཏིལཏེལཱདིཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. པཀྑིཔནནྟི པཀྑིཔནཏྠཾ. ‘‘པཀྑིཔནཝིཛྫ’’ནྟིཔི པཱཋོ, པཀྑིཔནཧེཏུབྷཱུཏཾ ཝིཛྫནྟི ཨཏྠོ. དཀྑིཎཀྑཀཛཎྞུལོཧིཏཱདཱིཧཱིཏི དཀྑིཎཀྑཀལོཧིཏདཀྑིཎཛཎྞུལོཧིཏཱདཱིཧི. ‘‘པུབྦེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨངྒཨངྒཝིཛྫཱནཾ ཝིསེསདསྶནེན པུནརུཏྟབྷཱཝམཔནེཏི. ཨངྒུལཊྛིཾ དིསྭཱཏི ཨངྒུལིབྷཱུཏཾ, ཨངྒུལིཡཱ ཝཱ ཛཱཏཾ ཨཊྛིཾ པསྶིཏྭཱ, ཨངྒུལིཙྪཝིམཏྟཾ ཨཔསྶིཏྭཱ ཏདཊྛིཝིཔསྶནཝསེནེཝ བྱཱཀརོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ‘‘ཨངྒལཊྛིནྟི སརཱིར’’ནྟི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༢༡) པན ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སཏི ཨངྒཔཙྩངྒཱནཾ ཝིརུཧནབྷཱཝེན ལཊྛིསདིསཏྟཱ སརཱིརམེཝ ཨངྒལཊྛཱིཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཀུལཔུཏྟོཏི ཛཱཏིཀུལཔུཏྟོ, ཨཱཙཱརཀུལཔུཏྟོ ཙ. དིསྭཱཔཱིཏི ཨེཏྠ ཨཔི-སདྡོ ཨདིསྭཱཔཱིཏི སམྤིཎྜནཏྠོ. ཨབྦྷིནོ སཏྠཾ ཨབྦྷེཡྻཾ. མཱསུརཀྑེན ཀཏོ གནྠོ མཱསུརཀྑོ. རཱཛཱུཧི པརིབྷཱུཏྟཾ སཏྠཾ རཱཛསཏྠཾ. སབྦཱནིཔེཏཱནི ཁཏྟཝིཛྫཱཔཀརཎཱནི. སིཝ-སདྡོ སནྟིཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘སནྟིཀརཎཝིཛྫཱ’’ཏི, ཨུཔསགྒཱུཔསམནཝིཛྫཱཏི ཨཏྠོ. སིཝཱ-སདྡམེཝ རསྶཾ ཀཏྭཱ ཨེཝམཧཱཏི སནྡྷཱཡ ‘‘སིངྒཱལརུཏཝིཛྫཱ’’ཏི ཝདནྟི, སིངྒཱལཱནཾ རུཏེ སུབྷཱསུབྷསཉྫཱནནཝིཛྫཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘བྷཱུཏཝེཛྫམནྟོཏི བྷཱུཏཝསཱིཀརཎམནྟོ. བྷཱུརིགྷརེཏི ཨནྟོཔཐཝིཡཾ ཀཏགྷརེ, མཏྟིཀཱམཡགྷརེ ཝཱ. ‘‘བྷཱུརིཝིཛྫཱ སསྶབུདྡྷིཀརཎཝིཛྫཱ’’ཏི སཱརསམཱསེ. སཔྤཱཝ྄ཧཱཡནཝིཛྫཱཏི སཔྤཱགམནཝིཛྫཱ. ཝིསཝནྟམེཝ ཝཱཏི ཝིསཝམཱནམེཝ ཝཱ. བྷཱཝནིདྡེསསྶ ཧི མཱན-སདྡསྶ ཨནྟབྱཔྤདེསོ. ཡཱཡ ཀརོནྟི, སཱ ཝིསཝིཛྫཱཏི ཡོཛནཱ. ‘‘ཝིསཏནྟྲམེཝ ཝཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཨེཝཾ སཏི སརཱུཔདསྶནཾ ཧོཏི, ཝིསཝིཙཱརཎགནྠོཡེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཏནྟྲནྟི ཧི གནྠསྶ པརསམཉྙཱ. སཔཀྑཀཨཔཀྑཀདྭིཔདཙཏུཔྤདཱནནྟི པིངྒལམཀྑིཀཱདིསཔཀྑཀགྷརགོལིཀཱདིཨཔཀྑཀདེཝམནུསྶཙངྒོརཱདིདྭིཔད- ཀཎྚསསཛམྦུཀཱདིཙཏུཔྤདཱནཾ ¶ . རུཏཾ ཝསྶིཏཾ. གཏཾ གམནཾ, ཨེཏེན ‘‘སཀུཎཝིཛྫཱ’’ཏི ཨིདྷ མིགསདྡསྶ ¶ ལོཔཾ, ནིདསྶནམཏྟཾ ཝཱ དསྶེཏི. སཀུཎཉཱཎནྟི སཀུཎཝསེན སུབྷཱསུབྷཕལསྶ ཛཱནནཾ. ནནུ སཀུཎཝིཛྫཱཡ ཨེཝ ཝཱཡསཝིཛྫཱཔཝིཊྛཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཾ ཝིསུཉྙེཝ སཏྠ’’ནྟི. ཏཾཏཾཔཀཱསཀསཏྠཱནུརཱུཔཝསེན ཧི ཨིདྷ ཏསྶ ཏསྶ ཝཙནནྟི དཊྛབྦཾ.
པརིཔཀྐགཏབྷཱཝོ ཨཏྟབྷཱཝསྶ, ཛཱིཝིཏཀཱལསྶ ཙ ཝསེན གཧེཏབྦོཏི དསྶེཏི ‘‘ཨིདཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨཱདིཊྛཉཱནནྟི ཨཱདིསིཏབྦསྶ ཉཱཎཾ. སརརཀྑཎནྟི སརཏོ ཨཏྟཱནཾ, ཨཏྟཏོ ཝཱ སརསྶ རཀྑཎཾ. ‘‘སབྦསངྒཱཧིཀ’’ནྟི ཨིམིནཱ མིག-སདྡསྶ སབྦསཀུཎཙཏུཔྤདེསུ པཝཏྟིཾ དསྶེཏི, ཨེཀསེསནིདྡེསོ ཝཱ ཨེས ཙཏུཔྤདེསྭེཝ མིག-སདྡསྶ ནིརུལ༹ྷཏྟཱ. སབྦེསམྤི སཀུཎཙཏུཔྤདཱནཾ རུཏཛཱནནསཏྠསྶ མིགཙཀྐསམཉྙཱ, ཡཐཱ ཏཾ སུབྷཱསུབྷཛཱནནཔྤཀཱརེ སབྦཏོ བྷདྲཾ ཙཀྐཱདིསམཉྙཱཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦ…པེ… ཝུཏྟ’’ནྟི.
༢༢. ‘‘སཱམིནོ’’ཏིཨཱདི པསཊྛཱཔསཊྛཀཱརཎཝཙནཾ. ལཀྑཎནྟི ཏེསཾ ལཀྑཎཔྤཀཱསཀསཏྠཾ. པཱརིསེསནཡེན ཨཝསེསཾ ཨཱཝུདྷཾ. ‘‘ཡམྷི ཀུལེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ ཏཐཱཛཱནནཧེཏུ ཨེཝ སེསཾ ལཀྑཎནྟི དསྶེཏི. ཨཡཾ ཝིསེསོཏི ‘‘ལཀྑཎ’’ནྟི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཱ ལཀྑཎཏོ ཝིསེསོ. ཏདཏྠཱཝིཀརཎཏྠཾ ‘‘ཨིདཉྩེཏྠ ཝཏྠཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཨགྒིཾ དྷམམཱནནྟི ཨགྒིཾ མུཁཝཱཏེན ཛཱལེནྟཾ. མཀྑེསཱིཏི ཝིནཱསེཏི. པིལ༹ནྡྷནཀཎྞིཀཱཡཱཏི ཀཎྞཱལངྐཱརསྶ. གེཧཀཎྞིཀཱཡཱཏི གེཧཀཱུཊསྶ, ཨེཏེན ཨེཀསེསནཡཾ, སཱམཉྙནིདྡེསཾ ཝཱ ཨུཔེཏཾ. ཀཙྪཔལཀྑཎནྟི ཀུམྨལཀྑཎཾ. སབྦཙཏུཔྤདཱནནྟི མིག-སདྡསྶ ཙཏུཔྤདཝཱཙཀཏྟམཱཧ.
༢༣. ཨསུཀདིཝསེཏི དུཏིཡཱཏཏིཡཱདིཏིཐིཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨསུཀནཀྑཏྟེནཱཏི ཨསྶཡུཛབྷརཎཱིཀཏྟིཀཱརོཧཎཱིཨཱདིནཀྑཏྟཡོགཝསེན. ཝིཔྤཝུཏྠཱནནྟི ཝིཔྤཝསིཏཱནཾ སདེསཏོ ནིཀྑནྟཱནཾ. ཨུཔསངྐམནཾ ཨུཔཡཱནཾ. ཨཔཡཱནཾ པཊིཀྐམནཾ. དུཏིཡཔདེཔཱིཏི ‘‘བཱཧིརཱནཾ རཉྙཾ…པེ… བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེ དུཏིཡཝཱཀྱེཔི. ‘‘ཨབྦྷནྟརཱནཾ རཉྙཾ ཛཡོ’’ཏིཨཱདཱིཧི དྭཱིཧི ཝཱཀྱེཧི ཝུཏྟཱ ཛཡཔརཱཛཡཱ པཱཀཊཱཡེཝ.
༢༤. རཱཧཱུཏི རཱཧུ ནཱམ ཨསུརིསྶརོ ཨསུརརཱཛཱ. ཏཐཱ ཧི མཧཱསམཡསུཏྟེ ཨསུརནིཀཱཡེ ཝུཏྟཾ –
‘‘སཏཉྩ ¶ ¶ བལིཔུཏྟཱནཾ, སབྦེ ཝེརོཙནཱམཀཱ;
སནྣཡ྄ཧིཏྭཱ བལིསེནཾ, རཱཧུབྷདྡམུཔཱགམུ’’ནྟི. (དཱི. ནི. ༢.༣༣༩);
ཏསྶ ཙནྡིམསཱུརིཡཱནཾ གཧཎཾ སཾཡུཏྟནིཀཱཡེ ཙནྡིམསུཏྟསཱུརིཡསུཏྟེཧི དཱིཔེཏབྦཾ. ཨིཏི-སདྡོ ཙེཏྠ ཨཱདིཨཏྠོ ‘‘ཙནྡགྒཱཧཱདཡོ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ, ཏེན སཱུརིཡགྒཱཧནཀྑཏྟགྒཱཧཱ སངྒཡ྄ཧནྟི. ཏསྨཱ ཙནྡིམསཱུརིཡཱནམིཝ ནཀྑཏྟཱནམྤི རཱཧུནཱ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏོ ཨེཝ ཧི ‘‘ཨཔི ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཀྑཏྟགཱཧེ དུཏིཡནཡོ ཝུཏྟོ. ཨངྒཱརཀཱདིགཱཧསམཱཡོགོཔཱིཏི ཨགྒཧིཏགྒཧཎེན ཨངྒཱརཀསསིཔུཏྟསཱུརགརུསུཀྐརཝིསུཏཀེཏུསངྑཱཏཱནཾ གཱཧཱནཾ སམཱཡོགོ ཨཔི ནཀྑཏྟགཱཧོཡེཝ སཧ པཡོགེན གཧཎཏོ. སཧཔཡོགོཔི ཧི ཝེདསམཡེན གཧཎནྟི ཝུཙྩཏི. ཨུཀྐཱནཾ པཏནནྟི ཨུཀྐོབྷཱསཱནཾ པཏནཾ. ཝཱཏསངྒྷཱཏེསུ ཧི ཝེགེན ཨཉྙམཉྙཾ སངྒྷཊྚེནྟེསུ དཱིཔིཀོབྷཱསོ ཝིཡ ཨོབྷཱསོ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨཱཀཱསཏོ པཏཏི, ཏཏྲཱཡཾ ཨུཀྐཱཔཱཏཝོཧཱརོ. ཛོཏིསཏྠེཔི ཝུཏྟཾ –
‘‘མཧཱསིཁཱ ཙ སུཀྑགྒཱ-རཏྟཱནིལསིཁོཛྫལཱ;
པོརིསཱི ཙ པམཱཎེན, ཨུཀྐཱ ནཱནཱཝིདྷཱ མཏཱ’’ཏི.
དིསཱཀཱལུསིཡནྟི དིསཱསུ ཁོབྷནཾ, ཏཾ སརཱུཔཏོ དསྶེཏི ‘‘ཨགྒིསིཁདྷཱུམསིཁཱདཱིཧི ཨཱཀུལབྷཱཝོ ཝིཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ, ཨགྒིསིཁདྷཱུམསིཁཱདཱིནཾ བཧུདྷཱ པཱཏུབྷཱཝོ ཨེཝ དིསཱདཱཧོ ནཱམཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏདེཝ ‘‘དྷཱུམཀེཏཱུ’’ཏི ལོཀིཡཱ ཝདནྟི. ཝུཏྟཉྩ ཛོཏིསཏྠེ –
‘‘ཀེཏུ ཝིཡ སིཁཱཝཏཱི, ཛོཏི ཨུཔྤཱཏརཱུཔིནཱི’’ཏི.
སུཀྑཝལཱཧཀགཛྫནནྟི ཝུཊྛིམནྟརེན ཝཱཡུཝེགཙལིཏསྶ ཝལཱཧཀསྶ ནདནཾ. ཡཾ ལོཀིཡཱ ‘‘ནིགྷཱཏོ’’ཏི ཝདནྟི. ཝུཏྟཉྩ ཛོཏིསཏྠེ –
‘‘ཡདཱནྟལིཀྑེ བལཝཱ, མཱརུཏོ མཱརུཏཱཧཏོ;
པཏཏྱདྷོ ས ནཱིགྷཱཏོ, ཛཱཡཏེ ཝཱཡུསམྦྷཝོ’’ཏི.
ཨུདཡནནྟི ལགྒནམཱཡཱུཧནཾ.
‘‘ཡདོདེཏི ཏདཱ ལགནཾ, རཱསཱིནམནྭཡཾ ཀམཱ’’ཏི –
ཧི ¶ ¶ ཝུཏྟཾ. ཨཏྠངྒམནམྤི ཏཏོ སཏྟམརཱསིཔྤམཱཎཝསེན ཝེདིཏབྦཾ. ཨབྦྷཱ དྷཱུམོ རཛོ རཱཧཱུཏི ཨིམེཧི ཙཏཱུཧི ཀཱརཎེཧི ཨཝིསུདྡྷཏཱ. ཏབྦིནིམུཏྟཏཱ ཝོདཱནཾ. ཝུཏྟཉྩ ‘‘ཙཏྟཱརོམེ བྷིཀྑཝེ, ཙནྡིམསཱུརིཡཱནཾ ཨུཔཀྐིལེསཱ, ཡེཧི ཨུཔཀྐིལེསེཧི ཨུཔཀྐིལིཊྛཱ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ ན ཏཔནྟི ན བྷཱསནྟི ན ཝིརོཙནྟི. ཀཏམེ ཙཏྟཱརོ? ཨབྦྷཱ བྷིཀྑཝེ, ཙནྡིམསཱུརིཡཱནཾ ཨུཔཀྐིལེསཱ, ཡེན…པེ… དྷཱུམོ…པེ… རཛོ…པེ… རཱཧུ བྷིཀྑཝེ…པེ… ཨིམེ ཁོ…པེ… ན ཝིརོཙནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༥༠).
༢༥. དེཝསྶཱཏི མེགྷསྶ. དྷཱརཱནུཔྤཝེཙྪནཾ ཝསྶནཾ. ཨཝགྒཱཧོཏི དྷཱརཱཡ ཨཝགྒཧཎཾ དུགྒཧཎཾ, ཏེནཱཧ ‘‘ཝསྶཝིབནྡྷོ’’ཏི. ཧཏྠམུདྡཱཏི ཧཏྠེན ཨདྷིཔྤེཏཝིཉྙཱཔནཾ, ཏཾ པན ཨངྒུལིསངྐོཙནེན གཎནཱཡེཝཱཏི ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༢༡) ཝུཏྟཾ. ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན པན ‘‘ཧཏྠམུདྡཱ ནཱམ ཨངྒུལིཔབྦེསུ སཉྙཾ ཋཔེཏྭཱ གཎནཱ’’ཏི དསྶིཏཱ. གཎནཱ ཝུཙྩཏི ཨཙྪིདྡཀགཎནཱ པརིསེསཉཱཡེན, སཱ པན པཱདསིཀམིལཀྑཀཱདཡོ ཝིཡ ‘‘ཨེཀཾ དྭེ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཝནྟཝིདྷིནཱ ནིརནྟརགཎནཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. སམཱུཧནཾ སངྐལནཾ ཝིསུཾ ཨུཔྤཱདནཾ ཨཔནཡནཾ པཊུཔྤཱདནཾ [སཊུཔྤཱདནཾ (ཨཊྛཀཐཱཡཾ)] ‘‘སདུཔྤཱདན’’ནྟིཔི པཋནྟི, སམྨཱ ཨུཔྤཱདནནྟི ཨཏྠོ. ཨཱདི-སདྡེན ཝོཀལནབྷཱགཧཱརཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི. ཏཏྠ ཝོཀལནཾ ཝིསུཾ སམཱུཧཀརཎཾ, ཝོམིསྶནནྟི ཨཏྠོ. བྷཱགཀརཎཾ བྷཱགོ. བྷུཉྫནཾ ཝིབྷཛནཾ ཧཱརོ. སཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱ པིཎྜགཎནཱ དིསྭཱཏི ཨེཏྠ དིཊྛམཏྟེན གཎེཏྭཱཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ.
པཊིབྷཱནཀཝཱིཏི ཨེཏྠ ཨངྒུཏྟརཱགམེ (ཨ. ནི. ༤.༢༣༡) ཝུཏྟཱནནྟི སེསོ, ཀཝཱིནཾ ཀབྱཀརཎནྟི སམྦནྡྷོ, ཨེཏེན ཀཝཱིཧི ཀཏཾ, ཀཝཱིནཾ ཝཱ ཨིདཾ ཀཱཝེཡྻནྟི ཨཏྠཾ དསྶེཏི. ‘‘ཨཏྟནོ ཙིནྟཱཝསེནཱ’’ཏིཨཱདི ཏེསཾ སབྷཱཝདསྶནཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཏྠུཾ, ཨནུསནྡྷིཉྩ སཡམེཝ ཙིརེན ཙིནྟེཏྭཱ ཀརཎཝསེན ཙིནྟཱཀཝི ཝེདིཏབྦོ. ཀིཉྩི སུཏྭཱ སུཏེན ཨསུཏཾ ཨནུསནྡྷེཏྭཱ ཀརཎཝསེན སུཏཀཝི, ཀིཉྩི ཨཏྠཾ ཨུཔདྷཱརེཏྭཱ ཏསྶ སངྑིཔནཝིཏྠཱརཎཱདིཝསེན ཨཏྠཀཝི, ཡཾ ཀིཉྩི པརེན ཀཏཾ ཀབྦཾ ཝཱ ནཱཊཀཾ ཝཱ དིསྭཱ ཏཾསདིསམེཝ ཨཉྙཾ ཨཏྟནོ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནེན ཀརཎཝསེན པཊིབྷཱནཀཝཱིཏི. ནྟི ཏམཏྠཾ. ཏཔྤཊིབྷཱགནྟི ¶ ཏེན དིཊྛེན སདིསཾ. ‘‘ཀཏྟབྦ’’ནྟི ཨེཏྠ ཝིསེསནཾ, ‘‘ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝཱ བྷཱཝནཔུཾསཀཾ. ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནཝསེནཱཏི ཀཱརཎཱནུརཱུཔཾ པཝཏྟནཀཉཱཎཝསེན. ཛཱིཝིཀཏྠཱཡཱཏི པཀརཎཱདྷིགཏཝསེནེཝ ཝུཏྟཾ. ཀཝཱིནཾ ཨིདནྟི ཀབྱཾ, ཡཾ ‘‘གཱིཏ’’ནྟི ཝུཙྩཏི.
༢༦. པརིགྒཧབྷཱཝེན དཱརིཀཱཡ གཎྷནཾ ཨཱཝཱཧནཾ. ཏཐཱ དཱནཾ ཝིཝཱཧནཾ. ཨིདྷ པན ཏཐཱཀརཎསྶ ¶ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ནིདྡེསོ, ཧེཏུགབྦྷཝསེན ཝཱ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམསྶ དཱརཀསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾཧོནྟེསུ, ཨེཝཾབྷཱཝཏོ ཝཱ. ཨུཊྛཱནནྟི ཁེཏྟཱདིཏོ ཨུཔྤནྣམཱཡཾ. ཨིཎནྟི དྷནཝཌྜྷནཏྠཾ པརསྶ དིནྣཾ པརིཡུདཉྩནཾ. པུབྦེ པརིཙྪིནྣཀཱལེ ཨསམྤཏྟེཔི ཨུདྡྷརིཏམིཎཾ ཨུཊྛཱནཾ, ཡཐཱཔརིཙྪིནྣཀཱལེ པན སམྤཏྟེ ཨིཎནྟི ཀེཙི, ཏདཡུཏྟམེཝ ཨིཎགཧཎེནེཝ སིཛ྄ཛྷནཏོ. པརེསཾ དིནྣཾ ཨིཎཾ ཝཱ དྷནནྟི སམྦནྡྷོ. ཐཱཝརནྟི ཙིརཊྛིཏིཀཾ. དེསནྟརེ དིགུཎཏིགུཎཱདིགཧཎཝསེན བྷཎྜཔྤཡོཛནཾ པཡོགོ. ཏཏྠ ཝཱ ཨཉྙཏྠ ཝཱ ཡཐཱཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཝཌྜྷིགཧཎཝསེན པཡོཛནཾ ཨུདྡྷཱརོ. ‘‘བྷཎྜམཱུལརཧིཏཱནཾ ཝཱཎིཛཾ ཀཏྭཱ ཨེཏྟཀེན ཨུདཡེན སཧ མཱུལཾ དེཐཱ’ཏི དྷནདཱནཾ པཡོགོ, ཏཱཝཀཱལིཀདཱནཾ ཨུདྡྷཱརོ’’ཏིཔི ཝདནྟི. ཨཛྫ པཡོཛིཏཾ དིགུཎཾ ཙཏུགུཎཾ ཧོཏཱིཏི ཡདི ཨཛྫ པཡོཛིཏཾ བྷཎྜཾ, ཨེཝཾ ཨཔརཛྫ དིགུཎཾ, ཨཛྫ ཙཏུགུཎཾ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. སུབྷསྶ, སུབྷེན ཝཱ གམནཾ པཝཏྟནཾ སུབྷགོ, ཏསྶ ཀརཎཾ སུབྷགཀརཎཾ, ཏཾ པན པིཡམནཱཔསྶ, སསྶིརཱིཀསྶ ཝཱ ཀརཎམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘པིཡམནཱཔཀརཎ’’ནྟིཨཱདི. སསྶིརཱིཀཀརཎནྟི སརཱིརསོབྷགྒཀརཎཾ. ཝིལཱིནསྶཱཏི པཏིཊྛཧིཏྭཱཔི པརིཔཀྐམཔཱཔུཎིཏྭཱ ཝིལོཔསྶ. ཏཐཱ པརིཔཀྐབྷཱཝེན ཨཊྛིཏསྶ. པརིཡཱཡཝཙནམེཏཾ པདཙཏུཀྐཾ. བྷེསཛྫདཱནནྟི གབྦྷསཎྛཱཔནབྷེསཛྫསྶ དཱནཾ. ཏཱིཧི ཀཱརཎེཧཱིཏི ཨེཏྠ ཝཱཏེན, པཱཎཀེཧི ཝཱ གབྦྷེ ཝིནསྶནྟེ ན པུརིམཀམྨུནཱ ཨོཀཱསོ ཀཏོ, ཏཔྤཙྩཡཱ ཨེཝ ཀམྨཾ ཝིཔཙྩཏི, སཡམེཝ པན ཀམྨུནཱ ཨོཀཱསེ ཀཏེ ན ཨེཀནྟེན ཝཱཏཱ, པཱཎཀཱ ཝཱ ཨཔེཀྑིཏབྦཱཏི ཀམྨསྶ ཝིསུཾ ཀཱརཎབྷཱཝོ ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ. ཝིནཡཊྛཀཐཱཡཾ (ཝི. ཨཊྛ. ༢.༡༨༥) པན ཝཱཏེན པཱཎཀེཧི ཝཱ གབྦྷོ ཝིནསྶནྟོ ཀམྨཾ ཝིནཱ ན ཝིནསྶཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཏམཉྙཱཏྲ དྭཱིཧི ཀཱརཎེཧཱིཏི ཝུཏྟཾ. ནིབྦཱཔནཱིཡནྟི ཨུཔསམཀརཾ. པཊིཀམྨནྟི ཡཐཱ ཏེ ན ཁཱདནྟི, ཏཐཱ པཊིཀརཎཾ.
བནྡྷཀརཎནྟི ¶ ཡཐཱ ཛིཾ ཙཱལེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨེཝཾ ཨནཱལོལི༹ཏཀརཎཾ. པརིཝཏྟནཏྠནྟི ཨཱཝུདྷཱདིནཱ སཧ ཨུཀྑིཏྟཧཏྠཱནཾ ཨཉྙཏྠ པརིཝཏྟནཏྠཾ, ཨཏྟནཱ གོཔིཏཊྛཱནེ ཨཁིཔེཏྭཱ པརཏྠ ཁིཔནཏྠནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཁིཔཏཱིཏི ཙ ཨཉྙཏྠ ཁིཔཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝིནིཙྪཡཊྛཱནེཏི ཨཌྜཝིནིཙྪཡཊྛཱནེ. ཨིཙྪིཏཏྠསྶ དེཝཏཱཡ ཀཎྞེ ཀཐནཝསེན ཛཔྤནཾ ཀཎྞཛཔྤནནྟི ཙ ཝདནྟི. དེཝཏཾ ཨོཏཱརེཏྭཱཏི ཨེཏྠ མནྟཛཔྤནེན དེཝཏཱཡ ཨོཏཱརཎཾ. ཛཱིཝིཀཏྠཱཡཱཏི ཡཐཱ པཱརིཙརིཡཾ ཀཏྭཱ ཛཱིཝིཏཝུཏྟི ཧོཏི, ཏཐཱ ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཀརཎཏྠཱཡ. ཨཱདིཙྩཔཱརིཙརིཡཱཏི ཀརམཱལཱཧི པཱུཛཾ ཀཏྭཱ སཀལདིཝསཾ ཨཱདིཙྩཱབྷིམུཁཱཝཊྛཱནེན ཨཱདིཙྩསྶ པརིཙརཎཾ. ‘‘ཏཐེཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ‘‘ཛཱིཝིཀཏྠཱཡཱ’’ཏི པདམཱཀཌྜྷཏི. སིརིཝ྄ཧཱཡནནྟི ཨཱི-ཀཱརཏོ ཨ-ཀཱརལོཔེན སནྡྷིནིདྡེསོ, ཏེནཱཧ ‘‘སིརིཡཱ ཨཝ྄ཧཱཡན’’ནྟི. ‘‘སིརེནཱ’’ཏི པན ཋཱནཝསེན ཨཝ྄ཧཱཡནཱཀཱརཾ ¶ དསྶེཏི. ཡེ ཏུ ཨ-ཀཱརཏོ ཨ-ཀཱརསྶ ལོཔཾ ཀཏྭཱ ‘‘སིརཝ྄ཧཱཡན’’ནྟི པཋནྟི, ཏེསཾ པཱཋེ ཨཡམཏྠོ ‘‘མནྟཾ ཛཔྤེཏྭཱ སིརསཱ ཨིཙྪིཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨཝ྄ཧཱཡན’’ནྟི.
༢༧. དེཝཊྛཱནནྟི དེཝཱཡཏནཾ. ཨུཔཧཱརནྟི པཱུཛཾ. སམིདྡྷིཀཱལེཏི ཨཱཡཱཙིཏསྶ ཨཏྠསྶ སིདྡྷཀཱལེ. སནྟིཔཊིསྶཝཀམྨནྟི དེཝཏཱཡཱཙནཱཡ ཡཱ སནྟི པཊིཀཏྟབྦཱ, ཏསྶཱ པཊིསྶཝཀརཎཾ. སནྟཱིཏི ཙེཏྠ མནྟཛཔྤནེན པཱུཛཱཀརཎཾ, ཏཱཡ སནྟིཡཱ ཨཱཡཱཙནཔྤཡོགོཏི ཨཏྠོ. ཏསྨིནྟི ཡཾ ‘‘སཙེ མེ ཨིདཾ ནཱམ སམིཛ྄ཛྷིསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏསྨིཾ པཊིསྶཝཕལབྷཱུཏེ ཡཐཱབྷིཔཏྠིཏཀམྨསྨིཾ. ཏསྶཱཏི ཡོ ‘‘པཎིདྷཱི’’ཏི ཙ ཝུཏྟོ, ཏསྶ པཊིསྶཝསྶ. ཡཐཱཔཊིསྶཝཉྷི ཨུཔཧཱརེ ཀཏེ པཎིདྷིཨཱཡཱཙནཱ ཀཏཱ ནིཡྻཱཏིཏཱ ཧོཏཱིཏི. གཧིཏམནྟསྶཱཏི ཨུགྒཧིཏམནྟསྶ. པཡོགཀརཎནྟི ཨུཔཙཱརཀམྨཀརཎཾ. ཨིཏཱིཏི ཀཱརཎཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཏེན ཝསྶཝོསྶ-སདྡཱནཾ པུརིསཔཎྜཀེསུ པཝཏྟིཾ ཀཱརཎབྷཱཝེན དསྶེཏི, པཎྜཀཏོ ཝིསེསེན ཨསཏི བྷཝཏཱིཏི ཝསྶོ. པུརིསལིངྒཏོ ཝིརཧེན ཨཝཨསཏི ཧཱིལི༹ཏོ ཧུཏྭཱ བྷཝཏཱིཏི ཝོསྶོ. ཝིསེསོ རཱགསྶཝོ ཡསྶཱཏི ཝསྶོ. ཝིགཏོ རཱགསྶཝོ ཡསྶཱཏི ཝོསྶོཏི ནིརུཏྟིནཡེན པདསིདྡྷཱིཏིཔི ཝདནྟི. ཝསྶཀརཎཾ ཏདནུརཱུཔབྷེསཛྫེན. ཝོསྶཀརཎཾ པན ཨུདྡྷཏབཱིཛཏཱདིནཱཔི, ཏེནེཝ ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཝོསྶཝརཱཏི ཨུདྡྷཏབཱིཛཱ ཨོརོདྷཔཱལཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ¶ . ཨཙྪནྡིཀབྷཱཝམཏྟནྟི ཨིཏྠིཡཱ ཨཀཱམབྷཱཝམཏྟཾ. ལིངྒནྟི པུརིསནིམིཏྟཾ.
ཝཏྠུབལིཀམྨཀརཎནྟི གྷརཝཏྠུསྨིཾ བལིཀམྨསྶ ཀརཎཾ, ཏཾ པན ཨུཔདྡཝཔཊིབཱཧནཏྠཾ, ཝཌྜྷནཏྠཉྩ ཀརོནྟི, མནྟཛཔྤནེན ཨཏྟནོ, ཨཉྙེསཉྩ མུཁསུདྡྷིཀརཎཾ. ཏེསནྟི ཨཉྙེསཾ. ཡོགནྟི བྷེསཛྫཔཡོགཾ. ཝམནནྟི པཙྪིནྡནཾ. ཨུདྡྷཾཝིརེཙནནྟི ཝམནབྷེདམེཝ ‘‘ཨུདྡྷཾ དོསཱནཾ ནཱིཧརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ. ཝིརེཙནནྟི པཀཏིཝིརེཙནམེཝ. ཨདྷོཝིརེཙནནྟི སུདྡྷཝཏྠིཀསཱཝཝཏྠིཨཱདིཝཏྠིཀིརིཡཱ ‘‘ཨདྷོ དོསཱནཾ ནཱིཧརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ. ཨཐོ ཝམནཾ ཨུགྒིརཎམེཝ, ཨུདྡྷཾཝིརེཙནཾ དོསནཱིཧརཎཾ. ཏཐཱ ཝིརེཙནཾ ཝིརེཀོཝ, ཨདྷོཝིརེཙནཾ དོསནཱིཧརཎནྟི ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ པཱཀཊོ ཧོཏི. དོསཱནནྟི ཙ པིཏྟཱདིདོསཱནནྟི ཨཏྠོ. སེམྷནཱིཧརཎཱདི སིརོཝིརེཙནཾ. ཀཎྞབནྡྷནཏྠནྟི ཚིནྣཀཎྞཱནཾ སངྒྷཊནཏྠཾ. ཝཎཧརཎཏྠནྟི ཨརུཔནཡནཏྠཾ. ཨཀྑིཏཔྤནཏེལནྟི ཨཀྑཱིསུ ཨུསུམསྶ ནཱིཧརཎཏེལཾ. ཡེན ཨཀྑིམྷི ཨཉྫིཏེ ཨུཎྷཾ ཨུསུམཾ ནིཀྑམཏི. ཡཾ ནཱསིཀཱཡ གཎྷཱིཡཏི, ཏཾ ནཏྠུ. པཊལཱནཱིཏི ཨཀྑིཔཊལཱནི. ནཱིཧརཎསམཏྠནྟི ཨཔནཡནསམཏྠཾ. ཁཱརཉྫནནྟི ཁཱརཀམཉྫནཾ. སཱིཏམེཝ སཙྩཾ ནིརུཏྟིནཡེན, ཏསྶ ཀཱརཎཾ ཨཉྫནཾ སཙྩཉྫནནྟི ཨཱཧ ‘‘སཱིཏལབྷེསཛྫཉྫན’’ནྟི. སལཱཀཝེཛྫཀམྨནྟི ཨཀྑིརོགཝེཛྫཀམྨཾ. སལཱཀསདིསཏྟཱ སལཱཀསངྑཱཏསྶ ཨཀྑིརོགསྶ ཝེཛྫཀམྨནྟི ¶ ཧི སཱལཱཀིཡཾ. ཨིདཾ པན ཝུཏྟཱཝསེསསྶ ཨཀྑིརོགཔཊིཀམྨསྶ སངྒཧཎཏྠཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཔྤནཱདཡོཔི ཧི སཱལཱཀིཡཱནེཝཱ’’ཏི. པཊིཝིདྡྷསྶ སལཱཀསྶ ནིཀྑམནཏྠཾ ཝེཛྫཀམྨཾ སལཱཀཝེཛྫཀམྨནྟི ཀེཙི, ཏཾ པན སལླཀཏྟིཡཔདེནེཝ སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ.
སལླསྶ པཊིཝིདྡྷསྶ ཀཏྟནཾ ཨུབྦཱཧནཾ སལླཀཏྟཾ, ཏདཏྠཱཡ ཝེཛྫཀམྨཾ སལླཀཏྟཝེཛྫཀམྨཾ. ཀུམཱརཾ བྷརཏཱིཏི ཀུམཱརབྷཏོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཀོམཱརབྷཙྩཾ, ཀུམཱརོ ཨེཝ ཝཱ ཀོམཱརོ, བྷཏནཾ བྷཙྩཾ, ཏསྶ བྷཙྩཾ ཏཐཱ, ཏདབྷིནིཔྥཱདཀཾ ཝེཛྫཀམྨནྟི ཨཏྠོ. མཱུལཱནི པདྷཱནཱནི རོགཱུཔསམནེ སམཏྠཱནི བྷེསཛྫཱནི མཱུལབྷེསཛྫཱནི, མཱུལཱནཾ ཝཱ བྱཱདྷཱིནཾ བྷེསཛྫཱནི ཏཐཱ. མཱུལཱནུབནྡྷཝསེན ཧི དུཝིདྷོ བྱཱདྷི. ཏཏྲ མཱུལབྱཱདྷིམྷི ཏིཀིཙྪིཏེ ཡེབྷུཡྻེན ཨིཏརཾ ཝཱུཔསམཏི, ཏེནཱཧ ‘‘ཀཱཡཏིཀིཙྪཏཾ དསྶེཏཱི’’ཏིཨཱདི ¶ . ཏཏྠ ཀཱཡཏིཀིཙྪཏནྟི མཱུལབྷཱཝཏོ སརཱིརབྷཱུཏེཧི བྷེསཛྫེཧི, སརཱིརབྷཱུཏཱནཾ ཝཱ རོགཱནཾ ཏིཀིཙྪཀབྷཱཝཾ. ཁཱརཱདཱིནཱིཏི ཁཱརོདཀཱདཱིནི. ཏདནུརཱུཔེ ཝཎེཏི ཝཱུཔསམིཏསྶ མཱུལབྱཱདྷིནོ ཨནུཙྪཝིཀེ ཨརུམྷི. ཏེསནྟི མཱུལབྷེསཛྫཱནཾ. ཨཔནཡནཾ ཨཔཧརཎཾ, ཏེཧི ཨཏིཀིཙྪནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨིདཉྩ ཀོམཱརབྷཙྩསལླཀཏྟསཱལཱཀིཡཱདིཝིསེསབྷཱུཏཱནཾ ཏནྟཱིནཾ པུབྦེ ཝུཏྟཏྟཱ པཱརིསེསཝསེན ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏདཝསེསཱཡ ཏནྟིཡཱ ཨིདྷ སངྒཧོ དཊྛབྦོ, སབྦཱནི ཙེཏཱནི ཨཱཛཱིཝཧེཏུཀཱནིཡེཝ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱནི ‘‘མིཙྪཱཛཱིཝེན ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༢༡) ཝུཏྟཏྟཱ. ཡཾ པན ཏཏྠ ཏཏྠ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨིཏི ཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨིཏཱི-ཏི པཀཱརཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཝཱ-ཏི ཝིཀཔྤནཏྠེ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨིམིནཱ པཀཱརེན, ཨིཏོ ཨཉྙེན ཝཱཏི. ཏེན ཡཱནི ཨིཏོ བཱཧིརཀཔབྦཛིཏཱ སིཔྤཱཡཏནཝིཛྫཱཊྛཱནཱདཱིནི ཛཱིཝིཀོཔཱཡབྷཱུཏཱནི ཨཱཛཱིཝིཀཔཀཏཱ ཨུཔཛཱིཝནྟི, ཏེསཾ པརིགྒཧོ ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
མཧཱསཱིལཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པུབྦནྟཀཔྤིཀསསྶཏཝཱདཝཎྞནཱ
༢༨. ཨིདཱནི སུཉྙཏཱཔཀཱསནཝཱརསྶཏྠཾ ཝཎྞེནྟོ ཨནུསནྡྷིཾ པཀཱསེཏུཾ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཝུཏྟཝཎྞསྶཱཏི སཧཏྠེ ཚཊྛིཝཙནཾ, སཱམིཨཏྠེ ཝཱ ཨནུསནྡྷི-སདྡསྶ བྷཱཝཀམྨཝསེན ཀིརིཡཱདེསནཱསུ པཝཏྟནཏོ. བྷིཀྑུསངྒྷེན ཝུཏྟཝཎྞསྶཱཏི ‘‘ཡཱཝཉྩིདཾ ཏེན བྷགཝཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཝུཏྟཝཎྞསྶ. ཏཏྲ པཱལི༹ཡཾ ཨཡཾ སམྦནྡྷོ – ན བྷིཀྑཝེ, ཨེཏྟཀཱ ཨེཝ བུདྡྷགུཎཱ ཡེ ཏུམྷཱཀཾ པཱཀཊཱ, ཨཔཱཀཊཱ པན ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ, ཨཉྙེ དྷམྨཱ’’ཏི ཝིཏྠཱརོ. ‘‘ཨིམེ དིཊྛིཊྛཱནཱ ཨེཝཾ གཧིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སསྶཏཱདིདིཊྛིཊྛཱནཱནཾ ཡཐཱགཧིཏཱཀཱརསྶ སུཉྙབྷཱཝཔྤཀཱསནཏོ, ‘‘ཏཉྩ པཛཱནནཾ ན པརཱམསཏཱི’’ཏི སཱིལཱདཱིནཉྩ ཨཔརཱམསནཱིཡབྷཱཝདཱིཔནེན ནིཙྩསཱརཱདིཝིརཧཔྤཀཱསནཏོ, ཡཱསུ ཝེདནཱསུ ཨཝཱིཏརཱགཏཱཡ བཱཧིརཱནཾ ཨེཏཱནི དིཊྛིཝིབནྡྷཀཱནི སམྦྷཝནྟི, ཏཱསཾ པཙྩཡབྷཱུཏཱནཉྩ སམྨོཧཱདཱིནཾ ཝེདཀཀཱརཀསབྷཱཝཱབྷཱཝདསྶནམུཁེན སབྦདྷམྨཱནཾ ཨཏྟཏྟནིཡཏཱཝིརཧདཱིཔནཏོ, ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནདཱིཔནཏོ ཙ ཨཡཾ དེསནཱ ¶ སུཉྙཏཱཝིབྷཱཝནཔྤདྷཱནཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུཉྙཏཱཔཀཱསནཾ ཨཱརབྷཱི’’ཏི.
པརིཡཏྟཱིཏི ཝིནཡཱདིབྷེདབྷིནྣཱ མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱ ཏནྟི. དེསནཱཏི ཏསྶཱ ཏནྟིཡཱ མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱཡ ཝིབྷཱཝནཱ, ཡཐཱདྷམྨཾ དྷམྨཱབྷིལཱཔབྷཱུཏཱ ཝཱ པཉྙཱཔནཱ, ཨནུལོམཱདིཝསེན ཝཱ ཀཐནནྟི པརིཡཏྟིདེསནཱནཾ ཝིསེསོ པུབྦེཡེཝ ཝཝཏྠཱཔིཏོཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘དེསནཱཡ, པརིཡཏྟིཡ’’ནྟི ཙ ཝུཏྟཾ. ཨེཝམཱདཱིསཱུཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན སཙྩསབྷཱཝསམཱདྷིཔཉྙཱཔཀཏིཔུཉྙཱཔཏྟིཉེཡྻཱདཡོ སངྒཡ྄ཧནྟི. ཏཐཱ ཧི ཨཡཾ དྷམྨ-སདྡོ ‘‘ཙཏུནྣཾ བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱནཾ ཨནནུབོདྷཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༡) སཙྩེ པཝཏྟཏི, ‘‘ཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ཏིཀམཱཏིཀཱ ༡) སབྷཱཝེ, ‘‘ཨེཝཾདྷམྨཱ ཏེ བྷགཝནྟོ ཨཧེསུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༡༣, ༩༤, ༡༤༥; ༣.༡༤༢; མ. ནི. ༣.༡༦༧; སཾ. ནི. ༥.༣༧༨) སམཱདྷིམྷི, ‘‘སཙྩཾ དྷམྨོ དྷིཏི ཙཱགོ, ས ཝེ པེཙྩ ན སོཙཏི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ༡༩༠) པཉྙཱཡཾ, ‘‘ཛཱཏིདྷམྨཱནཾ བྷིཀྑཝེ, སཏྟཱནཾ ཨེཝཾ ཨིཙྪཱ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༣༡; ༣.༣༧༣; པཊི. མ. ༡.༣༣) པཀཏིཡཾ, ‘‘དྷམྨོ སུཙིཎྞོ སུཁམཱཝཧཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༡༨༤; ཐེརགཱ. ༣༠༣; ཛཱ. ༡.༡༠.༡༠༢; ༡༥.༣༨༥) པུཉྙེ, ‘‘ཙཏྟཱརོ པཱརཱཛིཀཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༣༣) ཨཱཔཏྟིཡཾ, ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ སབྦཱཀཱརེན བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎམུཁེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥) ཉེཡྻེ པཝཏྟཏི. དྷམྨཱ ཧོནྟཱིཏི སཏྟཛཱིཝཏོ སུཉྙཱ དྷམྨམཏྟཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཀིམཏྠིཡཾ གུཎེ པཝཏྟནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདི.
མཀསཏུཎྜསཱུཙིཡཱཏི སཱུཙིམུཁམཀྑིཀཱཡ ཏུཎྜསངྑཱཏཱཡ སཱུཙིཡཱ. ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛོ ཝིཡཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨཉྙཏྲ ཏཐཱགཏཱཏི ཋཔེཏྭཱ ཏཐཱགཏཾ. ‘‘དུདྡསཱ’’ཏི པདེནེཝ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ དུཀྑོགཱཧཏཱ ¶ པཀཱསིཏཱཏི ‘‘ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཱ’’ ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ. ལབྷིཏབྦཱཏི ལབྦྷནཱིཡཱ, སཱ ཨེཝ ལབྦྷནེཡྻཱ, ལབྷཱིཡཏེ ཝཱ ལབྦྷནཾ, ཏམརཧཏཱིཏི ལབྦྷནེཡྻཱ, ན ལབྦྷནེཡྻཱ ཨལབྦྷནེཡྻཱ, པཏིཊྛཧནྟི ཨེཏྠཱཏི པཏིཊྛཱ, པཏིཊྛཧནཾ ཝཱ པཏིཊྛཱ, ཨལབྦྷནེཡྻཱ པཏིཊྛཱ ཨེཏྠཱཏི ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – སཙེ ཀོཙི ཨཏྟནོ པམཱཎཾ ཨཛཱནནྟོ ཉཱཎེན ¶ ཏེ དྷམྨེ ཨོགཱཧིཏུཾ ཨུསྶཱཧཾ ཀརེཡྻ, ཏསྶ ཏཾ ཉཱཎཾ ཨཔྤཏིཊྛམེཝ མཀསཏུཎྜསཱུཙི ཝིཡ མཧཱསམུདྡེཏི. ཨོགཱཧིཏུམསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ ‘‘ཨེཏྟཀཱ ཨེཏེ ཨཱིདིསཱ ཝཱ’’ཏི ཏེ པསྶིཏུཾ ན སཀྐཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘གམྦྷཱིརཏྟཱ ཨེཝ དུདྡསཱ’’ཏི. ཡེ པན དཊྛུམེཝ ན སཀྐཱ, ཏེསཾ ཨོགཱཧིཏྭཱ ཨནུ ཨནུ བུཛ྄ཛྷནེ ཀཐཱ ཨེཝ ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དུདྡསཏྟཱ ཨེཝ དུརནུབོདྷཱཏི. སབྦཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཔཊིཔྤསྶདྡྷིསངྑཱཏཨགྒཕལམཏྠཀེ སམུཔྤནྣཏཱ, པུརེཙརཱནུཙརཝསེན ནིབྦུཏསབྦཀིལེསཔརིལཱ༹ཧསམཱཔཏྟིསམོཀིཎྞཏྟཱ ཙ ནིབྦུཏསབྦཔརིལཱ༹ཧཱ. ཏབྦྷཱཝཏོ སནྟཱཏི ཨཏྠོ. སནྟཱརམྨཎཱནི མགྒཕལནིབྦཱནཱནི ཨནུཔསནྟསབྷཱཝཱནཾ ཀིལེསཱནཾ, སངྑཱརཱནཉྩ ཨབྷཱཝཏོ.
ཨཐ ཝཱ ཀསིཎུགྒྷཱཊིམཱཀཱསཏབྦིསཡཝིཉྙཱཎཱནཾ ཨནནྟབྷཱཝོ ཝིཡ སུསམཱུཧཏཝིཀྑེཔཏཱཡ ནིཙྩསམཱཧིཏསྶ མནསིཀཱརསྶ ཝསེན ཏདཱརམྨཎདྷམྨཱནཾ སནྟབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ ནིམིཏྟཔཊིཝེདྷོ ཝིཡ ཨིསྶཱསཱནཾ ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཱཝབོདྷོ སཱདུརསོ མཧཱརསོཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏིཏྟིཀརཎཊྛེནཱ’’ཏི, ཨཏཔྤནཀརཎསབྷཱཝེནཱཏི ཨཏྠོ. སོཧིཙྩཾ ཏིཏྟི ཏཔྤནནྟི ཧི པརིཡཱཡོ. ཨཏིཏྟིཀརཎཊྛེནཱཏི པཏྠེཏྭཱ སཱདུརསཀརཎཊྛེནཱཏིཔི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. པཊིཝེདྷཔྤཏྟཱནཾ ཏེསུ ཙ བུདྡྷཱནམེཝ སབྦཱཀཱརེན ཝིསཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ན ཏཀྐབུདྡྷིཡཱ གོཙརཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཏྟམཉཱཎཝིསཡཏྟཱ’’ཏིཨཱདི. ནིཔུཎཱཏི ཉེཡྻེསུ ཏིཀྑཔྤཝཏྟིཡཱ ཚེཀཱ. ཡསྨཱ པན སོ ཚེཀབྷཱཝོ ཨཱརམྨཎེ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཏཱཡ, སུཁུམཉེཡྻགྒཧཎསམཏྠཏཱཡ ཙ སུཔཱཀཊོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཎྷསུཁུམསབྷཱཝཏྟཱ’’ཏི. པཎྜིཏེཧིཡེཝཱཏི ཨཝདྷཱརཎཾ སམཏྠེཏུཾ ‘‘བཱལཱནཾ ཨཝིསཡཏྟཱ’’ཏི ཨཱཧ.
ཨཡཾ ཨཊྛཀཐཱནཡཏོ ཨཔརོ ནཡོ – ཝིནཡཔཎྞཏྟིཨཱདིགམྦྷཱིརནེཡྻཝིབྷཱཝནཏོ གམྦྷཱིརཱ. ཀདཱཙིཡེཝ ཨསངྑྱེཡྻེ མཧཱཀཔྤེ ཨཏིཀྐམིཏྭཱཔི དུལླབྷདསྶནཏཱཡ དུདྡསཱ. དསྶནཉྩེཏྠ པཉྙཱཙཀྑུཝསེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. དྷམྨནྭཡསངྑཱཏསྶ ཨནུབོདྷསྶ ཀསྶཙིདེཝ སམྦྷཝཏོ དུརནུབོདྷཱ. སནྟསབྷཱཝཏོ, ཝེནེཡྻཱནཉྩ སབྦགུཎསམྤདཱནཾ པརིཡོསཱནཏྟཱ སནྟཱ. ཨཏྟནོ པཙྩཡེཧི པདྷཱནབྷཱཝཾ ནཱིཏཏཱཡ པཎཱིཏཱ. སམདྷིགཏསཙྩལཀྑཎཏཱཡ ཨཏཀྐེཧི པུགྒལེཧི, ཨཏཀྐེན ¶ ཝཱ ཉཱཎེན ཨཝཙརིཏབྦཏོ ཨཏཀྐཱཝཙརཱ. ནིཔུཎཾ, ནིཔུཎེ ཝཱ ཨཏྠེ སཙྩཔཙྩཡཱཀཱརཱདིཝསེན ¶ ཝིབྷཱཝནཏོ ནིཔུཎཱ. ལོཀེ ཨགྒཔཎྜིཏེན སམྨཱསམྦུདྡྷེན ཝེདིཏབྦཏོ པཀཱསིཏབྦཏོ པཎྜིཏཝེདནཱིཡཱ.
ཨནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷཏོ ཧི བྷགཝཱ ‘‘སབྦཝིདཱུཧམསྨི, (མ. ནི. ༡.༡༧༨; ༢.༣༤༢; དྷ. པ. ༣༥༣; མཧཱཝ. ༡༡) དསབལསམནྣཱགཏོ བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༢.༢༡; ༢.༢༢) ཨཏྟནོ སབྦཉྙུཏཱདིགུཎེ པཀཱསེསི, ཏེནེཝཱཧ ‘‘སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱ པཝེདེཏཱི’’ཏི. སཡཾ-སདྡེན, ནིདྡྷཱརིཏཱཝདྷཱརཎེན ཝཱ ནིཝཏྟེཏབྦམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨནཉྙནེཡྻོ ཧུཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨཉྙེཧི ཨབོདྷིཏོ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིཉྙཱཏི ཡ-ཀཱརལོཔོ ‘‘ཨཉྙཱཎཏཱ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པརི. ༢༩༦) ཝིཡཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཨཔིཙ ‘‘སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ’’ཏི པདསྶ ཨནཉྙནེཡྻོ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠཝཙནཾ, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི པདསྶ པན སཡམེཝ…པེ… ཀཏྭཱཏི. སཡཾ-སདྡཱ ཧི སཙྪིཀཏྭཱཏི ཨེཏྠཱཔི སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦོ. ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེནཱཏི ཙ ཏསྶ ཧེཏུཝཙནཾ, ཀརཎཝཙནཾ ཝཱ.
ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཕལནིབྦཱནཱནི ཝིཡ སཙྪིཀཱཏབྦསབྷཱཝཾ ན ཧོཏི, ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎེ པན ཨདྷིགཏེ ཨདྷིགཏམེཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏསྶ པཙྩཀྑཀརཎཾ སཙྪིཀིརིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེན པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ’’ཏི. ཧེཏུཨཏྠེ ཙེཏཾ ཀརཎཝཙནཾ, ཨགྒམགྒཉཱཎསངྑཱཏསྶ ཨབྷིཝིསིཊྛཉཱཎསྶཱདྷིགམཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིཝིསིཊྛཉཱཎནྟི ཝཱ པཙྩཝེཀྑཎཱཉཱཎེ ཨདྷིཔྤེཏེ ཀརཎཏྠེ ཀརཎཝཙནམྤི ཡུཛྫཏེཝ. པཝེདནཉྩེཏྠ ཨཉྙཱཝིསཡཱནཾ སཙྩཱདཱིནཾ དེསནཱཀིཙྩསཱདྷནཏོ, ‘‘ཨེཀོམྷི སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱཝ. ༡༡; ཀཐཱ. ༤༠༥) པཊིཛཱནནཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཾ. གུཎདྷམྨེཧཱིཏི གུཎསངྑཱཏེཧི དྷམྨེཧི. ཡཐཱབྷཱུཏམེཝ ཡཐཱབྷུཙྩཾ སཀཏྠེ ཎྱཔཙྩཡཝསེན.
ཝདམཱནཱཏི ཨེཏྠ སཏྟིཨཏྠོ མཱནསདྡོ ཡཐཱ ‘‘ཨེཀཔུགྒལོ བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི, (ཨ. ནི. ༡.༡༧༠; ཀཐཱ. ༤༠༥) ཏསྨཱ ཝཏྟུཾ ཨུསྶཱཧཾ ཀརོནྟོཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾབྷཱུཏཱ ཧི ཝཏྟུཀཱམཱ ནཱམ ཧོནྟི, ཏེནཱཧ ‘‘ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི ¶ . སཱཝསེསཾ ཝདནྟཱཔི ཝིཔརཱིཏཝདནྟཱ ཝིཡ སམྨཱ ཝདནྟཱིཏི ན ཝཏྟབྦཱཏི ཡཐཱ སམྨཱ ཝདནྟི, ཏཐཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཧཱཔེཏྭཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེན ཧི ཨནཝསེསཝདནམེཝ སམྨཱ ཝདནནྟི དསྶེཏི. ‘‘ཝཏྟུཾ སཀྐུཎེཡྻུ’’ནྟི ཨིམིནཱ ཙ ‘‘ཝདེཡྻུ’’ནྟི ཨེཏསྶ སམཏྠནཏྠབྷཱཝམཱཧ ཡཐཱ ‘‘སོ ཨིམཾ ཝིཛཊཡེ ཛཊ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༡.༢༣; པེཊཀོ. ༢༢; མི. པ. ༡.༡.༩) ཡེ ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ ཐོམིཏཱ, ཏེ དྷམྨཱ ཀཏམེཏི ཡོཛནཱ. ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ, ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིཔཱལི༹ཡཱ ¶ ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎ’’ནྟི ཝུཏྟཝཙནསྶ ཝིརོདྷིབྷཱཝཾ ཙོདེནྟོ ‘‘ཡདི ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡདི ཨེཝནྟི ཨེཝཾ ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎ’’ནྟི ཝུཏྟཝཙནཾ ཡདི སིཡཱཏི ཨཏྠོ. བཧུཝཙནནིདྡེསོཏི ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདཱིནི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨཏྠི-སདྡོཔི ཧི ཨིདྷ བཧུཝཙནོཡེཝ ‘‘ཨཏྠི ཁཱིརཱ, ཨཏྠི གཱཝོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ནིཔཱཏབྷཱཝསྶེཝ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. ཡདིཔི ཏདིདཾ ཉཱཎཾ ཨེཀམེཝ སབྷཱཝཏོ, ཏཐཱཔི སམྤཡོགཏོ, ཨཱརམྨཎཏོ ཙ པུཐུཝཙནཔྤཡོགམརཧཏཱིཏི ཝིསྶཛྫེཏི ‘‘པུཐུཙིཏྟ…པེ… རམྨཎཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ. པུཐུཙིཏྟསམཱཡོགཏོཏི པུཐཱུཧི ཙིཏྟེཧི སམྤཡོགཏོ. པུཐཱུནི ཨཱརམྨཎཱནི ཨེཏསྶཱཏི པུཐུཨཱརམྨཎཾ, ཏབྦྷཱཝཏོ སབྦཱརམྨཎཏྟཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཨཔིཙ པུཐུ ཨཱརམྨཎཾ ཨཱརམྨཎམེཏསྶཱཏི པུཐུཨཱརམྨཎཱརམྨཎནྟི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ‘‘ཨོཊྛམུཁོ, ཀཱམཱཝཙར’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨེཀསྶ ཨཱརམྨཎསདྡསྶ ལོཔཾ ཀཏྭཱ ‘‘པུཐུཨཱརམྨཎཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏེནསྶ པུཐུཉཱཎཀིཙྩསཱདྷཀཏྟཾ དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧེཏཾ ཉཱཎཾ ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཾ, ཙཏུཡོནིཔརིཙྪེདཀཉཱཎཾ, པཉྩགཏིཔརིཙྪེདཀཉཱཎཾ, ཚསུ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎེསུ སེསཱསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, སཏྟཱརིཡཔུགྒལཝིབྷཱཝནཀཉཱཎཾ, ཨཊྛསུ པརིསཱསུ ཨཀམྤནཉཱཎཾ, ནཝསཏྟཱཝཱསཔརིཛཱནནཉཱཎཾ, དསབལཉཱཎནྟི ཨེཝམཱདཱིནཾ ཨནེཀསཏསཧསྶབྷེདཱནཾ ཉཱཎཱནཾ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཀིཙྩཾ སཱདྷེཏི, ཏེསཾ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱནཾ ཨནེཀེསམྤི དྷམྨཱནཾ ཏདཱརམྨཎབྷཱཝཏོཏི དཊྛབྦཾ. ‘‘ཏཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཡཐཱཀྐམཾ ཏབྦིཝརཎཾ. ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཊིསམྦྷིདཱམགྒཔཱལི༹ཾ སཱདྷཀབྷཱཝེན དསྶེཏི. ཏཏྠཱཏི ཨཏཱིཏདྷམྨེ. ཨེཀཝཱརཝསེན པུཐུཨཱརམྨཎབྷཱཝཾ ནིཝཏྟེཏྭཱ ཨནེཀཝཱརཝསེན ཀམཔྤཝཏྟིཡཱ ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཏྟིཝསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀམེནཱཔི ཧི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཝིསཡེསུ པཝཏྟཏི, ན ཏཐཱ སཀིཾཡེཝ ¶ . ཡཐཱ བཱཧིརཀཱ ཝདནྟི ‘‘སཀིཾཡེཝ སབྦཉྙཱུ སབྦཾ ཛཱནཱཏི, ན ཀམེནཱ’’ཏི.
ཡདི ཨེཝཾ ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམེཡྻཔྤབྷེདསྶ ཉེཡྻསྶ པརིཙྪེདཝཏཱ ཨེཀེན ཉཱཎེན ནིརཝསེསཏོ ཀཐཾ པཊིཝེདྷོཏི, ཀོ ཝཱ ཨེཝམཱཧ ‘‘པརིཙྪེདཝནྟཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎ’’ནྟི. ཨཔརིཙྪེདཉྷི ཏཾ ཉཱཎཾ ཉེཡྻམིཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ, ཏཱཝཏཀཾ ཉེཡྻཾ. ཡཱཝཏཀཾ ཉེཡྻཾ, ཏཱཝཏཀཾ ཉཱཎ’’ནྟི (མཧཱནི. ༦༩, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥ ཨདྷིཔྤཱཡཏྠམེཝ གཧིཏཾ ཝིཡ དིསྶཏི) ཨེཝམྤི ཛཱཏིབྷཱུམིསབྷཱཝཱདིཝསེན, དིསཱདེསཀཱལཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེ ཉེཡྻེ ཀམེན གཡ྄ཧམཱནེ ཨནཝསེསཔཊིཝེདྷོ ན སམྦྷཝཏིཡེཝཱཏི? ནཡིདམེཝཾ. ཡཉྷི ཀིཉྩི བྷགཝཏཱ ཉཱཏུམིཙྪིཏཾ སཀལམེཀདེསོ ཝཱ, ཏཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརིཏཱཡ པཙྩཀྑཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི. ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ ཙ བྷགཝཱ སབྦཀཱལཾ སམཱཧིཏོཏི ¶ ཉཱཏུམིཙྪིཏསྶ པཙྩཀྑབྷཱཝོ ན སཀྐཱ ནིཝཱརེཏུཾ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎ’’ནྟིཨཱདི, (མཧཱནི. ༦༩, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥) ནནུ ཙེཏྠ དཱུརཏོ ཙིཏྟཔཊཾ པསྶནྟཱནཾ ཝིཡ, ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི ཝིཔསྶནྟཱནཾ ཝིཡ ཙ ཨནེཀདྷམྨཱཝབོདྷཀཱལེ ཨནིརཱུཔིཏརཱུཔེན བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི གཧེཏབྦནྟི? གཧེཏབྦཾ ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཏཱཡ བུདྡྷཉཱཎསྶ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘བུདྡྷཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོ’’ཏི, (ཨ. ནི. ༤.༧༧) ཨིདཾ པནེཏྠ སནྣིཊྛཱནཾ – སབྦཱཀཱརེན སབྦདྷམྨཱཝབོདྷནསམཏྠསྶ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཝུཏྟིནོ ཨནཱཝརཎཉཱཎསྶ པཊིལཱབྷེན བྷགཝཱ སནྟཱནེན སབྦདྷམྨཔཊིཝེདྷསམཏྠོ ཨཧོསི སབྦནེཡྻཱཝརཎསྶ པཧཱནཏོ, ཏསྨཱ སབྦཉྙཱུ, ན སཀིཾཡེཝ སབྦདྷམྨཱཝབོདྷཏོ ཡཐཱསནྟཱནེན སབྦསྶ ཨིནྡྷནསྶ དཧནསམཏྠཏཱཡ པཱཝཀོ ‘‘སབྦབྷཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི.
ཀཱམཉྩཱཡམཏྠོ པུབྦེ ཝིཏྠཱརིཏོཡེཝ, པཀཱརནྟརེན པན སོཏུཛནཱནུགྒཧཀཱམཏཱཡ, ཨིམིསྶཱ ཙ པོརཱཎསཾཝཎྞནཱཝིསོདྷནཝསེན པཝཏྟཏྟཱ པུན ཝིབྷཱཝིཏོཏི ན ཙེཏྠ པུནརུཏྟིདོསོ པརིཡེསིཏབྦོ, ཨེཝམཱིདིསེསུ. ཨེཏྠ ཙ ཀིཉྩཱཔི བྷགཝཏོ དསབལཱདིཉཱཎཱནིཔི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱནི, སབྦདེསཝིསཡཏྟཱ པན ཏེསཾ ཉཱཎཱནཾ ན ཏེཧི བུདྡྷགུཎཱ ཨཧཱཔེཏྭཱ གཧིཏཱ ནཱམ ཧོནྟི. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ པན ནིཔྤདེསཝིསཡཏྟཱ ¶ ཏསྨིཾ གཧིཏེ སབྦེཔི བུདྡྷགུཎཱ གཧིཏཱ ཨེཝ ནཱམ ཧོནྟི, ཏསྨཱ པཱལི༹ཨཏྠཱནུསཱརེན ཏདེཝ ཉཱཎཾ གཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. པཱལི༹ཡམྤི ཧི ‘‘ཡེཧི ཏཐཱགཏསྶ ཡཐཱབྷུཙྩཾ ཝཎྞཾ སམྨཱ ཝདམཱནཱ ཝདེཡྻུ’’ནྟི ཏམེཝ པཀཱསིཏཾ ཏམནྟརེན ཨཉྙསྶ ནིཔྤདེསཝིསཡསྶ ཨབྷཱཝཏོ, ནིཔྤདེསཝིསཡེནེཝ ཙ ཡཐཱབྷུཙྩཾ སམྨཱ ཝདནསམྦྷཝཏོཏི.
ཨཉྙེཝཱཏི ཨེཏྠ ཨེཝ-སདྡོ སནྣིཊྛཱཔནཏྠོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཉྙེཝཱཏི ཨིདཾ པནེཏྠ ཝཝཏྠཱཔནཝཙན’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཝཝཏྠཱཔནཝཙནནྟི ཙ སནྣིཊྛཱཔནཝཙནནྟི ཨཏྠོ, སནྣིཊྛཱཔནཉྩ ཨཝདྷཱརཎམེཝ. ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙེཝཱ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ན པཱཎཱཏིཔཱཏཱ ཝེརམཎིཨཱདཡོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཝདྷཱརཎེན ནིཝཏྟིཏཾ དསྶེཏི. ཨཡཉྩ ཨེཝ-སདྡོ ཨནིཡཏདེསཏཱཡ ཙ-སདྡོ ཝིཡ ཡཏྠ ཝུཏྟོ, ཏཏོ ཨཉྙཏྠཱཔི ཝཙནིཙྪཱཝསེན ཨུཔཏིཊྛཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘གམྦྷཱིརཱཝཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིཏི-སདྡེན ཙ ཨཱདིཨཏྠེན དུདྡསཱཝ ན སུདསཱ, དུརནུབོདྷཱཝ ན སུརནུབོདྷཱ, སནྟཱཝ ན དརཐཱ, པཎཱིཏཱཝ ན ཧཱིནཱ, ཨཏཀྐཱཝཙརཱཝ ན ཏཀྐཱཝཙརཱ, ནིཔུཎཱཝ ན ལཱུཁཱ, པཎྜིཏཝེདནཱིཡཱཝ ན བཱལཝེདནཱིཡཱཏི ནིཝཏྟིཏཾ དསྶེཏི. སབྦཔདེཧཱིཏི ཡཱཝ ‘‘པཎྜིཏཝེདནཱིཡཱ’’ཏི ཨིདཾ པདཾ, ཏཱཝ སབྦཔདེཧི.
ཨེཝཾ ¶ ནིཝཏྟེཏབྦཏཾ ཡུཏྟིཡཱ དལ༹ྷཱིཀརོནྟོ ‘‘སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎནྟི སཱཝཀཱནཾ དཱནཱདིཔཱརམིཔཱརིཔཱུརིཡཱ ནིཔྥནྣཾ ཝིཛྫཏྟཡཚལ༹བྷིཉྙཱཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱབྷེདཾ ཉཱཎཾ, ཏཐཱ པཙྩེཀབུདྡྷཱནཾ པཙྩེཀབོདྷིཉཱཎཾ. ཏཏོཏི སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཏོ. ཏཏྠཱཏི སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎེ. ཏཏོཔཱིཏི ཨནནྟརནིདྡིཊྛཏོ པཙྩེཀབོདྷིཉཱཎཏོཔི. ཨཔི-སདྡེན, པི-སདྡེན ཝཱ ཀོ པན ཝཱདོ སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཏོཏི སམྦྷཱཝེཏི. ཏཏྠཱཔཱིཏི པཙྩེཀབོདྷིཉཱཎེཔི. ཨིཏོ པནཱཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཏོ པན, ཏསྨཱ ཨེཏྠ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེ ཝཝཏྠཱནཾ ལབྦྷཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. གམྦྷཱིརེསུ ཝིསེསཱ, གམྦྷཱིརཱནཾ ཝཱ ཝིསེསེན གམྦྷཱིརཱ. ཨཡཉྩ གམྦྷཱིརོ ཨཡཉྩ གམྦྷཱིརོ ཨིམེ ཨིམེསཾ ཝིསེསེན གམྦྷཱིརཱཏི ཝཱ གམྦྷཱིརཏརཱ. ཏརསདྡེནེཝེཏྠ བྱཝཙྪེདནཾ སིདྡྷཾ.
ཨེཏྠཱཡཾ ཡོཛནཱ – ཀིཉྩཱཔི སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཾ ཧེཊྛིམཾ ཧེཊྛིམཾ སེཀྑཉཱཎཾ པུཐུཛྫནཉཱཎཉྩ ཨུཔཱདཱཡ གམྦྷཱིརཾ, པཙྩེཀབོདྷིཉཱཎཾ པན ཨུཔཱདཱཡ ན ཏཐཱ གམྦྷཱིརནྟི ‘‘གམྦྷཱིརམེཝཱ’’ཏི ན སཀྐཱ བྱཝཙྪིཛྫིཏུཾ, ཏཐཱ པཙྩེཀབོདྷིཉཱཎམྤི ¶ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཉཱཎམུཔཱདཱཡ གམྦྷཱིརཾ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པན ཨུཔཱདཱཡ ན ཨེཝཾ གམྦྷཱིརནྟི ‘‘གམྦྷཱིརམེཝཱ’’ཏི ན སཀྐཱ བྱཝཙྪིཛྫིཏུཾ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝཝཏྠཱནཾ ན ལབྦྷཏི. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎདྷམྨཱ པན སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཱདཱིནམིཝ ཀིཉྩི ཨུཔཱདཱཡ གམྦྷཱིརཱབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ‘‘གམྦྷཱིརཱ ཨེཝཱ’’ཏི ཝཝཏྠཱནཾ ལབྦྷཏཱིཏི. ཡཐཱ ཙེཏྠ ཝཝཏྠཱནཾ དསྶིཏཾ, ཨེཝཾ སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཾ དུདྡསཾ. ‘‘པཙྩེཀབོདྷིཉཱཎཾ པན ཏཏོ དུདྡསཏརནྟི ཏཏྠ ཝཝཏྠཱནཾ ནཏྠཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཝཏྠཱནསམྦྷཝོ ནེཏབྦོ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཐཱ དུདྡསཱཝ…པེ… ཝེདིཏབྦ’’ནྟི.
པུཙྪཱཝིསྶཛྫནནྟིཔི པཱཋོ, ཏསྶཱ པུཙྪཱཡ ཝིསྶཛྫནནྟི ཨཏྠོ. ཨེཏནྟི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཝིསྶཛྫནཝཙནཾ. ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ དིཊྛཱིནཾ ཝིབྷཛནཱཀཱརེན. ཨེཏྠཱཡམདྷིཔྤཱཡོ – བྷཝཏུ ཏཱཝ ནིརཝསེསབུདྡྷགུཎཝིབྷཱཝནུཔཱཡབྷཱཝཏོ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ ཨེཀམྤི པུཐུནིསྶཡཱརམྨཎཉཱཎཀིཙྩསིདྡྷིཡཱ ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ, ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༨) བཧུཝཙནེན ཨུདྡིཊྛཾ, ཏསྶ པན ཝིསྶཛྫནཾ སཙྩཔཙྩཡཱཀཱརཱདིཝིསཡཝིསེསཝསེན ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེན ཝིབྷཛནནཡེན ཨནཱརབྷིཏྭཱ སནིསྶཡཱནཾ དིཊྛིགཏཱནཾ ཝིབྷཛནནཡེན ཀསྨཱ ཨཱརདྡྷནྟི? ཏཏྠ ཡཐཱ སཙྩཔཙྩཡཱཀཱརཱདཱིནཾ ཝིབྷཛནཾ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶེཝ ཝིསཡོ, ཨེཝཾ ནིརཝསེསདིཊྛིགཏཝིབྷཛནམྤཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘བུདྡྷཱནཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ, ཏཏྠ ཋཱནཱནཱིཏི ཀཱརཎཱནི. གཛྫིཏཾ མཧནྟཾ ཧོཏཱིཏི དེསེཏབྦསྶ ཨཏྠསྶ ཨནེཀཝིདྷཏཱཡ, དུབྦིཉྙེཡྻཏཱཡ ཙ ནཱནཱནཡེཧི པཝཏྟམཱནཾ དེསནཱགཛྫིཏཾ མཧནྟཾ ཝིཔུལཾ, བཧུཔྤབྷེདཉྩ ཧོཏི ¶ . ཉཱཎཾ ཨནུཔཝིསཏཱིཏི ཏཏོ ཨེཝ ཙ དེསནཱཉཱཎཾ དེསེཏབྦདྷམྨེ ཝིབྷཱགསོ ཀུརུམཱནཾ ཨནུཔཝིསཏི, ཏེ ཨནུཔཝིསིཏྭཱ ཋིཏཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
བུདྡྷཉཱཎསྶ མཧནྟབྷཱཝོ པཉྙཱཡཏཱིཏི ཨེཝཾཝིདྷསྶ ནཱམ དྷམྨསྶ དེསཀཾ, པཊིཝེདྷཀཉྩཱཏི བུདྡྷཱནཾ དེསནཱཉཱཎསྶ, པཊིཝེདྷཉཱཎསྶ ཙ ཨུལཱ༹རབྷཱཝོ པཱཀཊོ ཧོཏི. དེསནཱ གམྦྷཱིརཱ ཧོཏཱིཏི སབྷཱཝེན གམྦྷཱིརཱནཾ ཏེསཾ ཙཏུབྦིདྷཱནམྤི དེསནཱ དེསེཏབྦཝསེན གམྦྷཱིརཱཝ ཧོཏི, སཱ པན བུདྡྷཱནཾ དེསནཱ སབྦཏྠ, སབྦདཱ ཙ ཡཱནཏྟཡམུཁེནེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏིལཀྑཎཱཧཏཱ སུཉྙཏཱཔཊིསཾཡུཏྟཱ’’ཏི, ཏཱིཧི ལཀྑཎེཧི ཨཱཧཏཱ, ཨཏྟཏྟནིཡཏོ སུཉྙབྷཱཝཔཊིསཉྙུཏྟཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཙ ཀིཉྩཱཔི ¶ ‘‘སབྦཾ ཝཙཱིཀམྨཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎཔུབྦངྒམཾ ཉཱཎཱནུཔརིཝཏྟཱི’’ཏི (མཧཱནི. ༦༩, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥; ནེཏྟི. ༡༥) ཝཙནཏོ སབྦཱཔི བྷགཝཏོ དེསནཱ ཉཱཎརཧིཏཱ ནཱམ ནཏྠི, སམསམཔརཀྐམནཝསེན སཱིཧསམཱནཝུཏྟིཏཱཡ ཙ སབྦཏྠ སམཱནུསྶཱཧཔྤཝཏྟི, དེསེཏབྦདྷམྨཝསེན པན དེསནཱ ཝིསེསཏོ ཉཱཎེན ཨནུཔཝིཊྛཱ, གམྦྷཱིརཏརཱ ཙ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ.
ཀཐཾ པན ཝིནཡཔཎྞཏྟིཾ པཏྭཱ དེསནཱ ཏིལཀྑཎཱཧཏཱ, སུཉྙཏཱཔཊིསཉྙུཏྟཱ ཙ ཧོཏི, ནནུ ཏཏྠ ཝིནཡཔཎྞཏྟིམཏྟམེཝཱཏི? ན ཏཏྠ ཝིནཡཔཎྞཏྟིམཏྟམེཝ. ཏཏྠཱཔི ཧི སནྣིསིནྣཔརིསཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ པཝཏྟམཱནཱ དེསནཱ སངྑཱརཱནཾ ཨནིཙྩཏཱདིཝིབྷཱཝིནཱི སབྦདྷམྨཱནཾ ཨཏྟཏྟནིཡཏཱ, སུཉྙབྷཱཝཔྤཀཱསིནཱི ཙ ཧོཏི, ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནེཀཔརིཡཱཡེན དྷམྨིཾ ཀཐཾ ཀཏྭཱ’’ཏིཨཱདི. ཝིནཡཔཉྙཏྟིནྟི ཝིནཡསྶ པཉྙཱཔནཾ. ཉྙ-ཀཱརསྶ པན ཎྞ-ཀཱརེ ཀཏེ ཝིནཡཔཎྞཏྟིནྟིཔི པཱཋོ. བྷཱུམནྟརནྟི དྷམྨཱནཾ ཨཝཏྠཱཝིསེསཉྩ ཋཱནཝིསེསཉྩ. བྷཝནྟི དྷམྨཱ ཨེཏྠཱཏི བྷཱུམཱིཏི ཧི ཨཝཏྠཱཝིསེསོ, ཋཱནཉྩ ཝུཙྩཏི. ཏཏྠ ཨཝཏྠཱཝིསེསོ སཏིཨཱདིདྷམྨཱནཾ སཏིཔཊྛཱནིནྡྲིཡབལབོཛ྄ཛྷངྒམགྒངྒཱདིབྷེདོ ‘‘ཝཙྪོ, དམྨོ, བལཱིབདྡོ’’ཏི ཨཱདཡོ ཝིཡ. ཋཱནཝིསེསོ ཀཱམཱཝཙརཱདིབྷེདོ. པཙྩཡཱཀཱར-སདྡསྶ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ. སམཡནྟརནྟི དིཊྛིཝིསེསཾ, ནཱནཱཝིཧིཏཱ དིཊྛིཡོཏི ཨཏྠོ, ཨཉྙསམཡཾ ཝཱ, བཱཧིརཀསམཡནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཝིནཡཔཉྙཏྟིཾ པཏྭཱ མཧནྟཾ གཛྫིཏཾ ཧོཏཱིཏིཨཱདིནཱ སམྦནྡྷོ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ གཛྫིཏཾ མཧནྟཾ…པེ… པཊིསཾཡུཏྟཱ, ཏསྨཱ. ཚེཛྫགཱམིནཱིཏི ཨཏེཀིཙྪགཱམིནཱི.
ཨེཝཾ ཨོཏིཎྞེ ཝཏྠུསྨིནྟི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ལཧུཀགརུཀཱདིཝསེན ཏདནུརཱུཔེ ཝཏྠུམྷི ཨོཏརནྟེ. ཡཾ སིཀྑཱཔདཔཉྙཱཔནཾ ནཱམ ཨཏྠི, ཏཏྠཱཏི སམྦནྡྷོ. ཐཱམོཏི ཉཱཎསཱམཏྠིཡཾ. བལནྟི ཨཀམྤནསངྑཱཏོ ཝཱིརབྷཱཝོ. ཐཱམོ བལནྟི ཝཱ སཱམཏྠིཡཝཙནམེཝ པཙྩཝེཀྑཎཱདེསནཱཉཱཎཝསེན ¶ ཡོཛེཏབྦཾ. པཙྩཝེཀྑཎཱཉཱཎཔུབྦངྒམཉྷི དེསནཱཉཱཎཾ. ཨེསཱཏི སིཀྑཱཔདཔཉྙཱཔནམེཝ ཝུཙྩམཱནཔདམཔེཀྑིཏྭཱ པུལླིངྒེན ནིདྡིསཏི, ཨེསོ སིཀྑཱཔདཔཉྙཱཔནསངྑཱཏོ ཝིསཡོ ཨཉྙེསཾ ཨཝིསཡོཏི ཨཏྠོ. ཨིཏཱིཏི ཏཐཱཝིསཡཱཝིསཡབྷཱཝསྶ ཧེཏུབྷཱཝེན པཊིནིདྡེསཝཙནཾ ¶ , ནིདསྶནཏྠོ ཝཱ ཨིཏི-སདྡོ, ཏེན ‘‘ཨིདཾ ལཧུཀཾ, ཨིདཾ གརུཀ’’ནྟིཨཱདིནཡཾ ནིདྡིསཏི. ཨེཝམཔརཏྠཱཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ.
ཡདིཔི ཀཱཡཱནུཔསྶནཱདིཝསེན སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ སུཏྟནྟཔིཊཀེ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༤; མ. ནི. ༡.༡༠༧) ཝིབྷཏྟཱ, ཏཐཱཔི སུཏྟནྟབྷཱཛནཱིཡཱདིཝསེན ཨབྷིདྷམྨེཡེཝ ཏེ ཝིསེསཏོ ཝིབྷཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིམེ ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ…པེ… ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ’’ཏི. ཏཏྠ སཏྟ ཕསྶཱཏི སཏྟཝིཉྙཱཎདྷཱཏུསམྤཡོགཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ‘‘སཏྟ ཝེདནཱ’’ཏིཨཱདིཔི. ལོཀུཏྟརཱ དྷམྨཱ ནཱམཱཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ, པཀཱརཏྠོ ཝཱ, ཏེན ཝུཏྟཱཝསེསཾ ཨབྷིདྷམྨེ ཨཱགཏཾ དྷམྨཱནཾ ཝིབྷཛིཏབྦཱཀཱརཾ སངྒཎྷཱཏི. ཙཏུཝཱིསཏིསམནྟཔཊྛཱནཱནི ཨེཏྠཱཏི ཙཏུཝཱིསཏིསམནྟཔཊྛཱནནྟི བཱཧིརཏྠསམཱསོ. ‘‘ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀ’’ནྟི ཨེཏསྶ ཧི ཨིདཾ ཝིསེསནཾ. ཨེཏྠ ཙ པཙྩཡནཡཾ ཨགྒཧེཏྭཱ དྷམྨཝསེནེཝ སམནྟཔཊྛཱནསྶ ཙཏུཝཱིསཏིཝིདྷཏཱ ཝུཏྟཱ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཏིཀཉྩ པཊྛཱནཝརཾ དུཀུཏྟམཾ,
དུཀཏིཀཉྩེཝ ཏིཀདུཀཉྩ;
ཏིཀཏིཀཉྩེཝ དུཀདུཀཉྩ,
ཚ ཨནུལོམམྷི ནཡཱ སུགམྦྷཱིརཱ…པེ…
ཚ པཙྩནཱིཡམྷི…པེ… ཨནུལོམཔཙྩནཱིཡམྷི…པེ…
པཙྩནཱིཡཱནུལོམམྷི ནཡཱ སུགམྦྷཱིརཱ’’ཏི. [པཊྛཱ. ༡.༡.༤༡(ཀ), ༤༤(ཁ), ༤༨(ག), ༥༢(གྷ)];
ཨེཝཾ དྷམྨཝསེན ཙཏུཝཱིསཏིབྷེདེསུ ཏིཀཔཊྛཱནཱདཱིསུ ཨེཀེཀཾ པཙྩཡནཡེན ཨནུལོམཱདིཝསེན ཙཏུབྦིདྷཾ ཧོཏཱིཏི ཚནྣཝུཏིསམནྟཔཊྛཱནཱནི. ཏཏྠ པན དྷམྨཱནུལོམེ ཏིཀཔཊྛཱནེ ཀུསལཏྟིཀེ པཊིཙྩཝཱརེ པཙྩཡཱནུལོམེ ཧེཏུམཱུལཀེ ཧེཏུཔཙྩཡཝསེན ཨེཀཱུནཔཉྙཱས པུཙྪཱནཡཱ སཏྟ ཝིསྶཛྫནནཡཱཏིཨཱདིནཱ དསྶིཡམཱནཱ ཨནནྟབྷེདཱ ནཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནནྟནཡ’’ནྟི.
ནཝཧཱཀཱརེཧཱིཏི ཨུཔྤཱདཱདཱིཧི ནཝཧི པཙྩཡཱཀཱརེཧི. ཏཾ སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨུཔྤཱདོ ཧུཏྭཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨུཔྤཛྫཏི ཨེཏསྨཱ ཕལནྟི ཨུཔྤཱདོ, ཕལུཔྤཏྟིཡཱ ཀཱརཎབྷཱཝོ. སཏི ¶ ཙ ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ནཱསཏི. ཏསྨཱ ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ ཨུཔྤཱདོ ཧུཏྭཱ པཙྩཡོ ཧོཏི, ཏཐཱ པཝཏྟཏི དྷརཏི ཨེཏསྨིཾ ཕལནྟི པཝཏྟཾ. ནིམཱིཡཏི ཕལམེཏསྨིནྟི ནིམིཏྟཾ. ¶ (ནིདདཱཏི ཕལཾ ཨཏྟནོ པཙྩཡུཔྤནྣཾ ཨེཏེནཱཏི ནིདཱནཾ.) (ཨེཏྠནྟརེ ཨཊྛཀཐཱཡ ན སམེཏི) ཨཱཡཱུཧཏི ཕལཾ ཨཏྟནོ པཙྩཡུཔྤནྣུཔྤཏྟིཡཱ གྷཊེཏི ཨེཏེནཱཏི ཨཱཡཱུཧནཾ. སཾཡུཛྫཏི ཕལཾ ཨཏྟནོ པཙྩཡུཔྤནྣེན ཨེཏསྨིནྟི སཾཡོགོ. ཡཏྠ སཡཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཾ པལིབུདྡྷཏི ཕལམེཏེནཱཏི པལིབོདྷོ. པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ སཏི ཕལམུདཡཏི ཨེཏེནཱཏི སམུདཡོ. ཧིནོཏི ཀཱརཎབྷཱཝཾ གཙྪཏཱིཏི ཧེཏུ. ཨཝིཛྫཱཡ ཧི སཏི སངྑཱརཱ པཝཏྟནྟི, དྷརནྟི ཙ, ཏེ ཨཝིཛྫཱཡ སཏི ཨཏྟནོ ཕལཾ (ནིདདནྟི) (པཊི. མ. ༡.༤༥; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༢༨ པསྶིཏབྦཾ) བྷཝཱདཱིསུ ཁིཔནྟི, ཨཱཡཱུཧནྟི ཨཏྟནོ ཕལུཔྤཏྟིཡཱ གྷཊེནྟི, ཨཏྟནོ ཕལེན སཾཡུཛྫནྟི, ཡསྨིཾ སནྟཱནེ སཡཾ ཨུཔྤནྣཱ ཏཾ པལིབུདྡྷནྟི, པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ ཨུདཡནྟི ཨུཔྤཛྫནྟི, ཧིནོཏི ཙ སངྑཱརཱནཾ ཀཱརཎབྷཱཝཾ གཙྪཏི, ཏསྨཱ ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ པཝཏྟཾ ཧུཏྭཱ…པེ… པཙྩཡོ ཧུཏྭཱ པཙྩཡོ ཧོཏི. ཨེཝཾ ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱནཾ ཀཱརཎབྷཱཝཱུཔགམནཝིསེསཱ ཨུཔྤཱདཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ. སངྑཱརཱདཱིནཾ ཝིཉྙཱཎཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཏམཏྠཾ པཊིསམྦྷིདཱམགྒཔཱལི༹ཡཱ སཱདྷེནྟེན ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏིཊྛཏི ཨེཏེནཱཏི ཋིཏི, པཙྩཡོ, ཨུཔྤཱདོ ཨེཝ ཋིཏི ཨུཔྤཱདཊྛིཏི. ཨེཝཾ སེསེསུཔི. ཡསྨཱ པན ‘‘ཨཱསཝསམུདཡཱ ཨཝིཛྫཱསམུདཡོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༠༣) ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱསཝཱཝ ཨཝིཛྫཱཡ པཙྩཡོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུབྷོཔེཏེ དྷམྨཱ ‘‘པཙྩཡསམུཔྤནྣཱ’’ཏི, ཨཝིཛྫཱ ཙ སངྑཱརཱ ཙ ཨུབྷོཔེཏེ དྷམྨཱ པཙྩཡཏོ ཨེཝ སམུཔྤནྣཱ, ན ཝིནཱ པཙྩཡེནཱཏི ཨཏྠོ. པཙྩཡཔརིགྒཧེ པཉྙཱཏི སངྑཱརཱནཾ, ཨཝིཛྫཱཡ ཙ ཨུཔྤཱདཱདིཀེ པཙྩཡཱཀཱརེ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ གཧཎཝསེན པཝཏྟཱ པཉྙཱ. དྷམྨཊྛིཏིཉཱཎནྟི པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝཏོ དྷམྨཊྛིཏིསངྑཱཏེ པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ ཉཱཎཾ. ‘‘དྭཱདས པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ཧི དྭཱདས པཙྩཡཱ ཨེཝ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ. ཨཡཉྩ ནཡོ ན པཙྩུཔྤནྣེ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ ཨཏཱིཏཱནཱགཏེསུཔི, ན ཙ ཨཝིཛྫཱཡ ཨེཝ སངྑཱརེསུ, ཨཐ ཁོ སངྑཱརཱདཱིནཾ ཝིཉྙཱཎཱདཱིསུཔི ལབྦྷཏཱིཏི པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ པཙྩཡཱཀཱརསྶ ཝིབྷཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཏཱིཏམྤི ཨདྡྷཱན’’ནྟིཨཱདི པཱལི༹མཱཧརི. པཊྛཱནེ (པཊྛཱ. ༡.༡) པན དསྶིཏཱ ཧེཏཱདིཔཙྩཡཱཨེཝེཏྠ ཨུཔྤཱདཱདིཔཙྩཡཱཀཱརེཧི གཧིཏཱཏི ཏེཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ནཱིཧརིཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཱ. ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན པན ན ཡོཛཡིམྷ, ཨཏྠིཀེཧི ཙ ཝིསུདྡྷིམགྒཱདིཏོ (ཝིསུདྡྷི. ༢.༥༩༤) གཧེཏབྦཱ.
ཏསྶ ¶ ཏསྶ དྷམྨསྶཱཏི སངྑཱརཱདིཔཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨསྶ. ཏཐཱ ཏཐཱ པཙྩཡབྷཱཝེནཱཏི ཨུཔྤཱདཱདིཧེཏཱདིཔཙྩཡསཏྟིཡཱ ¶ . ཀམྨཀིལེསཝིཔཱཀཝསེན ཏཱིཎི ཝཊྚཱནི ཡསྶཱཏི ཏིཝཊྚཾ. ཨཏཱིཏཔཙྩུཔྤནྣཱནཱགཏཝསེན ཏཡོ ཨདྡྷཱ ཀཱལཱ ཨེཏསྶཱཏི ཏིཡདྡྷཾ. ཧེཏུཕལཕལཧེཏུཧེཏུཕལཝསེན ཏཡོ སནྡྷཡོ ཨེཏསྶཱཏི ཏིསནྡྷི. སངྑིཔྤནྟི ཨེཏྠ ཨཝིཛྫཱདཡོ, ཝིཉྙཱཎཱདཡོ ཙཱཏི སངྑེཔཱ, ཧེཏུ, ཝིཔཱཀོ ཙ. ཨཐ ཝཱ ཧེཏུ ཝིཔཱཀོཏི སངྑིཔྤནྟཱིཏི སངྑེཔཱ. ཨཝིཛྫཱདཡོ, ཝིཉྙཱཎཱདཡོ ཙ ཀོཊྛཱསཔརིཡཱཡོ ཝཱ སངྑེཔསདྡོ. ཨཏཱིཏཧེཏུསངྑེཔཱདིཝསེན ཙཏྟཱརོ སངྑེཔཱ ཡསྶཱཏི ཙཏུསངྑེཔཾ. སརཱུཔཏོ ཨཝུཏྟཱཔི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སངྑེཔེ ཨཱཀིརཱིཡནྟི ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདིགྒཧཎེཧི པཀཱསཱིཡནྟཱིཏི ཨཱཀཱརཱ, ཨཏཱིཏཧེཏུཨཱདཱིནཾ པཀཱརཱ. ཏེ སངྑེཔེ པཉྩ པཉྩ ཀཏྭཱ ཝཱིསཏི ཨཱཀཱརཱ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱིསཏཱཀཱརཾ.
ཁཏྟིཡཱདིབྷེདེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཱཔི སསྶཏཝཱདིནོ ཛཱཏིསཏསཧསྶཱནུསྶརཎཱདིཀསྶ ཨབྷིནིཝེསཧེཏུནོ ཝསེན ཙཏྟཱརོཝ ཧོནྟི, ན ཏཏོ ཨུདྡྷཾ, ཨདྷོ ཝཱཏི སསྶཏཝཱདཱིནཾ པརིམཱཎཔརིཙྪེདསྶ ཨནཉྙཝིསཡཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཛནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེས ནཡོ ཨིཏརེསུཔི. ཏཏྠ ཙཏྟཱརོ ཛནཱཏི ཙཏྟཱརོ ཛནསམཱུཧཱཏི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ ཏེསུ ཨེཀེཀསྶཱཔི ཨནེཀཔྤབྷེདཏོ. ཏེཏི དྭཱསཊྛིདིཊྛིགཏཝཱདིནོ. ཨིདཾ ནིསྶཱཡཱཏི ཨིདཔྤཙྩཡཏཱཡ སམྨཱ ཨགྒཧཎཾ. ཏཏྠཱཔི ཙ ཧེཏུཕལབྷཱཝེན སམྦནྡྷཱནཾ དྷམྨཱནཾ སནྟཏིགྷནསྶ ཨབྷེདིཏཏྟཱ པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནམྤི བྷེདནིབནྡྷནཾ ནཱནཏྟནཡཾ ཨནུཔདྷཱརེཏྭཱ གཧིཏཾ ཨེཀཏྟགྒཧཎཾ ནིསྶཱཡ. ཨིདཾ གཎྷནྟཱིཏི ཨིདཾ སསྶཏགྒཧཎཾ ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟི, ཨིམིནཱ ནཡེན ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱདཡོཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏྭཱ ཝཏྟབྦཱ. བྷིནྡིཏྭཱཏི ‘‘ཨཱཏཔྤམནྭཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ, ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༣༦) ཝཱ ཝིདྷམིཏྭཱ. ནིཛྫཊནྟི ཨནོནདྡྷཾ. ནིགུམྦནྟི ཨནཱཝུཊཾ. ཨཔིཙ ཝེལུ༹ཨཱདཱིནཾ ཧེཊྛུཔརིཡསཾསིབྦནཊྛེན ཛཊཱ. ཀུསཱདཱིནཾ ཨོཝརཎཊྛེན གུམྦོ. ཏསྶདིསཏཱཡ དིཊྛིགཏཱནཾ བྱཱཀུལཱ པཱཀཊཏཱ ‘‘ཛཊཱ, གུམྦོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི, དིཊྛིཛཊཱཝིཛཊནེན, དིཊྛིགུམྦཝིཝརཎེན ཙ ནིཛྫཊཾ ནིགུམྦཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ བུདྡྷགུཎེ ཨཱརབྦྷ དེསནཱཡ སམུཊྛིཏཏྟཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཨུདྡིསིཏྭཱ དེསནཱཀུསལོ བྷགཝཱ སམཡནྟརཾ ཝིགྒཧཎཝསེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ ཝིསྶཛྫེཏཱིཏི དསྶེཏི.
༢༩. ཨཏྠི པརིཡཱཡོ སནྟི-སདྡོ, སོ ཙ སཾཝིཛྫནྟིཔརིཡཱཡོ, སཾཝིཛྫམཱནཏཱ ཙ ཉཱཎེན ཨུཔལབྦྷམཱནཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སནྟཱི’’ཏིཨཱདི. སཾཝིཛྫམཱནཔརིདཱིཔནེན པན ‘‘སནྟཱི’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན ཏེསཾ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཝིཛྫམཱནཏཱཡ ཨཝིཙྪིནྣཏཾ, ཏཏོ ཙ ནེསཾ མིཙྪཱགཱཧཏོ སིཐིལཀརཎཝིཝེཙནེཧི ¶ ཨཏྟནོ དེསནཱཡ ཀིཙྩཀཱརིཏཾ, ཨཝིཏཐཏཉྩ དཱིཔེཏི དྷམྨརཱཛཱ. ཨཏྠཱིཏི ཙ སནྟིཔདེན སམཱནཏྠོ པུཐུཝཙནཝིསཡོ ཨེཀོ ནིཔཱཏོ ‘‘ཨཏྠི ཨིམསྨིཾ ཀཱཡེ ཀེསཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༧; མ. ནི. ༡.༡༡༠; ༣.༡༥༤; སཾ. ནི. ༤.༡༢༧) ཝིཡ. ཨཱལཔནཝཙནནྟི བུདྡྷཱལཔནཝཙནཾ. བྷགཝཱཡེཝ ཧི ‘‘བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑཝོ’’ཏི ཙ ཨཱལཔཏི, ན སཱཝཀཱ. སཱཝཀཱ པན ‘‘ཨཱཝུསོ, ཨཱཡསྨཱ’’ཏིཨཱདིསམྦནྡྷནེནེཝ. ‘‘ཨེཀེ’’ཏི ཝུཏྟེ ཨེཀཙྩེཏི ཨཏྠོ ཨེཝ སངྑྱཱཝཱཙཀསྶ ཨེཀ-སདྡསྶ ནིཡཏེཀཝཙནཏྟཱ, ན སམིཏབཧིཏཔཱཔཏཱཡ སམཎབྲཱཧྨཎཱཏི ཨཱཧ ‘‘པབྦཛྫཱུཔགཏབྷཱཝེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཐཱ ཝཱ ཧོནྟུ, ཨཉྙཐཱ ཝཱ, སམྨུཏིམཏྟེནེཝ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱཏི དསྶེཏི ‘‘ལོཀེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. སསྶཏཱདིཝསེན པུབྦནྟཾ ཀཔྤེནྟཱིཏི པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ. ཡསྨཱ པན ཏེསཾ པུབྦནྟཾ པུརིམསིདྡྷེཧི ཏཎྷཱདིཊྛིཀཔྤེཧི ཀཔྤེཏྭཱ ཨཱསེཝནབལཝཏཱཡ, ཝིཙིཏྲཝུཏྟིཏཱཡ ཙ ཝིཀཔྤེཏྭཱ ཨཔརབྷཱགསིདྡྷེཧི ཨབྷིནིཝེསབྷཱུཏེཧི ཏཎྷཱདིཊྛིགཱཧེཧི གཎྷནྟི ཨབྷིནིཝིསནྟི པརཱམསནྟི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པུབྦནྟཾ ཀཔྤེཏྭཱ ཝིཀཔྤེཏྭཱ གཎྷནྟཱི’’ཏི. པུརིམབྷཱགཔཙྪིམབྷཱགསིདྡྷཱནཾ ཝཱ ཏཎྷཱཨུཔཱདཱནཱནཾ ཝསེན ཡཐཱཀྐམཾ ཀཔྤནགཧཎཱནི ཝེདིཏབྦཱནི. ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཧི ཨུཔཱདཱནཾ སམྦྷཝཏི. པཧུཏཔསཾསཱནིནྡཱཏིསཡསཾསགྒནིཙྩཡོགཱདིཝིསཡེསུ ཨིདྷ ནིཙྩཡོགཝསེན ཝིཛྫམཱནཏྠོ སམྦྷཝཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པུབྦནྟ ཀཔྤོ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཉྩ –
‘‘པཧུཏེ ཙ པསཾསཱཡཾ, ནིནྡཱཡཉྩཱཏིསཡནེ;
ནིཙྩཡོགེ ཙ སཾསགྒེ, ཧོནྟིམེ མནྟུཨཱདཡོ’’ཏི.
ཀོཊྛཱསེསཱུཏི ¶ ཨེཏྠ ཀོཊྛཱསཱདཱིསཱུཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ ཨཱདི-སདྡལོཔེན, ནིདསྶནནཡེན ཙ ཝུཏྟཏྟཱ. པདཔཱུརཎསམཱིཔཨུམྨགྒཱདཱིསུཔི ཧི ཨནྟ-སདྡོ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨིངྒྷ ཏཱཝ སུཏྟནྟེ ཝཱ གཱཐཱཡོ ཝཱ ཨབྷིདྷམྨཾ ཝཱ པརིཡཱཔུཎསྶུ (པཱཙི. ༤༤༢), སུཏྟནྟེ ཨོཀཱསཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༡༢༢༡) ཙ པདཔཱུརཎེ ཨནྟ-སདྡོ ཝཏྟཏི, ‘‘གཱམནྟསེནཱསན’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༣༡) སམཱིཔེ, ‘‘ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགོ ཨེཀོ ཨནྟོ, ཨཏྠཱིཏི ཁོ ཀཙྩཱན ཨཡམེཀོ ཨནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༥༨; སཾ. ནི. ༢.༡༡༠) ཙ ཨུམྨགྒེཏི.
ཨནྟཔཱུརོཏི མཧཱཨནྟཨནྟགུཎེཧི པཱུརོ. ‘‘སཱ ཧརིཏནྟཾ ཝཱ པནྠནྟཾ ཝཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༣༠༤) མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡེ མཧཱཧཏྠིཔདོཔམསུཏྟནྟཔཱལི༹. ཏཏྠ སཱཏི ཏེཛོདྷཱཏུ. ཧརིཏནྟནྟི ཧརིཏཏིཎརུཀྑམརིཡཱདཾ ¶ . པནྠནྟནྟི མགྒམརིཡཱདཾ. ཨཱགམྨ ཨནཱཧཱརཱ ནིབྦཱཡཏཱིཏི སེསོ. ‘‘ཨནྟམིདཾ བྷིཀྑཝེ, ཛཱིཝིཀཱནཾ ཡདིདཾ པིཎྜོལྱ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༣.༨༠; ཨིཏིཝུ. ༩༡) པིཎྜིཡཱལོཔསུཏྟནྟཔཱལི༹. ཏཏྠ པིཎྜཾ ཨུལཏི གཝེསཏཱིཏི པིཎྜོལོ, པིཎྜཱཙཱརིཀོ, ཏསྶ བྷཱཝོ པིཎྜོལྱཾ, པིཎྜཙརཎེན ཛཱིཝིཀཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨེསེཝཱཏི སབྦཔཙྩཡསངྑཡབྷཱུཏོ ནིབྦཱནདྷམྨོ ཨེཝ, ཏེནཱཧ ‘‘སབྦ…པེ… ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ཨེཏེན སབྦཔཙྩཡསངྑཡནཏོ ཨསངྑཏཾ ནིབྦཱནཾ སངྑཏབྷཱུཏསྶ ཝཊྚདུཀྑསྶ པརབྷཱགཾ པརིཡོསཱནབྷཱུཏཾ, ཏསྨཱ ཨེཏྠ པརབྷཱགོཝ ཨཏྠོ ཡུཏྟོཏི དསྶེཏི. སཀྐཱཡོཏི སཀྐཱཡགཱཧོ.
ཀཔྤོཏི ལེསོ. ཀཔྤཀཏེནཱཏི ཏིཎྞཾ དུབྦཎྞཀརཎཱནཾ ཨཉྙཏརདུབྦཎྞཀཏེན. ཨཱདི-སདྡེན ཙེཏྠ ཀཔྤ-སདྡོ མཧཱཀཔྤསམནྟབྷཱཝཀིལེསཀཱམཝིཏཀྐཀཱལཔཉྙཏྟིསདིསབྷཱཝཱདཱིསུཔི ཝཏྟཏཱིཏི དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི བྷིཀྑཝེ, ཀཔྤསྶ ཨསངྑྱེཡྻཱནཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༡༥༦) མཧཱཀཔྤེ ཝཏྟཏི, ‘‘ཀེཝལཀཔྤཾ ཝེལུ༹ཝནཾ ཨོབྷཱསེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༩༤) སམནྟབྷཱཝེ, ‘‘སངྐཔྤོ ཀཱམོ རཱགོ ཀཱམོ སངྐཔྤརཱགོ ཀཱམོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༡; ཙཱུལ༹ནི. ༨) ཀིལེསཀཱམེ, ‘‘ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ སངྐཔྤོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཏཀྐེ, ‘‘ཡེན སུདཾ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝིཧརཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༨༧) ཀཱལེ ¶ , ‘‘ཨིཙྩཱཡསྨཱ ཀཔྤོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༡༠༡༨) པཉྙཏྟིཡཾ, ‘‘སཏྠུཀཔྤེན ཝཏ ཀིར བྷོ སཱཝཀེན སདྡྷིཾ མནྟཡམཱནཱ ན ཛཱནིམྷཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༦༠) སདིསབྷཱཝེཏི.
ཏཎྷཱདིཊྛཱིསུ པཝཏྟིཾ མཧཱནིདྡེསཔཱལི༹ཡཱ (མཧཱནི. ༢༨) སཱདྷེནྟོ ‘‘ཝུཏྟམྤི ཙེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨུདྡཱནཏོཏི སངྑེཔཏོ. ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདི ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཨཏྠཝཎྞནཱཡ གུཎཝཙནཾ. ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེནཱཏི ཨུཔནིསྶཡསཧཛཱཏབྷཱུཏཱཡ ཨབྷིནནྡནསངྑཱཏཱཡ ཏཎྷཱཡ ཙེཝ སསྶཏཱདིཨཱཀཱརེན ཨབྷིནིཝིསནྟསྶ མིཙྪཱགཱཧསྶ ཙ ཝསེན. པུབྦེ ནིཝུཏྠདྷམྨཝིསཡཱཡ ཀཔྤནཱཡ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཨཏཱིཏཀཱལཝཱཙཀོཡེཝ པུབྦ-སདྡོ, ན པན ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ པདྷཱནཱདིཝཱཙཀོ, རཱུཔཱདིཁནྡྷཝིནིམུཏྟསྶ ཀཔྤནཝཏྠུནོ ཨབྷཱཝཱ ཨནྟ-སདྡོ ཙ ཀོཊྛཱསཝཱཙཀོ, ན པན ཨབྦྷནྟརཱདིཝཱཙཀོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཏཱིཏཾ ཁནྡྷཀོཊྛཱས’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཀཔྤེཏྭཱཏི ཙ ཏསྨིཾ པུབྦནྟེ ཏཎྷཱཡནཱབྷིནིཝེསནཱནཾ སམཏྠནཾ པརིནིཊྛཱཔནམཱཧ. ཋིཏཱཏི ཏསྶཱ ལདྡྷིཡཱ ཨཝིཛཧནཾ, པུབྦནྟམེཝ ཨནུགཏཱ དིཊྛི ཏེསམཏྠཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨཏྠིཏཱ, ཨནུགཏཏཱ ཙ ནཱམ པུནཔྤུནཾ པཝཏྟིཡཱཏི དསྶེཏི ‘‘པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫནཝསེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. ‘‘ཏེ ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ ‘‘པུབྦནྟཾ ཨཱརབྦྷཱ’’ཏིཨཱདིཔཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེཏི. ཏཏྠ ཨཱརབྦྷཱཏི ཨཱལམྦིཏྭཱ. ཝིསཡོ ཧི ཏསྶཱ དིཊྛིཡཱ པུབྦནྟོ. ཝིསཡབྷཱཝཏོ ཧེས ཏསྶཱ ཨཱགམནཊྛཱནཾ ¶ , ཨཱརམྨཎཔཙྩཡོ ཙཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱགམྨ པཊིཙྩཱ’’ཏི. ཏདེཏཾ ཨཉྙེསཾ པཏིཊྛཱཔནདསྶནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙམྤི ཛནཾ དིཊྛིགཏིཏཾ ཀརོནྟཱ’’ཏི.
ཨདྷིཝཙནཔཐཱནཱིཏི [ཨདྷིཝཙནཔཨདཱནི (ཨཊྛཀཐཱཡཾ)] རུལ༹ྷིམཏྟེན པཉྙཏྟིཔཐཱནི. དཱསཱདཱིསུ ཧི སིརིཝཌྜྷཀཱདིསདྡཱ ཝིཡ ཝཙནམཏྟམེཝ ཨདྷིཀཱརཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟིཡཱ ཏཐཱ པཎྞཏྟིཡེཝ ཨདྷིཝཙནཾ, སཱ ཙ ཝོཧཱརསྶ པཐོཏི. ཨཐ ཝཱ ཨདྷི-སདྡོ ཨུཔརིབྷཱགེ, ཝུཙྩཏཱིཏི ཝཙནཾ. ཨདྷི ཨུཔརིབྷཱགེ ཝཙནཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨུཔཱདཱནིཡབྷཱུཏཱནཾ རཱུཔཱདཱིནཾ [ཨུཔཱདཱབྷཱུཏརཱུཔཱདཱིནཾ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༢༩)] ཨུཔརི པཉྙཱཔིཡམཱནཱ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི, ཏསྨཱ པཉྙཏྟིདཱིཔཀཔཐཱནཱིཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. པཉྙཏྟིམཏྟཉྷེཏཾ ཝུཙྩཏི, ཡདིདཾ ‘‘ཨཏྟཱ, ལོཀོ’’ཏི ཙ, ན རཱུཔཝེདནཱདཡོ ཝིཡ ¶ པརམཏྠོཏི. ཨདྷིམུཏྟི-སདྡོ ཙེཏྠ ཨདྷིཝཙན-སདྡེན སམཱནཏྠོ ‘‘ནིརུཏྟིཔཐོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༡༠༧ དུཀམཱཏིཀཱ) ཝིཡ ཨུཏྟིསདྡསྶ ཝཙནཔརིཡཱཡཏྟཱ. ‘‘བྷཱུཏཾ ཨཏྠ’’ནྟིཨཱདིནཱ པན བྷཱུཏསབྷཱཝཏོ ཨཏིརེཀཾ. ཏམཏིདྷཱཝིཏྭཱ ཝཱ མུཙྩནྟཱིཏི ཨདྷིམུཏྟིཡོ, ཏཱསཾ པཐཱནི ཏདྡཱིཔཀཏྟཱཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི, ཨདྷིཀཾ ཝཱ སསྶཏཱདིཀཾ མུཙྩནྟཱིཏི ཨདྷིམུཏྟིཡོ. ཨདྷིཀཉྷི སསྶཏཱདིཾ, པཀཏིཨཱདིཾ, དབྦཱདིཾ, ཛཱིཝཱདིཾ, ཀཱཡཱདིཉྩ ཨབྷཱུཏཾ ཨཏྠཾ སབྷཱཝདྷམྨེསུ ཨཛ྄ཛྷཱརོཔེཏྭཱ དིཊྛིཡོ པཝཏྟནྟི.
༣༠. ཨབྷིཝདནྟཱིཏི ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙ’’ནྟི ཨབྷིནིཝིསིཏྭཱ ཝདནྟི. ‘‘ཨཡམེཝ དྷམྨོ, ནཱཡཾ དྷམྨོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱཔི ཝདནྟི. ཨབྷིཝདནཀིརིཡཱཡ ཨཛྫཱཔི ཨཝིཙྪེདབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝཏྟམཱནཝཙནཾ ཀཏནྟི ཨཡམེཏྠ པཱལི༹ཝཎྞནཱ. ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ ཧེཏུབྷཱུཏཱཡ པུཙྪིཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ. མིཙྪཱ པསྶཏཱིཏི དིཊྛི, དིཊྛི ཨེཝ དིཊྛིགཏཾ ‘‘མུཏྟགཏཾ, (ཨ. ནི. ༩.༡༡) སངྑཱརགཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༤༡) ཝིཡ གཏ-སདྡསྶ ཏབྦྷཱཝཝུཏྟིཏོ, གནྟབྦཱབྷཱཝཏོ ཝཱ དིཊྛིཡཱ གཏམཏྟནྟི དིཊྛིགཏཾ. དིཊྛིཡཱ གཧཎམཏྟམེཝ, ནཏྠཉྙཾ ཨཝགནྟབྦནྟི ཨཏྠོ, དིཊྛིཔཀཱརོ ཝཱ དིཊྛིགཏཾ. ལོཀིཡཱ ཧི ཝིདྷཡུཏྟགཏཔཀཱརསདྡེ སམཱནཏྠེ ཨིཙྪནྟི. ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཁནྡྷེ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཙ ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཙ གཧཎཝིསེསཾ ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཱཔནཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘རཱུཔཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ ཨཏྟཱཏི ཙ ལོཀོཏི ཙ གཧེཏྭཱ’’ཏི. ཨམརཾ ནིཙྩཾ དྷུཝནྟི སསྶཏཝེཝཙནཱནི, མརཎཱབྷཱཝེན ཝཱ ཨམརཾ. ཨུཔྤཱདཱབྷཱཝེན སབྦདཱཔི ཨཏྠིཏཱཡ ནིཙྩཾ. ཐིརཊྛེན ཝིཀཱརཱབྷཱཝེན དྷུཝཾ. ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདིནཱ མཧཱནིདྡེས པཊིསམྦྷིདཱམགྒཔཱལཱི༹ཧི ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི. ཏཏྠ ‘‘རཱུཔཾ གཧེཏྭཱ’’ཏི པཱཋསེསེན སམྦནྡྷོ. ཨཡཾ པནཏྠོ – ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི. ཝེདནཾ, སཉྙཾ, སངྑཱརེ, ཝིཉྙཱཎཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏི ཨིམིསྶཱ པཉྩཝིདྷཱཡ སཀྐཱཡདིཊྛིཡཱ ཝསེན ཝུཏྟོ, ‘‘རཱུཔཝནྟཾ ཨཏྟཱན’’ནྟིཨཱདིཀཱཡ པན པཉྩདསཝིདྷཱཡཔི ¶ ཏདཝསེསཱཡ སཀྐཱཡདིཊྛིཡཱ ཝསེན ཙཏྟཱརོ ཁནྡྷེ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཏདཉྙོ ‘‘ལོཀོ’’ཏི པཉྙཔེནྟཱིཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ ལབྦྷཏེཝ. ཏཐཱ ཨེཀཾ ཁནྡྷཾ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཨཉྙོ ཨཏྟནོ ཨུཔབྷོགབྷཱུཏོ ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཙ. སསནྟཏིཔཏིཏེ ཁནྡྷེ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཏདཉྙོ པརསནྟཏིཔཏིཏོ ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཙ པཉྙཔེཏཱིཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨེཏྠཱཧ ¶ – ‘‘སསྶཏོ ཝཱདོ ཨེཏེས’’ནྟི ཀསྨཱ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ ཏེསཾ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ སསྶཏོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ, ན ཝཱདོཏི? སཙྩམེཏཾ, སསྶཏསཧཙརིཏཏཱཡ པན ཝཱདོཔི སསྶཏོཏི ཝུཏྟོ ཡཐཱ ‘‘ཀུནྟཱ པཙརནྟཱི’’ཏི, སསྶཏོ ཨིཏི ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི ཝཱ ཏཏྠ ཨིཏི-སདྡལོཔོ དཊྛབྦོ. སསྶཏཾ ཝདནྟི ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙ’’ནྟི ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟཱིཏི སསྶཏཝཱདཱ ཏིཔི ཡུཛྫཏི.
༣༡. ཨཱཏཱཔནབྷཱཝེནཱཏི ཝིབཱདྷནསྶ བྷཱཝེན, ཝིབཱདྷནཊྛེན ཝཱ. པཧཱནཉྩེཏྠ ཝིབཱདྷནཾ. པདཧནཝསེནཱཏི སམཱདཧནཝསེན. སམཱདཧནཾ པན ཀོསཛྫཔཀྑེ པཏིཏུམདཏྭཱ ཙིཏྟསྶ ཨུསྶཱཧནཾ. ཡཐཱ སམཱདྷི ཝིསེསབྷཱགིཡཏཾ པཱཔུཎཱཏི, ཨེཝཾ ཝཱིརིཡསྶ བཧུལཱིཀརཎཾ ཨནུཡོགོ. ཨིཏི པདཏྟཡེན ཝཱིརིཡམེཝ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཏིཔྤབྷེདཾ ཝཱིརིཡ’’ནྟི. ཡཐཱཀྐམཉྷིཧ ཏཱིཧི པདེཧི ཨུཔཙཱརཔྤནཱཙིཏྟཔརིདམནཝཱིརིཡཱནི དསྶེཏི. ན པམཛྫཏི ཨེཏེནཱཏི ཨཔྤམཱདོ, སཏིཡཱ ཨཝིཔྤཝཱསོ. སོ པན སཏིཔཊྛཱནཱ ཙཏྟཱརོ ཁནྡྷཱ ཨེཝ. སམྨཱ ཨུཔཱཡེན མནསི ཀརོཏི ཀམྨཊྛཱནམེཏེནཱཏི སམྨཱམནསིཀཱརོ, སོ པན ཉཱཎམེཝ, ན ཨཱརམྨཎཝཱིཐིཛཝནཔཊིཔཱདཀཱ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏྠཏོ ཉཱཎ’’ནྟི. པཐམནསིཀཱརོཏི ཀཱརཎམནསིཀཱརོ. ཏདེཝཏྠཾ སམཏྠེཏི ‘‘ཡསྨིཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ཡསྨིཾ མནསིཀཱརེཏི ཀམྨཊྛཱནམནསིཀརཎཱུཔཱཡབྷཱུཏེ ཉཱཎསངྑཱཏེ མནསིཀཱརེ. ‘‘ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ’’ཏི ཨིམིནཱ སདྡནྟརསམྤཡོགཱདིནཱ ཝིཡ པཀརཎཝསེནཱཔི སདྡོ ཝིསེསཝིསཡོཏི དཱིཔེཏི. ཝཱིརིཡཉྩཱཏི ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཏཱིཧི པདེཧི ཝུཏྟཾ ཏིཔྤབྷེདཾ ཝཱིརིཡཉྩ. ཨེཏྠཱཏི ‘‘ཨཱཏཔྤ…པེ… མནསིཀཱརམནྭཱཡཱ’’ཏི ཨིམསྨིཾ པཱཋེ, སཱིལཝིསུདྡྷིཡཱ སདྡྷིཾ ཙཏུནྣཾ རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནཾ ཨདྷིགམནཔཊིཔདཱ ཨིདྷ ཝཏྟབྦཱ, སཱ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༢.༤༠༡) ཝིཏྠཱརཏོ ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘སངྑེཔཏྠོ’’ཏི. ཏཐཱཛཱཏིཀནྟི ཏཐཱསབྷཱཝཾ, ཨེཏེན ཙུདྡསཝིདྷེཧི ཙིཏྟཔརིདམནེཧི རཱུཔཱཝཙརཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསྶ པགུཎཏཱཔཱདནེན དམིཏཏཾ དསྶེཏི. ཙེཏསོ སམཱདྷི ཙེཏོསམཱདྷི, སོ པན ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏརཱུཔཱཝཙརཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསྶེཝ སམཱདྷི. ཡཐཱ-སདྡོ ‘‘ཡེནཱ’’ཏི ཨཏྠེ ནིཔཱཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེན སམཱདྷིནཱ’’ཏི.
ཝིཛམྦྷནབྷཱུཏེཧི ¶ ལོཀིཡཱབྷིཉྙཱསངྑཱཏེཧི ཛྷཱནཱནུབྷཱཝེཧི སམྤནྣོཏི ཛྷཱནཱནུབྷཱཝསམྤནྣོ. སོ ¶ དིཊྛིགཏིཀོ ཨེཝཾ ཝདཏཱིཏི ཝཏྟམཱནཝཙནཾ, ཏཐཱཝདནསྶ ཨཝིཙྪེདབྷཱཝེན སབྦཀཱལིཀཏཱདསྶནཏྠནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨནིཡམིཏེ ཧི ཀཱལཝིསེསེ ཝིཔྤཀཏཀཱལཝཙནནྟི. ཝནཏི ཡཱཙཏི པུཏྟནྟི ཝཉྫྷཱ ཛྷ-པཙྩཡཾ, ན-ཀཱརསྶ ཙ ནིགྒཧིཏཾ ཀཏྭཱ, ཝདྷཏི པུཏྟཾ, ཕལཾ ཝཱ ཧནཏཱིཏིཔི ཝཉྫྷཱ སཔཙྩཡགྷྱ-ཀཱརསྶ ཛྷ-ཀཱརཾ, ནིགྒཧིཏཱགམཉྩ ཀཏྭཱ. སཱ ཝིཡ ཀསྶཙི ཕལསྶ ཨཛནེནཱཏི ཝཉྫྷོ, ཏེནཱཧ ‘‘ཝཉྫྷཔསཱུ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝཾ པདཏྠཝཏཱ ཨིམིནཱ ཀཱིདིསཾ སཱམཏྠིཡཏྠཾ དསྶེཏཱིཏི ཨནྟོལཱིནཙོདནཾ པརིཧརིཏུཾ ‘‘ཨེཏེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཛྷཱནལཱབྷིསྶ ཝིསེསེན ཛྷཱནདྷམྨཱ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟི, ཏམྨུཁེན པན སེསདྷམྨཱཔཱིཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཛྷཱནཱདཱིན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. རཱུཔཱདིཛནཀབྷཱཝནྟི རཱུཔཱདཱིནཾ ཛནཀསཱམཏྠིཡཾ. པཊིཀྑིཔཏཱིཏི ‘‘ནཡིམེ ཀིཉྩི ཛནེནྟཱི’’ཏི པཊིཀྑིཔཏི. ཀསྨཱཏི ཙེ? སཏི ཧི ཛནཀབྷཱཝེ རཱུཔཱདིདྷམྨཱནཾ ཝིཡ, སུཁཱདིདྷམྨཱནཾ ཝིཡ ཙ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡ ཨུཔྤཱདཝནྟཏཱ ཝིཉྙཱཡཏི, ཨུཔྤཱདེ ཙ སཏི ཨཝསྶཾབྷཱཝཱི ནིརོདྷོཏི ཨནཝཀཱསཱཝ ནིཙྩཏཱ སིཡཱ, ཏསྨཱ ཏཾ པཊིཀྑིཔཏཱིཏི.
ཋིཏོཏི ནིཙྩལཾ པཏིཊྛིཏོ, ཀཱུཊཊྛ-སདྡོཡེཝ ཝཱ ལོཀེ ཨཙྩནྟཾ ནིཙྩེ ནིརུལ༹ྷོ དཊྛབྦོ. ཏིཊྛཏཱིཏི ཋཱཡཱི, ཨེསིཀཱ ཙ སཱ ཋཱཡཱི ཙཱཏི ཨེསིཀཊྛཱཡཱི, ཝིསེསནཔརནིཔཱཏོ ཙེས, ཏསྨཱ གམྦྷཱིརནེམོ ནིཙྩལཊྛིཏིཀོ ཨིནྡཁཱིལོ ཝིཡཱཏི ཨཏྠོ, ཏེནཱཧ ‘‘ཡཐཱ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཀཱུཊཊྛོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཙེཏྠ ཨནིཙྩཏཱབྷཱཝམཱཧ. ‘‘ཨེསིཀཊྛཱཡཱི ཋིཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ པན ཡཐཱ ཨེསིཀཱ ཝཱཏཔྤཧཱརཱདཱིཧི ན ཙལཏི, ཨེཝཾ ན ཀེནཙི ཝིཀཱརམཱཔཛྫཏཱིཏི ཝིཀཱརཱབྷཱཝཾ, ཝིཀཱརོཔི ཨཏྠཏོ ཝིནཱསོཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུབྷཡེནཱཔི ལོཀསྶ ཝིནཱསཱབྷཱཝཾ དསྶེཏཱི’’ཏི.
ཨེཝམཊྛཀཐཱཝཱདཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཀེཙིཝཱདཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀེཙི པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. མུཉྫཏོཏི [མུཉྫེ (ཨཊྛཀཐཱཡཾ)] མུཉྫཏིཎཏོ. ཨཱིསིཀཱཏི ཀལཱི༹རོ. ཡདིདཾ ཨཏྟསངྑཱཏཾ དྷམྨཛཱཏཾ ཛཱཡཏཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཏཾ སཏྟིརཱུཔཝསེན པུབྦེ ཝིཛྫམཱནམེཝ བྱཏྟིརཱུཔཝསེན ནིཀྑམཏི, ཨབྷིབྱཏྟིཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཝིཛྫམཱནམེཝཱ’’ཏི ཧི ཨེཏེན ཀཱརཎེ ཕལསྶ ཨཏྠིབྷཱཝདསྶནེན བྱཏྟིརཱུཔཝསེན ¶ ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདཾ དསྶེཏི. སཱལིགབྦྷེ སཾཝིཛྫམཱནཾ སཱལིསཱིསཾ ཝིཡ ཧི སཏྟིརཱུཔཾ, ཏདབྷིནིཀྑནྟཾ ཝིཡ བྱཏྟིརཱུཔནྟི. ཀཐཾ པན སཏྟིརཱུཔཝསེན ཝིཛྫམཱནོཡེཝ པུབྦེ ཨནབྷིབྱཏྟོ བྱཏྟིརཱུཔཝསེན ཨབྷིབྱཏྟིཾ གཙྪཏཱིཏི? ཡཐཱ ཨནྡྷཀཱརེན པཊིཙྪནྣོ གྷཊོ ཨཱལོཀེན ཨབྷིབྱཏྟིཾ གཙྪཏི, ཨེཝམཡམྤཱིཏི.
ཨིདམེཏྠ ཝིཙཱརེཏབྦཾ – ཀིཾ ཀརོནྟོ ཨཱལོཀོ གྷཊཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཡདི གྷཊཝིསཡཾ ¶ བུདྡྷིཾ ཀརོནྟོ པཀཱསེཏི, ཨནུཔྤནྣཱཡ ཨེཝ བུདྡྷིཡཱ ཨུཔྤཏྟིདཱིཔནཏོ ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ ཧཱཡཏི. ཨཐ གྷཊཝིསཡཱཡ བུདྡྷིཡཱ ཨཱཝརཎབྷཱུཏཾ ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམནྟོ པཀཱསེཏི, ཨེཝམྤི ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ ཧཱཡཏེཝ. སཏི ཧི གྷཊཝིསཡཱཡ བུདྡྷིཡཱ ཀཐཾ ཨནྡྷཀཱརོ ཏསྶཱ ཨཱཝརཎཾ ཧོཏཱིཏི. ཡཐཱ ཙ གྷཊསྶ ཨབྷིབྱཏྟི ན ཡུཛྫཏི, ཨེཝཾ དིཊྛིགཏིཀཔརིཀཔྤིཏསྶ ཨཏྟནོཔི ཨབྷིབྱཏྟི ན ཡུཛྫཏིཡེཝ. ཏཏྠཱཔི ཧི ཡདི ཨིནྡྲིཡཝིསཡཱདིསནྣིཔཱཏེན ཨནུཔྤནྣཱ ཨེཝ བུདྡྷི ཨུཔྤནྣཱ, ཨུཔྤཏྟིཝཙནེནེཝ ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ ཧཱཡཏི ཨབྷིབྱཏྟིམཏྟམཏིཀྐམྨ ཨནུཔྤནྣཱཡ ཨེཝ བུདྡྷིཡཱ ཨུཔྤཏྟིདཱིཔནཏོ. ཏཐཱ སསྶཏཝཱདོཔི ཏེནེཝ ཀཱརཎེན. ཨཐ བུདྡྷིཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཱཝརཎབྷཱུཏསྶ ཨནྡྷཀཱརཊྛཱནིཡསྶ མོཧསྶ ཝིདྷམནེན བུདྡྷི ཨུཔྤནྣཱ. ཨེཝམྤི སཏི ཨཏྠཝིསཡཱཡ བུདྡྷིཡཱ ཀཐཾ མོཧོ ཏསྶཱ ཨཱཝརཎཾ ཧོཏཱིཏི, ཧཱཡཏེཝ ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ, ཀིཉྩ བྷིཡྻོ – བྷེདསབྦྷཱཝཏོཔི ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ ཧཱཡཏི. ན ཧི ཨབྷིབྱཉྫནཀཱནཾ ཙནྡིམསཱུརིཡམཎིཔདཱིཔཱདཱིནཾ བྷེདེན ཨབྷིབྱཉྫིཏབྦཱནཾ གྷཊཱདཱིནཾ བྷེདོ ཧོཏི, ཧོཏི ཙ ཝིསཡབྷེདེན བུདྡྷིབྷེདོ ཡཐཱཝིསཡཾ བུདྡྷིཡཱ སམྦྷཝཏོཏི བྷིཡྻོཔི ཨབྷིབྱཏྟི ན ཡུཛྫཏིཡེཝ, ན ཙེཏྠ ཝིཛྫམཱནཏཱབྷིབྱཏྟིཝསེན ཝུཏྟིཀཔྤནཱ ཡུཏྟཱ ཝིཛྫམཱནཏཱབྷིབྱཏྟིཀིརིཡཱསངྑཱཏཱཡ ཝུཏྟིཡཱ ཝུཏྟིམཏོ ཙ ཨནཉྙཐཱནུཛཱནནཏོ. ཨནཉྙཱཡེཝ ཧི ཏཐཱ ཝུཏྟིསངྑཱཏཱ ཀིརིཡཱ ཏབྦནྟཝཏྠུཏོ, ཡཐཱ ཕསྶཱདཱིཧི ཕུསནཱདིབྷཱཝོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟིམཏོ ཨནཉྙཱཡ ཨེཝ ཝིཛྫམཱནཏཱབྷིབྱཏྟིསངྑཱཏཱཡ ཝུཏྟིཡཱ པརིཀཔྤིཏོ ཀེསཉྩི ཨབྷིབྱཏྟིཝཱདོ ན ཡུཏྟོ ཨེཝཱཏི. ཡེ པན ‘‘ཨཱིསིཀཊྛཱཡཱི ཋིཏོ’’ཏི པཋིཏྭཱ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠམིཙྪནྟི, ཏེ ཏདིདཾ ཀཱརཎབྷཱཝེན གཧེཏྭཱ ‘‘ཏེ ཙ སཏྟཱ སནྡྷཱཝནྟི སཾསརནྟི ཙཝནྟི ཨུཔཔཛྫནྟཱི’’ཏི པདེཧི ཨཏྠསམྦནྡྷམྤི ཀརོནྟི, ན ཨཊྛཀཐཱཡམིཝ ཨསམྦནྡྷནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཡསྨཱ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏེ ཙ སཏྟཱ སནྡྷཱཝནྟཱིཏི ཨེཏྠ ཡེ ¶ ཨིདྷ མནུསྶབྷཱཝེན ཨཝཊྛིཏཱ, ཏེཡེཝ དེཝབྷཱཝཱདིཨུཔགམནེན ཨིཏོ ཨཉྙཏྠ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཉྙཐཱ ཀཏསྶ ཀམྨསྶ ཝིནཱསོ, ཨཀཏསྶ ཙ ཨབྦྷཱགམོ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཨཔརཱཔརནྟི ཨཔརསྨཱ བྷཝཱ ཨཔརཾ བྷཝཾ, ཨཔརམཔརཾ ཝཱ, པུནཔྤུནནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཙཝནྟཱི’’ཏི པདམུལླིངྒེཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ སངྑྱཾ གཙྪནྟཱི’’ཏི ཨཏྠཾ ཝིཝརཏི, ཨཏྟནོ ཏཐཱགཧིཏསྶ ནིཙྩསབྷཱཝཏྟཱ ན ཙུཏཱུཔཔཏྟིཡོ. སབྦབྱཱཔིཏཱཡ ནཱཔི སནྡྷཱཝནསཾསརཎཱནི, དྷམྨཱནཾཡེཝ པན པཝཏྟིཝིསེསེན ཨེཝཾ སངྑྱཾ གཙྪནྟི ཨེཝཾ ཝོཧརཱིཡནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏེན ‘‘ཨཝཊྛིཏསབྷཱཝསྶ ཨཏྟནོ, དྷམྨིནོ ཙ དྷམྨམཏྟཾ ཨུཔྤཛྫཏི ཙེཝ ཝིནསྶཏི ཙཱ’’ཏི ཨིམཾ ཝིཔརིཎཱམཝཱདཾ དསྶེཏི. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཨིམིསྶཾ སསྶཏཝཱདཝིཙཱརཎཱཡམེཝ ‘‘ཨེཝཾགཏིཀཱ’’ཏི ¶ པདཏྠཝིབྷཱཝནེ ཝཀྑཱམ. ཨིདཱནི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ ཨསམྦནྡྷམཏྟཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཊྛཀཐཱཡཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སནྡྷཱཝནྟཱིཏིཨཱདིནཱ ཝཙནེན ཨཏྟནོ ཝཱདཾ བྷིནྡཏི ཝིནཱསེཏི སནྡྷཱཝནཱདིཝཙནསིདྡྷཱཡ ཨནིཙྩཏཱཡ པུབྦེ ཨཏྟནཱ པཊིཉྙཱཏསྶ སསྶཏཝཱདསྶ ཝིརུདྡྷབྷཱཝཏོཏི ཨཏྠོ. ‘‘དིཊྛིགཏིཀསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཏདཏྠསམཏྠནཾ. ན ནིབདྡྷནྟི ན ཐིརཾ. ‘‘སནྡྷཱཝནྟཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ, སསྶཏཝཱདཉྩ སནྡྷཱཡ ‘‘སུནྡརམྤི ཨསུནྡརམྤི ཧོཏིཡེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སབྦདཱ སརནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི སསྶཏིཡོ ར-ཀཱརསྶ ས-ཀཱརཾ, དྭིབྷཱཝཉྩ ཀཏྭཱ, པཐཝཱིསིནེརུཙནྡིམསཱུརིཡཱ, སསྶཏཱིཧི སམཾ སདིསཾ ཏཐཱ, བྷཱཝནཔུཾསཀཝཙནཉྩེཏཾ. ‘‘ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི ཧི ཀཏྟུཨདྷིཀཱརོ. སསྶཏིསམནྟི ཝཱ ལིངྒབྱཏྟཡེན ཀཏྟུནིདྡེསོ. སསྶཏིསམོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ ཨཏྠི ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ, ཨིཏི-སདྡོ ཙེཏྠ པདཔཱུརཎམཏྟཾ. ཨེཝ-སདྡསྶ ཧི ཨེ-ཀཱརེ པརེ ཨིཏི-སདྡེ ཨི-ཀཱརསྶ ཝ-ཀཱརམིཙྪནྟི སདྡཝིདཱུ. སསྶཏིསམནྟི སསྶཏཾ ཐཱཝརཾ ནིཙྩཀཱལནྟིཔི ཨཏྠོ, སསྶཏིསམ-སདྡསྶ སསྶཏཔདེན སམཱནཏྠཏཾ སནྡྷཱཡ ཊཱིཀཱཡཾ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༣༡) ཝུཏྟོ.
ཧེཏུཾ དསྶེནྟོཏི ཡེསཾ ‘‘སསྶཏོ’’ཏི ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེཏི, ཏེསཾ ཧེཏུཾ དསྶེནྟོ ཨཡཾ དིཊྛིགཏིཀོ ཨཱཧཱཏི སམྦནྡྷོ. ན ཧི ཨཏྟནོ དིཊྛིཡཱ པཙྩཀྑཀཏམཏྠཾ ཨཏྟནོཡེཝ སཱདྷེཏི, ཨཏྟནོ པན པཙྩཀྑཀཏེན ཨཏྠེན ཨཏྟནོ ཨཔྤཙྩཀྑབྷཱུཏམྤི ཨཏྠཾ སཱདྷེཏི, ཨཏྟནཱ ཙ ཡཐཱནིཙྪིཏཾ ཨཏྠཾ པརེཔི ཝིཉྙཱཔེཏི, ན ཨནིཙྪིཏཾ ¶ , ཨིདཾ པན ཧེཏུདསྶནཾ ཨེཏེསུ ཨནེཀེསུ ཛཱཏིསཏསཧསྶེསུ ཨེཀོཝཱཡཾ མེ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ ཨནུསྶརཎསམྦྷཝཏོ. ཡོ ཧི ཡམཏྠཾ ཨནུབྷཝཏི, སོ ཨེཝ ཏཾ ཨནུསྶརཏི, ན ཨཉྙོ. ན ཧི ཨཉྙེན ཨནུབྷཱུཏམཏྠཾ ཨཉྙོ ཨནུསྶརིཏུཾ སཀྐོཏི ཡཐཱ ཏཾ བུདྡྷརཀྑིཏེན ཨནུབྷཱུཏཾ དྷམྨརཀྑིཏོ. ཡཐཱ ཙེཏཱསུ, ཨེཝཾ ཨིཏོ པུརིམཏརཱསུཔི ཛཱཏཱིསུ, ཏསྨཱ ‘‘སསྶཏོ མེ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཡཐཱ ཙ མེ, ཨེཝཾ ཨཉྙེསམྤི སཏྟཱནཾ སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི སསྶཏཝསེན དིཊྛིགཧཎཾ པཀྑནྡནྟོ དིཊྛིགཏིཀོ པརེཔི ཏཏྠ པཏིཊྛཔེཏི. པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘ཨནེཀཝིཧིཏཱནི ཨདྷིམུཏྟིཔཐཱནི ཨབྷིཝདནྟི, སོ ཨེཝམཱཧཱ’’ཏི ཝཙནཏོ པརཱནུགཱཧཱཔནཝསེན ཨིདྷ ཧེཏུདསྶནཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཝིཉྙཱཡཏི. ཨེཏནྟི ཨཏྟནོ ཙ ལོཀསྶ ཙ སསྶཏབྷཱཝཾ. ‘‘ན ཀེཝལ’’ནྟིཨཱདི ཨཏྠཏོ ཨཱཔནྣདསྶནཾ. ཋཱན-སདྡོ ཀཱརཎེ, ཏཉྩ ཁོ ཨིདྷ པུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིད’’ནྟིཨཱདི. ཀཱརཎཉྩ ནཱམེཏཾ ཏིཝིདྷཾ སམྤཱཔཀཾ ནིབྦཏྟཀཾ ཉཱཔཀནྟི. ཏཏྠ ཨརིཡམགྒོ ནིབྦཱནསྶ སམྤཱཔཀཀཱརཎཾ, བཱིཛཾ ཨངྐུརསྶ ནིབྦཏྟཀཀཱརཎཾ, པཙྩཡུཔྤནྣཏཱདཡོ ཨནིཙྩཏཱདཱིནཾ ཉཱཔཀཀཱརཎཾ, ཨིདྷཱཔི ཉཱཔཀཀཱརཎམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཉཱཔཀོ ཧི ཨཏྠོ ཉཱཔེཏབྦཏྠཝིསཡསྶ ཉཱཎསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོ ཀཱརཎཾ. ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡ ¶ ཏཾ ཉཱཎཾ ཏིཊྛཏི ཨེཏྠཱཏི ཋཱནཾ, ཝསཏི ཏཾ ཉཱཎམེཏྠ ཏིཊྛཏཱིཏི ‘‘ཝཏྠཱུ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཏཱ ཝཏྠུ-སདྡེན ཨུདྡིསིཏྭཱཔི ཋཱན-སདྡེན ནིདྡིཊྛནྟི.
༣༢-༣༣. དུཏིཡཏཏིཡཝཱརཱནཾ པཋམཝཱརཏོ ཝིསེསོ ནཏྠི ཋཔེཏྭཱ ཀཱལབྷེདནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔརི ཝཱརདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ’’ཏི. ཏདེཏཾ ཀཱལབྷེདཾ ཡཐཱཔཱལི༹ཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀེཝལཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨིཏརེན དུཏིཡཏཏིཡཝཱརཱ ཡཱཝ དསསཾཝཊྚཝིཝཊྚཀཔྤཱ, ཡཱཝ ཙཏྟཱལཱིསསཾཝཊྚཝིཝཊྚཀཔྤཱ ཙ ཨནུསྶརཎཝསེན ཝུཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡདེཝཾ ཀསྨཱ སསྶཏཝཱདོ ཙཏུདྷཱ ཝིབྷཏྟོ, ནནུ ཏིདྷཱ ཀཱལབྷེདམཀཏྭཱ ཨདྷིཙྩསམུཔྤཏྟིཀཝཱདོ ཝིཡ དུཝིདྷེནེཝ ཝིབྷཛིཏབྦོ སིཡཱཏི ཙོདནཾ སོདྷེཏུཾ ‘‘མནྡཔཉྙོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. མནྡཔཉྙཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ པུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིཉཱཎལཱབྷཱིནཾ ཝསེན ཏིདྷཱ ཀཱལབྷེདཾ ཀཏྭཱ ཏཀྐནེན སཧ ཙཏུདྷཱ ཝིབྷཏྟོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ནནུ ཙ ཨནུསྶཝཱདིཝསེན ཏཀྐིཀཱནཾ ཝིཡ མནྡཔཉྙཱདཱིནམྤི ཝིསེསལཱབྷཱིནཾ ཧཱིནཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདསམྦྷཝཏོ ¶ བཧུདྷཱ བྷེདོ སིཡཱ, ཨཐ ཀསྨཱ སབྦེཔི ཝིསེསལཱབྷིནོ ཏཡོ ཨེཝ རཱསཱི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཱཏི? ཨུཀྐཊྛཔརིཙྪེདེན དསྶེཏུཀཱམཏྟཱ. ཏཱིསུ ཧི རཱསཱིསུ ཡེ ཧཱིནམཛ྄ཛྷིམཔཉྙཱ, ཏེ ཝུཏྟཔརིཙྪེདཏོ ཨཱུནཀམེཝ ཨནུསྶརནྟི. ཡེ པན ཨུཀྐཊྛཔཉྙཱ, ཏེ ཝུཏྟཔརིཙྪེདཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ནཱནུསྶརནྟཱིཏི ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུཀྐཊྛཔརིཙྪེདེན དསྶེཏུཀཱམཏོ ཨནེཀཛཱཏིསཏསཧསྶདསཙཏྟཱརཱིསསཾཝཊྚཝིཝཊྚཱནུསྶརཎཝསེན ཏཡོ ཨེཝ རཱསཱི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཱཏི. ན ཏཏོ ཨུདྡྷནྟི ཡཐཱཝུཏྟཀཱལཏྟཡཏོ, ཙཏྟཱརཱིསསཾཝཊྚཝིཝཊྚཀཔྤཏོ ཝཱ ཨུདྡྷཾ ནཱནུསྶརཏི, ཀསྨཱ? དུབྦལཔཉྙཏྟཱ. ཏེསཉྷི ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདཝིརཧཏོ དུབྦལཱ པཉྙཱ ཧོཏཱིཏི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ.
༣༤. ཏཔྤཀཏིཡཏྟོཔི ཀཏྟུཏྠོཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཀྐཡཏཱི’’ཏི. ཏཔྤཀཏིཡཏྟཏྟཱ ཨེཝ ཧི དུཏིཡནཡོཔི ཨུཔཔནྣོ ཧོཏི. ཏཏྠ ཏཀྐཡཏཱིཏི ཨཱུཧཡཏི, སསྶཏཱདིཨཱཀཱརེན ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ཙིཏྟཾ ཨབྷིནིརོཔཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཀྐོཏི ཨཱཀོཊནལཀྑཎོ, ཝིནིཙྪཡལཀྑཎོ ཝཱ དིཊྛིཊྛཱནབྷཱུཏོ ཝིཏཀྐོ. ཏེན ཏེན པརིཡཱཡེན ཏཀྐནཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏཀྐེཏྭཱ ཝིཏཀྐེཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཝཱིམཾསཱཡ སམནྣཱགཏོཏི ཨཏྠཝཙནམཏྟཾ. ནིབྦཙནཾ པན ཏཀྐིཔདེ ཝིཡ དྭིདྷཱ ཝཏྟབྦཾ. ཝཱིམཾསཱ ནཱམ ཝིཙཱརཎཱ, སཱ ཙ དུཝིདྷཱ པཉྙཱ ཙེཝ པཉྙཱཔཏིརཱུཔིཀཱ ཙ. ཨིདྷ པན པཉྙཱཔཏིརཱུཔིཀཱཝ, སཱ ཙཏྠཏོ ལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདོ, མིཙྪཱབྷིནིཝེསསངྑཱཏོ ཝཱ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ. པུབྦབྷཱགེ ཝཱ མིཙྪཱདསྶནབྷཱུཏཾ དིཊྛིཝིཔྥནྡིཏཾ, ཏདེཏམཏྠཏྟཡཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏུལནཱ རུཙྩནཱ ཁམནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཏུལཡིཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘ལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཾ. སམནྟཏོ, པུནཔྤུནཾ ཝཱ ཨཱཧནནཾ པརིཡཱཧཏཾ, ཏཾ ¶ པན ཝིཏཀྐསྶ ཨཱརམྨཎཾ ཨཱུཧནམེཝ, བྷཱཝནཔུཾསཀཉྩེཏཾ པདནྟི དསྶེཏི ‘‘ཏེན ཏེན པརིཡཱཡེན ཏཀྐེཏྭཱ’’ཏི ཨིམིནཱ. པརིཡཱཡེནཱཏི ཙ ཀཱརཎེནཱཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཔྤཀཱརཱཡཱཏི ཏིདྷཱ ཝུཏྟཔྤབྷེདཱཡ. ཨནུཝིཙརིཏནྟི ཨནུཔཝཏྟིཏཾ, ཝཱིམཾསཱནུགཏེན ཝཱ ཝིཙཱརེན ཨནུམཛྫིཏཾ. ཏདནུགཏདྷམྨཀིཙྩམྤི ཧི པདྷཱནདྷམྨེ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཏཐཱ ཝུཙྩཏི. པཊིབྷཱཏི དིསྶཏཱིཏི པཊིབྷཱནཾ, ཡཐཱསམཱཧིཏཱཀཱརཝིསེསཝིབྷཱཝཀོ དིཊྛིགཏསམྤཡུཏྟཙིཏྟུཔྤཱདོ, ཏཏོ ཛཱཏནྟི པཊིབྷཱནཾ, ཏཐཱ པཉྙཱཡནཾ, སཡཾ ཨཏྟནོ པཊིབྷཱནཾ སཡཾཔཊིབྷཱནཾ ¶ , ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ པཊིབྷཱནམཏྟསཉྫཱཏ’’ནྟི. མཏྟ-སདྡེན ཙེཏྠ ཝིསེསཱདྷིགམཱདཡོ ནིཝཏྟེཏི. ཨནཱམཊྛཀཱལཝཙནེ ཝཏྟམཱནཝསེནེཝ ཨཏྠནིདྡེསོ ཨུཔཔནྣོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཝདཏཱི’’ཏི.
པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཏཀྐཱི ཧོཏི ཝཱིམཾསཱི’’ཏི སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསེན ཝཱ ཝུཏྟཾ ཏཀྐཱིབྷེདཾ ཝིབྷཛནྟོ ‘‘ཏཏྠ ཙཏུབྦིདྷོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པརེཧི པུན སཝནཾ ཨནུསྶུཏི, སཱ ཡསྶཱཡཾ ཨནུསྶུཏིཀོ. པུརིམཾ ཨནུབྷཱུཏཔུབྦཾ ཛཱཏིཾ སརཏཱིཏི ཛཱཏིསྶརོ. ལབྦྷཏེཏི ལཱབྷོ, ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྟནཱ པཊིལདྡྷཾ རཱུཔཱདི, སུཁཱདི ཙ, ན པན ཛྷཱནཱདིཝིསེསོ, ཏེནེཝཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘སོ ཏཀྐཔརིཡཱཧཏཾ ཝཱིམཾསཱནུཝིཙརིཏཾ སཡཾཔཊིབྷཱནཾ ཨེཝམཱཧཱ’’ཏི. ཨཊྛཀཐཱཡམྤི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྟནོ པཊིབྷཱནམཏྟསཉྫཱཏ’’ནྟི. ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརོཔི ཝདཏི ‘‘མཏྟ-སདྡེན ཝིསེསཱདྷིགམཱདཡོ ནིཝཏྟེཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༣༤) སོ ཨེཏསྶཱཏི ལཱབྷཱི. སུདྡྷེན པུརིམེཧི ཨསམྨིསྶེན, སུདྡྷཾ ཝཱ ཏཀྐནཾ སུདྡྷཏཀྐོ, སོ ཡསྶཱཡཾ སུདྡྷཏཀྐིཀོ. ཏེན ཧཱིཏི ཨུཡྻོཛནཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཏེན ཏཐཱ ཝེསྶནྟརརཉྙོཝ བྷགཝཏི སམཱནེཏི དིཊྛིགྒཱཧཾ ཨུཡྻོཛེཏི. ལཱབྷིཏཱཡཱཏི རཱུཔཱདིསུཁཱདིལཱབྷཱིབྷཱཝཏོ. ‘‘ཨནཱགཏེཔི ཨེཝཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ལཱབྷཱིཏཀྐིནོ ཨེཝམྤི སམྦྷཝཏཱིཏི སམྦྷཝདསྶནཝསེན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ ཏཀྐནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨནཱགཏཾསཏཀྐནེནེཝ ཧི སསྶཏགྒཱཧཱི བྷཝཏི. ‘‘ཨཏཱིཏེཔི ཨེཝཾ ཨཧོསཱི’’ཏི ཨིདཾ པན ཨནཱགཏཾསཏཀྐནསྶ ཨུཔནིསྶཡནིདསྶནམཏྟཾ. སོ ཧི ‘‘ཡཐཱ མེ ཨིདཱནི ཨཏྟཱ སུཁཱི ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨཏཱིཏེཔཱིཏི པཋམཾ ཨཏཱིཏཾསཱནུཏཀྐནཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཨནཱགཏེཔི ཨེཝཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཏཀྐཡནྟོ དིཊྛིཾ གཎྷཱཏི. ‘‘ཨེཝཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཨནིཙྩེསུ བྷཱཝེསུ ཨཉྙོ ཀརོཏི, ཨཉྙོ པཊིསཾཝེདེཏཱིཏི དོསོ ཨཱཔཛྫཏི, ཏཐཱ ཙ སཏི ཀཏསྶ ཝིནཱསོ ཨཀཏསྶ ཙ ཨཛ྄ཛྷཱགམོ སིཡཱ. ནིཙྩེསུ པན བྷཱཝེསུ ཨཉྙོ ཀརོཏི, ཨཉྙོ པཊིསཾཝེདེཏཱིཏི དོསོ ནཱཔཛྫཏི. ཨེཝཉྩ སཏི ཀཏསྶ ཨཝིནཱསོ, ཨཀཏསྶ ཙ ཨནཛ྄ཛྷཱགམོ སིཡཱཏི ཏཀྐིཀསྶ ཡུཏྟིགཝེསནཱཀཱརཾ དསྶེཏི.
ཏཀྐམཏྟེནེཝཱཏི སུདྡྷཏཀྐནེནེཝ. མཏྟ-སདྡེན ཧི ཨཱགམཱདཱིནཾ, ཨནུསྶཝཱདཱིནཉྩ ཨབྷཱཝཾ ¶ དསྶེཏི. ‘‘ནནུ ཙ ཝིསེསལཱབྷིནོཔི སསྶཏཝཱདིནོ ¶ ཝིསེསཱདྷིགམཧེཏུ ཨནེཀེསུ ཛཱཏིསཏསཧསྶེསུ, དསསུ སཾཝཊྚཝིཝཊྚེསུ, ཙཏྟཱལཱིསཱཡ ཙ སཾཝཊྚཝིཝཊྚེསུ ཡཐཱནུབྷཱུཏཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ, ཏཔྤཊིབདྡྷཉྩ དྷམྨཛཱཏཾ ‘‘ཨཏྟཱ, ལོཀོ’’ཏི ཙ ཨནུསྶརིཏྭཱ ཏཏོ པུརིམཏརཱསུཔི ཛཱཏཱིསུ ཏཐཱབྷཱུཏསྶ ཨཏྠིཏཱནུཝིཏཀྐནམུཁེན ཨནཱགཏེཔི ཨེཝཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨཏྟནོ བྷཝིསྶམཱནཱནུཏཀྐནཾ, སབྦེསམྤི སཏྟཱནཾ ཏཐཱབྷཱཝཱནུཏཀྐནཉྩ ཀཏྭཱ སསྶཏཱབྷིནིཝེསིནོ ཛཱཏཱ, ཨེཝཉྩ སཏི སབྦོཔི སསྶཏཝཱདཱི ཨནུསྶུཏིཀཛཱཏིསྶརལཱབྷཱིཏཀྐིཀཱ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཨུཔལདྡྷཝཏྠུནིམིཏྟེན ཏཀྐནེན པཝཏྟཝཱདཏྟཱ ཏཀྐཱིཔཀྑེཡེཝ ཏིཊྛེཡྻ, ཏཐཱ ཙ སཏི ཝིསེསབྷེདརཧིཏཏྟཱ ཨེཀོཝཱཡཾ སསྶཏཝཱདོ ཝཝཏྠིཏོ བྷཝེཡྻ, ཨཝསྶཉྩ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ཏཀྐནམིཙྪིཏབྦཾ, ཨཉྙཐཱ ཝིསེསལཱབྷཱི སསྶཏཝཱདཱི ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཔཀྑཾ, ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཔཀྑཾ ཝཱ བྷཛེཡྻཱཏི? ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ. ཝིསེསལཱབྷཱིནཉྷི ཁནྡྷསནྟཱནསྶ དཱིགྷདཱིགྷཏརཾ དཱིགྷཏམཀཱལཱནུསྶརཎཾ སསྶཏགྒཱཧསྶ ཨསཱདྷཱརཎཀཱརཎཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨནེཀཝིཧིཏཾ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརཱམི. ཨིམིནཱམཧཾ ཨེཏཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཨནུསྶརཎམེཝ པདྷཱནཀཱརཎབྷཱཝེན དསྶིཏཾ. ཡཾ པན ཏསྶ ‘‘ཨིམིནཱམཧཾ ཨེཏཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི པཝཏྟཾ ཏཀྐནཾ, ན ཏཾ ཨིདྷ པདྷཱནཾ ཨནུསྶརཎཾ པཊིཙྩ ཏསྶ ཨཔདྷཱནབྷཱཝཏོ, པདྷཱནཀཱརཎེན ཙ ཨསཱདྷཱརཎེན ནིདྡེསོ སཱསནེ, ལོཀེཔི ཙ ནིརུལ༹ྷོ ཡཐཱ ‘‘ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ ཡཝངྐུརོ’’ཏིཨཱདི.
ཨེཝཾ པནཱཡཾ དེསནཱ པདྷཱནཀཱརཎཝིབྷཱཝིནཱི, ཏསྨཱ སཏིཔི ཨནུསྶཝཱདིཝསེན, ཏཀྐིཀཱནཾ ཧཱིནཱདིཝསེན ཙ མནྡཔཉྙཱདཱིནཾ ཝིསེསལཱབྷཱིནཾ བཧུདྷཱ བྷེདེ ཨཉྙཏརབྷེདསངྒཧཝསེན བྷགཝཏཱ ཙཏྟཱརིཊྛཱནཱནི ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝཝཏྠིཏཱ སསྶཏཝཱདཱནཾ ཙཏུབྦིདྷཏཱ. ན ཧི, ཨིདྷ སཱཝསེསཾ དྷམྨཾ དེསེཏི དྷམྨརཱཛཱཏི. ཡདེཝཾ ཨནུསྶུཏིཀཱདཱིསུཔི ཨནུསྶཝཱདཱིནཾ པདྷཱནབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ན ཏེསཾ ཨཉྙཱཡ སཙྪིཀིརིཡཱཡ ཨབྷཱཝེན ཏཀྐཔདྷཱནཏྟཱ, ‘‘པདྷཱནཀཱརཎེན ཙ ཨསཱདྷཱརཎེན ནིདྡེསོ སཱསནེ, ལོཀེཔི ཙ ནིརུལ༹ྷོ’’ཏི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོཏི. ཨཐ ཝཱ ཝིསེསཱདྷིགམནིམིཏྟརཧིཏསྶ ཏཀྐནསྶ སསྶཏགྒཱཧེ ཝིསུཾ ཀཱརཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝིསེསཱདྷིགམོ ཝིསུཾ སསྶཏགྒཱཧཀཱརཎབྷཱཝེན ཝཏྟབྦོ, སོ ཙ མནྡམཛ྄ཛྷིམཏིཀྑཔཉྙཱཝསེན ཏིཝིདྷོཏི ཏིདྷཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ, སབྦཏཀྐིནོ ¶ ཙ ཏཀྐཱིབྷཱཝསཱམཉྙཏོ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཧེཏྭཱ ཙཏུདྷཱ ཨེཝ ཝཝཏྠཱཔིཏོ སསྶཏཝཱདོ བྷགཝཏཱཏི.
༣༥. ‘‘ཨཉྙཏརེནཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཀེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཊྛཱནཔཡུཏྟསྶ པན ཝཱ-སདྡསྶ ཨནིཡམཏྠཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘དྭཱིཧི ཝཱ ཏཱིཧི ཝཱ’’ཏི, ཏེན ཙཏཱུསུ ཝཏྠཱུསུ ཡཐཱརཧམེཀཙྩཾ ཨེཀཙྩསྶ པཉྙཱཔནེ སཧཀཱརཱིཀཱརཎནྟི དསྶེཏི. ‘‘བཧིདྡྷཱ’’ཏི བཱཧྱཏྠཝཱཙཀོ ¶ ཀཏྟུནིདྡིཊྛོ ནིཔཱཏོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘བཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠཱཧ – ཀིཾ པནེཏཱནི ཝཏྠཱུནི ཨཏྟནོ ཨབྷིནིཝེསསྶ ཧེཏུ, ཨུདཱཧུ པརེསཾ པཏིཊྛཱཔནསྶཱཏི. ཀིཉྩེཏྠ, ཡདི ཏཱཝ ཨཏྟནོ ཨབྷིནིཝེསསྶ ཧེཏུ, ཨཐ ཀསྨཱ ཨནུསྶརཎཏཀྐནཱནིཡེཝ གཧིཏཱནི, ན སཉྙཱཝིཔལླཱསཱདཡོ. ཏཐཱ ཧི ཝིཔརཱིཏསཉྙཱཨཡོནིསོམནསིཀཱརཨསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཨསདྡྷམྨསྶཝནཱདཱིནིཔི དིཊྛིཡཱ པཝཏྟནཊྛེན དིཊྛིཊྛཱནཱནི. ཨཐ པན པརེསཾ པཏིཊྛཱཔནསྶ ཧེཏུ, ཨནུསྶརཎཧེཏུབྷཱུཏོ ཨདྷིགམོ ཝིཡ, ཏཀྐནཔརིཡེཊྛིབྷཱུཏཱ ཡུཏྟི ཝིཡ ཙ ཨཱགམོཔི ཝཏྠུབྷཱཝེན ཝཏྟབྦོ, ཨུབྷཡཐཱཔི ཙ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཝསེསཀཱརཎསྶ སམྦྷཝཏོ ‘‘ནཏྠི ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ’’ཏི ཝཙནཾ ན ཡུཛྫཏེཝཱཏི? ནོ ན ཡུཛྫཏི, ཀསྨཱ? ཨབྷིནིཝེསཔཀྑེ ཏཱཝ ཨཡཾ དིཊྛིགཏིཀོ ཨསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཨསདྡྷམྨསྶཝནེཧི ཨཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫིཏྭཱ ཝིཔལླཱསསཉྙོ རཱུཔཱདིདྷམྨཱནཾ ཁཎེ ཁཎེ བྷིཛྫནསབྷཱཝསྶ ཨནཝབོདྷཏོ དྷམྨཡུཏྟིཾ ཨཏིདྷཱཝནྟོ ཨེཀཏྟནཡཾ མིཙྪཱ གཧེཏྭཱ ཡཐཱཝུཏྟཱནུསྶརཎཏཀྐནེཧི ཁནྡྷེསུ ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣༡) ཨབྷིནིཝེསཾ ཨུཔནེསི, ཨིཏི ཨཱསནྣཀཱརཎཏྟཱ, པདྷཱནཀཱརཎཏྟཱ ཙ ཏགྒཧཎེནེཝ ཙ ཨིཏརེསམྤི གཧིཏཏྟཱ ཨནུསྶརཎཏཀྐནཱནིཡེཝ ཨིདྷ གཧིཏཱནི. པཏིཊྛཱཔནཔཀྑེ པན ཨཱགམོཔི ཡུཏྟིཡམེཝ ཋིཏོ ཝིསེསེན ནིརཱགམཱནཾ བཱཧིརཀཱནཾ ཏཀྐགྒཱཧིབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ཨནུསྶརཎཏཀྐནཱནིཡེཝ སསྶཏགྒཱཧསྶ ཝཏྠུབྷཱཝེན གཧིཏཱནི.
ཀིཉྩ བྷིཡྻོ – དུཝིདྷཾ པརམཏྠདྷམྨཱནཾ ལཀྑཎཾ སབྷཱཝལཀྑཎཾ, སཱམཉྙལཀྑཎཉྩ. ཏཏྠ སབྷཱཝལཀྑཎཱཝབོདྷོ པཙྩཀྑཉཱཎཾ, སཱམཉྙལཀྑཎཱཝབོདྷོ ཨནུམཱནཉཱཎཾ. ཨཱགམོ ཙ སུཏམཡཱཡ པཉྙཱཡ སཱདྷནཏོ ¶ ཨནུམཱནཉཱཎམེཝ ཨཱཝཧཏི, སུཏཱནཾ པན དྷམྨཱནཾ ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐནེན ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡཾ ཋིཏོ ཙིནྟཱམཡཔཉྙཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཨནུཀྐམེན བྷཱཝནཱཡ པཙྩཀྑཉཱཎཾ ཨདྷིགཙྪཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨཱགམོཔི ཏཀྐནཝིསཡཾ ནཱཏིཀྐམཏི, ཏསྨཱ ཙེས ཏཀྐགྒཧཎེན གཧིཏོཝཱཏི ཝེདིཏབྦོ. སོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨནུསྶུཏིཏཀྐགྒཧཎེན ཝིབྷཱཝིཏོ, ཨེཝཾ ཨནུསྶརཎཏཀྐནེཧི ཨསངྒཧིཏསྶ ཨཝསིཊྛསྶ ཀཱརཎསྶ ཨསམྦྷཝཏོ ཡུཏྟམེཝིདཾ ‘‘ནཏྠི ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ’’ཏི ཝཙནནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘ཨནེཀཝིཧིཏཱནི ཨདྷིམུཏྟིཔདཱནི ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༢༩), ‘‘སསྶཏཾ ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༠) ཙ ཝཙནཏོ པན པཏིཊྛཱཔནཝཏྠཱུནིཡེཝ ཨིདྷ དེསིཏཱནི ཏཾདེསནཱཡ ཨེཝ ཨབྷིནིཝེསསྶཱཔི སིཛ྄ཛྷནཏོ. ཨནེཀབྷེདེསུ ཧི དེསིཏེསུ ཡསྨིཾ དེསིཏེ ཏདཉྙེཔི དེསིཏཱ སིདྡྷཱ ཧོནྟི, ཏམེཝ དེསེཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཨབྷིནིཝེསཔཏིཊྛཱཔནེསུ ཙ ཨབྷིནིཝེསེ དེསིཏེཔི པཏིཊྛཱཔནཾ ན སིཛ྄ཛྷཏི ཨབྷིནིཝེསསྶ པཏིཊྛཱཔནེ ཨནིཡམཏོ. ཨབྷིནིཝེསིནོཔི ཧི ཀེཙི པཏིཊྛཱཔེནྟི ¶ , ཀེཙི ན པཏིཊྛཱཔེནྟི. པཏིཊྛཱཔནེ པན དེསིཏེ ཨབྷིནིཝེསོཔི སིཛ྄ཛྷཏི པཏིཊྛཱཔནསྶ ཨབྷིནིཝེསེ ནིཡམཏོ. ཡོ ཧི ཡཏྠ པརེ པཏིཊྛཱཔེཏི, སོཔི ཏམབྷིནིཝིསཏཱིཏི.
༣༦. ཏཡིདནྟི ཨེཏྠ ཏ-སདྡེན ‘‘སསྶཏཾ ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེནྟཱི’’ཏི ཨེཏསྶ པརཱམསནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏཾ ཨིདཾ ཙཏུབྦིདྷམྤི དིཊྛིགཏ’’ནྟི. ཏཏོཏི ཏསྨཱ པཀཱརཏོ ཛཱནནཏྟཱ. པརམཝཛྫཏཱཡ ཨནེཀཝིཧིཏཱནཾ ཨནཏྠཱནཾ ཀཱརཎབྷཱཝཏོ དིཊྛིཡོ ཨེཝ ཋཱནཱ དིཊྛིཊྛཱནཱ. ཡཐཱཧ ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཔརམཱཧཾ བྷིཀྑཝེ, ཝཛྫཾ ཝདཱམཱི’’ཏི ཏདེཝཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘དིཊྛིཡོཝ དིཊྛིཊྛཱནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. དིཊྛཱིནཾ ཀཱརཎམྤི དིཊྛིཊྛཱནམེཝ དིཊྛཱིནཾ ཨུཔྤཱདཱཡ སམུཊྛཱནཊྛེན. ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདི པཊིསམྦྷིདཱཔཱལི༹ཡཱ (པཊི. མ. ༡.༡༢༤) སཱདྷནཾ. ཏཏྠ ཁནྡྷཱཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ ཨཱརམྨཎཊྛེན. ཝུཏྟཉྷི ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏིཨཱདི, (སཾ. ནི. ༣.༨༡) ཨཝིཛྫཱཔི ཨུཔནིསྶཡཱདིབྷཱཝེན. ཡཐཱཧ ‘‘ཨསྶུཏཝཱ བྷིཀྑཝེ, པུཐུཛྫནོ ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདོ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢; པཊི. མ. ༡.༡༣༡) ཕསྶོཔི ཕུསིཏྭཱ གཧཎཱུཔཱཡཊྛེན. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ ¶ (དཱི. ནི. ༡.༡༡༨) ཕུསྶ ཕུསྶ པཊིསཾཝེདེནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༤༤) སཉྙཱཔི ཨཱཀཱརམཏྟགྒཧཎཊྛེན. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘སཉྙཱནིདཱནཱ ཧི པཔཉྩསངྑཱ’’ཏི (སུ. ནི. ༨༨༠; མཧཱ. ནི. ༡༠༩) པཐཝིཾ པཐཝིཏོ སཉྙཏྭཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢) ཙ ཨཱདི. ཝིཏཀྐོཔི ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐནཊྛེན. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཀྐཉྩ དིཊྛཱིསུ པཀཔྤཡིཏྭཱ, སཙྩཾ མུསཱཏི དྭཡདྷམྨམཱཧཱུ’’ཏི, (སུ. ནི. ༨༩༢; མཧཱནི. ༡༢༡) ‘‘ཏཀྐཱི ཧོཏི ཝཱིམཾསཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༤) ཙ ཨཱདི. ཨཡོནིསོ མནསིཀཱརོཔི ཨཀུསལཱནཾ སཱདྷཱརཎཀཱརཎཊྛེན. ཏེནཱཧ ‘‘ཏསྶ ཨེཝཾ ཨཡོནིསོ མནསི ཀརོཏོ ཚནྣཾ དིཊྛཱིནཾ ཨཉྙཏརཱ དིཊྛི ཨུཔྤཛྫཏི. ཨཏྠི མེ ཨཏྟཱ’ཏི ཝཱ ཨསྶ སཙྩཏོ ཐེཏཏོ དིཊྛིཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༡༩) པཱཔམིཏྟོཔི དིཊྛཱནུགཏི ཨཱཔཛྫནཊྛེན. ཝུཏྟམྤི ཙ ‘‘བཱཧིརཾ བྷིཀྑཝེ, ཨངྒནྟི ཀརིཏྭཱ ནཱཉྙཾ ཨེཀངྒམྤི སམནུཔསྶྶཱམི, ཡཾ ཨེཝཾ མཧཏོ ཨནཏྠཱཡ སཾཝཏྟཏི, ཡཐཡིདཾ བྷིཀྑཝེ, པཱཔམིཏྟཏཱ’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༡.༡༡༠) པརཏོགྷོསོཔི དུརཀྑཱཏདྷམྨསྶཝནཊྛེན. ཏཐཱ ཙེཝ ཝུཏྟཾ ‘‘དྭེམེ བྷིཀྑཝེ, པཙྩཡཱ མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ ཨུཔྤཱདཱཡ. ཀཏམེ དྭེ? པརཏོ ཙ གྷོསོ, ཨཡོནིསོ ཙ མནསིཀཱརོ’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༢.༡༢༦) པརེཧི སུཏཱ, དེསིཏཱ ཝཱ དེསནཱ པརཏོགྷོསོ.
‘‘ཁནྡྷཱ ཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདིཔཱལི༹ ཏདཏྠཝིབྷཱཝིནཱི. ཏཏྠ ཛནཀཊྛེན ཧེཏུ, ཨུཔཏྠམྦྷཀཊྛེན པཙྩཡོ. ཨུཔཱདཱཡཱཏི ཨུཔཱདིཡིཏྭཱ, པཊིཙྩཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨུཔྤཱདཱཡཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, ཨུཔྤཛྫནཱཡཱཏི ¶ ཨཏྠོ. སམུཊྛཱཏི ཨེཏེནཱཏི སམུཊྛཱནཾ, ཁནྡྷཱདཡོ ཨེཝ. ཨིདྷ པན སམུཊྛཱནབྷཱཝོཡེཝ སམུཊྛཱན-སདྡེན ཝུཏྟོ བྷཱཝལོཔཏྟཱ, བྷཱཝཔྤདྷཱནཏྟཱ ཙ. ཨཱདིནྣཱ སཀསནྟཱནེ. པཝཏྟིཏཱ སཔརསནྟཱནེསུ. པར-སདྡོ ཨབྷིཎྷཏྠོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པུནཔྤུན’’ནྟི. པརིནིཊྛཱཔིཏཱཏི ‘‘ཨིདམེཝ དསྶནཾ སཙྩཾ, ཨཉྙཾ པན མོགྷཾ ཏུཙྪཾ མུསཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝེསསྶ པརིཡོསཱནཾ མཏྠཀཾ པཱཔིཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱརམྨཎཝསེནཱཏི ཨཊྛསུ དིཊྛིཊྛཱནེསུ ཁནྡྷེ སནྡྷཱཡཱཧ. པཝཏྟནཝསེནཱཏི ཨཝིཛྫཱཕསྶསཉྙཱཝིཏཀྐཱཡོནིསོམནསིཀཱརེ. ཨཱསེཝནཝསེནཱཏི པཱཔམིཏྟཔརཏོགྷོསེ. ཡདིཔི སརཱུཔཏྠཝསེན ཝེཝཙནཾ, སངྐེཏཏྠཝསེན པན ཨེཝཾ ཝཏྟབྦོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝཾཝིདྷཔརལོཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡེན ཀེནཙི ཧི ཝིསེསནེནེཝ ཝེཝཙནཾ སཱཏྠཀཾ སིཡཱ. པརལོཀོ ¶ ཙ ཀམྨཝསེན ཨབྷིམུཁོ སམྤརེཏི གཙྪཏི པཝཏྟཏི ཨེཏྠཱཏི ཨབྷིསམྤརཱཡོཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཨིཏི ཁོ ཨཱནནྡ, ཀུསལཱནི སཱིལཱནི ཨནུཔུབྦེན ཨགྒཱཡ པརེནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༡༠.༢) ཝིཡ ཧི ཙུརཱདིགཎཝསེན པར-སདྡཾ གཏིཡམིཙྪནྟི སདྡཝིདཱུ, ཨཡམེཏྠ ཨཊྛཀཐཱཏོ ཨཔརོ ནཡོ.
ཨེཝཾགཏིཀཱཏི ཨེཝཾགམནཱ ཨེཝཾནིཊྛཱ, ཨེཝམནུཡུཉྫནེན བྷིཛྫནནསྶནཔརིཡོསཱནཱཏི ཨཏྠོ. གཏི-སདྡོ ཙེཏྠ ‘‘ཡེཧི སམནྣཱགཏསྶ མཧཱཔུརིསསྶ དྭེཝ གཏིཡོ བྷཝནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༥༨; ༢.༣༣, ༣༥; ༣.༡༩༩, ༢༠༠; མ. ནི. ༢.༣༨༤, ༣༩༧) ཝིཡ ནིཊྛཱནཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨིམེ དིཊྛིསངྑཱཏཱ དིཊྛིཊྛཱནཱ ཨེཝཾ པརམཏྠཏོ ཨསནྟཾ ཨཏྟཱནཾ, སསྶཏབྷཱཝཉྩ ཏསྨིཾ ཨཛ྄ཛྷཱརོཔེཏྭཱ གཧིཏཱ, པརཱམཊྛཱ ཙ སམཱནཱ བཱལལཔནཱཡེཝ ཧུཏྭཱ ཡཱཝ པཎྜིཏཱ ན སམནུཡུཉྫནྟི, ཏཱཝ གཙྪནྟི, པཱཏུབྷཝནྟི ཙ, པཎྜིཏེཧི སམནུཡུཉྫིཡམཱནཱ པན ཨནཝཊྛིཏཝཏྠུཀཱ ཨཝིམདྡཀྑམཱ སཱུརིཡུགྒམནེ ཨུསྶཱཝབིནྡཱུ ཝིཡ, ཁཛྫོཔནཀཱ ཝིཡ ཙ བྷིཛྫནྟི, ཝིནསྶནྟི ཙཱཏི.
ཏཏྠཱཡཾ ཨནུཡུཉྫནེ སངྑེཔཀཐཱ – ཡདི ཧི པརེཧི ཀཔྤིཏོ ཨཏྟཱ ལོཀོ ཝཱ སསྶཏོ སིཡཱ, ཏསྶ ནིབྦིཀཱརཏཱཡ པུརིམརཱུཔཱཝིཛཧནཏོ ཀསྶཙི ཝིསེསཱདྷཱནསྶ ཀཱཏུམསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ ཨཧིཏཏོ ནིཝཏྟནཏྠཾ, ཧིཏེ ཙ པཊིཔཛྫནཏྠཾ ཨུཔདེསོ ཨེཝ སསྶཏཝཱདིནོ ནིཔྤཡོཛནོ སིཡཱ, ཀཐཾ ཝཱ ཏེན སོ ཨུཔདེསོ པཝཏྟཱིཡཏི ཝིཀཱརཱབྷཱཝཏོ. ཨེཝཉྩ སཏི པརིཀཔྤིཏསྶ ཨཏྟནོ ཨཛཊཱཀཱསསྶ ཝིཡ དཱནཱདིཀིརིཡཱ, ཧིཾསཱདིཀིརིཡཱ ཙ ན སམྦྷཝཏི, ཏཐཱ སུཁསྶ, དུཀྑསྶ ཙ ཨནུབྷཝནནིབནྡྷོ ཨེཝ སསྶཏཝཱདིནོ ན ཡུཛྫཏི ཀམྨབདྡྷཱབྷཱཝཏོ. ཛཱཏིཨཱདཱིནཉྩ ཨསམྦྷཝཏོ ཝིམོཀྑོ ན བྷཝེཡྻ, ཨཐ པན དྷམྨམཏྟཾ ཏསྶ ཨུཔྤཛྫཏི ཙེཝ ཝིནསྶཏི ཙ, ཡསྶ ཝསེནཱཡཾ ཀིརིཡཱདིཝོཧཱརོཏི ཝདེཡྻ, ཨེཝམྤི ¶ པུརིམརཱུཔཱཝིཛཧནེན ཨཝཊྛིཏསྶ ཨཏྟནོ དྷམྨམཏྟནྟི ན སཀྐཱ སམྦྷཱཝེཏུཾ, ཏེ ཝཱ པནསྶ དྷམྨཱ ཨཝཏྠཱབྷཱུཏཱ, ཏསྨཱ ཏསྶ ཨུཔྤནྣཱ ཨཉྙེ ཝཱ སིཡུཾ ཨནཉྙེ ཝཱ, ཡདི ཨཉྙེ, ན ཏཱཧི ཨཝཏྠཱཧི ཏསྶ ཨུཔྤནྣཱཧིཔི ཀོཙི ཝིསེསོ ཨཏྠི, ཡཱཧི ཀརོཏི པཊིསཾཝེདེཏི ཙཝཏི ཨུཔྤཛྫཏི ཙཱཏི ཨིཙྪིཏཾ, ཨེཝཉྩ དྷམྨཀཔྤནཱཔི ¶ ནིརཏྠཀཱ སིཡཱ, ཏསྨཱ ཏདཝཏྠོ ཨེཝ ཡཐཱཝུཏྟདོསོ, ཨཐཱནཉྙེ, ཨུཔྤཱདཝིནཱསཝནྟཱིཧི ཨཝཏྠཱཧི ཨནཉྙསྶ ཨཏྟནོ ཏཱསཾ ཝིཡ ཨུཔྤཱདཝིནཱསསབྦྷཱཝཏོ ཀུཏོ བྷཝེཡྻ ནིཙྩཏཱཝཀཱསོ, ཏཱསམྤི ཝཱ ཨཏྟནོ ཝིཡ ནིཙྩཏཱཔཝཏྟི, ཏསྨཱ བནྡྷཝིམོཀྑཱནཾ ཨསམྦྷཝོ ཨེཝཱཏི ན ཡུཛྫཏིཡེཝ སསྶཏཝཱདོ, ན ཙེཏྠ ཀོཙི ཝཱདཱི དྷམྨཱནཾ སསྶཏབྷཱཝེ པརིསུདྡཾ ཡུཏྟིཾ ཝཏྟུཾ སམཏྠོ བྷཝེཡྻ, ཡུཏྟིརཧིཏཉྩ ཝཙནཾ ན པཎྜིཏཱནཾ ཙིཏྟཾ ཨཱརཱདྷེཏི, ཏེནཱཝོཙུམྷ ‘‘ཡཱཝ པཎྜིཏཱ ན སམནུཡུཉྫནྟི, ཏཱཝ གཙྪནྟི, པཱཏུབྷཝནྟི ཙཱ’’ཏི.
སཀཱརཎཾ སགཏིཀནྟི ཨེཏྠ སཧ-སདྡོ ཝིཛྫམཱནཏྠོ ‘‘སལོམཀོ སཔཀྑཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ན པན སམཝཱཡཏྠོ ཙ-སདྡེན ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟསྶ དིཊྛིགཏསྶ སམུཙྩིནིཏཏྟཱ, ‘‘ཏཉྩ ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཙ ཀཱརཎགཏཱིནམེཝ པཛཱནནབྷཱཝེན ཝུཏྟཏྟཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ, ཀཱརཎཝནྟཾ གཏིཝནྟཾ དིཊྛིགཏཾ ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏི, ན ཀེཝལཉྩ ཏདེཝ, ཨཐ ཁོ ཏསྶ ཀཱརཎགཏིསངྑཱཏཾ ཏཉྩ སབྦནྟི. ‘‘ཏཏོ…པེ… པཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཝཱཀྱསྶ ཨཏྠཾ ཝུཏྟནཡེན སཾཝཎྞེཏི ‘‘ཏཏོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶེཝིདྷ ཝིབྷཛནནྟི པཀརཎཱནུརཱུཔམཏྠཾ ཨཱཧ ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཉྩཱ’’ཏི, ཏསྨིཾ ཝཱ ཝུཏྟེ ཏདདྷིཊྛཱནཏོ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཾ, ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ ཝཱ སབྦམྤི དསབལཱདིཉཱཎཾ གཧིཏམེཝཱཏིཔི ཏདེཝ ཝུཏྟཾ.
ཨེཝཾཝིདྷནྟི ‘‘སཱིལཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨེཝཾཝུཏྟཔྤཀཱརཾ. པཛཱནནྟོཔཱིཏི ཨེཏྠ པི-སདྡེན, ཨཔི-སདྡེན ཝཱ ‘‘ཏཉྩཱ’’ཏི ཝུཏྟ ཙ-སདྡསྶ སམྦྷཱཝནཏྠབྷཱཝཾ དསྶེཏི, ཏེན ཏཏོ དིཊྚིགཏཏོ ཨུཏྟརིཏརཾ སཱརབྷཱུཏཾ སཱིལཱདིགུཎཝིསེསམྤི ཏཐཱགཏོ ནཱབྷིནིཝིསཏི, ཀོ པན ཝཱདོ ཝཊྚཱམིསེཏི སམྦྷཱཝེཏི. ‘‘ཨཧ’’ནྟི དིཊྚིམཱནཝསེན པརཱམསནཱཀཱརདསྶནཾ. པཛཱནཱམཱིཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡེན པཀཱརཏྠེན, ནིདསྶནཏྠེན ཝཱ. ‘‘མམ’’ནྟི ཏཎྷཱཝསེན པརཱམསནཱཀཱརཾ དསྶེཏི. ཏཎྷཱདིཊྛིམཱནཔརཱམཱསཝསེནཱཏི ཏཎྷཱདིཊྛིམཱནསངྑཱཏཔརཱམཱསཝསེན. དྷམྨསབྷཱཝམཏིཀྐམིཏྭཱ ‘‘ཨཧཾ མམ’’ནྟི པརཏོ ཨབྷཱུཏཏོ ཨཱམསནཾ པརཱམཱསོ, ཏཎྷཱདཡོ ཨེཝ. ན ཧི ཏཾ ཨཏྠི, ཡཾ ཁནྡྷེསུ ‘‘ཨཧ’’ནྟི ཝཱ ‘‘མམ’’ནྟི ཝཱ གཧེཏབྦཾ སིཡཱ, ཨཔརཱམསཏོ ¶ ཨཔརཱམསནྟསྶ ཨསྶ ཏཐཱགཏསྶ ནིབྦུཏི ཝིདིཏཱཏི སམྦནྡྷོ. ‘‘ཨཔརཱམསཏོ’’ཏི ཙེདཾ ནིབྦུཏིཔཝེདནཱཡ (ནིབྦུཏིཝེདནསྶ དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༣༦) ཧེཏུགབྦྷཝིསེསནཾ ¶ . ‘‘ཝིདིཏཱ’’ཏི པདམཔེཀྑིཏྭཱ ཀཏྟརི སཱམིཝཙནཾ. ཨཔརཱམསཏོ པརཱམཱསརཧིཏཔཊིཔཏྟིཧེཏུ ཨསྶ ཏཐཱགཏསྶ ཀཏྟུབྷཱུཏསྶ ནིབྦུཏི ཨསངྑཏདྷཱཏུ ཝིདིཏཱ, ཨདྷིགཏཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ. ‘‘ཨཔརཱམསཏོ’’ཏི ཧེདཾ ཧེཏུམྷི ནིསྶཀྐཝཙནཾ.
‘‘ཨཔརཱམཱསཔཙྩཡཱ’’ཏི པཙྩཏྟཉྙེཝ པཝེདནཱཡ ཀཱརཎདསྶནཾ. ཨསྶཱཏི ཀཏྟཱརཾ ཝཏྭཱཔི པཙྩཏྟཉྙེཝཱཏི ཝིསེསདསྶནཏྠཾ པུན ཀཏྟུཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘སཡམེཝ ཨཏྟནཱཡེཝཱ’’ཏི. སཡཾ, ཨཏྟནཱཏི ཝཱ བྷཱཝནཔུཾསཀཾ. ནིཔཱཏཔདཉྷེཏཾ. ‘‘ཨཔརཱམསཏོ’’ཏི ཝཙནཏོ པརཱམཱསཱནམེཝ ནིབྦུཏི ཨིདྷ དེསིཏཱ, ཏཾདེསནཱཡ ཨེཝ ཏདཉྙེསམྤི ནིབྦུཏིཡཱ སིཛ྄ཛྷནཏོཏི དསྶེཏི ‘‘ཏེསཾ པརཱམཱསཀིལེསཱན’’ནྟི ཨིམིནཱ, པརཱམཱསསངྑཱཏཱནཾ ཀིལེསཱནནྟི ཨཏྠོ. ཨཔིཙ ཀཱམཾ ‘‘ཨཔརཱམསཏོ’’ཏི ཝཙནཏོ པརཱམཱསཱནམེཝ ནིབྦུཏི ཨིདྷ དེསིཏཱཏི ཝིཉྙཱཡཏི, ཏཾདེསནཱཡ པན ཏདཝསེསཱནམྤི ཀིལེསཱནཾ ནིབྦུཏི དེསིཏཱ ནཱམ བྷཝཏི པཧཱནེཀཊྛཏཱདིབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ཏེསམྤི ནིབྦུཏི ནིདྡྷཱརེཏྭཱ དསྶེཏབྦཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེསཾ པརཱམཱསཀིལེསཱན’’ནྟི, ཏཎྷཱདིཊྛིམཱནསངྑཱཏཱནཾ པརཱམཱསཱནཾ, ཏདཉྙེསཉྩ ཀིལེསཱནནྟི ཨཏྠོ. གོབལཱིབདྡནཡོ ཧེས. ནིབྦུཏཱིཏི ཙ ནིབྦཱཡནབྷཱུཏཱ ཨསངྑཏདྷཱཏུ, ཏཉྩ བྷགཝཱ བོདྷིམཱུལེཡེཝ པཏྟོ, ཏསྨཱ སཱ པཙྩཏྟཉྙེཝ ཝིདིཏཱཏི.
ཡཐཱཔཊིཔནྣེནཱཏི ཡེན པཊིཔནྣེན. ཏཔྤཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཱསཾཡེཝ…པེ… ཨཱདིམཱཧཱ’’ཏི ཨནུསནྡྷིདསྶནཾ. ཀསྨཱ པན ཝེདནཱནཉྙེཝ ཀམྨཊྛཱནམཱཙིཀྑཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཱསཱུ’’ཏིཨཱདི, ཨིམིནཱ དེསནཱཝིལཱསཾ དསྶེཏི. དེསནཱཝིལཱསཔྤཏྟོ ཧི བྷགཝཱ དེསནཱཀུསལོ ཁནྡྷཱཡཏནཱདིཝསེན ཨནེཀཝིདྷཱསུ ཙཏུསཙྩདེསནཱསུ སམྦྷཝནྟཱིསུཔི དིཊྛིགཏིཀཱ ཝེདནཱསུ མིཙྪཱཔཊིཔཏྟིཡཱ དིཊྛིགཧནཾ པཀྑནྡཱཏི དསྶནཏྠཾ ཏཐཱཔཀྑནྡནམཱུལབྷཱུཏཱ ཝེདནཱཡེཝ པརིཉྙཱབྷཱུམིབྷཱཝེན ཨུདྡྷརཏཱིཏི. ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ ཝཱདེ. ཨེཝཾ ཨེཏྠཱཏིཔི. ཀམྨཊྛཱནནྟི ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ. ཨེཏྠ ཧི ¶ ཝེདནཱགཧཎེན གཧིཏཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩཾ. ཝེདནཱནཾ སམུདཡགྒཧཎེན གཧིཏོ ཨཝིཛྫཱསམུདཡོ སམུདཡསཙྩཾ, ཨཏྠངྒམནིསྶརཎཔརིཡཱཡེཧི ནིརོདྷསཙྩཾ, ‘‘ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན མགྒསཙྩནྟི ཨེཝཾ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི ཝེདིཏབྦཱནི. ‘‘ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱ’’ཏི ཨིདཾ ཝིབྷཛྫབྱཱཀརཎཏྠཔདནྟི ཏདཏྠཾ ཝིབྷཛྫ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཝིསེསཏོ ཧི ‘‘ཨཝིཛྫཱསམུདཡཱ ཝེདནཱསམུདཡོ’’ཏིཨཱདིལཀྑཎཱནཾ ཝསེན སམུདཡཱདཱིསུ ཨཏྠོ ཡཐཱརཧཾ ཝིབྷཛྫ དསྶེཏབྦོ. ཨཝིསེསཏོ པན ཝེདནཱཡ སམུདཡཱདཱིནི ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཡ ཨཱརམྨཎཔཊིཝེདྷཝསེན, མགྒཔཉྙཱཡ ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷཝསེན ཛཱནིཏྭཱ ¶ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. པཙྩཡསམུདཡཊྛེནཱཏི ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏི, ཨིམསྶུཔྤཱདཱ ཨིདཾ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༠༤; སཾ. ནི. ༢.༢༡; ཨུདཱ. ༡) ཝུཏྟལཀྑཎེན ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ པཙྩཡཱནཾ ཨུཔྤཱདེན ཙེཝ མགྒེན ཨསམུགྒྷཱཊེན ཙ. ཡཱཝ ཧི མགྒེན ན སམུགྒྷཱཊཱིཡཏི, ཏཱཝ པཙྩཡོཏི ཝུཙྩཏི. ནིབྦཏྟིལཀྑཎནྟི ཨུཔྤཱདལཀྑཎཾ, ཛཱཏིནྟི ཨཏྠོ. པཉྩནྣཾ ལཀྑཎཱནནྟི ཨེཏྠ ཙ ཙཏུནྣམྤི པཙྩཡཱནཾ ཨུཔྤཱདལཀྑཎམེཝ ཨགྒཧེཏྭཱ པཙྩཡལཀྑཎམྤི གཧེཏབྦཾ སམུདཡཾ པཊིཙྩ ཏེསཾ ཡཐཱརཧཾ ཨུཔཀཱརཀཏྟཱ. ཏཐཱ ཙེཝ སཾཝཎྞིཏཾ ‘‘མགྒེན ཨསམུགྒྷཱཊེན ཙཱ’’ཏི. པཙྩཡནིརོདྷཊྛེནཱཏི ‘‘ཨིམསྨིཾ ནིརུདྡྷེ ཨིདཾ ནིརུདྡྷཾ ཧོཏི, ཨིམསྶ ནིརོདྷཱ ཨིདཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༠༦; ཨུདཱ. ༣; སཾ. ནི. ༢.༤༡) ཝུཏྟལཀྑཎེན ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ པཙྩཡཱནཾ ནིརོདྷེན ཙེཝ མགྒེན སམུགྒྷཱཊེན ཙ. ཝིཔརིཎཱམལཀྑཎནྟི ནིརོདྷལཀྑཎཾ, བྷངྒནྟི ཨཏྠོ. ཝཡནྟི ནིརོདྷཾ. ཡནྟི ཡསྨཱ པཙྩཡབྷཱཝསངྑཱཏཧེཏུཏོ. ཝེདནཾ པཊིཙྩཱཏི པུརིམུཔྤནྣཾ ཨཱརམྨཎཱདིཔཙྩཡབྷཱུཏཾ ཝེདནཾ ལབྷིཏྭཱ. སུཁཾ སོམནསྶནྟི སུཁཉྩེཝ སོམནསྶཉྩ. ཨཡནྟི པུརིམཝེདནཱཡ ཡཐཱརཧཾ པཙྪིམུཔྤནྣཱནཾ སུཁསོམནསྶཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝོ. ཨསྶཱདོ ནཱམ ཨསྶཱདིཏབྦོཏི ཀཏྭཱ.
ཨཔརོ ནཡོ – ཡནྟི སུཁཾ, སོམནསྶཉྩ. ཨཡནྟི ཙ ནཔུཾསཀལིངྒེན ནིདྡིཊྛཾ སུཁསོམནསྶམེཝ ཨསྶཱདཔདམཔེཀྑིཏྭཱ པུལླིངྒེན ནིདྡིསཱིཡཏི, ཨིམསྨིཾ པན ཝིཀཔྤེ སུཁསོམནསྶཱནཾ ཨུཔྤཱདོཡེཝ ཏེཧི ཨུཔྤཱདཝནྟེཧི ནིདྡིཊྛོ, སཏྟིཡཱ, སཏྟིམཏོ ཙ ཨབྷིནྣཏྟཱ. ན ཧི སུཁསོམནསྶམནྟརེན ཏེསཾ ཨུཔྤཱདོ ལབྦྷཏི. ཨིཏི པུརིམཝེདནཾ པཊིཙྩ སུཁསོམནསྶུཔྤཱདོཔི པུརིམཝེདནཱཡ ཨསྶཱདོ ནཱམ ཨསྶཱདཱིཡཏེཏི ཀཏྭཱ ¶ . ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – པུརིམམུཔྤནྣཾ ཝེདནཾ ཨཱརབྦྷ སོམནསྶུཔྤཏྟིཡཾ ཡོ པུརིམཝེདནཱཡ པཙྩཡབྷཱཝསངྑཱཏོ ཨསྶཱདེཏབྦཱཀཱརོ, སོམནསྶསྶ ཝཱ ཨུཔྤཱདསངྑཱཏོ ཏདསྶཱདནཱཀཱརོ, ཨཡཾ པུརིམཝེདནཱཡ ཨསྶཱདོཏི. ཀཐཾ པན ཝེདནཾ ཨཱརབྦྷ སུཁཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ནནུ ཕོཊྛབྦཱརམྨཎནྟི? ཙེཏསིཀསུཁསྶེཝ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟིཡམདྷིཔྤེཏཏྟཱ ནཱཡཾ དོསོ. ཨཱརབྦྷ པཝཏྟིཡཉྷི ཝིསེསནམེཝ སོམནསྶགྒཧཎཾ སོམནསྶཾ སུཁནྟི ཡཐཱ ‘‘རུཀྑོ སཱིསཔཱ’’ཏི ཨཉྙཔཙྩཡཝསེན ཨུཔྤཏྟིཡཾ པན ཀཱཡིཀསུཁམྤི ཨསྶཱདོཡེཝ, ཡཐཱལཱབྷཀཐཱ ཝཱ ཨེསཱཏི དཊྛབྦཾ.
‘‘ཡཱ ཝེདནཱ ཨནིཙྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཏྟིམཏཱ སཏྟི ནིདསྶིཏཱ. ཏཏྲཱཡམཏྠོ – ཡཱ ཝེདནཱ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ཨནིཙྩཱ, ཨུདཡབྦཡཔཊིཔཱིལ༹ནཊྛེན དུཀྑཱ, ཛརཱཡ, མརཎེན ཙཱཏི དྭིདྷཱ ཝིཔརིཎཱམེཏབྦཊྛེན ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱ. ཏསྶཱ ཨེཝཾབྷཱུཏཱཡ ཨཡཾ ཨནིཙྩདུཀྑཝིཔརིཎཱམབྷཱཝོ ¶ ཝེདནཱཡ སབྦཱཡཔིཨཱདཱིནཝོཏི. ཨཱདཱིནཾ པརམཀཱརུཉྙཾ ཝཱཏི པཝཏྟཏི ཨེཏསྨཱཏི ཧི ཨཱདཱིནཝོ. ཨཔིཙཨཱདཱིནཾ ཨཏིཝིཡ ཀཔཎཾ པཝཏྟནཊྛེན ཀཔཎམནུསྶོ ཨཱདཱིནཝོ, ཨཡམྤི ཨེཝཾསབྷཱཝོཏི ཏཐཱ ཝུཙྩཏི. སཏྟིམཏཱ ཧི སཏྟི ཨབྷིནྣཱ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨནིཙྩཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སངྑཱརདུཀྑཏཱཝསེན ཨུཔེཀྑཱཝེདནཱཡ, སབྦཱསུ ཝཱ ཝེདནཱསུཨཱདཱིནཝམཱཧ, ‘‘དུཀྑཱ’’ཏི ཨིམིནཱ དུཀྑདུཀྑཏཱཝསེནདུཀྑཝེདནཱཡ, ‘‘ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཏཱཝསེན སུཁཝེདནཱཡ. ཨཝིསེསེན ཝཱ ཏཱིཎིཔི པདཱནི ཏིསྶནྣམྤི ཝེདནཱནཾ ཝསེན ཡོཛེཏབྦཱནི. ཚནྡརཱགཝིནཡོཏི ཚནྡསངྑཱཏརཱགཝིནཡནཾ ཝིནཱསོ. ‘‘ཨཏྠཝསཱ ལིངྒཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམོ’’ཏི ཝཙནཏོ ཡཾ ཚནྡརཱགཔྤཧཱནནྟི ཡོཛེཏབྦཾ. པརིཡཱཡཝཙནམེཝིདཾ པདདྭཡཾ. ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱཏི མགྒསྶ ཝུཏྟཏྟཱ མགྒནིབྦཱནཝསེན ཝཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཡོཛནཱཔི ཝཊྚཏི. ཝེདནཱཡཱཏི ནིསྶཀྐཝཙནཾ. ནིསྶརཎནྟི ནེཀྑམྨཾ. ཡཱཝ ཧི ཝེདནཱཔཊིབདྡྷཾ ཚནྡརཱགཾ ནཔྤཛཧཏི, ཏཱཝཱཡཾ པུརིསོ ཝེདནཱཡ ཨལླཱིནོཡེཝ ཧོཏི. ཡདཱ པན ཏཾ ཚནྡརཱགཾ པཛཧཏི, ཏདཱཡཾ པུརིསོ ཝེདནཱཡ ནིསྶཊོ ཝིསཾཡུཏྟོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཚནྡརཱགཔྤཧཱནཾ ཝེདནཱཡ ནིསྶརཎཾ ཝུཏྟཾ. ཏབྦཙནེན ¶ པན ཝེདནཱསཧཛཱཏནིསྶཡཱརམྨཎབྷཱུཏཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱ གཧིཏཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏིཔི པཉྩཧི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེཧི ནིསྶརཎཝཙནཾ སིདྡྷམེཝ. ཝེདནཱསཱིསེན ཧི དེསནཱ ཨཱགཏཱ, ཏཏྠ པན ཀཱརཎཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ལཀྑཎཧཱརཝསེནཱཔི ཨཡམཏྠོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. ཝུཏྟཉྷི ཨཱཡསྨཏཱ མཧཱཀཙྩཱནཏྠེརེན –
‘‘ཝུཏྟམྷི ཨེཀདྷམྨེ, ཡེ དྷམྨཱ ཨེཀལཀྑཎཱ ཀེཙི;
ཝུཏྟཱ བྷཝནྟི སབྦོ, སོ ཧཱརོ ལཀྑཎོ ནཱམཱ’’ཏི. (ནེཏྟི. ༤༨༥);
ཀཱམུཔཱདཱནམཱུལཀཏྟཱ སེསུཔཱདཱནཱནཾ པཧཱིནེ ཙ ཀཱམུཔཱདཱནེ ཨུཔཱདཱནསེསཱབྷཱཝཏོ ‘‘ཝིགཏཚནྡརཱགཏཱཡ ཨནུཔཱདཱནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨེཏེན ‘‘ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ’’ཏི ཨེཏསྶཏྠཾ སངྑེཔེན དསྶེཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཝིགཏཚནྡརཱགཏཱཡ ཨནུཔཱདཱནོ, ཨནུཔཱདཱནཏྟཱ ཙ ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོཏི. ཏམཏྠཾ ཝིཏྠཱརེཏུཾ, སམཏྠེཏུཾ ཝཱ ‘‘ཡསྨི’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡསྨིཾ ཨུཔཱདཱནེཏི སེསུཔཱདཱནམཱུལབྷཱུཏེ ཀཱམུཔཱདཱནེ. ཏསྶཱཏི ཀཱམུཔཱདཱནསྶ. ཨནུཔཱདིཡིཏྭཱཏི ཚནྡརཱགཝསེན ཨནཱདིཡིཏྭཱ, ཨེཏེན ‘‘ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ’’ཏི པདསྶ ཡ-ཀཱརལོཔེན སམཱསབྷཱཝཾ, བྱཱསབྷཱཝཾ ཝཱ དསྶེཏི.
༣༧. ‘‘ཨིམེ ¶ ཁོ’’ཏིཨཱདི ཡཐཱཔུཊྛསྶ དྷམྨསྶ ཝིསྶཛྫིཏབྷཱཝེན ནིགམནཝཙནཾ, ‘‘པཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཔཛཱནནམེཝ ཙ ཨིམ-སདྡེན ནིདྡིཊྛནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེ ཏེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཡེ ཏེ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎདྷམྨེ…པེ… ཨཔུཙྪིཾ, ཡེཧི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎདྷམྨེཧི…པེ… ཝདེཡྻུཾ, ཏཉྩ…པེ… པཛཱནཱཏཱིཏི ཨེཝཾ ནིདྡིཊྛཱ ཨིམེ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎདྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ…པེ… པཎྜིཏཝེདནཱིཡཱ ཙཱཏི ཝེདིཏབྦཱཏི ཡོཛནཱ. ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི པིཎྜཏྠདསྶནཾ. ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི ‘‘ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨགྒམགྒཕལུཔྤཏྟིཾ དསྶེཏི, ‘‘ཝེདནཱནཾ, སམུདཡཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ. ཏཐཱཔི ཡསྶཱ དྷམྨདྷཱཏུཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཏྟཱ ཨིམཾ དིཊྛིགཏཾ སཀཱརཎཾ སགཏིཀཾ པབྷེདཏོ ཝིབྷཛིཏུཾ སམཏྠོ ཧོཏི, ཏསྶཱ པདཊྛཱནེན ཙེཝ སདྡྷིཾ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ ཨུཔྤཏྟིབྷཱུམིཡཱ ཙ ཏདེཝ པཱཀཊཏརཾ ཀཏྟུཀཱམོ དྷམྨརཱཛཱ ཨེཝཾ དསྶེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏདེཝ ནིཡྻཱཏིཏ’’ནྟི, ནིགམིཏཾ ནིཊྛཱཔིཏནྟི ཨཏྠོ ¶ . ཨནྟརཱཏི པུཙྪིཏཝིསྶཛྫིཏདྷམྨདསྶནཝཙནཱནམནྟརཱ དིཊྛིཡོ ཝིབྷཏྟཱ ཏསྶ པཛཱནནཱཀཱརདསྶནཝསེནཱཏི ཨཏྠོ.
པཋམབྷཱཎཝཱརཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ.
ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཝཎྞནཱ
༣༨. ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཱ’’ཏི ཏདྡྷིཏཔདཾ སམཱསཔདེན ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཏྟེསུ, སངྑཱརེསུ ཙ ཨེཀཙྩཾ སསྶཏམེཏསྶཱཏི ཨེཀཙྩསསྶཏོ, ཝཱདོ, སོ ཨེཏེསནྟི ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཱ ཏདྡྷིཏཝསེན, སམཱསཝསེན པན ཨེཀཙྩསསྶཏོ ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱ. ཨེས ནཡོ ཨེཀཙྩཨསསྶཏིཀཔདེཔི. ནནུ ཙ ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཏདཉྙེསཾ ཨེཀཙྩཨསསྶཏིཀབྷཱཝསནྣིཊྛཱནཾ སིདྡྷམེཝཱཏི? སཙྩཾ ཨཏྠཏོ, སདྡཏོ པན ཨསིདྡྷམེཝ ཏསྨཱ སདྡཏོ པཱཀཊཏརཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཨིདྷ སཱཝསེསཾ ཀཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེཏི དྷམྨསྶཱམཱི. ‘‘ཨིསྶརོ ནིཙྩོ, ཨཉྙེ སཏྟཱ ཨནིཙྩཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཝཏྟཝཱདཱ སཏྟེཀཙྩསསྶཏིཀཱ སེཡྻཐཱཔི ཨིསྶརཝཱདཱ. ཏཐཱ ‘‘ནིཙྩོ བྲཧྨཱ, ཨཉྙེ ཨནིཙྩཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཝཏྟཝཱདཱཔི. ‘‘པརམཱཎཝོ ནིཙྩཱ, དྭིཨཎུཀཱདཡོ ཨནིཙྩཱ’’ཏི (ཝིསིསིཀདསྶནེ སཏྟམཔརིཙྪེདེ པཋམཀཎྜེ པསྶིཏབྦཾ) ཨེཝཾཔཝཏྟཝཱདཱ སངྑཱརེཀཙྩསསྶཏིཀཱ སེཡྻཐཱཔི ཀཱཎཱདཱ. ཏཐཱ ‘‘ཙཀྑཱདཡོ ཨནིཙྩཱ, ཝིཉྙཱཎཾ ནིཙྩ’’ནྟི (ནྱཱཡདསྶནེ, ཝིསེསིཀདསྶནེ ཙ པསྶིཏབྦཾ) ཨེཝཾཔཝཏྟཝཱདཱཔི ¶ . ཨིདྷཱཏི ‘‘ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཱ’’ཏི ཨིམསྨིཾ པདེ, ཨིམིསྶཱ ཝཱ དེསནཱཡ. གཧིཏཱཏི ཝུཏྟཱ, དེསིཏབྦབྷཱཝེན ཝཱ དེསནཱཉཱཎེན སམཱདིནྣཱ ཏཐཱ ཙེཝ དེསིཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཨིདྷ པུརིམཀཱ ཏཡོ ཝཱདཱ སཏྟཝསེན, ཙཏུཏྠོ སངྑཱརཝསེན དེསིཏོ. ‘‘སངྑཱརེཀཙྩསསྶཏིཀཱ’’ཏི ཨིདཾ པན ཏེཧི སསྶཏབྷཱཝེན གཡ྄ཧམཱནཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཡཱཐཱཝསབྷཱཝདསྶནཝསེན ཝུཏྟཾ, ན པན ཨེཀཙྩསསྶཏིཀམཏདསྶནཝསེན. ཏསྶ ཧི སསྶཏཱབྷིམཏཾ ཨསངྑཏམེཝཱཏི ལདྡྷི. ཏེནེཝཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཙིཏྟནྟི ཝཱ…པེ… ཋསྶཏཱི’’ཏི. ན ཧི ཡསྶ སབྷཱཝསྶ པཙྩཡེཧི ཨབྷིསངྑཏབྷཱཝཾ པཊིཛཱནཱཏི, ཏསྶེཝ ནིཙྩདྷུཝཱདིབྷཱཝོ ཨནུམྨཏྟཀེན སཀྐཱ པཊིཛཱནིཏུཾ, ཨེཏེན ཙ ‘‘ཨུཔྤཱདཝཡདྷུཝཏཱཡུཏྟཱ སབྷཱཝཱ སིཡཱ ནིཙྩཱ, སིཡཱ ཨནིཙྩཱ, སིཡཱ ¶ ན ཝཏྟབྦཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༣༨) པཝཏྟསཏྟབྷངྒཝཱདསྶ ཨཡུཏྟཏཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ ཧོཏི.
ཏཏྲཱཡཾ ཨཡུཏྟཏཱཝིབྷཱཝནཱ – ཡདི ཧི ‘‘ཡེན སབྷཱཝེན ཡོ དྷམྨོ ཨཏྠཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཏེནེཝ སབྷཱཝེན སོ དྷམྨོ ནཏྠཱི’’ཏི ཝུཙྩེཡྻ, སིཡཱ ཨནེཀནྟཝཱདོ. ཨཐ ཨཉྙེན, ན སིཡཱ ཨནེཀནྟཝཱདོ. ན ཙེཏྠ དེསནྟརཱདིསམྦནྡྷབྷཱཝོ ཡུཏྟོ ཝཏྟུཾ ཏསྶ སབྦལོཀསིདྡྷཏྟཱ, ཝིཝཱདཱབྷཱཝཏོ ཙ. ཡེ པན ཝདནྟི ‘‘ཡཐཱ སུཝཎྞགྷཊེན མཀུཊེ ཀཏེ གྷཊབྷཱཝོ ནསྶཏི, མཀུཊབྷཱཝོ ཨུཔྤཛྫཏི, སུཝཎྞབྷཱཝོ ཏིཊྛཏིཡེཝ, ཨེཝཾ སབྦསབྷཱཝཱནཾ ཀོཙི དྷམྨོ ནསྶཏི, ཀོཙི དྷམྨོ ཨུཔྤཛྫཏི, སབྷཱཝོ ཨེཝ ཏིཊྛཏཱི’’ཏི. ཏེ ཝཏྟབྦཱ ‘‘ཀིཾ ཏཾ སུཝཎྞཾ, ཡཾ གྷཊེ, མཀུཊེ ཙ ཨཝཊྛིཏཾ, ཡདི རཱུཔཱདི, སོ སདྡོ ཝིཡ ཨནིཙྩོ. ཨཐ རཱུཔཱདིསམཱུཧོ སམྨུཏིམཏྟཾ, ན ཏསྶ ཨཏྠིཏཱ ཝཱ ནཏྠིཏཱ ཝཱ ནིཙྩཏཱ ཝཱ ལབྦྷཏཱི’’ཏི, ཏསྨཱ ཨནེཀནྟཝཱདོ ན སིཡཱ. དྷམྨཱནཉྩ དྷམྨིནོ ཨཉྙཐཱནཉྙཐཱ ཙ པཝཏྟིཡཾ དོསོ ཝུཏྟོཡེཝ སསྶཏཝཱདཝིཙཱརཎཱཡཾ. ཏསྨཱ སོ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ. ཨཔིཙ ན ནིཙྩཱནིཙྩནཝཏྟབྦརཱུཔོ ཨཏྟཱ, ལོཀོ ཙ པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནཏཱཔརིཛཱནནཏོ ཡཐཱ ནིཙྩཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརཾ རཱུཔཾ, ཡཐཱ ཝཱ དཱིཔཱདཡོ. ན ཧི རཱུཔཱདཱིནཾ ཨུདཡབྦཡསབྷཱཝཱནཾ ནིཙྩཱནིཙྩནཝཏྟབྦསབྷཱཝཏཱ སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ, ཛཱིཝསྶ ཙ ནིཙྩཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ རཱུཔཾ སིཡཱཏི, ཨེཝཾ སཏྟབྷངྒོ ཝིཡ སེསབྷངྒཱནམྤི ཨསམྦྷཝོཡེཝཱཏི སཏྟབྷངྒཝཱདསྶ ཨཡུཏྟཏཱ ཝེདིཏབྦཱ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༣༨).
ནནུ ཙ ‘‘ཨེཀཙྩེ དྷམྨཱ སསྶཏཱ, ཨེཀཙྩེ ཨསསྶཏཱ’’ཏི ཨེཏསྨིཾ ཝཱདེ ཙཀྑཱདཱིནཾ ཨསསྶཏབྷཱཝསནྣིཊྛཱནཾ ཡཐཱསབྷཱཝཱཝབོདྷོ ཨེཝ, ཨཐ ཨེཝཾཝཱདཱིནཾ ཀཐཾ མིཙྪཱདསྶནཾ སིཡཱཏི, ཀོ ཝཱ ཨེཝམཱཧ ‘‘ཙཀྑཱདཱིནཾ ཨསསྶཏབྷཱཝསནྣིཊྛཱནཾ མིཙྪཱདསྶན’’ནྟི? ཨསསྶཏེསུཡེཝ པན ¶ ཀེསཉྩི དྷམྨཱནཾ སསྶཏབྷཱཝསནྣིཊྛཱནཾ ཨིདྷ མིཙྪཱདསྶནནྟི གཧེཏབྦཾ, ཏེན པན ཨེཀཝཱདེ པཝཏྟམཱནེན ཙཀྑཱདཱིནཾ ཨསསྶཏབྷཱཝཱཝབོདྷོ ཝིདཱུསིཏོ སཾསཊྛབྷཱཝཏོ ཝིསསཾསཊྛོ ཝིཡ སཔྤིཔིཎྜོ, ཏཏོ ཙ ཏསྶ སཀིཙྩཀརཎཱསམཏྠཏཱཡ སམྨཱདསྶནཔཀྑེ ཋཔེཏབྦཏཾ ནཱརཧཏཱིཏི. ཨསསྶཏབྷཱཝེན ནིཙྪིཏཱཔི ཝཱ ཙཀྑུཨཱདཡོ ¶ སམཱརོཔིཏཛཱིཝསབྷཱཝཱ ཨེཝ དིཊྛིགཏིཀེཧི གཡ྄ཧནྟཱིཏི ཏདཝབོདྷསྶ མིཙྪཱདསྶནབྷཱཝོ ན སཀྐཱ ནིཝཱརེཏུཾ. ཏེནེཝཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཙཀྑུཾ ཨིཏིཔི…པེ… ཀཱཡོ ཨིཏིཔི ཨཡཾ ཨཏྟཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨསངྑཏཱཡ, སངྑཏཱཡ ཙ དྷཱཏུཡཱ ཝསེན ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘ཨེཀཙྩེ དྷམྨཱ སསྶཏཱ, ཨེཀཙྩེ ཨསསྶཏཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཝཏྟོ ཝིབྷཛྫཝཱདོཔི ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདོཡེཝ བྷཝེཡྻཱཏི ཨེཝམྤཀཱརཱ ཙོདནཱ ཨནཝཀཱསཱ ཧོཏི ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨསབྷཱཝཔཊིཔཏྟིབྷཱཝཏོ. ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨསབྷཱཝཔཊིཔཏྟིཡེཝ ཧེས ཝུཏྟནཡེན ཨསཾསཊྛཏྟཱ, ཨནཱརོཔིཏཛཱིཝསབྷཱཝཏྟཱ ཙ.
ཨེཏྠཱཧ – པུརིམསྨིམྤིསསྶཏཝཱདེ ཨསསྶཏཱནཾ དྷམྨཱནཾ ‘‘སསྶཏཱ’’ཏི གཧཎཾ ཝིསེསཏོ མིཙྪཱདསྶནཾ བྷཝཏི. སསྶཏཱནཾ པན ‘‘སསྶཏཱ’’ཏི གཱཧོ ན མིཙྪཱདསྶནཾ ཡཐཱསབྷཱཝགྒཱཧབྷཱཝཏོ. ཨེཝཉྩ སཏི ཨིམསྶ ཝཱདསྶ ཝཱདནྟརཏཱ ན ཝཏྟབྦཱ, ཨིདྷ ཝིཡ པུརིམེཔི ཨེཀཙྩེསྭེཝ དྷམྨེསུ སསྶཏགྒཱཧསམྦྷཝཏོཏི, ཝཏྟབྦཱཡེཝ ཨསསྶཏེསྭེཝ ‘‘ཀེཙིདེཝ དྷམྨཱ སསྶཏཱ, ཀེཙི ཨསསྶཏཱ’’ཏི པརིཀཔྤནཱཝསེན གཧེཏབྦདྷམྨེསུ ཝིབྷཱགཔྤཝཏྟིཡཱ ཨིམསྶ ཝཱདསྶ དསྶིཏཏྟཱ. ནནུ ཙ ཨེཀདེསསྶ སམུདཱཡནྟོགདྷཏྟཱ ཨཡཾ སཔྤདེསསསྶཏགྒཱཧོ པུརིམསྨིཾ ནིཔྤདེསསསྶཏགྒཱཧེ སམོདྷཱནཾ གཙྪེཡྻཱཏཱི? ཏཐཱཔི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ ཝཱདཱི ཏབྦིསཡཝིསེསཝསེན ཝཱདདྭཡསྶ པཝཏྟཏྟཱ. ཨཉྙེ ཨེཝ ཧི དིཊྛིགཏིཀཱ ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ སསྶཏཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝིཊྛཱ, ཨཉྙེ ‘‘ཨེཀཙྩེཝ སསྶཏཱ, ཨེཀཙྩེ ཨསསྶཏཱ’’ཏི. སངྑཱརཱནཾ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཾ, ཨེཀདེསཔརིགྒཧོ ཙ ཝཱདདྭཡསྶ པརིབྱཏྟོཡེཝ. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ – ཨནེཀཝིདྷསམུསྶཡེ, ཨེཀཝིདྷསམུསྶཡེ ཙ ཁནྡྷཔབནྡྷེན ཨབྷིནིཝེསབྷཱཝཏོ ཏཐཱ ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ཙཏུབྦིདྷོཔི ཧི སསྶཏཝཱདཱི ཛཱཏིཝིསེསཝསེན ནཱནཱཝིདྷརཱུཔཀཱཡསནྣིསྶཡེ ཨེཝ ཨརཱུཔདྷམྨཔུཉྫེ སསྶཏཱབྷིནིཝེསཱི ཛཱཏོ ཨབྷིཉྙཱཎེན, ཨནུསྶཝཱདཱིཧི ཙ རཱུཔཀཱཡབྷེདགཧཎཏོ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཏོ ཙུཏོ ཨམུཏྲ ཨུདཔཱདི’’ནྟི, (དཱི. ནི. ༡.༢༤༤; མ. ནི. ༡.༡༤༨; པཱརཱ. ༡༢) ‘‘ཙཝནྟི ཨུཔཔཛྫནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༢༥༥; མ. ནི. ༡.༡༤༨; པཱརཱ. ༡༢) ཙ ཨཱདི. ཝིསེསལཱབྷཱི པན ཨེཀཙྩསསྶཏིཀོ ཨནུཔདྷཱརིཏབྷེདསམུསྶཡེ དྷམྨཔབནྡྷེ སསྶཏཱཀཱརགཧཎེན ཨབྷིནིཝེསཾ ཛནེསི ཨེཀབྷཝཔརིཡཱཔནྣཁནྡྷསནྟཱནཝིསཡཏྟཱ ཏདབྷིནིཝེསསྶ. ཏཐཱ ཧི ཏཱིསུཔི ཝཱདེསུ ‘‘ཏཾ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརཏི ¶ , ཏཏོ པརཾ ནཱནུསྶརཏཱི’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཾ. ཏཀྐཱིནཾ པན ཨུབྷིནྣམྤི ¶ སསྶཏེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱིནཾ སསྶཏཱབྷིནིཝེསཝིསེསོ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཝིསཡཏཱཡ སུཔཱཀཊོཡེཝཱཏི.
༣༩. སཾཝཊྚཊྛཱཡཱིཝིཝཊྚཝིཝཊྚཊྛཱཡཱིསངྑཱཏཱནཾ ཏིཎྞམྤི ཨསངྑྱེཡྻཀཔྤཱནམཏིཀྐམེན པུན སཾཝཊྚནཏོ, ཨདྡྷཱ-སདྡསྶ ཙ ཀཱལཔརིཡཱཡཏྟཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘དཱིགྷསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཏིཀྐམྨ ཨཡནཾ པཝཏྟནཾ ཨཙྩཡོ. ཨནེཀཏྠཏྟཱ དྷཱཏཱུནཾ, ཨུཔསགྒཝསེན ཙ ཨཏྠཝིསེསཝཱཙཀཏྟཱ སཾ-སདྡེན ཡུཏྟོ ཝཊྚ-སདྡོ ཝིནཱསཝཱཙཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིནསྶཏཱི’’ཏི, ཝཏུ-སདྡོ ཝཱ གཏིཡམེཝ. སངྑཡཏྠཛོཏཀེན པན སཾ-སདྡེན ཡུཏྟཏྟཱ ཏདཏྠསམྦནྡྷནེན ཝིནཱསཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི དསྶེཏི ‘‘ཝིནསྶཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ. སངྑཡཝསེན ཝཏྟཏཱིཏི ཧི སདྡཏོ ཨཏྠོ, ཏ-ཀཱརསྶ ཙེཏྠ ཊ-ཀཱརཱདེསོ. ཝིཔཏྟིཀརམཧཱམེགྷསམུཔྤཏྟིཏྟོ ཧི པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨཎུསཧགཏོཔི སངྑཱརོ ན ཧོཏི, ཏཱཝ ལོཀོ སཾཝཊྚཏཱིཏི ཝུཙྩཏི. པཱལི༹ཡཾ ལོཀོཏི པཐཝཱིཨཱདིབྷཱཛནལོཀོ ཨདྷིཔྤེཏོ ཏདཝསེསསྶ བཱཧུལླཏོ, ཏདེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘ཡེབྷུཡྻེནཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི ‘‘ཡེ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨུཔརིབྲཧྨལོཀེསཱུཏི ཨཱབྷསྶརབྷཱུམིཏོ ཨུཔརིབྷཱུམཱིསུ. ཨགྒིནཱ ཀཔྤཝུཊྛཱནཉྷི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ, ཏེནེཝཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཱབྷསྶརསཾཝཏྟནིཀཱ ཧོནྟཱི’’ཏི. ཀསྨཱ ཏདེཝ ཝུཏྟནྟི ཙེ? ཏསྶེཝ བཧུལཾ པཝཏྟནཏོ. ཨཡཉྷི ཝཱརནིཡམོ –
‘‘སཏྟསཏྟགྒིནཱ ཝཱརཱ, ཨཊྛམེ ཨཊྛམེ དཀཱ;
ཙཏུསཊྛི ཡདཱ པུཎྞཱ, ཨེཀོ ཝཱཡུཝརོ སིཡཱ’’ཏི. (ཨབྷིདྷམྨཏྠཝིབྷཱཝནཱིཊཱིཀཱཡ པཉྩམཔརིཙྪེདཝཎྞནཱཡམྤི);
ཨཱརུཔྤེསུ ཝཱཏི ཨེཏྠ ཝིཀཔྤནཏྠེན ཝཱ-སདྡེན སཾཝཊྚམཱནལོཀདྷཱཏཱུཧི ཨཉྙལོཀདྷཱཏཱུསུ ཝཱཏི ཝིཀཔྤེཏི. ན ཧི སབྦེ ཨཔཱཡསཏྟཱ ཏདཱ རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཨུཔྤཛྫནྟཱིཏི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ ཨཔཱཡེསུ དཱིགྷཏརཱཡུཀཱནཾ མནུསྶལོཀཱུཔཔཏྟིཡཱ ཨསམྦྷཝཏོ, མནུསྶལོཀཱུཔཔཏྟིཉྩ ཝིནཱ ཏདཱ ཏེསཾ ཏཏྲཱུཔཔཏྟིཡཱ ཨནུཔཔཏྟིཏོ. ནིཡཏམིཙྪཱདིཊྛིཀོཔི ཧི སཾཝཊྛམཱནེ ཀཔྤེ ནིརཡཏོ ན མུཙྩཏི, པིཊྛིཙཀྐཝཱལེ༹ཡེཝ ནིབྦཏྟཏཱིཏི ཨཊྛཀཐཱསུ (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༡༡) ཝུཏྟཾ. སཏིཔི སབྦསཏྟཱནཾ པུཉྙཱཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརམནསཱ ནིབྦཏྟབྷཱཝེ བཱཧིརཔཙྩཡེཧི ཝིནཱ མནསཱཝ ནིབྦཏྟཏྟཱ ¶ རཱུཔཱཝཙརསཏྟཱ ཨེཝ ‘‘མནོམཡཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི, ན པན བཱཧིརཔཙྩཡཔཊིཡཏྟཱ ཏདཉྙེཏི དསྶེཏུཾ ‘‘མནེན ནིབྦཏྟཏྟཱ མནོམཡཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཡདེཝཾ ཀཱམཱཝཙརསཏྟཱནམྤི ཨོཔཔཱཏིཀཱནཾ མནོམཡབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ནཱཔཛྫཏི, ཨདྷིཙིཏྟབྷཱུཏེན ཨཏིསཡམནསཱ ནིབྦཏྟསཏྟེསུཡེཝ མནོམཡཝོཧཱརཏོཏི དསྶེནྟེན ཛྷཱན-སདྡེན ཝིསེསེཏྭཱ ¶ ‘‘ཛྷཱནམནེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝམྤི ཨརཱུཔཱཝཙརསཏྟཱནཾ མནོམཡབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ན ཏཏྠ བཱཧིརཔཙྩཡེཧི ནིབྦཏྟེཏབྦཏཱསངྐཱཡ ཨབྷཱཝེན མནསཱ ཨེཝ ནིབྦཏྟཱཏི ཨཝདྷཱརཎཱསམྦྷཝཏོ. ནིརུལ༹ྷོཝཱཡཾ ལོཀེ མནོམཡཝོཧཱརོ རཱུཔཱཝཙརསཏྟེསུ. ཏཐཱ ཧི ཨནྣམཡོ པཱནམཡོ མནོམཡོ ཨཱནནྡམཡོ ཝིཉྙཱཎམཡོཏི པཉྩདྷཱ ཨཏྟཱནཾ ཝེདཝཱདིནོ པརིཀཔྤེནྟི. ཨུཙྪེདཝཱདེཔི ཝཀྑཏི ‘‘དིབྦོ རཱུཔཱི མནོམཡོ’’ཏི, (དཱི. ནི. ༡.༨༧) ཏེ པན ཛྷཱནཱནུབྷཱཝཏོ པཱིཏིབྷཀྑཱ སཡཾཔབྷཱ ཨནྟལིཀྑཙརཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཱིཏི ཏེས’’ནྟིཨཱདི, ཏེསཾ ཨཏྟནོཝ པབྷཱ ཨཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. སོབྷནཱ ཝཱ ཋཱཡཱི སབྷཱ ཨེཏེསནྟི སུབྷཊྛཱཡིནོཏིཔི ཡུཛྫཏི. ཨུཀྐཾསེནཱཏི ཨཱབྷསྶརེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. པརིཏྟཱབྷཱཔྤམཱཎཱབྷཱ པན དྭེ, ཙཏྟཱརོ ཙ ཀཔྤེ ཏིཊྛནྟི. ཨཊྛ ཀཔྤེཏི ཙཏུནྣམསངྑྱེཡྻཀཔྤཱནཾ སམུདཱཡབྷཱུཏེ ཨཊྛ མཧཱཀཔྤེ.
༤༠. ཝིནཱསཝཱཙཱིཡེཝ ཝཊྚ-སདྡོ པཊིསེདྷཛོཏཀེན ཨུཔསགྒེན ཡུཏྟཏྟཱ སཎྛཱཧནཏྠཉཱཔཀོཏི ཨཱཧ ‘‘སཎྛཱཏཱི’’ཏི, ཨནེཀཏྠཏྟཱ ཝཱ དྷཱཏཱུནཾ ནིབྦཏྟཏི, ཝཌྜྷཏཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ. སམྤཏྟིམཧཱམེགྷསམུཔྤཏྟིཏོ ཧི པཊྛཱཡ པཐཝཱིསནྡྷཱརཀུདཀཏཾསནྡྷཱརཀཝཱཡུཨཱདཱིནཾ སམུཔྤཏྟིཝསེན ཡཱཝ ཙནྡིམསཱུརིཡཱནཾ པཱཏུབྷཱཝོ, ཏཱཝ ལོཀོ ཝིཝཊྚཏཱིཏི ཝུཙྩཏི. པཀཏིཡཱཏི སབྷཱཝེན, ཏསྶ ‘‘སུཉྙ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. ཏཐཱསུཉྙཏཱཡ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ནཏྠིཏཱཡཱ’’ཏི. པུརིམཏརཾ ཨཉྙེསཾ སཏྟཱནམནུཔྤནྣཏྟཱཏི བྷཱཝོ, ཏེན ཡཐཱ ཨེཀཙྩཱནི ཝིམཱནཱནི ཏཏྠ ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ཚཌྜིཏཏྟཱ སུཉྙཱནི, ན ཨེཝམིདནྟི དསྶེཏི.
ཨཔརོ ནཡོ – སཀཀམྨསྶ པཋམཾ ཀརཎཾ པཀཏི, ཏཱཡ ནིབྦཏྟསཏྟཱནནྟི སམྦནྡྷོ, ཏེན ཡཐཱ ཨེཏསྶ ཨཏྟནོ ཀམྨབལེན པཋམཾ ནིབྦཏྟི, ན ཨེཝཾ ཨཉྙེསཾ ཏསྶ པུརིམཏརཾ, སམཱནཀཱལེ ཝཱ ནིབྦཏྟི ཨཏྠི, ཏཐཱ ¶ ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ནཏྠིཏཱཡ སུཉྙམིདནྟི དསྶེཏི. བྲཧྨཔཱརིསཛྫབྲཧྨཔུརོཧིཏམཧཱབྲཧྨཱནོ ཨིདྷ བྲཧྨཀཱཡིཀཱ, ཏེསཾ ནིཝཱསཏཱཡ བྷཱུམིཔི ‘‘བྲཧྨཀཱཡིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ, བྲཧྨཀཱཡིཀབྷཱུམཱིཏི པན པཱཋེབྲཧྨཀཱཡིཀཱནཾ སམྦནྡྷིནཱི བྷཱུམཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཏྟཱ སཡཾ ཀཱརཀོ. ཀཱརེཏཱ པརེསཾ ཨཱཎཱཔཀོ. ཝིསུདྡྷིམགྒེ པུབྦེནིཝཱསཉཱཎཀཐཱཡཾ (ཝིསུདྡྷི. ༢.༤༠༨) ཝུཏྟནཡེན, ཨེཏེན ནིབྦཏྟཀྐམཾ ཀམྨཔཙྩཡཨུཏུསམུཊྛཱནབྷཱཝེ ཙ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི. ཀམྨཾ ཨུཔནིསྶཡབྷཱཝེན པཙྩཡོ ཨེཏིསྶཱཏི ཀམྨཔཙྩཡཱ. ཨཐ ཝཱ ཏཏྠ ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ཝིཔཙྩནཀཀམྨསྶ སཧཀཱརཱིཀཱརཀབྷཱཝཏོ ཀམྨསྶ པཙྩཡཱཏི ཀམྨཔཙྩཡཱ. ཨུཏུ སམུཊྛཱནམེཏིསྶཱཏི ཨུཏུསམུཊྛཱནཱ. ‘‘ཀམྨཔཙྩཡཨུཏུསམུཊྛཱནཱ’’ཏིཔི སམཱསཝསེན པཱཋོ ཀམྨསཧཱཡོ པཙྩཡོ, ཝུཏྟནཡེན ཝཱ ཀམྨསྶ སཧཱཡབྷཱུཏོ པཙྩཡོཏི ཀམྨཔཙྩཡོ, སོ ཨེཝ ཨུཏུ ཏཐཱ, སོཝ སམུཊྛཱནམེཏིསྶཱཏི ཀམྨཔཙྩཡཨུཏུསམུཨཱནཱ. རཏནབྷཱུམཱིཏི ཨུཀྐཾསགཏཔུཉྙཀམྨཱནུབྷཱཝཏོ ¶ རཏནབྷཱུཏཱ བྷཱུམི, ན ཀེཝལཾ བྷཱུམིཡེཝ, ཨཐ ཁོ ཏཔྤརིཝཱརཱཔཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཀཏཱི’’ཏིཨཱདི. པཀཏིནིབྦཏྟཊྛཱནེཏི པུརིམཀཔྤེསུ པུརིམཀཱནཾ ནིབྦཏྟཊྛཱནེ. ཨེཏྠཱཏི ‘‘བྲཧྨཝིམཱན’’ནྟི ཝུཏྟཱཡ བྲཧྨཀཱཡིཀབྷཱུམིཡཱ. སཱམཉྙཝིསེསཝསེན ཙེཏཾ ཨཱདྷཱརདྭཡཾ. ཀཐཾ པཎཱིཏཱཡ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཱ ཋིཏཱནཾ ཧཱིནཱཡ པཋམཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཱ ཨུཔཔཏྟི ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཐ སཏྟཱན’’ནྟིཨཱདི, ནིཀནྟིཝསེན པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, པཀཏིཡཱ སབྷཱཝེན ནིཀནྟི ཏཎྷཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཝསིཏཊྛཱནེཏི ཝུཏྠཔུབྦཊྛཱནེ. ཏཏོ ཨོཏརནྟཱིཏི ཨུཔཔཏྟིཝསེན དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཏོ པཋམཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཾ ཨཔསཀྐནྟི, གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤཱཡུཀེཏི ཡཾ ཨུལཱ༹རཔུཉྙཀམྨཾ ཀཏཾ, ཏསྶ ཨུཔཛྫནཱརཧཝིཔཱཀཔབནྡྷཏོ ཨཔྤཔརིམཱཎཱཡུཀེ. ཏསྶ དེཝལོཀསྶཱཏི ཏསྨིཾ དེཝལོཀེ, ནིསྶཡཝསེན ཝཱ སམྦནྡྷནིདྡེསོ. ཨཱཡུཔྤམཱཎེནེཝཱཏི པརམཱཡུཔྤམཱཎེནེཝ. པརིཏྟནྟི ཨཔྤཀཾ. ཨནྟརཱཝ ཙཝནྟཱིཏི རཱཛཀོཊྛཱགཱརེ པཀྑིཏྟཏཎྜུལནཱལི༹ ཝིཡ པུཉྙཀྑཡཱ ཧུཏྭཱ སཀཀམྨཔྤམཱཎེན ཏསྶ དེཝལོཀསྶ པརམཱཡུཨནྟརཱ ཨེཝ ཙཝནྟི.
ཀིཾ པནེཏཾ པརམཱཡུ ནཱམ, ཀཐཾ ཝཱ ཏཾ པརིཙྪིནྣཔྤམཱཎནྟི? ཝུཙྩཏེ – ཡོ ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ བྷཝཝིསེསེ ཝིཔཱཀཔྤབནྡྷསྶ ཋིཏིཀཱལནིཡམོ ¶ པུརིམསིདྡྷབྷཝཔཏྠནཱུཔནིསྶཡཝསེན སརཱིརཱཝཡཝཝཎྞསཎྛཱནཔྤམཱཎཱདིཝིསེསཱ ཝིཡ ཏཾཏཾགཏིནིཀཱཡཱདཱིསུ ཡེབྷུཡྻེན ནིཡཏཔརིཙྪེདོ ཧོཏི, གབྦྷསེཡྻཀཀཱམཱཝཙརདེཝརཱུཔཱཝཙརསཏྟཱནཾ སུཀྐསོཎིཏཱདིཨུཏུབྷོཛནཱདིཨུཏུཨཱདིཔཙྩཡུཔྤནྣཔཙྩཡཱུཔཏྠམྦྷིཏོ ཙ, སོ ཨཱཡུཧེཏུཀཏྟཱ ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན ཨཱཡུ, ཨུཀྐཾསཔརིཙྪེདཝསེན པརམཱཡཱུཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ཡཐཱསཀཾ ཁཎམཏྟཱཝཊྛཱཡཱིནམྤི ཧི ཨཏྟནཱ སཧཛཱཏཱནཾ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཋཔནཱཀཱརཝུཏྟིཏཱཡ པཝཏྟཀཱནི རཱུཔཱརཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཱནི ན ཀེཝལཾ ནེསཾ ཁཎཊྛིཏིཡཱ ཨེཝ ཀཱརཎབྷཱཝེན ཨནུཔཱལཀཱནི, ཨཐ ཁོ ཡཱཝ བྷངྒུཔཙྪེདཱ [བྷཝངྒུཔཙྪེདཱ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༤༠)] ཨནུཔབནྡྷསྶ ཨཝིཙྪེདཧེཏུབྷཱཝེནཱཔི. ཏསྨཱ ཙེས ཨཱཡུཧེཏུཀོཡེཝ, ཏཾ པན དེཝཱནཾ, ནེརཡིཀཱནཉྩ ཡེབྷུཡྻེན ནིཡཏཔརིཙྪེདཾ, ཨུཏྟརཀུརུཀཱནཾ པན ཨེཀནྟནིཡཏཔརིཙྪེདམེཝ. ཨཝསིཊྛམནུསྶཔེཏཏིརཙྪཱནགཏཱནཾ པན ཙིརཊྛིཏིསཾཝཏྟནིཀཀམྨབཧུལེ ཀཱལེ ཏཾཀམྨསཧིཏསནྟཱནཛནིཏསུཀྐསོཎིཏཔཙྩཡཱནཾ, ཏམྨཱུལཀཱནཉྩ ཙནྡིམསཱུརིཡསམཝིསམཔརིཝཏྟནཱདིཛནིཏཨུཏུཨཱཧཱརཱདིསམཝིསམཔཙྩཡཱནཾ ཝསེན ཙིརཱཙིརཀཱལཏཱཡ ཨནིཡཏཔརིཙྪེདཾ, ཏསྶ ཙ ཡཐཱ པུརིམསིདྡྷབྷཝཔཏྠནཱཝསེན ཏཾཏཾགཏིནིཀཱཡཱདཱིསུ ཝཎྞསཎྛཱནཱདིཝིསེསནིཡམོ སིདྡྷོ, དསྶནཱནུསྶཝཱདཱིཧི ཏཐཱཡེཝ ཨཱདིཏོ གཧཎསིདྡྷིཡཱ, ཨེཝཾ ཏཱསུ ཏཱསུ ཨུཔཔཏྟཱིསུ ནིབྦཏྟསཏྟཱནཾ ¶ ཡེབྷུཡྻེན སམཔྤམཱཎཾ ཋིཏིཀཱལཾ དསྶནཱནུསྶཝེཧི ལབྷིཏྭཱ ཏཾ པརམཏཾ ཨཛ྄ཛྷོསཱཡ པཝཏྟིཏབྷཝཔཏྠནཱཝསེན ཨཱདིཏོ པརིཙྪེདནིཡམོ ཝེདིཏབྦོ.
ཡསྨཱ པན ཀམྨཾ ཏཱསུ ཏཱསུ ཨུཔཔཏྟཱིསུ ཡཐཱ ཏཾཏཾཨུཔཔཏྟིནིསྶིཏཝཎྞཱདིནིབྦཏྟནེ སམཏྠཾ, ཨེཝཾ ནིཡཏཱཡུཔརིཙྪེདཱསུ ཨུཔཔཏྟཱིསུ པརིཙྪེདཱཏིཀྐམེན ཝིཔཱཀནིབྦཏྟནེ སམཏྠཾ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཡུཔྤམཱཎེནེཝ ཙཝནྟཱི’’ཏི. ཡསྨཱ པན ཨུཔཏྠམྦྷཀཔཙྩཡསཧཱཡེཧི ཨནུཔཱལཀཔཙྩཡེཧི ཨུཔཱདིནྣཀཀྑནྡྷཱནཾ པཝཏྟེཏབྦཱཀཱརོ ཨཏྠཏོ པརམཱཡུཀསྶ ཧོཏི ཡཐཱཝུཏྟཔརིཙྪེདཱནཏིཀྐམནཏོ, ཏསྨཱ སཏིཔི ཀམྨཱཝསེསེ ཋཱནཾ ན སམྦྷཝཏི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྟནོ པུཉྙབལེན ཋཱཏུཾ ན སཀྐོནྟཱི’’ཏི. ‘‘ཨཱཡུཀྑཡཱ ཝཱ པུཉྙཀྑཡཱ ཝཱ ཨཱབྷསྶརཀཱཡཱ ཙཝིཏྭཱ’’ཏི ཝཙནཏོ པནེཏྠ ཀཱམཱཝཙརདེཝཱནཾ ཝིཡ ¶ བྲཧྨཀཱཡིཀཱནམྤི ཡེབྷུཡྻེནེཝ ནིཡཏཱཡུཔརིཙྪེདབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི དེཝལོཀཏོ དེཝཔུཏྟཱ ཨཱཡུཀྑཡེན པུཉྙཀྑཡེན ཨཱཧཱརཀྑཡེན ཀོཔེནཱཏི ཙཏཱུཧི ཀཱརཎེཧི ཙཝནྟཱིཏི ཨཊྛཀཐཱསུ (དྷ. པ. ཨཊྛ. ༡.ཨཔྤམཱདཝགྒེ) ཝུཏྟཾ. ཀཔྤཾ ཝཱ ཨུཔཌྜྷཀཔྤཾ ཝཱཏི ཨེཏྠ ཨསངྑྱེཡྻཀཔྤོ ཨདྷིཔྤེཏོ, སོ ཙ ཏཐཱརཱུཔོ ཀཱལོཡེཝ, ཝཱ-སདྡོ པན ཀཔྤསྶ ཏཏིཡབྷཱགཾ ཝཱ ཏཏོ ཨཱུནམདྷིཀཾ ཝཱཏི ཝིཀཔྤནཏྠོ.
༤༡. ཨནབྷིརཏཱིཏི ཨེཀཀཝིཧཱརེན ཨནབྷིརམཎསངྑཱཏཱ ཨཉྙེཧི སམཱགམིཙྪཱཡེཝ. ཏཏྠ ‘‘ཨེཀཀསྶ དཱིགྷརཏྟཾ ནིཝསིཏཏྟཱ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ཝཙནཏོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཔརསྶཱཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཨེཝམནྭཡམཏྠཾ དསྶེཏྭཱ ནནུ ཨུཀྐཎྛིཏཱཔི སིཡཱཏི ཙོདནཱསོདྷནཝསེན བྱཏིརེཀཾ དསྶེཏི ‘‘ཡཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. པིཡཝཏྠུཝིརཧེན, པིཡཝཏྠུཨལཱབྷེན ཝཱ ཙིཏྟཝིགྒྷཱཏོ ཨུཀྐཎྛིཏཱ, སཱ པནཏྠཏོ དོམནསྶཙིཏྟུཔྤཱདོཝ, ཏེནཱཧ ‘‘པཊིགྷསམྤཡུཏྟཱ’’ཏི. སཱ བྲཧྨལོཀེ ནཏྠི ཛྷཱནཱནུབྷཱཝཔཧཱིནཏྟཱ. ཏཎྷཱདིཊྛིསངྑཱཏཱ ཙིཏྟསྶ པུརིམཱཝཏྠཱཡ ཨུབྦིཛྫནཱ ཕནྡནཱ ཨེཝ ཨིདྷ པརིཏསྶནཱ. སཱ ཧི དཱིགྷརཏྟཾ ཛྷཱནརཏིཡཱ ཋིཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟཱནབྷིརཏིནིམིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཱ ‘‘ཨཧཾ མམ’’ནྟི གཧཎསྶ ཙ ཀཱརཎབྷཱུཏཱ. ཏེན ཝཀྑཏི ‘‘ཏཎྷཱཏསྶ ནཱཔི དིཊྛིཏསྶནཱཔི ཝཊྚཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༤༡) ནནུ ཝུཏྟཾ ཨཏྠུདྡྷཱརེ ཨིམཾཡེཝ པཱལི༹ཾ ནཱིཧརིཏྭཱ ‘‘ཨཧོ ཝཏ ཨཉྙེཔི སཏྟཱ ཨིཏྠཏྟཾ ཨཱགཙྪེཡྻུནྟི ཨཡཾ ཏཎྷཱཏསྶནཱ ནཱམཱ’’ཏི? སཙྩཾ, ཏཾ པན དིཊྛིཏསྶནཱཡ ཝིསུཾ ཨུདཱཧརཎཾ དསྶེནྟེན ཏཎྷཱཏསྶནམེཝ ཏཏོ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ན པན ཨེཏྠ དིཊྛིཏསྶནཱཡ ཨལབྦྷམཱནཏྟཱཏི ན དོསོ. ཨིདཱནི སམཱནསདྡཝཙནཱིཡཱནཾ ཨཏྠཱནམུདྡྷརཎཾ ཀཏྭཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘སཱ པནེསཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པཊིགྷསངྑཱཏོ ཙིཏྟུཏྲཱསོ ཨེཝ ཏཱསཏསྶནཱ. ཨེཝམཉྙཏྠཱཔི ཡཐཱརཧཾ. ‘‘ཛཱཏིཾ པཊིཙྩཱ’’ཏིཨཱདི ཝིབྷངྒཔཱལི༹, (ཝིབྷ. ༩༢༡) ཏཏྲཱཡམཏྠཀཐཱ ¶ – ཛཱཏིཾ པཊིཙྩ བྷཡནྟི ཛཱཏིཔཙྩཡཱ ཨུཔྤནྣབྷཡཾ. བྷཡཱནཀནྟི ཨཱཀཱརནིདྡེསོ. ཚམྦྷིཏཏྟནྟི བྷཡཝསེན གཏྟཀམྤོ, ཝིསེསཏོ ཧདཡམཾསཙལནཾ. ལོམཧཾསོཏི ལོམཱནཾ ཧཾསནཾ, བྷིཏྟིཡཾ ནཱགདནྟཱནམིཝ ཨུདྡྷགྒབྷཱཝོ, ཨིམིནཱ པདདྭཡེན ཀིཙྩཏོ བྷཡཾ དསྶེཏྭཱ པུན ཙེཏསོ ཨུཏྲཱསོཏི སབྷཱཝཏོ དསྶིཏནྟི. ཊཱིཀཱཡཾ པན ‘‘བྷཡཱནཀནྟི བྷེརཝཱརམྨཎནིམིཏྟཾ བལཝབྷཡཾ, ཏེན སརཱིརསྶ ཐདྡྷབྷཱཝོ ཚམྦྷིཏཏྟ’’ནྟི ¶ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༤༡) ཝུཏྟཾ, ཨནེནེཝ བྷཡནྟི ཨེཏྠ ཁུདྡཀབྷཡཾ དསྶིཏཾ, ཨིཏི ཨེཏྠ པཡོགེ ཨཡཾ ཏསྶནཱཏི ཨེཝཾ སབྦཏྠ ཨཏྠོ. པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏམེཝཱཏི ཨེཏྠ ‘‘དིཊྛིསངྑཱཏེན ཙེཝ ཏཎྷཱསངྑཱཏེན ཙ པརིཏསྶིཏེན ཝིཔྥནྡིཏམེཝ ཙལིཏམེཝ ཀམྤིཏམེཝཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༠༥-༡༡༧) ཨཊྛཀཐཱཡམཏྠཾ ཝཀྑཏི. ཏེན ཝིཉྙཱཡཏི ལབྦྷམཱནམྤི ཏཎྷཱཏསྶནམནྟརེན དིཊྛིཏསྶནཱཡེཝ ནིཧཊཱཏི. ‘‘ཏེཔཱི’’ཏིཨཱདི སཱིཧོཔམསུཏྟནྟཔཱལི༹ (ཨ. ནི. ༤.༣༣) ཏཏྠ ཏེཔཱིཏི དཱིགྷཱཡུཀཱ དེཝཱཔི. བྷཡནྟི བྷངྒཱནུཔསྶནཱཔརིཙིཎྞནྟེ སབྦསངྑཱརཏོ བྷཱཡནཝསེན ཨུཔྤནྣཾ བྷཡཉཱཎཾ. སཾཝེགནྟི སཧོཏྟཔྤཉཱཎཾ, ཨོཏྟཔྤམེཝ ཝཱ. སནྟཱསནྟི ཨཱདཱིནཝནིབྦིདཱནུཔསྶནཱཧི སངྑཱརེཧི སནྟཱསནཉཱཎཾ. ཨུཔཔཏྟིཝསེནཱཏི པཊིསནྡྷིཝསེནེཝ.
སཧབྱཏནྟི སཧཱཡབྷཱཝམིཙྪེཝ སདྡཏོ ཨཏྠོ སཧབྱ-སདྡསྶ སཧཱཡཏྠེ པཝཏྟནཏོ. སོ ཧི སཧ བྱཱཡཏི པཝཏྟཏི, དོསཾ ཝཱ པཊིཙྪཱདེཏཱིཏི སཧབྱོཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྶ བྷཱཝོ སཧབྱཏཱ. སཧཱཡབྷཱཝོ པན སཧབྷཱཝོཡེཝ ནཱམཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡཏོ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཧབྷཱཝ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སསཱདྷནསམཝཱཡཏྠོ ཝཱ སཧ-སདྡོ ཨདྷིཀིཙྩཔདེ ཨདྷིསདྡོ ཝིཡ, ཏསྨཱ སཧ ཨེཀཏོ ཝཏྟམཱནསྶ བྷཱཝོ སཧབྱཾ ཡཐཱ ‘‘དཱསབྱ’’ནྟི ཏདེཝ སཧབྱཏཱ, སཀཏྠཝུཏྟིཝསེན ཨིམམེཝཏྠཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སཧབྷཱཝ’’ནྟི. ཨཔིཙ སཧ ཝཱཏི པཝཏྟཏཱིཏི སཧཝོ, ཏསྶ བྷཱཝོ སཧབྱཾ ཡཐཱ ‘‘ཝཱིརསྶ བྷཱཝོ ཝཱིརིཡ’’ནྟི, ཏདེཝ སཧབྱཏཱཏི ཨེཝཾ ཝིམཱནཊྛཀཐཱཡཾ (ཝི. ཝ. ཨཊྛ. ༡༧༢) ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏདཏྠཾ དསྶེཏུཾ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟིཔི དཊྛབྦཾ.
༤༢. ཨིམེ སཏྟེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱཏི སེསོ. ཨབྷིབྷཝནཱ ཙེཏྠ པཱཔསབྷཱཝེན ཛེཊྛབྷཱཝེན ‘‘ཏེ སཏྟེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏོ’’ཏི ཨཏྟནོ མཉྙནཱཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཛེཊྛཀོཧམསྨཱི’’ཏི. ཨཉྙདཏྠཱུཏི དསྶནེ ཨནྟརཱཡཱབྷཱཝཝཙནེན, དསོཏི ཨེཏྠ དསྶནེཡྻཝིསེསཔརིགྒཧཱབྷཱཝེན ཙ ཨནཱཝརཎདསྶཱཝིཏཾ པཊིཛཱནཱཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦཾ པསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. དསྶནེཡྻཝིསེསསྶ ཧི པདེསབྷཱུཏསྶ ཨགྒཧཎེ སཏི གཧེཏབྦསྶ ནིཔྤདེསཏཱ ཝིཉྙཱཡཏི ཡཐཱ ‘‘དིཀྑིཏོ ན ¶ དདཱཏཱི’’ཏི, དེཡྻདྷམྨཝིསེསསྶ ཙེཏྠ པདེསབྷཱུཏསྶ ཨགྒཧཎཏོ པབྦཛིཏོ སབྦམྤི ན དདཱཏཱིཏི གཧེཏབྦསྶ དེཡྻདྷམྨསྶ ནིཔྤདེསཏཱ ཝིཉྙཱཡཏི. ཨེཝམཱིདིསེསུ. ཝསེ ཝཏྟེམཱིཏི ཝསཝཏྟཱི. ¶ ཨཧཾ-སདྡཡོགཏོ ཧི སབྦཏྠ ཨམྷཡོགེན ཝཙནཏྠོ. སཏྟབྷཱཛནབྷཱུཏསྶ ལོཀསྶ ནིམྨཱཏཱ ཙཱཏི སམྦནྡྷོ. ‘‘པཐཝཱི’’ཏིཨཱདི ཙེཏྠ བྷཱཛནལོཀཝསེན ཨདྷིཔྤཱཡཀཐནཾ. སཛིཏཱཏི རཙིཏཱ, ཝིབྷཛིཏཱ ཝཱ, ཏེནཱཧ ‘‘ཏྭཾ ཁཏྟིཡོ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདི. ཙིཎྞཝསིཏཱཡཱཏི སམཱཙིཎྞཔཉྩཝིདྷཝསིབྷཱཝཏོ. ཏཏྠཱཏི བྷཱུཏབྷབྱེསུ. ཨནྟོཝཏྠིམྷཱིཏི ཨནྟོགབྦྷཱསཡེ. པཋམཙིཏྟཀྑཎེཏི པཊིསནྡྷིཙིཏྟཀྑཎེ. དུཏིཡཏོཏི པཋམབྷཝངྒཙིཏྟཀྑཎཏོ. པཋམཨིརིཡཱཔཐེཏི ཡེན པཊིསནྡྷིཾ གཎྷཱཏི, ཏསྨིཾ ཨིརིཡཱཔཐེ. ཨིཏི ཨཏཱིཏཝསེན, བྷཱུཏ-སདྡསྶ ཝཏྟམཱནཝསེན ཙ བྷབྱ-སདྡསྶ ཨཏྠོ དསྶིཏོ. ཊཱིཀཱཡཾ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༤༢) པན བྷབྱ-སདྡཏྠོ ཨནཱགཏཝསེནཱཔི ཝུཏྟོ. ཨཧེསུནྟི ཧི བྷཱུཏཱ. བྷཝནྟི, བྷཝིསྶནྟི ཙཱཏི བྷབྱཱ ཏབྦཱནཱིཡཱ ཝིཡ ཎྱཔཙྩཡསྶ ཀཏྟརིཔི པཝཏྟནཏོ.
‘‘ཨིསྶརོ ཀཏྟཱ ནིམྨཱཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱཔི པུན ‘‘མཡཱ ཨིམེ སཏྟཱ ནིམྨིཏཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཀིམཏྠིཡནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིདཱནི ཀཱརཎཝསེནཱ’’ཏིཨཱདི [ཀཱརཎཏོ (ཨཊྛཀཐཱཡཾ)] ཀཱརཎཝསེན སཱདྷེཏུཀཱམཏཱཡ པཊིཉྙཱཀརཎཏྠནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ནནུ ཙེས བྲཧྨཱ ཨནཝཊྛིཏདསྶནཏྟཱ པུཐུཛྫནསྶ པུརིམཏརཛཱཏིཔརིཙིཏམྤི ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཝིཀུབྦནིདྡྷིཝསེན ཙིཏྟུཔྤཱདམཏྟཔཊིབདྡྷེན སཏྟནིམྨཱནེན ཝིཔལླཊྛོ ‘‘མཡཱ ཨིམེ སཏྟཱ ནིམྨིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིསྶརཀུཏྟདསྶནཾ པཀྑནྡམཱནོ ཨབྷིནིཝིསནཝསེན པཏིཊྛིཏོ, ན པན པཏིཊྛཱཔནཝསེན. ཨཐ ཀསྨཱ ཀཱརཎཝསེན སཱདྷེཏུཀཱམོ པཊིཉྙཾ ཀརོཏཱིཏི ཝུཏྟནྟི? ན ཙེཝཾ དཊྛབྦཾ. ཏེསམྤི ཧི ‘‘ཨེཝཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཙྪཱ ཨུཔྤཛྫནྟཱནམྤི ཏཐཱཨབྷིནིཝེསསྶ ཝཀྑམཱནཏྟཱ པརེསཾ པཏིཊྛཱཔནཀྐམེནེཝ ཏསྶ སོ ཨབྷིནིཝེསོ ཛཱཏོ, ན ཏུ ཨབྷིནིཝིསནམཏྟེན, ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདི. པཱལི༹ཡཾ མནསོ པཎིདྷཱིཏི མནསོ པཏྠནཱ, ཏཐཱ ཙིཏྟུཔྤཏྟིམཏྟམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཨིཏྠབྷཱཝནྟི ཨིདཔྤཀཱརབྷཱཝཾ. ཡསྨཱ པན སོ པཀཱརོ བྲཧྨཏྟབྷཱཝོཡེཝིདྷཱདྷིཔྤེཏོ, ཏསྨཱ ‘‘བྲཧྨབྷཱཝ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨཡཾ པཀཱརོ ཨིཏྠཾ, ཏསྶ ¶ བྷཱཝོ ཨིཏྠཏྟནྟི ཧི ནིབྦཙནཾ. ཀེཝལནྟི ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎེན ཨསམྨིསྶཾ སུདྡྷཾ. མཉྙནཱམཏྟེནེཝཱཏི དིཊྛིམཉྙནཱམཏྟེནེཝ, ན ཨདྷིམཱནཝསེན. ཝངྐཚིདྡེན ཝངྐཨཱཎཱི ཝིཡ ཨོནམིཏྭཱ ཝངྐལདྡྷིཀེན ཝངྐལདྡྷིཀཱ ཨོནམིཏྭཱ ཏསྶེཝ བྲཧྨུནོ པཱདམཱུལཾ གཙྪནྟི, ཏཾཔཀྑཀཱ བྷཝནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ནནུ ཙ དེཝཱནཾ ཨུཔཔཏྟིསམནནྟརཾ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམ གཏིཡཱ ཙཝིཏྭཱ ཨིམིནཱ ནཱམ ཀམྨུནཱ ཨིདྷཱུཔཔནྣཱ’’ཏི པཙྩཝེཀྑཎཱ ཧོཏི, ཨཐ ཀསྨཱ ཏེསཾ ཨེཝཾ མཉྙནཱ སིཡཱཏི? པུརིམཛཱཏཱིསུ ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎེ སམྨདེཝ ནིཝིཊྛཛ྄ཛྷཱསཡཱནམེཝ ཏཐཱཔཙྩཝེཀྑཎཱཡ པཝཏྟིཏོ. ཏཱདིསཱནམེཝ ཧི ཏཐཱཔཙྩཝེཀྑཎཱ ¶ སམྦྷཝཏི, སཱ ཙ ཁོ ཡེབྷུཡྻཝསེན, ཨིམེ པན པུརིམཱསུཔི ཛཱཏཱིསུ ཨིསྶརཀུཏྟདིཊྛིཝསེན ནིབདྡྷཱབྷིནིཝེསཱ ཨེཝམེཝ མཉྙམཱནཱ ཨཧེསུནྟི. ཏཐཱ ཧི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིམིནཱ མཡ’’ནྟིཨཱདི.
༤༣. ཨཱིསཏི ཨབྷིབྷཝཏཱིཏི ཨཱིསོ, མཧནྟོ ཨཱིསོ མཧེསོ, སུཔྤཏིཊྛིཏམཧེསཏཱཡ པརེཧི ‘‘མཧེསོ’’ ཨིཏི ཨཀྑཱཡཏཱིཏི མཧེསཀྑོ, མཧེསཀྑཱནཾ ཨཏིསཡེན མཧེསཀྑོཏི མཧེསཀྑཏརོཏི ཝཙནཏྠོ. སོ པན མཧེསཀྑཏརབྷཱཝོ ཨཱདྷིཔཏེཡྻཔརིཝཱརསམྤཏྟིཡཱ ཀཱརཎབྷཱུཏཱཡ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིསྶརིཡཔརིཝཱརཝསེན མཧཱཡསཏརོ’’ཏི.
༤༤. ཀིཾ པནེཏཾ ཀཱརཎནྟི ཨནུཡོགེནཱཧ ‘‘སོ ཏཏོ’’ཏིཨཱདི, ཏེན ‘‘ཨིཏྠཏྟཾ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ ཨིདྷཱགམནམེཝ ཀཱརཎནྟི དསྶེཏི. ཨིདྷེཝ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨིམསྨིཾ མནུསྶལོཀེ ཨེཝ པཊིསནྡྷིཝསེན ཨཱགཙྪཏི. ཨེཏནྟི ‘‘ཋཱནཾ ཁོ པནེཏཾ བྷིཀྑཝེ, ཝིཛྫཏཱི’’ཏི ཝཙནཾ. པཱལི༹ཡཾ ཡཾ ཨཉྙཏརོ སཏྟོཏི ཨེཏྠ ཡནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ, ཀཱརཎཏྠེ ཝཱ ཨེས ནིཔཱཏོ, ཧེཏུམྷི ཝཱ པཙྩཏྟནིདྡེསོ, ཡེན ཋཱནེནཱཏི ཨཏྠོ, ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ ཝཱ ཨེཏཾ. ‘‘ཨིཏྠཏྟཾ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཡདེཏཾ ཨིཏྠཏྟསྶ ཨཱགམནསངྑཱཏཾ ཋཱནཾ, ཏདེཏཾ ཝིཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེས ན སོ པབྦཛཏི, ཙེཏོསམཱདྷིཾ ཕུསཏི, པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶཏཱིཏི ཨེཏེསུཔི པདེསུ. ‘‘ཋཱནཾ ཁོ པནེཏཾ བྷིཀྑཝེ, ཝིཛྫཏི, ཡཾ ཨཉྙཏརོ སཏྟོ’’ཏི ཧི ཨིམཱནི པདཱནི ‘‘པབྦཛཏཱི’’ཏིཨཱདཱིཧིཔི པདེཧི པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦཱནི. ན གཙྪཏཱིཏི ཨགཱརཾ, གེཧཾ, ཨགཱརསྶ ཧིཏཾ ཨཱགཱརིཡཾ, ཀསིགོརཀྑཱདིཀམྨཾ, ཏམེཏྠ ནཏྠཱིཏི ཨནཱགཱརིཡཾ, པབྦཛྫཱ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨགཱརསྨཱ’’ཏིཨཱདི. པ-སདྡེན ཝིསིཊྛོ ཝཛ-སདྡོ ཨུཔསངྐམནེཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔགཙྪཏཱི’’ཏི. པརནྟི ¶ པཙྪཱ, ཨཏིསཡཾ ཝཱ, ཨཉྙཾ པུབྦེནིཝཱསནྟིཔི ཨཏྠོ. ‘‘ན སརཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེཡེཝ ཨཡམཏྠོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི དསྶེཏི ‘‘སརིཏུ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཨཔསྶནྟོཏི པུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིཉཱཎེན ཨཔསྶནཧེཏུ, པསྶིཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཧུཏྭཱཏིཔི ཝཊྚཏི. མཱན-སདྡོ ཝིཡ ཧི ཨནྟ-སདྡོ ཨིདྷ སཱམཏྠིཡཏྠོ. སདཱབྷཱཝཏོཏི སབྦདཱ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ. ཛརཱཝསེནཱཔཱིཏི ཨེཏྠ པི-སདྡེན མརཎཝསེནཱཔཱིཏི སམྤིཎྜེཏི.
༤༥. ཁིཌྜཱཔདོསིནོཏི ཀཏྟུཝསེན པདསིདྡྷི, ཁིཌྜཱཔདོསིཀཱཏི པན སཀཏྠཝུཏྟིཝསེན, སདྡམནཔེཀྑིཏྭཱ པན ཨཏྠམེཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཁིཌྜཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཁིཌྜཱཔདོསཀཱ’’ཏི ཝཱ ཝཏྟབྦེ ཨི-ཀཱརཱགམཝསེན ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. པདུསྶནཾ ཝཱ པདོསོ, ཁིཌྜཱཡ པདོསོ ཁིཌྜཱཔདོསོ, སོ ཨེཏེསནྟི ཁིཌྜཱཔདོསིཀཱ. ‘‘པདཱུསིཀཱཏིཔི པཱལི༹ཾ ལིཁནྟཱི’’ཏི ཨཉྙནིཀཱཡིཀཱནཾ པམཱདལེཁཏཾ དསྶེཏི ¶ . མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནིཀཱཡིཀཱནཉྷི ཝཱཙནཱམགྒཝསེན ཨཡཾ སཾཝཎྞནཱ པཝཏྟཱ. ཨཔིཙ ཏེན པོཏྠཀཱརུལ༹ྷཀཱལེ པམཱདལེཁཾ དསྶེཏི. ཏམྤི ཧི པདཏྠསོདྷནཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡ སོདྷིཏནིཡཱམེནེཝ གཧེཏབྦཾ, ཏེནཱཧ ‘‘སཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ནཏྠཱི’’ཏི. ཝེལཾ ཨཏིཀྐནྟཾ ཨཏིཝེལཾ, ཏཾ. བྷཱཝནཔུཾསཀཉྩེཏཾ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏིཙིར’’ནྟི, ཨཱཧཱརཱུཔབྷོགཀཱལཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. རཏིདྷམྨ-སདྡོ ཧསྶཁིཌྜཱ-སདྡེཧི པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦོ ‘‘ཧསྶཁིཌྜཱསུ རཏིདྷམྨོ རམཎསབྷཱཝོ’’ཏི. ཧསནཾ ཧསྶོ, ཀེལི༹ཧསྶོ. ཁེཌནཾ ཀཱིལ༹ནཾ ཁིཌྜཱ, ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀཀཱིལཱ༹. ཨནུཡོགཝསེན ཏཾསམཱཔནྣཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཧསྶརཏིདྷམྨཉྩེཝཱ’’ཏིཨཱདི. ཀཱིལཱ༹ ཡེསཾ ཏེ ཀེལི༹ནོ, ཏེསཾ ཧསྶོ ཏཐཱ. ཀཱིལཱ༹ཧསྶཔཡོགེན ཨུཔྤཛྫནཀསུཁཉྩེཏྠ ཀེལི༹ཧསྶསུཁཾ. ཏདཝསིཊྛཀཱིལཱ༹པཡོགེན ཨུཔྤཛྫནཀཾ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀཀཱིལཱ༹སུཁཾ.
‘‘ཏེ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝིཏྠཱརདསྶནཾ. ཀིར-སདྡོ ཧེཏྠ ཝིཏྠཱརཛོཏཀོཡེཝ, ན ཏུ ཨནུསྶཝནཱརུཙིཡཱདིཛོཏཀོ ཏཐཱཡེཝ པཱལི༹ཡཾ, ཨཊྛཀཐཱསུ ཙ ཝུཏྟཏྟཱ. སིརིཝིབྷཝེནཱཏི སརཱིརསོབྷགྒཱདིསིརིཡཱ, པརིཝཱརཱདིསམྤཏྟིཡཱ ཙ. ནཀྑཏྟནྟི ཚཎཾ. ཡེབྷུཡྻེན ཧི ནཀྑཏྟཡོགེན ཀཏཏྟཱ ཏཐཱཡོགོ ཝཱ ཧོཏུ, མཱ ཝཱ, ནཀྑཏྟམིཙྩེཝ ཝུཙྩཏི. ཨཱཧཱརནྟི ཨེཏྠ ཀོ དེཝཱནམཱཧཱརོ, ཀཱ ཙ ཏེསམཱཧཱརཝེལཱཏི? སབྦེསམྤི ཀཱམཱཝཙརདེཝཱནཾ སུདྷཱཧཱརོ. དྭཱདསཔཱཔདྷམྨཝིགྒྷཱཏེན ¶ ཧི སུཁསྶ དྷཱརཎཏོ དེཝཱནཾ བྷོཛནཾ ‘‘སུདྷཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སཱ པན སེཏཱ སངྑཱུཔམཱ ཨཏུལྱདསྶནཱ སུཙི སུགནྡྷཱ པིཡརཱུཔཱ. ཡཾ སནྡྷཱཡ སུདྷཱབྷོཛནཛཱཏཀེ ཝུཏྟཾ –
‘‘སངྑཱུཔམཾ སེཏ’མཏུལྱདསྶནཾ,
སུཙིཾ སུགནྡྷཾ པིཡརཱུཔ’མབྦྷུཏཾ;
ཨདིཊྛཔུབྦཾ མམ ཛཱཏུ ཙཀྑུབྷི,
ཀཱ དེཝཏཱ པཱཎིསུ ཀིཾ སུདྷོ’དཧཱི’’ཏི. (ཛཱ. ༢.༢༡.༢༢༧);
‘‘བྷུཏྟཱ ཙ སཱ དྭཱདསཧནྟི པཱཔཀེ,
ཁུདྡཾ པིཔཱསཾ ཨརཏིཾ དརཀླམཾ;
ཀོདྷཱུཔནཱཧཉྩ ཝིཝཱདཔེསུཎཾ,
སཱིཏུཎྷ ཏནྡིཉྩ རསུཏྟམཾ ཨིད’’ནྟི ཙ. (ཛཱ. ༢.༢༡.༢༢༩);
སཱ ཙ ཧེཊྛིམེཧི ཧེཊྛིམེཧི ཨུཔརིམཱནཾ ཨུཔརིམཱནཾ པཎཱིཏཏམཱ ཧོཏི, ཏཾ ཡཐཱསཀཾ པརིམིཏདིཝསཝསེན ¶ དིཝསེ དིཝསེ བྷུཉྫནྟི. ཀེཙི པན ཝདནྟི ‘‘བིལཱ༹རཔདཔྤམཱཎཾ སུདྷཱཧཱརཾ ཏེ བྷུཉྫནྟི, སོ ཛིཝ྄ཧཱཡ ཋཔིཏམཏྟོ ཡཱཝ ཀེསགྒནཁགྒཱ ཀཱཡཾ ཕརཏི, ཡཐཱསཀཾ གཎིཏདིཝསཝསེན སཏྟ དིཝསེ ཡཱཔནསམཏྠོ ཧོཏཱི’’ཏི. ཀེཙིཝཱདེ པནེཏྠ བིལཱ༹རཔད-སདྡོ སུཝཎྞསངྑཱཏསྶ སངྑྱཱཝིསེསསྶ ཝཱཙཀོ. པམཱཎཏོ པན ཨུདུམྦརཕལཔྤམཱཎཾ, ཡཾ པཱཎིཏལཾ ཀབལ༹གྒཧནྟིཔི ཝུཙྩཏི. ཝུཏྟཉྷི མདྷུཀོསེ –
‘‘པཱཎིརཀྑོ པིཙུ ཙཱཔི, སུཝཎྞཀམུདུམྦརཾ;
བིལཱ༹རཔདཀཾ པཱཎི-ཏལཾ ཏཾ ཀབལ༹གྒཧ’’ནྟི.
‘‘ནིརནྟརཾ ཁཱདནྟཱཔི པིཝནྟཱཔཱི’’ཏི ཨིདཾ པརིཀཔྤནཱཝསེན ཝུཏྟཾ, ན པན ཨེཝཾ ནིཡམཝསེན ཏཐཱ ཁཱདནཔིཝནཱནམནིཡམབྷཱཝཏོ. ཀམྨཛཏེཛསྶ བལཝབྷཱཝོ ཨུལཱ༹རཔུཉྙནིབྦཏྟཏྟཱ, ཨུལཱ༹རགརུསིནིདྡྷསུདྷཱཧཱརཛཱིརཎཏོ ཙ. ཀརཛཀཱཡསྶ མནྡབྷཱཝོ པན སུཁུམཱལབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝ ཧི བྷགཝཱ ཨིནྡསཱལགུཧཱཡཾ པཀཏིཔཐཝིཡཾ པཏིཨཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟཾ སཀྐཾ དེཝརཱཛཱནཾ ‘‘ཨོལཱ༹རིཀཾ ཀཱཡཾ ཨདྷིཊྛེཧཱི’’ཏི ཨཝོཙ. མནུསྶཱནཾ པན ཀམྨཛཏེཛསྶ མནྡབྷཱཝོ, ཀརཛཀཱཡསྶ བལཝབྷཱཝོ ཙ ཝུཏྟཝིཔརཱིཏེན ཝེདིཏབྦོ. ཀརཛཀཱཡོཏི ཨེཏྠ ཀོ ཝུཙྩཏི སརཱིརཾ, ཏཏྠ པཝཏྟོ. རཛོ ¶ ཀརཛོ, ཀིཾ ཏཾ? སུཀྐསོཎིཏཾ. ཏཉྷི ‘‘རཱགོ རཛོ ན ཙ པན རེཎུ ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (མཧཱནི. ༢༠༩; ཙཱུལ༹ནི. ༧༤) ཨེཝཾ ཝུཏྟརཱགརཛཕལཏྟཱ སརཱིརཝཱཙཀེན ཀ-སདྡེན ཝིསེསེཏྭཱ ཀཱརཎཝོཧཱརེན ‘‘ཀརཛོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏེན སུཀྐསོཎིཏསངྑཱཏེན ཀརཛེན སམྦྷཱུཏོ ཀཱཡོ ཀརཛཀཱཡོཏི ཨཱཙརིཡཱ. ཏཐཱ ཧི ཀཱཡོ མཱཏཱཔེཏྟིཀསམྦྷཝོཏི ཝུཏྟོ. མཧཱཨསྶཔཱུརསུཏྟནྟཊཱིཀཱཡཾ པན ‘‘ཀརཱིཡཏི གབྦྷཱསཡེ ཁིཔཱིཡཏཱིཏི ཀརོ, སམྦྷཝོ, ཀརཏོ ཛཱཏོཏི ཀརཛོ, མཱཏཱཔེཏྟིཀསམྦྷཝོཏི ཨཏྠོ. མཱཏུཨཱདཱིནཾ སཎྛཱཔནཝསེན ཀརཏོ ཧཏྠཏོ ཛཱཏོཏི ཀརཛོཏི ཨཔརེ. ཨུབྷཡཐཱཔི ཀརཛཀཱཡནྟི ཙཏུསནྟཏིརཱུཔམཱཧཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀརོཏི པུཏྟེ ནིབྦཏྟེཏཱིཏི ཀརོ, སུཀྐསོཎིཏཾ, ཏེན ཛཱཏོ ཀརཛོཏིཔི ཝདནྟི. ཏཐཱ ཨསམྦྷཱུཏོཔི ཙ དེཝཱདཱིནཾ ཀཱཡོ ཏབྦོཧཱརེན ‘‘ཀརཛཀཱཡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི ཡཐཱ ‘‘པཱུཏིཀཱཡོ, ཛརསིངྒཱལོ’’ཏི. ཏེསནྟི མནུསྶཱནཾ. ཨཙྪཡཱགུ ནཱམ པསནྣཱ ཨཀསཊཱ ཡཱགུ. ཝཏྠུནྟི ཀརཛཀཱཡཾ. ཨེཀཾ ཨཱཧཱརཝེལནྟི ཨེཀདིཝསམཏྟཾ, ཀེསཉྩི མཏེན པན སཏྟཱཧཾ.
ཨེཝཾ ཨནྭཡཏོ བྱཏིརེཀཏོ ཙ དསྶེཏྭཱ ཨུཔམཱཝསེནཔི ཏམཱཝིཀརོནྟོ ‘‘ཡཐཱ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྟཔཱསཱཎེཏི ཨཙྩུཎྷཔཱསཱཎེ. རཏྟསེཏཔདུམཏོ ཨཝསིཊྛཾ ཨུཔྤལཾ. ཨཀཐཱཡནྟི ¶ མཧཱཨཊྛཀཐཱཡཾ. ཨཝིསེསེནཱཏི ‘‘དེཝཱན’’ནྟི ཨཝིསེསེན, དེཝཱནཾ ཀམྨཛཏེཛོ བལཝཱ ཧོཏི, ཀརཛཾ མནྡནྟི ཝཱ ཀམྨཛཏེཛཀརཛཀཱཡཱནཾ བལཝམནྡཏཱསངྑཱཏ ཀཱརཎསཱམཉྙེན. ཏདེཏཉྷི ཀཱརཎཾ སབྦེསམྤི དེཝཱནཾ སམཱནམེཝ, ཏསྨཱ སབྦེཔི དེཝཱ གཧེཏབྦཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀབལཱི༹ཀཱརབྷཱུཏཾ སུདྷཱཧཱརཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཛཱིཝནྟཱིཏི ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརཱུཔཛཱིཝིནོ. ཀེཙཱིཏི ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ. ‘‘ཁིཌྜཱཔདུསྶནམཏྟེནེཝ ཧེཏེ ཁིཌྜཱཔདོསིཀཱཏི ཝུཏྟཱ’’ཏི ཨཡཾ པཱཋོ ‘‘ཏེཡེཝ ཙཝནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི ཨེཏསྶཱནནྟརེ པཋིཏབྦོ ཏདནུསནྡྷིཀཏྟཱ. ཨཡཉྷེཏྠཱནུསནྡྷི – ཡདི སབྦེཔི ཨེཝཾ ཀརོནྟཱ ཀཱམཱཝཙརདེཝཱ ཙཝེཡྻུཾ, ཨཐ ཀསྨཱ ‘‘ཁིཌྜཱཔདོསིཀཱ’’ཏི ནཱམཝིསེསེན བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཱཏི? ཝིཙཱརཎཱཡ ཨེཝམཱཧཱཏི, ཨེཏེན ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘སབྦེཔི དེཝཱ ཨེཝཾ ཙཝནྟཱཔི ཁིཌྜཱཡ པདུསྶནསབྷཱཝམཏྟཾ པཏི ནཱམཝིསེསེན ¶ ཏཐཱ ཝུཏྟཱ’’ཏི. ཡདེཀེ ཝདེཡྻུཾ ‘‘ཀེཙིཝཱདཔཏིཊྛཱཔཀོཡཾ པཱཋོ’’ཏི, ཏདཡུཏྟམེཝ ཨིཏི-སདྡནྟརིཀཏྟཱ, ཨནྟེ ཙ ཏསྶ ཨཝིཛྫམཱནཏྟཱ. ཨཏྠིཀེཧི པན ཏསྶ ཀེཙིཝཱདསམཝརོདྷནཾ ཨནྟེ ཨིཏིསདྡོ ཡོཛེཏབྦོཏི.
༤༧-༤༨. མནོཔདོསིནོཏི ཀཏྟུཝསེན པདསིདྡྷི, མནོཔདོསིཀཱཏི ཙ སཀཏྠཝུཏྟིཝསེན, ཨཏྠམཏྟཾ པན དསྶེཏུཾ ‘‘མནེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘མནོཔདོསཀཱ’’ཏི ཝཱ ཝཏྟབྦེ ཨི-ཀཱརཱགམཝསེན ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. མནེནཱཏི ཨིསྶཱཔཀཏཏྟཱ པདུཊྛེན མནསཱ. ཨཔརོ ནཡོ – ཨུསཱུཡནཝསེན མནསཱ པདོསོ མནོཔདོསོ, ཝིནཱསབྷཱུཏོ སོ ཨེཏེསམཏྠཱིཏི མནོཔདོསིཀཱཏི. ‘‘ཏེ ཨཉྙམཉྙམྷི པདུཊྛཙིཏྟཱ ཀིལནྟཀཱཡཱ ཀིལནྟཙིཏྟཱ ཏེ དེཝཱ ཏམྷཱ ཀཱཡཱ ཙཝནྟཱི’’ཏི ཝཙནཏོ ‘‘ཨེཏེ ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱ’’ཏི ཨཱཧ. མནེན པདུསྶནམཏྟེནེཝ ཧེཏེ མནོཔདོསིཀཱཏི ཝུཏྟཱ. ‘‘ཏེསུ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝིཏྠཱརོ. རཐེན ཝཱིཐིཾ པཊིཔཛྫཏཱིཏི ཨུཔལཀྑཎམཏྟཾ ཨཉྙེཧི ཨཉྙཏྠཱཔི པཊིཔཛྫནསམྦྷཝཏོ. ཨེཏནྟི ཨཏྟནོ སམྤཏྟིཾ. ཨུདྡྷུམཱཏོ ཝིཡཱཏི པཱིཏིཡཱ ཀརཎབྷཱུཏཱཡ ཨུནྣཏོ ཝིཡ. བྷིཛྫམཱནོ ཝིཡཱཏི ཏཱཡ བྷིཛྫནྟོ ཝིཡ, པཱིཏིཡཱ ཝཱ ཀཏྟུབྷཱུཏཱཡ བྷཉྫིཏོ ཝིཡ. ཀུདྡྷཱ ནཱམ སུཝིཛཱནནཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཀུདྡྷབྷཱཝམསྶ ཉཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
ཨཀུདྡྷོ རཀྑཏཱིཏི ཀུདྡྷསྶ སོ ཀོདྷོ ཨིཏརསྨིཾ ཨཀུཛ྄ཛྷནྟེ ཨནུཔཱདཱནོ ཙེཝ ཨེཀཝཱརམཏྟཾ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཨནཱསེཝནོ ཙ ཧུཏྭཱ ཙཱཝེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨུདཀནྟཾ པཏྭཱ ཨགྒི ཝིཡ ནིབྦཱཡཏི, ཏསྨཱ ཨཀུདྡྷོ ཨིཏརཾ ཙཝནཏོ རཀྑཏི. ཨུབྷོསུ པན ཀུདྡྷེསུ བྷིཡྻོ བྷིཡྻོ ཨཉྙམཉྙམྷི པརིཝཌྜྷནཝསེན ཏིཁིཎསམུདཱཙཱརོ ནིསྶཡདཧནརསོ ཀོདྷོ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཧདཡཝཏྠུཾ ནིདཧནྟོ ཨཙྩནྟསུཁུམཱལཀརཛཀཱཡཾ ཝིནཱསེཏི, ཏཏོ སཀལོཔི ཨཏྟབྷཱཝོ ཨནྟརདྷཱཡཏི ¶ , ཏམཏྠཾ དསྶེཏུམཱཧ ‘‘ཨུབྷོསུ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཐཱ ཙཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཏེ ཨཉྙམཉྙམྷི པདུཊྛཙིཏྟཱ ཀིལནྟཀཱཡཱ ཀིལནྟཙིཏྟཱ ཏེ དེཝཱ ཏམྷཱ ཀཱཡཱ ཙཝནྟཱི’’ཏི. ཨེཀསྶ ཀོདྷོ ཨིཏརསྶ པཙྩཡོ ཧོཏི, ཏསྶཔི ཀོདྷོ ཨིཏརསྶ པཙྩཡོ ཧོཏཱིཏི ཨེཏྠ ཀོདྷསྶ བྷིཡྻོ བྷིཡྻོ པརིཝཌྜྷནཱཡ ཨེཝ པཙྩཡབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ, ན ཙཝནཱཡ ནིསྶཡདཧནརསེན ཨཏྟནོཡེཝ ཀོདྷེན ཧདཡཝཏྠུཾ ནིདཧནྟེན ཨཙྩནྟསུཁུམཱལསྶ ¶ ཀརཛཀཱཡསྶ ཙཝནཏོ. ཀནྡནྟཱནཾཡེཝ ཨོརོདྷཱནནྟི ཨནཱདརཏྠེ སཱམིཝཙནཾ. ཨཡམེཏྠ དྷམྨཏཱཏི ཨཡཾ ཏེསཾ ཀརཛཀཱཡམནྡཏཱཡ, ཏཐཱཨུཔྤཛྫནཀསྶ ཙ ཀོདྷསྶ བལཝཏཱཡ ཋཱནསོ ཙཝནབྷཱཝོ ཨེཏེསུ དེཝེསུ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ དྷམྨནིཡཱམོ སབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ.
༤༩-༥༢. ཙཀྑཱདཱིནཾ བྷེདཾ པསྶཏཱིཏི ཝིརོདྷིཔཙྩཡསནྣིཔཱཏེ ཝིཀཱརཱཔཏྟིདསྶནཏོ, ཨནྟེ ཙ ཨདསྶནཱུཔགམནཏོ ཝིནཱསཾ པསྶཏི ཨོལཱ༹རིཀཏྟཱ རཱུཔདྷམྨབྷེདསྶ. པཙྩཡཾ དཏྭཱཏི ཨནནྟརཔཙྩཡཱདིཝསེན པཙྩཡསཏྟིཾ དཏྭཱ, པཙྩཡོ ཧུཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ན པསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ, བལཝཏརམྤི སམཱནཾ ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན ན པསྶཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. བལཝཏརནྟི ཙ ཙིཏྟསྶ ལཧུཏརབྷེདཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི ཨེཀསྨིཾ རཱུཔེ དྷརནྟེཡེཝ སོལ༹ས ཙིཏྟཱནི བྷིཛྫནྟི. ཙིཏྟསྶ བྷེདཾ ན པསྶཏཱིཏི ཨེཏྠ ཁཎེ ཁཎེ བྷིཛྫནྟམྤི ཙིཏྟཾ པརསྶ ཨནནྟརཔཙྩཡབྷཱཝེནེཝ བྷིཛྫཏི, ཏསྨཱ པུརིམཙིཏྟསྶ ཨབྷཱཝཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཝིཡ པཙྪིམཙིཏྟསྶ ཨུཔྤཏྟིཏོ བྷཱཝཔཀྑོ བལཝཏརོ པཱཀཊོཝ ཧོཏི, ན ཨབྷཱཝཔཀྑོཏི ཨིདཾ ཀཱརཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཙིཏྟཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཡཉྩཏྠོ ཨལཱབྷཙཀྐནིདསྶནེན དཱིཔེཏབྦོ. ཡསྨཱ པན ཏཀྐཱིཝཱདཱི ནཱནཏྟནཡསྶ དུརཝདྷཱནཏཱཡ, ཨེཀཏྟནཡསྶ ཙ མིཙྪཱགཧིཏཏྟཱ ‘‘ཡདེཝིདཾ ཝིཉྙཱཎཾ སབྦདཱཔི ཨེཝརཱུཔེན པཝཏྟཏི, ཨཡཾ མེ ཨཏྟཱ ནིཙྩོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨབྷིནིཝེསཾ ཛནེསི, ཏསྨཱ ཏམཏྠཾ ‘‘སོ ཏཾ ཨཔསྶནྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ སཧ ཨུཔམཱཡ ཝིབྷཱཝེཏི.
ཨནྟཱནནྟཝཱདཝཎྞནཱ
༥༣. ཨནྟཱནནྟསཧཙརིཏོ ཝཱདོ ཨནྟཱནནྟོ ཡཐཱ ‘‘ཀུནྟཱ པཙརནྟཱི’’ཏི, ཨནྟཱནནྟསནྣིསྶཡོ ཝཱ ཡཐཱ ‘‘མཉྩཱ ཨུཀྐུཊྛིཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི, སོ ཨེཏེསནྟི ཨནྟཱནནྟིཀཱཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨནྟཱནནྟཝཱདཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝུཏྟནཡེན ཨནྟཱནནྟསཧཙརིཏོ, ཏནྣིསྶཡོ ཝཱ, ཨནྟཱནནྟེསུ ཝཱ པཝཏྟོ ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི ཨནྟཱནནྟཝཱདཱ. ཨིདཱནི ‘‘ཨནྟཝཱ ཨཡཾ ལོཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཀྑམཱནཔཱཋཱནུརཱུཔཾ ཨཏྠཾ ཝིབྷཛནྟོ ‘‘ཨནྟཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨམཏི གཙྪཏི ¶ བྷཱཝོ ཨོསཱནམེཏྠཱཏི ཧི ཨནྟོ, མརིཡཱདཱ ¶ , ཏཔྤཊིསེདྷནེན ཨནནྟོ. ཨནྟོ ཙ ཨནནྟོ ཙ ཨནྟཱནནྟོ ཙ ནེཝནྟནཱནནྟོ ཙ ཨནྟཱནནྟོ ཏྭེཝ ཝུཏྟོ སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསེནཝཱ ‘‘ནཱམརཱུཔཔཙྩཡཱ སལཱ༹ཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༡༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡; ཨུདཱ. ༡) ཝིཡ. ཙཏུཏྠཔདཉྷེཏྠ ཏཏིཡཔདེན སམཱནཏྠནྟི ཨནྟཱནནྟཔདེནེཝ ཡཐཱཝུཏྟནཡདྭཡེན ཙཏུདྷཱ ཨཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏི. ཀསྶ པནཱཡཾ ཨནྟཱནནྟོཏི? ལོཀཱིཡཏི སཾསཱརནིསྶརཎཏྠིཀེཧི དིཊྛིགཏིཀེཧི ཨཝཔསྶཱིཡཏི, ལོཀིཡནྟི ཝཱ ཨེཏྠ ཏེཧི པུཉྙཱཔུཉྙཱནི, ཏབྦིཔཱཀོ ཙཱཏི ‘‘ལོཀོ’’ཏི སངྑྱཾ གཏསྶ ཨཏྟནོ. ཏེནཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨནྟཱནནྟཾ ལོཀསྶ པཉྙཔེནྟཱི’’ཏི. ཀོ པནེསོ ཨཏྟཱཏི? ཛྷཱནཝིསཡབྷཱུཏཾ ཀསིཎནིམིཏྟཾ. ཨཡཉྷི དིཊྛིགཏིཀོ པཊིབྷཱགནིམིཏྟཾ ཙཀྐཝཱལ༹པརིཡནྟཾ, ཨཔརིཡནྟཾ ཝཱ ཝཌྜྷནཝསེན, ཏདནུསྶཝཱདིཝསེན ཙ ཏཏྠ ལོཀསཉྙཱི ཝིཧརཏི, ཏཐཱ ཙ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝཀྑཏི ‘‘ཏཾ ‘ལོཀོ’ཏི གཧེཏྭཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༥༤-༦༠) ཀེཙི པན ཝདནྟི ‘‘ཛྷཱནཾ, ཏཾསམྤཡུཏྟདྷམྨཱ ཙ ཨིདྷ ཨཏྟཱ, ལོཀོཏི ཙ གཧིཏཱ’’ཏི, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡ ན སམེཏི.
ཨེཏྠཱཧ – ཡུཏྟཾ ཏཱཝ པུརིམཱནཾ ཏིཎྞམྤི ཝཱདཱིནཾ ཨནྟཱནནྟིཀཏྟཾ ཨནྟཉྩ ཨནནྟཉྩ ཨནྟཱནནྟཉྩ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཝཱདཏྟཱ, པཙྪིམསྶ པན ཏཀྐིཀསྶ ཏདུབྷཡཔཊིསེདྷནཝསེན པཝཏྟཝཱདཏྟཱ ཀཐཾ ཨནྟཱནནྟིཀཏྟནྟི? ཏདུབྷཡཔཊིསེདྷནཝསེན པཝཏྟཝཱདཏྟཱ ཨེཝ. ཨནྟཱནནྟཔཊིསེདྷནཝཱདོཔི ཧི སོ ཨནྟཱནནྟཝིསཡོཡེཝ ཏམཱརབྦྷ པཝཏྟཏྟཱ. ཨེཏདཏྠམེཝ ཧི སནྡྷཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨནྟཾ ཝཱ ཨནྟནྟཾ ཝཱ ཨནྟཱནནྟཾ ཝཱ ནེཝནྟཱནཱནནྟཾ ཝཱ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཝཱདཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱ ཏཏིཡཝཱདེ དེསཔབྷེདཝསེན ཨེཀསྶེཝ ལོཀསྶ ཨནྟཝཏཱ, ཨནནྟཝཏཱ ཙ སམྦྷཝཏི, ཨེཝམེཏྠ ཏཀྐཱིཝཱདེཔི ཀཱལཔབྷེདཝསེན ཨེཀསྶེཝ ཏདུབྷཡསམྦྷཝཏོ ཨཉྙམཉྙཔཊིསེདྷེན ཏདུབྷཡཉྙེཝ ཝུཙྩཏི, དྭིནྣམྤི ཙ པཊིསེདྷཱནཾ པརིཡུདཱསཏཱ. ཀཐཾ? ཨནྟཝནྟཔཊིསེདྷེན ཧི ཨནནྟཝཱ ཝུཙྩཏི, ཨནནྟཝནྟཔཊིསེདྷེན ཙ ཨནྟཝཱ. དྭིཔཊིསེདྷོ ཧི པཀཏིཡཏྠཉཱཔཀོ. ཨིཏི པཊིསེདྷནཝསེན ཨནྟཱནནྟསངྑཱཏསྶ ཨུབྷཡསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཡུཏྟོཡེཝ ཏབྦིསཡསྶ པཙྪིམསྶཱཔི ཨནྟཱནནྟིཀབྷཱཝོཏི. ཡདེཝཾ སོ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདབྷཱཝཏོ ཏཏིཡཝཱདསམཝརོདྷེཡེཝ སིཡཱཏི? ན, ཀཱལཔབྷེདསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. དེསཔབྷེདཝསེན ཧི ཨནྟཱནནྟིཀོ ཏཏིཡཝཱདཱི ཝིཡ པཙྪིམོཔི ¶ ཏཀྐིཀོ ཀཱལཔབྷེདཝསེན ཨནྟཱནནྟིཀོ ཧོཏི. ཀཐཾ? ཡསྨཱ ཨཡཾ ལོཀསཉྙིཏོ ཨཏྟཱ ཨནནྟོ ཀདཱ ཙི སཀྑིདིཊྛོཏི ཨདྷིགཏཝིསེསེཧི མཧེསཱིཧི ཨནུསུཡྻཏི, ཏསྨཱ ནེཝནྟཝཱ. ཡསྨཱ པནཱཡཾ ཨནྟཝཱ ཀདཱཙི, སཀྑིདིཊྛོཏི ཏེཧིཡེཝ ཨནུསུཡྻཏི, ཏསྨཱ ནཱནནྟཝཱཏི. ཨཡཾ ཏཀྐིཀོ ཨཝཌྜྷིཏབྷཱཝཔུབྦཀཏྟཱ པཊིབྷཱགནིམིཏྟཱནཾ ཝཌྜྷིཏབྷཱཝསྶ ཨུབྷཡཐཱ ལབྦྷམཱནསྶ པརིཀཔྤིཏསྶ ཨཏྟནོ ཨཔྤཙྩཀྑཀཱརིཏཱཡ ¶ ཨནུསྶཝཱདིམཏྟེ ཋཏྭཱ ཝཌྜྷིཏཀཱལཝསེན ‘‘ནེཝནྟཝཱ’’ཏི པཊིཀྑིཔཏི, ཨཝཌྜྷིཏཀཱལཝསེན པན ‘‘ནཱནནྟཝཱ’’ཏི, ན པན ཨནྟཏཱནནྟཏཱནཾ ཨཙྩནྟམབྷཱཝེན ཡཐཱ ཏཾ ‘‘ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱ’’ཏི. ཡཐཱ ཙཱནུསྶུཏིཀཏཀྐིནོ, ཨེཝཾ ཛཱཏིསྶརཏཀྐིཨཱདཱིནམྤི ཝསེན ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦཾ.
ཀེཙི པན ཡདི པནཱཡཾ ཨཏྟཱ ཨནྟཝཱ, ཨེཝཾ སཏི དཱུརདེསེ ཨུཔཔཛྫནཱནུསྶརཎཱདིཀིཙྩནིབྦཏྟི ན སིཡཱ. ཨཐ ཨནནྟཝཱ, ཨེཝཉྩ ཨིདྷ ཋིཏསྶེཝ དེཝལོཀནིརཡཱདཱིསུ སུཁདུཀྑཱནུབྷཝནཾ སིཡཱ. སཙེ པན ཨནྟཝཱ ཙེཝ ཨནནྟཝཱ ཙ, ཨེཝམྤི ཏདུབྷཡདོསསམཱཡོགོ སིཡཱ. ཏསྨཱ ‘‘ཨནྟཝཱ, ཨནནྟཝཱ’’ཏི ཙ ཨབྱཱཀརཎཱིཡོ ཨཏྟཱཏི ཨེཝཾ ཏཀྐནཝསེན ཙཏུཏྠཝཱདཔྤཝཏྟིཾ ཝཎྞེནྟི. ཡདི པནེས ཝུཏྟནཡེན ཨནྟཱནནྟིཀོ བྷཝེཡྻ, ཨཐ ཀསྨཱ ‘‘ཡེ ཏེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཨེཝམཱཧཾསུ ‘ཨནྟཝཱ ཨཡཾ ལོཀོ པརིཝཊུམོ’ཏི, ཏེསཾ མུསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༥༧) ཏསྶ པུརིམཝཱདཏྟཡཔཊིཀྑེཔོ ཝུཏྟོཏི? པུརིམཝཱདཏྟཡསྶ ཏེན ཡཐཱདྷིཔྤེཏཔྤཀཱརཝིལཀྑཎབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝ ཧི ཀཱརཎེན ཏཐཱ པཊིཀྑེཔོ ཝུཏྟོ, ན པན ཏསྶ ཨནྟཱནནྟིཀཏྟཱབྷཱཝེན, ན ཙ པརིཡནྟརཧིཏདིཊྛིཝཱཙཱཧི པཊིཀྑེཔེན, ཨཝསྶཉྩེཏཾ ཨེཝམེཝ ཉཱཏབྦཾ. ཨཉྙཐཱ ཧེས ཨམརཱཝིཀྑེཔཔཀྑཉྙེཝ བྷཛེཡྻ ཙཏུཏྠཝཱདོ. ན ཧི ཨནྟཏཱཨནནྟཏཱཏདུབྷཡཝིནིམུཏྟོ ཨཏྟནོ པཀཱརོ ཨཏྠི, ཏཀྐཱིཝཱདཱི ཙ ཡུཏྟིམགྒཀོཡེཝ. ཀཱལབྷེདཝསེན ཙ ཨེཀསྨིམྤི ལོཀེ ཏདུབྷཡཾ ནོ ན ཡུཛྫཏཱིཏི. བྷཝཏུ ཏཱཝ པཙྪིམཝཱདཱིདྭཡསྶ ཨནྟཱནནྟིཀབྷཱཝོ ཡུཏྟོ ཨནྟཱནནྟཱནཾ ཝསེན ཨུབྷཡཝིསཡཏྟཱ ཏེསཾ ཝཱདསྶ. ཀཐཾ པན པུརིམཝཱདཱིདྭཡསྶ པཙྩེཀཾ ཨནྟཱནནྟིཀབྷཱཝོ ཡུཏྟོ སིཡཱ ¶ ཨེཀེཀཝིསཡཏྟཱ ཏེསཾ ཝཱདསྶཱཏི? ཝུཙྩཏེ – སམུདཱཡེ པཝཏྟམཱན-སདྡསྶ ཨཝཡཝེཔི ཨུཔཙཱརཝུཏྟིཏོ. སམུདིཏེསུ ཧི ཨནྟཱནནྟཝཱདཱིསུ པཝཏྟམཱནོ ཨནྟཱནནྟི ཀ-སདྡོ ཏཏྠ ནིརུལ༹ྷཏཱཡ ཏདཝཡཝེསུཔི པཙྩེཀཾ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདཱིསུ པཝཏྟཏི ཡཐཱ ‘‘ཨརཱུཔཛ྄ཛྷཱནེསུ པཙྩེཀཾ ཨཊྛཝིམོཀྑཔརིཡཱཡོ’’, ཡཐཱ ཙ ‘‘ལོཀེ སཏྟཱསཡོ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཨབྷིནིཝེསཏོ པུརིམཀཱལེ པཝཏྟཝིཏཀྐཝསེན ཨཡཾ ཏཏྠ ཝོཧཱརོ ཀཏོ. ཏེསཉྷི དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཏཐཱརཱུཔཙེཏོསམཱདྷིསམདྷིགམཏོ པུབྦཀཱལེ ‘‘ཨནྟཝཱ ནུ ཁོ ཨཡཾ ལོཀོ, ཨུདཱཧུ ཨནནྟཝཱ’’ཏི ཨུབྷཡཱཀཱརཱཝལམྦིནོ ཝིཏཀྐསྶ ཝསེན ནིརུལ༹ྷོ ཨནྟཱནནྟིཀབྷཱཝོ པཙྪཱ ཝིསེསལཱབྷེན ཏེསུ ཨནྟཱནནྟཝཱདེསུ ཨེཀསྶེཝ ཝཱདསྶ སངྒཧེ ཨུཔྤནྣེཔི པུརིམསིདྡྷརུལ༹ྷིཡཱ ཝོཧཱརཱིཡཏི ཡཐཱ ‘‘སབྦེ སཏྟཱ མརཎདྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༣༣) ཨརཧཏི སཏྟཔརིཡཱཡོ, ཡཐཱ ཙ བྷཝནྟརགཏེཔི མཎྜཱུཀཱདིཝོཧཱརོཏི.
༥༤-༦༠. པཊིབྷཱགནིམིཏྟཝཌྜྷནཱཡ ¶ ཧེཊྛཱ, ཨུཔརི, ཏིརིཡཉྩ ཙཀྐཝཱལ༹པརིཡནྟགཏཱགཏཝསེན ཨནྟཱནནྟབྷཱཝོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘པཊིབྷཱགནིམིཏྟ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནྟི པཊིབྷཱགནིམིཏྟཾ. ཨུདྡྷམདྷོ ཨཝཌྜྷེཏྭཱ ཏིརིཡཾ ཝཌྜྷེཏྭཱཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཙཀྐཝཱལ༹པརིཡནྟཾ ཀཏྭཱ’’ཏི ཨདྷིཀཱརཝསེན ཡོཛེཏབྦཾ. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘ཏཀྐཡཏཱིཏི ཏཀྐཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤) སདྡཏོ, ‘‘ཙཏུབྦིདྷོ ཏཀྐཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤) ཨཏྠཏོ ཙ སསྶཏཝཱདེ ཝུཏྟནཡེན. དིཊྛཔུབྦཱནུསཱརེནཱཏི དསྶནབྷཱུཏེན ཝིཉྙཱཎེན ཨུཔལདྡྷཔུབྦསྶ ཨནྟཝནྟཱདིནོ ཨནུསྶརཎེན, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨནུསྶུཏིཏཀྐཱིསུདྡྷཏཀྐཱིནམྤི ཨིདྷ སངྒཧོ སིདྡྷོ ཧོཏི. ཨཐ ཝཱ དིཊྛགྒཧཎེནེཝ ‘‘ནཙྩགཱིཏཝཱདིཏཝིསཱུཀདསྶནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༡༠, ༡༩༤) ཝིཡ སུཏཱདཱིནམྤི གཧིཏབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘ཨནྟཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིཙྪིཏསྶ ཨཏྟནོ སབྦདཱབྷཱཝཔརཱམསནཝསེནེཝ ཨིམེསཾ ཝཱདཱནཾ པཝཏྟནཏོ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སཏྟེཝ ཨུཙྪེདདིཊྛིཡོ, སེསཱ སསྶཏདིཊྛིཡོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༩༧, ༩༨).
ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདཝཎྞནཱ
༦༡. ན ¶ མརཏཱིཏི ‘‘ཨེཝམེཝཱ’’ཏི སནྣིཊྛཱནཱབྷཱཝེན ན ཨུཔཙྪིཛྫཏི, ཨནེཀནྟིཀཱཡེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པརིཡནྟརཧིཏཱཏི ཨོསཱནཝིགཏཱ, ཨནིཊྛངྒཏཱཏི ཨཏྠོ. ཝིཝིདྷོཏི ‘‘ཨེཝམྤི མེ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཱནཔྤཀཱརོ. ཁེཔོཏི སཀཝཱདེན པརཝཱདཱནཾ ཁིཔནཾ. ཀོ པནེསོ ཨམརཱཝིཀྑེཔོཏི? ཏཐཱཔཝཏྟོ དིཊྛིཔྤདྷཱནོ ཏཱདིསཱཡ ཝཱཙཱཡ སམུཊྛཱཔཀོ ཙིཏྟུཔྤཱདོཡེཝ. ཨམརཱཡ དིཊྛིཡཱ, ཝཱཙཱཡ ཙ ཝིཀྑིཔནྟི, ཝིཝིདྷམཔནེནྟཱིཏི ཝཱ ཨམརཱཝིཀྑེཔིནོ, ཏེཡེཝ ‘‘ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀཱ’’ཏིཔི ཡུཛྫཏི. ‘‘མཙྪཛཱཏི’’ ཙྩེཝ ཨཝཏྭཱ ‘‘ཨེཀཱ’’ཏི ཝདནྟོ མཙྪཛཱཏིཝིསེསོ ཨེསོཏི དསྶེཏི. ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ སནྡྷཱཝཏི ཨེཀསྨིཾ སབྷཱཝེ ཨནཝཊྛཱནཏོ. ཡཐཱ གཱཧཾ ན ཨུཔགཙྪཏི, ཏཐཱ སནྡྷཱཝནཏོ, ཨེཏེན ཨམརཱཡ ཝིཀྑེཔོ ཏཐཱ, སོ ཝིཡཱཏི ཨམརཱཝིཀྑེཔོཏི ཨཏྠམཱཧ ‘‘སཱ ཨུམྨུཛྫནནིམུཛྫནཱདིཝསེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཀྑེཔཔདཏྠེན ཨུཔམིཏཏྟཱ. ཨཡམེཝ ཧི ཨཏྠོ ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཱཔི སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.ཏཏིཡསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟོ. ཨམརཱ ཝིཡ ཝིཀྑེཔོ ཨམརཱཝིཀྑེཔོཏི ཀེཙི. ཨཐ ཝཱ ཨམརཱ ཝིཡ ཝིཀྑིཔནྟཱིཏི ཨམརཱཝིཀྑེཔིནོ, ཏེཡེཝ ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀཱ.
༦༢. ཝིཀྑེཔཝཱདིནོ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེ, ཨབྱཱཀཏདྷམྨེ ཙ (ཨཀུསལདྷམྨེཔི དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༦༢) སབྷཱཝབྷེདཝསེན པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ཉཱཎཾ ནཏྠཱིཏི ཀུསལཱཀུསལཔདཱནཾ ཀུསལཱཀུསལཀམྨཔཐཝསེནེཝ ¶ ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ཝིགྷཱཏོ ཝིཧེསཱ ཀཱཡིཀདུཀྑཾ ‘‘ཝིཔྤཊིསཱརུཔྤཏྟིཡཱ’’ཏི དོམནསྶསྶ ཧེཏུབྷཱཝེན ཝཙནཏོ, ཏེནཱཧ ‘‘དུཀྑཾ བྷཝེཡྻཱ’’ཏི. མུསཱཝཱདེཏི ནིམིཏྟེ བྷུམྨཝཙནཾ, ནིསྶཀྐཏྠེ ཝཱ. མུསཱཝཱདཧེཏུ, མུསཱཝཱདཏོ ཝཱ ཨོཏྟཔྤེན ཙེཝ ཧིརིཡཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཀཱིདིསཾ ཨམརཱཝིཀྑེཔམཱཔཛྫཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཔརིཡནྟཝིཀྑེཔ’’ནྟི, ཏེན ཨམརཱསདིསཝིཀྑེཔསངྑཱཏཾ དུཏིཡནཡཾ ནིཝཏྟེཏི. ཡཐཱཝུཏྟེ ཧི ནཡདྭཡེ པཋམནཡཝསེནཱཡམཏྠོ དསྶིཏོ, དུཏིཡནཡཝསེན པན ཨམརཱསདིསཝིཀྑེཔཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིདཾ ཀུསལནྟི པུཊྛོ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཝཀྑཏི.
‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏི ཡཾ ཏཡཱ པུཊྛཾ, ཏཾ ཨེཝནྟིཔི མེ ལདྡྷི ནོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ སབྦཏྠ ཡཐཱརཧཾ. ཨནིཡམིཏཝིཀྑེཔོཏི སསྶཏཱདཱིསུ ཨེཀསྨིམྤི ¶ པཀཱརེ ཨཊྛཏྭཱ ཝིཀྑེཔཀརཎཾ, པརཝཱདིནཱ ཡསྨིཾ ཀིསྨིཉྩི པཀཱརེ པུཙྪིཏེ ཏསྶ པཊིཀྑེཔཝིཀྑེཔོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཐ ཝཱ ཨཔརིཡནྟཝིཀྑེཔདསྶནཾཡེཝ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཀཏཾ ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོཏི ཨནིཡམིཏཝིཀྑེཔོ’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘ཨིདཾ ཀུསལནྟི ཝཱ ཨཀུསལནྟི ཝཱ པུཊྛོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ. ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཧི ཨནིཡམེཏྭཱ, ནིཡམེཏྭཱ ཙ སསྶཏེཀཙྩསསྶཏུཙྪེདཏཀྐཱིཝཱདཱནཾ པཊིསེདྷནེན ཏཾ ཏཾ ཝཱདཾ པཊིཀྑིཔཏེཝ ཨཔརིཡནྟཝིཀྑེཔཝཱདཏྟཱ. ‘‘ཨམརཱཝིཀྑེཔིནོ’’ཏི དསྶེཏྭཱ ཨཏྟནཱ པན ཨནཝཊྛིཏཝཱདཏྟཱ ན ཀིསྨིཉྩི པཀྑེ ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཡཾ པན ཨིདཾ…པེ… ན བྱཱཀརོཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨིདཱནི ཀུསལཱདཱིནཾ ཨབྱཱཀརཎེན ཏདེཝ ཨནཝཊྛཱནཾ ཝིབྷཱཝེཏི ‘‘ཨིདཾ ཀུསལནྟི པུཊྛོ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨེཀསྨིམྤི པཀྑེ ན ཏིཊྛཏཱི’’ཏི. ཀིཾ ནོ ནོཏི ཏེ ལདྡྷཱིཏི ནེཝ ན ཧོཏཱིཏི ཏཝ ལདྡྷི ཧོཏི ཀིནྟི ཨཏྠོ. ནོ ནོཏིཔི མེ ནོཏི ནེཝ ན ཧོཏཱིཏིཔི མེ ལདྡྷི ནོ ཧོཏི.
༦༣. ཨཏྟནོ པཎྜིཏབྷཱཝཝིསཡཱནཉྙེཝ རཱགཱདཱིནཾ ཝསེན ཡོཛནཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཨཛཱནནྟོཔཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སཧསཱཏི ཨནུཔདྷཱརེཏྭཱ ཝེགེན. ‘‘བྷདྲམུཁཱཏི པཎྜིཏཱནཾ སམུདཱཙིཎྞམཱལཔནཾ, སུནྡརམུཁཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ བྱཱཀརཎེ, ནིམིཏྟེ ཙེཏཾ བྷུམྨཾ. ཚནྡརཱགཔདཱནཾ སམཱནཏྠབྷཱཝེཔི ཝིཀཔྤནཛོཏཀེན ཝཱ-སདྡེན ཡོགྱཏྟཱ གོབལཱིབདྡཱདིནཡེན བྷིནྣཏྠཏཱཝ ཡུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཚནྡོ དུབྦལརཱགོ, རཱགོ བལཝརཱགོ’’ཏི. དོསཔཊིགྷེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཏྟཀམྤི ནཱམཱཏི ཨེཏྠ ཨཔི-སདྡོ སམྤིཎྜནེ ཝཏྟཏི, ནཱམ-སདྡོ གརཧཱཡཾ. ན ཀེཝལཾ ཨིཏོ ཨུཏྟརིཏརམེཝ, ཨཐ ཁོ ཨེཏྟཀམྤི ན ཛཱནཱམི ནཱམ, པགེཝ ཏདུཏྟརིཛཱནནེཏི ཨཏྠོ. པརེཧི ཀཏསཀྐཱརསམཱནཝིསཡཱནཾ པན རཱགཱདཱིནཾ ཝསེན ཨཡཾ ཡོཛནཱ – ཀུསལཱཀུསལཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ¶ ཨཔཛཱནནྟོཔི ཡེསམཧཾ སམཝཱཡེན ཀུསལམེཝ ‘‘ཀུསལ’’ནྟི, ཨཀུསལམེཝ ‘‘ཨཀུསལ’’ནྟི ཙ བྱཱཀརེཡྻཾ, ཏེསུ ཏཐཱ བྱཱཀརཎཧེཏུ ‘‘ཨཧོ ཝཏ རེ པཎྜིཏོ’’ཏི སཀྐཱརསམྨཱནཾ ཀརོནྟེསུ མམ ཚནྡོ ཝཱ རཱགོ ཝཱ ཨསྶཱཏི. དོསཔཊིགྷེསུཔི ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘ཏཾ མམསྶ ཨུཔཱདཱནཾ, སོ མམསྶ ཝིགྷཱཏོ’’ཏི ཨིདཾ ཨབྷིདྷམྨནཡེན (དྷ. ས. ༡༢༡༩ ཨཱདཡོ) ཡཐཱལཱབྷཝཙནཾ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘ཚནྡརཱགདྭཡ’’ནྟིཨཱདི. ཏཎྷཱདིཊྛིཡོ ¶ ཨེཝ ཧི ‘‘ཨུཔཱདཱན’’ནྟི ཨབྷིདྷམྨེ ཝུཏྟཱ (དྷ. ས. ༡༢༡༩ ཨཱདཡོ) ཨིདཱནི སུཏྟནྟནཡེན ཨཝིསེསཡོཛནཾ དསྶེཏི ‘‘ཨུབྷཡམྤི ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. སུཏྟནྟེ ཧི དོསོཔི ‘‘ཨུཔཱདཱན’’ནྟི ཝུཏྟོ ‘‘ཀོདྷུཔཱདཱནཝིནིབནྡྷཱ ཝིགྷཱཏཾ ཨཱཔཛྫནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༦༣) ‘‘ཨུབྷཡམྤཱི’’ཏི ཙ ཨཏྠཏོ ཝུཏྟཾ, ན སདྡཏོ ཙཏུནྣམྤི སདྡཱནམཏྠདྭཡཝཱཙཀཏྟཱ. དལ༹ྷགྒཧཎནྟི ཨམུཉྩནགྒཧཎཾ. པཊིགྷོཔི ཧི ཨཱརམྨཎཾ ན མུཉྩཏི ཨུཔནཱཧཱདིཝསེན པཝཏྟནཏོ, ལོབྷསྶེཝ ཨུཔཱདཱནབྷཱཝེན པཱཀཊཏྟཱ དོསསྶཱཔི ཨུཔཱདཱནབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ཨིདཾ ཝུཏྟཾ. ཝིཧནནཾ ཝིཧིཾསནཾ ཝིབཱདྷནཾ. རཱགོཔི ཧི པརིལཱ༹ཧཝསེན སཱརདྡྷཝུཏྟིཏཱཡ ནིསྶཡཾ ཝིཧནཏི. ‘‘རཱགོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ རཱགདོསཱནཾ ཨུཔཱདཱནབྷཱཝེ ཝིསེསདསྶནམུཁེན ཏདཏྠསམཏྠནཾ. ཝིནཱསེཏུཀཱམཏཱཡ ཨཱརམྨཎཾ གཎྷཱཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨིཏཱིཏི ཏསྨཱ གཧཎཝིཧནནཏོ.
༦༤. པཌཏི སབྷཱཝདྷམྨེ ཛཱནཱཏི, ཡཐཱསབྷཱཝཾ ཝཱ གཙྪཏཱིཏི པཎྜཱ, སཱ ཡེསཾ ཏེ པཎྜིཏཱཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘པཎྜིཙྩེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. པཎྜིཏསྶ བྷཱཝོ པཎྜིཙྩཾ, པཉྙཱ. ཡེན ཧི དྷམྨེན པཝཏྟིནིམིཏྟབྷཱུཏེན ཡུཏྟོ ‘‘པཎྜིཏོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, སོཡེཝ དྷམྨོ པཎྜིཙྩཾ. ཏེན སུཏཙིནྟཱམཡཔཉྙཱ ཝུཏྟཱ ཏཱསམེཝ ཝིསཡབྷཱཝཏོ. སམཱཔཏྟིལཱབྷིནོ ཧི བྷཱཝནཱམཡཔཉྙཱ. ‘‘ནིཔུཎཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པན ཀམྨནིབྦཏྟཾ པཊིསནྡྷིཔཉྙཱསངྑཱཏཾ སཱབྷཱཝིཀཉཱཎཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘སཎྷསུཁུམབུདྡྷིནོ’’ཏི. ཨཏྠནྟརནྟི ཨཏྠནཱནཏྟཾ, ཨཏྠམེཝ ཝཱ. ‘‘ཝིཉྙཱཏཔརཔྤཝཱདཱ’’ཏི ཨེཏེན ཀཏ-སདྡསྶ ཀིརིཡཱསཱམཉྙཝཱཙཀཏྟཱ ‘‘ཀཏཝིཛྫོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཀཏ-སདྡོ ཉཱཎཱནུཡུཏྟཏཾ ཝདཏཱིཏི དསྶེཏི. ‘‘ཀཏཝཱདཔརིཙཡཱ’’ཏི ཨེཏེན པན ‘‘ཀཏསིཔྤོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ སམུདཱཙིཎྞཝཱདཏཾ. ཨུབྷིནྣམནྟརཱ པན སམུཙྩཡདྭཡེན སཱམཉྙནིདྡེསཾ, ཨེཀསེསཾ ཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ཝཱལཝེདྷཱིནཾ རཱུཔཾ སབྷཱཝོ ཝིཡ རཱུཔམེཏེསནྟི ཝཱལཝེདྷིརཱུཔཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཱལཝེདྷིདྷནུགྒཧསདིསཱ’’ཏི. སཏདྷཱ བྷིནྣསྶ ཝཱལགྒསྶ ཨཾསུཀོཊིཝེདྷཀདྷནུགྒཧསདིསཱཏི ཨཏྠོ. ཏཱདིསོཡེཝ ཧི ‘‘ཝཱལཝེདྷཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. མཉྙེ-སདྡོ ཨུཔམཱཛོཏཀོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘བྷིནྡནྟཱ ཝིཡཱ’’ཏི. པཉྙཱགཏེནཱཏི པཉྙཱཔབྷེདེན, པཉྙཱཡ ཨེཝ ཝཱ. སམནུཡུཉྫནཱ ལདྡྷིཡཱ པུཙྪཱ. སམནུགཱཧནཱ ཏཾཀཱརཎསྶཱཏི དསྶེཏི ‘‘ཀིཾ ཀུསལ’’ནྟིཨཱདིནཱ. སམནུབྷཱསནཱཔི ¶ ཨོཝཱདཝསེན སམནུཡུཉྫནཱཡེཝཱཏི ཨཱཧ ¶ ‘‘སམནུཡུཉྫེཡྻུ’’ནྟི. ‘‘ན སམྤཱཡེཡྻ’’ནྟི ཨེཏྠ ད-ཀཱརསྶ ཡ-ཀཱརཱདེསཏཾ, ཨེཡྻ-སདྡསྶ ཙ སཱམཏྠིཡཏྠཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ན སམྤཱདེཡྻ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
༦༥-༦༦. མནྡཱ ཨཏིཀྑཱ པཉྙཱ ཡསྶཱཏི མནྡཔཉྙོ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔཉྙསྶེཝེཏཾ ནཱམ’’ནྟི. ‘‘མོཧམཱུཧོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཧ-ཀཱརལོཔེན ‘‘མོམཱུཧོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཉྩ ཨཏིསཡཏྠདཱིཔཀཾ པརིཡཱཡདྭཡསྶ ཨཏིརེཀཏྠབྷཱཝཏོཏི ཡཐཱ ‘‘པདཊྛཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏིསམྨཱུལ༹ྷོ’’ཏི. སིདྡྷེ ཧི སཏི པུནཱརམྦྷོ ནིཡམཱཡ ཝཱ ཧོཏི, ཨཏྠནྟརཝིཉྙཱཔནཱཡ ཝཱ. ཡཐཱ པུབྦེ ཀམྨུནཱ ཨཱགཏོ, ཏཐཱ ཨིདྷཱཔཱིཏི ཏཐཱགཏོ, སཏྟོ. ཨེཏྠ ཙ ཀཱམཾ པུརིམཱནམྤི ཏིཎྞཾ ཀུསལཱདིདྷམྨསབྷཱཝཱནཝབོདྷཏོ ཨཏྠེཝ མནྡབྷཱཝོ, ཏེསཾ པན ཨཏྟནོ ཀུསལཱདིདྷམྨཱནཝབོདྷསྶ ཨཝབོདྷནཏོ ཝིསེསོ ཨཏྠཱིཏི. པཙྪིམོཡེཝ ཏདབྷཱཝཏོ མནྡམོམཱུཧབྷཱཝེན ཝུཏྟོ. ནནུ ཙ པཙྪིམསྶཱཔི ཨཏྟནོ དྷམྨཱནཝབོདྷསྶ ཨཝབོདྷོ ཨཏྠིཡེཝ ‘‘ཨཏྠི པརོ ལོཀོ’ཏི ཨིཏི ཙེ མེ ཨསྶ, ‘ཨཏྠི པརོ ལོཀོ’ཏི ཨིཏི ཏེ ནཾ བྱཱཀརེཡྻཾ, ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདིཝཙནཏོཏི? ཀིཉྩཱཔི ཨཏྠི, ན པན ཏསྶ པུརིམཱནཾ ཝིཡ ཨཔརིཉྙཱཏདྷམྨབྱཱཀརཎནིམིཏྟམུསཱཝཱདཱདིབྷཱཡནཛིགུཙྪནཱཀཱརོ ཨཏྠི, ཨཐ ཁོ མཧཱམཱུལ༹ྷོཡེཝཱཏི ཏཐཱཝེས ཝུཏྟོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ པུཙྪཱཡ ཝིཀྑེཔཀརཎཏྠཾ ‘‘ཨཏྠི པརོ ལོཀོ’’ཏི ཨིཏི ཙེ མཾ པུཙྪསཱིཏི པུཙྪཱཋཔནམེཝ ཏེན དསྶཱིཡཏི, ན ཨཏྟནོ དྷམྨཱནཝབོདྷཱཝབོདྷོཏི ཨཡམེཝ ཝིསེསེན ‘‘མནྡོ མོམཱུཧོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏེནེཝ ཧི ཏཐཱཝཱདཱིནཾ སཉྩཡཾ བེལཊྛཔུཏྟཾ ཨཱརབྦྷ ‘‘ཨཡཉྩ ཨིམེསཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ སབྦབཱལོ སབྦམཱུལ༹ྷོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༨༡) ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ‘‘ཨཏྠི པརོ ལོཀོ’’ཏི སསྶཏདསྶནཝསེན, སམྨཱདིཊྛིཝསེན ཝཱ པུཙྪཱ. ཡདི ཧི དིཊྛིགཏིཀོ སསྶཏདསྶནཝསེན པུཙྪེཡྻ, ཡདི ཙ སམྨཱདིཊྛིཀོ སམྨཱདསྶནཝསེནཱཏི དྭིདྷཱཔི ཨཏྠོ ཝཊྚཏི. ‘‘ནཏྠི པརོ ལོཀོ’’ཏི ནཏྠིཀདསྶནཝསེན, སམྨཱདིཊྛིཝསེན ཝཱ, ‘‘ཨཏྠི ཙ ནཏྠི ཙ པརོ ལོཀོ’’ཏི ཨུཙྪེདདསྶནཝསེན, སམྨཱདིཊྛིཝསེན ཝཱ, ‘‘ནེཝཏྠི ན ནཏྠི པརོ ལོཀོ’’ཏི ཝུཏྟཔཀཱརཏྟཡཔཊིཀྑེཔེ སཏི པཀཱརནྟརསྶ ཨསམྦྷཝཏོ ཨཏྠིཏཱནཏྠིཏཱཧི ན ཝཏྟབྦཱཀཱརོ པརོ ལོཀོཏི ཝིཀྑེཔཉྙེཝ པུརཀྑཱརེན ¶ , སམྨཱདིཊྛིཝསེན ཝཱ པུཙྪཱ. སེསཙཏུཀྐཏྟཡེཔི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. པུཉྙསངྑཱརཏྟིཀོ ཝིཡ ཧི ཀཱཡསངྑཱརཏྟིཀེན པུརིམཙཏུཀྐསངྒཧིཏོ ཨེཝ ཨཏྠོ སེསཙཏུཀྐཏྟཡེན སཏྟཔརཱམཱསཔུཉྙཱདིསཕལཏཱཙོདནཱནཡེན (ཨཏྟཔརཱམཱསཔུཉྙཱདིཕལཏཱཙོདནཱནཡེན དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༦༥, ༦༦) སངྒཧིཏོ. ཨེཏྠ ཧི ཏཏིཡཙཏུཀྐེན ¶ པུཉྙཱདིཀམྨསཕལཏཱཡ, སེསཙཏུཀྐཏྟཡེན ཙ སཏྟཔརཱམཱསཏཱཡ ཙོདནཱནཡོ ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ.
ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀོ པན སསྶཏཱདཱིནཾ ཨཏྟནོ ཨརུཙྩནཏཱཡ སབྦཏྠ ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཀྑེཔཉྙེཝ ཀརོཏི. ཏཏྠ ‘‘ཨེཝནྟིཔི མེ ནོ’’ཏིཨཱདི ཏཏྠ ཏཏྠ པུཙྪིཏཱཀཱརཔཊིསེདྷནཝསེན ཝིཀྑེཔཱཀཱརདསྶནཾ. ཀསྨཱ པན ཝིཀྑེཔཝཱདིནོ པཊིཀྑེཔོཝ སབྦཏྠ ཝུཏྟོ. ནནུ ཝིཀྑེཔཔཀྑསྶ ‘‘ཨེཝམེཝ’’ནྟི ཨནུཛཱནནམྤི ཝིཀྑེཔཔཀྑེ ཨཝཊྛཱནཏོ ཡུཏྟརཱུཔཾ སིཡཱཏི? ན, ཏཏྠཱཔི ཏསྶ སམྨཱུལ༹ྷཏྟཱ, པཊིཀྑེཔཝསེནེཝ ཙ ཝིཀྑེཔཝཱདསྶ པཝཏྟནཏོ. ཏཐཱ ཧི སཉྩཡོ བེལཊྛཔུཏྟོ རཉྙཱ ཨཛཱཏསཏྟུནཱ སནྡིཊྛིཀཾ སཱམཉྙཕལཾ པུཊྛོ པརལོཀཏྠིཏཱདཱིནཾ པཊིསེདྷནམུཁེནེཝ ཝིཀྑེཔཾ བྱཱཀཱསི.
ཨེཏྠཱཧ – ནནུ ཙཱཡཾ སབྦོཔི ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀོ ཀུསལཱདཡོ དྷམྨེ, པརལོཀཏྠིཏཱདཱིནི ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨནཝབུཛ྄ཛྷམཱནོ ཏཏྠ ཏཏྠ པཉྷཾ པུཊྛོ པུཙྪཱཡ ཝིཀྑེཔནམཏྟཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཨཐ ཏསྶ ཀཐཾ དིཊྛིགཏིཀབྷཱཝོ སིཡཱ. ན ཧི ཨཝཏྟུཀཱམསྶ ཝིཡ པུཙྪིཏཏྠམཛཱནནྟསྶ ཝིཀྑེཔཀརཎམཏྟེན དིཊྛིགཏིཀཏཱ ཡུཏྟཱཏི? ཝུཙྩཏེ – ན ཧེཝ ཁོ པུཙྪཱཡ ཝིཀྑེཔཀརཎམཏྟེན ཏསྶ དིཊྛིགཏིཀཏཱ, ཨཐ ཁོ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཝསེན. སསྶཏཱབྷིནིཝེསཝསེན ཧི མིཙྪཱབྷིནིཝིཊྛོཡེཝ པུགྒལོ མནྡབུདྡྷིཏཱཡ ཀུསལཱདིདྷམྨེ, པརལོཀཏྠིཏཱདཱིནི ཙ ཡཱཐཱཝཏོ ཨཔྤཊིབུཛ྄ཛྷམཱནོ ཨཏྟནཱ ཨཝིཉྙཱཏསྶ ཨཏྠསྶ པརཾ ཝིཉྙཱཔེཏུམསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ མུསཱཝཱདབྷཡེན ཙ ཝིཀྑེཔམཱཔཛྫཏཱིཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཡཱསཾ སཏྟེཝ ཨུཙྪེདདིཊྛིཡོ, སེསཱ སསྶཏདིཊྛིཡོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༩༧, ༩༨) ཨཐ ཝཱ པུཉྙཔཱཔཱནཾ, ཏབྦིཔཱཀཱནཉྩ ཨནཝབོདྷེན, ཨསདྡཧནེན ཙ ཏབྦིསཡཱཡ པུཙྪཱཡ ཝིཀྑེཔཀརཎམེཝ སུནྡརནྟི ཁནྟིཾ རུཙིཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཨབྷིནིཝིསནྟསྶ ཨུཔྤནྣཱ ཝིསུཾཡེཝེསཱ ཨེཀཱ དིཊྛི སཏྟབྷངྒདིཊྛི ཝིཡཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ¶ ‘‘པརིཡནྟརཧིཏཱ དིཊྛིགཏིཀསྶ དིཊྛི ཙེཝ ཝཱཙཱ’’ ཙཱཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༦༡). ཡཾ པནེཏཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིམེཔི ཙཏྟཱརོ པུབྦེ པཝཏྟདྷམྨཱནུསཱརེནེཝ དིཊྛིཡཱ གཧིཏཏྟཱ པུབྦནྟཀཔྤིཀེསུ པཝིཊྛཱ’’ཏི, ཏདེཏསྶ ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདསྶ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧཝསེནེཝ ཝུཏྟཾ. ཀཐཾ པནསྶ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོཏི? ཨུཙྪེདཝསེན ཨནབྷིནིཝེསནཏོ. ནཏྠི ཧི ཀོཙི དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཝེདཱི ཝིཝཱདབཧུལཏྟཱ ལོཀསྶ. ‘‘ཨེཝམེཝ’’ནྟི པན སདྡནྟརེན དྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནནཱ ཨནཱདིཀཱལིཀཱ ལོཀེ, ཏསྨཱ སསྶཏལེསསྶ ཨེཏྠ ལབྦྷནཏོ སསྶཏདིཊྛིཡཱ ཨེཏསྶ སངྒཧོ དཊྛབྦོ.
ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣཝཱདཝཎྞནཱ
༦༧. ཨདྷིཙྩ ¶ ཡདིཙྪཀཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཀཱརཎཾ ཀསྶཙི བུདྡྷིཔུབྦཾ ཝིནཱ སམུཔྤནྣོཏི ཨཏྟལོཀསཉྙིཏཱནཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨདྷིཙྩུཔྤཏྟིཨཱཀཱརཱརམྨཎདསྶནཾ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣཾ ཏདཱཀཱརསནྣིསྶཡེནེཝ པཝཏྟིཏོ, ཏདཱཀཱརསཧཙརིཏཏོ ཙ ཡཐཱ ‘‘མཉྩཱ གྷོསནྟི, ཀུནྟཱ པཙརནྟཱི’’ཏི, ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣདསྶནཾ ཝཱ ཨནྟཔདལོཔེན ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣཾ ཡཐཱ ‘‘རཱུཔབྷཝོ རཱུཔ’’ནྟི, ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཀཱརཎསམུཔྤནྣནྟི ཀཱརཎམནྟརེན ཡདིཙྪཀཾ སམུཔྤནྣཾ.
༦༨-༧༣. ཨསཉྙསཏྟཱཏི ཨེཏྠ ཨེཏཾ ཨསཉྙཱཝཙནནྟི ཨཏྠོ. དེསནཱསཱིསནྟི དེསནཱཡ ཛེཊྛཀཾ པདྷཱནབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ, ཏེན སཉྙཾ དྷུརཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཏཱ ཨཡཾ དེསནཱ ཀཏཱ, ན པན ཏཏྠ ཨཉྙེསཾ ཨརཱུཔདྷམྨཱནམྤི ཨཏྠིཏཱཡཱཏི དསྶེཏི, ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཙིཏྟུཔྤཱདཱ’’ཏིཨཱདི. བྷགཝཱ ཧི ཡཐཱ ལོཀུཏྟརདྷམྨཾ དེསེནྟོ སམཱདྷིཾ, པཉྙཾ ཝཱ དྷུརཾ ཀཏྭཱ དེསེཏི, ཨེཝཾ ལོཀིཡདྷམྨཾ དེསེནྟོ ཙིཏྟཾ, སཉྙཾ ཝཱ. ཏཏྠ ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ ལོཀུཏྟརཾ ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏི (དྷ. ས. ༢༧༧), པཉྩངྒིཀོ སམྨཱསམཱདྷི (དཱི. ནི. ༣.༣༥༥) པཉྩཉཱཎིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, (དཱི. ནི. ༣.༣༥༥; ཝིབྷ. ༨༠༤) པཉྙཱཡ ཙསྶ དིསྭཱ ཨཱསཝཱ པརིཀྑཱིཎཱ ཧོནྟཱི’’ཏི, ཏཐཱ ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, (དྷ. ས. ༡) ཀིཾ ཙིཏྟོ ཏྭཾ བྷིཀྑུ (པཱརཱ. ༡༤༦, ༡༨༠) མནོཔུབྦངྒམཱ དྷམྨཱ, (དྷ. པ. ༡; ནེཏྟི. ༩༠; པེཊཀོ. ༨༣, ༨༤) སནྟི བྷིཀྑཝེ, སཏྟཱ ¶ ནཱནཏྟཀཱཡཱ ནཱནཏྟསཉྙིནོ, (དཱི. ནི. ༣.༣༣༢, ༣༤༡, ༣༥༧; ཨ. ནི. ༧.༤༤; ཨ. ནི. ༩.༢༤; ཙཱུལ༹ནི. ༨༣) ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏན’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༣༥༨) ཙ ཨེཝམཱདཱིནི སུཏྟཱནི ཨེཏསྶཏྠསྶ སཱདྷཀཱནི. ཏིཏྠཾ ཝུཙྩཏི མིཙྪཱལདྡྷི ཏཏྠེཝ བཱཧུལླེན པརིབྦྷམནཏོ ཏརནྟི བཱལཱ ཨེཏྠཱཏི ཀཏྭཱ, ཏདེཝ ཨནཔྤཀཱནམནཏྠཱནཾ ཏིཏྠིཡཱནཉྩ སཉྫཱཏིདེསཊྛེན, ནིཝཱསཊྛེན ཝཱ ཨཱཡཏནནྟི ཏིཏྠཱཡཏནཾ, ཏསྨིཾ, ཨཉྙཏིཏྠིཡསམཡེཏི ཨཏྠོ. ཏིཏྠིཡཱ ཧི ཨུཔཔཏྟིཝིསེསེ ཝིམུཏྟིསཉྙིནོ, སཉྙཱཝིརཱགཱཝིརཱགེསུ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསདསྶཱཝིནོ ཙ ཧུཏྭཱ ཨསཉྙསམཱཔཏྟིཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཨཀྑཎབྷཱུམིཡཾ ཨུཔཔཛྫནྟི, ན སཱསནིཀཱ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཀཙྩོ ཏིཏྠཱཡཏནེ པབྦཛིཏྭཱ’’ཏི. ཝཱཡོཀསིཎེ པརིཀམྨཾ ཀཏྭཱཏི ཙཏུཏྠེ བྷཱུཏཀསིཎེ པཋམཱདཱིནི ཏཱིཎི ཛྷཱནཱནི ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཏཏིཡཛ྄ཛྷཱནེ ཙིཎྞཝསཱི ཧུཏྭཱ ཏཏོ ཝུཊྛཱཡ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱདྷིགམཱཡ པརིཀམྨཾ ཀཏྭཱ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ’’ཏི.
ཀསྨཱ ¶ པནེཏྠ ཝཱཡོཀསིཎེཡེཝ པརིཀམྨཾ ཝུཏྟནྟི? ཝུཙྩཏེ – ཡཐེཝ ཧི རཱུཔཔཊིབྷཱགབྷཱུཏེསུ ཀསིཎཝིསེསེསུ རཱུཔཝིབྷཱཝནེན རཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱསངྑཱཏོ ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཝིསེསོ སཙྪིཀརཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཨཔརིབྱཏྟཝིགྒཧཏཱཡ ཨརཱུཔཔཊིབྷཱགབྷཱུཏེ ཀསིཎཝིསེསེ ཨརཱུཔཝིབྷཱཝནེན ཨརཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱསངྑཱཏོ རཱུཔསམཱཔཏྟིཝིསེསོ ཨདྷིགམཱིཡཏི, ཏསྨཱ ཨེཏྠ ‘‘སཉྙཱ རོགོ སཉྙཱ གཎྜོ’’ཏིཨཱདིནཱ, (མ. ནི. ༣.༢༤) ‘‘དྷི ཙིཏྟཾ, དྷིབྦཏེ ཏཾ ཙིཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༦༨-༧༣) ཙ ནཡེན ཨརཱུཔཔཝཏྟིཡཱ ཨཱདཱིནཝདསྶནེན, ཏདབྷཱཝེ ཙ སནྟཔཎཱིཏབྷཱཝསནྣིཊྛཱནེན རཱུཔསམཱཔཏྟིཡཱ ཨབྷིསངྑརཎཾ, རཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱ པན སདྡྷིཾ ཨུཔཙཱརེན ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཡོ ཝིསེསེན པཋམཱརུཔྤཛ྄ཛྷཱནཾ. ཡདི ཨེཝཾ ‘‘པརིཙྪིནྣཱཀཱསཀསིཎེཔཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཾ. ཏསྶཱཔི ཧི ཨརཱུཔཔཊིབྷཱགཏཱ ལབྦྷཏཱིཏི? ཝཏྟབྦམེཝེཏཾ ཀེསཉྩི, ཨཝཙནཾ པན པུབྦཱཙརིཡེཧི ཨགྒཧིཏབྷཱཝེན. ཡཐཱ ཧི རཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱ ཝིརཛྫནཱིཡདྷམྨབྷཱཝམཏྟེ པརིནིབྦིནྡཱ (ཝིརཛྫནཱིཡདྷམྨ བྷཱཝམཏྟེན པརིནིཔྥནྣཱ དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༦-༧༣) ཝིརཛྫནཱིཡདྷམྨཔཊིབྷཱགབྷཱུཏེ ཙ ཝིསཡཝིསེསེ པཱཏུབྷཝཏི, ཨེཝཾ ཨརཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱཔཱིཏི ཝུཙྩམཱནེ ན ཀོཙི ཝིརོདྷོ. ཏིཏྠིཡེཧེཝ པན ཏསྶཱ སམཱཔཏྟིཡཱ པཊིཔཛྫིཏབྦཏཱཡ, ཏེསཉྩ ཝིསཡཔདེསནིམིཏྟསྶེཝ ཏསྶ ཛྷཱནསྶ པཊིཔཏྟིཏོ ཏཾ ཀཱརཎཾ པསྶནྟེཧི ¶ པུབྦཱཙརིཡེཧི ཙཏུཏྠེཡེཝ བྷཱུཏཀསིཎེ ཨརཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱཔརིཀམྨཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ – ཝཎྞཀསིཎེསུ ཝིཡ པུརིམབྷཱུཏཀསིཎཏྟཡེཔི ཝཎྞཔཊིཙྪཱཡཱཝ པཎྞཏྟིཨཱརམྨཎཾ ཛྷཱནསྶ ལོཀཝོཧཱརཱནུརོདྷེནེཝ པཝཏྟིཏོ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༩༦) པཐཝཱིཀསིཎསྶ ཨཱདཱསཙནྡམཎྜལཱུཔམཱཝཙནཉྩ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི. ཙཏུཏྠེ པན བྷཱུཏཀསིཎེ བྷཱུཏཔཊིཙྪཱཡཱ ཨེཝ ཛྷཱནསྶ གོཙརབྷཱཝཾ གཙྪཏཱིཏི ཏསྶེཝ ཨརཱུཔཔཊིབྷཱགཏཱ ཡུཏྟཱ, ཏསྨཱ ཝཱཡོཀསིཎེཡེཝ པརིཀམྨཾ ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
ཀཐཾ པསྶཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙིཏྟེ སཏཱི’’ཏིཨཱདི. སནྟོཏི ནིབྦུཏོ, དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནམེཏནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀཱལཾ ཀཏྭཱཏི མརཎཾ ཀཏྭཱ, ཡོ ཝཱ མནུསྶལོཀེ ཛཱིཝནཀཱལོ ཨུཔཏྠམྦྷཀཔཙྩཡེཧི ཀརཱིཡཏི, ཏཾ ཀརིཏྭཱཏིཔི ཨཏྠོ. ཨསཉྙསཏྟེསུ ནིབྦཏྟཏཱིཏི ཨསཉྙསཏྟསངྑཱཏེ སཏྟནིཀཱཡེ རཱུཔཔཊིསནྡྷིཝསེནེཝ ཨུཔཔཛྫཏི, ཨཉྙེསུ ཝཱ ཙཀྐཝཱལེ༹སུ ཏསྶཱ བྷཱུམིཡཱ ཨཏྠིཏཱཡ ཨནེཀཝིདྷབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ པུཐུཝཙནནིདྡེསོཏིཔི དཊྛབྦཾ. ཨིདྷེཝཱཏི པཉྩཝོཀཱརབྷཝེཡེཝ. ཏཏྠཱཏི ཨསཉྙཱིབྷཝེ. ཡདི རཱུཔཀྑནྡྷམཏྟམེཝ ཨསཉྙཱིབྷཝེ པཱཏུབྷཝཏི, ཀཐཾ ཨརཱུཔསནྣིསྶཡེན ཝིནཱ ཏཏྠ རཱུཔཾ པཝཏྟཏི, ནནུ སིཡཱ ཨརཱུཔསནྣིསྶིཏཱཡེཝ རཱུཔཀྑནྡྷསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨིདྷེཝ པཉྩཝོཀཱརབྷཝེ ཏཐཱ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཨདསྶནཏོཏི ¶ ? ནཱཡམནུཡོགོ ཨཉྙཏྠཱཔི ཨཔྤཝིཊྛོ, ཀཐཾ པན རཱུཔསནྣིསྶཡེན ཝིནཱ ཨརཱུཔདྷཱཏུཡཱ ཨརཱུཔཾ པཝཏྟཏཱིཏི. ཨིདམྤི ཧི ཏེན སམཱནཛཱཏིཡམེཝ. ཀསྨཱ? ཨིདྷེཝ ཨདསྶནཏོ, ཀཐཉྩ ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརེན ཝིནཱ རཱུཔདྷཱཏུཡཱ རཱུཔཾ པཝཏྟཏཱིཏི. ཨིདམྤི ཙ ཏཾསབྷཱཝམེཝ, ཀིཾ ཀཱརཎཱ? ཨིདྷ ཨདསྶནཏོཡེཝ. ཨིཏི ཨཉྙཏྠཱཔི ཏཐཱ པཝཏྟིདསྶནཏོ, ཀིམེཏེན ཨཉྙནིདསྶནེན ཨིདྷེཝ ཨནུཡོགེན. ཨཔིཙ ཡཐཱ ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནིབྦཏྟིཀཱརཎཾ རཱུཔེ ཨཝིགཏཏཎྷཾ, ཏསྶ སཧ རཱུཔེན སམྦྷཝཏོ རཱུཔཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟི རཱུཔསཱཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརཎསྶ. ཡསྶ པན ནིབྦཏྟིཀཱརཎཾ རཱུཔེ ཝིགཏཏཎྷཾ, ཏསྶ ཝིནཱ རཱུཔེན པཝཏྟི རཱུཔནིརཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརཎསྶ, ཨེཝཾ ཡསྶ རཱུཔཔྤབནྡྷསྶ ནིབྦཏྟིཀཱརཎཾ ཨརཱུཔེ ཝིགཏཏཎྷཾ, ཏསྶ ཝིནཱ ཨརཱུཔེན པཝཏྟི ཨརཱུཔནིརཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརཎསྶ, ཨེཝཾ བྷཱཝནཱབལཱབྷཱཝཏོ པཉྩཝོཀཱརབྷཝེ རཱུཔཱརཱུཔསམྦྷཝོ ཝིཡ, བྷཱཝནཱབལེན ཙཏུཝོཀཱརབྷཝེ ཨརཱུཔསྶེཝ ¶ སམྦྷཝོ ཝིཡ ཙ. ཨསཉྙཱིབྷཝེཔི བྷཱཝནཱབལེན རཱུཔསྶེཝ སམྦྷཝོ དཊྛབྦོཏི.
ཀཐཾ པན ཏཏྠ ཀེཝལོ རཱུཔཔྤབནྡྷོ པཙྩུཔྤནྣཔཙྩཡརཧིཏོ ཙིརཀཱལཾ པཝཏྟཏཱིཏི པཙྩེཏབྦཾ, ཀིཏྟཀཾ ཝཱ ཀཱལཾ པཝཏྟཏཱིཏི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ ‘‘ཡཐཱ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏེན ན ཀེཝལཾ ཨིདྷ ཙེཝ ཨཉྙཏྠ ཙ ཝུཏྟོ ཨཱགམོཡེཝ ཨེཏདཏྠཉཱཔནེ, ཨཐ ཁོ ཨཡཾ པནེཏྠ ཡུཏྟཱིཏི དསྶེཏི. ཛིཡཱཝེགུཀྑིཏྟོཏི དྷནུཛིཡཱཡ ཝེགེན ཁིཔིཏོ. ཛྷཱནཝེགོ ནཱམ ཛྷཱནཱནུབྷཱཝོ ཕལདཱནེ སམཏྠཏཱ. ཏཏྟཀམེཝ ཀཱལནྟི ཨུཀྐཾསཏོ པཉྩ མཧཱཀཔྤསཏཱནི. ཏིཊྛནྟཱིཏི ཡཐཱནིབྦཏྟཨིརིཡཱཔཐམེཝ ཙིཏྟཀམྨརཱུཔཀསདིསཱ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛནྟི. ཛྷཱནཝེགེཏི ཨསཉྙསམཱཔཏྟིཔརིཀྑིཏྟེ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཀམྨཝེགེ, པཉྩམཛ྄ཛྷཱནཀམྨཝེགེ ཝཱ. ཨནྟརདྷཱཡཏཱིཏི པཙྩཡནིརོདྷེན ནིརུཛ྄ཛྷཏི ན པཝཏྟཏི. ཨིདྷཱཏི ཀཱམཱཝཙརབྷཝེཏི ཨཏྠོ ཨཉྙཏྠ ཏེསམནུཔྤཏྟིཏོ. པཊིསནྡྷིསཉྙཱཏི པཊིསནྡྷིཙིཏྟུཔྤཱདོཡེཝ སཉྙཱསཱིསེན ཝུཏྟོ. ཀཐཾ པན ཨནེཀཀཔྤསཏམཏིཀྐམེན ཙིརནིརུདྡྷཏོ ཝིཉྙཱཎཏོ ཨིདྷ ཝིཉྙཱཎམུཔྤཛྫཏི. ན ཧི ནིརུདྡྷེ ཙཀྑུཔསཱདེ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎམུཔྤཛྫམཱནཾ དིཊྛནྟི? ནཡིདམེཀནྟཏོ དཊྛབྦཾ. ནིརུདྡྷམྤི ཧི ཙིཏྟཾ སམཱནཛཱཏིཀསྶ ཨནྟརཱ ཨནུཔྤཛྫནཏོ སམནནྟརཔཙྩཡམཏྟཾ ཧོཏིཡེཝ, ན བཱིཛཾ. བཱིཛཾ པན ཀམྨམེཝ, ཏསྨཱ ཀམྨཏོ བཱིཛབྷཱུཏཏོ ཨཱརམྨཎཱདཱིཧི པཙྩཡེཧི ཨསཉྙཱིབྷཝཏོ ཙུཏཱནཾ ཀཱམདྷཱཏུཡཱ ཨུཔཔཏྟིཝིཉྙཱཎཾ ཧོཏིཡེཝ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདྷ པཊིསནྡྷིསཉྙཱ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཡཐཱ ནཱམ ཨུཏུནིཡཱམེན པུཔྥགྒཧཎེ ནིཡཏཀཱལཱནཾ རུཀྑཱནཾ ཝིདཱརཎསངྑཱཏེ ཝེཁེ དིནྣེ ཝེཁབལེན ཨནིཡམཏཱ ཧོཏི པུཔྥགྒཧཎསྶ, ཨེཝམེཝ པཉྩཝོཀཱརབྷཝེ ཨཝིཔྤཡོགེན ཝཏྟམཱནེསུ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེསུ རཱུཔཱརཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱསངྑཱཏེ ཝེཁེ དིནྣེ ཏསྶ སམཱཔཏྟིཝེཁབལསྶ ཨནུརཱུཔཏོ ¶ ཨརཱུཔབྷཝེ, ཨསཉྙབྷཝེ ཙ ཡཐཱཀྐམཾ རཱུཔརཧིཏཱ, ཨརཱུཔརཧིཏཱ ཙ ཁནྡྷཱནཾ པཝཏྟི ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཀསྨཱ པནེཏྠ པུན སཉྙུཔྤཱདཱ ཙ པན ‘‘ཏེ དེཝཱ ཏམྷཱ ཀཱཡཱ ཙཝནྟཱི’’ཏི སཉྙུཔྤཱདོ ཏེསཾ ཙཝནསྶ ཀཱརཎབྷཱཝེན ཝུཏྟོ, ‘‘སཉྙུཔྤཱདཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཝཱ ཀིམཏྠདསྶནནྟི ཙོདནཱཡ ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨིདྷ པཊིསནྡྷིསཉྙུཔྤཱདེན ཏེསཾ ཙཝནསྶ པཉྙཱཡནཏོ ཉཱཔཀཧེཏུབྷཱཝེན ཝུཏྟོ, ‘‘སཉྙུཔྤཱདཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཝཱ ཏེསཾ ཙཝནསྶ ¶ པཉྙཱཡནབྷཱཝདསྶནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘སཉྙུཔྤཱདཱ’’ཏི ཧི ཨེཏསྶ སཉྙུཔྤཱདེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཙཝནྟི, སཉྙུཔྤཱདཱ ཝཱ ཨུཔྤཱདསཉྙཱ ཏེ དེཝཱཏི སམྦནྡྷོ. སནྟབྷཱཝཱཡཱཏི ནིབྦཱནཱཡ. ནནུ ཙེཏྠ ཛཱཏིསཏསཧསྶདསསཾཝཊྚཱདཱིནམཏྠཀེ, ཏདབྦྷནྟརེ ཝཱ པཝཏྟཱཡ ཨསཉྙཱུཔཔཏྟིཡཱ ཝསེན ལཱབྷཱིཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདོཔི ལཱབྷཱིསསྶཏཝཱདོ ཝིཡ ཨནེཀབྷེདོ སམྦྷཝཏཱིཏི? སཙྩམེཝ, ཨནནྟརཏྟཱ པན ཨཱསནྣཱཡ ཨསཉྙཱུཔཔཏྟིཡཱ ཝསེན ལཱབྷཱིཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདོ ནཡདསྶནཝསེན ཨེཀོཝ དསྶིཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧཏོ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདསྶ སསྶཏཝཱདེ ཨཱགཏོ སབྦོཔི དེསནཱནཡོ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདེཔི གཧེཏབྦོཏི ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ དསྶནཏྠཾ བྷགཝཏཱ ལཱབྷཱིཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདོ ཨཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶིཏོ, ཨཝསྶཉྩསྶ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ ཨིཙྪིཏབྦོ སཾཀིལེསཔཀྑེ སཏྟཱནམཛ྄ཛྷཱསཡསྶ སསྶཏུཙྪེདཝསེནེཝ དུཝིདྷཏྟཱ, ཏེསུ ཙ ཨུཙྪེདཔྤསངྒཱབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཱསཡ-སདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརཝསེན ཝུཏྟཾ ‘‘སསྶཏུཙྪེདདིཊྛི ཙཱ’’ཏི, ཏཐཱ ཙ ཝཀྑཏི ‘‘ཡཱསཾ སཏྟེཝ ཨུཙྪེདདིཊྛིཡོ, སེསཱ སསྶཏདིཊྛིཡོ’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༩༧, ༩༨).
ནནུ ཙ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣིཀཝཱདསྶ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ ན ཡུཏྟོ ‘‘ཨཧཉྷི པུབྦེ ནཱཧོསི’’ནྟིཨཱདིཝསེན པཝཏྟནཏོ ཨཔུབྦསཏྟཔཱཏུབྷཱཝགཱཧཀཏྟཱ. སསྶཏདིཊྛི པན ཨཏྟནོ, ལོཀསྶ ཙ སདཱབྷཱཝགཱཧིནཱི ‘‘ཨཏྠིཏྭེཝ སསྶཏིསམ’’ནྟི པཝཏྟནཏོཏི? ནོ ན ཡུཏྟོ ཨནཱགཏཀོཊིཨདསྶནེན སསྶཏགྒཱཧསམཝརོདྷཏྟཱ. ཡདིཔི ཧི ཨཡཾ ཝཱདོ ‘‘སོམྷི ཨེཏརཧི ཨཧུཏྭཱ སནྟཏཱཡ པརིཎཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༦༨) ཨཏྟནོ, ལོཀསྶ ཙ ཨཏཱིཏཀོཊིཔརཱམསནཝསེན པཝཏྟོ, ཏཐཱཔི ཝཏྟམཱནཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ན ཏེསཾ ཀཏྠཙི ཨནཱགཏེ པརིཡནྟཾ པསྶཏི, ཝིསེསེན ཙ པཙྩུཔྤནྣཱནཱགཏཀཱལེསུ ཨཔརིཡནྟདསྶནཔབྷཱཝིཏོ སསྶཏཝཱདོ, ཡཐཱཧ ‘‘སསྶཏིསམཾ ཏཐེཝ ཋསྶཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༡ ཨཏྠཏོ སམཱནཾ) ཡདེཝཾ སིཡཱ ཨིམསྶ ཙ ཝཱདསྶ, སསྶཏཝཱདཱདཱིནཉྩ པུབྦནྟཀཔྤིཀེསུ སངྒཧོ ན ཡུཏྟོཡེཝ ཨནཱགཏཀཱལཔརཱམསནཝསེན ¶ པཝཏྟཏྟཱཏི? ཡུཏྟོ ཨེཝ སམུདཱགམསྶ ཨཏཱིཏཀོཊྛཱསིཀཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ནེསཾ སམུདཱགམོ ¶ ཨཏཱིཏཾསཔུབྦེནིཝཱསཉཱཎེཧི, ཏཔྤཏིརཱུཔཀཱནུསྶཝཱདིཔབྷཱཝིཏེཧི ཙ ཏཀྐནེཧི སངྒཧིཏོཏི, ཏཐཱ ཙེཝ སཾཝཎྞིཏཾ. ཨཐ ཝཱ སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཙཱརེན དྷམྨསྶཱམིནཱ ནིརཝསེསཏོ ཨགཏིཾ, གཏིཉྩ ཡཐཱབྷཱུཏཾ སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱ པཝེདིཏཱ ཨེཏཱ དིཊྛིཡོ, ཏསྨཱ ཡཱཝཏིཀཱ དིཊྛིཡོ བྷགཝཏཱ དེསིཏཱ, ཡཐཱ ཙ དེསིཏཱ, ཏཱཝཏིཀཱ ཏཐཱ ཙེཝ སནྣིཊྛཱནཏོ སམྤཊིཙྪིཏབྦཱ, ན ཙེཏྠ ཡུཏྟིཝིཙཱརཎཱ ཀཱཏབྦཱ བུདྡྷཝིསཡཏྟཱ. ཨཙིནྟེཡྻོ ཧི བུདྡྷཱནཾ བུདྡྷཝིསཡོ, ཏཐཱ ཙ ཝཀྑཏི ‘‘ཏཏྠ ན ཨེཀནྟེན ཀཱརཎཾ པརིཡེསིཏབྦ’’ནྟི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧༨-༨༢).
དུཏིཡབྷཱཎཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨཔརནྟཀཔྤིཀཝཱདཝཎྞནཱ
༧༤. ‘‘ཨཔརནྟེཉཱཎཾ (དྷ. ས. ༡༠༦༧), ཨཔརནྟཱནུདིཊྛིནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༧༤) ཝིཡ ཨཔརནྟ –སདྡཱནཾ ཡཐཱཀྐམཾ ཨནཱགཏཀཱལཀོཊྛཱསཝཱཙཀཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨནཱགཏཀོཊྛཱསསངྑཱཏ’’ནྟི. ‘‘པུབྦནྟཾ ཀཔྤེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝུཏྟནཡེན ‘‘ཨཔརནྟཾ ཀཔྤེཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཝིསེསམཏྟམེཝ ཙེཏྠ ཝཀྑཱམ.
སཉྙཱིཝཱདཝཎྞནཱ
༧༥. ཨཱགྷཱཏནཱ ཨུདྡྷནྟི ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནཾ, མརཎཏོ ཨུདྡྷཾ པཝཏྟོ ཨཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨུདྡྷམཱགྷཱཏན’’ནྟི པཝཏྟོ ཝཱདོ ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནོ སཧཙརཎཝསེན, ཏདྡྷིཏཝསེན ཙ, ཨནྟལོཔནིདྡེསོ ཝཱ ཨེས. སོ ཨེཏེསནྟི ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནིཀཱ. ཨེཝཾ སདྡཏོ ནིཔྥནྣཾ ཨཏྠཏོ ཨེཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནཱ ཨཏྟཱནཾ ཝདནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨཱགྷཱཏནཱ ཨུདྡྷཾ ཨུཔརིབྷཱུཏཾ ཨཏྟབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ. ཏེ ཧི དིཊྛིགཏིཀཱ ‘‘ཨུདྡྷཾ མརཎཏོ ཨཏྟཱ ནིབྦིཀཱརོ’’ཏི ཝདནྟི. ‘‘སོ ཨེཏེས’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨསྶཏྠིཡཏྠཾ དསྶེཏི ཡཐཱ ‘‘བུདྡྷམསྶ ཨཏྠཱིཏི བུདྡྷོ’’ཏི. ཨཡཾ ཨཊྛཀཐཱཏོ ཨཔརོ ནཡོ – སཉྙཱིཏི པཝཏྟོ ཝཱདོ སཉྙཱི སཧཙརཎཱདིནཡེན, སཉྙཱི ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི སཉྙཱིཝཱདཱ སམཱསཝསེན. སཉྙཱིཝཱདོ ཨེཝ ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི ཧི ཨཏྠོ.
༧༦-༧༧. རཱུཔཱི ¶ ¶ ཨཏྟཱཏི ཨེཏྠ ཀསིཎརཱུཔཾ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ རཱུཔཝིནིམུཏྟེན ཨཏྟནཱ བྷཝིཏབྦཾ ‘‘རཱུཔམསྶ ཨཏྠཱི’’ཏི ཝུཏྟེ སཉྙཱཡ ཝིཡ རཱུཔསྶཱཔི ཨཏྟནིཡཏྟཱ. ན ཧི ‘‘སཉྙཱི ཨཏྟཱ’’ཏི ཨེཏྠ སཉྙཱ ཨེཝ ཨཏྟཱ, ཨཐ ཁོ ‘‘སཉྙཱ ཨསྶ ཨཏྠཱི’’ཏི ཨཏྠེན ཨཏྟནིཡཱཝ, ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཏྠ པཝཏྟསཉྙཉྩསྶ ‘སཉྙཱ’ཏི གཧེཏྭཱ’’ཏི? ན ཁོ པནེཏམེཝཾ དཊྛབྦཾ ‘‘རཱུཔམསྶ ཨཏྠཱིཏི རཱུཔཱི’’ཏི, ཨཐ ཁོ ‘‘རུཔྤནསཱིལོ རཱུཔཱི’’ཏི. རུཔྤནཉྩེཏྠ རཱུཔསརིཀྑཏཱཡ ཀསིཎརཱུཔསྶ ཝཌྜྷིཏཱཝཌྜྷིཏཀཱལཝསེན ཝིསེསཱཔཏྟི. སཱ ཧི ‘‘ནཏྠཱི’’ཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ པརིཏྟཝིཔུལཏཱདིཝིསེསསབྦྷཱཝཏོ. ཡདེཝཾ སིཡཱ ‘‘རུཔྤནསཱིལོ རཱུཔཱི’’ཏི, ཨཐ ཨིམསྶ ཝཱདསྶ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ ན ཡུཛྫཏི རུཔྤནསཱིལསྶ བྷེདསབྦྷཱཝཏོཏི? ཡུཛྫཏེཝ ཀཱཡབྷེདཏོ ཨུདྡྷཾ པརིཀཔྤིཏསྶ ཨཏྟནོ ནིབྦིཀཱརཏཱཡ ཏེན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘རཱུཔམསྶ ཨཏྠཱིཏི རཱུཔཱི’’ཏི ཝུཏྟེཔི ན ཀོཙི དོསོ ཀཔྤནཱསིདྡྷེན བྷེདེན ཨབྷེདསྶཱཔི ནིདྡེསདསྶནཏོ ཡཐཱ ‘‘སིལཱཔུཏྟཀསྶ སརཱིར’’ནྟི.
ཨཔིཙ ཨཝཡཝཝསེན ཨཝཡཝིནོ ཏཐཱནིདྡེསནིདསྶནཏོ ཡཐཱ ‘‘ཀཱཡེ ཀཱཡཱནུཔསྶཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༣༩༠), རུཔྤནཾ ཝཱ རཱུཔཾ, རཱུཔསབྷཱཝོ, ཏདསྶ ཨཏྠཱིཏི རཱུཔཱི, ཨཏྟཱ ‘‘རཱུཔིནོ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༡༡.དུཀམཱཏིཀཱ) ཝིཡ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨཏྟནོ རཱུཔསབྷཱཝཏྟཱ ‘‘རཱུཔཱི ཨཏྟཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཉཱཡཱགཏམེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀསིཎརཱུཔཾ ཨཏྟཱ’’ཏི. ‘‘གཧེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཙེཏསྶ སམྦནྡྷོ. ཏཏྠཱཏི ཀསིཎརཱུཔེ. ཨསྶཱཏི པརིཀཔྤིཏསྶ ཨཏྟནོ, ཨཱཛཱིཝཀཱདཡོ ཏཀྐམཏྟེན པཉྙཔེནྟི ཝིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱཛཱིཝཀཱ ཧི ཏཀྐིཀཱཡེཝ, ན ལཱབྷིནོ. ནིཡཏཝཱདིཏཱཡ ཧི ཀམྨཕལཔཊིཀྑེཔཏོ ནཏྠི ཏེསཾ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིལཱབྷོ. ཏཐཱ ཧིཀཎྷཱབྷིཛཱཏིཨཱདཱིསུ ཀཱལ༹ཀཱདིརཱུཔཾ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཨེཀཙྩེ ཨཱཛཱིཝཀཱ པཊིཛཱནནྟི. པུརིམནཡེན ཙེཏྠ ལཱབྷཱིནཾ དསྶེཏི, པཙྪིམནཡེན པན ཏཀྐིཀཾ. ཨེཝམཱིདིསེསུ. རོག-སདྡོ བྷངྒཔརིཡཱཡོ བྷངྒསྶཱཔི རུཛྫནབྷཱཝཏོ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨརོག-སདྡསྶ ནིཙྩཔརིཡཱཡཏཱ ཨུཔཔནྣཱ ཧོཏི, ཏེནཱཧ ‘‘ནིཙྩོ’’ཏི. རོག-སདྡོ ཝཱ བྱཱདྷིཔརིཡཱཡོ. ཨརོགོཏི པན རོགརཧིཏཏཱསཱིསེན ནིབྦིཀཱརཏཱཡ ནིཙྩཏཾ དིཊྛིགཏིཀོ པཊིཛཱནཱཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ནིཙྩོ’’ཏི ཝུཏྟཾ ¶ . ཀསིཎུགྒྷཱཊིམཱཀཱསཔཋམཱརུཔྤཝིཉྙཱཎནཏྠིབྷཱཝཱཀིཉྩཉྙཱཡཏནཱནི ཡཐཱརཧམརཱུཔསམཱཔཏྟིནིམིཏྟཾ ནཱམ. ནིམྦཔཎྞེ ཏཔྤརིམཱཎོ ཏིཏྟཀརསོ ཝིཡ སརཱིརཔྤརིམཱཎོ ཨརཱུཔཱི ཨཏྟཱ སརཱིརེ ཏིཊྛཏཱིཏི ཏཀྐམཏྟེནེཝ ནིགཎྛཱ ‘‘ཨརཱུཔཱི ཨཏྟཱ སཉྙཱི’’ཏི པཉྙཔེནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནིགཎྛཱདཡོ ཝིཡཱ’’ཏི.
ཏཏིཡཱ ¶ པནཱཏི ‘‘རཱུཔཱི ཙ ཨརཱུཔཱི ཙ ཨཏྟཱ’’ཏི ལདྡྷི. མིསྶཀགཱཧཝསེནཱཏི རཱུཔཱརཱུཔསམཱཔཏྟཱིནཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནི ནིམིཏྟཱནི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ ཨེཀོཝ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི, ཏཏྠ པཝཏྟསཉྙཉྩསྶ ‘‘སཉྙཱ’’ཏི གཧཎཝསེན. ཨཡཉྷི དིཊྛིགཏིཀོ རཱུཔཱརཱུཔསམཱཔཏྟིལཱབྷཱི ཏཱསཾ ནིམིཏྟཾ རཱུཔབྷཱཝེན, ཨརཱུཔབྷཱཝེན ཙ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ‘‘རཱུཔཱི ཙ ཨརཱུཔཱི ཙཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝེསཾ ཛནེསི ཨཐེཏཝཱདིནོ ཝིཡ, ཏཀྐམཏྟེནེཝ ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ མིསྶཀགཧཎཝསེན ‘‘རཱུཔཱི ཙ ཨརཱུཔཱི ཙ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝིསྶ ཨཊྛཱསི. ཙཏུཏྠཱཏི ‘‘ནེཝ ཨརཱུཔཱི ཙ ནཱརཱུཔཱི ཙ ཨཏྟཱ’’ཏི ལདྡྷི. ཏཀྐགཱཧེནེཝཱཏི སངྑཱརསེསསུཁུམབྷཱཝཔྤཏྟདྷམྨཱ ཝིཡ ཨཙྩནྟསུཁུམབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ སཀིཙྩསཱདྷནཱསམཏྠཏཱཡ ཁམྦྷཀུཙྪི [ཐམྦྷཀུཊྚ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡༧༦-༧༧)] ཧཏྠཔཱདཱདིསངྒྷཱཏོ ཝིཡ ནེཝ རཱུཔཱི, རཱུཔསབྷཱཝཱནཏིཝཏྟནཏོ ན ཙ ཨརཱུཔཱིཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཏཀྐགཱཧེནེཝ.
ཨཡཾ ཨཊྛཀཐཱམུཏྟཀོ ནཡོ – ནེཝརཱུཔཱི ནཱརཱུཔཱིཏི ཨེཏྠ ཧི ཨནྟཱནནྟིཀཙཏུཏྠཝཱདེ ཝིཡ ཨཉྙམཉྙཔཊིཀྑེཔཝསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སཏིཔི ཙ ཏཏིཡཝཱདེན ཨིམསྶ སམཱནཏྠབྷཱཝེ ཏཏྠ དེསཀཱལབྷེདཝསེན ཝིཡ ཨིདྷ ཀཱལཝཏྠུབྷེདཝསེན ཏཏིཡཙཏུཏྠཝཱདཱནཾ ཝིསེསོ དཊྛབྦོ. ཀཱལབྷེདཝསེན ཧི ཨིདྷ ཏཏིཡཝཱདསྶ པཝཏྟི རཱུཔཱརཱུཔནིམིཏྟཱནཾ སཧཨནུཔཊྛཱནཏོ. ཙཏུཏྠཝཱདསྶ པན ཝཏྠུབྷེདཝསེན པཝཏྟི རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨསམཱུཧབྷཱཝཏོཏི. དུཏིཡཙཏུཀྐཾ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདེ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཾ སབྦཐཱ སདྡཏྠཏོ སམཱནཏྠཏྟཱ. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏམྤི ‘‘ཨམཏི གཙྪཏི བྷཱཝོ ཨོསཱནམེཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨམྷེཧི ཝུཏྟམེཝ, ཀེཝལཾ པན ཏཏྠ པུབྦནྟཀཔྤནཱཝསེན པཝཏྟོ, ཨིདྷ ཨཔརནྟཀཔྤནཱཝསེནཱཏི ཨཡཾ ཝིསེསོ པཱཀཊོཡེཝ. ཀཱམཉྩ ནཱནཏྟསཉྙཱི ཨཏྟཱཏི ཨཡམྤི ཝཱདོ སམཱཔནྣཀཝསེན ལབྦྷཏི. ཨཊྛསམཱཔཏྟིལཱབྷིནོ དིཊྛིགཏིཀསྶ ཝསེན སཉྙཱབྷེདསམྦྷཝཏོ. ཏཐཱཔི སམཱཔཏྟིཡཾ ¶ ཨེཀརཱུཔེནེཝ སཉྙཱཡ ཨུཔཊྛཱནཏོ ལཱབྷཱིཝསེན ཨེཀཏྟསཉྙིཏཱ སཱཏིསཡཾ ཡུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘སམཱཔནྣཀཝསེན ཨེཀཏྟསཉྙཱི’’ཏི. ཨེཀསམཱཔཏྟིལཱབྷིནོ ཨེཝ ཝཱ ཝསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སཏིཔི ཙ སམཱཔཏྟིབྷེདཏོ སཉྙཱབྷེདསམྦྷཝེ བཧིདྡྷཱ པུཐུཏྟཱརམྨཎེཡེཝ སཉྙཱནཱནཏྟསྶ ཨོལཱ༹རིཀསྶ སམྦྷཝཏོ ཏཀྐཱིཝསེནེཝ ནཱནཏྟསཉྙིཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨསམཱཔནྣཀཝསེན ནཱནཏྟསཉྙཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. པརིཏྟཀསིཎཝསེནཱཏི ཨཝཌྜྷིཏཏྟཱ ཨཔྤཀཀསིཎཝསེན, ཀསིཎགྒཧཎཉྩེཏྠ སཉྙཱཡ ཝིསཡདསྶནཾ. ཝིསཡཝསེན ཧི སཉྙཱཡ པརིཏྟཏཱ, ཨིམིནཱ ཙ སཏིཔི སཉྙཱཝིནིམུཏྟདྷམྨེ ‘‘སཉྙཱཡེཝ ཨཏྟཱ’’ཏི ཝདཏཱིཏི དསྶེཏི. ཨེས ནཡོ ཝིཔུལཀསིཎཝསེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདེ ཙེཝ ཨིདྷ ཙ ཨནྟཱནནྟཙཏུཀྐེ པཋམདུཏིཡཝཱདེསུ སདྡཏྠམཏྟཏོ སམཱནེསུཔི སབྷཱཝཏོ ཏེཧི དྭཱིཧི ཝཱདེཧི ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ ཝཱདཱནཾ ཝིསེསོ སིདྡྷོ ཧོཏི, ཨཉྙཐཱ ¶ ཝུཏྟཔྤཀཱརེསུ ཝཱདེསུ སཏིཔི པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤནབྷེདམཏྟེན ཀེཧིཙི ཝིསེསེ ཀེཧིཙི ཨཝིསེསོཡེཝ སིཡཱཏི.
ཨཡཾ པན ཨཊྛཀཐཱམུཏྟཀོ ནཡོ – ‘‘ཨངྒུཊྛཔྤམཱཎོ ཨཏྟཱ, ཨཎུམཏྟོ ཨཏྟཱ’’ཏིཨཱདིལདྡྷིཝསེན པརིཏྟོ ཙ སོ སཉྙཱི ཙཱཏི པརིཏྟསཉྙཱི ཀཱཔིལཀཱཎཱདཔབྷུཏཡོ [ཀཔིལཀཎཱདཱདཡོ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧༦-༧༧)] ཝིཡ. ཨཏྟནོ སབྦགཏབྷཱཝཔཊིཛཱནནཝསེན ཨཔྤམཱཎོ ཙ སོ སཉྙཱི ཙཱཏི ཨཔྤམཱཎསཉྙཱིཏི.
དིབྦཙཀྑུཔརིབྷཎྜཏྟཱ ཡཐཱཀམྨཱུཔགཉཱཎསྶ དིབྦཙཀྑུཔབྷཱཝཛནིཏེན ཡཐཱཀམྨཱུཔགཉཱཎེན དིསྶམཱནཱཔི སཏྟཱནཾ སུཁཱདིསམངྒིཏཱ དིབྦཙཀྑུནཱཝ དིཊྛཱ ནཱམཱཏི ཨཱཧ ‘‘དིབྦེན ཙཀྑུནཱ’’ཏིཨཱདི. ཙཏུཀྐནཡཾ, པཉྩཀནཡཉྩ སནྡྷཱཡ ཏིཀཙཏུཀྐཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. དིཊྛིགཏིཀཝིསཡཱསུ ཧི པཉྩཝོཀཱརཛྷཱནབྷཱུམཱིསུ ཝེཧཔྥལབྷཱུམིཾ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསཱ ཡཐཱརཧཾ ཙཏུཀྐནཡེ ཏིཀཛ྄ཛྷཱནསྶ, པཉྩཀནཡེ ཙ ཙཏུཀྐཛ྄ཛྷཱནསྶ ཝིཔཱཀཊྛཱནཏྟཱ ཏིཀཙཏུཀྐཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡོ ནཱམ. སུདྡྷཱཝཱསཱ པན ཏེསམཝིསཡཱ. ནིབྦཏྟམཱནནྟི ཨུཔྤཛྫམཱནཾ. ནནུ ཙ ‘‘ཨེཀནྟསུཁཱི ཨཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཝཏྟཝཱདཱནཾ ཨཔརནྟདིཊྛིབྷཱཝཏོ ‘‘ནིབྦཏྟམཱནཾ དིསྭཱ’’ཏི པཙྩུཔྤནྣཝཙནཾ ཨནུཔཔནྣམེཝ སིཡཱ. ཨནཱགཏཝིསཡཱ ཧི ཨེཏེ ཝཱདཱཏི? ཨུཔཔནྣམེཝ ཨནཱགཏསྶ ཨེཀནྟསུཁཱིབྷཱཝཱདིཀསྶ པཀཔྤནཱཡ ¶ པཙྩུཔྤནྣནིབྦཏྟིདསྶནེན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནིབྦཏྟམཱནཾ དིསྭཱ ‘ཨེཀནྟསུཁཱི’ཏི གཎྷཱཏཱི’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཏསྶཾ ཏསྶཾ བྷཱུམིཡཾ བཱཧུལླེན སུཁཱདིསཧིཏདྷམྨཔྤཝཏྟིདསྶནཾ པཊིཙྩ ཏེསཾ ‘‘ཨེཀནྟསུཁཱི’’ཏིཨཱདིགཧཎཏོ ཏདནུརཱུཔཱཡེཝ བྷཱུམི ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ. སདྡནྟརཱབྷིསམྦནྡྷཝསེན ཝིཡ ཧི ཨཏྠཔཀརཎཱདིཝསེནཔི ཨཏྠཝིསེསོ ལབྦྷཏི. ‘‘ཨེཀནྟསུཁཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཙ ཨེཀནྟབྷཱཝོ བཧུལཾ པཝཏྟིམཏྟཾ པཏི པཡུཏྟོ. ཏཐཱཔཝཏྟིམཏྟདསྶནེན ཏེསཾ ཨེཝཾ གཧཎཏོ. ཨཐ ཝཱ ཧཏྠིདསྶཀཨནྡྷཱ ཝིཡ དིཊྛིགཏིཀཱ ཡཾ ཡདེཝ པསྶནྟི, ཏཾ ཏདེཝ ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ཨུདཱནེ ‘‘ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ བྷིཀྑཝེ, པརིབྦཱཛཀཱ ཨནྡྷཱ ཨཙཀྑུཀཱ’’ཏིཨཱདི, (ཨུདཱ. ༥༥) ཏསྨཱ ཨལམེཏྠ ཡུཏྟིམགྒནཱཏི. ‘‘དིབྦེན ཙཀྑུནཱ དིསྭཱ’’ཏི ཝུཏྟམཏྠཾ སམཏྠེཏུཾ ‘‘ཝིསེསཏོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཨསཉྙཱིནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིཝཱདཝཎྞནཱ
༧༨-༨༣. ཨཐ ¶ ན ཀོཙི ཝིསེསོ ཨཏྠཱིཏི ཙོདནཾ སོདྷེཏི ‘‘ཀེཝལཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ‘‘ཨསཉྙཱི’’ཏི ཙ ‘‘ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱི’’ཏི ཙ གཎྷནྟཱནཾ ཏཱ དིཊྛིཡོཏི སམྦནྡྷོ. ཀཱརཎནྟི ཝིསེསཀཱརཎཾ, དིཊྛིསམུདཱགམཀཱརཎཾ ཝཱ. སཏིཔི ཀིཉྩི ཀཱརཎཔརིཡེསནསམྦྷཝེ དིཊྛིགཏིཀཝཱདཱནཾ ཨནཱདརིཡབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ན ཨེཀནྟེན ཀཱརཎཾ པརིཡེསིཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཀསྨཱཏི ཨཱཧ ‘‘དིཊྛིགཏིཀསྶཱ’’ཏིཨཱདི, ཨེཏེན པརིཡེསནཀྑམཱབྷཱཝཏོཏི ཨཔརིཡེསིཏབྦཀཱརཎཾ དསྶེཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨསཉྙཱིཝཱདེ ཨསཉྙཱིབྷཝེ ནིབྦཏྟསཏྟཝསེན པཝཏྟོ པཋམཝཱདོ, ‘‘སཉྙཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡེན སཉྙཾཡེཝ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ ཏསྶ ཀིཉྩནབྷཱཝེན ཋིཏཱཡ ཨཉྙཱཡ སཉྙཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘ཨསཉྙཱི’’ཏི པཝཏྟོ དུཏིཡཝཱདོ, ཏཐཱ སཉྙཱཡ སཧ རཱུཔདྷམྨེ, སབྦེ ཨེཝ ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧེཏྭཱ པཝཏྟོ ཏཏིཡཝཱདོ, ཏཀྐགཱཧཝསེནེཝ ཙཏུཏྠཝཱདོ པཝཏྟོ.
དུཏིཡཙཏུཀྐེཔི ཀསིཎརཱུཔསྶ ཨསཉྫཱནནསབྷཱཝཏཱཡ ཨསཉྙཱིཏི ཀཏྭཱ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདེ ཝུཏྟནཡེན ཙཏྟཱརོ ཝིཀཔྤཱ པཝཏྟཱ. ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིཝཱདེ པན ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིབྷཝེ ནིབྦཏྟསཏྟསྶེཝ ཙུཏིཔཊིསནྡྷཱིསུ ¶ , སབྦཏྠ ཝཱ པཊུསཉྙཱཀིཙྩཾ ཀཱཏུཾ ཨསམཏྠཱཡ སུཁུམཱཡ སཉྙཱཡ ཨཏྠིབྷཱཝཔཊིཛཱནནཝསེན པཋམཝཱདོ, ཨསཉྙཱིཝཱདེ ཝུཏྟནཡེན སུཁུམཱཡ སཉྙཱཡ ཝསེན, སཉྫཱནནསབྷཱཝཏཱཔཊིཛཱནནཝསེན ཙ དུཏིཡཝཱདཱདཡོ པཝཏྟཱཏི. ཨེཝཾ ཀེནཙི པཀཱརེན སཏིཔི ཀཱརཎཔརིཡེསནསམྦྷཝེ དིཊྛིགཏིཀཝཱདཱནཾ པརིཡེསནཀྑམཱབྷཱཝཏོ ཨཱདརཾ ཀཏྭཱ མཧུསྶཱཧེན ཏེསཾ ཀཱརཎཾ ན པརིཡེསིཏབྦནྟི. ཨེཏེསཾ པན སཉྙཱིཨསཉྙཱིནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིཝཱདཱནཾ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧོ ‘‘ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ’’ཏི ཝཙནཏོ པཱཀཊོཡེཝ.
ཨུཙྪེདཝཱདཝཎྞནཱ
༨༤. ཨཝིཛྫམཱནསྶ ཝིནཱསཱསམྦྷཝཏོ ཨཏྠིབྷཱཝཧེཏུཀོ ཨུཙྪེདོཏི དསྶེཏུཾ ཝིཛྫམཱནཝཱཙཀེན སནྟ-སདྡེན ‘‘སཏོ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝིཛྫམཱནསྶཱ’’ཏི. ཝིཛྫམཱནཏཱཔཡུཏྟོ ཙེས དིཊྛིགཏིཀཝཱདཝིསཡོ སཏྟོཡེཝ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏོཏི དསྶནཏྠཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘སཏྟསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏེན ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི – ཡཐཱ ཧེཏུཕལབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནཱནཾ སབྷཱཝདྷམྨཱནཾ སཏིཔི ཨེཀསནྟཱནཔརིཡཱཔནྣཱནཾ བྷིནྣསནྟཏིཔཏིཏེཧི ཝིསེསེ ཧེཏུཕལབྷཱུཏཱནཾ པརམཏྠཏོ བྷིནྣསབྷཱཝཏྟཱ ¶ བྷིནྣསནྟཱནཔཏིཏཱནཾ ཝིཡ ཨཙྩནྟཾ བྷེདསནྣིཊྛཱནེན ནཱནཏྟནཡསྶ མིཙྪཱགཧཎཾ ཨུཙྪེདཱབྷིནིཝེསསྶ ཀཱརཎཾ, ཨེཝཾ ཧེཏུཕལབྷཱུཏཱནཾ ཝིཛྫམཱནེཔི སབྷཱཝབྷེདེ ཨེཀསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ ཨེཀཏྟནཡེན ཨཙྩནྟམབྷེདགཧཎམྤི ཀཱརཎམེཝཱཏི. སནྟཱནཝསེན ཧི པཝཏྟམཱནེསུ ཁནྡྷེསུ གྷནཝིནིབྦྷོགཱབྷཱཝེན ཏེསཾ ཨིདྷ སཏྟགཱཧོ, སཏྟསྶ ཙ ཨཏྠིབྷཱཝགཱཧཧེཏུཀོ ཨུཙྪེདཝཱདོ, ཨནུཔུབྦནིརོདྷཝསེན པན ནིརནྟརཝིནཱསོ ཨིདྷ ‘‘ཨུཙྪེདོ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ ཡཱཝཱཡཾ ཨཏྟཱ ཨུཙྪིཛྫམཱནོ བྷཝཏི, ཏཱཝཱཡཾ ཝིཛྫཏིཡེཝཱཏི གཧཎཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔཙྪེད’’ནྟི. ཨུ-སདྡོ ཧི ཨུཔ-སདྡཔརིཡཱཡོ, སོ ཙ ཨུཔསངྐམནཏྠོ, ཨུཔསངྐམནཉྩེཏྠ ཨནུཔུབྦམུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨཔརཱཔརཾ ནིརོདྷཝསེན ནིརནྟརཏཱ. ཨཔིཙ པུནཱནུཔྤཛྫམཱནཝསེན ནིརུདཡཝིནཱསོཡེཝ ཨུཙྪེདོ ནཱམ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན གཧཎཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔཙྪེད’’ནྟི. ཨུ-སདྡོ, ཧི ཨུཔ-སདྡོ ཙ ཨེཏྠ ཨུཔརིབྷཱགཏྠོ. ནིརུདྡྷཏོ པརབྷཱགོ ཙ ཨིདྷ ཨུཔརིབྷཱགོཏི ཝུཙྩཏི.
ནིརནྟརཝསེན ¶ , ནིརུདཡཝསེན ཝཱ ཝིསེསེན ནཱསོ ཝིནཱསོ, སོ པན མཾསཙཀྑུཔཉྙཱཙཀྑཱུནཾ དསྶནཔཐཱཏིཀྐམནཏོ ཨདསྶནམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨདསྶན’’ནྟི. ཨདསྶནེ ཧི ནཱས-སདྡོ ལོཀེ ནིརུལ༹ྷོ ‘‘དྭེ ཙཱཔརེ ཝཎྞཝིཀཱརནཱསཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཀཱསིཀཱ ༦-༣-༡༠༩ སུཏྟཾ པསྶིཏབྦཾ) ཝིཡ. བྷཱཝཝིགམནྟི སབྷཱཝཱཔགམཾ. ཡཐཱདྷམྨཾ བྷཝནཾ བྷཱཝོཏི ཧི ཨཏྠེན ཨིདྷ བྷཱཝ-སདྡོ སབྷཱཝཝཱཙཀོ. ཡོ པན ནིརནྟརཾ ནིརུདཡཝིནཱསཝསེན ཨུཙྪིཛྫཏི, སོ ཨཏྟནོ སབྷཱཝེན ཋཱཏུམསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ ‘‘བྷཱཝཱཔགམོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཙྪེདཝཱདསྶ ཡཐཱཔཱཋཾ སམུདཱགམཾ ནིདསྶནམཏྟེན དསྶེཏི, ཏེན ཝཀྑཏི ‘‘ཏཐཱ ཙ ཨཉྙཐཱ ཙ ཝིཀཔྤེཏྭཱཝཱ’’ཏི. ཏཏྠཱཏི ‘‘སཏོ སཏྟསྶ ཨུཙྪེདཾ ཝིནཱསཾ ཝིབྷཝཾ པཉྙཔེནྟཱི’’ཏི ཝཙནེ. ལཱབྷཱིཏི དིབྦཙཀྑུཉཱཎལཱབྷཱི. ཏདཝསེསལཱབྷཱི ཙེཝ སབྦསོ ཨལཱབྷཱི ཙ ཨིདྷ ཨཔརནྟཀཔྤིཀཊྛཱནེ ‘‘ཨལཱབྷཱི’’ ཏྭེཝ ཝུཙྩཏི.
ཙུཏིནྟི སེཀྑཔུཐུཛྫནཱནམྤི ཙུཏིམེཝ. ཨེས ནཡོ ཙུཏིམཏྟམེཝཱཏི ཨེཏྠཱཔི. ཨུཔཔཏྟིཾ ཨཔསྶནྟོཏི དཊྛུཾ སམཏྠེཔི སཏི ཨནོལོཀནཝསེན ཨཔསྶནྟོ. ན ཨུཔཔཱཏནྟི པུབྦཡོགཱབྷཱཝེན, པརིཀམྨཱཀརཎེན ཝཱ ཨུཔཔཏྟིཾ དཊྛུཾ ན སཀྐོཏི, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ནཡདྭཡེ ཝིསེསོ པཱཀཊོ ཧོཏི. ཀོ པརལོཀཾ ཛཱནཱཏི, ན ཛཱནཱཏིཡེཝཱཏི ནཏྠིཀཝཱདཝསེན ཨུཙྪེདཾ གཎྷཱཏཱིཏི སཧ པཱཋསེསེན སམྦནྡྷོ, ནཏྠིཀཝཱདཝསེན མཧཱམཱུལ༹ྷབྷཱཝེནེཝ ‘‘ཨིཏོ ཨཉྙོ པརལོཀོ ཨཏྠཱི’’ཏི ཨནཝབོདྷནཏོ ཨིམཾ དིཊྛིཾ གཎྷཱཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ཨེཏྟཀོཡེཝ ཝིསཡོ, ཡྭཱཡཾ ཨིནྡྲིཡགོཙརོ’’ཏི ཨཏྟནོ དྷཱིཏུཡཱ ཧཏྠགྒཎྷནཀརཱཛཱ ཝིཡ ཀཱམསུཁཱབྷིརཏྟཏཱཡཔི གཎྷཱཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཱམསུཁགིདྡྷཏཱཡ ཝཱ’’ཏི. ཝཎྚཏོ པཏིཏཔཎྞཱནཾ ཝཎྚེན ཨཔཊིསནྡྷིཀབྷཱཝཾ ¶ སནྡྷཱཡ ‘‘ན པུན ཝིརུཧནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝམེཝ སཏྟཱཏི ཡཐཱ པཎྜུཔལཱསོ བནྡྷནཱ པཝུཏྟོ པུན ན པཊིསནྡྷཱིཡཏི, ཨེཝམེཝ སབྦེཔི སཏྟཱ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀཱ མརཎཔརིཡོསཱནཱ ཨཔོནོབྦྷཝིཀཱ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀམརཎམེཝ ནིགཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨུདཀཔུབྦུལ༹ཀཱུཔམཱ ཧི སཏྟཱ པུན ཨནུཔྤཛྫམཱནཏོཏི ཏསྶ ལདྡྷི. ཏཐཱཏི ‘‘ལཱབྷཱི ཨནུསྶརནྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ [ཨརཧཏོ (ཨཊྛ)] ནིདསྶནཝསེན ཝུཏྟཔྤཀཱརེན. ཨཉྙཐཱཏི ཏཀྐནསྶ ཨནེཀཔྤཀཱརསམྦྷཝཏོ ཏཏོ ཨཉྙེནཔི པཀཱརེན. ལཱབྷིནོཔི ཙུཏིཏོ ¶ ཨུདྡྷཾ ཨུཔཔཱཏསྶ ཨདསྶནམཏྟཾ པཏི ཏཀྐནེནེཝ ཨིམཱ དིཊྛིཡོ ཨུཔྤཛྫནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིཀཔྤེཏྭཱཝཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཙ ཝིཀཔྤེཏྭཱཝ ཨུཔྤནྣཱ ཨཉྙཐཱ ཙ ཝིཀཔྤེཏྭཱཝ ཨུཔྤནྣཱཏི ཧི སམྦནྡྷོ. ཏཏྠ ‘‘དྭེ ཛནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཙྪེདགྒཱཧཀཔྤབྷེདདསྶནེན ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ ཨམརཱཝིཀྑེཔིཀཝཱདཱ ཨེཀནྟཨལཱབྷཱིཝསེནེཝ དེསིཏཱ, ཡཐཱ ཙ ཨུདྡྷམཱགྷཱཏནིཀསཉྙཱིཝཱདེ ཙཏུཏྠཙཏུཀྐེ སཉྙཱིཝཱདཱ ཨེཀནྟལཱབྷཱིཝསེནེཝ དེསིཏཱ, ནཡིམེ. ཨིམེ པན སསྶཏེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱདཡོ ཝིཡ ལཱབྷཱིཨལཱབྷཱིཝསེནེཝ དེསིཏཱཏི. ཡདེཝཾ ཀསྨཱ སསྶཏཝཱདཱདཱིསུ ཝིཡ ལཱབྷཱིཝསེན, ཏཀྐཱིཝསེན ཙ པཙྩེཀཾ དེསནམཀཏྭཱ སསྶཏཝཱདཱདིདེསནཱཧི ཨཉྙཐཱ ཨིདྷ དེསནཱ ཀཏཱཏི? ཝུཙྩཏེ – དེསནཱཝིལཱསཔྤཏྟིཏོ. དེསནཱཝིལཱསཔྤཏྟཱ ཧི བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ, ཏེ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཝིཝིདྷེནཱཀཱརེན དྷམྨཾ དེསེནྟི, ན ཨཉྙཐཱ. ཡདི ཧི ཨིདྷཱཔི ཙ ཏཐཱདེསནཱཡ ནིབནྡྷནབྷཱུཏོ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡོ བྷཝེཡྻ, ཏཐཱརཱུཔམེཝ བྷགཝཱ ཝདེཡྻ, ཀཐཾ? ‘‘ཨིདྷ བྷིཀྑཝེ, ཨེཀཙྩོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ ཨཱཏཔྤམནྭཱཡ…པེ… ཡཐཱ སམཱཧིཏེ ཙིཏྟེ སཏྟཱནཾ ཙུཏཱུཔཔཱཏཉཱཎཱཡ ཙིཏྟཾ ཨབྷིནིནྣཱམེཏི, སོ དིབྦེན ཙཀྑུནཱ ཝིསུདྡྷེན ཨཏིཀྐནྟམཱནུསཀེན ཨརཧཏོ ཙུཏིཙིཏྟཾ པསྶཏི, པུཐཱུནཾ ཝཱ པརསཏྟཱནཾ, ན ཧེཝ ཁོ ཏདུདྡྷཾ ཨུཔཔཏྟིཾ. སོ ཨེཝམཱཧ ‘ཡཏོ ཁོ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ རཱུཔཱི ཙཱཏུམཧཱབྷཱུཏིཀོ མཱཏཱཔེཏྟིཀསམྦྷཝོ ཀཱཡསྶ བྷདོ ཨུཙྪིཛྫཏི ཝིནསྶཏི, ན ཧོཏི པརཾ མརཎཱ’ཏིཨཱདིནཱ’’ ཝིསེསལཱབྷིནོ, ཏཀྐིནོ ཙ ཝིསུཾ ཀཏྭཱ. ཡསྨཱ པན ཏཐཱདེསནཱཡ ནིབནྡྷནབྷཱུཏོ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡོ ན ཨིདྷ བྷཝཏི, ཏསྨཱ དེསནཱཝིལཱསེན ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ སསྶཏཝཱདཱདིདེསནཱཧི ཨཉྙཐཱཡེཝཱཡཾ དེསནཱ ཀཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཨཐ ཝཱ སསྶཏེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱདཱིསུ ཝིཡ ན ཨིདྷ ཏཀྐཱིཝཱདཏོ ཝིསེསལཱབྷཱིཝཱདོ བྷིནྣཱཀཱརོ, ཨཐ ཁོ སམཱནཔྤཀཱརཏཱཡ སམཱནཱཀཱརོཡེཝཱཏི ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ པཀཱསནཏྠཾ ཨཡམུཙྪེདཝཱདོ བྷགཝཏཱ པུརིམཝཱདེཧི ཝིསིཊྛཱཀཱརབྷཱཝེན དེསིཏོ. སམྦྷཝཏི ཧི ཨིདྷ ཏཀྐིནོཔི ཨནུསྶཝཱདིཝསེན ཨདྷིགམཝཏོ ཝིཡ ཨབྷིནིཝེསོ. ཨཔིཙ ན ཨིམཱ དིཊྛིཡོ བྷགཝཏཱ ཨནཱགཏེ ཨེཝཾབྷཱཝཱིཝསེན ¶ དེསིཏཱ, ནཱཔི ཨེཝམེཏེ བྷཝེཡྻུནྟི པརིཀཔྤནཱཝསེན, ཨཐ ཁོ ¶ ཡཐཱ ཡཐཱ དིཊྛིགཏིཀེཧི ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙ’’ནྟི (མ. ནི. ༢.༡༨༧, ༢༠༣, ༤༢༧; ༣.༢༧, ༢༨; ཨུདཱ. ༥༥) མཉྙིཏཱ, ཏཐཱ ཏཐཱཡེཝ ཨིམེ དིཊྛིགཏཱ ཡཐཱབྷུཙྩཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན པརིཙྪིནྡིཏྭཱ པཀཱསིཏཱ, ཡེཧི གམྦྷཱིརཱདིཔྤཀཱརཱ ཨཔུཐུཛྫནགོཙརཱ བུདྡྷདྷམྨཱ པཀཱསནྟི, ཡེསཉྩ པརིཀིཏྟནེན ཏཐཱགཏཱ སམྨདེཝ ཐོམིཏཱ ཧོནྟི.
ཨཔརོ ནཡོ – ཡཐཱ ཨུཙྪེདཝཱདཱིཧི དིཊྛིགཏིཀེཧི ཨུཏྟརུཏྟརབྷཝདསྶཱིཧི ཨཔརབྷཝདསྶཱིནཾ ཏེསཾ ཝཱདཔཊིསེདྷཝསེན སཀསཀཝཱདཱ པཏིཊྛཱཔིཏཱ, ཏཐཱཡེཝཱཡཾ དེསནཱ ཀཏཱཏི པུརིམདེསནཱཧི ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ པཝཏྟིབྷེདོ ན ཙོདེཏབྦོ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨརཱུཔབྷཝབྷེདཝསེན ཨུཙྪེདཝཱདོ ཙཏུདྷཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝིཡ ཀཱམརཱུཔབྷཝབྷེདཝསེནཱཔི ཨནེཀདྷཱ ཝིབྷཛིཏྭཱཡེཝ ཝཏྟབྦོ, ཨེཝཾ སཏི བྷགཝཏཱ ཝུཏྟསཏྟཀཏོ བཧུཏརབྷེདོ ཨུཙྪེདཝཱདོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི, ཨཐ ཝཱ པཙྩེཀཾ ཀཱམརཱུཔབྷཝབྷེདཝསེན ཝིཡ ཨརཱུཔབྷཝཝསེནཱཔི ན ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝཏྟབྦོ, ཨེཝམྤི སཏི བྷགཝཏཱ ཝུཏྟསཏྟཀཏོ ཨཔྤཏརབྷེདོཝ ཨུཙྪེདཝཱདོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཙ ཨེཝཾཔཀཱརཱཔི ཙོདནཱ ཨནཝཀཱསཱ ཨེཝ ཧོཏི. དིཊྛིགཏིཀཱནཉྷི ཡཐཱབྷིམཏཾ དེསནཱ པཝཏྟཱཏི.
༨༥. མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨེཏནྟི ཏཾསམྦནྡྷནཏོ ཨེཏཾ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ སནྟཀནྟི ཨཏྠོ. སུཀྐསོཎིཏནྟི པིཏུ སུཀྐཾ, མཱཏུ སོཎིཏཉྩ, ཨུབྷིནྣཾ ཝཱ སུཀྐསངྑཱཏཾ སོཎིཏཾ. མཱཏཱཔེཏྟིཀེཏི ནིམིཏྟེ ཙེཏཾ བྷུམྨཾ. ཨིཏཱིཏི ཨིམེཧི ཏཱིཧི པདེཧི. ‘‘རཱུཔཀཱཡཝསེནཱ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘རཱུཔཀཱཡསཱིསེནཱ’’ཏི ཝདནྟོ ཨརཱུཔམྤི ཏེསཾ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཧཎཾ ཉཱཔེཏི. ཨིམིནཱ པཀཱརེན ཨིཏྠནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝམེཀེ’’ཏི. ཨེཝཾ-སདྡོ ཧེཏྠ ཨིདམཏྠོ, ཨིམིནཱ པཀཱརེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཀེཏི ཨེཀཙྩེ, ཨཉྙེ ཝཱ.
༨༦. མནུསྶཱནཾ པུབྦེ གཧིཏཏྟཱ, ཨཉྙེསཉྩ ཨསམྦྷཝཏོ ‘‘ཀཱམཱཝཙརོ’’ཏི ཨེཏྠ ཚཀཱམཱཝཙརདེཝཔརིཡཱཔནྣོཏི ཨཏྠོ. ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཙེཏྠ ཡཐཱཝུཏྟསུདྷཱཧཱརོ.
༨༧. ཛྷཱནམནེན ¶ ནིབྦཏྟོཏི ཨེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. མཧཱཝཡཝོ ཨངྒོ, ཏཏྠ ཝིསུཾ པཝཏྟོ པཙྩངྒོ, སབྦེཧི ཨངྒཔཙྩངྒེཧི ཡུཏྟོ ཏཐཱ. ཏེསནྟི ཙཀྑུསོཏིནྡྲིཡཱནཾ. ཨིཏརེསནྟི གྷཱནཛིཝ྄ཧཱཀཱཡིནྡྲིཡཱནཾ. ཏེསམྤི ཨིནྡྲིཡཱནཾ སཎྛཱནཾ པུརིསཝེསཝསེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ ‘‘སམཱནེཔི ཏཏྠ ཨུབྷཡལིངྒཱབྷཱཝེ པུརིསསཎྛཱནཱཝ ཏཏྠ བྲཧྨཱནོ, ན ཨིཏྠིསཎྛཱནཱ’’ཏི.
༨༨-༩༢. ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏན-སདྡོ ¶ ཨིདྷ བྷཝེཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནབྷཝ’’ནྟི. ཨེཏྠཱཧ – ཡུཏྟཾ ཏཱཝ པུརིམེསུ ཏཱིསུ ཝཱདེསུ ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ པཉྩཝོཀཱརབྷཝཔརིཡཱཔནྣཾ ཨཏྟབྷཱཝམཱརབྦྷ པཝཏྟཏྟཱ ཏེསཾ ཝཱདཱནཾ, ཙཏུཝོཀཱརབྷཝཔརིཡཱཔནྣཾ པན ཨཏྟབྷཱཝཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟེསུ ཙཏུཏྠཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ ཝཱདེསུ ཀསྨཱ ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཨརཱུཔཱིནཾ ཀཱཡོ ཝིཛྫཏི. ཡོ བྷེདོཏི ཝུཙྩེཡྻཱཏི? སཙྩམེཏཾ, རཱུཔཏྟབྷཱཝེ པན པཝཏྟཝོཧཱརེནེཝ དིཊྛིགཏིཀོ ཨརཱུཔཏྟབྷཱཝེཔི ཀཱཡཝོཧཱརཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཨེཝམཱཧ. ལོཀསྨིཉྷི དིསྶཏི ཨཉྙཏྠབྷཱུཏོཔི ཝོཧཱརོ ཏདཉྙཏྠསམཱརོཔིཏོ ཡཐཱ ཏཾ ‘‘སསཝིསཱཎཾ, ཁཾ པུཔྥ’’ནྟི. ཡཐཱ ཙ དིཊྛིགཏིཀཱ དིཊྛིཡོ པཉྙཔེནྟི, ཏཐཱཡེཝ བྷགཝཱཔི དེསེཏཱིཏི. ཨཔིཙ ནཱམཀཱཡབྷཱཝཏོ ཕསྶཱདིདྷམྨསམཱུཧབྷཱུཏེ ཨརཱུཔཏྟབྷཱཝེ ཀཱཡནིདྡེསོ དཊྛབྦོ. སམཱུཧཊྛེནཔི ཧི ‘‘ཀཱཡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི ‘‘ཧཏྠིཀཱཡོ ཨསྶཀཱཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨེཏྠ ཙ ཀཱམཱཝཙརདེཝཏྟབྷཱཝཱདིནིརཝསེསཝིབྷཝཔཏིཊྛཱཔཀཱནཾ དུཏིཡཱདིཝཱདཱནཾ ཨཔརནྟཀཔྤིཀབྷཱཝོ ཡུཏྟོ ཧོཏུ ཨནཱགཏདྡྷཝིསཡཏྟཱ ཏེསཾ ཝཱདཱནཾ, ཀཐཾ པན དིཊྛིགཏིཀསྶ པཙྩཀྑབྷཱུཏམནུསྶཏྟབྷཱཝཱཔགམཔཏིཊྛཱཔཀསྶ པཋམཝཱདསྶ ཨཔརནྟཀཔྤིཀབྷཱཝོ ཡུཛྫེཡྻ པཙྩུཔྤནྣདྡྷཝིསཡཏྟཱ ཏསྶ ཝཱདསྶ. དུཏིཡཝཱདཱདཱིནཉྷི པུརིམཔུརིམཝཱདསངྒཧིཏསྶེཝ ཨཏྟནོ ཨནཱགཏེ ཏདུཏྟརིབྷཝཱུཔཔནྣསྶ སམུཙྪེདབོདྷནཏོ ཡུཛྫཏི ཨཔརནྟཀཔྤིཀཏཱ, ཏཐཱ ཙེཝ ཝུཏྟཾ ‘‘ནོ ཙ ཁོ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ ཨེཏྟཱཝཏཱ སམྨཱ སམུཙྪིནྣོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༨༥) ཡཾ པན ཏཏྠ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྠི ཁོ བྷོ ཨཉྙོ ཨཏྟཱ’’ཏི, (དཱི. ནི. ༡.༨༧) ཏཾ མནུསྶཏྟབྷཱཝཱདིཧེཊྛིམཏྟབྷཱཝཝིསེསཱཔེཀྑཱཡ ཝུཏྟཾ, ན སབྦཐཱ ཨཉྙབྷཱཝཏོ. པཋམཝཱདསྶ པན ཨནཱགཏེ ཏདུཏྟརིབྷཝཱུཔཔནྣསྶ ཨཏྟནོ སམུཙྪེདབོདྷནཱབྷཱཝཏོ ¶ , ‘‘ཨཏྠི ཁོ བྷོ ཨཉྙོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཉྙབྷཱཝེན ཨགྒཧཎཏོ ཙ ན ཡུཛྫཏེཝ ཨཔརནྟཀཔྤིཀཏཱཏི? ནོ ན ཡུཛྫཏི ཨིདྷལོཀཔརིཡཱཔནྣཏྟེཔི པཋམཝཱདཝིསཡསྶ ཨནཱགཏཀཱལིཀསྶེཝ ཏེན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. པཋམཝཱདིནཱཔི ཧི ཨིདྷལོཀཔརིཡཱཔནྣསྶ ཨཏྟནོ པརཾ མརཎཱ ཨུཙྪེདོ ཨནཱགཏཀཱལཝསེནེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏསྨཱ ཙསྶ ཨཔརནྟཀཔྤིཀཏཱཡ ན ཀོཙི ཝིརོདྷོཏི.
དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདཝཎྞནཱ
༩༣. ཉཱཎེན དཊྛབྦོཏི དིཊྛོ, དིཊྛོ ཙ སོ སབྷཱཝཊྛེན དྷམྨོ ཙཱཏི དིཊྛདྷམྨོ, དསྶནབྷཱུཏེན ཉཱཎེན ཨུཔལདྡྷསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. སོ པན ཨཀྑཱནམིནྡྲིཡཱནཾ ཨབྷིམུཁཱིབྷཱུཏོ ཝིསཡོཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཙྩཀྑདྷམྨོ ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ཏཏྠ ཡོ ཨནིནྡྲིཡཝིསཡོ, སོཔི སུཔཱཀཊབྷཱཝེན ཨིནྡྲིཡཝིསཡོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཏཐཱ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཏྠ ཏཏྠ ¶ པཊིལདྡྷཏྟབྷཱཝསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི, ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ བྷཝེ ཡཐཱཀམྨཾ པཊིལབྷིཏབྦཏྟབྷཱཝསྶ ཝཱཙཀཾ པདཾ, ནཱམནྟི ཝཱ ཨཏྠོ. ནིབྦཱནཉྩེཏྠ དུཀྑཝཱུཔསམནམེཝ, ན ཨགྒཕལཾ, ན ཙ ཨསངྑཏདྷཱཏུ ཏེསམཝིསཡཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘དུཀྑཝཱུཔསམན’’ནྟི. དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནེ པཝཏྟོ ཝཱདོ ཨེཏེསནྟི དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདཱཏིཔི ཡུཛྫཏི.
༩༤. ཀཱམནཱིཡཏྟཱ ཀཱམཱ ཙ ཏེ ཨནེཀཱཝཡཝཱནཾ སམཱུཧབྷཱཝཏོ སཏྟཱནཉྩ བནྡྷནཏོ གུཎཱ ཙཱཏི ཀཱམགུཎཱཏི ཨཏྠཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘མནཱཔིཡརཱུཔཱདཱིཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཡཱཝ ཕོཊྛབྦཱརམྨཎཉྩེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན སངྒཎྷཱཏི. སུཊྛུ ཨཔྤིཏོཏི སམྨཱ ཋཔིཏོ. ཋཔནཱ ཙེཏྠ ཨལླཱིཡནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨལླཱིནོ’’ཏི. པརིཏོ ཏཏྠ ཏཏྠ ཀཱམགུཎེསུ ཡཐཱསཀཾ ཨིནྡྲིཡཱནི ཙཱརེཏི གོཙརཾ གཎྷཱཔེཏཱིཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེསཱུ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏེནཱཧ ‘‘ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཨུཔནེཏཱི’’ཏི. པརི-སདྡཝིསིཊྛོ ཝཱ ཨིདྷ ཙར-སདྡོ ཀཱིལཱ༹ཡནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘པལལ༹ཏཱི’’ཏིཨཱདི [ལལ༹ཏི (ཨཊྛཀཐཱཡཾ)]. པལལ༹ཏཱིཏི ཧི པཀཱརེན ལལ༹ཏི, ཝིལཱསཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཏྟམཀཱམགུཎིཀཱནམེཝ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཾ པཉྙཔེནྟཱིཏི དསྶེཏི. མནྡྷཱཏུམཧཱརཱཛཝསཝཏྟཱིདེཝརཱཛཀཱམགུཎཱ ཧི ཨུཏྟམཏཱཡ ནིདསྶིཏཱ, ཀསྨཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝརཱུཔེ’’ཏིཨཱདི.
༩༥. ཨཉྙཐཱབྷཱཝཱཏི ¶ ཀཱརཎེ ནིསྶཀྐཝཙནཾ. ཝུཏྟནཡེནཱཏི སུཏྟཔདེསུ དེསིཏནཡེན, ཨེཏེན སོཀཱདཱིནམུཔྤཛྫནཱཀཱརཾ དསྶེཏི. ཉཱཏིབྷོགརོགསཱིལདིཊྛིབྱསནེཧི ཕུཊྛསྶ ཙེཏསོ ཨབྦྷནྟརཾ ནིཛ྄ཛྷཱཡནཾ སོཙནཾ ཨནྟོནིཛ྄ཛྷཱཡནཾ, ཏདེཝ ལཀྑཎམེཏསྶཱཏི ཨནྟོནིཛ྄ཛྷཱཡནལཀྑཎོ. ཏསྨིཾ སོཀེ སམུཊྛཱནཧེཏུབྷཱུཏེ ནིསྶིཏཾ ཏནྣིསྶིཏཾ. བྷུསཾ ཝིལཔནཾ ལཱལཔྤནཾ, ཏནྣིསྶིཏམེཝ ལཱལཔྤནཾ, ཏདེཝ ལཀྑཎམསྶཱཏི ཏནྣིསྶིཏལཱལཔྤནལཀྑཎོ. པསཱདསངྑཱཏེ ཀཱཡེ ནིསྶིཏསྶ དུཀྑསཧགཏཀཱཡཝིཉྙཱཎསྶ པཊིཔཱིལ༹ནཾ ཀཱཡཔཊིཔཱིལ༹ནཾ, སསམྦྷཱརཀཐནཾ ཝཱ ཨེཏཾ ཡཐཱ ‘‘དྷནུནཱ ཝིཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཏདུཔནིསྶཡསྶ ཝཱ ཨནིཊྛརཱུཔསྶ པཙྪཱ པཝཏྟནཏོ ‘‘རཱུཔཀཱཡསྶ པཊིཔཱིལ༹ན’’ནྟིཔི ཝཊྚཏི. པཊིགྷསམྤཡུཏྟསྶ མནསོ ཝིཧེསནཾ མནོཝིགྷཱཏཾ. ཏདེཝ ལཀྑཎམསྶཱཏི སབྦཏྠ ཡོཛེཏབྦཾ. ཉཱཏིབྱསནཱདིནཱ ཕུཊྛསྶ པརིདེཝནཱཡཔི ཨསཀྐུཎནྟསྶ ཨནྟོགཏསོཀསམུཊྛིཏོ བྷུསོ ཨཱཡཱསོ ཨུཔཱཡཱསོ. སོ པན ཙེཏསོ ཨཔྤསནྣཱཀཱརོ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསཱདལཀྑཎོ’’ཏི. སཱདནཾ པསཱདནཾ སཱདོ, པསནྣཏཱ. ཨནུཔསགྒོཔི ཧི སདྡོ སཨུཔསགྒོ ཝིཡ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ བོདྷཀོ ཡཐཱ ‘‘གོཏྲབྷཱུ’’ཏི. ཨེཝཾ སབྦཏྠ. ཏཏོ ཝིགམནཾ ཝིསཱདོ, ཨཔྤསནྣབྷཱཝོ.
༩༦. ཝིཏཀྐནཾ ¶ ཝིཏཀྐིཏཾ, ཏཾ པནཏྠཏོ ཝིཏཀྐོཝ, ཏཐཱ ཝིཙཱརིཏནྟི ཨེཏྠཱཔི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨབྷིནིརོཔནཝསེན པཝཏྟོ ཝིཏཀྐོ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏེནཱཏི ཝིཏཀྐཝིཙཱརེ པརཱམསིཏྭཱ ཀརཎནིདྡེསོ, ཧེཏུནིདྡེསོ ཝཱ. ཏེནེཏམཏྠཾ དཱིཔེཏི ‘‘ཁོབྷཀརསབྷཱཝཏྟཱ ཝིཏཀྐཝིཙཱརཱནཾ ཏཾསཧིཏམྤི ཛྷཱནཾ ཏེཧི སཨུཔྤཱིལ༹ནཾ ཝིཡ ཧོཏཱི’’ཏི, ཏེནཱཧ ‘‘སཀཎྚཀཾ [བྷཀཎྜཀཾ (ཨཊྛཀཐཱཡཾ)] ཝིཡ ཁཱཡཏཱི’’ཏི. ཨོལཱ༹རིཀབྷཱཝོ ཧི ཝིཏཀྐཝིཙཱརསངྑཱཏེན ཀཎྚཀེན སཧ པཝཏྟཀཐཱ. ཀཎྚཀསཧིཏབྷཱཝོ ཙ སཨུཔྤཱིལ༹ནཏཱ ཨེཝ, ལོཀེ ཧི སཀཎྚཀཾ ཕརུསཀཾ ཨོལཱ༹རིཀནྟི ཝདནྟི.
༩༧. པཱིཏིགཏཾ པཱིཏིཡེཝ ‘‘དིཊྛིགཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༣༨༡; མཧཱནི. ༡༢) ཝིཡ གཏ-སདྡསྶ ཏབྦྷཱཝཝུཏྟིཏོ. ཨཡཉྷི སཾཝཎྞཀཱནཾ པཀཏི, ཡདིདཾ ཨནཏྠཀཔདཾ, ཏུལྱཱདྷིཀརཎཔདཉྩ ཋཔེཏྭཱ ཨཏྠཝཎྞནཱ. ཏཐཱ ཧི ཏཏྠ ཏཏྠ དིསྶཏི. ‘‘ཡོཔནཱཏི ¶ ཡོ ཡཱདིསོ, (པཱརཱ. ༤༥) ནིབྦཱནདྷཱཏཱུཏི ནིབྦཱཡནམཏྟ’’ནྟི ཙ ཨཱདི. ཡཱཡ ནིམིཏྟབྷཱུཏཱཡ ཨུབྦིལཱཝནཔཱིཏིཡཱ ཨུཔྤནྣཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུབྦིལཱཝིཏཾ ནཱམ, སཱཡེཝ ཨུབྦིལཱཝིཏཏྟཾ བྷཱཝཝཱཙཀསྶ ནིམིཏྟེ པཝཏྟནཏོ. ཨིཏི པཱིཏིཡཱ ཨུཔྤནྣཱཡ ཨེཝ ཙིཏྟསྶ ཨུབྦིལཱཝནཏོ ཏསྶ ཨུབྦིལཱཝིཏབྷཱཝོ པཱིཏིཡཱ ཀཏོ ནཱམཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུབྦིལབྷཱཝཀརཎ’’ནྟི.
༩༨. ཨཱབྷུཛནཾ མནསིཀརཎཾ ཨཱབྷོགོ. སམྨཱ ཨནུཀྐམེན, པུནཔྤུནཾ ཝཱ ཨཱརམྨཎསྶ ཨཱཧཱརོ སམནྣཱཧཱརོ. ཨཡཾ པན ཊཱིཀཱཡཾ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༩༨) ཝུཏྟནཡོ – ཙིཏྟསྶ ཨཱབྷུགྒབྷཱཝོ ཨཱརམྨཎེ ཨབྷིནཏབྷཱཝོ ཨཱབྷོགོ. སུཁེན ཧི ཙིཏྟཾ ཨཱརམྨཎེ ཨབྷིནཏཾ ཧོཏི, ན དུཀྑེན ཝིཡ ཨཔནཏཾ, ནཱཔི ཨདུཀྑམསུཁེན ཝིཡ ཨནབྷིནཏཾ, ཨནཔནཏཉྩཱཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘མནུཉྙབྷོཛནཱདཱིསུ ཁུཔྤིཔཱསཱདིཨབྷིབྷཱུཏསྶ ཝིཡ ཀཱམེཧི ཝིཝེཙིཡམཱནསྶ ཨུཔཱདཱརམྨཎཔཏྠནཱཝིསེསཏོ ཨབྷིཝཌྜྷཏི, མནུཉྙབྷོཛནཾ བྷུཏྟཱཝིནོ ཝིཡ པན ཨུལཱ༹རཀཱམརསསྶ ཡཱཝདཏྠཾ ནིཙིཏསྶ སཧིཏསྶ བྷུཏྟཀཱམཏཱཡ ཀཱམེསུ པཱཏབྱཏཱ ན ཧོཏི, ཝིསཡཱནབྷིགིདྡྷནཏོ ཝིསཡེཧི དུམྨོཙིཡེཧི ཛལཱུཀཱ ཝིཡ སཡམེཝ མུཙྩཏཱི’’ཏི ཙ ཨཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫིཏྭཱ ཀཱམགུཎསནྟཔྤིཏཏཱཡ སཾསཱརདུཀྑཝཱུཔསམཾ བྱཱཀཱསི པཋམཝཱདཱི. ཀཱམཱདཱིནཾ ཨཱདཱིནཝདསྶིཏཱཡ, པཋམཱདིཛྷཱནསུཁསྶ སནྟབྷཱཝདསྶིཏཱཡ ཙ པཋམཱདིཛྷཱནསུཁཏིཏྟིཡཱ སཾསཱརདུཀྑུཔཙྪེདཾ བྱཱཀཾསུ དུཏིཡཱདིཝཱདིནོ. ཨིདྷཱཔི ཨུཙྪེདཝཱདེཝ ཝུཏྟཔྤཀཱརོ ཝིཙཱརོ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཨཱནེཏྭཱ ཝཏྟབྦོ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཝིསེསོ – ཨེཀསྨིམྤི ཨཏྟབྷཱཝེ པཉྩ ཝཱདཱ ལབྦྷནྟི. པཋམཝཱདེ ཡདི ཀཱམགུཎསམཔྤིཏོ ཨཏྟཱ, ཨེཝཾ སོ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཔྤཏྟོ. དུཏིཡཱདིཝཱདེསུ ཡདི པཋམཝཱདསངྒཧིཏོ སོཡེཝ ཨཏྟཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདིསམངྒཱི ¶ , ཨེཝཾ སཏི དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཔྤཏྟོཏི. ཏེནེཝ ཧི ཨུཙྪེདཝཱདེ ཝིཡ ཨིདྷ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཉྙོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨཉྙགྒཧཎཾ ན ཀཏཾ. ཀཐཾ པན ཨཙྩནྟནིབྦཱནཔཉྙཱཔཀསྶ ཨཏྟནོ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདསྶ སསྶཏདིཊྛིཡཱ སངྒཧོ, ན ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱཏི? ཏཾཏཾསུཁཝིསེསསམངྒིཏཱཔཊིལདྡྷེན བནྡྷཝིམོཀྑེན སུདྡྷསྶ ཨཏྟནོ སཀརཱུཔེནེཝ ཨཝཊྛཱནདཱིཔནཏོ. ཏེསཉྷི ཏཐཱཔཊིལདྡྷེན ཀམྨབནྡྷཝིམོཀྑེན སུདྡྷོ ཧུཏྭཱ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཔྤཏྟོ ཨཏྟཱ སཀརཱུཔེནེཝ ཨཝཊྛཱསཱིཏི ལདྡྷི. ཏཐཱ ཧི པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ བྷོ ¶ ཨཡཾ ཨཏྟཱ པརམདིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཾ པཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི སསྶཏབྷཱཝཉཱཔཀཙྪཱཡཱཡ ཨེཝ ཏེསཾ ཝཱདདསྶནཾ ཀཏནྟི.
‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ཡཏྠསམྤིཎྜནཾ. ཏཏྠ ཡཱསནྟི ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ དིཊྛཱིནཾ ཨནིཡམནིདྡེསཝཙནཾ. ཏསྶ ཨིམཱ དྭཱསཊྛི དིཊྛིཡོ ཀཐིཏཱཏི ནིཡམནཾ, ནིཡཏཱནཔེཀྑཝཙནཾ ཝཱ ཨེཏཾ ‘‘ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཱགཏཊྛཱནེ ཝིཡ. སེསཱཏི པཉྩཔཉྙཱས དིཊྛིཡོ. ཏཱསུ ཨནྟཱནནྟིཀཝཱདཱདཱིནཾ སསྶཏདིཊྛིསངྒཧབྷཱཝོ ཏཏྠ ཏཏྠ པཀཱསིཏོཡེཝ. ཀིཾ པནེཏྠ ཀཱརཎཾ, པུབྦནྟཱཔརནྟཱ ཨེཝ དིཊྛཱབྷིནིཝེསསྶ ཝིསཡབྷཱཝེན དསྶིཏཱ, ན པན ཏདུབྷཡམེཀཛ྄ཛྷནྟི? ཨསམྦྷཝོ ཨེཝེཏྠ ཀཱརཎཾ. ན ཧི པུབྦནྟཱཔརནྟེསུ ཝིཡ ཏདུབྷཡཝིནིམུཏྟེ མཛ྄ཛྷནྟེ དིཊྛིཀཔྤནཱ སམྦྷཝཏི ཏདུབྷཡནྟརམཏྟེན ཨིཏྟརཀཱལཏྟཱ. ཨཐ པན པཙྩུཔྤནྣཏྟབྷཱཝོ ཏདུབྷཡཝེམཛ྄ཛྷཾ, ཨེཝཾ སཏི དིཊྛིཀཔྤནཱཀྑམོ ཏསྶ ཨུབྷཡསབྷཱཝོ པུབྦནྟཱཔརནྟེསུཡེཝ ཨནྟོགདྷོཏི ཀཐཾ ཏདུབྷཡམེཀཛ྄ཛྷཾ ཨདསྶིཏཾ སིཡཱ. ཨཐ ཝཱ པུབྦནྟཱཔརནྟཝནྟཏཱཡ ‘‘པུབྦནྟཱཔརནྟོ’’ཏི མཛ྄ཛྷནྟོ ཝུཙྩཏི, སོཔི ‘‘པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ ཙ ཨཔརནྟཀཔྤིཀཱ ཙ པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤིཀཱ ཙཱ’’ཏི ཨུཔརི ཝདནྟེན བྷགཝཏཱ པུབྦནྟཱཔརནྟེཧི ཝིསུཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟོཡེཝཱཏི དཊྛབྦོ. ཨཊྛཀཐཱཡམྤི ‘‘སབྦེཔི ཏེ པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤིཀེ’’ཏི ཨེཏེན སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསེན ཝཱ སངྒཧིཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨཉྙཐཱ ཧི སངྐཌྜྷིཏྭཱ ཝུཏྟཝཙནསྶ ནིརཝསེསསངྐཌྜྷནཱབྷཱཝཏོ ཨནཏྠཀཏཱ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི. ཀེ པན ཏེ པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤིཀཱཏི? ཡེ ཨནྟཱནནྟིཀཱ ཧུཏྭཱ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདཱཏི ཨེཝམཱདིནཱ ཨུབྷཡསམྦནྡྷཱབྷིནིཝེསིནོ ཝེདིཏབྦཱ.
༡༠༠-༡༠༤. ‘‘ཨིདཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཔྤནཱཝཙནདྭཡསྶ ཝིསེསཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ ཨེཀཛ྄ཛྷནྟི རཱསིཀརཎཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཨེཀདྷཱ ཀརོཏཱིཏི ཨེཀཛ྄ཛྷནྟིཔི ནེརུཏྟིཀཱ, བྷཱཝནཔུཾསཀཉྩེཏཾ. ཨིཏི-སདྡོ ཨིདམཏྠོ, ཨིམིནཱ པཀཱརེན པུཙྪིཏྭཱ ཝིསྶཛྫེསཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡནྟི ¶ སསྶཏུཙྪེདཝསེན དིཊྛིཛ྄ཛྷཱསཡཾ. ཏདུབྷཡཝསེན ཧི སཏྟཱནཾ སཾཀིལེསཔཀྑེ དུཝིདྷོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –
‘‘སསྶཏུཙྪེདདིཊྛི ཙ, ཁནྟི ཙེཝཱནུལོམིཀཱ;
ཡཐཱབྷཱུཏཉྩ ཡཾ ཉཱཎཾ, ཨེཏཾ ཨཱསཡསདྡིཏ’’ནྟི. (ཝིསུདྡྷི. ཊཱི. ༡.༡༣༦; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ; སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ, ཝེརཛྫཀཎྜཝཎྞནཱ; ཝི. ཝི. ཊཱི. ༡.ཝེརཉྫཀཎྜཝཎྞནཱཔི པསྶིཏབྦཾ);
ཏཉྩ ¶ བྷགཝཱ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨཔརིམཱཎེ ཨེཝ ཉེཡྻཝིསེསེ ཨུཔྤཛྫནཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣམྤི ‘‘ཙཏྟཱརོ ཛནཱ སསྶཏཝཱདཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དྭཱསཊྛིཡཱ པབྷེདེཧི སངྒཎྷནཝསེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན པརིཙྪིནྡིཏྭཱ དསྶེནྟོ པམཱཎབྷཱུཏཱཡ ཏུལཱཡ དྷཱརཡམཱནོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏུལཱཡ ཏུལཡནྟོ ཝིཡཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༤༦) ‘‘སིནེརུཔཱདཏོ ཝཱལུཀཾ ཨུདྡྷརནྟོ ཝིཡཱ’’ཏི པན ཨེཏེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཏོ ཨཉྙསྶ ཉཱཎསྶ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཾ དསྶེཏི པརམགམྦྷཱིརཏཱཝཙནཏོ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘སབྦེ ཏེ ཨིམེཧེཝ དྭཱསཊྛིཡཱ ཝཏྠཱུཧི, ཨེཏེསཾ ཝཱ ཨཉྙཏརེན, ནཏྠི ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ’’ཏི ཝཙནཏོ, པུབྦནྟཀཔྤིཀཱདིཏྟཡཝིནིམུཏྟསྶ ཙ ཀསྶཙི དིཊྛིགཏིཀསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཡཱནི ཏཱནི སཱམཉྙཕལཱདིསུཏྟནྟརེསུ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱནི ཨཀིརིཡཱཧེཏུཀནཏྠིཀཝཱདཱདཱིནི, ཡཱནི ཙ ཨིསྶརཔཀཏིཔཛཱཔཏིཔུརིསཀཱལསབྷཱཝནིཡཏིཡདིཙྪཱཝཱདཱདིཔྤབྷེདཱནི དིཊྛིགཏཱནི (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༦༠-༡༦༢; ཝིབྷ. ཨནུཊཱི. ༢.༡༩༤-༡༩༥ ཝཱཀྱཁནྡྷེསུ པསྶིཏབྦཾ) བཧིདྡྷཱཔི དིསྶམཱནཱནི, ཏེསཾ ཨེཏྠེཝ སངྒཧཏོ ཨནྟོགདྷཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཀཐཾ? ཨཀིརིཡཝཱདོ ཏཱཝ ‘‘ཝཉྫྷོ ཀཱུཊཊྛོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀིརིཡཱབྷཱཝདཱིཔནཏོ སསྶཏཝཱདེ ཨནྟོགདྷོ, ཏཐཱ ‘‘སཏྟིམེ ཀཱཡཱ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༧༤) ནཡཔྤཝཏྟོ པཀུདྷཝཱདོ, ‘‘ནཏྠི ཧེཏུ ནཏྠི པཙྩཡོ སཏྟཱནཾ སཾཀིལེསཱཡཱ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༨) ནཡཔྤཝཏྟོ ཨཧེཏུཀཝཱདོ ཙ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣཝཱདེ. ‘‘ནཏྠི པརོ ལོཀོ’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༧༡) ནཡཔྤཝཏྟོ ནཏྠིཀཝཱདོ ཨུཙྪེདཝཱདེ. ཏཐཱ ཧི ཏཏྠ ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ ཨུཙྪིཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༨༥) ཝུཏྟཾ. པཋམེན ཨཱདི-སདྡེན ནིགཎྛཝཱདཱདཡོ སངྒཧིཏཱ.
ཡདིཔི ¶ པཱལི༹ཡཾ (དཱི. ནི. ༡.༡༧༧) ནཱཊཔུཏྟཝཱདབྷཱཝེན ཙཱཏུཡཱམསཾཝརོ ཨཱགཏོ, ཏཐཱཔི སཏྟཝཏཱཏིཀྐམེན ཝིཀྑེཔཝཱདིཏཱཡ ནཱཊཔུཏྟཝཱདོཔི སཉྩཡཝཱདོ ཝིཡ ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདེསུ ཨནྟོགདྷོ. ‘‘ཏཾ ཛཱིཝཾ ཏཾ སརཱིརཾ, ཨཉྙཾ ཛཱིཝཾ ཨཉྙཾ སརཱིར’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༣༧༧; མ. ནི. ༢.༡༢༢; སཾ. ནི. ༢.༣༥) ཨེཝཾཔཀཱརཱ ཝཱདཱ པན ‘‘རཱུཔཱི ཨཏྟཱ ཧོཏི ཨརོགོ ¶ པརཾ མརཎཱ’’ཏིཨཱདིཝཱདེསུ སངྒཧཾ གཙྪནྟི. ‘‘ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ, ཨཏྠི སཏྟཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱ སསྶཏཝཱདེ. ‘‘ན ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ, ནཏྠི སཏྟཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱ ཨུཙྪེདཝཱདེ. ‘‘ཧོཏི ཙ ན ཧོཏི ཙ ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ, ཨཏྠི ཙ ནཏྠི ཙ སཏྟཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱ ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདེ. ‘‘ནེཝ ཧོཏི ན ན ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ, ནེཝཏྠི ན ནཏྠི སཏྟཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཀཱརཱ ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདེ. ཨིསྶརཔཀཏིཔཛཱཔཏིཔུརིསཀཱལཝཱདཱ ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདེ. ཀཎཱདཝཱདོ, སབྷཱཝནིཡཏིཡདིཙྪཱཝཱདཱ ཙ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣཝཱདེ སངྒཧཾ གཙྪནྟི. ཨིམིནཱ ནཡེན སུཏྟནྟརེསུ, བཧིདྡྷཱ ཙ ཨཉྙཏིཏྠིཡསམཡེ དིསྶམཱནཱནཾ དིཊྛིགཏཱནཾ ཨིམཱསུཡེཝ དྭཱསཊྛིཡཱ དིཊྛཱིསུ ཨནྟོགདྷཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏེ པན ཏཏྠ ཏཏྠཱགཏནཡེན ཝུཙྩམཱནཱ གནྠཝིཏྠཱརཀརཱ, ཨཏིཏྠེ ཙ པཀྑནྡནམིཝ ཧོཏཱིཏི ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ. ཨིདྷ པཱལི༹ཡཾ ཨཏྠཝིཙཱརཎཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨནུཏྟཱནཏྠཔཀཱསནམེཝ ཧི ཨམྷཱཀཾ བྷཱརོཏི.
‘‘ཨེཝམཡཾ ཡཐཱནུསནྡྷིཝསེན དེསནཱ ཨཱགཏཱ’’ཏི ཝཙནཔྤསངྒེན སུཏྟསྶཱནུསནྡྷཡོ ཝིབྷཛིཏུཾ ‘‘ཏཡོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཏྠནྟརནིསེདྷནཏྠཉྷི ཝིསེསནིདྡྷཱརཎཾ. ཏཏྠ ཨནུསནྡྷནཾ ཨནུསནྡྷི, སམྦནྡྷམཏྟཾ, ཡཾ དེསནཱཡ ཀཱརཎཊྛེན ‘‘སམུཊྛཱན’’ནྟིཔི ཝུཙྩཏི. པུཙྪཱདཡོ ཧི དེསནཱཡ བཱཧིརཀཱརཎཾ ཏདནུརཱུཔེན དེསནཱཔཝཏྟནཏོ. ཏཾསམྦནྡྷོཔི ཏནྣིསྶིཏཏྟཱ ཀཱརཎམེཝ. ཨབྦྷནྟརཀཱརཎཾ པན མཧཱཀརུཎཱདེསནཱཉཱཎཱདཡོ. ཨཡམཏྠོ ཨུཔརི ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. པུཙྪཱཡ ཀཏོ ཨནུསནྡྷི པུཙྪཱནུསནྡྷི, པུཙྪཾ ཨནུསནྡྷིཾ ཀཏྭཱ དེསིཏཏྟཱ སུཏྟསྶ སམྦནྡྷོ པུཙྪཱཡ ཀཏོ ནཱམ ཧོཏི. པུཙྪཱསངྑཱཏོ ཨནུསནྡྷི པུཙྪཱནུསནྡྷཱིཏིཔི ཡུཛྫཏི. པུཙྪཱནིསྶིཏེན ཧི ཨནུསནྡྷིནཱ ཏནྣིསྶཡབྷཱུཏཱ པུཙྪཱཔི གཧིཏཱཏི. ཨཐ ཝཱ ཨནུསནྡྷཧཏཱིཏི ཨནུསནྡྷི, པུཙྪཱསངྑཱཏོ ཨནུསནྡྷི ཨེཏསྶཱཏི པུཙྪཱནུསནྡྷི, ཏཾཏཾསུཏྟཔདེསོ. པུཙྪཱཡ ཝཱ ཨནུསནྡྷཱིཡཏཱིཏི པུཙྪཱནུསནྡྷི, པུཙྪཾ ཝཙནསམྦནྡྷཾ ཀཏྭཱ དེསིཏོ ཏཾསམུཊྛཱནིཀོ ཏཾཏཾསུཏྟཔདེསོཝ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷིམྷིཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨནུསནྡྷཱིཡཏཱིཏི ཨནུསནྡྷི, ཡོ ཡོ ཨནུསནྡྷི, ཨནུསནྡྷིནོ ཨནུརཱུཔཾ ཝཱ ཡཐཱནུསནྡྷི.
པུཙྪཱཡ, ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན ཙ ཨནནུསནྡྷིཀོ ཨཱདིམྷི དེསིཏདྷམྨསྶ ཨནུརཱུཔདྷམྨཝསེན ཝཱ ཏཔྤཊིཔཀྑདྷམྨཝསེན ¶ ཝཱ པཝཏྟོ ཨུཔརིསུཏྟཔདེསོ. ཏཐཱ ¶ ཧི སོ ‘‘ཡེན པན དྷམྨེན…པེ… ཀཀཙཱུཔམཱ ཨཱགཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༠༠-༡༠༤) ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟོ, ཡཐཱཔཱལི༹མཡཾ ཝིབྷཱགོཏི དསྶེཏི ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ‘‘ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ནནྡོ གོཔཱལཀོ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙཱ’’ཏི པཋནྟི, ཏཾ ན སུནྡརཾ སུཏྟེ ཏཐཱ ཨབྷཱཝཏོ. ‘‘ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ནནྡགོཔཱལཀསུཏྟེ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙཱ’’ཏི པན པཋིཏབྦཾ ཏསྨིཾ སུཏྟེ ‘‘ཨཉྙཏརོ བྷིཀྑུ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙཱ’’ཏི ཨཏྠསྶ ཨུཔཔཏྟིཏོ. ཨིདཉྷི སཾཡུཏྟཱགམཝརེ སལཱ༹ཡཏནཝགྒེ སངྒཱིཏསུཏྟཾ. གངྒཱཡ ཝུཡ྄ཧམཱནཾ དཱརུཀྑནྡྷཾ ཨུཔམཾ ཀཏྭཱ སདྡྷཱཔབྦཛིཏེ ཀུལཔུཏྟེ དེསིཏེ ནནྡོ གོཔཱལཀོ ‘‘ཨཧམིམཾ པཊིཔཏྟིཾ པཱུརེསྶཱམཱི’’ཏི བྷགཝཏོ སནྟིཀེ པབྦཛྫཾ, ཨུཔསམྤདཉྩ གཧེཏྭཱ ཏཐཱཔཊིཔཛྫམཱནོ ནཙིརསྶེཝ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ. ཏསྨཱ ‘‘ནནྡགོཔཱལཀསུཏྟ’’ནྟི པཉྙཱཡིཏྠ. ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ བྷནྟེ’’ཏིཨཱདཱིནི པན ཨཉྙཏརོཡེཝ བྷིཀྑུ ཨཝོཙ. ཝུཏྟཉྷི ཏཏྠ ‘‘ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ཨཉྙཏརོ བྷིཀྑུ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙ ‘ཀིཾ ནུ ཁོ བྷནྟེ, ཨོརིམཾ ཏཱིར’ནྟིཨཱདི’’.
ཏཏྲཱཡམཏྠོ – ཨེཝཾ ཝུཏྟེཏི ‘‘སཙེ ཁོ བྷིཀྑཝེ, དཱརུཀྑནྡྷོ ན ཨོརིམཾ ཏཱིརཾ ཨུཔགཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ གངྒཱཡ ཝུཡ྄ཧམཱནཾ དཱརུཀྑནྡྷཾ ཨུཔམཾ ཀཏྭཱ སདྡྷཱཔབྦཛིཏེ ཀུལཔུཏྟེ དེསིཏེ. བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙཱཏི ཨནུསནྡྷིཀུསལཏཱཡ ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིཝཙནམཝོཙ. ཏཐཱགཏོ ཧི ‘‘ཨིམིསྶཾ པརིསཏི ནིསིནྣོ ཨནུསནྡྷི ཀུསལོ ཨཏྠི, སོ མཾ པཉྷཾ པུཙྪིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏྟཀེནེཝ དེསནཾ ནིཊྛཱཔེསི. ཨོརིམཾ ཏཱིརནྟི ཨོརིམབྷཱུཏཾ ཏཱིརཾ. ཏཐཱ པཱརིམཾ ཏཱིརནྟི. མཛ྄ཛྷེ སཾསཱིདོཏི ཝེམཛ྄ཛྷེ སཾསཱིདནཾ ནིམྨུཛྫནཾ. ཐལེ ཨུསྶཱདོཏི ཛལམཛ྄ཛྷེ ཨུཊྛིཏེ ཐལསྨིཾ ཨུསྶཱརིཏོ ཨཱརུལ༹ྷོ. མནུསྶགྒཱཧོཏི མནུསྶཱནཾ སམྦནྡྷཱིབྷཱུཏཱནཾ, མནུསྶེཧི ཝཱ གཧཎཾ. ཏཐཱ ཨམནུསྶགྒཱཧོཏི ཨཱཝཊྚགྒཱཧོཏི ཨུདཀཱཝཊྚེན གཧཎཾ. ཨནྟོཔཱུཏཱིཏི ཝཀྐཧདཡཱདཱིསུ ཨཔཱུཏིཀསྶཱཔི གུཎཱནཾ པཱུཏིབྷཱཝེན ཨབྦྷནྟརཾཔཱུཏཱིཏི.
‘‘ཨཐ ཁོ ཨཉྙཏརསྶ བྷིཀྑུནོ’’ཏིཨཱདི མཛ྄ཛྷིམཱགམཝརེ ཨུཔརིཔཎྞཱསཀེ མཧཱཔུཎྞམསུཏྟཾ (མ. ནི. ༣.༨༨-༩༠) ཏཏྲཱཡམཏྠོ – ཨིཏི ཀིརཱཏི ཨེཏྠ ཀིར-སདྡོ ཨརུཙིཡཾ, ཏེན བྷགཝཏོ ཡཐཱདེསིཏཱཡ ཨཏྟསུཉྙཏཱཡ ཨཏྟནོ ཨརུཙིཡབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. བྷོཏི དྷམྨཱལཔནཾ, ཨམྦྷོ སབྷཱཝདྷམྨཱཏི ཨཏྠོ. ཡདི རཱུཔཾ ཨནཏྟཱ…པེ… ཝིཉྙཱཎཾ ཨནཏྟཱ. ཨེཝཾ སཏཱིཏི ¶ སཔཱཋསེསཡོཛནཱ. ཨནཏྟཀཏཱནཱིཏི ཨཏྟནཱ ན ཀཏཱནི, ཨནཏྟབྷཱུཏེཧི ཝཱ ཁནྡྷེཧི ཀཏཱནི. ཀམཏྟཱནཾ ཕུསིསྶནྟཱིཏི ཀཱིདིསམཏྟབྷཱཝཾ ཕུསིསྶནྟི. ཨསཏི ཨཏྟནི ཁནྡྷཱནཉྩ ཁཎིཀཏྟཱ ཏཱནི ཀམྨཱནི ཀཾ ནཱམ ཨཏྟཱནཾ ཨཏྟནོ ཕལེན ཕུསིསྶནྟི, ཀོ ཀམྨཕལཾ ¶ པཊིསཾཝེདིསྶཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏསྶ བྷིཀྑུནོ ཙེཏོཔརིཝིཏཀྐཾ ཨཏྟནོ ཙེཏསཱ ཙེཏོ – པརིཡཉཱཎསམྤཡུཏྟེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསམྤཡུཏྟེན ཝཱ ཨཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ.
ཨཝིདྭཱཏི སུཏཱདིཝིརཧེན ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདཏཱཡ ཨཔཎྜིཏོ. ཝིདྭཱཏི ཧི པཎྜིཏཱདྷིཝཙནཾ ཝིདཏི ཛཱནཱཏཱིཏི ཀཏྭཱ. ཨཝིཛྫཱགཏོཏི ཨཝིཛྫཱཡ ཨུཔགཏོ, ཨརིཡདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏཏཱཡ ཨཔྤཧཱིནཱཝིཛྫོཏི ཨཏྠོ. ཏཎྷཱདྷིཔཏེཡྻེན ཙེཏསཱཏི ‘‘ཡདི ཨཧཾ ནཱམ ཀོཙི ནཏྠི, ཨེཝཾ སཏི མཡཱ ཀཏསྶ ཀམྨསྶ ཕལཾ ཀོ པཊིསཾཝེདེཏི, སཏི པན ཏསྨིཾ སིཡཱ ཀམྨཕལཱུཔབྷོགོ’’ཏི ཏཎྷཱདྷིཔཏིཏོ ཨཱགཏེན ཨཏྟཝཱདུཔཱདཱནསཧགཏེན ཙེཏསཱ. ཨཏིདྷཱཝིཏབྦནྟི ཨཏིཀྐམིཏྭཱ དྷཱཝིཏབྦཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཁཎིཀཏྟེཔི སངྑཱརཱནཾ ཡསྨིཾ སནྟཱནེ ཀམྨཾ ཀཏཾ, ཏཏྠེཝ ཕལཱུཔཔཏྟིཏོ དྷམྨཔུཉྫམཏྟསྶེཝ སིདྡྷེ ཀམྨཕལསམྦནྡྷེ ཨེཀཏྟནཡཾ མིཙྪཱ གཧེཏྭཱ ཨེཀེན ཀཱརཀཝེདཀབྷཱུཏེན བྷཝིཏབྦཾ, ཨཉྙཐཱ ཀམྨཀམྨཕལཱནམསམྦནྡྷོ སིཡཱཏི ཨཏྟཏྟནིཡསུཉྙཏཱཔཀཱསནཾ སཏྠུསཱསནཾ ཨཏིཀྐམིཏབྦཾ མཉྙེཡྻཱཏི. ཨིདཱནི ཨནཏིདྷཱཝིཏབྦཏཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཨུཔརི དེསནཱཏི དེསནཱསམུཊྛཱནདྷམྨདཱིཔིཀཱཡ ཧེཊྛིམདེསནཱཡ ཨུཔརི པཝཏྟིཏཱ དེསནཱ. དེསནཱསམུཊྛཱནདྷམྨསྶ ཨནུརཱུཔཔཊིཔཀྑདྷམྨཔྤཀཱསནཝསེན དུཝིདྷེསུ ཡཐཱནུསནྡྷཱིསུ ཨནུརཱུཔདྷམྨཔྤཀཱསནཝསེན ཡཐཱནུསནྡྷིདསྶནམེཏཾ ‘‘ཨུཔརི ཚ ཨབྷིཉྙཱ ཨཱགཏཱ’’ཏི. ཏདཝསེསཾ པན སབྦམྤི པཊིཔཀྑདྷམྨཔྤཀཱསནཝསེན. མཛ྄ཛྷིམཱགམཝརེ མཱུལཔཎྞཱསཀེཡེཝ ཙེཏཱནི སུཏྟཱནི. ཀིལེསེནཱཏི ‘‘ལོབྷོ ཙིཏྟསྶ ཨུཔཀྐིལེསོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀིལེསཝསེན. བྷཎྜནེནཱཏི ཝིཝཱདེན. ཨཀྑནྟིཡཱཏི ཀོཔེན. ཀཀཙཱུཔམཱཏི ཁརཔནྟིཨུཔམཱ. ཨིམསྨིམྤཱིཏི པི-སདྡོ ཨཔེཀྑཱཡཾ ‘‘ཨཡམྤི པཱརཱཛིཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཝི. ༡.༧༢-༧༣, ༡༦༧, ༡༧༡, ༡༩༥, ༡༩༧) ཝིཡ, སམྤིཎྜནེ ཝཱ, ཏེན ཡཐཱ ཝཏྠསུཏྟཱདཱིསུ པཊིཔཀྑདྷམྨཔྤཀཱསནཝསེན ཡཐཱནུསནྡྷི ¶ , ཨེཝཾ ཨིམསྨིམྤི བྲཧྨཛཱལེཏི ཨཔེཀྑནཾ, སམྤིཎྜནཾ ཝཱ ཀརོཏི. ཏཐཱ ཧི ནིཙྩསཱརཱདིཔཉྙཱཔཀཱནཾ དིཊྛིགཏཱནཾ ཝསེན ཨུཊྛིཏཱཡཾ དེསནཱ ནིཙྩསཱརཱདིསུཉྙཏཱཔཀཱསནེན ནིཊྛཱཔིཏཱཏི. ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟསཾཝཎྞནཱཡ གུཎཾ དསྶེཏི.
པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏཝཱརཝཎྞནཱ
༡༠༥-༡༡༧. མརིཡཱདཝིབྷཱགདསྶནཏྠནྟི དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཏཎྷཱདིཊྛིཔརཱམཱསསྶ ཏཐཱགཏཱནཾ ཛཱནནཔསྶནེན, སསྶཏཱདིམིཙྪཱདསྶནསྶ ཙ སམྨཱདསྶནེན སངྐརཱབྷཱཝ-ཝིབྷཱགཔྤཀཱསནཏྠཾ. ཏཎྷཱདིཊྛིཔརཱམཱསོཡེཝ ¶ ཏེསཾ, ན ཏུ ཏཐཱགཏཱནམིཝ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཛཱནནཔསྶནཾ. ཏཎྷཱདིཊྛིཝིཔྥནྡནམེཝེཏཾ མིཙྪཱདསྶནཝེདཡིཏཾ, ན ཏུ སོཏཱཔནྣསྶ སམྨཱདསྶནཝེདཡིཏམིཝ ནིཙྩལནྟི ཙ ཧི ཨིམཱཡ དེསནཱཡ མརིཡཱདཝིབྷཱགཾ དསྶེཏི. ཏེན ཝཀྑཏི ‘‘ཡེན དིཊྛིཨསྶཱདེན…པེ… ཏཾ ཝེདཡིཏ’’ནྟི, ‘‘དིཊྛིསངྑཱཏེན ཙེཝ…པེ… དསྶེཏཱི’’ཏི ཙ. ‘‘ཏདཔཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཡེན སོམནསྶཛཱཏཱ པཉྙཔེནྟཱིཏི ཨཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སཱམཏྠིཡཏོ ཧི ཨཝགཏཏྠསྶེཝེཏྠ ཏ-སདྡེན པརཱམསནཾ. དིཊྛིཨསྶཱདེནཱཏི དིཊྛིཡཱ པཙྩཡབྷཱུཏེན ཨསྶཱདེན. ‘‘དིཊྛིསུཁེནཱ’’ཏིཨཱདི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱནཾ ཏེསཾ བྷཝནྟཱནཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ཏདཔི ཝེདཡིཏཾ ཏཎྷཱགཏཱནཾ ཝེདཡིཏནྟི སམྦནྡྷོ.
‘‘ཡཐཱབྷཱུཏདྷམྨཱནཾ སབྷཱཝ’’ནྟི ཙ ཨཝིསེསེན ཝུཏྟཾ. ན ཧི སངྑཏདྷམྨསབྷཱཝཾ ཨཛཱནནམཏྟེན མིཙྪཱ ཨབྷིནིཝིསནྟི. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཙ ཝིསེསེ ཨཝཏིཊྛཏི. ཏསྨཱཡམེཏྠ ཝིསེསཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱ – ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི ཨིདཾ དིཊྛིཊྛཱནཾ ཨེཝཾགཧིཏཾ ཨེཝཾཔརཱམཊྛཾ ཨེཝཾགཏིཀཾ ཧོཏི ཨེཝཾཨབྷིསམྤརཱཡནྟི ཡཐཱབྷཱུཏམཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱནཾ ཨཐ ཝཱ ཡསྨིཾ ཝེདཡིཏེ ཨཝཱིཏཏཎྷཏཱཡ ཨེཝཾདིཊྛིགཏཾ ཨུཔཱདཱིཡཏི, ཏཾ ཝེདཡིཏཾ སམུདཡཨཏྠངྒམཱདིཏོ ཡཐཱབྷཱུཏམཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱནནྟི. ཨེཝཾ ཝིསེསཡོཛནཱཡ ཧི ཡཐཱ ཨནཱཝརཎཉཱཎསམནྟཙཀྑཱུཧི ཏཐཱགཏཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏམེཏྠ ཛཱནནཾ, པསྶནཉྩ ཧོཏི, ན ཨེཝཾ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ, ཨཐ ཁོ ཏེསཾ ཏཎྷཱདིཊྛིཔརཱམཱསོཡེཝཱཏི ཨིམམཏྠཾ ཨིམཱཡ དེསནཱཡ དསྶེཏཱིཏི པཱཀཊཾ ཧོཏི. ཨེཝམྤི ཙཱཡཾ དེསནཱ མརིཡཱདཝིབྷཱགདསྶནཏྠཾ ཛཱཏཱ.
ཝེདཡིཏནྟི ¶ ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༡) དིཊྛིཔཉྙཱཔནཝསེན པཝཏྟཾ དིཊྛིསྶཱདསུཁཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟཾ, ཏདཔི ཨནུབྷཝནཾ. ཏཎྷཱགཏཱནནྟི ཏཎྷཱཡ ཨུཔགཏཱནཾ, པཝཏྟཱནཾ ཝཱ ཏདེཝ ཝུཏྟིནཡེན ཝིཝརཏི ‘‘ཀེཝལཾ…པེ… ཝེདཡིཏ’’ནྟི. ཏཉྩ ཁོ པནེཏནྟི ཙ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཝེདཡིཏམེཝ པཙྩཱམསཏི, ཏེནེཏཾ དཱིཔེཏི – ‘‘ཏདཔི ཝེདཡིཏཾ ཏཎྷཱགཏཱནཾ ཝེདཡིཏམེཝཱ’’ཏི ཝཙྪིནྡིཏྭཱ ‘‘ཏདཔི ཝེདཡིཏཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏམེཝཱ’’ཏི པུན སམྦནྡྷོ ཀཱཏབྦོཏི. ཏདཔི ཏཱཝ ན སམྤཱཔུཎཱཏཱིཏི ཧེཊྛིམཔརིཙྪེདེན མརིཡཱདཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ན སོཏཱཔནྣསྶ དསྶནམིཝ ནིཙྩལ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. དསྶནནྟི ཙ སམྨཱདསྶནསུཁཾ, མགྒཕལསུཁནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀུཏོ ཙཱཡམཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨེཝ-སདྡསཱམཏྠིཡཏོ. ‘‘པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏམེཝཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟེན མགྒཕལསུཁཾ ཝིཡ ཨཝིཔྥནྡིཏཾ ཧུཏྭཱ ཨེཀརཱུཔེ ཨཝཏིཊྛཏི, ཨཐ ཁོ ཏཾ ཝཊྚཱམིསབྷཱུཏཾ དིཊྛིཏཎྷཱསལླཱནུཝིདྡྷཏཱཡ སཨུཔྤཱིལ༹ཏྟཱ ཝིཔྥནྡིཏམེཝཱཏི ¶ ཨཏྠོ ཨཱཔནྣོ ཧོཏི, ཏེནེཝཱཧ ‘‘པརིཏསྶིཏེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཡམེཏྠ ཨཊྛཀཐཱམུཏྟཀོ སསམྦནྡྷནཡོ.
ཨེཝཾ ཝིསེསཀཱརཎཏོ དྭཱསཊྛི དིཊྛིགཏཱནི ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཝིསེསཀཱརཎཏོ ཏཱནི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྲ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིཀཱ དེསནཱ ཨཱརདྡྷཱ. སབྦེསཉྷི དིཊྛིགཏཱནཾ ཝེདནཱ, ཨཝིཛྫཱ, ཏཎྷཱ ཙ ཨཝིསིཊྛཀཱརཎཾ. ཏཏྠ ཏདཔཱིཏི ‘‘སསྶཏཾ ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཡདེཏཾ ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི པཉྙཱཔནཧེཏུབྷཱུཏཾ སུཁཱདིབྷེདཾ ཏིཝིདྷམྤི ཝེདཡིཏཾ, ཏདཔི ཡཐཱཀྐམཾ དུཀྑསལླཱནིཙྩཏོ, ཨཝིསེསེན སམུདཡཏྠངྒམསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཏོ ཝཱ ཡཐཱབྷཱུཏམཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱནཾ ཧོཏི, ཏཏོ ཨེཝ ཙ སུཁཱདིཔཏྠནཱསམྦྷཝཏོ, ཏཎྷཱཡ ཙ ཨུཔགཏཏྟཱ ཏཎྷཱགཏཱནཾ ཏཎྷཱཔརིཏསྶིཏེན དིཊྛིཝིཔྥནྡིཏམེཝ དིཊྛིཙལནམེཝ. ‘‘ཨསཏི ཨཏྟནི ཀོ ཝེདནཾ ཨནུབྷཝཏཱི’’ཏི ཀཱཡཝཙཱིདྭཱརེསུ དིཊྛིཡཱ ཙོཔནཔྤཏྟིམཏྟམེཝ, ན པན དིཊྛིཡཱ པཉྙཔེཏབྦོ ཀོཙི དྷམྨོ སསྶཏོ ཨཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོཏི. ཨེཀཙྩསསྶཏཱདཱིསུཔི ཨེས ནཡོ.
ཕསྶཔཙྩཡཝཱརཝཎྞནཱ
༡༡༨. པརམྤརཔཙྩཡདསྶནཏྠནྟི ཡཾ དིཊྛིཡཱ མཱུལཀཱརཎཾ, ཏསྶཱཔི ཀཱརཎཾ, པུན ཏསྶཔི ཀཱརཎནྟི ཨེཝཾ པཙྩཡཔརམྤརདསྶནཏྠཾ. ཡེན ཧི ཏཎྷཱཔརིཏསྶིཏེན ¶ ཨེཏཱནི དིཊྛིགཏཱནི པཝཏྟནྟི, ཏསྶ ཝེདཡིཏཾ པཙྩཡོ, ཝེདཡིཏསྶཱཔི ཕསྶོ པཙྩཡོཏི ཨེཝཾ པཙྩཡཔརམྤརཝིབྷཱཝིནཱི ཨཡཾ དེསནཱ. ཀིམཏྠིཡཾ པན པཙྩཡཔརམྤརདསྶནནྟི ཙེ? ཨཏྠནྟརཝིཉྙཱཔནཏྠཾ. ཏེན ཧི ཡཐཱ དིཊྛིསངྑཱཏོ པཉྙཱཔནདྷམྨོ, ཏཔྤཙྩཡདྷམྨཱ ཙ ཡཐཱསཀཾ པཙྩཡཝསེནེཝ ཨུཔྤཛྫནྟི, ན པཙྩཡེཧི ཝིནཱ, ཨེཝཾ པཉྙཔེཏབྦདྷམྨཱཔི རཱུཔཝེདནཱདཡོ, ན ཨེཏྠ ཀོཙི སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཝཱ ལོཀོ ཝཱཏི ཨེཝམཏྠནྟརཾ ཝིཉྙཱཔིཏཾ ཧོཏི. ཏཎྷཱདིཊྛིཔརིཕནྡིཏཾ ཏདཔི ཝེདཡིཏཾ དིཊྛིཀཱརཎབྷཱུཏཱཡ ཏཎྷཱཡ པཙྩཡབྷཱུཏཾ ཕསྶཔཙྩཡཱ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ.
༡༣༡. ཏསྶ པཙྩཡསྶཱཏི ཏསྶ ཕསྶསངྑཱཏསྶ པཙྩཡསྶ. དིཊྛིཝེདཡིཏེ དིཊྛིཡཱ པཙྩཡབྷཱུཏེ ཝེདཡིཏེ, ཕསྶཔདྷཱནེཧི ཨཏྟནོ པཙྩཡེཧི ནིཔྥཱདེཏབྦེ. སཱདྷེཏབྦེ ཙེཏཾ བྷུམྨཾ. བལཝབྷཱཝདསྶནཏྠནྟི བལཝཀཱརཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ. ཏཐཱ ཧི ཝིནཱཔི ཙཀྑཱདིཝཏྠཱུཧི, སམྤཡུཏྟདྷམྨེཧི ཙ ཀེཧིཙི ཝེདནཱ ཨུཔྤཛྫཏི, ན པན ཀདཱཙིཔི ཕསྶེན ཝིནཱ, ཏསྨཱ ཕསྶོ ¶ ཝེདནཱཡ བལཝཀཱརཎཾ. ན ཀེཝལཾ ཝེདནཱཡ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ སེསསམྤཡུཏྟདྷམྨཱནམྤི. སནྣིཧིཏོཔི ཧི ཝིསཡོ སཙེ ཙིཏྟུཔྤཱདོ ཕུསནཱཀཱརཝིརཧིཏོ ཧོཏི, ན ཏསྶ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡོ བྷཝཏཱིཏི ཕསྶོ སབྦེསམྤི སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝིསེསཔཙྩཡོ. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཏཱ དྷམྨསངྒཎཱིཔཀརཎེ ཙིཏྟུཔྤཱདཾ ཝིབྷཛནྟེན ‘‘ཕསྶོ ཧོཏཱི’’ཏི ཕསྶསྶེཝ པཋམམུདྡྷརཎཾ ཀཏཾ, ཝེདནཱཡ པན སཱཏིསཡམདྷིཊྛཱནཔཙྩཡོ ཨེཝ. ‘‘པཊིསཾཝེདིསྶནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཏདཔཱི’’ཏི ཨེཏྠཱདྷིཀཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཾ ཝེདཡིཏ’’ནྟི. གམྱམཱནཏྠསྶ ཝཱ-སདྡསྶ པཡོགཾ པཏི ཀཱམཙཱརཏྟཱ, ལོཔཏྟཱ, སེསཏྟཱཔི ཙ ཨེས ན པཡུཏྟོ. ཨེཝམཱིདིསེསུ. ཧོཏི ཙེཏྠ –
‘‘གམྱམཱནཱདྷིཀཱརཏོ, ལོཔཏོ སེསཏོ ཙཱཏི;
ཀཱརཎེཧི ཙཏཱུཧིཔི, ན ཀཏྠཙི རཝོ ཡུཏྟོ’’ཏི.
‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཕསྶསྶ བལཝཀཱརཎཏཱདསྶནེན ཏདཏྠཾ སམཏྠེཏི. ཏཏྠ པཏཏོཏི པཏནྟསྶ. ཐཱུཎཱཏི ཨུཔཏྠམྦྷཀདཱརུསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ.
དིཊྛིགཏིཀཱདྷིཊྛཱནཝཊྚཀཐཱཝཎྞནཱ
༡༤༤. ཀིཉྩཱཔི ¶ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ པཱལི༹ཡཾ ཝེདཡིཏམནཱགཏཾ, ཧེཊྛཱ པན ཏཱིསུཔི ཝཱརེསུ ཨདྷིཀཏཏྟཱ, ཨུཔརི ཙ ‘‘ཕུསྶ ཕུསྶ པཊིསཾཝེདེནྟཱི’’ཏི ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཝེདཡིཏམེཝེཏྠ པདྷཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘སབྦདིཊྛིཝེདཡིཏཱནི སམྤིཎྜེཏཱི’’ཏི. ‘‘ཡེཔི ཏེ’’ཏི ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཱགཏསྶ ཙ པི-སདྡསྶ ཨཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སམྤིཎྜེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡེ ཏེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ སསྶཏཝཱདཱ…པེ… སབྦེཔི ཏེ ཚཧི ཕསྶཱཡཏནེཧི ཕུསྶ ཕུསྶ པཊིསཾཝེདེནྟཱིཏི ཧི ཝེདཡིཏཀིརིཡཱཝསེན ཏཾཏཾདིཊྛིགཏིཀཱནཾ སམྤིཎྜིཏཏྟཱ ཝེདཡིཏསམྤིཎྜནམེཝ ཛཱཏཾ. སབྦམྤི ཧི ཝཱཀྱཾ ཀིརིཡཱཔདྷཱནནྟི. ཨུཔརི ཕསྶེ པཀྑིཔནཏྠཱཡཱཏི ‘‘ཚཧི ཕསྶཱཡཏནེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ཨུཔརི ཕསྶེ པཀྑིཔནཏྠཾ, པཀྑིཔནཉྩེཏྠ ཝེདཡིཏསྶ ཕསྶཔཙྩཡཏཱདསྶནམེཝ. ‘‘ཚཧི ཕསྶཱཡཏནེཧི ཕུསྶ ཕུསྶ པཊིསཾཝེདེནྟཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཧི ཚཧི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏནེཧི ཚལཱ༹རམྨཎཔཊིསཾཝེདནཾ ཨེཀནྟཏོ ཚཕསྶཧེཏུཀམེཝཱཏི དསྶིཏཾ ཧོཏི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦེ ཏེ’’ཏིཨཱདི.
ཀམྦོཛོཏི ཨེཝཾནཱམཀཾ རཊྛཾ. ཏཐཱ དཀྑིཎཱཔཐོ. ‘‘སཉྫཱཏིཊྛཱནེ’’ཏི ཨིམིནཱ སཉྫཱཡནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨདྷིཀརཎཏྠོ སཉྫཱཏི-སདྡོཏི དསྶེཏི. ཨེཝཾ སམོསརཎ-སདྡོ. ཨཱཡཏན-སདྡོཔི ཏདུབྷཡཏྠེ. ཨཱཡཏནེཏི སམོསརཎབྷཱུཏེ ཙཏུམཧཱཔཐེ. ནནྟི མཧཱནིགྲོདྷརུཀྑཾ. ཨིདཉྷི ཨངྒུཏྟརཱགམེ ¶ པཉྩནིཔཱཏེ སདྡྷཱནིསཾསསུཏྟཔདཾ. ཏཏྠ ཙ སེཡྻཐཱཔི བྷིཀྑཝེ སུབྷཱུམིཡཾ ཙཏུམཧཱཔཐེ མཧཱནིགྲོདྷོ སམནྟཱ པཀྑཱིནཾ པཊིསརཎཾ ཧོཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༣༨) ཏནྣིདྡེསོ ཝུཏྟོ. སཏི སཏིཨཱཡཏནེཏི སཏིསངྑཱཏེ ཀཱརཎེ ཝིཛྫམཱནེ, ཏཏྲ ཏཏྲེཝ སཀྑིཏབྦཏཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཱཡཏནྟི ཨེཏྠ ཕལཱནི ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡ པཝཏྟནྟི, ཨཱཡབྷཱུཏཾ ཝཱ ཨཏྟནོ ཕལཾ ཏནོཏི པཝཏྟེཏཱིཏི ཨཱཡཏནཾ, ཀཱརཎཾ. སམྨནྟཱིཏི ཨུཔསམྨནྟི ཨསྶཱསཾ ཛནེནྟི. ཨཱཡཏན-སདྡོ ཨཉྙེསུ ཝིཡ ན ཨེཏྠ ཨཏྠནྟརཱཝབོདྷཀོཏི ཨཱཧ ‘‘པཎྞཏྟིམཏྟེ’’ཏི, ཏཐཱ ཏཐཱ པཉྙཏྟིམཏྟེཏི ཨཏྠོ. རུཀྑགཙྪསམཱུཧེ པཎྞཏྟིམཏྟེ ཧི ཨརཉྙཝོཧཱརོ, ཨརཉྙམེཝ ཙ ཨརཉྙཱཡཏནནྟི. ཨཏྠཏྟཡེཔཱིཏི ཨེཏྠ པི-སདྡེན ཨཱཀརནིཝཱསཱདྷིཊྛཱནཏྠེ སམྤིཎྜེཏི. ‘‘ཧིརཉྙཱཡཏནཾ སུཝཎྞཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ¶ ཧི ཨཱཀརེ, ‘‘ཨིསྶརཱཡཏནཾ ཝཱསུདེཝཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ནིཝཱསེ, ‘‘ཀམྨཱཡཏནཾ སིཔྤཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨདྷིཊྛཱནེ པཝཏྟཏི, ནིསྶཡེཏི ཨཏྠོ.
ཨཱཡཏནྟི ཨེཏྠ ཨཱཀརོནྟི, ནིཝསནྟི, ཨདྷིཊྛཧནྟཱིཏི ཡཐཱཀྐམཾ ཝཙནཏྠོ. ཙཀྑཱདཱིསུ ཙ ཕསྶཱདཡོ ཨཱཀིཎྞཱ, ཏཱནི ཙ ནེསཾ ཝཱསོ, ཨདྷིཊྛཱནཉྩ ནིསྶཡཔཙྩཡབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ ཏདེཏམྤི ཨཏྠཏྟཡམིདྷ ཡུཛྫཏིཡེཝ. ཀཐཾ ཡུཛྫཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཀྑཱདཱིསུ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཕསྶོ ཝེདནཱ སཉྙཱ ཙེཏནཱ ཙིཏྟནྟི ཨིམེ ཕསྶཔཉྩམཀཱ དྷམྨཱ ཨུཔལཀྑཎཝསེན ཝུཏྟཱ ཨཉྙེསམྤི ཏཾསམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨཱཡཏནབྷཱཝཏོ, པདྷཱནཝསེན ཝཱ. ཏཐཱ ཧི ཙིཏྟུཔྤཱདཾ ཝིབྷཛནྟེན བྷགཝཏཱ ཏེཡེཝ ‘‘ཕསྶོ ཧོཏི, ཝེདནཱ, སཉྙཱ, ཙེཏནཱ, ཙིཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི པཋམཾ ཝིབྷཏྟཱ. སཉྫཱཡནྟི ཏནྣིསྶཡཱརམྨཎབྷཱཝེན ཏཏྠེཝ ཨུཔྤཏྟིཏོ. སམོསརནྟི ཏཏྠ ཏཏྠ ཝཏྠུདྭཱརཱརམྨཎབྷཱཝེན སམོསརཎཏོ. ཏཱནི ཙ ནེསཾ ཀཱརཎཾ ཏེསམབྷཱཝེ ཨབྷཱཝཏོ. ཨཡཾ པན ཡཐཱཝུཏྟོ སཉྫཱཏིདེསཱདིཨཏྠོ རུལ༹ྷིཝསེནེཝ ཏཏྠ ཏཏྠ ནིརུལ༹ྷཏཱཡ ཨེཝ པཝཏྟཏྟཱཏི ཨཱཙརིཡཨཱནནྡཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. ཨཡཾ པན པདཏྠཝིཝརཎམུཁེན པཝཏྟོ ཨཏྠོ – ཨཱཡཏནཏོ, ཨཱཡཱནཾ ཏནནཏོ, ཨཱཡཏསྶ ཙ ནཡནཏོ ཨཱཡཏནཾ. ཙཀྑཱདཱིསུ ཧི ཏཾཏཾདྭཱརཱརམྨཎཱ ཙིཏྟཙེཏསིཀཱ དྷམྨཱ སེན སེན ཨནུབྷཝནཱདིཀིཙྩེན ཨཱཡཏནྟི ཨུཊྛཧནྟི གྷཊེནྟི ཝཱཡམནྟི, ཨཱཡབྷཱུཏེ ཙ དྷམྨེ ཨེཏཱནི ཏནོནྟི ཝིཏྠཱརེནྟི, ཨཱཡཏཉྩ སཾསཱརདུཀྑཾ ནཡནྟི པཝཏྟེནྟཱིཏི. ཨིཏི ཨིམིནཱ ནཡེནཱཏི ཨེཏྠ ཨཱདིཨཏྠེན ཨིཏི སདྡེན ‘‘སོཏཾ པཊིཙྩཱ’’ཏིཨཱདིཔཱལི༹ཾ སངྒཎྷཱཏི.
ཏཏྠ ཏིཎྞནྟི ཙཀྑུཔསཱདརཱུཔཱརམྨཎཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ ཝིསཡིནྡྲིཡཝིཉྙཱཎཱནཾ. ཏེསཾ སམཱགམནབྷཱཝེན གཧེཏབྦཏོ ‘‘ཕསྶོ སངྒཏཱི’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ¶ སོ ‘‘སནྣིཔཱཏཔཙྩུཔཊྛཱནོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨིམིནཱ ནཡེན ཨཱརོཔེཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ. ཏེན ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི – ཡཐཱ ‘‘ཙཀྑུཾཔཊིཙྩ…པེ… ཕསྶོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༠༤; ༣.༤༢༡, ༤༢༥, ༤༢༦; སཾ. ནི. ༢.༤༣, ༤༥; ༢.༤.༦༡; ཀཐཱ. ༤༦༥) ཨེཏསྨིཾ སུཏྟེ ཝིཛྫམཱནེསུཔི སཉྙཱདཱིསུ སམྤཡུཏྟདྷམྨེསུ ཝེདནཱཡ པདྷཱནཀཱརཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཕསྶསཱིསེན དེསནཱ ཀཏཱ, ཨེཝམིདྷཱཔི ‘‘ཕསྶཔཙྩཡཱ ཝེདནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཕསྶཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ¶ ཨཔརནྟཔཊིསནྡྷཱནེན པཙྩཡཔརམྤརཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཚཧི ཕསྶཱཡཏནེཧཱི’’ཏི ཙ ‘‘ཕུསྶ ཕུསྶཱ’’ཏི ཙ ཕསྶསཱིསེན དེསནཱ ཀཏཱཏི. ཕསྶཱཡཏནཱདཱིནཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ‘‘ཕུསྶ ཕུསྶཱ’’ཏི ཝཙནཾ སངྒཎྷཱཏི.
‘‘ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སདྡམཏྟཏོ ཙོདནཱལེསཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཏཐཱཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠཏོ ཏཾ པརིཧརཏི. ན ཨཱཡཏནཱནི ཕུསནྟི རཱུཔཱནམནཱརམྨཎབྷཱཝཏོ. ཕསྶོ ཨརཱུཔདྷམྨོ ཝིསམཱནོ ཨེཀདེསེན ཨཱརམྨཎཾ ཨནལླིཡམཱནོཔི ཕུསནཱཀཱརེན པཝཏྟོ ཕུསནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཕསྶོཝ ཏཾ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཕུསཏཱི’’ཏི. ཏེནེཝ སོ ‘‘ཕུསནལཀྑཎོ, སངྒྷཊྚནརསོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ‘‘ཚཧི ཕསྶཱཡཏནེཧི ཕུསྶ ཕུསྶཱ’’ཏི ཨཕུསནཀིཙྩཱནིཔི ནིསྶིཏཝོཧཱརེན ཕུསནཀིཙྩཱནི ཀཏྭཱ དསྶནམེཝ ཕསྶེ ཨུཔནིཀྑིཔནཾ ནཱམ ཡཐཱ ‘‘མཉྩཱ གྷོསནྟཱི’’ཏི. ཨུཔནིཀྑིཔིཏྭཱཏི ཧི ཕུསནཀིཙྩཱརོཔནཝསེན ཕསྶསྨིཾ པཝེསེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཕསྶགཏིཀཱནི ཀཏྭཱ ཕསྶུཔཙཱརཾ ཨཱརོཔེཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨུཔཙཱརོ ནཱམ ཝོཧཱརམཏྟཾ, ན ཏེན ཨཏྠསིདྡྷི ཨཏཾསབྷཱཝཏོ. ཨཏྠསིཛ྄ཛྷནཀོ པན ཏཾསབྷཱཝོཡེཝ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཡཐཱཧུ –
‘‘ཨཏྠཉྷི ནཱཐོ སརཎཾ ཨཝོཙ,
ན བྱཉྫནཾ ལོཀཧིཏོ མཧེསཱི’’ཏི.
ཨཏྟནོ པཙྩཡབྷཱུཏཱནཾ ཚནྣཾ ཕསྶཱནཾ ཝསེན ཙཀྑུསམྥསྶཛཱ ཡཱཝ མནོསམྥསྶཛཱཏི སངྑེཔཏོ ཚབྦིདྷཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཚཕསྶཱཡཏནསམྦྷཝཱ ཝེདནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝིཏྠཱརཏོ པན –
‘‘ཕསྶཏོ ཚབྦིདྷཱཔེཏཱ, ཨུཔཝིཙཱརབྷེདཏོ;
ཏིདྷཱ ནིསྶིཏཏོ དྭཱིཧི, ཏིདྷཱ ཀཱལེན ཝཌྜྷིཏཱ’’ཏི. –
ཨཊྛསཏཔརིཡཱཡེ ཝུཏྟནཡེན ཨཊྛསཏཔྤབྷེདཱ. མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ ཙེཏྠ ཡཐཱ ཝིཉྙཱཎཾ ནཱམརཱུཔཾ སལཱ༹ཡཏནཾ ¶ , ཨེཝཾ ཕསྶཾ, ཝེདནཉྩ པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣམྤི སསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣཾ དཱིཔེནྟོ ཝིཔཱཀམེཝ ཨིཙྪནྟི, ཨཉྙེ པན ཡཐཱ ཏཐཱ ཝཱ པཙྩཡབྷཱཝོ སཏི ན སཀྐཱ ཝཛྫེཏུནྟི སབྦམེཝ ཨིཙྪནྟི. སཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཔྤབྷེདཱ ཝེདནཱ. རཱུཔཏཎྷཱདིབྷེདཱཡཱཏི ‘‘སེཊྛིཔུཏྟོ ¶ བྲཱཧྨཎཔུཏྟོ’’ཏི པིཏུནཱམཝསེན ཝིཡ ཨཱརམྨཎནཱམཝསེན ཝུཏྟཱཡ རཱུཔཏཎྷཱ ཡཱཝ དྷམྨཏཎྷཱཏི སངྑེཔཏོ ཚབྦིདྷཱཡ. ཝིཏྠཱརཏོ པན –
‘‘རཱུཔཏཎྷཱདིཀཱ ཀཱམ-ཏཎྷཱདཱིཧི ཏིདྷཱ པུན;
སནྟཱནཏོ དྭིདྷཱ ཀཱལ-བྷེདེན གུཎིཏཱ སིཡུ’’ནྟི. –
ཨེཝཾ ཝུཏྟཨཊྛསཏཔྤབྷེདཱཡ. ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱཏི ཨུཔནིསྶཡསཱིསེན. ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡོཝ ཨུདྡྷཊོ, ནནུ སུཁཱ ཝེདནཱ, ཨདུཀྑམསུཁཱ ཙ ཏཎྷཱཡ ཨཱརམྨཎམཏྟཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡཔཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན ཙཏུདྷཱ པཙྩཡོ, དུཀྑཱ ཙ ཨཱརམྨཎམཏྟཔཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན དྭིདྷཱཏི? སཙྩམེཏཾ, ཨུཔནིསྶཡེ ཨེཝ པན ཏཾ སབྦམྤི ཨནྟོགདྷནྟི ཨེཝམུདྡྷཊོ. ཡུཏྟཾ ཏཱཝ ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡསྶ ཨུཔནིསྶཡསཱམཉྙཏོ ཨུཔནིསྶཡེ ཨནྟོགདྷཏཱ, ཀཐཾ པན ཨཱརམྨཎམཏྟཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏཱིནཾ ཏཏྠ ཨནྟོགདྷབྷཱཝོ སིཡཱཏི? ཏེསམྤི ཨཱརམྨཎསཱམཉྙཏོ ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡེན སངྒཧིཏཏྟཱ ཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡཝསམོདྷཱནབྷཱུཏེཝ ཨུཔནིསྶཡེ ཨེཝ ཨནྟོགདྷཏཱ ཧོཏི. ཨེཏདཏྠམེཝ ཧི སནྡྷཱཡ ‘‘ཨུཔནིསྶཡེནཱ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སིདྡྷེ ཧི སཏྱཱརམྦྷོ ནིཡམཱཡ ཝཱ ཧོཏི ཨཏྠནྟརཝིཉྙཱཔནཱཡ ཝཱཏི. ཨེཝམཱིདིསེསུ.
ཙཏུབྦིདྷསྶཱཏི ཀཱམུཔཱདཱནཾ ཡཱཝ ཨཏྟཝཱདུཔཱདཱནནྟི ཙཏུབྦིདྷསྶ. ནནུ ཙ ཏཎྷཱཝ ཀཱམུཔཱདཱནཾ, ཀཐཾ སཱཡེཝ ཏསྶ པཙྩཡོ སིཡཱཏི? སཙྩཾ, པུརིམཏཎྷཱཡ པན ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡེན པཙྪིམཏཎྷཱཡ དལ༹ྷབྷཱཝཏོ པུརིམཱཡེཝ ཏཎྷཱ པཙྪིམཱཡ པཙྩཡོ བྷཝཏི. ཏཎྷཱདལ༹ྷཏྟམེཝ ཧི ‘‘ཀཱམུཔཱདཱནཾ ཨུཔཱཡཱསོ ཨུཔཀཊྛཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨུཔ-སདྡསྶ དལ༹ྷཏྠེ པཝཏྟནཏོ. ཨཔིཙ དུབྦལཱ ཏཎྷཱ ཏཎྷཱཡེཝ, བལཝཏཱི ཏཎྷཱ ཀཱམུཔཱདཱནཾ. ཨཐ ཝཱ ཨཔཏྟཝིསཡཔཏྠནཱ ཏཎྷཱ ཏམསི ཙོརཱནཾ ཧཏྠཔསཱརཎཾ ཝིཡ, སམྤཏྟཝིསཡགྒཧཎཾ ཀཱམུཔཱདཱནཾ ཙོརཱནཾ ཧཏྠགཏབྷཎྜགྒཧཎཾ ཝིཡ. ཨཔྤིཙྪཏཱཔཊིཔཀྑཱ ཏཎྷཱ. སནྟུཊྛིཏཱཔཊིཔཀྑཾ ཀཱམུཔཱདཱནཾ. པརིཡེསནདུཀྑམཱུལཾ ཏཎྷཱ, ཨཱརཀྑདུཀྑམཱུལཾ ཀཱམུཔཱདཱནཾ. ཨཡམྤི ཏེསཾ ཝིསེསོ ཀེཙིཝཱདཝསེན ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡༤༤) དསྶིཏོ པུརིམནཡསྶེཝ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༤༤) སཀཝཱདབྷཱཝེན ཝུཏྟཏྟཱ.
ཨསཧཛཱཏསྶ ¶ ¶ ཨུཔཱདཱནསྶ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ, སཧཛཱཏསྶ པན སཧཛཱཏཀོཊིཡཱཏི ཡཐཱལཱབྷམཏྠོ གཧེཏབྦོ. ཏཏྠ ཨསཧཛཱཏཱ ཨནནྟརནིརུདྡྷཱ ཨནནྟརསམནནྟརཨནནྟརཱུཔནིསྶཡནཏྠིཝིགཏཱསེཝནཔཙྩཡེཧི ཚདྷཱ པཙྩཡོ. ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱ པན ཨཱརམྨཎམཏྟཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡེཧི ཏིདྷཱ, ཏཾ སབྦམྤི ཝུཏྟནཡེན ཨུཔནིསྶཡེནེཝ སངྒཧེཏྭཱ ‘‘ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ ཙ ཏཎྷཱཡ རཱུཔཱདཱིནི ཨསྶཱདེཏྭཱ ཀཱམེསུ པཱཏབྱཏཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཏསྨཱ ཏཎྷཱ ཀཱམུཔཱདཱནསྶ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ པཙྩཡོ. ཏཐཱ རཱུཔཱདིབྷེདེ སམྨཱུལ༹ྷོ ‘‘ནཏྠི དིནྣ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༧༡; མ. ནི. ༡.༤༤༥; ༢.༩༤-༩༥, ༢༢༥; ༣.༩༡, ༡༡༦, ༡༣༦; སཾ. ནི. ༣.༢༡༠; ཨ. ནི. ༡༠.༡༧༦, ༢༡༧; དྷ. ས. ༡༢༢༡; ཝིབྷ. ༩༠༧, ༩༢༥, ༩༧༡) མིཙྪཱདསྶནཾ, སཾསཱརཏོ མུཙྩིཏུཀཱམོ ཨསུདྡྷིམགྒེ སུདྡྷིམགྒཔརཱམསནཾ, ཁནྡྷེསུ ཨཏྟཏྟནིཡགཱཧབྷཱུཏཾ སཀྐཱཡདསྶནཉྩ གཎྷཱཏི. ཏསྨཱ ཨིཏརེསམྤི ཏིཎྞཾ ཏཎྷཱ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ པཙྩཡོཏི དཊྛབྦཾ. སཧཛཱཏཱ པན སཧཛཱཏཨཉྙམཉྙནིསྶཡསམྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཧེཏུཝསེན སཏྟདྷཱ སཧཛཱཏཱནཾ པཙྩཡོ. ཏམྤི སབྦཾ སཧཛཱཏཔཙྩཡེནེཝ སངྒཧེཏྭཱ ‘‘སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
བྷཝསྶཱཏི ཀམྨབྷཝསྶ ཙེཝ ཨུཔཔཏྟིབྷཝསྶ ཙ. ཏཏྠ ཙེཏནཱདིསངྑཱཏཾ སབྦཾ བྷཝགཱམིཀམྨཾ ཀམྨབྷཝོ. ཀཱམབྷཝཱདིནཝཝིདྷོ ཨུཔཔཏྟིབྷཝོ. ཏེསུ ཨུཔཔཏྟིབྷཝསྶ ཙཏུབྦིདྷམྤི ཨུཔཱདཱནཾ ཨུཔཔཏྟིབྷཝཧེཏུབྷཱུཏསྶ ཀམྨབྷཝསྶ ཀཱརཎབྷཱཝཏོ, ཏསྶ ཙ སཧཱཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ པཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན པཙྩཡོ. ཀམྨཱརམྨཎཀརཎཀཱལེ པན ཀམྨསཧཛཱཏམུཔཱདཱནཾ ཨུཔཔཏྟིབྷཝསྶ ཨཱརམྨཎཝསེན པཙྩཡོ. ཀམྨབྷཝསྶ པན སཧཛཱཏསྶ སཧཛཱཏམུཔཱདཱནཾ སཧཛཱཏཨཉྙམཉྙནིསྶཡསམྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཝསེན ཙེཝ ཧེཏུམགྒཝསེན ཙ ཨནེཀདྷཱ པཙྩཡོ. ཨསཧཛཱཏསྶ པན ཨནནྟརསྶ ཨསཧཛཱཏམུཔཱདཱནཾ ཨནནྟརསམནནྟརཨནནྟརཱུཔནིསྶཡནཏྠིཝིགཏཱསེཝནཝསེན, ཨིཏརསྶ ཙ ནཱནནྟརསྶ པཀཏཱུཔནིསྶཡཝསེན, སམྨསནཱདིཀཱལེསུ ཨཱརམྨཎཱདིཝསེན ཙ པཙྩཡོ. ཏཏྠ ཨནནྟརཱདིཀེ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡེ, སཧཛཱཏཱདིཀེ ཙ སཧཛཱཏཔཙྩཡེ པཀྑིཔིཏྭཱ ཏཐཱཏི ཝུཏྟཾ, རཱུཔཱུཔཧཱརཏྠོ ཝཱ ཧེས ཨནུཀཌྜྷནཏྠོ ཝཱ. ཏེན ཧི ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ ཙེཝ སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ ཙཱཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི.
བྷཝོ ¶ ཛཱཏིཡཱཏི ཨེཏྠ བྷཝོཏི ཀམྨབྷཝོ ཨདྷིཔྤེཏོ. སོ ཧི ཛཱཏིཡཱ པཙྩཡོ, ན ཨུཔཔཏྟིབྷཝོ. ཛཱཏིཡེཝ ཧི ཨུཔཔཏྟིབྷཝོཏི, སཱ ཙ པཋམཱབྷིནིབྦཏྟཁནྡྷཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཛཱཏཱིཏི པནེཏྠ སཝིཀཱརཱ པཉྩཀྑནྡྷཱ དཊྛབྦཱ’’ཏི, ཏེནཱཡཾ ཙོདནཱ ནིཝཏྟིཏཱ ‘‘ནནུ ཛཱཏིཔི ¶ བྷཝོཡེཝ, ཀཐཾ སོ ཛཱཏིཡཱ པཙྩཡོ’’ཏི, ཀཐཾ པནེཏཾ ཛཱནིཏབྦཾ ‘‘ཀམྨབྷཝོ ཛཱཏིཡཱ པཙྩཡོ’’ཏི ཙེ? བཱཧིརཔཙྩཡསམཏྟེཔི ཀམྨཝསེནེཝ ཧཱིནཔཎཱིཏཱདིཝིསེསདསྶནཏོ. ཡཐཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཀམྨཾ སཏྟེ ཝིབྷཛཏི ཡདིདཾ ཧཱིནཔཎཱིཏཏཱཡཱ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༢༨༩) སཝིཀཱརཱཏི ནིབྦཏྟིཝིཀཱརེན སཝིཀཱརཱ, ན ཨཉྙེཧི, ཏེ ཙ ཨཏྠཏོ ཨུཔཔཏྟིབྷཝོཡེཝ, སོ ཨེཝ ཙ ཏསྶ ཀཱརཎཾ བྷཝིཏུམཡུཏྟོ ཏཎྷཱཡ ཀཱམུཔཱདཱནསྶ པཙྩཡབྷཱཝེ ཝིཡ པུརིམཔཙྪིམཱདིཝིསེསཱནམསམྦྷཝཏོ, ཏསྨཱ ཀམྨབྷཝོཡེཝ ཨུཔཔཏྟིབྷཝསངྑཱཏཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཀམྨཔཙྩཡེན ཙེཝ པཀཏཱུཔནིསྶཡཔཙྩཡེན ཙ པཙྩཡོཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀམྨཔཙྩཡཾ ཨུཔནིསྶཡེནེཝ སངྒཧེཏྭཱ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ པཙྩཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ པན ཛཱཏིཡཱ སཏི ཛརཱམརཎཾ, ཛརཱམརཎཱདིནཱ ཕུཊྛསྶ ཙ བཱལསྶ སོཀཱདཡོ སམྦྷཝནྟི, ནཱསཏི, ཏསྨཱ ཛཱཏིཛརཱམརཎཱདཱིནཾ ཨུཔནིསྶཡཝསེན པཙྩཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཛཱཏི…པེ… པཙྩཡོ’’ཏི ཝིཏྠཱརཏོ ཨཏྠཝིནིཙྪཡསྶ ཨཀཏཏྟཱ, སཧཛཱཏཱུཔནིསྶཡསཱིསེནེཝ པཙྩཡཝིཙཱརཎཱཡ ཙ, དསྶིཏཏྟཱ, ཨངྒཱདིཝིདྷཱནསྶ ཙ ཨནཱམཊྛཏྟཱ ‘‘ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. མཧཱཝིསཡཏྟཱ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཝིཙཱརཎཱཡ ནིརཝསེསཱ ཨཡཾ ཀུཏོ ལདྡྷབྦཱཏི ཙོདནམཔནེཏི ‘‘ཝིཏྠཱརཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ. ‘‘ཨིདྷ པནསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ཡམྤི པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀཐཱ ཨེཀདེསེནེཝ ཀཐིཏཱཏི དསྶེཏི. ཏཏྠ ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ བྲཧྨཛཱལེ. ཨསྶཱཏི པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ. པཡོཛནམཏྟམེཝཱཏི དིཊྛིཡཱ ཀཱརཎབྷཱུཏཝེདནཱཝསེན ཨེཀདེསམཏྟཾ པཡོཛནམེཝ. ‘‘མཏྟམེཝཱ’’ཏི ཧི ཨཝདྷཱརཎཏྠེ པརིཡཱཡཝཙནཾ ‘‘ཨཔྤཾ ཝསྶསཏཾ ཨཱཡུ, ཨིདཱནེཏརཧི ཝིཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨཉྙམཉྙཏྠཱཝབོདྷནཝསེན སཔཡོཛནཏྟཱ, མཏྟ-སདྡོ ཝཱ པམཱཎེ, པཡོཛནསངྑཱཏཾ པམཱཎམེཝ, ན ཏདུཏྟརཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘མཏྟ-སདྡོ ཨཝདྷཱརཎེ ཨེཝ-སདྡོ སནྣིཊྛཱནེ’’ཏིཔི ཝདནྟི. ཨེཝཾ སབྦཏྠ. ཧོཏི ཙེཏྠ –
‘‘མཏྟམེཝཱཏི ¶ ཨེཀཏྠཾ, མཏྟཔདཾ པམཱཎཀེ;
མཏྟཱཝདྷཱརཎེ ཝཱ, སནྣིཊྛཱནམྷི ཙེཏར’’ནྟི.
ཨེཀདེསེནེཝིདྷ པཱལི༹ཡཾ ཀཐིཏཏྟཱ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ ཏཐཱ ཀཐནེ སདྡྷིཾ ཨུདཱཧརཎེན ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘བྷགཝཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏེན ཨིམམདྷིཔྤཱཡཾ དསྶེཏི ‘‘ཝཊྚཀཐཾ ཀཐེནྟོ བྷགཝཱ ཨཝིཛྫཱ-ཏཎྷཱ-དིཊྛཱིནམཉྙཏརསཱིསེན ཀཐེསི, ཏེསུ ཨིདྷ དིཊྛིསཱིསེནེཝ ཀཐེནྟོ ཝེདནཱཡ དིཊྛིཡཱ བལཝཀཱརཎཏྟཱ ཝེདནཱམཱུལཀཾ ཨེཀདེསམེཝ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ ཀཐེསཱི’’ཏི. ཨེཏཱནི ཙ སུཏྟཱནི ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡེ དསནིཔཱཏེ (ཨ. ནི. ༡༠.༦༡ ཝཱཀྱཁནྡྷེ) ཏཏྠ པུརིམཀོཊི ན པཉྙཱཡཏཱིཏི ཨསུཀསྶ ནཱམ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ, ཙཀྐཝཏྟིནོ ཝཱ ཀཱལེ ཨཝིཛྫཱ ཨུཔྤནྣཱ, ན ཏཏོ ¶ པུབྦེཏི ཨེཝཾ ཨཝིཛྫཱཡ པུརིམོ ཨཱདིམརིཡཱདོ ཨཔྤཊིཧཏསྶ མམ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶཱཔི ན པཉྙཱཡཏི ཏཏཱ མརིཡཱདསྶ ཨཝིཛྫམཱནཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཉྩེཏནྟི ཨིམིནཱ མརིཡཱདཱབྷཱཝེན ཨཡཾ ཨཝིཛྫཱ ཀཱམཾ ཝུཙྩཏི. ཨཐ ཙ པནཱཏི ཨེཝཾ ཀཱལནིཡམེན མརིཡཱདཱབྷཱཝེན ཝུཙྩམཱནཱཔི. ཨིདཔྤཙྩཡཱཏི ཨིམསྨཱ པཉྩནཱིཝརཎསངྑཱཏཔཙྩཡཱ ཨཝིཛྫཱ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨེཝཾ དྷམྨནིཡཱམེན ཨཝིཛྫཱཡ ཀོཊི པཉྙཱཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཀོ ཙཱཧཱརོ ཨཝིཛྫཱཡ, ‘པཉྩ ནཱིཝརཎཱ’ ཏིསྶ ཝཙནཱིཡ’’ནྟི (ཨ. ནི. ༡༠.༦༡) ཧི ཏཏྠེཝ ཝུཏྟཾ, ཊཱིཀཱཡཾ པན ‘‘ཨཱསཝཔཙྩཡཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡༤༤) ཨཱཧ, ཏཾ ཨུདཱཧརཎསུཏྟེན ན སམེཏི. ཨཡཾ པཙྩཡོ ཨིདཔྤཙྩཡོ མ-ཀཱརསྶ ད-ཀཱརཱདེསཝསེན. སདྡཝིདཱུ པན ‘‘ཨཱིདིསསྶ པཡོགསྶ དིསྶནཏོ ཨིད-སདྡོཡེཝ པཀཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཨཡུཏྟམེཝེཏཾ ཝཎྞཝིཀཱརཱདིཝསེན ནཱནཱཔཡོགསྶ དིསྶམཱནཏྟཱ. ཡཐཱ ཧི ཝཎྞཝིཀཱརེན ‘‘ཨམཱུ’’ཏི ཝུཏྟེཔི ‘‘ཨསཱུ’’ཏི དིསྶཏི, ‘‘ཨིམེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟེཔི ‘‘ཨེསཱུ’’ཏི, ཨེཝམིདྷཱཔི ཝཎྞཝིཀཱརོ ཙ ཝཱཀྱེ ཝིཡ སམཱསེཔི ལབྦྷཏེཝ ཡཐཱ ‘‘ཛཱནིཔཏི ཏུདམྤཏཱི’’ཏི. ཀིམེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, པབྷིནྣཔཊིསམྦྷིདེན ཨཱཡསྨཏཱ མཧཱཀཙྩཱཡནཏྠེརེན ཝུཏྟམེཝ པམཱཎནྟི དཊྛབྦཾ.
བྷཝཏཎྷཱཡཱཏི བྷཝསཉྙོཛནབྷཱུཏཱཡ ཏཎྷཱཡ. ཨིདཔྤཙྩཡཱཏི ཨིམསྨཱ ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ. ‘‘ཀོ ཙཱཧཱརོ བྷཝཏཎྷཱཡ, ‘ཨཝིཛྫཱ’ ཏིསྶ ཝཙནཱིཡ’’ནྟི ཧི ཝུཏྟཾ. བྷཝདིཊྛིཡཱཏི སསྶཏདིཊྛིཡཱ. ཨིདཔྤཙྩཡཱཏི ཨིདྷ པན ¶ ཝེདནཱཔཙྩཡཱཏྭེཝ ཨཏྠོ. ནནུ དིཊྛིཡོ ཨེཝ ཀཐེཏབྦཱ, ཀིམཏྠིཡཾ པན པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀཐནནྟི ཨནུཡོགེནཱཧ ‘‘ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨནུལོམེན པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀཐཱ ནཱམ ཝཊྚཀཐཱ, ཏཾ ཀཐནེནེཝ བྷགཝཱ ཨེཏེ དིཊྛིགཏིཀཱ ཡཱཝིདཾ མིཙྪཱདསྶནཾ ན པཊིནིསྶཛྫནྟི, ཏཱཝ ཨིམིནཱ པཙྩཡཔརམྤརེན ཝཊྚེཡེཝ ནིམུཛྫནྟཱིཏི དསྶེསཱིཏི. ཨིཏོ བྷཝཱདིཏོ. ཨེཏྠ བྷཝཱདཱིསུ. ཨེས ནཡོ སེསཔདདྭཡེཔི. ཨིམིནཱ ཨཔརིཡནྟཾ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཾ དསྶེཏི. ཝིཔནྣཊྛཱཏི ཝིཝིདྷེན ནཱསིཏཱ.
ཝིཝཊྚཀཐཱདིཝཎྞནཱ
༡༤༥. དིཊྛིགཏིཀཱདྷིཊྛཱནནྟི དིཊྛིགཏིཀཱནཾ མིཙྪཱགཱཧདསྶནཝསེན ཨདྷིཊྛཱནབྷཱུཏཾ, དིཊྛིགཏིཀཝསེན པུགྒལཱདྷིཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པུགྒལཱདྷིཊྛཱནདྷམྨདེསནཱ ཧེསཱ. ཡུཏྟཡོགབྷིཀྑུཨདྷིཊྛཱནནྟི ཡུཏྟཡོགཱནཾ བྷིཀྑཱུནམདྷིཊྛཱནབྷཱུཏཾ, བྷིཀྑུཝསེན པུགྒལཱདྷིཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཝིཝཊྚནྟི ཝཊྚཏོ ཝིགཏཾ. ‘‘ཡེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ མིཙྪཱདསྶནསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏཱཡ ཝེདནཱཡ པཙྩཡབྷཱུཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ ཕསྶཱཡཏནམིདྷ གཧིཏཾ དེསནཱཀུསལེན བྷགཝཏཱཏི ¶ དསྶེཏི. ཝེདནཱཀམྨཊྛཱནེཏི ‘‘ཝེདནཱནཾ སམུདཡ’’ནྟིཨཱདིཀཾ ཨིམཾ པཱལི༹ཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཀིཉྩིམཏྟམེཝ ཝིསེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ནྟི ‘‘ཕསྶསམུདཡཱ, ཕསྶནིརོདྷཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཀཱརཎཾ. ‘‘ཨཱཧཱརསམུདཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོ ཝེདིཏབྦོ. སོ ཧི ‘‘ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོ ཨིམསྶ ཀཱཡསྶ ཨཱཧཱརཔཙྩཡེན པཙྩཡོ’’ཏི (པཊྛཱ. ༤༢༩) པཊྛཱནེ ཝཙནཏོ ཀམྨསམུཊྛཱནཱནམྤི ཙཀྑཱདཱིནཾ ཨུཔཏྠམྦྷཀཔཙྩཡོ ཧོཏིཡེཝ. ‘‘ནཱམརཱུཔསམུདཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝེདནཱདིཀྑནྡྷཏྟཡམེཝ ནཱམཾ. ནནུ ཙ ‘‘ནཱམརཱུཔཔཙྩཡཱ སལཱ༹ཡཏན’’ནྟི ཝཙནཏོ སབྦེསུ ཚསུ ཕསྶཱཡཏནེསུ ‘‘ནཱམརཱུཔསམུདཡཱ ནཱམརཱུཔནིརོདྷཱ’’ ཨིཙྩེཝ ཝཏྟབྦཾ, ཨཐ ཀསྨཱ ཙཀྑཱཡཏནཱདཱིསུ ‘‘ཨཱཧཱརསམུདཡཱ ཨཱཧཱརནིརོདྷཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི? སཙྩམེཏཾ ཨཝིསེསེན, ཨིདྷ པན ཨེཝམྤི ཙཀྑཱདཱིསུ སམྦྷཝཏཱིཏི ཝིསེསཏོ དསྶེཏུཾ ཏཐཱ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨུཏྟརིཏརཛཱནནེནེཝ དིཊྛིགཏསྶ ཛཱནནམྤི སིདྡྷནྟི ཀཏྭཱ པཱལི༹ཡམནཱགཏེཔི ‘‘དིཊྛིཉྩ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཡོ ལོཀིཡལོཀུཏྟརམིསྶཀཱ, ཝིམུཏྟི པན ཨིད ཧེཊྛིམཱ ཕལསམཱཔཏྟིཡོ ‘‘ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱ’’ཏི ¶ ཨགྒཕལསྶ ཝིསུཾ ཝཙནཏོ. པཙྩཀྑཱནུམཱནེན ཙེཏྠ པཛཱནནཱ, ཏེནེཝཱཧ ‘‘བཧུསྶུཏོ གནྠདྷརོ བྷིཀྑུ ཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི, ཡཐཱལཱབྷཾ ཝཱ ཡོཛེཏབྦཾ. དེསནཱ པནཱཏི ཨེཏྠ པན-སདྡོ ཨརུཙིཡཏྠོ, ཏེནིམཾ དཱིཔེཏི – ཡདིཔི ཨནཱགཱམིཨཱདཡོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནནྟི, ཏཐཱཔི ཨརཧཏོ ཨུཀྐཾསགཏིཝིཛཱནནཝསེན དེསནཱ ཨརཧཏྟནིཀཱུཊེན ནིཊྛཱཔིཏཱཏི. སུཝཎྞགེཧོ ཝིཡ རཏནམཡཀཎྞིཀཱཡ དེསནཱ ཨརཧཏྟཀཎྞིཀཱཡ ནིཊྛཱཔིཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡཏོ ཁོ…པེ… པཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨེཏེན དྷམྨསྶ ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝེན སདྡྷིཾ སངྒྷསྶ སུཔྤཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི, ཏེནེཝ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཀོ ཨེཝཾ ཛཱནཱཏཱིཏི? ཁཱིཎཱསཝོ ཛཱནཱཏི, ཡཱཝ ཨཱརདྡྷཝིཔསྶཀོ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷོ དསྶིཏོ, ཏེན ཡདེཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཾ ‘‘བྷིཀྑུསངྒྷཝསེནཱཔི དཱིཔེཏུ’’ནྟི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༨), ཏཾ ཡཐཱརུཏཝསེནེཝ དཱིཔིཏཾ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ.
༡༤༦. ‘‘དེསནཱཛཱལཝིམུཏྟོ དིཊྚིགཏིཀོ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི དསྶནཾ དེསནཱཡ ཀེཝལཔརིཔུཎྞཏཾ ཉཱཔེཏུནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨནྟོ ཛཱལསྶཱཏི ཨནྟོཛཱལཾ, དབྦཔཝེསནཝསེན ཨནྟོཛཱལེ ཨཀཏཱཔི ཏནྣིསྶིཏཝཱདཔྤཝེསནཝསེན ཀཏཱཏི ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱ, ཨནྟོ ཛཱལསྶ ཏིཊྛནྟཱིཏི ཝཱ ཨནྟོཛཱལཱ, དབྦཝསེན ཨནནྟོཛཱལཱཔི ཏནྣིསྶིཏཝཱདཝསེན ཨནྟོཛཱལཱ ཀཏཱཏི ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱ. ཨབྷཱུཏཏབྦྷཱཝེ ཀརཱསབྷཱུཡོགེ ཝིཀཱརཝཱཙཀཏོ ཨཱིཔཙྩཡོ, ཨནྟསརསྶ ཝཱ ཨཱིཀཱརཱདེསོཏི སདྡཝིདཱུ ཡཐཱ ‘‘དྷཝལཱིཀཱརོ, ཀབལཱི༹ཀཱརོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༡༨༡), ཨིམམཏྠཾ ¶ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིམསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནིསྶིཏཱ ཨཝསིཏཱཝ ཧུཏྭཱ ཨུམྨུཛྫམཱནཱ ཨུམྨུཛྫནྟཱིཏི ཨཏྠོ. མཱན-སདྡོ ཙེཏྠ བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཏྠོ ཨཔྤཧཱིནེན ཨུམྨུཛྫནབྷཱཝེན པུན ཨུམྨུཛྫནབྷཱཝསྶ ལཀྑིཏཏྟཱ, ཏཐཱ ‘‘ཨོསཱིདནྟཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཨནྟ-སདྡོ. ཨུམྨུཛྫནེནེཝ ཨཝུཏྟསྶཱཔི ནིམུཛྫནསྶ གཧཎནྟི དསྶེཏི ‘‘ཨོསཱིདནྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ ཨཔཱཡཱུཔཔཏྟིཝསེན ཨདྷོ ཨོསཱིདནཾ, སམྤཏྟིབྷཝཝསེན ཨུདྡྷམུགྒམནཾ. ཏཐཱ པརིཏྟབྷཱུམིམཧགྒཏབྷཱུམིཝསེན, དིཊྛིཡཱ ཨོལཱིནཏཱཏིདྷཱཝནཝསེན, པུབྦནྟཱནུདིཊྛིཨཔརནྟཱནུདིཊྛིཝསེན ཙ ཡཐཱཀྐམཾ ཡོཛེཏབྦཾ. པརིཡཱཔནྣཱཏི ཨནྟོགདྷཱ. ཏབྦྷཱཝོ ཙ ཏདཱབདྡྷེནཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཏེན ཨཱབདྡྷཱ’’ཏི. ‘‘ན ཧེཏྠཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཔཱལི༹ཡཱ ཨཱཔནྣཏྠཾ དསྶེཏི.
ཨིདཱནི ¶ ཨུཔམཱསཾསནྡནམཱཧ ‘‘ཀེཝཊྚོ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཀེ ཨུདཀེ ཝཊྚཏི པརིཙརཏཱིཏི ཀེཝཊྚོ, མཙྪབནྡྷོ. ཀཱམཾ ཀེཝཊྚནྟེཝཱསཱིཔི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟོ, སོ པན ཏདནུགཏིཀོཝཱཏི ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏཱུཏི ཛཱཏིཀྑེཏྟཾ སནྡྷཱཡཱཧ ཏཏྠེཝ པཊིཝེདྷསམྦྷཝཏོ, ཨཉྙེསཉྩ ཏགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཏྟཱ. ཨཉྙཏྠཱཔི ཧི དིཊྛིགཏིཀཱ ཨེཏྠ པརིཡཱཔནྣཱ ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱཝ. ཨོལཱ༹རིཀཱཏི པཱཀཊབྷཱཝེན ཐཱུལཱ. ཏསྶཱཏི པརིཏྟོདཀསྶ.
༡༤༧. ‘‘སབྦདིཊྛཱིནཾ སངྒཧིཏཏྟཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝཱདསངྒཧཎེན པུགྒལསངྒཧོཏི དསྶེཏི. ཨཏྟནོ…པེ… དསྶེནྟོཏི དེསནཱཀུསལཏཱཡ ཡཐཱཝུཏྟེསུ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཨུམྨུཛྫནནིམུཛྫནཊྛཱནབྷཱུཏེསུ ཀཏྠཙིཔི བྷཝཱདཱིསུ ཨཏྟནོ ཨནཝརོདྷབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ. ནཡནྟཱིཏི སཏྟེ ཨིཙྪིཏཊྛཱནམཱཝཧནྟི, ཏཾ པན ཏཐཱཨཱཀཌྜྷནཝསེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘གཱིཝཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ནེཏྟིསདིསཏཱཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སདིསཝོཧཱརཾ, ཨུཔམཱཏདྡྷིཏཾ ཝཱ དསྶེཏི. ‘‘སཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི སདིསཏཱཝིབྷཱཝནཱ. གཱིཝཱཡཱཏི ཨེཏྠ མཧཱཛནཱནནྟི སམྦནྡྷཱིནིདྡེསོ ནེཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཀམྨབྷཱཝེན སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦོ ནཱི-སདྡསྶ དྭིཀམྨིཀཏྟཱ, ཨཱཁྱཱཏཔཡོགེ ཙ བཧུལཾ སཱམིཝཙནསྶ ཀཏྟུཀམྨཏྠཛོཏཀཏྟཱ. ཨསྶཱཏི ཨནེན བྷགཝཏཱ, སཱ བྷཝནེཏྟི ཨུཙྪིནྣཱཏི སམྦནྡྷོ. པུན ཨཔྤཊིསནྡྷིཀབྷཱཝཱཏི སཱམཏྠིཡཏྠམཱཧ. ཛཱིཝིཏཔརིཡཱདཱནེ ཝུཏྟེཡེཝ ཧི པུན ཨཔྤཊིསནྡྷིཀབྷཱཝོ ཝུཏྟོ ནཱམ ཏསྶེཝ ཨདསྶནསྶ པདྷཱནཀཱརཎཏྟཱ. ‘‘ན དཀྑནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨནཱགཏཝཙནཝསེན པདསིདྡྷི ‘‘ཡཏྲ ཧི ནཱམ སཱཝཀོ ཨེཝརཱུཔཾ ཉསྶཏི ཝཱ དཀྑཏི ཝཱ སཀྑིཾ ཝཱ ཀརིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༢༨; སཾ. ནི. ༢.༢༠༢) ཝིཡཱཏི དསྶེཏི ‘‘ན དཀྑིསྶནྟཱི’’ཏི ཨིམིནཱ. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཔཎྞཏྟིཀབྷཱཝཾ གམིསྶནྟཱི’’ཏི. ཨཔཎྞཏྟིཀབྷཱཝནྟི ཙ དྷརམཱནཀཔཎྞཏྟིཡཱ ཨེཝ ཨཔཎྞཏྟིཀབྷཱཝཾ, ཨཏཱིཏཔཎྞཏྟིཡཱ པན ཏཐཱགཏཔཎྞཏྟི ¶ ཡཱཝ སཱསནནྟརདྷཱནཱ, ཏཏོ ཨུདྡྷམྤི ཨཉྙབུདྡྷུཔྤཱདེསུ པཝཏྟཏི ཨེཝ ཡཐཱ ཨདྷུནཱ ཝིཔསྶིཨཱདཱིནཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཝོཧཱརམཏྟམེཝ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༤༧) པཉྙཱཡ ཙེཏྠ པཎྞཱདེསོཏི ནེརུཏྟིཀཱ.
ཀཱཡོཏི ཨཏྟབྷཱཝོ, ཡོ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨསམཱུཧོ. ཨེཝཉྷིསྶ ཨམྦརུཀྑསདིསཏཱ, ཏདཝཡཝཱནཉྩ རཱུཔཀྑནྡྷཙཀྑཱཡཏནཙཀྑུདྷཱཏཱདཱིནཾ ཨམྦཔཀྐསདིསཏཱ ¶ ཡུཛྫཏི. ཏནྟི ཀཱཡཾ. པཉྩཔཀྐདྭཱདསཔཀྐཨཊྛཱརསཔཀྐཔརིམཱཎཱཏི པཉྩཔཀྐཔརིམཱཎཱ ཨེཀཱ, དྭཱདསཔཀྐཔརིམཱཎཱ ཨེཀཱ, ཨཊྛཱརསཔཀྐཔརིམཱཎཱ ཨེཀཱཏི ཏིཝིདྷཱ པཀྐམྦཕལཔིཎྜཱི ཝིཡ. པིཎྜོ ཨེཏསྶཱཏི པིཎྜཱི, ཐཝཀོ. ཏདནྭཡཱནཱིཏི ཝཎྚཱནུགཏཱནི, ཏེནཱཧ ‘‘ཏཾཡེཝ ཝཎྚཾ ཨནུགཏཱནཱི’’ཏི.
མཎྜཱུཀཀཎྚཀཝིསསམྥསྶནྟི ཝིསཝནྟསྶ བྷེཀཝིསེསསྶ ཀཎྚཀེན, ཏདཉྙེན ཙ ཝིསེན སམྥསྶཾ, མཎྜཱུཀཀཎྚཀེ ཝིཛྫམཱནསྶ ཝིསསྶ སམྥསྶཾ ཝཱ. སཀཎྚཀོ ཛལཙཱརཱི སཏྟོ ཨིདྷ མཎྜཱུཀོ ནཱམ, ཡོ ‘‘པཱསཱཎཀཙྪཔོ’’ཏི ཝོཧརནྟི, ཏསྶ ནངྒུཊྛེ ཨགྒཀོཊིཡཾ ཋིཏོ ཀཎྚཀོཏིཔི ཝདནྟི. ཨེཀཾ ཝིསམཙྪཀཎྚཀནྟིཔི ཨེཀེ. ཀིརཱཏི ཨནུསྶཝནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཨེཏྠ ཙ ཝཎྚཙྪེདེ ཝཎྚཱུཔནིབནྡྷཱནཾ ཨམྦཔཀྐཱནཾ ཨམྦརུཀྑཏོ ཝིཙྪེདོ ཝིཡ བྷཝནེཏྟིཙྪེདེ ཏདུཔནིབནྡྷཱནཾ ཁནྡྷཱདཱིནཾ སནྟཱནཏོ ཝིཙྪེདོཏི ཨེཏྟཱཝཏཱཝ པཱལི༹ཡམཱགཏཾ ཨོཔམྨཾ, ཏདཝསེསཾ པན ཨཏྠཏོ ལདྡྷམེཝཱཏི དཊྛབྦཾ.
༡༤༨. བུདྡྷབལནྟི བུདྡྷཱནཾ ཉཱཎབལཾ. ཀཐིཏསུཏྟསྶ ནཱམཱཏི ཨེཏྠ ནཱམ-སདྡོ སམྦྷཱཝནེ ནིཔཱཏོ, ཏེན ‘‘ཨེཝམྤི ནཱམ ཀཐིཏསུཏྟསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟནཡེན སུཏྟསྶ གུཎཾ སམྦྷཱཝེཏི. ཧནྡཱཏི ཝོསྶགྒཏྠེ. ཏེན ཧི ཨདྷུནཱཝ གཎྷཱཔེསྶཱམི. ན པཔཉྩཾ ཀརིསྶཱམཱིཏི ཝོསྶགྒཾ ཀརོཏི.
དྷམྨཔརིཡཱཡེཏི དྷམྨདེསནཱསངྑཱཏཱཡ པཱལི༹ཡཱ. ཨིདྷཏྠོཏི དིཊྛདྷམྨཧིཏཾ. པརཏྠོཏི སམྤརཱཡཧིཏཾ, ཏདུབྷཡཏྠོ ཝཱ. བྷཱསིཏཏྠོཔི ཡུཛྫཏི ‘‘དྷམྨཛཱལ’’ནྟི ཨེཏྠ ཏནྟིདྷམྨསྶ གཧིཏཏྟཱ. ཨིཧཱཏི ཨིདྷ སཱསནེ. ནནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ ‘‘ན ནཾ སུཏོ སམཎོ གོཏམོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ནྟི དྷམྨཱཏི པཱལི༹དྷམྨཱ. སབྦེན སབྦཾ སངྒཎྷནཏོ ཨཏྠསངྑཱཏཾ ཛཱལམེཏྠཱཏི ཨཏྠཛཱལཾ. ཏཐཱ དྷམྨཛཱལཾ བྲཧྨཛཱལཾ དིཊྛིཛཱལནྟི ཨེཏྠཱཔི. སངྒཱམཾ ཝིཛིནཱཏི ཨེཏེནཱཏི སངྒཱམཝིཛཡོ, སངྒཱམོ ཙེཏྠ པཉྩཧི མཱརེཧི སམཱགམནཾ ཨབྷིཡུཛ྄ཛྷནནྟི ཨཱཧ ‘‘དེཝཔུཏྟམཱརམྤཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཏྠསམྤཏྟིཡཱ ཧི ཨཏྠཛཱལཾ. བྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ, སཱིལཱདིཨནཝཛྫདྷམྨནིདྡེསཏོ ¶ ཙ དྷམྨཛཱལཾ. སེཊྛཊྛེན བྲཧྨབྷཱུཏཱནཾ མགྒཕལནིབྦཱནཱནཾ ཝིབྷཏྟཏྟཱ བྲཧྨཛཱལཾ. དིཊྚིཝིཝེཙནམུཁེན སུཉྙཏཱཔཀཱསནེན སམྨཱདིཊྛིཡཱ ཝིབྷཏྟཏྟཱ དིཊྛིཛཱལཾ. ཏིཏྠིཡཝཱདནིམྨདྡནུཔཱཡཏྟཱ ཨནུཏྟརོ སངྒཱམཝིཛཡོཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ནིདཱནཱཝསཱནཏོཏི ¶ ‘‘ཨཐ བྷགཝཱ ཨནུཔྤཏྟོ’’ཏི ཝཙནསངྑཱཏནིདཱནཔརིཡོསཱནཏོ. མརིཡཱདཱཝདྷིཝཙནཉྷེཏཾ. ཨཔིཙ ནིདཱནཱཝསཱནཏོཏི ནིདཱནཔརིཡོསཱནེ ཝུཏྟཏྟཱ ནིདཱནཱཝསཱནབྷཱུཏཏོ ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ, པརེ ཨཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུ’’ནྟིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༥, ༦) ཝཙནཏོ. ཨཱབྷིཝིདྷིཨཝདྷིཝཙནཉྷེཏཾ. ཨིདཉྩ ‘‘ཨཝོཙཱ’’ཏི ཀིརིཡཱསམྦནྡྷནེན ཝུཏྟཾ. ‘‘ནིདཱནེན ཨཱདིཀལྱཱཎ’’ནྟི ཝཙནཏོ པན ནིདཱནམྤི ནིགམནཾ ཝིཡ སུཏྟཔརིཡཱཔནྣམེཝ. ཨལབྦྷ…པེ… གམྦྷཱིརནྟི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ཝིསེསནཾ.
༡༤༩. ཡཐཱ ཨནཏྟམནཱ ཨཏྟནོ ཨནཏྠཙརཏཱཡ པརམནཱ ཝེརིམནཱ ནཱམ ཧོནྟི, ཡཐཱཧ དྷམྨརཱཛཱ དྷམྨཔདེ, ཨུདཱནེ ཙ –
‘‘དིསོ དིསཾ ཡཾ ཏཾ ཀཡིརཱ, ཝེརཱི ཝཱ པན ཝེརིནཾ;
མིཙྪཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, པཱཔིཡོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི. (དྷ. པ. ༤༢; ཨུདཱ. ༣༣);
ན ཨེཝམིམེ ཨནཏྟམནཱ, ཨིམེ པན ཨཏྟནོ ཨཏྠཙརཏཱཡ ཨཏྟམནཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཀམནཱ’’ཏི. སཀམནཏཱ ཙ པཱིཏིཡཱ གཧིཏཙིཏྟཏྟཱཏི དསྶེཏི ‘‘བུདྡྷགཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ.
ཨཡཾ པན ཨཊྛཀཐཱཏོ ཨཔརོ ནཡོ – ཨཏྟམནཱཏི སམཏྟམནཱ, ཨིམཱཡ དེསནཱཡ པརིཔུཎྞམནསངྐཔྤཱཏི ཨཏྠོ. དེསནཱཝིལཱསོ དེསནཱཡ ཝིཛམྦྷནཾ, ཏཉྩ དེསནཱཀིཙྩནིཔྥཱདཀཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ. ཀརཝཱིཀསྶ རུཏམིཝ མཉྫུམདྷུརསྶརོ ཡསྶཱཏི ཀརཝཱིཀརུཏམཉྫཱུ, ཏེན. ཨམཏཱབྷིསེཀསདིསེནཱཏི ཀཱཡཙིཏྟདརཐཝཱུཔསམཀཾ སབྦསམྦྷཱརཱབྷིསངྑཏཾ ཨུདཀཾ དཱིགྷཱཡུཀཏཱསཾཝཏྟནཏོ ཨམཏཾ ནཱམ. ཏེནཱབྷིསེཀསདིསེན. བྲཧྨུནོ སརོ ཝིཡ ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏོ སརོ ཡསྶཱཏིབྲཧྨསྶརོ, ཏེན. ཨབྷིནནྡཏཱིཏི ཏཎྷཱཡཏི, ཏེནཱཧ ‘‘ཏཎྷཱཡམྤི ཨཱགཏོ’’ཏི. ཨནེཀཏྠཏྟཱ དྷཱཏཱུནཾ ཨབྷིནནྡནྟཱིཏི ཨུཔགཙྪནྟི སེཝནྟཱིཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔགམནེཔཱི’’ཏི.
ཏཐཱ ¶ ཨབྷིནནྡནྟཱིཏི སམྤཊིཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠམཱཧ ‘‘སམྤཊིཙྪནེཔཱི’’ཏི. ཨབྷིནནྡིཏྭཱཏི ཝུཏྟོཡེཝཏྠོ ‘‘ཨནུམོདིཏྭཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པཀཱསིཏོཏི སནྡྷཱཡ ‘‘ཨནུམོདནེཔཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཨིམམེཝཏྠཾ ¶ གཱཐཱབནྡྷཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘སུབྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སདྡཏོ སུབྷཱསིཏཾ, ཨཏྠཏོ སུལཔིཏཾ. སཱིལཔྤཀཱསནེན ཝཱ སུབྷཱསིཏཾ, སུཉྙཏཱཔཀཱསནེན སུལཔིཏཾ. དིཊྛིཝིབྷཛནེན ཝཱ སུབྷཱསིཏཾ, ཏནྣིབྦེདྷཀསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཝིབྷཛནེན སུལཔིཏཾ. ཨེཝཾ ཨཝཎྞཝཎྞནིསེདྷནཱདཱིཧིཔི ཨིདྷ དསྶིཏཔྤཀཱརེཧི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏཱདིནོཏི ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ སམཔེཀྑནཱདཱིཧི པཉྩཧི ཀཱརཎེཧི ཏཱདིབྷཱུཏསྶ. ཨིམསྶ པདསྶ ཝིཏྠཱརོ ‘‘ཨིཊྛཱནིཊྛེ ཏཱདཱི, ཙཏྟཱཝཱིཏི ཏཱདཱི, ཝནྟཱཝཱིཏི ཏཱདཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱནི. ༣༨) མཧཱནིདྡེསེ ཝུཏྟོ, སོ ཨུཔརི ཨཊྛཀཐཱཡམྤི ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི. ཀིཉྩཱཔི ‘‘ཀཏམཉྩ ཏཾ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༧) ཏཏྠ ཏཏྠ པཝཏྟཱཡ ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱཡ ཝིསྶཛྫནཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཨིདཾ སུཏྟཾ ཝེཡྻཱཀརཎཾ ནཱམ བྷཝཏི. བྱཱཀརཎམེཝ ཧི ཝེཡྻཱཀརཎཾ, ཏཐཱཔི པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཱཝསེན པཝཏྟཾ སུཏྟཾ སགཱཐཀཾ ཙེ, གེཡྻཾ ནཱམ བྷཝཏི. ནིགྒཱཐཀཾ, ཙེ ཨངྒནྟརཧེཏུརཧིཏཉྩ, ཝེཡྻཱཀརཎཾ ནཱམ. ཨིཏི པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཱཝསེན པཝཏྟསྶཱཔི གེཡྻསཱདྷཱརཎཏོ, ཨངྒནྟརཧེཏུརཧིཏསྶ ཙ ནིགྒཱཐཀབྷཱཝསྶེཝ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏོ པུཙྪཱཝིསྶཛྫནབྷཱཝམནཔེཀྑིཏྭཱ ནིགྒཱཐཀབྷཱཝམེཝ ཝེཡྻཱཀརཎཧེཏུཏཱཡ དསྶེནྟོ ‘‘ནིགྒཱཐཀཏྟཱ ཧི ཨིདཾ ཝེཡྻཱཀརཎ’’ནྟི ཨཱཧ.
ཀསྨཱཏི ཙོདནཾ སོདྷེཏི ‘‘བྷཉྙམཱནེཏི ཧི ཝུཏྟ’’ནྟི ཨིམིནཱ. ཨུབྷཡསམྦནྡྷཔདཉྷེཏཾ ཧེཊྛཱ, ཨུཔརི ཙ སམྦཛ྄ཛྷནཏོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘བྷཉྙམཱནེ’’ཏི ཝཏྟམཱནཀཱལཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ན ཀེཝལཾ སུཏྟཔརིཡོསཱནེཡེཝ, ཨཐ ཁོ དྭཱསཊྛིཡཱ ཋཱནེསུ ཨཀམྤིཏྠཱཏི ཝེདིཏབྦཱཏི. ཡདེཝཾ སཀལེཔི ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ བྷཉྙམཱནེ ཨཀམྤིཏྠཱཏི ཨཏྠོཡེཝ སམྦྷཝཏི, ན པན ཏསྶ ཏསྶ དིཊྛིགཏསྶ པརིཡོསཱནེ པརིཡོསཱནེཏི ཨཏྠོཏི? ནཱཡམནུཡོགོ ཀཏྠཙིཔི ན པཝིསཏི སམྦྷཝམཏྟེནེཝ ཨནུཡུཉྫནཏོ, ཨཡཾ པན ཨཏྠོ ན སམྦྷཝམཏྟེནེཝ ཝུཏྟོ, ཨཐ ཁོ དེསནཱཀཱལེ ཀམྤནཱཀཱརེནེཝ ཨཱཙརིཡཔརམྤརཱབྷཏེན. ཏེནེཝ ཧི ཨཱཀཱརེནཱཡམཏྠོ སངྒཱིཏིམཱརུལ༹ྷོ, ཏཐཱརུལ༹ྷནཡེནེཝ ཙ སངྒཧཀཱརེན ཝུཏྟོཏི ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ, ཨིཏརཐཱ ཨཏཀྐཱཝཙརསྶ ཨིམསྶཏྠསྶ ཏཀྐཔརིཡཱཧཏཀཐནཾ ཨནུཔཔནྣཾ སིཡཱཏི. ཨེཝམཱིདིསེསུ. ‘‘དྷཱཏུཀྑོབྷེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཏྠོ མཧཱཔརིནིབྦཱནསུཏྟཝཎྞནཱཡ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༡༧༡) གཧེཏབྦོ.
ཨཔརེསུཔཱིཏི ¶ ¶ ཨེཏྠ པི-སདྡེན པཱརམིཔཝིཙཡནཾ སམྤིཎྜེཏི. ཝུཏྟཉྷི བུདྡྷཝཾསེ –
‘‘ཨིམེ དྷམྨེ སམྨསཏོ, སབྷཱཝསརསལཀྑཎེ;
དྷམྨཏེཛེན ཝསུདྷཱ, དསསཧསྶཱི པཀམྤཐཱ’’ཏི. (བུ. ཝཾ. ༡༦༦);
ཏཐཱ སཱསནཔཏིཊྛཱནནྟརདྷཱནཱདཡོཔི. ཏཏྠ སཱསནཔཏིཊྛཱནེ ཏཱཝ བྷགཝཏོ ཝེལུ༹ཝནཔཊིགྒཧཎེ, མཧཱམཧིནྡཏྠེརསྶ མཧཱམེགྷཝནཔཊིགྒཧཎེ, མཧཱཨརིཊྛཏྠེརསྶ ཝིནཡཔིཊཀསཛ྄ཛྷཱཡནེཏི ཨེཝམཱདཱིསུ སཱསནསྶ མཱུལཱནི ཨོཏིཎྞཱནཱིཏི པཱིཏིཝསཾ གཏཱ ནཙྩནྟཱ ཝིཡ ཨཡཾ མཧཱཔཐཝཱི ཀམྤིཏྠ. སཱསནནྟརདྷཱནེ པན ‘‘ཨཧོ ཨཱིདིསསྶ སདྡྷམྨསྶ ཨནྟརདྷཱན’’ནྟི དོམནསྶཔྤཏྟཱ ཝིཡ ཡཐཱ ཏཾ ཀསྶཔསྶ བྷགཝཏོ སཱསནནྟརདྷཱནེ. ཝུཏྟཉྷེཏམཔདཱནེ –
‘‘ཏདཱཡཾ པཐཝཱི སབྦཱ, ཨཙལཱ སཱ ཙལཱཙལཱ;
སཱགརོ ཙ སསོཀོཝ, ཝིནདཱི ཀརུཎཾ གིར’’ནྟི. (ཨཔ. ༢.༥༤.༡༣༡);
བོདྷིམཎྜཱུཔསངྐམནེཏི ཝིསཱཁཱཔུཎྞམདིཝསེ པཋམཾ བོདྷིམཎྜཱུཔསངྐམནེ. པཾསུཀཱུལགྒཧཎེཏི པུཎྞཾ ནཱམ དཱསིཾ པཱརུཔིཏྭཱ ཨཱམཀསུསཱནེ ཚཌྜིཏསྶ སཱཎམཡཔཾསུཀཱུལསྶ ཏུམྦམཏྟེ པཱཎེ ཝིདྷུནིཏྭཱ མཧཱཨརིཡཝཾསེ ཋཏྭཱ གཧཎེ. པཾསུཀཱུལདྷོཝནེཏི ཏསྶེཝ པཾསུཀཱུལསྶ དྷོཝནེ. ཀཱལ༹ཀཱརཱམསུཏྟཾ (ཨ. ནི. ༤.༢༤) ཨངྒུཏྟརཱགམེ ཙཏུཀྐནིཔཱཏེ. གོཏམཀསུཏྟམྤི (ཨ. ནི. ༣.༡༧༦) ཏཏྠེཝ ཏིཀནིཔཱཏེ. ཝཱིརིཡབལེནཱཏི མཧཱབྷིནིཀྑམནེ ཙཀྐཝཏྟིསིརིཔརིཙྩཱགཧེཏུབྷཱུཏཝཱིརིཡཔྤབྷཱཝེན. བོདྷིམཎྜཱུཔསངྐམནེ –
‘‘ཀཱམཾ ཏཙོ ཙ ནྷཱརུ ཙ, ཨཊྛི ཙ ཨཝསིསྶཏུ;
ཨུཔསུསྶཏུ ནིསྶེསཾ, སརཱིརེ མཾསལོཧིཏ’’ནྟི. (མ. ནི. ༢.༡༨༤; སཾ. ནི. ༢.༢༢, ༢༣༧; ཨ. ནི. ༢.༥; ༨.༡༣; མཧཱནི. ༡༩༦; ཨཝིདཱུརེནིདཱནཀཐཱ);
ཝུཏྟཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཝཱིརིཡཱནུབྷཱཝེནཱཏི ཡཐཱརཧམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཙྪརིཡཝེགཱབྷིཧཏཱཏི ཝིམྷཡཱཝཧཀིརིཡཱནུབྷཱཝགྷཊྚིཏཱ. པཾསུཀཱུལདྷོཝནེ བྷགཝཏོ པུཉྙཏེཛེནཱཏི ཝདནྟི. པཾསུཀཱུལགྒཧཎེ ཡཐཱ ཨཙྪརིཡཝེགཱབྷིཧཏཱཏི ཡུཏྟཾ ཝིཡ དིསྶཏི, ཏཾ པན ཀདཱཙི པཝཏྟཏྟཱ ¶ ‘‘ཨཀཱལཀམྤནེནཱ’’ཏི ¶ ཝུཏྟཾ. ཝེསྶནྟརཛཱཏཀེ (ཛཱ. ༢.༢༢.༡༦༥༥) པན པཱརམཱིཔཱུརཎཔུཉྙཏེཛེན ཨནེཀཀྑཏྟུཾ ཀམྤིཏཏྟཱ ཨཀཱལཀམྤནཾ ནཱམ བྷཝཏི. སཀྑིནིདསྶནེ ཀཐེཏབྦསྶ ཨཏྠསྶཱནུརཱུཔཏོ སཀྑི ཝིཡ བྷཝཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཀྑིབྷཱཝེནཱ’’ཏི ཡཐཱ ཏཾ མཱརཝིཛཡཀཱལེ (ཛཱ. ཨཊྛ. ༡.ཨཝིདཱུརེནིདཱནཀཐཱ). སཱདྷུཀཱརདཱནེནཱཏི པཀརཎཱནུརཱུཔཝསེན ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ཏཾ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནསངྒཱིཏིཀཱལཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༣; པཊི. མ. ༣.༣༠༡).
‘‘ན ཀེཝལ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨནེཀཏྠཔཐཝཱིཀམྤནདསྶནམུཁེན ཨིམསྶ སུཏྟསྶ མཧཱནུབྷཱཝཏཱཡེཝ དསྶིཏཱ. ཏཏྠ ཛོཏིཝནེཏི ནནྡཝནེ. ཏཉྷི སཱསནསྶ ཉཱཎཱལོཀསངྑཱཏཱཡ ཛོཏིཡཱ པཱཏུབྷཱུཏཊྛཱནཏྟཱ ཛོཏིཝནནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི ཝིནཡསཾཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟཾ. དྷམྨནྟི ཨནམཏགྒསུཏྟཱདིདྷམྨཾ. པཱཙཱིནཨམྦལཊྛིཀཊྛཱནནྟི པཱཙཱིནདིསཱབྷཱགེ ཏརུཎམྦརུཀྑེན ལཀྑིཏཊྛཱནཾ.
ཨེཝནྟི བྷགཝཏཱ དེསིཏཀཱལཱདཱིསུ པཐཝཱིཀམྤནམཏིདིསཏི. ཨནེཀསོཏི ཨནེཀདྷཱ. སཡམྦྷུནཱ དེསིཏསྶ བྲཧྨཛཱལསྶ ཡསྶ སུཏྟསེཊྛསྶཱཏི ཡོཛནཱ. ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ སཱསནེ. ཡོནིསོཏི མིཙྪཱདིཊྛིཔྤཧཱནསམྨཱདིཊྛིསམཱདཱནཱདིནཱ ཉཱཡེན ཨུཔཱཡེན པཊིཔཛྫནྟཱུཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ ཏཱཝེཏྠ ཨཊྛཀཐཱཡ ལཱིནཏྠཝིབྷཱཝནཱ.
པཀརཎནཡཝཎྞནཱ
‘‘ཨིཏོ པརཾ ཨཱཙརིཡ-དྷམྨཔཱལེན ཡཱ ཀཏཱ;
སམུཊྛཱནཱདིཧཱརཱདི-ཝིཝིདྷཏྠཝིབྷཱཝནཱ.
ན སཱ ཨམྷེཧུཔེཀྑེཡྻཱ, ཨཡཉྷི ཏབྦིསོདྷནཱ;
ཏསྨཱ ཏམྤི པཝཀྑཱམ, སོཏཱུནཾ ཉཱཎཝུཌྜྷིཡཱ.
ཨཡཉྷི པཀརཎནཡེན པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཝཎྞནཱ – པཀརཎནཡོཏི ཙ ཏམྦཔཎྞིབྷཱསཱཡ ཝཎྞནཱནཡོ. ‘‘ནེཏྟིཔེཊཀཔྤཀརཎེ དྷམྨཀཐིཀཱནཾ ཡོཛནཱནཡོཏིཔི ཝདནྟཱི’’ཏི ཨབྷིདྷམྨཊཱིཀཱཡཾ ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ པནཱཡཾ དེསནཱཡ སམུཊྛཱནཔཡོཛནབྷཱཛནེསུ, པིཎྜཏྠེསུ ཙ པཋམཾ ནིདྡྷཱརིཏེསུ སུཀརཱ, ཧོཏི སུཝིཉྙེཡྻཱ ཙ, ཏསྨཱ –
སམུཊྛཱནཾ ¶ ¶ པཡོཛནཾ, བྷཱཛནཉྩཱཔི པིཎྜཏྠཾ;
ནིདྡྷཱརེཏྭཱན པཎྜིཏོ, ཏཏོ ཧཱརཱདཡོ སཾསེ.
ཏཏྠ སམུཊྛཱནཾ ནཱམ དེསནཱནིདཱནཾ, ཏཾ སཱདྷཱརཎམསཱདྷཱརཎནྟི དུཝིདྷཾ, ཏཐཱ སཱདྷཱརཎམྤི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཏོ. ཏཏྠ སཱདྷཱརཎཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀསམུཊྛཱནཾ ནཱམ བྷགཝཏོ མཧཱཀརུཎཱ. ཏཱཡ ཧི སམུསྶཱཧིཏསྶ ལོཀནཱཐསྶ ཝེནེཡྻཱནཾ དྷམྨདེསནཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུདཔཱདི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྟེསུ ཀཱརུཉྙཏཾ པཊིཙྩ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེསཱི’’ཏིཨཱདི. ཨེཏྠ ཙ ཏིཝིདྷཱཝཏྠཱཡཔི མཧཱཀརུཎཱཡ སངྒཧོ དཊྛབྦོ ཡཱཝདེཝ སདྡྷམྨདེསནཱཧཏྠདཱནེཧི སཾསཱརམཧོགྷཏོ སཏྟསནྟཱརཎཏྠཾ ཏདུཔྤཏྟིཏོ. ཡཐཱ ཙ མཧཱཀརུཎཱ, ཨེཝཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎདསབལཉཱཎཱདཡོཔི དེསནཱཡ སཱདྷཱརཎམཛ྄ཛྷཏྟིཀསམུཊྛཱནཾ ནཱམ. སབྦཉྷི ཉེཡྻདྷམྨཾ ཏེསཾ དེསེཏབྦཱཀཱརཾ, སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱནུསཡཱདིཀཉྩ ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནནྟོ བྷགཝཱ ཋཱནཱཊྛཱནཱདཱིསུ ཀོསལླེན ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཝིཙིཏྲནཡདེསནཾ པཝཏྟེསི. བཱཧིརཾ པན སཱདྷཱརཎསམུཊྛཱནཾ དསསཧསྶིམཧཱབྲཧྨཔརིཝཱརསྶ སཧམྤཏིབྲཧྨུནོ ཨཛ྄ཛྷེསནཾ. ཏདཛ྄ཛྷེསནཉྷི པཏི དྷམྨགམྦྷཱིརཏཱཔཙྩཝེཀྑཎཱཛནིཏཾ ཨཔྤོསྶུཀྐཏཾ པཊིཔྤསྶམྦྷེཏྭཱ དྷམྨསྶཱམཱི དྷམྨདེསནཱཡ ཨུསྶཱཧཛཱཏོ ཨཧོསི.
ཨསཱདྷཱརཎམྤི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཏོ དུཝིདྷམེཝ. ཏཏྠ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཾ ཡཱཡ མཧཱཀརུཎཱཡ, ཡེན ཙ དེསནཱཉཱཎེན ཨིདཾ སུཏྟཾ པཝཏྟིཏཾ, ཏདུབྷཡམེཝ. སཱམཉྙཱཝཏྠཱཡ ཧི སཱདྷཱརཎམྤི སམཱནཾ མཧཱཀརུཎཱདིཝིསེསཱཝཏྠཱཡ ཨསཱདྷཱརཎཾ བྷཝཏི, བཱཧིརཾ པན ཨསཱདྷཱརཎསམུཊྛཱནཾ ཝཎྞཱཝཎྞབྷཎནནྟི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ. ཨཔིཙ ནིནྡཱཔསཾསཱསུ སཏྟཱནཾ ཝེནེཡྻཱགྷཱཏཱནནྡཱདིབྷཱཝམནཱཔཏྟི. ཏཏྠ ཙ ཨནཱདཱིནཝདསྶནཾ བཱཧིརམསཱདྷཱརཎསམུཊྛཱནམེཝ, ཏཐཱ ནིནྡཱཔསཾསཱསུ པཊིཔཛྫནཀྐམསྶ, པསཾསཱཝིསཡསྶ ཙ ཁུདྡཀཱདིཝསེན ཨནེཀཝིདྷསྶ སཱིལསྶ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ཙ སསྶཏཱདིདིཊྛིཊྛཱནེ, ཏདུཏྟརི ཙ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརཏཱཡ, ཏཐཱགཏསྶ ཙ ཀཏྠཙིཔི བྷཝཱདཱིསུ ཨཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ སཏྟཱནམནཝབོདྷོཔི བཱཧིརམསཱདྷཱརཎསམུཊྛཱནཾ.
པཡོཛནམྤི སཱདྷཱརཎཱསཱདྷཱརཎཏོ དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ སཱདྷཱརཎཾ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཾ ཝིམུཏྟིརསཏྟཱ སབྦཱཡཔི བྷགཝཏོ དེསནཱཡ, ཏེནེཝཱཧ ¶ ‘‘ཨེཏདཏྠཱ ཀཐཱ, ཨེཏདཏྠཱ མནྟནཱ’’ཏིཨཱདི (པརི. ༣༦༦) ཨསཱདྷཱརཎཾ པན བཱཧིརསམུཊྛཱནཏོ ཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦཾ. ནིནྡཱཔསཾསཱསུ ཧི སཏྟཱནནྭེནེཡྻཱགྷཱཏཱནནྡཱདིབྷཱཝཔྤཏྟིཨཱདིཀཾ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ཕལབྷཱུཏཾ ཀཱརཎབྷཱཝེན ¶ ཨིམཾ དེསནཾ པཡོཛེཏི. ཕལཉྷི ཏདུཔྤཱདཀསཏྟིཡཱ ཀཱརཎཾ པཡོཛེཏི ནཱམ ཕལེ སཏིཡེཝ ཏཱཡ སཏྟིཡཱ ཀཱརཎབྷཱཝཔྤཏྟིཏོ. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཕལཾ ཨིམཱཡ དེསནཱཡ བྷགཝནྟཾ པཡོཛེཏཱིཏི ཨཱཙརིཡསཱརིཔུཏྟཏྠེརེན ཝུཏྟཾ. ཡཉྷི དེསནཱཡ སཱདྷེཏབྦཾ ཕལཾ, ཏཾ ཨཱཀངྑིཏབྦཏྟཱ དེསནཱཡ དེསཀཾ པཡོཛེཏི ནཱམ. ཨཔིཙ ཀུཧནལཔནཱདིནཱནཱཝིདྷམིཙྪཱཛཱིཝཝིདྡྷཾསནཾ, དྭཱསཊྛིདིཊྛིཛཱལཝིནིཝེཋནཾ, དིཊྛིསཱིསེན པཙྩཡཱཀཱརཝིབྷཱཝནཾ, ཚཕསྶཱཡཏནཝསེན ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནནིདྡེསོ, སབྦདིཊྛིགཏཱནཾ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཾ, ཨཏྟནོ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནདཱིཔནཉྩ པཡོཛནམེཝ.
བྷཱཛནཾ པན དེསནཱདྷིཊྛཱནཾ. ཡེ ཧི ཝཎྞཱཝཎྞནིམིཏྟཨནུརོདྷཝིརོདྷཝནྟཙིཏྟཱ ཀུཧནཱདིཝིཝིདྷམིཙྪཱཛཱིཝནིརཏཱ སསྶཏཱདིདིཊྛིཔངྐནིམུགྒཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིསུ ཨཔརིཔཱུརཀཱརིནོ ཨབུདྡྷགུཎཝིསེསཉཱཎཱ ཝེནེཡྻཱ, ཏེ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ བྷཱཛནཾ.
པིཎྜཏྠོ པན ཨིདྷ ལབྦྷམཱནཔདེཧི, སམུདཱཡེན ཙ སུཏྟཔདེན ཡཐཱསམྦྷཝཾ སངྒཧིཏོ ཨཏྠོ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཨཀརཎཱིཡཏཱཝཙནེན ཧི དསྶིཏཾ པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ སམཎསཉྙཱཡ ནིཡོཛནཾ, ཏཐཱ ཁནྟིསོརཙྩཱནུཊྛཱནཾ, བྲཧྨཝིཧཱརབྷཱཝནཱནུཡོགོ, སདྡྷཱཔཉྙཱསམཱཡོགོ, སཏིསམྤཛཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ, པཊིསངྑཱནབྷཱཝནཱབལསིདྡྷི, པརིཡུཊྛཱནཱནུསཡཔྤཧཱནཾ, ཨུབྷཡཧིཏཔཊིཔཏྟི, ལོཀདྷམྨེཧི ཨནུཔལེཔོ ཙ –
པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏིཝཙནེན དསྶིཏཱ སཱིལཝིསུདྡྷི, ཏཱཡ ཙ ཧིརོཏྟཔྤསམྤཏྟི, མེཏྟཱཀརུཎཱསམངྒིཏཱ, ཝཱིཏིཀྐམཔྤཧཱནཾ, ཏདངྒཔྤཧཱནཾ, དུཙྩརིཏསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ, ཝིརཏིཏྟཡསིདྡྷི, པིཡམནཱཔགརུབྷཱཝནཱིཡཏཱནིཔྥཏྟི, ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀསམུདཱགམོ, སམཐཝིཔསྶནཱནཾ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝོ, ཨཀུསལམཱུལཏནུཀརཎཾ, ཀུསལམཱུལརོཔནཾ, ཨུབྷཡཱནཏྠདཱུརཱིཀརཎཾ, པརིསཱསུ ཝིསཱརདཏཱ, ཨཔྤམཱདཝིཧཱརོ, པརེཧི དུཔྤདྷཾསིཡཏཱ, ཨཝིཔྤཊིསཱརཱདིསམངྒིཏཱ ཙ –
‘‘གམྦྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནེཧི ¶ དསྶིཏཾ གམྦྷཱིརདྷམྨཝིབྷཱཝནཾ, ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཏཱ, ཀཔྤཱནམསངྑྱེཡྻེནཱཔི དུལླབྷཔཱཏུབྷཱཝཏཱ, སུཁུམེནཔི ཉཱཎེན པཙྩཀྑཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུམསཀྐུཎེཡྻཏཱ, དྷམྨནྭཡསངྑཱཏེན ཨནུམཱནཉཱཎེནཱཔི དུརདྷིགམནཱིཡཏཱ, པསྶདྡྷསབྦདརཐཏཱ, སནྟདྷམྨཝིབྷཱཝནཾ, སོབྷནཔརིཡོསཱནཏཱ, ཨཏིཏྟིཀརབྷཱཝོ, པདྷཱནབྷཱཝཔྤཏྟི, ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎགོཙརཏཱ, སུཁུམསབྷཱཝཏཱ, མཧཱཔཉྙཱཝིབྷཱཝནཱ ཙ. དིཊྛིདཱིཔཀཔདེཧི དསྶིཏཱ སམཱསཏོ སསྶཏཨུཙྪེདདིཊྛིཡོ ལཱིནཏཱཏིདྷཱཝནཝིབྷཱཝནཾ, ཨུབྷཡཝིནིབནྡྷནིདྡེསོ ¶ , མིཙྪཱབྷིནིཝེསཀིཏྟནཾ, ཀུམྨགྒཔཊིཔཏྟིཔྤཀཱསནཾ, ཝིཔརིཡེསགྒཱཧཉཱཔནཾ, པརཱམཱསཔརིགྒཧོ, པུབྦནྟཱཔརནྟཱནུདིཊྛིཔཏིཊྛཱཔནཱ, བྷཝཝིབྷཝདིཊྛིཝིབྷཱགཱ, ཏཎྷཱཝིཛྫཱཔཝཏྟི, ཨནྟཝཱནནྟཝཱདིཊྛིནིདྡེསོ, ཨནྟདྭཡཱཝཏཱརཎཾ, ཨཱསཝོགྷཡོགཀིལེསགནྠསཾཡོཛནུཔཱདཱནཝིསེསཝིབྷཛནཉྩ –
ཏཐཱ ‘‘ཝེདནཱནཾ སམུདཡ’’ནྟིཨཱདིཝཙནེཧི དསྶིཏཱ ཙཏུནྣམརིཡསཙྩཱནཾ ཨནུབོདྷཔཊིབོདྷསིདྡྷི, ཝིཀྑམྦྷནསམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ ཏཎྷཱཝིཛྫཱཝིགམོ, སདྡྷམྨཊྛིཏིནིམིཏྟཔརིགྒཧོ, ཨཱགམཱདྷིགམསམྤཏྟི, ཨུབྷཡཧིཏཔཊིཔཏྟི, ཏིཝིདྷཔཉྙཱཔརིགྒཧོ, སཏིསམྤཛཉྙཱནུཊྛཱནཾ, སདྡྷཱཔཉྙཱསམཱཡོགོ, ཝཱིརིཡསམཏཱནུཡོཛནཾ, སམཐཝིཔསྶནཱནིཔྥཏྟི ཙ –
‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི པདེཧི དསྶིཏཱ ཨཝིཛྫཱསིདྡྷི, ཏཐཱ ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟི པདེཧི ཏཎྷཱསིདྡྷི, ཏདུབྷཡེན ཙ ནཱིཝརཎསཉྙོཛནདྭཡསིདྡྷི, ཨནམཏགྒསཾསཱརཝཊྚཱནུཔཙྪེདོ, པུབྦནྟཱཧརཎཱཔརནྟཱནུསནྡྷཱནཱནི, ཨཏཱིཏཔཙྩུཔྤནྣཀཱལཝསེན ཧེཏུཝིབྷཱགོ, ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨཉྙམཉྙཱནཏིཝཏྟནཾ, ཨཉྙམཉྙཱུཔཀཱརིཏཱ, པཉྙཱཝིམུཏྟིཙེཏོཝིམུཏྟཱིནཾ པཊིཔཀྑནིདྡེསོ ཙ –
‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི པདེན དསྶིཏཱ སསྶཏཱདིཔཉྙཱཔནསྶ པཙྩཡཱདྷཱིནཝུཏྟིཏཱ, ཏེན ཙ དྷམྨཱནཾ ནིཙྩཏཱཔཊིསེདྷོ, ཨནིཙྩཏཱཔཏིཊྛཱཔནཾ, པརམཏྠཏོ ཀཱརཀཱདིཔཊིཀྑེཔོ, ཨེཝཾདྷམྨཏཱནིདྡེསོ, སུཉྙཏཱཔཀཱསནཾ སམཏྠནིརཱིཧ པཙྩཡལཀྑཎཝིབྷཱཝནཉྩ –
‘‘ཨུཙྪིནྣབྷཝནེཏྟིཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ དསྶིཏཱ བྷགཝཏོ པཧཱནསམྤཏྟི, ཝིཛྫཱཝིམུཏྟིཝསཱིབྷཱཝོ, སིཀྑཏྟཡནིཔྥཏྟི, ནིབྦཱནདྷཱཏུདྭཡཝིབྷཱགོ, ཙཏུརདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎཾ, བྷཝཡོནིཨཱདཱིསུ ཨཔརིཡཱཔནྣཏཱ ཙ –
སཀལེན པན སུཏྟཔདེན དསྶིཏོ ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ བྷགཝཏོ ཏཱདིབྷཱཝོ, ཏཏྠ ཙ པརེསཾ པཏིཊྛཱཔནཾ, ཀུསལདྷམྨཱནཾ ཨཱདིབྷཱུཏདྷམྨདྭཡནིདྡེསོ སིཀྑཏྟཡཱུཔདེསོ, ཨཏྟནྟཔཱདིཔུགྒལཙཏུཀྐསིདྡྷི, ཀཎྷཀཎྷཝིཔཱཀཱདིཀམྨཙཏུཀྐཝིབྷཱགོ, ཙཏུརཔྤམཉྙཱཝིསཡནིདྡེསོ, སམུདཡཏྠངྒམཱདིཔཉྩཀསྶ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ, ཚསཱརཎཱིཡདྷམྨཝིབྷཱཝནཱ, དསནཱཐཀདྷམྨཔཏིཊྛཱཔནནྟི ཨེཝམཱདཡོ ཡཐཱསམྦྷཝཾ སངྒཧེཏྭཱ དསྶེཏབྦཱ ཨཏྠཱ པིཎྜཏྠོ.
སོལ༹སཧཱརཝཎྞནཱ
དེསནཱཧཱརཝཎྞནཱ
ཨིདཱནི ¶ ནེཏྟིཡཱ, པེཊཀོཔདེསེ ཙ ཝུཏྟནཡཝསེན ཧཱརཱདཱིནཾ ནིདྡྷཱརཎཾ. ཏཏྠ ‘‘ཨཏྟཱ, ལོཀོ’’ཏི ཙ དིཊྛིཡཱ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝེན, ཝེདནཱཕསྶཱཡཏནཱདིམུཁེན ཙ གཧིཏེསུ པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ ཏཎྷཱཝཛྫིཏཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩཾ. ཏཎྷཱ སམུདཡསཙྩཾ. ཏཾ པན ‘‘པརིཏསྶནཱགཧཎེན ཏཎྷཱགཏཱན’’ནྟི, ‘‘ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ’’ཏི ཙ པདེཧི སམུདཡགྒཧཎེནཉྩ པཱལི༹ཡཾ སརཱུཔེན གཧིཏམེཝ. ཨཡཾ ཏཱཝ སུཏྟནྟནཡོ.
ཨབྷིདྷམྨེ པན ཝིབྷངྒཔྤཀརཎེ ཨཱགཏནཡེན ཨཱགྷཱཏཱནནྡཱདིཝཙནེཧི, ‘‘ཨཱཏཔྤམནྭཱཡཱ’’ཏིཨཱདིཔདེཧི, ཙིཏྟཔདོསཝཙནེན, སབྦདིཊྛིགཏིཀཔདེཧི, ཀུསལཱཀུསལགྒཧཎེན, བྷཝགྒཧཎེན, སོཀཱདིགྒཧཎེན, དིཊྛིགྒཧཎེན, ཏཏྠ ཏཏྠ སམུདཡགྒཧཎེན ཙཱཏི སངྑེཔཏོ སབྦལོཀིཡཀུསལཱཀུསལདྷམྨཝིབྷཱཝནཔདེཧི གཧིཏཱ དྷམྨཀིལེསཱ སམུདཡསཙྩཾ. ཏདུབྷཡེསམཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ. ཏསྶ པན ཏཏྠ ཏཏྠ ཝེདནཱནཾ ཨཏྠངྒམནིསྶརཎཔརིཡཱཡེཧི པཙྩཏྟཾ ནིབྦུཏིཝཙནེན, ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟིཝཙནེན ཙ པཱལི༹ཡཾ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ནིརོདྷཔཛཱནནཱ པཊིཔདཱ མགྒསཙྩཾ. ཏསྶཔི ཏཏྠ ཏཏྠ ཝེདནཱནཾ སམུདཡཱདཱིནི ཡཐཱབྷཱུཏཔཊིཝེདྷནཱཔདེསེན ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ སམུདཡཱདཱིནི ཡཐཱབྷཱུཏཔཛཱནནཔརིཡཱཡེན, བྷཝནེཏྟིཡཱ ཨུཙྪེདཝཙནེན ཙ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ.
ཏཏྠ ¶ སམུདཡེན ཨསྶཱདོ, དུཀྑེན ཨཱདཱིནཝོ, མགྒནིརོདྷེཧི ནིསྶརཎནྟི ཨེཝཾ ཙཏུསཙྩཝསེན, ཡཱནི པཱལི༹ཡཾ སརཱུཔེནེཝ ཨཱགཏཱནི ཨསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཱནི, ཏེསཉྩ ཝསེན ཨིདྷ ཨསྶཱདཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ. ཝེནེཡྻཱནཾ ཏཱདིབྷཱཝཱཔཏྟིཨཱདི ཕལཾ. ཡཉྷི དེསནཱཡ སཱདྷེཏབྦཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཾ པཡོཛནཾ. ཏདེཝ ཕལནྟི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ. ཏདཏྠཉྷི ཨིདཾ སུཏྟཾ བྷགཝཏཱ དེསིཏཾ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཱིཡཏཱ, ཨཱགྷཱཏཱདིཕལསྶ ཙ ཨནཉྙསནྟཱནབྷཱཝིཏཱ ནིནྡཱཔསཾསཱསུ ཡཐཱསབྷཱཝཾ པཊིཛཱནནནིབྦེཋནཱནཱིཏི ཨེཝཾ ཏཾཏཾཔཡོཛནཱདྷིགམཧེཏུ ཨུཔཱཡོ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ཀརཎཔཊིསེདྷནཱདིཨཔདེསེན ཨཏྠཀཱམེཧི ཏཏོ ཙིཏྟཾ སཱདྷུཀཾ རཀྑིཏབྦནྟི ཨཡཾ ཨཱཎཱརཧསྶ དྷམྨརཱཛསྶ ཨཱཎཏྟཱིཏི. ཨཡཾ ཨསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཕལཱུཔཱཡཱཎཏྟིཝསེན ཚབྦིདྷདྷམྨསནྡསྶནལཀྑཎོ དེསནཱཧཱརོ ནཱམ. ཝུཏྟཉྩ –
‘‘ཨསྶཱདཱདཱིནཝཏཱ ¶ , ནིསྶརཎམྤི ཙ ཕལཾ ཨུཔཱཡོ ཙ;
ཨཱཎཏྟཱི ཙ བྷགཝཏོ, ཡོགཱིནཾ དེསནཱཧཱརོ’’ཏི.
ཝིཙཡཧཱརཝཎྞནཱ
ཀཔྤནཱབྷཱཝེཔི ཝོཧཱརཝསེན, ཨནུཝཱདཝསེན ཙ ‘‘མམ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ནིཡམཱབྷཱཝཏོ ཝིཀཔྤནཏྠཾ ཝཱགྒཧཎཾ. ཏཾགུཎསམངྒིཏཱཡ, ཨབྷིམུཁཱིཀརཎཱཡ ཙ ‘‘བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨཱམནྟནཾ. ཨཉྙབྷཱཝཏོ, པཊིཝིརུདྡྷབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘པརེ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཝཎྞཔཊིཔཀྑཏོ, ཨཝཎྞནཱིཡཏོ ཙ ‘‘ཨཝཎྞ’’ནྟི, བྱཏྟིཝསེན, ཝིཏྠཱརཝསེན ཙ ‘‘བྷཱསེཡྻུ’’ནྟི, དྷཱརཎསབྷཱཝཏོ, ཨདྷམྨཔཊིཔཀྑཏོ ཙ ‘‘དྷམྨསྶཱ’’ཏི, དིཊྛིསཱིལེཧི སཾཧཏབྷཱཝཏོ, ཀིལེསཱནཾ སངྒྷཱཏཀརཎཏོ ཙ ‘‘སངྒྷསྶཱ’’ཏི, ཝུཏྟཔཊིནིདྡེསཏོ, ཝཙནུཔནྱཱསཏོ ཙ ‘‘ཏཏྲཱ’’ཏི, སམྨུཁཱིབྷཱཝཏོ, པུཐུབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ཏུམྷེཧཱི’’ཏི, ཙིཏྟསྶ ཧནནཏོ, ཨཱརམྨཎཱབྷིགྷཱཏཏོ ཙ ‘‘ཨཱགྷཱཏོ’’ཏི, ཨཱརམྨཎེ སངྐོཙཝུཏྟིཡཱ ཨནབྷིམུཁཏཱཡ, ཨཏུཊྛཱཀཱརཏཱཡ ཙ ‘‘ཨཔྤཙྩཡོ’’ཏི, ཨཱརམྨཎཙིནྟནཏོ, ནིསྶཡཏོ ཙ ‘‘ཙེཏསོ’’ཏི, ཨཏྠསྶ ཨསཱདྷནཏོ, ཨནུ ཨནུ ཨནཏྠསཱདྷནཏོ ཙ ‘‘ཨནབྷིརདྡྷཱི’’ཏི, ཀཱརཎཱནརཧཏྟཱ, སཏྠུསཱསནེ
ཋིཏེཧི ¶ ཀཱཏུམསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཙ ‘‘ན ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨདྷིཔྤེཏཏྠེ པཝཏྟཏཱནིདསྶནེན, ཨཏྠསོ ཙ –
མམནྟི སཱམིནིདྡིཊྛཾ སབྦནཱམཔདཾ. ཝཱཏི ཝིཀཔྤནནིདྡིཊྛཾ ནིཔཱཏཔདཾ. བྷིཀྑཝེཏི ཨཱལཔནནིདྡིཊྛཾ ནཱམཔདཾ. པརེཏི ཀཏྟུནིདྡིཊྛཾ ནཱམཔདཾ. ཨཝཎྞནྟི ཀམྨནིདྡིཊྛཾ ནཱམཔདཾ. བྷཱསེཡྻུནྟི ཀིརིཡཱནིདྡིཊྛཾ ཨཱཁྱཱཏཔདཾ. དྷམྨསྶ, སངྒྷསྶཱཏི ཙ སཱམིནིདྡིཊྛཾ ནཱམཔདཾ. ཏཏྲཱཏི ཨཱདྷཱརནིདྡིཊྛཾ སབྦནཱམཔདཾ. ཏུམྷེཧཱིཏི ཀཏྟུནིདྡིཊྛཾ སབྦནཱམཔདཾ. ན-ཨིཏི པཊིསེདྷནིདྡིཊྛཾ ནིཔཱཏཔདཾ. ཨཱགྷཱཏོ, ཨཔྤཙྩཡོ, ཨནབྷིརདྡྷཱིཏི ཙ ཀམྨནིདྡིཊྛཾ ནཱམཔདཾ. ཙེཏསོཏི སཱམིནིདྡིཊྛཾ ནཱམཔདཾ. ཀརཎཱིཡཱཏི ཀིརིཡཱནིདྡིཊྛཾ ནཱམཔདནྟི. ཨེཝཾ ཏསྶ ཏསྶ པདསྶ ཝིསེསཏཱནིདསྶནེན, བྱཉྫནསོ ཙ ཝིཙཡནཾ པདཝིཙཡོ. ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན པན སཀྐཱཡེཝ ཨཊྛཀཐཾ, ཏསྶཱ ཙ ལཱིནཏྠཝིབྷཱཝནཾ ཨནུགནྟྭཱ ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙུནཱ ཝིབྷཱཝེཏུནྟི ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ.
‘‘ཏཏྲ ཙེ ཏུམྷེ ཨསྶཐ ཀུཔིཏཱ ཝཱ ཨནཏྟམནཱ ཝཱ, ཨཔི ནུ ཏུམྷེ པརེསཾ སུབྷཱསིཏཾ དུབྦྷཱསིཏཾ ¶ ཨཱཛཱནེཡྻཱཐཱ’’ཏི ཨཡཾ ཨནུམཏིཔུཙྪཱ. སཏྟཱདྷིཊྛཱནཱ, ཨནེཀཱདྷིཊྛཱནཱ, པརམཏྠཝིསཡཱ, པཙྩུཔྤནྣཝིསཡཱཏི ཨེཝཾ སབྦཏྠ ཡཐཱསམྦྷཝཾ པུཙྪཱཝིཙཡནཾ པུཙྪཱཝིཙཡོ. ‘‘ནོ ཧེཏཾ བྷནྟེ’’ཏི ཨིདཾ ཝིསྶཛྫནཾ ཨེཀཾསབྱཱཀརཎཾ, ནིརཝསེསཾ, སཨུཏྟརཾ, ལོཀིཡནྟི ཨེཝཾ སབྦསྶཱཔི ཝིསྶཛྫནསྶ ཡཐཱརཧཾ ཝིཙཡནཾ ཝིསྶཛྫནཱཝིཙཡོ.
‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ པརེ ཨཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུཾ…པེ… ན ཙེཏསོ ཨནབྷིརདྡྷི ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི ཨིམཱཡ པཋམདེསནཱཡ ‘‘མམཾ ཝཱ…པེ… ཏུམྷཾཡེཝསྶ ཏེན ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ཨཡཾ དུཏིཡདེསནཱ སཾསནྡཏི. ཀསྨཱ? པཋམཱཡ མནོཔདོསཾ ནིཝཱརེཏྭཱ དུཏིཡཱཡ ཏཏྠཱདཱིནཝསྶ དསྶིཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཨིམཱཡ དུཏིཡདེསནཱཡ ‘‘མམཾ ཝཱ…པེ… ཨཔི ནུ ཏུམྷེ པརེསཾ སུབྷཱསིཏཾ དུབྦྷཱསིཏཾ ཨཱཛཱནེཡྻཱཐཱ’’ཏི ཨཡཾ ཏཏིཡདེསནཱ སཾསནྡཏི. ཀསྨཱ? དུཏིཡཱཡ ཏཏྠཱདཱིནཝཾ དསྶེཏྭཱ ཏཏིཡཱཡ ཝཙནཏྠསལླཀྑཎམཏྟེཔི ཨསམཏྠབྷཱཝསྶ དསྶིཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཨིམཱཡ ཏཏིཡདེསནཱཡ ‘‘མམཾ ཝཱ…པེ… ན ཙ པནེཏཾ ཨམྷེསུ སཾཝིཛྫཏཱི’’ཏི ཨཡཾ ཙཏུཏྠདེསནཱ སཾསནྡཏི. ཀསྨཱ? ཏཏིཡཱཡ མནོཔདོསཾ སབྦཐཱ ནིཝཱརེཏྭཱ ཙཏུཏྠཱཡ ཨཝཎྞཊྛཱནེ པཊིཔཛྫིཏབྦཱཀཱརསྶ དསྶིཏཏྟཱཏི ཨིམིནཱ ནཡེན པུབྦེན ཨཔརཾ སཾསནྡིཏྭཱ ཝིཙཡནཾ པུབྦཱཔརཝིཙཡོ. ཨསྶཱདཝིཙཡཱདཡོ ཝུཏྟནཡཱཝ. ཏེསཾ ལཀྑཎསནྡསྶནམཏྟམེཝ ཧེཏྠ ཝིསེསོ.
‘‘ཨཔི ¶ ནུ ཏུམྷེ པརེསཾ སུབྷཱསིཏཾ དུབྦྷཱསིཏཾ ཨཱཛཱནེཡྻཱཐཱ’’ཏི ཨིམཱཡ པུཙྪཱཡ ‘‘ནོ ཧེཏཾ བྷནྟེ’’ཏི ཨཡཾ ཝིསྶཛྫནཱ སམེཏི. ཀུཔིཏོ ཧི ནེཝ བུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷཨརིཡསཱཝཀཱནཾ ན མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ན པཙྩཏྠིཀཱནཾ སུབྷཱསིཏདུབྦྷཱསིཏསྶ ཨཏྠཾ ཨཱཛཱནཱཏི. ‘‘ཀཏམཉྩ ཏཾ བྷིཀྑཝེ, ཨཔྤམཏྟཀཾ…པེ… ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞཾ ཝདམཱནོ ཝདེཡྻཱ’’ཏི ཨིམཱཡ པུཙྪཱཡ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཨཡཾ ཝིསྶཛྫནཱ སམེཏི. བྷགཝཱ ཧི ཨནུཏྟརེན པཱཎཱཏིཔཱཏཝིརམཎཱདིགུཎེན སམནྣཱགཏོ, ཏཉྩ ཁོ སམཱདྷིཾ, པཉྙཉྩ ཨུཔནིདྷཱཡ ཨཔྤམཏྟཀཾ ཨོརམཏྟཀཾ སཱིལམཏྟཀཾ. ‘‘ཀཏམེ ཙ ཏེ བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ དུདྡསཱ’’ཏིཨཱདིཀཱཡ པུཙྪཱཡ ‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ, ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཝིསྶཛྫནཱ སམེཏི. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎགུཎཱ ཧི ཨཉྙཏྲ ཏཐཱགཏཱ ཨཉྙེསཾ ཉཱཎེན ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཏྟཱ གམྦྷཱིརཱ དུདྡསཱ དུརནུབོདྷཱ སནྟཱ པཎཱིཏཱ ཨཏཀྐཱཝཙརཱ ནིཔུཎཱ པཎྜིཏཝེདནཱིཡཱཏི ཨིམིནཱ ནཡེན ཝིསྶཛྫནཱཡ པུཙྪཱནུརཱུཔཏཱཝིཙཡནམེཝ ཨིདྷ སངྒཧགཱཐཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཨནུགཱིཏིཝིཙཡོཏི. ཨཡཾ པདཔཉྷཱདིཨེཀཱདསདྷམྨཝིཙཡནལཀྑཎོ ཝིཙཡཧཱརོ ནཱམ. ཝུཏྟཉྩ ‘‘ཡཾ པུཙྪིཏཉྩ ཝིསྶཛྫིཏཉྩཱ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༢).
ཡུཏྟིཧཱརསཾཝཎྞནཱ
མམནྟི ¶ སཱམིནིདྡེསོ ཡུཛྫཏི སབྷཱཝནིརུཏྟིཡཱ ཏཐཱཔཡོགདིསྶནཏོ, ཨཝཎྞསྶ ཙ ཏདཔེཀྑཏྟཱ. ཝཱཏི ཝིཀཔྤནཏྠནིདྡེསོ ཡུཛྫཏི ནེཔཱཏིཀཱནམནེཀཏྠཏྟཱ, ཨེཏྠ ཙ ནིཡམཱབྷཱཝཏོ. བྷིཀྑཝེཏི ཨཱམནྟནནིདྡེསོ ཡུཛྫཏི ཏདཏྠེཡེཝ ཨེཏསྶ པཡོགསྶ དིསྶནཏོ, དེསཀསྶ ཙ པཊིགྒཱཧཀཱཔེཀྑཏོཏི ཨེཝམཱདིནཱ བྱཉྫནཏོ ཙ –
སབྦེན སབྦཾ ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཾ ཏཱདིབྷཱཝཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཨིཊྛཱནིཊྛེསུ སམཔྤཝཏྟིསབྦྷཱཝཏོ. ཡསྨིཾ སནྟཱནེ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ ཨུཔྤནྣཱ, ཏནྣིམིཏྟཀཱ ཨནྟརཱཡཱ ཏསྶེཝ སམྤཏྟིཝིབནྡྷཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཡུཛྫཏི ཀམྨཱནཾ སནྟཱནནྟརེསུ ཨསངྐམནཏོ. ཙིཏྟམབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨུཔྤནྣཱ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ སུབྷཱསིཏདུབྦྷཱསིཏསལླཀྑཎེཔི ཨསམཏྠཏཱཡ ¶ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཡུཛྫཏི ཀོདྷལོབྷཱནཾ ཨནྡྷཏམསབྷཱཝཏོ. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིདུསྶཱིལྱཏོ ཝེརམཎཱི སབྦསཏྟཱནཾ པཱམོཛྫཔཱསཾསཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཡུཛྫཏི སཱིལསམྤཏྟིཡཱ མཧཏོ ཀིཏྟིསདྡསྶ ཨབྦྷུགྒཏཏྟཱ. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟེན གུཎེན ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞནཱ ཨེཀདེསབྷཱུཏཱཔི སཀལསབྦཉྙུགུཎགྒཧཎཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏྟཱ. ཏཛྫཱཨཡོནིསོམནསིཀཱརཔརིཀྑཏཱནི ཨདྷིགམཏཀྐནཱནི སསྶཏཝཱདཱདིཨབྷིནིཝེསཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཡུཛྫཏི ཀཔྤནཛཱལསྶ ཨསམུགྒྷཱཊིཏཏྟཱ. ཝེདནཱདཱིནཾ ཨནཝབོདྷེན ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ ཝཌྜྷཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཨསྶཱདཱནུཔསྶནཱསབྦྷཱཝཏོ, སཏི ཙ ཝེདཡིཏབྷཱཝེ (ཝེདཡིཏརཱགེ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡༤༩) ཏཏྠ ཨཏྟཏྟནིཡགཱཧོ, སསྶཏཱདིགཱཧོ ཙ ཝིཔརིཔྥནྡཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཀཱརཎསྶ སནྣིཧིཏཏྟཱ. ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཧི ཨུཔཱདཱནཾ སམྦྷཝཏི. སསྶཏཱདིཝཱདེ པཉྙཔེནྟཱནཾ, ཏདནུཙྪཝིཀཉྩ ཝེདནཾ ཝེདཡནྟཱནཾ ཕསྶོ ཧེཏཱུཏི ཡུཛྫཏི ཝིསཡིནྡྲིཡཝིཉྙཱཎསངྒཏིཡཱ ཝིནཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཚཕསྶཱཡཏནནིམིཏྟཾ ཝཊྚསྶ ཨནུཔཙྪེདོཏི ཡུཛྫཏི ཏཏྠ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ. ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ སམུདཡཏྠངྒམཱདིཔཛཱནནཱ སབྦདིཊྛིགཏིཀསཉྙཾ ཨཏིཙྩ ཏིཊྛཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷབྷཱཝཏོ. ཨིམཱཧིཡེཝ དྭཱསཊྛིཡཱ སབྦདིཊྛིགཏཱནཾ ཨནྟོཛཱལཱིཀཏབྷཱཝོཏི ཡུཛྫཏི ཨཀིརིཡཝཱདཱདཱིནཾ, ཨིསྶརཝཱདཱདཱིནཉྩ ཏདནྟོགདྷཏྟཱ, ཏཐཱ ཙེཝ ཧེཊྛཱ སཾཝཎྞིཏཾ. ཨུཙྪིནྣབྷཝནེཏྟིཀོ ཏཐཱགཏསྶ ཀཱཡོཏི ཡུཛྫཏི བྷགཝཏོ ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཱ ཙཏཱུསུ སཏིཔཊྛཱནེསུ ཋཏྭཱ སཏྟནྣཾ བོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ བྷཱཝིཏཏྟཱ. ཀཱཡསྶ བྷེདཱ པརིནིབྦུཏཾ ན དཀྑནྟཱིཏི ཡུཛྫཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཾ རཱུཔཱདཱིསུ ཀསྶཙིཔི ཨནཝསེསཏོཏི ཨིམིནཱ ནཡེན ཨཏྠཏོ ཙ སུཏྟེ བྱཉྫནཏྠཱནཾ ཡུཏྟིཏཱཝིབྷཱཝནལཀྑཎོ ¶ ཡུཏྟིཧཱརོ ནཱམ ཡཐཱཧ ‘‘སབྦེསཾ ཧཱརཱནཾ, ཡཱ བྷཱུམཱི’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༣).
པདཊྛཱནཧཱརཝཎྞནཱ
ཝཎྞཱརཧཱཝཎྞདུབྦཎྞཏཱནཱདེཡྻཝཙནཏཱདི ཝིཔཏྟཱིནཾ པདཊྛཱནཾ. ཝཎྞཱརཧཝཎྞསུབྦཎྞཏཱསདྡྷེཡྻཝཙནཏཱདི སམྤཏྟཱིནཾ པདཊྛཱནཾ. ཏཐཱ ཨཱགྷཱཏཱདཡོ ནིརཡཱདིདུཀྑསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཾ སགྒསམྤཏྟིཡཱདིསབྦསམྤཏྟཱིནཾ པདཊྛཱནཾ. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔཊིཝིརཏི ཨརིཡསྶ སཱིལཀྑནྡྷསྶ ¶ པདཊྛཱནཾ, ཨརིཡོ སཱིལཀྑནྡྷོ ཨརིཡསྶ སམཱདྷིཀྑནྡྷསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨརིཡོ སམཱདྷིཀྑནྡྷོ ཨརིཡསྶ པཉྙཱཀྑནྡྷསྶ པདཊྛཱནཾ. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟཾ བྷགཝཏོ པཊིཝེདྷཔྤཀཱརཉཱཎཾ དེསནཱཉཱཎསྶ པདཊྛཱནཾ. དེསནཱཉཱཎཾ ཝེནེཡྻཱནཾ སཀལཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎསྶ པདཊྛཱནཾ. སབྦཱཡཔི དིཊྛིཡཱ དིཊྛུཔཱདཱནབྷཱཝཏོ སཱ ཡཐཱརཧཾ ནཝཝིདྷསྶཔི བྷཝསྶ པདཊྛཱནཾ. བྷཝོ ཛཱཏིཡཱ. ཛཱཏི ཛརཱམརཎསྶ, སོཀཱདཱིནཉྩ པདཊྛཱནཾ. ཝེདནཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ སམུདཡཏྠངྒམཱདིཔཊིཝེདྷནཱ ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཨནུབོདྷཔཊིཝེདྷོ ཧོཏི. ཏཏྠ ཨནུབོདྷོ པཊིཝེདྷསྶ པདཊྛཱནཾ. པཊིཝེདྷོ ཙཏུབྦིདྷསྶ སཱམཉྙཕལསྶ པདཊྛཱནཾ. ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཨཝིཛྫཱགཧཎཾ. ཏཏྠ ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ པདཊྛཱནཾ, སངྑཱརཱ ཝིཉྙཱཎསྶ. ཡཱཝ ཝེདནཱ ཏཎྷཱཡ པདཊྛཱནནྟི ནེཏྭཱ ཏེསཾ ‘‘ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ཡམཱགཏནཡེན སམྦཛ྄ཛྷིཏབྦཾ. ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཏཎྷཱ ཨུཔཱདཱནསྶ པདཊྛཱནཾ. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ སསྶཏཱདིཔཉྙཱཔནཾ པརེསཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསསྶ པདཊྛཱནཾ. མིཙྪཱབྷིནིཝེསོ སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཡོནིསོམནསིཀཱརདྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔཏྟཱིཧི ཝིམུཁཏཱཡ ཨསདྡྷམྨསྶཝནཱདཱིནཉྩ པདཊྛཱནཾ. ‘‘ཨཉྙཏྲ ཕསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཕསྶོ ཝེདནཱཡ པདཊྛཱནཾ. ཚ ཕསྶཱཡཏནཱནི ཕསྶསྶ, སཀལསྶ ཙ ཝཊྚདུཀྑསྶ པདཊྛཱནཾ. ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ སམུདཡཱདིཔཛཱནནཾ ནིབྦིདཱཡ པདཊྛཱནཾ, ནིབྦིདཱ ཝིརཱགསྶཱཏིཨཱདིནཱ ཡཱཝ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཾ ནེཏབྦཾ. བྷགཝཏོ བྷཝནེཏྟིསམུཙྪེདོ སབྦཉྙུཏཱཡ པདཊྛཱནཾ, ཏཐཱ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནསྶ ཙཱཏི. ཨཡཾ སུཏྟེ ཨཱགཏདྷམྨཱནཾ པདཊྛཱནདྷམྨཱ, ཏེསཉྩ པདཊྛཱནདྷམྨཱཏི ཡཐཱསམྦྷཝཾ པདཊྛཱནདྷམྨནིདྡྷཱརཎལཀྑཎོ པདཊྛཱནཧཱརོ ནཱམ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘དྷམྨཾ དེསེཏི ཛིནོ, ཏསྶ ཙ དྷམྨསྶ ཡཾ པདཊྛཱན’’ནྟིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༤).
ལཀྑཎཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདིགྒཧཎེན ¶ ཀོདྷཱུཔནཱཧམཀྑཔལཱསཨིསྶཱམཙྪརིཡསཱརམྦྷཔརཝམྦྷནཱདཱིནཾ སངྒཧོ པཊིགྷཙིཏྟུཔྤཱདཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཨཱནནྡཱདིགྒཧཎེན ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཝིསམལོབྷམཱནཱཏིམཱནམདཔྤམཱདཱནཾ སངྒཧོ ལོབྷཙིཏྟུཔྤཱདཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཏཐཱ ¶ ཨཱགྷཱཏགྒཧཎེན ཨཝསིཊྛགནྠནཱིཝརཎཱནཾ སངྒཧོ ཀཱཡགནྠནཱིཝརཎལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཨཱནནྡགྒཧཎེན ཕསྶཱདཱིནཾ སངྒཧོ སངྑཱརཀྑནྡྷལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. སཱིལགྒཧཎེན ཨདྷིཙིཏྟཱདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱནཾ སངྒཧོ སིཀྑཱལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. དིཊྛིགྒཧཎེན ཨཝསིཊྛཨུཔཱདཱནཱནཾ སངྒཧོ ཨུཔཱདཱནལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ‘‘ཝེདནཱན’’ནྟི ཨེཏྠ ཝེདནཱགྒཧཎེན ཨཝསིཊྛཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ སངྒཧོ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཏཐཱ དྷམྨཱཡཏནདྷམྨདྷཱཏུཔརིཡཱཔནྣཝེདནཱགྒཧཎེན སམྨསནུཔགཱནཾ སབྦེསམྤི ཨཱཡཏནཱནཾ, དྷཱཏཱུནཉྩ སངྒཧོ ཨཱཡཏནལཀྑཎེན, དྷཱཏུལཀྑཎེན ཙ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཨཝིཛྫཱགྒཧཎེན ཧེཏུཨཱསཝོགྷཡོགནཱིཝརཎཱདཱིནཾ སངྒཧོ ཧེཏཱདིལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ, ཏཐཱ ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཏཎྷཱགྒཧཎེནཔི. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཕསྶགྒཧཎེན སཉྙཱསངྑཱརཝིཉྙཱཎཱནཾ སངྒཧོ ཝིཔལླཱསཧེཏུབྷཱཝེན, ཁནྡྷལཀྑཎེན ཙ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཚཕསྶཱཡཏནགྒཧཎེན ཨཝསིཊྛཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏིནྡྲིཡཱདཱིནཾ སངྒཧོ ཕསྶུཔྤཏྟིནིམིཏྟཏཱཡ, སམྨསནཱིཡབྷཱཝེན ཙ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. བྷཝནེཏྟིགྒཧཎེན ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ སཾཀིལེསདྷམྨཱནཾ སངྒཧོ ཝཊྚཧེཏུབྷཱཝེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱཏི. ཨཡཾ སུཏྟེ ཨནཱགཏེཔི དྷམྨེ ཨེཀལཀྑཎཏཱདིནཱ ཨཱགཏེ ཝིཡ ནིདྡྷཱརཎལཀྑཎོ ལཀྑཎཧཱརོ ནཱམ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝུཏྟམྷི ཨེཀདྷམྨེ, ཡེ དྷམྨཱ ཨེཀལཀྑཎཱ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༥).
ཙཏུབྱཱུཧཧཱརཝཎྞནཱ
མམནྟི ཨནེརུཏྟཔདཾ, ཏཐཱ ཝཱཏི ཙ. བྷིཀྑནསཱིལཱ བྷིཀྑཱུ. པརེནྟིཝིརུདྡྷབྷཱཝམུཔགཙྪནྟཱིཏི པརཱ, ཨཉྙཏྠེ པནེཏཾ ཨནེརུཏྟཔདནྟི ཨེཝམཱདིནཱ ནེརུཏྟཾ, ཏཾ པན ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནིདཱནཔདཱནཾ, ‘‘མམ’’ནྟིཨཱདིཔཱལི༹པདཱནཉྩ ཨཊྛཀཐཱཝསེན, ཏསྶཱ ལཱིནཏྠཝིབྷཱཝནཱིཝསེན ཙ སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ. ཡེ ཏེ ནིནྡཱཔསཾསཱཧི སམྨཱཀམྤིཏཙེཏསཱ མིཙྪཱཛཱིཝཏོ ཨནོརཏཱ སསྶཏཱདིམིཙྪཱབྷིནིཝེསིནོ སཱིལཱདིདྷམྨཀྑནྡྷེསུ ཨཔྤཏིཊྛིཏཱ སམྨཱསམྦུདྡྷགུཎརསསྶཱདཝིམུཁཱ ཝེནེཡྻཱ, ཏེ ཀཐཾ ནུ ཁོ ཡཐཱཝུཏྟདོསཝིནིམུཏྟཱ ¶ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨུབྷཡཧིཏཔརཱ ¶ བྷཝེཡྻུནྟི ཨཡམེཏྠ བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཝམདྷིཔྤེཏཱ པུགྒལཱ, དེསནཱབྷཱཛནཊྛཱནེ ཙ དསྶིཏཱ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ནིདཱནཾ.
པུབྦཱཔརཱནུསནྡྷི པན པདསནྡྷིཔདཏྠནིདྡེསནིཀྑེཔསུཏྟདེསནཱསནྡྷིཝསེན ཚབྦིདྷཱ. ཏཏྠ ‘‘མམ’’ནྟི ཨེཏསྶ ‘‘ཨཝཎྞ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོཏིཨཱདིནཱ པདསྶ པདནྟརེན སམྦནྡྷོ པདསནྡྷི. ‘‘མམ’’ནྟི ཝུཏྟསྶ བྷགཝཏོ ‘‘ཨཝཎྞ’’ནྟི ཝུཏྟེན པརེཧི ཨུཔཝདིཏེན ཨགུཎེནསམྦནྡྷོཏིཨཱདིནཱ པདཏྠསྶ པདཏྠནྟརེན སམྦནྡྷོ པདཏྠསནྡྷི. ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ, པརེ ཨཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུ’’ནྟིཨཱདིདེསནཱ སུཔྤིཡེན པརིབྦཱཛཀེན ཝུཏྟཨཝཎྞཱནུསནྡྷིཝསེན པཝཏྟཱ. ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ, པརེ ཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུ’’ནྟིཨཱདིདེསནཱ བྲཧྨདཏྟེན མཱཎཝེན ཝུཏྟཝཎྞཱནུསནྡྷིཝསེན པཝཏྟཱ. ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ, ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ དུདྡསཱ དུརནུབོདྷཱ’’ཏིཨཱདིདེསནཱ བྷིཀྑཱུཧི ཝུཏྟཝཎྞཱནུསནྡྷིཝསེན པཝཏྟཱཏི ཨེཝཾ ནཱནཱནུསནྡྷིཀསྶ སུཏྟསྶ ཏཾཏདནུསནྡྷཱིཧི, ཨེཀཱནུསནྡྷིཀསྶ ཙ པུབྦཱཔརབྷཱགེཧི སམྦནྡྷོ ནིདྡེསསནྡྷི. ནིཀྑེཔསནྡྷི པན ཙཏུབྦིདྷསུཏྟནིཀྑེཔཝསེན. སུཏྟསནྡྷི ཙ ཏིཝིདྷསུཏྟཱནུསནྡྷིཝསེན ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨེཝ ཝིཙཱརིཏཱ, ཨམྷེཧི ཙ པུབྦེ སཾཝཎྞིཏཱ. ཨེཀིསྶཱ དེསནཱཡ དེསནཱནྟརེཧི སདྡྷིཾ སཾསནྡནཾ དེསནཱསནྡྷི, སཱ པནེཝཾ ཝེདིཏབྦཱ – ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ…པེ… ན ཙེཏསོ ཨནབྷིརདྡྷི ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི ཨཡཾ དེསནཱ ‘‘ཨུབྷཏོདཎྜཀེན ཙེཔི བྷིཀྑཝེ, ཀཀཙེན ཙོརཱ ཨོཙརཀཱ ཨངྒམངྒཱནི ཨོཀནྟེཡྻུཾ, ཏཏྲཔི ཡོ མནོ པདཱུསེཉྙ, ན མེ སོ ཏེན སཱསནཀརོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༣༢) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སདྡྷིཾ སཾསནྡཏི. ‘‘ཏུམྷཾཡེཝསྶ ཏེན ཨནནྟརཱཡོ’’ཏི ཨཡཾ ‘‘ཀམྨསྶཀཱ མཱཎཝ སཏྟཱ ཀམྨདཱཡཱདཱ ཀམྨཡོནཱི ཀམྨབནྡྷཱུ ཀམྨཔཊིསརཎཱ ཀམྨཾ སཏྟེ ཝིབྷཛཏི, ཡདིདཾ ཧཱིནཔཎཱིཏཏཱཡཱ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༢༨༩-༢༩༧) ཨིམཱཡ, ‘‘ཨཔི ནུ ཏུམྷེ…པེ… ཨཱཛཱནེཡྻཱཐཱ’’ཏི ཨཡཾ –
‘‘ཀུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ཀུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏི;
ཨནྡྷཾ ཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཡཾ ཀོདྷོ སཧཏེ ནར’’ནྟི. (ཨ. ནི. ༧.༦༤; མཧཱནི. ༥, ༡༥༦, ༡༩༥); –
ཨིམཱཡ, ‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ, པརེ ཝཎྞཾ…པེ… ན ཙེཏསོ ཨུབྦིལཱཝིཏཏྟཾ ཀརཎཱིཡ’’ནྟི ཨཡཾ ‘‘དྷམྨཱཔི ཝོ བྷིཀྑཝེ, པཧཱཏབྦཱ, པགེཝ ཨདྷམྨཱ’’ཏི ¶ (མ. ནི. ༡.༢༤༠), ‘‘ཀུལླཱུཔམཾ ཝོ བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེསྶཱམི ནིཏྠརཎཏྠཱཡ, ནོ གཧཎཏྠཱཡཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༤༠) ཙ ཨིམཱཡ, ‘‘ཏཏྲ ཙེ ཏུམྷེ…པེ… ཏུམྷཾཡེཝསྶ ཏེན ཨནྟརཱཡོ’’ཏི ཨཡཾ –
‘‘ལུདྡྷོ ¶ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ལུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏི;
ཨནྡྷཾ ཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཡཾ ལོབྷོ སཧཏེ ནར’’ནྟི. (ཨིཏིཝུ. ༨༨; མཧཱནི. ༥, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༡༢༨) ཙ –
‘‘ཀཱམནྡྷཱ ཛཱལསཉྪནྣཱ, ཏཎྷཱཚདནཚཱདིཏཱ;
པམཏྟབནྡྷུནཱབདྡྷཱ, མཙྪཱཝ ཀུམཱིནཱམུཁེ;
ཛརཱམརཎམནྭེནྟི, ཝཙྪོ ཁཱིརཔཀོཝ མཱཏར’’ནྟི. (ཨུདཱ. ༦༤; ནེཏྟི. ༢༧, ༩༠; པེཊཀོ. ༡༤) ཙ –
ཨིམཱཡ, ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏཾ སཱིལམཏྟཀ’’ནྟི ཨཡཾ ‘‘ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི…པེ… པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏི, ཨཡམྤི ཁོ བྲཱཧྨཎ ཡཉྙོ པུརིམེཧི ཡཉྙེཧི ཨཔྤཊྛཏརོ ཙ ཨཔྤསམཱརམྦྷཏརོ ཙ མཧཔྥལཏརོ ཙ མཧཱནིསཾསཏརོ ཙཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༥༣) ཨིམཱཡ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ སཱིལཏོ མཧཔྥལམཧཱནིསཾསཏརཏཱཝཙནེན ཛྷཱནཏོ སཱིལསྶ ཨཔྤཕལཨཔྤཱནིསཾསཏརབྷཱཝདཱིཔནཏོ.
‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིདེསནཱ ‘‘སམཎོ ཁལུ བྷོ གོཏམོ སཱིལཝཱ ཨརིཡསཱིལེན སམནྣཱགཏོ’’ཏིཨཱདིདེསནཱཡ (དཱི. ནི. ༡.༣༠༤), ‘‘ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདིདེསནཱ ‘‘ཨདྷིགཏོ ཁོ མྱཱཡཾ དྷམྨོ གམྦྷཱིརོ དུདྡསོ དུརནུབོདྷོ’’ཏིཨཱདིདེསནཱཡ, (དཱི. ནི. ༢.༦༧; མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧; སཾ. ནི. ༡.༡༧༢; མཧཱཝ. ༧, ༨) གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟདྷམྨཔཊིཝེདྷེན ཧི ཉཱཎསྶ གམྦྷཱིརཱདིབྷཱཝོ ཝིཉྙཱཡཏི.
‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ, ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ’’ཏིཨཱདིདེསནཱ ‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ, ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ…པེ… ཨབྷིཝདནྟི སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟི, ཨསསྶཏོ, སསྶཏོ ཙ ཨསསྶཏོ ཙ, ནེཝསསྶཏོ ཙ ནཱསསྶཏོ ཙ, ཨནྟཝཱ, ཨནནྟཝཱ, ཨནྟཝཱ ཙ ཨནནྟཝཱ ཙ, ནེཝནྟཝཱ ཙ ནཱནནྟཝཱ ཙ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདིདེསནཱཡ (མ. ནི. ༣.༢༧).
ཏཐཱ ¶ ‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ, ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཨཔརནྟཀཔྤིཀཱ’’ཏིཨཱདིདེསནཱ ‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ ¶ …པེ… ཨབྷིཝདནྟི སཉྙཱི ཨཏྟཱ ཧོཏི ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ. ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟི ཨསཉྙཱི, སཉྙཱི ཙ ཨསཉྙཱི ཙ, ནེཝསཉྙཱི ཙ ནཱསཉྙཱི ཙ ཨཏྟཱ ཧོཏི ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ. ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟི སཏོ ཝཱ པན སཏྟསྶ ཨུཙྪེདཾ ཝིནཱསཾ ཝིབྷཝཾ པཉྙཔེནྟི, དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཾ ཝཱ པནེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ནྟིཨཱདིདེསནཱཡ (མ. ནི. ༣.༢༡), ‘‘ཝེདནཱནཾ སམུདཡཉྩ…པེ… ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདིདེསནཱ ‘‘ཏདིདཾ སངྑཏཾ ཨོལཱ༹རིཀཾ, ཨཏྠི ཁོ པན སངྑཱརཱནཾ ནིརོདྷོ, ཨཏྠེཏནྟི ཨིཏི ཝིདིཏྭཱ ཏསྶ ནིསྶརཎདསྶཱཝཱི ཏཐཱགཏོ ཏདུཔཱཏིཝཏྟོ’’ཏིཨཱདིདེསནཱཡ (མ. ནི. ༣.༢༩), ‘‘ཏདཔི ཏེསཾ…པེ… ཝིཔྥནྡིཏམེཝཱ’’ཏི ཨཡཾ ‘‘ཨིདཾ ཏེསཾ ཝཏ ཨཉྙཏྲེཝ སདྡྷཱཡ ཨཉྙཏྲ རུཙིཡཱ ཨཉྙཏྲ ཨནུསྶཝཱ ཨཉྙཏྲ ཨཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐཱ ཨཉྙཏྲ དིཊྛིནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཡཱ པཙྩཏྟཾཡེཝ ཉཱཎཾ བྷཝིསྶཏི པརིསུདྡྷཾ པརིཡོདཱཏ’ནྟི ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏི. པཙྩཏྟཾ ཁོ པན བྷིཀྑཝེ, ཉཱཎེ ཨསཏི པརིསུདྡྷེ པརིཡོདཱཏེ ཡདཔི ཏེ བྷོནྟོ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཏཏྠ ཉཱཎབྷཱཝམཏྟམེཝ པརིཡོདཱཔེནྟི, ཏདཔི ཏེསཾ བྷཝཏཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ཨུཔཱདཱནམཀྑཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདིདེསནཱཡ (སཾ. ནི. ༢.༤༣), ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི ཨཡཾ ‘‘ཙཀྑུཉྩ པཊིཙྩ རཱུཔེ ཙ ཨུཔྤཛྫཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ, ཏིཎྞཾ སངྒཏི ཕསྶོ, ཕསྶཔཙྩཡཱ ཝེདནཱ, ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ, ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཨུཔཱདཱན’’ནྟི (སཾ. ནི. ༢.༤༥), ‘‘ཚནྡམཱུལཀཱ ཨིམེ ཨཱཝུསོ དྷམྨཱ མནསིཀཱརསམུཊྛཱནཱ ཕསྶསམོདྷཱནཱ ཝེདནཱསམོསརཎཱ’’ཏི (པརིཡེསིཏབྦཾ) ཙ ཨཱདིདེསནཱཡ, ‘‘ཡཏོ ཁོ བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱན’’ནྟིཨཱདིདེསནཱ ‘‘ཡཏོ ཁོ བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ནེཝ ཝེདནཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི, ན སཉྙཾ, ན སངྑཱརེ, ན ཝིཉྙཱཎཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི, སོ ཨེཝཾ ཨསམནུཔསྶནྟོ ན ཀིཉྩི ལོཀེ ཨུཔཱདིཡཏི, ཨནུཔཱདིཡཾ ན པརིཏསྶཏི, ཨཔརིཏསྶཾ པཙྩཏྟཾཡེཝ པརིནིབྦཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདིདེསནཱཡ, ‘‘སབྦེཏེ ཨིམེཧེཝ དྭཱསཊྛིཡཱ ཝཏྠཱུཧི ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱ’’ཏིཨཱདིདེསནཱ ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙི བྷིཀྑཝེ…པེ… ཨབྷིཝདནྟི, སབྦེཏེ ཨིམཱནེཝ པཉྩ ཀཱཡཱནི ཨབྷིཝདནྟི ཨེཏེསཾ ཝཱ ཨཉྙཏར’’ནྟིཨཱདིདེསནཱཡ (མ. ནི. ༣.༢༦), ‘‘ཀཱཡསྶ བྷེདཱ…པེ… དེཝམནུསྶཱ’’ཏི ཨཡཾ –
‘‘ཨཙྩཱི ¶ ཡཐཱ ཝཱཏཝེགེན ཁིཏྟཱ (ཨུཔསིཝཱཏི བྷགཝཱ),
ཨཏྠཾ པལེཏི ན ཨུཔེཏི སངྑཾ;
ཨེཝཾ མུནཱི ནཱམཀཱཡཱ ཝིམུཏྟོ,
ཨཏྠཾ པལེཏི ན ཨུཔེཏི སངྑ’’ནྟི. (སུ. ནི. ༡༠༨༠) –
ཨཱདིདེསནཱཡ ¶ སདྡྷིཾ སཾསནྡཏཱིཏི. ཨཡཾ ནེརུཏྟམདྷིཔྤཱཡདེསནཱནིདཱནཔུབྦཱཔརཱནུསནྡྷཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཝིབྷཱཝནལཀྑཎོ ཙཏུབྱཱུཧཧཱརོ ནཱམ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘ནེརུཏྟམདྷིཔྤཱཡོ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༦).
ཨཱཝཏྟཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཱིཡཏཱཝཙནེན ཁནྟིསོརཙྩཱནུཊྛཱནཾ. ཏཏྠ ཁནྟིཡཱ སདྡྷཱཔཉྙཱཔརཱཔཀཱརདུཀྑསཧགཏཱནཾ སངྒཧོ, ཏཐཱ སོརཙྩེན སཱིལསྶ. སདྡྷཱདིགྒཧཎེན ཙ སདྡྷིནྡྲིཡཱདིསཀལབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. སཱིལགྒཧཎེན ཨཝིཔྤཊིསཱརཱདཡོ སབྦེཔི སཱིལཱནིསཾསདྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏིཝཙནེན ཨཔྤམཱདཝིཧཱརོ, ཏེན སཀལཾ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ ཨཱཝཏྟཏི. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟདྷམྨགྒཧཎེན མཧཱབོདྷིཔཀིཏྟནཾ. ཨནཱཝརཎཉཱཎཔདཊྛཱནཉྷི ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཾ, ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ མཧཱབོདྷཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཏེན དསབལཱདཡོ སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ ཨཱཝཏྟནྟི. སསྶཏཱདིདིཊྛིགྒཧཎེན ཏཎྷཱཝིཛྫཱནཾ སངྒཧོ, ཏཱཧི ཨནམཏགྒཾ སཾསཱརཝཊྚཾ ཨཱཝཏྟཏི. ཝེདནཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ སམུདཡཱདིཔཊིཝེདྷནེན བྷགཝཏོ པརིཉྙཱཏྟཡཝིསུདྡྷི, ཏཱཡ པཉྙཱཔཱརམིམུཁེན སབྦཱཔི པཱརམིཡོ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཨཝིཛྫཱགྒཧཎེན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཔརིགྒཧོ, ཏེན ཙ ནཝ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརམཱུལཀཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཏཎྷཱགྒཧཎེན ནཝ ཏཎྷཱམཱུལཀཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏིཨཱདི སསྶཏཱདིཔཉྙཱཔནསྶ པཙྩཡཱདྷཱིནཝུཏྟིདསྶནཾ, ཏེན ཨནིཙྩཏཱདིལཀྑཎཏྟཡཾ ཨཱཝཏྟཏི. ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནནེན ཝིམུཏྟིསམྤདཱནིདྡེསོ, ཏེན སཏྟཔི ཝིསུདྡྷིཡོ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཨུཙྪིནྣབྷཝནེཏྟིཀོ ཏཐཱགཏསྶ ཀཱཡོ’’ཏི ཏཎྷཱཔཧཱནཾ ཝུཏྟཾ, ཏེན བྷགཝཏོ སཀལསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ ཨཱཝཏྟཏཱིཏི ཨཡཾ དེསནཱཡ གཧིཏདྷམྨཱནཾ སབྷཱགཝིསབྷཱགདྷམྨཝསེན ¶ ཨཱཝཏྟནལཀྑཎོ ཨཱཝཏྟཧཱརོ ནཱམ. ཡཐཱཧ ‘‘ཨེཀམྷི པདཊྛཱནེ, པརིཡེསཏི སེསཀཾ པདཊྛཱན’’ནྟིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༧).
ཝིབྷཏྟིཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱནནྡཱདཡོ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ, ཏེསཾ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཱདི པདཊྛཱནཾ. ཡེཧི པན དྷམྨེཧི ཨཱགྷཱཏཱནནྡཱདཱིནཾ ཨཀརཎཾ ཨཔྤཝཏྟི, ཏེ ཨབྱཱཔཱདཱདཡོ ཀུསལཱ དྷམྨཱ, ཏེསཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདི པདཊྛཱནཾ. ཏེསུ ཨཱགྷཱཏཱདཡོཀཱམཱཝཙརཱཝ, ཨབྱཱཔཱདཱདཡོ ཙཏུབྷཱུམཀཱ, ཏཐཱ ¶ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏི ཀུསལཱ ཝཱ ཨབྱཱཀཏཱ ཝཱ, ཏསྶཱ ཧིརོཏྟཔྤཱདཡོ དྷམྨཱ པདཊྛཱནཾ. ཏཏྠ ཀུསལཱ སིཡཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, སིཡཱ ལོཀུཏྟརཱ. ཨབྱཱཀཏཱ ལོཀུཏྟརཱཝ. ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ, ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ’’ཏི ཝུཏྟདྷམྨཱ སིཡཱ ཀུསལཱ, སིཡཱ ཨབྱཱཀཏཱ. ཏཏྠ ཀུསལཱནཾ ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱ པདཊྛཱནཾ. ཨབྱཱཀཏཱནཾ མགྒདྷམྨཱ, ཝིཔསྶནཱ, ཨཱཝཛྫནཱ ཝཱ པདཊྛཱནཾ. ཏེསུ ཀུསལཱ ལོཀུཏྟརཱཝ, ཨབྱཱཀཏཱ སིཡཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, སིཡཱ ལོཀུཏྟརཱ, སབྦཱཔི དིཊྛིཡོ ཨཀུསལཱཝ ཀཱམཱཝཙརཱཝ, ཏཱསཾ ཨཝིསེསེན མིཙྪཱབྷིནིཝེསེ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ པདཊྛཱནཾ. ཝིསེསཏོ པན སནྟཏིགྷནཝིནིབྦྷོགཱབྷཱཝཏོ ཨེཀཏྟནཡསྶ མིཙྪཱགཱཧོ ཨཏཱིཏཛཱཏིཨནུསྶརཎཏཀྐསཧིཏོ སསྶཏདིཊྛིཡཱ པདཊྛཱནཾ. ཧེཏུཕལབྷཱཝེན སམྦནྡྷབྷཱཝསྶ ཨགྒཧཎཏོ ནཱནཏྟནཡསྶ མིཙྪཱགཱཧོ ཏཛྫཱསམནྣཱཧཱརསཧིཏོ ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ པདཊྛཱནཾ. ཨེཝཾ སེསདིཊྛཱིནམྤི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝཏྟབྦཾ.
‘‘ཝེདནཱན’’ནྟི ཨེཏྠ ཝེདནཱ སིཡཱ ཀུསལཱ, སིཡཱ ཨཀུསལཱ, སིཡཱ ཨབྱཱཀཏཱ, སིཡཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, སིཡཱ རཱུཔཱཝཙརཱ, སིཡཱ ཨརཱུཔཱཝཙརཱ, ཏཱསཾ ཕསྶོ པདཊྛཱནཾ. ཝེདནཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝེདནཱནཾ སམུདཡཱདིཔཊིཝེདྷནཾ མགྒཉཱཎཾ, ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟི ཙ ཕལཉཱཎཾ, ཏེསཾ ‘‘ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ གམྦྷཱིརཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡེན དྷམྨཱདིཝིབྷཱགོ ནེཏབྦོ. ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱ ཨཀུསལཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, ཏཱསུ ཨཝིཛྫཱཡ ཨཱསཝཱ, ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཨེཝ ཝཱ པདཊྛཱནཾ. ཏཎྷཱཡ སཾཡོཛནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདདསྶནཾ པདཊྛཱནཾ. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི ¶ ཨེཏྠ ཕསྶསྶ ཝེདནཱཡ ཝིཡ དྷམྨཱདིཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིམིནཱ ནཡེན ཕསྶཱཡཏནཱདཱིནམྤི ཡཐཱརཧཾ དྷམྨཱདིཝིབྷཱགོ ནེཏབྦོཏི ཨཡཾ སཾཀིལེསདྷམྨེ, ཝོདཱནདྷམྨེ ཙ སཱདྷཱརཎཱསཱདྷཱརཎཏོ, པདཊྛཱནཏོ, བྷཱུམིཏོ ཙ ཝིབྷཛནལཀྑཎོ ཝིབྷཏྟིཧཱརོ ནཱམ. ཡཐཱཧ ‘‘དྷམྨཉྩ པདཊྛཱནཾ, བྷཱུམིཉྩ ཝིབྷཛྫཏེ ཨཡཾ ཧཱརོ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༨).
པརིཝཏྟནཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཾ ཁནྟིསོརཙྩཱནི ཨནུབྲཱུཧེཏྭཱ པཊིསངྑཱནབྷཱཝནཱབལསིདྡྷིཡཱ ཨུབྷཡཧིཏཔཊིཔཏྟིམཱཝཧཏི. ཨཱགྷཱཏཱདཡོ པན པཝཏྟིཡམཱནཱ དུབྦཎྞཏཾ, དུཀྑསེཡྻཾ, བྷོགཧཱནིཾ, ཨཀིཏྟིཾ, པརེཧི དུརུཔསངྐམནཏཉྩ ནིཔྥཱདེནྟཱ ནིརཡཱདཱིསུ མཧཱདུཀྑམཱཝཧནྟི. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔཊིཝིརཏི ཨཝིཔྤཊིསཱརཱདིཀལྱཱཎཾ པརམྤརམཱཝཧཏི. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདི པན ཝིཔྤཊིསཱརཱདིཨཀལྱཱཎཾ པརམྤརམཱཝཧཏི. གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟཾ ཉཱཎཾ ཝེནེཡྻཱནཾ ཡཐཱརཧཾ ཝིཛྫཱབྷིཉྙཱདིགུཎཝིསེསམཱཝཧཏི སབྦཉྙེཡྻསྶ ཡཐཱསབྷཱཝཱཝབོདྷཏོ. ཏཐཱ གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསརཧིཏཾ ¶ པན ཉཱཎཾ ཉེཡྻེསུ སཱདྷཱརཎབྷཱཝཏོ ཡཐཱཝུཏྟགུཎཝིསེསཾ ནཱཝཧཏི. སབྦཱཔི ཙེཏཱ དིཊྛིཡོ ཡཐཱརཧཾ སསྶཏུཙྪེདབྷཱཝཏོ ཨནྟདྭཡབྷཱུཏཱ སཀྐཱཡཏཱིརཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི ཨནིཡྻཱནིཀསབྷཱཝཏྟཱ. སམྨཱདིཊྛི པན སཔརིཀྑཱརཱ མཛ྄ཛྷིམཔཊིཔདཱབྷཱུཏཱ སཀྐཱཡཏཱིརམཏིཀྐམྨ པཱརཾ གཙྪཏི ནིཡྻཱནིཀསབྷཱཝཏྟཱ. ཝེདནཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ སམུདཡཱདིཔཊིཝེདྷནཱ ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟིམཱཝཧཏི མགྒབྷཱཝཏོ. ཝེདནཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ སམུདཡཱདིཨསམྤཊིཝེདྷོ སཾསཱརཙཱརཀཱཝརོདྷམཱཝཧཏི སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝཏོ. ཝེདཡིཏསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདཀོ སམྨོཧོ ཏདབྷིནནྡནམཱཝཧཏི, ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ པན ཏཏྠ ནིབྦེདྷཾ, ཝིརཱགཉྩ ཨཱཝཧཏི. མིཙྪཱབྷིནིཝེསེ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརསཧིཏཱ ཏཎྷཱ ཨནེཀཝིཧིཏཾ དིཊྛིཛཱལཾ པསཱརེཏི. ཡཐཱཝུཏྟཏཎྷཱསམུཙྪེདོ པཋམམགྒོ ཏཾ དིཊྛིཛཱལཾ སངྐོཙེཏི. སསྶཏཝཱདཱདིཔཉྙཱཔནསྶ ཕསྶོ པཙྩཡོ ཨསཏི ཕསྶེ ཏདབྷཱཝཏོ. དིཊྛིབནྡྷནབདྡྷཱནཾ ཕསྶཱཡཏནཱདཱིནམནིརོདྷནེན ཕསྶཱདིཨནིརོདྷོ སཾསཱརདུཀྑསྶ ཨནིཝཏྟིཡེཝ ཡཱཐཱཝཏོ ཕསྶཱཡཏནཱདིཔརིཉྙཱ སབྦདིཊྛིདསྶནཱནི ཨཏིཝཏྟཏི, ཏེསཾ པན ཏཐཱ ཨཔརིཉྙཱ ¶ དིཊྛིདསྶནཾ ནཱཏིཝཏྟཏི. བྷཝནེཏྟིསམུཙྪེདོ ཨཱཡཏིཾ ཨཏྟབྷཱཝསྶ ཨནིབྦཏྟིཡཱ སཾཝཏྟཏི, ཨསམུཙྪིནྣཱཡ བྷཝནེཏྟིཡཱ ཨནཱགཏེ བྷཝཔྤབནྡྷོ པརིཝཏྟཏིཡེཝཱཏི ཨཡཾ སུཏྟེ ནིདྡིཊྛཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཊིཔཀྑཏོ པརིཝཏྟནལཀྑཎོ པརིཝཏྟནཧཱརོ ནཱམ. ཀིམཱཧ ‘‘ཀུསལཱཀུསལེ དྷམྨེ, ནིདྡིཊྛེ བྷཱཝིཏེ པཧཱིནེ ཙཱ’’ཏིཨཱདི.
ཝེཝཙནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘མམཾ མམ མེ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘ཝཱ ཡདི ཙཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘བྷིཀྑཝེ སམཎཱ ཏཔསྶིནོ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ‘‘པརེ ཨཉྙེ པཊིཝིརུདྡྷཱ’’ཏི…པེ… ནཾ. ‘‘ཨཝཎྞཾ ཨཀིཏྟིཾ ནིནྡ’’ནྟི…པེ… ནཾ. ‘‘བྷཱསེཡྻུཾ བྷཎེཡྻུཾ ཀཐེཡྻུ’’ནྟི…པེ… ནཾ. ‘‘དྷམྨསྶ ཝིནཡསྶ སཏྠུསཱསནསྶཱ’’ཏི…པེ… ནཾ. ‘‘སངྒྷསྶ སམཱུཧསྶ གཎསྶཱ’’ཏི…པེ… ནཾ. ‘‘ཏཏྲ ཏཏྠ ཏེསཱུ’’ཏི…པེ… ནཾ. ‘‘ཏུམྷེཧི ཝོ བྷཝནྟེཧཱི’’ཏི…པེ… ནཾ. ‘‘ཨཱགྷཱཏོ དོསོ བྱཱཔཱདོ’’ཏི…པེ… ནཾ ‘‘ཨཔྤཙྩཡོ དོམནསྶཾ ཙེཏསིཀདུཀྑ’’ནྟི…པེ… ནཾ. ‘‘ཙེཏསོ ཙིཏྟསྶ མནསོ’’ཏི…པེ… ནཾ. ‘‘ཨནབྷིརདྡྷི བྱཱཔཏྟི མནོཔདོསོ’’ཏི…པེ… ནཾ. ‘‘ན ནོ ཨ མཱ’’ཏི…པེ… ནཾ. ‘‘ཀརཎཱིཡཱ ཨུཔྤཱདེཏབྦཱ པཝཏྟེཏབྦཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཔདེསུ ཝེཝཙནཾ ཝཏྟབྦནྟི ཨཡཾ ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཏཾཏཾཔརིཡཱཡསདྡཡོཛནཱལཀྑཎོ ཝེཝཙནཧཱརོ ནཱམ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཝེཝཙནཱནི བཧཱུནི ཏུ, སུཏྟེ ཝུཏྟཱནི ཨེཀདྷམྨསྶཱ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༡༠).
པཉྙཏྟིཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏོ ¶ ཝཏྠུཝསེན དསཝིདྷེན, ཨེཀཱུནཝཱིསཏིཝིདྷེན ཝཱ པཉྙཏྟོ. ཨཔཙྩཡོ ཨུཔཝིཙཱརཝསེན ཚདྷཱ པཉྙཏྟོ. ཨཱནནྡོ པཱིཏིཨཱདིཝསེན ཝེཝཙནེན ནཝདྷཱ པཉྙཏྟོ. པཱིཏི སཱམཉྙཏོ པན ཁུདྡིཀཱདིཝསེན པཉྩདྷཱ པཉྙཏྟོ. སོམནསྶཾ ཨུཔཝིཙཱརཝསེན ཚདྷཱ, སཱིལཾ ཝཱརིཏྟཙཱརིཏྟཱདིཝསེན ཨནེཀདྷཱ, གམྦྷཱིརཏཱདིཝིསེསཡུཏྟཾ ཉཱཎཾ ཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན ཙཏུདྷཱ, དྭཱདསདྷཱ ཝཱ, ཝིསཡབྷེདཏོ ཨནེཀདྷཱ ཙ, དིཊྛིསསྶཏཱདིཝསེན དྭཱསཊྛིཡཱ བྷེདེཧི, ཏདནྟོགདྷཝིབྷཱགེན ཨནེཀདྷཱ ཙ, ཝེདནཱ ཚདྷཱ, ཨཊྛསཏདྷཱ, ཨནེཀདྷཱ ཙ, ཏསྶཱ སམུདཡོ པཉྩདྷཱ, ཏཐཱ ཨཏྠངྒམོཔི, ཨསྶཱདོ དུཝིདྷེན, ཨཱདཱིནཝོ ཏིཝིདྷེན, ནིསྶརཎཾ ཨེཀདྷཱ ¶ , ཙཏུདྷཱ ཙ, ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟི དུཝིདྷེན, ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཝུཏྟཱ ཨཝིཛྫཱ ཝིསཡབྷེདེན ཙཏུདྷཱ, ཨཊྛདྷཱ ཙ, ‘‘ཏཎྷཱགཏཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཱ ཏཎྷཱ ཚདྷཱ, ཨཊྛསཏདྷཱ, ཨནེཀདྷཱ ཙ, ཕསྶོ ནིསྶཡཝསེན ཚདྷཱ, ཨུཔཱདཱནཾ ཙཏུདྷཱ, བྷཝོ དྭིདྷཱ, ཨནེཀདྷཱ ཙ, ཛཱཏི ཝེཝཙནཝསེན ཚདྷཱ, ཏཐཱ ཛརཱ སཏྟདྷཱ, མརཎཾ ཨཊྛདྷཱ, ནཝདྷཱ ཙ, སོཀོ པཉྩདྷཱ, པརིདེཝོ ཚདྷཱ, དུཀྑཾ ཙཏུདྷཱ, ཏཐཱ དོམནསྶཾ, ཨུཔཱཡཱསོ ཙཏུདྷཱ པཉྙཏྟོཏི ཨཡཾ པབྷེདཔཉྙཏྟི, སམཱུཧཔཉྙཏྟི ཙ.
‘‘སམུདཡོ ཧོཏཱི’’ཏི པབྷཝཔཉྙཏྟི, ‘‘ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏི དུཀྑསྶ པརིཉྙཱཔཉྙཏྟི, སམུདཡསྶ པཧཱནཔཉྙཏྟི, ནིརོདྷསྶ སཙྪིཀིརིཡཱཔཉྙཏྟི, མགྒསྶ བྷཱཝནཱཔཉྙཏྟི. ‘‘ཨནྟོཛཱལཱིཀཏཱ’’ཏིཨཱདིསབྦདིཊྛཱིནཾ སངྒཧཔཉྙཏྟི. ‘‘ཨུཙྪིནྣབྷཝནེཏྟིཀོ’’ཏིཨཱདི དུཝིདྷེན པརིནིབྦཱནཔཉྙཏྟཱིཏི ཨེཝཾ ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ པབྷཝཔཉྙཏྟིཔརིཉྙཱཔཉྙཏྟིཨཱདིཝསེན. ཏཐཱ ‘‘ཨཱགྷཱཏོ’’ཏི བྱཱཔཱདསྶ ཝེཝཙནཔཉྙཏྟི. ‘‘ཨཔྤཙྩཡོ’’ཏི དོམནསྶསྶཝེཝཙནཔཉྙཏྟཱིཏིཨཱདིཝསེན ཙ པཉྙཏྟིབྷེདོ ཝིབྷཛྫིཏབྦོཏི ཨཡཾ ཨེཀེཀསྶ དྷམྨསྶ ཨནེཀཱཧི པཉྙཏྟཱིཧི པཉྙཔེཏབྦཱཀཱརཝིབྷཱཝནལཀྑཎོ པཉྙཏྟིཧཱརོ ནཱམ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཀཾ བྷགཝཱ དྷམྨཾ, པཎྞཏྟཱིཧི ཝིཝིདྷཱཧི དེསེཏཱི’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༡༡).
ཨོཏརཎཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏགྒཧཎེན སངྑཱརཀྑནྡྷསངྒཧོ, ཏཐཱ ཨནབྷིརདྡྷིགྒཧཎེན. ཨཔྤཙྩཡགྒཧཎེན ཝེདནཱཀྑནྡྷསངྒཧོཏི ཨིདཾ ཁནྡྷམུཁེན ཨོཏརཎཾ. ཏཐཱ ཨཱགྷཱཏཱདིགྒཧཎེན དྷམྨཱཡཏནཾ, དྷམྨདྷཱཏུ, དུཀྑསཙྩཾ, སམུདཡསཙྩཾ ཝཱ གཧིཏནྟི ཨིདཾ ཨཱཡཏནམུཁེན, དྷཱཏུམུཁེན, སཙྩམུཁེན ཙ ཨོཏརཎཾ ¶ . ཏཐཱ ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ སཧཛཱཏཱ ཨཝིཛྫཱ ཧེཏུསཧཛཱཏཨཉྙམཉྙནིསྶསམྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཔཙྩཡེཧི པཙྩཡོ, ཨསཧཛཱཏཱ པན ཨནནྟརནིརུདྡྷཱ ཨནནྟརསམནནྟརཨནནྟརཱུཔནིསྶཡནཏྠིཝིགཏཱསེཝནཔཙྩཡེཧི པཙྩཡོ. ཨནནནྟརཱ པན ཨུཔནིསྶཡཝསེནེཝ པཙྩཡོ. ཏཎྷཱཨུཔཱདཱནཱདི ཕསྶཱདཱིནམྤི ཏེསཾ སཧཛཱཏཱནཾ, ཨསཧཛཱཏཱནཉྩ ཡཐཱརཧཾ པཙྩཡབྷཱཝོ ཝཏྟབྦོ. ཀོཙི པནེཏྠ ཨདྷིཔཏིཝསེན, ཀོཙི ཀམྨཝསེན, ཀོཙི ཨཱཧཱརཝསེན, ཀོཙི ཨིནྡྲིཡཝསེན, ཀོཙི ཛྷཱནཝསེན ཀོཙི ¶ མགྒཝསེནཱཔི པཙྩཡོཏི ཨཡམྤི ཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོཏི ཨིདཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདམུཁེན ཨོཏརཎཾ. ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཨཱནནྡཱདཱིནམྤི ཁནྡྷཱདིམུཁེན ཨོཏརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ.
ཏཐཱ སཱིལཾ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི ཝིརཏིཙེཏནཱ, ཨབྱཱཔཱདཱདིཙེཏསིཀདྷམྨཱ ཙ, པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཡོ ཙེཏནཱཝ, ཏེསཾ, ཏདུཔཀཱརཀདྷམྨཱནཉྩ ལཛྫཱདཡཱདཱིནཾ སངྑཱརཀྑནྡྷདྷམྨཱཡཏནཱདཱིསུ སངྒཧཏོ པུརིམནཡེནེཝ ཁནྡྷཱདིམུཁེན ཨོཏརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ. ཨེས ནཡོ ཉཱཎདིཊྛིཝེདནཱཨཝིཛྫཱཏཎྷཱདིགྒཧཎེསུཔི. ནིསྶརཎཱནུཔཱདཱཝིམུཏྟིགྒཧཎེསུ པན ཨསངྑཏདྷཱཏུཝསེནཔི དྷཱཏུམུཁེན ཨོཏརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ, ཏཐཱ ‘‘ཝེདནཱནཾ…པེ… ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ’’ཏི ཨེཏེན བྷགཝཏོ སཱིལཱདཡོ པཉྩདྷམྨཀྑནྡྷཱ, སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ ཙ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ པཀཱསིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཏཾམུཁེནཔི ཨོཏརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘ཏདཔི ཕསྶཔཙྩཡཱ’’ཏི སསྶཏཱདིཔཉྙཱཔནསྶ པཙྩཡཱདྷཱིནཝུཏྟིཏཱདཱིཔནེན ཨནིཙྩཏཱམུཁེན ཨོཏརཎཾ, ཏཐཱ ཨེཝཾདྷམྨཏཱཡ པཊིཙྩསམུཔྤཱདམུཁེན ཨོཏརཎཾ. ཨནིཙྩསྶ དུཀྑཱནཏྟབྷཱཝཏོ ཨཔྤཎིཧིཏམུཁེན, སུཉྙཏཱམུཁེན ཨོཏརཎཾ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཡཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདིམུཁེཧི སུཏྟཏྠསྶ ཨོཏརཎལཀྑཎོ ཨོཏརཎཧཱརོ ནཱམ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡོ ཙ པཊིཙྩུཔྤཱདོ, ཨིནྡྲིཡཁནྡྷཱ ཙ དྷཱཏུཨཱཡཏནཱ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༡༢).
སོདྷནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘མམཾ ཝཱ བྷིཀྑཝེ, པརེ ཨཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུ’’ནྟི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘དྷམྨསྶ ཝཱ ཨཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུཾ སངྒྷསྶ ཝཱ ཨཝཎྞཾ བྷཱསེཡྻུ’’ནྟི པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི. ‘‘ཏཏྲ ཏུམྷེཧི ན ཨཱགྷཱཏོ, ན ཨཔྤཙྩཡོ, ན ཙེཏསོ ཨནབྷིརདྡྷི ཀརཎཱིཡཱ’’ཏི པདསུདྡྷི ཙེཝ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ཙ. དུཏིཡནཡཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ, ཏཐཱ ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘ཀཏམ’’ནྟིཨཱདི པུཙྪཱ. ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདི པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི. ནོ ཙ པུཙྪཱསུདྡྷི. ‘‘ཨིདཾ ཁོ’’ཏིཨཱདི པུཙྪཱསུདྡྷི ཙེཝ པདསུདྡྷི ཙ, ཨཱརམྦྷསུདྡྷི.
ཏཐཱ ¶ ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘ཀཏམེ ཙ ཏེ’’ཏིཨཱདི པུཙྪཱ. ‘‘སནྟི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘ཀིམཱགམྨཱ’’ཏིཨཱདི ཨཱརམྦྷཔུཙྪཱ ¶ . ‘‘ཡཐཱ སམཱཧིཏེ’’ཏིཨཱདི པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི, ནོ ཙ པུཙྪཱསུདྡྷི. ‘‘ཨིམེ ཁོ’’ཏིཨཱདི པདསུདྡྷི ཙེཝ པུཙྪཱསུདྡྷི ཙ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ཙ. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཏྠ ཨཱརམྦྷཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཡཾ པདཱརམྦྷཱནཾ སོདྷིཏཱསོདྷིཏབྷཱཝཝིཙཱརཎལཀྑཎོ སོདྷནཧཱརོ ནཱམ, ཝུཏྟམྤི ཙ ‘‘ཝིསྶཛྫིཏམྷི པཉྷེ, གཱཐཱཡཾ པུཙྪིཏཱཡམཱརབྦྷཱ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༡༣).
ཨདྷིཊྛཱནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘ཨཝཎྞ’’ནྟི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ཏམཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘མམཾ ཝཱ’’ཏི. དྷམྨསྶ ཝཱ སངྒྷསྶ ཝཱཏི པཀྑེཔི ཨེས ནཡོ. ཏཐཱ ‘‘སཱིལ’’ནྟི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ཏམཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཨཉྙེཝ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏམཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི, ཏཐཱ ‘‘པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ’’ཏིཨཱདི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ཏམཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘སསྶཏཝཱདཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཏྠ ཡཐཱདེསིཏམེཝ སཱམཉྙཝིསེསཱ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ. ཨཡཾ སུཏྟཱགཏཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨཝིཀཔྤནཱཝསེན ཡཐཱདེསིཏམེཝ སཱམཉྙཝིསེསནིདྡྷཱརཎལཀྑཎོ ཨདྷིཊྛཱནཧཱརོ ནཱམ, ཡཐཱཧ ‘‘ཨེཀཏྟཏཱཡ དྷམྨཱ, ཡེཔི ཙ ཝེམཏྟཏཱཡ ནིདྡིཊྛཱ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༡༤).
པརིཀྑཱརཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནཾ ‘‘ཨནཏྠཾ མེ ཨཙརཱི’’ཏིཨཱདཱིནི (དྷ. ས. ༡༢༣༧; ཝིབྷ. ༩༠༩) ཨེཀཱུནཝཱིསཏི ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུནི ཧེཏུ. ཨཱནནྡཱདཱིནཾ ཨཱརམྨཎཱབྷིསིནེཧོ ཧེཏུ. སཱིལསྶ ཧིརིཨོཏྟཔྤཾ, ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ ཙ ཧེཏུ. ‘‘གམྦྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟདྷམྨསྶ སབྦཱཔི པཱརམིཡོ ཧེཏུ. ཝིསེསེན པཉྙཱཔཱརམཱི. དིཊྛཱིནཾ ཨསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡོ, ཨསདྡྷམྨསྶཝནཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསེན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཙ ཨཝིསེསེན ཧེཏུ. ཝིསེསེན པན སསྶཏཝཱདཱདཱིནཾ ཨཏཱིཏཛཱཏིཨནུསྶརཎཱདི ཧེཏུ. ཝེདནཱནཾ ཨཝིཛྫཱ, ཏཎྷཱ, ཀམྨཱདིཕསྶོ ཙ ཧེཏུ. ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟིཡཱ ཨརིཡམགྒོ ཧེཏུ. ཨཉྙཱཎསྶ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཧེཏུ. ཏཎྷཱཡ སཾཡོཛནིཡེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶནཱ ཧེཏུ. ཕསྶསྶ སལཱ༹ཡཏནཱནི ཧེཏུ. སལཱ༹ཡཏནསྶ ནཱམརཱུཔཾ ཧེཏུ ¶ . བྷཝནེཏྟིསམུཙྪེདསྶ ཝིསུདྡྷིབྷཱཝནཱ ཧེཏཱུཏི ཨཡཾ པརིཀྑཱརསངྑཱཏེ ཧེཏུཔཙྩཡེ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ¶ སཾཝཎྞནཱལཀྑཎོ པརིཀྑཱརཧཱརོ ནཱམ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡེ དྷམྨཱ ཡཾ དྷམྨཾ, ཛནཡནྟིཔྤཙྩཡཱ པརམྤརཏོ’’ཏིཨཱདི.
སམཱརོཔནཧཱརཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཱིཡཏཱཝཙནེན ཁནྟིསམྤདཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི. ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ སོརཙྩསམྤདཱ. ‘‘ཨཏྠི བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཉཱཎསམྤདཱ. ‘‘ཨཔརཱམསཏོ ཙསྶ པཙྩཏྟཉྙེཝ ནིབྦུཏི ཝིདིཏཱ’’ཏི, ‘‘ཝེདནཱནཾ…པེ… ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱ ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ’’ཏི ཙ ཨེཏེཧི སམཱདྷིསམྤདཱཡ སདྡྷིཾ ཝིཛྫཱཝིམུཏྟིཝསཱིབྷཱཝསམྤདཱ དསྶིཏཱ. ཏཏྠ ཁནྟིསམྤདཱ པཊིསངྑཱནབལསིདྡྷིཏོ སོརཙྩསམྤདཱཡ པདཊྛཱནཾ, སོརཙྩསམྤདཱ པན ཨཏྠཏོ སཱིལམེཝ, སཱིལཾ སམཱདྷིསམྤདཱཡ པདཊྛཱནཾ. སམཱདྷི ཉཱཎསམྤདཱཡ པདཊྛཱནནྟི ཨཡཾ པདཊྛཱནསམཱརོཔནཱ.
པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏིཝཙནཾ སཱིལསྶ པརིཡཱཡཝིབྷཱགདསྶནཾ. སསྶཏཝཱདཱདིཝིབྷཱགདསྶནཾ པན དིཊྛིཡཱ པརིཡཱཡཝཙནནྟི ཨཡཾ ཝེཝཙནསམཱརོཔནཱ.
སཱིལེན ཝཱིཏིཀྐམཔྤཧཱནཾ, ཏདངྒཔྤཧཱནཾ, དུཙྩརིཏསཾཀིལེསཔྤཧཱནཉྩ སིཛ྄ཛྷཏི. སམཱདྷིནཱ པརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནཾ, ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནཾ, ཏཎྷཱསཾཀིལེསཔྤཧཱནཉྩ སིཛ྄ཛྷཏི. པཉྙཱཡ དིཊྛིསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ, སམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ, ཨནུསཡཔྤཧཱནཉྩ སིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཡཾ པཧཱནསམཱརོཔནཱ.
སཱིལཱདིདྷམྨཀྑནྡྷེཧི སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི པཧཱནཏྟཡསིདྡྷིཏོཏི ཨཡཾ བྷཱཝནཱསམཱརོཔནཱ. ཨཡཾ སུཏྟེ ཨཱགཏདྷམྨཱནཾ པདཊྛཱནཝེཝཙནཔཧཱནབྷཱཝནཱསམཱརོཔནཝིཙཱརཎལཀྑཎོ སམཱརོཔནཧཱརོ ནཱམ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡེ དྷམྨཱ ཡཾ མཱུལཱ, ཡེ ཙེཀཏྠཱ པཀཱསིཏཱ མུནིནཱ’’ཏིཨཱདི, (ནེཏྟི. ༤.༡༦) ཨཡཾ སོལ༹སཧཱརཡོཛནཱ.
སོལ༹སཧཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པཉྩཝིདྷནཡཝཎྞནཱ
ནནྡིཡཱཝཊྚནཡཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཝཙནེན ¶ ¶ ཏཎྷཱཝིཛྫཱསངྐོཙོ དསྶིཏོ. སཏི ཧི ཨཏྟཏྟནིཡཝཏྠཱུསུ སིནེཧེ, སམྨོཧེ ཙ ‘‘ཨནཏྠཾ མེ ཨཙརཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱགྷཱཏོ ཛཱཡཏི, ནཱསཏི. ཏཐཱ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདིཝཙནེཧི ‘‘པཙྩཏྟཉྙེཝ ནིབྦུཏི ཝིདིཏཱ, ཨནུཔཱདཱཝིམུཏྟོ, ཚནྣཾ ཕསྶཱཡཏནཱནཾ…པེ… ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནེཧི ཙ ཏཎྷཱཝིཛྫཱནཾ ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཾ དསྶིཏཾ ཧོཏི. ཏཱསཾ པན པུབྦནྟཀཔྤིཀཱདིཔདེཧི, ‘‘ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟིཨཱདིཔདེཧི ཙ སརཱུཔཏོཔི དསྶིཏཱནཾ ཏཎྷཱཝིཛྫཱནཾ རཱུཔདྷམྨཱ, ཨརཱུཔདྷམྨཱ ཙ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ཡཐཱཀྐམཾ སམཐོ ཙ ཝིཔསྶནཱ ཙ པཊིཔཀྑོ, ཏེསཾ པན ཙེཏོཝིམུཏྟི, པཉྙཱཝིམུཏྟི ཙ ཕལཾ. ཏཏྠ ཏཎྷཱ སམུདཡསཙྩཾ, ཏཎྷཱཝིཛྫཱ ཝཱ, ཏདདྷིཊྛཱནབྷཱུཏཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱ དུཀྑསཙྩཾ, ཏེསམཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ, ནིརོདྷཔཛཱནནཱ སམཐཝིཔསྶནཱ མགྒསཙྩནྟི ཨེཝཾ, ཙཏུསཙྩཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཏཎྷཱགྒཧཎེན ཙེཏྠ མཱཡཱསཱཋེཡྻམཱནཱཏིམཱནམདཔམཱདཔཱཔིཙྪཏཱཔཱཔམིཏྟཏཱཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཱདིཝསེན སབྦོཔི ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཏཐཱ ཨཝིཛྫཱགྒཧཎེནཔི ཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཀོདྷུཔནཱཧམཀྑཔལཱ༹སཨིསྶཱམཙྪརིཡསཱརམྦྷ དོཝཙསྶཏཱ བྷཝདིཊྛིཝིབྷཝདིཊྛཱདིཝསེན. ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན པན ཨམཱཡཱཨསཱཋེཡྻཱདིཝསེན, ཨཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཱདིཝསེན ཙ སབྦོཔི ཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཏཐཱ སམཐཔཀྑིཡཱནཾ སདྡྷིནྡྲིཡཱདཱིནཾ, ཝིཔསྶནཱཔཀྑིཡཱནཉྩ ཨནིཙྩསཉྙཱདཱིནཾ ཝསེནཱཏི ཨཡཾ ཏཎྷཱཝིཛྫཱཧི སཾཀིལེསཔཀྑཾ སུཏྟཏྠཾ སམཐཝིཔསྶནཱཧི ཙ ཝོདཱནཔཀྑཾ ཙཏུསཙྩཡོཛནམུཁེན ནཡནལཀྑཎསྶ ནནྡིཡཱཝཊྚནཡསྶ བྷཱུམི. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཏཎྷཉྩ ཨཝིཛྫམྤི ཙ, སམཐེན ཝིཔསྶནཱཡ ཡོ ནེཏཱི’’ཏིཨཱདི.
ཏིཔུཀྑལནཡཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཝཙནེན ཨདོསསིདྡྷི, ཏཐཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཕརུསཝཱཙཱཧི པཊིཝིརཏིཝཙནེནཱཔི. ཨཱནནྡཱདཱིནམཀརཎཝཙནེན པན ཨལོབྷསིདྡྷི ¶ , ཏཐཱ ཨབྲཧྨཙརིཡཏོ པཊིཝིརཏིཝཙནེནཱཔི. ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིཧི པན པཊིཝིརཏིཝཙནེན ཏདུབྷཡསིདྡྷི. ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ ¶ , ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨམོཧསིདྡྷི. ཨིཏི ཏཱིཧི ཨཀུསལམཱུལེཧི གཧིཏེཧི ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨཱགྷཱཏཱདཱིནམཀརཎཝཙནེན ཙ ཏཱིཎི ཀུསལམཱུལཱནི སིདྡྷཱནིཡེཝ ཧོནྟི. ཏཏྠ ཏཱིཧི ཨཀུསལམཱུལེཧི ཏིཝིདྷདུཙྩརིཏསཾཀིལེསམལཝིསམཱཀུསལསཉྙཱཝིཏཀྐཔཉྩཱདིཝསེན སབྦོཔི ཨཀུསལཔཀྑོ ཝིཏྠཱརེཏབྦོ. ཏཐཱ ཏཱིཧི ཀུསལམཱུལེཧི ཏིཝིདྷསུཙརིཏཝོདཱནསམཀུསལསཉྙཱཝིཏཀྐཔཉྙཱསདྡྷམྨསམཱདྷི- ཝིམོཀྑམུཁཝིམོཀྑཱདིཝསེན སབྦོཔི ཀུསལཔཀྑོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.
ཨེཏྠ ཙཱཡཾ སཙྩཡོཛནཱ – ལོབྷོ སམུདཡསཙྩཾ, སབྦཱནི ཝཱ ཀུསལཱཀུསལམཱུལཱནི, ཏེཧི པན ནིབྦཏྟཱ ཏེསམདྷིཊྛཱནགོཙརབྷཱུཏཱ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩཾ, ཏེསམཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ, ནིརོདྷཔཛཱནནཱ ཝིམོཀྑཱདིཀཱ མགྒསཙྩནྟི. ཨཡཾ ཨཀུསལམཱུལེཧི སཾཀིལེསཔཀྑཾ, ཀུསལམཱུལེཧི ཙ ཝོདཱནཔཀྑཾ ཙཏུསཙྩཡོཛནམུཁེན ནཡནལཀྑཎསྶ ཏིཔུཀྑལནཡསྶ བྷཱུམི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –
‘‘ཡོ ཨཀུསལེ སམཱུལེཧི,
ནེཏི ཀུསལེ ཙ ཀུསལམཱུལེཧཱི’’ཏིཨཱདི. (ནེཏྟི. ༤.༡༨);
སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏནཡཝཎྞནཱ
ཨཱགྷཱཏཱནནྡཱདཱིནམཀརཎ-ཝཙནེན སཏིསིདྡྷི. མིཙྪཱཛཱིཝཱཔཊིཝིརཏིཝཙནེན ཝཱིརིཡསིདྡྷི. ཝཱིརིཡེན ཧི ཀཱམབྱཱཔཱདཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐེ ཝིནོདེཏི, ཝཱིརིཡསཱདྷནཉྩ ཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷིསཱིལནྟི. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པཊིཝིརཏིཝཙནེན སཏིསིདྡྷི. སཏིཡཱ ཧི སཱཝཛྫཱནཝཛྫོ དིཊྛོ ཧོཏི. ཏཏྠ ཙ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསེ སལླཀྑེཏྭཱ སཱཝཛྫཾ པཧཱཡ ཨནཝཛྫཾ སམཱདཱཡ ཝཏྟཏི. ཏཐཱ ཧི སཱ ‘‘ནིཡྻཱཏནཔཙྩུཔཊྛཱནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཏཡིདཾ བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སམཱདྷིཔཉྙཱསིདྡྷི. པཉྙཝཱ ཧི ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ སམཱཧིཏོ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱིཏི.
ཏཐཱ ‘‘ནིཙྩོ དྷུཝོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནིཙྩེ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི ཝིཔལླཱསོ, ‘‘ཨརོགོ པརཾ མརཎཱ, ཨེཀནྟསུཁཱི ཨཏྟཱ, དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཔྤཏྟོ’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདཱིཧི ཨསུཁེ ‘‘སུཁ’’ནྟི ཝིཔལླཱསོ. ‘‘པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ཝིཔལླཱསོ. སབྦེཧེཝ དིཊྛིཔྤཀཱསནཔདེཧི ཨནཏྟནི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཝིཔལླཱསོཏི ཨེཝམེཏྠ ཙཏྟཱརོ ཝིཔལླཱསཱ སིདྡྷཱ ¶ ཧོནྟི, ཏེསཾ པཊིཔཀྑཏོ ཙཏྟཱརི སཏིཔཊྛཱནཱནི སིདྡྷཱནེཝ. ཏཏྠ ཙཏཱུཧི ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཨིནྡྲིཡེཧི ཙཏྟཱརོ པུགྒལཱ ནིདྡིསིཏབྦཱ. ཀཐཾ དུཝིདྷོ ཧི ཏཎྷཱཙརིཏོ མུདིནྡྲིཡོ ཏིཀྑིནྡྲིཡོཏི, ཏཐཱ དིཊྛིཙརིཏོཔི. ཏེསུ པཋམོ ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ཝིཔལླཏྠདིཊྛིཀོ སཏིབལེན ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཀཱཡསབྷཱཝཾ སལླཀྑེཏྭཱ སམྨཏྟནིཡཱམཾ ཨོཀྐམཏི. དུཏིཡོ ཨསུཁེ ‘‘སུཁ’’ནྟི ཝིཔལླཏྠདིཊྛིཀོ ‘‘ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནཱདྷིཝཱསེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༦; ཨ. ནི. ༤.༡༤; ༦.༥༨) ཝུཏྟེན ཝཱིརིཡསཾཝརསངྑཱཏེན ཝཱིརིཡབལེན ཏཾ ཝིཔལླཱསཾ ཝིདྷམཏི. ཏཏིཡོ ཨནིཙྩེ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི ཝིཔལླཏྠདིཊྛིཀོ སམཱདྷིབལེན སམཱཧིཏབྷཱཝཏོ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀབྷཱཝཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. ཙཏུཏྠོ སནྟཏིསམཱུཧཀིཙྩཱརམྨཎགྷནཝིཙིཏྟཏྟཱ ཕསྶཱདིདྷམྨཔུཉྫམཏྟེ ཨནཏྟནི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཝིཔལླཏྠདིཊྛིཀོ ཙཏུཀོཊིཀསུཉྙཏཱམནསིཀཱརེན ཏཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཾ ཝིདྡྷཾསེཏི. ཙཏཱུཧི ཙེཏྠ ཝིཔལླཱསེཧི ཙཏུརཱསཝོགྷཡོགགནྠཨགཏིཏཎྷུཔྤཱདུཔཱདཱནསཏྟཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཨཔརིཉྙཱདིཝསེན སབྦོཔི ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཏཐཱ ཙཏཱུཧི སཏིཔཊྛཱནེཧི ཙཏུབྦིདྷཛྷཱནཝིཧཱརཱདྷིཊྛཱནསུཁབྷཱགིཡདྷམྨཨཔྤམཉྙཱསམྨཔྤདྷཱནཨིདྡྷིཔཱདཱདིཝསེན སབྦོཔི ཝོདཱནཔཀྑོ ནེཏབྦོ.
ཨེཏྠ ཙཱཡཾ སཙྩཡོཛནཱ – སུབྷསཉྙཱསུཁསཉྙཱཧི, ཙཏཱུཧིཔི ཝཱ ཝིཔལླཱསེཧི སམུདཡསཙྩཾ, ཏེསམདྷིཊྛཱནཱརམྨཎབྷཱུཏཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩཾ, ཏེསམཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ, ནིརོདྷཔཛཱནནཱ སཏིཔཊྛཱནཱདིཀཱ མགྒསཙྩནྟི. ཨཡཾ ཝིཔལླཱསེཧི སཾཀིལེསཔཀྑཾ, སདྡྷིནྡྲིཡཱདཱིཧི ཝོདཱནཔཀྑཾ ཙཏུསཙྩཡོཛནམུཁེན ནཡནལཀྑཎསྶ སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏནཡསྶ བྷཱུམི, ཡཐཱཧ ‘‘ཡོ ནེཏི ཝིཔལླཱསེཧི, ཀིལེསེ ཨིནྡྲིཡེཧི སདྡྷམྨེ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༡༩).
དིསཱལོཙནཨངྐུསནཡདྭཡཝཎྞནཱ
ཨིཏི ཏིཎྞཾ ཨཏྠནཡཱནཾ སིདྡྷིཡཱ ཝོཧཱརནཡདྭཡམྤི སིདྡྷམེཝ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཏྠནཡཏྟཡདིསཱབྷཱུཏདྷམྨཱནཾ སམཱལོཙནམེཝ དིསཱལོཙནནཡོ. ཏེསཾ སམཱནཡནམེཝ ཨངྐུསནཡོ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ¶ ཨཏྠནཡཱནཾ དིསཱབྷཱུཏདྷམྨསམཱལོཀནནཡནཝསེན ཏམྤི ནཡདྭཡཾ ཡོཛེཏབྦནྟི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཝེཡྻཱཀརཎེསུ ཧི ཡེ, ཀུསལཱཀུསལཱ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༤.༢༠). ཨཡཾ པཉྩནཡཡོཛནཱ.
པཉྩཝིདྷནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
སཱསནཔཊྛཱནཝཎྞནཱ
ཨིདཾ ¶ པན སུཏྟཾ སོལ༹སཝིདྷེ སཱསནཔཊྛཱནེ སཾཀིལེསཝཱསནཱསེཀྑབྷཱགིཡཾ ཏཎྷཱདིཊྛཱདིསཾཀིལེསཱནཾ སཱིལཱདིཔུཉྙཀིརིཡསྶ, ཨསེཀྑསཱིལཱདིཀྑནྡྷསྶ ཙ ཝིབྷཏྟཏྟཱ, སཾཀིལེསཝཱསནཱནིབྦེདྷཱསེཀྑབྷཱགིཡམེཝ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཏྠཱནཾ སེཀྑསཱིལཀྑནྡྷཱདིཀསྶ ཙ ཝིབྷཏྟཏྟཱ. ཨཊྛཝཱིསཏིཝིདྷེ པན སཱསནཔཊྛཱནེ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཾ སཏྟདྷམྨཱདྷིཊྛཱནཾ ཉཱཎཉེཡྻཾ དསྶནབྷཱཝནཾ སཀཝཙནཔརཝཙནཾ ཝིསྶཛྫནཱིཡཱཝིསྶཛྫནཱིཡཾ ཀམྨཝིཔཱཀཾ ཀུསལཱཀུསལཾ ཨནུཉྙཱཏཔཊིཀྑིཏྟཾ བྷཝོ ཙ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱདཱིནམཏྠཱནཾ ཨིདྷ ཝིབྷཏྟཏྟཱཏི. ཨཡཾ སཱསནཔཊྛཱནཡོཛནཱ.
པཀརཎནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨིཏི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡ པརམསུཁུམགམྦྷཱིརདུརནུབོདྷཏྠཔརིདཱིཔནཱཡ སུཝིམལཝིཔུལཔཉྙཱཝེཡྻཏྟིཡཛནནཱཡ ཨཛྫཝམདྡཝསོརཙྩསདྡྷཱསཏིདྷིཏིབུདྡྷིཁནྟིཝཱིརིཡཱདིདྷམྨསམངྒིནཱ སཱཊྛཀཐེ པིཊཀཏྟཡེ ཨསངྒཱསཾཧཱིརཝིསཱརདཉཱཎཙཱརིནཱ ཨནེཀཔྤབྷེདསཀསམཡསམཡནྟརགཧནཛ྄ཛྷོགཱཧིནཱ མཧཱགཎིནཱ མཧཱཝེཡྻཱཀརཎེན ཉཱཎཱབྷིཝཾསདྷམྨསེནཱཔཏིནཱམཐེརེན མཧཱདྷམྨརཱཛཱདྷིརཱཛགརུནཱ ཀཏཱཡ སཱདྷུཝིལཱསིནིཡཱ ནཱམ ལཱིནཏྠཔཀཱསནིཡཱ བྲཧྨཛཱལསུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཝིབྷཱཝནཱ.
བྲཧྨཛཱལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པཋམོ བྷཱགོ ནིཊྛིཏོ.