📜
ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ
མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡེ
མཱུལཔཎྞཱས-ཊཱིཀཱ
(པཋམོ བྷཱགོ)
གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ
༡. སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ ¶ ¶ རཏནཏྟཡཝནྡནཱ སཾཝཎྞེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ པབྷཝནིསྶཡཝིསུདྡྷིཔཊིཝེདནཏྠཾ, ཏཾ པན དྷམྨསཾཝཎྞནཱསུ ཝིཉྙཱུནཾ བཧུམཱནུཔྤཱདནཏྠཾ, ཏཾ སམྨདེཝ ཏེསཾ ཨུགྒཧདྷཱརཎཱདིཀྐམལདྡྷབྦཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ སབྦཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏྠཾ. ཨཐ ཝཱ མངྒལབྷཱཝཏོ, སབྦཀིརིཡཱསུ པུབྦཀིཙྩབྷཱཝཏོ, པཎྜིཏེཧི སམཱཙརིཏབྷཱཝཏོ, ཨཱཡཏིཾ པརེསཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཏོ ཙ སཾཝཎྞནཱཡཾ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀིརིཡཱ. ཨཐ ཝཱ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཾ པཱུཛནཱིཡཔཱུཛཱཔུཉྙཝིསེསནིབྦཏྟནཏྠཾ. ཏཾ ཨཏྟནོ ཡཐཱལདྡྷསམྤཏྟིནིམིཏྟཀསྶ ཀམྨསྶ བལཱནུཔྤདཱནཏྠཾ. ཨནྟརཱ ཙ ཏསྶ ཨསངྐོཙནཏྠཾ. ཏདུབྷཡཾ ཨནནྟརཱཡེན ཨཊྛཀཐཱཡ པརིསམཱཔནཏྠཾ. ཨིདམེཝ ཙ པཡོཛནཾ ཨཱཙརིཡེན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨིཏི མེ པསནྣམཏིནོ…པེ… ཏསྶཱནུབྷཱཝེནཱ’’ཏི. ཝཏྠུཏྟཡཔཱུཛཱཧི ནིརཏིསཡཔུཉྙཀྑེཏྟསཾབུདྡྷིཡཱ ཨཔརིམེཡྻཔབྷཱཝོ པུཉྙཱཏིསཡོཏི བཧུཝིདྷནྟརཱཡེཔི ལོཀསནྣིཝཱསེ ¶ ཨནྟརཱཡནིབནྡྷནསཀལསཾཀིལེསཝིདྡྷཾསནཱཡ པཧོཏི. བྷཡཱདིཨུཔདྡཝཉྩ ནིཝཱརེཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘པཱུཛཱརཧེ པཱུཛཡཏོ. བུདྡྷེ ཡདི ཝ སཱཝཀེ’’ཏིཨཱདི (དྷ. པ. ༡༩༥; ཨཔ. ༡.༡༠.༡), ཏཐཱ ¶ –
‘‘ཡེ, བྷིཀྑཝེ, བུདྡྷེ པསནྣཱ, ཨགྒེ ཏེ པསནྣཱ, ཨགྒེ ཁོ པན པསནྣཱནཾ ཨགྒོ ཝིཔཱཀོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨིཏིཝུ. ༩༠, ༩༡),
‘‘བུདྡྷོཏི ཀིཏྟཡནྟསྶ, ཀཱཡེ བྷཝཏི ཡཱ པཱིཏི;
ཝརམེཝ ཧི སཱ པཱིཏི, ཀསིཎེནཔི ཛམྦུདཱིཔསྶ.
དྷམྨོཏི ཀིཏྟཡནྟསྶ…པེ… ཀསིཎེནཔི ཛམྦུདཱིཔསྶ;
སངྒྷོཏི ཀིཏྟཡནྟསྶ…པེ… ཀསིཎེནཔི ཛམྦུདཱིཔསྶཱ’’ཏི. (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༩༠),
ཏཐཱ –
‘‘ཡསྨིཾ མཧཱནཱམ སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོས…པེ… ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ༡༡.༡༡),
‘‘ཨརཉྙེ རུཀྑམཱུལེ ཝཱ…པེ…
བྷཡཾ ཝཱ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ཝཱ,
ལོམཧཾསོ ན ཧེསྶཏཱི’’ཏི ཙ. (སཾ. ནི. ༢.༢༤༩);
ཏཏྠ ཡསྶ ཝཏྠུཏྟཡསྶ ཝནྡནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏསྶ གུཎཱཏིསཡཡོགསནྡསྶནཏྠཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ གཱཐཱཏྟཡམཱཧ. གུཎཱཏིསཡཡོགེན ཧི ཝནྡནཱརཧབྷཱཝོ, ཝནྡནཱརཧེ ཙ ཀཏཱ ཝནྡནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ པཡོཛནཾ སཱདྷེཏཱིཏི. ཏཏྠ ཡསྶཱ དེསནཱཡ སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ. སཱ ན ཝིནཡདེསནཱ ཝིཡ ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཱ, ནཱཔི ཨབྷིདྷམྨདེསནཱ ཝིཡ པཉྙཱཔྤདྷཱནཱ ¶ , ཨཐ ཁོ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔྤདྷཱནཱཏི ཏདུབྷཡཔྤདྷཱནམེཝ ཏཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཐོམནཾ ཀཱཏུཾ ཏམྨཱུལཀཏྟཱ སེསརཏནཱནཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཀིརཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑཾ ཝིཀྑིཔཏི ཨཔནེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཀིཎཱཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑེ སཏི ཀཱརུཎིཀཾ ཧིཾསཏི ཝིབཱདྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. པརདུཀྑེ སཏི སཱདྷཱུནཾ ཀམྤནཾ ཧདཡཁེདཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཱ ཀརུཎཱ. ཨཐ ཝཱ ཀམིཏི སུཁཾ, ཏཾ རུནྡྷཏཱིཏི ཀརུཎཱ. ཨེསཱ ཧི པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱལཀྑཎཱ ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརུཎིཀཱནཾ སུཁཾ རུནྡྷཏི ཝིབནྡྷཏཱིཏི ཨཏྠོ ¶ . ཀརུཎཱཡ སཱིཏལཾ ཀརུཎཱསཱིཏལཾ, ཀརུཎཱསཱིཏལཾ ཧདཡཾ ཨསྶཱཏི ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡོ, ཏཾ ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡཾ.
ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི པརེསཾ ཧིཏོཔསཾཧཱརསུཁཱདིཨཔརིཧཱནིཙྪནསབྷཱཝཏཱཡ, བྱཱཔཱདཱརཏཱིནཾ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏཱཡ ཙ པརསཏྟསནྟཱནགཏསནྟཱཔཝིཙྪེདནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ མེཏྟཱམུདིཏཱནམྤི ཙིཏྟསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཨུཔལབྦྷཏི, ཏཐཱཔི པརདུཀྑཱཔནཡནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ པརཱུཔཏཱཔཱསཧནརསཱ ཨཝིཧིཾསཱབྷཱུཏཱ ཀརུཎཱཝ ཝིསེསེན བྷགཝཏོ ཙིཏྟསྶ ཙིཏྟཔསྶདྡྷི ཝིཡ སཱིཏིབྷཱཝནིམིཏྟནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི. ཀརུཎཱམུཁེན ཝཱ མེཏྟཱམུདིཏཱནམྤི ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཝིསེསནིབནྡྷནབྷཱུཏཱ སཱཏིསཡཾ ནིརཝསེསཉྩ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཝིཡ སཝིསཡབྱཱཔིཏཱཡ མཧཱཀརུཎཱབྷཱཝཾ ཨུཔགཏཱ ཀརུཎཱཝ བྷགཝཏོ ཨཏིསཡེན ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཧེཏཱུཏི ཨཱཧ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ སཏིཔི མེཏྟཱམུདིཏཱནཾ སཱཏིསཡེ ཧདཡསཱིཏིབྷཱཝནིབནྡྷནཏྟེ སཀལབུདྡྷགུཎཝིསེསཀཱརཎཏཱཡ ཏཱསམྤི ཀཱརཎནྟི ཀརུཎཱཝ བྷགཝཏོ ‘‘ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཀརུཎཱནིདཱནཱ ཧི སབྦེཔི བུདྡྷགུཎཱ. ཀརུཎཱནུབྷཱཝནིབྦཱཔིཡམཱནསཾསཱརདུཀྑསནྟཱཔསྶ ཧི བྷགཝཏོ པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱཡ ཨནེཀཱནིཔི ཨསངྑྱེཡྻཱནི ཀཔྤཱནཾ ཨཀིལནྟརཱུཔསྶེཝ ནིརཝསེསབུདྡྷཀརདྷམྨསམྦྷརཎནིརཏསྶ སམདྷིགཏདྷམྨཱདྷིཔཏེཡྻསྶ ཙ སནྣིཧིཏེསུཔི སཏྟསངྑཱརསམུཔནཱིཏཧདཡཱུཔཏཱཔནིམིཏྟེསུ ན ཨཱིསཀམྤི ཙིཏྟསཱིཏིབྷཱཝསྶ ཨཉྙཐཏྟམཧོསཱིཏི. ཨེཏསྨིཉྩ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱསུ བྷགཝཏོ ཀརུཎཱ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
པཛཱནཱཏཱིཏི པཉྙཱ, ཡཐཱསབྷཱཝཾ པཀཱརེཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. པཉྙཱཝ ཉེཡྻཱཝརཎཔྤཧཱནཏོ པཀཱརེཧི དྷམྨསབྷཱཝཛོཏནཊྛེན པཛྫོཏོཏི པཉྙཱཔཛྫོཏོ. སཝཱསནཔྤཧཱནཏོ ཝིསེསེན ཧཏཾ སམུགྒྷཱཏིཏཾ ཝིཧཏཾ, པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཝིཧཏཾ པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏཾ. མུཡ྄ཧནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ མུཡ྄ཧཏི, མོཧནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི མོཧོ, ཨཝིཛྫཱ, སྭེཝ ཝིསཡསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདནཏོ ཨནྡྷཀཱརསརིཀྑཏཱཡ ཏམོ ཝིཡཱཏི ཏམོ, པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏོ ¶ མོཧཏམོ ཨེཏསྶཱཏི པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམོ, ཏཾ པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ. སབྦེསམྤི ¶ ཧི ཁཱིཎཱསཝཱནཾ སཏིཔི པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརསྶ ཝིཧཏབྷཱཝེ སདྡྷཱཝིམུཏྟེཧི ཝིཡ དིཊྛིཔྤཏྟཱནཾ སཱཝཀེཧི པཙྩེཀསམྦུདྡྷེཧི ཙ སཝཱསནཔྤཧཱནེན སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཀིལེསཔྤཧཱནསྶ ཝིསེསོ ཝིཛྫཏཱིཏི སཱཏིསཡེན ཨཝིཛྫཱཔཧཱནེན བྷགཝནྟཾ ཐོམེནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི.
ཨཐ ཝཱ ཨནྟརེན པརོཔདེསཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨཙྩནྟཾ ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཝིགམསྶ ནིབྦཏྟིཏཏྟཱ, ཏཐཱ སབྦཉྙུཏཱཡ བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝསྶ སམདྷིགཏཏྟཱ, པརསནྟཏིཡཉྩ དྷམྨདེསནཱཏིསཡཱནུབྷཱཝེན སམྨདེཝ ཏསྶ པཝཏྟིཏཏྟཱ བྷགཝཱཝ ཝིསེསཏོ མོཧཏམཝིགམེན ཐོམེཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི. ཨིམསྨིཉྩ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏོ’’ཏི པདེན བྷགཝཏོ པཊིཝེདྷཔཉྙཱ ཝིཡ དེསནཱཔཉྙཱཔི སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཉེཡྻཔརིཡནྟིཀཏྟཱ སཀལཉེཡྻདྷམྨསབྷཱཝཱཝབོདྷནསམཏྠེན ཨནཱཝརཎཉཱཎསངྑཱཏེན པཉྙཱཔཛྫོཏེན སབྦཉེཡྻདྷམྨསབྷཱཝཙྪཱདཀསྶ མོཧནྡྷཀཱརསྶ ཝིདྷམིཏཏྟཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎོ བྷགཝཏོ མོཧཏམཝིནཱསོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི. ཨེཏྠ ཙ མོཧཏམཝིདྷམནནྟེ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན སསནྟཱནེ མོཧཏམཝིདྷམནནྟི དཊྛབྦཾ. ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཱ སཝཱསནཔྤཧཱནམེཝ ཧི ཀིལེསཱནཾ ཉེཡྻཱཝརཎཔྤཧཱནནྟི, པརསནྟཱནེ པན མོཧཏམཝིདྷམནསྶ ཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ‘‘མོཧཏམཝིདྷམན’’ནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི.
ཀིཾ པན ཀཱརཎཾ ཨཝིཛྫཱསམུགྒྷཱཏོཡེཝེཀོ པཧཱནསམྤཏྟིཝསེན བྷགཝཏོ ཐོམནཱནིམིཏྟཾ གཡ྄ཧཏི, ན པན སཱཏིསཡཾ ནིརཝསེསཀིལེསཔྤཧཱནནྟི? ཏཔྤཧཱནཝཙནེནེཝ ཏདེཀཊྛཏཱཡ སཀལསཾཀིལེསགཎསམུགྒྷཱཏསྶ ཛོཏིཏབྷཱཝཏོ. ན ཧི སོ ཏཱདིསོ ཀིལེསོ ཨཏྠི, ཡོ ནིརཝསེསཨཝིཛྫཱཔྤཧཱནེན ན པཧཱིཡཏཱིཏི.
ཨཐ ཝཱ ཝིཛྫཱ ཝིཡ སཀལཀུསལདྷམྨསམུཔྤཏྟིཡཱ ནིརཝསེསཱཀུསལདྷམྨནིབྦཏྟིཡཱ སཾསཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཙ ཨཝིཛྫཱ པདྷཱནཀཱརཎནྟི ཏབྦིགྷཱཏཝཙནེན ¶ སཀལསཾཀིལེསགཎསམུགྒྷཱཏོ ཝུཏྟོཡེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི.
ནརཱ ¶ ཙ ཨམརཱ ཙ ནརཱམརཱ, སཧ ནརཱམརེཧཱིཏི སནརཱམརོ, སནརཱམརོ ཙ སོ ལོཀོ ཙཱཏི སནརཱམརལོཀོ. ཏསྶ གརཱུཏི སནརཱམརལོཀགརུ, ཏཾ སནརཱམརལོཀགརུཾ. ཨེཏེན དེཝམནུསྶཱནཾ ཝིཡ ཏདཝསིཊྛསཏྟཱནམྤི ཡཐཱརཧཾ གུཎཝིསེསཱཝཧཏཱཡ བྷགཝཏོ ཨུཔཀཱརིཏཾ དསྶེཏི. ན ཙེཏྠ པདྷཱནཱཔྤདྷཱནབྷཱཝོ ཙོདེཏབྦོ. ཨཉྙོ ཧི སདྡཀྐམོ, ཨཉྙོ ཨཏྠཀྐམོ. ཨེདིསེསུ ཧི སམཱསཔདེསུ པདྷཱནམྤི ཨཔྤདྷཱནཾ ཝིཡ ནིདྡིསཱིཡཏི ཡཐཱ ‘‘སརཱཛིཀཱཡ པརིསཱཡཱ’’ཏི (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༣༦). ཀཱམཉྩེཏྠ སཏྟསངྑཱརོཀཱསཝསེན ཏིཝིདྷོ ལོཀོ, གརུབྷཱཝསྶ པན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ གརུཀརཎསམཏྠསྶེཝ ཡུཛྫནཏོ སཏྟལོཀསྶ ཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. སོ ཧི ལོཀཱིཡནྟི ཨེཏྠ པུཉྙཔཱཔཱནི ཏབྦིཔཱཀོ ཙཱཏི ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨམརགྒཧཎེན ཙེཏྠ ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ.
ཨཐ ཝཱ སམཱུཧཏྠོ ལོཀསདྡོ སམུདཱཡཝསེན ལོཀཱིཡཏི པཉྙཱཔཱིཡཏཱིཏི. སཧ ནརེཧཱིཏི སནརཱ, སནརཱ ཙ ཏེ ཨམརཱ ཙཱཏི སནརཱམརཱ, ཏེསཾ ལོཀོཏི སནརཱམརལོཀོཏི པུརིམནཡེནེཝ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨམརསདྡེན ཙེཏྠ ཝིསུདྡྷིདེཝཱཔི སངྒཡ྄ཧནྟི. ཏེ ཧི མརཎཱབྷཱཝཏོ པརམཏྠཏོ ཨམརཱ. ནརཱམརཱནཾཡེཝ ཙ གཧཎཾ ཨུཀྐཊྛནིདྡེསཝསེན ཡཐཱ ‘‘སཏྠཱ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༡༥༧). ཏཐཱ ཧི སབྦཱནཏྠཔརིཧཱརཔུབྦངྒམཱཡ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟཱུཔཀཱརིཏཱཡ ཨཔརིམིཏནིརུཔམཔྤབྷཱཝགུཎཝིསེསསམངྒིཏཱཡ ཙ སབྦསཏྟུཏྟམོ བྷགཝཱ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨུཏྟམགཱརཝཊྛཱནཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟི.
སོབྷནཾ གཏཾ གམནཾ ཨེཏསྶཱཏི སུགཏོ. བྷགཝཏོ ཧི ཝེནེཡྻཛནུཔསངྐམནཾ ཨེཀནྟེན ཏེསཾ ཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏོ སོབྷནཾ, ཏཐཱ ¶ ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔཊིམཎྜིཏརཱུཔཀཱཡཏཱཡ དུཏཝིལམྦིཏ-ཁལིཏཱནུཀཌྜྷན-ནིཔྤཱིལ༹ནུཀྐུཊིཀ-ཀུཊིལཱཀུལཏཱདི-དོསརཧིཏ-མཝཧསིཏ-རཱཛཧཾས- ཝསབྷཝཱརཎ-མིགརཱཛགམནཾ ཀཱཡགམནཾ ཉཱཎགམནཉྩ ཝིཔུལནིམྨལཀརུཎཱ-སཏིཝཱིརིཡཱདི-གུཎཝིསེསསཧིཏམབྷིནཱིཧཱརཏོ ཡཱཝ མཧཱབོདྷིཾ ཨནཝཛྫཏཱཡ སོབྷནམེཝཱཏི. ཨཐ ཝཱ སཡམྦྷུཉཱཎེན སཀལམཔི ལོཀཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན པརིཛཱནནྟོ ཉཱཎེན སམྨཱ གཏོ ཨཝགཏོཏི སུགཏོ. ཏཐཱ ལོཀསམུདཡཾ པཧཱནཱབྷིསམཡཝསེན པཛཧནྟོ ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཱདེནྟོ སམྨཱ གཏོ ཨཏཱིཏོཏི སུགཏོ, ལོཀནིརོདྷཾ ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཝསེན སམྨཱ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི སུགཏོ, ལོཀནིརོདྷགཱམིནིཾ པཊིཔདཾ བྷཱཝནཱབྷིསམཡཝསེན སམྨཱ གཏོ པཊིཔནྣོཏི སུགཏོ. ‘‘སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཡེ ཀིལེསཱ པཧཱིནཱ, ཏེ ཀིལེསེ ན པུནེཏི ན པཙྩེཏི ན པཙྩཱགཙྪཏཱིཏི སུགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱནི. ༣༨; ཙཱུལ༹ནི. ༢༧) ནཡེན ཨཡམཏྠོ ¶ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ སུནྡརཾ ཋཱནཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ, ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི སུགཏོ. ཡསྨཱ ཝཱ བྷཱུཏཾ ཏཙྪཾ ཨཏྠསཾཧིཏཾ ཝེནེཡྻཱནཾ ཡཐཱརཧཾ ཀཱལཡུཏྟམེཝ ཙ དྷམྨཾ བྷཱསཏི, ཏསྨཱ སམྨཱ གདཏི ཝདཏཱིཏི སུགཏོ ད-ཀཱརསྶ ཏ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཨིཏི སོབྷནགམནཏཱདཱིཧི སུགཏོ, ཏཾ སུགཏཾ.
པུཉྙཔཱཔཀམྨེཧི ཨུཔཔཛྫནཝསེན གནྟབྦཏོ གཏིཡོ, ཨུཔཔཏྟིབྷཝཝིསེསཱ. ཏཱ པན ནིརཡཱདིཝསེན པཉྩཝིདྷཱ. ཏཱཧི སཀལསྶཔི བྷཝགཱམིཀམྨསྶ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན ཨཝིཔཱཀཱརཧབྷཱཝཀརཎེན ནིཝཏྟིཏཏྟཱ བྷགཝཱ པཉྩཧིཔི གཏཱིཧི སུཊྛུ མུཏྟོ ཝིསཾཡུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི. ཨེཏེན བྷགཝཏོ ཀཏྠཙིཔི གཏིཡཱ ཨཔརིཡཱཔནྣཏཾ དསྶེཏི, ཡཏོ བྷགཝཱ ‘‘དེཝཱཏིདེཝོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ཡེན དེཝཱུཔཔཏྱསྶ, གནྡྷབྦོ ཝཱ ཝིཧངྒམོ;
ཡཀྑཏྟཾ ཡེན གཙྪེཡྻཾ, མནུསྶཏྟཉྩ ཨབྦཛེ;
ཏེ མཡ྄ཧཾ ཨཱསཝཱ ཁཱིཎཱ, ཝིདྡྷསྟཱ ཝིནལཱི༹ཀཏཱ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༤.༣༦);
ཏཾཏཾགཏིསཾཝཏྟནཀཱནཉྷི ཀམྨཀིལེསཱནཾ ཨགྒམགྒེན བོདྷིམཱུལེཡེཝ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ ནཏྠི བྷགཝཏོ གཏིཔརིཡཱཔནྣཏཱཏི ཨཙྩནྟམེཝ བྷགཝཱ སབྦབྷཝཡོནིགཏི-ཝིཉྙཱཎཊྛིཏི-སཏྟཱཝཱས-སཏྟནིཀཱཡེཧི པརིམུཏྟོ, ཏཾ གཏིཝིམུཏྟཾ. ཝནྡེཏི ནམཱམི, ཐོམེམཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ.
ཨཐ ¶ ཝཱ གཏིཝིམུཏྟནྟི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཔྤཏྟིཡཱ བྷགཝནྟཾ ཐོམེཏི. ཨེཏྠ ཧི དྭཱིཧི ཨཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཏོ ཙ. ཏེསུ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི ཨནཱཝརཎཉཱཎཱདྷིགམཏོ སཝཱསནཱནཾ སབྦེསཾ ཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཏོ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཱ, པརཧིཏཔཊིཔཏྟི ལཱབྷསཀྐཱརཱདིནིརཔེཀྑཙིཏྟསྶ སབྦདུཀྑནིཡྻཱནིཀདྷམྨདེསནཏོ ཝིརུདྡྷེསུཔི ནིཙྩཾ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡཏོ ཉཱཎཔརིཔཱཀཀཱལཱགམནཏོ ཙ. སཱ པནེཏྠ ཨཱསཡཏོ པཡོགཏོ ཙ དུཝིདྷཱ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, ཏིཝིདྷཱ ཙ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. ཀཐཾ? ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི ཨེཏེན ཨཱསཡཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, སམྨཱགདནཏྠེན སུགཏསདྡེན པཡོགཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི ཨེཏེཧི ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷཏྠེན ཙ སུགཏསདྡེན ཏིཝིདྷཱཔི ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི, ཨཝསིཊྛཊྛེན ¶ ཏེན ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི ཨེཏེན ཙཱཔི སབྦཱཔི ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཔརཧིཏཔཊིཔཏྟི པཀཱསིཏཱ ཧོཏཱིཏི.
ཨཐ ཝཱ ཏཱིཧི ཨཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ – ཧེཏུཏོ ཕལཏོ ཨུཔཀཱརཏོ ཙ. ཏཏྠ ཧེཏུ མཧཱཀརུཎཱ, སཱ པཋམཔདེན དསྶིཏཱ. ཕལཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཉཱཎསམྤདཱ པཧཱནསམྤདཱ ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ ཙཱཏི. ཏཱསུ ཉཱཎཔཧཱནསམྤདཱ དུཏིཡཔདེན སཙྩཔཊིཝེདྷཏྠེན ཙ སུགཏསདྡེན པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི, ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ པན ཏཏིཡཔདེན, རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ ཡཐཱཝུཏྟཀཱཡགམནསོབྷནཏྠེན སུགཏསདྡེན ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཝིནཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཨུཔཀཱརོ ཨནནྟརཾ ཨབཱཧིརཾ ཀརིཏྭཱ ཏིཝིདྷཡཱནམུཁེན ཝིམུཏྟིདྷམྨདེསནཱ. སོ སམྨཱགདནཏྠེན སུགཏསདྡེན པཀཱསིཏོ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཏཏྠ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ དསྶེཏི. མཧཱཀརུཎཱསཉྩོདིཏམཱནསོ ཧི བྷགཝཱ སཾསཱརཔངྐཏོ སཏྟཱནཾ སམུདྡྷརཎཏྠཾ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ཨནུཔུབྦེན པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨདྷིགཏོཏི ཀརུཎཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ. ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཾ དསྶེཏི ¶ . ཨནཱཝརཎཉཱཎཔདཊྛཱནཉྷི མགྒཉཱཎཾ, མགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ‘‘སམྨཱསམྦོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. སམྨཱགམནཏྠེན སུགཏསདྡེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀཱམསུཁལླིཀཏྟཀིལམཐཱནུཡོགསསྶཏུཙྪེདཱབྷིནིཝེསཱདི ཨནྟདྭཡརཧིཏཱཡ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔརིགྒཧིཏཱཡ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ པཀཱསནཏོ སུགཏསདྡསྶ. ཨིཏརེཧི སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པདྷཱནཱཔྤདྷཱནབྷེདཾ པཡོཛནཾ དསྶེཏི. སཾསཱརམཧོགྷཏོ སཏྟསནྟཱརཎཉྷེཏྠ པདྷཱནཾ པཡོཛནཾ, ཏདཉྙམཔྤདྷཱནཾ. ཏེསུ པདྷཱནེན པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི, ཨིཏརེན ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཾ, ཏདུབྷཡེན ཨཏྟཧིཏཱཡ པཊིཔནྣཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ པུགྒལེསུ བྷགཝཏོ ཙཏུཏྠཔུགྒལབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཏེན ཙ ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ ཨུཏྟམཝནྡནཱིཡབྷཱཝཾ ཨཏྟནོ ཙ ཝནྡནཀིརིཡཱཡ ཁེཏྟངྒཏབྷཱཝཾ དསྶེཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཀརུཎཱགཧཎེན ལོཀིཡེསུ མཧགྒཏབྷཱཝཔྤཏྟཱསཱདྷཱརཎགུཎདཱིཔནཏོ བྷགཝཏོ སབྦལོཀིཡགུཎསམྤཏྟི དསྶིཏཱ ཧོཏི, པཉྙཱགཧཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནམགྒཉཱཎདཱིཔནཏོ སབྦལོཀུཏྟརགུཎསམྤཏྟི. ཏདུབྷཡགྒཧཎསིདྡྷོ ཧི ཨཏྠོ ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝིཔཉྩཱིཡཏཱིཏི. ཀརུཎཱགཧཎེན ཙ ཨུཔགམནཾ ནིརུཔཀྐིལེསཾ དསྶེཏི, པཉྙཱགཧཎེན ཨཔགམནཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན ལོཀསམཉྙཱནུརཱུཔཾ བྷགཝཏོ པཝཏྟིཾ དསྶེཏི ལོཀཝོཧཱརཝིསཡཏྟཱ ¶ ཀརུཎཱཡ, པཉྙཱགཧཎེན སམཉྙཱཡ ཨནཏིདྷཱཝནཾ སབྷཱཝཱནཝབོདྷེན ཧི དྷམྨཱནཾ སམཉྙཾ ཨཏིདྷཱཝིཏྭཱ སཏྟཱདིཔརཱམསནཾ ཧོཏཱིཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ དསྶེཏི, པཉྙཱགཧཎེན ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཾ ཙཏུསཙྩཉཱཎཾ ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཾ ཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎཾ.
ཀརུཎཱགཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཉཱཎསྶ གཧིཏཏྟཱ སེསཱསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཨཊྛསུ པརིསཱསུ ཨཀམྤནཉཱཎཱནི, དས བལཱནི, ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི, སོལ༹ས ཉཱཎཙརིཡཱ, ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ, ཙཏུཙཏྟཱལཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི, སཏྟསཏྟཏིཉཱཎཝཏྠཱུནཱིཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ པཉྙཱཔབྷེདཱནཾ ཝསེན ཉཱཎཙཱརཾ དསྶེཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན ཙརཎསམྤཏྟིཾ, པཉྙཱགཧཎེན ཝིཛྫཱསམྤཏྟིཾ. ཀརུཎཱགཧཎེན ཨཏྟཱདྷིཔཏིཏཱ, པཉྙཱགཧཎེན དྷམྨཱདྷིཔཏིཏཱ. ཀརུཎཱགཧཎེན ལོཀནཱཐབྷཱཝོ, པཉྙཱགཧཎེན ¶ ཨཏྟནཱཐབྷཱཝོ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན པུབྦཀཱརིབྷཱཝོ, པཉྙཱགཧཎེན ཀཏཉྙུཏཱ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན ཨཔརནྟཔཏཱ, པཉྙཱགཧཎེན ཨནཏྟནྟཔཏཱ. ཀརུཎཱགཧཎེན ཝཱ བུདྡྷཀརདྷམྨསིདྡྷི, པཉྙཱགཧཎེན བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན པརེསཾ ཏཱརཎཾ, པཉྙཱགཧཎེན སཡཾ ཏརཎཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན སབྦསཏྟེསུ ཨནུགྒཧཙིཏྟཏཱ, པཉྙཱགཧཎེན སབྦདྷམྨེསུ ཝིརཏྟཙིཏྟཏཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི.
སབྦེསཉྩ བུདྡྷགུཎཱནཾ ཀརུཎཱ ཨཱདི ཏནྣིདཱནབྷཱཝཏོ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནཾ ཏཏོ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ. ཨིཏི ཨཱདིཔརིཡོསཱནདསྶནེན སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན སཱིལཀྑནྡྷཔུབྦངྒམོ སམཱདྷིཀྑནྡྷོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཀརུཎཱནིདཱནཉྷི སཱིལཾ ཏཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཝིརཏིཔྤཝཏྟིཏོ, སཱ ཙ ཛྷཱནཏྟཡསམྤཡོགིནཱིཏི. པཉྙཱཝཙནེན པཉྙཱཀྑནྡྷོ. སཱིལཉྩ སབྦབུདྡྷགུཎཱནཾ ཨཱདི, སམཱདྷི མཛ྄ཛྷེ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནནྟི ཨེཝམྤི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎདསྶནེན སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི ནཡཏོ དསྶིཏཏྟཱ. ཨེསོ ཨེཝ ཧི ནིརཝསེསཏོ བུདྡྷགུཎཱནཾ དསྶནུཔཱཡོ, ཡདིདཾ ནཡགྒཱཧཎཾ. ཨཉྙཐཱ ཀོ ནཱམ སམཏྠོ བྷགཝཏོ གུཎེ ཨནུཔདཾ ནིརཝསེསཏོ དསྶེཏུཾ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ;
ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ.
ཁཱིཡེཐ ¶ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ;
ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༠༥; ༣.༡༤༡; མ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༤༢༥; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༣; ཨཔ. ཨཊྛ. ༢.༧.༢༠; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༤.༤; ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. ༣.༡༢༢ པཀིཎྞཀཀཐཱ);
ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཏཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཔི བུདྡྷགུཎཔརིཙྪེདནཾ པཏི ཨནུཡུཏྟེན ‘‘ནོ ཧེཏཾ, བྷནྟེ’’ཏི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ཨཔིཙ མེ, བྷནྟེ, དྷམྨནྭཡོ ཝིདིཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༤༦) ཝུཏྟཾ.
༢. ཨེཝཾ སངྑེཔེན སཀལསབྦཉྙུགུཎེཧི བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཏྠཝིཏྭཱ ཨིདཱནི སདྡྷམྨཾ ཐོམེཏུཾ ‘‘བུདྡྷོཔཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བུདྡྷོཏི ཀཏྟུནིདྡེསོ. བུདྡྷབྷཱཝནྟི ཀམྨནིདྡེསོ. བྷཱཝེཏྭཱ སཙྪིཀཏྭཱཏི ཙ པུབྦཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོ ¶ . ཡནྟི ཨནིཡམཏོ ཀམྨནིདྡེསོ. ཨུཔགཏོཏི ཨཔརཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོ. ཝནྡེཏི ཀིརིཡཱནིདྡེསོ. ཏནྟི ནིཡམནཾ. དྷམྨནྟི ཝནྡནཀིརིཡཱཡ ཀམྨནིདྡེསོ. གཏམལཾ ཨནུཏྟརནྟི ཙ ཏབྦིསེསནཾ.
ཏཏྠ བུདྡྷསདྡསྶ ཏཱཝ ‘‘བུཛ྄ཛྷིཏཱ སཙྩཱནཱིཏི བུདྡྷོ, བོདྷེཏཱ པཛཱཡཱཏི བུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡེསནཡེན (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. ༩༧) ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ སཝཱསནཱཡ ཨཉྙཱཎནིདྡཱཡ ཨཙྩནྟཝིགམཏོ, བུདྡྷིཡཱ ཝཱ ཝིཀསིཏབྷཱཝཏོ བུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ ཛཱགརཎཝིཀསནཏྠཝསེན. ཨཐ ཝཱ ཀསྶཙིཔི ཉེཡྻདྷམྨསྶ ཨནཝབུདྡྷསྶ ཨབྷཱཝེན ཉེཡྻཝིསེསསྶ ཀམྨབྷཱཝེན ཨགྒཧཎཏོ ཀམྨཝཙནིཙྪཱཡ ཨབྷཱཝེན ཨཝགམནཏྠཝསེནེཝ ཀཏྟུནིདྡེསོ ལབྦྷཏཱིཏི བུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ ཡཐཱ ‘‘དིཀྑིཏོ ན དདཱཏཱི’’ཏི. ཨཏྠཏོ པན པཱརམིཏཱཔརིབྷཱཝིཏོ སཡམྦྷུཉཱཎེན སཧ ཝཱསནཱཡ ཝིཧཏཝིདྡྷསྟནིརཝསེསཀིལེསོ མཧཱཀརུཎཱསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདིཨཔརིམེཡྻགུཎགཎཱདྷཱརོ ཁནྡྷསནྟཱནོ བུདྡྷོ. ཡཐཱཧ –
‘‘བུདྡྷོཏི ཡོ སོ བྷགཝཱ སཡམྦྷཱུ. ཨནཱཙརིཡཀོ པུབྦེ ཨནནུསྶུཏེསུ དྷམྨེསུ སཱམཾ སཙྩཱནི ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷི, ཏཏྠ ཙ སབྦཉྙུཏཾ པཏྟོ བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝ’’ནྟི (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. ༩༧; པཊི. མ. ༣.༡༦༡).
ཨཔི-སདྡོ ¶ སམྦྷཱཝནེ. ཏེན ‘‘ཨེཝཾ གུཎཝིསེསཡུཏྟོ སོཔི ནཱམ བྷགཝཱ’’ཏི ཝཀྑམཱནགུཎེ དྷམྨེ སམྦྷཱཝནཾ དཱིཔེཏི. བུདྡྷབྷཱཝནྟི སམྨཱསམྦོདྷིཾ. བྷཱཝེཏྭཱཏི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཙ. སཙྪིཀཏྭཱཏི པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ. ཨུཔགཏོཏི པཏྟོ, ཨདྷིགཏོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏསྶ ‘‘བུདྡྷབྷཱཝ’’ནྟི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. གཏམལནྟི ཝིགཏམལཾ, ནིདྡོསནྟི ཨཏྠོ. ཝནྡེཏི པཎམཱམི, ཐོམེམི ཝཱ. ཨནུཏྟརནྟི ཨུཏྟརརཧིཏཾ, ལོཀུཏྟརནྟི ཨཏྠོ. དྷམྨནྟི ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཨཔཱཡཏོ ཙ སཾསཱརཏོ ཙ ཨཔཏམཱནེ ཀཏྭཱ དྷཱརེཏཱིཏི དྷམྨོ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཨེཝཾ ཝིཝིདྷགུཎགཎསམནྣཱགཏོ བུདྡྷོཔི བྷགཝཱ ཡཾ ཨརིཡམགྒསངྑཱཏཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ, ཕལནིབྦཱནསངྑཱཏཾ པན སཙྪིཀཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨདྷིགཏོ, ཏམེཏཾ བུདྡྷཱནམྤི བུདྡྷབྷཱཝཧེཏུབྷཱུཏཾ སབྦདོསམལརཧིཏཾ ཨཏྟནོ ཨུཏྟརིཏརཱབྷཱཝེན ཨནུཏྟརཾ པཊིཝེདྷསདྡྷམྨཾ ནམཱམཱིཏི. པརིཡཏྟིསདྡྷམྨསྶཱཔི ཏཔྤཀཱསནཏྟཱ ཨིདྷ སངྒཧོ དཊྛབྦོ.
ཨཐ ¶ ཝཱ ‘‘ཨབྷིདྷམྨནཡསམུདྡཾ ཨདྷིགཙྪི, ཏཱིཎི པིཊཀཱནི སམྨསཱི’’ཏི ཙ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ པརིཡཏྟིདྷམྨསྶཔི སཙྪིཀིརིཡཱསམྨསནཔརིཡཱཡོ ལབྦྷཏཱིཏི སོཔི ཨིདྷ ཝུཏྟོ ཨེཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ‘‘ཡཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ སཙྩིཀཏྭཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ བུདྡྷཀརདྷམྨབྷཱུཏཱཧི པཱརམིཏཱཧི སཧ པུབྦབྷཱགེ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཡོཔི ཨིདྷ དྷམྨསདྡེན སངྒཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཱཔི ཧི མལཔཊིཔཀྑཏཱཡ གཏམལཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨནུཏྟརཱ ཙཱཏི. ཏཐཱ ཧི སཏྟཱནཾ སཀལཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎཏྠཱཡ ཀཏམཧཱབྷིནཱིཧཱརོ མཧཱཀརུཎཱདྷིཝཱསཔེསལཛ྄ཛྷཱསཡོ པཉྙཱཝིསེསཔརིདྷོཏནིམྨལཱནཾ དཱནདམསཾཡམཱདཱིནཾ ཨུཏྟམདྷམྨཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཀཔྤཱནཾ ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ནིརཝསེསཱནཾ བྷཱཝནཱཔཙྩཀྑཀརཎེཧི ཀམྨཱདཱིསུ ཨདྷིགཏཝསཱིབྷཱཝོ ཨཙྪརིཡཱཙིནྟེཡྻམཧཱནུབྷཱཝོ ཨདྷིསཱིལཱདྷིཙིཏྟཱནཾ པརམུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟོ བྷགཝཱ པཙྩཡཱཀཱརེ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན མཧཱཝཛིརཉཱཎཾ པེསེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘བྷཱཝེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝིཛྫཱསམྤདཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝིམུཏྟིསམྤདཱཡ. ཏཐཱ པཋམེན ཛྷཱནསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན ཝིམོཀྑསམྤདཱཡ. པཋམེན ཝཱ སམཱདྷིསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན སམཱཔཏྟིསམྤདཱཡ. ཨཐ ཝཱ པཋམེན ཁཡེཉཱཎབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨནུཔྤཱདེཉཱཎབྷཱཝེན. པུརིམེན ཝཱ ཝིཛྫཱུཔམཏཱཡ, དུཏིཡེན ཝཛིརཱུཔམཏཱཡ. པུརིམེན ཝཱ ཝིརཱགསམྤཏྟིཡཱ, དུཏིཡེན ནིརོདྷསམྤཏྟིཡཱ. ཏཐཱ པཋམེན ནིཡྻཱནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ནིསྶྶརཎབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཧེཏུབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨསངྑཏབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ དསྶནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཝིཝེཀབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཨདྷིཔཏིབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨམཏབྷཱཝེན དྷམྨཾ ¶ ཐོམེཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཡཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ བུདྡྷབྷཱཝཾ ཨུཔགཏོ’’ཏི ཨེཏེན སྭཱཀྑཱཏཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི. ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སནྡིཊྛིཀཏཱཡ. ཏཐཱ པུརིམེན ཨཀཱལིཀཏཱཡ, པཙྪིམེན ཨེཧིཔསྶིཀཏཱཡ. པུརིམེན ཝཱ ཨོཔནེཡྻིཀཏཱཡ, པཙྪིམེན པཙྩཏྟཾ ཝེདིཏབྦཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི. ‘‘གཏམལ’’ནྟི ཨིམིནཱ སཾཀིལེསཱབྷཱཝདཱིཔནེན དྷམྨསྶ པརིསུདྡྷཏཾ དསྶེཏི, ‘‘ཨནུཏྟར’’ནྟི ཨེཏེན ཨཉྙསྶ ཝིསིཊྛསྶ ཨབྷཱཝདཱིཔནེན ཝིཔུལཔརིཔུཎྞཏཾ. པཋམེན ཝཱ པཧཱནསམྤདཾ དྷམྨསྶ དསྶེཏི, དུཏིཡེན སབྷཱཝསམྤདཾ. བྷཱཝེཏབྦཏཱཡ ཝཱ དྷམྨསྶ གཏམལབྷཱཝོ ཡོཛེཏབྦོ ¶ . བྷཱཝནཱགུཎེན ཧི སོ དོསཱནཾ སམུགྒྷཱཏཀོ ཧོཏཱིཏི. སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱཝེན ཨནུཏྟརབྷཱཝོ ཡོཛེཏབྦོ. སཙྪིཀིརིཡཱནིབྦཏྟིཏོ ཧི ཏདུཏྟརིཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨནུཏྟརོཏི. ཏཐཱ ‘‘བྷཱཝེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སཧ པུབྦབྷཱགསཱིལཱདཱིཧི སེཀྑཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སཧ ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ ཨསེཀྑཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟཱིཏི.
༣. ཨེཝཾ སངྑེཔེནེཝ སབྦདྷམྨགུཎེཧི སདྡྷམྨཾ ཨབྷིཏྠཝིཏྭཱ ཨིདཱནི ཨརིཡསངྒྷཾ ཐོམེཏུཾ ‘‘སུགཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུགཏསྶཱཏི སམྦནྡྷནིདྡེསོ, ཏསྶ ‘‘པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཨོརསཱནནྟི པུཏྟཝིསེསནཾ. མཱརསེནམཐནཱནནྟི ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝེ ཀཱརཎནིདྡེསོ. ཏེན ཀིལེསཔྤཧཱནམེཝ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ ཨནུཛཱནཱཏཱིཏི དསྶེཏི. ཨཊྛནྣནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ. ཏེན སཏིཔི ཏེསཾ སཏྟཝིསེསབྷཱཝེན ཨནེཀསཧསྶསངྑཱབྷཱཝེ ཨིམཾ གཎནཔརིཙྪེདཾ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི དསྶེཏི མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝཱནཱཏིཝཏྟནཏོ. སམཱུཧནྟི སམུདཱཡནིདྡེསོ. ཨརིཡསངྒྷནྟི གུཎཝིསིཊྛསངྒྷཱཊབྷཱཝནིདྡེསོ. ཏེན ཨསབྷིཔི ཨརིཡཔུགྒལཱནཾ ཀཱཡསཱམགྒིཡཾ ཨརིཡསངྒྷབྷཱཝཾ དསྶེཏི དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏབྷཱཝཏོ.
ཏཏྠ ཨུརསི བྷཝཱ ཛཱཏཱ སཾཝདྡྷཱ ཙ ཨོརསཱ. ཡཐཱ ཧི སཏྟཱནཾ ཨོརསཔུཏྟཱ ཨཏྟཛཱཏཏཱཡ པིཏུ སནྟཀསྶ དཱཡཛྫསྶ ཝིསེསེན བྷཱགིནོ ཧོནྟི, ཨེཝམེཝ ཏེཔི ཨརིཡཔུགྒལཱ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ དྷམྨསྶཝནནྟེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏཏཱཡ བྷགཝཏོ སནྟཀསྶ ཝིམུཏྟིསུཁསྶ ཨརིཡདྷམྨརཏནསྶ ཙ ཨེཀནྟབྷཱགིནོཏི ཨོརསཱ ཝིཡ ཨོརསཱ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱནུབྷཱཝེན ཨརིཡབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམམཱནཱ ཨོཀྐནྟཱ ཙ ཨརིཡསཱཝཀཱ བྷགཝཏོ ཨུརེན ཝཱཡཱམཛནིཏཱབྷིཛཱཏིཏཱཡ ནིཔྤརིཡཱཡེན ‘‘ཨོརསཔུཏྟཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧནྟི. སཱཝཀེཧི པཝཏྟིཡམཱནཱཔི ཧི དྷམྨདེསནཱ ‘‘བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱ’’ཨིཙྩེཝ ཝུཙྩཏི ཏཾམཱུལིཀཏྟཱ ལཀྑཎཱདིཝིསེསཱབྷཱཝཏོ ཙ.
ཡདིཔི ¶ ¶ ཨརིཡསཱཝཀཱནཾ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམསམཡེ བྷགཝཏོ ཝིཡ ཏདནྟརཱཡ ཀརཎཏྠཾ དེཝཔུཏྟམཱརོ, མཱརཝཱཧིནཱི ཝཱ ན ཨེཀནྟེན ཨཔསཱདེཏི, ཏེཧི པན ཨཔསཱདེཏབྦཏཱཡ ཀཱརཎེ ཝིམཐིཏེ ཏེཔི ཝིམཐིཏཱ ཨེཝ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི. ཨིམསྨིཾ པནཏྠེ ‘‘མཱརམཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཝཏྟབྦེ ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཨེཀདེསསརཱུཔེཀསེསོ ཀཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཁནྡྷཱབྷིསངྑཱརམཱརཱནཾ ཝིཡ དེཝཔུཏྟམཱརསྶཔི གུཎམཱརཎེ སཧཱཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ཀིལེསབལཀཱཡོ ‘‘སེནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ ‘‘ཀཱམཱ ཏེ པཋམཱ སེནཱ’’ཏིཨཱདི (སུ. ནི. ༤༣༨; མཧཱནི. ༢༨, ༦༨, ༡༤༩). སཱ ཙ ཏེཧི དིཡཌྜྷསཧསྶབྷེདཱ ཨནནྟབྷེདཱ ཝཱ ཀིལེསཝཱཧིནཱི སཏིདྷམྨཝིཙཡཝཱིརིཡསམཐཱདིགུཎཔཧརཎེཧི ཨོདྷིསོ ཝིམཐིཏཱ ཝིཧཏཱ ཝིདྡྷསྟཱ ཙཱཏི མཱརསེནམཐནཱ, ཨརིཡསཱཝཀཱ. ཨེཏེན ཏེསཾ བྷགཝཏོ ཨནུཛཱཏཔུཏྟཏཾ དསྶེཏི.
ཨཱརཀཏྟཱ ཀིལེསེཧི, ཨནཡེ ན ཨིརིཡནཏོ, ཨཡེ ཙ ཨིརིཡནཏོ ཨརིཡཱ ནིརུཏྟིནཡེན. ཨཐ ཝཱ སདེཝཀེན ལོཀེན ‘‘སརཎ’’ནྟི ཨརཎཱིཡཏོ ཨུཔགནྟབྦཏོ ཨུཔགཏཱནཉྩ ཏདཏྠསིདྡྷིཏོ ཨརིཡཱ, ཨརིཡཱནཾ སངྒྷོཏི ཨརིཡསངྒྷོ, ཨརིཡོ ཙ སོ སངྒྷོ ཙཱཏི ཝཱ ཨརིཡསངྒྷོ, ཏཾ ཨརིཡསངྒྷཾ. བྷགཝཏོ ཨཔརབྷཱགེ བུདྡྷདྷམྨརཏནཱནམྤི སམདྷིགམོ སངྒྷརཏནཱདྷཱིནོཏི ཨརིཡསངྒྷསྶ བཧཱུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏུཾ ཨིདྷེཝ ‘‘སིརསཱ ཝནྡེ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ པབྷཝསམྤདཾ དསྶེཏི, ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཨེཏེན པཧཱནསམྤདཾ སཀལསཾཀིལེསཔྤཧཱནདཱིཔནཏོ. ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨེཏེན ཉཱཎསམྤདཾ མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨེཏེན པབྷཱཝསམྤདཾ དསྶེཏི སབྦསངྒྷཱནཾ ཨགྒབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨརིཡསངྒྷསྶ ཝིསུདྡྷནིསྶཡབྷཱཝདཱིཔནཾ, ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི སམྨཱཨུཛུཉཱཡསཱམཱིཙིཔྤཊིཔནྣབྷཱཝདཱིཔནཾ, ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨཱཧུནེཡྻཱདིབྷཱཝདཱིཔནཾ, ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨནུཏྟརཔུཉྙཀྑེཏྟབྷཱཝདཱིཔནཾ. ཏཐཱ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ ལོཀུཏྟརསརཎགམནསབྦྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ལོཀུཏྟརསརཎགམནེན ཧི ཏེ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟཱ ཛཱཏཱ. ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤདཱསིདྡྷཾ ¶ པུབྦབྷཱགེ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི. ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརཱ ཧི སམྨཱཔཊིཔནྣཱ མཱརཾ མཱརཔརིསཾ ཝཱ ཨབྷིཝིཛིནནྟི. ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨེཏེན པཊིཝིདྡྷསྟཝིཔཀྑེ སེཀྑཱསེཀྑདྷམྨེ དསྶེཏི པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན མགྒཕལདྷམྨཱནཾ པཀཱསིཏཏྟཱ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨགྒདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ དསྶེཏི. སརཎགམནཉྩ སཱཝཀཱནཾ སབྦགུཎཱནཾ ཨཱདི, སཔུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ སེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ མཛ྄ཛྷེ, ཨསེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ ¶ པརིཡོསཱནནྟི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ སངྑེཔཏོ སབྦེ ཨརིཡསངྒྷགུཎཱ པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི.
༤. ཨེཝཾ གཱཐཱཏྟཡེན སངྑེཔཏོ སཀལགུཎསཾཀིཏྟནམུཁེན རཏནཏྟཡསྶ པཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཾནིཔཙྩཀཱརཾ ཡཐཱདྷིཔྤེཏེ པཡོཛནེ པརིཎཱམེནྟོ ‘‘ཨིཏི མེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ རཏིཛནནཊྛེན རཏནཾ, བུདྡྷདྷམྨསངྒྷཱ. ཏེསཉྷི ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱབྷཱུཏགུཎེ ཨཱཝཛྫེནྟསྶ ཨམཏཱདྷིགམཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨནཔྤཀཾ པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཡསྨིཾ མཧཱནཱམ, སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོས…པེ… ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི…པེ… ཨུཛུགཏཙིཏྟོ ཁོ མཧཱནཱམ, ཨརིཡསཱཝཀོ ལབྷཏི ཨཏྠཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཱུཔསཾཧིཏཾ པཱམོཛྫཾ, པམུདིཏསྶ པཱིཏི ཛཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ༡༡.༡༡).
ཙིཏྟཱིཀཏཱདིབྷཱཝོ ཝཱ རཏནཊྛོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ཙིཏྟཱིཀཏཾ མཧགྒྷཉྩ, ཨཏུལཾ དུལླབྷདསྶནཾ;
ཨནོམསཏྟཔརིབྷོགཾ, རཏནཾ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༣; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༥.༢༢༣; ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. ༦.༣; སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༢༦; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༥༠);
ཙིཏྟིཀཏབྷཱཝཱདཡོ ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ བུདྡྷཱདཱིསུ ཨེཝ ལབྦྷནྟཱིཏི.
ཝནྡནཱཝ ཝནྡནཱམཡཾ ཡཐཱ ‘‘དཱནམཡཾ སཱིལམཡ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥; ཨིཏིཝུ. ༦༠). ཝནྡནཱ ཙེཏྠ ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟེཧི ཏིཎྞཾ རཏནཱནཾ གུཎནིནྣཏཱ, ཐོམནཱ ཝཱ. པུཛྫབྷཝཕལནིབྦཏྟནཏོ ¶ པུཉྙཾ, ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ པུནཱཏཱིཏི ཝཱ. སུཝིཧཏནྟརཱཡོཏི སུཊྛུ ཝིཧཏནྟརཱཡོ. ཨེཏེན ཨཏྟནོ པསཱདསམྤཏྟིཡཱ རཏནཏྟཡསྶ ཙ ཁེཏྟབྷཱཝསམྤཏྟིཡཱ ཏཾ པུཉྙཾ ཨཏྠཔྤཀཱསནསྶ ཨུཔགྷཱཏཀཨུཔདྡཝཱནཾ ཝིཧནནེ སམཏྠནྟི དསྶེཏི. ཧུཏྭཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱ. ཏསྶ ‘‘ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཏསྶཱཏི ཡཾ རཏནཏྟཡཝནྡནཱམཡཾ པུཉྙཾ, ཏསྶ. ཨཱནུབྷཱཝེནཱཏི བལེན.
༥. ཨེཝཾ ¶ རཏནཏྟཡསྶ ནིཔཙྩཀཱརེ པཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡསྶཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེཏུཀཱམོ, ཏསྶཱ ཏཱཝ གུཎཱབྷིཏྠཝནཝསེན ཨུཔཉྙཱཔནཏྠཾ ‘‘མཛ྄ཛྷིམཔམཱཎསུཏྟངྐིཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ མཛ྄ཛྷིམཔམཱཎསུཏྟངྐིཏསྶཱཏི ནཱཏིདཱིགྷནཱཏིཁུདྡཀཔམཱཎེཧི སུཏྟནྟེཧི ལཀྑིཏསྶ. ཡཐཱ ཧི དཱིགྷཱགམེ དཱིགྷཔམཱཎཱནི སུཏྟཱནི, ཡཐཱ ཙ སཾཡུཏྟངྒུཏྟརཱགམེསུ དྭཱིསུ ཁུདྡཀཔམཱཎཱནི, ན ཨེཝཾ ཨིདྷ. ཨིདྷ པན པམཱཎཏོ མཛ྄ཛྷིམཱནི སུཏྟཱནི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མཛ྄ཛྷིམཔམཱཎསུཏྟངྐིཏསྶཱཏི ནཱཏིདཱིགྷནཱཏིཁུདྡཀཔམཱཎེཧི སུཏྟནྟེཧི ལཀྑིཏསྶཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཨེཏེན ‘‘མཛ྄ཛྷིམོ’’ཏི ཨཡཾ ཨིམསྶ ཨཏྠཱནུགཏསམཉྙཱཏི དསྶེཏི. ནནུ ཙ སུཏྟཱནི ཨེཝ ཨཱགམོ, ཀསྶ པན སུཏྟེཧི ཨངྐནནྟི? སཙྩམེཏཾ པརམཏྠཏོ, སུཏྟཱནི པན ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཏྟོ ཨཱགམོ. ཡཐེཝ ཧི ཨཏྠབྱཉྫནསམུདཱཡེ ‘‘སུཏྟ’’ནྟི ཝོཧཱརོ, ཨེཝཾ སུཏྟསམུདཱཡེ ཨཡཾ ‘‘ཨཱགམོ’’ཏི ཝོཧཱརོ. ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ སཱསནེ. ཨཱགམིསྶནྟི ཨེཏྠ, ཨེཏེན ཨེཏསྨཱ ཝཱ ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདཡོཏི ཨཱགམོ, ཨཱདིཀལྱཱཎཱདིགུཎསམྤཏྟིཡཱ ཨུཏྟམཊྛེན ཏཾཏཾཨབྷིཔཏྠིཏསམིདྡྷིཧེཏུཏཱཡ པཎྜིཏེཧི ཝརིཏབྦཏོ ཝརོ, ཨཱགམོ ཙ སོ ཝརོ ཙཱཏི ཨཱགམཝརོ. ཨཱགམསམྨཏེཧི ཝཱ ཝརོཏི ཨཱགམཝརོ, མཛ྄ཛྷིམོ ཙ སོ ཨཱགམཝརོ ཙཱཏི མཛ྄ཛྷིམཱགམཝརོ, ཏསྶ.
བུདྡྷཱནཾ ཨནུབུདྡྷཱནཾ བུདྡྷཱནུབུདྡྷཱ, བུདྡྷཱནཾ སཙྩཔཊིཝེདྷཾ ཨནུགམྨ པཊིཝིདྡྷསཙྩཱ ཨགྒསཱཝཀཱདཡོ ཨརིཡཱ. ཏེཧི ཨཏྠསཾཝཎྞནཱགུཎསཾཝཎྞནཱནཾ ཝསེན སཾཝཎྞིཏསྶ. ཨཐ ཝཱ བུདྡྷཱ ཙ ཨནུབུདྡྷཱ ཙ བུདྡྷཱནུབུདྡྷཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. སམྨཱསམྦུདྡྷེནེཝ ཧི ཝིནཡསུཏྟཱབྷིདྷམྨཱནཾ པཀིཎྞཀདེསནཱདིཝསེན ཡོ པཋམཾ ཨཏྠོ ཝིབྷཏྟོ, སོ ཨེཝ པཙྪཱ ཏསྶ ཏསྶ སཾཝཎྞནཱཝསེན སངྒཱིཏིཀཱརེཧི སངྒཧཾ ཨཱརོཔིཏོཏི. པརཝཱདམཐནསྶཱཏི ཨཉྙཏིཏྠིཡཱནཾ ཝཱདནིམྨཐནསྶ, ཏེསཾ དིཊྛིགཏབྷཉྫནསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཨཡཉྷི ¶ ཨཱགམོ མཱུལཔརིཡཱཡསུཏྟསབྦཱསཝསུཏྟཱདཱིསུ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ དིཊྛིགཏདོསཝིབྷཱཝནཏོ སཙྩཀསུཏྟཾ (མ. ནི. ༡.༣༥༣) ཨུཔཱལིསུཏྟཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༥༦) སཙྩཀཱདཱིནཾ མིཙྪཱཝཱདནིམྨཐནདཱིཔནཏོ ཝིསེསཏོ ‘‘པརཝཱདམཐནོ’’ཏི ཐོམིཏོཏི. སཾཝཎྞནཱསུ ཙཱཡཾ ཨཱཙརིཡསྶ པཀཏི, ཡཱ ཏཾཏཾསཾཝཎྞནཱསུ ཨཱདིཏོ ཏསྶ ཏསྶ སཾཝཎྞེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ ཝིསེསགུཎཀིཏྟནེན ཐོམནཱ. ཏཐཱ ཧི སུམངྒལཝིལཱསིནཱིསཱརཏྠཔཀཱསིནཱིམནོརཐཔཱུརཎཱིསུ ཨཊྛསཱལིནཱིཨཱདཱིསུ ཙ ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘སདྡྷཱཝཧགུཎསྶ, ཉཱཎཔྤབྷེདཛནནསྶ, དྷམྨཀཐིཀཔུངྒཝཱནཾ ཝིཙིཏྟཔཊིབྷཱནཛནནསྶ, ཏསྶ གམྦྷཱིརཉཱཎེཧི ཨོགཱལ༹ྷསྶ ཨབྷིཎྷསོ ནཱནཱནཡཝིཙིཏྟསྶ ཨབྷིདྷམྨསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཐོམནཱ ཀཏཱ.
༦. ཨཏྠོ ¶ ཀཐཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨཏྠཀཐཱ, སཱ ཨེཝ ཨཊྛཀཐཱ ཏྠ-ཀཱརསྶ ཊྛ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱ ‘‘དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༧; ༢.༨) ཨཱདིཏོཏིཨཱདིམྷི པཋམསངྒཱིཏིཡཾ. ཚལ༹བྷིཉྙཏཱཡ པརམེན ཙིཏྟིསྶརིཡབྷཱཝེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཛྷཱནཱདཱིསུ པཉྩཝིདྷཝསིཏཱསབྦྷཱཝཏོ ཙ ཝསིནོ, ཐེརཱ མཧཱཀསྶཔཱདཡོ. ཏེསཾ སཏེཧི པཉྩཧི. ཡཱཏི ཡཱ ཨཊྛཀཐཱ. སངྒཱིཏཱཏི ཨཏྠཾ པཀཱསེཏུཾ ཡུཏྟཊྛཱནེ ‘‘ཨཡཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠོ, ཨཡཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠོ’’ཏི སངྒཧེཏྭཱ ཝུཏྟཱ. ཨནུསངྒཱིཏཱ ཙ ཡསཏྠེརཱདཱིཧི པཙྪཱཔི དུཏིཡཏཏིཡསངྒཱིཏཱིསུ. ཨིམིནཱ ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱཡ ཨཱགམནསུདྡྷིཾ དསྶེཏི.
༧. སཱིཧསྶ ལཱནཏོ གཧཎཏོ སཱིཧལོ༹, སཱིཧཀུམཱརོ. ཏཾཝཾསཛཱཏཏཱཡ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔེ ཁཏྟིཡཱནཾ, ཏེསཾ ནིཝཱསཏཱཡ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔསྶ ཙ སཱིཧལ༹བྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཱབྷཏཱཏི ཛམྦུདཱིཔཏོ ཨཱནཱིཏཱ. ཨཐཱཏི པཙྪཱ. ཨཔརབྷཱགེ ཧི ནིཀཱཡནྟརལདྡྷཱིཧི ཨསངྐརཏྠཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཨཊྛཀཐཱ ཋཔིཏཱཏི. ཏེན མཱུལཊྛཀཐཱ སབྦསཱདྷཱརཎཱ ན ཧོཏཱིཏི ཨིདཾ ཨཏྠཔྤཀཱསནཾ ཨེཀནྟེན ཀརཎཱིཡནྟི དསྶེཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡཱ’’ཏི. ཏཏྠ དཱིཔཝཱསཱིནནྟི ཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིནཾ, སཱིཧལ༹དཱིཔཝཱསཱིནཾ ཝཱ ཨཏྠཱཡ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཋཔིཏཱཏི ཡོཛནཱ.
༨. ཨཔནེཏྭཱནཱཏི ¶ ཀཉྩུཀསདིསཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཾ ཨཔནེཏྭཱ. ཏཏོཏི ཨཊྛཀཐཱཏོ. ཨཧནྟི ཨཏྟཱནཾ ནིདྡིསཏི, མནོརམཾ བྷཱསནྟི མཱགདྷབྷཱསཾ. སཱ ཧི སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱུཏཱ པཎྜིཏཱནཾ མནཾ རམཡཏཱིཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀ’’ནྟི, པཱལི༹གཏིཡཱ ཨནུལོམིཀཾ པཱལི༹བྷཱསཱཡཱནུཝིདྷཱཡིནིནྟི ཨཏྠོ. ཝིགཏདོསནྟི ཨསབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱསནྟརརཧིཏཾ.
༩. སམཡཾ ཨཝིལོམེནྟོཏི སིདྡྷནྟཾ ཨཝིརོདྷེནྟོ. ཨེཏེན ཨཏྠདོསཱབྷཱཝམཱཧ. ཨཝིརུདྡྷཏྟཱ ཨེཝ ཧི ཐེརཝཱདཱཔི ཨིདྷ པཀཱསཱིཡིསྶནྟི. ཐེརཝཾསདཱིཔཱནནྟི ཐིརེཧི སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཐེརཱ, མཧཱཀསྶཔཱདཡོ. ཏེཧི ཨཱགཏཱ ཨཱཙརིཡཔརམྤརཱ ཐེརཝཾསོ, ཏཔྤརིཡཱཔནྣཱ ཧུཏྭཱ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤནྣཏྟཱ པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཏསྶ སམུཛྫལནཏོ ཐེརཝཾསདཱིཔཱ, མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ, ཏེསཾ. ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི ནིཙྪཱིཡཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ, གཎྛིཊྛཱནེསུ ཁཱིལམདྡནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ ཝིམཏིཙྪེདནཱི ཀཐཱ. སུཊྛུ ནིཔུཎོ སཎྷོ ཝིནིཙྪཡོ ཨེཏེསནྟི སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱ. ཨཐ ཝཱ ཝིནིཙྪིནོཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ, ཡཐཱཝུཏྟཏྠཝིསཡཾ ཉཱཎཾ. སུཊྛུ ནིཔུཎོ ཚེཀོ ཝིནིཙྪཡོ ཨེཏེསནྟི ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཏེན མཧཱཀསྶཔཱདིཐེརཔརམྤརཱབྷཏོ, ཏཏོ ཨེཝ ཙ ཨཝིཔརཱིཏོ སཎྷོ སུཁུམོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཝིནིཙྪཡོཏི ཏསྶ པམཱཎབྷཱུཏཏཾ དསྶེཏི.
༡༠. སུཛནསྶ ¶ ཙཱཏི ཙ-སདྡོ སམྤིཎྜནཏྠོ. ཏེན ‘‘ན ཀེཝལཾ ཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིནམེཝ ཨཏྠཱཡ, ཨཐ ཁོ སཱདྷུཛནཏོསནཏྠཉྩཱ’’ཏི དསྶེཏི. ཏེན ཙ ‘‘ཏམྦཔཎྞིདཱིཔཝཱསཱིནམྤི ཨཏྠཱཡཱ’’ཏི ཨཡམཏྠོ སིདྡྷོ ཧོཏི ཨུགྒཧཎཱདིསུཀརཏཱཡ ཏེསམྤི བཧུཀཱརཏྟཱ. ཙིརཊྛིཏཏྠནྟི ཙིརཊྛིཏིཨཏྠཾ, ཙིརཀཱལཊྛིཏིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཉྷི ཨཏྠཔྤཀཱསནཾ ཨཝིཔརཱིཏཔདབྱཉྫནསུནིཀྑེཔསྶ ཨཏྠསུནཡསྶ ཙ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ སདྡྷམྨསྶ ཙིརཊྛིཏིཡཱ སཾཝཏྟཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘དྭེམེ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སདྡྷམྨསྶ ཋིཏིཡཱ ཨསམྨོསཱཡ ཨནནྟརདྷཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི. ཀཏམེ དྭེ? སུནྣིཀྑིཏྟཉྩ པདབྱཉྫནཾ ཨཏྠོ ཙ སུནཱིཏོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༢.༢༠).
༡༡. ཡཾ ¶ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏསྶཱ མཧཏྟཾ པརིཧརིཏུཾ ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ན ཏཾ ཨིདྷ ཝིཙཱརཡིསྶཱམཱི’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཡཾ ཨཊྛཀཐཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏདེཀདེསབྷཱཝེན ཝིསུདྡྷིམགྒོ གཧེཏབྦོཏི ཀཐིཀཱནཾ ཨུཔདེསཾ ཀརོནྟོ ཏཏྠ ཝིཙཱརིཏདྷམྨེ ཨུདྡེསཝསེན དསྶེཏི ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ སཱིལཀཐཱཏི ཙཱརིཏྟཝཱརིཏྟཱདིཝསེན སཱིལསྶ ཝིཏྠཱརཀཐཱ. དྷུཏདྷམྨཱཏི པིཎྜཔཱཏིཀངྒཱདཡོ ཏེརས ཀིལེསདྷུནནཀདྷམྨཱ. ཀམྨཊྛཱནཱནི སབྦཱནཱིཏི པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཱནི ཨཊྛཏིཾས, ཨཊྛཀཐཱཡཾ དྭེཏི ནིརཝསེསཱནི ཡོགཀམྨསྶ བྷཱཝནཱཡ པཝཏྟིཊྛཱནཱནི. ཙརིཡཱཝིདྷཱནསཧིཏོཏི རཱགཙརིཏཱདཱིནཾ སབྷཱཝཱདིཝིདྷཱནེན སཧིཏོ. ཛྷཱནཱནི ཙཏྟཱརི རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི, སམཱཔཏྟིཡོ ཙཏསྶོ ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཡོ. ཨཊྛཔི ཝཱ པཊིལདྡྷམཏྟཱནི ཛྷཱནཱནི, སམཱཔཛྫནཝསཱིབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ སམཱཔཏྟིཡོ. ཛྷཱནཱནི ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི, སམཱཔཏྟིཡོ ཕལསམཱཔཏྟིནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡོ.
༡༢. ལོཀིཡལོཀུཏྟརབྷེདཱ ཚ ཨབྷིཉྙཱཡོ སབྦཱ ཨབྷིཉྙཱཡོ. ཉཱཎཝིབྷངྒཱདཱིསུ (ཝིབྷ. ༧༥༡) ཨཱགཏནཡེན ཨེཀཝིདྷཱདིནཱ པཉྙཱཡ སཾཀལེཏྭཱ སམྤིཎྜེཏྭཱ ནིཙྪཡོ པཉྙཱསངྐལནནིཙྪཡོ.
༡༣. པཙྩཡདྷམྨཱནཾ ཧེཏཱདཱིནཾ པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱནཾ ཧེཏུཔཙྩཡཱདིབྷཱཝོ པཙྩཡཱཀཱརོ, ཏསྶ དེསནཱ པཙྩཡཱཀཱརདེསནཱ, པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀཐཱཏི ཨཏྠོ. སཱ པན ནིཀཱཡནྟརལདྡྷིསངྐརརཧིཏཏཱཡ སུཊྛུ པརིསུདྡྷཱ, གྷནཝིནིབྦྷོགསྶ སུདུཀྐརཏཱཡ ནིཔུཎཱ སཎྷསུཁུམཱ, ཨེཀཏྟནཡཱདིསཧིཏཱ ཙ ཏཏྠ ཝིཙཱརིཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུཔརིསུདྡྷནིཔུཎནཡཱ’’ཏི. པཊིསམྦྷིདཱདཱིསུ ཨཱགཏནཡཾ ཨཝིསྶཛྫེཏྭཱཝ ཝིཙཱརིཏཏྟཱ ཨཝིམུཏྟཏནྟིམགྒཱ.
༡༤. ཨིཏི ¶ པན སབྦནྟི ཨིཏི-སདྡོ པརིསམཱཔནེ, པན-སདྡོ ཝཙནཱལངྐཱརེ, ཨེཏཾ སབྦནྟི ཨཏྠོ. ཨིདྷཱཏི ཨིམིསྶཱ ཨཊྛཀཐཱཡ. ན ཏཾ ཝིཙཱརཡིསྶཱམི པུནརུཏྟིབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༡༥. ཨིདཱནི ཏསྶེཝ ཨཝིཙཱརཎསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎཾ ནིདྡྷཱརེནྟོ ‘‘མཛ྄ཛྷེ ཝིསུདྡྷིམགྒོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘མཛ྄ཛྷེ ཋཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན མཛ྄ཛྷཊྛབྷཱཝདཱིཔནེན ¶ ཝིསེསཏོ ཙཏུནྣཾ ཨཱགམཱནཾ སཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒོ, ན སུམངྒལཝིལཱསིནཱིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨསཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱཏི དསྶེཏི. ‘‘ཝིསེསཏོ’’ཏི ཙ ཨིདཾ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཱནམྤི ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཡཐཱརཧཾ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཧོཏི ཨེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.
༡༦. ཨིཙྩེཝཱཏི ཨིཏི ཨེཝ. ཏམྤཱིཏི ཝིསུདྡྷིམགྒམྤི. ཨེཏཱཡཱཏི པཔཉྩསཱུདནིཡཱ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘སཱིཧལ༹དཱིཔཾ ཨཱབྷཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཊྛཀཐཱཀརཎསྶ ནིམིཏྟཾ དསྶེཏི, ‘‘དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡ, སུཛནསྶ ཙ ཏུཊྛཏྠཾ, ཙིརཊྛིཏཏྠཉྩ དྷམྨསྶཱ’’ཏི ཨེཏེན པཡོཛནཾ, ‘‘མཛ྄ཛྷིམཱགམཝརསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏེན པིཎྜཏྠཾ, ‘‘ཨཔནེཏྭཱན ཏཏོཧཾ སཱིཧལ༹བྷཱས’’ནྟིཨཱདིནཱ, ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཀརཎཔྤཀཱརཾ. སཱིལཀཐཱདཱིནཾ ཨཝིཙཱརཎམྤི ཧི ཨིདྷ ཀརཎཔྤཀཱརོ ཨེཝཱཏི.
གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ
༡. ཝིབྷཱགཝནྟཱནཾ ¶ སབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ ཝིབྷཱགདསྶནམུཁེནེཝ ཧོཏཱིཏི པཋམཾ ཏཱཝ པཎྞཱསཝགྒསུཏྟཱདིཝསེན མཛ྄ཛྷིམཱགམསྶ ཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏི ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘མཛ྄ཛྷིམཱགམཝརསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི, ཏསྨིཾ ཝཙནེ. ཡཱ མཛ྄ཛྷིམཱགམཔརིཡཱཡེན མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏི ཝུཏྟཱ, སཱ པཎྞཱསཱདིཏོ ཨེདིསཱཏི དསྶེཏི ‘‘མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏི ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠཱཏི ཝཱ ‘‘ཨེཏཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡ ཝིཛཱནཱཐ མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏིཡཱ ཨཏྠ’’ནྟི ཨེཏྠ ཡསྶཱ མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏིཡཱ ཨཏྠཾ ཝིཛཱནཱཐཱཏི ཝུཏྟཾ, སཱ མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏི ནཱམ པཎྞཱསཱདིཏོ ཨེདིསཱཏི དསྶེཏི. པཉྩ དསཀཱ པཎྞཱསཱ, མཱུལེ ཨཱདིམྷི པཎྞཱསཱ, མཱུལབྷཱུཏཱ ཝཱ པཎྞཱསཱ མཱུལཔཎྞཱསཱ. མཛ྄ཛྷེ བྷཝཱ མཛ྄ཛྷིམཱ, མཛ྄ཛྷིམཱ ཙ སཱ པཎྞཱསཱ ཙཱཏི མཛ྄ཛྷིམཔཎྞཱསཱ. ཨུཔརི ཨུདྡྷཾ པཎྞཱསཱ ཨུཔརིཔཎྞཱསཱ. པཎྞཱསཏྟཡསངྒཧཱཏི པཎྞཱསཏྟཡཔརིགཎནཱ.
ཨཡཾ སངྒཧོ ནཱམ ཛཱཏིསཉྫཱཏིཀིརིཡཱགཎནཝསེན ཙཏུབྦིདྷོ. ཏཏྠ ‘‘ཡཱ ཙཱཝུསོ ཝིསཱཁ, སམྨཱཝཱཙཱ, ཡོ ཙ སམྨཱཀམྨནྟོ, ཡོ ཙ སམྨཱཨཱཛཱིཝོ ¶ , ཨིམེ དྷམྨཱ སཱིལཀྑནྡྷེ སངྒཧིཏཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༦༢) ཨཡཾ ཛཱཏིསངྒཧོ. ‘‘ཡོ ཙཱཝུསོ ཝིསཱཁ, སམྨཱཝཱཡཱམོ. ཡཱ ཙ སམྨཱསཏི, ཡོ ཙ སམྨཱསམཱདྷི, ཨིམེ དྷམྨཱ སམཱདྷིཀྑནྡྷེ སངྒཧིཏཱ’’ཏི ཨཡཾ སཉྫཱཏིསངྒཧོ. ‘‘ཡཱ ཙཱཝུསོ ཝིསཱཁ, སམྨཱདིཊྛི, ཡོ ཙ སམྨཱསངྐཔྤོ, ཨིམེ དྷམྨཱ པཉྙཱཀྑནྡྷེ སངྒཧིཏཱ’’ཏི ཨཡཾ ཀིརིཡཱསངྒཧོ. ‘‘ཧཉྩི ཙཀྑཱཡཏནཾ རཱུཔཀྑནྡྷགཎནཾ གཙྪཏི, ཏེན ཝཏ རེ ཝཏྟབྦེ ཙཀྑཱཡཏནཾ རཱུཔཀྑནྡྷེན སངྒཧིཏ’’ནྟི (ཀཐཱ. ༤༧༡) ཨཡཾ གཎནསངྒཧོ. ཨཡམེཝ ཙ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པཎྞཱསཏྟཡསངྒཧཱཏི པཎྞཱསཏྟཡཔརིགཎནཱ’’ཏི.
ཝགྒཏོཏི སམཱུཧཏོ, སོ པནེཏྠ དསཀཝསེན ཝེདིཏབྦོ. ཡེབྷུཡྻེན ཧི སཱསནེ དསཀེ ཝགྒཝོཧཱརོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨེཀེཀཱཡ པཎྞཱསཱཡ པཉྩ པཉྩ ཝགྒེ ཀཏྭཱ’’ཏི. པནྣརསཝགྒསམཱཡོགཱཏི པནྣརསཝགྒསཾཡོགཱཏི ཨཏྠོ. ཀེཙི པན སམཱཡོགསདྡཾ སམུདཱཡཏྠཾ ཝདནྟི. པདཏོཏི ཨེཏྠ ཨཊྛཀྑརོ གཱཐཱཔཱདོ ‘‘པད’’ནྟི ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏསྨཱ ‘‘ཨཀྑརཏོ ཚ ཨཀྑརསཏསཧསྶཱནི ཙཏུརཱསཱིཏུཏྟརསཏཱདྷིཀཱནི ཙཏུཙཏྟཱལཱིས སཧསྶཱནི ཙ ཨཀྑརཱནཱི’’ཏི པཱཋེན ¶ བྷཝིཏབྦནྟི ཝདནྟི. ཡསྨཱ པན ནཝཀྑརོ ཡཱཝ དྭཱདསཀྑརོ ཙ གཱཐཱཔཱདོ སཾཝིཛྫཏི, ཏསྨཱ ཏཱདིསཱནམྤི གཱཐཱནཾ ཝསེན ཨཌྜྷཏེཡྻགཱཐཱསཏཾ བྷཱཎཝཱརོ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཨཀྑརཏོ སཏྟ ཨཀྑརསཏསཧསྶཱནི ཙཏྟཱལཱིསཉྩ སཧསྶཱནི ཏེཔཉྙཱསཉྩ ཨཀྑརཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཉྷི པདབྷཱཎཝཱརགཎནཱཧི ཨཀྑརགཎནཱ སཾསནྡཏི, ནེཏརཐཱ. བྷཱཎཝཱརོཏི ཙ དྭཏྟིཾསཀྑརཱནཾ གཱཐཱནཾ ཝསེན ཨཌྜྷཏེཡྻགཱཐཱསཏཾ, ཨཡཉྩ ཨཀྑརགཎནཱ བྷཱཎཝཱརགཎནཱ ཙ པདགཎནཱནུསཱརེན ལདྡྷཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨིམམེཝ ཧི ཨཏྠཾ ཉཱཔེཏུཾ སུཏྟགཎནཱནནྟརཾ བྷཱཎཝཱརེ ཨགཎེཏྭཱ པདཱནི གཎིཏཱནི. ཏཏྲིདཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘བྷཱཎཝཱརཱ ཡཐཱཔི ཧི, མཛ྄ཛྷིམསྶ པཀཱསིཏཱ;
ཨུཔཌྜྷབྷཱཎཝཱརོ ཙ, ཏེཝཱིསཏིཔདཱདྷིཀོ.
སཏྟ སཏསཧསྶཱནི, ཨཀྑརཱནཾ ཝིབྷཱཝཡེ;
ཙཏྟཱལཱིས སཧསྶཱནི, ཏེཔཉྙཱསཉྩ ཨཀྑར’’ནྟི.
ཨནུསནྡྷིཏོཏི ¶ དེསནཱནུསནྡྷིཏོ. ཨེཀསྨིཾ ཨེཝ ཧི སུཏྟེ པུརིམཔཙྪིམཱནཾ དེསནཱབྷཱགཱནཾ སམྦནྡྷོ ཨནུསནྡྷཱནཏོ ཨནུསནྡྷི. ཨེཏྠ ཙ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷི པརཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷཱིཏི དུཝིདྷོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷི. སོ པན ཀཏྠཙི དེསནཱཡ ཝིཔྤཀཏཱཡ དྷམྨཾ སུཎནྟཱནཾ པུཙྪཱཝསེན, ཀཏྠཙི དེསེནྟསྶ སཏྠུ སཱཝཀསྶ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀཱནཉྩ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན, ཀཏྠཙི དེསེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ ཝསེན ཧོཏཱིཏི སམཱསཏོ ཏིཔྤཀཱརོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པུཙྪཱནུསནྡྷིཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷིཡཐཱནུསནྡྷིཝསེན སངྑེཔཏོ ཏིཝིདྷོ ཨནུསནྡྷཱི’’ཏི. སངྑེཔེནེཝ ཙ ཙཏུབྦིདྷོ ཨནུསནྡྷི ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ ‘‘ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ཨཉྙཏརོ བྷིཀྑུ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙ ‘ཀིཾ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, ཨོརིམཾ ཏཱིརཾ, ཀིཾ པཱརིམཾ ཏཱིརཾ, ཀོ མཛ྄ཛྷེ སཾསཱིདོ, ཀོ ཐལེ ཨུསྶཱདོ, ཀོ མནུསྶགྒཱཧོ, ཀོ ཨམནུསྶགྒཱཧོ, ཀོ ཨཱཝཏྟགྒཱཧོ, ཀོ ཨནྟོཔཱུཏིབྷཱཝོ’ཏི’’ (སཾ. ནི. ༤.༢༤༡)? ཨེཝཾ པུཙྪནྟཱནཾ ཝིསྶཛྫེནྟེན བྷགཝཏཱ པཝཏྟིཏདེསནཱཝསེན པུཙྪཱནུསནྡྷཱི ཝེདིཏབྦོ. ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཉྙཏརསྶ བྷིཀྑུནོ ཨེཝཾ ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི ‘ཨིཏི ཀིར བྷོ རཱུཔཾ ཨནཏྟཱ… ཝེདནཱ… སཉྙཱ… སངྑཱརཱ… ཝིཉྙཱཎཾ ཨནཏྟཱ, ཨནཏྟཀཏཱནི ཀམྨཱནི ཀམཏྟཱནཾ ཕུསིསྶནྟཱི’ཏི. ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཏསྶ བྷིཀྑུནོ ཙེཏསཱ ཙེཏོཔརིཝིཏཀྐམཉྙཱཡ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསི ཋཱནཾ ཁོ པནེཏཾ, བྷིཀྑཝེ, ཝིཛྫཏི, ཡཾ ཨིདྷེཀཙྩོ མོགྷཔུརིསོ ཨཝིདྭཱ ཨཝིཛྫཱགཏོ ཏཎྷཱདྷིཔཏེཡྻེན ཙེཏསཱ སཏྠུསཱསནཾ ཨཏིདྷཱཝིཏབྦཾ མཉྙེཡྻ ‘ཨིཏི ཀིར བྷོ རཱུཔཾ ཨནཏྟཱ…པེ… ཕུསིསྶནྟཱི’ཏི. ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐ ¶ , བྷིཀྑཝེ, རཱུཔཾ ནིཙྩཾ ཝཱ ཨནིཙྩཾ ཝཱ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༩༠) ཨེཝཾ པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཝིདིཏྭཱ བྷགཝཏཱ པཝཏྟིཏདེསནཱཝསེན པརཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷི ཝེདིཏབྦོ.
‘‘ཏསྶ མཡ྄ཧཾ བྲཱཧྨཎ ཨེཏདཧོསི ‘ཡཾནཱུནཱཧཾ ཡཱ ཏཱ རཏྟིཡོ ཨབྷིཉྙཱཏཱ ཨབྷིལཀྑིཏཱ ཙཱཏུདྡསཱི པཉྩདསཱི ཨཊྛམཱི ཙ པཀྑསྶ, ཏཐཱརཱུཔཱསུ རཏྟཱིསུ ཡཱནི ཏཱནི ཨཱརཱམཙེཏིཡཱནི ཝནཙེཏིཡཱནི རུཀྑཙེཏིཡཱནི བྷིཾསནཀཱནི སལོམཧཾསཱནི, ཏཐཱརཱུཔེསུ སེནཱསནེསུ ཝིཧརེཡྻཾ ཨཔྤེཝ ནཱམཱཧཾ བྷཡབྷེརཝཾ པསྶེཡྻ’ནྟི’’ (མ. ནི. ༡.༤༩) ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ, ‘‘ཏཏྲཱཝུསོ ལོབྷོ ཙ པཱཔཀོ དོསོ ཙ པཱཔཀོ ལོབྷསྶ ཙ པཧཱནཱཡ དོསསྶ ཙ པཧཱནཱཡ ཨཏྠི མཛ྄ཛྷིམཱ པཊིཔདཱ, ཙཀྑུཀརཎཱི ¶ ཉཱཎཀརཎཱི ཨུཔསམཱཡ ཨབྷིཉྙཱཡ སམྦོདྷཱཡ ནིབྦཱནཱཡ སཾཝཏྟཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༣༣) ཨེཝཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ ཙ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ པཝཏྟིཏདེསནཱཝསེན ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷི ཝེདིཏབྦོ. ཡེན པན དྷམྨེན ཨཱདིམྷི དེསནཱ ཨུཊྛིཏཱ, ཏསྶ ཨནུརཱུཔདྷམྨཝསེན ཝཱ པཊིཔཀྑདྷམྨཝསེན ཝཱ ཡེསུ སུཏྟེསུ ཨུཔརི དེསནཱ ཨཱགཙྪཏི, ཏེསཾ ཝསེན ཡཐཱནུསནྡྷི ཝེདིཏབྦོ. སེཡྻཐིདཾ ཨཱཀངྑེཡྻསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༦༥) ཧེཊྛཱ སཱིལེན དེསནཱ ཨུཊྛིཏཱ, ཨུཔརི ཨབྷིཉྙཱ ཨཱགཏཱ. ཝཏྠུསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༧༠) ཧེཊྛཱ ཀིལེསེན དེསནཱ ཨུཊྛིཏཱ, ཨུཔརི བྲཧྨཝིཧཱརཱ ཨཱགཏཱ. ཀོསམྦཀསུཏྟེ (མ. ནི. ༡.༤༩༡) ཧེཊྛཱ བྷཎྜནེན དེསནཱ ཨུཊྛིཏཱ, ཨུཔརི སཱརཎཱིཡདྷམྨཱ ཨཱགཏཱ. ཀཀཙཱུཔམེ (མ. ནི. ༡.༢༢༢) ཧེཊྛཱ ཨཀྑནྟིཡཱ ཝསེན དེསནཱ ཨུཊྛིཏཱ, ཨུཔརི ཀཀཙཱུཔམཱ ཨཱགཏཱཏི.
ཝིཏྠཱརཏོ པནེཏྠཱཏི ཨེཝཾ སངྑེཔཏོ ཏིཝིདྷོ ཙཏུབྦིདྷོ ཙ ཨནུསནྡྷི ཨེཏྠ ཨེཏསྨིཾ མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡེ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སུཏྟེ ཡཐཱརཧཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝིཉྙཱཡམཱནཱ ནཝསཏཱདྷིཀཱནི ཏཱིཎི ཨནུསནྡྷིསཧསྶཱནི ཧོནྟི. ཡཐཱ ཙེཏཾ པཎྞཱསཱདིཝིབྷཱགཝཙནཾ མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏིཡཱ སརཱུཔདསྶནཏྠཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ པཀྑེཔདོསཔརིཧརཎཏྠཉྩ ཧོཏི. ཨེཝཉྷི པཎྞཱསཱདཱིསུ ཝཝཏྠིཏེསུ ཏབྦིནིམུཏྟཾ ཀིཉྩི སུཏྟཾ ཡཱཝ ཨེཀཾ པདམྤི ཨཱནེཏྭཱ ཨིམཾ མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏིཡཱཏི ཀསྶཙི ཝཏྟུཾ ཨོཀཱསོ ན སིཡཱཏི.
ཨེཝཾ པཎྞཱསཝགྒསུཏྟབྷཱཎཝཱརཱནུསནྡྷིབྱཉྫནཏོ མཛ྄ཛྷིམསངྒཱིཏིཾ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཨིདཱནི ནཾ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ སཾཝཎྞེཏུཀཱམོ ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱཡ ཏསྶཱ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཡཾ ནིཀྑིཏྟཱནུཀྐམེནེཝ པཝཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ པཎྞཱསཱསུ མཱུལཔཎྞཱསཱ ཨཱདཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཏཏྠ ཏཏྠ དེསིཏཏྟཱ པཉྙཏྟཏྟཱ ཙ ཝིཔྤཀིཎྞཱནཾ དྷམྨཝིནཡཱནཾ སངྒཧེཏྭཱ གཱཡནཾ ¶ ཀཐནཾ སངྒཱིཏི, མཧཱཝིསཡཏྟཱ པཱུཛནཱིཡཏྟཱ ཙ མཧཏཱི སངྒཱིཏཱིཏི མཧཱསངྒཱིཏི, པཋམཱ མཧཱསངྒཱིཏི པཋམམཧཱསངྒཱིཏི, ཏསྶཱ པཝཏྟིཏཀཱལོ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལོ, ཏསྨིཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ. ནིདདཱཏི དེསནཾ དེསཀཱལཱདིཝསེན ཨཝིདིཏཾ ཝིདིཏཾ ཀཏྭཱ ནིདསྶེཏཱིཏི ནིདཱནཾ, ཡོ ལོཀིཡེཧི ‘‘ཨུཔོགྒྷཱཏོ’’ཏི ¶ ཝུཙྩཏི, སྭཱཡམེཏྠ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིཀོ གནྠོ ཝེདིཏབྦོ, ན པན ‘‘སནིདཱནཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༡༢༦) ཝིཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱདིདེསནུཔྤཏྟིཧེཏུ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏནྟིཨཱདིཀཾ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ ཝུཏྟཾ ནིདཱནམཱདཱི’’ཏི. ཀཱམཉྩེཏྠ ཡསྶཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཡཾ ནིཀྑིཏྟཱནུཀྐམེན སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, སཱ ཝིཏྠཱརཏོ ཝཏྟབྦཱ. སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཾ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ) པན ཨཏྟནཱ ཝིཏྠཱརིཏཏྟཱ ཏཏྠེཝ གཧེཏབྦཱཏི ཨིམིསྶཱ སཾཝཎྞནཱཡ མཧནྟཏཾ པརིཧརནྟོ ‘‘སཱ པནེསཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡. མཱུལཔརིཡཱཡཝགྒོ
༡. མཱུལཔརིཡཱཡསུཏྟཝཎྞནཱ
ཨབྦྷནྟརནིདཱནཝཎྞནཱ
༡. ཨེཝཾ ¶ ¶ བཱཧིརནིདཱནེ ཝཏྟབྦཾ ཨཏིདིསིཏྭཱ ཨིདཱནི ཨབྷནྟརནིདཱནཾ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ སཾཝཎྞེཏུཾ ‘‘ཡཾ པནེཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡསྨཱ སཾཝཎྞནཾ ཀརོནྟེན སཾཝཎྞེཏབྦེ དྷམྨེ པདཝིབྷཱགཾ པདཏྠཉྩ དསྶེཏྭཱ ཏཏོ པརཾ པིཎྜཏྟཱདིདསྶནཝསེན སཾཝཎྞནཱ ཀཱཏབྦཱ, ཏསྨཱ པདཱནི ཏཱཝ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝནྟི ནིཔཱཏཔད’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པདཝིབྷཱགོཏི པདཱནཾ ཝིསེསོ, ན པདཝིགྒཧོ. ཨཐ ཝཱ པདཱནི ཙ པདཝིབྷཱགོ ཙ པདཝིབྷཱགོ, པདཝིགྒཧོ ཙ པདཝིབྷཱགོ ཙ པདཝིབྷཱགོཏི ཝཱ ཨེཀསེསཝསེན པདཔདཝིགྒཧཱ པདཝིབྷཱགསདྡེན ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ པདཝིགྒཧོ ‘‘སུབྷགཉྩ ཏཾ ཝནཉྩཱཏི སུབྷགཝནཾ, སཱལཱནཾ རཱཛཱ, སཱལོ ཙ སོ རཱཛཱ ཙ ཨིཏིཔི སཱལརཱཛཱ’’ཏིཨཱདིཝསེན སམཱསཔདེསུ དཊྛབྦོ.
ཨཏྠཏོཏི པདཏྠཏོ. ཏཾ པན པདཏྠཾ ཨཏྠུདྡྷཱརཀྐམེན པཋམཾ ཨེཝཾསདྡསྶ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝཾ-སདྡོ ཏཱཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཝདྷཱརཎཱདཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན ཨིདམཏྠཔུཙྪཱཔརིམཱཎཱདིཨཏྠཱནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨེཝཾགཏཱནི པུཐུསིཔྤཱཡཏནཱནི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༣), ཨེཝཝིདྷོ ཨེཝམཱཀཱརོ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཨིདཾ-སདྡསྶ ཨཏྠེ ཨེཝཾ-སདྡོ. གཏ-སདྡོ ཧི པཀཱརཔརིཡཱཡོ, ཏཐཱ ཝིདྷཱཀཱར-སདྡཱ ཙ. ཏཐཱ ཧི ཝིདྷཡུཏྟགཏ-སདྡེ ལོཀིཡཱ པཀཱརཏྠེ ཝདནྟི. ‘‘ཨེཝཾ སུ ཏེ སུནྷཱཏཱ སུཝིལིཏྟཱ ཀཔྤིཏཀེསམསྶཱུ ཨཱམུཀྐམཎིཀུཎྜལཱབྷརཎཱ ཨོདཱཏཝཏྠཝསནཱ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏཱ སམངྒཱིབྷཱུཏཱ པརིཙཱརེནྟི, སེཡྻཐཱཔི ཏྭཾ ཨེཏརཧི སཱཙརིཡཀོཏི. ནོ ཧིདཾ, བྷོ གོཏམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༨༦) པུཙྪཱཡཾ. ‘‘ཨེཝཾལཧུཔརིཝཏྟཾ (ཨ. ནི. ༡.༤༨) ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏི (པཱརཱ. ༡༢) ཙ ཨཱདཱིསུ པརིམཱཎེ.
ནནུ ¶ ཙ ‘‘ཨེཝཾ སུ ཏེ སུནྷཱཏཱ སུཝིལིཏྟཱ, ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡེན པུཙྪནཱཀཱརཔརིམཱཎཱཀཱརཱནཾ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝ ¶ ཨེཝཾ-སདྡོཏི? ན, ཝིསེསསབྦྷཱཝཏོ. ཨཱཀཱརམཏྟཝཱཙཀོ ཧི ཨེཝཾ-སདྡོ ཨཱཀཱརཏྠོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ ཡཐཱ ‘‘ཨེཝཾ བྱཱ ཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༣༤, ༣༩༦), ན པན ཨཱཀཱརཝིསེསཝཱཙཀོ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ ཛཱཏེན མཙྩེནཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཨུཔམཱདིཨུདཱཧརཎཱནི ཨུཔཔནྣཱནི ཧོནྟི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡཐཱཔི…པེ… བཧུ’’ནྟི (དྷ. པ. ༥༣) ཨེཏྠ པུཔྥརཱསིཊྛཱནིཡཏོ མནུསྶཱུཔཔཏྟི-སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡ-སདྡྷམྨསྶཝན-ཡོནིསོམནསིཀཱར- བྷོགསམྤཏྟི-ཨཱདིདཱནཱདི-པུཉྙཀིརིཡཧེཏུསམུདཱཡཏོ སོབྷཱ-སུགནྡྷཏཱདིགུཎཡོགཏོ མཱལཱགུཎསདིསིཡོ པཧཱུཏཱ པུཉྙཀིརིཡཱ མརིཏབྦསབྷཱཝཏཱཡ མཙྩེན སཏྟེན ཀཏྟབྦཱཏི ཛོཏིཏཏྟཱ པུཔྥརཱསིམཱལཱགུཎཱཝ ཨུཔམཱ, ཏེསཾ ཨུཔམཱཀཱརོ ཡཐཱ-སདྡེན ཨནིཡམཏོ ཝུཏྟོཏི ‘‘ཨེཝཾ-སདྡོ ཨུཔམཱཀཱརནིགམནཏྠོ’’ཏི ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཾ. སོ པན ཨུཔམཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཏྠཏོ ཨུཔམཱཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔམཱཡཾ ཨཱགཏོ’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཨཱཀཱརེན ཨབྷིཀྐམིཏབྦ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨུཔདིསིཡམཱནཱཡ སམཎསཱརུཔྤཱཡ ཨཱཀཔྤསམྤཏྟིཡཱ ཡོ ཏཏྠ ཨུཔདིསནཱཀཱརོ, སོ ཨཏྠཏོ ཨུཔདེསོ ཨེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ ཏེ…པེ… ཨུཔདེསེ’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘ཨེཝམེཏཾ བྷགཝཱ, ཨེཝམེཏཾ སུགཏཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཙ བྷགཝཏཱ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ཨཝིཔརཱིཏཏོ ཛཱནནྟེཧི ཀཏཾ ཏཏྠ སཾཝིཛྫམཱནགུཎཱནཾ པཀཱརེཧི ཧཾསནཾ ཨུདགྒཏཱཀརཎཾ སམྤཧཾསནཾ. ཡོ ཏཏྠ སམྤཧཾསནཱཀཱརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
ཨེཝམེཝཾ པནཱཡནྟི ཨེཏྠ གརཧཎཱཀཱརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ, སོ ཙ གརཧཎཱཀཱརོ ‘‘ཝསལཱི’’ཏིཨཱདིཁུཾསནསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཨིདྷ ཨེཝཾ-སདྡེན པཀཱསིཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ ཨུཔམཱཀཱརཱདཡོཔི ཨུཔམཱདིཝསེན ཝུཏྟཱནཾ པུཔྥརཱསིཨཱདིསདྡཱནཾ སནྣིདྷཱནཏོ དཊྛབྦཾ. ཨེཝཾ, བྷནྟེཏི པན དྷམྨསྶ སཱདྷུཀཾ སཝནམནསིཀཱརེ སནྣིཡོཛིཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨཏྟནོ ཏཏྠ ཋིཏབྷཱཝསྶ པཊིཛཱནནཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཨེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡོ ཝཙནསམྤཊིཙྪནཏྠོ ཝུཏྟོ. ཏེན ཨེཝཾ, བྷནྟེ སཱདྷུ, བྷནྟེ, སུཊྛུ, བྷནྟེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཝཉྩ ཝདེཧཱིཏི ‘‘ཡཐཱཧཾ ཝདཱམི, ཨེཝཾ སམཎཾ ཨཱནནྡཾ ཝདེཧཱི’’ཏི ཡོ ཨེཝཾ ཝདནཱཀཱརོ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦོ. སོ ཨེཝཾསདྡེན ནིདསྶཱིཡཏཱིཏི ‘‘ནིདསྶནེ’’ཏི ཝུཏྟོཏི. ཨེཝཾ ནོཏི ཨེཏྠཱཔི ཏེསཾ ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨཧིཏདུཀྑཱཝཧབྷཱཝེ སནྣིཊྛཱནཛནནཏྠཾ ཨནུམཏིགཧཎཝསེན ¶ ‘‘སཾཝཏྟནྟི ཝཱ ནོ ཝཱ, ཀཐཾ ཝོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི པུཙྪཱཡ ཀཏཱཡ ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏདཱཀཱརསནྣིཊྛཱནཾ ཨེཝཾ-སདྡེན ཝིབྷཱཝིཏནྟི ཝིཉྙཱཡཏི. སོ པན ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཝདྷཱརཎཏྠོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཨཝདྷཱརཎེ’’ཏི.
ནཱནཱནཡནིཔུཎནྟི ¶ ཨེཀཏྟནཱནཏྟཨབྱཱཔཱརཨེཝཾདྷམྨཏཱསངྑཱཏཱ, ནནྡིཡཱཝཏྟཏིཔུཀྑལསཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏཨངྐུསདིསཱལོཙནསངྑཱཏཱ ཝཱ ཨཱདྷཱརཱདིབྷེདཝསེན ནཱནཱཝིདྷཱ ནཡཱ ནཱནཱནཡཱ, ནཡཱ ཝཱ པཱལི༹གཏིཡོ, ཏཱ ཙ པཉྙཏྟིཨནུཔཉྙཏྟིཨཱདིཝསེན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིལོཀིཡཱདིཏདུབྷཡཝོམིསྶཀཱདིཝསེན ཀུསལཱདིཝསེན ཁནྡྷཱདིཝསེན སངྒཧཱདིཝསེན སམཡཝིམུཏྟཱདིཝསེན ཋཔནཱདིཝསེན ཀུསལམཱུལཱདིཝསེན ཏིཀཔྤཊྛཱནཱདིཝསེན ཙ ནཱནཔྤཀཱརཱཏི ནཱནཱནཡཱ. ཏེཧི ནིཔུཎཾ སཎྷཾ སུཁུམནྟི ནཱནཱནཡནིཔུཎཾ. ཨཱསཡོཝ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, ཏེ ཙ སསྶཏཱདིབྷེདེན, ཏཏྠ ཙ ཨཔྤརཛཀྑཏཱདིབྷེདེན ཨནེཀེ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདཡོ ཨེཝ ཝཱ སམུཊྛཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུ ཨེཏསྶཱཏི ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡསམུཊྛཱནཾ. ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣནྟི ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞཾ ཨུཔནེཏབྦཱབྷཱཝཏོ, སངྐཱསནཔཀཱསན-ཝིཝརཎ-ཝིབྷཛན-ཨུཏྟཱནཱིཀརཎ-པཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི, ཨཀྑར-པདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམནྣཱགཏནྟི ཝཱ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡནྟི ཨེཏྠ པཱཊིཧཱརིཡཔདསྶ ཝཙནཏྠཾ (ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༡; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ནིདཱནཝཎྞནཱ; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡ དེཝཏཱསཾཡུཏྟ) ‘‘པཊིཔཀྑཧརཎཏོ, རཱགཱདིཀིལེསཱཔནཡནཏོ ཙ པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝདནྟི, བྷགཝཏོ པན པཊིཔཀྑཱ རཱགཱདཡོ ན སནྟི, ཡེ ཧརིཏབྦཱ. པུཐུཛྫནཱནམྤི ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཨཊྛགུཎསམནྣཱགཏེ ཙིཏྟེ ཧཏཔཊིཔཀྑེ ཨིདྡྷིཝིདྷཾ པཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ཏཏྠ པཝཏྟཝོཧཱརེན ཙ ན སཀྐཱ ཨིདྷ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝཏྟུཾ. སཙེ པན མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ བྷགཝཏོ ཝེནེཡྻགཏཱ ཙ ཀིལེསཱ པཊིཔཀྑཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སཏི ཡུཏྟམེཏཾ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ ཙ སཱསནསྶ ཙ པཊིཔཀྑཱ ཏིཏྠིཡཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏེ ཧི དིཊྛིཧརཎཝསེན དིཊྛིཔཀཱསནེ ཨསམཏྠབྷཱཝེན ཙ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིཧི ཧརིཏཱ ཨཔནཱིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ¶ . ‘‘པཊཱི’’ཏི ཝཱ ཨཡཾ སདྡོ ‘‘པཙྪཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ བོདྷེཏི ‘‘ཏསྨིཾ པཊིཔཝིཊྛམྷི, ཨཉྙོ ཨཱགཉྪི བྲཱཧྨཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༩༨༥; ཙཱུལ༹ནི. ༤) ཝིཡ, ཏསྨཱ སམཱཧིཏེ ཙིཏྟེ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཙ ཀཏཀིཙྩེན པཙྪཱ ཧརིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི པཱཊིཧཱརིཡཾ, ཨཏྟནོ ཝཱ ཨུཔཀྐིལེསེསུ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནམགྒེཧི ཧརིཏེསུ པཙྪཱ ཧརཎཾ པཱཊིཧཱརིཡཾ, ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིཡོ ཙ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེན ཀཏཀིཙྩེན ཙ སཏྟཧིཏཏྠཾ པུན པཝཏྟེཏབྦཱ, ཧརིཏེསུ ཙ ཨཏྟནོ ཨུཔཀྐིལེསེསུ པརསཏྟཱནཾ ཨུཔཀིལེསཧརཎཱནི ཧོནྟཱིཏི པཱཊིཧཱརིཡཱནི བྷཝནྟི. པཱཊིཧཱརིཡམེཝ པཱཊིཧཱརིཡཾ, པཱཊིཧཱརིཡེ ཝཱ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིསམུདཱཡེ བྷཝཾ ཨེཀམེཀཾ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝུཙྩཏི. པཱཊིཧཱརིཡཾ ཝཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ མགྒོ ཙ པཊིཔཀྑཧརཎཏོ, ཏཏྠ ཛཱཏཾ, ཏསྨིཾ ཝཱ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ, ཏཏོ ཝཱ ཨཱགཏནྟི ¶ པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏསྶ པན ཨིདྡྷིཨཱདིབྷེདེན ཝིསཡབྷེདེན ཙ བཧུཝིདྷསྶ བྷགཝཏོ དེསནཱཡཾ ལབྦྷམཱནཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི.
ན ཨཉྙཐཱཏི བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏཱཀཱརཏོ ན ཨཉྙཐཱཏི ཨཏྠོ, ན པན བྷགཝཏོ དེསིཏཱཀཱརཏོ. ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཱ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘སབྦཔྤཀཱརེན ཀོ སམཏྠོ ཝིཉྙཱཏུ’’ནྟི ཨིདཾ ཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ བྷཝཏི, དྷཱརཎབལདསྶནཉྩ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི སུཏཱཀཱརཱཝིརཛ྄ཛྷནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ན ཧེཏྠ ཨཏྠནྟརཏཱཔརིཧཱརོ དྭིནྣམྤི ཨཏྠཱནཾ ཨེཀཝིསཡཏྟཱ. ཨིཏརཐཱ ཐེརོ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ སབྦཐཱ པཊིགྒཧཎེ སམཏྠོ ཨསམཏྠོ ཙཱཏི ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི.
‘‘ཡོ པརོ ན ཧོཏི, སོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཱཡ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏཱཡ སསནྟཏིཡཱ ཝཏྟནཏོ ཏིཝིདྷོཔི མེ-སདྡོ ཀིཉྩཱཔི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཨཏྠེ དིསྶཏི, ཀརཎསམྤདཱནསཱམིནིདྡེསཝསེན པན ཝིཛྫམཱནཾ བྷེདཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘མེ-སདྡོ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏཱི’’ཏི.
ཀིཉྩཱཔི ཨུཔསགྒོ ཀིརིཡཾ ཝིསེསེཏི, ཛོཏཀབྷཱཝཏོ པན སཏིཔི ཏསྨིཾ སུཏསདྡོ ཨེཝ ཏཾ ཏམཏྠཾ ཝདཏཱིཏི ཨནུཔསགྒསྶ སུཏསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ སཨུཔསགྒསྶ གཧཎཾ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཨུཔསགྒོ ཙ ཨནུཔསགྒོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨསྶཱཏི སུཏསདྡསྶ. ཀམྨབྷཱཝསཱདྷནཱནི ཨིདྷ སུཏསདྡེ སམྦྷཝནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔདྷཱརིཏནྟི ཝཱ ཨུཔདྷཱརཎནྟི ཝཱ ¶ ཨཏྠོ’’ཏི. མཡཱཏི ཨཏྠེ སཏཱིཏི ཡདཱ མེ-སདྡསྶ ཀཏྟུཝསེན ཀརཎནིདྡེསོ, ཏདཱཏི ཨཏྠོ. མམཱཏི ཨཏྠེ སཏཱིཏི ཡདཱ སམྦནྡྷཝསེན སཱམིནིདྡེསོ, ཏདཱ.
སུཏ-སདྡསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟེན ཨེཝཾ-སདྡེན སཝནཀིརིཡཱཛོཏཀེན བྷཝིཏབྦནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝནྟི སོཏཝིཉྙཱཎཱདིཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདསྶན’’ནྟི. ཨཱདི-སདྡེན སམྤཊིཙྪནཱདཱིནཾ པཉྩདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཱནཾ ཏདབྷིནཱིཧཊཱནཉྩ མནོདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཱནཾ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. སབྦེསམྤི ཝཱཀྱཱནཾ ཨེཝ-ཀཱརཏྠསཧིཏཏྟཱ ‘‘སུཏ’’ནྟི ཨེཏསྶ སུཏམེཝཱཏི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི. ཨེཏེན ཨཝདྷཱརཎེན ནིརཱསངྐཏཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ ཙ སུཏཾ སུཏམེཝཱཏི ནིཡམེཏབྦཾ, ཏཾ སམྨཱ སུཏཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ སདྡནྟརཏྠཱཔོཧནཝསེན སདྡོ ཨཏྠཾ ཝདཏཱིཏི སུཏནྟི ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཡམེཏསྶ ཨཏྠོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི ¶ . ཨིམིནཱ དིཊྛཱདིཝིནིཝཏྟནཾ ཀརོཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི ‘‘ན ཨིདཾ མཡཱ དིཊྛཾ, ན སཡམྦྷུཉཱཎེན སཙྪིཀཏཾ, ཨཐ ཁོ སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ སམྨདེཝཱ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ཝཱ ཨེཝཾ-སདྡེ ཨཡམཏྠཡོཛནཱ ཀརཱིཡཏཱིཏི ཏདཔེཀྑསྶ སུཏ-སདྡསྶ ཨཡམཏྠོ ཝུཏྟོ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. སཝནསདྡོ ཙེཏྠ ཀམྨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ ‘‘སུཡྻཏཱི’’ཏི.
ཨེཝཾ སཝནཧེཏུསུཎནྟཔུགྒལསཝནཝིསེསཝསེན པདཏྟཡསྶ ཨེཀེན པཀཱརེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པཀཱརནྟརེཧིཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཐཱ ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏསྶཱཏི ཡཱ སཱ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ དྷམྨསྶཝནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ མནོདྭཱརཝིཉྙཱཎཝཱིཐི, ཏསྶཱ. སཱ ཧི ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིཏུཾ སམཏྠཱ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘སོཏདྭཱརཱནུསཱརེནཱ’’ཏི. ནཱནཔྤཀཱརེནཱཏི ཝཀྑམཱནཱནཾ ཨནེཀཝིཧིཏཱནཾ བྱཉྫནཏྠགྒཧཎཱནཾ ནཱནཱཀཱརེན. ཨེཏེན ཨིམིསྶཱ ཡོཛནཱཡ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝཾ-སདྡོ གཧིཏོཏི དཱིཔེཏི. པཝཏྟིབྷཱཝཔྤཀཱསནནྟི པཝཏྟིཡཱ ཨཏྠིབྷཱཝཔྤཀཱསནཾ. སུཏནྟི དྷམྨཔྤཀཱསནནྟི ཡསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ¶ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐི ནཱནཔྤཀཱརེན པཝཏྟཱ, ཏསྶ དྷམྨཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ན སུཏསདྡསྶ དྷམྨཏྠཏྟཱ. ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ པཱཀཊཱིཀརཎཾ ‘‘ཨཡཉྷེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱཏི ཀརཎཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ. མཡཱཏི ཀཏྟུཨཏྠེ.
ཨེཝནྟི ནིདྡིསིཏབྦཔྤཀཱསནནྟི ནིདསྶནཏྠཾ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ ནིདསྶེཏབྦསྶ ནིདྡིསིཏབྦཏྟཱབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ. ཏེན ཨེཝཾ-སདྡེན སཀལམྤི སུཏྟཾ པཙྩཱམཊྛནྟི དསྶེཏི. སུཏ-སདྡསྶ ཀིརིཡཱསདྡཏྟཱ སཝནཀིརིཡཱཡ ཙ སཱདྷཱརཎཝིཉྙཱཎཔབནྡྷཔཊིབདྡྷཏྟཱ ཏཏྠ ཙ པུགྒལཝོཧཱརོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སུཏནྟི པུགྒལཀིཙྩཔྤཀཱསན’’ནྟི. ན ཧི པུགྒལཝོཧཱརརཧིཏེ དྷམྨཔབནྡྷེ སཝནཀིརིཡཱ ལབྦྷཏཱིཏི.
ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶཱཏིཨཱདིཔི ཨཱཀཱརཏྠམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ པུརིམཡོཛནཱཡ ཨཉྙཐཱ ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟཱིཏི ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི ཨེཝ དྷམྨཱནཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརཱུཔཱདཱནཝསེན ཏཐཱ ཝུཏྟཱ. སུཏནྟི ཝིསཡནིདྡེསོཏི སོཏབྦབྷཱུཏོ དྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཀཏྟུཔུགྒལསྶ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟིཊྛཱནནྟི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཙིཏྟསནྟཱནཝིནིམུཏྟསྶ པརམཏྠཏོ ཀསྶཙི ཀཏྟུ ཨབྷཱཝེཔི སདྡཝོཧཱརེན བུདྡྷིཔརིཀཔྤིཏབྷེདཝཙནིཙྪཱཡ ཙིཏྟསནྟཱནཏོ ཨཉྙཾ ཝིཡ ཏཾསམངྒིཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙིཏྟསནྟཱནེན ¶ ཏཾསམངྒིནོ’’ཏི. སཝནཀིརིཡཱཝིསཡོཔི སོཏབྦདྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟཙིཏྟསནྟཱནསྶ ཨིདྷ པརམཏྠཏོ ཀཏྟུབྷཱཝཏོ, སཝནཝསེན ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཡཱ ཨེཝ ཝཱ སཝནཀིརིཡཱབྷཱཝཏོ ཏཾཀིརིཡཱཀཏྟུ ཙ ཝིསཡོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཾསམངྒིནོ ཀཏྟུཝིསཡེ’’ཏི. སུཏཱཀཱརསྶ ཙ ཐེརསྶ སམྨཱནིཙྪིཏབྷཱཝཏོ ཨཱཧ ‘‘གཧཎསནྣིཊྛཱན’’ནྟི. ཨེཏེན ཝཱ ཨཝདྷཱརཎཏྠཾ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཨཡམཏྠཡོཛནཱ ཀཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
པུབྦེ སུཏཱནཾ ནཱནཱཝིཧིཏཱནཾ སུཏྟསངྑཱཏཱནཾ ཨཏྠབྱཉྫནཱནཾ ཨུཔདྷཱརིཏརཱུཔསྶ ཨཱཀཱརསྶ ནིདསྶནསྶ, ཨཝདྷཱརཎསྶ ཝཱ པཀཱསནསབྷཱཝོ ཨེཝཾ-སདྡོཏི ཏདཱཀཱརཱདིཨུཔདྷཱརཎསྶ པུགྒལཔཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏདྷམྨཔབནྡྷབྱཱཔཱརཏཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. སཝནཀིརིཡཱ པན པུགྒལཝཱདིནོཔི ཝིཉྙཱཎནིརཔེཀྑཱ ནཏྠཱིཏི ཝིསེསཏོ ཝིཉྙཱཎབྱཱཔཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. ‘‘མེ’’ཏི སདྡཔྤཝཏྟིཡཱ ཨེཀནྟེནེཝ སཏྟཝིསཡཏྟཱ ཝིཉྙཱཎཀིཙྩསྶ ཙ ཏཏྠེཝ སམོདཧིཏབྦཏོ ¶ ‘‘མེཏི ཨུབྷཡཀིཙྩཡུཏྟཔུགྒལནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིསབྷཱཝཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཨེཝཾ-སདྡ – སུཏ-སདྡཱནཾ ཨཏྠཱཏི ཏེ ཏཐཱརཱུཔ-པཉྙཏྟི-ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏ-དྷམྨཔབནྡྷབྱཱཔཱརབྷཱཝེན དསྶེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ, སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཀརཎཀིརིཡཱཀཏྟུཀམྨཝིསེསཔྤཀཱསནཝསེན པུགྒལབྱཱཔཱརཝིསཡཔུགྒལབྱཱཔཱརནིདསྶནཝསེན གཧཎཱཀཱརགཱཧཀཏབྦིསཡཝིསེསནིདྡེསཝསེན ཀཏྟུཀརཎབྱཱཔཱརཀཏྟུནིདྡེསཝསེན ཙ དུཏིཡཱདཡོ ཙཏསྶོ ཨཏྠཡོཛནཱ དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
སབྦསྶཔི སདྡཱདྷིགམནཱིཡསྶ ཨཏྠསྶ པཉྙཏྟིམུཁེནེཝ པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱ སབྦཔཉྙཏྟཱིནཉྩ ཝིཛྫམཱནཱདིཝསེན ཚསུ པཉྙཏྟིབྷེདེསུ ཨནྟོགདྷཏྟཱ ཏེསུ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ པཉྙཏྟཱིནཾ སརཱུཔཾ ནིདྡྷཱརེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཙ ‘‘མེ’’ཏི ཙ ཝུཙྩམཱནསྶཏྠསྶ ཨཱཀཱརཱདིནོ དྷམྨཱནཾ ཨསལླཀྑཎབྷཱཝཏོ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིབྷཱཝོཏི ཨཱཧ – ‘‘སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི. ཏཏྠ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེནཱཏི བྷཱུཏཏྠཨུཏྟམཏྠཝསེན. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡོ མཱཡཱམརཱིཙིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨབྷཱུཏཏྠོ, ཨནུསྶཝཱདཱིཧི གཧེཏབྦོ ཝིཡ ཨནུཏྟམཏྠོ ཙ ན ཧོཏི, སོ རཱུཔསདྡཱདིསབྷཱཝོ, རུཔྤནཱནུབྷཝནཱདིསབྷཱཝོ ཝཱ ཨཏྠོ སཙྩིཀཊྛོ པརམཏྠོ ཙཱཏི ཝུཙྩཏི, ན ཏཐཱ ‘‘ཨེཝཾ མེ’’ཏི པདཱནཾ ཨཏྠོཏི. ཨེཏམེཝཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཀིཉྷེཏྠ ཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སུཏནྟི པན སདྡཱཡཏནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི. ཏེནེཝ ཧི ‘‘ཡཉྷི ཏཾ ཨེཏྠ སོཏེན ཨུཔལདྡྷ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ‘‘སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔལདྡྷ’’ནྟི པན ཝུཏྟེ ཨཏྠབྱཉྫནཱདིསབྦཾ ལབྦྷཏི.
ཏཾ ¶ ཏཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཏྟབྦཏོཏི སོཏཔཐམཱགཏེ དྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ ཏེསཾ ཨུཔདྷཱརིཏཱཀཱརཱདིནོ པཙྩཱམསནཝསེན ‘‘ཨེཝ’’ནྟི, སསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣེ ཁནྡྷེ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘མེ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱཏི ཨཏྠོ. དིཊྛཱདིསབྷཱཝརཧིཏེ སདྡཱཡཏནེ པཝཏྟམཱནོཔི སུཏཝོཧཱརོ ‘‘དུཏིཡཾ ཏཏིཡ’’ནྟིཨཱདིཀོ ཝིཡ པཋམཱདཱིནི དིཊྛམུཏཝིཉྙཱཏེ ཨཔེཀྑིཏྭཱཝ པཝཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ཝཏྟབྦཏོ’’ཏི ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཧི སུཏནྟི པཀཱསིཏོཡམཏྠོཏི. ཨཏྟནཱ པཊིཝིདྡྷཱ སུཏྟསྶ པཀཱརཝིསེསཱ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཐེརེན པཙྩཱམཊྛཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨསམྨོཧཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསམཏྠོ ཧོཏཱིཏི ཨེཏེན ¶ ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ ནཱནཔྤཀཱརཏཾ དུཔྤཊིཝིཛ྄ཛྷཏཉྩ དསྶེཏི. སུཏསྶ ཨསམྨོསཾ དཱིཔེཏཱིཏི སུཏཱཀཱརསྶ ཡཱཐཱཝཏོ དསྶིཡམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ. ཨསམྨོཧེནཱཏི སམྨོཧཱབྷཱཝེན, པཉྙཱཡ ཨེཝ ཝཱ སཝནཀཱལསམྦྷཱུཏཱཡ ཏདུཏྟརཀཱལཔཉྙཱསིདྡྷི. ཨེཝཾ ཨསམྨོསེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཝཏྟབྦཾ. བྱཉྫནཱནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཱཀཱརོ ནཱཏིགམྦྷཱིརོ, ཡཐཱསུཏདྷཱརཎམེཝ ཏཏྠ ཀརཎཱིཡནྟི སཏིཡཱ བྱཱཔཱརོ ཨདྷིཀོ, པཉྙཱ ཏཏྠ གུཎཱིབྷཱུཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔུབྦངྒམཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ‘‘པཉྙཱཡ པུབྦངྒམཱ’’ཏི ཀཏྭཱ. པུབྦངྒམཏཱ ཙེཏྠ པདྷཱནཏཱ ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༡, ༢) ཝིཡ. པུབྦངྒམཏཱཡ ཝཱ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིསུ ཨཱཝཛྫནཱདཱིནཾ ཝིཡ ཨཔྤདྷཱནཏྟེ པཉྙཱ པུབྦངྒམཱ ཨེཏིསྶཱཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ ཡུཛྫཏི. ཨེཝཾ སཏིཔུབྦངྒམཱཡཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཡཐཱསམྦྷཝམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣསྶཱཏི ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞསྶ, སངྐཱསནཔཀཱསནཝིཝརཎཝིབྷཛནཨུཏྟཱནཱིཀརཎཔཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི, ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམནྣཱགཏསྶཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཡོནིསོམནསིཀཱརཾ དཱིཔེཏི ཨེཝཾ-སདྡེན ཝུཙྩམཱནཱནཾ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསདྡྷམྨཝིསཡཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཝིཀྑེཔཾ དཱིཔེཏཱིཏི ‘‘མཱུལཔརིཡཱཡཾ ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདིཔུཙྪཱཝསེན པཀརཎཔྤཏྟསྶ ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ སཝནཾ སམཱདྷཱནམནྟརེན ན སམྦྷཝཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟསྶཱཏིཨཱདི ཏསྶེཝཏྠསྶ སམཏྠནཝསེན ཝུཏྟཾ. སབྦསམྤཏྟིཡཱཏི ཨཏྠབྱཉྫནདེསཀཔཡོཛནཱདིསམྤཏྟིཡཱ. ཨཝིཔརཱིཏསདྡྷམྨཝིསཡེཧི ཝིཡ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠེཧི ཡོནིསོམནསིཀཱརསྶ, སདྡྷམྨསྶཝནེན ཝིཡ ཙ ཨཝིཀྑེཔསྶ ཡཐཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཕལབྷཱུཏེན ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཔུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱནཾ སིདྡྷི ཝུཏྟཱ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ, ཨེཝཾ ཨཝིཀྑེཔེན ཕལབྷཱུཏེན ཀཱརཎབྷཱུཏཱནཾ སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱནཾ སིདྡྷི དསྶེཏབྦཱ སིཡཱ ཨསྶུཏཝཏོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡརཧིཏསྶ ཙ ཏདབྷཱཝཏོ. ན ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོཏིཨཱདིནཱ སམཏྠནཝཙནེན པན ཨཝིཀྑེཔེན ཀཱརཎབྷཱུཏེན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡེན ཙ ཕལབྷཱུཏསྶ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ སིདྡྷི དསྶིཏཱ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཡུཏྟོ སིཡཱ – སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱ ¶ ན ¶ ཨེཀནྟེན ཨཝིཀྑེཔསྶ ཀཱརཎཾ བཱཧིརངྒཏྟཱ, ཨཝིཀྑེཔོ པན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡོ ཝིཡ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎནྟི. ཨེཝམྤི ཨཝིཀྑེཔེན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསིདྡྷིཛོཏནཱ ན སམཏྠིཏཱཝ, ནོ ན སམཏྠིཏཱ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཱནཾ སཔྤུརིསཔཡིརུཔཱསནཱབྷཱཝསྶ ཨཏྠསིདྡྷཏྟཱ. ཨེཏྠ ཙ པུརིམཾ ཕལེན ཀཱརཎསྶ སིདྡྷིདསྶནཾ ནདཱིཔཱུརེན ཝིཡ ཨུཔརི ཝུཊྛིསབྦྷཱཝསྶ, དུཏིཡཾ ཀཱརཎེན ཕལསྶ སིདྡྷིདསྶནཾ དཊྛབྦཾ ཨེཀནྟཝསྶིནཱ ཝིཡ མེགྷཝུཊྛཱནེན ཝུཊྛིཔྤཝཏྟིཡཱ.
བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ ཨཏྠབྱཉྫནཔབྷེདཔརིཙྪེདཝསེན སཀལསཱསནསམྤཏྟིཨོགཱཧནཱཀཱརོ ནིརཝསེསཔརཧིཏཔཱརིཔཱུརིཀཱརཎནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ བྷདྡཀོ ཨཱཀཱརོ’’ཏི. ཡསྨཱ ན ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. པཙྪིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིནྟི ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཔུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱསངྑཱཏཾ གུཎདྭཡཾ. ཨཔརཱཔརཝུཏྟིཡཱ ཙེཏྠ ཙཀྐབྷཱཝོ, ཙརནྟི ཨེཏེཧི སཏྟཱ སམྤཏྟིབྷཝེསཱུཏི ཝཱ. ཡེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཙཀྐཱནི, ཡེཧི སམནྣཱགཏཱནཾ དེཝམནུསྶཱནཾ ཙཏུཙཀྐཾ ཝཏྟཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༤.༣༡). པུརིམཔཙྪིམབྷཱཝོ ཙེཏྠ དེསནཱཀྐམཝསེན དཊྛབྦོ. པཙྪིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱཏི པཙྪིམཙཀྐདྭཡསྶ ཨཏྠིཏཱཡ. སམྨཱཔཎིཧིཏཏྟོ པུབྦེ ཙ ཀཏཔུཉྙོ སུདྡྷཱསཡོ ཧོཏི ཏདསུདྡྷིཧེཏཱུནཾ ཀིལེསཱནཾ དཱུརཱིབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨཱསཡསུདྡྷི སིདྡྷཱ ཧོཏཱི’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘སམྨཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, སེཡྻསོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི (དྷ. པ. ༤༣), ‘‘ཀཏཔུཉྙོསི ཏྭཾ ཨཱནནྡ, པདྷཱནམནུཡུཉྫ, ཁིཔྤཾ ཧོཧིསི ཨནཱསཝོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༢༠༧) ཙ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷཱི’’ཏི. པཡོགསུདྡྷིཡཱཏི ཡོནིསོམནསིཀཱརཔུབྦངྒམསྶ དྷམྨསྶཝནཔཡོགསྶ ཝིསདབྷཱཝེན. ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཨཱགམབྱཏྟིསིདྡྷཱི’’ཏི. སབྦསྶ ཝཱ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགསྶ ནིདྡོསབྷཱཝེན. པརིསུདྡྷཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ ཧི ཝིཔྤཊིསཱརཱབྷཱཝཏོ ཨཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པརིཡཏྟིཡཾ ཝིསཱརདོ ཧོཏཱིཏི.
ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠབྱཉྫནེསུ ཐེརསྶ ཨེཝཾསདྡསུཏ-སདྡཱནཾ ཨསམྨོཧཱསམྨོསདཱིཔནཏོ ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཝསེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ སོཏབྦབྷེདཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱཏི ཨེཏེན ཨཡཾ སུཏ-སདྡོ ཨེཝཾ-སདྡསནྣིདྷཱནཏོ, ཝཀྑམཱནཱཔེཀྑཱཡ ཝཱ སཱམཉྙེནེཝ ¶ སོཏབྦདྷམྨཝིསེསཾ ཨཱམསཏཱིཏི དསྶེཏི. མནོདིཊྛིཀརཎཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཨནུཔེཀྑནསུཔྤཊིཝེདྷཱ ཝིསེསཏོ མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཱཏི ཏེ ཝུཏྟནཡེན ཡོནིསོམནསིཀཱརདཱིཔཀེན ཨེཝཾསདྡེན ཡོཛེཏྭཱ, སཝནདྷཱརཎཝཙཱིཔརིཙཡཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཝིསེསེན སོཏཱཝདྷཱནཔཊིབདྡྷཱཏི ཏེ ཨཝིཀྑེཔདཱིཔཀེན སུཏ-སདྡེན ཡོཛེཏྭཱ དསྶེནྟོ སཱསནསམྤཏྟིཡཱ ¶ དྷམྨསྶཝནེ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏི. ཏཏྠ དྷམྨཱཏི པརིཡཏྟིདྷམྨཱ. མནསཱནུཔེཀྑིཏཱཏི ‘‘ཨིདྷ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ, ཨིདྷ སམཱདྷི, ཨིདྷ པཉྙཱ, ཨེཏྟཀཱ ཨེཏྠ ཨནུསནྡྷིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན མནསཱ ཨནུ ཨནུ པེཀྑིཏཱ. དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱཏི ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིབྷཱུཏཱཡ, ཉཱཏཔརིཉྙཱསངྑཱཏཱཡ ཝཱ དིཊྛིཡཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟརཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ‘‘ཨིཏི རཱུཔཾ, ཨེཏྟཀཾ རཱུཔ’’ནྟིཨཱདིནཱ སུཊྛུ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པཊིཝིདྡྷཱ.
སཀལེན ཝཙནེནཱཏི པུབྦེ ཏཱིཧི པདེཧི ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཡོཛིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ. ཨཏྟནོ ཨདཧནྟོཏི ‘‘མམེད’’ནྟི ཨཏྟནི ཨཊྛཔེནྟོ. ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིནྟི ཨཀཏཉྙུཏཾ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ པཱཔབྷིཀྑུ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ཨཏྟནོ དཧཏཱི’’ཏི (པཱརཱ. ༡༩༥) ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཾ, སཱ ཨེཝ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཱ ཨསདྡྷམྨོ. ནནུ ཙ ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ‘‘མམེདཾ ཝཙན’’ནྟི ཨདྷིམཱནསྶ, མཧཱཀསྶཔཏྠེརཱདཱིནཉྩ ཏདཱསངྐཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིསམཏིཀྐམཱདིཝཙནཾ ནིརཏྠཀནྟི? ནཡིདམེཝཾ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཝདནྟེན ཨཡམྤི ཨཏྠོ ཝིབྷཱཝིཏོཏི དསྶནཏོ. ཀེཙི པན ‘‘དེཝཏཱནཾ པརིཝིཏཀྐཱཔེཀྑཾ ཏཐཱཝཙནནྟི ཨེདིསཱི ཙོདནཱ ཨནཝཀཱསཱཝཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཏསྨིཾ ཀིར ཁཎེ ཨེཀཙྩཱནཾ དེཝཏཱནཾ ཨེཝཾ ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི ‘‘བྷགཝཱ ཙ པརིནིབྦུཏོ, ཨཡཉྩ ཨཱཡསྨཱ དེསནཱཀུསལོ, ཨིདཱནི དྷམྨཾ དེསེཏི སཀྱཀུལཔྤསུཏོ ཏཐཱགཏསྶ བྷཱཏཱ ཙཱུལ༹པིཏུཔུཏྟོ, ཀིཾ ནུ ཁོ སཡཾ སཙྪིཀཏཾ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཨུདཱཧུ བྷགཝཏོཡེཝ ཝཙནཾ ཡཐཱསུཏ’’ནྟི. ཨེཝཾ ཏདཱསངྐིཏཔྤཀཱརཏོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིསམོཀྐམཱདིཏོ ཨཏིཀྐམཱདི ཝིབྷཱཝིཏནྟི. ཨཔྤེཏཱིཏི ནིདསྶེཏི. དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེསུ ཡཐཱརཧཾ སཏྟེ ནེཏཱིཏི ནེཏྟི, དྷམྨོཡེཝ ནེཏྟི དྷམྨནེཏྟི.
དལ༹ྷཏརནིཝིཊྛཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཀངྑཱ. ནཱཏིསཾསཔྤནཱ མཏིབྷེདམཏྟཱ ཝིམཏི. ཨསྶདྡྷིཡཾ ཝིནཱསེཏི བྷགཝཏཱ དེསིཏཏྟཱ, སམྨུཁཱཝསྶ པཊིགྒཧིཏཏྟཱ, ཁལིཏདུརུཏྟཱདིགཧཎདོསཱབྷཱཝཏོ ¶ ཙ. ཨེཏྠ ཙ པཋམཱདཡོ ཏིསྶོ ཨཏྠཡོཛནཱ ཨཱཀཱརཱདིཨཏྠེསུ ཨགྒཧིཏཝིསེསམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཏཏོ པརཱ ཙཏསྶོ ཨཱཀཱརཏྠམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ, པཙྪིམཱ པན ཏིསྶོ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱཀཱརཏྠཾ ནིདསྶནཏྠཾ ཨཝདྷཱརཎཏྠཉྩ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཡོཛིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.
ཨེཀ-སདྡོ ཨཉྙསེཊྛཱསཧཱཡསངྑྱཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༧) ཨཉྙཏྠེ དིསྶཏི ¶ , ‘‘ཙེཏསོ ཨེཀོདིབྷཱཝ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༢༨) སེཊྛཏྠེ, ‘‘ཨེཀོ ཝཱུཔཀཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༠༥) ཨསཧཱཡེ, ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཁཎོ ཙ སམཡོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སངྑྱཱཡཾ. ཨིདྷཱཔི སངྑྱཱཡནྟི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཀནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ’’ཏི. ཀཱལཉྩ སམཡཉྩཱཏི ཡུཏྟཀཱལཉྩ པཙྩཡསཱམགྒིཉྩ ཁཎོཏི ཨོཀཱསོ. ཏཐཱགཏུཔྤཱདཱདིཀོ ཧི མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ཨོཀཱསོ ཏཔྤཙྩཡཔཊིལཱབྷཧེཏུཏྟཱ. ཁཎོ ཨེཝ ཙ སམཡོ. ཡོ ‘‘ཁཎོ’’ཏི ཙ ‘‘སམཡོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི, སོ ཨེཀོཝཱཏི ཧི ཨཏྠོ མཧཱསམཡོཏི མཧཱསམཱུཧོ. སམཡོཔི ཁོཏི སིཀྑཱཔདཔཱུརཎསྶ ཧེཏུཔི. སམཡཔྤཝཱདཀེཏི དིཊྛིཔྤཝཱདཀེ. ཏཏྠ ཧི ནིསིནྣཱ ཏིཏྠིཡཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སམཡཾ པཝདནྟཱིཏི. ཨཏྠཱབྷིསམཡཱཏི ཧིཏཔཊིལཱབྷཱ. ཨབྷིསམེཏབྦོཏི ཨབྷིསམཡོ, ཨབྷིསམཡོ ཨཏྠོ ཨབྷིསམཡཊྛོཏི པཱིལ༹ནཱདཱིནི ཨབྷིསམེཏབྦབྷཱཝེན ཨེཀཱིབྷཱཝཾ ཨུཔནེཏྭཱ ཝུཏྟཱནི. ཨབྷིསམཡསྶ ཝཱ པཊིཝེདྷསྶ ཝིསཡབྷཱུཏོ ཨཏྠོ ཨབྷིསམཡཊྛོཏི. ཏཱནེཝ ཏཐཱ ཨེཀཏྟེན ཝུཏྟཱནི. ཏཏྠ པཱིལ༹ནཾ དུཀྑསཙྩསྶ ཏཾསམངྒིནོ ཧིཾསནཾ ཨཝིཔྥཱརིཀཏཱཀརཎཾ. སནྟཱཔོ དུཀྑདུཀྑཏཱདིཝསེན སནྟཱཔནཾ པརིདཧནཾ.
ཏཏྠ སཧཀཱརཱིཀཱརཎཾ སནྣིཛ྄ཛྷཾ སམེཏི སམཝེཏཱིཏི སམཡོ, སམཝཱཡོ. སམེཏི སམཱགཙྪཏི མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ཨེཏྠ ཏདཱདྷཱརཔུགྒལེཧཱིཏི སམཡོ, ཁཎོ. སམེཏི ཨེཏྠ, ཨེཏེན ཝཱ སཾགཙྪཏི སཏྟོ, སབྷཱཝདྷམྨོ ཝཱ སཧཛཱཏཱདཱིཧི ཨུཔྤཱདཱདཱིཧི ཝཱཏི སམཡོ, ཀཱལོ. དྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏཱཡ ཨཏྠཏོ ཨབྷཱུཏོཔི ཧི ཀཱལོ དྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ ཨདྷིཀརཎཾ ཀརཎཾ ¶ ཝིཡ ཙ ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷེན རཱུཔེན ཝོཧརཱིཡཏཱིཏི. སམཾ, སཧ ཝཱ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཡནཾ པཝཏྟི ཨཝཊྛཱནནྟི སམཡོ, སམཱུཧོ ཡཐཱ ‘‘སམུདཱཡོ’’ཏི. ཨཝཡཝསཧཱཝཊྛཱནམེཝ ཧི སམཱུཧོཏི. ཨཝསེསཔཙྩཡཱནཾ སམཱགམེ ཨེཏི ཕལཾ ཨེཏསྨཱ ཨུཔྤཛྫཏི པཝཏྟཏི ཙཱཏི སམཡོ, ཧེཏུ ཡཐཱ ‘‘སམུདཡོ’’ཏི. སམེཏི སཾཡོཛནབྷཱཝཏོ སམྦནྡྷོ ཨེཏི ཨཏྟནོ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, དལ༹ྷགྒཧཎབྷཱཝཏོ ཝཱ སཾཡུཏྟཱ ཨཡནྟི པཝཏྟནྟི སཏྟཱ ཡཐཱབྷིནིཝེསཾ ཨེཏེནཱཏི སམཡོ, དིཊྛི; དིཊྛིསཉྙོཛནེན ཧི སཏྟཱ ཨཏིཝིཡ བཛ྄ཛྷནྟཱིཏི. སམིཏི སངྒཏི སམོདྷཱནནྟི སམཡོ, པཊིལཱབྷོ. སམཡནཾ, སམྨཱ ཝཱ ཨཡནཾ ཨཔགམོཏི སམཡོ, པཧཱནཾ. ཨབྷིམུཁཾ ཉཱཎེན སམྨཱ ཨེཏབྦོ ཨབྷིསམེཏབྦོཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏོ སབྷཱཝོ. ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན སམྨཱ ཨེཏི གཙྪཏི བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཱཝབོདྷོ. ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ སམཡ-སདྡསྶ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. སམཡསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ ཨབྷིསམཡསདྡསྶ ཨུདཱཧརཎཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཨསྶཱཏི སམཡསདྡསྶ ¶ . ཀཱལོ ཨཏྠོ སམཝཱཡཱདཱིནཾ ཨཏྠཱནཾ ཨིདྷ ཨསམྦྷཝཏོ, དེསདེསཀཔརིསཱནཾ ཝིཡ སུཏྟསྶ ནིདཱནབྷཱཝེན ཀཱལསྶ ཨཔདིསིཏབྦཏོ ཙ.
ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨནིཡམིཏཝསེནེཝ ཀཱལོ ནིདྡིཊྛོ, ན ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིཝསེན ནིཡམེཏྭཱཏི? ཨཱཧ – ‘‘ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིཝསེན ནིཡམཾ ཨཀཏྭཱ སམཡསདྡསྶ ཝཙནེན ཨཡམྤི གུཎོ ལདྡྷོ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ ཝཱ ཨིམེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཧི ཝིསེསེ ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི. ཏཏྠ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ དེཝསིཀཾ ཛྷཱནཕལསམཱཔཏྟཱིཧི ཝཱིཏིནཱམནཀཱལོ, ཝིསེསཏོ སཏྟསཏྟཱཧཱནི. སུཔྤཀཱསཱཏི དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུསཾཀམྤནཨོབྷཱསཔཱཏུབྷཱཝཱདཱིཧི པཱཀཊཱ. ཡཐཱཝུཏྟབྷེདེསུ ཨེཝ སམཡེསུ ཨེཀདེསཾ པཀཱརནྟརེཧི སངྒཧེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོ ཙཱཡ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཐཱ ཧི ཉཱཎཀིཙྩསམཡོ ཨཏྟཧིཏཔཊིཔཏྟིསམཡོ ཙ ཨབྷིསམྦོདྷིསམཡོ, ཨརིཡཏུཎྷཱིབྷཱཝསམཡོ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ, ཀརུཎཱཀིཙྩཔརཧིཏཔཊིཔཏྟིདྷམྨིཀཐཱསམཡོ དེསནཱསམཡོ ཨེཝ.
ཀརཎཝཙནེན ¶ ནིདྡེསོ ཀཏོཏི སམྦནྡྷོ. ཏཏྠཱཏི ཨབྷིདྷམྨཏདཉྙསུཏྟཔདཝིནཡེསུ. ཏཐཱཏི བྷུམྨཀརཎེཧི. ཨདྷིཀརཎཏྠོ ཨཱདྷཱརཏྠོ. བྷཱཝོ ནཱམ ཀིརིཡཱ, ཏཱཡ ཀིརིཡནྟརལཀྑཎཾ བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཾ. ཏཏྠ ཡཐཱ ཀཱལོ སབྷཱཝདྷམྨཔརིཙྪིནྣོ སཡཾ པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཏོ ཏངྑཎཔྤཝཏྟཱནཾ ཏཏོ པུབྦེ པརཏོ ཙ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘པུབྦཎྷེ ཛཱཏོ, སཱཡནྷེ གཙྪཏཱི’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ, སམཱུཧོ ཙ ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷོ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཔཱིཡཏི ‘‘རུཀྑེ སཱཁཱ, ཡཝརཱསིཡཾ སམྦྷཱུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ, ཨེཝཾ ཨིདྷཱཔཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨདྷིཀརཎཉྷི…པེ… དྷམྨཱན’’ནྟི. ཡསྨིཾ ཀཱལེ དྷམྨཔུཉྫེ ཝཱ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾ ཨེཝ ཀཱལེ དྷམྨཔུཉྫེ ཙ ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི ཨཡཉྷི ཏཏྠ ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཙ ‘‘གཱཝཱིསུ དུཡ྄ཧམཱནཱསུ གཏོ, དུདྡྷཱསུ ཨཱགཏོ’’ཏི དོཧནཀིརིཡཱཡ གམནཀིརིཡཱ ལཀྑཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཨིདྷཱཔི ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ, ཏསྨིཾ སམཡེ’’ཏི ཙ ཝུཏྟེ ‘‘སཏཱི’’ཏི ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙཱཡམཱནོ ཨེཝ ཧོཏི པདཏྠསྶ སཏྟཱཝིརཧཱབྷཱཝཏོཏི སམཡསྶ སཏྟཱཀིརིཡཱཡ ཙིཏྟསྶ ཨུཔྤཱདཀིརིཡཱ ཕསྶཱདཱིནཾ བྷཝནཀིརིཡཱ ཙ ལཀྑཱིཡཏི. ཡསྨིཾ སམཡེཏི ཡསྨིཾ ནཝམེ ཁཎེ, ཡསྨིཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཧེཏུམྷི, པཙྩཡསམཝཱཡེ ཝཱ སཏི ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ, ཧེཏུམྷི, པཙྩཡསམཝཱཡེ ཝཱ ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི ཨུབྷཡཏྠ སམཡསདྡེ བྷུམྨནིདྡེསོ ཀཏོ ལཀྑཎབྷཱུཏབྷཱཝཡུཏྟོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཁཎ…པེ… ལཀྑཱིཡཏཱི’’ཏི.
ཧེཏུཨཏྠོ ¶ ཀརཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏི ‘‘ཨནྣེན ཝསཏི, ཨཛ྄ཛྷེནེན ཝསཏི, ཕརསུནཱ ཚིནྡཏི, ཀུདཱལེན ཁཎཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཝཱིཏིཀྐམཉྷི སུཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ སནྣིཔཱཏཱཔེཏྭཱ ཨོཏིཎྞཝཏྠུཀཾ པུགྒལཾ པཊིཔུཙྪིཏྭཱ ཝིགརཧིཏྭཱ ཙ ཏཾ ཏཾ ཝཏྠུཾ ཨོཏིཎྞཀཱལཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཏེནེཝ ཀཱལེན སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཔེནྟོ བྷགཝཱ ཝིཧརཏི སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུཉྩ ཨཔེཀྑམཱནོ ཏཏིཡཔཱརཱཛིཀཱདཱིསུ ཝིཡ.
ཨཙྩནྟམེཝ ཨཱརམྦྷཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ དེསནཱནིཊྛཱནཾ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིསངྑཱཏེན ཀརུཎཱཝིཧཱརེན. ཏདཏྠཛོཏནཏྠནྟི ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠཛོཏནཏྠཾ. ཨུཔཡོགཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ ཡཐཱ ‘‘མཱསཾ ཨཛ྄ཛྷེཏཱི’’ཏི.
པོརཱཎཱཏི ¶ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ. ཨབྷིལཱཔམཏྟབྷེདོཏི ཝཙནམཏྟེན ཝིསེསོ. ཏེན སུཏྟཝིནཡེསུ ཝིབྷཏྟིབྱཏྟཡོ ཀཏོཏི དསྶེཏི.
སེཊྛནྟི སེཊྛཝཱཙཀཾ ཝཙནཾ ‘‘སེཊྛ’’ནྟི ཝུཏྟཾ སེཊྛགུཎསཧཙརཎཏོ. ཏཐཱ ཨུཏྟམནྟི ཨེཏྠཱཔི. གཱརཝཡུཏྟོཏི གརུབྷཱཝཡུཏྟོ གརུགུཎཡོགཏོ, གརུཀརཎཱརཧཏཱཡ ཝཱ གཱརཝཡུཏྟོ. ཝུཏྟོཡེཝ, ན པན ཨིདྷ ཝཏྟབྦོ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཨིམིསྶཱ ཨཊྛཀཐཱཡ ཨེཀདེསབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཨཔརོ ནཡོ (སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡; སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.ཝིནཡཱནིསཾསཀཐཱཝཎྞནཱ; ཝིསུདྡྷི. མཧཱཊཱི. ༡.༡༤༤; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ) – བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ, བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ, བྷཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ, བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.
བྷགཝཱ བྷཏཝཱ བྷཱགེ, བྷགེ ཙ ཝནི བྷཏྟཝཱ;
བྷགེ ཝམི ཏཐཱ བྷཱགེ, ཝམཱིཏི བྷགཝཱ ཛིནོ.
ཏཏྠ ཀཐཾ བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ སཱིལཱདཡོ དྷམྨཀྑནྡྷཱ གུཎབྷཱགཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ, ཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ ནིརཏིསཡཱ ཏཐཱགཏསྶ ཨཏྠི ཨུཔལབྦྷནྟི. ཏཐཱ ཧིསྶ སཱིལཾ, སམཱདྷི, པཉྙཱ, ཝིམུཏྟི, ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ, ཧིརཱི, ཨོཏྟཔྤཾ, སདྡྷཱ, ཝཱིརིཡཾ, སཏི སམྤཛཉྙཾ, སཱིལཝིསུདྡྷི, དིཊྛིཝིསུདྡྷི, སམཐོ, ཝིཔསྶནཱ, ཏཱིཎི ཀུསལམཱུལཱནི, ཏཱིཎི སུཙརིཏཱནི, ཏཡོ ¶ སམྨཱཝིཏཀྐཱ, ཏིསྶོ ཨནཝཛྫསཉྙཱ, ཏིསྶོ དྷཱཏུཡོ, ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ, ཙཏྟཱརོ སམྨཔྤདྷཱནཱ, ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ, ཙཏྟཱརོ ཨརིཡམགྒཱ, ཙཏྟཱརི ཨརིཡཕལཱནི, ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ, ཙཏུཡོནིཔཊིཙྪེདཀཉཱཎཾ, ཙཏྟཱརོ ཨརིཡཝཾསཱ, ཙཏྟཱརི ཝེསཱརཛྫཉཱཎཱནི, པཉྩ པདྷཱནིཡངྒཱནི, པཉྩངྒིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, པཉྩཉཱཎིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, པཉྩིནྡྲིཡཱནི, པཉྩ བལཱནི, པཉྩ ནིསྶཱརཎཱིཡཱ དྷཱཏུཡོ, པཉྩ ཝིམུཏྟཱཡཏནཉཱཎཱནི, པཉྩ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ སཉྙཱ, ཚ ཨནུསྶཏིཊྛཱནཱནི, ཚ གཱརཝཱ, ཚ ནིསྶཱརཎཱིཡཱ དྷཱཏུཡོ, ཚ སཏཏཝིཧཱརཱ, ཚ ཨནུཏྟརིཡཱནི, ཚ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ སཉྙཱ, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཚ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, སཏྟ ཨཔརིཧཱནིཡཱ དྷམྨཱ, སཏྟ ཨརིཡདྷམྨཱ, སཏྟ ཨརིཡདྷནཱནི, སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ, སཏྟ སཔྤུརིསདྷམྨཱ, སཏྟ ནིཛྫརཝཏྠཱུནི, སཏྟ ¶ སཉྙཱ, སཏྟ དཀྑིཎེཡྻཔུགྒལདེསནཱ, སཏྟ ཁཱིཎཱསཝབལདེསནཱ, ཨཊྛ པཉྙཱཔཊིལཱབྷཧེཏུདེསནཱ, ཨཊྛ སམྨཏྟཱནི, ཨཊྛ ལོཀདྷམྨཱཏིཀྐམཱ, ཨཊྛ ཨཱརམྦྷཝཏྠཱུནི, ཨཊྛ ཨཀྑཎདེསནཱ, ཨཊྛ མཧཱཔུརིསཝིཏཀྐཱ, ཨཊྛ ཨབྷིབྷཱཡཏནདེསནཱ, ཨཊྛ ཝིམོཀྑཱ, ནཝ ཡོནིསོམནསིཀཱརམཱུལཀཱ དྷམྨཱ, ནཝ པཱརིསུདྡྷིཔདྷཱནིཡངྒཱནི, ནཝ སཏྟཱཝཱསདེསནཱ, ནཝ ཨཱགྷཱཏཔཊིཝིནཡཱ, ནཝ སཉྙཱ, ནཝ ནཱནཏྟཱ, ནཝ ཨནུཔུབྦཝིཧཱརཱ, དས ནཱཐཀརཎཱ དྷམྨཱ, དས ཀསིཎཱཡཏནཱནི, དས ཀུསལཀམྨཔཐཱ, དས སམྨཏྟཱནི, དས ཨརིཡཝཱསཱ, དས ཨསེཀྑདྷམྨཱ, དས ཏཐཱགཏབལཱནི, ཨེཀཱདས མེཏྟཱནིསཾསཱ, དྭཱདས དྷམྨཙཀྐཱཀཱརཱ, ཏེརས དྷུཏགུཎཱ, ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི, པཉྩདས ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ དྷམྨཱ, སོལ༹སཝིདྷཱ ཨཱནཱཔཱནསྶཏི, སོལ༹ས ཨཔརནྟཔནཱིཡཱ དྷམྨཱ, ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ, ཨེཀཱུནཝཱིསཏི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཱནི, ཙཏུཙཏྟཱལཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི, པཉྙཱས ཨུདཡབྦཡཉཱཎཱནི, པརོཔཎྞཱས ཀུསལདྷམྨཱ, སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནི, ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱསམཱཔཏྟིསཉྩཱརིམཧཱཝཛིརཉཱཎཾ, ཨནནྟནཡསམནྟཔཊྛཱནཔཝིཙཡཔཙྩཝེཀྑཎདེསནཱཉཱཎཱནི ཏཐཱ ཨནནྟཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨནནྟཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱདིཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཙཱཏི ཨེཝམཱདཡོ ཨནནྟཱཔརིམཱཎབྷེདཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ ནིརཏིསཡཱ གུཎབྷཱགཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ སཾཝིཛྫནྟི ཨུཔལབྦྷནྟི, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཱ གུཎབྷཱགཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ‘‘བྷཱགཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཨཱ-ཀཱརསྶ རསྶཏྟཾ ཀཏྭཱ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨེཝཾ ཏཱཝ བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ.
ཡསྨཱ སཱིལཱདཡོ སབྦེ, གུཎབྷཱགཱ ཨསེསཏོ;
ཝིཛྫནྟི སུགཏེ ཏསྨཱ, བྷགཝཱཏི པཝུཙྩཏཱིཏི.
ཀཐཾ བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ སབྦལོཀཧིཏཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔནྣེཧི མནུསྶཏྟཱདིཀེ ཨཊྛ དྷམྨེ ¶ སམོདྷཱནེཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཀཏམཧཱབྷིནཱིཧཱརེཧི མཧཱབོདྷིསཏྟེཧི པརིཔཱུརིཏབྦཱ དཱནཔཱརམཱི, སཱིལ, ནེཀྑམྨ, པཉྙཱ, ཝཱིརིཡ, ཁནྟི, སཙྩ, ཨདྷིཊྛཱན, མེཏྟཱ, ཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱིཏི དས པཱརམིཡོ དས ཨུཔཔཱརམིཡོ དས པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི སམཏིཾས པཱརམིཡོ, དཱནཱདཱིནི ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི, སཙྩཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ཨདྷིཊྛཱནཱནི, ཨངྒཔརིཙྩཱགོ ནཡནདྷནརཛྫཔུཏྟདཱརཔརིཙྩཱགོཏི པཉྩ མཧཱཔརིཙཱགཱ, པུབྦཡོགོ, པུབྦཙརིཡཱ, དྷམྨཀྑཱནཾ, ཉཱཏཏྠཙརིཡཱ, ལོཀཏྠཙརིཡཱ, བུདྡྷིཙརིཡཱཏི ¶ ཨེཝམཱདཡོ, སངྑེཔཏོ ཝཱ སབྦེ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརཱ བུདྡྷཀརདྷམྨཱ, ཏེ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑེཡྻཱནི ཡཐཱ ཧཱནབྷཱགིཡཱ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ ཋིཏིབྷཱགིཡཱ ཝཱ ན ཧོནྟི, ཨཐ ཁོ ཨུཏྟརུཏྟརི ཝིསེསབྷཱགིཡཱཝ ཧོནྟི, ཨེཝཾ སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ཨནཝསེསཏོ བྷཏཱ སམྦྷཏཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ‘‘བྷཏཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟོ ནིརུཏྟིནཡེན ཏ-ཀཱརསྶ ག-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཏཝཱཏི ཏེཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟེ བུདྡྷཀརདྷམྨེ ཝུཏྟནཡེནེཝ བྷརི སམྦྷརི, པརིཔཱུརེསཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝམྤི བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ.
སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ སབྦེ, དཱནཔཱརམིཨཱདིཀེ;
སམྦྷཱརེ བྷཏཝཱ ནཱཐོ, ཏེནཱཔི བྷགཝཱ མཏོཏི.
ཀཐཾ བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནཀསམཱཔཏྟིབྷཱགཱ, ཏེ ཨནཝསེསཏོ ལོཀཧིཏཏྠཾ ཨཏྟནོ ཙ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཏྠཾ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝནི བྷཛི སེཝི བཧུལམཀཱསཱིཏི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ ཨབྷིཉྙེཡྻདྷམྨེསུ ཀུསལཱདཱིསུ ཁནྡྷཱདཱིསུ ཙ ཡེ ཏེ པརིཉྙེཡྻཱདིཝསེན སངྑེཔཏོ ཝཱ ཙཏུབྦིདྷཱ ཨབྷིསམཡབྷཱགཱ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ‘‘ཙཀྑུ པརིཉྙེཡྻཾ སོཏཾ…པེ… ཛརཱམརཎཾ པརིཉྙེཡྻ’’ནྟིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༡.༢༡) ཨནེཀེ པརིཉྙེཡྻབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུསྶ སམུདཡོ པཧཱཏབྦོ…པེ… ཛརཱམརཎསྶ སམུདཡོ པཧཱཏབྦོ’’ཏིཨཱདིནཱ པཧཱཏབྦབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུསྶ ནིརོདྷོ…པེ… ཛརཱམརཎསྶ ནིརོདྷོ སཙྪིཀཱཏབྦོ’’ཏིཨཱདིནཱ སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུསྶ ནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཨནེཀབྷེདཱ བྷཱཝེཏབྦབྷཱགཱ ཙ དྷམྨཱ, ཏེ སབྦེ ཝནི བྷཛི ཡཐཱརཧཾ གོཙརབྷཱཝནཱསེཝནཱནཾ ཝསེན སེཝི. ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཡེ ཨིམེ སཱིལཱདཡོ དྷམྨཀྑནྡྷཱ སཱཝཀེཧི སཱདྷཱརཎཱ གུཎབྷཱགཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ, ཀིནྟི ནུ ཁོ ཏེ ཝིནེཡྻསནྟཱནེསུ པཏིཊྛཔེཡྻ’’ནྟི མཧཱཀརུཎཱཡ ཝནི ཨབྷིཔཏྠཡི, སཱ ཙསྶ ཨབྷིཔཏྠནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཕལཱཝཧཱ ཨཧོསི. ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ.
ཡསྨཱ ¶ ཉེཡྻསམཱཔཏྟིགུཎབྷཱགེ ཨསེསཏོ;
བྷཛི པཏྠཡི སཏྟཱནཾ, ཧིཏཱཡ བྷགཝཱ ཏཏོཏི.
ཀཐཾ ¶ བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ? སམཱསཏོ ཏཱཝ ཀཏཔུཉྙེཧི པཡོགསམྤནྣེཧི ཡཐཱཝིབྷཝཾ བྷཛཱིཡནྟཱིཏི བྷགཱ, ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱ སམྤཏྟིཡོ. ཏཏྠ ལོཀིཡེ ཏཱཝ ཏཐཱགཏོ སམྦོདྷིཏོ པུབྦེ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོ པརམུཀྐཾསགཏེ ཝནི བྷཛི སེཝི, ཡཏྠ པཏིཊྛཱཡ ནིརཝསེསཏོ བུདྡྷཀརདྷམྨེ སམནྣཱནེནྟོ བུདྡྷདྷམྨེ པརིཔཱཙེསི, བུདྡྷབྷཱུཏོ པན ཏེ ནིརཝཛྫསུཁཱུཔསཾཧིཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ ལོཀུཏྟརེཔི ཝནི བྷཛི སེཝི, ཝིཏྠཱརཏོ པན པདེསརཛྫཨིསྶརིཡཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟི-དེཝརཛྫསམྤཏྟིཨཱདིཝསེན- ཛྷཱནཝིམོཀྑསམཱདྷིསམཱཔཏྟིཉཱཎདསྶན-མགྒབྷཱཝནཱཕལསཙྪི- ཀིརིཡཱདི-ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཝསེན ཙ ཨནེཀཝིཧིཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ བྷགེ ཝནི བྷཛི སེཝི. ཨེཝམྤི བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ.
ཡཱ ཏཱ སམྤཏྟིཡོ ལོཀེ, ཡཱ ཙ ལོཀུཏྟརཱ པུཐུ;
སབྦཱ ཏཱ བྷཛི སམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱཔི བྷགཝཱ མཏོཏི.
ཀཐཾ བྷཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ? བྷཏྟཱ དལ༹ྷབྷཏྟིཀཱ ཨསྶ བཧཱུ ཨཏྠཱིཏི བྷཏྟཝཱ. ཏཐཱགཏོ ཧི མཧཱཀརུཎཱསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདིཨཔརིམིཏནིརུཔམཔབྷཱཝགུཎཝིསེསསམངྒིབྷཱཝཏོ སབྦསཏྟུཏྟམོ, སབྦཱནཏྠཔརིཧཱརཔུབྦངྒམཱཡ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟཱུཔཀཱརིཏཱཡ དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎ-ཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫན-བྱཱམཔྤབྷཱདིཨནཉྙསཱདྷཱརཎ- ཝིསེསཔཊིམཎྜིཏ-རཱུཔཀཱཡཏཱཡ ཡཐཱབྷུཙྩ-གུཎཱདྷིགཏེན ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟེན ལོཀཏྟཡབྱཱཔིནཱ སུཝིཔུལེན སུཝིསུདྡྷེན ཙ ཐུཏིགྷོསེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟཱསུ ཨཔྤིཙྪཏཱསནྟུཊྛིཨཱདཱིསུ སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝཏོ དསབལཙཏུཝེསཱརཛྫཱདིནིརཏིསཡགུཎཝིསེས-སམངྒིབྷཱཝཏོ ཙ རཱུཔཔྤམཱཎོ རཱུཔཔྤསནྣོ, གྷོསཔྤམཱཎོ གྷོསཔྤསནྣོ, ལཱུཁཔྤམཱཎོ ལཱུཁཔྤསནྣོ, དྷམྨཔྤམཱཎོ དྷམྨཔྤསནྣོཏི ཨེཝཾ ཙཏུཔྤམཱཎིཀེ ལོཀསནྣིཝཱསེ སབྦཐཱཔི པསཱདཱཝཧབྷཱཝེན སམནྟཔཱསཱདིཀཏྟཱ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ སདེཝམནུསྶཱནཾ ཨཱདརབཧུམཱནགཱརཝཱཡཏནཏཱཡ པརམཔེམསམྦྷཏྟིཊྛཱནཾ. ཡེ ཏསྶ ཨོཝཱདེ པཏིཊྛིཏཱ ཨཝེཙྩཔྤསཱདེན སམནྣཱགཏཱ ཧོནྟི, ཀེནཙི ཨསཾཧཱརིཡཱ ཏེསཾ པསཱདབྷཏྟི སམཎེན ཝཱ བྲཱཧྨཎེན ཝཱ དེཝེན ཝཱ མཱརེན ཝཱ བྲཧྨུནཱ ཝཱ. ཏཐཱ ཧི ཏེ ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགེཔི ཏཏྠ པསཱདཾ ན པརིཙྩཛནྟི, ཏསྶ ཝཱ ཨཱཎཾ དལ༹ྷབྷཏྟིབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ཡོ ¶ ¶ ཝེ ཀཏཉྙཱུ ཀཏཝེདི དྷཱིརོ;
ཀལྱཱཎམིཏྟོ དལ༹ྷབྷཏྟི ཙ ཧོཏཱི’’ཏི. (ཛཱ. ༢.༡༧.༧༨);
‘‘སེཡྻཐཱཔི, བྷིཀྑཝེ, མཧཱསམུདྡོ ཋིཏདྷམྨོ ཝེལཾ ནཱཏིཝཏྟཏི, ཨེཝམེཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཡཾ མཡཱ སཱཝཀཱནཾ སིཀྑཱཔདཾ པཉྙཏྟཾ, ཏཾ མམ སཱཝཀཱ ཛཱིཝིཏཧེཏུཔི ནཱཏིཀྐམནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༨.༢༠; ཨུདཱ. ༤༥; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༨༥) ཙ.
ཨེཝཾ བྷཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ ནིརུཏྟིནཡེན ཨེཀསྶ ཏ-ཀཱརསྶ ལོཔཾ ཀཏྭཱ ཨིཏརསྶ ག-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ.
གུཎཱཏིསཡཡུཏྟསྶ, ཡསྨཱ ལོཀཧིཏེསིནོ;
སམྦྷཏྟཱ བཧཝོ སཏྠུ, བྷགཝཱ ཏེན ཝུཙྩཏཱིཏི.
ཀཐཾ བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ? ཡསྨཱ ཏཐཱགཏོ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོཔི པུརིམཱསུ ཛཱཏཱིསུ པཱརམིཡོ པཱུརེནྟོ བྷགསངྑཱཏཾ སིརིཾ ཨིསྶརིཡཾ ཡསཉྩ ཝམི, ཨུགྒིརི, ཁེལ༹པིཎྜཾ ཝིཡ ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡི; པཙྪིམཏྟབྷཱཝེཔི ཧཏྠཱགཏཾ ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ དེཝལོཀཱདྷིཔཙྩསདིསཾ ཙཏུདཱིཔིསྶརིཡཾ ཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟིསནྣིསྶཡཾ སཏྟརཏནསམུཛྫལཾ ཡསཉྩ ཏིཎཱཡཔི ཨམཉྙམཱནོ ནིརཔེཀྑོ པཧཱཡ ཨབྷིནིཀྑམིཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱ ཨིམེ སིརིཨཱདིཀེ བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཱནི ནཱམ ནཀྑཏྟཱནི, ཏེཧི སམཾ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི བྷགཱ, སིནེརུཡུགནྡྷརཨུཏྟརཀུརུཧིམཝནྟཱདིབྷཱཛནལོཀཝིསེསསནྣིསྶཡཱ སོབྷཱ ཀཔྤཊྛིཡབྷཱཝཏོ, ཏེཔི བྷགེ ཝམི ཏནྣིཝཱསིསཏྟཱཝཱསསམཏིཀྐམནཏོ, ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔཧཱནེན པཛཧཱིཏི. ཨེཝམྤི བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.
ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ ཡསྨཱ, ཡསཾ ཨིསྶརིཡཾ སུཁཾ;
པཧཱསི ལོཀཙིཏྟཉྩ, སུགཏོ བྷགཝཱ ཏཏོཏི.
ཀཐཾ བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ? བྷཱགཱ ནཱམ སབྷཱགདྷམྨཀོཊྛཱསཱ, ཏེ ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱདིཝསེན, ཏཏྠཱཔི རཱུཔཝེདནཱདིཝསེན, པཐཝིཡཱདིཨཏཱིཏཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀཝིདྷཱ. ཏེ བྷགཝཱ སབྦཾ པཔཉྩཾ སབྦཾ ཡོགཾ སབྦཾ གནྠཾ སབྦཾ སཾཡོཛནཾ སམུཙྪིནྡིཏྭཱ ཨམཏཾ དྷཱཏུཾ སམདྷིགཙྪནྟོ ཝམི ཨུགྒིརི, ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡི ན པཙྩཱགམི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘སབྦཏྠམེཝ པཐཝིཾ ¶ ཨཱཔཾ ¶ ཏེཛཾ ཝཱཡཾ, ཙཀྑུཾ སོཏཾ གྷཱནཾ ཛིཝ྄ཧཾ ཀཱཡཾ མནཾ, རཱུཔེ སདྡེ གནྡྷེ རསེ ཕོཊྛབྦེ དྷམྨེ, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ…པེ… མནོཝིཉྙཱཎཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཾ…པེ… མནོསམྥསྶཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ ཝེདནཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ ཝེདནཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ སཉྙཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ སཉྙཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ ཙེཏནཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ ཙེཏནཾ, རཱུཔཏཎྷཾ…པེ… དྷམྨཏཎྷཾ, རཱུཔཝིཏཀྐཾ…པེ… དྷམྨཝིཏཀྐཾ, རཱུཔཝིཙཱརཾ…པེ… དྷམྨཝིཙཱར’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨནུཔདདྷམྨཝིབྷཱགཝསེནཔི སབྦེཝ དྷམྨཀོཊྛཱསེ ཨནཝསེསཏོ ཝམི ཨུགྒིརི, ཨནཔེཀྑཔརིཙྩཱགེན ཚཌྜཡི. ཝུཏྟཾ ཧེཏཾ ‘‘ཡཾ ཏཾ, ཨཱནནྡ, ཙཏྟཾ ཝནྟཾ མུཏྟཾ པཧཱིནཾ པཊིནིསྶཊྛཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏོ པུན པཙྩཱགམིསྶཏཱིཏི ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༨༣). ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཱགེ ཝམཱིཏི སབྦེཔི ཀུསལཱཀུསལེ སཱཝཛྫཱནཝཛྫེ ཧཱིནཔཎཱིཏེ ཀཎྷསུཀྐསཔྤཊིབྷཱགེ དྷམྨེ ཨརིཡམགྒཉཱཎམུཁེན ཝམི ཨུགྒིརི ཨནཔེཀྑོ པརིཙྩཛི པཛཧི, པརེསཉྩ ཏཐཏྟཱཡ དྷམྨཾ དེསེསི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘དྷམྨཱཔི ཝོ, བྷིཀྑཝེ, པཧཱཏབྦཱ, པགེཝ ཨདྷམྨཱ (མ. ནི. ༡.༢༤༠), ཀུལླཱུཔམཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེསྶཱམི ནིཏྠརཎཏྠཱཡ, ནོ གཧཎཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༤༠). ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.
ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱདི-དྷམྨབྷཱགཱམཧེསིནཱ;
ཀཎྷསུཀྐཱ ཡཏོ ཝནྟཱ, ཏཏོཔི བྷགཝཱ མཏོཏི.
ཏེན ཝུཏྟཾ –
‘‘བྷཱགཝཱ བྷཏཝཱ བྷཱགེ, བྷགེ ཙ ཝནི བྷཏྟཝཱ;
བྷགེ ཝམི ཏཐཱ བྷཱགེ, ཝམཱིཏི བྷགཝཱ ཛིནོ’’ཏི.
དྷམྨསརཱིརཾ པཙྩཀྑཾ ཀརོཏཱིཏི ‘‘ཡོ ཝོ, ཨཱནནྡ, མཡཱ དྷམྨོ ཙ ཝིནཡོ ཙ དེསིཏོ པཉྙཏྟོ, སོ ཝོ མམཙྩཡེན སཏྠཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༢༡༦) ཝཙནཏོ དྷམྨསྶ སཏྠུབྷཱཝཔརིཡཱཡོ ཝིཛྫཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཝཛིརསངྒྷཱཏསམཱནཀཱཡོ པརེཧི ཨབྷེཛྫསརཱིརཏྟཱ. ན ཧི བྷགཝཏོ རཱུཔཀཱཡེ ཀེནཙི སཀྐཱ ཨནྟརཱཡོ ཀཱཏུནྟི.
དེསནཱསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི ཝཀྑམཱནསྶ སཀལསྶ སུཏྟསྶ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ནིདསྶནཏོ. སཱཝཀསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི པཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟེན པཉྩསུ ཋཱནེསུ བྷགཝཏཱ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏེན མཡཱ མཧཱསཱཝཀེན ¶ སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ མཡཱཝ ¶ སུཏཾ, ན ཨནུསྶུཏིཀཾ, ན པརམྤརཱབྷཏནྟི ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ དཱིཔནཏོ. ཀཱལསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི བྷགཝཱ-སདྡསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟསྶ སམཡ-སདྡསྶ ཀཱལསྶ བུདྡྷུཔྤཱདཔཊིམཎྜིཏབྷཱཝདཱིཔནཏོ. བུདྡྷུཔྤཱདཔརམཱ ཧི ཀཱལསམྤདཱ. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘ཀཔྤཀསཱཡེ ཀལིཡུགེ, བུདྡྷུཔྤཱདོ ཨཧོ མཧཙྪརིཡཾ;
ཧུཏཱཝཧམཛ྄ཛྷེ ཛཱཏཾ, སམུདིཏམཀརནྡམརཝིནྡ’’ནྟི. (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡; ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡ རཱུཔཱདིཝགྒཝཎྞནཱ);
བྷགཝཱཏི དེསཀསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམགརུགཱརཝཱདྷིཝཙནབྷཱཝཏོ.
མངྒལདིཝསོ སུཁཎོ སུནཀྑཏྟནྟི ཨཛྫ མངྒལདིཝསོ, ཏསྨཱ སུནཀྑཏྟཾ, ཏཏྠཱཔི ཨཡཾ སུཁཎོ. མཱ ཨཏིཀྐམཱིཏི མཱ རཏྟིཝིབྷཱཡནཾ ཨནུདིཀྑནྟཱནཾ རཏྟི ཨཏིཀྐམཱིཏི ཨེཝཾ སམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ. ཨུཀྐཱསུ ཋིཏཱསུ ཋིཏཱཏི ཨུཀྐཊྛཱ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༢༥༥; ཨ. ནི. ཊཱི. ༢.༤.༣༦). ཨུཀྐཱསུ ཝིཛྫོཏལནྟཱིསུ ཋིཏཱ པཏིཊྛིཏཱཏི མཱུལཝིབྷཱུཛཱདིཔཀྑེཔེན (པཱཎིནི ༣.༢.༥) སདྡསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ནིརུཏྟིནཡེན ཝཱ ཨུཀྐཱསུ ཋིཏཱསུ ཋིཏཱ ཨཱསཱིཏི ཨུཀྐཊྛཱ. ཨཔརེ པན བྷཎནྟི ‘‘བྷཱུམིབྷཱགསམྤཏྟིཡཱ མནུསྶསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔཀརཎསམྤཏྟིཡཱ ཙ སཱ ནགརཱི ཨུཀྐཊྛགུཎཡོགཏོ ‘ཨུཀྐཊྛཱ’ཏི ནཱམཾ ལབྷཱི’’ཏི.
ཨཝིསེསེནཱཏི ན ཝིསེསེན, ཝིཧཱརབྷཱཝསཱམཉྙེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨིརིཡཱཔཐ…པེ… ཝིཧཱརེསཱུཏི ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརོ དིབྦཝིཧཱརོ བྲཧྨཝིཧཱརོ ཨརིཡཝིཧཱརོཏི ཨེཏེསུ ཙཏཱུསུ ཝིཧཱརེསུ. སམངྒིཔརིདཱིཔནནྟི སམངྒཱིབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. ཨེཏནྟི ‘‘ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཨེཏཾ པདཾ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ གིཧཱིཧི སཾསཊྛོ ཝིཧརཏི སཧནནྡཱི སཧསོཀཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༢༤༡) ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརེ ཨཱགཏཾ; ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི…པེ… པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༡༦༠; ཝིབྷ. ༦༢༤) དིབྦཝིཧཱརེ; ‘‘སོ མེཏྟཱསཧགཏེན ཙེཏསཱ ཨེཀཾ དིསཾ ཕརིཏྭཱ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༥༥༦; ༣.༣༠༨; མ. ནི. ༡.༧༧; ༢.༣༠༩; ༣.༢༣༠) བྲཧྨཝིཧཱརེ; ‘‘སོ ཁོ ཨཧཾ ཨགྒིཝེསྶན ཏསྶཱཡེཝ ཀཐཱཡ པརིཡོསཱནེ ཏསྨིཾ ཨེཝ པུརིམསྨིཾ སམཱདྷིནིམིཏྟེ ཨཛ྄ཛྷཏྟམེཝ ¶ ¶ ཙིཏྟཾ སཎྛཔེམི སནྣིསཱདེམི ཨེཀོདིཾ ཀརོམི སམཱདཧཱམི, ཡེན སུདཾ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝིཧརཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༨༧) ཨརིཡཝིཧཱརེ.
ཏཏྠ ཨིརིཡནཾ ཝཏྟནཾ ཨིརིཡཱ, ཀཱཡཔྤཡོགོ. ཏསྶཱ པཝཏྟནུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཋཱནཱདི ཨིརིཡཱཔཐོ. ཋཱནསམངྒཱི ཝཱ ཧི ཀཱཡེན ཀིཉྩི ཀརེཡྻ གམནཱདཱིསུ ཨཉྙཏརསམངྒཱི ཝཱ. ཨཐ ཝཱ ཨིརིཡཏི པཝཏྟཏི ཨེཏེན ཨཏྟབྷཱཝོ, ཀཱཡཀིཙྩཾ ཝཱཏི ཨིརིཡཱ, ཏསྶཱ པཝཏྟིཡཱ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ པཐོཏི ཨིརིཡཱཔཐོ, ཋཱནཱདི ཨེཝ. སོ ཙ ཨཏྠཏོ གཏིནིཝཏྟིཨཱདིཨཱཀཱརེན པཝཏྟོ ཙཏུསནྟཏིརཱུཔཔབནྡྷོ ཨེཝ. ཝིཧརཎཾ, ཝིཧརཏི ཨེཏེནཱཏི ཝཱ ཝིཧཱརོ, ཨིརིཡཱཔཐོ ཨེཝ ཝིཧཱརོ ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརོ. དིཝི བྷཝོཏི དིབྦོ. ཏཏྠ བཧུལཔྤཝཏྟིཡཱ བྲཧྨཔཱརིསཛྫཱདིདེཝལོཀེ བྷཝོཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ཡོ དིབྦཱནུབྷཱཝོ, ཏདཏྠཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཝཱ དིབྦོ, ཨབྷིཉྙཱབྷིནཱིཧཱརཝསེན མཧཱགཏིཀཏྟཱ ཝཱ དིབྦོ, དིབྦོ ཙ སོ ཝིཧཱརོ ཙཱཏི དིབྦཝིཧཱརོ, ཙཏསྶོ རཱུཔཱཝཙརསམཱཔཏྟིཡོ. ཨཱརུཔྤསམཱཔཏྟིཡོཔི ཨེཏྠེཝ སངྒཧཾ གཙྪནྟི. བྲཧྨཱུནཾ, བྲཧྨཱནོ ཝཱ ཝིཧཱརཱ བྲཧྨཝིཧཱརཱ, ཙཏསྶོ ཨཔྤམཉྙཱཡོ. ཨརིཡཱནཾ, ཨརིཡཱ ཝཱ ཝིཧཱརཱ ཨརིཡཝིཧཱརཱ, ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནི. སོ ཧི བྷགཝཱ ཨེཀཾ ཨིརིཡཱཔཐབཱདྷནནྟིཨཱདི ཡདིཔི བྷགཝཱ ཨེཀེནཔི ཨིརིཡཱཔཐེན ཙིརཏརཾ ཀཱལཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ པཝཏྟེཏུཾ སཀྐོཏི, ཏཐཱཔི ‘‘ཨུཔཱདིནྣཀསརཱིརསྶ ནཱམ ཨཡཾ སབྷཱཝོ’’ཏི དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ ཝཱ བྷགཝཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཝསནྟོ ཝེནེཡྻཱནཾ དྷམྨཾ དེསེནྟོ, ནཱནཱསམཱཔཏྟཱིཧི ཙ ཀཱལཾ ཝཱིཏིནཱམེནྟོ ཝསཏཱིཏི ཝེནེཡྻསཏྟཱནཾ ཨཏྟནོ ཙ ཝིཝིདྷཾ ཧིཏསུཁཾ ཧརཏི ཨུཔནེཏི ཨུཔྤཱདེཏི, ཏསྨཱ ཝིཝིདྷཾ ཧརཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
སུབྷགཏྟཱཏི སིརཱིཀཱམཱནཝསེན སོབྷནཏྟཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སུནྡརསིརིཀཏྟཱ སུནྡརཀཱམཏྟཱ ཙཱ’’ཏི. ཚཎསམཛྫཨུསྶཝེཏི ཨེཏྠ ཚཎཾ ནཱམ ཕགྒུནམཱསཱདཱིསུ ཨུཏྟརཕགྒུནཱདི-ཨབྷིལཀྑིཏདིཝསེསུ སཔརིཛནཱནཾ མནུསྶཱནཾ མངྒལཀརཎཾ. སམཛྫཾ ནཱམ ནཊསམཛྫཱདི. ཨུསྶཝོ ནཀྑཏྟཾ. ཡཏྠ གཱམནིགམཝཱསིནོ ཏཡོ སཏྟ ཝཱ དིཝསེ ནཀྑཏྟགྷོསནཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱཝིབྷཝཾ ཨལངྐཏཔཊིཡཏྟཱ བྷོགེ པརིབྷུཉྫནྟཱ ནཀྑཏྟཀཱིལ༹ནཾ ¶ ཀཱིལ༹ནྟི. ཏེསཾ ཏཾ ཏཐེཝ ཧོཏཱིཏི ཏེསཾ མནུསྶཱནཾ ཏཾ པཏྠནཾ ཏནྣིཝཱསིདེཝཏཱནུབྷཱཝེན ཡེབྷུཡྻེན ཏཐེཝ ཧོཏི, པཏྠནཱ སམིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. བཧུཛནཀནྟཏཱཡཱཏི ཨིམིནཱ ‘‘སུནྡརཀཱམཏྟཱ’’ཏི ཨེཏསྶེཝ པདསྶ པཀཱརནྟརེན ཨཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི. ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ཀམནཱིཡཊྛེན སུཊྛུ བྷཛཱིཡཏཱིཏི སུབྷགཾ, སུབྷཱ ཨགཱ རུཀྑཱ ཨེཏྠཱཏི ཝཱ སུབྷགཾ, སུནྡརཀིཏྟིཡོགཏོ ཝཱ ‘‘སུབྷག’’ནྟི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠཾ ཝཎྞེནྟི. ཀེཙི པན ‘‘སུབྷཱགཝནེ’’ཏི པཋནྟི, ‘‘སུནྡརབྷཱུམིབྷཱགེ ¶ ཝནེ’’ཏི ཙསྶ ཨཏྠཾ ཝདནྟི. སུབྷགསྶ ནཱམ ཡཀྑསྶ ཝནཾ ཏེན པརིགྒཧིཏཏྟཱཏི ‘‘སུབྷགཝན’’ནྟི ཨཉྙེ. ཝནནཾ བྷཏྟཱིཏིཨཏྠེ ཏཾ ཝནནཾ ཀཱརེཏཱིཏི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཝནཡཏཱིཏི པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཏྟནི སིནེཧཾ ཨུཔྤཱདེཏཱི’’ཏི. ཡཱཙནཏྠེ ཝནུཏེ ཨིཏི ཝནནྟི ཨུཔཙཱརཀཔྤནཱཝསེན ཝན-སདྡོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨུཛུཝཾསཱཏི ཨུཛུབྷཱུཏཝིཊཔཱ. མཧཱསཱལཱཏི མཧཱརུཀྑཱ. ཨཉྙཏརསྨིཾ སཱལམཱུལེཏི ཨཉྙཏརསྶ རུཀྑསྶ མཱུལེ. ཝནཔྤཏིཛེཊྛཀརུཀྑོཏི ཝནཔྤཏིབྷཱུཏོ ཛེཊྛཀརུཀྑོ. ཏམེཝ ཛེཊྛཀབྷཱཝནྟི ཝནཔྤཏིབྷཱཝེནཱགཏཾ སེཊྛབྷཱཝཾ པདྷཱནབྷཱཝཾ. ཏེན ཧི སོ ‘‘སཱལརཱཛཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨུཔགཏཱནཾ རཉྫནཊྛེན རཱཛཱ, ཨཉྙསྨིམྤི ཏཱདིསེ རུཀྑེ རཱཛཝོཧཱརཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སུཔཏིཊྛིཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ བྲཱཧྨཎ དྷམྨིཀཱཏི ཨཱལཔནཾ. ནིཔྤརིཡཱཡེན སཱཁཱདིམཏོ སངྒྷཱཏསྶ སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝསཱདྷནེ ཨཝཡཝཝིསེསེ པཝཏྟམཱནོ མཱུལ-སདྡོ. ཡསྨཱ ཏཾསདིསེསུ ཏནྣིསྶཡེ པདེསེ ཙ རུལ༹ྷཱིཝསེན པརིཡཱཡཏོ པཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ‘‘མཱུལཱནི ཨུདྡྷརེཡྻཱ’’ཏི ཨེཏྠ ནིཔྤརིཡཱཡམཱུལཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཨེཀེན མཱུལ-སདྡེན ཝིསེསེཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘མཱུལམཱུལེ དིསྶཏཱི’’ཏི ཡཐཱ ‘‘དུཀྑདུཀྑཾ (སཾ. ནི. ༤.༣༢༧), རཱུཔརཱུཔ’’ནྟི (ཝིསུདྡྷི. ༢.༤༤༩) ཙ. ཨསཱདྷཱརཎཧེཏུམྷཱིཏི ཨསཱདྷཱརཎཀཱརཎེ. ལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདཱནཾ ཨེཝ ཨཱཝེཎིཀེ ནེསཾ སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝསཱདྷནཏོ མཱུལཊྛེན ཨུཔཀཱརཀེ པཙྩཡདྷམྨེ དིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཏཏྠཱཏི ‘‘ཨེཀཾ སམཡཾ བྷགཝཱ ཨུཀྐཊྛཱཡཾ ཝིཧརཏི སུབྷགཝནེ སཱལརཱཛམཱུལེ’’ཏི ཡཾ ཝུཏྟཾ ཝཱཀྱཾ, ཏཏྟ. སིཡཱཏི ཀསྶཙི ཨེཝཾ པརིཝིཏཀྐོ སིཡཱ, ཝཀྑམཱནཱཀཱརེན ཀདཱཙི ཙོདེཡྻ ཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཏཏྠ ཝིཧརཏཱིཏི ཡདི སུབྷགཝནེ སཱལརཱཛམཱུལེ ཝིཧརཏི. ན ཝཏྟབྦནྟི ནཱནཱཋཱནབྷཱུཏཏྟཱ ¶ ཨུཀྐཊྛཱསུབྷགཝནཱནཾ, ཨེཀཾ སམཡནྟི ཙ ཝུཏྟཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིདཱནི ཙོདཀོ ཏམེཝ ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ ‘‘ན ཧི སཀྐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཝརཏི. ཨིཏརོ སབྦམེཏཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཏྠཾ ཨཛཱནནྟེན ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦ’’ནྟི ཨཱཧ. ཏཏྠ ཨེཏནྟི ‘‘ཨུཀྐཊྛཱཡཾ ཝིཧརཏི སུབྷགཝནེ སཱལརཱཛམཱུལེ’’ཏི ཨེཏཾ ཝཙནཾ. ཨེཝནྟི ‘‘ཡདི ཏཱཝ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཾ ཏཾ བྷཝཏཱ ཙོདིཏཾ, ཏཾ ཨཏྠཏོ ཨེཝཾ ན ཁོ པན དཊྛབྦཾ, ན ཨུབྷཡཏྠ ཨཔུབྦཨཙརིམཾ ཝིཧཱརདསྶནཏྠནྟི ཨཏྠོ.
ཨིདཱནི ཨཏྟནོ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཏྠཾ, ཏསྶ ཙ པཊིཀཙྩེཝ ཝུཏྟབྷཱཝཾ, ཏེན ཙ ཨཔྤཊིཝིདྡྷཏྟཾ པཀཱསེནྟོ ‘‘ནནུ ཨཝོཙུམྷ…པེ… སཱལརཱཛམཱུལེ’’ཏི ཨཱཧ. ཨེཝམྤི ‘‘སུབྷགཝནེ ¶ སཱལརཱཛམཱུལེ ཝིཧརཏཱི’’ཙྩེཝ ཝཏྟབྦཾ, ན ‘‘ཨུཀྐཊྛཱཡ’’ནྟི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘གོཙརགཱམནིདསྶནཏྠ’’ནྟིཨཱདི.
ཨཝསྶཾ ཙེཏྠ གོཙརགཱམཀིཏྟནཾ ཀཱཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ཡཐཱ སུབྷགཝནཱདིཀིཏྟནཾ པབྦཛིཏཱནུགྒཧཀརཎཱདིཨནེཀཔྤཡོཛནཾ, ཨེཝཾ གཧཊྛཱནུགྒཧཀརཎཱདིཝིཝིདྷཔྤཡོཛནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཨུཀྐཊྛཱཀིཏྟནེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པཙྩཡགྒཧཎེན ཨུཔསངྐམནཔཡིརུཔཱསནཱནཾ ཨོཀཱསདཱནེན དྷམྨདེསནཱཡ སརཎེསུ སཱིལེསུ ཙ པཏིཊྛཱཔནེན ཡཐཱུཔནིསྶཡཾ ཨུཔརིཝིསེསཱདྷིགམཱཝཧནེན ཙ གཧཊྛཱནགྒཧཀརཎཾ, ཨུགྒཧཔརིཔུཙྪཱནཾ ཀམྨཊྛཱནཱནུཡོགསྶ ཙ ཨནུརཱུཔཝསནཊྛཱནཔརིགྒཧེནེཏྠ པབྦཛིཏཱནུགྒཧཀརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཀརུཎཱཡ ཨུཔགམནཾ, ན ལཱབྷཱདིནིམིཏྟཾ, པཉྙཱཡ ཨཔགམནཾ, ན ཝིརོདྷཱདིནིམིཏྟནྟི ཨུཔགམནཱཔགམནཱནཾ ནིརུཔཀྐིལེསཏཾ ཝིབྷཱཝེཏི. དྷམྨིཀསུཁཾ ནཱམ ཨནཝཛྫསུཁཾ. དེཝཱནཾ ཨུཔཀཱརབཧུལཏཱ ཛནཝིཝིཏྟཏཱཡ. པཙུརཛནཝིཝིཏྟཾ ཧི ཋཱནཾ དེཝཱ ཨུཔསངྐམིཏབྦཾ མཉྙནྟི. ཏདཏྠཔརིནིཔྥཱདནནྟི ལོཀཏྠནིཔྥཱདནཾ, བུདྡྷཀིཙྩསམྤཱདནནྟི ཨཏྠོ. ཨེཝམཱདིནཱཏི ཨཱདི-སདྡེན ཨུཀྐཊྛཱཀིཏྟནཏོ རཱུཔཀཱཡསྶ ཨནུགྒཎྷནཾ དསྶེཏི, སུབྷགཝནཱདིཀིཏྟནཏོ དྷམྨཀཱཡསྶ. ཏཐཱ པུརིམེན པརཱདྷཱིནཀིརིཡཱཀརཎཾ, དུཏིཡེན ཨཏྟཱདྷཱིནཀིརིཡཱཀརཎཾ. པུརིམེན ཝཱ ཀརུཎཱཀིཙྩཾ, ཨིཏརེན པཉྙཱཀིཙྩཾ. པུརིམེན ཙསྶ པརམཱཡ ཨནུཀམྤཱཡ སམནྣཱགམཾ, པཙྪིམེན པརམཱཡ ཨུཔེཀྑཱཡ སམནྣཱགམཾ ¶ དཱིཔེཏི. བྷགཝཱ ཧི སབྦསཏྟེ པརམཱཡ ཨནུཀམྤཱཡ ཨནུཀམྤཏི, ན ཙ ཏཏྠ སིནེཧདོསཱནུཔཏིཏོ པརམུཔེཀྑཀབྷཱཝཏོ, ཨུཔེཀྑཀོ ཙ ན ཙ པརཧིཏསུཁཀརཎེ ཨཔྤོསུཀྐོ མཧཱཀཱརུཎིཀབྷཱཝཏོ.
ཏསྶ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ ལོཀནཱཐཏཱ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཨཏྟནཱཐཏཱ. ཏཐཱ ཧེས བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོ མཧཱཀརུཎཱཡ སཉྩོདིཏམཱནསོ སཀལལོཀཧིཏཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔནྣོ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཏདཏྠནིཔྥཱདནཏྠཾ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརེ སམྤཱདེནྟོ ཨཔརིམིཏཾ ཀཱལཾ ཨནཔྤཀཾ དུཀྑམནུབྷོསི, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ སམྨཱ པཏིཏེཧི དུཀྑེཧི ན ཝིཀམྤི. ཏཐཱ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ སཾསཱརཱབྷིམུཁཏཱ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཏཏོ ནིབྦིནྡནཱ. ཏཐཱ ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ནིབྦཱནཱབྷིམུཁཏཱ, མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ ཏདདྷིགམོ. ཏཐཱ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ པརེསཾ ཨབྷིཾསཱཔནཾ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ སཡཾ པརེཧི ཨབྷཱཡནཾ. མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ པརཾ རཀྑཏོ ཨཏྟནོ རཀྑཎཾ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཨཏྟཱནཾ རཀྑཏོ པརེསཾ རཀྑཎཾ. ཏེནསྶ ཨཏྟཧིཏཱཡ པཊིཔནྣཱདཱིསུ ཙཏུཏྠཔུགྒལབྷཱཝོ སིདྡྷོ ཧོཏི. ཏཐཱ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསྶ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསྶ ཙ པཱརིཔཱུརི, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསྶ པཉྙཱདྷིཊྛཱནསྶ ཙ པཱརིཔཱུརི. ཨེཝཾ པརིསུདྡྷཱསཡཔཡོགསྶ ¶ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ ལོཀཧིཏཏྠམེཝ རཛྫསམྤདཱདིབྷཝསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔགམནཾ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཏིཎཱཡཔི ཨམཉྙམཱནསྶ ཏཏོ ཨཔགམནཾ. ཨིཏི སུཝིསུདྡྷཨུཔགམཱཔགམསྶ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ ལོཀཧིཏཏྠམེཝ དཱནཝསེན སམྤཏྟཱིནཾ པརིཙྩཛནཱ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཙསྶ ཕལསྶ ཨཏྟནོ ཨཔཙྩཱསཱིསནཱ. ཨེཝཾ སམུདཱགམནཏོ པཊྛཱཡ ཨཙྪརིཡབྦྷུཏགུཎསམནྣཱགཏསྶ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ པརེསཾ ཧིཏསུཁཏྠཾ ཨཏིདུཀྐརཀཱརིཏཱ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཀཱཡམྤི ཨནལཾཀཱརིཏཱ.
ཏཐཱ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ ཙརིམཏྟབྷཱཝེ ཛིཎྞཱཏུརམཏདསྶནེན སཉྫཱཏསཾཝེགོ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཨུལཱ༹རེསུ དེཝབྷོགསདིསེསུ བྷོགེསུ ནིརཔེཀྑོ མཧཱབྷིནིཀྑམནཾ ནིཀྑམི. ཏཐཱ མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ ‘‘ཀིཙྪཾ ཝཏཱཡཾ ལོཀོ ཨཱཔནྣོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༥༧; སཾ. ནི. ༢.༤, ༡༠) ཀརུཎཱམུཁེནེཝ ཝིཔསྶནཱརམྦྷོ ¶ , ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ བུདྡྷབྷཱུཏསྶ སཏྟ སཏྟཱཧཱནི ཝིཝེཀསུཁེནེཝ ཝཱིཏིནཱམནཾ. མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ དྷམྨགམྦྷཱིརཏཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཨཔྤོསུཀྐཏཾ ཨཱཔཛྫིཏྭཱཔི མཧཱབྲཧྨུནོ ཨཛ྄ཛྷེསནཱཔདེསེན ཨོཀཱསཀརཎཾ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ པཉྩཝགྒིཡཱདི ཝེནེཡྻཱནཾ ཨནནུརཱུཔསམུདཱཙཱརེཔི ཨནཉྙཐཱབྷཱཝོ. མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ ཀཏྠཙི པཊིགྷཱཏཱབྷཱཝེནསྶ སབྦཏྠ ཨམིཏྟསཉྙཱཡ ཨབྷཱཝོ, ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཀཏྠཙིཔི ཨནུརོདྷཱབྷཱཝེན སབྦཏྠ སིནེཧསནྠཝཱབྷཱཝོ. མཧཱཀཱརུཎིཀཏཱཡ གཱམཱདཱིནཾ ཨཱསནྣཊྛཱནེ ཝསནྟསྶཔི ཨུཔེཀྑཀཏཱཡ ཨརཉྙཊྛཱནེ ཨེཝ ཝིཧརཎཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པུརིམེན ཙསྶ པརམཱཡ ཨནྣུཀམྤཱཡ སམནྣཱགམཾ, པཙྪིམེན པརམཱཡ ཨུཔེཀྑཱཡ སམནྣཱགམཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི.
ཏནྟི ‘‘ཏཏྲཱ’’ཏི པདཾ. དེསཀཱལཔརིདཱིཔནནྟི ཡེ དེསཀཱལཱ ཨིདྷ ཝིཧརཎཀིརིཡཱཝིསེསནབྷཱཝེན ཝུཏྟཱ, ཏེསཾ པརིདཱིཔནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཡཾ སམཡཾ…པེ… དཱིཔེཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཾ-སདྡོ ཧི ཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ པཊིནིདྡེསོ, ཏསྨཱ ཨིདྷ ཀཱལསྶ, དེསསྶ ཝཱ པཊིནིདྡེསོ བྷཝིཏུཾ ཨརཧཏི, ན ཨཉྙསྶ. ཨཡཾ ཏཱཝ ཏཏྲ-སདྡསྶ པཊིནིདྡེསབྷཱཝེ ཨཏྠཝིབྷཱཝནཱ. ཡསྨཱ པན ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཏཏྲ-སདྡོ དྷམྨདེསནཱཝིསིཊྛཾ དེསཾ ཀཱལཉྩ ཝིབྷཱཝེཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘བྷཱསིཏབྦཡུཏྟེ ཝཱ དེསཀཱལེ དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ཏེན ཏཏྲཱཏི ཡཏྠ བྷགཝཱ དྷམྨདེསནཏྠཾ བྷིཀྑཱུ ཨཱལཔི ཨབྷཱསི, ཏཱདིསེ དེསེ, ཀཱལེ ཝཱཏི ཨཏྠོ. ན ཧཱིཏིཨཱདིནཱ ཏམེཝཏྠཾ སམཏྠེཏི. ནནུ ཙ ཡཏྠ ཋིཏོ བྷགཝཱ ‘‘ཨཀཱལོ ཁོ ཏཱཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བཱཧིཡསྶ དྷམྨདེསནཾ པཊིཀྑིཔི, ཏཏྠེཝ ཨནྟརཝཱིཐིཡཾ ཋིཏོ ཏསྶ དྷམྨཾ དེསེཏཱིཏི? སཙྩམེཏཾ, ཨདེསེཏབྦཀཱལེ ཨདེསནཱཡ ཨིདཾ ཨུདཱཧརཎཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཀཱལོ ཁོ ཏཱཝཱ’’ཏི. ཡཾ པན ཏཏྠ ཝུཏྟཾ ¶ ‘‘ཨནྟརགྷརཾ པཝིཊྛམྷཱ’’ཏི (ཨུདཱ. ༡༠), ཏམྤི ཏསྶ ཨཀཱལབྷཱཝསྶེཝ པརིཡཱཡེན དསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ. ཏསྶ ཧི ཏདཱ ཨདྡྷཱནཔརིསྶམེན རཱུཔཀཱཡེ ཨཀམྨཉྙཏཱ ཨཧོསི, བལཝཔཱིཏིཝེགེན ནཱམཀཱཡེ, ཏདུབྷཡསྶ ཝཱུཔསམཾ ཨཱགམེནྟོ པཔཉྩཔརིཧཱརཏྠཾ བྷགཝཱ ‘‘ཨཀཱལོ ཁོ’’ཏི པརིཡཱཡེན པཊིཀྑིཔི. ཨདེསེཏབྦདེསེ ཨདེསནཱཡ པན ཨུདཱཧརཎཾ ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ མགྒཱ ཨོཀྐམྨ ཨཉྙཏརསྨིཾ ¶ རུཀྑམཱུལེ ནིསཱིདི (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤), ཝིཧཱརཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཝིཧཱརཔཙྪཱཡཱཡཾ པཉྙཏྟེ ཨཱསནེ ནིསཱིདཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༣༦༣) ཙ ཨེཝམཱདིཀཾ ཨིདྷ ཨཱདི-སདྡེན སངྒཧིཏཾ.
‘‘ཨཐ ཁོ སོ, བྷིཀྑཝེ, བཱལོ ཨིདྷ པུབྦེ རསཱདོ ཨིདྷ པཱཔཱནི ཀམྨཱནི ཀརིཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༥༡) པདཔཱུརཎམཏྟེ ཁོ-སདྡོ, ‘‘དུཀྑཾ ཁོ ཨགཱརཝོ ཝིཧརཏི ཨཔྤཏིསྶོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༢༡) ཨཝདྷཱརཎེ, ‘‘ཀིཏྟཱཝཏཱ ནུ ཁོ, ཨཱཝུསོ, སཏྠུ པཝིཝིཏྟསྶ ཝིཧརཏོ སཱཝཀཱ ཝིཝེཀཾ ནཱནུསིཀྑནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༡) ཨཱདིཀཱལཏྠེ. ཝཱཀྱཱརམྦྷེཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ པདཔཱུརཎེན ཝཙནཱལངྐཱརམཏྟཾ ཀཏཾ ཧོཏི, ཨཱདིཀཱལཏྠེན ཝཱཀྱསྶ ཨུཔཉྙཱསམཏྟཾ, ཨཝདྷཱརཏྠེན པན ནིཡམདསྶནཾ, ཏསྨཱ ཨཱམནྟེསི ཨེཝཱཏི ཨཱམནྟནེ ནིཡམོ དསྶིཏོ ཧོཏཱིཏི.
‘‘བྷགཝཱཏི ལོཀགརུདཱིཔན’’ནྟི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ པུབྦེཔི བྷགཝཱ-སདྡསྶ ཨཏྠོ ཝུཏྟོཏི? ཡདིཔི པུབྦེ ཝུཏྟོ, ཏཾ པནསྶ ཡཐཱཝུཏྟེ ཋཱནེ ཝིཧརཎཀིརིཡཱཡ ཀཏྟུཝིསེསདསྶནཏྠཾ ཀཏཾ, ན ཨཱམནྟནཀིརིཡཱཡ, ཨིདྷ པན ཨཱམནྟནཀིརིཡཱཡ, ཏསྨཱ ཏདཏྠཾ པུན ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟནྟི ཏསྶཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘བྷགཝཱཏི ལོཀགརུདཱིཔན’’ནྟི ཨཱཧ. ཀཐཱསཝནཡུཏྟཔུགྒལཝཙནནྟི ཝཀྑམཱནཱཡ མཱུལཔརིཡཱཡདེསནཱཡ སཝནཡོགྱཔུགྒལཝཙནཾ. ཙཏཱུསུཔི པརིསཱསུ བྷིཀྑཱུ ཨེཝ ཨེདིསཱནཾ དེསནཱནཾ ཝིསེསེན བྷཱཛནབྷཱུཏཱ, ཨིཏི སཱཏིསཡསཱསནསམྤཊིགྒཱཧཀབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཨིདྷ བྷིཀྑུགཧཎནྟི དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སདྡཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཏཏྠ བྷིཀྑཀོཏི བྷིཀྑཱུཏི བྷིཀྑནདྷམྨཏཱཡ བྷིཀྑཱུཏི ཨཏྠོ. བྷིཀྑཱཙརིཡཾ ཨཛ྄ཛྷུཔགཏོཏི བུདྡྷཱདཱིཧིཔི ཨཛ྄ཛྷུཔགཏཾ བྷིཀྑཱཙརིཡཾ ཨུཉྪཱཙརིཡཾ ཨཛ྄ཛྷུཔགཏཏྟཱ ཨནུཊྛིཏཏྟཱ བྷིཀྑཱུ. ཡོ ཧི ཀོཙི ཨཔྤཾ ཝཱ མཧནྟཾ ཝཱ བྷོགཀྑནྡྷཾ པཧཱཡ ཨགཱརསྨཱ ཨནགཱརིཡཾ པབྦཛིཏོ, སོ ཀསིགོརཀྑཱདཱིཧི ཛཱིཝིཀཱཀཔྤནཾ ཧིཏྭཱ ལིངྒསམྤཊིཙྪནེནེཝ བྷིཀྑཱཙརིཡཾ ཨཛ྄ཛྷུཔགཏཏྟཱ བྷིཀྑུ, པརཔཊིབདྡྷཛཱིཝིཀཏྟཱ ཝཱ ཝིཧཱརམཛ྄ཛྷེ ཀཱཛབྷཏྟཾ བྷུཉྫམཱནོཔི བྷིཀྑཱཙརིཡཾ ¶ ཨཛ྄ཛྷུཔགཏོཏི བྷིཀྑུ, པིཎྜིཡཱལོཔབྷོཛནཾ ནིསྶཱཡ པབྦཛྫཱཡ ཨུསྶཱཧཛཱཏཏྟཱ ཝཱ བྷིཀྑཱཙརིཡཾ ཨཛ྄ཛྷུཔགཏོཏི བྷིཀྑཱུཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨཱདིནཱ ནཡེནཱཏི ‘‘བྷིནྣཔཊདྷརོཏི བྷིཀྑུ, བྷིནྡཏི པཱཔཀེ ཨཀུསལེ དྷམྨེཏི བྷིཀྑུ, བྷིནྣཏྟཱ ¶ པཱཔཀཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༥༡༠) ཨཱགཏནཡེན. ཉཱཔནེཏི ཨཝབོདྷནེ, པཊིཝེདནེཏི ཨཏྠོ.
བྷིཀྑནསཱིལཏཱཏིཨཱདཱིསུ བྷིཀྑནསཱིལཏཱ བྷིཀྑནེན ཨཱཛཱིཝནསཱིལཏཱ, ན ཀསིཝཎིཛྫཱདཱིཧི ཨཱཛཱིཝནསཱིལཏཱ. བྷིཀྑནདྷམྨཏཱ ‘‘ཨུདྡིསྶ ཨརིཡཱ ཏིཊྛནྟཱི’’ཏི (པཊི. མ. ༡༥༣; མི. པ. ༤.༥.༩) ཨེཝཾ ཝུཏྟབྷིཀྑནསབྷཱཝཏཱ, ན སམྦྷཱཝནཱཀོཧཉྙསབྷཱཝཏཱ. བྷིཀྑནེ སཱདྷུཀཱརིཏཱ ‘‘ཨུཏྟིཊྛེ ནཔྤམཛྫེཡྻཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༡༦༨) ཝཙནཾ ཨནུསྶརིཏྭཱ ཏཏྠ ཨཔྤམཛྫནཱ. ཨཐ ཝཱ སཱིལཾ ནཱམ པཀཏིསབྷཱཝོ, ཨིདྷ པན ཏདདྷིཊྛཱནཾ. དྷམྨོཏི ཝཏཾ. ཨཔརེ པན ‘‘སཱིལཾ ནཱམ ཝཏསམཱདཱནཾ, དྷམྨོ ནཱམ པཝེཎཱིཨཱགཏཾ ཙཱརིཏྟཾ, སཱདྷུཀཱརིཏཱཏི སཀྐཙྩཀཱརིཏཱ ཨཱདརཀིརིཡཱ’’ཏི ཝཎྞེནྟི. ཧཱིནཱདྷིཀཛནསེཝིཏནྟི ཡེ བྷིཀྑུབྷཱཝེ ཋིཏཱཔི ཛཱཏིམདཱདིཝསེན ཨུདྡྷཏཱ ཨུནྣལཱ༹. ཡེ ཙ གིཧིབྷཱཝེ པརེསུ ཨཏྠིཀབྷཱཝམྤི ཨནུཔགཏཏཱཡ བྷིཀྑཱཙརིཡཾ པརམཀཱཔཉྙཏཾ མཉྙནྟི, ཏེསཾ ཨུབྷཡེསམྤི ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘བྷིཀྑཝོ’’ཏི ཝཙནེན ཧཱིནཛནེཧི དལིདྡེཧི པརམཀཱཔཉྙཏཾ པཏྟེཧི པརཀུལེསུ བྷིཀྑཱཙརིཡཱཡ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟེཧི སེཝིཏཾ ཝུཏྟིཾ པཀཱསེནྟོ ཨུདྡྷཏབྷཱཝནིགྒཧཾ ཀརོཏི, ཨདྷིཀཛནེཧི ཨུལཱ༹རབྷོགཁཏྟིཡཀུལཱདིཏོ པབྦཛིཏེཧི བུདྡྷཱདཱིཧི ཨཱཛཱིཝཝིསོདྷནཏྠཾ སེཝིཏཾ ཝུཏྟིཾ པཀཱསེནྟོ དཱིནབྷཱཝནིགྒཧཾ ཀརོཏཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཡསྨཱ ‘‘བྷིཀྑཝོ’’ཏི ཝཙནཾ ཨཱམནྟནབྷཱཝཏོ ཨབྷིམུཁཱིཀརཎཾ, པཀརཎཏོ སཱམཏྠིཡཏོ ཙ སུསྶཱུསཱཛནནཾ སཀྐཙྩསཝནམནསིཀཱརནིཡོཛནཉྩ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཏམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘བྷིཀྑཝོཏི ཨིམིནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཏཏྠ སཱདྷུཀསཝནམནསིཀཱརེཏི སཱདྷུཀསཝནེ སཱདྷུཀམནསིཀཱརེ ཙ. ཀཐཾ པན པཝཏྟིཏཱ སཝནཱདཡོ སཱདྷུཀཾ པཝཏྟིཏཱ ཧོནྟཱིཏི? ‘‘ཨདྡྷཱ ཨིམཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ སཀལསཱསནསམྤཏྟི ཧཏྠགཏཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱདརགཱརཝཡོགེན, ཀཐཱདཱིསུ ཨཔརིབྷཝནཱདིནཱ ཙ. ཝུཏྟཾ ཧི ‘‘པཉྩཧི, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ སུཎནྟོ སདྡྷམྨཾ བྷབྦོ ནིཡཱམཾ ཨོཀྐམིཏུཾ ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ སམྨཏྟཾ. ཀཏམེཧི པཉྩཧི? ན ཀཐཾ པརིབྷོཏི, ན ཀཐིཀཾ པརིབྷོཏི, ན ཨཏྟཱནཾ པརིབྷོཏི, ཨཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ དྷམྨཾ སུཎཱཏི ཨེཀགྒཙིཏྟོ, ཡོནིསོ ཙ མནསི ཀརོཏི. ཨིམེཧི ཁོ, བྷིཀྑཝེ ¶ , པཉྩཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ སུཎནྟོ སདྡྷམྨཾ བྷབྦོ ནིཡཱམཾ ཨོཀྐམིཏུཾ ¶ ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ སམྨཏྟ’’ནྟི (ཨ. ནི. ༥.༡༥༡). ཏེནེཝཱཧ ‘‘སཱདྷུཀསཝནམནསིཀཱརཱཡཏྟཱ ཧི སཱསནསམྤཏྟཱི’’ཏི. སཱསནསམྤཏྟི ནཱམ སཱིལཱདིནིཔྥཏྟི.
པཋམཾ ཨུཔྤནྣཏྟཱ ཨདྷིགམཝསེན. སཏྠུཙརིཡཱནུཝིདྷཱཡཀཏྟཱ སཱིལཱདིགུཎཱནུཊྛཱནེན. ཏིཎྞཾ ཡཱནཱནཾ ཝསེན ཨནུདྷམྨཔཊིཔཏྟིསབྦྷཱཝཏོ སཀལསཱསནཔཊིགྒཱཧཀཏྟཱ. སནྟིཀཏྟཱཏི སམཱིཔབྷཱཝཏོ. སནྟིཀཱཝཙརཏྟཱཏི སབྦཀཱལཾ སམྤཡུཏྟབྷཱཝཏོ. ཡཐཱནུསིཊྛནྟི ཨནུསཱསནིཨནུརཱུཔཾ, ཨནུསཱསནིཾ ཨནཝསེསཏོ པཊིགྒཧེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཀཙྩེ བྷིཀྑཱུཡེཝ སནྡྷཱཡཱཏི ཡེ སུཏྟཔརིཡོསཱནེ ‘‘ཏེ བྷིཀྑཱུ བྷགཝཏོ བྷཱསིཏཾ ཨབྷིནནྡུ’’ནྟི ཝུཏྟཱ པཉྩསཏཱ བྲཱཧྨཎཔབྦཛིཏཱ, ཏེ སནྡྷཱཡ.
པུབྦེ སབྦཔརིསསཱདྷཱརཎཏྟེཔི བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱཡ ‘‘ཛེཊྛསེཊྛཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཨེཝ ཨཱམནྟནེ ཀཱརཎཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེཏྭཱཝ དྷམྨདེསནཱཡ པཡོཛནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀིམཏྠཾ པན བྷགཝཱ’’ཏི ཙོདནཾ སམུཊྛཱཔེསི. ཏཏྠ ཨཉྙཾ ཙིནྟེནྟཱཏི ཨཉྙཝིཧིཏཱ. ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཱཏི ཨསམཱཧིཏཙིཏྟཱ. དྷམྨཾ པཙྩཝེཀྑནྟཱཏི ཏདཱ ཧིཡྻོ ཏཏོ པརདིཝསེསུ ཝཱ སུཏདྷམྨཾ པཏི པཏི མནསཱ ཨཝེཀྑནྟཱ. བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེཏྭཱ དྷམྨེ དེསིཡམཱནེ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ དེསནཾ སལླཀྑེཏུཾ སཀྐོནྟཱིཏི ཨིམམེཝཏྠཾ བྱཏིརེཀམུཁེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེ ཨནཱམནྟེཏྭཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
བྷིཀྑཝོཏཱིཏི ཙ སནྡྷིཝསེན ཨི-ཀཱརལོཔོ དཊྛབྦོ ‘‘བྷིཀྑཝོ ཨིཏཱི’’ཏི. ཨཡཾ ཧི ཨིཏི-སདྡོ ཧེཏུ-པརིསམཱཔནཱདིཔདཏྠཝིཔརིཡཱཡ-པཀཱརཱཝདྷཱརཎནིདསྶནཱདིཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཏཐཱ ཧེས ‘‘རུཔྤཏཱིཏི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཏསྨཱ ‘རཱུཔ’ནྟི ཝུཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༣.༧༩) ཧེཏུཨཏྠེ དིསྶཏི; ‘‘ཏསྨཱ ཏིཧ མེ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨདཱཡཱདཱ བྷཝཐ, མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ, ཨཏྠི མེ ཏུམྷེསུ ཨནུཀམྤཱ ‘ཀིནྟི མེ སཱཝཀཱ དྷམྨདཱཡཱདཱ བྷཝེཡྻུཾ, ནོ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’ཏི’’ཨཱདཱིསུ པརིསམཱཔནེ; ‘‘ཨིཏི ཝཱ, ཨིཏི ཨེཝརཱུཔཱ ནཙྩགཱིཏཝཱདིཏཝིསཱུཀདསྶནཱ ¶ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༡༣) ཨཱདིཨཏྠེ; ‘‘མཱགཎྛིཡོཏི ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ སངྑཱ སམཉྙཱ པཉྙཏྟི ཝོཧཱརོ ནཱམཾ ནཱམཀམྨཾ ནཱམདྷེཡྻཾ ནིརུཏྟི བྱཉྫནམབྷིལཱཔོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༧༣) པདཏྠཝིཔརིཡཱཡེ; ‘‘ཨིཏི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, སཔྤཊིབྷཡོ བཱལོ, ཨཔྤཊིབྷཡོ པཎྜིཏོ, སཨུཔདྡཝོ བཱལོ, ཨནུཔདྡཝོ པཎྜིཏོ, སཨུཔསགྒོ བཱལོ, ཨནུཔསགྒོ པཎྜིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༡༢༤) པཀཱརེ; ‘‘ཨཏྠི ཨིདཔྤཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ཨིཏི པུཊྛེན སཏཱ, ཨཱནནྡ, ཨཏྠཱིཏིསྶ ཝཙནཱིཡཾ, ཀིཾ པཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ¶ ཨིཏི ཙེ ཝདེཡྻ, ཛཱཏིཔཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ཨིཙྩསྶ ཝཙནཱིཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༩༦) ཨཝདྷཱརཎེ; ‘‘སབྦམཏྠཱིཏི ཁོ, ཀཙྩཱན, ཨཡམེཀོ ཨནྟོ, སབྦཾ ནཏྠཱིཏི ཁོ, ཀཙྩཱན, ཨཡཾ དུཏིཡོ ཨནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༢.༡༥) ནིདསྶནེ. ཨིདྷཱཔི ནིདསྶནེཝ དཊྛབྦོ. བྷིཀྑཝོཏི ཧི ཨཱམནྟིཏཱཀཱརོ, ཏམེས ཨིཏི-སདྡོ ནིདསྶེཏི ‘‘བྷིཀྑཝོཏི ཨཱམནྟེསཱི’’ཏི. ཨིམིནཱ ནཡེན ‘‘བྷདྡནྟེ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཡཐཱརཧཾ ཨིཏི-སདྡསྶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. པུབྦེ ‘‘བྷགཝཱ ཨཱམནྟེསཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘བྷགཝཏོ པཙྩསྶོསུ’’ནྟི ཨིདྷ ‘‘བྷགཝཏོ’’ཏི སཱམིཝཙནཾ ཨཱམནྟནམེཝ སམྦནྡྷཱིཨནྟརཾ ཨཔེཀྑཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘བྷགཝཏོ ཨཱམནྟནཾ པཊིཨསྶོསུ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘བྷགཝཏོ’’ཏི པན ཨིདཾ པཊིསྶཝསམྦནྡྷནེན སམྤདཱནཝཙནཾ ཡཐཱ ‘‘དེཝདཏྟསྶ པཊིསྶུཎོཏཱི’’ཏི.
ཡཾ ནིདཱནཾ བྷཱསིཏནྟི སམྦནྡྷོ. ཨེཏྠཱཧ – ཀིམཏྠཾ པན དྷམྨཝིནཡསངྒཧེ ཀརིཡམཱནེ ནིདཱནཝཙནཾ, ནནུ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཝཙནསྶེཝ སངྒཧོ ཀཱཏབྦོཏི? ཝུཙྩཏེ – དེསནཱཡ ཋིཏིཨསམྨོསསདྡྷེཡྻབྷཱཝསམྤཱདནཏྠཾ. ཀཱལདེསདེསཀནིམིཏྟཔརིསཱཔདེསེཧི ཨུཔནིབནྡྷིཏྭཱ ཋཔིཏཱ ཧི དེསནཱ ཙིརཊྛིཏིཀཱ ཧོཏི ཨསམྨོསདྷམྨཱ སདྡྷེཡྻཱ ཙ, དེསཀཱལཀཏྟུསོཏུནིམིཏྟེཧི ཨུཔནིབདྡྷོ ཝིཡ ཝོཧཱརཝིནིཙྪཡོ. ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཏཱ མཧཱཀསྶཔེན ‘‘མཱུལཔརིཡཱཡསུཏྟཾ ཨཱཝུསོ, ཨཱནནྡ, ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ དེསཱདིཔུཙྪཱསུ ཀཏཱསུ ཏཱསཾ ཝིསྶཛྫནཾ ཀརོནྟེན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨིམསྶ སུཏྟསྶ ནིདཱནཾ བྷཱསིཏཾ. ཨཔིཙ སཏྠུསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཏཐཱགཏསྶ ཧི བྷགཝཏོ པུབྦརཙནཱནུམཱནཱགམཏཀྐཱབྷཱཝཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི ¶ . ན ཧི སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ པུབྦརཙནཱདཱིཧི ཨཏྠོ ཨཏྠི སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཙཱརཏཱཡ ཨེཀཔྤམཱཎཏྟཱ ཙ ཉེཡྻདྷམྨེསུ. ཏཐཱ ཨཱཙརིཡམུཊྛིདྷམྨམཙྪརིཡསཱསནསཱཝཀཱནུརོདྷཱབྷཱཝཏོ ཁཱིཎཱསཝབྷཱཝསིདྡྷི. ན ཧི སབྦསོ ཁཱིཎཱསཝསྶ ཏེ སམྦྷཝནྟཱིཏི སུཝིསུདྡྷསྶ པརཱནུགྒཧཔྤཝཏྟི. ཨེཝཾ དེསཀསཾཀིལེསབྷཱུཏཱནཾ དིཊྛིསཱིལསམྤདཱདཱུསཀཱནཾ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨཙྩནྟཱབྷཱཝསཾསཱུཙཀེཧི ཉཱཎསམྤདཱཔཧཱནསམྤདཱབྷིབྱཉྫཀེཧི ཙ སམྦུདྡྷཝིསུདྡྷབྷཱཝེཧི པུརིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷི, ཏཏོ ཨེཝ ཙ ཨནྟརཱཡིཀནིཡྻཱནིཀདྷམྨེསུ སམྨོཧཱབྷཱཝསིདྡྷིཏོ པཙྪིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷཱིཏི བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫསམནྣཱགམོ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཔཊིཔཏྟི ཙ ནིདཱནཝཙནེན པཀཱསིཏཱ ཧོཏི ཏཏྠ ཏཏྠ སམྤཏྟཔརིཡཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནེན དྷམྨདེསནཱདཱིཔནཏོ, ཨིདྷ པན པཐཝཱིཨཱདཱིསུ ཝཏྠཱུསུ པུཐུཛྫནཱནཾ པཊིཔཏྟིཝིབྷཱགཝཝཏྠཱཔཀདེསནཱདཱིཔནཏོཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྠུསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི.
ཏཐཱ ¶ སཱསནསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཉཱཎཀརུཎཱཔརིགྒཧིཏསབྦཀིརིཡསྶ ཧི བྷགཝཏོ ནཏྠི ནིརཏྠིཀཱ པཊིཔཏྟི, ཨཏྟཧིཏཏྠཱ ཝཱ. ཏསྨཱ པརེསཾ ཨེཝ ཨཏྠཱཡ པཝཏྟསབྦཀིརིཡསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཀལམྤི ཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨཾ ཡཐཱཔཝཏྟཾ ཝུཙྩམཱནཾ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ སཏྟཱནཾ ཨནུསཱསནཊྛེན སཱསནཾ, ན ཀབྱརཙནཱ, ཏཡིདཾ སཏྠུཙརིཏཾ ཀཱལདེསདེསཀཔརིསཱཔདེསེཧི སདྡྷིཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ནིདཱནཝཙནེཧི ཡཐཱརཧཾ པཀཱསཱིཡཏི, ཨིདྷ པན ‘‘པཐཝིཡཱདཱིསུ ཝཏྠཱུསཱུ’’ཏི སབྦཾ པུརིམསདིསམེཝ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཱསནསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི. ཨཔིཙ སཏྠུནོ པམཱཎབྷཱཝཔྤཀཱསནེན སཱསནསྶ པམཱཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ, ཏཉྩ དེསཀཔྤམཱཎབྷཱཝདསྶནཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཙ ཨིམིནཱ པདེན ཝིབྷཱཝིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཏཐཱགཏསྶ རཱགདོསམོཧཱདིསབྦཀིལེསམལདུཙྩརིཏཱདིདོསཔྤཧཱནདཱིཔནེན ཝཙནེན ཨནཉྙསཱདྷཱརཎསུཔརིསུདྡྷཉཱཎཀརུཎཱདིགུཎཝིསེསཡོགཔརིདཱིཔནེན ཏཏོ ཨེཝ སབྦསཏྟུཏྟམབྷཱཝདཱིཔནེན ཨཡམཏྠོ སབྦཐཱ པཀཱསིཏོ ཧོཏཱིཏི ཨིདམེཏྠ ནིདཱནཝཙནཔྤཡོཛནསྶ མུཁམཏྟདསྶནཾ.
ཨབྦྷནྟརནིདཱནཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
སུཏྟནིཀྑེཔཝཎྞནཱ
ནིཀྑིཏྟསྶཱཏི ¶ དེསིཏསྶ. དེསནཱཔི ཧི དེསེཏབྦསྶ སཱིལཱདིཨཏྠསྶ ཝིནེཡྻསནྟཱནེསུ ནིཀྑིཔནཏོ ‘‘ནིཀྑེཔོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སུཏྟནིཀྑེཔཾ ཝིཙཱརེཏྭཱ ཝུཙྩམཱནཱ པཱཀཊཱ ཧོཏཱིཏི སཱམཉྙཏོ བྷགཝཏོ དེསནཱསམུཊྛཱནསྶ ཝིབྷཱགཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཨེཏྠཱཡཾ དེསནཱ ཨེཝཾསམུཊྛཱནཱ’’ཏི དེསནཱཡ སམུཊྛཱནེ དསྶིཏེ སུཏྟསྶ སམྨདེཝ ནིདཱནཔརིཛཱནནེན ཝཎྞནཱཡ སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ཝུཏྟཾ. ཨེཝཉྷི ‘‘ཨསྶུཏཝཱ བྷིཀྑཝེ པུཐུཛྫནོ’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘ཡོཔི སོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཨརཧཾ ཁཱིཎཱསཝོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༨), ‘‘ཏཐཱགཏོཔི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཨརཧཾ སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༡༢) ཙ པཝཏྟདེསནཱ ཨནུསནྡྷིདསྶནསུཁཏཱཡ སུཝིཉྙེཡྻཱ ཧོཏི. ཏཏྠ ཡཐཱ ཨནེཀསཏཨནེཀསཧསྶབྷེདཱནིཔི སུཏྟནྟཱནི སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིཔདྷཱནནཡཝསེན སོལ༹སཝིདྷཏཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི, ཨེཝཾ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིསུཏྟནིཀྑེཔཝསེན ཙཏུབྦིདྷབྷཱཝནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཧི སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཡཐཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཧི སདྡྷིཾ སཾསགྒབྷེདོ སམྦྷཝཏི ¶ ‘‘ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ པུཙྪཱཝསིཀོ ཙ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ཙ པུཙྪཱཝསིཀོ ཙཱ’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནུསནྡྷིསབྦྷཱཝཏོ, ཨེཝཾ ཡདིཔི ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡེནཔི སཾསགྒབྷེདོ སམྦྷཝཏི, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདཱིཧི པན པུརཏོ ཋིཏེཧི ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ སཾསགྒོ ནཏྠཱིཏི ནཡིདྷ ནིརཝསེསོ ཝིཏྠཱརནཡོ སམྦྷཝཏཱིཏི ‘‘ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏདནྟོགདྷཏྟཱ ཝཱ སམྦྷཝནྟཱནཾ སེསནིཀྑེཔཱནཾ མཱུལནིཀྑེཔཝསེན ཙཏྟཱརོཝ དསྶིཏཱ. ཏཐཱདསྶནཉྩེཏྠ ཨཡཾ སཾསགྒབྷེདོ གཧེཏབྦོཏི.
ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ནིཀྑིཔཱིཡཏཱིཏི ནིཀྑེཔོ, སུཏྟཾ ཨེཝ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ. ཨཐ ཝཱ ནིཀྑིཔནཾ ནིཀྑེཔོ, སུཏྟསྶ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ, སུཏྟདེསནཱཏི ཨཏྠོ. ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, སོ ཨསྶ ཨཏྠི ཀཱརཎབྷཱུཏོཏི ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརཛ྄ཛྷཱསཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. པུཙྪཱཡ ཝསོ པུཙྪཱཝསོ, སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ¶ པུཙྪཱཝསིཀོ. སུཏྟདེསནཱཝཏྠུབྷཱུཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨཏྠུཔྤཏྟི, ཨཏྠུཔྤཏྟིཡེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟི ཏྠ-ཀཱརསྶ ཊྛ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. སཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ. ཨཐ ཝཱ ནིཀྑིཔཱིཡཏི སུཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི སུཏྟནིཀྑེཔོ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདི ཨེཝ. ཨེཏསྨིཾ པན ཨཏྟཝིཀཔྤེ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ. པུཙྪཱིཡཏཱིཏི པུཙྪཱ, པུཙྪིཏབྦོ ཨཏྠོ. པུཙྪནཝསེན པཝཏྟཾ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཝཙནཾ པུཙྪཱཝསིཀཾ, ཏདེཝ ནིཀྑེཔ-སདྡཱཔེཀྑཱཡ པུལླིངྒཝསེན ‘‘པུཙྪཱཝསིཀོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཨཊྛུཔྤཏྟི ཨེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨཔིཙེཏྠ པརེསཾ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཱདིཀཱརཎནིརཔེཀྑཏྟཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཝིསུཾ སུཏྟནིཀྑེཔབྷཱཝོ ཡུཏྟོ ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ དྷམྨཏནྟིཋཔནཏྠཾ པཝཏྟིཏདེསནཏྟཱ. པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ པན པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནཾ དེསནཱཔཝཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཡཾ པཝཏྟིཏཱནཾ ཀཐམཊྛུཔྤཏྟིཡཾ ཨནཝརོདྷོ, པུཙྪཱཝསིཀཨཊྛུཔྤཏྟིཀཱནཾ ཝཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརོདྷེན པཝཏྟིཀཱནཾ ཀཐཾ པརཛ྄ཛྷཱསཡེ ཨནཝརོདྷོཏི? ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ. པརེསཉྷི ཨབྷིནཱིཧཱརཔརིཔུཙྪཱདིཝིནིམུཏྟསྶེཝ སུཏྟདེསནཱཀཱརཎུཔྤཱདསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ. ཏཐཱ ཧི བྲཧྨཛཱལ (དཱི. ནི. ༡.༡) དྷམྨདཱཡཱདསུཏྟཱདཱིནཾ (མ. ནི. ༡.༢༩) ཝཎྞཱཝཎྞཨཱམིསུཔྤཱདཱདིདེསནཱནིམིཏྟཾ ‘‘ཨཊྛུཔྤཏྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. པརེསཾ པུཙྪཾ ཝིནཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨེཝ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ དེསིཏོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ, པུཙྪཱཝསེན དེསིཏོ པུཙྪཱཝསིཀོཏི པཱཀཊོཡམཏྠོཏི.
ཨཏྟནོ ¶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ཀཐེསི དྷམྨཏནྟིཋཔནཏྠནྟི དཊྛབྦཾ. སམྨཔྤདྷཱནསུཏྟནྟཧཱརཀོཏི ཨནུཔུབྦེན ནིཀྑིཏྟཱནཾ སཾཡུཏྟཀེ སམྨཔྤདྷཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱནཾ སུཏྟཱནཾ ཨཱཝལི༹. ཏཐཱ ཨིདྡྷིཔཱདཧཱརཀཱདཡོ.
ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ དྷམྨཱ སདྡྷིནྡྲིཡཱདཡོ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡནྟི ཨདྷིམུཏྟིཾ. ཁནྟིནྟི དིཊྛིནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིཾ. མནནྟི ཙིཏྟཾ. ཨབྷིནིཧཱརནྟི པཎིདྷཱནཾ. བུཛ྄ཛྷནབྷཱཝནྟི བུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝཾ, པཊིཝིཛ྄ཛྷནཱཀཱརཾ ཝཱ.
ཨུཔྤནྣེ མཱནེ ནིཀྑིཏྟནྟི སམྦནྡྷོ. ཨིཏྠིལིངྒཱདཱིནི ཏཱིཎི ལིངྒཱནི. ནཱམཱདཱིནི ཙཏྟཱརི པདཱནི. པཋམཱདཡོ སཏྟ ཝིབྷཏྟིཡོ. མུཉྩིཏྭཱ ན ཀིཉྩི ཀཐེཏི སབྷཱཝནིརུཏྟིཡཱ ¶ ཏཐེཝ པཝཏྟནཏོ. གཎྛིབྷཱུཏཾ པདཾ. ཡཐཱ ཧི རུཀྑསྶ གཎྛིཊྛཱནཾ དུབྦིནིབྦེདྷཾ དུཏྟཙྪིཏཉྩ ཧོཏི, ཨེཝམེཝཾ ཡཾ པདཾ ཨཏྠཏོ ཝིཝརིཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏཾ ‘‘གཎྛིཔད’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨནུཔཧཙྩཱཏི ཨནུདྡྷརིཏྭཱ.
ཡེན ཡེན སམྦནྡྷཾ གཙྪཏི, ཏསྶ ཏསྶ ཨནཝསེསཏཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཨིམསྶ སབྦ-སདྡསྶ སཔྤདེསཏཾ དསྶེཏི. སབྦ-སདྡོ ཧི སབྦསབྦཾ པདེསསབྦཾ ཨཱཡཏནསབྦཾ སཀྐཱཡསབྦནྟི ཙཏཱུསུ ཝིསཡེསུ དིཊྛཔྤཡོགོ. ཏཐཱ ཧེས ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ སབྦཱཀཱརེན བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎམུཁེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༦) སབྦསབྦསྨིཾ ཨཱགཏོ. ‘‘སབྦེསཾ ཝོ, སཱརིཔུཏྟ, སུབྷཱསིཏཾ པརིཡཱཡེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༤༥) པདེསསབྦསྨིཾ. ‘‘སབྦཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དེསེསྶཱམི…པེ… ཙཀྑུཉྩེཝ རཱུཔཱ ཙ…པེ… མནོ ཙེཝ དྷམྨཱ ཙཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༢༣) ཨེཏྠ ཨཱཡཏནསབྦསྨིཾ. ‘‘སབྦཾ སབྦཏོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༥) སཀྐཱཡསབྦསྨིཾ. ཏཏྠ སབྦསབྦསྨིཾ ཨཱགཏོ ནིཔྤདེསོ, ཨིཏརེསུ ཏཱིསུཔི ཨཱགཏོ སཔྤདེསོ, ཨིདྷ པན སཀྐཱཡསབྦསྨིཾ ཝེདིཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སཀྐཱཡཔརིཡཱཔནྣཱ པན ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱཝ ཨནཝསེསཏོ ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡ སུཏྟནིཀྑེཔཝཎྞནཱ).
སཙྩེསཱུཏི ཨརིཡསཙྩེསུ. ཨེཏེ ཙཏུརོ དྷམྨཱཏི ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནེ སཙྩཱདིཀེ ཙཏྟཱརོ དྷམྨེ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཏཏྠ སཙྩནྟི ཝཙཱིསཙྩཾ. ཋིཏཱིཏི ཝཱིརིཡཾ, ‘‘དྷིཏཱི’’ཏི ཝཱ པཱཋོ, སོ ཨེཝཏྠོ. ཙཱགོཏི ཨལོབྷོ. དིཊྛཾ སོ ཨཏིཝཏྟཏཱིཏི ཡསྨིཾ ཨེཏེ སཙྩཱདཡོ དྷམྨཱ ཨུཔལབྦྷནྟི, སོ དིཊྛཾ ཨཏྟནོ ཨམིཏྟཾ ཨཏིཀྐམཏི, ན ཏསྶ ཧཏྠཏཾ གཙྪཏི, ཨཐ ཁོ ནཾ ¶ ཨབྷིབྷཝཏི ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. སབྷཱཝེ ཝཏྟཏི ཨསབྷཱཝདྷམྨསྶ ཀཱརཎཱསམྦྷཝཏོ. ན ཧི ནིསྶབྷཱཝཱ དྷམྨཱ ཀེནཙི ནིབྦཏྟཱིཡནྟི. ཨཏྟནོ ལཀྑཎཾ དྷཱརེནྟཱིཏི ཡདིཔི ལཀྑཎཝིནིམུཏྟཱ དྷམྨཱ ནཱམ ནཏྠི, ཏཐཱཔི ཡཐཱ དིཊྛིཏཎྷཱཔརིཀཔྤིཏཱཀཱརམཏྟཱ ཨཏྟསུབྷསུཁསསྶཏཱདཡོ, པཀཏིཡཱདཡོ, དབྦཱདཡོ, ཛཱིཝཱདཡོ, ཀཱཡཱདཡོ ལོཀཝོཧཱརམཏྟསིདྡྷཱ གགཎཀུསུམཱདཡོཝ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཏོ ན ཨུཔལབྦྷནྟི, ན ཨེཝམེཏེ, ཨེཏེ པན སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠབྷཱུཏཱ ཨུཔལབྦྷནྟི, ཏཏོ ཨེཝ སཏྟཱདིཝིསེསཝིརཧཏོ དྷམྨམཏྟཱ སབྷཱཝཝནྟོཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཏྟནོ ལཀྑཎཾ དྷཱརེནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ ¶ . བྷཝཏི ཧི བྷེདཱབྷཱཝེཔི སུཁཱཝབོདྷནཏྠཾ ཨུཔཙཱརམཏྟསིདྡྷེན བྷེདེན ནིདྡེསོ ཡཐཱ ‘‘སིལཱཔུཏྟཀསྶ སརཱིར’’ནྟི. དྷཱརཱིཡནྟི ཝཱ ཡཐཱསབྷཱཝཏོ ཨཝདྷཱརཱིཡནྟི ཉཱཡནྟཱིཏི དྷམྨཱ, ཀཀྑལ༹ཕུསནཱདཡོ.
ཨསཱདྷཱརཎཧེཏུམྷཱིཏི ཨསཱདྷཱརཎཀཱརཎེ, སཀྐཱཡདྷམྨེསུ ཏསྶ ཏསྶ ཨཱཝེཎིཀཔཙྩཡེཏི ཨཏྠོ. ཀིཾ པན ཏནྟི? ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཡོ, ཨཝིཛྫཱདཡོཔི ཝཱ. ཡཐེཝ ཧི པཐཝཱིཨཱདཱིསུ མཉྙནཱཝཏྠཱུསུ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཏཎྷཱདཡོ མཉྙནཱ ཏེསཾ པཝཏྟིཡཱ མཱུལཀཱརཎཾ, ཨེཝཾ ཨཝིཛྫཱདཡོཔི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨསྶུཏཝཱ པུཐུཛྫནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཨཔརིཉྙཱཏཾ ཏསྶཱཏི ཝདཱམཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢) ‘‘ནནྡཱི དུཀྑསྶ མཱུལ’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༡༣) ཙ ཨནྭཡཏོ, ‘‘ཁཡཱ རཱགསྶ…པེ… ཝཱིཏམོཧཏྟཱ’’ཏི བྱཏིརེཀཏོ ཙ ཏེསཾ མཱུལཀཱརཎབྷཱཝོ ཝིབྷཱཝིཏོ.
པརིཡཱཡེཏི དེསེཏབྦམཏྠཾ ཨཝགམེཏི བོདྷཡཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, དེསནཱ. པརིཡཱཡཏི ཨཏྟནོ ཕལཾ པརིགྒཧེཏྭཱ ཝཏྟཏི ཏསྶ ཝཱ ཀཱརཎབྷཱཝཾ གཙྪཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, ཀཱརཎཾ. པརིཡཱཡཏི ཨཔརཱཔརཾ པརིཝཏྟཏཱིཏི པརིཡཱཡོ, ཝཱརོ. ཨེཝཾ པརིཡཱཡསདྡསྶ དེསནཱཀཱརཎཝཱརེསུ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཡཐཱརུཏཝསེན ཨགྒཧེཏྭཱ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ གཧེཏབྦཏྠཾ ནེཡྻཏྠཾ. ཏེབྷཱུམཀཱ དྷམྨཱཝ ཨནཝསེསཏོ ཝེདིཏབྦཱ མཉྙནཱཝཏྠུབྷཱུཏཱནཾ སབྦེསཾ པཐཝཱིཨཱདིདྷམྨཱནཾ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ.
ཀཱརཎདེསནནྟི ཀཱརཎཉཱཔནཾ དེསནཾ. ཏཾ ཨཏྠནྟི ཏཾ སབྦདྷམྨཱནཾ མཱུལཀཱརཎསངྑཱཏཾ, ཀཱརཎདེསནཱསངྑཱཏཾ ཝཱ ཨཏྠཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཾ ཀཱརཎཾ ཏཾ དེསན’’ནྟི. ཨེཀཏྠམེཏནྟི ཨེཏཾ པདདྭཡཾ ཨེཀཏྠཾ. སཱདྷུ-སདྡོ ཨེཝ ཧི ཀ-ཀཱརེན ཝཌྜྷེཏྭཱ ‘‘སཱདྷུཀ’’ནྟི ཝུཏྟོ. ཏེནེཝ ཧི སཱདྷུསདྡསྶ ཨཏྠཾ ཝདནྟེན ཨཏྠུདྡྷཱརཝསེན སཱདྷུཀསདྡོ ཨུདཱཧཊོ. དྷམྨརུཙཱིཏི པུཉྙཀཱམོ. པཉྙཱཎཝཱཏི པཉྙཝཱ. ཨདྡུབྦྷོཏི ཨདཱུསཀོ, ཨནུཔགྷཱཏཀོཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷཱཔཱིཏི ཨིམསྨིཾ མཱུལཔརིཡཱཡསུཏྟེཔི. ཨཡནྟི སཱདྷུཀསདྡོ. ཨེཏྠེཝ དལ༹ྷཱིཀམྨེཏི སཀྐཙྩཀིརིཡཱཡཾ. ཨཱཎཏྟིཡནྟི ¶ ཨཱཎཱཔནེ. ‘‘སུཎཱཐ སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཐཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟེ སཱདྷུཀསདྡེན སཝནམནསིཀཱརཱནཾ སཀྐཙྩཀིརིཡཱ ཝིཡ ཏདཱཎཱཔནམྤི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཱཡཱཙནཏྠཏཱ ཝིཡ ཙསྶ ཨཱཎཱཔནཏྠཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨིདཱནེཏྠ ¶ ཨེཝཾ ཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱཏི སམྦནྡྷོ. སོཏིནྡྲིཡཝིཀྑེཔཝཱརཎཾ སཝནེ ནིཡོཛནཝསེན ཀིརིཡནྟརཔཊིསེདྷནབྷཱཝཏོ, སོཏཾ ཨོདཧཐཱཏི ཨཏྠོ. མནིནྡྲིཡཝིཀྑེཔནིཝཱརཎཾ ཨཉྙཙིནྟཱཔཊིསེདྷནཏོ. པུརིམནྟི ‘‘སུཎཱཐཱ’’ཏི པདཾ. ཨེཏྠཱཏི སུཎཱཐ, མནསི ཀརོཐཱ’’ཏི པདདྭཡེ, ཨེཏསྨིཾ ཝཱ ཨདྷིཀཱརེ. བྱཉྫནཝིཔལླཱསགྒཱཧཝཱརཎཾ སོཏདྭཱརེ ཝིཀྑེཔཔཊིབཱཧཀཏྟཱ. ན ཧི ཡཱཐཱཝཏོ སུཎནྟསྶ སདྡཏོ ཝིཔལླཱསགྒཱཧོ ཧོཏི. ཨཏྠཝིཔལླཱསགྒཱཧཝཱརཎཾ མནིནྡྲིཡཝིཀྑེཔཔཊིབཱཧཀཏྟཱ. ན ཧི སཀྐཙྩཾ དྷམྨཾ ཨུཔདྷཱརེནྟསྶ ཨཏྠཏོ ཝིཔལླཱསགྒཱཧོ ཧོཏི. དྷམྨསྶཝནེ ནིཡོཛེཏི སུཎཱཐཱཏི ཝིདཧནཏོ. དྷཱརཎཱུཔཔརིཀྑཱསཱུཏི ཨུཔཔརིཀྑགྒཧཎེན ཏུལནཏཱིརཎཱདིཀེ དིཊྛིཡཱ ཙ སུཔྤཊིཝེདྷཾ སངྒཎྷཱཏི.
སབྱཉྫནོཏི ཨེཏྠ ཡཐཱདྷིཔྤེཏམཏྠཾ བྱཉྫཡཏཱིཏི བྱཉྫནཾ, སབྷཱཝནིརུཏྟི. སཧ བྱཉྫནེནཱཏི སབྱཉྫནོ, བྱཉྫནསམྤནྣོཏི ཨཏྠོ. ཨརཎཱིཡཏོ ཨུཔགནྡྷབྦཏོ ཨནུཊྛཱཏབྦཏོ ཨཏྠོ, ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཱདིཀོ. སཧ ཨཏྠེནཱཏི སཱཏྠོ, ཨཏྠསམྤནྣོཏི ཨཏྠོ. དྷམྨགམྦྷཱིརོཏིཨཱདཱིསུ དྷམྨོ ནཱམ ཏནྟི. དེསནཱ ནཱམ ཏསྶཱ མནསཱ ཝཝཏྠཱཔིཏཱཡ ཏནྟིཡཱ དེསནཱ. ཨཏྠོ ནཱམ ཏནྟིཡཱ ཨཏྠོ. པཊིཝེདྷོ ནཱམ ཏནྟིཡཱ ཏནྟིཨཏྠསྶ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ. ཡསྨཱ ཙེཏེ དྷམྨདེསནཱཨཏྠཔཊིཝེདྷཱ སསཱདཱིཧི ཝིཡ མཧཱསམུདྡོ མནྡབུདྡྷཱིཧི དུཀྑོགཱལ༹ྷཱ ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛཱ ཙ, ཏསྨཱ གམྦྷཱིརཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡསྨཱ ཨཡཾ དྷམྨོ…པེ… སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཐཱ’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ པཊིཝེདྷསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དྷམྨཏྠཱནཾ དེསནཱཉཱཎསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དེསནཱཡ དུཀྑོགཱཧཏཱ, པཊིཝེདྷསྶ པན ཨུཔྤཱདེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཏབྦིསཡཉཱཎུཔྤཏྟིཡཱ ཙ དུཀྐརབྷཱཝཏོ དུཀྑོགཱཧཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
དེསནཾ ནཱམ ཨུདྡིསནཾ. ཏསྶ ནིདྡིསནཾ བྷཱསནནྟི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝིཏྠཱརཏོཔི ནཾ བྷཱསིསྶཱམཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི. པརིབྱཏྟཾ ཀཐནཾ ཝཱ བྷཱསནཾ. སཱལི༹ཀཱཡིཝ ནིགྒྷོསོཏི སཱལི༹ཀཱཡ ཨཱལཱཔོ ཝིཡ མདྷུརོ ཀཎྞསུཁོ པེམནཱིཡོ. པཊིབྷཱནནྟི སདྡོ. ཨུདཱིརཡཱིཏི ཨུཙྩཱརཱིཡཏི, ཝུཙྩཏི ཝཱ.
ཨེཝཾ ¶ ཝུཏྟེ ཨུསྶཱཧཛཱཏཱཏི ཨེཝཾ ‘‘སུཎཱཐ སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཐ བྷཱསིསྶཱམཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ན ¶ ཀིར སཏྠཱ སངྑེཔེནེཝ དེསེསྶཏི, ཝིཏྠཱརེནཔི བྷཱསིསྶཏཱིཏི སཉྫཱཏུསྶཱཧཱ ཧཊྛཏུཊྛཱ ཧུཏྭཱ. ཨིདྷཱཏི ཨིམིནཱ ཝུཙྩམཱནཨདྷིཀརཎཾ ཏསྶ པུགྒལསྶ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘དེསཱཔདེསེ ནིཔཱཏོ’’ཏི. ལོཀནྟི ཨོཀཱསལོཀཾ. ཨིདྷ ཏཐཱགཏོ ལོཀེཏི ཧི ཛཱཏིཁེཏྟཾ, ཏཏྠཱཔི ཨཡཾ ཙཀྐཝཱལོ༹ ཨདྷིཔྤེཏོ. སམཎོཏི སོཏཱཔནྣོ. དུཏིཡོ སམཎོཏི སཀདཱགཱམཱི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཀཏམོ ཙ, བྷིཀྑཝེ, སམཎོ? ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཏིཎྞཾ སཾཡོཛནཱནཾ པརིཀྑཡཱ སོཏཱཔནྣོ ཧོཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༤༡) ‘‘ཀཏམོ ཙ, བྷིཀྑཝེ, དུཏིཡོ སམཎོ? ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཏིཎྞཾ སཾཡོཛནཱནཾ པརིཀྑཡཱ རཱགདོསམོཧཱནཾ ཏནུཏྟཱ སཀདཱགཱམཱི ཧོཏཱི’’ཏི ཙ (ཨ. ནི. ༤.༢༤༡). ཨིདྷེཝ ཏིཊྛམཱནསྶཱཏི ཨིམིསྶཱ ཨེཝ ཨིནྡསཱལགུཧཱཡཾ ཏིཊྛམཱནསྶ.
༢. ཨསྶུཏཝཱཏི ཨེཏྠ (ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༥༡) སུཏནྟི སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརིཏཾ, ཨུཔདྷཱརཎཾ ཝཱ, སུཏཾ ཨསྶཏྠཱིཏི སུཏཝཱ. ཝཱ-སདྡསྶ ཧི ཨཏྠོ ཨཏྠིཏཱམཏྟཱདིཝསེན ཨནེཀཝིདྷོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨནྟཝཱ ཨཡཾ ལོཀོ པརིཝཊུམོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༥༤; པཊི. མ. ༡.༡༤༠) ཨཏྠིཏཱམཏྟཾ ཨཏྠོ. ‘‘དྷནཝཱ བྷོགཝཱ, ལཱབྷཱི ཨནྣསྶཱ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ བཧུབྷཱཝོ. ‘‘རོགཝཱ ཧོཏི རོགཱབྷིབྷཱུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀཱཡཱབཱདྷོ. ‘‘ཀུཊྛཱི ཀུཊྛཙཱིཝརེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ནིནྡཱ, ‘‘ཨིསྶུཀཱི མཙྪརཱི སཋོ མཱཡཱཝིནོ ཀེཊུབྷིནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨབྷིཎྷཡོགོ. ‘‘དཎྜཱི ཚཏྟཱི ཨལམྦརཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༤༢) སཾསགྒོ. ‘‘པཎྜིཏོ ཝཱཔི ཏེན སོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༦༣) ཨུཔམཱནཾ, སདིསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏཾ ཝཱཔི དྷཱིརཱ མུནིཾ ཝེདཡནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༢༡༣) སམུཙྩཡོ. ‘‘ཀེ ཝཱ ཨིམེ ཀསྶ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༩༦) སཾསཡོ. ‘‘ཨཡཾ ཝཱ ཨིམེསཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ སབྦབཱལོ སབྦམཱུལ༹ྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༡༨༡) ཝིབྷཱཝནོ. ‘‘ན ཝཱཡཾ ཀུམཱརོ མཏྟམཉྙཱསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤) པདཔཱུརཎཾ. ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙི, བྷིཀྑཝེ, སམཎཱ ཝཱ བྲཱཧྨཎཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༧༠) ཝིཀཔྤོ. ‘‘སཀྱཔུཏྟསྶ སིརཱིམཏོ ¶ (དཱི. ནི. ༣.༢༧༧), སཱིལཝཏོ སཱིལསམྤཏྟིཡཱ ཀལྱཱཎོ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༥༠; ༣.༣༡༦; ཨ. ནི. ༥.༢༡༣; མཧཱཝ. ༢༨༥) ཙ ཨཱདཱིསུ པསཾསཱ. ‘‘པཉྙཝཱ ཧོཏི ཨུདཡཏྠགཱམིནིཡཱ པཉྙཱཡ སམནྣཱགཏོ ཨརིཡཱཡ ནིབྦེདྷིཀཱཡ སམྨཱ དུཀྑཀྑཡགཱམིནིཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༣༡༧, ༣༥༥) ཨཏིསཡོ. ཨིདྷཱཔི ཨཏིསཡོ, པསཾསཱ ཝཱ ཨཏྠོ, ཏསྨཱ ཡསྶ པསཾསིཏཾ, ཨཏིསཡེན ཝཱ སུཏཾ ཨཏྠི, སོ སུཏཝཱཏི སཾཀིལེསཝིདྡྷཾསནསམཏྠཾ པརིཡཏྟིདྷམྨསྶཝནཾ, ཏཾ སུཏྭཱ ¶ ཏཐཏྟཱཡ པཊིཔཏྟི ཙ ‘‘སུཏཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སདྡེན པཀཱསིཏཱ. ཨཐ ཝཱ སོཏབྦཡུཏྟཾ སུཏྭཱ ཀཏྟབྦནིཔྥཏྟིཝསེན སུཎཱིཏི སུཏཝཱ, ཏཔྤཊིཀྑེཔེན ན སུཏཝཱཏི ཨསྶུཏཝཱ.
ཨཡཉྷི ཨ-ཀཱརོ ‘‘ཨཧེཏུཀཱ དྷམྨཱ (དྷ. ས. ༢.དུཀམཱཏིཀཱ), ཨབྷིཀྑུཀོ ཨཱཝཱསོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༡༠༤༦, ༡༠༤༧) ཏཾསཧཡོགནིཝཏྟིཡཾ ཨིཙྪིཏོ. ‘‘ཨཔཙྩཡཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༧.དུཀམཱཏིཀཱ) ཏཾསམྦནྡྷཱིབྷཱཝནིཝཏྟིཡཾ. པཙྩཡུཔྤནྣཉྷི པཙྩཡསམྦནྡྷཱིཏི ཨཔྤཙྩཡུཔྤནྣཏྟཱ ཨཏཾསམྦནྡྷིཏཱ ཨེཏྠ ཛོཏིཏཱ. ‘‘ཨནིདསྶནཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༩.དུཀམཱཏིཀཱ) ཏཾསབྷཱཝནིཝཏྟིཡཾ. ནིདསྶནཉྷི དཊྛབྦཏཱ. ཨཐ ཝཱ པསྶཏཱིཏི ནིདསྶནཾ, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ, ཏགྒཧེཏབྦབྷཱཝནིཝཏྟིཡཾ ཡཐཱ ‘‘ཨནཱསཝཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༥.དུཀམཱཏིཀཱ), ‘‘ཨཔྤཊིགྷཱ དྷམྨཱ (དྷ. ས. ༡༠.དུཀམཱཏིཀཱ), ཨནཱརམྨཎཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༥༥.དུཀམཱཏིཀཱ) ཏཾཀིཙྩནིཝཏྟིཡཾ, ‘‘ཨརཱུཔིནོ དྷམྨཱ (དྷ. ས. ༡༡.དུཀམཱཏིཀཱ) ཨཙེཏསིཀཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༥༧.དུཀམཱཏིཀཱ) ཏབྦྷཱཝནིཝཏྟིཡཾ. ཏདཉྙཐཱ ཧི ཨེཏྠ པཀཱསིཏཱ. ‘‘ཨམནུསྶོ’’ཏི ཏབྦྷཱཝམཏྟནིཝཏྟིཡཾ. མནུསྶམཏྟཾ ནཏྠི, ཨཉྙཾ སམཱནནྟི. སདིསཏཱ ཧི ཨེཏྠ སཱུཙིཏཱ. ‘‘ཨསྶམཎོ སམཎཔཊིཉྙོ, ཨནརིཡོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༡༣) ཙ ཏཾསམྦྷཱཝནཱིཡགུཎནིཝཏྟིཡཾ. གརཧཱ ཧི ཨིདྷ ཉཱཡཏི. ‘‘ཀཙྩི བྷོཏོ ཨནཱམཡཾ, ཨནུདརཱ ཀཉྙཱ’’ཏི (ཛཱ. ༢.༢༠.༡༢༩) ཏདནཔྤབྷཱཝནིཝཏྟིཡཾ, ‘‘ཨནུཔྤནྣཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༧.ཏིཀམཱཏིཀཱ) ཏཾསདིསབྷཱཝནིཝཏྟིཡཾ. ཨཏཱིཏཱནཉྷི ཨུཔྤནྣཔུབྦཏྟཱ ཨུཔྤཱདིདྷམྨཱནཉྩ པཙྩཡེཀདེསནིཔྥཏྟིཡཱ ཨཱརདྡྷུཔྤཱདིབྷཱཝཏོ ཀཱལཝིམུཏྟསྶ ཙ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཨུཔྤནྣཱནུཀཱུལཏཱ པགེཝ པཙྩུཔྤནྣཱནནྟི ཏབྦིདཱུརཏཱཝ ཨེཏྠ ཝིཉྙཱཡཏི ‘‘ཨསེཀྑཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༡.ཏིཀམཱཏིཀཱ) ཏདཔརིཡོསཱནནིཝཏྟིཡཾ. ཏནྣིཊྛཱནཉྷི ཨེཏྠ པཀཱསིཏནྟི. ཨེཝམནེཀེསཾ ཨཏྠཱནཾ ཛོཏཀོ. ཨིདྷ པན ‘‘ཨརཱུཔིནོ དྷམྨཱ ཨཙེཏསིཀཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཏབྦྷཱཝནིཝཏྟིཡཾ ¶ དཊྛབྦོ, ཨཉྙཏྠེཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེནསྶ སུཏཱདིཉཱཎཝིརཧཏཾ དསྶེཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱགམཱདྷིགམཱབྷཱཝཱ ཉེཡྻོ ཨསྶུཏཝཱ ཨིཏཱི’’ཏི.
ཨིདཱནི ཏསྶ ཨཏྠཾ ཝིཝརནྟོ ཡསྨཱ ཁནྡྷདྷཱཏྭཱདིཀོསལླེནཔི མཉྙནཱཔཊིསེདྷནསམཏྠཾ བཱཧུསཙྩཾ ཧོཏི. ཡཐཱཧ ‘‘ཀིཏྟཱཝཏཱ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, བཧུསྶུཏོ ཧོཏི? ཡཏོ ཁོ བྷིཀྑུ ཁནྡྷཀུསལོ ཧོཏི དྷཱཏུ, ཨཱཡཏན, པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀུསལོ ཧོཏི, ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ བྷིཀྑུ བཧུསྶུཏོ ཧོཏཱི’’ཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཡསྶ ཧི ཁནྡྷདྷཱཏུཨཱཡཏནསཙྩཔཙྩཡཱཀཱརསཏིཔཊྛཱནཱདཱིསཱུཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཝཱཙུགྒཏཀརཎཾ ཨུགྒཧོ. ཨཏྠཔརིཔུཙྪནཾ པརིཔུཙྪཱ. ཀུསལེཧི སཧ ཙོདནཱཔརིཧརཎཝསེན ཝིནིཙྪཡཀརཎཾ ཝིནིཙྪཡོ. མགྒཕལནིབྦཱནཱནི ཨདྷིགམོ.
བཧཱུནཾ ¶ (དྷ. ས. མཱུལཊཱི. ༡༠༠༧) ནཱནཔྤཀཱརཱནཾ ཀིལེསསཀྐཱཡདིཊྛཱིནཾ ཨཝིཧཏཏྟཱ ཏཱ ཛནེནྟི, ཏཱཧི ཝཱ ཛནིཏཱཏི པུཐུཛྫནཱ. ཨཝིགྷཱཏམེཝ ཝཱ ཛན-སདྡོ ཝདཏི. པུཐུ སཏྠཱརཱནཾ མུཁམུལློཀིཀཱཏི ཨེཏྠ པུཐུ ཛནཱ སཏྠུཔཊིཉྙཱ ཨེཏེསནྟི པུཐུཛྫནཱཏི ཝཙནཏྠོ. པུཐུ སབྦགཏཱིཧི ཨཝུཊྛིཏཱཏི ཨེཏྠ ཛནེཏབྦཱ, ཛཱཡནྟི ཝཱ ཨེཏྠ སཏྟཱཏི ཛནཱ, ནཱནཱགཏིཡོ, ཏཱ པུཐཱུ ཨེཏེསནྟི པུཐུཛྫནཱ. ཨིཏོ པརེ ཛཱཡནྟི ཨེཏེཧཱིཏི ཛནཱ, ཨབྷིསངྑཱརཱདཡོ, ཏེ ཨེཏེསཾ པུཐཱུ ཝིཛྫནྟཱིཏི པུཐུཛྫནཱ. ཨབྷིསངྑརཎཱདིཨཏྠོ ཨེཝ ཝཱ ཛན-སདྡོ དཊྛབྦོ. ཨོགྷཱ ཀཱམོགྷཱདཡོ. རཱགགྒིཨཱདཡོ སནྟཱཔཱ. ཏེ ཨེཝ, སབྦེཔི ཝཱ ཀིལེསཱ པརིལཱ༹ཧཱ. པུཐུ པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ རཏྟཱཏི ཨེཏྠ ཛཱཡཏཱིཏི ཛནོ, རཱགོ གེདྷོཏི ཨེཝམཱདིཀོ, པུཐུ ཛནོ ཨེཏེསནྟི པུཐུཛྫནཱ. པུཐཱུསུ ཝཱ ཛནཱ ཛཱཏཱ རཏྟཱཏི ཨེཝཾ རཱགཱདིཨཏྠོ ཨེཝ ཝཱ ཛནསདྡོ དཊྛབྦོ. རཏྟཱཏི ཝཏྠཾ ཝིཡ རངྒཛཱཏེན ཙིཏྟསྶ ཝིཔརིཎཱམཀརེན ཚནྡརཱགེན རཏྟཱ སཱརཏྟཱ. གིདྡྷཱཏི ཨབྷིཀངྑནསབྷཱཝེན ཨབྷིཛ྄ཛྷཱནེན གིདྡྷཱ གེདྷཾ ཨཱཔནྣཱ. གདྷིཏཱཏི གནྠིཏཱ ཝིཡ དུམྨོཙནཱིཡབྷཱཝེན ཏཏྠ པཊིབདྡྷཱ. མུཙྪིཏཱཏི ཀིལེསཝསེན ཝིསཉྙཱིབྷཱུཏཱ ཝིཡ ཨནཉྙཀིཙྩཱ མུཙྪཾ མོཧམཱཔནྣཱ. ཨཛ྄ཛྷོསནྣཱཏི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ ཝིཡ ཀཏྭཱ གིལིཏྭཱ པརིནིཊྛཔེཏྭཱ ཋིཏཱ. ལགྒཱཏི ཝངྐདཎྜཀེ ཝིཡ ཨཱསཏྟཱ མཧཱཔལིཔེ ཝཱ ཡཱཝ ནཱསིཀགྒཱ པལིཔནྣཔུརིསོ ཝིཡ ཨུདྡྷརིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻབྷཱཝེན ནིམུགྒཱ ¶ , ལགིཏཱཏི མཀྐཊཱལེཔེ ཨཱལགྒབྷཱཝེན པཙྩུཌྜིཏོ ཝིཡ མཀྐཊོ པཉྩནྣཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཝསེན ཨཱལགྒིཏཱ. པལིབུདྡྷཱཏི བདྡྷཱ, ཨུཔདྡུཏཱ ཝཱ. ཨཱཝུཊཱཏི ཨཱཝུནིཏཱ, ནིཝུཏཱཏི ནིཝཱརིཏཱ. ཨོཝུཏཱཏི པལིགུཎྛིཏཱ, པརིཡོནདྡྷཱ ཝཱ. པིཧིཏཱཏི པིདཧིཏཱ, པཊིཙྪནྣཱཏི པཊིཙྪཱདིཏཱ. པཊིཀུཛྫིཏཱཏི ཧེཊྛཱམུཁཛཱཏཱ. པུཐཱུནཾ ཝཱ གཎནཔཐམཏཱིཏཱནནྟིཨཱདིནཱ པུཐུ ཛནོ པུཐུཛྫནོཏི དསྶེཏི.
‘‘ཨསྶུཏཝཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨཝིཛྫནྡྷཏཱ ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནྡྷཔུཐུཛྫནོ ཝུཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི. ཨཱརཀཏྟཱ (སཾ. ནི. ཊཱི. ༢.༣.༡) ཀིལེསེཧི མགྒེན སམུཙྪིནྣཏྟཱ. ཨནཡེཏི ཨཝཌྜྷིཡཾ, ཨནཏྠེཏི ཨཏྠོ. ཨནཡེ ཝཱ ཨནུཔཱཡེ. ནཨིརིཡནཏོ ཨཝཏྟནཏོ. ཨཡེཏི ཝཌྜྷིཡཾ, ཨཏྠེ, ཨུཔཱཡེ ཝཱ. ཨརཎཱིཡཏོཏི པཡིརུཔཱསིཏབྦཏོ. ནིརུཏྟིནཡེན པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ པུརིམེསུ ཨཏྠཝིཀཔྤེསུ. པཙྪིམེ པན སདྡསཏྠཝསེནཔི. ཡདིཔི ཨརིཡ-སདྡོ ‘‘ཡེ ཧི ཝོ ཨརིཡཱ པརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༥) ཝིསུདྡྷཱསཡཔཡོགེསུ པུཐུཛྫནེསུཔི ཝཏྟཏི. ཨིདྷ པན ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན སབྦལོཀུཏྟརབྷཱཝེན ཙ ཨརིཡབྷཱཝོ ཨདྷིཔྤེཏོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘བུདྡྷཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ‘‘པཙྩེཀབུདྡྷཱ ཏཐཱགཏསཱཝཀཱ ཙ སཔྤུརིསཱ’’ཏི ཨིདཾ ཨརིཡཱ སཔྤུརིསཱཏི ཨིདྷ ཝུཏྟཔདཱནཾ ཨཏྠཾ ཨསངྐརཏོ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ པན ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ཨརིཡསཔྤུརིསབྷཱཝཱ ཨབྷིནྣསབྷཱཝཱ. ཏསྨཱ ‘‘སབྦེཝ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཨེཏྟཱཝཏཱ ¶ ཧི བུདྡྷསཱཝཀོ ཝུཏྟོ. ཏསྶ ཧི ཨེཀནྟེན ཀལྱཱཎམིཏྟོ ཨིཙྪིཏབྦོ པརཏོགྷོསམནྟརེན པཋམམགྒསྶ ཨནུཔྤཛྫནཏོ. ཝིསེསཏོ ཙསྶ བྷགཝཱཝ ཀལྱཱཎམིཏྟོ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘མམཉྷི, ཨཱནནྡ, ཀལྱཱཎམིཏྟཾ ཨཱགམྨ ཛཱཏིདྷམྨཱ སཏྟཱ ཛཱཏིཡཱ པརིམུཙྩནྟཱི’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༥.༢). སོ ཨེཝ ཙ ཨཝེཙྩཔསཱདཱདྷིགམེན དལ༹ྷབྷཏྟི ནཱམ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘ཡཾ མཡཱ སཱཝཀཱནཾ སིཀྑཱཔདཾ པཉྙཏྟཾ, ཏཾ མམ སཱཝཀཱ ཛཱིཝིཏཧེཏུཔི ནཱཏིཀྐམནྟཱི’’ཏི (ཨུདཱ. ༤༥). ཀཏཉྙུཏཱདཱིཧི པཙྩེཀབུདྡྷཱ བུདྡྷཱཏི ཨེཏྠ ཀཏཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཀཏཉྙཱུ. ཀཏཾ ཝིདིཏཾ པཱཀཊཾ ཀརོཏཱིཏི ཀཏཝེདཱི. ཨནེཀེསུཔི ཧི ཀཔྤསཏསཧསྶེསུ ཀཏཾ ཨུཔཀཱརཾ ཛཱནནྟི པཙྩེཀབུདྡྷཱ པཱཀཊཉྩ ཀརོནྟི སཏིཛནནཨཱམིསཔཊིགྒཧཎཱདིནཱ ¶ , ཏཐཱ སཾསཱརདུཀྑདུཀྑིཏསྶ སཀྐཙྩཾ ཀརོནྟི ཀིཙྩཾ, ཡཾ ཨཏྟནཱ ཀཱཏུཾ སཀྐཱ. སམྨཱསམྦུདྡྷོ པན ཀཔྤཱནཾ ཨསངྑྱེཡྻསཧསྶེསུཔི ཀཏཾ ཨུཔཀཱརཾ མགྒཕལཱནཾ ཨུཔནིསྶཡཉྩ ཛཱནཱཏི, པཱཀཊཉྩ ཀརོཏི, སཱིཧོ ཝིཡ ཙ ཨེཝཾ སབྦཏྠ སཀྐཙྩམེཝ དྷམྨདེསནཾ ཀརོནྟོ བུདྡྷཀིཙྩཾ ཀརོཏི. ཡཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ དིཊྛཱ ནཱམ ཧོནྟི, ཏསྶཱ ཨཔྤཊིཔཛྫནབྷཱཝོ, ཏཏྠ ཙ ཨཱདརཱབྷཱཝོ ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶནསཱིལཏཱ ཙ, ན ཙ དསྶནེ སཱདྷུཀཱརིཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ཙཀྑུནཱ ཨདསྶཱཝཱིཏི ཨེཏྟ ཙཀྑུ ནཱམ ན མཾསཙཀྑུ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ དིབྦཙཀྑུཔཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དིབྦཙཀྑུནཱ ཝཱ’’ཏི. ཨརིཡབྷཱཝོཏི ཡེཧི ཡོགཏོ ‘‘ཨརིཡཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཏེ མགྒཕལདྷམྨཱ དཊྛབྦཱ.
ཏཏྲཱཏི ཉཱཎདསྶནསྶེཝ དསྶནབྷཱཝེ. ཝཏྠཱུཏི ཨདྷིཔྤེཏཏྠཉཱཔནཀཱརཎཾ. ཨེཝཾ ཝུཏྟེཔཱིཏི ཨེཝཾ ཨཉྙཱཔདེསེན ཨཏྟཱུཔནཱཡིཀཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟེཔི. དྷམྨནྟི ལོཀུཏྟརདྷམྨཾ, ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཝཱ. ཨརིཡཀརདྷམྨཱ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱདཡོ ཝིཔསྶིཡམཱནཱ ཨནིཙྩཱདཡོ, ཙཏྟཱརི ཝཱ ཨརིཡསཙྩཱནི.
ཨཝིནཱིཏོཏི ན ཝིནཱིཏོ, ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདིཝསེན ན སིཀྑིཏོ. ཡེསཾ སཾཝརཝིནཡཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝེན ཨཡཾ ཨཝིནཱིཏོཏི ཝུཙྩཏི, ཏེ ཏཱཝ དསྶེཏུཾ ‘‘དུཝིདྷོ ཝིནཡོ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཱིལསཾཝརོཏི པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ ཝེདིཏབྦོ, སོ ཙ ཨཏྠཏོ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀོ ཨཝཱིཏིཀྐམོ. སཏིསཾཝརོཏི ཨིནྡྲིཡརཀྑཱ, སཱ ཙ ཏཐཱཔཝཏྟཱ སཏི ཨེཝ. ཉཱཎསཾཝརོཏི ‘‘སོཏཱནཾ སཾཝརཾ བྲཱུམཱི’’ཏི (སུ. ནི. ༡༠༤༠) ཝཏྭཱ ‘‘པཉྙཱཡེཏེ པིདྷཱིཡརེ’’ཏི ཝཙནཏོ སོཏསངྑཱཏཱནཾ ཏཎྷཱདིཊྛིདུཙྩརིཏཨཝིཛྫཱཨཝསིཊྛཀིལེསཱནཾ སཾཝརོ པིདཧནཾ སམུཙྪེདཉཱཎནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཁནྟིསཾཝརོཏི ཨདྷིཝཱསནཱ, སཱ ཙ ཏཐཱཔཝཏྟཱ ཁནྡྷཱ, ཨདོསོ ཝཱ. པཉྙཱཏི ཨེཀེ, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡ ཝིརུཛ྄ཛྷཏི. ཝཱིརིཡསཾཝརོ ཀཱམཝིཏཀྐཱདཱིནཾ ཝིནོདནཝསེན ¶ པཝཏྟཾ ཝཱིརིཡམེཝ. ཏེན ཏེན གུཎངྒེན ཏསྶ ཏསྶ ཨགུཎངྒསྶ པཧཱནཾ ཏདངྒཔཧཱནཾ. ཝིཀྑམྦྷནེན པཧཱནཾ ཝིཀྑམྦྷནཔཧཱནཾ. སེསཔདཏྠཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཨིམིནཱ པཱཏིམོཀྑསཾཝརེནཱཏིཨཱདི སཱིལསཾཝརཱདཱིནཾ ཝིཝརཎཾ. ཏཏྠ སམུཔེཏོཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིསཏྠོ. ཏེན ‘‘སཧགཏོ སམུཔགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༥༡༡) ཨཱགཏཾ སཾཝརཝིབྷངྒཾ དསྶེཏི. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཨནནྟརསུཏྟེ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི.
ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདཱིནནྟི དུསྶཱིལྱསངྑཱཏཱནཾ ཀཱཡཝཙཱིདུཙྩརིཏཱདཱིནཾ མུཊྛསྶཙྩསངྑཱཏསྶ པམཱདསྶ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིནཾ ཝཱ ཨཀྑནྟིཨཉྙཱཎཀོསཛྫཱནཉྩ. སཾཝརཎཏོཏི པིདཧནཏོ ཐཀནཏོ. ཝིནཡནཏོཏི ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟཱནཾ ཝིརཱུཔཔྤཝཏྟིཡཱ ཝིནཡནཏོ ཨཔནཡནཏོ, ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདཱིནཾ ཝཱ ཝིནཡནཏོ, ཀཱཡཱདཱིནཾ ཝཱ ཛིམྷཔྤཝཏྟིཾ ཝིཙྪིནྡིཏྭཱ ཨུཛུཀཾ ནཡནཏོཏི ཨཏྠོ. པཙྩཡསམཝཱཡེ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཱནཾ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདཱིནཾ ཏཐཱ ཏཐཱ ཨནུཔྤཱདནམེཝ སཾཝརཎཾ ཝིནཡནཉྩ ཝེདིཏབྦཾ.
ཡཾ པཧཱནནྟི སམྦནྡྷོ. ‘‘ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདཱདཱིསུ ཝིཔསྶནཱཉཱཎེསཱུ’’ཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདཔཙྩཡཔརིགྒཧཀངྑཱཝིཏརཎཱནི ན ཝིཔསྶནཱཉཱཎཱནི སམྨསནཱཀཱརེན ཨཔྤཝཏྟནཏོ? སཙྩམེཏཾ. ཝིཔསྶནཱཉཱཎསྶ པན ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ‘‘ནཱམརཱུཔམཏྟམིདཾ, ནཏྠི ཨེཏྠ ཨཏྟཱ ཝཱ ཨཏྟནིཡཾ ཝཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཉཱཎཾ ནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱནཾ. སཏི ཝིཛྫམཱནེ ཁནྡྷཔཉྩཀསངྑཱཏེ ཀཱཡེ, སཡཾ ཝཱ སཏཱི ཏསྨིཾ ཀཱཡེ དིཊྛཱིཏི སཀྐཱཡདིཊྛི. ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༨༡; ༤.༣༤༥) ཨེཝཾ པཝཏྟཱ མིཙྪཱདིཊྛི. ཏསྶེཝ རཱུཔཱརཱུཔསྶ ཀམྨཱཝིཛྫཱདིཔཙྩཡཔརིགྒཎྷནཉཱཎཾ པཙྩཡཔརིགྒཧོ. ‘‘ནཏྠི ཧེཏུ ནཏྠི པཙྩཡོ སཏྟཱནཾ སཾཀིལེསཱཡཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༨) ཨཱདིནཡཔྤཝཏྟཱ ཨཧེཏུཀདིཊྛི. ‘‘ཨིསྶརཔུརིསཔཛཱཔཏིཔཀཏིཨཎུཀཱལཱདཱིཧི ལོཀོ པཝཏྟཏི ནིཝཏྟཏི ཙཱ’’ཏི པཝཏྟཱ ཝིསམཧེཏུདིཊྛི. ཏསྶེཝཱཏི པཙྩཡཔརིགྒཧསྶེཝ. ཀངྑཱཝིཏརཎེནཱཏི ཡཐཱ ཨེཏརཧི ནཱམརཱུཔསྶ ཀམྨཱདིཔཙྩཡཏོ ཨུཔྤཏྟི, ཨེཝཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏེསུཔཱིཏི ཏཱིསུཔི ཀཱལེསུ ཝིཙིཀིཙྪཱཔནཡནཉཱཎེན. ཀཐཾཀཐཱིབྷཱཝསྶཱཏི ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧམཏཱིཏམདྡྷཱན’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༡༨; སཾ. ནི. ༢.༢༠) ཨཱདིནཡཔྤཝཏྟཱཡ སཾསཡཔྤཝཏྟིཡཱ. ཀལཱཔསམྨསནེནཱཏི ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི རཱུཔཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣ’’ནྟིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༣༦༡; ༢.༡༡༣; ༣.༨༦, ༨༩) ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ཨེཀཱདསསུ ཨོཀཱསེསུ པཀྑིཔིཏྭཱ སམྨསནཝསེན པཝཏྟེན ནཡཝིཔསྶནཱཉཱཎེན ¶ . ཨཧཾ མམཱཏི གཱཧསྶཱཏི ཨཏྟཏྟནིཡགཧཎསྶ. མགྒཱམགྒཝཝཏྠཱནེནཱཏི མགྒཱམགྒཉཱཎཝིསུདྡྷིཡཱ. ཨམགྒེ མགྒསཉྙཱཡཱཏི ཨོབྷཱསཱདིཀེ ཨམགྒེ ‘‘མགྒོ’’ཏི ཨུཔྤནྣསཉྙཱཡ.
ཡསྨཱ ¶ སམྨདེཝ སངྑཱརཱནཾ ཨུདཡཾ པསྶནྟོ ‘‘ཨེཝམེཝ སངྑཱརཱ ཨནུརཱུཔཀཱརཎཏོ ཨུཔྤཛྫནྟི, ན པན ཨུཙྪིཛྫནྟཱི’’ཏི གཎྷཱཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུདཡདསྶནེན ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ’’ཏི. ཡསྨཱ པན སངྑཱརཱནཾ ཝཡཾ པསྶནྟོ ‘‘ཡདིཔིམེ སངྑཱརཱ ཨཝིཙྪིནྣཱ ཝཏྟནྟི, ཨུཔྤནྣུཔྤནྣཱ པན ཨཔྤཊིསནྡྷིཀཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟེ ཝཱ’’ཏི པསྶཏི, ཏསྶེཝཾ པསྶཏོ ཀུཏོ སསྶཏགྒཱཧོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཡདསྶནེན སསྶཏདིཊྛིཡཱ’’ཏི. བྷཡདསྶནེནཱཏི བྷཡཏུཔཊྛཱནཉཱཎེན. སབྷཡེཏི སབྦབྷཡཱནཾ ཨཱཀརབྷཱཝཏོ སཀལདུཀྑཝཱུཔསམསངྑཱཏསྶ པརམསྶཱསསྶ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ ཙ སབྷཡེ ཁནྡྷཔཉྩཀེ. ཨབྷཡསཉྙཱཡཱཏི ‘‘ཨབྷཡཾ ཁེམ’’ནྟི ཨུཔྤནྣསཉྙཱཡ. ཨསྶཱདསཉྙཱ ནཱམ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ ཨསྶཱདཝསེན པཝཏྟསཉྙཱ, ཡཱ ‘‘ཨཱལཡཱབྷིནིཝེསོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཨབྷིརཏིསཉྙཱ ཏཏྠེཝ ཨབྷིརཏིཝསེན པཝཏྟསཉྙཱ, ཡཱ ‘‘ནནྡཱི’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཨམུཙྩིཏུཀམྱཏཱ ཨཱདཱནཾ. ཨནུཔེཀྑཱ སངྑཱརེཧི ཨནིབྦིནྡནཾ, སཱལཡཏཱཏི ཨཏྠོ. དྷམྨཊྛིཏིཡཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ པཊིལོམབྷཱཝོ སསྶཏུཙྪེདགྒཱཧོ, པཙྩཡཱཀཱརཔཊིཙྪཱདཀམོཧོ ཝཱ, ནིབྦཱནེ པཊིལོམབྷཱཝོ སངྑཱརེསུ རཏི, ནིབྦཱནཔཊིཙྪཱདཀམོཧོ ཝཱ. སངྑཱརནིམིཏྟགྒཱཧོཏི ཡཱདིསསྶ ཀིལེསསྶ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ ཝིཔསྶནཱ སངྑཱརནིམིཏྟཾ ན མུཉྩཏི, སོ ཀིལེསོ, ཡོ ‘‘སཾཡོགཱབྷིནིཝེསོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. སངྑཱརནིམིཏྟགྒཧཎསྶ ཨཏིཀྐམནམེཝ ཝཱ པཧཱནཾ.
པཝཏྟི ཨེཝ པཝཏྟིབྷཱཝོ, པརིཡུཊྛཱནནྟི ཨཏྠོ. ནཱིཝརཎཱདིདྷམྨཱནནྟི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན ནཱིཝརཎཔཀྑིཡཱ ཀིལེསཱ ཝིཏཀྐཝིཙཱརཱདཡོ ཙ གཡ྄ཧནྟི.
ཙཏུནྣཾ ཨརིཡམགྒཱནཾ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཨཙྩནྟཾ ཨཔྤཝཏྟིབྷཱཝེན ཡཾ པཧཱནནྟི སམྦནྡྷོ. ཀེན པཧཱནནྟི? ཨརིཡམགྒེཧེཝཱཏི ཝིཉྙཱཡམཱནོཡམཏྠོ ཏེསཾ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཨཔྤཝཏྟིཝཙནཏོ. སམུདཡཔཀྑིཀསྶཱཏི ཨེཏྠ ཙཏྟཱརོཔི མགྒཱ ཙཏུསཙྩཱབྷིསམཡཱཏི ཀཏྭཱ ཏེཧི པཧཱཏབྦེན ཏེན ཏེན སམུདཡེན སཧ པཧཱཏབྦཏྟཱ སམུདཡསབྷཱགཏྟཱ, སཙྩཝིབྷངྒེ ཙ སབྦཀིལེསཱནཾ སམུདཡབྷཱཝསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘སམུདཡཔཀྑིཀཱ’’ཏི དིཊྛིཨཱདཡོ ཝུཙྩནྟི. པཊིཔྤསྶདྡྷཏྟཾ ཝུཔསནྟཏཱ. སངྑཏནིསྶཊཏཱ སངྑཱརསབྷཱཝཱབྷཱཝོ. པཧཱིནསབྦསངྑཏནྟི ཝིརཧིཏསབྦསངྑཏཾ, ཝིསངྑཱརནྟི ¶ ཨཏྠོ. པཧཱནཉྩ ཏཾ ཝིནཡོ ཙཱཏི པཧཱནཝིནཡོ པུརིམེན ཨཏྠེན, དུཏིཡེན པན པཧཱིཡཏཱིཏི པཧཱནཾ, ཏསྶ ཝིནཡོཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
བྷིནྣསཾཝརཏྟཱཏི ¶ ནཊྛསཾཝརཏྟཱ, སཾཝརཱབྷཱཝཏོཏི ཨཏྠོ. ཏེན ཨསམཱདིནྣསཾཝརོཔི སངྒཧིཏོ ཧོཏི. སམཱདཱནེན ཧི སམྤཱདེཏབྦོ སཾཝརོ ཏདབྷཱཝེ ན ཧོཏཱིཏི. ཨེཝཉྷི ལོཀེ ཝཏྟཱརོ ཧོནྟི ‘‘མཧཱ ཝཏ ནོ བྷོགོ, སོ ནཊྛོ ཏཐཱ ཨཀཏཏྟཱ’’ཏི. ཨརིཡེཏི ཨརིཡོ. པཙྩཏྟཝཙནཉྷེཏཾ. ཨེསེསེཏི ཨེསོ སོ ཨེཝ, ཨཏྠཏོ ཨནཉྙོཏི ཨཏྠོ. ཏཛྫཱཏེཏི ཨཏྠཏོ ཏཾསབྷཱཝོ, སཔྤུརིསོ ཨརིཡསབྷཱཝོ, ཨརིཡོ ཙ སཔྤུརིསསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ.
ཏཾ ཨཏྠནྟི ‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཝཾ ཝུཏྟམཏྠཾ. ཀསྨཱ པནེཏྠ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱ དེསནཱ ཀཏཱཏི? ཡདེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ‘‘ཡསྨཱ པུཐུཛྫནོ ཨཔརིཉྙཱཏཝཏྠུཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢) སཡམེཝ ཝཀྑཏི. དྷམྨོ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཨེཏིསྶཱཏི དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཱ, སབྷཱཝདྷམྨེ ནིསྶཱཡ པཝཏྟིཏདེསནཱ. དྷམྨཝསེནེཝ པཝཏྟཱ པཋམཱ, པུགྒལཝསེན ཨུཊྛཧིཏྭཱ པུགྒལཝསེནེཝ གཏཱ ཏཏིཡཱ, ཨིཏརཱ དྷམྨཔུགྒལཱནཾ ཝོམིསྶཀཝསེན. ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཨེཝཾ ཝིབྷཱགེན དྷམྨཾ དེསེཏཱིཏི? ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡེན དེསནཱཝིལཱསེན ཙ. ཡེ ཧི ཝེནེཡྻཱ དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ སུཁེན ཨཏྠཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟི, ཏེསཾ ཏཐཱ དྷམྨཾ དེསེཏི. ཨེས ནཡོ སབྦཏྠ. ཡསྶཱ ཙ དྷམྨདྷཱཏུཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཏྟཱ དེསནཱཝིལཱསཔྤཏྟོ ཧོཏི, སཱཡཾ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱ, ཏསྨཱ དེསནཱཝིལཱསཔྤཏྟོ དྷམྨིསྶརོ དྷམྨརཱཛཱ ཡཐཱ ཡཐཱ ཨིཙྪཏི, ཏཐཱ ཏཐཱ དྷམྨཾ དེསེཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡེན དེསནཱཝིལཱསེན ཙ ཨེཝཾ ཝིབྷཱགེན དྷམྨཾ དེསེཏཱིཏི ཝེདིཏབྦོ.
ཚདྷཱཏུརོཏི པཐཝིདྷཱཏུ ཨཱཔོ-ཏེཛོ-ཝཱཡོ-ཨཱཀཱསདྷཱཏུ ཝིཉྙཱཎདྷཱཏཱུཏི ཨིམེསཾ ཚནྣཾ དྷཱཏཱུནཾ ཝསེན ཚདྷཱཏུརོ. ‘‘ཙཀྑུནཱ རཱུཔཾ དིསྭཱ སོམནསྶཊྛཱནིཡཾ རཱུཔཾ ཨུཔཝིཙརཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༣.༣༢༤) ཝུཏྟཱནཾ ཚནྣཾ སོམནསྶཱུཔཝིཙཱརཱནཾ, ཚནྣཾ དོམནསྶཨུཔེཀྑཱུཔཝིཙཱརཱནཉྩ ཝསེན ཨཊྛཱརསམནོཔཝིཙཱརོ. སཙྩཱདྷིཊྛཱནཱདིཝསེན ཙཏུརཱདྷིཊྛཱནོ. པཉྙཱཙཀྑུནཱ དིཊྛདྷམྨིཀསྶ སམྤརཱཡིཀསྶ ཙ ཨཏྠསྶ ཨདསྶནཏོ ཨནྡྷོ, དིཊྛདྷམྨིཀསྶེཝ དསྶནཏོ ཨེཀཙཀྑུ, དྭིནྣམྤི དསྶནཏོ དྭིཙཀྑུ, ཝེདིཏབྦོ.
སྭཱཡཾ ¶ ནིདྡིསཱིཏི སམྦནྡྷོ. སྭཱཡནྟི ཙ སོ ཨཡཾ, ཡཐཱཝུཏྟདེསནཱཝིབྷཱགཀུསལོ བྷགཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔརིཉྙཱཏཝཏྠུཀོཏི ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི ཨཔརིཉྙཱཏཀྑནྡྷོ. ཁནྡྷཱ ཧི པརིཉྙཱཏཝཏྠུ. ཨཔརིཉྙཱམཱུལིཀཱཏི པརིཛཱནནཱབྷཱཝནིམིཏྟཱ ཏསྨིཾ སཏི བྷཱཝཏོ. པརིཉྙཱནཉྷི ¶ ཨཝིཛྫཱདཡོ ཀིལེསཱ པཊིཔཀྑཱ ཏམྨཱུལིཀཱ ཙ སབྦམཉྙནཱཏི. ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝཱིཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ. ཏེན ‘‘ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདོ’’ཏིཨཱདིཀཾ པུཐུཛནསྶ ཝིསེསནབྷཱཝེན པཝཏྟཾ པཱལི༹སེསཾ གཎྷཱཏི པུཐུཛྫནནིདྡེསབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ པུཐུཛྫནཾ ནིདྡིསཱི’’ཏི.
སུཏྟནིཀྑེཔཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པཐཝཱིཝཱརཝཎྞནཱ
ཏསྶཱཏི པུཐུཛྫནསྶ. ཝསཏི ཨེཏྠ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེནཱཏི ཨཱརམྨཎམྤི ཝཏྠཱུཏི ཝུཙྩཏི པཝཏྟིཊྛཱནབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘པཐཝཱིཨཱདཱིསུ ཝཏྠཱུསཱུ’’ཏི. སཀྐཱཡདྷམྨཱནམྤི ཨཱརམྨཎཱདིནཱ སཏིཔི མཉྙནཱཧེཏུབྷཱཝེ མཉྙནཱཧེཏུཀཏྟེནེཝ ཏེསཾ ནིབྦཏྟིཏོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦསཀྐཱཡདྷམྨཛནིཏཾ མཉྙན’’ནྟི. ཨེཏྠ ཙ པཐཝཱིདྷཱཏུ སེསདྷཱཏཱུནཾ སསམྦྷཱརཱསམྦྷཱརབྷཱཝཱ སཏིཔི པམཱཎཏོ སམབྷཱཝེ སཱམཏྠིཡཏོ ཨདྷིཀཱནདྷིཀབྷཱཝེན ཝེདིཏབྦཱ. སམྦྷཱརནྟཱིཏི སམྦྷཱརཱ, པརིཝཱརཱ. ཏཾཏཾཀལཱཔེཧི ལཀྑཎཔཐཝིཡཱ སེསདྷམྨཱ ཡཐཱརཧཾ པཙྩཡབྷཱཝེན པརིཝཱརབྷཱཝེན ཙ པཝཏྟནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘སཱ ཧི ཝཎྞཱདཱིཧི སམྦྷཱརེཧི སདྡྷིཾ པཐཝཱིཏི སསམྦྷཱརཔཐཝཱི’’ཏི. པཐཝིཏོཏི ཨེཏྠ པུཐུལཊྛེན པུཐུཝཱི, པུཐུཝཱི ཨེཝ པཐཝཱི. སཱ ཧི སཏིཔི པརིཙྪིནྣཝུཏྟིཡཾ སབྦེསཾ སཀལཱཔབྷཱཝཱནཾ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནཱ པུཐུལཱ པཏྠཊཱ ཝིཏྠིཎྞཱཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏི, ན པན ཏཾ ཨནུཔཝིསིཏྭཱ པཝཏྟམཱནཱ ཨཱཔཱདཡོ. སསམྦྷཱརཔཐཝིཡཱ པན པུཐུལབྷཱཝེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. ཨཱརམྨཎཔཐཝིཡཾ ཝཌྜྷནཕརཎཊྛེཧི པུཐུལཊྛོ, ཨིཏརསྨིཾ རུལ༹ྷིཡཱཝ དཊྛབྦོ. ཨཱརམྨཎཔཐཝཱིཏི ཛྷཱནསྶ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཾ པཐཝཱིསངྑཱཏཾ པཊིབྷཱགནིམིཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིམིཏྟཔཐཝཱིཏིཔི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ཨཱགམནཝསེནཱཏི པཐཝཱིཀསིཎབྷཱཝནཱགམནཝསེན. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཔོ ཙ དེཝཱ པཐཝཱི, ཏེཛོ ཝཱཡོ ཏདཱགམུ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༢.༣༤༠).
སབྦཱཔཱིཏི ཙཏུབྦིདྷཱ པཐཝཱིཔི. ཨནུསྶཝཱདིམཏྟལདྡྷཱ མཉྙནཱ ཝཏྠུ ཧོཏིཡེཝ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཀཀྑལ༹ཾ ཁརིགཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༡༧༣) ལཀྑཎཔཐཝཱིཔི ཨུདྡྷརཱིཡཏི. ཡཾ ¶ པནེཀེ ཝདནྟི ‘‘ལཀྑཎེ དིཊྛེ མཉྙནཱ ནཏྠི, སཉྫཱནཱཏཱིཏི ཝུཏྟསཉྙཱ ཙ དིཊྛིགྒཱཧསྶ མཱུལབྷཱུཏཱ པིཎྜགྒཱཧིཏཱ, སཱ ལཀྑཎེ ནཀྑམཏི, ཏསྨཱ ལཀྑཎཔཐཝཱི ན གཧེཏབྦཱ’’ཏི, ཏདཡུཏྟཾ ལཀྑཎཔཊིཝེདྷསྶ ཨིདྷ ཨནདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ལོཀཝོཧཱརཾ གཧེཏྭཱ’’ཏི. ན ཙ སབྦསཉྙཱ པིཎྜགྒཱཧིཀཱ ¶ , ནཱཔི དིཊྛིགྒཱཧསྶེཝ མཱུལབྷཱུཏཱ, ཏསྨཱ ལཀྑཎཔཐཝིཡཱཔི ཀཱཡདྭཱརཱནུསཱརེན ཨཉྙཐཱ ཙ ཨུཔཊྛིཏཱཡ མཉྙནཱ པཝཏྟཏེཝ. ཏེནེཝ ཙ ‘‘ཨནུསྶཝཱདིམཏྟལདྡྷཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཐཝིཏོཏི པཙྩཏེ ནིསྶཀྐཝཙནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘པཐཝཱིཏི སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཡསྨཱ ཙཏུབྦིདྷམྤི པཐཝིཾ ‘‘པཐཝཱི’ཏི སཉྫཱནནྟོ ཏེན ཏེན ནཡེན པཐཝཱིཀོཊྛཱསེནེཝ སཉྫཱནཱཏཱིཏི ཝུཙྩཏི, ན ཨཱཔཱདིཀོཊྛཱསེན, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཐཝིབྷཱགེན སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི. ལོཀཝོཧཱརཾ གཧེཏྭཱཏི ལོཀསམཉྙཾ ཨཝིཛཧིཏྭཱ. ཨེཏེན ལཀྑཎཔཐཝིཡམྤི ཝོཧཱརམུཁེནེཝསྶཱ པཝཏྟཱིཏི དསྶེཏི.
ཡདི ལོཀཝོཧཱརེན ཏཏྠ པཝཏྟི, ཀོ ཨེཏྠ དོསོ, ནནུ ཨརིཡཱཔི ‘‘ཨཡཉྷི བྷནྟེ མཧཱཔཐཝཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ལོཀཝོཧཱརེན པཝཏྟནྟཱིཏི? ན ཨེཏྠ ཝོཧཱརམཏྟེ ཨཝཊྛཱནཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཨཐ ཁོ ཝོཧཱརམུཁེན མིཙྪཱབྷིནིཝེསོཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཉྙཱཝིཔལླཱསེན སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏསྶཏྠོ – ཨཡོནིསོམནསིཀཱརསམྦྷཱུཏཱཡ ‘‘སུབྷ’’ནྟིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟཱཡ ཝིཔརཱིཏསཉྙཱཡ སཉྫཱནཱཏཱིཏི. ཨེཏེན དུབྦལཱ ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིམཉྙནཱ དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཾ. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ སཉྙཱ གཧིཏཱཏི? པཱཀཊབྷཱཝཏོ. ཡཐཱ ནཱམ ཨགྒིམྷི མཐིཡམཱནེ ཡདཱ དྷཱུམོ ཨུཔལབྦྷཏི, ཀིཉྩཱཔི ཏདཱ ཝིཛྫཏེཝ པཱཝཀོ ཨཝིནཱབྷཱཝཏོ, པཱཀཊབྷཱཝཏོ པན དྷཱུམོ ཛཱཏོཏི ཝུཙྩཏི, ན ཨགྒི ཛཱཏོཏི, ཨེཝཾསམྤདམིདཾ དཊྛབྦཾ. ཡདིཔི ཏཏྠ མཉྙནཱཀིཙྩཾ ཨཏྠི, ན པན ཝིབྷཱུཏཾ ཨཔཱཀཊབྷཱཝཏོ སཉྙཱཀིཙྩམེཝ ཝིབྷཱུཏཾ, ཏཾ པན མཉྙནཱནུཀཱུལཾ མཉྙནཱསཧིཏཾ ཙཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཉྙཱཝིཔལླཱསེན སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི. ཨེཝཾ པཐཝཱིབྷཱགཾ ཨམུཉྩནྟོཡེཝ ཝཱ སཉྫཱནཱཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཡོ ཧི ཝུཏྟཔྤབྷེདཱཡ པཐཝིཡཱ པཐཝིབྷཱགཾ ཨམུཉྩནྟོཡེཝ ཨཝིཛཧནྟོཡེཝ སཱིསཔིཎྜེ སུཝཎྞསཉྙཱི ཝིཡ ཨནཏྟཱདིསབྷཱཝཾཡེཝ ཏཾ ཨཏྟཱདིཝསེན སཉྫཱནཱཏི, ཏསྶ ཝསེན ཝུཏྟཾ ‘‘པཐཝཱི’’ཏིཨཱདི. ན ཝཏྟབྦཾ པུཐུཛྫནགྒཱཧསྶ ཡུཏྟིམགྒནནིཝཱརཎཏོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨུམྨཏྟཀོ ཝིཡ…པེ… གཎྷཱཏཱི’’ཏི ¶ . ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝིཏཱདིབྷེདནྟི ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝིཏཱདིཝིསེསཾ ཝདནྟེན བྷགཝཏཱཝ ཨེཏྠ ཡཐཱཝུཏྟསཉྫཱནནེ ཀཱརཎཾ ཝུཏྟནྟི ཡོཛནཱ.
ཨེཝནྟི ‘‘པཐཝིབྷཱགེན སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན. སཉྫཱནིཏྭཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཔརབྷཱགེ…པེ… གཎྷཱཏཱི’’ཏི. པཔཉྩསངྑཱཏི པཔཉྩཀོཊྛཱསཱ. པཔཉྩནྟི སཏྟཱ སཾསཱརེ ཙིརཱཡནྟི ཨེཏེཧཱིཏི པཔཉྩཱ, མཉྙནྟི ‘‘ཨེཏཾ མམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པརིཀཔྤེནྟི ཨེཏཱཧཱིཏི མཉྙནཱཏི དྭཱིཧིཔི པརིཡཱཡེཧི ཏཎྷཱདཡོཝ ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཔཔཉྩེཧི ཨིདྷ མཉྙནཱནཱམེན ཝུཏྟེཧཱི’’ཏི. ཨཛཉྙསྶ ཛཉྙཏོ, ཨསེཡྻཱདིཀསྶ ¶ སེཡྻཱདིཏོ གཧཎཏོ དིཊྛིམཉྙནཱ ཝིཡ ཏཎྷཱམཱནམཉྙནཱཔི ཨཉྙཐཱ གཱཧོ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙཐཱ གཎྷཱཏཱི’’ཏི. ཨཱརམྨཎཱབྷིནིརོཔནཱདིནཱ བྷིནྣསབྷཱཝཱནམྤི ཝིཏཀྐཱདཱིནཾ སཱདྷཱརཎོ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡནསབྷཱཝོ ཝིཡ ཨནུགིཛ྄ཛྷནུཎྞཏིཔརཱམསནསབྷཱཝཱནམྤི ཏཎྷཱདཱིནཾ སཱདྷཱརཎེན ཨཱརམྨཎཔརིཀཔྤནཱཀཱརེན པཝཏྟི མཉྙནཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཱིཧི མཉྙནཱཧི མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཨསྶཱཏི པུཐུཛྫནསྶ, ཨུདཡབྦཡཱནུཔསྶནཱདཱིསུ ཝིཡ སུཁུམནཡེནཔི མཉྙནཱཔཝཏྟི ཨཏྠཱིཏི ཝིབྷཱཝནསུཁཏཱཡ ཐཱུལཾཡེཝ ཏཾ དསྶེཏུཀཱམོ ‘‘ཨོལཱ༹རིཀནཡེནཱ’’ཏིཨཱཧ. ཨོལཱ༹རིཀེ ཧི ཝིབྷཱགེ དསྶིཏེ སུཁུམཝིབྷཱཝནཱ སུཀརཱཏི དསྶེཏུཾ ཨཡམཏྠཡོཛནཱ ཝུཙྩཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཏི ཨིནྡྲིཡབདྡྷཱ སཏྟསནྟཱནཔརིཡཱཔནྣཱ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟཱ ཝུཏྟཱ ཝིབྷངྒེ པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ ཙ.
ཝིབྷངྒེཏི དྷཱཏུཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༡༧༣). བཱཧིརཱཏི ཨནིནྡྲིཡབདྡྷཱ སངྑཱརསནྟཱནཔརིཡཱཔནྣཱ. ཀཀྑལ༹ནྟི ཐདྡྷཾ. ཁརིགཏནྟི ཕརུསཾ. ཀཀྑལ༹བྷཱཝོ ཀཀྑལ༹ཏྟཾ. ཀཀྑལ༹བྷཱཝོཏི ཀཀྑལ༹སབྷཱཝོ. བཧིདྡྷཱཏི ཨིནྡྲིཡབདྡྷཏོ བཧིདྡྷཱབྷཱུཏཾ. ཨནུཔཱདིནྣནྟི ན ཨུཔཱདིནྣཾ. ཨཡོཏི ཀཱལ༹ལོཧཾ. ལོཧནྟི ཛཱཏིལོཧཾ ཝིཛཱཏིལོཧཾ ཀིཏྟིམལོཧཾ པིསཱཙལོཧནྟི ཙཏུབྦིདྷཾ. ཏཏྠ ཨཡོ སཛ྄ཛྷུ སུཝཎྞཾ ཏིཔུ སཱིསཾ ཏམྦལོཧཾ ཝེཀནྟཀལོཧནྟི ཨིམཱནི སཏྟ ཛཱཏིལོཧཱནི ནཱམ. ནཱགནཱསིཀཱལོཧཾ ཝིཛཱཏིལོཧཾ ནཱམ. ཀཾསལོཧཾ ཝཊྚལོཧཾ ཨཱརཀུཊནྟི ཏཱིཎི ཀིཏྟིམལོཧཱནི ནཱམ. མོརཀྑཀཾ པུཐུཀཾ མལིནཀཾ ཙཔལཀཾ སལཀཾ ཨཱཊལཾ བྷཏྟཀཾ ¶ དུསིལོཧནྟི ཨཊྛ པིསཱཙལོཧཱནི ནཱམ. ཏེསུ ཝེཀནྟཀལོཧཾ ནཱམ སབྦལོཧཙྪེདནསམཏྠཱ ཨེཀཱ ལོཧཛཱཏི. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ཝིཀནྟཏི ཚིནྡཏཱིཏི ཝིཀནྟཀནྟི ཝུཙྩཏི. ཝིཀནྟཀམེཝ ཝེཀནྟཀཾ. ནཱགནཱསིཀཱལོཧཾ ལོཧསདིསཾ ལོཧཝིཛཱཏི ཧལིདྡཱདིཝིཛཱཏི ཝིཡ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ལོཧཱཀཱརཾ ལོཧམལཾ ཝིཡ གྷནསཾཧཏཾ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏི, ཏཱཔེཏྭཱ ཏཱལི༹ཏཾ པན བྷིནྣཾ བྷིནྣཾ ཧུཏྭཱ ཝིསརཏི མུདུ མཊྛཾ ཀམྨནིཡཾ ཝཱ ན ཧོཏི. ཏིཔུཏམྦེ མིསྶེཏྭཱ ཀཏཾ ཀཾསལོཧཾ. སཱིསཏམྦེ མིསྶེཏྭཱ ཀཏཾ ཝཊྚལོཧཾ. ཛསཏམྦེ མིསྶེཏྭཱ ཀཏཾ ཨཱརཀུཊཾ. ཏེནེཝ ཏཾ ཀརཎེན ནིབྦཏྟཏྟཱ ཀིཏྟིམལོཧནྟི ཝུཙྩཏི. ཡཾ པན ཀེཝལཾ རསཀདྷཱཏུ ཝིནིགྒཏཾ, ཏཾ ‘‘པིཏྟལ’’ནྟིཔི ཝདནྟི. ཏཾ ཨིདྷ ནཱདྷིཔྤེཏཾ, ཡཐཱཝུཏྟཾ མིསྶཀམེཝ ཀཏྭཱ ཡོཛིཏཾ ཀིཏྟིམནྟི ཝུཏྟཾ. མོརཀྑཀཱདཱིནི ཨེཝཾནཱམཱནེཝེཏཱནི. ཏེསུ ཡསྨཱ པཉྩ ཛཱཏིལོཧཱནི པཱལི༹ཡཾ ཝིསུཾ ཝུཏྟཱནེཝ, ཏསྨཱ ཝེཀནྟཀལོཧེན སདྡྷིཾ ཝུཏྟཱཝསེསཾ སབྦཾ ཨིདྷ ལོཧནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
ཏིཔཱུཏི སེཏཏིཔུ. སཱིསནྟི ཀཱལ༹ཏིཔུ. སཛ྄ཛྷནྟི རཛཏཾ. མུཏྟཱཏི ཧཏྠིཀུམྦྷཛཱདིཀཱ ཨཊྛཝིདྷཱཔི མུཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཧཏྠིཀུམྦྷཾ ཝརཱཧདཱཋཱ བྷཱུཛངྒསཱིསཾ ཝལཱཧཀཱུཊཾ ཝེལཱུ༹ མཙྪསཱིརོ སངྑོ ¶ སིཔྤཱིཏི ཨཊྛ མུཏྟཱཡོནིཡོ. ཏཏྠ ཧཏྠིཀུམྦྷཛཱ པཱིཏཝཎྞཱ པབྷཱཧཱིནཱ. ཝརཱཧདཱཋཱ ཝརཱཧདཱཋཝཎྞཱཝ. བྷུཛངྒསཱིསཛཱ ནཱིལཱདིཝཎྞཱ སུཝིསུདྡྷཱ ཝཊྚལཱ ཙ. ཝལཱཧཀཛཱ བྷཱསུརཱ དུབྦིབྷཱགརཱུཔཱ རཏྟིབྷཱགེ ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམནྟིཡོ ཏིཊྛནྟི, དེཝཱུཔབྷོགཱ ཨེཝ ཙ ཧོནྟི. ཝེལུ༹ཛཱ ཀརཀུཔལསམཱནཝཎྞཱ ན བྷཱསུརཱ, ཏེ ཙ ཝེལཱུ༹ ཨམནུསྶགོཙརེ ཨེཝ པདེསེ ཛཱཡནྟི. མཙྪསཱིརཛཱ པཱཋཱིནཔིཊྛིསམཱནཝཎྞཱ ཝཊྚལཱ ལགྷཝོ ཙ ཧོནྟི པབྷཱཝིཧཱིནཱ, ཏེ ཙ མཙྪཱ སམུདྡམཛ྄ཛྷེ ཨེཝ ཛཱཡནྟི. སངྑཛཱ སངྑོདརཙྪཝིཝཎྞཱ ཀོལཔྤམཱཎཱཔི ཧོནྟི པབྷཱཝིཧཱིནཱཝ. སིཔྤིཛཱ པབྷཱཝིསེསཡུཏྟཱ ཧོནྟི ནཱནཱསཎྛཱནཱ. ཨེཝཾ ཛཱཏིཏོ ཨཊྛཝིདྷཱསུཔི མུཏྟཱསུ ཡཱ མཙྪསངྑསིཔྤིཛཱ, ཏཱ སཱམུདྡིཀཱ ཧོནྟི, བྷུཛངྒཛཱཔི ཀཱཙི སཱམུདྡིཀཱ ཧོནྟི, ཨིཏརཱ ཨསཱམུདྡིཀཱ. ཡསྨཱ བཧུལཾ སཱམུདྡིཀཱཝ མུཏྟཱ ལོཀེ དིསྶནྟི, ཏཏྠཱཔི སིཔྤིཛཱཝ, ཨིཏརཱ ཀཱདཱཙིཀཱ. ཏསྨཱ སམྨོཧཝིནོདནིཡཾ (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༡༧༣) ‘‘མུཏྟཱཏི སཱམུདྡིཀཱ མུཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
མཎཱིཏི ¶ ཋཔེཏྭཱ པཱལི༹ཨཱགཏེ ཝེལུ༹རིཡཱདིཀེ སེསོ ཛོཏིརསཱདིབྷེདོ སབྦོཔི མཎི. ཝེལུ༹རིཡནྟི ཝཾསཝཎྞམཎི. སངྑོཏི སཱམུདྡིཀསངྑོ. སིལཱཏི ཀཱལ༹སིལཱ པཎྜུསིལཱ སེཏསིལཱདིབྷེདཱ ཨཊྛཔི སིལཱ. རཛཏནྟི ཀཧཱཔཎཱདིཀཾ ཝུཏྟཱཝསེསཾ རཛཏསམྨཏཾ. ཛཱཏརཱུཔནྟི སུཝཎྞཾ. ལོཧིཏངྒོཏི རཏྟམཎི. མསཱརགལླནྟི ཀབརམཎི ཏིཎཱདཱིསུ བཧིབྷཱརཱ ཏཱལནཱལི༹ཀེརཱདཡོཔི ཏིཎཾ ནཱམ. ཨནྟོསཱརཾ ཁདིརཱདི ཨནྟམསོ དཱརུཁཎྜམྤི ཀཊྛཾ ནཱམ. མུགྒམཏྟཏོ ཡཱཝ མུཊྛིཔྤམཱཎཱ མརུམྦཱ སཀྑརཱ ནཱམ. མུགྒམཏྟཏོ པཊྛཱཡ ཧེཊྛཱ ཝཱལིཀཱ ནཱམ. ཀཋལནྟི ཀཔཱལཁཎྜཾ. བྷཱུམཱིཏི སསམྦྷཱརཔཐཝཱི. པཱསཱཎོཏི ཨནྟོམུཊྛིཡཾ ཨསཎྛཧནཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཧཏྠིཔྤམཱཎཾ པཱསཱཎཾ, ཧཏྠིཔྤམཱཎཏོ པན པཊྛཱཡ ཨུཔརི པབྦཏོཏི. ཨཡཾ ཨཡོཨཱདཱིསུ ཝིབྷཱགནིདྡེསོ. ནིམིཏྟཔཐཝཱིཏི པཊིབྷཱགནིམིཏྟབྷཱུཏཾ པཐཝིཀསིཎཾ. ཏམྤི ཧི ‘‘རཱུཔཱཝཙརཏིཀཙཏུཀྐཛ྄ཛྷཱནཾ ཀུསལཏོ ཙ ཝིཔཱཀཏོ ཙ ཀིརིཡཏོ ཙ ཙཏུཏྠསྶ ཛྷཱནསྶ ཝིཔཱཀོ ཨིམེ དྷམྨཱ བཧིདྡྷཱརམྨཎཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ‘‘བཱཧིརཱ པཐཝཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཱ ཙ ཨཛ྄ཛྷཏྟཱརམྨཎཏྟིཀེ ནིམིཏྟཔཐཝཱི, ཏཾ གཧེཏྭཱ’’ཏི. ཨུགྒཧནིམིཏྟཉྩེཏྠ ཏཾགཏིཀམེཝ དཊྛབྦཾ, ནིམིཏྟུཔྤཏྟིཏོ པན པུབྦེ བྷཱུམིགྒཧཎེནེཝ གཧིཏནྟི.
ཏཱིཧི མཉྙནཱཧཱིཏི ཝུཏྟཾ མཉྙནཱཏྟཡཾ སཔརསནྟཱནེསུ སངྑེཔཏོ ཡོཛེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཧཾ པཐཝཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཧཾ པཐཝཱིཏིཨཱདཱིནཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟཝིསཡཾ དིཊྛིམཉྙནཾ མཱནམཉྙནཉྩ དསྶེཏི ཨཏྟཱབྷིནིཝེསཱཧཾཀཱརདཱིཔནཏོ. མམ པཐཝཱིཏི ཨིམིནཱ ཏཎྷཱམཉྙནཾ མཱནམཉྙནམྤི ཝཱ པརིགྒཧབྷཱུཏཱཡཔི པཐཝིཡཱ སེཡྻཱདིཏོ མཱནཛཔྤནཏོ. སེསཔདདྭཡེཔི ཨིམིནཱནཡེན མཉྙནཱཝིབྷཱགོ ¶ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ པཐཝིཀསིཎཛ྄ཛྷཱནལཱབྷཱི ཛྷཱནཙཀྑུནཱ གཧིཏཛྷཱནཱརམྨཎཾ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝིསནྟོ ཏཉྩ སེཡྻཱདིཏོ དཧནྟོ ཨཏྠཏོ ‘‘ཨཧཾ པཐཝཱི’’ཏི མཉྙཏི ནཱམ, ཏམེཝ ‘‘ཨཡཾ མཡ྄ཧཾ ཨཏྟཱ’’ཏི གཧཎེ པན ‘‘མམ པཐཝཱི’’ཏི མཉྙཏི ནཱམ. ཏཐཱ ཏཾ ‘‘པརཔུརིསོ’’ཏི ཝཱ ‘‘དེཝོ’’ཏི ཝཱ ཝཱདཝསེན ‘‘ཨཡམེཝ པརེསཾ ཨཏྟཱ’’ཏི ཝཱ ཨབྷིནིཝིསནྟོ ‘‘པརོ པཐཝཱི, པརསྶ པཐཝཱི’’ཏི མཉྙཏི ནཱམ. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསཔཐཝཱིསུཔི ཡཐཱརཧཾ ཙཏུཀྐཾ ནིདྡྷཱརེཏབྦཾ.
ཨེཝཾ ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཙཏུཀྐཝསེན མཉྙནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི མཉྙནཱཝཏྠུཾ མཉྙནཱཡོ ཙ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨནེཀཝིཧིཏཾ ཏསྶ མཉྙནཱཀཱརཾ ¶ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཡནྟི ཡཐཱཝུཏྟོ པུཐུཛྫནོ. ཚནྡརཱགནྟི བཧལརཱགཾ. ཨསྶཱདེཏཱིཏི ནིཀཱམེཏི, ‘‘ཨིམེ ཀེསཱ མུདུསིནིདྡྷཀུཉྩིཏནཱིལོབྷཱསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཏྠ རསཾ ཝིནྡཏི. ཨབྷིནནྡཏཱིཏི སཔྤཱིཏིཀཱཡ ཏཎྷཱཡ ཨབྷིམུཁོ ནནྡཏི པམོདཏི. ཨབྷིཝདཏཱིཏི ཨུཔྤནྣཾ ཏཎྷཱབྷིནནྡནཱཝེགཾ ཧདཡེན སནྡྷཱརེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ‘‘ཨཧོ མེ ཀེསཱ’’ཏི ཝཱཙཾ ནིཙྪཱརེཏི. ཨཛ྄ཛྷོསཱཡ ཏིཊྛཏཱིཏི བལཝཏཎྷཱབྷིནིཝེསེན གིལིཏྭཱ པརིནིཊྛཱཔེཏྭཱ ཏིཊྛཏི. ཨཉྙཏརཾ ཝཱ པན རཛྫནཱིཡཝཏྠུནྟི ཀེསཱདིཏོ ཨཉྙཏརཾ ཝཱ ཀརཙརཎཱདིཔྤབྷེདཾ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟཔརིཡཱཔནྣཾ རཱགུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཾ ཝཏྠུཾ. ཨིཏཱིཏི ཨིམིནཱ སིནིདྡྷཱདིཔྤཀཱརེནཱཏི པཏྠཡིཏབྦཱཀཱརཾ པརཱམསཏི. ཏཏྠ ནནྡིཾ སམནྣཱནེཏཱིཏི ཏེསུ བྷཱཝཱིསུ ཀེསཱདཱིསུ སིདྡྷཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ ནནྡིཾ ཏཎྷཾ སམནྣཱཧརཏི སམུཔཙཱརེཏི. པཎིདཧཏཱིཏི པཏྠནཾ ཋཔེཏི.
སམྤཏྟིཾ ནིསྶཱཡ ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏི, ཝིཔཏྟིཾ ནིསྶཱཡ ‘‘ཧཱིནོཧམསྨཱི’’ཏི མཱནཾ ཛནེཏཱིཏི ཡོཛནཱ. པཐཝཱིཀོཊྛཱསབྷཱུཏཱནཾ ཀེསཱདཱིནཾ སམྤཏྟིཝིཔཏྟཱིཧི མཱནཛཔྤནཱ པཐཝིཡཱ མཉྙནཱ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཾ པཐཝིཾ མཱནམཉྙནཱཡ མཉྙཏཱི’’ཏི. ཨཝཡཝབྱཏིརེཀེན སམུདཱཡསྶ ཨབྷཱཝཏོ སམུདཱཡོ ཛཱིཝཱབྷིནིཝེསོ ཨཝཡཝེཔི ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཾ ཛཱིཝཾ ཏཾ སརཱིརནྟི ཨཱགཏནཡེན པན ཀེསཾ ‘ཛཱིཝོ’ཏི ཨབྷིནིཝིསཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ‘‘ཀེསཱ ནཱམེཏེ ཨིསྶརཝིཧིཏཱ པཛཱཔཏིནིསྶིཏཱ ཨཎུསཉྩཡོ པཀཏིཔརིཎཱམོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེནཔེཏྠ དིཊྛིམཉྙནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨིམིསྶཱ པཝཏྟིཡཱཏི ནིཀནྟིམཱནདིཊྛཱིནཾ པརིཡཱདཱནསམུགྒྷཱཊཔྤཝཏྟིཡཱ. ‘‘ཨེཏཾ མམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡདིཔི ཏིསྶནྣམྤི མཉྙནཱནཾ སམྦྷཝོ དསྶིཏོ. ཏཎྷཱམཱནམཉྙནཱནཾ པན ཧེཊྛཱ ¶ དསྶིཏཏྟཱ དིཊྛིམཉྙནཱ ཨེཝེཏྠ ཝིསེསཏོ ཨུདྡྷཊཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝམྤི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཾ པཐཝིཾ དིཊྛིམཉྙནཱཡ མཉྙཏཱི’’ཏི.
བཱཧིརམྤི པཐཝིཾ ཏཱིཧི མཉྙནཱཧི མཉྙཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཏཾ པན མཉྙནཱཝིདྷིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཐ’’ནྟི ཨཱཧ. ཏསྶཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ.
ཨཡཾ ¶ ཛཱིཝོཏི ཨཡཾ ཀཱལ༹ལོཧཾ ‘‘ཛཱིཝོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝིསཏི ཨེཀཙྩེ ནིགཎྛཱ ཝིཡ. ཨེཝཾ བཱཧིརཾ པཐཝིཾ དིཊྛིམཉྙནཱཡ མཉྙཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཡཱ ཙེཝ ཁོ པན ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱ པཐཝཱིདྷཱཏུ, ཡཱ ཙ བཱཧིརཱ པཐཝཱིདྷཱཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨཱནེཏྭཱ ཝཏྟབྦོ.
པཐཝཱིཀསིཎཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ཨཡམྤི ཙ ནཡོ ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏྠེཝ ཨནྟོགདྷོཏི དཊྛབྦོ ཀསིཎཱནམྤི རཱུཔསམཉྙཱསམྦྷཱཝཏོ. པཐཝིཾ མཉྙཏཱིཏི ཨེཏྠ ཡཱདིསོ མཉྙནཱཝཏྠུམཉྙནཱནཾ ཝིཏྠཱརནཡོ ཝུཏྟོ, ཏཱདིསོ ཨིཏོ པརཾ ཝུཏྟནཡོཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིཏོ པརཾ སངྑེཔེནེཝ ཀཐཡིསྶཱམཱ’’ཏི, ཨཏཱདིསོ པན ཝིཏྠཱརཏོཔི ཀཐཡིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ‘‘པཐཝིཡཱ’’ཏི ཨིདཾ བྷུམྨཝཙནཾ, ཏསྨཱ, སོ ཨཏྟཔརཏྟདུཔཀརཎཱནཾ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན ཏཾ མཉྙནཱཝཏྠུཾ ཀཔྤེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཧཾ པཐཝིཡཱ’’ཏིཨཱདི. ནནུ ཙ ཨིནྡྲིཡབདྡྷཱནིནྡྲིཡབདྡྷཔབྷེདསྶ དྷམྨཔྤབནྡྷསྶ སསམྦྷཱརཔཐཝཱི ཙ ཨཱདྷཱརནིསྶཡོ, ཨིཏརཱ ཨཱརམྨཎནིསྶཡོ ཏདཱརམྨཎསྶཱཏི ཨེཏྠ ནིབྦིརོདྷོཏི? ན, མཉྙནཱཝཏྠུཾ ནིསྶཡབྷཱཝེན པརིཀཔྤནཏོ. ཨཡཉྷི ‘‘ཨཧ’’ནྟི དིཊྛིམཉྙནཱཡ མཱནམཉྙནཱཡ ཙ ཝཏྠུབྷཱུཏསྶ ཨཏྟནོ པཐཝིསནྣིསྶཡཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨཧཾ པཐཝིཡཱ’’ཏི མཉྙཏི, ཏཎྷཱམཉྙནཱཡ ཝཏྠུབྷཱུཏསྶ ཨུཔཀརཎསྶ པཐཝིཾ སནྣིསྶཡཾ ཀཏྭཱ ‘‘མཡ྄ཧཾ ཀིཉྩནཾ པལིབོདྷོ པཐཝིཡཱ’’ཏི མཉྙཏི. པརོཏིཨཱདཱིསུཔི ཨིམིནཱ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
ཡྭཱཡཾ ཨཏྠནཡོཏི སམྦནྡྷོ. ཝུཏྟོ པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ. ཨེཏེནེཝ ནཡེནཱཏི ཡྭཱཡཾ ‘‘སོ ཁོ པན མེ ཨཏྟཱ ཨིམསྨིཾ རཱུཔེ’’ཏི སམུདཱཡསྶ ཨཱདྷཱརབྷཱཝདཱིཔནོ ཨཏྠནཡོ ཝུཏྟོ, ཨེཏེནེཝ ནཡེན. ན ཧི ཨཝཡཝབྱཏིརེཀེན སམུདཱཡོ ལབྦྷཏི, ཏསྨཱ སམུདཱཡེ ཝུཏྟཝིདྷི ཨཝཡཝེཔི ལབྦྷཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནཱཧ སོ ཁོ པན མེ ཨཡཾ ཨཏྟཱ ཨིམིསྶཱ པཐཝིཡཱཏི མཉྙནྟོཏི. ཏསྨིཾཡེཝ པནསྶ ཨཏྟནཱིཏི ཨེཏྠ ཨསྶཱཏི པུཐུཛྫནསྶ. ཏསྨིཾཡེཝ ཨཏྟནཱིཏི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཔཐཝཱིསནྣིསྶཡེ ¶ ཨཏྟནི. ‘‘པཐཝིཡཱ མཉྙཏཱི’’ཏི པདསྶཱཡཾ ཝཎྞནཱ. ཨེཝཾ ‘‘པཐཝིཡཱ མཉྙཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨཏྟཝསེན དིཊྛིམཱནཏཎྷཱམཉྙནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པརཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཡདཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨསྶཱཏི ¶ པརསྶ. ཏདཱཏི པརཝསེན མཉྙནཱཡཾ. དིཊྛིམཉྙནཱ ཨེཝ ཡུཛྫཏི ཏཏྠ ནིཙྩཱབྷིནིཝེསཱདཡོ སམྦྷཝནྟཱིཏི ཀཏྭཱ. ཨཝདྷཱརཎེན མཱནཏཎྷཱམཉྙནཱ ནིཝཏྟེཏི. ན ཧི ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘མཡ྄ཧ’’ནྟི ཙ པཝཏྟལཀྑཎཱ མཱནཏཎྷཱ པརསྨིཾ པརསྶ སནྟཀབྷཱཝེན གཧིཏེ ཙ པཝཏྟནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིཏརཱཡོཔཱིཏི མཱནཏཎྷཱམཉྙནཱཡོཔི. ཨིཙྪནྟི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ. པརསྶཔི ཧི པཐཝཱིསནྣིསྶཡེན སམྤཏྟིཨིསྶརིཡཱདིཀསྶ ཝསེན ཨཏྟནི སེཡྻཱདིབྷཱཝཾ དཧཏོ པཎིདཧཏོ ཙ ཙིཏྟཾ ཏཐཱབྷཱཝཱཡ མཱནཏཎྷཱམཉྙནཱ སམྦྷཝནྟཱིཏི ཨཱཙརིཡཱནཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘པརོ པཐཝཱི པརསྶ པཐཝཱི’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཨིམེ དྭེ པཀཱརཱ སཱདྷིཔྤཱཡཱ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ.
‘‘པཐཝིཏོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི, ‘‘ཨཱདིཏོ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཨནིསྶཀྐཝཙནེཔི ཏོ-སདྡོ དིཊྛོཏི ཨཱཧ ‘‘པཐཝིཏོཏི ནིསྶཀྐཝཙན’’ནྟི. སཨུཔཀརཎསྶཱཏི ཧིརཉྙསུཝཎྞགཏསྶ དཱསཔོརིསཱདིནཱ ཝིཏྟུཔཀརཎེན སཨུཔཀརཎསྶ, ཨཏྟནོ ཝཱ པརསྶ ཝཱ ཏེསཾ ཨུཔཀརཎསྶ ཝཱཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱཝུཏྟཔྤབྷེདཏོཏི ལཀྑཎཱདིཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱདིཝུཏྟཔྤཀཱརཝིབྷཱགཏོ. ཨུཔྤཏྟིཾ ཝཱ ནིགྒམནཾ ཝཱཏི ‘‘ཏཾ ཨཎྜཾ ཨཧོསི ཧེམམཡཾ, ཏསྨིཾ སཡཾ བྲཧྨཱ ཨུཔྤནྣོ’’ཏི བྲཧྨཎྜཝཱདཝསེན ཝཱ ‘‘དྭཱིཧི ཨཎཱུཧི དྭིཨཎུཀ’’ནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟཨཎུཀཝཱདཝསེན ཝཱ པཐཝིཏོ ཨུཔྤཏྟིཾ ཝཱ ‘‘སབྦོཡཾ ལོཀོ ཨིསྶརཏོ ཝིནིགྒཏོ’’ཏི ཨིསྶརཝཱདཝསེན ཨིསྶརཀུཏྟཏོ པཐཝིཏོ ནིགྒམནཾ ཝཱ མཉྙམཱནོཏི ཡོཛནཱ. པཐཝིཏོ ཝཱ ཨཉྙོ ཨཱཔཱདིཀོ ཨཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏྠ ཙ པུརིམསྨིཾ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཀཱརཀལཀྑཎཾ ནིསྶཀྐཝཙནཾ, དུཏིཡསྨིཾ ཨུཔཔདལཀྑཎནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཏྟནོ པརིགྒཧབྷཱུཏཔཐཝིཏོ སུཁཔྤཏྟིཾ ཏཏོ ཨེཝ ཙ པརེཧི སེཡྻཱདིབྷཱཝཾ ཀཔྤེནྟསྶ ཝསེནཔེཏྠ ཏཎྷཱམཱནམཉྙནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཔརེཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ. ཏཏོ ཨཉྙཾ ཨཔྤམཱཎཾ ཨཏྟཱནཾ གཧེཏྭཱཏི པུབྦེ བྷཱཝིཏཨཱཔཱདིཨཔྤམཱཎཀསིཎཝསེན ཝཱ ཀཱཔིལཀཱཎཱདདིཊྛིཝསེན ཝཱ ཨཔྤམཱཎཾ བྱཱཔིནཾ ཨཏྟཱནཾ གཧེཏྭཱ. པཐཝིཏོཏི པཙྪཱ ཨབྷཱཝིཏཨཝཌྜྷིཏཔཐཝཱིཀསིཎསངྑཱཏཔཐཝིཏོ. བཧིདྡྷཱཔི མེ ཨཏྟཱཏི ཨིཏོ པཐཝིཏོ བཧིཔི མེ ཨཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཀེཝལནྟི ¶ ཨནཝསེསཾ. མཧཱཔཐཝིཾ ཏཎྷཱཝསེན མམཱཡཏི, ཨཡཉྩ ནཡོ ཙཏུདཱིཔིསྶརིཡེ ཋིཏསྶ དཱིཔཙཀྐཝཏྟིནོ ཙ ལབྦྷེཡྻ, མཎྜལིཀརཱཛམཧཱམཏྟཀུཊུམྦིཀཱནམྤི ཝསེན ལབྦྷཏེཝ ཏེསམྤི ཡཐཱཔརིགྒཧཾ ཨནཝསེསེཏྭཱ མཉྙནཱཡ སམྦྷཝཏོ. ‘‘ཨེཝཾ མམཱ’’ཏི གཱཧསྶ ‘‘ཨེསོཧམསྨིཾ, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི གཱཧཝིདྷཱུརཏཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཀཱ ཏཎྷཱམཉྙནཱ ཨེཝ ལབྦྷཏཱི’’ཏི ¶ . ཨིམིནཱ ནཡེནཱཏི ཝུཏྟམཏིདེསཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘སཱ ཙཱཡ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སཱ ཙཱཡནྟི སཱ ཙ ཨཡཾ ཏཎྷཱམཉྙནཱ ཡོཛེཏབྦཱཏི སམྦནྡྷོ. ཡཐཱ པན དིཊྛིམཉྙནཱམཉྙིཏེ ཝཏྠུསྨིཾ སིནེཧཾ མཱནཉྩ ཨུཔྤཱདཡཏོ ཏཎྷཱམཱནམཉྙནཱ སམྦྷཝནྟི, ཨེཝཾ ཏཎྷཱམཉྙནཱམཉྙིཏེན ཝཏྠུནཱ ཨཏྟཱནཾ སེཡྻཱདིཏོ དཧཏོ ཏཉྩ ཨཏྟནིཡཾ ནིཙྩཾ ཏཐཱ ཏཾསཱམིབྷཱུཏཾ ཨཏྟཱནཉྩ པརིཀཔྤེནྟསྶ ཨིཏརམཉྙནཱཔི སམྦྷཝནྟཱིཏི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ. ‘‘མེ’’ཏི ཧི ཨིམིནཱ ཨཏྠགྒཧཎམུཁེནེཝ ཨཏྟནིཡསམྦནྡྷོ པཀཱསཱིཡཏཱིཏི.
ཨབྷིནནྡཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཏཎྷཱདིཊྛཱབྷིནིཝེསཱནཾ སངྒཧིཏཏྟཱ ཏེ དསྶེནྟོ ‘‘ཨསྶཱདེཏི པརཱམསཏི ཙཱ’’ཏི ཨཱཧ. དིཊྛིཝིཔྤཡུཏྟཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན ཙེཏསྶ དྭཡསྶ ཨསངྐརཏོ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ, ཨེཀཙིཏྟུཔྤཱདེཔི ཝཱ ཨདྷིཔཏིདྷམྨཱནཾ ཝིཡ པུབྦཱབྷིསངྑཱརཝསེན ཏསྶ ཏསྶ བལཝབྷཱཝེན པཝཏྟི. ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེཏི ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེན ཨབྷིནནྡནཏྠེ. ཨེཏནྟི ‘‘པཐཝིཾ ཨབྷིནནྡཏཱི’’ཏི ཨེཏཾ པདཾ. ཡེསཾ ཝིནེཡྻཱནཾ ཡེཧི པཀཱརཝིསེསེཧི དྷམྨཱནཾ ཝིབྷཱཝནེ ཀཏེ ཝིསེསཱདྷིགམོ ཧོཏི, ཏེསཾ ཏེཧི པཀཱརཝིསེསེཧི དྷམྨཝིབྷཱཝནཾ. ཡེསཾ པན ཡེན ཨེཀེནེཝ པཀཱརེན དྷམྨཝིབྷཱཝནེ ཀཏེ ཝིསེསཱདྷིགམོ ཧོཏི, ཏེསམྤི ཏཾ ཝཏྭཱ དྷམྨིསྶརཏཱཡ ཏདཉྙནིརཝསེསཔྤཀཱརཝིབྷཱཝནཉྩ དེསནཱཝིལཱསོ. ཏེནཱཧ ‘‘པུབྦེ མཉྙནཱཝསེན ཀིལེསུཔྤཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨབྷིནནྡནཱཝསེན དསྶེནྟོ’’ཏི. དྷམྨདྷཱཏུཡཱཏི སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ. སཱ ཧི སབྦཉེཡྻདྷམྨཾ ཡཐཱསབྷཱཝཏོ དྷཱརེཏི ཨུཔདྷཱརེཏི, སཀལཉྩ ཝིནེཡྻསཏྟསངྑཱཏདྷམྨཔྤབནྡྷཾ ཨཔཱཡདུཀྑསཾསཱརདུཀྑཔཏནཏོ དྷཱརེཏི, སཡཉྩ ཨཝིཔརཱིཏཔཝཏྟིཨཱཀཱརཱ དྷཱཏཱུཏི དྷམྨདྷཱཏཱུཏི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནཉྷི མགྒཉཱཎཾ, མགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ སམྨཱསམྦོདྷཱིཏི. སུཔྤཊིཝིདྡྷཏྟཱཏི ¶ སུཊྛུ པཊིཝིདྡྷབྷཱཝཏོ, སམྨཱ ཨདྷིགཏཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིཀངྑནསམྤགྒཧཔརཱམསནཱནཾ ཝསེན ཨཱརམྨཎེ པརིཀཔྤནཱཔཝཏྟི མཉྙནཱ. ཏཏྠ ‘‘མམཾ, ཨཧ’’ནྟི ཙ ཨབྷིནིཝེསནཾ པརིཀཔྤནཾ. ཡེན ཨཛ྄ཛྷོསཱནཾ ཧོཏི, ཨཡཾ ཨབྷིནནྡནཱཏི ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ. སུཏྟཱདིཨཝིརུདྡྷཱཡེཝ ཨཏྟནོམཏི ཨིཙྪིཏབྦཱ, ན ཨིཏརཱཏི སུཏྟེན ཏསྶཱ སངྒཧཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝུཏྟཉྩེཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དེསནཱཝིལཱསཝིབྷཱཝནསྶ པན སཧེཏུཀཧེཏུསམྤཡུཏྟདུཀཱདིདེསནཱཡ ནིབདྡྷཏཱ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ.
ཏསྶཱཏི ཏེན. ཉཱཏསདྡསམྦནྡྷེན ཧེཏཾ ཀཏྟརི སཱམིཝཙནཾ. ཏསྨཱཏི ཨཔརིཉྙཱཏཏྟཱ. ‘‘ཨཔརིཉྙཱཏ’’ནྟི པཊིཀྑེཔམུཁེན ཡཾ པརིཛཱནནཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨཏྠཏོ ཏིཝིདྷཱ པརིཉྙཱ ཧོཏཱིཏི ཏཾ སརཱུཔཏོ པཝཏྟིཨཱཀཱརཏོ ཙ ཝིབྷཱཝེནྟོ ‘‘ཡོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཏཏྠ ¶ ཡཱཡ པཉྙཱཡ ཝིཔསྶནཱབྷཱུམིཾ པརིཛཱནཱཏི པརིཙྪིནྡཏི, སཱ པརིཛཱནནཔཉྙཱ ཉཱཏཔརིཉྙཱ. སཱ ཧི ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཛཱཏཾ ‘‘ཨཡཾ ཝིཔསྶནཱབྷཱུམཱི’’ཏི ཉཱཏཾ ཝིདིཏཾ པཱཀཊཾ ཀརོནྟཱིཡེཝ ལཀྑཎརསཱདིཏོ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱདིཝིབྷཱགཏོ ཙ པརིཙྪིཛྫ ཛཱནཱཏི. ཨིདྷ པན པཐཝཱིདྷཱཏུཝསེན ཝེདིཏབྦཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཐཝཱིདྷཱཏུཾ པརིཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཏི ཀཱིརཎཝསེན པརིཛཱནནཀཔཉྙཱ. སཱ ཧི པརིཝཱརེཧི ཨནིཙྩཏཱདིཨཱཀཱརེཧི ཨནིཙྩཏཱདིསབྷཱཝསྶ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཔཉྩཀསྶ ཏཱིརཎཝསེན སམྨསནཝསེན ཏཾ པརིཙྪིཛྫ ཛཱནཱཏི. ཨགྒམགྒེནཱཏི ཨརཧཏྟམགྒེན. སོ ཧི ཨནཝསེསཏོ ཚནྡརཱགཾ པཛཧཏི. ཨགྒམགྒེནཱཏི ཝཱ ཨགྒབྷཱུཏེན མགྒེན, ལོཀུཏྟརམགྒེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨུབྷཡཐཱཔི ཧི སམུཙྪེདཔཧཱནཀཱརཱི ཨེཝ པཉྙཱ ནིཔྤརིཡཱཡེན པཧཱནཔརིཉྙཱཏི དསྶེཏི.
ནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱནནྟི ཨེཏེན པཙྩཡཔརིགྒཧོཔི སངྒཧིཏོཏི དཊྛབྦོ ནཱམརཱུཔསྶ ཧེཏུཝཝཏྠཱནབྷཱཝཏོ. སོཔི ཧི ཧེཏུཔཙྩཡམུཁེན ནཱམརཱུཔསྶ ཝཝཏྠཱནམེཝཱཏི. ཀལཱཔསམྨསནཱདིཝསེན ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ ཨནིཙྩཱདིཝསེན སམྨསནབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཏཱ པརིཉྙཱཡོ ནཏྠི, ཏསྨཱ. ཨཐ ཝཱ ཏསྨཱ ཨཔརིཉྙཱཏཏྟཱཏི ཡསྨཱ ཨཔརིཉྙཱཏཱ པཐཝཱི, ཏསྨཱ ཨཔརིཉྙཱཏཏྟཱ པཐཝིཡཱ ཏཾ པཐཝིཾ མཉྙཏི ཙ ཨབྷིནནྡཏི ཙཱཏི.
པཐཝཱིཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨཱཔོཝཱརཱདིཝཎྞནཱ
ཨཱཔཾ ¶ ཨཱཔཏོཏི ཨེཏྠ ཨཔྤོཏི, ཨཔྤཱཡཏཱིཏི ཝཱ ཨཱཔོ, ཡསྨིཾ སངྒྷཱཏེ སཡཾ ཨཏྠི, ཏཾ ཨཱབནྡྷནཝསེན བྱཱཔེཏྭཱ ཏིཊྛཏི, པརིབྲཱུཧེཏཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ. ཨཏྠཱནཾ ཨདྷི ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ. པཏི པཏི ཨཏྟཱནནྟི པཙྩཏྟཾ. ཨུབྷཡེནཔི སཏྟསནྟཱནཔརིཡཱཔནྣམེཝ ཝདཏི. ཨཱཔོ ཨཱཔོགཏནྟིཨཱདཱིསུ ཨཱབནྡྷནམེཝ ཨཱཔོ, ཏདེཝ ཨཱཔོསབྷཱཝཾ གཏཏྟཱ ཨཱཔོགཏཾ, སབྷཱཝེནེཝ ཨཱཔབྷཱཝཾ པཏྟནྟི ཨཏྠོ. སིནེཧནཝསེན སིནེཧོ, སོཡེཝ སིནེཧནསབྷཱཝཾ གཏཏྟཱ སིནེཧགཏཾ. བནྡྷནཏྟཾ རཱུཔསྶཱཏི ཨཝིནིབྦྷོགརཱུཔསྶ བནྡྷནབྷཱཝོ, ཨཝིཔྤཀིརཎཝསེན སམྤིཎྜནནྟི ཨཏྠོ. ཨུགྒཎྷནྟོཏི ཡཐཱཔརིཙྪིནྣེ ཨཱཔོམཎྜལེ ཡཐཱ ཨུགྒཧནིམིཏྟཾ ཨུཔལབྦྷཏི, ཏཐཱ ནིམིཏྟཾ གཎྷནྟོ. ཝུཏྟོཏི ‘‘ཨཱཔསྨི’’ནྟི ཨེཏྠ ཝུཏྟཨཱཔོ. སོ ཧི སསམྦྷཱརཨཱཔོ, ན ‘‘ཨཱཔོཀསིཎ’’ནྟི ཨེཏྠ ཝུཏྟཨཱཔོ. སེསནྟི ཨཱརམྨཎསམྨུཏིཨཱཔཱནཾ སརཱུཔཝིབྷཱཝནཾ. ‘‘ཨཱཔཾ ¶ ཨཱཔཏོ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིཔཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཝིབྷཱཝནཉྩེཝ ཏཏྠ ཏཏྠ མཉྙནཱཝིབྷཱགདསྶནཉྩ པཐཝིཡཾ ཝུཏྟསདིསམེཝཱཏི. ཏཏྠ ‘‘པཐཝཱིཀསིཎམེཀོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༣.༣༦༠; ཨ. ནི. ༡༠.༢༥) ཝུཏྟཾ, ཨིདྷ ‘‘ཨཱཔོཀསིཎམེཀོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦཾ. ཏཏྠ ཙ ‘‘པཐཝཱིཏི སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨིདྷ པན ‘‘ཨཱཔོཏི སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦནྟི ཨེཝམཱདི ཨེཝ ཝིསེསོ. སེསཾ ཏཱདིསམེཝ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པཐཝིཡཾ ཝུཏྟསདིསམེཝཱ’’ཏི. ཡོ པནེཏྠ ཝིསེསོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀེཝལ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ མཱུལརསོཏི མཱུལཾ པཊིཙྩ ནིབྦཏྟརསོ. ཁནྡྷརསཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཁཱིརཱདཱིནི པཱཀཊཱནེཝ. ཡཐཱ པན བྷེསཛྫསིཀྑཱཔདེ (པཱརཱ. ༦༡༨-༦༢༥), ན ཨེཝམིདྷ ནིཡམོ ཨཏྠི. ཡཾ ཀིཉྩི ཁཱིརཾ ཁཱིརམེཝ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. བྷུམྨཱནཱིཏི ཨཱཝཱཊཱདཱིསུ ཋིཏཨུདཀཱནི. ཨནྟལིཀྑཱནཱིཏི པཐཝིཾ ཨཔྤཏྟཱནི ཝསྶོདཀཱནི, པཏྟཱནི པན བྷུམྨཱནེཝ. ཨེཝཾ ཝུཏྟཱ ཙཱཏི ཙ-སདྡེན ཧིམོདཀཀཔྤཝིནཱསཀཨུདཀཔཐཝིཡཱཨནྟོཨུདཀཔཐཝཱིསནྡྷཱརཀཨུདཀཱདིཾ པུབྦེ ཨཝུཏྟམྤི སམུཙྩིནོཏི.
ཏེཛཾ ཏེཛཏོཏི ཨེཏྠ ཏེཛནཊྛེན ཏེཛོ, ཏེཛནཾ ནཱམ དཧནཔཙནཱདིསམཏྠཾ ནིསཱནཾ, ཡཾ ཨུཎྷཏྟནྟི ཝུཙྩཏི. ཡེན ཙཱཏི ཡེན ཏེཛོགཏེན ¶ ཀུཔིཏེན. སནྟཔྤཏཱིཏི ཨཡཾ ཀཱཡོ སམནྟཏོ ཏཔྤཏི ཨེཀཱཧིཀཛརཱདིབྷཱཝེན ཨུསུམཛཱཏོ ཧོཏི. ཡེན ཙ ཛཱིརཱིཡཏཱིཏི ཡེན ཨཡཾ ཀཱཡོ ཛཱིརཱིཡཏི, ཨིནྡྲིཡཝེཀལླཏཾ བལཔརིཀྑཡཾ ཝལིཏཱདིབྷཱཝཉྩ པཱཔུཎཱཏི. ཡེན ཙ པརིཌཡ྄ཧཏཱིཏི ཡེན ཀུཔིཏེན ཨཡཾ ཀཱཡོ པརིཏོ ཌཡ྄ཧཏི, སོ ཙ པུགྒལོ ཌཡ྄ཧཱམཱིཏི སཏདྷོཏསཔྤིགོསཱིཏཙནྡནཱདིལེཔཉྩེཝ ཏཱལཝཎྚཝཱཏཉྩ པཙྩཱསཱིསཏི. ཡེན ཙ ཨསིཏཔཱིཏཁཱཡིཏསཱཡིཏཾ སམྨཱ པརིཎཱམཾ གཙྪཏཱིཏི ཡེན ཨསིཏཾ ཝཱ ཨོདནཱདི, པཱིཏཾ ཝཱ པཱནཀཱདི, ཁཱཡིཏཾ ཝཱ པིཋཁཛྫཀཱདི, སཱཡིཏཾ ཝཱ ཨམྦཔཀྐམདྷུཕཱཎིཏཱདི སམྨདེཝ པརིཔཱཀཾ གཙྪཏི, རསཱདིབྷཱཝེན ཝིཝེཀཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཙ སརཱིརསྶ པཀཏིཨུསུམཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨུཎྷབྷཱཝོ སནྟཱཔོ, སརཱིརདཧནཝསེན པཝཏྟོ མཧཱདཱཧོ པརིདཱཧོ, སཏཝཱརཾ ཏཱཔེཏྭཱ ཨུདཀེ པཀྑིཔིཏྭཱ ཨུདྡྷཊསཔྤི སཏདྷོཏསཔྤི, རསརུདྷིརམཾསམེདཨཊྛིཨཊྛིམིཉྫསུཀྐཱ རསཱདཡོ. ཏཏྠ པུརིམཱ ཏཡོ ཏེཛཱ ཙཏུསམུཊྛཱནཱ, པཙྪིམོ ཀམྨསམུཊྛཱནོཝ.
ཏེཛོབྷཱཝཾ གཏཏྟཱ ཏེཛོགཏཾ. ཨུསྨཱཏི ཨུཎྷཱཀཱརོ. ཨུསྨཱཝ ཨུསྨཱབྷཱཝཾ གཏཏྟཱ ཨུསྨཱགཏཾ. ཨུསུམནྟི ཙཎྜཨུསུམཾ. ཏདེཝ ཨུསུམགཏཾ, སབྷཱཝེནེཝ ཨུསུམབྷཱཝཾ པཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཀཊྛགྒཱིཏི ཀཊྛུཔཱདཱནོ ཨགྒི. སཀལིཀགྒཱིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སངྐཱརགྒཱིཏི ཀཙཝརཾ པཊིཙྩ ཨུཔྤནྣཨགྒི. ཨིནྡགྒཱིཏི ཨསནིཨགྒི. སནྟཱཔོཏི ཛཱལཱཡ ཝཱ ཝཱིཏཙྩིཏངྒཱརཱནཾ ཝཱ སནྟཱཔོ ¶ . སཱུརིཡསནྟཱཔོཏི ཨཱཏཔོ. ཀཊྛསནྣིཙཡསནྟཱཔོཏི ཀཊྛརཱསིཾ པཊིཙྩ ཨུཔྤནྣསནྟཱཔོ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཝཾ ཝུཏྟཱ ཙཱཏི. ཙ-སདྡེན པེཏགྒིཀཔྤཝིནཱསཀགྒིནིརཡགྒིཨཱདིཀེ ཨཝུཏྟེཔི སམུཙྩིནོཏི.
ཝཱཡཾ ཝཱཡཏོཏི ཨེཏྠ ཝཱཡནཊྛེན ཝཱཡོ. ཀིམིདཾ ཝཱཡནཾ ནཱམ? ཝིཏྠམྦྷནཾ, སམུདཱིརཎཾ ཝཱ, ཝཱཡནཾ གམནནྟི ཨེཀེ. ཨུདྡྷངྒམཱ ཝཱཏཱཏི ཨུགྒཱརཧིཀྐཱདིཔཝཏྟཀཱ ཨུདྡྷཾ ཨཱརོཧནཝཱཏཱ. ཨདྷོགམཱ ཝཱཏཱཏི ཨུཙྩཱརཔསྶཱཝཱདིནཱིཧརཎཏཱ ཨདྷོ ཨོརོཧནཝཱཏཱ. ཀུཙྪིསཡཱ ཝཱཏཱཏི ཨནྟཱནཾ བཧིཝཱཏཱ. ཀོཊྛཱསཡཱ ཝཱཏཱཏི ཨནྟཱནཾ ཨནྟོཝཱཏཱ. ཨངྒམངྒཱནུསཱརིནོ ཝཱཏཱཏི དྷམནཱིཛཱལཱནུསཱརེན སཀལསརཱིརེ ཨངྒམངྒཱནི ཨནུསཊཱ སམིཉྫནཔསཱརཎཱདིནིབྦཏྟཀཱ ཝཱཏཱ ¶ . སཏྠཀཝཱཏཱཏི སནྡྷིབནྡྷནཱནི ཀཏྟརིཡཱ ཚིནྡནྟཱ ཝིཡ པཝཏྟཝཱཏཱ. ཁུརཀཝཱཏཱཏི ཁུརེན ཝིཡ ཧདཡམཾསཚེདནཕཱལནཀཝཱཏཱ. ཨུཔྤལཀཝཱཏཱཏི ཧདཡམཾསསྶ སམུཔྤཱཊནཀཝཱཏཱ. ཨསྶཱསོཏི ཨནྟོཔཝིསནཀནཱསིཀཱཝཱཏོ. པསྶཱསོཏི བཧིནིཀྑམནནཱསིཀཱཝཱཏོ. ཨེཏྠ ཙ པུརིམཱ སབྦེ ཙཏུསམུཊྛཱནཱ, ཨསྶཱསཔསྶཱསཱ ཙིཏྟསམུཊྛཱནཱཝ.
ཝཱཡོགཏནྟི ཝཱཡོཝ ཝཱཡོགཏཾ, སབྷཱཝེནེཝ ཝཱཡོབྷཱཝཾ པཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཐམྦྷིཏཏྟཾ རཱུཔསྶཱཏི ཨཝིནིབྦྷོགརཱུཔསྶ ཐམྦྷིཏབྷཱཝོ. པུརཏྠིམཱ ཝཱཏཱཏི པུརཏྠིམདིསཏོ ཨཱགཏཱ ཝཱཏཱ. པཙྪིམཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སརཛཱདཱིསུ སཧ རཛེན སརཛཱ, རཛཝིརཧིཏཱ སུདྡྷཱ ཨརཛཱ. སཱིཏཨུཏུསམུཊྛཱནཱ, སཱིཏཝལཱཧཀནྟརེ ཝཱ ཛཱཏཱ སཱིཏཱ. ཨུཎྷཨུཏུསམུཊྛཱནཱ, ཨུཎྷཝལཱཧཀནྟརེ ཝཱ ཛཱཏཱ ཨུཎྷཱ. པརིཏྟཱཏི མནྡཱ ཏནུཀཝཱཏཱ. ཨདྷིམཏྟཱཏི བལཝཝཱཏཱ. ཀཱལཱ༹ཏི ཀཱལ༹ཝལཱཧཀནྟརེ སམུཊྛིཏཱ. ཡེཧི ཨབྦྷཱཧཏོ ཚཝིཝཎྞོ ཀཱལ༹ཀོ ཧོཏི, ཏེསཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙནནྟིཔི ཨེཀེ. ཝེརམྦྷཝཱཏཱཏི ཡོཛནཏོ ཨུཔརི ཝཱཡནཝཱཏཱ. པཀྑཝཱཏཱཏི ཨནྟམསོ མཀྑིཀཱཡཔི པཀྑཱཡཱུཧནཝཱཏཱ. སུཔཎྞཝཱཏཱཏི གརུལ༹ཝཱཏཱ. ཀཱམཾ ཙེཏེཔི པཀྑཝཱཏཱཝ, ཨུསྶདཝསེན པན ཝིསུཾ གཧིཏཱ. ཏཱལཝཎྚཝཱཏཱཏི ཏཱལཝཎྞེཧི ཀཏེན, ཨཉྙེཧི ཝཱ ཀཏེན ཀེནཙི མཎྜལསཎྛཱནེན སམུཊྛཱཔིཏཝཱཏཱ. ཝིདྷཱུཔནཝཱཏཱཏི བཱིཛནཔཏྟཀེན སམུཊྛཱཔིཏཝཱཏཱ. ཨིམཱནི ཙ ཏཱལཝཎྚཝིདྷཱུཔནཱནི ཨནུཔྤནྣམྤི ཝཱཏཾ ཨུཔྤཱདེནྟི, ཨུཔྤནྣམྤི པརིཝཏྟེནྟི. ཨིདྷཱཔི ཙ-སདྡོ ཨུདཀསནྡྷཱརཀཝཱཏཀཔྤཝིནཱསཀཝཱཏཛཱལཱཔེལླནཀཝཱཏཱདིཀེ ཨཝུཏྟེཔི སམུཙྩིནོཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨཱཔཾ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡསྨཱ ཏཱིཧི མཉྙནཱཧི – ‘‘ཨཧཾ ཨཱཔོཏི མཉྙཏི, མམ ཨཱཔོཏི མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཐཝཱིཝཱརེ ཝུཏྟནཡེན སཀྐཱ མཉྙནཱཝིབྷཱགོ ཝིབྷཱཝེཏུནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝཱ’’ཏི. ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཨིམེསུ ཏཱིསུ ཝཱརེསུ ཡཐཱརཧཾ མཉྙནཱཝིབྷཱགོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.
ཨེཏྟཱཝཏཱཏི ¶ ཨེཏྟཀེན ཨིམིནཱ ཙཏུཝཱརཔརིམཱཎེན དེསནཱཝིསེསེན. ཙ-སདྡོ བྱཏིརེཀོ. ཏེན ཝཀྑམཱནཾཡེཝ ཝིསེསཾ ཛོཏེཏི. ཡྭཱཡནྟི ཡོ ཨཡཾ ལཀྑཎོ ནཱམ ཧཱརོ ཝུཏྟོཏི སམྦནྡྷོ. སོ པན ལཀྑཎཧཱརོ ཡཾལཀྑཎོ ཏཏྠ ཝུཏྟོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ¶ ‘‘ཝུཏྟམྷཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཝུཏྟམྷི ཨེཀདྷམྨེཏི ཀུསལཱདཱིསུ ཁནྡྷཱདཱིསུ ཝཱ ཡསྨིཾ ཀསྨིཉྩི ཨེཀདྷམྨེ སུཏྟེ སརཱུཔཏོ ནིདྡྷཱརཎཝསེན ཝཱ ཀཐིཏེ. ཡེ དྷམྨཱ ཨེཀལཀྑཎཱ ཏེནཱཏི ཡེ ཀེཙི དྷམྨཱ ཀུསལཱདིབྷཱཝེན, རཱུཔཀྑནྡྷཱདིབྷཱཝེན ཝཱ ཏེན ཝུཏྟདྷམྨེན སམཱནལཀྑཎཱ. ཝུཏྟཱ བྷཝནྟི སབྦེཏི སབྦེཔི ཀུསལཱདིསབྷཱཝཱ, ཁནྡྷཱདིསབྷཱཝཱ ཝཱ དྷམྨཱ སུཏྟེ ཨཝུཏྟཱཔི ཏཱཡ སམཱནལཀྑཎཏཱཡ ཝུཏྟཱ བྷཝནྟི, ཨཱནེཏྭཱ སཾཝཎྞནཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཨེཏྠ ཙ ཨེཀལཀྑཎཱཏི སམཱནལཀྑཎཱ ཝུཏྟཱ. ཏེན སཧཙརིཏཱ སམཱནཀིཙྩཏཱ སམཱནཧེཏུཏཱ སམཱནཕལཏཱ སམཱནཱརམྨཎཏཱཏི ཨེཝམཱདཱིཧིཔི ཨཝུཏྟཱནཾ ཝུཏྟཱནཾ ཝིཡ ནིདྡྷཱརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨིཏཱིཏི ཨིམིནཱ པཀཱརེན. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ནེཏྟིཡཾ ལཀྑཎོ ནཱམ ཧཱརོ ཝུཏྟོ’’ཏི, ནེཏྟིཔཱལི༹ཡཾ (ནེཏྟི. ༢༣) པན ‘‘ཡེ དྷམྨཱ ཨེཀལཀྑཎཱ ཀེཙི སོ ཧཱརོ ལཀྑཎོ ནཱམཱ’’ཏི པཱཋོ ཨཱགཏོ. ཏསྶ ཝསེནཱཏི ཏསྶ ལཀྑཎཧཱརསྶ ཝསེན. རཱུཔལཀྑཎཾ ཨནཏཱིཏཏྟཱཏི རུཔྤནསབྷཱཝེན སམཱནསབྷཱཝཏྟཱ. ཝདནྟེན བྷགཝཏཱ. ཨེཏཱཏི ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟདིཊྛཱི. ཨེཏྠ ཙ སཀྐཱཡདིཊྛིམཉྙནཱདསྶནེནེཝ སཀལརཱུཔཝཏྠུཀཱ ཏཎྷཱམཱནམཉྙནཱཔི དསྶིཏཱ ཨེཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏསྨིཾཡེཝ པནསྶ དིཊྛིམཉྙནཱཡ མཉྙིཏེ ཝཏྠུསྨིཾ སིནེཧཾ མཱནཉྩ ཨུཔྤཱདཡཏོ ཏཎྷཱམཱནམཉྙནཱཔི ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི. ཨཐ ཝཱ པཐཝིཾ ཨཱཔཾ ཏེཛཾ ཝཱཡཾ མེཏི མཉྙཏི ཨབྷིནནྡཏཱིཏི ཙ ཝདནྟེན ཝུཏྟནཡེནེཝ སཀལརཱུཔཝཏྠུཀཱ ཏཎྷཱམཉྙནཱ ཏདནུསཱརེན མཱནམཉྙནཱཔི ཝུཏྟཱཝ ཧོཏཱིཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨིཏརམཉྙནཱཔི ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ.
ཨཱཔོཝཱརཱདིཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
བྷཱུཏཝཱརཱདིཝཎྞནཱ
༣. ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏི, པཐཝིཡཱ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིཧི པདེཧི ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི, རཱུཔསྨིཾ ཨཏྟཱནཾ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནཾ སཀྐཱཡདིཊྛཱིནཾ ནིདྡྷཱརིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ རཱུཔམུཁེན སངྑཱརཝཏྠུཀཾ མཉྙནཾ ཝཏྭཱ’’ཏི ¶ . ཏེསུ སངྑཱརེསུ སཏྟེསུཔཱིཏི ཏདུཔཱདཱནེསུཔི སཏྟེསུ ¶ . དྷཱཏཱུསཱུཏི པཐཝཱིཨཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ དྷཱཏཱུསུ. ‘‘ཛཱཏཾ བྷཱུཏཾ སངྑཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༢༠༧; སཾ. ནི. ༥.༣༧༩) བྷཱུཏ-སདྡོ ཨུཔྤཱདེ དིསྶཏི, སཨུཔསགྒོ པན ‘‘པབྷཱུཏམརིཡོ པཀརོཏི པུཉྙ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཔུལེ, ‘‘ཡེབྷུཡྻེན བྷིཀྑཱུནཾ པརིབྷཱུཏརཱུཔོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧིཾསནེ, ‘‘སམྦྷཱུཏོ སཱཎཝཱསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༥༠) པཉྙཏྟིཡཾ, ‘‘ཨབྷིབྷཱུཏོ མཱརོ ཝིཛིཏོ སངྒཱམོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིམཐནེ, ‘‘པརཱབྷཱུཏརཱུཔོ ཁོ ཨཡཾ ཨཙེལོ པཱཐིཀཔུཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༢༣, ༢༥, ༣༡, ༣༢) པརཱཛཡེ, ‘‘ཨནུབྷཱུཏཾ སུཁདུཀྑ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝེདིཡནེ, ‘‘ཝིབྷཱུཏཾ ཝིབྷཱཝིཏཾ པཉྙཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ པཱཀཊཱིཀརཎེ དིསྶཏི. ཏེ སབྦེ རུཀྑཱདཱིསཱུཏི. ཨཱདི-སདྡེན སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ‘‘ཀཱལོ གྷསཏི བྷཱུཏཱནཱིཏི (ཛཱ. ༡.༢.༡༩༠), བྷཱུཏཱ ལོཀེ སམུསྶཡ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༢.༢༢༠; སཾ. ནི. ༡.༡༨༦) ཙ ཨཱདཱིསུ ཨཝིསེསེན སཏྟཝཱཙཀོཔི བྷཱུཏསདྡོ, ཨུཔརི དེཝཱདིཔདེཧི སཏྟཝིསེསཱནཾ གཧིཏཏྟཱ ཨིདྷ ཏདཝསིཊྛཱ བྷཱུཏསདྡེན གཡ྄ཧནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནོ ཙ ཁོ ཨཝིསེསེནཱ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱནཉྷི ཧེཊྛཱ སཏྟཱ ཨིདྷ བྷཱུཏཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ’’ཏི. ཡོ ཧི སཏྟནིཀཱཡོ པརིཔུཎྞཡོནིཀོ ཙཏཱུཧིཔི ཡོནཱིཧི ནིབྦཏྟནཱརཧོ, ཏཏྠཱཡཾ བྷཱུཏསམཉྙཱ ཨཎྜཛཱདིཝསེན བྷཝནཏོ.
བྷཱུཏེཏི ཝུཏྟདེསཨཱདེསིཏེ བྷཱུཏེ. བྷཱུཏཏོ སཉྫཱནཱཏཱིཏི ཨིམིནཱ ‘‘བྷཱུཏཱ’’ཏི ལོཀཝོཧཱརཾ གཧེཏྭཱ ཡཐཱ ཏཏྠ ཏཎྷཱདིམཉྙནཱ སམྦྷཝནྟི, ཨེཝཾ ཝིཔརཱིཏསཉྙཱཡ སཉྫཱནནཾ པཀཱསཱིཡཏི. སྭཱཡམཏྠོ ཧེཊྛཱ ‘‘པཐཝིཏོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན སཀྐཱ ཛཱནིཏུནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝུཏྟནཡམེཝཱ’’ཏི. ཡཐཱ སུདྡྷཱཝཱསཱ སབྦདཱ ཨབྷཱཝཏོ ཨིམཾ དེསནཾ ནཱརུལ༹ྷཱ, ཨེཝཾ ནེརཡིཀཱཔི སབྦམཉྙནཱནདྷིཊྛཱནཏོ. ཨེཏེནེཝ ཨེཀཙྩཔེཏཱནམྤེཏྠ ཨསངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཨཔརེ པན ‘‘དིཊྛིམཉྙནཱདྷིཊྛཱནཏོ ཏེསམྤེཏྠ སངྒཧོ ཨིཙྪིཏོཡེཝཱ’’ཏི ཝདནྟི. ‘‘སམངྒིབྷཱུཏཾ པརིཙཱརེནྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ སུཏྟེ ཝུཏྟནཡེན. རཛྫཏཱིཏི ‘‘སུབྷཱ སུཁིཏཱ’’ཏི ཝིཔལླཱསགྒཱཧེན ཏཏྠ རཱགཾ ཛནེཏི. ཨེཝམེཏྠ རཛྫནྟོ ཙ ན ཀེཝལཾ དསྶནཝསེནེཝ, སཝནཱདིཝསེནཔི རཛྫཏེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘དིསྭཱཔི…པེ… ཨུཏྭཱཔཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ གྷཱཡནཱདིཝསེན རཛྫནཾ ཏེཧི ཨནུབྷཱུཏགནྡྷམཱལཱདིཝསེན ཙེཝ ཝིསབྷཱགཝཏྠུབྷཱུཏཱནཾ ཏེསཾ ¶ པརིབྷོགཝསེན ཙ ཡཐཱནུབྷཝཾ ཨནུསྶརཎཝསེན ཙ ཝེདིཏབྦཾ. ཨེཝཾ བྷཱུཏེ ཏཎྷཱམཉྙནཱཡ མཉྙཏཱིཏི ཝུཏྟནཡེན བྷཱུཏེ པཊིཙྩ ཚནྡརཱགཾ ཛནེནྟོ ཏེསཾ པཊིཔཏྟིཾ ཨསྶཱདེནྟོ ཨབྷིནནྡནྟོ ཨབྷིཝདནྟོ ཨཛ྄ཛྷོསཱཡ ཏིཊྛནྟོ ‘‘ཨཱིདིསཱི ཨཝཏྠཱ མམ ཨནཱགཏམདྡྷཱནཾ སིཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཱ པན ནཡེན ཏཏྠ ནནྡིཾ སམནྣཱནེནྟོ བྷཱུཏེ ཏཎྷཱམཉྙནཱཡ མཉྙཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤཊིལདྡྷསྶ ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱདིབྷཱཝསྶ, སམྤཏྟིཾ ཝིཔཏྟིནྟི ཛཱཏིཝསེན ཨུཀྐཊྚནིཧཱིནཏཾ. དཧཏཱིཏི ཋཔེཏི. ཡོ ¶ ཨེཝརཱུཔོ མཱནོཏི ཡོ ཨེསོ ‘‘ཨཡཾ པུབྦེ མཡཱ སདིསོ, ཨིདཱནི ཨཡཾ སེཊྛོ ཨཡཾ ཧཱིནཏརོ’’ཏི ཨུཔྤནྣོ མཱནོ. ཨཡཾ ཝུཙྩཏི མཱནཱཏིམཱནོཏི ཨཡཾ བྷཱརཱཏིབྷཱརོ ཝིཡ པུརིམཾ སདིསམཱནཾ ཨུཔཱདཱཡ མཱནཱཏིམཱནོ ནཱམཱཏི ཨཏྠོ.
ནིཙྩཱཏིཨཱདཱིསུ ཨུཔྤཱདཱབྷཱཝཏོ ནིཙྩཱ, མརཎཱབྷཱཝཏོ དྷུཝཱ, སབྦདཱ བྷཱཝཏོ སསྶཏཱ. ཨནིཙྩཔཊིཔཀྑཏོ ཝཱ ནིཙྩཱ, ཐིརབྷཱཝཏོ དྷུཝཱ, སསྶཏིསམཏཱཡ སསྶཏཱ, ཛརཱདིཝསེན ཝིཔརིཎཱམསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱཏི མཉྙཏི. སབྦེ སཏྟཱཏི ཨོཊྛགོཎགདྲབྷཱདཡོ ཨནཝསེསཱ སཉྫནཊྛེན སཏྟཱ. སབྦེ པཱཎཱཏི ‘‘ཨེཀིནྡྲིཡོ པཱཎོ དྭིནྡྲིཡོ པཱཎོ’’ཏིཨཱདིཝསེན ཝུཏྟཱ ཨནཝསེསཱ པཱཎནཊྛེན པཱཎཱ. སབྦེ བྷཱུཏཱཏི ཨནཝསེསཱ ཨཎྜཀོསཱདཱིསུ བྷཱུཏཱ སཉྫཱཏཱཏི བྷཱུཏཱ. སབྦེ ཛཱིཝཱཏི སཱལིཡཝགོདྷཱུམཱདཡོ ཨནཝསེསཱ ཛཱིཝནཊྛེན ཛཱིཝཱ. ཏེསུ ཧི སོ ཝིརཱུཧབྷཱཝེན ཛཱིཝསཉྙཱི. ཨཝསཱ ཨབལཱ ཨཝཱིརིཡཱཏི ཏེསཾ ཨཏྟནོ ཝསོ ཝཱ བལཾ ཝཱ ཝཱིརིཡཾ ཝཱ ནཏྠཱིཏི དསྶེཏི. ནིཡཏིསངྒཏིབྷཱཝཔརིཎཏཱཏི ཨེཏྠ ནིཡཏཱིཏི. ནིཡཏཏཱ, ཨཙྪེཛྫསུཏྟཱཝུཏཨབྷེཛྫམཎི ཝིཡ ཨཝིཛཧིཏཔཀཏིཏཱ. སངྒཏཱིཏི ཚནྣཾ ཨབྷིཛཱཏཱིནཾ ཏཏྠ སངྒམོ. བྷཱཝོཏི སབྷཱཝོཡེཝ, ཀཎྜཀཱནཾ ཏིཁིཎཏཱ, ཀཔིཊྛཕལཱདཱིནཾ པརིམཎྜལཱདིཏཱ, མིགཔཀྑཱིནཾ ཝིཙིཏྟཝཎྞཱདིཏཱཏི ཨེཝམཱདིཀོ. ཨེཝཾ ནིཡཏིཡཱ ཙ སངྒཏིཡཱ ཙ བྷཱཝེ ཙ པརིཎཏཱ ནཱནཔྤཀཱརཏཾ པཏྟཱ. ཡེན ཧི ཡཐཱ བྷཝིཏབྦཾ, སོ ཏཐེཝ བྷཝཏི. ཡེན ན བྷཝིཏབྦཾ, སོ ན བྷཝཏཱིཏི དསྶེཏི. ཚསྭེཝཱབྷིཛཱཏཱིསཱུཏི ཀཎྷཱབྷིཛཱཏིཨཱདཱིསུ ཚསུ ཨེཝ ཨབྷིཛཱཏཱིསུ ཋཏྭཱ སུཁཉྩ དུཀྑཉྩ པཊིསཾཝེདེནྟི, ཨཉྙཱ སུཁདུཀྑབྷཱུམི ནཏྠཱིཏི དསྶེཏི. ཝཱ-སདྡེན ཨནྟཱདིབྷེདེ དིཊྛཱབྷིནིཝེསེ སངྒཎྷཱཏི.
ཨུཔཔཏྟིནྟི ¶ ཨིམིནཱ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སཏྟནིཀཱཡེ བྷཱུཏཱནཾ སཧབྱཏཾ ཨཱཀངྑཏཱིཏི དསྶེཏི. སུཁུཔྤཏྟིནྟི ཨིམིནཱ པན ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུཔྤནྣསྶ སུཁུཔྤཏྟིཾ. ཨེཀཙྩེ བྷཱུཏེ ནིཙྩཱཏིཨཱདིནཱ ཨེཀཙྩསསྶཏིཀདིཊྛིཾ དསྶེཏི. ཨཧམྤི བྷཱུཏེསུ ཨཉྙཏརོསྨཱིཏི ཨིམིནཱ པན ཙཏུཏྠཾ ཨེཀཙྩསསྶཏིཀཝཱདཾ དསྶེཏི.
ཡཏོ ཀུཏོཙཱིཏི ཨིསྶརཔུརིསཱདིབྷེདཏོ ཡཏོ ཀུཏོཙི. ཨེཀཱ ཏཎྷཱམཉྙནཱཝ ལབྦྷཏཱིཏི ཨིདྷཱཔི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཨིཏརམཉྙནཱནམྤི སམྦྷཝོ ནིདྡྷཱརེཏབྦོ. ཝུཏྟཔྤཀཱརེཡེཝ བྷཱུཏེ ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི ཨབྷིནནྡཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཝུཏྟནཡམེཝཱ’’ཏི. ཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱཏི ‘‘ཡོ བྷཱུཏཔཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏེ ཁནྡྷེ པརིཛཱནཱཏི, སོ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱ. ཨཔརེ པནེཏྠ བྷཱུཏགཱམོཔི བྷཱུཏ-སདྡེན སངྒཧིཏོཏི རུཀྑཱདིཝསེནཔི ¶ མཉྙནཱཝིབྷཱགཾ ཡོཛེཏྭཱ དསྶེནྟི, ཏཐཱ མཧཱབྷཱུཏཝསེནཔི, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ནཏྠི.
བྷཱུམིཝིསེསཱདིནཱ བྷེདེནཱཏི བྷཱུམིཝིསེསཨུཔཔཏྟིཝིསེསཱདིཝིབྷཱགེན. ཨིདྡྷིཡཱཏི པུཉྙཝིསེསནིབྦཏྟེན ཨཱནུབྷཱཝེན. ཀིཉྩཱཔི དེཝ-སདྡོ ‘‘ཝིདྡྷེ ཝིགཏཝལཱཧཀེ དེཝེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༡༠; ༣.༡༠༢; ༥.༡༤༦-༡༤༨; མ. ནི. ༡.༤༨༦; ཨ. ནི. ༡༠.༡༥; ཨིཏིཝུ. ༢༧) ཨཛཊཱཀཱསེ ཨཱགཏོ, ‘‘དེཝོ ཙ ཐོཀཾ ཐོཀཾ ཕུསཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ མེགྷེ, ‘‘ཨཡཉྷི དེཝ ཀུམཱརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༤, ༣༥, ༣༦) ཁཏྟིཡེ ཨཱགཏོ, ‘‘པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏོ སམངྒིབྷཱུཏོ པརིཙཱརེཏི དེཝོ མཉྙེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༡༨༣; མ. ནི. ༢.༢༡༡) ཝིཡ ཨིདྷ ཨུཔཔཏྟིདེཝེསུ ཨཱགཏོ, དེཝ-སདྡེན པན ཝཏྟབྦསཏྟེ ཨནཝསེསཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཏཏོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེ ཏིཝིདྷཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སེསཱ ཚ ཀཱམཱཝཙརཱ ཨིདྷ དེཝཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ ཨིཏརེསཾ པདནྟརེཧི ནིཝཏྟིཏཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. བྷཱུཏཱ དེཝཱཏི གཧིཏེསུ སཏྟེསུ ཏཎྷཱདིམཉྙནཱནཾ པཝཏྟཱཀཱརེནཔི ཏིཝིདྷལཀྑཎནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷཱུཏཝཱརེ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི.
‘‘ཨཉྙཏརསྶ ཨུཔཱསཀསྶ པཛཱཔཏི ཨབྷིརཱུཔཱ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡༦༨) པཛཱཔཏི-སདྡོ གྷརཎིཡཾ ཨཱགཏོ, ‘‘པཛཱཔཏི ཀཱམདཱཡཱི སུཝཎྞཝཎྞཱ མེ པཛཱ ཧོཏཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ དིཊྛིགཏིཀཔརིཀཔྤིཏེ, ‘‘པཛཱཔཏིསྶ དེཝརཱཛསྶ ¶ དྷཛགྒཾ ཨུལློཀེཡྻཱཐཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༤༩) དེཝཛེཊྛཀེ, ཨིདྷ པན ཨདྷིཔཏཱིཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཨུཔརི བྲཧྨུནོ གཡ྄ཧམཱནཏྟཱ ཏེསཾ མཏིམཏྟཾ. དེཝཱནནྟི ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱདིདེཝཱནཾ. མཧཱརཱཛཱདཱིནནྟི ཨཱདི-སདྡེན སཀྐསུཡཱམསནྟུསྶིཏསུནིམྨིཏཝསཝཏྟིནོ གཧིཏཱ. ཏེསནྟི མཧཱརཱཛཱདཱིནཾ. སཏྟསངྑཱཏཱཡཱཏི ཀཱམབྷཱུམིཡཾ སཏྟསངྑཱཏཱཡ. པཛཱཔཏིནྟི པཛཱཔཏིབྷཱཝཾ. པཛཱཔཏིབྷཱཝེན ཧི མཱནཾ ཛཔྤེནྟོ པཛཱཔཏིཾ མཱནམཉྙནཱཡ མཉྙཏཱིཏི ཝུཏྟོ.
ཨེཀཱ དིཊྛིམཉྙནཱཝ ཡུཛྫཏཱིཏི ཝུཏྟཾ, པཛཱཔཏིནོ པན སམིཔཏཾ སལོཀཏཾ ཝཱ ཨཱཀངྑཏོ, ཏཐཱབྷཱཝཱཡ ཙིཏྟཾ པཎིདཧཏོ, ཏཐཱལདྡྷབྦཱཡ སམྤཏྟིཡཱ ཨཏྟནོ སེཡྻཱདིབྷཱཝཾ དཧཏོ ཙ ཏཎྷཱམཱནམཉྙནཱཔི སམྦྷཝནྟཱིཏི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ. ཡེ ཙ དྷམྨཱཏི ཨཱཡུཝཎྞཱདིཀེ ཝདཏི. པཛཱཔཏིནྟི ཨེཏྠཱཔི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཨིཏརམཉྙནཱནམྤི སམྦྷཝོ ཝེདིཏབྦོ.
བྲཱུཧིཏོཏི ¶ པརིཝུདྡྷོ. གུཎཝིསེསེཧཱིཏི ཛྷཱནཱདཱིཧི ཝིསིཊྛེཧི གུཎེཧི ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཏཱཡ. བྲཧྨ-སདྡསྶ སཏིཔི ཨཝིསེསཏོ ཝིསིཊྛཝཱཙཀཏྟེ ཡཏྠ ཡཏྠ པནསྶ གུཎཝིསེསཡུཏྟཱདིརཱུཔཱ པཝཏྟི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སཧསྶོཏི སཧསྶིཡཱ ལོཀདྷཱཏུཡཱ ཨདྷིཔཏིབྷཱུཏོ. པཋམཱབྷིནིབྦཏྟོཏི པཎཱིཏེན པཋམཛྷཱནེན ནིབྦཏྟོ, པཋམཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཾ ཝཱ པཋམཾ ཨབྷིནིབྦཏྟོ. གཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ པདྷཱནགྒཧཎེན ཨཔྤདྷཱནཱནམྤི ཀེནཙི སམྦནྡྷེན གཧིཏབྷཱཝསིདྡྷིཏོ. ཨེཏྠ ཙ བྲཧྨཱཏི མཧཱབྲཧྨཱ ཨདྷིཔྤེཏོ. སོ ཧི ཝཎྞཝནྟཏཱཡ ཙེཝ དཱིགྷཱཡུཀཏཱཡ ཙ བྲཧྨཔཱརིསཛྫཱདཱིཧི མཧནྟོ བྲཧྨཱཏི མཧཱབྲཧྨཱ, ཏསྶ པན པུརོཧིཏཊྛཱནེ ཋིཏཱཏི བྲཧྨཔུརོཧིཏཱ, པརིསཱཡཾ བྷཝཱ པརིཙཱརཀཱཏི བྲཧྨཔཱརིསཛྫཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨུཀྐཊྛེཀཔུགྒལབྷཱཝཏོ པཛཱཔཏིསྨིཾ ཝིཡ བྲཧྨནི མཉྙནཱ ཝཏྟཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཛཱཔཏིཝཱརེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི བཧུཔུགྒལབྷཱཝསཱམཉྙཏོ ཨཱབྷསྶརཝཱརཱདཱིནཾ བྷཱུཏཝཱརསདིསཏཱ ཝུཏྟཱ.
ཡཐཱཝུཏྟཔབྷཱཡ ཨཱབྷཱསནསཱིལཱ ཝཱ ཨཱབྷསྶརཱ. ཨེཀཏལཝཱསིནོཏི ཨིདཾ ཛྷཱནནྟརབྷཱུམཱིནཾ ཝིཡ ཧེཊྛུཔརིབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ཝུཏྟཾ, ཋཱནཱནི ¶ པན ནེསཾ པརིཙྪིནྣཱནེཝ. ཨཱབྷསྶརེཧི པརིཏྟཱ ཨཱབྷཱ ཨེཏེསནྟི པརིཏྟཱབྷཱ. ཨཔྤམཱཎཱ ཨཱབྷཱ ཨེཏེསནྟི ཨཔྤམཱཎཱབྷཱ.
སུབྷཱཏི སོབྷནཱ པབྷཱ. ཀཉྩནཔིཎྜོ ཝིཡ སསྶིརིཀཱ ཀཉྩནཔིཎྜསསྶིརིཀཱ. ཏཏྠ སོབྷནཱཡ པབྷཱཡ ཀིཎྞཱ སུབྷཱཀིཎྞཱཏི ཝཏྟབྦེ བྷཱ-སདྡསྶ རསྶཏྟཾ, ཨནྟིམ-ཎ-ཀཱརསྶ ཧ-ཀཱརཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘སུབྷཀིཎྷཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. སུབྷཱཏི ཙ ཨེཀགྒྷནཱ ནིཙྩལཱ པབྷཱ ཝུཙྩཏི, པརིཏྟཱ སུབྷཱ ཨེཏེསནྟི པརིཏྟསུབྷཱ. ཨཔྤམཱཎཱ སུབྷཱ ཨེཏེསནྟི ཨཔྤམཱཎསུབྷཱ.
ཝིཔུལཕལཱཏི ཝིཔུལསནྟསུཁཱཡུཝཎྞཱདིཕལཱ.
སཏིཔི དེཝབྲཧྨཱདཱིནཾ པུཉྙཕལེན ཛྷཱནཕལེན ཙ པཊིཔཀྑཱབྷིབྷཝེ ཡེསཾ པན པུཐུཛྫནཨསཉྙསཏྟེསུ ཨབྷིབྷཱུཝོཧཱརོ པཱཀཊོ ནིརུལ༹ྷོ ཙ, ཏེསཾ ཝསེནཱཡཾ དེསནཱ པཝཏྟཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨསཉྙབྷཝསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི. ཡཐཱ པཛཱཔཏིཝཱརེ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ པཛཱཔཏིསྨིཾཡེཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ མཉྙནཱཔཝཏྟི དསྶིཏཱ, ཏཐཱ ཨིདྷཱཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ སཀྐཱཏི ཨཱཧ ‘‘སེསཾ པཛཱཔཏིཝཱརེ ཝུཏྟནཡམེཝཱ’’ཏི.
བྷཱུཏཝཱརཱདིཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནཝཱརཱདིཝཎྞནཱ
༤. ཨེཝཾ ¶ སཏྟཝསེན བྷཱུམིཀྐམདསྶནེ སུདྡྷཱཝཱསཱནཾ ཨགྒཧཎེ ཀཱརཎཾ ནིདྡྷཱརེནྟོ ‘‘ཨེཝཾ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨནཱགཱམིཁཱིཎཱསཝཱཏི ཨནཱགཱམིནོ ཙ ཁཱིཎཱསཝཱ ཙ. ཀིཉྩཱཔི སུདྡྷཱཝཱསཱ ཨཏྠེཝ ཨནེཀཀཔྤསཧསྶཱཡུཀཱ, ཨུཀྐཾསཔརིཙྪེདཏོ པན སོལ༹སཀཔྤསཧསྶཱཡུཀཱཝ, ན ཏཏོ པརནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀཏིཔཡཀཔྤསཧསྶཱཡུཀཱ’’ཏི. ཀཱམརཱུཔབྷཝེསུ པཝཏྟམཱནཱཔི ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནཱདིདྷམྨཱ ཨརཱུཔཱཝཙརབྷཱཝཏོ ཏཾབྷཱུམིཀཝོཧཱརཾ ན ལབྷནྟཱིཏི ‘‘ཏཏྲཱུཔཔནྣཱཡེཝཱ’’ཏི ཨཝདྷཱརེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨབྷིབྷཱུཝཱརེ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཱ ཡཐཱརཧནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ན ཧེཏྠ ཝཎྞཝནྟཏཱདི སམྦྷཝཏཱིཏི. པཛཱཔཏིཝཱརེ ཝུཏྟནཡེནཱཏི ¶ ཨེཏྠ ‘‘ཨཧམསྨི ཨརཱུཔོ པཧཱིནརཱུཔཔཊིགྷསཉྙོ’’ཏིཨཱདིནཱ མཱནམཉྙནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནཝཱརཱདིཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
དིཊྛསུཏཝཱརཱདིཝཎྞནཱ
༥. རཱུཔམུཁེན མཉྙནཱཝཏྠུདསྶནཾ སངྑེཔོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིཏྠཱརཏོཔཱི’’ཏི. ཏམྤི ཧི ‘‘ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི, ན ཨཱཔོ, ན ཏེཛོ, ན ཝཱཡོ, ན ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏན’’ནྟིཨཱདིགྒཧཎཾ ཝིཡ སངྑེཔཏོ པཉྩཝོཀཱརབྷཝདསྶནཾ ཧོཏཱིཏི.
དིཊྛནྟི ཡཾ ཙཀྑུདྭཱརེན ཀཏདསྶནཀིརིཡཱསམཱཔནཾ, ཡཉྩ ཙཀྑུ དྭཡཾ པསྶཏི པསྶིསྶཏི སཏི སམྦྷཝེ པསྶེཡྻ, ཏཾ སབྦཀཱལནྟི ཝིསེསཝཙནིཙྪཱཡ ཨབྷཱཝཏོ དིཊྛནྟེཝ ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘དུདྡྷ’’ནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘རཱུཔཱཡཏནསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི. ཨཡཉྩ ནཡོ སུཏཱདཱིསུཔི ཡོཛེཏབྦོ. སཏྟཱཏི རཱུཔཱདཱིསུ སཏྟཱ ཝིསཏྟཱཏི སཏྟཱ. སཉྫནཊྛེན སཱམཉྙསདྡོཔི ཙེས སཏྟ-སདྡོ ‘‘ཨིཏྠིརཱུཔེ’’ཏི ཝིསཡཝིསེསིཏཏྟཱ ཨིདྷ པུརིསཝཱཙཀོ དཊྛབྦོ. རཏྟཱཏི ཝཏྠཾ ཝིཡ རངྒཛཱཏེན ཙིཏྟསྶ ཝིཔརིཎཱམཀཱརཀེན ཚནྡརཱགེན རཏྟཱ སཱརཏྟཱ. གིདྡྷཱཏི ཨབྷིཀངྑནསབྷཱཝེན ཨབྷིགིཛ྄ཛྷནེན གིདྡྷཱ གེདྷཾ ཨཱཔནྣཱ. གདྷིཏཱཏི གནྠིཏཱ ཝིཡ ལོབྷེན དུམྨོཙནཱིཡབྷཱཝེན ཨཱརམྨཎེ པཊིབདྡྷཱ. མུཙྪིཏཱཏི ཀིལེསཝསེན ཝིསཉྙཱིབྷཱུཏཱ ཝིཡ ཨནཉྙཀིཙྩཱ མུཙྪཾ མོཧཾ ཨཱཔནྣཱ. ཨཛ྄ཛྷོསནྣཱཏི ཝིསཡེ ཨཉྙསཱདྷཱརཎེ ཝིཡ ཀཏྭཱ གིལིཏྭཱ པརིནིཊྛཱཔེཏྭཱ ཝིཡ ཋིཏཱ. ཨིམིནཱཏི སུཝཎྞཝཎྞཱདིཨཱཀཱརེན. མངྒལཾ ཨམངྒལནྟི ཨཱིདིསཾ དིཊྛཾ མངྒལཾ, ཨཱིདིསཾ ཨམངྒལནྟི ¶ . རཱུཔསྨིཾ ཨཏྟཱནཾ སམནུཔསྶནནཡེནཱཏི ཨིདཾ ཝེདནཱདིཨརཱུཔདྷམྨེ, རཱུཔཱཡཏནཝིནིམུཏྟསབྦདྷམྨེ ཝཱ ཨཏྟཏོ གཧེཏྭཱ ཏཏོ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཾ, བཱཧིརཾ ཝཱ རཱུཔཱཡཏནཾ ཏསྶོཀཱསབྷཱཝེན པརིཀཔྤེཏྭཱ ‘‘སོ ཁོ པན མེ ཨཡཾ ཨཏྟཱ ཨིམསྨིཾ རཱུཔཱཡཏནེ’’ཏི མཉྙནྟོ དིཊྛསྨིཾ མཉྙཏཱིཏི ཨིམཾ ནཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ‘‘པཐཝིཏོ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡཐཱ ‘‘སཨུཔཀརཎསྶ ཨཏྟནོ ཝཱ པརསྶ ¶ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཉྙནཱཔཝཏྟི དསྶིཏཱ, ཨེཝཾ ‘‘དིཊྛཏོ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ སཀྐཱ ཏཾ དསྶེཏུནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏེསཾ པཐཝཱིཝཱརེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦ’’ནྟི.
ཨཱཧཙྩཱཏི ཝིསཡཾ ཨནྭཱཡ, པཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཔགནྟྭཱ’’ཏི. ཨཉྙམཉྙསཾསིལེསེཏི ཙཀྑུརཱུཔསོཏསདྡཱ ཝིཡ དུརེ ཨཧུཏྭཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨལླིཡནེ.
མནསཱ ཝིཉྙཱཏཾ ཀེཝལནྟི ཨཏྠོ. ཨིཏརཱནིཔི ཧི མནསཱ ཝིཉྙཱཡནྟཱིཏི. སེསེཧི སཏྟཧི ཨཱཡཏནེཧི པཉྙཏྟིཡཱ ཨསངྒཧིཏཏྟཱ ཏམྤི སངྒཧེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘དྷམྨཱརམྨཎསྶ ཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. དྭཱིསུཔི ཝིཀཔྤེསུ ལོཀུཏྟརཱནམྤི སངྒཧོ ཨཱཔནྣོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིདྷ པན སཀྐཱཡཔརིཡཱཔནྣམེཝ ལབྦྷཏཱི’’ཏི. ཝིཏྠཱརོཏི མཉྙནཱནཾ པཝཏྟནཱཀཱརཝིཏྠཱརོ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏེསུ སུཏཝཱརཱདཱིསུ.
དིཊྛསུཏཝཱརཱདིཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨེཀཏྟཝཱརཱདིཝཎྞནཱ
༦. སམཱཔནྣཀཝཱརེནཱཏི སམཱཔནྣཀཔྤཝཏྟིཡཱ, རཱུཔཱཝཙརཱརཱུཔཱཝཙརཛྷཱནཔྤཝཏྟིཡཱཏི ཨཏྠོ. སཱ ཧི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཨཱརམྨཎེ ཨེཀཱཀཱརེན པཝཏྟཏཱིཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཨེཀཏྟ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཝིཔཱཀཛ྄ཛྷཱནཔྤཝཏྟིཔི ཨིདྷ སམཱཔནྣཀཝཱརགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ཨསམཱཔནྣཀཝཱརེནཱཏི ཀཱམཱཝཙརདྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ. ཨུཔཙཱརཛ྄ཛྷཱནེནཔི ཧི ཙིཏྟཾ ན སམྨཱ ཨེཀཏྟཾ གཏནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི.
ཡོཛནཱཏི མཉྙནཱཡོཛནཱ. བྷིནྡིཏྭཱཏི ཝིབྷཛིཏྭཱ. སཱསནནཡེནཱཏི པཱལི༹ནཡེན. ཏཏྠ ‘‘ཨེཀཏྟཾ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ‘‘ཝེདནཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན, ‘‘ནཱནཏྟཾ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ པན ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཝུཏྟཝིདྷིཾ ཨནུགནྟྭཱ མཉྙནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
པཐཝཱིཝཱརཱདཱིསུ ཝུཏྟེན ཙ ཨཊྛཀཐཱནཡེནཱཏི ‘‘ཨཧཾ ཝེདནཱཏི མཉྙཏི, མམ ཝེདནཱཏི མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘ཨཧཾ རཱུཔནྟི མཉྙཏི, མམ རཱུཔནྟི མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཐཱནུརཱུཔཾ ¶ ཝཱིམཾསིཏྭཱ’’ཏི, ཨེཀཏྟནཱནཏྟབྷཱཝེསུ ཡོ ཡོཛནཱནཡོ སམྦྷཝཏི, ཏདནུརཱུཔཾ ཝིཙཱརེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཀེཙཱིཏི ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ. ཨཔརེཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ. དིཊྛཱབྷིནིཝེསཾ ཝདནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ. པུཐུཛྫནསྶ མཉྙནཱ ནཱམ སཀྐཱཡཾ བྷིནྡིཏྭཱཝ ཡཐཱཨུཔཊྛིཏཝིསཡཝསེནེཝ པཝཏྟཏཱིཏི ན ཏཏྠ ཨཡམེཀཏྟནཡོ ཨཡཾ ནཱནཏྟནཡོཏི ཝིབྷཱགཝསེནེཝ, ཨེཀཏྟསཉྙཱི ཨཏྟཱ ཧོཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཙ ཨཏྟནོ ཨེཀཏྟནཱནཏྟསཉྙིཏཱ ཝུཏྟཱ, ན པན ཨེཀཏྟཾ ནཱནཏྟནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟསྶ དིཊྛཱབྷིནིཝེསསྶ ཨེཀཏྟནཱནཏྟབྷཱཝོཏི ཨེཝམེཏྠ ཏདུབྷཡསྶ ཨིདྷ ཨནདྷིཔྤེཏབྷཱཝོ དཊྛབྦོ.
ཡཾ ཡཐཱཝུཏྟཔུཐུཛྫནོ ཨནཝསེསཏོ གཎྷནྟོ གཧེཏུཾ སཀྐོཏི, ཏཾ ཏསྶ ཨནཝསེསཏོ གཧེཏབྦཏཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘སབྦ’’ནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཏམེཝཱ’’ཏི ཨཱཧ, སཀྐཱཡསབྦནྟི ཨཏྠོ. སབྦསྨིམྤི ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེ ཨཱདཱིནཝདསྶནེ ཨསཏི ནིབྦིདཱབྷཱཝཏོ ཨསྶཱདཱནུཔསྶནཱཡ ཏཎྷཱ ཝཌྜྷཏེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦཾ ཨསྶཱདེནྟོ སབྦཾ ཏཎྷཱམཉྙནཱཡ མཉྙཏཱི’’ཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ – ‘‘སཾཡོཛནིཡེསུ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིནོ ཝིཧརཏོ ཏཎྷཱ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༥༣, ༥༧). ‘‘སབྦམིདཾ མཡཱ ནིམྨིཏ’’ནྟི ཏེན ནིམྨིཏམཉྙནཱཡ ཨཏྟཱནཾ སེཡྻཱདིཏོ དཧནྟོ ཏེན མཱནེན ནིམྨིཏཾ མཉྙཏིཡེཝ ནཱམ ནིམྨིཏམཉྙནཱཡ ཝིནཱ ཏཐཱམཱནུཔྤཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟནཱ ནིམྨིཏཾ མཉྙནྟོ སབྦཾ མཱནམཉྙནཱཡ མཉྙཏཱི’’ཏི. སབྦཾ ནཏྠཱིཏིཨཱདིནཱ ནཡེནཱཏི ཨཱདི-སདྡེན ནིཡཏིཝཱདཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི. མཧཱ མེ ཨཏྟཱཏི ཨིམིནཱ སབྦཏོ ཨཏྟནོ ཝིབྷཱུཏིཔཝཏྟིཝཱདཾ དསྶེཏི. ‘‘སབྦཾ སབྦཏྠཀ’’ནྟི དིཊྛིཝསེན – ‘‘ཨཧཾ སབྦསྨིཾ མཡ྄ཧཾ ཀིཉྩནཾ པལིབོདྷོ སབྦསྨིཾ, པརོ སབྦསྨིཾ པརསྶ ཀིཉྩནཾ པལིབོདྷོ སབྦསྨི’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེནཔེཏྠ མཉྙནཱ སམྦྷཝཏཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘སེསཾ པཐཝཱིཝཱརེ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦ’’ནྟི. ཨཔིཙ ‘‘སབྦོཡཾ ལོཀོ པུརིསམཡོ’’ཏི ཨེཝཾདིཊྛིཀོ པུརིསསངྑཱཏཏོ སབྦཏོ, ཨཏྟནོ ཨུཔྤཏྟིཾ ཝཱ ནིགྒམནཾ ཝཱ མཉྙནྟོ དིཊྛིམཉྙནཱཡ སབྦཏོ མཉྙཏི, ཏསྨིཾཡེཝ པན དིཊྛིམཉྙནཱཡ མཉྙིཏེ ཝཏྠུསྨིཾ སིནེཧཾ མཱནཉྩ ཨུཔྤཱདཡཏོ ཏཎྷཱམཉྙནཱ མཱནམཉྙནཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཾཡེཝ པན སབྦཾ མཡ྄ཧཾ ཨཏྟཱ ཀཏྟཱ ¶ སཱམཱིཏི ཝཱ མཉྙནྟོ ‘‘སབྦཾ ¶ མེ’’ཏི མཉྙཏི, ཏཐཱཡཾ དིཊྛིཏཎྷཱབྷིནནྡནཱཧི ཨབྷིནནྡནྟོ སབྦཾ ཨབྷིནནྡཏཱིཏི ཨེཝམྤེཏྠ མཉྙནཱནཾ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ.
ཏནྟི སཀྐཱཡཾ. ཨུཀྐཾསགཏསུཁསཧིཏཉྷི ཁནྡྷཔཉྩཀཾ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདཱི ནིབྦཱནནྟི མཉྙཏི, ཏཾ པནཏྠཏོ སཀྐཱཡོཡེཝཱཏི. ཨེཀདྷཱཏི པཉྩཝིདྷམྤི ནིབྦཱནབྷཱཝེན ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཡཏོཏི ཡསྨཱ. པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧཱིཏི མནཱཔིཡརཱུཔཱདཱིཧི པཉྩཧི ཀཱམཀོཊྛཱསེཧི, བནྡྷནེཧི ཝཱ. སམཔྤིཏོ སུཊྛུ ཨཔྤིཏོ ཨལླཱིནོ ཧུཏྭཱ ཋིཏོ. སམངྒིབྷཱུཏོཏི སམནྣཱགཏོ. པརིཙཱརེཏཱིཏི ཏེསུ ཀཱམགུཎེསུ ཀཱམཀོཊྛཱསེསུ ཡཐཱསུཁཾ ཨིནྡྲིཡཱནི ཙཱརེཏི སཉྩཱརེཏི ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཨུཔནེཏི. ཨཐ ཝཱ ལལ༹ཏི རམཏི ཀཱིལ༹ཏི. ཨེཏྠ དྭིདྷཱ ཀཱམགུཎཱ མཱནུསཀཱ ཙེཝ དིབྦཱ ཙ. མཱནུསཀཱ ཙ མནྡྷཱཏུཀཱམགུཎསདིསཱ, དིབྦཱ པརནིམྨིཏཝསཝཏྟིདེཝརཱཛསྶ ཀཱམགུཎསདིསཱ. ཨེཝརཱུཔེ ཀཱམེ ཨུཔགཏཱནཉྷི ཏེ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནསམྤཏྟིཾ པཉྙཔེནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ…པེ… ཧོཏཱི’’ཏི. དིཊྛདྷམྨོཏི པཙྩཀྑདྷམྨོ ཝུཙྩཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ པཊིལདྡྷཏྟབྷཱཝསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ, དིཊྛདྷམྨེ ནིབྦཱནཾ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ དུཀྑཝཱུཔསམནཾ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཾ. པརམཾ ཨུཏྟམཾ དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནནྟི པརམདིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཾ, ཏཾ པཏྟོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. པཉྩདྷཱ ཨཱགཏནྟི ཡཐཱཝུཏྟཀཱམགུཎསུཁསྶ ཙེཝ ཙཏུབྦིདྷརཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནསུཁསྶ ཙ ཝསེན པཱལི༹ཡཾ པཉྩཔྤཀཱརེན ཨཱགཏཾ. ནིབྦཱནཾ ཨསྶཱདེནྟོཏི པརམཾ སུཁཾ ནིསྶརཎནྟི མཉྙནཱཡ ཨསྶཱདེནྟོ.
‘‘ཨིམསྨིཾ ནིབྦཱནེ པཏྟེ ན ཛཱཡཏི, ན ཛཱིརཏི, ན མཱིཡཏཱི’’ཏི ཨེཝམྤི ནིབྦཱནསྨིཾ མཉྙཏི. ‘‘ཨིཏོ པརཾ པརམསྶཱསབྷཱུཏཾ ནཏྠཱི’’ཏི གཎྷནྟོ ནིབྦཱནཏོ མཉྙཏི. ཏཡིདཾ ནིབྦཱནཾ མཡཱ ཨདྷིགཏཾ, ཏསྨཱ ‘‘ནིབྦཱནཾ མེ’’ཏི མཉྙཏི. ཏཏོཡེཝ ཏཾ ནིབྦཱནཾ དིཊྛཱབྷིནནྡནཱཡ ཨབྷིནནྡཏི. ཨཡཾ ཏཱཝེཏྠ དིཊྛིམཉྙནཱ. ཏསྨིཾཡེཝ པན དིཊྛིམཉྙནཱཡ མཉྙིཏེ ཝཏྠུསྨིཾ སིནེཧཾ མཱནཉྩ ཨུཔྤཱདཡཏོ ཏཎྷཱམཱནམཉྙནཱཔི ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ.
ཡཱདིསོཏི ཡཐཱརཱུཔོ, ཡེཧི ཛེགུཙྪཱདིསབྷཱཝེཧི པསྶིཏབྦོཏི ཨཏྠོ. ཨེསཱཏི ཨཡཾ. ཏེནསྶ ཨཏྟནོ སུཎནྟཱནཉྩ པཙྩཀྑསིདྡྷཏམཱཧ. ཨསུབྷཱདིསབྷཱཝེན སཧ ཝིཛྫམཱནཱནཾ རཱུཔཱདིདྷམྨཱནཾ ཀཱཡོ སམཱུཧོཏི སཀྐཱཡོ, ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ. ཏཐཱཏི ཏསྶ བྷཱཝབྷཱུཏེན པཊིཀཱུལཏཱདིཔྤཀཱརེན. སབྦམཉྙནཱཏི པཐཝཱིཨཱདིཀེ སརཱུཔཱཝདྷཱརཎཱདིཝིབྷཱགབྷིནྣེ ¶ ཝིསཡེ པཝཏྟིཡཱ ཨནེཀཝིཧིཏཱ སབྦཱ ཏཎྷཱམཉྙནཱ.
ཛེགུཙྪོཏི ¶ ཛིགུཙྪནཱིཡོ. ཏེནསྶ ཨསུབྷཱཛཉྙདུགྒནྡྷཔཊིཀཱུལབྷཱཝཾ དསྶེཏི. སིདུརོཏི ཁཎེ ཁཎེ བྷིཛྫནསབྷཱཝོ. ཏེནསྶ ཨནིཙྩཨདྡྷུཝཁཡཝཡཔབྷངྒུརསབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཨཡནྟི སཀྐཱཡོ. དུཀྑོཏི ན སུཁོ. ཏེནསྶ ཀིཙྪཀསིརཱབཱདྷདུཀྑཝུཏྟིཏཾ དསྶེཏི. ཨཔརིཎཱཡཀོཏི པརིཎཱཡཀརཧིཏོ. ཏེནསྶ ཨཏྟསུཉྙཨསཱརཝུཏྟིཏཾ དསྶེཏི. ཏནྟི སཀྐཱཡཾ. པཙྩནཱིཀཏོཏི སབྷཱཝཔཊིཔཀྑཏོ, སུབྷནིཙྩསུཁཨཏྟཱདིཏོཏི ཨཏྠོ. གཎྷནྟི གཎྷནྟོ, ཏཏྠ སུབྷཱདིགཱཧཝསེན ཨབྷིནིཝིསནྟོཏི ཨཏྠོ.
ཨིདཱནི ཏིསྶོཔི མཉྙནཱ ཨུཔམཱཧི ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘སུབྷཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡཐཱ མཧཱཔརིལཱ༹ཧེ ཝིཔུལཱནཏྠཱཝཧེ ཙ ཨགྒིམྷི སལབྷསྶ པཏནཾ སུབྷསུཁསཉྙཱཡ, ཨེཝཾ ཏཱདིསེ སཀྐཱཡེ སལབྷསྶ ཏཎྷཱམཉྙནཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘སུབྷཏོ…པེ… ཏཎྷཱཡ མཉྙནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ.
གཱུཐཱདཱི ཀཱིཊཀོ གཱུཐརཱསིཾ ལདྡྷཱ ཨསམྤནྣེཔི ཏསྨིཾ སམྤནྣཱཀཱརཾ པཝཏྟཡམཱནོ ཨཏྟཱནཾ ཨུཀྐཾསེཏི, ཨེཝམནེཀཱདཱིནཝེ ཨེཀནྟབྷེདིནི སཀྐཱཡེ ནིཙྩསཉྙཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ སམྤཏྟིམདེན ཏཏྠ བཱལོ མཱནཾ ཛཔྤེཏཱིཏི ཨིམམཏྠམཱཧ ‘‘ནིཙྩསཉྙཾ…པེ… མཱནེན མཉྙནཱ’’ཏི.
ཡཐཱ བཱལོ མུདྡྷདྷཱཏུཀོ སམྨཱུལ༹ྷོ ཀོཙི ཨཱདཱསེ ཨཏྟནོ པཊིབིམྦཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ མཉྙེ ཨཱདཱསསཱམིཀོ, ཡདི ཨཧམིམཾ གཧེཏྭཱ ཏིཊྛེཡྻཾ, ཨནཏྠམྤི མེ ཀརེཡྻཱ’’ཏི ཚཌྜེཏྭཱ པལཱཡནྟོ ཏཏྠ ཨཝིཛྫམཱནམེཝ ཀིཉྩི ཝིཛྫམཱནཾ ཀཏྭཱ གཎྷི, ཏཐཱུཔམོ ཨཡཾ བཱལོ སཀྐཱཡེ ཨཏྟཏྟནིཡགཱཧཾ གཎྷནྟོཏི ཨིམམཏྠཾ དཱིཔེཏི ‘‘ཨཏྟཱ…པེ… དིཊྛིཡཱ ཧོཏི མཉྙནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ.
སུཁུམཾ མཱརབནྡྷནཾ ཝེཔཙིཏྟིབནྡྷནཏོཔི སུཁུམཏརཏྟཱ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཨཧོ སུཁུམཏརཾ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, མཱརབནྡྷན’’ནྟི.
བཧུནྟི ཨཏིཝིཡ, ཨནེཀཀྑཏྟུཾ ཝཱ. ཝིཔྥནྡམཱནོཔི སཀྐཱཡཾ ནཱཏིཝཏྟཏི སཾསཱརཾ ནཱཏིཝཏྟནཏོ. ཡཐཱཧ ‘‘ཡེ ཏེ, བྷིཀྑཝེ, སམཎཱ སཏོ སཏྟསྶ ཨུཙྪེདཾ ཝིནཱསཾ ཝིབྷཝཾ པཉྙཔེནྟི, ཏེ, སཀྐཱཡཾཡེཝ ཨནུཔརིདྷཱཝནྟི སེཡྻཐཱཔི སཱ གདྡུལབནྡྷནོ’’ཏིཨཱདི. ཡཐཱ ཧི སཏྟསུཔི ¶ ཨུཙྪེདཝིཀཔྤེསུ སཾསཱརནཱཡིཀཱནཾ ཏཎྷཱདིཊྛཱིནཾ པཧཱནཾ སམྦྷཝཏི, ཨེཝཾ སསྶཏཝིཀཔྤེསུཔཱིཏི ¶ ཀཐཉྩི པན དིཊྛིགཏིཀསྶ བྷཝཝིཔྤམོཀྑོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཀྐཱཡཾ ནཱཏིཝཏྟཏཱི’’ཏི.
སསོཏི སོ ཨེསོ པུཐུཛྫནོ. ནིཙྩནྟི སབྦཀཱལཾ.
ཏནྟི ཏསྨཱ སཀྐཱཡམལཱིནསྶ ཛཱཏིཡཱདཱིནམནཏིཝཏྟནཏོ. ཨསཱཏཏོཏི དུཀྑཏོ.
པསྶཾ ཨེཝམིམནྟི ཨསུབྷཱནིཙྩདུཀྑཱནཏྟསབྷཱཝཾ ཏཾ སཀྐཱཡཾ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན ཡཐཱབྷཱུཏཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ པསྶནྟོ. པཧཱཡཱཏི སམུཙྪེདཝསེན སབྦཱ མཉྙནཱཡོ པཛཧིཏྭཱ. སབྦདུཀྑཱ པམུཙྩཏཱིཏི སཀལསྨཱཔི ཝཊྚདུཀྑཏོ པམུཙྩཏཱིཏི.
ཨེཀཏྟཝཱརཱདིཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པཋམནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
སེཀྑཝཱརདུཏིཡནཡཝཎྞནཱ
༧. ཨདྷིཔྤེཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨནིཡམེཏྭཱ ཝཙནཾ ཨུདྡེསོ, ནིཡམེཏྭཱ ཝཙནཾ ནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡོཏི ཨུདྡེསཝཙནཾ, སོཏི ནིདྡེསཝཙན’’ནྟི. སམྤིཎྜནཏྠོཏི སམུཙྩཡཏྠོ. སམྤིཎྜནཉྩ སབྷཱགཏཱཝསེན ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨཱརམྨཎསབྷཱགེནཱ’’ཏི, ཨཱརམྨཎསྶ སབྷཱགཏཱཡ སདིསཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ. སེཀྑཾ དསྶེཏི སཱམཉྙཛོཏནཱཡ ཝིསེསེ ཨཝཊྛཱནཏོ, སེཀྑཝིསཡཏྟཱ ཙ ཏསྶ ཝཙནསྶ.
ཀེནཊྛེནཱཏི ཡསྨཱ ཉཱཎེན ཨརཎཱིཡཏོ ཨཏྠོ སབྷཱཝོ, ཏསྨཱ ཀེནཊྛེན ཀེན སབྷཱཝེན ཀེན ལཀྑཎེན སེཀྑོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ པན སེཀྑདྷམྨཱདྷིགམེན པུགྒལེ སེཀྑཝོཧཱརཔྤཝཏྟི, ཏསྨཱ ‘‘སེཀྑདྷམྨཔཊིལཱབྷཏོ སེཀྑོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སེཀྑདྷམྨཱ ནཱམ ཙཏཱུསུ མགྒེསུ, ཧེཊྛིམེསུ ཙ ཏཱིསུ ཕལེསུ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘སེཀྑཱཡ སམྨཱདིཊྛིཡཱ…པེ… ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ བྷིཀྑུ སེཀྑོ ཧོཏཱི’’ཏི. ཨེཝཾ ཨབྷིདྷམྨཔརིཡཱཡེན སེཀྑལཀྑཎཾ དསྶེཏྭཱ ¶ ཨིདཱནི སུཏྟནྟིཀཔརིཡཱཡེནཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སིཀྑཏཱིཏི ཨིམིནཱ སིཀྑཱཏྟཡསམངྒཱི ཨཔརིནིཊྛིཏསིཀྑོ སེཀྑོཏི དསྶེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སིཀྑཏཱི’’ཏིཨཱདི ¶ . སིཀྑཱཧི ནིཙྩསམཱཡོགདཱིཔནཏྠཉྩེཏྠ ‘‘སིཀྑཏི སིཀྑཏཱི’’ཏི ཨཱམེཌིཏཝཙནཾ. ཨཐ ཝཱ སིཀྑནཾ སིཀྑཱ, སཱ ཨེཏསྶ སཱིལནྟི སེཀྑོ. སོ ཧི ཨཔརིཡོསིཏསིཀྑཏྟཱ ཏདདྷིམུཏྟཏྟཱ ཙ ཨེཀནྟེན སིཀྑནསཱིལོ, ན ཨསེཀྑོ ཝིཡ པརིནིཊྛིཏསིཀྑོ ཏཏྠ པཊིཔྤསྶདྡྷུསྶུཀྐོ, ནཱཔི ཝིསྶཊྛསིཀྑོ པཙུརཛནོ ཝིཡ ཏཏྠ ཨནདྷིམུཏྟོ. ཨཐ ཝཱ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཏཱིསུ སིཀྑཱསུ ཛཱཏོ, ཏཏྠ ཝཱ བྷཝོཏི སེཀྑོ. ཨཐ ཝཱ ཨིཀྑཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨིཀྑཱ, མགྒཕལསམྨཱདིཊྛི. སཧ ཨིཀྑཱཡཱཏི སེཀྑོ.
ཨནུལོམཔཊིཔདཱཡ པརིཔཱུརཀཱརཱིཏི ཡཱ སཱ སཱིལཱདིཀཱ ཝིཔསྶནནྟཱ དུཀྑནིརོདྷགཱམིནིཡཱ ལོཀུཏྟརཱཡ པཊིཔདཱཡ ཨནུལོམནཏོ ཨནུལོམཔཊིཔདཱ, ཏསྶཱ སམྤཱདནེན པརིཔཱུརཀཱརཱིཏི. ཨིདཱནི ཏཾ པཊིཔདཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན དསྶེཏུཾ ‘‘སཱིལསམྤནྣོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སཱིལསམྤནྣོཏི པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཱིལེན སམནྣཱགཏོ, པརིཔུཎྞཔཱཏིམོཀྑསཱིལོ ཝཱ. པཱཏིམོཀྑསཱིལཉྷི ཨིདྷ ‘‘སཱིལ’’ནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ པདྷཱནབྷཱཝཏོ. རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎེསུ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིནཾ པཝཏྟིནིཝཱརཎསངྑཱཏེན མནཙྪཊྛཱནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ པིདྷཱནེན ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརོ. པརིཡེསནཱདིཝསེན བྷོཛནེ པམཱཎཛཱནནེན བྷོཛནེ མཏྟཉྙཱུ. ཝིགཏཐིནམིདྡྷོ ཧུཏྭཱ རཏྟིནྡིཝཾ ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརེ ཡུཏྟཏཱཡ ཛཱགརིཡཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ. ཀཐཾ པན ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ ཧོཏཱིཏི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པུབྦརཏྟཱ…པེ… ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱཧ ‘‘ཀཐཉྩ པུབྦརཏྟཱཔརརཏྟཾ ཛཱགརིཡཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ ཧོཏི? ཨིདྷ བྷིཀྑུ དིཝསཾ ཙངྐམེན ནིསཛྫཱཡ ཨཱཝརཎཱིཡེཧི ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏི, རཏྟིཡཱ པཋམཾ ཡཱམཾ ཙངྐམེན…པེ… སོདྷེཏི, ཨེཝཾ ཁོ བྷིཀྑུ པུབྦརཏྟཱཔརརཏྟཾ ཛཱགརིཡཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༡༩). ཨིམསྨིཾ པནཏྠེཏི ‘‘མཉྙཏི, ན མཉྙཏཱི’’ཏི ཙ ཝཏྟབྦབྷཱཝསངྑཱཏེ ཨཏྠེ. ནོ པུཐུཛྫནོ ཨདྷིཔྤེཏོ ‘‘ཨཔྤཏྟམཱནསོ, ཨནུཏྟརཾ ཡོགཀྑེམཾ པཏྠཡམཱནོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ.
སམྤཡུཏྟཏྟཱ མནསི བྷཝོཏི རཱགོ མཱནསོ, མནོ ཨེཝ མཱནསནྟི ཀཏྭཱ ཙིཏྟཾ མཱནསཾ, ཨནཝསེསཏོ མཱནཾ སཱིཡཏི སམུཙྪིནྡཏཱིཏི ཨགྒམགྒོ ¶ མཱནསཾ, ཏནྣིབྦཏྟཏྟཱ པན ཨརཧཏྟསྶ མཱནསཏཱ དཊྛབྦཱ. ཛནེསུཏཱཏི ཛནེ སཀལསཏྟལོཀེ ཝིསྶུཏཱ, པཏྠཊཡསཱཏི ཨཏྠོ.
ནཏྠི ཨིཏོ ཨུཏྟརནྟི ཨནུཏྟརཾ. ཏཾ པན སབྦསེཊྛཾ ཧོནྟཾ ཨེཀནྟཏོ སདིསརཧིཏམེཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནུཏྟརནྟི སེཊྛཾ, ཨསདིསནྟི ཨཏྠོ’’ཏི. པཏྠཡམཱནསྶཱཏི ཏཎྷཱཡནྟསྶ. པཛཔྤིཏཱནཱིཏི མཱནཛཔྤནཱནི. ཡསྨིཉྷི ཝཏྠུསྨིཾ ཏཎྷཱཡནཱ པཏྠཡམཱནམཉྙནཱ སམྦྷཝཏི, ཏསྨིཾཡེཝ ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདཱིནི པཛཔྤིཏཱནི སམྦྷཝནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཝེདྷཱིཏནྟི པརིཝཱསིཏཾ. པཀཔྤིཏེསཱུཏི ཏཎྷཱདིཊྛིཀཔྤེཧི པརིཀཔྤིཏེསུ ཨཱརམྨཎེསུ. སོཏནྟི ཀིལེསསོཏཾ ¶ . ཏསྨིཉྷི ཚིནྣེ ཨིཏརསོཏཾ ཚིནྣམེཝཱཏི. ཝིདྡྷསྟནྟི ཝིནཱསིཏཾ. ཏཉྩ ཁོ ལོམཧཾསམཏྟམྤི ཨསེསེཏྭཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཝིནལཱི༹ཀཏ’’ནྟི, ཝིགཏཱཝསེསཾ ཀཏནྟི ཨཏྠོ. ཨདྷིམུཏྟིཡཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཔཏྠནཱ པཱཀཊཱ ཧོཏཱིཏི ‘‘ཏནྣིནྣོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ན པན ཀུསལཙྪནྡསྶ ཨདྷིམུཏྟིབྷཱཝཏོ. ཨདྷིམུཙྩནྟོཏི ཨོཀཔྤེནྟོ.
སབྦཱཀཱརཝིཔརཱིཏཱཡཱཏི ‘‘སུབྷཾ སུཁཾ ནིཙྩ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ སབྦེསཾ ཨཏྟནཱ གཧེཏབྦཱཀཱརཱནཾ ཝསེན ཏབྦིཔརཱིཏཏཱཡ, ཨནཝསེསཏོ དྷམྨསབྷཱཝཝིཔརཱིཏཱཀཱརགཱཧིནིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེནཱཏི ཨསམྤཛཱནནམིཙྪཱཛཱནནཱནི ཝིཡ ན དྷམྨསབྷཱཝཾ ཨཔྤཏྭཱ ནཱཔི ཨཏིཀྐམིཏྭཱ, ཨཐ ཁོ ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ དྷམྨསབྷཱཝསྶ ཨབྷིམུཁབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེན, ཉཱཏཔརིཉྙཱདྷིཊྛཱནཱཡ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ པཧཱནཔརིཉྙེཀདེསེན ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཐཝཱིཏི…པེ… ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི. པཐཝཱིབྷཱཝནྟི པཐཝིཡཾ ཨབྷིཉྙེཡྻབྷཱཝཾ. ལཀྑཎཔཐཝཱི ཧི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ, པརིཉྙེཡྻབྷཱཝོ པནསྶཱ ‘‘ཨནིཙྩཱཏིཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ གཧིཏོཏི. ཨབྷིཉྙཏྭཱཏི ཉཱཏཏཱིརཎཔཧཱནཔརིཉྙཱཧི ཧེཊྛིམམགྒཉཱཎེཧི ཙ ཨབྷིཛཱནིཏྭཱ. མཱམཉྙཱིཏི ཨཔྤཧཱིནཱནཾ མཉྙནཱནཾ ཝསེན མཱཏི མཉྙཏཱིཏི མཱ, པཧཱིནཱནཾ པན ཝསེན ན མཉྙཏཱིཏི ཨམཉྙཱི, མཱ ཙ སོ ཨམཉྙཱི ཙ མཱམཉྙཱིཏི ཨེཝམེཏྠ པདཝིབྷཱགཏོ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ ཡེན བྷཱགེན ཨམཉྙཱི, ཏེན མཉྙཱིཏི ན ཝཏྟབྦོ. ཡེན པན བྷཱགེན མཉྙཱི, ཏེན ཨམཉྙཱིཏི ན ཝཏྟབྦོཏི. ཨེཝཾ པཊིཀྑེཔཔྤདྷཱནཾ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘མཉྙཱི ཙ ན མཉྙཱི ཙ ན ཝཏྟབྦོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཊིཀྑེཔཔྤདྷཱནཏཱ ཙེཏྠ ¶ ལབྦྷམཱནཱནམྤི མཉྙནཱནཾ དུབྦལབྷཱཝཏོ ཝེདིཏབྦཱ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཨིཏརཱ པན ཏནུབྷཱཝཾ གཏཱ’’ཏི. མཱཏི ཙ ནིཔཱཏཔདམེཏཾ, ཨནེཀཏྠཱ ཙ ནིཔཱཏཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཨེཏསྨིཉྷི ཨཏྠེ ཨིམཾ པདཾ ནིཔཱཏེཏྭཱ ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ནིཔཱཏེཏྭཱཏི ཙ པཀཏིཨཱདིཝིབྷཱགནིདྡྷཱརཎེ ཨནུམཱནནཡཾ མུཉྩིཏྭཱ ཡཐཱཝུཏྟེ ཨཏྠེ པཙྩཀྑཏོཝ དསྶེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. པུཐུཛྫནོ ཝིཡཱཏི ཨེཏེནསྶ ཨུཔརིམགྒཝཛ྄ཛྷཏཎྷཱམཱནཝསེན མཉྙནཱ ན པཊིཀྑིཏྟཱཏི དཱིཔེཏི.
ཨཐ ཝཱ མཱ མཉྙཱིཏི པརིཀཔྤཀིརིཡཱཔཊིཀྑེཔཝཙནམེཏཾ ‘‘མཱ རནྡྷཡུཾ, མཱ ཛཱིརཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ན མཉྙེཡྻཱཏི ཝུཏྟཉྷོཏི. ཡཐཱ ཧི པུཐུཛྫནོ སབྦསོ ཨཔྤཧཱིནམཉྙནཏྟཱ ‘‘མཉྙཏི’’ཙྩེཝ ཝཏྟབྦོ, ཡཐཱ ཙ ཁཱིཎཱསཝོ སབྦསོ པཧཱིནམཉྙནཏྟཱ ན མཉྙཏི ཨེཝ, ན ཨེཝཾ སེཀྑོ. ཏསྶ ཧི ཨེཀཙྩཱ མཉྙནཱ པཧཱིནཱ, ཨེཀཙྩཱ ཨཔྤཧཱིནཱ, ཏསྨཱ ཨུབྷཡབྷཱཝཏོ ཨུབྷཡཐཱཔི ན ཝཏྟབྦོ. ནནུ ཙ ཨུབྷཡབྷཱཝཏོ ཨུབྷཡཐཱཔི ཝཏྟབྦོཏི? ན. ཡཱ ཧི ཨཔྤཧཱིནཱ, ཏཱཔིསྶ ཏནུབྷཱཝཾ གཏཱཏི ཏཱཧིཔི སོ ན མཉྙེཡྻ ཝིབྷཱུཏཏརཱཡ ¶ མཉྙནཱཡ ཨབྷཱཝཏོ, པགེཝ ཨིཏརཱཧི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘མཱ མཉྙཱི’’ཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མཱ མཉྙཱིཏི པརིཀཔྤཀིརིཡཱཔཊིཀྑེཔཝཙནམེཏཾ ‘མཱ རནྡྷཡུཾ, མཱ ཛཱིརཱི’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ན མཉྙེཡྻཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི. ཨཡཉྩསྶ ཨམཉྙནཱ ཝཏྠུནོ པརིཉྙེཡྻཏྟཱ, ན ཨསེཀྑསྶ ཝིཡ པརིཉྙཱཏཏྟཱ. ཡཉྷི ཨེཀནྟཏོ པརིཛཱནིཏབྦཾ པརིཛཱནིཏུཾ སཀྐཱ, ན ཏཏྠ ཏབྦིདྷུརེ ཝིཡ པུཐུཛྫནསྶ མཉྙནཱ སམྦྷཝནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘པརིཉྙེཡྻཾ ཏསྶཱཏི ཝདཱམཱི’’ཏི.
ཨོཀྐནྟནིཡཱམཏྟཱཏི ཨནུཔཝིཊྛསམྨཏྟནིཡཱམཏྟཱ, ཨོཏིཎྞམགྒསོཏཏྟཱཏི ཨཏྠོ. སམྦོདྷིཔརཱཡཎཏྟཱཏི ཨུཔརིམགྒསམྦོདྷིཔཊིསརཎཏྟཱ, ཏདདྷིགམཱཡ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརབྷཱཝཏོཏི ཨཏྠོ. ཨུབྷཡེནཔི ཏསྶ ཨཝསྶཾབྷཱཝིནཱི སེསཔརིཉྙཱཏི དསྶེཏི. པརིཉྙེཡྻནྟི པརིཛཱནིཏབྦབྷཱཝེན ཋིཏཾ, པརིཉྙཱཏུཾ ཝཱ སཀྐུཎེཡྻཾ. ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨཔརིཉྙེཡྻཾ. པུཐུཛྫནསྶ ཝིཡཱཏི ཨེཏེན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཔུཐུཛྫནསྶ པརིཉྙེཡྻབྷཱཝཱསངྐཱ ཨེཝ ནཏྠི ཨནདྷིཀཱརཏོཏི དསྶེཏི. ‘‘མཱབྷིནནྡཱི’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
སེཀྑཝཱརདུཏིཡནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཁཱིཎཱསཝཝཱརཏཏིཡཱདིནཡཝཎྞནཱ
༨. སབྷཱགོ ¶ དིཊྛསཙྩཏཱདིསཱམཉྙེན. ཨཱརཀཱ ཀིལེསེཧི ཨརཧནྟི པདསྶ ནིརུཏྟིནཡེན ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ ཏཾ པཱལི༹ཡཱ སམཱནེནྟོ ‘‘ཝུཏྟཉྩེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པཱཔཀཱཏི ལཱམཀཊྛེན དུགྒཏིསམྤཱཔནཊྛེན ཙ པཱཔཀཱ. སཱཝཛྫཊྛེན ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཊྛེན ཙ ཨཀུསལཱ. སཾཀིལེསཾ ཨརཧནྟི, ཏཏྠ ཝཱ ནིཡུཏྟཱཏི སཾཀིལེསིཀཱ. པུནབྦྷཝསྶ ཀརཎསཱིལཱ, པུནབྦྷཝཕལཾ ཨརཧནྟཱིཏི ཝཱ པོནོབྷཝིཀཱ. སཧ དརཐེན པརིལཱ༹ཧེན པཝཏྟནྟཱིཏི སདརཱ. དུཀྑོ ཀཊུཀོ, དུཀྑམོ ཝཱ ཝིཔཱཀོ ཨེཏེསནྟི དུཀྑཝིཔཱཀཱ. ཨནཱགཏེ ཛཱཏིཡཱ ཙེཝ ཛརཱམརཎཱནཉྩ ཝཌྜྷནེན ཛཱཏིཛརཱམརཎིཡཱཏི. ཨེཝམེཏེསཾ པདཱནཾ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཀཱམཉྩཱཡཾ སུཏྟནྟཝཎྞནཱ, ཨབྷིདྷམྨནཡོ པན ནིཔྤརིཡཱཡོཏི ཏེན དསྶེནྟོ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨཱསཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སམུཙྪིནྣཱ པཊིཔྤསྶདྡྷཱཏི ན ཀེཝལཾ སམུཙྪིནྣཱ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ པཊིཔྤསྶདྡྷཱཔཱིཏི མགྒཀིཙྩེན སདིསཾ ཕལཀིཙྩམྤི ནིདྡྷཱརེཏི.
སཱིལཝིསོདྷནཱདིནཱ ¶ གརཱུནཾ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨནུཀརཎཾ གརུསཾཝཱསོ. ཨརིཡམགྒཔཊིཔཏྟི ཨེཝ ཨརིཡམགྒསཾཝཱསོ. དས ཨརིཡཱཝཱསཱ ནཱམ པཉྩངྒཝིཔྤཧཱིནཏཱདཡོ. ཡེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –
‘‘དསཡིམེ, བྷིཀྑཝེ, ཨརིཡཱཝཱསཱ, ཡེ ཨརིཡཱ ཨཱཝསིཾསུ ཝཱ ཨཱཝསནྟི ཝཱ ཨཱཝསིསྶནྟི ཝཱ. ཀཏམེ དས? ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ པཉྩངྒཝིཔྤཧཱིནོ ཧོཏི ཚལ༹ངྒསམནྣཱགཏོ, ཨེཀཱརཀྑོ, ཙཏུརཱཔསྶེནོ, པནུཎྞཔཙྩེཀསཙྩོ, སམཝཡསཊྛེསནོ, ཨནཱཝིལསངྐཔྤོ, པསྶདྡྷཀཱཡསངྑཱརོ, སུཝིམུཏྟཙིཏྟོ, སུཝིམུཏྟཔཉྙོ. ཨིམེ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, དས ཨརིཡཱཝཱསཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡༠.༡༩).
ཝུསྶཏཱིཏི ཝཱ ཝུསིཏཾ, ཨརིཡམགྒོ, ཨརིཡཕལཉྩ, ཏཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཏིསཡཝཙནིཙྪཱཝསེན ཨརཧཱ ‘‘ཝུསིཏཝཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཀརཎཱིཡནྟི པརིཉྙཱཔཧཱནབྷཱཝནཱསཙྪིཀིརིཡམཱཧ. ཏཾ པན ཡསྨཱ ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཀཏྟབྦཏྟཱ སོལ༹སཝིདྷནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ¶ ཀརཎཱིཡ’’ནྟི. སམྨཱཝིམུཏྟསྶཱཏི ཨགྒམགྒཕལཔཉྙཱཧི སམུཙྪེདཔཊིཔྤསྶདྡྷཱིནཾ ཝསེན སུཊྛུ ཝིམུཏྟསྶ. སནྟཙིཏྟསྶཱཏི ཏཏོ ཨེཝ སབྦཀིལེསདརཐཔརིལཱ༹ཧཱནཾ ཝཱུཔསནྟཙིཏྟསྶ. བྷིནྣཀིལེསསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ བྷིཀྑུནོ. ཀཏསྶ པརིཉྙཱདིཀིཙྩསྶ པཊིཙཡོ པུན ཀརཎཾ ནཏྠི, ཏཏོ ཨེཝ ཀརཎཱིཡཾ ན ཝིཛྫཏི ན ཨུཔལབྦྷཏི.
བྷཱརཱཏི ཨོསཱིདཱཔནཊྛེན བྷཱརཱ ཝིཡཱཏི བྷཱརཱ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘བྷཱརཱ ཧཝེ པཉྩཀྑནྡྷཱ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༣.༢༢). ཨཏྟནོ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱཡཏྟནྟི ཨཏྟུཔནིབནྡྷཾ, སསནྟཱནཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ ཨཏྟཱནཾ ཨཝིཛཧནཾ. ཏཡིདཾ ཡདིཔི སབྦསྨིཾ ཨནཝཛྫདྷམྨེ སམྦྷཝཏི, ཨཀུཔྤསབྷཱཝཱཔརིཧཱནདྷམྨེསུ པན ཨགྒབྷཱུཏེ ཨརཧཏྟེ སཱཏིསཡཾ, ནེཏརེསཱུཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ པརམཏྠཊྛེན ཝཱ’’ཏི, ཨུཏྟམཊྛབྷཱཝེནཱཏི ཨཏྠོ.
སུཏྟནྟནཡོ ནཱམ པརིཡཱཡནཡོཏི ནིཔྤརིཡཱཡནཡེན སཾཡོཛནཱནི དསྶེནྟོ ‘‘བྷཝརཱགཨིསྶཱམཙྪརིཡསཾཡོཛན’’ནྟི ཨཱཧ, ན པན ‘‘རཱུཔརཱགོ’’ཏིཨཱདིནཱ. བྷཝེསུ སཾཡོཛནྟཱིཏི ཀིལེསཀམྨཝིཔཱཀཝཊྚཱནཾ པཙྩཡོ ཧུཏྭཱ ནིསྶརིཏུཾ ཨཔྤདཱནཝསེན བནྡྷནྟི. སཏིཔི ཧི ཨཉྙེསཾ ཏཔྤཙྩཡབྷཱཝེ ན ཝིནཱ སཾཡོཛནཱནི ཏེསཾ ཏཔྤཙྩཡབྷཱཝོ ཨཏྠི, ཨོརམྦྷཱགིཡཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསངྒཧིཏེཧི ཙ ཏེཧི ཏཾཏཾབྷཝནིབྦཏྟཀཀམྨནིཡམོ བྷཝནིཡམོ ཙ ཧོཏི ¶ , ན ཙ ཨུཔཙྪིནྣསཾཡོཛནསྶ ཀཏཱནིཔི ཀམྨཱནི བྷཝཾ ནིབྦཏྟེནྟཱིཏི ཏེསཾཡེཝ སཾཡོཛནཊྛོ དཊྛབྦོ.
སམྨཱ ཨཉྙཱཡཱཏི ཨཱཛཱནནབྷཱུཏཱཡ ཨགྒམགྒཔཉྙཱཡ སམྨཱ ཡཐཱབྷཱུཏཾ དུཀྑཱདཱིསུ ཡོ ཡཐཱ ཛཱནིཏབྦོ, ཏཾ ཏཐཱ ཛཱནིཏྭཱ. ཙིཏྟཝིམུཏྟི སབྦསྶ ཙིཏྟསཾཀིལེསསྶ ཝིསྶགྒོ. ནིབྦཱནཱདྷིམུཏྟི ནིབྦཱནེ ཨདྷིམུཙྩནཾ ཏཏྠ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརཏཱ. ཏནྟི པཐཝཱིཨཱདིཀཾ. པརིཉྙཱཏཾ, ན པུཐུཛྫནསྶ ཝིཡ ཨཔརིཉྙཱཏཾ, སེཀྑསྶ ཝིཡ པརིཉྙེཡྻཾ ཝཱ. ཏསྨཱཏི པརིཉྙཱཏཏྟཱ.
ཙཏུཏྠཔཉྩམཚཊྛཝཱརཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཀིལེསནིབྦཱནཀིཏྟནཝསེན པཝཏྟཏྟཱ ནིབྦཱནཝཱརཱ ནཱམ. ཏཏྠ པཐཝཱིཨཱདཱིནཾ པརིཉྙཱཏཏྟཱ ཨམཉྙནཱ, སཱ པན པརིཉྙཱ རཱགཱདཱིནཾ ཁཡེན སིདྡྷཱཏི ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ དཱིཔནཝསེན པཱལི༹ པཝཏྟཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘པརིཉྙཱཏཾ ཏསྶཱཏི སབྦཔདེཧི ཡོཛེཏྭཱ པུན ¶ ཁཡཱ རཱགསྶ ཝཱིཏརཱགཏྟཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེས ནཡོ ཨིཏརེསཱུ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ ཨིཏརེསཱུཏི པཉྩམཚཊྛཝཱརེསུ. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ པཱལི༹ ཨེཝཾ ན དིསྶཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དེསནཱ པན ཨེཀཏྠ ཝུཏྟཾ སབྦཏྠ ཝུཏྟམེཝ ཧོཏཱིཏི སཾཁིཏྟཱ’’ཏི.
ན ཁཡཱ རཱགསྶ ཝཱིཏརཱགོ སབྦསོ ཨཔྤཧཱིནརཱགཏྟཱ. ཝིཀྑམྦྷིཏརཱགོ ཧི སོཏི. བཱཧིརཀགྒཧཎཉྩེཏྠ ཏཐཱབྷཱཝསྶེཝ ཏེསུ ལབྦྷནཏོ, ན ཏེསུ ཨེཝ ཏཐཱབྷཱཝསྶ ལབྦྷནཏོ. ཨིདཱནི ཡཱ སཱ ‘‘པརིཉྙཱཏཾ ཏསྶཱ’’ཏི སབྦཔདེཧི ཡོཛནཱ ཝུཏྟཱ, ཏཾ ཝིནཱཔི ནིབྦཱནཝཱརཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ མཉྙནཾ ན མཉྙཏཱིཏི མཉྙནཱ ནཔྤཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ. མཉྙནཱཡ མཉྙིཏབྦཏྟེཔི ཏསྶཱ ཝཏྠུཨནྟོགདྷཏྟཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཡདིཔི པརིཉྙཱཏཔདཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ནིབྦཱནཝཱརདེསནཱ པཝཏྟཱ, ཨེཝམྤི ‘‘ཁཡཱ’’ཏིཨཱདིཔདེཧི པརིཉྙཱསིདྡྷི ཨེཝ པཀཱསཱིཡཏཱིཏི ཀོ ཏེསཾ ཝིསེསོཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདི. མགྒབྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟོ, མགྒཀིཙྩནྟཱ ཧི པརིཉྙཱཡོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིཏརེ…པེ… ཝེདིཏབྦཱ ཝཱིཏརཱགཱདིཀིཏྟནཏོཏི. དྭཱིཧི ཝཱ ཀཱརཎེཧཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎདྭཡེན. ཨསྶཱཏི ཁཱིཎཱསཝསྶ. ཨཡཾ ཝིསེསོཏི ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནོ ཝིསེསོ. ཡདིཔི ཁཱིཎཱསཝོ ཨེཀནྟེན ཝཱིཏརཱགོ ཝཱིཏདོསོ ཝཱིཏམོཧོ ཨེཝ ཙ ཧོཏི, ཡཱཡ པན པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ ཝཱིཏརཱགཏཱདཡོ སཝིསེསཱཏི ཝཏྟབྦཏཾ ལབྷནྟི, ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏཱིསུ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ ¶ . ‘‘རཏྟོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ནེཏྟི. ༡༡) རཱགེ ཨཱདཱིནཝཾ པསྶཏོ ‘‘རཱགོ ཙ ནཱམ སུཁཱབྷིསངྒེན ཨུཔྤཛྫཏི, སུཁཉྩ ཝིཔརིཎཱམཏོ དུཀྑཾ. པགེཝ ཨིཏར’’ནྟི སཧེཏུཀེ རཱགེ ཨཱདཱིནཝདསྶནཾ དུཀྑཱནུཔསྶནཱཡ ནིམིཏྟཾ, དུཀྑཱནུཔསྶནཱ ཙ པཎིདྷིཡཱ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑཾ པརིཔུརེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘རཱགེ…པེ… ཝཱིཏརཱགོ ཧོཏཱི’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘དུཊྛོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨིཏིཝུ. ༨༨) དོསེ ཨཱདཱིནཝཾ པསྶཏོ ‘‘དོསོ ཙ ནཱམ དུཀྑཾ པཊིཙྩ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཉྩ ཨུབྷཡཾ ཨནཝཊྛིཏཾ ཨིཏྟརཾ པབྷངྒཱུ’’ཏི སཧེཏུཀེ དོསེ ཨཱདཱིནཝདསྶནཾ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱཡ ནིམིཏྟཾ, ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ ཙ ནིཙྩནིམིཏྟཱདཱིནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑཾ པརིཔཱུརེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དོསེ…པེ… ཧོཏཱི’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘མཱུལ༹ྷོ ¶ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨིཏིཝུ. ༨༨) མོཧེ ཨཱདཱིནཝཾ པསྶཏོ ‘‘མོཧོ ནཱམ ཡཐཱསབྷཱཝགྒཧཎསྶ པརིབྦྷམནྟོ’’ཏི མོཧསྶ ཝིཀྑམྦྷནཾ ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱཡ ནིམིཏྟཾ, ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱཡ ཙ ཨཏྟཱབྷིནིཝེསསྶ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ སུཉྙཏཾ ཝིམོཀྑཾ པརིཔཱུརེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མོཧེ…པེ… ཝཱིཏམོཧོ ཧོཏཱི’’ཏི.
ཨེཝཾ སནྟེཏི ཡདི ཝཱིཏརཱགཏཱདཡོ ཝིམོཀྑཝིབྷཱགེན ཝུཏྟཱ, ཨེཝཾ སནྟེ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཝིམོཀྑམུཁཝིམོཀྑཱནཾ ཝསེན ནིཡམེཏྭཱ ན ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ. ཡཾ ཀིཉྩི ཨརཧཏོ སམྦྷཝནྟཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝུཙྩཏཱིཏི ཝཱརཏྟཡདེསནཱ ཀཏཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཡཾ ཨརཧཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ.
ཨེཝཾ ཝིམུཏྟིཝིབྷཱགེན ཁཱིཎཱསཝསྶ ཝིབྷཱགཾ ཝཱརཏྟཡདེསནཱནིབནྡྷནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཝིབྷཱགེནཔི ཏཏྠ པརིཉྙཱཝིསཡསྶ ཨནུསཡཝིསཡསྶ ཙ ཝིབྷཱགཾ ཏསྶ ནིབནྡྷནཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཝིསེསེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨུཔེཀྑཱཝེདནཱ ཝིསེསཏོ སངྑཱརདུཀྑཾ སམྨོཧཱདྷིཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑཱར…པེ… མོཧོ’’ཏི. སེསཾ ཝུཏྟནཡཏྟཱ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
ཁཱིཎཱསཝཝཱརཏཏིཡཱདིནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཏཐཱགཏཝཱརསཏྟམནཡཝཎྞནཱ
༡༢. ཡེཧི (དཱི. ནི. ཨབྷི. ཊཱི. ༡.༧.ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ; ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡༧༠) གུཎཝིསེསེཧི ནིམིཏྟབྷཱུཏེཧི བྷགཝཏི ‘‘ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཨཡཾ སམཉྙཱ པཝཏྟཱ, ཏཾ དསྶནཏྠཾ ¶ ‘‘ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. གུཎནེམིཏྟཀཱནེཝ ཧི བྷགཝཏོ སབྦཱནི ནཱམཱནི. ཡཐཱཧ –
‘‘ཨསངྑྱེཡྻཱནི ནཱམཱནི, སགུཎེན མཧེསིནོ;
གུཎེན ནཱམམུདྡྷེཡྻཾ, ཨཔི ནཱམསཧསྶཏོ’’ཏི. (དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡༣༡༣; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༣; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༧༦; དཱི. ནི. ཨབྷི. ཊཱི. ༡.༧.ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ; ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡༧༠) –
ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཨེཏྠ ཨཱཀཱརནིཡམནཝསེན ཨོཔམྨསམྤཊིཔཱདནཏྠོ ཏཐཱ-སདྡོ. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཧི ཝིསེསེ ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི པཊིཔཱདགམནཏྠོ ཨཱགཏ-སདྡོ, ན ཉཱཎགམནཏྠོ ‘‘ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༧; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༢; སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣.༧༨; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༡༧༠; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༡༨; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༣༨; ཐེརགཱ. ཨཊྛ. ༡.༡.༣; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༢.བཱཧིརནིདཱན; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༡༤) ཝིཡ, ནཱཔི ཀཱཡགམནཱདིཨཏྠོ ‘‘ཨཱགཏོ ཁོ མཧཱསམཎོ, མཱགདྷཱནཾ གིརིབྦཛ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༦༣) ཝིཡ. ཏཏྠ ཡདཱཀཱརནིཡམནཝསེན ཨོཔམྨསམྤཊིཔཱདནཏྠོ ཏཐཱ-སདྡོ, ཏཾ ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཏྟཱ མཧཱཀརུཎཱམུཁེན པུརིམབུདྡྷཱནཾ ཨཱགམནཔཊིཔདཾ ཨུདཱཧརཎཝསེན སཱམཉྙཏོ དསྶེནྟོ ཡཾཏཾསདྡཱནཾ ཨེཀནྟསམྦནྡྷབྷཱཝཏོ ‘‘ཡཐཱ སབྦལོཀ…པེ… ཨཱགཏཱ’’ཏི སཱདྷཱརཎཏོ ཝཏྭཱ པུན ཏཾ པཊིཔདཾ མཧཱཔདཱནསུཏྟཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༤) སམྦཧུལནིདྡེསེན སུཔཱཀཊཱནཾ ཨཱསནྣཱནཉྩ ཝིཔསྶཱིཨཱདཱིནཾ ཚནྣཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཝསེན དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ཝིཔསྶཱི བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡེན ཨབྷིནཱིཧཱརེནཱཏི མནུསྶཏྟ-ལིངྒསམྤཏྟི-ཧེཏུ-སཏྠཱརདསྶན-པབྦཛྫཱ-ཨབྷིཉྙཱདིགུཎསམྤཏྟི-ཨདྷིཀཱར-ཚནྡཱནཾ ཝསེན ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏེན ཀཱཡཔཎིདྷཱནམཧཱཔཎིདྷཱནེན. སབྦེསཉྷི སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཀཱཡཔཎིདྷཱནཾ ཨིམིནཱཝ ནཱིཧཱརེན སམིཛ྄ཛྷཏཱིཏི.
ཨེཝཾ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཝསེན ‘‘ཏཐཱགཏོ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི པཱརམཱིཔཱུརཎཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ ཡཐཱ ཝིཔསྶཱི བྷགཝཱ…པེ… ཡཐཱ ཀསྶཔོ བྷགཝཱ དཱནཔཱརམིཾ པཱུརེཏྭཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨིམསྨིཾ པན ཋཱནེ སུཏྟནྟིཀཱནཾ མཧཱབོདྷིཡཱནཔཊིཔདཱཡ ཀོསལླཛནནཏྠཾ པཱརམཱིཀཐཱ ཝཏྟབྦཱ, སཱ པན སབྦཱཀཱརསམྤནྣཱ ཙརིཡཱཔིཊཀཝཎྞནཱཡ (ཙརིཡཱ. པཀིཎྞཀཀཐཱ) ཝིཏྠཱརཏོ ནིདྡིཊྛཱ, ཏསྨཱ ཨཏྠིཀེཧི ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཱ. ཡཐཱ ¶ པན པུབྦེ ཝིཔསྶཱིཨཱདཡོ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཾ པཏིཊྛཱཡ སུཝིསུདྡྷཱཡ པཊིཔདཱཡ ཨནཝསེསཏོ སམྨདེཝ སབྦཱ པཱརམིཡོ པརིཔཱུརེསུཾ, ཨེཝཾ ཨམྷཱཀམྤི བྷགཝཱ པརིཔཱུརེསཱིཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སམཏྟིཾ སཔཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ’’ཏི. སཏིཔི ཨངྒཔརིཙྩཱགཱདཱིནཾ དཱནཔཱརམིབྷཱཝེ པརིཙྩཱགཝིསེསབྷཱཝདསྶནཏྠཉྩེཝ སུདུཀྐརབྷཱཝདསྶནཏྠཉྩ ‘‘པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ’’ཏི ཝིསུཾ གཧཎཾ, ཏཏོཡེཝ ཙ ཨངྒཔརིཙྩཱགཏོ ཝིསུཾ ནཡནཔརིཙྩཱགགྒཧཎམྤི ཀཏཾ, པརིགྒཧཔརིཙྩཱགབྷཱཝསཱམཉྙེཔི དྷནརཛྫཔརིཙྩཱགཏོ པུཏྟདཱརཔརིཙྩཱགགྒཧཎཉྩ ཀཏཾ.
གཏཔཙྩཱགཏིཀཝཏྟཔཱུརཎཱདིཀཱཡ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ སདྡྷིཾ ཨབྷིཉྙཱསམཱཔཏྟིནིཔྥཱདནཾ པུབྦཡོགོ, དཱནཱདཱིསུཡེཝ སཱཏིསཡཔཊིཔཏྟིནིཔྥཱདནཾ པུབྦཙརིཡཱ ¶ , སཱ ཙརིཡཱཔིཊཀསངྒཧིཏཱ. ཨབྷིནཱིཧཱརོ པུབྦཡོགོ, དཱནཱདིཔཊིཔཏྟི, ཀཱཡཝིཝེཀཝསེན ཨེཀཙརིཡཱ ཝཱ པུབྦཙརིཡཱཏི ཀེཙི. དཱནཱདཱིནཉྩེཝ ཨཔྤིཙྪཏཱདཱིནཉྩ སཾསཱརནིབྦཱནེསུ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཱནཉྩ ཝིབྷཱཝནཝསེན སཏྟཱནཾ བོདྷིཏྟཡེ པཏིཊྛཱཔནཔརིཔཱཙནཝསེན ཙ པཝཏྟཱ ཀཐཱ དྷམྨཀྑཱནཾ, ཉཱཏཱིནཾ ཨཏྠཙརིཡཱ ཉཱཏཏྠཙརིཡཱ, སཱཔི ཀརུཎཱཡ ཝསེནེཝ. ཨཱདི-སདྡེན ལོཀཏྠཙརིཡཱདཡོ སངྒཎྷཱཏི. ཀམྨསྶཀཏཉཱཎཝསེན, ཨནཝཛྫཀམྨཱཡཏནསིཔྤཱཡཏནཝིཛྫཱཊྛཱནཔརིཙཡཝསེན ཁནྡྷཱཡཏནཱདིཔརིཙཡཝསེན, ལཀྑཎཏྟཡཏཱིརཎཝསེན ཙ ཉཱཎཙཱརོ བུདྡྷིཙརིཡཱ, སཱ པན ཨཏྠཏོ པཉྙཱཔཱརམཱིཡེཝ, ཉཱཎསམྦྷཱརདསྶནཏྠཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ. ཀོཊཱིཏི པརིཡནྟོ, ཨུཀྐཾསོཏི ཨཏྠོ.
ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ བྷཱཝེཏྭཱ བྲཱུཧེཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ. ཏཏྠ བྷཱཝེཏྭཱཏི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ. བྲཱུཧེཏྭཱཏི ཝཌྜྷེཏྭཱ. སཏིཔཊྛཱནཱདིགྒཧཎེན ཨཱགམནཔཊིཔདཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ དསྶེཏི. ཝིཔསྶནཱསཧགཏཱ ཨེཝ ཝཱ སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ དཊྛབྦཱ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡེན ཨབྷིནཱིཧཱརེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱགམནཔཊིཔདཱཡ ཨཱདིཾ དསྶེཏི, ‘‘དཱནཔཱརམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ མཛ྄ཛྷཾ, ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ’’ཏིཨཱདིནཱ པརིཡོསཱནནྟི ཝེདིཏབྦཾ.
སམྤཏིཛཱཏོཏི མུཧུཏྟཛཱཏོ མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཏྟམཏྟོ, ན མཱཏུཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟམཏྟོ. ནིཀྑནྟམཏྟཉྷི མཧཱསཏྟཾ པཋམཾ བྲཧྨཱནོ སུཝཎྞཛཱལེན པཊིགྒཎྷིཾསུ, ཏེསཾ ཧཏྠཏོ ཙཏྟཱརོ མཧཱརཱཛཱནོ ཨཛིནཔྤཝེཎིཡཱ, ཏེསཾ ཧཏྠཏོ མནུསྶཱ དུཀཱུལཙུམྦཊཀེན པཊིགྒཎྷིཾསུ, མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱ པཐཝིཡཾ པཏིཊྛིཏོཏི. ཡཐཱཧ བྷགཝཱ མཧཱཔདཱནདེསནཱཡཾ. སེཏམྷི ཚཏྟེཏི དིབྦསེཏཙྪཏྟེ. ཨནུདྷཱརཱིཡམཱནེཏི དྷཱརཱིཡམཱནེ. ཨེཏྠ ཙ ཚཏྟགྒཧཎེནེཝ ཁགྒཱདཱིནི པཉྩ ཀཀུདྷབྷཎྚཱནིཔི ཝུཏྟཱནེཝཱཏི དཊྛབྦཾ. ཁགྒཏཱལཝཎྚམོརཧཏྠཀཝཱལབཱིཛནཱིཨུཎྷཱིསཔཊྚཱཔི ¶ ཧི ཚཏྟེན སཧ ཏདཱ ཨུཔཊྛིཏཱ ཨཧེསུཾ, ཚཏྟཱདཱིནིཡེཝ ཙ ཏདཱ པཉྙཱཡིཾསུ, ན ཚཏྟཱདིགྒཱཧཀཱ. སབྦཱ ཙ དིསཱཏི དསཔི དིསཱ. ནཡིདཾ སབྦདིསཱཝིལོཀནཾ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརུཏྟརཀཱལཾ དཊྛབྦཾ. མཧཱསཏྟོ ཧི མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱ པུརཏྠིམདིསཾ ¶ ཨོལོཀེསི. ཏཏྠ དེཝམནུསྶཱ གནྡྷམཱལཱདཱིཧི པཱུཛཡམཱནཱ ‘‘མཧཱཔུརིས ཨིདྷ ཏུམྷེཧི སདིསོཔི ནཏྠི, ཀུཏོ ཨུཏྟརིཏརོ’’ཏི ཨཱཧཾསུ. ཨེཝཾ ཙཏསྶོ དིསཱ, ཙཏསྶོ ཨནུདིསཱ; ཧེཊྛཱ, ཨུཔརཱིཏི སབྦཱ དིསཱ ཨནུཝིལོཀེཏྭཱ སབྦཏྠ ཨཏྟནཱ སདིསཾ ཨདིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ ཨུཏྟརཱ དིསཱ’’ཏི ཏཏྠ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན ཨགམཱསི. ཨཱསབྷིནྟི ཨུཏྟམཾ. ཨགྒོཏི སབྦཔཋམོ. ཛེཊྛོ སེཊྛོཏི ཙ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨཡམནྟིམཱ ཛཱཏི, ནཏྠི དཱནི པུནབྦྷཝོཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ པཏྟབྦཾ ཨརཧཏྟཾ བྱཱཀཱསི.
ཨནེཀེསཾ ཝིསེསཱདྷིགམཱནཾ པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝེནཱཏི སཾཁིཏྟེན ཝུཏྟམཏྠཾ ‘‘ཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏི. ཏཏྠ ཨེཏྠཱཏི –
‘‘ཨནེཀསཱཁཉྩ སཧསྶམཎྜལཾ,
ཚཏྟཾ མརཱུ དྷཱརཡུམནྟལིཀྑེ;
སུཝཎྞདཎྜཱ ཝཱིཏིཔཏནྟི ཙཱམརཱ,
ན དིསྶརེ ཙཱམརཚཏྟགཱཧཀཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ༦༩༣);
ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརཏཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི ཨཱཧ ‘‘སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷསྶཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཨཡཾ བྷགཝཱཔི གཏོ…པེ… པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝེནཱཏི ཨེཏེན ཨབྷིཛཱཏིཡཾ དྷམྨཏཱཝསེན ཨུཔྤཛྫནཀཝིསེསཱ སབྦབོདྷིསཏྟཱནཾ སཱདྷཱརཎཱཏི དསྶེཏི. པཱརམིཏཱནིསྶནྡཱ ཧི ཏེཏི.
ཝིཀྐམཱིཏི ཨགམཱསི. མརཱུཏི དེཝཱ. སམཱཏི ཝིལོཀནསམཏཱཡ སམཱ སདིསིཡོ. མཧཱཔུརིསོ ཧི ཡཐཱ ཨེཀཾ དིསཾ ཝིལོཀེསི, ཨེཝཾ སེསདིསཱཔི, ན ཀཏྠཙི ཝིལོཀནེ ཝིབནྡྷོ ཏསྶ ཨཧོསཱིཏི. སམཱཏི ཝཱ ཝིལོཀེཏུཾ ཡུཏྟཱ, ཝིསམརཧིཏཱཏི ཨཏྠོ. ན ཧི ཏདཱ བོདྷིསཏྟསྶ ཝིརཱུཔབཱིབྷཙྪཝིསམརཱུཔཱནི ཝིལོཀེཏུཾ ཨཡུཏྟཱནི དིསཱསུ ཨུཔཊྛཧནྟཱིཏི.
ཨེཝཾ ‘‘ཏཐཱ གཏོ’’ཏི ཀཱཡགམནཊྛེན གཏ-སདྡེན ཏཐཱགཏ-སདྡཾ ནིདྡིསིཏྭཱ ཨིདཱནི ཉཱཎགམནཊྛེན ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ནེཀྑམྨེནཱཏི ཨལོབྷཔྤདྷཱནེན ཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདེན ¶ . ཀུསལཱ ཧི ¶ དྷམྨཱ ཨིདྷ ནེཀྑམྨཾ, ན པབྦཛྫཱདཡོ, ‘‘པཋམཛ྄ཛྷཱན’’ནྟི (དཱི. ནི. ཨབྷི. ཊཱི. ༡.༧.ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ; ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡༧༠) ཙ ཝདནྟི. པཧཱཡཱཏི པཛཧིཏྭཱ. གཏོ ཨདྷིགཏོ, པཊིཔནྣོ ཨུཏྟརིཝིསེསནྟི ཨཏྠོ. པཧཱཡཱཏི ཝཱ པཧཱནཧེཏུ, པཧཱནལཀྑཎཾ ཝཱ. ཧེཏུལཀྑཎཏྠོ ཧི ཨཡཾ པཧཱཡ-སདྡོ. ཀཱམཙྪནྡཱདིཔྤཧཱནཧེཏུཀཾ ‘‘གཏོ’’ཏི ཧེཏྠ ཝུཏྟཾ གམནཾ ཨཝབོདྷོ, པཊིཔཏྟི ཨེཝ ཝཱ ཀཱམཙྪནྡཱདིཔྤཧཱནེན ཙ ལཀྑཱིཡཏཱིཏི. ཨེས ནཡོ པདཱལེཏྭཱཏིཨཱདཱིསུཔི. ཨབྱཱཔཱདེནཱཏི མེཏྟཱཡ. ཨཱལོཀསཉྙཱཡཱཏི ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ མནསིཀརཎེན (དཱི. ནི. ཨབྷི. ཊཱི. ༡.༧.ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ) ཨུཔཊྛིཏཨཱལོཀསཉྩཱནནེན. ཨཝིཀྑེཔེནཱཏི སམཱདྷིནཱ. དྷམྨཝཝཏྠཱནེནཱཏི ཀུསལཱདིདྷམྨཱནཾ ཡཱཐཱཝནིཙྪཡེན. ‘‘སཔྤཙྩཡནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱནེནཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི.
ཨེཝཾ ཀཱམཙྪནྡཱདིནཱིཝརཎཔྤཧཱནེན ‘‘ཨབྷིཛ྄ཛྷཾ ལོཀེ པཧཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༥༠༨) ཝུཏྟཱཡ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ བྷགཝཏོ ཏཐཱགཏབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སཧ ཨུཔཱཡེན ཨཊྛཧི སམཱཔཏྟཱིཧི ཨཊྛཱརསཧི ཙ མཧཱཝིཔསྶནཱཧི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཉཱཎེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ནཱམརཱུཔཔརིགྒཧཀངྑཱཝིཏརཎཱནཉྷི ཝིནིབནྡྷབྷཱུཏསྶ མོཧསྶ དཱུརཱིཀརཎེན ཉཱཏཔརིཉྙཱཡཾ ཋིཏསྶ ཨནིཙྩསཉྙཱདཡོ སིཛ྄ཛྷནྟི, ཏཐཱ ཛྷཱནསམཱཔཏྟཱིསུ ཨབྷིརཏིནིམིཏྟེན པཱམོཛྫེན. ཏཏྠ ‘‘ཨནབྷིརཏིཡཱ ཝིནོདིཏཱཡ ཛྷཱནཱདཱིནཾ སམདྷིགམོ’’ཏི སམཱཔཏྟིཝིཔསྶནཱནཾ ཨརཏིཝིནོདནཨཝིཛྫཱཔདཱལནཱདཱིནི ཨུཔཱཡོ, ཨུཔྤཊིཔཱཊིནིདྡེསོ པན ནཱིཝརཎསབྷཱཝཱཡ ཨཝིཛྫཱཡ ཧེཊྛཱ ནིཝརཎེསུཔི སངྒཧདསྶནཏྠནྟི དཊྛབྦཾ. སམཱཔཏྟིཝིཧཱརཔྤཝེསཝིབནྡྷནེན ནཱིཝརཎཱནི ཀཝཱཊསདིསཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱིཝརཎཀཝཱཊཾ ཨུགྒྷཱཊེཏྭཱ’’ཏི. ‘‘རཏྟིཾ ཨནུཝིཏཀྐེཏྭཱ ཨནུཝིཙཱརེཏྭཱ དིཝཱ ཀམྨནྟེ པཡོཛེཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༥༡) ཝུཏྟཊྛཱནེ ཝིཏཀྐཝིཙཱརཱ དྷཱུམཱཡནཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཏཀྐཝིཙཱརདྷཱུམ’’ནྟི. ཀིཉྩཱཔི པཋམཛ྄ཛྷཱནུཔཙཱརེཡེཝ དུཀྑཾ, ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནུཔཙཱརེ ཙ སུཁཾ པཧཱིཡཏི, ཨཏིསཡཔྤཧཱནཾ པན སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནེན སུཁདུཀྑཾ པཧཱཡཱ’’ཏི.
ཨནིཙྩསྶ, ཨནིཙྩནྟི ཙ ཨནུཔསྶནཱ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ, ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱནཾ ཨནིཙྩཏཾ གཧེཏྭཱ པཝཏྟཱཡ ཝིཔསྶནཱཡེཏཾ ནཱམཾ. ནིཙྩསཉྙནྟི སངྑཏདྷམྨེསུ ‘‘ནིཙྩཱ སསྶཏཱ’’ཏི ཨེཝཾཔཝཏྟམིཙྪཱསཉྙཾ. སཉྙཱསཱིསེན དིཊྛིཙིཏྟཱནམྤི ¶ གཧཎཾ དཊྛབྦཾ. ཨེས ནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི. ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱཡཱཏི སངྑཱརེསུ ནིབྦིཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟཱཡ ཨནུཔསྶནཱཡ. ནནྡིནྟི སཔྤཱིཏིཀཏཎྷཾ. ཝིརཱགཱནུཔསྶནཱཡཱཏི སངྑཱརེསུ ཝིརཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟཱཡ ཨནུཔསྶནཱཡ. ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱཡཱཏི ¶ སངྑཱརཱནཾ ནིརོདྷསྶ ཨནུཔསྶནཱཡ. ཡཐཱ ཝཱ སངྑཱརཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟིཡེཝ, ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝཝསེན ན ཨུཔྤཛྫནྟི, ཨེཝཾ ཨནུཔསྶནཱ ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱཡ ནིརོདྷེཏི, ནོ སམུདེཏཱི’’ཏི. མུཙྩིཏུཀམྱཏཱ ཧི ཨཡཾ བལཔྤཏྟཱཏི. པཊིནིསྶཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ ཨནུཔསྶནཱ པཊིནིསྶགྒཱནུཔསྶནཱ, པཊིསངྑཱསནྟིཊྛནཱ ཧི ཨཡཾ. ཨཱདཱནནྟི ནིཙྩཱདིཝསེན གཧཎཾ. སནྟཏིསམཱུཧཀིཙྩཱརམྨཎཱནཾ ཝསེན ཨེཀཏྟགྒཧཎཾ གྷནསཉྙཱ. ཨཱཡཱུཧནཾ ཨབྷིསངྑརཎཾ. ཨཝཏྠཱཝིསེསཱཔཏྟི ཝིཔརིཎཱམོ. དྷུཝསཉྙནྟི ཐིརབྷཱཝགྒཧཎཾ. ནིམིཏྟནྟི སམཱུཧཱདིགྷནཝསེན སཀིཙྩཔརིཙྪེདཏཱཡ ཙ སངྑཱརཱནཾ སཝིགྒཧགྒཧཎཾ. པཎིདྷིནྟི རཱགཱདིཔཎིདྷིཾ. སཱ པནཏྠཏོ ཏཎྷཱཝསེན སངྑཱརེསུ ནིནྣཏཱ. ཨབྷིནིཝེསནྟི ཨཏྟཱནུདིཊྛིཾ.
ཨནིཙྩདུཀྑཱདིཝསེན སབྦདྷམྨཏཱིརཎཾ ཨདྷིཔཉྙཱདྷམྨཝིཔསྶནཱ. སཱརཱདཱནཱབྷིནིཝེསནྟི ཨསཱརེསུ སཱརགྒཧཎཝིཔལླཱསཾ. ཨིསྶརཀུཏྟཱདིཝསེན ལོཀོ སམུཔྤནྣོཏི ཨབྷིནིཝེསོ སམྨོཧཱབྷིནིཝེསོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧཾ ཨཏཱིཏམདྡྷཱནནྟིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༡༨; སཾ. ནི. ༢.༢༠) པཝཏྟསཾསཡཱཔཏྟི སམྨོཧཱབྷིནིཝེསོ’’ཏི ཝདནྟི. སངྑཱརེསུ ལེཎཏཱཎབྷཱཝགྒཧཎཾ ཨཱལཡཱབྷིནིཝེསོ. ‘‘ཨཱལཡརཏཱ ཨཱལཡསམྨུདིཏཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༦༤, ༦༧; མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧; སཾ. ནི. ༡.༡༧༢; མཧཱཝ. ༧, ༨) ཝཙནཏོ ཨཱལཡོ ཏཎྷཱ, སཱཡེཝ ཙཀྑཱདཱིསུ རཱུཔཱདཱིསུ ཙ ཨབྷིནིཝིསནཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཨཱལཡཱབྷིནིཝེསོཏི ཀེཙི. ‘‘ཨེཝཾཝིདྷཱ སངྑཱརཱ པཊིནིསྶཛྫཱིཡནྟཱི’’ཏི པཝཏྟཾ ཉཱཎཾ པཊིསངྑཱནུཔསྶནཱ. ཝཊྚཏོ ཝིགཏཏྟཱ ཝིཝཊྚཾ, ནིབྦཱནཾ, ཏཏྠ ཨཱརམྨཎཀརཎསངྑཱཏེན ཨནུཔསྶནེན པཝཏྟིཡཱ ཝིཝཊྚཱནུཔསྶནཱ, གོཏྲབྷཱུ. སཾཡོགཱབྷིནིཝེསནྟི སཾཡུཛྫནཝསེན སངྑཱརེསུ ནིཝིསནཾ. དིཊྛེཀཊྛེཏི དིཊྛིཡཱ སཧཛཱཏེཀཊྛེ པཧཱནེཀཊྛེ ཙ. ཨོལཱ༹རིཀེཏི ཨུཔརིམགྒཝཛ྄ཛྷཀིལེསེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ཨཉྙཐཱ དསྶནེན པཧཱཏབྦཱཔི དུཏིཡམགྒཝཛ྄ཛྷེཧི ཨོལཱ༹རིཀཱཏི. ཨཎུསཧགཏེཏི ཨཎུབྷཱུཏེ. ཨིདཾ ཧེཊྛིམམགྒཝཛ྄ཛྷེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ¶ ཝུཏྟཾ. སབྦཀིལེསེཏི ཨཝསིཊྛསབྦཀིལེསེ. ན ཧི པཋམཱདིམགྒེཧི པཧཱིནཱ ཀིལེསཱ པུན པཧཱིཡནྟཱིཏི.
ཀཀྑལ༹ཏྟཾ ཀཐིནབྷཱཝོ. པགྒྷརཎཾ དྲཝབྷཱཝོ. ལོཀིཡཝཱཡུནཱ བྷསྟསྶ ཝིཡ ཡེན ཝཱཡུནཱ ཏཾཏཾཀལཱཔསྶ ཨུདྡྷུམཱཡནཾ, ཐདྡྷབྷཱཝོ ཝཱ, ཏཾ ཝིཏྠམྦྷནཾ. ཝིཛྫམཱནེཔི ཀལཱཔནྟརབྷཱུཏཱནཾ ཀལཱཔནྟརབྷཱུཏེཧི སམྥུཊྛབྷཱཝེ ཏཾཏཾབྷཱུཏཝིཝིཏྟཏཱ རཱུཔཔརིཡནྟོ ཨཱཀཱསོཏི ཡེསཾ ཡོ པརིཙྪེདོ, ཏེཧི སོ ཨསམྥུཊྛོཝ, ཨཉྙཐཱ བྷཱུཏཱནཾ པརིཙྪེདསབྷཱཝོ ན སིཡཱ བྱཱཔཱིབྷཱཝཱཔཏྟིཏོ, ཨབྱཱཔིཏཱཝ ¶ ཨསམྥུཊྛཏཱཏི ཡསྨིཾ ཀལཱཔེ བྷཱུཏཱནཾ པརིཙྪེདོ, ཏེཧི ཨསམྥུཊྛབྷཱཝོ ཨསམྥུཊྛལཀྑཎཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ཨཱཀཱསདྷཱཏུནིདྡེསེ (དྷ. ས. ༦༣༧) ‘‘ཨསམྥུཊྛཾ ཙཏཱུཧི མཧཱབྷཱུཏེཧཱི’’ཏི.
ཝིརོདྷིཔཙྩཡསནྣིཔཱཏེ ཝིསདིསུཔྤཏྟི རུཔྤནཾ. ཙེཏནཱཔདྷཱནཏྟཱ སངྑཱརཀྑནྡྷདྷམྨཱནཾ ཙེཏནཱཝསེནེཏཾ ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑཱརཱནཾ ཨབྷིསངྑརཎལཀྑཎ’’ནྟི. ཏཐཱ ཧི སུཏྟནྟབྷཱཛནཱིཡེ སངྑཱརཀྑནྡྷཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༩༢) ‘‘ཙཀྑུསམྥསྶཛཱ ཙེཏནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙེཏནཱཝ ཝིབྷཏྟཱ. ཨབྷིསངྑརཎལཀྑཎཱ ཙ ཙེཏནཱ. ཡཐཱཧ ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ? ཀུསལཱ ཙེཏནཱ ཀཱམཱཝཙརཱ’’ཏིཨཱདི. ཕརཎཾ སཝིཔྥཱརིཀཏཱ. ཨསྶདྡྷིཡེཏི ཨསདྡྷིཡཧེཏུ. ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ. ཨེས ནཡོ ཀོསཛྫེཏིཨཱདཱིསུ. ཨུཔསམལཀྑཎནྟི ཀཱཡཙིཏྟཔརིལཱ༹ཧཱུཔསམལཀྑཎཾ. ལཱིནུདྡྷཙྩརཧིཏེ ཨདྷིཙིཏྟེ པཝཏྟམཱནེ པགྒཧནིགྒཧསམྤཧཾསནེསུ ཨབྱཱཝཊཏཱཡ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནཾ པཊིསངྑཱནཾ པཀྑཔཱཏུཔཙྪེདཏོ.
མུསཱཝཱདཱདཱིནཾ ཝིསཾཝཱདནཱདིཀིཙྩཏཱཡ ལཱུཁཱནཾ ཨཔརིགྒཱཧཀཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ པརིགྒཱཧཀསབྷཱཝཱ སམྨཱཝཱཙཱ སིནིདྡྷབྷཱཝཏོ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ སམྨཱཝཱཙཱཔཙྩཡསུབྷཱསིཏཱནཾ སོཏཱརཉྩ པུགྒལཾ པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི ཏསྶཱ པརིགྒཱཧལཀྑཎཾ ཝུཏྟཾ. ཀཱཡིཀཀིརིཡཱ ཀིཉྩི ཀཏྟབྦཾ སམུཊྛཱཔེཏི, སཡཉྩ སམུཊྛཧནཾ གྷཊནཾ ཧོཏཱིཏི སམྨཱཀམྨནྟ སངྑཱཏཱཡ ཝིརཏིཡཱ སམུཊྛཱནལཀྑཎཾ དཊྛབྦཾ. སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཨུཀྑིཔནཾ སམུཊྛཱཔནཾ ཀཱཡིཀཀིརིཡཱཡ བྷཱརུཀྑིཔནཾ ཝིཡ. ཛཱིཝམཱནསྶ སཏྟསྶ, སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཔྤཝཏྟིཡཱ, ཨཱཛཱིཝསྶེཝ ཝཱ སུདྡྷི ཝོདཱནཾ. སསམྤཡུཏྟདྷམྨསྶ ཙིཏྟསྶ སཾཀིལེསཔཀྑེ པཏིཏུཾ ཨདཏྭཱ སམྨདེཝ པགྒཎྷནཾ པགྒཧོ.
‘‘སངྑཱརཱ’’ཏི ¶ ཨིདྷ ཙེཏནཱ ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑཱརཱནཾ ཙེཏནཱལཀྑཎ’’ནྟི. ནམནཾ ཨཱརམྨཎཱབྷིམུཁབྷཱཝོ. ཨཱཡཏནཾ པཝཏྟནཾ. ཨཱཡཏནཱནཾ ཝསེན ཧི ཨཱཡསངྑཱཏཱནཾ ཙིཏྟཙེཏསིཀཱནཾ པཝཏྟི. ཏཎྷཱཡ ཧེཏུལཀྑཎནྟི ཝཊྚསྶ ཛནཀཧེཏུབྷཱཝོ, མགྒསྶ པན ནིབྦཱནསམྤཱཔཀཏྟནྟི ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ.
ཏཐལཀྑཎཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོ. ཨེཀརསོ ཨཉྙམཉྙཱནཏིཝཏྟནཾ ཨནཱུནཱནདྷིཀབྷཱཝོ. ཡུགནདྡྷཱ སམཐཝིཔསྶནཱཝ. སདྡྷཱཔཉྙཱ པགྒཧཱཝིཀྑེཔཱཏིཔི ཝདནྟི.
ཁཱིཎོཏི ¶ ཀིལེསེ ཁེཔཏཱིཏི ཁཡོ, མགྒོ. ཨནུཔྤཱདཔརིཡོསཱནཏཱཡ ཨནུཔྤཱདོ, ཕལཾ. པསྶདྡྷི ཀིལེསཝཱུཔསམོ. ཚནྡསྶཱཏི ཀཏྟུཀཱམཏཱཚནྡསྶ. མཱུལལཀྑཎཾ པཏིཊྛཱབྷཱཝོ. སམུཊྛཱནབྷཱཝོ སམུཊྛཱནལཀྑཎཾ ཨཱརམྨཎཔཊིཔཱདཀཏཱཡ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུཏཱ. སམོདྷཱནཾ ཝིསཡཱདིསནྣིཔཱཏེན གཧེཏབྦཱཀཱརོ, ཡཱ སངྒཏཱིཏི ཝུཙྩཏི. སམཾ སཧ ཨོདཧནྟི ཨནེན སམྤཡུཏྟདྷམྨཱཏི ཝཱ སམོདྷཱནཾ, ཕསྶོ. སམོསརནྟི སནྣིཔཏནྟི ཨེཏྠཱཏི སམོསརཎཾ. ཝེདནཱཡ ཝིནཱ ཨཔྤཝཏྟམཱནཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱ ཝེདནཱནུབྷཝནནིམིཏྟཾ སམོསཊཱ ཝིཡ ཧོནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. གོཔཱནསཱིནཾ ཀཱུཊཾ ཝིཡ སམྤཡུཏྟཱནཾ པཱམོཀྑབྷཱཝོ པམུཁལཀྑཎཾ. ཏཏོ, ཏེསཾ ཝཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨུཏྟརི པདྷཱནནྟི ཏཏུཏྟརི, པཉྙུཏྟརཱ ཧི ཀུསལཱ དྷམྨཱ. ཝིམུཏྟིཡཱཏི ཕལསྶ. ཏཉྷི སཱིལཱདིགུཎསཱརསྶ པརམུཀྐཾསབྷཱཝེན སཱརཾ. ཨཡཉྩ ལཀྑཎཝིབྷཱགོ ཚདྷཱཏུཔཉྩཛྷཱནངྒཱདིཝསེན ཏཾཏཾསུཏྟཔདཱནུསཱརེན པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ ཨཱགཏནཡེན ཙ ཀཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི པུབྦེ ཝུཏྟོཔི ཀོཙི དྷམྨོ པརིཡཱཡནྟརཔཀཱསནཏྠཾ པུན དསྶིཏོ. ཏཏོ ཨེཝ ཙ ‘‘ཚནྡམཱུལཀཱ ཀུསལཱ དྷམྨཱ མནསིཀཱརསམུཊྛཱནཱ ཕསྶསམོདྷཱནཱ ཝེདནཱསམོསརཎཱ’’ཏི, ‘‘པཉྙུཏྟརཱ ཀུསལཱ དྷམྨཱ’’ཏི, ‘‘ཝིམུཏྟིསཱརམིདཾ བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི, ‘‘ནིབྦཱནོགདྷཉྷི ཨཱཝུསོ བྲཧྨཙརིཡཾ ནིབྦཱནཔརིཡོསཱན’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༤༦༦) ཙ སུཏྟཔདཱནཾ ཝསེན ‘‘ཚནྡསྶ མཱུལལཀྑཎ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཏཐདྷམྨཱ ནཱམ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཏྟཱ. ཏཐཱནི ཏཾསབྷཱཝཏྟཱ. ཨཝིཏཐཱནི ཨམུསཱསབྷཱཝཏྟཱ. ཨནཉྙཐཱནི ཨཉྙཱཀཱརརཧིཏཏྟཱ. ཛཱཏིཔཙྩཡསམྦྷཱུཏསམུདཱགཏཊྛོཏི ཛཱཏིཔཙྩཡཱ སམྦྷཱུཏཾ ¶ ཧུཏྭཱ སཧིཏསྶ ཨཏྟནོ པཙྩཡཱནུརཱུཔསྶ ཨུདྡྷཾ ཨཱགཏབྷཱཝོ, ཨནུཔཝཏྟནཊྛོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ སམྦྷཱུཏཊྛོ ཙ སམུདཱགཏཊྛོ ཙ སམྦྷཱུཏསམུདཱགཏཊྛོ, ན ཛཱཏིཏོ ཛརཱམརཎཾ ན ཧོཏི, ན ཙ ཛཱཏིཾ ཝིནཱ ཨཉྙཏོ ཧོཏཱིཏི ཛཱཏིཔཙྩཡསམྦྷཱུཏཊྛོ. ཨིཏྠཉྩ ཛཱཏིཏོ སམུདཱགཙྪཏཱིཏི ཛཱཏིཔཙྩཡསམུདཱགཏཊྛོ, ཡཱ ཡཱ ཛཱཏི ཡཐཱ ཡཐཱ པཙྩཡོ ཧོཏི, ཏདནུརཱུཔཾ པཱཏུབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཊྛོཏི ཨེཏྠཱཔི ན ཨཝིཛྫཱ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡོ ན ཧོཏི, ན ཙ ཨཝིཛྫཾ ཝིནཱ སངྑཱརཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཡཱ ཡཱ ཨཝིཛྫཱ ཡེསཾ ཡེསཾ སངྑཱརཱནཾ ཡཐཱ ཡཐཱ པཙྩཡོ ཧོཏི, ཨཡཾ ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཊྛོ པཙྩཡབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ.
བྷགཝཱ ཏཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནཱཏི པསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཏེནཱཏི བྷགཝཏཱ. ཏཾ ཝིབྷཛྫམཱནནྟི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏནྟི རུཔཱཡཏནཾ. ཨིཊྛཱནིཊྛཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན མཛ྄ཛྷཏྟཾ སངྒཎྷཱཏི, ཏཐཱ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཔརིཏྟཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱཏདུབྷཡཱདིབྷེདཾ. ལབྦྷམཱནཀཔདཝསེནཱཏི ‘‘རཱུཔཱཡཏནཾ ¶ དིཊྛཾ, སདྡཱཡཏནཾ སུཏཾ, གནྡྷཱཡཏནཾ རསཱཡཏནཾ ཕོཊྛབྦཱཡཏནཾ མུཏཾ, སབྦཾ རཱུཔཾ མནསཱ ཝིཉྙཱཏ’’ནྟི (དྷ. ས. ༩༦༦) ཝཙནཏོ དིཊྛཔདཉྩ ཝིཉྙཱཏཔདཉྩ རཱུཔཱརམྨཎེ ལབྦྷཏི, རཱུཔཱརམྨཎཾ ཨིཊྛཾ ཨནིཊྛཾ མཛ྄ཛྷཏྟཾ པརིཏྟཾ ཨཏཱིཏཾ ཨནཱགཏཾ པཙྩུཔྤནྣཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ བཧིདྡྷཱ དིཊྛཾ ཝིཉྙཱཏཾ རཱུཔཾ རཱུཔཱཡཏནཾ རཱུཔདྷཱཏུ ཝཎྞནིབྷཱ སནིདསྶནཾ སཔྤཊིགྷཾ ནཱིལཾ པཱིཏཀནྟི ཨེཝམཱདཱིཧི ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི.
ཏེརསཧི ཝཱརེཧཱིཏི རཱུཔཀཎྜེ (དྷ. ས. ༦༡༦) ཨཱགཏེ ཏེརས ནིདྡེསཝཱརེ སནྡྷཱཡཱཧ. ཨེཀེཀསྨིཉྩ ཝཱརེ ཙཏུནྣཾ ཙཏུནྣཾ ཝཝཏྠཱཔནནཡཱནཾ ཝསེན ‘‘དྭེཔཉྙཱསཱཡ ནཡེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཐམེཝ ཨཝིཔརཱིཏདསྶིཏཱཡ ཨཔྤཊིཝཏྟིཡདེསནཏཱཡ ཙ. ‘‘ཛཱནཱམི ཨབྷིཉྙཱསི’’ནྟི ཝཏྟམཱནཱཏཱིཏཀཱལེསུ ཉཱཎཔྤཝཏྟིདསྶནེན ཨནཱགཏེཔི ཉཱཎཔྤཝཏྟི ཝུཏྟཱཡེཝཱཏི དཊྛབྦཱ. ཝིདིཏ-སདྡོ ཨནཱམཊྛཀཱལཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོ ‘‘དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༩༦༦) ཝིཡ. ན ཨུཔཊྛཱསཱིཏི ཨཏྟཏྟནིཡཝསེན ན ཨུཔགཙྪི. ཡཐཱ རཱུཔཱརམྨཎཱདཡོ དྷམྨཱ ཡཾསབྷཱཝཱ ཡཾཔཀཱརཱ ཙ, ཏཐཱ ནེ པསྶཏི ཛཱནཱཏི གཙྪཏཱིཏི ཏཐཱགཏོཏི ཨེཝཾ པདསམྦྷཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཀེཙི པན ‘‘ནིརུཏྟིནཡེན པིསོདརཱདིཔཀྑེཔེན (པཱཎིནི ༦.༣.༡༠༩) ཝཱ དསྶི-སདྡསྶ ལོཔཾ, ཨཱགཏ-སདྡསྶ ཙཱགམཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱགཏོ’’ཏི ཝཎྞེནྟི.
ནིདྡོསཏཱཡ ¶ ཨནུཔཝཛྫཾ. པཀྑིཔིཏབྦཱབྷཱཝེན ཨནཱུནཾ. ཨཔནེཏབྦཱབྷཱཝེན ཨནདྷིཀཾ. ཨཏྠབྱཉྫནཱདིསམྤཏྟིཡཱ སབྦཱཀཱརཔརིཔུཎྞཾ. ནོ ཨཉྙཐཱཏི ‘‘ཏཐེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ བྱཏིརེཀེན སམྤཱདེཏི. ཏེན ཡདཏྠཾ བྷཱསིཏཾ, ཨེཀནྟེན ཏདཏྠནིཔྥཱདནཏོ ཡཐཱ བྷཱསིཏཾ བྷགཝཏཱ, ཏཐེཝཱཏི ཨཝིཔརཱིཏདེསནཏཾ དསྶེཏི. གདཨཏྠོཏི ཨེཏེན ཏཐཾ གདཏཱིཏི ཏཐཱགཏོཏི ད-ཀཱརསྶ ཏ-ཀཱརོ ཀཏོ ནིརུཏྟིནཡེནཱཏི དསྶེཏི.
ཏཐཱ གཏམསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ. གཏནྟི ཙ ཀཱཡཝཱཙཱཔཝཏྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱཏི ཙ ཝུཏྟེ ཡཾཏཾསདྡཱནཾ ཨབྱབྷིཙཱརིསམྦནྡྷིཏཱཡ ཡཐཱཏི ཨཡམཏྠོ ཨུཔཊྛིཏོཡེཝ ཧོཏི, ཀཱཡཝཙཱིཀིརིཡཱནཉྩ ཨཉྙམཉྙཱནུལོམེན ཝཙནིཙྪཱཡཾ ཀཱཡསྶ ཝཱཙཱ, ཝཱཙཱཡ ཙ ཀཱཡོ སམྦནྡྷཱིབྷཱཝེན ཨུཔཏིཊྛཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘བྷགཝཏོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨིམསྨིཾ པན ཨཏྠེ ཏཐཱཝཱདཱིཏཱཡ ཏཐཱགཏོཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ སིདྡྷོ ཧོཏི. སོ པན པུབྦེ པཀཱརནྟརེན དསྶིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ’’ཏི.
ཏིརིཡཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསཱུཏི ཨེཏེན ཡདེཀེ ‘‘ཏིརིཡཾ ཝིཡ ཨུཔརི ཨདྷོ ཙ སནྟི ལོཀདྷཱཏུཡོ’’ཏི ¶ ཝདནྟི, ཏཾ པཊིསེདྷེཏི. དེསནཱཝིལཱསོཡེཝ དེསནཱཝིལཱསམཡོ ཡཐཱ ‘‘པུཉྙམཡཾ, དཱནམཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ.
ནིཔཱཏཱནཾ ཝཱཙཀསདྡསནྣིདྷཱནེ ཏདཏྠཛོཏནབྷཱཝེན པཝཏྟནཏོ གཏ-སདྡོཡེཝ ཨཝགཏཏྠཾ ཨཏཱིཏཏྠཉྩ ཝདཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘གཏོཏི ཨཝགཏོ ཨཏཱིཏོ’’ཏི.
ཨཐ ཝཱ ཨབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སམྨཱསམྦོདྷི, ཨེཏྠནྟརེ མཧཱབོདྷིཡཱནཔཊིཔཏྟིཡཱ ཧཱནཊྛཱནསཾཀིལེསནིཝཏྟཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཡཐཱ པཎིདྷཱནཾ, ཏཐཱ གཏོ ཨབྷིནཱིཧཱརཱནུརཱུཔཾ པཊིཔནྣོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨཐ ཝཱ མཧིདྡྷིཀཏཱཡ པཊིསམྦྷིདཱནཾ ཨུཀྐཾསཱདྷིགམེན ཨནཱཝརཎཉཱཎཏཱཡ ཙ ཀཏྠཙིཔི པཊིགྷཱཏཱབྷཱཝཏོ ཡཐཱ རུཙི, ཏཐཱ ཀཱཡཝཙཱིཙིཏྟཱནཾ གཏཱནི གམནཱནི པཝཏྟིཡོ ཨེཏསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ. ཡསྨཱ ཙ ལོཀེ ཝིདྷ-ཡུཏྟ-གཏ-པྤཀཱར-སདྡཱ སམཱནཏྠཱ དིསྶནྟི. ཏསྨཱ ཡཐཱཝིདྷཱ ཝིཔསྶཱིཨཱདཡོ བྷགཝནྟོ, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ ¶ , ཡཐཱཡུཏྟཱ ཙ ཏེ བྷགཝནྟོ, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱཡུཏྟོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨཐ ཝཱ ཡསྨཱ སཙྩཾ ཏཙྪཾ ཏཐནྟི ཉཱཎསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཏཐེན ཉཱཎེན ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝམྤི ཏཐཱགཏ-སདྡསྶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
པཧཱཡ ཀཱམཱདིམལེ ཡཐཱ གཏཱ,
སམཱདྷིཉཱཎེཧི ཝིཔསྶིཨཱདཡོ;
མཧེསིནོ སཀྱམུནཱི ཛུཏིནྡྷརོ,
ཏཐཱ གཏོ ཏེན མཏོ ཏཐཱགཏོ.
ཏཐཉྩ དྷཱཏཱཡཏནཱདིལཀྑཎཾ,
སབྷཱཝསཱམཉྙཝིབྷཱགབྷེདཏོ;
སཡམྦྷུཉཱཎེན ཛིནོ སམཱགཏོ,
ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི སཀྱཔུངྒཝོ.
ཏཐཱནི སཙྩཱནི སམནྟཙཀྑུནཱ,
ཏཐཱ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ ཙ སབྦསོ;
ཨནཉྙནེཡྻེན ཡཏོ ཝིབྷཱཝིཏཱ,
ཡཱཐཱཝཏོ ཏེན ཛིནོ ཏཐཱགཏོ.
ཨནེཀབྷེདཱསུཔི ¶ ལོཀདྷཱཏུསུ,
ཛིནསྶ རཱུཔཱཡཏནཱདིགོཙརེ;
ཝིཙིཏྲབྷེདཾ ཏཐམེཝ དསྶནཾ,
ཏཐཱགཏོ ཏེན སམནྟལོཙནོ.
ཡཏོ ཙ དྷམྨཾ ཏཐམེཝ བྷཱསཏི,
ཀརོཏི ཝཱཙཱཡནུལོམམཏྟནོ;
གུཎེཧི ལོཀཾ ཨབྷིབྷུཡྻིརཱིཡཏི,
ཏཐཱགཏོ ཏེནཔི ལོཀནཱཡཀོ.
ཡཐཱབྷིནཱིཧཱརམཏོ ཡཐཱརུཙི,
པཝཏྟཝཱཙཱ ཏནུཙིཏྟབྷཱཝཏོ;
ཡཐཱཝིདྷཱ ཡེན པུརཱ མཧེསིནོ,
ཏཐཱཝིདྷོ ཏེན ཛིནོ ཏཐཱགཏོཏི. (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༣༨; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༧ ཙཱུལ༹སཱིལཝཎྞནཱ);
ཨཱརཀཏྟཱཏིཨཱདཱིནཾ ¶ པདཱནཾ ཨཏྠོ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༢༥) བུདྡྷཱནུསྶཏིསཾཝཎྞནཱཡ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོ. སམྨཱ སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱཏི ཨིམིནཱསྶ པརོཔདེསརཧིཏསྶ སབྦཱཀཱརེན སབྦདྷམྨཱཝབོདྷནསམཏྠསྶ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཝུཏྟིནོ ཨནཱཝརཎཉཱཎསངྑཱཏསྶ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ཨདྷིགམོ དསྶིཏོ.
ནནུ ཙ (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༣༨) སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཏོ ཨཉྙཾ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ, ཨཉྙཐཱ ཚ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི བུདྡྷཉཱཎཱནཱིཏི ཝཙནཾ ཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻཱཏི? ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི ཝིསཡཔྤཝཏྟིབྷེདཝསེན ཨཉྙེཧི ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཨེཀསྶེཝ ཉཱཎསྶ དྭིདྷཱ ཝུཏྟཏྟཱ. ཨེཀམེཝ ཧི ཏཾ ཉཱཎཾ ཨནཝསེསསངྑཏཱསངྑཏསམྨུཏིདྷམྨཝིསཡཏཱཡ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏཏྠ ཙ ཨཱཝརཎཱབྷཱཝཏོ ནིསྶངྒཙཱརམུཔཱདཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱཧ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ (པཊི. མ. ༡.༡༡༩) ‘‘སབྦཾ སངྑཏཱསངྑཏམནཝསེསཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏཏྠཱཝརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨནཱཝརཎཉཱཎ’’ནྟིཨཱདི, ཏསྨཱ ནཏྠི ནེསཾ ཨཏྠཏོ བྷེདོ, ཨེཀནྟེན ཙེཏཾ ཨེཝམིཙྪིཏབྦཾ, ཨཉྙཐཱ སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎཱནཾ སཱཝརཎཏཱ ཨསབྦདྷམྨཱརམྨཎཏཱ ཙ ཨཱཔཛྫེཡྻ. ན ཧི བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཨཎུམཏམྤི ཨཱཝརཎཾ ཨཏྠི, ཨནཱཝརཎཉཱཎསྶ ཙ ཨསབྦདྷམྨཱརམྨཎབྷཱཝེ ¶ ཡཏྠ ཏཾ ནཔྤཝཏྟཏི, ཏཏྠཱཝརཎསབྦྷཱཝཏོ ཨནཱཝརཎབྷཱཝོཡེཝ ན སིཡཱ. ཨཐ ཝཱ པན ཧོཏུ ཨཉྙམེཝ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཏོ, ཨིདྷ པན སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཏཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཏསྶ ཙཱདྷིགམེན བྷགཝཱ སབྦཉྙཱུ སབྦཝིདཱུ སམྨཱསམྦུདྡྷོཏི ཙ ཝུཙྩཏི, ན སཀིམེཝ སབྦདྷམྨཱཝབོདྷཏོ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ (པཊི. མ. ༡.༡༦༢) ‘‘ཝིམོཀྑནྟིཀམེཏཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ བོདྷིཡཱ མཱུལེ སཧ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ པཊིལཱབྷཱ སཙྪིཀཱ པཉྙཏྟི ཡདིདཾ བུདྡྷོ’’ཏི. སབྦདྷམྨཱཝབོདྷནསམཏྠཉཱཎསམདྷིགམེན ཧི བྷགཝཏོ སནྟཱནེ ཨནཝསེསདྷམྨེ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ སམཏྠཏཱ ཨཧོསཱིཏི.
ཨེཏྠཱཧ – ཀིཾ པནིདཾ ཉཱཎཾ པཝཏྟམཱནཾ སཀིཾཡེཝ སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, ཨུདཱཧུ ཀམེནཱཏི. ཀིཉྩེཏྠ – ཡདི ཏཱཝ སཀིཾཡེཝ སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱདིབྷེདེན བྷིནྣཱནཾ སངྑཏདྷམྨཱནཾ ¶ ཨསངྑཏསམྨུཏིདྷམྨཱནཉྩ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཨུཔཊྛཱནེ དཱུརཏོ ཙིཏྟཔཊཾ ཨཝེཀྑནྟསྶ ཝིཡ པཊིཝིབྷཱགེནཱཝབོདྷོ ན སིཡཱ, ཏཐཱ ཙ སཏི ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི ཝིཔསྶནྟཱནཾ ཨནཏྟཱཀཱརེན ཝིཡ སབྦེ དྷམྨཱ ཨནིརཱུཔིཏརཱུཔེན བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཝིསཡཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཔཛྫཏི. ཡེཔི ‘‘སབྦཉེཡྻདྷམྨཱནཾ ཋིཏལཀྑཎཝིསཡཾ ཝིཀཔྤརཧིཏཾ སབྦཀཱལཾ བུདྡྷཱནཾ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཏེན ཏེ སབྦཝིདཱུཏི ཝུཙྩནྟི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘ཙརཾ སམཱཧིཏོ ནཱགོ, ཏིཊྛནྟོཔི སམཱཧིཏོ’ཏི ཨིདམྤི ཝཙནཾ སུཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏེསམྤི ཝུཏྟདོསཱནཏིཝཏྟི. ཋིཏལཀྑཎཱརམྨཎཏཱཡ ཧི ཨཏཱིཏཱནཱགཏསམྨུཏིདྷམྨཱནཾ ཏདབྷཱཝཏོ ཨེཀདེསཝིསཡམེཝ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ སིཡཱ, ཏསྨཱ སཀིཾཡེཝ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི ན ཡུཛྫཏི.
ཨཐ ཀམེན སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཨེཝམྤི ན ཡུཛྫཏི. ན ཧི ཛཱཏིབྷཱུམིསབྷཱཝཱདིཝསེན དིསཱདེསཀཱལཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེ ནེཡྻེ ཀམེན གཡ྄ཧམཱནེ ཏསྶ ཨནཝསེསཔཊིཝེདྷོ སམྦྷཝཏི ཨཔརིཡནྟབྷཱཝཏོ ཉེཡྻསྶ. ཡེ པན ‘‘ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཉེཡྻསྶ ཨེཀདེསཾ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ སེསེཔི ཨེཝནྟི ཨདྷིམུཙྩིཏྭཱ ཝཝཏྠཱཔནེན སབྦཉྙཱུ བྷགཝཱ, ཏཉྩ ཉཱཎཾ ཨནནུམཱནིཀཾ སཾསཡཱབྷཱཝཏོ. སཾསཡཱནུབནྡྷཉྷི ལོཀེ ཨནུམཱནཉཱཎ’’ནྟི ཝདནྟི, ཏེསམྤི ཏཾ ན ཡུཏྟཾ. སབྦསྶ ཧི ཨཔྤཙྩཀྑབྷཱཝེ ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནེན ཉེཡྻསྶ ཨེཀདེསཾ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ སེསེཔི ཨེཝནྟི ཨདྷིམུཙྩིཏྭཱ ཝཝཏྠཱཔནསྶ ཨསམྦྷཝཏོ. ཡཉྷི ཏཾ སེསཾ, ཏཾ ཨཔྤཙྩཀྑནྟི. ཨཐ ཏམྤི པཙྩཀྑཾ, ཏསྶ སེསབྷཱཝོ ཨེཝ ན སིཡཱཏི? སབྦམེཏཾ ཨཀཱརཎཾ. ཀསྨཱ? ཨཝིསཡཝིཙཱརཎབྷཱཝཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ¶ ‘‘བུདྡྷཝིསཡོ བྷིཀྑཝེ, ཨཙིནྟེཡྻོ ན ཙིནྟེཏབྦོ, ཡོ ཙིནྟེཡྻ, ཨུམྨཱདསྶ ཝིགྷཱཏསྶ བྷཱགཱི ཨསྶཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༧༧). ཨིདཾ པནེཏྠ སནྣིཊྛཱནཾ – ཡཾ ཀིཉྩི བྷགཝཏཱ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏཾ སཀལམེཀདེསོ ཝཱ, ཏཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཏཱཡ པཙྩཀྑཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ནིཙྩསམཱདྷཱནཉྩ ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ, ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏསྶ ཙ སཀལསྶ ཨཝིསཡབྷཱཝེ ཏསྶ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཝུཏྟིཏཱ ན སིཡཱ, ཨེཀནྟེནེཝ ཙ སཱ ཨིཙྪིཏབྦཱ ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཱཝཛྫནཔཊིབདྡྷཱ ཨཱཀངྑཔཊིབདྡྷཱ མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཱ ཙིཏྟུཔྤཱདཔཊིབདྡྷཱ’’ཏི (མཧཱནི. ༦༩, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥) ཝཙནཏོ. ཨཏཱིཏཱནཱགཏཝིསཡམྤི བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ ཨནུམཱནཱགམཏཀྐགཧཎཝིརཧིཏཏྟཱ པཙྩཀྑམེཝ.
ནནུ ¶ ཙ ཨེཏསྨིམྤི པཀྑེ ཡདཱ སཀལཾ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏཾ, ཏདཱ སཀིཾཡེཝ སཀལཝིསཡཏཱཡ ཨནིརཱུཔིཏརཱུཔེན བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟེཡྻཱཏི ཝུཏྟདོསཱནཏིཝཏྟིཡེཝཱཏི? ན, ཏསྶ ཝིསོདྷིཏཏྟཱ. ཝིསོདྷིཏོ ཧི སོ བུདྡྷཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོཏི. ཨཉྙཐཱ པཙུརཛནཉཱཎསམཱནཝུཏྟིཏཱཡ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ ཉཱཎསྶ ཨཙིནྟེཡྻཏཱ ན སིཡཱ, ཏསྨཱ སཀལདྷམྨཱརམྨཎམྤི ཏཾ ཨེཀདྷམྨཱརམྨཎཾ ཝིཡ སུཝཝཏྠཱཔིཏེཡེཝ ཏེ དྷམྨེ ཀཏྭཱ པཝཏྟཏཱིཏི ཨིདམེཏྠ ཨཙིནྟེཡྻཾ, ཨནནྟཉྩ ཉཱཎཾ ཉེཡྻཾ ཝིཡ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡཱཝཏཀཾ ཉེཡྻཾ, ཏཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ. ཡཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ, ཏཱཝཏཀཾ ཉེཡྻཾ. ཉེཡྻཔརིཡནྟིཀཾ ཉཱཎཾ, ཉཱཎཔརིཡནྟིཀཾ ཉེཡྻ’’ནྟི (མཧཱནི. ༦༩, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥). ཨེཝམེཀཛ྄ཛྷཾ, ཝིསུཾ སཀིཾ, ཀམེན ཝཱ ཨིཙྪཱནུརཱུཔཾ སམྨཱ སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ.
ཏནྟི ཡཐཱཝུཏྟཾ པཐཝཱིཨཱདིབྷེདཾ. པརིཉྙཱཏནྟི པརིཏོ སམནྟཏོ སབྦཱཀཱརཏོ ཉཱཏཾ, ཏཾ པརིཛཱནིཏབྦབྷཱཝཾ ཀིཉྩི ཨསེསེཏྭཱ ཉཱཏནྟི ཨཏྠོ. ཨཡམེཝ ཧི ཨཏྠོ ‘‘པརིཉྙཱཏནྟ’’ནྟི ཨིམིནཱཔི པདེན པཀཱསིཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘པརིཉྙཱཏནྟཾ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏེན ཏེན མགྒེན ཀིལེསཔྤཧཱནེན ཝིསེསོ ནཏྠཱིཏི ཨིདཾ ཏཾཏཾམགྒཝཛ྄ཛྷཀིལེསཱནཾ བུདྡྷཱནཾ སཱཝཀཱནཉྩ ཏེན ཏེན མགྒེནེཝ པཧཱཏབྦབྷཱཝསཱམཉྙཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན སཱཝཀེཧི བུདྡྷཱནཾ ཀིལེསཔྤཧཱནཝིསེསཱབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི སམྨཱསམྦུདྡྷཱ ཨེཝ སཝཱསནཀིལེསེ ཛཧནྟི, ན སཱཝཀཱ. ཨེཀདེསམེཝཱཏི ཨཏྟནོ སནྟཱནགཏམེཝ. སསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣདྷམྨཔརིཉྙཱམཏྟེནཔི ཧི ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནབྷཱཝནཱ སམིཛ྄ཛྷཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཨིམསྨིཾཡེཝ བྱཱམམཏྟེ ཀལེ༹ཝརེ སསཉྙིམྷི སམནཀེ ལོཀཉྩ པཉྙཔེམི ལོཀསམུདཡཉྩ པཉྙཔེམཱི’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༡.༡༠༧; ཨ. ནི. ༤.༤༥). ཨཎུཔྤམཱཎམྤི ¶ …པེ… ནཏྠི, ཡཏོ ཚཏྟིཾསཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན བུདྡྷཱནཾ མཧཱཝཛིརཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི ཝདནྟི.
ཏཐཱགཏཝཱརསཏྟམནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཏཐཱགཏཝཱརཨཊྛམནཡཝཎྞནཱ
༡༣. པུརིམཏཎྷཱཏི ¶ པུརིམཏརེསུ བྷཝེསུ ནིབྦཏྟཱ པཙྩུཔྤནྣཏྟབྷཱཝཧེཏུབྷཱུཏཱ ཏཎྷཱ. ཏགྒཧཎེནེཝ ཙ ཨཏཱིཏདྡྷསངྒཧཱ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱ སདྡྷིཾ ཨུཔཱདཱནེན སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ཨེཏྠཱཏི ‘‘བྷཝཱ ཛཱཏཱི’’ཏི ཨེཏསྨིཾ པདེ. ཏེན ཨུཔཔཏྟིབྷཝེནཱཏི ‘‘བྷཝཱ ཛཱཏཱི’’ཏི ཛཱཏིསཱིསེན ཝུཏྟཨུཔཔཏྟིབྷཝེན. བྷཱུཏསྶཱཏི ནིབྦཏྟསྶ. སོ པན ཡསྨཱ སཏྟོ ནཱམ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྟསྶཱ’’ཏི. ཨེཝཉྩ ཛཱནིཏྭཱཏི ཨིམིནཱ ‘‘བྷཱུཏསྶ ཛརཱམརཎ’’ནྟི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཨིཏི ཝིདིཏྭཱ’’ཏི ཨིདཾ པདཾ ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦནྟི དསྶེཏི.
ཡདིཔི ཏེབྷཱུམཀཱ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི རཱུཔ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༢; མ. ནི. ༡.༢༤༤) ཨེཀཱདསསུ ཨོཀཱསེསུ པཀྑིཔིཏབྦཱ སམྨསིཏབྦཱ ཙ, ཏེ པན ཡསྨཱ བྷགཝཏཱ ‘‘ཀིམྷི ནུ ཁོ སཏི ཛརཱམརཎཾ ཧོཏི, ཀིཾཔཙྩཡཱ ཛརཱམརཎ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༥༧; སཾ. ནི. ༢.༤, ༡༠) པཊིཙྩསམུཔྤཱདམུཁེན སམྨསིཏཱ, པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ ཙ པཝཏྟིཔཝཏྟིཧེཏུབྷཱཝཏོ པུརིམསཙྩདྭཡམེཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏདབྷིསམཡཾ ‘‘མཉྙནཱབྷཱཝཧེཏུ པཙྩཡཱཀཱརཔཊིཝེདྷོ’’ཏི ཝིབྷཱཝེནྟོ ‘‘ཡཾ བོདྷིརུཀྑམཱུལེ…པེ… དསྶེནྟོ’’ཏི ཨཱཧ. སཾཁིཔྤནྟི ཨེཏྠ ཨཝིཛྫཱདཡོ ཝིཉྙཱཎཱདཡོ ཙཱཏི སངྑེཔཱ, ཨཏཱིཏེ ཧེཏུཨཱདཡོ ‘‘ཧེཏུ, ཕལ’’ནྟི ཨེཝཾ སཾཁིཔྤནྟཱིཏི ཝཱ སངྑེཔཱ, ཨཝིཛྫཱདཡོ ཝིཉྙཱཎཱདཡོ ཙ. སངྑེཔ-སདྡོ བྷཱགཱདྷིཝཙནནྟི དཊྛབྦོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀོཊྛཱསཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཏེ པན ཨཏཱིཏེ ཧེཏུསངྑེཔོ, ཨེཏརཧི ཕལསངྑེཔོ, ཨེཏརཧི ཧེཏུསངྑེཔོ, ཨཱཡཏིཾ ཕལསངྑེཔོཏི ཙཏྟཱརོ སངྑེཔཱ ཨེཏསྶཱཏི ཙཏུསངྑེཔོ, ཏཾ ཙཏུསངྑེཔཾ. ཧེཏུཕལསནྡྷི, ཕལཧེཏུསནྡྷི, པུན ཧེཏུཕལསནྡྷཱིཏི ཨེཝཾ ཏཡོ སནྡྷཱི ཨེཏསྶཱཏི ཏིསནྡྷི, ཏཾ ཏིསནྡྷིཾ. ཨཏཱིཏཔཙྩུཔྤནྣཱནཱགཏབྷེདཱ ཏཡོ ཨདྡྷཱ ཨེཏསྶཱཏི ཏིཡདྡྷོ, ཏཾ ཏིཡདྡྷཾ. སརཱུཔཏོ ཨཝུཏྟཱཔི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སངྑེཔེ ཨཱཀིརཱིཡནྟི ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདིགྒཧཎེཧི པཀཱསཱིཡནྟཱིཏི ཨཱཀཱརཱ, ཨཏཱིཏཧེཏུཨཱདཱིནཾ ཝཱ པཀཱརཱ ཨཱཀཱརཱ, ཏེ ཨེཀེཀསངྑེཔེ པཉྩ པཉྩ ཀཏྭཱ ཝཱིསཏི ཨཱཀཱརཱ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱིསཏཱཀཱརོ, ཏཾ ཝཱིསཏཱཀཱརཾ.
ཨེས ¶ ¶ སབྦོཏི ཨེས ཙཏུསངྑེཔཱདིཔབྷེདོ ཨནཝསེསོ པཙྩཡོ. པཙྩཡལཀྑཎེནཱཏི པཙྩཡབྷཱཝེན ཨཏྟནོ ཕལསྶ པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎསྶ པཙྩཡབྷཱཝེན, ཨཝིནཱབྷཱཝལཀྑཎེནཱཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཧི ཏཎྷཾ ཝིནཱ ཨཝིཛྫཱདཡོ ཝིཉྙཱཎསྶ པཙྩཡཱ ན ཧོནྟི, ཨེཝཾ ཏཎྷཱཔི ཨཝིཛྫཱདིཀེ ཝིནཱཏི. ཨེཏྠ དུཀྑགྒཧཎེན ཝིཉྙཱཎནཱམརཱུཔསལཱ༹ཡཏནཕསྶཝེདནཱནཾ, བྷཝགྒཧཎེན ཙ ཏཎྷཱསངྑཱརུཔཱདཱནཱནཾ གཧིཏཏཱ ཝུཏྟནཡཱ ཨེཝཱཏི ན ཨུདྡྷཊཱ.
ཨིདཱནི ཏེ ཝཱིསཏི ཨཱཀཱརེ པཊིསམྦྷིདཱམགྒཔཱལི༹ཡཱ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨེཝམེཏེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ (པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༤༧) པུརིམཀམྨབྷཝསྨིནྟི པུརིམེ ཀམྨབྷཝེ, ཨཏཱིཏཛཱཏིཡཾ ཀམྨབྷཝེ ཀཡིརམཱནེཏི ཨཏྠོ. མོཧོ ཨཝིཛྫཱཏི ཡོ ཏདཱ དུཀྑཱདཱིསུ མོཧོ, ཡེན མཱུལ༹ྷོ ཀམྨཾ ཀརོཏི, སཱ ཨཝིཛྫཱ. ཨཱཡཱུཧནཱ སངྑཱརཱཏི ཏཾ ཏཾ ཀམྨཾ ཀརོནྟོ དཱནུཔཀརཎཱདི སཛྫནཱདིཝསེན ཡཱ པུརིམཙེཏནཱཡོ, ཏེ སངྑཱརཱ. པཊིགྒཱཧཀཱནཾ པན ཧཏྠེ དེཡྻདྷམྨཾ པཏིཊྛཱཔཡཏོ ཙེཏནཱ བྷཝོ. ཨེཀཱཝཛྫནཛཝནེསུ ཝཱ པུརིམཱ ཙེཏནཱ ཨཱཡཱུཧནཱ སངྑཱརཱ, སཏྟམཱ བྷཝོ. ཡཱ ཀཱཙི ཝཱ པན ཙེཏནཱ བྷཝོ, སམྤཡུཏྟཱ ཨཱཡཱུཧནཱ སངྑཱརཱ. ནིཀནྟི ཏཎྷཱཏི ཡཾ ཀམྨཾ ཀརོནྟསྶ ཨུཔཔཏྟིབྷཝེ ཏསྶ ཕལསྶ ནིཀཱམནཱ པཏྠནཱ, སཱ ཏཎྷཱ ནཱམ. ཨུཔགམནཾ ཨུཔཱདཱནནྟི ཡཾ ཀམྨབྷཝསྶ པཙྩཡབྷཱུཏཾ ‘‘ཨིདཾ ཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཨསུཀསྨིཾ ནཱམ ཋཱནེ ཀཱམེ སེཝིསྶཱམི ཨུཙྪིཛྫིསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན པཝཏྟཾ ཨུཔགམནཾ གཧཎཾ པརཱམསནཾ, ཨིདཾ ཨུཔཱདཱནཾ ནཱམ. ཙེཏནཱ བྷཝོཏི དྭཱིསུ ཨཏྠཝིཀཔྤེསུ ཝུཏྟསྶ ཨཱཡཱུཧནསྶ ཨཝསཱནེ ཝུཏྟཙེཏནཱ, ཏཏིཡེ པན ཨཱཡཱུཧནསམྤཡུཏྟཙེཏནཱ བྷཝོ. ཨིཏི ཨིམེ པཉྩ དྷམྨཱ པུརིམཀམྨབྷཝསྨིཾ ཨིདྷ པཊིསནྡྷིཡཱ པཙྩཡཱཏི ཨིམེ ཡཐཱཝུཏྟཱ མོཧཱདཡོ པཉྩ དྷམྨཱ ཨཏཱིཏཀམྨབྷཝསིདྡྷཱ ཨེཏརཧི པཊིསནྡྷིཡཱ པཙྩཡབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ.
ཨིདྷ པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎནྟི ཡཾ བྷཝནྟརཔཊིསནྡྷཱནཝསེན ཨུཔྤནྣཏྟཱ པཊིསནྡྷཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཏཾ ཝིཉྙཱཎཾ. ཨོཀྐནྟི ནཱམརཱུཔནྟི ཡཱ གབྦྷེ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཨོཀྐནྟི ཨཱགནྟྭཱ པཝིསནྟཱི ཝིཡ, ཨིདཾ ནཱམརཱུཔཾ. པསཱདོ ཨཱཡཏནནྟི ཨིདཾ ཙཀྑཱདིཔཉྩཱཡཏནཝསེན ཝུཏྟཾ. ཕུཊྛོ ཕསྶོཏི ཡོ ཨཱརམྨཎཾ ཕུཊྛོ ཕུསནྟོ ཨུཔྤནྣོ, ཨཡཾ ཕསྶོ. ཝེདཡིཏཾ ¶ ཝེདནཱཏི ཡཾ པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎེན ཝཱ སལཱ༹ཡཏནཔཙྩཡེན ཝཱ ཕསྶེན སཧུཔྤནྣཾ ཝིཔཱཀཝེདཡིཏཾ, སཱ ཝེདནཱ. ཨིཏི ཨིམེ…པེ… པཙྩཡཱཏི ཨིམེ ཝིཉྙཱཎཱདཡོ པཉྩ ཀོཊྛཱསིཀཱ དྷམྨཱ པུརིམབྷཝེ ཀཏསྶ ཀམྨསྶ ཀམྨཝཊྚསྶ པཙྩཡཱ, པཙྩཡབྷཱཝཏོ ཏཾ པཊིཙྩ ཨིདྷ ཨེཏརཧི ཨུཔཔཏྟིབྷཝསྨིཾ ཨུཔཔཏྟིབྷཝབྷཱཝེན ཝཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨིདྷ ¶ པརིཔཀྐཏྟཱ ཨཱཡཏནཱནཾ མོཧོཏི པརིཔཀྐཱཡཏནསྶ ཀམྨཀརཎཀཱལེ ཨསམྨོཧཾ དསྶེཏི. དཧརསྶ ཧི ཙིཏྟཔྤཝཏྟི བྷཝངྒབཧུལཱ ཡེབྷུཡྻེན བྷཝནྟརཛནཀཀམྨཱཡཱུཧནསམཏྠཱ ན ཧོཏཱིཏི. ཀམྨཀརཎཀཱལེཏི ཙ ཨིམིནཱ སབྦོ ཀམྨསྶ པཙྩཡབྷཱུཏོ སམྨོཧོ གཧིཏོ, ན སམྤཡུཏྟོཝ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.
པདཡོཛནཱཡཱཏི ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདཱིནཾ པདཱནཾ སམྦནྡྷེན སཧ. ཨཏྠནིགམནནྟི ཨིམསྨིཾ ཨཊྛམཝཱརེ དེསནཏྠནིགམནཾ. ནནྡཱིཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཱནཾ སབྦཏཎྷཱནནྟི ‘‘ནནྡཱི དུཀྑསྶ མཱུལ’’ནྟི ཨེཝཾ ནནྡནཏྠསཱམཉྙཏོ ཨེཀཝཙནེན ཝུཏྟཱནཾ སབྦཏཎྷཱནཾ སནྟཱནཱརམྨཎསམྤཡུཏྟདྷམྨཔྤཝཏྟིཨཱཀཱརཱདིབྷེདེན ཨནེཀབྷེདཱནཾ སབྦཱསཾ ཏཎྷཱནཾ. ཁཡཝེཝཙནཱནེཝཱཏི སམུཙྪེདཔཧཱནཝེཝཙནཱནེཝ. ‘‘ཨཙྩནྟཀྑཡཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. ཙཏུམགྒཀིཙྩསཱདྷཱརཎམེཏནྟི ཙཏུནྣཾ ཨརིཡམགྒཱནཾ པཧཱནཀིཙྩསྶ སཱདྷཱརཎཾ སཱམཉྙཏོ གཧཎཾ ཨེཏཾ ཁཡཱདིཝཙནནྟི ཨཏྠོ. ཏེསཾ པན མགྒཱནཾ ཀམེན པཝཏྟནཾ ཀིཙྩཀམེནེཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝིརཱགཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཏོ…པེ… ཡོཛེཏབྦ’’ནྟི ཨཱཧ. ཏཐཱ སཏིཔི ཁཡཱདིསདྡཱནཾ པཧཱནཔརིཡཱཡབྷཱཝེ པཧཱཏབྦཱཡ པན ཝིསཡབྷེདབྷིནྣཱཡ ཏཎྷཱཡ ཨནཝསེསཏོ པཧཱིནབྷཱཝདཱིཔནཏྠཾ ཁཡཱདིཔརིཡཱཡནྟརགྒཧཎཾ ཀཏནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཡཱཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཡཐཱཝུཏྟསཉྫནནཱདིཧེཏུབྷཱུཏཱཡ ཏཎྷཱཡ པཧཱིནཏྟཱ ཏཔྤཧཱནདཱིཔནཾ ཀཏྭཱ ཝུཙྩམཱནཾ ཁཡཱདིཝཙནཾ ན ཀཐཉྩི དྷམྨཏཾ ཝིལོམེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཀིཉྩི ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི.
ཨུཏྟརཝིརཧིཏནྟི ཨཏྟཱནཾ ཨུཏྟརིཏུཾ སམཏྠཏྟཱ ཨུཏྟརེན ཨདྷིཀེན ཝིརཧིཏཾ. ཨཡཉྩསྶ ཨུཏྟརཝིརཧཏཱ ཨཏྟནོ སེཊྛབྷཱཝེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦསེཊྛ’’ནྟི. ཡཐཱ སམྨཱ-སཾ-སདྡཱ ‘‘ཨཝིཔརཱིཏཾ, སཱམ’’ནྟི ཨིམེསཾ པདཱནཾ ཨཏྠཾ ཝདནྟི, ཨེཝཾ པཱསཾསསོབྷནཏྠེཔཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམྨཱ སཱམཉྩ བོདྷིཾ པསཏྠཾ སུནྡརཉྩ བོདྷི’’ནྟི. བུཛ྄ཛྷི ཨེཏྠ པཊིཝིཛ྄ཛྷི ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི, སབྦམྤི ཝཱ ནེཡྻནྟི རུཀྑོ བོདྷི, བུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏེནཱཏི པན མགྒོ བོདྷི, ཏཐཱ ¶ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ནིབྦཱནཾ པན བུཛ྄ཛྷིཏབྦཏོ བོདྷཱིཏི ཨཡམེཏྠ སཱདྷནཝིབྷཱགོ དཊྛབྦོ. པཎྞཏྟིཡམྤི ཨཏྠེཝ བོདྷི-སདྡོ ‘‘བོདྷིརཱཛཀུམཱརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༣༢༤; ཙཱུལ༹ཝ. ༢༦༨). ཨཔརེཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ. ཨེཏྠ ཙ སཨུཔསགྒསྶ བོདྷི-སདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ ཨནུཔསགྒཱནཾ ཨུདཱཧརཎེ ཀཱརཎཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ.
ལོཀུཏྟརབྷཱཝཏོ ཝཱ ཏཏྠཱཔི ཧེཊྛིམམགྒཱནཾ ཝིཡ ཏཏུཏྟརིམགྒཱབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘སིཡཱ ནུ ཁོ ཨནུཏྟརཱ བོདྷཱི’’ཏི ཨཱསངྐཾ སནྡྷཱཡ ཏཾ ཝིདྷམིཏུཾ ‘‘སཱཝཀཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཱ ཕལཝིསེསབྷཱུཏེཧི ཉཱཎཝིསེསེཧི ཨེཀཙྩེཧི སཀལེཧི སདྡྷིཾ སམིཛ྄ཛྷམཱནོ ¶ མགྒོ ཨརིཡཱནཾ ཏཾ ཏཾ ཉཱཎཝིསེསཱདིཾ དེནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཏསྶ ཨསབྦགུཎདཱཡཀཏྟཾ ཝུཏྟཾ. ཏེན ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱབྷིནཱིཧཱརསམྤདཱསིདྡྷསྶ ནིརཏིསཡ-གུཎཱནུབནྡྷསྶ ཝསེན ཨརཧཏྟམགྒོ ཨནུཏྟརཱ བོདྷི ནཱམ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི. སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཾ ཨཉྙེཧི སཱཝཀེཧི ཨསཱདྷཱརཎཾ མཧཱསཱཝཀཱནཾཡེཝ ཨཱཝེཎིཀཾ ཉཱཎཾ. པཙྩེཀཾ སཙྩཱནི བུདྡྷཝནྟོཏི པཙྩེཀབུདྡྷཱ. ནནུ ཙ སབྦེཔི ཨརིཡཱ པཙྩེཀམེཝ སཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟི དྷམྨསྶ པཙྩཏྟཾ ཝེདནཱིཡབྷཱཝཏོཏི? སཙྩཾ, ནཡིདམཱིདིསཾ པཊིཝེདྷཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཡཐཱ པན སཱཝཀཱ ཨཉྙསནྣིསྶཡེན སཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟི པརཏོགྷོསེན ཝིནཱ ཏེསཾ དསྶནམགྒསྶ ཨནུཔྤཛྫནཏོ, ཡཐཱ ཙ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཨཉྙེསཾ ནིསྶཡབྷཱཝེན སཙྩཱནི ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷནྟི, ན ཨེཝམེཏེ, ཨེཏེ པན ཨཔརནེཡྻཱ ཧུཏྭཱ ཨཔརིཎཱཡཀབྷཱཝེན སཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པཙྩེཀཾ སཙྩཱནི བུདྡྷཝནྟོཏི པཙྩེཀབུདྡྷཱ’’ཏི.
ཨིཏཱིཏི ཀརཱིཡཏི ཨུཙྩཱརཱིཡཏཱིཏི ཨིཏིཀཱརོ, ཨིཏི-སདྡོ. ཀཱརཎཏྠོ ཨནིཡམརཱུཔེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ, ཏསྨཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡསྨཱ ཙཱ’’ཏི. པུབྦེ པན ཨིཏི-སདྡཾ པཀཱརཏྠཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ ཛཱནིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨིདྷཱཔི ཏཾ པཀཱརཏྠམེཝ ཀཏྭཱ ཨཐོ ཡུཛྫཏི. ཀཐཾ? ཝིདིཏྭཱཏི ཧི པདཾ ཧེཏུཨཏྠེ དཊྛབྦཾ ‘‘པཉྙཱཡ ཙསྶ དིསྭཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༧༡), ‘‘གྷཏཾ པིཝིཏྭཱ བལཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདཱིསུ ཝིཡ, ཏསྨཱ པཀཱརཏྠེཔི ཨིཏི-སདྡེ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ ཝིདིཏཏྟཱཏི ཨཡཾ ཨཏྠོ ལབྦྷཏེཝ. པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཧེཏུཨཏྠེ ཝིདིཏྭཱ-སདྡེ ཡཐཱཝུཏྟཱ ཨཏྠཡོཛནཱ ཡུཛྫཏེཝ. ཨེཏྠ ཙ པཋམཝིཀཔྤེ པཊིཙྩསམུཔཱདསྶ ཝིདིཏཏྠཾ མཉྙནཱབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཾ ¶ ཝཏྭཱ ཏཎྷཱམཱུལཀསྶ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ དསྶིཏཏྟཱ ཨེཏྠ ཏཎྷཱཔྤཧཱནཾ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཨདྷིགམནཀཱརཎཾ ཨུདྡྷཏནྟི དསྶིཏཾ, ཏསྨཱ ‘‘པཐཝིཾ ན མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདི ནིགམནཾ དཊྛབྦཾ. དུཏིཡཝིཀཔྤེ པན པཊིཙྩསམུཔྤཱདཝེདནཾ ཏཎྷཱཔྤཧཱནསྶ ཀཱརཎཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཱ ཨབྷིསམྦོདྷིམཉྙནཱབྷཱཝསྶཱཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོཏི ཨཡམེཏེསཾ དྭིནྣཾ ཨཏྠཝིཀཔྤཱནཾ ཝིསེསོ, ཏསྨཱ ‘‘ནནྡཱི དུཀྑསྶ མཱུལ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
ཏཾ ཀུཏོ ལབྦྷཏཱིཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡཏྠ ཡཏྠ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. སཱསནཡུཏྟི ཨཡཾ སཱསནེཔི ཨེཝཾ སམྦནྡྷོ དིསྶཏཱིཏི ཀཏྭཱ. ལོཀེཔི ཧི ཡཾ-ཏཾ-སདྡཱནཾ ཨབྱབྷིཙཱརིསམྦནྡྷཏཱ སིདྡྷཱ.
ཨེཝཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཝདཱམཱིཏི ཨབྷིསམྦུདྡྷབྷཱཝསྶ གཧིཏཏྟཱ, ཨསབྦཉྙུནཱ ཨེཝཾ དེསེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཙ ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ དསྶེནྟོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཝིཙིཏྲནཡདེསནཱཝིལཱསཡུཏྟནྟི ¶ པུཐུཛྫནཝཱརཱདིཝིབྷཱགབྷིནྣེཧི ཝིཙིཏྟེཧི ཏནྟི ནཡེཧི, ལཀྑཎཀམྨཏཎྷཱམཉྙནཱདིཝིབྷཱགབྷིནྣེཧི ཝིཙིཏྟེཧི ཨཏྠནཡེཧི, ཨབྷིནནྡནཔཙྩཡཱཀཱརཱདིཝིསེསཱཔདེསསིདྡྷེན དེསནཱཝིལཱསེན ཙ ཡུཏྟཾ. ཡཐཱ ཏེ ན ཛཱནནྟི, ཏཐཱ དེསེསཱིཏི ཨིམིནཱཔི བྷགཝཏོ དེསནཱཝིལཱསཾཡེཝ ཝིབྷཱཝེཏི. ཏཾཡེཝ ཀིར པཐཝིནྟི ཨེཏྠ པཐཝཱིགཧཎཾ ཨུཔལཀྑཎམཏྟཾ ཨཱཔཱདིཝསེནཔི, ཏཐཱ ‘‘ཀཱིདིསཱ ནུ ཁོ ཨིདྷ པཐཝཱི ཨདྷིཔྤེཏཱ, ཀསྨཱ ཙ བྷཱུཏརཱུཔཱནིཡེཝ གཧིཏཱནི, ན སེསརཱུཔཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱཔི ཏེསཾ སཾསཡུཔྤཏྟི ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ. ཨཐ ཝཱ ཀཐཾ ནཱམིདནྟི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ པཀཱརཏྠོ. ཏེན ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ སབྦཱཡཔི ཏེསཾ སཾསཡུཔྤཏྟིཡཱ པརིགྒཧིཏཏྟཱ དཊྛབྦཱ. ཨནྟནྟི མརིཡཱདཾ, དེསནཱཡ ཨནྟཾ པརིཙྪེདནྟི ཨཏྠོ, ཡོ ཨནུསནྡྷཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཀོཊིནྟི པརིཡནྟཾ, དེསནཱཡ པརིཡོསཱནནྟི ཨཏྠོ. ཨུབྷཡེན སུཏྟེ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷི ཡཐཱནུསནྡྷཱིཏི ཝདཏི.
ཨནྟརཱཀཐཱཏི ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱདཱིནཾ ཨནྟརཱ ཨཉྙཱ ཨེཀཱ ཏཐཱ. ཝིཔྤཀཐཱཏི ཨནིཊྛིཏཱ སིཁཾ ཨཔྤཏྟཱ. ཀངྑཎཱནུརཱུཔེནཱཏི ཏསྨིཾ ཁཎེ དྷམྨསབྷཱཡཾ སནྣིཔཏིཏཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔེན. ཨིདནྟི ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཾ མཱུལཔརིཡཱཡཛཱཏཀཾ.
དིསཱཔཱམོཀྑོཏི ¶ པཎྜིཏབྷཱཝེན སབྦདིསཱསུ པམུཁབྷཱུཏོ. བྲཱཧྨཎོཏི བྲཧྨཾ ཨཎཏཱིཏི བྲཱཧྨཎོ, མནྟེ སཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏིཎྞཾ ཝེདཱནནྟི ཨིརུཝེད-ཡཛུཝེད-སཱམཝེདཱནཾ. པཱརགཱུཏི ཨཏྠསོ བྱཉྫནསོ ཙ པཱརཾ པརིཡནྟཾ གཏོ. སཧ ནིགྷཎྜུནཱ ཙ ཀེཊུབྷེན ཙཱཏི སནིགྷཎྜུཀེཊུབྷཱ, ཏེསཾ. ནིགྷཎྜཱུཏི རུཀྑཱདཱིནཾ ཝེཝཙནཔྤཀཱསཀཾ སཏྠཾ. ཀེཊུབྷནྟི ཀིརིཡཱཀཔྤཝིཀཔྤོ, ཀཝཱིནཾ ཨུཔཀཱརཱཝཧཾ སཏྠཾ. སཧ ཨཀྑརཔྤབྷེདེནཱཏི སཱཀྑརཔྤབྷེདཱ, ཏེསཾ, སིཀྑཱནིརུཏྟིསཧིཏཱནནྟི ཨཏྠོ. ཨིཏིཧཱསཔཉྩམཱནནྟི ཨཱཐབྦཎཝེདཾ ཙཏུཏྠཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨིཏིཧ ཨས, ཨིཏིཧ ཨསཱ’’ཏི ཨཱིདིསཝཙནཔཊིསཾཡུཏྟོ པུརཱཎཀཐཱསངྑཱཏོ ཨིཏིཧཱསོ པཉྩམོ ཨེཏེསནྟི ཨིཏིཧཱསཔཉྩམཱ, ཏེསཾ. པདཾ ཏདཝསེསཉྩ བྱཱཀརཎཾ ཀཱཡཏི ཨཛ྄ཛྷེཏི ཝེདེཏི ཙཱཏི པདཀོ, ཝེཡྻཱཀརཎོ. ལོཀཱཡཏཾ ཝུཙྩཏི ཝིཏཎྜསཏྠཾ. མཧཱཔུརིསཱནཾ བུདྡྷཱདཱིནཾ ལཀྑཎདཱིཔནགནྠོ མཧཱཔུརིསལཀྑཎཾ. ཏེསུ ཨནཱུནོ པརིཔཱུརཀཱརཱིཏི ཨནཝཡོ.
མནྟེཏི ཝེདེ. ཡདིཔི ཝེདོ ‘‘མནྟོ, བྲཧྨཾ, ཀཔྤོ’’ཏི ཏིཝིདྷོ, མནྟོ ཨེཝ པན མཱུལཝེདོ, ཏདཏྠཝིཝརཎཾ བྲཧྨཾ, ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེན ཡཉྙཀིརིཡཱཝིདྷཱནཾ ཀཔྤོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མནྟེཏི ཝེདེ’’ཏི. པཎྜིཏཱཏི པཉྙཱཝནྟོ. ཏཐཱ ཧི ཏེ པུཐུཔཉྙཱཏཱཡ བཧུཾ སཧསྶདྭིསཧསྶཱདིཔརིམཱཎཾ གནྠཾ པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ གཎྷནྟི ཨུགྒཎྷནྟི, ཛཝནཔཉྙཏཱཡ ལཧུཾ སཱིགྷཾ གཎྷནྟི, ཏིཀྑཔཉྙཏཱཡ ¶ སུཊྛུ ཨཝིརཛ྄ཛྷནྟཱ ཨུཔདྷཱརེནྟི, སཏིནེཔཀྐསམྤཏྟིཡཱ གཧིཏཉྩ ནེསཾ ན ཝིནསྶཏི ན སམྨུསྶཏཱིཏི. སབྦམྤི སིཔྤནྟི ཨཊྛཱརསཝིཛྫཱཊྛཱནཱདིབྷེདཾ སིཀྑིཏབྦཊྛེན སིཔྤནྟི སངྑྱཾ གཏཾ སབྦཾ བཱཧིརཀསཏྠཾ མོཀྑཱཝཧསམྨཏམྤི ན མོཀྑཾ ཨཱཝཧཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དིཊྛདྷམྨསམྤརཱཡཧིཏ’’ནྟི. སམྤིཎྜིཏཱ ཧུཏྭཱཏི ཡཐཱ མིཏྟཱ, ཏཐཱ པིཎྜིཏཝསེན སནྣིཔཏིཏཱ ཧུཏྭཱ. ‘‘ཨེཝཾ གཡ྄ཧམཱནེ ཨཱདིནཱ ཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻ, ཨེཝཾ ཨནྟེནཱ’’ཏི ཙིནྟེནྟཱ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏསྶ ཨཏྠསྶ པུབྦེནཱཔརཾ ཨཝིརུདྡྷཾ ནིཙྪཡཾ གཧེཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ན ཨཱདིཾ, ན ཨནྟཾ ཨདྡསཾསུ.
ལོམསཱནཱིཏི ལོམཝནྟཱནི, གྷནཀེསམསྶུཝཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ཀེསཱཔི ཧི ལོམགྒཧཎེན གཡ྄ཧནྟི ཡཐཱ ‘‘ལོམནཁཾ ཕུསིཏྭཱ སུདྡྷི ཀཱཏབྦཱ’’ཏི. ཀཎྞཾ ཝིཡཱཏི ཀཎྞཾ, པཉྙཱ, ཏཱཡ སུཏྭཱ ཀཱཏབྦཀིཙྩསཱདྷནཏོ ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཎྞཝཱཏི པཉྙཝཱ’’ཏི.
ཡསྨཱ ¶ སཏྟཱནཾ གཙྪནྟེ གཙྪནྟེ ཀཱལེ ཨཱཡུཝཎྞཱདིཔརིཀྑཡོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཾ ཀཱལེན ཀཏཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ནེསཾ ཨཱཡུ…པེ… ཁཱདཏཱིཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.
ཨབྷིཉྙཱཡཱཏི ཀུསལཱདིབྷེདཾ ཁནྡྷཱདིབྷེདཉྩ དེསེཏབྦཾ དྷམྨཾ, ཝེནེཡྻཱནཉྩ ཨཱསཡཱནུསཡཙརིཡཱཝིམུཏྟིཨཱདིབྷེདཾ, ཏསྶ ཙ ནེསཾ དེསེཏབྦཔྤཀཱརཾ ཡཱཐཱཝཏོ ཨབྷིཛཱནིཏྭཱ. དྷམྨཾ དེསེམཱིཏི དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀནིབྦཱནཧིཏཱཝཧཾ སདྡྷམྨཾ ཀཐཡཱམི. ནོ ཨནབྷིཉྙཱཡཱཏི ཡཐཱ བཱཧིརཀཱ ཨསམྨཱསམྦུདྡྷཏྟཱ ཝུཏྟཝིདྷིཾ ཨཛཱནནྟཱཡཾ ཀིཉྩི ཏཀྐཔརིཡཱཧཏཾ ཝཱིམཾསཱནུཙརིཏཾ སཡཾཔཊིབྷཱནཾ ཀཐེནྟི, ཨེཝཾ ན དེསེམཱིཏི ཨཏྠོ. སནིདཱནནྟི སཀཱརཎཾ, ཝེནེཡྻཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཝཱ པུཙྪཱཡ ཝཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཝཱ སནིམིཏྟཾ ཧེཏུཨུདཱཧརཎསཧིཏཉྩཱཏི ཨཏྠོ. སཔྤཱཊིཧཱརིཡནྟི སནིསྶརཎཾ སཔྤཊིཧརཎཾ, པཙྩནཱིཀཔཊིཧརཎེན སཔྤཱཊིཧཱརིཡམེཝ ཀཏྭཱ དེསེམཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཔརེ པན ‘‘ཡཐཱརཧཾ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིཔཱཊིཧཱརིཡསཧིཏ’’ནྟི ཝདནྟི, ཨནུསཱསནིཔཱཊིཧཱརིཡཧིཏཱ པན དེསནཱ ནཏྠཱིཏི. ཧིཏཱུཔདེསནཱ ཨོཝཱདོ, སཱ ཨེཝ ཨནུསཱསནཱི. ཨནོཏིཎྞཝཏྠུཝིསཡོ ཝཱ ཨོཝཱདོ, ཨོཏིཎྞཝཏྠུཝིསཡཱ ཨནུསཱསནཱི. པཋམཱུཔདེསོ ཝཱ ཨོཝཱདོ, ཨིཏརཱ ཨནུསཱསནཱི. ཨལཉྩ པནཱཏི ཡུཏྟམེཝ. ནིཊྛམགམཱསཱིཏི ཨཏྠསིདྡྷིཾ གཏཱ.
ཏཐཱགཏཝཱརཨཊྛམནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨཡཾ ཏཱཝེཏྠ ཨཊྛཀཐཱཡ ལཱིནཏྠཝཎྞནཱ.
ནེཏྟིནཡཝཎྞནཱ
ཨིདཱནི ¶ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.༡༤༩; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.ནེཏྟིནཡཝཎྞནཱ; ཨ. ནི. ཊཱི. ནེཏྟིནཡཝཎྞནཱ) པཀརཎནཡེན པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཀརིསྶཱམ. སཱ པནཱཡཾ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཡསྨཱ དེསནཱཡ སམུཊྛཱནཔཡོཛནབྷཱཛནེསུ པིཎྜཏྠེསུ ཙ ནིདྡྷཱརིཏེསུ སུཏརཱ ཧོཏི སུཝིཉྙེཡྻཱ ཙ, ཏསྨཱ སུཏྟདེསནཱཡ སམུཊྛཱནཱདཱིནི པཋམཾ ནིདྡྷཱརཡིསྶཱམ. ཏཏྠ སམུཊྛཱནཾ ཏཱཝ པརིཡཏྟིཾ ནིསྶཱཡ མཱནུཔྤཱདོ, པཡོཛནཾམཱནམདྡནཾ. ཝུཏྟཉྷི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘སུཏཔརིཡཏྟིཾ…པེ… ཨཱརབྷཱི’’ཏི. ཨཔིཙ ཝེནེཡྻཱནཾ པཐཝཱིཨཱདིབྷཱུཏཱདིབྷེདབྷིནྣེ སཀྐཱཡེ པུཐུཛྫནསྶ སེཀྑཱདིཨརིཡསྶ ཙ སདྡྷིཾ ཧེཏུནཱ མཉྙནཱམཉྙནཝསེན ¶ པཝཏྟིཝིབྷཱགཱནཝབོདྷོ སམུཊྛཱནཾ, ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཱཝབོདྷོ པཡོཛནཾ, ཝེནེཡྻཱནཉྷི ཝུཏྟཔྤཀཱརེ ཝིསཡེ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ པུགྒལཱནཾ སདྡྷིཾ ཧེཏུནཱ མཉྙནཱམཉྙནཝསེན པཝཏྟིཝིབྷཱགཱཝབོདྷོ པཡོཛནཾ.
ཨཔིཙ སམུཊྛཱནཾ ནཱམ དེསནཱནིདཱནཾ. ཏཾ སཱདྷཱརཎཾ ཨསཱདྷཱརཎནྟི དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ སཱདྷཱརཎམྤི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརབྷེདཏོ དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ སཱདྷཱརཎཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀསམུཊྛཱནཾ ནཱམ ལོཀནཱཐསྶ མཧཱཀརུཎཱ. ཏཱཡ ཧི སམུསྶཱཧིཏསྶ བྷགཝཏོ ཝེནེཡྻཱནཾ དྷམྨདེསནཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུདཔཱདི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྟེསུ ཙ ཀཱརུཉྙཏཾ པཊིཙྩ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེསཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༨༣; སཾ. ནི. ༡.༡༧༢; མཧཱཝ. ༩). ཨེཏྠ ཙ ཧེཏཱཝཏྠཱཡཔི མཧཱཀརུཎཱཡ སངྒཧོ དཊྛབྦོ ཡཱཝདེཝ སཾསཱརམཧོགྷཏོ སདྡྷམྨདེསནཱཧཏྠདཱནེཧི སཏྟསནྟཱརཎཏྠཾ ཏདུཔྤཏྟིཏོ. ཡཐཱ ཙ མཧཱཀརུཎཱ, ཨེཝཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ དསབལཉཱཎཱདཱིནི ཙ དེསནཱཡ ཨབྦྷནྟརསམུཊྛཱནབྷཱཝེ ཝཏྟབྦཱནི. སབྦམྤི ཧི ཉེཡྻདྷམྨཾ, ཏེསཾ དེསེཏབྦཔྤཀཱརཾ, སཏྟཱནཉྩ ཨཱསཡཱནུསཡཱདིཾ ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནནྟོ བྷགཝཱ ཋཱནཱཊྛཱནཱདཱིསུ ཀོསལླེན ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཝིཙིཏྟནཡདེསནཾ པཝཏྟེསཱིཏི. བཱཧིརཾ པན སཱདྷཱརཎཾ སམུཊྛཱནཾ དསསཧསྶབྲཧྨཔརིཝཱརིཏསྶ སཧམྤཏིམཧཱབྲཧྨུནོ ཨཛ྄ཛྷེསནཾ. ཏདཛ྄ཛྷེསནུཏྟརཀཱལཉྷི དྷམྨགམྦྷཱིརཏཱཔཙྩཝེཀྑཎཱཛནིཏཾ ཨཔྤོསྶུཀྐཏཾ པཊིཔྤསྶམྦྷེཏྭཱ དྷམྨསྶཱམཱི དྷམྨདེསནཱཡ ཨུསྶཱཧཛཱཏོ ཨཧོསི. ཨསཱདྷཱརཎམྤི ཨམྦྷནྟརབཱཧིརབྷེདཏོ དུཝིདྷམེཝ. ཏཏྠ ཨབྦྷནྟརཾ ཡཱཡ མཧཱཀརུཎཱཡ ཡེན ཙ དེསནཱཉཱཎེན ཨིདཾ སུཏྟཾ པཝཏྟིཏཾ, ཏདུབྷཡཾ ཝེདིཏབྦཾ. བཱཧིརཾ པན པཉྩསཏཱནཾ བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ པརིཡཏྟིཾ ནིསྶཱཡ མཱནུཔྤཱདནཾ, ཝུཏྟམེཝ ཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ.
པཡོཛནམྤི སཱདྷཱརཎཾ ཨསཱདྷཱརཎནྟི དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ སཱདྷཱརཎཾ ཨནུཀྐམེན ཡཱཝ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཾ ¶ ཝིམུཏྟིརསཏྟཱ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨེཏདཏྠཱ ཏཐཱ, ཨེཏདཏྠཱ མནྟནཱ’’ཏིཨཱདི (པརི. ༣༦༦). ཨེཏེནེཝ ཙ སཾསཱརཙཀྐནིཝཏྟི སདྡྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟི སསྶཏཱདིམིཙྪཱཝཱདནིརཱཀརཎཾ སམྨཱཝཱདཔུརེཀྑཱརོ ཨཀུསལམཱུལསམཱུཧནནཾ ཀུསལམཱུལསཾརོཔནཾ ཨཔཱཡདྭཱརཔིདཧནཾ སགྒམོཀྑདྭཱརཝིཝརཎཾ པརིཡུཊྛཱནཝཱུཔསམནཾ ཨནུསཡསམུགྒྷཱཏནཾ ¶ ‘‘མུཏྟོ མོཙེསྶཱམཱི’’ཏི (ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༡༨; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༣༨) པུརིམཔཊིཉྙཱཨཝིསཾཝཱདནཾ ཏཔྤཊིཔཀྑམཱརམནོརཐཝིསཾཝཱདནཾ ཏིཏྠིཡདྷམྨནིམྨཐནཾ བུདྡྷདྷམྨཔཏིཊྛཱཔནནྟི ཨེཝམཱདཱིནམྤི པཡོཛནཱནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཨསཱདྷཱརཎཾ པན ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ མཱནམདྡནཾ. ཝུཏྟཉྩེཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡) ‘‘དེསནཱཀུསལོ བྷགཝཱ མཱནབྷཉྫནཏྠཾ ‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’ནྟི དེསནཾ ཨཱརབྷཱི’’ཏི. ཨུབྷཡམྤེཏཾ བཱཧིཡམེཝ. སཙེ པན ཝེནེཡྻསནྟཱནགཏམྤི དེསནཱབལསིདྡྷིསངྑཱཏཾ པཡོཛནཾ ཨདྷིཔྤཱཡསམིཛ྄ཛྷནབྷཱཝཏོ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠསིདྡྷིཡཱ ཡཐཱཀཱརུཎིཀསྶ བྷགཝཏོཔི པཡོཛནམེཝཱཏི གཎྷེཡྻ, ཨིམིནཱ པརིཡཱཡེནསྶ ཨབྦྷནྟརཏཱཔི ཝེདིཏབྦཱ.
ཨཔིཙ ཝེནེཡྻཱནཾ པཐཝཱིཨཱདིབྷཱུཏཱདིཝིབྷཱགབྷིནྣེ སཀྐཱཡེ པུཐུཛྫནསྶ སེཀྑཱདིཨརིཡསྶ ཙ སདྡྷིཾ ཧེཏུནཱ མཉྙནཱམཉྙནཝསེན པཝཏྟིཝིབྷཱགཱནཝབོདྷོ སམུཊྛཱནཾ, ཨིམསྶ སུཏྟསྶ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཱཝབོདྷོ པཡོཛནནྟི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ. ཝེནེཡྻཱནཉྷི ཝུཏྟཔྤཀཱརེ ཝིསཡེ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ པུགྒལཱནཾ སདྡྷིཾ ཧེཏུནཱ མཉྙནཱམཉྙནཱནཾ ཝསེན པཝཏྟིཝིབྷཱགཱཝབོདྷོ ཨིམཾ དེསནཾ པཡོཛེཏི ‘‘ཏནྣིཔྥཱདནཔརཱཡཾ དེསནཱ’’ཏི ཀཏྭཱ. ཡཉྷི དེསནཱཡ སཱདྷེཏབྦཾ ཕལཾ, ཏཾ ཨཱཀངྑིཏབྦཏྟཱ དེསཀཾ དེསནཱཡ པཡོཛེཏཱིཏི པཡོཛནནྟི ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཝེནེཡྻཱནཾ སབྦསོ ཨེཀདེསཏོ ཙ མཉྙནཱནཾ ཨཔྤཧཱནཾ, ཏཏྠ ཙ ཨཱདཱིནཝཱདསྶནཾ, ནིརངྐུསཱནཾ མཉྙནཱནཾ ཨནེཀཱཀཱརཝོཧཱརསྶ སཀྐཱཡེ པཝཏྟིཝིསེསསྶ ཨཛཱནནཾ, ཏཏྠ ཙ པཧཱིནམཉྙནཱནཾ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨཛཱནནཾ, ཏཎྷཱམུཁེན པཙྩཡཱཀཱརསྶ ཙ ཨནཝབོདྷོཏི ཨེཝམཱདཱིནི ཙ པཡོཛནཱནི ཨིདྷ ཝེདིཏབྦཱནི.
བྷཱུམིཏྟཡཔརིཡཱཔནྣེསུ ཨསངྑཱཏདྷམྨཝིཔྤཀཏཔརིཉྙཱདིཀིཙྩསངྑཱཏདྷམྨཱནཾ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཙ པཊིཔཏྟིཾ ཨཛཱནནྟཱ ཨསདྡྷམྨསྶཝནདྷཱརཎཔརིཙཡམནསིཀཱརཔརཱ སདྡྷམྨསྶཝན-དྷཱརཎཔརིཙཡཔཊིཝེདྷཝིམུཁཱ ཙ ཝེནེཡྻཱ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ བྷཱཛནཾ. པིཎྜཏྠཱ པན ‘‘ཨསྶུཏཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ ཨཀུསལམཱུལ-སམཱཡོགོ ཨོལཱིཡནཱཏིདྷཱཝནཱཔརིགྒཧོ ཨུཔཱཡཝིནིབདྡྷཱནུབྲཱུཧནཱ མིཙྪཱབྷིནིཝེསསམནྣཱགམོ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱ-པརིསུདྡྷི ¶ ཝཊྚཏྟཡཱནུཔརམོ ཨཱསཝོགྷཡོགགནྠཱགཏིཏཎྷུཔྤཱདུཔཱདཱནཱཝིཡོགོ ཙེཏོཁིལ-ཙེཏོཝིནིབདྡྷཨབྷིནནྡན-ནཱིཝརཎསངྒཱནཏིཀྐམོ ¶ ཝིཝཱདམཱུལཱཔརིཙྩཱགོ ཨནུསཡཱནུཔཙྪེདོ མིཙྪཏྟཱནཏིཝཏྟནཾ ཏཎྷཱམཱུལདྷམྨསནྣིསྶཡཏཱ ཨཀུསལཀམྨཔཐཱནུཡོགོ སབྦཀིལེས-པརིལཱ༹ཧསཱརདྡྷཀཱཡཙིཏྟཏཱཏི ཨེཝམཱདཡོ དཱིཔིཏཱ ཧོནྟི. ‘‘པཐཝིཾ པཐཝིཏོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཎྷཱཝིཙརིཏནིདྡེསོ མཱནཛཔྤནཱ ཝིཔརིཡེསཱབྷིནིཝེསོ སཾཀིལེསོ སཀྐཱཡཔརིགྒཧོ བཱལལཀྑཎཱཔདེསོ ཝངྐཏྟཡཝིབྷཱཝནཱནུཡོགོ བཧུཀཱརཔཊིཔཀྑདཱིཔནཱ ཏིཝིདྷནིསྶཡསཾསཱུཙནཱ ཨཱསཝཀྑཡཀཐནནྟི ཨེཝམཱདཡོ དཱིཔིཏཱ ཧོནྟི.
སོལ༹སཧཱརཝཎྞནཱ
༡. དེསནཱཧཱརཝཎྞནཱ
ཏཏྠ ཡེ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷདྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ པཐཝཱིཨཱདིབྷཱུཏཱདིབྷེདཱ པཉྙཏྟི, ཏེ པཉྙཏྟིཔཊིཔཱདནབྷཱཝེན ཛཱཏིཛརཱམརཎཝིསེསནདུཀྑཔརིཡཱཡེན ཙ ཝུཏྟཱ ཏཎྷཱཝཛྫཱ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱ དུཀྑསཙྩཾ. མཉྙནཱབྷིནནྡནནནྡཱིཔརིཡཱཡེཧི ཝུཏྟཱ ཏཎྷཱ སམུདཡསཙྩཾ. ཨཡཾ ཏཱཝ སུཏྟནྟནཡོ. ཨབྷིདྷམྨནཡེ པན ཡཐཱཝུཏྟཏཎྷཱཡ སདྡྷིཾ ‘‘ཨསྶུཏཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དཱིཔིཏཱ ཨཝིཛྫཱདཡོ, མཉྙནཱཔརིཡཱཡེན གཧིཏཱ མཱནདིཊྛིཡོ, བྷཝཔདེན གཧིཏོ ཀམྨབྷཝོ ཙཱཏི སབྦེཔི ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱ སམུདཡསཙྩཾ. ཨུབྷིནྣཾ ཨཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ. ཨརིཡདྷམྨགྒཧཎེན, པརིཉྙཱབྷིཀྑུསེཀྑཱབྷིཉྙཱགཧཎེཧི, རཱགཱདིཁཡཝཙནེཧི, སམྨཱསམྦོདྷིགཧཎེན ཙ མགྒསཙྩཾ. ཀེཙི པན ཏཎྷཱཀྑཡཱདིཝཙནེཧི ནིརོདྷསཙྩཾ ཨུདྡྷརནྟི, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡ ཝིརུཛ྄ཛྷཏི ཏཏྠ ཏཎྷཱཀྑཡཱདཱིནཾ མགྒཀིཙྩབྷཱཝསྶ ཨུདྡྷཊཏྟཱ.
ཏཏྠ སམུདཡེན ཨསྶཱདོ, དུཀྑེན ཨཱདཱིནཝོ, མགྒནིརོདྷེཧི ནིསྶརཎཾ, ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ མཱནབྷཉྫནཾ ཕལཾ, ཏཐཱ ‘‘ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཱཝབོདྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཾ པཡོཛནཉྩ. ཏསྶ ནིཔྥཏྟིཀཱརཎཏྟཱ དེསནཱཡ ཝིཙིཏྟཏཱ ཙཏུནྣཾ པུགྒལཱནཾ ཡཱཐཱཝཏོ སབྷཱཝཱུཔདྷཱརཎཉྩ ཨུཔཱཡོ ¶ , པཐཝཱིཨཱདཱིསུ པུཐུཛྫནཱདཱིནཾ པཝཏྟིདསྶནཱཔདེསེན པཐཝཱིཨཱདཡོ ཨེཀནྟཏོ པརིཛཱནིཏབྦཱ, མཉྙནཱ ཙ པཧཱཏབྦཱཏི ཨཡམེཏྠ བྷགཝཏོ ཨཱཎཏྟཱིཏི. ཨཡཾ དེསནཱཧཱརོ.
༢. ཝིཙཡཧཱརཝཎྞནཱ
མཉྙནཱནཾ ¶ སཀྐཱཡསྶ ཨཝིསེསཧེཏུབྷཱཝཏོ, ཀསྶཙིཔི ཏཏྠ ཨསེསིཏབྦཏོ ཙ སབྦགཧཎཾ, སབྷཱཝདྷཱརཎཏོ ནིསྶཏྟནིཛྫཱིཝཏོ ཙ དྷམྨགྒཧཎཾ, པཏིཊྛཱབྷཱཝཏོ ཨཱཝེཎིཀཧེཏུབྷཱཝཏོ ཙ མཱུལགྒཧཎཾ, ཀཱརཎབྷཱཝཏོ དེསནཏྠསམྦྷཝཏོ ཙ པརིཡཱཡགྒཧཎཾ, སམྨུཁབྷཱཝཏོ སམྤདཱནཏྠསམྦྷཝཏོ ཙ ‘‘ཝོ’’ཏི ཝཙནཾ, ཏཐཱརཱུཔགུཎཡོགཏོ ཨབྷིམུཁཱིཀརཎཏོ ཙ ‘‘བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨཱལཔནཾ. དེསེཏུཾ སམཏྠབྷཱཝཏོ ཏེསཾ སཏུཔྤཱདནཏྠཉྩ ‘‘དེསེསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཛཱནནཾ, དེསེཏབྦཏཱཡ པཊིཉྙཱཏབྷཱཝཏོ, ཡཐཱཔཊིཉྙཉྩ དེསནཏོ ‘‘ཏ’’ནྟི པཙྩཱམསནཾ, སོཏབྦབྷཱཝཏོ, སཝནཏྠསྶ ཙ ཨེཀནྟེན ནིཔྥཱདནཏོ ‘‘སུཎཱཐཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཀྐཱཏབྦཏོ, སཀྐཙྩཀིརིཡཱཡ ཨེཝ ཙ ཏདཏྠསིདྡྷིཏོ ‘‘སཱདྷུཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. དྷམྨསྶ མནསིཀརཎཱིཡཏོ ཏདདྷཱིནཏྟཱ ཙ སབྦསམྤཏྟཱིནཾ ‘‘མནསི ཀརོཐཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཡཐཱཔརིཉྙཱཏཱཡ དེསནཱཡ པརིབྱཏྟབྷཱཝཏོ ཝིཏྠཱརཏྠསམྦྷཝཏོ ཙ ‘‘བྷཱསིསྶཱམཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. བྷགཝཏོ སདེཝཀེན ལོཀེན སིརསཱ སམྤཊིཙྪིཏབྦཝཙནཏྟཱ, ཏསྶ ཙ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠསཱདྷནཏོ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སཏྠུ ཨུཏྟམགཱརཝཊྛཱནབྷཱཝཏོ, ཏཏྠ ཙ གཱརཝསྶ ཨུལཱ༹རཔུཉྙབྷཱཝཏོ ‘‘བྷནྟེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. བྷིཀྑཱུནཾ ཏཐཱཀིརིཡཱཡ ནིཙྪིཏབྷཱཝཏོ ཝཙནཱལངྐཱརཏོ ཙ ‘‘ཁོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཝནསྶ པཊིཛཱནིཏབྦཏོ, ཏཐཱ ཏེཧི པཊིཔནྣཏྟཱ ཙ ‘‘པཙྩསྶོསུ’’ནྟི ཝུཏྟཾ པཙྩཀྑབྷཱཝཏོ, སཀལསྶཔི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀརཎཏོ ‘‘ཨེཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
ཝུཙྩམཱནསྶ པུགྒལསྶ ལོཀཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ ལོཀཱདྷཱརཏྟཱ ཙ ལོཀཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘ཨིདྷཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཊིཝེདྷབཱཧུསཙྩཱབྷཱཝཏོ པརིཡཏྟིབཱཧུསཙྩཱབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ཨསྶུཏཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པུཐཱུསུ, པུཐུ ཝཱ ཛནབྷཱཝཏོ ‘‘པུཐུཛྫནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨནརིཡདྷམྨཝིརཧཏོ ཨརིཡདྷམྨསམནྣཱགམཏོ ཙ ‘‘ཨརིཡཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨརིཡབྷཱཝཀརཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ, ཏཏྠ ཀོསལླདམཐཱབྷཱཝཏོ ‘‘ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨསནྟདྷམྨསྶཝནཏོ སནྟདྷམྨསམནྣཱགམཏོ སབྦྷི པཱསཾསིཡཏོ ¶ ཙ ‘‘སཔྤུརིསཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སཔྤུརིསབྷཱཝཀརཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ, ཏཏྠ ཙ ཀོསལླདམཐཱབྷཱཝཏོ ‘‘སཔྤུརིསཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པཐཝཱིཝཏྠུཀཱནཾ མཉྙནཱནཾ, ཨུཔརི ཝུཙྩམཱནཱནཉྩམཉྙནཱནཾ མཱུལཀཏྟཱ པཔཉྩསངྑཱནཾ ‘‘པཐཝིཾ པཐཝིཏོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨནྡྷཔུཐུཛྫནསྶ ཨཧཾཀཱར-མམཾཀཱརཱནཾ ཀཏྠཙིཔི ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
པུབྦེ ¶ ཨགྒཧིཏཏྟཱ, སཱམཉྙཏོ ཙ གཡ྄ཧམཱནཏྟཱ, པུགྒལསྶ པཐཝཱིཨཱདིཨཱརམྨཎསབྷཱགཏཱཡ ལབྦྷམཱནཏྟཱ ཙ ‘‘ཡོཔཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཡོ’’ཏི ཨནིཡམེན གཧིཏསྶ ནིཡམེཏབྦཏོ པཊིནིདྡིསིཏབྦཏོ ཙ; ‘‘སོ’’ཏི ཝུཏྟཾ སཱཏིསཡཾ སཾསཱརེ བྷཡསྶ ཨིཀྑནཏོ ཀིལེསབྷེདནསམྦྷཝཏོ ཙ ‘‘བྷིཀྑཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སིཀྑཱཧི སམནྣཱགམཏོ སེཀྑདྷམྨཔཊིལཱབྷཏོ ཙ ‘‘སེཀྑོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. མནསཱ ལདྡྷབྦསྶ ཨརཧཏྟསྶ ཨནདྷིགཏཏྟཱ ཨདྷིགམནཱིཡཏོ ཙ ‘‘ཨཔྤཏྟམཱནསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཔརེན ཨནུཏྟརཎཱིཡཏོ, པརཾ ཨནུཙྪཝིཀབྷཱཝེན ཨུཏྟརིཏྭཱ ཋིཏཏྟཱ ཙ ‘‘ཨནུཏྟར’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཡོགེན བྷཱཝནཱཡ ཀཱམཡོགཱདིཏོ ཙ ཁེམཾ སིཝཾ ཨནུཔདྡཝནྟི ‘‘ཡོགཀྑེམ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཚནྡཔྤཝཏྟིཡཱ ཨུསྶུཀྐཱཔཏྟིཡཱ ཙ ‘‘པཏྠཡམཱནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏདཏྠསྶ སབྦསོ སབྦཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརསྶ སམཐཝིཔསྶནཱཝིཧཱརསྶ དིབྦཝིཧཱརསྶ ཙ ཝསེན ‘‘ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སེཀྑསྶ སབྦསོ ཨབྷིཉྙེཡྻབྷཱཝཉྩེཝ པརིཉྙེཡྻབྷཱཝཉྩ ཉཱཎེན ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཛཱནནཏོ ‘‘ཨབྷིཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སེཀྑསྶ སབྦསོ ཨཔྤཧཱིནམཉྙནཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘མཱ མཉྙཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སེསཾ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན ཨིཏོ པརཾ སབྦཔདེསུ ཝིནིཙྪཡོ ཀཱཏབྦོ. སཀྐཱ ཧི ཨཊྛཀཐཾ ཏསྶཱ ལཱིནཏྠཝཎྞནཉྩ ཨནུགནྟྭཱ ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙཱུཧི ཝིབྷཱཝེཏུནྟི ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ. ཨིཏི ཨནུཔདཝིཙཡཏོ ཝིཙཡོ ཧཱརོ.
༣. ཡུཏྟིཧཱརཝཎྞནཱ
སཀྐཱཡསྶ སབྦམཉྙནཱནཾ མཱུལབྷཱཝོ ཡུཛྫཏི པརིཀཔྤམཏྟཀཏྟཱ ལོཀཝིཙིཏྟསྶ. བྱཱཧུསཙྩདྭཡརཧིཏསྶ ཨནྡྷཔུཐུཛྫནབྷཱཝོ ཡུཛྫཏི པུཐུཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཛནནཱདིསབྷཱཝཏྟཱ. ཡཐཱཝུཏྟཔུཐུཛྫནསྶ ཝཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརབཱཧུསཙྩཱབྷཱཝོ ཡུཛྫཏི ཏསྨིཾ སཏི སབྦྷཱཝཏོ. ཏཏྠ ཨསྶུཏཝཏོ ¶ པུཐུཛྫནསྶ ཨརིཡཱནཾ སཔྤུརིསཱནཉྩ ཨདསྶཱཝིཏཱདི ཡུཛྫཏི ཨརིཡཀརདྷམྨཱནཾ ཨརིཡབྷཱཝསྶ ཙ ཏེན ཨདིཊྛཏྟཱ ཨཔྤཊིཔནྣཏྟཱ ཙ ཏཐཱ ཏསྶ པཐཝིཡཱ ‘‘ཨཧཾ པཐཝཱི, མམ པཐཝཱི, པརོ པཐཝཱི’’ཏི སཉྫཱནནཾ ཡུཛྫཏི ཨཧཾཀཱརམམཾཀཱརཱནཾ སབྦེན སབྦཾ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ. ཏཐཱ སཉྫཱནཏོ ཙསྶ པཐཝིཾ ཀམྨཱདིཀརཎཱདིཝསེན གཧེཏྭཱ ནཱནཔྤཀཱརཏོ མཉྙནཱཔཝཏྟི ཡུཛྫཏི སཉྙཱནིདཱནཏྟཱ པཔཉྩསངྑཱནཾ. ཡོ མཉྙཏི, ཏསྶ ཨཔརིཉྙཱཏཝཏྠུཀཏཱ ཡུཛྫཏི པརིཉྙཱཡ ཝིནཱ མཉྙནཱཔཧཱནཱབྷཱཝཏོ. ‘‘ཨཱཔཾ ཨཱཔཏོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཔརིཡོསིཏསིཀྑསྶ ཨཔྤཏྟམཱནསཏཱ ཡུཛྫཏི ཀཏཀིཙྩཏཱབྷཱཝཏོ. སེཀྑསྶ སཏོ ཡོགཀྑེམཔཏྠནཱ ཡུཛྫཏི ཏདདྷིམུཏྟབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཏསྶ པཐཝིཡཱ ཨབྷིཛཱནནཱ ཡུཛྫཏི པརིཉྙཱཔཧཱནེསུ མཏྟསོ ཀཱརིབྷཱཝཏོ. ཏཏོ ཨེཝ ཙསྶ ‘‘མཱ མཉྙཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཏཱ ཡུཛྫཏི ཝཏྠུཔརིཉྙཱཡ ¶ ཝིཡ མཉྙནཱཔཧཱནསྶཔི ཝིཔྤཀཏབྷཱཝཏོ. སེཀྑསྶ པཐཝིཡཱ པརིཉྙེཡྻཏཱ ཡུཛྫཏི པརིཉྙཱཏུཾ སཀྐུཎེཡྻཏྟཱ སབྦསོ ཨཔརིཉྙཱཏཏྟཱ ཙ. ‘‘ཨཱཔཾ ཨཱཔཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨརཧཏྟཱདིཡུཏྟསྶ པཐཝིཡཱདཱིནཾ ཨབྷིཛཱནནཱ མཉྙནཱབྷཱཝོ ཙ ཡུཛྫཏི སངྑཱཏདྷམྨཏྟཱ, སབྦསོ ཀིལེསཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ, ཏཏོ ཨེཝ ཙསྶ ཝཱིཏརཱགཱདིབྷཱཝོ ཏཏོ སམྨདེཝ ཙ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ པཊིཝིདྡྷཏཱཏི. ཨཡཾ ཡུཏྟིཧཱརོ.
༤. པདཊྛཱནཧཱརཝཎྞནཱ
ཀིསྶོཔི མཉྙནཱ སཀྐཱཡསྶ པདཊྛཱནཾ, མཉྙནཱནཾ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ པདཊྛཱནཾ, སུཏདྭཡཝིརཧོ ཨནྡྷཔུཐུཛྫནབྷཱཝསྶ པདཊྛཱནཾ, སོ ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝིཏཱཡ པདཊྛཱནཾ, སཱ ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདཏཱཡ པདཊྛཱནཾ, སཱ ཨརིཡདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏཏཱཡ པདཊྛཱནཾ. ‘‘སཔྤུརིསཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སཉྙཱཝིཔལླཱསོ མཉྙནཱནཾ པདཊྛཱནཾ. སཉྙཱནིདཱནཱ ཧི པཔཉྩསངྑཱཏི. མཉྙནཱསུ ཙ ཏཎྷཱམཉྙནཱ ཨིཏརམཉྙནཱནཾ པདཊྛཱནཾ ‘‘ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟི, (དཱི. ནི. ༡.༡༠༥-༡༠༩) ‘‘ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཨུཔཱདཱན’’ནྟི (མ. ནི. ༣.༡༢༦; མཧཱཝ. ༡) ཙ ཝཙནཏོ, ཏཎྷཱགཏསྶེཝ ཙ ‘‘སེཡྻོཧམསྨི’’ནྟིཨཱདིནཱ མཱནཛཔྤནཱསབྦྷཱཝཏཱ. སབྦཱཔི ཝཱ མཉྙནཱ སབྦཱསཾ མཉྙནཱནཾ པདཊྛཱནཾ ¶ . ‘‘ཨུཔཱདཱནཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ’’ཏི ཧི ཝཙནཏོ དིཊྛིཔི ཏཎྷཱཡ པདཊྛཱནཾ. ‘‘ཨཧམསྨི བྲཧྨཱ མཧཱབྲཧྨཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༤༢; ༣.༣༩) ཨཱདིཝཙནཏོ མཱནོཔི དིཊྛིཡཱ པདཊྛཱནཾ. ཏཐཱ ‘‘ཨསྨཱིཏི སཏི ཨིཏྠཾསྨཱིཏི ཧོཏི, ཨེཝཾསྨཱིཏི ཧོཏི, ཨཉྙཐཱསྨཱིཏི ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནཏོ མཱནསྶཔི ཏཎྷཱཡ པདཊྛཱནཏཱ ལབྦྷཏེཝ. སེཀྑཱ དྷམྨཱ སཔྤདེསཏོ མཉྙནཱཔཧཱནསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨསེཀྑཱ ནིཔྤདེསཏོ མཉྙནཱཔཧཱནསྶ པདཊྛཱནཾ. ཀམྨབྷཝོ ཙ ཛཱཏིཡཱ པདཊྛཱནཾ. ཛཱཏི ཛརཱམརཎསྶ པདཊྛཱནཾ. པཙྩཡཱཀཱརསྶ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷོ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པདཊྛཱནནྟི. ཨཡཾ པདཊྛཱནོ ཧཱརོ.
༥. ལཀྑཎཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ མཱུལགྒཧཎེན མཱུལཔརིཡཱཡགྒཧཎེན ཝཱ ཡཐཱ ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཡོ གཡ྄ཧནྟི, ཨེཝཾ དོསམོཧཱདཱིནམྤི སཀྐཱཡམཱུལདྷམྨཱནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ སཀྐཱཡསྶ མཱུལབྷཱཝེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ‘‘ཨསྶུཏཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཡཐཱ ཏསྶ པུགྒལསྶ པརིཡཏྟིཔཊིཝེདྷསདྡྷམྨཱནཾ ཨབྷཱཝོ གཡ྄ཧཏི, ཨེཝཾ པཊིཔཏྟིསདྡྷམྨསྶཔི ཨབྷཱཝོ གཡ྄ཧཏི སདྡྷམྨབྷཱཝེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶནཀཱམཏཱདིལཀྑཎཱ. ‘‘ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདོ’’ཏི ¶ ཨིམིནཱ ཨརིཡདྷམྨཱདྷིགམསྶ ཝིབནྡྷབྷཱུཏཾ ཨཉྙཱཎཾ. ‘‘ཨརིཡདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨརིཡཝིནཡཱབྷཱཝོ. སོ པནཏྠཏོ ཨརིཡཝིནཡེ ཨཔྤཊིཔཏྟི ཨེཝ ཝཱཏི ཏཱིཧིཔི པདེཧི ཡཐཱཝུཏྟཝིསཡཱ མིཙྪཱདིཊྛི ཝིཙིཀིཙྪཱ ཙ གཧིཏཱཝ ཧོནྟི. ཏགྒཧཎེན ཙ སབྦེཔི ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ སངྒཧིཏཱཝ ཧོནྟི སཾཀིལེསལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ‘‘སཔྤུརིསཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
‘‘པཐཝིཾ པཐཝིཏོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི ཨིདཾ དིཊྛིམཉྙནཱདཱིནཾ སཉྙཱཡ ཀཱརཎབྷཱཝདསྶནཾ. ཏཏྠ ཡཐཱ སཉྙཱ, ཨེཝཾ ཝིཏཀྐཕསྶཱཝིཛྫཱཨཡོནིསོམནསིཀཱརཱདཡོཔི ཏཱསཾ ཀཱརཎནྟི ཨཏྠཏོ ཏེསམྤེཏྠ སངྒཧོ ཝུཏྟོ ཧོཏི མཉྙནཱནཾ ཀཱརཎབྷཱཝེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ‘‘མཉྙཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ མཉྙནཱཀིཙྩེན ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཡོ གཧིཏཱ ¶ ཏཱསཾ ཀིལེསསབྷཱཝཏྟཱ. ཏགྒཧཎེནེཝ ཝིཙིཀིཙྪཱདིནམྤི སངྒཧོ དཊྛབྦོ ཀིལེསལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཏཐཱ ཏཎྷཱཡ ཧེཏུསབྷཱཝཏྟཱ ཏགྒཧཎེནེཝ ཨཝསིཊྛཱཀུསལཧེཏཱུནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ ཧེཏུལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཏཐཱ ཏཎྷཱདིཊྛཱིནཾ ཨཱསཝཱདིསབྷཱཝཏྟཱ ཏགྒཧཎེནེཝ ཨཝསིཊྛཱསཝོགྷཡོགགནྠནཱིཝརཎཱདཱིནམྤི སངྒཧོ དཊྛབྦོ ཨཱསཝཱདིསབྷཱཝཏྟཱ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཏཐཱ ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཐཝཱིཨཱདཱིནཾ རཱུཔསབྷཱཝཏྟཱ ཏབྦིསཡཱནཉྩ མཉྙནཱནཾ རཱུཔཝིསཡཏྟཱ ཏགྒཧཎེནེཝ སཀལརཱུཔཀྑནྡྷཝིསཡཱཔི མཉྙནཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི རཱུཔཝིསཡལཀྑཎེན ཨཱསཾ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཨེཝཾ ཙཀྑཱཡཏནཱདིཝིསཡཱཔི མཉྙནཱ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ. ‘‘ཨཔརིཉྙཱཏ’’ནྟི པརིཉྙཱཔཊིཀྑེཔེན ཏཔྤཊིབདྡྷཀིལེསཱནཾ པཧཱནཔཊིཀྑེཔོཏི དཊྛབྦོ མགྒཀིཙྩབྷཱཝེན པརིཉྙཱཔཧཱནཱནཾ ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསེསུཔི ཡཐཱརཧཾ ཨེཀལཀྑཎཱ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱཏི. ཨཡཾ ལཀྑཎོ ཧཱརོ.
༦. ཙཏུབྱཱུཧཧཱརཝཎྞནཱ
པཐཝཱིཨཱདཱིསུ ཝཏྠཱུསུ བྱཉྫནཙྪཱཡཱཡ ཨཏྠཾ གཧེཏྭཱ དྷམྨགམྦྷཱིརཏཾ ཨསལླཀྑེཏྭཱ ཨསདྡྷམྨསྶཝནཱདིནཱ ཝཉྩིཏཱ ཧུཏྭཱ སདྡྷམྨསྶཝནདྷཱརཎཔརིཙཡམནསིཀཱརཝིམུཁཱ པཐཝཱིཨཱདཱིསུ ཝཏྠཱུསུ པུཐུཛྫནསེཀྑཱསེཀྑཏཐཱགཏཱནཾ པཊིཔཏྟིཝིསེསཾ ཨཛཱནནྟཱ ཙ ཝེནེཡྻཱ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ནིདཱནཾ. ཏེ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ ཡཐཱཝུཏྟདོསཝིནིམུཏྟཱ ཡཐཱཝུཏྟཉྩ ཝིསེསཾ ཛཱནནྟཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨུབྷཡཧིཏཔརཱཡཎཱ སཝེཡྻུ’’ནྟི ཨཡམེཏྠ བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡོ. པདནིབྦཙནཾ ནིརུཏྟཾ, ཏཾ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནིདཱནཔདཱནཾ, ‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟིཨཱདིཔཱལི༹པདཱནཉྩ ¶ ཨཊྛཀཐཱཡཾ, ཏསྶཱ ལཱིནཏྠཝཎྞནཱཡཉྩེཝ ཝུཏྟནཡེན སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ.
པདཔདཏྠདེསནཱནིཀྑེཔསུཏྟསནྡྷིཝསེན པཉྩཝིདྷཱ སནྡྷི. ཏཏྠ པདསྶ པདནྟརེན སམྦནྡྷོ པདསནྡྷི, ཏཐཱ པདཏྠསྶ པདཏྠནྟརེན སམྦནྡྷོ པདཏྠསནྡྷི, ཡོ ‘‘ཀིརིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ནཱནཱནུསནྡྷིཀསྶ སུཏྟསྶ ཏཾཏཾཨནུསནྡྷཱིཧི སམྦནྡྷོ, ཨེཀཱནུསནྡྷིཀསྶ པན པུབྦཱཔརསམྦནྡྷོ དེསནཱསནྡྷི. ཡཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘པུཙྪཱནུསནྡྷི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷི ཡཐཱནུསནྡྷཱི’’ཏི ¶ ཏིདྷཱ ཝིབྷཏྟཱ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙེཏྠ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོཏི དྭིདྷཱ ཝེདིཏབྦོ. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ནིདཱནཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟམེཝ. ནིཀྑེཔསནྡྷི ཙཏུནྣཾ སུཏྟནིཀྑེཔཱནཾ ཝསེན ཝེདིཏབྦོ. སུཏྟསནྡྷི ཨིདྷ པཋམནིཀྑེཔཝསེནེཝ ཝེདིཏབྦོ. ཀསྨཱ པནེཏྠ མཱུལཔརིཡཱཡསུཏྟམེཝ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟནྟི? ནཱཡམནུཡོགོ ཀཏྠཙི ནཔྤཝཏྟཏི, ཨཔིཙ ཡསྨཱ མཉྙནཱམཱུལཀཾ སཀྐཱཡཾ, སབྦམཉྙནཱ ཙ ཏཏྠ ཨེཝ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཱ པཝཏྟཏི, ན ཏསྶཱ སཝིསཡཱཡ ལེསམཏྟམྤི སཱརཾ ཨཏྠཱིཏི པཐཝཱིཨཱདིཝིབྷཱགབྷིནྣེསུ མཉྙནཱསུ ཙ སཱཏིསཡཾ ནིབྦེདྷཝིརཱགསཉྫནནཱི ཨུཔརི སེཀྑཱསེཀྑཏཐཱགཏགུཎཝིབྷཱཝནཱི ཙ ཨཡཾ དེསནཱ. སུཏྟནྟདེསནཱ ཙ ཝིསེསཏོ དིཊྛིཝིནིཝེཋནཀཐཱ, ཏསྨཱ སནིསྶཡསྶ དིཊྛིགྒཱཧསྶ ཨཱདིཏོ ཨསཱརབྷཱཝདཱིཔནཾ ཨུཔརི ཙ སབྦེསཾ ཨརིཡཱནཾ གུཎཝིསེསཝིབྷཱཝནམིདཾ སུཏྟཾ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟཾ. ཀིཉྩ སཀྐཱཡེ མཉྙནཱམཉྙནཱམུཁེན པཝཏྟིནིཝཏྟཱིསུ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཝིབྷཱཝནཏོ སབྦེསཾ པུགྒལཱནཾ པཊིཔཏྟིཝིབྷཱགཏོ ཙ ཨིདམེཝ སུཏྟཾ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟཾ.
ཡཾ པན ཨེཀིསྶཱ དེསནཱཡ དེསནནྟརེན སདྡྷིཾ སཾསནྡནཾ, ཨཡམྤི དེསནཱསནྡྷི, སཱ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ཨསྶུཏཝཱ པུཐུཛྫནོ…པེ… ནིབྦཱནཾ ཨབྷིནནྡཏཱི’’ཏི ཨཡཾ དེསནཱ. ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨསྶུཏཝཱ པུཐུཛྫནོ…པེ… སཔྤུརིསདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏོ མནསིཀརཎཱིཡེ དྷམྨེ ནཔྤཛཱནཱཏི, ཨམནསིཀརཎཱིཡེ ཙ དྷམྨེ ནཔྤཛཱནཱཏི, སོ མནསིཀརཎཱིཡེ དྷམྨེ ཨཔྤཛཱནནྟོ ཨམནསིཀརཎཱིཡེ ཙ དྷམྨེ ཨཔྤཛཱནནྟོ ཡེ དྷམྨཱ ན མནསིཀརཎཱིཡཱ, ཏེ དྷམྨེ མནསི ཀརོཏི…པེ… ཨནུཔྤནྣོ ཝཱ ཀཱམཱསཝོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨུཔྤནྣོ ཝཱ ཀཱམཱསཝོ པཝཌྜྷཏི. ཨནུཔྤནྣོ ཝཱ བྷཝཱསཝོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨུཔྤནྣོ ཝཱ བྷཝཱསཝོ པཝཌྜྷཏི, ཨནུཔྤནྣོ ཝཱ ཨཝིཛྫཱསཝོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨུཔྤནྣོ ཝཱ ཨཝིཛྫཱསཝོ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༧) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སཾསནྡཏི. ཏཐཱ ‘‘ཏསྶེཏཾ པཱཊིཀངྑཾ སུབྷནིམིཏྟཾ མནསི ཀརིསྶཏི, ཏསྶ སུབྷནིམིཏྟསྶ མནསིཀཱརཱ རཱགོ ཙིཏྟཾ ཨནུདྡྷཾསེསྶཏི, སོ སརཱགོ སདོསོ སམོཧོ སཱངྒཎོ སཾཀིལིཊྛཙིཏྟོ ཀཱལཾ ཀརིསྶཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༥༩) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སཾསནྡཏི. ཏཐཱ ‘‘ཙཀྑུཉྩཱཝུསོ ¶ པཊིཙྩ རཱུཔེ ཙ ཨུཔྤཛྫཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ, ཏིཎྞཾ སངྒཏི ཕསྶོ, ཕསྶཔཙྩཡཱ ¶ ཝེདནཱ. ཡཾ ཝེདེཏི ཏཾ སཉྫཱནཱཏི, ཡཾ སཉྫཱནཱཏི ཏཾ ཝིཏཀྐེཏི, ཡཾ ཝིཏཀྐེཏི ཏཾ པཔཉྩེཏི, ཡཾ པཔཉྩེཏི ཏཏོནིདཱནཾ པུརིསཾ པཔཉྩསཉྙཱསངྑཱ སམུདཱཙརནྟཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༠༤) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སཾསནྡཏི. ཏཐཱ ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨསུཏཝཱ པུཐུཛྫནོ…པེ… སཔྤུརིསདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏོ རཱུཔཾ ‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏི. ཝེདནཾ…པེ…, སཉྙཾ…པེ…, སངྑཱརེ…པེ…, ཝིཉྙཱཎཾ ‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏི. ཡམྤི ཏཾ དིཊྛཾ…པེ… ཡམྤི ཏཾ དིཊྛིཊྛཱནཾ, སོ ལོཀོ སོ ཨཏྟཱ སོ པེཙྩ བྷཝིསྶཱམི ནིཙྩོ དྷུཝོ སསྶཏོ ཨཝིཔརིཎཱམདྷམྨོ སསྶཏིསམཾ ཏཐེཝ ཋསྶཱམཱིཏི, ཏམྤི ‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༤༡) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སཾསནྡཏི.
‘‘ཡོཔི སོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ…པེ… ནིབྦཱནཾ མཱབྷིནནྡཱི’’ཏི ཨཡཾ དེསནཱ. ‘‘ཨིདྷ, དེཝཱནམིནྡ, བྷིཀྑུནོ སུཏཾ ཧོཏི ‘སབྦེ དྷམྨཱ ནཱལཾ ཨབྷིནིཝེསཱཡཱ’ཏི, ཨེཝཉྩེཏཾ, དེཝཱནམིནྡ, བྷིཀྑུནོ སུཏཾ ཧོཏི ‘སབྦེ དྷམྨཱ ནཱལཾ ཨབྷིནིཝེསཱཡཱ’ཏི, སོ སབྦཾ དྷམྨཾ ཨབྷིཛཱནཱཏི, སབྦཾ དྷམྨཾ ཨབྷིཉྙཱཡ སབྦཾ དྷམྨཾ པརིཛཱནཱཏི, སབྦཾ དྷམྨཾ པརིཉྙཱཡ ཡཾ ཀིཉྩི ཝེདནཾ ཝེདེཏི སུཁཾ ཝཱ དུཀྑཾ ཝཱ ཨདུཀྑམསུཁཾ ཝཱ, སོ ཏཱསུ ཝེདནཱསུ ཨནིཙྩཱནུཔསྶཱི ཝིཧརཏི, ཝིརཱགཱནུཔསྶཱི ཝིཧརཏི, ནིརོདྷཱནུཔསྶཱི ཝིཧརཏི, པཊིནིསྶགྒཱནུཔསྶཱི ཝིཧརཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༣༩༠) ཨིམཱཡ དེསནཱཡ སཾསནྡཏི. ‘‘ཡོཔི སོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཨརཧཾ…པེ… ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཝདཱམཱི’’ཏི ཨཡཾ དེསནཱ ‘‘སུཏཝཱ ཙ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཨརིཡསཱཝཀོ…པེ… སཔྤུརིསདྷམྨེ སུཝིནཱིཏོ རཱུཔཾ ‘ནེཏཾ མམ, ནེསོཧམསྨི, ན མེསོ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏི, ཝེདནཾ…པེ…, སཉྙཾ…པེ…, སངྑཱརེ…པེ…, ཝིཉྙཱཎཾ ‘ནེཏཾ མམ, ནེསོཧམསྨི, ན མེསོ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏི. ཡམྤི ཏཾ དིཊྛཾ སུཏཾ ཝིཉྙཱཏཾ པཏྟཾ པརིཡེསིཏཾ ཨནུཝིཙརིཏཾ མནསཱ, ཏམྤི ‘ནེཏཾ མམ, ནེསོཧམསྨི, ན མེསོ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏི. ཡམྤི ཏཾ དིཊྛིཊྛཱནཾ, སོ ལོཀོ སོ ཨཏྟཱ སོ པེཙྩ བྷཝིསྶཱམི ‘ནིཙྩོ དྷུཝོ སསྶཏོ ཨཔི པརིཎཱམདྷམྨོ སསྶཏིསམཾ ཏཐེཝ ཋསྶཱམཱི’ཏི, ཏམྤི ‘ནེཏཾ མམ, ནེསོཧམསྨི, ན མེསོ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏི. སོ ཨེཝཾ སམནུཔསྶནྟོ ན པརིཏསྶཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༤༡) ཨེཝམཱདིདེསནཱཧི སཾསནྡཏཱིཏི, ཨཡཾ ཙཏུབྱཱུཧོ ཧཱརོ.
༧. ཨཱཝཏྟཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘ཨསྶུཏཝཱ ¶ ¶ པུཐུཛྫནོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརཔཊིཀྑེཔམུཁེན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཔརིགྒཧོ དཱིཔིཏོ. ‘‘ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱདིཔཊིཀྑེཔམུཁེན ཨསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱདིཔརིགྒཧོ དཱིཔིཏོ. ཏེསུ པུརིམནཡེན ཨཱསཡཝིཔཏྟི ཀིཏྟིཏཱ, དུཏིཡེན པཡོགཝིཔཏྟི. པུརིམེན ཙསྶ ཀིལེསཝཊྚཾ, ཏཉྩ ཡཏོ ཝིཔཱཀཝཊྚནྟི སཀལཾ སཾསཱརཙཀྐམཱཝཏྟཏི. ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཏྠ ཏིསྶོ མཉྙནཱ ཝུཏྟཱ. ཏཱསུ ཏཎྷཱམཉྙནཱ ‘‘ཨེཏཾ མམཱ’’ཏི ཏཎྷཱགྒཱཧོ, མཱནམཉྙནཱ ‘‘ཨེསོཧམསྨཱི’’ཏི མཱནགྒཱཧོ, དིཊྛིམཉྙནཱ ‘‘ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི དིཊྛིགྒཱཧོ. ཏཏྠ ཏཎྷཱགྒཱཧེན ‘‘ཏཎྷཾ པཊིཙྩཔརིཡེསནཱ’’ཏིཨཱདིཀཱ (དཱི. ནི. ༢.༡༠༣; དཱི. ནི. ༣.༣༥༩; ཨ. ནི. ༣.༢༣; ཝིབྷ. ༩༦༣) ནཝ ཏཎྷཱམཱུལཀཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. མཱནགྒཱཧེན ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདིཀཱ ནཝ མཱནཝིདྷཱ ཨཱཝཏྟནྟི. དིཊྛིགྒཱཧེན ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིཀཱ (སཾ. ནི. ༤.༣༤༥) ཝཱིསཏིཝཏྠུཀཱ སཀྐཱཡདིཊྛི ཨཱཝཏྟཏི. ཏཱིསུ ཙ གཱཧེསུ ཡཱཡ སཉྙཱཡ ཏཎྷཱགྒཱཧསྶ ཝིཀྑམྦྷནཱ, སཱ དུཀྑསཉྙཱ དུཀྑཱནུཔསྶནཱ. ཡཱཡ སཉྙཱཡ མཱནགྒཱཧསྶ ཝིཀྑམྦྷནཱ, སཱ ཨནིཙྩསཉྙཱ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ. ཡཱཡ པན སཉྙཱཡ དིཊྛིགྒཱཧསྶ ཝིཀྑམྦྷནཱ, སཱ ཨནཏྟསཉྙཱ ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱ. ཏཏྠ པཋམགྒཱཧཝིསབྷཱགཏོ ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑམུཁཾ ཨཱཝཏྟཏི, དུཏིཡགྒཱཧཝིསབྷཱགཏོ ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑམུཁཾ ཨཱཝཏྟཏི, ཏཏིཡགྒཱཧཝིསབྷཱགཏོ སུཉྙཏཝིམོཀྑམུཁཾ ཨཱཝཏྟཏི.
སེཀྑགྒཧཎེན ཨརིཡཱཡ སམྨཱདིཊྛིཡཱ སངྒཧོ, ཏཏོ ཙ པརཏོགྷོསཡོནིསོམནསིཀཱརཱ དཱིཔིཏཱ ཧོནྟི. པརཏོགྷོསེན ཙ སུཏཝཱ ཨརིཡསཱཝཀོཏི ཨཱཝཏྟཏི, ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ནཝ ཡོནིསོམནསིཀཱརམཱུལཀཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི, ཙཏུབྦིདྷཉྩ སམྤཏྟིཙཀྐཾ. ‘‘མཱ མཉྙཱི’’ཏི མཉྙནཱནཾ ཝིཔྤཀཏཔྤཧཱནཏཱགཧཎེན ཨེཀཙྩཱསཝཔརིཀྑཡོ དཱིཔིཏོ ཧོཏི, ཏེན ཙ སདྡྷཱཝིམུཏྟདིཊྛིཔྤཏྟཀཱཡསཀྑིབྷཱཝཱ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཨརཧཾ ཁཱིཎཱསཝོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨསེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ དསྶིཏཱ ཧོནྟི, སཱིལཀྑནྡྷཱདིཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཙ དས ནཱཐཀརཎཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ན མཉྙཏཱི’’ཏི མཉྙནཱཔཊིཀྑེཔེན པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ ‘‘ནེཏཾ མམ, ནེསོཧམསྨི, ན མེསོ ཨཏྟཱ’’ཏི སམྨཱཔཊིཔཏྟི དསྶིཏཱ, ཏཱཡ ཙ སཱཏིསཡཱ ནིཀནྟིཔརིཡཱདཱནམཱནསམུགྒྷཱཊནདིཊྛིཨུགྒྷཱཊནཱནི ¶ པཀཱསིཏཱནཱིཏི ཨཔྤཎིཧིཏཱནིམིཏྟ-སུཉྙཏཝིམོཀྑཱ ཨཱཝཏྟནྟི.
‘‘ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ སབྦཉྙུགུཎཱ ཝིབྷཱཝིཏཱཏི ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ དསབལ-ཙཏུཝེསཱརཛྫཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཨཱཝེཎིཀབུདྡྷདྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ནནྡཱི དུཀྑསྶ མཱུལ’’ནྟིཨཱདིནཱ སདྡྷིཾ ཧེཏུནཱ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏནྟི པཝཏྟིནིཝཏྟིཏདུབྷཡཧེཏུཝིབྷཱཝནེན ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི ཨཱཝཏྟནྟི. ‘‘ཏཎྷཱནཾ ཁཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཎྷཔྤཧཱནཱཔདེསེན ཏདེཀཊྛབྷཱཝཏོ དིཡཌྜྷསྶ ཀིལེསསཧསྶསྶ པཧཱནཾ ཨཱཝཏྟཏི. ‘‘སབྦསོ ཏཎྷཱནཾ ཁཡཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ནནྡཱི དུཀྑསྶ མཱུལ’’ནྟི, ‘‘ཨིཏི ཝིདིཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟསྶ མཉྙནཱབྷཱཝཧེཏུབྷཱུཏསྶ པཙྩཡཱཀཱརཝེདནསྶ སཱཝཀེཧི ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཙཱརབྷཱཝོ དསྶིཏོ, ཏེན ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསམཱཔཏྟིསཉྩཱརི བྷགཝཏོ མཧཱཝཛིརཉཱཎཾ ཨཱཝཏྟཏཱིཏི. ཨཡཾ ཨཱཝཏྟོ ཧཱརོ.
༨. ཝིབྷཏྟིཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ སབྦདྷམྨཱ ནཱམ ཏེབྷཱུམཀཱ དྷམྨཱ སཀྐཱཡསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏེསཾ མཉྙནཱ པདཊྛཱནཾ པཔཉྩསངྑཱནིམིཏྟཏྟཱ ལོཀཝིཙིཏྟསྶ. ཏཡིམེ ཀུསལཱ ཨཀུསལཱ ཨབྱཱཀཏཱཏི ཏིཝིདྷཱ. ཏེསུ ཀུསལཱནཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདི པདཊྛཱནཾ, ཨཀུསལཱནཾ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཱདི, ཨབྱཱཀཏཱནཾ ཀམྨབྷཝཨཱཝཛྫནབྷཱུཏརཱུཔཱདི པདཊྛཱནཾ. ཏཏྠ ཀུསལཱ ཀཱམཱཝཙརཱདིཝསེན བྷཱུམིཏོ ཏིཝིདྷཱ, ཏཐཱ ཨབྱཱཀཏཱ ཙིཏྟུཔྤཱདསབྷཱཝཱ, ཨཙིཏྟུཔྤཱདསབྷཱཝཱ པན ཀཱམཱཝཙརཱཝ ཏཐཱ ཨཀུསལཱ. པརིཡཏྟིཔཊིཔཏྟིཔཊིཝེདྷསུཏཀིཙྩཱབྷཱཝེན ཏིཝིདྷོ ཨསྶུཏཝཱ. ཨནྡྷཀལྱཱཎཝིབྷཱགེན དུཝིདྷོ པུཐུཛྫནོ. སམྨཱསམྦུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷསཱཝཀབྷེདེན ཏིཝིདྷཱ ཨརིཡཱ. མཾསཙཀྑུདིབྦཙཀྑུཔཉྙཱཙཀྑཱུཧི དསྶནཱབྷཱཝེན ཏིཝིདྷོ ཨདསྶཱཝཱི. མགྒཕལནིབྦཱནབྷེདེན ཏིཝིདྷོ, ནཝཝིདྷོ ཝཱ ཨརིཡདྷམྨོ. སཝནདྷཱརཎཔརིཙཡམནསིཀཱརཔཊིཝེདྷཝསེན པཉྩཝིདྷཱ ཨརིཡདྷམྨསྶ ཀོཝིདཏཱ. ཏདབྷཱཝཏོ ཨཀོཝིདོ. སཾཝརཔཧཱནབྷེདེན དུཝིདྷོ, དསཝིདྷོ ཝཱ ཨརིཡདྷམྨཝིནཡོ, ཏདབྷཱཝཏོ ཨརིཡདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏོ. ཨེཏྠ པདཊྛཱནཝིབྷཱགོ ཧེཊྛཱ དསྶིཏོཡེཝ. ‘‘སཔྤུརིསཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ མཉྙནཱཝཏྠུཝིབྷཱགོ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏོཝ, ཏཐཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཱདིཀོ ཙ ཨནྟརཝིབྷཱགོ.
མཉྙནཱ ¶ པན ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཝསེན སངྑེཔཏོ ཏིཝིདྷཱ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ཏཎྷཱམཉྙནཱ ཏཱཝ ཀཱམཏཎྷཱདིཝསེན ཨཊྛསཏཝིདྷཱ, ཏཐཱ ‘‘ཨསྨཱིཏི སཏི ཨིཏྠཾསྨཱིཏི ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨེཝཾ མཱནམཉྙནཱཔི. ‘‘ཨསྨཱིཏི སཏི ཨིཏྠཾསྨཱིཏི ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཔཉྩཏྟཡཾ ཨུདྡིཊྛཾ ནིདྡིཊྛཉྩཱཏི ¶ . ཨེཏེན དིཊྛིམཉྙནཱཡཔི ཨཊྛསཏཝིདྷཏཱ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཔིཙ སེཡྻསྶ ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདིནཱ མཱནམཉྙནཱཡ ནཝཝིདྷཏཱ ཏདནྟརབྷེདེན ཨནེཀཝིདྷཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ཧཱིནཏྟིཀཏྠཝཎྞནཱཡ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. དིཊྛིམཉྙནཱཡ པན བྲཧྨཛཱལེ ཨཱགཏནཡེན དྭཱསཊྛིཝིདྷཏཱ ཏདནྟརབྷེདེན ཨནེཀཝིདྷཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ཨཔརིཉྙཱཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཉཱཏཔརིཉྙཱདིཝསེན ཙེཝ རཱུཔམུཁཱདིཨབྷིནིཝེསབྷེདཱདིཝསེན ཙ པརིཉྙཱནཾ ཨནེཀཝིདྷཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཨཊྛམཀཱདིཝསེན སེཀྑཝིབྷཱགོ པཉྙཱཝིམུཏྟཱདིཝསེན ཨསེཀྑཝིབྷཱགོ ཙ. ཨཡམེཏྠ དྷམྨཝིབྷཱགོ. པདཊྛཱནཝིབྷཱགོ ཙ བྷཱུམིཝིབྷཱགོ ཙ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཱཏི. ཨཡཾ ཝིབྷཏྟིཧཱརོ.
༩. པརིཝཏྟཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ ‘‘སབྦདྷམྨཱ’’ཏི པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ གཧིཏཱ, ཏེསཾ མཱུལཀཱརཎནྟི ཙ ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཡོ. ཏཐཱ ཨསྶུཏཝཱ པུཐུཛྫནོ…པེ… སཔྤུརིསདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏོཏི. ཡཱཝཀཱིཝཉྩ པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ སུབྷཏོ སུཁཏོ ནིཙྩཏོ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶནཝསེན ‘‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིགཱཧཱ ན སམུཙྪིཛྫནྟི, ཏཱཝ ནེསཾ པབནྡྷཱུཔརམོ སུཔིནནྟེཔི ན ཀེནཙི ལདྡྷཔུབྦོ. ཡདཱ པན ནེསཾ ཨསུབྷཏོ དུཀྑཏོ ཨནིཙྩཏོ ཨནཏྟཏོ སམནུཔསྶནཝསེན ‘‘ནེཏཾ མམ, ནེསོཧམསྨི, ན མེསོ ཨཏྟཱ’’ཏི པཝཏྟམཱནཱ ཨཔྤཎིཧིཏཱནིམིཏྟསུཉྙཏཱནུཔསྶནཱ ཨུསྶཀྐིཏྭཱ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམཱཡ སཾཝཏྟནྟི, ཨཐ ནེསཾ པབནྡྷཱུཔརམོ ཧོཏི ཨཙྩནྟཨཔྤཉྙཏྟིཀབྷཱཝཱུཔགམནཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦདྷམྨཱཏི པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ གཧིཏཱ, ཏེསཾ མཱུལཀཱརཎནྟི ཙ ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཡོ’’ཏི. ཏཐཱ ཨསྶུཏཝཱ པུཐུཛྫནོ…པེ… སཔྤུརིསདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏོ ཏཱིཧིཔི མཉྙནཱཧི པཐཝིཾ མཉྙཏི ཡཱཝ ནིབྦཱནཾ ཨབྷིནནྡཏི, ཏཱིཧིཔི པརིཉྙཱཧི ཏསྶ ཏཾ ཝཏྠུ ཨཔརིཉྙཱཏནྟི ཀཏྭཱ. ཡསྶ པན ཏཾ ཝཏྠུ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཉྙཱཏཾ, ན སོ ཨིཏརོ ཝིཡ ཏཾ མཉྙཏི. ཏེནཱཧ ¶ བྷགཝཱ ‘‘སུཏཝཱ ཙ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཨརིཡསཱཝཀོ…པེ… སཔྤུརིསདྷམྨེ སུཝིནཱིཏོ རཱུཔཾ ‘ནེཏཾ མམ, ནེསོཧམསྨི, ན མེསོ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏི, ཝེདནཾ…པེ… ཨསཏི ན པརིཏསྶཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༤༡). སེཀྑོ པཐཝིཾ མཱ མཉྙི, ཡཱཝ ནིབྦཱནཾ མཱབྷིནནྡི, ཨརཧཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཙ པཐཝིཾ ན མཉྙཏི, ཡཱཝ ནིབྦཱནཾ ནཱབྷིནནྡཏི, མཉྙནཱམཉྙིཏེསུ ཝཏྠཱུསུ མཏྟསོ སབྦསོ ཙ པརིཉྙཱབྷིསམཡསཾསིདྡྷིཡཱ པཧཱནཱབྷིསམཡནིབྦཏྟིཏོ. ཡསྶ པན ཏེསུ ཝཏྠཱུསུ སབྦསོ མཏྟསོ ཝཱ པརིཉྙཱ ཨེཝ ནཏྠི, ཀུཏོ པཧཱནཾ, སོ ཡཐཱཔརིཀཔྤཾ ནིརངྐུསཱཧི མཉྙནཱཧི ‘‘ཨེཏཾ མམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ མཉྙཏེཝ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨསྶུཏཝཱ པུཐུཛྫནོ…པེ… སཔྤུརིསདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏོ རཱུཔཾ ‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’ཏི སམནུཔསྶཏི, ཝེདནཾ…པེ…, སཉྙ…པེ…’’ནྟིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༤༡). ཨཡཾ པརིཝཏྟོ ཧཱརོ.
༡༠. ཝེཝཙནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨཱ སཀལདྷམྨཱ ཨནཝསེསདྷམྨཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘མཱུལཔརིཡཱཡཾ མཱུལཀཱརཎཾ ཨསཱདྷཱརཎཧེཏུ’’ནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘མཱུལཔརིཡཱཡནྟི ཝཱ མཱུལདེསནཾ ཀཱརཎཏཐན’’ནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘ཝོ ཏུམྷཱཀཾ ཏུམྷ’’ནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘བྷིཀྑཝེ, སམཎཱ ཏཔསྶིནོ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘དེསེསྶཱམཱི ཀཐེསྶཱམཱི པཉྙཔེསྶཱམཱི’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘སུཎཱཐ སོཏཾ ཨོདཧཐ སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརེཐཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘སཱདྷུཀཾ སམྨཱ སཀྐཙྩ’’ནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘མནསི ཀརོཐ ཙིཏྟེ ཋཔེཐ སམནྣཱཧརཐཱ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘བྷཱསིསྶཱམི བྱཏྟཾ ཀཐེསྶཱམི ཝིབྷཛིསྶཱམཱི’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘ཨེཝཾ, བྷནྟེ, སཱདྷུ སུཊྛུ བྷནྟེ’’ཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ‘‘པཙྩསྶོསུཾ སམྤཊིཙྪིཾསུ སམྤཊིགྒཧེསུ’’ནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཔདེསུ ཝེཝཙནཾ ཝཏྟབྦནྟི. ཨཡཾ ཝེཝཙནོ ཧཱརོ.
༡༡. པཉྙཏྟིཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ སབྦདྷམྨཱ ནཱམ སཀྐཱཡདྷམྨཱ, ཏེ ཁནྡྷཝསེན པཉྩདྷཱ པཉྙཏྟཱ, ཨཱཡཏནཝསེན དྭཱདསདྷཱ, དྷཱཏུཝསེན ཨཊྛཱརསདྷཱ ¶ པཉྙཏྟཱ. ‘‘མཱུལ’’ནྟི ཝཱ ‘‘མཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཝཱ མཉྙནཱ ཝུཏྟཱ, ཏཱ ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཝསེན ཏིདྷཱ ཨནྟརབྷེདེན ཨནེཀདྷཱ ཙ པཉྙཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ ‘‘སབྦདྷམྨཱ’’ཏི ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱནཾ སངྒཧཔཉྙཏྟི, ‘‘མཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཏེསཾ པབྷཝཔཉྙཏྟི, ‘‘ཝོ’’ཏི སམྤདཱནཔཉྙཏི, ‘‘དེསེསྶཱམི བྷཱསིསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཉྙཱཔཉྙཏྟི, ‘‘སུཎཱཐ སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཐཱ’’ཏི ཙ ཨཱཎཱཔནཔཉྙཏྟི, ‘‘ཨསྶུཏཝཱ’’ཏི པཊིཝེདྷཝིམུཁཏཱཔཉྙཏྟི ཙེཝ པརིཡཏྟིཝིམུཁཏཱཔཉྙཏྟི ཙ, ‘‘པུཐུཛྫནོ’’ཏི ཨནརིཡཔཉྙཏྟི, སཱ ཨརིཡདྷམྨཔཊིཀྑེཔཔཉྙཏྟི ཙེཝ ཨརིཡདྷམྨཝིརཧཔཉྙཏྟི ཙ, ‘‘ཨརིཡཱན’’ནྟི ཨསམཔཉྙཏྟི ཙེཝ སམཔཉྙཏྟི ཙ. ཏཏྠ ཨསམཔཉྙཏྟི ཏཐཱགཏཔཉྙཏྟི, སམཔཉྙཏྟི པཙྩེཀབུདྡྷཱནཉྩེཝ ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟཱདཱིནཉྩ ཝསེན ཨཊྛཝིདྷཱ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི’’ཏིཨཱདི དསྶནབྷཱཝནཱཔཊིཀྑེཔཔཉྙཏྟི, ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏཱི’’ཏིཨཱདི པཉྩནྣཾ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ དྭཱདསནྣཾ ཨཱཡཏནཱནཾ ཨཊྛཱརསནྣཾ དྷཱཏཱུནཾ སམྨསནུཔགཱནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ནིཀྑེཔཔཉྙཏྟི ¶ ཙེཝ པབྷཝཔཉྙཏྟི ཙ, ཏཐཱ ཝིཔལླཱསཱནཾ ཀིཙྩཔཉྙཏྟི པརིཡུཊྛཱནཾ དསྶནཔཉྙཏྟི ཀིལེསཱནཾ ཕལཔཉྙཏྟི ཨབྷིསངྑཱརཱནཾ ཝིརཱུཧནཔཉྙཏྟི ཏཎྷཱཡ ཨསྶཱདནཔཉྙཏྟི དིཊྛིཡཱ ཝིཔྥནྡནཔཉྙཏྟི, ‘‘སེཀྑཱ’’ཏི སདྡྷཱནུསཱརཱིསདྡྷཱཝིམུཏྟདིཊྛིཔྤཏྟཀཱཡསཀྑཱིནཾ དསྶནཔཉྙཏྟི ཙེཝ བྷཱཝནཱཔཉྙཏྟི ཙ ‘‘ཨཔྤཏྟམཱནསོ’’ཏི སེཀྑདྷམྨཱནཾ ཋིཏིཔཉྙཏྟི, ‘‘ཨནུཏྟརཾ ཡོགཀྑེམཾ པཏྠཡམཱནོ’’ཏི པཉྙཱཡ ཨབྷིནིབྦིདཱཔཉྙཏྟི, ‘‘ཨབྷིཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨབྷིཉྙེཡྻདྷམྨཱནཾ ཨབྷིཉྙཱཔཉྙཏྟི, དུཀྑསྶ པརིཉྙཱཔཉྙཏྟི, སམུདཡསྶ པཧཱནཔཉྙཏྟི, ནིརོདྷསྶ སཙྪིཀིརིཡཱཔཉྙཏྟི, མགྒསྶ བྷཱཝནཱཔཉྙཏྟི, ‘‘མཱ མཉྙཱི’’ཏི མཉྙནཱནཾ པཊིཀྑེཔཔཉྙཏྟི, སམུདཡསྶ པཧཱནཔཉྙཏྟི. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསཔདེསུཔི ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ. ཨཡཾ པཉྙཏྟི ཧཱརོ.
༡༢. ཨོཏརཎཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ སབྦདྷམྨཱ ནཱམ ལོཀིཡཱ པཉྩཀྑནྡྷཱ དྭཱདསཱཡཏནཱནི ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ དྭེ སཙྩཱནི ཨེཀཱུནཝིསཏི ཨིནྡྲིཡཱནི དྭཱདསཔདིཀོ པཙྩཡཱཀཱརོཏི, ཨཡཾ སབྦདྷམྨགྒཧཎེན ཁནྡྷཱདིམུཁེན དེསནཱཡ ཨོཏརཎཾ. ‘‘མཱུལ’’ནྟི ཝཱ ‘‘མཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཝཱ མཉྙནཱ ཝུཏྟཱ, ཏཱ ཨཏྠཏོ ཏཎྷཱ མཱནོ དིཊྛི ཙཱཏི ཏེསཾ སངྑཱརཀྑནྡྷསངྒཧོཏི ཨཡཾ ཁནྡྷམུཁེན ཨོཏརཎཾ. ཏཐཱ ‘‘དྷམྨཱཡཏནདྷམྨདྷཱཏཱུཧི སངྒཧོ’’ཏི ཨཡཾ ཨཱཡཏནམུཁེན དྷཱཏུམུཁེན ཙ ཨོཏརཎཾ. ‘‘ཨསྶུཏཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སུཏསྶ ¶ ཝིབནྡྷབྷཱུཏཱ ཨཝིཛྫཱདཡོ གཧིཏཱ, ‘‘པུཐུཛྫནོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཡེསཾ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱནཾ ཛནནཱདིནཱ པུཐུཛྫནོཏི ཝུཙྩཏི, ཏེ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱདཡོ གཧིཏཱ, ‘‘ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡེསཾ ཀིལེསདྷམྨཱནཾ ཝསེན ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶཱཝིཨཱདིབྷཱཝོ ཧོཏི, ཏེ དིཊྛིམཱནཱཝིཛྫཱདཡོ གཧིཏཱཏི སབྦེཧི ཏེཧི སངྑཱརཀྑནྡྷསངྒཧོཏི པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨོཏརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘སཉྫཱནཱཏི མཉྙཏི ཨབྷིཛཱནཱཏི ན མཉྙཏཱི’’ཏི ཨེཏྠཱཔི སཉྫཱནནམཉྙནཱཨབྷིཛཱནནཱནུཔསྶནཱནཾ སངྑཱརཀྑནྡྷཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨོཏརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ སེཀྑགྒཧཎེན སེཀྑཱ, ‘‘ཨརཧ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨསེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ གཧིཏཱཏི ཨེཝམྤི ཁནྡྷམུཁེན ཨོཏརཎཾ, ཨཱཡཏནདྷཱཏཱདིམུཁེན ཙ ཨོཏརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ‘‘ན མཉྙཏཱི’’ཏི ཏཎྷཱགཱཧཱདིཔཊིཀྑེཔེན དུཀྑཱནུཔསྶནཱདཡོ གཧིཏཱ, ཏེསཾ ཝསེན ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑམུཁཱདཱིཧི ཨོཏརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘པརིཉྙཱཏ’’ནྟི ཨིམིནཱ པརིཛཱནནཀིཙྩེན པཝཏྟམཱནཱ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ གཡ྄ཧནྟཱིཏི སཏིཔཊྛཱནཱདིམུཁེན ཨོཏརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ནནྡིགྒཧཎེན བྷཝགྒཧཎེན ཏཎྷཱགཧཎེན ཙ སམུདཡསཙྩཾ, དུཀྑགྒཧཎེན ཛཱཏིཛརཱམརཎགྒཧཎེན ཙ དུཀྑསཙྩཾ, ‘‘ཏཎྷཱནཾ ཁཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ནིརོདྷསཙྩཾ, ཨབྷིསམྦོདྷིཡཱ གཧཎེན མགྒསཙྩཾ གཧིཏནྟི ཨརིཡསཙྩེཧི ཨོཏརཎནྟི. ཨཡཾ ཨོཏརཎོ ཧཱརོ.
༡༣. སོདྷནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ…པེ… ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨསྶུཏཝཱ…པེ… པཐཝིཾ པཐཝིཏོ སཉྫཱནཱཏཱི’’ཏི ཨཱརམྦྷོ. ‘‘པཐཝིཾ པཐཝིཡཱ སཉྙཏྭཱ པཐཝིཾ མཉྙཏཱི’’ཏི པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི. ཏཐཱ ‘‘པཐཝིཡཱ མཉྙཏི པཐཝིཏོ མཉྙཏི པཐཝིཾ མེཏི མཉྙཏི པཐཝིཾ ཨབྷིནནྡཏཱི’’ཏི པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི. ‘‘ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ ཨཔརིཉྙཱཏཾ ཏསྶཱཏི ཝདཱམཱི’’ཏི པདསུདྡྷི ཙེཝ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ཙ. སེསཝཱརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོཏི. ཨཡཾ སོདྷནོ ཧཱརོ.
༡༤. ཨདྷིཊྛཱནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ སབྦདྷམྨགྒཧཎཾ སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ‘‘པཐཝིཾ ཨཱཔ’’ནྟིཨཱདི པན ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ. ཏཐཱ ‘‘མཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ¶ སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏི…པེ… ཨབྷིནནྡཏཱི’’ཏི. ‘‘པཐཝིཾ མཉྙཏཱི’’ཏི ཙ སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཏཎྷཱདིགྒཱཧཱནཾ སཱདྷཱརཎཏྟཱ མཉྙནཱཡ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི, ཨེཝཾ སུཏྟནྟརཔདཱནིཔི ཨཱནེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ནིདྡྷཱརེཏབྦཾ. སེསཝཱརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ‘‘སེཀྑོ’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཀཱཡསཀྑཱི དིཊྛིཔྤཏྟོ སདྡྷཱཝིམུཏྟོ སདྡྷཱནུསཱརཱི དྷམྨཱནུསཱརཱི’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘སེཀྑོ’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ སེཀྑཱཡ སམྨཱདིཊྛིཡཱ སམནྣཱགཏོ ཧོཏི…པེ… སེཀྑེན སམྨཱསམཱདྷིནཱ སམནྣཱགཏོ ཧོཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༣). ‘‘ཨརཧ’’ནྟི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟོ པཉྙཱཝིམུཏྟོ (པུ. པ. ༡༣.༢; ༡༥.༡ མཱཏིཀཱ), ཏེཝིཛྫོ ཚལ༹བྷིཉྙོ’’ཏི (པུ. པ. ༧.༢༦, ༢༧ མཱཏིཀཱ) ཙ. ‘‘ཁཱིཎཱསཝོ’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཀཱམཱསཝཱཔི ཙིཏྟཾ ཝིམུཙྩིཏྠ, བྷཝཱསཝཱཔི ཙིཏྟཾ ཝིམུཙྩིཏྠཱ’’ཏིཨཱདི (པཱརཱ. ༡༤). སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ‘‘ཨབྷིཛཱནཱཏཱི’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘མཉྙཏཱི’’ཏི. མཉྙནཱབྷཱཝོ ཧིསྶ པཧཱནཔཊིཝེདྷསིདྡྷོ, པཧཱནཔཊིཝེདྷོ ¶ ཙ པརིཉྙཱསཙྪིཀིརིཡཱབྷཱཝནཱཔཊིཝེདྷེཧི ན ཝིནཱཏི སབྦེཔི ཨབྷིཉྙཱཝིསེསཱ མཉྙནཱཔཊིཀྑེཔེན ཨཏྠཏོ གཧིཏཱཝ ཧོནྟཱིཏི. ཏཐཱ ‘‘ཨརཧ’’ནྟི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏཾ ཨཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ ‘‘ཝཱིཏརཱགཏྟཱ ཝཱིཏདོསཏྟཱ ཝཱིཏམོཧཏྟཱ’’ཏི. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསཔདེསུཔི སཱམཉྙཝིསེསནིདྡྷཱརཎཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཡཾ ཨདྷིཊྛཱནོ ཧཱརོ.
༡༤. པརིཀྑཱརཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ སབྦདྷམྨཱ ནཱམ པརིཡཱཔནྣདྷམྨཱ, ཏེ ཀུསལཱཀུསལཱབྱཱཀཏབྷེདེན ཏིཝིདྷཱ. ཏེསུ ཀུསལཱནཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཨལོབྷཱདཡོ ཙ ཧེཏཱུ, ཨཀུསལཱནཾ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ལོབྷཱདཡོ ཙ ཧེཏཱུ, ཨབྱཱཀཏེསུ ཝིཔཱཀཱནཾ ཡཐཱསཀཾ ཀམྨཾ, ཨིཏརེསཾ བྷཝངྒམཱཝཛྫནསམནྣཱཧཱརཱདི ཙ ཧེཏཱུ. ཨེཏྠ ཙ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱདིཀོ པཙྩཡོ ཧེཏུམྷི ཨེཝ སམཝརུལ༹ྷོ, སོ ཏཏྠ ¶ ཨཱདི-སདྡེན སངྒཧིཏོཏི དཊྛབྦོ. ‘‘མཱུལ’’ནྟི ཝུཏྟཱནཾ མཉྙནཱནཾ ཧེཏུབྷཱཝོ པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟོ ཨེཝ. མཉྙནཱསུ པན ཏཎྷཱམཉྙནཱཡ ཨསྶཱདཱནུཔསྶནཱ ཧེཏུ. ‘‘སཉྙོཛནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིནོ ཏཎྷཱ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༥༢) ཧི ཝུཏྟཾ. མཱནམཉྙནཱཡ དིཊྛིཝིཔྤཡུཏྟལོབྷོ ཧེཏུ ཀེཝལཾ སཾསགྒཝསེན ‘‘ཨཧམསྨཱི’’ཏི པཝཏྟནཏོ. དིཊྛིམཉྙནཱཡ ཨེཀཏྟནཡཱདཱིནཾ ཨཡཱཐཱཝགྒཱཧོ ཧེཏུ, ཨསྶུཏབྷཱཝོ པུཐུཛྫནབྷཱཝསྶ ཧེཏུ, སོ ཨརིཡཱནཾ ཨདསྶནསཱིལཏཱཡ, སཱ ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདཏཱཡ, སཱ ཨརིཡདྷམྨེ ཨཝིནཱིཏཏཱཡ ཧེཏུ, སབྦཱ ཙཱཡཾ ཧེཏུཔརམྤརཱ པཐཝཱིཨཱདཱིསུ ‘‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི ཏིསྶནྣཾ མཉྙནཱནཾ ཧེཏུ, སེཀྑཱརཧཱདིབྷཱཝཱ པན མཏྟསོ སབྦསོ ཙ མཉྙནཱབྷཱཝསྶ ཧེཏཱུཏི. ཨཡཾ པརིཀྑཱརོ ཧཱརོ.
༡༦. སམཱརོཔནཧཱརཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ མཱུལཔརིཡཱཡགྒཧཎེན ཨསྶུཏཝཱགཧཎེན སཉྫཱནནམཉྙནཱཔརིཉྙཱགཧཎེཧི ཙ སཾཀིལེསདྷམྨཱ དསྶིཏཱ, ཏེ ཙ སངྑེཔཏོ ཏིཝིདྷཱ ཏཎྷཱསཾཀིལེསོ དིཊྛིསཾཀིལེསོ དུཙྩརིཏསཾཀིལེསོཏི. ཏཏྠ ཏཎྷཱསཾཀིལེསོ ཏཎྷཱསཾཀིལེསསྶ, དིཊྛིསཾཀིལེསསྶ, དུཙྩརིཏསཾཀིལེསསྶ ཙ པདཊྛཱནཾ, ཏཐཱ དིཊྛིསཾཀིལེསོ དིཊྛིསཾཀིལེསསྶ, ཏཎྷཱསཾཀིལེསསྶ, དུཙྩརིཏསཾཀིལེསསྶ ཙ པདཊྛཱནཾ, དུཙྩརིཏསཾཀིལེསོཔི དུཙྩརིཏསཾཀིལེསསྶ, ཏཎྷཱསཾཀིལེསསྶ, དིཊྛིསཾཀིལེསསྶ ཙ པདཊྛཱནཾ. ཏེསུ ཏཎྷཱསཾཀིལེསོ ཨཏྠཏོ ལོབྷོཝ, ཡོ ‘‘ལོབྷོ ལུབྦྷནཱ ལུབྦྷིཏཏྟཾ སཱརཱགོ སཱརཛྫནཱ སཱརཛྫིཏཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ ¶ (དྷ. ས. ༣༨༩) ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧི ཝིབྷཏྟོ. ཏཐཱ དིཊྛིཡེཝ དིཊྛིསཾཀིལེསོ, ཡོ ‘‘དིཊྛིགཏཾ དིཊྛིགཧནཾ དིཊྛིཀནྟཱརོ དིཊྛིཝིསཱུཀཾ དིཊྛིཝིཔྥནྡིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༡༠༥) ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧི, ‘‘སནྟི, བྷིཀྑཝེ, ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༣༠) དྭཱསཊྛིཡཱ པབྷེདེཧི ཙ ཝིབྷཏྟོ. དུཙྩརིཏསཾཀིལེསོ པན ཨཏྠཏོ དུསྶཱིལྱཙེཏནཱ ཙེཝ ཙེཏནཱསམྤཡུཏྟདྷམྨཱ ཙ, ཡཱ ‘‘ཀཱཡདུཙྩརིཏཾ ཝཙཱིདུཙྩརིཏཾ ཀཱཡཝིསམཾ ཝཙཱིཝིསམ’’ནྟི (ཝིབྷ. ༩༡༣, ༩༢༤), ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏོ ཨདིནྣཱདཱན’’ནྟི (ཝིབྷ. ༩༡༣) ཙ ཨཱདིནཱ ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧི, ཨནེཀེཧི པབྷེདེཧི ཙ ཝིབྷཏྟཱ.
ཏེསུ ¶ ཏཎྷཱསཾཀིལེསསྶ སམཐོ པཊིཔཀྑོ, དིཊྛིསཾཀིལེསསྶ ཝིཔསྶནཱ, དུཙྩརིཏསཾཀིལེསསྶ སཱིལཾ པཊིཔཀྑོ. ཏེ པན སཱིལཱདཡོ དྷམྨཱ ཨིདྷ པརིཉྙཱགཧཎེན སེཀྑགྒཧཎེན ‘‘ཨརཧ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨརིཡཏཱདིགྒཧཎེན ཙ གཧིཏཱ. ཏཏྠ སཱིལེན དུཙྩརིཏསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ སིཛ྄ཛྷཏི, ཏཐཱ ཏདངྒཔྤཧཱནཾ ཝཱིཏིཀྐམཔྤཧཱནཉྩ, སམཐེན ཏཎྷཱསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ སིཛ྄ཛྷཏི, ཏཐཱ ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནཾ པརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནཉྩ. ཝིཔསྶནཱཡ དིཊྛིསཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ སིཛ྄ཛྷཏི, ཏཐཱ སམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ ཨནུསཡཔྤཧཱནཉྩ. ཏཏྠ པུབྦབྷཱགེ སཱིལེ པཏིཊྛིཏསྶ སམཐོ, སམཐེ པཏིཊྛིཏསྶ ཝིཔསྶནཱ, མགྒཀྑཎེ པན སམཀཱལམེཝ བྷཝནྟི. པུབྦེཡེཝ ཧི སུཔརིསུདྡྷཀཱཡཝཙཱིཀམྨསྶ སུཔརིསུདྡྷཱཛཱིཝསྶ ཙ སམཐཝིཔསྶནཱ ཨཱརདྡྷཱ གབྦྷཾ གཎྷནྟིཡོ པརིཔཱཀཾ གཙྪནྟིཡོ ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཾ པརིབྲཱུཧེནྟི, ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟཱི མགྒེན གྷཊེནྟི མགྒཀྑཎེ སམཐཝིཔསྶནཱ པརིཔཱུརེཏི. ཨཐ མགྒཀྑཎེ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཨནཝསེསསཾཀིལེསདྷམྨཾ སམུཙྪིནྡནྟིཡོ ནིརོདྷཾ ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀརོནྟཱིཏི. ཨཡཾ སམཱརོཔནོ ཧཱརོ.
སོལ༹སཧཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པཉྩཝིདྷནཡཝཎྞནཱ
༡. ནནྡིཡཱཝཊྚནཡཝཎྞནཱ
‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ¶ སབྦདྷམྨམཱུལགྒཧཎེན མཉྙནཱགཧཎེན ཙ ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཡོ གཧིཏཱ. མཉྙནཱནམྤི ཧི མཉྙནཱ ཀཱརཎནྟི དསྶིཏོཡམཏྠོ. ‘‘ཨསྶུཏཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཝིཛྫཱམཱནདིཊྛིཡོ གཧིཏཱ, སབྦེཔི ཝཱ སཾཀིལེསདྷམྨཱ, ཏཐཱ སཉྙཱཨཔརིཉྙཱཏགྒཧཎེན. ‘‘ཁཱིཎཱསཝོ པརིཀྑཱིཎབྷཝསཉྙོཛནོ’’ཏི ཨེཏྠ པན ཨཱསཝཱ སཉྙོཛནཱནི ཙ སརཱུཔཏོ གཧིཏཱནི, ཏཐཱ ནནྡིགྒཧཎེན ཏཎྷཱགཧཎེན ཙ ཏཎྷཱ, ཨེཝམྤེཏྠ སརཱུཔཏོ པརིཡཱཡཏོ ཙ ཏཎྷཱ ཨཝིཛྫཱ ཏཔྤཀྑིཡདྷམྨཱ ཙ གཧིཏཱ. ཏཏྠ ཏཎྷཱཡ ཝིསེསཏོ རཱུཔདྷམྨཱ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཨཝིཛྫཱཡ ཨརཱུཔདྷམྨཱ, ཏེ པན སབྦདྷམྨགྒཧཎེན པཐཝཱིཨཱདིགྒཧཎེན ཙ དསྶིཏཱ ཨེཝ. ཏཱསཾ སམཐོ ཝིཔསྶནཱ ཙ པཊིཔཀྑོ, ཏེསམེཏྠ གཧེཏབྦཱཀཱརོ ཧེཊྛཱ དསྶིཏོ ཨེཝ. སམཐསྶ ཙེཏོཝིམུཏྟི ཕལཾ ¶ , ཝིཔསྶནཱཡ པཉྙཱཝིམུཏྟི. ཏཐཱ ཧི ཏཱ ‘‘རཱགཝིརཱགཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཙྩནྟི, ཨིམཱསམེཏྠ གཧཎཾ སམྨདཉྙཱཝིམུཏྟཝཱིཏརཱགཱདིཝཙནེཧི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ ཏཎྷཱཝིཛྫཱ སམུདཡསཙྩཾ, ཏཔྤཀྑིཡདྷམྨཱ པན ཏགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཏེསཾ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱུཏཱ ཝུཏྟཔྤབྷེདཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱ དུཀྑསཙྩཾ, ཏེསཾ ཨཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ, ནིརོདྷཔཛཱནནཱ པཊིཔདཱ མགྒསཙྩཾ. ཏཎྷཱགཧཎེན ཙེཏྠ མཱཡཱ-སཱཋེཡྻ-མཱནཱཏིམཱན-མདཔྤམཱད-པཱཔིཙྪཏཱ-པཱཔམིཏྟཏཱ-ཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ, ཨཝིཛྫཱགཧཎེན ཝིཔརཱིཏམནསིཀཱར-ཀོདྷཱུཔནཱཧ-མཀྑ-པལཱ༹ས-ཨིསྶཱ-མཙྪརིཡ- སཱརམྦྷདོཝཙསྶཏཱ-བྷཝདིཊྛི-ཝིབྷཝདིཊྛིཨཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ, ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨམཱཡཱཨསཱཋེཡྻཱདིཨཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཱདིཝསེན, ཏཐཱ སམཐཔཀྑིཡཱནཾ སདྡྷིནྡྲིཡཱདཱིནཾ ཝིཔསྶནཱཔཀྑིཡཱནཾ ཨནིཙྩསཉྙཱདཱིནཉྩ ཝསེན ཝོདཱནཔཀྑོ ནེཏབྦོཏི. ཨཡཾ ནནྡིཡཱཝཊྚསྶ ན ཡསྶ བྷཱུམི.
༢. ཏིཔུཀྑལནཡཝཎྞནཱ
ཏཐཱ ཝུཏྟནཡེན སརཱུཔཏོ པརིཡཱཡཏོ ཙ གཧིཏེསུ ཏཎྷཱཝིཛྫཱཏཔྤཀྑིཡདྷམྨེསུ ཏཎྷཱ ལོབྷོ, ཨཝིཛྫཱ མོཧོ, ཨཝིཛྫཱཡ སམྤཡུཏྟོ ལོཧིཏེ སཏི པུབྦོ ཝིཡ ཏཎྷཱཡ སཏི སིཛ྄ཛྷམཱནོ ཨཱགྷཱཏོ དོསོ, ཨིཏི ཏཱིཧི ཨཀུསལམཱུལེཧི གཧིཏེཧི, ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ མཉྙནཱཔཊིཀྑེཔཔརིཉྙཱགཧཎཱདཱིཧི ཙ ཀུསལམཱུལཱནི སིདྡྷཱནིཡེཝ ཧོནྟི. ཨིདྷཱཔི ‘‘ལོབྷོ སབྦཱནི ¶ ཝཱ སཱསཝཀུསལཱཀུསལམཱུལཱནི སམུདཡསཙྩཾ, ཏེཧི ནིབྦཏྟཱ, ཏེསཾ ཨདྷིཊྛཱནགོཙརབྷཱུཏཱ ཙ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩ’’ནྟིཨཱདིནཱ སཙྩཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཕལཾ པནེཏྠ ཏཡོ ཝིམོཀྑཱ, ཏཱིཧི པན ཨཀུསལམཱུལེཧི ཏིཝིདྷདུཙྩརིཏ-སཾཀིལེསམལ-ཝིསམཨཀུསལ-སཉྙཱ-ཝིཏཀྐཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཏཐཱ ཏཱིཧི ཀུསལམཱུལེཧི ཏིཝིདྷསུཙརིཏ-སམཀུསལ-སཉྙཱ-ཝིཏཀྐ-སདྡྷམྨ-སམཱདྷི-ཝིམོཀྑམུཁ-ཝིམོཀྑཱ-དིཝསེན ཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོཏི. ཨཡཾ ཏིཔུཀྑལསྶ ནཡསྶ བྷཱུམི.
༣. སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏནཡཝཎྞནཱ
ཏཐཱ ཝུཏྟནཡེན སརཱུཔཏོ པརིཡཱཡཏོ ཙ གཧིཏེསུ ཏཎྷཱཝིཛྫཱཏཔྤཀྑིཡདྷམྨེསུ ཝིསེསཏོ ཏཎྷཱདིཊྛཱིནཾ ཝསེན ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ¶ , དུཀྑེ ‘‘སུཁ’’ནྟི ཙ ཝིཔལླཱསཱ, ཨཝིཛྫཱདིཊྛཱིནཾ ཝསེན ཨནིཙྩེ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི, ཨནཏྟནི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཙ ཝིཔལླཱསཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏེསཾ པཊིཔཀྑཏོ མཉྙནཱཔཊིཀྑེཔཔརིཉྙཱགཧཎཱདིསིདྡྷེཧི སཏིཝཱིརིཡསམཱདྷིཔཉྙིནྡྲིཡེཧི ཙཏྟཱརི སཏིཔཊྛཱནཱནི སིདྡྷཱནེཝ ཧོནྟི. ཏཏྠ ཙཏཱུཧི ཨིནྡྲིཡེཧི ཙཏྟཱརོ པུགྒལཱ ནིདྡིསིཏབྦཱ. ཀཐཾ? དུཝིདྷོ ཧི ཏཎྷཱཙརིཏོ མུདིནྡྲིཡོ ཏིཀྑིནྡྲིཡོཏི, ཏཐཱ དིཊྛིཙརིཏོ. ཏེསཾ པཋམོ ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ཝིཔརིཡཱསགྒཱཧཱི སཏིབལེན ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཀཱཡསབྷཱཝཾ སལླཀྑེནྟོ ཏཾ ཝིཔལླཱསཾ སམུགྒྷཱཊེཏྭཱ སམྨཏྟནིཡཱམཾ ཨོཀྐམཏི. དུཏིཡོ ཨསུཁེ ‘‘སུཁ’’ནྟི ཝིཔརིཡཱསགྒཱཧཱི ‘‘ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནཱདྷིཝཱསེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༣.༣༡༠; མ. ནི. ༡.༢༦; ཨ. ནི. ༤.༡༤, ༡༡༤; ཨ. ནི. ༦.༥༨) ཝུཏྟེན ཝཱིརིཡསཾཝརབྷཱུཏེན ཝཱིརིཡབལེན ཏཾ ཝིཔལླཱསཾ ཝིདྷམེནྟོ སམྨཏྟནིཡཱམཾ ཨོཀྐམཏི. ཏཏིཡོ ཨནིཙྩེ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི ཨཡཱཐཱཝགྒཱཧཱི སམཱདྷིབལེན སམཱཧིཏཙིཏྟོ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀབྷཱཝསལླཀྑཎེན ཏཾ ཝིཔལླཱསཾ སམུགྒྷཱཊེནྟོ ཨརིཡབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམཏི. ཙཏུཏྠོ སནྟཏིསམཱུཧཀིཙྩཱརམྨཎགྷནཝཉྩིཏཏཱཡ ཕསྶཱདིདྷམྨཔུཉྫམཏྟེ ཨནཏྟནི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི མིཙྪཱབྷིནིཝེསཱི ཙཏུཀོཊིཀསུཉྙཏཱམནསིཀཱརེན ཏཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཾ ཝིདྡྷཾསེནྟོ སཱམཉྙཕལཾ སཙྪིཀརོཏི.
ཨིདྷཱཔི སུབྷསཉྙཱསུཁསཉྙཱཧི ཙཏཱུཧིཔི ཝཱ ཝིཔལླཱསེཧི སམུདཡསཙྩཾ, ཏེསཾ ཨདྷིཊྛཱནཱརམྨཎབྷཱུཏཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩནྟིཨཱདིནཱ སཙྩཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཕལཾ པནེཏྠ ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནི, ཙཏཱུཧི ཙིཏྟཝིཔལླཱསེཧི ཙཏུརཱསཝོགྷ-ཡོག-ཀཱཡགནྠ-ཨགཏི-ཏཎྷུཔྤཱད-སལླུཔཱདཱན-ཝིཉྙཱཎཊྛིཏི-ཨཔརིཉྙཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཏཐཱ ཙཏཱུཧི སཏིཔཊྛཱནེཧི ¶ ཙཏུབྦིདྷཛྷཱན-ཝིཧཱརཱདྷིཊྛཱན-སུཁབྷཱགིཡདྷམྨ-ཨཔྤམཉྙཱ-སམྨཔྤདྷཱན-ཨིདྡྷིཔཱདཱ- དིཝསེན ཝོདཱནཔཀྑོ ནེཏབྦོཏི. ཨཡཾ སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏསྶ ནཡསྶ བྷཱུམི.
༤-༥. དིསཱལོཙན-ཨངྐུསནཡདྭཡཝཎྞནཱ
ཨིམེསཾ པན ཏིཎྞཾ ཨཏྠནཡཱནཾ སིདྡྷིཡཱ ཝོཧཱརེན ནཡདྭཡཾ སིདྡྷམེཝ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཏྠནཡཱནཾ དིསཱབྷཱུཏདྷམྨཱནཾ སམཱལོཙནཾ དིསཱལོཙནཾ, ཏེསཾ སམཱནཡནཾ ཨངྐུསོཏི པཉྩཔི ནཡཱ ནིཡུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.
པཉྩཝིདྷནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
སཱསནཔཊྛཱནཝཎྞནཱ
ཨིདཉྩ ¶ སུཏྟཾ སོལ༹སཝིདྷེ སུཏྟནྟཔཊྛཱནེ སཾཀིལེསནིབྦེདྷཱསེཀྑབྷཱགིཡཾ, སབྦབྷཱགིཡམེཝ ཝཱ ‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ སབྦདྷམྨགྒཧཎེན ལོཀིཡཀུསལཱནམྤི སངྒཧིཏཏྟཱ. ཨཊྛཝཱིསཏིཝིདྷེན པན སུཏྟནྟཔཊྛཱནེ ལོཀིཡལོཀུཏྟརསབྦདྷམྨཱདྷིཊྛཱནཾ ཉཱཎཉེཡྻཾ དསྶནབྷཱཝནཾ སཀཝཙནཾ ཝིསྶཛྫནཱིཡཾ ཀུསལཱཀུསལཾ ཨནུཉྙཱཏཾ པཊིཀྑིཏྟཾ ཙཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ནེཏྟིནཡཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
མཱུལཔརིཡཱཡསུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.
༢. སབྦཱསཝསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤. ཨཔུབྦཔདཝཎྞནཱཏི ¶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཝསེན ཧེཊྛཱ ཨགྒཧིཏཏཱཡ ཨཔུབྦསྶ ཨབྷིནཝསྶ པདསྶ ཝཎྞནཱ ཨཏྠཝིབྷཛནཱ. ‘‘ཧིཏྭཱ པུནཔྤུནཱགཏམཏྠ’’ནྟི ཧི ཝུཏྟཾ. ནིཝཱསཊྛཱནབྷཱུཏཱ བྷཱུཏཔུབྦནིཝཱསཊྛཱནབྷཱུཏཱ, ནིཝཱསཊྛཱནེ ཝཱ བྷཱུཏཱ ནིབྦཏྟཱ ནིཝཱསཊྛཱནབྷཱུཏཱ, ཏཏྠ མཱཔིཏཱཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཀཱཀནྡཱི མཱཀནྡཱི ཀོསམྦཱིཏི ཡཐཱ ཀཱཀནྡསྶ ཨིསིནོ ནིཝཱསཊྛཱནེ མཱཔིཏཱ ནགརཱི ཀཱཀནྡཱི, མཱཀནྡསྶ ནིཝཱསཊྛཱནེ མཱཔིཏཱ མཱཀནྡཱི, ཀུསམྦསྶནིཝཱསཊྛཱནེ མཱཔིཏཱ ཀོསམྦཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ སཱཝཏྠཱིཏི དསྶེཏི. ཨུཔནེཏྭཱ སམཱིཔེ ཀཏྭཱ བྷུཉྫིཏབྦཏོ ཨུཔབྷོགོ, སཝིཉྙཱཎཀཝཏྠུ. པརིཏོ སབྦདཱ བྷུཉྫིཏབྦཏོ པརིབྷོགོ, ནིཝཱསནཔཱརུཔནཱདི ཨཝིཉྙཱཎཀཝཏྠུ. སབྦམེཏྠ ཨཏྠཱིཏི ནིརུཏྟིནཡེན སཱཝཏྠཱི-སདྡསིདྡྷིམཱཧ. སཏྠསམཱཡོགེཏི སཏྠསྶ ནགརིཡཱ སམཱགམེ, སཏྠེ ཏཾ ནགརཾ ཨུཔགཏེཏི ཨཏྠོ. པུཙྪིཏེ སཏྠིཀཛནེཧི.
སམོཧིཏནྟི སནྣིཙིཏཾ. རམྨནྟི ཨནྟོ བཧི ཙ བྷཱུམིབྷཱགསམྤཏྟིཡཱ ཙེཝ ཨཱརཱམུཡྻཱནསམྤཏྟིཡཱ ཙ རམཎཱིཡཾ. དསྶནེཡྻནྟི ཝིསིཁཱསནྣིཝེསསམྤཏྟིཡཱ ཙེཝ པཱསཱདཀཱུཊཱགཱརཱདིསམྤཏྟིཡཱ ཙ དསྶནཱིཡཾ པསྶིཏབྦཡུཏྟཾ. ཨུཔབྷོགཔརིབྷོགཝཏྠུསམྤཏྟིཡཱ ཙེཝ ནིཝཱསསུཁཏཱཡ ཙ ནིབདྡྷཝཱསཾ ཝསནྟཱནཾ ཨིཏརེསཉྩ སཏྟཱནཾ མནཾ རམེཏཱིཏི མནོརམཾ. དསཧི སདྡེཧཱིཏི ཧཏྠིསདྡོ, ཨསྶ-རཐ-བྷེརི-སངྑ-མུདིངྒ-ཝཱིཎཱ-གཱིཏ སམྨཏཱལ༹སདྡོ, ཨསྣཱཐ-པིཝཐ-ཁཱདཐཱཏི-སདྡོཏི ¶ ཨིམེཧི དསཧི སདྡེཧི. ཨཝིཝིཏྟནྟི ན ཝིཝིཏྟཾ, སབྦཀཱལཾ གྷོསིཏནྟི ཨཏྠོ.
ཝུདྡྷིཾ ཝེཔུལླཏཾ པཏྟནྟི ཏནྣིཝཱསཱི སཏྟཝུདྡྷིཡཱ ཝུདྡྷིཾ, ཏཱཡ པརིཝུདྡྷིཏཱཡེཝ ཝིཔུལབྷཱཝཾ པཏྟཾ, བཧུཛནཾ ཨཱཀིཎྞམནུསྶནྟི ཨཏྠོ. ཝིཏྟཱུཔཀརཎསམིདྡྷིཡཱ ཨིདྡྷཾ. སབྦཀཱལཾ སུབྷིཀྑབྷཱཝེན ཕཱིཏཾ. ཨནྟམསོ ཝིགྷཱསཱདེ ཨུཔཱདཱཡ སབྦེསཾ ཀཔཎདྡྷིཀཝནིབྦཀཡཱཙཀཱནམྤི ཨིཙྪི ཏཏྠནིཔྥཏྟིཡཱ མནུཉྙཾ ཛཱཏཾ, པགེཝ ཨིསྶརིཡེ ཋིཏཱནནྟི དསྶནཏྠཾ པུན ‘‘མནོརམ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨལ༹ཀམནྡཱཝཱཏི ཨཱཊཱནཱཊཱདཱིསུ དསསུ ཝེསྶཝཎམཧཱརཱཛསྶ ནགརཱིསུ ཨལ༹ཀམནྡཱ ནཱམ ཨེཀཱ ནགརཱི, ཡཱ ལོཀེ ཨལཱ༹ཀཱ ཨེཝ ཝུཙྩཏི ¶ . སཱ ཡཐཱ པུཉྙཀམྨཱིནཾ ཨཱཝཱསབྷཱུཏཱ ཨཱརཱམརཱམཎེཡྻཀཱདིནཱ སོབྷགྒཔྤཏྟཱ, ཨེཝཾ སཱཝཏྠཱིཔཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨལ༹ཀམནྡཱཝཱ’’ཏི. དེཝཱནནྟི ཝེསྶཝཎཔཀྑིཡཱནཾ ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀདེཝཱནཾ.
ཛིནཱཏཱིཏི ཨིམིནཱ སོཏ-སདྡོ ཝིཡ ཀཏྟུསཱདྷནོ ཛེཏ-སདྡོཏི དསྶེཏི. རཉྙཱཏི པསེནདིཀོསལརཱཛེན. རཱཛགཏཾ ཛཡཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཀུམཱརོ ཛིཏཝཱཏི ཛེཏོཏི ཝུཏྟོ. མངྒལཀབྱཏཱཡཱཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཛེཡྻོ’’ཏི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ‘‘ཛེཏོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི. སབྦཀཱམསམིདྡྷིཏཱཡཱཏི སབྦེཧི ཨུཔབྷོགཔརིབྷོགཝཏྠཱུཧི ཕཱིཏབྷཱཝེན ཝིབྷཝསམྤནྣཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ. སམིདྡྷཱཔི མཙྪརིནོ ཀིཉྩི ན དེནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིགཏམལམཙྪེརཏཱཡཱ’’ཏི, རཱགདོསཱདིམལཱནཉྩེཝ མཙྪརིཡསྶ ཙ ཨབྷཱཝེནཱཏི ཨཏྠོ. སམིདྡྷཱ ཨམཙྪརིནོཔི ཙ ཀརུཎཱསདྡྷཱདིགུཎཝིརཧིཏཱ ཨཏྟནོ སནྟཀཾ པརེསཾ ན དདེཡྻུནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀརུཎཱདིགུཎསམངྒིཏཱཡ ཙཱ’’ཏི. ཏེནཱཏི ཨནཱཐཱནཾ པིཎྜདཱནེན. སདྡཏྠཏོ པན དཱཏབྦབྷཱཝེན སབྦཀཱལཾ ཨུཔཊྛཔིཏོ ཨནཱཐཱནཾ པིཎྜོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ. པཉྩཝིདྷསེནཱསནངྒསམྤཏྟིཡཱཏི ‘‘ནཱཏིདཱུརཾ ནཙྩཱསནྣཾ གམནཱགམནསམྤནྣ’’ནྟི ཨེཀཾ ཨངྒཾ, ‘‘དིཝཱ ཨཔྤཱཀིཎྞཾ རཏྟིཾ ཨཔྤསདྡཾ ཨཔྤནིགྒྷོས’’ནྟི ཨེཀཾ, ‘‘ཨཔྤཌཾསམཀསཝཱཏཱཏཔསརཱིསཔསམྥསྶ’’ནྟི ཨེཀཾ, ‘‘ཏསྨིཾ ཁོ པན སེནཱསནེ ཝིཧརནྟསྶ ཨཔྤཀསིརེན ཨུཔྤཛྫནྟི ཙཱིཝར…པེ… པརིཀྑཱརཱ’’ཏི ཨེཀཾ, ‘‘ཏསྨིཾ ཁོ པན སེནཱསནེ ཐེརཱ བྷིཀྑཱུ ཝིཧརནྟི བཧུསྶུཏཱ’’ཏི ཨེཀཾ, ཨེཝམེཏེཧི པཉྩཝིདྷསེནཱསནངྒེཧི སམྤནྣཏཱཡ. ཡདི ཛེཏཝནཾ ཏཐཾ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམོཏི ཨཱཧ ‘‘སོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི.
ཀཱིཏཀཱལཏོ ¶ པཊྛཱཡ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶེཝ ཏཾ ཝནཾ, ཨཐ ཀསྨཱ ཨུབྷིནྣཾ པརིཀིཏྟནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཛེཏཝནེ’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཡདིཔི སོ བྷཱུམིབྷཱགོ ཀོཊིསནྠརེན མཧཱསེཊྛིནཱ ཀཱིཏོ, རུཀྑཱ པན ཛེཏེན ན ཝིཀྐཱིཏཱཏི ཛེཏཝནནྟི ཝཏྟབྦཏཾ ལབྷཱི’’ཏི ཝདནྟི.
ཀསྨཱ ཨིདཾ སུཏྟམབྷཱསཱིཏི ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ སུཏྟནིཀྑེཔཾ པུཙྪཏི. སཱམཉྙཏོ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱཀཱརཎཾ པཱཀཊམེཝཱཏི. ཀོ པནཱཡཾ སུཏྟནིཀྑེཔོཏི? ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརེཧི ཨནཛ྄ཛྷིཊྛོ ཨེཝ ཧི བྷགཝཱ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན ཨིམཾ སུཏྟཾ དེསེཏཱིཏི ཨཱཙརིཡཱ. ཡསྨཱ པནེས བྷིཀྑཱུནཾ ཨུཔཀྐིལིཊྛཙིཏྟཏཾ ཝིདིཏྭཱ ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ ཨིམཱཡ དེསནཱཡ ཨུཔཀྐིལེསཝིསོདྷནཾ ཀཏྭཱ ཨཱསཝཀྑཡཱཡ པཊིཔཛྫིསྶནྟཱི’’ཏི ཨཡཾ དེསནཱ ཨཱརདྡྷཱ, ཏསྨཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡོཏི ཨཔརེ. ཨུབྷཡམྤི པན ཡུཏྟཾ. ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདཱིནཉྷི སཾསགྒབྷེདསྶ སམྦྷཝོ ཧེཊྛཱ དསྶིཏོཝཱཏི. ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནནྟི ཏདཱ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཏབྷིཀྑཱུནཾ. ཨུཔཀྐིལེསཝིསོདྷནནྟི སམཐཝིཔསྶནུཔཀྐིལེསཏོ ¶ ཙིཏྟསྶ ཝིསོདྷནཾ. པཋམཉྷི བྷགཝཱ ཨནུཔུབྦིཀཐཱདིནཱ པཊིཔཏྟིཡཱ སཾཀིལེསཾ ནཱིཧརིཏྭཱ པཙྪཱ སཱམུཀྐཾསིཀཾ དེསནཾ དེསེཏི ཁེཏྟེ ཁཱཎུཀཎྚཀགུམྦཱདིཀེ ཨཝཧརིཏྭཱ ཀསནཾ ཝིཡ, ཏསྨཱ ཀམྨཊྛཱནམེཝ ཨཝཏྭཱ ཨིམཱཡ ཨནུཔུབྦིཡཱ དེསནཱ པཝཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
སཾཝརབྷཱུཏནྟི སཱིལསཾཝརཱདིསཾཝརབྷཱུཏཾ སཾཝརཎསབྷཱཝཾ ཀཱརཎཾ, ཏཾ པན ཨཏྠཏོ དསྶནཱདི ཨེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. སཾཝརིཏཱཏི པཝཏྟིཏུཾ ཨཔྤདཱནཝསེན སམྨཱ, སབྦཐཱ ཝཱ ཝཱརིཏཱ. ཨེཝཾབྷཱུཏཱ ཙ ཡསྨཱ པཝཏྟིདྭཱརཔིདྷཱནེན པིཧིཏཱ ནཱམ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིདཧིཏཱ ཧུཏྭཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ཨཙྩནྟིཀསྶ སཾཝརསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏཾ ཨནཙྩནྟིཀཾ སཾཝརཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཙྩནྟིཀམེཝ སཾཝརཾ དསྶེནྟོ ཡསྨིཾ དསྶནཱདིམྷི སཏི ཨུཔྤཛྫནཱརཧཱ ཨཱསཝཱ ན ཨུཔྤཛྫནྟི, སོ ཏེསཾ ཨནུཔྤཱདོ ནིརོདྷོ ཁཡོ པཧཱནནྟི ཙ ཝུཙྩམཱནོ ཨཏྠཏོ ཨཔྤཝཏྟིམཏྟནྟི ཏསྶ ཙ དསྶནཱདི ཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡེན ཀཱརཎེན ཨནུཔྤཱདནིརོདྷསངྑཱཏཾ ཁཡཾ གཙྪནྟི པཧཱིཡནྟི ནཔྤཝཏྟནྟི, ཏཾ ཀཱརཎནྟི ཨཏྠོ’’ཏི.
ཙཀྑུཏོཔི…པེ… མནཏོཔཱིཏི (དྷ. ས. མཱུལཊཱི. ༡༤-༡༩) ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདིཝཱིཐཱིསུ ཏདནུགཏམནོཝིཉྙཱཎཝཱིཐཱིསུ ཙ ཀིཉྩཱཔི ཀུསལཱདཱིནམྤི པཝཏྟི ཨཏྠི, ཀཱམཱསཝཱདཡོ ¶ ཨེཝ པན ཝཎཏོ ཡཱུསཾ ཝིཡ པགྒྷརཎཀཨསུཙིབྷཱཝེན སནྡནྟི, ཏསྨཱ ཏེ ཨེཝ ‘‘ཨཱསཝཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཏཏྠ ཧི པགྒྷརཎཨསུཙིམྷི ནིརུལ༹ྷོ ཨཱསཝ-སདྡོཏི. དྷམྨཏོ ཡཱཝ གོཏྲབྷུནྟི ཏཏོ པརཾ མགྒཕལེསུ ཨཔྤཝཏྟནཏོ ཝུཏྟཾ. ཨེཏེ ཧི ཨཱརམྨཎཝསེན དྷམྨེ གཙྪནྟཱ ཏཏོ པརཾ ན གཙྪནྟི. ནནུ ཏཏོ པརཾ བྷཝངྒཱདཱིནིཔི གཙྪནྟཱིཏི ཙེ? ན, ཏེསམྤི པུབྦེ ཨཱལམྦིཏེསུ ལོཀིཡདྷམྨེསུ སཱསཝབྷཱཝེན ཨནྟོགདྷཏྟཱ ཏཏོ པརཏཱབྷཱཝཏོ. ཨེཏྠ ཙ གོཏྲབྷུཝཙནེན གོཏྲབྷུཝོདཱནཕལསམཱཔཏྟིཔུརེཙཱརིཀཔརིཀམྨཱནི ཝུཏྟཱནཱིཏི ཝེདིཏབྦཱནི. པཋམམགྒཔུརེཙཱརིཀམེཝ ཝཱ གོཏྲབྷུ ཨཝདྷིནིདསྶནབྷཱཝེན གཧིཏཾ, ཏཏོ པརཾ པན མགྒཕལསམཱནཏཱཡ ཨཉྙེསུ མགྒེསུ མགྒཝཱིཐིཡཾ སམཱཔཏྟིཝཱིཐིཡཾ ནིརོདྷཱནནྟརཉྩ པཝཏྟམཱནེསུ ཕལེསུ ནིབྦཱནེ ཙ ཨཱསཝཱནཾ པཝཏྟི ནིཝཱརིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. སཝནྟཱིཏི གཙྪནྟི, ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན པཝཏྟནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཝདྷིཨཏྠོ ཨཱ-ཀཱརོ, ཨཝདྷི ཙ མརིཡཱདཱབྷིཝིདྷིབྷེདཏོ དུཝིདྷོ. ཏཏྠ མརིཡཱདཾ ཀིརིཡཾ བཧི ཀཏྭཱ པཝཏྟཏི ཡཐཱ ‘‘ཨཱཔཱཊལིཔུཏྟཱ ཝུཊྛོ དེཝོ’’ཏི. ཨབྷིཝིདྷི པན ཀིརིཡཾ བྱཱཔེཏྭཱ པཝཏྟཏི ཡཐཱ ‘‘ཨཱབྷཝགྒཱ བྷགཝཏོ ཡསོ པཝཏྟཏཱི’’ཏི. ཨབྷིཝིདྷིཨཏྠོ ཙཱཡཾ ཨཱ-ཀཱརོ ཨིདྷ གཧིཏོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནྟོཀརཎཏྠོ’’ཏི.
མདིརཱདཡོཏི ¶ ཨཱདི-སདྡེན སིནྡྷཝཀཱདམྦརིཀཱཔོཏིཀཱདཱིནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཙིརཔཱརིཝཱསིཡཊྛོ ཝིརཔརིཝུཏྠཏཱ པུརཱཎབྷཱཝོ. ཨཝིཛྫཱ ནཱཧོསཱིཏིཨཱདཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན ‘‘པུརིམཱ, བྷིཀྑཝེ, ཀོཊི ན པཉྙཱཡཏི བྷཝཏཎྷཱཡཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡༠.༦༢) ཨིདཾ སུཏྟཾ སངྒཧིཏཾ. ཨཝིཛྫཱསཝབྷཝཱསཝཱནཾ ཙིརཔརིཝུཏྠཏཱཡ དསྶིཏཱཡ ཏབྦྷཱཝབྷཱཝིནོ ཀཱམཱསཝསྶ ཙིརཔརིཝུཏྠཏཱ དསྶིཏཱཝ ཧོཏི. ཨཉྙེསུ ཙ ཡཐཱཝུཏྟེ དྷམྨེ ཨོཀཱསཉྩ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟམཱནེསུ མཱནཱདཱིསུ ཝིཛྫམཱནེསུ ཨཏྟཏྟནིཡཱདིགྒཱཧཝསེན ཨབྷིབྱཱཔནཾ མདཀརཎཝསེན ཨཱསཝསདིསཏཱ ཙ ཨེཏེསཾཡེཝ, ན ཨཉྙེསནྟི ཨེཏེསྭེཝ ཨཱསཝ-སདྡོ ནིརུལ༹ྷོཏི དཊྛབྦོ. ན ཙེཏྠ དིཊྛཱསཝོ ནཱགཏོཏི གཧེཏབྦཾ བྷཝཏཎྷཱཡ ཝིཡ བྷཝདིཊྛིཡཱཔི བྷཝཱསཝགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཏྟཱ. ཨཱཡཏཾ ཨནཱདིཀཱལིཀཏྟཱ. པསཝནྟཱིཏི ཕལནྟི. ན ཧི ཏཾ ཀིཉྩི སཾསཱརདུཀྑཾ ¶ ཨཏྠི, ཡཾ ཨཱསཝེཧི ཝིནཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻ. པུརིམཱནི ཙེཏྠཱཏི ཨེཏྠ ཨེཏེསུ ཙཏཱུསུ ཨཏྠཝིཏཔྤེསུ པུརིམཱནི ཏཱིཎི. ཡཏྠཱཏི ཡེསུ སུཏྟཱབྷིདྷམྨཔདེསེསུ. ཏཏྠ ཡུཛྫནྟི ཀིལེསེསུཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཏྠཏྟཡསྶ སམྦྷཝཏོ. པཙྪིམཾ ‘‘ཨཱཡཏཾ ཝཱ སཾསཱརདུཀྑཾ སཝནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟནིབྦཙནཾ. ཀམྨེཔི ཡུཛྫཏི དུཀྑཔྤསཝནསྶ ཀིལེསཀམྨསཱདྷཱརཎཏྟཱ.
དིཊྛདྷམྨཱ ཝུཙྩནྟི པཙྩཀྑབྷཱུཏཱ ཁནྡྷཱ, དིཊྛདྷམྨེ བྷཝཱ དིཊྛདྷམྨིཀཱ. ཝིཝཱདམཱུལབྷཱུཏཱཏི ཝིཝཱདསྶ མཱུལཀཱརཎབྷཱུཏཱ ཀོདྷཱུཔནཱཧ-མཀྑ-པལཱ༹ས-ཨིསྶཱ-མཙྪརིཡ-མཱཡཱ-སཱཋེཡྻ-ཐམྦྷ-སཱརམྦྷ-མཱནཱཏིམཱནཱ.
ཡེན དེཝཱུཔཔཏྱསྶཱཏི ཡེན ཀམྨཀིལེསཔྤཀཱརེན ཨཱསཝེན དེཝེསུ ཨུཔཔཏྟི ནིབྦཏྟི ཨསྶ མཡ྄ཧནྟི སམྦནྡྷོ. གནྡྷབྦོ ཝཱ ཝིཧངྒམོ ཨཱཀཱསཙཱརཱི ཨསྶནྟི ཝིབྷཏྟིཾ པརིཎཱམེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཏྠ ཙ ཡཀྑགནྡྷབྦཏཱཡ ཝིནིམུཏྟཱ སབྦཱ དེཝགཏི དེཝགྒཧཎེན གཧིཏཱ. ཨཝསེསཱ ཙ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱཏི ཨཀུསལཀམྨཏོ ཨཝསེསཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨཱསཝཱཏི ཨཱགཏཱཏི སམྦནྡྷོ.
པཊིགྷཱཏཱཡཱཏི པཊིསེདྷནཱཡ. པརཱུཔཝཱ…པེ… ཨུཔདྡཝཱཏི ཨིདཾ ཡདི བྷགཝཱ སིཀྑཱཔདཾ ན པཉྙཔེཡྻ, ཏཏོ ཨསདྡྷམྨཔྤཊིསེཝནཨདིནྣཱདཱནཔཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཧེཏུ ཡེ ཨུཔྤཛྫེཡྻུཾ པརཱུཔཝཱདཱདཡོ དིཊྛདྷམྨིཀཱ ནཱནཔྤཀཱརཱ ཨནཏྠཱ, ཡེ ཙ ཏནྣིམིཏྟཱ ཨེཝ ནིརཡཱདཱིསུ ནིབྦཏྟསྶ པཉྩཝིདྷབནྡྷནཀམྨཀཱརཎཱདིཝསེན མཧཱདུཀྑཱནུབྷཝཱདིཔྤཀཱརཱ ཨནཏྠཱ, ཏེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏེ པནེཏེཏི ཨེཏེ ཀཱམརཱགཱདིཀིལེས-ཏེབྷཱུམཀཀམྨཔརཱུཔཝཱདཱདིཨུཔདྡཝཔྤཀཱརཱ ཨཱསཝཱ. ཡཏྠཱཏི ¶ ཡསྨིཾ ཝིནཡཱདིཔཱལི༹པདེསེ. ཡཐཱཏི ཡེན དུཝིདྷཱདིཔྤཀཱརེན ཨཉྙེསུ ཙ སུཏྟནྟེསུ ཨཱགཏཱཏི སམྦནྡྷོ.
ནིརཡཾ གམེནྟཱིཏི ནིརཡགཱམིནིཡཱ. ཚཀྐནིཔཱཏེ ཨཱཧུནེཡྻསུཏྟེ. ཏཏྠ ཧི ཨཱསཝཱ ཚདྷཱ ཨཱགཏཱ ཨཱསཝ-སདྡཱབྷིདྷེཡྻསྶ ཨཏྠསྶ པབྷེདོཔཙཱརེན ཨཱསཝ-པདེ པབྷེདོཏི ཝུཏྟོ, ཀོཊྛཱསཏྠོ ཝཱ པད-སདྡོཏི ཨཱསཝཔདེཏི ཨཱསཝཔྤཀཱརེ སདྡཀོཊྛཱསེ ཨཏྠཀོཊྛཱསེ ཝཱཏི ཨཏྠོ.
ཏཐཱ ¶ ཧཱིཏི ཏསྨཱ སཾཝརཎཾ པིདཧནཾ པཝཏྟིཏུཾ ཨཔྤདཱནཾ, ཏེནེཝ ཀཱརཎེནཱཏི ཨཏྠོ. སཱིལཱདིསཾཝརེ ཨདྷིཔྤེཏེ པཝཏྟིཏུཾ ཨཔྤདཱནཝསེན ཐཀནབྷཱཝསཱམཉྙཏོ དྭཱརཾ སཾཝརིཏྭཱཏི གེཧདྭཱརསཾཝརཎམྤི ཨུདཱཧཊཾ. སཱིལསཾཝརོཏིཨཱདི ཧེཊྛཱ མཱུལཔརིཡཱཡཝཎྞནཱཡ ཝུཏྟམྤི ཨིམསྶ སུཏྟསྶ ཨཏྠཝཎྞནཾ པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟུཀཱམོ པུན ཝདཏི. ཡུཏྟཾ ཏཱཝ སཱིལསཏིཉཱཎཱནཾ སཾཝརཏྠོ པཱལི༹ཡཾ ཏཐཱ ཨཱགཏཏྟཱ, ཁནྟིཝཱིརིཡཱནཾ པན ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏེསཉྩཱ’’ཏིཨཱདི. ཏསྶཏྠོ – ཡདིཔི ‘‘ཁམོ ཧོཏི…པེ… སཱིཏསྶ ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནཱདྷིཝཱསེཏཱི’’ཏིཨཱདིནིདྡེསེ ཁནྟིཝཱིརིཡཱནཾ སཾཝརཔརིཡཱཡོ ནཱགཏོ, ཨུདྡེསེ པན སབྦཱསཝསཾཝརཔརིཡཱཡནྟི སཾཝརཔརིཡཱཡེན གཧིཏཏྟཱ ཨཏྠེཝ ཏེསཾ སཾཝརབྷཱཝོཏི.
པུབྦེ སཱིལསཏིཉཱཎཱནཾ པཱཋནྟརེན སཾཝརབྷཱཝོ དསྶིཏོཏི ཨིདཱནི ཏཾ ཨིམིནཱཔི སུཏྟེན གཧིཏབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཁནྟིཝཱིརིཡསཾཝརཱ ཝུཏྟཱཡེཝ ‘‘ཁམོ ཧོཏི སཱིཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༡༤) པཱལི༹ཡཱ དསྶནཝསེན. ‘‘ཏཉྩ ཨནཱསནཾ, ཏཉྩ ཨགོཙར’’ནྟི ཨཡཾ པནེཏྠ སཱིལསཾཝརོཏི ཏཉྩ ‘‘ཡཐཱརཱུཔེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཾ ཨཡུཏྟཾ ཨནིཡཏཝཏྠུཀཾ རཧོ པཊིཙྪནྣཱསནཾ, ཏཉྩ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨཡུཏྟཾ ཝེསིཡཱདིགོཙརཾ, ‘‘པཊིསངྑཱཡོནིསོ པརིཝཛྫེཏཱི’’ཏི ཨཱགཏཾ ཡཾ པརིཝཛྫནཾ, ཨཡཾ པན ཨེཏྠ ཨེཏསྨིཾ སུཏྟེ ཨཱགཏོ སཱིལསཾཝརོཏི ཨཏྠོ. ཨནཱསནཔརིཝཛྫནེན ཧི ཨནཱཙཱརཔརིཝཛྫནཾ ཝུཏྟཾ, ཨནཱཙཱརཱགོཙརཔརིཝཛྫནཾ ཙཱརིཏྟསཱིལཏཱཡསཱིལསཾཝརོ. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཏཱ ‘‘པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ ཝིཧརཏཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༠༨) སཱིལསཾཝརཝིབྷཛནེ ཨཱཙཱརགོཙརསམྤཏྟིཾ དསྶེནྟེན ‘‘ཨཏྠི ཨནཱཙཱརོ, ཨཏྠི ཨགོཙརོ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༥༡༣, ༥༡༤) ཨནཱཙཱརཱགོཙརཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶིཏཱ. ཨིདཉྩ ཨེཀདེསེན སམུདཱཡནིདསྶནཾ དཊྛབྦཾ སམུདྡཔབྦཏནིདསྶནཾ ཝིཡ.
སབྦཏྠ པཊིསངྑཱ ཉཱཎསཾཝརོཏི ཨེཏྠ ‘‘ཡོནིསོམནསིཀཱརོ, པཊིསངྑཱ ཉཱཎསཾཝརོ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ ¶ . ན ཧི དསྶནཔཧཱཏབྦནིདྡེསེ པཊིསངྑཱགཧཎཾ ཨཏྠི, ‘‘ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏཱི’’ཏི པན ཝུཏྟཾ. ཡོནིསོམནསིཀརཎམྤི ཨཏྠཏོ པཊིསངྑཱ ཉཱཎསཾཝརམེཝཱཏི ཨེཝཾ པན ཨཏྠེ གཡ྄ཧམཱནེ ཡུཏྟམེཏཾ སིཡཱ. ཀེཙི པན ‘‘ཡཏྠ ཡཏྠ ‘ཨིདྷ པཊིསངྑཱ ཡོནིསོ’ཏི ཨཱགཏཾ ¶ , ཏཾ སབྦཾ སནྡྷཱཡ ‘སབྦཏྠ པཊིསངྑཱ ཉཱཎསཾཝརོ’ཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི. ཏེསཾ མཏེན ‘‘ཨིདཾ དུཀྑནྟི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏཱི’’ཏིཨཱདིཀསྶ ཉཱཎསཾཝརེན ཙ ཨསངྒཧོ སིཡཱ, ‘‘དསྶནཾ པཊིསེཝནཱ བྷཱཝནཱ ཙ ཉཱཎསཾཝརོ’’ཏི ཙ ཝཙནཾ ཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻ, ཏསྨཱ ཝུཏྟནཡེནེཝེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘སབྦཏྠ པཊིསངྑཱ ཉཱཎསཾཝརོ’’ཏི ཨིམིནཱ སཏྟསུཔི ཋཱནེསུ ཡཾ ཉཱཎཾ, སོ ཉཱཎསཾཝརོཏི པརིཝཛྫནཱདིཝསེན ཝུཏྟཱ སཱིལཱདཡོ སཱིལསཾཝརཱདཡོཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོ. ཨེཝཾ སཏི སཾཝརཱནཾ སངྐརོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཏེ ཨསངྐརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨགྒཧིཏགྒཧཎེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ པརིཝཛྫནཝིསེསསཾཝརཱདྷིཝཱསནཝིནོདནཱནཾ སཱིལསཾཝརཱདིབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ, ཏཐཱ ཨགྒཧིཏཱནཾ གཧཎེནཱཏི ཨཏྠོ. ཏེ པན ཨགྒཧིཏེ སརཱུཔཏོ དསྶེནྟོ ‘‘དསྶནཾ པཊིསེཝནཱ བྷཱཝནཱ’’ཏི ཨཱཧ.
ཨེཏེན སཱིལསཾཝརཱདིནཱ ཀརཎབྷཱུཏེན, ཀཱརཎབྷཱུཏེན ཝཱ. དྷམྨཱཏི ཀུསལཱཀུསལདྷམྨཱ. སཱིལསཾཝརཱདིནཱ ཧི སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ, ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ ཝཱ པཙྩཡབྷཱུཏེན ཨནུཔྤནྣཱ ཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨུཔྤཏྟིཾ གཙྪནྟི ཨུཔྤཛྫནྟི, ཏཐཱ ཨནིརུདྡྷཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ནིརོདྷཾ གཙྪནྟི ནིརུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨཏྠོ. པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘ཨནུཔྤནྣཱ ཙེཝ ཨཱསཝཱ ན ཨུཔྤཛྫནྟི, ཨུཔྤནྣཱ ཙ ཨཱསཝཱ པཧཱིཡནྟཱི’’ཏི ཨཀུསལདྷམྨཱནཾ ཨནུཔྤཱདཔཧཱནཱནི ཨེཝ ཝུཏྟཱནི, ན ཀུསལདྷམྨཱནཾ ཨུཔྤཱདཱདཡོཏི? ནཡིདམེཝཾ དཊྛབྦཾ, ‘‘ཡོནིསོ ཙ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, མནསིཀརོཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀུསལདྷམྨཱནམྤི ཨུཔྤཏྟི པཀཱསིཏཱཝ ཨཱསཝསཾཝརཎསྶ པདྷཱནབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི པརིཡོསཱནེཔི ‘‘ཡེ ཨཱསཝཱ དསྶནཱ པཧཱཏབྦཱ, ཏེ དསྶནཱ པཧཱིནཱ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༨) ཨཱསཝཔྤཧཱནམེཝ པདྷཱནཾ ཀཏྭཱ ནིགམིཏཾ.
༡༥. ཛཱནཏོ པསྶཏོཏི ཨེཏྠ དསྶནམྤི པཉྙཱཙཀྑུནཱཝ དསྶནཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ན མཾསཙཀྑུནཱ དིབྦཙཀྑུནཱ ཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘དྭེཔི པདཱནི ཨེཀཏྠཱནཱི’’ཏི. ཨེཝཾ སནྟེཔཱིཏི པདདྭཡསྶ ཨེཀཏྠཏྠེཔི. ཉཱཎལཀྑཎནྟི ཉཱཎསྶ སབྷཱཝཾ, ཝིསཡསྶ ཡཐཱསབྷཱཝཱཝབོདྷནནྟི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཛཱནནལཀྑཎཉྷི ཉཱཎ’’ནྟི. ཉཱཎཔྤབྷཱཝནྟི ཉཱཎཱནུབྷཱཝཾ, ཉཱཎཀིཙྩཾ ཝིསཡོབྷཱསནནྟི ¶ ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཉཱཎེན ཝིཝཊེ དྷམྨེ’’ཏི. ‘‘ཛཱནཏོ པསྶཏོ’’ཏི ཙ ཛཱནནདསྶནམུཁེན པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱ དེསནཱ པཝཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཉཱཎལཀྑཎཾ ཉཱཎཔྤབྷཱཝཾ ཨུཔཱདཱཡ པུགྒལཾ ནིདྡིསཏཱི’’ཏི. ཛཱནཏོ པསྶཏོཏི ‘‘ཡོནིསོ ཙ མནསིཀཱརཾ ཨཡོནིསོ ཙ མནསིཀཱར’’ནྟི ¶ ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརཝིསཡཛཱནནཾ, ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཝིསཡདསྶནཾ. ཏཉྩ ཁོ པན ནེསཾ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱུཔཱཡསབྷཱཝསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཨུཔྤཱདནཱནུཔྤཱདནཝསེན ན ཨཱརམྨཎམཏྟེནཱཏི ཨཡམཏྠོ ཡུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡོནིསོམནསིཀཱརཾ…པེ… ཨཡམེཏྠ སཱརོ’’ཏི.
‘‘ཛཱནཏོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཛཱནནཉྩ ཨནུསྶཝཱཀཱརཔཊིཝིཏཀྐམཏྟཝསེན ན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ, ཨཐ ཁོ རཱུཔཱདི ཝིཡ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎེན ཡོནིསོམནསིཀཱརཱཡོནིསོམནསིཀཱརེ པཙྩཀྑེ ཀཏྭཱ ཏེསཾ ཨུཔྤཱདཝསེན དསྶནནྟི ཨིམམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘པསྶཏོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨེཝཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨཉྙཏྠཱཔི ཧི ‘‘ཨེཝཾ ཛཱནཏོ ཨེཝཾ པསྶཏོ (ཨིཏིཝུ. ༡༠༢), ཛཱནཾ ཛཱནཱཏི པསྶཾ པསྶཏི (མ. ནི. ༡.༢༠༣), ཨེཝཾ ཛཱནནྟཱ ཨེཝཾ པསྶནྟཱ (མ. ནི. ༡.༤༠༧), ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏ’’ནྟི ཙ ཨཱདཱིསུ ཉཱཎཀིཙྩསྶ སཱམཉྙཝིསེསདཱིཔནཝསེནེཏཾ པདདྭཡཾ ཨཱགཏནྟི. ཀེཙཱིཏི ཨབྷཡགིརིཝཱསིསཱརསམཱསཱཙརིཡཱ. ཏེ ཧི ‘‘སམཱདྷིནཱ ཛཱནཏོ ཝིཔསྶནཱཡ པསྶཏོ ཛཱནཾ ཛཱནཱཏི པསྶཾ པསྶཏི, ཨེཝཾ ཛཱནནཱ སམཐོ, པསྶནཱ ཝིཔསྶནཱ’’ཏི ཙ ཨཱདིནཱ པཔཉྩེནྟི. ཏེཏི པཔཉྩཱ. ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེཏི ‘‘ཛཱནཏོ’’ཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟེ ཨིམསྨིཾ སུཏྟཔདཨཏྠེ ནིདྡྷཱརིཡམཱནེ. ན ཡུཛྫནྟི ཛཱནནདསྶནཱནཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱཡོནིསོམནསིཀཱརཝིསཡབྷཱཝསྶ པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ.
ཨཱསཝཔྤཧཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཾ. སོ པན ནེསཾ ཨནུཔྤཱདོ སབྦེན སབྦཾ ཁཱིཎཏཱ ཨབྷཱཝོ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཨཙྩནྟཁཡམསམུཔྤཱདཾ ཁཱིཎཱཀཱརཾ ནཏྠིབྷཱཝ’’ནྟི. ཨུཛུམགྒཱནུསཱརིནོཏི ཀིལེསཝངྐསྶ ཀཱཡཝངྐཱདཱིནཉྩ པཧཱནེན ཨུཛུབྷཱུཏེ སཝིཔསྶནེ ཧེཊྛིམམགྒེ ཨནུསྶརནྟསྶ. ཏདེཝ ཧིསྶ སིཀྑནཾ. ཁཡསྨིཾ པཋམཾ ཉཱཎཾ. ཏཏོ ཨཉྙཱ ཨནནྟརཱཏི ཁཡསངྑཱཏེ ཨགྒམགྒེ ཏཔྤརིཡཱཔནྣམེཝ ཉཱཎཾ པཋམཾ ཨུཔྤཛྫཏི ¶ , ཏདནནྟརཾ པན ཨཉྙཾ ཨརཧཏྟནྟི. ཡདིཔི གཱཐཱཡཾ ‘‘ཁཡསྨིཾ’’ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ, སམུཙྪེདཝསེན པན ཨཱསཝེཧི ཁཱིཎོཏཱིཏི མགྒོ ཁཡོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མགྒོ ཨཱསཝཀྑཡོཏི ཝུཏྟོ’’ཏི. སམཎོཏི སམིཏཔཱཔོ ཨདྷིཔྤེཏོ. སོ པན ཁཱིཎཱསཝོ ཧོཏཱིཏི ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱ’’ཏི ཨིམསྶ ཕལཔརིཡཱཡཏཱ ཝུཏྟཱ, ནིཔྤརིཡཱཡེན པན ཨཱསཝཀྑཡོ མགྒོ, ཏེན པཏྟབྦཏོ ཕལཾ. ཨེཏེནེཝ ནིབྦཱནསྶཔི ཨཱསཝཀྑཡབྷཱཝོ ཝུཏྟོཏི ཝེདིཏབྦོ.
‘‘ཛཱནཏོ པསྶཏོ’’ཏི ཛཱནཏོ ཨེཝ པསྶཏོ ཨེཝཱཏི ཨེཝམེཏྠ ནིཡམོ ཨིཙྪིཏོ, ན ཨཉྙཐཱ ཝིསེསཱབྷཱཝཏོ ཨནིཊྛསཱདྷནཏོ ཙཱཏི ཏསྶ ནིཡམསྶ ཕལཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ནོ ཨཛཱནཏོ ནོ ¶ ཨཔསྶཏོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡོ པན ན ཛཱནཱཏི ན པསྶཏི, ཏསྶ ནེཝ ཝདཱམཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཨིམིནཱ དཱུརཱིཀཏཱཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ, ཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཙ ཨཱསཝཀྑཡསྶ ཨེཀནྟིཀཀཱརཎནྟི དསྶེཏི. ཨེཏེནཱཏི ‘‘ནོ ཨཛཱནཏོ ནོ ཨཔསྶཏོ’’ཏི ཝཙནེན. ཏེ པཊིཀྑིཏྟཱཏི ཀེ པན ཏེཏི? ‘‘བཱལེ ཙ པཎྜིཏེ ཙ སནྡྷཱཝིཏྭཱ སཾསརིཏྭཱ དུཀྑསྶནྟཾ ཀརིསྶནྟི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༨; མ. ནི. ༢.༢༢༨), ཨཧེཏཱུ ཨཔཙྩཡཱ སཏྟཱ ཝིསུཛ྄ཛྷནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༨; མ. ནི. ༢.༢༢༧) ཨེཝམཱདིཝཱདཱ. ཏེསུ ཧི ཀེཙི ཨབྷིཛཱཏིསངྐནྟིམཏྟེན བྷཝསངྐནྟིམཏྟེན ཙ སཾསཱརསུདྡྷིཾ པཊིཛཱནནྟི, ཨཉྙེ ཨིསྶརཔཛཱཔཏིཀཱལཱདིཝསེན, ཏཡིདཾ སབྦཾ ‘‘སཾསཱརཱདཱིཧཱི’’ཏི ཨེཏྠེཝ སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ.
པུརིམེན ཝཱ པདདྭཡེནཱཏི ‘‘ཛཱནཏོ, པསྶཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ པདདྭཡེན. ཨུཔཱཡོ ཝུཏྟོ ‘‘ཨཱསཝཀྑཡསྶཱ’’ཏི ཨདྷིཀཱརཏོ ཝིཉྙཱཡཏི. ཨིམིནཱཏི ‘‘ནོ ཨཛཱནཏོ, ནོ ཨཔསྶཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ པདདྭཡེན. ཨནུཔཱཡོ ཨེཝ ཧི ཨཱསཝཱནཾ ཁཡསྶ ཡདིདཾ ཡོནིསོ ཙ ཨཡོནིསོ ཙ མནསིཀཱརསྶ ཨཛཱནནཾ ཨདསྶནཉྩ, ཏེན ཏཐཏྟཱཡ ཨཔྤཊིཔཏྟིཏོ མིཙྪཱཔཊིཔཏྟིཏོ ཙ. ནནུ ‘‘པསྶཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཡཐཱ ན ཨུཔྤཛྫཏི, ཨེཝཾ དསྶནེ ཨདྷིཔྤེཏེ པུརིམེནེཝ ཨནུཔཱཡཔཊིསེདྷོ ཝུཏྟོ ཧོཏཱིཏི? ན ཧོཏི, ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཱནུཔྤཱདནསྶཔི ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ སཏིབལེན སཾཝུཏཙཀྑུནྡྲིཡཱདིཏཱ ཝིཡ སམྤཛཉྙབལེནེཝ ནིཙྩཱདིཝསེན ཨབྷཱུཏཛཱནནཱབྷཱཝོ ¶ ཧོཏཱིཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སངྑེཔེན…པེ… ཧོཏཱི’’ཏི. ཏཏྠ སངྑེཔེནཱཏི སམཱསེན, ཨནྭཡཏོ བྱཏིརེཀཏོ ཙ ཝིཏྠཱརཾ ཨཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཉཱཎཾ…པེ… དསྶིཏཾ ཧོཏི ‘‘ཛཱནཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཉཱཎསྶེཝ གཧིཏཏྟཱ. ཡདི ཨེཝཾ ‘‘སྭཱཡཾ སཾཝརོ’’ཏིཨཱདི ཀཐཾ ནཱིཡཏཱིཏི? ཉཱཎསྶ པདྷཱནབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཨེཝམཡཾ དེསནཱ ཀཏཱཏི ནཱཡཾ དོསོ, ཏཐཱ ཨཉྙཏྠཱཔི ‘‘ཨརིཡཾ ཝོ བྷིཀྑཝེ སམྨཱསམཱདྷིཾ དེསེསྶཱམི སཨུཔནིསཾ སཔརིཀྑཱར’’ནྟི (མ. ནི. ༣.༡༣༦) ཝིཏྠཱརོ.
དབྦཛཱཏིཀོཏི དབྦརཱུཔོ. སོ ཧི དྲབྱོཏི ཝུཙྩཏི ‘‘དྲབྱཾ ཝིནསྶཏི ནཱདྲབྱ’’ནྟིཨཱདཱིསུ. དབྦཛཱཏིཀོ ཝཱ སཱརསབྷཱཝོ, སཱརུཔྤསཱིལཱཙཱརོཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱཧ ‘‘ན ཁོ དབྦ དབྦཱ ཨེཝཾ ནིབྦེཋེནྟཱི’’ཏི (པཱརཱ. ༣༨༤, ༣༩༡; ཙཱུལ༹ཝ. ༡༩༣). ཝཏྟསཱིསེ ཋཏྭཱཏི ཝཏྟཾ ཨུཏྟམངྒཾ, དྷུརཾ ཝཱ ཀཏྭཱ. ཡོ ཧི པརིསུདྡྷཱཛཱིཝོ ཀཱཏུཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ, ཨཏྟནོ ཝཱ ཝཱཏཱཏཔཱདིཔཊིབཱཧནཏྠཾ ཚཏྟཱདཱིནི ཀརོཏི, སོ ཝཏྟསཱིསེ ཋཏྭཱ ཀརོཏི ནཱམ. པདཊྛཱནཾ ན ཧོཏཱིཏི ན ཝཏྟབྦཱ ནཱཐཀརཎདྷམྨབྷཱཝེན ཨུཔནིསྶཡབྷཱཝཏོ. ཝུཏྟཉྷི ¶ ‘‘ཡཱནི ཏཱནི སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ ཨུཙྩཱཝཙཱནི ཀིཙྩཀརཎཱིཡཱནི, ཏཏྠ དཀྑོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༤༩༧).
ཨུཔཱཡམནསིཀཱརོཏི ཀུསལདྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ ཀཱརཎབྷཱུཏོ མནསིཀཱརོ. པཐམནསིཀཱརོཏི ཏསྶཱ ཨེཝ མགྒབྷཱུཏོ མནསིཀཱརོ. ཨནིཙྩཱདཱིསུ ཨནིཙྩནྟིཨཱདིནཱཏི ཨནིཙྩདུཀྑཨསུབྷཨནཏྟསབྷཱཝེསུ དྷམྨེསུ ‘‘ཨནིཙྩཾ དུཀྑཾ ཨསུབྷཾ ཨནཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨེཝ ནཡེན, ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝེནཱཏི ཨཏྠོ. སཙྩཱནུལོམིཀེན ཝཱཏི སཙྩཱབྷིསམཡསྶ ཨནུལོམཝསེན. ཙིཏྟསྶ ཨཱཝཊྚནཱཏིཨཱདིནཱ ཨཱཝཊྚནཱཡ པཙྩཡབྷཱུཏཱ ཏཏོ པུརིམུཔྤནྣཱ མནོདྭཱརིཀཱ ཀུསལཛཝནཔྤཝཏྟི ཕལཝོཧཱརེན ཏཐཱ ཝུཏྟཱ. ཏསྶཱ ཧི ཝསེན སཱ ཀུསལུཔྤཏྟིཡཱ ཨུཔནིསྶཡོ ཧོཏི. ཨཱཝཛྫནཱ ཧི བྷཝངྒཙིཏྟཾ ཨཱཝཊྚཡཏཱིཏི ཨཱཝཊྚནཱ. ཨནུ ཨནུ ཨཱཝཊྚེཏཱིཏི ཨནྭཱཝཊྚནཱ. བྷཝངྒཱརམྨཎཏོ ཨཉྙཾ ཨཱབྷུཛཏཱིཏི ཨཱབྷོགོ. སམནྣཱཧརཏཱིཏི སམནྣཱཧཱརོ. ཏདེཝཱརམྨཎཾ ཨཏྟཱནཾ ཨནུབནྡྷིཏྭཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཾ མནསི ཀརོཏི ཋཔེཏཱིཏི མནསིཀཱརོ. ཨཡཾ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཡཾ ཨུཔཱཡཔཐམནསིཀཱརལཀྑཎོ ཡོནིསོམནསིཀཱརོ ནཱམ ཝུཙྩཏི, ཡསྶ ཝསེན པུགྒལོ དུཀྑཱདཱིནི སཙྩཱནི ཨཱཝཛྫིཏུཾ སཀྐོཏི ¶ . ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེ སཙྩཔཊིཀཱུལེནཱཏི སཙྩཱབྷིསམཡསྶ ཨནནུལོམཝསེན. སེསཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརེ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦཾ.
ཡུཏྟིནྟི ཨུཔཔཏྟིསཱདྷནཡུཏྟིཾ, ཧེཏུནྟི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཡསྨཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏྠཱཏི ‘‘ཨཡོནིསོ བྷིཀྑཝེ…པེ… པཧཱིཡནྟཱི’’ཏི ཨེཏསྨིཾ པཱཋེ. ཏཏྠཱཏི ཝཱཀྱོཔཉྙཱསནཾ. ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨཡམུདྡེསནིདྡེསོ པརིཝཏྟོཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡོནིསོ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ མནསིཀཱརཔདཾ དྭིནྣཾ སཱདྷཱརཎནྟི ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཡོནིསོ ཨཡོནིསོཏི ཨིམེཧི ཏཱཝ དྭཱིཧི པདེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡོནིསོཏི ཧི ཡོནིསོམནསིཀཱརོ, ཨཡོནིསོཏི ཙ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཏཏྠ ཨནུཝཏྟནཏོ ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཙ. སཏིཔི ཨནཏྠུཔྤཏྟིསཱམཉྙེ བྷཝཱདཱིསུ པུགྒལསྶ བཧུལིསཱམཉྙཾ དསྶེཏྭཱ ཏཾ པརིཝཏྟིཏྭཱ ཝིསེསདསྶནཏྟཾ ནཱཝཱདི ཨུཔམཱཏྟཡགྒཧཎཾ དཊྛབྦཾ. ཙཀྐཡནྟཾ ཨཱཧཊགྷཊཱིཡནྟནྟི ཝདནྟི.
ཨནུཔྤནྣཱཏི ཨནིབྦཏྟཱ. ཨཱརམྨཎཝིསེསཝསེན ཏསྶ ཨནུཔྤཏྟི ཝེདིཏབྦཱ, ན རཱུཔཱརམྨཎཱདིཨཱརམྨཎསཱམཉྙེན, ནཱཔི ཨཱསཝཝསེན. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནནུབྷཱུཏཔུབྦཾ ཨཱརམྨཎཾ…པེ… ཨཉྙཐཱ ཧི ཨནམཏགྒེ སཾསཱརེ ཨནུཔྤནྣཱ ནཱམ ཨཱསཝཱ ན སནྟཱི’’ཏི. ཝཏྠུནྟི སཝིཉྙཱཎཀཱཝིཉྙཱཎཀཔྤབྷེདཾ ཨཱསཝུཔྤཏྟིཀཱརཎཾ. ཨཱརམྨཎཾ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡབྷཱུཏརཱུཔཱདཱིནི ¶ . ཨིདཱནི ཨཱསཝཝསེནཔི ཨནུཔྤནྣཔརིཡཱཡོ ལབྦྷཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨནུབྷཱུཏཔུབྦེཔཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པཀཏིསུདྡྷིཡཱཏི པུབྦཙརིཡཏོ ཀིལེསདཱུརཱིབྷཱཝསིདྡྷཱཡ སུདྡྷིཔཀཏིཏཱཡ. པཱལི༹ཡཱ ཨུདྡིསནཾ ཨུདྡེསོ, ཨཏྠཀཐནཾ པརིཔུཙྪཱ. ཨཛ྄ཛྷཡནཾ པརིཡཏྟི, ཙཱིཝརསིབྦཱདི ནཝཀམྨཾ, སམཐཝིཔསྶནཱནུཡོགོ ཡོནིསོམནསིཀཱརོ. ཏཱདིསེནཱཏི ཡཱདིསེན ‘‘མནུཉྙཝཏྠཱུ’’ཏིམནསིཀཱརཱདིནཱ ཀཱམཱསཝཱདཡོ སམྦྷཝེཡྻུཾ, ཏཱདིསེན. ཨཱསཝཱནཾ ཝཌྜྷི ནཱམ པརིཡུཊྛཱནཏིབྦཏཱཡ ཝེདིཏབྦཱ, སཱ ཙ ཨབྷིཎྷུཔྤཏྟིཡཱ བཧུལཱིཀཱརཏོཏི ཏེ ལདྡྷཱསེཝནཱ བཧུལབྷཱཝཾ པཏྟཱ མདྡནྟཱ ཕརནྟཱ ཚཱདེནྟཱ ཨནྡྷཱཀཱརཾ ཀརོནྟཱ ཨཔརཱཔརཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཨེཀསནྟཱནནཡེན ‘‘ཨུཔྤནྣཱ པཝཌྜྷནྟཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཨུཔྤནྣཱ པཝཌྜྷནྟཱིཏི ཝུཙྩནྟཱི’’ཏི. ཨིཏོ ཨཉྙཐཱཏི ཨིཏོ ¶ ཨཔརཱཔརུཔྤནྣཱནཾ ཨེཀཏྟགྒཧཎཏོ ཨཉྙཐཱ ཝཌྜྷི ནཱམ ནཏྠི ཁཎིཀབྷཱཝཏོ.
སོ ཙ ཛཱནཱཏཱིཏི དྷམྨུདྡྷཙྩཝིགྒཧཱབྷཱཝམཱཧ. ཀཱརཀསྶེཝཱཏི ཡུཏྟཡོགསྶེཝ. ཡསྶ པནཱཏིཨཱདིནཱ ཨནུདྡེསིཀཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟམཏྠཾ པུརཱཏནསྶ པུརིསཱཏིསཡསྶ པཊིཔཏྟིདསྶནེན པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ ‘‘མཎྜལཱརཱམཝཱསཱིམཧཱཏིསྶབྷཱུཏཏྠེརསྶ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཉྷི སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ ཨཱཡཏིཾ ཏཐཱཔཊིཔཏྟིཀཱརཎཾ ཧོཏི, ཡཏོ ཨེདིསཾ ཝཏྠུ ཝུཙྩཏི. ཏསྨིཾ ཡེཝཱཏི མཎྜལཱརཱམེཡེཝ. ཨཱཙརིཡཾ ཨཱཔུཙྪིཏྭཱཏི ཨཏྟནོ ཨུདྡེསཱཙརིཡཾ ཀམྨཊྛཱནགྒཧཎཏྠཾ གནྟུཾ ཨཱཔུཙྪིཏྭཱ. ཨཱཙརིཡཾ ཝནྡིཏྭཱཏི ཀམྨཊྛཱནདཱཡཀཾ མཧཱརཀྑིཏཏྠེརཾ ཝནྡིཏྭཱ. ཨུདྡེསམགྒནྟི ཡཐཱཨཱརདྡྷཾ ཨུདྡེསཔབནྡྷཾ. ཏདཱ ཀིར མུཁཔཱཋེནེཝ བཧཱུ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཨུདྡིསཱཔེཏྭཱ མནོསཛ྄ཛྷཱཡཝསེན དྷམྨཾ སཛ྄ཛྷཱཡནྟི. ཏཏྠཱཡཾ ཐེརོ པཉྙཝནྟཏཱཡ ཨུདྡེསཾ གཎྷནྟཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ དྷོརཡ྄ཧོ, སོ ‘‘ཨིདཱནཱཧཾ ཨནཱགཱམཱི, ཀིཾ མཡ྄ཧཾ ཨུདྡེསེནཱ’’ཏི སངྐོཙཾ ཨནཱཔཛྫིཏྭཱ དུཏིཡདིཝསེ ཨུདྡེསཀཱལེ ཨཱཙརིཡཾ ཨུཔསངྐམི. ‘‘ཨུཔྤནྣཱ པཧཱིཡནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨུཔྤནྣསདིསཱ ‘‘ཨུཔྤནྣཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ, ན པཙྩུཔྤནྣཱ. ན ཧི པཙྩུཔྤནྣེསུ ཨཱསཝེསུ མགྒེན པཧཱནཾ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེ པན…པེ… ནཏྠཱི’’ཏི. ཝཏྟམཱནུཔྤནྣཱ ཁཎཏྟཡསམངྒིནོ. ཏེསཾ པཊིཔཏྟིཡཱ པཧཱནཾ ནཏྠི ཨུཔྤཛྫནཱརཧཱནཾ པཙྩཡགྷཱཏེན ཨནུཔྤཱདནམེཝ ཏཱཡ པཧཱནནྟི.
༡༦. ཡདི ཨེཝཾ དུཏིཡཔདཾ ཀིམཏྠིཡནྟི? པདདྭཡགྒཧཎཾ ཨཱསཝཱནཾ ཨུཔྤནྣཱནུཔྤནྣབྷཱཝསམྦྷཝདསྶནཏྠཉྩེཝ པཧཱཡཀཝིབྷཱགེན པཧཱཏབྦཝིབྷཱགདསྶནཏྠཉྩ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདམེཝ པདཾ གཧེཏྭཱ’’ཏི. ཨཉྙམྤཱིཏི ཉཱཎཏོ ཨཉྙམྤི སཏིསཾཝརཱདིཾ. དསྶནཱཏི ཨིདཾ ཧེཏུམྷི ནིསྶཀྐཝཙནནྟི དསྶནེནཱཏི ཧེཏུམྷི ཀརཎཝཙནེན ཏདཏྠཾ ཝིཝརཏི. ཨེས ནཡོཏི ཏམེཝཏྠཾ ཨཏིདིསཏི. དསྶནེནཱཏི སོཏཱཔཏྟིམགྒེན. སོ ཧི པཋམཾ ནིབྦཱནདསྶནཏོ ‘‘དསྶན’’ནྟི ¶ ཝུཙྩཏི. ཡདིཔི ཏཾ གོཏྲབྷུ པཋམཏརཾ པསྶཏི, དིསྭཱ པན ཀཏྟབྦཀིཙྩསྶ ཀིལེསཔྤཧཱནསྶ ཨཀརཎཏོ ན ཏཾ དསྶནནྟི ཝུཙྩཏི. ཨཱཝཛྫནཊྛཱནིཡཉྷི ཏཾ ཉཱཎཾ མགྒསྶ, ནིབྦཱནཱརམྨཎཏྟསཱམཉྙེན ཙེཏཾ ཝུཏྟཾ, ན ནིབྦཱནཔཊིཝིཛ྄ཛྷནེན, ཏསྨཱ དྷམྨཙཀྑུ པུནཔྤུནཾ ནིབྦཏྟནེན བྷཱཝནཾ ཨཔྤཏྟཾ དསྶནཾ ནཱམ, དྷམྨཙཀྑུཉྩ པརིཉྙཱདིཀིཙྩཀརཎཝསེན ཙཏུསཙྩདྷམྨདསྶནཾ ཏདབྷིསམཡོཏི ནུཏྠེཏྠ གོཏྲབྷུསྶ དསྶནབྷཱཝཔྤཏྟི ¶ . ཨཡཉྩ ཝིཙཱརོ པརཏོ ཨཊྛཀཐཱཡམེཝ (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༢) ཨཱགམིསྶཏི. སབྦཏྠཱཏི ‘‘སཾཝརཱ པཧཱཏབྦཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ. སཾཝརཱཏི སཾཝརེན, ‘‘སཾཝརོ’’ཏི ཙེཏྠ སཏིསཾཝརོ ཝེདིཏབྦོ. པཊིསེཝཏི ཨེཏེནཱཏི པཊིསེཝནཾ, པཙྩཡེསུ ཨིདམཏྠིཀཏཱཉཱཎཾ. ཨདྷིཝཱསེཏི ཁམཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨདྷིཝཱསནཱ, སཱིཏཱདཱིནཾ ཁམནཱཀཱརེན པཝཏྟོ ཨདོསོ, ཏཔྤདྷཱནཱ ཝཱ ཙཏྟཱརོ ཀུསལཀྑནྡྷཱ. པརིཝཛྫེཏི ཨེཏེནཱཏི པརིཝཛྫནཾ, ཝཱལ༹མིགཱདཱིནཾ པརིཧརཎཝསེན པཝཏྟཱ ཙེཏནཱ, ཏཐཱཔཝཏྟཱ ཝཱ ཙཏྟཱརོ ཀུསལཀྑནྡྷཱ. ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཀེ ཝིནོདེཏི ཝིཏུདཏི ཨེཏེནཱཏི ཝིནོདནཾ, ཀུསལཝཱིརིཡཾ. པཋམམགྒེན དིཊྛེ ཙཏུསཙྩདྷམྨེ བྷཱཝནཱཝསེན ཨུཔྤཛྫནཏོ བྷཱཝནཱ, སེསམགྒཏྟཡཾ. ན ཧི ཏཾ ཨདིཊྛཔུབྦཾ ཀིཉྩི པསྶཏི, ཨེཝཾ དསྶནཱདཱིནཾ ཝཙནཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
དསྶནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ
༡༧. ཀུསལཱཀུསལདྷམྨེཧི ཨཱལམྦིཡམཱནཱཔི ཨཱརམྨཎདྷམྨཱ ཨཱཝཛྫནམུཁེནེཝ ཏབྦྷཱཝཾ གཙྪནྟཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘མནསིཀརཎཱིཡེ’’ཏི པདསྶ ‘‘ཨཱཝཛྫིཏབྦེ’’ཏི ཨཏྠམཱཧ. ཧིཏསུཁཱཝཧབྷཱཝེན མནསིཀརཎཾ ཨརཧནྟཱིཏི མནསིཀརཎཱིཡཱ, ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨམནསིཀརཎཱིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨམནསིཀརཎཱིཡེཏི ཏབྦིཔརཱིཏེ’’ཏི. སེསཔདེསཱུཏི ‘‘མནསིཀརཎཱིཡེ དྷམྨེ ཨཔྤཛཱནནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཡསྨཱ ཀུསལདྷམྨེསུཔི སུབྷསུཁནིཙྩཱདིཝསེན མནསིཀཱརོ ཨསྶཱདནཱདིཧེཏུཏཱཡ སཱཝཛྫོ ཨཧིཏདུཀྑཱཝཧོ ཨཀུསལདྷམྨེསུཔི ཨནིཙྩཱདིཝསེན མནསིཀཱརོ ནིབྦིདཱདིཧེཏུཏཱཡ ཨནཝཛྫོ ཧིཏསུཁཱཝཧོ, ཏསྨཱ ‘‘དྷམྨཏོ ནིཡམོ ནཏྠཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཨཱཀཱརཏོ པན ཨཏྠཱི’’ཏི ཨཱཧ.
ཝཱ-སདྡོ ཡེབྷུཡྻེན ‘‘མམཾ ཝཱ ཧི བྷིཀྑཝེ (དཱི. ནི. ༡.༥, ༦), དེཝོ ཝཱ བྷཝིསྶཱམི དེཝཉྙཏརོ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༨༦; མ. ནི. ༢.༧༩, ༨༠) ཝིཀཔྤཏྠོ དིཊྛོ, ན སམུཙྩཡཏྠོཏི ཏཏྠ སམུཙྩཡཏྠེ པཡོགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ སམུཙྩཡཏྠདཱིཔཀཾ པནེཏཾ སུཏྟཔདཾ སམུདཱཧཊཾ.
ཀཱམཱསཝོཏི ¶ པཉྩཀཱམགུཎསངྑཱཏེ ཀཱམེ ཨཱསཝོ ཀཱམཱསཝོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཉྩཀཱམགུཎིཀོ རཱགོ’’ཏི. བྷཝཱསཝཾ པན ཋཔེཏྭཱ སབྦོ ¶ ལོབྷོ ཀཱམཱསཝོཏི ཡུཏྟཾ སིཡཱ. རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེཏི ཀམྨུཔཔཏྟིབྷེདཏོ དུཝིདྷེཔི རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེ ཚནྡརཱགོ. ཛྷཱནནིཀནྟཱིཏི ཛྷཱནསྶཱདོ. ‘‘སུནྡརམིདཾ ཋཱནཾ ནིཙྩཾ དྷུཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨསྶཱདེནྟསྶ ཨུཔྤཛྫམཱནོ སསྶཏུཙྪེདདིཊྛིསཧགཏོ རཱགོ བྷཝེ ཨཱསཝོཏི བྷཝཱསཝོ. ཨེཝནྟི སབྦདིཊྛཱིནཾ སསྶཏུཙྪེདདིཊྛིསངྒཧཏོ བྷཝཱསཝེནེཝ དིཊྛཱསཝོ གཧིཏོ ཏཾསཧགཏརཱགཏཱཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཔརེ པན ‘‘དིཊྛཱསཝོ ཨཝིཛྫཱསཝེན ཙ སངྒཧིཏོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘བྷཝཱསཝོ ཙཏཱུསུ དིཊྛིགཏཝིཔྤཡུཏྟལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༡༤༦༥) ཝཙནཏོ དིཊྛིསམྤཡུཏྟརཱགསྶ བྷཝཱསཝབྷཱཝོ ཝིཙཱརེཏབྦོ, ཨཐ ‘‘ཀཱམསཧགཏཱ སཉྙཱམནསིཀཱརཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༣༣༢) ཝིཡ ཨཱརམྨཎཀརཎཏྠོ སཧགཏཏྠོ, ཨེཝཾ སཏི བྷཝཱསཝེ དིཊྛཱསཝསྶ སམོདྷཱནགམནཾ ཀཏཾ ན སིཡཱ. ན ཧི ཏམྤཡོགཏབྦྷཱཝཱདིཀེ ཨསཏི ཏཾསངྒཧོ ཡུཏྟོ, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟཔཱལི༹ཾ ཨནུསཱརེན དིཊྛིགཏསམྤཡུཏྟལོབྷོཔི ཀཱམཱསཝོཏི ཡུཏྟཾ སིཡཱ. དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀདུཀྑཱནཉྷི ཀཱརཎབྷཱུཏཱ ཀཱམཱསཝཱདཡོཔི དྭིདྷཱ ཝུཏྟཱ.
ཨབྷིདྷམྨེ (དྷ. ས. ༡༡༠༣) ཙ ཀཱམཱསཝནིདྡེསེ ‘‘ཀཱམེསཱུཏི ཀཱམརཱགདིཊྛིརཱགཱདཱིནཾ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏེསུ ཏེབྷཱུམཀེསུ ཝཏྠུཀཱམེསཱུ’’ཏི ཨཏྠོ སམྦྷཝཏི. ཏཏྠ ཧི ཨུཔྤཛྫམཱནཱ སཱ ཏཎྷཱ སབྦཱཔི ན ཀཱམཙྪནྡཱདིནཱམཾ ན ལབྷཏཱིཏི. ཡདི པན ལོབྷོ ཀཱམཱསཝབྷཝཱསཝཝིནིམུཏྟོཔི སིཡཱ, སོ ཡདཱ དིཊྛིགཏཝིཔྤཡུཏྟེསུ ཙིཏྟེསུ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏདཱ ཏེན སམྤཡུཏྟོ ཨཝིཛྫཱསཝོ ཨཱསཝཝིཔྤཡུཏྟོཏི དོམནསྶཝིཙིཀིཙྪུདྡྷཙྩསམྤཡུཏྟསྶ ཝིཡ ཏསྶཔི ཨཱསཝཝིཔྤཡུཏྟཏཱ ཝཏྟབྦཱ སིཡཱ ‘‘ཙཏཱུསུ དིཊྛིགཏཝིཔྤཡུཏྟལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤནྣོ མོཧོ སིཡཱ ཨཱསཝསམྤཡུཏྟོ, སིཡཱ ཨཱསཝཝིཔྤཡུཏྟོ’’ཏི. ‘‘ཀཱམཱསཝོ ཨཊྛསུ ལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤཛྫཏཱི’ཏི (དྷ. ས. ༡༤༦༥), ‘‘ཀཱམཱསཝཾ པཊིཙྩ དིཊྛཱསཝོ ཨཝིཛྫཱསཝོ’’ཏི (པཊྛཱ. ༣.༣.༡༠༩) ཙ ཝཙནཏོ དིཊྛིསཧགཏརཱགོ ཀཱམཱསཝོ ན ཧོཏཱིཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ཀིཉྩ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཀཱམརཱགཱནཾ ཝིསེསོ ཨཱསཝདྭཡཨེཀཱསཝབྷཱཝོ སིཡཱ, ན ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡ ཙ ནོཨཱསཝབྷཱཝོཏི ནོཨཱསཝལོབྷསྶ སབྦྷཱཝོ ཝིཙཱརེཏབྦོ. ན ཧི ཨཏྠི ཨབྷིདྷམྨེ ‘‘ཨཱསཝོ ཙ ¶ ནོཨཱསཝོ ཙ དྷམྨཱ ཨཱསཝསྶ དྷམྨསྶ ཨཱསཝསྶ ཙ ནོཨཱསཝསྶ ཙ དྷམྨསྶ ཧེཏུཔཙྩཡོ’’ཏི (པཊྛཱ. ༣.༣.༡༦-༡༧) སཏྟམོ ནཝམོ ཙ པཉྷོ. གཎནཱཡཉྩ ‘‘ཧེཏུཡཱ སཏྟཱ’’ཏི (པཊྛཱ. ༣.༣.༤༠) ཝུཏྟཾ, ནོ ‘‘ནཝཱ’’ཏི. དིཊྛིསམྤཡུཏྟེ པན ལོབྷེ ནོཨཱསཝེ ཝིཛྫམཱནེ སཏྟམནཝམཱཔི པཉྷཱ ཝིསྶཛྫནཾ ལབྷེཡྻུཾ, གཎནཱཡ ཙ ‘‘ཧེཏུཡཱ ནཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ན པན ཝུཏྟཾ. དིཊྛིཝིཔྤཡུཏྟེ ཙ ལོབྷེ ནོཨཱསཝེ ཝིཛྫམཱནེ ཝཏྟབྦཾ ¶ ཝུཏྟམེཝ. ཡསྨཱ པན སུཏྟནྟདེསནཱ ནཱམ པརིཡཱཡཀཐཱ, ན ཨབྷིདྷམྨདེསནཱ ཝིཡ ནིཔྤརིཡཱཡཀཐཱ, ཏསྨཱ བལཝཀཱམརཱགསྶེཝ ཀཱམཱསཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཱམཱསཝོཏི པཉྩཀཱམགུཎིཀོ རཱགོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཐཱ བྷཝཱབྷིནནྡནནྟི.
སཱམཉྙེན བྷཝཱསཝོ དིཊྛཱསཝཾ ཨནྟོགདྷཾ ཀཏྭཱ ཨིདྷ ཏཡོ ཨེཝ ཨཱསཝཱ ཝུཏྟཱཏི ཏསྶ ཏདནྟོགདྷཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝཾ དིཊྛཱསཝོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི བྷཝཱསཝསྶ ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑཔཊིཔཀྑཏཾ. ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཨཉྙཱཎནྟི ཨིདཾ སུཏྟནྟནཡཾ ནིསྶཱཡ ཝུཏྟཾ. སུཏྟནྟསཾཝཎྞནཱ ཧེསཱཏི, ཏདནྟོགདྷཏྟཱ ཝཱ པུབྦནྟཱདཱིནཾ. ཡཐཱ ཨཏྠཏོ ཀཱམཱསཝཱདཡོ ཝཝཏྠཱཔིཏཱ, ཏཐཱ ནེསཾ ཨུཔྤཱདཝཌྜྷིཡོ དསྶེནྟོ ‘‘ཀཱམགུཎེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨསྶཱདཏོ མནསིཀརོཏོཏི ‘‘སུབྷསུཁཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨསྶཱདནཝསེན མནསི ཀརོནྟསྶ. ཙཏུཝིཔལླཱསཔདཊྛཱནབྷཱཝེནཱཏི སུབྷསཉྙཱདཱིནཾ ཝཏྠུབྷཱཝེན. ཝུཏྟནཡཔཙྩནཱིཀཏོཏི ‘‘ཀཱམཱ ནཱམེཏེ ཨནིཙྩཱ དུཀྑཱ ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀཱམགུཎེསུ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦཀནེཀྑམྨཔཊིཔཏྟིཡཱ ཚནྡརཱགཾ ཝིཀྑམྦྷཡཏོ སམུཙྪིནྡནྟསྶ ཙ ཨནུཔྤནྣོ ཙ ཀཱམཱསཝོ ན ཨུཔྤཛྫཏི, ཨུཔྤནྣོ ཙ པཧཱིཡཏི. ཏཐཱ མཧགྒཏདྷམྨེསུ ཙེཝ སཀལཏེབྷཱུམཀདྷམྨེསུ ཙ ཨཱདཱིནཝདསྶནཔུབྦཀཨནིཙྩཱདིམནསིཀཱརཝསེན ནིསྶརཎཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨནུཔྤནྣཱ ཙ བྷཝཱསཝཨཝིཛྫཱསཝཱ ན ཨུཔྤཛྫནྟི, ཨུཔྤནྣཱ ཙ པཧཱིཡནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཏཎྷཱཔཀྑེ ཝུཏྟསྶ ནཡསྶ པཊིཔཀྑཏོ སུཀྐཔཀྑེ ཝིཏྠཱརོ ཝེདིཏབྦོ.
ཏཡོ ཨེཝཱཏི ཨབྷིདྷམྨེ ཝིཡ ‘‘ཙཏྟཱརོ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ཀསྨཱ ཏཡོ ཨེཝ ཨཱསཝཱ ཨིདྷ ཨིམིསྶཾ དསྶནཱཔཧཱཏབྦཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཱ? ཏཏྠ ཀཱམཱསཝསྶ ཏཎྷཱཔཎིདྷིབྷཱཝཏོ ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑཔཊིཔཀྑཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. བྷཝེསུ ནིཙྩགྒཱཧཱནུསཱརཏོ ཡེབྷུཡྻཏོ བྷཝརཱགསམྤཏྟིཏོ བྷཝཱསཝསྶ ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑཔཊིཔཀྑཏཱ, བྷཝདིཊྛིཡཱ པན ¶ བྷཝཱསཝབྷཱཝེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི, ཨནཏྟསཉྙཱཡ ཉཱཎཱནུབྷཱཝསིདྡྷིཏོ ཨཝིཛྫཱསཝསྶ སུཉྙཏཝིམོཀྑཔཊིཔཀྑཏཱ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏིསྶཾ ཨཱསཝཀཐཱཡཾ. ཝཎྞིཏནྟི ཀཐིཏཾ. ཨབྷེདཏོཏི སཱམཉྙཏོ.
༡༨. ཀཱམཱསཝཱདཱིནནྟི མནུསྶལོཀདེཝལོཀགམནཱིཡཱནཾ ཀཱམཱསཝཱདཱིནཾ. ནིརཡཱདིགམནཱིཡཱ པན ཀཱམཱསཝཱདཡོ ‘‘དསྶནཱ པཧཱཏབྦེ ཨཱསཝེ’’ཏི ཨེཏྠེཝ སམཱརུལ༹ྷཱ. ཨཐ ཝཱ ཡདགྒེན སོ པུགྒལོདསྶནཱཔཧཱཏབྦཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཏདགྒེན ཀཱམཱསཝཱདཱིནམྤི ཨདྷིཊྛཱནཾ. ན ཧི སམཉྙཱབྷེདེན ཝཏྠུབྷེདོ ཨཏྠཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ’’ཏིཨཱདི ¶ ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟཱན’’ནྟི. ཀསྨཱ པནེཏྠ དསྶནཱཔཧཱཏབྦེསུ ཨཱསཝེསུ དསྶེཏབྦེསུ ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ དསྶིཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཙིཀིཙྪཱསཱིསེན ཙེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝནྟི ཡཐཱ སོལ༹སཝཏྠུཀཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨེཝཾ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོཏི.
ཝིཛྫམཱནཏཾ ཨཝིཛྫམཱནཏཉྩཱཏི (སཾ. ནི. ཊཱི. ༢.༢.༢༠) སསྶཏཱསངྐཾ ནིསྶཱཡ ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧམཏཱིཏམདྡྷཱན’’ནྟི ཨཏཱིཏེ ཨཏྟནོ ཝིཛྫམཱནཏཾ, ཨདྷིཙྩསམུཔྤཏྟིཨཱསངྐཾ ནིསྶཱཡ ‘‘ཡཏོ པབྷུཏི ཨཧཾ, ཏཏོ པུབྦེ ན ནུ ཁོ ཨཧོསི’’ནྟི ཨཏཱིཏེ ཨཏྟནོ ཨཝིཛྫམཱནཏཉྩ ཀངྑཏི. ཀསྨཱ? ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཨཱཀཱརདྭཡཱཝལམྦནཏོ. ཏསྶཱ པན ཨཏཱིཏཝཏྠུཏཱཡ གཧིཏཏྟཱ སསྶཏཱདྷིཙྩསམུཔྤཏྟིཨཱཀཱརནིསྶཡཏཱ དསྶིཏཱ. ཨེཝཾ ཨཱསཔྤནཔརིསཔྤནཱཔཝཏྟིཀཾ ཀཏྠཙིཔི ཨཔྤཊིཝཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཾ ཝིཙིཀིཙྪཾ ཀསྨཱ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི ན ཙོདེཏབྦམེཏནྟི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཀིཾ ཀཱརཎནྟི ན ཝཏྟབྦ’’ནྟི. སྭེཝ པུཐུཛྫནབྷཱཝོ ཨེཝ. ཡདི ཨེཝཾ ཏསྶ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེནེཝ བྷཝིཏབྦནྟི ཨཱཔནྣནྟི ཨཱཧ ‘‘ནནུ ཙ པུཐུཛྫནོཔི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏཱི’’ཏི. ཏཏྠཱཏི ཡོནིསོམནསིཀརཎེ.
ཛཱཏིལིངྒཱུཔཔཏྟིཡོཏི ཁཏྟིཡབྲཱཧྨཎཱདིཛཱཏིཾ གཧཊྛཔབྦཛིཏཱདིལིངྒཾ དེཝམནུསྶཱདིཨུཔཔཏྟིཉྩ. ནིསྶཱཡཱཏི ཨུཔཱདཱཡ.
ཏསྨིཾ ཀཱལེ སཏྟཱནཾ མཛ྄ཛྷིམཔྤམཱཎཾ, ཏེན ཡུཏྟོ པམཱཎིཀོ, ཏདབྷཱཝཏོ, ཏཏོ ཨཏཱིཏབྷཱཝཏོ ཝཱ ཨཔྤམཱཎིཀོ ཝེདིཏབྦོ. ཀེཙཱིཏི སཱརསམཱསཱཙརིཡཱ. ཏེ ཧི ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོཏི ཨིསྶརེན ¶ ཝཱ བྲཧྨུནཱ ཝཱ པུབྦཀཏེན ཝཱ ཨཧེཏུཏོ ཝཱ ནིབྦཏྟོཏི ཙིནྟེཏཱི’’ཏི ཨཱཧུ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཧེཏུཏོ ཀངྑཏཱིཏི ཝདནྟཱི’’ཏི. ཨཧེཏུཏོ ནིབྦཏྟིཀངྑཱཔི ཧི ཧེཏུཔརཱམསནམེཝཱཏི.
པརམྤརནྟི པུབྦཱཔརཔྤཝཏྟིཾ. ཨདྡྷཱནནྟི ཀཱལཱདྷིཝཙནཾ, ཏཉྩ བྷུམྨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ དཊྛབྦཾ.
ཝིཛྫམཱནཏཾ ཨཝིཛྫམཱནཏཉྩཱཏི སསྶཏཱསངྐཾ ནིསྶཱཡ ‘‘བྷཝིསྶཱམི ནུ ཁོ ཨཧམནཱགཏམདྡྷཱན’’ནྟི ཨནཱགཏེ ཨཏྟནོ ཝིཛྫམཱནཏཾ, ཨུཙྪེདཱསངྐཾ ནིསྶཱཡ ‘‘ཡསྨིཉྩ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨཧཾ, ཏཏོ པརཾ ན ནུ ཁོ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི ཨནཱགཏེ ཨཏྟནོ ཨཝིཛྫམཱནཏཉྩ ཀངྑཏཱིཏི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཡོཛེཏབྦཾ.
པཙྩུཔྤནྣམདྡྷཱནནྟི ¶ ཨདྡྷཱཔཙྩུཔྤནྣསྶ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཏྟཱ ‘‘པཊིསནྡྷིཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨིདཾ ཀཐཾ ཨིདཾ ཀཐ’’ནྟི པཝཏྟནཏོ ཀཐཾཀཐཱ, ཝིཙིཀིཙྪཱ, སཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཀཐཾཀཐཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཙིཀིཙྪོ ཧོཏཱི’’ཏི. ཀཱ ཨེཏྠ ཙིནྟཱ, ཨུམྨཏྟཀོ ཝིཡ ཧི བཱལཔུཐུཛྫནོཏི པཊིཀཙྩེཝ ཝུཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཾ མཧཱམཱཏཱཡ པུཏྟཾ. མུཎྜེསུནྟི མུཎྜེན ཨནིཙྪནྟཾ ཛཱགརཎཀཱལེ ན སཀྐཱཏི སུཏྟཾ མུཎྜེསུཾ ཀུལདྷམྨཏཱཡ ཡཐཱ ཏཾ ཨེཀཙྩེ ཀུལཏཱཔསཱ, རཱཛབྷཡེནཱཏི ཙ ཝདནྟི.
སཱིཏིབྷཱུཏནྟི ཨིདཾ མདྷུརཀབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ ཀཱརཎཝཙནཾ. ‘‘སེཏིབྷཱུཏ’’ནྟིཔི པཱཋོ, ཨུདཀེ ཙིརཊྛཱནེན སེཏབྷཱཝཾ པཏྟནྟི ཨཏྠོ.
ཨཏྟནོ ཁཏྟིཡབྷཱཝཾ ཀངྑཏི ཀཎྞོ ཝིཡ སཱུཏཔུཏྟསཉྙཱི. ཛཱཏིཡཱ ཝིབྷཱཝིཡམཱནཱཡ ‘‘ཨཧ’’ནྟི ཏསྶ ཨཏྟནོ པརཱམསནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨེཝཉྷི སིཡཱ ཀངྑཱ’’ཏི. མནུསྶཱཔི ཙ རཱཛཱནོ ཝིཡཱཏི མནུསྶཱཔི ཀེཙི ཨེཀཙྩེ རཱཛཱནོ ཝིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཝུཏྟནཡམེཝ ‘‘སཎྛཱནཱཀཱརཾ ནིསྶཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨེཏྠཱཏི ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོསྨཱི’’ཏི པདེ. ཨབྦྷནྟརེ ཛཱིཝོཏི པརཔརིཀཔྤིཏཾ ཨནྟརཏྟཱནཾ ཝདཏི. སོལ༹སཾསཱདཱིནནྟི ཨཱདི-སདྡེན སརཱིར-པརིམཱཎ-པརིམཎྜལ-ཨངྒུཊྛཡཝཔརམཱཎུ-པརིམཱཎཏཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི.
‘‘སཏྟཔཉྙཏྟི ¶ ཛཱིཝཝིསཡཱ’’ཏི དིཊྛིགཏིཀཱནཾ མཏིམཏྟཾ, པརམཏྠཏོ པན སཱ ཨཏྟབྷཱཝཝིསཡཱཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟབྷཱཝསྶ ཨཱགཏིགཏིཊྛཱན’’ནྟི, ཡཏཱཡཾ ཨཱགཏོ, ཡཏྠ ཙ གམིསྶཏི, ཏཾ ཋཱནནྟི ཨཏྠོ.
༡༩. ཡཐཱ ཨཡཾ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཡཾ ཝུཏྟཔྤབྷེདཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཡཐཱ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨེཝཾ ཨཡོནིསོ མནསིཀརོཏོ. ཨེཏེན ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཨཏྟཱབྷིནིཝེསསནྣིསྶཡཏམཱཧ. ཡཐཱ ཧི ཝིཙིཀིཙྪཱ ཨཏྟཱབྷིནིཝེསཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཏི, ཡཏོ སཱ སསྶཏཱདྷིཙྩསམུཔྤཏྟིསསྶཏུཙྪེདཱཀཱརཱཝལམྦིནཱི ཝུཏྟཱ, ཨེཝཾ ཨཏྟཱབྷིནིཝེསོཔི ཏཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཏི ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨནྟོགདྷཱཧཾཀཱརསྶ ཀཐཾཀཐིབྷཱཝསྶ ཨཏྟགྒཱཧསནྣིསྶཡབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སཝིཙིཀིཙྪསྶ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརསྶ ཐཱམགཏཏྟཱ’’ཏི. ཝིཀཔྤཏྠོཏི ཨནིཡམཏྠོ. ‘‘ཨཉྙཏརཱ དིཊྛི ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. སུཊྛུ དལ༹ྷབྷཱཝེནཱཏི ཨབྷིནིཝེསསྶ ཨཏིཝིཡ ཐཱམགཏབྷཱཝེན. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ བྷཝེ. པཙྩུཔྤནྣམེཝཱཏི ཨཝདྷཱརཎེན ¶ ཨནཱགཏེ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ནིཝཏྟེཏི, ན ཨཏཱིཏེ ཏཏྠཔི སཏི ཨཏྠིཏཱཡ ཨུཙྪེདགྒཱཧསྶ སབྦྷཱཝཏོ. ཨཏཱིཏེ ཨེཝ ནཏྠི, ན ཨནཱགཏེཔཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
སཉྙཱཀྑནྡྷསཱིསེནཱཏི སཉྙཱཀྑནྡྷཔམུཁེན, སཉྙཱཀྑནྡྷཾ པམུཁཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཁནྡྷེཏི པཉྩཔི ཁནྡྷེ. ཨཏྟཱཏི གཧེཏྭཱཏི ‘‘སཉྫཱནནསབྷཱཝོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝིསྶ. པཀཱསེཏབྦཾ ཝཏྠུཾ ཝིཡ, ཨཏྟཱནམྤི པཀཱསེནྟོ པདཱིཔོ ཝིཡ, སཉྫཱནིཏབྦཾ ནཱིལཱདིཨཱརམྨཎཾ ཝིཡ ཨཏྟཱནམྤི སཉྫཱནཱཏཱིཏི ཨེཝཾདིཊྛིཏོཔི དིཊྛིགཏིཏོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྟནཱཝ ཨཏྟཱནཾ སཉྫཱནཱམཱི’’ཏི. སྭཱཡམཏྠོ སཉྙཾ ཏདཉྙཏརདྷམྨེ ཙ ‘‘ཨཏྟཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི ཙ གཧཎཝསེན ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཉྙཱཀྑནྡྷསཱིསེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏྠ ཙ ཁནྡྷཝིནིམུཏྟོ ཨཏྟཱཏི གཎྷཏོ སསྶཏདིཊྛི, ཁནྡྷཾ པན ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི གཎྷཏོ ཨུཙྪེདདིཊྛཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦཱཔི སསྶཏུཙྪེདདིཊྛིཡོཝཱ’’ཏི.
ཨབྷིནིཝེསཱཀཱརཱཏི ཝིཔརིཡེསཱཀཱརཱ. ཝདཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཀཱརཀཝེདཀསཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཱཝབོདྷནསམཏྠཏཾ ཨཏྟནོ དཱིཔེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཝཙཱིཀམྨསྶ ཀཱརཀོ’’ཏི. ཝེདེཏཱིཏི ཝེདིཡོ, ཝེདིཡོཝ ཝེདེཡྻོ. ཨཱིདིསཱནཉྷི པདཱནཾ བཧུལཱ ཀཏྟུསཱདྷནཏཾ སདྡསཏྠཝིདཱུ མཉྙནྟི. ཨུཔྤཱདཝཏོ ཨེཀནྟེནེཝ ཝཡོ ཨིཙྪིཏབྦོ, སཏི ཙ ཨུདཡབྦཡཏྟེ ནེཝ ¶ ནིཙྩཏཱཏི ‘‘ནིཙྩོ’’ཏི ཝདནྟསྶ ཨདྷིཔྤཱཡཾ ཝིཝརནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨུཔྤཱདཝཡརཧིཏོ’’ཏི. སཱརབྷཱུཏོཏི ནིཙྩཏཱཡ ཨེཝ སཱརབྷཱཝོ. སབྦཀཱལིཀོཏི སབྦསྨིཾ ཀཱལེ ཝིཛྫམཱནོ. པཀཏིབྷཱཝནྟི སབྷཱཝབྷཱུཏཾ པཀཏིཾ, ‘‘ཝདོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཱ ཝུཏྟཾ པཀཏིསངྑཱཏཾ སབྷཱཝཾ. སསྶཏིསམནྟི སསྶཏིཡཱ སམཾ སསྶཏིསམཾ, ཐཱཝརཾ ནིཙྩཀཱལནྟི ཨཏྠོ. ཏཐེཝ ཋསྶཏཱིཏི ཡེནཱཀཱརེན པུབྦེ ཨཊྛཱསི, ཨེཏརཧི ཏིཊྛཏི, ཏཐེཝ ཏེནཱཀཱརེན ཨནཱགཏེཔི ཋསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ.
པཙྩཀྑནིདསྶནཾ ཨིདཾ-སདྡསྶ ཨཱསནྣཔཙྩཀྑབྷཱཝཾ ཀཏྭཱ. དིཊྛིཡེཝ དིཊྛིགཏནྟི གཏ-སདྡསྶ པདཝཌྜྷནམཏྟཏཾ ཨཱཧ. དིཊྛཱིསུགཏནྟི མིཙྪཱདིཊྛཱིསུ པརིཡཱཔནྣནྟི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དྭཱསཊྛིདིཊྛིཨནྟོགདྷཏྟཱ’’ཏི. དིཊྛིཡཱ གམནམཏྟནྟི དིཊྛིཡཱ གཧཎམཏྟཾ. ཡཐཱ པན པབྦཏཛལཝིདུགྒཱནི དུནྣིགྒམནཱནི, ཨེཝཾ དིཊྛིགྒཱཧོཔཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དུནྣིགྒམནཊྛེན གཧན’’ནྟི. ཏཾ ནཱམ ཨུདཀཾ, ཏཾ གཧེཏྭཱ ཏཾ ཨཏིཀྐམིཏབྦཏོ ཀནྟཱརོ, ནིརུདཀཝནཾ, ཏཾ པཝནནྟིཔི ཝུཙྩཏི. ཨཉྙོ པན ཨརཉྙཔདེསོ དུརཏིཀྐམནཊྛེན ཀནྟཱརོ ཝིཡཱཏི, ཨེཝཾ དིཊྛིཔཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དུརཏིཀྐམནཊྛེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཝིནིཝིཛ྄ཛྷནཾ ཝིཏུདནཾ. ཝིལོམནཾ ཝིཔརིཎཱམབྷཱཝོ. ཨནཝཊྛིཏསབྷཱཝཏཱཡ ཝིཙལིཏཾ ཝིཔྥནྡིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀདཱཙཱི’’ཏིཨཱདི. ཨནྡུབནྡྷནཱདི ཝིཡ ནིསྶརིཏུཾ ¶ ཨཔྤདཱནཝསེན ཨསེརིབྷཱཝཀརཎཾ བནྡྷནཊྛོ, ཀིལེསཀམྨཝིཔཱཀཝཊྚཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝེན དཱུརགཏམྤི ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ སཾཡོཛནཾ སཾཡོཛནཊྛོ, དིཊྛིཔི ཏཐཱརཱུཔཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘དིཊྛིསཾཡོཛན’’ནྟི. བནྡྷནཏྠཾ དསྶེནྟོ ཀིཙྩསིདྡྷིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དིཊྛིསཾཡོཛནེན…པེ… མུཙྩཏཱི’’ཏི. ཏཏྠ ཨེཏེཧཱིཏི ཨིམིནཱ ཛཱཏིཨཱདིདུཀྑསྶ པཙྩཡབྷཱཝམཱཧ. ཛཱཏིཨཱདིཀེ དུཀྑདྷམྨེ སརཱུཔཏོ དསྶེཏྭཱཔི ‘‘ན པརིམུཙྩཏི དུཀྑསྨཱ’’ཏི ཝདནྟེན བྷགཝཏཱ དིཊྛིསཾཡོཛནཾ ནཱམ སབྦཱནཏྠཀརཾ མཧཱསཱཝཛྫཾ སབྦསྶཔི དུཀྑསྶ མཱུལབྷཱུཏནྟི ཨཡམཏྠོ ཝིབྷཱཝིཏོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀིཾ ཝཱ བཧུནཱ, སཀལཝཊྚདུཀྑཏོཔི ན མུཙྩཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
༢༠. ནནུ ཙེཏྠ དིཊྛིསཾཡོཛནདསྶནེན སཱིལབྦཏཔརཱམཱསོཔི དསྶེཏབྦོ, ཨེཝཉྷི དསྶནེན པཧཱཏབྦཱ ཨཱསཝཱ ཨནཝསེསཏོ དསྶིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡསྨཱ’’ཏིཨཱདི. སཱིལབྦཏཔརཱམཱསོ ཀཱམཱསཝཱདིགྒཧཎེནེཝ གཧིཏོ ཧོཏི ཀཱམཱསཝཱདིཧེཏུཀཏྟཱ ཏསྶ. ཨཔྤཧཱིནཀཱམརཱགཱདིཀོ ཧི ཀཱམསུཁཏྠཾ ཝཱ བྷཝསུདྡྷཏྠཾ ¶ ཝཱ ཨེཝཾ བྷཝཝིསུདྡྷི ཧོཏཱིཏི སཱིལབྦཏཱནི པརཱམསནྟི, ‘‘ཨིམིནཱཧཾ སཱིལེན ཝཱ ཝཏེན ཝཱ ཏཔེན ཝཱ བྲཧྨཙརིཡེན ཝཱ དེཝོ ཝཱ བྷཝིསྶཱམི དེཝཉྙཏརོ ཝཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༨༦; མ. ནི. ༢.༧༩), ‘‘ཏཏྠ ནིཙྩོ དྷུཝོ སསྶཏོ ཨཝིཔརིཎཱམདྷམྨོ སསྶཏིསམཾ ཏཐེཝ ཋསྶཱམཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༩), ‘‘སཱིལེན སུདྡྷི ཝཏེན སུདྡྷི སཱིལབྦཏེན སུདྡྷཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༡༢༢༢) ཙ སུཏྟེཝུཏྟཾ སཱིལབྦཏཾ པརཱམསནྟི. ཏཏྠ བྷཝསུཁབྷཝཝིསུདྡྷིཨཏྠནྟི བྷཝསུཁཏྠཉྩ བྷཝཝིསུདྡྷིཨཏྠཉྩ. ཏསྶ གཧིཏཏྟཱཏི སཱིལབྦཏཔརཱམཱསསྶ དིཊྛིགྒཧཎེན གཧིཏཏྟཱ ཡཐཱ ‘‘དིཊྛིགཏཱནཾ པཧཱནཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༢༧༧). ཏེསནྟི དསྶནཔཧཱཏབྦཱནཾ. དསྶེཏུཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ དེསནཱཡ. ཏབྦིཔརཱིཏསྶཱཏི ཡོནིསོམནསིཀརོཏོ ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནསྶ.
ཏསྶཱཏི ‘‘སུཏཝཱ’’ཏིཨཱདིཔཱཋསྶ. ཏཱཝཱཏི ‘‘སུཏཝཱ’’ཏི ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ‘‘སོ ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟི པདཾ, ཏཱཝ ཨིམཾ པདཾ ཨཝདྷིཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནཱཏི ཨརིཡསཔྤུརིས-ཨརིཡདྷམྨ-སཔྤུརིསདྷམྨ-མནསིཀརཎཱིཡ-ཨམནསིཀརཎཱིཡཔདཱནཾ ཡཐཱཀྐམཾ མཱུལཔརིཡཱཡེ ཨིདྷ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོཏི སམྦནྡྷོ. ཝུཏྟཔཙྩནཱིཀཏོཏི ‘‘སུཏཝཱ ཨརིཡསཱཝཀོ, ཨརིཡཱནཾ དསྶཱཝཱི, སཔྤུརིསཱནཾ དསྶཱཝཱི’’ཏི ཨེཏེསཾ པདཱནཾ སབྦཱཀཱརེན ཝུཏྟཝིཔརཱིཏཏོ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ, ཀོཝིདཝིནཱིཏཔདཱནཾ པན ན སབྦཔྤཀཱརེན ཝུཏྟཝིཔརཱིཏཏོ. ཨརཧཱ ཧི ནིཔྤརིཡཱཡེན ཨརིཡདྷམྨེ ཀོཝིདོ ཨརིཡདྷམྨེ སུཝིནཱིཏོ ཙ ནཱམ. ཏེནཱཧ ‘‘པཙྩནཱིཀཏོ ཙ སབྦཱཀཱརེན…པེ… ཨརིཡསཱཝཀོཏི ཝེདིཏབྦོ’’ཏི. སངྑཱརུཔེཀྑཱཉཱཎཾ སིཁཱཔྤཏྟཝིཔསྶནཱ. ཀེཙི པན ‘‘བྷངྒཉཱཎཏོ པཊྛཱཡ སིཁཱཔཏྟཝིཔསྶནཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏདཡུཏྟཾ ¶ . ཏདནུརཱུཔེན ཨཏྠེནཱཏི ཏསྶ པུགྒལསྶ ཨནུརཱུཔེན ཨརིཡཊྛེན, ན པཊིཝེདྷཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནོ ཧི ཨཡཾ. ཡཐཱ ཙསྶ ‘‘ཡོཔི ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནོ’’ཏི ཨཱརབྷིཏྭཱ ‘‘སོཔི ཝུཙྩཏི སིཀྑཏཱིཏི སེཀྑོ’’ཏི པརིཡཱཡེན སེཀྑསུཏྟེ (སཾ. ནི. ༥.༡༣) སེཀྑབྷཱཝོ ཝུཏྟོ, ཨེཝཾ ཨིདྷ ཨརིཡསཱཝཀབྷཱཝོ ཝུཏྟོ. ཝུཊྛཱནགཱམིནཱིཝིཔསྶནཱལཀྑཎེཧི ཡེ ཨརིཡསཔྤུརིསདྷམྨཝིནཡསངྑཱཏཱ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ཏིསྶོ སིཀྑཱ ཨེཝ ཝཱ སམྦྷཝནྟི, ཏེསཾ ཝསེན ཨིམསྶ ཨརིཡསཱཝཀཱདིབྷཱཝོ ཝུཏྟོ ¶ . ཏེནཱཧ ‘‘ཏདནུརཱུཔེན ཨཏྠེནཱ’’ཏི. ཨརིཡསྶ སཱཝཀོཏི ཝཱ ཨརིཡསཱཝཀཏྠེན ཨེཝ ཝུཏྟོ ཡཐཱ ‘‘ཨགམཱ རཱཛགཧཾ བུདྡྷོ’’ཏི (སུ. ནི. ༤༡༠). སིཁཱཔྤཏྟཝིཔསྶནཱགྒཧཎཉྩེཏྠ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཨནིཝཏྟིཔཊིཔདཱཡཾ ཋིཏསྶ གཧཎཏྠནྟི ཡཐཱཝུཏྟཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ སུཊྛུཏརཾ ཡུཛྫཏེཝ.
༢༡. ཡཐཱ དྷཱཏུམུཁེན ཝིཔསྶནཾ ཨབྷིནིཝིཊྛོ དྷཱཏུཀམྨཊྛཱནིཀོ ཨཱཡཏནཱདིམུཁེན ཨབྷིནིཝིཊྛོ ཨཱཡཏནཱདིཀམྨཊྛཱནིཀོ, ཨེཝཾ སཙྩམུཁེན ཨབྷིནིཝིཊྛོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནིཀོ’’ཏི. ཙཏུརོགྷནིཏྠརཎཏྠིཀེཧི ཀཱཏབྦཏོ ཀམྨཾ, བྷཱཝནཱ. ཀམྨམེཝ ཝིསེསཱདྷིགམསྶ ཋཱནཾ ཀཱརཎནྟི, ཀམྨེ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟནཊྛེན ཋཱནཾ ཨཝཊྛཱནཾ བྷཱཝནཱརམྦྷོཀམྨཊྛཱནཾ, ཏདེཝ ཙཏུསཙྩམུཁེན པཝཏྟཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནིཀོ. ཨུབྷཡཾ ནཔྤཝཏྟཏི ཨེཏྠཱཏི ཨཔྤཝཏྟི. ཨུགྒཧིཏཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནོཏི ཙ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ པཱལི༹ཏོ ཨཏྠཏོ ཙ ཨུགྒཧེཏྭཱ མནསིཀཱརཡོགྒཾ ཀཏྭཱ ཋིཏོ. ཝིཔསྶནཱམགྒཾ སམཱརུལ༹ྷོཏི སཔྤཙྩཡནཱམརཱུཔདསྶནེ པཏིཊྛཱཡ ཏདེཝ ནཱམརཱུཔཾ ཨནིཙྩཱདིཏོ སམྨསནྟོ. སམནྣཱཧརཏཱིཏི ཝིཔསྶནཱཝཛྫནཾ སནྡྷཱཡཱཧ, ཏསྨཱ ཡཐཱ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟི ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཨེཝཾ སམནྣཱཧརཏི ཨཱཝཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཐཾ པནེཏྠ ‘‘མནསི ཀརོཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ‘‘ཝིཔསྶཏཱི’’ཏི ཨཡམཏྠོ ཝུཏྟོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཏྠ…པེ… ཝུཏྟཱ’’ཏི. ཨེཏྠཱཏི ཙ ཨིམསྨིཾ སུཏྟེཏི ཨཏྠོ. ཝིཔསྶཏཱིཏི ཙ ཡཐཱ ཨུཔརི ཝིསེསཱདྷིགམོ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཉཱཎཙཀྑུནཱ ཝིཔསྶཏི, ཨོལོཀེཏཱིཏི ཨཏྠོ. མགྒོཔི ཝཏྟབྦོ. པུརིམཉྷི སཙྩདྭཡཾ གམྦྷཱིརཏྟཱ དུདྡསཾ, ཨིཏརཾ དུདྡསཏྟཱ གམྦྷཱིརཾ.
ཨབྷིནིཝེསོཏི ཝིཔསྶནཱབྷིནིཝེསོ ཝིཔསྶནཱཔཊིཔཏྟི. ཏདཱརམྨཎེཏི ཏཾ རཱུཔཀྑནྡྷཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟེ. ཡཱཐཱཝསརསལཀྑཎཾ ཝཝཏྠཔེཏྭཱཏི ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཏྟནོ ཨཱརམྨཎཾ སབྷཱཝཙྪེདནཱདིཀིཙྩཉྩེཝ ཨཉྙཱཎཱདིལཀྑཎཉྩ ཨསངྐརཏོ ཧདཡེ ཋཔེཏྭཱ. ཨིམིནཱ པུབྦེ ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདེ ཀཏེཔི དྷམྨཱནཾ སལཀྑཎཝཝཏྠཱཔནཾ པཙྩཡཔརིགྒཧེན སུཝཝཏྠཱཔིཏཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི ཡཐཱ ‘‘དྭིཀྑཏྟུཾ བདྡྷཾ སུབདྡྷ’’ནྟི. ཨེཝཉྷི ཉཱཏཔརིཉྙཱཡ ཀིཙྩཾ སིདྡྷཾ ནཱམ ¶ ཧོཏི. པཙྩཡཏོ པཙྩཡུཔྤནྣཏོ ཙ ཝཝཏྠཱཔིཏཏྟཱ པཱཀཊབྷཱཝེན སིདྡྷེནཔི སིདྡྷབྷཱཝོ པཱཀཊོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཧུཏྭཱ ཧོནྟཱི’’ཏི. ཨནིཙྩལཀྑཎཾ ཨཱརོཔེཏཱིཏི ཨསཏོ ཧི ¶ ཨུཔྤཱདེན བྷཝིཏབྦཾ, ན སཏོ, ཨུཔྤཱདཝནྟཏོ ཙ ནེསཾ ཨེཀནྟེན ཨིཙྪིཏབྦཱ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིབྷཱཝཏོ, སཏི ཨུཔྤཱདེ ཨཝསྶཾབྷཱཝཱི ནིརོདྷོཏི ནཏྠེཝ ནིཙྩཏཱཝཀཱསོཏི. སཱུཔཊྛིཏཱནིཙྩཏཱཡ ཙ ཨུདཡབྦཡདྷམྨེཧི ཨབྷིཎྷཔཊིཔཱིལ༹ནཏོ དུཀྑམནཊྛེན དུཀྑཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུདཡབྦཡཔཊིཔཱིལི༹ཏཏྟཱ དུཀྑཱཏི དུཀྑལཀྑཎཾ ཨཱརོཔེཏཱི’’ཏི. ཀཏྠཙིཔི སངྑཱརགཏེ ‘‘མཱ ཛཱིརི མཱ བྱཱདྷིཡཱི’’ཏི ཨལབྦྷནཏོ ནཏྠི ཝསཝཏྟནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཝསཝཏྟནཏོ ཨནཏྟཱཏི ཨནཏྟལཀྑཎཾ ཨཱརོཔེཏཱི’’ཏི. པཊིཔཱཊིཡཱཏི ཨུདཡབྦཡཉཱཎཱདིཔརམྤརཱཡ.
ཏསྨིཾ ཁཎེཏི སོཏཱཔཏྟིམགྒཀྑཎེ. ཨེཀཔཊིཝེདྷེནེཝཱཏི ཨེཀཉཱཎེནེཝ པཊིཝིཛ྄ཛྷནེན. པཊིཝེདྷོ པཊིགྷཱཏཱབྷཱཝེན ཝིསཡེ ནིསྶངྒཙཱརསངྑཱཏཾ ནིབྦིཛ྄ཛྷནཾ. ཨབྷིསམཡོ ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཝིསཡསྶ ཨདྷིགམསངྑཱཏོ ཨཝབོདྷོ. ‘‘ཨིདཾ དུཀྑཾ, ཨེཏྟཀཾ དུཀྑཾ, ན ཨིཏོ བྷིཡྻོ’’ཏི པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ཛཱནནམེཝ ཝུཏྟནཡེན པཊིཝེདྷོཏི པརིཉྙཱཔཊིཝེདྷོ. ཨཡཾ ཡཐཱ ཉཱཎེ པཝཏྟེ པཙྪཱ དུཀྑསྶ སརཱུཔཱདིཔརིཙྪེདེ སམྨོཧོ ན ཧོཏི, ཏཐཱ པཝཏྟིཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟོ, ན པན མགྒཉཱཎསྶ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིནཱཔི ཝཏྟནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ན ཧིསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ’’ཏིཨཱདི. པཧཱིནསྶ པུན ཨཔྤཧཱཏབྦཏཱཡ པཀཊྛཾ ཧཱནཾ ཙཛནཾ སམུཙྪིནྡནཾ པཧཱནཾ, པཧཱནམེཝ ཝུཏྟནཡེན པཊིཝེདྷོཏི པཧཱནཔཊིཝེདྷོ. ཨཡམྤི ཡེན ཀིལེསེན ཨཔྤཧཱིཡམཱནེན མགྒབྷཱཝནཱཡ ན བྷཝིཏབྦཾ, ཨསཏི ཙ མགྒབྷཱཝནཱཡ ཡོ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, ཏསྶ ཀིལེསསྶ པདགྷཱཏཾ ཀརོནྟསྶ ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཱདེནྟསྶ ཉཱཎསྶ ཏཐཱཔཝཏྟིཡཱ པཊིགྷཱཏཱབྷཱཝེན ནིསྶངྒཙཱརཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟོ. སཙྪིཀིརིཡཱ པཙྩཀྑཀརཎཾ, ཨནུསྶཝཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐཱདིཀེ མུཉྩིཏྭཱ སརཱུཔཏོ ཨཱརམྨཎཀརཎཾ ཨིདཾ ཏནྟི ཡཐཱསབྷཱཝཏོ གཧཎཾ, སཱ ཨེཝ ཝུཏྟནཡེན པཊིཝེདྷོཏི སཙྪིཀིརིཡཱཔཊིཝེདྷོ. ཨཡཾ པན ཡསྶ ཨཱཝརཎསྶ ཨསམུཙྪིནྡནཏོ ཉཱཎཾ ནིརོདྷཾ ཨཱལམྦིཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏསྶ སམུཙྪིནྡནཏོ ཏཾ སརཱུཔཏོ ཝིབྷཱཝིཏམེཝ པཝཏྟཏཱིཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟོ.
བྷཱཝནཱ ཨུཔྤཱདནཱ ཝཌྜྷནཱ ཙ, ཏཏྠ པཋམམགྒེ ཨུཔྤཱདནཊྛེན, དུཏིཡཱདཱིསུ ཝཌྜྷནཊྛེན, ཨུབྷཡཏྠཱཔི ཝཱ ཨུབྷཡཐཱཔི ཝེདིཏབྦཾ. པཋམམགྒོཔི ཧི ཡཐཱརཧཾ ཝུཊྛཱནགཱམིནིཡཾ པཝཏྟཾ པརིཛཱནནཱདིཾ ཝཌྜྷེནྟོ པཝཏྟོཏི ཏཏྠཱཔི ཝཌྜྷནཊྛེན བྷཱཝནཱ ¶ སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ. དུཏིཡཱདཱིསུཔི ཨཔྤཧཱིནཀིལེསཔྤཧཱནཏོ པུགྒལནྟརསཱདྷནཏོ ཨུཔྤཱདནཊྛེན བྷཱཝནཱ, སཱ ཨེཝ ཝུཏྟནཡེན པཊིཝེདྷོཏི བྷཱཝནཱ པཊིཝེདྷོ. ཨཡམྤི ཧི ཡཐཱ ཉཱཎེ པཝཏྟེ པཙྪཱ མགྒདྷམྨཱནཾ སརཱུཔཔརིཙྪེདེ ¶ སམྨོཧོ ན ཧོཏི, ཏཐཱ པཝཏྟིམེཝ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟོ, ཏིཊྛཏུ ཏཱཝ ཡཐཱདྷིགཏམགྒདྷམྨཾ ཡཐཱཔཝཏྟེསུ ཕལདྷམྨེསུཔི ཨཡཾ ཡཐཱདྷིགཏསཙྩདྷམྨེསུ ཝིཡ ཝིགཏསམྨོཧོཝ ཧོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དིཊྛདྷམྨོ པཏྟདྷམྨོ ཝིདིཏདྷམྨོ པརིཡོགཱལ༹ྷདྷམྨོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༢༩༩, ༣༥༦; མཧཱཝ. ༢༧, ༥༧). ཡཏོ ཙསྶ དྷམྨཏཱསཉྩོདིཏཱ ཡཐཱདྷིགཏསཙྩདྷམྨཱཝལམྦིནིཡོ མགྒཝཱིཐིཏོ པརཏོ མགྒཕལཔཧཱིནཱཝསིཊྛཀིལེསནིབྦཱནཱནཾ པཙྩཝེཀྑཎཱ པཝཏྟནྟི. དུཀྑསཙྩདྷམྨཱ ཧི སཀྐཱཡདིཊྛིཨཱདཡོ. ཨཡཉྩ ཨཏྠཝཎྞནཱ ‘‘པརིཉྙཱབྷིསམཡེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུཔི ཝིབྷཱཝེཏབྦཱ. ཨེཀཱབྷིསམཡེན ཨབྷིསམེཏཱིཏི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཝིབྷཱུཏཏརཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ནོ ཙ ཁོ ཨཉྙམཉྙེན ཉཱཎེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཝིཏཎྜཝཱདཱི པནཱཧ ‘‘ཨརིཡམགྒཉཱཎཾ ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ནཱནཱབྷིསམཡཝསེན ཀིཙྩཀརཎཾ, ན ཨེཀཱབྷིསམཡཝསེན. ཏཉྷི ཀཱལེན དུཀྑཾ པཛཱནཱཏི, ཀཱལེན སམུདཡཾ པཛཧཏི, ཀཱལེན ནིརོདྷཾ སཙྪིཀརོཏི, ཀཱལེན མགྒཾ བྷཱཝེཏི, ཨཉྙཐཱ ཨེཀསྶ ཉཱཎསྶ ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ ཙཏུཀིཙྩཀརཎཾ ན ཡུཛྫཏི. ན ཧིདཾ ཀཏྠཙི དིཊྛམྤི སུཏྟཾ ཨཏྠཱི’’ཏི. སོ ཝཏྟབྦོ – ཡདི ཨརིཡམགྒཉཱཎཾ ནཱནཱབྷིསམཡཝསེན སཙྩཱནི ཨབྷིསམེཏི, ན ཨེཀཱབྷིསམཡཝསེན, ཨེཝཾ སནྟེ པཙྩེཀམྤི སཙྩེསུ ནཱནཀྑཎེནེཝ པཝཏྟེཡྻ, ན ཨེཀཀྑཎེན, ཏཐཱ སཏི དུཀྑཱདཱིནཾ ཨེཀདེསེཀདེསམེཝ པརིཛཱནཱཏི པཛཧཏཱིཏི ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ནཱནཱབྷིསམཡེ པཋམམགྒཱདཱིཧི པཧཱཏབྦཱནཾ སཉྙོཛནཏྟཡཱདཱིནཾ ཨེཀདེསེཀདེསཔྤཧཱནཾ སིཡཱཏི ཨེཀདེསསོཏཱཔཏྟིམགྒཊྛཱདིཏཱ, ཏཏོ ཨེཝ ཨེཀདེསསོཏཱཔནྣཱདིཏཱ ཙ ཨཱཔཛྫཏི ཨནནྟརཕལཏྟཱ ལོཀུཏྟརཀུསལཱནཾ, ན ཙ ཏཾ ཡུཏྟཾ. ན ཧི ཀཱལབྷེདེན ཝིནཱ སོ ཨེཝ སོཏཱཔནྣོ ཙ ཨསོཏཱཔནྣོ ཙཱཏི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ.
ཨཔིཙཱཡཾ ནཱནཱབྷིསམཡཝཱདཱི ཨེཝཾ པུཙྪིཏབྦོ ‘‘མགྒཉཱཎཾ སཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཾ ཀིཾ ཨཱརམྨཎཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ཨུདཱཧུ ཀིཙྩཏོ’’ཏི? ཛཱནམཱནོ ‘‘ཀིཙྩཏོ’’ཏི ཝདེཡྻ, ‘‘ཀིཙྩཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟསྶ ཀིཾ ནཱནཱབྷིསམཡེནཱ’’ཏི ཝཏྭཱ པཊིཔཱཊིཡཱནིདསྶནེན ¶ སཉྙཱཔེཏབྦོ. ཨཐ ‘‘ཨཱརམྨཎཏོ’’ཏི ཝདེཡྻ, ཨེཝཾ སནྟེ ཏསྶ ཉཱཎསྶ ཝིཔསྶནཱཉཱཎསྶ ཝིཡ དུཀྑསམུདཡཱནཾ ཨཙྩནྟཔརིཉྙཱསམུཙྪེདཱ ན ཡུཏྟཱ ཨནིསྶཊཏྟཱ. ཏཐཱ མགྒདསྶནཾ. ན ཧི མགྒོ སཡམེཝ ཨཏྟཱནཾ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཏཱིཏི ཡུཏྟཾ, མགྒནྟརཔརིཀཔྤནཱཡ པན ཨནཝཊྛཱནཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཏསྨཱ ཏཱིཎི སཙྩཱནི ཀིཙྩཏོ, ནིརོདྷཾ ཀིཙྩཏོ ཙ ཨཱརམྨཎཏོ ཙ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨསམྨོཧཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟསྶ མགྒཉཱཎསྶ ནཏྠེཝ ནཱནཱབྷིསམཡོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡོ བྷིཀྑཝེ དུཀྑཾ པསྶཏི, དུཀྑསམུདཡམྤི སོ པསྶཏཱི’’ཏིཨཱདི. ན ཙེཏཾ ཀཱལནྟརདསྶནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡོ ནུ ཁོ, ཨཱཝུསོ, དུཀྑཾ པསྶཏི, དུཀྑསམུདཡམྤི ¶ …པེ… དུཀྑནིརོདྷགཱམིནིཔཊིཔདམྤི སོ པསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༡༠༠) ཨེཀཙྩདསྶནསམངྒིནོ ཨཉྙསཙྩདསྶནསམངྒིབྷཱཝཝིཙཱརཎཱཡཾ ཏདཏྠསཱདྷནཏྠཾ ཨཱཡསྨཏཱ གཝམྤཏིཏྠེརེན ཨཱབྷཏཏྟཱ, པཙྩེཀཉྩ སཙྩཏྟཡདསྶནསྶ ཡོཛིཏཏྟཱ, ཨཉྙཐཱ པུརིམདིཊྛསྶ པུན ཨདསྶནཏོ སམུདཡཱདིདསྶནམཡོཛནིཡཾ སིཡཱ. ན ཧི ལོཀུཏྟརམགྒོ ལོཀིཡམགྒོ ཝིཡ ཀཏཀཱརཱིབྷཱཝེན པཝཏྟཏི སམུཙྪེདཀཏྟཱ, ཏཐཱ ཡོཛནེན ཙ སབྦདསྶནཾ དསྶནནྟརཔརམནྟི དསྶནཱནུཔརམོ སིཡཱཏི ཨེཝཾ ཨཱགམཏོ ཡུཏྟིཏོ ཙ ནཱནཱབྷིསམཡོ ན ཡུཛྫཏཱིཏི སཉྙཱཔེཏབྦོ. ཨེཝཾ ཙེ སཉྙཏྟིཾ གཙྪཏི, ཨིཙྩེཏཾ ཀུསལཾ. ནོ ཙེ གཙྪཏི, ཨབྷིདྷམྨེ (ཀཐཱ. ༢༧༤) ཨོདྷིསོཀཐཱཡ སཉྙཱཔེཏབྦོཏི.
ནིརོདྷཾ ཨཱརམྨཎཏོཏི ནིརོདྷམེཝ ཨཱརམྨཎཏོཏི ནིཡམོ གཧེཏབྦོ, ན ཨཱརམྨཎཏོཝཱཏི. ཏེན ནིརོདྷེ ཀིཙྩཏོཔི པཊིཝེདྷོ སིདྡྷོ ཧོཏི. ཏསྨིཾ སམཡེཏི སཙྩཱནཾ ཨབྷིསམཡེ. ཝཱིསཏིཝཏྠུཀཱཏིཨཱདི ‘‘ཏཱིཎི སཉྙོཛནཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཱནཾ སརཱུཔདསྶནཾ. ཙཏཱུསུ ཨཱསཝེསཱུཏི ཨིདཾ ཨབྷིདྷམྨནཡེན ཝུཏྟཾ, ན སུཏྟནྟནཡེན. ན ཧི སུཏྟེ ཀཏྠཙི ཙཏྟཱརོ ཨཱསཝཱ ཨཱགཏཱ ཨཏྠི. ཡདི ཝིཙིཀིཙྪཱ ན ཨཱསཝོ, ཨཐ ཀསྨཱ ‘‘སཀྐཱཡདིཊྛི ཝིཙིཀིཙྪཱ སཱིལབྦཏཔརཱམཱསོ, ཨིམེ ཝུཙྩནྟི, བྷིཀྑཝེ, ཨཱསཝཱ དསྶནཱ པཧཱཏབྦཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘དསྶནཱ པཧཱཏབྦཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏྠ པརིཡཱཔནྣཏྟཱཏི ཨེཏེན སམྨཱསངྐཔྤསྶ ཝིཡ པཉྙཱཀྑནྡྷེ ཀིཙྩསབྷཱགཏཱཡ ཨིདྷ ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཨཱསཝསངྒཧོ ཀཏོཏི དསྶེཏི.
སབྦོ ¶ ཨཏྟགྒཱཧོ སཀྐཱཡདིཊྛིཝིནིམུཏྟོ ནཏྠཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཚནྣཾ དིཊྛཱིནཾ…པེ… ཝིབྷཏྟཱ’’ཏི. སཱ ཧི དིཊྛི ཨེཀསྨིཾ ཙིཏྟུཔྤཱདེ སནྟཱནེ ཙ ཋིཏཾ ཨེཀཊྛཾ, ཏཏྠ པཋམཾ སཧཛཱཏེཀཊྛཾ, ཨིཏརཾ པཧཱནེཀཊྛཾ, ཏདུབྷཡམྤི ནིདྡྷཱརེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘དིཊྛཱསཝེཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སབྦཐཱཔཱིཏི སབྦཔྤཀཱརེན, སཧཛཱཏེཀཊྛཔཧཱནེཀཊྛཔྤཀཱརེཧཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཝསེསཱཏི དིཊྛཱསཝཏོ ཨཝསིཊྛཱ. ཏཡོཔི ཨཱསཝཱཏི ཀཱམཱསཝབྷཝཱསཝཨཝིཛྫཱསཝཱ. ཏཐཱ ཧི པུབྦེ ‘‘ཙཏཱུསུ ཨཱསཝེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ བཧཱུ ཨེཝེཏྠ ཨཱསཝཱ པཧཱཏབྦཱ, ཏསྨཱ བཧུཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ ‘‘ཨིམེ ཝུཙྩནྟི, བྷིཀྑཝེ, ཨཱསཝཱ དསྶནཱ པཧཱཏབྦཱ’’ཏི. པོརཱཎཱནནྟི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱནཾ, ‘‘པུརཱཏནཱནཾ མཛ྄ཛྷིམབྷཱཎཀཱན’’ནྟི ཙ ཝདནྟི.
དསྶནཱ པཧཱཏབྦཱཏིཨཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ.
དསྶནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
སཾཝརཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ
༢༢. སཾཝརཱདཱིཧཱིཏི ¶ སཾཝརཔཊིསེཝནཨདྷིཝཱསནཔརིཝཛྫནཝིནོདནེཧི. སབྦེསམྤཱིཏི ཙཏུནྣམྤི ཨརིཡམགྒཱནཾ. ཨཡནྟི སཾཝརཱཔཧཱཏབྦཱདིཀཐཱ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཧི ཧེཊྛཱ ‘‘ཨུཔཀྐིལེསཝིསོདྷནཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཨཱསཝཀྑཡཔཊིཔཏྟིདསྶནཏྠ’’ནྟི སུཏྟནྟདེསནཱཡ པཡོཛནཾ ཝུཏྟཾ. ན ཧི སཀྐཱ ཨཱདིཏོ ཨེཝ ཨརིཡམགྒཾ བྷཱཝེཏུཾ, ཨཐ ཁོ སམཱདིནྣསཱིལོ ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརོ ‘‘སངྑཱཡེཀཾ པཊིསེཝཏི, སངྑཱཡེཀཾ ཨདྷིཝཱསེཏི, སངྑཱཡེཀཾ པརིཝཛྫེཏི, སངྑཱཡེཀཾ ཝིནོདེཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༤༨; མ. ནི. ༢.༡༦༨) ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཙཏུརཱཔསྶེནཔཊིཔཏྟིཾ པཊིཔཛྫམཱནོ སམྨསནཝིདྷིཾ ཨོཏརིཏྭཱ ཨནུཀྐམེན ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ ཨཱསཝེ ཁེཔེཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘སེཡྻཐཱཔི, བྷིཀྑཝེ, མཧཱསམུདྡོ ཨནུཔུབྦནིནྣོ ཨནུཔུབྦཔོཎོ ཨནུཔུབྦཔབྦྷཱརོ, ན ཨཱཡཏཀེནེཝ པཔཱཏོ, ཨེཝཾ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཨིམསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ ཨནུཔུབྦསིཀྑཱ ཨནུཔུབྦཀིརིཡཱ ཨནུཔུབྦཔཊིཔདཱ, ན ཨཱཡཏཀེནེཝ ཨཉྙཱཔཊིཝེདྷོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༨.༢༠; ཨུདཱ. ༤༥; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༨༥).
ཨིདྷཱཏི ¶ ཨཡཾ ཨིདྷ-སདྡོ སབྦཱཀཱརཏོ ཨིནྡྲིཡསཾཝརསཾཝུཏསྶ པུགྒལསྶ སནྣིསྶཡབྷཱུཏསཱསནཔརིདཱིཔནོ, ཨཉྙསཱསནསྶ ཏཐཱབྷཱཝཔཊིསེདྷནོ ཙཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིམསྨིཾ སཱསནེ’’ཏི. ཨཱདཱིནཝཔཊིསངྑཱཏི ཨཱདཱིནཝཔཙྩཝེཀྑཎཱ. སམྤལིམཊྛནྟི (ཨ. ནི. ཊཱི. ༣.༦.༥༨) གྷཾསིཏཾ. ཨནུབྱཉྫནསོཏི ཧཏྠཔཱདཧསིཏཀཐིཏཝིལོཀིཏཱདིཔྤཀཱརབྷཱགསོ. ཏཉྷི ཨཡོནིསོ མནསིཀརོཏོ ཀིལེསཱནཾ ཨནུ ཨནུ བྱཉྫནཏོ ‘‘ཨནུབྱཉྫན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ནིམིཏྟགྒཱཧོཏི ཨིཏྠིཔུརིསནིམིཏྟཱདིཀསྶ ཝཱ ཀིལེསཝཏྠུབྷཱུཏསྶ ཝཱ ནིམིཏྟསྶ གཱཧོ. ཨཱདིཏྟཔརིཡཱཡནཡེནཱཏི ཨཱདིཏྟཔརིཡཱཡེ (སཾ. ནི. ༤.༢༨; མཧཱཝ. ༥༤) ཨཱགཏནཡེན ཝེདིཏབྦཱ ཨཱདཱིནཝཔཊིསངྑཱཏི ཡོཛནཱ. ཡཐཱ ཨིཏྠིཡཱ ཨིནྡྲིཡནྟི ཨིཏྠིནྡྲིཡཾ, ན ཨེཝམིདཾ, ཨིདཾ པན ཙཀྑུམེཝ ཨིནྡྲིཡནྟི ཙཀྑུནྡྲིཡནྟི. ཏིཏྠཀཱཀོ ཝིཡཱཏི ཏིཏྠེ ཀཱཀོ ཏིཏྠཀཱཀོ, ནདིཡཱ སམཏིཀྐམནཏིཏྠེ ནིཡཏཊྛིཏིཀོ. ཨཱཝཱཊཀཙྪཔོཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཨེཝཾ ཏཔྤཊིབདྡྷཝུཏྟིཏཱཡ ཙཀྑུནྡྲིཡེ ནིཡཏཊྛཱནོ སཾཝརོ ཙཀྑུནྡྲིཡསཾཝརོ. མུཊྛསྶཙྩཾ སཏིཔཊིཔཀྑཱ ཨཀུསལདྷམྨཱ. ཡདིཔི ཨཉྙཏྠ ཨསངྑེཡྻམྤི བྷཝངྒཙིཏྟཾ ནིརནྟརཾ ཨུཔྤཛྫཏི, པསཱདགྷཊྚནཱཝཛྫནུཔྤཱདཱནཾ པན ཨནྟརེ དྭེ ཨེཝ བྷཝངྒཙིཏྟཱནི ཨུཔྤཛྫནྟཱིཏི ཨཡཾ ཙིཏྟནིཡཱམོཏི ཨཱཧ བྷཝངྒེ ‘‘དྭིཀྑཏྟུཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ནིརུདྡྷེ’’ཏི.
ཛཝནཀྑཎེ ¶ པན སཙེ དུསྶཱིལྱཾ ཝཱཏིཨཱདི (ཝིསུདྡྷི. ཊཱི. ༡.༡༥; དྷ. ས. མཱུལཊཱི. ༡༣༥༢) པུན ཨཝཙནཏྠཾ ཨིདྷེཝ སབྦཾ ཝུཏྟནྟི ཚསུ དྭཱརེསུ ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཡོཛེཏབྦཾ. ན ཧི པཉྩདྭཱརེ ཀཱཡཝཙཱིདུཙྩརིཏསངྑཱཏོ དུསྶཱིལྱསཾཝརོ ཨཏྠཱིཏི སོ མནོདྭཱརཝསེན, ཨིཏརོ ཚནྣམྤི དྭཱརཱནཾ ཝསེན ཡོཛེཏབྦོ. མུཊྛསྶཙྩཱདཱིནཉྷི སཏིཔཊིཔཀྑཱདིལཀྑཎཱནཾ ཨཀུསལདྷམྨཱནཾ སིཡཱ པཉྩདྭཱརེ ཨུཔྤཏྟི, ན ཏྭེཝ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀཝཱིཏིཀྐམབྷཱུཏསྶ དུསྶཱིལྱསྶ ཏཏྠ ཨུཔྤཏྟི པཉྩདྭཱརིཀཛཝནཱནཾ ཨཝིཉྙཏྟིཛནཀཏྟཱཏི.
ཡཐཱ ཀིནྟི ཡེན པཀཱརེན ཛཝནེ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨསཾཝརོ ‘‘ཙཀྑུདྭཱརེ ཨསཾཝརོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཾ ནིདསྶནཾ ཀིནྟི ཨཏྠོ. ཡཐཱཏིཨཱདིནཱ ནགརདྭཱརེ ཨསཾཝརེ སཏི ཏཾསམྦནྡྷཱནཾ གྷརཱདཱིནཾ ཨསཾཝུཏཏཱ ¶ ཝིཡ ཛཝནེ ཨསཾཝརེ སཏི ཏཾསམྦནྡྷཱནཾ དྭཱརཱདཱིནཾ ཨསཾཝུཏཏཱཏི ཨཉྙཱསཾཝརེ ཨཉྙཱསཾཝུཏཏཱསཱམཉྙམེཝ ནིདསྶེཏི, ན པུབྦཱཔརསཱམཉྙཾ, ཨནྟོབཧིསཱམཉྙཾ ཝཱ. སམྦནྡྷོ ཙ ཛཝནེན དྭཱརཱདཱིནཾ ཨེཀསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣཏཱཡ ཨེཝ དཊྛབྦོ. པཙྩཡབྷཱཝེན པུརིམནིཔྥནྣཾ ཛཝནཀཱལེ ཨསནྟམྤི བྷཝངྒཱདི ཕལནིཔྥཏྟིཡཱ ཙཀྑཱདི ཝིཡ སནྟཾཡེཝ ནཱམ. ན ཧི དྷརམཱནཾཡེཝ ‘‘སནྟ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ སཏི དྭཱརབྷཝངྒཱདིཀེ པཙྪཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཾ ཛཝནཾ བཱཧིརཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ ནགརདྭཱརསམཱནཾ ཝུཏྟཾ. ཨིཏརཉྩ ཨནྟོནགརགྷརཱདིསམཱནཾ. ཛཝནསྶ ཧི པརམཏྠཏོ ཨསཏིཔི བཱཧིརབྷཱཝེ ཨིཏརསྶ ཙ ཨབྦྷནྟརབྷཱཝེ ‘‘པབྷསྶརམིདཾ, བྷིཀྑཝེ, ཙིཏྟཾ, ཏཉྩ ཁོ ཨཱགནྟུཀེཧི ཨུཔཀྐིལེསེཧི ཨུཔཀྐིལིཊྛ’’ནྟི (ཨ. ནི. ༡.༤༩) ཨཱདིཝཙནཏོ ཨཱགནྟུཀབྷཱུཏསྶ ཀདཱཙི ཀདཱཙི ཨུཔྤཛྫམཱནསྶ ཛཝནསྶ བཱཧིརབྷཱཝོ, ཏབྦིདྷུརསབྷཱཝསྶ ཨིཏརསྶ ཨབྦྷནྟརབྷཱཝོ ཙ པརིཡཱཡཏོ ཝེདིཏབྦོ. ཛཝནེ ཝཱ ཨསཾཝརེ ཨུཔྤནྣེ ཏཏོ པརཾ དྭཱརབྷཝངྒཱདཱིནཾ ཨསཾཝརཧེཏུབྷཱཝཱཔཏྟིཏོ ནགརདྭཱརསདིསེན ཛཝནེན པཝིསིཏྭཱ དུསྶཱིལྱཱདིཙོརཱནཾ དྭཱརབྷཝངྒཱདཱིསུ མུསནཾ ཀུསལབྷཎྜཝིནཱསནཾ དཊྛབྦཾ. ཨུཔྤནྣེ ཧི ཨསཾཝརེ དྭཱརཱདཱིནཾ ཏསྶ ཧེཏུབྷཱཝོ པཉྙཱཡཏི, སོ ཙ ཨུཔྤཛྫམཱནོཡེཝ དྭཱརཱདཱིནཾ སཾཝརཱུཔནིསྶཡབྷཱཝཾ པཊིབཱཧེནྟོཡེཝ པཝཏྟཏཱིཏི ཨཡཉྷེཏྠ ཨསཾཝརཱདཱིནཾ པཝཏྟིནཡོ. པཉྩདྭཱརེ རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎེ ཨཱཔཱཐགཏེ ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཨཀུསལཛཝནེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ བྷཝངྒཾ ཨོཏིཎྞེ མནོདྭཱརིཀཛཝནཾ ཏཾཡེཝ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ བྷཝངྒཾ ཨོཏརཏི, པུན ཏསྨིཾཡེཝ དྭཱརེ ‘‘ཨིཏྠཱི པུརིསོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིསཡཾ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཛཝནཾ བྷཝངྒཾ ཨོཏརཏི, པུན ཝཱརེ རཛྫནཱདིཝསེན ཛཝནཾ ཛཝཏི, པུནཔི ཡདི ཏཱདིསཾ ཨཱརམྨཎཾ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪཏི, ཏཾསདིསམེཝ པཉྩདྭཱརེ རཱུཔཱདཱིསུ ཛཝནཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝམེཝ ཛཝནེ དུསྶཱིལྱཱདཱིསུ ཨུཔྤནྣེསུ ཏསྨིཾ ཨསཾཝརེ སཏི དྭཱརམྤི ཨགུཏྟ’’ནྟིཨཱདི. ཨཡཾ ཏཱཝ ཨསཾཝརཔཀྑེ ཨཏྠཝཎྞནཱ.
སཾཝརཔཀྑེཔི ¶ ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སཾཝརེན སམནྣཱགཏོ པུགྒལོ སཾཝུཏོཏི ཝུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔེཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི. ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱཏི ‘‘པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ’’ཏི པདཉྩ ཨཏྠཏོ ཨབྷིནྣཾ སམཱནཾ ཀཏྭཱ. ཨཡམེཝ ཙེཏྠ ཨཏྠོ སུནྡརཏརོ ¶ ཨུཔརིཔཱལི༹ཡཱ སཾསནྡནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཐཱཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཡནྟི ཨཱདེསོཏི ཨིམིནཱ ལིངྒཝིཔལླཱསེན སདྡྷིཾ ཝཙནཝིཔལླཱསོ ཀཏོཏི དསྶེཏི, ནིཔཱཏཔདཾ ཝཱ ཨེཏཾ པཙྩཏྟཔུཐུཝཙནཏྠཾ. ཝིགྷཱཏཀརཱཏི ཙིཏྟཝིགྷཱཏཀརཎཱ ཙིཏྟདུཀྑནིབྦཏྟཀཱ ཙ. ཡཐཱཝུཏྟཀིལེསཧེཏུཀཱ དཱཧཱནུབནྡྷཱ ཝིཔཱཀཱ ཨེཝ ཝིཔཱཀཔརིལཱ༹ཧཱ. ཡཐཱ པནེཏྠ ཨཱསཝཱ ཨཉྙེ ཙ ཝིགྷཱཏཀརཱ ཀིལེསཝིཔཱཀཔརིལཱ༹ཧཱ སམྦྷཝནྟི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཀྑུདྭཱརེཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ. ཨེཏྠ ཙ སཾཝརཎཱུཔཱཡོ, སཾཝརིཏབྦཾ, སཾཝརོ, ཡཏོ སོ སཾཝརོ, ཡཏྠ སཾཝརོ, ཡཉྩ སཾཝརཕལནྟི ཨཡཾ ཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ. ཀཐཾ? པཊིསངྑཱ ཡོནིསོཏི ཧི སཾཝརཎཱུཔཱཡོ. ཙཀྑུནྡྲིཡཾ སཾཝརིཏབྦཾ. སཾཝརགྒཧཎེན གཧིཏཱ སཏི སཾཝརོ. ཨསཾཝུཏསྶཱཏི སཾཝརཎཱཝདྷི. ཨསཾཝརཏོ ཧི སཾཝརཎཾ. སཾཝརིཏབྦགྒཧཎེན སིདྡྷོ ཨིདྷ སཾཝརཝིསཡོ. ཙཀྑུནྡྲིཡཉྷི སཾཝརཉཱཎཾ རཱུཔཱརམྨཎེ སཾཝརཱིཡཏཱིཏི ཨཝུཏྟསིདྡྷོཡམཏྠོ. ཨཱསཝཏནྣིམིཏྟཀིལེསཱདིཔརིལཱ༹ཧཱབྷཱཝོ ཕལཾ. ཨེཝཾ སོཏདྭཱརཱདཱིསུཔི ཡོཛེཏབྦཾ. སབྦཏྠེཝཱཏི མནོདྭཱརེ པཉྩདྭཱརེ ཙཱཏི སབྦསྨིཾ དྭཱརེ.
སཾཝརཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པཊིསེཝནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ
༢༣. པཊིསངྑཱ ཡོནིསོ ཙཱིཝརནྟིཨཱདཱིསུ ‘‘སཱིཏསྶ པཊིགྷཱཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཾ པཙྩཝེཀྑཎམེཝ ཡོནིསོ པཊིསངྑཱ. ཨཱིདིསནྟི ཨེཝརཱུཔཾ ཨིཊྛཱརམྨཎཾ. བྷཝཔཏྠནཱཡ ཨསྶཱདཡཏོཏི བྷཝཔཏྠནཱམུཁེན བྷཱཝིཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཨསྶཱདེནྟསྶ. ཙཱིཝརནྟི ནིཝཱསནཱདི ཡཾ ཀིཉྩི ཙཱིཝརཾ. པཊིསེཝཏཱིཏི ནིཝཱསནཱདིཝསེན པརིབྷུཉྫཏི. ཡཱཝདེཝཱཏི པཡོཛནཔརིམཱཎནིཡམནཾ. སཱིཏཔཊིགྷཱཏཱདིཡེཝ ཧི ཡོགིནོ ཙཱིཝརཔཊིསེཝནེ པཡོཛནཾ. སཱིཏསྶཱཏི དྷཱཏུཀྑོབྷཏོ ཝཱ ཨུཏུཔརིཎཱམཏོ ཝཱ ཨུཔྤནྣསཱིཏསྶ. པཊིགྷཱཏཱཡཱཏི པཊིབཱཧནཏྠཾ ཏཔྤཙྩཡསྶ ཝིཀཱརསྶ ཝིནོདནཏྠཾ. ཨུཎྷསྶཱཏི ཨགྒིསནྟཱཔཏོ ཨུཔྤནྣསྶ ཨུཎྷསྶ. ཌཾསཱདཡོ པཱཀཊཱཡེཝ. པུན ཡཱཝདེཝཱཏི ནིཡཏཔཡོཛནཔརིམཱཎནིཡམནཾ. ནིཡཏཉྷི པཡོཛནཾ ཙཱིཝརཔཊིསེཝནསྶ ཧིརིཀོཔཱིནཔཊིཙྪཱདནཾ, ཨིཏརཾ ཀདཱཙི ཀདཱཙི ¶ . ཧིརིཀོཔཱིནནྟི སམྦཱདྷཊྛཱནཾ ¶ . ཡསྨིཉྷི ཨངྒེ ཝིཝཊེ ཧིརཱིཀུཔྤཏི ཝིནསྶཏི, ཏཾ ཧིརིཡཱ ཀོཔནཏོ ཧིརིཀོཔཱིནཾ, ཏསྶ པཊིཙྪཱདནཏྠཾ ཙཱིཝརཾ པཊིསེཝཏི.
པིཎྜཔཱཏནྟི ཡཾ ཀིཉྩི ཨཱཧཱརཾ. སོ ཧི པིཎྜོལྱེན བྷིཀྑནཱཡ པཏྟེ པཏནཏོ ཏཏྠ ཏཏྠ ལདྡྷབྷིཀྑཱཔིཎྜཱནཾ པཱཏོ སནྣིཔཱཏོཏི ‘‘པིཎྜཔཱཏོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ནེཝ དཝཱཡཱཏི ན ཀཱིལ༹ནཱཡ. ན མདཱཡཱཏི ན བལམདམཱནམདཔུརིསམདཏྠཾ. ན མཎྜནཱཡཱཏི ན ཨངྒཔཙྩངྒཱནཾ པཱིཎནབྷཱཝཏྠཾ. ན ཝིབྷཱུསནཱཡཱཏི ན ཏེསཾཡེཝ སོབྷནཏྠཾ, ཚཝིསམྤཏིཨཏྠནྟི ཨཏྠོ. ཨིམཱནི ཙ པདཱནི ཡཐཱཀྐམཾ མོཧ-དོས-སཎྛཱན-ཝཎྞ-རཱགཱུཔནིསྶཡ-པཧཱནཏྠཱནི ཝེདིཏབྦཱནི. པུརིམཾ ཝཱ དྭཡཾ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སཾཀིལེསུཔྤཏྟིནིསེདྷནཏྠཾ, ཨིཏརཾ པརསྶཔི. ཙཏྟཱརིཔི ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགསྶ པཧཱནཏྠཾ ཝུཏྟཱནཱིཏི ཝེདིཏབྦཱནི. ཀཱཡསྶཱཏི རཱུཔཀཱཡསྶ. ཋིཏིཡཱ ཡཱཔནཱཡཱཏི པབནྡྷཊྛིཏཏྠཉྩེཝ པཝཏྟིཡཱ ཨཝིཙྪེདནཏྠཉྩ ཙིརཀཱལཊྛིཏཏྠཾ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ པཝཏྟཱཔནཏྠཾ. ཝིཧིཾསཱུཔརཏིཡཱཏི ཛིགྷཙྪཱདུཀྑསྶ ཨུཔརམཎཏྠཾ. བྲཧྨཙརིཡཱནུགྒཧཱཡཱཏི སཱསནམགྒབྲཧྨཙརིཡཱནཾ ཨནུགྒཧཏྠཾ. ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཨུཔཱཡེན. པུརཱཎཉྩ ཝེདནཾ པཊིཧངྑཱམཱིཏི པུརཱཎཾ ཨབྷུཏྟཔཙྩཡཱ ཨུཔྤཛྫནཀཝེདནཾ པཊིཧནིསྶཱམི. ནཝཉྩ ཝེདནཾ ན ཨུཔྤཱདེསྶཱམཱིཏི ནཝཾ བྷུཏྟཔཙྩཡཱ ཨུཔྤཛྫནཀཝེདནཾ ན ཨུཔྤཱདེསྶཱམཱིཏི. ཏསྶཱ ཧི ཨནུཔྤནྣཱཡ ཨནུཔྤཛྫནཏྠམེཝ ཨཱཧཱརཾ པརིབྷུཉྫཏི. ཨེཏྠ ཙ ཨབྷུཏྟཔཙྩཡཱ ཨུཔྤཛྫནཀཝེདནཱ ནཱམ ཡཐཱཔཝཏྟཱ ཛིགྷཙྪཱནིམིཏྟཱ ཝེདནཱ. སཱ ཧི ཨབྷུཉྫནྟསྶ བྷིཡྻོ བྷིཡྻོ པཝཌྜྷནཝསེན ཨུཔྤཛྫཏི, བྷུཏྟཔཙྩཡཱ ཨུཔྤཛྫནཀཝེདནཱཔི ཁུདཱནིམིཏྟཱཝ ཨངྒདཱཧསཱུལཱདིཝེདནཱ ཨཔྤཝཏྟཱ. སཱ ཧི བྷུཏྟཔཙྩཡཱ ཨནུཔྤནྣཱཝ ན ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱིཏི. ཝིཧིཾསཱནིམིཏྟཏཱ ཙེཏཱསཾ ཝིཧིཾསཱཡ ཝིསེསོ.
ཡཱཏྲཱ ཙ མེ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཡཱཔནཱ ཙ མེ ཙཏུནྣཾ ཨིརིཡཱཔཐཱནཾ བྷཝིསྶཏི. ཡཱཔནཱཡཱཏི ཨིམིནཱ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཡཱཔནཱ ཝུཏྟཱ, ཨིདྷ ཙཏུནྣཾ ཨིརིཡཱཔཐཱནཾ ཨཝིཙྪེདསངྑཱཏཱ ཡཱཔནཱཏི ཨཡམེཏཱསཾ ཝིསེསོ. ཨནཝཛྫཏཱ ཙ ཕཱསུཝིཧཱརོ ཙཱཏི ཨཡུཏྟཔརིཡེསནཔཊིགྒཧཎཔརིབྷོགཔརིཝཛྫནེན ཨནཝཛྫཏཱ, པརིམིཏཔརིབྷོགེན ཕཱསུཝིཧཱརོ. ཨསཔྤཱཡཱཔརིམིཏབྷོཛནཔཙྩཡཱ ཨརཏིཏནྡཱིཝིཛམྦྷིཏཱཝིཉྙུགརཧཱདིདོསཱབྷཱཝེན ཝཱ ཨནཝཛྫཏཱ, སཔྤཱཡཔརིམིཏབྷོཛནཔཙྩཡཱ ཀཱཡབལསམྦྷཝེན ¶ ཕཱསུཝིཧཱརོ. ཡཱཝདཏྠཨུདརཱཝདེཧཀབྷོཛནཔརིཝཛྫནེན སེཡྻསུཁཔསྶསུཁམིདྡྷསུཁཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཨནཝཛྫཏཱ, ཙཏུཔཉྩཱལོཔམཏྟཉྙཱིནབྷོཛནེན ཙཏུཨིརིཡཱཔཐཡོགྱཏཱཔཱདནཏོ ཕཱསུཝིཧཱརོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ཙཏྟཱརོ ¶ པཉྩ ཨཱལོཔེ, ཨབྷུཏྭཱ ཨུདཀཾ པིཝེ;
ཨལཾ ཕཱསུཝིཧཱརཱཡ, པཧིཏཏྟསྶ བྷིཀྑུནོ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༩༨༣);
ཨེཏྟཱཝཏཱ པཡོཛནཔརིགྒཧོ, མཛ྄ཛྷིམཱ ཙ པཊིཔདཱ དཱིཔིཏཱ ཧོཏི.
སེནཱསནནྟི སཡནཉྩ ཨཱསནཉྩ. ཡཏྠ ཧི ཝིཧཱརཱདིཀེ སེཏི ནིཔཛྫཏི, ཨཱསཏི ནིསཱིདཏི, ཏཾ སེནཱསནཾ. ཨུཏུཔརིསྶཡཝིནོདནཔཊིསལླཱནཱརཱམཏྠནྟི ཨུཏུཡེཝ པརིསཧནཊྛེན པརིསྶཡོ, སརཱིརཱབཱདྷཙིཏྟཝིཀྑེཔཀརོ, ཨཐ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨུཏུ ཙ སཱིཧབྱགྒྷཱདིཔཱཀཊཔརིསྶཡོ ཙ རཱགདོསཱདིཔཊིཙྪནྣཔརིསྶཡོ ཙ ཨུཏུཔརིསྶཡོ, ཏསྶ ཝིནོདནཏྠཉྩེཝ ཨེཀཱིབྷཱཝསུཁཏྠཉྩ. ཨིདཉྩ ཙཱིཝརཔཊིསེཝནེ ཧིརིཀོཔཱིནཔཊིཙྪཱདནཾ ཝིཡ ཏསྶ ནིཡཏཔཡོཛནནྟི པུན ‘‘ཡཱཝདེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
གིལཱནཔཙྩཡབྷེསཛྫཔརིཀྑཱརནྟི རོགསྶ པཙྩནཱིཀཔྤཝཏྟིཡཱ གིལཱནཔཙྩཡོ, ཏཏོ ཨེཝ བྷིསཀྐསྶ ཨནུཉྙཱཏཝཏྠུཏཱཡ བྷེསཛྫཾ, ཛཱིཝིཏསྶ པརིཝཱརསམྦྷཱརབྷཱཝེཧི པརིཀྑཱརོ ཙཱཏི གིལཱནཔཙྩཡབྷེསཛྫཔརིཀྑཱརོ, ཏཾ. ཨུཔྤནྣཱནནྟི ཛཱཏཱནཾ ནིབྦཏྟཱནཾ. ཝེཡྻཱབཱདྷིཀཱནནྟི བྱཱབཱདྷཏོ དྷཱཏུཀྑོབྷཏོ ཙ ཏནྣིབྦཏྟརོགཏོ ཙ ཛཱཏཱནཾ. ཝེདནཱནནྟི དུཀྑཝེདནཱནཾ. ཨབྱཱབཛ྄ཛྷཔརམཏཱཡཱཏི ནིདྡུཀྑཔརམབྷཱཝཱཡ པཊིསེཝཱམཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨེཝམེཏྠ སངྑེཔེནེཝ པཱལི༹ཝཎྞནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ནཝཝེདནུཔྤཱདནཏོཔཱིཏི ན ཀེཝལཾ ཨཱཡཏིཾ ཨེཝ ཝིཔཱཀཔརིལཱ༹ཧཱ, ཨཐ ཁོ ཨཏིབྷོཛནཔཙྩཡཱ ཨལཾསཱཊཀཱདཱིནཾ ཝིཡ ནཝཝེདནུཔྤཱདནཏོཔི ཝེདིཏབྦཱཏི ཨཏྠོ.
པཊིསེཝནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཨདྷིཝཱསནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ
༢༤. ཁམོཏི ¶ ཁམནཀོ. ཀམྨཊྛཱནིཀསྶ ཙལནཾ ནཱམ ཀམྨཊྛཱནཔརིཙྩཱགོཏི ཨཱཧ ‘‘ཙལཏི ཀམྤཏི ཀམྨཊྛཱནཾ ཝིཛཧཏཱི’’ཏི. ཨདྷིམཏྟམྤི ཨུཎྷཾ སཧཏི, སཧནྟོ ཙ ན ནགྒསམཎཱདཡོ ཝིཡ སཧཏི, ཨཐ ཁོ ཀམྨཊྛཱནཱཝིཛཧནེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘སྭེཝ ཐེརོ ཝིཡཱ’’ཏི. བཧིཙངྐམེཏི ལེཎཏོ བཧི ཙངྐམེ. ཨུཎྷབྷཡེནེཝཱཏི ནརཀགྒིཨུཎྷབྷཡེནེཝ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཝཱིཙིམཧཱནིརཡཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ’’ཏི, ཏམྤི ‘‘མཡཱ ཨནེཀཀྑཏྟུཾ ཨནུབྷཱུཏཾ, ཨིདཾ པན ཏཏོ མུདུཏར’’ནྟི ¶ ཨེཝཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ ཋཱནེ. ཨགྒིསནྟཱཔོཝ ཝེདིཏབྦོ སཱུརིཡསནྟཱཔསྶ པརཏོ ཝུཙྩམཱནཏྟཱ.
པརིསུདྡྷསཱིལོཧམསྨཱིཏི སབྦཐཱཔི ‘‘ཝིསུདྡྷསཱིལོཧམསྨཱི’’ཏི མརཎཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ཨཝིཔྤཊིསཱརམཱུལིཀཾ པཱིཏིཾ ཨུཔྤཱདེསི. སཧ པཱིཏུཔྤཱདཱཏི ཕརཎཔཱིཏིཡཱ ཨུཔྤཱདེན སཧེཝ. ཝིསཾ ནིཝཏྟིཏྭཱཏི པཱིཏིཝེགེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠཏཾ དཊྛམུཁེནེཝ བྷསྶིཏྭཱ. ཏཏྠེཝཱཏི སཔྤེན དཊྛཊྛཱནེཡེཝ. ཙིཏྟེཀགྒཏཾ ལབྷིཏྭཱཏི ‘‘པཱིཏིམནསྶ ཀཱཡོ པསྶམྦྷཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༤༦༦; ༣.༣༥༩; སཾ. ནི. ༥.༣༧༦; ཨ. ནི. ༣.༩༦; ༡༡.༡༢) ནཡེན སམཱདྷཱནཾ པཱཔུཎིཏྭཱ.
པཙྩཡེསུ སནྟོསོ བྷཱཝནཱཡ ཙ ཨཱརམིཏབྦཊྛཱནཏཱཡ ཨཱརཱམོ ཨསྶཱཏི པཙྩཡསནྟོསབྷཱཝནཱརཱམོ, ཏསྶ བྷཱཝོ པཙྩཡ…པེ… རཱམཏཱ, ཏཱཡ. མཧཱཐེརོཏི ཝུཌྜྷཏརོ ཐེརོ. ཝཙནམེཝ ཏདཏྠཾ ཉཱཔེཏུཀཱམཱནཾ པཐོཏི ཝཙནཔཐོ.
ཨསུཁཊྛེན ཝཱ ཏིབྦཱ. ཡཉྷི ན སུཁཾ, ཏཾ ཨནིཊྛཾ ‘‘ཏིབྦ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨེཝཾསབྷཱཝོཏི ‘‘ཨདྷིཝཱསནཛཱཏིཡོ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠམཱཧ. མུཧུཏྟེན ཁཎེཝ ཝཱཏེ ཧདཡཾ ཕཱལེཏུཾ ཨཱརདྡྷེཡེཝ. ཨནཱགཱམཱི ཧུཏྭཱ པརིནིབྦཱཡཱིཏི ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ པརིནིབྦཱཡི.
ཨེཝཾ སབྦཏྠཱཏི ‘‘ཨུཎྷེན ཕུཊྛསྶ སཱིཏཾ པཏྠཡཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ སབྦཏྠ ཨུཎྷཱདིནིམིཏྟཾ ཀཱམཱསཝུཔྤཏྟི ཝེདིཏབྦཱ, སཱིཏཾ ཝཱ ཨུཎྷཾ ཝཱ ཨནིཊྛནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཏྟགྒཱཧེ སཏི ཨཏྟནིཡགྒཱཧོཏི ཨཱཧ ‘‘མཡ྄ཧཾ སཱིཏཾ ཨུཎྷནྟི གཱཧོ དིཊྛཱསཝོ’’ཏི. སཱིཏཱདིཀེ ཨུཔགཏེ སཧནྟཱི ཁམནྟཱི ཏེ ཨཏྟནོ ཨུཔརི ཝཱསེནྟཱི ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱརོཔེཏྭཱ ཝཱསེཏིཡེཝཱ’’ཏི ¶ . ན ནིརསྶཏཱིཏི ན ཝིདྷུནཏི. ཡོ ཧི སཱིཏཱདིཀེ ན སཧཏི, སོ ཏེ ནིརསྶནྟོ ཝིདྷུནནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི.
ཨདྷིཝཱསནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
པརིཝཛྫནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ
༢༥. ཨཧཾ ¶ སམཎོཏི (ཨ. ནི. ཊཱི. ༣.༦.༥༨) ‘‘ཨཧཾ སམཎོ, ཀིཾ མམ ཛཱིཝིཏེན ཝཱ མརཎེན ཝཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཙིནྟེཏྭཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཙྩཝེཀྑིཏྭཱཏི གཱམཔྤདེསཾ པཡོཛནཱདིཉྩ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ. པཊིཀྐམཏཱིཏི ཧཏྠིཨཱདཱིནཾ སམཱིཔགམནཏོ ཨཔཀྐམཏི. ཀཎྚཀཱ ཡཏྠ ཏིཊྛནྟི, ཏཾ ཀཎྚཀཊྛཱནཾ. ཨམནུསྶདུཊྛཱནཱིཏི ཨམནུསྶསཉྩཱརེན དཱུསིཏཱནི, སཔརིསྶཡཱནཱིཏི ཨཏྠོ. སམཱནནྟི སམཾ, ཨཝིསམནྟི ཨཏྠོ. ཨཀཱསི ཝཱ ཏཱདིསཾ ཨནཱཙཱརཾ.
སཱིལསཾཝརསངྑཱཏེནཱཏི ‘‘ཀཐཾ པརིཝཛྫནཾ སཱིལ’’ནྟི ཡདེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ཨཔིཙ ‘‘ཙཎྜཾ ཧཏྠིཾ པརིཝཛྫེཏཱི’’ཏི ཝཙནཏོ ཧཏྠིཨཱདིཔརིཝཛྫནམྤི བྷགཝཏོ ཝཙནཱནུཊྛཱནནྟི ཀཏྭཱ ཨཱཙཱརསཱིལམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
པརིཝཛྫནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཝིནོདནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ
༢༦. ཨིཏིཔཱིཏི ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན, ཨཡོནིསོམནསིཀཱརསམུཊྛིཏཏྟཱཔི ལོབྷཱདིསཧགཏཏྟཱཔི ཀུསལཔཊིཔཀྑཏོཔཱིཏིཨཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི ཨཡཾ ཝིཏཀྐོ ཨཀུསལོཏི ཨཏྠོ. ཨིམིནཱ ནཡེན སཱཝཛྫོཏིཨཱདཱིསུཔི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཏྠ ཙ ཨཀུསལོཏིཨཱདིནཱ དིཊྛདྷམྨིཀཾ ཀཱམཝིཏཀྐསྶ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེཏི, དུཀྑཝིཔཱཀོཏི ཨིམིནཱ སམྤརཱཡིཀཾ. ཨཏྟབྱཱབཱདྷཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏིཨཱདཱིསུཔི ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨུཔྤནྣསྶ ཀཱམཝིཏཀྐསྶ ཨནདྷིཝཱསནཾ ནཱམ པུན ཏཱདིསསྶ ཨནུཔྤཱདནཾ, ཏཾ པནསྶ པཧཱནཾ ཝིནོདནཾ བྱནྟིཀརཎཾ ཨནབྷཱཝགམནནྟི ¶ ཙ ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏཱིཏི པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནཱདྷིཝཱསེཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘པཛཧཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི ཏམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨནདྷིཝཱསེནྟོ ཀིཾ ཀརོཏཱིཏི པཛཧཏཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པཧཱནཉྩེཏྠ ཝིཀྑམྦྷནམེཝ, ན སམུཙྪེདོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཝིནོདེཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི ཝིཀྑམྦྷནཝསེནེཝ ཨཏྠོ དསྶིཏོ.
ཀཱམཝིཏཀྐོཏི སམྤཡོགཏོ ཨཱརམྨཎཏོ ཙ ཀཱམསཧགཏོ ཝིཏཀྐོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཱམཔཊིསཾཡུཏྟོ ¶ ཏཀྐོ’’ཏིཨཱདི. ཀཱམཔཊིསཾཡུཏྟོཏི ཧི ཀཱམརཱགསངྑཱཏེན ཀཱམེན སམྤཡུཏྟོ ཝཏྠུཀཱམསངྑཱཏེན པཊིབདྡྷོ ཙ. ཨུཔྤནྣུཔྤནྣེཏི ཏེསཾ པཱཔཝིཏཀྐཱནཾ ཨུཔྤཱདཱཝཏྠཱགཧཎཾ ཝཱ ཀཏཾ སིཡཱ ཨནཝསེསགྒཧཎཾ ཝཱ. ཏེསུ པཋམཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨུཔནྣམཏྟེ’’ཏི, སམྤཏིཛཱཏེཏི ཨཏྠོ. ཨནཝསེསགྒཧཎཾ བྱཱཔནིཙྪཱཡ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘སཏཀྑཏྟུམྤི ཨུཔྤནྣེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཉཱཏིཝིཏཀྐོཏི ‘‘ཨམྷཱཀཾ ཉཱཏཡོ སུཁཛཱིཝིནོ སམྤཏྟིཡུཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ གེཧསྶིཏཔེམཝསེན ཉཱཏཀེ ཨཱརབྦྷ ཨུཔྤནྣཝིཏཀྐོ. ཛནཔདཝིཏཀྐོཏི ‘‘ཨམྷཱཀཾ ཛནཔདོ སུབྷིཀྑོ སམྤནྣསསྶོ རམཎཱིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ གེཧསྶིཏཔེམཝསེནེཝ ཛནཔདཾ ཨཱརབྦྷ ཨུཔྤནྣཝིཏཀྐོ. ཨུཀྐུཊིཀཔྤདྷཱནཱདཱིཧི དུཀྑེ ནིཛྫིཎྞེ སམྤརཱཡེ ཨཏྟཱ སུཁཱི ཧོཏི ཨམརོཏི དུཀྐརཀཱརིཀཱཡ པཊིསཾཡུཏྟོ ཨམརཏྠཱཡ ཝིཏཀྐོ, ཏཾ ཝཱ ཨཱརབྦྷ ཨམརཱཝིཀྑེཔདིཊྛིསཧགཏོ ཨམརོ ཙ སོ ཝིཏཀྐོ ཙཱཏི ཨམརཝིཏཀྐོ. པརཱནུདྡཡཏཱཔཊིསཾཡུཏྟོཏི པརེསུ ཨུཔཊྛཱཀཱདཱིསུ སཧནནྡིཀཱདིཝསེན པཝཏྟོ ཨནུདྡཡཏཱཔཏིརཱུཔཀོ གེཧསྶིཏཔེམེན པཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ. ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཔཊིསཾཡུཏྟོཏི ཙཱིཝརཱདིལཱབྷེན ཙེཝ སཀྐཱརེན ཙ ཀིཏྟིསདྡེན ཙ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན པཊིསཾཡུཏྟོ. ཨནཝཉྙཏྟིཔཊིསཾཡུཏྟོཏི ‘‘ཨཧོ ཝཏ མཾ པརེ ན ཨཝཛཱནེཡྻུཾ, ན ཧེཊྛཱ ཀཏྭཱ མཉྙེཡྻུཾ, པཱསཱཎཙྪཏྟཾ ཝིཡ གརུཾ ཀརེཡྻུ’’ནྟི ཨུཔྤནྣཝིཏཀྐོ.
ཀཱམཝིཏཀྐོ ཀཱམསངྐཔྤནསབྷཱཝཏྟཱ ཀཱམསངྐཔྤཔཝཏྟིཡཱ སཱཏིསཡཏྟཱ ཙ ཀཱམནཱཀཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཱམཝིཏཀྐོ པནེཏྠ ཀཱམཱསཝོ’’ཏི. ཏབྦིསེསོཏི ཀཱམཱསཝཝིསེསོ, རཱགསཧཝུཏྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཀེ ཝིནོདེཏི ཨཏྟནོ སནྟཱནཏོ ¶ ནཱིཧརཏི ཨེཏེནཱཏི ཝིནོདནཾ, ཝཱིརིཡནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝཱིརིཡསཾཝརསངྑཱཏེན ཝིནོདནེནཱ’’ཏི.
ཝིནོདནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
བྷཱཝནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ
༢༧. ‘‘སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ བྷཱཝིཏཱ བཧུལཱིཀཏཱ ཝིཛྫཱཝིམུཏྟིཡོ པརིཔཱུརེནྟཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༨༧) ཝཙནཏོ ཝིཛྫཱཝིམུཏྟཱིནཾ ཨནདྷིགམོ ཏཏོ ཙ སཀལཝཊྚདུཀྑཱནཏིཝཏྟི ཨབྷཱཝནཱཡ ཨཱདཱིནཝོ, ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝཱདིཝསེན ཙ བྷཱཝནཱཡ ཨཱནིསཾསོ ཝེདིཏབྦོ. ཨུཔརིམགྒཏྟཡསམཡསམྦྷཱུཏཱཏི དུཏིཡཱདིམགྒཀྑཎེ ཛཱཏཱ, བྷཱཝནཱདྷིཀཱརཏོ དུཏིཡམགྒཱདིཔརིཡཱཔནྣཱཏི ཨཏྠོ. ནནུ ཙ ཏེ ལོཀུཏྟརཱ ཨེཝ, ཀསྨཱ ཝིསེསནཾ ¶ ཀཏནྟི? ནཡིདཾ ཝིསེསནཾ, ཝིསེསིཏབྦཾ པནེཏཾ, ལོཀུཏྟརབོཛ྄ཛྷངྒཱ ཨེཝ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ཏེ ཙ ཁོ ཨུཔརིམགྒཏྟཡསམཡསམྦྷཱུཏཱཏི. བོཛ྄ཛྷངྒེསུ ཨསམྨོཧཏྠནྟི ཝིཔསྶནཱཛྷཱནམགྒཕལབོཛ྄ཛྷངྒེསུ སམྨོཧཱབྷཱཝཏྠཾ. མིསྶཀནཡེན ཧི བོཛ྄ཛྷངྒེསུ ཝུཙྩམཱནེསུ ཏདངྒཱདིཝིཝེཀདསྶནཝསེན ཝིཔསྶནཱབོཛ྄ཛྷངྒཱདཡོ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝུཙྩནྟི, ན ནིབྦཏྟིཏལོཀུཏྟརབོཛ྄ཛྷངྒཱ ཨེཝཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒེསུ སམྨོཧོ ན ཧོཏི བོཛ྄ཛྷངྒབྷཱཝནཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཙ སམྨདེཝ པཀཱསིཏཏྟཱ. ཨིདྷ པནཱཏི ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ, ཨིམསྨིཾ ཝཱ ཨདྷིཀཱརེ. ལོཀུཏྟརནཡོ ཨེཝ གཧེཏབྦོ བྷཱཝནཱམགྒསྶ ཨདྷིཀཏཏྟཱ.
ཨཱདིཔདཱནནྟི (ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༤༡༨) ‘‘སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིནཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཝཱཀྱེ ཨཱདིབྷཱུཏཱནཾ པདཱནཾ. ཨཏྠཏོཏི ཝིསེསཝསེན སཱམཉྙཝསེན ཙ པདཏྠཏོ. ལཀྑཎཱདཱིཧཱིཏི ལཀྑཎརསཔཙྩུཔཊྛཱནཏོ. ཀམཏོཏི ཨནུཔུབྦིཏོ. ཨནཱུནཱདྷིཀཏོཏི ཏཱཝཏྟཀཏོ. ཝིབྷཱཝིནཱཏི ཝིཉྙུནཱ.
སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒེཏི སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཔདེ. སརཎཊྛེནཱཏི ཨནུསྶརཎཊྛེན. ཙིརཀཏཱདིབྷེདཾ ཨཱརམྨཎཾ ཨུཔགནྟྭཱ ཋཱནཾ, ཨནིསྶཛྫནཾ ཝཱ ཨུཔཊྛཱནཾ. ཨུདཀེ ཨལཱབུ ཝིཡ པིལཝིཏྭཱ གནྟུཾ ཨདཏྭཱ པཱསཱཎསྶ ཝིཡ ནིཙྩལསྶ ཨཱརམྨཎསྶ ཋཔནཾ སཱརཎཾ ཨསམྨུཊྛཏཱཀརཎཾ ཨཔིལཱཔནཾ. ཝུཏྟམྤི ¶ ཧེཏཾ མིལིནྡཔཉྷེ. བྷཎྜཱགཱརིཀོཏི བྷཎྜགོཔཀོ. ཨཔིལཱཔེ ཀརོཏི ཨཔིལཱཔེཏི. ཐེརེནཱཏི ནཱགསེནཏྠེརེན. སམྨོསཔཙྩནཱིཀཾ ཀིཙྩཾ ཨསམྨོསོ, ན སམྨོསཱབྷཱཝམཏྟཾ. གོཙརཱབྷིམུཁབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཱཏི ཀཱཡཱདིཨཱརམྨཎཱབྷིམུཁབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཱ.
བོདྷིཡཱ དྷམྨསཱམགྒིཡཱ, ཨངྒོ ཨཝཡཝོ, བོདྷིསྶ ཝཱ ཨརིཡསཱཝཀསྶ ཨངྒོ ཀཱརཎཾ. པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཱ ཨོགྷཏརཎསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ (སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༡) –
‘‘ཀིལེསཝསེན པཏིཊྛཱནཾ, ཨབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནཱ. ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི པཏིཊྛཱནཾ, ཨཝསེསཀིལེསཱབྷིསངྑཱརེཧི ཨཱཡཱུཧནཱ. ཏཎྷཱཝསེན པཏིཊྛཱནཾ, དིཊྛིཝསེན ཨཱཡཱུཧནཱ. སསྶཏདིཊྛིཡཱ པཏིཊྛཱནཾ, ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ ཨཱཡཱུཧནཱ. ལཱིནཝསེན པཏིཊྛཱནཾ, ཨུདྡྷཙྩཝསེན ཨཱཡཱུཧནཱ. ཀཱམསུཁཱནུཡོགཝསེན པཏིཊྛཱནཾ, ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགཝསེན ཨཱཡཱུཧནཱ. སབྦཱཀུསལཱབྷིསངྑཱརཝསེན པཏིཊྛཱནཾ, སབྦལོཀིཡཀུསལཱབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནཱ’’ཏི –
ཝུཏྟེསུ པཀཱརེསུ ཨིདྷ ཨཝུཏྟཱནཾ ཝསེན ཝེདིཏབྦཱ. ཡཱ ཧི ཨཡཾ བོདྷཱིཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ ¶ . ‘‘བུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི པདསྶ པཊིབུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀིལེསསནྟཱནནིདྡཱཡ ཨུཊྛཧཏཱི’’ཏི. ཏཾ པན པཊིབུཛ྄ཛྷནཾ ཨཏྠཏོ ཙཏུནྣཾ སཙྩཱནཾ པཊིཝེདྷོ, ནིབྦཱནསྶེཝ ཝཱ སཙྪིཀིརིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརཱི’’ཏིཨཱདི. ཛྷཱནངྒམགྒངྒཱདཡོ ཝིཡཱཏི ཡཐཱ ཨངྒཱནི ཨེཝ ཛྷཱནམགྒཱ, ན ཨངྒཝིནིམུཏྟཱ, ཨེཝམིདྷཱཔཱིཏི ཨཏྠོ. སེནངྒརཐངྒཱདཡོ ཝིཡཱཏི ཨེཏེན པུགྒལཔཉྙཏྟིཡཱ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིབྷཱཝཾ དསྶེཏི.
བོདྷཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱཏི ཨིདཾ ཀཱརཎཏྠོ ཨངྒ-སདྡོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. བུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི བོདྷིཡོ, བོདྷིཡོ ཨེཝ ཨངྒཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘བུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱ’’ཏི. ཨནུབུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཝིཔསྶནཱདཱིནཾ ཀཱརཎཱནཾ བུཛ྄ཛྷིཏབྦཱནཉྩ སཙྩཱནཾ ཨནུརཱུཔཾ བུཛ྄ཛྷནྟི. པཊིབུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཀིལེསནིདྡཱཡ ཨུཊྛཧནཏོ པཙྩཀྑབྷཱཝེན ཝཱ པཊིམུཁཾ བུཛ྄ཛྷནྟི. སམྦུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨཝིཔརཱིཏབྷཱཝེན སམྨཱ ཙ བུཛ྄ཛྷནྟི. ཨེཝཾ ཨུཔསགྒཱནཾ ཨཏྠཝིསེསདཱིཔནཏཱ དཊྛབྦཱ. བོདྷི-སདྡོ ཧི སབྦཝིསེསཡུཏྟཾ བུཛ྄ཛྷནཾ སཱམཉྙེན གཧེཏྭཱ ཋིཏོ.
ཝིཙིནཱཏཱིཏི ¶ ‘‘ཏཡིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝཱིམཾསཏི. ཨོབྷཱསནཾ དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདཀསྶ སམྨོཧསྶ ཝིདྡྷཾསནཾ ཡཐཱ ཨཱལོཀོ ཨནྡྷཀཱརསྶ. ཡསྨིཾ དྷམྨེ སཏི ཝཱིརོ ནཱམ ཧོཏི, སོ དྷམྨོ ཝཱིརབྷཱཝོ. ཨཱིརཡིཏབྦཏོཏི པཝཏྟེཏབྦཏོ. ཀོསཛྫཔཀྑཏོ པཏིཏུཾ ཨཔྤདཱནཝསེན སམྤཡུཏྟཱནཾ པགྒཎྷནཾ པགྒཧོ. ཨུཔཏྠམྦྷནཾ ཨནུབལཔྤདཱནཾ. ཨོསཱིདནཾ ལཡཱཔཏྟི, ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨནོསཱིདནཾ དཊྛབྦཾ. པཱིཎཡཏཱིཏི ཏཔྤེཏི ཝཌྜྷེཏི ཝཱ. ཕརཎཾ པཎཱིཏརཱུཔེཧི ཀཱཡསྶ བྱཱཔནཾ. ཏུཊྛི ནཱམ པཱིཏི. ཨུདགྒབྷཱཝོ ཨོདགྱཾ, ཀཱཡཙིཏྟཱནཾ ཨུཀྑིཔནནྟི ཨཏྠོ. ཀཱཡཙིཏྟདརཐཔསྶམྦྷནཏོཏི ཀཱཡདརཐསྶ ཙིཏྟདརཐསྶ ཙ པསྶམྦྷནཏོ ཝཱུཔསམནཏོ. ཀཱཡོཏི ཙེཏྠ ཝེདནཱདཡོ ཏཡོ ཁནྡྷཱ. དརཐོ སཱརམྦྷོ, དུཀྑདོམནསྶཔཙྩཡཱནཾ ཨུདྡྷཙྩཱདིཀིལེསཱནཾ, ཏཔྤདྷཱནཱནཾ ཝཱ ཙཏུནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨུདྡྷཙྩཱདིཀིལེསཔཊིཔཀྑབྷཱཝོ དཊྛབྦོ, ཨེཝཉྩེཏྠ པསྶདྡྷིཡཱ ཨཔརིཔྥནྡནསཱིཏིབྷཱཝོ དཊྛབྦོ ཨསཱརདྡྷབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘པསྶདྡྷོ ཀཱཡོ ཨསཱརདྡྷོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༥༢).
སམཱདྷཱནཏོཏི སམྨཱ ཙིཏྟསྶ ཨཱདྷཱནཏོ ཋཔནཏོ. ཨཝིཀྑེཔོ སམྤཡུཏྟཱནཾ ཨཝིཀྑིཏྟཏཱ, ཡེན སསམྤཡུཏྟཱ དྷམྨཱ ཨཝིཀྑིཏྟཱ ཧོནྟི, སོ དྷམྨོ ཨཝིཀྑེཔོཏི. ཨཝིསཱརོ ཨཏྟནོ ཨེཝ ཨཝིསརཎསབྷཱཝོ. སམྤིཎྜནཾ སམྤཡུཏྟཱནཾ ཨཝིཔྤཀིཎྞབྷཱཝཱཔཱདནཾ ནྷཱནཱིཡཙུཎྞཱནཾ ཨུདཀཾ ཝིཡ. ཙིཏྟཊྛིཏིཔཙྩུཔཊྛཱནོཏི ‘‘ཙིཏྟསྶ ཋིཏཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༡༡) ཝཙནཏོ ཙིཏྟསྶ པབནྡྷཋིཏིཔཙྩུཔཊྛཱནོ. ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནཏོཏི ཨུདཱསཱིནབྷཱཝཏོ. སཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒཨུཔེཀྑཱ ¶ . སམཔྤཝཏྟེ དྷམྨེ པཊིསཉྩིཀྑཏི ཨུཔཔཏྟིཏོ ཨིཀྑཏི ཏདཱཀཱརཱ ཧུཏྭཱ པཝཏྟཏཱིཏི པཊིསངྑཱནལཀྑཎཱ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘པཊིསངྑཱ སནྟིཊྛནཱ གཧཎེ མཛ྄ཛྷཏྟཏཱ’’ཏི ཨུཔེཀྑཱཀིཙྩཱདྷིམཏྟཏཱཡ སངྑཱརུཔེཀྑཱ ཝུཏྟཱ. སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཡཐཱསཀཀིཙྩཀརཎཝསེན སམཾ པཝཏྟནཔཙྩཡཏཱ སམཝཱཧིཏཱ. ཨལཱིནཱནུདྡྷཏཔྤཝཏྟིཔཙྩཡཏཱ ཨཱུནཱདྷིཀཏཱནིཝཱརཎཾ. སམྤཡུཏྟཱནཾ ཨསམཔྤཝཏྟིཧེཏུཀཔཀྑཔཱཏཾ ཨུཔཙྪིནྡནྟཱི ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཀྑཔཱཏུཔཙྪེདརསཱ’’ཏི. ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནམེཝ མཛ྄ཛྷཏྟབྷཱཝོ.
སབྦསྨིཾ ལཱིནཔཀྑེ ཨུདྡྷཙྩཔཀྑེ ཙ ཨཏྠིཀཱ པཏྠནཱིཡཱ ཨིཙྪིཏབྦཱཏི སབྦཏྠིཀཱ, ཏཾ སབྦཏྠིཀཾ. སམཱནཀྑཎཔཝཏྟཱིསུ སཏྟསུཔི སམྦོཛ྄ཛྷངྒེསུ ཝཱཙཱཡ ¶ ཀམཔྤཝཏྟིཏོ པཊིཔཱཊིཡཱ ཝཏྟབྦེསུ ཡཾ ཀིཉྩི པཋམཾ ཨཝཏྭཱ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒསྶེཝ པཋམཾ ཝཙནསྶ ཀཱརཎཾ སབྦེསཾ ཨུཔཀཱརཀཏྟནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦེས’’ནྟིཨཱདི. སབྦེསནྟི ཙ ལཱིནུདྡྷཙྩཔཀྑིཀཱནཾ, ཨཉྙཐཱ སབྦེཔི སབྦེསཾ པཙྩཡཱཏི.
‘‘ཀསྨཱ སཏྟེཝ བོཛ྄ཛྷངྒཱ ཝུཏྟཱ’’ཏི ཙོདཀོ སདྡྷཱལོབྷཱདཱིནམྤི བོཛ྄ཛྷངྒབྷཱཝཾ ཨཱསངྐཏི, ཨིཏརོ སཏིཨཱདཱིནཾཡེཝ བྷཱཝནཱཡ ཨུཔཀཱརཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ལཱིནུདྡྷཙྩཔཊིཔཀྑཏོ སབྦཏྠིཀཏོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ལཱིནསྶཱཏི ཨཏིསིཐིལཝཱིརིཡཏཱདཱིཧི བྷཱཝནཱཝཱིཐིཾ ཨནོཏརིཏྭཱ སཾཀུཊིཏསྶ ཙིཏྟསྶ. ཏདཱ ཧི པསྶདྡྷིསམཱདྷིཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱ ན བྷཱཝེཏབྦཱ. ཏཉྷི ཨེཏེཧི ཨལླཏིཎཱདཱིཧི ཝིཡ པརིཏྟོ ཨགྒི དུསྶམུཊྛཱཔིཡཾ ཧོཏཱིཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘སེཡྻཐཱཔི, བྷིཀྑཝེ, པུརིསོ པརིཏྟཾ ཨགྒིཾ ཨུཛྫཱལེཏུཀཱམོ ཨསྶ, སོ ཏཏྠ ཨལླཱནི ཙེཝ ཏིཎཱནི པཀྑིཔེཡྻཱ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༤). དྷམྨཝིཙཡཝཱིརིཡཔཱིཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱ པན བྷཱཝེཏབྦཱ, སུཀྑཏིཎཱདཱིཧི ཝིཡ པརིཏྟོ ཨགྒི ལཱིནཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏེཧི སུསམུཊྛཱཔིཡཾ ཧོཏཱིཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡསྨིཉྩ ཁོ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཡཐཱསཀཾ ཨཱཧཱརཝསེན དྷམྨཝིཙཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱདཱིནཾ བྷཱཝནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཀུསལཱཀུསལཱ དྷམྨཱ…པེ… པཱིཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒསྶ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ…པེ… སཾཝཏྟཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢). ཏཏྠ སབྷཱཝསཱམཉྙལཀྑཎཔཊིཝེདྷཝསེན པཝཏྟམནསིཀཱརོ…པེ… དྷམྨཝིཙཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱདཡོ བྷཱཝེཏི ནཱམ.
ཨུདྡྷཙྩསྶཱཏི ཙིཏྟསྶ ཨཙྩཱརདྡྷཝཱིརིཡཏཱདཱིཧི སཱིཏིབྷཱཝཔཏིཊྛིཏབྷཱཝཾ ཨནོཏིཎྞཏཱཡ, ཏདཱ དྷམྨཝིཙཡཝཱིརིཡཔཱིཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱ ན བྷཱཝེཏབྦཱ. ཏཉྷི ཨེཏེཧི སུཀྑཏིཎཱདཱིཧི ཝིཡ ཨགྒིཀྑནྡྷོ དུཝཱུཔསམཡཾ ཧོཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘སེཡྻཐཱཔི, བྷིཀྑཝེ, པུརིསོ མཧནྟཾ ཨགྒིཀྑནྡྷཾ ¶ ནིབྦཱཔེཏུཀཱམོ ཨསྶ, སོ ཏཏྠ སུཀྑཱནི ཙེཝ ཏིཎཱནི པཀྑིཔེཡྻཱ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༤). པསྶདྡྷིསམཱདྷིཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱ པན བྷཱཝེཏབྦཱ, ཨལླཏིཎཱདཱིཧི ཝིཡ ཨགྒིཀྑནྡྷོ ཨུདྡྷཏཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏེཧི སུཝཱུཔསམཡཾ ཧོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡསྨིཉྩ ཁོ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏྠཱཔི ཡཐཱསཀཾ ཨཱཧཱརཝསེན པསྶདྡྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱདཱིནཾ བྷཱཝནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཀཱཡཔསྶདྡྷི ¶ ཙིཏྟཔསྶདྡྷི…པེ… ཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒསྶ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ སཾཝཏྟཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢). ཏཏྠ ཡཐཱསྶ པསྶདྡྷིཨཱདཡོ ཨུཔྤནྣཔུབྦཱ, ཏཾ ཨཱཀཱརཾ སལླཀྑེཏྭཱ ཏེསཾ ཨུཔྤཱདནཝསེན ཏཐཱ མནསིཀརོནྟོཝ པསྶདྡྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱདཡོ བྷཱཝེཏི ནཱམ. སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ པན སབྦཏྠ བཧཱུཔཀཱརོ. སོ ཧི ཙིཏྟཾ ལཱིནཔཀྑིཀཱནཾ པསྶདྡྷིཨཱདཱིནཾ ཝསེན ལཡཱཔཏྟིཏོ, ཨུདྡྷཙྩཔཀྑིཀཱནཉྩ དྷམྨཝིཙཡཱདཱིནཾ ཝསེན ཨུདྡྷཙྩཔཱཏཏོ རཀྑཏི, ཏསྨཱ སོ ལོཎདྷཱུཔནཾ ཝིཡ སབྦབྱཉྫནེསུ སབྦཀམྨིཀཨམཙྩོ ཝིཡ ཙ རཱཛཀིཙྩེསུ སབྦཏྠ ཨིཙྪིཏབྦོ. ཏེནཱཧ ‘‘སཏིཉྩ ཁྭཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, སབྦཏྠིཀཾ ཝདཱམཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༤).
ཉཏྭཱ ཉཱཏབྦཱཏི (སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡༢༩) སམྦནྡྷོ. ཝཌྜྷི ནཱམ ཝེཔུལླཾ བྷིཡྻོབྷཱཝོ པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཱདོ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘པུནཔྤུནཾ ཛནེཏཱི’’ཏི. ཨབྷིཝུདྡྷིཾ པཱཔེནྟོ ནིབྦཏྟེཏི. ཝིཝིཏྟཏཱཏི ཝིཝིཏྟབྷཱཝོ. ཡོ ཧི ཝིཝེཙནཱིཡཏོ ཝིཝིཙྩཏི, ཡཾ ཝིཝིཙྩིཏྭཱ ཋིཏཾ, ཏདུབྷཡཾ ཨིདྷ ཝིཝིཏྟབྷཱཝསཱམཉྙེན ‘‘ཝིཝིཏྟཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེསུ པུརིམོ ཝིཝེཙནཱིཡཏོ ཝིཝིཙྩམཱནཏཱཡ ཝིཝེཀསངྑཱཏཱཡ ཝིཝིཙྩནཀིརིཡཱཡ སམངྒཱི དྷམྨསམཱུཧོ ཏཱཡ ཨེཝ ཝིཝིཙྩནཀིརིཡཱཡ ཝསེན ཝིཝེཀོཏི གཧིཏོ. ཨིཏརོ སབྦསོ ཏཏོ ཏཏོ ཝིཝིཏྟསབྷཱཝཏཱཡ. ཏཏྠ ཡསྨིཾ དྷམྨཔུཉྫེ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ ཝིཝིཙྩནཀིརིཡཱཡ པཝཏྟཏི, ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཝིཝིཙྩམཱནཏཱཡ ཝིཝེཀསངྑཱཏཾ ནིསྶཱཡེཝ པཝཏྟཏི, ཨིཏརཾ པན ཏནྣིནྣཏཱཏདཱརམྨཎཏཱཧཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིཝེཀེ ནིསྶིཏ’’ནྟི. ཡཐཱ ཝཱ ཝིཝེཀཝསེན པཝཏྟཾ ཛྷཱནཾ ‘‘ཝིཝེཀཛ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ ཝིཝེཀཝསེན པཝཏྟོ བོཛ྄ཛྷངྒོ ‘‘ཝིཝེཀནིསྶིཏོ’’ཏི དཊྛབྦོ. ནིསྶཡཊྛོ ཙ ཝིཔསྶནཱམགྒཱནཾ ཝསེན མགྒཕལཱནཾ ཝེདིཏབྦོ. ཨསཏིཔི པུབྦཱཔརབྷཱཝེ ‘‘པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱ’’ཏི ཨེཏྠ པཙྩཡཱནཾ སམུཔྤཱདནཾ ཝིཡ ཨབྷིནྣདྷམྨཱདྷཱརཱ ནིསྶཡནབྷཱཝནཱ སམྦྷཝནྟཱིཏི. ཨཡམེཝཱཏི ཝིཝེཀོ ཨེཝ. ཝིཝེཀོ ཧི པཧཱནཝིནཡཝིརཱགནིརོདྷཱ ཙ སམཱནཏྠཱ.
ཏདངྒསམུཙྪེདནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏཏཾ ཝཏྭཱ པཊིཔསྶདྡྷིཝིཝེཀནིསྶིཏཏཱཡ ཨཝཙནཾ ‘‘སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཾ བྷཱཝེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ བྷཱཝེཏབྦཱནཾ བོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ ཨིདྷ ཝུཏྟཏྟཱ. བྷཱཝིཏབྦོཛ྄ཛྷངྒསྶ ཧི ཡེ སཙྪིཀཱཏབྦཱ ཕལབོཛ྄ཛྷངྒཱ, ཏེསཾ ཀིཙྩཾ པཊིཔསྶདྡྷིཝིཝེཀོ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡཏོཏི ¶ ‘‘ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀརིསྶཱམཱི’’ཏི མཧནྟཨཛ྄ཛྷཱསཡཏོ. ཡདིཔི ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ སངྑཱརཱརམྨཎཾ ¶ ཙིཏྟཾ, སངྑཱརེསུ པན ཨཱདཱིནཝཾ སུཊྛུ དིསྭཱ ཏཔྤཊིཔཀྑེ ནིབྦཱནེ ཨདྷིམུཏྟཏཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཏོ ནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏཏཱ དཱཧཱབྷིབྷཱུཏསྶ པུགྒལསྶ སཱིཏནིནྣཙིཏཏྟཱ ཝིཡ. ན པཊིསིདྡྷཱ ཝིཔསྶནཱཔཱདཀེསུ ཀསིཎཱརམྨཎཱདིཛྷཱནེསུ སཏིཨཱདཱིནཾ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཏྟཱ. ཨནུདྡྷརནྟཱ པན ཝིཔསྶནཱ ཝིཡ བོདྷིཡཱ མགྒསྶ ཨཱསནྣཀཱརཎཾ ཛྷཱནཾ ན ཧོཏི, ནཱཔི ཏཐཱ ཨེཀནྟིཀཾ ཀཱརཎཾ, ན ཙ ཝིཔསྶནཱཀིཙྩསྶ ཝིཡ ཛྷཱནཀིཙྩསྶ ནིཊྛཱནཾ མགྒོཏི ཀཏྭཱ ན ཨུདྡྷརནྟི. ཨེཏྠ ཙ ཀསིཎགྒཧཎེན ཏདཱཡཏྟཱནི ཨཱརུཔྤཱནིཔི གཧིཏཱནཱིཏི དཊྛབྦཱནི. ཏཱནིཔི ཧི ཝིཔསྶནཱཔཱདཀཱནི ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱནི ཙ ཧོནྟཱིཏི ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏི ཏནྣིནྣབྷཱཝསབྦྷཱཝཏོ. ཡདགྒེན ཧི ནིབྦཱནནིནྣཏཱ, ཏདགྒེན ཕལནིནྣཏཱཔི སིཡཱ. ‘‘ཀུདཱསྶུ ནཱམཱཧཾ ཏདཱཡཏནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརེཡྻ’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༤༦༥) ཨཱདིཝཙནམྤེཏསྶ ཨཏྠསྶ སཱདྷཀཾ.
ཝོསྶགྒ-སདྡོ པརིཙྩཱགཏྠོ པཀྑནྡནཏྠོ ཙཱཏི ཝོསྶགྒསྶ དུཝིདྷཏཱ ཝུཏྟཱ. ཝོསྶཛྫནཉྷི པཧཱནཾ, ཝིསྶཊྛབྷཱཝེན ནིརཱསངྐཔཝཏི ཙ, ཏསྨཱ ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཏདངྒཝསེན, མགྒཀྑཎེ སམུཙྪེདཝསེན པཊིཔཀྑསྶ པཧཱནཾ ཝོསྶགྒོ, ཏཐཱ ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཏནྣིནྣབྷཱཝེན, མགྒཀྑཎེ ཨཱརམྨཎཀརཎེན ཝིསྶཊྛསབྷཱཝཏོ ཝོསྶགྒོཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཡཐཱཝུཏྟེན པཀཱརེནཱཏི ཏདངྒསམུཙྪེདཔཀཱརེན ཏནྣིནྣཏདཱརམྨཎཀརཎཔཀཱརེན ཙ. པུབྦེ ཝོསྶགྒ-པདསྶེཝ ཨཏྠསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘སཀལེན ཝཙནེནཱ’’ཏི. པརིཎམནྟཾ ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ, པརིཎཏཾ མགྒཀྑཎེ. པརིཎཱམོ ནཱམ པརིཔཱཀོཏི ཨཱཧ ‘‘པརིཔཙྩནྟཾ པརིཔཀྐཉྩཱ’’ཏི. པརིཔཱཀོ ཙ ཨཱསེཝནལཱབྷེན ཨཱཧིཏསཱམཏྠིཡསྶ ཀིལེསསྶ པརིཙྩཛིཏུཾ ནིབྦཱནཉྩ པཀྑནྡིཏུཾ ཏིཀྑཝིསདསབྷཱཝོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡཉྷཱི’’ཏིཨཱདི. ཨེས ནཡོཏི ཡྭཱཡཾ ‘‘ཏདངྒཝིཝེཀནིསྶིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒེ ཝུཏྟོ, སེསེསུ དྷམྨཝིཙཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱདཱིསུཔི ཨེས ནཡོཏི ཨེཝཾ ཏཏྠ ནེཏབྦནྟི ཨཏྠོ.
ཨེཝཾ ཨཱདིཀམྨིཀཱནཾ བོཛ྄ཛྷངྒེསུ ཨསམྨོཧཏྠཾ མིསྶཀནཡཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ནིབྦཏྟིཏལོཀུཏྟརབོཛ྄ཛྷངྒཝསེན ཨཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨིདྷ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨིདྷ པནཱཏི ཨིམསྨིཾ སབྦཱསཝསུཏྟནྟེ. མགྒོ ཨེཝ ཝོསྶགྒཝིཔརིཎཱམཱི བྷཱཝནཱམགྒསྶ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏཉྩ ཁོཏི སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཾ. སམུཙྪེདཏོཏི སམུཙྪིནྡནཏོ.
དིཊྛཱསཝསྶ ¶ པཋམམགྒཝཛ྄ཛྷཏྟཱ ‘‘ཏཡོ ཨཱསཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེཔི ཨནཔཱཡགམནཱིཡཱ ཨེཝ ཝེདིཏབྦཱ ¶ ཨཔཱཡགམནཱིཡཱནཾ དསྶནེནེཝ པཧཱིནཏྟཱ. སཏིཔི སམྦོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ ཡེབྷུཡྻེན མགྒབྷཱཝེ ཏཏྠ ཏཏྠ སམྦོཛ྄ཛྷངྒསབྷཱཝཱནཾ མགྒདྷམྨཱནཾ ཝསེན ཝུཏྟམགྒཏྟཡསམྤཡུཏྟཱ བོཛ྄ཛྷངྒཱཏི པཙྩེཀབོཛ྄ཛྷངྒེ ‘‘བོཛ྄ཛྷངྒབྷཱཝནཱཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ གཎྷནྟོ ‘‘མགྒཏྟཡསམྤཡུཏྟཱཡཱ’’ཏི ཨཱཧ.
བྷཱཝནཱཔཧཱཏབྦཨཱསཝཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༢༨. ཐོམེནྟོཏི ཨཱསཝཔྤཧཱནསྶ སུདུཀྐརཏྟཱ ཏཱཡ ཨེཝ དུཀྐརཀིརིཡཱཡ ཏཾ ཨབྷིཏྠཝནྟོ. ཨསྶཱཏི པཧཱིནཱསཝབྷིཀྑུནོ. ཨཱནིསཾསནྟི ཏཎྷཱཙྪེདཱདིདུཀྑཀྑཡཔརིཡོསཱནཾ ཨུདྲཡཾ. ཨེཏེཧི པཧཱནཱདིསཾཀིཏྟནེཧི. ཨུསྶུཀྐཾ ཛནེནྟོཏི ཨེཝཾ དྷམྨསྶཱམིནཱཔི ཨབྷིཏྠཝནཱིཡཾ མཧཱནིསཾསཉྩ ཨཱསཝཔྤཧཱནནྟི ཏཏྠ ཨཱདརསཧིཏཾ ཨུསྶཱཧཾ ཨུཔྤཱདེནྟོ. དསྶནེནེཝ པཧཱིནཱཏི དསྶནེན པཧཱིནཱ ཨེཝ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཨཔྤཧཱིནེསུཡེཝ པཧཱིནསཉྙཱི’’ཏི.
སབྦ-སདྡེན ཨཱསཝཱནཾ, ཨཱསཝསཾཝརཱནཉྩ སམྦནྡྷཝསེན དུཏིཡཔཋམཝིཀཔྤཱནཾ བྷེདོ དཊྛབྦོ. དསྶནཱབྷིསམཡཱཏི པརིཉྙཱབྷིསམཡཱ པརིཉྙཱཀིཙྩསིདྡྷིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀིཙྩཝསེནཱ’’ཏི, ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷེནཱཏི ཨཏྠོ. སམུསྶཡོ ཀཱཡོ, ཨཏྟབྷཱཝོ ཝཱ.
ཨནཝཛྫཔཱིཏིསོམནསྶསཧིཏཾ ཙིཏྟཾ ‘‘ཨཏྟནོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏི ཨཏྠཱཝཧཏྟཱ, ན ཏབྦིཔརཱིཏཾ ཨནཏྠཱཝཧཏྟཱཏི པཱིཏིསམྤཡུཏྟཙིཏྟཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨཏྟམནཱཏི སཀམནཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏུཊྛམནཱ’’ཏི. ཨཏྟམནཱཏི ཝཱ པཱིཏིསོམནསྶེཧི གཧིཏམནཱ. ཡསྨཱ པན ཏེཧི གཧིཏཏཱ སམྤཡུཏྟཏཱཝ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཱིཏིསོམནསྶེཧི ཝཱ སམྤཡུཏྟམནཱ’’ཏི. ཡདེཏྠ ཨཏྠཏོ ན ཝིབྷཏྟཾ, ཏཾ ཝུཏྟནཡཏྟཱ སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ཙཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
སབྦཱསཝསུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.
༣. དྷམྨདཱཡཱདསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༩. ཏསྨཱ ¶ ¶ ཏཾ དསྶེཏྭཱཏི ཡསྨཱ སུཏྟནྟཝཎྞནཱ སུཏྟནིཀྑེཔཾ དསྶེཏྭཱ ཝུཙྩམཱནཱ པཱཀཊཱ ཧོཏི, ཡསྨཱ ཙསྶ དྷམྨདཱཡཱདསུཏྟསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ནིཀྑེཔོ, ཏསྨཱ ཏཾ ནིཀྑེཔཾ དསྶེཏྭཱ, ཀཐེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ལཱབྷསཀྐཱརེཏི (སཾ. ནི. ཊཱི. ༢.༢.༦༣) ལཱབྷསཀྐཱརསངྑཱཏཱཡ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱཏི ཀེཙི, ལཱབྷསཀྐཱརེ ཝཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱཏི ཨཔརེ. ཡཱ ཧི ལཱབྷསཀྐཱརནིམིཏྟཾ ཏདཱ བྷིཀྑཱུསུ པཙྩཡབཱཧུལླིཀཏཱ ཛཱཏཱ, ཏཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཱ ཨིམཾ དེསེསཱིཏི. ཡམཀམཧཱམེགྷོཏི ཧེཊྛཱཨོལམྦནཨུཔརིཨུགྒམནཝསེན སཏཔཊལོ སཧསྶཔཊལོ ཡུགལ༹མཧཱམེགྷོ. ཏིཊྛནྟི ཙེཝ བྷགཝཏི ཀཏྠཙི ནིབདྡྷཝཱསཾ ཝསནྟེ, ཙཱརིཀཾ པན གཙྪནྟེ ཨནུབནྡྷནྟི ཙ. བྷིཀྑཱུནམྤི ཡེབྷུཡྻེན ཀཔྤསཏསཧསྶཾ ཏཏོ བྷིཡྻོཔི པཱུརིཏདཱནཔཱརམིསཉྩཡཏྟཱ ཏདཱ མཧཱལཱབྷསཀྐཱརོ ཨུཔྤཛྫཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ བྷིཀྑུསངྒྷསྶཔཱི’’ཏི.
སཀྐཏོཏི སཀྐཱརཔྤཏོ. གརུཀཏོཏི གརུཀཱརཔྤཏྟོ. མཱནིཏོཏི བཧུམཏོ མནསཱ པིཡཱཡིཏོ ཙ. པཱུཛིཏོཏི མཱལཱདིཔཱུཛཱཡ ཙེཝ ཙཏུཔཙྩཡཱབྷིཔཱུཛཱཡ ཙ པཱུཛིཏོ. ཨཔཙིཏོཏི ཨཔཙཱཡནཔྤཏྟོ. ཡསྶ ཧི ཙཏྟཱརོ པཙྩཡེ སཀྐཏྭཱཔི ཨབྷིསངྑཏེ པཎཱིཏཔཎཱིཏེ ཨུཔནེནྟི, སོ སཀྐཏོ. ཡསྨིཾ གརུབྷཱཝཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ ཏེ དེནྟི, སོ གརུཀཏོ. ཡཾ མནསཱ པིཡཱཡནྟི བཧུམཉྙནྟི ཙ, སོ བཧུམཏོ. ཡསྶ སབྦམེཏཾ པཱུཛཱཝསེན ཀརོནྟི, སོ པཱུཛིཏོ. ཡསྶ ཨབྷིཝཱདནཔཙྩུཊྛཱནཉྫལིཀམྨཱདིཝསེན པརམནིཔཙྩཀཱརཾ ཀརོནྟི, སོ ཨཔཙིཏོ. བྷགཝཏི བྷིཀྑུསངྒྷེ ཙ ལོཀོ ཨེཝཾ པཊིཔནྣོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེན ཁོ པན…པེ… པརིཀྑཱརཱན’’ནྟི. ལཱབྷགྒཡསགྒཔཏྟནྟི ལཱབྷསྶ ཙ ཡསསྶ ཙ ཨགྒཾ ཨུཀྐཾསཾ པཏྟཾ.
པཙྩཡཱ ཙཱིཝརཱདཡོ གརུཀཱཏབྦཱ ཨེཏེསནྟི པཙྩཡགརུཀཱ, ཨཱམིསཙཀྑུཀཱཏི ཨཏྠོ. པཙྩཡེསུ གིདྡྷཱ གདྷིཏཱ པཙྩཡཱནཾ བཧུལབྷཱཝཱཡ པཊིཔནྣཱཏི པཙྩཡབཱཧུལིཀཱ. བྷགཝཏོཔི པཱཀཊཱ ཨཧོསི པཀཏིཙཱརིཏྟཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ ཨཉྙཐཱ ཨཔཱཀཊསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོ. དྷམྨསབྷཱཝཙིནྟཱཝསེན པཝཏྟཾ སཧོཏྟཔྤཉཱཎཾ དྷམྨསཾཝེགོ, ཨིདྷ ¶ པན སོ བྷིཀྑཱུནཾ ལཱབྷགརུཏཱདྷམྨཝསེན ¶ ཝེདིཏབྦོ. སམཎདྷམྨཝུཏྟཱིཏི སམཎདྷམྨཀརཎཾ. སཱཏི དྷམྨདཱཡཱདདེསནཱ. པཊིབིམྦདསྶནཝསེན སབྦཀཱཡསྶ དསྶནཡོགྒོ ཨཱདཱསོཏི སབྦཀཱཡིཀཨཱདཱསོ.
པིཏུ-དཱཡཾ, ཏེན དཱཏབྦཾ, ཏཏོ ལདྡྷབྦཾ ཨརཧབྷཱཝེན ཨཱདིཡནྟཱིཏི དཱཡཱདཱ, པུཏྟཱ. ཏཉྩ ལོཀེ ཨཱམིསམེཝ, སཱསནེ པན དྷམྨོཔཱིཏི ཏཏྠ ཡཾ སཱཝཛྫཾ ཨནིཡྻཱནིཀཉྩ, ཏཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ, ཡཾ ནིཡྻཱནིཀཾ ཨནཝཛྫཉྩ, ཏཏྠ བྷིཀྑཱུ ནིཡོཛེནྟོ བྷགཝཱ ཨཝོཙ ‘‘དྷམྨདཱཡཱདཱ མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཐ, མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏི. དྷམྨསྶ མེ དཱཡཱདཱཏི མམ དྷམྨསྶ ཨོགཱཧིནོ, དྷམྨབྷཱགབྷཱགིནོཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘དྷམྨཀོཊྛཱསསྶེཝ སཱམིནོ’’ཏི (མ. ནི. ཨཊྛ.༡.༢༩). ནིབྦཏྟིཏདྷམྨོཏི ཨསཾཀིལེསིཀཱནུཏྟརཱདིབྷཱཝེན དྷམྨསཱམཉྙཏོ ནིདྡྷཱརིཏདྷམྨོ. པརིཡཱཡེཏི སབྷཱཝཏོ པརིཝཏྟེཏྭཱ ཉཱཔེཏི ཨེཏེནཱཏི པརིཡཱཡོ, ལེསོ, ལེསཀཱརཎཾ ཝཱ. ཏདབྷཱཝཏོ ནིཔྤརིཡཱཡདྷམྨོ མགྒཔྤཏྟིཡཱ ཨཔཱཡཔཏནཱདིཏོ ཨཙྩནྟམེཝ ཝཱརཎཏོ. ཨིཏརོ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡཏོ པརིཡཱཡདྷམྨོ ཨཙྩནྟཾ ཨཔཱཡདུཀྑཝཊྚདུཀྑཔཱཏནཏོ པརམྤརཱཡ ཝཱརཎཏོ. ཡཐཱ ཧི ལོཀིཡཾ ཀུསལཾ དཱནསཱིལཱདི ཝིཝཊྚཾ ཨུདྡིསྶ ནིབྦཏྟིཏཾ, ཨཡཾ ཏཾ ཨསམྤཱདེནྟམྤི ཏཾ སམྤཱཔཀསྶ དྷམྨསྶ ནིབྦཏྟཀཱརཎབྷཱཝཔརིཡཱཡེན པརིཡཱཡདྷམྨོ ནཱམ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཏཾ ཝཊྚཾ ཨུདྡིསྶ ནིབྦཏྟིཏཾ, ཡཾ ཏཎྷཱདཱིཧི སཝིསེསཾ ཨཱམསིཏབྦཏོ ཨཱམིསནྟི ལོཀེ པཱཀཊཾ ཨཙྪཱདནབྷོཛནཱདི, ཏསྶ, ཏཾསདིསསྶ ཙ ཕལཝིསེསསྶ ནིམིཏྟབྷཱཝཔརིཡཱཡེན པརིཡཱཡཱམིསནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཡཾ པནིདཾ…པེ… ཨིདཾ པརིཡཱཡཱམིསཾ ནཱམཱ’’ཏི.
‘‘སཀལམེཝ ཧིདཾ, ཨཱནནྡ, བྲཧྨཙརིཡསྶ ཡདིདཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢, ༣) ཨཱདིཝཙནཏོ སཱཝཀེཧི ཨདྷིགཏོཔི ལོཀུཏྟརདྷམྨོ སཏྠུཡེཝཱཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ནིཔྤརིཡཱཡདྷམྨོཔི བྷགཝཏོཡེཝ སནྟཀོ’’ཏི. སཱཝཀཱནཉྷི དྷམྨདིཊྛིཔཙྩཡསྶཔི ཡོནིསོམནསིཀཱརསྶ ཝིསེསཔཙྩཡོ པརཏོགྷོསོ ཙ ཏཐཱགཏཱདྷཱིནོཏི ཏེཧི པཊིཝིདྡྷོཔི དྷམྨོ དྷམྨསྶཱམིནོཡེཝཱཏི ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘བྷགཝཏཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨནུཔྤནྣསྶ མགྒསྶཱཏི ཀསྶཔསྶ བྷགཝཏོ སཱསནནྟརདྷཱནཏོ པབྷུཏི ཡཱཝ ཨིམསྨཱ བུདྡྷུཔྤཱདཱ ཨསམྦོདྷཝསེན ན ཨུཔྤནྣསྶ ཨརིཡམགྒསྶ. ཨུཔྤཱདེཏཱཏི ནིབྦཏྟེཏཱ. ཏཾ པནེཏཾ མགྒསྶ ¶ བྷགཝཏོ ནིབྦཏྟནཾ, ན པཙྩེཀབུདྡྷཱནཾ ཝིཡ སསནྟཱནེཡེཝ, ཨཐ ཁོ པརསནྟཱནེཔཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨསཉྫཱཏསྶ མགྒསྶ སཉྫནེཏཱ, ཨནཀྑཱཏསྶ མགྒསྶ ཨཀྑཱཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཡིདཾ མགྒསྶ ཨུཔྤཱདནཾ སཉྫཱནནཉྩ ཨཏྠཏོ ཛཱནནཉྙེཝ ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷབྷཱཝཏོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘མགྒཉྙཱུ མགྒཝིདཱུ’’ཏི. ཨཀྑཱནཾ པནསྶ སུཀུསལབྷཱཝེནཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘མགྒཀོཝིདོ’’ཏི. སཏྠཱརཱ ¶ ཡཐཱགཏཾ མགྒཾ ཨནུགཙྪནྟཱིཏི མགྒཱནུགཱ བྷགཝཏོ ཨེཝ ཏཾ མགྒཾ སུཊྛུ ཨདྷིགམནཏོ. པཙྪཱ པརཏོ སམྨཱ ཨནུ ཨནུ ཨཱགཏཱ པཊིཔནྣཱཏི པཙྪཱ སམནྣཱགཏཱ.
ཛཱནཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཛཱནིཏབྦམེཝ ཨབྷིཉྙེཡྻཱདིབྷེདཾ ཛཱནཱཏི ཨེཀནྟཧིཏཔཊིཔཏྟིཏོ. པསྶཾ པསྶཏཱིཏི ཏཐཱ པསྶིཏབྦམེཝ པསྶཏི. ཨཐ ཝཱ ཛཱནཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན ཛཱནིཏབྦཾ ཛཱནཱཏིཡེཝ. ན ཧི པདེསཉཱཎེན ཛཱནིཏབྦཾ སབྦཾ ཨེཀནྟཏོ ཛཱནཱཏི. པསྶཾ པསྶཏཱིཏི དིབྦཙཀྑུ པཉྙཱཙཀྑུ དྷམྨཙཀྑུ བུདྡྷཙཀྑུ སམནྟཙཀྑུསངྑཱཏེཧི པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི པསྶིཏབྦཾ པསྶཏིཡེཝ. ཨཐ ཝཱ ཛཱནཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཡཐཱ ཨཉྙེ སཝིཔལླཱསཱ ཀཱམརཱུཔཔརིཉྙཱཝཱདིནོ ཛཱནནྟཱཔི ཝིཔལླཱསཝསེན ཛཱནནྟི, ན ཨེཝཾ བྷགཝཱ. བྷགཝཱ པན པཧཱིནཝིཔལླཱསཏྟཱ ཛཱནནྟོ ཛཱནཱཏིཡེཝ, དིཊྛིདསྶནསྶ ཙ ཨབྷཱཝཱ པསྶནྟོ པསྶཏིཡེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཙཀྑུབྷཱུཏོཏི པཉྙཱཙཀྑུམཡཏྟཱ ཏསྶ ཙ པཏྟཏྟཱ སཏྟེསུ ཙ ཏདུཔྤཱདནཏོ དསྶནཔརིཎཱཡཀཊྛེན ལོཀསྶ ཙཀྑུ ཝིཡ བྷཱུཏོ. ཉཱཎབྷཱུཏོཏི ཨེཏསྶ ཙ ཨེཝམེཝ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. དྷམྨཱ བོདྷིཔཀྑིཡཱ, བྲཧྨཱ མགྒོ, ཏེཧི ཨུཔྤནྣཏྟཱ, ཏེསཾཝཱ པཏྟཏྟཱ ཨདྷིགཏཏྟཱ, ལོཀསྶ ཙ ཏདུཔྤཱདནཏོ ‘‘དྷམྨབྷཱུཏོ, བྲཧྨབྷཱུཏོ’’ཏི ཙ ཝེདིཏབྦོ. ཝཏྟཱཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཝདཏཱིཏི ཝཏྟཱ. ཙིརཾ སཙྩཔྤཊིཝེདྷཾ པཝཏྟེནྟོ ཝདཏཱིཏི པཝཏྟཱ. ཨཏྠསྶ ནིནྣེཏཱཏི དྷམྨཏཱསངྑཱཏཾ པརམཏྠཾ ནིབྦཱནཉྩ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ དསྶེཏཱ, པཱཔཡིཏཱ ཝཱ. ཨམཏསྶ དཱཏཱཏི ཨམཏཾ སཙྪིཀིརིཡཾ སཏྟེསུ ཨུཔྤཱདེནྟོ ཨམཏཾ དདཱཏཱིཏི ཨམཏསྶ དཱཏཱ. བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱནཾ ཏདཱཡཏྟབྷཱཝཏོ དྷམྨསྶཱམཱི.
‘‘ཡཱ ཙ ནིབྦཱནསམྤཏྟི, སབྦམེཏེན ལབྦྷཏི;
སུཁོ ཝིཔཱཀོ པུཉྙཱནཾ, ཨདྷིཔྤཱཡོ སམིཛ྄ཛྷཏི. (པེཊཀོ. ༢༣);
ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟོ, སབྦསམྤཏྟིདཱཡཀོ’’ཏི –
ཨེཝམཱདིཾ ¶ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ཨེཝ བྷིཀྑཱུ དཱནཱདིཔུཉྙཱནཾ ཝིཝཊྚསནྣིསྶཡཏཾ ཛཱནནྟི, ན ཨཉྙཐཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པརིཡཱཡདྷམྨོཔི…པེ… པཊིལབྷཏཱི’’ཏི. ‘‘ཨེདིསཾ པརིབྷུཉྩིཏབྦ’’ནྟི ཀཔྤིཡསྶ ཙ ཙཱིཝརཱདིཔཙྩཡསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནེན ཝིནཱ པཊིགྒཧོཔི བྷིཀྑཱུནཾ ན སམྦྷཝཏི, ཀུཏོ པརིབྷོགོཏི ཨཱཧ ‘‘ནིཔྤརིཡཱཡཱམིསམྤཱི’’ཏིཨཱདི.
པརིཡཱཡཱམིསསྶ བྷགཝཏོ སནྟཀབྷཱཝོ པརིཡཱཡདྷམྨསྶ ཏབྦྷཱཝེནེཝ དཱིཔིཏོ. ཏདེཝ སཱམིབྷཱཝཾ ¶ དསྶེནྟོཏི སམྦནྡྷོ. ཏསྨཱཏི ཨཏྟཱདྷཱིནཔཊིལཱབྷཔཊིགྒཧཏཱཡ ཨཏྟནོ སནྟཀཏྟཱ ཙ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ དྷམྨཱམིསེ.
པཙྩཡཱ ཙཱིཝརཱདཡོ པརམཱ པཱཔུཎིཏབྦབྷཱཝེན ཨུཏྟམམརིཡཱདཱ ཨེཏསྶ ན ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཱ ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ ཙཱཏི པཙྩཡཔརམོ, ལཱབྷགརཱུཏི ཨཏྠོ. ཏཎྷུཔྤཱདེསཱུཏི ‘‘ཙཱིཝརཧེཏུ ཝཱ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནོ ཏཎྷཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཨུཔྤཛྫཏི, པིཎྜཔཱཏསེནཱསནཨིཏིབྷཝཱབྷཝཧེཏུ ཝཱ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནོ ཏཎྷཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༡༡; ཨ. ནི. ༤.༩; ཨིཏིཝུ. ༡༠༥) ཨེཝཾ ཝུཏྟེསུ ཙཏཱུསུ ཏཎྷུཔྤཏྟིཀོཊྛཱསེསུ. ཨཔྤིཙྪཏཱསནྟུཊྛིསལླེཁཔཝིཝེཀཱདཡོ ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ.
ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཨོཝཱདེ, ཏེསུ ཝཱ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀེསུ བྷིཀྑཱུསུ. བྷཝིསྶཏི ཝཱ ཡེསཾ ཏཏྠཱཏི ཡོཛནཱ. ཨིམསྨིཾ པཀྑེ ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཨོཝཱདེ ཨིཙྩེཝ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨདྷིཔྤཱཡོ ཨཱམིསདཱཡཱདཏཱཡ ཨུཔྤཛྫནཀཨནཏྠཱནུཔྤཱདསྶ དྷམྨདཱཡཱདཏཱཡ ཨུཔྤཛྫནཀཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཙ ཨཱཀངྑཱ. ཏེནཱཧ ‘‘པསྶཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨཱམིསེ ཨུཔཀྑལིཏཱནནྟི ཨཱམིསཧེཏུ ཝིཔྤཊིཔནྣཱནཾ. ཨཏཱིཏཀཱལེཏི ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷཀཱལེ. ཀཔིལསྶ བྷིཀྑུནོ ཝཏྠུ ཀཔིལསུཏྟེན, ‘‘སངྒྷཱཊིཔིཨཱདིཏྟཱ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ལཀྑཎསུཏྟེན (སཾ. ནི. ༢.༢༡༨) ཙ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ. ཨཱམིསགརུཀོ ཨཔྤགྒྷབྷཱཝེན ཀཱུཊཀཧཱཔཎོ ཝིཡ ནིཏྟེཛོ སམཎཏེཛེན ཨནུཛྫལཏོ ནིབྦུཏངྒཱརོ ཝིཡ ནིཔྤབྷོ ཙ ཧོཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཏཏོཏི པཙྩཡགརུཀབྷཱཝཏོ. ཝིཝཏྟིཏཙིཏྟོཏི ཝིནིཝཏྟིཏམཱནསོ, སལླེཁཝུཏྟཱིཏི ཨཏྠོ.
དྷམྨདཱཡཱདཱཏི ¶ ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨནྟོགདྷཱཝདྷཱརཎཾ ཝཙནནྟི ཏེན ཨཝདྷཱརཎེན ནིཝཏྟིཏམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏི པཊིཀྑེཔོ དསྶིཏོ. ཏཐེཝ ཙ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ཨདྷིཔྤཱཡཱནིསཾསཝིབྷཱཝནེསུཔི དསྶིཏོ, ཏཐཱ ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནེན དྷམྨདཱཡཱདཏཱཔཊིཀྑེཔོ. ཨཔདིསིཏབྦཱཏི ཧེཊྛཱ ཀཏྭཱ ཝཏྟབྦཱཏི. ཨཱདིཡཱཏི ཨེཏྠ ཡསྨཱ ཨཱ-ཀཱརོ མརིཡཱདཏྠོ, ཏསྨཱ དྷམྨདཱཡཱདཏཱཝིདྷུརེན ཨཱམིསདཱཡཱདབྷཱཝེན ཧེཏུབྷཱུཏེན, ཀརཎབྷཱུཏེན ཝཱ ཨཱདིཡཾ ཝིཝེཙནཾ ཝིཉྙཱུཧི ཝིསུཾ ཀརཎཾ ཝཝཏྠཱནསྶ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསུཾ ཀཱཏབྦཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཉྙཱུཧི གཱརཡ྄ཧཱ བྷཝེཡྻཱཐཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི.
‘‘ཨཏྠི མེ ཏུམྷེསུ ཨནུཀམྤཱ…པེ… ནོ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏི བྷིཀྑཱུསུ ཨཏྟནོ ཀརུཎཱཡནཱཀིཏྟནཾ ¶ ཏེསཾ མུདུཀརཎཾ, ‘‘ཨཧམྤི ཏེནཱ’’ཏིཨཱདི པན ཏཏོཔི སཝིསེསཾ མུདུཀརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཏཱིཝ མུདུཀརཎཏྠ’’ནྟི.
ནཱལ༹ཀཔཊིཔདཱདཡོ ནཱལ༹ཀསུཏྟཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༦༨༤-༧༢༨) ཨཱགཏཔཊིཔཏྟིཡོ. ཏཱ པན ཡསྨཱ ནཱལ༹ཀཏྠེརཱདཱིཧི པཊིཔནྣཱ པརམསལླེཁཝུཏྟིབྷཱུཏཱ ཨཏིཨུཀྐཊྛཔཊིཔཏྟིཡོ, ཏསྨཱ ཨིདྷ དྷམྨདཱཡཱདཔཊིཔདཱཡ ཨུདཱཧརཎབྷཱཝེན ཨུདྡྷཊཱ. སཀྑིབྷཱུཏཱཏི ཏཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཝུཙྩམཱནཱཡ ‘‘ཀིཾ མེ ཝིནཱ པཊིཔཛྫནཀོ ཨཏྠཱི’’ཏི ཨསདྡཧནྟཱནཾ པཙྩཀྑཀརཎེན སཀྑིབྷཱུཏཱ. ཨིམསྨིནྟི ‘‘ཏུམྷེ ཙ མེ བྷིཀྑཝེ དྷམྨདཱཡཱདཱ’’ཏིཨཱདིཀེ ཝཱཀྱེ. སེསནྟི ‘‘ཏུམྷེ ཙ མེ’’ཏིཨཱདིཀཾ སུཀྐཔཀྑེ ཨཱགཏཾ པཱལི༹པདཾ. ཝུཏྟནཡཔཙྩནཱིཀེནཱཏི ‘‘ཏེན དྷམྨདཱཡཱདབྷཱཝེན ནོ ཨཱམིསདཱཡཱདབྷཱཝེནཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཀཎྷཔཀྑེ ཝུཏྟནཡསྶ པཊིཔཀྑེན.
༣༠. ཐོམནཾ སུཏྭཱཏི པཊིཔཛྫནཀསྶ པུགྒལསྶ པསཾསནཾ སུཏྭཱ ཡཐཱ ཏཾ སཔརིསསྶ ཨཱཡསྨཏོ ཨུཔསེནསྶ པཊིཔཏྟིཡཱ སཱིལཐོམནཾ སུཏྭཱ. ནིཔཱཏཔདནྟི ཨིམིནཱ ཨིདྷ-སདྡསྶ ཨནཏྠཀཏམཱཧ. པཝཱརིཏོཏི པཊིཀྑེཔིཏོ. ཡོ ཧི བྷུཉྫནྟོ བྷོཛནེན ཏིཏྟོ པརིཝེསཀེན ཨུཔནཱིཏབྷོཛནཾ པཊིཀྑིཔཏི, སོ ཏེན པཝཱརིཏེན པཊིཀྑེཔིཏོ ནཱམ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘པཝཱརིཏོཏི…པེ… ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི. པཀཱརེཧི དིཊྛཱདཱིཧི ཝཱརེཏི སངྒྷཱདིཀེ ཡཱཙཱཔེཏི བྷཏྟེ ¶ ཀརོཏི ཨེཏཱཡཱཏི པཝཱརཎཱ, ཨཱཔཏྟིཝིསོདྷནཱཡ ཨཏྟཝོསྶགྒོ ཨོཀཱསདཱནཾ. སཱ པན ཡསྨཱ ཡེབྷུཡྻེན ཝསྶཾཝུཏྠེཧི ཀཱཏབྦཱ ཝུཏྟཱ, ཏསྨཱ ‘‘ཝསྶཾཝུཏྠཔཝཱརཎཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཝཱརེཏི པཙྩཡེ ཨིཙྪཱཔེཏི ཨེཏཱཡཱཏི པཝཱརཎཱ, ཙཱིཝརཱདཱིཧི ཨུཔནིམནྟནཱ. པཀཱརཡུཏྟཱ ཝཱརཎཱཏི པཝཱརཎཱ, ཝིཔྤཀཏབྷོཛནཏཱདིཙཏུརངྒསཧིཏོ བྷོཛནཔཊིཀྑེཔོ. སཱ པན ཡསྨཱ ཨནཏིརིཏྟབྷོཛནནིམིཏྟཱཡ ཨཱཔཏྟིཡཱ ཀཱརཎཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨནཏིརིཏྟཔཝཱརཎཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཡཱཝདཏྠབྷོཛནསྶ པཝཱརཎཱ ཡཱཝདཏྠཔཝཱརཎཱ, པརིཡོསིཏབྷོཛནསྶ ཨུཔནཱིཏཱཧཱརཔཊིཀྑེཔོཏི ཨཏྠོ.
‘‘བྷུཏྟཱཝཱི’’ཏི ཝཙནཏོ བྷོཛནཔཱརིཔཱུརིཏཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘པརིཔུཎྞོཏི བྷོཛནེན པརིཔུཎྞོ’’ཏི. པརིཡོསིཏོཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ ‘‘བྷོཛནེན བྷོཛནཀིརིཡཱཡ པརིཡོསིཏོ’’ཏི. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཨདྷིཔྤེཏཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ བྷོཛན-སདྡསྶ ལོཔོ ཝུཏྟོ. དྷཱཏོཏི ཏིཏྟོ. སཱདྷཀཱནཱིཏི ཉཱཔཀཱནི. པརིཡོསིཏབྷོཛནཾ སུཧིཏཡཱཝདཏྠཏཱགཧཎེཧི བྷུཏྟཱཝིཏཱདཡོ, བྷུཏྟཱཝིཏཱདིགྒཧཎེཧི ཝཱ ཨིཏརེ བོདྷིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཉྙམཉྙཾ ནེསཾ ཉཱཔཀཉཱཔེཏབྦཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཚཧིཔི པདེཧི ཨུདརཱཝདེཧཀཾ བྷོཛནཾ དསྶིཏཾ ¶ , ཏཉྩ ཁོ པརིཀཔྤནཱཝསེན. ན ཧི བྷགཝཱ ཨེཝཾ བྷུཉྫཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སབྦཉྩེཏཾ པརིཀཔྤེཏྭཱ ཝུཏྟ’’ནྟི.
‘‘སིཡཱ ཨེཝ, ནཱཔི སིཡཱ’’ཏི ཙ ཨིདཾ ཨཏྠདྭཡམྤི ཨིདྷ སམྦྷཝཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིདྷ ཨུབྷཡམྤི ཝཊྚཏཱི’’ཏི. ཨཐཱཏི ཨནནྟརཾ, མམ བྷོཛནསམནནྟརམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཏཾ པན ཡསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟཀཱལཔཙྩཱམསནཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཏམྷི ཀཱལེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཔྤརུལ༹ྷཧརིཏེཏི རུཧམཱནཏིཎཱདིཧརིཏརཧིཏེ. ཨབྷཱཝཏྠོ ཙ ཨཡཾ ཨཔྤ-སདྡོ ‘‘ཨཔྤིཙྪོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༥༢, ༣༣༦; སཾ. ནི. ༢.༡༤༨) ཝིཡ.
ཀཐིཏེཔཱིཏི པི-སདྡོ ཨཝུཏྟསམུཙྩཡཏྠོ. ཏེན ཝཱཔསམཱིཀརཎཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. ཏཐཱ ཧེས ཝུཏྟ-སདྡོ ‘‘ནོ ཙ ཁོ པཊིཝུཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༨༩) ཝཱཔསམཱིཀརཎེ དིསྶཏི, ‘‘པནྣལོམོ པརདཏྟཝུཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༣༢) ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཾ, ‘‘པཎྜུཔལཱསོ བནྡྷནཱ པཝུཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༩༢; པཱཙི. ༦༦༦; མཧཱཝ. ༡༢༩; མ. ནི. ༣.༥༩) ཨཔགམེ, ‘‘གཱིཏཾ པཝུཏྟཾ ¶ སམིཧིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༨༥) པཱཝཙནབྷཱཝེན པཝཏྟིཏེ, ལོཀེ པན ‘‘ཝུཏྟཾ པརཱཡཎ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མཧཱབྷཱས ༧.༢.༢༦) ཨཛ྄ཛྷེནེ དིསྶཏཱིཏི.
ན ཨེཏྠ པིཎྜཔཱཏབྷོཛནེན དྷམྨདཱཡཱདཏཱ ནིཝཱརིཏཱ, པིཎྜཔཱཏབྷོཛནཾ པན ཨནཱདརིཏྭཱ དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔཏྟཱིཏི ཨེཏྠ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘པིཎྜཔཱཏཾ…པེ… ཝཱིཏིནཱམེཡྻཱ’’ཏི. ཏཏྠ ཝཱིཏིནཱམེཡྻཱཏི ཀམྨཊྛཱནཱནུཡོགེན ཁེཔེཡྻ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཱདིཏྟསཱིསཱུཔམཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ’’ཏི. ཨཱདིཏྟསཱིསཱུཔམནྟིཨཱདིཏྟསཱིསཱུཔམསུཏྟཾ.
ཀིཉྩཱཔཱིཏི ཨཡཾ ‘‘ཡདིཔཱི’’ཏི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠོ ནིཔཱཏོ. ནིཔཱཏོ ཙ ནཱམ ཡཏྠ ཡཏྠ ཝཱཀྱེ པཡུཛྫཏི, ཏེན ཏེན ཝཏྟབྦཏྠཛོཏཀོ ཧོཏཱིཏི ཨིདྷ ‘‘པིཎྜཔཱཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨནུཉྙཱཔསཾསཱཝསེན ཝུཙྩམཱནསྶ ཨཏྠསྶ ཛོཏཀོཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཨནུཛཱནནཔསཾསནཏྠེ ནིཔཱཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨནུཉྙཱཔསཾསཱརམྦྷེ པན ‘‘ཨསམྦྷཱཝནཏྠེ’’ཏི ཝུཏྟཾ སིཡཱ པུརིམེཡེཝ སམྦྷཱཝནཱཝིབྷཱཝནཏོ ཨདྷིཀཏྟཱནུལོམཏོ ཙ.
ཨེཀཝཱརཾ པཝཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྑིཔནཾ ཀཐཾ དཱིགྷརཏྟཾ ཨཔྤིཙྪཏཱདཱིནཾ ཀཱརཎཾ ཧོཏཱིཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཏསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨཏྲིཙྪཏཱཏི ཨཏྲ ཨིཙྪཏཱིཏི ཨཏྲིཙྪོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཨཏྲིཙྪཏཱ, ཨཏྠཏོ པརལཱབྷཔཏྠནཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘པུརིམེཡེཝ སཀལཱབྷེན ཨསནྟུཊྛི, པརལཱབྷེ ¶ ཙ པཏྠནཱ, ཨེཏཾ ཨཏྲིཙྪཏཱལཀྑཎ’’ནྟི (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༨༤༩). པཱཔིཙྪཏཱཏི ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཱདྷིཔྤཱཡཏཱ. པཱཔཱ ཨིཙྪཱ ཨེཏསྶཱཏི པཱཔིཙྪོ, ཏསྶ བྷཱཝོ པཱཔིཙྪཏཱ. ཡཐཱཧ ‘‘ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཏཱ པཊིགྒཧཎེ ཙ ཨམཏྟཉྙུཏཱ, ཨེཏཾ པཱཔིཙྪལཀྑཎ’’ནྟི (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༨༥༡). མཧནྟཱནི ཝཏྠཱུནི ཨིཙྪཏི, མཧཏཱི ཝཱ ཏསྶ ཨིཙྪཱཏི མཧིཙྪོ, ཏསྶ བྷཱཝོ མཧིཙྪཏཱ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘སནྟགུཎསམྦྷཱཝནཏཱ པཊིགྒཧཎེ ཙ ཨམཏྟཉྙུཏཱ, ཨེཏཾ མཧིཙྪལཀྑཎ’’ནྟི. པཙྩཝེཀྑམཱནོ ནིཝཱརེསྶཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨསྶ བྷིཀྑུནོ སཾཝཏྟིསྶཏི པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྑེཔོ.
མཧིཙྪོ པུགྒལོ ཡཐཱ པཙྩཡདཱནཝསེན པཙྩཡདཱཡཀེཧི བྷརིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻོ, ཨེཝཾ པཙྩཡཔརིཡེསནཝསེན ཨཏྟནཱཔཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྟནོཔི ¶ ཨུཔཊྛཱཀཱནམྤི དུབྦྷརོ ཧོཏཱི’’ཏི. སདྡྷཱདེཡྻསྶ ཝིནིཔཱཏཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཨཉྙསྶ གྷརེ ཚཌྜེནྟོ. རིཏྟཔཏྟོཝཱཏི ཡེསུ ཀུལེསུ པཊིཔིཎྜཝསེན པཝཏྟཏི, ཏེསཾ སབྦཔཙྪིམཾ ཨཏྟནོ ཡཐཱལདྡྷཾ དཏྭཱ ཏཏྠ ཀིཉྩི ཨལདྡྷཱ རིཏྟཔཏྟོ ཝིཧཱརཾ པཝིསིཏྭཱ ནིཔཛྫཏི ཛིགྷཙྪཱདུབྦལྱེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡཐཱལདྡྷཔཙྩཡཔརིབྷོགེན, པུན པརིཡེསནཱནཱཔཛྫནེན ཨཏྟནོ སུབྷརཏཱ, ཡཐཱལདྡྷཔཙྩཡེན ཨཝཉྙཾ ཨཀཏྭཱ སནྟོསཱཔཏྟིཡཱ ཨུཔཊྛཱཀཱནཾ སུབྷརཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཀཐཱཝཏྠཱུནཱིཏི ཨཔྤིཙྪཏཱདིཔཊིསཾཡུཏྟཱནཾ ཀཐཱནཾ ཝཏྠཱུནཱིཏི ཀཐཱཝཏྠཱུནི, ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ ཨེཝ. ཏཱིཎཱིཏི ཏཱིཎི ཀཐཱཝཏྠཱུནི. ཨབྷིསལླེཁིཀཱཏི ཨཏིཝིཡ ཀིལེསེ སལླིཁཏཱིཏི ཨབྷིསལླེཁོ, ཨཔྤིཙྪ ཏཱདིགུཎསམུདཱཡོ, སོ ཨེཏིསྶཱ ཨཏྠཱིཏི ཨབྷིསལླེཁིཀཱ, མཧིཙྪཏཱདཱིནཾ ཏནུབྷཱཝཱཡ ཡུཏྟརཱུཔཱ ཨཔྤིཙྪཏཱདིཔཊིསཾཡུཏྟཏཱ. ཙེཏོཝིནཱིཝརཎསཔྤཱཡཱཏི ཀུསལཙིཏྟུཔྤཏྟིཡཱ ནིཝཱརཀཱནཾ ནཱིཝརཎཱནཾ དཱུརཱིབྷཱཝཀརཎེན ཙེཏོཝིནཱིཝརཎསངྑཱཏཱནཾ སམཐཝིཔསྶནཱནཾ སཔྤཱཡཱ. སམཐཝིཔསྶནཱཙིཏྟསྶེཝ ཝཱ ཝིབྷཱུཏིབྷཱཝཀརཎཱཡ སཔྤཱཡཱ ཨུཔཀཱརིཀཱཏི ཙེཏོཝིནཱིཝརཎསཔྤཱཡཱ. ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡཱཏིཨཱདི ཡེན ནིབྦིདཱདིཨཱནིསཾསེན ཨཡཾ ཀཐཱ ཨབྷིསལླེཁིཀཱ ཙེཏོཝིནཱིཝརཎསཔྤཱཡཱ ཙ ནཱམ ཧོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡཱཏི ཨེཀཾསེན ཝཊྚདུཀྑཏོ ནིབྦིནྡནཏྠཱཡ. ཝིརཱགཱཡ ནིརོདྷཱཡཱཏི ཏསྶེཝ ཝིརཛྫནཏྠཉྩ ནིརུཛ྄ཛྷནཏྠཉྩ. ཨུཔསམཱཡཱཏི སབྦཀིལེསཝཱུཔསམཱཡ. ཨབྷིཉྙཱཡཱཏི སབྦསྶཔི ཨབྷིཉྙེཡྻསྶ ཨབྷིཛཱནནཱཡ. སམྦོདྷཱཡཱཏི ཙཏུམགྒསམྦོདྷཱཡ. ནིབྦཱནཱཡཱཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཱཡ. ཨེཏེསུ ཧི ཨཱདིཏོ ཏཱིཧི ཝིཔསྶནཱ ཝུཏྟཱ, པུན ཏཱིཧི མགྒོ, ཨིཏརེན ནིབྦཱནཾ. ཏེན སམཐཝིཔསྶནཱ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ནིབྦཱནཔརིཡོསཱནོ ཨཡཾ སབྦོ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོ དསཀཐཱཝཏྠུལཱབྷིནོ སམྦྷཝཏཱིཏི དསྶེཏི. པརིཔཱུརེསྶནྟཱིཏི ཏཾསབྷཱཝཏོ ཨུཔཀཱརཏོ ¶ ཙ སཾཝཏྟིསྶནྟི. ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ ཧི ཨེཀཝཱརཨུཔྤནྣཱ ཨུཔརི ཏདཏྠཱཡ སཾཝཏྟིསྶནྟི. ཀཐཱཝཏྠུཔརིཔཱུརཎཾ སིཀྑཱཔརིཔཱུརཎཉྩ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ.
ཨམཏཾ ནིབྦཱནནྟི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཾ. ཨིཏརཱ པན སེཀྑཱསེཀྑདྷམྨཔཱརིཔཱུརིཡཱ པརིཔུཎྞཱ. ནིབྦཱནཔཱརིཔཱུརི ཙེཏྠ ཏདཱཝཧདྷམྨཔཱརིཔཱུརིཝསེན པརིཡཱཡཏོ ¶ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨིདཱནི ཡཱཡཾ ཨཔྤིཙྪཏཱདཱིནཾ ཨནུཀྐམཔརིཝུདྡྷིཡཱ གུཎཔཱརིཔཱུརིཏཱ, ཏཾ ཨུཔམཱཡ སཱདྷེནྟོ ‘‘སེཡྻཐཱཔཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པཱཝུསྶཀོཏི ཝསྶཱནམཱསེ ཨུཊྛིཏོ. སོ ཧི ཙིརཱནུཔྤཝཏྟི ཧོཏི. པབྦཏཀནྡརཱ པབྦཏེསུ ཨུཔཙྩཀཱདྷིཙྩཀཱཔབྷཝནིཛ྄ཛྷརཱདིནདིཡོ. སརསཱཁཱཏི ཡཏྠ ཨུཔརིཨུནྣཏཔདེསཏོ ཨུདཀཾ ཨཱགནྟྭཱ ཏིཊྛཏི ཙེཝ སནྡཏི ཙ, ཏེ. ཀུསོབྦྷཱ ཁུདྡཀཏལཱ༹ཀཱ. ཀུནྣདིཡོཏི པབྦཏཔཱདཏོ ནིཀྑནྟཱ ཁུདྡཀནདིཡོ. ཏཱ ཧི མཧཱནདིཡོ ཨོཏརནྟིཡོ པརིཔཱུརེནྟི. པརམདྷམྨདཱཡཱདནྟི པརམཾ ཨུཏྟམཾ དྷམྨདཱཡཱདབྷཱཝཾ, པརམཾ དྷམྨདཱཡཛྫཾ ཝཱ. ཏེ བྷིཀྑཱུཏི ཏེ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀེ བྷིཀྑཱུ. སནྣིཡོཛེནྟོཏི མཱུལགུཎེཧི ཨཔྤིཙྪཏཱདཱིཧི ཡོཛེནྟོ.
ཨུགྒཧེཏྭཱཏི ཨཏྠཏོ བྱཉྫནཏོ ཙ ཨུཔདྷཱརཎཝསེན གཧེཏྭཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ གཧེཏྭཱ. སཾསནྡེཏྭཱཏི མམ དེསནཱནུསཱརེན མམཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ. ཡཐཱ ཨིདྷེཝ ཙིནྟེསཱིཏི ཡཐཱ ཨིམིསྶཱ དྷམྨདཱཡཱདདེསནཱཡ ཙིནྟེསི, ཨེཝཾ ཨཉྙཏྠཱཔི དྷམྨཐོམནཏྠཾ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསནྟོ ཙིནྟེསི. ཨེཀཛ྄ཛྷཱསཡཱཡཱཏི སམཱནཱདྷིཔྤཱཡཱཡ. མཏིཡཱཏི པཉྙཱཡ. ཨཡཾ དེསནཱ ཨགྒཱཏིཨཱདི བྷགཝཱ དྷམྨསེནཱཔཏིཾ གུཎཏོ ཨེཝ པགྒཎྷཱཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.
ཙིཏྟགཏིཡཱཏི ཙིཏྟཝསེན ཀཱཡསྶ པརིཎཱམནེན ‘‘ཨཡཾ ཀཱཡོ ཨིདཾ ཙིཏྟཾ ཝིཡ ཧོཏཱུ’’ཏི ཀཱཡསྶ ཙིཏྟེན སམཱནགཏིཀཏཱདྷིཊྛཱནེན. ཀཐཾ པན ཀཱཡོ དནྡྷཔྤཝཏྟིཀོ ལཧུཔརིཝཏྟནཙིཏྟེན སམཱནགཏིཀོ ཧོཏཱིཏི? ན སབྦཐཱ སམཱནགཏིཀོ. ཡཐེཝ ཧི ཀཱཡཝསེན ཙིཏྟཔརིཎཱམནེ ཙིཏྟཾ སབྦཐཱ ཀཱཡེན སམཱནགཏིཀཾ ན ཧོཏི. ན ཧི ཏདཱ ཙིཏྟཾ སབྷཱཝསིདྡྷེན ཨཏྟནོ ཁཎེན ཨཝཏྟིཏྭཱ དནྡྷཝུཏྟིཀསྶ རཱུཔདྷམྨསྶ ཁཎེན ཝཏྟིཏུཾ སཀྐོཏི, ‘‘ཨིདཾ ཙིཏྟཾ ཨཡཾ ཀཱཡོ ཝིཡ ཧོཏཱུ’’ཏི པན ཨདྷིཊྛཱནེན དནྡྷགཏིཀསྶ ཀཱཡསྶ ཨནུཝཏྟནཏོ ཡཱཝ ཨིཙྪིཏཊྛཱནཔྤཏྟི, ཏཱཝ ཀཱཡགཏིཾ ཨནུལོམེནྟམེཝ ཧུཏྭཱ སནྟཱནཝསེན པཝཏྟམཱནཾ ཙིཏྟཾ ཀཱཡགཏིཀཾ ཀཏྭཱ པརིཎཱམིཏཾ ནཱམ ཧོཏི, ཨེཝཾ ‘‘ཨཡཾ ཀཱཡོ ཨིདཾ ཙིཏྟཾ ཝིཡ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨདྷིཊྛཱནེན པགེཝ ལཧུསཉྙཱཡ སུཁུམསཉྙཱཡ ཙ སམྤཱདིཏཏྟཱ ཨབྷཱཝིཏིདྡྷིཔཱདཱནཾ ཝིཡ དནྡྷཾ ཨཝཏྟིཏྭཱ ཡཐཱ ལཧུཾ ཀཏིཔཡཙིཏྟཝཱརེཧེཝ ཨིཙྪིཏཊྛཱནཔྤཏྟི ཧོཏི ¶ , ཨེཝཾ པཝཏྟམཱནོ ཀཱཡོ ཙིཏྟགཏིཀབྷཱཝེནེཝ པརིཎཱམིཏོ ནཱམ ཧོཏི, ན ཨེཀཙིཏྟཀྑཎེནེཝ པཝཏྟིཡཱ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ¶ བཱཧུསམིཉྫནཔྤསཱརཎཱུཔམཱཔི ཨུཔཙཱརེན ཝིནཱ སུཊྛུཏརཾ ཡུཏྟཱ ཧོཏི, ཨཉྙཐཱ དྷམྨཏཱཝིལོམིཏཱ སིཡཱ. ན ཧི དྷམྨཱནཾ ལཀྑཎཉྙཐཏྟཾ ཨིདྡྷིབལེན ཀཱཏུཾ སཀྐཱ, བྷཱཝཉྙཐཏྟམེཝ པན སཀྐཱཏི.
༣༡. བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡཱནུརཱུཔཾ བྷིཀྑཱུནཉྩ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཉཏྭཱཏི ཝཙནསེསོ. དེསཀཱལེ ཝིཡ བྷཱཛནམྤི ཨོལོཀེཏྭཱ ཨེཝ མཧཱཐེརོ དྷམྨཾ ཀཐེཏི. པཀྐནྟསྶཱཏི ཨིདཾ ཨནཱདརེ སཱམིཝཙནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘པཀྐནྟསྶ སཏོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཀིཏྟཀེནཱཏི ཀེན པརིམཱཎེན. ཏཾ པན པརིམཱཎཾ ཡསྨཱ པརིམེཡྻསྶ ཨཏྠསྶ པརིཙྪིནྡནཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཀིཏྟཱཝཏཱཏི པརིཙྪེདཝཙན’’ནྟི ཨཱཧ. ནུཀཱརོ པུཙྪཱཡནྟི ཨཡཾ ནུ-སདྡོ ཨིདྷེཝ པུཙྪཱཡཾ ཨཱགཏོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ནུ-སདྡེན ཧེཏྠ ཛོཏིཡམཱནོ ཨཏྠོ ཀིཾ-སདྡེན པརིམཱཎོ ཨཏྠོ པརིམེཡྻཏྠོ ཙ. ཨེཏྠ སཾཀིལེསཔཀྑོ ཝིཝེཀསྶ ཨནནུསིཀྑནཾ ཨཱམིསདཱཡཱདཏཱ, ཝོདཱནཔཀྑོ ཏསྶ ཨནུསིཀྑནཾ དྷམྨདཱཡཱདཏཱཏི. ཏཱིཧི ཝིཝེཀེཧཱིཏི ཝིཝེཀཏྟཡགྒཧཎཾ ཏདནྟོགདྷཏྟཱ ཝིཝེཀཔཉྩཀསྶ. ཝིཝེཀཔཉྩཀགྒཧཎེ པནསྶ སརཱུཔེན ཀཱཡཝིཝེཀོ གཧིཏོ ན སིཡཱ, ཏདཱཡཏྟཏྟཱ ཝཱ སཏྠཱརཱ ཏདཱ པཡུཛྫམཱནཝིཝེཀདསྶནཝསེན ‘‘ཏཱིཧི ཝིཝེཀེཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཉྙཏརམྤཱིཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཀཱཡཝིཝེཀམཏྟེན དྷམྨདཱཡཱདབྷཱཝོ སིཛ྄ཛྷཏཱིཏི? ན, ཝིཝེཀདྭཡསནྣིསྶཡསྶེཝ ཀཱཡཝིཝེཀསྶ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཙིཏྟཝིཝེཀགྒཧཎམྤི སམཏྠིཏཾ ཧོཏི. ན ཧི ལོཀིཡཛ྄ཛྷཱནཱདྷིགམམཏྟེན ནིཔྤརིཡཱཡཏོ སཏྠུདྷམྨདཱཡཱདབྷཱཝོ ཨིཙྪིཏོ, ནིབྦཱནཱདྷིགམེན པན སོ ཨིཙྪིཏོ, ཏསྨཱ སབྦཱཔི སཱསནེ ཝིཝེཀཱནུསིཀྑནཱ ནིབྦཱནཔོཎཱ ནིབྦཱནཔབྦྷཱརཱ ནིབྦཱནོགདྷཱ ཙཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏིཎྞཾ ཝིཝེཀཱནཾ ཨཉྙཏརམྤཱི’’ཏི. ཨསཏི ཨཱལོཀེ ཨནྡྷཀཱརོ ཝིཡ ཨསཏི དྷམྨདཱཡཱདཏཱཡ ཨེཀཾསིཡཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱམིསདཱཡཱདཱཝ ཧོནྟཱི’’ཏི. ཨེས ནཡོ སུཀྐཔཀྑེཔཱིཏི ཀཎྷཔཀྑཏོ སཱདྷཱརཎཝསེན ལབྦྷམཱནཾ ཨཏྠསཱམཉྙཾ ཨཏིདིསཏི, ན ཨཏྠཝིསེསཾ ཏསྶ ཝིསདིསཏྟཱ, ཨཏྠཝིསེསམེཝ ཝཱ ཨཏིདིསཏི ཝིསདིསཱུདཱཧརཎཱུཔཱཡཉཱཡེན. ‘‘ཏིཎྞཾ ཝིཝེཀཱནཾ ཨཉྙཏར’’ནྟི ཨིདཾ ཨིདྷ ན ལབྦྷཏི. ཏཡོཔི ¶ ཧི ཝིཝེཀཱ, ཏེསུ ཨེཀོ ཝཱ ཨིཏརདྭཡསནྣིསྶཡོ ཨིདྷ ལབྦྷཏི.
དཱུརཏོཔཱིཏི དཱུརཊྛཱནཏོཔི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏིརོརཊྛཏོཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཀཱམཾ ‘‘པཊིབྷཱཏཱུ’’ཏི ཨེཏྠ པཊི-སདྡཱཔེཀྑཱཡ ‘‘སཱརིཔུཏྟ’’ནྟི ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཨཏྠོ པན སཱམིཝཙནཝསེནེཝ ཝེདིཏབྦོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཱཡསྨཏོཡེཝ སཱརིཔུཏྟསྶཱ’’ཏི. བྷཱགོ ཧོཏཱུཏི ཨིམིནཱབྷཱགཏྠོ པཊི-སདྡོཏི དསྶེཏི ལཀྑཎཱདིཨཏྠཱནཾ ཨིདྷ ཨཡུཛྫནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ སདྡལཀྑཎེན སམེཏཱི’’ཏི. དིསྶཏཱུཏི ཉཱཎེན དིསྶཏུ, པསྶཏཱུཏི ཝཱ ཨཏྠོ. ཨུཔཊྛཱཏཱུཏི ཉཱཎསྶ པཙྩུཔཏིཊྛཏུ. ཨུགྒཧེསྶནྟཱིཏི ¶ ཝཱཙུགྒཏཾ ཀརིསྶནྟི. ཝཱཙུགྒཏཀརཎཉྷི ཨུགྒཧོ. པརིཡཱཔུཎིསྶནྟཱིཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. པུརིཔུཙྪནཱདིནཱ ཝཱ ཨཏྠསྶ ཙིཏྟེ ཨཱཔཱདནཾ པཊྛཔནཾ པརིཡཱཔུཎནཾ. ཀཱརཎཝཙནནྟི ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཀཱརཎབྷཱཝེན ཝཙནཾ ‘‘ཧེཏུམྷི ཀརཎཝཙན’’ནྟི ཀཏྭཱ. ཝུཏྟཏྠཔཙྩཱམསནཾ ཏཾ-སདྡེན ཀརཱིཡཏཱིཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡསྨཱ’’ཏིཨཱདི.
ཨེཀེནེཝཱཀཱརེནཱཏི ཨཱམིསདཱཡཱདཏཱསིདྡྷེན ཨཱདིཡཏཱསངྑཱཏེན ཨེཀེནེཝ པཀཱརེན. ཏམེཝ ཧི ཨཱཀཱརཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘བྷགཝཏཱ ཝུཏྟམཏྠ’’ནྟི. ཨཉྙཐཱ ‘‘སཏྠུ པཝིཝིཏྟསྶ ཝིཧརཏོ སཱཝཀཱ ཝིཝེཀཾ ནཱནུསིཀྑནྟཱི’ཏི ཨེཀེནེཝ ཨཱཀཱརེན སོ ཨཏྠོ ཐེརེནཔི ཝུཏྟོ. ཏཱིཧི ཨཱཀཱརེཧཱིཏི ཨཱམིསདཱཡཱདཔཊིཔདཱབྷཱུཏེཧི ཏིཎྞཾ ཝིཝེཀཱནཾ ཨནནུསིཀྑནཱཀཱརེཧི. ཨེཏྟཱཝཏཱཏི ‘‘ཨིདྷཱཝུསོ…པེ… ནཱནུསིཀྑནྟཱི’’ཏི ཨེཏྟཀེན ཀཎྷཔཀྑེ ཨུདྡེསཔཱཋེན.
ཝིཏྠཱརཏོ སུཝིབྷཏྟོ ཧོཏི ཨནཝསེསཏོ སམྨདེཝ ནིདྡིཊྛཏྟཱ. ནནུ ཙ ཨུདྡེསེ སཏྠུནོཔི ཨཱདིཡཏཱ བྷགཝཏཱ གཧིཏཱ, སཱ ན ནིདྡིཊྛཱཏི ཨནུཡོགཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སོ ཙ ཁོ’’ཏིཨཱདི. སཱཝཀེ ཨནུགྒཎྷནྟསྶཱཏི ‘‘ཨཱམིསདཱཡཱདཱ སཏྠུ སཱཝཀཱ’’ཏི སཏྠུ པརཔྤཝཱདཔརིཧརཎཏྠམྤི ‘‘ཏུམྷེཧི དྷམྨདཱཡཱདེཧི བྷཝིཏབྦ’’ནྟི ཨེཝཾ སཱཝཀེ ཨནུཀམྤམཱནསྶ. སཱཝཀཱནཾ ཏཾ ན ཡུཏྟཾ སཱམཱིཙིཨབྷཱཝཏོཏི ཡོཛནཱ. ཨེས ནཡོཏི ཡདིདཾ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱཡཾ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀཎྷཔཀྑེ ཨུདྡེསསྶ ཨཏྠཝིབྷཱགདསྶནམུཁེན སམྦནྡྷདསྶནཾ, ཨེས ནཡོ སུཀྐཔཀྑེཔི སམྦནྡྷདསྶནེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡཾ ཏཱཝེཏྠ ཨནུསནྡྷིཀྐམཡོཛནཱ’’ཏི, སཏྠཱརཱ དེསིཏཱཡ ཨུདྡེསདེསནཱཡ མཧཱཐེརེན ¶ དེསིཏཱཡ ཙ ཨནུསནྡྷིཀྐམེན སམྦནྡྷོཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱནུསནྡྷི ཨེཝ ཙེཏྠ ཨནུསནྡྷི ཝེདིཏབྦོ.
ཨཙྩནྟཔཝིཝིཏྟསྶཱཏི ཨེཀནྟཨུཔདྷིཝིཝེཀོ ཝིཡ ཨིཏརེཔི ཝིཝེཀོ སཏྠུ ཨེཀནྟིཀཱཝཱཏི. ཨནུསིཀྑནཾ ནཱམ ཨནུ ཨནུ པཱུརཎནྟི ཏཔྤཊིཀྑེཔེན ཨཱཧ ‘‘ན པརིཔཱུརེནྟཱི’’ཏི, ན པརིབྲཱུཧེནྟཱིཏི ཨཏྠོ, ན པརིཔཱུརེནྟཱིཏི ཝཱ ན པརིཔཱལེནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཡདགྒེན ཧི ཝིཝེཀཾ ནཱནུསིཀྑནྟི, ཏདགྒེན ན པརིབྲཱུཧེནྟི, ན པརིཔཱལེནྟཱིཏི ཝཱ ཝཏྟབྦཏཾ ལབྷནྟཱིཏི. ཀསྨཱ པནེཏྠ ‘‘ཝིཝེཀཾ ནཱནུསིཀྑནྟཱི’’ཏི ཨུདྡེསེ ཝིཡ ཨཝིསེསཝཙནེ ཀཱཡཝིཝེཀསྶེཝ གཧཎཾ ཀཏནྟི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡདི པནཱ’’ཏིཨཱདི. པུཙྪཱཡཱཏི པུཙྪཱཏོ ཨཝིསེསོ སིཡཱ ཝིབྷཱགསྶ ཨལབྦྷམཱནཏྟཱ ཝིསྶཛྫནསྶ. ནནུ ཙ ‘‘ཝིཝེཀཾ ནཱནུསིཀྑནྟཱི’’ཏི ཨཝིསེསཝཙནཏོ པཱལི༹ཡཾ ཝིབྷཱགོ ན ལབྦྷཏེཝཱཏི? ན, པདནྟརེན ཝིབྷཱཝིཏཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡེསཉྩ དྷམྨཱན’’ནྟིཨཱདི. བྱཱཀརཎཔཀྑོཏི ཝིསྶཛྫནཔཀྑོ. ཝིསྶཛྫནཉྩ ན པུཙྪཱ ཝིཡ ཨཝིསེསཛོཏནཱ ¶ , ཨཐ ཁོ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠཝིབྷཛནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིམིནཱ པདེནཱཏི ‘‘ཝིཝེཀཾ ནཱནུསིཀྑནྟཱི’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན ཀཱཡཝིཝེཀཾ ཨཔརིཔཱུརིཡམཱནཾ དསྶེཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཙིཏྟཝིཝེཀཾ ཨུཔདྷིཝིཝེཀནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཨེཏྠ ཙ ནཔྤཛཧནྟཱིཏི པཧཱཏབྦདྷམྨཱནཾ པཧཱནཱབྷཱཝཝཙནཾ པཧཱནལཀྑཎཝིཝེཀཱབྷཱཝདཱིཔནཾ, ཏཾ ཝཏྭཱ པུན ‘‘ཝིཝེཀེ ནིཀྑིཏྟདྷུརཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཏཏོ སཱཏིསཡཝིཝེཀཱབྷཱཝདཱིཔནནྟི ཏདུབྷཡཝིཝེཀཱབྷཱཝདསྶནེན ‘‘ཡེསཉྩ དྷམྨཱན’’ནྟིཨཱདིནཱཝ པཱརིསེསཉཱཡེན ‘‘ཝིཝེཀཾ ནཱནུསིཀྑནྟཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཝིཝེཀདྭཡམཱུལབྷཱུཏཀཱཡཝིཝེཀཱབྷཱཝདསྶནཾ ཀཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཝིགཏཏཎྷཏཱཡ ཏཾ ཏཾ པརིཀྑཱརཛཱཏཾ བཧུཾ ལནྟི ཨཱདིཡནྟཱིཏི བཧུལཱ, བཧུལཱ ཨེཝ བཱཧུལིཀཱ ཡཐཱ ‘‘ཝེནཡིཀོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༤༦; ཨ. ནི. ༨.༡༡; པཱརཱ. ༨). ཏེ པན ཡསྨཱ པཙྩཡབཧུལབྷཱཝཱཡ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟཱ ནཱམ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཨཱཧ ‘‘ཙཱིཝརཱདིབཱཧུལླཱཡ པཊིཔནྣཱ’’ཏི. སིཀྑཱཡ ཨཱདརབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ སིཐིལཾ ཨདལ༹ྷཾ གཎྷནྟཱིཏི ‘‘སཱཐལིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སིཐིལནྟི བྷཱཝནཔུཾསཀནིདྡེསོ, སིཐིལ-སདྡེན ཝཱ སམཱནཏྠསྶ སཱཐལ-སདྡསྶ ཝསེན ‘‘སཱཐལིཀཱ’’ཏི པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཝགམནཊྛེནཱཏི ཨདྷོགམནཊྛེན ¶ , ཨོརམྦྷཱགིཡབྷཱཝེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨུཔདྷིཝིཝེཀེཏི སབྦཱུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒཏཱཡ ཨུཔདྷཱིཧི ཝིཝིཏྟེ. ཨོརོཔིཏདྷུརཱཏི ཨུཛ྄ཛྷིཏུསྶཱཧཱ.
ཨནིཡམེནེཝཱཏི ཀིཉྩི ཝིསེསཾ ཨནཱམསིཏྭཱ ‘‘སཱཝཀཱ’’ཏི ཨཝིསེསེནེཝ. ནིཡམེནྟོ‘‘ཐེརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. དསཝསྶེ ཨུཔཱདཱཡཱཏི དསཝསྶཏོ པཊྛཱཡ. ཨིསྶརིཡེཏི ‘‘སེཊྛིཊྛཱནཾ སེནཱཔཏིཊྛཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨཙིརཀྑཎོབྷཱསེན ལཀྑཝེདྷཀོ ཨཀྑཎཝེདྷི. ཋིཏིཡནྟི ཨཝཊྛཱནེ. ཋཱནསོཏི ཏངྑཎེཡེཝ. ཏིཊྛཏཱིཏི ཨཱདྷཱརཱདྷེཡྻབྷཱཝེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིབྷཱཝེནཱ’’ཏི. ཨུཔེཀྑཱནུབྲཱུཧནཱ སཏྟསངྑཱརེསུ ཨུདཱསཱིནཏཱཔི ཨསངྑཏཱདྷིགམསྶ ཨུཔཱཡོཏི ཏབྦིཔརིཡཱཡཏོ ཙཱིཝརཱདིམཎྜནཱ ན ཨུཔདྷིཝིཝེཀཔཱརིཔཱུརིཡཱ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཱིཝརཔཏྟ…པེ… ཨཔཱུརཡམཱནཱ’’ཏི. ཏཏྠཱཏི ཐེརཝཱརེ. ཨིདྷཱཏི མཛ྄ཛྷིམནཝཀཝཱརེསུ. ཏཐཱ ཧི ‘‘མཛ྄ཛྷིམཐེརཀཱལེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
༣༢. ཨིམསྨིཉྩ ཀཎྷཔཀྑེཏི ཨིམསྨིཉྩ ནིདྡེསཝཱརེ ཀཎྷཔཀྑེ, ན ཨུདྡེསཝཱརེ ཀཎྷཔཀྑེ. ཨུདྡེསཝཱརེ པན ཀཎྷཔཀྑེ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན གཧེཏབྦཏྠོ ‘‘ཨེས ནཡོ སུཀྐཔཀྑེཔཱི’’ཏི ཨཏིདེསེན དསྶིཏོ. ཝུཏྟཔཙྩནཱིཀནཡེནཱཏི ‘‘ཀཱཡཝིཝེཀཾ ནཱནུསིཀྑནྟི ན པརིཔཱུརེནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ པཙྩནཱིཀནཡེན, ‘‘ཀཱཡཝིཝེཀཾ ཨནུསིཀྑནྟི པརིཔཱུརེནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ནཡེན. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ སུཀྐཔཀྑེ. སངྑེཔོཏི ཨཏྠསངྑེཔོ. ཡོཛནཔརམྤརཱཡཱཏི གཱམནྟཏོ དཱུརབྷཱཝེན ཨེཀཾ དྭེ ཏཱིཎཱིཏི ཨེཝཾ ཡོཛནཱནཾ པཊིཔཱཊིཡཱ. ཨརཉྙཝནཔཏྠཱནཱིཏི ཨརཉྙེསུ ཝནསཎྜབྷཱུཏཱནི. པནྟཱནཱིཏི པརིཡནྟཱནི. ཨུཔགནྟུཾ ཡུཏྟཀཱལོ ཛརཱཛིཎྞཀཱལོ གོཙརགཱམེ དཱུརེ གམནཱགམནསམཏྠཏཱབྷཱཝཏོ. ‘‘ཨེཝཾ གུཎཝནྟེསུ དིནྣཾ ཨཧོ སུདིནྣ’’ནྟི པཙྩཡདཱཡཀཱནཾ པསཱདཾ ཛནེནྟི. པཱསཾསཱཏི པསཾསིཏབྦཱ. ཨཡམྤི མཧཱཐེརོཏིཨཱདི ཨེཀཾ ཨཔྤམཱདཝིཧཱརིནཾ ཝུདྡྷཏརཾ ནིདྡིསིཏྭཱ ཝདནྟཱནཾ ཝསེན ཝུཏྟཾ. པཝིཊྛོ ཝིཝེཀཊྛཱནཾ. སཱཡཾ ནིཀྑམཏི ཡོནིསོམནསིཀཱརཾ ཨུཔབྲཱུཧེཏྭཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀསིཎཔརིཀམྨཾ ཀརོཏི, ན ཡཾ ཀིཉྩི ཀིཙྩནྟརཾ. སམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏི, ན མོགྷམནསིཀཱརཾ. སབྦཐཱཏིཨཱདིཏོ ཏཱཝ ཏདངྒཝསེན ཀིལེསེཧི ཙིཏྟཾ ཝིཝེཙེནྟོ ཏཏོ ཝིཀྑམྦྷནཝསེན སམུཙྪེདཝསེན པཊིཔསྶདྡྷིཝསེནཱཏི སབྦཔྤཀཱརེན ཙིཏྟཝིཝེཀཾ པཱུརེཏི. པཾསུཀཱུལཱནི དྷཱརེཏཱིཏི ཨིམིནཱ བཱཧུལིཀཏཱབྷཱཝཾ དསྶེཏི, ཨསིཐིལཾ སཱསནཾ ¶ གཧེཏྭཱཏི ཨིམིནཱ སཱཐལིཀཏཱབྷཱཝཾ, ཝིགཏནཱིཝརཎོཏི ཨིམིནཱ ཨོཀྐམནེ ནིཀྑིཏྟདྷུརཏཾ, ཕལསམཱཔཏྟིནྟིཨཱདིནཱ པཝིཝེཀཔུབྦངྒམཏཾ དསྶེཏི.
༣༣. ཏཏྲཱཝུསོཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ. ཏེན ‘‘ལོབྷོ ཙ པཱཔཀོ’’ཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟཾ ཨུཔརིདེསནཾ ཨནཝསེསཏོ པརིཡཱདིཡཏི. ཀོ ཨནུསནྡྷཱིཏི ཡཱ སཱ བྷགཝཏཱ སཾཀིལེསཔཀྑེན སཧ དྷམྨདཱཡཱདཔཊིཔཏྟིབྷཱཝིནཱི ‘‘དྷམྨདཱཡཱདཱ མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཐ, མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དེསནཱ ཨུདྡིཊྛཱ, ཏཾ ‘‘སཏྠུ པཝིཝིཏྟསྶ ཝིཧརཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱརབྷིཏྭཱ ཨཊྛཱརསཝཱརཔཊིམཎྜིཏཱཡ ནིདྡེསདེསནཱཡ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཏཏོ པརཾ ‘‘ཏཏྲཱཝུསོ ལོབྷོ ཙ པཱཔཀོ’’ཏིཨཱདིནཡཱཡ ཨུཔརིདེསནཱཡ སམྦནྡྷཾ པུཙྪཏི. ཨེཝནྟི སཾཀིལེསཔཀྑེ ‘‘ནཔྤཛཧནྟཱི’’ཏི པཧཱནཱབྷཱཝདསྶནཝསེན, ཝོདཱནཔཀྑེ ‘‘པཛཧནྟཱི’’ཏི པཧཱནསབྦྷཱཝདསྶནཝསེནཱཏི ཨེཝཾ. ཨནིདྡྷཱརིཏསརཱུཔཱ ཡཾ-ཏཾ-སདྡེཧི དྷམྨ-སདྡེན སཱམཉྙཏོ ཡེ པཧཱཏབྦདྷམྨཱ ཝུཏྟཱ, ཏེ སརཱུཔཏོ དསྶེཏུནྟི ཡོཛནཱ. ཨིམེ ཏེཏི ཨེཏྠ ཀསྨཱ ལོབྷཱདཡོ ཨེཝ པཧཱཏབྦདྷམྨཱ ཝུཏྟཱ, ནནུ ཨིཏོ ཨཉྙེཔི མོཧདིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱདཡོ པཧཱཏབྦདྷམྨཱ སནྟཱིཏི? སཙྩཾ སནྟི, ཏེ པན ལོབྷཱདཱིཧི ཏདེཀཊྛཏཱ གཧིཏཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ ཨིམེསཾཡེཝེཏྠ གཧཎེ ཀཱརཎཾ པརཏོ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི.
ཨིདཱནི ཨུཔཙཡེན ཨནུསནྡྷིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སཱཝཀཱནཾ ཡསྶ དྷམྨསྶ དཱཡཱདབྷཱཝོ སཏྠུ ཨབྷིརུཙིཏོ, སོ ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ བྷཱཝེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཀཏྠེཏྭཱ ‘‘ཝིཝེཀཾ ཨནུསིཀྑནྟི, ཏེ ཙ དྷམྨེ པཛཧནྟི, ན ཙ བཱཧུལིཀཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀཐིཏཏྟཱ ¶ ཧེཊྛཱ པརིཡཱཡེནེཝ དྷམྨོ ཀཐིཏོཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཏེ ཙ དྷམྨེ ནཔྤཛཧནྟི, ཨོཀྐམནེ པུབྦངྒམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱམིསཾ པརིཡཱཡེནཔི ཀཐིཏཾ. ‘‘སིཡཱ ཙ མེ པིཎྜཔཱཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘བཱཧུལིཀཱ ཙ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཨཱམིསཾ ནིཔྤརིཡཱཡེནཔི ཀཐིཏཾ. ཨཐ ཝཱ ཡཱཡཾ བྷགཝཏཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཔཊིཀྑེཔནཱ དྷམྨདཱཡཱདཏཱ ཝུཏྟཱ, ཡཉྩ ཏདཏྠཾ ཝིབྷཛནྟེན མཧཱཐེརེན ཨཏྟནཱ ཝིཝེཀཱནུསིཀྑནཱདི ཝུཏྟཾ, ཏདུབྷཡཾ ཧེཏུཝསེན ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཏཏྲཱཝུསོ, ལོབྷོ ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ ¶ . ཧེཏུནིརོདྷེན ཧི སཾཀིལེསཔཀྑསྶ, ནིརོདྷཧེཏུསམྤཱདནེན ཙ ཝོདཱནཔཀྑསྶ ཏཔྤཱཔཀཏཱ.
ཨཏཱིཏདེསནཱནིདསྶནནྟི ཨཏཱིཏཱཡ ཐེརེན ཡཐཱདེསིཏཱཡ དེསནཱཡ ཙ པཙྩཱམསནཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སཏྠུ པཝིཝིཏྟསྶ…པེ… དེསནཱཡནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི. ཏཏྠཱཏི ཡཾ ཝུཏྟཾ ཝིསེསཏོ ‘‘ཡེསཾ དྷམྨཱནཾ སཏྠཱ པཧཱནམཱཧཱ’’ཏི, ཨེཏསྨིཾ པདེ. ཏཏྠ ཧི པཧཱཏབྦདྷམྨཱ ལོབྷཱདཡོ སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟཱ. ལཱམཀཱཏི ནིཧཱིནཱ. ལོབྷདོསཱ ཧི ཧེཏུཏོ པཙྩཡཏོ སབྷཱཝཏོ ཕལཏོ ནིསྶནྡཏོ སཾཀིལིཊྛཔཀཏིཀཱ, ཨཱཡཏིཾ དུཀྑསྶ པཱཔནཊྛེན ཝཱ པཱཔཀཱ. ལུབྦྷནལཀྑཎོཏི ཨཱརམྨཎསྶ ཨབྷིགིཛ྄ཛྷནལཀྑཎོ. ཏཐཱ ཧི སོ ལུབྦྷནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ ལུབྦྷཏི, ལུབྦྷནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི ‘‘ལོབྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. རསཱདཱིསུ ཨབྷིསངྒརསོ, ཨཔརིཙྩཱགཔཙྩུཔཊྛཱནོ, སཾཡོཛནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདདསྶནཔདཊྛཱནོ. དུསྶནལཀྑཎོཏི ཨཱརམྨཎེ བྱཱཔཛྫནལཀྑཎོ. ཏཐཱ ཧི སོ དུསྶནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ དུསྶཏི, དུསྶནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི ‘‘དོསོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. རསཱདཱིསུ ཝིསཔྤནརསོ, སནིསྶཡདཧནརསོ ཝཱ, དུསྶནཔཙྩུཔཊྛཱནོ, ཨཱགྷཱཏཝཏྠུཔདཊྛཱནོ.
ཏེསཱུཏིཨཱདིནཱ དསྶནེན ལོབྷདོསཱནཾ ཨེཀནྟཏོ པཧཱཏབྦཏཱདསྶནཾ. ཨཱམིསདཱཡཱདསྶ པཙྩཡཱནཾ ལཱབྷེ ཧོཏཱིཏི ཨིདཾ ལོབྷསྶ ཨཱརམྨཎགྒཧཎསབྷཱཝཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཏཎྷཱཡ ཝསེན པན ཨནུགིཛ྄ཛྷནཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨལདྡྷཾ པཏྠེཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨལཱབྷེ པཙྩཡཱནཾ ཨཱམིསདཱཡཱདསྶ ཧོཏཱིཏི ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛནཱ. ཨལབྷནྟོཏི ཨེཏྠ ‘‘པཙྩཡེ’’ཏི ཝིབྷཏྟིཾ པརིཎཱམེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཝིགྷཱཏཝཱཏི ‘‘ཡམྤིཙྪཾ ན ལབྷཏི, ཏམྤི དུཀྑ’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༡༢༠; ཝིབྷ. ༡༩༠) ཝཙནཏོ ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏཝཱ. ལོབྷོ ཙ དེཡྻདྷམྨེ ཧོཏི ཨཱམིསདཱཡཱདསྶཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨེས ནཡོ ཨནནྟརཔདེཔི. དེཡྻདྷམྨེཏི ཙ ཨིདཾ ནིདསྶནམཏྟཾ སཏྟཀེལཱཡནཱདིཝསེནཔི ཏསྶ ལོབྷུཔྤཏྟིསབྦྷཱཝཏོ. ‘‘ཏཎྷཾ པཊིཙྩ པརིཡེསནཱ, པརིཡེསནཾ པཊིཙྩ ལཱབྷོ’’ཏི ཨེཝམཱདཡོ ནཝ ཏཎྷཱམཱུལཀཱ. པརིཔཱུརེཏི ཨཱམིསདཱཡཱདོཏི ཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཱཝཱསམཙྪརིཡཱདཱིནི པཉྩ མཙྪརིཡཱནི.
མགྒནྟི ¶ ¶ ཨརིཡམགྒཾ. སོ ཧི ཀིལེསེ མཱརེནྟོ གཙྪཏི, ནིབྦཱནཏྠིཀེཧི ཙ མགྒཱིཡཏི, སཡཾ ཝཱ སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཝསེན ནིབྦཱནཾ མགྒཏཱིཏི ནིཔྤརིཡཱཡེན ‘‘མགྒོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨེཀོ ཨནྟོཏི ཨིཏརེན ཨསམྨིསྶོ ཨེཀོ ཀོཊྛཱསོ, ཧཱིནཏཱཡ ཝཱ ལཱམཀཊྛེན ཨེཀོ ཨནྟོ. ཀཱམཾ ཨཉྙེཔི ཀུསལདྷམྨཱ ཨེཏེ ཨནྟེ ཨསམྤཡོགཏོ ན ཨུཔེནྟི, ཏེཧི ཝིམུཏྟཱ ཨེཝ, ཨཡཾ པན ཨཙྩནྟཝིམུཏྟིཡཱ ན ཨུཔེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིམུཏྟོ ཨེཏེཧི ཨནྟེཧཱི’’ཏི. ཏསྨཱཏི ཨནྟདྭཡཝིམུཏྟཏྟཱ. ཨེཏེསཾ མཛ྄ཛྷེ བྷཝཏྟཱཏི ཨིདཾ མགྒསྶ ཨུབྷཡནྟཝིམུཏྟཏཱཡ ཨེཝ ཝུཏྟཾ, ན ཏཔྤརིཡཱཔནྣཏཱཡ, ཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎཏྠིཀེཧི པཊིཔཛྫིཏབྦཏོ ཙ. ཏཐཱཏི ཡཐཱ ཨིཏརེན ཨསམྨིསྶཊྛེན ལཱམཀཊྛེན ཙ ལོབྷོ ཨེཀོ ཨནྟོ, ཏཐཱ ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགོཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. མགྒསྶ ཨནུཔགམནཉྩ ནེསཾ ཨནྟཱནཾ སབྦསོ ཨཔྤཝཏྟིཀརཎེནེཝ དཊྛབྦཾ. པུརིམནཡེནཱཏི ‘‘ཨེཏེ དྭེ ཨནྟེ ན ཨུཔེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེན.
སཙྩཱནནྟི ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ. དསྶནཔརིཎཱཡཀཊྛེནཱཏི དསྶནསྶ པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིབྷེདསྶ པརིཏོ སབྦཐཱ ནཡནཊྛེན པཝཏྟནཊྛེན. ཙཀྑུཀརཎཱིཏི དྷམྨཙཀྑུསྶ ཀརཎཱི ནིཔྥཱདིཀཱ. ཏཡིདཾ སཏིཔི པཊིཔདཱཡ དྷམྨཙཀྑུཏོ ཨནཉྙཏྟེ ཨཝཡཝཝསེན སིཛ྄ཛྷམཱནོ ཨཏྠོ སམུདཱཡེན ཀཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨུཔཙཱརཝསེན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘མགྒོཡེཝ ཧི མགྒཏྠཱཡ སཾཝཏྟཏི མགྒེན ཀཱཏབྦཀིཙྩཀརཎཏོ’’ཏི. ཉཱཎཱཡཱཏི ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནནཱཡ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིདིཏཀརཎཊྛེནཱ’’ཏི. ཝིསེསཉཱཏབྷཱཝཱཔཱདནཉྷི ཝིདིཏཀརཎཾ. ཝཱུཔསམནཏོཏི སམུཙྪིནྡནཝསེན ཝཱུཔསམནཏོ. དུཀྑཱདཱིནཾ པརིཉྙེཡྻཱདིབྷཱཝོ ཝིཡ ཨབྷིཉྙེཡྻབྷཱཝོཔི མགྒཝསེནེཝ པཱཀཊོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཏུནྣམྤི སཙྩཱནཾ ཨབྷིཉྙེཡྻབྷཱཝདསྶནཏོ’’ཏི, ཝིབྷཱཝནཏོཏི ཨཏྠོ. སམྦོདྷོཏི མགྒོ ‘‘སམྦུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏེནཱ’’ཏི ཀཏྭཱ. ཏསྶཏྠཱཡཱཏི མགྒཀིཙྩཏྠཱཡ. ན ཧི མགྒཏོ ཨཉྙོ མགྒཀིཙྩཀརོ ཨཏྠི. ཏེནཱཧ ‘‘མགྒོཡེཝ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཐ ཝཱ སམྨཱདིཊྛི ཨུཔྤཛྫམཱནཱ སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡབྷཱཝེན ཨིཏརེ ཨུཔྤཱདེཏི, ཨེཝཾ སེསམགྒདྷམྨཱཔཱིཏི ཨེཝམྤི མགྒཏྠཱཡ སཾཝཏྟནཾ ཝེདིཏབྦཾ. སཙྪིཀིརིཡཱཡ པཙྩཀྑཀམྨཱཡཱཏི སཙྪིཀརཎསངྑཱཏཔཙྩཀྑཀམྨཱཡ. ནིབྦཱནཱཡཱཏི ཝཱ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཱཡ. ཨུཔསམཱཡཱཏི ¶ ཨིམིནཱ སཨུཔཱདིསེསནིབྦཱནཾ གཧིཏནྟི. ཨཡནྟི ‘‘སཱ ཧི སཙྩཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨཏྠནཡོ. ཨེཏྠཱཏི ‘‘ཙཀྑུཀརཎཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ པདེསུ. སཱརོ སུནྡརོ ཨནཔནཱིཏོ. ཨིཏོ ཨཉྙཐཱཏི ‘‘དུཀྑསྶ པརིཉྙཱཡ དིཊྛིཝིསུདྡྷིཾ ཀརོཏཱིཏི ཙཀྑུཀརཎཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠཝཎྞནཱཔཔཉྩོ ཀེཝལཾ ཝིཏྠཱརཏྠཱཡ.
ཨཡམེཝཱཏི ཨེཏྠ ཨཡནྟི ཨིམིནཱ ཨཏྟནོ ཨཉྙེསཉྩ ཏསྶཾ པརིསཱཡཾ ཨརིཡཱནཾ མགྒསྶ ¶ པཙྩཀྑབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཨཱསནྣཔཙྩཀྑཝཱཙཱི ཧི ཨཡཾ-སདྡོ. ཨཉྙམགྒཔཊིསེདྷནཏྠནྟི ཨཉྙསྶ ནིབྦཱནགཱམིམགྒསྶ ཨཏྠིབྷཱཝཔཊིསེདྷནཏྠཾ. སཏྟཱཔཊིཀྑེཔོ ཧི ཨིདྷ པཊིསེདྷནཾ ཨལབྦྷམཱནཏྟཱ ཨཉྙསྶ མགྒསྶ. བུདྡྷཱདཱིནཾ སཱདྷཱརཎབྷཱཝོ ཨནཉྙཏཱ. ཏེནཱཧ བྲཧྨཱ སཧམྤཏི –
‘‘ཨེཀཱཡནཾ ཛཱཏིཁཡནྟདསྶཱི,
མགྒཾ པཛཱནཱཏི ཧིཏཱནུཀམྤཱི;
ཨེཏེན མགྒེན ཏརིཾསུ པུབྦེ,
ཏརིསྶནྟི ཡེ ཙ ཏརནྟི ཨོགྷ’’ནྟི. (སཾ. ནི. ༥.༣༨༤, ༤༠༩; མཧཱནི. ༡༩༡; ཙཱུལ༹ནི. ༡༠༧, ༡༢༡; ནེཏྟི. ༡༧༠);
ཨཱརཀཏྟཱཏི ཨིམིནཱ ནིརུཏྟིནཡེན ཨརིཡ-སདྡསིདྡྷིམཱཧ. ཨརིཔཧཱནཱཡཱཏི ཨཏྠཝཙནམཏྟཾ. ཨརཡོ པཱཔདྷམྨཱ ཡནྟི ཨཔགམནྟི ཨེཏེནཱཏི ཨརིཡོ. ཨརིཡེན དེསིཏོཏི ཨེཏྠ ཨརིཡསྶ བྷགཝཏོ ཨཡནྟི ཨརིཡོ. ཨརིཡབྷཱཝཔྤཊིལཱབྷཱཡཱཏི ཨེཏྠ ཨརིཡཀརོ ཨརིཡོཏི ཨུཏྟརཔདལོཔེན ཨརིཡ-སདྡསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ཡསྨཱ མགྒངྒསམུདཱཡེ མགྒཝོཧཱརོ ཧོཏི, སམུདཱཡོ ཙ སམུདཱཡཱིཧི སམནྣཱགཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཊྛཧི ཨངྒེཧི ཨུཔེཏཏྟཱ’’ཏི, ཏསྨཱ ཨཏྟནོ ཨཝཡཝབྷཱུཏཱནི ཨཊྛ ཨངྒཱནི ཨེཏསྶ སནྟཱིཏི ཨཊྛངྒིཀོ. ཡསྨཱ པན པརམཏྠཏོ ཨངྒཱནིཡེཝ མགྒོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཙ ཨངྒཝིནིམུཏྟོ’’ཏི ཡཐཱ ‘‘ཚལ༹ངྒོ ཝེདོ’’ཏི. སདིསཱུདཱཧརཎཾ པན དསྶེནྟོ ‘‘པཉྩངྒིཀཏཱུརིཡཱདཱིནི ཝིཡཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨཱདི-སདྡེན ཙཏུརངྒིནཱི སེནཱཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ སངྒཧོ. མཱརེནྟོ གཙྪཏཱིཏི ནིརུཏྟིནཡེན སདྡསིདྡྷིམཱཧ. མགྒཏཱིཏི གཝེསཏི. ཨརིཡམགྒོ ཧི ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོནྟོ ཏཾ གཝེསནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི. མགྒཱིཡཏི ནིབྦཱནཏྠིཀེཧི ཝིཝཊྚཱུཔནིསྶཡཔུཉྙཀརཎཏོ ¶ པཊྛཱཡ ཏདཏྠཾ པཊིཔཏྟིཏོ. གམྨཏཱིཏི ཨེཏེན ཨཱདིཨནྟཝིཔརིཡཱཡེན སདྡསིདྡྷིམཱཧ ཡཐཱ ‘‘ཀཀཱུ’’ཏི. ‘‘སེཡྻཐིདནྟི ནིཔཱཏོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ སབྦལིངྒཝིབྷཏྟིཝཙནསཱདྷཱརཎཏཱཡ ‘‘ཀཏམཱནི ཏཱནི ཨཊྛངྒཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ནནུ ཙ ཨངྒཱནི སམུདིཏཱནི མགྒོ ཨནྟམསོ སཏྟངྒཝིཀལསྶ ཨརིཡམགྒསྶ ཨབྷཱཝཏོཏི? སཙྩམེཏཾ སཙྩཔཊིཝེདྷེན, མགྒཔཙྩཡཏཱཡ པན ཡཐཱསཀཾ ཀིཙྩཀརཎེན པཙྩེཀམྤི ཏཱནི མགྒོཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཀམེཀཉྷི ཨངྒཾ མགྒོཡེཝཱ’’ཏི, ཨཉྙཐཱ སམུདིཏཱནམྤི ནེསཾ མགྒཀིཙྩཾ ན སམྦྷཝེཡྻཱཏི. ཨིདཱནི ཏམེཝཏྠཾ པཱལི༹ཡཱ སམཏྠེཏུཾ ‘‘སམྨཱདིཊྛིམགྒོ ཙེཝ ཧེཏུ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིཝསེན ཙཏུནྣཾ སཙྩཱནཾ དསྶནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནཾ ལཀྑཎཾ ¶ ཨེཏིསྶཱཏི སམྨཱདསྶནལཀྑཎཱ. སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ ནིབྦཱནཱརམྨཎེ ཨབྷིནིརོཔནཾ ཨཔྤནཱལཀྑཎཾ ཨེཏསྶཱཏི སམྨཱཨབྷིནིརོཔནལཀྑཎོ མུསཱཝཱདཱདཱིནཾ ཝིསཾཝཱདནཱདིཀིཙྩཏཱཡ ལཱུཁཱནཾ ཨཔརིགྒཱཧཀཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ སིནིདྡྷསབྷཱཝཏྟཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ, སམྨཱཝཱཙཔྤཙྩཡསུབྷཱསིཏསོཏཱརཉྩ ཛནཾ སམྨདེཝ པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི སམྨཱཝཱཙཱ སམྨཱཔརིགྒཧོ ལཀྑཎཾ ཨེཏིསྶཱཏི སམྨཱཔརིགྒཧལཀྑཎཱ. ཡཐཱ ཀཱཡིཀཱ ཀིརིཡཱ ཀིཉྩི ཀཏྟབྦཾ སམུཊྛཱཔེཏི, སཡཉྩ སམུཊྛཧནཾ གྷཊནཾ ཧོཏི, ཏཐཱ སམྨཱཀམྨནྟསངྑཱཏཱ ཝིརཏིཔཱིཏི སམྨཱསམུཊྛཱནལཀྑཎོ སམྨཱཀམྨནྟོ. སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཨུཀྑིཔནཾ སམུཊྛཱནཾ ཀཱཡིཀཀིརིཡཱཡ བྷཱརུཀྑིཔནཾ ཝིཡ. ཛཱིཝམཱནསྶ སཏྟསྶ, སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ སུདྡྷི ཝོདཱནཾ, ཨཱཛཱིཝསྶེཝ ཝཱ ཛཱིཝིཏཔྤཝཏྟིཡཱ སུདྡྷི ཝོདཱནཾ ཨེཏེནཱཏི སམྨཱཝོདཱནལཀྑཎོ སམྨཱཨཱཛཱིཝོ. ཀོསཛྫཔཀྑེ པཏིཏུཾ ཨདཏྭཱ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ པགྒཎྷནཾ ཨནུབལཔྤདཱནཾ པགྒཧོ. ཨཱརམྨཎཾ ཨུཔགནྟྭཱ ཋཱནཾ, ཏསྶ ཝཱ ཨནིསྶཛྫནཾ ཨུཔཊྛཱནཾ. ཨཱརམྨཎེ སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ སམྨཱ, སམཾ ཝཱ ཨཱདྷཱནཾ སམཱདྷཱནཾ. སམྨཱ སངྐཔྤེཏི སམྤཡུཏྟདྷམྨེ ཨཱརམྨཎེ ཨབྷིནིརོཔེཏཱིཏི སམྨཱསངྐཔྤོ. སམྨཱ ཝདཏི ཨེཏཱཡཱཏི སམྨཱཝཱཙཱ. སམྨཱ ཀརོཏི ཨེཏེནཱཏི སམྨཱཀམྨཾ, ཏདེཝ སམྨཱཀམྨནྟོ. སམྨཱ ཨཱཛཱིཝཏི ཨེཏེནཱཏི སམྨཱཨཱཛཱིཝོ. སམྨཱ ཝཱཡམཏི ཨུསྶཧཏི ཨེཏེནཱཏི སམྨཱཝཱཡཱམོ. སམྨཱ སརཏི ཨནུསྶརཏཱིཏི སམྨཱསཏི ¶ . སམྨཱ སམཱདྷིཡཏི ཙིཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི སམྨཱསམཱདྷཱིཏི ཨེཝཾ སམྨཱསངྐཔྤཱདཱིནཾ ནིབྦཙནཾ ཝེདིཏབྦཾ.
མིཙྪཱདིཊྛིནྟི སབྦམྤི མིཙྪཱདསྶནཾ. ཏཔྤཙྩནཱིཡཀིལེསེཏི ཨེཏྠ ཏཾ-སདྡེན སམྨཱདིཊྛི. ན ཧི མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ ཀིལེསཱ པཙྩནཱིཡཱ, ཨཐ ཁོ སམྨཱདིཊྛིཡཱ. ཨཝིཛྫཉྩཱཏི ཨཝིཛྫཱགྒཧཎཾ ཏསྶཱ སཾཀིལེསདྷམྨཱནཾ པམུཁབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཝིཛྫཱ, བྷིཀྑཝེ, པུབྦངྒམཱ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ སམཱཔཏྟིཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡). དསྶནནིཝཱརཀསྶ སམྨོཧསྶ སམུགྒྷཱཏེན ཨསམྨོཧཏོ. ཨེཏྠ ཙ མིཙྪཱདིཊྛིཾ…པེ… པཛཧཏཱིཏི ཨེཏེན པཧཱནཱབྷིསམཡཾ, ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོཏཱིཏི ཨེཏེན སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཾ, སམྤཡུཏྟདྷམྨེཏིཨཱདིནཱ བྷཱཝནཱབྷིསམཡཾ སམྨཱདིཊྛིཀིཙྩཾ དསྶེཏི. པརིཉྙཱབྷིསམཡོ པན ནཱནནྟརིཡཏཱཡ ཨཏྠཏོ ཝུཏྟོ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦོ.
ཀཐཾ པན ཨེཀམེཝ ཉཱཎཾ ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ ཙཏྟཱརི ཀིཙྩཱནི སཱདྷེནྟཾ པཝཏྟཏི. ན ཧི ཏཱདིསཾ ལོཀེ དིཊྛཾ, ན ཨཱགམོ ཝཱ ཏཱདིསོ ཨཏྠཱིཏི ན ཝཏྟབྦཾ. ཡཐཱ ཧི པདཱིཔོ ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཁཎེ ཝཊྚིཾ དཧཏི, སྣེཧཾ པརིཡཱདིཡཏི, ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམཏི, ཨཱལོཀཉྩ ཝིདཾསེཏི, ཨེཝམེཏཾ ཉཱཎནྟི དཊྛབྦཾ. མགྒསམངྒིསྶ ཉཱཎཾ དུཀྑེཔེཏཾ ཉཱཎཾ, དུཀྑསམུདཡེཔེཏཾ ཉཱཎཾ ¶ , དུཀྑནིརོདྷེཔེཏཾ ཉཱཎཾ, དུཀྑནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡཔེཏཾ ཉཱཎནྟི སུཏྟཔདཾ (ཝིབྷ. ༧༥༤) ཨེཏྠ ཨུདཱཧརིཏབྦཾ. ཡཐཱ ཙ སམྨཱདིཊྛི པུབྦབྷཱགེ དུཀྑཱདཱིསུ ཝིསུཾ ཝིསུཾ པཝཏྟིཏྭཱ མགྒཀྑཎེ ཨེཀཱཝ ཙཏུནྣཾ ཉཱཎཱནཾ ཀིཙྩཾ སཱདྷེནྟཱི པཝཏྟཏི, ཨེཝཾ སམྨཱསངྐཔྤཱདཡོ པུབྦབྷཱགེ ནེཀྑམྨསངྐཔྤཱདིནཱམཀཱ ཧུཏྭཱ ཀཱམསངྐཔྤཱདཱིནཾ པཛཧནཝསེན ཝིསུཾ ཝིསུཾ པཝཏྟིཏྭཱ མགྒཀྑཎེ ཏིཎྞཾ ཙཏུནྣཉྩ ཀིཙྩཾ སཱདྷེནྟཱ པཝཏྟནྟི. སམྨཱསམཱདྷི པན པུབྦབྷཱགེཔི མགྒཀྑཎེཔི ནཱནཱཡེཝ ཧུཏྭཱ པཝཏྟཏཱིཏི ཀཱམཉྩེཏྠ སམྨཱདིཊྛིཡཱ སབྦེཔི པཱཔདྷམྨཱ པཊིཔཀྑཱ, ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏཱདསྶནཝསེན པན སམྨཱདིཊྛིཡཱ ཀིཙྩནིདྡེསེ མིཙྪཱདིཊྛིགྒཧཎཾ ཀཏཾ. ཏེནེཝ ཙ ‘‘ཏཔྤཙྩནཱིཡཀིལེསེ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཡེསཾ ཀིལེསཱནཾ ཨནུཔཙྪིནྡནེ སམྨཱདིཊྛི ན ཨུཔྤཛྫེཡྻ, ཏེ མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ སཧཛེཀཊྛཏཱཡ ཏདེཀཊྛཱཝ ཏཔྤཙྩནཱིཡཀིལེསཱ དཊྛབྦཱ. སམྨཱསངྐཔྤཱདཱིནཾ ཀིཙྩནིདྡེསེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སོཏཱཔཏྟིམགྒཱདིཝསེན ཙཏྟཱརོ ལོཀུཏྟརམགྒབྷཱཝསཱམཉྙེན ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ. ལོབྷདོསཱ སམུདཡསཙྩཾ, ཡསྶ པན སོ སམུདཡོ ཏཾ དུཀྑསཙྩཾ, པཧཱནབྷཱཝོ མགྒསཙྩཾ, ཡཏྠ ཏཾ ¶ པཧཱནཾ, ཏཾ ནིརོདྷསཙྩནྟི ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི. ཀསྨཱ པནེཏྠ ལོབྷདོསཱནཾ ཝིསུཾ ཨཱདིཏོ ཙ གཧཎཾ? ཝིསུཾ གཧཎཾ ཏཱཝ ཏཐཱབུཛ྄ཛྷནཀཱནཾ པུགྒལཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན, ཨིམེཧི ལོབྷདོསེཧི ཨཱམིསདཱཡཱདཏཱ, ཏཔྤཧཱནེན ཙ དྷམྨདཱཡཱདཏཱཏི དསྶནཏྠཾ, ཏདནུསཱརེན ཙཏུསཙྩཡོཛནཱཡ ཨེཝཾ ཨེཀེཀསྶ ནིཡྻཱནམུཁཾ ཧོཏཱིཏི དསྶནཏྠཉྩ. སེསཝཱརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཱདིཏོ གཧཎཾ པན ཨཏིཝིཡ ཨོལཱ༹རིཀཏཱཡ སུཔཱཀཊབྷཱཝཏོ ཝཀྑམཱནཱནཾ ཨཉྙེསཉྩ པཱཔདྷམྨཱནཾ མཱུལབྷཱཝཏོ ཏདེཀཊྛཏཱཡ ཙ ཝེདིཏབྦཾ.
ཀུཛ྄ཛྷནལཀྑཎོཏི ཀུཔྤནསབྷཱཝོ, ཙིཏྟསྶ བྱཱཔཛྫནཱཏི ཨཏྠོ. ཙཎྜིཀྐཾ ལུདྡཏཱ, ཀུརུརབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ཨཱགྷཱཏཀརཎརསོཏི ‘‘ཨནཏྠཾ མེ ཨཙརཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙིཏྟེ ཨཱགྷཱཏསྶ ཀརཎརསོ. དུསྶནཔཙྩུཔཊྛཱནོཏི སཔརསནྟཱནསྶ ཝིནཱསནཔཙྩུཔཊྛཱནོ ལདྡྷོཀཱསོ ཝིཡ སཔཏྟོ. ཨུཔནནྡྷནཾ ནཱནཔྤཀཱརསྶ ཨུཔརཱུཔརི ནནྡྷནཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ. ཏཐཱ ཧེས ‘‘ཝེརཨཔྤཊིནིསྶཛྫནརསོ, ཀོདྷཱནུཔབནྡྷབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟོ. ཨཔརཀཱལེ ཨུཔནཱཧོཏིཨཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ‘‘ཨུཔནཡ྄ཧནཱ ཨུཔནཡ྄ཧིཏཏྟཾ ཨཱཋཔནཱ ཋཔནཱ སཎྛཔནཱ ཨནུསཾསནྡནཱ ཨནུཔྤབནྡྷནཱ དལ༹ྷཱིཀམྨ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ (ཝིབྷ. ༨༩༡) ནིདྡེསཔདཱནཾ ཨཏྠཝཎྞནཾ སངྒཡ྄ཧཏི. ཨུཔནཱཧསམངྒཱི ཧི པུགྒལོ ཝེརསྶ ཨནིསྶཛྫནཏོ ཨཱདིཏྟཔཱུཏིཨལཱཏཾ ཝིཡ ཛལཏི ཨེཝ, ཙིཏྟཉྩསྶ དྷོཝིཡམཱནཾ ཨཙྪཙམྨཾ ཝིཡ, མསིམཀྑིཏཔིལོཏིཀཱ ཝིཡ ཙ ན སུཛ྄ཛྷཏེཝ.
པརགུཎམཀྑནལཀྑཎོཏི ¶ ཨུདཀཔུཉྪནིཡཱ ཨུདཀཾ ཝིཡ པརེསཾ གུཎཱནཾ མཀྑནསབྷཱཝོ. ཏཐཱབྷཱུཏོ ཙཱཡཾ ཨཏྟནོ ཀཱརཀཾ གཱུཐེན པཧརནྟཾ གཱུཐོ ཝིཡ པཋམཏརཾ མཀྑེཏི ཨེཝཱཏི དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧེསྶ སཔརསནྟཱནེསུ གུཎཾ མཀྑེཏཱིཏི མཀྑོཏི ཝུཙྩཏི. ཡུགགྒཱཧོ སམདྷུརགྒཧཎཾ ཨསམཱནསྶཔི ཨབྷཱུཏསྶ སམཱརོཔནཾ. སམབྷཱཝཀརཎཾ སམཱིཀརཎཾ. པརེསཾ གུཎཔྤམཱཎེན ཨཏྟནོ གུཎཱནཾ ཨུཔཊྛཱནཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པརེསཾ གུཎཔྤམཱཎེན ཨུཔཊྛཱནཔཙྩུཔཊྛཱནོ’’ཏི. ཏཐཱ ཧེས པརེསཾ གུཎེ ཌཾསིཏྭཱ ཝིཡ ཨཏྟནོ གུཎེཧི སམེ ཀརོཏཱིཏི པལཱ༹སོཏི ཝུཙྩཏི.
པརསམྤཏྟིཁཱིཡནཾ ¶ པརསམྤཏྟིཡཱ ཨུསཱུཡནཾ. ཨིསྶཏི པརསམྤཏྟིཾ ན སཧཏཱིཏི ཨིསྶཱ. ཏཐཱ ཧེསཱ ‘‘པརསམྤཏྟིཡཱ ཨཀྑམནལཀྑཎཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཏྠཱཏི པརསམྤཏྟིཡཾ. ཨནབྷིརཏིརསཱ ཨབྷིརཏིཔཊིཔཀྑཀིཙྩཱ. ཝིམུཁབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཱ པརསམྤཏྟིཾ པསྶིཏུམྤི ཨཔྤདཱནཏོ. ནིགཱུཧནལཀྑཎཾ ཨཏྟནོ སམྤཏྟིཡཱ པརེཧི སཱདྷཱརཎབྷཱཝཱསཧནཏོ. ཨསུཁཱཡནཾ ན སུཁནཾ དུཀྑནཾ, ཨརོཙནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཀཏསྶ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིཔཱཔསྶ པཊིཙྪཱདནཾ ཀཏཔཱཔཔཊིཙྪཱདནཾ. ཏསྶ པཱཔསྶ ཨཱཝརཎབྷཱཝེན པཙྩུཔཏིཊྛཏཱིཏི ཏདཱཝརཎཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, མཱཡཱ, ཡཱཡ སམནྣཱགཏོ པུགྒལོ བྷསྨཚནྣོ ཝིཡ ཨངྒཱརོ, ཨུདཀཚནྣོ ཝིཡ ཁཱཎུ, པིལོཏིཀཔཊིཙྪཱདིཏཾ ཝིཡ ཙ སཏྠཾ ཧོཏི. ཨཝིཛྫམཱནགུཎཔྤཀཱསནཾ ཨཏྟནི ཨཝིཛྫམཱནསཱིལཱདིགུཎཝིབྷཱཝནཾ, ཡེན སཱཋེཡྻེན སམནྣཱགཏསྶ པུགྒལསྶ ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནེན ཙིཏྟཱནུརཱུཔཀིརིཡཱཝིཧརཏོ ‘‘ཨེཝཾཙིཏྟོ, ཨེཝཾཀིརིཡོ’’ཏི དུབྦིཉྙེཡྻཏྟཱ ཀུཙྪིཾ ཝཱ པིཊྛིཾ ཝཱ ཛཱནིཏུཾ ན སཀྐཱ. ཡཏོ –
‘‘ཝཱམེན སཱུཀརོ ཧོཏི, དཀྑིཎེན ཨཛཱམིགོ;
སརེན ནེལཀོ ཧོཏི, ཝིསཱཎེན ཛརགྒཝོ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༩༦; ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༨༩༤; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༡༦༦) –
ཨེཝཾ ཝུཏྟཡཀྐསཱུཀརསདིསོ ཧོཏི.
ཙིཏྟསྶ ཨུདྡྷུམཱཏབྷཱཝོ ཐདྡྷལཱུཁབྷཱཝོ. ཨཔྤཏིསྶཡཝུཏྟཱིཏི ཨནིཝཱཏཝུཏྟི. ཨམདྡཝཱཀཱརེན པཙྩུཔཏིཊྛཏི, ཨམདྡཝཏཾ ཝཱ པཙྩུཔཊྛཔེཏཱིཏི ཨམདྡཝཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནོ, ཐམྦྷོ, ཡེན སམནྣཱགཏོ པུགྒལོ གིལིཏནངྒལསཱིསོ ཝིཡ ཨཛགརོ, ཝཱཏབྷརིཏབྷསྟཱ ཝིཡ ཙ ཐདྡྷོ ཧུཏྭཱ གརུཊྛཱནིཡེ ཙ ¶ དིསྭཱ ཨོནམིཏུམྤི ན ཨིཙྪཏི, པརིཡནྟེནེཝ ཙརཏི. ཀརཎསྶ ཨུཏྟརཀིརིཡཱ ཀརཎུཏྟརིཡཾ. ཝིསེསཏོ པཙྩནཱིཀབྷཱཝོ ཝིཔཙྩནཱིཀཏཱ. པརེན ཧི ཀིསྨིཉྩི ཀཏེ ཏདྡིགུཎཾ ཀརཎཝསེན སཱརམྦྷོ པཝཏྟཏི.
སེཡྻཱདིཨཱཀཱརེཧི ཨུནྣམནཾ ཨུནྣཏི. ཨོམཱནོཔི ཧི ཨེཝཾ ཀརཎམུཁེན སམྤགྒཧཝསེནེཝ པཝཏྟཏི. ‘‘ཨཧམསྨི སེཡྻོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཧཾཀརཎཾ སམྤགྒཧོ ཨཧངྐཱརོ. པརེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨདྷིཀཾ ཨུནྣམནཾ ཨབྦྷུནྣཏི ¶ . ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘པུབྦཀཱལེ ཨཏྟཱནཾ ཧཱིནཏོ དཧཏི ཨཔརཀཱལེ སེཡྻཏོ’’ཏི (ཝིབྷ. ༨༧༧).
མཏྟབྷཱཝོ ཛཱཏིཨཱདིཾ པཊིཙྩ ཙིཏྟསྶ མཛྫནཱཀཱརོ, ཡསྶ ཝཱ དྷམྨསྶ ཝསེན པུགྒལོ མཏྟོ ནཱམ ཧོཏི, སོ དྷམྨོ མཏྟབྷཱཝོ. མདགྒཱཧཎརསོ མདསྶ གཱཧཎཀིཙྩོ. མདོ ཧི ཨཏྟནོ མཛྫནཱཀཱརཾ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ གཱཧེནྟོ ཝིཡ པཝཏྟམཱནོ ཏཾསམངྒིཾ པུགྒལམྤི ཏཐཱ ཀརོནྟོ ཝིཡ ཧོཏི. ཨཧངྐཱརཝསེན པུགྒལཾ ཨནིཊྛཾ ཀརོནྟོ ཙིཏྟསྶ ཨུམྨཱདབྷཱཝོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨུམྨཱདཔཙྩུཔཊྛཱནོ. སཏིཡཱ ཨནིགྒཎྷིཏྭཱ ཙིཏྟསྶ ཝོསྶཛྫནཾ ཙིཏྟཝོསྶགྒོ, སཏིཝིརཧིཏོཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཝོསྶགྒསྶ ཨནུཔྤདཱནཾ པུནཔྤུནཾ ཝིསྶཛྫནཾ ཝོསྶགྒཱནུཔྤདཱནཾ. ཨིམེསཾ ཀོདྷཱདཱིནཾ ལོབྷཱདཱིནམྤི ཝཱ. ལཀྑཎཱདཱིནཱིཏི ལཀྑཎརསཔཙྩུཔཊྛཱནཱནི. པདཊྛཱནཾ པན དྷམྨནྟརཏཱཡ ན གཧིཏཾ. ནིབྦཙནཾ ‘‘ཀུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཀོདྷོ, ཨུཔནཡ྄ཧཏཱིཏི ཨུཔནཱཧོ’’ཏིཨཱདིནཱ སུཝིཉྙེཡྻམེཝཱཏི ན ཝུཏྟཾ, ཨཏྠཏོ པན ཀོདྷོ དོསོ ཨེཝ, ཏཐཱ ཨུཔནཱཧོ. པཝཏྟིཨཱཀཱརམཏྟཏོ ཧི ཀཏོ ནེསཾ བྷེདོ, མཀྑཔལཱ༹སསཱརམྦྷཱ ཏདཱཀཱརཔྤཝཏྟཱ པཊིགྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདདྷམྨཱ, མཱཡཱསཱཋེཡྻཐམྦྷམདཔྤམཱདཱ ཏདཱཀཱརཔྤཝཏྟཱ ལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདདྷམྨཱ. ཐམྦྷོ ཝཱ མཱནཝིསེསོ ཙིཏྟསྶ ཐདྡྷབྷཱཝེན གཧེཏབྦཏོ, ཏཐཱ མདོ. ཏཐཱ ཧི སོ ‘‘མཱནོ མཉྙནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༨༧༨) ནིདྡིཊྛོ. ཨིདྷ པན མཱནཱཏིམཱནཱནཾ ཝིསུཾ གཧིཏཏྟཱ མཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟདྷམྨཱ ཨེཝ ‘‘མདོ’’ཏི གཧེཏབྦཱ. སེསཱནཾ དྷམྨནྟརབྷཱཝོ པཱཀཊོ ཨེཝ.
ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨེཏེ ཨེཝ ཨཊྛ དུཀཱ གཧིཏཱ, ཀིམིཏོ ཨཉྙེཔི ཀིལེསདྷམྨཱ ནཏྠཱིཏི? ནོ ནཏྠི, ཨིམེ པན ཨཱམིསདཱཡཱདསྶ སཝིསེསཾ ཀིལེསཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཏཾ ཝིསེསཾ ཝིབྷཱཝེནྟེན ཨཱམིསདཱཡཱདསྶ ལོབྷཱདཱིནཾ པཝཏྟནཱཀཱརཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝིསེསཏོ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ ཨེཏྠཱཏི ཨེཏེསུ ལོབྷཱདཱིསུ. ཨལབྷནྟོ ཨཱམིསནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཏུཏྟརི ཨུཔྤནྣོ ཀོདྷོཏི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷིཏབྦཾ. སནྟེཔཱིཏི ཝིཛྫམཱནེཔི. ཨིསྶཏཱིཏི ཨིསྶཾ ཛནེཏི. པདུསྶཏཱིཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཏཐཱ ཧི སཱ ‘‘ཨིསྶཏི དུསྶཏི པདུསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡིཊྛཱ. ཡསྨཱ ཝཱ ཨིསྶཾ ¶ ¶ ཛནེནྟོ ཨེཀཾསཏོ པདུཊྛཙིཏྟོ ཨེཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘པདུསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨསྶཱཏི ཨཱམིསདཱཡཱདསྶ. ཨེཝཾ པཊིཔནྣོཏི ཨེཝཾ ཨསནྟགུཎཔྤཀཱསནཾ པཊིཔདཾ པཊིཔནྣོ. ཨོཝདིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻོཏི ཨེཏེན ཐམྦྷོ ནཱམ དོཝཙསྶཀརཎོ དྷམྨོཏི དསྶེཏི. ཀིཉྩི ཝདཏི ཨོཝཱདདཱནཝསེན. ཐམྦྷེན…པེ… མཉྙནྟོཏི ཨིམིནཱ ཙ ཐམྦྷསྶ མཱནཝིསེསབྷཱཝཾ དསྶེཏི, ཐམྦྷེན ཝཱ ཧེཏུནཱཏི ཨཏྠོ. མཏྟོ སམཱནོཏི མཏྟོ ཧོནྟོ. ཀཱམ…པེ… པམཛྫཏཱིཏི ཨེཏེན མདཝསེན ཨེཀཾསཏོ པམཱདམཱཔཛྫཏཱིཏི དསྶེཏི.
ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ ཨཱམིསདཱཡཱདསྶ ལོབྷཱདཱིནཾ ཨུཔྤཏྟིཀྐམདསྶནེནེཝ ཨིདྷ པཱལི༹ཡཾ ནེསཾ དེསནཱཀྐམོཔི དསྶིཏོཏི དཊྛབྦོ. ན ཀེཝལཾ ཨིམེཧེཝ, ཨཐ ཁོ ཨཉྙེཧི ཙ ཨེཝརཱུཔེཧི པཱཔཀེཧི དྷམྨེཧི ཨཔརིམུཏྟོ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཀེ པན ཏེཏི? ཨཏྲིཙྪཏཱམཧིཙྪཏཱདཡོཏི. ཨེཝཾ མཧཱདཱིནཝཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཏཱཏི ཏཏོ བལཝཏརོ སཾཝེགོ ཛནེཏབྦོཏི ཨཡམེཏྠ ཨོཝཱདོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ སུཏྟེ. སབྦཏྠཱཏི སབྦེསུ ཝཱརེསུ. ནིབྦིསེསོཡེཝཱཏི ཨེཏེནེཝ པཋམཏརཾ ཨིདྷ དསྶིཏསཙྩཡོཛནཱནཡེན སབྦཝཱརེསུ ཡོཛེཏབྦོཏི ཝེདིཏབྦོ.
ཉཱཎཔརིཙཡཔཱཊཝཏྠནྟི མགྒསྶ ཨཊྛངྒསཏྟངྒཏཱདིཝིསེསཝིབྷཱཝནཱཡ ཉཱཎསྶ ཨཱསེཝནཊྛེན པརིཙཡོ ཉཱཎཔརིཙཡོ, ཏསྶ པཊུབྷཱཝཏྠཾ ཀོསལླཏྠཾ. ཨེཏྠཱཏི ཨརིཡམགྒེ. བྷེདོཏི ཝིསེསོ. ཀམོཏི ཨངྒཱནཾ དེསནཱནུཔུབྦཱི. བྷཱཝནཱནཡོཏི བྷཱཝནཱཝིདྷི. ‘‘ཀདཱཙི ཨཊྛངྒིཀོ, ཀདཱཙི སཏྟངྒིཀོ’’ཏི སངྑེཔཏོ ཝུཏྟམཏྠཾ ཝིཝརནྟོ པུན ‘‘ཨཡཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ལོཀུཏྟརཔཋམཛ྄ཛྷཱནཝསེནཱཏི ལོཀུཏྟརསྶ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ ཝསེན. ཨེཏྠ ཙ ཀེཙི ཛྷཱནདྷམྨཱ མགྒསབྷཱཝཱཏི ཨེཀནྟཏོ ཛྷཱནཾ མགྒཏོ ཝིསུཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟུཾ ན སཀྐཱཏི ‘‘ལོཀུཏྟརཔཋམཛ྄ཛྷཱནསཧིཏོ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘ལོཀུཏྟརཔཋམཛ྄ཛྷཱནཝསེན’’ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ལོཀུཏྟརཔཋམཛ྄ཛྷཱནཝསེནཱཏི ལོཀུཏྟརཱ ཧུཏྭཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ ཝསེནཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨརིཡམགྒོ ཧི ཝིཔསྶནཱཡ པཱདཀབྷཱུཏསྶ, སམྨསིཏསྶ ཝཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ ཝསེན ཨཊྛངྒིཀོ ཧོཏི. ཨཐ ཝཱ ཨཛྷཱནལཱབྷིནོ སུཀྑཝིཔསྶཀསྶ, ཛྷཱནལཱབྷིནོ ཝཱ པཱདཀམཀཏྭཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ, པཀིཎྞཀསངྑཱརཱནཾ ཝཱ སམྨསནེ ¶ ཨུཔྤནྣོ ཨརིཡམགྒོ ཨཊྛངྒིཀོ ཧོཏི, སྭཱསྶ ཨཊྛངྒིཀབྷཱཝོ པཋམཛ྄ཛྷཱནིཀབྷཱཝེནཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘པཋམཛ྄ཛྷཱནཝསེནཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨེཝཾ ‘‘ཨཝསེསཛ྄ཛྷཱནཝསེནཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཏི ཡཐཱརཧཾ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
ཡདི ཨརིཡམགྒོ སཏྟངྒིཀོཔི ཧོཏི, ཨཐ ཀསྨཱ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཊྛངྒིཀོ’’ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུཀྐཊྛནིདྡེསཏོ’’ཏིཨཱདི. ཡཐཱ ཙེཏྠ པཊིཔདཱཡ མགྒཝསེན ཨཊྛངྒིཀསཏྟངྒིཀབྷེདོ ¶ , ཨེཝཾ བོཛ྄ཛྷངྒཝསེན སཏྟངྒིཀཚལ༹ངྒིཀབྷེདོ ཝེདིཏབྦོ ཨཔྤཱིཏིཀཛ྄ཛྷཱནཝསེན ཚལ༹ངྒིཀཏྟཱ, མགྒཝསེན པན དེསནཱ ཨཱགཏཱཏི སྭཱཡཾ བྷེདོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ན ཨུདྡྷཊོ. ཨིཏོ པརནྟི ཨིཏོ ཨཊྛངྒཏོ པརཾ ཨུཀྐཾསཏོ, ཨཝཀཾསཏོ པན སཏྟངྒཏོ པརཾ མགྒངྒཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི. ནནུ མགྒཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༤༩༣-༥༠༢) པཉྩངྒིཀཝཱརེ པཉྩེཝ མགྒངྒཱནི ཨུདྡྷཊཱནི, མཧཱསལཱ༹ཡཏནེ (མ. ནི. ༣.༤༣༡) ཙ ‘‘ཡཱ ཏཐཱབྷཱུཏསྶ དིཊྛི, ཡོ ཏཐཱབྷཱུཏསྶ སངྐཔྤོ, ཡོ ཏཐཱབྷཱུཏསྶ ཝཱཡཱམོ, ཡཱ ཏཐཱབྷཱུཏསྶ སཏི, ཡོ ཏཐཱབྷཱུཏསྶ སམཱདྷི, སྭཱསྶ ཧོཏི སམྨཱསམཱདྷཱི’’ཏི ཝཏྭཱ པུབྦབྷཱགཝསེན པན ‘‘པུབྦེཝ ཁོ པནསྶ ཀཱཡཀམྨཾ ཝཙཱིཀམྨཾ ཨཱཛཱིཝོ སུཔརིསུདྡྷོ ཧོཏཱི’’ཏི སམྨཱཝཱཙཱདཡོ ཨཱགཏཱཏི? སཙྩམེཏཾ, ཏཾ པན སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ པཉྩནྣཾ ཀཱརཱཔཀངྒཱནཾ ཨཏིརེཀཀིཙྩདསྶནཝསེན ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ན ཨརིཡམགྒོ སམྨཱཝཱཙཱདིཝིརཧིཏོ ཨཏྠཱིཏི ‘‘ཨིཏོ པརཉྷི མགྒངྒཾ ནཏྠཱི’’ཏི སུཝུཏྟམེཏནྟི དཊྛབྦཾ.
སབྦཀུསལཱནནྟི སབྦེསཾ ཀུསལདྷམྨཱནཾ. ནིདྡྷཱརཎེ ཙེཏཾ སཱམིཝཙནཾ. ཀཱམཱཝཙརཱདིཝསེན ཏཾཏཾཀུསལདྷམྨེསུ སཱ སམྨཱདིཊྛི སེཊྛཱ. ཏསྶཱ སེཊྛབྷཱཝེན ཧི ‘‘པཉྙཱཛཱིཝིཾ ཛཱིཝིཏམཱཧུ སེཊྛ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ༡༨༤) ཝུཏྟཾ, མགྒསམྨཱདིཊྛིཡཱ པན སབྦསེཊྛབྷཱཝེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. ཀུསལཝཱརེཏི ཀུསལུཔྤཏྟིསམཡེ. པུབྦངྒམཱ ཀུསལཱདིདྷམྨཱནཾ ཡཱཐཱཝསབྷཱཝབོདྷེན སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ པརིཎཱཡཀབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སམྨཱདིཊྛིཾ སམྨཱདིཊྛཱིཏི པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི. སཱ སམྨཱདིཊྛི པབྷཝོ ཨེཏསྶཱཏི ཏཔྤབྷཝོ, སམྨཱསངྐཔྤོ. སམྨཱདསྶནཝསེན ཧི སམྨཱསངྐཔྤོ ཧོཏི. ཏཏོ ཨབྷིནིབྦཏྟཱནཱིཏི ཏཔྤབྷཝཱབྷིནིབྦཏྟཱནི. ཏཔྤབྷཝཱབྷིནིབྦཏྟཱནིཔི ‘‘ཏདབྷིནིབྦཏྟཱནཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི ཀཱརཎཀཱརཎེཔི ཀཱརཎཱུཔཙཱརཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཔྤབྷཝཱབྷིནིབྦཏྟཱནི སེསངྒཱནཱི’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སམྨཱདིཊྛིསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཡཐཱ ཧི སམྨཱདསྶནཾ ¶ སམྨཱཝིཏཀྐནསྶ ཝིསེསཔཙྩཡོ, ཨེཝཾ སམྨཱཝིཏཀྐནཾ སམྨཱཔརིགྒཧསྶ སམྨཱཔརིགྒཧོ སམྨཱསམུཊྛཱནསྶ, སམྨཱསམུཊྛཱནཾ སམྨཱཝོདཱནསྶ, སམྨཱཝོདཱནཾ སམྨཱཝཱཡཱམསྶ, སམྨཱཝཱཡཱམོ སམྨཱཨུཔཊྛཱནསྶ, སམྨཱཨུཔཊྛཱནཾ སམྨཱདྷཱནསྶ ཝིསེསཔཙྩཡོ, ཏསྨཱ ‘‘པུརིམཾ པུརིམཾ པཙྪིམསྶ པཙྪིམསྶ ཝིསེསཔཙྩཡོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཝིསེསཔཙྩཡབྷཱཝདསྶནཏྠེན ཀམེན ཨེཏཱནི སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནི ཨངྒཱནི ཝུཏྟཱནཱིཏི དསྶིཏཱནི.
བྷཱཝནཱནཡོཏི སམཐཝིཔསྶནཱནཾ ཡུགནདྡྷབྷཱཝེན པཝཏྟོ བྷཱཝནཱཝིདྷི. ཨཡཉྷི ཨརིཡམགྒཀྑཎེ བྷཱཝནཱཝིདྷི. ཏསྶ པན པུབྦབྷཱགེ བྷཱཝནཱནཡོ ཀསྶཙི སམཐཔུབྦངྒམོ ཧོཏི ¶ , ཀསྶཙི ཝིཔསྶནཱཔུབྦངྒམོཏི. ཏཾ ཝིདྷིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀོཙཱི’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ པཋམོ སམཐཡཱནིཀསྶ ཝསེན ཝུཏྟོ, དུཏིཡོ ཝིཔསྶནཱཡཱནིཀསྶ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ’’ཏིཨཱདི. ཏནྟི སམཐཾ སམཱདྷིཾ, ཛྷཱནདྷམྨེཏི ཝཱ ཨཏྠོ. ཏཾསམྤཡུཏྟེཏི སམཱདྷིསམྤཡུཏྟེ, ཛྷཱནསམྤཡུཏྟེ ཝཱ དྷམྨེ. ཨཡཉྩ ནཡོ ཡེབྷུཡྻེན སམཐཡཱནིཀཱ ཨརཱུཔམུཁེན, ཏཏྠཱཔི ཛྷཱནམུཁེན ཝིཔསྶནཱབྷིནིཝེསཾ ཀརོནྟཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟོ. ཝིཔསྶནཾ བྷཱཝཡཏོཏི པཊིཔདཱཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིཾ ཨཱརབྷིཏྭཱ ཡཐཱདྷིགཏཾ ཏརུཎཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེནྟསྶ. མགྒོ སཉྫཱཡཏཱིཏི པུབྦབྷཱགིཡོ ལོཀིཡམགྒོ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨཱསེཝཏི ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱཝསེན. བྷཱཝེཏི མུཉྩིཏུཀམྱཏཱཝསེན. བཧུལཱིཀརོཏི པཊིསངྑཱནུཔསྶནཱཝསེན. ཨཱསེཝཏི ཝཱ བྷཡཏཱུཔཊྛཱནཉཱཎཝསེན. བཧུལཱིཀརོཏི ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱཝསེན. སཾཡོཛནཱནི པཧཱིཡནྟི, ཨནུསཡཱ བྱནྟཱི ཧོནྟི མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ.
སམཐཾ ཨནུཔྤཱདེཏྭཱཝཱཏི ཨཝདྷཱརཎེན ཨུཔཙཱརསམཱདྷིཾ ནིཝཏྟེཏི, ན ཁཎིཀསམཱདྷིཾ. ན ཧི ཁཎིཀསམཱདྷིཾ ཝིནཱ ཝིཔསྶནཱ སམྦྷཝཏི. ཝིཔསྶནཱཔཱརིཔཱུརིཡཱཏི ཝིཔསྶནཱཡ པརིཔུཎྞཏཱཡ ཝུཊྛཱནགཱམིནིབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ. ཏཏྠཛཱཏཱནནྟི ཏསྨིཾ ཨརིཡམགྒཀྑཎེ ཨུཔྤནྣཱནཾ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ དྷམྨཱནཾ. ནིདྡྷཱརཎེ ཙེཏཾ སཱམིཝཙནཾ. ཝཝསྶགྒཱརམྨཎཏོཏི ཝཝསྶགྒསྶ ཨཱརམྨཎཏཱཡ. ཝཝསྶགྒོ ཝོསྶགྒོ པཊིནིསྶགྒོཏི ཙ ཨཔཝགྒོཏི ཙ ཨཏྠཏོ ཨེཀཾ, ནིབྦཱནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ནིབྦཱནསྶ ཨཱརམྨཎཀརཎེནཱཏི ཨཏྠོ. ཙིཏྟསྶ ཨེཀགྒཏཱཏི མགྒསམྨཱསམཱདྷིམཱཧ. ཨརིཡམགྒོ ཧི ཨེཀནྟ སམཱཧིཏོ ཨསམཱདྷཱནཧེཏཱུནཾ ཀིལེསཱནཾ སམུཙྪེདནཏོ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.
ཡུགནདྡྷཱཝ ¶ ཧོནྟི ཏདཱ སམཱདྷིཔཉྙཱནཾ སམརསཏཱཡ ཨིཙྪིཏབྦཏོ. མགྒཀྑཎེ ཧི ན སམཐབྷཱཝནཱཡཾ ཝིཡ སམཱདྷི, ཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཡཾ ཝིཡ ཙ པཉྙཱ ཀིཙྩཏོ ཨདྷིཀཱ ཨིཙྪིཏབྦཱ, སམརསཏཱཡ པན ཨཉྙམཉྙསྶ ཨནཏིཝཏྟནཊྛེན དྭེཔི ཡུགནདྡྷཱ ཝིཡ པཝཏྟནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སམཐཝིཔསྶནཱ ཡུགནདྡྷཱཝ ཧོནྟཱི’’ཏི.
དྷམྨདཱཡཱདསུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.
༤. བྷཡབྷེརཝསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༤. ཨེཝཾ ¶ མེ སུཏནྟི བྷཡབྷེརཝསུཏྟཾ. ཀོ ནིཀྑེཔོ? ཀེཙི ཏཱཝ ཨེཝམཱཧུ ‘‘པུཙྪཱཝསིཀོ ནིཀྑེཔོ’’ཏི. དུཝིདྷཱ ཧི པུཙྪཱ པཱཀཊཱཔཱཀཊབྷེདཏོ. ཏཏྠ ཡསྶཱ དེསནཱཡ ནིམིཏྟབྷཱུཏོ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏོ ཨཏྠོ ཀིཾ-སདྡཔུབྦཀེན པཀཱསཱིཡཏི, སཱ པཱཀཊཱ པུཙྪཱ ཡཐཱ ‘‘ཀིཾསཱུདྷ ཝིཏྟཾ པུརིསསྶ སེཊྛ’’ནྟི ཨེཝམཱདི (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ༡༨༣). ཡསྶཱ པན དེསནཱཡ ནིམིཏྟབྷཱུཏོ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏོ ཨཏྠོ ཀིཾ-སདྡརཧིཏེན ཀེཝལེནེཝ སདྡཔཡོགེན པཀཱསཱིཡཏི, སཱ ཨཔཱཀཊཱ པུཙྪཱ. ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏོ ཧི ཨཏྠོ ‘‘པཉྷཱ, པུཙྪཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱཡེཝ ཨིདྷ ‘‘ཡེ མེ བྷོ གོཏམཱ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཨཔཱཀཊཱཏི ‘‘པུཙྪཱཝསིཀོ ནིཀྑེཔོ’’ཏི. ཏཡིདཾ ཨཀཱརཎཾ, ཡསྨཱ སོ བྲཱཧྨཎོ ‘‘ཡེམེ བྷོ གོཏམཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟོ ན ཏཏྠ ཀངྑཱི ཝིཙིཀིཙྪཱི སཾསཡམཱཔནྣོ ཨཝོཙ, ཨཐ ཁོ ཨཏྟནཱ ཡཐཱནིཙྪིཏམཏྠཾ བྷགཝཏི པསཱདབྷཱཝབཧུམཱནཾ པཝེདེནྟོ ཀཐེསི. ཏེནཱཧ ‘‘བྷགཝཏི པསཱདཾ ཨལཏྠཱ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༤). ཝིཧཱརེཏི ཝིཧཱརཀེ ནིཝཱསེ. ཨཝིཙྪིནྣེཡེཝཱཏི པཝཏྟམཱནེཡེཝ. པདདྭཡསྶཔི ཝསནྟེ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏཾ པུརོཧིཏཊྛཱནཾ ཨུཎྷཱིསཱདིཀཀུདྷབྷཎྜེཧི སདྡྷིཾ ལདྡྷཾ, ཏཐཱ ཙ ‘‘ཨསྶ རཉྙཱ དིནྣ’’ནྟི ཝདནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཾ ཏསྶ རཉྙཱ དིནྣ’’ནྟི. བྲཧྨནྟི ཝེདཾ. སོ པན མནྟབྲཧྨཀཔྤཝསེན ཏིཝིདྷོ. ཏཏྠ མནྟཱ པདྷཱནཾ མཱུལབྷཱཝཏོ, ཡེ ཨཊྛཀཱདཱིཧི པཝུཏྟཱ, ཨིཏརེ ཏནྣིསྶཡེན ཛཱཏཱ, ཏེན ཏེསཾཡེཝ གཧཎཾ ‘‘མནྟེ སཛ྄ཛྷཱཡཏཱི’’ཏི ¶ . ཏེ ཧི གུཏྟབྷཱསིཏབྦཏཱཡ ‘‘མནྟཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཨིདམེཝ ཧཱིཏི ཨཝདྷཱརཎེན ‘‘བྲཧྨཏོ ཛཱཏཱ’’ཏིཨཱདིཀཾ ནིརུཏྟིཾ པཊིཀྑིཔཏི.
ཡེན ཝཱ ཀཱརཎེནཱཏི (སཱརཏྠ. ཊཱི. ཝེརཉྫཀཎྜཝཎྞནཱཡཾ ༢; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡; ཨ. ནི. ཊཱི. ༢.༢.༡༦) ཧེཏུམྷི ཨིདཾ ཀརཎཝཙནཾ. ཧེཏུཨཏྠོ ཧི ཀིརིཡཱཀཱརཎཾ, ན ཀརཎཾ ཝིཡ ཀིརིཡཏྠོ, ཏསྨཱ ནཱནཔྤཀཱརགུཎཝིསེསཱདྷིགམཏྠཱ ཨིདྷ ཨུཔསངྐམནཀིརིཡཱཏི ‘‘ཨནྣེན ཝསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཧེཏུཨཏྠམེཝེཏཾ ཀརཎཝཙནཾ ཡུཏྟཾ, ན ཀརཎཏྠཾ ཏསྶ ཨཡུཛྫམཱནཏྟཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡེན ཝཱ ཀཱརཎེནཱ’’ཏིཨཱདི. བྷགཝཏོ སཏཏཔྤཝཏྟནིརཏིསཡསཱདུཝིཔུལཱམཏརསསདྡྷམྨཕལཏཱཡ སཱདུཕལནིཙྩཕལིཏམཧཱརུཀྑེན བྷགཝཱ ཨུཔམིཏོ, སཱདུཕལཱུཔབྷོགཱདྷིཔྤཱཡགྒཧཎེནེཝ ཧི མཧཱརུཀྑསྶ སཱདུཕལཏཱ གཧིཏཱཏི.
ཨུཔསངྐམཱིཏི ¶ ཨུཔསངྐནྟོ. སམྤཏྟུཀཱམཏཱཡ ཧི ཀིཉྩི ཋཱནཾ གཙྪནྟོ ཏཾཏཾཔདེསཱཏིཀྐམནེན ཨུཔསངྐམི, ཨུཔསངྐནྟོཏི ཝཱ ཝཏྟབྦཏཾ ལབྷཏི. ཏེནཱཧ ‘‘གཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི, ཨུཔགཏོཏི ཨཏྠོ. ཨུཔསངྐམིཏྭཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔསངྐམནཔརིཡོསཱནདཱིཔན’’ནྟི. ཏཏོཏི ཡཾ ཋཱནཾ པཏྟོ ‘‘ཨུཔསངྐམཱི’’ཏི ཝུཏྟོ, ཏཏོ ཨུཔགཏཊྛཱནཏོ. ཡཐཱ ཁམནཱིཡཱདཱིནི པུཙྪནྟོཏི (སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡༡༢) ཡཐཱ བྷགཝཱ ‘‘ཀཙྩི ཏེ བྲཱཧྨཎ ཁམནཱིཡཾ, ཀཙྩི ཡཱཔནཱིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཁམནཱིཡཱདཱིནི པུཙྪནྟོ ཏེན བྲཱཧྨཎེན སདྡྷིཾ སམཔྤཝཏྟམོདོ ཨཧོསི པུབྦབྷཱསིཏཱཡ, ཏདནུཀརཎེན ཨེཝཾ སོཔི བྲཱཧྨཎོ བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ སམཔྤཝཏྟམོདོ ཨཧོསཱིཏི ཡོཛནཱ. ཏཾ པན སམཔྤཝཏྟམོདཏཾ ཨུཔམཱཡ དསྶེཏུཾ ‘‘སཱིཏོདཀཾ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སམྨོདིཏནྟི སཾསནྡིཏཾ. ཨེཀཱིབྷཱཝནྟི སམྨོདནཀིརིཡཱཡ སམཱནཏཾ ཨེཀརཱུཔཏཾ. ཁམནཱིཡནྟི ‘‘ཨིདཾ ཙཏུཙཀྐཾ ནཝདྭཱརཾ སརཱིརཡནྟཾ ཁཎབྷངྒུརཏཱཡ སབྷཱཝཏོ དུསྶཧཾ, ཀཙྩི ཁམིཏུཾ སཀྐུཎེཡྻ’’ནྟི པུཙྪཏི. ཡཱཔནཱིཡནྟི པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཀཾ ཙིརཔྤབནྡྷསངྑཱཏཱཡ ཡཱཔནཱཡ ཀཙྩི ཡཱཔེཏུཾ སཀྐུཎེཡྻཾ. སཱིསརོགཱདིཨཱབཱདྷཱབྷཱཝེན ཀཙྩི ཨཔྤཱབཱདྷཾ. དུཀྑཛཱིཝིཀཱབྷཱཝེན ཀཙྩི ཨཔྤཱཏངྐཾ. ཏཾཏཾཀིཙྩཀརཎེ ཨུཊྛཱནསུཁཏཱཡ ཀཙྩི ལཧུཊྛཱནཾ. ཏདནརཱུཔབལཡོགཏོ ཀཙྩི བལཾ. སུཁཝིཧཱརསབྦྷཱཝེན ཀཙྩི ཕཱསུཝིཧཱརོ ཨཏྠཱིཏི ཏཏྠ ཏཏྠ ཀཙྩི-སདྡཾ ཡོཛེཏྭཱ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
བལཝཔྤཏྟཱ ¶ པཱིཏི པཱིཏིཡེཝ. ཏརུཎཔཱིཏི པཱམོཛྫཾ. སམྨོདནཾ ཛནེཏི ཀརོཏཱིཏི སམྨོདནིཀཾ, ཏདེཝ སམྨོདནཱིཡནྟི ཨཱཧ ‘‘སམྨོདཛནནཏོ’’ཏི. སམྨོདིཏབྦཏོ སམྨོདནཱིཡནྟི ཨིམཾ པན ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘སམྨོདིཏུཾ ཡུཏྟབྷཱཝཏོ’’ཏི ཨཱཧ. སརིཏབྦབྷཱཝཏོཏི ཨནུསྶརིཏབྦབྷཱཝཏོ. ‘‘སརཎཱིཡ’’ནྟི ཝཏྟབྦེ དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ ‘‘སཱརཎཱིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སུཡྻམཱནསུཁཏོཏི ཨཱཔཱཐམདྷུརཏཾ ཨཱཧ, ཨནུསྶརིཡམཱནསུཁཏོཏི ཝིམདྡརམཎཱིཡཏཾ. བྱཉྫནཔརིསུདྡྷཏཱཡཱཏི སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱཝེན ཏསྶཱ ཀཐཱཡ ཝཙནཙཱཏུརིཡམཱཧ, ཨཏྠཔརིསུདྡྷཏཱཡཱཏི ཨཏྠསྶ ནིརུཔཀྐིལེསཏཾ. ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧཱིཏི ཨནེཀེཧི ཀཱརཎེཧི.
ཨབྷིདཱུརཨཙྩཱསནྣཔཊིཀྑེཔེན ནཱཏིདཱུརནཱཙྩཱསནྣཾ ནཱམ གཧིཏཾ, ཏཾ པན ཨཝཀཾསཏོ ཨུབྷིནྣཾ པསཱརིཏཧཏྠསངྒྷཊྚནེན དཊྛབྦཾ. གཱིཝཾ པསཱརེཏྭཱཏི གཱིཝཾ པརིཝཏྟནཝསེན པསཱརེཏྭཱ.
ཡེམེཏི ཨེཏྠ སནྡྷིཝསེན ཨིཀཱརལོཔོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ ཨིམེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨུཙྩཱཀུལཱིནཏཱཡ ཛཱཏིཝསེན ཨབྷིཛཱཏཱ ཛཱཏིཀུལཔུཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཙྩཱཀུལཔྤསུཏཱ’’ཏི. ཨཱཙཱརསམྤཏྟིཡཱ ¶ ཨབྷིཛཱཏཱ ཨཱཙཱརཀུལཔུཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཱཙཱརསམྤནྣཱ’’ཏི. ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཨཔཱཀཊེཔི ཀུལེ. ཏེན བྲཱཧྨཎེན ཨདྷིཔྤེཏཱ བྷིཀྑཱུསུ དུཝིདྷཱཔི སཾཝིཛྫནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིདྷ པན དྭཱིཧིཔི ཀཱརཎེཧི ཀུལཔུཏྟཱཡེཝཱ’’ཏི.
སདྡྷཱཏི ཨིདཾ ཀརཎཏྠེ པཙྩཏྟཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘སདྡྷཱཡཱ’’ཏི, སདྡྷཱཏི ཝཱ སདྡཧིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨིམསྨིཾ པཀྑེ པཱལི༹ཡཾ ཡ-ཀཱརལོཔེན ནིདྡེསོཏི དཊྛབྦཾ. ཨགཱརཏོཏི ཨགཱརཝཱསཏོ, ཨུཏྟརཔདལོཔེན, ནིསྶཡཱུཔཙཱརེན ཝཱ ཨཡཾ ནིདྡེསོཏི. བྷིཀྑནསཱིལཏཱདིལཀྑཎོ བྷིཀྑུབྷཱཝོ པབྦཛྫཱསཧཙརིཏཱཡ སདྡྷིཾ བྷིཀྑུབྷཱཝཾ ཨནྭཱཙིནནྟོཏི ཨཱཧ ‘‘པབྦཛྫཾ བྷིཀྑུབྷཱཝཉྩཱ’’ཏི. ཀམྨཝཱཙཱལཀྑཎེ པན བྷིཀྑུབྷཱཝེ ཨདྷིཔྤེཏེ སམུཙྩཡཏྠོ ཙ-སདྡོ དཊྛབྦོ. ཨནགཱརསྶ བྷཱཝོཏི ཨེཏེན པབྦཛྫཱནིསྶིཏོ སུཝིསུདྡྷོ སཱིལཱཙཱརགུཎཝིསེསོ གཧིཏོ, ཀསིགོརཀྑཱདིཀམྨཔཊིཀྑེཔོ ཨིདྷ ཨནུཔྤཱདཱདཱིཧི ཝེདིཏབྦོ. སེསགྒཧཎེ པན སརཎགམནཱདིཝསེན པབྦཛྫཱཡ, སརཎགམནཱདིཝསེན ཨུཔསམྤདཱཡ ཙ ཨནེཀབྷེདཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘སབྦཐཱཔཱི’’ཏི, ཏེན ཏེན པཀཱརེནཱཏི ཨཏྠོ. པུརཏོགཱམིཏཱ པཊིཔཏྟིགམནེན, ན ཀཱཡགམནེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱཡཀོ’’ཏི ¶ , སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ནིབྦཱནསམྤཱཔཀོཏི ཨཏྠོ. ཧིཏཀིརིཡཱཡཱཏི དིཊྛདྷམྨིཀཱདིཧིཏཙརིཡཱཡ. གཱཧཎཾ ཨདྷིསཱིལཱདཱིསུ ཨཙྩནྟཱཡ ནིཡོཛནཾ, ན ཀཐནམཏྟནྟི དསྶེནྟོ ‘‘གཱཧེཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘སིཀྑཱཔེཏཱ’’ཏི ཨཱཧ. དིཊྛཱནུགཏིནྟི དིཊྛིཡཱ ཨནུགམནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘དསྶནཱནུགཏི’’ནྟི ཝཏྭཱ སིཀྑཱཏྟཡསངྒཧཾ བྷགཝཏོ སཱསནཾ ཏེན དིཊྛཏྟཱ དིཊྛི, ཏསྶ ཏསྶེཝ ཁམནཝསེན ཁནྟི, རུཙྩནཝསེན རུཙི, ཏཾདིཊྛིཁནྟིརུཙིཀཱཝ བྷགཝཏོ སཱཝཀཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཾདིཊྛིཀོ’’ཏིཨཱདི.
ཨེས ཀིར ཨལཏྠཱཏི སམྦནྡྷོ. དེཝཔུཏྟེ ཝིཡཱཏིཨཱདི ཀསྶཙི པཱརིཛུཉྙསྶ ཨབྷཱཝདཱིཔནཏོ ‘‘སདྡྷཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟསྶ པབྦཛིཏབྷཱཝསྶ པཱཀཊཱིཀརཎཾ. སདྡྷཱཡ གྷརཱ ནིཀྑམྨ པབྦཛིཏྭཱཏི ཨིདཾ ཧཊྛཔཧཊྛཱདིབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཝཙནཾ. གྷཱསཙྪཱདནཔརམཏཱཡ སནྟུཊྛེཏི ཨིདཾ ཨནུསྶངྐིཏཱཔརིསངྐིཏཏཱཡ ཀཱརཎཝཙནནྟི དཊྛབྦཾ.
ཨེཝམེཏནྟིཨཱདིནཱ ཨཱམེཌིཏཝཙནཾ སམྤཧཾསནཝསེན, པསཱདཝསེན ཝཱ ཀཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཨེཝཾ-སདྡོ སམྤཊིཙྪནཏྠོ ཨབྦྷནུམོདནཏྠོ ཙ ཝུཏྟོ. མམནྟི ཨུཔཡོགཏྠེ སཱམིཝཙནཾ, ནིཔཱཏཔདཾ ཝཱ ཨེཏཾ ‘‘མ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཱདཱིནཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ནཛཱིཝིཀཱཔཀཏཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི ཨཱིདིསཱནཾཡེཝཱཏི སདྡྷཱཔབྦཛྫཱཡ ཝིབྷཱཝིཏཨནབྷིཛ྄ཛྷཱལུཨཱདིསབྷཱཝཱནཾཡེཝ, ན ཨིཏརེསཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱལུསབྷཱཝཱནཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘སངྒྷཱཊིཀཎྞེ ¶ ཙེཔི མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ གཧེཏྭཱ པིཊྛིཏོ པིཊྛིཏོ ཨནུབནྡྷོ ཨསྶ པདེ པདཾ ནིཀྑིཔནྟོ, སོ ཙ ཧོཏི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱལུ ཀཱམེསུ ཏིབྦསཱརཱགོ བྱཱཔནྣཙིཏྟོ པདུཊྛམནསངྐཔྤོ མུཊྛསྶཏི ཨསམྤཛཱནོ ཨསམཱཧིཏོ ཝིབྦྷནྟཙིཏྟོ པཱཀཊིནྡྲིཡོ, ཨཐ ཁོ ཨཱརཀཱཝ མམ ཨཧཉྩ ཏསྶཱ’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༩༢).
ཨཛ྄ཛྷོགཱཧེཏྭཱ ཨདྷིཔྤེཏཏྠཾ སམྦྷཝིཏུཾ སཱདྷེཏུཾ དུཀྑཱནཱིཏི དུརབྷིསམྦྷཝཱནི. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཏཏྠ ནིཝཱསོཡེཝ དུཀྑོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘སམྦྷཝིཏུཾ དུཀྑཱནི དུསྶཧཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨརཉྙཝནཔཏྠཱནཱིཏི ཨརཉྙལཀྑཎཔྤཏྟཱནི ཝནསཎྜཱནི. ཝནཔཏྠ-སདྡོ ཧི སཎྜབྷཱུཏེ རུཀྑསམཱུཧེཔི ཝཏྟཏཱིཏི ¶ ཨརཉྙགྒཧཎཾ. ཀིཉྩཱཔཱིཏི ཨནུཛཱནནསམྦྷཱཝནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཀིཾ ཨནུཛཱནཱཏི? ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ཨརཉྙཱབྷཱཝཾ ‘‘གཱམཏོ བཧི ཨརཉྙ’’ནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ནིཔྤརིཡཱཡེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཀིཾ སམྦྷཱཝེཏི? ཨཱརཉྙཀངྒནིཔྥཱདཀཏྟཾ. ཡཉྷི ཨཱརཉྙཀངྒནིཔྥཱདཀཾ, ཏཾ ཝིསེསཏོ ‘‘ཨརཉྙ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཡཾ ཏཾ པཉྩདྷནུསཏིཀ’’ནྟིཨཱདི. ནིཀྑམིཏྭཱ བཧི ཨིནྡཁཱིལཱཏི ཨིནྡཁཱིལཏོ བཧི ནིཀྑམིཏྭཱ, ཏཏོ བཧི པཊྛཱཡཱཏི ཨཏྠོ. བཧི ཨིནྡཁཱིལཱཏི ཡཏྠ དྭེ ཏཱིཎི ཨིནྡཁཱིལཱནི, ཏཏྠ བཧིདྡྷཱ ཨིནྡཁཱིལཏོ པཊྛཱཡ, ཡཏྠ ཏཾ ནཏྠི, ཏཏྠ ཏདརཧཊྛཱནཏོ པཊྛཱཡཱཏི ཝདནྟི. ཡསྨཱ བཧི ཨིནྡཁཱིལཏོ པཊྛཱཡ མནུསྶཱུཔཙཱརེ བྷཡབྷེརཝཾ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཨིདྷ ནཱདྷིཔྤེཏནྟི དཊྛབྦཾ.
གཱམནྟནྟི གཱམསམཱིཔཾ. ཨནུཔཙཱརཊྛཱནནྟི ནིཙྩཀིཙྩཝསེན ནུཔཙརིཏབྦཊྛཱནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཏྠ ན ཀསཱིཡཏི ན ཝཔཱིཡཏཱི’’ཏི. པནྟཱནཱིཏི ཨིམིནཱ ‘‘པརིཡནྟཱན’’ནྟི ཨིམསྶ པརིཡཱཡསྶ ཨིདྷ པཱལི༹ཡཾ གཧིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པརིཡནྟཱནནྟི ཨིམམེཀཾ པརིཡཱཡཾ ཋཔེཏྭཱ’’ཏི. དཱུརཱནནྟི པན ཨཡཾ པརིཡཱཡོ ཋཔེཏབྦོ སིཡཱ ཏསྶཱཔི ‘‘པནྟཱནཱི’’ཏི ཨིམིནཱཝ ཨཏྠཏོ གཧིཏཏྟཱ, ཏཐཱ སཏི ‘‘ན མནུསྶཱུཔཙཱརཱན’’ནྟི ཨེདིསཱནམྤི ཋཔེཏབྦཏཱ ཨཱཔཛྫཏི, ཏསྨཱ སདྡཏོ ཨེཝ ཋཔནཾ དཊྛབྦཾ. པཝིཝེཀནྟི པཀཱརཏོ, པཀཱརེཧི ཝཱ ཝིཝེཙནཾ, རཱུཔཱདིཔུཐུཏྟཱརམྨཎེ པཀཱརཏོ གམནཱདིཨིརིཡཱཔཐཔྤཀཱརེཧི ཨཏྟནོ ཀཱཡསྶ ཝིཝེཙནཾ གཙྪཏོཔི ཏིཊྛཏོཔི ནིསཛྫཏོཔི ཨེཀསྶེཝ པཝཏྟཏི. ཏེནེཝ ཧི ཝིཝེཙེཏབྦཱནཾ ཝིཝེཙནཱཀཱརསྶ ཙ བྷེདཏོ བཧུཝིདྷཏྟཱ ཏེ ཨེཀཏྟེན གཧེཏྭཱ ‘‘པཝིཝེཀ’’ནྟི ཨེཀཝཙནེན ཝུཏྟཾ. དུཀྐརཾ པཝིཝེཀནྟི ཝཱ པཝིཝེཀཾ ཀཏྟུཾ ན སུཁནྟི ཨཏྠོ. ཨེཀཱིབྷཱཝེཏི ཨེཀིཀབྷཱཝེ. དྭཡཾདྭཡཱརཱམོཏི དྭིནྣཾ དྭིནྣཾ བྷཱཝཱབྷིརཏོ. ཧརནྟི ཝིཡཱཏི སཾཧརནྟི ཝིཡ ཝིགྷཱཏུཔྤཱདནེན. ཏེནཱཧ ‘‘གྷསནྟི ཝིཡཱ’’ཏི, བྷཡསནྟཱསུཔྤཱདནེན ཁཱདིཏུཾ ཨཱགཏཱ ཡཀྑརཀྑསཔིསཱཙཱདཡོ ཝིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཱིདིསསྶཱཏི ཨལདྡྷསམཱདྷིནོ. ཏིཎཔཎྞམིགཱདིསདྡེཧཱིཏི ཝཱཏེརིཏཱནཾ ཏིཎཔཎྞཱདཱིནཾ མིགཔཀྑིཨཱདཱིནཉྩ ¶ བྷིཾསནཀེཧི བྷེརཝེཧི སདྡེཧི ཝིཝིདྷེཧི ཙ ཨཉྙེཧི ཁཱཎུཨཱདཱིཧི ཡཀྑཱདིཨཱཀཱརེཧི ཨུཔཊྛིཏེཧི བྷིཾསནཀེཧི. ཨེཝཾ དུཀྐརཾ དུརབྷིསམྦྷཝཾ ནཱམ ཀརོནྟོ ཨཧོ ཨཙྪརིཡཱ ཨེཏེཏི ཝིམྷིཏོ.
ཀཱཡཀམྨནྟཝཱརཀཐཱཝཎྞནཱ
༣༥. སོལ༹སསུ ¶ ཋཱནེསཱུཏི ‘‘ཡེ ཁོ ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ཡཾ ཝཀྑམཱནེསུ སོལ༹སསུ ཀཱརཎེསུ. ཨཔརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟཏཱདཡོ ཨརཉྙེ ཝིཧརནྟཱནཾ ཙིཏྟུཏྲཱསནིམིཏྟཏཱཡ ཝིསེསཏོ ཝིཀྑེཔཱཝཧཱ, པརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟཏཱདཡོ པན ཏདབྷཱཝཏོ ཏེསཾ ཨཝིཀྑེཔཱཝཧཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟསནྡོསཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདི. སོལ༹སསཱུཏི ཙ ཝོདཱནཔཀྑཾཡེཝ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. སཾཀིལེསགྒཧཎམྤི ཡཱཝདེཝ ཝོདཱནདསྶནཏྠནྟི. ཨཱརམྨཎཔརིགྒཧརཧིཏཱནནྟི ཨཔརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟཱདིཀསྶ ཨརཉྙེ དིཊྛསྶ ཏསྶ ཨཱརམྨཎསྶ ‘‘ཡེ ཁོ ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏནཡེན པརིགྒཎྷནཉཱཎརཧིཏཱནཾ. ཨཱརམྨཎཔརིགྒཧཡུཏྟཱནནྟི ཨེཏྠ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏྟནཱཏི བྷགཝནྟཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི, སཡནྟི ཨཏྠོ. ཏཱདིསོཏི ཨཱརམྨཎཔརིགྒཧཡུཏྟོ.
སམྦུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏེནཱཏི སམྦོདྷོ, ཨརིཡམགྒོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨརིཡམགྒཔྤཏྟིཏོ’’ཏི. ཨགྒམགྒཱདྷིགམཱདྷཱིནོ བུདྡྷཱནཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདྷིགམོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནབྷིསམྦུདྡྷསྶཱཏི ཨཔྤཊིཝིདྡྷཙཏུསཙྩསྶཱ’’ཏི. ཨནཝསེསཏོ ཉེཡྻཾ, བུཛ྄ཛྷིཏུཾ ཨརཧཏཱིཏི བོདྷི, མཧཱཝཱིརིཡཏཱདིནཱ ཏཏྠ ཝིསེསཡོགཏོ སཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘བུཛ྄ཛྷནཀསཏྟསྶཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སམྨཱསམྦོདྷི’’ནྟིཨཱདི. ནིཡཏབྷཱཝཔྤཏྟིཏོ པཊྛཱཡ མཧཱསཏྟཱ ཡཐཱ མཧཱབོདྷིཡཱནཔཊིཔདཱ ཧཱནབྷཱགིཡཱ, ཋིཏིབྷཱགིཡཱ ཝཱ ན ཧོཏི, ཨཐ ཁོ ཝིསེསབྷཱགིཡཱ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ ཙ ཧོཏི, ཏཐཱ པཊིཔཛྫནཏོ བོདྷིཡཾ ནིནྣགོཎཔབྦྷཱརཱ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘བོདྷིཡཱ ཝཱ སཏྟསྶེཝ ལགྒསྶེཝཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘དཱིཔངྐརསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཊྛདྷམྨསམོདྷཱནེནཱཏི –
‘‘མནུསྶཏྟཾ ལིངྒསམྤཏྟི, ཧེཏུ སཏྠཱརདསྶནཾ;
པབྦཛྫཱ གུཎསམྤཏྟི, ཨདྷིཀཱརོ ཙ ཚནྡཏཱ’’ཏི. (བུ. ཝཾ. ༢.༥༩) –
ཨིམེསཾ ཨབྷིནཱིཧཱརསྶ ཨངྒབྷཱུཏཱནཾ ཨཊྛནྣཾ དྷམྨཱནཾ སམོདྷཱནེན སམཝདྷཱནེན.
པབྦཛྫཱུཔགཏཱཏི ¶ ¶ པབྦཛྫཾ ཨུཔགཏཱ. ཏེན པབྦཛྫཱམཏྟེན སམཎཱ, ན སམིཏཔཱཔཏཱཡཱཏི དསྶེཏི. ཛཱཏིམཏྟེན ཨིདྷ བྲཱཧྨཎཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘བྷོཝཱདིནོ ཝཱ’’ཏི. ཏེ ཧི ‘‘བྷོ བྷོ’’ཏི ཝདནསཱིལཱ, ཏེནཱཧ ‘‘བྷོཝཱདཱི ནཱམ སོ ཧོཏི, སཙེ ཧོཏི སཀིཉྩནོ’’ཏི (དྷ. པ. ༣༩༦; སུ. ནི. ༦༢༥). པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིནཱཏི ཨཱདི-སདྡེན ཨདིནྣཱདཱནཾ ཨབྲཧྨཙརིཡཉྩ སངྒཎྷཱཏི. ཨཔརིསུདྡྷེནཱཏི ཙ ཝིསེསནཾ ཀཱཡཀམྨནྟཱཔེཀྑཱཡ, ན པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཨཔེཀྑཱཡ. ན ཧི པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཀོ ཏསྶ པུབྦབྷཱགཔཡོགོ ཙ ཀོཙི པརིསུདྡྷོ ནཱམ ཨཏྠི. བྷཱཡནཊྛེན བྷཡཾ, བྷཱིརུཏཱཝཧཊྛེན བྷེརཝཾ. སནྡོསཧེཏཱུཏི སདོསཧེཏུ. ས-སདྡོ ཧི ཨིདྷ སཱནུསཱརོ ཝུཏྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ དོསསྶ ཧེཏཱུ’’ཏི. ཨེཀནྟེན ཙིཏྟུཏྲཱསལཀྑཎསྶ བྷཡསྶ ཝསེན ‘‘སཱཝཛྫ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཙིཏྟུཏྲཱསོ ཧི ཨེཀནྟསཱཝཛྫོ བྷཱཡནཊྛེན བྷཡཉྩཱཏི. ཨཀྑེམནྟི ཨིདཾ ཨུབྷཡཝསེན. ཙིཏྟུཏྲཱསོཔི ཧི སརཱིརཙིཏྟཱནཾ ཨནཏྠཱཝཧཏོ ཨཀྑེམ, ཏཐཱ བྷཡཱནཀཱརམྨཎམྤཱིཏི. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཨཏྠདྭཡཾ ཡཐཱསངྑྱཾ ཡོཛིཏཾ. སཡཾ པརིཀཔྤིཏབྷཡཱནཀཱརམྨཎནིམིཏྟཾ ཙིཏྟུཏྲཱསསམུཔྤཱདནཝསེན ཨཱནེནྟཱ བྷཡབྷེརཝཾ ཨཝ྄ཧཱཡནྟི ཝིཡ ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཝ྄ཧཱཡནྟཱིཏི པཀྐོསནྟཱི’’ཏི. ཏེཏི མཱརིཏམནུསྶཱནཾ ཉཱཏིམིཏྟཱདཡོ. གཙྪཾ གཧནབྷཱུཏཾ མཧནྟཾ ཀཎྚཀསཎྜཾ, གུམྦཾ ནཱཏིམཧནྟནྟི ཝདནྟི. གཙྪནྟི པན ཏིཎཝནཾ ཝེདིཏབྦཾ, ‘‘གཙྪེ རུལ༹ྷཏིཎེ’’ཏི ཝུཏྟཾ, གུམྦཾ ཀཎྚཀལཏཱདིབྷརིཏཱཝིརུལ༹ྷཾ. བདྡྷཱ ཝདྷིཏཱ ཝིཡཱཏི བདྡྷཱ ཧུཏྭཱ ཏཱལི༹ཡམཱནཱ ཝིཡ.
‘‘ན ཁོ པནཱཏི ཨེཏྠ ཁོཏི ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ནིཔཱཏོ, པནཱ’’ཏི ཝིསེསཏྠེ. ཏེནེཏཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཉྙེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཝིཡ ཨཧཾ ཨཔརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟོ ཧུཏྭཱ ཨརཉྙཝནཔཏྠཱནི པནྟཱནི སེནཱསནཱནི ན ཁོ པན པཊིསེཝཱམི, པརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟོཡེཝ པན ཧུཏྭཱ ཏཱནི པཊིསེཝཱམཱི’’ཏི. ཨེཝཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཨཏྠཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘པརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟོཧམསྨཱི’’ཏི ཧི ཏེན ཨཝདྷཱརཎེན ཝིབྷཱཝིཏཏྠདསྶནཾ. ཏེསམཧཾ ཨཉྙཏརོཏི ཏཱཡ པརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨཏཱཡ ཏེསཾ ཨརིཡཱནཾ ཨཧཾ ཨཉྙཏརོཏི ཀཱཡཀམྨཔཱརིསུདྡྷིཡཱ མཧཱསཏྟོ ཨཏྟཱནཾ ཨརིཡེསུ པཀྑིཔཏི. པརམསལླེཁབྷཱཝཔྤཏྟཱ ཧི ཏདཱ བོདྷིསཏྟསྶ ཀཱཡཀམྨཔཱརིསུདྡྷི ¶ , ཏཐཱ ཝཙཱིཀམྨཱདིཔཱརིསུདྡྷི, ཡཏོ མཱརོ རནྡྷགཝེསཱི ཧུཏྭཱ ཚབྦསྶཱནི ནིརནྟརཾ ཨནུབནྡྷོ ཨནྟརཾ ན ལབྷཏི. ཏེནཱཧ –
‘‘སཏྟ ཝསྶཱནི བྷགཝནྟཾ, ཨནུབནྡྷིཾ པདཱཔདཾ;
ཨོཏཱརཾ ནཱདྷིགཙྪིསྶཾ, སམྦུདྡྷསྶ སཏཱིམཏོ’’ཏི. (སུ. ནི. ༤༤༨);
བྷིཡྻོཏི ¶ ཨདྷིཀཾ སཝིསེསཾ, ཨུཔརཱུཔརི ཝཱ. བྷཱིཏཏསིཏཱ བྷཡཱུཔདྡཝེན ཚམྦྷིཏསརཱིརཱ ཧཊྛལོམཱ ཧོནྟི, ཨབྷཱིཏཱཏསིཏཱ པན བྷཡཱུཔདྡཝཱབྷཱཝཏོ ཨཧཊྛལོམཱ ཁེམེན སོཏྠིནཱ ཏིཊྛནྟཱིཏི ཏེསཾ ཁེམཔྤཏྟི སོཏྠིབྷཱཝོ ཝཱ པནྣལོམཏཱཡ པཱཀཊོ ཧོཏཱིཏི པཱལི༹ཡཾ ‘‘པལློམ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘པནྣལོམཏ’’ནྟིཨཱདི. ཨེཏྠ ཙ བྷིཡྻོ པལློམམཱཔཱདིཾ ཨརཉྙེ ཝིཧཱརཱཡཱཏི པཊིཉྙཱནིདྡེསོ. པརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟོཧམསྨཱིཏི ཧེཏུདསྶནཾ. ‘‘ཡེ ཧི ཝོ ཨརིཡཱ’’ཏི སདིསཱུདཱཧརཎདསྶནཾ. ཡེ ཁོ ཀེཙི སམཎཱ ཝཱ བྲཱཧྨཎཱ ཝཱཏི ཝིསདིསཱུདཱཧརཎདསྶནཾ. སེསཱནི ཨནྭཡབྱཏིརེཀཝིབྷཱཝནཱནཱིཏི དཊྛབྦནྟི ཨཡམེཏྠ ཡུཏྟིཝིབྷཱཝནཱ. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསཝཱརེསུཔི ཡུཏྟིཝིབྷཱཝནཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཀཱཡཀམྨནྟཝཱརཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ཝཙཱིཀམྨནྟཝཱརཱདིཀཐཱཝཎྞནཱ
༣༦. ཨཔརིསུདྡྷེན མུསཱཝཱདཱདིནཱཏི ཨེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཨཱདི-སདྡེན པན སངྒཧིཏཾ ཏེསཉྩ མུསཱཝཱདཱདཱིནཾ པཝཏྟིབྷེདཾ བྷཡབྷེརཝཱཝ྄ཧཱནམུཁེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཐ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ.
བྷཎྜེསཱུཏི སཝིཉྙཱཎཀཱཝིཉྙཱཎཀེསུ བྷཎྜེསུ. ཨུཔྤཱདེཏྭཱཏི ཨཏྟནོ པརིཎཱམཝསེན ཨབྷིཛ྄ཛྷཱསངྑཱཏཾ ཝིསམལོབྷཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ. ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱཏི ཝིནཱསཙིནྟཱཝསེན པརསྶ ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ. ཨེཝཉྷི ནེསཾ ‘‘ཡེསཾ ཨཔརཛ྄ཛྷིམྷཱ, ཏེ ཨིདཱནི ཨནུབནྡྷིཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཙྪཱ ཨཱསངྐུཔྤཏྟི སིཡཱ. ‘‘ཨེཏེ ཨམྷཱཀཾ པརིགྒཧཝཏྠུཾ གཧེཏུཀཱམཱ མཉྙེ, ཝིནཱསཾ ཀཱཏུཀཱམཱ མཉྙེ’’ཏི ཡཐཱ པརེ པརཏོ ཏེསཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱབྱཱཔཱདཔྤཝཏྟིཾ པརིགྒཎྷནྟི, ཏཱདིསཾ ¶ མནོཀམྨནྟཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏེ པརེས’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཀཱམཾ ཨཀུསལཀཱཡཀམྨཝཙཱིཀམྨཔཝཏྟིཀཱལེཔི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཡོ པཝཏྟནྟིཡེཝ, ཏདཱ པན ཏེ ཙེཏནཱཔཀྑིཀཱ ཝཱ ཨབྦོཧཱརིཀཱ ཝཱཏི མནོཀམྨནྟཝཱརེ ཨེཝ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདིཝསེན ཡོཛནཱ ཀཏཱ. ཨཐ ཝཱ དྭཱརནྟརེ པཝཏྟཱནམྤི པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིནཾ ཝཙཱིཀམྨཱདིབྷཱཝཱབྷཱཝོ ཝིཡ དྭཱརནྟརེ པཝཏྟཱནམྤི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིནཾ ཀཱཡཀམྨཱདིབྷཱཝཱབྷཱཝོ, མནོཀམྨབྷཱཝོ ཨེཝ པན སིདྡྷོཏི ཀཏྭཱ མནོཀམྨནྟཝཱརེ ཨེཝ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཡོ ཨུདྡྷཊཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –
‘‘དྭཱརེ ¶ ཙརནྟི ཀམྨཱནི, ན དྭཱརཱ དྭཱརཙཱརིནོ;
ཏསྨཱ དྭཱརེཧི ཀམྨཱནི, ཨཉྙམཉྙཾ ཝཝཏྠིཏཱ’’ཏི. (དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡.ཀཱཡཀམྨདྭཱར);
ཀིཉྩཱཔི ཨཊྛཀཐཱཡཾ སཱསནེ པབྦཛིཏཝསེན ཨཱཛཱིཝཝཱརེ བྷཡབྷེརཝཱཝ྄ཧཱནཾ ཡོཛིཏཾ, ‘‘ཡེ ཁོ ཀེཙི སམཎཱ ཝཱ བྲཱཧྨཎཱ ཝཱ’’ཏི པན ཝཙནཏོ བཱཧིརཀཝསེན གཧཊྛཝསེན ཙ ཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. གཧཊྛཱནམྤི ཧི ཛཱཏིདྷམྨཀུལདྷམྨདེསདྷམྨཝིལོམནཝསེན ཨཉྙཐཱཔི མིཙྪཱཛཱིཝོ ལབྦྷཏེཝ, ཏཱཡ ཨེཝ ཙ ཨཱཛཱིཝཝིཔཏྟིཡཱ ཨཉྙཐཱ ཝཱ ནེསཾ ཨརཉྙཝཱསོ སམྦྷཝེཡྻཱཏི.
༣༧. ཨེཝཾ ཨཱཛཱིཝཊྛམཀསཱིལཝསེན བྷཡབྷེརཝཾ དསྶེཏྭཱ ཏཏོ པརཾ ནཱིཝརཎཔྤཧཱནཱདིཝསེན ཏཾ དསྶེཏུཾ དེསནཱ ཝཌྜྷིཏཱཏི ཏདཏྠཾ ཝིཝརནྟོ ‘‘ཨིཏོ པར’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ནཱིཝརཎཝསེན པུན ཝུཏྟཱཏི ཨཡམདྷིཔྤཱཡོ – ཨེཝཾ སཱིལཝིསུདྡྷིམཏྟམྤི ཨརཉྙེ ཝིཧརཏོ བྷཡབྷེརཝཱབྷཱཝཾ ཨཱཝཧཏི, ཀིམངྒཾ པན ནཱིཝརཎཱནི པཧཱཡ ཨཔྤནཱསམཱདྷིཾ, ཨུཔཙཱརསམཱདྷིམེཝ ཝཱ སམྤཱདཡཏོཏི སམཱདྷིསམྤདཱཡ བྷཡབྷེརཝཱབྷཱཝཧེཏུཀཾ དསྶེཏུཾ ཨུཔརི དེསནཱ ཝཌྜྷིཏཱཏི ཨཀུསལམནོཀམྨནྟབྷཱཝེན གཧིཏཱཔི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱབྱཱཔཱདཱ ནཱིཝརཎཝསེན པུན ཝུཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨབྷི-པུབྦོ ཛྷཱ-སདྡོ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡནཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘པརབྷཎྜཱདིཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡནསཱིལཱ’’ཏི. ཝཏྠུཀཱམེསཱུཏི རཱུཔཱདཱིསུ ཀིལེསཀཱམསྶ ཝཏྠུབྷཱུཏེསུ ཀཱམེསུ. བཧལཀིལེསརཱགཱཏི ཐིརམཱུལདུམྨོཙནཱིཡཏཱཧི ཨཛ྄ཛྷོསཱནེ པབྷཱུཏཀིལེསཀཱམཱ. ཨབྷིཛ྄ཛྷཱ ཙེཏྠ ཨཔྤཏྟཝིསཡཔཏྠནཱ, ཏིབྦསཱརཱགོ སམྤཏྟིཝིསཡཱབྷིནིཝེསོ. ཏེ ¶ ཧི ལོབྷཱབྷིབྷཱུཏཱ པུགྒལཱ ཨཏྟནི ཏིབྦསཱཔེཀྑཏཱཡ ཨེཝ ལོབྷཱབྷིབྷཱུཏཏཱཡ ཨཝཝཏྠིཏཱརམྨཎཱ ཨཝིནིཙྪིཏཝིསཡཱ ཨརཉྙེ ཏཾ ཏཾ ཝིསཡཾ ཨནུཔདྷཱརིཏྭཱ ཝིཧརནྟི, རཛྫུཨཱདཱིནི ཡཱཐཱཝཏོ ན སལླཀྑེནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏེས’’ནྟིཨཱདི. ཨུཔཊྛཱཏི སནྟཙིཏྟཏཱཡ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཀུལཙིཏྟཱ’’ཏི. ‘‘ཨིདཱནིམྷ ནཊྛཱ’’ཏི ཏསནྟི ཝིཏསནྟི, ཨཱགནྟྭཱ བཱདྷིཡམཱནཱ ཝིཡ ཧོནྟི, ཨེཝཾ ཏཾ བྷཡབྷེརཝཾ ཨཏྟནི སམཱརོཔནཊྛེན ཨཝ྄ཧཱཡནྟི པཀྐོསནྟཱིཏི ཡོཛནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སེསཾ ཏཱདིསམེཝཱ’’ཏི. ‘‘ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱལུཧམསྨཱི’’ཏི པཱལི༹པདེ ཙིརཔརིཙིཏཨལོབྷཛ྄ཛྷཱསཡཏཱཡ ཀམལདལེ ཛལབིནྡུ ཝིཡ ཨལགྒམཱནསཏྟཱ སབྦཏྠ ཨནཔེཀྑོཧམསྨཱིཏི ཨཏྠོ.
༣༨. པཀཏིབྷཱཝཝིཛཧནེནཱཏི པརིསུདྡྷབྷཱཝསངྑཱཏསྶ ཙ པཀཏིབྷཱཝསྶ ཝིཛཧནེན. སཱཝཛྫདྷམྨསམུཔྤཏྟིཡཱ ཧི ཙིཏྟསྶ ཨནཝཛྫབྷཱཝོ ཛཧིཏོ ཧོཏཱིཏི. ཝིཔནྣཙིཏྟཱཏི ཀིལེསཱསུཙིདཱུསིཏཏཱཡ ¶ ཀུཐིཏཙིཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀིལེསཱནུགཏཾ…པེ… པཱུཏིཀཾ ཧོཏཱི’’ཏི. པདུཊྛམནསངྐཔྤཱཏི ཝིསསཾསཊྛམུཏྟཾ ཝིཡ དོསེན པདཱུསིཏཙིཏྟསངྐཔྤཱ. ཝུཏྟནཡེནེཝཱཏི ‘‘ཏེ ཨཝཝཏྠིཏཱརམྨཎཱ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱལུཝཱརེ ཝུཏྟནཡེནེཝ. ཡཐཱ ཧི ལོབྷཝསེན, ཨེཝཾ དོསཱདིཝསེནཔི ཨཝཝཏྠིཏཱརམྨཎཱ ཧོནྟཱིཏི. སབྦཏྠཱཏི ཧེཊྛཱ ཨུཔརི ཙཱཏི སབྦཏྠ ཋཱནེསུ ཝཎྞེཏབྦཱ.
༣༩. ‘‘ཡཱ ཙིཏྟསྶ ཨཀལླཏཱ ཨཀམྨཉྙཏཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ཐིནཾ ཙིཏྟསྶ གེལཉྙབྷཱཝེན གཧཎཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙིཏྟགེལཉྙབྷཱུཏེན ཐིནེནཱ’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘ཡཱ ཀཱཡསྶ ཨཀལླཏཱ ཨཀམྨཉྙཏཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༡༦༣) ཝཙནཏོ མིདྡྷཾ ཝིསེསཏོ ནཱམཀཱཡསྶ གེལཉྙབྷཱཝེན གཧཎཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སེསནཱམཀཱཡགེལཉྙབྷཱུཏེན མིདྡྷེནཱ’’ཏི. སེསགྒཧཎཉྩེཏྠ ཙིཏྟནིཝཏྟནཏྠཾ. ཨིདཉྩ མིདྡྷཾ རཱུཔཀཱཡསྶཔི གེལཉྙཱཝཧནྟི དཊྛབྦཾ ནིདྡཱཡ ཧེཏུབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ‘‘ནིདྡཱ ཙཔལཱཡིཀཱ’’ཏི ནིདྡིཊྛཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏེ ནིདྡཱབཧུལཱ ཧོནྟཱི’’ཏི.
༤༠. ཨུདྡྷཙྩཔཀཏིཀཱཏི ཨུདྡྷཙྩསཱིལཱ ཨནཝཊྛིཏསབྷཱཝཱ. ཨནཝཊྛཱནརསཉྷི ཨུདྡྷཙྩཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཔྥནྡམཱནཙིཏྟཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིདྷཱཏི ‘‘ཨཝཱུཔསནྟཙིཏྟཱ’’ཏི ཨིམསྨིཾ ¶ པདེ. ཀུཀྐུཙྩཾ གཧེཏུཾ ཝཊྚཏི སཾཝཎྞནཱཝསེན པཙྪཱནུཏཱཔསྶཔི ཙིཏྟསྶ ཨཝཱུཔསམཀརཏྟཱ. ཨུདྡྷཙྩཾ པན སརཱུཔེནེཝ གཧིཏནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༤༡. ཨེཀམེཝིདཾ པཉྩམཾ ནཱིཝརཎཾ ཡདིདཾ ཀངྑཱ ཝིཙིཀིཙྪཱཏི ཙ. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ དྭིདྷཱ ཀཏྭཱ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ’’ཏིཨཱདི. ཀངྑནཏོཏི སཾསཡནཏོ. ཝིཙིཀིཙྪཱཏི ཝུཙྩཏི ‘‘དྷམྨསབྷཱཝཾ ཝིཙིནནྟོ ཨེཏཱཡ ཀིཙྪཏི, ཝིགཏཱ ཏིཀིཙྪཱ ཝཱ’’ཏི ཀཏྭཱ.
༤༢. ཨེཝཾ ནཱིཝརཎཱབྷཱཝཀིཏྟནམུཁེན སམཱདྷིསམྤདཱཡ བྷཡབྷེརཝཱབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཏྟུཀྐཾསནཱདིཨབྷཱཝཀིཏྟནམུཁེན པཉྙཱསམྤདཱཡ བྷཡབྷེརཝཱབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེ ཁོ ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཔརི དེསནཱ ཝཌྜྷིཏཱ, ཏདཏྠཾ ཝིཝརིཏུཾ ‘‘ཨཏྟུཀྐཾསནཀཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨུཀྐཾསེནྟི མཱནཝསེན པགྒཎྷནེན. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཙྩེ ཋཱནེ ཋཔེནྟཱི’’ཏི. ཐིནམིདྡྷཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཝིཙིཀིཙྪཱཝཱརེསུ གཡ྄ཧམཱནཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱལུཝཱརསདིསནྟི ཏཏྠ ཏཾ ཨནཱམསིཏྭཱ ཨཏྟུཀྐཾསཀཝཱརེ ཀིཉྩི ཝིསདིསཾ ཨཏྠཱིཏི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེ ཀཐ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
༤༣. ཚམྦྷནཾ ¶ ཚམྦྷོ, ཀཱཡསྶ ཚམྦྷིཏཏྟཧེཏུབྷཱུཏོ བལཝཙིཏྟུཏྲཱསོ. སོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཚམྦྷཱི. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཱཡཐམྦྷནཱ’’ཏིཨཱདི. བྷཱིརུཀཛཱཏིཀཱཏི བྷཱཡནཀསཱིལཱ. ཨེཀམེཝ ཙེཏཾ སཱཝཛྫབྷཡཾ ཀཱཡེ ཚམྦྷིཏཏྟསྶ, ཙིཏྟེ ཙ ཀཱཡེ ཙ ཐདྡྷབྷཱཝསྶ ཨུཔྤཱདནཝསེན ‘‘ཚམྦྷོ བྷཱིརུཏཱ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏཱིཏི ཏཾསམངྒིནོ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ‘‘ཚམྦྷཱི བྷཱིརུཀཛཱཏིཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ, ཨིདྷ བྷཡབྷེརཝཾ སརཱུཔེནེཝ གཧིཏཾ.
༤༤. ལབྦྷཏི པཱཔུཎཱིཡཏཱིཏི ལཱབྷསདྡསྶ ཀམྨསཱདྷནཏྟམཱཧ. སཀྐཙྩཾ ཀཱཏབྦོ དཱཏབྦོཏི སཀྐཱརོ. ཏདཏྠདཱིཔཀནྟི ལཱབྷཱདིཾ པཧཱཡ ཨརཉྙེ ཝསཏོ བྷཡབྷེརཝཱཝ྄ཧཱཡནཾ ནཏྠཱིཏི དཱིཔཀཾ. སོ ཀིར ལཱབྷགརུཏཱཡེཝ པིཡོ གཱམོ ཨེཏསྶཱཏི ‘‘པིཡགཱམིཀོ’’ཏི ནཱམཾ ལབྷཏི. ཀམྨམུཏྟོཏི ཛརཱཛིཎྞཏྟཱ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐོཏཱིཏི སཱམིཀེཧི ཝིསྶཊྛོ.
༤༥. ཨལསབྷཱཝེན ¶ སམྨཱཝཱཡཱམསྶ ཨཀརཎཏོ ཀུཙྪིཏཾ སཱིདནྟཱིཏི ཀུསཱིཏཱ. ཝཱིརསྶ བྷཱཝོ, ཀམྨཾ ཝཱ ཝཱིརིཡཾ, ཝིདྷིནཱ ཝཱ ཨཱིརེཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི ཝཱིརིཡཾ, སམྨཱཝཱཡཱམོ. ཏེན ཧཱིནཱ ཧཱིནཝཱིརིཡཱ. ཀཱཡཝིཉྙཏྟིཡཱ སམུཊྛཱནཝསེན པཝཏྟཝཱིརིཡཾ ཀཱཡིཀཝཱིརིཡཾ, ཝཏྟཀརཎཙངྐམནཱདཱིསུ དཊྛབྦཾ. ནིསཛྫ སཡིཏྭཱ ཙ ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརཝསེན པཝཏྟཝཱིརིཡཾ ཙེཏསིཀཝཱིརིཡཾ. ཏཏྠ པུརིམཾ ཝིསེསཏོ ཀོསཛྫཔཊིཔཀྑཏཱཝསེན, དུཏིཡཾ ཝཱིརིཡཱརམྦྷཏཱཝསེན པཱཀཊཾ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཀུསཱིཏཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏེ ཧི ཧཱིནཝཱིརིཡཱ ཨལསཏཱཡེཝ ཨཱརམྨཎཝཝཏྠཱནམཏྟམྤི ཀཱཏུཾ ན སཀྐོནྟི.
༤༦. ནཊྛསྶཏཱིཏི ཨལབྦྷམཱནསྶཏི, པཙྩཡཝེཀལླེན ཝིཛྫམཱནཱཡཔི སཏིཡཱ སཏིཀིཙྩཾ ཀཱཏུཾ ཨསམཏྠཏཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ན སམྤཛཱནཱཏི ཨསམྤཛཱནཱ. ཏཾཡོགནིཝཏྟིཡཉྩཱཡཾ ཨ-ཀཱརོ ‘‘ཨཧེཏུཀཱ དྷམྨཱ (དྷ. ས. ༢.དུཀམཱཏིཀཱ), ཨབྷིཀྑུཀོ ཨཱཝཱསོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༧༦) ཝིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཉྙཱརཧིཏཱ’’ཏི. ནནུ སོལ༹སམོ པཉྙཱཝཱརོ, ཨཡཾ སཏིཝཱརོ, ཏཏྠ ཀསྨཱ སཾཀིལེསཔཀྑེ པཉྙཱ གཧིཏཱཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨིམསྶ ཙཱ’’ཏིཨཱདི. སཏིབྷཱཛནཱིཡམེཝེཏཾ, ཡདིདཾ ཙུདྡསམོ ཝཱརོ, པཉྙཱ པནེཏྠ ཙུདྡསམེ ཝཱརེ ཀེཝལཱ སཏི དུབྦལཱཏི སཏིདུབྦལྱདཱིཔནཏྠཾ ‘‘ཨསམྤཛཱནཱ’’ཏི པཊིཀྑེཔམུཁེན ཝུཏྟཱ. ཨིདཱནི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ ‘‘དུཝིདྷཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
༤༧. ཨཔྤནཱསམཱདྷིནཱ, ཨུཔཙཱརསམཱདྷིནཱ ཝཱ ཙིཏྟཾ ཨཱརམྨཎེ སམཾ, སམྨཱ ཝཱ ཨཱཧིཏཾ ནཱམ ཧོཏི, ནཱཉྙཐཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨསམཱཧིཏཱཏི ཨུཔཙཱརཔྤནཱསམཱདྷིཝིརཧིཏཱ’’ཏི ཨཱཧ ¶ . ཝིབྦྷནྟཙིཏྟཱཏི ཨནཝཊྛིཏཙིཏྟཱ. པུབྦེ ནཱིཝརཎབྷཱཝསཱམཉྙེན ཨུདྡྷཙྩཾ གཧིཏཾ ‘‘ཨུདྡྷཏཱ ཨཝཱུཔསནྟཙིཏྟཱ’’ཏི, ཨིདྷ སམཱདྷཱནཱབྷཱཝེན ཨུདྡྷཙྩཧེཏུཀོ ཙིཏྟཝིབྦྷམོ ཝུཏྟོ ‘‘ཨསམཱཧིཏཱ ཝིབྦྷནྟཙིཏྟཱ’’ཏི, ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ. པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནཱཏི པུབྦེ ‘‘ཨུདྡྷཙྩེན ཧི ཨེཀཱརམྨཎེ ཙིཏྟཾ ཝིཔྥནྡཏི དྷཛཡཊྛིཡཾ ཝཱཏེན པཊཱཀཱ ཝིཡཱ’’ཏི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༤༠) ཝུཏྟནཡེན. སབྦཾ པུབྦསདིསམེཝཱཏི བྷཡབྷེརཝཱཝ྄ཧཱཡནསྶ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱལུཝཱརེ ཝུཏྟསདིསཏཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི.
༤༨. དུཔྤཉྙཱཏི ¶ ཨེཏྠ དུ-སདྡོ ‘‘དུསྶཱིལོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨབྷཱཝཏྠོ, ན ‘‘དུགྒཏི, དུཔྤཊིཔནྣོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ གརཧཏྠོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ནིཔྤཉྙཱནམེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཝཏྭཱ ‘‘པཉྙཱ པན དུཊྛཱ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེཏི དུཔྤཉྙཱ. སབྦཏྠཱཏི ཙཏཱུསུཔི པཱཋཝིཀཔྤེསུ. ཨེལནྟི ཝཱ དོསོ ཝུཙྩཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཱ སཱ ཝཱཙཱ ནེལཱ ཀཎྞསུཁཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི སཱིལཾ ‘‘ནེལངྒ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. དུཔྤཉྙཱ ཙ ཀཐེནྟཱ སདོསམེཝ ཀཐཾ ཀཐེནྟི ཨཔཎྜིཏབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དུབྦྷཱསིཏབྷཱསཱི’’ཏི. ཏསྨཱ ཨེལསབྦྷཱཝཏོ ཨེལཾ མུཁཾ ཨེཏེསནྟི ཨེལམཱུགཱཏི ཝུཏྟཱཏི ཨེཝམྤི ཝཱ ཨེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཡཱཡ པཉྙཱཡ ཝསེན ‘‘པཉྙཱསམྤནྣོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ བྱཏིརེཀམུཁེན དསྶེཏུཾ ‘‘ནོ ཙ ཁོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནནུ ཙ བོདྷིསཏྟཱ བཧུལཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཡ སམནྣཱགཏཱ ཧོནྟཱིཏི? ཧོནྟི, ཏདཱ པ