📜
ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ
སཾཡུཏྟནིཀཱཡེ
སགཱཐཱཝགྒ-ཨཊྛཀཐཱ
གནྠཱརམྦྷཀཐཱ
ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡཾ ¶ ¶ ¶ , པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ;
སནརཱམརལོཀགརུཾ, ཝནྡེ སུགཏཾ གཏིཝིམུཏྟཾ.
བུདྡྷོཔི བུདྡྷབྷཱཝཾ, བྷཱཝེཏྭཱ ཙེཝ སཙྪིཀཏྭཱ ཙ;
ཡཾ ཨུཔགཏོ གཏམལཾ, ཝནྡེ ཏམནུཏྟརཾ དྷམྨཾ.
སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ, པུཏྟཱནཾ མཱརསེནམཐནཱནཾ;
ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧཾ, སིརསཱ ཝནྡེ ཨརིཡསངྒྷཾ.
ཨིཏི ¶ མེ པསནྣམཏིནོ, རཏནཏྟཡཝནྡནཱམཡཾ པུཉྙཾ;
ཡཾ སུཝིཧཏནྟརཱཡོ, ཧུཏྭཱ ཏསྶཱནུབྷཱཝེན.
སཾཡུཏྟཝགྒཔཊིམཎྜིཏསྶ, སཾཡུཏྟཨཱགམཝརསྶ;
བུདྡྷཱནུབུདྡྷསཾཝཎྞིཏསྶ, ཉཱཎཔྤབྷེདཛནནསྶ.
ཨཏྠཔྤཀཱསནཏྠཾ, ཨཊྛཀཐཱ ཨཱདིཏོ ཝསིསཏེཧི;
པཉྩཧི ཡཱ སངྒཱིཏཱ, ཨནུསངྒཱིཏཱ ཙ པཙྪཱཔི.
སཱིཧལ༹དཱིཔཾ པན ཨཱབྷཏཱཐ, ཝསིནཱ མཧཱམཧིནྡེན;
ཋཔིཏཱ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ, དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡ.
ཨཔནེཏྭཱན ¶ ཏཏོཧཾ, སཱིཧལ༹བྷཱསཾ མནོརམཾ བྷཱསཾ;
ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀཾ, ཨཱརོཔེནྟོ ཝིགཏདོསཾ.
སམཡཾ ཨཝིལོམེནྟོ, ཐེརཱནཾ ཐེརཝཾསདཱིཔཱནཾ;
སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱནཾ, མཧཱཝིཧཱརེ ནིཝཱསཱིནཾ.
ཧིཏྭཱ ¶ པུནཔྤུནཱགཏ-མཏྠཾ, ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམི;
སུཛནསྶ ཙ ཏུཊྛཏྠཾ, ཙིརཊྛིཏཏྠཉྩ དྷམྨསྶ.
སཱཝཏྠིཔབྷཱུཏཱིནཾ, ནགརཱནཾ ཝཎྞནཱ ཀཏཱ ཧེཊྛཱ;
སངྒཱིཏཱིནཾ དྭིནྣཾ, ཡཱ མེ ཨཏྠཾ ཝདནྟེན.
ཝིཏྠཱརཝསེན སུདཾ, ཝཏྠཱུནི ཙ ཡཱནི ཏཏྠ ཝུཏྟཱནི;
ཏེསམྤི ན ཨིདྷ བྷིཡྻོ, ཝིཏྠཱརཀཐཾ ཀརིསྶཱམི.
སུཏྟཱནཾ ¶ པན ཨཏྠཱ, ན ཝིནཱ ཝཏྠཱུཧི ཡེ པཀཱསནྟི;
ཏེསཾ པཀཱསནཏྠཾ, ཝཏྠཱུནིཔི དསྶཡིསྶཱམི.
སཱིལཀཐཱ དྷུཏདྷམྨཱ, ཀམྨཊྛཱནཱནི ཙེཝ སབྦཱནི;
ཙརིཡཱཝིདྷཱནསཧིཏོ, ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཝིཏྠཱརོ.
སབྦཱ ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ, པཉྙཱསངྐལནནིཙྪཡོ ཙེཝ;
ཁནྡྷཱདྷཱཏཱཡཏནིནྡྲིཡཱནི, ཨརིཡཱནི ཙེཝ ཙཏྟཱརི.
སཙྩཱནི པཙྩཡཱཀཱརདེསནཱ, སུཔརིསུདྡྷནིཔུཎནཡཱ;
ཨཝིམུཏྟཏནྟིམགྒཱ, ཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱ ཙེཝ.
ཨིཏི པན སབྦཾ ཡསྨཱ, ཝིསུདྡྷིམགྒེ མཡཱ སུཔརིསུདྡྷཾ;
ཝུཏྟཾ ཏསྨཱ བྷིཡྻོ, ན ཏཾ ཨིདྷ ཝིཙཱརཡིསྶཱམི.
‘‘མཛ྄ཛྷེ ཝིསུདྡྷིམགྒོ, ཨེས ཙཏུནྣམྤི ཨཱགམཱནཉྷི;
ཋཏྭཱ པཀཱསཡིསྶཏི, ཏཏྠ ཡཐཱབྷཱསིཏམཏྠཾ’’.
ཨིཙྩེཝ ཀཏོ ཏསྨཱ, ཏམྤི གཧེཏྭཱན སདྡྷིམེཏཱཡ;
ཨཊྛཀཐཱཡ ཝིཛཱནཐ, སཾཡུཏྟཝིནིསྶིཏཾ ཨཏྠནྟི.
༡. དེཝཏཱསཾཡུཏྟཾ
༡. ནལ༹ཝགྒོ
༡. ཨོགྷཏརཎསུཏྟཝཎྞནཱ
ཏཏྠ ¶ ¶ སཾཡུཏྟཱགམོ ནཱམ སགཱཐཱཝགྒོ, ནིདཱནཝགྒོ, ཁནྡྷཀཝགྒོ, སལཱ༹ཡཏནཝགྒོ, མཧཱཝགྒོཏི པཉྩཝགྒོ ཧོཏི. སུཏྟཏོ –
‘‘སཏྟ སུཏྟསཧསྶཱནི, སཏྟ སུཏྟསཏཱནི ཙ;
དྭཱསཊྛི ཙེཝ སུཏྟཱནི, ཨེསོ སཾཡུཏྟསངྒཧོ’’.
བྷཱཎཝཱརཏོ ¶ བྷཱཎཝཱརསཏཾ ཧོཏི. ཏསྶ ཝགྒེསུ སགཱཐཱཝགྒོ ཨཱདི, སུཏྟེསུ ཨོགྷཏརཎསུཏྟཾ. ཏསྶཱཔི ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིཀཾ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ ཝུཏྟཾ ནིདཱནམཱདི. སཱ པནེསཱ པཋམམཧཱསངྒཱིཏི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡ ཨཱདིམྷི ཝིཏྠཱརིཏཱ, ཏསྨཱ སཱ ཏཏྠ ཝིཏྠཱརིཏནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཱ.
༡. ཡཾ ¶ པནེཏཾ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིཀཾ ནིདཱནཾ, ཏཏྠ ཨེཝནྟི ནིཔཱཏཔདཾ. མེཏིཨཱདཱིནི ནཱམཔདཱནི. སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏཱིཏི ཨེཏྠ ཝཱིཏི ཨུཔསགྒཔདཾ, ཧརཏཱིཏི ཨཱཁྱཱཏཔདནྟི ཨིམིནཱ ཏཱཝ ནཡེན པདཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨཏྠཏོ པན ཨེཝཾསདྡོ ཏཱཝ ཨུཔམཱུཔདེས-སམྤཧཾསན-གརཧཎ-ཝཙནསམྤཊིགྒཧཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཱདི-ཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཏཐཱ ཧེས – ‘‘ཨེཝཾ ཛཱཏེན མཙྩེན, ཀཏྟབྦཾ ཀུསལཾ བཧུ’’ནྟི (དྷ. པ. ༥༣) ཨེཝམཱདཱིསུ ཨུཔམཱཡཾ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨེཝཾ ཏེ ཨབྷིཀྐམིཏབྦཾ ¶ , ཨེཝཾ ཏེ པཊིཀྐམིཏབྦ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༡༢༢) ཨུཔདེསེ. ‘‘ཨེཝམེཏཾ བྷགཝཱ, ཨེཝམེཏཾ སུགཏཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༦༦) སམྤཧཾསནེ. ‘‘ཨེཝམེཝཾ པནཱཡཾ ཝསལཱི ཡསྨིཾ ཝཱ ཏསྨིཾ ཝཱ ཏསྶ མུཎྜཀསྶ སམཎཀསྶ ཝཎྞཾ བྷཱསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༨༧) གརཧཎེ. ‘‘ཨེཝཾ, བྷནྟེཏི ཁོ ཏེ བྷིཀྑཱུ བྷགཝཏོ པཙྩསྶོསུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡) ཝཙནསམྤཊིགྒཧེ. ‘‘ཨེཝཾ བྱཱ ཁོ ཨཧཾ, བྷནྟེ, བྷགཝཏཱ དྷམྨཾ དེསིཏཾ ཨཱཛཱནཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༩༨) ཨཱཀཱརེ ¶ . ‘‘ཨེཧི ཏྭཾ མཱཎཝཀ, ཡེན སམཎོ ཨཱནནྡོ ཏེནུཔསངྐམ; ཨུཔསངྐམིཏྭཱ མམ ཝཙནེན སམཎཾ ཨཱནནྡཾ ཨཔྤཱབཱདྷཾ ཨཔྤཱཏངྐཾ ལཧུཊྛཱནཾ བལཾ ཕཱསུཝིཧཱརཾ པུཙྪ – ‘སུབྷོ མཱཎཝོ ཏོདེཡྻཔུཏྟོ བྷཝནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨཔྤཱབཱདྷཾ ཨཔྤཱཏངྐཾ ལཧུཊྛཱནཾ བལཾ ཕཱསུཝིཧཱརཾ པུཙྪཏཱི’ཏི. ཨེཝཉྩ ཝདེཧི – ‘སཱདྷུ ཀིར བྷཝཾ ཨཱནནྡོ ཡེན སུབྷསྶ མཱཎཝསྶ ¶ ཏོདེཡྻཔུཏྟསྶ ནིཝེསནཾ, ཏེནུཔསངྐམཏུ ཨནུཀམྤཾ ཨུཔཱདཱཡཱ’ཏི’’ཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༥) ནིདསྶནེ. ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐ ཀཱལཱམཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ ཝཱ ཨཀུསལཱ ཝཱཏི? ཨཀུསལཱ, བྷནྟེ. སཱཝཛྫཱ ཝཱ ཨནཝཛྫཱ ཝཱཏི? སཱཝཛྫཱ, བྷནྟེ. ཝིཉྙུགརཧིཏཱ ཝཱ ཝིཉྙུཔྤསཏྠཱ ཝཱཏི? ཝིཉྙུགརཧིཏཱ, བྷནྟེ. སམཏྟཱ སམཱདིནྣཱ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟི ཝཱ ནོ ཝཱ, ཀཐཾ ཝོ ཨེཏྠ ཧོཏཱིཏི? སམཏྟཱ, བྷནྟེ, སམཱདིནྣཱ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟི, ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༦༦) ཨཝདྷཱརཎེ. སྭཱཡམིདྷ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎེསུ དཊྛབྦོ.
ཏཏྠ ཨཱཀཱརཏྠེན ཨེཝཾསདྡེན ཨེཏམཏྠཾ དཱིཔེཏི – ནཱནཱནཡནིཔུཎཾ ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡསམུཊྛཱནཾ ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣཾ ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡཾ དྷམྨཏྠདེསནཱ པཊིཝེདྷགམྦྷཱིརཾ སབྦསཏྟཱནཾ སཀསཀབྷཱསཱནུརཱུཔཏོ སོཏཔཐམཱགཙྪནྟཾ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ སབྦཔྤཀཱརེན ཀོ སམཏྠོ ཝིཉྙཱཏུཾ? སབྦཐཱམེན པན སོཏུཀཱམཏཾ ཛནེཏྭཱཔི ཨེཝཾ མེ སུཏཾ, མཡཱཔི ཨེཀེནཱཀཱརེན སུཏནྟི.
ནིདསྶནཏྠེན – ‘‘ནཱཧཾ སཡམྦྷཱུ, ན མཡཱ ཨིདཾ སཙྪིཀཏ’’ནྟི ཨཏྟཱནཾ པརིམོཙེནྟོ – ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏཾ, མཡཱཔི ཨེཝཾ སུཏ’’ནྟི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཾ སཀལསུཏྟཾ ནིདསྶེཏི.
ཨཝདྷཱརཎཏྠེན – ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ བཧུསྶུཏཱནཾ ཡདིདཾ ཨཱནནྡོ, གཏིམནྟཱནཾ, སཏིམནྟཱནཾ, དྷིཏིམནྟཱནཾ, ཨུཔཊྛཱཀཱནཾ ཡདིདཾ ཨཱནནྡོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༢༠-༢༢༣) ཨེཝཾ ¶ བྷགཝཏཱ – ‘‘ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཨཏྠཀུསལོ དྷམྨཀུསལོ བྱཉྫནཀུསལོ ནིརུཏྟིཀུསལོ པུབྦཱཔརཀུསལོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༡༦༩) ཨེཝཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ ཙ པསཏྠབྷཱཝཱནུརཱུཔཾ ཨཏྟནོ དྷཱརཎབལཾ དསྶེནྟོ སཏྟཱནཾ སོཏུཀཱམཏཾ ཛནེཏི – ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ ཨཏྠཏོ ཝཱ བྱཉྫནཏོ ཝཱ ཨནཱུནམནདྷིཀཾ, ཨེཝམེཝ ན ཨཉྙཐཱ དཊྛབྦ’’ནྟི.
མེསདྡོ ¶ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧིསྶ – ‘‘གཱཐཱབྷིགཱིཏཾ མེ ཨབྷོཛནེཡྻ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༨༡) མཡཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘སཱདྷུ མེ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ སཾཁིཏྟེན དྷམྨཾ དེསེཏཱུ ¶ ’’ ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༨༨) མཡ྄ཧནྟི ཨཏྠོ. ‘‘དྷམྨདཱཡཱདཱ མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཐཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༩) མམཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷ པན ‘‘མཡཱ སུཏ’’ནྟི ཙ ‘‘མམ སུཏ’’ནྟི ཙ ཨཏྠདྭཡེ ཡུཛྫཏི.
སུཏནྟི ཨཡཾ སུཏསདྡོ སཨུཔསགྒོ ཨནུཔསགྒོ ཙ གམན-ཝིསྶུཏ-ཀིལིནྣཨུཔཙིཏཱནུཡོག-སོཏཝིཉྙེཡྻ-སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཏཱདིཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཏཐཱ ཧིསྶ – ‘‘སེནཱཡ པསུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ གཙྪནྟོཏི ཨཏྠོ. ‘‘སུཏདྷམྨསྶ པསྶཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨུདཱ. ༡༡) ཝིསྶུཏདྷམྨསྶཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཝསྶུཏཱ ཨཝསྶུཏསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༦༥༧) ཀིལིནྣཱཀིལིནྣསྶཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏུམྷེཧི པུཉྙཾ པསུཏཾ ཨནཔྤཀ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཁུ. པཱ. ༧.༡༢) ཨུཔཙིཏནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཡེ ཛྷཱནཔསུཏཱ དྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༡༨༡) ཛྷཱནཱནུཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༤༡) སོཏཝིཉྙེཡྻནྟི ཨཏྠོ. ‘‘སུཏདྷརོ སུཏསནྣིཙཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༣༩) སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཏདྷརོཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷ པནསྶ སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརིཏནྟི ཝཱ ཨུཔདྷཱརཎནྟི ཝཱ ཨཏྠོ. མེ-སདྡསྶ ཧི མཡཱཏི ཨཏྠེ སཏི – ‘‘ཨེཝཾ མཡཱ སུཏཾ, སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརིཏ’’ནྟི ཡུཛྫཏི. མམཱཏི ཨཏྠེ སཏི – ‘‘ཨེཝཾ མམ སུཏཾ, སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརཎ’’ནྟི ཡུཛྫཏི.
ཨེཝམེཏེསུ ཏཱིསུ པདེསུ ཨེཝནྟི སོཏཝིཉྙཱཎཱདིཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདསྶནཾ. མེཏི ཝུཏྟཝིཉྙཱཎསམངྒིཔུགྒལནིདསྶནཾ. སུཏནྟི ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶནཾ. ཏཐཱ ཨེཝནྟི ཏསྶ སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན པཝཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ ¶ པཝཏྟིབྷཱཝཔྤཀཱསནཾ. མེཏི ཨཏྟཔྤཀཱསནཾ. སུཏནྟི དྷམྨཔྤཀཱསནཾ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔོ – ‘‘ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ མཡཱ ན ཨཉྙཾ ཀཏཾ, ཨིདཾ པན ཀཏཾ, ཨཡཾ དྷམྨོ སུཏོ’’ཏི.
ཏཐཱ ¶ ཨེཝནྟི ནིདྡིསིཏབྦཔྤཀཱསནཾ. མེཏི པུགྒལཔྤཀཱསནཾ. སུཏནྟི པུགྒལཀིཙྩཔྤཀཱསནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘ཡཾ སུཏྟཾ ནིདྡིསིསྶཱམི, ཏཾ མཡཱ ཨེཝཾ སུཏ’’ནྟི.
ཏཐཱ ཨེཝནྟི ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནཱནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགཧཎཾ ཧོཏི, ཏསྶ ནཱནཱཀཱརནིདྡེསོ ¶ . ཨེཝནྟི ཧི ཨཡཾ ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟི. མེཏི ཀཏྟུནིདྡེསོ. སུཏནྟི ཝིསཡནིདྡེསོ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ནཱནཱཀཱརཔྤཝཏྟེན ཙིཏྟསནྟཱནེན ཏཾསམངྒིནོ ཀཏྟུཝིསཡེ གཧཎསནྣིཊྛཱནཾ ཀཏཾ ཧོཏི.
ཨཐ ཝཱ ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ. སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ. མེཏི ཨུབྷཡཀིཙྩཡུཏྟཔུགྒལནིདྡེསོ. ཨཡཾ པནེཏྠ སངྑེཔོ – ‘‘མཡཱ སཝནཀིཙྩཝིཉྙཱཎསམངྒིནཱ པུགྒལེན ཝིཉྙཱཎཝསེན ལདྡྷསཝནཀིཙྩཝོཧཱརེན སུཏ’’ནྟི.
ཏཏྠ ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི. ཀིཉྷེཏྠ ཏཾ པརམཏྠཏོ ཨཏྠི, ཡཾ ཨེཝནྟི ཝཱ མེཏི ཝཱ ནིདྡེསཾ ལབྷེཐ. སུཏནྟི ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི. ཡཉྷི ཏཾ ཨེཏྠ སོཏེན ཨུཔལདྡྷཾ, ཏཾ པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནནྟི. ཏཐཱ ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙ ཏཾ ཏཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཏྟབྦཏོ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི. སུཏནྟི དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ཝཏྟབྦཏོ ཨུཔནིདྷཱཔཉྙཏྟི.
ཨེཏྠ ཙ ཨེཝནྟི ཝཙནེན ཨསམྨོཧཾ དཱིཔེཏི. ན ཧི སམྨཱུལ༹ྷོ ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསམཏྠོ ཧོཏི. སུཏནྟི ཝཙནེན སུཏསྶ ཨསམྨོསཾ དཱིཔེཏི. ཡསྶ ཧི སུཏཾ སམྨུཊྛཾ ཧོཏི, ན སོ ཀཱལནྟརེན མཡཱ སུཏནྟི པཊིཛཱནཱཏི. ཨིཙྩསྶ ཨསམྨོཧེན པཉྙཱསིདྡྷི, ཨསམྨོསེན པན སཏིསིདྡྷི. ཏཏྠ པཉྙཱཔུབྦངྒམཱཡ སཏིཡཱ བྱཉྫནཱཝདྷཱརཎསམཏྠཏཱ, སཏིཔུབྦངྒམཱཡ པཉྙཱཡ ཨཏྠཔཊིཝེདྷསམཏྠཏཱ ¶ . ཏདུབྷཡསམཏྠཏཱཡོགེན ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣསྶ དྷམྨཀོསསྶ ཨནུཔཱལནསམཏྠཏོ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀཏྟསིདྡྷི.
ཨཔརོ ནཡོ – ཨེཝནྟི ཝཙནེན ཡོནིསོ མནསིཀཱརཾ དཱིཔེཏི, ཨཡོནིསོ མནསིཀརོཏོ ཧི ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷཱབྷཱཝཏོ. སུཏནྟི ཝཙནེན ཨཝིཀྑེཔཾ དཱིཔེཏི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟསྶ སཝནཱབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པུགྒལོ སབྦསམྤཏྟིཡཱ ཝུཙྩམཱནོཔི ‘‘ན མཡཱ སུཏཾ, པུན ¶ བྷཎཐཱ’’ཏི བྷཎཏི. ཡོནིསོ མནསིཀཱརེན ཙེཏྠ ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཾ པུབྦེ ཙ ཀཏཔུཉྙཏཾ སཱདྷེཏི, སམྨཱ ཨཔྤཎིཧིཏཏྟསྶ པུབྦེ ཨཀཏཔུཉྙསྶ ཝཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཨཝིཀྑེཔེན ¶ སདྡྷམྨསྶཝནཾ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཉྩ སཱདྷེཏི. ན ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ སོཏུཾ སཀྐོཏི, ན ཙ སཔྤུརིསེ ཨནུཔནིསྶཡམཱནསྶ སཝནཾ ཨཏྠཱིཏི.
ཨཔརོ ནཡོ – ཡསྨཱ ‘‘ཨེཝནྟི ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནཱནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎཾ ཧོཏི, ཏསྶ ནཱནཱཀཱརནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, སོ ཙ ཨེཝཾ བྷདྡཀོ ཨཱཀཱརོ ན སམྨཱ ཨཔྤཎིཧིཏཏྟནོ པུབྦེ ཨཀཏཔུཉྙསྶ ཝཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ བྷདྡཀེན ཨཱཀཱརེན པཙྪིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིམཏྟནོ དཱིཔེཏི. སུཏནྟི སཝནཡོགེན པུརིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིཾ. ན ཧི ཨཔྤཏིརཱུཔདེསེ ཝསཏོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཝིརཧིཏསྶ ཝཱ སཝནཾ ཨཏྠི. ཨིཙྩསྶ པཙྪིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱ ཨཱསཡསུདྡྷི སིདྡྷཱ ཧོཏི, པུརིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱ པཡོགསུདྡྷི, ཏཱཡ ཙ ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷི, པཡོགསུདྡྷིཡཱ ཨཱགམབྱཏྟིསིདྡྷི. ཨིཏི པཡོགཱསཡསུདྡྷསྶ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤནྣསྶ ཝཙནཾ ཨརུཎུགྒཾ ཝིཡ སཱུརིཡསྶ ཨུདཡཏོ, ཡོནིསོ མནསིཀཱརོ ཝིཡ ཙ ཀུསལཀམྨསྶ, ཨརཧཏི བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ པུབྦངྒམཾ བྷཝིཏུནྟི ཋཱནེ ནིདཱནཾ ཋཔེནྟོ ཨེཝཾ མེ སུཏནྟིཨཱདིམཱཧ.
ཨཔརོ ནཡོ – ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེན ཝཙནེན ཨཏྟནོ ཨཏྠཔཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིསབྦྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. སུཏནྟི ཨིམིནཱ སོཏབྦབྷེདཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེན དྷམྨནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིསབྦྷཱཝཾ. ཨེཝནྟི ཙ ཨིདཾ ཡོནིསོ མནསིཀཱརདཱིཔཀཝཙནཾ བྷཱསམཱནོ – ‘‘ཨེཏེ མཡཱ དྷམྨཱ མནསཱནུཔེཀྑིཏཱ དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱ’’ཏི དཱིཔེཏི. སུཏནྟི ཨིདཾ སཝནཡོགདཱིཔཀཝཙནཾ བྷཱསམཱནོ – ‘‘བཧཱུ མཡཱ དྷམྨཱ སུཏཱ དྷཱཏཱ ཝཙསཱ པརིཙིཏཱ’’ཏི དཱིཔེཏི. ཏདུབྷཡེནཔི ཨཏྠབྱཉྫནཔཱརིཔཱུརིཾ དཱིཔེནྟོ སཝནེ ཨཱདརཾ ཛནེཏི. ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞཉྷི ¶ དྷམྨཾ ཨཱདརེན ཨསྶུཎནྟོ མཧཏཱ ¶ ཧིཏཱ པརིབཱཧིརོ ཧོཏཱིཏི ཨཱདརཾ ཛནེཏྭཱ སཀྐཙྩཾ དྷམྨོ སོཏབྦོཏི.
ཨེཝཾ ¶ མེ སུཏནྟི ཨིམིནཱ པན སཀལེན ཝཙནེན ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཾ ཨཏྟནོ ཨདཧནྟོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིཾ ཨཏིཀྐམཏི, སཱཝཀཏྟཾ པཊིཛཱནནྟོ སཔྤུརིསབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམཏི. ཏཐཱ ཨསདྡྷམྨཱ ཙིཏྟཾ ཝུཊྛཱཔེཏི, སདྡྷམྨེ ཙིཏྟཾ པཏིཊྛཱཔེཏི. ‘‘ཀེཝལཾ སུཏམེཝེཏཾ མཡཱ, ཏསྶེཝ པན བྷགཝཏོ ཝཙན’’ནྟི དཱིཔེནྟོ ཨཏྟཱནཾ པརིམོཙེཏི, སཏྠཱརཾ ཨཔདིསཏི, ཛིནཝཙནཾ ཨཔྤེཏི, དྷམྨནེཏྟིཾ པཏིཊྛཱཔེཏི.
ཨཔིཙ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཨཏྟནཱ ཨུཔྤཱདིཏབྷཱཝཾ ཨཔྤཊིཛཱནནྟོ པུརིམཝཙནཾ ཝིཝརནྟོ – ‘‘སམྨུཁཱ པཊིགྒཧིཏམིདཾ མཡཱ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫཝིསཱརདསྶ དསབལདྷརསྶ ཨཱསབྷཊྛཱནཊྛཱཡིནོ སཱིཧནཱདནཱདིནོ སབྦསཏྟུཏྟམསྶ དྷམྨིསྶརསྶ དྷམྨརཱཛསྶ དྷམྨཱདྷིཔཏིནོ དྷམྨདཱིཔསྶ དྷམྨསརཎསྶ སདྡྷམྨཝརཙཀྐཝཏྟིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཝཙནཾ, ན ཨེཏྠ ཨཏྠེ ཝཱ དྷམྨེ ཝཱ པདེ ཝཱ བྱཉྫནེ ཝཱ ཀངྑཱ ཝཱ ཝིམཏི ཝཱ ཀཏྟབྦཱ’’ཏི སབྦདེཝམནུསྶཱནཾ ཨིམསྨིཾ དྷམྨེ ཨསྶདྡྷིཡཾ ཝིནཱསེཏི, སདྡྷཱསམྤདཾ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘ཝིནཱསཡཏི ཨསྶདྡྷཾ, སདྡྷཾ ཝཌྜྷེཏི སཱསནེ;
ཨེཝཾ མེ སུཏམིཙྩེཝཾ, ཝདཾ གོཏམསཱཝཀོ’’ཏི.
ཨེཀནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ. སམཡནྟི པརིཙྪིནྣནིདྡེསོ. ཨེཀཾ སམཡནྟི ཨནིཡམིཏཔརིདཱིཔནཾ. ཏཏྠ སམཡསདྡོ –
‘‘སམཝཱཡེ ཁཎེ ཀཱལེ, སམཱུཧེ ཧེཏུདིཊྛིསུ;
པཊིལཱབྷེ པཧཱནེ ཙ, པཊིཝེདྷེ ཙ དིསྶཏི’’.
ཏཐཱ ཧིསྶ ‘‘ཨཔྤེཝ ནཱམ སྭེཔི ཨུཔསངྐམེཡྻཱམ ཀཱལཉྩ སམཡཉྩ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༧) སམཝཱཡོ ཨཏྠོ. ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཁཎོ ཙ སམཡོ ¶ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༨.༢༩) ཁཎོ. ‘‘ཨུཎྷསམཡོ པརིལཱ༹ཧསམཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༣༥༨) ཀཱལོ. ‘‘མཧཱསམཡོ ¶ པཝནསྨི’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༣༢) སམཱུཧོ. ‘‘སམཡོཔི ཁོ ཏེ, བྷདྡཱལི, ཨཔྤཊིཝིདྡྷོ ཨཧོསི, བྷགཝཱ ཁོ སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི, བྷགཝཱཔི མཾ ཛཱནིསྶཏི – ‘བྷདྡཱལི, ནཱམ བྷིཀྑུ སཏྠུསཱསནེ སིཀྑཱཡ ཨཔརིཔཱུརཀཱརཱི’ཏི. ཨཡམྤི ཁོ ཏེ ¶ , བྷདྡཱལི, སམཡོ ཨཔྤཊིཝིདྡྷོ ཨཧོསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༡༣༥) ཧེཏུ. ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨུགྒཱཧམཱནོ པརིབྦཱཛཀོ སམཎམུཎྜིཀཱཔུཏྟོ སམཡཔྤཝཱདཀེ ཏིནྡུཀཱཙཱིརེ ཨེཀསཱལཀེ མལླིཀཱཡ ཨཱརཱམེ པཊིཝསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༢༦༠) དིཊྛི.
‘‘དིཊྛེ དྷམྨེ ཙ ཡོ ཨཏྠོ, ཡོ ཙཏྠོ སམྤརཱཡིཀོ;
ཨཏྠཱབྷིསམཡཱ དྷཱིརོ, པཎྜིཏོཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི. –
ཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༢༩) པཊིལཱབྷོ. ‘‘སམྨཱ མཱནཱབྷིསམཡཱ ཨནྟམཀཱསི དུཀྑསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༨) པཧཱནཾ. ‘‘དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ སངྑཏཊྛོ སནྟཱཔཊྛོ ཝིཔརིཎཱམཊྛོ ཨབྷིསམཡཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཊི. མ. ༢.༨) པཊིཝེདྷོ. ཨིདྷ པནསྶ ཀཱལོ ཨཏྠོ. ཏེན སཾཝཙྪར-ཨུཏུ-མཱསཌྜྷམཱས-རཏྟི-དིཝ-པུབྦཎྷ-མཛ྄ཛྷནྷིཀ-སཱཡནྷ-པཋམམཛ྄ཛྷིམཔཙྪིམཡཱམ-མུཧུཏྟཱདཱིསུ ཀཱལཔྤབྷེདབྷཱུཏེསུ སམཡེསུ ཨེཀཾ སམཡནྟི དཱིཔེཏི.
ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི ཨེཏེསུ སཾཝཙྪརཱདཱིསུ སམཡེསུ ཡཾ ཡཾ སུཏྟཾ ཡསྨིཾ ཡསྨིཾ སཾཝཙྪརེ ཨུཏུམྷི མཱསེ པཀྑེ རཏྟིབྷཱགེ དིཝསབྷཱགེ ཝཱ ཝུཏྟཾ, སབྦཾ ཏཾ ཐེརསྶ སུཝིདིཏཾ སུཝཝཏྠཱཔིཏཾ པཉྙཱཡ. ཡསྨཱ པན ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏཾ ཨསུཀསཾཝཙྪརེ ཨསུཀཨུཏུམྷི ཨསུཀམཱསེ ཨསུཀཔཀྑེ ཨསུཀརཏྟིབྷཱགེ ཨསུཀདིཝསབྷཱགེ ཝཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ན སཀྐཱ སུཁེན དྷཱརེཏུཾ ཝཱ ཨུདྡིསིཏུཾ ཝཱ ཨུདྡིསཱཔེཏུཾ ཝཱ, བཧུ ཙ ཝཏྟབྦཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨེཀེནེཝ པདེན ཏམཏྠཾ སམོདྷཱནེཏྭཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཨཱཧ.
ཡེ ཝཱ ཨིམེ གབྦྷོཀྐནྟིསམཡོ ཛཱཏིསམཡོ སཾཝེགསམཡོ ཨབྷིནིཀྑམནསམཡོ དུཀྐརཀཱརིཀསམཡོ མཱརཝིཛཡསམཡོ ཨབྷིསམྦོདྷིསམཡོ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ དེསནཱསམཡོ པརིནིབྦཱནསམཡོཏི ཨེཝམཱདཡོ བྷགཝཏོ དེཝམནུསྶེསུ ཨཏིཝིཡ སུཔྤཀཱསཱ ¶ ཨནེཀཀཱལཔྤབྷེདཱ ¶ ཨེཝ སམཡཱ. ཏེསུ སམཡེསུ དེསནཱསམཡསངྑཱཏཾ ཨེཀཾ སམཡནྟི དཱིཔེཏི. ཡོ ཙཱཡཾ ཉཱཎཀརུཎཱཀིཙྩསམཡེསུ ཀརུཎཱཀིཙྩསམཡོ, ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཔཊིཔཏྟིསམཡེསུ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིསམཡོ ¶ , སནྣིཔཏིཏཱནཾ ཀརཎཱིཡདྭཡསམཡེསུ དྷམྨིཀཐཱསམཡོ, དེསནཱཔཊིཔཏྟིསམཡེསུ དེསནཱསམཡོ, ཏེསུཔི སམཡེསུ ཨཉྙཏརཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཨཱཧ.
ཀསྨཱ པནེཏྠ ཡཐཱ ཨབྷིདྷམྨེ ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ ཀཱམཱཝཙར’’ནྟི ཙ ཨིཏོ ཨཉྙེསུ སུཏྟཔདེསུ ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧཱི’’ཏི ཙ བྷུམྨཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ, ཝིནཡེ ཙ ‘‘ཏེན སམཡེན བུདྡྷོ བྷགཝཱ’’ཏི ཀརཎཝཙནེན, ཏཐཱ ཨཀཏྭཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཨུཔཡོགཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོཏི. ཏཏྠ ཏཐཱ, ཨིདྷ ཙ ཨཉྙཐཱ ཨཏྠསམྦྷཝཏོ. ཏཏྠ ཧི ཨབྷིདྷམྨེ ཨིཏོ ཨཉྙེསུ སུཏྟཔདེསུ ཙ ཨདྷིཀརཎཏྠོ བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏི. ཨདྷིཀརཎཉྷི ཀཱལཏྠོ སམཱུཧཏྠོ ཙ སམཡོ, ཏཏྠ ཝུཏྟཱནཾ ཕསྶཱདིདྷམྨཱནཾ ཁཎསམཝཱཡཧེཏུསངྑཱཏསྶ ཙ སམཡསྶ བྷཱཝེན ཏེསཾ བྷཱཝོ ལཀྑཱིཡཏི. ཏསྨཱ ཏདཏྠཛོཏནཏྠཾ ཏཏྠ བྷུམྨཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོ.
ཝིནཡེ ཙ ཧེཏུཨཏྠོ ཀརཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏི. ཡོ ཧི སོ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིསམཡོ སཱརིཔུཏྟཱདཱིཧིཔི དུབྦིཉྙེཡྻོ, ཏེན སམཡེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཀརཎབྷཱུཏེན ཙ སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཱཔཡནྟོ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུཉྩ ཨཔེཀྑམཱནོ བྷགཝཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝིཧཱསི. ཏསྨཱ ཏདཏྠཛོཏནཏྠཾ ཏཏྠ ཀརཎཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ.
ཨིདྷ པན ཨཉྙསྨིཾ ཙ ཨེཝཾཛཱཏིཀེ ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠོ སམྦྷཝཏི. ཡཉྷི སམཡཾ བྷགཝཱ ཨིམཾ ཨཉྙཾ ཝཱ སུཏྟནྟཾ དེསེསི, ཨཙྩནྟམེཝ ཏཾ སམཡཾ ཀརུཎཱཝིཧཱརེན ཝིཧཱསི. ཏསྨཱ ཏདཏྠཛོཏནཏྠཾ ཨིདྷ ཨུཔཡོགཝཙནནིདྡེསོ ཀཏོཏི.
ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –
‘‘ཏཾ ཏཾ ཨཏྠམཔེཀྑིཏྭཱ, བྷུམྨེན ཀརཎེན ཙ;
ཨཉྙཏྲ སམཡོ ཝུཏྟོ, ཨུཔཡོགེན སོ ཨིདྷཱ’’ཏི.
པོརཱཎཱ ¶ ¶ པན ཝཎྞཡནྟི – ‘‘ཏསྨིཾ སམཡེ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཏེན སམཡེནཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཝཱ ཨབྷིལཱཔམཏྟབྷེདོ ཨེས, སབྦཏྠ བྷུམྨམེཝ ¶ ཨཏྠོཏི. ཏསྨཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཝུཏྟེཔི ‘‘ཨེཀསྨིཾ སམཡེ’’ཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
བྷགཝཱཏི གརུ. གརུཾ ཧི ལོཀེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཡཉྩ སབྦགུཎཝིསིཊྛཏཱཡ སབྦསཏྟཱནཾ གརུ, ཏསྨཱ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝེདིཏབྦོ. པོརཱཎེཧིཔི ཝུཏྟཾ –
‘‘བྷགཝཱཏི ཝཙནཾ སེཊྛཾ, བྷགཝཱཏི ཝཙནམུཏྟམཾ;
གརུ གཱརཝཡུཏྟོ སོ, བྷགཝཱ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༤༢);
ཨཔིཙ –
‘‘བྷགྱཝཱ བྷགྒཝཱ ཡུཏྟོ, བྷགེཧི ཙ ཝིབྷཏྟཝཱ;
བྷཏྟཝཱ ཝནྟགམནོ, བྷཝེསུ བྷགཝཱ ཏཏོ’’ཏི. –
ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ ཝསེནསྶ པདསྶ ཝིཏྠཱརཏོ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སོ ཙ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༤༤) བུདྡྷཱནུསྶཏིནིདྡེསེ ཝུཏྟོཡེཝ.
ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙེཏྠ ཨེཝཾ མེ སུཏནྟི ཝཙནེན ཡཐཱསུཏཾ དྷམྨཾ དསྶེནྟོ བྷགཝཏོ དྷམྨསརཱིརཾ པཙྩཀྑཾ ཀརོཏི. ཏེན ‘‘ནཡིདཾ ཨཏིཀྐནྟསཏྠུཀཾ པཱཝཙནཾ, ཨཡཾ ཝོ སཏྠཱ’’ཏི སཏྠུ ཨདསྶནེན ཨུཀྐཎྛིཏཾ ཛནཾ སམསྶཱསེཏི. ཨེཀཾ སམཡཾ བྷགཝཱཏི ཝཙནེན ཏསྨིཾ སམཡེ བྷགཝཏོ ཨཝིཛྫམཱནབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ རཱུཔཀཱཡཔརིནིབྦཱནཾ སཱདྷེཏི. ཏེན ‘‘ཨེཝཾཝིདྷསྶ ནཱམ ཨརིཡདྷམྨསྶ དེསཀོ དསབལདྷརོ ཝཛིརསངྒྷཱཏསམཱནཀཱཡོ སོཔི བྷགཝཱ པརིནིབྦུཏོ, ཀེན ཨཉྙེན ཛཱིཝིཏེ ཨཱསཱ ཛནེཏབྦཱ’’ཏི ཛཱིཝིཏམདམཏྟཾ ཛནཾ སཾཝེཛེཏི, སདྡྷམྨེ ཙསྶ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏི. ཨེཝནྟི ཙ བྷཎནྟོ དེསནཱསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི. མེ སུཏནྟི སཱཝཀསམྤཏྟིཾ. ཨེཀཾ སམཡནྟི ཀཱལསམྤཏྟིཾ. བྷགཝཱཏི དེསཀསམྤཏྟིཾ.
སཱཝཏྠིཡནྟི ཨེཝཾནཱམཀེ ནགརེ. སམཱིཔཏྠེ ཙེཏཾ བྷུམྨཝཙནཾ. ཝིཧརཏཱིཏི ¶ ཨཝིསེསེན ཨིརིཡཱཔཐདིབྦབྲཧྨཨརིཡཝིཧཱརེསུ ¶ ཨཉྙཏརཝིཧཱརསམངྒཱིཔརིདཱིཔནམེཏཾ. ཨིདྷ པན ཋཱནགམནནིསཛྫཱསཡནཔྤབྷེདེསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཨཉྙཏརཨིརིཡཱཔཐསམཱཡོགཔརིདཱིཔནཾ ¶ , ཏེན ཋིཏོཔི གཙྪནྟོཔི ནིསིནྣོཔི སཡཱནོཔི བྷགཝཱ ཝིཧརཏིཙྩེཝ ཝེདིཏབྦོ. སོ ཧི ཨེཀཾ ཨིརིཡཱཔཐབཱདྷནཾ ཨཉྙེན ཨིརིཡཱཔཐེན ཝིཙྪིནྡིཏྭཱ ཨཔརིཔཏནྟཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཧརཏི པཝཏྟེཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ཛེཏཝནེཏི ཛེཏསྶ རཱཛཀུམཱརསྶ ཝནེ. ཏཉྷི ཏེན རོཔིཏཾ སཾཝཌྜྷིཏཾ པརིཔཱལིཏཾ ཨཧོསི, ཏསྨཱ ‘‘ཛེཏཝན’’ནྟི སངྑཾ གཏཾ. ཏསྨིཾ ཛེཏཝནེ. ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམེཏི ཨནཱཐཔིཎྜིཀེན གཧཔཏིནཱ ཙཏུཔཉྙཱསཧིརཉྙཀོཊིཔརིཙྩཱགེན བུདྡྷཔྤམུཁསྶ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ནིཡྻཱཏིཏཏྟཱ ‘‘ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམོ’’ཏི སངྑཾ གཏེ ཨཱརཱམེ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན པཔཉྩསཱུདནིཡཱ མཛ྄ཛྷིམཊྛཀཐཱཡ སབྦཱསཝསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༤) ཝུཏྟོ.
ཏཏྠ སིཡཱ – ཡདི ཏཱཝ བྷགཝཱ སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི, ‘‘ཛེཏཝནེ’’ཏི ན ཝཏྟབྦཾ. ཨཐ ཏཏྠ ཝིཧརཏི, ‘‘སཱཝཏྠིཡ’’ནྟི ན ཝཏྟབྦཾ. ན ཧི སཀྐཱ ཨུབྷཡཏྠ ཨེཀཾ སམཡཾ ཝིཧརིཏུནྟི. ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ.
ནནུ ཨཝོཙུམྷ ‘‘སམཱིཔཏྠེ བྷུམྨཝཙན’’ནྟི. ཏསྨཱ ཡཐཱ གངྒཱཡམུནཱདཱིནཾ སམཱིཔེ གོཡཱུཐཱནི ཙརནྟཱནི ‘‘གངྒཱཡཾ ཙརནྟི, ཡམུནཱཡཾ ཙརནྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝམིདྷཱཔི ཡདིདཾ སཱཝཏྠིཡཱ སམཱིཔེ ཛེཏཝནཾ, ཏཏྠ ཝིཧརནྟོ ཝུཙྩཏི ‘‘སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི ཛེཏཝནེ’’ཏི. གོཙརགཱམནིདསྶནཏྠཾ ཧིསྶ སཱཝཏྠིཝཙནཾ, པབྦཛིཏཱནུརཱུཔནིཝཱསཊྛཱནནིདསྶནཏྠཾ སེསཝཙནཾ.
ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱཏི ནཱམགོཏྟཝསེན ཨཔཱཀཊཱ ཨེཀཱ དེཝཏཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨབྷིཛཱནཱཏི ནོ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ ཨཧུ ཉཱཏཉྙཏརསྶ མཧེསཀྑསྶ ཡཀྑསྶ སཾཁིཏྟེན ཏཎྷཱསངྑཡཝིམུཏྟིཾ བྷཱསིཏཱ’’ཏི ཨེཏྠ པན ཨབྷིཉྙཱཏོ སཀྐོཔི དེཝརཱཛཱ ‘‘ཨཉྙཏརོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ‘‘དེཝཏཱ’’ཏི ¶ ཙ ཨིདཾ དེཝཱནམྤི དེཝདྷཱིཏཱནམྤི སཱདྷཱརཎཝཙནཾ. ཨིམསྨིཾ པནཏྠེ དེཝོ ཨདྷིཔྤེཏོ, སོ ཙ ཁོ རཱུཔཱཝཙརཱནཾ དེཝཱནཾ ཨཉྙཏརོ.
ཨབྷིཀྐནྟཱཡ རཏྟིཡཱཏི ཨེཏྠ ཨབྷིཀྐནྟ-སདྡོ ཁཡསུནྡརཱབྷིརཱུཔཨབྦྷཱནུམོདནཱདཱིསུ དིསྶཏི ¶ . ཏཏྠ ‘‘ཨབྷིཀྐནྟཱ, བྷནྟེ, རཏྟི, ནིཀྑནྟོ པཋམོ ཡཱམོ ¶ , ཙིརནིསིནྣོ བྷིཀྑུསངྒྷོ, ཨུདྡིསཏུ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུནཾ པཱཏིམོཀྑ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༨.༢༠; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༨༣) ཁཡེ དིསྶཏི. ‘‘ཨཡཾ ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ པུགྒལཱནཾ ཨབྷིཀྐནྟཏརོ ཙ པཎཱིཏཏརོ ཙཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༡༠༠) སུནྡརེ.
‘‘ཀོ མེ ཝནྡཏི པཱདཱནི, ཨིདྡྷིཡཱ ཡསསཱ ཛལཾ;
ཨབྷིཀྐནྟེན ཝཎྞེན, སབྦཱ ཨོབྷཱསཡཾ དིསཱ’’ཏི. –
ཨེཝམཱདཱིསུ (ཝི. ཝ. ༨༥༧) ཨབྷིརཱུཔེ. ‘‘ཨབྷིཀྐནྟཾ བྷོ གོཏམ, ཨབྷིཀྐནྟཾ བྷོ གོཏམཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡༥) ཨབྦྷཱནུམོདནེ. ཨིདྷ པན ཁཡེ. ཏེན ཨབྷིཀྐནྟཱཡ རཏྟིཡཱ, པརིཀྑཱིཎཱཡ རཏྟིཡཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏཏྠཱཡཾ དེཝཔུཏྟོ མཛ྄ཛྷིམཡཱམསམནནྟརེ ཨཱགཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ནིཡཱམོ ཧི ཀིརེས དེཝཏཱནཾ ཡདིདཾ བུདྡྷཱནཾ ཝཱ བུདྡྷསཱཝཀཱནཾ ཝཱ ཨུཔཊྛཱནཾ ཨཱགཙྪནྟཱ མཛ྄ཛྷིམཡཱམསམནནྟརེཡེཝ ཨཱགཙྪནྟི.
ཨབྷིཀྐནྟཝཎྞཱཏི ཨིདྷ ཨབྷིཀྐནྟ-སདྡོ ཨབྷིརཱུཔེ, ཝཎྞ-སདྡོ པན ཚཝིཐུཏི-ཀུལཝགྒ-ཀཱརཎ-སཎྛཱནཔྤམཱཎ-རཱུཔཱཡཏནཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཏྠ ‘‘སུཝཎྞཝཎྞོསི བྷགཝཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༥༥༣) ཚཝིཡཱ. ‘‘ཀདཱ སཉྙཱུལ༹ྷཱ པན ཏེ, གཧཔཏི, ཨིམེ སམཎསྶ ཝཎྞཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༧༧) ཐུཏིཡཾ. ‘‘ཙཏྟཱརོམེ, བྷོ གོཏམ, ཝཎྞཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༡༡༥) ཀུལཝགྒེ. ‘‘ཨཐ ཀེན ནུ ཝཎྞེན, གནྡྷཐེནོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༣༤) ཀཱརཎེ. ‘‘མཧནྟཾ ཧཏྠིརཱཛཝཎྞཾ ཨབྷིནིམྨིནིཏྭཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༣༨) སཎྛཱནེ. ‘‘ཏཡོ པཏྟསྶ ཝཎྞཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༦༠༢) པམཱཎེ. ‘‘ཝཎྞོ གནྡྷོ རསོ ཨོཛཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ རཱུཔཱཡཏནེ. སོ ཨིདྷ ཚཝིཡཱ དཊྛབྦོ. ཏེན ཨབྷིཀྐནྟཝཎྞཱ ཨབྷིརཱུཔཙྪཝི, ཨིཊྛཝཎྞཱ མནཱཔཝཎྞཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. དེཝཏཱ ཧི མནུསྶལོཀཾ ཨཱགཙྪམཱནཱ པཀཏིཝཎྞཾ པཀཏིཨིདྡྷིཾ ཛཧིཏྭཱ ཨོལཱ༹རིཀཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཀཏྭཱ ¶ ཨཏིརེཀཝཎྞཾ ཨཏིརེཀཨིདྡྷིཾ མཱཔེཏྭཱ ནཊསམཛྫཱདཱིནི གཙྪནྟཱ མནུསྶཱ ཝིཡ ཨབྷིསངྑཏེན ཀཱཡེན ཨཱགཙྪནྟི. ཏཏྠ ཀཱམཱཝཙརཱ ཨནབྷིསངྑཏེནཔི ཨཱགནྟུཾ སཀྐོནྟི, རཱུཔཱཝཙརཱ པན ན ¶ སཀྐོནྟི. ཏེསཉྷི ཨཏིསུཁུམོ ཨཏྟབྷཱཝོ, ན ཏེན ¶ ཨིརིཡཱཔཐཀཔྤནཾ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཨཡཾ དེཝཔུཏྟོ ཨབྷིསངྑཏེནེཝ ཨཱགཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨབྷིཀྐནྟཝཎྞཱ’’ཏི.
ཀེཝལཀཔྤནྟི ཨེཏྠ ཀེཝལ-སདྡོ ཨནཝསེས-ཡེབྷུཡྻཱབྱཱམིསྶཱནཏིརེཀདལ༹ྷཏྠཝིསཾཡོགཱདིཨནེཀཏྠོ. ཏཐཱ ཧིསྶ ‘‘ཀེཝལཔརིཔུཎྞཾ པརིསུདྡྷཾ བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡) ཨནཝསེསཏྠམཏྠོ. ‘‘ཀེཝལཀཔྤཱ ཙ ཨངྒམགདྷཱ པཧཱུཏཾ ཁཱདནཱིཡབྷོཛནཱིཡཾ ཨཱདཱཡ ཨུཔསངྐམིསྶནྟཱི’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༤༣) ཡེབྷུཡྻཏཱ. ‘‘ཀེཝལསྶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ སམུདཡོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (ཝིབྷ. ༢༢༥) ཨབྱཱམིསྶཏཱ. ‘‘ཀེཝལཾ སདྡྷཱམཏྟཀཾ ནཱུན ཨཡམཱཡསྨཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༢༤༤) ཨནཏིརེཀཏཱ. ‘‘ཨཱཡསྨཏོ, བྷནྟེ, ཨནུརུདྡྷསྶ བཱཧིཡོ ནཱམ སདྡྷིཝིཧཱརིཀོ ཀེཝལཀཔྤཾ སངྒྷབྷེདཱཡ ཋིཏོ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༢༤༣) དལ༹ྷཏྠཏཱ. ‘‘ཀེཝལཱི ཝུསིཏཝཱ ཨུཏྟམཔུརིསོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༣.༥༧) ཝིསཾཡོགོ ཨཏྠོ. ཨིདྷ པནསྶ ཨནཝསེསཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏོ.
ཀཔྤ-སདྡོ པནཱཡཾ ཨབྷིསདྡཧན-ཝོཧཱར-ཀཱལ-པཉྙཏྟི-ཚེདན-ཝིཀཔྤ-ལེསསམནྟབྷཱཝཱདིཨནེཀཏྠོ. ཏཐཱ ཧིསྶ ‘‘ཨོཀཔྤནིཡམེཏཾ བྷོཏོ གོཏམསྶ, ཡཐཱ ཏཾ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༨༧) ཨབྷིསདྡཧནམཏྠོ. ‘‘ཨནུཛཱནཱམི, བྷིཀྑཝེ, པཉྩཧི སམཎཀཔྤེཧི ཕལཾ པརིབྷུཉྫིཏུ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༢༥༠) ཝོཧཱརོ. ‘‘ཡེན སུདཾ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝིཧརཱམཱི’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༨༧) ཀཱལོ. ‘‘ཨིཙྩཱཡསྨཱ ཀཔྤོ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ པཉྙཏྟི. ‘‘ཨལངྐཏོ ཀཔྤིཏཀེསམསྶཱུ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (ཝི. ཝ. ༡༠༩༤, ༡༡༠༡) ཚེདནཾ. ‘‘ཀཔྤཏི དྭངྒུལཀཔྤོ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༤༦) ཝིཀཔྤོ. ‘‘ཨཱཏྠི ཀཔྤོ ནིཔཛྫིཏུ’’ནྟི ¶ ཨེཝམཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༨.༨༠) ལེསོ. ‘‘ཀེཝལཀཔྤཾ ཝེལུ༹ཝནཾ ཨོབྷཱསེཏྭཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༩༤) སམནྟབྷཱཝོ. ཨིདྷ པནསྶ སམནྟབྷཱཝཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཏསྨཱ ཀེཝལཀཔྤཾ ཛེཏཝནནྟི ཨེཏྠ ‘‘ཨནཝསེསཾ སམནྟཏོ ཛེཏཝན’’ནྟི ཨེཝམཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཨོབྷཱསེཏྭཱཏི ¶ ཝཏྠཱལངྐཱརསརཱིརསམུཊྛིཏཱཡ ཨཱབྷཱཡ ཕརིཏྭཱ, ཙནྡིམཱ ཝིཡ སཱུརིཡོ ཝིཡ ཙ ཨེཀོབྷཱསཾ ཨེཀཔཛྫོཏཾ ཀརིཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
ཡེནཱཏི ¶ བྷུམྨཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ. ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམཱིཏི ཏསྨཱ ‘‘ཡཏྠ བྷགཝཱ, ཏཏྠ ཨུཔསངྐམཱི’’ཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཡེན ཝཱ ཀཱརཎེན བྷགཝཱ དེཝམནུསྶེཧི ཨུཔསངྐམིཏབྦོ, ཏེན ཀཱརཎེན ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཀེན ཙ ཀཱརཎེན བྷགཝཱ ཨུཔསངྐམིཏབྦོ? ནཱནཔྤཀཱརགུཎཝིསེསཱདྷིགམཱདྷིཔྤཱཡེན, སཱདུཕལཱུཔབྷོགཱདྷིཔྤཱཡེན དིཛགཎེཧི ནིཙྩཕལིཏམཧཱརུཀྑོ ཝིཡ. ཨུཔསངྐམཱིཏི ཙ གཏཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨུཔསངྐམིཏྭཱཏི ཨུཔསངྐམནཔརིཡོསཱནདཱིཔནཾ. ཨཐ ཝཱ ཨེཝཾ གཏཱ ཏཏོ ཨཱསནྣཏརཾ ཋཱནཾ བྷགཝཏོ སམཱིཔསངྑཱཏཾ གནྟྭཱཏིཔི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ཨིདཱནི ཡེནཏྠེན ལོཀེ ཨགྒཔུགྒལསྶ ཨུཔཊྛཱནཾ ཨཱགཏཱ, ཏཾ པུཙྪིཏུཀཱམཱ དསནཁསམོདྷཱནསམུཛྫལཾ ཨཉྫུལིཾ སིརསི པཏིཊྛཔེཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཱསི. ཨེཀམནྟནྟི བྷཱཝནཔུཾསཀནིདྡེསོ – ‘‘ཝིསམཾ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ པརིཝཏྟནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༧༠) ཝིཡ. ཏསྨཱ ཡཐཱ ཋིཏཱ ཨེཀམནྟཾ ཋིཏཱ ཧོཏི, ཏཐཱ ཨཊྛཱསཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. བྷུམྨཏྠེ ཝཱ ཨེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ཨཊྛཱསཱིཏི ཋཱནཾ ཀཔྤེསི. པཎྜིཏཱ ཧི དེཝམནུསྶཱ གརུཊྛཱནིཡཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨཱསནཀུསལཏཱཡ ཨེཀམནྟཾ ཏིཊྛནྟི, ཨཡཉྩ དེཝོ ཏེསཾ ཨཉྙཏརོ, ཏསྨཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཱསི.
ཀཐཾ ཋིཏོ པན ཨེཀམནྟཾ ཋིཏོ ཧོཏཱིཏི? ཚ ཋཱནདོསེ ཝཛྫེཏྭཱ. སེཡྻཐིདཾ – ཨཏིདཱུརཾ, ཨཙྩཱསནྣཾ, ཨུཔརིཝཱཏཾ ¶ , ཨུནྣཏཔྤདེསཾ, ཨཏིསམྨུཁཾ, ཨཏིཔཙྪཱཏི. ཨཏིདཱུརེ ཋིཏོ ཧི སཙེ ཀཐེཏུཀཱམོ ཧོཏི, ཨུཙྩཱསདྡེན ཀཐེཏབྦཾ ཧོཏི. ཨཙྩཱསནྣེ ཋིཏོ སངྒྷཊྚནཾ ཀརོཏི. ཨུཔརིཝཱཏེ ཋིཏོ སརཱིརགནྡྷེན བཱདྷཏི. ཨུནྣཏཔྤདེསེ ཋིཏོ ཨགཱརཝཾ པཀཱསེཏི. ཨཏིསམྨུཁཱ ཋིཏོ སཙེ དཊྛུཀཱམོ ཧོཏི, ཙཀྑུནཱ ཙཀྑུཾ ཨཱཧཙྩ དཊྛབྦཾ ཧོཏི. ཨཏིཔཙྪཱ ཋིཏོ སཙེ དཊྛུཀཱམོ ཧོཏི, གཱིཝཾ པསཱརེཏྭཱ དཊྛབྦཾ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཨཡམྤི ཨེཏེ ཚ ཋཱནདོསེ ཝཛྫེཏྭཱ ཨཊྛཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཱསཱི’’ཏི.
ཨེཏདཝོཙཱཏི ¶ ཨེཏཾ ཨཝོཙ. ཀཐཾ ནཱུཏི ཀཱརཎཔུཙྪཱ. བྷགཝཏོ ཧི ཏིཎྞོགྷབྷཱཝོ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཡཱ པཱཀཊོ, ཏེནིམིསྶཱ དེཝཏཱཡ ཏཏྠ ཀངྑཱ ནཏྠི, ཨིམིནཱ པན ཀཱརཎེན ‘‘ཏིཎྞོ’’ཏི ན ཛཱནཱཏི, ཏེན སཱ ཏཾ ཀཱརཎཾ པུཙྪམཱནཱ ཨེཝམཱཧ.
མཱརིསཱཏི ¶ དེཝཏཱནཾ པིཡསམུདཱཙཱརཝཙནམེཏཾ. ནིདྡུཀྑཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡདི ཨེཝཾ ‘‘ཡདཱ ཁོ ཏེ, མཱརིས, སངྐུནཱ སངྐུ ཧདཡེ སམཱགཙྪེཡྻ, ཨཐ ནཾ ཏྭཾ ཛཱནེཡྻཱསི ‘ཝསྶསཧསྶཾ མེ ནིརཡེ པཙྩམཱནསྶཱ’’’ཏི (མ. ནི. ༡.༥༡༢) ཨིདཾ ཝིརུཛ྄ཛྷཏི. ན ཧི ནེརཡིཀསཏྟོ ནིདྡུཀྑོ ནཱམ ཧོཏི. ཀིཉྩཱཔི ན ནིདྡུཀྑོ, རུལ༹ྷཱིསདྡེན པན ཨེཝཾ ཝུཙྩཏི. པུབྦེ ཀིར པཋམཀཔྤིཀཱནཾ ནིདྡུཀྑཱནཾ སུཁསམཔྤིཏཱནཾ ཨེས ཝོཧཱརོ, ཨཔརབྷཱགེ དུཀྑཾ ཧོཏུ ཝཱ མཱ ཝཱ, རུལ༹ྷཱིསདྡེན ཨཡཾ ཝོཧཱརོ ཝུཙྩཏེཝ ནིཔྤདུམཱཔི ནིརུདཀཱཔི ཝཱ པོཀྑརཎཱི པོཀྑརཎཱི ཝིཡ.
ཨོགྷམཏརཱིཏི ཨེཏྠ ཙཏྟཱརོ ཨོགྷཱ, ཀཱམོགྷོ བྷཝོགྷོ དིཊྛོགྷོ ཨཝིཛྫོགྷོཏི. ཏཏྠ པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ ཚནྡརཱགོ ཀཱམོགྷོ ནཱམ. རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཚནྡརཱགོ ཛྷཱནནིཀནྟི ཙ བྷཝོགྷོ ནཱམ. དྭཱསཊྛི དིཊྛིཡོ དིཊྛོགྷོ ནཱམ. ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཨཉྙཱཎཾ ཨཝིཛྫོགྷོ ནཱམ. ཏཏྠ ཀཱམོགྷོ ཨཊྛསུ ལོབྷསཧགཏེསུ ཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤཛྫཏི, བྷཝོགྷོ ཙཏཱུསུ དིཊྛིགཏཝིཔྤཡུཏྟལོབྷསཧགཏེསུ ཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤཛྫཏི, དིཊྛོགྷོ ཙཏཱུསུ དིཊྛིགཏསམྤཡུཏྟེསུ ཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨཝིཛྫོགྷོ སབྦཱཀུསལེསུ ཨུཔྤཛྫཏི.
སབྦོཔི ཙེས ཨཝཧནནཊྛེན རཱསཊྛེན ཙ ཨོགྷོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨཝཧནནཊྛེནཱཏི ¶ ཨདྷོགམནཊྛེན. ཨཡཉྷི ཨཏྟནོ ཝསཾ གཏེ སཏྟེ ཨདྷོ གམེཏི, ནིརཡཱདིབྷེདཱཡ དུགྒཏིཡཾཡེཝ ནིབྦཏྟེཏི, ཨུཔརིབྷཱཝཾ ཝཱ ནིབྦཱནཾ གནྟུཾ ཨདེནྟོ ཨདྷོ ཏཱིསུ བྷཝེསུ ཙཏཱུསུ ཡོནཱིསུ པཉྩསུ གཏཱིསུ སཏྟསུ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏཱིསུ ནཝསུ སཏྟཱཝཱསེསུ ཙ གམེཏཱིཏིཔི ཨཏྠོ. རཱསཊྛེནཱཏི མཧནྟཊྛེན. མཧཱ ཧེསོ ཀིལེསརཱསི ཨཝཱིཙིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ བྷཝགྒཱ པཏྠཊོ, ཡདིདཾ པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ ཚནྡརཱགོ ནཱམ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཝམཡཾ རཱསཊྛེནཱཔི ཨོགྷོཏི ¶ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏརཱིཏི ཨིམཾ ཙཏུབྦིདྷམྤི ཨོགྷཾ ཀེན ནུ ཏྭཾ, མཱརིས, ཀཱརཎེན ཏིཎྞོཏི པུཙྪཏི.
ཨཐསྶཱ བྷགཝཱ པཉྷཾ ཝིསྶཛྫེནྟོ ཨཔྤཏིཊྛཾ ཁྭཱཧནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཔྤཏིཊྛནྟི ཨཔྤཏིཊྛཧནྟོ. ཨནཱཡཱུཧནྟི ཨནཱཡཱུཧནྟོ, ཨཝཱཡམནྟོཏི ཨཏྠོ. ཨིཏི བྷགཝཱ གཱུལ༹ྷཾ པཊིཙྪནྣཾ ཀཏྭཱ པཉྷཾ ཀཐེསི. དེཝཏཱཔི ནཾ སུཏྭཱ ‘‘བཱཧིརཀཾ ཏཱཝ ཨོགྷཾ ཏརནྟཱ ནཱམ ཋཱཏབྦཊྛཱནེ ཏིཊྛནྟཱ ཏརིཏབྦཊྛཱནེ ཨཱཡཱུཧནྟཱ ཏརནྟི, ཨཡཾ པན ཨཝཱིཙིཏོ ཡཱཝ བྷཝགྒཱ པཏྠཊཾ ¶ ཀིལེསོགྷཾ ཀིལེསརཱསིཾ ཨཔྤཏིཊྛཧནྟོ ཨནཱཡཱུཧནྟོ ཨཏརིནྟི ཨཱཧ. ཀིཾ ནུ ཁོ ཨེཏཾ? ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨེཏ’’ནྟི? ཝིམཏིཾ པཀྑནྟཱ པཉྷསྶ ཨཏྠཾ ན ཨཉྙཱསི.
ཀིཾ པན བྷགཝཏཱ ཡཐཱ སཏྟཱ ན ཛཱནནྟི, ཨེཝཾ ཀཐནཏྠཱཡ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སབྦཉྙུཏཱ པཊིཝིདྡྷཱཏི? ན ཨེཏདཏྠཱཡ པཊིཝིདྡྷཱ. དྭེ པན བྷགཝཏོ དེསནཱ ནིགྒཧམུཁེན ཙ ཨནུགྒཧམུཁེན ཙ. ཏཏྠ ཡེ པཎྜིཏམཱནིནོ ཧོནྟི ཨཉྙཱཏེཔི ཉཱཏསཉྙིནོ པཉྩསཏཱ བྲཱཧྨཎཔབྦཛིཏཱ ཝིཡ, ཏེསཾ མཱནནིགྒཧཏྠཾ ཡཐཱ ན ཛཱནནྟི, ཨེཝཾ མཱུལཔརིཡཱཡཱདིསདིསཾ དྷམྨཾ དེསེཏི. ཨཡཾ ནིགྒཧམུཁེན དེསནཱ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘ནིགྒཡ྄ཧ ནིགྒཡ྄ཧཱཧཾ, ཨཱནནྡ, ཝཀྑཱམི, པཝཡ྄ཧ པཝཡ྄ཧ, ཨཱནནྡ, ཝཀྑཱམི, ཡོ སཱརོ, སོ ཋསྶཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༣.༡༩༦). ཡེ ¶ པན ཨུཛུཀཱ སིཀྑཱཀཱམཱ, ཏེསཾ སུཝིཉྙེཡྻཾ ཀཏྭཱ ཨཱཀངྑེཡྻསུཏྟཱདིསདིསཾ དྷམྨཾ དེསེཏི, ‘‘ཨབྷིརམ, ཏིསྶ, ཨབྷིརམ, ཏིསྶ, ཨཧམོཝཱདེན ཨཧམནུགྒཧེན ཨཧམནུསཱསནིཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༨༤) ཙ ནེ སམསྶཱསེཏི. ཨཡཾ ཨནུགྒཧམུཁེན དེསནཱ.
ཨཡཾ པན དེཝཔུཏྟོ མཱནཏྠདྡྷོ པཎྜིཏམཱནཱི, ཨེཝཾ ཀིརསྶ ཨཧོསི – ཨཧཾ ཨོགྷཾ ཛཱནཱམི, ཏཐཱགཏསྶ ཨོགྷཏིཎྞབྷཱཝཾ ཛཱནཱམི, ‘‘ཨིམིནཱ པན ཀཱརཎེན ཏིཎྞོ’’ཏི ཨེཏྟཀམཏྟཾ ན ཛཱནཱམི. ཨིཏི མཡ྄ཧཾ ཉཱཏམེཝ བཧུ, ཨཔྤཾ ཨཉྙཱཏཾ, ཏམཧཾ ཀཐིཏམཏྟམེཝ ཛཱནིསྶཱམི. ཀིཉྷི ནཱམ ཏཾ བྷགཝཱ ཝདེཡྻ, ཡསྶཱཧཾ ཨཏྠཾ ན ཛཱནེཡྻནྟི. ཨཐ སཏྠཱ ‘‘ཨཡཾ ཀིལིཊྛཝཏྠཾ ཝིཡ ¶ རངྒཛཱཏཾ ཨབྷབྦོ ཨིམཾ མཱནཾ ཨཔྤཧཱཡ དེསནཾ སམྤཊིཙྪིཏུཾ, མཱནནིགྒཧཾ ཏཱཝསྶ ཀཏྭཱ པུན ནཱིཙཙིཏྟེན པུཙྪནྟསྶ པཀཱསེསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཙྪནྣཾ ཀཏྭཱ པཉྷཾ ཀཐེསི. སོཔི ནིཧཏམཱནོ ཨཧོསི, སཱ ཙསྶ ནིཧཏམཱནཏཱ ཨུཏྟརིཔཉྷཔུཙྪནེནེཝ ཝེདིཏབྦཱ. ཏསྶ པན པཉྷཔུཙྪནསྶ ཨཡམཏྠོ – ཀཐཾ པན ཏྭཾ, མཱརིས, ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧཾ ཨོགྷམཏརི, ཡཐཱཧཾ ཛཱནཱམི, ཨེཝཾ མེ ཀཐེཧཱིཏི.
ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཀཐེནྟོ ཡདཱསྭཱཧནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡདཱ སྭཱཧནྟི ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཨཧཾ. སུཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཡཐཱ ཙ ཨེཏྠ, ཨེཝཾ སབྦཔདེསུ. སཾསཱིདཱམཱིཏི པཊིཙྪནྣཾ ཀཏྭཱ ཨཏརནྟོ ཏཏྠེཝ ཨོསཱིདཱམི. ནིབྦུཡ྄ཧཱམཱིཏི ཋཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཨཏིཝཏྟཱམི. ཨིཏི ཋཱནེ ཙ ཝཱཡཱམེ ཙ དོསཾ དིསྭཱ ཨཏིཊྛནྟོ ཨཝཱཡམནྟོ ཨོགྷམཏརིནྟི ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ པཉྷོ ཀཐིཏོ. དེཝཏཱཡཔི པཊིཝིདྡྷོ, ན པན པཱཀཊོ, ཏསྶ པཱཀཊཱིཀརཎཏྠཾ སཏྟ དུཀཱ དསྶིཏཱ. ཀིལེསཝསེན ¶ ཧི སནྟིཊྛནྟོ སཾསཱིདཏི ནཱམ, ཨབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནྟོ ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམ. ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི ཝཱ སནྟིཊྛནྟོ སཾསཱིདཏི ནཱམ, ཨཝསེསཀིལེསཱནཉྩེཝ ཨབྷིསངྑཱརཱནཉྩ ཝསེན ཨཱཡཱུཧནྟོ ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམ. ཏཎྷཱཝསེན ཝཱ སནྟིཊྛནྟོ སཾསཱིདཏི ནཱམ, དིཊྛིཝསེན ཨཱཡཱུཧནྟོ ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམ. སསྶཏདིཊྛིཡཱ ཝཱ སནྟིཊྛནྟོ སཾསཱིདཏི ནཱམ, ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ ཨཱཡཱུཧནྟོ ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམ. ཨོལཱིཡནཱབྷིནིཝེསཱ ཧི བྷཝདིཊྛི, ཨཏིདྷཱཝནཱབྷིནིཝེསཱ ཝིབྷཝདིཊྛི ¶ . ལཱིནཝསེན ཝཱ སནྟིཊྛནྟོ སཾསཱིདཏི ནཱམ, ཨུདྡྷཙྩཝསེན ཨཱཡཱུཧནྟོ ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམ. ཏཐཱ ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགཝསེན སནྟིཊྛནྟོ སཾསཱིདཏི ནཱམ, ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགཝསེན ཨཱཡཱུཧནྟོ ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམ. སབྦཱཀུསལཱབྷིསངྑཱརཝསེན སནྟིཊྛནྟོ སཾསཱིདཏི ནཱམ, སབྦལོཀིཡཀུསལཱབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནྟོ ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ – ‘‘སེཡྻཐཱཔི, ཙུནྡ, ཡེ ཀེཙི ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ, སབྦེ ཏེ ཨདྷོབྷཱགངྒམནཱིཡཱ, ཡེ ཀེཙི ཀུསལཱ དྷམྨཱ, སབྦེ ཏེ ཨུཔརིབྷཱགངྒམནཱིཡཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༨༦).
ཨིམཾ པཉྷཝིསྶཛྫནཾ སུཏྭཱཝ དེཝཏཱ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཡ ཏུཊྛཱ པསནྣཱ ཨཏྟནོ ཏུཊྛིཉྩ པསཱདཉྩ པཀཱསཡནྟཱི ཙིརསྶཾ ཝཏཱཏི གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཙིརསྶནྟི ཙིརསྶ ཀཱལསྶ ཨཙྩཡེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ ¶ ཀིར དེཝཏཱ ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷཾ དིསྭཱ ཏསྶ པརིནིབྦཱནཏོ པཊྛཱཡ ཨནྟརཱ ཨཉྙཾ བུདྡྷཾ ན དིཊྛཔུབྦཱ, ཏསྨཱ ཨཛྫ བྷགཝནྟཾ དིསྭཱ ཨེཝམཱཧ. ཀིཾ པནིམཱཡ དེཝཏཱཡ ཨིཏོ པུབྦེ སཏྠཱ ན དིཊྛཔུབྦོཏི. དིཊྛཔུབྦོ ཝཱ ཧོཏུ ཨདིཊྛཔུབྦོ ཝཱ, དསྶནཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨེཝཾ ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏི. བྲཱཧྨཎནྟི བཱཧིཏཔཱཔཾ ཁཱིཎཱསཝབྲཱཧྨཎཾ. པརིནིབྦུཏནྟི ཀིལེསནིབྦཱནེན ནིབྦུཏཾ. ལོཀེཏི སཏྟལོཀེ. ཝིསཏྟིཀནྟི རཱུཔཱདཱིསུ ཨཱརམྨཎེསུ ཨཱསཏྟཝིསཏྟཏཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི ཝིསཏྟིཀཱ ཝུཙྩཏི ཏཎྷཱ, ཏཾ ཝིསཏྟིཀཾ ཨཔྤཏིཊྛམཱནཾ ཨནཱཡཱུཧམཱནཾ ཏིཎྞཾ ནིཏྟིཎྞཾ ཨུཏྟིཎྞཾ ཙིརསྶཾ ཝཏ ཁཱིཎཱསཝབྲཱཧྨཎཾ པསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ.
སམནུཉྙོ སཏྠཱ ཨཧོསཱིཏི ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ ཝཙནཾ ཙིཏྟེནེཝ སམནུམོདི, ཨེཀཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཧོསི. ཨནྟརདྷཱཡཱིཏི ཨབྷིསངྑཏཀཱཡཾ ཛཧིཏྭཱ ཨཏྟནོ པཀཏིཨུཔཱདིཎྞཀཀཱཡསྨིཾཡེཝ ཋཏྭཱ ལདྡྷཱསཱ ལདྡྷཔཏིཊྛཱ ཧུཏྭཱ དསབལཾ གནྡྷེཧི ཙ མཱལེཧི ཙ པཱུཛེཏྭཱ ཨཏྟནོ བྷཝནཾཡེཝ ཨགམཱསཱིཏི.
ཨོགྷཏརཎསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༢. ནིམོཀྑསུཏྟཝཎྞནཱ
༢. ཨིདཱནི ¶ དུཏིཡསུཏྟཏོ པཊྛཱཡ པཋམམཱགཏཉྩ ཨུཏྟཱནཏྠཉྩ པཧཱཡ ཡཾ ཡཾ ཨནུཏྟཱནཾ, ཏཾ ཏདེཝ ཝཎྞཡིསྶཱམ. ཛཱནཱསི ནོཏི ཛཱནཱསི ནུ. ནིམོཀྑནྟིཨཱདཱིནི མགྒཱདཱིནཾ ནཱམཱནི ¶ . མགྒེན ཧི སཏྟཱ ཀིལེསབནྡྷནཏོ ནིམུཙྩནྟི, ཏསྨཱ མགྒོ སཏྟཱནཾ ནིམོཀྑོཏི ཝུཏྟོ. ཕལཀྑཎེ པན ཏེ ཀིལེསབནྡྷནཏོ པམུཏྟཱ, ཏསྨཱ ཕལཾ སཏྟཱནཾ པམོཀྑོཏི ཝུཏྟཾ. ནིབྦཱནཾ པཏྭཱ སཏྟཱནཾ སབྦདུཀྑཾ ཝིཝིཙྩཏི, ཏསྨཱ ནིབྦཱནཾ ཝིཝེཀོཏི ཝུཏྟཾ. སབྦཱནི ཝཱ ཨེཏཱནི ནིབྦཱནསྶེཝ ནཱམཱནི. ནིབྦཱནཉྷི པཏྭཱ སཏྟཱ སབྦདུཀྑཏོ ནིམུཙྩནྟི པམུཙྩནྟི ཝིཝིཙྩནྟི, ཏསྨཱ ཏདེཝ ‘‘ནིམོཀྑོ པམོཀྑོ ཝིཝེཀོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཛཱནཱམི ཁྭཱཧནྟི ཛཱནཱམི ཁོ ཨཧཾ. ཨཝདྷཱརཎཏྠོ ཁོཀཱརོ ¶ . ཨཧཾ ཛཱནཱམིཡེཝ. སཏྟཱནཾ ནིམོཀྑཱདིཛཱནནཏྠམེཝ ཧི མཡཱ སམཏིཾས པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པཊིཝིདྡྷནྟི སཱིཧནཱདཾ ནདཏི. བུདྡྷསཱིཧནཱདཾ ནཱམ ཀིར ཨེཏཾ སུཏྟཾ.
ནནྡཱིབྷཝཔརིཀྑཡཱཏི ནནྡཱིམཱུལཀསྶ ཀམྨབྷཝསྶ པརིཀྑཡེན. ནནྡིཡཱ ཙ བྷཝསྶ ཙཱཏིཔི ཝཊྚཏི. ཏཏྠ ཧི པུརིམནཡེ ནནྡཱིབྷཝེན ཏིཝིདྷཀམྨཱབྷིསངྑཱརཝསེན སངྑཱརཀྑནྡྷོ གཧིཏོ, སཉྙཱཝིཉྙཱཎེཧི ཏཾསམྤཡུཏྟཱ ཙ དྭེ ཁནྡྷཱ. ཏེཧི པན ཏཱིཧི ཁནྡྷེཧི སམྤཡུཏྟཱ ཝེདནཱ ཏེསཾ གཧཎེན གཧིཏཱཝཱཏི ཨནུཔཱདིཎྞཀཱནཾ ཙཏུནྣཾ ཨརཱུཔཀྑནྡྷཱནཾ ཨཔྤཝཏྟིཝསེན སཨུཔཱདིསེསཾ ནིབྦཱནཾ ཀཐིཏཾ ཧོཏི. ཝེདནཱནཾ ནིརོདྷཱ ཨུཔསམཱཏི ཨུཔཱདིཎྞཀཝེདནཱནཾ ནིརོདྷེན ཙ ཨུཔསམེན ཙ. ཏཏྠ ཝེདནཱགཧཎེན ཏཾསམྤཡུཏྟཱ ཏཡོ ཁནྡྷཱ གཧིཏཱཝ ཧོནྟི, ཏེསཾ ཝཏྠཱརམྨཎཝསེན རཱུཔཀྑནྡྷོཔི. ཨེཝཾ ཨིམེསཾ ཨུཔཱདིཎྞཀཱནཾ པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨཔྤཝཏྟིཝསེན ཨནུཔཱདིསེསཾ ནིབྦཱནཾ ཀཐིཏཾ ཧོཏི. དུཏིཡནཡེ པན ནནྡིགྒཧཎེན སངྑཱརཀྑནྡྷོ གཧིཏོ, བྷཝགྒཧཎེན ཨུཔཔཏྟིབྷཝསངྑཱཏོ རཱུཔཀྑནྡྷོ, སཉྙཱདཱིཧི སརཱུཔེནེཝ ཏཡོ ཁནྡྷཱ. ཨེཝཾ ཨིམེསཾ པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨཔྤཝཏྟིཝསེན ནིབྦཱནཾ ཀཐིཏཾ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨིམམེཝ ཙ ནཡཾ ཙཏུནིཀཱཡིཀབྷཎྜིཀཏྠེརོ རོཙེཏི. ཨིཏི ནིབྦཱནཝསེནེཝ བྷགཝཱ དེསནཾ ནིཊྛཱཔེསཱིཏི.
ནིམོཀྑསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༣. ཨུཔནཱིཡསུཏྟཝཎྞནཱ
༣. ཏཏིཡེ ¶ ¶ ཨུཔནཱིཡཏཱིཏི པརིཀྑཱིཡཏི ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ཨུཔགཙྪཏི ཝཱ, ཨནུཔུབྦེན མརཎཾ ཨུཔེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཝཱ གོཔཱལེན གོགཎོ ནཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཛརཱཡ མརཎསནྟིཀཾ ཨུཔནཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཛཱིཝིཏནྟི ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ. ཨཔྤནྟི པརིཏྟཾ ཐོཀཾ. ཏསྶ དྭཱིཧཱཀཱརེཧི པརིཏྟཏཱ ཝེདིཏབྦཱ སརསཔརིཏྟཏཱཡ ཙ ཁཎཔརིཏྟཏཱཡ ཙ. སརསཔརིཏྟཏཱཡཔི ཧི ‘‘ཡོ, བྷིཀྑཝེ, ཙིརཾ ཛཱིཝཏི, སོ ཝསྶསཏཾ ཨཔྤཾ ཝཱ བྷིཡྻོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༧; སཾ. ནི. ༢.༡༤༣) ཝཙནཏོ པརིཏྟཾ. ཁཎཔརིཏྟཏཱཡཔི. པརམཏྠཏོ ཧི ཨཏིཔརིཏྟོ སཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏཀྑཎོ ཨེཀཙིཏྟཔྤཝཏྟིམཏྟོཡེཝ ¶ . ཡཐཱ ནཱམ རཐཙཀྐཾ པཝཏྟམཱནམྤི ཨེཀེནེཝ ནེམིཔྤདེསེན པཝཏྟཏི, ཏིཊྛམཱནམྤི ཨེཀེནེཝ ཏིཊྛཏི, ཨེཝམེཝཾ ཨེཀཙིཏྟཀྑཎིཀཾ སཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏཾ, ཏསྨིཾ ཙིཏྟེ ནིརུདྡྷམཏྟེ སཏྟོ ནིརུདྡྷོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ – ཨཏཱིཏེ ཙིཏྟཀྑཎེ ཛཱིཝིཏྠ ན ཛཱིཝཏི ན ཛཱིཝིསྶཏི, ཨནཱགཏེ ཙིཏྟཀྑཎེ ཛཱིཝིསྶཏི ན ཛཱིཝཏི ན ཛཱིཝིཏྠ, པཙྩུཔྤནྣེ ཙིཏྟཀྑཎེ ཛཱིཝཏི ན ཛཱིཝིཏྠ ན ཛཱིཝིསྶཏི.
‘‘ཛཱིཝིཏཾ ཨཏྟབྷཱཝོ ཙ, སུཁདུཀྑཱ ཙ ཀེཝལཱ;
ཨེཀཙིཏྟསམཱཡུཏྟཱ, ལཧུསོ ཝཏྟཏེ ཁཎོ.
‘‘ཡེ ནིརུདྡྷཱ མརནྟསྶ, ཏིཊྛམཱནསྶ ཝཱ ཨིདྷ;
སབྦེཔི སདིསཱ ཁནྡྷཱ, གཏཱ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀཱ.
‘‘ཨནིབྦཏྟེན ན ཛཱཏོ, པཙྩུཔྤནྣེན ཛཱིཝཏི;
ཙིཏྟབྷངྒཱ མཏོ ལོཀོ, པཉྙཏྟི པརམཏྠིཡཱ’’ཏི. (མཧཱནི. ༡༠);
ཛརཱུཔནཱིཏསྶཱཏི ཛརཾ ཨུཔགཏསྶ, ཛརཱཡ ཝཱ མརཎསནྟིཀཾ ཨུཔནཱིཏསྶ. ན སནྟི ཏཱཎཱཏི ཏཱཎཾ ལེཎཾ སརཎཾ བྷཝིཏུཾ སམཏྠཱ ནཱམ ཀེཙི ནཏྠི. ཨེཏཾ བྷཡནྟི ཨེཏཾ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ མརཎཱུཔགམནཾ, ཨཱཡུཔརིཏྟཏཱ, ཛརཱུཔནཱིཏསྶ ཏཱཎཱབྷཱཝོཏི ཏིཝིདྷཾ བྷཡཾ བྷཡཝཏྠུ བྷཡཀཱརཎནྟི ¶ ཨཏྠོ. པུཉྙཱནི ཀཡིརཱཐ སུཁཱཝཧཱནཱིཏི ཝིཉྙཱུ པུརིསོ སུཁཱཝཧཱནི སུཁདཱཡཀཱནི པུཉྙཱནི ཀརེཡྻ. ཨིཏི དེཝཏཱ རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཾ སནྡྷཱཡ པུབྦཙེཏནཾ ཨཔརཙེཏནཾ མུཉྩཙེཏནཉྩ གཧེཏྭཱ བཧུཝཙནཝསེན ¶ ‘‘པུཉྙཱནཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཛྷཱནསྶཱདཾ ཛྷཱནནིཀནྟིཾ ཛྷཱནསུཁཉྩ གཧེཏྭཱ ‘‘སུཁཱཝཧཱནཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏསྶཱ ཀིར དེཝཏཱཡ སཡཾ དཱིགྷཱཡུཀཊྛཱནེ བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟཏྟཱ ཧེཊྛཱ ཀཱམཱཝཙརདེཝེསུ པརིཏྟཱཡུཀཊྛཱནེ ཙཝམཱནེ ཨུཔཔཛྫམཱནེ ཙ ཐུལླཕུསིཏཀེ ཝུཊྛིཔཱཏསདིསེ སཏྟེ དིསྭཱ ཨེཏདཧོསི ‘‘ཨཧོཝཏིམེ སཏྟཱ ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱ ཨཔརིཧཱིནཛ྄ཛྷཱནཱ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ བྲཧྨལོཀེ ཨེཀཀཔྤ-དྭེཀཔྤ-ཙཏུཀཔྤ-ཨཊྛཀཔྤ-སོལ༹སཀཔྤ-དྭཏྟིཾསཀཔྤ-ཙཏུསཊྛིཀཔྤཔྤམཱཎཾ ཨདྡྷཱནཾ ཏིཊྛེཡྻུ’’ནྟི. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ.
ཨཐ བྷགཝཱ – ‘‘ཨཡཾ དེཝཏཱ ཨནིཡྻཱནིཀཾ ཝཊྚཀཐཾ ཀཐེཏཱི’’ཏི ཝིཝཊྚམསྶཱ དསྶེནྟོ དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ལོཀཱམིསནྟི དྭེ ལོཀཱམིསཱ ¶ པརིཡཱཡེན ཙ ནིཔྤརིཡཱཡེན ཙ. པརིཡཱཡེན ཏེབྷཱུམཀཝཊྚཾ ལོཀཱམིསཾ, ནིཔྤརིཡཱཡེན ཙཏྟཱརོ པཙྩཡཱ. ཨིདྷ པརིཡཱཡལོཀཱམིསཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ནིཔྤརིཡཱཡལོཀཱམིསམྤི ཝཊྚཏིཡེཝ. སནྟིཔེཀྑོཏི ནིབྦཱནསངྑཱཏཾ ཨཙྩནྟསནྟིཾ པེཀྑནྟོ ཨིཙྪནྟོ པཏྠཡནྟོཏི.
ཨུཔནཱིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༤. ཨཙྩེནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ
༤. ཙཏུཏྠེ ཨཙྩེནྟཱིཏི ཨཏིཀྐམནྟི. ཀཱལཱཏི པུརེབྷཏྟཱདཡོ ཀཱལཱ. ཏརཡནྟི རཏྟིཡོཏི རཏྟིཡོ ཨཏིཀྐམམཱནཱ པུགྒལཾ མརཎཱུཔགམནཱཡ ཏརཡནྟི སཱིགྷཾ སཱིགྷཾ གམཡནྟི. ཝཡོགུཎཱཏི པཋམམཛ྄ཛྷིམཔཙྪིམཝཡཱནཾ གུཎཱ, རཱསཡོཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨནུཛཱནཱམི, བྷིཀྑཝེ, ཨཧཏཱནཾ ཝཏྠཱནཾ དིགུཎཾ སངྒྷཱཊི’’ནྟི (མཧཱཝ. ༣༤༨) ཨེཏྠ ཧི པཊལཊྛོ གུཎཊྛོ. ‘‘སཏགུཎཱ དཀྑིཎཱ པཱཊིཀངྑིཏབྦཱ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༣༧༩) ཨེཏྠ ཨཱནིསཾསཊྛོ. ‘‘ཨནྟཾ ཨནྟགུཎ’’ནྟི ཨེཏྠ ཀོཊྛཱསཊྛོ. ‘‘ཀཡིརཱ མཱལཱགུཎེ བཧཱུ’’ཏི (དྷ. པ. ༥༣) ཨེཏྠ རཱསཊྛོ. ‘‘པཉྩ ཀཱམགུཎཱ’’ཏི ཨེཏྠ བནྡྷནཊྛོ. ཨིདྷ པན རཱསཊྛོ གུཎཊྛོ. ཏསྨཱ ཝཡོགུཎཱཏི ཝཡོརཱསཡོ ཝེདིཏབྦཱ. ཨནུཔུབྦཾ ¶ ཛཧནྟཱིཏི ཨནུཔཊིཔཱཊིཡཱ པུགྒལཾ ཛཧནྟི. མཛ྄ཛྷིམཝཡེ ཋིཏཾ ཧི པཋམཝཡོ ཛཧཏི, པཙྪིམཝཡེ ཋིཏཾ དྭེ པཋམམཛ྄ཛྷིམཱ ཛཧནྟི, མརཎཀྑཎེ པན ཏཡོཔི ཝཡཱ ཛཧནྟེཝ. ཨེཏཾ བྷཡནྟི ཨེཏཾ ཀཱལཱནཾ ཨཏིཀྐམནཾ, རཏྟིདིཝཱནཾ ཏརིཏབྷཱཝོ, ཝཡོགུཎཱནཾ ཛཧནབྷཱཝོཏི ཏིཝིདྷཾ བྷཡཾ. སེསཾ པུརིམསདིསམེཝཱཏི.
ཨཙྩེནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༥. ཀཏིཚིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ
༥. པཉྩམེ ¶ ¶ ཀཏི ཚིནྡེཏི ཚིནྡནྟོ ཀཏི ཚིནྡེཡྻ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཚིནྡེ ཛཧེ’’ཏི ཨཏྠཏོ ཨེཀཾ. གཱཐཱབནྡྷསྶ པན མཊྛབྷཱཝཏྠཾ ཨཡཾ དེཝཏཱ སདྡཔུནརུཏྟིཾ ཝཛྫཡནྟཱི ཨེཝམཱཧ. ཀཏི སངྒཱཏིགོཏི ཀཏི སངྒེ ཨཏིགཏོ, ཨཏིཀྐནྟོཏི ཨཏྠོ. སངྒཱཏིཀོཏིཔི པཱཋོ, ཨཡམེཝ ཨཏྠོ. པཉྩ ཚིནྡེཏི ཚིནྡནྟོ པཉྩ ཨོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི ཚིནྡེཡྻ. པཉྩ ཛཧེཏི ཛཧནྟོ པཉྩུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི ཛཧེཡྻ. ཨིདྷཱཔི ཚིནྡནཉྩ ཛཧནཉྩ ཨཏྠཏོ ཨེཀམེཝ, བྷགཝཱ པན དེཝཏཱཡ ཨཱརོཔིཏཝཙནཱནུརཱུཔེནེཝ ཨེཝམཱཧ. ཨཐ ཝཱ པཱདེསུ བདྡྷཔཱསསཀུཎོ ཝིཡ པཉྩོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི ཧེཊྛཱ ཨཱཀཌྜྷམཱནཱཀཱརཱནི ཧོནྟི, ཏཱནི ཨནཱགཱམིམགྒེན ཚིནྡེཡྻཱཏི ཝདཏི. ཧཏྠེཧི གཧིཏརུཀྑསཱཁཱ ཝིཡ པཉྩུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི ཨུཔརི ཨཱཀཌྜྷམཱནཱཀཱརཱནི ཧོནྟི, ཏཱནི ཨརཧཏྟམགྒེན ཛཧེཡྻཱཏི ཝདཏི. པཉྩ ཙུཏྟརི བྷཱཝཡེཏི ཨེཏེསཾ སཾཡོཛནཱནཾ ཚིནྡནཏྠཱཡ ཙེཝ པཧཱནཏྠཱཡ ཙ ཨུཏྟརི ཨཏིརེཀཾ ཝིསེསཾ བྷཱཝེནྟོ སདྡྷཱཔཉྩམཱནི ཨིནྡྲིཡཱནི བྷཱཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. པཉྩ སངྒཱཏིགོཏི རཱགསངྒོ དོསསངྒོ མོཧསངྒོ མཱནསངྒོ དིཊྛིསངྒོཏི ཨིམེ པཉྩ སངྒེ ཨཏིཀྐནྟོ. ཨོགྷཏིཎྞོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཙཏུརོགྷཏིཎྞོཏི ཀཐཱིཡཏི. ཨིམཱཡ པན གཱཐཱཡ པཉྩིནྡྲིཡཱནི ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱནི ཀཐིཏཱནཱིཏི.
ཀཏིཚིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༦. ཛཱགརསུཏྟཝཎྞནཱ
༦. ཚཊྛེ ¶ ཛཱགརཏནྟི ཛཱགརནྟཱནཾ. པཉྩ ཛཱགརཏནྟི ཝིསྶཛྫནགཱཐཱཡཾ པན སདྡྷཱདཱིསུ པཉྩསུ ཨིནྡྲིཡེསུ ཛཱགརནྟེསུ པཉྩ ནཱིཝརཎཱ སུཏྟཱ ནཱམ. ཀསྨཱ? ཡསྨཱ ཏཾསམངྒཱིཔུགྒལོ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ནིསིནྣོ ཝཱ ཋིཏོ ཝཱ ཨརུཎཾ ཨུཊྛཔེནྟོཔི པམཱདཏཱཡ ཨཀུསལསམངྒིཏཱཡ སུཏྟོ ནཱམ ཧོཏི. ཨེཝཾ སུཏྟེསུ པཉྩསུ ནཱིཝརཎེསུ པཉྩིནྡྲིཡཱནི ཛཱགརཱནི ནཱམ. ཀསྨཱ ¶ ? ཡསྨཱ ཏཾསམངྒཱིཔུགྒལོ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ནིཔཛྫིཏྭཱ ནིདྡཱཡནྟོཔི ཨཔྤམཱདཏཱཡ ཀུསལསམངྒིཏཱཡ ཛཱགརོ ནཱམ ཧོཏི. པཉྩཧི པན ནཱིཝརཎེཧེཝ ཀིལེསརཛཾ ཨཱདིཡཏི གཎྷཱཏི པརཱམསཏི. པུརིམཱ ¶ ཧི ཀཱམཙྪནྡཱདཡོ པཙྪིམཱནཾ པཙྩཡཱ ཧོནྟཱིཏི པཉྩཧི ཨིནྡྲིཡེཧི པརིསུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིདྷཱཔི པཉྩིནྡྲིཡཱནི ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱནེཝ ཀཐིཏཱནཱིཏི.
ཛཱགརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༧. ཨཔྤཊིཝིདིཏསུཏྟཝཎྞནཱ
༧. སཏྟམེ དྷམྨཱཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨཱ. ཨཔྤཊིཝིདིཏཱཏི ཉཱཎེན ཨཔྤཊིཝིདྡྷཱ. པརཝཱདེསཱུཏི དྭཱསཊྛིདིཊྛིགཏཝཱདེསུ. ཏེ ཧི ཨིཏོ པརེསཾ ཏིཏྠིཡཱནཾ ཝཱདཏྟཱ པརཝཱདཱ ནཱམ. ནཱིཡརེཏི ཨཏྟནོ དྷམྨཏཱཡཔི གཙྪནྟི, པརེནཔི ནཱིཡནྟི. ཏཏྠ སཡམེཝ སསྶཏཱདཱིནི གཎྷནྟཱ གཙྪནྟི ནཱམ, པརསྶ ཝཙནེན ཏཱནི གཎྷནྟཱ ནཱིཡནྟི ནཱམ. ཀཱལོ ཏེསཾ པབུཛ྄ཛྷིཏུནྟི ཏེསཾ པུགྒལཱནཾ པབུཛ྄ཛྷིཏུཾ ཨཡཾ ཀཱལོ. ལོཀསྨིཉྷི བུདྡྷོ ཨུཔྤནྣོ, དྷམྨོ དེསིཡཏི, སངྒྷོ སུཔྤཊིཔནྣོ, པཊིཔདཱ བྷདྡིཀཱ, ཨིམེ ཙ པན མཧཱཛནཱ ཝཊྚེ སུཏྟཱ ནཔྤབུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི དེཝཏཱ ཨཱཧ. སམྦུདྡྷཱཏི སམྨཱ ཧེཏུནཱ ཀཱརཎེན བུདྡྷཱ. ཙཏྟཱརོ ཧི བུདྡྷཱ – སབྦཉྙུབུདྡྷོ, པཙྩེཀབུདྡྷོ, ཙཏུསཙྩབུདྡྷོ, སུཏབུདྡྷོཏི. ཏཏྠ སམཏིཾསཔཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཏྟོ སབྦཉྙུབུདྡྷོ ནཱམ. ཀཔྤསཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི དྭེ ཨསངྑྱེཡྻཱནི པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སཡམྦྷུཏཾ པཏྟོ པཙྩེཀབུདྡྷོ ནཱམ. ཨཝསེསཱ ཁཱིཎཱསཝཱ ཙཏུསཙྩབུདྡྷཱ ནཱམ. བཧུསྶུཏོ སུཏབུདྡྷོ ནཱམ. ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ ཏཡོཔི པུརིམཱ ཝཊྚནྟི. སམྨདཉྙཱཏི སམྨཱ ཧེཏུནཱ ¶ ཀཱརཎེན ཛཱནིཏྭཱ. ཙརནྟི ཝིསམེ སམནྟི ཝིསམེ ཝཱ ལོཀསནྣིཝཱསེ ཝིསམེ ཝཱ སཏྟནིཀཱཡེ ཝིསམེ ཝཱ ཀིལེསཛཱཏེ སམཾ ཙརནྟཱིཏི.
ཨཔྤཊིཝིདིཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༨. སུསམྨུཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ
༨. ཨཊྛམེ ¶ སུསམྨུཊྛཱཏི པཉྙཱཡ ཨཔྤཊིཝིདྡྷབྷཱཝེནེཝ སུནཊྛཱ. ཡཐཱ ཧི དྭེ ཁེཏྟཱནི ཀསིཏྭཱ, ཨེཀཾ ཝཔིཏྭཱ, བཧུདྷཉྙཾ ཨདྷིགཏསྶ ཨཝཱཔིཏཁེཏྟཏོ ཨལདྡྷཾ སནྡྷཱཡ ‘‘བཧུཾ མེ དྷཉྙཾ ནཊྛ’’ནྟི ཝདནྟོ ཨལདྡྷམེཝ ‘‘ནཊྛ’’ནྟི ཝདཏི, ཨེཝམིདྷཱཔི ཨཔྤཊིཝིདིཏཱཝ སུསམྨུཊྛཱ ནཱམ. ཨསམྨུཊྛཱཏི པཉྙཱཡ པཊིཝིདྡྷབྷཱཝེནེཝ ཨནཊྛཱ. སེསཾ པུརིམསདིསམེཝཱཏི.
སུསམྨུཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༩. མཱནཀཱམསུཏྟཝཎྞནཱ
༩. ནཝམེ ¶ མཱནཀཱམསྶཱཏི མཱནཾ ཀཱམེནྟསྶ ཨིཙྪནྟསྶ. དམོཏི ཨེཝརཱུཔསྶ པུགྒལསྶ སམཱདྷིཔཀྑིཀོ དམོ ནཏྠཱིཏི ཝདཏི. ‘‘སཙྩེན དནྟོ དམསཱ ཨུཔེཏོ, ཝེདནྟགཱུ ཝུསིཏབྲཧྨཙརིཡོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༡༩༥) ཨེཏྠ ཧི ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ དམོཏི ཝུཏྟོ. ‘‘ཡདི སཙྩཱ དམཱ ཙཱགཱ, ཁནྟྱཱ བྷིཡྻོདྷ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ༡༩༡) ཨེཏྠ པཉྙཱ. ‘‘དཱནེན དམེན སཾཡམེན སཙྩཝཛྫེན ཨཏྠི པུཉྙཾ, ཨཏྠི པུཉྙསྶ ཨཱགམོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༣༦༥) ཨེཏྠ ཨུཔོསཐཀམྨཾ. ‘‘སཀྑིསྶསི ཁོ ཏྭཾ, པུཎྞ, ཨིམིནཱ དམཱུཔསམེན སམནྣཱགཏོ སུནཱཔརནྟསྨིཾ ཛནཔདེ ཝིཧརིཏུ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༤.༨༨; མ. ནི. ༣.༣༩༦) ཨེཏྠ ཨདྷིཝཱསནཁནྟི. ཨིམསྨིཾ པན སུཏྟེ དམོཏི སམཱདྷིཔཀྑིཀདྷམྨཱནཾ ཨེཏཾ ནཱམཾ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ན མོནམཏྠི ཨསམཱཧིཏསྶཱ’’ཏི. ཏཏྠ མོནནྟི ཙཏུམགྒཉཱཎཾ, ཏཉྷི མུནཱཏཱིཏི མོནཾ, ཙཏུསཙྩདྷམྨེ ཛཱནཱཏཱིཏི ཨཏྠོ. མཙྩུདྷེཡྻསྶཱཏི ཏེབྷཱུམཀཝཊྚསྶ. ཏཉྷི མཙྩུནོ པཏིཊྛཱནཊྛེན མཙྩུདྷེཡྻནྟི ཝུཙྩཏི. པཱརནྟི ¶ ཏསྶེཝ པཱརཾ ནིབྦཱནཾ. ཏརེཡྻཱཏི པཊིཝིཛ྄ཛྷེཡྻ པཱཔུཎེཡྻ ཝཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨེཀོ ཨརཉྙེ ཝིཧརནྟོ པམཏྟོ པུགྒལོ མཙྩུདྷེཡྻསྶ པཱརཾ ན ཏརེཡྻ ན པཊིཝིཛ྄ཛྷེཡྻ ན པཱཔུཎེཡྻཱཏི.
མཱནཾ པཧཱཡཱཏི ཨརཧཏྟམགྒེན ནཝཝིདྷམཱནཾ པཛཧིཏྭཱ. སུསམཱཧིཏཏྟོཏི ཨུཔཙཱརཔྤནཱསམཱདྷཱིཧི སུཊྛུ སམཱཧིཏཏྟོ. སུཙེཏསོཏི ཉཱཎསམྤཡུཏྟཏཱཡ ¶ སུནྡརཙིཏྟོ. ཉཱཎཝིཔྤཡུཏྟཙིཏྟེན ཧི སུཙེཏསོཏི ན ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ ཉཱཎསམྤཡུཏྟེན སུཙེཏསོ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. སབྦདྷི ཝིཔྤམུཏྟོཏི སབྦེསུ ཁནྡྷཱཡཏནཱདཱིསུ ཝིཔྤམུཏྟོ ཧུཏྭཱ. ཏརེཡྻཱཏི ཨེཏྠ ཏེབྷཱུམཀཝཊྚཾ སམཏིཀྐམནྟོ ནིབྦཱནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོ ཏརཏཱིཏི པཊིཝེདྷཏརཎཾ ནཱམ ཝུཏྟཾ. ཨིཏི ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ ཏིསྶོ སིཀྑཱ ཀཐིཏཱ ཧོནྟི. ཀཐཾ – མཱནོ ནཱམཱཡཾ སཱིལབྷེདནོ, ཏསྨཱ ‘‘མཱནཾ པཧཱཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱ ཀཐིཏཱ ཧོཏི. ‘‘སུསམཱཧིཏཏྟོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱ. ‘‘སུཙེཏསོ’’ཏི ཨེཏྠ ཙིཏྟེན པཉྙཱ དསྶིཏཱ, ཏསྨཱ ཨིམིནཱ ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ ཀཐིཏཱ. ཨདྷིསཱིལཉྩ ནཱམ སཱིལེ སཏི ཧོཏི, ཨདྷིཙིཏྟཾ ཙིཏྟེ སཏི, ཨདྷིཔཉྙཱ པཉྙཱཡ སཏི. ཏསྨཱ སཱིལཾ ནཱམ པཉྩཔི དསཔི སཱིལཱནི, པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ ཨདྷིསཱིལཾ ནཱམཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ ཙིཏྟཾ, ཝིཔསྶནཱཔཱདཀཛ྄ཛྷཱནཾ ཨདྷིཙིཏྟཾ. ཀམྨསྶཀཏཉཱཎཾ པཉྙཱ, ཝིཔསྶནཱ ཨདྷིཔཉྙཱ. ཨནུཔྤནྣེཔི ཧི བུདྡྷུཔྤཱདེ པཝཏྟཏཱིཏི པཉྩསཱིལཾ ¶ དསསཱིལཾ སཱིལམེཝ, པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཱིལཾ བུདྡྷུཔྤཱདེཡེཝ པཝཏྟཏཱིཏི ཨདྷིསཱིལཾ. ཙིཏྟཔཉྙཱསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཔིཙ ནིབྦཱནཾ པཏྠཡནྟེན སམཱདིནྣཾ པཉྩསཱིལམྤི དསསཱིལམྤི ཨདྷིསཱིལམེཝ. སམཱཔནྣཱ ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོཔི ཨདྷིཙིཏྟམེཝ. སབྦམྤི ཝཱ ལོཀིཡསཱིལཾ སཱིལམེཝ, ལོཀུཏྟརཾ ཨདྷིསཱིལཾ. ཙིཏྟཔཉྙཱསུཔི ཨེསེཝ ནཡོཏི. ཨིཏི ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ སམོདྷཱནེཏྭཱ ཏིསྶོ སིཀྑཱ སཀལསཱསནཾ ཀཐིཏཾ ཧོཏཱིཏི.
མཱནཀཱམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༠. ཨརཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༠. དསམེ སནྟཱནནྟི སནྟཀིལེསཱནཾ, པཎྜིཏཱནཾ ཝཱ. ‘‘སནྟོ ཧཝེ སབྦྷི པཝེདཡནྟི (ཛཱ. ༢.༢༡.༤༡༣), དཱུརེ སནྟོ པཀཱསནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༣༠༤) ཧི པཎྜིཏཱཔི ¶ སནྟོཏི ཝུཏྟཱ. བྲཧྨཙཱརིནནྟི སེཊྛཙཱརཱིནཾ མགྒབྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ ཝསནྟཱནཾ. ཀེན ཝཎྞོ པསཱིདཏཱིཏི ཀེན ཀཱརཎེན ཚཝིཝཎྞོ པསཱིདཏཱིཏི པུཙྪཏི. ཀསྨཱ པནེསཱ ཨེཝཾ པུཙྪཏི? ཨེསཱ ཀིར ཝནསཎྜཝཱསིཀཱ བྷུམྨདེཝཏཱ ཨཱརཉྙཀེ བྷིཀྑཱུ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྐནྟེ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ ¶ རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནེསུ མཱུལཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ནིསིནྣེ པསྶཏི. ཏེསཉྩ ཨེཝཾ ནིསིནྣཱནཾ བལཝཙིཏྟེཀགྒཏཱ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏཏོ ཝིསབྷཱགསནྟཏི ཝཱུཔསམྨཏི, སབྷཱགསནྟཏི ཨོཀྐམཏི, ཙིཏྟཾ པསཱིདཏི. ཙིཏྟེ པསནྣེ ལོཧིཏཾ པསཱིདཏི, ཙིཏྟསམུཊྛཱནཱནི ཨུཔཱདཱརཱུཔཱནི པརིསུདྡྷཱནི ཧོནྟི, ཝཎྚཱ པམུཏྟཏཱལཕལསྶ ཝིཡ མུཁསྶ ཝཎྞོ ཧོཏི. ཏཾ དིསྭཱ དེཝཏཱ ཙིནྟེསི – ‘‘སརཱིརཝཎྞོ ནཱམཱཡཾ པཎཱིཏཱནི རསསམྤནྣཱནི བྷོཛནཱནི སུཁསམྥསྶཱནི ནིཝཱསནཔཱཔུརཎསཡནཱནི ཨུཏུསུཁེ ཏེབྷཱུམིཀཱདིབྷེདེ ཙ པཱསཱདེ མཱལཱགནྡྷཝིལེཔནཱདཱིནི ཙ ལབྷནྟཱནཾ པསཱིདཏི, ཨིམེ པན བྷིཀྑཱུ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ མིསྶཀབྷཏྟཾ བྷུཉྫནྟི, ཝིརལ༹མཉྩཀེ ཝཱ ཕལཀེ ཝཱ སིལཱཡ ཝཱ སཡནཱནི ཀཔྤེནྟི, རུཀྑམཱུལཱདཱིསུ ཝཱ ཨབྦྷོཀཱསེ ཝཱ ཝསནྟི, ཀེན ནུ ཁོ ཀཱརཎེན ཨེཏེསཾ ཝཎྞོ པསཱིདཏཱི’’ཏི. ཏསྨཱ པུཙྪི.
ཨཐསྶཱ བྷགཝཱ ཀཱརཎཾ ཀཐེནྟོ དུཏིཡཾ གཱཐཾ ཨཱཧ. ཏཏྠ ཨཏཱིཏནྟི ཨཏཱིཏེ ཨསུཀོ ནཱམ རཱཛཱ དྷམྨིཀོ ཨཧོསི, སོ ཨམྷཱཀཾ པཎཱིཏེ པཙྩཡེ ཨདཱསི. ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱ ལཱབྷིནོ ཨཧེསུཾ. ཨཐ མཡཾ ཨེཝརཱུཔཱནི བྷོཛནཱནི བྷུཉྫིམྷཱ, ཙཱིཝརཱནི པཱརུཔིམྷཱཏི ཨེཝཾ ཨེཀཙྩེ ¶ པཙྩཡབཱཧུལླིཀཱ ཝིཡ ཨིམེ བྷིཀྑཱུ ཨཏཱིཏཾ ནཱནུསོཙནྟི. ནཔྤཛཔྤནྟི ནཱགཏནྟི ཨནཱགཏེ དྷམྨིཀོ རཱཛཱ བྷཝིསྶཏི, ཕཱིཏཱ ཛནཔདཱ བྷཝིསྶནྟི, བཧཱུནི སཔྤིནཝནཱིཏཱདཱིནི ཨུཔྤཛྫིསྶནྟི, ‘‘ཁཱདཐ བྷུཉྫཐཱ’’ཏི ཏཏྠ ཏཏྠ ཝཏྟཱརོ བྷཝིསྶནྟི, ཏདཱ མཡཾ ཨེཝརཱུཔཱནི བྷོཛནཱནི བྷུཉྫིསྶཱམ, ཙཱིཝརཱནི པཱརུཔིསྶཱམཱཏི ཨེཝཾ ཨནཱགཏཾ ན པཏྠེནྟི. པཙྩུཔྤནྣེནཱཏི ཡེན ཀེནཙི ཏངྑཎེ ལདྡྷེན ཡཱཔེནྟི. ཏེནཱཏི ཏེན ཏིཝིདྷེནཱཔི ཀཱརཎེན.
ཨེཝཾ ཝཎྞསམྤཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏསྶེཝ ཝཎྞསྶ ཝིནཱསཾ དསྶེནྟོ ཨནནྟརཾ གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ¶ ཨནཱགཏཔྤཛཔྤཱཡཱཏི ཨནཱགཏསྶ པཏྠནཱཡ. ཨེཏེནཱཏི ཨེཏེན ཀཱརཎདྭཡེན. ནལོ༹ཝ ཧརིཏོ ལུཏོཏི ཡཐཱ ཧརིཏོ ནལོ༹ ལཱཡིཏྭཱ ཨུཎྷཔཱསཱཎེ པཀྑིཏྟོ སུསྶཏི, ཨེཝཾ སུསྶནྟཱིཏི.
ཨརཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ. ནལ༹ཝགྒོ པཋམོ.
༢. ནནྡནཝགྒོ
༡. ནནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡. ནནྡནཝགྒསྶ ¶ པཋམེ ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ ཨཱརཱམེ. ཁོཏི བྱཉྫནསིལིཊྛཏཱཝསེན ནིཔཱཏམཏྟཾ. བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསཱིཏི པརིསཛེཊྛཀེ བྷིཀྑཱུ ཛཱནཱཔེསི. བྷིཀྑཝོཏི ཏེསཾ ཨཱམནྟནཱཀཱརདཱིཔནཾ. བྷདནྟེཏི པཏིཝཙནདཱནཾ. ཏེ བྷིཀྑཱུཏི ཡེ ཏཏྠ སམྨུཁཱིབྷཱུཏཱ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀཱ བྷིཀྑཱུ. བྷགཝཏོ པཙྩསྶོསུནྟི བྷགཝཏོ ཝཙནཾ པཏིཨསྶོསུཾ, ཨབྷིམུཁཱ ཧུཏྭཱ སུཎིཾསུ སམྤཊིཙྪིཾསཱུཏི ཨཏྠོ. ཨེཏདཝོཙཱཏི ཨེཏཾ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཾ ‘‘བྷཱུཏཔུབྦ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙ. ཏཏྠ ཏཱཝཏིཾསཀཱཡིཀཱཏི ཏཱཝཏིཾསཀཱཡེ ནིབྦཏྟཱ. ཏཱཝཏིཾསཀཱཡོ ནཱམ དུཏིཡདེཝལོཀོ ཝུཙྩཏི. མགྷེན མཱཎཝེན སདྡྷིཾ མཙལགཱམེ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཏཏྠ ཨུཔྤནྣེ ཏེཏྟིཾས དེཝཔུཏྟེ ཨུཔཱདཱཡ ཀིར ཏསྶ དེཝལོཀསྶ ཨཡཾ པཎྞཏྟི ཛཱཏཱཏི ཝདནྟི. ཡསྨཱ པན སེསཙཀྐཝཱལེ༹སུཔི ཚ ཀཱམཱཝཙརདེཝལོཀཱ ཨཏྠི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘སཧསྶཾ ¶ ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱནཾ སཧསྶཾ ཏཱཝཏིཾསཱན’’ནྟི (ཨ. ནི. ༡༠.༢༩), ཏསྨཱ ནཱམཔཎྞཏྟིཡེཝེསཱ ཏསྶ དེཝལོཀསྶཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཝཉྷི ནིདྡོསཾ པདཾ ཧོཏི.
ནནྡནེ ཝནེཏི ཨེཏྠ ཏཾ ཝནཾ པཝིཊྛེ པཝིཊྛེ ནནྡཡཏི ཏོསེཏཱིཏི ནནྡནཾ. པཉྩསུ ཧི མརཎནིམིཏྟེསུ ཨུཔྤནྣེསུ ‘‘སམྤཏྟིཾ པཧཱཡ ཙཝིསྶཱམཱ’’ཏི པརིདེཝམཱནཱ དེཝཏཱ སཀྐོ དེཝཱནམིནྡོ ‘‘མཱ པརིདེཝིཏྠ, ཨབྷིཛྫནདྷམྨཱ ནཱམ སངྑཱརཱ ནཏྠཱི’’ཏི ཨོཝདིཏྭཱ ཏཏྠ པཝེསཱཔེཏི. ཏཱསཾ ཨཉྙཱཧི དེཝཏཱཧི བཱཧཱསུ གཧེཏྭཱ པཝེསིཏཱནམྤི ¶ ཏསྶ སམྤཏྟིཾ དིསྭཱཝ མརཎསོཀོ ཝཱུཔསམྨཏི, པཱིཏིཔཱམོཛྫམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨཐ ཏསྨིཾ ཀཱིལ༹མཱནཱ ཨེཝ ཨུཎྷསནྟཏྟོ ཧིམཔིཎྜོ ཝིཡ ཝིལཱིཡནྟི, ཝཱཏཱཔཧཏདཱིཔསིཁཱ ཝིཡ ཝིཛ྄ཛྷཱཡནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཡཾཀིཉྩི ཨནྟོ པཝིཊྛཾ ནནྡཡཏི ཏོསེཏིཡེཝཱཏི ནནྡནཾ, ཏསྨིཾ ནནྡནེ. ཨཙྪརཱསངྒྷཔརིཝུཏཱཏི ཨཙྪརཱཏི དེཝདྷཱིཏཱནཾ ནཱམཾ, ཏཱསཾ སམཱུཧེན པརིཝུཏཱ.
དིབྦེཧཱིཏི དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟེཧི. པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧཱིཏི མནཱཔིཡརཱུཔསདྡགནྡྷརསཕོཊྛབྦསངྑཱཏེཧི པཉྩཧི ཀཱམབནྡྷནེཧི ཀཱམཀོཊྛཱསེཧི ཝཱ ¶ . སམཔྤིཏཱཏི ཨུཔེཏཱ. ཨིཏརཾ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. པརིཙཱརཡམཱནཱཏི རམམཱནཱ, ཏེསུ ཏེསུ ཝཱ རཱུཔཱདཱིསུ ཨིནྡྲིཡཱནི སཉྩཱརཡམཱནཱ. ཏཱཡཾ ཝེལཱཡནྟི ཏསྨིཾ པརིཙཱརཎཀཱལེ. སོ པནསྶ དེཝཔུཏྟསྶ ཨདྷུནཱ ཨབྷིནིབྦཏྟཀཱལོ ཝེདིཏབྦོ. ཏསྶ ཧི པཊིསནྡྷིཀྑཎེཡེཝ རཏྟསུཝཎྞཀྑནྡྷོ ཝིཡ ཝིརོཙཡམཱནོ ཏིགཱཝུཏཔྤམཱཎོ ཨཏྟབྷཱཝོ ནིབྦཏྟི. སོ དིབྦཝཏྠནིཝཏྠོ དིབྦཱལངྐཱརཔཊིམཎྜིཏོ དིབྦམཱལཱཝིལེཔནདྷརོ དིབྦེཧི ཙནྡནཙུཎྞེཧི སམཾ ཝིཀིརིཡམཱནོ དིབྦེཧི པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི ཨོཝུཏོ ནིཝུཏོ པརིཡོནདྡྷོ ལོབྷཱབྷིབྷཱུཏོ ཧུཏྭཱ ལོབྷནིསྶརཎཾ ནིབྦཱནཾ ཨཔསྶནྟོ ཨཱསབྷིཾ ཝཱཙཾ བྷཱསནྟོ ཝིཡ མཧཱསདྡེན ‘‘ན ཏེ སུཁཾ པཛཱནནྟཱི’’ཏི ཨིམཾ གཱཐཾ གཱཡམཱནོ ནནྡནཝནེ ཝིཙརི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏཱཡཾ ཝེལཱཡཾ ཨིམཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསཱི’’ཏི.
ཡེ ན པསྶནྟི ནནྡནནྟི ཡེ ཏཏྲ པཉྩཀཱམགུཎཱནུབྷཝནཝསེན ནནྡནཝནཾ ན པསྶནྟི. ནརདེཝཱནནྟི དེཝནརཱནཾ, དེཝཔུརིསཱནནྟི ཨཏྠོ. ཏིདསཱནནྟི ཏིཀྑཏྟུཾ དསནྣཾ. ཡསསྶིནནྟི པརིཝཱརསངྑཱཏེན ཡསེན སམྤནྣཱནཾ.
ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱཏི ཨེཀཱ ཨརིཡསཱཝིཀཱ དེཝཏཱ. པཙྩབྷཱསཱིཏི ‘‘ཨཡཾ བཱལདེཝཏཱ ཨིམཾ སམྤཏྟིཾ ¶ ནིཙྩཾ ཨཙལཾ མཉྙཏི, ནཱསྶཱ ཚེདནབྷེདནཝིདྡྷཾསནདྷམྨཏཾ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤཱཡཾ ཝིཝཊྚེཏྭཱ དསྶེནྟཱི ‘‘ན ཏྭཾ བཱལེ’’ཏི ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ པཏིཨབྷཱསི. ཡཐཱ ཨརཧཏཾ ཝཙོཏི ཡཐཱ ཨརཧནྟཱནཾ ཝཙནཾ, ཏཐཱ ཏྭཾ ན ཛཱནཱསཱིཏི. ཨེཝཾ ཏསྶཱ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ¶ ཨིདཱནི ཨརཧནྟཱནཾ ཝཙནཾ དསྶེནྟཱི ཨནིཙྩཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨནིཙྩཱ ཝཏ སངྑཱརཱཏི སབྦེ ཏེབྷཱུམཀསངྑཱརཱ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཏྠེན ཨནིཙྩཱ. ཨུཔྤཱདཝཡདྷམྨིནོཏི ཨུཔྤཱདཝཡསབྷཱཝཱ. ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨིདཾ པུརིམསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཡསྨཱ ཝཱ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟི, ཏསྨཱ ཨུཔྤཱདཝཡདྷམྨིནོཏི. ཨུཔྤཱདཝཡགྒཧཎེན ཙེཏྠ ཏདནནྟརཱ ཝེམཛ྄ཛྷཊྛཱནཾ གཧིཏམེཝ ཧོཏི. ཏེསཾ ཝཱུཔསམོ སུཁོཏི ཏེསཾ སངྑཱརཱནཾ ཝཱུཔསམསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནམེཝ སུཁཾ. ཨིདཾ ཨརཧཏཾ ཝཙོཏི.
ནནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༢. ནནྡཏིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢. དུཏིཡེ ¶ ནནྡཏཱིཏི ཏུསྶཏི ཨཏྟམནོ ཧོཏི. པུཏྟིམཱཏི བཧུཔུཏྟོ. ཏསྶ ཧི ཨེཀཙྩེ པུཏྟཱ ཀསིཀམྨཾ ཀཏྭཱ དྷཉྙསྶ ཀོཊྛེ པཱུརེནྟི, ཨེཀཙྩེ ཝཎིཛྫཾ ཀཏྭཱ ཧིརཉྙསུཝཎྞཾ ཨཱཧརནྟི, ཨེཀཙྩེ རཱཛཱནཾ ཨུཔཊྛཧིཏྭཱ ཡཱནཝཱཧནགཱམནིགམཱདཱིནི ལབྷནྟི. ཨཐ ཏེསཾ ཨཱནུབྷཱཝསངྑཱཏཾ སིརིཾ ཨནུབྷཝམཱནཱ མཱཏཱ ཝཱ པིཏཱ ཝཱ ནནྡཏི. ཚཎདིཝསཱདཱིསུ ཝཱ མཎྜིཏཔསཱདྷིཏེ པུཏྟེ སམྤཏྟིཾ ཨནུབྷཝམཱནེ དིསྭཱ ནནྡཏཱིཏི, ‘‘ནནྡཏི པུཏྟེཧི པུཏྟིམཱ’’ཏི ཨཱཧ. གོཧི ཏཐེཝཱཏི ཡཐཱ པུཏྟིམཱ པུཏྟེཧི, ཏཐཱ གོསཱམིཀོཔི སམྤནྣཾ གོམཎྜལཾ དིསྭཱ གཱཝོ ནིསྶཱཡ གོརསསམྤཏྟིཾ ཨནུབྷཝམཱནོ གོཧི ནནྡཏི. ཨུཔདྷཱི ཧི ནརསྶ ནནྡནཱཏི, ཨེཏྠ ཨུཔདྷཱིཏི ཙཏྟཱརོ ཨུཔདྷཱི – ཀཱམཱུཔདྷི, ཁནྡྷཱུཔདྷི, ཀིལེསཱུཔདྷི, ཨབྷིསངྑཱརཱུཔདྷཱིཏི. ཀཱམཱཔི ཧི ‘‘ཡཾ པཉྩ ཀཱམགུཎེ པཊིཙྩ ཨུཔྤཛྫཏི སུཁཾ སོམནསྶཾ, ཨཡཾ ཀཱམཱནཾ ཨསྶཱདོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༦༦) ཨེཝཾ ཝུཏྟསྶ སུཁསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ‘‘ཨུཔདྷིཡཏི ཨེཏྠ སུཁ’’ནྟི ཨིམིནཱ ཝཙནཏྠེན ཨུཔདྷཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཁནྡྷཱཔི ཁནྡྷམཱུལཀསྶ དུཀྑསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ, ཀིལེསཱཔི ཨཔཱཡདུཀྑསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ, ཨབྷིསངྑཱརཱཔི བྷཝདུཀྑསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོཏི. ཨིདྷ པན ཀཱམཱུཔདྷི ཨདྷིཔྤེཏོ. པཉྩ ཧི ཀཱམགུཎཱ ཏེབྷཱུམིཀཱདིཔཱསཱད-ཨུལཱ༹རསཡན-ཝཏྠཱལངྐཱར-ནཱཊཀཔརིཝཱརཱདིཝསེན ¶ པཙྩུཔཊྛིཏཱ པཱིཏིསོམནསྶཾ ཨུཔསཾཧརམཱནཱ ནརཾ ནནྡཡནྟི. ཏསྨཱ ཡཐཱ པུཏྟཱ ཙ གཱཝོ ཙ, ཨེཝཾ ཨིམེཔི ཨུཔདྷཱི ཧི ནརསྶ ནནྡནཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ན ཧི སོ ནནྡཏི ཡོ ནིརཱུཔདྷཱིཏི ཡོ ཀཱམགུཎསམྤཏྟིརཧིཏོ དལིདྡོ དུལླབྷགྷཱསཙྪཱདནོ ¶ , ན ཧི སོ ནནྡཏི. ཨེཝརཱུཔོ མནུསྶཔེཏོ ཙ མནུསྶནེརཡིཀོ ཙ ཀིཾ ནནྡིསྶཏི བྷགཝཱཏི ཨཱཧ.
ཨིདཾ སུཏྭཱ སཏྠཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཡཾ དེཝཏཱ སོཀཝཏྠུམེཝ ནནྡཝཏྠུཾ ཀརོཏི, སོཀཝཏྠུབྷཱཝམསྶཱ དཱིཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཕལེན ཕལཾ པཱཏེནྟོ ཝིཡ ཏཱཡེཝ ཨུཔམཱཡ ཏསྶཱ ཝཱདཾ བྷིནྡནྟོ ཏམེཝ གཱཐཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ སོཙཏཱིཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ སོཙཏི པུཏྟེཧཱིཏི ཝིདེསགམནཱདིཝསེན པུཏྟེསུ ནཊྛེསུཔི ནསྶནྟེསུཔི ཨིདཱནི ནསྶིསྶནྟཱིཏི ནཱསསངྐཱིཔི ¶ སོཙཏི, ཏཐཱ མཏེསུཔི མརནྟེསུཔི ཙོརེཧི རཱཛཔུརིསེཧི གཧིཏེསུ ཝཱ པཙྩཏྠིཀཱནཾ ཧཏྠཾ ཨུཔགཏེསུ ཝཱ མརཎསངྐཱིཔི ཧུཏྭཱ སོཙཏི. རུཀྑཔབྦཏཱདཱིཧི པཏིཏྭཱ ཧཏྠཔཱདཱདཱིནཾ བྷེདཝསེན བྷིནྣེསུཔི བྷིཛྫནྟེསུཔི བྷེདསངྐཱིཔི ཧུཏྭཱ སོཙཏི. ཡཐཱ ཙ པུཏྟེཧི པུཏྟིམཱ, གོསཱམིཀོཔི ཏཐེཝ ནཝཧཱཀཱརེཧི གོཧི སོཙཏི. ཨུཔདྷཱི ཧི ནརསྶ སོཙནཱཏི ཡཐཱ ཙ པུཏྟགཱཝོ, ཨེཝཾ པཉྩ ཀཱམགུཎོཔདྷཱིཔི –
‘‘ཏསྶ ཙེ ཀཱམཡཱནསྶ, ཚནྡཛཱཏསྶ ཛནྟུནོ;
ཏེ ཀཱམཱ པརིཧཱཡནྟི, སལླཝིདྡྷོཝ རུཔྤཏཱི’’ཏི. (སུ. ནི. ༧༧༣) –
ཝུཏྟནཡེན ནརཾ སོཙནྟི. ཏསྨཱ ནརསྶ སོཙནཱ སོཀཝཏྠུཀམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ན ཧི སོ སོཙཏི, ཡོ ནིརཱུཔདྷཱིཏི ཡསྶ པན ཙཏུབྦིདྷཱཔེཏེ ཨུཔདྷིཡོ ནཏྠི, སོ ནིརུཔདྷི མཧཱཁཱིཎཱསཝོ ཀིཾ སོཙིསྶཏི, ན སོཙཏི དེཝཏེཏི.
ནནྡཏིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༣. ནཏྠིཔུཏྟསམསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣. ཏཏིཡེ ནཏྠི པུཏྟསམཾ པེམནྟི ཝིརཱུཔེཔི ཧི ཨཏྟནོ པུཏྟཀེ སུཝཎྞབིམྦཀཾ ཝིཡ མཉྙནྟི, མཱལཱགུལེ༹ ཝིཡ སཱིསཱདཱིསུ ཀཏྭཱ པརིཧརམཱནཱ ཏེཧི ཨོཧདིཏཱཔི ཨོམུཏྟིཀཱཔི གནྡྷཝིལེཔནཔཏིཏཱ ཝིཡ སོམནསྶཾ ཨཱཔཛྫནྟི. ཏེནཱཧ – ‘‘ནཏྠི པུཏྟསམཾ པེམ’’ནྟི ¶ . པུཏྟཔེམསམཾ པེམཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. གོསམིཏཾ དྷནནྟི གོཧི སམཾ གོདྷནསམཾ གོདྷནསདིསཾ ¶ ཨཉྙཾ དྷནཾ ནཱམ ནཏྠི བྷགཝཱཏི ཨཱཧ. སཱུརིཡསམཱ ཨཱབྷཱཏི སཱུརིཡཱབྷཱཡ སམཱ ཨཉྙཱ ཨཱབྷཱ ནཱམ ནཏྠཱིཏི དསྶེཏི. སམུདྡཔརམཱཏི ཡེ ཀེཙི ཨཉྙེ སརཱ ནཱམ, སབྦེ ཏེ སམུདྡཔརམཱ, སམུདྡོ ཏེསཾ ཨུཏྟམོ, སམུདྡསདིསཾ ཨཉྙཾ ཨུདཀནིདྷཱནཾ ནཱམ ནཏྠི, བྷགཝཱཏི.
ཡསྨཱ པན ཨཏྟཔེམེན སམཾ པེམཾ ནཱམ ནཏྠི. མཱཏཱཔིཏཱདཡོ ཧི ཚཌྜེཏྭཱཔི པུཏྟདྷཱིཏཱདཡོ ཙ ཨཔོསེཏྭཱཔི སཏྟཱ ཨཏྟཱནམེཝ ¶ པོསེནྟི. དྷཉྙེན ཙ སམཾ དྷནཾ ནཱམ ནཏྠི. (ཡདཱ ཧི སཏྟཱ དུབྦྷིཀྑཱ ཧོནྟི), ཏཐཱརཱུཔེ ཧི ཀཱལེ ཧིརཉྙསུཝཎྞཱདཱིནི གོམཧིཾསཱདཱིནིཔི དྷཉྙགྒཧཎཏྠཾ དྷཉྙསཱམིཀཱནམེཝ སནྟིཀཾ གཧེཏྭཱ གཙྪནྟི. པཉྙཱཡ ཙ སམཱ ཨཱབྷཱ ནཱམ ནཏྠི. སཱུརིཡཱདཡོ ཧི ཨེཀདེསཾཡེཝ ཨོབྷཱསནྟི, པཙྩུཔྤནྣམེཝ ཙ ཏམཾ ཝིནོདེནྟི. པཉྙཱ པན དསསཧསྶིམྤི ལོཀདྷཱཏུཾ ཨེཀཔྤཛྫོཏཾ ཀཱཏུཾ སཀྐོཏི, ཨཏཱིཏཾསཱདིཔཊིཙྪཱདཀཉྩ ཏམཾ ཝིདྷམཏི. མེགྷཝུཊྛིཡཱ ཙ སམོ སརོ ནཱམ ནཏྠི. ནདཱིཝཱཔི ཧོཏུ ཏལཱཀཱདཱིནི ཝཱ, ཝུཊྛིསམོ སརོ ནཱམ ནཏྠི. མེགྷཝུཊྛིཡཱ ཧི པཙྪིནྣཱཡ མཧཱསམུདྡོ ཨངྒུལིཔབྦཏེམནམཏྟམྤི ཨུདཀཾ ན ཧོཏི, ཝུཊྛིཡཱ པན པཝཏྟམཱནཱཡ ཡཱཝ ཨཱབྷསྶརབྷཝནཱཔི ཨེཀོདཀཾ ཧོཏི. ཏསྨཱ བྷགཝཱ དེཝཏཱཡ པཊིགཱཐཾ ཝདནྟོ ནཏྠི ཨཏྟསམཾ པེམནྟིཨཱདིམཱཧཱཏི.
ནཏྠིཔུཏྟསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༤. ཁཏྟིཡསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤. ཙཏུཏྠེ ཁཏྟིཡོ དྭིཔདནྟི དྭིཔདཱནཾ རཱཛཱ སེཊྛོ. ཀོམཱརཱིཏི ཀུམཱརིཀཱལེ གཧིཏཱ. ཨཡཾ སེསབྷརིཡཱནཾ སེཊྛཱཏི ཝདཏི. པུབྦཛོཏི པཋམཾ ཛཱཏོ ཀཱཎོ ཝཱཔི ཧོཏུ ཀུཎིཨཱདཱིནཾ ཝཱ ཨཉྙཏརོ, ཡོ པཋམཾ ཛཱཏོ, ཨཡམེཝ པུཏྟོ ཨིམིསྶཱ དེཝཏཱཡ ཝཱདེ སེཊྛོ ནཱམ ཧོཏི. ཡསྨཱ པན དྭིཔདཱདཱིནཾ བུདྡྷཱདཡོ སེཊྛཱ, ཏསྨཱ བྷགཝཱ པཊིགཱཐཾ ཨཱཧ. ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི བྷགཝཱ སབྦེསཾཡེཝ ཨཔདཱདིབྷེདཱནཾ སཏྟཱནཾ སེཊྛོ, ཨུཔྤཛྫམཱནོ པནེས སབྦསཏྟསེཊྛོ དྭིཔདེསུཡེཝ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏསྨཱ སམྦུདྡྷོ དྭིཔདཾ སེཊྛོཏི ཨཱཧ. དྭིཔདེསུ ཨུཔྤནྣསྶ ཙསྶ སབྦསཏྟསེཊྛབྷཱཝོ ¶ ཨཔྤཊིཧཏོཝ ཧོཏི. ཨཱཛཱནཱིཡོཏི ཧཏྠཱི ཝཱ ཧོཏུ ཨསྶཱདཱིསུ ཨཉྙཏརོ ཝཱ, ཡོ ཀཱརཎཾ ཛཱནཱཏི, ཨཡཾ ཨཱཛཱནཱིཡོཝ ཙཏུཔྤདཱནཾ སེཊྛོཏི ཨཏྠོ. ཀཱུཊཀཎྞརཉྙོ གུལ༹ཝཎྞཨསྶོ ཝིཡ. རཱཛཱ ཀིར པཱཙཱིནདྭཱརེན ནིཀྑམིཏྭཱ ཙེཏིཡཔབྦཏཾ གམིསྶཱམཱིཏི ཀལམྦནདཱིཏཱིརཾ སམྤཏྟོ, ཨསྶོ ཏཱིརེ ཋཏྭཱ ཨུདཀཾ ཨོཏརིཏུཾ ན ཨིཙྪཏི ¶ , རཱཛཱ ཨསྶཱཙརིཡཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ, ‘‘ཨཧོ ¶ ཝཏ ཏཡཱ ཨསྶོ སིཀྑཱཔིཏོ ཨུདཀཾ ཨོཏརིཏུཾ ན ཨིཙྪཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨཱཙརིཡོ ‘‘སུསིཀྑཱཔིཏོ དེཝ ཨསྶོ, ཨེཏསྶ ཧི ཙིཏྟཾ – ‘སཙཱཧཾ ཨུདཀཾ ཨོཏརིསྶཱམི, ཝཱལཾ ཏེམིསྶཏི, ཝཱལེ ཏིནྟེ རཉྙོ ཨངྒེ ཨུདཀཾ པཱཏེཡྻཱ’ཏི, ཨེཝཾ ཏུམྷཱཀཾ སརཱིརེ ཨུདཀཔཱཏནབྷཡེན ན ཨོཏརཏི, ཝཱལཾ གཎྷཱཔེཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. རཱཛཱ ཏཐཱ ཀཱརེསི. ཨསྶོ ཝེགེན ཨོཏརིཏྭཱ པཱརཾ གཏོ. སུསྶཱུསཱཏི སུསྶཱུསམཱནཱ. ཀུམཱརིཀཱལེ ཝཱ གཧིཏཱ ཧོཏུ པཙྪཱ ཝཱ, སུརཱུཔཱ ཝཱ ཝིརཱུཔཱ ཝཱ, ཡཱ སཱམིཀཾ སུསྶཱུསཏི པརིཙརཏི ཏོསེཏི, སཱ བྷརིཡཱནཾ སེཊྛཱ. ཨསྶཝོཏི ཨཱསུཎམཱནོ. ཛེཊྛོ ཝཱ ཧི ཧོཏུ ཀནིཊྛོ ཝཱ, ཡོ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཝཙནཾ སུཎཱཏི, སམྤཊིཙྪཏི, ཨོཝཱདཔཊིཀརོ ཧོཏི, ཨཡཾ པུཏྟཱནཾ སེཊྛོ, ཨཉྙེཧི སནྡྷིཙྪེདཀཱདིཙོརེཧི པུཏྟེཧི ཀོ ཨཏྠོ དེཝཏེཏི.
ཁཏྟིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༥. སཎམཱནསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥. པཉྩམེ ཋིཏེ མཛ྄ཛྷནྷིཀེཏི ཋིཏམཛ྄ཛྷནྷིཀེ. སནྣིསཱིཝེསཱུཏི ཡཐཱ ཕཱསུཀཊྛཱནཾ ཨུཔགནྟྭཱ སནྣིསིནྣེསུ ཝིསྶམམཱནེསུ. ཋིཏམཛ྄ཛྷནྷིཀཀཱལོ ནཱམེས སབྦསཏྟཱནཾ ཨིརིཡཱཔཐདུབྦལྱཀཱལོ. ཨིདྷ པན པཀྑཱིནཾཡེཝ ཝསེན དསྶིཏོ. སཎཏེཝཱཏི སཎཏི ཝིཡ མཧཱཝིརཝཾ ཝིཡ མུཙྩཏི. སཎམཱནམེཝ ཙེཏྠ ‘‘སཎཏེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཔྤཊིབྷཱགཾ ནཱམེཏཾ. ནིདཱགྷསམཡསྨིཉྷི ཋིཏམཛ྄ཛྷནྷིཀཀཱལེ ཙཏུཔྤདགཎེསུ ཙེཝ པཀྑཱིགཎེསུ ཙ སནྣིསིནྣེསུ ཝཱཏཔཱུརིཏཱནཾ སུསིརརུཀྑཱནཉྩེཝ ཚིདྡཝེཎུཔབྦཱནཉྩ ཁནྡྷེན ཁནྡྷཾ སཱཁཱཡ སཱཁཾ སངྒྷཊྚཡནྟཱནཾ པཱདཔཱནཉྩ ཨརཉྙམཛ྄ཛྷེ མཧཱསདྡོ ཨུཔྤཛྫཏི ¶ . ཏཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ. ཏཾ བྷཡཾ པཊིབྷཱཏི མནྟི ཏཾ ཨེཝརཱུཔེ ཀཱལེ མཧཱཨརཉྙསྶ སཎམཱནཾ མཡ྄ཧཾ བྷཡཾ ཧུཏྭཱ ཨུཔཊྛཱཏི. དནྡྷཔཉྙཱ ཀིརེསཱ དེཝཏཱ ཏསྨིཾ ཁཎེ ཨཏྟནོ ནིསཛྫཕཱསུཀཾ ཀཐཱཕཱསུཀཾ དུཏིཡཀཾ ཨལབྷནྟཱི ཨེཝམཱཧ. ཡསྨཱ པན ཏཱདིསེ ཀཱལེ པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྐནྟསྶ ཝིཝིཏྟེ ཨརཉྙཱཡཏནེ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ནིསིནྣསྶ བྷིཀྑུནོ ཨནཔྤཀཾ སུཁཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –
‘‘སུཉྙཱགཱརཾ ¶ པཝིཊྛསྶ, སནྟཙིཏྟསྶ བྷིཀྑུནོ;
ཨམཱནུསཱི རཏཱི ཧོཏི, སམྨཱ དྷམྨཾ ཝིཔསྶཏོ’’ཏི. (དྷ. པ. ༣༧༣) ཙ,
‘‘པུརཏོ ¶ པཙྪཏོ ཝཱཔི, ཨཔརོ ཙེ ན ཝིཛྫཏི;
ཨཏཱིཝ ཕཱསུ བྷཝཏི, ཨེཀསྶ ཝསཏོ ཝནེ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༥༣༧) ཙ;
ཏསྨཱ བྷགཝཱ དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ སཱ རཏི པཊིབྷཱཏི མནྟི ཡཱ ཨེཝརཱུཔེ ཀཱལེ ཨེཀཀསྶ ནིསཛྫཱ ནཱམ, སཱ རཏི མཡ྄ཧཾ ཨུཔཊྛཱཏཱིཏི ཨཏྠོ. སེསཾ ཏཱདིསམེཝཱཏི.
སཎམཱནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༦. ནིདྡཱཏནྡཱིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦. ཚཊྛེ ནིདྡཱཏི, ‘‘ཨབྷིཛཱནཱམཧཾ, ཨགྒིཝེསྶན, གིམྷཱནཾ པཙྪིམེ མཱསེ ནིདྡཾ ཨོཀྐམིཏཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༣༨༧) ཨེཝརཱུཔཱཡ ཨབྱཱཀཏནིདྡཱཡ པུབྦབྷཱགཱཔརབྷཱགེསུ སེཁཔུཐུཛྫནཱནཾ སསངྑཱརིཀཨཀུསལེ ཙིཏྟེ ཨུཔྤནྣཾ ཐིནམིདྡྷཾ. ཏནྡཱིཏི ཨཏིཙྪཱཏཱཏིསཱིཏཱདིཀཱལེསུ ཨུཔྤནྣཾ ཨཱགནྟུཀཾ ཨཱལསིཡཾ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ – ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ ཏནྡཱི? ཡཱ ཏནྡཱི ཏནྡིཡནཱ ཏནྡིམནཏཱ ཨཱལསྱཾ ཨཱལསྱཱཡནཱ ཨཱལསྱཱཡིཏཏྟཾ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཏནྡཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༨༥༧). ཝིཛམྦྷིཏཱཏི ཀཱཡཝིཛམྦྷནཱ. ཨརཏཱིཏི ཨཀུསལཔཀྑཱ ཨུཀྐཎྛིཏཏཱ. བྷཏྟསམྨདོཏི བྷཏྟམུཙྪཱ བྷཏྟཀིལམཐོ. ཝིཏྠཱརོ པན ཏེསཾ – ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ ¶ ཝིཛམྦྷིཏཱ? ཡཱ ཀཱཡསྶ ཛམྦྷནཱ ཝིཛམྦྷནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨབྷིདྷམྨེ ཨཱགཏོཝ. ཨེཏེནཱཏི ཨེཏེན ནིདྡཱདིནཱ ཨུཔཀྐིལེསེན ཨུཔཀྐིལིཊྛོ ནིཝཱརིཏཔཱཏུབྷཱཝོ. ནཔྤཀཱསཏཱིཏི ན ཛོཏཏི, ན པཱཏུབྷཝཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨརིཡམགྒོཏི ལོཀུཏྟརམགྒོ. ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ ལོཀེ. པཱཎིནནྟི སཏྟཱནཾ. ཝཱིརིཡེནཱཏི མགྒསཧཛཱཏཝཱིརིཡེན. ནཾ པཎཱམེཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཀིལེསཛཱཏཾ ནཱིཧརིཏྭཱ. ཨརིཡམགྒོཏི ལོཀིཡལོཀུཏྟརམགྒོ. ཨིཏི མགྒེནེཝ ཨུཔཀྐིལེསེ ནཱིཧརིཏྭཱ མགྒསྶ ཝིསུདྡྷི ཝུཏྟཱཏི.
ནིདྡཱཏནྡཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༧. དུཀྐརསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧. སཏྟམེ ¶ དུཏྟིཏིཀྑནྟི དུཀྑམཾ དུཨདྷིཝཱསིཡཾ. ཨབྱཏྟེནཱཏི བཱལེན. སཱམཉྙནྟི སམཎདྷམྨོ. ཨིམིནཱ དེཝཏཱ ཨིདཾ དསྶེཏི – ཡཾ པཎྜིཏཱ ཀུལཔུཏྟཱ དསཔི ཝསྶཱནི ཝཱིསཏིཔི སཊྛིཔི ¶ ཝསྶཱནི དནྟེ ཨབྷིདནྟམཱདྷཱཡ ཛིཝ྄ཧཱཡ ཏཱལུཾ ཨཱཧཙྩཔི ཙེཏསཱ ཙིཏྟཾ ཨབྷིནིགྒཎྷིཏྭཱཔི ཨེཀཱསནཾ ཨེཀབྷཏྟཾ པཊིསེཝམཱནཱ ཨཱཔཱཎཀོཊིཀཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟཱ སཱམཉྙཾ ཀརོནྟི. ཏཾ བྷགཝཱ བཱལོ ཨབྱཏྟོ ཀཱཏུཾ ན སཀྐོཏཱིཏི. བཧཱུ ཧི ཏཏྠ སམྦཱདྷཱཏི ཏསྨིཾ སཱམཉྙསངྑཱཏེ ཨརིཡམགྒེ བཧཱུ སམྦཱདྷཱ མགྒཱདྷིགམཱཡ པཊིཔནྣསྶ པུབྦབྷཱགེ བཧཱུ པརིསྶཡཱཏི དསྶེཏི.
ཙིཏྟཉྩེ ན ནིཝཱརཡེཏི ཡདི ཨཡོནིསོ ཨུཔྤནྣཾ ཙིཏྟཾ ན ནིཝཱརེཡྻ, ཀཏི ཨཧཱནི སཱམཉྙཾ ཙརེཡྻ? ཨེཀདིཝསམྤི ན ཙརེཡྻ. ཙིཏྟཝསིཀོ ཧི སམཎདྷམྨཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐོཏི. པདེ པདེཏི ཨཱརམྨཎེ ཨཱརམྨཎེ. ཨཱརམྨཎཉྷི ཨིདྷ པདནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཡསྨིཾ ཡསྨིཾ ཧི ཨཱརམྨཎེ ཀིལེསོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ བཱལོ ཝིསཱིདཏི ནཱམ. ཨིརིཡཱཔཐཔདམྤི ཝཊྚཏི. གམནཱདཱིསུ ཧི ཡཏྠ ཡཏྠ ཀིལེསོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཏྠ ཏཏྠེཝ ཝིསཱིདཏི ནཱམ. སངྐཔྤཱནནྟི ཀཱམསངྐཔྤཱདཱིནཾ.
ཀུམྨོ ཝཱཏི ཀཙྪཔོ ཝིཡ. ཨངྒཱནཱིཏི གཱིཝཔཉྩམཱནི ཨངྒཱནི. སམོདཧནྟི སམོདཧནྟོ, སམོདཧིཏྭཱ ཝཱ. མནོཝིཏཀྐེཏི མནམྷི ཨུཔྤནྣཝིཏཀྐེ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨིདཾ དསྶེཏི – ཡཐཱ ཀུམྨོ སོཎྜིཔཉྩམཱནི ཨངྒཱནི སཀེ ཀཔཱལེ སམོདཧནྟོ སིངྒཱལསྶ ཨོཏཱརཾ ན དེཏི, སམོདཧིཏྭཱ ཙསྶ ¶ ཨཔྤསཡ྄ཧཏཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཨེཝམེཝཾ བྷིཀྑུ མནམྷི ཨུཔྤནྣཝིཏཀྐེ སཀེ ཨཱརམྨཎཀཔཱལེ སམོདཧཾ མཱརསྶ ཨོཏཱརཾ ན དེཏི, སམོདཧིཏྭཱ ཙསྶ ཨཔྤསཡ྄ཧཏཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི. ཨནིསྶིཏོཏི ཏཎྷཱདིཊྛིནིསྶཡེཧི ཨནིསྶིཏོ ཧུཏྭཱ. ཨཧེཋཡཱནོཏི ཨཝིཧིཾསམཱནོ. པརིནིབྦུཏོཏི ཀིལེསནིབྦཱནེན པརིནིབྦུཏོ. ནཱུཔཝདེཡྻ ཀཉྩཱིཏི ཡཾཀིཉྩི པུགྒལཾ ཨཱཙཱརཝིཔཏྟིཨཱདཱིསུ ཡཱཡ ཀཱཡཙི མངྐུཾ ཀཱཏུཀཱམོ ཧུཏྭཱ ན ཝདེཡྻ, ‘‘ཀཱལེན ཝཀྑཱམི ནོ ཨཀཱལེནཱ’’ཏིཨཱདཡོ པན པཉྩ དྷམྨེ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ ཨུལླུམྤནསབྷཱཝསཎྛིཏེན ཙིཏྟེན ཀཱརུཉྙཏཾ པཊིཙྩ ཝདེཡྻཱཏི.
དུཀྐརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༨. ཧིརཱིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨. ཨཊྛམེ ¶ ཧིརཱིནིསེདྷོཏི ཧིརིཡཱ ཨཀུསལེ དྷམྨེ ནིསེདྷེཏཱིཏི ཧིརཱིནིསེདྷོ. ཀོཙི ལོཀསྨིཾ ¶ ཝིཛྫཏཱིཏི ཀོཙི ཨེཝརཱུཔོ ཝིཛྫཏཱིཏི པུཙྪཏི. ཡོ ནིནྡཾ ཨཔབོདྷཏཱིཏི ཡོ གརཧཾ ཨཔཧརནྟོ བུཛ྄ཛྷཏི. ཨསྶོ བྷདྲོ ཀསཱམིཝཱཏི ཡཐཱ བྷདྲོ ཨསྶཱཛཱནཱིཡོ ཀསཾ ཨཔཧརནྟོ བུཛ྄ཛྷཏི, པཏོདཙྪཱཡཾ དིསྭཱ སཾཝིཛ྄ཛྷནྟོ ཝིཡ ཀསཱཡ ཨཏྟནི ནིཔཱཏཾ ན དེཏི, ཨེཝམེཝ ཡོ བྷིཀྑུ བྷཱུཏསྶ དསཨཀྐོསཝཏྠུནོ ཨཏྟནི ནིཔཱཏཾ ཨདདནྟོ ནིནྡཾ ཨཔབོདྷཏི ཨཔཧརནྟོ བུཛ྄ཛྷཏི, ཨེཝརཱུཔོ ཀོཙི ཁཱིཎཱསཝོ ཝིཛྫཏཱིཏི པུཙྪཏི. ཨབྷཱུཏཀྐོསེན པན པརིམུཏྟོ ནཱམ ནཏྠི. ཏནུཡཱཏི ཏནུཀཱ, ཧིརིཡཱ ཨཀུསལེ དྷམྨེ ནིསེདྷེཏྭཱ ཙརནྟཱ ཁཱིཎཱསཝཱ ནཱམ ཨཔྤཀཱཏི ཨཏྠོ. སདཱ སཏཱཏི ནིཙྩཀཱལཾ སཏིཝེཔུལླེན སམནྣཱགཏཱ. ཨནྟཾ དུཀྑསྶ པཔྤུཡྻཱཏི ཝཊྚདུཀྑསྶ ཀོཊིཾ ཨནྟབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནཾ པཱཔུཎིཏྭཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝཱཏི.
ཧིརཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༩. ཀུཊིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩. ནཝམེ ཀཙྩི ཏེ ཀུཊིཀཱཏི ཨཡཾ དེཝཏཱ དས མཱསེ ཨནྟོཝསནཊྛཱནཊྛེན མཱཏརཾ ཀུཊིཀཾ ཀཏྭཱ, ཡཐཱ སཀུཎཱ དིཝསཾ གོཙརཔསུཏཱ རཏྟིཾ ཀུལཱཝཀཾ ཨལླཱིཡནྟི, ཨེཝམེཝཾ སཏྟཱ ¶ ཏཏྠ ཏཏྠ གནྟྭཱཔི མཱཏུགཱམསྶ སནྟིཀཾ ཨཱགཙྪནྟི, ཨཱལཡཝསེན བྷརིཡཾ ཀུལཱཝཀཾ ཀཏྭཱ. ཀུལཔཝེཎིཾ སནྟཱནཀཊྛེན པུཏྟེ སནྟཱནཀེ ཀཏྭཱ, ཏཎྷཾ བནྡྷནཾ ཀཏྭཱ, གཱཐཱབནྡྷནེན ཨིམེ པཉྷེ སམོདྷཱནེཏྭཱ བྷགཝནྟཾ པུཙྪི, བྷགཝཱཔིསྶཱ ཝིསྶཛྫེནྟོ ཏགྒྷཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏགྒྷཱཏི ཨེཀཾསཝཙནེ ནིཔཱཏོ. ནཏྠཱིཏི པཧཱཡ པབྦཛིཏཏྟཱ ཝཊྚསྨིཾ ཝཱ པུན མཱཏུཀུཙྪིཝཱསསྶ དཱརབྷརཎསྶ པུཏྟནིབྦཏྟིཡཱ ཝཱ ཨབྷཱཝཏོ ནཏྠི.
དེཝཏཱ ‘‘མཡཱ སནྣཱཧཾ བནྡྷིཏྭཱ གུལ༹ྷཱ པཉྷཱ པུཙྪིཏཱ, ཨཡཉྩ སམཎོ པུཙྪིཏམཏྟེཡེཝ ཝིསྶཛྫེསི, ཛཱནཾ ནུ ཁོ མེ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཀཐེསི, ཨུདཱཧུ ¶ ཨཛཱནཾ ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ མུཁཱརུལ༹ྷཾ ཀཐེསཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ པུན ཀིནྟཱཧནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཀིནྟཱཧནྟི ཀིཾ ཏེ ཨཧཾ. ཨཐསྶཱ བྷགཝཱ ཨཱཙིཀྑནྟོ མཱཏརནྟིཨཱདིམཱཧ. སཱཧུ ཏེཏི གཱཐཱཡ ཨནུམོདིཏྭཱ སམྤཧཾསིཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ གནྡྷམཱལཱདཱིཧི པཱུཛེཏྭཱ ཨཏྟནོ དེཝཊྛཱནམེཝ གཏཱཏི.
ཀུཊིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༠. སམིདྡྷིསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༠. དསམེ ¶ ཏཔོདཱརཱམེཏི ཏཔོདསྶ ཏཏྟོདཀསྶ རཧདསྶ ཝསེན ཨེཝཾ ལདྡྷནཱམེ ཨཱརཱམེ. ཝེབྷཱརཔབྦཏསྶ ཀིར ཧེཊྛཱ བྷུམྨཊྛཀནཱགཱནཾ པཉྩཡོཛནསཏིཀཾ ནཱགབྷཝནཾ དེཝལོཀསདིསཾ མཎིམཡེན ཏལེན ཨཱརཱམུཡྻཱནེཧི ཙ སམནྣཱགཏཾ. ཏཏྠ ནཱགཱནཾ ཀཱིལ༹ནཊྛཱནེ མཧཱཨུདཀརཧདོ, ཏཏོ ཏཔོདཱ ནཱམ ནདཱི སནྡཏི ཀུཐིཏཱ ཨུཎྷོདཀཱ. ཀསྨཱ པནེསཱ ཨེདིསཱ? རཱཛགཧཾ ཀིར པརིཝཱརེཏྭཱ མཧཱཔེཏལོཀོ ཏིཊྛཏི, ཏཏྠ དྭིནྣཾ མཧཱལོཧཀུམྦྷིནིརཡཱནཾ ཨནྟརེན ཨཡཾ ཏཔོདཱ ཨཱགཙྪཏི, ཏསྨཱ ཀུཐིཏཱ སནྡཏི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –
‘‘ཡཏཱཡཾ, བྷིཀྑཝེ, ཏཔོདཱ སནྡཏི, སོ དཧོ ཨཙྪོདཀོ སཱིཏོདཀོ སཱཏོདཀོ སེཏོདཀོ སུཔྤཏིཏྠོ རམཎཱིཡོ པཧཱུཏམཙྪཀཙྪཔོ, ཙཀྐམཏྟཱནི ཙ པདུམཱནི པུཔྥནྟི. ཨཔིཙཱཡཾ, བྷིཀྑཝེ, ཏཔོདཱ དྭིནྣཾ མཧཱནིརཡཱནཾ ཨནྟརིཀཱཡ ཨཱགཙྪཏི, ཏེནཱཡཾ ཏཔོདཱ ཀུཐིཏཱ སནྡཏཱི’’ཏི (པཱརཱ. ༢༣༡).
ཨིམསྶ པན ཨཱརཱམསྶ ¶ ཨབྷིམུཁཊྛཱནེ ཏཏོ མཧཱཨུདཀརཧདོ ཛཱཏོ, ཏསྶ ཝསེནཱཡཾ ཝིཧཱརོ ‘‘ཏཔོདཱརཱམོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
སམིདྡྷཱིཏི ཏསྶ ཀིར ཐེརསྶ ཨཏྟབྷཱཝོ སམིདྡྷོ ཨབྷིརཱུཔོ པཱསཱདིཀོ, ཏསྨཱ ‘‘སམིདྡྷཱི’’ཏྭེཝ སངྑཾ གཏོ. གཏྟཱནི པརིསིཉྩིཏུནྟི པདྷཱནིཀཏྠེརོ ཨེས, བལཝཔཙྩཱུསེ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ སརཱིརཾ ཨུཏུཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ བཧི ¶ སཊྛིཧཏྠམཏྟེ མཧཱཙངྐམེ ཨཔརཱཔརཾ ཙངྐམིཏྭཱ ‘‘སེདགཧིཏེཧི གཏྟེཧི པརིབྷུཉྫམཱནཾ སེནཱསནཾ ཀིལིསྶཏཱི’’ཏི མཉྙམཱནོ གཏྟཱནི པརིསིཉྩནཏྠཾ སརཱིརདྷོཝནཏྠཾ ཨུཔསངྐམི. ཨེཀཙཱིཝརོ ཨཊྛཱསཱིཏི ནིཝཱསནཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཀཱཡབནྡྷནཾ བནྡྷིཏྭཱ ཙཱིཝརཾ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཨཊྛཱསི.
གཏྟཱནི པུབྦཱཔཡམཱནོཏི གཏྟཱནི པུབྦསདིསཱནི ཝོདཀཱནི ཀུརུམཱནོ. ཨལླསརཱིརེ པཱརུཏཾ ཧི ཙཱིཝརཾ ཀིལིསྶཏི དུགྒནྡྷཾ ཧོཏི, ན ཙེཏཾ ཝཏྟཾ. ཐེརོ པན ཝཏྟསམྤནྣོ, ཏསྨཱ ཝཏྟེ ཋིཏོཝ ནྷཱཡིཏྭཱ པཙྩུཏྟརིཏྭཱ ཨཊྛཱསི. ཏཏྠ ཨིདཾ ནྷཱནཝཏྟཾ – ཨུདཀཏིཏྠཾ གནྟྭཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཙཱིཝརཱནི ནིཀྑིཔིཏྭཱ ཝེགེན ཋིཏཀེནེཝ ན ཨོཏརིཏབྦཾ, སབྦདིསཱ པན ཨོལོཀེཏྭཱ ¶ ཝིཝིཏྟབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཁཱཎུགུམྦལཏཱདཱིནི ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཏིཀྑཏྟུཾ ཨུཀྐཱསིཏྭཱ ཨཝཀུཛྫ ཋིཏེན ཨུཏྟརཱསངྒཙཱིཝརཾ ཨཔནེཏྭཱ པསཱརེཏབྦཾ, ཀཱཡབནྡྷནཾ མོཙེཏྭཱ ཙཱིཝརཔིཊྛེཡེཝ ཋཔེཏབྦཾ. སཙེ ཨུདཀསཱཊིཀཱ ནཏྠི, ཨུདཀནྟེ ཨུཀྐུཊིཀཾ ནིསཱིདིཏྭཱ ནིཝཱསནཾ མོཙེཏྭཱ སཙེ སིནྣཊྛཱནཾ ཨཏྠི, པསཱརེཏབྦཾ. ནོ ཙེ ཨཏྠི, སཾཧརིཏྭཱ ཋཔེཏབྦཾ. ཨུདཀཾ ཨོཏརནྟེན སཎིཀཾ ནཱབྷིཔྤམཱཎམཏྟཾ ཨོཏརིཏྭཱ ཝཱིཙིཾ ཨནུཊྛཱཔེནྟེན སདྡཾ ཨཀརོནྟེན ནིཝཏྟིཏྭཱ ཨཱགཏདིསཱབྷིམུཁེན ནིམུཛྫིཏབྦཾ, ཨེཝཾ ཙཱིཝརཾ རཀྑིཏཾ ཧོཏི. ཨུམྨུཛྫནྟེནཔི སདྡཾ ཨཀརོནྟེན སཎིཀཾ ཨུམྨུཛྫིཏྭཱ ནྷཱནཔརིཡོསཱནེ ཨུདཀནྟེ ཨུཀྐུཊིཀེན ནིསཱིདིཏྭཱ ནིཝཱསནཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ སུཔརིམཎྜལཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཀཱཡབནྡྷནཾ བནྡྷིཏྭཱ ཙཱིཝརཾ ཨཔཱརུཔིཏྭཱཝ ཋཱཏབྦནྟི.
ཐེརོཔི ཏཐཱ ནྷཱཡིཏྭཱ པཙྩུཏྟརིཏྭཱ ཝིགཙྪམཱནཨུདཀཾ ཀཱཡཾ ཨོལོཀཡམཱནོ ཨཊྛཱསི. ཏསྶ པཀཏིཡཱཔི པཱསཱདིཀསྶ ¶ པཙྩཱུསསམཡེ སམྨཱ པརིཎཏཱཧཱརསྶ ཨུཎྷོདཀེན ནྷཱཏསྶ ཨཏིཝིཡ མུཁཝཎྞོ ཝིརོཙི, བནྡྷནཱ པཝུཏྟཏཱལཕལཾ ཝིཡ པབྷཱསམྤནྣོ པུཎྞཙནྡོ ཝིཡ ཏངྑཎཝིཀསིཏཔདུམཾ ཝིཡ མུཁཾ སསྶིརིཀཾ ཨཧོསི, སརཱིརཝཎྞོཔི ཝིཔྤསཱིདི. ཏསྨིཾ སམཡེ ཝནསཎྜེ ཨདྷིཝཏྠཱ བྷུམྨདེཝཏཱ པཱསཱདིཀཾ བྷིཀྑུཾ ཨོལོཀཡམཱནཱ སམནཾ ནིགྒཧེཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱི ཀཱམཔརིལཱ༹ཧཱབྷིབྷཱུཏཱ ཧུཏྭཱ, ‘‘ཐེརཾ པལོབྷེསྶཱམཱི’’ཏི ཨཏྟབྷཱཝཾ ཨུལཱ༹རེན ¶ ཨལངྐཱརེན ཨལངྐརིཏྭཱ སཧསྶཝཊྚིཔདཱིཔཾ པཛྫལམཱནཱ ཝིཡ ཙནྡཾ ཨུཊྛཱཔཡམཱནཱ ཝིཡ སཀལཱརཱམཾ ཨེཀོབྷཱསཾ ཀཏྭཱ ཐེརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨཝནྡིཏྭཱཝ ཝེཧཱསེ ཋིཏཱ གཱཐཾ ཨབྷཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱ…པེ… ཨཛ྄ཛྷབྷཱསཱི’’ཏི.
ཨབྷུཏྭཱཏི པཉྩ ཀཱམགུཎེ ཨཔརིབྷུཉྫིཏྭཱ. བྷིཀྑསཱིཏི པིཎྜཱཡ ཙརསི. མཱ ཏཾ ཀཱལོ ཨུཔཙྩགཱཏི ཨེཏྠ ཀཱལོ ནཱམ པཉྩཀཱམགུཎཔཊིསེཝནཀྑམོ དཧརཡོབྦནཀཱལོ. ཛརཱཛིཎྞེན ཧི ཨོབྷགྒེན དཎྜཔརཱཡཎེན པཝེདྷམཱནེན ཀཱསསཱསཱབྷིབྷཱུཏེན ན སཀྐཱ ཀཱམེ པརིབྷུཉྫིཏུཾ. ཨིཏི ཨིམཾ ཀཱལཾ སནྡྷཱཡ དེཝཏཱ ‘‘མཱ ཏཾ ཀཱལོ ཨུཔཙྩགཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ མཱ ཨུཔཙྩགཱཏི མཱ ཨཏིཀྐམི.
ཀཱལཾ ཝོཧཾ ན ཛཱནཱམཱིཏི ཨེཏྠ ཝོཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཀཱལཾ ན ཛཱནཱམཱིཏི མརཎཀཱལཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. སཏྟཱནཉྷི –
‘‘ཛཱིཝིཏཾ ¶ བྱཱདྷི ཀཱལོ ཙ, དེཧནིཀྑེཔནཾ གཏི;
པཉྩེཏེ ཛཱིཝལོཀསྨིཾ, ཨནིམིཏྟཱ ན ནཱཡརེ’’.
ཏཏྠ ཛཱིཝིཏཾ ཏཱཝ ‘‘ཨེཏྟཀམེཝ, ན ཨིཏོ པར’’ནྟི ཝཝཏྠཱནཱབྷཱཝཏོ ཨནིམིཏྟཾ. ཀལལཀཱལེཔི ཧི སཏྟཱ མརནྟི, ཨབྦུད-པེསི-གྷན-ཨཌྜྷམཱས-ཨེཀམཱས-དྭེམཱས-ཏེམཱས-ཙཏུམཱསཔཉྩམཱས…པེ… དསམཱསཀཱལེཔི, ཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟསམཡེཔི, ཏཏོ པརཾ ཝསྶསཏསྶ ཨནྟོཔི བཧིཔི མརནྟིཡེཝ. བྱཱདྷིཔི ‘‘ཨིམིནཱཝ བྱཱདྷིནཱ སཏྟཱ མརནྟི, ན ཨཉྙེནཱ’’ཏི ཝཝཏྠཱནཱབྷཱཝཏོ ཨནིམིཏྟོ. ཙཀྑུརོགེནཔི ཧི སཏྟཱ མརནྟི སོཏརོགཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརེནཔི. ཀཱལོཔི, ‘‘ཨིམསྨིཾ ཡེཝ ཀཱལེ མརིཏབྦཾ, ན ཨཉྙསྨི’’ནྟི ཨེཝཾ ¶ ཝཝཏྠཱནཱབྷཱཝཏོ ཨནིམིཏྟོ. པུབྦཎྷེཔི ཧི སཏྟཱ མརནྟི མཛ྄ཛྷནྷིཀཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརསྨིམྤི. དེཧནིཀྑེཔནམྤི, ‘‘ཨིདྷེཝ མཱིཡམཱནཱནཾ དེཧེན པཏིཏབྦཾ, ན ཨཉྙཏྠཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝཝཏྠཱནཱབྷཱཝཏོ ཨནིམིཏྟཾ. ཨནྟོགཱམེ ཛཱཏཱནཉྷི བཧིགཱམེཔི ཨཏྟབྷཱཝོ པཏཏི, བཧིགཱམེཔི ཛཱཏཱནཾ ཨནྟོགཱམེཔི. ཏཐཱ ཐལཛཱནཾ ཛལེ, ཛལཛཱནཾ ཐལེཏི ཨནེཀཔྤཀཱརཏོ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ. གཏིཔི, ‘‘ཨིཏོ ཙུཏེན ཨིདྷ ནིབྦཏྟིཏབྦ’’ནྟི ཨེཝཾ ཝཝཏྠཱནཱབྷཱཝཏོ ཨནིམིཏྟཱ. དེཝལོཀཏོ ཧི ཙུཏཱ མནུསྶེསུཔི ནིབྦཏྟནྟི ¶ , མནུསྶལོཀཏོ ཙུཏཱ དེཝལོཀཱདཱིནཾ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ནིབྦཏྟནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཡནྟེ ཡུཏྟགོཎོ ཝིཡ གཏིཔཉྩཀེ ལོཀོ སམྤརིཝཏྟཏི. ཏསྶེཝཾ སམྤརིཝཏྟཏོ ‘‘ཨིམསྨིཾ ནཱམ ཀཱལེ མརཎཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨིམཾ མརཎསྶ ཀཱལཾ ཝོཧཾ ན ཛཱནཱམི.
ཚནྣོ ཀཱལོ ན དིསྶཏཱིཏི ཨཡཾ ཀཱལོ མཡ྄ཧཾ པཊིཙྪནྣོ ཨཝིབྷཱུཏོ ན པཉྙཱཡཏི. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཨཡཾ ཀཱལོ པཊིཙྪནྣོ ན པཉྙཱཡཏི, ཏསྨཱ པཉྩ ཀཱམགུཎེ ཨབྷུཏྭཱཝ བྷིཀྑཱམི. མཱ མཾ ཀཱལོ ཨུཔཙྩགཱཏི ཨེཏྠ སམཎདྷམྨཀརཎཀཱལཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཀཱལོ’’ཏི ཨཱཧ. ཨཡཉྷི སམཎདྷམྨོ ནཱམ པཙྪིམེ ཀཱལེ ཏིསྶོ ཝཡོསཱིམཱ ཨཏིཀྐནྟེན ཨོབྷགྒེན དཎྜཔརཱཡཎེན པཝེདྷམཱནེན ཀཱསསཱསཱབྷིབྷཱུཏེན ན སཀྐཱ ཀཱཏུཾ. ཏདཱ ཧི ན སཀྐཱ ཧོཏི ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཾ བུདྡྷཝཙནཾ ཝཱ གཎྷིཏུཾ, དྷུཏངྒཾ ཝཱ པརིབྷུཉྫིཏུཾ, ཨརཉྙཝཱསཾ ཝཱ ཝསིཏུཾ, ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཀྑཎེ སམཱཔཏྟིཾ ཝཱ སམཱཔཛྫིཏུཾ, པདབྷཱཎ-སརབྷཉྙདྷམྨཀཐཱ-ཨནུམོདནཱདཱིནི ཝཱ ཀཱཏུཾ, ཏརུཎཡོབྦནཀཱལེ པནེཏཾ སབྦཾ སཀྐཱ ཀཱཏུནྟི ཨཡཾ སམཎདྷམྨཀརཎསྶ ཀཱལོ མཱ མཾ ཨུཔཙྩགཱ, ཡཱཝ མཾ ནཱཏིཀྐམཏི, ཏཱཝ ཀཱམེ ཨབྷུཏྭཱཝ སམཎདྷམྨཾ ཀརོམཱིཏི ཨཱཧ.
པཐཝིཡཾ ¶ པཏིཊྛཧིཏྭཱཏི སཱ ཀིར དེཝཏཱ – ‘‘ཨཡཾ བྷིཀྑུ སམཎདྷམྨཀརཎསྶ ཀཱལཾ ནཱམ ཀཐེཏི, ཨཀཱལཾ ནཱམ ཀཐེཏི, སཧེཏུཀཾ ཀཐེཏི སཱནིསཾས’’ནྟི ཨེཏྟཱཝཏཱཝ ཐེརེ ལཛྫཾ པཙྩུཔཊྛཱཔེཏྭཱ མཧཱབྲཧྨཾ ཝིཡ ཨགྒིཀྑནྡྷཾ ཝིཡ ¶ ཙ ནཾ མཉྙམཱནཱ གཱརཝཛཱཏཱ ཨཱཀཱསཱ ཨོརུཡ྄ཧ པཐཝིཡཾ ཨཊྛཱསི, ཏཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ. ཀིཉྩཱཔི པཐཝིཡཾ ཋིཏཱ, ཡེན པནཏྠེན ཨཱགཏཱ, པུནཔི ཏམེཝ གཧེཏྭཱ དཧརོ ཏྭནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུསཱུཏི ཏརུཎོ. ཀཱལ༹ཀེསོཏི སུཊྛུ ཀཱལ༹ཀེསོ. བྷདྲེནཱཏི བྷདྡཀེན. ཨེཀཙྩོ ཧི དཧརོཔི སམཱནོ ཀཱཎོ ཝཱ ཧོཏི ཀུཎིཨཱདཱིནཾ ཝཱ ཨཉྙཏརོ, སོ བྷདྲེན ཡོབྦནེན སམནྣཱགཏོ ནཱམ ན ཧོཏི. ཡོ པན ཨབྷིརཱུཔོ ཧོཏི དསྶནཱིཡོ པཱསཱདིཀོ སབྦསམྤཏྟིསམྤནྣོ, ཡཾ ཡདེཝ ཨལངྐཱརཔརིཧཱརཾ ཨིཙྪཏི, ཏེན ཏེན ཨལངྐཏོ དེཝཔུཏྟོ ཝིཡ ཙརཏི, ཨཡཾ བྷདྲེན ཡོབྦནེན སམནྣཱགཏོ ནཱམ ཧོཏི. ཐེརོ ཙ ཨུཏྟམརཱུཔསམྤནྣོ, ཏེན ནཾ ཨེཝམཱཧ.
ཨནིཀྐཱིལི༹ཏཱཝཱི ¶ ཀཱམེསཱུཏི ཀཱམེསུ ཨཀཱིལི༹ཏཀཱིལོ༹ ཨབྷུཏྟཱཝཱི, ཨཀཏཀཱམཀཱིལོ༹ཏི ཨཏྠོ. མཱ སནྡིཊྛིཀཾ ཧིཏྭཱཏི ཡེབྷུཡྻེན ཧི ཏཱ ཨདིཊྛསཙྩཱ ཨཝཱིཏརཱགཱ ཨཔརཙིཏྟཝིདཱུནིཡོ དེཝཏཱ བྷིཀྑཱུ དསཔི ཝསྶཱནི ཝཱིསཏིམྤི…པེ… སཊྛིམྤི ཝསྶཱནི པརིསུདྡྷཾ ཨཁཎྜཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརམཱནེ དིསྭཱ – ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ མཱནུསཀེ པཉྩ ཀཱམགུཎེ པཧཱཡ དིབྦེ ཀཱམེ པཏྠཡནྟཱ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི སཉྙཾ ཨུཔྤཱདེནྟི, ཨཡམྤི ཏཏྠེཝ ཨུཔྤཱདེསི. ཏསྨཱ མཱནུསཀེ ཀཱམེ སནྡིཊྛིཀེ, དིབྦེ ཙ ཀཱལིཀེ ཀཏྭཱ ཨེཝམཱཧ.
ན ཁོ ཨཧཾ, ཨཱཝུསོཏི, ཨཱཝུསོ, ཨཧཾ སནྡིཊྛིཀེ ཀཱམེ ཧིཏྭཱ ཀཱལིཀེ ཀཱམེ ན ཨནུདྷཱཝཱམི ན པཏྠེམི ན པིཧེམི. ཀལིཀཉྩ ཁོ ཨཧཾ, ཨཱཝུསོཏི ཨཧཾ ཁོ, ཨཱཝུསོ, ཀཱལིཀཾ ཀཱམཾ ཧིཏྭཱ སནྡིཊྛིཀཾ ལོཀུཏྟརདྷམྨཾ ཨནུདྷཱཝཱམི. ཨིཏི ཐེརོ ཙིཏྟཱནནྟརཾ ཨལདྡྷབྦཏཱཡ དིབྦེཔི མཱནུསཀེཔི པཉྩ ཀཱམགུཎེ ཀཱལིཀཱཏི ཨཀཱསི, ཙིཏྟཱནནྟརཾ ལདྡྷབྦཏཱཡ ལོཀུཏྟརདྷམྨཾ སནྡིཊྛིཀནྟི. པཉྩཀཱམགུཎེསུ སམོཧིཏེསུཔི སམྤནྣཀཱམསྶཱཔི ཀཱམིནོ ཙིཏྟཱནནྟརཾ ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཱརམྨཎཱནུབྷཝནཾ ན སམྤཛྫཏི. ཙཀྑུདྭཱརེ ཨིཊྛཱརམྨཎཾ ཨནུབྷཝིཏུཀཱམེན ཧི ཙིཏྟཀཱརཔོཏྠཀཱརརཱུཔཀཱརཱདཡོ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ, ‘‘ཨིདཾ ནཱམ སཛྫེཐཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ ཧོཏི. ཨེཏྠནྟརེ ཨནེཀཀོཊིསཏསཧསྶཱནི ཙིཏྟཱནི ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟི. ཨཐ པཙྪཱ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ སམྤཱཔུཎཱཏི ¶ . སེསདྭཱརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སོཏཱཔཏྟིམགྒཱནནྟརཾ པན སོཏཱཔཏྟིཕལམེཝ ¶ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨནྟརཱ ཨཉྙསྶ ཙིཏྟསྶ ཝཱརོ ནཏྠི. སེསཕལེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོཏི.
སོ ཏམེཝཏྠཾ གཧེཏྭཱ ཀཱལིཀཱ ཧི, ཨཱཝུསོཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཀཱལིཀཱཏི ཝུཏྟནཡེན སམོཧིཏསམྤཏྟིནཱཔི ཀཱལནྟརེ པཏྟབྦཱ. བཧུདུཀྑཱཏི པཉྩ ཀཱམགུཎེ ནིསྶཱཡ པཏྟབྦདུཀྑསྶ བཧུཏཱཡ བཧུདུཀྑཱ. ཏཾཝཏྠུཀསྶེཝ ཨུཔཱཡཱསསྶ བཧུཏཱཡ བཧུཔཱཡཱསཱ. ཨཱདཱིནཝོ ཨེཏྠ བྷིཡྻོཏི པཉྩ ཀཱམགུཎེ ནིསྶཱཡ ལདྡྷབྦསུཁཏོ ཨཱདཱིནཝོ བྷིཡྻོ, དུཀྑམེཝ བཧུཏརནྟི ཨཏྠོ. སནྡིཊྛིཀོ ཨཡཾ དྷམྨོཏི ཨཡཾ ལོཀུཏྟརདྷམྨོ ཡེན ཡེན ཨདྷིགཏོ ཧོཏི, ཏེན ཏེན པརསདྡྷཱཡ གནྟབྦཏཾ ཧིཏྭཱ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎེན སཡཾ དཊྛབྦོཏི ¶ སནྡིཊྛིཀོ. ཨཏྟནོ ཕལདཱནཾ སནྡྷཱཡ ནཱསྶ ཀཱལོཏི ཨཀཱལོ, ཨཀཱལོཡེཝ ཨཀཱལིཀོ. ཡོ ཨེཏྠ ཨརིཡམགྒདྷམྨོ, སོ ཨཏྟནོ པཝཏྟིསམནནྟརམེཝ ཕལཾ དེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨེཧི པསྶ ཨིམཾ དྷམྨ’’ནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟཾ ཨེཧིཔསྶཝིདྷིཾ ཨརཧཏཱིཏི ཨེཧིཔསྶིཀོ. ཨཱདིཏྟཾ ཙེལཾ ཝཱ སཱིསཾ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑིཏྭཱཔི བྷཱཝནཱཝསེན ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ ཨུཔནཡཾ ཨརཧཏཱིཏི ཨོཔནེཡྻིཀོ. སབྦེཧི ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུཨཱདཱིཧི ཝིཉྙཱུཧི ‘‘བྷཱཝིཏོ མེ མགྒོ, ཨདྷིགཏཾ ཕལཾ, སཙྪིཀཏོ ནིརོདྷོ’’ཏི ཨཏྟནི ཨཏྟནི ཝེདིཏབྦོཏི པཙྩཏྟཾ ཝེདིཏབྦོ ཝིཉྙཱུཧཱིཏི. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༤༦ ཨཱདཡོ) དྷམྨཱནུསྶཏིཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟོ.
ཨིདཱནི སཱ དེཝཏཱ ཨནྡྷོ ཝིཡ རཱུཔཝིསེསཾ ཐེརེན ཀཐིཏསྶ ཨཏྠེ ཨཛཱནནྟཱི ཀཐཉྩ བྷིཀྑཱུཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཀཐཉྩཱཏིཔདསྶ ‘‘ཀཐཉྩ བྷིཀྑུ ཀཱལིཀཱ ཀཱམཱ ཝུཏྟཱ བྷགཝཏཱ, ཀཐཾ བཧུདུཀྑཱ, ཀཐཾ བཧུཔཱཡཱསཱ’’ཏི? ཨེཝཾ སབྦཔདེཧི སམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ.
ནཝོཏི ཨཔརིཔུཎྞཔཉྩཝསྶོ ཧི བྷིཀྑུ ནཝོ ནཱམ ཧོཏི, པཉྩཝསྶཏོ པཊྛཱཡ མཛ྄ཛྷིམོ, དསཝསྶཏོ པཊྛཱཡ ཐེརོ. ཨཔརོ ནཡོ – ཨཔརིཔུཎྞདསཝསྶོ ནཝོ, དསཝསྶཏོ པཊྛཱཡ མཛ྄ཛྷིམོ, ཝཱིསཏིཝསྶཏོ པཊྛཱཡ ཐེརོ. ཏེསཾ ཨཧཾ ནཝོཏི ཝདཏི.
ནཝོཔི ཨེཀཙྩོ སཏྟཊྛཝསྶཀཱལེ པབྦཛིཏྭཱ དྭཱདསཏེརསཝསྶཱནི ¶ སཱམཎེརབྷཱཝེནེཝ ཨཏིཀྐནྟོ ཙིརཔབྦཛིཏོ ཧོཏི, ཨཧཾ པན ཨཙིརཔབྦཛིཏོཏི ཝདཏི. ཨིམཾ དྷམྨཝིནཡནྟི ཨིམཾ དྷམྨཉྩ ཝིནཡཉྩ. ཨུབྷཡམྤེཏཾ སཱསནསྶེཝ ནཱམཾ. དྷམྨེན ཧེཏྠ དྭེ པིཊཀཱནི ཝུཏྟཱནི, ཝིནཡེན ¶ ཝིནཡཔིཊཀཾ, ཨིཏི ཏཱིཧི པིཊཀེཧི པཀཱསིཏཾ པཊིཔཏྟིཾ ཨདྷུནཱ ཨཱགཏོམྷཱིཏི ཝདཏི.
མཧེསཀྑཱཧཱིཏི མཧཱཔརིཝཱརཱཧི. ཨེཀེཀསྶ ཧི དེཝརཉྙོ ཀོཊིསཏམྤི ཀོཊིསཧསྶམྤི པརིཝཱརོ ཧོཏི, ཏེ ཨཏྟཱནཾ མཧནྟེ ཋཱནེ ཋཔེཏྭཱ ཏཐཱགཏཾ པསྶནྟི. ཏཏྠ ཨམྷཱདིསཱནཾ ཨཔྤེསཀྑཱནཾ མཱཏུགཱམཛཱཏིཀཱནཾ ཀུཏོ ཨོཀཱསོཏི དསྶེཏི.
མཡམྤི ¶ ཨཱགཙྪེཡྻཱམཱཏི ཨིདཾ སཱ དེཝཏཱ ‘‘སཙེཔི ཙཀྐཝཱལ༹ཾ པཱུརེཏྭཱ པརིསཱ ནིསིནྣཱ ཧོཏི, མཧཏིཡཱ བུདྡྷཝཱིཐིཡཱ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟུཾ ལབྷཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ ཨཱཧ. པུཙྪ བྷིཀྑུ, པུཙྪ བྷིཀྑཱུཏི ཐིརཀརཎཝསེན ཨཱམེཌིཏཾ ཀཏཾ.
ཨཀྑེཡྻསཉྙིནོཏི ཨེཏྠ ‘‘དེཝོ, མནུསྶོ, གཧཊྛོ, པབྦཛིཏོ, སཏྟོ, པུགྒལོ, ཏིསྶོ, ཕུསྶོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨཀྑེཡྻཏོ སབྦེསཾ ཨཀྑཱནཱནཾ སབྦཱསཾ ཀཐཱནཾ ཝཏྠུབྷཱུཏཏོ པཉྩཀྑནྡྷཱ ‘‘ཨཀྑེཡྻཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ‘‘སཏྟོ ནརོ པོསོ པུགྒལོ ཨིཏྠཱི པུརིསོ’’ཏི ཨེཝཾ སཉྙཱ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི སཉྙིནོ, ཨཀྑེཡྻེསྭེཝ སཉྙིནོཏི ཨཀྑེཡྻསཉྙིནོ, པཉྩསུ ཁནྡྷེསུ སཏྟཔུགྒལཱདིསཉྙིནོཏི ཨཏྠོ. ཨཀྑེཡྻསྨིཾ པཏིཊྛིཏཱཏི པཉྩསུ ཁནྡྷེསུ ཨཊྛཧཱཀཱརེཧི པཏིཊྛིཏཱ. རཏྟོ ཧི རཱགཝསེན པཏིཊྛིཏོ ཧོཏི, དུཊྛོ དོསཝསེན, མཱུལ༹ྷོ མོཧཝསེན, པརཱམཊྛོ དིཊྛིཝསེན, ཐཱམགཏོ ཨནུསཡཝསེན, ཝིནིབདྡྷོ མཱནཝསེན, ཨནིཊྛངྒཏོ ཝིཙིཀིཙྪཱཝསེན, ཝིཀྑེཔགཏོ ཨུདྡྷཙྩཝསེན པཏིཊྛིཏོ ཧོཏི. ཨཀྑེཡྻཾ ཨཔརིཉྙཱཡཱཏི པཉྩཀྑནྡྷེ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི ཨཔརིཛཱནིཏྭཱ. ཡོགམཱཡནྟི མཙྩུནོཏི མཙྩུནོ ཡོགཾ པཡོགཾ པཀྑེཔཾ ཨུཔཀྑེཔཾ ཨུཔཀྐམཾ ཨབྦྷནྟརཾ ཨཱགཙྪནྟི, མརཎཝསཾ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝམིམཱཡ གཱཐཱཡ ཀཱལིཀཱ ཀཱམཱ ཀཐིཏཱ.
པརིཉྙཱཡཱཏི ཉཱཏཔརིཉྙཱ, ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ, པཧཱནཔརིཉྙཱཏི ཨིམཱཧི ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཛཱནིཏྭཱ. ཏཏྠ ཀཏམཱ ཉཱཏཔརིཉྙཱ? པཉྩཀྑནྡྷེ ¶ པརིཛཱནཱཏི – ‘‘ཨཡཾ རཱུཔཀྑནྡྷོ, ཨཡཾ ཝེདནཱཀྑནྡྷོ, ཨཡཾ སཉྙཱཀྑནྡྷོ, ཨཡཾ སངྑཱརཀྑནྡྷོ, ཨཡཾ ཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷོ, ཨིམཱནི ཏེསཾ ལཀྑཎརསཔཙྩུཔཊྛཱནཔདཊྛཱནཱནཱི’’ཏི, ཨཡཾ ཉཱཏཔརིཉྙཱ. ཀཏམཱ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ? ཨེཝཾ ཉཱཏཾ ཀཏྭཱ པཉྩཀྑནྡྷེ ཏཱིརེཏི ཨནིཙྩཏོ དུཀྑཏོ རོགཏོཏི དྭཱཙཏྟཱལཱིསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི. ཨཡཾ ¶ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ. ཀཏམཱ པཧཱནཔརིཉྙཱ? ཨེཝཾ ཏཱིརཡིཏྭཱ ཨགྒམགྒེན པཉྩསུ ཁནྡྷེསུ ཚནྡརཱགཾ པཛཧཏི. ཨཡཾ པཧཱནཔརིཉྙཱ.
ཨཀྑཱཏཱརཾ ན མཉྙཏཱིཏི ཨེཝཾ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པཉྩཀྑནྡྷེ པརིཛཱནིཏྭཱ ཁཱིཎཱསཝོ བྷིཀྑུ ཨཀྑཱཏཱརཾ པུགྒལཾ ན མཉྙཏི. ཨཀྑཱཏཱརནྟི ཀམྨཝསེན ཀཱརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཨཀྑཱཏབྦཾ ཀཐེཏབྦཾ པུགྒལཾ ན མཉྙཏི, ན པསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ ¶ . ཀིནྟི ཨཀྑཱཏབྦནྟི? ‘‘ཏིསྶོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཕུསྶོ’’ཏི ཝཱ ཨེཝཾ ཡེན ཀེནཙི ནཱམེན ཝཱ གོཏྟེན ཝཱ པཀཱསེཏབྦཾ. ཏཉྷི ཏསྶ ན ཧོཏཱིཏི ཏཾ ཏསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ ན ཧོཏི. ཡེན ནཾ ཝཛྫཱཏི ཡེན ནཾ ‘‘རཱགེན རཏྟོ’’ཏི ཝཱ ‘‘དོསེན དུཊྛོ’’ཏི ཝཱ ‘‘མོཧེན མཱུལ༹ྷོ’’ཏི ཝཱཏི ཀོཙི ཝདེཡྻ, ཏཾ ཀཱརཎཾ ཏསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ ནཏྠི.
སཙེ ཝིཛཱནཱསི ཝདེཧཱིཏི སཙེ ཨེཝརཱུཔཾ ཁཱིཎཱསཝཾ ཛཱནཱསི, ‘‘ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཝདེཧི. ནོ ཙེ ཛཱནཱསི, ཨཐ ‘‘ན ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཝདེཧི. ཡཀྑཱཏི དེཝཏཾ ཨཱལཔནྟོ ཨཱཧ. ཨིཏི ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ སནྡིཊྛིཀོ ནཝཝིདྷོ ལོཀུཏྟརདྷམྨོ ཀཐིཏོ. སཱདྷཱུཏི ཨཱཡཱཙནཏྠེ ནིཔཱཏོ.
ཡོ མཉྙཏཱིཏི ཡོ ཨཏྟཱནཾ ‘‘ཨཧཾ སམོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཝིསེསཱི’’ཏི ཝཱ ‘‘ནིཧཱིནོ’’ཏི ཝཱ མཉྙཏི. ཨེཏེན ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདཡོ ཏཡོ མཱནཱ གཧིཏཱཝ. ཏེསུ གཧིཏེསུ ནཝ མཱནཱ གཧིཏཱཝ ཧོནྟི. སོ ཝིཝདེཐ ཏེནཱཏི སོ པུགྒལོ ཏེནེཝ མཱནེན ཡེན ཀེནཙི པུགྒལེན སདྡྷིཾ – ‘‘ཀེན མཾ ཏྭཾ པཱཔུཎཱསི, ཀིཾ ཛཱཏིཡཱ པཱཔུཎཱསི, ཨུདཱཧུ གོཏྟེན, ཀུལཔདེསེན, ཝཎྞཔོཀྑརཏཱཡ, བཱཧུསཙྩེན, དྷུཏགུཎེནཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝིཝདེཡྻ. ཨིཏི ཨིམཱཡཔི ཨུཔཌྜྷགཱཐཱཡ ཀཱལིཀཱ ཀཱམཱ ཀཐིཏཱ.
ཏཱིསུ ཝིདྷཱསཱུཏི ཏཱིསུ མཱནེསུ. ‘‘ཨེཀཝིདྷེན རཱུཔསངྒཧོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༥༨༤) ཧི ཀོཊྛཱསོ ‘‘ཝིདྷོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ‘‘ཀཐཾཝིདྷཾ སཱིལཝནྟཾ ཝདནྟི, ཀཐཾཝིདྷཾ པཉྙཝནྟཾ ཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༩༥) ཨཱཀཱརོ. ‘‘ཏིསྶོ ཨིམཱ, བྷིཀྑཝེ, ཝིདྷཱ. ཀཏམཱ ཏིསྶོ ¶ ? སེཡྻོཧམསྨཱིཏི ཝིདྷཱ, སདིསོཧམསྨཱིཏི ཝིདྷཱ, ཧཱིནོཧམསྨཱིཏི ཝིདྷཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༥.༡༦༢) མཱནོ ‘‘ཝིདྷཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨིདྷཱཔི མཱནོཝ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཱིསུ ཝིདྷཱསཱུཏི ཏཱིསུ མཱནེསཱུ’’ཏི. ཨཝིཀམྤམཱནོཏི སོ པུགྒལོ ཨེཏེསུ སངྑེཔཏོ ཏཱིསུ ¶ , ཝིཏྠཱརཏོ ནཝསུ མཱནེསུ ན ཀམྤཏི, ན ཙལཏི. སམོ ཝིསེསཱིཏི ན ཏསྶ ཧོཏཱིཏི ཏསྶ པཧཱིནམཱནསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ ‘‘ཨཧཾ སདིསོ’’ཏི ཝཱ ‘‘སེཡྻོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཧཱིནོ’’ཏི ཝཱ ན ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི. པཙྪིམཔདཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཨིཏི ཨིམཱཡཔི ཨུཔཌྜྷགཱཐཱཡ ནཝཝིདྷོ སནྡིཊྛིཀོ ལོཀུཏྟརདྷམྨོ ཀཐིཏོ.
པཧཱསི ¶ སངྑནྟི, ‘‘པཊིསངྑཱ ཡོནིསོ ཨཱཧཱརཾ ཨཱཧཱརེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༡༢༠, ༢༣༩) པཉྙཱ ‘‘སངྑཱ’’ཏི ཨཱགཏཱ. ‘‘ཨཏྠི ཏེ ཀོཙི གཎཀོ ཝཱ མུདྡིཀོ ཝཱ སངྑཱཡཀོ ཝཱ, ཡོ པཧོཏི གངྒཱཡ ཝཱལུཀཾ གཎེཏུ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༤.༤༡༠) ཨེཏྠ གཎནཱ. ‘‘སཉྙཱནིདཱནཱ ཧི པཔཉྩསངྑཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༨༨༠) ཀོཊྛཱསོ. ‘‘ཡཱ ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ སངྑཱ སམཉྙཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༣༡༣-༡༣༡༥) ཨེཏྠ པཎྞཏྟི ‘‘སངྑཱ’’ཏི ཨཱགཏཱ. ཨིདྷཱཔི ཨཡམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཱ. པཧཱསི སངྑནྟི པདསྶ ཧི ཨཡམེཝཏྠོ – རཏྟོ དུཊྛོ མཱུལ༹ྷོ ཨིཏི ཨིམཾ པཎྞཏྟིཾ ཁཱིཎཱསཝོ པཧཱསི ཛཧི པཛཧཱིཏི.
ན ཝིམཱནམཛ྄ཛྷགཱཏི ནཝབྷེདཾ ཏིཝིདྷམཱནཾ ན ཨུཔགཏོ. ནིཝཱསཊྛེན ཝཱ མཱཏུཀུཙྪི ‘‘ཝིམཱན’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཏཾ ཨཱཡཏིཾ པཊིསནྡྷིཝསེན ན ཨུཔགཙྪཱིཏིཔི ཨཏྠོ. ཨནཱགཏཏྠེ ཨཏཱིཏཝཙནཾ. ཨཙྪེཙྪཱིཏི ཚིནྡི. ཚིནྣགནྠནྟི ཙཏྟཱརོ གནྠེ ཚིནྡིཏྭཱ ཋིཏཾ. ཨནཱིགྷནྟི ནིདྡུཀྑཾ. ནིརཱསནྟི ནིཏྟཎྷཾ. པརིཡེསམཱནཱཏི ཨོལོཀཡམཱནཱ. ནཱཛ྄ཛྷགམུནྟི ན ཨདྷིགཙྪནྟི ན ཝིནྡནྟི ན པསྶནྟི. ཝཏྟམཱནཏྠེ ཨཏཱིཏཝཙནཾ. ཨིདྷ ཝཱ ཧུརཾ ཝཱཏི ཨིདྷལོཀེ ཝཱ པརལོཀེ ཝཱ. སབྦནིཝེསནེསཱུཏི ཏཡོ བྷཝཱ, ཙཏསྶོ ཡོནིཡོ, པཉྩ གཏིཡོ, སཏྟ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡོ, ནཝ སཏྟཱཝཱསཱ, ཨིཏི ཨིམེསུཔི སབྦེསུ སཏྟནིཝེསནེསུ ཨེཝརཱུཔཾ ཁཱིཎཱསཝཾ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཾ ཝཱ ཨུཔྤནྣཾ ¶ ཝཱ ན པསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ སནྡིཊྛིཀཾ ལོཀུཏྟརདྷམྨམེཝ ཀཐེསི.
ཨིམཉྩ གཱཐཾ སུཏྭཱ སཱཔི དེཝཏཱ ཨཏྠཾ སལླཀྑེསི, ཏེནེཝ ཀཱརཎེན ཨིམསྶ ཁྭཱཧཾ, བྷནྟེཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པཱཔཾ ན ཀཡིརཱཏི གཱཐཱཡ དསཀུསལཀམྨཔཐཝསེནཔི ཀཐེཏུཾ ཝཊྚཏི ཨཊྛངྒིཀམགྒཝསེནཔི. དསཀུསལཀམྨཔཐཝསེན ཏཱཝ ཝཙསཱཏི ཙཏུབྦིདྷཾ ཝཙཱིསུཙརིཏཾ གཧིཏཾ. མནསཱཏི ཏིཝིདྷཾ མནོསུཙརིཏཾ གཧིཏཾ. ཀཱཡེན ཝཱ ཀིཉྩན སབྦལོཀེཏི ཏིཝིདྷཾ ཀཱཡསུཙརིཏཾ གཧིཏཾ. ཨིམེ ཏཱཝ དསཀུསལཀམྨཔཐདྷམྨཱ ཧོནྟི. ཀཱམེ པཧཱཡཱཏི ཨིམིནཱ པན ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགོ ¶ པཊིཀྑིཏྟོ. སཏིམཱ སམྤཛཱནོཏི ཨིམིནཱ དསཀུསལཀམྨཔཐཀཱརཎཾ སཏིསམྤཛཉྙཾ གཧིཏཾ. དུཀྑཾ ན སེཝེཐ ཨནཏྠསཾཧིཏནྟི ཨིམིནཱ ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགོ པཊིསིདྡྷོ. ཨིཏི དེཝཏཱ ‘‘ཨུབྷོ ཨནྟེ ཝིཝཛྫེཏྭཱ ¶ ཀཱརཎེཧི སཏིསམྤཛཉྙེཧི སདྡྷིཾ དསཀུསལཀམྨཔཐདྷམྨེ ཏུམྷེཧི ཀཐིཏེ ཨཱཛཱནཱམི བྷགཝཱ’’ཏི ཝདཏི.
ཨཊྛངྒིཀམགྒཝསེན པན ཨཡཾ ནཡོ – ཏསྨིཾ ཀིར ཋཱནེ མཧཏཱི དྷམྨདེསནཱ ཨཧོསི. དེསནཱཔརིཡོསཱནེ དེཝཏཱ ཡཐཱཋཱནེ ཋིཏཱཝ དེསནཱནུསཱརེན ཉཱཎཾ པེསེཏྭཱ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཡ ཨཏྟནཱ ཨདྷིགཏཾ ཨཊྛངྒིཀཾ མགྒཾ དསྶེནྟཱི ཨེཝམཱཧ. ཏཏྠ ཝཙསཱཏི སམྨཱཝཱཙཱ གཧིཏཱ, མནོ པན ཨངྒཾ ན ཧོཏཱིཏི མནསཱཏི མགྒསམྤཡུཏྟཀཾ ཙིཏྟཾ གཧིཏཾ. ཀཱཡེན ཝཱ ཀིཉྩན སབྦལོཀེཏི སམྨཱཀམྨནྟོ གཧིཏོ, ཨཱཛཱིཝོ པན ཝཱཙཱཀམྨནྟཔཀྑིཀཏྟཱ གཧིཏོཝ ཧོཏི. སཏིམཱཏི ཨིམིནཱ ཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ གཧིཏཱ. སམྤཛཱནོཏིཔདེན སམྨཱདིཊྛིསམྨཱསངྐཔྤཱ. ཀཱམེ པཧཱཡ, དུཀྑཾ ན སེཝེཐཱཏིཔདདྭཡེན ཨནྟདྭཡཝཛྫནཾ. ཨིཏི ཨིམེ དྭེ ཨནྟེ ཨནུཔགམྨ མཛ྄ཛྷིམཾ པཊིཔདཾ ཏུམྷེཧི ཀཐིཏཾ, ཨཱཛཱནཱམི བྷགཝཱཏི ཝཏྭཱ ཏཐཱགཏཾ གནྡྷམཱལཱདཱིཧི པཱུཛེཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ པཀྐཱམཱིཏི.
སམིདྡྷིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནནྡནཝགྒོ དུཏིཡོ.
༣. སཏྟིཝགྒོ
༡. སཏྟིསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༡. སཏྟིཝགྒསྶ པཋམེ ¶ སཏྟིཡཱཏི དེསནཱསཱིསམེཏཾ. ཨེཀཏོཁཱརཱདིནཱ སཏྠེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨོམཊྛོཏི པཧཏོ. ཙཏྟཱརོ ཧི པཧཱརཱ ཨོམཊྛོ ཨུམྨཊྛོ མཊྛོ ཝིམཊྛོཏི. ཏཏྠ ཨུཔརི ཋཏྭཱ ཨདྷོམུཁཾ དིནྣཔཧཱརོ ཨོམཊྛོ ནཱམ; ཧེཊྛཱ ཋཏྭཱ ཨུདྡྷཾམུཁཾ དིནྣོ ཨུམྨཊྛོ ནཱམ; ཨགྒལ༹སཱུཙི ཝིཡ ཝིནིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ གཏོ མཊྛོ ནཱམ; སེསོ སབྦོཔི ཝིམཊྛོ ནཱམ. ཨིམསྨིཾ པན ཋཱནེ ཨོམཊྛོ གཧིཏོ. སོ ཧི སབྦདཱརུཎོ དུརུདྡྷརསལློ དུཏྟིཀིཙྪོ ཨནྟོདོསོ ཨནྟོཔུབྦལོཧིཏོཝ ཧོཏི ¶ , པུབྦལོཧིཏཾ ཨནིཀྑམིཏྭཱ ཝཎམུཁཾ པརིཡོནནྡྷིཏྭཱ ཏིཊྛཏི. པུབྦལོཧིཏཾ ¶ ནིཧརིཏུཀཱམེཧི མཉྩེན སདྡྷིཾ བནྡྷིཏྭཱ ཨདྷོསིརོ ཀཱཏབྦོ ཧོཏི, མརཎཾ ཝཱ མརཎམཏྟཾ ཝཱ དུཀྑཾ པཱཔུཎཱཏི. པརིབྦཛེཏི ཝིཧརེཡྻ.
ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ ཀིཾ ཀཐེཏི? ཡཐཱ སཏྟིཡཱ ཨོམཊྛོ པུརིསོ སལླུབྦཧན-ཝཎཏིཀིཙྪནཱནཾ ཨཏྠཱཡ ཝཱིརིཡཾ ཨཱརབྷཏི, པཡོགཾ ཀརོཏི པརཀྐམཏི. ཡཐཱ ཙ ཌཡ྄ཧམཱནོ མཏྠཀེ ཨཱདིཏྟསཱིསོ ཏསྶ ནིབྦཱཔནཏྠཱཡ ཝཱིརིཡཾ ཨཱརབྷཏི, པཡོགཾ ཀརོཏི པརཀྐམཏི, ཨེཝམེཝ བྷིཀྑུ ཀཱམརཱགཾ པཧཱནཱཡ སཏོ ཨཔྤམཏྟོ ཧུཏྭཱ ཝིཧརེཡྻ བྷགཝཱཏི ཀཐེསི.
ཨཐ བྷགཝཱ ཙིནྟེསི – ཨིམཱཡ དེཝཏཱཡ ཨུཔམཱ ཏཱཝ དལ༹ྷཾ ཀཏྭཱ ཨཱནཱིཏཱ, ཨཏྠཾ པན པརིཏྟཀཾ གཧེཏྭཱ ཋིཏཱ, པུནཔྤུནཾ ཀཐེནྟཱིཔི ཧེསཱ ཀཱམརཱགསྶ ཝིཀྑམྦྷནཔཧཱནམེཝ ཀཐེཡྻ. ཡཱཝ ཙ ཀཱམརཱགོ མགྒེན ན སམུགྒྷཱཊིཡཏི, ཏཱཝ ཨནུབདྡྷོཝ ཧོཏི. ཨིཏི ཏམེཝ ཨོཔམྨཾ གཧེཏྭཱ པཋམམགྒཝསེན དེསནཾ ཝིནིཝཊྚེཏྭཱ དེསེནྟོ དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ. ཏསྶཏྠོ པུརིམཱནུསཱརེནེཝ ཝེདིཏབྦོཏི. པཋམཾ.
༢. ཕུསཏིསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༢. དུཏིཡེ ནཱཕུསནྟཾ ཕུསཏཱིཏི ཀམྨཾ ཨཕུསནྟཾ ཝིཔཱཀོ ན ཕུསཏི, ཀམྨམེཝ ཝཱ ཨཕུསནྟཾ ཀམྨཾ ན ཕུསཏི. ཀམྨཉྷི ནཱཀརོཏོ ཀརིཡཏི. ཕུསནྟཉྩ ཏཏོ ¶ ཕུསེཏི ཀམྨཾ ཕུསནྟཾ ཝིཔཱཀོ ཕུསཏི, ཀམྨམེཝ ཝཱ ཕུསཏི. ཀམྨཉྷི ཀརོཏོ ཀརིཡཏི. ཏསྨཱ ཕུསནྟཾ ཕུསཏི, ཨཔྤདུཊྛཔདོསིནནྟི ཡསྨཱ ན ཨཕུསནྟཾ ཕུསཏི, ཕུསནྟཉྩ ཕུསཏི, ཨཡཾ ཀམྨཝིཔཱཀཱནཾ དྷམྨཏཱ, ཏསྨཱ ཡོ ‘‘ཨཔྤདུཊྛསྶ ནརསྶ དུསྶཏི, སུདྡྷསྶ པོསསྶ ཨནངྒཎསྶཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟོ ཨཔྤདུཊྛཔདོསཱི པུགྒལོ, ཏཾ པུགྒལཾ ཀམྨཾ ཕུསནྟམེཝ ཀམྨཾ ཕུསཏི, ཝིཔཱཀོ ཝཱ ཕུསཏི. སོ ཧི པརསྶ ཨུཔགྷཱཏཾ ཀཱཏུཾ སཀྐོཏི ཝཱ མཱ ཝཱ, ཨཏྟཱ པནཱནེན ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ ཋཔིཏོ ནཱམ ཧོཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ཏམེཝ བཱལཾ པཙྩེཏི པཱཔཾ, སུཁུམོ རཛོ པཊིཝཱཏཾཝ ཁིཏྟོ’’ཏི. དུཏིཡཾ.
༣. ཛཊཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༣. ཏཏིཡེ ¶ ¶ ཨནྟོཛཊཱཏི གཱཐཱཡཾ ཛཊཱཏི ཏཎྷཱཡ ཛཱལིནིཡཱ ཨདྷིཝཙནཾ. སཱ ཧི རཱུཔཱདཱིསུ ཨཱརམྨཎེསུ ཧེཊྛུཔརིཡཝསེན པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫནཏོ སཾསིབྦནཊྛེན ཝེལུ༹གུམྦཱདཱིནཾ སཱཁཱཛཱལསངྑཱཏཱ ཛཊཱ ཝིཡཱཏི ཛཊཱ. སཱ པནེསཱ སཀཔརིཀྑཱརཔརཔརིཀྑཱརེསུ སཀཨཏྟབྷཱཝ-པརཨཏྟབྷཱཝེསུ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏན-བཱཧིརཱཡཏནེསུ ཙ ཨུཔྤཛྫནཏོ ཨནྟོཛཊཱ བཧིཛཊཱཏི ཝུཙྩཏི. ཏཱཡ ཨེཝཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཱཡ ཛཊཱཡ ཛཊིཏཱ པཛཱ. ཡཐཱ ནཱམ ཝེལུ༹ཛཊཱདཱིཧི ཝེལུ༹ཨཱདཡོ, ཨེཝཾ ཏཱཡ ཏཎྷཱཛཊཱཡ སབྦཱཔི ཨཡཾ སཏྟནིཀཱཡསངྑཱཏཱ པཛཱ ཛཊིཏཱ ཝིནདྡྷཱ, སཾསིབྦིཏཱཏི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ ཙ ཨེཝཾ ཛཊིཏཱ, ཏཾ ཏཾ གོཏམ པུཙྪཱམཱིཏི ཏསྨཱ ཏཾ པུཙྪཱམི. གོཏམཱཏི བྷགཝནྟཾ གོཏྟེན ཨཱལཔཏི. ཀོ ཨིམཾ ཝིཛཊཡེ ཛཊནྟི ཨིམཾ ཨེཝཾ ཏེདྷཱཏུཀཾ ཛཊེཏྭཱ ཋིཏཾ ཛཊཾ ཀོ ཝིཛཊེཡྻ, ཝིཛཊེཏུཾ ཀོ སམཏྠོཏི པུཙྪཏི.
ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཏམཏྠཾ ཝིསྶཛྫེནྟོ སཱིལེ པཏིཊྛཱཡཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཱིལེ པཏིཊྛཱཡཱཏི ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལེ ཋཏྭཱ. ཨེཏྠ ཙ བྷགཝཱ ཛཊཱཝིཛཊནཾ པུཙྪིཏོ སཱིལཾ ཨཱརབྷནྟོ ན ‘‘ཨཉྙཾ པུཊྛོ ཨཉྙཾ ཀཐེཏཱི’’ཏི ཝེདིཏབྦོ. ཛཊཱཝིཛཊཀསྶ ཧི པཏིཊྛཱདསྶནཏྠམེཏྠ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ.
ནརོཏི ¶ སཏྟོ. སཔཉྙོཏི ཀམྨཛཏིཧེཏུཀཔཊིསནྡྷིཔཉྙཱཡ པཉྙཝཱ. ཙིཏྟཾ པཉྙཉྩ བྷཱཝཡནྟི སམཱདྷིཉྩེཝ ཝིཔསྶནཉྩ བྷཱཝཡམཱནོ. ཙིཏྟསཱིསེན ཧེཏྠ ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ ཀཐིཏཱ, པཉྙཱནཱམེན ཝིཔསྶནཱ. ཨཱཏཱཔཱིཏི ཝཱིརིཡཝཱ. ཝཱིརིཡཉྷི ཀིལེསཱནཾ ཨཱཏཱཔནཔརིཏཱཔནཊྛེན ‘‘ཨཱཏཱཔོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏདསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཱཏཱཔཱི. ནིཔཀོཏི ནེཔཀྐཾ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ, ཏཱཡ སམནྣཱགཏོཏི ཨཏྠོ. ཨིམིནཱ པདེན པཱརིཧཱརིཡཔཉྙཾ དསྶེཏི. པཱརིཧཱརིཡཔཉྙཱ ནཱམ ‘‘ཨཡཾ ཀཱལོ ཨུདྡེསསྶ, ཨཡཾ ཀཱལོ པརིཔུཙྪཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན སབྦཏྠ ཀཱརཱཔིཏཱ པརིཧརིཏབྦཔཉྙཱ. ཨིམསྨིཉྷི པཉྷཱབྱཱཀརཎེ ཏིཀྑཏྟུཾ པཉྙཱ ཨཱགཏཱ. ཏཏྠ པཋམཱ ཛཱཏིཔཉྙཱ, དུཏིཡཱ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱ, ཏཏིཡཱ སབྦཀིཙྩཔརིཎཱཡིཀཱ པཱརིཧཱརིཡཔཉྙཱ.
སོ ¶ ཨིམཾ ཝིཛཊཡེ ཛཊནྟི སོ ཨིམེཧི སཱིལཱདཱིཧི སམནྣཱགཏོ བྷིཀྑུ. ཡཐཱ ནཱམ པུརིསོ པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཱཡ སུནིསིཏཾ སཏྠཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ མཧནྟཾ ཝེལུ༹གུམྦཾ ཝིཛཊེཡྻ, ཨེཝམེཝཾ སཱིལེ ¶ པཏིཊྛཱཡ སམཱདྷིསིལཱཡཾ སུནིསིཏཾ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཏྠཾ ཝཱིརིཡབལཔགྒཧིཏེན པཱརིཧཱརིཡཔཉྙཱཧཏྠེན ཨུཀྑིཔིཏྭཱ སབྦམྤི ཏཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ པཏིཏཾ ཏཎྷཱཛཊཾ ཝིཛཊེཡྻ སཉྪིནྡེཡྻ སམྤདཱལེཡྻཱཏི.
ཨེཏྟཱཝཏཱ སེཁབྷཱུམིཾ ཀཐེཏྭཱ ཨིདཱནི ཛཊཾ ཝིཛཊེཏྭཱ ཋིཏཾ མཧཱཁཱིཎཱསཝཾ དསྶེནྟོ ཡེསནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨེཝཾ ཛཊཾ ཝིཛཊེཏྭཱ ཋིཏཾ ཁཱིཎཱསཝཾ དསྶེཏྭཱ པུན ཛཊཱཡ ཝིཛཊནོཀཱསཾ དསྶེནྟོ ཡཏྠ ནཱམཉྩཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ནཱམནྟི ཙཏྟཱརོ ཨརཱུཔིནོ ཁནྡྷཱ. པཊིགྷཾ རཱུཔསཉྙཱ ཙཱཏི ཨེཏྠ པཊིགྷསཉྙཱཝསེན ཀཱམབྷཝོ གཧིཏོ, རཱུཔསཉྙཱཝསེན རཱུཔབྷཝོ. ཏེསུ དྭཱིསུ གཧིཏེསུ ཨརཱུཔབྷཝོ གཧིཏོཝ ཧོཏི བྷཝསངྑེཔེནཱཏི. ཨེཏྠེསཱ ཚིཛྫཏེ ཛཊཱཏི ཨེཏྠ ཏེབྷཱུམཀཝཊྚསྶ པརིཡཱདིཡནཊྛཱནེ ཨེསཱ ཛཊཱ ཚིཛྫཏི, ནིབྦཱནཾ ཨཱགམྨ ཚིཛྫཏི ནིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཡཾ ཨཏྠོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཏཏིཡཾ.
༤. མནོནིཝཱརཎསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༤. ཙཏུཏྠེ ཡཏོ ཡཏོཏི པཱཔཏོ ཝཱ ཀལྱཱཎཏོ ཝཱ. ཨཡཾ ཀིར དེཝཏཱ ‘‘ཡཾཀིཉྩི ཀུསལཱདིབྷེདཾ ལོཀིཡཾ ཝཱ ལོཀུཏྟརཾ ཝཱ མནོ, ཏཾ ནིཝཱརེཏབྦམེཝ, ན ཨུཔྤཱདེཏབྦ’’ནྟི ཨེཝཾལདྡྷིཀཱ ¶ . ས སབྦཏོཏི སོ སབྦཏོ. ཨཐ བྷགཝཱ – ‘‘ཨཡཾ དེཝཏཱ ཨནིཡྻཱནིཀཀཐཾ ཀཐེཏི, མནོ ནཱམ ནིཝཱརེཏབྦམྤི ཨཏྠི བྷཱཝེཏབྦམྤི, ཝིབྷཛིཏྭཱ ནམསྶཱ དསྶེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ དུཏིཡགཱཐཾ ཨཱཧ. ཏཏྠ ན མནོ སཾཡཏཏྟམཱགཏནྟི, ཡཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ན སབྦཏོ མནོ ནིཝཱརཡེ’’ཏི, ཀཏརཾ ཏཾ མནོ, ཡཾ ཏཾ སབྦཏོ ན ནིཝཱརེཏབྦནྟི ཙེ. མནོ སཾཡཏཏྟཾ ཨཱགཏཾ, ཡཾ མནོ ཡཏྠ སཾཡཏབྷཱཝཾ ཨཱགཏཾ, ‘‘དཱནཾ དསྶཱམི, སཱིལཾ རཀྑིསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨུཔྤནྣཾ, ཨེཏཾ མནོ ན ནིཝཱརེཏབྦཾ, ཨཉྙདཏྠུ བྲཱུཧེཏབྦཾ ཝཌྜྷེཏབྦཾ. ཡཏོ ཡཏོ ཙ པཱཔཀནྟི ཡཏོ ཡཏོ ཨཀུསལཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཏོ ཏཏོ ཙ ཏཾ ནིཝཱརེཏབྦནྟི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. ཨརཧནྟསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༥. པཉྩམེ ¶ ཀཏཱཝཱིཏི ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ཀཏཀིཙྩོ. ཨཧཾ ཝདཱམཱིཏི ཨཡཾ དེཝཏཱ ཝནསཎྜཝཱསིནཱི, སཱ ཨཱརཉྙཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ‘‘ཨཧཾ བྷུཉྫཱམི, ཨཧཾ ནིསཱིདཱམི, མམ པཏྟོ, མམ ¶ ཙཱིཝར’’ནྟིཨཱདིཀཐཱཝོཧཱརཾ སུཏྭཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཧཾ ཨིམེ བྷིཀྑཱུ ‘ཁཱིཎཱསཝཱ’ཏི མཉྙཱམི, ཁཱིཎཱསཝཱནཉྩ ནཱམ ཨེཝརཱུཔཱ ཨཏྟུཔལདྡྷིནིསྶིཏཀཐཱ ཧོཏི, ན ཧོཏི ནུ ཁོ’’ཏི ཛཱནནཏྠཾ ཨེཝཾ པུཙྪཏི.
སཱམཉྙནྟི ལོཀནིརུཏྟིཾ ལོཀཝོཧཱརཾ. ཀུསལོཏི ཁནྡྷཱདཱིསུ ཀུསལོ. ཝོཧཱརམཏྟེནཱཏི ཨུཔལདྡྷིནིསྶིཏཀཐཾ ཧིཏྭཱ ཝོཧཱརབྷེདཾ ཨཀརོནྟོ ‘‘ཨཧཾ, མམཱ’’ཏི ཝདེཡྻ. ‘‘ཁནྡྷཱ བྷུཉྫནྟི, ཁནྡྷཱ ནིསཱིདནྟི, ཁནྡྷཱནཾ པཏྟོ, ཁནྡྷཱནཾ ཙཱིཝར’’ནྟི ཧི ཝུཏྟེ ཝོཧཱརབྷེདོ ཧོཏི, ན ཀོཙི ཛཱནཱཏི. ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཨཝཏྭཱ ལོཀཝོཧཱརེན ཝོཧརཏཱིཏི.
ཨཐ དེཝཏཱ – ‘‘ཡདི དིཊྛིཡཱ ཝསེན ན ཝདཏི, མཱནཝསེན ནུ ཁོ ཝདཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ པུན ཡོ ཧོཏཱིཏི པུཙྪི. ཏཏྠ མཱནཾ ནུ ཁོཏི སོ བྷིཀྑུ མཱནཾ ཨུཔགནྟྭཱ མཱནཝསེན ཝདེཡྻ ནུ ཁོཏི. ཨཐ བྷགཝཱ – ‘‘ཨཡཾ དེཝཏཱ ཁཱིཎཱསཝཾ སམཱནཾ ཝིཡ ཀརོཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ, ‘‘ཁཱིཎཱསཝསྶ ནཝཝིདྷོཔི མཱནོ པཧཱིནོ’’ཏི དསྶེནྟོ པཊིགཱཐཾ ཨཱཧ. ཏཏྠ ཝིདྷཱུཔིཏཱཏི ཝིདྷམིཏཱ. མཱནགནྠསྶཱཏི མཱནཱ ཙ ¶ གནྠཱ ཙ ཨསྶ. མཉྙཏནྟི མཉྙནཾ. ཏིཝིདྷམྤི ཏཎྷཱ-དིཊྛི-མཱན-མཉྙནཾ སོ ཝཱིཏིཝཏྟོ, ཨཏིཀྐནྟོཏི ཨཏྠོ. སེསཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝཱཏི. པཉྩམཾ.
༦. པཛྫོཏསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༦. ཚཊྛེ པུཊྛུནྟི པུཙྪིཏུཾ. ཀཐཾ ཛཱནེམཱུཏི ཀཐཾ ཛཱནེཡྻཱམ. དིཝཱརཏྟིནྟི དིཝཱ ཙ རཏྟིཉྩ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཡཏྠ ཡཏྠེཝ པཛྫལིཏོ ཧོཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ. ཨེསཱ ཨཱབྷཱཏི ཨེསཱ བུདྡྷཱབྷཱ. ཀཏམཱ པན སཱཏི? ཉཱཎཱལོཀོ ཝཱ ཧོཏུ པཱིཏིཨཱལོཀོ ཝཱ པསཱདཱལོཀོ ཝཱ དྷམྨཀཐཱཨཱལོཀོ ཝཱ, སབྦོཔི བུདྡྷཱནཾ པཱཏུབྷཱཝཱ ཨུཔྤནྣོ ཨཱལོཀོ བུདྡྷཱབྷཱ ནཱམ. ཨཡཾ ཨནུཏྟརཱ སབྦསེཊྛཱ ཨསདིསཱཏི. ཚཊྛཾ.
༧. སརསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༧. སཏྟམེ ¶ ཀུཏོ སརཱ ནིཝཏྟནྟཱིཏི ཨིམེ སཾསཱརསརཱ ཀུཏོ ནིཝཏྟནྟི, ཀིཾ ཨཱགམྨ ནཔྤཝཏྟནྟཱིཏི ¶ ཨཏྠོ. ན གཱདྷཏཱིཏི ན པཏིཊྛཱཏི. ཨཏོཏི ཨཏོ ནིབྦཱནཏོ. སེསཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝཱཏི. སཏྟམཾ.
༨. མཧདྡྷནསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༨. ཨཊྛམེ ནིདྷཱནགཏཾ མུཏྟསཱརཱདི མཧནྟཾ དྷནམེཏེསནྟི མཧདྡྷནཱ. སུཝཎྞརཛཏབྷཱཛནཱདི མཧཱབྷོགོ ཨེཏེསནྟི མཧཱབྷོགཱ. ཨཉྙམཉྙཱབྷིགིཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨཉྙམཉྙཾ ཨབྷིགིཛ྄ཛྷནྟི པཏྠེནྟི པིཧེནྟི. ཨནལངྐཏཱཏི ཨཏིཏྟཱ ཨཔརིཡཏྟཛཱཏཱ. ཨུསྶུཀྐཛཱཏེསཱུཏི ནཱནཱཀིཙྩཛཱཏེསུ ཨནུཔྤནྣཱནཾ རཱུཔཱདཱིནཾ ཨུཔྤཱདནཏྠཱཡ ཨུཔྤནྣཱནཾ ཨནུབྷཝནཏྠཱཡ ཨུསྶུཀྐེསུ. བྷཝསོཏཱནུསཱརཱིསཱུཏི ཝཊྚསོཏཾ ཨནུསརནྟེསུ. ཨནུསྶུཀཱཏི ཨཝཱཝཊཱ. ཨགཱརནྟི མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ གེཧཾ. ཝིརཱཛིཡཱཏི ཝིརཱཛེཏྭཱ. སེསཾ ཨུཏྟཱནམེཝཱཏི. ཨཊྛམཾ.
༩. ཙཏུཙཀྐསུཏྟཝཎྞནཱ
༢༩. ནཝམེ ¶ ཙཏུཙཀྐནྟི ཙཏུཨིརིཡཱཔཐཾ. ཨིརིཡཱཔཐོ ཧི ཨིདྷ ཙཀྐནྟི ཨདྷིཔྤེཏོ. ནཝདྭཱརནྟི ནཝཧི ཝཎམུཁེཧི ནཝདྭཱརཾ. པུཎྞནྟི ཨསུཙིཔཱུརཾ. ལོབྷེན སཾཡུཏནྟི ཏཎྷཱཡ སཾཡུཏྟཾ. ཀཐཾ ཡཱཏྲཱ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨེཏསྶ ཨེཝརཱུཔསྶ སརཱིརསྶ ཀཐཾ ནིགྒམནཾ བྷཝིསྶཏི, ཀཐཾ མུཏྟི པརིམུཏྟི སམཏིཀྐམོ བྷཝིསྶཏཱིཏི པུཙྪཏི. ནདྡྷིནྟི ཨུཔནཱཧཾ, པུབྦཀཱལེ ཀོདྷོ, ཨཔརཀཱལེ ཨུཔནཱཧོཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཾ བལཝཀོདྷནྟི ཨཏྠོ. ཝརཏྟནྟི ‘‘ཚེཏྭཱ ནདྡྷི ཝརཏྟཉྩ, སནྡཱནཾ སཧནུཀྐམ’’ནྟི གཱཐཱཡ (དྷ. པ. ༣༩༨; སུ. ནི. ༦༢༧) ཏཎྷཱ ཝརཏྟཱ, དིཊྛི སནྡཱནཾ ནཱམ ཛཱཏཾ. ཨིདྷ པན པཱལི༹ནིདྡིཊྛེ ཀིལེསེ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསཱ ‘‘ཝརཏྟཱ’’ཏི ཝེདིཏབྦཱ, ཨིཏི ཀིལེསཝརཏྟཉྩ ཚེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨིཙྪཱ ལོབྷནྟི ཨེཀོཡེཝ དྷམྨོ ཨིཙྪནཊྛེན ཨིཙྪཱ, ལུབྦྷནཊྛེན ལོབྷོཏི ཝུཏྟོ. པཋམུཔྤཏྟིཀཱ ཝཱ དུབྦལཱ ཨིཙྪཱ, ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཀོ བལཝཱ ལོབྷོ. ཨལདྡྷཔཏྠནཱ ཝཱ ཨིཙྪཱ, པཊིལདྡྷཝཏྠུམྷི ལོབྷོ. སམཱུལཾ ཏཎྷནྟི ཨཝིཛྫཱམཱུལེན སམཱུལཀཾ ཏཎྷཾ. ཨབྦུཡ྄ཧཱཏི ཨགྒམགྒེན ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ. སེསཾ ཨུཏྟཱནམེཝཱཏི. ནཝམཾ.
༡༠. ཨེཎིཛངྒྷསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༠. དསམེ ¶ ¶ ཨེཎིཛངྒྷནྟི ཨེཎིམིགསྶ ཝིཡ སུཝཊྚིཏཛངྒྷཾ. ཀིསནྟི ཨཐཱུལཾ སམསརཱིརཾ. ཨཐ ཝཱ ཨཱཏཔེན མིལཱཏཾ མཱལཱགནྡྷཝིལེཔནེཧི ཨནུཔབྲཱུཧིཏསརཱིརནྟིཔི ཨཏྠོ. ཝཱིརནྟི ཝཱིརིཡཝནྟཾ. ཨཔྤཱཧཱརནྟི བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱཡ མིཏཱཧཱརཾ, ཝིཀཱལབྷོཛནཔཊིཀྑེཔཝསེན ཝཱ པརིཏྟཱཧཱརཾ. ཨལོལུཔནྟི ¶ ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ ལོལུཔྤཝིརཧིཏཾ. རསཏཎྷཱཔཊིཀྑེཔོ ཝཱ ཨེས. སཱིཧཾཝེཀཙརཾ ནཱགནྟི ཨེཀཙརཾ སཱིཧཾ ཝིཡ, ཨེཀཙརཾ ནཱགཾ ཝིཡ. གཎཝཱསིནོ ཧི པམཏྟཱ ཧོནྟི, ཨེཀཙརཱ ཨཔྤམཏྟཱ, ཏསྨཱ ཨེཀཙརཱཝ གཧིཏཱཏི. པཝེདིཏཱཏི པཀཱསིཏཱ ཀཐིཏཱ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ ནཱམརཱུཔེ. པཉྩཀཱམགུཎཝསེན ཧི རཱུཔཾ གཧིཏཾ, མནེན ནཱམཾ, ཨུབྷཡེཧི པན ཨཝིནིབྷུཏྟདྷམྨེ གཧེཏྭཱ པཉྩཀྑནྡྷཱདིཝསེནཔེཏྠ བྷུམྨཾ ཡོཛེཏབྦནྟི. དསམཾ.
སཏྟིཝགྒོ ཏཏིཡོ.
༤. སཏུལླཔཀཱཡིཀཝགྒོ
༡. སབྦྷིསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༡. སཏུལླཔཀཱཡིཀཝགྒསྶ པཋམེ སཏུལླཔཀཱཡིཀཱཏི སཏཾ དྷམྨཾ སམཱདཱནཝསེན ཨུལླཔེཏྭཱ སགྒེ ནིབྦཏྟཱཏི སཏུལླཔཀཱཡིཀཱ. ཏཏྲིདཾ ཝཏྠུ – སམྦཧུལཱ ཀིར སམུདྡཝཱཎིཛཱ ནཱཝཱཡ སམུདྡཾ པཀྑནྡིཾསུ. ཏེསཾ ཁིཏྟསརཝེགེན གཙྪནྟིཡཱ ནཱཝཱཡ སཏྟམེ དིཝསེ སམུདྡམཛ྄ཛྷེ མཧནྟཾ ཨུཔྤཱཏིཀཾ པཱཏུབྷཱུཏཾ, མཧཱཨཱུམིཡོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ནཱཝཾ ཨུདཀསྶ པཱུརེནྟི. ནཱཝཱཡ ནིམུཛྫམཱནཱཡ མཧཱཛནོ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ དེཝཏཱནཾ ནཱམཱནི གཧེཏྭཱ ཨཱཡཱཙནཱདཱིནི ཀརོནྟོ པརིདེཝི. ཏེསཾ མཛ྄ཛྷེ ཨེཀོ པུརིསོ – ‘‘ཨཏྠི ནུ ཁོ མེ ཨེཝརཱུཔེ བྷཡེ པཏིཊྛཱ’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟོ ཨཏྟནོ པརིསུདྡྷཱནི སརཎཱནི ཙེཝ སཱིལཱནི ཙ དིསྭཱ ཡོགཱི ཝིཡ པལླངྐཾ ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ནིསཱིདི. ཏམེནཾ ཨིཏརེ སབྷཡཀཱརཎཾ པུཙྪིཾསུ. སོ ཏེསཾ ¶ ཀཐེསི – ‘‘ཨམྦྷོ ཨཧཾ ནཱཝཾ ཨབྷིརཱུཧནདིཝསེ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ དཱནཾ དཏྭཱ སརཎཱནི ཙེཝ སཱིལཱནི ཙ ཨགྒཧེསིཾ, ཏེན མེ བྷཡཾ ནཏྠཱི’’ཏི. ཀིཾ པན སཱམི ཨེཏཱནི ཨཉྙེསམྤི ཝཏྟནྟཱིཏི? ཨཱམ ཝཏྟནྟཱིཏི ¶ ཏེན ཧི ¶ ཨམྷཱཀམྤི དེཐཱཏི. སོ ཏེ མནུསྶེ སཏཾ སཏཾ ཀཏྭཱ སཏྟ ཀོཊྛཱསེ ཨཀཱསི, ཏཏོ པཉྩསཱིལཱནི ཨདཱསི. ཏེསུ པཋམཾ ཛངྒྷསཏཾ གོཔྥཀམཏྟེ ཨུདཀེ ཋིཏཾ ཨགྒཧེསི, དུཏིཡཾ ཛཱཎུམཏྟེ, ཏཏིཡཾ ཀཊིམཏྟེ, ཙཏུཏྠཾ ནཱབྷིམཏྟེ, པཉྩམཾ ཐནམཏྟེ, ཚཊྛཾ གལཔྤམཱཎེ, སཏྟམཾ མུཁེན ལོཎོདཀེ པཝིསནྟེ ཨགྒཧེསི. སོ ཏེསཾ སཱིལཱནི དཏྭཱ – ‘‘ཨཉྙཾ ཏུམྷཱཀཾ པཊིསརཎཾ ནཏྠི, སཱིལམེཝ ཨཱཝཛྫེཐཱ’’ཏི ཨུགྒྷོསེསི. ཏཱནི སཏྟཔི ཛངྒྷསཏཱནི ཏཏྠ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཨཱསནྣཀཱལེ གཧིཏསཱིལཾ ནིསྶཱཡ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནེ ནིབྦཏྟིཾསུ, ཏེསཾ གྷཊཱཝསེནེཝ ཝིམཱནཱནི ནིབྦཏྟིཾསུ. སབྦེསཾ མཛ྄ཛྷེ ཨཱཙརིཡསྶ ཡོཛནསཏིཀཾ སུཝཎྞཝིམཱནཾ ནིབྦཏྟི, ཨཝསེནཱནི ཏསྶ པརིཝཱརཱནི ཧུཏྭཱ སབྦཧེཊྛིམཾ དྭཱདསཡོཛནིཀཾ ཨཧོསི. ཏེ ནིབྦཏྟཀྑཎེཡེཝ ཀམྨཾ ཨཱཝཛྫེནྟཱ ཨཱཙརིཡཾ ནིསྶཱཡ སམྤཏྟིལཱབྷཾ ཉཏྭཱ, ‘‘གཙྪཱམ ཏཱཝ, དསབལསྶ སནྟིཀེ ཨམྷཱཀཾ ཨཱཙརིཡསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཡྻཱམཱ’’ཏི མཛ྄ཛྷིམཡཱམསམནནྟརེ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཾསུ, ཏཱ དེཝཏཱ ཨཱཙརིཡསྶ ཝཎྞབྷཎནཏྠཾ ཨེཀེཀཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསིཾསུ.
ཏཏྠ སབྦྷིརེཝཱཏི པཎྜིཏེཧི, སཔྤུརིསེཧི ཨེཝ. ར-ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ. སམཱསེཐཱཏི སཧ ནིསཱིདེཡྻ. དེསནཱསཱིསམེཝ ཙེཏཾ, སབྦཨིརིཡཱཔཐེ སབྦྷིརེཝ སཧ ཀུབྦེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ཀུབྦེཐཱཏི ཀརེཡྻ. སནྠཝནྟི མིཏྟསནྠཝཾ. ཏཎྷཱསནྠཝོ པན ན ཀེནཙི སདྡྷིཾ ཀཱཏབྦོ, མིཏྟསནྠཝོ བུདྡྷ-པཙྩེཀབུདྡྷ-བུདྡྷསཱཝཀེཧི སཧ ཀཱཏབྦོ. ཨིདཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ. སཏནྟི བུདྡྷཱདཱིནཾ སཔྤུརིསཱནཾ. སདྡྷམྨནྟི པཉྩསཱིལདསསཱིལཙཏུསཏིཔཊྛཱནཱདིབྷེདཾ སདྡྷམྨཾ, ཨིདྷ པན པཉྩསཱིལཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. སེཡྻོ ཧོཏཱིཏི ཝཌྜྷི ཧོཏི. ན པཱཔིཡོཏི ལཱམཀཾ ཀིཉྩི ན ཧོཏི. ནཱཉྙཏོཏི ཝཱལིཀཱདཱིཧི ཏེལཱདཱིནི ཝིཡ ཨཉྙཏོ ཨནྡྷབཱལཏོ པཉྙཱ ནཱམ ན ལབྦྷཏི, ཏིལཱདཱིཧི པན ཏེལཱདཱིནི ཝིཡ སཏཾ དྷམྨཾ ཉཏྭཱ པཎྜིཏམེཝ སེཝནྟོ བྷཛནྟོ ལབྷཏཱིཏི. སོཀམཛ྄ཛྷེཏི ¶ སོཀཝཏྠཱུནཾ སོཀཱནུགཏཱནཾ ཝཱ སཏྟཱནཾ མཛ྄ཛྷགཏོ ན སོཙཏི བནྡྷུལམལླསེནཱཔཏིསྶ ¶ ཨུཔཱསིཀཱ ཝིཡ, པཉྩནྣཾ ཙོརསཏཱནཾ མཛ྄ཛྷེ དྷམྨསེནཱཔཏིསྶ སདྡྷིཝིཧཱརིཀོ སཾཀིཙྩསཱམཎེརོ ཝིཡ ཙ.
ཉཱཏིམཛ྄ཛྷེ ཝིརོཙཏཱིཏི ཉཱཏིགཎམཛ྄ཛྷེ སཾཀིཙྩཐེརསྶ སདྡྷིཝིཧཱརིཀོ ཨདྷིམུཏྟཀསཱམཎེརོ ཝིཡ སོབྷཏི. སོ ཀིར ཐེརསྶ བྷཱགིནེཡྻོ ཧོཏི, ཨཐ ནཾ ཐེརོ ཨཱཧ – ‘‘སཱམཎེར, མཧལླཀོསི ཛཱཏོ, གཙྪ, ཝསྶཱནི པུཙྪིཏྭཱ ཨེཧི, ཨུཔསམྤཱདེསྶཱམི ཏ’’ནྟི. སོ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི ཐེརཾ ཝནྡིཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཙོརཨཊཝིཡཱ ཨོརབྷཱགེ བྷགིནིགཱམཾ གནྟྭཱ པིཎྜཱཡ ¶ ཙརི, ཏཾ བྷགིནཱི དིསྭཱ ཝནྡིཏྭཱ གེཧེ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ བྷོཛེསི. སོ ཀཏབྷཏྟཀིཙྩོ ཝསྶཱནི པུཙྪི. སཱ ‘‘ཨཧཾ ན ཛཱནཱམི, མཱཏཱ མེ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨཐ སོ ‘‘ཏིཊྛཐ ཏུམྷེ, ཨཧཾ མཱཏུསནྟིཀཾ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཊཝིཾ ཨོཏིཎྞོ. ཏམེནཾ དཱུརཏོཝ ཙོརཔུརིསོ དིསྭཱ ཙོརཱནཾ ཨཱརོཙེསི. ཙོརཱ ‘‘སཱམཎེརོ ཀིརེཀོ ཨཊཝིཾ ཨོཏིཎྞོ, གཙྪཐ ནཾ ཨཱནེཐཱ’’ཏི ཨཱཎཱཔེཏྭཱ ཨེཀཙྩེ ‘‘མཱརེམ ན’’ནྟི ཨཱཧཾསུ, ཨེཀཙྩེ ཝིསྶཛྫེམཱཏི. སཱམཎེརོ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཧཾ སེཁོ སཀརཎཱིཡོ, ཨིམེཧི སདྡྷིཾ མནྟེཏྭཱ སོཏྠིམཏྟཱནཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཙོརཛེཊྛཀཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ, ‘‘ཨུཔམཾ ཏེ, ཨཱཝུསོ, ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨིམཱ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –
‘‘ཨཧུ ཨཏཱིཏམདྡྷཱནཾ, ཨརཉྙསྨིཾ བྲཧཱཝནེ;
ཙེཏོ ཀཱུཊཱནི ཨོཌྜེཏྭཱ, སསཀཾ ཨཝདྷཱི ཏདཱ.
‘‘སསཀཉྩ མཏཾ དིསྭཱ, ཨུབྦིགྒཱ མིགཔཀྑིནོ;
ཨེཀརཏྟིཾ ཨཔཀྐཱམུཾ, ‘ཨཀིཙྩཾ ཝཏྟཏེ ཨིདྷ’.
‘‘ཏཐེཝ སམཎཾ ཧནྟྭཱ, ཨདྷིམུཏྟཾ ཨཀིཉྩནཾ;
ཨདྡྷིཀཱ ནཱགམིསྶནྟི, དྷནཛཱནི བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི.
‘‘སཙྩཾ ཁོ སམཎོ ཨཱཧ, ཨདྷིམུཏྟོ ཨཀིཉྩནོ;
ཨདྡྷིཀཱ ནཱགམིསྶནྟི, དྷནཛཱནི བྷཝིསྶཏི.
‘‘སཙེ པཊིཔཐེ དིསྭཱ, ནཱརོཙེསྶསི ཀསྶཙི;
ཏཝ སཙྩམནུརཀྑནྟོ, གཙྪ བྷནྟེ ཡཐཱསུཁ’’ནྟི.
སོ ¶ ¶ ¶ ཏེཧི ཙོརེཧི ཝིསྶཛྫིཏོ གཙྪནྟོ ཉཱཏཡོཔི དིསྭཱ ཏེསམྤི ན ཨཱརོཙེསི. ཨཐ ཏེ ཨནུཔྤཏྟེ ཙོརཱ གཧེཏྭཱ ཝིཧེཋཡིཾསུ, ཨུརཾ པཧརིཏྭཱ པརིདེཝམཱནཉྩསྶ མཱཏརཾ ཙོརཱ ཨེཏདཝོཙུཾ –
‘‘ཀིཾ ཏེ ཧོཏི ཨདྷིམུཏྟོ, ཨུདརེ ཝསིཀོ ཨསི;
པུཊྛཱ མེ ཨམྨ ཨཀྑཱཧི, ཀཐཾ ཛཱནེམུ ཏཾ མཡ’’ནྟི.
‘‘ཨདྷིམུཏྟསྶ ཨཧཾ མཱཏཱ, ཨཡཉྩ ཛནཀོ པིཏཱ;
བྷགིནཱི བྷཱཏརོ ཙཱཔི, སབྦེཝ ཨིདྷ ཉཱཏཡོ.
‘‘ཨཀིཙྩཀཱརཱི ཨདྷིམུཏྟོ, ཡཾ དིསྭཱ ན ནིཝཱརཡེ;
ཨེཏཾ ཁོ ཝཏྟཾ སམཎཱནཾ, ཨརིཡཱནཾ དྷམྨཛཱིཝིནཾ.
‘‘སཙྩཝཱདཱི ཨདྷིམུཏྟོ, ཡཾ དིསྭཱ ན ནིཝཱརཡེ;
ཨདྷིམུཏྟསྶ སུཙིཎྞེན, སཙྩཝཱདིསྶ བྷིཀྑུནོ;
སབྦེཝ ཨབྷཡཾ པཏྟཱ, སོཏྠིཾ གཙྪནྟུ ཉཱཏཡོ’’ཏི.
ཨེཝཾ ཏེ ཙོརེཧི ཝིསྶཛྫིཏཱ གནྟྭཱ ཨདྷིམུཏྟཾ ཨཱཧཾསུ –
‘‘ཏཝ ཏཱཏ སུཙིཎྞེན, སཙྩཝཱདིསྶ བྷིཀྑུནོ;
སབྦེཝ ཨབྷཡཾ པཏྟཱ, སོཏྠིཾ པཙྩཱགམམྷསེ’’ཏི.
ཏེཔི པཉྩསཏཱ ཙོརཱ པསཱདཾ ཨཱཔཛྫིཏྭཱ ཨདྷིམུཏྟསྶ སཱམཎེརསྶ སནྟིཀེ པབྦཛིཾསུ. སོ ཏེ ཨཱདཱཡ ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ པཋམཾ ཨཏྟནཱ ཨུཔསམྤནྣོ པཙྪཱ ཏེ པཉྩསཏེ ཨཏྟནོ ཨནྟེཝཱསིཀེ ཀཏྭཱ ཨུཔསམྤཱདེསི. ཏེ ཨདྷིམུཏྟཐེརསྶ ཨོཝཱདེ ཋིཏཱ སབྦེ ཨགྒཕལཾ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིཾསུ. ཨིམམཏྠཾ གཧེཏྭཱ དེཝཏཱ ‘‘སཏཾ སདྡྷམྨམཉྙཱཡ ཉཱཏིམཛ྄ཛྷེ ཝིརོཙཏཱི’’ཏི ཨཱཧ.
སཱཏཏནྟི སཏཏཾ སུཁཾ ཝཱ ཙིརཾ ཏིཊྛནྟཱིཏི ཝདཏི. སབྦཱསཾ ཝོཏི སབྦཱསཾ ཏུམྷཱཀཾ. པརིཡཱཡེནཱཏི ཀཱརཎེན. སབྦདུཀྑཱ པམུཙྩཏཱིཏི, ན ཀེཝལཾ སེཡྻོཝ ཧོཏི, ན ཙ ཀེཝལཾ པཉྙཾ ལབྷཏི, སོཀམཛ྄ཛྷེ ན སོཙཏི, ཉཱཏིམཛ྄ཛྷེ ཝིརོཙཏི, སུགཏིཡཾ ནིབྦཏྟཏི, ཙིརཾ སུཁཾ ཏིཊྛཏི, སཀལསྨཱ པན ཝཊྚདུཀྑཱཔི མུཙྩཏཱིཏི. པཋམཾ.
༢. མཙྪརིསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༢. དུཏིཡེ ¶ ¶ ¶ མཙྪེརཱ ཙ པམཱདཱ ཙཱཏི ཨཏྟསམྤཏྟིནིགཱུཧནལཀྑཎེན མཙྪེརེན ཙེཝ སཏིཝིཔྤཝཱསལཀྑཎེན པམཱདེན ཙ. ཨེཀཙྩོ ཧི ‘ཨིདཾ མེ དེནྟསྶ པརིཀྑཡཾ གམིསྶཏི, མཡ྄ཧཾ ཝཱ གྷརམཱནུསཀཱནཾ ཝཱ ན བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི མཙྪརིཡེན དཱནཾ ན དེཏི. ཨེཀཙྩོ ཁིཌྜཱདིཔསུཏཏྟཱ ‘དཱནཾ དཱཏབྦ’’ནྟི ཙིཏྟམྤི ན ཨུཔྤཱདེཏི. ཨེཝཾ དཱནཾ ན དཱིཡཏཱིཏི ཨེཝམེཏཾ ཡསདཱཡཀཾ སིརཱིདཱཡཀཾ སམྤཏྟིདཱཡཀཾ སུཁདཱཡཀཾ དཱནཾ ནཱམ ན དཱིཡཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཀཱརཎཾ ཀཐེསི. པུཉྙཾ ཨཱཀངྑམཱནེནཱཏི པུབྦཙེཏནཱདིབྷེདཾ པུཉྙཾ ཨིཙྪམཱནེན. དེཡྻཾ ཧོཏི ཝིཛཱནཏཱཏི ཨཏྠི དཱནསྶ ཕལནྟི ཛཱནནྟེན དཱཏབྦམེཝཱཏི ཝདཏི.
ཏམེཝ བཱལཾ ཕུསཏཱིཏི ཏཾཡེཝ བཱལཾ ཨིདྷལོཀཔརལོཀེསུ ཛིགྷཙྪཱ ཙ པིཔཱསཱ ཙ ཕུསཏི ཨནུབནྡྷཏི ན ཝིཛཧཏི. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཏམེཝ ཕུསཏི, ཏསྨཱ. ཝིནེཡྻ མཙྪེརནྟི མཙྪེརམལཾ ཝིནེཏྭཱ. དཛྫཱ དཱནཾ མལཱབྷིབྷཱུཏི མལཱབྷིབྷཱུ ཧུཏྭཱ ཏཾ མཙྪེརམལཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ དཱནཾ དདེཡྻ.
ཏེ མཏེསུ ན མཱིཡནྟཱིཏི ཨདཱནསཱིལཏཱཡ མརཎེན མཏེསུ ན མཱིཡནྟི. ཡཐཱ ཧི མཏོ སམྤརིཝཱརེཏྭཱ ཋཔིཏེ བཧུམྷིཔི ཨནྣཔཱནཱདིམྷི ‘‘ཨིདཾ ཨིམསྶ ཧོཏུ, ཨིདཾ ཨིམསྶཱ’’ཏི ཨུཊྛཧིཏྭཱ སཾཝིབྷཱགཾ ན ཀརོཏི, ཨེཝཾ ཨདཱནསཱིལོཔཱིཏི མཏཀསྶ ཙ ཨདཱནསཱིལསྶ ཙ བྷོགཱ སམསམཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཏེན དཱནསཱིལཱ ཨེཝརཱུཔེསུ མཏེསུ ན མཱིཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ. པནྠཱནཾཝ སཧ ཝཛཾ, ཨཔྤསྨིཾ ཡེ པཝེཙྪནྟཱིཏི ཡཐཱ ཨདྡྷཱནཾ ཀནྟཱརམགྒཾ སཧ ཝཛནྟཱ པཐིཀཱ སཧ ཝཛནྟཱནཾ པཐིཀཱནཾ ཨཔྤསྨིཾ པཱཐེཡྻེ སཾཝིབྷཱགཾ ཀཏྭཱ པཝེཙྪནྟི དདནྟིཡེཝ, ཨེཝམེཝཾ ཡེ པན ཨནམཏགྒཾ སཾསཱརཀནྟཱརཾ སཧ ཝཛནྟཱ སཧ ཝཛནྟཱནཾ ཨཔྤསྨིམྤི དེཡྻདྷམྨེ སཾཝིབྷཱགཾ ཀཏྭཱ དདནྟིཡེཝ, ཏེ མཏེསུ ན མཱིཡནྟི.
ཨེས དྷམྨོ སནནྟནོཏི ཨེས པོརཱཎཀོ དྷམྨོ, སནནྟནཱནཾ ¶ ཝཱ པཎྜིཏཱནཾ ཨེས དྷམྨོཏི. ཨཔྤསྨེཀེཏི ཨཔྤསྨིཾ དེཡྻདྷམྨེ ཨེཀེ. པཝེཙྪནྟཱིཏི ¶ དདནྟི. བཧུནེཀེ ན དིཙྪརེཏི བཧུནཱཔི བྷོགེན སམནྣཱགཏཱ ཨེཀཙྩེ ན དདནྟི. སཧསྶེན སམཾ མིཏཱཏི སཧསྶེན སདྡྷིཾ མིཏཱ, སཧསྶ དཱནསདིསཱ ཧོཏི.
དུརནྭཡོཏི ¶ དུརནུགམནོ, དུཔྤཱུརོཏི ཨཏྠོ. དྷམྨཾ ཙརེཏི དསཀུསལཀམྨཔཐདྷམྨཾ ཙརཏི. ཡོཔི སམུཉྫཀཉྩརེཏི ཡོ ཨཔི ཁལམཎྜལཱདིསོདྷནཔལཱལཔོཋནཱདིཝསེན སམུཉྫཀཉྩརཏི. དཱརཉྩ པོསནྟི དཱརཉྩ པོསནྟོ. དདཾ ཨཔྤཀསྨིནྟི ཨཔྤཀསྨིཾ པཎྞསཱཀམཏྟསྨིམྤི སཾཝིབྷཱགཾ ཀཏྭཱ དདནྟོཝ སོ དྷམྨཾ ཙརཏི. སཏཾ སཧསྶཱནནྟི སཧསྶཾ སཧསྶཾ ཀཏྭཱ གཎིཏཱནཾ པུརིསཱནཾ སཏཾ, སཏསཧསྶནྟི ཨཏྠོ. སཧསྶཡཱགིནནྟི བྷིཀྑུསཧསྶསྶ ཝཱ ཡཱགོ ཀཧཱཔཎསཧསྶེན ཝཱ ནིབྦཏྟིཏོ ཡཱགོཔི སཧསྶཡཱགོ. སོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི སཧསྶཡཱགིནོ, ཏེསཾ སཧསྶཡཱགིནཾ. ཨེཏེན དསནྣཾ ཝཱ བྷིཀྑུཀོཊཱིནཾ དསནྣཾ ཝཱ ཀཧཱཔཎཀོཊཱིནཾ པིཎྜཔཱཏོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཡེ ཨེཏྟཀཾ དདནྟི, ཏེ ཀལམྤི ནགྒྷནྟི ཏཐཱཝིདྷསྶཱཏི ཨཱཧ. ཡྭཱཡཾ སམུཉྫཀཾ ཙརནྟོཔི དྷམྨཾ ཙརཏི, དཱརཾ པོསེནྟོཔི, ཨཔྤཀསྨིཾ དདནྟོཔི, ཏཐཱཝིདྷསྶ ཨེཏེ སཧསྶཡཱགིནོ ཀལམྤི ནགྒྷནྟི. ཡཾ ཏེན དལིདྡེན ཨེཀཔཊིཝཱིསཀམཏྟམྤི སལཱཀབྷཏྟམཏྟམྤི ཝཱ དིནྣཾ, ཏསྶ དཱནསྶ སབྦེསམྤི ཏེསཾ དཱནཾ ཀལཾ ནགྒྷཏཱིཏི. ཀལཾ ནཱམ སོལ༹སབྷཱགོཔི སཏབྷཱགོཔི སཧསྶབྷཱགོཔི. ཨིདྷ སཏབྷཱགོ གཧིཏོ. ཡཾ ཏེན དཱནཾ དིནྣཾ, ཏསྨིཾ སཏདྷཱ ཝིབྷཏྟེ ཨིཏརེསཾ དསཀོཊིསཧསྶདཱནཾ ཏཏོ ཨེཀཀོཊྛཱསམྤི ནགྒྷཏཱིཏི ཨཱཧ.
ཨེཝཾ ཏཐཱགཏེ དཱནསྶ ཨགྒྷཾ ཀརོནྟེ སམཱིཔེ ཋིཏཱ དེཝཏཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨེཝཾ བྷགཝཱ མཧནྟཾ དཱནཾ པཱདེན པཝཊྚེཏྭཱ རཏནསཏིཀེ ཝིཡ ནརཀེ པཀྑིཔནྟོ ཨིདཾ ཨེཝཾ པརིཏྟཀཾ ¶ དཱནཾ ཙནྡམཎྜལེ པཧརནྟོ ཝིཡ ཨུཀྑིཔཏི, ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨེཏཾ མཧཔྥལཏར’’ནྟི ཛཱནནཏྠཾ གཱཐཱཡ ཨཛ྄ཛྷབྷཱསི. ཏཏྠ ཀེནཱཏི ཀེན ཀཱརཎེན. མཧགྒཏོཏི མཧཏྟཾ གཏོ, ཝིཔུལསྶེཏཾ ཝེཝཙནཾ. སམེན དིནྣསྶཱཏི སམེན དིནྣསྶ དཱནསྶ. ཨཐསྶཱ བྷགཝཱ དཱནཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེནྟོ དདནྟི ཧེཀེཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཝིསམེ ནིཝིཊྛཱཏི ཝིསམེ ཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨེ པཏིཊྛིཏཱ ཧུཏྭཱ. ཚེཏྭཱཏི པོཐེཏྭཱ. ཝདྷིཏྭཱཏི མཱརེཏྭཱ. སོཙཡིཏྭཱཏི པརཾ ¶ སོཀསམཔྤིཏཾ ཀཏྭཱ. ཨསྶུམུཁཱཏི ཨསྶུམུཁསམྨིསྶཱ. པརཾ རོདཱཔེཏྭཱ དིནྣདཱནཉྷི ཨསྶུམུཁདཱནནྟི ཝུཙྩཏི. སདཎྜཱཏི དཎྜེན ཏཛྫེཏྭཱ པཧརིཏྭཱ དིནྣདཀྑིཎཱ སདཎྜཱཏི ཝུཙྩཏི. ཨེཝནྟི ནཱཧཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཏཱཡ མཧཱདཱནཾ གཧེཏྭཱ ཨཔྤཕལཾ ནཱམ ཀཱཏུཾ སཀྐོམི པརིཏྟཀདཱནཾ ཝཱ མཧཔྥལཾ ནཱམ. ཨིདཾ པན མཧཱདཱནཾ ཨཏྟནོ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཨཔརིསུདྡྷཏཱཡ ཨེཝཾ ཨཔྤཕལཾ ནཱམ ཧོཏི, ཨིཏརཾ པརིཏྟདཱནཾ ཨཏྟནོ ཨུཔྤཏྟིཡཱ པརིསུདྡྷཏཱཡ ཨེཝཾ མཧཔྥལཾ ནཱམཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ཨེཝནྟིཨཱདིམཱཧཱཏི. དུཏིཡཾ.
༣. སཱདྷུསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༣. ཏཏིཡེ ¶ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཨུདཱཧཱརཾ ཨུདཱཧརི. ཡཐཱ ཧི ཡཾ ཏེལཾ མཱནཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི ཝིསྶནྡིཏྭཱ གཙྪཏི, ཏཾ ཨཝསེསཀོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཉྩ ཛལཾ ཏལཱ༹ཀཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ གཙྪཏི, ཏཾ ཨོགྷོཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝམེཝཾ ཡཾ པཱིཏིཝཙནཾ ཧདཡཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨདྷིཀཾ ཧུཏྭཱ ཨནྟོ ཨསཎྛཧིཏྭཱ བཧི ནིཀྑམཏི, ཏཾ ཨུདཱནནྟི ཝུཙྩཏི. ཨེཝརཱུཔཾ པཱིཏིམཡཾ ཝཙནཾ ནིཙྪཱརེསཱིཏི ཨཏྠོ. སདྡྷཱཡཔི སཱཧུ དཱནནྟི ཀམྨཉྩ ཀམྨཕལཉྩ སདྡཧིཏྭཱཔི དིནྣདཱནཾ སཱཧུ ལདྡྷཀཾ བྷདྡཀམེཝ. ཨཱཧཱུཏི ¶ ཀཐེནྟི. ཀཐཾ པནེཏཾ ཨུབྷཡཾ སམཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི? ཛཱིཝིཏབྷཱིརུཀོ ཧི ཡུཛ྄ཛྷིཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཁཡབྷཱིརུཀོ དཱཏུཾ ན སཀྐོཏི. ‘‘ཛཱིཝིཏཉྩ རཀྑིསྶཱམི ཡུཛ྄ཛྷིསྶཱམི ཙཱ’’ཏི ཧི ཝདནྟོ ན ཡུཛ྄ཛྷཏི. ཛཱིཝིཏེ པན ཨཱལཡཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ, ‘‘ཚེཛྫཾ ཝཱ ཧོཏུ མརཎཾ ཝཱ, གཎྷིསྶཱམེཏཾ ཨིསྶརིཡ’’ནྟི ཨུསྶཧནྟོཝ ཡུཛ྄ཛྷཏི. ‘‘བྷོགེ ཙ རཀྑིསྶཱམི, དཱནཉྩ དསྶཱམཱི’’ཏི ཝདནྟོ ན དདཱཏི. བྷོགེསུ པན ཨཱལཡཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ མཧཱདཱནཾ དསྶཱམཱིཏི ཨུསྶཧནྟོཝ དེཏི. ཨེཝཾ དཱནཉྩ ཡུདྡྷཉྩ སམཾ ཧོཏི. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ? ཨཔྤཱཔི སནྟཱ བཧུཀེ ཛིནནྟཱིཏི ཡཐཱ ཙ ཡུདྡྷེ ཨཔྤཀཱཔི ཝཱིརཔུརིསཱ བཧུཀེ བྷཱིརུཔུརིསེ ཛིནནྟི, ཨེཝཾ སདྡྷཱདིསམྤནྣོ ཨཔྤཀམྤི དཱནཾ དདནྟོ བཧུམཙྪེརཾ མདྡཏི, བཧུཉྩ དཱནཝིཔཱཀཾ ཨདྷིགཙྪཏི. ཨེཝམྤི དཱནཉྩ ཡུདྡྷཉྩ སམཱནཾ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ཨཔྤམྤི ཙེ སདྡཧཱནོ དདཱཏི,
ཏེནེཝ སོ ཧོཏི སུཁཱི པརཏྠཱ’’ཏི.
ཨིམསྶ ¶ ཙ པནཏྠསྶ པཀཱསནཏྠཾ ཨེཀསཱཊཀབྲཱཧྨཎཝཏྠུ ཙ ཨངྐུརཝཏྠུ ཙ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.
དྷམྨལདྡྷསྶཱཏི དྷམྨེན སམེན ལདྡྷསྶ བྷོགསྶ དྷམྨལདྡྷསྶ ཙ པུགྒལསྶ. ཨེཏྠ པུགྒལོ ལདྡྷདྷམྨོ ནཱམ ཨདྷིགཏདྷམྨོ ཨརིཡཔུགྒལོ. ཨིཏི ཡཾ དྷམྨལདྡྷསྶ བྷོགསྶ དཱནཾ དྷམྨལདྡྷསྶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ དཱིཡཏི, ཏམྤི སཱདྷཱུཏི ཨཏྠོ. ཡོ དྷམྨལདྡྷསྶཱཏི ཨིམསྨིམྤི གཱཐཱཔདེ ཨཡམེཝ ཨཏྠོ. ཨུཊྛཱནཝཱིརིཡཱདྷིགཏསྶཱཏི ཨུཊྛཱནེན ཙ ཝཱིརིཡེན ཙ ཨདྷིགཏསྶ བྷོགསྶ. ཝེཏརཎིནྟི ¶ དེསནཱསཱིསམཏྟམེཏཾ. ཡམསྶ པན ཝེཏརཎིམྤི སཉྫཱིཝཀཱལ༹སུཏྟཱདཡོཔི ཨེཀཏིཾསམཧཱནིརཡེཔི སབྦསོཝ ཨཏིཀྐམིཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
ཝིཙེཡྻ དཱནནྟི ཝིཙིནིཏྭཱ དིནྣདཱནཾ. ཏཏྠ དྭེ ཝིཙིནནཱ དཀྑིཎཱཝིཙིནནཾ དཀྑིཎེཡྻཝིཙིནནཉྩ. ཏེསུ ལཱམཀལཱམཀེ པཙྩཡེ ཨཔནེཏྭཱ པཎཱིཏཔཎཱིཏེ ཝིཙིནིཏྭཱ ཏེསཾ དཱནཾ དཀྑིཎཱཝིཙིནནཾ ནཱམ. ཝིཔནྣསཱིལེ ¶ ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ པཉྩནཝུཏིཔཱསཎྜབྷེདེ ཝཱ དཀྑིཎེཡྻེ པཧཱཡ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣཱནཾ སཱསནེ པབྦཛིཏཱནཾ དཱནཾ དཀྑིཎེཡྻཝིཙིནནཾ ནཱམ. ཨེཝཾ དྭཱིཧཱཀཱརེཧི ཝིཙེཡྻ དཱནཾ. སུགཏཔྤསཏྠནྟི སུགཏེན ཝཎྞིཏཾ. ཏཏྠ དཀྑིཎེཡྻཝིཙིནནཾ དསྶེནྟོ ཡེ དཀྑིཎེཡྻཱཏིཨཱདིམཱཧ. བཱིཛཱནི ཝུཏྟཱནི ཡཐཱཏི ཨིམིནཱ པན དཀྑིཎཱཝིཙིནནཾ ཨཱཧ. ཨཝིཔནྣབཱིཛསདིསཱ ཧི ཝིཙིནིཏྭཱ གཧིཏཱ པཎཱིཏཔཎཱིཏཱ དེཡྻདྷམྨཱཏི.
པཱཎེསུཔི སཱདྷུ སཾཡམོཏི པཱཎེསུ སཾཡཏབྷཱཝོཔི བྷདྡཀོ. ཨཡཾ དེཝཏཱ ཨིཏརཱཧི ཀཐིཏཾ དཱནཱནིསཾསཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ སཱིལཱནིསཾསཾ ཀཐེཏུམཱརདྡྷཱ. ཨཧེཋཡཾ ཙརནྟི ཨཝིཧིཾསནྟོ ཙརམཱནོ. པརཱུཔཝཱདཱཏི པརསྶ ཨུཔཝཱདབྷཡེན. བྷཡཱཏི ཨུཔཝཱདབྷཡཱ. དཱནཱ ཙ ཁོ དྷམྨཔདཾཝ སེཡྻོཏི དཱནཏོ ནིབྦཱནསངྑཱཏཾ དྷམྨཔདམེཝ སེཡྻོ. པུབྦེ ཙ ཧི པུབྦཏརེ ཙ སནྟོཏི པུབྦེ ཙ ཀསྶཔབུདྡྷཱདིཀཱལེ པུབྦཏརེ ཙ ཀོཎཱགམནབུདྡྷཱདིཀཱལེ, སབྦེཔི ཝཱ ཨེཏེ པུབྦེ ཙ པུབྦཏརེ ཙ སནྟོ ནཱམཱཏི. ཏཏིཡཾ.
༤. ནསནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༤. ཙཏུཏྠེ ¶ ཀམནཱིཡཱནཱིཏི རཱུཔཱདཱིནི ཨིཊྛཱརམྨཎཱནི. ཨཔུནཱགམནཾ ཨནཱགནྟཱ པུརིསོ མཙྩུདྷེཡྻཱཏི ཏེབྷཱུམཀཝཊྚསངྑཱཏཱ མཙྩུདྷེཡྻཱ ཨཔུནཱགམནསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནཾ ཨནཱགནྟཱ. ནིབྦཱནཉྷི སཏྟཱ ན པུནཱགཙྪནྟི, ཏསྨཱ ཏཾ ཨཔུནཱགམནནྟི ཝུཙྩཏི. ཏཾ ཀཱམེསུ བདྡྷོ ཙ པམཏྟོ ཙ ཨནཱགནྟཱ ནཱམ ཧོཏི, སོ ཏཾ པཱཔུཎིཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཚནྡཛནྟི ཏཎྷཱཚནྡཏོ ཛཱཏཾ. ཨགྷནྟི པཉྩཀྑནྡྷདུཀྑཾ. དུཏིཡཔདཾ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཚནྡཝིནཡཱ ཨགྷཝིནཡོཏི ཏཎྷཱཝིནཡེན པཉྩཀྑནྡྷཝིནཡོ ¶ . ཨགྷཝིནཡཱ དུཀྑཝིནཡོཏི པཉྩཀྑནྡྷཝིནཡེན ཝཊྚདུཀྑཾ ཝིནཱིཏམེཝ ཧོཏི. ཙིཏྲཱནཱིཏི ཨཱརམྨཎཙིཏྟཱནི. སངྐཔྤརཱགོཏི སངྐཔྤིཏརཱགོ. ཨེཝམེཏྠ ཝཏྠུཀཱམཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ཀིལེསཀཱམོ ཀཱམོཏི ཝུཏྟོ. ཨཡཾ པནཏྠོ པསཱུརསུཏྟེན ¶ (སུ. ནི. ༨༣༠ ཨཱདཡོ) ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. པསཱུརཔརིབྦཱཛཀོ ཧི ཐེརེན ‘‘སངྐཔྤརཱགོ པུརིསསྶ ཀཱམོ’’ཏི ཝུཏྟེ –
‘‘ན ཏེ ཀཱམཱ ཡཱནི ཙིཏྲཱནི ལོཀེ,
སངྐཔྤརཱགཉྩ ཝདེསི ཀཱམཾ;
སངྐཔྤཡཾ ཨཀུསལེ ཝིཏཀྐེ,
བྷིཀྑཱུཔི ཏེ ཧེཧིནྟི ཀཱམབྷོགཱི’’ཏི. –
ཨཱཧ. ཨཐ ནཾ ཐེརོ ཨཝོཙ –
‘‘ཏེ ཙེ ཀཱམཱ ཡཱནི ཙིཏྲཱནི ལོཀེ,
སངྐཔྤརཱགཾ ན ཝདེསི ཀཱམཾ;
པསྶནྟོ རཱུཔཱནི མནོརམཱནི,
སཏྠཱཔི ཏེ ཧེཧིཏི ཀཱམབྷོགཱི.
སུཎནྟོ སདྡཱནི, གྷཱཡནྟོ གནྡྷཱནི;
སཱཡནྟོ རསཱནི, ཕུསནྟོ ཕསྶཱནི མནོརམཱནི;
སཏྠཱཔི ཏེ ཧེཧིཏི ཀཱམབྷོགཱི’’ཏི.
ཨཐེཏྠ དྷཱིརཱཏི ཨཐ ཨེཏེསུ ཨཱརམྨཎེསུ པཎྜིཏཱ ཚནྡརཱགཾ ཝིནཡནྟི. སཾཡོཛནཾ སབྦནྟི དསཝིདྷམྤི སཾཡོཛནཾ. ཨཀིཉྩནནྟི རཱགཀིཉྩནཱདིཝིརཧིཏཾ. ནཱནུཔཏནྟི དུཀྑཱཏི ཝཊྚདུཀྑཱ པན ཏསྶ ཨུཔརི ན པཏནྟི. ཨིཙྩཱཡསྨཱ ¶ མོགྷརཱཛཱཏི, ‘‘པཧཱསི སངྑ’’ནྟི གཱཐཾ སུཏྭཱ ཏསྶཾ ¶ པརིསཏི ཨནུསནྡྷིཀུསལོ མོགྷརཱཛཱ ནཱམ ཐེརོ ‘‘ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ ཨཏྠོ ན ཡཐཱནུསནྡྷིཾ གཏོ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཡཐཱནུསནྡྷིཾ གྷཊེནྟོ ཨེཝམཱཧ. ཏཏྠ ཨིདྷ ཝཱ ཧུརཾ ཝཱཏི ཨིདྷལོཀེ ཝཱ པརལོཀེ ཝཱ. ནརུཏྟམཾ ཨཏྠཙརཾ ནརཱནནྟི ཀིཉྩཱཔི སབྦེ ཁཱིཎཱསཝཱ ནརུཏྟམཱ ཙེཝ ཨཏྠཙརཱ ཙ ནརཱནཾ, ཐེརོ པན དསབལཾ སནྡྷཱཡེཝམཱཧ. ཡེ ཏཾ ནམསྶནྟི པསཾསིཡཱ ཏེཏི ཡདི ཏཐཱཝིམུཏྟཾ དེཝམནུསྶཱ ནམསྶནྟི, ཨཐ ཡེ ཏཾ བྷགཝནྟཾ ཀཱཡེན ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཝཱ ཨནུཔཊིཔཏྟིཡཱ ཝཱ ནམསྶནྟི, ཏེ ཀིཾ པསཾསིཡཱ, ཨུདཱཧུ ཨཔསཾསིཡཱཏི. བྷིཀྑཱུཏི མོགྷརཱཛཏྠེརཾ ¶ ཨཱལཔཏི. ཨཉྙཱཡ དྷམྨནྟི ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཛཱནིཏྭཱ. སངྒཱཏིགཱ ཏེཔི བྷཝནྟཱིཏི ཡེ ཏཾ ཀཱཡེན ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཝཱ ཨནུཔཊིཔཏྟིཡཱ ཝཱ ནམསྶནྟི. ཏེ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཨཉྙཱཡ ཝིཙིཀིཙྪཾ པཧཱཡ སངྒཱཏིགཱཔི ཧོནྟི, པསཾསིཡཱཔི ཧོནྟཱིཏི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༥. པཉྩམེ ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིཀཱཏི ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙཱི དེཝལོཀོ ནཱམ པཱཊིཡེཀྐོ ནཏྠི, ཨིམཱ པན དེཝཏཱ ཏཐཱགཏསྶ ཙཏུཔཙྩཡཔརིབྷོགཾ ནིསྶཱཡ ཨུཛ྄ཛྷཱཡམཱནཱ ཨཱགཏཱ. ཏཱསཾ ཀིར ཨེཝཾ ཨཧོསི – ‘‘སམཎོ གོཏམོ བྷིཀྑཱུནཾ པཾསུཀཱུལཙཱིཝར-པིཎྜིཡཱལོཔ-རུཀྑམཱུལསེནཱསནཔཱུཏིམུཏྟབྷེསཛྫེཧི སནྟོསསྶེཝ པརིཡནྟཀཱརིཏཾ ཝཎྞེཏི, སཡཾ པན པཏྟུཎྞདུཀཱུལ ཁོམཱདཱིནི པཎཱིཏཙཱིཝརཱནི དྷཱརེཏི, རཱཛཱརཧཾ ཨུཏྟམཾ བྷོཛནཾ བྷུཉྫཏི, དེཝཝིམཱནཀཔྤཱཡ གནྡྷཀུཊིཡཱ ཝརསཡནེ སཡཏི, སཔྤིནཝནཱིཏཱདཱིནི བྷེསཛྫཱནི པཊིསེཝཏི, དིཝསཾ མཧཱཛནསྶ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཝཙནམསྶ ཨཉྙཏོ གཙྪཏི, ཀིརིཡཱ ཨཉྙཏོ’’ཏི ཨུཛ྄ཛྷཱཡམཱནཱ ཨཱགམིཾསུ. ཏེན ཏཱསཾ དྷམྨསངྒཱཧཀཏྠེརེཧི ‘‘ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིཀཱ’’ཏི ནཱམཾ གཧིཏཾ.
ཨཉྙཐཱ སནྟནྟི ཨཉྙེནཱཀཱརེན བྷཱུཏཾ. ནིཀཙྩཱཏི ནིཀཏིཡཱ ཝཉྩནཱཡ, ཝཉྩེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཀིཏཝསྶེཝཱཏི ཀིཏཝོ ཝུཙྩཏི སཱཀུཎིཀོ. སོ ¶ ཧི ཨགུམྦོཝ སམཱནོ སཱཁཔཎྞཱདིཔཊིཙྪཱདནེན གུམྦཝཎྞཾ དསྶེཏྭཱ ཨུཔགཏེ མོརཏིཏྟིརཱདཡོ ¶ སཀུཎེ མཱརེཏྭཱ དཱརབྷརཎཾ ཀརོཏི. ཨིཏི ཏསྶ ཀིཏཝསྶ ཨིམཱཡ ཝཉྩནཱཡ ཨེཝཾ ཝཉྩེཏྭཱ སཀུཎམཾསབྷོཛནཾ ཝིཡ ཀུཧཀསྶཱཔི པཾསུཀཱུལེན ཨཏྟཱནཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཀཐཱཚེཀཏཱཡ མཧཱཛནཾ ཝཉྩེཏྭཱ ཁཱདམཱནསྶ ཝིཙརཏོ. བྷུཏྟཾ ཐེཡྻེན ཏསྶ ཏནྟི སབྦོཔི ཏསྶ ཙཏུཔཙྩཡཔརིབྷོགོ ཐེཡྻེན པརིབྷུཏྟོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི དེཝཏཱ བྷགཝནྟཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. པརིཛཱནནྟི པཎྜིཏཱཏི ཨཡཾ ཀཱརཀོ ཝཱ ཨཀཱརཀོ ཝཱཏི པཎྜིཏཱ ཛཱནནྟི. ཨིཏི ཏཱ དེཝཏཱ ‘‘ཏཐཱགཏཱཔི མཡམེཝ པཎྜིཏཱ’’ཏི མཉྙམཱནཱ ཨེཝམཱཧཾསུ.
ཨཐ བྷགཝཱ ནཡིདནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡཱཡཾ པཊིཔདཱ དལ༹ྷཱཏི ཨཡཾ དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔདཱ དལ༹ྷཱ ཐིརཱ. ཡཱཡ པཊིཔདཱཡ དྷཱིརཱ པཎྜིཏཱ ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ཙཱཏི དྭཱིཧི ཛྷཱནེཧི ཛྷཱཡིནོ མཱརབནྡྷནཱ པམུཙྩནྟི, ཏཾ པཊིཔདཾ བྷཱསིཏམཏྟེན ཝཱ སཝནམཏྟེན ཝཱ ཨོཀྐམིཏུཾ ¶ པཊིཔཛྫིཏུཾ ན སཀྐཱཏི ཨཏྠོ. ན ཝེ དྷཱིརཱ པཀུབྦནྟཱིཏི དྷཱིརཱ པཎྜིཏཱ ཝིདིཏྭཱ ལོཀཔརིཡཱཡཾ སངྑཱརལོཀསྶ ཨུདཡབྦཡཾ ཉཏྭཱ ཙཏུསཙྩདྷམྨཉྩ ཨཉྙཱཡ ཀིལེསནིབྦཱནེན ནིབྦུཏཱ ལོཀེ ཝིསཏྟིཀཾ ཏིཎྞཱ ཨེཝཾ ན ཀུབྦནྟི, མཡཾ ཨེཝརཱུཔཱནི ན ཀཐེམཱཏི ཨཏྠོ.
པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཧིཏྭཱཏི ‘‘ཨཡུཏྟཾ ཨམྷེཧི ཀཏཾ, ཨཀཱརཀམེཝ མཡཾ ཀཱརཀཝཱདེན སམུདཱཙརིམྷཱ’’ཏི ལཛྫམཱནཱ མཧཱབྲཧྨནི ཝིཡ བྷགཝཏི གཱརཝཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ ཨགྒིཀྑནྡྷཾ ཝིཡ བྷགཝནྟཾ དུརཱསདཾ ཀཏྭཱ པསྶམཱནཱ ཨཱཀཱསཏོ ཨོཏརིཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ ཋཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཙྩཡོཏི ཨཔརཱདྷོ. ནོ, བྷནྟེ, ཨཙྩཱགམཱཏི ཨམྷེ ཨཏིཀྐམྨ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཝཏྟོ. ཨཱསཱདེཏབྦནྟི གྷཊྚཡིཏབྦཾ. ཏཱ ཀིར དེཝཏཱ བྷགཝནྟཾ ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡཱཏི དྭཱིཧིཔི གྷཊྚཡིཾསུ. ཏཐཱགཏཾ ཨཝནྡིཏྭཱ ཨཱཀཱསེ པཏིཊྛམཱནཱ ཀཱཡེན གྷཊྚཡིཾསུ, ཀིཏཝོཔམཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ནཱནཔྤཀཱརཀཾ ཨསབྦྷིཝཱདཾ ཝདམཱནཱ ཝཱཙཱཡ གྷཊྚཡིཾསུ. ཏསྨཱ ཨཱསཱདེཏབྦཾ ཨམཉྙིམྷཱཏི ཨཱཧཾསུ. པཊིགྒཎྷཱཏཱུཏི ཁམཏུ. ཨཱཡཏིཾ སཾཝརཱཡཱཏི ¶ ཨནཱགཏེ སཾཝརཎཏྠཱཡ, པུན ཨེཝརཱུཔསྶ ཨཔརཱདྷསྶ དོསསྶ ཨཀརཎཏྠཱཡ.
སིཏཾ ¶ པཱཏྭཱཀཱསཱིཏི ཨགྒདནྟེ དསྶེནྟོ པཧཊྛཱཀཱརཾ དསྶེསི. ཀསྨཱ? ཏཱ ཀིར དེཝཏཱ ན སབྷཱཝེན ཁམཱཔེནྟི, ལོཀིཡམཧཱཛནཉྩ སདེཝཀེ ལོཀེ ཨགྒཔུགྒལཾ ཏཐཱགཏཉྩ ཨེཀསདིསཾ ཀརོནྟི. ཨཐ བྷགཝཱ ‘‘པརཏོ ཀཐཱཡ ཨུཔྤནྣཱཡ བུདྡྷབལཾ དཱིཔེཏྭཱ པཙྪཱ ཁམིསྶཱམཱི’’ཏི སིཏཾ པཱཏྭཱཀཱསི. བྷིཡྻོསོ མཏྟཱཡཱཏི ཨཏིརེཀཔྤམཱཎེན. ཨིམཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསཱིཏི ཀུཔིཏོ ཨེས ཨམྷཱཀནྟི མཉྙམཱནཱ ཨབྷཱསི.
ན པཊིགཎྷཏཱིཏི ན ཁམཏི ནཱདྷིཝཱསེཏི. ཀོཔནྟརོཏི ཨབྦྷནྟརེ ཨུཔྤནྣཀོཔོ. དོསགརཱུཏི དོསཾ གརུཾ ཀཏྭཱ ཨཱདཱཡ ཝིཧརནྟོ. ས ཝེརཾ པཊིམུཉྩཏཱིཏི སོ ཨེཝརཱུཔོ གཎྛིཀཾ པཊིམུཉྩནྟོ ཝིཡ ཏཾ ཝེརཾ ཨཏྟནི པཊིམུཉྩཏི ཋཔེཏི, ན པཊིནིསྶཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཙྩཡོ ཙེ ན ཝིཛྫེཐཱཏི སཙེ ཨཙྩཱཡིཀཀམྨཾ ན བྷཝེཡྻ. ནོ ཙིདྷཱཔགཏཾ སིཡཱཏི ཡདི ཨཔརཱདྷོ ནཱམ ན བྷཱཝེཡྻ. ཀེནཱིདྷ ཀུསལོ སིཡཱཏི ཡདི ཝེརཱནི ན སམྨེཡྻུཾ, ཀེན ཀཱརཎེན ཀུསལོ བྷཝེཡྻ.
ཀསྶཙྩཡཱཏི ¶ གཱཐཱཡ ཀསྶ ཨཏིཀྐམོ ནཏྠི? ཀསྶ ཨཔརཱདྷོ ནཏྠི? ཀོ སམྨོཧཾ ནཱཔཛྫཏི? ཀོ ནིཙྩམེཝ པཎྜིཏོ ནཱམཱཏི ཨཏྠོ? ཨིམཾ ཀིར གཱཐཾ བྷཎཱཔནཏྠཾ བྷགཝཏོ སིཏཔཱཏུཀམྨཾ. ཏསྨཱ ཨིདཱནི དེཝཏཱནཾ བུདྡྷབལཾ དཱིཔེཏྭཱ ཁམིསྶཱམཱིཏི ཏཐཱགཏསྶ བུདྡྷསྶཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏཐཱགཏསྶཱཏི ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཨེཝམཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི ཏཐཱགཏསྶ. བུདྡྷསྶཱཏི ཙཏུནྣཾ སཙྩཱནཾ བུདྡྷཏྟཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི ཝིམོཀྑནྟིཀཔཎྞཏྟིཝསེན ཨེཝཾ ལདྡྷནཱམསྶ. ཨཙྩཡཾ དེསཡནྟཱིནནྟི ཡཾ ཝུཏྟཾ ཏུམྷེཧི ‘‘ཨཙྩཡཾ དེསཡནྟཱིནཾ…པེ… ས ཝེརཾ པཊིམུཉྩཏཱི’’ཏི, ཏཾ སཱདྷུ ཝུཏྟཾ, ཨཧཾ པན ཏཾ ཝེརཾ ནཱབྷིནནྡཱམི ན པཏྠཡཱམཱིཏི ཨཏྠོ. པཊིགྒཎྷཱམི ཝོཙྩཡནྟི ཏུམྷཱཀཾ ཨཔརཱདྷཾ ཁམཱམཱིཏི. པཉྩམཾ.
༦. སདྡྷཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༦. ཚཊྛེ ¶ སདྡྷཱ དུཏིཡཱ པུརིསསྶ ཧོཏཱིཏི པུརིསསྶ དེཝལོཀེ མནུསྶལོཀེ ཙེཝ ནིབྦཱནཉྩ གཙྪནྟསྶ སདྡྷཱ དུཏིཡཱ ཧོཏི, སཧཱཡཀིཙྩཾ སཱདྷེཏི. ནོ ཙེ ཨསྶདྡྷིཡཾ ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི ཡདི ¶ ཨསྶདྡྷིཡཾ ན ཏིཊྛཏི. ཡསོཏི པརིཝཱརོ. ཀིཏྟཱིཏི ཝཎྞབྷཎནཾ. ཏཏྭསྶ ཧོཏཱིཏི ཏཏོ ཨསྶ ཧོཏི. ནཱནུཔཏནྟི སངྒཱཏི རཱགསངྒཱདཡོ པཉྩ སངྒཱ ན ཨནུཔཏནྟི. པམཱདམནུཡུཉྫནྟཱིཏི ཡེ པམཱདཾ ཀརོནྟི ནིབྦཏྟེནྟི, ཏེ ཏཾ ཨནུཡུཉྫནྟི ནཱམ. དྷནཾ སེཊྛཾཝ རཀྑཏཱིཏི མུཏྟཱམཎིསཱརཱདིཨུཏྟམདྷནཾ ཝིཡ རཀྑཏི. ཛྷཱཡནྟོཏི ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ཙ ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ཙ ཛྷཱཡནྟོ. ཏཏྠ ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཾ ནཱམ ཝིཔསྶནཱམགྒཕལཱནི. ཝིཔསྶནཱ ཧི ཏཱིཎི ལཀྑཎཱནི ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཾ. མགྒོ ཝིཔསྶནཱཡ ཨཱགཏཀིཙྩཾ སཱདྷེཏཱིཏི ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཾ. ཕལཾ ཏཐལཀྑཎཾ ནིརོདྷསཙྩཾ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཾ. ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ པན ཀསིཎཱརམྨཎསྶ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡནཏོ ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནནྟི ཝེདིཏབྦཱ. པརམཾ ནཱམ ཨརཧཏྟསུཁཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི. ཚཊྛཾ.
༧. སམཡསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༧. སཏྟམེ སཀྐེསཱུཏི ‘‘སཀྱཱ ཝཏ, བྷོ ཀུམཱརཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༢༦༧) ཨུདཱནཾ པཊིཙྩ སཀྐཱཏི ལདྡྷནཱམཱནཾ རཱཛཀུམཱརཱནཾ ནིཝཱསོ ཨེཀོཔི ཛནཔདོ རཱུལ༹ྷཱིསདྡེན སཀྐཱཏི ཝུཙྩཏི ¶ . ཏསྨིཾ སཀྐེསུ ཛནཔདེ. མཧཱཝནེཏི སཡཾཛཱཏེ ཨརོཔིམེ ཧིམཝནྟེན སདྡྷིཾ ཨེཀཱབདྡྷེ མཧཏི ཝནེ. སབྦེཧེཝ ཨརཧནྟེཧཱིཏི ཨིམཾ སུཏྟཾ ཀཐིཏདིཝསེཡེཝ པཏྟཨརཧནྟེཧི.
ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ – སཱཀིཡཀོལིཡཱ ཧི ཀིར ཀཔིལཝཏྠུནགརསྶ ཙ ཀོལིཡནགརསྶ ཙ ཨནྟརེ རོཧིཎིཾ ནཱམ ནདིཾ ཨེཀེནེཝ ཨཱཝརཎེན བནྡྷཱཔེཏྭཱ སསྶཱནི ཀཱརེནྟི. ཨཐ ཛེཊྛམཱུལམཱསེ སསྶེསུ མིལཱཡནྟེསུ ཨུབྷཡནགརཝཱསཱིནམྤི ཀམྨཀཱརཱ སནྣིཔཏིཾསུ. ཏཏྠ ཀོལིཡནགརཝཱསིནོ ཨཱཧཾསུ – ‘‘ཨིདཾ ཨུདཀཾ ཨུབྷཡཏོ ཨཱཧརིཡམཱནཾ ན ཏུམྷཱཀཾ, ན ཨམྷཱཀཾ པཧོསྶཏི ¶ , ཨམྷཱཀཾ པན སསྶཾ ཨེཀེན ཨུདཀེནེཝ ནིཔྥཛྫིསྶཏི, ཨིདཾ ཨུདཀཾ ཨམྷཱཀཾ དེཐཱ’’ཏི. ཀཔིལཝཏྠུཝཱསིནོ ཨཱཧཾསུ – ‘‘ཏུམྷེསུ ཀོཊྛེ པཱུརེཏྭཱ ཋིཏེསུ མཡཾ རཏྟསུཝཎྞནཱིལམཎིཀཱལ༹ཀཧཱཔཎེ ¶ ཙ གཧེཏྭཱ པཙྪིཔསིབྦཀཱདིཧཏྠཱ ན སཀྑིསྶཱམ ཏུམྷཱཀཾ གྷརདྭཱརེ ཝིཙརིཏུཾ, ཨམྷཱཀམྤི སསྶཾ ཨེཀེནེཝ ཨུདཀེན ནིཔྥཛྫིསྶཏི, ཨིདཾ ཨུདཀཾ ཨམྷཱཀཾ དེཐཱ’’ཏི. ‘‘ན མཡཾ དསྶཱམཱ’’ཏི. ‘‘མཡམྤི ན དསྶཱམཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ཀཐཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨེཀོ ཨུཊྛཱཡ ཨེཀསྶ པཧཱརཾ ཨདཱསི, སོཔི ཨཉྙསྶཱཏི ཨེཝཾ ཨཉྙམཉྙཾ པཧརིཏྭཱ རཱཛཀུལཱནཾ ཛཱཏིཾ གྷཊྚེཏྭཱ ཀལཧཾ ཝཌྜྷཡིཾསུ.
ཀོལིཡཀམྨཀཱརཱ ཝདནྟི – ‘‘ཏུམྷེ ཀཔིལཝཏྠུཝཱསིཀེ གཧེཏྭཱ གཛྫཐ, ཡེ སོཎསིངྒཱལཱདཡོ ཝིཡ ཨཏྟནོ བྷགིནཱིཧི སདྡྷིཾ སཾཝསིཾསུ, ཨེཏེསཾ ཧཏྠིནོ ཙ ཨསྶཱ ཙ ཕལཀཱཝུདྷཱནི ཙ ཨམྷཱཀཾ ཀིཾ ཀརིསྶནྟཱི’’ཏི? སཱཀིཡཀམྨཀཱརཱ ཝདནྟི – ‘‘ཏུམྷེ དཱནི ཀུཊྛིནོ དཱརཀེ གཧེཏྭཱ གཛྫཐ, ཡེ ཨནཱཐཱ ནིགྒཏིཀཱ ཏིརཙྪཱནཱ ཝིཡ ཀོལརུཀྑེ ཝསིཾསུ, ཨེཏེསཾ ཧཏྠིནོ ཙ ཨསྶཱ ཙ ཕལཀཱཝུདྷཱནི ཙ ཨམྷཱཀཾ ཀིཾ ཀརིསྶནྟཱི’’ཏི? ཏེ གནྟྭཱ ཏསྨིཾ ཀམྨེ ནིཡུཏྟཨམཙྩཱནཾ ཀཐེསུཾ, ཨམཙྩཱ རཱཛཀུལཱནཾ ཀཐེསུཾ. ཏཏོ སཱཀིཡཱ – ‘‘བྷགིནཱིཧི སདྡྷིཾ སཾཝསིཏཀཱནཾ ཐཱམཉྩ བལཉྩ དསྶེསྶཱམཱ’’ཏི ཡུདྡྷསཛྫཱ ནིཀྑམིཾསུ. ཀོལིཡཱཔི – ‘‘ཀོལརུཀྑཝཱསཱིནཾ ཐཱམཉྩ བལཉྩ དསྶེསྶཱམཱ’’ཏི ཡུདྡྷསཛྫཱ ནིཀྑམིཾསུ.
བྷགཝཱཔི རཏྟིཡཱ པཙྩཱུསསམཡེཝ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཏོ ཨུཊྛཱཡ ལོཀཾ ཝོལོཀེནྟོ ཨིམེ ཨེཝཾ ཡུདྡྷསཛྫེ ནིཀྑམནྟེ ཨདྡས. དིསྭཱ – ‘‘མཡི གཏེ ཨཡཾ ཀལཧོ ཝཱུཔསམྨིསྶཏི ནུ ཁོ ཨུདཱཧུ ནོ’’ཏི ཨུཔདྷཱརེནྟོ – ‘‘ཨཧམེཏྠ གནྟྭཱ ཀལཧཝཱུཔསམནཏྠཾ ཏཱིཎི ཛཱཏཀཱནི ཀཐེསྶཱམི, ཏཏོ ཀལཧོ ཝཱུཔསམྨིསྶཏི. ཨཐ སཱམགྒིདཱིཔནཏྠཱཡ དྭེ ཛཱཏཀཱནི ཀཐེཏྭཱ ཨཏྟདཎྜསུཏྟཾ ¶ དེསེསྶཱམི. དེསནཾ སུཏྭཱ ¶ ཨུབྷཡནགརཝཱསིནོཔི ཨཌྜྷཏིཡཱནི ཨཌྜྷཏིཡཱནི ཀུམཱརསཏཱནི དསྶནྟི, ཨཧཾ ཏེ པབྦཱཛེསྶཱམི, ཏདཱ མཧཱསམཱགམོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི སནྣིཊྛཱནཾ ཨཀཱསི. ཏསྨཱ ཨིམེསུ ཡུདྡྷསཛྫེསུ ནིཀྑམནྟེསུ ཀསྶཙི ཨནཱརོཙེཏྭཱ སཡམེཝ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ གནྟྭཱ དྭིནྣཾ སེནཱནཾ ཨནྟརེ ཨཱཀཱསེ པལླངྐཾ ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ཚབྦཎྞརསྨིཡོ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ནིསཱིདི.
ཀཔིལཝཏྠུཝཱསིནོ བྷགཝནྟཾ དིསྭཱཝ, ‘‘ཨམྷཱཀཾ ཉཱཏིསེཊྛོ སཏྠཱ ཨཱགཏོ. དིཊྛོ ནུ ཁོ ཏེན ཨམྷཱཀཾ ཀལཧཀརཎབྷཱཝོ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ, ‘‘ན ཁོ པན སཀྐཱ བྷགཝཏི ཨཱགཏེ ཨམྷེཧི པརསྶ སརཱིརེ སཏྠཾ ¶ པཱཏེཏུཾ. ཀོལིཡནགརཝཱསིནོ ཨམྷེ ཧནནྟུ ཝཱ བཛ྄ཛྷནྟུ ཝཱ’’ཏི. ཨཱཝུདྷཱནི ཚཌྜེཏྭཱ, བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ, ནིསཱིདིཾསུ. ཀོལིཡནགརཝཱསིནོཔི ཏཐེཝ ཙིནྟེཏྭཱ ཨཱཝུདྷཱནི ཚཌྜེཏྭཱ, བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ, ནིསཱིདིཾསུ.
བྷགཝཱ ཛཱནནྟོཝ, ‘‘ཀསྨཱ ཨཱགཏཏྠ, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི པུཙྪི? ‘‘ན, བྷགཝཱ, ཏིཏྠཀཱིལཱ༹ཡ ན པབྦཏཀཱིལཱ༹ཡ, ན ནདཱིཀཱིལཱ༹ཡ, ན གིརིདསྶནཏྠཾ, ཨིམསྨིཾ པན ཋཱནེ སངྒཱམཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ ཨཱགཏམྷཱ’’ཏི. ‘‘ཀིཾ ནིསྶཱཡ ཝོ ཀལཧོ, མཧཱརཱཛཱཏི? ཨུདཀཾ, བྷནྟེཏི. ཨུདཀཾ ཀིཾ ཨགྒྷཏི, མཧཱརཱཛཱཏི? ཨཔྤཾ, བྷནྟེཏི. པཐཝཱི ནཱམ ཀིཾ ཨགྒྷཏི, མཧཱརཱཛཱཏི? ཨནགྒྷཱ, བྷནྟེཏི. ཁཏྟིཡཱ ཀིཾ ཨགྒྷནྟཱིཏི? ཁཏྟིཡཱ ནཱམ ཨནགྒྷཱ, བྷནྟེཏི. ཨཔྤམཱུལཾ ཨུདཀཾ ནིསྶཱཡ ཀིམཏྠཾ ཨནགྒྷེ ཁཏྟིཡེ ནཱསེཐ, མཧཱརཱཛ, ཀལཧེ ཨསྶཱདོ ནཱམ ནཏྠི, ཀལཧཝསེན, མཧཱརཱཛ, ཨཊྛཱནེ ཝེརཾ ཀཏྭཱ ཨེཀཱཡ རུཀྑདེཝཏཱཡ ཀཱལ༹སཱིཧེན སདྡྷིཾ བདྡྷཱགྷཱཏོ སཀལམྤི ཨིམཾ ཀཔྤཾ ཨནུཔྤཏྟོཡེཝཱཏི ཝཏྭཱ ཕནྡནཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༡༣.༡༤ ཨཱདཡོ) ཀཐེསི’’. ཏཏོ ‘‘པརཔཏྟིཡེན ནཱམ, མཧཱརཱཛ, ན བྷཝིཏབྦཾ. པརཔཏྟིཡཱ ཧུཏྭཱ ཧི ཨེཀསྶ སསཀསྶ ཀཐཱཡ ཏིཡོཛནསཧསྶཝིཏྠཏེ ཧིམཝནྟེ ཙཏུཔྤདགཎཱ མཧཱསམུདྡཾ པཀྑནྡིནོ ¶ ཨཧེསུཾ. ཏསྨཱ པརཔཏྟིཡེན ན བྷཝིཏབྦ’’ནྟི ཝཏྭཱ, པཐཝཱིཨུནྡྲིཡཛཱཏཀཾ ཀཐེསི. ཏཏོ ‘‘ཀདཱཙི, མཧཱརཱཛ, དུབྦལོཔི མཧཱབལསྶ རནྡྷཾ ཝིཝརཾ པསྶཏི, ཀདཱཙི མཧཱབལོ དུབྦལསྶ. ལཊུཀིཀཱཔི ཧི སཀུཎིཀཱ ཧཏྠིནཱགཾ གྷཱཏེསཱི’’ཏི ལཊུཀིཀཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༥.༣༩ ཨཱདཡོ) ཀཐེསི. ཨེཝཾ ཀལཧཝཱུཔསམནཏྠཱཡ ཏཱིཎི ཛཱཏཀཱནི ཀཐེཏྭཱ སཱམགྒིཔརིདཱིཔནཏྠཱཡ དྭེ ཛཱཏཀཱནི ཀཐེསི. ཀཐཾ? ‘‘སམགྒཱནཉྷི, མཧཱརཱཛ, ཀོཙི ཨོཏཱརཾ ནཱམ པསྶིཏུཾ ན སཀྐོཏཱིཏི ཝཏྭཱ, རུཀྑདྷམྨཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༡.༧༤) ཀཐེསི ¶ . ཏཏོ ‘‘སམགྒཱནཾ, མཧཱརཱཛ, ཀོཙི ཝིཝརཾ དསྶིཏུཾ ན སཀྑི. ཡདཱ པན ཨཉྙམཉྙཾ ཝིཝཱདམཀཾསུ, ཨཐ ཏེ ནེསཱདཔུཏྟོ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཏྭཱ ཨཱདཱཡ གཏོཏི ཝིཝཱདེ ཨསྶཱདོ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཝཏྭཱ, ཝཊྚཀཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༡.༡༡༨) ཀཐེསི. ཨེཝཾ ཨིམཱནི པཉྩ ཛཱཏཀཱནི ཀཐེཏྭཱ ཨཝསཱནེ ཨཏྟདཎྜསུཏྟཾ (སུ. ནི. ༩༤༡ ཨཱདཡོ) ཀཐེསི.
རཱཛཱནོ པསནྣཱ – ‘‘སཙེ སཏྠཱ ནཱགམིསྶ, མཡཾ སཧཏྠཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཝདྷིཏྭཱ ལོཧིཏནདིཾ པཝཏྟཡིསྶཱམ. ཨམྷཱཀཾ པུཏྟབྷཱཏརོ ཙ གེཧདྭཱརེ ¶ ན པསྶེཡྻཱམ, སཱསནཔཊིསཱསནམྤི ནོ ཨཱཧརཎཀོ ནཱབྷཝིསྶ. སཏྠཱརཾ ནིསྶཱཡ ནོ ཛཱིཝིཏཾ ལདྡྷཾ. སཙེ པན སཏྠཱ ཨཱགཱརཾ ཨཛ྄ཛྷཱཝསིསྶ དཱིཔསཧསྶདྭཡཔརིཝཱརཾ ཙཏུམཧཱདཱིཔརཛྫམསྶ ཧཏྠགཏཾ ཨབྷཝིསྶ, ཨཏིརེཀསཧསྶཾ ཁོ པནསྶ པུཏྟཱ ཨབྷཝིསྶཾསུ, ཏཏོ ཁཏྟིཡཔརིཝཱརོ ཨཝིཙརིསྶ. ཏཾ ཁོ པནེས སམྤཏྟིཾ པཧཱཡ ནིཀྑམིཏྭཱ སམྦོདྷིཾ པཏྟོ. ཨིདཱནིཔི ཁཏྟིཡཔརིཝཱརོཡེཝ ཝིཙརཏཱུ’’ཏི ཨུབྷཡནགརཝཱསིནོ ཨཌྜྷཏིཡཱནི ཨཌྜྷཏིཡཱནི ཀུམཱརསཏཱནི ཨདཾསུ. བྷགཝཱཔི ཏེ པབྦཱཛེཏྭཱ མཧཱཝནཾ ཨགམཱསི. ཏེསཾ གརུགཱརཝེན ན ཨཏྟནོ རུཙིཡཱ པབྦཛིཏཱནཾ ཨནབྷིརཏི ཨུཔྤཛྫི. པུརཱཎདུཏིཡིཀཱཡོཔི ཏེསཾ – ‘‘ཨཡྻཔུཏྟཱ ཨུཀྐཎྛནྟུ, གྷརཱཝཱསོ ན སཎྛཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝཏྭཱ སཱསནཾ པེསེནྟི. ཏེ ཙ ཨཏིརེཀཏརཾ ཨུཀྐཎྛིཾསུ.
བྷགཝཱ ཨཱཝཛྫེནྟོ ཏེསཾ ཨནབྷིརཏིབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ – ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ མཱདིསེན བུདྡྷེན སདྡྷིཾ ཨེཀཏོ ཝསནྟཱ ཨུཀྐཎྛནྟི, ཧནྡ ནེསཾ ¶ ཀུཎཱལདཧསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཏྭཱ ཏཏྠ ནེཏྭཱ ཨནབྷིརཏིཾ ཝིནོདེམཱི’’ཏི ཀུཎཱལདཧསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེསི. ཏེ ཏཾ དཊྛུཀཱམཱ ཨཧེསུཾ. དཊྛུཀཱམཏྠ, བྷིཀྑཝེ, ཀུཎཱལདཧནྟི? ཨཱམ བྷགཝཱཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཨེཐ གཙྪཱམཱཏི. ཨིདྡྷིམནྟཱནཾ བྷགཝཱ གམནཊྛཱནཾ མཡཾ ཀཐཾ གམིསྶཱམཱཏི. ཏུམྷེ གནྟུཀཱམཱ ཧོཐ, ཨཧཾ མམཱནུབྷཱཝེན གཧེཏྭཱ གམིསྶཱམཱིཏི. སཱདྷུ, བྷནྟེཏི. བྷགཝཱ པཉྩ བྷིཀྑུསཏཱནི གཧེཏྭཱ ཨཱཀཱསེ ཨུཔྤཏིཏྭཱ ཀུཎཱལདཧེ པཏིཊྛཱཡ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨཱཧ – ‘‘བྷིཀྑཝེ, ཨིམསྨིཾ ཀུཎཱལདཧེ ཡེསཾ མཙྪཱནཾ ནཱམཾ ན ཛཱནཱཐ མམཾ པུཙྪཐཱ’’ཏི.
ཏེ པུཙྪིཾསུ. བྷགཝཱ པུཙྪིཏཾ པུཙྪིཏཾ ཀཐེསི. ན ཀེཝལཉྩ, མཙྪཱནཾཡེཝ, ཏསྨིཾ ཝནསཎྜེ རུཀྑཱནམྤི པབྦཏཔཱདེ དྭིཔདཙཏུཔྤདསཀུཎཱནམྤི ནཱམཱནི པུཙྪཱཔེཏྭཱ ཀཐེསི. ཨཐ དྭཱིཧི ¶ སཀུཎེཧི མུཁཏུཎྜཀེན ཌཾསིཏྭཱ གཧིཏདཎྜཀེ ནིསིནྣོ ཀུཎཱལསཀུཎརཱཛཱ པུརཏོ པཙྪཏོ ཨུབྷོསུ ཙ པསྶེསུ སཀུཎསངྒྷཔརིཝུཏོ ཨཱགཙྪཏི. བྷིཀྑཱུ ཏཾ དིསྭཱ – ‘‘ཨེས, བྷནྟེ, ཨིམེསཾ སཀུཎཱནཾ རཱཛཱ བྷཝིསྶཏི, པརིཝཱརཱ ཨེཏེ ཨེཏསྶཱ’’ཏི མཉྙཱམཱཏི. ཨེཝམེཏཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨཡམྤི མམེཝ ཝཾསོ མམ པཝེཎཱིཏི. ཨིདཱནི ཏཱཝ མཡཾ, བྷནྟེ, ཨེཏེ སཀུཎེ པསྶཱམ. ཡཾ པན བྷགཝཱ ¶ ‘‘ཨཡམྤི མམེཝ ཝཾསོ མམ པཝེཎཱི’’ཏི ཨཱཧ, ཏཾ སོཏུཀཱམམྷཱཏི. སོཏུཀཱམཏྠ, བྷིཀྑཝེཏི? ཨཱམ བྷགཝཱཏི. ཏེན ཧི སུཎཱཐཱཏི ཏཱིཧི གཱཐཱསཏེཧི མཎྜེཏྭཱ ཀུཎཱལཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༢.༢༡.ཀུཎཱལཛཱཏཀ) ཀཐེནྟོ ཨནབྷིརཏིཾ ཝིནོདེསི. དེསནཱཔརིཡོསཱནེ སབྦེཔི སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧིཾསུ, མགྒེནེཝ ཙ ནེསཾ ཨིདྡྷིཔི ཨཱགཏཱ. བྷགཝཱ ‘‘ཧོཏུ ཏཱཝ ཨེཏྟཀཾ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུན’’ནྟི ཨཱཀཱསེ ཨུཔྤཏིཏྭཱ མཧཱཝནམེཝ ཨགམཱསི. ཏེཔི བྷིཀྑཱུ གམནཀཱལེ དསབལསྶ ཨཱནུབྷཱཝེན གནྟྭཱ ཨཱགམནཀཱལེ ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝེན བྷགཝནྟཾ པརིཝཱརེཏྭཱ མཧཱཝནེ ཨོཏརིཾསུ.
བྷགཝཱ པཉྙཏྟཱསནེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེཏྭཱ – ‘‘ཨེཐ, བྷིཀྑཝེ, ནིསཱིདཐ. ཨུཔརིམགྒཏྟཡཝཛ྄ཛྷཱནཾ ཝོ ཀིལེསཱནཾ ཀམྨཊྛཱནཾ ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི ཀམྨཊྛཱནཾ ཀཐེསི. བྷིཀྑཱུ ཙིནྟཡིཾསུ – ‘‘བྷགཝཱ ཨམྷཱཀཾ ཨནབྷིརཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཀུཎཱལདཧཾ ནེཏྭཱ ཨནབྷིརཏིཾ ¶ ཝིནོདེསི, ཏཏྠ སོཏཱཔཏྟིཕལཾ པཏྟཱནཾ ནོ ཨིདཱནི ཨིདྷ ཏིཎྞཾ མགྒཱནཾ ཀམྨཊྛཱནཾ ཨདཱསི, ན ཁོ པན ཨམྷེཧི ‘སོཏཱཔནྣཱ མཡ’ནྟི ཝཱིཏིནཱམེཏུཾ ཝཊྚཏི, པུརིསཔུརིསེཧི ནོ བྷཝིཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཏེ དསབལསྶ པཱདེ ཝནྡིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ ནིསཱིདནཾ པཔྥོཊེཏྭཱ ཝིསུཾ ཝིསུཾ པབྦྷཱརརུཀྑམཱུལེསུ ནིསཱིདིཾསུ.
བྷགཝཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ པཀཏིཡཱཔི ཨཝིསྶཊྛཀམྨཊྛཱནཱ, ལདྡྷུཔཱཡསྶ པན བྷིཀྑུནོ ཀིལམནཀཱརཎཾ ནཱམ ནཏྠི. གཙྪནྟཱ གཙྪནྟཱ ཙ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ ‘ཨཏྟནཱ པཊིཝིདྡྷགུཎཾ ཨཱརོཙེསྶཱམཱ’ཏི མམ སནྟིཀཾ ཨཱགམིསྶནྟི. ཨེཏེསུ ཨཱགཏེསུ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹དེཝཏཱ ཨེཀཙཀྐཝཱལེ༹ སནྣིཔཏིསྶནྟི, མཧཱསམཡོ བྷཝིསྶཏི, ཝིཝིཏྟེ ཨོཀཱསེ མཡཱ ནིསཱིདིཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཏཏོ ཝིཝིཏྟེ ཨོཀཱསེ བུདྡྷཱསནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ནིསཱིདི.
སབྦཔཋམཾ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ གཏཏྠེརོ སཧ པཊིསམྦྷིདཱཧི ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. ཏཏོ ཨཔརོ ཏཏོ ཨཔརོཏི པཉྩསཏཱཔི པདུམིནིཡཾ པདུམཱནི ཝིཡ ཝིཀསིཾསུ. སབྦཔཋམཾ ཨརཧཏྟཾ པཏྟབྷིཀྑུ ¶ ‘‘བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེསྶཱམཱི’’ཏི པལླངྐཾ ཝིནིབྦྷུཛིཏྭཱ ནིསཱིདནཾ པཔྥོཊེཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ དསབལཱབྷིམུཁོ ཨཧོསི. ཨེཝཾ ཨཔརོཔི ཨཔརོཔཱིཏི པཉྩསཏཱ བྷཏྟསཱལཾ པཝིསནྟཱ ¶ ཝིཡ པཊིཔཱཊིཡཱཝ ཨཱགམིཾསུ. པཋམཾ ཨཱགཏོ ཝནྡིཏྭཱ ནིསཱིདནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ, ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདིཏྭཱ, པཊིཝིདྡྷགུཎཾ ཨཱརོཙེཏུཀཱམོ ‘‘ཨཏྠི ནུ ཁོ ཨཉྙོ ཀོཙི? ནཏྠཱི’’ཏི ནིཝཏྟིཏྭཱ ཨཱགཏམགྒཾ ཨོལོཀེནྟོ ཨཔརམྤི ཨདྡས ཨཔརམྤི ཨདྡསཡེཝཱཏི སབྦེཔི ཏེ ཨཱགནྟྭཱ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདིཏྭཱ, ཨཡཾ ཨིམསྶ ཧརཱཡམཱནོ ན ཀཐེསི, ཨཡཾ ཨིམསྶ ཧརཱཡམཱནོ ན ཀཐེསི. ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཀིར དྭེ ཨཱཀཱརཱ ཧོནྟི – ‘‘ཨཧོ ཝཏ མཡཱ པཊིཝིདྡྷགུཎཾ སདེཝཀོ ལོཀོ ཁིཔྤམེཝ པཊིཝིཛ྄ཛྷེཡྻཱ’’ཏི ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཛྫཏི. པཊིཝིདྡྷབྷཱཝཾ པན ནིདྷིལདྡྷཔུརིསོ ཝིཡ ན ཨཉྙསྶ ཨཱརོཙེཏུཀཱམཱ ཧོནྟི.
ཨེཝཾ ཨོསཊམཏྟེ པན ཏསྨིཾ ཨརིཡམཎྜལེ པཱཙཱིནཡུགནྡྷརཔརིཀྑེཔཏོ ཨབྦྷཱ ¶ མཧིཀཱ དྷཱུམོ རཛོ རཱཧཱུཏི, ཨིམེཧི ཨུཔཀྐིལེསེཧི ཝིཔྤམུཏྟཾ བུདྡྷུཔྤཱདཔཊིམཎྜིཏསྶ ལོཀསྶ རཱམཎེཡྻཀདསྶནཏྠཾ པཱཙཱིནདིསཱཡ ཨུཀྑིཏྟརཛཏམཡམཧཱཨཱདཱསམཎྜལཾ ཝིཡ, ནེམིཝཊྚིཡཾ གཧེཏྭཱ, པརིཝཏྟིཡམཱནརཛཏཙཀྐསསྶིརིཀཾ པུཎྞཙནྡམཎྜལཾ ཨུལླངྒྷིཏྭཱ, ཨནིལཔཐཾ པཊིཔཛྫིཏྠ. ཨིཏི ཨེཝརཱུཔེ ཁཎེ ལཡེ མུཧུཏྟེ བྷགཝཱ སཀྐེསུ ཝིཧརཏི ཀཔིལཝཏྠུསྨིཾ མཧཱཝནེ མཧཏཱ བྷིཀྑུསངྒྷེན སདྡྷིཾ པཉྩམཏྟེཧི བྷིཀྑུསཏེཧི སབྦེཧེཝ ཨརཧནྟེཧི.
ཏཏྠ བྷགཝཱཔི མཧཱསམྨཏསྶ ཝཾསེ ཨུཔྤནྣོ, ཏེཔི པཉྩསཏཱ བྷིཀྑཱུ མཧཱསམྨཏསྶ ཀུལེ ཨུཔྤནྣཱ. བྷགཝཱཔི ཁཏྟིཡགབྦྷེ ཛཱཏོ, ཏེཔི ཁཏྟིཡགབྦྷེ ཛཱཏཱ. བྷགཝཱཔི རཱཛཔབྦཛིཏོ, ཏེཔི རཱཛཔབྦཛིཏཱ. བྷགཝཱཔི སེཏཙྪཏྟཾ པཧཱཡ ཧཏྠགཏཾ ཙཀྐཝཏྟིརཛྫཾ ནིསྶཛྫིཏྭཱ པབྦཛིཏོ, ཏེཔི སེཏཙྪཏྟཾ པཧཱཡ ཧཏྠགཏཱནི རཛྫཱནི ཝིསྶཛྫིཏྭཱ པབྦཛིཏཱ. ཨིཏི བྷགཝཱ པརིསུདྡྷེ ཨོཀཱསེ, པརིསུདྡྷེ རཏྟིབྷཱགེ, སཡཾ པརིསུདྡྷོ པརིསུདྡྷཔརིཝཱརོ, ཝཱིཏརཱགོ ཝཱིཏརཱགཔརིཝཱརོ, ཝཱིཏདོསོ ཝཱིཏདོསཔརིཝཱརོ, ཝཱིཏམོཧོ ཝཱིཏམོཧཔརིཝཱརོ, ནིཏྟཎྷོ ནིཏྟཎྷཔརིཝཱརོ, ནིཀྐིལེསོ ནིཀྐིལེསཔརིཝཱརོ, སནྟོ སནྟཔརིཝཱརོ, དནྟོ དནྟཔརིཝཱརོ, མུཏྟོ མུཏྟཔརིཝཱརོ, ཨཏིཝིཡ ཝིརོཙཏཱིཏི. ཝཎྞབྷཱུམི ནཱམེསཱ, ཡཏྟཀཾ སཀྐོཏི, ཏཏྟཀཾ ཝཏྟབྦཾ. ཨིཏི ཨིམེ བྷིཀྑཱུ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ‘‘པཉྩམཏྟེཧི བྷིཀྑུསཏེཧི སབྦེཧེཝ ཨརཧནྟེཧཱི’’ཏི.
ཡེབྷུཡྻེནཱཏི ¶ ¶ བཧུཏརཱ སནྣིཔཏིཏཱ, མནྡཱ ན སནྣིཔཏིཏཱ ཨསཉྙཱི ཨརཱུཔཱཝཙརདེཝཏཱ སམཱཔནྣདེཝཏཱཡོ ཙ. ཏཏྲཱཡཾ སནྣིཔཱཏཀྐམོ – མཧཱཝནསྶ ཀིར སཱམནྟཱ དེཝཏཱ ཙལིཾསུ, ‘‘ཨཱཡཱམ བྷོ! བུདྡྷདསྶནཾ ནཱམ བཧཱུཔཀཱརཾ, དྷམྨསྶཝནཾ བཧཱུཔཀཱརཾ, བྷིཀྑུསངྒྷདསྶནཾ བཧཱུཔཀཱརཾ. ཨཱཡཱམ ཨཱཡཱམཱ’’ཏི! མཧཱསདྡཾ ¶ ཀུརུམཱནཱ ཨཱགནྟྭཱ བྷགཝནྟཉྩ ཏཾམུཧུཏྟཾ ཨརཧཏྟཔྤཏྟཁཱིཎཱསཝེ ཙ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཾསུ. ཨེཏེནེཝ ཨུཔཱཡེན ཏཱསཾ ཏཱསཾ སདྡཾ སུཏྭཱ སདྡནྟརཨཌྜྷགཱཝུཏགཱཝུཏཨཌྜྷཡོཛནཡོཛནཱདིཝསེན ཏིཡོཛནསཧསྶཝིཏྠཏེ ཧིམཝནྟེ, ཏིཀྑཏྟུཾ ཏེསཊྛིཡཱ ནགརསཧསྶེསུ, ནཝནཝུཏིཡཱ དོཎམུཁསཏསཧསྶེསུ, ཚནཝུཏིཡཱ པཊྚནཀོཊིསཏསཧསྶེསུ, ཚཔཎྞཱསཱཡ རཏནཱཀརེསཱུཏི སཀལཛམྦུདཱིཔེ, པུབྦཝིདེཧེ, ཨཔརགོཡཱནེ, ཨུཏྟརཀུརུམྷི, དྭཱིསུ པརིཏྟདཱིཔསཧསྶེསཱུཏི སཀལཙཀྐཝཱལེ༹, ཏཏོ དུཏིཡཏཏིཡཙཀྐཝཱལེ༹ཏི ཨེཝཾ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལེ༹སུ དེཝཏཱ སནྣིཔཏིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹ཉྷི ཨིདྷ དསལོཀདྷཱཏུཡོཏི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘དསཧི ཙ ལོཀདྷཱཏཱུཧི དེཝཏཱ ཡེབྷུཡྻེན སནྣིཔཏིཏཱ ཧོནྟཱི’’ཏི.
ཨེཝཾ སནྣིཔཏིཏཱཧི དེཝཏཱཧི སཀལཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷཾ ཡཱཝ བྲཧྨལོཀཱ སཱུཙིགྷརེ ནིརནྟརཾ པཀྑིཏྟསཱུཙཱིཧི ཝིཡ པརིཔུཎྞཾ ཧོཏི. ཏཏྠ བྲཧྨལོཀསྶ ཨེཝཾ ཨུཙྩཏྟནཾ ཝེདིཏབྦཾ – ལོཧཔཱསཱདེ ཀིར སཏྟཀཱུཊཱགཱརསམོ པཱསཱཎོ བྲཧྨལོཀེ ཋཏྭཱ ཨདྷོ ཁིཏྟོ ཙཏཱུཧི མཱསེཧི པཐཝིཾ པཱཔུཎཱཏི. ཨེཝཾ མཧནྟེ ཨོཀཱསེ ཡཐཱ ཧེཊྛཱ ཋཏྭཱ ཁིཏྟཱནི པུཔྥཱནི ཝཱ དྷཱུམོ ཝཱ ཨུཔརི གནྟུཾ, ཨུཔརི ཝཱ ཋཏྭཱ ཁིཏྟསཱསཔཱ ཧེཊྛཱ ཨོཏརིཏུཾ ཨནྟརཾ ན ལབྷནྟི, ཨེཝཾ ནིརནྟརཱ དེཝཏཱ ཨཧེསུཾ. ཡཐཱ ཁོ པན ཙཀྐཝཏྟིརཉྙོ ནིསིནྣཊྛཱནཾ ཨསམྦཱདྷཾ ཧོཏི, ཨཱགཏཱགཏཱ མཧེསཀྑཱ ཁཏྟིཡཱ ཨོཀཱསཾ ལབྷནྟིཡེཝ, པརཏོ པརཏོ པན ཨཏིསམྦཱདྷཾ ཧོཏི. ཨེཝམེཝ བྷགཝཏོ ནིསིནྣཊྛཱནཾ ཨསམྦཱདྷཾ, ཨཱགཏཱགཏཱ མཧེསཀྑཱ དེཝཱ ཙ བྲཧྨཱནོ ཙ ཨོཀཱསཾ ལབྷནྟིཡེཝ. ཨཔི སུདཾ བྷགཝཏོ ཨཱསནྣཱསནྣཊྛཱནེ ཝཱལགྒནིཏྟུདནམཏྟེ པདེསེ དསཔི ཝཱིསཏིཔི དེཝཱ སུཁུམེ ཨཏྟབྷཱཝེ མཱཔེཏྭཱ ཨཊྛཾསུ. སབྦཔརཏོ སཊྛི སཊྛི དེཝཏཱ ཨཊྛཾསུ.
སུདྡྷཱཝཱསཀཱཡིཀཱནནྟི ¶ ¶ སུདྡྷཱཝཱསཝཱསཱིནཾ. སུདྡྷཱཝཱསཱ ནཱམ སུདྡྷཱནཾ ཨནཱགཱམིཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཨཱཝཱསཱ པཉྩ བྲཧྨལོཀཱ. ཨེཏདཧོསཱིཏི ཀསྨཱ ཨཧོསི? ཏེ ཀིར བྲཧྨཱནོ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཡཐཱ པརིཙྪེདེན ཝུཊྛིཏཱ བྲཧྨབྷཝནཾ ཨོལོཀེནྟཱ པཙྪཱབྷཏྟེ བྷཏྟགེཧཾ ཝིཡ སུཉྙཏཾ ཨདྡསཾསུ. ཏཏོ ‘‘ཀུཧིཾ བྲཧྨཱནོ གཏཱ’’ཏི ཨཱཝཛྫནྟཱ མཧཱསམཱགམཾ ཉཏྭཱ ¶ – ‘‘ཨཡཾ སམཱགམོ མཧཱ, མཡཾ ཨོཧཱིནཱ, ཨོཧཱིནཀཱནཾ པན ཨོཀཱསོ དུལླབྷོ ཧོཏི, ཏསྨཱ གཙྪནྟཱ ཨཏུཙྪཧཏྠཱ ཧུཏྭཱ ཨེཀེཀཾ གཱཐཾ ཨབྷིསངྑརིཏྭཱ གཙྪཱམ. ཏཱཡ མཧཱསམཱགམེ ཙ ཨཏྟནོ ཨཱགཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེསྶཱམ, དསབལསྶ ཙ ཝཎྞཾ བྷཱསིསྶཱམཱ’’ཏི. ཨིཏི ཏེསཾ སམཱཔཏྟིཏོ ཨུཊྛཱཡ ཨཱཝཛྫིཏཏྟཱ ཨེཏདཧོསི.
བྷགཝཏོ པུརཏོ པཱཏུརཧེསུནྟི པཱལི༹ཡཾ བྷགཝཏོ སནྟིཀེ ཨབྷིམུཁཊྛཱནེཡེཝ ཨོཏིཎྞཱ ཝིཡ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཱ, ན ཁོ པནེཏྠ ཨེཝཾ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏེ པན བྲཧྨལོཀེ ཋིཏཱཡེཝ གཱཐཱ ཨབྷིསངྑརིཏྭཱ ཨེཀོ པུརཏྠིམཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨོཏརི, ཨེཀོ དཀྑིཎཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ, ཨེཀོ པཙྪིམཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ, ཨེཀོ ཨུཏྟརཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨོཏརི. ཏཏོ པུརཏྠིམཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨོཏིཎྞབྲཧྨཱ ནཱིལཀསིཎཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ནཱིལརསྨིཡོ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹དེཝཏཱནཾ མཎིཝམྨཾ པཊིམུཉྩནྟོ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཨཱགཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེཏྭཱ བུདྡྷཝཱིཐི ནཱམ ཀེནཙི ཨུཏྟརིཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏསྨཱ མཧཏིཡཱ བུདྡྷཝཱིཐིཡཱཝ ཨཱགནྟྭཱ བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཱསི. ཨེཀམནྟཾ ཋིཏོ ཁོ ཨཏྟནཱ ཨབྷིསངྑཏཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསི.
དཀྑིཎཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨོཏིཎྞབྲཧྨཱ པཱིཏཀསིཎཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ སུཝཎྞཔབྷཾ མུཉྩིཏྭཱ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹དེཝཏཱནཾ སུཝཎྞཔཊཾ པཱརུཔནྟོ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཨཱགཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེཏྭཱ ཏཐེཝ ཨཀཱསི. པཙྪིམཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨོཏིཎྞབྲཧྨཱ ལོཧིཏཀསིཎཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ལོཧིཏཀརསྨིཡོ མུཉྩིཏྭཱ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹དེཝཏཱནཾ རཏྟཝརཀམྦལེན པརིཀྑིཔནྟོ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཨཱགཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེཏྭཱ ཏཐེཝ ཨཀཱསི. ཨུཏྟརཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨོཏིཎྞབྲཧྨཱ ཨོདཱཏཀསིཎཾ ¶ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ¶ ཨོདཱཏརསྨིཡོ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹དེཝཏཱནཾ སུམནཀུསུམཔཊཾ པཱརུཔནྟོ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཨཱགཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེཏྭཱ ཏཐེཝ ཨཀཱསི.
པཱལི༹ཡཾ པན བྷགཝཏོ པུརཏོ པཱཏུརཧེསུཾ. ཨཐ ཁོ ཏཱ དེཝཏཱ བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཾསཱུཏི ཨེཝཾ ཨེཀཀྑཎེ ཝིཡ པུརཏོ པཱཏུབྷཱཝོ ཙ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཋིཏབྷཱཝོ ཙ ཝུཏྟོ, སོ ཨིམིནཱ ཨནུཀྐམེན ཨཧོསི, ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ པན དསྶིཏོ. གཱཐཱབྷཱསནཾ པན པཱལི༹ཡམྤི ཝིསུཾ ཝིསུཾཡེཝ ཝུཏྟཾ.
ཏཏྠ ¶ མཧཱསམཡོཏི མཧཱསམཱུཧོ. པཝནཾ ཝུཙྩཏི ཝནསཎྜོ. ཨུབྷཡེནཔི བྷགཝཱ ‘‘ཨིམསྨིཾ པན ཝནསཎྜེ ཨཛྫ མཧཱསམཱུཧོ སནྣིཔཱཏོ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏོ ཡེསཾ སོ སནྣིཔཱཏོ, ཏེ དསྶེཏུཾ དེཝཀཱཡཱ སམཱགཏཱཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ དེཝཀཱཡཱཏི དེཝགྷཊཱ. ཨཱགཏམྷ ཨིམཾ དྷམྨསམཡནྟི ཨེཝཾ སམཱགཏེ དེཝཀཱཡེ དིསྭཱ མཡམྤི ཨིམཾ དྷམྨསམཱུཧཾ ཨཱགཏཱ. ཀིཾ ཀཱརཎཱ? དཀྑིཏཱཡེ ཨཔརཱཛིཏསངྒྷནྟི ཀེནཙི ཨཔརཱཛིཏཾ ཨཛྫེཝ ཏཡོ མཱརེ མདྡིཏྭཱ ཝིཛིཏསངྒཱམཾ ཨིམཾ ཨཔརཱཛིཏསངྒྷཾ དསྶནཏྠཱཡ ཨཱགཏམྷཱཏི ཨཏྠོ. སོ པན, བྲཧྨཱ, ཨིམཾ གཱཐཾ བྷཱསིཏྭཱ, བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ, པུརཏྠིམཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾཡེཝ ཨཊྛཱསི.
ཨཐ དུཏིཡོ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཱགནྟྭཱ ཨབྷཱསི. ཏཏྠ ཏཏྲ བྷིཀྑཝོཏི ཏསྨིཾ སནྣིཔཱཏཊྛཱནེ བྷིཀྑཱུ. སམཱདཧཾསཱུཏི སམཱདྷིནཱ ཡོཛེསུཾ. ཙིཏྟམཏྟནོ ཨུཛུཀཾ ཨཀཾསཱུཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ སབྦེ ཝངྐཀུཊིལཛིམྷབྷཱཝེ ཧརིཏྭཱ ཨུཛུཀཾ ཨཀརིཾསུ. སཱརཐཱིཝ ནེཏྟཱནི གཧེཏྭཱཏི ཡཐཱ སམཔྤཝཏྟེསུ སིནྡྷཝེསུ ཨོདྷསྟཔཏོདོ སཱརཐཱི སབྦཡོཏྟཱནི གཧེཏྭཱ ཨཙོདེནྟོ ཨཝཱརེནྟོ ཏིཊྛཏི, ཨེཝཾ ཚལ༹ངྒུཔེཀྑཱཡ སམནྣཱགཏཱ གུཏྟདྭཱརཱ སབྦེཔེཏེ པཉྩསཏཱ བྷིཀྑཱུ ཨིནྡྲིཡཱནི རཀྑནྟི པཎྜིཏཱ, ཨེཏེ དཊྛུཾ ཨིདྷཱགཏམྷཱ བྷགཝཱཏི, སོཔི གནྟྭཱ ཡཐཱཋཱནེཡེཝ ཨཊྛཱསི.
ཨཐ ཏཏིཡོ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཱགནྟྭཱ ཨབྷཱསི. ཏཏྠ ཚེཏྭཱ ཁཱིལནྟི རཱགདོསམོཧཁཱིལཾ ཚིནྡིཏྭཱ. པལིགྷནྟི རཱགདོསམོཧཔལིགྷམེཝ. ཨིནྡཁཱིལནྟི རཱགདོསམོཧཨིནྡཁཱིལམེཝ ¶ . ཨཱུཧཙྩ མནེཛཱཏི ཨེཏེ ཏཎྷཱཨེཛཱཡ ཨནེཛཱ བྷིཀྑཱུ ཨིནྡཁཱིལཾ ཨཱུཧཙྩ སམཱུཧནིཏྭཱ ཙཏཱུསུ དིསཱསུ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརིཀཾ ¶ ཙརནྟི. སུདྡྷཱཏི ནིརུཔཀྐིལེསཱ. ཝིམལཱཏི ནིམྨལཱ. ཨིདཾ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཙཀྑུམཏཱཏི པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམནྟེན. སུདནྟཱཏི ཙཀྑུཏོཔི དནྟཱ སོཏཏོཔི གྷཱནཏོཔི ཛིཝ྄ཧཱཏོཔི ཀཱཡཏོཔི མནཏོཔི དནྟཱ. སུསུནཱགཱཏི ཏརུཎནཱགཱ. ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ཚནྡཱདཱིཧི ན གཙྪནྟཱིཏི ནཱགཱ, ཏེན ཏེན མགྒེན པཧཱིནེ ཀིལེསེ ན ཨཱགཙྪནྟཱིཏི ནཱགཱ, ནཱནཔྤཀཱརཾ ཨཱགུཾ ན ཀརོནྟཱིཏི ནཱགཱ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན མཧཱནིདྡེསེ (མཧཱནི. ༨༠) ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོ.
ཨཔིཙ –
‘‘ཨཱགུཾ ན ཀརོཏི ཀིཉྩི ལོཀེ,
སབྦསཾཡོག ཝིསཛྫ བནྡྷནཱནི;
སབྦཏྠ ¶ ན སཛྫཏཱི ཝིམུཏྟོ,
ནཱགོ ཏཱདི པཝུཙྩཏེ ཏཐཏྟཱ’’ཏི. –
ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སུསུནཱགཱཏི སུསཱུ ནཱགཱ, སུསུནཱགབྷཱཝསམྤཏྟིཾ པཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ཏེ ཨེཝརཱུཔེ ཨནུཏྟརེན ཡོགྒཱཙརིཡེན དམིཏེ ཏརུཎནཱགེ དསྶནཱཡ ཨཱགཏམྷ བྷགཝཱཏི. སོཔི གནྟྭཱ ཡཐཱཋཱནེཡེཝ ཨཊྛཱསི.
ཨཐ ཙཏུཏྠོ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཱགནྟྭཱ ཨབྷཱསི. ཏཏྠ གཏཱསེཏི ནིབྦེམཏིཀསརཎགམནེན གཏཱ. སོཔི གནྟྭཱ ཡཐཱཋཱནེཡེཝ ཨཊྛཱསཱིཏི. སཏྟམཾ.
༨. སཀལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༨. ཨཊྛམེ མདྡཀུཙྪིསྨིནྟི ཨེཝཾནཱམཀེ ཨུཡྻཱནེ. ཏཉྷི ཨཛཱཏསཏྟུམྷི ཀུཙྪིགཏེ ཏསྶ མཱཏརཱ – ‘‘ཨཡཾ མཡ྄ཧཾ ཀུཙྪིགཏོ གབྦྷོ རཉྙོ སཏྟུ བྷཝིསྶཏི. ཀིཾ མེ ཨིམིནཱ’’ཏི? གབྦྷཔཱཏནཏྠཾ ཀུཙྪི མདྡཱཔིཏཱ. ཏསྨཱ ‘‘མདྡཀུཙྪཱི’’ཏི སངྑཾ གཏཾ. མིགཱནཾ པན ཨབྷཡཝཱསཏྠཱཡ དིནྣཏྟཱ མིགདཱཡོཏི ཝུཙྩཏི.
ཏེན ཁོ པན སམཡེནཱཏི ཨེཏྠ ཨཡཾ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ – དེཝདཏྟོ ཧི ཨཛཱཏསཏྟུཾ ནིསྶཱཡ དྷནུགྒཧེ ཙ དྷནཔཱལཀཉྩ ¶ པཡོཛེཏྭཱཔི ཏཐཱགཏསྶ ¶ ཛཱིཝིཏནྟརཱཡཾ ཀཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ‘‘སཧཏྠེནེཝ མཱརེསྶཱམཱི’’ཏི གིཛ྄ཛྷཀཱུཊཔབྦཏཾ ཨབྷིརུཧིཏྭཱ མཧནྟཾ ཀཱུཊཱགཱརཔྤམཱཎཾ སིལཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ, ‘‘སམཎོ གོཏམོ ཙུཎྞཝིཙུཎྞོ ཧོཏཱུ’’ཏི པཝིཛ྄ཛྷི. མཧཱཐཱམཝཱ ཀིརེས པཉྩནྣཾ ཧཏྠཱིནཾ བལཾ དྷཱརེཏི. ཨཊྛཱནཾ ཁོ པནེཏཾ, ཡཾ བུདྡྷཱནཾ པརཱུཔཀྐམེན ཛཱིཝིཏནྟརཱཡོ བྷཝེཡྻཱཏི ཏཾ ཏཐཱགཏསྶ སརཱིརཱབྷིམུཁཾ ཨཱགཙྪནྟཾ ཨཱཀཱསེ ཨཉྙཱ སིལཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ སམྤཊིཙྪི. དྭིནྣཾ སིལཱནཾ སམྤཧཱརེན མཧནྟོ པཱསཱཎསྶ སཀལིཀཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ བྷགཝཏོ པིཊྛིཔཱདཔརིཡནྟཾ ཨབྷིཧནི, པཱདོ མཧཱཕརསུནཱ པཧཏོ ཝིཡ སམུགྒཏལོཧིཏེན ལཱཁཱརསམཀྑིཏོ ཝིཡ ཨཧོསི. བྷགཝཱ ཨུདྡྷཾ ཨུལློཀེཏྭཱ དེཝདཏྟཾ ཨེཏདཝོཙ – ‘‘བཧུ ཏཡཱ མོགྷཔུརིས, ཨཔུཉྙཾ པསུཏཾ, ཡོ ཏྭཾ པདུཊྛཙིཏྟོ ཝདྷཀཙིཏྟོ ཏཐཱགཏསྶ ལོཧིཏཾ ཨུཔྤཱདེསཱི’’ཏི. ཏཏོ པཊྛཱཡ བྷགཝཏོ ཨཕཱསུ ཛཱཏཾ. བྷིཀྑཱུ ཙིནྟཡིཾསུ – ‘‘ཨཡཾ ཝིཧཱརོ ཨུཛྫངྒལོ ¶ ཝིསམོ, བཧཱུནཾ ཁཏྟིཡཱདཱིནཉྩེཝ པབྦཛིཏཱནཉྩ ཨནོཀཱསོ’’ཏི. ཏེ ཏཐཱགཏཾ མཉྩསིཝིཀཱཡ ཨཱདཱཡ མདྡཀུཙྪིཾ ནཡིཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཏོ པཱདོ སཀལིཀཱཡ ཁཏོ ཧོཏཱི’’ཏི.
བྷུསཱཏི བལཝཏིཡོ. སུདནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. དུཀྑནྟི སུཁཔཊིཀྑེཔོ. ཏིབྦཱཏི བཧལཱ. ཁརཱཏི ཕརུསཱ. ཀཊུཀཱཏི ཏིཁིཎཱ. ཨསཱཏཱཏི ཨམདྷུརཱ. ན ཏཱསུ མནོ ཨཔྤེཏི, ན ཏཱ མནཾ ཨཔྤཱཡནྟི ཝཌྜྷེནྟཱིཏི ཨམནཱཔཱ. སཏོ སམྤཛཱནོཏི ཝེདནཱདྷིཝཱསནསཏིསམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏོ ཧུཏྭཱ. ཨཝིཧཉྙམཱནོཏི ཨཔཱིལི༹ཡམཱནོ, སམྤརིཝཏྟསཱཡིཏཱཡ ཝེདནཱནཾ ཝསཾ ཨགཙྪནྟོ.
སཱིཧསེཡྻནྟི ཨེཏྠ ཀཱམབྷོགིསེཡྻཱ, པེཏསེཡྻཱ, སཱིཧསེཡྻཱ, ཏཐཱགཏསེཡྻཱཏི ཙཏསྶོ སེཡྻཱ. ཏཏྠ ‘‘ཡེབྷུཡྻེན, བྷིཀྑཝེ, ཀཱམབྷོགཱི སཏྟཱ ཝཱམེན པསྶེན སེནྟཱི’’ཏི ཨཡཾ ཀཱམབྷོགིསེཡྻཱ. ཏེསུ ཧི ཡེབྷུཡྻེན དཀྑིཎཔསྶེན ¶ སཡཱནོ ནཱམ ནཏྠི. ‘‘ཡེབྷུཡྻེན, བྷིཀྑཝེ, པེཏཱ ཨུཏྟཱནཱ སེནྟཱི’’ཏི ཨཡཾ པེཏསེཡྻཱ. ཨཔྤམཾསལོཧིཏཏྟཱ ཧི ཨཊྛིསངྒྷཱཊཛཊིཏཱ ཨེཀེན པསྶེན སཡིཏུཾ ན སཀྐོནྟི, ཨུཏྟཱནཱཝ སེནྟི. ‘‘ཡེབྷུཡྻེན, བྷིཀྑཝེ, སཱིཧོ མིགརཱཛཱ ནངྒུཊྛཾ ཨནྟརསཏྠིམྷི ཨནུཔཀྑིཔིཏྭཱ དཀྑིཎེན པསྶེན སེཏཱི’’ཏི ཨཡཾ སཱིཧསེཡྻཱ. ཏེཛུསྶདཏྟཱ ¶ ཧི སཱིཧོ མིགརཱཛཱ དྭེ པུརིམཔཱདེ ཨེཀསྨིཾ, ‘པཙྪིམཔཱདེ ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ ཋཔེཏྭཱ ནངྒུཊྛཾ ཨནྟརསཏྠིམྷི པཀྑིཔིཏྭཱ པུརིམཔཱདཔཙྪིམཔཱདནངྒུཊྛཱནཾ ཋིཏོཀཱསཾ སལླཀྑེཏྭཱ དྭིནྣཾ པུརིམཔཱདཱནཾ མཏྠཀེ སཱིསཾ ཋཔེཏྭཱ སཡཏི, དིཝསམྤི སཡིཏྭཱ པབུཛ྄ཛྷམཱནོ ན ཨུཏྲསནྟོ པབུཛ྄ཛྷཏི, སཱིསཾ པན ཨུཀྑིཔིཏྭཱ པུརིམཔཱདཱདཱིནཾ ཋིཏོཀཱསཾ སལླཀྑེཏི’. སཙེ ཀིཉྩི ཋཱནཾ ཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏཾ ཧོཏི, ‘‘ནཡིདཾ ཏུཡ྄ཧཾ ཛཱཏིཡཱ, ན སཱུརབྷཱཝསྶ ཨནུརཱུཔ’’ནྟི ཨནཏྟམནོ ཧུཏྭཱ ཏཏྠེཝ སཡཏི, ན གོཙརཱཡ པཀྐམཏི. ཨཝིཛཧིཏྭཱ ཋིཏེ པན ‘‘ཏུཡ྄ཧཾ ཛཱཏིཡཱ ཙ སཱུརབྷཱཝསྶ ཙ ཨནུརཱུཔམིད’’ནྟི ཧཊྛཏུཊྛོ ཨུཊྛཱཡ སཱིཧཝིཛམྦྷིཏཾ ཝིཛམྦྷིཏྭཱ ཀེསརབྷཱརཾ ཝིདྷུནིཏྭཱ ཏིཀྑཏྟུཾ སཱིཧནཱདཾ ནདིཏྭཱ གོཙརཱཡ པཀྐམཏི. ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསེཡྻཱ པན ‘‘ཏཐཱགཏསེཡྻཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཱསུ ཨིདྷ སཱིཧསེཡྻཱ ཨཱགཏཱ. ཨཡཉྷི ཏེཛུསྶདཨིརིཡཱཔཐཏྟཱ ཨུཏྟམསེཡྻཱ ནཱམ.
པཱདེ པཱདནྟི དཀྑིཎཔཱདེ ཝཱམཔཱདཾ. ཨཙྩཱདྷཱཡཱཏི ཨཏིཨཱདྷཱཡ, ཨཱིསཀཾ ཨཏིཀྐམྨ ཋཔེཏྭཱ ¶ . གོཔྥཀེན ཧི གོཔྥཀེ ཛཱཎུནཱ ཝཱ ཛཱཎུམྷི སངྒྷཊྚིཡམཱནེ ཨབྷིཎྷཾ ཝེདནཱ ཨུཔྤཛྫཏི, ཙིཏྟཾ ཨེཀགྒཾ ན ཧོཏི, སེཡྻཱ ཨཕཱསུཀཱ ཧོཏི. ཡཐཱ ན སངྒྷཊྚེཏི, ཨེཝཾ ཨཏིཀྐམྨ ཋཔིཏེ ཝེདནཱ ནུཔྤཛྫཏི, ཙིཏྟཾ ཨེཀགྒཾ ཧོཏི, སེཡྻཱ ཕཱསུ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཨེཝཾ ནིཔཛྫི. སཏོ སམྤཛཱནོཏི སཡནཔརིགྒཱཧཀསཏིསམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏོ. ‘‘ཨུཊྛཱནསཉྙ’’ནྟི པནེཏྠ ན ཝུཏྟཾ, གིལཱནསེཡྻཱ ཧེསཱ ཏཐཱགཏསྶ.
སཏྟསཏཱཏི ¶ ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ སབྦཱཔི ཏཱ དེཝཏཱ གིལཱནསེཡྻཊྛཱནཾ ཨཱགཏཱ. ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི གིལཱནསེཡྻཾ ཨཱགཏཱནཾ དོམནསྶེན བྷཝིཏབྦཾ སིཡཱ. ཨིམཱསཾ པན ཏཐཱགཏསྶ ཝེདནཱདྷིཝཱསནཾ དིསྭཱ, ‘‘ཨཧོ བུདྡྷཱནཾ མཧཱནུབྷཱཝཏཱ! ཨེཝརཱུཔཱསུ ནཱམ ཝེདནཱསུ ཝཏྟམཱནཱསུ ཝིཀཱརམཏྟམྤི ནཏྠི, སིརཱིསཡནེ ཨལངྐརིཏྭཱ ཋཔིཏསུཝཎྞརཱུཔཀཾ ཝིཡ ཨནིཉྫམཱནེན ཀཱཡེན ནིཔནྣོ, ཨིདཱནིསྶ ཨདྷིཀཏརཾ མུཁཝཎྞོ ཝིརོཙཏི, ཨཱབྷཱསམྤནྣོ པུཎྞཙནྡོ ཝིཡ སམྤཏི ཝིཀསིཏཾ ཝིཡ ཙ ཨརཝིནྡཾ ཨསྶ མུཁཾ སོབྷཏི, ཀཱཡེཔི ཝཎྞཱཡཏནཾ ཨིདཱནི སུསམྨཊྛཀཉྩནཾ ཝིཡ ཝིཔྤསཱིདཏཱི’’ཏི ཨུདཱནཾ ཨུདཔཱདི.
ནཱགོ ¶ ཝཏ བྷོཏི, ཨེཏྠ བྷོཏི དྷམྨཱལཔནཾ. བལཝནྟཊྛེན ནཱགོ. ནཱགཝཏཱཏི ནཱགབྷཱཝེན. སཱིཧོ ཝཏཱཏིཨཱདཱིསུ ཨསནྟཱསནཊྛེན སཱིཧོ. བྱཏྟཔརིཙཡཊྛེན ཀཱརཎཱཀཱརཎཛཱནནེན ཝཱ ཨཱཛཱནཱིཡོ. ཨཔྤཊིསམཊྛེན ནིསབྷོ. གཝསཏཛེཊྛཀོ ཧི ཨུསབྷོ, གཝསཧསྶཛེཊྛཀོ ཝསབྷོ, གཝསཏསཧསྶཛེཊྛཀོ ནིསབྷོཏི ཝུཙྩཏི. བྷགཝཱ པན ཨཔྤཊིསམཊྛེན ཨཱསབྷཾ ཋཱནཾ པཊིཛཱནཱཏི. ཏེནེཝཏྠེན ཨིདྷ ‘‘ནིསབྷོ’’ཏི ཝུཏྟོ. དྷུརཝཱཧཊྛེན དྷོརཡ྄ཧོ. ནིབྦིསེཝནཊྛེན དནྟོ.
པསྶཱཏི ཨནིཡམིཏཱཎཏྟི. སམཱདྷིནྟི ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷིཾ. སུཝིམུཏྟནྟི ཕལཝིམུཏྟིཡཱ སུཝིམུཏྟཾ. རཱགཱནུགཏཾ པན ཙིཏྟཾ ཨབྷིནཏཾ ནཱམ ཧོཏི, དོསཱནུགཏཾ ཨཔནཏཾ. ཏདུབྷཡཔཊིཀྑེཔེན ན ཙཱབྷིནཏཾ ན ཙཱཔནཏནྟི ཨཱཧ. ན ཙ སསངྑཱརནིགྒཡ྄ཧཝཱརིཏགཏནྟི ན སསངྑཱརེན སཔྤཡོགེན ཀིལེསེ ནིགྒཧེཏྭཱ ཝཱརིཏཝཏཾ, ཀིལེསཱནཾ པན ཚིནྣཏྟཱ ཝཏཾ ཕལསམཱདྷིནཱ སམཱཧིཏནྟི ཨཏྠོ. ཨཏིཀྐམིཏབྦནྟི ཝིཧེཋེཏབྦཾ གྷཊྚེཏབྦཾ. ཨདསྶནཱཏི ཨཉྙཱཎཱ. ཨཉྙཱཎཱི ཧི ཨནྡྷབཱལོཝ ཨེཝརཱུཔེ སཏྠརི ཨཔརཛ྄ཛྷེཡྻཱཏི དེཝདཏྟཾ གྷཊྚཡམཱནཱ ཝདནྟི.
པཉྩཝེདཱཏི ¶ ཨིཏིཧཱསཔཉྩམཱནཾ ཝེདཱནཾ དྷཱརཀཱ. སཏཾ སམནྟི ཝསྶསཏཾ. ཏཔསྶཱིཏི ཏཔནིསྶིཏཀཱ ¶ ཧུཏྭཱ. ཙརནྟི ཙརནྟཱ. ན སམྨཱཝིམུཏྟནྟི སཙེཔི ཨེཝརཱུཔཱ བྲཱཧྨཎཱ ཝསྶསཏཾ ཙརནྟི, ཙིཏྟཉྩ ནེསཾ སམྨཱ ཝིམུཏྟཾ ན ཧོཏི. ཧཱིནཏྟརཱུཔཱ ན པཱརཾ གམཱ ཏེཏི ཧཱིནཏྟསབྷཱཝཱ ཏེ ནིབྦཱནངྒམཱ ན ཧོནྟི. ‘‘ཧཱིནཏྠརཱུཔཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, ཧཱིནཏྠཛཱཏིཀཱ པརིཧཱིནཏྠཱཏི ཨཏྠོ. ཏཎྷཱདྷིཔནྣཱཏི ཏཎྷཱཡ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཱ. ཝཏསཱིལབདྡྷཱཏི ཨཛཝཏཀུཀྐུརཝཏཱདཱིཧི ཙ ཝཏེཧི ཏཱདིསེཧེཝ ཙ སཱིལེཧི བདྡྷཱ. ལཱུཁཾ ཏཔནྟི པཉྩཱཏཔཏཱཔནཾ ཀཎྚཀསེཡྻཱདིཀཾ ཏཔཾ. ཨིདཱནི སཱ དེཝཏཱ སཱསནསྶ ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝཾ ཀཐེནྟཱི ན མཱནཀཱམསྶཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝཱཏི. ཨཊྛམཾ.
༩. པཋམཔཛྫུནྣདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ
༣༩. ནཝམེ པཛྫུནྣསྶ དྷཱིཏཱཏི པཛྫུནྣསྶ ནཱམ ཝསྶཝལཱཧཀདེཝརཉྙོ ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀསྶ དྷཱིཏཱ. ཨབྷིཝནྡེཏི བྷགཝཱ ཏུམྷཱཀཾ པཱདེ ¶ ཝནྡཱམི. ཙཀྑུམཏཱཏི པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམནྟེན ཏཐཱགཏེན. དྷམྨོ ཨནུབུདྡྷོཏི, ‘‘ཨིདཾ མཡཱ པུབྦེ པརེསཾ སནྟིཀེ ཀེཝལཾ སུཏཾཡེཝ ཨཱསཱི’’ཏི ཝདཏི. སཱཧཾ དཱནཱིཏི, སཱ ཨཧཾ ཨིདཱནི. སཀྑི ཛཱནཱམཱིཏི, པཊིཝེདྷཝསེན པཙྩཀྑམེཝ ཛཱནཱམི. ཝིགརཧནྟཱཏི, ‘‘ཧཱིནཀྑརཔདབྱཉྫནོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨནིཡྻཱནིཀོ’’ཏི ཝཱ ཨེཝཾ གརཧནྟཱ. རོརུཝནྟི, དྭེ རོརུཝཱ – དྷཱུམརོརུཝོ ཙ ཛཱལརོརུཝོ ཙ. ཏཏྠ དྷཱུམརོརུཝོ ཝིསུཾ ཧོཏི, ཛཱལརོརུཝོཏི པན ཨཝཱིཙིམཧཱནིརཡསྶེཝེཏཾ ནཱམཾ. ཏཏྠ ཧི སཏྟཱ ཨགྒིམྷི ཛལནྟེ ཛལནྟེ པུནཔྤུནཾ རཝཾ རཝནྟི, ཏསྨཱ སོ ‘‘རོརུཝོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. གྷོརནྟི དཱརུཎཾ. ཁནྟིཡཱ ཨུཔསམེན ཨུཔེཏཱཏི རུཙྩིཏྭཱ ཁམཱཔེཏྭཱ གཧཎཁནྟིཡཱ ཙ རཱགཱདིཨུཔསམེན ཙ ཨུཔེཏཱཏི. ནཝམཾ.
༡༠. དུཏིཡཔཛྫུནྣདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༠. དསམེ དྷམྨཉྩཱཏི ཙ སདྡེན སངྒྷཉྩ, ཨིཏི ཏཱིཎི རཏནཱནི ནམསྶམཱནཱ ཨིདྷཱགཏཱཏི ཝདཏི. ཨཏྠཝཏཱིཏི, ཨཏྠཝཏིཡོ. བཧུནཱཔི ཁོ ཏནྟི ཡཾ དྷམྨཾ སཱ ཨབྷཱསི, ཏཾ ¶ དྷམྨཾ བཧུནཱཔི པརིཡཱཡེན ཨཧཾ ཝིབྷཛེཡྻཾ. ཏཱདིསོ དྷམྨོཏི, ཏཱདིསོ ཧི ཨཡཾ བྷགཝཱ དྷམྨོ, ཏཾསཎྛིཏོ ཏཔྤཊིབྷཱགོ བཧཱུཧི པརིཡཱཡེཧི ཝིབྷཛིཏབྦཡུཏྟཀོཏི དསྶེཏི. ལཔཡིསྶཱམཱིཏི, ཀཐཡིསྶཱམི. ཡཱཝཏཱ མེ མནསཱ པརིཡཏྟནྟི ཡཏྟཀཾ མཡཱ མནསཱ པརིཡཱཔུཊཾ, ཏསྶཏྠཾ ¶ དིཝསཾ ཨཝཏྭཱ མདྷུཔཊལཾ པཱིལེ༹ནྟཱི ཝིཡ མུཧུཏྟེནེཝ སཾཁིཏྟེན ཀཐེསྶཱམི. སེསཾ ཨུཏྟཱནམེཝཱཏི. དསམཾ.
སཏུལླཔཀཱཡིཀཝགྒོ ཙཏུཏྠོ.
༥. ཨཱདིཏྟཝགྒོ
༡. ཨཱདིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༡. ཨཱདིཏྟཝགྒསྶ པཋམེ ཛརཱཡ མརཎེན ཙཱཏི དེསནཱསཱིསམེཏཾ, རཱགཱདཱིཧི པན ཨེཀཱདསཧི ཨགྒཱིཧི ལོཀོ ཨཱདིཏྟོཝ. དཱནེནཱཏི དཱནཙེཏནཱཡ. དིནྣཾ ཧོཏི སུནཱིཧཏནྟི དཱནཔུཉྙཙེཏནཱཧི དཱཡཀསྶེཝ ཧོཏི གྷརསཱམིཀསྶ ཝིཡ ནཱིཧཏབྷཎྜཀཾ, ཏེནེཏཾ ཝུཏྟཾ. ཙོརཱ ཧརནྟཱིཏི ¶ ཨདིནྣེ བྷོགེ ཙོརཱཔི ཧརནྟི རཱཛཱནོཔི, ཨགྒིཔི ཌཧཏི, ཋཔིཏཊྛཱནེཔི ནསྶནྟི. ཨནྟེནཱཏི མརཎེན. སརཱིརཾ སཔརིགྒཧནྟི སརཱིརཉྩེཝ ཙོརཱདཱིནཾ ཝསེན ཨཝིནཊྛབྷོགེ ཙ. སགྒམུཔེཏཱིཏི ཝེསྶནྟརམཧཱརཱཛཱདཡོ ཝིཡ སགྒེ ནིབྦཏྟཏཱིཏི. པཋམཾ.
༢. ཀིཾདདསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༢. དུཏིཡེ ཨནྣདོཏི ཡསྨཱ ཨཏིབལཝཱཔི དྭེ ཏཱིཎི བྷཏྟཱནི ཨབྷུཏྭཱ ཨུཊྛཱཏུཾ ན སཀྐོཏི, བྷུཏྭཱ པན དུབྦལོཔི ཧུཏྭཱ བལསམྤནྣོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨནྣདོ བལདོ’’ཏི ཨཱཧ. ཝཏྠདོཏི ཡསྨཱ སུརཱུཔོཔི དུཙྩོལོ༹ ཝཱ ཨཙོལོ༹ ཝཱ ཝིརཱུཔོ ཧོཏི ཨོཧཱིལི༹ཏོ དུདྡསིཀོ, ཝཏྠཙྪནྣོ དེཝཔུཏྟོ ཝིཡ སོབྷཏི ¶ , ཏསྨཱ ‘‘ཝཏྠདོ ཧོཏི ཝཎྞདོ’’ཏི ཨཱཧ. ཡཱནདོཏི ཧཏྠིཡཱནཱདཱིནཾ དཱཡཀོ. ཏེསུ པན –
‘‘ན ཧཏྠིཡཱནཾ སམཎསྶ ཀཔྤཏི,
ན ཨསྶཡཱནཾ, ན རཐེན ཡཱཏུཾ;
ཨིདཉྩ ཡཱནཾ སམཎསྶ ཀཔྤཏི,
ཨུཔཱཧནཱ རཀྑཏོ སཱིལཁནྡྷ’’ནྟི.
ཏསྨཱ ¶ ཚཏྟུཔཱཧནཀཏྟརཡཊྛིམཉྩཔཱིཋཱནཾ དཱཡཀོ, ཡོ ཙ མགྒཾ སོདྷེཏི, ནིསྶེཎིཾ ཀརོཏི, སེཏུཾ ཀརོཏི, ནཱཝཾ པཊིཡཱདེཏི, སབྦོཔི ཡཱནདོཝ ཧོཏི. སུཁདོ ཧོཏཱིཏི ཡཱནསྶ སུཁཱཝཧནཏོ སུཁདོ ནཱམ ཧོཏི. ཙཀྑུདོཏི ཨནྡྷཀཱརེ ཙཀྑུམནྟཱནམྤི རཱུཔདསྶནཱབྷཱཝཏོ དཱིཔདོ ཙཀྑུདོ ནཱམ ཧོཏི, ཨནུརུདྡྷཏྠེརོ ཝིཡ དིབྦཙཀྑུ སམྤདམྤི ལབྷཏི.
སབྦདདོ ཧོཏཱིཏི སབྦེསཾཡེཝ བལཱདཱིནཾ དཱཡཀོ ཧོཏི. དྭེ ཏཡོ གཱམེ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ཀིཉྩི ཨལདྡྷཱ ཨཱགཏསྶཱཔི སཱིཏལཱཡ པོཀྑརཎིཡཱ ནྷཱཡིཏྭཱ པཏིསྶཡཾ པཝིསིཏྭཱ མུཧུཏྟཾ མཉྩེ ནིཔཛྫིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ ནིསིནྣསྶ ཧི ཀཱཡེ བལཾ ཨཱཧརིཏྭཱ པཀྑིཏྟཾ ཝིཡ ཧོཏི. བཧི ཝིཙརནྟསྶ ཙ ཀཱཡེ ཝཎྞཱཡཏནཾ ཝཱཏཱཏཔེཧི ཛྷཱཡཏི, པཏིསྶཡཾ པཝིསིཏྭཱ དྭཱརཾ པིདྷཱཡ མུཧུཏྟཾ ནིཔནྣསྶ ཙ ཝིསབྷཱགསནྟཏི ཝཱུཔསམྨཏི, སབྷཱགསནྟཏི ཨོཀྐམཏི, ཝཎྞཱཡཏནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ པཀྑིཏྟཾ ¶ ཝིཡ ཧོཏི. བཧི ཝིཙརནྟསྶ པཱདེ ཀཎྚཀོ ཝིཛ྄ཛྷཏི, ཁཱཎུ པཧརཏི, སརཱིསཔཱདིཔརིསྶཡོ ཙེཝ ཙོརབྷཡཉྩ ཨུཔྤཛྫཏི, པཏིསྶཡཾ པཝིསིཏྭཱ དྭཱརཾ པིདྷཱཡ ནིཔནྣསྶ སབྦེཏེ པརིསྶཡཱ ན ཧོནྟི, དྷམྨཾ སཛ྄ཛྷཱཡནྟསྶ དྷམྨཔཱིཏིསུཁཾ, ཀམྨཊྛཱནཾ མནསིཀརོནྟསྶ ཨུཔསམསུཁཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏཐཱ བཧི ཝིཙརནྟསྶ ཙ སེདཱ མུཙྩནྟི, ཨཀྑཱིནི ཕནྡནྟི, སེནཱསནཾ པཝིསནཀྑཎེ ཀཱུཔེ ཨོཏིཎྞོ ཝིཡ ཧོཏི, མཉྩཔཱིཋཱདཱིནི ན པཉྙཱཡནྟི. མུཧུཏྟཾ ནིསིནྣསྶ པན ཨཀྑིཔསཱདོ ཨཱཧརིཏྭཱ པཀྑིཏྟོ ཝིཡ ཧོཏི, དྭཱརཀཝཱཊཝཱཏཔཱནམཉྩཔཱིཋཱདཱིནི ¶ པཉྙཱཡནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘སོ ཙ སབྦདདོ ཧོཏི, ཡོ དདཱཏི ཨུཔསྶཡ’’ནྟི.
ཨམཏཾདདོ ཙ སོ ཧོཏཱིཏི པཎཱིཏབྷོཛནསྶ པཏྟཾ པཱུརེནྟོ ཝིཡ ཨམརཎདཱནཾ ནཱམ དེཏི. ཡོ དྷམྨམནུསཱསཏཱིཏི ཡོ དྷམྨཾ ཨནུསཱསཏི, ཨཊྛཀཐཾ ཀཐེཏི, པཱལི༹ཾ ཝཱཙེཏི, པུཙྪིཏཔཉྷཾ ཝིསྶཛྫེཏི, ཀམྨཊྛཱནཾ ཨཱཙིཀྑཏི, དྷམྨསྶཝནཾ ཀརོཏི, སབྦོཔེས དྷམྨཾ ཨནུསཱསཏི ནཱམ. སབྦདཱནཱནཉྩ ཨིདཾ དྷམྨདཱནམེཝ ཨགྒནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –
‘‘སབྦདཱནཾ དྷམྨདཱནཾ ཛིནཱཏི,
སབྦརསཾ དྷམྨརསོ ཛིནཱཏི;
སབྦརཏིཾ ¶ དྷམྨརཏི ཛིནཱཏི,
ཏཎྷཀྑཡོ སབྦདུཀྑཾ ཛིནཱཏཱི’’ཏི. (དྷ. པ. ༣༥༤); དུཏིཡཾ;
༣. ཨནྣསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༣. ཏཏིཡེ ཨབྷིནནྡནྟཱིཏི པཏྠེནྟི. བྷཛཏཱིཏི ཨུཔགཙྪཏི, ཙིཏྟགཧཔཏིསཱིཝལིཏྠེརཱདིཀེ ཝིཡ པཙྪཏོ ཨནུབནྡྷཏི. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཨིདྷལོཀེ པརལོཀེ ཙ ཨནྣདཱཡཀམེཝ ཨནུགཙྪཏི, ཏསྨཱ. སེསཾ ཨུཏྟཱནམེཝཱཏི. ཏཏིཡཾ.
༤. ཨེཀམཱུལསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༤. ཙཏུཏྠེ ཨེཀམཱུལནྟི ཨཝིཛྫཱ ཏཎྷཱཡ མཱུལཾ, ཏཎྷཱ ཨཝིཛྫཱཡ. ཨིདྷ པན ཏཎྷཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ. དྭཱིཧི སསྶཏུཙྪེདདིཊྛཱིཧི ཨཱཝཊྚཏཱིཏི དྭིརཱཝཊྚཱ. སཱ ཙ རཱགཱདཱིཧི ཏཱིཧི མལེཧི ཏིམལཱ. ཏཏྲཱསྶཱ མོཧོ སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ ¶ མལཾ ཧོཏི, རཱགདོསཱ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ. པཉྩ པན ཀཱམགུཎཱ ཨསྶཱ པཏྠརཎཊྛཱནཱ, ཏེསུ སཱ པཏྠརཏཱིཏི པཉྩཔཏྠརཱ. སཱ ཙ ཨཔཱུརཎཱིཡཊྛེན སམུདྡོ. ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརེསུ པནེསཱ དྭཱདསཱཡཏནེསུ ¶ ཨཱཝཊྚཏི པརིཝཊྚཏཱིཏི དྭཱདསཱཝཊྚཱ. ཨཔཏིཊྛཊྛེན པན པཱཏཱལོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. ཨེཀམཱུལཾ…པེ… པཱཏཱལཾ, ཨཏརི ཨིསི, ཨུཏྟརི སམཏིཀྐམཱིཏི ཨཏྠོ. ཙཏུཏྠཾ.
༥. ཨནོམསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༥. པཉྩམེ ཨནོམནཱམནྟི སབྦགུཎསམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཝེཀལླནཱམཾ, པརིཔཱུརནཱམནྟི ཨཏྠོ. ནིཔུཎཏྠདསྶིནྟི བྷགཝཱ སཎྷསུཁུམེ ཁནྡྷནྟརཱདཡོ ཨཏྠེ པསྶཏཱིཏི ནིཔུཎཏྠདསྶཱི. པཉྙཱདདནྟི ཨནྭཡཔཉྙཱདྷིགམཱཡ པཊིཔདཾ ཀཐནཝསེན པཉྙཱཡ དཱཡཀཾ. ཀཱམཱལཡེ ཨསཏྟནྟི པཉྩཀཱམགུཎཱལཡེ ཨལགྒཾ. ཀམམཱནནྟི བྷགཝཱ མཧཱབོདྷིམཎྜེཡེཝ ཨརིཡམགྒེན གཏོ, ན ཨིདཱནི གཙྪཏི, ཨཏཱིཏཾ པན ཨུཔཱདཱཡ ཨིདཾ ཝུཏྟཾ. མཧེསིནྟི མཧནྟཱནཾ སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིནཾ ཨེསིཏཱརཾ པརིཡེསིཏཱརནྟི. པཉྩམཾ.
༦. ཨཙྪརཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༦. ཚཊྛེ ¶ ཨཙྪརཱགཎསངྒྷུཊྛནྟི ཨཡཾ ཀིར དེཝཔུཏྟོ སཏྠུསཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ ཝཏྟཔཊིཔཏྟིཾ པཱུརཡམཱནོ པཉྩཝསྶཀཱལེ པཝཱརེཏྭཱ དྭེམཱཏིཀཾ པགུཎཾ ཀཏྭཱ ཀམྨཱཀམྨཾ ཨུགྒཧེཏྭཱ ཙིཏྟརུཙིཏཾ ཀམྨཊྛཱནཾ ཨུགྒཎྷིཏྭཱ སལླཧུཀཝུཏྟིཀོ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ ཡོ བྷགཝཏཱ མཛ྄ཛྷིམཡཱམོ སཡནསྶ ཀོཊྛཱསོཏི ཨནུཉྙཱཏོ. ཏསྨིམྤི སམྤཏྟེ ‘‘པམཱདསྶ བྷཱཡཱམཱི’’ཏི མཉྩཀཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ རཏྟིཉྩ དིཝཱ ཙ ནིརཱཧཱརོ ཀམྨཊྛཱནམེཝ མནསཱཀཱསི.
ཨཐསྶ ཨབྦྷནྟརེ སཏྠཀཝཱཏཱ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཛཱིཝིཏཾ པརིཡཱདིཡིཾསུ. སོ དྷུརསྨིཾཡེཝ ཀཱལམཀཱསི. ཡོ ཧི ཀོཙི བྷིཀྑུ ཙངྐམེ ཙངྐམམཱནོ ཝཱ ཨཱལམྦནཏྠམྦྷཾ ནིསྶཱཡ ཋིཏོ ཝཱ ཙངྐམཀོཊིཡཾ ཙཱིཝརཾ ¶ སཱིསེ ཋཔེཏྭཱ ནིསིནྣོ ཝཱ ནིཔནྣོ ཝཱ པརིསམཛ྄ཛྷེ ཨལངྐཏདྷམྨཱསནེ དྷམྨཾ དེསེནྟོ ཝཱ ཀཱལཾ ཀརོཏི, སབྦོ སོ དྷུརསྨིཾ ཀཱལཾ ¶ ཀརོཏི ནཱམ. ཨིཏི ཨཡཾ ཙངྐམནེ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཨུཔནིསྶཡམནྡཏཱཡ ཨཱསཝཀྑཡཾ ཨཔྤཏྟོ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནེ མཧཱཝིམཱནདྭཱརེ ནིདྡཱཡིཏྭཱ པབུཛ྄ཛྷནྟོ ཝིཡ པཊིསནྡྷིཾ ཨགྒཧེསི. ཏཱཝདེཝསྶ སུཝཎྞཏོརཎཾ ཝིཡ ཏིགཱཝུཏོ ཨཏྟབྷཱཝོ ནིབྦཏྟི.
ཨནྟོཝིམཱནེ སཧསྶམཏྟཱ ཨཙྪརཱ ཏཾ དིསྭཱ, ‘‘ཝིམཱནསཱམིཀོ དེཝཔུཏྟོ ཨཱགཏོ, རམཡིསྶཱམ ན’’ནྟི ཏཱུརིཡཱནི གཧེཏྭཱ པརིཝཱརཡིཾསུ. དེཝཔུཏྟོ ན ཏཱཝ ཙུཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཏི, པབྦཛིཏསཉྙཱིཡེཝ ཨཙྪརཱ ཨོལོཀེཏྭཱ ཝིཧཱརཙཱརིཀཾ ཨཱགཏཾ མཱཏུགཱམཾ དིསྭཱ ལཛྫཱི. པཾསུཀཱུལིཀོ ཝིཡ ཨུཔརི ཋིཏཾ གྷནདུཀཱུལཾ ཨེཀཾསཾ ཀརོནྟོ ཨཾསཀཱུཊཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཨིནྡྲིཡཱནི ཨོཀྑིཔིཏྭཱ ཨདྷོམུཁོ ཨཊྛཱསི. ཏསྶ ཀཱཡཝིཀཱརེནེཝ ཏཱ དེཝཏཱ ‘‘སམཎདེཝཔུཏྟོ ཨཡ’’ནྟི ཉཏྭཱ ཨེཝམཱཧཾསུ – ‘‘ཨཡྻ, དེཝཔུཏྟ, དེཝལོཀོ ནཱམཱཡཾ, ན སམཎདྷམྨསྶ ཀརཎོཀཱསོ, སམྤཏྟིཾ ཨནུབྷཝནོཀཱསོ’’ཏི. སོ ཏཐེཝ ཨཊྛཱསི. དེཝཏཱ ‘‘ན ཏཱཝཱཡཾ སལླཀྑེཏཱི’’ཏི ཏཱུརིཡཱནི པགྒཎྷིཾསུ. སོ ཏཐཱཔི ཨནོལོཀེནྟོཝ ཨཊྛཱསི.
ཨཐསྶ སབྦཀཱཡིཀཾ ཨཱདཱསཾ པུརཏོ ཋཔཡིཾསུ. སོ ཚཱཡཾ དིསྭཱ ཙུཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ, ‘‘ན མཡཱ ཨིམཾ ཋཱནཾ པཏྠེཏྭཱ སམཎདྷམྨོ ཀཏོ, ཨུཏྟམཏྠཾ ཨརཧཏྟཾ པཏྠེཏྭཱ ཀཏོ’’ཏི སམྤཏྟིཡཱ ཝིཔྤཊིསཱརཱི ཨཧོསི, ‘‘སུཝཎྞཔཊཾ པཊིལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི ཏཀྐཡིཏྭཱ ཡུདྡྷཊྛཱནཾ ཨོཏིཎྞམལློ ¶ མཱུལཀམུཊྛིཾ ལབྷིཏྭཱ ཝིཡ. སོ – ‘‘ཨཡཾ སགྒསམྤཏྟི ནཱམ སུལབྷཱ, བུདྡྷཱནཾ པཱཏུབྷཱཝོ དུལླབྷོ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཝིམཱནཾ ཨཔཝིསིཏྭཱཝ ཨསམྦྷིནྣེནེཝ སཱིལེན ཨཙྪརཱསངྒྷཔརིཝུཏོ དསབལསྶ སནྟིཀཾ ཨཱགམྨ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཋིཏོ ཨིམཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསི.
ཏཏྠ ཨཙྪརཱགཎསངྒྷུཊྛནྟི ཨཙྪརཱགཎེན གཱིཏཝཱདིཏསདྡེཧི སངྒྷོསིཏཾ. པིསཱཙགཎསེཝིཏནྟི ཏམེཝ ཨཙྪརཱགཎཾ པིསཱཙགཎཾ ཀཏྭཱ ཝདཏི. ཝནནྟི ནནྡནཝནཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨཡཉྷི ནིཡཱམཙིཏྟཏཱཡ ཨཏྟནོ གརུབྷཱཝེན དེཝགཎཾ ‘‘དེཝགཎོ’’ཏི ཝཏྟུཾ ན རོཙེཏི. ‘‘པིསཱཙགཎོ’’ཏི ཝདཏི. ནནྡནཝནཉྩ ‘‘ནནྡན’’ནྟི ཨཝཏྭཱ ‘‘མོཧན’’ནྟི ཝདཏི ¶ . ཀཐཾ ཡཱཏྲཱ བྷཝིསྶཏཱིཏི ¶ ཀཐཾ ནིགྒམནཾ བྷཝིསྶཏི, ཀཐཾ ཨཏིཀྐམོ བྷཝིསྶཏི, ཨརཧཏྟསྶ མེ པདཊྛཱནབྷཱུཏཾ ཝིཔསྶནཾ ཨཱཙིཀྑཐ བྷགཝཱཏི ཝདཏི.
ཨཐ བྷགཝཱ ‘‘ཨཏིསལླིཁཏེཝ ཨཡཾ དེཝཔུཏྟོ, ཀིཾ ནུ ཁོ ཨིད’’ནྟི? ཨཱཝཛྫེནྟོ ཨཏྟནོ སཱསནེ པབྦཛིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ – ‘‘ཨཡཾ ཨཙྩཱརདྡྷཝཱིརིཡཏཱཡ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟོ, ཨཛྫཱཔིསྶ ཙངྐམནསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝོ ཨསམྦྷིནྣེན སཱིལེན ཨཱགཏོ’’ཏི ཙིནྟེསི. བུདྡྷཱ ཙ ཨཀཏཱབྷིནིཝེསསྶ ཨཱདིཀམྨིཀསྶ ཨཀཏཔརིཀམྨསྶ ཨནྟེཝཱསིནོ ཙིཏྟཀཱརོ བྷིཏྟིཔརིཀམྨཾ ཝིཡ – ‘‘སཱིལཾ ཏཱཝ སོདྷེཧི, སམཱདྷིཾ བྷཱཝེཧི, ཀམྨསྶཀཏཔཉྙཾ ཨུཛུཾ ཀརོཧཱི’’ཏི པཋམཾ པུབྦབྷཱགཔྤཊིཔདཾ ཨཱཙིཀྑནྟི, ཀཱརཀསྶ པན ཡུཏྟཔཡུཏྟསྶ ཨརཧཏྟམགྒཔདཊྛཱནབྷཱུཏཾ སཎྷསུཁུམཾ སུཉྙཏཱཝིཔསྶནཾཡེཝ ཨཱཙིཀྑནྟི, ཨཡཉྩ དེཝཔུཏྟོ ཀཱརཀོ ཨབྷིནྣསཱིལོ, ཨེཀོ མགྒོ ཨསྶ ཨནཱགཏོཏི སུཉྙཏཱཝིཔསྶནཾ ཨཱཙིཀྑནྟོ ཨུཛུཀོ ནཱམཱཏིཨཱདིམཱཧ.
ཏཏྠ ཨུཛུཀོཏི ཀཱཡཝངྐཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ ཨུཛུཀོ ནཱམ. ཨབྷཡཱ ནཱམ སཱ དིསཱཏི ནིབྦཱནཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཏསྨིཾ ཧི ཀིཉྩི བྷཡཾ ནཏྠི, ཏཾ ཝཱ པཏྟསྶ བྷཡཾ ནཏྠཱིཏི ‘‘ཨབྷཡཱ ནཱམ སཱ དིསཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. རཐོ ཨཀཱུཛནོཏི ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོཝ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཡཐཱ ཧི པཱཀཏིཀརཐོ ཨཀྑེ ཝཱ ཨནབྦྷཉྫིཏེ ཨཏིརེཀེསུ ཝཱ མནུསྶེསུ ཨབྷིརུལ༹ྷེསུ ཀཱུཛཏི ཝིརཝཏི, ན ཨེཝཾ ཨརིཡམགྒོ. སོ ཧི ཨེཀཔྤཧཱརེན ཙཏུརཱསཱིཏིཡཱཔི པཱཎསཧསྶེསུ ཨབྷིརུཧནྟེསུ ¶ ན ཀཱུཛཏི ན ཝིརཝཏི. ཏསྨཱ ‘‘ཨཀཱུཛནོ’’ཏི ཝུཏྟོ. དྷམྨཙཀྐེཧི སཾཡུཏོཏི ཀཱཡིཀཙེཏསིཀཝཱིརིཡསངྑཱཏེཧི དྷམྨཙཀྐེཧི སཾཡུཏྟོ.
ཧིརཱིཏི ཨེཏྠ ཧིརིགྒཧཎེན ཨོཏྟཔྤམྤི གཧིཏམེཝ ཧོཏི. ཏསྶ ཨཔཱལམྦོཏི ཡཐཱ བཱཧིརཀརཐསྶ རཐེ ཋིཏཱནཾ ཡོདྷཱནཾ ཨཔཏནཏྠཱཡ དཱརུམཡཾ ཨཔཱལམྦནཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨིམསྶ མགྒརཐསྶ ཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱསམུཊྛཱནཾ ཧིརོཏྟཔྤཾ ཨཔཱལམྦནཾ. སཏྱསྶ ¶ པརིཝཱརཎནྟི རཐསྶ སཱིཧཙམྨཱདིཔརིཝཱརོ ཝིཡ ཨིམསྶཱཔི མགྒརཐསྶ སམྤཡུཏྟཱ སཏི པརིཝཱརཎཾ. དྷམྨནྟི ལོཀུཏྟརམགྒཾ ¶ . སམྨཱདིཊྛིཔུརེཛཝནྟི ཝིཔསྶནཱསམྨཱདིཊྛིཔུརེཛཝཱ ཨསྶ པུབྦཡཱཡིཀཱཏི སམྨཱདིཊྛིཔུརེཛཝོ, ཏཾ སམྨཱདིཊྛིཔུརེཛཝཾ. ཡཐཱ ཧི པཋམཏརཾ རཱཛཔུརིསེཧི ཀཱཎཀུཎིཨཱདཱིནཾ ནཱིཧརཎེན མགྒེ སོདྷིཏེ པཙྪཱ རཱཛཱ ནིཀྑམཏི, ཨེཝམེཝཾ ཝིཔསྶནཱ སམྨཱདིཊྛིཡཱ ཨནིཙྩཱདིཝསེན ཁནྡྷཱདཱིསུ སོདྷིཏེསུ པཙྪཱ བྷཱུམིལདྡྷཝཊྚཾ པརིཛཱནམཱནཱ མགྒསམྨཱདིཊྛི ཨུཔྤཛྫཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དྷམྨཱཧཾ སཱརཐིཾ བྲཱུམི, སམྨཱདིཊྛིཔུརེཛཝ’’ནྟི.
ཨིཏི བྷགཝཱ དེསནཾ ནིཊྛཱཔེཏྭཱ ཨཝསཱནེ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི དཱིཔེསི. དེསནཱཔརིཡོསཱནེ དེཝཔུཏྟོ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱསི. ཡཐཱ ཧི རཉྙོ བྷོཛནཀཱལེ ཨཏྟནོ མུཁཔྤམཱཎེ ཀབལེ༹ ཨུཀྑིཏྟེ ཨངྐེ ནིསིནྣོ པུཏྟོ ཨཏྟནོ མུཁཔྤམཱཎེནེཝ ཏཏོ ཀབལ༹ཾ ཀརོཏི, ཨེཝམེཝཾ བྷགཝཏི ཨརཧཏྟནིཀཱུཊེན དེསནཾ དེསེནྟེཔི སཏྟཱ ཨཏྟནོ ཨུཔནིསྶཡཱནུརཱུཔེན སོཏཱཔཏྟིཕལཱདཱིནི པཱཔུཎནྟི. ཨཡམྤི དེཝཔུཏྟོ སོཏཱཔཏྟིཕལཾ པཏྭཱ བྷགཝནྟཾ གནྡྷཱདཱིཧི པཱུཛེཏྭཱ པཀྐཱམཱིཏི. ཚཊྛཾ.
༧. ཝནརོཔསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༧. སཏྟམེ དྷམྨཊྛཱ སཱིལསམྤནྣཱཏི ཀེ དྷམྨཊྛཱ, ཀེ སཱིལསམྤནྣཱཏི པུཙྪཏི. བྷགཝཱ ཨིམཾ པཉྷཾ ཐཱཝརཝཏྠུནཱ དཱིཔེནྟོ ཨཱརཱམརོཔཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཱརཱམརོཔཱཏི པུཔྥཱརཱམཕལཱརཱམརོཔཀཱ. ཝནརོཔཱཏི སཡཾཛཱཏེ ཨརོཔིམཝནེ སཱིམཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཙེཏིཡབོདྷིཙངྐམནམཎྜཔཀུཊིལེཎརཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནཱནཾ ཀཱརཀཱ ཚཱཡཱུཔགེ རུཀྑེ རོཔེཏྭཱ དདམཱནཱཔི ཝནརོཔཱཡེཝ ནཱམ. སེཏུཀཱརཀཱཏི ཝིསམེ སེཏུཾ ཀརོནྟི, ཨུདཀེ ནཱཝཾ པཊིཡཱདེནྟི ¶ . པཔནྟི པཱནཱིཡདཱནསཱལཾ. ཨུདཔཱནནྟི ཡཾཀིཉྩི པོཀྑརཎཱིཏལཱ༹ཀཱདིཾ. ཨུཔསྶཡནྟི ཝཱསཱགཱརཾ. ‘‘ཨུཔཱསཡ’’ནྟིཔི པཱཋོ.
སདཱ པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏཱིཏི ན ཨཀུསལཝིཏཀྐཾ ¶ ཝཱ ཝིཏཀྐེནྟསྶ ནིདྡཱཡནྟསྶ ཝཱ པཝཌྜྷཏི. ཡདཱ ཡདཱ པན ཨནུསྶརཏི, ཏདཱ ཏདཱ ཏསྶ ཝཌྜྷཏི. ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སདཱ པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. དྷམྨཊྛཱ སཱིལསམྤནྣཱཏི ཏསྨིཾ དྷམྨེ ཋིཏཏྟཱ ཏེནཔི སཱིལེན སམྤནྣཏྟཱ དྷམྨཊྛཱ སཱིལསམྤནྣཱ. ཨཐ ཝཱ ¶ ཨེཝརཱུཔཱནི པུཉྙཱནི ཀརོནྟཱནཾ དས ཀུསལཱ དྷམྨཱ པཱུརེནྟི, ཏེསུ ཋིཏཏྟཱ དྷམྨཊྛཱ. ཏེནེཝ ཙ སཱིལེན སམྤནྣཏྟཱ སཱིལསམྤནྣཱཏི. སཏྟམཾ.
༨. ཛེཏཝནསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༨. ཨཊྛམེ ཨིདཾ ཧི ཏཾ ཛེཏཝནནྟི ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ དེཝཔུཏྟོ ཛེཏཝནསྶ ཙེཝ བུདྡྷཱདཱིནཉྩ ཝཎྞབྷཎནཏྠཾ ཨཱགཏོ ཨེཝམཱཧ. ཨིསིསངྒྷནིསེཝིཏནྟི བྷིཀྑུསངྒྷནིསེཝིཏཾ.
ཨེཝཾ པཋམགཱཐཱཡ ཛེཏཝནསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨརིཡམགྒསྶ ཀཐེནྟོ ཀམྨཾ ཝིཛྫཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཀམྨནྟི མགྒཙེཏནཱ. ཝིཛྫཱཏི མགྒཔཉྙཱ. དྷམྨོཏི སམཱདྷིཔཀྑིཀཱ དྷམྨཱ. སཱིལཾ ཛཱིཝིཏམུཏྟམནྟི སཱིལེ པཏིཊྛིཏསྶ ཛཱིཝིཏཾ ཨུཏྟམནྟི དསྶེཏི. ཨཐ ཝཱ ཝིཛྫཱཏི དིཊྛིསངྐཔྤཱ. དྷམྨོཏི ཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ. སཱིལནྟི ཝཱཙཱཀམྨནྟཱཛཱིཝཱ. ཛཱིཝིཏམུཏྟམནྟི ཨེཏསྨིཾ སཱིལེ ཋིཏསྶ ཛཱིཝིཏཾ ནཱམ ཨུཏྟམཾ. ཨེཏེན མཙྩཱ སུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨེཏེན ཨཊྛངྒིཀམགྒེན སཏྟཱ ཝིསུཛ྄ཛྷནྟི.
ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ མགྒེན སུཛ྄ཛྷནྟི, ན གོཏྟདྷནེཧི, ཏསྨཱ. ཡོནིསོ ཝིཙིནེ དྷམྨནྟི ཨུཔཱཡེན སམཱདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཾ ཝིཙིནེཡྻ. ཨེཝཾ ཏཏྠ ཝིསུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཨརིཡམགྒེ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི. ཨཐ ཝཱ ཡོནིསོ ཝིཙིནེ དྷམྨནྟི ཨུཔཱཡེན པཉྩཀྑནྡྷདྷམྨཾ ཝིཙིནེཡྻ. ཨེཝཾ ཏཏྠ ཝིསུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨེཝཾ ཏེསུ ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི.
ཨིདཱནི སཱརིཔུཏྟཏྠེརསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེནྟོ སཱརིཔུཏྟོཝཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཱརིཔུཏྟོཝཱཏི ཨཝདྷཱརཎཝཙནཾ, ཨེཏེཧི པཉྙཱདཱིཧི སཱརིཔུཏྟོཝ སེཡྻོཏི ཝདཏི. ཨུཔསམེནཱཏི ཀིལེསཨུཔསམེན ¶ . པཱརཾ གཏོཏི ནིབྦཱནཾ གཏོ. ཡོ ཀོཙི ནིབྦཱནཾ པཏྟོ བྷིཀྑུ, སོ ཨེཏཱཝཔརམོ སིཡཱ, ན ཐེརེན ཨུཏྟརིཏརོ ནཱམ ཨཏྠཱིཏི ཝདཏི. སེསཾ ཨུཏྟཱནམེཝཱཏི. ཨཊྛམཾ.
༩. མཙྪརིསུཏྟཝཎྞནཱ
༤༩. ནཝམེ ¶ མཙྪརིནོཏི མཙྪེརེན སམནྣཱགཏཱ. ཨེཀཙྩོ ཧི ཨཏྟནོ ཝསནཊྛཱནེ བྷིཀྑུཾ ཧཏྠཾ པསཱརེཏྭཱཔི ན ཝནྡཏི, ཨཉྙཏྠ གཏོ ཝིཧཱརཾ ¶ པཝིསིཏྭཱ སཀྐཙྩཾ ཝནྡིཏྭཱ མདྷུརཔཊིསནྠཱརཾ ཀརོཏི – ‘‘བྷནྟེ, ཨམྷཱཀཾ ཝསནཊྛཱནཾ ནཱགཙྪཐ, སམྤནྣོ པདེསོ, པཊིབལཱ མཡཾ ཨཡྻཱནཾ ཡཱགུབྷཏྟཱདཱིཧི ཨུཔཊྛཱནཾ ཀཱཏུ’’ནྟི. བྷིཀྑཱུ ‘‘སདྡྷོ ཨཡཾ ཨུཔཱསཀོ’’ཏི ཡཱགུབྷཏྟཱདཱིཧི སངྒཎྷནྟི. ཨཐེཀོ ཐེརོ ཏསྶ གཱམཾ གནྟྭཱ པིཎྜཱཡ ཙརཏི. སོ ཏཾ དིསྭཱ ཨཉྙེན ཝཱ གཙྪཏི, གྷརཾ ཝཱ པཝིསཏི. སཙེཔི སམྨུཁཱིབྷཱཝཾ ཨཱགཙྪཏི, ཧཏྠེན ཝནྡིཏྭཱ – ‘‘ཨཡྻསྶ བྷིཀྑཾ དེཐ, ཨཧཾ ཨེཀེན ཀམྨེན གཙྪཱམཱི’’ཏི པཀྐམཏི. ཐེརོ སཀལགཱམཾ ཙརིཏྭཱ ཏུཙྪཔཏྟོཝ ནིཀྑམཏི. ཨིདཾ ཏཱཝ མུདུམཙྪརིཡཾ ནཱམ, ཡེན སམནྣཱགཏོ ཨདཱཡཀོཔི དཱཡཀོ ཝིཡ པཉྙཱཡཏི. ཨིདྷ པན ཐདྡྷམཙྪརིཡཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཡེན སམནྣཱགཏོ བྷིཀྑཱུསུ པིཎྜཱཡ པཝིཊྛེསུ, ‘‘ཐེརཱ ཋིཏཱ’’ཏི ཝུཏྟེ, ‘‘ཀིཾ མཡ྄ཧཾ པཱདཱ རུཛྫནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝཏྭཱ སིལཱཐམྦྷོ ཝིཡ ཁཱཎུཀོ ཝིཡ ཙ ཐདྡྷོ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏི, སཱམཱིཙིམྤི ན ཀརོཏི. ཀདརིཡཱཏི ཨིདཾ མཙྪརིནོཏི པདསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. མུདུཀམྤི ཧི མཙྪརིཡཾ ‘‘མཙྪརིཡ’’ནྟེཝ ཝུཙྩཏི, ཐདྡྷཾ པན ཀདརིཡཾ ནཱམ. པརིབྷཱསཀཱཏི བྷིཀྑཱུ གྷརདྭཱརེ ཋིཏེ དིསྭཱ, ‘‘ཀིཾ ཏུམྷེ ཀསིཏྭཱ ཨཱགཏཱ, ཝཔིཏྭཱ, ལཱཡིཏྭཱ? མཡཾ ཨཏྟནོཔི ན ལབྷཱམ, ཀུཏོ ཏུམྷཱཀཾ, སཱིགྷཾ ནིཀྑམཐཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི སཾཏཛྫཀཱ. ཨནྟརཱཡཀརཱཏི ¶ དཱཡཀསྶ སགྒནྟརཱཡོ, པཊིགྒཱཧཀཱནཾ ལཱབྷནྟརཱཡོ, ཨཏྟནོ ཨུཔགྷཱཏོཏི ཨིམེསཾ ཨནྟརཱཡཱནཾ ཀཱརཀཱ.
སམྤརཱཡོཏི པརལོཀོ. རཏཱིཏི པཉྩཀཱམགུཎརཏི. ཁིཌྜཱཏི ཀཱཡིཀཁིཌྜཱདིཀཱ ཏིཝིདྷཱ ཁིཌྜཱ. དིཊྛེ དྷམྨེས ཝིཔཱཀོཏི ཏསྨིཾ ནིབྦཏྟབྷཝནེ དིཊྛེ དྷམྨེ ཨེས ཝིཔཱཀོ. སམྤརཱཡེ ཙ དུགྒཏཱིཏི ‘‘ཡམལོཀཾ ཨུཔཔཛྫརེ’’ཏི ཝུཏྟེ སམྤརཱཡེ ཙ དུགྒཏི.
ཝདཉྙཱུཏི བྷིཀྑཱུ གྷརདྭཱརེ ཋིཏཱ ཀིཉྩཱཔི ཏུཎྷཱིཝ ཧོནྟི, ཨཏྠཏོ པན – ‘‘བྷིཀྑཾ དེཐཱ’’ཏི ཝདནྟི ནཱམ. ཏཏྲ ཡེ ‘‘མཡཾ པཙཱམ, ཨིམེ པན ན པཙནྟི, པཙམཱནེ པཏྭཱ ཨལབྷནྟཱ ¶ ཀུཧིཾ ལབྷིསྶནྟཱི’’ཏི? དེཡྻདྷམྨཾ སཾཝིབྷཛནྟི, ཏེ ཝདཉྙཱུ ནཱམ. པཀཱསནྟཱིཏི ཝིམཱནཔྤབྷཱཡ ཛོཏནྟི. པརསམྦྷཏེསཱུཏི པརེཧི སམྤིཎྜིཏེསུ. སམྤརཱཡེ ཙ སུགྒཏཱིཏི, ‘‘ཨེཏེ སགྒཱ’’ཏི ¶ ཨེཝཾ ཝུཏྟསམྤརཱཡེ སུགཏི. ཨུབྷིནྣམྤི ཝཱ ཨེཏེསཾ ཏཏོ ཙཝིཏྭཱ པུན སམྤརཱཡེཔི དུགྒཏིསུགཏིཡེཝ ཧོཏཱིཏི. ནཝམཾ.
༡༠. གྷཊཱིཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ
༥༠. དསམེ ཨུཔཔནྣཱསེཏི ནིབྦཏྟིཝསེན ཨུཔགཏཱ. ཝིམུཏྟཱཏི ཨཝིཧཱབྲཧྨལོཀསྨིཾ ཨུཔཔཏྟིསམནནྟརམེཝ ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟིཡཱ ཝིམུཏྟཱ. མཱནུསཾ དེཧནྟི ཨིདྷ པཉྩོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི ཨེཝ ཝུཏྟཱནི. དིབྦཡོགནྟི པཉྩ ཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི. ཨུཔཙྩགུནྟི ཨཏིཀྐམིཾསུ. ཨུཔཀོཏིཨཱདཱིནི ཏེསཾ ཐེརཱནཾ ནཱམཱནི. ཀུསལཱི བྷཱསསཱི ཏེསནྟི, ‘‘ཀུསལ’’ནྟི ཨིདཾ ཝཙནཾ ཨིམསྶ ཨཏྠཱིཏི ཀུསལཱི, ཏེསཾ ཐེརཱནཾ ཏྭཾ ཀུསལཾ ཨནཝཛྫཾ བྷཱསསི, ཐོམེསི པསཾསསི ¶ , པཎྜིཏོསི དེཝཔུཏྟཱཏི ཝདཏི. ཏཾ ཏེ དྷམྨཾ ཨིདྷཉྙཱཡཱཏི ཏེ ཐེརཱ ཏཾ དྷམྨཾ ཨིདྷ ཏུམྷཱཀཾ སཱསནེ ཛཱནིཏྭཱ. གམྦྷཱིརནྟི གམྦྷཱིརཏྠཾ. བྲཧྨཙཱརཱི ནིརཱམིསོཏི ནིརཱམིསབྲཧྨཙཱརཱི ནཱམ ཨནཱགཱམཱི, ཨནཱགཱམཱི ཨཧོསིནྟི ཨཏྠོ. ཨཧུཝཱཏི ཨཧོསི. སགཱམེཡྻོཏི ཨེཀགཱམཝཱསཱི. པརིཡོསཱནགཱཐཱ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ཋཔིཏཱཏི. དསམཾ.
ཨཱདིཏྟཝགྒོ པཉྩམོ.
༦. ཛརཱཝགྒོ
༡. ཛརཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༥༡. ཛརཱཝགྒསྶ པཋམེ སཱདྷཱུཏི ལདྡྷཀཾ བྷདྡཀཾ. སཱིལཾ ཡཱཝ ཛརཱཏི ཨིམིནཱ ཨིདཾ དསྶེཏི – ཡཐཱ མུཏྟཱམཎིརཏྟཝཏྠཱདཱིནི ཨཱབྷརཎཱནི ཏརུཎཀཱལེཡེཝ སོབྷནྟི, ཛརཱཛིཎྞཀཱལེ ཏཱནི དྷཱརེནྟོ ‘‘ཨཡཾ ཨཛྫཱཔི བཱལབྷཱཝཾ པཏྠེཏི, ཨུམྨཏྟཀོ མཉྙེ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨཱཔཛྫཏི ¶ , ན ཨེཝཾ སཱིལཾ. སཱིལཉྷི ནིཙྩཀཱལཾ སོབྷཏི. བཱལཀཱལེཔི ཧི སཱིལཾ རཀྑནྟཾ ‘‘ཀིཾ ཨིམསྶ སཱིལེནཱ’’ཏི? ཝཏྟཱརོ ནཏྠི. མཛ྄ཛྷིམཀཱལེཔི མཧལླཀཀཱལེཔཱིཏི.
སདྡྷཱ ¶ སཱདྷུ པཏིཊྛིཏཱཏི ཧཏྠཱལ༹ཝཀཙིཏྟགཧཔཏིཨཱདཱིནཾ ཝིཡ མགྒེན ཨཱགཏཱ པཏིཊྛིཏསདྡྷཱ ནཱམ སཱདྷུ. པཉྙཱ ནརཱནཾ རཏནནྟི ཨེཏྠ ཙིཏྟཱིཀཏཊྛཱདཱིཧི རཏནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ཡདི ཙིཏྟཱིཀཏནྟི རཏནཾ, ནནུ བྷགཝཱ ཙིཏྟཱིཀཏོ པུརིསསཱིཧོ, ཡེ ཙ ལོཀེ ཙིཏྟཱིཀཏཱ, ཏེསཾ ཙིཏྟཱིཀཏོ བྷགཝཱ. ཡདི རཏིཀརནྟི རཏནཾ, ནནུ བྷགཝཱ རཏིཀརོ པུརིསསཱིཧོ, ཏསྶ ཝཙནེན ཙརནྟཱ ཛྷཱནརཏིསུཁེན ཨབྷིརམནྟི. ཡདི ཨཏུལྱནྟི རཏནཾ, ནནུ བྷགཝཱ ཨཏུལོ པུརིསསཱིཧོ. ན ཧི ¶ སཀྐཱ ཏུལེཏུཾ གུཎེཧི གུཎཔཱརམིཾ གཏོ. ཡདི དུལླབྷནྟི རཏནཾ, ནནུ བྷགཝཱ དུལླབྷོ པུརིསསཱིཧོ. ཡདི ཨནོམསཏྟཔརིབྷོགནྟི རཏནཾ, ནནུ བྷགཝཱ ཨནོམོ སཱིལེན སམཱདྷིནཱ པཉྙཱཡ ཝིམུཏྟིཡཱ ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནེནཱ’’ཏི.
ཨིདྷ པན དུལླབྷཔཱཏུབྷཱཝཊྛེན པཉྙཱ ‘‘རཏན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. པུཉྙནྟི པུཉྙཙེཏནཱ, སཱ ཧི ཨརཱུཔཏྟཱ པརིཧརིཏུཾ ན སཀྐཱཏི. པཋམཾ.
༢. ཨཛརསཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༥༢. དུཏིཡེ ཨཛརསཱཏི ཨཛཱིརཎེན, ཨཝིཔཏྟིཡཱཏི ཨཏྠོ. སཱིལཉྷི ཨཝིཔནྣམེཝ སཱདྷུ ཧོཏི, ཝིཔནྣསཱིལཾ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱདཡོཔི ན སངྒཎྷནྟི, གཏགཏཊྛཱནེ ནིདྡྷམིཏབྦོཝ ཧོཏཱིཏི. དུཏིཡཾ.
༣. མིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ
༥༣. ཏཏིཡེ སཏྠོཏི སདྡྷིཾཙརོ, ཛངྒྷསཏྠོ ཝཱ སཀཊསཏྠོ ཝཱ. མིཏྟནྟི རོགེ ཨུཔྤནྣེ པཱཊངྐིཡཱ ཝཱ ཨཉྙེན ཝཱ ཡཱནེན ཧརིཏྭཱ ཁེམནྟསམྤཱཔནེན མིཏྟཾ. སཀེ གྷརེཏི ཨཏྟནོ གེཧེ ¶ . ཏཐཱརཱུཔེ རོགེ ཛཱཏེ པུཏྟབྷརིཡཱདཡོ ཛིགུཙྪནྟི, མཱཏཱ པན ཨསུཙིམྤི ཙནྡནཾ ཝིཡ མཉྙཏི. ཏསྨཱ སཱ སཀེ གྷརེ མིཏྟཾ. སཧཱཡོ ཨཏྠཛཱཏསྶཱཏི ཨུཔྤནྣཀིཙྩསྶ ཡོ ཏཾ ཀིཙྩཾ ཝཧཏི ནིཏྠརཏི, སོ ཀིཙྩེསུ སཧ ཨཡནབྷཱཝེན སཧཱཡོ མིཏྟཾ, སུརཱཔཱནཱདིསཧཱཡཱ པན ན མིཏྟཱ. སམྤརཱཡིཀནྟི སམྤརཱཡཧིཏཾ. ཏཏིཡཾ.
༤. ཝཏྠུསུཏྟཝཎྞནཱ
༥༤. ཙཏུཏྠེ ¶ པུཏྟཱ ཝཏྠཱུཏི མཧལླཀཀཱལེ པཊིཛགྒནཊྛེན པུཏྟཱ པཏིཊྛཱ. པརམོཏི ཨཉྙེསཾ ཨཀཐེཏབྦསྶཔི གུཡ྄ཧསྶ ཀཐེཏབྦཡུཏྟཏཱཡ བྷརིཡཱ པརམོ སཁཱ ནཱམ. ཙཏུཏྠཾ.
༥-༧. པཋམཛནསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༥༥. པཉྩམེ ཝིདྷཱཝཏཱིཏི པརསམུདྡཱདིགམནཝསེན ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཝིདྷཱཝཏི. པཉྩམཾ.
༥༦. ཚཊྛེ ¶ དུཀྑཱཏི ཝཊྚདུཀྑཏོ. ཚཊྛཾ.
༥༧. སཏྟམེ པརཱཡཎནྟི ནིཔྥཏྟི ཨཝསྶཡོ. སཏྟམཾ.
༨. ཨུཔྤཐསུཏྟཝཎྞནཱ
༥༨. ཨཊྛམེ རཱགོ ཨུཔྤཐོཏི སུགཏིཉྩ ནིབྦཱནཉྩ གཙྪནྟསྶ ཨམགྒོ. རཏྟིནྡིཝཀྑཡོཏི རཏྟིདིཝེཧི, རཏྟིདིཝེསུ ཝཱ ཁཱིཡཏི. ཨིཏྠཱི མལནྟི སེསཾ བཱཧིརམལཾ བྷསྨཁཱརཱདཱིཧི དྷོཝིཏྭཱ སཀྐཱ སོདྷེཏུཾ, མཱཏུགཱམམལེན དུཊྛོ པན ན སཀྐཱ སུདྡྷོ ནཱམ ཀཱཏུནྟི ཨིཏྠཱི ‘‘མལ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏྠ ཨིཏྠིཡཾ པཛཱ སཛྫཏི. ཏཔོཏི ཨིནྡྲིཡསཾཝརདྷུཏངྒགུཎཝཱིརིཡདུཀྐརཀཱརིཀཱནཾ ནཱམཾ, ཨིདྷ པན ཋཔེཏྭཱ དུཀྐརཀཱརིཀཾ སབྦཱཔི ཀིལེསསནྟཱཔིཀཱ པཊིཔདཱ ཝཊྚཏི. བྲཧྨཙརིཡནྟི མེཐུནཝིརཏི. ཨཊྛམཾ.
༩. དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ
༥༩. ནཝམེ ¶ ཀིསྶ ཙཱབྷིརཏོཏི ཀིསྨིཾ ཨབྷིརཏོ. དུཏིཡཱཏི སུགཏིཉྩེཝ ནིབྦཱནཉྩ གཙྪནྟསྶ དུཏིཡིཀཱ. པཉྙཱ ཙེནཾ པསཱསཏཱིཏི པཉྙཱ ཨེཏཾ པུརིསཾ ‘‘ཨིདཾ ཀརོཧི, ཨིདཾ མཱཀརཱི’’ཏི ཨནུསཱསཏི. ནཝམཾ.
༡༠. ཀཝིསུཏྟཝཎྞནཱ
༦༠. དསམེ ཚནྡོ ནིདཱནནྟི གཱཡཏྟིཨཱདིཀོ ཚནྡོ གཱཐཱནཾ ནིདཱནཾ. པུབྦཔཊྛཱཔནགཱཐཱ ཨཱརབྷནྟོ ཧི ‘‘ཀཏརཙྪནྡེན ཧོཏཱུ’’ཏི ཨཱརབྷཏི ¶ . ཝིཡཉྫནནྟི ཛནནཾ. ཨཀྑརཾ ཧི པདཾ ཛནེཏི, པདཾ གཱཐཾ ཛནེཏི, གཱཐཱ ཨཏྠཾ པཀཱསེཏཱིཏི. ནཱམསནྣིསྶིཏཱཏི སམུདྡཱདིཔཎྞཏྟིནིསྶིཏཱ. གཱཐཱ ¶ ཨཱརབྷནྟོ ཧི སམུདྡཾ ཝཱ པཐཝིཾ ཝཱ ཡཾ ཀིཉྩི ནཱམཾ ནིསྶཡིཏྭཱཝ ཨཱརབྷཏི. ཨཱསཡོཏི པཏིཊྛཱ. ཀཝིཏོ ཧི གཱཐཱ པཝཏྟནྟི. སོ ཏཱསཾ པཏིཊྛཱ ཧོཏཱིཏི. དསམཾ.
ཛརཱཝགྒོ ཚཊྛོ.
༧. ཨདྡྷཝགྒོ
༡. ནཱམསུཏྟཝཎྞནཱ
༦༡. ཨདྡྷཝགྒསྶ པཋམེ ནཱམཾ སབྦཾ ཨདྡྷབྷཝཱིཏི ནཱམཾ སབྦཾ ཨབྷིབྷཝཏི ཨནུཔཏཏི. ཨོཔཔཱཏིཀེན ཝཱ ཧི ཀིཏྟིམེན ཝཱ ནཱམེན མུཏྟོ སཏྟོ ཝཱ སངྑཱརོ ཝཱ ནཏྠི. ཡསྶཔི ཧི རུཀྑསྶ ཝཱ པཱསཱཎསྶ ཝཱ ‘‘ཨིདཾ ནཱམ ནཱམ’’ནྟི ན ཛཱནནྟི, ཨནཱམཀོཏྭེཝ ཏསྶ ནཱམཾ ཧོཏི. པཋམཾ.
༢-༣. ཙིཏྟསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༦༢. དུཏིཡེ ¶ སབྦེཝ ཝསམནྭགཱུཏི ཡེ ཙིཏྟསྶ ཝསཾ གཙྪནྟི, ཏེསཾཡེཝ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནམེཏཾ. དུཏིཡཾ.
༤-༥. སཾཡོཛནསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༦༤. ཙཏུཏྠེ ཀིཾ སུ སཾཡོཛནོཏི ཀིཾ སཾཡོཛནོ ཀིཾ བནྡྷནོ? ཝིཙཱརཎནྟི ཝིཙརཎཱ པཱདཱནི. བཧུཝཙནེ ཨེཀཝཙནཾ ཀཏཾ. ཝིཏཀྐསྶ ཝིཙཱརཎནྟི ཝིཏཀྐོ ཏསྶ པཱདཱ. ཙཏུཏྠཾ.
༦. ཨཏྟཧཏསུཏྟཝཎྞནཱ
༦༦. ཚཊྛེ ཀེནསྶུབྦྷཱཧཏོཏི ཀེན ཨབྦྷཱཧཏོ. སུ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨིཙྪཱདྷཱུཔཱཡིཏོཏི ཨིཙྪཱཡ ཨཱདིཏྟོ. ཚཊྛཾ.
༧-༩. ཨུཌྜིཏསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༦༧. སཏྟམེ ¶ ¶ ཏཎྷཱཡ ཨུཌྜིཏོཏི ཏཎྷཱཡ ཨུལླངྒྷིཏོ. ཙཀྑུཉྷི ཏཎྷཱརཛྫུནཱ ཨཱཝུནིཏྭཱ རཱུཔནཱགདནྟེ ཨུཌྜིཏཾ, སོཏཱདཱིནི སདྡཱདཱིསཱུཏི ཏཎྷཱཡ ཨུཌྜིཏོ ལོཀོ. མཙྩུནཱ པིཧིཏོཏི ཨནནྟརེ ཨཏྟབྷཱཝེ ཀཏཾ ཀམྨཾ ན དཱུརཾ ཨེཀཙིཏྟནྟརཾ, བལཝཏིཡཱ པན མཱརཎནྟིཀཝེདནཱཡ པབྦཏེན ཝིཡ ཨོཏྠཊཏྟཱ སཏྟཱ ཏཾ ན བུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ‘‘མཙྩུནཱ པིཧིཏོ ལོཀོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཏྟམཾ.
༦༨. ཨཊྛམེ སྭེཝ པཉྷོ དེཝཏཱཡ ཧེཊྛུཔརིཡཱཡཝསེན པུཙྪིཏོ. ཨཊྛམཾ.
༦༩. ནཝམེ ¶ སབྦཾ ཨུཏྟཱནམེཝ. ནཝམཾ.
༡༠. ལོཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༠. དསམེ ཀིསྨིཾ ལོཀོ སམུཔྤནྣོཏི ཀིསྨིཾ ཨུཔྤནྣེ ལོཀོ ཨུཔྤནྣོཏི པུཙྪཏི. ཚསཱུཏི ཚསུ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀེསུ ཨཱཡཏནེསུ ཨུཔྤནྣེསུ ཨུཔྤནྣོཏི ཝུཙྩཏི. ཚསུ ཀུབྦཏཱིཏི ཏེསུཡེཝ ཚསུ སནྠཝཾ ཀརོཏི. ཨུཔཱདཱཡཱཏི ཏཱནིཡེཝ ཙ ཨུཔཱདཱཡ ཨཱགམྨ པཊིཙྩ པཝཏྟཏི. ཝིཧཉྙཏཱིཏི ཏེསུཡེཝ ཚསུ ཝིཧཉྙཏི པཱིལི༹ཡཏི. ཨིཏི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏནཝསེན ཨཡཾ པཉྷོ ཨཱགཏོ, ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཱནཾ པན ཝསེན ཨཱཧརིཏུཾ ཝཊྚཏི. ཚསུ ཧི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏནེསུ ཨུཔྤནྣེསུ ཨཡཾ ཨུཔྤནྣོ ནཱམ ཧོཏི, ཚསུ བཱཧིརེསུ སནྠཝཾ ཀརོཏི, ཚནྣཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནཾ ཨུཔཱདཱཡ ཚསུ བཱཧིརེསུ ཝིཧཉྙཏཱིཏི. དསམཾ.
ཨདྡྷཝགྒོ སཏྟམོ.
༨. ཚེཏྭཱཝགྒོ
༡. ཚེཏྭཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༡. ཚེཏྭཱཝགྒསྶ ¶ པཋམེ ཚེཏྭཱཏི ཝདྷིཏྭཱ. སུཁཾ སེཏཱིཏི ཀོདྷཔརིལཱ༹ཧེན ཨཔརིདཡ྄ཧམཱནཏྟཱ སུཁཾ སཡཏི. ན སོཙཏཱིཏི ཀོདྷཝིནཱསེན ཝིནཊྛདོམནསྶཏྟཱ ན སོཙཏི. ཝིསམཱུལསྶཱཏི དུཀྑཝིཔཱཀསྶ ¶ . མདྷུརགྒསྶཱཏི ཀུདྡྷསྶ པཊིཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ, ཨཀྐུཊྛསྶ པཙྩཀྐོསིཏྭཱ, པཧཊསྶ ཙ པཊིཔཧརིཏྭཱ སུཁཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཾ སནྡྷཱཡ མདྷུརགྒོཏི ཝུཏྟོ. ཨིམསྨིཾ ཧི ཋཱནེ པརིཡོསཱནཾ ཨགྒནྟི ཝུཏྟཾ. ཨརིཡཱཏི བུདྡྷཱདཡོ. པཋམཾ.
༢. རཐསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༢. དུཏིཡེ པཉྙཱཡཏི ཨེཏེནཱཏི པཉྙཱཎཾ. དྷཛོ རཐསྶཱཏི མཧནྟསྨིཾ ཧི སངྒཱམསཱིསེ དཱུརཏོཝ ¶ དྷཛཾ དིསྭཱ ‘‘ཨསུཀརཉྙོ ནཱམ ཨཡཾ རཐོ’’ཏི རཐོ པཱཀཊོ ཧོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དྷཛོ རཐསྶ པཉྙཱཎ’’ནྟི. ཨགྒིཔི དཱུརཏོཝ དྷཱུམེན པཉྙཱཡཏི. ཙོལ༹རཊྛཾ པཎྜུརཊྛནྟི ཨེཝཾ རཊྛམྤི རཉྙཱ པཉྙཱཡཏི. ཙཀྐཝཏྟིརཉྙོ དྷཱིཏཱཔི པན ཨིཏྠཱི ‘‘ཨསུཀསྶ ནཱམ བྷརིཡཱ’’ཏི བྷཏྟཱརཾ པཏྭཱཝ པཉྙཱཡཏི. ཏསྨཱ དྷཱུམོ པཉྙཱཎམགྒིནོཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དུཏིཡཾ.
༣. ཝིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༣. ཏཏིཡེ སདྡྷཱིདྷ ཝིཏྟནྟི ཡསྨཱ སདྡྷོ སདྡྷཱཡ མུཏྟམཎིཨཱདཱིནིཔི ཝིཏྟཱནི ལབྷཏི, ཏིསྶོཔི ཀུལསམྤདཱ, ཚ ཀཱམསགྒཱནི, ནཝ བྲཧྨལོཀེ པཏྭཱ པརིཡོསཱནེ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནདསྶནམྤི ལབྷཏི, ཏསྨཱ མཎིམུཏྟཱདཱིཧི ཝིཏྟེཧི སདྡྷཱཝིཏྟམེཝ སེཊྛཾ. དྷམྨོཏི དསཀུསལཀམྨཔཐོ. སུཁམཱཝཧཏཱིཏི སབྦམྤི སཱསཝཱནཱསཝཾ ཨསཾཀིལིཊྛསུཁཾ ཨཱཝཧཏི. སཱདུཏརནྟི ¶ ལོཀསྨིཾ ལོཎམྦིལཱདཱིནཾ སབྦརསཱནཾ སཙྩམེཝ མདྷུརཏརཾ. སཙྩསྨིཾ ཧི ཋིཏཱ སཱིགྷཝེགཾ ནདིམྤི ནིཝཏྟེནྟི, ཝིསམྤི ནིམྨདྡེནྟི, ཨགྒིམྤི པཊིབཱཧནྟི, དེཝམྤི ཝསྶཱཔེནྟི, ཏསྨཱ ཏཾ སབྦརསཱནཾ མདྷུརཏརནྟི ཝུཏྟཾ. པཉྙཱཛཱིཝིཾ ཛཱིཝིཏམཱཧུ སེཊྛནྟི ཡོ པཉྙཱཛཱིཝཱི གཧཊྛོ སམཱནོ པཉྩསུ སཱིལེསུ པཏིཊྛཱཡ སལཱཀབྷཏྟཱདཱིནི པཊྛཔེཏྭཱ པཉྙཱཡ ཛཱིཝཏི, པབྦཛིཏོ ཝཱ པན དྷམྨེན ཨུཔྤནྣེ པཙྩཡེ ‘‘ཨིདམཏྠ’’ནྟི པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པརིབྷུཉྫནྟོ ཀམྨཊྛཱནཾ ཨཱདཱཡ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཨརིཡཕལཱདྷིགམཝསེན པཉྙཱཡ ཛཱིཝཏི, ཏཾ པཉྙཱཛཱིཝིཾ པུགྒལཾ སེཊྛཾ ཛཱིཝིཏཾ ཛཱིཝཏཱིཏི ཨཱཧུ. ཏཏིཡཾ.
༤. ཝུཊྛིསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༤. ཙཏུཏྠེ ¶ བཱིཛནྟི ཨུཔྤཏནྟཱནཾ སཏྟཝིདྷཾ དྷཉྙབཱིཛཾ སེཊྛཾ. ཏསྨིཉྷི ཨུགྒཏེ ཛནཔདོ ཁེམོ ཧོཏི སུབྷིཀྑོ. ནིཔཏཏནྟི ནིཔཏནྟཱནཾ མེགྷཝུཊྛི སེཊྛཱ. མེགྷཝུཊྛིཡཉྷི སཏི ཝིཝིདྷཱནི སསྶཱནི ཨུཔྤཛྫནྟི, ཛནཔདཱ ཕཱིཏཱ ཧོནྟི ཁེམཱ སུབྷིཀྑཱ. པཝཛམཱནཱནནྟི ཛངྒམཱནཾ པདསཱ ཙརམཱནཱནཾ གཱཝོ སེཊྛཱ. ཏཱ ནིསྶཱཡ ཧི སཏྟཱ པཉྩ གོརསེ པརིབྷུཉྫམཱནཱ སུཁཾ ཝིཧརནྟི. པཝདཏནྟི རཱཛཀུལམཛ྄ཛྷཱདཱིསུ ཝདནྟཱནཾ པུཏྟོ ཝརོ. སོ ཧི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨནཏྠཱཝཧཾ ན ཝདཏི.
ཝིཛྫཱ ¶ ཨུཔྤཏཏཾ སེཊྛཱཏི པུརིམཔཉྷེ ཀིར སུཏྭཱ སམཱིཔེ ཋིཏཱ ཨེཀཱ དེཝཏཱ ‘‘དེཝཏེ, ཀསྨཱ ཏྭཾ ཨེཏཾ པཉྷཾ དསབལཾ པུཙྪསི? ཨཧཾ ཏེ ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི ཨཏྟནོ ཁནྟིཡཱ ལདྡྷིཡཱ པཉྷཾ ཀཐེསི. ཨཐ ནཾ ཨིཏརཱ དེཝཏཱ ཨཱཧ – ‘‘ཡཱཝ པདྷཾསཱི ཝདེསི དེཝཏེ ཡཱཝ པགབྦྷཱ མུཁརཱ, ཨཧཾ བུདྡྷཾ བྷགཝནྟཾ པུཙྪཱམི. ཏྭཾ མཡ྄ཧཾ ཀསྨཱ ཀཐེསཱི’’ཏི? ནིཝཏྟེཏྭཱ ཏདེཝ པཉྷཾ དསབལཾ པུཙྪི. ཨཐསྶཱ སཏྠཱ ཝིསྶཛྫེནྟོ ཝིཛྫཱ ཨུཔྤཏཏནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཝིཛྫཱཏི ཙཏུམགྒཝིཛྫཱ. སཱ ཧི ཨུཔྤཏམཱནཱ སབྦཱཀུསལདྷམྨེ སམུགྒྷཱཏེཏི. ཏསྨཱ ‘‘ཨུཔྤཏཏཾ སེཊྛཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཨཝིཛྫཱཏི ཝཊྚམཱུལཀམཧཱཨཝིཛྫཱ. སཱ ཧི ནིཔཏནྟཱནཾ ཨོསཱིདནྟཱནཾ ཝརཱ. པཝཛམཱནཱནནྟི པདསཱ ཙརམཱནཱནཾ ཛངྒམཱནཾ ¶ ཨནོམཔུཉྙཀྑེཏྟབྷཱུཏོ སངྒྷོ ཝརོ. ཏཉྷི ཏཏྠ ཏཏྠ དིསྭཱ པསནྣཙིཏྟཱ སཏྟཱ སོཏྠིཾ པཱཔུཎནྟི. བུདྡྷོཏི ཡཱདིསོ པུཏྟོ ཝཱ ཧོཏུ ཨཉྙོ ཝཱ, ཡེསཾ ཀེསཉྩི ཝདམཱནཱནཾ བུདྡྷོ ཝརོ. ཏསྶ ཧི དྷམྨདེསནཾ ཨཱགམྨ ཨནེཀསཏསཧསྶཱནཾ པཱཎཱནཾ བནྡྷནམོཀྑོ ཧོཏཱིཏི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. བྷཱིཏཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༥. པཉྩམེ ཀིཾསཱུདྷ བྷཱིཏཱཏི ཀིཾ བྷཱིཏཱ? མགྒོ ཙནེཀཱཡཏནཔྤཝུཏྟོཏི ཨཊྛཏིཾསཱརམྨཎཝསེན ཨནེཀེཧི ཀཱརཎེཧི ཀཐིཏོ. ཨེཝཾ སནྟེ ཀིསྶ བྷཱིཏཱ ཧུཏྭཱ ཨཡཾ ཛནཏཱ དྭཱསཊྛི དིཊྛིཡོ ཨགྒཧེསཱིཏི ཝདཏི. བྷཱུརིཔཉྙཱཏི བཧུཔཉྙ ཨུསྶནྣཔཉྙ. པརལོཀཾ ན བྷཱཡེཏི ཨིམསྨཱ ལོཀཱ པརཾ ལོཀཾ གཙྪནྟོ ན བྷཱཡེཡྻ. པཎིདྷཱཡཱཏི ཋཔེཏྭཱ. བཧྭནྣཔཱནཾ ¶ གྷརམཱཝསནྟོཏི ཨནཱཐཔིཎྜིཀཱདཡོ ཝིཡ བཧྭནྣཔཱནེ གྷརེ ཝསནྟོ. སཾཝིབྷཱགཱིཏི ཨཙྪརཱཡ གཧིཏམྤི ནཁེན ཕཱལེཏྭཱ པརསྶ དཏྭཱཝ བྷུཉྫནསཱིལོ. ཝདཉྙཱུཏི ཝུཏྟཏྠམེཝ.
ཨིདཱནི གཱཐཱཡ ཨངྒཱནི ཨུདྡྷརིཏྭཱ དསྶེཏབྦཱནི – ‘‘ཝཱཙ’’ནྟི ཧི ཨིམིནཱ ཙཏྟཱརི ཝཙཱིསུཙརིཏཱནི གཧིཏཱནི, ‘‘མནེནཱ’’ཏིཔདེན ཏཱིཎི མནོསུཙརིཏཱནི, ‘‘ཀཱཡེནཱ’’ཏི པདེན ཏཱིཎི ཀཱཡསུཙརིཏཱནི. ཨིཏི ཨིམེ དས ཀུསལཀམྨཔཐཱ པུབྦསུདྡྷིཨངྒཾ ནཱམ. བཧྭནྣཔཱནཾ གྷརམཱཝསནྟོཏི ཨིམིནཱ ཡཉྙཨུཔཀྑརོ གཧིཏོ. སདྡྷོཏི ཨེཀམངྒཾ, མུདཱུཏི ཨེཀཾ, སཾཝིབྷཱགཱིཏི ཨེཀཾ, ཝདཉྙཱུཏི ཨེཀཾ. ཨིཏི ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི ཨངྒཱནི སནྡྷཱཡ ‘‘ཨེཏེསུ དྷམྨེསུ ཋིཏོ ཙཏཱུསཱུ’’ཏི ཨཱཧ.
ཨཔརོཔི ¶ པརིཡཱཡོ – ཝཱཙནྟིཨཱདཱིནི ཏཱིཎི ཨངྒཱནི, བཧྭནྣཔཱནནྟི ཨིམིནཱ ཡཉྙཨུཔཀྑརོཝ གཧིཏོ, སདྡྷོ མུདཱུ སཾཝིབྷཱགཱི ཝདཉྙཱུཏི ཨེཀཾ ཨངྒཾ. ཨཔརོ དུཀནཡོ ནཱམ ཧོཏི. ‘‘ཝཱཙཾ མནཉྩཱ’’ཏི ཨིདམེཀཾ ཨངྒཾ, ‘‘ཀཱཡེན པཱཔཱནི ཨཀུབྦམཱནོ, བཧྭནྣཔཱནཾ གྷརམཱཝསནྟོ’’ཏི ཨེཀཾ, ‘‘སདྡྷོ མུདཱུ’’ཏི ཨེཀཾ, ‘‘སཾཝིབྷཱགཱི ཝདཉྙཱུ’’ཏི ཨེཀཾ. ཨེཏེསུ ཙཏཱུསུ དྷམྨེསུ ཋིཏོ དྷམྨེ ཋིཏོ ནཱམ ཧོཏི. སོ ཨིཏོ པརལོཀཾ གཙྪནྟོ ན བྷཱཡཏི. པཉྩམཾ.
༦. ནཛཱིརཏིསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༦. ཚཊྛེ ¶ ནཱམགོཏྟཾ ན ཛཱིརཏཱིཏི ཨཏཱིཏབུདྡྷཱནཾ ཡཱཝཛྫདིཝསཱ ནཱམགོཏྟཾ ཀཐིཡཏི, ཏསྨཱ ན ཛཱིརཏཱིཏི ཝུཙྩཏི. པོརཱཎཱ པན ‘‘ཨདྡྷཱནེ གཙྪནྟེ ན པཉྙཱཡིསྶཏི, ཛཱིརཎསབྷཱཝོ པན ན ཧོཏིཡེཝཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཱལསྱནྟི ཨཱལསིཡཾ, ཡེན ཋིཏཊྛཱནེ ཋིཏོཝ, ནིསིནྣཊྛཱནེ ནིསིནྣོཝ ཧོཏི, ཏེལེཔི ཨུཏྟརནྟེ ཋིཏིཾ ན ཀརོཏི. པམཱདོཏི ནིདྡཱཡ ཝཱ ཀིལེསཝསེན ཝཱ པམཱདོ. ཨནུཊྛཱནནྟི ཀམྨསམཡེ ཀམྨཀརཎཝཱིརིཡཱབྷཱཝོ. ཨསཾཡམོཏི སཱིལསཉྙམཱབྷཱཝོ ཝིསྶཊྛཱཙཱརཏཱ. ནིདྡཱཏི སོཔྤབཧུལཏཱ. ཏཱཡ གཙྪནྟོཔི ཋིཏོཔི ནིསིནྣོཔི ནིདྡཱཡཏི, པགེཝ ནིཔནྣོ. ཏནྡཱིཏི ཨཏིཙྪཱཏཱདིཝསེན ཨཱགནྟུཀཱལསིཡཾ. ཏེ ཚིདྡེཏི ཏཱནི ཚ ཚིདྡཱནི ཝིཝརཱནི. སབྦསོཏི ¶ སབྦཱཀཱརེན. ཏནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཝིཝཛྫཡེཏི ཝཛྫེཡྻ ཛཧེཡྻ. ཚཊྛཾ.
༧. ཨིསྶརིཡསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༧. སཏྟམེ སཏྠམལནྟི མལགྒཧིཏསཏྠཾ. ཀིཾ སུ ཧརནྟཾ ཝཱརེནྟཱིཏི ཀཾ ཧརནྟཾ ནིསེདྷེནྟི. ཝསོཏི ཨཱཎཱཔཝཏྟནཾ. ཨིཏྠཱིཏི ཨཝིསྶཛྫནཱིཡབྷཎྜཏྟཱ ‘‘ཨིཏྠཱི བྷཎྜཱནམུཏྟམཾ, ཝརབྷཎྜ’’ནྟི ཨཱཧ. ཨཐ ཝཱ སབྦེཔི བོདྷིསཏྟཱ ཙ ཙཀྐཝཏྟིནོ ཙ མཱཏུཀུཙྪིཡཾཡེཝ ནིབྦཏྟནྟཱིཏི ‘‘ཨིཏྠཱི བྷཎྜཱནམུཏྟམ’’ནྟི ཨཱཧ. ཀོདྷོ སཏྠམལནྟི ཀོདྷོ མལགྒཧིཏསཏྠསདིསོ, པཉྙཱསཏྠསྶ ཝཱ མལནྟི སཏྠམལཾ. ཨབྦུདནྟི ཝིནཱསཀཱརཎཾ, ཙོརཱ ལོཀསྨིཾ ཝིནཱསཀཱཏི ཨཏྠོ. ཧརནྟོཏི སལཱཀབྷཏྟཱདཱིནི གཧེཏྭཱ གཙྪནྟོ. སལཱཀབྷཏྟཱདཱིནི ཧི པཊྛཔིཏཀཱལེཡེཝ མནུསྶེཧི པརིཙྩཏྟཱནི. ཏེསཾ ཏཱནི ཧརནྟོ སམཎོ པིཡོ ཧོཏི, ཨནཱཧརནྟེ པུཉྙཧཱནིཾ ནིསྶཱཡ ཝིཔྤཊིསཱརིནོ ཧོནྟི. སཏྟམཾ.
༨. ཀཱམསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༨. ཨཊྛམེ ¶ ¶ ཨཏྟཱནཾ ན དདེཏི པརསྶ དཱསཾ ཀཏྭཱ ཨཏྟཱནཾ ན དདེཡྻ ཋཔེཏྭཱ སབྦབོདྷིསཏྟེཏི ཝུཏྟཾ. ན པརིཙྩཛེཏི སཱིཧབྱགྒྷཱདཱིནཾ ན པརིཙྩཛེཡྻ སབྦབོདྷིསཏྟེ ཋཔེཏྭཱཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ. ཀལྱཱཎནྟི སཎྷཾ མུདུཀཾ. པཱཔིཀནྟི ཕརུསཾ ཝཱཙཾ. ཨཊྛམཾ.
༩. པཱཐེཡྻསུཏྟཝཎྞནཱ
༧༩. ནཝམེ སདྡྷཱ བནྡྷཏི པཱཐེཡྻནྟི སདྡྷཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ དཱནཾ དེཏི, སཱིལཾ རཀྑཏི, ཨུཔོསཐཀམྨཾ ཀརོཏི, ཏེནེཏཾ ཝུཏྟཾ. སིརཱིཏི ཨིསྶརིཡཾ. ཨཱསཡོཏི ཝསནཊྛཱནཾ. ཨིསྶརིཡེ ཧི ཨབྷིམུཁཱིབྷཱུཏེ ཐལཏོཔི ཛལཏོཔི བྷོགཱ ཨཱགཙྪནྟིཡེཝ. ཏེནེཏཾ ཝུཏྟཾ. པརིཀསྶཏཱིཏི པརིཀཌྜྷཏི. ནཝམཾ.
༡༠. པཛྫོཏསུཏྟཝཎྞནཱ
༨༠. དསམེ པཛྫོཏོཏི པདཱིཔོ ཝིཡ ཧོཏི. ཛཱགརོཏི ཛཱགརབྲཱཧྨཎོ ཝིཡ ཧོཏི. གཱཝོ ཀམྨེ སཛཱིཝཱནནྟི ཀམྨེན སཧ ཛཱིཝནྟཱནཾ ¶ གཱཝོཝ ཀམྨེ ཀམྨསཧཱཡཱ ཀམྨདུཏིཡཀཱ ནཱམ ཧོནྟི. གོམཎྜལེཧི སདྡྷིཾ ཀསིཀམྨཱདཱིནི ནིཔྥཛྫནྟི. སཱིཏསྶ ཨིརིཡཱཔཐོཏི སཱིཏཾ ཨསྶ སཏྟཀཱཡསྶ ཨིརིཡཱཔཐོ ཛཱིཝིཏཝུཏྟི. སཱིཏནྟི ནངྒལཾ. ཡསྶ ཧི ནངྒལེཧི ཁེཏྟཾ ཨཔྤམཏྟཀམྤི ཀཊྛཾ ན ཧོཏི, སོ ཀཐཾ ཛཱིཝིསྶཏཱིཏི ཝདཏི. དསམཾ.
༡༡. ཨརཎསུཏྟཝཎྞནཱ
༨༡. ཨེཀཱདསམེ ཨརཎཱཏི ནིཀྐིལེསཱ. ཝུསིཏནྟི ཝུསིཏཝཱསོ. བྷོཛིསྶིཡནྟི ཨདཱསབྷཱཝོ. སམཎཱཏི ཁཱིཎཱསཝསམཎཱ. ཏེ ཧི ཨེཀནྟེན ཨརཎཱ ནཱམ. ཝུསིཏཾ ན ནསྶཏཱིཏི ཏེསཾ ཨརིཡམགྒཝཱསོ ¶ ན ནསྶཏི. པརིཛཱནནྟཱིཏི པུཐུཛྫནཀལྱཱཎཀཏོ པཊྛཱཡ སེཁཱ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱཡ པརིཉྙཱཡ པརིཛཱནནྟི. བྷོཛིསྶིཡནྟི ཁཱིཎཱསཝསམཎཱནཾཡེཝ ནིཙྩཾ བྷུཛིསྶབྷཱཝོ ནཱམ. ཝནྡནྟཱིཏི པབྦཛིཏདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཝནྡནྟི. པཏིཊྛིཏནྟི སཱིལེ པཏིཊྛིཏཾ ¶ . སམཎཱིདྷཱཏི སམཎཾ ཨིདྷ. ཛཱཏིཧཱིནནྟི ཨཔི ཙཎྜཱལཀུལཱ པབྦཛིཏཾ. ཁཏྟིཡཱཏི ན ཀེཝལཾ ཁཏྟིཡཱཝ, དེཝཱཔི སཱིལསམྤནྣཾ སམཎཾ ཝནྡནྟིཡེཝཱཏི. ཨེཀཱདསམཾ.
ཚེཏྭཱཝགྒོ ཨཊྛམོ.
ཨིཏི སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ
སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ
དེཝཏཱསཾཡུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༢. དེཝཔུཏྟསཾཡུཏྟཾ
༡. པཋམཝགྒོ
༡. པཋམཀསྶཔསུཏྟཝཎྞནཱ
༨༢. དེཝཔུཏྟསཾཡུཏྟསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ དེཝཔུཏྟོཏི དེཝཱནཉྷི ཨངྐེ ནིབྦཏྟཱ པུརིསཱ དེཝཔུཏྟཱ ནཱམ, ཨིཏྠིཡོ དེཝདྷཱིཏརོ ནཱམ ཧོནྟི. ནཱམཝསེན ཨཔཱཀཊཱཝ ‘‘ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, པཱཀཊོ ‘‘ཨིཏྠནྣཱམོ དེཝཔུཏྟོ’’ཏི. ཏསྨཱ ཧེཊྛཱ ‘‘ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨིདྷ ‘‘དེཝཔུཏྟོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨནུསཱསནྟི ཨནུསིཊྛིཾ. ཨཡཾ ཀིར དེཝཔུཏྟོ བྷགཝཏཱ སམྦོདྷིཏོ སཏྟམེ ཝསྶེ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཾ ཀཏྭཱ ཏིདསཔུརེ ཝསྶཾ ཨུཔགམྨ ཨབྷིདྷམྨཾ དེསེནྟེན ཛྷཱནཝིབྷངྒེ – ‘‘བྷིཀྑཱུཏི སམཉྙཱཡ བྷིཀྑུ, པཊིཉྙཱཡ བྷིཀྑཱུ’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༡༠). ཨེཝཾ བྷིཀྑུནིདྡེསཾ ཀཐིཡམཱནཾ ཨསྶོསི. ‘‘ཨེཝཾ ཝིཏཀྐེཐ, མཱ ཨེཝཾ ཝིཏཀྐཡིཏྠ, ཨེཝཾ མནསིཀརོཐ, མཱ ཨེཝཾ མནསཱཀཏྠ. ཨིདཾ པཛཧཐ, ཨིདཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཐཱ’’ཏི (པཱརཱ. ༡༩). ཨེཝརཱུཔཾ པན བྷིཀྑུཨོཝཱདཾ བྷིཀྑུཨནུསཱསནཾ ན ཨསྶོསི. སོ ཏཾ སནྡྷཱཡ – ‘‘བྷིཀྑུཾ བྷགཝཱ པཀཱསེསི, ནོ ཙ བྷིཀྑུནོ ཨནུསཱས’’ནྟི ཨཱཧ.
ཏེན ཧཱིཏི ཡསྨཱ མཡཱ བྷིཀྑུནོ ཨནུསིཊྛི ན པཀཱསིཏཱཏི ཝདསི, ཏསྨཱ. ཏཉྙེཝེཏྠ པཊིབྷཱཏཱུཏི ཏུཡ྄ཧེཝེསཱ ཨནུསིཊྛིཔཀཱསནཱ ཨུཔཊྛཱཏཱུཏི. ཡོ ཧི པཉྷཾ ཀཐེཏུཀཱམོ ཧོཏི, ན ཙ སཀྐོཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན སདྡྷིཾ སཾསནྡིཏྭཱ ཀཐེཏུཾ. ཡོ ཝཱ ན ཀཐེཏུཀཱམོ ཧོཏི, སཀྐོཏི པན ཀཐེཏུཾ. ཡོ ཝཱ ¶ ནེཝ ཀཐེཏུཀཱམོ ཧོཏི, ཀཐེཏུཾ ན ཙ སཀྐོཏི. སབྦེསམྤི ཏེསཾ བྷགཝཱ པཉྷཾ བྷཱརཾ ན ཀརོཏི. ཨཡཾ པན དེཝཔུཏྟོ ཀཐེཏུཀཱམོ ཙེཝ, སཀྐོཏི ཙ ཀཐེཏུཾ. ཏསྨཱ ཏསྶེཝ བྷཱརཾ ཀརོནྟོ བྷགཝཱ ཨེཝམཱཧ. སོཔི པཉྷཾ ཀཐེསི.
ཏཏྠ ¶ སུབྷཱསིཏསྶ སིཀྑེཐཱཏི སུབྷཱསིཏཾ སིཀྑེཡྻ, ཙཏུསཙྩནིསྶིཏཾ དསཀཐཱཝཏྠུནིསྶིཏཾ སཏྟཏིཾསབོདྷིཔཀྑིཡནིསྶིཏཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཝཙཱིསུཙརིཏམེཝ སིཀྑེཡྻ. སམཎཱུཔཱསནསྶ ཙཱཏི སམཎེཧི ཨུཔཱསིཏབྦཾ སམཎཱུཔཱསནཾ ¶ ནཱམ ཨཊྛཏིཾསབྷེདཾ ཀམྨཊྛཱནཾ, ཏམྤི སིཀྑེཡྻ བྷཱཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. བཧུསྶུཏཱནཾ ཝཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུཔཱསནམྤི སམཎཱུཔཱསནཾ. ཏམྤི ‘ཀིཾ, བྷནྟེ, ཀུསལ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཉྷཔུཙྪནེན པཉྙཱཝུདྡྷཏྠཾ སིཀྑེཡྻ. ཙིཏྟཝཱུཔསམསྶ ཙཱཏི ཨཊྛསམཱཔཏྟིཝསེན ཙིཏྟཝཱུཔསམཾ སིཀྑེཡྻ. ཨིཏི དེཝཔུཏྟེན ཏིསྶོ སིཀྑཱ ཀཐིཏཱ ཧོནྟི. པུརིམཔདེན ཧི ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱ ཀཐིཏཱ, དུཏིཡཔདེན ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ, ཙིཏྟཝཱུཔསམེན ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱཏི ཨེཝཾ ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ སཀལམྤི སཱསནཾ པཀཱསིཏམེཝ ཧོཏི. པཋམཾ.
༢. དུཏིཡཀསྶཔསུཏྟཝཎྞནཱ
༨༣. དུཏིཡེ ཛྷཱཡཱིཏི དྭཱིཧི ཛྷཱནེཧི ཛྷཱཡཱི. ཝིམུཏྟཙིཏྟོཏི ཀམྨཊྛཱནཝིམུཏྟིཡཱ ཝིམུཏྟཙིཏྟོ. ཧདཡསྶཱནུཔཏྟིནྟི ཨརཧཏྟཾ. ལོཀསྶཱཏི སངྑཱརལོཀསྶ. ཨནིསྶིཏོཏི ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི ཨནིསྶིཏོ, ཏཎྷཱདིཊྛིཡོ ཝཱ ཨནིསྶིཏོ. ཏདཱནིསཾསོཏི ཨརཧཏྟཱནིསཾསོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨརཧཏྟཱནིསཾསོ བྷིཀྑུ ཨརཧཏྟཾ པཏྠེནྟོ ཛྷཱཡཱི བྷཝེཡྻ, སུཝིམུཏྟཙིཏྟོ བྷཝེཡྻ, ལོཀསྶ ཨུདཡབྦཡཾ ཉཏྭཱ ཨནིསྶིཏོ བྷཝེཡྻ. ཏནྟིདྷམྨོ པན ཨིམསྨིཾ སཱསནེ པུབྦབྷཱགོཏི. དུཏིཡཾ.
༣-༤. མཱགྷསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༨༤. ཏཏིཡེ མཱགྷོཏི སཀྐསྶེཏཾ ནཱམཾ. སྭེཝ ཝཏྟེན ཨཉྙེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ དེཝིསྶརིཡཾ པཏྟོཏི ཝཏྲབྷཱུ, ཝཏྲནཱམཀཾ ཝཱ ཨསུརཾ ཨབྷིབྷཝཏཱིཏི ཝཏྲབྷཱུ. ཏཏིཡཾ.
༨༥. ཙཏུཏྠཾ ¶ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཙཏུཏྠཾ.
༥. དཱམལིསུཏྟཝཎྞནཱ
༨༦. པཉྩམེ ན ཏེནཱསཱིསཏེ བྷཝནྟི ཏེན ཀཱརཎེན ཡཾ ཀིཉྩི བྷཝཾ ན པཏྠེཏི. ཨཱཡཏཔགྒཧོ ནཱམེས དེཝཔུཏྟོ, ཁཱིཎཱསཝསྶ ཀིཙྩཝོསཱནཾ ནཏྠི. ཁཱིཎཱསཝེན ཧི ཨཱདིཏོ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཡཱ ¶ ཝཱིརིཡཾ ཀཏཾ ¶ , ཨཔརབྷཱགེ མཡཱ ཨརཧཏྟཾ པཏྟནྟི མཱ ཏུཎྷཱི བྷཝཏུ, ཏཐེཝ ཝཱིརིཡཾ དལ༹ྷཾ ཀརོཏུ པརཀྐམཏཱུཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨེཝམཱཧ.
ཨཐ བྷགཝཱ ‘‘ཨཡཾ དེཝཔུཏྟོ ཁཱིཎཱསཝསྶ ཀིཙྩཝོསཱནཾ ཨཀཐེནྟོ མམ སཱསནཾ ཨནིཡྻཱནིཀཾ ཀཐེཏི, ཀིཙྩཝོསཱནམསྶ ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ནཏྠི ཀིཙྩནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཱིསུ ཀིར པིཊཀེསུ ཨཡཾ གཱཐཱ ཨསཾཀིཎྞཱ. བྷགཝཏཱ ཧི ཨཉྙཏྠ ཝཱིརིཡསྶ དོསོ ནཱམ དསྶིཏོ ནཏྠི. ཨིདྷ པན ཨིམཾ དེཝཔུཏྟཾ པཊིབཱཧིཏྭཱ ‘‘ཁཱིཎཱསཝེན པུབྦབྷཱགེ ཨཱསཝཀྑཡཏྠཱཡ ཨརཉྙེ ཝསནྟེན ཀམྨཊྛཱནཾ ཨཱདཱཡ ཝཱིརིཡཾ ཀཏཾ, ཨཔརབྷཱགེ སཙེ ཨིཙྪཏི, ཀརོཏུ, ནོ ཙེ ཨིཙྪཏི, ཡཐཱསུཁཾ ཝིཧརཏཱུ’’ཏི ཁཱིཎཱསཝསྶ ཀིཙྩཝོསཱནདསྶནཏྠཾ ཨེཝམཱཧ. ཏཏྠ གཱདྷནྟི པཏིཊྛཾ. པཉྩམཾ.
༦. ཀཱམདསུཏྟཝཎྞནཱ
༨༧. ཚཊྛེ དུཀྐརནྟི ཨཡཾ ཀིར དེཝཔུཏྟོ པུབྦཡོགཱཝཙརོ བཧལཀིལེསཏཱཡ སཔྤཡོགེན ཀིལེསེ ཝིཀྑམྦྷེནྟོ སམཎདྷམྨཾ ཀཏྭཱ པུབྦཱུཔནིསྶཡམནྡཏཱཡ ཨརིཡབྷཱུམིཾ ཨཔྤཏྭཱཝ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟོ. སོ ‘‘ཏཐཱགཏསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ དུཀྐརབྷཱཝཾ ཨཱརོཙེསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱགནྟྭཱ ཨེཝམཱཧ. ཏཏྠ དུཀྐརནྟི དསཔི ཝསྶཱནི…པེ… སཊྛིཔི ཡདེཏཾ ཨེཀནྟཔརིསུདྡྷསྶ སམཎདྷམྨསྶ ཀརཎཾ ནཱམ, ཏཾ དུཀྐརཾ. སེཁཱཏི སཏྟ སེཁཱ. སཱིལསམཱཧིཏཱཏི སཱིལེན སམཱཧིཏཱ སམུཔེཏཱ. ཋིཏཏྟཱཏི པཏིཊྛིཏསབྷཱཝཱ. ཨེཝཾ པུཙྪིཏཔཉྷཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨུཔརིཔཉྷསམུཊྛཱཔནཏྠཾ ཨནགཱརིཡུཔེཏསྶཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ¶ ཨནགཱརིཡུཔེཏསྶཱཏི ཨནགཱརིཡཾ ནིགྒེཧབྷཱཝཾ ཨུཔེཏསྶ. སཏྟབྷཱུམིཀེཔི ཧི པཱསཱདེ ཝསནྟོ བྷིཀྑུ ཝུཌྜྷཏརེན ཨཱགནྟྭཱ ‘‘མཡ྄ཧཾ ཨིདཾ པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེ པཏྟཙཱིཝརཾ ཨཱདཱཡ ནིཀྑམཏེཝ. ཏསྨཱ ‘‘ཨནགཱརིཡུཔེཏོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏུཊྛཱིཏི ཙཏུཔཙྩཡསནྟོསོ. བྷཱཝནཱཡཱཏི ཙིཏྟཝཱུཔསམབྷཱཝནཱཡ.
ཏེ ཚེཏྭཱ མཙྩུནོ ཛཱལནྟི ཡེ རཏྟིནྡིཝཾ ཨིནྡྲིཡཱུཔསམེ རཏཱ, ཏེ དུསྶམཱདཧཾ ཙིཏྟཾ སམཱདཧནྟི. ཡེ ཙ སམཱཧིཏཙིཏྟཱ, ཏེ ཙཏུཔཙྩཡསནྟོསཾ པཱུརེནྟཱ ན ཀིལམནྟི. ཡེ སནྟུཊྛཱ, ཏེ སཱིལཾ པཱུརེནྟཱ ན ཀིལམནྟི ¶ . ཡེ སཱིལེ པཏིཊྛིཏཱ སཏྟ སེཁཱ, ཏེ ཨརིཡཱ མཙྩུནོ ཛཱལསངྑཱཏཾ ཀིལེསཛཱལཾ ཚིནྡིཏྭཱ གཙྪནྟི. དུགྒམོཏི ‘‘སཙྩམེཏཾ, བྷནྟེ, ཡེ ཨིནྡྲིཡཱུཔསམེ ¶ རཏཱ, ཏེ དུསྶམཱདཧཾ སམཱདཧནྟི…པེ… ཡེ སཱིལེ པཏིཊྛིཏཱ, ཏེ མཙྩུནོ ཛཱལཾ ཚིནྡིཏྭཱ གཙྪནྟི’’. ཀིཾ ན གཙྪིསྶནྟི? ཨཡཾ པན དུགྒམོ བྷགཝཱ ཝིསམོ མགྒོཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི ཨརིཡམགྒོ ནེཝ དུགྒམོ ན ཝིསམོ, པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ པནསྶ བཧཱུ པརིསྶཡཱ ཧོནྟི. ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟོ. ཨཝཾསིརཱཏི ཉཱཎསིརེན ཨདྷོསིརཱ ཧུཏྭཱ པཔཏནྟི. ཨརིཡམགྒཾ ཨཱརོཧིཏུཾ ཨསམཏྠཏཱཡེཝ ཙ ཏེ ཨནརིཡམགྒེ པཔཏནྟཱིཏི ཙ ཝུཙྩནྟི. ཨརིཡཱནཾ སམོ མགྒོཏི སྭེཝ མགྒོ ཨརིཡཱནཾ སམོ ཧོཏི. ཝིསམེ སམཱཏི ཝིསམེཔི སཏྟཀཱཡེ སམཱཡེཝ. ཚཊྛཾ.
༧. པཉྩཱལཙཎྜསུཏྟཝཎྞནཱ
༨༨. སཏྟམེ སམྦཱདྷེཏི ནཱིཝརཎསམྦཱདྷཾ ཀཱམགུཎསམྦཱདྷནྟི དྭེ སམྦཱདྷཱ. ཏེསུ ཨིདྷ ནཱིཝརཎསམྦཱདྷཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཨོཀཱསནྟི ཛྷཱནསྶེཏཾ ནཱམཾ. པཊིལཱིནནིསབྷོཏི པཊིལཱིནསེཊྛོ. པཊིལཱིནོ ནཱམ པཧཱིནམཱནོ ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ – ‘‘ཀཐཉྩ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ པཊིལཱིནོ ཧོཏི ¶ . ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནོ ཨསྨིམཱནོ པཧཱིནོ ཧོཏི ཨུཙྪིནྣམཱུལོ ཏཱལཱཝཏྠུཀཏོ ཨནབྷཱཝཾཀཏོ ཨཱཡཏིཾ ཨནུཔྤཱདདྷམྨོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༣༨; མཧཱནི. ༨༧). པཙྩལཏྠཾསཱུཏི པཊིལབྷིཾསུ. སམྨཱ ཏེཏི ཡེ ནིབྦཱནཔཏྟིཡཱ སཏིཾ པཊིལབྷིཾསུ, ཏེ ལོཀུཏྟརསམཱདྷིནཱཔི སུསམཱཧིཏཱཏི མིསྶཀཛ྄ཛྷཱནཾ ཀཐིཏཾ. སཏྟམཾ.
༨. ཏཱཡནསུཏྟཝཎྞནཱ
༨༩. ཨཊྛམེ པུརཱཎཏིཏྠཀརོཏི པུབྦེ ཏིཏྠཀརོ. ཨེཏྠ ཙ ཏིཏྠཾ ནཱམ དྭཱསཊྛི དིཊྛིཡོ, ཏིཏྠཀརོ ནཱམ ཏཱསཾ ཨུཔྤཱདཀོ སཏྠཱ. སེཡྻཐིདཾ ནནྡོ, ཝཙྪོ, ཀིསོ, སཾཀིཙྩོ. པུརཱཎཱདཡོ པན ཏིཏྠིཡཱ ནཱམ. ཨཡཾ པན དིཊྛིཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཀཐཾ སགྒེ ནིབྦཏྟོཏི? ཀམྨཝཱདིཏཱཡ. ཨེས ཀིར ཨུཔོསཐབྷཏྟཱདཱིནི ཨདཱསི, ཨནཱཐཱནཾ ཝཏྟཾ པཊྛཔེསི, པཏིསྶཡེ ཨཀཱསི, པོཀྑརཎིཡོ ཁཎཱཔེསི, ཨཉྙམྤི བཧུཾ ཀལྱཱཎཾ ཨཀཱསི. སོ ཏསྶ ནིསྶནྡེན སགྒེ ནིབྦཏྟོ, སཱསནསྶ ¶ པན ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝཾ ཛཱནཱཏི. སོ ཏཐཱགཏསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ སཱསནཱནུཙྪཝིཀཱ ཝཱིརིཡཔྤཊིསཾཡུཏྟཱ གཱཐཱ ཝཀྑཱམཱིཏི ཨཱགནྟྭཱ ཚིནྡ སོཏནྟིཨཱདིམཱཧ.
ཏཏྠ ¶ ཚིནྡཱཏི ཨནིཡམིཏཨཱཎཏྟི. སོཏནྟི ཏཎྷཱསོཏཾ. པརཀྐམྨཱཏི པརཀྐམིཏྭཱ ཝཱིརིཡཾ ཀཏྭཱ. ཀཱམེཏི ཀིལེསཀཱམེཔི ཝཏྠུཀཱམེཔི. པནུདཱཏི ནཱིཧར. ཨེཀཏྟནྟི ཛྷཱནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཀཱམེ ཨཛཧིཏྭཱ མུནི ཛྷཱནཾ ན ཨུཔཔཛྫཏི, ན པཊིལབྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཡིརཱ ཙེ ཀཡིརཱཐེནནྟི ཡདི ཝཱིརིཡཾ ཀརེཡྻ, ཀརེཡྻཱཐ, ཏཾ ཝཱིརིཡཾ ན ཨོསཀྐེཡྻ. དལ༹ྷམེནཾ པརཀྐམེཏི དལ༹ྷཾ ཨེནཾ ཀརེཡྻ. སིཐིལོ ཧི པརིབྦཱཛོཏི སིཐིལགཧིཏཱ པབྦཛྫཱ. བྷིཡྻོ ཨཱཀིརཏེ རཛནྟི ཨཏིརེཀཾ ¶ ཨུཔརི ཀིལེསརཛཾ ཨཱཀིརཏི. ཨཀཏཾ དུཀྐཊཾ སེཡྻོཏི དུཀྐཊཾ ཨཀཏམེཝ སེཡྻོ. ཡཾ ཀིཉྩཱིཏི ན ཀེཝལཾ དུཀྐཊཾ ཀཏྭཱ ཀཏསཱམཉྙམེཝ, ཨཉྙམྤི ཡཾ ཀིཉྩི སིཐིལཾ ཀཏཾ ཨེཝརཱུཔམེཝ ཧོཏི. སཾཀིལིཊྛནྟི དུཀྐརཀཱརིཀཝཏཾ. ཨིམསྨིཾ ཧི སཱསནེ པཙྩཡཧེཏུ སམཱདིནྣདྷུཏངྒཝཏཾ སཾཀིལིཊྛམེཝ. སངྐསྶརནྟི སངྐཱཡ སརིཏཾ, ‘‘ཨིདམྤི ཨིམིནཱ ཀཏཾ བྷཝིསྶཏི, ཨིདམྤི ཨིམིནཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཱསངྐིཏཔརིསངྐིཏཾ. ཨཱདིབྲཧྨཙརིཡིཀཱཏི མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ཨཱདིབྷཱུཏཱ པུབྦཔདྷཱནབྷཱུཏཱ. ཨཊྛམཾ.
༩. ཙནྡིམསུཏྟཝཎྞནཱ
༩༠. ནཝམེ ཙནྡིམཱཏི ཙནྡཝིམཱནཝཱསཱི དེཝཔུཏྟོ. སབྦདྷཱིཏི སབྦེསུ ཁནྡྷཨཱཡཏནཱདཱིསུ. ལོཀཱནུཀམྤཀཱཏི ཏུཡ྄ཧམྤི ཨེཏསྶཔི ཏཱདིསཱ ཨེཝ. སནྟརམཱནོཝཱཏི ཏུརིཏོ ཝིཡ. པམུཉྩསཱིཏི ཨཏཱིཏཏྠེ ཝཏྟམཱནཝཙནཾ. ནཝམཾ.
༡༠. སཱུརིཡསུཏྟཝཎྞནཱ
༩༡. དསམེ སཱུརིཡོཏི སཱུརིཡཝིམཱནཝཱསཱི དེཝཔུཏྟོ. ཨནྡྷཀཱརེཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎུཔྤཏྟིནིཝཱརཎེན ཨནྡྷབྷཱཝཀརཎེ. ཝིརོཙཏཱིཏི ཝེརོཙནོ. མཎྜལཱིཏི མཎྜལསཎྛཱནོ. མཱ, རཱཧུ, གིལཱི ཙརམནྟལིཀྑེཏི ཨནྟལིཀྑེ ཙརཾ སཱུརིཡཾ, རཱཧུ, མཱ གིལཱིཏི ཝདཏི. ཀིཾ པནེས ཏཾ གིལཏཱིཏི ¶ ? ཨཱམ, གིལཏི. རཱཧུསྶ ཧི ཨཏྟབྷཱཝོ མཧཱ, ཨུཙྩཏྟནེན ཨཊྛཡོཛནསཏཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཡོཛནསཧསྶཱནི, བཱཧནྟརམསྶ དྭཱདསཡོཛནསཏཱནི, བཧལཏྟེན ཚ ཡོཛནསཏཱནི, སཱིསཾ ནཝ ཡོཛནསཏཾ, ནལཱཊཾ ཏིཡོཛནསཏཾ, བྷམུཀནྟརཾ པཎྞཱསཡོཛནཾ, མུཁཾ དྭིཡོཛནསཏཾ, གྷཱནཾ ཏིཡོཛནསཏཾ, མུཁཱདྷཱནཾ ཏིཡོཛནསཏགམྦྷཱིརཾ ཧཏྠཏལཔཱདཏལཱནི པུཐུལཏོ དྭིཡོཛནསཏཱནི ¶ . ཨངྒུལིཔབྦཱནི པཎྞཱས ཡོཛནཱནི. སོ ཙནྡིམསཱུརིཡེ ཝིརོཙམཱནེ དིསྭཱ ཨིསྶཱཔཀཏོ ¶ ཏེསཾ གམནཝཱིཐིཾ ཨོཏརིཏྭཱ མུཁཾ ཝིཝརིཏྭཱ ཏིཊྛཏི. ཙནྡཝིམཱནཾ སཱུརིཡཝིམཱནཾ ཝཱ ཏིཡོཛནསཏིཀེ མཧཱནརཀེ པཀྑིཏྟཾ ཝིཡ ཧོཏི. ཝིམཱནེ ཨདྷིཝཏྠཱ དེཝཏཱ མརཎབྷཡཏཛྫིཏཱ ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝ ཝིརཝནྟི. སོ པན ཝིམཱནཾ ཀདཱཙི ཧཏྠེན ཚཱདེཏི, ཀདཱཙི ཧནུཀསྶ ཧེཊྛཱ པཀྑིཔཏི, ཀདཱཙི ཛིཝ྄ཧཱཡ པརིམཛྫཏི, ཀདཱཙི ཨཝགཎྜཀཱརཀཾ བྷུཉྫནྟོ ཝིཡ ཀཔོལནྟརེ ཋཔེཏི. ཝེགཾ པན ཝཱརེཏུཾ ན སཀྐོཏི. སཙེ ཝཱརེསྶཱམཱིཏི གཎྜཀཾ ཀཏྭཱ ཏིཊྛེཡྻ, མཏྠཀཾ ཏསྶ བྷིནྡིཏྭཱ ནིཀྑམེཡྻ, ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ ཝཱ ནཾ ཨོནམེཡྻ. ཏསྨཱ ཝིམཱནེན སཧེཝ གཙྪཏི. པཛཾ མམནྟི ཙནྡིམསཱུརིཡཱ ཀིར དྭེཔི དེཝཔུཏྟཱ མཧཱསམཡསུཏྟཀཐནདིཝསེ སོཏཱཔཏྟིཕལཾ པཏྟཱ. ཏེན བྷགཝཱ ‘‘པཛཾ མམ’’ནྟི ཨཱཧ, པུཏྟོ མམ ཨེསོཏི ཨཏྠོ. དསམཾ.
པཋམོ ཝགྒོ.
༢. ཨནཱཐཔིཎྜིཀཝགྒོ
༡. ཙནྡིམསསུཏྟཝཎྞནཱ
༩༢. དུཏིཡཝགྒསྶ པཋམེ ཀཙྪེཝཱཏི ཀཙྪེ ཝིཡ. ཀཙྪེཏི པབྦཏཀཙྪེཔི ནདཱིཀཙྪེཔི. ཨེཀོདི ནིཔཀཱཏི ཨེཀགྒཙིཏྟཱ ཙེཝ པཉྙཱནེཔཀྐེན ཙ སམནྣཱགཏཱ. སཏཱཏི སཏིམནྟོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡེ ཛྷཱནཱནི ལབྷིཏྭཱ ¶ ཨེཀོདཱི ནིཔཀཱ སཏཱ ཝིཧརནྟི, ཏེ ཨམཀསེ པབྦཏཀཙྪེ ཝཱ ནདཱིཀཙྪེ ཝཱ མགཱ ཝིཡ སོཏྠིཾ གམིསྶནྟཱིཏི. པཱརནྟི ནིབྦཱནཾ. ཨམྦུཛོཏི མཙྪོ. རཎཉྫཧཱཏི ཀིལེསཉྫཧཱ. ཡེཔི ཛྷཱནཱནི ལབྷིཏྭཱ ཨཔྤམཏྟཱ ཀིལེསེ ཛཧནྟི, ཏེ སུཏྟཛཱལཾ བྷིནྡིཏྭཱ མཙྪཱ ཝིཡ ནིབྦཱནཾ གམིསྶནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཋམཾ.
༢. ཝེཎྜུསུཏྟཝཎྞནཱ
༩༣. དུཏིཡེ ¶ ཝེཎྜཱུཏི ཏསྶ དེཝཔུཏྟསྶ ནཱམཾ. པཡིརུཔཱསིཡཱཏི པརིརུཔཱསིཏྭཱ. ཨནུསིཀྑརེཏི ¶ སིཀྑནྟི. སིཊྛིཔདེཏི ཨནུསིཊྛིཔདེ. ཀཱལེ ཏེ ཨཔྤམཛྫནྟཱཏི ཀཱལེ ཏེ ཨཔྤམཱདཾ ཀརོནྟཱ. དུཏིཡཾ.
༣. དཱིགྷལཊྛིསུཏྟཝཎྞནཱ
༩༤. ཏཏིཡེ དཱིགྷལཊྛཱིཏི དེཝལོཀེ སབྦེ སམཔྤམཱཎཱ ཏིགཱཝུཏིཀཱཝ ཧོནྟི, མནུསྶལོཀེ པནསྶ དཱིགྷཏྟབྷཱཝཏཱཡ ཨེཝཾནཱམཾ ཨཧོསི. སོ པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟོཔི ཏཐེཝ པཉྙཱཡི. ཏཏིཡཾ.
༤. ནནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ
༩༥. ཙཏུཏྠེ གོཏམཱཏི བྷགཝནྟཾ གོཏྟེན ཨཱལཔཏི. ཨནཱཝཊནྟི ཏཐཱགཏསྶ ཧི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པེསེནྟསྶ རུཀྑོ ཝཱ པབྦཏོ ཝཱ ཨཱཝརིཏུཾ སམཏྠོ ནཱམ ནཏྠི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནཱཝཊ’’ནྟི. ཨིཏི ཏཐཱགཏཾ ཐོམེཏྭཱ དེཝལོཀེ ཨབྷིསངྑཏཔཉྷཾ པུཙྪནྟོ ཀཐཾཝིདྷནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ དུཀྑམཏིཙྩ ཨིརིཡཏཱིཏི དུཀྑཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཝིཧརཏི. སཱིལཝཱཏི ལོཀིཡལོཀུཏྟརེན སཱིལེན སམནྣཱགཏོ ཁཱིཎཱསཝོ. པཉྙཱདཡོཔི མིསྶཀཱཡེཝ ཝེདིཏབྦཱ. པཱུཛཡནྟཱིཏི གནྡྷཔུཔྥཱདཱིཧི པཱུཛེནྟི. ཙཏུཏྠཾ.
༥-༦. ཙནྡནསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༩༦. པཉྩམེ ཨཔྤཏིཊྛེ ཨནཱལམྦེཏི ཧེཊྛཱ ཨཔཏིཊྛེ ཨུཔརི ཨནཱལམྦནེ. སུསམཱཧིཏོཏི ཨཔྤནཱཡཔི ཨུཔཙཱརེནཔི སུཊྛུ སམཱཧིཏོ ¶ . པཧིཏཏྟོཏི པེསིཏཏྟོ. ནནྡཱིརཱགཔརིཀྑཱིཎོཏི པརིཀྑཱིཎནནྡཱིརཱགོ. ནནྡཱིརཱགོ ནཱམ ཏཡོ ཀམྨཱབྷིསངྑཱརཱ. ཨིཏི ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ ཀཱམསཉྙཱགཧཎེན པཉྩོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི, རཱུཔསཾཡོཛནགཧཎེན པཉྩ ཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི, ནནྡཱིརཱགེན ཏཡོ ཀམྨཱབྷིསངྑཱརཱ ¶ གཧིཏཱ. ཨེཝཾ ཡསྶ དས སཾཡོཛནཱནི ཏཡོ ཙ ཀམྨཱབྷིསངྑཱརཱ པཧཱིནཱ, སོ གམྦྷཱིརེ མཧོགྷེ ན སཱིདཏཱིཏི. ཀཱམསཉྙཱཡ ཝཱ ཀཱམབྷཝོ, རཱུཔསཾཡོཛནེན རཱུཔབྷཝོ གཧིཏོ, ཏེསཾ གཧཎེན ཨརཱུཔབྷཝོ གཧིཏོཝ ¶ , ནནྡཱིརཱགེན ཏཡོ ཀམྨཱབྷིསངྑཱརཱ གཧིཏཱཏི ཨེཝཾ ཡསྶ ཏཱིསུ བྷཝེསུ ཏཡོ སངྑཱརཱ ནཏྠི, སོ གམྦྷཱིརེ ན སཱིདཏཱིཏིཔི དསྶེཏི. པཉྩམཾ.
༧. སུབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ
༩༨. སཏྟམེ སུབྲཧྨཱཏི སོ ཀིར དེཝཔུཏྟོ ཨཙྪརཱསངྒྷཔརིཝུཏོ ནནྡནཀཱིལི༹ཀཾ གནྟྭཱ པཱརིཙྪཏྟཀམཱུལེ པཉྙཏྟཱསནེ ནིསཱིདི. ཏཾ པཉྩསཏཱ དེཝདྷཱིཏརོ པརིཝཱརེཏྭཱ ནིསིནྣཱ, པཉྩསཏཱ རུཀྑཾ ཨབྷིརུལ༹ྷཱ. ནནུ ཙ དེཝཏཱནཾ ཙིཏྟཝསེན ཡོཛནསཏིཀོཔི རུཀྑོ ཨོནམིཏྭཱ ཧཏྠཾ ཨཱགཙྪཏི, ཀསྨཱ ཏཱ ཨབྷིརུལ༹ྷཱཏི. ཁིཌྜཱཔསུཏཏཱཡ. ཨབྷིརུཡ྄ཧ པན མདྷུརསྶརེན གཱཡིཏྭཱ གཱཡིཏྭཱ པུཔྥཱནི པཱཏེནྟི, ཏཱནི གཧེཏྭཱ ཨིཏརཱ ཨེཀཏོཝཎྚིཀམཱལཱདིཝསེན གནྠེནྟི. ཨཐ རུཀྑཾ ཨབྷིརུལ༹ྷཱ ཨུཔཙྪེདཀཀམྨཝསེན ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཨཝཱིཙིམྷི ནིབྦཏྟཱ མཧཱདུཀྑཾ ཨནུབྷཝནྟི.
ཨཐ ཀཱལེ གཙྪནྟེ དེཝཔུཏྟོ ‘‘ཨིམཱསཾ ནེཝ སདྡོ སུཡྻཏི, ན པུཔྥཱནི པཱཏེནྟི. ཀཧཾ ནུ ཁོ གཏཱ’’ཏི? ཨཱཝཛྫེནྟོ ནིརཡེ ནིབྦཏྟབྷཱཝཾ དིསྭཱ པིཡཝཏྠུཀསོཀེན རུཔྤམཱནོ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨེཏཱ ཏཱཝ ཡཐཱཀམྨེན གཏཱ, མཡ྄ཧཾ ཨཱཡུསངྑཱརོ ཀིཏྟཀོ’’ཏི. སོ – ‘‘སཏྟམེ དིཝསེ མཡཱཔི ཨཝསེསཱཧི པཉྩསཏཱཧི སདྡྷིཾ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཏཏྠེཝ ནིབྦཏྟིཏབྦ’’ནྟི དིསྭཱ བལཝཏརེན སོཀེན རུཔྤི. སོ – ‘‘ཨིམཾ མཡ྄ཧཾ སོཀཾ སདེཝཀེ ལོཀེ ཨཉྙཏྲ ཏཐཱགཏཱ ནིདྡྷམིཏུཾ སམཏྠོ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ནིཙྩཾ ཨུཏྲསྟནྟི གཱཐམཱཧ.
ཏཏྠ ¶ ཨིདནྟི ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ དསྶེཏི. དུཏིཡཔདཾ པུརིམསྶེཝ ¶ ཝེཝཙནཾ. ནིཙྩནྟི ཙ པདསྶ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟཀཱལཏོ པཊྛཱཡཱཏི ཨཏྠོ ན གཧེཏབྦོ, སོཀུཔྤཏྟིཀཱལཏོ པན པཊྛཱཡ ནིཙྩནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨནུཔྤནྣེསུ ཀིཙྪེསཱུཏི ཨིཏོ སཏྟཱཧཙྩཡེན ཡཱནི དུཀྑཱནི ཨུཔྤཛྫིསྶནྟི, ཏེསུ. ཨཐོ ཨུཔྤཏིཏེསུ ཙཱཏི ཡཱནི པཉྩསཏཱནཾ ཨཙྪརཱནཾ ནིརཡེ ནིབྦཏྟཱནཾ དིཊྛཱནི, ཏེསུ ཙཱཏི ཨེཝཾ ཨིམེསུ ཨུཔྤནྣཱནུཔྤནྣེསུ དུཀྑེསུ ནིཙྩཾ མམ ཨུཏྲསྟཾ ཙིཏྟཾ, ཨབྦྷནྟརེ ཌཡ྄ཧམཱནོ ཝིཡ ཧོམི བྷགཝཱཏི དསྶེཏི.
ནཱཉྙཏྲ ¶ བོཛ྄ཛྷཱ ཏཔསཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒབྷཱཝནཉྩ ཏཔོགུཎཉྩ ཨཉྙཏྲ མུཉྩིཏྭཱ སོཏྠིཾ ན པསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ. སབྦནིསྶགྒཱཏི ནིབྦཱནཏོ. ཨེཏྠ ཀིཉྩཱཔི བོཛ྄ཛྷངྒབྷཱཝནཱ པཋམཾ གཧིཏཱ, ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ པཙྪཱ, ཨཏྠཏོ པན ཨིནྡྲིཡསཾཝརོཝ པཋམཾ ཝེདིཏབྦོ. ཨིནྡིཡསཾཝརེ ཧི གཧིཏེ ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཾ གཧིཏཾ ཧོཏི. ཏསྨིཾ པཏིཊྛིཏོ བྷིཀྑུ ནིསྶཡམུཏྟཀོ དྷུཏངྒསངྑཱཏཾ ཏཔོགུཎཾ སམཱདཱཡ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ ཀམྨཊྛཱནཾ བྷཱཝེནྟོ སཧ ཝིཔསྶནཱཡ བོཛ྄ཛྷངྒེ བྷཱཝེཏི. ཏསྶ ཨརིཡམགྒོ ཡཾ ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ ཨུཔྤཛྫཏི, སོ ‘‘སབྦནིསྶགྒོ’’ཏི བྷགཝཱ ཙཏུསཙྩཝསེན དེསནཾ ཝིནིཝཏྟེསི. དེཝཔུཏྟོ དེསནཱཔརིཡོསཱནེ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧཱིཏི. སཏྟམཾ.
༨-༡༠. ཀཀུདྷསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༩༩. ཨཊྛམེ ཀཀུདྷོ དེཝཔུཏྟོཏི ཨཡཾ ཀིར ཀོལནགརེ མཧཱམོགྒལླཱནཏྠེརསྶ ཨུཔཊྛཱཀཔུཏྟོ དཧརཀཱལེཡེཝ ཐེརསྶ སནྟིཀེ ཝསནྟོ ཛྷཱནཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཀཱལངྐཏོ, བྲཧྨལོཀེ ཨུཔྤཛྫི. ཏཏྲཱཔི ནཾ ཀཀུདྷོ བྲཧྨཱཏྭེཝ སཉྫཱནནྟི. ནནྡསཱིཏི ཏུསྶསི. ཀིཾ ལདྡྷཱཏི ཏུཊྛི ནཱམ ཀིཉྩི མནཱཔཾ ལབྷིཏྭཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཀིཾ ཛཱིཡིཏྠཱཏི ཡསྶ ཧི ཀིཉྩི མནཱཔཾ ཙཱིཝརཱདིཝཏྠུ ཛིཎྞཾ ཧོཏི, སོ སོཙཏི, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཨརཏཱི ནཱབྷིཀཱིརཏཱིཏི ཨུཀྐཎྛིཏཱ ནཱབྷིབྷཝཏི. ཨགྷཛཱཏསྶཱཏི དུཀྑཛཱཏསྶ, ཝཊྚདུཀྑེ ཋིཏསྶཱཏི ཨཏྠོ. ནནྡཱིཛཱཏསྶཱཏི ཛཱཏཏཎྷསྶ. ཨགྷནྟི ཨེཝརཱུཔསྶ ¶ ཧི ཝཊྚདུཀྑཾ ཨཱགཏམེཝ ཧོཏི ¶ . ‘‘དུཀྑཱི སུཁཾ པཏྠཡཏཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ. ཨིཏི ཨགྷཛཱཏསྶ ནནྡཱི ཧོཏི, སུཁཝིཔརིཎཱམེན དུཀྑཾ ཨཱགཏམེཝཱཏི ནནྡཱིཛཱཏསྶ ཨགྷཾ ཧོཏི. ཨཊྛམཾ.
༡༠༡. དསམེ ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ཨནུམཱནབུདྡྷིཡཱ ཨཱནུབྷཱཝཔྤཀཱསནཏྠཾ ཨཉྙཏརོཏི ཨཱཧ. དསམཾ.
དུཏིཡོ ཝགྒོ.
༣. ནཱནཱཏིཏྠིཡཝགྒོ
༡-༢. སིཝསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༡༠༢. ཏཏིཡཝགྒསྶ ¶ པཋམཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ. པཋམཾ.
༡༠༣. དུཏིཡེ པཊིཀཙྩེཝཱཏི པཋམཾཡེཝ. ཨཀྑཙྪིནྣོཝཛྷཱཡཏཱིཏི ཨཀྑཙྪིནྣོ ཨཝཛྷཱཡཏི, བལཝཙིནྟནཾ ཙིནྟེཏི. དུཏིཡགཱཐཱཡ ཨཀྑཙྪིནྣོཝཱཏི ཨཀྑཙྪིནྣོ ཝིཡ. དུཏིཡཾ.
༣-༤. སེརཱིསུཏྟཱདིཝཎྞནཱ
༡༠༤. ཏཏིཡེ དཱཡཀོཏི དཱནསཱིལོ. དཱནཔཏཱིཏི ཡཾ དཱནཾ དེམི, ཏསྶ པཏི ཧུཏྭཱ དེམི, ན དཱསོ ན སཧཱཡོ. ཡོ ཧི ཨཏྟནཱ མདྷུརཾ བྷུཉྫཏི, པརེསཾ ཨམདྷུརཾ དེཏི, སོ དཱནསངྑཱཏསྶ དེཡྻདྷམྨསྶ དཱསོ ཧུཏྭཱ དེཏི. ཡོ ཡཾ ཨཏྟནཱ བྷུཉྫཏི, ཏདེཝ དེཏི, སོ སཧཱཡོ ཧུཏྭཱ དེཏི. ཡོ པན ཨཏྟནཱ ཡེན ཏེན ཡཱཔེཏི, པརེསཾ མདྷུརཾ དེཏི, སོ པཏི ཛེཊྛཀོ སཱམི ཧུཏྭཱ དེཏི. ཨཧཾ ‘‘ཏཱདིསོ ཨཧོསི’’ནྟི ¶ ཝདཏི.
ཙཏཱུསུ དྭཱརེསུཏི ཏསྶ ཀིར རཉྙོ སིནྡྷཝརཊྛཾ སོདྷིཝཱཀརཊྛནྟི དྭེ རཊྛཱནི ཨཧེསུཾ, ནགརཾ རོརུཝཾ ནཱམ. ཏསྶ ཨེཀེཀསྨིཾ དྭཱརེ དེཝསིཀཾ སཏསཧསྶཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨནྟོནགརེ ཝིནིཙྪཡཊྛཱནེ སཏསཧསྶཾ. སོ བཧུཧིརཉྙསུཝཎྞཾ རཱསིབྷཱུཏཾ དིསྭཱ ཀམྨསྶཀཏཉཱཎཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཙཏཱུསུ དྭཱརེསུ ¶ དཱནསཱལཱཡོ ཀཱརེཏྭཱ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ དྭཱརེ ཨུཊྛིཏཨཱཡེན དཱནཾ དེཐཱཏི ཨམཙྩེ ཋཔེསི. ཏེནཱཧ – ‘‘ཙཏཱུསུ དྭཱརེསུ དཱནཾ དཱིཡིཏྠཱ’’ཏི.
སམཎབྲཱཧྨཎཀཔཎདྡྷིཀཝནིབྦཀཡཱཙཀཱནནྟི ཨེཏྠ སམཎཱཏི པབྦཛྫཱུཔགཏཱ. བྲཱཧྨཎཱཏི བྷོཝཱདིནོ. སམིཏཔཱཔབཱཧིཏཔཱཔེ པན སམཎབྲཱཧྨཎེ ཨེས ནཱལཏྠ. ཀཔཎཱཏི དུགྒཏཱ དལིདྡམནུསྶཱ ཀཱཎཀུཎིཨཱདཡོ. ཨདྡྷིཀཱཏི པཐཱཝིནོ. ཝནིབྦཀཱཏི ཡེ ‘‘ཨིཊྛཾ, དིནྣཾ, ཀནྟཾ, མནཱཔཾ, ཀཱལེན, ཨནཝཛྫཾ དིནྣཾ, དདཾ ཙིཏྟཾ པསཱདེཡྻ, གཙྪཏུ བྷཝཾ བྲཧྨལོཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ¶ དཱནསྶ ཝཎྞཾ ཐོམཡམཱནཱ ཝིཙརནྟི. ཡཱཙཀཱཏི ཡེ ‘‘པསཏམཏྟཾ དེཐ, སརཱཝམཏྟཾ དེཐཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཙ ཝཏྭཱ ཡཱཙམཱནཱ ཝིཙརནྟི. ཨིཏྠཱགཱརསྶ དཱནཾ དཱིཡིཏྠཱཏི པཋམདྭཱརསྶ ལདྡྷཏྟཱ ཏཏྠ ཨུཔྤཛྫནཀསཏསཧསྶེ ཨཉྙམྤི དྷནཾ པཀྑིཔིཏྭཱ རཉྙོ ཨམཙྩེ ཧཱརེཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨམཙྩེ ཋཔེཏྭཱ རཉྙཱ དིནྣདཱནཏོ རཱཛིཏྠིཡོ མཧནྟཏརཾ དཱནཾ ཨདཾསུ. ཏཾ སནྡྷཱཡེཝམཱཧ. མམ དཱནཾ པཊིཀྐམཱིཏི ཡཾ མམ དཱནཾ ཏཏྠ དཱིཡིཏྠ, ཏཾ པཊིནིཝཏྟི. སེསདྭཱརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཀོཙཱིཏི ཀཏྠཙི. དཱིགྷརཏྟནྟི ཨསཱིཏིཝསྶསཧསྶཱནི. ཨེཏྟཀཾ ཀིར ཀཱལཾ ཏསྶ རཉྙོ དཱནཾ དཱིཡིཏྠ. ཏཏིཡཾ.
༡༠༥. ཙཏུཏྠཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཙཏུཏྠཾ.
༥. ཛནྟུསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༠༦. པཉྩམེ ¶ ཀོསལེསུ ཝིཧརནྟཱིཏི བྷགཝཏོ སནྟིཀེ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཝིཧརནྟི. ཨུདྡྷཏཱཏི ཨཀཔྤིཡེ ཀཔྤིཡསཉྙིཏཱཡ ཙ ཀཔྤིཡེ ཨཀཔྤིཡསཉྙིཏཱཡ ཙ ཨནཝཛྫེ སཱཝཛྫསཉྙིཏཱཡ ཙ སཱཝཛྫེ ཨནཝཛྫསཉྙིཏཱཡ ཙ ཨུདྡྷཙྩཔཀཏིཀཱ ཧུཏྭཱ. ཨུནྣལཱ༹ཏི ཨུགྒཏནལཱ༹, ཨུཊྛིཏཏུཙྪམཱནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཙཔལཱཏི པཏྟཙཱིཝརམཎྜནཱདིནཱ ཙཱཔལླེན ཡུཏྟཱ. མུཁརཱཏི མུཁཁརཱ, ཁརཝཙནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཝིཀིཎྞཝཱཙཱཏི ཨསཾཡཏཝཙནཱ, དིཝསམྤི ནིརཏྠཀཝཙནཔལཱཔིནོ. མུཊྛསྶཏིནོཏི ནཊྛསྶཏིནོ སཏིཝིརཧིཏཱ, ཨིདྷ ཀཏཾ ཨེཏྠ པམུསྶནྟི. ཨསམྤཛཱནཱཏི ནིཔྤཉྙཱ. ཨསམཱཧིཏཱཏི ཨཔྤནཱཨུཔཙཱརསམཱདྷིརཧིཏཱ, ཙཎྜསོཏེ ¶ བདྡྷནཱཝཱསདིསཱ. ཝིབྦྷནྟཙིཏྟཱཏི ཨནཝཊྛིཏཙིཏྟཱ, པནྠཱརུལ༹ྷབཱལམིགསདིསཱ. པཱཀཏིནྡྲིཡཱཏི སཾཝརཱབྷཱཝེན གིཧིཀཱལེ ཝིཡ ཝིཝཊཨིནྡྲིཡཱ.
ཛནྟཱུཏི ཨེཝཾནཱམཀོ དེཝཔུཏྟོ. ཏདཧུཔོསཐེཏི ཏསྨིཾ ཨཧུ ཨུཔོསཐེ, ཨུཔོསཐདིཝསེཏི ཨཏྠོ. པནྣརསེཏི ཙཱཏུདྡསིཀཱདིཔཊིཀྑེཔོ. ཨུཔསངྐམཱིཏི ཙོདནཏྠཱཡ ཨུཔགཏོ. སོ ཀིར ཙིནྟེསི – ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ སཏྠུ སནྟིཀེ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ནིཀྑནྟཱ, ཨིདཱནི པམཏྟཱ ཝིཧརནྟི, ན ཁོ པནེཏེ པཱཊིཡེཀྐཾ ནིསིནྣཊྛཱནེ ཙོདིཡམཱནཱ ཀཐཾ གཎྷིསྶནྟི, སམཱགམནཀཱལེ ཙོདིསྶཱམཱི’’ཏི ཨུཔོསཐདིཝསེ ཏེསཾ སནྣིཔཏིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཨུཔསངྐམི. གཱཐཱཧི ཨཛ྄ཛྷབྷཱསཱིཏི སབྦེསཾ མཛ྄ཛྷེ ཋཏྭཱ གཱཐཱ ཨབྷཱསི.
ཏཏྠ ¶ ཡསྨཱ གུཎཀཐཱཡ སདྡྷིཾ ནིགྒུཎསྶ ཨགུཎོ པཱཀཊོ ཧོཏི, ཏསྨཱ གུཎཾ ཏཱཝ ཀཐེནྟོ སུཁཛཱིཝིནོ པུརེ ཨཱསུནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུཁཛཱིཝིནོ པུརེ ཨཱསུནྟི པུབྦེ བྷིཀྑཱུ སུཔྤོསཱ སུབྷརཱ ¶ ཨཧེསུཾ, ཨུཙྩནཱིཙཀུལེསུ སཔདཱནཾ ཙརིཏྭཱ ལདྡྷེན མིསྶཀཔིཎྜེན ཡཱཔེསུནྟི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཨེཝམཱཧ. ཨནིཙྪཱཏི ནིཏྟཎྷཱ ཧུཏྭཱ.
ཨེཝཾ པོརཱཎཀབྷིཀྑཱུནཾ ཝཎྞཾ ཀཐེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏེསཾ ཨཝཎྞཾ ཀཐེནྟོ དུཔྤོསནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ གཱམེ གཱམཎིཀཱ ཝིཡཱཏི ཡཐཱ གཱམེ གཱམཀུཊཱ ནཱནཔྤཀཱརེན ཛནཾ པཱིལེ༹ཏྭཱ ཁཱིརདདྷིཏཎྜུལཱདཱིནི ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ བྷུཉྫནྟི, ཨེཝཾ ཏུམྷེཔི ཨནེསནཱཡ ཋིཏཱ ཏུམྷཱཀཾ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེཐཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཝདཏི. ནིཔཛྫནྟཱིཏི ཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱམནསིཀཱརེཧི ཨནཏྠིཀཱ ཧུཏྭཱ སཡནམྷི ཧཏྠཔཱདེ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ནིཔཛྫནྟི. པརཱགཱརེསཱུཏི པརགེཧེསུ, ཀུལསུཎྷཱདཱིསཱུཏི ཨཏྠོ. མུཙྪིཏཱཏི ཀིལེསམུཙྪཱཡ མུཙྪིཏཱ.
ཨེཀཙྩེཏི ཝཏྟབྦཡུཏྟཀེཡེཝ. ཨཔཝིདྡྷཱཏི ཚཌྜིཏཀཱ. ཨནཱཐཱཏི ཨཔཏིཊྛཱ. པེཏཱཏི སུསཱནེ ཚཌྜིཏཱ ཀཱལངྐཏམནུསྶཱ. ཡཐཱ ཧི སུསཱནེ ཚཌྜིཏཱ ནཱནཱསཀུཎཱདཱིཧི ཁཛྫནྟི, ཉཱཏཀཱཔི ནེསཾ ནཱཐཀིཙྩཾ ན ¶ ཀརོནྟི, ན རཀྑནྟི, ན གོཔཡནྟི, ཨེཝམེཝཾ ཨེཝརཱུཔཱཔི ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱདཱིནཾ སནྟིཀཱ ཨོཝཱདཱནུསཱསནིཾ ན ལབྷནྟཱིཏི ཨཔཝིདྡྷཱ ཨནཱཐཱ, ཡཐཱ པེཏཱ, ཏཐེཝ ཧོནྟི. པཉྩམཾ.
༦. རོཧིཏསྶསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༠༧. ཚཊྛེ ཡཏྠཱཏི ཙཀྐཝཱལ༹ལོཀསྶ ཨེཀོཀཱསེ བྷུམྨཾ. ན ཙཝཏི ན ཨུཔཔཛྫཏཱིཏི ཨིདཾ ཨཔརཱཔརཾ ཙུཏིཔཊིསནྡྷིཝསེན གཧིཏཾ. གམནེནཱཏི པདགམནེན. ནཱཧཾ ཏཾ ལོཀསྶ ཨནྟནྟི སཏྠཱ སངྑཱརལོཀསྶ ཨནྟཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཉཱཏེཡྻནྟིཨཱདཱིསུ ཉཱཏབྦཾ, དཊྛབྦཾ, པཏྟབྦནྟི ཨཏྠོ.
ཨིཏི དེཝཔུཏྟེན ཙཀྐཝཱལ༹ལོཀསྶ ཨནྟོ པུཙྪིཏོ, སཏྠཱརཱ སངྑཱརལོཀསྶ ཀཐིཏོ. སོ པན ཨཏྟནོ པཉྷེན སདྡྷིཾ སཏྠུ བྱཱཀརཎཾ སམེཏཱིཏི སཉྙཱཡ པསཾསནྟོ ཨཙྪརིཡནྟིཨཱདིམཱཧ.
དལ༹ྷདྷམྨོཏི ¶ དལ༹ྷདྷནུ, ཨུཏྟམཔྤམཱཎེན དྷནུནཱ སམནྣཱགཏོ. དྷནུགྒཧོཏི དྷནུཨཱཙརིཡོ. སུསིཀྑིཏོཏི ¶ དས དྭཱདས ཝསྶཱནི དྷནུསིཔྤཾ སིཀྑིཏོ. ཀཏཧཏྠོཏི ཨུསབྷཔྤམཱཎེཔི ཝཱལགྒཾ ཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ སམཏྠབྷཱཝེན ཀཏཧཏྠོ. ཀཏཱུཔཱསནོཏི ཀཏསརཀྑེཔོ དསྶིཏསིཔྤོ. ཨསནེནཱཏི ཀཎྜེན. ཨཏིཔཱཏེཡྻཱཏི ཨཏིཀྐམེཡྻ. ཡཱཝཏཱ སོ ཏཱལཙྪཱཡཾ ཨཏིཀྐམེཡྻ, ཏཱཝཏཱ ཀཱལེན ཨེཀཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཨཏིཀྐམཱམཱིཏི ཨཏྟནོ ཛཝསམྤཏྟིཾ དསྶེཏི.
པུརཏྠིམཱ སམུདྡཱ པཙྪིམོཏི ཡཐཱ པུརཏྠིམསམུདྡཱ པཙྪིམསམུདྡོ དཱུརེ, ཨེཝཾ མེ དཱུརེ པདཝཱིཏིཧཱརོ ཨཧོསཱིཏི ཝདཏི. སོ ཀིར པཱཙཱིནཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཋིཏོ པཱདཾ པསཱརེཏྭཱ པཙྪིམཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨཀྐམཏི, པུན དུཏིཡཾ པཱདཾ པསཱརེཏྭཱ པརཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨཀྐམཏི. ཨིཙྪཱགཏནྟི ཨིཙྪཱ ཨེཝ. ཨཉྙཏྲེཝཱཏི ནིཔྤཔཉྩཏཾ དསྶེཏི. བྷིཀྑཱཙཱརཀཱལེ ཀིརེས ནཱགལཏཱདནྟཀཊྛཾ ཁཱདིཏྭཱ ཨནོཏཏྟེ མུཁཾ དྷོཝིཏྭཱ ཀཱལེ སམྤཏྟེ ཨུཏྟརཀུརུམྷི པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ནིསིནྣོ བྷཏྟཀིཙྩཾ ཀརོཏི, ཏཏྠ མུཧུཏྟཾ ཝིསྶམིཏྭཱ པུན ཛཝཏི. ཝསྶསཏཱཡུཀོཏི ཏདཱ དཱིགྷཱཡུཀཀཱལོ ཧོཏི, ཨཡཾ པན ཝསྶསཏཱཝསིཊྛེ ¶ ཨཱཡུམྷི གམནཾ ཨཱརབྷི. ཝསྶསཏཛཱིཝཱིཏི ཏཾ ཝསྶསཏཾ ཨནནྟརཱཡེན ཛཱིཝནྟོ. ཨནྟརཱཝ ཀཱལངྐཏོཏི ཙཀྐཝཱལ༹ལོཀསྶ ཨནྟཾ ཨཔྤཏྭཱ ཨནྟརཱཝ མཏོ. སོ པན ཏཏྠ ཀཱལཾ ཀཏྭཱཔི ཨཱགནྟྭཱ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཙཀྐཝཱལེ༹ ནིབྦཏྟི. ཨཔྤཏྭཱཏི སངྑཱརལོཀསྶ ཨནྟཾ ཨཔྤཏྭཱ. དུཀྑསྶཱཏི ཝཊྚདུཀྑསྶ. ཨནྟཀིརིཡནྟི པརིཡནྟཀརཎཾ. ཀལེ༹ཝརེཏི ཨཏྟབྷཱཝེ. སསཉྙིམྷི སམནཀེཏི སསཉྙེ སཙིཏྟེ. ལོཀནྟི དུཀྑསཙྩཾ. ལོཀསམུདཡནྟི སམུདཡསཙྩཾ. ལོཀནིརོདྷནྟི ནིརོདྷསཙྩཾ. པཊིཔདནྟི མགྒསཙྩཾ. ཨིཏི – ‘‘ནཱཧཾ, ཨཱཝུསོ, ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི ཏིཎཀཊྛཱདཱིསུ པཉྙཔེམི ¶ , ཨིམསྨིཾ པན ཙཱཏུམཧཱབྷཱུཏིཀེ ཀཱཡསྨིཾ ཡེཝ པཉྙཔེམཱི’’ཏི དསྶེཏི. སམིཏཱཝཱིཏི སམིཏཔཱཔོ. ནཱསཱིསཏཱིཏི ན པཏྠེཏི. ཚཊྛཾ.
༡༠༨-༡༠༩. སཏྟམཊྛམཱནི ཝུཏྟཏྠཱནེཝ. སཏྟམཾ, ཨཊྛམཾ.
༩. སུསིམསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༠. ནཝམེ ཏུཡ྄ཧམྤི ནོ, ཨཱནནྡ, སཱརིཔུཏྟོ རུཙྩཏཱིཏི སཏྠཱ ཐེརསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཏུཀཱམོ, ཝཎྞོ ཙ ནཱམེས ཝིསབྷཱགཔུགྒལསྶ སནྟིཀེ ཀཐེཏུཾ ན ཝཊྚཏི. ཏསྶ སནྟིཀེ ཀཐིཏོ ¶ ཧི མཏྠཀཾ ན པཱཔུཎཱཏི. སོ ཧི ‘‘ཨསུཀོ ནཱམ བྷིཀྑུ སཱིལཝཱ’’ཏི ཝུཏྟེ. ‘‘ཀིཾ ཏསྶ སཱིལཾ? གོརཱུཔསཱིལོ སོ. ཀིཾ ཏཡཱ ཨཉྙོ སཱིལཝཱ ན དིཊྛཔུབྦོ’’ཏི ཝཱ? ‘‘པཉྙཝཱ’’ཏི ཝུཏྟེ, ‘‘ཀིཾ པཉྙོ སོ? ཀིཾ ཏཡཱ ཨཉྙོ པཉྙཝཱ ན དིཊྛཔུབྦོ’’ཏི? ཝཱ, ཨཱདཱིནི ཝཏྭཱ ཝཎྞཀཐཱཡ ཨནྟརཱཡཾ ཀརོཏི. ཨཱནནྡཏྠེརོ པན སཱརིཔུཏྟཏྠེརསྶ སབྷཱགོ, པཎཱིཏཱནི ལབྷིཏྭཱ ཐེརསྶ དེཏི, ཨཏྟནོ ཨུཔཊྛཱཀདཱརཀེ པབྦཱཛེཏྭཱ ཐེརསྶ སནྟིཀེ ཨུཔཛ྄ཛྷཾ གཎྷཱཔེཏི, ཨུཔསམྤཱདེཏི. སཱརིཔུཏྟཏྠེརོཔི ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ཏཐེཝ ཀརོཏི. ཀིཾ ཀཱརཎཱ? ཨཉྙམཉྙསྶ གུཎེསུ པསཱིདིཏྭཱ. ཨཱནནྡཏྠེརོ ཧི – ‘‘ཨམྷཱཀཾ ཛེཊྛབྷཱཏིཀོ ཨེཀཾ ཨསངྑྱེཡྻཾ སཏསཧསྶཉྩ ཀཔྤེ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སོལ༹སཝིདྷཾ པཉྙཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ དྷམྨསེནཱཔཏིཊྛཱནེ ཋིཏོ’’ཏི ཐེརསྶ གུཎེསུ པསཱིདིཏྭཱཝ ཐེརཾ མམཱཡཏི. སཱརིཔུཏྟཏྠེརོཔི – ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ མཡཱ ཀཏྟབྦཾ མུཁོདཀདཱནཱདིཀིཙྩཾ སབྦཾ ཨཱནནྡོ ཀརོཏི. ཨཱནནྡཾ ནིསྶཱཡ ཨཧཾ ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཾ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏུཾ ལབྷཱམཱི’’ཏི ཨཱཡསྨཏོ ཨཱནནྡསྶ གུཎེསུ ¶ པསཱིདིཏྭཱཝ ཏཾ མམཱཡཏི. ཏསྨཱ བྷགཝཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཏུཀཱམོ ཨཱནནྡཏྠེརསྶ སནྟིཀེ ཀཐེཏུཾ ཨཱརདྡྷོ.
ཏཏྠ ཏུཡ྄ཧམྤཱིཏི སམྤིཎྜནཏྠོ པི-ཀཱརོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘ཨཱནནྡ, སཱརིཔུཏྟསྶ ཨཱཙཱརོ གོཙརོ ཝིཧཱརོ ཨབྷིཀྐམོ ¶ པཊིཀྐམོ ཨཱལོཀིཏཝིལོཀིཏཾ སམིཉྫིཏཔསཱརཎཾ མཡ྄ཧཾ རུཙྩཏི, ཨསཱིཏིམཧཱཐེརཱནཾ རུཙྩཏི, སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ རུཙྩཏི. ཏུཡ྄ཧམྤི རུཙྩཏཱི’’ཏི?
ཏཏོ ཐེརོ སཱཊཀནྟརེ ལདྡྷོཀཱསོ བལཝམལློ ཝིཡ ཏུཊྛམཱནསོ ཧུཏྭཱ – ‘‘སཏྠཱ མཡ྄ཧཾ པིཡསཧཱཡསྶ ཝཎྞཾ ཀཐཱཔེཏུཀཱམོ. ལབྷིསྶཱམི ནོ ཨཛྫ, དཱིཔདྷཛབྷཱུཏཾ མཧཱཛམྦུཾ ཝིདྷུནནྟོ ཝིཡ ཝལཱཧཀནྟརཏོ ཙནྡཾ ནཱིཧརིཏྭཱ དསྶེནྟོ ཝིཡ སཱརིཔུཏྟཏྠེརསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཏུ’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ པཋམཏརཾ ཏཱཝ ཙཏཱུཧི པདེཧི པུགྒལཔལཱཔེ ཧརནྟོ ཀསྶ ཧི ནཱམ, བྷནྟེ, ཨབཱལསྶཱཏིཨཱདིམཱཧ. བཱལོ ཧི བཱལཏཱཡ, དུཊྛོ དོསཏཱཡ, མཱུལ༹ྷོ མོཧེན, ཝིཔལླཏྠཙིཏྟོ ཨུམྨཏྟཀོ ཙིཏྟཝིཔལླཱསེན ཝཎྞཾ ‘‘ཝཎྞོ’’ཏི ཝཱ ཨཝཎྞཾ ‘‘ཨཝཎྞེ’’ཏི ཝཱ, ‘‘ཨཡཾ བུདྡྷོ, ཨཡཾ སཱཝཀོ’’ཏི ཝཱ ན ཛཱནཱཏི. ཨབཱལཱདཡོ པན ཛཱནནྟི, ཏསྨཱ ཨབཱལསྶཱཏིཨཱདིམཱཧ. ན རུཙྩེཡྻཱཏི བཱལཱདཱིནཾཡེཝ ཧི སོ ན རུཙྩེཡྻ, ན ཨཉྙསྶ ཀསྶཙི ན རུཙྩེཡྻ.
ཨེཝཾ ¶ པུགྒལཔལཱཔེ ཧརིཏྭཱ ཨིདཱནི སོལ༹སཧི པདེཧི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝཎྞཾ ཀཐེནྟོ པཎྜིཏོ, བྷནྟེཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པཎྜིཏོཏི པཎྜིཙྩེན སམནྣཱགཏོ, ཙཏཱུསུ ཀོསལླེསུ ཋིཏསྶེཏཾ ནཱམཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘ཡཏོ ཁོ, ཨཱནནྡ, བྷིཀྑུ དྷཱཏུཀུསལོ ཙ ཧོཏི ཨཱཡཏནཀུསལོ ཙ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀུསལོ ཙ ཋཱནཱཊྛཱནཀུསལོ ཙ, ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ, ཨཱནནྡ, ‘པཎྜིཏོ བྷིཀྑཱུ’ཏི ཨལཾ ཝཙནཱཡཱ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༡༢༤). མཧཱཔཉྙོཏིཨཱདཱིསུ མཧཱཔཉྙཱདཱིཧི སམནྣཱགཏོཏི ཨཏྠོ. ཏཏྲིདཾ མཧཱཔཉྙཱདཱིནཾ ནཱནཏྟཾ (པཊི. མ. ༣.༤) – ཀཏམཱ མཧཱཔཉྙཱ? མཧནྟེ སཱིལཀྑནྡྷེ པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི མཧཱཔཉྙཱ, མཧནྟེ སམཱདྷིཀྑནྡྷེ, པཉྙཱཀྑནྡྷེ, ཝིམུཏྟིཀྑནྡྷེ, ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཀྑནྡྷེ པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི མཧཱཔཉྙཱ. མཧནྟཱནི ཋཱནཱཊྛཱནཱནི, མཧཱཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཡོ, མཧནྟཱནི ཨརིཡསཙྩཱནི, མཧནྟེ སཏིཔཊྛཱནེ, སམྨཔྤདྷཱནེ, ཨིདྡྷིཔཱདེ, མཧནྟཱནི ཨིནྡྲིཡཱནི, བལཱནི, བོཛ྄ཛྷངྒཱནི, མཧནྟེ ¶ ཨརིཡམགྒེ ¶ , མཧནྟཱནི སཱམཉྙཕལཱནི, མཧཱཨབྷིཉྙཱཡོ, མཧནྟཾ པརམཏྠཾ ནིབྦཱནཾ པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི མཧཱཔཉྙཱ.
སཱ པན ཐེརསྶ དེཝོརོཧནཾ ཀཏྭཱ སངྐསྶནགརདྭཱརེ ཋིཏེན སཏྠཱརཱ པུཐུཛྫནཔཉྩཀེ པཉྷེ པུཙྪིཏེ ཏཾ ཝིསྶཛྫེནྟསྶ པཱཀཊཱ ཛཱཏཱ.
ཀཏམཱ པུཐུཔཉྙཱ? པུཐུ ནཱནཱཁནྡྷེསུ, (ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི པུཐུཔཉྙཱ.) པུཐུ ནཱནཱདྷཱཏཱུསུ, པུཐུ ནཱནཱཨཱཡཏནེསུ, པུཐུ ནཱནཱཔཊིཙྩསམུཔྤཱདེསུ, པུཐུ ནཱནཱསུཉྙཏམནུཔལབྦྷེསུ, པུཐུ ནཱནཱཨཏྠེསུ, དྷམྨེསུ ནིརུཏྟཱིསུ པཊིབྷཱནེསུ, པུཐུ ནཱནཱསཱིལཀྑནྡྷེསུ, པུཐུ ནཱནཱསམཱདྷི-པཉྙཱཝིམུཏྟི-ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཀྑནྡྷེསུ, པུཐུ ནཱནཱཋཱནཱཊྛཱནེསུ, པུཐུ ནཱནཱཝིཧཱརསམཱཔཏྟཱིསུ, པུཐུ ནཱནཱཨརིཡསཙྩེསུ, པུཐུ ནཱནཱསཏིཔཊྛཱནེསུ, སམྨཔྤདྷཱནེསུ, ཨིདྡྷིཔཱདེསུ, ཨིནྡྲིཡེསུ, བལེསུ, བོཛ྄ཛྷངྒེསུ, པུཐུ ནཱནཱཨརིཡམགྒེསུ, སཱམཉྙཕལེསུ, ཨབྷིཉྙཱསུ, པུཐུ ནཱནཱཛནསཱདྷཱརཎེ དྷམྨེ སམཏིཀྐམྨ པརམཏྠེ ནིབྦཱནེ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི པུཐུཔཉྙཱ.
ཀཏམཱ ཧཱསཔཉྙཱ? ཨིདྷེཀཙྩོ ཧཱསབཧུལོ ཝེདབཧུལོ ཏུཊྛིབཧུལོ པཱམོཛྫབཧུལོ སཱིལཾ པརིཔཱུརེཏི, ཨིནྡྲིཡསཾཝརཾ པརིཔཱུརེཏི, བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཾ, ཛཱགརིཡཱནུཡོགཾ, སཱིལཀྑནྡྷཾ, སམཱདྷིཀྑནྡྷཾ, པཉྙཱཀྑནྡྷཾ, ཝིམུཏྟིཀྑནྡྷཾ, ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཀྑནྡྷཾ པརིཔཱུརེཏཱིཏི, ཧཱསཔཉྙཱ. ཧཱསབཧུལོ པཱམོཛྫབཧུལོ ཋཱནཱཊྛཱནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཧཱསཔཉྙཱ. ཧཱསབཧུལོ ཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཡོ པརིཔཱུརེཏཱིཏི ཧཱསཔཉྙཱ. ཧཱསབཧུལོ ཨརིཡསཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. སཏིཔཊྛཱནེ ¶ , སམྨཔྤདྷཱནེ, ཨིདྡྷིཔཱདེ, ཨིནྡྲིཡཱནི, བལཱནི ¶ , བོཛ྄ཛྷངྒཱནི, ཨརིཡམགྒཾ བྷཱཝེཏཱིཏི ཧཱསཔཉྙཱ. ཧཱསབཧུལོ སཱམཉྙཕལཱནི སཙྪིཀརོཏི, ཨབྷིཉྙཱཡོ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཧཱསཔཉྙཱ, ཧཱསབཧུལོ ཝེདཏུཊྛིཔཱམོཛྫབཧུལོ པརམཏྠཾ ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀརོཏཱིཏི ཧཱསཔཉྙཱ.
ཐེརོ ཙ སརདོ ནཱམ ཏཱཔསོ ཧུཏྭཱ ཨནོམདསྶིསྶ བྷགཝཏོ པཱདམཱུལེ ཨགྒསཱཝཀཔཏྠནཾ པཊྛཔེསི. ཏཾཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཧཱསབཧུལོ སཱིལཔརིཔཱུརཎཱདཱིནི ཨཀཱསཱིཏི ཧཱསཔཉྙོ.
ཀཏམཱ ¶ ཛཝནཔཉྙཱ? ཡཾཀིཉྩི རཱུཔཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཾ…པེ… ཡཾ དཱུརེ སནྟིཀེ ཝཱ, སབྦཾ རཱུཔཾ ཨནིཙྩཏོ ཁིཔྤཾ ཛཝཏཱིཏི ཛཝནཔཉྙཱ. དུཀྑཏོ ཁིཔྤཾ, ཨནཏྟཏོ ཁིཔྤཾ ཛཝཏཱིཏི ཛཝནཔཉྙཱ. ཡཱ ཀཱཙི ཝེདནཱ…པེ… ཡཱ ཀཱཙི སཉྙཱ… ཡེ ཀེཙི སངྑཱརཱ… ཡཾཀིཉྩི ཝིཉྙཱཎཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཾ…པེ… སབྦཾ ཝིཉྙཱཎཾ ཨནིཙྩཏོ, དུཀྑཏོ, ཨནཏྟཏོ ཁིཔྤཾ ཛཝཏཱིཏི ཛཝནཔཉྙཱ. ཙཀྑུ…པེ… ཛརཱམརཎཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཾ ཨནིཙྩཏོ, དུཀྑཏོ, ཨནཏྟཏོ ཁིཔྤཾ ཛཝཏཱིཏི ཛཝནཔཉྙཱ. རཱུཔཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཾ ཨནིཙྩཾ ཁཡཊྛེན, དུཀྑཾ བྷཡཊྛེན, ཨནཏྟཱ ཨསཱརཀཊྛེནཱཏི ཏུལཡིཏྭཱ ཏཱིརཡིཏྭཱ ཝིབྷཱཝཡིཏྭཱ ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ རཱུཔནིརོདྷེ ནིབྦཱནེ ཁིཔྤཾ ཛཝཏཱིཏི ཛཝནཔཉྙཱ. ཝེདནཱ… སཉྙཱ… སངྑཱརཱ… ཝིཉྙཱཎཾ… ཙཀྑུ…པེ… ཛརཱམརཎཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཾ ཨནིཙྩཾ ཁཡཊྛེན…པེ… ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ ཛརཱམརཎནིརོདྷེ ནིབྦཱནེ ཁིཔྤཾ ཛཝཏཱིཏི ཛཝནཔཉྙཱ. རཱུཔཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཾ…པེ… ཝིཉྙཱཎཾ. ཙཀྑུ…པེ… ཛརཱམརཎཾ ཨནིཙྩཾ སངྑཏཾ པཊིཙྩསམུཔྤནྣཾ ཁཡདྷམྨཾ ཝཡདྷམྨཾ ཝིརཱགདྷམྨཾ ནིརོདྷདྷམྨནྟི ¶ ཏུལཡིཏྭཱ ཏཱིརཡིཏྭཱ ཝིབྷཱཝཡིཏྭཱ ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ ཛརཱམརཎནིརོདྷེ ནིབྦཱནེ ཁིཔྤཾ ཛཝཏཱིཏི ཛཝནཔཉྙཱ.
ཀཏམཱ ཏིཀྑཔཉྙཱ? ཁིཔྤཾ ཀིལེསེ ཚིནྡཏཱིཏི ཏིཀྑཔཉྙཱ. ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནཱདྷིཝཱསེཏི, ཨུཔྤནྣཾ བྱཱཔཱདཝིཏཀྐཾ… ཨུཔྤནྣཾ ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐཾ… ཨུཔྤནྣུཔྤནྣེ པཱཔཀེ ཨཀུསལེ དྷམྨེ… ཨུཔྤནྣཾ རཱགཾ… དོསཾ… མོཧཾ… ཀོདྷཾ… ཨུཔནཱཧཾ… མཀྑཾ… པལཱ༹སཾ… ཨིསྶཾ… མཙྪརིཡཾ… མཱཡཾ… སཱཋེཡྻཾ… ཐམྦྷཾ… སཱརམྦྷཾ… མཱནཾ… ཨཏིམཱནཾ… མདཾ… པམཱདཾ… སབྦེ ཀིལེསེ… སབྦེ དུཙྩརིཏེ… སབྦེ ཨབྷིསངྑཱརེ… སབྦེ བྷཝགཱམིཀམྨེ ནཱདྷིཝཱསེཏི པཛཧཏི ཝིནོདེཏི, བྱནྟཱིཀརོཏི, ཨནབྷཱཝཾ གམེཏཱིཏི ཏིཀྑཔཉྙཱ. ཨེཀསྨིཾ ཨཱསནེ ¶ ཙཏྟཱརོ ཙ ཨརིཡམགྒཱ, ཙཏྟཱརི ཙ སཱམཉྙཕལཱནི, ཙཏསྶོ ཙ པཊིསམྦྷིདཱཡོ, ཚ ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ ཨདྷིགཏཱ ཧོནྟི སཙྪིཀཏཱ ཕསྶིཏཱ པཉྙཱཡཱཏི ཏིཀྑཔཉྙཱ.
ཐེརོ ཙ བྷཱགིནེཡྻསྶ དཱིགྷནཁཔརིབྦཱཛཀསྶ ཝེདནཱཔརིགྒཧསུཏྟེ དེསིཡམཱནེ ཋིཏཀོཝ སབྦཀིལེསེ ཚིནྡིཏྭཱ སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཾ པཊིཝིདྡྷཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཏིཀྑཔཉྙོ ནཱམ ཛཱཏོ. ཏེནཱཧ – ‘‘ཏིཀྑཔཉྙོ, བྷནྟེ, ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ’’ཏི.
ཀཏམཱ ¶ ནིབྦེདྷིཀཔཉྙཱ? ཨིདྷེཀཙྩོ སབྦསངྑཱརེསུ ཨུབྦེགབཧུལོ ཧོཏི ཨུཏྟཱསབཧུལོ ཨུཀྐཎྛནབཧུལོ ཨརཏིབཧུལོ ཨནབྷིརཏིབཧུལོ བཧིམུཁོ ན རམཏི སབྦསངྑཱརེསུ, ཨནིབྦིདྡྷཔུབྦཾ ཨཔྤདཱལིཏཔུབྦཾ ལོབྷཀྑནྡྷཾ ནིབྦིཛ྄ཛྷཏི པདཱལེཏཱིཏི ནིབྦེདྷིཀཔཉྙཱ. ཨནིབྦིདྡྷཔུབྦཾ ཨཔྤདཱལིཏཔུབྦཾ དོསཀྑནྡྷཾ… མོཧཀྑནྡྷཾ… ཀོདྷཾ… ཨུཔནཱཧཾ…པེ… སབྦེ བྷཝགཱམིཀམྨེ ནིབྦིཛ྄ཛྷཏི པདཱལེཏཱིཏི ནིབྦེདྷིཀཔཉྙཱ.
ཨཔྤིཙྪོཏི སནྟགུཎནིགུཧནཏཱ, པཙྩཡཔཊིགྒཧཎེ ཙ མཏྟཉྙུཏཱ, ཨེཏཾ ཨཔྤིཙྪལཀྑཎནྟི ཨིམིནཱ ལཀྑཎེན སམནྣཱགཏོ. སནྟུཊྛོཏི ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ ཡཐཱལཱབྷསནྟོསོ ཡཐཱབལསནྟོསོ ཡཐཱསཱརུཔྤསནྟོསོཏི, ཨིམེཧི ཏཱིཧི སནྟོསེཧི སམནྣཱགཏོ. པཝིཝིཏྟོཏི ཀཱཡཝིཝེཀོ ཙ ¶ ཝིཝེཀཊྛཀཱཡཱནཾ ནེཀྑམྨཱབྷིརཏཱནཾ, ཙིཏྟཝིཝེཀོ ཙ པརིསུདྡྷཙིཏྟཱནཾ པརམཝོདཱནཔྤཏྟཱནཾ, ཨུཔདྷིཝིཝེཀོ ཙ ནིརུཔདྷཱིནཾ པུགྒལཱནཾ ཝིསངྑཱརགཏཱནནྟི, ཨིམེསཾ ཏིཎྞཾ ཝིཝེཀཱནཾ ལཱབྷཱི. ཨསཾསཊྛོཏི དསྶནསཾསགྒོ སཝནསཾསགྒོ སམུལླཔནསཾསགྒོ པརིབྷོགསཾསགྒོ ཀཱཡསཾསགྒོཏི, ཨིམེཧི པཉྩཧི སཾསགྒེཧི ཝིརཧིཏོ. ཨཡཉྩ པཉྩཝིདྷོ སཾསགྒོ རཱཛཱུཧི རཱཛམཧཱམཏྟེཧི ཏིཏྠིཡེཧི ཏིཏྠིཡསཱཝཀེཧི ཨུཔཱསཀེཧི ཨུཔསིཀཱཧི བྷིཀྑཱུཧི བྷིཀྑུནཱིཧཱིཏི ཨཊྛཧི པུགྒལེཧི སདྡྷིཾ ཛཱཡཏི, སོ སབྦོཔི ཐེརསྶ ནཏྠཱིཏི ཨསཾསཊྛོ.
ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོཏི པགྒཧིཏཝཱིརིཡོ པརིཔུཎྞཝཱིརིཡོ. ཏཏྠ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ བྷིཀྑུ གམནེ ཨུཔྤནྣཀིལེསསྶ ཋཱནཾ པཱཔུཎིཏུཾ ན དེཏི, ཋཱནེ ཨུཔྤནྣསྶ ནིསཛྫཾ, ནིསཛྫཱཡ ཨུཔྤནྣསྶ སེཡྻཾ པཱཔུཎིཏུཾ ན དེཏི, ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨིརིཡཱཔཐེ ཨུཔྤནྣཾ ཏཏྠ ཏཏྠེཝ ནིགྒཎྷཱཏི. ཐེརོ པན ཙཏུཙཏྟཱལཱིས ཝསྶཱནི མཉྩེ པིཊྛིཾ ན པསཱརེཏི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ’’ཏི ཨཱཧ. ཝཏྟཱཏི ¶ ཨོདྷུནནཝཏྟཱ. བྷིཀྑཱུནཾ ཨཛ྄ཛྷཱཙཱརཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཛྫ ཀཐེསྶཱམི, སྭེ ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི ཀཐཱཝཝཏྠཱནཾ ན ཀརོཏི, ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཡེཝ ཋཱནེ ཨོཝདཏི ཨནུསཱསཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཝཙནཀྑམོཏི ཝཙནཾ ཁམཏི. ཨེཀོ ཧི པརསྶ ཨོཝཱདཾ དེཏི, སཡཾ པན ཨཉྙེན ཨོཝདིཡམཱནོ ཀུཛ྄ཛྷཏི. ཐེརོ པན པརསྶཔི ཨོཝཱདཾ དེཏི, སཡཾ ¶ ཨོཝདིཡམཱནོཔི སིརསཱ སམྤཊིཙྪཏི. ཨེཀདིཝསཾ ཀིར སཱརིཔུཏྟཏྠེརཾ སཏྟཝསྶིཀོ སཱམཎེརོ – ‘‘བྷནྟེ, སཱརིཔུཏྟ, ཏུམྷཱཀཾ ནིཝཱསནཀཎྞོ ཨོལམྦཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཐེརོ ཀིཉྩི ཨཝཏྭཱཝ ཨེཀམནྟཾ གནྟྭཱ པརིམཎྜལཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཨཱགམྨ ‘‘ཨེཏྟཀཾ ཝཊྚཏི ཨཱཙརིཡཱ’’ཏི ཨཉྫལིཾ པགྒཡ྄ཧ ཨཊྛཱསི.
‘‘ཏདཧུ པབྦཛིཏོ སནྟོ, ཛཱཏིཡཱ སཏྟཝསྶིཀོ;
སོཔི མཾ ཨནུསཱསེཡྻ, སམྤཊིཙྪཱམི མཏྠཀེ’’ཏི. (མི. པ. ༦.༤.༨) –
ཨཱཧ.
ཙོདཀོཏི ¶ ཝཏྠུསྨིཾ ཨོཏིཎྞེ ཝཱ ཨནོཏིཎྞེ ཝཱ ཝཱིཏིཀྐམཾ དིསྭཱ – ‘‘ཨཱཝུསོ, བྷིཀྑུནཱ ནཱམ ཨེཝཾ ནིཝཱསེཏབྦཾ, ཨེཝཾ པཱརུཔིཏབྦཾ, ཨེཝཾ གནྟབྦཾ, ཨེཝཾ ཋཱཏབྦཾ, ཨེཝཾ ནིསཱིདིཏབྦཾ, ཨེཝཾ ཁཱདིཏབྦཾ, ཨེཝཾ བྷུཉྫིཏབྦ’’ནྟི ཏནྟིཝསེན ཨནུསིཊྛིཾ དེཏི.
པཱཔགརཧཱིཏི པཱཔཔུགྒལེ ན པསྶེ, ན ཏེསཾ ཝཙནཾ སུཎེ, ཏེཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཙཀྐཝཱལེ༹པི ན ཝསེཡྻཾ.
‘‘མཱ མེ ཀདཱཙི པཱཔིཙྪོ, ཀུསཱིཏོ ཧཱིནཝཱིརིཡོ;
ཨཔྤསྶུཏོ ཨནཱདརོ, སམེཏོ ཨཧུ ཀཏྠཙཱི’’ཏི. –
ཨེཝཾ པཱཔཔུགྒལེཔི གརཧཏི, ‘‘སམཎེན ནཱམ རཱགཝསིཀེན དོསམོཧཝསིཀེན ན ཧོཏབྦཾ, ཨུཔྤནྣོ རཱགོ དོསོ མོཧོ པཧཱཏབྦོ’’ཏི ཨེཝཾ པཱཔདྷམྨེཔི གརཧཏཱིཏི དྭཱིཧི ཀཱརཎེཧི ‘‘པཱཔགརཧཱི, བྷནྟེ, ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ’’ཏི ཝདཏི.
ཨེཝཾ ¶ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན སོལ༹སཧི པདེཧི ཐེརསྶ ཡཐཱབྷཱུཏཝཎྞཔྤཀཱསནེ ཀཏེ – ‘‘ཀིཾ ཨཱནནྡོ ཨཏྟནོ པིཡསཧཱཡསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཏུཾ ན ལབྷཏི, ཀཐེཏུ ཀིཾ པན ཏེན ཀཐིཏཾ ཏཐེཝ ཧོཏི, ཀིཾ སོ སབྦཉྙཱུ’’ཏི? ཀོཙི པཱཔཔུགྒལོ ཝཏྟུཾ མཱ ལབྷཏཱུཏི སཏྠཱ ཏཾ ཝཎྞབྷཎནཾ ཨཀུཔྤཾ སབྦཉྙུབྷཱསིཏཾ ཀརོནྟོ ཛིནམུདྡིཀཱཡ ལཉྪནྟོ ཨེཝམེཏནྟིཨཱདིམཱཧ.
ཨེཝཾ ¶ ཏཐཱགཏེན ཙ ཨཱནནྡཏྠེརེན ཙ མཧཱཐེརསྶ ཝཎྞེ ཀཐིཡམཱནེ བྷུམཊྛཀཱ དེཝཏཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨེཏེཧེཝ སོལ༹སཧི པདེཧི ཝཎྞཾ ཀཐཡིཾསུ. ཏཏོ ཨཱཀཱསཊྛཀདེཝཏཱ སཱིཏཝལཱཧཀཱ ཨུཎྷཝལཱཧཀཱ ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱཏི ཡཱཝ ཨཀནིཊྛབྲཧྨལོཀཱ དེཝཏཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨེཏེཧེཝ སོལ༹སཧི པདེཧི ཝཎྞཾ ཀཐཡིཾསུ. ཨེཏེནུཔཱཡེན ཨེཀཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ དསསུ ཙཀྐཝཱལ༹སཧསྶེསུ དེཝཏཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཀཐཡིཾསུ. ཨཐཱཡསྨཏོ སཱརིཔུཏྟསྶ སདྡྷིཝིཧཱརིཀོ སུསཱིམོ དེཝཔུཏྟོ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨིམཱ དེཝཏཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ནཀྑཏྟཀཱིལ༹ཾ པཧཱཡ ¶ ཏཏྠ ཏཏྠ གནྟྭཱ མཡ྄ཧཾ ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡསྶེཝ ཝཎྞཾ ཀཐེནྟི, གཙྪཱམི ཏཐཱགཏསྶ སནྟིཀཾ, གནྟྭཱ ཨེཏདེཝ ཝཎྞབྷཎནཾ དེཝཏཱབྷཱསིཏཾ ཀརོམཱི’’ཏི, སོ ཏཐཱ ཨཀཱསི. ཏཾ དསྶེཏུཾ ཨཐ ཁོ སུསཱིམོཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཨུཙྩཱཝཙཱཏི ཨཉྙེསུ ཋཱནེསུ པཎཱིཏཾ ཨུཙྩཾ ཝུཙྩཏི, ཧཱིནཾ ཨཝཙཾ. ཨིདྷ པན ཨུཙྩཱཝཙཱཏི ནཱནཱཝིདྷཱ ཝཎྞནིབྷཱ. ཏསྶཱ ཀིར དེཝཔརིསཱཡ ནཱིལཊྛཱནཾ ཨཏིནཱིལཾ, པཱིཏཀཊྛཱནཾ ཨཏིཔཱིཏཀཾ, ལོཧིཏཊྛཱནཾ ཨཏིལོཧིཏཾ, ཨོདཱཏཊྛཱནཾ ཨཙྩོདཱཏནྟི, ཙཏུབྦིདྷཱ ཝཎྞནིབྷཱ པཱཏུབྷཝི. ཏེནེཝ སེཡྻཐཱཔི ནཱམཱཏི ཙཏསྶོ ཨུཔམཱ ཨཱགཏཱ. ཏཏྠ སུབྷོཏི སུནྡརོ. ཛཱཏིམཱཏི ཛཱཏིསམྤནྣོ. སུཔརིཀམྨཀཏོཏི དྷོཝནཱདིཔརིཀམྨེན སུཊྛུ པརིཀམྨཀཏོ. པཎྜུཀམྦལེ ནིཀྑིཏྟོཏི རཏྟཀམྦལེ ཋཔིཏོ. ཨེཝམེཝནྟི རཏྟཀམྦལེ ནིཀྑིཏྟམཎི ཝིཡ སབྦཱ ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝ ཝིརོཙིཏུཾ ཨཱརདྡྷཱ. ནིཀྑནྟི ཨཏིརེཀཔཉྩསུཝཎྞེན ཀཏཔིལ༹ནྡྷནཾ. ཏཉྷི གྷཊྚནམཛྫནཀྑམཾ ཧོཏི. ཛམྦོནདནྟི མཧཱཛམྦུསཱཁཱཡ པཝཏྟནདིཡཾ ནིབྦཏྟཾ, མཧཱཛམྦུཕལརསེ ཝཱ པཐཝིཡཾ པཝིཊྛེ སུཝཎྞངྐུརཱ ཨུཊྛཧནྟི, ཏེན སུཝཎྞེན ཀཏཔིལ༹ནྡྷནནྟིཔི ཨཏྠོ. དཀྑཀམྨཱརཔུཏྟཨུཀྐཱམུཁསུཀུསལསམྤཧཊྛནྟི སུཀུསལེན ཀམྨཱརཔུཏྟེན ཨུཀྐཱམུཁེ པཙིཏྭཱ སམྤཧཊྛཾ. དྷཱཏུཝིབྷངྒེ (མ. ནི. ༣.༣༥༧ ཨཱདཡོ) ཨཀཏབྷཎྜཾ གཧིཏཾ, ཨིདྷ པན ཀཏབྷཎྜཾ.
ཝིདྡྷེཏི དཱུརཱིབྷཱུཏེ. དེཝེཏི ཨཱཀཱསེ. ནབྷཾ ཨབྦྷུསྶཀྐམཱནོཏི ཨཱཀཱསཾ ཨབྷིལངྒྷནྟོ. ཨིམིནཱ ¶ ཏརུཎསཱུརིཡབྷཱཝོ དསྶིཏོ. སོརཏོཏི ¶ སོརཙྩེན སམནྣཱགཏོ. དནྟོཏི ནིབྦིསེཝནོ. སཏྠུཝཎྞཱབྷཏོཏི ¶ སཏྠཱརཱ ཨཱབྷཏཝཎྞོ. སཏྠཱ ཧི ཨཊྛཔརིསམཛ྄ཛྷེ ནིསཱིདིཏྭཱ ‘‘སེཝཐ, བྷིཀྑཝེ, སཱརིཔུཏྟམོགྒལླཱནེ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༣.༣༧༡) ནཡེན ཐེརསྶ ཝཎྞཾ ཨཱཧརཱིཏི ཐེརོ ཨཱབྷཏཝཎྞོ ནཱམ ཧོཏི. ཀཱལཾ ཀངྑཏཱིཏི པརིནིབྦཱནཀཱལཾ པཏྠེཏི. ཁཱིཎཱསཝོ ཧི ནེཝ མརཎཾ ཨབྷིནནྡཏི, ན ཛཱིཝིཏཾ པཏྠེཏི, དིཝསསངྑེཔཾ ཝེཏནཾ གཧེཏྭཱ ཋིཏཔུརིསོ ཝིཡ ཀཱལཾ པན པཏྠེཏི, ཨོལོཀེནྟོ ཏིཊྛཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘ནཱབྷིནནྡཱམི མརཎཾ, ནཱབྷིནནྡཱམི ཛཱིཝིཏཾ;
ཀཱལཉྩ པཊིཀངྑཱམི, ནིབྦིསཾ བྷཏཀོ ཡཐཱ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༡༠༠༡-༡༠༠༢); ནཝམཾ;
༡༠. ནཱནཱཏིཏྠིཡསཱཝཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༡. དསམེ ནཱནཱཏིཏྠིཡསཱཝཀཱཏི ཏེ ཀིར ཀམྨཝཱདིནོ ཨཧེསུཾ, ཏསྨཱ དཱནཱདཱིནི པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ སགྒེ ནིབྦཏྟཱ, ཏེ ‘‘ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སཏྠརི པསཱདེན ནིབྦཏྟམྷཱ’’ཏི སཉྙིནོ ཧུཏྭཱ ‘‘གཙྪཱམ དསབལསྶ སནྟིཀེ ཋཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ སཏྠཱརཱནཾ ཝཎྞཾ ཀཐེསྶཱམཱ’’ཏི ཨཱགནྟྭཱ པཙྩེཀགཱཐཱཧི ཀཐཡིཾསུ. ཏཏྠ ཚིནྡིཏམཱརིཏེཏི ཚིནྡིཏེ ཙ མཱརིཏེ ཙ. ཧཏཛཱནཱིསཱུཏི པོཐནེ ཙ དྷནཛཱནཱིསུ ཙ. པུཉྙཾ ཝཱ པནཱཏི ཨཏྟནོ པུཉྙམྤི ན སམནུཔསྶཏི, སངྑེཔཏོ པུཉྙཱཔུཉྙཱནཾ ཝིཔཱཀོ ནཏྠཱིཏི ཝདཏི. ས ཝེ ཝིསྶཱསམཱཙིཀྑཱིཏི སོ – ‘‘ཨེཝཾ ཀཏཔཱཔཱནམྤི ཀཏཔུཉྙཱནམྤི ཝིཔཱཀོ ནཏྠཱི’’ཏི ཝདནྟོ སཏྟཱནཾ ཝིསྶཱསཾ ཨཝསྶཡཾ པཏིཊྛཾ ཨཱཙིཀྑཏི, ཏསྨཱ མཱནནཾ ཝནྡནཾ པཱུཛནཾ ཨརཧཏཱིཏི ཝདཏི.
ཏཔོཛིགུཙྪཱཡཱཏི ཀཱཡཀིལམཐཏཔེན པཱཔཛིགུཙྪནེན. སུསཾཝུཏཏྟོཏི སམནྣཱགཏོ པིཧིཏོ ཝཱ. ཛེགུཙྪཱིཏི ཏཔེན པཱཔཛིགུཙྪཀོ. ནིཔཀོཏི པཎྜིཏོ. ཙཱཏུཡཱམསུསཾཝུཏོཏི ཙཱཏུཡཱམེན སུསཾཝུཏོ. ཙཱཏུཡཱམོ ¶ ནཱམ སབྦཝཱརིཝཱརིཏོ ཙ ཧོཏི སབྦཝཱརིཡུཏྟོ ཙ སབྦཝཱརིདྷུཏོ ཙ སབྦཝཱརིཕུཊོ ཙཱཏི ཨིམེ ཙཏྟཱརོ ཀོཊྛཱསཱ. ཏཏྠ སབྦཝཱརིཝཱརིཏོཏི ཝཱརིཏསབྦཨུདཀོ, པཊིཀྑིཏྟསབྦསཱིཏོདཀོཏི ཨཏྠོ. སོ ཀིར སཱིཏོདཀེ སཏྟསཉྙཱི ཧོཏི ¶ , ཏསྨཱ ཏཾ ན ཝལཉྫེཏི. སབྦཝཱརིཡུཏྟོཏི སབྦེན པཱཔཝཱརཎེན ཡུཏོ. སབྦཝཱརིདྷུཏོཏི སབྦེན པཱཔཝཱརཎེན དྷུཏཔཱཔོ ¶ . སབྦཝཱརིཕུཊོཏི སབྦེན པཱཔཝཱརཎེན ཕུཊྛོ. དིཊྛཾ སུཏཉྩ ཨཱཙིཀྑནྟི དིཊྛཾ ‘‘དིཊྛཾ མེ’’ཏི སུཏཾ ‘‘སུཏཾ མེ’’ཏི ཨཱཙིཀྑནྟོ, ན ནིགུཧནྟོ. ན ཧི ནཱུན ཀིབྦིསཱིཏི ཨེཝརཱུཔོ སཏྠཱ ཀིབྦིསཀཱརཀོ ནཱམ ན ཧོཏི.
ནཱནཱཏིཏྠིཡེཏི སོ ཀིར ནཱནཱཏིཏྠིཡཱནཾཡེཝ ཨུཔཊྛཱཀོ, ཏསྨཱ ཏེ ཨཱརབྦྷ ཝདཏི. པཀུདྷཀོ ཀཱཏིཡཱནོཏི པཀུདྷོ ཀཙྩཱཡནོ. ནིགཎྛོཏི ནཱཊཔུཏྟོ. མཀྑལིཔཱུརཎཱསེཏི མཀྑལི ཙ པཱུརཎོ ཙ. སཱམཉྙཔྤཏྟཱཏི སམཎདྷམྨེ ཀོཊིཔྤཏྟཱ. ན ཧི ནཱུན ཏེཏི སཔྤུརིསེཧི ན དཱུརེ, ཏེཡེཝ ལོཀེ སཔྤུརིསཱཏི ཝདཏི. པཙྩབྷཱསཱིཏི ‘‘ཨཡཾ ཨཱཀོཊཀོ ཨིམེསཾ ནགྒནིསྶིརིཀཱནཾ དསབལསྶ སནྟིཀེ ཋཏྭཱ ཝཎྞཾ ཀཐེཏཱིཏི ཏེསཾ ཨཝཎྞཾ ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི པཏིཨབྷཱསཱིཏི.
ཏཏྠ སཧཱཙརིཏེནཱཏི སཧ ཙརིཏམཏྟེན. ཚཝོ སིགཱལོཏི ལཱམཀོ ཀཱལསིགཱལོ. ཀོཏྠུཀོཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. སངྐསྶརཱཙཱརོཏི ཨཱསངྐིཏསམཱཙཱརོ. ན སཏཾ སརིཀྑོཏི པཎྜིཏཱནཾ སཔྤུརིསཱནཾ སདིསོ ན ཧོཏི, ཀིཾ ཏྭཾ ཀཱལསིགཱལསདིསེ ཏིཏྠིཡེ སཱིཧེ ཀརོསཱིཏི?
ཨནྭཱཝིསིཏྭཱཏི ‘‘ཨཡཾ ཨེཝརཱུཔཱནཾ སཏྠཱརཱནཾ ཨཝཎྞཾ ཀཐེཏི, ཏེནེཝ ནཾ མུཁེན ཝཎྞཾ ཀཐཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཏསྶ སརཱིརེ ཨནུཨཱཝིསི ཨདྷིམུཙྩི, ཨེཝཾ ཨནྭཱཝིསིཏྭཱ. ཨཱཡུཏྟཱཏི ཏཔོཛིགུཙྪནེ ཡུཏྟཔཡུཏྟཱ. པཱལཡཾ པཝིཝེཀིཡནྟི པཝིཝེཀཾ པཱལཡནྟཱ. ཏེ ཀིར ‘‘ནྷཱཔིཏཔཝིཝེཀཾ པཱལེསྶཱམཱ’’ཏི ¶ སཡཾ ཀེསེ ལུཉྩནྟི. ‘‘ཙཱིཝརཔཝིཝེཀཾ པཱཏེསྶཱམཱ’’ཏི ནགྒཱ ཝིཙརནྟི. ‘‘པིཎྜཔཱཏཔཝིཝེཀཾ པཱལེསྶཱམཱ’’ཏི སུནཁཱ ཝིཡ བྷཱུམིཡཾ ཝཱ བྷུཉྫནྟི ཧཏྠེསུ ཝཱ. ‘‘སེནཱསནཔཝིཝེཀཾ པཱལེསྶཱམཱ’’ཏི ཀཎྚཀསེཡྻཱདཱིནི ཀཔྤེནྟི. རཱུཔེ ནིཝིཊྛཱཏི ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི རཱུཔེ པཏིཊྛིཏཱ. དེཝལོཀཱབྷིནནྡིནོཏི དེཝལོཀཔཏྠནཀཱམཱ. མཱཏིཡཱཏི མཙྩཱ, ཏེ ཝེ མཙྩཱ པརལོཀཏྠཱཡ སམྨཱ ཨནུསཱསནྟཱིཏི ཝདཏི.
ཨིཏི ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ‘‘ཨཡཾ པཋམཾ ཨེཏེསཾ ཨཝཎྞཾ ཀཐེཏྭཱ ཨིདཱནི ཝཎྞཾ ཀཐེཏི, ཀོ ནུ ཁོ ཨེསོ’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟོ ཛཱནིཏྭཱཝ. ཡེ ཙནྟལིཀྑསྨིཾ པབྷཱསཝཎྞཱཏི ཡེ ཨནྟལིཀྑེ ཙནྡོབྷཱསསཱུརིཡོབྷཱསསཉྫྷཱརཱགཨིནྡདྷནུཏཱརཀརཱུཔཱནཾ པབྷཱསཝཎྞཱ. སབྦེཝ ཏེ ཏེཏི སབྦེཝ ཏེ ཏཡཱ. ནམུཙཱིཏི མཱརཾ ཨཱལཔཏི. ཨཱམིསཾཝ མཙྪཱནཾ ཝདྷཱཡ ཁིཏྟཱཏི ཡཐཱ མཙྪཱནཾ ཝདྷཏྠཱཡ བལི༹སལགྒཾ ¶ ཨཱམིསཾ ཁིཔཏི, ཨེཝཾ ཏཡཱ པསཾསམཱནེན ཨེཏེ རཱུཔཱ སཏྟཱནཾ ཝདྷཱཡ ཁིཏྟཱཏི ཝདཏི.
མཱཎཝགཱམིཡོཏི ཨཡཾ ཀིར དེཝཔུཏྟོ བུདྡྷུཔཊྛཱཀོ. རཱཛགཧཱིཡཱནནྟི རཱཛགཧཔབྦཏཱནཾ. སེཏོཏི ཀེལཱསོ. ཨགྷགཱམིནནྟི ཨཱཀཱསགཱམཱིནཾ. ཨུདདྷིནནྟི ཨུདཀནིདྷཱནཱནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ རཱཛགཧཱིཡཱནཾ པབྦཏཱནཾ ཝིཔུལོ སེཊྛོ, ཧིམཝནྟཔབྦཏཱནཾ ཀེལཱསོ, ཨཱཀཱསགཱམཱིནཾ ཨཱདིཙྩོ, ཨུདཀནིདྷཱནཱནཾ སམུདྡོ, ནཀྑཏྟཱནཾ ཙནྡོ, ཨེཝཾ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ བུདྡྷོ སེཊྛོཏི. དསམཾ.
ནཱནཱཏིཏྠིཡཝགྒོ ཏཏིཡོ.
ཨིཏི སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ
སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ
དེཝཔུཏྟསཾཡུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༣. ཀོསལསཾཡུཏྟཾ
༡. པཋམཝགྒོ
༡. དཧརསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༢. ཀོསལསཾཡུཏྟསྶ ¶ ¶ པཋམེ ¶ བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ སམྨོདཱིཏི ཡཐཱ ཁམནཱིཡཱདཱིནི པུཙྪནྟོ བྷགཝཱ ཏེན, ཨེཝཾ སོཔི བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ སམཔྤཝཏྟམོདོ ཨཧོསི. སཱིཏོདཀཾ ཝིཡ ཨུཎྷོདཀེན སམྨོདིཏཾ ཨེཀཱིབྷཱཝཾ ཨགམཱསི. ཡཱཡ ཙ – ‘‘ཀཙྩི, བྷོ གོཏམ, ཁམནཱིཡཾ, ཀཙྩི ཡཱཔནཱིཡཾ, ཀཙྩི བྷོཏོ ཙ གོཏམསྶ སཱཝཀཱནཉྩ ཨཔྤཱབཱདྷཾ ཨཔྤཱཏངྐཾ ལཧུཊྛཱནཾ བལཾ ཕཱསུཝིཧཱརོ’’ཏིཨཱདིཀཱཡ ཀཐཱཡ སམྨོདི, ཏཾ པཱིཏིཔཱམོཛྫསངྑཱཏསམྨོདཛནནཏོ སམྨོདིཏུཾ ཡུཏྟབྷཱཝཏོ ཙ སམྨོདནཱིཡཾ, ཨཏྠབྱཉྫནམདྷུརཏཱཡ ཙིརམྤི ཀཱལཾ སཱརེཏུཾ ནིརནྟརཾ པཝཏྟེཏུཾ ཨརཧརཱུཔཏོ སརིཏབྦབྷཱཝཏོ ཙ སཱརཎཱིཡཾ. སུཡྻམཱནསུཁཏོ ཙ སམྨོདནཱིཡཾ, ཨནུསྶརིཡམཱནསུཁཏོ སཱརཎཱིཡཾ. ཏཐཱ བྱཉྫནཔརིསུདྡྷཏཱཡ སམྨོདནཱིཡཾ, ཨཏྠཔརིསུདྡྷཏཱཡ སཱརཎཱིཡནྟི ཨེཝཾ ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧི སམྨོདནཱིཡཾ ཀཐཾ སཱརཎཱིཡཾ ཝཱིཏིསཱརེཏྭཱ པརིཡོསཱཔེཏྭཱ ནིཊྛཔེཏྭཱ ཨིཏོ པུབྦེ ཏཐཱགཏསྶ ཨདིཊྛཏྟཱ གུཎཱགུཎཝསེན གམྦྷཱིརབྷཱཝཾ ཝཱ ཨུཏྟཱནབྷཱཝཾ ཝཱ ཨཛཱནནྟོ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདི, ཨེཀམནྟཾ ནིསིནྣོ ཁོ ཡཾ ཨོཝཊྚིཀསཱརཾ ཀཏྭཱ ཨཱགཏོ ལོཀནིསྶརཎབྷཝོཀྐནྟིཔཉྷཾ སཏྠུ སམྨཱསམྦུདྡྷཏཾ པུཙྪིཏུཾ བྷཝམྤི ནོཏིཨཱདིམཱཧ.
ཏཏྠ བྷཝམྤཱིཏི པི-ཀཱརོ སམྤིཎྜནཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཏེན ཙ ཚ སཏྠཱརེ སམྤིཎྜེཏི. ཡཐཱ པཱུརཎཱདཡོ ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷམྷཱ’’ཏི པཊིཛཱནནྟི, ཨེཝཾ བྷཝམྤི ནུ པཊིཛཱནཱཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ པན རཱཛཱ ན ཨཏྟནོ ལདྡྷིཡཱ, ལོཀེ མཧཱཛནེན ¶ གཧིཏཔཊིཉྙཱཝསེན པུཙྪཏི. ཨཐ བྷགཝཱ བུདྡྷསཱིཧནཱདཾ ནདནྟོ ཡཾ ཧི ཏཾ མཧཱརཱཛཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཧཾ ཧི མཧཱརཱཛཱཏི ཨནུཏྟརཾ སབྦསེཊྛཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསངྑཱཏཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨཧཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཨཏྠོ. སམཎབྲཱཧྨཎཱཏི ¶ པབྦཛྫཱུཔགམནེན ¶ སམཎཱ, ཛཱཏིཝསེན བྲཱཧྨཎཱ. སངྒྷིནོཏིཨཱདཱིསུ པབྦཛིཏསམཱུཧསངྑཱཏོ སངྒྷོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི སངྒྷིནོ. སྭེཝ གཎོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི གཎིནོ. ཨཱཙཱརསིཀྑཱཔནཝསེན ཏསྶ གཎསྶ ཨཱཙརིཡཱཏི གཎཱཙརིཡཱ. ཉཱཏཱཏི པཉྙཱཏཱ པཱཀཊཱ. ‘‘ཨཔྤིཙྪཱ སནྟུཊྛཱ ཨཔྤིཙྪཏཱཡ ཝཏྠམྤི ན ནིཝཱསེནྟཱི’’ཏི ཨེཝཾ སམུགྒཏོ ཡསོ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཡསསྶིནོ. ཏིཏྠཀརཱཏི ལདྡྷིཀརཱ. སཱདྷུསམྨཏཱཏི ‘‘སནྟོ སཔྤུརིསཱ’’ཏི ཨེཝཾ སམྨཏཱ. བཧུཛནསྶཱཏི ཨསྶུཏཝཏོ ཨནྡྷབཱལཔུཐུཛྫནསྶ. པཱུརཎོཏིཨཱདཱིནི ཏེསཾ ནཱམགོཏྟཱནི. པཱུརཎོཏི ཧི ནཱམམེཝ. ཏཐཱ, མཀྑལཱིཏི. སོ པན གོསཱལཱཡ ཛཱཏཏྟཱ གོསཱལོཏི ཝུཏྟོ. ནཱཊཔུཏྟོཏི ནཱཊསྶ པུཏྟོ. བེལཊྛཔུཏྟོཏི བེལཊྛསྶ པུཏྟོ. ཀཙྩཱཡནོཏི པཀུདྷསྶ གོཏྟཾ. ཀེསཀམྦལསྶ དྷཱརཎཏོ ཨཛིཏོ ཀེསཀམྦལོཏི ཝུཏྟོ.
ཏེཔི མཡཱཏི ཀཔྤཀོལཱཧལཾ བུདྡྷཀོལཱཧལཾ ཙཀྐཝཏྟིཀོལཱཧལནྟི ཏཱིཎི ཀོལཱཧལཱནི. ཏཏྠ ‘‘ཝསྶསཏསཧསྶམཏྠཀེ ཀཔྤུཊྛཱནཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཀཔྤཀོལཱཧལཾ ནཱམ ཧོཏི – ‘‘ཨིཏོ ཝསྶསཏསཧསྶམཏྠཀེ ལོཀོ ཝིནསྶིསྶཏི, མེཏྟཾ མཱརིསཱ, བྷཱཝེཐ, ཀརུཎཾ མུདིཏཾ ཨུཔེཀྑ’’ནྟི མནུསྶཔྤཐེ དེཝཏཱ གྷོསེནྟིཡོ ཝིཙརནྟི. ‘‘ཝསྶསཧསྶམཏྠཀེ པན བུདྡྷོ ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱི’’ཏི བུདྡྷཀོལཱཧལཾ ནཱམ ཧོཏི – ‘‘ཨིཏོ ཝསྶསཧསྶམཏྠཀེ བུདྡྷོ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔདཾ པཊིཔནྣེན སངྒྷརཏནེན པརིཝཱརིཏོ དྷམྨཾ དེསེནྟོ ཝིཙརིསྶཏཱི’’ཏི དེཝཏཱ ཨུགྒྷོསེནྟི. ‘‘ཝསྶསཏམཏྠཀེ པན ཙཀྐཝཏྟཱི ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱི’’ཏི ཙཀྐཝཏྟིཀོལཱཧལཾ ནཱམ ཧོཏི – ‘‘ཨིཏོ ཝསྶསཏམཏྠཀེ སཏྟརཏནསམྤནྣོ ཙཏུདྡཱིཔིསྶརོ ¶ སཧསྶ པུཏྟཔརིཝཱརོ ཝེཧཱསངྒམོ ཙཀྐཝཏྟིརཱཛཱ ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱི’’ཏི དེཝཏཱ ཨུགྒྷོསེནྟི.
ཨིམེསུ ཏཱིསུ ཀོལཱཧལེསུ ཨིམེ ཚ སཏྠཱརོ བུདྡྷཀོལཱཧལཾ སུཏྭཱ ཨཱཙརིཡེ པཡིརུཔཱསིཏྭཱ ཙིནྟཱམཱཎིཝིཛྫཱདཱིནི ཨུགྒཎྷིཏྭཱ – ‘‘མཡཾ བུདྡྷམྷཱ’’ཏི པཊིཉྙཾ ཀཏྭཱ མཧཱཛནཔརིཝུཏཱ ཛནཔདཾ ཝིཙརནྟཱ ཨནུཔུབྦེན སཱཝཏྠིཡཾ པཏྟཱ. ཏེསཾ ཨུཔཊྛཱཀཱ རཱཛཱནཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ, ‘‘མཧཱརཱཛ, པཱུརཎོ ཀསྶཔོ…པེ… ཨཛིཏོ ཀེསཀམྦལོ བུདྡྷོ ཀིར སབྦཉྙཱུ ཀིརཱ’’ཏི ཨཱརོཙེསུཾ. རཱཛཱ ‘‘ཏུམྷེཝ ནེ ནིམནྟེཏྭཱ ཨཱནེཐཱ’’ཏི ཨཱཧ ¶ . ཏེ གནྟྭཱ ཏེཧི, ‘‘རཱཛཱ ཝོ ནིམནྟེཏི. རཉྙོ གེཧེ བྷིཀྑཾ གཎྷཐཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ གནྟུཾ ན ཨུསྶཧནྟི, པུནཔྤུནཾ ཝུཙྩམཱནཱ ཨུཔཊྛཱཀཱནཾ ཙིཏྟཱནུརཀྑཎཏྠཱཡ ཨདྷིཝཱསེཏྭཱ སབྦེ ཨེཀཏོཝ ཨགམཾསུ. རཱཛཱ ཨཱསནཱནི པཉྙཱཔེཏྭཱ ¶ ‘‘ནིསཱིདནྟཱུ’’ཏི ཨཱཧ. ནིགྒུཎཱནཾ ཨཏྟབྷཱཝེ རཱཛུསྨཱ ནཱམ ཕརཏི, ཏེ མཧཱརཧེསུ ཨཱསནེསུ ནིསཱིདིཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཕལཀེསུ ཙེཝ བྷཱུམིཡཾ ཙ ནིསཱིདིཾསུ.
རཱཛཱ ‘‘ཨེཏྟཀེནེཝ ནཏྠི ཏེསཾ ཨནྟོ སུཀྐདྷམྨོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཱཧཱརཾ ཨདཏྭཱཝ ཏཱལཏོ པཏིཏཾ མུགྒརེན པོཐེནྟོ ཝིཡ ‘‘ཏུམྷེ བུདྡྷཱ, ན བུདྡྷཱ’’ཏི པཉྷཾ པུཙྪི. ཏེ ཙིནྟཡིཾསུ – ‘‘སཙེ ‘བུདྡྷམྷཱ’ཏི ཝཀྑཱམ, རཱཛཱ བུདྡྷཝིསཡེ པཉྷཾ པུཙྪིཏྭཱ ཀཐེཏུཾ ཨསཀྐོནྟེ ‘ཏུམྷེ མཡཾ བུདྡྷཱཏི མཧཱཛནཾ ཝཉྩེཏྭཱ ཨཱཧིཎྜཐཱ’ཏི ཛིཝ྄ཧམྤི ཚིནྡཱཔེཡྻ, ཨཉྙམྤི ཨནཏྠཾ ཀརེཡྻཱ’’ཏི སཀཔཊིཉྙཱཡ ཨེཝ ‘ན མཡཾ བུདྡྷཱ’ཏི ཝདིཾསུ. ཨཐ ནེ རཱཛཱ གེཧཏོ ནིཀཌྜྷཱཔེསི. ཏེ རཱཛགྷརཏོ ནིཀྑནྟེ ཨུཔཊྛཱཀཱ པུཙྪིཾསུ – ‘‘ཀིཾ ཨཱཙརིཡཱ རཱཛཱ ཏུམྷེ པཉྷཾ པུཙྪིཏྭཱ སཀྐཱརསམྨཱནཾ ཨཀཱསཱི’’ཏི? རཱཛཱ ‘‘བུདྡྷཱ ཏུམྷེ’’ཏི པུཙྪི, ཏཏོ མཡཾ – ‘‘སཙེ ཨཡཾ རཱཛཱ བུདྡྷཝིསཡེ པཉྷཾ ཀཐིཡམཱནཾ ཨཛཱནནྟོ ཨམྷེསུ མནཾ པདོསེསྶཏི, བཧུཾ ཨཔུཉྙཾ པསཝིསྶཏཱི’’ཏི རཉྙོ ཨནུཀམྤཱཡ ‘ན མཡཾ བུདྡྷཱ’ཏི ཝདིམྷཱ, མཡཾ པན བུདྡྷཱ ཨེཝ, ཨམྷཱཀཾ བུདྡྷབྷཱཝོ, ཨུདཀེན དྷོཝིཏྭཱཔི ཧརིཏུཾ ན སཀྐཱཏི. ཨིཏི བཧིདྡྷཱ ‘བུདྡྷམྷཱ’ཏི ¶ ཨཱཧཾསུ – རཉྙོ སནྟིཀེ ‘ན མཡཾ བུདྡྷཱ’ཏི ཝདིཾསཱུཏི, ཨིདཾ གཧེཏྭཱ རཱཛཱ ཨེཝམཱཧ. ཏཏྠ ཀིཾ པན བྷཝཾ གོཏམོ དཧརོ ཙེཝ ཛཱཏིཡཱ, ནཝོ ཙ པབྦཛྫཱཡཱཏི ཨིདཾ ཨཏྟནོ པཊིཉྙཾ གཧེཏྭཱ ཝདཏི. ཏཏྠ ཀིནྟི པཊིཀྑེཔཝཙནཾ. ཨེཏེ ཛཱཏིམཧལླཀཱ ཙ ཙིརཔབྦཛིཏཱ ཙ ‘‘བུདྡྷམྷཱ’’ཏི ན པཊིཛཱནནྟི, བྷཝཾ གོཏམོ ཛཱཏིཡཱ ཙ དཧརོ པབྦཛྫཱཡ ཙ ནཝོ ཀིཾ པཊིཛཱནཱཏི? མཱ པཊིཛཱནཱཧཱིཏི ཨཏྠོ.
ན ཨུཉྙཱཏབྦཱཏི ན ཨཝཛཱནིཏབྦཱ. ན པརིབྷོཏབྦཱཏི ན པརིབྷཝིཏབྦཱ. ཀཏམེ ཙཏྟཱརོཏི ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱ. ཁཏྟིཡོཏི རཱཛཀུམཱརོ. ཨུརགོཏི ཨཱསཱིཝིསོ. ཨགྒཱིཏི ཨགྒིཡེཝ. བྷིཀྑཱུཏི ཨིམསྨིཾ པན པདེ དེསནཱཀུསལཏཱཡ ཨཏྟཱནཾ ཨབྦྷནྟརཾ ཀཏྭཱ སཱིལཝནྟཾ པབྦཛིཏཾ དསྶེཏི. ཨེཏྠ ¶ ཙ དཧརཾ རཱཛཀུམཱརཾ དིསྭཱ, ཨུཀྐམིཏྭཱ མགྒཾ ཨདེནྟོ, པཱརུཔནཾ ཨནཔནེནྟོ, ནིསིནྣཱསནཏོ ཨནུཊྛཧནྟོ, ཧཏྠིཔིཊྛཱདཱིཧི ཨནོཏརནྟོ, ཧེཊྛཱ ཀཏྭཱ མཉྙནཝསེན ཨཉྙམྤི ཨེཝརཱུཔཾ ཨནཱཙཱརཾ ཀརོནྟོ ཁཏྟིཡཾ ཨཝཛཱནཱཏི ནཱམ. ‘‘བྷདྡཀོ ཝཏཱཡཾ རཱཛཀུམཱརོ, མཧཱཀཎྜོ མཧོདརོ – ཀིཾ ནཱམ ཡཾཀིཉྩི ཙོརཱུཔདྡཝཾ ཝཱུཔསམེཏུཾ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཋཱནེ རཛྫཾ ཨནུསཱསིཏུཾ སཀྑིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟོ པརིབྷོཏི ནཱམ. ཨཉྫནིསལཱཀམཏྟམྤི ཨཱསཱིཝིསཔོཏཀཾ ཀཎྞཱདཱིསུ པིལ༹ནྡྷནྟོ ཨངྒུལིམྤི ཛིཝ྄ཧམྤི ཌཾསཱཔེནྟོ ཨུརགཾ ཨཝཛཱནཱཏི ནཱམ ¶ . ‘‘བྷདྡཀོ ཝཏཱཡཾ ཨཱསཱིཝིསོ ཨུདཀདེཌྜུབྷོ ཝིཡ ཀིཾ ནཱམ ཀིཉྩིདེཝ ཌཾསིཏུཾ ཀསྶཙིདེཝ ཀཱཡེ ཝིསཾ ཕརིཏུཾ སཀྑིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟོ པརིབྷོཏི ནཱམ. ཁཛྫོཔནཀམཏྟམྤི ཨགྒིཾ གཧེཏྭཱ ཧཏྠེན ཀཱིལ༹ནྟོ བྷཎྜུཀྑལིཀཱཡ ཁིཔནྟོ ཙཱུལཱ༹ཡ ཝཱ སཡནཔིཊྛསཱཊཀཔསིབྦཀཱདཱིསུ ཝཱ ཋཔེནྟོ ཨགྒིཾ ཨཝཛཱནཱཏི ནཱམ. ‘‘བྷདྡཀོ ཝཏཱཡཾ ཨགྒི ཀཏརཾ ནུ ཁོ ཡཱགུབྷཏྟཾ པཙིསྶཏི, ཀཏརཾ མཙྪམཾསཾ, ཀསྶ སཱིཏཾ ཝིནོདེསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟོ པརིབྷོཏི ནཱམ. དཧརསཱམཎེརམྤི པན དིསྭཱ ཨུཀྐམིཏྭཱ མགྒཾ ཨདེནྟོཏི ¶ རཱཛཀུམཱརེ ཝུཏྟཾ ཨནཱཙཱརཾ ཀརོནྟོ བྷིཀྑུཾ ཨཝཛཱནཱཏི ནཱམ. ‘‘བྷདྡཀོ ཝཏཱཡཾ སཱམཎེརོ མཧཱཀཎྛོ མཧོདརོ ཡཾཀིཉྩི བུདྡྷཝཙནཾ ཨུགྒཧེཏུཾ ཡཾཀིཉྩི ཨརཉྙཾ ཨཛ྄ཛྷོགཱཧེཏྭཱ ཝསིཏུཾ སཀྑིསྶཏི, སངྒྷཏྠེརཀཱལེ མནཱཔོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟོ པརིབྷོཏི ནཱམ. ཏཾ སབྦམྤི ན ཀཱཏབྦནྟི དསྶེནྟོ ན ཨུཉྙཱཏབྦོ ན པརིབྷོཏབྦོཏི ཨཱཧ.
ཨེཏདཝོཙཱཏི ཨེཏཾ གཱཐཱབནྡྷཾ ཨཝོཙ. གཱཐཱ ཙ ནཱམེཏཱ ཏདཏྠདཱིཔནཱཔི ཧོནྟི ཝིསེསཏྠདཱིཔནཱཔི, ཏཏྲིམཱ ཏདཏྠམྤི ཝིསེསཏྠམྤི དཱིཔེནྟིཡེཝ. ཏཏྠ ཁཏྟིཡནྟི ཁེཏྟཱནཾ ཨདྷིཔཏིཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཁེཏྟཱནཾ ཨདྷིཔཏཱིཏི ཁོ, ཝཱསེཊྛ, ‘ཁཏྟིཡོ ཁཏྟིཡོ’ཏྭེཝ དུཏིཡཾ ཨཀྑརཾ ཨུཔནིབྦཏྟ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༡༣༡). ཛཱཏིསམྤནྣནྟི ཏཱཡེཝ ཁཏྟིཡཛཱཏིཡཱ ཛཱཏིསམྤནྣཾ. ཨབྷིཛཱཏནྟི ཏཱིཎི ཀུལཱནི ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཛཱཏཾ.
ཋཱནཾ ཧཱིཏི ཀཱརཎཾ ཝིཛྫཏི. མནུཛིནྡོཏི མནུསྶཛེཊྛཀོ. རཱཛདཎྜེནཱཏི རཉྙོ ཨུདྡྷཊདཎྜེན, སོ ཨཔྤཀོ ནཱམ ན ཧོཏི, དསསཧསྶཝཱིསཏིསཧསྶཔྤམཱཎོ ཧོཏིཡེཝ. ཏསྨིཾ པཀྐམཏེ བྷུསནྟི ¶ ཏསྨིཾ པུགྒལེ བལཝཨུཔཀྐམཾ ཨུཔཀྐམཏི. རཀྑཾ ཛཱིཝིཏམཏྟནོཏི ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏཾ རཀྑམཱནོ ཏཾ ཁཏྟིཡཾ པརིཝཛྫེཡྻ ན གྷཊྚེཡྻ.
ཨུཙྩཱཝཙེཧཱིཏི ནཱནཱཝིདྷེཧི. ཝཎྞེཧཱིཏི སཎྛཱནེཧི. ཡེན ཡེན ཧི ཝཎྞེན ཙརནྟོ གོཙརཾ ལབྷཏི, ཡདི སཔྤཝཎྞེན, ཡདི དེཌྜུབྷཝཎྞེན, ཡདི དྷམནིཝཎྞེན, ཨནྟམསོ ཀལནྡཀཝཎྞེནཔི ཙརཏིཡེཝ. ཨཱསཛྫཱཏི པཏྭཱ. བཱལནྟི ཡེན བཱལེན གྷཊྚིཏོ, ཏཾ བཱལཾ ནརཾ ཝཱ ནཱརིཾ ཝཱ ཌཾསེཡྻ.
པཧཱུཏབྷཀྑནྟི བཧུབྷཀྑཾ. ཨགྒིསྶ ཧི ཨབྷཀྑཾ ནཱམ ནཏྠི. ཛཱལིནནྟི ཛཱལཝནྟཾ. པཱཝཀནྟི ¶ ཨགྒིཾ. པཱཝགནྟིཔི པཱཋོ. ཀཎྷཝཏྟནིནྟི ཝཏྟནཱིཏི མགྒོ, ཨགྒིནཱ གཏམགྒོ ཀཎྷོ ཧོཏི ཀཱལ༹ཀོ, ཏསྨཱ ‘‘ཀཎྷཝཏྟནཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི.
མཧཱ ཧུཏྭཱནཱཏི མཧནྟོ ཧུཏྭཱ. ཨགྒི ཧི ཨེཀདཱ ཡཱཝབྲཧྨལོཀཔྤམཱཎོཔི ཧོཏི. ཛཱཡནྟི ¶ ཏཏྠ པཱརོཧཱཏི ཏཏྠ ཨགྒིནཱ དཌྜྷཝནེ པཱརོཧཱ ཛཱཡནྟི. པཱརོཧཱཏི ཏིཎརུཀྑཱདཡོ ཝུཙྩནྟི. ཏེ ཧི ཨགྒིནཱ དཌྜྷཊྛཱནེ མཱུལམཏྟེཔི ཨཝསིཊྛེ པཱདཏོ རོཧནྟི ཛཱཡནྟི ཝཌྜྷནྟི, ཏསྨཱ ‘‘པཱརོཧཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. པུན རོཧནཏྠེན ཝཱ པཱརོཧཱ. ཨཧོརཏྟཱནམཙྩཡེཏི རཏྟིནྡིཝཱནཾ ཨཏིཀྐམེ. ནིདཱགྷེཔི དེཝེ ཝུཊྛམཏྟེ ཛཱཡནྟི.
བྷིཀྑུ ཌཧཏི ཏེཛསཱཏི ཨེཏྠ ཨཀྐོསནྟཾ པཙྩཀྐོསནྟོ བྷཎྜནྟཾ པཊིབྷཎྜནྟོ པཧརནྟཾ པཊིཔཧརནྟོ བྷིཀྑུ ནཱམ ཀིཉྩི བྷིཀྑུཏེཛསཱ ཌཧིཏུཾ ན སཀྐོཏི. ཡོ པན ཨཀྐོསནྟཾ ན པཙྩཀྐོསཏི, བྷཎྜནྟཾ ན པཊིབྷཎྜཏི. པཧརནྟཾ ན པཊིཔཧརཏི, ཏསྨིཾ ཝིཔྤཊིཔནྣོ ཏསྶ སཱིལཏེཛེན ཌཡ྄ཧཏི. ཏེནེཝེཏཾ ཝུཏྟཾ. ན ཏསྶ པུཏྟཱ པསཝོཏི ཏསྶ པུཏྟདྷཱིཏརོཔི གོམཧིཾསཀུཀྐུཊསཱུཀརཱདཡོ པསཝོཔི ན བྷཝནྟི, ཝིནསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ. དཱཡཱདཱ ཝིནྡརེ དྷནནྟི ཏསྶ དཱཡཱདཱཔི དྷནཾ ན ཝིནྡནྟི. ཏཱལཱཝཏྠཱུ བྷཝནྟི ཏེཏི ཏེ བྷིཀྑུཏེཛསཱ དཌྜྷཱ ཝཏྠུམཏྟཱཝསིཊྛོ མཏྠཀཙྪིནྣཏཱལོ ཝིཡ བྷཝནྟི, པུཏྟདྷཱིཏཱདིཝསེན ན ཝཌྜྷནྟཱིཏི ཨཏྠོ.
ཏསྨཱཏི ¶ ཡསྨཱ སམཎཏེཛེན དཌྜྷཱ མཏྠཀཙྪིནྣཏཱལོ ཝིཡ ཨཝིརུལ༹ྷིདྷམྨཱ བྷཝནྟི, ཏསྨཱ. སམྨདེཝ སམཱཙརེཏི སམྨཱ སམཱཙརེཡྻ. སམྨཱ སམཱཙརནྟེན པན ཀིཾ ཀཱཏབྦནྟི? ཁཏྟིཡཾ ཏཱཝ ནིསྶཱཡ ལདྡྷབྦཾ གཱམནིགམཡཱནཝཱཧནཱདིཨཱནིསཾསཾ, ཨུརགཾ ནིསྶཱཡ ཏསྶ ཀཱིལཱ༹པནེན ལདྡྷབྦཾ ཝཏྠཧིརཉྙསུཝཎྞཱདིཨཱནིསཾསཾ ཨགྒིཾ ནིསྶཱཡ ཏསྶཱནུབྷཱཝེན པཏྟབྦཾ ཡཱགུབྷཏྟཔཙནསཱིཏཝིནོདནཱདིཨཱནིསཾསཾ, བྷིཀྑུཾ ནིསྶཱཡ ཏསྶ ཝསེན པཏྟབྦཾ ཨསུཏསཝནསུཏཔརིཡོདཔན-སགྒམགྒཱདྷིགམཱདིཨཱནིསཾསཾ སམྤསྶམཱནེན ‘‘ཨེཏེ ནིསྶཱཡ པུབྦེ ཝུཏྟཔྤཀཱརོ ཨཱདཱིནཝོ ཨཏྠི. ཀིཾ ཨིམེཧཱི’’ཏི? ན སབྦསོ པཧཱཏབྦཱ. ཨིསྶརིཡཏྠིཀེན པན ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ཨཝཛཱནནཉྩ པརིབྷཝནཉྩ ཨཀཏྭཱ པུབྦུཊྛཱཡིཔཙྪཱནིཔཱཏིཏཱདཱིཧི ¶ ཨུཔཱཡེཧི ཁཏྟིཡཀུམཱརོ ཏོསེཏབྦོ, ཨེཝཾ ཏཏོ ཨིསྶརིཡཾ ཨདྷིགམིསྶཏི. ཨཧིཏུཎྜིཀེན ཨུརགེ ཝིསྶཱསཾ ཨཀཏྭཱ ནཱགཝིཛྫཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ཨཛཔདེན དཎྜེན གཱིཝཱཡ གཧེཏྭཱ ཝིསཧརེན མཱུལེན དཱཋཱ དྷོཝིཏྭཱ པེལཱ༹ཡཾ པཀྑིཔིཏྭཱ ཀཱིལཱ༹པེནྟེན ཙརིཏབྦཾ. ཨེཝཾ ཏཾ ནིསྶཱཡ གྷཱསཙྪཱདནཱདཱིནི ལབྷིསྶཏི. ཡཱགུཔཙནཱདཱིནི ¶ ཀཏྟུཀཱམེན ཨགྒིཾ ཝིསྶཱསེན བྷཎྜུཀྑལིཀཱདཱིསུ ཨཔཀྑིཔིཏྭཱ ཧཏྠེཧི ཨནཱམསནྟེན གོམཡཙུཎྞཱདཱིཧི ཛཱལེཏྭཱ ཡཱགུཔཙནཱདཱིནི ཀཏྟབྦཱནི, ཨེཝཾ ཏཾ ནིསྶཱཡ ཨཱནིསཾསཾ ལབྷིསྶཏི. ཨསུཏསཝནཱདཱིནི པཏྠཡནྟེནཔི བྷིཀྑུཾ ཨཏིཝིསྶཱསེན ཝེཛྫཀམྨནཝཀམྨཱདཱིསུ ཨཡོཛེཏྭཱ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི སཀྐཙྩཾ ཨུཔཊྛཱཏབྦོ, ཨེཝཾ ཏཾ ནིསྶཱཡ ཨསུཏཔུབྦཾ བུདྡྷཝཙནཾ ཨསུཏཔུབྦཾ པཉྷཱཝིནིཙྪཡཾ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཾ ཨཏྠཾ ཏིསྶོ ཀུལསམྤཏྟིཡོ ཚ ཀཱམསགྒཱནི ནཝ ཙ བྲཧྨལོཀེ པཏྭཱ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནདསྶནམྤི ལབྷིསྶཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ སམྨདེཝ སམཱཙརེཏི ཨཱཧ.
ཨེཏདཝོཙཱཏི དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ པསནྣོ པསཱདཾ ཨཱཝིཀརོནྟོ ཨེཏཾ ‘‘ཨབྷིཀྐནྟ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙ. ཏཏྠ ཨབྷིཀྐནྟནྟི ཨབྷིཀནྟཾ ཨཏིཨིཊྛཾ ཨཏིམནཱཔཾ, ཨཏིསུནྡརནྟི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཨེཀེན ཨབྷིཀྐནྟསདྡེན དེསནཾ ཐོམེཏི ‘‘ཨབྷིཀྐནྟཾ, བྷནྟེ, ཡདིདཾ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱ’’ཏི. ཨེཀེན ཨཏྟནོ ¶ པསཱདཾ ‘‘ཨབྷིཀྐནྟཾ, བྷནྟེ, ཡདིདཾ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཾ ཨཱགམྨ མམ པསཱདོ’’ཏི.
ཏཏོ པརཾ ཙཏཱུཧི ཨུཔམཱཧི དེསནཾཡེཝ ཐོམེཏི. ཏཏྠ ནིཀྐུཛྫིཏནྟི ཨདྷོམུཁཋཔིཏཾ, ཧེཊྛཱམུཁཛཱཏཾ ཝཱ. ཨུཀྐུཛྫེཡྻཱཏི ཨུཔརིམུཁཾ ཀརེཡྻ. པཊིཙྪནྣནྟི ཏིཎཔཎྞཱདིཚཱདིཏཾ. ཝིཝརེཡྻཱཏི ཨུགྒྷཱཊེཡྻ. མཱུལ༹ྷསྶཱཏི དིསཱམཱུལ༹ྷསྶ. མགྒཾ ཨཱཙིཀྑེཡྻཱཏི ¶ ཧཏྠེ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨེས མགྒོ’’ཏི ཝདེཡྻ. ཨནྡྷཀཱརེཏི ཀཱལ༹པཀྑཙཱཏུདྡསཱི ཨཌྜྷརཏྟགྷནཝནསཎྜ མེགྷཔཊལེཧི ཙཏུརངྒེ ཏམེ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ ཀོཙི ནིཀྐུཛྫིཏཾ ཨུཀྐུཛྫེཡྻ, ཨེཝཾ སདྡྷམྨཝིམུཁཾ ཨསདྡྷམྨེ པཏིཏཾ མཾ ཨསདྡྷམྨཱ ཝུཊྛཱཔེནྟེན, ཡཐཱ པཊིཙྪནྣཾ ཝིཝརེཡྻ, ཨེཝཾ ཀསྶཔསྶ བྷགཝཏོ སཱསནནྟརདྷཱནཱ པབྷུཏི མིཙྪཱདིཊྛིགཧནཔཊིཙྪནྣཾ སཱསནཾ ཝིཝརནྟེན, ཡཐཱ མཱུལ༹ྷསྶ མགྒཾ ཨཱཙིཀྑེཡྻ, ཨེཝཾ ཀུམྨགྒམིཙྪཱམགྒཔཊིཔནྣསྶ མེ སགྒམོཀྑམགྒཾ ཨཱཝིཀརོནྟེན, ཡཐཱ ཨནྡྷཀཱརེ ཏེལཔཛྫོཏཾ དྷཱརེཡྻ, ཨེཝཾ མོཧནྡྷཀཱརེ ནིམུགྒསྶ མེ བུདྡྷཱདིརཏནརཱུཔཱནི ཨཔསྶཏོ ཏཔྤཊིཙྪཱདཀམོཧནྡྷཀཱརཝིདྡྷཾསཀདེསནཱཔཛྫོཏཾ དྷཱརེནྟེན མཡ྄ཧཾ བྷགཝཏཱ ཨེཏེཧི པརིཡཱཡེཧི པཀཱསིཏཏྟཱ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན དྷམྨོ པཀཱསིཏོཏི.
ཨེཝཾ དེསནཾ ཐོམེཏྭཱ ཨིམཱཡ དེསནཱཡ རཏནཏྟཡེ པསནྣཙིཏྟོ པསནྣཱཀཱརཾ ཀརོནྟོ ཨེསཱཧནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨེསཱཧནྟི ཨེསོ ཨཧཾ. བྷགཝནྟཾ སརཎཾ གཙྪཱམི དྷམྨཉྩ བྷིཀྑུསངྒྷཉྩཱཏི ¶ བྷགཝནྟཉྩ དྷམྨཉྩ བྷིཀྑུསངྒྷཉྩཱཏི ཨིམཾ རཏནཏྟཡཾ སརཎཾ གཙྪཱམི. ཨུཔཱསཀཾ མཾ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ དྷཱརེཏཱུཏི མཾ བྷགཝཱ ‘ཨུཔཱསཀོ ཨཡ’ནྟི ཨེཝཾ དྷཱརེཏུ, ཛཱནཱཏཱུཏི ཨཏྠོ. ཨཛྫཏགྒེཏི ཨཛྫཏཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ. ཨཛྫདགྒེཏི ཝཱ པཱཋོ, ད-ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ, ཨཛྫ ཨགྒཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. པཱཎུཔེཏནྟི པཱཎེཧི ཨུཔེཏཾ ཡཱཝ མེ ཛཱིཝིཏཾ པཝཏྟཏི, ཏཱཝ ཨུཔེཏཾ ཨནཉྙསཏྠུཀཾ ཏཱིཧི སརཎགམནེཧི སརཎཾ གཏཾ ཨུཔཱསཀཾ ཀཔྤིཡཀཱརཀཾ མཾ བྷགཝཱ དྷཱརེཏཱུཏི ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡ སཱམཉྙཕལསུཏྟེ སབྦཱཀཱརེན ཝུཏྟོཏི. པཋམཾ.
༢. པུརིསསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༣. དུཏིཡེ ¶ ¶ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱཏི པུརིམསུཏྟེ སརཎགཏཏྟཱ ཨིདྷ ཨབྷིཝཱདེསི. ཨཛ྄ཛྷཏྟནྟི ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟཾ, ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཛྫནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ལོབྷཱདཱིསུ ལུབྦྷནལཀྑཎོ ལོབྷོ, དུསྶནལཀྑཎོ དོསོ, མུཡ྄ཧནལཀྑཎོ མོཧོཏི. ཧིཾསནྟཱིཏི ཝིཧེཋེནྟི ནཱསེནྟི ཝིནཱསེནྟི. ཨཏྟསམྦྷཱུཏཱཏི ཨཏྟནི སམྦྷཱུཏཱ. ཏཙསཱརཾཝ སམྥལནྟི ཡཐཱ ཏཙསཱརཾ ཝེལུ༹ཾ ཝཱ ནལ༹ཾ ཝཱ ཨཏྟནོ ཕལཾ ཧིཾསཏི ཝིནཱསེཏི, ཨེཝཾ ཧིཾསནྟི ཝིནཱསེནྟཱིཏི. དུཏིཡཾ.
༣. ཛརཱམརཎསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༤. ཏཏིཡེ ཨཉྙཏྲ ཛརཱམརཎཱཏི ཛརཱམརཎཏོ མུཏྟོ ནཱམ ཨཏྠཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱཏི ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱ ནཱམ མཧཱསཱརཔྤཏྟཱ ཁཏྟིཡཱ. ཡེསཾ ཧི ཁཏྟིཡཱནཾ ཧེཊྛིམནྟེན ཀོཊིསཏཾ ནིདྷཱནགཏཾ ཧོཏི, ཏཡོ ཀཧཱཔཎཀུམྦྷཱ ཝལཉྫནཏྠཱཡ གེཧམཛ྄ཛྷེ རཱསིཾ ཀཏྭཱ ཋཔིཏཱ ཧོནྟི, ཏེ ཁཏྟིཡམཧཱསཱལཱ ནཱམ. ཡེསཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨསཱིཏིཀོཊིདྷནཾ ནིཧིཏཾ ཧོཏི, དིཡཌྜྷོ ཀཧཱཔཎཀུམྦྷོ ཝལཉྫནཏྠཱཡ གེཧམཛ྄ཛྷེ རཱསིཾ ཀཏྭཱ ཋཔིཏོ ཧོཏི, ཏེ བྲཱཧྨཎམཧཱསཱལཱ ནཱམ. ཡེསཾ གཧཔཏཱིནཾ ཙཏྟཱལཱིསཀོཊིདྷནཾ ནིཧིཏཾ ཧོཏི, ཀཧཱཔཎཀུམྦྷོ ཝལཉྫནཏྠཱཡ གེཧམཛ྄ཛྷེ རཱསིཾ ཀཏྭཱ ཋཔིཏོ ཧོཏི, ཏེ གཧཔཏིམཧཱསཱལཱ ནཱམ.
ཨཌྜྷཱཏི ཨིསྶརཱ. ནིདྷཱནགཏདྷནསྶ མཧནྟཏཱཡ མཧདྡྷནཱ. སུཝཎྞརཛཏབྷཱཛནཱདཱིནཾ ཨུཔབྷོགབྷཎྜཱནཾ མཧནྟཏཱཡ མཧཱབྷོགཱ. ཨནིདྷཱནགཏསྶ ཛཱཏརཱུཔརཛཏསྶ པཧཱུཏཏཱཡ, པཧཱུཏཛཱཏརཱུཔརཛཏཱ ¶ . ཝིཏྟཱུཔཀརཎསྶ ཏུཊྛིཀརཎསྶ པཧཱུཏཏཱཡ པཧཱུཏཝིཏྟཱུཔཀརཎཱ. གོདྷནཱདཱིནཉྩ སཏྟཝིདྷདྷཉྙཱནཉྩ པཧཱུཏཏཱཡ པཧཱུཏདྷནདྷཉྙཱ. ཏེསམྤི ཛཱཏཱནཾ ནཏྠི ཨཉྙཏྲ ཛརཱམརཎཱཏི ཏེསམྤི ཨེཝཾ ཨིསྶརཱནཾ ཛཱཏཱནཾ ནིབྦཏྟཱནཾ ནཏྠི ཨཉྙཏྲ ཛརཱམརཎཱ, ཛཱཏཏྟཱཡེཝ ཛརཱམརཎཏོ མོཀྑོ ནཱམ ནཏྠི, ཨནྟོཛརཱམརཎེཡེཝ ཧོཏི.
ཨརཧནྟོཏིཨཱདཱིསུ ¶ ¶ ཨཱརཀཱ ཀིལེསེཧཱིཏི ཨརཧནྟོ. ཁཱིཎཱ ཨེཏེསཾ ཙཏྟཱརོ ཨཱསཝཱཏི ཁཱིཎཱསཝཱ. བྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ ཝུཊྛཱ པརིནིཊྛིཏཝཱསཱཏི ཝུསིཏཝནྟོ. ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ཀརཎཱིཡཾ ཨེཏེསཾ ཀཏནྟི ཀཏཀརཎཱིཡཱ. ཁནྡྷབྷཱརོ ཀིལེསབྷཱརོ ཨབྷིསངྑཱརབྷཱརོ ཀཱམགུཎབྷཱརོཏི, ཨིམེ ཨོཧིཏཱ བྷཱརཱ ཨེཏེསནྟི ཨོཧིཏབྷཱརཱ. ཨནུཔྤཏྟོ ཨརཧཏྟསངྑཱཏོ སཀོ ཨཏྠོ ཨེཏེསནྟི ཨནུཔྤཏྟསདཏྠཱ. དསཝིདྷམྤི པརིཀྑཱིཎཾ བྷཝསཾཡོཛནཾ ཨེཏེསནྟི པརིཀྑཱིཎབྷཝསཾཡོཛནཱ. སམྨཱ ཀཱརཎེཧི ཛཱནིཏྭཱ ཝིམུཏྟཱཏི སམྨདཉྙཱཝིམུཏྟཱ. མགྒཔཉྙཱཡ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཉཏྭཱ ཕལཝིམུཏྟིཡཱ ཝིམུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. བྷེདནདྷམྨོཏི བྷིཛྫནསབྷཱཝོ. ནིཀྑེཔནདྷམྨོཏི ནིཀྑིཔིཏབྦསབྷཱཝོ. ཁཱིཎཱསཝསྶ ཧི ཨཛཱིརཎདྷམྨོཔི ཨཏྠི, ཨཱརམྨཎཏོ པཊིཝིདྡྷཾ ནིབྦཱནཾ, ཏཾ ཧི ན ཛཱིརཏི. ཨིདྷ པནསྶ ཛཱིརཎདྷམྨཾ དསྶེནྟོ ཨེཝམཱཧ. ཨཏྠུཔྤཏྟིཀོ ཀིརསྶ སུཏྟསྶ ནིཀྑེཔོ. སིཝིཀསཱལཱཡ ནིསཱིདིཏྭཱ ཀཐིཏནྟི ཝདནྟི. ཏཏྠ བྷགཝཱ ཙིཏྲཱནི རཐཡཱནཱདཱིནི དིསྭཱ དིཊྛམེཝ ཨུཔམཾ ཀཏྭཱ, ‘‘ཛཱིརནྟི ཝེ རཱཛརཐཱ’’ཏི གཱཐམཱཧ.
ཏཏྠ ཛཱིརནྟཱིཏི ཛརཾ པཱཔུཎནྟི. རཱཛརཐཱཏི རཉྙོ ཨབྷིརཱུཧནརཐཱ. སུཙིཏྟཱཏི སུཝཎྞརཛཏཱདཱིཧི སུཊྛུ ཙིཏྟིཏཱ. ཨཐོ སརཱིརམྤི ཛརཾ ཨུཔེཏཱིཏི ཨེཝརཱུཔེསུ ཨནུཔཱདིཎྞཀེསུ སཱརདཱརུམཡེསུ རཐེསུ ཛཱིརནྟེསུ ཨིམསྨིཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀེ ཨུཔཱདིཎྞཀེ མཾསལོཧིཏཱདིམཡེ སརཱིརེ ཀིཾ ཝཏྟབྦཾ? སརཱིརམྤི ཛརཾ ཨུཔེཏིཡེཝཱཏི ཨཏྠོ. སནྟོ ཧཝེ སབྦྷི པཝེདཡནྟཱིཏི སནྟོ སབྦྷཱིཧི སདྡྷིཾ སཏཾ དྷམྨོ ན ཛརཾ ཨུཔེཏཱིཏི ཨེཝཾ པཝེདཡནྟི. ‘‘སཏཾ དྷམྨོ ནཱམ ནིབྦཱནཾ, ཏཾ ན ཛཱིརཏི, ཨཛརཾ ཨམཏནྟི ཨེཝཾ ཀཐེནྟཱི’’ཏི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ ཝཱ ནིབྦཱནཾ ཨཱགམྨ སཱིདནསབྷཱཝཱ ཀིལེསཱ བྷིཛྫནྟི, ཏསྨཱ ཏཾ སབྦྷཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཨིཏི པུརིམཔདསྶ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘སནྟོ ཧཝེ སབྦྷི པཝེདཡནྟཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨིདཾ ཧི ཝུཏྟཾ ཧོཏི – སཏཾ དྷམྨོ ན ཛརཾ ཨུཔེཏི, ཏསྨཱ སནྟོ སབྦྷི པཝེདཡནྟི. ཨཛརཾ ནིབྦཱནཾ སཏཾ དྷམྨོཏི ¶ ཨཱཙིཀྑནྟཱིཏི ཨཏྠོ. སུནྡརཱདྷིཝཙནཾ ཝཱ ཨེཏཾ སབྦྷཱིཏི. ཡཾ སབྦྷིདྷམྨབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནཾ སནྟོ པཝེདཡནྟི ཀཐཡནྟི, སོ སཏཾ དྷམྨོ ན ཛརཾ ཨུཔེཏཱིཏིཔི ཨཏྠོ. ཏཏིཡཾ.
༤. པིཡསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༥. ཙཏུཏྠེ ¶ ¶ རཧོགཏསྶཱཏི རཧསི གཏསྶ. པཊིསལླཱིནསྶཱཏི ནིལཱིནསྶ ཨེཀཱིབྷཱུཏསྶ. ཨེཝམེཏཾ, མཧཱརཱཛཱཏི ཨིདྷ བྷགཝཱ ཨིམཾ སུཏྟཾ སབྦཉྙུབྷཱསིཏཾ ཀརོནྟོ ཨཱཧ. ཨནྟཀེནཱདྷིཔནྣསྶཱཏི མརཎེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊསྶ. ཙཏུཏྠཾ.
༥. ཨཏྟརཀྑིཏསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༦. པཉྩམེ ཧཏྠིཀཱཡོཏི ཧཏྠིགྷཊཱ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སཾཝརོཏི པིདཧནཾ. སཱདྷུ སབྦཏྠ སཾཝརོཏི ཨིམིནཱ ཀམྨཔཐབྷེདཾ ཨཔཏྟསྶ ཀམྨསྶ སཾཝརཾ དསྶེཏི. ལཛྫཱིཏི ཧིརིམཱ. ལཛྫཱིགཧཎེན ཙེཏྠ ཨོཏྟཔྤམྤི གཧིཏམེཝ ཧོཏི. པཉྩམཾ.
༦. ཨཔྤཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༧. ཚཊྛེ ཨུལཱ༹རེ ཨུལཱ༹རེཏི པཎཱིཏེ ཙ བཧུཀེ ཙ. མཛྫནྟཱིཏི མཱནམཛྫནེན མཛྫནྟི. ཨཏིསཱརནྟི ཨཏིཀྐམཾ. ཀཱུཊནྟི པཱསཾ. པཙྪཱསནྟི པཙྪཱ ཏེསཾ. ཚཊྛཾ.
༧. ཨཌྜཀརཎསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༨. སཏྟམེ ཀཱམཧེཏཱུཏི ཀཱམམཱུལཀཾ. ཀཱམནིདཱནནྟི ཀཱམཔཙྩཡཱ. ཀཱམཱདྷིཀརཎནྟི ཀཱམཀཱརཎཱ. སབྦཱནི ཧེཏཱནི ཨཉྙམཉྙཝེཝཙནཱནེཝ. བྷདྲམུཁོཏི སུནྡརམུཁོ. ཨེཀདིཝསཾ ཀིར རཱཛཱ ཨཌྜཀརཎེ ནིསཱིདི. ཏཏྠ པཋམཏརཾ ལཉྫཾ གཧེཏྭཱ ནིསིནྣཱ ཨམཙྩཱ ཨསྶཱམིཀེཔི སཱམིཀེ ཀརིཾསུ. རཱཛཱ ཏཾ ཉཏྭཱ – ‘‘མཡ྄ཧཾ ཏཱཝ པཐཝིསྶརསྶ སམྨུཁཱཔེཏེ ཨེཝཾ ཀརོནྟི, པརམྨུཁཱ ཀིཾ ནཱམ ན ཀརིསྶནྟི? པཉྙཱཡིསྶཏི དཱནི ཝིཊཊཱུབྷོ སེནཱཔཏི སཀེན ¶ རཛྫེན, ཀིཾ མཡ྄ཧཾ ཨེཝརཱུཔེཧི ལཉྫཁཱདཀེཧི མུསཱཝཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཊྛཱནེ ནིསཛྫཱཡཱ’’ཏི ཙིནྟེསི. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཁིཔྤཾཝ ཨོཌྜིཏནྟི ཀུམིནཾ ཝིཡ ཨོཌྜིཏཾ. ཡཐཱ མཙྪཱ ཨོཌྜིཏཾ ཀུམིནཾ པཝིསནྟཱ ན ཛཱནནྟི, ཨེཝཾ སཏྟཱ ཀིལེསཀཱམེན ཝཏྠུཀཱམཾ ཝཱིཏིཀྐམནྟཱ ན ཛཱནནྟཱིཏི ཨཏྠོ. སཏྟམཾ.
༨. མལླིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༡༩. ཨཊྛམེ ¶ ¶ ཨཏྠི ནུ ཁོ ཏེ མལླིཀེཏི ཀསྨཱ པུཙྪཏི? ཨཡཾ ཀིར མལླིཀཱ དུགྒཏམཱལཱཀཱརསྶ དྷཱིཏཱ, ཨེཀདིཝསཾ ཨཱཔཎཏོ པཱུཝཾ གཧེཏྭཱ ‘‘མཱལཱརཱམཾ གནྟྭཱཝ ཁཱདིསྶཱམཱི’’ཏི གཙྪནྟཱི པཊིཔཐེ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝཱརཾ བྷགཝནྟཾ བྷིཀྑཱཙཱརཾ པཝིསནྟཾ དིསྭཱ པསནྣཙིཏྟཱ ཏཾ བྷགཝཏོ ཨདཱསི. སཏྠཱ ནིསཱིདནཱཀཱརཾ དསྶེསི. ཨཱནནྡཏྠེརོ ཙཱིཝརཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ཨདཱསི. བྷགཝཱ ཏཏྠ ནིསཱིདིཏྭཱ ཏཾ པཱུཝཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ མུཁཾ ཝིཀྑཱལེཏྭཱ སིཏཾ པཱཏྭཱཀཱསི. ཐེརོ ‘‘ཨིམིསྶཱ, བྷནྟེ, ཀོ ཝིཔཱཀོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི པུཙྪི. ཨཱནནྡ, ཨཛྫེསཱ ཏཐཱགཏསྶ པཋམབྷོཛནཾ ཨདཱསི, ཨཛྫེཝ ཀོསལརཉྙོ ཨགྒམཧེསཱི བྷཝིསྶཏཱིཏི. ཏཾདིཝསམེཝ ཙ རཱཛཱ ཀཱསིགཱམེ བྷཱགིནེཡྻེན ཡུདྡྷེན པརཱཛིཏོ པལཱཡིཏྭཱ ནགརཾ ཨཱགཙྪནྟོ མཱལཱརཱམཾ པཝིསིཏྭཱ བལཀཱཡསྶ ཨཱགམནཾ ཨཱགམེསི. ཏསྶ སཱ ཝཏྟཾ ཨཀཱསི. སོ ཏཱཡ ཝཏྟེ པསཱིདིཏྭཱ ཏཾ ཨནྟེཔཱུརཾ ཨཏིཧཱརཱཔེཏྭཱ ཏཾ ཨགྒམཧེསིཊྛཱནེ ཋཔེསི.
ཨཐེཀདིཝསཾ ཙིནྟེསི – ‘‘མཡཱ ཨིམིསྶཱ དུགྒཏཀུལསྶ དྷཱིཏུཡཱ མཧནྟཾ ཨིསྶརིཡཾ དིནྣཾ, ཡཾནཱུནཱཧཾ ཨིམཾ པུཙྪེཡྻཾ ‘ཀོ ཏེ པིཡོ’ཏི? སཱ ‘ཏྭཾ མེ, མཧཱརཱཛ, པིཡོ’ཏི ཝཏྭཱ པུན མཾ པུཙྪིསྶཏི. ཨཐསྶཱཧཾ ‘མཡ྄ཧམྤི ཏྭཾཡེཝ པིཡཱ’ཏི ཝཀྑཱམཱི’’ཏི. ཨིཏི སོ ཨཉྙམཉྙཾ ཝིསྶཱསཛནནཏྠཾ སམྨོདནཱིཡཾ ཀཐཾ ཀཐེནྟོ པུཙྪཏི. སཱ པན དེཝཱི པཎྜིཏཱ བུདྡྷུཔཊྛཱཡིཀཱ དྷམྨུཔཊྛཱཡིཀཱ སངྒྷུཔཊྛཱཡིཀཱ མཧཱཔཉྙཱ ¶ , ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཙིནྟེསི – ‘‘ནཱཡཾ པཉྷོ རཉྙོ མུཁཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཀཐེཏབྦོ’’ཏི. སཱ སརསེནེཝ ཀཐེཏྭཱ རཱཛཱནཾ པུཙྪི. རཱཛཱ ཏཱཡ སརསེན ཀཐིཏཏྟཱ ནིཝཏྟིཏུཾ ཨལབྷནྟོ སཡམྤི སརསེནེཝ ཀཐེཏྭཱ ‘‘སཀཱརཎཾ ཨིདཾ, ཏཐཱགཏསྶ ནཾ ཨཱརོཙེསྶཱམཱི’’ཏི གནྟྭཱ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེསི. ནེཝཛ྄ཛྷགཱཏི ནཱདྷིགཙྪཏི. ཨེཝཾ པིཡོ པུཐུ ཨཏྟཱ པརེསནྟི ཡཐཱ ཨེཀསྶ ཨཏྟཱ པིཡོ, ཨེཝཾ པརེསཾ པུཐུསཏྟཱནམྤི ཨཏྟཱ པིཡོཏི ཨཏྠོ. ཨཊྛམཾ.
༩. ཡཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༠. ནཝམེ ¶ ཐཱུཎཱུཔནཱིཏཱནཱིཏི ཐཱུཎཾ ཨུཔནཱིཏཱནི, ཐཱུཎཱཡ བདྡྷཱནི ཧོནྟི. པརིཀམྨཱནི ཀརོནྟཱིཏི ཨེཏྟཱཝཏཱ ཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི རཉྙོ ཨཱརདྡྷཡཉྙོ ཏཐཱགཏསྶ ཨཱརོཙིཏོ. ཀསྨཱ པན རཉྙཱ ཨཡཾ ཡཉྙོ ཨཱརདྡྷོ? དུསྶུཔིནཔཊིགྷཱཏཱཡ. ཨེཀདིཝསཾ ཀིར རཱཛཱ སབྦཱལངྐཱརཔྤཊིམཎྜིཏོ ¶ ཧཏྠིཀྑནྡྷཝརགཏོ ནགརཾ ཨནུསཉྩརནྟོ ཝཱཏཔཱནཾ ཝིཝརིཏྭཱ ཨོལོཀཡམཱནཾ ཨེཀཾ ཨིཏྠིཾ དིསྭཱ ཏསྶཱ པཊིབདྡྷཙིཏྟོ ཏཏོཝ པཊིནིཝཏྟིཏྭཱ ཨནྟེཔུརཾ པཝིསིཏྭཱ ཨེཀསྶ པུརིསསྶ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེཏྭཱ ‘‘གཙྪ ཏསྶཱ སསྶཱམིཀབྷཱཝཾ ཝཱ ཨསྶཱམིཀབྷཱཝཾ ཝཱ ཛཱནཱཧཱི’’ཏི པེསེསི. སོ གནྟྭཱ པུཙྪི. སཱ ‘‘ཨེསོ མེ སཱམིཀོ ཨཱཔཎེ ནིསིནྣོ’’ཏི དསྶེསི. རཱཛཔུརིསོ རཉྙོ ཏམཏྠཾ ཨཱཙིཀྑི. རཱཛཱ ཏཾ པུརིསཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘མཾ ཨུཔཊྛཧཱ’’ཏི ཨཱཧ. ‘‘ནཱཧཾ, དེཝ, ཨུཔཊྛཧིཏུཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཙ ཝུཏྟེ ‘‘ཨུཔཊྛཱནཾ ནཱམ ན ཨཱཙརིཡསྶ སནྟིཀེ ཨུགྒཧེཏབྦ’’ནྟི བལཀྐཱརེན ཨཱཝུདྷཕལཀཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ ཨུཔཊྛཱཀཾ ཨཀཱསི. ཨུཔཊྛཧིཏྭཱ གེཧཾ གཏམཏྟམེཝ ཙ ནཾ པུན པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘ཨུཔཊྛཱཀེན ནཱམ རཉྙོ ཝཙནཾ ཀཏྟབྦཾ, གཙྪ ཨིཏོ ཡོཛནམཏྟེ ཨམྷཱཀཾ སཱིསདྷོཝནཔོཀྑརཎཱི ཨཏྠི, ཏཏོ ཨརུཎམཏྟིཀཉྩ ལོཧིཏུཔྤལམཱལཉྩ གཎྷིཏྭཱ ཨེཧི. སཙེ ཨཛྫེཝ ནཱགཙྪསི, རཱཛདཎྜཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ པེསེསི. སོ རཱཛབྷཡེན ནིཀྑམིཏྭཱ ¶ གཏོ.
རཱཛཱཔི ཏསྨིཾ གཏེ དོཝཱརིཀཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ, ‘‘ཨཛྫ སཱཡནྷེཡེཝ དྭཱརཾ པིདཧིཏྭཱ ‘ཨཧཾ རཱཛདཱུཏོ’ཏི ཝཱ ‘ཨུཔརཱཛདཱུཏོ’ཏི ཝཱ བྷཎནྟཱནམྤི མཱ ཝིཝརཱི’’ཏི ཨཱཧ. སོ པུརིསོ མཏྟིཀཉྩ ཨུཔྤལཱནི ཙ གཧེཏྭཱ དྭཱརེ པིཧིཏམཏྟེ ཨཱགནྟྭཱ བཧུཾ ཝདནྟོཔི དྭཱརཾ ཨལབྷིཏྭཱ པརིསྶཡབྷཡེན ཛེཏཝནཾ གཏོ. རཱཛཱཔི རཱགཔརིལཱ༹ཧེན ཨབྷིབྷཱུཏོ ཀཱལེ ནིསཱིདཏི, ཀཱལེ ཏིཊྛཏི, ཀཱལེ ནིཔཛྫཏི, སནྣིཊྛཱནཾ ཨལབྷནྟོ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ནིསིནྣཀོཝ མཀྐཊནིདྡཱཡ ནིདྡཱཡཏི.
པུབྦེ ¶ ཙ ཏསྨིཾཡེཝ ནགརེ ཙཏྟཱརོ སེཊྛིཔུཏྟཱ པརདཱརིཀཀམྨཾ ཀཏྭཱ ནནྡོཔནནྡཱཡ ནཱམ ལོཧཀུམྦྷིཡཱ ནིབྦཏྟིཾསུ. ཏེ ཕེཎུདྡེཧཀཾ པཙྩམཱནཱ ཏིཾསཝསྶསཧསྶཱནི ཧེཊྛཱ གཙྪནྟཱ ཀུམྦྷིཡཱ ཏལཾ པཱཔུཎནྟི, ཏིཾསཝསྶསཧསྶཱནི ཨུཔརི གཙྪནྟཱ མཏྠཀཾ པཱཔུཎནྟི. ཏེ ཏཾ དིཝསཾ ཨཱལོཀཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཨཏྟནོ དུཀྐཊབྷཡེན ཨེཀེཀཾ གཱཐཾ ཝཏྟུཀཱམཱ ཝཏྟུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཨེཀེཀཾ ཨཀྑརམེཝ ཨཱཧཾསུ. ཨེཀོ ས-ཀཱརཾ, ཨེཀོ སོ-ཀཱརཾ, ཨེཀོ ན-ཀཱརཾ, ཨེཀོ དུ-ཀཱརཾ ཨཱཧ. རཱཛཱ ཏེསཾ ནེརཡིཀསཏྟཱནཾ སདྡཾ སུཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ སུཁཾ ཨཝིནྡམཱནོཝ ཏཾརཏྟཱཝསེསཾ ཝཱིཏིནཱམེསི.
ཨརུཎེ ཨུཊྛིཏེ པུརོཧིཏོ ཨཱགནྟྭཱ ཏཾ སུཁསེཡྻཾ པུཙྪི. སོ ‘‘ཀུཏོ མེ, ཨཱཙརིཡ, སུཁ’’ནྟི ¶ ? ཝཏྭཱ, ‘‘སུཔིནེ ཨེཝརཱུཔེ སདྡེ ཨསྶོསི’’ནྟི ཨཱཙིཀྑི. བྲཱཧྨཎོ – ‘‘ཨིམསྶ རཉྙོ ཨིམིནཱ སུཔིནེན ཝུཌྜྷི ཝཱ ཧཱནི ཝཱ ནཏྠི, ཨཔིཙ ཁོ པན ཡཾ ཨིམསྶ གེཧེ ཨཏྠི, ཏཾ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཧོཏི, གོཏམསཱཝཀཱནཾ ཧོཏི, བྲཱཧྨཎཱ ཀིཉྩི ན ལབྷནྟི, བྲཱཧྨཎཱནཾ བྷིཀྑཾ ཨུཔྤཱདེསྶཱམཱི’’ཏི, ‘‘བྷཱརིཡོ ཨཡཾ, མཧཱརཱཛ, སུཔིནོ ཏཱིསུ ཛཱནཱིསུ ཨེཀཱ པཉྙཱཡཏི, རཛྫནྟརཱཡོ ཝཱ བྷཝིསྶཏི ཛཱིཝིཏནྟརཱཡོ ཝཱ, དེཝོ ཝཱ ན ཝསྶིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཀཐཾ སོཏྠི བྷཝེཡྻ ཨཱཙརིཡཱཏི? ‘‘མནྟེཏྭཱ ཉཱཏུཾ སཀྐཱ, མཧཱརཱཛཱཏི. གཙྪཐ ཨཱཙརིཡེཧི སདྡྷིཾ མནྟེཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ སོཏྠིཾ ཀརོཐཱ’’ཏི.
སོ སིཝིཀསཱལཱཡཾ བྲཱཧྨཎེ སནྣིཔཱཏེཏྭཱ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེཏྭཱ, ‘‘ཝིསུཾ ཝིསུཾ གནྟྭཱ ཨེཝཾ ཝདཐཱ’’ཏི ཏཡོ ཝགྒེ ཨཀཱསི ¶ . བྲཱཧྨཎཱ པཝིསིཏྭཱ རཱཛཱནཾ སུཁསེཡྻཾ པུཙྪིཾསུ. རཱཛཱ པུརོཧིཏསྶ ཀཐིཏནིཡཱམེནེཝ ཀཐེཏྭཱ ‘‘ཀཐཾ སོཏྠི བྷཝེཡྻཱ’’ཏི པུཙྪི. མཧཱབྲཱཧྨཎཱ – ‘‘སབྦཔཉྩསཏཾ ཡཉྙཾ ཡཛིཏྭཱ ཨེཏསྶ ཀམྨསྶ སོཏྠི བྷཝེཡྻ, ཨེཝཾ, མཧཱརཱཛ, ཨཱཙརིཡཱ ཀཐེནྟཱི’’ཏི ཨཱཧཾསུ. རཱཛཱ ཏེསཾ སུཏྭཱ ཨནབྷིནནྡིཏྭཱ ཨཔྤཊིཀྐོསིཏྭཱ ཏུཎྷཱི ཨཧོསི. ཨཐ དུཏིཡཝགྒབྲཱཧྨཎཱཔི ཨཱགནྟྭཱ ཏཏྠེཝ ཀཐེསུཾ. ཏཐཱ ཏཏིཡཝགྒབྲཱཧྨཎཱཔི. ཨཐ རཱཛཱ ‘‘ཡཉྙཾ ཀརོནྟཱུ’’ཏི ཨཱཎཱཔེསི. ཏཏོ པཊྛཱཡ བྲཱཧྨཎཱ ཨུསབྷཱདཡོ པཱཎེ ཨཱཧརཱཔེསུཾ. ནགརེ མཧཱསདྡོ ཨུདཔཱདི ¶ . ཏཾ པཝཏྟིཾ ཉཏྭཱ མལླིཀཱ རཱཛཱནཾ ཏཐཱགཏསྶ སནྟིཀཾ པེསེསི. སོ གནྟྭཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདི. ཨཐ ནཾ བྷགཝཱ – ‘‘ཧནྡ ཀུཏོ ནུ ཏྭཾ, མཧཱརཱཛ, ཨཱགཙྪསི དིཝཱདིཝསྶཱ’’ཏི ཨཱཧ. རཱཛཱ – ‘‘ཨཛྫ མེ, བྷནྟེ, སུཔིནཀེ ཙཏྟཱརོ སདྡཱ སུཏཱ, སོཧཾ བྲཱཧྨཎེ པུཙྪིཾ. བྲཱཧྨཎཱ ‘བྷཱརིཡོ, མཧཱརཱཛ, སུཔིནོ, སབྦཔཉྩསཏཾ ཡཉྙཾ ཡཛིཏྭཱ པཊིཀམྨཾ ཀརོམཱཏི ཨཱརདྡྷཱ’’’ཏི ཨཱཧ. ཀིནྟི ཏེ, མཧཱརཱཛ, སདྡཱ སུཏཱཏི. སོ ཡཐཱསུཏཾ ཨཱརོཙེསི. ཨཐ ནཾ བྷགཝཱ ཨཱཧ – པུབྦེ, མཧཱརཱཛ, ཨིམསྨིཾཡེཝ ནགརེ ཙཏྟཱརོ སེཊྛིཔུཏྟཱ པརདཱརིཀཱ ཧུཏྭཱ ནནྡོཔནནྡཱཡ ལོཧཀུམྦྷིཡཱ ནིབྦཏྟཱ སཊྛིཝསྶསཧསྶམཏྠཀེ ཨུགྒཙྪིཾསུ.
ཏཏྠ ཨེཀོ –
‘‘སཊྛིཝསྶསཧསྶཱནི, པརིཔུཎྞཱནི སབྦསོ;
ནིརཡེ པཙྩམཱནཱནཾ, ཀདཱ ཨནྟོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི.(པེ. ཝ. ༨༠༢; ཛཱ. ༡.༤.༥༤) –
ཨིམཾ ¶ གཱཐཾ ཝཏྠུཀཱམོ ཨཧོསི. དུཏིཡོ –
‘‘སོཧཾ ནཱུན ཨིཏོ གནྟྭཱ, ཡོནིཾ ལདྡྷཱན མཱནུསིཾ;
ཝདཉྙཱུ སཱིལསམྤནྣོ, ཀཱཧཱམི ཀུསལཾ བཧུ’’ནྟི. (པེ. ཝ. ༨༠༥; ཛཱ. ༡.༤.༥༦) –
ཨིམཾ གཱཐཾ ཝཏྠུཀཱམོ ཨཧོསི. ཏཏིཡོ –
‘‘ནཏྠི ཨནྟོ ཀུཏོ ཨནྟོ, ན ཨནྟོ པཊིདིསྶཏི;
ཏདཱ ཧི པཀཏཾ པཱཔཾ, མམ ཏུཡ྄ཧཉྩ མཱརིསཱ’’ཏི. (པེ. ཝ. ༨༠༣; ཛཱ. ༡.༤.༥༥) –
ཨིམཾ གཱཐཾ ཝཏྠུཀཱམོ ཨཧོསི. ཙཏུཏྠོ –
‘‘དུཛྫཱིཝིཏམཛཱིཝིམྷཱ, ཡེ སནྟེ ན དདམྷསེ;
ཝིཛྫམཱནེསུ བྷོགེསུ, དཱིཔཾ ནཱཀམྷ ཨཏྟནོ’’ཏི. (པེ. ཝ. ༨༠༤; ཛཱ. ༡.༤.༥༣) –
ཨིམཾ ¶ . ཏེ ཨིམཱ གཱཐཱ ཝཏྟུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཨེཀེཀཾ ཨཀྑརཾ ཝཏྭཱ ཏཏྠེཝ ནིམུགྒཱ. ཨིཏི, མཧཱརཱཛ, ཏེ ནེརཡིཀསཏྟཱ ཡཐཱཀམྨེན ཝིརཝིཾསུ. ཏསྶ སདྡསྶ སུཏཔཙྩཡཱ ཏུཡ྄ཧཾ ཧཱནི ཝཱ ཝུཌྜྷི ཝཱ ནཏྠི. ཨེཏྟཀཱནཾ པན པསཱུནཾ གྷཱཏནཀམྨཾ ནཱམ བྷཱརིཡནྟི ནིརཡབྷཡེན ཏཛྫེཏྭཱ དྷམྨཀཐཾ ¶ ཀཐེསི. རཱཛཱ དསབལེ པསཱིདིཏྭཱ, ‘‘མུཉྩཱམི, ནེསཾ ཛཱིཝིཏཾ དདཱམི, ཧརིཏཱནི ཙེཝ ཏིཎཱནི ཁཱདནྟུ, སཱིཏལཱནི ཙ པཱནཱིཡཱནི པིཝནྟུ, སཱིཏོ ཙ ནེསཾ ཝཱཏོ ཨུཔཝཱཡཏཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ, ‘‘གཙྪཐ ཧཱརེཐཱ’’ཏི མནུསྶེ ཨཱཎཱཔེསི. ཏེ གནྟྭཱ བྲཱཧྨཎེ པལཱཔེཏྭཱ ཏཾ པཱཎསངྒྷཾ བནྡྷནཏོ མོཙེཏྭཱ ནགརེ དྷམྨབྷེརིཾ ཙརཱཔེསུཾ.
ཨཐ རཱཛཱ དསབལསྶ སནྟིཀེ ནིསིནྣོ ཨཱཧ – ‘‘བྷནྟེ, ཨེཀརཏྟི ནཱམ ཏིཡཱམཱ ཧོཏི, མཡ྄ཧཾ པན ཨཛྫ དྭེ རཏྟིཡོ ཨེཀཏོ གྷཊིཏཱ ཝིཡ ཨཧེསུ’’ནྟི. སོཔི པུརིསོ ཏཏྠེཝ ནིསིནྣོ ¶ ཨཱཧ – ‘‘བྷནྟེ, ཡོཛནཾ ནཱམ ཙཏུགཱཝུཏཾ ཧོཏི, མཡ྄ཧཾ པན ཨཛྫ དྭེ ཡོཛནཱནི ཨེཀཏོ ཀཏཱནི ཝིཡ ཨཧེསུ’’ནྟི. ཨཐ བྷགཝཱ – ‘‘ཛཱགརསྶ ཏཱཝ རཏྟིཡཱ དཱིགྷབྷཱཝོ པཱཀཊོ, སནྟསྶ ཡོཛནསྶ དཱིགྷབྷཱཝོ པཱཀཊོ, ཝཊྚཔཏིཏསྶ པན བཱལཔུཐུཛྫནསྶ ཨནམཏགྒསཾསཱརཝཊྚཾ ཨེཀནྟདཱིགྷམེཝཱ’’ཏི རཱཛཱནཉྩ ཏཉྩ པུརིསཾ ནེརཡིཀསཏྟེ ཙ ཨཱརབྦྷ དྷམྨཔདེ ཨིམཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསི –
‘‘དཱིགྷཱ ཛཱགརཏོ རཏྟི, དཱིགྷཾ སནྟསྶ ཡོཛནཾ;
དཱིགྷོ བཱལཱནཾ སཾསཱརོ, སདྡྷམྨཾ ཨཝིཛཱནཏ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༦༠);
གཱཐཱཔརིཡོསཱནེ སོ ཨིཏྠིསཱམིཀོ པུརིསོ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧི. ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཀཱརཎཾ ཛཱནིཏྭཱ.
ཨསྶམེདྷནྟིཨཱདཱིསུ – པོརཱཎརཱཛཀཱལེ ཀིར སསྶམེདྷཾ པུརིསམེདྷཾ སམྨཱཔཱསཾ ཝཱཙཱཔེཡྻནྟི ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི ཨཧེསུཾ, ཡེཧི རཱཛཱནོ ལོཀཾ སངྒཎྷིཾསུ. ཏཏྠ ནིཔྥནྣསསྶཏོ ¶ དསམབྷཱགགྒཧཎཾ སསྶམེདྷཾ ནཱམ, སསྶསམྤཱདནེ མེདྷཱཝིཏཱཏི ཨཏྠོ. མཧཱཡོདྷཱནཾ ཚམཱསིཀཾ བྷཏྟ-ཝེཏནཱནུཔྤདཱནཾ པུརིསམེདྷཾ ནཱམ, པུརིསསངྒཎྷནེ མེདྷཱཝིཏཱཏི ཨཏྠོ. དལིདྡམནུསྶཱནཾ ཧཏྠཏོ ལེཁཾ གཧེཏྭཱ ཏཱིཎི ཝསྶཱནི ཝིནཱཝ ཝཌྜྷིཡཱ སཧསྶདྭིསཧསྶམཏྟདྷནཱནུཔྤདཱནཾ སམྨཱཔཱསཾ ནཱམ. ཏཉྷི སམྨཱ མནུསྶེ པཱསེཏི, ཧདཡེ བནྡྷིཏྭཱ ཝིཡ ཋཔེཏི, ཏསྨཱ སམྨཱཔཱསནྟི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཏཱཏ མཱཏུལཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན སཎྷཝཱཙཱབྷཎནཾ ཝཱཙཱཔེཡྻཾ ནཱམ, པིཡཝཱཙཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི སངྒཧིཏཾ རཊྛཾ ཨིདྡྷཉྩེཝ ¶ ཧོཏི ཕཱིཏཉྩ པཧཱུཏཨནྣཔཱནཾ ཁེམཾ ནིརབྦུདཾ. མནུསྶཱ མུདཱ མོདམཱནཱ ཨུརེ པུཏྟེ ནཙྩེནྟཱ ཨཔཱརུཏགྷརདྭཱརཱ ཝིཧརནྟི. ཨིདཾ གྷརདྭཱརེསུ ཨགྒལཱ༹ནཾ ཨབྷཱཝཏོ ནིརགྒལ༹ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨཡཾ པོརཱཎིཀཱ པཝེཎཱི.
ཨཔརབྷཱགེ པན ཨོཀྐཱཀརཱཛཀཱལེ བྲཱཧྨཎཱ ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི ཨིམཉྩ རཊྛསམྤཏྟིཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ཨུདྡྷཾམཱུལཀཾ ཀཏྭཱ ཨསྶམེདྷཾ པུརིསམེདྷནྟི ཨཱདིཀེ པཉྩ ཡཉྙེ ནཱམ ཨཀཾསུ. ཏེསུ ཨསྶམེཏྠ མེདྷནྟི ཝདྷནྟཱིཏི ཨསྶམེདྷོ. དྭཱིཧི པརིཡཉྙེཧི ཡཛིཏབྦསྶ ཨེཀཝཱིསཏིཡཱུཔསྶ ཨེཀསྨིཾ མཛ྄ཛྷིམདིཝསེཡེཝ སཏྟནཝུཏིཔཉྩཔསུསཏགྷཱཏབྷིཾསནསྶ ཋཔེཏྭཱ བྷཱུམིཉྩ ¶ པུརིསེ ཙ ཨཝསེསསབྦཝིབྷཝདཀྑིཎསྶ ཡཉྙསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. པུརིསམེཏྠ མེདྷནྟཱིཏི པུརིསམེདྷོ. ཙཏཱུཧི པརིཡཉྙེཧི ཡཛིཏབྦསྶ སདྡྷིཾ བྷཱུམིཡཱ ཨསྶམེདྷེ ཝུཏྟཝིབྷཝདཀྑིཎསྶ ཡཉྙསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. སམྨམེཏྠ པཱསེནྟཱིཏི སམྨཱཔཱསོ. དིཝསེ དིཝསེ སམྨཾ ཁིཔིཏྭཱ ཏསྶ ¶ པཏིཏོཀཱསེ ཝེདིཾ ཀཏྭཱ སཾཧཱརིམེཧི ཡཱུཔཱདཱིཧི སརསྶཏིནདིཡཱ ནིམུགྒོཀཱསཏོ པབྷུཏི པཊིལོམཾ གཙྪནྟེན ཡཛིཏབྦསྶ སཏྲཡཱགསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཝཱཛམེཏྠ པིཝནྟཱིཏི ཝཱཛཔེཡྻོ. ཨེཀེན པརིཡཉྙེན སཏྟརསཧི པསཱུཧི ཡཛིཏབྦསྶ བེལུཝཡཱུཔསྶ སཏྟརསཀདཀྑིཎསྶ ཡཉྙསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ནཏྠི ཨེཏྠ ཨགྒལཱ༹ཏི ནིརགྒལོ༹. ནཝཧི པརིཡཉྙེཧི ཡཛིཏབྦསྶ སདྡྷིཾ བྷཱུམིཡཱ ཙ པུརིསེཧི ཙ ཨསྶམེདྷེ ཝུཏྟཝིབྷཝདཀྑིཎསྶ སབྦམེདྷཔརིཡཱཡནཱམསྶ ཨསྶམེདྷཝིཀཔྤསྶེཝེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. མཧཱརམྦྷཱཏི མཧཱཀིཙྩཱ མཧཱཀརཎཱིཡཱ. སམྨགྒཏཱཏི སམྨཱ པཊིཔནྣཱ བུདྡྷཱདཡོ. ནིརཱརམྦྷཱཏི ཨཔྤཏྠཱ ཨཔྤཀིཙྩཱ. ཡཛནྟི ཨནུཀུལནྟི ཨནུཀུལེསུ ཡཛནྟི, ཡཾ ནིཙྩབྷཏྟཱདི པུབྦཔུརིསེཧི པཊྛཔིཏཾ, ཏཾ ཨཔརཱཔརཾ ཨནུཔཙྪིནྣཏྟཱ མནུསྶཱ དདནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ནཝམཾ.
༡༠. བནྡྷནསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༡. དསམེ ཨིདྷ, བྷནྟེ, རཉྙཱཏི ཨིདཾ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏེསུ མནུསྶེསུ ཨཱནནྡཏྠེརསྶ སུཀཏཀཱརཎཾ ཨཱརོཙེནྟཱ ཨཱརོཙེསུཾ. རཉྙོ ཀིར སཀྐེན ཀུསརཱཛསྶ དིནྣོ ཨཊྛཝངྐོ མཎི པཝེཎིཡཱ ཨཱགཏོ. རཱཛཱ ཨལངྐརཎཀཱལེ ཏཾ མཎིཾ ཨཱཧརཐཱཏི ཨཱཧ. མནུསྶཱ ‘‘ཋཔིཏཊྛཱནེ ¶ ན པསྶཱམཱ’’ཏི ཨཱརོཙེསུཾ. རཱཛཱ ཨནྟོགྷརཙཱརིནོ ‘‘མཎིཾ པརིཡེསིཏྭཱ དེཐཱ’’ཏི བནྡྷཱཔེསི. ཨཱནནྡཏྠེརོ ཏེ དིསྭཱ མཎིཔཊིསཱམཀཱནཾ ཨེཀཾ ཨུཔཱཡཾ ཨཱཙིཀྑི ¶ . ཏེ རཉྙོ ཨཱརོཙེསུཾ. རཱཛཱ ‘‘པཎྜིཏོ ཐེརོ, ཐེརསྶ ཝཙནཾ ཀརོཐཱ’’ཏི. པཊིསཱམཀམནུསྶཱ རཱཛངྒཎེ ཨུདཀཙཱཊིཾ ཋཔེཏྭཱ སཱཎིཡཱ པརིཀྑིཔཱཔེཏྭཱ ཏེ མནུསྶེ ཨཱཧཾསུ – ‘‘སཱཊཀཾ པཱརུཔིཏྭཱ ཨེཏྠ གནྟྭཱ ཧཏྠཾ ཨོཏཱརེཐཱ’’ཏི. མཎིཙོརོ ཙིནྟེསི – ‘‘རཱཛབྷཎྜཾ ཝིསྶཛྫེཏུཾ ཝཱ ཝལཉྫེཏུཾ ཝཱ ན སཀྐཱ’’ཏི. སོ གེཧཾ གནྟྭཱ མཎིཾ ཨུཔཀཙྪཀེ ཋཔེཏྭཱ སཱཊཀཾ པཱརུཔིཏྭཱ ཨཱགམྨ ཨུདཀཙཱཊིཡཾ པཀྑིཔིཏྭཱ པཀྐཱམི. མཧཱཛནེ པཊིཀྐནྟེ རཱཛམནུསྶཱ ཙཱཊིཡཾ ཧཏྠཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ མཎིཾ དིསྭཱ ཨཱཧརིཏྭཱ རཉྙོ ཨདཾསུ. ‘‘ཨཱནནྡཏྠེརེན ཀིར དསྶིཏནཡེན མཎི དིཊྛོ’’ཏི མཧཱཛནོ ཀོལཱཧལཾ ཨཀཱསི. ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏཾ ཀཱརཎཾ ཏཐཱགཏསྶ ཨཱརོཙེནྟཱ ཨིམཾ པཝཏྟིཾ ཨཱརོཙེསུཾ. སཏྠཱ – ‘‘ཨནཙྪརིཡཾ, བྷིཀྑཝེ, ཡཾ ཨཱནནྡོ མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཱརུལ༹ྷམཎིཾ ཨཱཧརཱཔེཡྻ ¶ , ཡཏྠ པུབྦེ པཎྜིཏཱ ཨཏྟནོ ཉཱཎེ ཋཏྭཱ ཨཧེཏུཀཔཊིསནྡྷིཡཾ ནིབྦཏྟཱནཾ ཏིརཙྪཱནགཏཱནམྤི ཧཏྠཱརུལ༹ྷཾ བྷཎྜཾ ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ རཉྙོ ཨདཾསཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ –
‘‘ཨུཀྐཊྛེ སཱུརམིཙྪནྟི, མནྟཱིསུ ཨཀུཏཱུཧལཾ;
པིཡཉྩ ཨནྣཔཱནམྷི, ཨཏྠེ ཛཱཏེ ཙ པཎྜིཏ’’ནྟི. (ཛཱ. ༡.༡.༩༢) –
མཧཱསཱརཛཱཏཀཾ ཀཐེསི.
ན ཏཾ དལ༹ྷནྟི ཏཾ བནྡྷནཾ ཐིརནྟི ན ཀཐེནྟི. ཡདཱཡསནྟི ཡཾ ཨཱཡསཱ ཀཏཾ. སཱརཏྟརཏྟཱཏི སུཊྛུ རཏྟརཏྟཱ, སཱརཏྟེན ཝཱ རཏྟཱ སཱརཏྟརཏྟཱ, སཱརཾ ཨིདནྟི མཉྙནཱཡ རཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔེཀྑཱཏི ཨཱལཡོ ནིཀནྟི. ཨཱཧཱུཏི ཀཐེནྟི. ཨོཧཱརིནནྟི ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ ཨཱཀཌྜྷནཀཾ. སིཐིལནྟི ན ཨཱཡསཱདིབནྡྷནཾ ཝིཡ ཨིརིཡཱཔཐཾ ནིཝཱརེཏྭཱ ཋིཏཾ. ཏེན ཧི བནྡྷནེན བདྡྷཱ པརདེསམྤི གཙྪནྟིཡེཝ. དུཔྤམུཉྩནྟི ཨཉྙཏྲ ལོཀུཏྟརཉཱཎེན མུཉྩིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻནྟི. དསམཾ.
པཋམོ ཝགྒོ.
༢. དུཏིཡཝགྒོ
༡. སཏྟཛཊིལསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༢. དུཏིཡཝགྒསྶ ¶ པཋམེ ¶ པུབྦཱརཱམེ མིགཱརམཱཏུཔཱསཱདེཏི པུབྦཱརཱམསངྑཱཏེ ཝིཧཱརེ མིགཱརམཱཏུཡཱ པཱསཱདེ. ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ – ཨཏཱིཏེ སཏསཧསྶཀཔྤམཏྠཀེ ཨེཀཱ ཨུཔཱསིཀཱ པདུམུཏྟརཾ བྷགཝནྟཾ ནིམནྟེཏྭཱ བུདྡྷཔྤམུཁསྶ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ སཏསཧསྶདཱནཾ དཏྭཱ བྷགཝཏོ པཱདམཱུལེ ནིཔཛྫིཏྭཱ – ‘‘ཨནཱགཏེ ཏུམྷཱདིསསྶ བུདྡྷསྶ ཨགྒུཔཊྛཱཡིཀཱ ཧོམཱི’’ཏི པཏྠནཾ ཨཀཱསི. སཱ ཀཔྤསཏསཧསྶཾ དེཝེསུ ཙ མནུསྶེསུ ཙ སཾསརིཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏོ ཀཱལེ བྷདྡིཡནགརེ མེཎྜཀཔུཏྟསྶ དྷནཉྩཡསེཊྛིནོ གེཧེ སུམནདེཝིཡཱ ཀུཙྪིསྨིཾ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི ¶ . ཛཱཏཀཱལེ ཙསྶཱ ཝིསཱཁཱཏི ནཱམཾ ཨཀཾསུ. སཱ ཡདཱ བྷགཝཱ བྷདྡིཡནགརཾ ཨགམཱསི, ཏདཱ པཉྩཧི དཱརིཀཱསཏེཧི སདྡྷིཾ བྷགཝཏོ པཙྩུགྒམནཾ གཏཱ པཋམདསྶནམྷིཡེཝ སོཏཱཔནྣཱ ཨཧོསི. ཨཔརབྷཱགེ སཱཝཏྠིཡཾ མིགཱརསེཊྛིཔུཏྟསྶ པུཎྞཝཌྜྷནཀུམཱརསྶ གེཧཾ གཏཱ. ཏཏྠ ནཾ མིགཱརསེཊྛི མཱཏིཊྛཱནེ ཋཔེསི, ཏསྨཱ མིགཱརམཱཏཱཏི ཝུཙྩཏི. ཏཱཡ ཀཱརིཏེ པཱསཱདེ.
བཧི དྭཱརཀོཊྛཀེཏི པཱསཱདདྭཱརཀོཊྛཀསྶ བཧི, ན ཝིཧཱརདྭཱརཀོཊྛཀསྶ. སོ ཀིར པཱསཱདོ ལོཧཔཱསཱདོ ཝིཡ སམནྟཱ ཙཏུདྭཱརཀོཊྛཀཡུཏྟེན པཱཀཱརེན པརིཀྑིཏྟོ. ཏེསུ པཱཙཱིནདྭཱརཀོཊྛཀསྶ བཧི པཱསཱདཙྪཱཡཱཡཾ པཱཙཱིནལོཀདྷཱཏུཾ ཨོལོཀེནྟོ པཉྙཏྟེ ཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསིནྣོ ཧོཏི.
པརཱུལ༹ྷཀཙྪནཁལོམཱཏི པརཱུལ༹ྷཀཙྪཱ པརཱུལ༹ྷནཁཱ པརཱུལ༹ྷལོམཱ, ཀཙྪཱདཱིསུ དཱིགྷལོམཱ དཱིགྷནཁཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཁཱརིཝིཝིདྷནྟི ཝིཝིདྷཁཱརིཾ ནཱནཔྤཀཱརཀཾ པབྦཛིཏཔརིཀྑཱརབྷཎྜཀཾ. ཨཝིདཱུརེ ཨཏིཀྐམནྟཱིཏི ཨཝིདཱུརམགྒེན ནགརཾ པཝིསནྟི. རཱཛཱཧཾ ¶ , བྷནྟེཏི ཨཧཾ, བྷནྟེ, རཱཛཱ པསེནདི ཀོསལོ, མཡ྄ཧཾ ནཱམཾ ཏུམྷེ ཛཱནཱཐཱཏི. ཀསྨཱ པན རཱཛཱ ལོཀེ ཨགྒཔུགྒལསྶ སནྟིཀེ ནིསིནྣོ ཨེཝརཱུཔཱནཾ ནགྒབྷོགྒནིསྶིརིཀཱནཾ ཨཉྫལིཾ པགྒཎྷཱཏཱིཏི. སངྒཎྷནཏྠཱཡ. ཨེཝཾ ཧིསྶ ཨཧོསི – ‘‘སཙཱཧཾ ཨེཏྟཀམྤི ཨེཏེསཾ ན ཀརིསྶཱམི ¶ , ‘མཡཾ པུཏྟདཱརཾ པཧཱཡ ཨེཏསྶཏྠཱཡ དུབྦྷོཛནདུཀྑསེཡྻཱདཱིནི ཨནུབྷོམ, ཨཡཾ ཨམྷཱཀཾ ཨཉྫལིམཏྟམྤི ན ཀརོཏཱི’ཏི ཨཏྟནཱ དིཊྛཾ སུཏཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ན ཀཐེཡྻུཾ. ཨེཝཾ ཀཏེ པན ཨནིགཱུཧིཏྭཱ ཀཐེསྶནྟཱི’’ཏི. ཏསྨཱ ཨེཝམཀཱསི. ཨཔིཙ སཏྠུ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཛཱནནཏྠཾ ཨེཝམཀཱསི.
ཀཱསིཀཙནྡནནྟི སཎྷཙནྡནཾ. མཱལཱགནྡྷཝིལེཔནནྟི ཝཎྞགནྡྷཏྠཱཡ མཱལཾ, སུགནྡྷབྷཱཝཏྠཱཡ གནྡྷཾ, ཝཎྞགནྡྷཏྠཱཡ ཝིལེཔནཉྩ དྷཱརེནྟེན.
སཾཝཱསེནཱཏི སཧཝཱསེན. སཱིལཾ ཝེདིཏབྦནྟི ཨཡཾ སུསཱིལོ ཝཱ དུསྶཱིལོ ཝཱཏི སཾཝསནྟེན ཨུཔསངྐམནྟེན ཛཱནིཏབྦོ. ཏཉྩ ཁོ དཱིགྷེན ཨདྡྷུནཱ ན ཨིཏྟརནྟི ཏཉྩ སཱིལཾ དཱིགྷེན ཀཱལེན ཝེདིཏབྦཾ, ན ཨིཏྟརེན. དྭཱིཧཏཱིཧཉྷི སཾཡཏཱཀཱརོ ཙ སཾཝུཏིནྡྲིཡཱཀཱརོ ཙ ན སཀྐཱ དསྶེཏུཾ. མནསིཀརོཏཱཏི སཱིལམསྶ པརིགྒཧེསྶཱམཱིཏི མནསིཀརོནྟེན པཙྩཝེཀྑནྟེནེཝ སཀྐཱ ¶ ཛཱནིཏུཾ, ན ཨིཏརེན. པཉྙཝཏཱཏི ཏམྤི སཔྤཉྙེནེཝ པཎྜིཏེན. བཱལོ ཧི མནསིཀརོནྟོཔི ཛཱནིཏུཾ ན སཀྐོཏི.
སཾཝོཧཱརེནཱཏི ཀཐནེན.
‘‘ཡོ ཧི ཀོཙི མནུསྶེསུ, ཝོཧཱརཾ ཨུཔཛཱིཝཏི;
ཨེཝཾ ཝཱསེཊྛ ཛཱནཱཧི, ཝཱཎིཛོ སོ ན བྲཱཧྨཎོ’’ཏི. (མ. ནི. ༢.༤༥༧) –
ཨེཏྠ ཧི བྱཝཧཱརོ ཝོཧཱརོ ནཱམ. ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨརིཡཝོཧཱརཱ ཙཏྟཱརོ ཨནརིཡཝོཧཱརཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༡༣) ཨེཏྠ ཙེཏནཱ. ‘‘སངྑཱ སམཉྙཱ པཉྙཏྟི ཝོཧཱརོ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༣༡༣-༡༣༡༥) ཨེཏྠ པཉྙཏྟི. ‘‘ཝོཧཱརམཏྟེན སོ ཝོཧརེཡྻཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༢༥) ཨེཏྠ ཀཐཱ ཝོཧཱརོ. ཨིདྷཱཔི ཨེསོཝ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཨེཀཙྩསྶ ཧི སམྨུཁཱ ཀཐཱ པརམྨུཁཱཡ ཀཐཱཡ ན སམེཏི, པརམྨུཁཱ ¶ ཀཐཱ ཙ སམྨུཁཱཡ ཀཐཱཡ, ཏཐཱ པུརིམཀཐཱ ཙ པཙྪིམཀཐཱཡ, པཙྪིམཀཐཱ ཙ པུརིམཀཐཱཡ. སོ ཀཐེནྟེནེཝ སཀྐཱ ཛཱནིཏུཾ ‘‘ཨསུཙི ཨེསོ པུགྒལོ’’ཏི. སུཙིསཱིལསྶ པན པུརིམཾ པཙྪིམེན, པཙྪིམཉྩ པུརིམེན སམེཏི, སམྨུཁཱཀཐིཏཾ པརམྨུཁཱཀཐིཏེན, པརམྨུཁཱཀཐིཏཉྩ སམྨུཁཱཀཐིཏེན, ཏསྨཱ ཀཐེནྟེན སཀྐཱ སུཙིབྷཱཝོ ཛཱནིཏུནྟི པཀཱསེནྟོ ཨེཝམཱཧ.
ཐཱམོཏི ¶ ཉཱཎཐཱམོ. ཡསྶ ཧི ཉཱཎཐཱམོ ནཏྠི, སོ ཨུཔྤནྣེསུ ཨུཔདྡཝེསུ གཧེཏབྦགྒཧཎཾ ཀཏབྦཀིཙྩཾ ཨཔསྶནྟོ ཨདྭཱརགྷརཾ པཝིཊྛོ ཝིཡ ཙརཏི. ཏེནཱཧ ཨཱཔདཱསུ ཁོ, མཧཱརཱཛ, ཐཱམོ ཝེདིཏབྦོཏི. སཱཀཙྪཱཡཱཏི སཾཀཐཱཡ. དུཔྤཉྙསྶ ཧི ཀཐཱ ཨུདཀེ གེཎྜུ ཝིཡ ཨུཔྤལཝཏི, པཉྙཝཏོ ཀཐེནྟསྶ པཊིབྷཱནཾ ཨནནྟརཾ ཧོཏི. ཨུདཀཝིཔྥནྡིཏེནེཝ ཧི མཙྪོ ཁུདྡཀོ ཝཱ མཧནྟོ ཝཱཏི ཉཱཡཏི. ཨོཙརཀཱཏི ཧེཊྛཱཙརཀཱ. ཙརཱ ཧི པབྦཏམཏྠཀེན ཙརནྟཱཔི ཧེཊྛཱ – ཙརཀཱཝ ཧོནྟི. ཨོཙརིཏྭཱཏི ཨཝཙརིཏྭཱ ཝཱིམཾསིཏྭཱ, ཏཾ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཉཏྭཱཏི ཨཏྠོ. རཛོཛལླནྟི རཛཉྩ ཛལླཉྩ. ཝཎྞརཱུཔེནཱཏི ཝཎྞསཎྛཱནེན. ཨིཏྟརདསྶནེནཱཏི ལཧུཀདསྶནེན. ཝིཡཉྫནེནཱཏི པརིཀྑཱརབྷཎྜཀེན. པཏིརཱུཔཀོ མཏྟིཀཱཀུཎྜལོཝཱཏི སུཝཎྞཀུཎྜལཔཏིརཱུཔཀོ མཏྟིཀཱཀུཎྜལོཝ. ལོཧཌྜྷམཱསོཏི ལོཧཌྜྷམཱསཀོ. པཋམཾ.
༢. པཉྩརཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༣. དུཏིཡེ ¶ རཱུཔཱཏི ནཱིལཔཱིཏཱདིབྷེདཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ. ཀཱམཱནཾ ཨགྒནྟི ཨེཏཾ ཀཱམཱནཾ ཨུཏྟམཾ སེཊྛནྟི རཱུཔགརུཀོ ཨཱཧ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཡཏོཏི ཡདཱ. མནཱཔཔརིཡནྟནྟི ¶ མནཱཔནིཔྥཏྟིཀཾ མནཱཔཀོཊིཀཾ. ཏཏྠ དྭེ མནཱཔཱནི པུགྒལམནཱཔཾ སམྨུཏིམནཱཔཉྩ. པུགྒལམནཱཔཾ ནཱམ ཡཾ ཨེཀསྶ པུགྒལསྶ ཨིཊྛཾ ཀནྟཾ ཧོཏི, ཏདེཝ ཨཉྙསྶ ཨནིཊྛཾ ཨཀནྟཾ. པཙྩནྟཝཱསཱིནཉྷི གཎྜུཔྤཱདཱཔི ཨིཊྛཱ ཧོནྟི ཀནྟཱ མནཱཔཱ, མཛ྄ཛྷིམདེསཝཱསཱིནཾ ཨཏིཛེགུཙྪཱ. ཏེསཉྩ མོརམཾསཱདཱིནི ཨིཊྛཱནི ཧོནྟི, ཨིཏརེསཾ ཏཱནི ཨཏིཛེགུཙྪཱནི. ཨིདཾ པུགྒལམནཱཔཾ. ཨིཏརཾ སམྨུཏིམནཱཔཾ.
ཨིཊྛཱནིཊྛཱརམྨཎཾ ནཱམ ལོཀེ པཊིཝིབྷཏྟཾ ནཏྠི, ཝིབྷཛིཏྭཱ པན དསྶེཏབྦཾ. ཝིབྷཛནྟེན ཙ ན ཨཏིཨིསྶརཱནཾ མཧཱསམྨཏམཧཱསུདསྶནདྷམྨཱསོཀཱདཱིནཾ ཝསེན ཝིབྷཛིཏབྦཾ. ཏེསཉྷི དིཔྤཀཔྤམྤི ཨཱརམྨཎཾ ཨམནཱཔཾ ཨུཔཊྛཱཏི. ཨཏིདུགྒཏཱནཾ དུལླབྷནྣཔཱནཱནཾ ཝསེནཔི ན ཝིབྷཛིཏབྦཾ. ཏེསཉྷི ཀཎཱཛཀབྷཏྟསིཏྠཱནིཔི པཱུཏིམཾསསྶ རསོཔི ཨཏིམདྷུརོ ཨམཏསདིསོ ཧོཏི. མཛ྄ཛྷིམཱནཾ པན གཎཀམཧཱམཏྟསེཊྛི ཀུཊུམྦིཀཝཱཎིཛཱདཱིནཾ ཀཱལེན ¶ ཨིཊྛཾ ཀཱལེན ཨནིཊྛཾ ལབྷམཱནཱནཾ ཝསེན ཝིབྷཛིཏབྦཾ. ཏཉྩ པནེཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཛཝནཾ པརིཙྪིནྡིཏུཾ ན སཀྐོཏི. ཛཝནཉྷི ཨིཊྛེཔི རཛྫཏི ཨནིཊྛེཔི, ཨིཊྛེཔི དུསྶཏི ཨནིཊྛེཔི. ཨེཀནྟཏོ པན ཝིཔཱཀཙིཏྟཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཾ པརིཙྪིནྡཏི. ཀིཉྩཱཔི ཧི མིཙྪཱདིཊྛིཀཱ བུདྡྷཾ ཝཱ སངྒྷཾ ཝཱ མཧཱཙེཏིཡཱདཱིནི ཝཱ ཨུལཱ༹རཱནི ཨཱརམྨཎཱནི དིསྭཱ ཨཀྑཱིནི པིདཧནྟི དོམནསྶཾ ཨཱཔཛྫནྟི, དྷམྨསདྡཾ སུཏྭཱ ཀཎྞེ ཐཀེནྟི, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎསོཏཝིཉྙཱཎཱནི པན ཏེསཾ ཀུསལཝིཔཱཀཱནེཝ ཧོནྟི. ཀིཉྩཱཔི གཱུཐསཱུཀརཱདཡོ གཱུཐགནྡྷཾ གྷཱཡིཏྭཱ ཁཱདིཏུཾ ལབྷིསྶཱམཱཏི སོམནསྶཛཱཏཱ ཧོནྟི, གཱུཐདསྶནེ པན ནེསཾ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ, ཏསྶ གནྡྷགྷཱཡནེ གྷཱནཝིཉྙཱཎཾ, རསསཱཡནེ ཛིཝ྄ཧཱཝིཉྙཱཎཉྩ ཨཀུསལཝིཔཱཀམེཝ ཧོཏི. བྷགཝཱ པན པུགྒལམནཱཔཏཾ སནྡྷཱཡ ཏེ ཙ, མཧཱརཱཛ, རཱུཔཱཏིཨཱདིམཱཧ.
ཙནྡནངྒལིཀོཏི ཨིདཾ ཏསྶ ཨུཔཱསཀསྶ ནཱམཾ. པཊིབྷཱཏི མཾ བྷགཝཱཏི བྷགཝཱ མཡ྄ཧཾ ཨེཀཾ ཀཱརཎཾ ཨུཔཊྛཱཏི པཉྙཱཡཏི. ཏསྶ ཏེ པཉྩ རཱཛཱནོ ཨཱམུཏྟམཎིཀུཎྜལེ སཛྫིཏཱཡ ¶ ཨཱཔཱནབྷཱུམིཡཱ ནིསིནྣཝསེནེཝ མཧཏཱ རཱཛཱནུབྷཱཝེན པརམེན ཨིསྶརིཡཝིབྷཝེན ཨཱགནྟྭཱཔི དསབལསྶ ¶ སནྟིཀེ ཋིཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ དིཝཱ པདཱིཔེ ཝིཡ ཨུདཀཱབྷིསིཏྟེ ཨངྒཱརེ ཝིཡ སཱུརིཡུཊྛཱནེ ཁཛྫོཔནཀེ ཝིཡ ཙ ཧཏཔྤབྷེ ཧཏསོབྷེ ཏཾ ཏཐཱགཏཉྩ ཏེཧི སཏགུཎེན སཧསྶགུཎེན ཝིརོཙམཱནཾ དིསྭཱ, ‘‘མཧནྟཱ ཝཏ བྷོ བུདྡྷཱ ནཱམཱ’’ཏི པཊིབྷཱནཾ ཨུདཔཱདི. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ.
ཀོཀནདནྟི པདུམསྶེཝེཏཾ ཝེཝཙནཾ. པཱཏོཏི ཀཱལསྶེཝ. སིཡཱཏི བྷཝེཡྻ. ཨཝཱིཏགནྡྷནྟི ཨཝིགཏགནྡྷཾ. ཨངྒཱིརསནྟི སམྨཱསམྦུདྡྷཾ. བྷགཝཏོ ཧི ཨངྒཏོ རསྨིཡོ ནིཀྑམནྟི, ཏསྨཱ ཨངྒཱིརསོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱ ཀོཀནདསངྑཱཏཾ པདུམཾ པཱཏོཝ ཕུལླཾ ཨཝཱིཏགནྡྷཾ སིཡཱ, ཨེཝམེཝ བྷགཝནྟཾ ཨངྒཱིརསཾ ཏཔནྟཾ ཨཱདིཙྩམིཝ ཨནྟལིཀྑེ ཝིརོཙམཱནཾ པསྶཱཏི ཨཡམེཏྠ སངྑེཔཏྠོ. བྷགཝནྟཾ ཨཙྪཱདེསཱིཏི བྷགཝཏོ ཨདཱསཱིཏི ཨཏྠོ. ལོཀཝོཧཱརཏོ པནེཏྠ ཨཱིདིསཾ ཝཙནཾ ཧོཏི. སོ ཀིར ཨུཔཱསཀོ – ‘‘ཨེཏེ ཏཐཱགཏསྶ གུཎེསུ པསཱིདིཏྭཱ མཡ྄ཧཾ པཉྩ ཨུཏྟརཱསངྒེ ¶ དེནྟི, ཨཧམྤི ཏེ བྷགཝཏོཝ དསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨདཱསི. དུཏིཡཾ.
༣. དོཎཔཱཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༤. ཏཏིཡེ དོཎཔཱཀཀུརནྟི དོཎཔཱཀཾ ཀུརཾ, དོཎསྶ ཏཎྜུལཱནཾ པཀྐབྷཏྟཾ ཏདཱུཔིཡཉྩ སཱུཔབྱཉྫནཾ བྷུཉྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. བྷུཏྟཱཝཱིཏི པུབྦེ བྷཏྟསམྨདཾ ཝིནོདེཏྭཱ མུཧུཏྟཾ ཝིསྶམིཏྭཱ བུདྡྷུཔཊྛཱནཾ གཙྪཏི, ཏཾདིཝསཾ པན བྷུཉྫནྟོཝ དསབལཾ སརིཏྭཱ ཧཏྠེ དྷོཝིཏྭཱ ཨགམཱསི. མཧསྶཱསཱིཏི ཏསྶ གཙྪཏོ བལཝཱ བྷཏྟཔརཱིལཱ༹ཧོ ཨུདཔཱདི, ཏསྨཱ མཧནྟེཧི ཨསྶཱསེཧི ཨསྶསཏི, གཏྟཏོཔིསྶ སེདབིནྡཱུནི མུཙྩནྟི, ཏམེནཾ ཨུབྷོསུ པསྶེསུ ཋཏྭཱ ཡམཀཏཱལཝཎྚེཧི བཱིཛནྟི, བུདྡྷགཱརཝེན པན ནིཔཛྫིཏུཾ ན ཨུསྶཧཏཱིཏི ཨིདཾ སནྡྷཱཡ ‘‘མཧསྶཱསཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨིམཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསཱིཏི, རཱཛཱ བྷོཛནེ ¶ ཨམཏྟཉྙུཏཱཡ ཀིལམཏི, ཕཱསུ ཝིཧཱརཾ དཱནིསྶ ཀརིསྶཱམཱིཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨབྷཱསི. མནུཛསྶཱཏི སཏྟསྶ. ཀཧཱཔཎསཏནྟི པཱཏརཱསེ པཎྞཱསཾ སཱཡམཱསེ པཎྞཱསནྟི ཨེཝཾ ཀཧཱཔཎསཏཾ. པརིཡཱཔུཎིཏྭཱཏི རཉྙཱ སདྡྷིཾ ཐོཀཾ གནྟྭཱ ‘‘ཨིམཾ མངྒལཨསིཾ ཀསྶ དམྨི, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི? ཨསུཀསྶ ནཱམ དེཧཱིཏི སོ ཏཾ ཨསིཾ དཏྭཱ དསབལསྶ སནྟིཀཾ ཨཱགམྨ ཝནྡིཏྭཱ ཋིཏཀོཝ ‘‘གཱཐཾ ཝདཐ, བྷོ གོཏམཱ’’ཏི ཝཏྭཱ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
བྷཏྟཱབྷིཧཱརེ ¶ སུདཾ བྷཱསཏཱིཏི ཀཐཾ བྷཱསཏི? བྷགཝཏཱ ཨནུསིཊྛིནིཡཱམེན. བྷགཝཱ ཧི ནཾ ཨེཝཾ ཨནུསཱསི – ‘‘མཱཎཝ, ཨིམཾ གཱཐཾ ནཊོ ཝིཡ པཏྟཔཏྟཊྛཱནེ མཱ ཨཝཙ, རཉྙོ བྷུཉྫནཊྛཱནེ ཋཏྭཱ པཋམཔིཎྜཱདཱིསུཔི ཨཝཏྭཱ ཝོསཱནཔིཎྜེ གཧིཏེ ཝདེཡྻཱསི, རཱཛཱ སུཏྭཱཝ བྷཏྟཔིཎྜཾ ཚཌྜེསྶཏི. ཨཐ རཉྙོ ཧཏྠེསུ དྷོཏེསུ པཱཏིཾ ཨཔནེཏྭཱ སིཏྠཱནི གཎེཏྭཱ ཏདུཔིཡཾ བྱཉྫནཾ ཉཏྭཱ པུནདིཝསེ ཏཱཝཏཀེ ཏཎྜུལེ ཧཱརེཡྻཱསི, པཱཏརཱསེ ཙ ཝཏྭཱ སཱཡམཱསེ མཱ ཝདེཡྻཱསཱི’’ཏི. སོ སཱདྷཱུཏི པཊིསྶུཎིཏྭཱ ཏཾདིཝསཾ རཉྙོ པཱཏརཱསཾ བྷུཏྭཱ གཏཏྟཱ སཱཡམཱསེ བྷགཝཏོ ཨནུསིཊྛིནིཡཱམེན གཱཐཾ ཨབྷཱསི ¶ . རཱཛཱ དསབལསྶ ཝཙནཾ སརིཏྭཱ བྷཏྟཔིཎྜཾ པཱཏིཡཾཡེཝ ཚཌྜེསི. རཉྙོ ཧཏྠེསུ དྷོཏེསུ པཱཏིཾ ཨཔནེཏྭཱ སིཏྠཱནི གཎེཏྭཱ ཏདུཔིཡཾ བྱཉྫནཾ ཉཏྭཱ པུནདིཝསེ ཏཏྟཀེ ཏཎྜུལེ ཧརིཾསུ.
ནཱལི༹ཀོདནཔརམཏཱཡ སཎྛཱསཱིཏི སོ ཀིར མཱཎཝོ དིཝསེ དིཝསེ ཏཐཱགཏསྶ སནྟིཀཾ གཙྪཏི, དསབལསྶ ཝིསྶཱསིཀོ ཨཧོསི. ཨཐ ནཾ ཨེཀདིཝསཾ པུཙྪི ‘‘རཱཛཱ ཀིཏྟཀཾ བྷུཉྫཏཱི’’ཏི? སོ ‘‘ནཱལི༹ཀོདན’’ནྟི ཨཱཧ. ཝཊྚིསྶཏི ཨེཏྟཱཝཏཱ པུརིསབྷཱགོ ཨེས, ཨིཏོ པཊྛཱཡ གཱཐཾ མཱ ཝདཱིཏི. ཨིཏི རཱཛཱ ཏཏྠེཝ སཎྛཱསི. དིཊྛདྷམྨིཀེན ཙེཝ ཨཏྠེན སམྤརཱཡིཀེན ཙཱཏི ཨེཏྠ སལླིཁིཏསརཱིརཏཱ དིཊྛདྷམྨིཀཏྠོ ནཱམ, སཱིལཾ སམྤརཱཡིཀཏྠོ. བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ ཧི སཱིལངྒཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི. ཏཏིཡཾ.
༤. པཋམསངྒཱམསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༥. ཙཏུཏྠེ ¶ ཝེདེཧིཔུཏྟོཏི ཝེདེཧཱིཏི པཎྜིཏཱདྷིཝཙནམེཏཾ, པཎྜིཏིཏྠིཡཱ པུཏྟོཏི ཨཏྠོ. ཙཏུརངྒིནིནྟི ཧཏྠིཨསྶརཐཔཏྟིསངྑཱཏེཧི ཙཏཱུཧི ཨངྒེཧི སམནྣཱགཏཾ. སནྣཡ྄ཧིཏྭཱཏི ཙམྨཔཊིམུཉྩནཱདཱིཧི སནྣཱཧཾ ཀཱརེཏྭཱ. སངྒཱམེསུནྟི ཡུཛ྄ཛྷིཾསུ. ཀེན ཀཱརཎེན? མཧཱཀོསལརཉྙཱ ཀིར བིམྦིསཱརསྶ དྷཱིཏརཾ དེནྟེན དྭིནྣཾ རཛྫཱནཾ ཨནྟརེ སཏསཧསྶུཊྛཱནོ ཀཱསིགཱམོ ནཱམ དྷཱིཏུ དིནྣོ. ཨཛཱཏསཏྟུནཱ ཙ པིཏརི མཱརིཏེ མཱཏཱཔིསྶ རཉྙོ ཝིཡོགསོཀེན ནཙིརསྶེཝ མཏཱ. ཏཏོ རཱཛཱ པསེནདི ཀོསལོ – ‘‘ཨཛཱཏསཏྟུནཱ མཱཏཱཔིཏརོ མཱརིཏཱ, མཡ྄ཧཾ པིཏུ སནྟཀོ གཱམོ’’ཏི ཏསྶཏྠཱཡ ཨཌྜཾ ཀརོཏི. ཨཛཱཏསཏྟུཔི ‘‘མཡ྄ཧཾ མཱཏུ སནྟཀོ’’ཏི ཏསྶ གཱམསྶཏྠཱཡ དྭེཔི མཱཏུལབྷཱགིནེཡྻཱ ཡུཛ྄ཛྷིཾསུ.
པཱཔཱ ¶ དེཝདཏྟཱདཡོ མིཏྟཱ ཨསྶཱཏི པཱཔམིཏྟོ. ཏེཡེཝསྶ སཧཱཡཱཏི པཱཔསཧཱཡོ. ཏེསྭེཝསྶ ཙིཏྟཾ ནིནྣཾ སམྤཝངྐནྟི པཱཔསམྤཝངྐོ. པསེནདིསྶ སཱརིཔུཏྟཏྠེརཱདཱིནཾ ཝསེན ཀལྱཱཎམིཏྟཱདིཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. དུཀྑཾ སེཏཱིཏི ཛིཏཱནི ཧཏྠིཨཱདཱིནི ཨནུསོཙནྟོ དུཀྑཾ སཡིསྶཏི. ཨིདཾ བྷགཝཱ པུན ཏསྶ ཛཡཀཱརཎཾ དིསྭཱ ཨཱཧ. ཛཡཾ ཝེརཾ པསཝཏཱིཏི ཛིནནྟོ ཝེརཾ པསཝཏི, ཝེརིཔུགྒལཾ ལབྷཏི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. དུཏིཡསངྒཱམསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༦. པཉྩམེ ¶ ཨབྦྷུཡྻཱསཱིཏི པརཱཛཡེ གརཧཔྤཏྟོ ‘‘ཨཱརཱམཾ གནྟྭཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཀཐཱསལླཱཔཾ སུཎཱཐཱ’’ཏི རཏྟིབྷཱགེ བུདྡྷརཀྑིཏེན ནཱམ ཝུཌྜྷཔབྦཛིཏེན དྷམྨརཀྑིཏསྶ ཝུཌྜྷཔབྦཛིཏསྶ ‘‘སཙེ རཱཛཱ ཨིམཉྩ ཨུཔཱཡཾ ཀཏྭཱ གཙྪེཡྻ, པུན ཛིནེཡྻཱ’’ཏི ཝུཏྟཛཡཀཱརཎཾ སུཏྭཱ ཨབྷིཨུཡྻཱསི.
ཡཱཝསྶ ཨུཔཀཔྤཏཱིཏི ཡཱཝ ཏསྶ ཨུཔཀཔྤཏི སཡ྄ཧཾ ཧོཏི. ཡདཱ ཙཉྙེཏི ཡདཱ ཨཉྙེ. ཝིལུམྤནྟཱིཏི ཏཾ ཝིལུམྤིཏྭཱ ¶ ཋིཏཔུགྒལཾ ཝིལུམྤནྟི. ཝིལུམྤཏཱིཏི ཝིལུམྤིཡཏི. ཋཱནཾ ཧི མཉྙཏཱིཏི ‘‘ཀཱརཎ’’ནྟི ཧི མཉྙཏི. ཡདཱཏི ཡསྨིཾ ཀཱལེ. ཛེཏཱརཾ ལབྷཏེ ཛཡནྟི ཛཡནྟོ པུགྒལོ པཙྪཱ ཛེཏཱརམྤི ལབྷཏི. རོསེཏཱརནྟི གྷཊྚེཏཱརཾ. རོསཀོཏི གྷཊྚཀོ. ཀམྨཝིཝཊྚེནཱཏི ཀམྨཔརིཎཱམེན, ཏསྶ ཝིལུམྤནཀམྨསྶ ཝིཔཱཀདཱནེན. སོ ཝིལུཏྟོ ཝིལུཔྤཏཱིཏི སོ ཝིལུམྤཀོ ཝིལུམྤིཡཏི. པཉྩམཾ.
༦. མལླིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༧. ཚཊྛེ ཨུཔསངྐམཱིཏི མལླིཀཱཡ དེཝིཡཱ གབྦྷཝུཊྛཱནཀཱལེ སཱུཏིགྷརཾ པཊིཛགྒཱཔེཏྭཱ ཨཱརཀྑཾ དཏྭཱ ཨུཔསངྐམི. ཨནཏྟམནོ ཨཧོསཱིཏི, ‘‘དུགྒཏཀུལསྶ མེ དྷཱིཏུ མཧནྟཾ ཨིསྶརིཡཾ དིནྣཾ, སཙེ པུཏྟཾ ཨལབྷིསྶ, མཧནྟཾ སཀྐཱརཾ ཨདྷིགམིསྶ, ཏཏོ དཱནི པརིཧཱིནཱ’’ཏི ཨནཏྟམནོ ཨཧོསི. སེཡྻཱཏི དནྡྷཔཉྙསྨཱ ཨེལམཱུགཔུཏྟཏོ ཨེཀཙྩཱ ཨིཏྠཱིཡེཝ སེཡྻཱ. པོསཱཏི པོསེཧི. ཛནཱདྷིཔཱཏི ཛནཱདྷིབྷུཾ རཱཛཱནཾ ཨཱལཔཏི. སསྶུདེཝཱཏི སསྶུསསུརདེཝཏཱ. དིསམྤཏཱིཏི དིསཱཛེཊྛཀཱ. ཏཱདིསཱ སུབྷགིཡཱཏི ཏཱདིསཱཡ སུབྷརིཡཱཡ. ཚཊྛཾ.
༧. ཨཔྤམཱདསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༨. སཏྟམེ ¶ སམདྷིགྒཡ྄ཧཱཏི སམདྷིགྒཎྷིཏྭཱ, ཨཱདིཡིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤམཱདོཏི ཀཱརཱཔཀཨཔྤམཱདོ. སམོདྷཱནནྟི སམཝདྷཱནཾ ཨུཔཀྑེཔཾ. ཨེཝམེཝ ཁོཏི ཧཏྠིཔདཾ ཝིཡ ཧི ཀཱརཱཔཀཨཔྤམཱདོ, སེསཔདཛཱཏཱནི ཝིཡ ཨཝསེསཱ ཙཏུབྷཱུམཀཱ ཀུསལདྷམྨཱ. ཏེ ཧཏྠིཔདེ སེསཔདཱནི ཝིཡ ¶ ¶ ཨཔྤམཱདེ སམོདྷཱནཾ གཙྪནྟི, ཨཔྤམཱདསྶ ཨནྟོ པརིཝཏྟནྟི. ཡཐཱ ཙ ཧཏྠིཔདཾ སེསཔདཱནཾ ཨགྒཾ སེཊྛཾ, ཨེཝཾ ཨཔྤམཱདོ སེསདྷམྨཱནནྟི དསྶེཏི. མཧགྒཏལོཀུཏྟརདྷམྨཱནམྤི ཧེས པཊིལཱབྷཀཊྛེན ལོཀིཡོཔི སམཱནོ ཨགྒོཝ ཧོཏི.
ཨཔྤམཱདཾ པསཾསནྟཱིཏི ‘‘ཨེཏཱནི ཨཱཡུཨཱདཱིནི པཏྠཡནྟེན ཨཔྤམཱདོཝ ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཨཔྤམཱདམེཝ པསཾསནྟི. ཡསྨཱ ཝཱ པུཉྙཀིརིཡཱསུ པཎྜིཏཱ ཨཔྤམཱདཾ པསཾསནྟི, ཏསྨཱ ཨཱཡུཨཱདཱིནི པཏྠཡནྟེན ཨཔྤམཱདོཝ ཀཱཏབྦོཏི ཨཏྠོ. ཨཏྠཱབྷིསམཡཱཏི ཨཏྠཔཊིལཱབྷཱ. སཏྟམཾ.
༨. ཀལྱཱཎམིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༢༩. ཨཊྛམེ སོ ཙ ཁོ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶཱཏི སོ ཙཱཡཾ དྷམྨོ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཝ སྭཱཀྑཱཏོ ནཱམ ཧོཏི, ན པཱཔམིཏྟསྶཱཏི. ཀིཉྩཱཔི ཧི དྷམྨོ སབྦེསམྤི སྭཱཀྑཱཏོཝ, ཀལྱཱཎམིཏྟསྶ པན སུསྶཱུསནྟསྶ སདྡཧནྟསྶ ཨཏྠཾ པཱུརེཏི བྷེསཛྫཾ ཝིཡ ཝལ༹ཉྫནྟསྶ ན ཨིཏརསྶཱཏི. ཏེནེཏཾ ཝུཏྟཾ. དྷམྨོཏི ཙེཏྠ དེསནཱདྷམྨོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨུཔཌྜྷམིདནྟི ཐེརོ ཀིར རཧོགཏོ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཡཾ སམཎདྷམྨོ ནཱམ ཨོཝཱདཀེ ཨནུསཱསཀེ ཀལྱཱཎམིཏྟེ སཏི པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརེ ཋིཏསྶ སམྤཛྫཏི, ཨུཔཌྜྷཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏོ ཧོཏི, ཨུཔཌྜྷཾ པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརཏོ’’ཏི. ཨཐསྶ ཨེཏདཧོསི – ‘‘ཨཧཾ པདེསཉཱཎེ ཋིཏོ ནིཔྤདེསཾ ཙིནྟེཏུཾ ན སཀྐོམི, སཏྠཱརཾ པུཙྪིཏྭཱ ནིཀྐངྑོ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི. ཏསྨཱ སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨེཝམཱཧ. བྲཧྨཙརིཡསྶཱཏི ཨརིཡམགྒསྶ. ཡདིདཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཏི ཡཱ ཨེསཱ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ ནཱམ, སཱ ཨུཔཌྜྷཾ, ཏཏོ ཨུཔཌྜྷཾ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིཏི ཐེརེན ‘‘ཨུཔཌྜྷུཔཌྜྷཱ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཡོ ཀལྱཱཎམིཏྟཏོ ཨཱགཙྪནྟི, ཨུཔཌྜྷུཔཌྜྷཱ པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀིཉྩཱཔི ¶ ཐེརསྶ ཨཡཾ མནོརཐོ, ཡཐཱ པན བཧཱུཧི སིལཱཐམྦྷེ ཨུསྶཱཔིཏེ, ‘‘ཨེཏྟཀཾ ཋཱནཾ ཨསུཀེན ཨུསྶཱཔིཏཾ, ཨེཏྟཀཾ ཨསུཀེནཱ’’ཏི ཝིནིབྦྷོགོ ནཏྠི, ཡཐཱ ཙ མཱཏཱཔིཏརོ ནིསྶཱཡ ཨུཔྤནྣེསུ པུཏྟེསུ ‘‘ཨེཏྟཀཾ མཱཏིཏོ ¶ ནིབྦཏྟཾ, ཨེཏྟཀཾ པིཏིཏོ’’ཏི ཝིནིབྦྷོགོ ནཏྠི, ཨེཝཾ ཨིདྷཱཔི ཨཝིནིབྦྷོགདྷམྨོ ཧེས, ‘‘ཨེཏྟཀཾ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ ¶ ཀལྱཱཎམིཏྟཏོ ནིབྦཏྟཾ, ཨེཏྟཀཾ པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརཏོ’’ཏི ན སཀྐཱ ལདྡྷུཾ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཡ པན ཨུཔཌྜྷགུཎོ ལབྦྷཏཱིཏི ཐེརསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན ཨུཔཌྜྷཾ ནཱམ ཛཱཏཾ, སཀལགུཎོ པཊིལབྦྷཏཱིཏི བྷགཝཏོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན སཀལཾ ནཱམ ཛཱཏཾ. ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཏི ཙེཏཾ པུབྦབྷཱགཔཊིལཱབྷངྒཾ ནཱམཱཏི གཧིཏཾ. ཨཏྠཏོ ཀལྱཱཎམིཏྟཾ ནིསྶཱཡ ལདྡྷཱ སཱིལསམཱདྷིཝིཔསྶནཱཝསེན ཙཏྟཱརོ ཁནྡྷཱ. སངྑཱརཀྑནྡྷོཏིཔི ཝདནྟིཡེཝ.
མཱ ཧེཝཾ, ཨཱནནྡཱཏི, ཨཱནནྡ, མཱ ཨེཝཾ ཨབྷཎི, བཧུསྶུཏོ ཏྭཾ སེཁཔཊིསམྦྷིདཔྤཏྟོ ཨཊྛ ཝརེ གཧེཏྭཱ མཾ ཨུཔཊྛཧསི, ཙཏཱུཧི ཨཙྪརིཡབྦྷུཏདྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ, ཏཱདིསསྶ ཨེཝཾ ཀཐེཏུཾ ན ཝཊྚཏི. སཀལམེཝ ཧིདཾ, ཨཱནནྡ, བྲཧྨཙརིཡཾ, ཡདིདཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཏི ཨིདཾ བྷགཝཱ – ‘‘ཙཏྟཱརོ མགྒཱ ཙཏྟཱརི ཕལཱནི ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ ཚ ཨབྷིཉྙཱ སབྦཾ ཀལྱཱཎམིཏྟམཱུལཀམེཝ ཧོཏཱི’’ཏི སནྡྷཱཡཱཧ. ཨིདཱནི ཝཙཱིབྷེདེནེཝ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཏནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པཱཊིཀངྑནྟི པཱཊིཀངྑིཏབྦཾ ཨིཙྪིཏབྦཾ, ཨཝསྶཾབྷཱཝཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ སཱསནེ. སམྨཱདིཊྛིཾ བྷཱཝེཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཨཊྛནྣཾ ཨཱདིཔདཱནཾཡེཝ ཏཱཝ ཨཡཾ སངྑེཔཝཎྞནཱ – སམྨཱ དསྶནལཀྑཎཱ སམྨཱདིཊྛི. སམྨཱ ཨབྷིནིརོཔནལཀྑཎོ སམྨཱསངྐཔྤོ. སམྨཱ པརིགྒཧཎལཀྑཎཱ སམྨཱཝཱཙཱ. སམྨཱ སམུཊྛཱཔནལཀྑཎོ སམྨཱཀམྨནྟོ. སམྨཱ ཝོདཱཔནལཀྑཎཱ སམྨཱཨཱཛཱིཝོ. སམྨཱ པགྒཧལཀྑཎོ སམྨཱཝཱཡཱམོ. སམྨཱ ཨུཔཊྛཱནལཀྑཎཱ སམྨཱསཏི. སམྨཱ སམཱདྷཱནལཀྑཎོ སམྨཱསམཱདྷི.
ཏེསུ ཨེཀེཀསྶ ཏཱིཎི ཀིཙྩཱནི ཧོནྟི. སེཡྻཱཐིདཾ – སམྨཱདིཊྛི ཏཱཝ ཨཉྙེཧིཔི ཨཏྟནོ པཙྩནཱིཀཀིལེསེཧི སདྡྷིཾ མིཙྪཱདིཊྛིཾ པཛཧཏི, ནིརོདྷཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོཏི, སམྤཡུཏྟདྷམྨེ ཙ པསྶཏི ཏཔྤཊིཙྪཱདཀམོཧཝིདྷམནཝསེན ཨསམྨོཧཏོ. སམྨཱསངྐཔྤཱདཡོཔི ཏཐེཝ མིཙྪཱསངྐཔྤཱདཱིནི ཙ པཛཧནྟི, ནིརོདྷཉྩ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོནྟི. ཝིསེསཏོ པནེཏྠ སམྨཱདིཊྛི སཧཛཱཏདྷམྨེ སམྨཱ དསྶེཏི ¶ . སམྨཱསངྐཔྤོ སཧཛཱཏདྷམྨེ ཨབྷིནིརོཔེཏི, སམྨཱཝཱཙཱ སམྨཱ པརིགྒཎྷཱཏི, སམྨཱཀམྨནྟོ སམྨཱ ¶ སམུཊྛཱཔེཏི, སམྨཱཨཱཛཱིཝོ སམྨཱ ཝོདཱཔེཏི ¶ , སམྨཱཝཱཡཱམོ སམྨཱ པགྒཎྷཱཏི, སམྨཱསཏི སམྨཱ ཨུཔཊྛཱཔེཏི, སམྨཱསམཱདྷི སམྨཱ དཧཏི.
ཨཔིཙེསཱ སམྨཱདིཊྛི ནཱམ པུབྦབྷཱགེ ནཱནཱཁཎཱ ནཱནཱརམྨཎཱ ཧོཏི, མགྒཀཱལེ ཨེཀཀྑཎཱ ཨེཀཱརམྨཎཱ. ཀིཙྩཏོ པན སམྨཱདིཊྛི དུཀྑེ ཉཱཎནྟིཨཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ནཱམཱནི ལབྷཏི. སམྨཱསངྐཔྤཱདཡོཔི པུབྦབྷཱགེ ནཱནཱཁཎཱ ནཱནཱརམྨཎཱ ཧོནྟི, མགྒཀཱལེ ཨེཀཀྑཎཱ ཨེཀཱརམྨཎཱ. ཏེསུ སམྨཱསངྐཔྤོ ཀིཙྩཏོ ནེཀྑམྨསངྐཔྤོཏིཨཱདཱིནི ཏཱིཎི ནཱམཱནི ལབྷཏི. སམྨཱཝཱཙཱདཡོ ཏཡོ ཝིརཏིཡོཔི ཧོནྟི ཙེཏནཱཡོཔི, མགྒཀྑཎེ པན ཝིརཏིཡོཝ. སམྨཱཝཱཡཱམོ སམྨཱསཏཱིཏི ཨིདམྤི དྭཡཾ ཀིཙྩཏོ སམྨཔྤདྷཱནསཏིཔཊྛཱནཝསེན ཙཏྟཱརི ནཱམཱནི ལབྷཏི. སམྨཱསམཱདྷི པན པུབྦབྷཱགེཔི མགྒཀྑཎེཔི སམྨཱསམཱདྷིཡེཝ.
ཨེཝཾ ཏཱཝ ‘‘སམྨཱདིཊྛི’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ཝུཏྟཱནཾ ཨཊྛནྣཾ ཨཱདིཔདཱནཾཡེཝ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཉཏྭཱ ཨིདཱནི བྷཱཝེཏི ཝིཝེཀནིསྶིཏནྟིཨཱདཱིསུ ཨེཝཾ ཉཱཏབྦོ. བྷཱཝེཏཱིཏི ཝཌྜྷེཏི, ཨཏྟནོ ཙིཏྟསནྟཱནེ པུནཔྤུནཾ ཛནེཏི, ཨབྷིནིབྦཏྟེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝིཝེཀནིསྶིཏནྟི ཝིཝེཀཾ ནིསྶིཏཾ, ཝིཝེཀེ ཝཱ ནིསྶིཏནྟི ཝིཝེཀནིསྶིཏཾ. ཝིཝེཀོཏི ཝིཝིཏྟཏཱ. ཝིཝིཏྟཏཱ ཙཱཡཾ ཏདངྒཝིཝེཀོ, ཝིཀྑམྦྷན-སམུཙྪེད-པཊིཔྤསྶདྡྷི-ནིསྶརཎཝིཝེཀོཏི པཉྩཝིདྷོ. ཨེཝམེཏསྨིཾ པཉྩཝིདྷེ ཝིཝེཀེ. ཝིཝེཀནིསྶིཏནྟི ཏདངྒཝིཝེཀནིསྶིཏཾ སམུཙྪེདཝིཝེཀནིསྶིཏཾ ནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏཉྩ སམྨཱདིཊྛིཾ བྷཱཝེཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ཨཡཾ ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱནུཡུཏྟོ ཡོགཱི ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཀིཙྩཏོ ཏདངྒཝིཝེཀནིསྶིཏཾ, ཨཛ྄ཛྷཱསཡཏོ ནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏཾ, མགྒཀཱལེ པན ཀིཙྩཏོ སམུཙྪེདཝིཝེཀནིསྶིཏཾ, ཨཱརམྨཎཏོ ནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏཾ སམྨཱདིཊྛིཾ བྷཱཝེཏི. ཨེས ནཡོ ཝིརཱགནིསྶིཏཱདཱིསུ. ཝིཝེཀཏྠཱ ཨེཝ ཧི ཝིརཱགཱདཡོ ¶ .
ཀེཝལཉྩེཏྠ ཝོསྶགྒོ དུཝིདྷོ པརིཙྩཱགཝོསྶགྒོ ཙ པཀྑནྡནཝོསྶགྒོ ཙཱཏི. ཏཏྠ པརིཙྩཱགཝོསྶགྒོཏི ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཙ ཏདངྒཝསེན, མགྒཀྑཎེ ཙ སམུཙྪེདཝསེན ཀིལེསཔྤཧཱནཾ. པཀྑནྡནཝོསྶགྒོཏི ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཏནྣིནྣབྷཱཝེན, མགྒཀྑཎེ པན ཨཱརམྨཎཀརཎེན ནིབྦཱནཔཀྑནྡནཾ, ཏདུབྷཡམྤི ཨིམསྨིཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརམིསྶཀེ ¶ ཨཏྠཝཎྞནཱནཡེ ¶ ཝཊྚཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཡཾ སམྨཱདིཊྛི ཡཐཱཝུཏྟེན པཀཱརེན ཀིལེསེ ཙ པརིཙྩཛཏི, ནིབྦཱནཉྩ པཀྑནྡཏི.
ཝོསྶགྒཔརིཎཱམིནྟི ཨིམིནཱ པན སཀལེན ཝཙནེན ཝོསྶགྒཏྠཾ པརིཎམནྟཾ པརིཎཏཉྩ, པརིཔཙྩནྟཾ པརིཔཀྐཉྩཱཏི ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཡཉྷི ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱནུཡུཏྟོ བྷིཀྑུ ཡཐཱ སམྨཱདིཊྛི ཀིལེསཔརིཙྩཱགཝོསྶགྒཏྠཾ ནིབྦཱནཔཀྑནྡནཝོསྶགྒཏྠཉྩ པརིཔཙྩཏི, ཡཐཱ ཙ པརིཔཀྐཱ ཧོཏི, ཏཐཱ ནཾ བྷཱཝེཏཱིཏི. ཨེས ནཡོ སེསམགྒངྒེསུ.
ཨཱགམྨཱཏི ཨཱརབྦྷ སནྡྷཱཡ པཊིཙྩ. ཛཱཏིདྷམྨཱཏི ཛཱཏིསབྷཱཝཱ ཛཱཏིཔཀཏིཀཱ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ སཀལོ ཨརིཡམགྒོཔི ཀལྱཱཎམིཏྟཾ ནིསྶཱཡ ལབྦྷཏི, ཏསྨཱ. ཧནྡཱཏི ཝཝསྶགྒཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཨཔྤམཱདཾ པསཾསནྟཱིཏི ཨཔྤམཱདཾ ཝཎྞཡནྟི, ཏསྨཱ ཨཔྤམཱདོ ཀཱཏབྦོ. ཨཏྠཱབྷིསམཡཱཏི ཨཏྠཔཊིལཱབྷཱ. ཨཊྛམཾ.
༩. པཋམཨཔུཏྟཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༠. ནཝམེ དིཝཱ དིཝསྶཱཏི དིཝསསྶ དིཝཱ, མཛ྄ཛྷནྷིཀསམཡེཏི ཨཏྠོ. སཱཔཏེཡྻནྟི དྷནཾ. ཀོ པན ཝཱདོ རཱུཔིཡསྶཱཏི སུཝཎྞརཛཏཏམྦལོཧཀཱལ༹ལོཧཕཱལཀཙྪཔཀཱདིབྷེདསྶ གྷནཀཏསྶ ཙེཝ པརིབྷོགབྷཱཛནཱདིབྷེདསྶ ཙ རཱུཔིཡབྷཎྜསྶ པན ཀོ ཝཱདོ? ‘‘ཨེཏྟཀཾ ནཱམཱ’’ཏི ཀཱ པརིཙྪེདཀཐཱཏི ཨཏྠོ. ཀཎཱཛཀནྟི སཀུཎྜཀབྷཏྟཾ. བིལངྒདུཏིཡནྟི ཀཉྫིཀདུཏིཡཾ. སཱཎནྟི སཱཎཝཱཀམཡཾ ¶ . ཏིཔཀྑཝསནནྟི ཏཱིཎི ཁཎྜཱནི དྭཱིསུ ཋཱནེསུ སིབྦིཏྭཱ ཀཏནིཝཱསནཾ.
ཨསཔྤུརིསོཏི ལཱམཀཔུརིསོ. ཨུདྡྷགྒིཀནྟིཨཱདཱིསུ ཨུཔརཱུཔརིབྷཱུམཱིསུ ཕལདཱནཝསེན ཨུདྡྷཾ ཨགྒམསྶཱཏི ཨུདྡྷགྒིཀཱ. སགྒསྶ ཧིཏཱ ཏཏྲུཔཔཏྟིཛནནཏོཏི སོཝགྒིཀཱ. ནིབྦཏྟཊྛཱནེསུ སུཁོ ཝིཔཱཀོ ཨསྶཱཏི སུཁཝིཔཱཀཱ. སུཊྛུ ཨགྒཱནཾ དིབྦཝཎྞཱདཱིནཾ ཝིསེསཱནཾ ནིབྦཏྟནཏོ སགྒསཾཝཏྟནིཀཱ. ཨེཝརཱུཔཾ དཀྑིཎདཱནཾ ན པཏིཊྛཱཔེཏཱིཏི.
སཱཏོདཀཱཏི མདྷུརོདཀཱ. སེཏྟོདཀཱཏི ཝཱིཙཱིནཾ བྷིནྣཊྛཱནེ ཨུདཀསྶ སེཏཏཱཡ སེཏོདཀཱ. སུཔཏིཏྠཱཏི ¶ སུནྡརཏིཏྠཱ. ཏཾ ཛནོཏི ¶ ཡེན ཨུདཀེན སཱཏོདཀཱ, ཏཾ ཨུདཀཾ ཛནོ བྷཱཛནཱནི པཱུརེཏྭཱ ནེཝ ཧརེཡྻ. ན ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཝཱ ཀརེཡྻཱཏི, ཡཾ ཡཾ ཨུདཀེན ཨུདཀཀིཙྩཾ ཀཱཏབྦཾ, ཏཾ ཏཾ ན ཀརེཡྻ. ཏདཔེཡྻམཱནནྟི ཏཾ ཨཔེཡྻམཱནཾ. ཀིཙྩཀརོ ཙ ཧོཏཱིཏི ཨཏྟནཱ ཀཏྟབྦཀིཙྩཀརོ ཙེཝ ཀུསལཀིཙྩཀརོ ཙ, བྷུཉྫཏི ཙ, ཀམྨནྟེ ཙ པཡོཛེཏི, དཱནཉྩ དེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ནཝམཾ.
༡༠. དུཏིཡཨཔུཏྟཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༡. དསམེ པིཎྜཔཱཏེན པཊིཔཱདེསཱིཏི པིཎྜཔཱཏེན སདྡྷིཾ སཾཡོཛེསི, པིཎྜཔཱཏཾ ཨདཱསཱིཏི ཨཏྠོ. པཀྐཱམཱིཏི ཀེནཙིདེཝ རཱཛུཔཊྛཱནཱདིནཱ ཀིཙྩེན གཏོ. པཙྪཱ ཝིཔྤཊིསཱརཱི ཨཧོསཱིཏི སོ ཀིར ཨཉྙེསུཔི དིཝསེསུ ཏཾ པཙྩེཀསམྦུདྡྷཾ པསྶཏི, དཱཏུཾ པནསྶ ཙིཏྟཾ ན ཨུཔྤཛྫཏི. ཏསྨིཾ པན དིཝསེ ཨཡཾ པདུམཝཏིདེཝིཡཱ ཏཏིཡཔུཏྟོ ཏགྒརསིཁཱི པཙྩེཀབུདྡྷོ གནྡྷམཱདནཔབྦཏེ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁེན ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ པུབྦཎྷསམཡེ ཝུཊྛཱཡ ཨནོཏཏྟདཧེ མུཁཾ དྷོཝིཏྭཱ མནོསིལཱཏལེ ནིཝཱསེཏྭཱ ཀཱཡབནྡྷནཾ བནྡྷིཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཨབྷིཉྙཱཔཱདཀཾ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཨིདྡྷིཡཱ ཝེཧཱསཾ ཨབྦྷུགྒནྟྭཱ ནགརདྭཱརེ ཨོརུཡ྄ཧ ཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ པཏྟམཱདཱཡ ནགརཝཱསཱིནཾ གྷརདྭཱརེསུ སཧསྶབྷཎྜིཀཾ ཋཔེནྟོ ཝིཡ པཱསཱདིཀེཧི ཨབྷིཀྐནྟཱདཱིཧི ཨནུཔུབྦེན སེཊྛིནོ གྷརདྭཱརཾ སམྤཏྟོ. ཏཾདིཝསཉྩ ¶ སེཊྛི པཱཏོཝ ཨུཊྛཱཡ པཎཱིཏབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ, གྷརདྭཱརཀོཊྛཀེ ཨཱསནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ, དནྟནྟརཱནི སོདྷེནྟོ ནིསིནྣོ ཧོཏི. སོ པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱ, ཏཾདིཝསཾ པཱཏོ བྷུཏྭཱ ནིསིནྣཏྟཱ དཱནཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ, བྷརིཡཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ, ‘‘ཨིམསྶ སམཎསྶ པིཎྜཔཱཏཾ དེཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ པཀྐཱམི.
སེཊྛིབྷརིཡཱ ཙིནྟེསི – ‘‘མཡཱ ཨེཏྟཀེན ཀཱལེན ཨིམསྶ ‘དེཐཱ’ཏི ཝཙནཾ ན སུཏཔུབྦཾ, དཱཔེནྟོཔི ཙ ཨཛྫ ན ཡསྶ ཝཱ ཏསྶ ཝཱ དཱཔེཏི, ཝཱིཏརཱགདོསམོཧསྶ ཝནྟཀིལེསསྶ ཨོཧིཏབྷཱརསྶ པཙྩེཀབུདྡྷསྶ དཱཔེཏི, ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ ཨདཏྭཱ པཎཱིཏཾ པིཎྜཔཱཏཾ དསྶཱམཱི’’ཏི, གྷརཱ ནིཀྑམྨ པཙྩེཀབུདྡྷཾ པཉྩཔཏིཊྛིཏེན ཝནྡིཏྭཱ པཏྟཾ ཨཱདཱཡ ཨནྟོནིཝེསནེ པཉྙཏྟཱསནེ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ སུཔརིསུདྡྷེཧི སཱལིཏཎྜུལེཧི བྷཏྟཾ སམྤཱདེཏྭཱ ཏདནུརཱུཔཾ ཁཱདནཱིཡཾ བྱཉྫནཾ སུཔེཡྻཉྩ སལླཀྑེཏྭཱ པཏྟཾ པཱུརེཏྭཱ བཧི གནྡྷེཧི སམལངྐརིཏྭཱ པཙྩེཀབུདྡྷསྶ ཧཏྠེསུ ¶ པཏིཊྛཔེཏྭཱ ཝནྡི. པཙྩེཀབུདྡྷོ – ‘‘ཨཉྙེསམྤི པཙྩེཀབུདྡྷཱནཾ སངྒཧཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ¶ ཨཔརིབྷུཉྫིཏྭཱཝ ཨནུམོདནཾ ཀཏྭཱ པཀྐཱམི. སོཔི ཁོ སེཊྛི བཱཧིརཏོ ཨཱགཙྪནྟོ པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱ མཡཾ ‘‘ཏུམྷཱཀཾ པིཎྜཔཱཏཾ དེཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ པཀྐནྟཱ, ཨཔི ཝོ ལདྡྷོཏི? ཨཱམ, སེཊྛི ལདྡྷོཏི. ‘‘པསྶཱམཱི’’ཏི གཱིཝཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཨོལོཀེསི. ཨཐསྶ པིཎྜཔཱཏགནྡྷོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ནཱསཱཔུཊཾ པཧརི. སོ ཙིཏྟཾ སཾཡམེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ པཙྪཱ ཝིཔྤཊིསཱརཱི ཨཱཧོསཱིཏི.
ཝརམེཏནྟིཨཱདི ཝིཔྤཊིསཱརསྶ ཨུཔྤནྣཱཀཱརདསྶནཾ. བྷཱཏུ ཙ པན ཨེཀཔུཏྟཀཾ སཱཔཏེཡྻསྶ ཀཱརཎཱ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེསཱིཏི ཏདཱ ཀིརསྶ ཨཝིབྷཏྟེཡེཝ ཀུཊུམྦེ མཱཏཱཔིཏརོ ཙ ཛེཊྛབྷཱཏཱ ཙ ཀཱལམཀཾསུ. སོ བྷཱཏུཛཱཡཱཡ སདྡྷིཾཡེཝ སཾཝཱསཾ ཀཔྤེསི. བྷཱཏུ པནསྶ ཨེཀོ པུཏྟོ ཧོཏི, ཏཾ ཝཱིཐིཡཱ ཀཱིལ༹ནྟཾ མནུསྶཱ ཝདནྟི – ‘‘ཨཡཾ དཱསོ ཨཡཾ དཱསཱི ཨིདཾ ཡཱནཾ ཨིདཾ དྷནཾ ཏཝ སནྟཀ’’ནྟི. སོ ཏེསཾ ཀཐཾ གཧེཏྭཱ – ‘‘ཨཡཾ དཱསོ མཡ྄ཧཾ སནྟཀ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཀཐེཏི.
ཨཐསྶ ཙཱུལ༹པིཏཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཡཾ དཱརཀོ ཨིདཱནེཝ ཨེཝཾ ཀཐེསི, མཧལླཀཀཱལེ ཀུཊུམྦཾ མཛ྄ཛྷེ བྷིནྡཱཔེཡྻ, ཨིདཱནེཝསྶ ཀཏྟབྦཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཀདིཝསཾ ཝཱསིཾ ཨཱདཱཡ – ‘‘ཨེཧི པུཏྟ, ཨརཉྙཾ གཙྪཱམཱ’’ཏི ཏཾ ཨརཉྙཾ ནེཏྭཱ ཝིརཝནྟཾ ཝིརཝནྟཾ མཱརེཏྭཱ ཨཱཝཱཊེ ¶ པཀྑིཔིཏྭཱ པཾསུནཱ པཊིཙྪཱདེསི. ཨིདཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ. སཏྟཀྑཏྟུནྟི སཏྟཝཱརེ. པུབྦཔཙྪིམཙེཏནཱཝསེན ཙེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཀཔིཎྜཔཱཏདཱནསྨིཉྷི ཨེཀཱཝ ཙེཏནཱ དྭེ པཊིསནྡྷིཡོ ན དེཏི, པུབྦཔཙྪིམཙེཏནཱཧི པནེས སཏྟཀྑཏྟུཾ སགྒེ, སཏྟཀྑཏྟུཾ སེཊྛིཀུལེ ནིབྦཏྟོ. པུརཱཎནྟི པཙྩེཀསམྦུདྡྷསྶ དིནྣཔིཎྜཔཱཏཙེཏནཱཀམྨཾ.
པརིགྒཧནྟི པརིགྒཧིཏཝཏྠུ. ཨནུཛཱིཝིནོཏི ཨེཀཾ མཧཱཀུལཾ ནིསྶཱཡ པཎྞཱསམྤི སཊྛིཔི ཀུལཱནི ཛཱིཝནྟི, ཏེ མནུསྶེ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ. སབྦཾ ནཱདཱཡ གནྟབྦནྟི སབྦམེཏཾ ན ཨཱདིཡིཏྭཱ གནྟབྦཾ. སབྦཾ ནིཀྑིཔྤགཱམིནནྟི སབྦམེཏཾ ནིཀྑིཔྤསབྷཱཝཾ, པརིཙྩཛིཏབྦསབྷཱཝམེཝཱཏི ཨཏྠོ. དསམཾ.
དུཏིཡོ ཝགྒོ.
༣. ཏཏིཡཝགྒོ
༡. པུགྒལསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༢. ཏཏིཡཝགྒསྶ ¶ ¶ པཋམེ ‘‘ནཱིཙེ ཀུལེ པཙྩཱཛཱཏོ’’ཏིཨཱདིཀེན ཏམེན ཡུཏྟོཏི ཏམོ. ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདཱིཧི པུན ནིརཡཏམཱུཔགམནཏོ ཏམཔརཱཡཎོ. ཨིཏི ཨུབྷཡེནཔི ཁནྡྷཏམོཝ ཀཐིཏོ ཧོཏི. ‘‘ཨུཙྩེ ཀུལེ པཙྩཱཛཱཏོ’’ཏིཨཱདིཀེན ཛོཏིནཱ ཡུཏྟཏོ ཛོཏི, ཨཱལོཀཱིབྷཱུཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀཱཡསུཙརིཏཱདཱིཧི པུན སགྒཱུཔཔཏྟིཛོཏིབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ཛོཏིཔརཱཡཎོ. ཨིམིནཱ ནཡེན ཨིཏརེཔི དྭེ ཝེདིཏབྦཱ.
ཝེནཀུལེཏི ཝིལཱིཝཀཱརཀུལེ. ནེསཱདཀུལེཏི མིགལུདྡཀཱདཱིནཾ ཀུལེ. རཐཀཱརཀུལེཏི ཙམྨཀཱརཀུལེ. པུཀྐུསཀུལེཏི པུཔྥཚཌྜཀཀུལེ. ཀསིརཝུཏྟིཀེཏི དུཀྑཝུཏྟིཀེ. དུབྦཎྞོཏི པཾསུཔིསཱཙཀོ ཝིཡ ཛྷཱམཁཱཎུཝཎྞོ. དུདྡསིཀོཏི ཝིཛཱཏམཱཏུཡཱཔི ཨམནཱཔདསྶནོ ¶ . ཨོཀོཊིམཀོཏི ལཀུཎྜཀོ. ཀཱཎོཏི ཨེཀཀྑིཀཱཎོ ཝཱ ཨུབྷཡཀྑིཀཱཎོ ཝཱ. ཀུཎཱིཏི ཨེཀཧཏྠཀུཎཱི ཝཱ ཨུབྷཡཧཏྠཀུཎཱི ཝཱ. ཁཉྫོཏི ཨེཀཔཱདཁཉྫོ ཝཱ ཨུབྷཡཔཱདཁཉྫོ ཝཱ. པཀྑཧཏོཏི ཧཏཔཀྑོ པཱིཋསཔྤཱི. པདཱིཔེཡྻསྶཱཏི ཏེལཀཔལླཀཱདིནོ པདཱིཔཨུཔཀརཎསྶ. ཨེཝཾ ཁོ, མཧཱརཱཛཱཏི ཨེཏྠ ཨེཀོ པུགྒལོ བཧིདྡྷཱ ཨཱལོཀཾ ཨདིསྭཱ མཱཏུཀུཙྪིསྨིཾཡེཝ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཨཔཱཡེསུ ནིབྦཏྟནྟོ སཀལཾ ཀཔྤམྤི སཾསརཏི, སོཔི ཏམོཏམཔརཱཡཎོཝ. སོ པན ཀུཧཀཔུགྒལོ བྷཝེཡྻ. ཀུཧཀསྶ ཧི ཨེཝརཱུཔཱ ནིབྦཏྟི ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ནཱིཙེ ཀུལེ པཙྩཱཛཱཏོ ཧོཏི ཙཎྜཱལཀུལེ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི ཨཱགམནཝིཔཏྟི ཙེཝ པུབྦུཔྤནྣཔཙྩཡཝིཔཏྟི ཙ དསྶིཏཱ. དལིདྡེཏིཨཱདཱིཧི པཝཏྟཔཙྩཡཝིཔཏྟི. ཀསིརཝུཏྟིཀེཏིཨཱདཱིཧི ཨཱཛཱིཝུཔཱཡཝིཔཏྟི. དུབྦཎྞོཏིཨཱདཱིཧི ¶ ཨཏྟབྷཱཝཝིཔཏྟི. བཝ྄ཧཱབཱདྷོཏིཨཱདཱིཧི དུཀྑཀཱརཎསམཱཡོགོ. ན ལཱབྷཱིཏིཨཱདཱིཧི སུཁཀཱརཎཝིཔཏྟི ཙེཝ ཨུཔབྷོགཝིཔཏྟི ཙ. ཀཱཡེན དུཙྩརིཏནྟིཨཱདཱིཧི ཏམཔརཱཡཎབྷཱཝསྶ ཀཱརཎསམཱཡོགོ. ཀཱཡསྶ བྷེདཱཏིཨཱདཱིཧི སམྤརཱཡིཀཏམཱུཔགམོ. སུཀྐཔཀྑོ ཝུཏྟཔཊིཔཀྑནཡེན ཝེདིཏབྦོ.
ཨཀྐོསཏཱིཏི ¶ དསཧི ཨཀྐོསཝཏྠཱུཧི ཨཀྐོསཏི. པརིབྷཱསཏཱིཏི, ‘‘ཀསྨཱ ཏིཊྛཐ? ཀིཾ ཏུམྷེཧི ཨམྷཱཀཾ ཀསིཀམྨཱདཱིནི ཀཏཱནཱི’’ཏིཨཱདཱིཧི? པརིབྷཝཝཙནེཧི པརིབྷཱསཏི. རོསཀོཏི གྷཊྚཀོ. ཨབྱགྒམནསོཏི ཨེཀགྒཙིཏྟོ. པཋམཾ.
༢. ཨཡྻིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༣. དུཏིཡེ ཛིཎྞཱཏི ཛརཱཛིཎྞཱ. ཝུཌྜྷཱཏི ཝཡོཝུཌྜྷཱ. མཧལླིཀཱཏི ཛཱཏིམཧལླིཀཱ. ཨདྡྷགཏཱཏི ཨདྡྷཾ ཙིརཀཱལཾ ཨཏིཀྐནྟཱ. ཝཡོཨནུཔྤཏྟཱཏི པཙྪིམཝཡཾ སམྤཏྟཱ. པིཡཱ མནཱཔཱཏི རཉྙོ ཀིར མཱཏརི མཏཱཡ ཨཡྻིཀཱ མཱཏུཊྛཱནེ ཋཏྭཱ པཊིཛགྒི, ཏེནསྶ ཨཡྻིཀཱཡ བལཝཔེམཾ ཨུཔྤཛྫི. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཧཏྠིརཏནེནཱཏི ¶ སཏསཧསྶགྒྷནཀོ ཧཏྠཱི སཏསཧསྶགྒྷནཀེན ཨལངྐཱརེན ཨལངྐཏོ ཧཏྠིརཏནཾ ནཱམ. ཨསྶརཏནེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. གཱམཝརོཔི སཏསཧསྶུཊྛཱནཀགཱམོཝ. སབྦཱནི ཏཱནི བྷེདནདྷམྨཱནཱིཏི ཏེསུ ཧི ཀིཉྩི ཀརིཡམཱནམེཝ བྷིཛྫཏི, ཀིཉྩི ཀཏཔརིཡོསིཏཾ ཙཀྐཏོ ཨནཔནཱིཏམེཝ, ཀིཉྩི ཨཔནེཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ ཋཔིཏམཏྟཾ, ཀིཉྩི ཏཏོ པརཾ, ཨེཝམེཝ སཏྟེསུཔི ཀོཙི པཊིསནྡྷིཾ གཧེཏྭཱ མརཏི, ཀོཙི མཱུལ༹ྷགབྦྷཱཡ མཱཏརི མཱཏུཀུཙྪིཏོ ཨནིཀྑནྟོཝ, ཀོཙི ནིཀྑནྟམཏྟོ, ཀོཙི ཏཏོ པརནྟི. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. དུཏིཡཾ.
༡༣༤. ཏཏིཡེ སབྦཾ ཨུཏྟཱནམེཝ. ཏཏིཡཾ.
༤. ཨིསྶཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༥. ཙཏུཏྠསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ནིཀྑེཔོ. བྷགཝཏོ ཀིར པཋམབོདྷིཡཾ མཧཱལཱབྷསཀྐཱརོ ཨུདཔཱདི བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ. ཏིཏྠིཡཱ ཧཏལཱབྷསཀྐཱརཱ ཧུཏྭཱ ཀུལེསུ ཨེཝཾ ཀནྠེནྟཱ ཝིཙརནྟི – ‘‘སམཎོ གོཏམོ ¶ ཨེཝམཱཧ, ‘མཡ྄ཧམེཝ དཱནཾ དཱཏབྦཾ, ན ཨཉྙེསཾ དཱནཾ དཱཏབྦཾ. མཡ྄ཧམེཝ སཱཝཀཱནཾ དཱནཾ དཱཏབྦཾ, ན ཨཉྙེསཾ སཱཝཀཱནཾ དཱནཾ དཱཏབྦཾ. མཡ྄ཧམེཝ དིནྣཾ མཧཔྥལཾ, ན ཨཉྙེསཾ དིནྣཾ མཧཔྥལཾ. མཡ྄ཧམེཝ སཱཝཀཱནཾ དིནྣཾ མཧཔྥལཾ, ན ཨཉྙེསཾ སཱཝཀཱནཾ དིནྣཾ མཧཔྥལ’ནྟི. ཡུཏྟཾ ནུ ཁོ སཡམྤི བྷིཀྑཱཙཱརནིསྶིཏེན པརེསཾ བྷིཀྑཱཙཱརནིསྶིཏཱནཾ ཙཏུནྣཾ པཙྩཡཱནཾ ཨནྟརཱཡཾ ཀཱཏུཾ, ཨཡུཏྟཾ ཀརོཏི ཨནནུཙྪཝིཀ’’ནྟི. སཱ ¶ ཀཐཱ པཏྠརམཱནཱ རཱཛཀུལཾ སམྤཏྟཱ. རཱཛཱ སུཏྭཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཊྛཱནམེཏཾ ཡཾ ཏཐཱགཏོ པརེསཾ ལཱབྷནྟརཱཡཾ ཀརེཡྻ. ཨེཏེ ཏཐཱགཏསྶ ཨལཱབྷཱཡ ཨཡསཱཡ པརིསཀྐནྟི. སཙཱཧཾ ཨིདྷེཝ ཋཏྭཱ ‘མཱ ཨེཝཾ ཨཝོཙུཏྠ, ན སཏྠཱ ཨེཝཾ ཀཐེཏཱི’ཏི ཝདེཡྻཾ, ཨེཝཾ སཱ ཀཐཱ ནིཛ྄ཛྷཏྟིཾ ན གཙྪེཡྻ, ཨིམསྶ མཧཱཛནསྶ སནྣིཔཏིཏཀཱལེཡེཝ ནཾ ནིཛ྄ཛྷཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཀཾ ཚཎདིཝསཾ ཨཱགམེནྟོ ཏུཎྷཱི ཨཧོསི.
ཨཔརེན ¶ སམཡེན མཧཱཚཎེ སམྤཏྟེ ‘‘ཨཡཾ ཨིམསྶ ཀཱལོ’’ཏི ནགརེ བྷེརིཾ ཙརཱཔེསི – ‘‘སདྡྷཱ ཝཱ ཨསྶདྡྷཱ ཝཱ སམྨཱདིཊྛིཀཱ ཝཱ མིཙྪཱདིཊྛིཀཱ ཝཱ གེཧརཀྑཀེ དཱརཀེ ཝཱ མཱཏུགཱམེ ཝཱ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསཱ ཡེ ཝིཧཱརཾ ནཱགཙྪནྟི, པཉྙཱསཾ དཎྜོ’’ཏི. སཡམྤི པཱཏོཝ ནྷཏྭཱ ཀཏཔཱཏརཱསོ སབྦཱབྷརཎཔཊིམཎྜིཏོ མཧཏཱ བལཀཱཡེན སདྡྷིཾ ཝིཧཱརཾ ཨགམཱསི. གཙྪནྟོ ཙ ཙིནྟེསི – ‘‘བྷགཝཱ ཏུམྷེ ཀིར ཨེཝཾ ཝདཐ ‘མཡ྄ཧམེཝ དཱནཾ དཱཏབྦཾ…པེ… ན ཨཉྙེསཾ སཱཝཀཱནཾ དིནྣཾ མཧཔྥལ’ནྟི ཨེཝཾ པུཙྪིཏུཾ ཨཡུཏྟཾ, པཉྷམེཝ པུཙྪིསྶཱམི, པཉྷཾ ཀཐེནྟོ ཙ མེ བྷགཝཱ ཨཝསཱནེ ཏིཏྠིཡཱནཾ ཝཱདཾ བྷཉྫིསྶཏཱི’’ཏི. སོ པཉྷཾ པུཙྪནྟོ ཀཏྠ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, དཱནཾ དཱཏབྦནྟི ཨཱཧ. ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ པུགྒལེ ཙིཏྟཾ པསཱིདཏི, ཏསྨིཾ དཱཏབྦཾ, ཏསྶ ཝཱ དཱཏབྦནྟི ཨཏྠོ.
ཨེཝཾ ཝུཏྟེ རཱཛཱ ཡེཧི མནུསྶེཧི ཏིཏྠིཡཱནཾ ཝཙནཾ ཨཱརོཙིཏཾ, ཏེ ཨོལོཀེསི. ཏེ རཉྙཱ ཨོལོཀིཏམཏྟཱཝ མངྐུབྷཱུཏཱ ཨདྷོམུཁཱ པཱདངྒུཊྛཀེན བྷཱུམིཾ ལེཁམཱནཱ ཨཊྛཾསུ. རཱཛཱ – ‘‘ཨེཀཔདེནེཝ, བྷནྟེ, ཧཏཱ ཏིཏྠིཡཱ’’ཏི མཧཱཛནཾ སཱཝེནྟོ མཧཱསདྡེན ཨབྷཱསི. ཨེཝཉྩ པན བྷཱསིཏྭཱ – ‘‘བྷགཝཱ ཙིཏྟཾ ནཱམ ནིགཎྛཱཙེལཀཔརིབྦཱཛཀཱདཱིསུ ཡཏྠ ཀཏྠཙི པསཱིདཏི ¶ , ཀཏྠ པན, བྷནྟེ, དིནྣཾ མཧཔྥལ’’ནྟི པུཙྪི. ཨཉྙཾ ཁོ ཨེཏནྟི, ‘‘མཧཱརཱཛ, ཨཉྙཾ ཏཡཱ པཋམཾ པུཙྪིཏཾ, ཨཉྙཾ པཙྪཱ, སལླཀྑེཧི ཨེཏཾ, པཉྷཱཀཐནཾ པན མཡ྄ཧཾ བྷཱརོ’’ཏི ཝཏྭཱ སཱིལཝཏོ ཁོཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨིདྷ ཏྱསྶཱཏི ཨིདྷ ཏེ ཨསྶ. སམུཔབྱཱུལ༹ྷོཏི རཱསིབྷཱུཏོ. ཨསིཀྑིཏོཏི དྷནུསིཔྤེ ཨསིཀྑིཏོ. ཨཀཏཧཏྠོཏི མུཊྛིབནྡྷཱདིཝསེན ཨསམྤཱདིཏཧཏྠོ. ཨཀཏཡོགྒོཏི ཏིཎཔུཉྫམཏྟིཀཱཔུཉྫཱདཱིསུ ཨཀཏཔརིཙཡོ. ཨཀཏཱུཔཱསནོཏི རཱཛརཱཛམཧཱམཏྟཱནཾ ཨདསྶིཏསརཀྑེཔོ. ཚམྦྷཱིཏི པཝེདྷིཏཀཱཡོ.
ཀཱམཙྪནྡོ པཧཱིནོཏིཨཱདཱིསུ ཨརཧཏྟམགྒེན ཀཱམཙྪནྡོ པཧཱིནོ ཧོཏི, ཨནཱགཱམིམགྒེན བྱཱཔཱདོ ¶ , ཨརཧཏྟམགྒེནེཝ ཐིནམིདྡྷཾ, ཏཐཱ ཨུདྡྷཙྩཾ, ཏཏིཡེནེཝ ཀུཀྐུཙྩཾ, པཋམམགྒེན ཝིཙིཀིཙྪཱ པཧཱིནཱ ཧོཏི. ཨསེཀྑེན ¶ སཱིལཀྑནྡྷེནཱཏི ཨསེཀྑསྶ སཱིལཀྑནྡྷོ ཨསེཀྑོ སཱིལཀྑནྡྷོ ནཱམ. ཨེས ནཡོ སབྦཏྠ. ཨེཏྠ ཙ པུརིམེཧི ཙཏཱུཧི པདེཧི ལོཀིཡལོཀུཏྟརསཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཡོ ཀཐིཏཱ. ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཾ ཧོཏི, ཏཾ ལོཀིཡམེཝ.
ཨིསྶཏྟནྟི ཨུསུསིཔྤཾ. བལཝཱིརིཡནྟི ཨེཏྠ བལཾ ནཱམ ཝཱཡོདྷཱཏུ, ཝཱིརིཡཾ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀཝཱིརིཡམེཝ. བྷརེཏི བྷརེཡྻ. ནཱསཱུརཾ ཛཱཏིཔཙྩཡཱཏི, ‘‘ཨཡཾ ཛཱཏིསམྤནྣོ’’ཏི ཨེཝཾ ཛཱཏིཀཱརཎཱ ཨསཱུརཾ ན བྷརེཡྻ.
ཁནྟིསོརཙྩནྟི ཨེཏྠ ཁནྟཱིཏི ཨདྷིཝཱསནཁནྟི, སོརཙྩནྟི ཨརཧཏྟཾ. དྷམྨཱཏི ཨེཏེ དྭེ དྷམྨཱ. ཨསྶམེཏི ཨཱཝསཐེ. ཝིཝནེཏི ཨརཉྙཊྛཱནེ, ནིརུདཀེ ཨརཉྙེ ཙཏུརསྶཔོཀྑརཎིཨཱདཱིནི ཀཱརཡེཏི ཨཏྠོ. དུགྒེཏི ཝིསམཊྛཱནེ. སངྐམནཱནཱིཏི པཎྞཱསཧཏྠསཊྛིཧཏྠཱནི སམོཀིཎྞཔརིསུདྡྷཝཱལིཀཱནི སངྐམནཱནི ཀརེཡྻ.
ཨིདཱནི ཨེཏེསུ ཨརཉྙསེནཱསནེསུ ཝསནྟཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ བྷིཀྑཱཙཱརཝཏྟཾ ཨཱཙིཀྑནྟོ ཨནྣཾ པཱནནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སེནཱསནཱནཱིཏི མཉྩཔཱིཋཱདཱིནི. ཝིཔྤསནྣེནཱཏི ཁཱིཎཱསཝསྶ དེནྟོཔི སཀངྑེན ཀིལེསམལིནེན ཙིཏྟེན ཨདཏྭཱ ཝིཔྤསནྣེནེཝ ཙིཏྟེན དདེཡྻ. ཐནཡནྟི གཛྫནྟོ. སཏཀྐཀཱུཏི སཏསིཁརོ, ཨནེཀཀཱུཊོཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིསངྑཙྩཱཏི ཨབྷིསངྑརིཏྭཱ སམོདྷཱནེཏྭཱ རཱསིཾ ཀཏྭཱ.
ཨཱམོདམཱནོཏི ¶ ཏུཊྛམཱནསོ ཧུཏྭཱ. པཀིརེཏཱིཏི དཱནགྒེ ཝིཙིརཏི, པཀིརནྟོ ཝིཡ ཝཱ དཱནཾ དེཏི. པུཉྙདྷཱརཱཏི ཨནེཀདཱནཙེཏནཱམཡཱ པུཉྙདྷཱརཱ. དཱཏཱརཾ ཨབྷིཝསྶཏཱིཏི ཡཐཱ ཨཱཀཱསེ སམུཊྛིཏམེགྷཏོ ནིཀྑནྟཱ ཨུདཀདྷཱརཱ པཐཝིཾ སིནེཧཡནྟཱི ཏེམེནྟཱི ཀིལེདཡནྟཱི ཨབྷིཝསྶཏི, ཨེཝམེཝ ཨཡམྤི དཱཡཀསྶ ཨབྦྷནྟརེ ཨུཔྤནྣཱ པུཉྙདྷཱརཱ ཏམེཝ དཱཏཱརཾ ཨནྟོ སིནེཧེཏི པཱུརེཏི ཨབྷིསནྡེཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དཱཏཱརཾ ཨབྷིཝསྶཏཱི’’ཏི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. པབྦཏཱུཔམསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༦. པཉྩམེ ¶ མུདྡྷཱཝསིཏྟཱནནྟི ཁཏྟིཡཱབྷིསེཀེན མུདྡྷནི ཨཝསིཏྟཱནཾ ཀཏཱབྷིསེཀཱནཾ. ཀཱམགེདྷཔརིཡུཊྛིཏཱནནྟི ཀཱམེསུ གེདྷེན པརིཡུཊྛིཏཱནཾ ཨབྷིབྷཱུཏཱནཾ. ཛནཔདཏྠཱཝརིཡཔྤཏྟཱནནྟི ¶ ཛནཔདེ ཐིརབྷཱཝཔྤཏྟཱནཾ. རཱཛཀརཎཱིཡཱནཱིཏི རཱཛཀམྨཱནི རཱཛཱུཧི ཀཏྟབྦཀིཙྩཱནི. ཏེསུ ཁྭཱཧནྟི ཏེསུ ཨཧཾ. ཨུསུཀྐམཱཔནྣོཏི བྱཱཔཱརཾ ཨཱཔནྣོ. ཨེས ཀིར རཱཛཱ དིཝསསྶ ཏིཀྑཏྟུཾ བྷགཝཏོ ཨུཔཊྛཱནཾ གཙྪཏི, ཨནྟརཱགམནཱནི བཧཱུནིཔི ཧོནྟི. ཏསྶ ནིབདྡྷཾ གཙྪཏོ བལཀཱཡོ མཧཱཔི ཧོཏི ཨཔྤོཔི. ཨཐེཀདིཝསཾ པཉྩསཏཱ ཙོརཱ ཙིནྟཡིཾསུ – ‘‘ཨཡཾ རཱཛཱ ཨཝེལཱཡ ཨཔྤེན བལེན སམཎསྶ གོཏམསྶ ཨུཔཊྛཱནཾ གཙྪཏི, ཨནྟརཱམགྒེ ནཾ གཧེཏྭཱ རཛྫཾ གཎྷིསྶཱམཱ’’ཏི. ཏེ ཨནྡྷཝནེ ནིལཱིཡིཾསུ. རཱཛཱནོ ཙ ནཱམ མཧཱཔུཉྙཱ ཧོནྟི. ཨཐ ཏེསཾཡེཝ ཨབྦྷནྟརཏོ ཨེཀོ པུརིསོ ནིཀྑམིཏྭཱ རཉྙོ ཨཱརོཙེསི. རཱཛཱ མཧནྟཾ བལཀཱཡཾ ཨཱདཱཡ ཨནྡྷཝནཾ པརིཝཱརེཏྭཱ ཏེ སབྦེ གཧེཏྭཱ ཨནྡྷཝནཏོ ཡཱཝ ནགརདྭཱརཱ མགྒསྶ ཨུབྷོསུ པསྶེསུ ཡཐཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཙཀྑུནཱ ཙཀྑུཾ ཨུཔནིབནྡྷིཏྭཱ ཨོལོཀེནྟི, ཨེཝཾ ཨཱསནྣཱནི སཱུལཱནི རོཔཱཔེཏྭཱ སཱུལེསུ ཨུཏྟཱསེསི. ཨིདཾ སནྡྷཱཡ ཨེཝམཱཧ.
ཨཐ སཏྠཱ ཙིནྟེསི – ‘‘སཙཱཧཾ ཝཀྑཱམི, ‘མཧཱརཱཛ, མཱདིསེ ནཱམ སམྨཱསམྦུདྡྷེ དྷུརཝིཧཱརེ ཝསནྟེ ཏཡཱ ཨེཝརཱུཔཾ དཱརུཎཾ ཀམྨཾ ཀཏཾ, ཨཡུཏྟཾ ཏེ ཀཏ’ནྟི, ཨཐཱཡཾ རཱཛཱ མངྐུ ཧུཏྭཱ སནྠམྦྷིཏུཾ ན སཀྐུཎེཡྻ, པརིཡཱཡེན དྷམྨཾ ཀཐེནྟསྶེཝ མེ སལླཀྑེསྶཏཱི’’ཏི དྷམྨདེསནཾ ཨཱརབྷནྟོ ¶ ཏཾ ཀིཾ མཉྙསཱིཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སདྡྷཱཡིཀོཏི སདྡྷཱཏབྦོ, ཡསྶ ཏྭཾ ཝཙནཾ སདྡཧསཱིཏི ཨཏྠོ. པཙྩཡིཀོཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ, ཡསྶ ཝཙནཾ པཏྟིཡཱཡསཱིཏི ཨཏྠོ. ཨབྦྷསམནྟི ཨཱཀཱསསམཾ. ནིཔྤོཐེནྟོ ཨཱགཙྪཏཱིཏི པཐཝིཏལཏོ ཡཱཝ ཨཀནིཊྛབྲཧྨལོཀཱ སབྦེ སཏྟེ སཎྷཀརཎཱིཡཾ ཏིཎཙུཎྞཾ ཝིཡ ཀརོནྟོ པིསནྟོ ཨཱགཙྪཏི.
ཨཉྙཏྲ དྷམྨཙརིཡཱཡཱཏི ཋཔེཏྭཱ དྷམྨཙརིཡཾ ཨཉྙཾ ཀཱཏབྦཾ ནཏྠི, དསཀུསལཀམྨཔཐསངྑཱཏཱ དྷམྨཙརིཡཱཝ ཀཏྟབྦཱ, བྷནྟེཏི – སམཙརིཡཱདཱིནི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཱནི. ཨཱརོཙེམཱིཏི ཨཱཙིཀྑཱམི. པཊིཝེདཡཱམཱིཏི ཛཱནཱཔེམི. ཨདྷིཝཏྟཏཱིཏི ¶ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཏི. ཧཏྠིཡུདྡྷཱནཱིཏི ནཱལཱ༹གིརིསདིསེ ཧེམཀཔྤནེ ནཱགེ ཨབྷིརུཡ྄ཧ ཡུཛ྄ཛྷིཏབྦཡུདྡྷཱནི. གཏཱིཏི ནིཔྥཏྟི. ཝིསཡོཏི ཨོཀཱསོ, སམཏྠབྷཱཝོ ཝཱ. ན ཧི སཀྐཱ ཏེཧི ཛརཱམརཎཾ པཊིབཱཧིཏུཾ ¶ . མནྟིནོ མཧཱམཏྟཱཏི མནྟསམྤནྣཱ མཧོསདྷཝིདྷུརཔཎྜིཏཱདིསདིསཱ མཧཱཨམཙྩཱ. བྷཱུམིགཏནྟི མཧཱལོཧཀུམྦྷིཡོ པཱུརེཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ ཋཔིཏཾ. ཝེཧཱསཊྛནྟི ཙམྨཔསིབྦཀེ པཱུརེཏྭཱ ཏུལཱསངྒྷཱཊཱདཱིསུ ལགྒེཏྭཱ ཙེཝ ནིཡྻུཧཱདཱིསུ ཙ པཱུརེཏྭཱ ཋཔིཏཾ. ཨུཔལཱཔེཏུནྟི ཨཉྙམཉྙཾ བྷིནྡིཏུཾ. ཡཐཱ དྭེ ཛནཱ ཨེཀེན མགྒེན ན གཙྪནྟི ཨེཝཾ ཀཱཏུཾ.
ནབྷཾ ཨཱཧཙྩཱཏི ཨཱཀཱསཾ པཱུརེཏྭཱ. ཨེཝཾ ཛརཱ ཙ མཙྩུ ཙཱཏི ཨིདྷ དྭེཡེཝ པབྦཏཱ གཧིཏཱ, རཱཛོཝཱདེ པན ‘‘ཛརཱ ཨཱགཙྪཏི སབྦཡོབྦནཾ ཝིལུམྤམཱནཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཛརཱ མརཎཾ བྱཱདྷི ཝིཔཏྟཱིཏི ཙཏྟཱརོཔེཏེ ཨཱགཏཱཝ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཧཏྠིཡུདྡྷཱདཱིཧི ཛརཱམརཎཾ ཛིནིཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏསྨཱ. སདྡྷཾ ནིཝེསཡེཏི སདྡྷཾ ནིཝེསེཡྻ, པཏིཊྛཱཔེཡྻཱཏི. པཉྩམཾ.
ཏཏིཡོ ཝགྒོ.
ཨིཏི སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ
སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ
ཀོསལསཾཡུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༤. མཱརསཾཡུཏྟཾ
༡. པཋམཝགྒོ
༡. ཏཔོཀམྨསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༧. མཱརསཾཡུཏྟསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ ཨུརུཝེལཱཡཾ ཝིཧརཏཱིཏི པཊིཝིདྡྷསབྦཉྙུཏཉྙཱཎོ ཨུརུཝེལགཱམཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརཏི. པཋམཱབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཨབྷིསམྦུདྡྷོ ཧུཏྭཱ པཋམཾ ཨནྟོསཏྟཱཧསྨིཾཡེཝ. དུཀྐརཀཱརིཀཱཡཱཏི ཚབྦསྶཱནི ཀཏཱཡ དུཀྐརཀཱརིཀཱཡ. མཱརོ པཱཔིམཱཏི ཨཏྟནོ ཝིསཡཾ ཨཏིཀྐམིཏུཾ པཊིཔནྣེ སཏྟེ མཱརེཏཱིཏི མཱརོ. པཱཔེ ནིཡོཛེཏི, སཡཾ ཝཱ པཱཔེ ནིཡུཏྟོཏི པཱཔིམཱ. ཨཉྙཱནིཔིསྶ ཀཎྷོ, ཨདྷིཔཏི, ཝསཝཏྟཱི, ཨནྟཀོ, ནམུཙི, པམཏྟབནྡྷཱུཏིཨཱདཱིནི བཧཱུནི ནཱམཱནི, ཨིདྷ པན ནཱམདྭཡམེཝ གཧིཏཾ. ཨུཔསངྐམཱིཏི – ‘‘ཨཡཾ སམཎོ གོཏམོ ‘མུཏྟོསྨཱི’ཏི མཉྙཏི, ཨམུཏྟབྷཱཝམསྶ ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨུཔསངྐམི.
ཏཔོཀམྨཱ ཨཔཀྐམྨཱཏི ཏཔོཀམྨཏོ ཨཔཀྐམིཏྭཱ. ཨཔརདྡྷོཏི ‘‘དཱུརེ ཏྭཾ སུདྡྷིམགྒཱ’’ཏི ཝདཏི. ཨམརཾ ཏཔནྟི ཨམརཏཔཾ ཨམརབྷཱཝཏྠཱཡ ཀཏཾ ལཱུཁཏཔཾ, ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགོ. སབྦཱནཏྠཱཝཧཾ ཧོཏཱིཏི, ‘‘སབྦཾ ཏཔཾ མཡ྄ཧཾ ཨཏྠཱཝཧཾ ན བྷཝཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ. ཕིཡཱརིཏྟཾཝ དྷམྨནཱིཏི ཨརཉྙེ ཐལེ ཕིཡཱརིཏྟཾ ཝིཡ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ ཨརཉྙེ ཐལེ ནཱཝཾ ཋཔེཏྭཱ བྷཎྜསྶ པཱུརེཏྭཱ མཧཱཛནཱ ཨབྷིརཱུཧིཏྭཱ ཕིཡཱརིཏྟཾ གཧེཏྭཱ སཾཀཌྜྷེཡྻུཾ ཙེཝ ཨུཔྤཱིལེཡྻུཾ ཙ, སོ མཧཱཛནསྶ ཝཱཡཱམོ ཨེཀངྒུལདྭངྒུལམཏྟམྤི ནཱཝཱཡ གམནཾ ཨསཱདྷེནྟོ ནིརཏྠཀོ བྷཝེཡྻ ¶ ན ཨནཏྠཱཝཧོ, ཨེཝམེཝ ཨཧཾ ‘སབྦཾ ཨམརཾ ཏཔཾ ཨནཏྠཱཝཧཾ ཧོཏཱི’ཏི ཉཏྭཱ ཝིསྶཛྫེསིནྟི.
ཨིདཱནི ¶ ཏཾ ཨམརཾ ཏཔཾ པཧཱཡ ཡེན མགྒེན བུདྡྷོ ཛཱཏོ, ཏཾ དསྶེནྟོ སཱིལནྟིཨཱདིམཱཧ ¶ . ཏཏྠ སཱིལནྟི ཝཙནེན སམྨཱཝཱཙཱཀམྨནྟཱཛཱིཝཱ གཧིཏཱ, སམཱདྷིནཱ སམྨཱཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ, པཉྙཱཡ སམྨཱདིཊྛིསངྐཔྤཱ. མགྒཾ བོདྷཱཡ བྷཱཝཡནྟི ཨིམཾ ཨཊྛངྒིཀམེཝ ཨརིཡམགྒཾ བོདྷཏྠཱཡ བྷཱཝཡནྟོ. ཨེཏྠ ཙ བོདྷཱཡཱཏི མགྒཏྠཱཡ. ཡཐཱ ཧི ཡཱགུཏྠཱཡ ཡཱགུམེཝ པཙནྟི, པཱུཝཏྠཱཡ པཱུཝམེཝ པཙནྟི, ན ཨཉྙཾ ཀིཉྩི ཀརོནྟི, ཨེཝཾ མགྒམེཝ མགྒཏྠཱཡ བྷཱཝེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘མགྒཾ བོདྷཱཡ བྷཱཝཡ’’ནྟི. པརམཾ སུདྡྷིནྟི ཨརཧཏྟཾ. ནིཧཏོཏི ཏྭཾ མཡཱ ནིཧཏོ པརཱཛིཏོ. པཋམཾ.
༢. ཧཏྠིརཱཛཝཎྞསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༨. དུཏིཡེ རཏྟནྡྷཀཱརཏིམིསཱཡནྟི རཏྟིཾ ཨནྡྷབྷཱཝཀཱརཀེ མཧཱཏམེ ཙཏུརངྒེ ཏམསི. ཨབྦྷོཀཱསེ ནིསིནྣོ ཧོཏཱིཏི གནྡྷཀུཊིཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཙངྐམནཀོཊིཡཾ པཱསཱཎཕལཀེ མཧཱཙཱིཝརཾ སཱིསེ ཋཔེཏྭཱ པདྷཱནཾ པརིགྒཎྷམཱནོ ནིསིནྣོ ཧོཏི.
ནནུ ཙ ཏཐཱགཏསྶ ཨབྷཱཝིཏོ ཝཱ མགྒོ, ཨཔྤཧཱིནཱ ཝཱ ཀིལེསཱ, ཨཔྤཊིཝིདྡྷཾ ཝཱ ཨཀུཔྤཾ, ཨསཙྪིཀཏོ ཝཱ ནིརོདྷོ ནཏྠི, ཀསྨཱ ཨེཝམཀཱསཱིཏི? ཨནཱགཏེ ཀུལཔུཏྟཱནཾ ཨངྐུསཏྠཾ. ‘‘ཨནཱགཏེ ཧི ཀུལཔུཏྟཱ མཡཱ གཏམགྒཾ ཨཱཝཛྫིཏྭཱ ཨབྦྷོཀཱསཝཱསཾ ཝསིཏབྦཾ མཉྙམཱནཱ པདྷཱནཀམྨཾ ཀརིསྶནྟཱི’’ཏི སམྤསྶམཱནོ སཏྠཱ ཨེཝམཀཱསི. མཧཱཏི མཧནྟོ. ཨརིཊྛཀོཏི ཀཱལ༹ཀོ. མཎཱིཏི པཱསཱཎོ. ཨེཝམསྶ སཱིསཾ ཧོཏཱིཏི ཨེཝརཱུཔཾ ཏསྶ ཀཱལ༹ཝཎྞཾ ཀཱུཊཱགཱརཔྤམཱཎཾ མཧཱཔཱསཱཎསདིསཾ སཱིསཾ ཧོཏི.
སུབྷཱསུབྷནྟི དཱིགྷམདྡྷཱནཾ སཾསརནྟོ སུནྡརཱསུནྡརཾ ཝཎྞཾ ཀཏྭཱ ཨཱགཏོསཱིཏི ཝདཏི. ཨཐ ཝཱ སཾསརནྟི སཾསརནྟོ ཨཱགཙྪནྟོ. དཱིགྷམདྡྷཱནནྟི ཝསཝཏྟིཊྛཱནཏོ ཡཱཝ ཨུརུཝེལཱཡ དཱིགྷམགྒཾ, པུརེ བོདྷཱཡ ཝཱ ཚབྦསྶཱནི ¶ དུཀྐརཀཱརིཀསམཡསངྑཱཏཾ དཱིགྷཀཱལཾ. ཝཎྞཾ ཀཏྭཱ སུབྷཱསུབྷནྟི སུནྡརཉྩ ཨསུནྡརཉྩ ནཱནཔྤཀཱརཾ ཝཎྞཾ ཀཏྭཱ ཨནེཀཝཱརཾ མམ སནྟིཀཾ ཨཱགཏོསཱིཏི ཨཏྠོ. སོ ཀིར ཝཎྞོ ནཱམ ནཏྠི, ཡེན ¶ ཝཎྞེན མཱརོ ཝིབྷིཾསཀཏྠཱཡ བྷགཝཏོ སནྟིཀཾ ན ཨཱགཏཔུབྦོ. ཏེན ཏཾ བྷགཝཱ ཨེཝམཱཧ. ཨལཾ ཏེ ཏེནཱཏི ཨལཾ ཏུཡ྄ཧཾ ཨེཏེན མཱརཝིབྷིཾསཱཀཱརདསྶནབྱཱཔཱརེན. དུཏིཡཾ.
༣. སུབྷསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༣༩. ཏཏིཡེ ¶ སུསཾཝུཏཱཏི སུཔིཧིཏཱ. ན ཏེ མཱརཝསཱནུགཱཏི, མཱར, ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ ཝསཱནུགཱ ན ཧོནྟི. ན ཏེ མཱརསྶ བདྡྷགཱུཏི ཏེ ཏུཡ྄ཧཾ མཱརསྶ བདྡྷཙརཱ སིསྶཱ ཨནྟེཝཱསིཀཱ ན ཧོནྟི. ཏཏིཡཾ.
༤. པཋམམཱརཔཱསསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༠. ཙཏུཏྠེ ཡོནིསོ མནསིཀཱརཱཏི ཨུཔཱཡམནསིཀཱརེན. ཡོནིསོ སམྨཔྤདྷཱནཱཏི ཨུཔཱཡཝཱིརིཡེན ཀཱརཎཝཱིརིཡེན. ཝིམུཏྟཱིཏི ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟི. ཨཛ྄ཛྷབྷཱསཱིཏི ‘‘ཨཡཾ ཨཏྟནཱ ཝཱིརིཡཾ ཀཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱཔི ན ཏུསྶཏི, ཨིདཱནི ཨཉྙེསམྤི ‘པཱཔུཎཱཐཱ’ཏི ཨུསྶཱཧཾ ཀརོཏི, པཊིབཱཧེསྶཱམི ན’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ཨབྷཱསི.
མཱརཔཱསེནཱཏི ཀིལེསཔཱསེན. ཡེ དིབྦཱ ཡེ ཙ མཱནུསཱཏི ཡེ དིབྦཱ ཀཱམགུཎསངྑཱཏཱ མཱནུསཱ ཀཱམགུཎསངྑཱཏཱ ཙ མཱརཔཱསཱ ནཱམ ཨཏྠི, སབྦེཧི ཏེཧི ཏྭཾ བདྡྷོཏི ཝདཏི. མཱརབནྡྷནབདྡྷོཏི མཱརབནྡྷནེན བདྡྷོ, མཱརབནྡྷནེ ཝཱ བདྡྷོ. ན མེ སམཎ མོཀྑསཱིཏི སམཎ ཏྭཾ མམ ཝིསཡཏོ ན མུཙྩིསྶསི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. དུཏིཡམཱརཔཱསསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༡. པཉྩམེ མུཏྟཱཧནྟི མུཏྟོ ཨཧཾ. པུརིམཾ སུཏྟཾ ཨནྟོཝསྶེ ཝུཏྟཾ, ཨིདཾ པན པཝཱརེཏྭཱ ཝུཊྛཝསྶཀཱལེ. ཙཱརིཀནྟི ཨནུཔུབྦགམནཙཱརིཀཾ. (པཝཱརེཏྭཱ) དིཝསེ དིཝསེ ཡོཛནཔརམཾ ¶ གཙྪནྟཱ ཙརཐཱཏི ཝདཏི. མཱ ཨེཀེན དྭེཏི ཨེཀམགྒེན དྭེ ཛནཱ མཱ ཨགམིཏྠ. ཨེཝཉྷི གཏེསུ ཨེཀསྨིཾ དྷམྨཾ དེསེནྟེ, ཨེཀེན ཏུཎྷཱིབྷཱུཏེན ཋཱཏབྦཾ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ.
ཨཱདིཀལྱཱཎནྟི ཨཱདིམྷི ཀལྱཱཎཾ སུནྡརཾ བྷདྡཀཾ. ཏཐཱ མཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནེསུ. ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཉྩ ནཱམེཏཾ སཱསནསྶ ཙ དེསནཱཡ ཙ ¶ ཝསེན དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ སཱསནསྶ སཱིལཾ ཨཱདི, སམཐཝིཔསྶནཱམགྒཱ མཛ྄ཛྷཾ, ཕལནིབྦཱནཱནི པརིཡོསཱནཾ. སཱིལསམཱདྷཡོ ཝཱ ཨཱདི ¶ , ཝིཔསྶནཱམགྒཱ མཛ྄ཛྷཾ, ཕལནིབྦཱནཱནི པརིཡོསཱནཾ. སཱིལསམཱདྷིཝིཔསྶནཱ ཝཱ ཨཱདི, མགྒོ མཛ྄ཛྷཾ, ཕལནིབྦཱནཱནི པརིཡོསཱནཾ. དེསནཱཡ པན ཙཏུཔྤདིཀཱཡ གཱཐཱཡ ཏཱཝ པཋམཔཱདོ ཨཱདི, དུཏིཡཏཏིཡཱ མཛ྄ཛྷཾ, ཙཏུཏྠོ པརིཡོསཱནཾ. པཉྩཔདཚཔྤདཱནཾ པཋམཔཱདོ ཨཱདི, ཨཝསཱནཔཱདོ པརིཡོསཱནཾ, ཨཝསེསཱ མཛ྄ཛྷཾ. ཨེཀཱནུསནྡྷིཀསུཏྟསྶ ནིདཱནཾ ཨཱདི, ‘‘ཨིདམཝོཙཱ’’ཏི པརིཡོསཱནཾ, སེསཾ མཛ྄ཛྷཾ. ཨནེཀཱནུསནྡྷིཀསྶ མཛ྄ཛྷེ བཧཱུཔི ཨནུསནྡྷི མཛ྄ཛྷམེཝ, ནིདཱནཾ ཨཱདི, ‘‘ཨིདམཝོཙཱ’’ཏི པརིཡོསཱནཾ.
སཱཏྠནྟི སཱཏྠཀཾ ཀཏྭཱ དེསེཐ. སབྱཉྫནནྟི བྱཉྫནེཧི ཙེཝ པདེཧི ཙ པརིཔཱུརཾ ཀཏྭཱ དེསེཐ. ཀེཝལཔརིཔུཎྞནྟི སཀལཔརིཔུཎྞཾ. པརིསུདྡྷནྟི ནིརུཔཀྐིལེསཾ. བྲཧྨཙརིཡནྟི སིཀྑཏྟཡསངྒཧཾ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ. པཀཱསེཐཱཏི ཨཱཝིཀརོཐ.
ཨཔྤརཛཀྑཛཱཏིཀཱཏི པཉྙཱཙཀྑུམྷི ཨཔྤཀིལེསརཛསབྷཱཝཱ, དུཀཱུལསཱཎིཡཱ པཊིཙྪནྣཱ ཝིཡ ཙཏུཔྤདིཀགཱཐཱཔརིཡོསཱནེ ཨརཧཏྟཾ པཏྟུཾ སམཏྠཱ སནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨསྶཝནཏཱཏི ཨསྶཝནཏཱཡ. པརིཧཱཡནྟཱིཏི ཨལཱབྷཔརིཧཱནིཡཱ དྷམྨཏོ པརིཧཱཡནྟི. སེནཱནིགམོཏི པཋམཀཔྤིཀཱནཾ སེནཱཡ ནིཝིཊྛོཀཱསེ པཏིཊྛིཏགཱམོ, སུཛཱཏཱཡ ཝཱ པིཏུ སེནཱནཱི ནཱམ ནིགམོ. ཏེནུཔསངྐམིསྶཱམཱིཏི ནཱཧཾ ཏུམྷེ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ པརིཝེཎཱདཱིནི ཀཱརེཏྭཱ ཨུཔཊྛཱཀཱདཱིཧི པརིཙརིཡམཱནོ ¶ ཝིཧརིསྶཱམི, ཏིཎྞཾ པན ཛཊིལཱནཾ ཨཌྜྷུཌྜྷཱནི པཱཊིཧཱརིཡསཧསྶཱནི དསྶེཏྭཱ དྷམྨམེཝ དེསེཏུཾ ཨུཔསངྐམིསྶཱམཱིཏི. ཏེནུཔསངྐམཱིཏི, ‘‘ཨཡཾ སམཎོ གོཏམོ མཧཱཡུདྡྷཾ ཝིཙཱརེནྟོ ཝིཡ, ‘མཱ ཨེཀེན དྭེ ཨགམིཏྠ, དྷམྨཾ དེསེཐཱ’ཏི སཊྛི ཛནེ ཨུཡྻོཛེཏི, ཨིམསྨིཾ པན ཨེཀསྨིམྤི དྷམྨཾ དེསེནྟེ མཡ྄ཧཾ ཙིཏྟསྶཱདཾ ནཏྠི, ཨེཝཾ བཧཱུསུ དེསེནྟེསུ ཀུཏོ བྷཝིསྶཏི, པཊིབཱཧཱམི ན’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ཨུཔསངྐམི. པཉྩམཾ.
༦. སཔྤསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༢. ཚཊྛེ སོཎྜིཀཱཀིལཉྫནྟི སུརཱཀཱརཀཱནཾ པིཊྛཔཏྠརཎཀཀིལཉྫཾ. ཀོསལིཀཱ ཀཾསཔཱཏཱིཏི ཀོསལརཉྙོ རཐཙཀྐཔྤམཱཎཱ པརིབྷོགཔཱཏི ¶ . གལ༹གལཱ༹ཡནྟེཏི གཛྫནྟེ. ཀམྨཱརགགྒརིཡཱཏི ཀམྨཱརུདྡྷནཔཎཱལི༹ཡཱ. དྷམམཱནཱཡཱཏི བྷསྟཝཱཏེན པཱུརིཡམཱནཱཡ. ཨིཏི ཝིདིཏྭཱཏི – ‘‘སམཎོ གོཏམོ པདྷཱནམནུཡུཏྟོ སུཁེན ནིསིནྣོ, གྷཊྚཡིསྶཱམི ན’’ནྟི ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ¶ ཨཏྟབྷཱཝཾ མཱཔེཏྭཱ ནིཡཱམབྷཱུམིཡཾ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ སཉྩརནྟཾ ཝིཛྫུལཏཱལོཀེན དིསྭཱ, ‘‘ཀོ ནུ ཁོ ཨེསོ སཏྟོ’’ཏི? ཨཱཝཛྫེནྟོ, ‘‘མཱརོ ཨཡ’’ནྟི ཨེཝཾ ཝིདིཏྭཱ.
སུཉྙགེཧཱནཱིཏི སུཉྙཱགཱརཱནི. སེཡྻཱཏི སེཡྻཏྠཱཡ. ཋསྶཱམི ཙངྐམིསྶཱམི ནིསཱིདིསྶཱམི ནིཔཛྫིསྶཱམཱིཏི ཨེཏདཏྠཱཡ ཡོ སུཉྙཱགཱརཱནི སེཝཏཱིཏི ཨཏྠོ. སོ མུནི ཨཏྟསཉྙཏོཏི སོ བུདྡྷམུནི ཧཏྠཔཱདཀུཀྐུཙྩཱབྷཱཝེན སཾཡཏཏྟབྷཱཝོ. ཝོསྶཛྫ ཙརེཡྻ ཏཏྠ སོཏི སོ ཏསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨཱལཡཾ ནིཀནྟིཾ ཝོསྶཛྫིཏྭཱ པཧཱཡ ཙརེཡྻ. པཏིརཱུཔཾ ཧི ཏཐཱཝིདྷསྶ ཏནྟི ཏཱདིསསྶ ཏཾསཎྛིཏསྶ བུདྡྷམུནིནོ ཏཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ནིཀནྟིཾ ཝོསྶཛྫིཏྭཱ ཙརཎཾ ནཱམ པཏིརཱུཔཾ ཡུཏྟཾ ཨནུཙྪཝིཀཾ.
ཙརཀཱཏི སཱིཧབྱགྒྷཱདིཀཱ སཉྩརཎསཏྟཱ. བྷེརཝཱཏི སཝིཉྙཱཎཀཨཝིཉྙཱཎཀབྷེརཝཱ. ཏཏྠ སཝིཉྙཱཎཀཱ སཱིཧབྱགྒྷཱདཡོ, ཨཝིཉྙཱཎཀཱ རཏྟིབྷཱགེ ཁཱཎུཝམྨིཀཱདཡོ. ཏེཔི ཧི ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཡཀྑཱ ཝིཡ ཨུཔཊྛཧནྟི, རཛྫུཝལླིཡཱདཱིནི སབྦཱནི སཔྤཱ ཝིཡ ཨུཔཊྛཧནྟི. ཏཏྠཱཏི ཏེསུ བྷེརཝེསུ སུཉྙཱགཱརགཏོ ¶ བུདྡྷམུནི ལོམཙལནམཏྟཀམྤི ན ཀརོཏི.
ཨིདཱནི ཨཊྛཱནཔརིཀཔྤཾ དསྶེནྟོ ནབྷཾ ཕལེཡྻཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཕལེཡྻཱཏི ཀཱཀཔདཾ ཝིཡ ཧཱིརཧཱིརསོ ཕལེཡྻ. ཙལེཡྻཱཏི པོཀྑརཔཏྟེ ཝཱཏཱཧཏོ ཨུདཀབིནྡུ ཝིཡ ཙལེཡྻ. སལླམྤི ཙེ ཨུརསི པཀཔྤཡེཡྻུནྟི ཏིཁིཎསཏྟིསལླཾ ཙེཔི ཨུརསྨིཾ ཙཱརེཡེཡྻུཾ. ཨུཔདྷཱིསཱུཏི ཁནྡྷཱུཔདྷཱིསུ. ཏཱཎཾ ན ཀརོནྟཱིཏི ཏིཁིཎེ སལླེ ཨུརསྨིཾ ཙཱརིཡམཱནེ བྷཡེན གུམྦནྟརཀནྡརཱདཱིནི པཝིསནྟཱ ཏཱཎཾ ཀརོནྟི ནཱམ. བུདྡྷཱ པན སམུཙྪིནྣསབྦབྷཡཱ ཨེཝརཱུཔཾ ཏཱཎཾ ནཱམ ན ཀརོནྟི. ཚཊྛཾ.
༧. སུཔཏིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༣. སཏྟམེ ¶ པཱདེ པཀྑཱལེཏྭཱཏི ཨུཏུགཱཧཱཔནཏྠཾ དྷོཝིཏྭཱ. བུདྡྷཱནཾ པན སརཱིརེ རཛོཛལླཾ ན ཨུཔལིམྤཏི, ཨུདཀམྤི པོཀྑརཔཏྟེ པཀྑིཏྟཾ ཝིཡ ཝིཝཊྚིཏྭཱ གཙྪཏི. ཨཔིཙ ཁོ དྷོཏཔཱདཀེ གེཧེ པཱདེ དྷོཝིཏྭཱ པཝིསནཾ པབྦཛིཏཱནཾ ཝཏྟཾ. ཏཏྠ བུདྡྷཱནཾ ཝཏྟབྷེདོ ནཱམ ནཏྠི, ཝཏྟསཱིསེ པན ཋཏྭཱ དྷོཝནྟི. སཙེ ཧི ཏཐཱགཏོ ནེཝ ནྷཱཡེཡྻ, ན པཱདེ དྷོཝེཡྻ, ‘‘ནཱཡཾ ¶ མནུསྶོ’’ཏི ཝདེཡྻུཾ. ཏསྨཱ མནུསྶཀིརིཡཾ ཨམུཉྩནྟོ དྷོཝཏི. སཏོ སམྤཛཱནོཏི སོཔྤཔརིགྒཱཧཀེན སཏིསམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏོ. ཨུཔསངྐམཱིཏི སམཎོ གོཏམོ སབྦརཏྟིཾ ཨབྦྷོཀཱསེ ཙངྐམིཏྭཱ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསིཏྭཱ ནིདྡཱཡཏི, ཨཏིཝིཡ སུཁསཡིཏོ བྷཝིསྶཏི, གྷཊྚཡིསྶཱམི ནནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ཨུཔསངྐམི.
ཀིཾ སོཔྤསཱིཏི ཀིཾ སུཔསི, ཀིཾ སོཔྤཾ ནཱམིདཾ ཏཝཱཏི ཝདཏི. ཀིཾ ནུ སོཔྤསཱིཏི ཀསྨཱ ནུ སུཔསི? དུབྦྷགོ ཝིཡཱཏི མཏོ ཝིཡ, ཝིསཉྙཱི ཝིཡ ཙ. སུཉྙམགཱརནྟི སུཉྙཾ མེ གྷརཾ ལདྡྷནྟི སོཔྤསཱིཏི ཝདཏི. སཱུརིཡེ ཨུགྒཏེཏི སཱུརིཡམྷི ཨུཊྛིཏེ. ཨིདཱནི ཧི ཨཉྙེ བྷིཀྑཱུ སམྨཛྫནྟི ¶ , པཱནཱིཡཾ ཨུཔཊྛཔེནྟི, བྷིཀྑཱཙཱརགམནསཛྫཱ བྷཝནྟི, ཏྭཾ ཀསྨཱ སོཔྤསིཡེཝ.
ཛཱལིནཱིཏི ཏཡོ བྷཝེ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ ཋིཏེན ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀསྶུཔཱདཱཡ ཨཊྛཱརསཏཎྷཱཝིཙརིཏཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༨༤༢) ཏེན ཏེན ཨཏྟནོ ཀོཊྛཱསབྷཱུཏེན ཛཱལེན ཛཱལིནཱི. ཝིསཏྟིཀཱཏི རཱུཔཱདཱིསུ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝིསཏྟཏཱཡ ཝིསམཱུལཏཱཡ ཝིསཔརིབྷོགཏཱཡ ཙ ཝིསཏྟིཀཱ. ཀུཧིཉྩི ནེཏཝེཏི ཀཏྠཙི ནེཏུཾ. སབྦཱུཔདྷི པརིཀྑཡཱཏི སབྦེསཾ ཁནྡྷཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཀཱམགུཎབྷེདཱནཾ ཨུཔདྷཱིནཾ པརིཀྑཡཱ. ཀིཾ ཏཝེཏྠ, མཱརཱཏི, མཱར, ཏུཡ྄ཧཾ ཀིཾ ཨེཏྠ? ཀསྨཱ ཏྭཾ ཨུཎྷཡཱགུཡཾ ནིལཱིཡིཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱི ཁུདྡཀམཀྑིཀཱ ཝིཡ ཨནྟནྟེནེཝ ཨུཛ྄ཛྷཱཡནྟོ ཨཱཧིཎྜསཱིཏི. སཏྟམཾ.
༨. ནནྡཏིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༤. ཨཊྛམཾ དེཝཏཱསཾཡུཏྟེ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཨཊྛམཾ.
༩. པཋམཨཱཡུསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༥. ནཝམེ ¶ ཨཔྤཾ ཝཱ བྷིཡྻོཏི བྷིཡྻོ ཛཱིཝནྟོ ཨཔརཾ ཝསྶསཏཾ ཛཱིཝིཏུཾ ན སཀྐོཏི, པཎྞཱསཾ ཝཱ སཊྛི ཝཱ ཝསྶཱནི ཛཱིཝཏི. ཨཛ྄ཛྷབྷཱསཱིཏི སམཎོ གོཏམོ ‘‘མནུསྶཱནཾ ཨཔྤམཱཡཱུ’’ཏི ཀཐེཏི, དཱིགྷབྷཱཝམསྶ ཀཐེསྶཱམཱིཏི པཙྩནཱིཀསཱཏཏཱཡ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨབྷཱསི.
ན ¶ ནཾ ཧཱིལེ༹ཏི ཏཾ ཨཱཡུཾ ‘‘ཨཔྤཀམིད’’ནྟི ན ཧཱིལེ༹ཡྻ. ཁཱིརམཏྟོ ཝཱཏི ཡཐཱ དཧརོ ཀུམཱརོ ཨུཏྟཱནསེཡྻཀོ ཁཱིརཾ པིཝིཏྭཱ དུཀཱུལཙུམྦཊཀེ ནིཔནྣོ ཨསཉྙཱི ཝིཡ ནིདྡཱཡཏི, ཀསྶཙི ཨཱཡུཾ ཨཔྤཾ ཝཱ དཱིགྷཾ ཝཱཏི ན ཙིནྟེཏི, ཨེཝཾ སཔྤུརིསོ. ཙརེཡྻཱདིཏྟསཱིསོ ཝཱཏི ཨཱཡུཾ པརིཏྟནྟི ཉཏྭཱ པཛྫལིཏསཱིསོ ཝིཡ ཙརེཡྻ. ནཝམཾ.
༡༠. དུཏིཡཨཱཡུསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༦. དསམེ ནེམཱིཝ རཐཀུབྦརནྟི ཡཐཱ དིཝསཾ གཙྪནྟསྶ རཐསྶ ཙཀྐནེམི ཀུབྦརཾ ཨནུཔརིཡཱཡཏི ན ཝིཛཧཏི, ཨེཝཾ ཨཱཡུ ཨནུཔརིཡཱཡཏཱིཏི. དསམཾ.
པཋམོ ཝགྒོ.
༢. དུཏིཡཝགྒོ
༡. པཱསཱཎསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༧. དུཏིཡཝགྒསྶ ¶ པཋམེ ནིསིནྣོཏི པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནེཝ པདྷཱནཾ པརིགྒཎྷནྟོ ནིསིནྣོ. མཱརོཔིསྶ སུཁནིསིནྣབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ གྷཊྚཡིསྶཱམཱིཏི ཨུཔསངྐམནྟོ. པདཱལེསཱིཏི པབྦཏཔིཊྛེ ཋཏྭཱ པཝིཛ྄ཛྷི. པཱསཱཎཱ ནིརནྟརཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨབྷིཧནནྟཱ པཏནྟི. ཀེཝལནྟི སཀལཾ. སབྦནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. པཋམཾ.
༢. ཀིནྣུསཱིཧསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༨. དུཏིཡེ ཝིཙཀྑུཀམྨཱཡཱཏི པརིསཱཡ པཉྙཱཙཀྑུཾ ཝིནཱསེཏུཀམྱཏཱཡ. བུདྡྷཱནཾ པནེས པཉྙཱཙཀྑུཾ ཝིནཱསེཏུཾ ན སཀྐོཏི, པརིསཱཡ བྷེརཝཱརམྨཎཾ ¶ སཱཝེནྟོ ཝཱ དསྶེནྟོ ཝཱ སཀྐོཏི. ཝིཛིཏཱཝཱི ནུ མཉྙསཱིཏི ཀིཾ ནུ ཏྭཾ ‘‘ཝིཛིཏཝིཛཡོ ཨཧ’’ནྟི མཉྙསི? མཱ ཨེཝཾ མཉྙི, ནཏྠི ཏེ ཛཡོ. པརིསཱསཱུཏི, ཨཊྛསུ པརིསཱསུ. བལཔྤཏྟཱཏི དསབལཔྤཏྟཱ. དུཏིཡཾ.
༣. སཀལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༤༩. ཏཏིཡེ ¶ མནྡིཡཱ ནཱུཏི མནྡབྷཱཝེན མོམཱུཧབྷཱཝེན. ཨུདཱཧུ ཀཱཝེཡྻམཏྟོཏི ཨུདཱཧུ ཡཐཱ ཀཝི ཀབྦཾ ཙིནྟེནྟོ ཏེན ཀབྦཀརཎེན མཏྟོ སཡཏི, ཨེཝཾ སཡསི. སམྤཙུརཱཏི བཧཝོ. ཀིམིདཾ སོཔྤསེ ཝཱཏི ཀསྨཱ ཨིདཾ སོཔྤཾ སོཔྤསིཡེཝ? ཨཏྠཾ སམེཙྩཱཏི ཨཏྠཾ སམཱགནྟྭཱ པཱཔུཎིཏྭཱ. མཡ྄ཧཾ ཧི ཨསངྒཧོ ནཱམ སངྒཧཝིཔནྣོ ཝཱ ཨཏྠོ ནཏྠི. སལླནྟི ཏིཁིཎཾ སཏྟིསལླཾ. ཛགྒཾ ན སངྐེཏི ཡཐཱ ཨེཀཙྩོ སཱིཧཔཐཱདཱིསུ ཛགྒནྟོ སངྐཏི, ཏཐཱ ཨཧཾ ཛགྒནྟོཔི ན སངྐཱམི. ནཔི བྷེམི སོཏྟུནྟི ཡཐཱ ཨེཀཙྩོ སཱིཧཔཐཱདཱིསུཡེཝ སུཔིཏུཾ བྷཱཡཏི, ཨེཝཾ ཨཧཾ སུཔིཏུམྤི ན བྷཱཡཱམི. ནཱནུཏཔནྟི མཱམནྟི ཡཐཱ ཨཱཙརིཡསྶ ཝཱ ཨནྟེཝཱསིཀསྶ ཝཱ ཨཕཱསུཀེ ཛཱཏེ ཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱཡ ¶ ཋིཏཏྟཱ ཨནྟེཝཱསིཾ རཏྟིནྡིཝཱ ཨཏིཀྐམནྟཱ ཨནུཏཔནྟི, ཨེཝཾ མཾ ནཱནུཏཔནྟི. ན ཧི མཡ྄ཧཾ ཀིཉྩི ཨཔརིནིཊྛིཏཀམྨཾ ནཱམ ཨཏྠི. ཏེནེཝཱཧ ཧཱནིཾ ན པསྶཱམི ཀུཧིཉྩི ལོཀེཏི. ཏཏིཡཾ.
༤. པཏིརཱུཔསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༠. ཙཏུཏྠེ ཨནུརོདྷཝིརོདྷེསཱུཏི རཱགཔཊིགྷེསུ. མཱ སཛྫིཏྠོ ཏདཱཙརནྟི ཨེཝཾ དྷམྨཀཐཾ ཨཱཙརནྟོ མཱ ལགྒི. དྷམྨཀཐཾ ཀཐེནྟསྶ ཧི ཨེཀཙྩེ སཱདྷུཀཱརཾ དདནྟི, ཏེསུ རཱགོ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨེཀཙྩེ ཨསཀྐཙྩཾ སུཎནྟི, ཏེསུ པཊིགྷོ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨིཏི དྷམྨཀཐིཀོ ཨནུརོདྷཝིརོདྷེསུ སཛྫཏི ནཱམ. ཏྭཾ ཨེཝཾ མཱ སཛྫིཏྠོཏི ཝདཏི. ཡདཉྙམནུསཱསཏཱིཏི ཡཾ ཨཉྙཾ ཨནུསཱསཏི, ཏཾ. སམྦུདྡྷོ ཧིཏཱནུཀམྤཱི ཧིཏེན ཨནུཔཀམྤཏི. ཡསྨཱ ཙ ཧིཏཱནུཀམྤཱི ¶ , ཏསྨཱ ཨནུརོདྷཝིརོདྷེཧི ཝིཔྤམུཏྟོ ཏཐཱགཏོཏི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. མཱནསསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༡. པཉྩམེ ཨཱཀཱསེ ཙརནྟེཔི བནྡྷཏཱིཏི ཨནྟལིཀྑཙརོ. པཱསོཏི རཱགཔཱསོ. མཱནསོཏི མནསམྤཡུཏྟོ. པཉྩམཾ.
༦. པཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༢. ཚཊྛེ ¶ པཉྩནྣཾ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ ཨུཔཱདཱཡཱཏི པཉྩ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེ ཨཱདིཡིཏྭཱ, སབྷཱཝསཱམཉྙལཀྑཎཝསེན ནཱནཔྤཀཱརཏོ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེནྟོ. སནྡསྶེཏཱིཏི ཁནྡྷཱནཾ སབྷཱཝལཀྑཎཱདཱིནི དསྶེཏི. སམཱདཔེཏཱིཏི གཎྷཱཔེཏི. སམུཏྟེཛེཏཱིཏི སམཱདཱནམྷི ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏི. སམྤཧཾསེཏཱིཏི པཊིཝིདྡྷགུཎེན ཝོདཱཔེཏི ཛོཏཱཔེཏི. ཨཊྛིཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠིཀཾ ཀཏྭཱ, ‘‘ཨཡཾ ནོ ཨདྷིགནྟབྦོ ཨཏྠོ’’ཏི ཨེཝཾ སལླཀྑེཏྭཱ ཏཱཡ དེསནཱཡ ཨཏྠིཀཱ ཧུཏྭཱ. མནསི ཀཏྭཱཏི ཙིཏྟེ ཋཔེཏྭཱ. སབྦཙེཏསོ སམནྣཱཧརིཏྭཱཏི སབྦེན ¶ ཏེན ཀམྨཀཱརཀཙིཏྟེན སམནྣཱཧརིཏྭཱ. ཨོཧིཏསོཏཱཏི ཋཔིཏཱསོཏཱ. ཨབྦྷོཀཱསེ ནིཀྑིཏྟཱཏི ཨོཏཱཔནཏྠཱཡ ཋཔིཏཱ.
རཱུཔཾ ཝེདཡིཏཾ སཉྙཱནྟི, ཨེཏེ རཱུཔཱདཡོ ཏཡོ ཁནྡྷཱ. ཡཉྩ སངྑཏནྟི ཨིམིནཱ སངྑཱརཀྑནྡྷོ གཧིཏོ. ཨེཝཾ ཏཏྠ ཝིརཛྫཏཱིཏི ‘‘ཨེསོ ཨཧཾ ན ཧོམི, ཨེཏཾ མཡ྄ཧཾ ན ཧོཏཱི’’ཏི པསྶནྟོ ཨེཝཾ ཏེསུ ཁནྡྷེསུ ཝིརཛྫཏི. ཁེམཏྟནྟི ཁེམཱིབྷཱུཏཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ. ཨིམིནཱ ཕལཀྑཎཾ དསྶེཏི. ཨནྭེསནྟི བྷཝཡོནིགཏིཋིཏིསཏྟཱཝཱསསངྑཱཏེསུ སབྦཊྛཱནེསུ པརིཡེསམཱནཱ. ནཱཛ྄ཛྷགཱཏི ན པསྶཱིཏི. ཚཊྛཾ.
༧. ཚཕསྶཱཡཏནསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༣. སཏྟམེ ཕསྶཱཡཏནཱནནྟི སཉྫཱཏིསམོསརཎཊྛེན ཚདྭཱརིཀསྶ ཕསྶསྶ ཨཱཡཏནཱནཾ. བྷཡབྷེརཝཾ སདྡནྟི མེགྷདུནྡུབྷིཨསནིཔཱཏསདྡསདིསཾ བྷཡཛནཀཾ སདྡཾ. པཐཝཱི མཉྙེ ཨུནྡྲཱིཡཏཱིཏི ཨཡཾ མཧཱཔཐཝཱི པཊཔཊསདྡཾ ¶ ཀུརུམཱནཱ ཝིཡ ཨཧོསི. ཨེཏྠ ལོཀོ ཝིམུཙྪིཏོཏི ཨེཏེསུ ཚསུ ཨཱརམྨཎེསུ ལོཀོ ཨདྷིམུཙྪིཏོ. མཱརདྷེཡྻནྟི མཱརསྶ ཋཱནབྷཱུཏཾ ཏེབྷཱུམཀཝཊྚཾ. སཏྟམཾ.
༨. པིཎྜསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༤. ཨཊྛམེ པཱཧུནཀཱནི བྷཝནྟཱིཏི ཏཐཱརཱུཔེ ནཀྑཏྟེ ཏཏྠ ཏཏྠ པེསེཏབྦཱནི པཱཧུནཀཱནི བྷཝནྟི, ཨཱགནྟུཀཔཎྞཱཀཱརདཱནཱནི ཝཱ. སཡཾཙརཎདིཝསེ སམཝཡཛཱཏིགོཏྟཱ ཀུམཱརཀཱ ¶ ཏཏོ ཏཏོ སནྣིཔཏནྟི. ཀུམཱརིཀཱཡོཔི ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ཝིབྷཝཱནུརཱུཔེན ཨལངྐཏཱ ཏཧཾ ཏཧཾ ཝིཙརནྟི. ཏཏྲ ཀུམཱརིཀཱཡོཔི ཡཐཱརུཙིཀཱནཾ ཀུམཱརཀཱནཾ པཎྞཱཀཱརཾ པེསེནྟི, ཀུམཱརཀཱཔི ཀུམཱརིཀཱནཾ ཨཉྙསྨིཾ ཨསཏི ཨནྟམསོ མཱལཱགུལེ༹ནཔི པརིཀྑིཔནྟི. ཨནྭཱཝིཊྛཱཏི ཨནུ ཨཱཝིཊྛཱ. ཏཾདིཝསཾ ཀིར པཉྩསཏཱ ¶ ཀུམཱརིཀཱཡོ ཨུཡྻཱནཀཱིལ༹ཾ གཙྪནྟིཡོ པཊིཔཐེ སཏྠཱརཾ དིསྭཱ ཚཎཔཱུཝཾ དདེཡྻུཾ. སཏྠཱ ཏཱསཾ དཱནཱནུམོདནཏྠཾ པཀིཎྞཀདྷམྨདེསནཾ དེསེཡྻ, དེསནཱཔརིཡོསཱནེ སབྦཱཔི སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧེཡྻུཾ. མཱརོ ཏཱསཾ སམྤཏྟིཡཱ ཨནྟརཱཡཾ ཀརིསྶཱམཱིཏི ཨནྭཱཝིསི. པཱལི༹ཡཾ པན མཱ སམཎོ གོཏམོ པིཎྜམལཏྠཱཏི ཨེཏྟཀཾཡེཝ ཝུཏྟནྟི.
ཀིཾ པན སཏྠཱ མཱརཱཝཊྚནཾ ཨཛཱནིཏྭཱ པཝིཊྛོཏི? ཨཱམ ཨཛཱནིཏྭཱ. ཀསྨཱ? ཨནཱཝཛྫནཏཱཡ. བུདྡྷཱནཉྷི – ‘‘ཨསུཀཊྛཱནེ བྷཏྟཾ ལབྷིསྶཱམ, ན ལབྷིསྶཱམཱ’’ཏི ཨཱཝཛྫནཾ ན ཨནནུཙྪཝིཀཾ. པཝིཊྛོ པན མནུསྶཱནཾ ཨུཔཙཱརབྷེདཾ དིསྭཱ, ‘‘ཀིཾ ཨིད’’ནྟི? ཨཱཝཛྫེནྟོ ཉཏྭཱ, ‘‘ཨཱམིསཏྠཾ མཱརཱཝཊྚནཾ བྷིནྡིཏུཾ ཨནནུཙྪཝིཀ’’ནྟི ཨབྷིནྡིཏྭཱཝ ནིཀྑནྟོ.
ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨམིཏྟཝིཛཡེན ཝིཡ ཏུཊྛོ སཀལགཱམེ ཀཊཙྪུམཏྟམྤི བྷཏྟཾ ཨལབྷིཏྭཱ གཱམཏོ ནིཀྑམནྟཾ བྷགཝནྟཾ གཱམིཡམནུསྶཝེསེན ཨུཔསངྐམི. ཏཐཱཧཾ ཀརིསྶཱམཱིཏི ཨིདཾ སོ མུསཱ བྷཱསཏི. ཨེཝཾ ཀིརསྶ ཨཧོསི – ‘‘མཡཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟེ པུན པཝིསིསྶཏི, ཨཐ ནཾ གཱམདཱརཀཱ ‘སཀལགཱམེ ཙརིཏྭཱ ཀཊཙྪུབྷིཀྑམྤི ཨལབྷིཏྭཱ གཱམཏོ ནིཀྑམྨ པུན པཝིཊྛོསཱི’ཏིཨཱདཱིནི ¶ ཝཏྭཱ ཨུཔྤཎྜེསྶནྟཱི’’ཏི. བྷགཝཱ པན – ‘‘སཙཱཡཾ མཾ ཨེཝཾ ཝིཧེཋེསྶཏི མུདྡྷམསྶེཝ སཏྟདྷཱ ཕལིསྶཏཱི’’ཏི ཏསྨིཾ ཨནུཀམྤཱཡ ཨཔཝིསིཏྭཱ གཱཐཱདྭཡམཱཧ.
ཏཏྠ པསཝཱིཏི ཛནེསི ནིཔྥཱདེསི. ཨཱསཛྫཱཏི ཨཱསཱདེཏྭཱ གྷཊྚེཏྭཱ. ན མེ པཱཔཾ ཝིཔཙྩཏཱིཏི མམ པཱཔཾ ན པཙྩཏི. ནིཔྥལཾ ཨེཏནྟི ཀིཾ ནུ ཏྭཾ ཨེཝཾ མཉྙསི? མཱ ཨེཝཾ མཉྙི, ཨཏྠི ཏཡཱ ཀཏསྶ པཱཔསྶ ཕལནྟི དཱིཔེཏི. ཀིཉྩནནྟི མདྡིཏུཾ སམཏྠཾ རཱགཀིཉྩནཱདི ཀིལེསཛཱཏཾ. ཨཱབྷསྶརཱ ཡཐཱཏི ཡཐཱ ཨཱབྷསྶརཱ དེཝཱ སཔྤཱིཏིཀཛ྄ཛྷཱནེན ཡཱཔེནྟཱ པཱིཏིབྷཀྑཱ ནཱམ ཧོནྟི, ཨེཝཾ བྷཝིསྶཱམཱཏི. ཨཊྛམཾ.
༩. ཀསྶཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༥. ནཝམེ ¶ ¶ ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱཡཱཏི ནིབྦཱནཾ ཨཔདིསིཏྭཱ པཝཏྟཱཡ. ཧཊཧཊཀེསོཏི པུརིམཀེསེ པཙྪཏོ, པཙྪིམཀེསེ པུརཏོ ཝཱམཔསྶཀེསེ དཀྑིཎཏོ, དཀྑིཎཔསྶཀེསེ ཝཱམཏོ ཕརིཏྭཱ ཕརིཏྭཱ ཝིཔྤཀིཎྞཀེསོ. མམ ཙཀྑུསམྥསྶཝིཉྙཱཎཱཡཏནནྟི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎེན སམྤཡུཏྟོ ཙཀྑུསམྥསྶོཔི ཝིཉྙཱཎཱཡཏནམྤི མམེཝཱཏི. ཨེཏྠ ཙ ཙཀྑུསམྥསྶེན ཝིཉྙཱཎསམྤཡུཏྟཀཱ དྷམྨཱ གཧིཏཱ, ཝིཉྙཱཎཱཡཏནེན སབྦཱནིཔི ཙཀྑུདྭཱརེ ཨུཔྤནྣཱནི ཨཱཝཛྫནཱདིཝིཉྙཱཎཱནི. སོཏདྭཱརཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. མནོདྭཱརེ པན མནོཏི སཱཝཛྫནཀཾ བྷཝངྒཙིཏྟཾ. དྷམྨཱཏི ཨཱརམྨཎདྷམྨཱ. མནོསམྥསྶོཏི སཱཝཛྫནེན བྷཝངྒེན སམྤཡུཏྟཕསྶོ. ཝིཉྙཱཎཱཡཏནནྟི ཛཝནཙིཏྟཾ ཏདཱརམྨཎམྤི ཝཊྚཏི.
ཏཝེཝ པཱཔིམ, ཙཀྑཱུཏི ཡཾ ལོཀེ ཏིམིརཀཱཙཱདཱིཧི ཨུཔདྡུཏཾ ཨནེཀརོགཱཡཏནཾ ཨུཔཀྐཝིཔཀྐཾ ཨནྟམསོ ཀཱཎཙཀྑུཔི, སབྦཾ ཏཾ ཏཝེཝ བྷཝཏུ. རཱུཔཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཡཾ ཝདནྟཱིཏི ཡཾ བྷཎྜཀཾ ‘‘མམ ཨིད’’ནྟི ཝདནྟི. ཡེ ཝདནྟི མམནྟི ཙཱཏི ཡེ ཙ པུགྒལཱ ‘‘མམ’’ནྟི ཝདནྟི. ཨེཏྠ ཙེ ཏེ མནོ ཨཏྠཱིཏི ཨེཏེསུ ཙ ཋཱནེསུ ཡདི ཙིཏྟཾ ཨཏྠི. ན མེ སམཎ མོཀྑསཱིཏི སམཎ མཡ྄ཧཾ ཝིསཡཏོ ན མུཙྩིསྶསི. ཡཾ ཝདནྟཱིཏི ཡཾ བྷཎྜཀཾ ཝདནྟི, ན ཏཾ མཡ྄ཧཾ. ཡེ ཝདནྟཱིཏི ཡེཔི པུགྒལཱ ཨེཝཾ ཝདནྟི, ན ཏེ ཨཧཾ. ན མེ མགྒམྤི དཀྑསཱིཏི བྷཝཡོནིགཏིཨཱདཱིསུ མཡ྄ཧཾ གཏམགྒམྤི ན པསྶསི. ནཝམཾ.
༡༠. རཛྫསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༦. དསམེ ¶ ཨཧནཾ ཨགྷཱཏཡནྟི ཨཧནནྟེན ཨགྷཱཏཡནྟེན. ཨཛིནཾ ཨཛཱཔཡནྟི པརསྶ དྷནཛཱནིཾ ཨཀརོནྟེན ཨཀཱརཱཔེནྟེན. ཨསོཙཾ ཨསོཙཱཔཡནྟི ཨསོཙནྟེན ཨསོཙཱཔཡནྟེན. ཨིཏི བྷགཝཱ ཨདྷམྨིཀརཱཛཱུནཾ རཛྫེ ཝིཛིཏེ དཎྜཀརཔཱིལི༹ཏེ མནུསྶེ དིསྭཱ ཀཱརུཉྙཝསེན ཨེཝཾ ཙིནྟེསི. ཨུཔསངྐམཱིཏི ¶ ‘‘སམཎོ གོཏམོ ‘སཀྐཱ ནུ ཁོ རཛྫཾ ཀཱརེཏུ’ནྟི ཙིནྟེསི, རཛྫཾ ཀཱརེཏུཀཱམོ བྷཝིསྶཏི, རཛྫཉྩ ནཱམེཏཾ པམཱདཊྛཱནཾ, རཛྫཾ ཀཱརེནྟེ སཀྐཱ ཨོཏཱརཾ ལབྷིཏུཾ, གཙྪཱམི ཨུསྶཱཧམསྶ ཛནེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨུཔསངྐམི. ཨིདྡྷིཔཱདཱཏི ཨིཛ྄ཛྷནཀཀོཊྛཱསཱ ¶ . བྷཱཝིཏཱཏི ཝཌྜྷིཏཱ. བཧུལཱིཀཏཱཏི པུནཔྤུནཾ ཀཏཱ. ཡཱནཱིཀཏཱཏི ཡུཏྟཡཱནཾ ཝིཡ ཀཏཱ. ཝཏྠུཀཏཱཏི པཏིཊྛཊྛེནཝཏྠུཀཏཱ. ཨནུཊྛིཏཱཏི ཨཝིཛཧིཏཱ ནིཙྩཱནུབདྡྷཱ. པརིཙིཏཱཏི སཱཏཙྩཀིརིཡཱཡ སུཔརིཙིཏཱ ཀཏཱ ཨིསྶཱསསྶ ཨཝིརཱདྷིཏཝེདྷིཧཏྠོ ཝིཡ. སུསམཱརདྡྷཱཏི སུཊྛུ སམཱརདྡྷཱ པརིཔུཎྞབྷཱཝནཱ. ཨདྷིམུཙྩེཡྻཱཏི ཙིནྟེཡྻ.
པབྦཏསྶཱཏི པབྦཏོ བྷཝེཡྻ. དྭིཏྟཱཝཱཏི ཏིཊྛཏུ ཨེཀོ པབྦཏོ, དྭིཀྑཏྟུམྤི ཏཱཝ མཧནྟོ སུཝཎྞཔབྦཏོ ཨེཀསྶ ནཱལཾ, ན པརིཡཏྟོཏི ཨཏྠོ. ཨིཏི ཝིདྭཱ སམཉྩརེཏི ཨེཝཾ ཛཱནནྟོ སམཾ ཙརེཡྻ. ཡཏོནིདཱནནྟི དུཀྑཾ ནཱམ པཉྩཀཱམགུཎནིདཱནཾ, ཏཾ ཡཏོནིདཱནཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཡོ ཨདཀྑི. ཀཐཾ ནམེཡྻཱཏི སོ ཛནྟུ ཏེསུ དུཀྑསྶ ནིདཱནབྷཱུཏེསུ ཀཱམེསུ ཀེན ཀཱརཎེན ནམེཡྻ. ཨུཔདྷིཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཀཱམགུཎཨུཔདྷིཾ ‘‘སངྒོ ཨེསོ, ལགྒནམེཏ’’ནྟི ཨེཝཾ ཝིདིཏྭཱ. ཏསྶེཝ ཛནྟུ ཝིནཡཱཡ སིཀྑེཏི ཏསྶེཝ ཨུཔདྷིསྶ ཝིནཡཱཡ སིཀྑེཡྻ. དསམཾ.
དུཏིཡོ ཝགྒོ.
༣. ཏཏིཡཝགྒོ
༡. སམྦཧུལསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༧. ཏཏིཡཝགྒསྶ པཋམེ ཛཊཎྜུཝེནཱཏི ཛཊཱཙུམྦཊཀེན. ཨཛིནཀྑིཔནིཝཏྠོཏི སཁུརཾ ཨཛིནཙམྨཾ ཨེཀཾ ནིཝཏྠོ ཨེཀཾ པཱརུཏོ. ཨུདུམྦརདཎྜནྟི ¶ ཨཔྤིཙྪབྷཱཝཔྤཀཱསནཏྠཾ ཨཱིསཀཾ ཝངྐཾ ཨུདུམྦརདཎྜཾ གཧེཏྭཱ. ཨེཏདཝོཙཱཏི ལོཀེ བྲཱཧྨཎསྶ ཝཙནཾ ནཱམ སུསྶཱུསནྟི, བྲཱཧྨཎེསུཔི པབྦཛིཏསྶ, པབྦཛིཏེསུཔི མཧལླཀསྶཱཏི མཧལླཀབྲཱཧྨཎསྶ པབྦཛིཏཝེསཾ གཧེཏྭཱ པདྷཱནབྷཱུམིཡཾ ཀམྨཾ ཀརོནྟེ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཧཏྠཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཨེཏཾ ‘‘དཧརཱ བྷཝནྟོ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ¶ ཨཝོཙ. ཨོཀམྤེཏྭཱཏི ཧནུཀེན ཨུརཾ པཧརནྟོ ཨདྷོནཏཾ ཀཏྭཱ. ཛིཝ྄ཧཾ ནིལླཱལེཏྭཱཏི ཀབརམཧཱཛིཝ྄ཧཾ ནཱིཧརིཏྭཱ ཨུདྡྷམདྷོ ཨུབྷཡཔསྶེསུ ཙ ལཱལེཏྭཱ. ཏིཝིསཱཁནྟི ཏིསཱཁཾ. ནལཱཊིཀནྟི བྷཀུཊིཾ, ནལཱཊེ ཨུཊྛིཏཾ ཝལིཏྟཡནྟི ཨཏྠོ. པཀྐཱམཱིཏི ཏུམྷེ ཛཱནནྟཱནཾ ¶ ཝཙནཾ ཨཀཏྭཱ ཨཏྟནོཝ ཏེལེ པཙྩིསྶཐཱཏི ཝཏྭཱ ཨེཀཾ མགྒཾ གཧེཏྭཱ གཏོ. པཋམཾ.
༢. སམིདྡྷིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༨. དུཏིཡེ ལཱབྷཱ ཝཏ མེ, སུལདྡྷཾ ཝཏ མེཏི ཨེཝརཱུཔསྶ སཏྠུ ཙེཝ དྷམྨསྶ ཙ སབྲཧྨཙཱརཱིནཉྩ ལདྡྷཏྟཱ མཡ྄ཧཾ ལཱབྷཱ མཡ྄ཧཾ སུལདྡྷནྟི. སོ ཀིརཱཡསྨཱ པཙྪཱ མཱུལཀམྨཊྛཱནཾ སམྨསིཏྭཱ ‘‘ཨརཧཏྟཾ གཧེསྶཱམཱི’’ཏི པཱསཱདིཀཾ ཏཱཝ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ བུདྡྷདྷམྨསངྒྷགུཎེ ཨཱཝཛྫེཏྭཱ ཙིཏྟཀལླཏཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཙིཏྟཾ ཧཱསེཏྭཱ ཏོསེཏྭཱ ནིསིནྣོ. ཏེནསྶ ཨེཝམཧོསི. ཨུཔསངྐམཱིཏི ‘‘ཨཡཾ སམིདྡྷི བྷིཀྑུ པཱསཱདིཀཾ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ནིསིནྣསདིསོ, ཡཱཝ མཱུལཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ ན གཎྷཱཏི, ཏཱཝསྶ ཨནྟརཱཡཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨུཔསངྐམི. གཙྪ ཏྭནྟི སཏྠཱ སཀལཛམྦུདཱིཔཾ ཨོལོཀེནྟོ ‘‘ཏསྨིཾཡེཝ ཋཱནེ ཏསྶ ཀམྨཊྛཱནཾ སཔྤཱཡཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨདྡས, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. སཏིཔཉྙཱ ཙ མེ བུདྡྷཱཏི མཡཱ སཏི ཙ པཉྙཱ ཙ ཉཱཏཱ. ཀརསྶུ རཱུཔཱནཱིཏི བཧཱུནིཔི ཝིབྷིཾསཀཱརཧཱནི རཱུཔཱནི ཀརསྶུ. ནེཝ མཾ བྱཱདྷཡིསྶསཱིཏི མཾ ནེཝ ཝེདྷཡིསྶསི ན ཀམྤསྶེསི. དུཏིཡཾ.
༣. གོདྷིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༥༩. ཏཏིཡེ ¶ ཨིསིགིལིཔསྶེཏི ཨིསིགིལིསྶ ནཱམ པབྦཏསྶ པསྶེ. ཀཱལ༹སིལཱཡནྟི ཀཱལ༹ཝཎྞཱཡ སིལཱཡཾ. སཱམཡིཀཾ ཙེཏོཝིམུཏྟིནྟི ¶ ཨཔྤིཏཔྤིཏཀྑཎེ པཙྩནཱིཀདྷམྨེཧི ཝིམུཙྩཏི, ཨཱརམྨཎེ ཙ ཨདྷིམུཙྩཏཱིཏི ལོཀིཡསམཱཔཏྟི སཱམཡིཀཱ ཙེཏོཝིམུཏྟི ནཱམ. ཕུསཱིཏི པཊིལབྷི. པརིཧཱཡཱིཏི ཀསྨཱ ཡཱཝ ཚཊྛཾ པརིཧཱཡི? སཱབཱདྷཏྟཱ. ཐེརསྶ ཀིར ཝཱཏཔིཏྟསེམྷཝསེན ཨནུསཱཡིཀོ ཨཱབཱདྷོ ཨཏྠི, ཏེན སམཱདྷིསྶ སཔྤཱཡེ ཨུཔཀཱརཀདྷམྨེ པཱུརེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨཔྤིཏཔྤིཏཱཡ སམཱཔཏྟིཡཱ པརིཧཱཡཏི.
ཡཾནཱུནཱཧཾ སཏྠཾ ཨཱཧརེཡྻནྟི སོ ཀིར ཙིནྟེསི, ཡསྨཱ པརིཧཱིནཛ྄ཛྷཱནསྶ ཀཱལངྐརོཏོ ཨནིབདྡྷཱ གཏི ཧོཏི, ཨཔརིཧཱིནཛ྄ཛྷཱནསྶ ནིབདྡྷཱ གཏི ཧོཏི, བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟཏི, ཏསྨཱ སཏྠཾ ཨཱཧརིཏུཀཱམོ ཨཧོསི. ཨུཔསངྐམཱིཏི – ‘‘ཨཡཾ སམཎོ སཏྠཾ ཨཱཧརིཏུཀཱམོ, སཏྠཱཧརཎཉྩ ¶ ནཱམེཏཾ ཀཱཡེ ཙ ཛཱིཝིཏེ ཙ ཨནཔེཀྑསྶ ཧོཏི. ཡོ ཨེཝཾ ཀཱཡེ ཙ ཛཱིཝིཏེ ཙ ཨནཔེཀྑོ ཧོཏི, སོ མཱུལཀམྨཊྛཱནཾ སམྨསིཏྭཱ ཨརཧཏྟམྤི གཧེཏུཾ སམཏྠོ ཧོཏི, མཡཱ པན པཊིབཱཧིཏོཔི ཨེས ན ཨོརམིསྶཏི, སཏྠཱརཱ པཊིབཱཧིཏོ ཨོརམིསྶཏཱི’’ཏི ཐེརསྶ ཨཏྠཀཱམོ ཝིཡ ཧུཏྭཱ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམི.
ཛལཱཏི ཛལམཱནཱ. པཱདེ ཝནྡཱམི ཙཀྑུམཱཏི པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམཱ ཏཝ པཱདེ ཝནྡཱམི. ཛུཏིནྡྷརཱཏི ཨཱནུབྷཱཝདྷརཱ. ཨཔྤཏྟམཱནསོཏི ཨཔྤཏྟཨརཧཏྟོ. སེཁོཏི སཱིལཱདཱིནི སིཀྑམཱནོ སཀརཎཱིཡོ. ཛནེ སུཏཱཏི ཛནེ ཝིསྶུཏཱ. སཏྠཾ ཨཱཧརིཏཾ ཧོཏཱིཏི ཐེརོ ཀིར ‘‘ཀིཾ མཡ྄ཧཾ ཨིམིནཱ ཛཱིཝིཏེནཱ’’ཏི? ཨུཏྟཱནོ ནིཔཛྫིཏྭཱ སཏྠེན གལནཱལི༹ཾ ཚིནྡི, དུཀྑཱ ཝེདནཱ ཨུཔྤཛྫིཾསུ. ཐེརོ ཝེདནཾ ཝིཀྑམྦྷེཏྭཱ ཏཾཡེཝ ཝེདནཾ པརིགྒཧེཏྭཱ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ མཱུལཀམྨཊྛཱནཾ སམྨསནྟོ ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ སམསཱིསཱི ཧུཏྭཱ པརིནིབྦཱཡི. སམསཱིསཱི ནཱམ ཏིཝིདྷོ ཧོཏི ཨིརིཡཱཔཐསམསཱིསཱི, རོགསམསཱིསཱི, ཛཱིཝིཏསམསཱིསཱིཏི.
ཏཏྠ ¶ ཡོ ཋཱནཱདཱིསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཨཉྙཏརཾ ཨདྷིཊྛཱཡ – ‘‘ཨིམཾ ཨཀོཔེཏྭཱཝ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིསྶཱམཱི’’ཏི ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏི, ཨཐསྶ ཨརཧཏྟཔྤཏྟི ཙ ཨིརིཡཱཔཐཀོཔནཉྩ ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝ ཧོཏི. ཨཡཾ ཨིརིཡཱཔཐསམསཱིསཱི ནཱམ. ཡོ པན ཙཀྑུརོགཱདཱིསུ ཨཉྙཏརསྨིཾ ¶ སཏི – ‘‘ཨིཏོ ཨནུཊྛིཏོཝ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིསྶཱམཱི’’ཏི ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏི, ཨཐསྶ ཨརཧཏྟཔྤཏྟི ཙ རོགཏོ ཝུཊྛཱནཉྩ ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝ ཧོཏི. ཨཡཾ རོགསམསཱིསཱི ནཱམ. ཀེཙི པན ཏསྨིཾཡེཝ ཨིརིཡཱཔཐེ ཏསྨིཉྩ རོགེ པརིནིབྦཱནཝསེནེཏྠ སམསཱིསིཏཾ པཉྙཱཔེནྟི. ཡསྶ པན ཨཱསཝཀྑཡོ ཙ ཛཱིཝིཏཀྑཡོ ཙ ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝ ཧོཏི. ཨཡཾ ཛཱིཝིཏསམསཱིསཱི ནཱམ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ – ‘‘ཡསྶ པུགྒལསྶ ཨཔུབྦཾ ཨཙརིམཾ ཨཱསཝཔརིཡཱདཱནཉྩ ཧོཏི ཛཱིཝིཏཔརིཡཱདཱནཉྩ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི པུགྒལོ སམསཱིསཱི’’ཏི (པུ. པ. ༡༦).
ཨེཏྠ ཙ པཝཏྟིསཱིསཾ ཀིལེསསཱིསནྟི དྭེ སཱིསཱནི. ཏཏྠ པཝཏྟིསཱིསཾ ནཱམ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ, ཀིལེསསཱིསཾ ནཱམ ཨཝིཛྫཱ. ཏེསུ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ ཙུཏིཙིཏྟཾ ཁེཔེཏི, ཨཝིཛྫཱ མགྒཙིཏྟཾ. དྭིནྣཾ ཙིཏྟཱནཾ ཨེཀཏོ ཨུཔྤཱདོ ནཏྠི. མགྒཱནནྟརཾ པན ཕལཾ, ཕལཱནནྟརཾ བྷཝངྒཾ, བྷཝངྒཏོ ཝུཊྛཱཡ པཙྩཝེཀྑཎཾ, ཏཾ པརིཔུཎྞཾ ཝཱ ཧོཏི ཨཔརིཔུཎྞཾ ཝཱ. ཏིཁིཎེན ཨསིནཱ སཱིསེ ཚིཛྫནྟེཔི ¶ ཧི ཨེཀོ ཝཱ དྭེ ཝཱ པཙྩཝེཀྑཎཝཱརཱ ཨཝསྶཾ ཨུཔྤཛྫནྟིཡེཝ, ཙིཏྟཱནཾ པན ལཧུཔརིཝཏྟིཏཱཡ ཨཱསཝཀྑཡོ ཙ ཛཱིཝིཏཔརིཡཱདཱནཉྩ ཨེཀཀྑཎེ ཝིཡ པཉྙཱཡཏི.
སམཱུལཾ ཏཎྷམབྦུཡ྄ཧཱཏི ཨཝིཛྫཱམཱུལེན སམཱུལཀཾ ཏཎྷཾ ཨརཧཏྟམགྒེན ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ. པརིནིབྦུཏོཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནེན པརིནིབྦུཏོ.
ཝིཝཏྟཀྑནྡྷནྟི པརིཝཏྟཀྑནྡྷཾ. སེམཱནནྟི ཨུཏྟཱནཾ ཧུཏྭཱ སཡིཏཾ ཧོཏི. ཐེརོ པན ཀིཉྩཱཔི ཨུཏྟཱནཀོ སཡིཏོ, ཏཐཱཔིསྶ དཀྑིཎེན པསྶེན པརིཙིཏསཡནཏྟཱ སཱིསཾ དཀྑིཎཏོཝ པརིཝཏྟིཏྭཱ ཋིཏཾ. དྷཱུམཱཡིཏཏྟནྟི དྷཱུམཱཡིཏབྷཱཝཾ. ཏསྨིཾ ཧི ཁཎེ དྷཱུམཝལཱཧཀཱ ཝིཡ ཏིམིརཝལཱཧཀཱ ཝིཡ ཙ ཨུཊྛཧིཾསུ. ཝིཉྙཱཎཾ སམནྭེསཏཱིཏི པཊིསནྡྷིཙིཏྟཾ པརིཡེསཏི. ཨཔྤཏིཊྛིཏེནཱཏི པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎེན ཨཔྤཏིཊྛིཏེན, ཨཔྤཏིཊྛིཏཀཱརཎཱཏི ཨཏྠོ. བེལུཝཔཎྜུཝཱིཎནྟི བེལུཝཔཀྐཾ ཝིཡ པཎྜུཝཎྞཾ སུཝཎྞམཧཱཝཱིཎཾ. ཨཱདཱཡཱཏི ཀཙྪེ ཋཔེཏྭཱ. ཨུཔསངྐམཱིཏི ¶ ‘‘གོདྷིཀཏྠེརསྶ ནིབྦཏྟཊྛཱནཾ ན ¶ ཛཱནཱམི, སམཎཾ གོཏམཾ པུཙྪིཏྭཱ ནིཀྐངྑོ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི ཁུདྡཀདཱརཀཝཎྞཱི ཧུཏྭཱ ཨུཔསངྐམི. ནཱདྷིགཙྪཱམཱིཏི ན པསྶཱམི. སོཀཔརེཏསྶཱཏི སོཀེན ཕུཊྛསྶ. ཨབྷསྶཐཱཏི པཱདཔིཊྛིཡཾ པཏིཏཱ. ཏཏིཡཾ.
༤. སཏྟཝསྶཱནུབནྡྷསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༠. ཙཏུཏྠེ སཏྟ ཝསྶཱནཱིཏི པུརེ བོདྷིཡཱ ཚབྦསྶཱནི, བོདྷིཏོ པཙྪཱ ཨེཀཾ ཝསྶཾ. ཨོཏཱརཱཔེཀྑོཏི ‘‘སཙེ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཀཱཡདྭཱརཱདཱིསུ ཀིཉྩིདེཝ ཨནནུཙྪཝིཀཾ པསྶཱམི, ཙོདེསྶཱམི ན’’ནྟི ཨེཝཾ ཝིཝརཾ ཨཔེཀྑམཱནོ. ཨལབྷམཱནོཏི རཐརེཎུམཏྟམྤི ཨཝཀྑལིཏཾ ཨཔསྶནྟོ. ཏེནཱཧ –
‘‘སཏྟ ཝསྶཱནི བྷགཝནྟཾ, ཨནུབནྡྷིཾ པདཱཔདཾ;
ཨོཏཱརཾ ནཱདྷིགཙྪིསྶཾ, སམྦུདྡྷསྶ སཏཱིམཏོ’’ཏི. (སུ. ནི. ༤༤༨);
ཨུཔསངྐམཱིཏི ‘‘ཨཛྫ སམཎཾ གོཏམཾ ཨཏིགཧེཏྭཱ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཨུཔསངྐམི.
ཛྷཱཡསཱིཏི ¶ ཛྷཱཡནྟོ ཨཝཛ྄ཛྷཱཡནྟོ ནིསིནྣོསཱིཏི ཝདཏི. ཝིཏྟཾ ནུ ཛཱིནོཏི སཏཾ ཝཱ སཧསྶཾ ཝཱ ཛིཏོསི ནུ. ཨཱགུཾ ནུ གཱམསྨིནྟི, ཀིཾ ནུ ཨནྟོགཱམེ པམཱཎཱཏིཀྐནྟཾ པཱཔཀམྨཾ ཨཀཱསི, ཡེན ཨཉྙེསཾ མུཁཾ ཨོལོཀེཏུཾ ཨཝིསཧནྟོ ཨརཉྙེ ཝིཙརསི? སཀྑིནྟི མིཏྟབྷཱཝཾ.
པལིཁཱཡཱཏི ཁཎིཏྭཱ. བྷཝལོབྷཛཔྤནྟི བྷཝལོབྷསངྑཱཏཾ ཏཎྷཾ. ཨནཱསཝོ ཛྷཱཡཱམཱིཏི ནིཏྟཎྷོ ཧུཏྭཱ དྭཱིཧི ཛྷཱནེཧི ཛྷཱཡཱམི. པམཏྟབནྡྷཱུཏི མཱརཾ ཨཱལཔཏི. སོ ཧི ཡེཀེཙི ལོཀེ པམཏྟཱ, ཏེསཾ བནྡྷུ.
སཙེ མགྒཾ ཨནུབུདྡྷནྟི ཡདི ཏཡཱ མགྒོ ཨནུབུདྡྷོ. ཨཔེཧཱིཏི ཨཔཡཱཧི. ཨམཙྩུདྷེཡྻནྟི ¶ མཙྩུནོ ཨནོཀཱསབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནཾ. པཱརགཱམིནོཏི ཡེཔི པཱརཾ གཏཱ, ཏེཔི པཱརགཱམིནོ. ཡེཔི པཱརཾ གཙྪིསྶནྟི, ཡེཔི པཱརཾ གནྟུཀཱམཱ, ཏེཔི པཱརགཱམིནོ.
ཝིསཱུཀཱཡིཀཱནཱིཏི ¶ མཱརཝིསཱུཀཱནི. ཝིསེཝིཏཱནཱིཏི ཝིརུདྡྷསེཝིཏཱནི, ‘‘ཨཔྤམཱཡུ མནུསྶཱནཾ, ཨཙྩཡནྟི ཨཧོརཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟེ. ‘‘དཱིགྷམཱཡུ མནུསྶཱནཾ, ནཱཙྩཡནྟི ཨཧོརཏྟཱ’’ཏིཨཱདཱིནི པཊིལོམཀཱརཎཱནི. ཝིཔྥནྡིཏཱནཱིཏི, ཏམྷི ཏམྷི ཀཱལེ ཧཏྠིརཱཛཝཎྞསཔྤཝཎྞཱདིདསྶནཱནི. ནིབྦེཛནཱིཡཱཏི ཨུཀྐཎྛནཱིཡཱ.
ཨནུཔརིཡགཱཏིཨཱདཱིསུ ཀིཉྩཱཔི ཨཏཱིཏཝཙནཾ ཀཏཾ, ཨཏྠོ པན ཝིཀཔྤཝསེན ཝེདིཏབྦོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ མེདཝཎྞཾ པཱསཱཎཾ ཝཱཡསོ དིསྭཱ – ‘‘ཨཔི ནཱམེཏྠ མུདུཾ ཝིནྡེཡྻཱམ, ཨཔི ཨསྶཱདོ སིཡཱ’’ཏི ཨནུཔརིགཙྪེཡྻ, ཨཐ སོ ཏཏྠ ཨསྶཱདཾ ཨལབྷིཏྭཱཝ ཝཱཡསོ ཨེཏྟོ ཨཔཀྐམེཡྻ, ཏཏོ པཱསཱཎཱ ཨཔགཙྪེཡྻ, ཨེཝཾ མཡམྤི སོ ཀཱཀོ ཝིཡ སེལཾ གོཏམཾ ཨཱསཛྫ ཨསྶཱདཾ ཝཱ སནྠཝཾ ཝཱ ཨལབྷནྟཱ གོཏམཱ ནིབྦིནྡིཏྭཱ ཨཔགཙྪཱམ. ཙཏུཏྠཾ.
༥. མཱརདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༡. པཉྩམེ ཨབྷཱསིཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཨ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟཾ, བྷཱསིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྷཱསཡིཏྭཱཏིཔི ¶ པཱཋོ. ཨུཔསངྐམིཾསཱུཏི ‘‘གོཔཱལཀདཱརཀཾ ཝིཡ དཎྜཀེན བྷཱུམིཾ ལེཁཾ དཏྭཱ ཨཏིཝིཡ དུམྨནོ ཧུཏྭཱ ནིསིནྣོ. ‘ཀིནྣུ ཁོ ཀཱརཎ’ནྟི? པུཙྪིཏྭཱ, ཛཱནིསྶཱམཱ’’ཏི ཨུཔསངྐམིཾསུ.
སོཙསཱིཏི ཙིནྟེསི. ཨཱརཉྙམིཝ ཀུཉྫརནྟི ཡཐཱ ཨརཉྙཏོ པེསིཏགཎིཀཱརཧཏྠིནིཡོ ཨཱརཉྙཀཾ ཀུཉྫརཾ ཨིཏྠིཀུཏྟདསྶནེན པལོབྷེཏྭཱ བནྡྷིཏྭཱ ཨཱནཡནྟི, ཨེཝཾ ཨཱནཡིསྶཱམ. མཱརདྷེཡྻནྟི ཏེབྷཱུམཀཝཊྚཾ.
ཨུཔསངྐམིཾསཱུཏི – ‘‘ཏུམྷེ ཐོཀཾ ཨདྷིཝཱསེཐ, མཡཾ ཏཾ ¶ ཨཱནེསྶཱམཱ’’ཏི པིཏརཾ སམསྶཱསེཏྭཱ ཨུཔསངྐམིཾསུ. ཨུཙྩཱཝཙཱཏི ནཱནཱཝིདྷཱ. ཨེཀསཏཾ ཨེཀསཏནྟི ཨེཀེཀཾ སཏཾ སཏཾ ཀཏྭཱ. ཀུམཱརིཝཎྞསཏནྟི ཨིམིནཱ ནཡེན ཀུམཱརིཨཏྟབྷཱཝཱནཾ སཏཾ.
ཨཏྠསྶ ¶ པཏྟིཾ ཧདཡསྶ སནྟིནྟི, དྭཱིཧིཔི པདེཧི ཨརཧཏྟམེཝ ཀཐེསི. སེནནྟི ཀིལེསསེནཾ. སཱ ཧི པིཡརཱུཔསཱཏརཱུཔཱ ནཱམ. ཨེཀཱཧཾ ཛྷཱཡནྟི ཨེཀོ ཨཧཾ ཛྷཱཡནྟོ. སུཁམནུབོདྷིནྟི ཨརཧཏྟསུཁཾ ཨནུབུཛ྄ཛྷིཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – པིཡརཱུཔཾ སཱཏརཱུཔཾ སེནཾ ཛིནིཏྭཱ ཨཧཾ ཨེཀོ ཛྷཱཡནྟོ ‘‘ཨཏྠསྶ པཏྟིཾ ཧདཡསྶ སནྟི’’ནྟི སངྑཾ གཏཾ ཨརཧཏྟསུཁཾ ཨནུབུཛ྄ཛྷིཾ. ཏསྨཱ ཛནེན མིཏྟསནྠཝཾ ན ཀརོམི, ཏེནེཝ ཙ མེ ཀཱརཎེན ཀེནཙི སདྡྷིཾ སཀྑཱི ན སམྤཛྫཏཱིཏི.
ཀཐཾཝིཧཱརཱིབཧུལོཏི ཀཏམེན ཝིཧཱརེན བཧུལཾ ཝིཧརནྟོ. ཨལདྡྷཱཏི ཨལབྷིཏྭཱ. ཡོཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཀཏམེན ཛྷཱནེན བཧུལཾ ཛྷཱཡནྟཾ ཏཾ པུགྒལཾ ཀཱམསཉྙཱ ཨལབྷིཏྭཱཝ པརིབཱཧིརཱ ཧོནྟཱིཏི.
པསྶདྡྷཀཱཡོཏི ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནེན ཨསྶཱསཔསྶཱསཀཱཡསྶ པསྶདྡྷཏྟཱ པསྶདྡྷཀཱཡོ. སུཝིམུཏྟཙིཏྟོཏི ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟིཡཱ སུཊྛུ ཝིམུཏྟཙིཏྟོ. ཨསངྑརཱནོཏི ཏཡོ ཀམྨཱབྷིསངྑཱརེ ཨནབྷིསངྑརོནྟོ. ཨནོཀོཏི ཨནཱལཡོ. ཨཉྙཱཡ དྷམྨནྟི ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཛཱནིཏྭཱ. ཨཝིཏཀྐཛྷཱཡཱིཏི ཨཝིཏཀྐེན ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནེན ཛྷཱཡནྟོ. ན ཀུཔྤཏཱིཏིཨཱདཱིསུ དོསེན ན ཀུཔྤཏི, རཱགེན ན སརཏི, མོཧེན ན ཐཱིནོ. ཨིམེསུ ཏཱིསུ མཱུལཀིལེསེསུ གཧིཏེསུ དིཡཌྜྷཀིལེསསཧསྶཾ ¶ གཧིཏམེཝ ཧོཏི. པཋམཔདེན ཝཱ བྱཱཔཱདནཱིཝརཎཾ གཧིཏཾ, དུཏིཡེན ཀཱམཙྪནྡནཱིཝརཎཾ, ཏཏིཡེན ཐིནཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ སེསནཱིཝརཎཱནི. ཨིཏི ཨིམིནཱ ནཱིཝརཎཔྤཧཱནེན ཁཱིཎཱསཝཾ དསྶེཏི.
པཉྩོགྷཏིཎྞོཏི པཉྩདྭཱརིཀཾ ཀིལེསོགྷཾ ཏིཎྞོ. ཚཊྛནྟི མནོདྭཱརིཀམྤི ཚཊྛཾ ཀིལེསོགྷཾ ཨཏརི. པཉྩོགྷགྒཧཎེན ཝཱ པཉྩོརམྦྷཱགིཡཱནི སཾཡོཛནཱནི ¶ , ཚཊྛགྒཧཎེན པཉྩུདྡྷམྦྷཱགིཡཱནི ཝེདིཏབྦཱནི. གཎསངྒྷཙཱརཱིཏི གཎེ ཙ སངྒྷེ ཙ ཙརཏཱིཏི སཏྠཱ གཎསངྒྷཙཱརཱི ནཱམ. ཨདྡྷཱ ཙརིསྶནྟཱིཏི ཨཉྙེཔི སདྡྷཱ བཧུཛནཱ ཨེཀཾསེན ཙརིསྶནྟི. ཨཡནྟི ཨཡཾ སཏྠཱ. ཨནོཀོཏི ཨནཱལཡོ.
ཨཙྪེཛྫ ¶ ནེསྶཏཱིཏི ཨཙྪིནྡིཏྭཱ ནཡིསྶཏི, མཙྩུརཱཛསྶ ཧཏྠཏོ ཨཙྪིནྡིཏྭཱ ནིབྦཱནཔཱརཾ ནཡིསྶཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ནཡམཱནཱནནྟི ནཡམཱནེསུ.
སེལཾཝ སིརསཱུཧཙྩ, པཱཏཱལེ གཱདྷམེསཐཱཏི མཧནྟཾ ཀཱུཊཱགཱརཔྤམཱཎཾ སིལཾ སཱིསེ ཋཔེཏྭཱ པཱཏཱལེ པཏིཊྛགཝེསནཾ ཝིཡ. ཁཱཎུཾཝ ཨུརསཱསཛྫཱཏི ཨུརསི ཁཱཎུཾ པཧརིཏྭཱ ཝིཡ. ཨཔེཐཱཏི ཨཔགཙྪཐ. ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ སངྒཱིཏིཀཱརཱ ‘‘ཨིདམཝོཙཱ’’ཏི དེསནཾ ནིཊྛཔེཏྭཱ དདྡལླམཱནཱཏི གཱཐཾ ཨཱཧཾསུ. ཏཏྠ དདྡལླམཱནཱཏི ཨཏིཝིཡ ཛལམཱནཱ སོབྷམཱནཱ. ཨཱགཉྪུནྟི ཨཱགཏཱ. པནུདཱིཏི ནཱིཧརི. ཏཱུལཾ བྷཊྛཾཝ མཱལུཏོཏི ཡཐཱ ཕལཏོ བྷཊྛཾ སིམྦལིཏཱུལཾ ཝཱ པོཊཀིཏཱུལཾ ཝཱ ཝཱཏོ པནུདཏི ནཱིཧརཏི, ཨེཝཾ པནུདཱིཏི. པཉྩམཾ.
ཏཏིཡོ ཝགྒོ.
ཨིཏི སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ
སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ
མཱརསཾཡུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༥. བྷིཀྑུནཱིསཾཡུཏྟཾ
༡. ཨཱལ༹ཝིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༢. བྷིཀྑུནཱིསཾཡུཏྟསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ ཨཱལ༹ཝིཀཱཏི ཨཱལ༹ཝིཡཾ ཛཱཏཱ ཨཱལ༹ཝིནགརཏོཡེཝ ཙ ནིཀྑམྨ པབྦཛིཏཱ. ཨནྡྷཝནནྟི ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཙེཏིཡེ ནཝཀམྨཏྠཱཡ དྷནཾ སམཱདཔེཏྭཱ ཨཱགཙྪནྟསྶ ཡསོདྷརསྶ ནཱམ དྷམྨབྷཱཎཀསྶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ཨཀྑཱིནི ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ ཏཏྠེཝ ཨཀྑིབྷེདཔྤཏྟེཧི པཉྩཧི ཙོརསཏེཧི ནིཝུཏྠཏྟཱ ཏཏོ པཊྛཱཡ ‘‘ཨནྡྷཝན’’ནྟི སངྑཾ གཏཾ ཝནཾ. ཏཾ ཀིར སཱཝཏྠིཏོ དཀྑིཎཔསྶེ གཱཝུཏམཏྟེ ཧོཏི རཱཛཱརཀྑཱཡ གུཏྟཾ. ཏཏྠ པཝིཝེཀཀཱམཱ བྷིཀྑཱུ ཙ བྷིཀྑུནིཡོ ཙ གཙྪནྟི. ཏསྨཱ ཨཡམྤི ཀཱཡཝིཝེཀཏྠིནཱི ཡེན ཏཾ ཝནཾ, ཏེནུཔསངྐམི. ནིསྶརཎནྟི ནིབྦཱནཾ. པཉྙཱཡཱཏི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎེན. ན ཏྭཾ ཛཱནཱསི ཏཾ པདནྟི ཏྭཾ ཨེཏཾ ནིབྦཱནཔདཾ ཝཱ ནིབྦཱནགཱམིམགྒཔདཾ ཝཱ ན ཛཱནཱསི. སཏྟིསཱུལཱུཔམཱཏི ཝིནིཝིཛ྄ཛྷནཏྠེན སཏྟིསཱུལསདིསཱ. ཁནྡྷཱསཾ ཨདྷིཀུཊྚནཱཏི ཁནྡྷཱ ཏེསཾ ཨདྷིཀུཊྚནབྷཎྜིཀཱ. པཋམཾ.
༢. སོམཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༣. དུཏིཡེ ཋཱནནྟི ཨརཧཏྟཾ. དུརབྷིསམྦྷཝནྟི དུཔྤསཧཾ. དྭངྒུལཔཉྙཱཡཱཏི པརིཏྟཔཉྙཱཡ. ཡསྨཱ ཝཱ དྭཱིཧི ཨངྒུལེཧི ཀཔྤཱསཝཊྚིཾ གཧེཏྭཱ སུཏྟཾ ཀནྟནྟི, ཏསྨཱ ¶ ཨིཏྠཱི ‘‘དྭངྒུལཔཉྙཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཉཱཎམྷི ཝཏྟམཱནམྷཱིཏི ཕལསམཱཔཏྟིཉཱཎེ པཝཏྟམཱནེ. དྷམྨཾ ཝིཔསྶཏོཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཝིཔསྶནྟསྶ, པུབྦབྷཱགེ ཝཱ ཝིཔསྶནཱཡ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀམེཝ. ཀིཉྩི ཝཱ པན ཨཉྙསྨཱིཏི ཨཉྙཾ ཝཱ ཀིཉྩི ‘‘ཨཧཾ ཨསྨཱི’’ཏི ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཝསེན ཡསྶ སིཡཱ. དུཏིཡཾ.
༣. ཀིསཱགོཏམཱིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༤. ཏཏིཡེ ¶ ཀིསཱགོཏམཱིཏི ཨཔྤམཾསལོཧིཏཏཱཡ ཀིསཱ, གོཏམཱིཏི པནསྶཱ ནཱམཾ. པུབྦེ ཀིར སཱཝཏྠིཡཾ ཨེཀསྨིཾ ཀུལེ ཨསཱིཏིཀོཊིདྷནཾ སབྦཾ ཨངྒཱརཱཝ ཛཱཏཾ. ཀུཊུམྦིཀོ ཨངྒཱརཛཱཏཱནི ཨནཱིཧརིཏྭཱ ¶ – ‘‘ཨཝསྶཾ ཀོཙི པུཉྙཝཱ བྷཝིསྶཏི, ཏསྶ པུཉྙེན པུན པཱཀཏིཀཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི སུཝཎྞཧིརཉྙསྶ ཙཱཊིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཨཱཔཎེ ཋཔེཏྭཱ སམཱིཔེ ནིསཱིདི. ཨཐེཀཱ དུགྒཏཀུལསྶ དྷཱིཏཱ – ‘‘ཨཌྜྷམཱསཀཾ གཧེཏྭཱ དཱརུསཱཀཾ ཨཱཧརིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཱིཐིཾ གཏཱ ཏཾ དིསྭཱ ཀུཊུམྦིཀཾ ཨཱཧ – ‘‘ཨཱཔཎེ ཏཱཝ དྷནཾ ཨེཏྟཀཾ, གེཧེ ཀིཏྟཀཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི. ཀིཾ དིསྭཱ ཨམྨ ཨེཝཾ ཀཐེསཱིཏི? ཨིམཾ ཧིརཉྙསུཝཎྞནྟི. སོ ‘‘པུཉྙཝཏཱི ཨེསཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཏསྶཱ ཝསནཊྛཱནཾ པུཙྪིཏྭཱ ཨཱཔཎེ བྷཎྜཾ པཊིསཱམེཏྭཱ ཏསྶཱ མཱཏཱཔིཏརོ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨེཝམཱཧ – ‘‘ཨམྷཱཀཾ གེཧེ ཝཡཔྤཏྟོ དཱརཀོ ཨཏྠི, ཏསྶེཏཾ དཱརིཀཾ དེཐཱ’’ཏི. ཀིཾ སཱམི དུགྒཏེཧི སདྡྷིཾ ཀེལི༹ཾ ཀརོསཱིཏི? མིཏྟསནྠཝོ ནཱམ དུགྒཏེཧིཔི སདྡྷིཾ ཧོཏི, དེཐ ནཾ, ཀུཊུམྦསཱམིནཱི བྷཝིསྶཏཱིཏི ནཾ གཧེཏྭཱ གྷརཾ ཨཱནེསི. སཱ སཾཝཱསམནྭཱཡ པུཏྟཾ ཝིཛཱཏཱ. པུཏྟོ པདསཱ ཨཱཧིཎྜནཀཱལེ ཀཱལམཀཱསི. སཱ དུགྒཏཀུལེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ མཧཱཀུལཾ གནྟྭཱཔི ‘‘པུཏྟཝིནཱསཾ པཏྟཱམྷཱི’’ཏི ཨུཔྤནྣབལཝསོཀཱ པུཏྟསྶ སརཱིརཀིཙྩཾ ཝཱརེཏྭཱ ཏཾ མཏཀལེ༹ཝརཾ ཨཱདཱཡ ནགརེ ཝིཔྤལཔནྟཱི ཙརཏི.
ཨེཀདིཝསཾ མཧཏིཡཱ བུདྡྷཝཱིཐིཡཱ དསབལསྶ ¶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ – ‘‘པུཏྟསྶ མེ ཨརོགབྷཱཝཏྠཱཡ བྷེསཛྫཾ དེཐ བྷགཝཱ’’ཏི ཨཱཧ. གཙྪ སཱཝཏྠིཾ ཨཱཧིཎྜིཏྭཱ ཡསྨིཾ གེཧེ མཏཔུབྦོ ནཏྠི, ཏཏོ སིདྡྷཏྠཀཾ ཨཱཧར, པུཏྟསྶ ཏེ བྷེསཛྫཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི. སཱ ནགརཾ པཝིསིཏྭཱ དྷུརགེཧཏོ པཊྛཱཡ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟནཡེན གནྟྭཱ སིདྡྷཏྠཀཾ ཡཱཙནྟཱི གྷརེ གྷརེ, ‘‘ཀུཏོ ཏྭཾ ཨེཝརཱུཔཾ གྷརཾ པསྶིསྶསཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ ཀཏིཔཡཱནི གེཧཱནི ཨཱཧིཎྜིཏྭཱ – ‘‘སབྦེསམྤི ཀིརཱཡཾ དྷམྨཏཱ, ན མཡ྄ཧཾ པུཏྟསྶེཝཱ’’ཏི སཱལཱཡཾ ཚཝཾ ཚཌྜེཏྭཱ པབྦཛྫཾ ཡཱཙི. སཏྠཱ ‘‘ཨིམཾ པབྦཱཛེཏཱུ’’ཏི བྷིཀྑུནིཨུཔསྶཡཾ པེསེསི. སཱ ཁུརགྒེཡེཝ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. ཨིམཾ ཐེརིཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཐ ཁོ ཀིསཱགོཏམཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཨེཀམཱསཱིཏི ཨེཀཱ ཨཱསི. རུདམྨུཁཱིཏི རུདམཱནམུཁཱི ཝིཡ. ཨཙྩནྟཾ མཏཔུཏྟཱམྷཱིཏི ཨེཏྠ ¶ ཨནྟཾ ཨཏཱིཏཾ ཨཙྩནྟཾ, བྷཱཝནཔུཾསཀམེཏཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ པུཏྟམརཎཾ ཨནྟཾ ཨཏཱིཏཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ མཏཔུཏྟཱ ཨཧཾ, ཨིདཱནི མམ པུན པུཏྟམརཎཾ ནཱམ ནཏྠི. པུརིསཱ ཨེཏདནྟིཀཱཏི པུརིསཱཔི མེ ཨེཏདནྟིཀཱཝ ¶ . ཡོ མེ པུཏྟམརཎསྶ ཨནྟོ, པུརིསཱནམྤི མེ ཨེསེཝནྟོ, ཨབྷབྦཱ ཨཧཾ ཨིདཱནི པུརིསཾ གཝེསིཏུནྟི. སབྦཏྠ ཝིཧཏཱ ནནྡཱིཏི སབྦེསུ ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏུབྷཝཡོནིགཏིཋིཏིནིཝཱསེསུ མམ ཏཎྷཱནནྡཱི ཝིཧཏཱ. ཏམོཀྑནྡྷོཏི ཨཝིཛྫཱཀྑནྡྷོ. པདཱལིཏོཏི ཉཱཎེན བྷིནྣོ. ཏཏིཡཾ.
༤. ཝིཛཡཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༥. ཙཏུཏྠེ པཉྩངྒིཀེནཱཏི ཨཱཏཏཾ ཝིཏཏཾ ཨཱཏཏཝིཏཏཾ གྷནཾ སུསིརནྟི ཨེཝཾ པཉྩངྒསམནྣཱགཏེན. ནིཡྻཱཏཡཱམི ཏུཡ྄ཧེཝཱཏི སབྦེ ཏུཡ྄ཧཾཡེཝ དེམི. ནཱཧཾ ཏེནཏྠིཀཱཏི ནཱཧཾ ཏེན ཨཏྠིཀཱ. པཱུཏིཀཱཡེནཱཏི སུཝཎྞཝཎྞོཔི ཀཱཡོ ནིཙྩཾ ཨུགྒྷརིཏཔགྒྷརིཏཊྛེན པཱུཏིཀཱཡོཝ, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. བྷིནྡནེནཱཏི བྷིཛྫནསབྷཱཝེན. པབྷངྒུནཱཏི ཙུཎྞཝིཙུཎྞཾ ཨཱཔཛྫནདྷམྨེན. ཨཊྚཱིཡཱམཱིཏི ཨཊྚཱ པཱིལི༹ཏཱ ཧོམི. ཧརཱཡཱམཱིཏི ལཛྫཱམི. སནྟཱ སམཱཔཏྟཱིཏི ¶ ཨཊྛཝིདྷཱ ལོཀིཡསམཱཔཏྟི ཨཱརམྨཎསནྟཏཱཡ ཨངྒསནྟཏཱཡ ཙ སནྟཱཏི ཝུཏྟཱ. སབྦཏྠཱཏི སབྦེསུ རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ, ཏེསཾ དྭིནྣཾ བྷཝཱནཾ གཧིཏཏྟཱ གཧིཏེ ཀཱམབྷཝེ ཨཊྛསུ ཙ སམཱཔཏྟཱིསཱུཏི ཨེཏེསུ སབྦེསུ ཋཱནེསུ མཡ྄ཧཾ ཨཝིཛྫཱཏམོ ཝིཧཏོཏི ཝདཏི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. ཨུཔྤལཝཎྞཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༦. པཉྩམེ སུཔུཔྥིཏགྒནྟི ཨགྒཏོ པཊྛཱཡ སུཊྛུ པུཔྥིཏཾ སཱལརུཀྑཾ. ན ཙཏྠི ཏེ དུཏིཡཱ ཝཎྞདྷཱཏཱུཏི ཏཝ ཝཎྞདྷཱཏུསདིསཱ དུཏིཡཱ ཝཎྞདྷཱཏུ ནཏྠི, ཏཡཱ སདིསཱ ཨཉྙཱ བྷིཀྑུནཱི ནཏྠཱིཏི ཝདཏི. ཨིདྷཱགཏཱ ཏཱདིསིཀཱ བྷཝེཡྻུནྟི ཡཐཱ ཏྭཾ ཨིདྷཱགཏཱ ཀིཉྩི སནྠཝཾ ཝཱ སིནེཧཾ ཝཱ ན ལབྷསི, ཨེཝམེཝཾ ཏེཔི ཏཡཱཝ སདིསཱ བྷཝེཡྻུཾ. པཁུམནྟརིཀཱཡནྟི དྭིནྣཾ ཨཀྑཱིནཾ མཛ྄ཛྷེ ནཱསཝཾསེཔི ཏིཊྛནྟིཾ མཾ ན པསྶསི. ཝསཱིབྷཱུཏམྷཱིཏི ཝསཱིབྷཱུཏཱ ཨསྨི. པཉྩམཾ.
༦. ཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༧. ཚཊྛེ ¶ ཀོ ནུ ཏཾ ཨིདམཱདཔཡཱིཏི ཀོ ནུ མནྡབུདྡྷི བཱལོ ཏཾ ཨེཝཾ གཱཧཱཔེསི? པརིཀླེསནྟི ཨཉྙམྤི ནཱནཔྤཀཱརཾ ཨུཔདྡཝཾ. ཨིདཱནི ཡཾ མཱརོ ཨཱཧ ¶ – ‘‘ཀོ ནུ ཏཾ ཨིདམཱདཔཡཱི’’ཏི, ཏཾ མདྡནྟཱི – ‘‘ན མཾ ཨནྡྷབཱལོ ཨཱདཔེསི, ལོཀེ པན ཨགྒཔུགྒལོ སཏྠཱ དྷམྨཾ དེསེསཱི’’ཏི དསྶེཏུཾ, བུདྡྷོཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཙྩེ ནིཝེསཡཱིཏི པརམཏྠསཙྩེ ནིབྦཱནེ ནིཝེསེསི. ནིརོདྷཾ ཨཔྤཛཱནནྟཱཏི ནིརོདྷསཙྩཾ ཨཛཱནནྟཱ. ཚཊྛཾ.
༧. ཨུཔཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༨. སཏྟམེ ¶ ཨེནྟི མཱརཝསཾ པུནཱཏི པུནཔྤུནཾ མརཎམཱརཀིལེསམཱརདེཝཔུཏྟམཱརཱནཾ ཝསཾ ཨཱགཙྪནྟི. པདྷཱུཔིཏོཏི སནྟཱཔིཏོ. ཨགཏི ཡཏྠ མཱརསྶཱཏི ཡཏྠ ཏུཡ྄ཧཾ མཱརསྶ ཨགཏི. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ནིབྦཱནེ. སཏྟམཾ.
༨. སཱིསུཔཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༦༩. ཨཊྛམེ སམཎཱི ཝིཡ དིསྶསཱིཏི སམཎིསདིསཱ དིསྶསི. ཀིམིཝ ཙརསི མོམཱུཧཱཏི ཀིཾ ཀཱརཎཱ མོམཱུཧཱ ཝིཡ ཙརསི? ཨིཏོ བཧིདྡྷཱཏི ཨིམམྷཱ སཱསནཱ བཧི. པཱསཾ ཌེནྟཱིཏི པཱསཎྜཱ, སཏྟཱནཾ ཙིཏྟེསུ དིཊྛིཔཱསཾ ཁིཔནྟཱིཏི ཨཏྠོ. སཱསནཾ པན པཱསེ མོཙེཏི, ཏསྨཱ པཱསཎྜོཏི ན ཝུཙྩཏི, ཨིཏོ བཧིདྡྷཱཡེཝ པཱསཎྜཱ ཧོནྟི. པསཱིདནྟཱིཏི སཾསཱིདནྟི ལགྒནྟི.
ཨིདཱནི ‘‘ཀཾ ནུ ཨུདྡིསྶ མུཎྜཱསཱི’’ཏི པཉྷཾ ཀཐེནྟཱི ཨཏྠི སཀྱཀུལེ ཛཱཏོཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སབྦཱབྷིབྷཱུཏི སབྦཱནི ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏུབྷཝཡོནིགཏིཨཱདཱིནི ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏོ. མརཎམཱརཱདཡོ ནུདི ནཱིཧརཱིཏི མཱརནུདོ. སབྦཏྠམཔརཱཛིཏོཏི སབྦེསུ རཱགཱདཱིསུ ཝཱ མཱརཡུདྡྷེ ཝཱ ཨཛིཏོ. སབྦཏྠ མུཏྟོཏི སབྦེསུ ཁནྡྷཱདཱིསུ མུཏྟོ. ཨསིཏོཏི ཏཎྷཱདིཊྛིནིསྶཡེན ¶ ཨནིསྶིཏོ. སབྦཀམྨཀྑཡཾ པཏྟོཏི སབྦཀམྨཀྑཡསངྑཱཏཾ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ. ཨུཔདྷིསངྑཡེཏི ཨུཔདྷིསངྑཡསངྑཱཏེ ནིབྦཱནེ ཨཱརམྨཎཏོ ཝིམུཏྟོ. ཨཊྛམཾ.
༩. སེལཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༠. ནཝམེ ཀེནིདཾ པཀཏནྟི ཀེན ཨིདཾ ཀཏཾ. བིམྦནྟི ཨཏྟབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨགྷནྟི དུཀྑཔཏིཊྛཱནཏྟཱ ཨཏྟབྷཱཝམེཝ ཝདཏི. ཧེཏུབྷངྒཱཏི ཧེཏུནིརོདྷེན པཙྩཡཝེཀལླེན. ནཝམཾ.
༡༠. ཝཛིརཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༡. དསམེ ¶ ¶ ནཡིདྷ སཏྟུཔལབྦྷཏཱིཏི ཨིམསྨིཾ སུདྡྷསངྑཱརཔུཉྫེ པརམཏྠཏོ སཏྟོ ནཱམ ན ཨུཔལབྦྷཏི. ཁནྡྷེསུ སནྟེསཱུཏི པཉྩསུ ཁནྡྷེསུ ཝིཛྫམཱནེསུ ཏེན ཏེནཱཀཱརེན ཝཝཏྠིཏེསུ. སམྨུཏཱིཏི སཏྟོཏི སམཉྙཱམཏྟམེཝ ཧོཏི. དུཀྑནྟི པཉྩཀྑནྡྷདུཀྑཾ. ནཱཉྙཏྲ དུཀྑཱཏི ཋཔེཏྭཱ དུཀྑཾ ཨཉྙོ ནེཝ སམྦྷོཏི ན ནིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི. དསམཾ.
ཨིཏི སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ
སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ
བྷིཀྑུནཱིསཾཡུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༦. བྲཧྨསཾཡུཏྟཾ
༡. པཋམཝགྒོ
༡. བྲཧྨཱཡཱཙནསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༢. བྲཧྨསཾཡུཏྟསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདཱིཏི སབྦབུདྡྷཱནཾ ཨཱཙིཎྞསམཱཙིཎྞོ ཨཡཾ ཙེཏསོ ཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི. ཀདཱ ཨུདཔཱདཱིཏི? བུདྡྷབྷཱུཏསྶ ཨཊྛམེ སཏྟཱཧེ རཱཛཱཡཏནམཱུལེ སཀྐེན དེཝཱནམིནྡེན ཨཱབྷཏཾ དནྟཀཊྛཉྩ ཨོསདྷཧརཱིཏཀཉྩ ཁཱདིཏྭཱ མུཁཾ དྷོཝིཏྭཱ ཙཏཱུཧི ལོཀཔཱལེཧི ཨུཔནཱིཏེ པཙྩགྒྷེ སེལམཡཔཏྟེ ཏཔུསྶབྷལླིཀཱནཾ པིཎྜཔཱཏཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ པུན པཙྩཱགནྟྭཱ ཨཛཔཱལནིགྲོདྷེ ནིསིནྣམཏྟསྶ.
ཨདྷིགཏོཏི པཊིཝིདྡྷོ. དྷམྨོཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨོ. གམྦྷཱིརོཏི ཨུཏྟཱནཔཊིཀྑེཔཝཙནམེཏཾ. དུདྡསོཏི གམྦྷཱིརཏྟཱཝ དུདྡསོ དུཀྑེན དཊྛབྦོ, ན སཀྐཱ སུཁེན དཊྛུཾ. དུདྡསཏྟཱཝ དུརནུབོདྷོ དུཀྑེན ཨཝབུཛ྄ཛྷིཏབྦོ, ན སཀྐཱ སུཁེན ཨཝབུཛ྄ཛྷིཏུཾ. སནྟོཏི ནིབྦུཏོ. པཎཱིཏོཏི ཨཏཔྤཀོ. ཨིདཾ དྭཡཾ ལོཀུཏྟརམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨཏཀྐཱཝཙརོཏི ཏཀྐེན ཨཝཙརིཏབྦོ ཨོགཱཧིཏབྦོ ན ཧོཏི, ཉཱཎེནེཝ ཨཝཙརིཏབྦོ. ནིཔུཎོཏི སཎྷོ. པཎྜིཏཝེདནཱིཡོཏི སམྨཱཔཊིཔདཾ པཊིཔནྣེཧི པཎྜིཏེཧི ཝེདིཏབྦོ. ཨཱལཡརཱམཱཏི སཏྟཱ པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ ཨལླཱིཡནྟི, ཏསྨཱ ཏེ ཨཱལཡཱཏི ཝུཙྩནྟི. ཨཊྛསཏཏཎྷཱཝིཙརིཏཱནི ཝཱ ཨལླཱིཡནྟི, ཏསྨཱཔི ཨཱལཡཱཏི ཝུཙྩནྟི. ཏེཧི ཨཱལཡེཧི རམནྟཱིཏི ཨཱལཡརཱམཱ. ཨཱལཡེསུ རཏཱཏི ཨཱལཡརཏཱ. ཨཱལཡེསུ ¶ སུཊྛུ མུདིཏཱཏི ཨཱལཡསམྨུདིཏཱ. ཡཐེཝ ཧི སུསཛྫིཏཾ པུཔྥཕལབྷརིཏརུཀྑཱདིསམྤནྣཾ ཨུཡྻཱནཾ པཝིཊྛོ རཱཛཱ ཏཱཡ ཏཱཡ སམྤཏྟིཡཱ རམཏི, སམྨུདིཏོ ཨཱམོདིཏཔམོདིཏོ ཧོཏི, ན ཨུཀྐཎྛཏི, སཱཡམྤི ནིཀྑམིཏུཾ ན ཨིཙྪཏི, ཨེཝམིམེཧིཔི ཀཱམཱལཡཏཎྷཱལཡེཧི ¶ སཏྟཱ རམནྟི, སཾསཱརཝཊྚེ སམྨུདིཏཱ ཨནུཀྐཎྛིཏཱ ཝསནྟི. ཏེན ཏེསཾ བྷགཝཱ དུཝིདྷཾ ཨཱལཡཾ ཨུཡྻཱནབྷཱུམིཾ ཝིཡ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཱལཡརཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཏཏྠ ཡདིདནྟི ནིཔཱཏོ, ཏསྶ ཋཱནཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཡཾ ཨིད’’ནྟི, པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཡོ ཨཡ’’ནྟི ཨེཝམཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨིདཔྤཙྩཡཏཱཔཊིཙྩསམུཔྤཱདོཏི ཨིམེསཾ ¶ པཙྩཡཱ ཨིདཔྤཙྩཡཱ, ཨིདཔྤཙྩཡཱ ཨེཝ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ, ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ ཙ སཱ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ ཙཱཏི ཨིདཔྤཙྩཡཏཱཔཊིཙྩསམུཔྤཱདོ. སངྑཱརཱདིཔཙྩཡཱནཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. སབྦསངྑཱརསམཐོཏིཨཱདི སབྦཾ ནིབྦཱནམེཝ. ཡསྨཱ ཧི ཏཾ ཨཱགམྨ སབྦསངྑཱརཝིཔྥནྡིཏཱནི སམནྟི, ཝཱུཔསམྨནྟི, ཏསྨཱ སབྦསངྑཱརསམཐོཏི ཝུཙྩཏི. ཡསྨཱ ཙ ཏཾ ཨཱགམྨ སབྦེ ཨུཔདྷཡོ པཊིནིསྶཊྛཱ ཧོནྟི, སབྦཱ ཏཎྷཱ ཁཱིཡནྟི, སབྦེ ཀིལེསརཱགཱ ཝིརཛྫནྟི, སབྦཾ དུཀྑཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ཏསྨཱ སབྦཱུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒོ ཏཎྷཱཀྑཡོ ཝིརཱགོ ནིརོདྷོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཱ པནེསཱ ཏཎྷཱ བྷཝེན བྷཝཾ, ཕལེན ཝཱ སདྡྷིཾ ཀམྨཾ ཝིནཏི སཾསིབྦཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝཱནནྟི ཝུཙྩཏི, ཏཏོ ནིཀྑནྟཾ ཝཱནཏོཏི ནིབྦཱནཾ. སོ མམསྶ ཀིལམཐོཏི ཡཱ ཨཛཱནནྟཱནཾ དེསནཱ ནཱམ, སོ མམ ཀིལམཐོ ཨསྶ, སཱ མམ ཝིཧེསཱ ཨསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཀཱཡཀིལམཐོ ཙེཝ ཀཱཡཝིཧེསཱ ཙ ཨསྶཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཙིཏྟེ པན ཨུབྷཡམྤེཏཾ བུདྡྷཱནཾ ནཏྠི. ཨཔིསྶཱུཏི ཨནུབྲཱུཧནཏྠེ ནིཔཱཏོ. སོ ‘‘ན ཀེཝལཾ ཨཡཾ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི, ཨིམཱཔི གཱཐཱ པཊིབྷཾསཱུ’’ཏི དཱིཔེཏི. ཨནཙྪརིཡཱཏི ཨནུཨཙྪརིཡཱ. པཊིབྷཾསཱུཏི ¶ པཊིབྷཱནསངྑཱཏསྶ ཉཱཎསྶ གོཙརཱ ཨཧེསུཾ, པརིཝིཏཀྐཡིཏབྦཏཾ པཱཔུཎིཾསུ.
ཀིཙྪེནཱཏི དུཀྑེན, ན དུཀྑཱཡ པཊིཔདཱཡ. བུདྡྷཱནཾ ཧི ཙཏྟཱརོཔི མགྒཱ སུཁཔཊིཔདཱཝ ཧོནྟི. པཱརམཱིཔཱུརཎཀཱལེ པན སརཱགསདོསསམོཧསྶེཝ སཏོ ཨཱགཏཱགཏཱནཾ ཡཱཙཀཱནཾ ཨལངྐཏཔཊིཡཏྟཾ སཱིསཾ ཀནྟིཏྭཱ གལལོཧིཏཾ ནཱིཧརིཏྭཱ སུཨཉྫིཏཱནི ཨཀྑཱིནི ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ ཀུལཝཾསཔྤདཱིཔཾ པུཏྟཾ མནཱཔཙཱརིནིཾ བྷརིཡནྟི ཨེཝམཱདཱིནི དེནྟསྶ ཨཉྙཱནི ཙ ཁནྟིཝཱདིསདིསེསུ ཨཏྟབྷཱཝེསུ ཚེཛྫབྷེཛྫཱདཱིནི པཱཔུཎནྟསྶ ཨཱགམནཱིཡཔཊིཔདཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ. ཧལནྟི ཨེཏྠ ཧ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟོ, ཨལནྟི ཨཏྠོ. པཀཱསིཏུནྟི དེསིཏུཾ, ཨེཝཾ ཀིཙྪེན ཨདྷིགཏསྶ ཨལཾ དེསིཏུཾ པརིཡཏྟཾ དེསིཏུཾ. ཀོ ཨཏྠོ དེསིཏེནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི? རཱགདོསཔརེཏེཧཱིཏི རཱགདོསཕུཊྛེཧི རཱགདོསཱནུགཏེཧི ཝཱ.
པཊིསོཏགཱམིནྟི ¶ ནིཙྩཱདཱིནཾ པཊིསོཏཾ, ‘‘ཨནིཙྩཾ དུཀྑམནཏྟཱ ཨསུབྷ’’ནྟི ཨེཝཾ གཏཾ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ. རཱགརཏྟཱཏི ཀཱམརཱགེན བྷཝརཱགེན དིཊྛིརཱགེན ཙ རཏྟཱ. ན དཀྑནྟཱིཏི ཨནིཙྩཾ དུཀྑམནཏྟཱ ཨསུབྷནྟི ཨིམིནཱ སབྷཱཝེན ན པསྶིསྶནྟི ¶ , ཏེ ཨཔསྶནྟེ ཀོ སཀྑིསྶཏི ཨེཝཾ གཱཧཱཔེཏུཾ. ཏམོཁནྡྷེན ཨཱཝུཊཱཏི ཨཝིཛྫཱརཱསིནཱ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཱ.
ཨཔྤོསྶུཀྐཏཱཡཱཏི ནིརུསྶུཀྐབྷཱཝེན, ཨདེསེཏུཀཱམཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཀསྨཱ པནསྶ ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ནམི? ནནུ ཨེས མུཏྟོ མོཙེསྶཱམི, ཏིཎྞོ ཏཱརེསྶཱམི –
‘‘ཀིཾ མེ ཨཉྙཱཏཝེསེན, དྷམྨཾ སཙྪིཀཏེནིདྷ;
སབྦཉྙུཏཾ པཱཔུཎིཏྭཱ, ཏཱརཡིསྶཾ སདེཝཀ’’ནྟི. (བུ. ཝཾ. ༢.༥༦) –
པཏྠནཾ ཀཏྭཱ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སབྦཉྙུཏཾ པཏྟོཏི? སཙྩམེཏཾ, ཏདེཝཾ པཙྩཝེཀྑཎཱནུབྷཱཝེན པནསྶ ¶ ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ནམི. ཏསྶ ཧི སབྦཉྙུཏཾ པཏྭཱ སཏྟཱནཾ ཀིལེསགཧནཏཾ, དྷམྨསྶ ཙ གམྦྷཱིརཏཾ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ སཏྟཱནཾ ཀིལེསགཧནཏཱ ཙ དྷམྨགམྦྷཱིརཏཱ ཙ སབྦཱཀཱརེན པཱཀཊཱ ཛཱཏཱ. ཨཐསྶ – ‘‘ཨིམེ སཏྟཱ ཀཉྫིཡཔུཎྞཱ ལཱབུ ཝིཡ, ཏཀྐབྷརིཏཱ ཙཱཊི ཝིཡ, ཝསཱཏེལཔཱིཏཔིལོཏིཀཱ ཝིཡ, ཨཉྫནམཀྑིཏཧཏྠོ ཝིཡ ཙ ཀིལེསབྷརིཏཱ ཨཏིསཾཀིལིཊྛཱ རཱགརཏྟཱ དོསདུཊྛཱ མོཧམཱུལ༹ྷཱ, ཏེ ཀིཾ ནཱམ པཊིཝིཛ྄ཛྷིསྶནྟཱི’’ཏི? ཙིནྟཡཏོ ཀིལེསགཧནཔཙྩཝེཀྑཎཱནུབྷཱཝེནཱཔི ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ནམི.
‘‘ཨཡཉྩ དྷམྨོ པཐཝཱིསནྡྷཱརཀཨུདཀཀྑནྡྷོ ཝིཡ གམྦྷཱིརོ, པབྦཏེན པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཋཔིཏོ སཱསཔོ ཝིཡ དུདྡསོ, སཏདྷཱ བྷིནྣསྶ ཝཱལསྶ ཀོཊིཡཱ ཀོཊིཔཊིཔཱདནཾ ཝིཡ དུརནུབོདྷོ. ནནུ མཡཱ ཧི ཨིམཾ དྷམྨཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ཝཱཡམནྟེན ཨདིནྣཾ དཱནཾ ནཱམ ནཏྠི, ཨརཀྑིཏཾ སཱིལཾ ནཱམ ནཏྠི, ཨཔརིཔཱུརིཏཱ ཀཱཙི པཱརམཱི ནཱམ ནཏྠི, ཏསྶ མེ ནིརུསྶཱཧཾ ཝིཡ མཱརབལཾ ཝིདྷམནྟསྶཱཔི པཐཝཱི ན ཀམྤིཏྠ, པཋམཡཱམེ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརནྟསྶཱཔི ན ཀམྤིཏྠ, མཛ྄ཛྷིམཡཱམེ དིབྦཙཀྑུཾ ཝིསོདྷེནྟསྶཱཔི ན ཀམྤིཏྠ, པཙྪིམཡཱམེ པན པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟསྶེཝ མེ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུ ཀམྤིཏྠ. ཨིཏི མཱདིསེནཱཔི ཏིཀྑཉཱཎེན ཀིཙྪེནེཝཱཡཾ དྷམྨོ པཊིཝིདྡྷོ. ཏཾ ལོཀིཡམཧཱཛནཱ ཀཐཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིསྶནྟཱི’’ཏི? དྷམྨགམྦྷཱིརཔཙྩཝེཀྑཎཱནུབྷཱཝེནཱཔི ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ནམཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨཔིཙ ¶ བྲཧྨུནཱ ཡཱཙིཏེ དེསེཏུཀཱམཏཱཡཔིསྶ ཨེཝཾ ཙིཏྟཾ ནམི. ཛཱནཱཏི ཧི བྷགཝཱ – ‘‘མམ ཨཔྤོསྶུཀྐཏཱཡ ཙིཏྟེ ནམམཱནེ མཾ མཧཱབྲཧྨཱ དྷམྨདེསནཾ ¶ ཡཱཙིསྶཏི, ཨིམེ ཙ སཏྟཱ བྲཧྨགརུཀཱ. ཏེ ‘སཏྠཱ ཀིར དྷམྨཾ ན དེསེཏུཀཱམོ ཨཧོསི. ཨཐ ནཾ མཧཱབྲཧྨཱ ཡཱཙིཏྭཱ དེསཱཔེསི. སནྟོ ཝཏ བྷོ དྷམྨོ, པཎཱིཏོ ཝཏ བྷོ དྷམྨོ’ཏི མཉྙམཱནཱ སུསྶཱུསིསྶནྟཱི’’ཏི. ཨིདམྤིསྶ ཀཱརཎཾ པཊིཙྩ ཨཔྤོསྶུཀྐཏཱཡ ཙིཏྟཾ ནམི, ནོ དྷམྨདེསནཱཡཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
སཧམྤཏིསྶཱཏི ¶ སོ ཀིར ཀསྶཔསྶ བྷགཝཏོ སཱསནེ སཧཀོ ནཱམ ཐེརོ པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཾ ཀཔྤཱཡུཀབྲཧྨཱ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟོ. ཏཏྲ ནཾ ‘‘སཧམྤཏིབྲཧྨཱ’’ཏི པཊིསཉྫཱནནྟི. ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘བྲཧྨུནོ སཧམྤཏིསྶཱ’’ཏི. ནསྶཏི ཝཏ བྷོཏི སོ ཀིར ཨིམཾ སདྡཾ ཏཐཱ ནིཙྪཱརེསི, ཡཐཱ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུབྲཧྨཱནོ སུཏྭཱ སབྦེ སནྣིཔཏིཾསུ. ཡཏྲ ཧི ནཱམཱཏི ཡསྨིཾ ནཱམ ལོཀེ. པུརཏོ པཱཏུརཧོསཱིཏི ཏེཧི དསཧི བྲཧྨསཧསྶེཧི སདྡྷིཾ པཱཏུརཧོསི. ཨཔྤརཛཀྑཛཱཏིཀཱཏི པཉྙཱམཡེ ཨཀྑིམྷི ཨཔྤཾ པརིཏྟཾ རཱགདོསམོཧརཛཾ ཨེཏེསཾ ཨེཝཾསབྷཱཝཱཏི ཨཔྤརཛཀྑཛཱཏིཀཱ. ཨསྶཝནཏཱཏི ཨསྶཝནཏཱཡ. བྷཝིསྶནྟཱིཏི པུརིམབུདྡྷེསུ དསཔུཉྙཀིརིཡཝསེན ཀཏཱདྷིཀཱརཱ པརིཔཱཀགཏཱ པདུམཱནི ཝིཡ སཱུརིཡརསྨིསམྥསྶཾ, དྷམྨདེསནཾཡེཝ ཨཱཀངྑམཱནཱ ཙཏུཔྤདིཀགཱཐཱཝསཱནེ ཨརིཡབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམནཱརཧཱ ན ཨེཀོ, ན དྭེ, ཨནེཀསཏསཧསྶཱ དྷམྨསྶ ཨཉྙཱཏཱརོ བྷཝིསྶནྟཱིཏི དསྶེཏི.
པཱཏུརཧོསཱིཏི པཱཏུབྷཝི. སམལེཧི ཙིནྟིཏོཏི སམལེཧི ཚཧི སཏྠཱརེཧི ཙིནྟིཏོ. ཏེ ཧི པུརེཏརཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ སཀལཛམྦུདཱིཔེ ཀཎྚཀེ པཏྠརམཱནཱ ཝིཡ, ཝིསཾ སིཉྩམཱནཱ ཝིཡ ཙ སམལཾ མིཙྪཱདིཊྛིདྷམྨཾ དེསཡིཾསུ. ཨཔཱཔུརེཏནྟི ཝིཝརཾ ཨེཏཾ. ཨམཏསྶ དྭཱརནྟི ཨམཏསྶ ནིབྦཱནསྶ དྭཱརབྷཱུཏཾ ཨརིཡམགྒཾ. སུཎནྟུ དྷམྨཾ ཝིམལེནཱནུབུདྡྷནྟི ཨིམེ སཏྟཱ རཱགཱདིམལཱནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཝིམལེན སམྨཱསམྦུདྡྷེན ཨནུབུདྡྷཾ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ སུཎནྟུ ཏཱཝ བྷགཝཱཏི ཡཱཙཏི.
སེལེ ཡཐཱ པབྦཏམུདྡྷནིཊྛིཏོཏི སེལམཡེ ཨེཀགྒྷནེ པབྦཏམུདྡྷནི ཡཐཱཋིཏོཝ. ན ཧི ཏསྶ ཋིཏསྶ དསྶནཏྠཾ གཱིཝུཀྑིཔནཔསཱརཎཱདིཀིཙྩཾ ཨཏྠི. ཏཐཱུཔམནྟི ཏཔྤཊིབྷཱགཾ སེལཔབྦཏཱུཔམཾ. ཨཡཾ པནེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཡཐཱ སེལཔབྦཏམུདྡྷནི ཋིཏོཝ ཙཀྑུམཱ པུརིསོ སམནྟཏོ ཛནཏཾ པསྶེཡྻ ¶ , ཏཐཱ ཏྭམྤི སུམེདྷ སུནྡརཔཉྙ སབྦཉྙུཏཉཱཎེན སམནྟཙཀྑུ བྷགཝཱ དྷམྨམཡཾ པཱསཱདམཱརུཡ྄ཧ སཡཾ ཨཔེཏསོཀོ སོཀཱཝཏིཎྞཾ ¶ ཛཱཏིཛརཱབྷིབྷཱུཏཾ ཛནཏཾ ཨཝེཀྑསྶུ ¶ ཨུཔདྷཱརཡ ཨུཔཔརིཀྑ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཡཐཱ ཧི པབྦཏཔཱདེ སམནྟཱ མཧནྟཾ ཁེཏྟཾ ཀཏྭཱ, ཏཏྠ ཀེདཱརཔཱལཱི༹སུ ཀུཊིཀཱཡོ ཀཏྭཱ རཏྟིཾ ཨགྒིཾ ཛཱལེཡྻུཾ, ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཉྩ ཨནྡྷཀཱརཾ ཨསྶ, ཨཐ ཏསྶ པབྦཏསྶ མཏྠཀེ ཋཏྭཱ ཙཀྑུམཏོ པུརིསསྶ བྷཱུམིཾ ཨོལོཀཡཏོ ནེཝ ཁེཏྟཾ ན ཀེདཱརཔཱལི༹ཡོ ན ཀུཊིཡོ ན ཏཏྠ སཡིཏམནུསྶཱ པཉྙཱཡེཡྻུཾ. ཀུཊིཀཱསུ པན ཨགྒིཛཱལཱམཏྟཀམེཝ པཉྙཱཡེཡྻ, ཨེཝཾ དྷམྨཔཱསཱདཾ ཨཱརུཡ྄ཧ སཏྟནིཀཱཡཾ ཨོལོཀཡཏོ ཏཐཱགཏསྶ ཡེ ཏེ ཨཀཏཀལྱཱཎཱ སཏྟཱ, ཏེ ཨེཀཝིཧཱརེ དཀྑིཎཛཱཎུཔསྶེ ནིསིནྣཱཔི བུདྡྷཙཀྑུསྶ ཨཱཔཱཐཾ ནཱགཙྪནྟི, རཏྟིཾ ཁིཏྟཱ སརཱ ཝིཡ ཧོནྟི. ཡེ པན ཀཏཀལྱཱཎཱ ཝེནེཡྻཔུགྒལཱ, ཏེ ཨེཝསྶ དཱུརེཔི ཋིཏཱ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪནྟི སོ ཨགྒི ཝིཡ ཧིམཝནྟཔབྦཏོ ཝིཡ ཙ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –
‘‘དཱུརེ སནྟོ པཀཱསེནྟི, ཧིམཝནྟོཝ པབྦཏོ;
ཨསནྟེཏྠ ན དིསྶནྟི, རཏྟིཾ ཁིཏྟཱ ཡཐཱ སརཱ’’ཏི. (དྷ. པ. ༣༠༤);
ཨཛ྄ཛྷེསནནྟི ཡཱཙནཾ. བུདྡྷཙཀྑུནཱཏི ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟཉཱཎེན ཙ ཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎེན ཙ. ཨིམེསཾ ཧི དྭིནྣཾ ཉཱཎཱནཾ ‘‘བུདྡྷཙཀྑཱུ’’ཏི ནཱམཾ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ‘‘སམནྟཙཀྑཱུ’’ཏི, ཏིཎྞཾ མགྒཉཱཎཱནཾ ‘‘དྷམྨཙཀྑཱུ’’ཏི. ཨཔྤརཛཀྑེཏིཨཱདཱིསུ ཡེསཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ པཉྙཱཙཀྑུམྷི རཱགཱདིརཛཾ ཨཔྤཾ, ཏེ ཨཔྤརཛཀྑཱ. ཡེསཾ ཏཾ མཧནྟཾ, ཏེ མཧཱརཛཀྑཱ. ཡེསཾ སདྡྷཱདཱིནི ཨིནྡྲིཡཱནི ཏིཀྑཱནི, ཏེ ཏིཀྑིནྡྲིཡཱ. ཡེསཾ ཏཱནི མུདཱུནི, ཏེ མུདིནྡྲིཡཱ. ཡེསཾ ཏེཡེཝ སདྡྷཱདཡོ ཨཱཀཱརཱ སུནྡརཱ, ཏེ སྭཱཀཱརཱ. ཡེ ཀཐིཏཀཱརཎཾ སལླཀྑེནྟི, སུཁེན སཀྐཱ ཧོནྟི ཝིཉྙཱཔེཏུཾ, ཏེ སུཝིཉྙཱཔཡཱ. ཡེ པརལོཀཉྩེཝ ཝཛྫཉྩ བྷཡཏོ པསྶནྟི, ཏེ པརལོཀཝཛྫབྷཡདསྶཱཝིནོ ནཱམ.
ཨཡཾ པནེཏྠ པཱལི༹ – ‘‘སདྡྷོ པུགྒལོ ཨཔྤརཛཀྑོ, ཨསྶདྡྷོ ¶ པུགྒལོ མཧཱརཛཀྑོ. ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ, ཀུསཱིཏོ. ཨུཔཊྛིཏསྶཏི, མུཊྛསྶཏི. སམཱཧིཏོ ¶ , ཨསམཱཧིཏོ. པཉྙཝཱ, དུཔྤཉྙོ པུགྒལོ མཧཱརཛཀྑོ. ཏཐཱ སདྡྷོ པུགྒལོ ཏིཀྑིནྡྲིཡོ…པེ… པཉྙཝཱ པུགྒལོ པརལོཀཝཛྫབྷཡདསྶཱཝཱི, དུཔྤཉྙོ པུགྒལོ ན པརལོཀཝཛྫབྷཡདསྶཱཝཱི. ལོཀོཏི ཁནྡྷལོཀོ, ཨཱཡཏནལོཀོ, དྷཱཏུལོཀོ, སམྤཏྟིབྷཝལོཀོ, སམྤཏྟིསམྦྷཝལོཀོ, ཝིཔཏྟིབྷཝལོཀོ, ཝིཔཏྟིསམྦྷཝལོཀོ. ཨེཀོ ལོཀོ སབྦེ སཏྟཱ ཨཱཧཱརཊྛིཏིཀཱ. དྭེ ལོཀཱ ནཱམཉྩ རཱུཔཉྩ. ཏཡོ ¶ ལོཀཱ ཏིསྶོ ཝེདནཱ. ཙཏྟཱརོ ལོཀཱ ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརཱ. པཉྩ ལོཀཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ. ཚ ལོཀཱ ཚ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནི ཨཱཡཏནཱནི. སཏྟ ལོཀཱ སཏྟ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡོ. ཨཊྛ ལོཀཱ ཨཊྛ ལོཀདྷམྨཱ. ནཝ ལོཀཱ ནཝ སཏྟཱཝཱསཱ. དས ལོཀཱ དསཱཡཏནཱནི. དྭཱདས ལོཀཱ དྭཱདསཱཡཏནཱནི. ཨཊྛཱརས ལོཀཱ ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ. ཝཛྫནྟི སབྦེ ཀིལེསཱ ཝཛྫཱ, སབྦེ དུཙྩརིཏཱ ཝཛྫཱ, སབྦེ ཨབྷིསངྑཱརཱ ཝཛྫཱ, སབྦེ བྷཝགཱམིཀམྨཱ ཝཛྫཱ, ཨིཏི ཨིམསྨིཉྩ ལོཀེ ཨིམསྨིཉྩ ཝཛྫེ ཏིབྦཱ བྷཡསཉྙཱ པཙྩུཔཊྛིཏཱ ཧོཏི, སེཡྻཐཱཔི ཨུཀྑིཏྟཱསིཀེ ཝདྷཀེ. ཨིམེཧི པཉྙཱསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི ཨིམཱནི པཉྩིནྡྲིཡཱནི ཛཱནཱཏི པསྶཏི ཨཉྙཱསི པཊིཝིཛ྄ཛྷི. ཨིདཾ ཏཐཱགཏསྶ ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟེ ཉཱཎ’’ནྟི (པཊི. མ. ༡.༡༡༢).
ཨུཔྤལིནིཡནྟི ཨུཔྤལཝནེ. ཨིཏརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨནྟོནིམུགྒཔོསཱིནཱིཏི ཡཱནི ཨནྟོ ནིམུགྒཱནེཝ པོསིཡནྟི. ཨུདཀཾ ཨཙྩུགྒམྨ ཋིཏཱནཱི ཏི ཨུདཀཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏཱནི. ཏཏྠ ཡཱནི ཨཙྩུགྒམྨ ཋིཏཱནི, ཏཱནི སཱུརིཡརསྨིསམྥསྶཾ ཨཱགམཡམཱནཱནི ཋིཏཱནི ཨཛྫ པུཔྥནཀཱནི. ཡཱནི པན སམོདཀཾ ཋིཏཱནི, ཏཱནི སྭེ པུཔྥནཀཱནི. ཡཱནི ཨུདཀཱནུགྒཏཱནི ཨནྟོནིམུགྒཔོསཱིནི, ཏཱནི ཏཏིཡདིཝསེ པུཔྥནཀཱནི. ཨུདཀཱ པན ཨནུགྒཏཱནི ཨཉྙཱནིཔི སརོགཨུཔྤལཱདཱིནི ནཱམ ཨཏྠི, ཡཱནི ནེཝ པུཔྥིསྶནྟི, མཙྪཀཙྪཔབྷཀྑཱནེཝ བྷཝིསྶནྟི, ཏཱནི པཱལི༹ཾ ནཱརུལ༹ྷཱནི. ཨཱཧརིཏྭཱ པན དཱིཔེཏབྦཱནཱིཏི དཱིཔིཏཱནི. ཡཐེཝ ཧི ཏཱནི ཙཏུབྦིདྷཱནི པུཔྥཱནི, ཨེཝམེཝཾ ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུ ¶ ཝིཔཉྩིཏཉྙཱུ ནེཡྻོ པདཔརམོཏི ཙཏྟཱརོ པུགྒལཱ.
ཏཏྠ ‘‘ཡསྶ པུགྒལསྶ སཧ ཨུདཱཧཊཝེལཱཡ དྷམྨཱབྷིསམཡོ ཧོཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི པུགྒལོ ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུ. ཡསྶ པུགྒལསྶ སཾཁིཏྟེན བྷཱསིཏསྶ ¶ ཝིཏྠཱརེན ཨཏྠེ ཝིབྷཛིཡམཱནེ དྷམྨཱབྷིསམཡོ ཧོཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི པུགྒལོ ཝིཔཉྩིཏཉྙཱུ. ཡསྶ པུགྒལསྶ ཨུདྡེསཏོ པརིཔུཙྪཏོ ཡོནིསོ མནསིཀརོཏོ ཀལྱཱཎམིཏྟེ སེཝཏོ བྷཛཏོ པཡིརུཔཱསཏོ ཨནུཔུབྦེན དྷམྨཱབྷིསམཡོ ཧོཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི པུགྒལོ ནེཡྻོ. ཡསྶ པུགྒལསྶ བཧུམྤི སུཎཏོ བཧུམྤི བྷཎཏོ བཧུམྤི དྷཱརཡཏོ བཧུམྤི ཝཱཙཡཏོ ན ཏཱཡ ཛཱཏིཡཱ དྷམྨཱབྷིསམཡོ ཧོཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི པུགྒལོ པདཔརམོ (པུ. པ. ༡༤༨-༡༥༡). ཏཏྠ བྷགཝཱ ཨུཔྤལཝནཱདིསདིསཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཾ ཨོལོཀེནྟོ – ‘‘ཨཛྫ པུཔྥནཀཱནི ཝིཡ ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུ, སྭེ པུཔྥནཀཱནི ཝིཡ ¶ ཝིཔཉྩིཏཉྙཱུ, ཏཏིཡདིཝསེ པུཔྥནཀཱནི ཝིཡ ནེཡྻོ, མཙྪཀཙྪཔབྷཀྑཱནི པུཔྥཱནི ཝིཡ པདཔརམོ’’ཏི ཨདྡསྶ. པསྶནྟོ ཙ ‘‘ཨེཏྟཀཱ ཨཔྤརཛཀྑཱ, ཨེཏྟཀཱ མཧཱརཛཀྑཱ, ཏཏྲཱཔི ཨེཏྟཀཱ ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུ’’ཏི ཨེཝཾ སབྦཱཀཱརཏོཝ ཨདྡས.
ཏཏྠ ཏིཎྞཾ པུགྒལཱནཾ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱ ཨཏྠཾ སཱདྷེཏི. པདཔརམཱནཾ ཨནཱགཏཏྠཱཡ ཝཱསནཱ ཧོཏི. ཨཐ བྷགཝཱ ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ པུགྒལཱནཾ ཨཏྠཱཝཧཾ དྷམྨདེསནཾ ཝིདིཏྭཱ དེསེཏུཀམྱཏཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ པུན སབྦེཔི ཏཱིསུ བྷཝེསུ སཏྟེ བྷབྦཱབྷབྦཝསེན དྭེ ཀོཊྛཱསེ ཨཀཱསི. ཡེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཀཏམེ སཏྟཱ ཨབྷབྦཱ? ཡེ ཏེ སཏྟཱ ཀམྨཱཝརཎེན སམནྣཱགཏཱ ཀིལེསཱཝརཎེན སམནྣཱགཏཱ ཝིཔཱཀཱཝརཎེན སམནྣཱགཏཱ ཨསྶདྡྷཱ ཨཙྪནྡིཀཱ དུཔྤཉྙཱ ཨབྷབྦཱ ནིཡཱམཾ ཨོཀྐམིཏུཾ ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ སམྨཏྟཾ, ཨིམེ ཏེ སཏྟཱ ཨབྷབྦཱ. ཀཏམེ སཏྟཱ བྷབྦཱ? ཡེ ཏེ སཏྟཱ ན ཀམྨཱཝརཎེན…པེ… ཨིམེ ཏེ སཏྟཱ བྷབྦཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༨༢༧; པཊི. མ. ༡.༡༡༥). ཏཏྠ སབྦེཔི ཨབྷབྦཔུགྒལེ པཧཱཡ བྷབྦཔུགྒལེཡེཝ ཉཱཎེན པརིགྒཧེཏྭཱ, ‘‘ཨེཏྟཀཱ རཱགཙརིཏཱ ཨེཏྟཀཱ དོས-མོཧཙརིཏཱ ¶ ཝིཏཀྐ-སདྡྷཱ-བུདྡྷིཙརིཏཱ’’ཏི ཚ ཀོཊྛཱསེ ཨཀཱསི. ཨེཝཾ ཀཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེསྶཱམཱིཏི ཙིནྟེསི.
པཙྩབྷཱསཱིཏི པཏིཨབྷཱསི. ཨཔཱརུཏཱཏི ཝིཝཊཱ. ཨམཏསྶ དྭཱརཱཏི ཨརིཡམགྒོ. སོ ཧི ཨམཏསངྑཱཏསྶ ནིབྦཱནསྶ དྭཱརཾ, སོ མཡཱ ཝིཝརིཏྭཱ ཋཔིཏོཏི དསྶེཏི. པམུཉྩནྟུ སདྡྷནྟི སབྦེ ཨཏྟནོ སདྡྷཾ པམུཉྩནྟུ ¶ ཝིསྶཛྫེནྟུ. པཙྪིམཔདདྭཡེ ཨཡམཏྠོ – ཨཧཉྷི ཨཏྟནོ པགུཎཾ སུཔྤཝཏྟིཏམྤི ཨིམཾ པཎཱིཏཾ ཨུཏྟམཾ དྷམྨཾ ཀཱཡཝཱཙཱཀིལམཐསཉྙཱི ཧུཏྭཱ ན བྷཱསིཾ. ཨིདཱནི པན སབྦོ ཛནོ སདྡྷཱབྷཱཛནཾ ཨུཔནེཏུ, པཱུརེསྶཱམི ཏེསཾ སངྐཔྤནྟི.
ཨནྟརདྷཱཡཱིཏི སཏྠཱརཾ གནྡྷམཱལཱདཱིཧི པཱུཛེཏྭཱ ཨནྟརཧིཏོ, སཀཊྛཱནམེཝ གཏོཏི ཨཏྠོ. གཏེ ཙ པན ཏསྨིཾ བྷགཝཱ ‘‘ཀསྶ ནུ ཁོ ཨཧཾ པཋམཾ དྷམྨཾ དེསེཡྻ’’ནྟི? ཨཱལཱ༹རུདཀཱནཾ ཀཱལངྐཏབྷཱཝཾ, པཉྩཝགྒིཡཱནཉྩ བཧཱུཔཀཱརབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཏེསཾ དྷམྨཾ དེསེཏུཀཱམོ བཱརཱཎསིཡཾ ཨིསིཔཏནཾ གནྟྭཱ དྷམྨཙཀྐཾ པཝཏྟེསཱིཏི. པཋམཾ.
༢. གཱརཝསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༣. དུཏིཡེ ¶ ཨུདཔཱདཱིཏི ཨཡཾ ཝིཏཀྐོ པཉྩམེ སཏྟཱཧེ ཨུདཔཱདི. ཨགཱརཝོཏི ཨཉྙསྨིཾ གཱརཝརཧིཏོ, ཀཉྩི གརུཊྛཱནེ ཨཊྛཔེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤཏིསྶོཏི པཏིསྶཡརཧིཏོ, ཀཉྩི ཛེཊྛཀཊྛཱནེ ཨཊྛཔེཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
སདེཝཀེཏིཨཱདཱིསུ སདྡྷིཾ དེཝེཧི སདེཝཀེ. དེཝགྒཧཎེན ཙེཏྠ མཱརབྲཧྨེསུ གཧིཏེསུཔི མཱརོ ནཱམ ཝསཝཏྟཱི སབྦེསཾ ཨུཔརི ཝསཾ ཝཏྟེཏི, བྲཧྨཱ ནཱམ མཧཱནུབྷཱཝོ ཨེཀངྒུལིཡཱ ཨེཀསྨིཾ ཙཀྐཝཱལ༹སཧསྶེ ཨཱལོཀཾ ཕརཏི. དྭཱིཧི དྭཱིསུ…པེ… དསཧི ཨངྒུལཱིཧི དསསུཔི ཙཀྐཝཱལ༹སཧསྶེསུ ཨཱལོཀཾ ཕརཏི, སོ ཨིམིནཱ སཱིལསམྤནྣཏརོཏི ཝཏྟུཾ མཱ ལབྷཏཱུཏི སམཱརཀེ སབྲཧྨཀེཏི ཝིསུཾ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ སམཎཱ ནཱམ ཨེཀནིཀཱཡཱདིཝསེན བཧུསྶུཏཱ སཱིལཝནྟོ པཎྜིཏཱ, བྲཱཧྨཎཱཔི ཝཏྠུཝིཛྫཱདིཝསེན བཧུསྶུཏཱ པཎྜིཏཱ, ཏེ ཨིམིནཱ སཱིལསམྤནྣཏརཱཏི ཝཏྟུཾ མཱ ལབྷནྟཱུཏི སསྶམཎབྲཱཧྨཎིཡཱ པཛཱཡཱཏི ཝུཏྟཾ. སདེཝམནུསྶཱཡཱཏི ¶ ཨིདཾ པན ནིཔྤདེསཏོ དསྶནཏྠཾ གཧིཏམེཝ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨཔིཙེཏྠ པུརིམཱནི ཏཱིཎི པདཱནི ལོཀཝསེན ཝུཏྟཱནི, པཙྪིམཱནི དྭེ པཛཱཝསེན. སཱིལསམྤནྣཏརནྟི སཱིལེན སམྤནྣཏརཾ, ཨདྷིཀཏརནྟི ཨཏྠོ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཏྠ ཙ སཱིལཱདཡོ ཙཏྟཱརོ དྷམྨཱ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱ ཀཐིཏཱ, ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ ལོཀིཡམེཝ. པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཾ ཧེཏཾ.
པཱཏུརཧོསཱིཏི ¶ – ‘‘ཨཡཾ སཏྠཱ ཨཝཱིཙིཏོ ཡཱཝ བྷཝགྒཱ སཱིལཱདཱིཧི ཨཏྟནཱ ཨདྷིཀཏརཾ ཨཔསྶནྟོ ‘མཡཱ པཊིཝིདྡྷཾ ནཝལོཀུཏྟརདྷམྨམེཝ སཀྐཏྭཱ གརུཾ ཀཏྭཱ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརིསྶཱམཱི’ཏི ཙིནྟེཏི, ཀཱརཎཾ བྷགཝཱ ཙིནྟེཏི, ཨཏྠཾ ཝུཌྜྷིཝིསེསཾ ཙིནྟེཏི, གཙྪཱམིསྶ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ པུརཏོ པཱཀཊོ ཨཧོསི, ཨབྷིམུཁེ ཨཊྛཱསཱིཏི ཨཏྠོ.
ཝིཧརནྟི ཙཱཏི ཨེཏྠ ཡོ ཝདེཡྻ ‘‘ཝིཧརནྟཱིཏི ཝཙནཏོ པཙྩུཔྤནྣེཔི བཧཱུ བུདྡྷཱ’’ཏི, སོ ‘‘བྷགཝཱཔི, བྷནྟེ, ཨེཏརཧི ཨརཧཾ སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཝཙནེན པཊིབཱཧིཏབྦོ.
‘‘ན ¶ མེ ཨཱཙརིཡོ ཨཏྠི, སདིསོ མེ ན ཝིཛྫཏི;
སདེཝཀསྨིཾ ལོཀསྨིཾ, ནཏྠི མེ པཊིཔུགྒལོ’’ཏི. (མཧཱཝ. ༡༡; མ. ནི. ༡.༢༨༥) –
ཨཱདཱིཧི ཙསྶ སུཏྟེཧི ཨཉྙེསཾ བུདྡྷཱནཾ ཨབྷཱཝོ དཱིཔེཏབྦོ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ སབྦེཔི བུདྡྷཱ སདྡྷམྨགརུནོ, ཏསྨཱ. མཧཏྟམབྷིཀངྑཏཱཏི མཧནྟབྷཱཝཾ པཏྠཡམཱནེན. སརཾ བུདྡྷཱན-སཱསནནྟི བུདྡྷཱནཾ སཱསནཾ སརནྟེན. དུཏིཡཾ.
༣. བྲཧྨདེཝསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༤. ཏཏིཡེ ཨེཀོཏི ཋཱནཱདཱིསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཨེཀཀོ, ཨེཀཝིཧཱརཱིཏི ཨཏྠོ. ཝཱུཔཀཊྛོཏི ཀཱཡེན ཝཱུཔཀཊྛོ ནིསྶཊོ. ཨཔྤམཏྟོཏི སཏིཡཱ ཨཝིཔྤཝཱསེ ཋིཏོ. ཨཱཏཱཔཱིཏི ཝཱིརིཡཱཏཱཔེན སམནྣཱགཏོ. པཧིཏཏྟོཏི པེསིཏཏྟོ. ཀུལཔུཏྟཱཏི ཨཱཙཱརཀུལཔུཏྟཱ. སམྨདེཝཱཏི ན ཨིཎཊྚཱ ན བྷཡཊྚཱ ན ཛཱིཝིཏཔཀཏཱ ཧུཏྭཱ, ཡཐཱ ཝཱ ཏཐཱ ཝཱ པབྦཛིཏཱཔི ཡེ ཨནུལོམཔཊིཔདཾ པཱུརེནྟི, ཏེ སམྨདེཝ ཨགཱརསྨཱ ཨནགཱརིཡཾ པབྦཛནྟི ནཱམ. བྲཧྨཙརིཡཔརིཡོསཱནནྟི མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ¶ པརིཡོསཱནབྷཱུཏཾ ཨརིཡཕལཾ. དིཊྛེཝ དྷམྨེཏི ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ. སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱཏི སཱམཾ ཛཱནིཏྭཱ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ. ཨུཔསམྤཛྫཱཏི པཊིལབྷིཏྭཱ སམྤཱདེཏྭཱ ཝིཧཱསི. ཨེཝཾ ཝིཧརནྟོ ཙ ཁཱིཎཱ ཛཱཏི…པེ… ཨབྦྷཉྙཱསཱིཏི. ཨེཏེནསྶ པཙྩཝེཀྑཎབྷཱུམི དསྶིཏཱ.
ཀཏམཱ ¶ པནསྶ ཛཱཏི ཁཱིཎཱ, ཀཐཉྩ ནཾ ཨབྦྷཉྙཱསཱིཏི? ཝུཙྩཏེ, ན ཏཱཝསྶ ཨཏཱིཏཱ ཛཱཏི ཁཱིཎཱ པུབྦེཝ ཁཱིཎཏྟཱ, ན ཨནཱགཏཱ ཏཏྠ ཝཱཡཱམཱབྷཱཝཏོ, ན པཙྩུཔྤནྣཱ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ. མགྒསྶ པན ཨབྷཱཝིཏཏྟཱ ཡཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻ ཨེཀཙཏུཔཉྩཝོཀཱརབྷཝེསུ ཨེཀཙཏུཔཉྩཀྑནྡྷཔྤབྷེདཱ ཛཱཏི. སཱ མགྒསྶ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཨནུཔྤཱདདྷམྨཏཾ ཨཱཔཛྫནེན ཁཱིཎཱ. ཏཾ སོ མགྒབྷཱཝནཱཡ པཧཱིནཀིལེསེ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ – ‘‘ཀིལེསཱབྷཱཝེ ཝིཛྫམཱནམྤི ཀམྨཾ ཨཱཡཏིཾ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཛཱནནྟོ ཛཱནཱཏི.
ཝུསིཏནྟི ཝུཏྠཾ པརིཝུཏྠཾ, ཀཏཾ ཙརིཏཾ ནིཊྛཱཔིཏནྟི ཨཏྠོ. བྲཧྨཙརིཡནྟི མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ¶ . ཀཏཾ ཀརཎཱིཡནྟི ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཙཏཱུཧི མགྒེཧི པརིཉྙཱཔཧཱནསཙྪིཀིརིཡབྷཱཝནཱཝསེན སོལ༹སཝིདྷམྤི ཀིཙྩཾ ནིཊྛཱཔིཏནྟི ཨཏྠོ. ནཱཔརཾ ཨིཏྠཏྟཱཡཱཏི ཨིདཱནི པུན ཨིཏྠབྷཱཝཱཡ, ཨེཝཾ སོལ༹སཀིཙྩབྷཱཝཱཡ, ཀིལེསཀྑཡཱཡ ཝཱ ཀཏམགྒབྷཱཝནཱ ནཏྠཱིཏི. ཨཐ ཝཱ ཨིཏྠཏྟཱཡཱཏི ཨིཏྠཏྟབྷཱཝཏོ, ཨིམསྨཱ ཨེཝཾཔཀཱརཱ ཨིདཱནི ཝཏྟམཱནཀྑནྡྷསནྟཱནཱ ཨཔརཾ ཁནྡྷསནྟཱནཾ ནཏྠི, ཨིམེ པན པཉྩཀྑནྡྷཱ པརིཉྙཱཏཱ ཏིཊྛནྟི ཚིནྣམཱུལཀོ རུཀྑོ ཝིཡཱཏི ཨབྦྷཉྙཱསི. ཨཉྙཏརོཏི ཨེཀོ. ཨརཧཏནྟི ཨརཧནྟཱནཾ, བྷགཝཏོ སཱཝཀཱནཾ ཨརཧཏཾ ཨབྦྷནྟརོ ཨཧོསི.
སཔདཱནནྟི སཔདཱནཙཱརཾ, སམྤཏྟགྷརཾ ཨནུཀྐམྨ པཊིཔཱཊིཡཱ ཙརནྟོ. ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨུཔསངྐམནྟོ. མཱཏཱ པནསྶ པུཏྟཾ དིསྭཱཝ གྷརཱ ནིཀྑམྨ པཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཨནྟོནིཝེསནཾ པཝེསེཏྭཱ པཉྙཏྟཱསནེ ནིསཱིདཱཔེསི.
ཨཱཧུཏིཾ ནིཙྩཾ པགྒཎྷཱཏཱིཏི ནིཙྩཀཱལེ ཨཱཧུཏིཔིཎྜཾ པགྒཎྷཱཏི. ཏཾ དིཝསཾ པན ཏསྨིཾ གྷརེ བྷཱུཏབལིཀམྨཾ ཧོཏི. སབྦགེཧཾ ཧརིཏུཔལིཏྟཾ ཝིཔྤཀིཎྞལཱཛཾ ¶ ཝནམཱལཔརིཀྑིཏྟཾ ཨུསྶིཏདྡྷཛཔཊཱཀཾ ཏཏྠ ཏཏྠ པུཎྞགྷརེ ཋཔེཏྭཱ དཎྜདཱིཔིཀཱ ཛཱལེཏྭཱ གནྡྷཙུཎྞམཱལཱདཱིཧི ཨལངྐཏཾ, སམནྟཏོ སཉྪཱདིཡམཱནཱ དྷཱུམཀཊཙྪུ ཨཧོསི. སཱཔི བྲཱཧྨཎཱི ཀཱལསྶེཝ ཝུཊྛཱཡ སོལ༹སཧི གནྡྷོདཀགྷཊེཧི ནྷཱཡིཏྭཱ སབྦཱལངྐཱརེན ཨཏྟབྷཱཝཾ ཨལངྐརི. སཱ ཏསྨིཾ སམཡེ མཧཱཁཱིཎཱསཝཾ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ, ཡཱགུཨུལུ༹ངྐམཏྟམྤི ཨདཏྭཱ, ‘‘མཧཱབྲཧྨཾ བྷོཛེསྶཱམཱི’’ཏི སུཝཎྞཔཱཏིཡཾ པཱཡཱསཾ ¶ པཱུརེཏྭཱ སཔྤིམདྷུསཀྑརཱདཱིཧི ཡོཛེཏྭཱ ནིཝེསནསྶ པཙྪཱབྷཱགེ ཧརིཏུཔལིཏྟབྷཱཝཱདཱིཧི ཨལངྐཏཱ བྷཱུཏཔཱིཋིཀཱ ཨཏྠི. སཱ ཏཾ པཱཏིཾ ཨཱདཱཡ, ཏཏྠ གནྟྭཱ, ཙཏཱུསུ ཀོཎེསུ མཛ྄ཛྷེ ཙ ཨེཀེཀཾ པཱཡཱསཔིཎྜཾ ཋཔེཏྭཱ, ཨེཀཾ པིཎྜཾ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ, ཡཱཝ ཀཔྤརཱ སཔྤིནཱ པགྒྷརནྟེན པཐཝིཡཾ ཛཱཎུམཎྜལཾ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ‘‘བྷུཉྫཏུ བྷཝཾ མཧཱབྲཧྨཱ, སཱཡཏུ བྷཝཾ མཧཱབྲཧྨཱ, ཏཔྤེཏུ བྷཝཾ མཧཱབྲཧྨཱ’’ཏི ཝདམཱནཱ བྲཧྨཱནཾ བྷོཛེཏི.
ཨེཏདཧོསཱིཏི མཧཱཁཱིཎཱསཝསྶ སཱིལགནྡྷཾ ཚདེཝལོཀེ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ བྲཧྨལོཀཾ ཨུཔགཏཾ གྷཱཡམཱནསྶ ཨེཏཾ ཨཧོསི. སཾཝེཛེཡྻནྟི ཙོདེཡྻཾ, སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ཡོཛེཡྻཾ. ‘ཨཡཾ ཧི ཨེཝརཱུཔཾ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻཾ མཧཱཁཱིཎཱསཝཾ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ ཡཱགུཨུལུ༹ངྐམཏྟམྤི ཨདཏྭཱ, ‘‘མཧཱབྲཧྨཾ བྷོཛེསྶཱམཱི’’ཏི ཏུལཾ པཧཱཡ ཧཏྠེན ཏུལཡནྟཱི ཝིཡ, བྷེརིཾ པཧཱཡ ཀུཙྪིཾ ཝཱདེནྟཱི ཝིཡ, ཨགྒིཾ ¶ པཧཱཡ ཁཛྫོཔནཀཾ དྷམམཱནཱ ཝིཡ བྷཱུཏབལིཾ ཀུརུམཱནཱ ཨཱཧིཎྜཏི. གཙྪཱམིསྶཱ མིཙྪཱདསྶནཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཨཔཱཡམགྒཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཡཐཱ ཨསཱིཏིཀོཊིདྷནཾ བུདྡྷསཱསནེ ཝིཔྤཀིརིཏྭཱ སགྒམགྒཾ ཨཱརོཧཏི, ཏཐཱ ཀརོམཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
དཱུརེ ཨིཏོཏི ཨིམམྷཱ ཋཱནཱ དཱུརེ བྲཧྨལོཀོ. ཏཏོ ཧི ཀཱུཊཱགཱརམཏྟཱ སིལཱ པཱཏིཏཱ ཨེཀེན ཨཧོརཏྟེན ཨཊྛཙཏྟཱལཱིསཡོཛནསཧསྶཱནི ཁེཔཡམཱནཱ ཙཏཱུཧི མཱསེཧི པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཧེཡྻ, སབྦཧེཊྛིམོཔི བྲཧྨལོཀོ ཨེཝཾ དཱུརེ. ཡསྶཱཧུཏིནྟི ཡསྶ བྲཧྨུནོ ཨཱཧུཏིཾ པགྒཎྷཱསི, ཏསྶ བྲཧྨལོཀོ ¶ དཱུརེཏི ཨཏྠོ. བྲཧྨཔཐནྟི ཨེཏྠ བྲཧྨཔཐོ ནཱམ ཙཏྟཱརི ཀུསལཛ྄ཛྷཱནཱནི, ཝིཔཱཀཛ྄ཛྷཱནཱནི པན ནེསཾ ཛཱིཝིཏཔཐོ ནཱམ, ཏཾ བྲཧྨཔཐཾ ཨཛཱནནྟཱི ཏྭཾ ཀིཾ ཛཔྤསི ཝིཔྤལཔསི? བྲཧྨཱནོ ཧི སཔྤཱིཏིཀཛ྄ཛྷཱནེན ཡཱཔེནྟི, ན ཨེཏཾ ཏིཎབཱིཛཱནི པཀྑིཔིཏྭཱ རནྡྷཾ གོཡཱུསཾ ཁཱདནྟི, མཱ ཨཀཱརཎཱ ཀིལམསཱིཏི.
ཨེཝཾ ཝཏྭཱ པུན སོ མཧཱབྲཧྨཱ ཨཉྫལིཾ པགྒཡ྄ཧ ཨཝཀུཛྫོ ཧུཏྭཱ ཐེརཾ ཨུཔདིསནྟོ ཨེསོ ཧི ཏེ བྲཱཧྨཎི བྲཧྨདེཝོཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ནིརཱུཔདྷིཀོཏི ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཀཱམགུཎོཔདྷཱིཧི ཝིརཧིཏོ. ཨཏིདེཝཔཏྟོཏི དེཝཱནཾ ཨཏིདེཝབྷཱཝཾ བྲཧྨཱནཾ ཨཏིབྲཧྨབྷཱཝཾ པཏྟོ. ཨནཉྙཔོསཱིཏི ¶ ཋཔེཏྭཱ ཨིམཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཨཉྙསྶ ཨཏྟབྷཱཝསྶ ཝཱ པུཏྟདཱརསྶ ཝཱ ཨཔོསནཏཱཡ ཨནཉྙཔོསཱི.
ཨཱཧུནེཡྻོཏི ཨཱཧུནཔིཎྜཾ པཊིགྒཧེཏུཾ ཡུཏྟོ. ཝེདགཱུཏི ཙཏུམགྒསངྑཱཏེཧི ཝེདེཧི དུཀྑསྶནྟཾ གཏོ. བྷཱཝིཏཏྟོཏི ཨཏྟཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཋིཏོ. ཨནཱུཔལིཏྟོཏི ཏཎྷཱདཱིཧི ལེཔེཧི ཨཱལིཏྟོ. གྷཱསེསནཾ ཨིརིཡཏཱིཏི ཨཱཧཱརཔརིཡེསནཾ ཙརཏི.
ན ཏསྶ པཙྪཱ ན པུརཏྠམཏྠཱིཏི པཙྪཱ ཝུཙྩཏི ཨཏཱིཏཾ, པུརཏྠཾ ཝུཙྩཏི ཨནཱགཏཾ, ཨཏཱིཏཱནཱགཏེསུ ཁནྡྷེསུ ཚནྡརཱགཝིརཧིཏསྶ པཙྪཱ ཝཱ པུརཏྠཾ ཝཱ ནཏྠཱིཏི ཝདཏི. སནྟོཏིཨཱདཱིསུ རཱགཱདིསནྟཏཱཡ སནྟོ. ཀོདྷདྷཱུམཝིགམཱ ཝིདྷཱུམོ, དུཀྑཱབྷཱཝཱ ཨནཱིགྷོ, ཀཏྟརདཎྜཱདཱིནི གཧེཏྭཱ ཝིཙརནྟོཔི ཝདྷཀཙེཏནཱཡ ཨབྷཱཝཱ ནིཀྑིཏྟདཎྜོ. ཏསཐཱཝརེསཱུཏི ཨེཏྠ པན པུཐུཛྫནཱ ཏསཱ ནཱམ, ཁཱིཎཱསཝཱ ཐཱཝརཱ ནཱམ. སཏྟ པན སེཁཱ ཏསཱཏི ཝཏྟུཾ ན ¶ སཀྐཱ, ཐཱཝརཱ ན ཧོནྟི, བྷཛམཱནཱ པན ཐཱཝརཔཀྑམེཝ བྷཛནྟི. སོ ཏྱཱཧུཏིནྟི སོ ཏེ ཨཱཧུཏིཾ.
ཝིསེནིབྷཱུཏོཏི ཀིལེསསེནཱཡ ཝིསེནོ ཛཱཏོ. ཨནེཛོཏི ནིཏྟཎྷོ. སུསཱིལོཏི ཁཱིཎཱསཝསཱིལེན སུསཱིལོ. སུཝིམུཏྟཙིཏྟོཏི ཕལཝིམུཏྟིཡཱ སུཊྛུ ཝིམུཏྟཙིཏྟོ. ཨོགྷཏིཎྞནྟི ཙཏྟཱརོ ¶ ཨོགྷེ ཏིཎྞཾ. ཨེཏྟཀེན ཀཐཱམགྒེན བྲཧྨཱ ཐེརསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེནྟོ ཨཱཡཏནེ བྲཱཧྨཎིཾ ནིཡོཛེསི. ཨཝསཱནགཱཐཱ པན སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ཋཔིཏཱ. པཏིཊྛཔེསི དཀྑིཎནྟི ཙཏུཔཙྩཡདཀྑིཎཾ པཏིཊྛཔེསི. སུཁམཱཡཏིཀནྟི སུཁཱཡཏིཀཾ ཨཱཡཏིཾ སུཁཝིཔཱཀཾ, སུཁཱཝཧནྟི ཨཏྠོ. ཏཏིཡཾ.
༤. བཀབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༥. ཙཏུཏྠེ པཱཔཀཾ དིཊྛིགཏནྟི ལཱམིཀཱ སསྶཏདིཊྛི. ཨིདཾ ནིཙྩནྟི ཨིདཾ སཧ ཀཱཡེན བྲཧྨཊྛཱནཾ ཨནིཙྩཾ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི ཝདཏི. དྷུཝཱདཱིནི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཱནི. ཏཏྠ དྷུཝནྟི ཐིརཾ. སསྶཏནྟི སདཱ ཝིཛྫམཱནཾ. ཀེཝལནྟི ཨཁཎྜཾ སཀལཾ. ཨཙཝནདྷམྨནྟི ཨཙཝནསབྷཱཝཾ. ཨིདཾ ཧི ན ཛཱཡཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ ཀོཙི ཛཱཡནཀོ ཝཱ ཛཱིཡནཀོ ཝཱ མཱིཡནཀོ ཝཱ ཙཝནཀོ ¶ ཝཱ ཨུཔཔཛྫནཀོ ཝཱ ནཏྠི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨིཏོ ཙ པནཉྙནྟི ཨིཏོ སཧཀཱཡཱ བྲཧྨཊྛཱནཱ ཨུཏྟརི ཨཉྙཾ ནིསྶརཎཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི. ཨེཝམསྶ ཐཱམགཏཱ སསྶཏདིཊྛི ཨུཔྤནྣཱ ཧོཏི. ཨེཝཾཝཱདཱི ཙ པན སོ ཨུཔརི ཏིསྶོ ཛྷཱནབྷཱུམིཡོ ཙཏྟཱརོ མགྒེ ཙཏྟཱརི ཕལཱནི ནིབྦཱནནྟི སབྦཾ པཊིབཱཧཏི. ཀདཱ པནསྶ སཱ དིཊྛི ཨུཔྤནྣཱཏི? པཋམཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཾ ནིབྦཏྟཀཱལེ. དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡནྟི ཨེཀེ.
ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ – ཧེཊྛུཔཔཏྟིཀོ ཀིརེས བྲཧྨཱ ཨནུཔྤནྣེ བུདྡྷུཔྤཱདེ ཨིསིཔབྦཛྫཾ པབྦཛིཏྭཱ ཀསིཎཔརིཀམྨཾ ཀཏྭཱ སམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཨཔརིཧཱིནཛ྄ཛྷཱནོ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཾ ཝེཧཔྥལབྲཧྨལོཀེ པཉྩཀཔྤསཏིཀཾ ཨཱཡུཾ གཧེཏྭཱ ནིབྦཏྟི. ཏཏྠ ཡཱཝཏཱཡུཀཾ ཋཏྭཱ ཧེཊྛུཔཔཏྟིཀཾ ཀཏྭཱ ཏཏིཡཛ྄ཛྷཱནཾ པཎཱིཏཾ བྷཱཝེཏྭཱ སུབྷཀིཎྷབྲཧྨལོཀེ ཙཏུསཊྛིཀཔྤཾ ཨཱཡུཾ གཧེཏྭཱ ནིབྦཏྟི. ཏཏྠ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱ ཨཱབྷསྶརེ ཨཊྛ ཀཔྤེ ཨཱཡུཾ གཧེཏྭཱ ནིབྦཏྟི. ཏཏྠ པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱ, པཋམཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཾ ཀཔྤཱཡུཀོ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟི ¶ . སོ པཋམཀཱལེ ཨཏྟནཱ ཀཏཀམྨཉྩ ནིབྦཏྟཊྛཱནཉྩ ¶ ཨཉྙཱསི, ཀཱལེ པན གཙྪནྟེ གཙྪནྟེ ཨུབྷཡཾ པམུསྶིཏྭཱ སསྶཏདིཊྛིཾ ཨུཔྤཱདེསི.
ཨཝིཛྫཱགཏོཏི ཨཝིཛྫཱཡ གཏོ སམནྣཱགཏོ ཨཉྙཱཎཱི ཨནྡྷཱིབྷཱུཏོ. ཡཏྲ ཧི ནཱམཱཏི ཡོ ནཱམ. ཝཀྑཏཱིཏི བྷཎཏི. ‘‘ཡཏྲཱ’’ཏི ནིཔཱཏཡོགེན པན ཨནཱགཏཝཙནཾ ཀཏཾ.
ཨེཝཾ ཝུཏྟེ སོ བྲཧྨཱ ཡཐཱ ནཱམ མགྒཙོརོ དྭེ ཏཡོ པཧཱརེ ཨདྷིཝཱསེནྟོ སཧཱཡེ ཨནཱཙིཀྑིཏྭཱཔི ཨུཏྟརིཾ པཧཱརཾ པཧརིཡམཱནོ ‘‘ཨསུཀོ ཙ ཨསུཀོ ཙ མཡ྄ཧཾ སཧཱཡོ’’ཏི ཨཱཙིཀྑཏི, ཨེཝམེཝ བྷགཝཏཱ སནྟཛྫིཡམཱནོ སཏིཾ ལབྷིཏྭཱ, ‘‘བྷགཝཱ མཡ྄ཧཾ པདཱནུཔདཾ པེཀྑནྟོ མཾ ནིཔྤཱིལི༹ཏུཀཱམོ’’ཏི བྷཱིཏོ ཨཏྟནོ སཧཱཡེ ཨཱཙིཀྑནྟོ དྭཱསཏྟཏཱིཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶཏྠོ – བྷོ གོཏམ, མཡཾ དྭཱསཏྟཏི ཛནཱ པུཉྙཀམྨཱ ཏེན པུཉྙཀམྨེན ཨིདྷ ནིབྦཏྟཱ. ཝསཝཏྟིནོ སཡཾ ཨཉྙེསཾ ཝསེ ཨཝཏྟིཏྭཱ པརེ ཨཏྟནོ ཝསེ ཝཏྟེམ, ཛཱཏིཉྩ ཛརཉྩ ཨཏཱིཏཱ, ཨཡཾ ནོ ཝེདེཧི གཏཏྟཱ ‘‘ཝེདགཱུ’’ཏི སངྑཾ གཏཱ བྷགཝཱ ཨནྟིམཱ བྲཧྨུཔཔཏྟི. ཨསྨཱབྷིཛཔྤནྟི ཛནཱ ཨནེཀཱཏི ཨནེཀཛནཱ ཨམྷེ ¶ ཨབྷིཛཔྤནྟི. ‘‘ཨཡཾ ཁོ བྷཝཾ བྲཧྨཱ, མཧཱབྲཧྨཱ, ཨབྷིབྷཱུ, ཨནབྷིབྷཱུཏོ, ཨཉྙདཏྠུདསོ, ཝསཝཏྟཱི, ཨིསྶརོ, ཀཏྟཱ, ནིམྨཱཏཱ, སེཊྛོ, སཛིཏཱ, ཝསཱི, པིཏཱ བྷཱུཏབྷབྱཱན’’ནྟི ཨེཝཾ པཏྠེནྟི པིཧེནྟཱིཏི.
ཨཐ ནཾ བྷགཝཱ ཨཔྤཾ ཧི ཨེཏནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨེཏནྟི ཡཾ ཏྭཾ ཨིདྷ ཏཝ ཨཱཡུཾ ‘‘དཱིགྷ’’ནྟི མཉྙསི, ཨེཏཾ ཨཔྤཾ པརིཏྟཀཾ. སཏཾ སཧསྶཱནཾ ནིརབྦུདཱནནྟི ནིརབྦུདགཎནཱཡ སཏསཧསྶནིརབྦུདཱནཾ. ཨཱཡུཾ པཛཱནཱམཱིཏི, ‘‘ཨིདཱནི ཏཝ ཨཝསིཊྛཾ ཨེཏྟཀཾ ཨཱཡཱུ’’ཏི ཨཧཾ ཛཱནཱམི. ཨནནྟདསྶཱི བྷགཝཱ ཧམསྨཱིཏི, བྷགཝཱ, ཏུམྷེ ‘‘ཨཧཾ ཨནནྟདསྶཱི ཛཱཏིཨཱདཱིནི ཨུཔཱཏིཝཏྟོ’’ཏི ཝདཐ. ཀིཾ མེ པུརཱཎནྟི, ཡདི ཏྭཾ ཨནནྟདསྶཱི, ཨེཝཾ སནྟེ ཨིདཾ མེ ཨཱཙིཀྑ, ཀིཾ མཡ྄ཧཾ པུརཱཎཾ? ཝཏསཱིལཝཏྟནྟི སཱིལམེཝ ཝུཙྩཏི. ཡམཧཾ ཝིཛཉྙཱཏི ཡཾ ཨཧཾ ¶ ཏཡཱ ཀཐིཏཾ ཛཱནེཡྻཾ, ཏཾ མེ ཨཱཙིཀྑཱཏི ཝདཏི.
ཨིདཱནིསྶ ཨཱཙིཀྑནྟོ བྷགཝཱ ཡཾ ཏྭཾ ཨཔཱཡེསཱིཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྲཱཡཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ – པུབྦེ ཀིརེས ཀུལགྷརེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཀཱམེསུ ཨཱདཱིནཝཾ དིསྭཱ – ‘‘ཛཱཏིཛརཱམརཎསྶ ཨནྟཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ནིཀྑམྨ ཨིསིཔབྦཛྫཾ པབྦཛིཏྭཱ སམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཨབྷིཉྙཱཔཱདཀཛ྄ཛྷཱནསྶ ¶ ལཱབྷཱི ཧུཏྭཱ གངྒཱཏཱིརེ པཎྞསཱལཾ ཀཱརེཏྭཱ ཛྷཱནརཏིཡཱ ཝཱིཏིནཱམེཏི. ཏདཱ ཙ ཀཱལེནཀཱལཾ སཏྠཝཱཧཱ པཉྩཧི སཀཊསཏེཧི མརུཀནྟཱརཾ པཊིཔཛྫནྟི. མརུཀནྟཱརེ པན དིཝཱ ན སཀྐཱ གནྟུཾ, རཏྟིཾ གམནཾ ཧོཏི. ཨཐ པུརིམསཀཊསྶ ཨགྒཡུགེ ཡུཏྟབལིབདྡཱ གཙྪནྟཱ གཙྪནྟཱ ནིཝཏྟིཏྭཱ ཨཱགཏམགྒཱབྷིམུཁཱ ཨཧེསུཾ, སབྦསཀཊཱནི ཏཐེཝ ནིཝཏྟིཏྭཱ ཨརུཎེ ཨུགྒཏེ ནིཝཏྟིཏབྷཱཝཾ ཛཱནིཾསུ. ཏེསཉྩ ཏདཱ ཀནྟཱརཾ ཨཏིཀྐམནདིཝསོ ཨཧོསི. སབྦཾ དཱརུདཀཾ པརིཀྑཱིཎཾ – ཏསྨཱ ‘‘ནཏྠི དཱནི ཨམྷཱཀཾ ཛཱིཝིཏ’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ, གོཎེ ཙཀྐེསུ བནྡྷིཏྭཱ, མནུསྶཱ སཀཊཙྪཱཡཾ པཝིསིཏྭཱ ནིཔཛྫིཾསུ.
ཏཱཔསོཔི ཀཱལསྶེཝ པཎྞསཱལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ པཎྞསཱལདྭཱརེ ནིསིནྣོ གངྒཾ ཨོལོཀཡམཱནོ ཨདྡས གངྒཾ མཧཏཱ ཨུདཀོགྷེན པཱུརིཡམཱནཾ པཝཏྟིཏམཎིཀྑནྡྷཾ ཝིཡ ཨཱགཙྪནྟཾ, དིསྭཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཏྠི ནུ ཁོ ཨིམསྨིཾ ལོཀེ ཨེཝརཱུཔསྶ མདྷུརོདཀསྶ ཨལཱབྷེན ཀིལིསྶམཱནཱ སཏྟཱ’’ཏི? སོ ཨེཝཾ ཨཱཝཛྫེནྟོ མརུཀནྟཱརེ ཏཾ སཏྠཾ དིསྭཱ ‘ཨིམེ སཏྟཱ མཱ ནསྶནྟཱུ’ཏི ‘‘ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ མཧཱཨུདཀཀྑནྡྷོ ཚིཛྫིཏྭཱ མརུཀནྟཱརེ ¶ སཏྠཱབྷིམུཁོ གཙྪཏཱུ’’ཏི ཨབྷིཉྙཱཙིཏྟེན ཨདྷིཊྛཱསི. སཧ ཙིཏྟུཔྤཱདེན མཱཏིཀཱརུལ༹ྷཾ ཝིཡ ཨུདཀཾ ཏཏྠ ཨགམཱསི. མནུསྶཱ ཨུདཀསདྡེན ཝུཊྛཱཡ ཨུདཀཾ དིསྭཱ ཧཊྛཏུཊྛཱ ནྷཱཡིཏྭཱ པིཝིཏྭཱ གོཎེཔི པཱཡེཏྭཱ སོཏྠིནཱ ཨིཙྪིཏཊྛཱནཾ ཨགམཾསུ. སཏྠཱ ཏཾ བྲཧྨུནོ པུབྦཀམྨཾ དསྶེནྟོ པཋམཾ གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཨཔཱཡེསཱིཏི པཱཡེསི. ཨ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟཾ. གམྨནཱིཏི གིམྷེ. སམྤརེཏེཏི གིམྷཱཏཔེན ཕུཊྛེ ཨནུགཏེ.
ཨཔརསྨིམྤི སམཡེ ཏཱཔསོ གངྒཱཏཱིརེ པཎྞསཱལཾ མཱཔེཏྭཱ ཨརཉྙགཱམཀཾ ནིསྶཱཡ ཝསཏི. ཏེན ཙ སམཡེན ཙོརཱ ཏཾ གཱམཾ པཧརིཏྭཱ ཧཏྠསཱརཾ གཧེཏྭཱ གཱཝིཡོ ཙ ཀརམརེ ¶ ཙ གཧེཏྭཱ གཙྪནྟི. གཱཝོཔི སུནཁཱཔི མནུསྶཱཔི མཧཱཝིརཝཾ ཝིརཝནྟི. ཏཱཔསོ ཏཾ སདྡཾ སུཏྭཱ ‘‘ཀིནྣུ ཁོ ཨེཏ’’ནྟི? ཨཱཝཛྫེནྟོ ‘‘མནུསྶཱནཾ བྷཡཾ ཨུཔྤནྣ’’ནྟི ཉཏྭཱ ‘‘མཡི པསྶནྟེ ཨིམེ སཏྟཱ མཱ ནསྶནྟཱུ’’ཏི ཨབྷིཉྙཱཔཱདཀཛ྄ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཝུཊྛཱཡ ཨབྷིཉྙཱཙིཏྟེན ཙོརཱནཾ པཊིཔཐེ ཙཏུརངྒིནིཾ སེནཾ མཱཔེསི. ཀམྨསཛྫཱ ཨཱགཙྪནྟཱ ཙོརཱ དིསྭཱ, ‘‘རཱཛཱ མཉྙེ ཨཱགཏོ’’ཏི ཝིལོཔཾ ཚཌྜེཏྭཱ པཀྐམིཾསུ. ཏཱཔསོ ‘‘ཡཾ ཡསྶ སནྟཀཾ, ཏཾ ཏསྶེཝ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨདྷིཊྛཱསི, ཏཾ ཏཐེཝ ཨཧོསི. མཧཱཛནོ སོཏྠིབྷཱཝཾ པཱཔུཎི. སཏྠཱ ཨིདམྤི ¶ ཏསྶ པུབྦཀམྨཾ དསྶེནྟོ དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཨེཎིཀཱུལསྨིནྟི གངྒཱཏཱིརེ. གཡ྄ཧཀཾ ནཱིཡམཱནནྟི གཧེཏྭཱ ནཱིཡམཱནཾ, ཀརམརཾ ནཱིཡམཱནནྟིཔི ཨཏྠོ.
པུན ཨེཀསྨིཾ སམཡེ ཨུཔརིགངྒཱཝཱསིཀཾ ཨེཀཾ ཀུལཾ ཧེཊྛཱགངྒཱཝཱསིཀེན ཀུལེན སདྡྷིཾ མིཏྟསནྠཝཾ ཀཏྭཱ, ནཱཝཱསངྒྷཱཊཾ བནྡྷིཏྭཱ, བཧུཾ ཁཱདནཱིཡཉྩེཝ བྷོཛནཱིཡཉྩ གནྡྷམཱལཱདཱིནི ཙ ཨཱརོཔེཏྭཱ གངྒཱསོཏེན ཨཱགཙྪཏི. མནུསྶཱ ཁཱདམཱནཱ བྷུཉྫམཱནཱ ནཙྩནྟཱ གཱཡནྟཱ དེཝཝིམཱནེན གཙྪནྟཱ ཝིཡ བལཝསོམནསྶཱ ཨཧེསུཾ. གངྒེཡྻཀོ ནཱགོ དིསྭཱ ཀུཔིཏོ ‘‘ཨིམེ མཡི སཉྙམྤི ན ཀརོནྟི. ཨིདཱནི ནེ སམུདྡམེཝ པཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི མཧནྟཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ མཱཔེཏྭཱ ཨུདཀཾ དྭིདྷཱ བྷིནྡིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ ཕཎཾ ཀཏྭཱ, སུསུཀཱརཾ ཀརོནྟོ ཨཊྛཱསི. མཧཱཛནོ དིསྭཱ བྷཱིཏོ ཝིསྶརམཀཱསི. ཏཱཔསོ པཎྞསཱལཱཡཾ ནིསིནྣོ སུཏྭཱ, ‘‘ཨིམེ གཱཡནྟཱ ནཙྩནྟཱ སོམནསྶཛཱཏཱ ཨཱགཙྪནྟི. ཨིདཱནི པན བྷཡརཝཾ རཝིཾསུ, ཀིནྣུ ཁོ’’ཏི? ཨཱཝཛྫེནྟོ ¶ ནཱགརཱཛཾ དིསྭཱ, ‘‘མཡི པསྶནྟེ སཏྟཱ མཱ ནསྶནྟཱུ’’ཏི ཨབྷིཉྙཱཔཱདཀཛ྄ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཨཏྟབྷཱཝཾ པཛཧིཏྭཱ སུཔཎྞཝཎྞཾ མཱཔེཏྭཱ ནཱགརཱཛསྶ དསྶེསི. ནཱགརཱཛཱ བྷཱིཏོ ཕཎཾ སཾཧརིཏྭཱ ཨུདཀཾ པཝིཊྛོ, མཧཱཛནོ སོཏྠིབྷཱཝཾ པཱཔུཎི. སཏྠཱ ཨིདམྤི ཏསྶ པུབྦཀམྨཾ དསྶེནྟོ ཏཏིཡཾ གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ལུདྡེནཱཏི དཱརུཎེན. མནུསྶཀམྱཱཏི མནུསྶཀཱམཏཱཡ, མནུསྶེ ཝིཧེཋེཏུཀཱམཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ.
ཨཔརསྨིམྤི ¶ སམཡེ ཨེས ཨིསིཔབྦཛྫཾ པབྦཛིཏྭཱ ཀེསཝོ ནཱམ ཏཱཔསོ ཨཧོསི. ཏེན སམཡེན ཨམྷཱཀཾ བོདྷིསཏྟོ ཀཔྤོ ནཱམ མཱཎཝོ ཀེསཝསྶ བདྡྷཙརོ ཨནྟེཝཱསིཀོ ཧུཏྭཱ ཨཱཙརིཡསྶ ཀིཾཀཱརཔཊིསྶཱཝཱི མནཱཔཙཱརཱི བུདྡྷིསམྤནྣོ ཨཏྠཙརོ ཨཧོསི. ཀེསཝོ ཏེན ཝིནཱ ཝསིཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏཾ ནིསྶཱཡེཝ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེསི. སཏྠཱ ཨིདམྤི ཏསྶ པུབྦཀམྨཾ དསྶེནྟོ ཙཏུཏྠཾ གཱཐམཱཧ.
ཏཏྠ བདྡྷཙརོཏི ཨནྟེཝཱསིཀོ, སོ པན ཛེཊྛནྟེཝཱསིཀོ ཨཧོསི. སམྦུདྡྷིམནྟཾ ཝཏིནཾ ཨམཉྙཱིཏི, ‘‘སམྨཱ བུདྡྷིམཱ ཝཏསམྤནྣོ ཨཡ’’ནྟི ཨེཝཾ མཉྙམཱནོ ཀཔྤོ ཏཝ ཨནྟེཝཱསིཀོ ཨཧོསིཾ ཨཧཾ སོ ཏེན སམཡེནཱཏི དསྶེཏི. ཨཉྙེཔི ཛཱནཱསཱིཏི ན ཀེཝལཾ མཡ྄ཧཾ ཨཱཡུམེཝ, ཨཉྙེཔི ཏྭཾ ཛཱནཱསིཡེཝ. ཏཐཱ ཧི བུདྡྷོཏི ཏཐཱ ཧི ཏྭཾ བུདྡྷོ, ཡསྨཱ བུདྡྷོ, ཏསྨཱ ཛཱནཱསཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི ཏྱཱཡཾ ཛལིཏཱནུབྷཱཝོཏི ཡསྨཱ ཙ ཏྭཾ བུདྡྷོ, ཏསྨཱ ¶ ཏེ ཨཡཾ ཛལིཏོ ཨཱནུབྷཱཝོ. ཨོབྷཱསཡཾ ཏིཊྛཏཱིཏི སབྦཾ བྲཧྨལོཀཾ ཨོབྷཱསཡནྟོ ཏིཊྛཏི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. ཨཉྙཏརབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༦. པཉྩམེ ཏེཛོདྷཱཏུཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱཏི ཏེཛོཀསིཎཔརིཀམྨཾ ཀཏྭཱ པཱདཀཛ྄ཛྷཱནཏོ ཝུཊྛཱཡ, ‘‘སརཱིརཏོ ཛཱལཱ ནིཀྑམནྟཱུ’’ཏི ཨདྷིཊྛཧནྟོ ཨདྷིཊྛཱནཙིཏྟཱནུབྷཱཝེན སཀལསརཱིརཏོ ཛཱལཱ ནིཀྑམནྟི, ཨེཝཾ ཏེཛོདྷཱཏུཾ སམཱཔནྣོ ནཱམ ཧོཏི, ཏཐཱ སམཱཔཛྫིཏྭཱ. ཏསྨིཾ བྲཧྨལོཀེཏི ཀསྨཱ ཐེརོ ཏཏྠ ཨགམཱསི? ཐེརསྶ ཀིར ཏེཛོདྷཱཏུཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཏསྶ བྲཧྨུནོ ཨུཔརི ནིསིནྣཾ ཏཐཱགཏཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཊྛིཝེདྷཱི ¶ ཨཡཾ པུགྒལོ, མཡཱཔེཏྠ གནྟབྦ’’ནྟི ཨཧོསི, ཏསྨཱ ཨགམཱསི. སེསཱནཾ གམནེཔི ¶ ཨེསེཝ ནཡོ. སོ ཧི བྲཧྨཱ ཏཐཱགཏསྶ ཙེཝ ཏཐཱགཏསཱཝཀཱནཉྩ ཨཱནུབྷཱཝཾ ཨདིསྭཱ ཨབྷབྦོ ཝིནཡཾ ཨུཔགནྟུཾ, ཏེན སོ སནྣིཔཱཏོ ཨཧོསི. ཏཏྠ ཏཐཱགཏསྶ སརཱིརཏོ ཨུགྒཏཛཱལཱ སཀལབྲཧྨལོཀཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨཛཊཱཀཱསེ པཀྑནྡཱ, ཏཱ ཙ པན ཚབྦཎྞཱ ཨཧེསུཾ, ཏཐཱགཏསྶ སཱཝཀཱནཾ ཨཱབྷཱ པཀཏིཝཎྞཱཝ.
པསྶསི ཝཱིཏིཝཏྟནྟནྟི ཨིམསྨིཾ བྲཧྨལོཀེ ཨཉྙབྲཧྨསརཱིརཝིམཱནཱལངྐཱརཱདཱིནཾ པབྷཱ ཨཏིཀྐམམཱནཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ པབྷསྶརཾ པབྷཾ པསྶསཱིཏི པུཙྪཏི. ན མེ, མཱརིས, སཱ དིཊྛཱིཏི ཡཱ མེསཱ, ‘‘ཨིདྷཱགནྟུཾ སམཏྠོ ཨཉྙོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ ནཏྠཱི’’ཏི པུརེ དིཊྛི, ནཏྠི མེ སཱ. ཀཐཾ ཝཛྫནྟི ཀེན ཀཱརཎེན ཝདེཡྻཾ. ནིཙྩོམྷི སསྶཏོཏི ཨིམསྶ ཀིར བྲཧྨུནོ ལདྡྷིདིཊྛི སསྶཏདིཊྛི ཙཱཏི དྭེ དིཊྛིཡོ. ཏཏྲཱསྶ ཏཐཱགཏཉྩེཝ ཏཐཱགཏསཱཝཀེ ཙ པསྶཏོ ལདྡྷིདིཊྛི པཧཱིནཱ. བྷགཝཱ པནེཏྠ མཧནྟཾ དྷམྨདེསནཾ དེསེསི. བྲཧྨཱ དེསནཱཔརིཡོསཱནེ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧི. ཨིཏིསྶ མགྒེན སསྶཏདིཊྛི པཧཱིནཱ, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ.
བྲཧྨཔཱརིསཛྫནྟི བྲཧྨཔཱརིཙཱརིཀཾ. ཐེརཱནཉྷི བྷཎྜགཱཧཀདཧརཱ ཝིཡ བྲཧྨཱནམྤི པཱརིསཛྫཱ བྲཧྨཱནོ ནཱམ ཧོནྟི. ཏེནུཔསངྐམཱཏི ཀསྨཱ ཐེརསྶེཝ སནྟིཀཾ པེསེསི? ཐེརེ ཀིརསྶ ཏཏྟཀེནེཝ ཀཐཱསལླཱཔེན ཝིསྶཱསོ ཨུདཔཱདི, ཏསྨཱ ཏསྶེཝ སནྟིཀཾ པེསེསི ཨཉྙེཔཱིཏི ཡཐཱ ཏུམྷེ ཙཏྟཱརོ ཛནཱ, ཀིནྣུ ཁོ ཨེཝརཱུཔཱ ཨཉྙེཔི ཨཏྠི, ཨུདཱཧུ ཏུམྷེ ཙཏྟཱརོ ཨེཝ མཧིདྡྷིཀཱཏི? ཏེཝིཛྫཱཏི པུབྦེནིཝཱསདིབྦཙཀྑུཨཱསཝཀྑཡསངྑཱཏཱཧི ཏཱིཧི ཝིཛྫཱཧི ¶ སམནྣཱགཏཱ. ཨིདྡྷིཔཏྟཱཏི ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎཾ པཏྟཱ. ཙེཏོཔརིཡཱཡཀོཝིདཱཏི པརེསཾ ཙིཏྟཱཙཱརེ ཀུསལཱ. ཨེཝམེཏྠ པཉྩ ཨབྷིཉྙཱཔི སརཱུཔེན ཝུཏྟཱ. དིབྦསོཏཾ པན ཏཱསཾ ཝསེན ཨཱགཏམེཝ ཧོཏི. བཧཱུཏི ཨེཝརཱུཔཱ ཚལ༹བྷིཉྙཱ བུདྡྷསཱཝཀཱ བཧཱུ གཎནཔཐཾ ཨཏིཀྐནྟཱ, སཀལཾ ཛམྦུདཱིཔཾ ཀཱསཱཝཔཛྫོཏཾ ཀཏྭཱ ཝིཙརནྟཱིཏི. པཉྩམཾ.
༦. བྲཧྨལོཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༧. ཚཊྛེ ¶ ¶ པཙྩེཀཾ དྭཱརབཱཧནྟི ཨེཀེཀོ ཨེཀེཀཾ དྭཱརབཱཧཾ ནིསྶཱཡ དྭཱརཔཱལཱ ཝིཡ ཨཊྛཾསུ. ཨིདྡྷོཏི ཛྷཱནསུཁེན སམིདྡྷོ. ཕཱིཏོཏི ཨབྷིཉྙཱཔུཔྥེཧི སུཔུཔྥིཏོ. ཨནདྷིཝཱསེནྟོཏི ཨསཧནྟོ. ཨེཏདཝོཙཱཏི ཨེཏེསཾ ནིམྨིཏབྲཧྨཱནཾ མཛ྄ཛྷེ ནིསིནྣོ ཨེཏཾ ‘‘པསྶསི མེ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙ.
ཏཡོ སུཔཎྞཱཏི གཱཐཱཡ པཉྩསཏཱཏི སཏཔདཾ རཱུཔཝསེན ཝཱ པནྟིཝསེན ཝཱ ཡོཛེཏབྦཾ. རཱུཔཝསེན ཏཱཝ ཏཡོ སུཔཎྞཱཏི ཏཱིཎི སུཔཎྞརཱུཔསཏཱནི. ཙཏུརོ ཙ ཧཾསཱཏི ཙཏྟཱརིཧཾསརཱུཔསཏཱནི. བུགྒྷཱིནིསཱ པཉྩསཏཱཏི བྱགྒྷསདིསཱ ཨེཀཙྩེ མིགཱ བྱགྒྷཱིནིསཱ ནཱམ, ཏེསཾ བྱགྒྷཱིནིསཱརཱུཔཀཱནཾ པཉྩསཏཱནི, པནྟིཝསེན ཏཡོ སུཔཎྞཱཏི ཏཱིཎི སུཔཎྞཔནྟིསཏཱནི, ཙཏུརོ ཧཾསཱཏི ཙཏྟཱརི ཧཾསཔནྟིསཏཱནི. བྱགྒྷཱིནིསཱ པཉྩསཏཱཏི པཉྩ བྱགྒྷཱིནིསཱ པནྟིསཏཱནི. ཛྷཱཡིནོཏི ཛྷཱཡིསྶ མཡ྄ཧཾ ཝིམཱནེ ཨཡཾ ཝིབྷཱུཏཱིཏི དསྶེཏི. ཨོབྷཱསཡནྟི ཨོབྷཱསཡམཱནཾ. ཨུཏྟརསྶཾ དིསཱཡནྟི ཏཾ ཀིར ཀནཀཝིམཱནཾ ཏེསཾ མཧཱབྲཧྨཱནཾ ཋིཏཊྛཱནཏོ ཨུཏྟརདིསཱཡཾ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཨཡཾ པནསྶ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཨེཝརཱུཔེ ཀནཀཝིམཱནེ ཝསནྟོ ཨཧཾ ཀསྶ ཨཉྙསྶ ཨུཔཊྛཱནཾ གམིསྶཱམཱིཏི. རཱུཔེ རཎཾ དིསྭཱཏི རཱུཔམྷི ཛཱཏིཛརཱབྷངྒསངྑཱཏཾ དོསཾ དིསྭཱ. སདཱ པཝེདྷིཏནྟི སཱིཏཱདཱིཧི ཙ ནིཙྩཾ པཝེདྷིཏཾ ཙལིཏཾ གྷཊྚིཏཾ རཱུཔཾ དིསྭཱ. ཏསྨཱ ན རཱུཔེ རམཏི སུམེདྷོཏི ཡསྨཱ རཱུཔེ རཎཾ པསྶཏི, སདཱ པཝེདྷིཏཉྩ རཱུཔཾ པསྶཏི, ཏསྨཱ སུམེདྷོ སུནྡརཔཉྙོ སོ སཏྠཱ རཱུཔེ ན རམཏཱིཏི. ཚཊྛཾ.
༧. ཀོཀཱལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༨. སཏྟམེ ཨཔྤམེཡྻཾ པམིནནྟོཏི ཨཔྤམེཡྻཾ ཁཱིཎཱསཝཔུགྒལཾ ‘‘ཨེཏྟཀཾ སཱིལཾ, ཨེཏྟཀོ ¶ སམཱདྷི, ཨེཏྟཀཱ པཉྙཱ’’ཏི ཨེཝཾ མིནནྟོ. ཀོདྷཝིདྭཱ ཝིཀཔྤཡེཏི ཀོ ཨིདྷ ཝིདྭཱ ¶ མེདྷཱཝཱི ཝིཀཔྤེཡྻ, ཁཱིཎཱསཝོཝ ཁཱིཎཱསཝཾ མིནནྟོ ཀཔྤེཡྻཱཏི དཱིཔེཏི. ནིཝུཏཾ ཏཾ མཉྙེཏི ཡོ པན པུཐུཛྫནོ ཏཾ པམེཏུཾ ཨཱརབྷཏི, ཏཾ ནིཝུཏཾ ཨཝཀུཛྫཔཉྙཾ མཉྙཱམཱིཏི. སཏྟམཾ.
༨. ཀཏམོདཀཏིསྶསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༧༩. ཨཊྛམེ ¶ ཨཀིསྶཝནྟི ཀིསྶཝཱ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ, ནིཔྤཉྙོཏི ཨཏྠོ. ཨཊྛམཾ.
༩. ཏུརཱུབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༠. ནཝམེ ཨཱབཱདྷིཀོཏི ‘‘སཱསཔམཏྟཱིཧི པཱིལ༹ཀཱཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨནནྟརསུཏྟེ ཨཱགཏེན ཨཱབཱདྷེན ཨཱབཱདྷིཀོ. བཱལ༹ྷགིལཱནོཏི ཨདྷིམཏྟགིལཱནོ. ཏུརཱུཏི ཀོཀཱལིཀསྶ ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡོ ཏུརུཏྠེརོ ནཱམ ཨནཱགཱམིཕལཾ པཏྭཱ བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟོ. སོ བྷཱུམཊྛཀདེཝཏཱ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ, ‘‘ཨཡུཏྟཾ ཀོཀཱལིཀེན ཀཏཾ ཨགྒསཱཝཀེ ཨནྟིམཝཏྠུནཱ ཨབྦྷཱཙིཀྑནྟེནཱ’’ཏི པརམྤརཱཡ བྲཧྨལོཀསམྤཏྟཾ ཀོཀཱལིཀསྶ པཱཔཀམྨཾ སུཏྭཱ – ‘‘མཱ མཡ྄ཧཾ པསྶནྟསྶེཝ ཝརཱཀོ ནསྶི, ཨོཝདིསྶཱམི ནཾ ཐེརེསུ ཙིཏྟཔསཱདཏྠཱཡཱ’’ཏི ཨཱགནྟྭཱ ཏསྶ པུརཏོ ཨཊྛཱསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏུརཱུ པཙྩེཀབྲཧྨཱ’’ཏི. པེསལཱཏི པིཡསཱིལཱ. ཀོསི ཏྭཾ, ཨཱཝུསོཏི ནིཔནྣཀོཝ ཀབརཀྑཱིནི ཨུམྨཱིལེཏྭཱ ཨེཝམཱཧ. པསྶ ཡཱཝཉྩ ཏེཏི པསྶ ཡཏྟཀཾ ཏཡཱ ཨཔརདྡྷཾ, ཨཏྟནོ ནལཱཊེ མཧཱགཎྜཾ ཨཔསྶནྟོ སཱསཔམཏྟཱཡ པཱིལ༹ཀཱཡ མཾ ཙོདེཏབྦཾ མཉྙསཱིཏི ཨཱཧ.
ཨཐ ནཾ ‘‘ཨདིཊྛིཔྤཏྟོ ཨཡཾ ཝརཱཀོ, གིལཝིསོ ཝིཡ ཀསྶཙི ཝཙནཾ ན ཀརིསྶཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ པུརིསསྶ ཧཱིཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཀུཋཱརཱིཏི ཀུཋཱརིསདིསཱ ཕརུསཱ ཝཱཙཱ. ཚིནྡཏཱིཏི ཀུསལམཱུལསངྑཱཏེ མཱུལེཡེཝ ནིཀནྟཏི. ནིནྡིཡནྟི ནིནྡིཏབྦཾ དུསྶཱིལཔུགྒལཾ. པསཾསཏཱིཏི ཨུཏྟམཏྠེ སམྦྷཱཝེཏྭཱ ཁཱིཎཱསཝོཏི ཝདཏི. ཏཾ ཝཱ ནིནྡཏི ཡོ པསཾསིཡོཏི ¶ , ཡོ ཝཱ པསཾསིཏབྦོ ཁཱིཎཱསཝོ, ཏཾ ཨནྟིམཝཏྠུནཱ ཙོདེནྟོ ‘‘དུསྶཱིལོ ཨཡ’’ནྟི ཝདཏི. ཝཙིནཱཏི མུཁེན སོ ཀལིནྟི, སོ ཏཾ ཨཔརཱདྷཾ མུཁེན ཝིཙིནཱཏི ནཱམ. ཀལིནཱ ཏེནཱཏི ཏེན ཨཔརཱདྷེན སུཁཾ ན ཝིནྡཏི. ནིནྡིཡཔསཾསཱཡ ཧི པསཾསིཡནིནྡཱཡ ཙ སམཀོཝ ཝིཔཱཀོ.
སབྦསྶཱཔི ¶ སཧཱཔི ཨཏྟནཱཏི སབྦེན སཀེནཔི ཨཏྟནཱཔི སདྡྷིཾ ཡོ ཨཀྑེསུ དྷནཔརཱཛཡོ ནཱམ, ཨཡཾ ཨཔྤམཏྟཀོ ཨཔརཱདྷོ. ཡོ ¶ སུགཏེསཱུཏི ཡོ པན སམྨགྒཏེསུ པུགྒལེསུ ཙིཏྟཾ པདུསྶེཡྻ, ཨཡཾ ཙིཏྟཔདོསོཝ ཏཏོ ཀལིཏོ མཧནྟཏརོ ཀལི.
ཨིདཱནི ཏསྶ མཧནྟཏརབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ སཏཾ སཧསྶཱནནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཏཾ སཧསྶཱནནྟི ནིརབྦུདགཎནཱཡ སཏསཧསྶཾ. ཚཏྟིཾསཏཱིཏི ཨཔརཱནི ཚཏྟིཾསཏི ནིརབྦུདཱནི. པཉྩ ཙཱཏི ཨབྦུདགཎནཱཡ པཉྩ ཨབྦུདཱནི. ཡམརིཡགརཧཱིཏི ཡཾ ཨརིཡེ གརཧནྟོ ནིརཡཾ ཨུཔཔཛྫཏི, ཏཏྠ ཨེཏྟཀཾ ཨཱཡུཔྤམཱཎནྟི. ནཝམཾ.
༡༠. ཀོཀཱལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༡. དསམེ ཀོཀཱལིཀོ བྷིཀྑུ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམཱིཏི, ཀོ ཨཡཾ ཀོཀཱལིཀོ, ཀསྨཱ ཙ ཨུཔསངྐམི? ཨཡཾ ཀིར ཀོཀཱལིཀརཊྛེ ཀོཀཱལིཀནགརེ ཀོཀཱལིཀསེཊྛིསྶ པུཏྟོ པབྦཛིཏྭཱ པིཏརཱ ཀཱརཱཔིཏེ ཝིཧཱརེ པཊིཝསཏི ཙཱུལ༹ཀོཀཱལིཀོཏི ནཱམེན, ན དེཝདཏྟསྶ སིསྶོ. སོ ཧི བྲཱཧྨཎཔུཏྟོ མཧཱཀོཀཱལིཀོ ནཱམ. བྷགཝཏི པན སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརནྟེ དྭེ ཨགྒསཱཝཀཱ པཉྩམཏྟེཧི བྷིཀྑུསཏེཧི སདྡྷིཾ ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརམཱནཱ ཨུཔཀཊྛཱཡ ཝསྶཱུཔནཱཡིཀཱཡ ཝིཝེཀཱཝཱསཾ ཝསིཏུཀཱམཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ ཨཏྟནོ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཏསྨིཾ ཛནཔདེ ཏཾ ནགརཾ པཏྭཱ ཏཾ ཝིཧཱརཾ ཨགམཾསུ. ཏཏྠ ནེསཾ ཀོཀཱལིཀོ ཝཏྟཾ དསྶེསི. ཏེ ཏེན སདྡྷིཾ སམྨོདིཏྭཱ, ‘‘ཨཱཝུསོ, མཡཾ ཨིདྷ ཏེམཱསཾ ཝསིསྶཱམ, མཱ ཀསྶཙི ཨཱརོཙེཧཱི’’ཏི པཊིཉྙཾ གཧེཏྭཱ ཝསིཾསུ. ཝསིཏྭཱ པཝཱརཎཱདིཝསེ པཝཱརེཏྭཱ, ‘‘གཙྪཱམ མཡཾ, ཨཱཝུསོ’’ཏི ཀོཀཱལིཀཾ ཨཱཔུཙྪིཾསུ. ཀོཀཱལིཀོ ‘‘ཨཛྫེཀདིཝསཾ, ཨཱཝུསོ, ཝསིཏྭཱ སྭེ གམིསྶཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ དུཏིཡདིཝསེ ནགརཾ པཝིསིཏྭཱ མནུསྶེ ཨཱམནྟེསི – ‘‘ཨཱཝུསོ, ཏུམྷེ ཨགྒསཱཝཀེ ཨིདྷཱགནྟྭཱ ¶ ཝསམཱནེཔི ན ཛཱནཱཐ, ན ནེ ཀོཙི པཙྩཡེནཱཔི ནིམནྟེཏཱི’’ཏི. ནགརཝཱསིནོ, ‘‘ཀཧཾ, བྷནྟེ, ཐེརཱ, ཀསྨཱ ནོ ན ཨཱརོཙཡིཏྠཱ’’ཏི? ཀིཾ ཨཱཝུསོ ཨཱརོཙིཏེན, ཀིཾ ན པསྶཐ དྭེ བྷིཀྑཱུ ཐེརཱསནེ ནིསཱིདནྟེ, ཨེཏེ ཨགྒསཱཝཀཱཏི. ཏེ ཁིཔྤཾ སནྣིཔཏིཏྭཱ སཔྤིཕཱཎིཏཱདཱིནི ཙེཝ ཙཱིཝརདུསྶཱནི ཙ སཾཧརིཾསུ.
ཀོཀཱལིཀོ ¶ ཙིནྟེསི – ‘‘པརམཔྤིཙྪཱ ཨགྒསཱཝཀཱ པཡུཏྟཝཱཙཱཡ ཨུཔྤནྣཾ ལཱབྷཾ ན སཱདིཡིསྶནྟི ¶ , ཨསཱདིཡནྟཱ ‘ཨཱཝཱསིཀསྶ དེཐཱ’ཏི ཝཀྑནྟཱི’’ཏི. ཏཾ ཏཾ ལཱབྷཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ ཐེརཱནཾ སནྟིཀཾ ཨགམཱསི. ཐེརཱ དིསྭཱཝ ‘‘ཨིམེ པཙྩཡཱ ནེཝ ཨམྷཱཀཾ, ན ཀོཀཱལིཀསྶ ཀཔྤནྟཱི’’ཏི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ པཀྐམིཾསུ. ཀོཀཱལིཀོ ‘‘ཀཐཾ ཧི ནཱམ ཨཏྟནཱ ཨགཎྷནྟཱ མཡ྄ཧམྤི ཨདཱཔེཏྭཱ པཀྐམིསྶནྟཱི’’ཏི? ཨཱགྷཱཏཾ ཨུཔྤཱདེསི. ཏེཔི བྷགཝཏོ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ པུན ཨཏྟནོ པརིསཾ ཨཱདཱཡ ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརནྟཱ ཨནུཔུབྦེན ཏསྨིཾ རཊྛེ ཏམེཝ ནགརཾ པཙྩཱགམིཾསུ. ནཱགརཱ ཐེརེ སཉྫཱནིཏྭཱ སཧ པརིཀྑཱརེཧི དཱནཾ སཛྫིཏྭཱ ནགརམཛ྄ཛྷེ མཎྜཔཾ ཀཏྭཱ དཱནཾ ཨདཾསུ, ཐེརཱནཉྩ པརིཀྑཱརེ ཨུཔནཱམེསུཾ. ཐེརཱ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ནིཡྻཱདཡིཾསུ. ཏཾ དིསྭཱ ཀོཀཱལིཀོ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨིམེ པུབྦེ ཨཔྤིཙྪཱ ཨཧེསུཾ, ཨིདཱནི པཱཔིཙྪཱ ཛཱཏཱ, པུབྦེཔི ཨཔྤིཙྪསནྟུཊྛཔཝིཝིཏྟསདིསཱ མཉྙེ’’ཏི ཐེརེ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ, ‘‘ཨཱཝུསོ, ཏུམྷེ པུབྦེ ཨཔྤིཙྪཱ ཝིཡ, ཨིདཱནི པན པཱཔབྷིཀྑཱུ ཛཱཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘མཱུལཊྛཱནེཡེཝ ནེསཾ པཏིཊྛཾ བྷིནྡིསྶཱམཱི’’ཏི ཏརམཱནརཱུཔོ ནིཀྑམིཏྭཱ སཱཝཏྠིཾ གནྟྭཱ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམི. ཨཡམེཝ ཀོཀཱལིཀོ ཨིམིནཱ ཙ ཀཱརཎེན ཨུཔསངྐམཱིཏི ཝེདིཏབྦོ.
བྷགཝཱ ཏཾ ཏུརིཏཏུརིཏཾ ཨཱགཙྪནྟཾ དིསྭཱཝ ཨཱཝཛྫེནྟོ ཨཉྙཱསི – ‘‘ཨཡཾ ཨགྒསཱཝཀེ ཨཀྐོསིཏུཀཱམོ ཨཱགཏོ’’ཏི. ‘‘སཀྐཱ ནུ ཁོ པཊིསེདྷེཏུ’’ནྟི ཙ ཨཱཝཛྫེནྟོ, ‘‘ན སཀྐཱ པཊིསེདྷེཏུཾ, ཐེརེསུ ཨཔརཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཀཱལངྐཏོ ཨེཀཾསེན པདུམནིརཡེ ནིབྦཏྟིསྶཏཱི’’ཏི དིསྭཱ, ‘‘སཱརིཔུཏྟམོགྒལླཱནེཔི ནཱམ གརཧནྟཾ སུཏྭཱ ན ནིསེདྷེཏཱི’’ཏི ཝཱདམོཙནཏྠཾ ཨརིཡཱུཔཝཱདསྶ ཙ མཧཱསཱཝཛྫབྷཱཝདསྶནཏྠཾ མཱ ཧེཝནྟི ཏིཀྑཏྟུཾ པཊིསེདྷེསི. ཏཏྠ མཱ ཧེཝནྟི མཱ ཨེཝཾ ཨབྷཎི. སདྡྷཱཡིཀོཏི སདྡྷཱཡ ཨཱཀརོ པསཱདཱཝཧོ སདྡྷཱཏབྦཝཙནོ ཝཱ. པཙྩཡིཀོཏི པཏྟིཡཱཡིཏབྦཝཙནོ.
པཀྐཱམཱིཏི ཀམྨཱནུབྷཱཝེན ཙོདིཡམཱནོ པཀྐཱམི. ཨོཀཱསཀཏཾ ཧི ཀམྨཾ ན སཀྐཱ པཊིབཱཧིཏུཾ, ཏཾ ཏསྶ ཏཏྠ ཋཱཏུཾ ན ཨདཱསི. ཨཙིརཔཀྐནྟསྶཱཏི པཀྐནྟསྶ ¶ སཏོ ན ཙིརེནེཝ. སབྦོ ཀཱཡོ ཕུཊོ ¶ ཨཧོསཱིཏི ཀེསགྒམཏྟམྤི ཨོཀཱསཾ ཨཱཝཛྫེཏྭཱ སཀལསརཱིརཾ ཨཊྛཱིནི བྷིནྡིཏྭཱ ཨུགྒཏཱཧི པཱིལ༹ཀཱཧི ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཾ ཨཧོསི. ཡསྨཱ པན བུདྡྷཱནུབྷཱཝེན ཏཐཱརཱུཔཾ ཀམྨཾ བུདྡྷཱནཾ སམྨུཁཱིབྷཱཝེ ཝིཔཱཀཾ ན དེཏི, དསྶནཱུཔཙཱརེ ཝིཛཧིཏམཏྟེ དེཏི, ཏསྨཱ ཏསྶ ཨཙིརཔཀྐནྟསྶ པཱིལ༹ཀཱ ཨུཊྛཧིཾསུ. ཀལཱཡམཏྟིཡོཏི ཙཎཀམཏྟིཡོ. བེལུཝསལཱཊུཀམཏྟིཡོཏི ¶ ཏརུཎབེལུཝམཏྟིཡོ. (བིལླམཏྟིཡོཏི མཧཱབེལུཝམཏྟིཡོ.) པབྷིཛྫིཾསཱུཏི བྷིཛྫིཾསུ. ཏཱསུ བྷིནྣཱསུ སཀལསརཱིརཾ པནསཔཀྐཾ ཝིཡ ཨཧོསི. སོ པཀྐེན གཏྟེན ཛེཏཝནདྭཱརཀོཊྛཀེ ཝིསགིལིཏོ མཙྪོ ཝིཡ ཀདལིཔཏྟེསུ སཡི. ཨཐ དྷམྨསཝནཏྠཾ ཨཱགཏཱགཏཱ མནུསྶཱ – ‘‘དྷི ཀོཀཱལིཀ, དྷི ཀོཀཱལིཀ, ཨཡུཏྟམཀཱསི, ཨཏྟནོཡེཝ མུཁཾ ནིསྶཱཡ ཨནཡབྱསནཾ པཏྟོ’’ཏི ཨཱཧཾསུ. ཏེསཾ སུཏྭཱ ཨཱརཀྑདེཝཏཱ དྷི-ཀཱརཾ ཨཀཾསུ. ཨཱརཀྑཀདེཝཏཱནཾ ཨཱཀཱསདེཝཏཱཏི ཨིམིནཱ ཨུཔཱཡེན ཡཱཝ ཨཀནིཊྛབྷཝནཱ ཨེཀདྷིཀཱརོ ཨུདཔཱདི. ཨཐསྶ ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡོ ཨཱགནྟྭཱ ཨོཝཱདཾ ཨགཎྷནྟཾ ཉཏྭཱ གརཧིཏྭཱ པཀྐཱམི.
ཀཱལམཀཱསཱིཏི ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡེ པཀྐནྟེ ཀཱལམཀཱསི. པདུམཾ ནིརཡནྟི པཱཊིཡེཀྐོ པདུམནིརཡོ ནཱམ ནཏྠི, ཨཝཱིཙིམཧཱནིརཡམྷིཡེཝ པན པདུམགཎནཱཡ པཙྩིཏབྦེ ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ ནིབྦཏྟི.
ཝཱིསཏིཁཱརིཀོཏི མཱགདྷཀེན པཏྠེན ཙཏྟཱརོ པཏྠཱ ཀོསལརཊྛེ ཨེཀཔཏྠོ ཧོཏི, ཏེན པཏྠེན ཙཏྟཱརོ པཏྠཱ ཨཱལ༹ྷཀཾ, ཙཏྟཱརི ཨཱལ༹ྷཀཱནི དོཎཾ, ཙཏུདོཎཱ མཱནིཀཱ, ཙཏུམཱནིཀཱ ཁཱརཱི, ཏཱཡ ཁཱརིཡཱ ཝཱིསཏིཁཱརིཀོ. ཏིལཝཱཧོཏི མཱགདྷཀཱནཾ སུཁུམཏིལཱནཾ ཏིལསཀཊཾ. ཨབྦུདོ ནིརཡོཏི ཨབྦུདོ ནཱམ པཱཊིཡེཀྐོ ནིརཡོ ནཏྠི. ཨཝཱིཙིམྷིཡེཝ པན ཨབྦུདགཎནཱཡ པཙྩིཏབྦཊྛཱནསྶེཏཾ ནཱམཾ. ནིརབྦུདཱདཱིསུཔི ¶ ཨེསེཝ ནཡོ.
ཝསྶགཎནཱཔི པནེཏྠ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཱ – ཡཐེཝ ཧི སཏཾ སཏསཧསྶཱནི ཀོཊི ཧོཏི, ཨེཝཾ སཏཾ སཏསཧསྶཀོཊིཡོ པཀོཊི ནཱམ ཧོཏི, སཏཾ སཏསཧསྶཔཀོཊིཡོ ཀོཊིཔཀོཊི ནཱམ, སཏཾ སཏསཧསྶཀོཊིཔཀོཊིཡོ ¶ ནཧུཏཾ, སཏཾ སཏསཧསྶནཧུཏཱནི ནིནྣཧུཏཾ, སཏཾ སཏསཧསྶནིནྣཧུཏཱནི ཨེཀཾ ཨབྦུདཾ, ཏཏོ ཝཱིསཏིགུཎཾ ནིརབྦུདཾ. ཨེསེཝ ནཡོ སབྦཏྠཱཏི. དསམཾ.
པཋམོ ཝགྒོ.
༢. དུཏིཡཝགྒོ
༡. སནངྐུམཱརསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༢. དུཏིཡཝགྒསྶ ¶ པཋམེ སཔྤིནཱིཏཱིརེཏི སཔྤིནཱིནཱམིཀཱཡ ནདིཡཱ ཏཱིརེ. སནངྐུམཱརོཏི སོ ཀིར པཉྩསིཁཀུམཱརཀཀཱལེ ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱ བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟོ ཀུམཱརཀཝཎྞེནེཝ ཝིཙརཏི. ཏེན ནཾ ‘‘ཀུམཱརོ’’ཏི སཉྫཱནནྟི, པོརཱཎཀཏྟཱ པན ‘‘སནངྐུམཱརོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཛནེཏསྨིནྟི ཛནིཏསྨིཾ, པཛཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཡེ གོཏྟཔཊིསཱརིནོཏི ཡེ ཛནེཏསྨིཾ གོཏྟཾ པཊིསརནྟི ཏེསུ ལོཀེ གོཏྟཔཊིསཱརཱིསུ ཁཏྟིཡོ སེཊྛོ. ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣོཏི བྷཡབྷེརཝསུཏྟཔརིཡཱཡེན (མ. ནི. ༡.༣༤ ཨཱདཡོ) པུབྦེནིཝཱསཱདཱིཧི ཝཱ ཏཱིཧི, ཨམྦཊྛསུཏྟཔརིཡཱཡེན (དཱི. ནི. ༡.༢༧༨ ཨཱདཡོ) ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ མནོམཡིདྡྷི ཚ ཨབྷིཉྙཱཡོཏི ཨིམཱཧི ཝཱ ཨཊྛཧི ཝིཛྫཱཧི, སཱིལེསུ པརིཔཱུརཀཱརིཏཱ ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརཏཱ བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ སཏྟ སདྡྷམྨཱ ཙཏྟཱརི རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནཱིཏི ཨེཝཾ པནྣརསདྷམྨབྷེདེན ཙརཎེན ཙ སམནྣཱགཏོ. སོ སེཊྛོ དེཝམཱནུསེཏི སོ ཁཱིཎཱསཝབྲཱཧྨཎོ དེཝེསུ ཙ མནུསྶེསུ ཙ སེཊྛོ ཨུཏྟམོཏི. པཋམཾ.
༢. དེཝདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༣. དུཏིཡེ ¶ ཨཙིརཔཀྐནྟེཏི སངྒྷཾ བྷིནྡིཏྭཱ ནཙིརསྶེཝ ཝེལུ༹ཝནཏོ གཡཱསཱིསཾ གཏེ. ཨསྶཏརིནྟི གདྲབྷསྶ ཝལ༹ཝཱཡ ཛཱཏཾ. དུཏིཡཾ.
༣. ཨནྡྷཀཝིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༤. ཏཏིཡེ ¶ ཨནྡྷཀཝིནྡནྟི ཨེཝཾནཱམཀཾ གཱམཾ. ཨུཔསངྐམཱིཏི ‘‘སཏྠཱ ཨིདཱནིཔི ཝཱིརིཡཾ ཀརོཏི པདྷཱནམནུཡུཉྫཏི, གཙྪཱམིསྶ སནྟིཀེ ཋཏྭཱ སཱསནཱནུཙྪཝིཀཾ ཝཱིརིཡཔཊིསཾཡུཏྟཾ གཱཐཾ ཝཀྑཱམཱི’’ཏི ཨུཔསངྐམི.
པནྟཱནཱིཏི ¶ ཛནཏཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ མནུསྶཱནཾ ཨནུཔཙཱརེ ཋིཏཱནི. སཾཡོཛནཝིཔྤམོཀྑཱཏི ཏཱནི ཙ སེནཱསནཱནི སེཝམཱནོ ན ཙཱིཝརཱདཱིནཾ ཨཏྠཱཡ སེཝེཡྻ, ཨཐ ཁོ དསསཾཡོཛནཝིཔྤམོཀྑཏྠཱཡ ཙརེཡྻ. སངྒྷེ ཝསེཏི ཏེསུ སེནཱསནེསུ རཏིཾ ཨལབྷནྟོ ཨུཔཊྛཱཀཱདཱིནཾ ཙིཏྟཱནུརཀྑཎཏྠཾ གདྲབྷཔིཊྛེ རཛཾ ཝིཡ ཨུཔྤཏནྟོ ཨརཉྙེ ཨཙརིཏྭཱ སངྒྷམཛ྄ཛྷེ ཝསེཡྻ. རཀྑིཏཏྟོ སཏཱིམཱཏི ཏཏྠ ཙ ཝསནྟོ སགཝཙཎྜོ གོཎོ ཝིཡ སབྲཧྨཙཱརིནོ ཨཝིཛ྄ཛྷནྟོ ཨགྷཊྚེནྟོ རཀྑིཏཏྟོ སཏིཔཊྛཱནཔརཱཡཎོ ཧུཏྭཱ ཝསེཡྻ.
ཨིདཱནི སངྒྷེ ཝསམཱནསྶ བྷིཀྑུནོ བྷིཀྑཱཙཱརཝཏྟཾ ཨཱཙིཀྑནྟོ ཀུལཱཀུལནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པིཎྜིཀཱཡ ཙརནྟོཏི པིཎྜཏྠཱཡ ཙརམཱནོ. སེཝེཐ པནྟཱནི སེནཱསནཱནཱིཏི སངྒྷམཛ྄ཛྷཾ ཨོཏརིཏྭཱ ཝསམཱནོཔི དྷུརཔརིཝེཎེ ཏཱལནཱལི༹ཀེརཨཱདཱིནི རོཔེཏྭཱ ཨུཔཊྛཱཀཱདིསཾསཊྛོ ན ཝསེཡྻ, ཙིཏྟཀལླཏཾ པན ཛནེཏྭཱ ཙིཏྟཾ ཧཱསེཏྭཱ ཏོསེཏྭཱ པུན པནྟསེནཱསནེ ཝསེཡྻཱཏི ཨརཉྙསྶེཝ ཝཎྞཾ ཀཐེཏི. བྷཡཱཏི ཝཊྚབྷཡཏོ. ཨབྷཡེཏི ནིབྦཱནེ. ཝིམུཏྟོཏི ཨདྷིམུཏྟོ ཧུཏྭཱ ཝསེཡྻ.
ཡཏྠ བྷེརཝཱཏི ཡསྨིཾ ཋཱནེ བྷཡཛནཀཱ སཝིཉྙཱཎཀཱ སཱིཧབྱགྒྷཱདཡོ, ཨཝིཉྙཱཎཀཱ རཏྟིབྷཱགེ ཁཱཎུཝལླིཨཱདཡོ བཧཱུ ཨཏྠི. སརཱིསཔཱཏི དཱིགྷཛཱཏིཀཱདིསརཱིསཔཱ. ནིསཱིདི ཏཏྠ བྷིཀྑཱུཏི ¶ ཏཱདིསེ ཋཱནེ བྷིཀྑུ ནིསིནྣོ. ཨིམིནཱ ཨིདཾ དཱིཔེཏི – བྷགཝཱ ཡཐཱ ཏུམྷེ ཨེཏརཧི ཏཏྲཊྛཀབྷེརཝཱརམྨཎཱནི ཙེཝ སརཱིསཔེ ཙ ཝིཛྫུནིཙྪཱརཎཱདཱིནི ཙ ཨམནསིཀཏྭཱ ནིསིནྣཱ, ཨེཝམེཝཾ པདྷཱནམནུཡུཏྟཱ བྷིཀྑཱུ ནིསཱིདནྟཱིཏི.
ཛཱཏུ མེ དིཊྛནྟི ཨེཀཾསེན མཡཱ དིཊྛཾ. ན ཡིདཾ ཨིཏིཧཱིཏིཧནྟི ཨིདཾ ཨིཏིཧ ཨིཏིཧཱཏི ན ཏཀྐཧེཏུ ཝཱ ནཡཧེཏུ ཝཱ པིཊཀསམྤདཱནེན ཝཱ ¶ ཨཧཾ ཝདཱམི. ཨེཀསྨིཾ བྲཧྨཙརིཡསྨིནྟི ཨེཀཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ. དྷམྨདེསནཱ ཧི ཨིདྷ བྲཧྨཙརིཡནྟི ཨདྷིཔྤེཏཱ. མཙྩུཧཱཡིནནྟི མརཎཔརིཙྩཱགིནཾ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ.
དསཱ ཙ དསདྷཱ དསཱཏི ཨེཏྠ དསཱཏི དསེཝ, དསདྷཱ དསཱཏི སཏཾ, ཨཉྙེ ཙ དསུཏྟརཾ སེཁསཏཾ པསྶཱམཱིཏི ཝདཏི. སོཏསམཱཔནྣཱཏི མགྒསོཏཾ སམཱཔནྣཱ. ཨཏིརཙྪཱནགཱམིནོཏི དེསནཱམཏྟམེཏཾ, ཨཝིནིཔཱཏདྷམྨཱཏི ཨཏྠོ. སངྑཱཏུཾ ནོཔི སཀྐོམཱིཏི མུསཱཝཱདབྷཡེན ཨེཏྟཀཱ ནཱམ ¶ པུཉྙབྷཱགིནོ སཏྟཱཏི གཎེཏུཾ ན སཀྐོམཱིཏི བཧུཾ བྲཧྨདྷམྨདེསནཾ སནྡྷཱཡ ཨེཝམཱཧ. ཏཏིཡཾ.
༤. ཨརུཎཝཏཱིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༥. ཙཏུཏྠེ ཨབྷིབྷཱུསམྦྷཝནྟི ཨབྷིབྷཱུ ཙ སམྦྷཝོ ཙ. ཏེསུ ཨབྷིབྷཱུཐེརོ སཱརིཔུཏྟཏྠེརོ ཝིཡ པཉྙཱཡ ཨགྒོ, སམྦྷཝཏྠེརོ མཧཱམོགྒལླཱནོ ཝིཡ སམཱདྷིནཱ ཨགྒོ. ཨུཛ྄ཛྷཱཡནྟཱིཏི ཨཝཛ྄ཛྷཱཡནྟི, ལཱམཀཏོ ཝཱ ཙིནྟེནྟི. ཁིཡྻནྟཱིཏི, ཀིནྣཱམེཏཾ ཀིནྣཱམེཏནྟི? ཨཉྙམཉྙཾ ཀཐེནྟི. ཝིཔཱཙེནྟཱིཏི ཝིཏྠཱརཡནྟཱ པུནཔྤུནཾ ཀཐེནྟི. ཧེཊྛིམེན ཨུཔཌྜྷཀཱཡེནཱཏི ནཱབྷིཏོ པཊྛཱཡ ཧེཊྛིམཀཱཡེན. པཱལི༹ཡཾ ཨེཏྟཀམེཝ ཨཱགཏཾ. ཐེརོ པན ‘‘པཀཏིཝཎྞཾ ཝིཛཧིཏྭཱ ནཱགཝཎྞཾ གཧེཏྭཱ དསྶེཏི, སུཔཎྞཝཎྞཾ གཧེཏྭཱ ཝཱ དསྶེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༣.༡༣) ནཡེན ཨཱགཏཾ ཨནེཀཔྤཀཱརཾ ཨིདྡྷིཝིཀུབྦནཾ དསྶེསི. ཨིམཱ གཱཐཱཡོ ཨབྷཱསཱིཏི ཐེརོ ཀིར ཙིནྟེསི – ‘‘ཀཐཾ དེསིཏཱ ནུ ཁོ དྷམྨདེསནཱ སབྦེསཾ པིཡཱ ཨསྶ མནཱཔཱ’’ཏི. ཏཏོ ཨཱཝཛྫེནྟོ – ‘‘སབྦེཔི པཱསཎྜཱ སབྦེ དེཝམནུསྶཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སམཡེ པུརིསཀཱརཾ ¶ ཝཎྞཡནྟི, ཝཱིརིཡསྶ ཨཝཎྞཝཱདཱི ནཱམ ནཏྠི, ཝཱིརིཡཔཊིསཾཡུཏྟཾ ཀཏྭཱ དེསེསྶཱམི, ཨེཝཾ ཨཡཾ དྷམྨདེསནཱ སབྦེསཾ པིཡཱ བྷཝིསྶཏི མནཱཔཱ’’ཏི ཉཏྭཱ ཏཱིསུ པིཊཀེསུ ཝིཙིནིཏྭཱ ཨིམཱ གཱཐཱ ཨབྷཱསི.
ཏཏྠ ཨཱརམྦྷཐཱཏི ཨཱརམྦྷཝཱིརིཡཾ ཀརོཐ. ནིཀྐམཐཱཏི ནིཀྐམཝཱིརིཡཾ ཀརོཐ. ཡུཉྫཐཱཏི པཡོགཾ ཀརོཐ པརཀྐམཐ. མཙྩུནོ སེནནྟི མཙྩུནོ སེནཱ ནཱམ ཀིལེསསེནཱ, ཏཾ དྷུནཱཐ. ཛཱཏིསཾསཱརནྟི ཛཱཏིཉྩ ¶ སཾསཱརཉྩ, ཛཱཏིསངྑཱཏཾ ཝཱ སཾསཱརཾ. དུཀྑསྶནྟཾ ཀརིསྶཏཱིཏི ཝཊྚདུཀྑསྶ པརིཙྪེདཾ ཀརིསྶཏི. ཀིཾ པན ཀཏྭཱ ཐེརོ སཧསྶིལོཀདྷཱཏུཾ ཝིཉྙཱཔེསཱིཏི? ནཱིལཀསིཎཾ ཏཱཝ སམཱཔཛྫིཏྭཱ སབྦཏྠ ཨཱལོཀཊྛཱནེ ཨནྡྷཀཱརཾ ཕརི, ཨོདཱཏཀསིཎཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཨནྡྷཀཱརཊྛཱནེ ཨོབྷཱསཾ. ཏཏོ ‘‘ཀིམིདཾ ཨནྡྷཀཱར’’ནྟི? སཏྟཱནཾ ཨཱབྷོགེ ཨུཔྤནྣེ ཨཱལོཀཾ དསྶེསི. ཨཱལོཀཊྛཱནེ ཨཱལོཀཀིཙྩཾ ནཏྠི, ‘‘ཀིཾ ཨཱལོཀོ ཨཡ’’ནྟི? ཝིཙིནནྟཱནཾ ཨཏྟཱནཾ དསྶེསི. ཨཐ ཏེསཾ ཐེརོཏི ཝདནྟཱནཾ ཨིམཱ གཱཐཱཡོ ཨབྷཱསི, སབྦེ ཨོསཊཱཡ པརིསཱཡ མཛ྄ཛྷེ ནིསཱིདིཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེནྟསྶ ཝིཡ སདྡཾ སུཎིཾསུ. ཨཏྠོཔི ནེསཾ པཱཀཊོ ཨཧོསི. ཙཏུཏྠཾ.
༥. པརིནིབྦཱནསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༦. པཉྩམེ ¶ ཨུཔཝཏྟནེ མལླཱནཾ སཱལཝནེཏི ཡཐེཝ ཧི ཀདམྦནདཱིཏཱིརཏོ རཱཛམཱཏུཝིཧཱརདྭཱརེན ཐཱུཔཱརཱམཾ གནྟབྦཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཧིརཉྙཝཏིཀཱཡ ནཱམ ནདིཡཱ པཱརིམཏཱིརཏོ སཱལཝནཾ ཨུཡྻཱནཾ. ཡཐཱ ཨནུརཱདྷཔུརསྶ ཐཱུཔཱརཱམོ, ཨེཝཾ ཏཾ ཀུསིནཱརཱཡ ཧོཏི. ཡཐཱ ཐཱུཔཱརཱམཏོ དཀྑིཎདྭཱརེན ནགརཾ པཝིསནམགྒོ པཱཙཱིནམུཁོ གནྟྭཱ ཨུཏྟརེན ནིཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཨུཡྻཱནཏོ སཱལཔནྟི པཱཙཱིནམུཁཱ གནྟྭཱ ཨུཏྟརེན ནིཝཏྟཱ. ཏསྨཱ ཏཾ ‘‘ཨུཔཝཏྟན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཏསྨིཾ ཨུཔཝཏྟནེ མལླཱནཾ སཱལཝནེ. ཨནྟརེན ¶ ཡམཀསཱལཱནནྟི མཱུལཀྑནྡྷཝིཊཔཔཏྟེཧི ཨཉྙམཉྙཾ སཾསིབྦིཏྭཱ ཋིཏསཱལཱནཾ ཨནྟརིཀཱཡ. ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐཱཏི སཏིཨཝིཔྤཝཱསེན ཀཏྟབྦཀིཙྩཱནི སམྤཱདཡཐ. ཨིཏི བྷགཝཱ ཡཐཱ ནཱམ མརཎམཉྩེ ནིཔནྣོ མཧདྡྷནོ ཀུཊུམྦིཀོ པུཏྟཱནཾ དྷནསཱརཾ ཨཱཙིཀྑེཡྻ, ཨེཝམེཝཾ པརིནིབྦཱནམཉྩེ ནིཔནྣོ པཉྩཙཏྟཱལཱིས ཝསྶཱནི དིནྣཾ ཨོཝཱདཾ སབྦཾ ཨེཀསྨིཾ ཨཔྤམཱདཔདེཡེཝ པཀྑིཔིཏྭཱ ཨབྷཱསི. ཨཡཾ ཏཐཱགཏསྶ པཙྪིམཱ ཝཱཙཱཏི ཨིདཾ པན སངྒཱིཏིཀཱརཱནཾ ཝཙནཾ.
ཨིཏོ པརཾ ཡཾ པརིནིབྦཱནཔརིཀམྨཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཱ པརིནིབྦུཏོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ, ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ པཋམཾ ཛྷཱནནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སཉྙཱཝེདཡིཏནིརོདྷཾ སམཱཔནྣེ བྷགཝཏི ཨསྶཱསཔསྶཱསཱནཾ ཨཔྤཝཏྟིཾ དིསྭཱ, ‘‘པརིནིབྦུཏོ སཏྠཱ’’ཏི སཉྙཱཡ དེཝམནུསྶཱ ཨེཀཔྤཧཱརེན ཝིརཝིཾསུ, ཨཱནནྡཏྠེརོཔི – ‘‘པརིནིབྦུཏོ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, ཨནུརུདྡྷ བྷགཝཱ’’ཏི ཐེརཾ ¶ པུཙྪི. ཐེརོ ‘‘ན ཁོ, ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ, ཏཐཱགཏོ པརིནིབྦུཏོ, ཨཔིཙ སཉྙཱཝེདཡིཏནིརོདྷཾ སམཱཔནྣོ’’ཏི ཨཱཧ. ཀཐཾ པན སོ ཨཉྙཱསི? ཐེརོ ཀིར སཏྠཱརཱ སདྡྷིཾཡེཝ ཏཾ ཏཾ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫནྟོ ཡཱཝ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཝུཊྛཱནཾ, ཏཱཝ གནྟྭཱ, ‘‘ཨིདཱནི བྷགཝཱ ནིརོདྷཾ སམཱཔནྣོ, ཨནྟོནིརོདྷེ ཙ ཀཱལཾཀིརིཡཱ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཨཉྙཱསི.
ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ སཉྙཱཝེདཡིཏནིརོདྷསམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛཧིཏྭཱ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཾ སམཱཔཛྫི…པེ… ཏཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱ ཝུཊྛཧིཏྭཱ ཙཏུཏྠཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫཱིཏི ཨེཏྠ པན བྷགཝཱ ཙཏུཝཱིསཏིཡཱ ཋཱནེསུ པཋམཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫི, ཏེརསསུ ཋཱནེསུ དུཏིཡཾ ཛྷཱནཾ… ཏཐཱ ཏཏིཡཾ… པནྣརསསུ ཋཱནེསུ ཙཏུཏྠཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫི. ཀཐཾ? དསསུ ཨསུབྷེསུ དྭཏྟིཾསཱཀཱརེ ཨཊྛསུ ¶ ཀསིཎེསུ མེཏྟཱཀརུཎཱམུདིཏེསུ ཨཱནཱཔཱནེ པརིཙྪེདཱཀཱསེཏི ཨིམེསུ ཏཱཝ ཙཏུཝཱིསཏིཡཱ ཋཱནེསུ པཋམཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫི. ཋཔེཏྭཱ པན དྭཏྟིཾསཱཀཱརཉྩ དས ཙ ཨསུབྷཱནི སེསེསུ ཏེརསསུ དུཏིཡཾ ཛྷཱནཾ… ཏེསུཡེཝ ཏཏིཡཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫི. ཨཊྛསུ པན ཀསིཎེསུ ཨུཔེཀྑཱབྲཧྨཝིཧཱརེ ཨཱནཱཔཱནེ པརིཙྪེདཱཀཱསེ ཙཏཱུསུ ཨརཱུཔེསཱུཏི ཨིམེསུ ¶ པནྣརསསུ ཋཱནེསུ ཙཏུཏྠཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫི. ཨཡམྤི ཙ སངྑེཔཀཐཱཝ. ནིབྦཱནཔུརཾ པཝིསནྟོ པན བྷགཝཱ དྷམྨསྶཱམི སབྦཱཔི ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ སམཱཔཏྟིཡོ པཝིསིཏྭཱ ཝིདེསཾ གཙྪནྟོ ཉཱཏིཛནཾ ཨཱལིངྒེཏྭཱ ཝིཡ སབྦསམཱཔཏྟིསུཁཾ ཨནུབྷཝིཏྭཱ པཝིཊྛོ.
ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱ ཝུཊྛཧིཏྭཱ སམནནྟརཱ བྷགཝཱ པརིནིབྦཱཡཱིཏི ཨེཏྠ ཙ ཛྷཱནསམནནྟརཾ པཙྩཝེཀྑཎསམནནྟརནྟི, དྭེ སམནནྟརཱནི. ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱ ཝུཊྛཱཡ བྷཝངྒཾ ཨོཏིཎྞསྶ ཏཏྠེཝ པརིནིབྦཱནཾ ཛྷཱནསམནནྟརཾ ནཱམ, ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱ ཝུཊྛཧིཏྭཱ པུན ཛྷཱནངྒཱནི པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ བྷཝངྒཾ ཨོཏིཎྞསྶ ཏཏྠེཝ པརིནིབྦཱནཾ པཙྩཝེཀྑཎསམནནྟརཾ ནཱམ. ཨིམཱནི དྭེཔི སམནནྟརཱནེཝ. བྷགཝཱ པན ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཛྷཱནཱ ཝུཊྛཱཡ ཛྷཱནངྒཱནི པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ བྷཝངྒཙིཏྟེན ཨབྱཱཀཏེན དུཀྑསཙྩེན པརིནིབྦཱཡི. ཡེ ཧི ཀེཙི བུདྡྷཱ ཝཱ པཙྩེཀབུདྡྷཱ ཝཱ ཨརིཡསཱཝཀཱ ཝཱ ཨནྟམསོ ཀུནྠཀིཔིལླིཀཾ ཨུཔཱདཱཡ སབྦེ བྷཝངྒཙིཏྟེནེཝ ཨབྱཱཀཏེན དུཀྑསཙྩེན ཀཱལཾ ཀརོནྟི.
བྷཱུཏཱཏི ¶ སཏྟཱ. ཨཔྤཊིཔུགྒལོཏི པཊིབྷཱགཔུགྒལཝིརཧིཏོ. བལཔྤཏྟོཏི དསཝིདྷཾ ཉཱཎབལཾ པཏྟོ. ཨུཔྤཱདཝཡདྷམྨིནོཏི ཨུཔྤཱདཝཡསབྷཱཝཱ. ཏེསཾ ཝཱུཔསམོཏི ཏེསཾ སངྑཱརཱནཾ ཝཱུཔསམོ. སུཁོཏི ཨསངྑཏཾ ནིབྦཱནམེཝ སུཁནྟི ཨཏྠོ. ཏདཱསཱིཏི ‘‘སཧ པརིནིབྦཱནཱ མཧཱབྷཱུམིཙཱལོ ཨཧོསཱི’’ཏི ཨེཝཾ མཧཱཔརིནིབྦཱནེ (དཱི. ནི. ༢.༢༢༠) ཝུཏྟཾ བྷཱུམིཙཱལཾ སནྡྷཱཡཱཧ. སོ ཧི ལོམཧཾསནཀོ ཙ བྷིཾསནཀོ ཙ ཨཱསི. སབྦཱཀཱརཝརཱུཔེཏེཏི སབྦཱཀཱརཝརགུཎཱུཔེཏེ. ནཱཧུ ཨསྶཱསཔསྶཱསོཏི ན ཛཱཏོ ཨསྶཱསཔསྶཱསོ. ཨནེཛོཏི ཏཎྷཱསངྑཱཏཱཡ ཨེཛཱཡ ཨབྷཱཝེན ཨནེཛོ. སནྟིམཱརབྦྷཱཏི ཨནུཔཱདིསེསཾ ནིབྦཱནཾ ཨཱརབྦྷ པཊིཙྩ སནྡྷཱཡ. ཙཀྑུམཱཏི པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམཱ. པརིནིབྦུཏོཏི ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནེན པརིནིབྦུཏོ. ཨསལླཱིནེནཱཏི ཨནལླཱིནེན ཨསངྐུཊིཏེན སུཝིཀསིཏེནེཝ ཙིཏྟེན. ཝེདནཾ ཨཛ྄ཛྷཝཱསཡཱིཏི ¶ ཝེདནཾ ཨདྷིཝཱསེསི, ན ཝེདནཱནུཝཏྟཱི ཧུཏྭཱ ཨིཏོ ཙིཏོ སམྤརིཝཏྟི. ཝིམོཀྑོཏི ¶ ཀེནཙི དྷམྨེན ཨནཱཝརཎཝིམོཀྑོ སབྦསོ ཨཔཉྙཏྟིབྷཱཝཱུཔགམོ པཛྫོཏནིབྦཱནསདིསོ ཛཱཏོཏི. པཉྩམཾ.
དུཏིཡོ ཝགྒོ.
ཨིཏི སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ
སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ
བྲཧྨསཾཡུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༧. བྲཱཧྨཎསཾཡུཏྟཾ
༡. ཨརཧནྟཝགྒོ
༡. དྷནཉྫཱནཱིསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༧. བྲཱཧྨཎསཾཡུཏྟསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ དྷནཉྫཱནཱིཏི དྷནཉྫཱནིགོཏྟཱ. ཨུཀྐཊྛགོཏྟཱ ཀིརེསཱ. སེསབྲཱཧྨཎཱ ཀིར བྲཧྨུནོ མུཁཏོ ཛཱཏཱ, དྷནཉྫཱནིགོཏྟཱ མཏྠཀཾ བྷིནྡིཏྭཱ ནིཀྑནྟཱཏི ཏེསཾ ལདྡྷི. ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཀསྨཱ ཨུདཱནེསི? སོ ཀིར བྲཱཧྨཎོ མིཙྪཱདིཊྛིཀོ ‘‘བུདྡྷོ དྷམྨོ སངྒྷོ’’ཏི ཝུཏྟེ ཀཎྞེ པིདཧཏི, ཐདྡྷོ ཁདིརཁཱཎུསདིསོ. བྲཱཧྨཎཱི པན སོཏཱཔནྣཱ ཨརིཡསཱཝིཀཱ. བྲཱཧྨཎོ དཱནཾ དེནྟོ པཉྩསཏཱནཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨཔྤོདཀཾ པཱཡཱསཾ དེཏི, བྲཱཧྨཎཱི བུདྡྷཔྤམུཁསྶ སངྒྷསྶ ནཱནཱརསབྷོཛནཾ. བྲཱཧྨཎསྶ དཱནདིཝསེ བྲཱཧྨཎཱི ཏསྶ ཝསཝཏྟིཏཱཡ པཧཱིནམཙྪེརཏཱཡ ཙ སཧཏྠཱ པརིཝིསཏི. བྲཱཧྨཎིཡཱ པན དཱནདིཝསེ བྲཱཧྨཎོ པཱཏོཝ གྷརཱ ནིཀྑམིཏྭཱ པལཱཡཏི. ཨཐེཀདིཝསཾ བྲཱཧྨཎོ བྲཱཧྨཎིཡཱ སདྡྷིཾ ཨསམྨནྟེཏྭཱ པཉྩསཏེ བྲཱཧྨཎེ ནིམནྟེཏྭཱ བྲཱཧྨཎིཾ ཨཱཧ – ‘‘སྭེ བྷོཏི ཨམྷཱཀཾ གྷརེ པཉྩསཏཱ བྲཱཧྨཎཱ བྷུཉྫིསྶནྟཱི’’ཏི. མཡཱ ཀིཾ ཀཱཏབྦཾ བྲཱཧྨཎཱཏི? ཏཡཱ ཨཉྙཾ ཀིཉྩི ཀཱཏབྦཾ ནཏྠི, སབྦཾ པཙནཔརིཝེསནཾ ཨཉྙེ ཀརིསྶནྟི. ཡཾ པན ཏྭཾ ཋིཏཱཔི ནིསིནྣཱཔི ཁིཔིཏྭཱཔི ཨུཀྐཱསིཏྭཱཔི ‘‘ནམོ བུདྡྷསྶཱ’’ཏི ཏསྶ མུཎྜཀསྶ སམཎཀསྶ ནམཀྐཱརཾ ཀརོསི, ཏཾ སྭེ ཨེཀདིཝསམཏྟཾ མཱ ཨཀཱསི. ཏཾ ཧི སུཏྭཱ བྲཱཧྨཎཱ ཨནཏྟམནཱ ཧོནྟི, མཱ མཾ བྲཱཧྨཎེཧི བྷིནྡསཱིཏི. ཏྭཾ བྲཱཧྨཎེཧི ¶ ཝཱ བྷིཛྫ དེཝེཧི ཝཱ, ཨཧཾ པན སཏྠཱརཾ ཨནུསྶརིཏྭཱ ན སཀྐོམི ཨནམསྶམཱནཱ སཎྛཱཏུནྟི. བྷོཏི ཀུལསཏིཀེ གཱམེ གཱམདྭཱརམྤི ཏཱཝ པིདཧིཏུཾ ཝཱཡམནྟི, ཏྭཾ དྭཱིཧངྒུལེཧི པིདཧིཏབྦཾ མུཁཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ བྷོཛནཀཱལམཏྟཾ པིདཧིཏུཾ ན སཀྐོསཱིཏི. ཨེཝཾ པུནཔྤུནཾ ཀཐེཏྭཱཔི སོ ནིཝཱརེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཨུསྶཱིསཀེ ཋཔིཏཾ མཎྜལགྒཁགྒཾ ¶ གཧེཏྭཱ – ‘‘བྷོཏི སཙེ སྭེ བྲཱཧྨཎེསུ ནིསིནྣེསུ ཏཾ ¶ མུཎྜསམཎཀཾ ནམསྶསི, ཨིམིནཱ ཏཾ ཁགྒེན པཱདཏལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཀེསམཏྠཀཱ ཀལཱི༹རཾ ཝིཡ ཀོཊྚེཏྭཱ རཱསིཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨིམཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསི –
‘‘ཨིམིནཱ མཎྜལགྒེན, པཱདཏོ ཡཱཝ མཏྠཀཱ;
ཀལཱི༹རམིཝ ཚེཛྫཱམི, ཡདི མིཙྪཾ ན ཀཱཧསི.
‘‘སཙེ བུདྡྷོཏི བྷཎསི, སཙེ དྷམྨོཏི བྷཱསསི;
སཙེ སངྒྷོཏི ཀིཏྟེསི, ཛཱིཝནྟཱི མེ ནིཝེསནེ’’ཏི.
ཨརིཡསཱཝིཀཱ པན པཐཝཱི ཝིཡ དུཔྤཀམྤཱ, སིནེརུ ཝིཡ དུཔྤརིཝཏྟིཡཱ. སཱ ཏེན ནཾ ཨེཝམཱཧ –
‘‘སཙེ མེ ཨངྒམངྒཱནི, ཀཱམཾ ཚེཛྫསི བྲཱཧྨཎ;
ནེཝཱཧཾ ཝིརམིསྶཱམི, བུདྡྷསེཊྛསྶ སཱསནཱ.
‘‘ནཱཧཾ ཨོཀྐཱ ཝརདྷརཱ, སཀྐཱ རོདྷཡིཏུཾ ཛིནཱ;
དྷཱིཏཱཧཾ བུདྡྷསེཊྛསྶ, ཚིནྡ ཝཱ མཾ ཝདྷསྶུ ཝཱ’’ཏི.
ཨེཝཾ དྷནཉྫཱནིགཛྫིཏཾ ནཱམ གཛྫནྟཱི པཉྩ གཱཐཱསཏཱནི ཨབྷཱསི. བྲཱཧྨཎོ བྲཱཧྨཎིཾ པརཱམསིཏུཾ ཝཱ པཧརིཏུཾ ཝཱ ཨསཀྐོནྟོ ‘‘བྷོཏི ཡཾ ཏེ རུཙྩཏི, ཏཾ ཀརོཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཁགྒཾ སཡནེ ཁིཔི. པུནདིཝསེ གེཧཾ ཧརིཏུཔལིཏྟཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ལཱཛཱཔུཎྞགྷཊམཱལཱགནྡྷཱདཱིཧི ཏཏྠ ཏཏྠ ཨལངྐཱརཱཔེཏྭཱ པཉྩནྣཾ བྲཱཧྨཎསཏཱནཾ ནཝསཔྤིསཀྑརམདྷུཡུཏྟཾ ཨཔྤོདཀཔཱཡཱསཾ པཊིཡཱདཱཔེཏྭཱ ཀཱལཾ ཨཱརོཙཱཔེསི.
བྲཱཧྨཎཱིཔི པཱཏོཝ གནྡྷོདཀེན སཡཾ ནྷཱཡིཏྭཱ སཧསྶགྒྷནཀཾ ཨཧཏཝཏྠཾ ནིཝཱསེཏྭཱ པཉྩསཏགྒྷནཀཾ ཨེཀཾསཾ ཀཏྭཱ སབྦཱལངྐཱརཔཊིམཎྜིཏཱ ¶ སུཝཎྞཀཊཙྪུཾ གཧེཏྭཱ བྷཏྟགྒེ བྲཱཧྨཎེ ¶ པརིཝིསམཱནཱ ཏེཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཔནྟིཡཾ ནིསིནྣསྶ ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ བྷཏྟཾ ཨུཔསཾཧརནྟཱི དུནྣིཀྑིཏྟེ དཱརུབྷཎྜེ པཀྑལི. པཀྑལནགྷཊྚནཱཡ དུཀྑཱ ཝེདནཱ ཨུཔྤཛྫི. ཏསྨིཾ སམཡེ དསབལཾ སརི. སཏིསམྤནྣཏཱཡ པན པཱཡཱསཔཱཏིཾ ཨཚཌྜེཏྭཱ སཎིཀཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ སཎྛཔེཏྭཱ པཉྩནྣཾ བྲཱཧྨཎསཏཱནཾ མཛ྄ཛྷེ སིརསི ཨཉྫལིཾ ཋཔེཏྭཱ ཡེན ཝེལུ༹ཝནཾ, ཏེནཉྫལིཾ པཎཱམེཏྭཱ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.
ཏསྨིཉྩ ¶ སམཡེ ཏེསུ བྲཱཧྨཎེསུ ཀེཙི བྷུཏྟཱ ཧོནྟི, ཀེཙི བྷུཉྫམཱནཱ, ཀེཙི ཧཏྠེ ཨོཏཱརིཏམཏྟཱ, ཀེསཉྩི བྷོཛནཾ པུརཏོ ཋཔིཏམཏྟཾ ཧོཏི. ཏེ ཏཾ སདྡཾ སུཏྭཱཝ སིནེརུམཏྟེན མུགྒརེན སཱིསེ པཧཊཱ ཝིཡ ཀཎྞེསུ སཱུལེན ཝིདྡྷཱ ཝིཡ དུཀྑདོམནསྶཾ པཊིསཾཝེདིཡམཱནཱ ‘‘ཨིམིནཱ ཨཉྙལདྡྷིཀེན མཡཾ གྷརཾ པཝེསིཏཱ’’ཏི ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཧཏྠེ པིཎྜཾ ཚཌྜེཏྭཱ མུཁེན གཧིཏཾ ནིཊྛུབྷིཏྭཱ དྷནུཾ དིསྭཱ ཀཱཀཱ ཝིཡ བྲཱཧྨཎཾ ཨཀྐོསམཱནཱ དིསཱཝིདིསཱ པཀྐམིཾསུ. བྲཱཧྨཎོ ཨེཝཾ བྷིཛྫིཏྭཱ གཙྪནྟེ བྲཱཧྨཎེ དིསྭཱ བྲཱཧྨཎིཾ སཱིསཏོ པཊྛཱཡ ཨོལོཀེཏྭཱ, ‘‘ཨིདམེཝ བྷཡཾ སམྤསྶམཱནཱ མཡཾ ཧིཡྻོ པཊྛཱཡ བྷོཏིཾ ཡཱཙནྟཱ ན ལབྷིམྷཱ’’ཏི ནཱནཔྤཀཱརེཧི བྲཱཧྨཎིཾ ཨཀྐོསིཏྭཱ, ཨེཏཾ ‘‘ཨེཝམེཝཾ པནཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙ.
ཨུཔསངྐམཱིཏི ‘‘སམཎོ གོཏམོ གཱམནིགམརཊྛཔཱུཛིཏོ, ན སཀྐཱ གནྟྭཱ ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ ཝཏྭཱ སནྟཛྫེཏུཾ, ཨེཀམེཝ ནཾ པཉྷཾ པུཙྪིསྶཱམཱི’’ཏི གཙྪནྟོཝ ‘‘ཀིཾསུ ཚེཏྭཱ’’ཏི གཱཐཾ ཨབྷིསངྑརིཏྭཱ – ‘‘སཙེ ‘ཨསུཀསྶ ནཱམ ཝདྷཾ རོཙེམཱི’ཏི ཝཀྑཏི, ཨཐ ནཾ ‘ཡེ ཏུཡ྄ཧཾ ན རུཙྩནྟི, ཏེ མཱརེཏུཀཱམོསི, ལོཀཝདྷཱཡ ཨུཔྤནྣོ, ཀིཾ ཏུཡ྄ཧཾ སམཎབྷཱཝེནཱ’ཏི? ནིགྒཧེསྶཱམི. སཙེ ‘ན ཀསྶཙི ཝདྷཾ རོཙེམཱི’ཏི ཝཀྑཏི, ཨཐ ནཾ ‘ཏྭཾ རཱགཱདཱིནམྤི ཝདྷཾ ན ཨིཙྪསི. ཀསྨཱ སམཎོ ཧུཏྭཱ ཨཱཧིཎྜསཱི’ཏི? ནིགྒཧེསྶཱམཱི. ཨིཏི ཨིམཾ ཨུབྷཏོཀོཊིཀཾ པཉྷཾ སམཎོ གོཏམོ ནེཝ གིལིཏུཾ ན ཨུགྒིལིཏུཾ སཀྑིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨུཔསངྐམི ¶ . སམྨོདཱིཏི ཨཏྟནོ པཎྜིཏཏཱཡ ཀུདྡྷབྷཱཝཾ ཨདསྶེཏྭཱ མདྷུརཀཐཾ ཀཐེནྟོ སམྨོདི. པཉྷོ དེཝཏཱསཾཡུཏྟེ ཀཐིཏོ. སེསམྤི ཧེཊྛཱ ཝིཏྠཱརིཏམེཝཱཏི. པཋམཾ.
༢. ཨཀྐོསསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༨. དུཏིཡེ ¶ ཨཀྐོསཀབྷཱརདྭཱཛོཏི བྷཱརདྭཱཛོཝ སོ, པཉྩམཏྟེཧི པན གཱཐཱ སཏེཧི ཏཐཱགཏཾ ཨཀྐོསནྟོ ཨཱགཏོཏི. ‘‘ཨཀྐོསཀབྷཱརདྭཱཛོ’’ཏི ཏསྶ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ནཱམཾ གཧིཏཾ. ཀུཔིཏོ ཨནཏྟམནོཏི ‘‘སམཎེན གོཏམེན མཡ྄ཧཾ ཛེཊྛཀབྷཱཏརཾ པབྦཱཛེནྟེན ¶ ཛཱནི ཀཏཱ, པཀྑོ བྷིནྣོ’’ཏི ཀོདྷེན ཀུཔིཏོ དོམནསྶེན ཙ ཨནཏྟམནོ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཀྐོསཏཱིཏི ‘‘ཙོརོསི, བཱལོསི, མཱུལ༹ྷོསི, ཐེནོསི, ཨོཊྛོསི, མེཎྜོསི, གོཎོསི, གདྲབྷོསི, ཏིརཙྪཱནགཏོསི, ནེརཡིཀོསཱི’’ཏི དསཧི ཨཀྐོསཝཏྠཱུཧི ཨཀྐོསཏི. པརིབྷཱསཏཱིཏི ‘‘ཧོཏུ མུཎྜཀསམཎཀ, ‘ཨདཎྜོ ཨཧ’ནྟི ཀརོསི, ཨིདཱནི ཏེ རཱཛཀུལཾ གནྟྭཱ དཎྜཾ ཨཱརོཔེསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟོ པརིབྷཱསཏི ནཱམ.
སམྦྷུཉྫཏཱིཏི ཨེཀཏོ བྷུཉྫཏི. ཝཱིཏིཧརཏཱིཏི ཀཏསྶ པཊིཀཱརཾ ཀརོཏི. བྷགཝནྟཾ ཁོ, གོཏམནྟི ཀསྨཱ ཨེཝམཱཧ? ‘‘ཏཝེཝེཏཾ, བྲཱཧྨཎ, ཏཝེཝེཏཾ, བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི ཀིརསྶ སུཏྭཱ. ‘‘ཨིསཡོ ནཱམ ཀུཔིཏཱ སཔནཾ དེནྟི ཀིསཝཙྪཱདཡོ ཝིཡཱ’’ཏི ཨནུསྶཝཝསེན ‘‘སཔཏི མཾ མཉྙེ སམཎོ གོཏམོ’’ཏི བྷཡཾ ཨུཔྤཛྫི. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ.
དནྟསྶཱཏི ནིབྦིསེཝནསྶ. ཏཱདིནོཏི ཏཱདིལཀྑཎཾ པཏྟསྶ. ཏསྶེཝ ཏེན པཱཔིཡོཏི ཏསྶེཝ པུགྒལསྶ ཏེན ཀོདྷེན པཱཔཾ ཧོཏི. སཏོ ཨུཔསམྨཏཱིཏི སཏིཡཱ སམནྣཱགཏོ ཧུཏྭཱ ཨདྷིཝཱསེཏི. ཨུབྷིནྣཾ ཏིཀིཙྪནྟཱནནྟི ཨུབྷིནྣཾ ཏིཀིཙྪནྟཾ. ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ. ཡོ པུགྒལོ སཏོ ཨུཔསམྨཏི, ཨུབྷིནྣམཏྠཾ ཙརཏི ཏིཀིཙྪཏི སཱདྷེཏི, ཏཾ པུགྒལཾ ཛནཱ བཱལོཏི མཉྙནྟི. ཀཱིདིསཱ ཛནཱ? ཡེ དྷམྨསྶ ཨཀོཝིདཱ. དྷམྨསྶཱཏི པཉྩཀྑནྡྷདྷམྨསྶ ཝཱ ཙཏུསཙྩདྷམྨསྶ ཝཱ. ཨཀོཝིདཱཏི ཏསྨིཾ དྷམྨེ ཨཀུསལཱ ཨནྡྷབཱལཔུཐུཛྫནཱ. དུཏིཡཾ.
༣. ཨསུརིནྡཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༨༩. ཏཏིཡེ ¶ ཨསུརིནྡཀབྷཱརདྭཱཛོཏི ཨཀྐོསཀབྷཱརདྭཱཛསྶ ཀནིཊྛོ. ཀུཔིཏོཏི ཏེནེཝ ཀཱརཎེན ཀུདྡྷོ. ཛཡཉྩེཝསྶ ཏཾ ཧོཏཱིཏི ཨསྶེཝ ཏཾ ཛཡཾ ཧོཏི, སོ ཛཡོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ ¶ . ཀཏམསྶཱཏི? ཡཱ ཏིཏིཀྑཱ ཝིཛཱནཏོ ཨདྷིཝཱསནཱཡ གུཎཾ ཝིཛཱནནྟསྶ ཏིཏིཀྑཱ ཨདྷིཝཱསནཱ, ཨཡཾ ཏསྶ ཝིཛཱནཏོཝ ཛཡོ. བཱལོ ¶ པན ཕརུསཾ བྷཎནྟོ ‘‘མཡ྄ཧཾ ཛཡོ’’ཏི ཀེཝལཾ ཛཡཾ མཉྙཏི. ཏཏིཡཾ.
༤. བིལངྒཱིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩༠. ཙཏུཏྠེ བིལངྒིཀབྷཱརདྭཱཛོཏི བྷཱརདྭཱཛོཝ སོ, ནཱནཔྤཀཱརཾ པན སུདྡྷཉྩ སམྦྷཱརཡུཏྟཉྩ ཀཉྫིཀཾ ཀཱརེཏྭཱ ཝིཀྐིཎཱཔེནྟོ བཧུདྷནཾ སངྑརཱིཏི ‘‘བིལངྒིཀབྷཱརདྭཱཛོ’’ཏི ཏསྶ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ནཱམཾ གཧིཏཾ. ཏུཎྷཱིབྷཱུཏོཏི ‘‘ཏཡོ མེ ཛེཊྛཀབྷཱཏརོ ཨིམིནཱ པབྦཱཛིཏཱ’’ཏི ཨཏིཝིཡ ཀུདྡྷོ ཀིཉྩི ཝཏྟུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཏུཎྷཱིབྷཱུཏོ ཨཊྛཱསི. གཱཐཱ པན དེཝཏཱསཾཡུཏྟེ ཀཐིཏཱཝ. ཙཏུཏྠཾ.
༥. ཨཧིཾསཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩༡. པཉྩམེ ཨཧིཾསཀབྷཱརདྭཱཛོཏི བྷཱརདྭཱཛོཝེས, ཨཧིཾསཀཔཉྷཾ པན པུཙྪི, ཏེནསྶེཏཾ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ནཱམཾ གཧིཏཾ. ནཱམེན ཝཱ ཨེས ཨཧིཾསཀོ, གོཏྟེན བྷཱརདྭཱཛོ. ཨཧིཾསཀཱཧནྟི ཨཧིཾསཀོ ཨཧཾ, ཨིཏི མེ བྷཝཾ གོཏམོ ཛཱནཱཏཱུཏི ཨཱཧ. ཏཐཱ ཙསྶཱཏི ཏཐཱ ཙེ ཨསྶ, བྷཝེཡྻཱསཱིཏི ཨཏྠོ. ན ཧིཾསཏཱིཏི ན ཝིཧེཋེཏི ན དུཀྑཱཔེཏི. པཉྩམཾ.
༦. ཛཊཱསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩༢. ཚཊྛེ ཛཊཱབྷཱརདྭཱཛོཏི བྷཱརདྭཱཛོཝེས, ཛཊཱཔཉྷསྶ པན པུཙྪིཏཏྟཱ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ཨེཝཾ ཝུཏྟོ. སེསཾ དེཝཏཱསཾཡུཏྟེ ཀཐིཏམེཝ. ཚཊྛཾ.
༧. སུདྡྷིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩༣. སཏྟམེ ¶ སུདྡྷིཀབྷཱརདྭཱཛོཏི ཨཡམྤི བྷཱརདྭཱཛོཝ, སུདྡྷིཀཔཉྷསྶ པན པུཙྪིཏཏྟཱ ¶ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ཨེཝཾ ཝུཏྟོ. སཱིལཝཱཔི ཏཔོཀརནྟི སཱིལསམྤནྣོཔི ཏཔོཀམྨཾ ཀརོནྟོ. ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣོཏི ཨེཏྠ ཝིཛྫཱཏི ཏཡོ ཝེདཱ. ཙརཎནྟི གོཏྟཙརཎཾ. སོ སུཛ྄ཛྷཏི ན ཨཉྙཱ ཨིཏརཱ པཛཱཏི སོ ཏེཝིཛྫོ བྲཱཧྨཎོ སུཛ྄ཛྷཏི, ཨཡཾ པན ཨཉྙཱ ནཱམིཀཱ ¶ པཛཱ ན སུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཝདཏི. བཧུམྤི པལཔཾ ཛཔྤནྟི བཧུམྤི པལཔཾ ཛཔྤནྟོ, ‘‘བྲཱཧྨཎོཝ སུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝཙནསཧསྶམྤི བྷཎནྟོཏི ཨཏྠོ. ཨནྟོཀསམྦཱུཏི ཨནྟོ ཀིལེསཔཱུཏིསབྷཱཝེན པཱུཏིཀོ. སཾཀིལིཊྛོཏི ཀིལིཊྛེཧི ཀཱཡཀམྨཱདཱིཧི སམནྣཱགཏོ. སཏྟམཾ.
༨. ཨགྒིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩༤. ཨཊྛམེ ཨགྒིཀབྷཱརདྭཱཛོཏི ཨཡམྤི བྷཱརདྭཱཛོཝ, ཨགྒི པརིཙརཎཝསེན པནསྶ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ཨེཏཾ ནཱམཾ གཧིཏཾ. སནྣིཧིཏོ ཧོཏཱིཏི སཾཡོཛིཏོ ཧོཏི. ཨཊྛཱསཱིཏི ཀསྨཱ ཏཏྠ ཨཊྛཱསི? བྷགཝཱ ཀིར པཙྩཱུསསམཡེ ལོཀཾ ཨོལོཀེནྟོ ཨིམཾ བྲཱཧྨཎཾ དིསྭཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཡཾ བྲཱཧྨཎོ ཨེཝརཱུཔཾ ཨགྒཔཱཡཱསཾ གཧེཏྭཱ ‘མཧཱབྲཧྨཱནཾ བྷོཛེམཱི’ཏི ཨགྒིམྷི ཛྷཱཔེནྟོ ཨཕལཾ ཀརོཏི ཨཔཱཡམགྒཾ ཨོཀྐམཏི, ཨིམཾ ལདྡྷིཾ ཨཝིསྶཛྫནྟོ ཨཔཱཡཔཱུརཀོཝ བྷཝིསྶཏི, གཙྪཱམིསྶ དྷམྨདེསནཱཡ, མིཙྪཱདིཊྛིཾ བྷིནྡིཏྭཱ པབྦཱཛེཏྭཱ ཙཏྟཱརོ མགྒེ ཙེཝ ཙཏྟཱརི ཙ ཕལཱནི དེམཱི’’ཏི, ཏསྨཱ པུབྦཎྷསམཡེ རཱཛགཧཾ པཝིསིཏྭཱ ཏཏྠ ཨཊྛཱསི.
ཏཱིཧི ཝིཛྫཱཧཱིཏི ཏཱིཧི ཝེདེཧི. ཛཱཏིམཱཏི ཡཱཝ སཏྟམཱ པིཏཱམཧཡུགཱ པརིསུདྡྷཱཡ ཛཱཏིཡཱ སམནྣཱགཏོ. སུཏཝཱ བཧཱུཏི བཧུ ནཱནཔྤཀཱརེ གནྠེ སུཏཝཱ. སོམཾ བྷུཉྫེཡྻཱཏི སོ ཏེཝིཛྫོ བྲཱཧྨཎོ ཨིམཾ པཱཡཱསཾ བྷུཉྫིཏུཾ ཡུཏྟོ, ཏུམྷཱཀཾ པནེས པཱཡཱསོ ཨཡུཏྟོཏི ཝདཏི.
ཝེདཱིཏི པུབྦེནིཝཱསཉཱཎེན ཛཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷི. སགྒཱཔཱཡནྟི དིབྦེན ཙཀྑུནཱ སགྒམྤི ཨཔཱཡམྤི པསྶཏི. ཛཱཏིཀྑཡནྟི ཨརཧཏྟཾ. ཨབྷིཉྙཱཝོསིཏོཏི ཛཱནིཏྭཱ ཝོསིཏཝོསཱནོ. བྲཱཧྨཎོ ¶ བྷཝནྟི ཨཝཱིཙིཏོ ཡཱཝ བྷཝགྒཱ བྷོཏཱ གོཏམེན སདིསོ ཛཱཏིསམྤནྣོ ཁཱིཎཱསཝབྲཱཧྨཎོ ནཏྠི, བྷཝཾཡེཝ བྲཱཧྨཎོཏི.
ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ སུཝཎྞཔཱཏིཾ པཱུརེཏྭཱ དསབལསྶ པཱཡཱསཾ ཨུཔནཱམེསི. སཏྠཱ ཨུཔྤཏྟིཾ དཱིཔེཏྭཱ ¶ བྷོཛནཾ པཊིཀྑིཔནྟོ གཱཐཱབྷིགཱིཏཾ མེཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ གཱཐཱབྷིགཱིཏནྟི གཱཐཱཧི ཨབྷིགཱིཏཾ. ཨབྷོཛནེཡྻནྟི ཨབྷུཉྫིཏབྦཾ ¶ . ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཏྭཾ, བྲཱཧྨཎ, མཡ྄ཧཾ ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ བྷིཀྑཱཙཱརཝཏྟེན ཋིཏསྶ ཀཊཙྪུམཏྟམྤི དཱཏུཾ ནཱསཀྑི, ཨིདཱནི པན མཡཱ ཏུཡ྄ཧཾ ཀིལཉྫམྷི ཏིལེ ཝིཏྠཱརེནྟེན ཝིཡ སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ པཀཱསིཏཱ, ཨིཏི གཱཡནེན གཱཡིཏྭཱ ལདྡྷཾ ཝིཡ ཨིདཾ བྷོཛནཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨིདཾ གཱཐཱབྷིགཱིཏཾ མེ ཨབྷོཛནེཡྻནྟི. སམྤསྶཏཾ, བྲཱཧྨཎ, ནེས དྷམྨོཏི, བྲཱཧྨཎ, ཨཏྠཉྩ དྷམྨཉྩ སམྤསྶནྟཱནཾ ‘‘ཨེཝརཱུཔཾ བྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏབྦ’’ནྟི ཨེས དྷམྨོ ན ཧོཏི. སུདྷཱབྷོཛནམྤི གཱཐཱབྷིགཱིཏཾ པནུདནྟི བུདྡྷཱ, གཱཐཱཧི གཱཡིཏྭཱ ལདྡྷཾ བུདྡྷཱ ནཱིཧརནྟིཡེཝ. དྷམྨེ སཏི, བྲཱཧྨཎ, ཝུཏྟིརེསཱཏི, བྲཱཧྨཎ, དྷམྨེ སཏི དྷམྨཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ དྷམྨེ པཏིཊྛཱཡ ཛཱིཝིཏཾ ཀཔྤེནྟཱནཾ ཨེསཱ ཝུཏྟི ཨཡཾ ཨཱཛཱིཝོ – ཨེཝརཱུཔཾ ནཱིཧརིཏྭཱ དྷམྨལདྡྷམེཝ བྷུཉྫིཏབྦནྟི.
ཨཐ བྲཱཧྨཎོ ཙིནྟེསི – ཨཧཾ པུབྦེ སམཎསྶ གོཏམསྶ གུཎེ ཝཱ ཨགུཎེ ཝཱ ན ཛཱནཱམི. ཨིདཱནི པནསྶཱཧཾ གུཎེ ཉཏྭཱ མམ གེཧེ ཨསཱིཏིཀོཊིམཏྟཾ དྷནཾ སཱསནེ ཝིཔྤཀིརིཏུཀཱམོ ཛཱཏོ, ཨཡཉྩ ‘‘མཡཱ དིནྣཔཙྩཡཱ ཨཀཔྤིཡཱ’’ཏི ཝདཏི. ཨཔྤཊིགྒཡ྄ཧོ ཨཧཾ སམཎེན གོཏམེནཱཏི. ཨཐ བྷགཝཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པེསེཏྭཱ ཏསྶ ཙིཏྟཱཙཱརཾ ཝཱིམཾསནྟོ, ‘‘ཨཡཾ སབྦེཔི ཨཏྟནཱ དིནྣཔཙྩཡེ ‘ཨཀཔྤིཡཱ’ཏི སལླཀྑེཏི. ཡཾ ཧི བྷོཛནཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐཱ ཨུཔྤནྣཱ, ཨེཏདེཝ ན ཝཊྚཏི, སེསཱ ནིདྡོསཱ’’ཏི བྲཱཧྨཎསྶ ཙཏུནྣཾ པཙྩཡཱནཾ དཱནདྭཱརཾ དསྶེནྟོ ཨཉྙེན ཙཱཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཀུཀྐུཙྩཝཱུཔསནྟནྟི ཧཏྠཀུཀྐུཙྩཱདཱིནཾ ཝསེན ཝཱུཔསནྟཀུཀྐུཙྩཾ. ཨནྣེན པཱནེནཱཏི དེསནཱམཏྟམེཏཾ ¶ . ཨཡཾ པནཏྠོ – ཨཉྙེཧི ཏཡཱ ‘‘པརིཙྩཛིསྶཱམཱི’’ཏི སལླཀྑིཏེཧི ཙཱིཝརཱདཱིཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔཊྛཧསྶུ. ཁེཏྟཾ ཧི ཏཾ པུཉྙཔེཀྑསྶ ཧོཏཱིཏི ཨེཏཾ ཏཐཱགཏསཱསནཾ ནཱམ པུཉྙཔེཀྑསྶ པུཉྙཏྠིཀསྶ ཏུཡ྄ཧཾ ཨཔྤེཔི བཱིཛེ བཧུསསྶཕལདཱཡཀཾ སུཁེཏྟཾ ཝིཡ པཊིཡཏྟཾ ཧོཏི. ཨཊྛམཾ.
༩. སུནྡརིཀསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩༥. ནཝམེ སུནྡརིཀབྷཱརདྭཱཛོཏི སུནྡརིཀཱཡ ནདིཡཱ ཏཱིརེ ཨགྒིཛུཧཎེན ཨེཝཾལདྡྷནཱམོ. སུནྡརིཀཱཡཱཏི ཨེཝཾནཱམིཀཱཡ ནདིཡཱ. ཨགྒིཾ ¶ ཛུཧཏཱིཏི ཨཱཧུཏིཾ པཀྑིཔནེན ཛཱལེཏི ¶ . ཨགྒིཧུཏྟཾ པརིཙརཏཱིཏི ཨགྱཱཡཏནཾ སམྨཛྫནུཔལེཔནབལིཀམྨཱདིནཱ པཡིརུཔཱསཏི. ཀོ ནུ ཁོ ཨིམཾ ཧབྱསེསཾ བྷུཉྫེཡྻཱཏི སོ ཀིར བྲཱཧྨཎོ ཨགྒིམྷི ཧུཏཱཝསེསཾ པཱཡཱསཾ དིསྭཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨགྒིམྷི ཏཱཝ པཀྑིཏྟཔཱཡཱསོ མཧཱབྲཧྨུནཱ བྷུཏྟོ, ཨཡཾ པན ཨཝསེསོ ཨཏྠི, ཏཾ ཡདི བྲཧྨུནོ མུཁཏོ ཛཱཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ དདེཡྻཾ, ཨེཝཾ མེ པིཏརཱ སཧ པུཏྟོཔི སནྟཔྤིཏོ བྷཝེཡྻ, སུཝིསོདྷིཏོ ཙསྶ བྲཧྨལོཀགཱམིམགྒོ’’ཏི. སོ བྲཱཧྨཎསྶ དསྶནཏྠཾ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ ཙཏུདྡིསཱ ཨནུཝིལོཀེསི, ‘‘ཀོ ནུ ཁོ ཨིམཾ ཧབྱསེསཾ བྷུཉྫེཡྻཱ’’ཏི?
རུཀྑམཱུལེཏི ཏསྨིཾ ཝནསཎྜེ ཛེཊྛཀརུཀྑསྶ མཱུལེ. སསཱིསཾ པཱརུཏཾ ནིསིནྣནྟི སཧ སཱིསེན པཱརུཏཀཱཡཾ ནིསིནྣཾ. ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཏཏྠ ནིསཱིདི? བྷགཝཱ ཀིར པཙྩཱུསསམཡེ ལོཀཾ ཨོལོཀེནྟོ ཨིམཾ བྲཱཧྨཎཾ དིསྭཱ ཙིནྟེསི – ཨཡཾ བྲཱཧྨཎོ ཨེཝརཱུཔཾ ཨགྒཔཱཡཱསཾ གཧེཏྭཱ ‘‘མཧཱབྲཧྨཱནཾ བྷོཛེམཱི’’ཏི ཨགྒིམྷི ཛྷཱཔེནྟོ ཨཕལཾ ཀརོཏི…པེ… ཙཏྟཱརོ མགྒེ ཙེཝ ཙཏྟཱརི ཙ ཕལཱནི དེམཱིཏི. ཏསྨཱ ཀཱལསྶེཝ ཝུཊྛཱཡ སརཱིརཔཊིཛགྒནཾ ཀཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརཾ ཨཱདཱཡ གནྟྭཱ ཝུཏྟནཡེན ཏསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ ནིསཱིདི. ཨཐ ཀསྨཱ སསཱིསཾ པཱརུཔཱིཏི? ཧིམཔཱཏསྶ ཙ སཱིཏཝཱཏསྶ ཙ པཊིབཱཧཎཏྠཾ, པཊིབལོཝ ཨེཏཾ ཏཐཱགཏོ ཨདྷིཝཱསེཏུཾ. སཙེ པན ཨཔཱརུཔིཏྭཱ ¶ ནིསཱིདེཡྻ, བྲཱཧྨཎོ དཱུརཏོཝ སཉྫཱནིཏྭཱ ནིཝཏྟེཡྻ, ཨེཝཾ སཏི ཀཐཱ ནཔྤཝཏྟེཡྻ. ཨིཏི བྷགཝཱ – ‘‘བྲཱཧྨཎེ ཨཱགཏེ སཱིསཾ ཝིཝརིསྶཱམི, ཨཐ མཾ སོ དིསྭཱ ཀཐཾ པཝཏྟེསྶཏི, ཏསྶཱཧཾ ཀཐཱནུསཱརེན དྷམྨཾ དེསེསྶཱམཱི’’ཏི ཀཐཱཔཝཏྟནཏྠཾ ཨེཝམཀཱསི.
ཨུཔསངྐམཱིཏི བྲཱཧྨཎོ – ‘‘ཨཡཾ སསཱིསཾ པཱརུཔིཏྭཱ སབྦརཏྟིཾ པདྷཱནམནུཡུཏྟོ. ཨིམསྶ དཀྑིཎོདཀཾ དཏྭཱ ཨིམཾ ཧབྱསེསཾ དསྶཱམཱི’’ཏི, བྲཱཧྨཎསཉྙཱི ཧུཏྭཱ ཨུཔསངྐམི. མུཎྜོ ཨཡཾ བྷཝཾ, མུཎྜཀོ ཨཡཾ བྷཝནྟི སཱིསེ ཝིཝརིཏམཏྟེ ནཱིཙཀེསནྟཾ དིསྭཱ ‘‘མུཎྜོ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏོ སུཊྛུཏརཾ ཨོལོཀེནྟོ པཝཏྟམཏྟམྤི སིཁཾ ཨདིསྭཱ ཧཱིལེ༹ནྟོ ‘‘མུཎྜཀོ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏོཝཱཏི ཡཏྠ ཋིཏོ ཨདྡས, ཏམྷཱཝ པདེསཱ. མུཎྜཱཔི ཧཱིཏི ཀེནཙི ཀཱརཎེན མུཎྜིཏསཱིསཱཔི ཧོནྟི.
མཱ ¶ ཛཱཏིཾ པུཙྪཱཏི ཡདི དཱནསྶ མཧཔྥལཏཾ པཙྩཱསཱིསསི, ཛཱཏིཾ མཱ པུཙྪ. ཨཀཱརཎཾ ཧི དཀྑིཎེཡྻབྷཱཝསྶ ཛཱཏི. ཙརཎཉྩ པུཙྪཱཏི ཨཔིཙ ཁོ སཱིལཱདིགུཎབྷེདཾ ཙརཎཾ པུཙྪ. ཨེཏཾ ཧི དཀྑིཎེཡྻབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཾ. ཨིདཱནིསྶ ཏམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ཀཊྛཱ ཧཝེ ཛཱཡཏི ཛཱཏཝེདོཏིཨཱདིམཱཧ ¶ . ཏཏྲཱཡཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཨིདྷ ཀཊྛཱ ཨགྒི ཛཱཡཏི, ན ཙ སོ སཱལཱདིཀཊྛཱ ཛཱཏོཝ ཨགྒིཀིཙྩཾ ཀརོཏི, སཱཔཱན-དོཎིཨཱདིཀཊྛཱ ཛཱཏོ ན ཀརོཏི, ཨཏྟནོ པན ཨཙྩིཡཱདིགུཎསམྤཏྟིཡཱ ཡཏོ ཝཱ ཏཏོ ཝཱ ཛཱཏོ ཀརོཏིཡེཝ. ཨེཝཾ ན བྲཱཧྨཎཀུལཱདཱིསུ ཛཱཏོཝ དཀྑིཎེཡྻོ ཧོཏི, ཙཎྜཱལཀུལཱདཱིསུ ཛཱཏོ ན ཧོཏི, ཨཔིཙ ཁོ ནཱིཙཀུལིནོཔི ཨུཙྩཀུལིནོཔི ཁཱིཎཱསཝ-མུནི དྷིཏིམཱ ཧིརཱིནིསེདྷོ ཨཱཛཱནཱིཡོ ཧོཏི. ཨིམཱཡ དྷིཏིཧིརིཔམོཀྑཱཡ གུཎསམྤཏྟིཡཱ ཛཱཏིམཱ ཨུཏྟམདཀྑིཎེཡྻོ ཧོཏི. སོ ཧི དྷིཏིཡཱ གུཎེ དྷཱརེཏི, ཧིརིཡཱ དོསེ ནིསེདྷེཏཱིཏི. ཨཔིཙེཏྠ མུནཱིཏི མོནདྷམྨེན སམནྣཱགཏོ. དྷིཏིམཱཏི ཝཱིརིཡཝཱ. ཨཱཛཱནཱིཡོཏི ཀཱརཎཱཀཱརཎཛཱནནཀོ. ཧིརཱིནིསེདྷོཏི ཧིརིཡཱ པཱཔཱནི ནིསེདྷེཏྭཱ ཋིཏོ.
སཙྩེན དནྟོཏི ¶ པརམཏྠསཙྩེན དནྟོ. དམསཱ ཨུཔེཏོཏི ཨིནྡྲིཡདམེན ཨུཔེཏོ. ཝེདནྟགཱུཏི ཙཏུནྣཾ མགྒཝེདཱནཾ ཨནྟཾ, ཙཏཱུཧི ཝཱ མགྒཝེདེཧི ཀིལེསཱནཾ ཨནྟཾ གཏོ. ཝུསིཏབྲཧྨཙརིཡོཏི མགྒབྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ ཝུཏྠོ. ཡཉྙོཔནཱིཏོཏི ཨུཔནཱིཏཡཉྙོ པཊིཡཱདིཏཡཉྙོ ཙ. ཏམུཔཝ྄ཧཡེཐཱཏི ཡེན ཡཉྙོ པཊིཡཱདིཏོ, སོ ཏཾ པརམཏྠབྲཱཧྨཎཾ ཨཝ྄ཧཡེཡྻ. ‘‘ཨིནྡམཝ྄ཧཡཱམ, སོམམཝ྄ཧཡཱམ, ཝརུཎམཝ྄ཧཡཱམ, ཨཱིསཱནམཝ྄ཧཡཱམ, ཡཱམམཝ྄ཧཡཱམཱ’’ཏི ཨིདཾ པན ཨཝ྄ཧཱནཾ ནིརཏྠཀཾ. ཀཱལེནཱཏི ཨཝ྄ཧཡནྟོ ཙ ‘‘ཀཱལོ, བྷནྟེ, ནིཊྛིཏཾ བྷཏྟ’’ནྟི ཨནྟོམཛ྄ཛྷནྷིཀཀཱལེཡེཝ ཏཾ ཨུཔཝ྄ཧཡེཡྻ. སོ ཛུཧཏི དཀྑིཎེཡྻེཏི ཡོ ཨེཝཾ ཀཱལེ ཁཱིཎཱསཝཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ ཏཏྠ ཙཏུཔཙྩཡདཀྑིཎཾ པཏིཊྛཔེཏི, སོ དཀྑིཎེཡྻེ ཛུཧཏི ནཱམ, ན ཨཙེཏནེ ཨགྒིམྷི པཀྑིཔནྟོ.
ཨིཏི བྲཱཧྨཎོ བྷགཝཏོ ཀཐཾ སུཎནྟོ པསཱིདིཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཏྟནོ པསཱདཾ ཨཱཝིཀརོནྟོ ཨདྡྷཱ སུཡིཊྛནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶཏྠོ – ཨདྡྷཱ མམ ཡིདཾ ཨིདཱནི སུཡིཊྛཉྩ སུཧུཏཉྩ བྷཝིསྶཏི, པུབྦེ པན ཨགྒིམྷི ཛྷཱཔིཏཾ ནིརཏྠཀཾ ཨཧོསཱིཏི. ཨཉྙོ ཛནོཏི ‘‘ཨཧཾ བྲཱཧྨཎོ, ཨཧཾ བྲཱཧྨཎོ’’ཏི ཝདནྟོ ¶ ཨནྡྷབཱལཔུཐུཛྫནོ. ཧབྱསེསནྟི ཧུཏསེསཾ. བྷུཉྫཏུ བྷཝནྟིཨཱདི པུརིམསུཏྟེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ.
ན ཁྭཱཧནྟི ན ཁོ ཨཧཾ. ཀསྨཱ པནེཝམཱཧཱཏི? ཏསྨིཾ ཀིར བྷོཛནེ ཨུཔཧཊམཏྟེཝ ‘‘སཏྠཱ ¶ བྷུཉྫིསྶཏཱི’’ཏི སཉྙཱཡ ཙཏཱུསུ མཧཱདཱིཔེསུ དྭཱིསུ པརིཏྟདཱིཔསཧསྶེསུ དེཝཏཱ པུཔྥཕལཱདཱིནི ཙེཝ སཔྤིནཝནཱིཏཏེལམདྷུཕཱཎིཏཱདཱིནི ཙ ཨཱདཱཡ མདྷུཔཊལཾ པཱིལེ༹ཏྭཱ མདྷུཾ གཎྷནྟིཡོ ཝིཡ དིབྦཱནུབྷཱཝེན ནིབྦཏྟིཏོཛམེཝ གཧེཏྭཱ པཀྑིཔིཾསུ. ཏེན ཏཾ སུཁུམཏྟཾ གཏཾ, མནུསྶཱནཉྩ ཨོལཱ༹རིཀཾ ཝཏྠཱུཏི ཏེསཾ ཏཱཝ ཨོལཱ༹རིཀཝཏྠུཏཱཡ སམྨཱ པརིཎཱམཾ ན གཙྪཏི. གོཡཱུསེ པན ཏིལབཱིཛཱནི པཀྑིཔིཏྭཱ པཀྐཏྟཱ ཨོལཱ༹རིཀམིསྶཀཾ ཛཱཏཾ, དེཝཱནཉྩ སུཁུམཾ ཝཏྠཱུཏི ཏེསཾ སུཁུམཝཏྠུཏཱཡ སམྨཱ པརིཎཱམཾ ན གཙྪཏི. སུཀྑཝིཔསྶཀཁཱིཎཱསཝསྶཱཔི ཀུཙྪིཡཾ ན པརིཎམཏི. ཨཊྛསམཱཔཏྟིལཱབྷཱིཁཱིཎཱསཝསྶ པན སམཱཔཏྟིབལེན ¶ པརིཎཱམེཡྻ. བྷགཝཏོ པན པཱཀཏིཀེནེཝ ཀམྨཛཏེཛེན པརིཎཱམེཡྻ.
ཨཔྤཧརིཏེཏི ཨཧརིཏེ. སཙེ ཧི ཧརིཏེསུ ཏིཎེསུ པཀྑིཔེཡྻ, སིནིདྡྷཔཱཡཱསེན ཏིཎཱནི པཱུཏཱིནི བྷཝེཡྻུཾ. བུདྡྷཱ ཙ བྷཱུཏགཱམསིཀྑཱཔདཾ ན ཝཱིཏིཀྐམནྟི, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཡཏྠ པན གལཔྤམཱཎཱནི མཧཱཏིཎཱནི, ཏཱདིསེ ཋཱནེ པཀྑིཔིཏུཾ ཝཊྚཏི. ཨཔྤཱཎཀེཏི སཔྤཱཎཀསྨིཾ ཧི པརིཏྟཀེ ཨུདཀེ པཀྑིཏྟེ པཱཎཀཱ མརནྟི, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. ཡཾ པན གམྦྷཱིརཾ མཧཱཨུདཀཾ ཧོཏི, པཱཏིསཏེཔི པཱཏིསཧསྶེཔི པཀྑིཏྟེ ན ཨཱལུལ༹ཏི, ཏཐཱརཱུཔེ ཨུདཀེ ཝཊྚཏི. ཨོཔིལཱཔེསཱིཏི སུཝཎྞཔཱཏིཡཱ སདྡྷིཾཡེཝ ནིམུཛྫཱཔེསི. ཙིཙྩིཊཱཡཏི ཙིཊིཙིཊཱཡཏཱིཏི ཨེཝརཱུཔཾ སདྡཾ ཀརོཏི. ཀིཾ པནེས པཱཡཱསསྶ ཨཱནུབྷཱཝོ, ཨུདཱཧུ ཏཐཱགཏསྶཱཏི? ཏཐཱགཏསྶ. ཨཡཾ ཧི བྲཱཧྨཎོ ཏཾ པཱཡཱསཾ ཨོཔིལཱཔེཏྭཱ ཨུམྨགྒཾ ཨཱརུཡ྄ཧ སཏྠུ སནྟིཀཾ ཨནཱགནྟྭཱཝ གཙྪེཡྻ, ཨཐ བྷགཝཱ – ‘‘ཨེཏྟཀཾ ཨཙྪརིཡཾ དིསྭཱ མམ སནྟིཀཾ ཨཱགམིསྶཏི. ཨཐསྶཱཧཾ དྷམྨདེསནཱཡ མིཙྪཱདིཊྛིགཧཎཾ བྷིནྡིཏྭཱ སཱསནེ ཨོཏཱརེཏྭཱ ཨམཏཔཱནཾ པཱཡེསྶཱམཱི’’ཏི ཨདྷིཊྛཱནབལེན ཨེཝམཀཱསི.
དཱརུ ¶ སམཱདཧཱནོཏི དཱརུཾ ཛྷཱཔཡམཱནོ. བཧིདྡྷཱ ཧི ཨེཏནྟི ཨེཏཾ དཱརུཛ྄ཛྷཱཔནཾ ནཱམ ཨརིཡདྷམྨཏོ བཧིདྡྷཱ. ཡདི ཨེཏེན སུདྡྷི བྷཝེཡྻ, ཡེ དཝཌཱཧཀཱདཡོ བཧཱུནི དཱརཱུནི ཛྷཱཔེནྟི, ཏེ པཋམཏརཾ སུཛ྄ཛྷེཡྻུཾ. ཀུསལཱཏི ཁནྡྷཱདཱིསུ ཀུསལཱ. ཨཛ྄ཛྷཏྟམེཝུཛྫལཡཱམི ཛོཏིནྟི ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟེ ཨཏྟནོ སནྟཱནསྨིཾཡེཝ ཉཱཎཛོཏིཾ ཛཱལེམི. ནིཙྩགྒིནཱིཏི ཨཱཝཛྫནཔཊིབདྡྷེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན ནིཙྩཾ པཛྫལིཏགྒི. ནིཙྩསམཱཧིཏཏྟོཏི ནིཙྩཾ སམྨཱ ཋཔིཏཙིཏྟོ. བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརཱམཱིཏི བོདྷིམཎྜེ ཙརིཏཾ བྲཧྨཙརིཡཾ གཧེཏྭཱ ཨེཝཾ ཝདཏི.
མཱནོ ¶ ཧི ཏེ, བྲཱཧྨཎ, ཁཱརིབྷཱརོཏི ཡཐཱ ཁཱརིབྷཱརོ ཁནྡྷེན ཝཡ྄ཧམཱནོ ཨུཔརི ཋིཏོཔི ཨཀྐནྟཀྐནྟཊྛཱནེ པཐཝིཡཱ སདྡྷིཾ ཕུསེཏི, ཨེཝམེཝ ཛཱཏིགོཏྟཀུལཱདཱིནི མཱནཝཏྠཱུནི ནིསྶཱཡ ཨུསྶཱཔིཏོ མཱནོཔི ཏཏྠ ཏཏྠ ཨིསྶཾ ཨུཔྤཱདེནྟོ ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ སཾསཱིདཱཔེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘མཱནོ ཧི ཏེ, བྲཱཧྨཎ, ཁཱརིབྷཱརོ’’ཏི ¶ . ཀོདྷོ དྷཱུམོཏི ཏཝ ཉཱཎགྒིསྶ ཨུཔཀྐིལེསཊྛེན ཀོདྷོ དྷུམོ. ཏེན ཧི ཏེ ཨུཔཀྐིལིཊྛོ ཉཱཎགྒི ན ཝིརོཙཏི. བྷསྨནི མོསཝཛྫནྟི ནིརོཛཊྛེན མུསཱཝཱདོ ཚཱརིཀཱ ནཱམ. ཡཐཱ ཧི ཚཱརིཀཱཡ པཊིཙྪནྣོ ཨགྒི ན ཛོཏེཏི, ཨེཝཾ ཏེ མུསཱཝཱདེན པཊིཙྪནྣཾ ཉཱཎནྟི དསྶེཏི. ཛིཝ྄ཧཱ སུཛཱཏི ཡཐཱ ཏུཡ྄ཧཾ སུཝཎྞརཛཏལོཧཀཊྛམཏྟིཀཱསུ ཨཉྙཏརམཡཱ ཡཱགཡཛནཏྠཱཡ སུཛཱ ཧོཏི, ཨེཝཾ མཡ྄ཧཾ དྷམྨཡཱགཾ ཡཛནཏྠཱཡ པཧཱུཏཛིཝ྄ཧཱ སུཛཱཏི ཝདཏི. ཧདཡཾ ཛོཏིཊྛཱནནྟི ཡཐཱ ཏུཡ྄ཧཾ ནདཱིཏཱིརེ ཛོཏིཊྛཱནཾ, ཨེཝཾ མཡ྄ཧཾ དྷམྨཡཱགསྶ ཡཛནཊྛཱནཏྠེན སཏྟཱནཾ ཧདཡཾ ཛོཏིཊྛཱནཾ. ཨཏྟཱཏི ཙིཏྟཾ.
དྷམྨོ རཧདོཏི ཡཐཱ ཏྭཾ ཨགྒིཾ པརིཙརིཏྭཱ དྷཱུམཚཱརིཀསེདཀིལིཊྛསརཱིརོ སུནྡརིཀཾ ནདིཾ ཨོཏརིཏྭཱ ནྷཱཡསི, ཨེཝཾ མཡ྄ཧཾ སུནྡརིཀཱསདིསེན བཱཧིརེན རཧདེན ཨཏྠོ ནཏྠི, ཨཊྛངྒིཀམགྒདྷམྨོ པན མཡ྄ཧཾ རཧདོ, ཏཏྲཱཧཾ པཱཎསཏམྤི པཱཎསཧསྶམྤི ཙཏུརཱསཱིཏིཔཱཎསཧསྶཱནིཔི ཨེཀཔྤཧཱརེན ནྷཱཔེམི. སཱིལཏིཏྠོཏི ཏསྶ པན མེ དྷམྨརཧདསྶ ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཾ ཏིཏྠནྟི དསྶེཏི. ཨནཱཝིལོཏི ཡཐཱ ཏུཡ྄ཧཾ སུནྡརིཀཱ ནདཱི ཙཏཱུཧི པཉྩཧི ཨེཀཏོ ནྷཱཡནྟེཧི ཧེཊྛུཔརིཡཝཱལིཀཱ ཨཱལུལཱ༹ ཧོཏི ¶ , ན ཨེཝཾ མཡ྄ཧཾ རཧདོ, ཨནེཀསཏསཧསྶེསུཔི པཱཎེསུ ཨོཏརིཏྭཱ ནྷཱཡནྟེསུ སོ ཨནཱཝིལོ ཝིཔྤསནྣོཝ ཧོཏི. སབྦྷི སཏཾ པསཏྠོཏི པཎྜིཏེཧི པཎྜིཏཱནཾ པསཊྛོ. ཨུཏྟམཏྠེན ཝཱ སོ སབྦྷཱིཏི ཝུཙྩཏི, པཎྜིཏེཧི པསཏྠཏྟཱ སཏཾ པསཏྠོ. ཏརནྟི པཱརནྟི ནིབྦཱནཔཱརཾ གཙྪནྟི.
ཨིདཱནི ཨརིཡམགྒརཧདསྶ ཨངྒཱནི ཨུདྡྷརིཏྭཱ དསྶེནྟོ སཙྩཾ དྷམྨོཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཙྩནྟི ཝཙཱིསཙྩཾ. དྷམྨོཏི ཨིམིནཱ དིཊྛིསངྐཔྤཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ དསྶེཏི. སཾཡམོཏི ཨིམིནཱ ཀམྨནྟཱཛཱིཝཱ གཧིཏཱ. སཙྩནྟི ཝཱ ཨིམིནཱ མགྒསཙྩཾ གཧིཏཾ. སཱ ཨཏྠཏོ སམྨཱདིཊྛི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘སམྨཱདིཊྛི མགྒོ ཙེཝ ཧེཏུ ཙཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༠༣༩). སམྨཱདིཊྛིཡཱ པན གཧིཏཱཡ ཏགྒཏིཀཏྟཱ སམྨཱསངྐཔྤོ གཧིཏོཝ ཧོཏི. དྷམྨོཏི ཨིམིནཱ ཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ. སཾཡམོཏི ཨིམིནཱ ཝཱཙཱཀམྨནྟཱཛཱིཝཱ. ཨེཝམྤི ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ དསྶིཏོ ¶ ཧོཏི. ཨཐ ཝཱ སཙྩནྟི པརམཏྠསཙྩཾ ¶ , ཏཾ ཨཏྠཏོ ནིབྦཱནཾ. དྷམྨོཏིཔདེན དིཊྛི སངྐཔྤོ ཝཱཡཱམོ སཏི སམཱདྷཱིཏི པཉྩངྒཱནི གཧིཏཱནི. སཾཡམོཏི ཝཱཙཱ ཀམྨནྟོ ཨཱཛཱིཝོཏི ཏཱིཎི. ཨེཝམྤི ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ དསྶིཏོ ཧོཏི. བྲཧྨཙརིཡནྟི ཨེཏཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ནཱམ. མཛ྄ཛྷེ སིཏཱཏི སསྶཏུཙྪེདེ ཝཛྫེཏྭཱ མཛ྄ཛྷེ ནིསྶིཏཱ. བྲཧྨཔཏྟཱིཏི སེཊྛཔཏྟི. ས ཏུཛྫུབྷཱུཏེསུ ནམོ ཀརོཧཱིཏི ཨེཏྠ ཏ-ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ, ས ཏྭཾ ཨུཛུབྷཱུཏེསུ ཁཱིཎཱསཝེསུ ནམོ ཀརོཧཱིཏི ཨཏྠོ. ཏམཧཾ ནརཾ དྷམྨསཱརཱིཏི བྲཱུམཱིཏི ཡོ ཨེཝཾ པཊིཔཛྫཏི, ཏམཧཾ པུགྒལཾ ‘‘དྷམྨསཱརཱི ཨེསོ དྷམྨསཱརིཡཱ པཊིཙྪནྣོ’’ཏི ཙ ‘‘ཀུསལདྷམྨེཧི ཨཀུསལདྷམྨེ སཱརེཏྭཱ ཋིཏོ’’ཏི ཝཱཏི ཝདཱམཱིཏི. ནཝམཾ.
༡༠. བཧུདྷཱིཏརསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩༦. དསམེ ཨཉྙཏརསྨིཾ ཝནསཎྜེཏི པཙྩཱུསསམཡེ ལོཀཾ ཨོལོཀེནྟོ ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ ཨརཧཏྟསྶ ཨུཔནིསྶཡཾ དིསྭཱ ‘‘གཙྪཱམིསྶ སངྒཧཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི གནྟྭཱ ཏསྨིཾ ཝནསཎྜེ ཝིཧརཏི. ནཊྛཱ ཧོནྟཱིཏི ཀསིཏྭཱ ཝིསྶཊྛཱ ཨཊཝིམུཁཱ ཙརམཱནཱ བྲཱཧྨཎེ བྷུཉྫིཏུཾ གཏེ པལཱཏཱ ཧོནྟི. པལླངྐནྟི སམནྟཏོ ཨཱུརུབདྡྷཱསནཾ. ཨཱབྷུཛིཏྭཱཏི བནྡྷིཏྭཱ ¶ . ཨུཛུཾ ཀཱཡཾ པཎིདྷཱཡཱཏི ཨུཔརིམཾ སརཱིརཾ ཨུཛུཀཾ ཋཔེཏྭཱ, ཨཊྛཱརས པིཊྛིཀཎྚཀེ ཀོཊིཡཱ ཀོཊིཾ པཊིཔཱདེཏྭཱ. པརིམུཁཾ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱཏི ཀམྨཊྛཱནཱབྷིམུཁཾ སཏིཾ ཋཔཡིཏྭཱ, མུཁསམཱིཔེ ཝཱ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནེཝ ཝིབྷངྒེ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཡཾ སཏི ཨུཔཊྛིཏཱ ཧོཏི སཱུཔཊྛིཏཱ ནཱསིཀགྒེ ཝཱ མུཁནིམིཏྟེ ཝཱ, ཏེན ཝུཙྩཏི པརིམུཁཾ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༣༧). ཨཐ ཝཱ ‘‘པརཱིཏི པརིགྒཧཊྛོ. མུཁནྟི ནིཡྻཱནཊྛོ. སཏཱིཏི ཨུཔཊྛཱནཊྛོ. ཏེན ཝུཙྩཏི པརིམུཁཾ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ (པཊི. མ. ༡.༡༦༤) ཝུཏྟནཡེནཔེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཏཏྲཱཡཾ སངྑེཔོ – ‘‘པརིགྒཧིཏནིཡྻཱནཾ སཏིཾ ཀཏྭཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ནིསཱིདནྟོ ཙ པན ཚབྦཎྞཱ གྷནབུདྡྷརསྨིཡོ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ནིསཱིདི. ཨུཔསངྐམཱིཏི དོམནསྶཱབྷིབྷཱུཏོ ཨཱཧིཎྜནྟོ, ‘‘སུཁེན ཝཏཱཡཾ སམཎོ ནིསིནྣོ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨུཔསངྐམི.
ཨཛྫསཊྛིཾ ¶ ན དིསྶནྟཱིཏི ཨཛྫ ཚདིཝསམཏྟཀཱ པཊྛཱཡ ན དིསྶནྟི. པཱཔཀཱཏི ལཱམཀཱ ཏིལཁཱཎུཀཱ. ཏེན ཀིར ཏིལཁེཏྟེ ཝཔིཏེ ཏདཧེཝ དེཝོ ཝསྶིཏྭཱ ཏིལེ པཾསུམྷི ཨོསཱིདཱཔེསི ¶ , པུཔྥཾ ཝཱ ཕལཾ ཝཱ གཧེཏུཾ ནཱསཀྑིཾསུ. ཡེཔི ཝཌྜྷིཾསུ, ཏེསཾ ཨུཔརི པཱཎཀཱ པཏིཏྭཱ པཎྞཱནི ཁཱདིཾསུ, ཨེཀཔཎྞདུཔཎྞཱ ཁཱཎུཀཱ ཨཝསིསྶིཾསུ. བྲཱཧྨཎོ ཁེཏྟཾ ཨོལོཀེཏུཾ གཏོ ཏེ དིསྭཱ – ‘‘ཝཌྜྷིཡཱ མེ ཏིལཱ གཧིཏཱ, ཏེཔི ནཊྛཱ’’ཏི དོམནསྶཛཱཏོ ཨཧོསི, ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ.
ཨུསྶོལ༹ྷིཀཱཡཱཏི ཨུསྶཱཧེན ཀཎྞནངྒུཊྛཱདཱིནི ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཝིཙརནྟཱ ཨུཔྤཏནྟི. ཏསྶ ཀིར ཨནུཔུབྦེན བྷོགེསུ པརིཀྑཱིཎེསུ པཀྑིཔིཏབྦསྶ ཨབྷཱཝེན ཏུཙྪཀོཊྛཱ ཨཧེསུཾ. ཏསྶ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ སཏྟཧི གྷརེཧི ཨཱགཏཱ མཱུསིཀཱ ཏེ ཏུཙྪཀོཊྛེ པཝིསིཏྭཱ ཨུཡྻཱནཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལ༹ནྟཱ ཝིཡ ནཙྩནྟི, ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨེཝམཱཧ.
ཨུཔྤཱཊཀེཧི སཉྪནྣོཏི ཨུཔྤཱཊཀཔཱཎཀེཧི སཉྪནྣོ. ཏསྶ ཀིར བྲཱཧྨཎསྶ སཡནཏྠཱཡ སནྠཏཾ ཏིཎཔཎྞསནྠཱརཾ ཀོཙི ཨནྟརནྟརཱ པཊིཛགྒནྟོ ནཏྠི. སོ དིཝསཾ ཨརཉྙེ ཀམྨཾ ཀཏྭཱ སཱཡཾ ཨཱགནྟྭཱ ཏསྨིཾ ནིཔཛྫཏི. ཨཐསྶ ཨུཔྤཱཊཀཔཱཎཀཱ སརཱིརཾ ཨེཀཙྪནྣཾ ཀརོནྟཱ ཁཱདནྟི, ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨེཝམཱཧ.
ཝིདྷཝཱཏི ¶ མཏཔཏིཀཱ. ཡཱཝ ཀིར ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ གེཧེ ཝིབྷཝམཏྟཱ ཨཧོསི, ཏཱཝ ཏཱ ཝིདྷཝཱཔི ཧུཏྭཱ པཏིཀུལེསུ ཝསིཏུཾ ལབྷིཾསུ. ཡདཱ པན སོ ནིདྡྷནོ ཛཱཏོ, ཏདཱ ཏཱ ‘‘པིཏུགྷརཾ གཙྪཐཱ’’ཏི སསྶུསསུརཱདཱིཧི ནིཀྐཌྜྷིཏཱ ཏཏོ ཏསྶེཝ གྷརཾ ཨཱགནྟྭཱ ཝསནྟིཡོ བྲཱཧྨཎསྶ བྷོཛནཀཱལེ ‘‘གཙྪཐ ཨཡྻཀེན སདྡྷིཾ བྷུཉྫཐཱ’’ཏི པུཏྟེ པེསེནྟི, ཏེཧི པཱཏིཡཾ ཧཏྠེསུ ཨོཏཱརིཏེསུ བྲཱཧྨཎོ ཧཏྠསྶ ཨོཀཱསཾ ན ལབྷཏི. ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ.
པིངྒལཱཏི ཀལཱ༹རཔིངྒལཱ. ཏིལཀཱཧཏཱཏི ཀཱལ༹སེཏཱདིཝཎྞེཧི ཏིལཀེཧི ཨཱཧཏགཏྟཱ. སོཏྟཾ པཱདེན བོདྷེཏཱིཏི ནིདྡཾ ཨོཀྐནྟཾ པཱདེན པཧརིཏྭཱ པབོདྷེཏི. ཨཡཾ ཀིར བྲཱཧྨཎོ མཱུསིཀསདྡེན ཨུབྦཱལ༹ྷོ ཨུཔྤཱཊཀེཧི ཙ ཁཛྫམཱནོ སབྦརཏྟིཾ ¶ ནིདྡཾ ཨལབྷིཏྭཱ པཙྩཱུསཀཱལེ ནིདྡཱཡཏི. ཨཐ ནཾ ཨཀྑཱིསུ ནིམྨིལིཏམཏྟེསྭེཝ – ‘‘ཀིཾ ཀརོསི, བྲཱཧྨཎ, པཙྪཱ ཙ པུབྦེ ཙ གཧིཏསྶ ཨིཎསྶ? ཝཌྜྷི མཏྠཀཾ པཏྟཱ, སཏྟ དྷཱིཏརོ པོསེཏབྦཱ. ཨིདཱནི ཨིཎཱཡིཀཱ ཨཱགནྟྭཱ ¶ གེཧཾ པརིཝཱརེསྶནྟི, གཙྪ ཀམྨཾ ཀརོཧཱི’’ཏི པཱདེན པཧརིཏྭཱ པབོདྷེཏི. ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ.
ཨིཎཱཡིཀཱཏི ཡེསཾ ཨནེན ཧཏྠཏོ ཨིཎཾ གཧིཏཾ. སོ ཀིར ཀསྶཙི ཧཏྠཏོ ཨེཀཾ ཀཧཱཔཎཾ ཀསྶཙི དྭེ ཀསྶཙི དས…པེ… ཀསྶཙི སཏནྟི ཨེཝཾ བཧཱུནཾ ཧཏྠཏོ ཨིཎཾ ཨགྒཧེསི. ཏེ དིཝཱ བྲཱཧྨཎཾ ཨཔསྶནྟཱ ‘‘གེཧཏོ ཏཾ ནིཀྑནྟམེཝ གཎྷིསྶཱམཱ’’ཏི བལཝཔཙྩཱུསེ གནྟྭཱ ཙོདེནྟི. ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ.
བྷགཝཱ ཏེན བྲཱཧྨཎེན ཨིམཱཧི སཏྟཧི གཱཐཱཧི དུཀྑེ ཀཐིཏེ ‘‘ཡཾ ཡཾ, བྲཱཧྨཎ, ཏཡཱ དུཀྑཾ ཀཐིཏཾ, སབྦམེཏཾ མཡ྄ཧཾ ནཏྠཱི’’ཏི དསྶེནྟོ པཊིགཱཐཱཧི བྲཱཧྨཎསྶ དྷམྨདེསནཾ ཝཌྜྷེསི. བྲཱཧྨཎོ ཏཱ གཱཐཱ སུཏྭཱ བྷགཝཏི པསནྣོ སརཎེསུ པཏིཊྛཱཡ པབྦཛིཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. ཏཾ དསྶེཏུཾ ཨེཝཾ ཝུཏྟེ བྷཱརདྭཱཛགོཏྟོཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨལཏྠཱཏི ལབྷི.
ཏཉྩ པན བྲཱཧྨཎཾ བྷགཝཱ པབྦཱཛེཏྭཱ ཨཱདཱཡ ཛེཏཝནཾ གནྟྭཱ པུནདིཝསེ ཏེན ཐེརེན པཙྪཱསམཎེན ཀོསལརཉྙོ གེཧདྭཱརཾ ཨགམཱསི ¶ . རཱཛཱ ‘‘སཏྠཱ ཨཱགཏོ’’ཏི སུཏྭཱ པཱསཱདཱ ཨོརུཡ྄ཧ ཝནྡིཏྭཱ ཧཏྠཏོ པཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཏཐཱགཏཾ ཨུཔརིཔཱསཱདཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཝརཱསནེ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ གནྡྷོདཀེན པཱདེ དྷོཝིཏྭཱ སཏཔཱཀཏེལེན མཀྑེཏྭཱ ཡཱགུཾ ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ རཛཏདཎྜཾ སུཝཎྞཀཊཙྪུཾ གཧེཏྭཱ སཏྠུ ཨུཔནཱམེསི. སཏྠཱ པཏྟཾ པིདཧི. རཱཛཱ ཏཐཱགཏསྶ པཱདེསུ པཏིཏྭཱ, ‘‘སཙེ མེ, བྷནྟེ, དོསོ ཨཏྠི, ཁམཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. ནཏྠི, མཧཱརཱཛཱཏི. ཨཐ ཀསྨཱ ཡཱགུཾ ན གཎྷཐཱཏི? པལིབོདྷོ ཨཏྠི, མཧཱརཱཛཱཏི. ཀིཾ པན, བྷནྟེ, ཡཱགུཾ ཨགཎྷནྟེཧེཝ ལབྷིཏབྦོ ཨེས པལིབོདྷོ, པཊིབལོ ཨཧཾ པལིབོདྷཾ དཱཏུཾ, གཎྷཐ, བྷནྟེཏི. སཏྠཱ ཨགྒཧེསི. མཧལླཀཏྠེརོཔི དཱིགྷརཏྟཾ ཚཱཏོ ཡཱཝདཏྠཾ ཡཱགུཾ པིཝི. རཱཛཱ ཁཱདནཱིཡབྷོཛནཱིཡཾ དཏྭཱ བྷཏྟཀིཙྩཱཝསཱནེ བྷགཝནྟཾ ¶ ཝནྡིཏྭཱ ཨཱཧ – ‘‘བྷགཝཱ ཏུམྷེ པཝེཎིཡཱ ཨཱགཏེ ཨོཀྐཱཀཝཾསེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ པཧཱཡ པབྦཛིཏྭཱ ལོཀེ ཨགྒཏཾ པཏྟོ, ཀོ ནཱམ, བྷནྟེ, ཏུམྷཱཀཾ པལིབོདྷོ’’ཏི? མཧཱརཱཛ, ཨེཏསྶ མཧལླཀཏྠེརསྶ པལིབོདྷོ ཨམྷཱཀཾ པལིབོདྷསདིསོཝཱཏི.
རཱཛཱ ¶ ཐེརཾ ཝནྡིཏྭཱ – ‘‘ཀོ, བྷནྟེ, ཏུམྷཱཀཾ པལིབོདྷོ’’ཏི པུཙྪི? ཨིཎཔལིབོདྷོ, མཧཱརཱཛཱཏི. ཀིཏྟཀོ, བྷནྟེཏི? གཎེཧི, མཧཱརཱཛཱཏི. རཉྙོ ‘‘ཨེཀཾ དྭེ སཏཾ སཧསྶ’’ནྟི གཎེནྟསྶ ཨངྒུལིཡོ ནཔྤཧོནྟི. ཨཐེཀཾ པུརིསཾ པཀྐོསིཏྭཱ, ‘‘གཙྪ, བྷཎེ, ནགརེ བྷེརིཾ ཙརཱཔེཧི ‘སབྦེ བཧུདྷཱིཏིཀབྲཱཧྨཎསྶ ཨིཎཱཡིཀཱ རཱཛངྒཎེ སནྣིཔཏནྟཱུ’’ཏི. མནུསྶཱ བྷེརིཾ སུཏྭཱ སནྣིཔཏིཾསུ. རཱཛཱ ཏེསཾ ཧཏྠཏོ པཎྞཱནི ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ སབྦེསཾ ཨནཱུནཾ དྷནམདཱསི. ཏཏྠ སུཝཎྞམེཝ སཏསཧསྶགྒྷནཀཾ ཨཧོསི. པུན རཱཛཱ པུཙྪི – ‘‘ཨཉྙོཔི ཨཏྠི, བྷནྟེ, པལིབོདྷོ’’ཏི. ཨིཎཾ ནཱམ, མཧཱརཱཛ, དཏྭཱ མུཙྩིཏུཾ སཀྐཱ, ཨེཏཱ པན སཏྟ དཱརིཀཱ མཧཱཔལིབོདྷཱ མཡ྄ཧནྟི. རཱཛཱ ཡཱནཱནི པེསེཏྭཱ ཏསྶ དྷཱིཏརོ ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ ཨཏྟནོ དྷཱིཏརོ ཀཏྭཱ ཏཾ ཏཾ ཀུལགྷརཾ པེསེཏྭཱ, ‘‘ཨཉྙོཔི, བྷནྟེ, ཨཏྠི པལིབོདྷོ’’ཏི པུཙྪི? བྲཱཧྨཎཱི, མཧཱརཱཛཱཏི. རཱཛཱ ཡཱནཾ པེསེཏྭཱ, ཏསྶ བྲཱཧྨཎིཾ ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ, ཨཡྻིཀཊྛཱནེ ཋཔེཏྭཱ པུན པུཙྪི – ‘‘ཨཉྙོཔི, བྷནྟེ, ཨཏྠི པལིབོདྷོ’’ཏི? ནཏྠི ¶ , མཧཱརཱཛཱཏི ཝུཏྟེ རཱཛཱཔི ཙཱིཝརདུསྶཱནི དཱཔེཏྭཱ, ‘‘བྷནྟེ, མམ སནྟཀཾ ཏུམྷཱཀཾ བྷིཀྑུབྷཱཝཾ ཛཱནཱཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨཱམ, མཧཱརཱཛཱཏི. ཨཐ ནཾ རཱཛཱ ཨཱཧ – ‘‘བྷནྟེ, ཙཱིཝརཔིཎྜཔཱཏཱདཡོཔི སབྦེ པཙྩཡཱ ཨམྷཱཀཾ སནྟཀཱ བྷཝིསྶནྟི. ཏུམྷེ ཏཐཱགཏསྶ མནཾ གཧེཏྭཱ སམཎདྷམྨཾ ཀརོཐཱ’’ཏི. ཐེརོ ཏཐེཝ ཨཔྤམཏྟོ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟོ ནཙིརསྶེཝ ཨཱསཝཀྑཡཾ པཏྟོཏི. དསམཾ.
པཋམོ ཝགྒོ.
༢. ཨུཔཱསཀཝགྒོ
༡. ཀསིབྷཱརདྭཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ
༡༩༧. དུཏིཡཝགྒསྶ ¶ པཋམེ མགདྷེསཱུཏི ཨེཝཾནཱམཀེ ཛནཔདེ. དཀྑིཎཱགིརིསྨིནྟི རཱཛགཧཾ པརིཝཱརེཏྭཱ ཋིཏསྶ གིརིནོ དཀྑིཎབྷཱགེ ཛནཔདོ ཨཏྠི, ཏསྨིཾ ཛནཔདེ, ཏཏྠ ཝིཧཱརསྶཱཔི ཏདེཝ ནཱམཾ. ཨེཀནཱལཱ༹ཡཾ བྲཱཧྨཎགཱམེཏི ཨེཀནཱལཱ༹ཏི ཏསྶ གཱམསྶ ནཱམཾ. བྲཱཧྨཎཱ ¶ པནེཏྠ སམྦཧུལཱ པཊིཝསནྟི, བྲཱཧྨཎབྷོགོ ཨེཝ ཝཱ སོ. ཏསྨཱ ‘‘བྲཱཧྨཎགཱམོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ཏེན ཁོ པན སམཡེནཱཏི ཡཾ སམཡཾ བྷགཝཱ མགདྷརཊྛེ ཨེཀནཱལ༹ཾ བྲཱཧྨཎགཱམཾ ཨུཔནིསྶཱཡ དཀྑིཎགིརིམཧཱཝིཧཱརེ བྲཱཧྨཎསྶ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཾ ཨཱགམཡམཱནོ ཝིཧརཏི, ཏེན སམཡེན. ཀསིབྷཱརདྭཱཛསྶཱཏི སོ བྲཱཧྨཎོ ཀསིཾ ནིསྶཱཡ ཛཱིཝཏི, བྷཱརདྭཱཛོཏི ཙསྶ གོཏྟཾ. པཉྩམཏྟཱནཱིཏི པཉྩ པམཱཎཱནི, ཨནཱུནཱནི ཨནདྷིཀཱནི པཉྩནངྒལསཏཱནཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཡུཏྟཱནཱིཏི ཡོཛིཏཱནི, བལཱིབདྡཱནཾ ཁནྡྷེསུ ཋཔེཏྭཱ ཡུགེ ཡོཏྟེཧི ཡོཛིཏཱནཱིཏི ཨཏྠོ.
ཝཔྤཀཱལེཏི ཝཔྤནཀཱལེ བཱིཛནིཀྑེཔསམཡེ. ཏཏྠ དྭེ ཝཔྤཱནི ཀལལཝཔྤཉྩ པཾསུཝཔྤཉྩ. པཾསུཝཔྤཾ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཏཉྩ ཁོ པཋམདིཝསེ མངྒལཝཔྤཾ. ཏཏྠཱཡཾ ཨུཔཀརཎསམྤདཱ – ཏཱིཎི བལིབདྡསཧསྶཱནི ཨུཔཊྛཱཔིཏཱནི ཧོནྟི, སབྦེསཾ སུཝཎྞམཡཱནི སིངྒཱནི པཊིམུཀྐཱནི, རཛཏམཡཱ ཁུརཱ, སབྦེ ¶ སེཏམཱལཱཧི ཙེཝ གནྡྷཔཉྩངྒུལཱིཧི ཙ ཨལངྐཏཱ པརིཔུཎྞཔཉྩངྒཱ སབྦལཀྑཎསམྤནྣཱ, ཨེཀཙྩེ ཀཱལཱ༹ ཨཉྫནཝཎྞཱ, ཨེཀཙྩེ སེཏཱ ཕལིཀཝཎྞཱ, ཨེཀཙྩེ རཏྟཱ པཝཱལ༹ཝཎྞཱ, ཨེཀཙྩེ ཀམྨཱསཱ མསཱརགལླཝཎྞཱ. ཨེཝཾ པཉྩསཏཱ ཀསྶཀཱ སབྦེ ཨཧཏསེཏཝཏྠཱ གནྡྷམཱལཱལངྐཏཱ དཀྑིཎཨཾསཀཱུཊེསུ པཏིཊྛིཏཔུཔྥཙུམྦཊཀཱ ཧརིཏཱལམནོསིལཱལཉྫནུཛྫལགཏྟཱ དས དས ནངྒལཱ ཨེཀེཀགུམྦཱ ཧུཏྭཱ གཙྪནྟི. ནངྒལཱནཾ སཱིསཉྩ ཡུགཉྩ པཏོདཱ ཙ སུཝཎྞཁཙིཏཱ ¶ . པཋམནངྒལེ ཨཊྛ བལཱིབདྡཱ ཡུཏྟཱ, སེསེསུ ཙཏྟཱརོ ཙཏྟཱརོ, ཨཝསེསཱ ཀིལནྟཔརིཝཏྟནཏྠཾ ཨཱནཱིཏཱ. ཨེཀེཀགུམྦེ ཨེཀེཀབཱིཛསཀཊཾ ཨེཀེཀོ ཀསཏི, ཨེཀེཀོ ཝཔྤཏི.
བྲཱཧྨཎོ པན པགེཝ མསྶུཀམྨཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ནྷཱཡིཏྭཱ སུགནྡྷགནྡྷེཧི ཝིལིཏྟོ པཉྩསཏགྒྷནཀཾ ཝཏྠཾ ནིཝཱསེཏྭཱ སཧསྶགྒྷནཀཾ ཨེཀཾསཾ ཀརིཏྭཱ ཨེཀེཀིསྶཱ ཨངྒུལིཡཱ དྭེ དྭེཏི ཝཱིསཏི ཨངྒུལིམུདྡིཀཱཡོ ཀཎྞེསུ སཱིཧཀུཎྜལཱནི སཱིསེ བྲཧྨཝེཋནཾ པཊིམུཉྩིཏྭཱ སུཝཎྞམཱལཾ ཀཎྛེ ཀཏྭཱ བྲཱཧྨཎགཎཔརིཝུཏོ ཀམྨནྟཾ ཝོསཱསཏི. ཨཐསྶ བྲཱཧྨཎཱི ཨནེཀསཏབྷཱཛནེསུ པཱཡཱསཾ པཙཱཔེཏྭཱ མཧཱསཀཊེསུ ཨཱརོཔེཏྭཱ གནྡྷོདཀེན ནྷཱཡིཏྭཱ སབྦཱལངྐཱརཝིབྷཱུསིཏཱ བྲཱཧྨཎཱིགཎཔརིཝུཏཱ ཀམྨནྟཾ ཨགམཱསི. གེཧམྤིསྶ ཧརིཏུཔལིཏྟཾ ཝིཔྤཀིཎྞལཱཛཾ ¶ པུཎྞགྷཊཀདལིདྷཛཔཊཱཀཱཧི ཨལངྐཏཾ གནྡྷཔུཔྥཱདཱིཧི སུཀཏབལིཀམྨཾ, ཁེཏྟཉྩ ཏེསུ ཏེསུ ཋཱནེསུ སམུསྶིཏདྡྷཛཔཊཱཀཾ ཨཧོསི. པརིཛནཀམྨཀཱརེཧི སདྡྷིཾ ཨོསཊཔརིསཱ ཨཌྜྷཏེཡྻསཧསྶཱ ཨཧོསི, སབྦེ ཨཧཏཝཏྠཱ, སབྦེསཾ པཱཡཱསབྷོཛནམེཝ པཊིཡཏྟཾ.
ཨཐ བྲཱཧྨཎོ སུཝཎྞཔཱཏིཾ དྷོཝཱཔེཏྭཱ པཱཡཱསསྶ པཱུརེཏྭཱ སཔྤིམདྷུཕཱཎིཏེཧི ཨབྷིསངྑརིཏྭཱ ནངྒལབལིཀམྨཾ ཀཱརཱཔེསི. བྲཱཧྨཎཱི པཉྩནྣཾ ཀསྶཀསཏཱནཾ སུཝཎྞརཛཏཀཾསཏམྦལོཧམཡཱནི བྷཱཛནཱནི དཱཔེཏྭཱ སུཝཎྞཀཊཙྪུཾ གཧེཏྭཱ པཱཡཱསེན པརིཝིསནྟཱི གཙྪཏི. བྲཱཧྨཎོ པན བལིཀམྨཾ ཀཱརེཏྭཱ རཏྟབནྡྷིཀཱཡོ ཨུཔཱཧནཱཡོ ཨཱརོཧིཏྭཱ རཏྟསུཝཎྞདཎྜཀཾ གཧེཏྭཱ, ‘‘ཨིདྷ པཱཡཱསཾ དེཐ, ཨིདྷ སཔྤིཾ ¶ དེཐ, ཨིདྷ སཀྑརཾ དེཐཱ’’ཏི ཝོསཱསམཱནོ ཝིཙརཏི. ཨཡཾ ཏཱཝ ཀམྨནྟེ པཝཏྟི.
ཝིཧཱརེ པན ཡཏྠ ཡཏྠ བུདྡྷཱ ཝསནྟི, ཏཏྠ ཏཏྠ ནེསཾ དེཝསིཀཾ པཉྩ ཀིཙྩཱནི བྷཝནྟི, སེཡྻཐིདཾ – པུརེབྷཏྟཀིཙྩཾ པཙྪཱབྷཏྟཀིཙྩཾ པུརིམཡཱམཀིཙྩཾ མཛ྄ཛྷིམཡཱམཀིཙྩཾ པཙྪིམཡཱམཀིཙྩནྟི.
ཏཏྲིདཾ པུརེབྷཏྟཀིཙྩཾ ¶ – བྷགཝཱ ཧི པཱཏོཝ ཨུཊྛཱཡ ཨུཔཊྛཱཀཱནུགྒཧཏྠཾ སརཱིརཕཱསུཀཏྠཉྩ མུཁདྷོཝནཱདིཔརིཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཡཱཝ བྷིཀྑཱཙཱརཝེལཱ, ཏཱཝ ཝིཝིཏྟཱསནེ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ བྷིཀྑཱཙཱརཝེལཱཡ ནིཝཱསེཏྭཱ ཀཱཡབནྡྷནཾ བནྡྷིཏྭཱ ཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ པཏྟམཱདཱཡ ཀདཱཙི ཨེཀཀོ ཀདཱཙི བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ གཱམཾ ཝཱ ནིགམཾ ཝཱ པིཎྜཱཡ པཝིསཏི ཀདཱཙི པཀཏིཡཱ, ཀདཱཙི ཨནེཀེཧི པཱཊིཧཱརིཡེཧི ཝཏྟམཱནེཧི. སེཡྻཐིདཾ – པིཎྜཱཡ པཝིསཏོ ལོཀནཱཐསྶ པུརཏོ པུརཏོ གནྟྭཱ མུདུགཏིཡོ ཝཱཏཱ པཐཝིཾ སོདྷེནྟི, ཝལཱཧཀཱ ཨུདཀཕུསིཏཱནི མུཉྩནྟཱ མགྒེ རེཎུཾ ཝཱུཔསམེཏྭཱ ཨུཔརི ཝིཏཱནཾ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛནྟི, ཨཔརེ ཝཱཏཱ པུཔྥཱནི ཨུཔཧརིཏྭཱ མགྒེ ཨོཀིརནྟི. ཨུནྣཏཱ བྷཱུམིཔྤདེསཱ ཨོནམནྟི, ཨོནཏཱ ཨུནྣམནྟི. པཱདནིཀྑེཔསམཡེ སམཱཝ བྷཱུམི ཧོཏི, སུཁསམྥསྶཱནི པདུམཔུཔྥཱནི ཝཱ པཱདེ སམྤཊིཙྪནྟི. ཨིནྡཁཱིལསྶ ཨནྟོ ཋཔིཏམཏྟེ དཀྑིཎཔཱདེ སརཱིརཱ ཚབྦཎྞརསྨིཡོ ནིཀྑམིཏྭཱ སུཝཎྞརསསིཉྩནཱནི ཝིཡ ཙིཏྲཔཊཔརིཀྑིཏྟཱནི ཝིཡ ཙ པཱསཱདཀཱུཊཱགཱརཱདཱིནི ཀརོནྟིཡོ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཝིདྷཱཝནྟི. ཧཏྠིཨསྶཝིཧངྒཱདཡོ སཀསཀཊྛཱནེསུ ཋིཏཱཡེཝ མདྷུརེནཱཀཱརེན སདྡཾ ཀརོནྟི ¶ , ཏཐཱ བྷེརིཝཱིཎཱདཱིནི ཏཱུརིཡཱནི མནུསྶཱནཉྩ ཀཱཡཱུཔགཱནི ཨཱབྷརཎཱནི. ཏེན སཉྙཱཎེན མནུསྶཱ ཛཱནནྟི ‘‘ཨཛྫ བྷགཝཱ ཨིདྷ པིཎྜཱཡ པཝིཊྛོ’’ཏི. ཏེ སུནིཝཏྠཱ སུཔཱརུཏཱ གནྡྷཔུཔྥཱདཱིནི ཨཱདཱཡ གྷརཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨནྟརཝཱིཐིཾ པཊིཔཛྫིཏྭཱ བྷགཝནྟཾ གནྡྷཔུཔྥཱདཱིཧི སཀྐཙྩཾ པཱུཛེཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ – ‘‘ཨམྷཱཀཾ, བྷནྟེ, དས བྷིཀྑཱུ, ཨམྷཱཀཾ ཝཱིསཏི, ཨམྷཱཀཾ བྷིཀྑུསཏཾ དེཐཱ’’ཏི ཡཱཙིཏྭཱ བྷགཝཏོཔི པཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཨཱསནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ སཀྐཙྩཾ པིཎྜཔཱཏེན པཊིམཱནེནྟི.
བྷགཝཱ ¶ ཀཏབྷཏྟཀིཙྩོ ཏེསཾ སནྟཱནཱནི ཨོལོཀེཏྭཱ ཏཐཱ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཡཐཱ ཀེཙི སརཎགམནེ པཏིཊྛཧནྟི, ཀེཙི པཉྩསུ སཱིལེསུ, ཀེཙི སོཏཱཔཏྟིསཀདཱགཱམིཨནཱགཱམིཕལཱནཾ ཨཉྙཏརསྨིཾ, ཀེཙི པབྦཛིཏྭཱ ཨགྒཕལེ ཨརཧཏྟེཏི ¶ . ཨེཝཾ མཧཱཛནཾ ཨནུགྒཧེཏྭཱ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ ཝིཧཱརཾ གཙྪཏི. ཏཏྠ གནྡྷམཎྜལམཱལེ༹ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསཱིདཏི བྷིཀྑཱུནཾ བྷཏྟཀིཙྩཔརིཡོསཱནཾ ཨཱགམཡམཱནོ. ཏཏོ བྷིཀྑཱུནཾ བྷཏྟཀིཙྩཔརིཡོསཱནེ ཨུཔཊྛཱཀོ བྷགཝཏོ ནིཝེདེཏི. ཨཐ བྷགཝཱ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསཏི. ཨིདཾ ཏཱཝ པུརེབྷཏྟཀིཙྩཾ.
ཨཐ བྷགཝཱ ཨེཝཾ ཀཏཔུརེབྷཏྟཀིཙྩོ གནྡྷཀུཊིཡཱ ཨུཔཊྛཱནེ ནིསཱིདིཏྭཱ པཱདེ པཀྑཱལེཏྭཱ པཱདཔཱིཋེ ཋཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ ཨོཝདཏི – ‘‘བྷིཀྑཝེ, ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐ, དུལླབྷོ བུདྡྷུཔྤཱདོ ལོཀསྨིཾ, དུལླབྷོ མནུསྶཏྟཔཊིལཱབྷོ, དུལླབྷཱ སདྡྷཱསམྤཏྟི, དུལླབྷཱ པབྦཛྫཱ, དུལླབྷཾ སདྡྷམྨསྶཝན’’ནྟི. ཏཏྠ ཀེཙི བྷགཝནྟཾ ཀམྨཊྛཱནཾ པུཙྪནྟི. བྷགཝཱ ཏེསཾ ཨཏྟནོ ཙརིཡཱནུརཱུཔཾ ཀམྨཊྛཱནཾ དེཏི. ཏཏོ སབྦེཔི བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནཱནི གཙྪནྟི, ཀེཙི ཨརཉྙཾ, ཀེཙི རུཀྑམཱུལཾ, ཀེཙི པབྦཏཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརཾ, ཀེཙི ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀབྷཝནཾ…པེ… ཀེཙི ཝསཝཏྟིབྷཝནནྟི. ཏཏོ བྷགཝཱ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསིཏྭཱ སཙེ ཨཱཀངྑཏི, དཀྑིཎེན པསྶེན སཏོ སམྤཛཱནོ མུཧུཏྟཾ སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེཏི. ཨཐ སམསྶཱསིཏཀཱཡོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ དུཏིཡབྷཱགེ ལོཀཾ ཝོལོཀེཏི. ཏཏིཡབྷཱགེ ཡཾ གཱམཾ ཝཱ ནིགམཾ ཝཱ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརཏི, ཏཏྠ མཧཱཛནོ པུརེབྷཏྟཾ དཱནཾ དཏྭཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ སུནིཝཏྠོ སུཔཱརུཏོ གནྡྷཔུཔྥཱདཱིནི ཨཱདཱཡ ཝིཧཱརེ སནྣིཔཏཏི. ཏཏོ བྷགཝཱ སམྤཏྟཔརིསཱཡ ཨནུརཱུཔེན པཱཊིཧཱརིཡེན གནྟྭཱ དྷམྨསབྷཱཡཾ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ¶ ནིསཛྫ དྷམྨཾ དེསེཏི ཀཱལཡུཏྟཾ སམཡཡུཏྟཾ. ཨཐ ཀཱལཾ ཝིདིཏྭཱ པརིསཾ ཨུཡྻོཛེཏི, མནུསྶཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ པཀྐམནྟི. ཨིདཾ པཙྪཱབྷཏྟཀིཙྩཾ.
སོ ཨེཝཾ ནིཊྛིཏཔཙྪཱབྷཏྟཀིཙྩོ སཙེ གཏྟཱནི ཨོསིཉྩིཏུཀཱམོ ཧོཏི, བུདྡྷཱསནཱ ཝུཊྛཱཡ ནྷཱནཀོཊྛཀཾ པཝིསིཏྭཱ ཨུཔཊྛཱཀེན པཊིཡཱདིཏཨུདཀེན གཏྟཱནི ཨུཏུཾ གཱཧཱཔེཏི ¶ . ཨུཔཊྛཱཀོཔི བུདྡྷཱསནཾ ཨཱནེཏྭཱ པཔྥོཊེཏྭཱ གནྡྷཀུཊིཔརིཝེཎེ པཉྙཱཔེཏི. བྷགཝཱ སུརཏྟདུཔཊྚཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཀཱཡབནྡྷནཾ བནྡྷིཏྭཱ ཨུཏྟརཱསངྒཾ ཀཏྭཱ ཏཏྠ ཨཱགནྟྭཱ ནིསཱིདཏི ¶ ཨེཀཀོཝ མུཧུཏྟཾ པཊིསལླཱིནོ. ཨཐ བྷིཀྑཱུ ཏཏོ ཏཏོ ཨཱགམྨ བྷགཝཏོ ཨུཔཊྛཱནཾ གཙྪནྟི. ཏཏྠ ཨེཀཙྩེ པཉྷཾ པུཙྪནྟི, ཨེཀཙྩེ ཀམྨཊྛཱནཾ, ཨེཀཙྩེ དྷམྨསྶཝནཾ ཡཱཙནྟི. བྷགཝཱ ཏེསཾ ཨདྷིཔྤཱཡཾ སམྤཱདེནྟོ པུརིམཡཱམཾ ཝཱིཏིནཱམེཏི. ཨིདཾ པུརིམཡཱམཀིཙྩཾ.
པུརིམཡཱམཀིཙྩཔརིཡོསཱནེ པན བྷིཀྑཱུསུ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ པཀྐམནྟེསུ སཀལདསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུདེཝཏཱཡོ ཨོཀཱསཾ ལབྷམཱནཱ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཉྷཾ པུཙྪནྟི ཡཐཱབྷིསངྑཏཾ ཨནྟམསོ ཙཏུརཀྑརམྤི. བྷགཝཱ ཏཱསཾ ཏཱསཾ དེཝཏཱནཾ པཉྷཾ ཝིསྶཛྫེནྟོ མཛ྄ཛྷིམཡཱམཾ ཝཱིཏིནཱམེཏི. ཨིདཾ མཛ྄ཛྷིམཡཱམཀིཙྩཾ.
པཙྪིམཡཱམཾ པན ཏཡོ ཀོཊྛཱསེ ཀཏྭཱ པུརེབྷཏྟཏོ པཊྛཱཡ ནིསཛྫཱཔཱིལི༹ཏསྶ སརཱིརསྶ ཀིལཱསུབྷཱཝམོཙནཏྠཾ ཨེཀཾ ཀོཊྛཱསཾ ཙངྐམེན ཝཱིཏིནཱམེཏི. དུཏིཡཀོཊྛཱསེ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསིཏྭཱ དཀྑིཎེན པསྶེན སཏོ སམྤཛཱནོ སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེཏི. ཏཏིཡཀོཊྛཱསེ པཙྩུཊྛཱཡ ནིསཱིདིཏྭཱ པུརིམབུདྡྷཱནཾ སནྟིཀེ དཱནསཱིལཱདིཝསེན ཀཏཱདྷིཀཱརཔུགྒལདསྶནཏྠཾ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཨོལོཀེཏི. ཨིདཾ པཙྪིམཡཱམཀིཙྩཾ.
ཏདཱཔི ཨེཝཾ ཨོལོཀེནྟོ ཀསིབྷཱརདྭཱཛཾ བྲཱཧྨཎཾ ཨརཧཏྟསྶ ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣཾ དིསྭཱ – ‘‘ཏཏྠ མཡི གཏེ ཀཐཱ པཝཏྟིསྶཏི, ཀཐཱཝསཱནེ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ ཨེསོ བྲཱཧྨཎོ སཔུཏྟདཱརོ ཏཱིསུ སརཎེསུ པཏིཊྛཱཡ ཨསཱིཏིཀོཊིདྷནཾ མམ སཱསནེ ཝིཔྤཀིརིཏྭཱ ཨཔརབྷཱགེ ནིཀྑམྨ པབྦཛིཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིསྶཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེསི. ཨེཏམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ཨཐ ཁོ བྷགཝཱཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཏཏྠ ¶ པུབྦཎྷསམཡནྟི བྷུམྨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, པུབྦཎྷསམཡེཏི ཨཏྠོ. ནིཝཱསེཏྭཱཏི པརིདཧིཏྭཱ. ཝིཧཱརཙཱིཝརཔརིཝཏྟནཝསེནེཏཾ ཝུཏྟཾ. པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡཱཏི པཏྟཾ ཧཏྠེཧི, ཙཱིཝརཾ ཀཱཡེན ཨཱདིཡིཏྭཱ, སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ¶ དྷཱརེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. བྷགཝཏོ ཀིར པིཎྜཱཡ པཝིསིཏུཀཱམསྶ བྷམརོ ཝིཡ ཝིཀསིཏཔདུམདྭཡམཛ྄ཛྷཾ, ཨིནྡནཱིལམཎིཝཎྞསེལམཡཔཏྟོ ཧཏྠདྭཡམཛ྄ཛྷཾ ཨཱགཙྪཏི. ཏཾ ཨེཝམཱགཏཾ པཏྟཾ ཧཏྠེཧི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཙཱིཝརཉྩ པརིམཎྜལཾ པཱརུཏཾ ཀཱཡེན དྷཱརེཏྭཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏེནུཔསངྐམཱིཏི ¶ ཡེན མགྒེན ཀམྨནྟོ གནྟབྦོ, ཏེན ཨེཀཀོཝ ཨུཔསངྐམི. ཀསྨཱ པན ནཾ བྷིཀྑཱུ ནཱནུབནྡྷིཾསཱུཏི? ཡདཱ ཧི བྷགཝཱ ཨེཀཀོཝ ཀཏྠཙི གནྟུཀཱམོ ཧོཏི, ཡཱཝ བྷིཀྑཱཙཱརཝེལཱ དྭཱརཾ པིདཧིཏྭཱ ཨནྟོགནྡྷཀུཊིཡཾ ནིསཱིདཏི. བྷིཀྑཱུ ཏཱཡ སཉྙཱཡ ཛཱནནྟི ‘‘ཨཛྫ བྷགཝཱ ཨེཀཀོཝ པིཎྜཱཡ ཙརིཏུཀཱམོ, ཨདྡྷཱ ཀཉྩི ཨེཝ ཝིནེཏབྦཔུགྒལཾ ཨདྡསཱ’’ཏི. ཏེ ཨཏྟནོ པཏྟཙཱིཝརཾ གཧེཏྭཱ གནྡྷཀུཊིཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ བྷིཀྑཱཙཱརཾ གཙྪནྟི. ཏདཱ ཙ བྷགཝཱ ཨེཝམཀཱསི, ཏསྨཱ བྷིཀྑཱུ ནཱནུབནྡྷིཾསཱུཏི.
པརིཝེསནཱ ཝཏྟཏཱིཏི ཏེསཾ སུཝཎྞབྷཱཛནཱདཱིནི གཧེཏྭཱ ནིསིནྣཱནཾ པཉྩསཏཱནཾ ཀསྶཀཱནཾ པརིཝིསནཱ ཝིཔྤཀཏཱ ཧོཏི. ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཱསཱིཏི ཡཏྠ ཋིཏཾ བྲཱཧྨཎོ པསྶཏི, ཏཐཱརཱུཔེ དསྶནཱུཔཙཱརེ ཀཐཱསཝནཕཱསུཀེ ཨུཙྩཊྛཱནེ ཨཊྛཱསི. ཋཏྭཱ ཙ རཛཏསུཝཎྞརསཔིཉྫརཾ ཙནྡིམསཱུརིཡཱནཾ པབྷཾ ཨཏིརོཙམཱནཾ སམནྟཏོ སརཱིརཔྤབྷཾ མུཉྩི, ཡཱཡ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཏྟཱ བྲཱཧྨཎསྶ ཀམྨནྟསཱལཱབྷིཏྟིརུཀྑཀསིཏམཏྟིཀཔིཎྜཱདཡོ སུཝཎྞམཡཱ ཝིཡ ཨཧེསུཾ. ཨཐ མནུསྶཱ བྷུཉྫནྟཱ ཙ ཀསནྟཱ ཙ སབྦཀིཙྩཱནི པཧཱཡ ཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནཔརིཝཱརཾ དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎཔཊིམཎྜིཏཾ སརཱིརཾ བྱཱམཔྤབྷཱཔརིཀྑེཔཝིབྷཱུསིཏཾ བཱཧུཡུགལཾ ཛངྒམཾ ཝིཡ པདུམསརཾ, རསྨིཛཱལསམུཛྫལིཏཏཱརཱགཎམིཝ གགནཏལཾ, ཝིཛྫུལཏཱཝིནདྡྷམིཝ ཙ ཀནཀསིཁརཾ སིརིཡཱ ཛལམཱནཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ ཨེཀམནྟཾ ཋིཏཾ དིསྭཱ ཧཏྠཔཱདེ དྷོཝིཏྭཱ ཨཉྫལིཾ པགྒཡ྄ཧ སམྤརིཝཱརེཏྭཱ ཨཊྛཾསུ. ཨེཝཾ ཏེཧི སམྤརིཝཱརིཏཾ ཨདྡསཱ ཁོ ཀསིབྷཱརདྭཱཛོ བྲཱཧྨཎོ བྷགཝནྟཾ པིཎྜཱཡ ཋིཏཾ, དིསྭཱན བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙ – ཨཧཾ ཁོ, སམཎ, ཀསཱམི ཙ ཝཔཱམི ཙཱཏི.
ཀསྨཱ ¶ པནཱཡཾ ཨེཝམཱཧ, ཀིཾ སམནྟཔཱསཱདིཀེ པསཱདནཱིཡེ ཨུཏྟམདམཐསམཐམནུཔྤཏྟེཔི ཏཐཱགཏེ ཨཔྤསཱདེན, ཨུདཱཧུ ཨཌྜྷཏིཡཱནཾ ཛནསཧསྶཱནཾ པཱཡཱསཾ པཊིཡཱདེཏྭཱཔི ཀཊཙྪུབྷིཀྑཱཡ མཙྪེརེནཱཏི? ཨུབྷཡཐཱཔི ནོ, བྷགཝཏོ པནསྶ དསྶནེན ཨཏིཏྟཾ ནིཀྑིཏྟཀམྨནྟཾ ཛནཾ དིསྭཱ ‘‘ཀམྨབྷངྒཾ ¶ མེ ཀཱཏུཾ ཨཱགཏོ’’ཏི ཨནཏྟམནཏཱ ཨཧོསི, ཏསྨཱ ¶ ཨེཝམཱཧ. བྷགཝཏོ ཙ ལཀྑཎསམྤཏྟིཾ དིསྭཱ – ‘‘སཙཱཡཾ ཀམྨནྟེ ཨཔྤཡོཛཡིསྶ, སཀལཛམྦུདཱིཔེ མནུསྶཱནཾ སཱིསེ ཙཱུལཱ༹མཎི ཝིཡ ཨབྷཝིསྶ, ཀོ ནཱམསྶ ཨཏྠོ ན སམྤཛྫིསྶཏི, ཨེཝམེཝཾ ཨལསཏཱཡ ཀམྨནྟེ ཨཔྤཡོཛེཏྭཱ ཝཔྤམངྒལཱདཱིསུ པིཎྜཱཡ ཙརཏཱི’’ཏིཔིསྶ ཨནཏྟམནཏཱ ཨཧོསི. ཏེནཱཧ – ‘‘ཨཧཾ ཁོ, སམཎ, ཀསཱམི ཙ ཝཔཱམི ཙ, ཀསིཏྭཱ ཙ ཝཔིཏྭཱ ཙ བྷུཉྫཱམཱི’’ཏི.
ཨཡཾ ཀིརསྶ ཨདྷིཔྤཱཡོ – མཡ྄ཧམྤི ཏཱཝ ཀམྨནྟཱ ན བྱཱཔཛྫནྟི, ན ཙམྷི ཡཐཱ ཏྭཾ ཨེཝཾ ལཀྑཎསམྤནྣོ, ཏྭམྤི ཀསིཏྭཱ ཙ ཝཔིཏྭཱ ཙ བྷུཉྫསྶུ, ཀོ ཏེ ཨཏྠོ ན སམྤཛྫེཡྻ ཨེཝཾ ལཀྑཎསམྤནྣསྶཱཏི. ཨཔིཙཱཡཾ ཨསྶོསི – ‘‘སཀྱརཱཛཀུལེ ཀིར ཀུམཱརོ ཨུཔྤནྣོ, སོ ཙཀྐཝཏྟིརཛྫཾ པཧཱཡ པབྦཛིཏོ’’ཏི. ཏསྨཱ ཨིདཱནི ‘‘ཨཡཾ སོ’’ཏི ཉཏྭཱ ‘‘ཙཀྐཝཏྟིརཛྫཾ པཧཱཡ ཀིལནྟོསཱི’’ཏི ཨུཔཱརམྦྷཾ ཨཱརོཔེནྟོ ཨེཝམཱཧ. ཨཔིཙ ཏིཀྑཔཉྙོ ཨེས བྲཱཧྨཎོ, ན བྷགཝནྟཾ ཨཔསཱདེནྟོ བྷཎཏི, བྷགཝཏོ པན རཱུཔསམྤཏྟིཾ དིསྭཱ པུཉྙསམྤཏྟིཾ སམྦྷཱཝཡམཱནོ ཀཐཱཔཝཏྟནཏྠམྤི ཨེཝམཱཧ. ཨཐ བྷགཝཱ ཝེནེཡྻཝསེན སདེཝཀེ ལོཀེ ཨགྒཀསྶཀཝཔྤཀབྷཱཝཾ ཨཏྟནོ དསྶེནྟོ ཨཧམྤི ཁོ བྲཱཧྨཎོཏིཨཱདིམཱཧ.
ཨཐ བྲཱཧྨཎོ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཡཾ སམཎོ’’ ‘ཨཧམྤི ཀསཱམི ཙ ཝཔཱམི ཙཱ’ཏི བྷཎཏི. ན ཙསྶ ཨོལཱ༹རིཀཱནི ཡུགནངྒལཱདཱིནི ཀསིབྷཎྜཱནི པསྶཱམི, ཀིཾ ནུ ཁོ མུསཱ བྷཎཏཱི’’ཏི? བྷགཝནྟཾ པཱདཏལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཀེསགྒཱ ཨོལོཀཡམཱནོ, ཨངྒཝིཛྫཱཡ ཀཏཱདྷིཀཱརཏྟཱ དྭཏྟིཾསཝརལཀྑཎསམྤཏྟིམསྶ ཉཏྭཱ, ‘‘ཨཊྛཱནམེཏཾ ཡཾ ཨེཝརཱུཔོ མ