📜

ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ

སཾཡུཏྟནིཀཱཡེ

སགཱཐཱཝགྒཊཱིཀཱ

གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ

. སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ རཏནཏྟཡཝནྡནཱ སཾཝཎྞེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ པབྷཝནིསྶཡཝིསུདྡྷིཔཊིཝེདནཏྠཾ, ཏཾ པན དྷམྨསཾཝཎྞནཱསུ ཝིཉྙཱུནཾ བཧུམཱནུཔྤཱདནཏྠཾ, ཏཾ སམྨདེཝ ཏེསཾ ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིཀྐམལདྡྷབྦཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ སབྦཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏྠནྟི. ཨཐ ཝཱ མངྒལབྷཱཝཏོ, སབྦཀིརིཡཱསུ པུབྦཀིཙྩབྷཱཝཏོ, པཎྜིཏེཧི སམཱཙརིཏབྷཱཝཏོ, ཨཱཡཏིཾ པརེསཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཏོ ཙ སཾཝཎྞནཱཡཾ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀིརིཡཱཏི. ཨཐ ཝཱ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཾ པཱུཛནཱིཡཔཱུཛཱཔུཉྙཝིསེསནིབྦཏྟནཏྠཾ, ཏཾ ཨཏྟནོ ཡཐཱལདྡྷསམྤཏྟིནིམིཏྟཀསྶ ཀམྨསྶ བལཱནུཔྤདཱནཏྠཾ, ཨནྟརཱ ཙ ཏསྶ ཨསཾཀོཙཱཔནཏྠཾ, ཏདུབྷཡཾ ཨནནྟརཱཡེན ཨཊྛཀཐཱཡ པརིསམཱཔནཏྠནྟི ཨིདམེཝ ཙ པཡོཛནཾ ཨཱཙརིཡེན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨིཏི མེ པསནྣམཏིནོ…པེ… ཏསྶཱནུབྷཱཝེནཱ’’ཏི. ཝཏྠུཏྟཡཔཱུཛཱ ཧི ནིརཏིསཡཔུཉྙཀྑེཏྟསཾབུདྡྷིཡཱ ཨཔརིམེཡྻཔབྷཱཝོ པུཉྙཱཏིསཡོཏི བཧུཝིདྷནྟརཱཡེཔི ལོཀསནྣིཝཱསེ ཨནྟརཱཡནིབནྡྷནསཀལསཾཀིལེསཝིདྡྷཾསནཱཡ པཧོཏི, བྷཡཱདིཨུཔདྡཝཉྩ ནིཝཱརེཏི. ཡཐཱཧ ‘‘པཱུཛཱརཧེ པཱུཛཡཏོ’’ཏིཨཱདི (དྷ. པ. ༡༩༥; ཨཔ. ཐེར ༡.༡༠.༡), ཏཐཱ ‘‘ཡེ, བྷིཀྑཝེ, བུདྡྷེ པསནྣཱ, ཨགྒེ ཏེ པསནྣཱ, ཨགྒེ ཁོ པན པསནྣཱནཾ ཨགྒོ ཝིཔཱཀོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨིཏིཝུ. ༩༠).

‘‘བུདྡྷོཏི ཀིཏྟཡནྟསྶ, ཀཱཡེ བྷཝཏི ཡཱ པཱིཏི;

ཝརམེཝ ཧི སཱ པཱིཏི, ཀསིཎེནཔི ཛམྦུདཱིཔསྶ;

དྷམྨོཏི…པེ…, སངྒྷོཏི…པེ…, ཛམྦུདཱིཔསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༦);

ཏཐཱ ‘‘ཡསྨིཾ, མཧཱནཱམ, སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོས…པེ… ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ༡༡.༡༡). ‘‘ཨརཉྙེ རུཀྑམཱུལེ ཝཱ…པེ… བྷཡཾ ཝཱ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ཝཱ ལོམཧཾསོ ན ཧེསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༢༤༩) ཙ.

ཏཏྠ ཡསྶ ཝཏྠུཏྟཡསྶ ཝནྡནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏསྶ གུཎཱཏིསཡཡོགསནྡསྶནཏྠཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ གཱཐཏྟཡམཱཧ. གུཎཱཏིསཡཡོགེན ཧི ཝནྡནཱརཧབྷཱཝོ, ཝནྡནཱརཧེ ཙ ཀཏཱ ཝནྡནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ པཡོཛནཾ སཱདྷེཏཱིཏི. ཏཏྠ ཡསྶཱ དེསནཱཡ སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, སཱ ན ཝིནཡདེསནཱ ཝིཡ ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཱ, ནཱཔི ཨབྷིདྷམྨདེསནཱ ཝིཡ པཉྙཱཔྤདྷཱནཱ, ཨཐ ཁོ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔྤདྷཱནཱཏི ཏདུབྷཡཔྤདྷཱནམེཝ ཏཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཐོམནཾ ཀཱཏུཾ ཏམྨཱུལཀཏྟཱ སེསརཏནཱནཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཀིརཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑཾ ཝིཀྑིཔཏི ཨཔནེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཀིཎཱཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑེ སཏི ཀཱརུཎིཀཾ ཧིཾསཏི ཝིབཱདྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. པརདུཀྑེ སཏི སཱདྷཱུནཾ ཀམྤནཾ ཧདཡཁེདཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཱ ཀརུཎཱ. ཨཐ ཝཱ ཀམིཏི སུཁཾ, ཏཾ རུནྡྷཏཱིཏི ཀརུཎཱ. ཨེསཱ ཧི པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱལཀྑཎཱ ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརུཎིཀཱནཾ སུཁཾ རུནྡྷཏི ཝིབནྡྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀརུཎཱཡ སཱིཏལཾ ཀརུཎཱསཱིཏལཾ, ཀརུཎཱསཱིཏལཾ ཧདཡཾ ཨསྶཱཏི ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡོ, ཏཾ ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡཾ.

ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི པརེསཾ ཧིཏོཔསཾཧཱརསུཁཱདིཨཔརིཧཱནིཙྪནསབྷཱཝཏཱཡ, བྱཱཔཱདཱརཏཱིནཾ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏཱཡ ཙ སཏྟསནྟཱནགཏསནྟཱཔཝིཙྪེདནཱཀཱརཔཝཏྟིཡཱ མེཏྟཱམུདིཏཱནམྤི ཙིཏྟསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཨུཔལབྦྷཏི, ཏཐཱཔི པརདུཀྑཱཔནཡནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ པརཱུཔཏཱཔཱསཧནརསཱ ཨཝིཧིཾསཱབྷཱུཏཱ ཀརུཎཱཝ ཝིསེསེན བྷགཝཏོ ཙིཏྟསྶ ཙིཏྟཔསྶདྡྷི ཝིཡ སཱིཏིབྷཱཝནིམིཏྟནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི. ཀརུཎཱམུཁེན ཝཱ མེཏྟཱམུདིཏཱནམྤི ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎཏཱ ཝུཏྟཱཏི དཊྛབྦཱ.

ཨཐ ཝཱ ཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཝིསེསནིབནྡྷནབྷཱུཏཱ སཱཏིསཡཾ ནིརཝསེསཉྩ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཝིཡ སཝིསཡབྱཱཔིཏཱཡ མཧཱཀརུཎཱབྷཱཝམུཔགཏཱ ཀརུཎཱཝ བྷགཝཏོ ཨབྷིསཡེན ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཧེཏཱུཏི ཨཱཧ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི.

ཨཐ ཝཱ སཏིཔི མེཏྟཱམུདིཏཱནཾ སཱཏིསཡེ ཧདཡསཱིཏིབྷཱཝནིབནྡྷནཏྟེ སཀལབུདྡྷགུཎཝིསེསཀཱརཎཏཱཡ ཏཱསམྤི ཀཱརཎནྟི ཀརུཎཱཝ བྷགཝཏོ ‘‘ཧདཡསཱིཏལབྷཱཝཀཱརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཀརུཎཱནིདཱནཱ ཧི སབྦེཔི བུདྡྷགུཎཱ, ཀརུཎཱནུབྷཱཝནིབྦཱཔིཡམཱནསཾསཱརདུཀྑསནྟཱཔསྶ ཧི བྷགཝཏོ པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱཡ ཨནེཀཱནིཔི ཨསངྑྱེཡྻཱནི ཀཔྤཱནཾ ཨཀིལནྟརཱུཔསྶེཝ ནིརཝསེསབུདྡྷཀརདྷམྨསམྦྷརཎནིཡཏསྶ སམདྷིགཏདྷམྨཱདྷིཔཏེཡྻསྶ ཙ སནྣིཧིཏེསུཔི སཏྟསངྒྷཱཊསམུཔནཱིཏཧདཡཱུཔཏཱཔནིམིཏྟེསུ ན ཨཱིསཀམྤི ཙིཏྟསཱིཏིབྷཱཝསྶ ཨཉྙཐཏྟམཧོསཱིཏི. ཨེཏསྨིཉྩ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱསུ བྷགཝཏོ ཀརུཎཱ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཱ.

པཛཱནཱཏཱིཏི པཉྙཱ, ཡཐཱསབྷཱཝཾ པཀཱརེཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. པཉྙཱཝ ཉེཡྻཱཝརཎཔྤཧཱནཏོ པཀཱརེཧི དྷམྨསབྷཱཝཛོཏནཊྛེན པཛྫོཏོཏི པཉྙཱཔཛྫོཏོ. སཝཱསནཔྤཧཱནཏོ ཝིསེསེན ཧཏཾ སམུགྒྷཱཊིཏཾ ཝིཧཏཾ. པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཝིཧཏཾ པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏཾ. མུཡ྄ཧནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ མུཡ྄ཧཏི, མོཧནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི མོཧོ, ཨཝིཛྫཱ. སྭེཝ ཝིསཡསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདནཀརཎཏོ ཨནྡྷཀཱརསརིཀྑཏཱཡ ཏམོ ཝིཡཱཏི ཏམོ. པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏོ མོཧཏམོ ཨེཏསྶཱཏི པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམོ, ཏཾ པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ. སབྦེསམྤི ཧི ཁཱིཎཱསཝཱནཾ སཏིཔི པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརསྶ ཝིཧཏབྷཱཝེ སདྡྷཱདྷིམུཏྟེཧི ཝིཡ དིཊྛིཔྤཏྟཱནཾ སཱཝཀེཧི པཙྩེཀསམྦུདྡྷེཧི ཙ སཝཱསནཔྤཧཱནེན སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཀིལེསཔྤཧཱནསྶ ཝིསེསོ ཝིཛྫཏཱིཏི སཱཏིསཡེན ཨཝིཛྫཱཔྤཧཱནེན བྷགཝནྟཾ ཐོམེནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི.

ཨཐ ཝཱ ཨནྟརེན པརོཔདེསཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨཙྩནྟཾ ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཝིགམསྶ ནིབྦཏྟིཏཏྟཱ, ཏཐཱ སབྦཉྙུཏཱཡ བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝསྶ སམདྷིགཏཏྟཱ, པརསནྟཏིཡཉྩ དྷམྨདེསནཱཏིསཡཱནུབྷཱཝེན སམྨདེཝ ཏསྶ པཝཏྟིཏཏྟཱ བྷགཝཱཝ ཝིསེསཏོ མོཧཏམཝིགམེན ཐོམེཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི. ཨིམསྨིཉྩ ཨཏྠཝིཀཔྤེ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏོ’’ཏི པདེན བྷགཝཏོ པཊིཝེདྷཔཉྙཱ ཝིཡ དེསནཱཔཉྙཱཔི སཱམཉྙནིདྡེསེན, ཨེཀསེསནཡེན ཝཱ སངྒཧིཏཱཏི དཊྛབྦཱ.

ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཉེཡྻཔརིཡནྟིཀཏྟཱ སཀལཉེཡྻདྷམྨསབྷཱཝཱཝབོདྷནསམཏྠེན ཨནཱཝརཎཉཱཎསངྑཱཏེན པཉྙཱཔཛྫོཏེན སབྦཉེཡྻདྷམྨསབྷཱཝཙྪཱདཀསྶ མོཧནྡྷཀཱརསྶ ཝིདྷམིཏཏྟཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎོ བྷགཝཏོ མོཧཏམཝིནཱསོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི. ཨེཏྠ ཙ མོཧཏམཝིདྷམནནྟེ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན སསནྟཱནེ མོཧཏམཝིདྷམནནྟི དཊྛབྦཾ. ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཱ སཝཱསནཔྤཧཱནམེཝ ཧི ཀིལེསཱནཾ ཉེཡྻཱཝརཎཔཧཱནནྟི, པརསནྟཱནེ པན མོཧཏམཝིདྷམནསྶ ཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཕལཱུཔཙཱརེན ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ‘‘མོཧཏམཝིདྷམན’’ནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི.

ཀིཾ པན ཀཱརཎཾ ཨཝིཛྫཱསམུགྒྷཱཏོཡེཝེཀོ པཧཱནསམྤཏྟིཝསེན བྷགཝཏོ ཐོམནཱནིམིཏྟཾ གཡ྄ཧཏི, ན པན སཱཏིསཡཾ ནིརཝསེསཀིལེསཔཧཱནནྟི? ཏཔྤཧཱནཝཙནེནེཝ ཏདེཀཊྛཏཱཡ སཀལསཾཀིལེསགཎསམུགྒྷཱཏསྶ ཛོཏིཏབྷཱཝཏོ. ན ཧི སོ ཏཱདིསོ ཀིལེསོ ཨཏྠི, ཡོ ནིརཝསེསཨཝིཛྫཱཔྤཧཱནེན ན པཧཱིཡཏཱིཏི.

ཨཐ ཝཱ ཝིཛྫཱ ཝིཡ སཀལཀུསལདྷམྨསམུཔྤཏྟིཡཱ ནིརཝསེསཱཀུསལདྷམྨནིབྦཏྟིཡཱ སཾསཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཙ ཨཝིཛྫཱ པདྷཱནཀཱརཎནྟི ཏབྦིགྷཱཏཝཙནེན སཀལསཾཀིལེསགཎསམུགྒྷཱཏོ ཝུཏྟོ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི.

ནརཱ ཙ ཨམརཱ ཙ ནརཱམརཱ, སཧ ནརཱམརེཧཱིཏི སནརཱམརོ, སནརཱམརོ ཙ སོ ལོཀོ ཙཱཏི སནརཱམརལོཀོ, ཏསྶ གརཱུཏི སནརཱམརལོཀགརུ, ཏཾ སནརཱམརལོཀགརུཾ. ཨེཏེན དེཝམནུསྶཱནཾ ཝིཡ ཏདཝསིཊྛསཏྟཱནམྤི ཡཐཱརཧཾ གུཎཝིསེསཱཝཧཏཱཡ བྷགཝཏོ ཨུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏི. ན ཙེཏྠ པདྷཱནཱཔྤདྷཱནབྷཱཝོ ཙོདེཏབྦོ. ཨཉྙོ ཧི སདྡཀྐམོ, ཨཉྙོ ཨཏྠཀྐམོ. ཨེདིསེསུ ཧི སམཱསཔདེསུ པདྷཱནམྤི ཨཔྤདྷཱནཾ ཝིཡ ནིདྡིསཱིཡཏི ཡཐཱ ‘‘སརཱཛིཀཱཡ པརིསཱཡཱ’’ཏི (ཨཔ. ཨཊྛ. ༡.༡.༨༢). ཀཱམཉྩེཏྠ སཏྟསངྑཱརོཀཱསཝསེན ཏིཝིདྷོ ལོཀོ, གརུབྷཱཝསྶ པན ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ གརུཀརཎསམཏྠསྶེཝ སཏྟལོཀསྶ ཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ. སོ ཧི ལོཀཱིཡནྟི ཨེཏྠ པུཉྙཔཱཔཱནི ཏབྦིཔཱཀོ ཙཱཏི ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨམརགྒཧཎེན ཙེཏྠ ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ.

ཨཐ ཝཱ སམཱུཧཏྠོ ལོཀ-སདྡོ སམུདཱཡཝསེན ལོཀཱིཡཏི པཉྙཱཔཱིཡཏཱིཏི. སཧ ནརེཧཱིཏི སནརཱ, སནརཱ ཙ ཏེ ཨམརཱ ཙཱཏི སནརཱམརཱ, ཏེསཾ ལོཀོཏི སནརཱམརལོཀོཏི པུརིམནཡེནེཝ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨམར-སདྡེན ཙེཏྠ ཝིསུདྡྷིདེཝཱཔི སངྒཡ྄ཧནྟི. ཏེ ཧི མརཎཱབྷཱཝཏོ པརམཏྠཏོ ཨམརཱ, ནརཱམརཱནཾཡེཝ གཧཎཾ ཨུཀྐཊྛནིདྡེསཝསེན ཡཐཱ ‘‘སཏྠཱ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༡༥༧). ཏཐཱ ཧི སབྦཱནཏྠཔརིཧརཎཔུབྦངྒམཱཡ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟམུཔཀཱརིཏཱཡ ཨཔརིམིཏནིརུཔམཔྤབྷཱཝགུཎཝིསེསསམངྒིཏཱཡ ཙ སབྦསཏྟུཏྟམོ བྷགཝཱ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨུཏྟམཾ གཱརཝཊྛཱནཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟི.

སོབྷནཾ གཏཾ གམནཾ ཨེཏསྶཱཏི སུགཏོ. བྷགཝཏོ ཧི ཝེནེཡྻཛནུཔསངྐམནཾ ཨེཀནྟེན ཏེསཾ ཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏོ སོབྷནཾ, ཏཐཱ ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔཊིམཎྜིཏརཱུཔཀཱཡཏཱཡ དུཏཝིལམྦིཏཁལིཏཱནུཀཌྜྷནནིཔྤཱིལ༹ནུཀྐུཊིཀཀུཊིལཱཀུལཏཱདི- དོསརཧིཏམཝཧསིཏརཱཛཧཾསཝསབྷཝཱརཎམིགརཱཛགམནཾ ཀཱཡགམནཾ ཉཱཎགམནཉྩ ཝིཔུལནིམྨལཀརུཎཱསཏིཝཱིརིཡཱདིགུཎཝིསེསསཧིཏམབྷིནཱིཧཱརཏོ ཡཱཝ མཧཱབོདྷི ནིརཝཛྫཏཱཡ སོབྷནམེཝཱཏི.

ཨཐ ཝཱ སཡམྦྷཱུཉཱཎེན སཀལམཔི ལོཀཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན པརིཛཱནནྟོ ཉཱཎེན སམྨཱ གཏོ ཨཝགཏོཏི སུགཏོ, ཏཐཱ ལོཀསམུདཡཾ པཧཱནཱབྷིསམཡཝསེན པཛཧནྟོ ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཱདེནྟོ སམྨཱ གཏོ ཨཏཱིཏོཏི སུགཏོ, ལོཀནིརོདྷཾ ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཝསེན སམྨཱ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི སུགཏོ, ལོཀནིརོདྷགཱམིནིཾ པཊིཔདཾ བྷཱཝནཱབྷིསམཡཝསེན སམྨཱ གཏོ པཊིཔནྣོཏི སུགཏོ. ‘‘སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཡེ ཀིལེསཱ པཧཱིནཱ, ཏེ ཀིལེསེ ན པུནེཏི ན པཙྩེཏི ན པཙྩཱགཙྪཏཱིཏི སུགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན (མཧཱནི. ༣༨) ཨཡམཏྠོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོཏི.

ཨཐ ཝཱ སུནྡརཾ ཋཱནཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ, ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི སུགཏོ. ཡསྨཱ ཝཱ བྷཱུཏཾ ཏཙྪཾ ཨཏྠསཾཧིཏཾ ཝེནེཡྻཱནཾ ཡཐཱརཧཾ ཀཱལཡུཏྟམེཝ ཙ དྷམྨཾ བྷཱསཏི, ཏསྨཱ སམྨཱ གདཏི ཝདཏཱིཏི སུགཏོ ད-ཀཱརསྶ ཏ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཨིཏི སོབྷནགམནཏཱདཱིཧི སུགཏོ, ཏཾ སུགཏཾ.

པུཉྙཔཱཔཀེཧི ཨུཔཔཛྫནཝསེན གནྟབྦཏོ གཏིཡོ, ཨུཔཔཏྟིབྷཝཝིསེསཱ. ཏཱ པན ནིརཡཱདིཝསེན པཉྩཝིདྷཱ. ཏཱ ཧི སཀལསྶཔི བྷཝགཱམིཀམྨསྶ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན ཨཝིཔཱཀཱརཧབྷཱཝཀརཎེན ནིཝཏྟིཏཏྟཱ བྷགཝཱ པཉྩཧིཔི གཏཱིཧི སུཊྛུ མུཏྟོ ཝིསཾཡུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི. ཨེཏེན བྷགཝཏོ ཀཏྠཙིཔི ཨཔརིཡཱཔནྣཏཾ དསྶེཏི, ཡཏོ བྷགཝཱ ‘‘དེཝཱཏིདེཝོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏེནཱཧ –

‘‘ཡེན དེཝཱུཔཔཏྱསྶ, གནྡྷབྦོ ཝཱ ཝིཧངྒམོ;

ཡཀྑཏྟཾ ཡེན གཙྪེཡྻཾ, མནུསྶཏྟཉྩ ཨབྦཛེ;

ཏེ མཡ྄ཧཾ ཨཱསཝཱ ཁཱིཎཱ, ཝིདྡྷསྟཱ ཝིནལཱི༹ཀཏཱ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༤.༣༦);

ཏཾཏཾགཏིསཾཝཏྟནཀཱནཉྷི ཀམྨཀིལེསཱནཾ ཨགྒམགྒེན བོདྷིམཱུལེཡེཝ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ ནཏྠི བྷགཝཏོ གཏིཔརིཡཱཔནྣཏཱཏི ཨཙྩནྟམེཝ བྷགཝཱ སབྦབྷཝཡོནིགཏིཝིཉྙཱཎཊྛིཏིསཏྟཱཝཱསསཏྟནིཀཱཡེཧི སུཔརིམུཏྟོ. ཏཾ གཏིཝིམུཏྟཾ. ཝནྡེཏི ནམཱམི, ཐོམེམཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ.

ཨཐ ཝཱ གཏིཝིམུཏྟནྟི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཔྤཏྟིཡཱ བྷགཝནྟཾ ཐོམེཏི. ཨེཏྠ ཧི དྭཱིཧི ཨཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཏོ ཙ. ཏེསུ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི ཨནཱཝརཎཉཱཎཱདྷིགམཏོ, སཝཱསནཱནཾ སབྦེསཾ ཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟཔཧཱནཏོ, ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. པརཧིཏཔཊིཔཏྟི ལཱབྷསཀྐཱརཱདིནིརཔེཀྑཙིཏྟསྶ སབྦདུཀྑནིཡྻཱནིཀདྷམྨདེསནཏོ, ཝིརུདྡྷེསུཔི ནིཙྩཾ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཉཱཎཔརིཔཱཀཀཱལཱགམནཏོ ཙ. སཱ པནེཏྠ ཨཱསཡཏོ པཡོགཏོ ཙ དུཝིདྷཱ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, ཏིཝིདྷཱ ཙ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི པཀཱསིཏཱ ཧོཏི, ཀཐཾ? ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི ཨེཏེན ཨཱསཡཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, སམྨཱགདནཏྠེན སུགཏ-སདྡེན པཡོགཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟི, ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམཾ གཏིཝིམུཏྟ’’ནྟི ཨེཏེཧི ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷཏྠེན ཙ སུགཏ-སདྡེན ཏིཝིདྷཱཔི ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི, ཨཝསིཊྛཏྠེན ཏེན ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི ཨེཏེན ཙ སབྦཱཔི ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི པརཧིཏཔཊིཔཏྟི པཀཱསིཏཱ ཧོཏཱིཏི.

ཨཐ ཝཱ ཏཱིཧི ཨཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ – ཧེཏུཏོ ཕལཏོ ཨུཔཀཱརཏོ ཙ. ཏཏྠ ཧེཏུ མཧཱཀརུཎཱ, སཱ པཋམཔདེན དསྶིཏཱ. ཕལཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཉཱཎསམྤདཱ པཧཱནསམྤདཱ ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ ཙཱཏི. ཏཱསུ ཉཱཎཔཧཱནསམྤདཱ དུཏིཡཔདེན སཙྩཔཊིཝེདྷཏྠེན ཙ སུགཏ-སདྡེན པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི, ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ པན ཏཏིཡཔདེན, རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ ཡཐཱཝུཏྟཀཱཡགམནསོབྷནཏྠེན སུགཏ-སདྡེན ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཝིནཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཨུཔཀཱརོ ཨནནྟརཾ ཨབཱཧིརཾ ཀརིཏྭཱ ཏིཝིདྷཡཱནམུཁེན ཝིམུཏྟིདྷམྨདེསནཱ. སོ སམྨཱགདནཏྠེན སུགཏ-སདྡེན པཀཱསིཏོ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཏཏྠ ‘‘ཀརུཎཱསཱིཏལཧདཡ’’ནྟི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ དསྶེཏི. མཧཱཀརུཎཱཡ སཉྩོདིཏམཱནསོ ཧི བྷགཝཱ སཾསཱརཔངྐཏོ སཏྟཱནཾ སམུདྡྷརཎཏྠཾ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ཨནུཔུབྦེན པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨདྷིགཏོཏི ཀརུཎཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ. ‘‘པཉྙཱཔཛྫོཏཝིཧཏམོཧཏམ’’ནྟི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཾ དསྶེཏི. ཨནཱཝརཎཉཱཎཔདཊྛཱནཉྷི མགྒཉཱཎཾ, མགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ སམྨཱསམྦོདྷཱིཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. སམྨཱགམནཏྠེན སུགཏ-སདྡེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀཱམསུཁལླིཀཏྟཀིལམཐཱནུཡོག-སསྶཏུཙྪེདཱབྷིནིཝེསཱདི-ཨནྟདྭཡརཧིཏཱཡ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔརིགྒཧིཏཱཡ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ པཀཱསནཏོ སུགཏ-སདྡསྶ. ཨིཏརེཧི སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པདྷཱནཱཔྤདྷཱནབྷེདཾ པཡོཛནཾ དསྶེཏི. སཾསཱརམཧོགྷཏོ སཏྟསནྟཱརཎཉྷེཏྠ པདྷཱནཾ པཡོཛནཾ, ཏདཉྙམཔྤདྷཱནཾ. ཏེསུ པདྷཱནེན པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི, ཨིཏརེན ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཾ, ཏདུབྷཡེན ཨཏྟཧིཏཱཡ པཊིཔནྣཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ པུགྒལེསུ བྷགཝཏོ ཙཏུཏྠཔུགྒལབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཏེན ཙ ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ, ཨུཏྟམཝནྡནཱིཡབྷཱཝཾ, ཨཏྟནོ ཙ ཝནྡནཀིརིཡཱཡ ཁེཏྟངྒཏབྷཱཝཾ དསྶེཏི.

ཨེཏྠ ཙ ཀརུཎཱགཧཎེན ལོཀིཡེསུ མཧགྒཏབྷཱཝཔྤཏྟཱསཱདྷཱརཎགུཎདཱིཔནཏོ བྷགཝཏོ སབྦལོཀིཡགུཎསམྤཏྟི དསྶིཏཱ ཧོཏི, པཉྙཱགཧཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནམགྒཉཱཎདཱིཔནཏོ སབྦལོཀུཏྟརགུཎསམྤཏྟི. ཏདུབྷཡགྒཧཎསིདྡྷོ ཧི ཨཏྠོ ‘‘སནརཱམརལོཀགརུ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝིཔཉྩཱིཡཏཱིཏི. ཀརུཎཱགཧཎེན ཙ ཨུཔགམནཾ ནིརུཔཀྐིལེསཾ དསྶེཏི, པཉྙཱགཧཎེན ཨཔགམནཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན ལོཀསམཉྙཱནུརཱུཔཾ བྷགཝཏོ པཝཏྟིཾ དསྶེཏི ལོཀཝོཧཱརཝིསཡཏྟཱ ཀརུཎཱཡ, པཉྙཱགཧཎེན སམཉྙཱཡ ཨནཏིདྷཱཝནཾ. སབྷཱཝཱནཝབོདྷེན ཧི དྷམྨཱནཾ སམཉྙཾ ཨཏིདྷཱཝིཏྭཱ སཏྟཱདིཔརཱམསནཾ ཧོཏཱིཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ དསྶེཏི, པཉྙཱགཧཎེན ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཾ ཙཏུསཙྩཉཱཎཾ ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཾ ཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎཾ, ཀརུཎཱགཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཉཱཎསྶ གཧིཏཏྟཱ སེསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི ཚ ཨབྷིཉྙཱ ཨཊྛསུ པརིསཱསུ ཨཀམྤནཉཱཎཱནི དས བལཱནི ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི སོལ༹ས ཉཱཎཙརིཡཱ ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ ཙཏུཙཏྟཱལཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནཱིཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ པཉྙཱཔབྷེདཱནཾ ཝསེན ཉཱཎཙཱརཾ དསྶེཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན ཙརཎསམྤཏྟིཾ, པཉྙཱགཧཎེན ཝིཛྫཱསམྤཏྟིཾ. ཀརུཎཱགཧཎེན ཨཏྟཱདྷིཔཏིཏཱ, པཉྙཱགཧཎེན དྷམྨཱདྷིཔཏིཏཱ. ཀརུཎཱགཧཎེན ལོཀནཱཐབྷཱཝོ, པཉྙཱགཧཎེན ཨཏྟནཱཐབྷཱཝོ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན པུབྦཀཱརིབྷཱཝོ, པཉྙཱགཧཎེན ཀཏཉྙུཏཱ. ཀརུཎཱགཧཎེན ཨཔརནྟཔཏཱ, པཉྙཱགཧཎེན ཨནཏྟནྟཔཏཱ. ཀརུཎཱགཧཎེན ཝཱ བུདྡྷཀརདྷམྨསིདྡྷི, པཉྙཱགཧཎེན བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན པརེསཾ ཏཱརཎཾ, པཉྙཱགཧཎེན སཡཾ ཏཱརཎཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན སབྦསཏྟེསུ ཨནུགྒཧཙིཏྟཏཱ, པཉྙཱགཧཎེན སབྦདྷམྨེསུ ཝིརཏྟཙིཏྟཏཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི.

སབྦེསཉྩ བུདྡྷགུཎཱནཾ ཀརུཎཱ ཨཱདི ཏནྣིདཱནབྷཱཝཏོ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནཾ ཏཏོ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ. ཨིཏི ཨཱདིཔརིཡོསཱནདསྶནེན སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགཧཎེན སཱིལཀྑནྡྷཔུབྦངྒམོ སམཱདྷིཀྑནྡྷོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཀརུཎཱནིདཱནཉྷི སཱིལཾ ཏཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཝིརཏིཔྤཝཏྟིཏོ, སཱ ཙ ཛྷཱནཏྟཡསམྤཡོགིནཱིཏི. པཉྙཱཝཙནེན པཉྙཱཀྑནྡྷོ. སཱིལཉྩ སབྦབུདྡྷགུཎཱནཾ ཨཱདི, སམཱདྷི མཛ྄ཛྷེ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནནྟི ཨེཝམྤི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎདསྶནེན སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི ནཡཏོ དསྶིཏཏྟཱ. ཨེསོ ཨེཝ ཧི ནིརཝསེསཏོ བུདྡྷགུཎཱནཾ དསྶནུཔཱཡོ, ཡདིདཾ ནཡགྒཧཎཾ, ཨཉྙཐཱ ཀོ ནཱམ སམཏྠོ བྷགཝཏོ གུཎེ ཨནུཔདཾ ནིརཝསེསཏོ དསྶེཏུཾ. ཏེནེཝཱཧ –

‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ,

ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ;

ཁཱིཡེཐ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ,

ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༠༤; ༣.༡༤༡; མ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༤༢༥; ཨུདཱ. ༥༣; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༤.༥; ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ, པཀིཎྞཀཀཐཱ; ཨཔ. ༢.༧.༢༠) –

ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཏཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཔི བུདྡགུཎཔརིཙྪེདནཾ པཏི ཨནུཡུཏྟེན ‘‘ནོ ཧེཏཾ, བྷནྟེ’’ཏི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ཨཔི ཙ མེ, བྷནྟེ, དྷམྨནྭཡོ ཝིདིཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༤༦) ཝུཏྟཾ.

. ཨེཝཾ སངྑེཔེན སཀལསབྦཉྙུགུཎེཧི བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཏྠཝིཏྭཱ ཨིདཱནི སདྡྷམྨཾ ཐོམེཏུཾ ‘‘བུདྡྷོཔཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བུདྡྷོཏི ཀཏྟུནིདྡེསོ. བུདྡྷབྷཱཝནྟི ཀམྨནིདྡེསོ. བྷཱཝེཏྭཱ སཙྪིཀཏྭཱཏི ཙ པུབྦཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོ. ནྟི ཨནིཡམཏོ ཀམྨནིདྡེསོ. ཨུཔགཏོཏི ཨཔརཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོ. ཝནྡེཏི ཀིརིཡཱནིདྡེསོ. ནྟི ནིཡམནཾ. དྷམྨནྟི ཝནྡནཀིརིཡཱཡ ཀམྨནིདྡེསོ. གཏམལཾ ཨནུཏྟརནྟི ཙ ཏབྦིསེསནཾ.

ཏཏྠ བུདྡྷསདྡསྶ ཏཱཝ – ‘‘བུཛ྄ཛྷིཏཱ སཙྩཱནཱིཏི བུདྡྷོ, བོདྷེཏཱ པཛཱཡཱཏི བུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡེསནཡེན (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཏྠུཏིགཱཐཱནིདྡེས ༩༧) ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ སཝཱསནཱཡ ཨཉྙཱཎནིདྡཱཡ ཨཙྩནྟཝིགམཏོ, བུདྡྷིཡཱ ཝཱ ཝིཀསིཏབྷཱཝཏོ བུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ ཛཱགརཎཝིཀསནཏྠཝསེན. ཨཐ ཝཱ ཀསྶཙིཔི ཉེཡྻདྷམྨསྶ ཨནཝབུདྡྷསྶ ཨབྷཱཝེན ཉེཡྻཝིསེསསྶ ཀམྨབྷཱཝེན ཨགྒཧཎཏོ ཀམྨཝཙནིཙྪཱཡ ཨབྷཱཝེན ཨཝགམནཏྠཝསེནེཝ ཀཏྟུནིདྡེསོ ལབྦྷཏཱིཏི བུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ ཡཐཱ ‘‘དིཀྑིཏོ ན དདཱཏཱི’’ཏི. ཨཏྠཏོ པན པཱརམིཏཱཔརིབྷཱཝིཏོ སཡམྦྷཱུཉཱཎེན སཧ ཝཱསནཱཡ ཝིཧཏཝིདྡྷསྟནིརཝསེསཀིལེསོ མཧཱཀརུཎཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདིཨཔརིམེཡྻགུཎགཎཱདྷཱརོ ཁནྡྷསནྟཱནོ བུདྡྷོ. ཡཐཱཧ – ‘‘བུདྡྷོཏི ཡོ སོ བྷགཝཱ སཡམྦྷཱུ ཨནཱཙརིཡཀོ པུབྦེ ཨནནུསྶུཏེསུ དྷམྨེསུ སཱམཾ སཙྩཱནི ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷི. ཏཏྠ ཙ སབྦཉྙུཏཾ པཏྟོ བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝ’’ནྟི (མཧཱནི. ༡༩༢). ཨཔི-སདྡོ སམྦྷཱཝནེ. ཏེན ‘‘ཨེཝཾ གུཎཝིསེསཡུཏྟོ སོཔི ནཱམ བྷགཝཱ’’ཏི ཝཀྑམཱནགུཎེ དྷམྨེ སམྦྷཱཝནཾ དཱིཔེཏི. བུདྡྷབྷཱཝནྟི སམྨཱསམྦོདྷིཾ. བྷཱཝེཏྭཱཏི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཙ. སཙྪིཀཏྭཱཏི པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ. ཨུཔགཏོཏི པཏྟོ, ཨདྷིགཏོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏསྶ ‘‘བུདྡྷབྷཱཝ’’ནྟི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. གཏམལནྟི ཝིགཏམལཾ, ནིདྡོསནྟི ཨཏྠོ. ཝནྡེཏི པཎམཱམི, ཐོམེམི ཝཱ. ཨནུཏྟརནྟི ཨུཏྟརརཧིཏཾ, ལོཀུཏྟརནྟི ཨཏྠོ. དྷམྨནྟི ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཨཔཱཡཏོ སཾསཱརཏོ ཙ ཨཔཏམཱནེ དྷཱརེཏཱིཏི དྷམྨོ.

ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཨེཝཾ ཝིཝིདྷགུཎགཎསམནྣཱགཏོ བུདྡྷོཔི བྷགཝཱ ཡཾ ཨརིཡམགྒསངྑཱཏཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ ཕལནིབྦཱནསངྑཱཏཾ པན དྷམྨཾ སཙྪིཀཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨདྷིགཏོ, ཏམེཏཾ བུདྡྷཱནམྤི བུདྡྷབྷཱཝཧེཏུབྷཱུཏཾ སབྦདོསམལརཧིཏཾ ཨཏྟནོ ཨུཏྟརིཏརཱབྷཱཝེན ཨནུཏྟརཾ པཊིཝེདྷསདྡྷམྨཾ ནམཱམཱིཏི. པརིཡཏྟིསདྡྷམྨསྶཔི ཏཔྤཀཱསནཏྟཱ ཨིདྷ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨབྷིདྷམྨནཡསམུདྡཾ ཨདྷིགཙྪི, ཏཱིཎི པིཊཀཱནི སམྨསཱི’’ཏི ཙ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ པརིཡཏྟིདྷམྨསྶཔི སཙྪིཀིརིཡསམྨསནཔརིཡཱཡོ ལབྦྷཏཱིཏི སོཔི ཨིདྷ ཝུཏྟོ ཨེཝཱཏི དཊྛབྦཾ.

ཏཐཱ ‘‘ཡཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ བུདྡྷཀརདྷམྨབྷཱུཏཱཧི པཱརམིཏཱཧི སཧ པུབྦབྷཱགེ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཡོཔི ཨིདྷ དྷམྨ-སདྡེན སངྒཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཱཔི ཧི མལཔཊིཔཀྑཏཱཡ གཏམལཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨནུཏྟརཱ ཙཱཏི. ཏཐཱ ཧི སཏྟཱནཾ སཀལཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎཏྠཱཡ ཀཏམཧཱབྷིནཱིཧཱརོ མཧཱཀརུཎཱདྷིཝཱསཔེསལཛ྄ཛྷཱསཡོ པཉྙཱཝིསེསཔརིདྷོཏནིམྨལཱནཾ དཱནདམསཉྙམཱདཱིནཾ ཨུཏྟམདྷམྨཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཀཔྤཱནཾ ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ནིརཝསེསཱནཾ བྷཱཝནཱཔཙྩཀྑཀརཎེཧི ཀམྨཱདཱིསུ ཨདྷིགཏཝསིབྷཱཝོ ཨཙྪརིཡཱཙིནྟེཡྻམཧཱནུབྷཱཝོ ཨདྷིསཱིལཱདྷིཙིཏྟཱནཾ པརམུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟོ བྷགཝཱ པཙྩཡཱཀཱརེ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན མཧཱཝཛིརཉཱཎཾ པེསེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘བྷཱཝེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝིཛྫཱསམྤདཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཝིམུཏྟིསམྤདཱཡ. ཏཐཱ པཋམེན ཛྷཱནསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན ཝིམོཀྑསམྤདཱཡ. པཋམེན ཝཱ སམཱདྷིསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན སམཱཔཏྟིསམྤདཱཡ. ཨཐ ཝཱ པཋམེན ཁཡེཉཱཎབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨནུཔྤཱདེཉཱཎབྷཱཝེན. པུརིམེན ཝཱ ཝིཛྫཱུཔམཏཱཡ, དུཏིཡེན ཝཛིརུཔམཏཱཡ. པུརིམེན ཝཱ ཝིརཱགསམྤཏྟིཡཱ, དུཏིཡེན ནིརོདྷསམྤཏྟིཡཱ. ཏཐཱ པཋམེན ནིཡྻཱནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ནིསྶརཎབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཧེཏུབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨསངྑཏབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ དསྶནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཝིཝེཀབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཨདྷིཔཏིབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨམཏབྷཱཝེན དྷམྨཾ ཐོམེཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཡཾ དྷམྨཾ བྷཱཝེཏྭཱ བུདྡྷབྷཱཝཾ ཨུཔགཏོ’’ཏི ཨེཏེན སྭཱཀྑཱཏཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སནྡིཊྛིཀཏཱཡ. ཏཐཱ པུརིམེན ཨཀཱལིཀཏཱཡ, པཙྪིམེན ཨེཧིཔསྶིཀཏཱཡ. པུརིམེན ཝཱ ཨོཔནེཡྻིཀཏཱཡ, པཙྪིམེན པཙྩཏྟཾ ཝེདིཏབྦཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི. ‘‘གཏམལ’’ནྟི ཨིམིནཱ སཾཀིལེསཱབྷཱཝདཱིཔནེན དྷམྨསྶ པརིསུདྡྷཏཾ དསྶེཏི. ‘‘ཨནུཏྟར’’ནྟི ཨེཏེན ཨཉྙསྶ ཝིསིཊྛསྶ ཨབྷཱཝདཱིཔནེན ཝིཔུལཔརིཔུཎྞཏཾ. པཋམེན ཝཱ པཧཱནསམྤདཾ དྷམྨསྶ དསྶེཏི, དུཏིཡེན སབྷཱཝསམྤདཾ. བྷཱཝེཏབྦཏཱཡ ཝཱ དྷམྨསྶ གཏམལབྷཱཝོ ཡོཛེཏབྦོ. བྷཱཝནཱབལེན ཧི སོ དོསཱནཾ སམུགྒྷཱཏཀོ ཧོཏཱིཏི. སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱཝེན ཨནུཏྟརབྷཱཝོ ཡོཛེཏབྦོ. སཙྪིཀིརིཡཱནིབྦཏྟིཏོ ཧི ཏཏུཏྟརིཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཨནུཏྟརོཏི. ཏཐཱ ‘‘བྷཱཝེཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སཧ པུབྦབྷཱགསཱིལཱདཱིཧི སེཀྑཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན སཧ ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ ཨསེཀྑཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟཱིཏི.

. ཨེཝཾ སངྑེཔེནེཝ སབྦདྷམྨགུཎེཧི སདྡྷམྨཾ ཨབྷིཏྠཝིཏྭཱ ཨིདཱནི ཨརིཡསངྒྷཾ ཐོམེཏུཾ ‘‘སུགཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུགཏསྶཱཏི སམྦནྡྷནིདྡེསོ. ཏསྶ ‘‘པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཨོརསཱནནྟི པུཏྟཝིསེསནཾ. མཱརསེནམཐནཱནནྟི ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝེ ཀཱརཎནིདྡེསོ. ཏེན ཀིལེསཔཧཱནམེཝ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ ཨནུཛཱནཱཏཱིཏི དསྶེཏི. ཨཊྛནྣནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ. ཏེན ཙ སཏིཔི ཏེསཾ སཏྟཝིསེསབྷཱཝེན ཨནེཀསཧསྶསངྑཱབྷཱཝེ ཨིམཾ གཎནཔརིཙྪེདཾ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི དསྶེཏི མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝཱནཏིཝཏྟནཏོ. སམཱུཧནྟི སམུདཱཡནིདྡེསོ. ཨརིཡསངྒྷནྟི གུཎཝིསིཊྛསངྒྷཱཏབྷཱཝནིདྡེསོ. ཏེན ཨསཏིཔི ཨརིཡཔུགྒལཱནཾ ཀཱཡསཱམགྒིཡཾ ཨརིཡསངྒྷབྷཱཝཾ དསྶེཏི དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏབྷཱཝཏོ.

ཏཏྠ ཨུརསི བྷཝཱ ཛཱཏཱ སཾབདྡྷཱ ཙ ཨོརསཱ. ཡཐཱ ཧི སཏྟཱནཾ ཨོརསཔུཏྟཱ ཨཏྟཛཱཏཏཱཡ པིཏུ སནྟཀསྶ དཱཡཛྫསྶ ཝིསེསེན བྷཱགིནོ ཧོནྟི, ཨེཝམེཏེཔི ཨརིཡཔུགྒལཱ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ དྷམྨསྶཝནནྟེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏཏཱཡ བྷགཝཏོ སནྟཀསྶ ཝིམུཏྟིསུཁསྶ ཨརིཡདྷམྨརཏནསྶ ཙ ཨེཀནྟབྷཱགིནོཏི ཨོརསཱ ཝིཡ ཨོརསཱ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱནུབྷཱཝེནེཝ ཨརིཡབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམམཱནཱ ཨོཀྐནྟཱ ཙ ཨརིཡསཱཝཀཱ བྷགཝཏོ ཨུརེན ཝཱཡཱམཛནིཏཱབྷིཛཱཏིཏཱཡ ནིཔྤརིཡཱཡེན ཨོརསཱ པུཏྟཱཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧནྟི. སཱཝཀེཧི པཝཏྟིཡམཱནཱཔི ཧི དྷམྨདེསནཱ ‘‘བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱ’’ཨིཙྩེཝ ཝུཙྩཏི ཏམྨཱུལིཀཏྟཱ ལཀྑཎཱདིཝིསེསཱབྷཱཝཏོ ཙ.

ཡདིཔི ཨརིཡསཱཝཀཱནཾ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམསམཡེ བྷགཝཏོ ཝིཡ ཏདནྟརཱཡཀརཎཏྠཾ དེཝཔུཏྟམཱརོ, མཱརཝཱཧིནཱི ཝཱ ན ཨེཀནྟེན ཨཔསཱདེཏི, ཏེཧི པན ཨཔསཱདེཏབྦཏཱཡ ཀཱརཎེ ཝིམཐིཏེ ཏེཔི ཝིམཐིཏཱ ཨེཝ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི. ཨིམསྨིཾ པནཏྠེ ‘‘མཱརམཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཝཏྟབྦེ མཱརསེནམཐནཱནནྟི ཨེཀདེསསརཱུཔེཀསེསོ ཀཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཁནྡྷཱབྷིསངྑཱརམཱརཱནཾ ཝིཡ དེཝཔུཏྟམཱརསྶཔི གུཎམཱརཎེ སཧཱཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ཀིལེསབལཀཱཡོ ‘‘སེནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ ‘‘ཀཱམཱ ཏེ པཋམཱ སེནཱ’’ཏིཨཱདི (སུ. ནི. ༤༣༨). སཱ ཙ ཏེཧི དིཡཌྜྷསཧསྶབྷེདཱ, ཨནནྟབྷེདཱ ཝཱ ཀིལེསཝཱཧིནཱི སཏིདྷམྨཝིཙཡཝཱིརིཡསམཐཱདིགུཎཔཧརཎེཧི ཨོདྷིསོ ཝིམཐིཏཱ ཝིཧཏཱ ཝིདྡྷསྟཱ ཙཱཏི མཱརསེནམཐནཱ, ཨརིཡསཱཝཀཱ. ཨེཏེན ཏེསཾ བྷགཝཏོ ཨནུཛཱཏཔུཏྟཏཾ དསྶེཏི.

ཨཱརཀཏྟཱ ཀིལེསེཧི, ཨནཡེ ན ཨིརིཡནཏོ, ཨཡེ ཙ ཨིརིཡནཏོ ཨརིཡཱ ནིརུཏྟིནཡེན. ཨཐ ཝཱ སདེཝཀེན ལོཀེན སརཎནྟི ཨརཎཱིཡཏོ ཨུཔགནྟབྦཏོ, ཨུཔགཏཱནཉྩ ཏདཏྠསིདྡྷིཏོ ཨརིཡཱ. ཨརིཡཱནཾ སངྒྷོཏི ཨརིཡསངྒྷོ. ཨརིཡོ ཙ སོ སངྒྷོ ཙཱཏི ཝཱ ཨརིཡསངྒྷོ. བྷགཝཏོ ཨཔརབྷཱགེ བུདྡྷདྷམྨརཏནཱནམྤི སམདྷིགམོ སངྒྷརཏནཱདྷཱིནོཏི ཨསྶ ཨརིཡསངྒྷསྶ བཧཱུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏུཾ ཨིདྷེཝ ‘‘སིརསཱ ཝནྡེ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ པབྷཝསམྤདཾ དསྶེཏི, ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཨེཏེན པཧཱནསམྤདཾ སཀལསཾཀིལེསཔཧཱནདཱིཔནཏོ, ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨེཏེན ཉཱཎསམྤདཾ མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨེཏེན པབྷཝསམྤདཾ དསྶེཏི སབྦསངྒྷཱནཾ ཨགྒབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ཨཐ ཝཱ སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱནནྟི ཨརིཡསངྒྷསྶ ཝིསུདྡྷནིསྶཡབྷཱཝདཱིཔནཾ. མཱརསེནམཐནཱནནྟི སམྨཱཨུཛུཉཱཡསཱམཱིཙིཔྤཊིཔནྣབྷཱཝདཱིཔནཾ. ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧནྟི ཨཱཧུནེཡྻཱདིབྷཱཝདཱིཔནཾ. ཨརིཡསངྒྷནྟི ཨནུཏྟརཔུཉྙཁེཏྟབྷཱཝདཱིཔནཾ. ཏཐཱ ‘‘སུགཏསྶ ཨོརསཱནཾ པུཏྟཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ ལོཀུཏྟརསརཎགམནསབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ལོཀུཏྟརསརཎགམནེན ཧི ཏེ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟཱ ཛཱཏཱ. ‘‘མཱརསེནམཐནཱན’’ནྟི ཨེཏེན ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤདཱཡ སིདྡྷཾ པུབྦབྷཱགེ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི. ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརཱ ཧི སམྨཱཔཊིཔནྣཱ མཱརཾ མཱརཔརིསཾ ཝཱ ཨབྷིཝིཛིནནྟི. ‘‘ཨཊྛནྣམྤི སམཱུཧ’’ནྟི ཨེཏེན པཊིཝིདྡྷསྟཝིཔཀྑེ སེཀྑཱསེཀྑདྷམྨེ དསྶེཏི པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན མགྒཕལདྷམྨཱནཾ པཀཱསིཏཏྟཱ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨགྒདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ དསྶེཏི. སརཎགམནཉྩ སཱཝཀཱནཾ སབྦགུཎཱནཾ ཨཱདི, སཔུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ སེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ མཛ྄ཛྷེ, ཨསེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ པརིཡོསཱནནྟི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ སངྑེཔཏོ སབྦེ ཨརིཡསངྒྷགུཎཱ པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི.

. ཨེཝཾ གཱཐཱཏྟཡེན སངྑེཔཏོ སཀལགུཎསཾཀིཏྟནམུཁེན རཏནཏྟཡསྶ པཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཾ ནིཔཙྩཀཱརཾ ཡཐཱདྷིཔྤེཏེ པཡོཛནེ པརིཎཱམེནྟོ ‘‘ཨིཏི མེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ རཏིཛནནཊྛེན རཏནཾ, བུདྡྷདྷམྨསངྒྷཱ. ཏེསཉྷི ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱབྷཱུཏགུཎེ ཨཱཝཛྫེནྟསྶ ཨམཏཱདྷིགམཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨནཔྤཀཾ པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཡཐཱཧ –

‘‘ཡསྨིཾ, མཧཱནཱམ, སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོསཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ཨུཛུགཏམེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ ཙིཏྟཾ ཧོཏི ཏཐཱགཏཾ ཨཱརབྦྷ. ཨུཛུགཏཙིཏྟོ ཁོ པན, མཧཱནཱམ, ཨརིཡསཱཝཀོ ལབྷཏི ཨཏྠཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཝེདཾ, ལབྷཏི དྷམྨཱུཔསཾཧིཏཾ པཱམོཛྫཾ, པམུདིཏསྶ པཱིཏི ཛཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ༡༡.༡༡).

ཙིཏྟཱིཀཏཱདིབྷཱཝོ ཝཱ རཏནཊྛོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཙིཏྟཱིཀཏཾ མཧགྒྷཉྩ, ཨཏུལཾ དུལླབྷདསྶནཾ;

ཨནོམསཏྟཔརིབྷོགཾ, རཏནཾ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༣; ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. ༦.༣; སུ. ནི. ཨཊྛ. ༢༢༦; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༥༠) –

ཙིཏྟཱིཀཏབྷཱཝཱདཡོ ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ བུདྡྷཱདཱིསུ ཨེཝ ལབྦྷནྟཱིཏི.

ཝནྡནཱཝ ཝནྡནཱམཡཾ ཡཐཱ ‘‘དཱནམཡཾ སཱིལམཡ’’ནྟི. ཝནྡནཱ ཙེཏྠ ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟེཧི ཏིཎྞཾ རཏནཱནཾ གུཎནིནྣཏཱ, ཐོམནཱ ཝཱ. པུཛྫབྷཝཕལནིབྦཏྟནཏོ པུཉྙཾ, ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ པུནཱཏཱིཏི ཝཱ. སུཝིཧཏནྟརཱཡོཏི. སུཊྛུ ཝིཧཏནྟརཱཡོ. ཨེཏེན ཨཏྟནོ པསཱདསམྤཏྟིཡཱ, རཏནཏྟཡསྶ ཙ ཁེཏྟབྷཱཝསམྤཏྟིཡཱ ཏཾ པུཉྙཾ ཨཏྠཔྤཀཱསནསྶ ཨུཔགྷཱཏཀཨུཔདྡཝཱནཾ ཝིཧནནེ སམཏྠནྟི དསྶེཏི. ཧུཏྭཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱ. ཏསྶ ‘‘ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཏསྶཱཏི ཡཾ རཏནཏྟཡཝནྡནཱམཡཾ པུཉྙཾ, ཏསྶ. ཨཱནུབྷཱཝེནཱཏི བལེན.

. ཨེཝཾ རཏནཏྟཡསྶ ནིཔཙྩཀཱརེ པཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡསྶཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཨཏྠཾ སཾཝཎྞེཏུཀཱམོ, ཏསྶཱ ཏཱཝ གུཎཱབྷིཏྠཝནཝསེན ཨུཔཉྙཱཔནཏྠཾ ‘‘སཾཡུཏྟཝགྒཔཊིམཎྜིཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, དེཝཏཱསཾཡུཏྟཱདིསཾཡུཏྟེཧི ཙེཝ ནལ༹ཝགྒཱདིཝགྒེཧི ཙ ཝིབྷཱུསིཏསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ‘‘སཾཡུཏྟ’’ནྟི ‘‘སཾཡོགོ’’ཏི ཙ ཨཏྠཏོ ཨེཀཾ. ཀེསཾ སཾཡུཏྟཾ? སུཏྟཝགྒཱནཾ. ཡཐཱ ཧི བྱཉྫནསམུདཱཡོ པདཾ, ཨེཝཾ ཨཏྠེསུ ཙ ཀཏཱཝདྷིཀོ པདསམུདཱཡོ ཝཱཀྱཾ, ཝཱཀྱསམུདཱཡོ སུཏྟཾ, སུཏྟསམུདཱཡེ ཝགྒོཏི སམཉྙཱ, ཏཐཱ སུཏྟཝགྒསམུདཱཡེ སཾཡུཏྟསམཉྙཱ. སཾཡུཛྫནྟཱིཏི ཨེཏྠ སུཏྟཝགྒཱཏི སཾཡུཏྟཾ. ཡདིཔི ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ སམུདཱཡོ ནཱམ པརམཏྠཏོ ནཏྠི, ཨཝཡཝེ ཨེཝ ཏཾཏཾསནྣིཝེསཝིསིཊྛེ ཨུཔཱདཱཡ པདཱདིསམཉྙཱ ཝིཡ སུཏྟཝགྒསམཉྙཱ སཾཡུཏྟསམཉྙཱ ཨཱགམསམཉྙཱ ཙ, ཏཐཱཔི པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི སམུདཱཡོ བུདྡྷིཔརིཀཔྤིཏརཱུཔེན ཝིཛྫམཱནོ ཝིཡ གཡ྄ཧམཱནོ ཨཝཡཝཱནཾ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝེན ཝོཧརཱིཡཏི ཡཐཱ ‘‘རུཀྑེ སཱཁཱ’’ཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཾཡུཏྟཝགྒཔཊིམཎྜིཏསྶཱ’’ཏི.

ནནུ སཾཡུཏྟཝགྒོ ཨེཝ ཨཱགམོ, ཏསྶ པན ཀེཧི མཎྜནནྟི? ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ. བྷཝཏི ཧི ཨབྷིནྣེཔི ཝཏྠུསྨིཾ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཝིསེསཱཝབོདྷནཏོ བྷེདཀསམུདཱཙཱརོ ཡཐཱ ‘‘སིལཱཔུཏྟཀསྶ སརཱིར’’ནྟི. ཨཱགམིསྶནྟི ཨེཏྠ, ཨེཏེན, ཨེཏསྨཱ ཝཱ ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདཡོཏི ཨཱགམོ, ཨཱདིཀལྱཱཎཱདིགུཎསམྤཏྟིཡཱ ཨུཏྟམཊྛེན ཏཾཏཾཨབྷིཔཏྠིཏསམིདྡྷིཧེཏུཏཱཡ པཎྜིཏེཧི ཝརིཏབྦཏོ ཝརོ, ཨཱགམོ ཙ སོ ཝརོ ཙཱཏི ཨཱགམཝརོ. ཨཱགམསམྨཏེཧི ཝཱ ཝརོཏི ཨཱགམཝརོ, སཾཡུཏྟོ ཙ སོ ཨཱགམཝརོ ཙཱཏི སཾཡུཏྟཱགམཝརོ, ཏསྶ. བུདྡྷཱནཾ ཨནུབུདྡྷཱ བུདྡྷཱནུབུདྡྷཱ, བུདྡྷཱནཾ སཙྩཔཊིཝེདྷཾ ཨནུགམྨ པཊིཝིདྡྷསཙྩཱ ཨགྒསཱཝཀཱདཡོ ཨརིཡཱ. ཏེཧི ཨཏྠསཾཝཎྞནཱགུཎསཾཝཎྞནཱནཾ ཝསེན སཾཝཎྞིཏསྶ.

ཨཐ ཝཱ བུདྡྷཱ ཙ ཨནུབུདྡྷཱ ཙ བུདྡྷཱནུབུདྡྷཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. སམྨཱསམྦུདྡྷེནེཝ ཧི ཝིནཡསུཏྟཨབྷིདྷམྨཱནཾ པཀིཎྞཀདེསནཱདིཝསེན ཡོ པཋམཾ ཨཏྠོ ཝིབྷཏྟོ, སོ ཨེཝ པཙྪཱ ཏེསཾ ཨཏྠཝཎྞནཱཝསེན སངྒཱིཏིཀཱརེཧི སངྒཧཾ ཨཱརོཔིཏོཏི. ཨེཏྠ ཙ སཾཡུཏྟཱནཾ ཝགྒཱ སམཱུཧཱཏི སཾཡུཏྟཝགྒཱ, སགཱཐཱཝགྒཱདཡོ. ཏཔྤརིཡཱཔནྣཏཱཡ སཾཡུཏྟེསུ ཝགྒཱ སཾཡུཏྟཝགྒཱ, ནལ༹ཝགྒཱདཡོ. སཾཡུཏྟཱཝ ཝགྒཱ སཾཡུཏྟཝགྒཱ. ཏིཝིདྷེཔི ཏེ ཨེཀསེསནཡེན གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཾཡུཏྟཝགྒཔཊིམཎྜིཏསྶཱ’’ཏི.

ཏཏྠ སགཱཐཱཝགྒེ ཏཱཝ ཨེཀཱདས སཾཡུཏྟཱནི ཨཊྛཏིཾས ཝགྒཱ. ནིདཱནཝགྒེ ནཝ སཾཡུཏྟཱནི ཨེཀཱུནཙཏྟཱལཱིས ཝགྒཱ. ཁནྡྷཝགྒེ ཨེཀཱདས སཾཡུཏྟཱནི ཨེཀཱུནསཊྛི ཝགྒཱ. སལཱ༹ཡཏནཝགྒེ ནཝ སཾཡུཏྟཱནི ཨཊྛཏིཾས ཝགྒཱ. མཧཱཝགྒེ དྭཱདས སཾཡུཏྟཱནི ཨཊྛཙཏྟཱལཱིས ཝགྒཱ. ཨིདམེཏྠ སཾཡུཏྟནྟརཝགྒཱནཾ པརིམཱཎཾ.

ཉཱཎཔྤབྷེདཛནནསྶཱཏི པཊིཙྩསམུཔྤཱདཁནྡྷཱཡཏནཱདིཀཐཱབཧུལཏཱཡ གམྦྷཱིརཉཱཎཙརིཡཱཝིབྷཱཝནཏོ པཉྙཱཝིབྷཱགསམུཔྤཱདཀསྶ. ཨིདྷ པན ‘‘པཉྙཱཔྤབྷེདཛནནསྶཱ’’ཏི སྭཱཡམཱགམོ ཐོམིཏོ, སཾཝཎྞནཱསུ ཙཱཡཾ ཨཱཙརིཡསྶ པཀཏི, ཡདིདཾ ཏཾཏཾསཾཝཎྞནཱནཾ ཨཱདིཏོ ཏསྶ ཏསྶ སཾཝཎྞེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ ཝིསེསགུཎཀིཏྟནེན ཐོམནཱ. ཏཐཱ ཧི སུམངྒལཝིལཱསིནཱིཔཔཉྩསཱུདནཱིམནོརཐཔཱུརཎཱིཨཊྛསཱལིནཱིཨཱདཱིསུ ཙ ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘སདྡྷཱཝཧགུཎསྶ, པརཝཱདམཐནསྶ, དྷམྨཀཐིཀཔུངྒཝཱནཾ ཝིཙིཏྟཔཊིབྷཱནཛནནསྶ, ཏསྶ གམྦྷཱིརཉཱཎེཧི ཨོགཱལ༹ྷསྶ ཨབྷིཎྷསོ ནཱནཱནཡཝིཙིཏྟསྶ ཨབྷིདྷམྨསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཐོམནཱ ཀཏཱ.

. ཨཏྠོ ཀཐཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨཏྠཀཐཱ, ཨཏྠཀཐཱཝ ཨཊྛཀཐཱ ཏྠ-ཀཱརསྶ ཊྛ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱ ‘‘དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ’’ཏི. ཨཱདིཏོཏི ཨཱདིམྷི པཋམསངྒཱིཏིཡཾ. ཚལ༹བྷིཉྙཏཱཡ པརམེན ཙིཏྟཝསིབྷཱཝེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཛྷཱནཱདཱིསུ པཉྩཝིདྷཝསིཏཱསམྦྷཱཝཏོ ཙ ཝསིནོ, ཐེརཱ མཧཱཀསྶཔཱདཡོ. ཏེསཾ སཏེཧི པཉྩཧི. ཡཱཏི ཡཱ ཨཊྛཀཐཱ. སངྒཱིཏཱཏི ཨཏྠཾ ཀཐེཏུཾ ཡུཏྟཊྛཱནེ ‘‘ཨཡཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠོ, ཨཡཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠོ’’ཏི སངྒཧེཏྭཱ ཝུཏྟཱ. ཨནུསངྒཱིཏཱ ཙ ཡསཏྠེརཱདཱིཧི པཙྪཱཔི དུཏིཡཏཏིཡསངྒཱིཏཱིསུ. ཨིམིནཱ ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱཡ ཨཱགམནཝིསུདྡྷིཾ དསྶེཏི.

. སཱིཧསྶ ལཱནཏོ གཧཎཏོ སཱིཧལོ༹, སཱིཧཀུམཱརོ, ཏབྦཾསཛཱཏཏཱཡ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔེ ཁཏྟིཡཱ, ཏེསཾ ནིཝཱསཏཱཡ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔསྶ ཙ སཱིཧལ༹བྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཱབྷཏཱཏི ཛམྦུདཱིཔཏོ ཨཱནཱིཏཱ. ཨཐཱཏི པཙྪཱ. ཨཔརབྷཱགེ ཧི ནིཀཱཡནྟརལདྡྷཱིཧི ཨསངྐརཏྠཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཨཊྛཀཐཱ ཋཔིཏཱཏི. ཏེན མཱུལཊྛཀཐཱ སབྦསཱདྷཱརཎཱ ན ཧོཏཱིཏི ཨིདཾ ཨཏྠཔྤཀཱསནཾ ཨེཀནྟེན ཀརཎཱིཡནྟི དསྶེཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡཱ’’ཏི. ཨེཏྠ དཱིཔཝཱསཱིནནྟི ཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིནཾ, སཱིཧལ༹དཱིཔཝཱསཱིནཾ ཝཱ ཨཏྠཱཡ སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཋཔིཏཱཏི ཡོཛནཱ.

. ཨཔནེཏྭཱཏི ཀཉྩུཀསདིསཾ སཱིཧལ༹བྷཱསཾ ཨཔནེཏྭཱ. ཏཏོཏི ཨཊྛཀཐཱཏོ. ཨཧནྟི ཨཏྟཱནཾ ནིདྡིསཏི. མནོརམཾ བྷཱསནྟི མཱགདྷབྷཱསཾ. སཱ ཧི སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱུཏཱ པཎྜིཏམནཾ རམཡཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏནྟིནཡཱནུཙྪཝིཀ’’ནྟི, པཱལི༹གཏིཡཱ ཨནུལོམིཀཾ པཱལི༹ཚཱཡཱནུཝིདྷཱཡིནིནྟི ཨཏྠོ. ཝིགཏདོསནྟི ཨསབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱསནྟརརཧིཏཾ.

. སམཡཾ ཨཝིལོམེནྟོཏི སིདྡྷནྟཾ ཨཝིརོདྷེནྟོ. ཨེཏེན ཨཏྠདོསཱབྷཱཝམཱཧ. ཨཝིརུདྡྷཏྟཱ ཨེཝ ཧི ཐེརཝཱདཱཔི ཨིདྷ པཀཱསཱིཡིསྶནྟི. ཐེརཝཾསདཱིཔཱནནྟི ཐིརེཧི སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཐེརཱ, མཧཱཀསྶཔཱདཡོ. ཏེཧི ཨཱགཏཱ ཨཱཙརིཡཔརམྤརཱ ཐེརཝཾསོ, ཏཔྤརིཡཱཔནྣཱ ཧུཏྭཱ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤནྣཏྟཱ པཉྙཱཔཛྫོཏེན ཏསྶ སམུཛྫལནཏོ ཐེརཝཾསདཱིཔཱ, མཧཱཝིཧཱརཝཱསིནོ, ཏེསཾ. ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི ནིཙྪཱིཡཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ, གཎྛིཊྛཱནེསུ ཁིལམདྡནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ ཝིམཏིཙྪེདནཱི ཀཐཱ. སུཊྛུནིཔུཎོ སཎྷོ ཝིནིཙྪཡོ ཨེཏེསནྟི སུནིཔུཎཝིནིཙྪཡཱ. ཨཐ ཝཱ ཝིནིཙྪིནོཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ ཝུཏྟཔྤཀཱརཝིསཡཾ ཉཱཎཾ. སུཊྛུ ནིཔུཎོ ཚེཀོ ཝིནིཙྪཡོ ཨེཏེསནྟི ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེཏེན མཧཱཀསྶཔཱདིཐེརཔརམྤརཱགཏོ, ཏཏོ ཨེཝ ཙ ཨཝིཔརཱིཏོ སཎྷོ སུཁུམོ མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ ཝིནིཙྪཡོ, ཏསྶ པམཱཎབྷཱུཏཏཾ དསྶེཏི.

༡༠. སུཛནསྶ ཙཱཏི -སདྡོ སམྤིཎྜནཏྠོ. ཏེན ‘‘ན ཀེཝལཾ ཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིནམེཝ ཨཏྠཱཡ, ཨཐ ཁོ སཱདྷུཛནཏོསནཏྠཉྩཱ’’ཏི དསྶེཏི. ཏེན ཙ ‘‘ཏམྦཔཎྞིདཱིཔཝཱསཱིནམྤི ཨཏྠཱཡཱ’’ཏི ཨཡམཏྠོ སིདྡྷོ ཧོཏི ཨུགྒཧཎཱདིསུཀརཏཱཡ ཏེསམྤི བཧུཀཱརཏྟཱ. ཙིརཊྛིཏཏྠནྟི ཙིརཊྛིཏིཨཏྠཾ, ཙིརཀཱལཔྤཝཏྟནཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཉྷི ཨཏྠཔྤཀཱསནཾ ཨཝིཔརཱིཏཔདབྱཉྫནསུནིཀྑེཔསྶ ཨཏྠསུནཡསྶ ཙ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ སདྡྷམྨསྶ ཙིརཊྛིཏིཡཱ པཝཏྟཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘དྭེམེ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སདྡྷམྨསྶ ཋིཏིཡཱ ཨསམྨོསཱཡ ཨནནྟརདྷཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི. ཀཏམེ དྭེ? སུནིཀྑིཏྟཉྩ པདབྱཉྫནཾ ཨཏྠོ ཙ སུནཱིཏོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༢.༢༠).

༡༡-༡༢. ཡཾ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏསྶཱ མཧཏྟཾ པརིཧརིཏུཾ ‘‘སཱཝཏྠིཔབྷཱུཏཱིན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ན ཨིདྷ བྷིཡྻོ ཝིཏྠཱརཀཐཾ ཀརིསྶཱམི, ན ཏཾ ཨིདྷ ཝིཙཱརཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཙ. སངྒཱིཏཱིནཾ དྭིནྣནྟི དཱིགྷམཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡཱནཾ.

༡༣. ‘‘ན ཨིདྷ བྷིཡྻོ ཝིཏྠཱརཀཐཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ ཨཝསྶཡཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སུཏྟཱནཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.

༡༤. ཡཾ ཨཊྛཀཐཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏདེཀདེསབྷཱཝེན ཝིསུདྡྷིམགྒོ གཧེཏབྦོཏི ཀཐིཀཱནཾ ཨུཔདེསཾ ཀརོནྟོ ཏཏྟ ཝིཙཱརིཏདྷམྨེ ཨུདྡེསཝསེན དསྶེཏི ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཏཏྠ སཱིལཀཐཱཏི ཙཱརིཏྟཝཱརིཏྟཱདིཝསེན སཱིལསྶ ཝིཏྠཱརཀཐཱ. དྷུཏདྷམྨཱཏི པིཎྜཔཱཏིཀངྒཱདཡོ ཏེརས ཀིལེསདྷུནནཀདྷམྨཱ. ཀམྨཊྛཱནཱནི སབྦཱནཱིཏི པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཱནི ཨཊྛཏྟིཾས, ཨཊྛཀཐཱཡཾ དྭེཏི ནིརཝསེསཱནི ཡོགཀམྨསྶ བྷཱཝནཱཡ པཝཏྟིཊྛཱནཱནི. ཙརིཡཱཝིདྷཱནསཧིཏོཏི རཱགཙརིཡཱདཱིནཾ སབྷཱགཱདིཝིདྷཱནེན སཧིཏོ. ཛྷཱནཱནི ཙཏྟཱརི རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི, སམཱཔཏྟིཡོ ཙཏསྶོ ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཡོ. ཨཊྛཔི ཝཱ པཊིལདྡྷམཏྟཱནི ཛྷཱནཱནི, སམཱཔཛྫནཝསིབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ སམཱཔཏྟིཡོ. ཛྷཱནཱནི ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི, སམཱཔཏྟིཡོ ཕལསམཱཔཏྟིནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡོ.

༡༥. ལོཀིཡལོཀུཏྟརབྷེདཱ ཚ ཨབྷིཉྙཱཡོ སབྦཱ ཨབྷིཉྙཱཡོ. ཉཱཎཝིབྷངྒཱདཱིསུ ཨཱགཏནཡེན ཨེཀཝིདྷཱདིནཱ པཉྙཱཡ སངྐལེཏྭཱ སམྤིཎྜེཏྭཱ ནིཙྪཡོ པཉྙཱསངྐལནནིཙྪཡོ.

༡༦. པཙྩཡདྷམྨཱནཾ ཧེཏུཨཱདཱིནཾ པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱནཾ ཧེཏུཔཙྩཡཱདིབྷཱཝོ པཙྩཡཱཀཱརོ, ཏསྶ དེསནཱ པཙྩཡཱཀཱརདེསནཱ, པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀཐཱཏི ཨཏྠོ. སཱ པན ནིཀཱཡནྟརལདྡྷིསངྐརརཧིཏཏཱཡ སུཊྛུཔརིསུདྡྷཱ, གྷནཝིནིབྦྷོགསྶ ཙ སུདུཀྐརཏཱཡ ནིཔུཎཱ སཎྷསུཁུམཱ, ཨེཀཏྟནཡཱདིསཧིཏཱ ཙ ཏཏྠ ཝིཙཱརིཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུཔརིསུདྡྷནིཔུཎནཡཱ’’ཏི. པཊིསམྦྷིདཱདཱིསུ ཨཱགཏནཡཾ ཨཝིསཛྫེཏྭཱཝ ཝིཙཱརིཏཏྟཱ ཨཝིམུཏྟཏནྟིམགྒཱ.

༡༧. ཨིཏི པན སབྦནྟི ཨིཏི-སདྡོ པརིསམཱཔནེ, པན-སདྡོ ཝཙནཱལངྐཱརེ, ཨེཏཾ སབྦནྟི ཨཏྠོ. ཨིདྷཱཏི ཨིམིསྶཱ ཨཊྛཀཐཱཡ. ན ཏཾ ཝིཙཱརཡིསྶཱམི པུནརུཏྟིབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

༡༨. ཨིདཱནི ཏསྶེཝ ཨཝིཙཱརཎསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎཾ ནིདྡྷཱརེནྟོ ‘‘མཛ྄ཛྷེ ཝིསུདྡྷིམགྒོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘མཛ྄ཛྷེ ཋཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན མཛ྄ཛྷཊྛབྷཱཝདཱིཔནེན ཝིསེསཏོ ཙཏུནྣཾ ཨཱགམཱནཾ སཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒོ, ན སུམངྒལཝིལཱསིནིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨསཱདྷཱརཎཊྛཀཐཱཏི དསྶེཏི. ‘‘ཝིསེསཏོ’’ཏི ཙ ཨིདཾ ཝིནཡཱབྷིདྷམྨཱནམྤི ཝིསུདྡྷིམགྒོ ཡཐཱརཧཾ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཧོཏི ཨེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.

༡༩. ཨིཙྩེཝཱཏི ཨིཏི ཨེཝ. ཏམྤཱིཏི ཝིསུདྡྷིམགྒམྤི. ཨེཏཱཡཱཏི སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘སཱིཧལ༹དཱིཔཾ ཨཱབྷཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཊྛཀཐཱཀརཎསྶ ནིམིཏྟཾ དསྶེཏི, ‘‘དཱིཔཝཱསཱིནམཏྠཱཡ སུཛནསྶ ཙ ཏུཊྛཏྠཾ ཙིརཊྛིཏཏྠཉྩ དྷམྨསྶཱ’’ཏི ཨེཏེཧི པཡོཛནཾ, ‘‘སཾཡུཏྟཱགམཝརསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏེན པིཎྜཏྠཾ, ‘‘ཨཔནེཏྭཱན ཏཏོཧཾ སཱིཧལ༹བྷཱས’’ནྟིཨཱདིནཱ ‘‘སཱཝཏྠིཔབྷཱུཏཱིན’’ནྟིཨཱདིནཱ ‘‘སཱིལཀཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཀརཎཔྤཀཱརཾ. ཧེཊྛིམནིཀཱཡེསུ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཙ ཝིཙཱརིཏཱནཾ ཨཏྠཱནཾ ཨཝིཙཱརཎམྤི ཧི ཨིདྷ ཀརཎཔྤཀཱརོ ཨེཝཱཏི.

གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡. དེཝཏཱསཾཡུཏྟཾ

༡. ནལ༹ཝགྒོ

༡. ཨོགྷཏརཎསུཏྟཝཎྞནཱ

ཝིབྷཱགཝནྟཱནཾ སབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ ཝིབྷཱགདསྶནཝསེནེཝ ཧོཏཱིཏི པཋམཾ ཏཱཝ སཾཡུཏྟཝགྒསུཏྟཱདིཝསེན སཾཡུཏྟཱགམསྶ ཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ སཾཡུཏྟཱགམོ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཡཾ ཝུཏྟཾ – ‘‘སཾཡུཏྟཱགམཝརསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསཡིསྶཱམཱི’’ཏི, ཏསྨིཾ ཝཙནེ. ཏཏྠཱཏི ཝཱ ‘‘ཨེཏཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡ ཝིཛཱནཱཐ སཾཡུཏྟནིསྶིཏཾ ཨཏྠ’’ནྟི ཨེཏྠ ཡཾ སཾཡུཏྟགྒཧཎཾ ཀཏཾ, ཏཏྠ. པཉྩ ཝགྒཱ ཨེཏསྶཱཏི པཉྩཝགྒོ. ཨཝཡཝེན ཝིགྒཧོ, སམུདཱཡོ སམཱསཏྠོ.

ཨིདཱནི ཏཾ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ སཾཝཎྞེཏུཀཱམོ ཨཏྟནོ སཾཝཎྞནཱཡ ཏསྶ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཡཾ ནིཀྑིཏྟཱནུཀྐམེནེཝ པཝཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘ཏསྶ ཝགྒེསུ སགཱཐཱཝགྒོ ཨཱདཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཏཏྠ ཏཏྠ དེསིཏཏྟཱ པཉྙཏྟཏྟཱ ཙ ཝིཔྤཀིཎྞཱནཾ དྷམྨཝིནཡཱནཾ སངྒཧེཏྭཱ གཱཡནཾ ཀཐནཾ སངྒཱིཏི, མཧཱཝིསཡཏྟཱ པཱུཛནིཡཏྟཱ ཙ མཧཏཱི སངྒཱིཏི མཧཱསངྒཱིཏི. པཋམཱ མཧཱསངྒཱིཏི པཋམམཧཱསངྒཱིཏི, ཏསྶཱ པཝཏྟིཏཀཱལོ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལོ, ཏསྨིཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ.

ནིདདཱཏི དེསནཾ དེསཀཱལཱདིཝསེན ཨཝིདིཏཾ ཝིདིཏཾ ཀཏྭཱ ནིདསྶེཏཱིཏི ནིདཱནཾ. ཡོ ལོཀེ གནྠསྶ ཨུཔོགྒྷཱཏོཏི ཝུཙྩཏི, སྭཱཡམེཏྠ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི-ཨཱདིཀོ གནྠོ ཝེདིཏབྦོ, ན པན ‘‘སནིདཱནཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༡༢༦) ཝིཡ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིདེསནུཔྤཏྟིཧེཏུ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏནྟི-ཨཱདིཀཾ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ ཝུཏྟཾ ནིདཱནམཱདཱི’’ཏི. ཀཱམཉྩེཏྠ ཡསྶཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཡཾ ནིཀྑིཏྟཱནུཀྐམེན སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, སཱ ཝིཏྠཱརཏོ ཝཏྟབྦཱ, སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཾ པན ཨཏྟནཱ ཝིཏྠཱརིཏཏྟཱ ཏཏྠེཝ གཧེཏབྦཱཏི ཨིམིསྶཱ སཾཝཎྞནཱཡ མཧཏྟཾ པརིཧརནྟོ ‘‘སཱ པནེསཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

. ཨེཝཾ བཱཧིརནིདཱནེ ཝཏྟབྦཾ ཨཏིདིསིཏྭཱ ཨིདཱནི ཨབྦྷནྟརནིདཱནཾ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ སཾཝཎྞེཏུཾ ‘‘ཡཾ པནེཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡསྨཱ སཾཝཎྞནཾ ཀརོནྟེན སཾཝཎྞེཏབྦེ དྷམྨེ པདཝིབྷཱགཾ པདཏྠཉྩ དསྶེཏྭཱ ཏཏོ པརཾ པིཎྜཏྠཱདིདསྶནཝསེན སཾཝཎྞནཱ ཀཱཏབྦཱ, ཏསྨཱ པདཱནི ཏཱཝ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝནྟི ནིཔཱཏཔད’’ནྟི-ཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པདཝིབྷཱགོཏི པདཱནཾ ཝིསེསོ, ན པདཝིགྒཧོ. ཨཐ ཝཱ པདཱནི ཙ པདཝིབྷཱགོ ཙ པདཝིབྷཱགོ. པདཝིགྒཧོ ཙ པདཝིབྷཱགོ ཙ པདཝིབྷཱགོཏི ཝཱ ཨེཀསེསཝསེན པདཔདཝིགྒཧཱ པདཝིབྷཱགསདྡེན ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ པདཝིགྒཧོ ‘‘ཛེཏསྶ ཝནཾ ཛེཏཝན’’ནྟིཨཱདིནཱ སམཱསཔདེསུ དཊྛབྦོ.

ཨཏྠཏོཏི པདཏྠཏོ. ཏཾ པན པདཏྠཾ ཨཏྠུདྡྷཱརཀྐམེན པཋམཾ ཨེཝཾསདྡསྶ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝཾསདྡོ ཏཱཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཝདྷཱརཎཱདཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན ཨིདམཏྠཔུཙྪཱཔརིམཱཎཱདིཨཏྠཱནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨེཝཾགཏཱནི པུཐུསིཔྤཱཡཏནཱནི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༣, ༡༦༥), ཨེཝཾཝིདྷོ ཨེཝམཱཀཱརོ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ ཨིདཾ-སདྡསྶ ཨཏྠེ ཨེཝཾ-སདྡོ. གཏ-སདྡོ ཧི པཀཱརཔརིཡཱཡོ, ཏཐཱ ཝིདྷཱཀཱར-སདྡོ ཙ. ཏཐཱ ཧི གཏཝིདྷཨཱཀཱརསདྡེ ལོཀིཡཱ པཀཱརཏྠེ ཝདནྟི. ‘‘ཨེཝཾ སུ ཏེ སུནྷཱཏཱ སུཝིལིཏྟཱ ཀཔྤིཏཀེསམསྶཱུ ཨཱམུཏྟམཱལཱབྷརཎཱ ཨོདཱཏཝཏྠཝསནཱ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏཱ སམངྒཱིབྷཱུཏཱ པརིཙཱརེནྟི, སེཡྻཐཱཔི ཏྭཾ ཨེཏརཧི སཱཙརིཡཀོཏི. ནོ ཧིདཾ, བྷོ གོཏམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༨༦) པུཙྪཱཡཾ, ‘‘ཨེཝཾ ལཧུཔརིཝཏྟཾ (ཨ. ནི. ༡.༤༨), ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏི (པཱརཱ. ༡༢) ཙ ཨཱདཱིསུ པརིམཱཎེ.

ནནུ ཙ ‘‘ཨེཝཾ སུ ཏེ སུནྷཱཏཱ སུཝིལིཏྟཱ, ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡེན པུཙྪནཱཀཱརཔརིམཱཎཱཀཱརཱནཾ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝ ཨེཝཾ-སདྡོཏི? ན, ཝིསེསསབྦྷཱཝཏོ. ཨཱཀཱརམཏྟཝཱཙཀོ ཧི ཨེཝཾ-སདྡོ, ཨཱཀཱརཏྠོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ ཡཐཱ ‘‘ཨེཝཾ བྱཱཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ, ན པན ཨཱཀཱརཝིསེསཝཱཙཀོ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ, ‘‘ཨེཝཾ ཛཱཏེན མཙྩེནཱ’’ཏིཨཱདཱིནི (དྷ. པ. ༥༣) ཨུཔམཱདཱིསུ ཨུདཱཧརཎཱནི ཨུཔཔནྣཱནི ཧོནྟི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡཐཱཔི…པེ… བཧུ’’ནྟི (དྷ. པ. ༥༣)? ཨེཏྠ པུཔྥརཱསིཊྛཱནིཡཏོ མནུསྶཱུཔཔཏྟིསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡ-སདྡྷམྨསྶཝན- ཡོནིསོམནསིཀཱར-བྷོགསམྤཏྟིཨཱདིདཱནཱདིཔུཉྙཀིརིཡཧེཏུསམུདཱཡཏོ སོབྷཱསུགནྡྷཏཱདིགུཎཡོགཏོ མཱལཱགུལ༹སདིསིཡོ པཧཱུཏཱ པུཉྙཀིརིཡཱ མརིཏབྦསབྷཱཝཏཱཡ མཙྩེན སཏྟེན ཀཏྟབྦཱཏི ཛོཏིཏཏྟཱ པུཔྥརཱསིམཱལཱགུལཱ༹ཝ ཨུཔམཱ, ཏེསཾ ཨུཔམཱཀཱརོ ཡཐཱ-སདྡེན ཨནིཡམཏོ ཝུཏྟོཏི ‘‘ཨེཝཾ-སདྡོ ཨུཔམཱཀཱརནིགམནཏྠོ’’ཏི ཝཏྠུཾ ཡུཏྟཾ, སོ པན ཨུཔམཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཏྠཏོ ཨུཔམཱཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔམཱཡཾ ཨཱགཏོ’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཨཱཀཱརེན ཨབྷིཀྐམིཏབྦ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨུཔདིསིཡམཱནཱཡ སམཎསཱརུཔྤཱཡ ཨཱཀཔྤསམྤཏྟིཡཱ ཡོ ཏཏྠ ཨུཔདིསནཱཀཱརོ, སོ ཨཏྠཏོ ཨུཔདེསོ ཨེཝཱཏི ཝུཏྟཾ, ‘‘ཨེཝཾ ཏེ…པེ… ཨུཔདེསེ’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘ཨེཝམེཏཾ བྷགཝཱ, ཨེཝམེཏཾ སུགཏཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཙ བྷགཝཏཱ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ཨཝིཔརཱིཏཏོ ཛཱནནྟེཧི ཀཏཾ ཏཏྠ སཾཝིཛྫམཱནགུཎཱནཾ པཀཱརེཧི ཧཾསནཾ ཨུདགྒཏཱཀརཎཾ སམྤཧཾསནཾ. ཡོ ཏཏྠ སམྤཧཾསནཱཀཱརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ.

ཨེཝམེཝཾ པནཱཡནྟི ཨེཏྠ གརཧཎཱཀཱརོཏི ཡོཛེཏབྦཾ, སོ ཙ གརཧཎཱཀཱརོ ཝསལཱིཏི-ཨཱདིཁུཾསནསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཨིདྷ ཨེཝཾ-སདྡེན པཀཱསིཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ ཨུཔམཱཀཱརཱདཡོཔི ཨུཔམཱདིཝསེན ཝུཏྟཱནཾ པུཔྥརཱསིཨཱདིསདྡཱནཾ སནྣིདྷཱནཏོཏི དཊྛབྦཾ. ཨེཝཾ, བྷནྟེཏི པན དྷམྨསྶ སཱདྷུཀཾ སཝནམནསིཀཱརེ སནྣིཡོཛིཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨཏྟནོ ཏཏྠ ཋིཏབྷཱཝསྶ པཊིཛཱནནཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཨེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡོ ‘‘ཝཙནསམྤཊིཙྪནཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏེན ཨེཝཾ, བྷནྟེཏི སཱདྷུ, བྷནྟེ, སུཊྛུ, བྷནྟེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཝཉྩ ཝདེཧཱིཏི ཡཐཱཧཾ ཝདཱམི, ཨེཝཾ སམཎཾ ཨཱནནྡཾ ཝདེཧཱིཏི ཡོ ཨེཝཾ ཝདནཱཀཱརོ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦོ, སོ ཨེཝཾ-སདྡེན ནིདསྶཱིཡཏཱིཏི ‘‘ནིདསྶནཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟོཏི. ཨེཝཾ ནོཏི ཨེཏྠཱཔི ནེསཾ ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨཧིཏདུཀྑཱཝཧབྷཱཝེ སནྣིཊྛཱནཛནནཏྠཾ ཨནུམཏིགཧཎཝསེན ‘‘སཾཝཏྟནྟི ཝཱ ནོ ཝཱ, ཀཐཾ ཝོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི པུཙྪཱཡ ཀཏཱཡ ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏདཱཀཱརསནྣིཊྛཱནཾ ཨེཝཾ-སདྡེན ཝིབྷཱཝིཏནྟི ཝིཉྙཱཡཏི. སོ པན ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཝདྷཱརཎཏྠོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཨཝདྷཱརཎེ’’ཏི.

ནཱནཱནཡནིཔུཎནྟི ཨེཀཏྟནཱནཏྟཨབྱཱཔཱརཨེཝཾདྷམྨཏཱསངྑཱཏཱ, ནནྡིཡཱཝཊྚཏིཔུཀྑལསཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏཨངྐུསདིསཱལོཙནསངྑཱཏཱ ཝཱ ཨཱདྷཱརཱདིབྷེདཝསེན ནཱནཱཝིདྷཱ ནཡཱ ནཱནཱནཡཱ. ནཡཱ ཝཱ པཱལི༹གཏིཡོ ཏཱ ཙ པཉྙཏྟིཨནུཔཉྙཏྟིཨཱདིཝསེན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིལོཀིཡཱདིཏདུབྷཡཝོམིསྶཀཱདིཝསེན ཀུསལཱདིཝསེན ཁནྡྷཱདིཝསེན སངྒཧཱདིཝསེན སམཡཝིམུཏྟཱདིཝསེན ཋཔནཱདིཝསེན ཀུསལམཱུལཱདིཝསེན ཏིཀཔྤཊྛཱནཱདིཝསེན ཙ ནཱནཔྤཀཱརཱཏི ནཱནཱནཡཱ, ཏེཧི ནིཔུཎཾ སཎྷཾ སུཁུམནྟི ནཱནཱནཡནིཔུཎཾ. ཨཱསཡོཝ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, ཏེ ཙ སསྶཏཱདིབྷེདེན ཏཏྠ ཙ ཨཔྤརཛཀྑཏཱདིབྷེདེན ཨནེཀེ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདཡོ ཨེཝ ཝཱ སམུཊྛཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུ ཨེཏསྶཱཏི ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡསམུཊྛཱནཾ. ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣནྟི ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞཾ ཨུཔནེཏབྦཱབྷཱཝཏོ, སངྐཱསནཔཀཱསནཝིཝརཎཝིབྷཛནཨུཏྟཱནཱིཀརཎཔཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམནྣཱགཏནྟི ཝཱ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡནྟི ཨེཏྠ པཱཊིཧཱརིཡཔདསྶ ཝཙནཏྠཾ (ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༡; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ནིདཱནཝཎྞནཱ; དྷ. ས. མཱུལཊཱི. ༢) ‘‘པཊིཔཀྑཧརཎཏོ རཱགཱདིཀིལེསཱཔནཡནཏོ པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝདནྟི. བྷགཝཏོ པན པཊིཔཀྑཱ རཱགཱདཡོ ན སནྟི ཡེ ཧརིཏབྦཱ, པུཐུཛྫནཱནམྤི ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཨཊྛགུཎསམནྣཱགཏེ ཙིཏྟེ ཧཏཔཊིཔཀྑེ ཨིདྡྷིཝིདྷཾ པཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ཏཏྠ པཝཏྟཝོཧཱརེན ཙ ན སཀྐཱ ཨིདྷ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝཏྟུཾ. སཙེ པན མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ བྷགཝཏོ ཝེནེཡྻགཏཱ ཙ ཀིལེསཱ པཊིཔཀྑཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ ‘‘པཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སཏི ཡུཏྟམེཏཾ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ ཙ སཱསནསྶ ཙ པཊིཔཀྑཱ ཏིཏྠིཡཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏེ ཧི དིཊྛིཧརཎཝསེན དིཊྛིཔྤཀཱསནེ ཨསམཏྠབྷཱཝེན ཙ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིཧི ཧརིཏཱ ཨཔནཱིཏཱ ཧོནྟཱིཏི. པཊཱིཏི ཝཱ ཨཡཾ སདྡོ ‘‘པཙྪཱ’’ཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ བོདྷེཏི ‘‘ཏསྨིཾ པཊིཔཝིཊྛམྷི, ཨཉྙོ ཨཱགཉྪི བྲཱཧྨཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༩༨༥; ཙཱུལ༹ནི. ཝཏྠུགཱཐཱ ༤) ཝིཡ, ཏསྨཱ སམཱཧིཏེ ཙིཏྟེ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཀཏཀིཙྩེན པཙྪཱཧརིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི པཊིཧཱརིཡཾ, ཨཏྟནོ ཝཱ ཨུཔཀྐིལེསེསུ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནམགྒེཧི ཧརིཏེསུ པཙྪཱ ཧརཎཾ པཊིཧཱརིཡཾ, ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིཡོ ཙ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེན ཀཏཀིཙྩེན ཙ སཏྟཧིཏཏྠཾ པུན པཝཏྟེཏབྦཱ, ཧརིཏེསུ ཙ ཨཏྟནོ ཨུཔཏྟིལེསེསུ པརསཏྟཱནཾ ཨུཔཀྐིལེསཧརཎཱནི ཧོནྟཱིཏི པཊིཧཱརིཡཱནི བྷཝནྟི, པཊིཧཱརིཡམེཝ པཱཊིཧཱརིཡཾ. པཊིཧཱརིཡེ ཝཱ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིསམུདཱཡེ བྷཝཾ ཨེཀེཀཾ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝུཙྩཏི. པཊིཧཱརིཡཾ ཝཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ མགྒོ ཙ པཊིཔཀྑཧརཎཏོ, ཏཏྠ ཛཱཏཾ, ཏསྨིཾ ཝཱ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ, ཏཏོ ཝཱ ཨཱགཏནྟི པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏསྶ པན ཨིདྡྷིཨཱདིབྷེདེན ཝིསཡབྷེདེན ཙ བཧུཝིདྷསྶ བྷགཝཏོ དེསནཱཡཾ ལབྦྷམཱནཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡ’’ནྟི.

ན ཨཉྙཐཱཏི བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏཱཀཱརཏོ ན ཨཉྙཐཱཏི ཨཏྠོ, ན པན བྷགཝཏོ དེསིཏཱཀཱརཏོ. ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཱ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘སབྦཔྤཀཱརེན ཀོ སམཏྠོ ཝིཉྙཱཏུ’’ནྟི ཨིདཾ ཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ བྷཝཏི, དྷཱརཎབལདསྶནཉྩ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི སུཏཱཀཱརཨཝིརཛ྄ཛྷནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ན ཧེཏྠ ཨཏྠནྟརཏཱཔརིཧཱརོ དྭིནྣམྤི ཨཏྠཱནཾ ཨེཀཝིསཡཏྟཱ. ཨིཏརཐཱ ཐེརོ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ སབྦཐཱ པཊིགྒཧཎེ སམཏྠོ ཨསམཏྠོ ཙཱཏི ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི.

‘‘ཡོ པརོ ན ཧོཏི, སོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཱཡ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏཱཡ སསནྟཏིཡཱ ཝཏྟནཏོ ཏིཝིདྷོཔི མེ-སདྡོ ཀིཉྩཱཔི ཨེཀསྨིཾ ཨེཝ ཨཏྠེ དིསྶཏི, ཀརཎསམྤདཱནསཱམིནིདྡེསཝསེན པན ཝིཛྫམཱནཾ བྷེདཾ སནྡྷཱཡཱཧ, ‘‘མེ-སདྡོ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏཱི’’ཏི.

ཀིཉྩཱཔི ཨུཔསགྒོ ཀིརིཡཾ ཝིསེསེཏི, ཛོཏཀབྷཱཝཏོ པན སཏིཔི ཏསྨིཾ སུཏ-སདྡོ ཨེཝ ཏཾ ཏཾ ཨཏྟཾ ཝདཏཱིཏི ཨནུཔསགྒསྶ སུཏ-སདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ སཨུཔསགྒསྶ གཧཎཾ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཨུཔསགྒོ ཨནུཔསགྒོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨསྶཱཏི སུཏ-སདྡསྶ. ཀམྨབྷཱཝསཱདྷནཱནི ཨིདྷ སུཏསདྡེ སམྦྷཝནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔདྷཱརིཏནྟི ཝཱ ཨུཔདྷཱརཎནྟི ཝཱ ཨཏྠོ’’ཏི. མཡཱཏི ཨཏྠེ སཏཱིཏི ཡདཱ མེ-སདྡསྶ ཀཏྟུཝསེན ཀརཎནིདྡེསོ, ཏདཱཏི ཨཏྠོ. མམཱཏི ཨཏྠེ སཏཱིཏི ཡདཱ སམྦནྡྷཝསེན སཱམིནིདྡེསོ, ཏདཱ.

སུཏ-སདྡསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟེན ཨེཝཾ-སདྡེན སཝནཀིརིཡཱཛོཏཀེན བྷཝིཏབྦནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝནྟི སོཏཝིཉྙཱཎཱདིཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདསྶན’’ནྟི. ཨཱདི-སདྡེན སམྤཊིཙྪནཱདཱིནཾ པཉྩདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཱནཾ ཏདབྷིནཱིཧཊཱནཉྩ མནོདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཱནཾ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. སབྦེསམྤི ཝཱཀྱཱནཾ ཨེཝཀཱརཏྠསཧིཏཏྟཱ ‘‘སུཏ’’ནྟི ཨེཏསྶ སུཏམེཝཱཏི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི. ཨེཏེན ཨཝདྷཱརཎེན ནིརཱསངྐཏཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ ཙ སུཏཾ སུཏམེཝཱཏི ནིཡམེཏབྦཾ, ཏཾ སམྨཱ སུཏཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ སདྡནྟརཏྠཱཔོཧནཝསེན སདྡོ ཨཏྠཾ ཝདཏཱིཏི སུཏནྟི ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཡམེཏསྶ ཨཏྠོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི. ཨིམིནཱ དིཊྛཱདིཝིནིཝཏྟནཾ ཀརོཏི.

ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ན ཨིདཾ མཡཱ དིཊྛཾ, ན སཡམྦྷཱུཉཱཎེན སཙྪིཀཏཾ, ཨཐ ཁོ སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ སམྨདེཝཱཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ཝཱ ཨེཝཾ-སདྡེ ཨཡམཏྠཡོཛནཱ ཀརཱིཡཏཱིཏི ཏདཔེཀྑསྶ སུཏ-སདྡསྶ ཨཡམཏྠོ ཝུཏྟོ ‘‘ཨསྶཝནབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཏོ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶན’’ནྟི. སཝནསདྡོ ཙེཏྠ ཀམྨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ ‘‘སུཡྻཏཱི’’ཏི.

ཨེཝཾ སཝནཧེཏུསཝནཝིསེསཝསེན པདཏྟཡསྶ ཨེཀེན པཀཱརེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པཀཱརནྟརེཧི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཐཱ ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏསྶཱཏི ཡཱ སཱ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ དྷམྨསྶཝནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ མནོདྭཱརཝིཉྙཱཎཝཱིཐི, ཏསྶཱ. སཱ ཧི ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟེཏུཾ སམཏྠཱ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘སོཏདྭཱརཱནུསཱརེནཱ’’ཏི. ནཱནཔྤཀཱརེནཱཏི ཝཀྑམཱནཱནཾ ཨནེཀཝིཧིཏཱནཾ བྱཉྫནཏྠགྒཧཎཱནཾ ནཱནཱཀཱརེན. ཨེཏེན ཨིམིསྶཱ ཡོཛནཱཡ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝཾ-སདྡོ གཧིཏོཏི དཱིཔེཏི. པཝཏྟིབྷཱཝཔྤཀཱསནནྟི པཝཏྟིཡཱ ཨཏྠིཏཱཔཀཱསནཾ. སུཏནྟི དྷམྨཔྤཀཱསནནྟི ཡསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐི ནཱནཔྤཀཱརེན པཝཏྟཱ, ཏསྶ དྷམྨཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ན སུཏ-སདྡསྶ དྷམྨཏྠཏྟཱ. ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ པཱཀཊཱིཀརཎཾ ‘‘ཨཡཾ ཧེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱཏི ཀརཎཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ, མཡཱཏི ཀཏྟུཨཏྠེ.

ཨེཝནྟི ནིདྡིསིཏབྦཔྤཀཱསནནྟི ནིདསྶནཏྠམེཝཾ སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ ནིདསྶེཏབྦསྶ ནིདྡིསིཏབྦཏྟཱབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ. ཏེན ཨེཝཾ-སདྡེན སཀལམྤི སུཏྟཾ པཙྩཱམཊྛནྟི དསྶེཏི. སུཏ-སདྡསྶ ཀིརིཡཱསདྡཏྟཱ སཝནཀིརིཡཱཡ ཙ སཱདྷཱརཎཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷཔཊིབདྡྷཏྟཱ ཏཏྠ ཙ པུགྒལཝོཧཱརོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སུཏནྟི པུགྒལཀིཙྩཔྤཀཱསན’’ནྟི. ན ཧི པུགྒལཝོཧཱརརཧིཏེ དྷམྨཔྤབནྡྷེ སཝནཀིརིཡཱ ལབྦྷཏཱིཏི.

ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶཱཏིཨཱདིཔི ཨཱཀཱརཏྠམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ པུརིམཡོཛནཱཡ ཨཉྙཐཱ ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟཱིཏི ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི ཨེཝ དྷམྨཱནཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརུཔཱདཱནཝསེན ཏཐཱ ཝུཏྟཱ. སུཏནྟི ཝིསཡནིདྡེསོཏི སོཏབྦབྷཱུཏོ དྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཀཏྟུཔུགྒལསྶ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟིཊྛཱནནྟི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཙིཏྟསནྟཱནཝིནིམུཏྟསྶ པརམཏྠཏོ ཀསྶཙི ཀཏྟུ ཨབྷཱཝེཔི སདྡཝོཧཱརེན བུདྡྷིཔརིཀཔྤིཏབྷེདཝཙནིཙྪཱཡ ཙིཏྟསནྟཱནཏོ ཨཉྙཾ ཝིཡ ཏཾསམངྒིཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙིཏྟསནྟཱནེན ཏཾསམངྒཱིནོ’’ཏི. སཝནཀིརིཡཱཝིསཡོཔི སོཏབྦདྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟཙིཏྟསནྟཱནསྶ ཨིདྷ པརམཏྠཏོ ཀཏྟུབྷཱཝཏོ, སཝནཝསེན ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཡཱ ཨེཝ ཝཱ སཝནཀིརིཡཱབྷཱཝཏོ ཏཾཀིརིཡཱཀཏྟུ ཙ ཝིསཡོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཾསམངྒཱིནོ ཀཏྟུཝིསཡེ’’ཏི. སུཏཱཀཱརསྶ ཙ ཐེརསྶ སམྨཱནིཙྪིཏབྷཱཝཏོ ཨཱཧ ‘‘གཧཎསནྣིཊྛཱན’’ནྟི. ཨེཏེན ཝཱ ཨཝདྷཱརཎཏྠཾ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཨཡམཏྠཡོཛནཱ ཀཏཱཏི དཊྛབྦཾ.

པུབྦེ སུཏཱནཾ ནཱནཱཝིཧིཏཱནཾ སུཏྟསངྑཱཏཱནཾ ཨཏྠབྱཉྫནཱནཾ ཨུཔདྷཱརིཏརཱུཔསྶ ཨཱཀཱརསྶ ནིདསྶནསྶ, ཨཝདྷཱརཎསྶ ཝཱ པཀཱསནསབྷཱཝོ ཨེཝཾ-སདྡོཏི ཏདཱཀཱརཱདིཨུཔདྷཱརཎསྶ པུགྒལཔཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏདྷམྨཔྤབནྡྷབྱཱཔཱརཏཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. སཝནཀིརིཡཱ པན པུགྒལཝཱདིནོཔི ཝིཉྙཱཎནིརཔེཀྑཱ ནཏྠཱིཏི ཝིསེསཏོ ཝིཉྙཱཎབྱཱཔཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. མེཏི སདྡཔྤཝཏྟིཡཱ ཨེཀནྟེནེཝ སཏྟཝིསཡཏྟཱ ཝིཉྙཱཎཀིཙྩསྶ ཙ ཏཏྠེཝ སམོདཧིཏབྦཏོ ‘‘མེཏི ཨུབྷཡཀིཙྩཡུཏྟཔུགྒལནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིསབྷཱཝཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཨེཝཾ-སདྡསུཏ-སདྡཱནཾ ཨཏྠཱཏི ཏེ ཏཐཱརཱུཔ-པཉྙཏྟི-ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏ-དྷམྨཔྤབནྡྷབྱཱཔཱརབྷཱཝེན དསྶེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ, སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཀརཎཀིརིཡཱཀཏྟུཀམྨ-ཝིསེསཔྤཀཱསནཝསེན པུགྒལབྱཱཔཱརཝིསཡ-པུགྒལབྱཱཔཱརནིདསྶནཝསེན གཧཎཱཀཱརགཱཧཀཏབྦིསཡཝིསེསནིདྡེསཝསེན ཀཏྟུཀརཎབྱཱཔཱར-ཀཏྟུནིདྡེསཝསེན ཙ དུཏིཡཱདཡོ ཙཏསྶོ ཨཏྠཡོཛནཱ དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.

སབྦསྶཔི སདྡཱདྷིགམནཱིཡསྶ ཨཏྠསྶ པཉྙཏྟིམུཁེནེཝ པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱ སབྦཔཉྙཏྟཱིནཉྩ ཝིཛྫམཱནཱདིཝསེན ཚསུ པཉྙཏྟིབྷེདེསུ ཨནྟོགདྷཏྟཱ ཏེསུ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ པཉྙཏྟཱིནཾ སརཱུཔཾ ནིདྡྷཱརེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙ ཝུཙྩམཱནསྶ ཨཏྠསྶ ཨཱཀཱརཱདིནོ དྷམྨཱནཾ ཨསལཀྑཎབྷཱཝཏོ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིབྷཱཝོཏི ཨཱཧ ‘‘སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི. ཏཏྠ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེནཱཏི བྷཱུཏཏྠཨུཏྟམཏྠཝསེན. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡོ མཱཡཱམརཱིཙིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨབྷཱུཏཏྠོ, ཨནུསྶཝཱདཱིཧི གཧེཏབྦོ ཝིཡ ཨནུཏྟམཏྠོ ཙ ན ཧོཏི, སོ རཱུཔསདྡཱདིསབྷཱཝོ, རུཔྤནཱནུབྷཝནཱདིསབྷཱཝོ ཝཱ ཨཏྠོ སཙྩིཀཊྛོ པརམཏྠོ ཙཱཏི ཝུཙྩཏི, ན ཏཐཱ ཨེཝཾ མེཏི པདཱནཾ ཨཏྠོཏི. ཨེཏམེཝཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཀིཉྷེཏྠཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སུཏནྟི པན སདྡཱཡཏནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི. ཏེནེཝ ཧི ‘‘ཡཉྷི ཏཾ ཨེཏྠ སོཏེན ཨུཔལདྡྷ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔལདྡྷནྟི པན ཝུཏྟེ ཨཏྠབྱཉྫནཱདི སབྦཾ ལབྦྷཏཱིཏི. ཏཾ ཏཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཏྟབྦཏོཏི སོཏཔཐམཱགཏེ དྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ ཏེསཾ ཨུཔདྷཱརིཏཱཀཱརཱདིནོ པཙྩཱམསནཝསེན ཨེཝནྟི, སསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣེ ཁནྡྷེ ཨུཔཱདཱཡ མེཏི ཝཏྟབྦཏྟཱཏི ཨཏྠོ. དིཊྛཱདིསབྷཱཝརཧིཏེ སདྡཱཡཏནེ པཝཏྟམཱནོཔི སུཏཝོཧཱརོ ‘‘དུཏིཡཾ ཏཏིཡ’’ནྟིཨཱདིཀོ ཝིཡ པཋམཱདཱིནི དིཊྛམུཏཝིཉྙཱཏེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ པཝཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ཝཏྟབྦཏོ’’ཏི. ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཧི སུཏནྟི པཀཱསིཏོཡམཏྠོཏི.

ཨཏྟནཱ པཊིཝིདྡྷཱ སུཏྟསྶ པཀཱརཝིསེསཱ ཨེཝནྟི ཐེརེན པཙྩཱམཊྛཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨསམྨོཧཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསམཏྠོ ཧོཏཱིཏི ཨེཏེན ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ ནཱནཔྤཀཱརཏཾ དུཔྤཊིཝིཛ྄ཛྷཏཉྩ དསྶེཏི. སུཏསྶ ཨསམྨོསཾ དཱིཔེཏཱིཏི སུཏཱཀཱརསྶ ཡཱཐཱཝཏོ དསྶིཡམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ. ཨསམྨོཧེནཱཏི སམྨོཧཱབྷཱཝེན, པཉྙཱཡ ཨེཝ ཝཱ སཝནཀཱལསམྦྷཱུཏཱཡ ཏདུཏྟརཀཱལཔཉྙཱསིདྡྷི. ཨེཝཾ ཨསམྨོསེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཝཏྟབྦཾ. བྱཉྫནཱནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཱཀཱརོ ནཱཏིགམྦྷཱིརོ ཡཐཱསུཏདྷཱརཎམེཝ ཏཏྠ ཀརཎཱིཡནྟི སཏིཡཱ བྱཱཔཱརོ ཨདྷིཀོ, པཉྙཱ ཏཏྠ གུཎཱིབྷཱུཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཔུབྦངྒམཱཡཱ’’ཏིཨཱདི པཉྙཱཡ པུབྦངྒམཱཏི ཀཏྭཱ. པུབྦངྒམཏཱ ཙེཏྠ པདྷཱནཏཱ ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. པུབྦངྒམཏཱཡ ཝཱ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིསུ ཨཱཝཛྫནཱདཱིནཾ ཝིཡ ཨཔྤདྷཱནཏྟེ པཉྙཱ པུབྦངྒམཱ ཨེཏིསྶཱཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ ཡུཛྫཏི, ཨེཝཾ སཏི པུབྦངྒམཱཡཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣསྶཱཏི ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞསྶ, སངྐཱསན-པཀཱསན-ཝིཝརཎ-ཝིབྷཛན-ཨུཏྟཱནཱིཀརཎཔཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི, ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམནྣཱགཏསྶཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཡོནིསོ མནསིཀཱརཾ དཱིཔེཏི ཨེཝཾ-སདྡེན ཝུཙྩམཱནཱནཾ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསདྡྷམྨཝིསཡཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཝིཀྑེཔཾ དཱིཔེཏཱིཏི ‘‘ཨོགྷཏརཎསུཏྟཾ ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདིཔུཙྪཱཝསེན པཀརཎཔྤཝཏྟསྶ ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ སཝནཾ སམཱདྷཱནམནྟརེན ན སམྦྷཝཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟསྶཱཏིཨཱདི ཏསྶེཝཏྠསྶ སམཏྠནཝསེན ཝུཏྟཾ. སབྦསམྤཏྟིཡཱཏི ཨཏྠབྱཉྫནདེསཀ-པཡོཛནཱདིསམྤཏྟིཡཱ. ཨཝིཔརཱིཏསདྡྷམྨཝིསཡེཧི ཝིཡ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠེཧི ཡོནིསོམནསིཀཱརསྶ, སདྡྷམྨསྶཝནེན ཝིཡ ཙ ཨཝིཀྑེཔསྶ ཡཐཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཕལབྷཱུཏེན ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཔུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱནཾ སིདྡྷི ཝུཏྟཱ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ, ཨེཝཾ ཨཝིཀྑེཔེནེཝ ཕལབྷཱུཏེན ཀཱརཎབྷཱུཏཱནཾ སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱནཾ སིདྡྷི དསྶེཏབྦཱ སིཡཱ ཨསྶུཏཝཏོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡརཧིཏསྶ ཙ ཏདབྷཱཝཏོ. ‘‘ན ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ སམཏྠནཝཙནེན པན ཨཝིཀྑེཔེན ཀཱརཎབྷཱུཏེན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡེན ཙ ཕལབྷཱུཏསྶ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ སིདྡྷི དསྶིཏཱ. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཡུཏྟོ སིཡཱ, སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱ ན ཨེཀནྟེན ཨཝིཀྑེཔསྶ ཀཱརཎཾ བཱཧིརངྒཏྟཱ. ཨཝིཀྑེཔོ པན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡོ ཝིཡ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ ཨེཀནྟཀཱརཎནྟི, ཨེཝམྤི ཨཝིཀྑེཔེན སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསིདྡྷིཛོཏནཱ ན སམཏྠིཏཱཝ, ནོ ན སམཏྠིཏཱ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཱནཾ སཔྤུརིསཔཡིརཱུཔཱསནཱབྷཱཝསྶ ཨཏྠསིདྡྷིཏོ. ཨེཏྠ ཙ པུརིམཾ ཕལེན ཀཱརཎསྶ སིདྡྷིདསྶནཾ ནདཱིཔཱུརེན ཝིཡ ཨུཔརི ཝུཊྛིསབྦྷཱཝསྶ. དུཏིཡཾ ཀཱརཎེན ཕལསྶ སིདྡྷིདསྶནཾ དཊྛབྦཾ ཨེཀནྟཝསྶིནཱ ཝིཡ མེགྷཝུཊྛཱནེན ཝུཊྛིཔྤཝཏྟིཡཱ.

བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ ཨཏྠབྱཉྫནཔབྷེད-པརིཙྪེདཝསེན སཀལསཱསནསམྤཏྟི-ཨོགཱཧནཱཀཱརོ ནིརཝསེསཔརཧིཏ-པཱརིཔཱུརིཀཱརཎནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ བྷདྡཀོ ཨཱཀཱརོ’’ཏི. ཡསྨཱ ན ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. པཙྪིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིནྟི ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷི-པུབྦེཀཏཔུཉྙཏཱ-སངྑཱཏཾ གུཎདྭཡཾ. ཨཔརཱཔརཝུཏྟིཡཱ ཙེཏྠ ཙཀྐབྷཱཝོ, ཙརནྟི ཨེཏེཧི སཏྟཱ, སམྤཏྟིབྷཝེསཱུཏི ཝཱ. ཡེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཙཀྐཱནི, ཡེཧི སམནྣཱགཏཱནཾ དེཝམནུསྶཱནཾ ཙཏུཙཀྐཾ ཝཏྟཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༤.༣༡). པུརིམཔཙྪིམབྷཱཝོ ཙེཏྠ དེསནཀྐམཝསེན དཊྛབྦོ. པཙྪིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱཏི པཙྪིམཙཀྐདྭཡསྶ ཙ ཨཏྠིཏཱཡ. སམྨཱཔཎིཧིཏཏྟོ པུབྦེ ཙ ཀཏཔུཉྙོ སུདྡྷཱསཡོ ཧོཏི ཏདསུདྡྷིཧེཏཱུནཾ ཀིལེསཱནཾ དཱུརཱིབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱསཡསུདྡྷི སིདྡྷཱ ཧོཏཱི’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ – ‘‘སམྨཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, སེཡྻསོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི (དྷ. པ. ༤༣) ‘‘ཀཏཔུཉྙོསི, ཏྭཾ ཨཱནནྡ, པདྷཱནམནུཡུཉྫ, ཁིཔྤཾ ཧོཧིསི ཨནཱསཝོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༢༠༧) ཙ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷཱི’’ཏི. པཡོགསུདྡྷིཡཱཏི ཡོནིསོམནསིཀཱརཔུབྦངྒམསྶ དྷམྨསྶཝནཔཡོགསྶ ཝིསདབྷཱཝེན. ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཨཱགམབྱཏྟིསིདྡྷཱི’’ཏི, སབྦསྶ ཝཱ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགསྶ ནིདྡོསབྷཱཝེན. པརིསུདྡྷཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ ཧི ཝིཔྤཊིསཱརཱབྷཱཝཏོ ཨཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པརིཡཏྟིཡཾ ཝིསཱརདོ ཧོཏཱིཏི.

ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠབྱཉྫནེསུ ཐེརསྶ ཨེཝཾ-སདྡསུཏ-སདྡཱནཾ ཨསམྨོཧཱསམྨོསདཱིཔནཏོ ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཝསེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ སོཏབྦབྷེདཔཊིཝེདྷདཱིཔཀེནཱཏི ཨེཏེན ཨཡཾ སུཏ-སདྡོ ཨེཝཾ-སདྡསནྣིདྷཱནཏོ, ཝཀྑམཱནཱཔེཀྑཱཡ ཝཱ སཱམཉྙེནེཝ སོཏབྦདྷམྨཝིསེསཾ ཨཱམསཏཱིཏི དཱིཔེཏི. མནོདིཊྛཱིཧི པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཨནུཔེཀྑནསུཔྤཊིཝེདྷཱ ཝིསེསཏོ མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཱཏི ཏེ ཝུཏྟནཡེན ཡོནིསོམནསིཀཱརདཱིཔཀེན ཨེཝཾ སདྡེན ཡོཛེཏྭཱ, སཝནདྷཱརཎཝཙཱིཔརིཙཡཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཝིསེསེན སོཏཱཝདྷཱནཔཊིབདྡྷཱཏི ཏེ ཝུཏྟནཡེན ཨཝིཀྑེཔདཱིཔཀེན སུཏ-སདྡེན ཡོཛེཏྭཱ དསྶེནྟོ སཱསནསམྤཏྟིཡཱ དྷམྨསྶཝནེ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏི. ཏཏྠ དྷམྨཱཏི པརིཡཏྟིདྷམྨཱ. མནསཱ ཨནུཔེཀྑིཏཱཏི ‘‘ཨིདྷ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ, ཨིདྷ སམཱདྷི, ཨིདྷ པཉྙཱ, ཨེཏྟཀཱ ཨེཏྠ ཨནུསནྡྷིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན མནསཱ ཨནུཔེཀྑིཏཱ. དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱཏི ནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟི བྷཱུཏཱཡ, ཉཱཏཔརིཉྙཱསངྑཱཏཱཡ ཝཱ དིཊྛིཡཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟརཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ‘‘ཨིཏི རཱུཔཾ, ཨེཏྟཀཾ རཱུཔ’’ནྟིཨཱདིནཱ སུཊྛུ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པཊིཝིདྡྷཱ.

སཀལེན ཝཙནེནཱཏི པུབྦེ ཏཱིཧི པདེཧི ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཡོཛིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ. ཨཏྟནོ ཨདཧནྟོཏི ‘‘མམེད’’ནྟི ཨཏྟནི ཨཊྛཔེནྟོ. བྷུམྨཏྠེ ཙེཏཾ སཱམིཝཙནཾ. ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིནྟི ཨཀཏཉྙུཏཾ. ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ པཱཔབྷིཀྑུ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ཨཏྟནོ དཧཏཱི’’ཏི (པཱརཱ. ༡༩༥) ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཾ, སཱ ཨེཝ ཨནརིཡཝོཧཱརཱཝཏྠཱ ཨསདྡྷམྨོ. ནནུ ཙ ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ‘‘མམེདཾ ཝཙན’’ནྟི ཨདྷིམཱནསྶ, མཧཱཀསྶཔཏྠེརཱདཱིནཉྩ ཏདཱསངྐཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམི-སམཏིཀྐམཱདིཝཙནཾ ནིརཏྠཀནྟི? ནཡིདམེཝཾ. ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཝདནྟེན ཨཡམྤི ཨཏྠོ ཝིབྷཱཝིཏོཏི དསྶནཏོ. ཀེཙི པན ‘‘དེཝཏཱནཾ པརིཝིཏཀྐཱཔེཀྑཾ ཏཐཱཝཙནནྟི ཨེདིསཱི ཙོདནཱ ཨནཝཀཱསཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཏསྨིཾ ཀིར ཁཎེ ཨེཀཙྩཱནཾ དེཝཏཱནཾ ཨེཝཾ ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི ‘‘བྷགཝཱ ཙ པརིནིབྦུཏོ, ཨཡཉྩ ཨཱཡསྨཱ དེསནཱཀུསལོ ཨིདཱནི དྷམྨཾ དེསེཏི, སཀྱཀུལཔྤསུཏོ ཏཐཱགཏསྶ བྷཱཏཱ ཙཱུལ༹པིཏུཔུཏྟོ. ཀིཾ ནུ ཁོ སཡཾ སཙྪིཀཏཾ དྷམྨཾ དེསེཏི? ཨུདཱཧུ བྷགཝཏོ ཨེཝ ཝཙནཾ ཡཐཱསུཏ’’ནྟི, ཨེཝཾ ཏདཱསངྐིཏཔྤཀཱརཏོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིསམོཀྐམཱདིཏོ ཨཏིཀྐམཱདི ཝིབྷཱཝིཏནྟི. ཨཔྤེཏཱིཏི ནིདསྶེཏི. དིཊྛདྷམྨིཀ-སམྤརཱཡིཀ-པརམཏྠེསུ ཡཐཱརཧཾ སཏྟེ ནེཏཱིཏི ནེཏྟི, དྷམྨོ ཨེཝ ནེཏྟི དྷམྨནེཏྟི.

དལ༹ྷཏརནིཝིཊྛཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཀངྑཱ, ནཱཏིསཾསཔྤནཱ མཏིབྷེདམཏྟཱ ཝིམཏི. ཨསྶདྡྷིཡཾ ཝིནཱསེཏཱིཏི བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཏྟཱ སམྨུཁཱཝསྶ པཊིགྒཧིཏཏྟཱ ཁལིཏདུརུཏྟཱདིགཧཎདོསཱབྷཱཝཏོ ཙ. ཨེཏྠ ཙ པཋམཱདཡོ ཏིསྶོ ཨཏྠཡོཛནཱ ཨཱཀཱརཱདིཨཏྠེསུ ཨགྒཧིཏཝིསེསམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཏཏོ པརཱ ཙཏསྶོ ཨཱཀཱརཏྠམེཝ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ. པཙྪིམཱ པན ཏིསྶོ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱཀཱརཏྠཾ ནིདསྶནཏྠཾ ཨཝདྷཱརཎཏྠཉྩ ཨེཝཾ-སདྡཾ གཧེཏྭཱ ཡོཛིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.

ཨེཀ-སདྡོ ཨཉྙསེཊྛཨསཧཱཡསངྑཡཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༧) ཨཉྙཏྠེ དིསྶཏི. ‘‘ཙེཏསོ ཨེཀོདིབྷཱཝ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༢༨; པཱརཱ. ༡༡) སེཊྛེ, ‘‘ཨེཀོ ཝཱུཔཀཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༠༥) ཨསཧཱཡེ, ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཁཎོ ཙ སམཡོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༨.༢༩) སངྑཡཱཡཾ. ཨིདྷཱཔི སངྑཡཱཡནྟི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཀནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ’’ཏི. ཀཱལཉྩ སམཡཉྩཱཏི ཡུཏྟཀཱལཉྩ པཙྩཡསཱམགྒིཉྩ. ཁཎོཏི ཨོཀཱསོ. ཏཐཱགཏུཔྤཱདཱདིཀོ ཧི མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ཨོཀཱསོ ཏཔྤཙྩཡསྶ པཊིལཱབྷཧེཏུཏྟཱ. ཁཎོ ཨེཝ ཙ སམཡོ, ཡོ ཁཎོཏི ཙ སམཡོཏི ཙ ཝུཙྩཏི, སོ ཨེཀོ ཨེཝཱཏི ཧི ཨཏྠོ. མཧཱསམཡོཏི མཧཱསམཱུཧོ. སམཡོཔི ཁོཏི སིཀྑཱཔདཔཱུརཎསྶ ཧེཏུཔི. སམཡཔྤཝཱདཀེཏི དིཊྛིཔྤཝཱདཀེ. ཏཏྠ ཧི ནིསིནྣཱ ཏིཏྠིཡཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སམཡཾ པཝདནྟི. ཨཏྠཱབྷིསམཡཱཏི ཧིཏཔཊིལཱབྷཱ. ཨབྷིསམེཏབྦོཏི ཨབྷིསམཡོ, ཨབྷིསམཡོ ཨཏྠོ ཨབྷིསམཡཏྠོཏི པཱིལ༹ནཱདཱིནི ཨབྷིསམེཏབྦབྷཱཝེན ཨེཀཱིབྷཱཝཾ ཨུཔནེཏྭཱ ཝུཏྟཱནི. ཨབྷིསམཡསྶ ཝཱ པཊིཝེདྷསྶ ཝིསཡབྷཱུཏོ ཨཏྠོ ཨབྷིསམཡཏྠོཏི ཏཱནེཝ ཏཐཱ ཨེཀཏྟེན ཝུཏྟཱནི. ཏཏྠ པཱིལ༹ནཾ དུཀྑསཙྩསྶ ཏཾསམངྒིནོ ཧིཾསནཾ ཨཝིཔྥཱརིཀཏཱཀརཎཾ, སནྟཱཔོ དུཀྑདུཀྑཏཱདིཝསེན སནྟཱཔནཾ པརིདཧནཾ.

ཏཏྠ སཧཀཱརིཀཱརཎཾ སནྣིཛ྄ཛྷཾ སམེཏི སམཝེཏཱིཏི སམཡོ, སམཝཱཡོ. སམེཏི སམཱགཙྪཏི ཨེཏྠ མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ཏདཱདྷཱརཔུགྒལེཧཱིཏི སམཡོ, ཁཎོ. སམེཏི ཨེཏྠ, ཨེཏེན ཝཱ སཾགཙྪཏི སཏྟོ, སབྷཱཝདྷམྨོ ཝཱ སཧཛཱཏཱདཱིཧི, ཨུཔྤཱདཱདཱིཧི ཝཱཏི སམཡོ, ཀཱལོ. དྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏཱཡ ཨཏྠཏོ ཨབྷཱུཏོཔི ཧི ཀཱལོ དྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ ཨདྷིཀརཎཾ ཀརཎཾ ཝིཡ ཙ པརིཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷེན རཱུཔེན ཝོཧརཱིཡཏཱིཏི. སམཾ, སཧ ཝཱ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཡནཾ པཝཏྟི ཨཝཊྛཱནནྟི སམཡོ, སམཱུཧོ ཡཐཱ ‘‘སམུདཱཡོ’’ཏི. ཨཝཡཝསཧཱཝཊྛཱནམེཝ ཧི སམཱུཧོཏི. ཨཝསེསཔཙྩཡཱནཾ སམཱགམེ ཨེཏི ཕལཾ ཨེཏསྨཱ ཨུཔྤཛྫཏི པཝཏྟཏི ཙཱཏི སམཡོ, ཧེཏུ ཡཐཱ ‘‘སམུདཡོ’’ཏི. སམེཏི སཾཡོཛནབྷཱཝཏོ སམྦནྡྷོ ཨེཏི ཨཏྟནོ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, དལ༹ྷགྒཧཎབྷཱཝཏོ ཝཱ སཾཡུཏྟཱ ཨཡནྟི པཝཏྟནྟི སཏྟཱ ཡཐཱབྷིནིཝེསཾ ཨེཏེནཱཏི སམཡོ, དིཊྛི. དིཊྛིསཾཡོཛནེན ཧི སཏྟཱ ཨཏིཝིཡ བཛ྄ཛྷནྟཱིཏི. སམིཏི སཾགཏི སམོདྷཱནནྟི སམཡོ, པཊིལཱབྷོ. སམསྶ ནིརོདྷསྶ ཡཱནཾ, སམྨཱ ཝཱ ཡཱནཾ ཨཔགམོ ཨཔཝཏྟི སམཡོ, པཧཱནཾ. ཨབྷིམུཁཾ ཉཱཎེན སམྨཱ ཨེཏབྦོ ཨདྷིགནྟབྦོཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏོ སབྷཱཝོ. ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན སམྨཱ ཨེཏི གཙྪཏི བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཱཝབོདྷོ. ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ སམཡསདྡཔྤཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. སམཡསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ ཨབྷིསམཡསདྡསྶ ཨུདཱཧརཎཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཨསྶཱཏི སམཡསདྡསྶ. ཀཱལོ ཨཏྠོ སམཝཱཡཱདཱིནཾ ཨཏྠཱནཾ ཨིདྷ ཨསམྦྷཝཏོ དེསདེསཀཔརིསཱནཾ ཝིཡ སུཏྟསྶ ནིདཱནབྷཱཝེན ཀཱལསྶ ཨཔདིསིཏབྦཏོ ཙ.

ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨནིཡམིཏཝསེནེཝ ཀཱལོ ནིདྡིཊྛོ? ན ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིཝསེན ནིཡམིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིཝསེན ནིཡམཾ ཨཀཏྭཱ སམཡསདྡསྶ ཝཙནེ ཨཡམྤི གུཎོ ལདྡྷོ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ ཝཱ ཨིམེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཧི ཝིསེསེ ཨཝཏིཊྛཏཱིཏི. ཏཏྠ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ དེཝསིཀཾ ཛྷཱནཕལསམཱཔཏྟཱིཧི ཝཱིཏིནཱམནཀཱལོ, ཝིསེསཏོ སཏྟསཏྟཱཧཱནི. སུཔྤཀཱསཱཏི དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཔཀམྤན-ཨོབྷཱསཔཱཏུབྷཱཝཱདཱིཧི པཱཀཊཱ. ཡཐཱཝུཏྟཔྤབྷེདེསུ ཨེཝ སམཡེསུ ཨེཀདེསཾ པཀཱརནྟརེཧི སངྒཧེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོ ཙཱཡ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཐཱ ཧི ཉཱཎཀིཙྩསམཡོ, ཨཏྟཧིཏཔཊིཔཏྟིསམཡོ ཙ ཨབྷིསམྦོདྷིསམཡོ, ཨརིཡཏུཎྷཱིབྷཱཝསམཡོ, དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ, ཀརུཎཱཀིཙྩཔརཧིཏཔཊིཔཏྟིདྷམྨཱིཀཐཱསམཡཱ, དེསནཱསམཡོ ཨེཝ.

ཀརཎཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོཏི སམྦནྡྷོ. ཏཏྠཱཏི ཨབྷིདྷམྨཏདཉྙསུཏྟཔདཝིནཡེསུ. ཏཐཱཏི བྷུམྨཀརཎེཧི. ཨདྷིཀརཎཏྠོ ཨཱདྷཱརཏྠོ. བྷཱཝོ ནཱམ ཀིརིཡཱ, ཏཱཡ ཀིརིཡནྟརལཀྑཎཾ བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཾ. ཏཏྠ ཡཐཱ ཀཱལོ སབྷཱཝདྷམྨཔརིཙྪིནྣོ སཡཾ པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཏོ ཏངྑཎཔྤཝཏྟཱནཾ ཏཏོ པུབྦེ པརཏོ ཙ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘པུབྦཎྷེ ཛཱཏོ, སཱཡནྷེ གཙྪཏཱི’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ, སམཱུཧོ ཙ ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ ཝིསུཾ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷོ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཔཱིཡཏི ཡཐཱ ‘‘རུཀྑེ སཱཁཱ, ཡཝརཱསིཡཾ སམྦྷཱུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ, ཨེཝཾ ཨིདྷཱཔཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨདྷིཀརཎཉྷི…པེ… དྷམྨཱན’’ནྟི. ཡསྨིཾ ཀཱལེ, དྷམྨཔུཉྫེ ཝཱ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾ ཨེཝ ཀཱལེ དྷམྨཔུཉྫེ ཙ ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི ཨཡཾ ཧི ཏཏྠ ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཙ ‘‘གཱཝཱིསུ དུཡ྄ཧམཱནཱསུ གཏོ, དུདྡྷཱསུ ཨཱགཏོ’’ཏི དོཧནཀིརིཡཱཡ གམནཀིརིཡཱ ལཀྑཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཨིདྷཱཔི ཡསྨིཾ སམཡེ, ཏསྨིཾ སམཡེཏི ཙ ཝུཏྟེ ‘‘སཏཱི’’ཏི ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙཱཡམཱནོ ཨེཝ ཧོཏི པདཏྠསྶ སཏྟཱཝིརཧཱབྷཱཝཏོཏི སམཡསྶ སཏྟཱཀིརིཡཱཡ ཙིཏྟསྶ ཨུཔྤཱདཀིརིཡཱ ཕསྶཱདིབྷཝནཀིརིཡཱ ཙ ལཀྑཱིཡཏི. ཡསྨིཾ སམཡེཏི ཡསྨིཾ ནཝམེ ཁཎེ, ཡསྨིཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཧེཏུམྷི, པཙྩཡསམཝཱཡེ ཝཱ སཏི ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ, ཧེཏུམྷི, པཙྩཡསམཝཱཡེ ཝཱ ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི ཨུབྷཡཏྠ སམཡསདྡེ བྷུམྨནིདྡེསོ ཀཏོ ལཀྑཎབྷཱུཏབྷཱཝཡུཏྟོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཁཎ…པེ… ལཀྑཱིཡཏཱི’’ཏི.

ཧེཏུཨཏྠོ ཀརཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏི ‘‘ཨནྣེན ཝསཏི, ཝིཛྫཱཡ ཝསཏི, ཕརསུནཱ ཚིནྡཏི, ཀུདཱལེན ཁཎཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཝཱིཏིཀྐམཉྷི སུཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ སནྣིཔཱཏཱཔེཏྭཱ ཨོཏིཎྞཝཏྠུཀཾ པུགྒལཾ པཊིཔུཙྪིཏྭཱ ཝིགརཧིཏྭཱ ཙ ཏཾ ཏཾ ཝཏྠུཨོཏིཎྞཀཱལཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཏེནེཝ ཀཱལེན སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཔེནྟོ བྷགཝཱ ཝིཧརཏི སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཧེཏུཉྩ ཨཔེཀྑམཱནོ ཏཏིཡཔཱརཱཛིཀཱདཱིསུ ཝིཡ.

ཨཙྩནྟམེཝ ཨཱརམྦྷཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ དེསནཱནིཊྛཱནཾ. པརཧིཏཔཊིཔཏྟིསངྑཱཏེན ཀརུཎཱཝིཧཱརེན. ཏདཏྠཛོཏནཏྠནྟི ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠཛོཏནཏྠཾ. ཨུཔཡོགནིདྡེསོ ཀཏོ ཡཐཱ ‘‘མཱསཾ སཛ྄ཛྷཱཡཏཱི’’ཏི. པོརཱཎཱཏི ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ. ཨབྷིལཱཔམཏྟབྷེདོཏི ཝཙནམཏྟེན ཝིསེསོ. ཏེན སུཏྟཝིནཡེསུ ཝིབྷཏྟིབྱཏྟཡོ ཀཏོཏི དསྶེཏི.

སེཊྛནྟི སེཊྛཝཱཙཀཾ ཝཙནཾ ‘‘སེཊྛ’’ནྟི ཝུཏྟཾ སེཊྛགུཎསཧཙརཎཏོ, ཏཐཱ ‘‘ཨུཏྟམ’’ནྟི ཨེཏྠཱཔི. གཱརཝཡུཏྟོཏི གརུབྷཱཝཡུཏྟོ གརུགུཎཡོགཏོ, གརུཀརཎཱརཧཏཱཡ ཝཱ གཱརཝཡུཏྟོ. ཝུཏྟོཡེཝ, ན པན ཨིདྷ ཝཏྟབྦོ ཝིསུདྡྷིམགྒསྶ ཨིམིསྶཱ ཨཊྛཀཐཱཡ ཨེཀདེསབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨཔརོ ནཡོ (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ནིདཱནཝཎྞནཱ; སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.༡.ཝེརཉྫཀཎྜཝཎྞནཱ; ཝིསུདྡྷི. མཧཱཊཱི. ༡.༡༤༤) – བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ, བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ, བྷཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ, བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘བྷཱགཝཱ བྷཏཝཱ བྷཱགེ, བྷགེ ཙ ཝནི བྷཏྟཝཱ;

བྷགེ ཝམི ཏཐཱ བྷཱགེ, ཝམཱིཏི བྷགཝཱ ཛིནོ’’.

ཏཏྠ ཀཐཾ བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ སཱིལཱདཡོ དྷམྨཀྑནྡྷཱ གུཎབྷཱགཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ, ཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ ནིརཏིསཡཱ ཏཐཱགཏེ ཨཏྠི ཨུཔལབྦྷནྟི. ཏཐཱ ཧིསྶ སཱིལཾ སམཱདྷི པཉྙཱ ཝིམུཏྟི ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ, ཧིརཱི ཨོཏྟཔྤཾ, སདྡྷཱ ཝཱིརིཡཾ, སཏི སམྤཛཉྙཾ, སཱིལཝིསུདྡྷི དིཊྛིཝིསུདྡྷི, སམཐོ ཝིཔསྶནཱ, ཏཱིཎི ཀུསལམཱུལཱནི, ཏཱིཎི སུཙརིཏཱནི, ཏཡོ སམྨཱཝིཏཀྐཱ, ཏིསྶོ ཨནཝཛྫསཉྙཱ, ཏིསྶོ དྷཱཏུཡོ, ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ, ཙཏྟཱརོ སམྨཔྤདྷཱནཱ, ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ, ཙཏྟཱརོ ཨརིཡམགྒཱ, ཙཏྟཱརི ཨརིཡཕལཱནི, ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ, ཙཏུཡོནིཔརིཙྪེདཀཉཱཎཱནི, ཙཏྟཱརོ ཨརིཡཝཾསཱ, ཙཏྟཱརི ཝེསཱརཛྫཉཱཎཱནི, པཉྩ པདྷཱནིཡངྒཱནི, པཉྩངྒིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, པཉྩཉཱཎིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, པཉྩིནྡྲིཡཱནི, པཉྩ བལཱནི, པཉྩ ནིསྶཱརཎཱིཡཱ དྷཱཏུཡོ, པཉྩ ཝིམུཏྟཱཡཏནཉཱཎཱནི, པཉྩ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ སཉྙཱ, ཚ ཨནུསྶཏིཊྛཱནཱནི, ཚ གཱརཝཱ, ཚ ནིསྶཱརཎཱིཡཱ དྷཱཏུཡོ, ཚ སཏཏཝིཧཱརཱ, ཚ ཨནུཏྟརིཡཱནི, ཚ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ སཉྙཱ, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཚ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, སཏྟ ཨཔརིཧཱནིཡཱ དྷམྨཱ, སཏྟ ཨརིཡདྷམྨཱ, སཏྟ ཨརིཡདྷནཱནི, སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ, སཏྟ སཔྤུརིསདྷམྨཱ, སཏྟ ནིཛྫརཝཏྠཱུནི, སཏྟ སཉྙཱ, སཏྟདཀྑིཎེཡྻཔུགྒལདེསནཱ, སཏྟཁཱིཎཱསཝབལདེསནཱ, ཨཊྛཔཉྙཱཔཊིལཱབྷཧེཏུདེསནཱ ཨཊྛ སམྨཏྟཱནི, ཨཊྛལོཀདྷམྨཱཏིཀྐམོ, ཨཊྛ ཨཱརམྦྷཝཏྠཱུནི, ཨཊྛཨཀྑཎདེསནཱ, ཨཊྛ མཧཱཔུརིསཝིཏཀྐཱ, ཨཊྛཨབྷིབྷཱཡཏནདེསནཱ, ཨཊྛ ཝིམོཀྑཱ, ནཝ ཡོནིསོམནསིཀཱརམཱུལཀཱ དྷམྨཱ, ནཝ པཱརིསུདྡྷིཔདྷཱནིཡངྒཱནི, ནཝསཏྟཱཝཱསདེསནཱ, ནཝ ཨཱགྷཱཏཔཊིཝིནཡཱ, ནཝ སཉྙཱ, ནཝནཱནཏྟཱ, ནཝ ཨནུཔུབྦཝིཧཱརཱ, དས ནཱཐཀརཎཱ དྷམྨཱ, དས ཀསིཎཱཡཏནཱནི, དས ཀུསལཀམྨཔཐཱ, དས སམྨཏྟཱནི, དས ཨརིཡཝཱསཱ, དས ཨསེཀྑདྷམྨཱ, དས ཏཐཱགཏབལཱནི, ཨེཀཱདས མེཏྟཱནིསཾསཱ, དྭཱདས དྷམྨཱཙཀྐཱཀཱརཱ, ཏེརས དྷུཏགུཎཱ, ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི, པཉྩདས ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ དྷམྨཱ, སོལ༹སཝིདྷཱ ཨཱནཱཔཱནསྶཏི, སོལ༹ས ཨཔརནྟཔནཱིཡཱ དྷམྨཱ, ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ, ཨེཀཱུནཝཱིསཏི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཱནི, ཙཏུཙཏྟཱལཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི, པཉྙཱས ཨུདཡབྦཡཉཱཎཱནི, པརོཔཉྙཱས ཀུསལཱ དྷམྨཱ, སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནི, ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑསམཱཔཏྟིསཉྩཱརིམཧཱཝཛིརཉཱཎཾ, ཨནནྟནཡསམནྟཔཊྛཱན-པཝིཙཡ-པཙྩཝེཀྑཎདེསནཱཉཱཎཱནི, ཏཐཱ ཨནནྟཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨནནྟཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱདིཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཙཱཏི ཨེཝམཱདཡོ ཨནནྟཱཔརིམཱཎབྷེདཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ ནིརཏིསཡཱ གུཎབྷཱགཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ སཾཝིཛྫནྟི ཨུཔལབྦྷནྟི, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཱ གུཎབྷཱགཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ‘‘བྷཱགཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཨཱཀཱརསྶ རསྶཏྟཾ ཀཏྭཱ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨེཝཾ ཏཱཝ བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཡསྨཱ སཱིལཱདཡོ སབྦེ, གུཎབྷཱགཱ ཨསེསཏོ;

ཝིཛྫནྟི སུགཏེ ཏསྨཱ, བྷགཝཱཏི པཝུཙྩཏི’’.

ཀཐཾ བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ སབྦལོཀཧིཏཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔནྣེཧི མནུསྶཏྟཱདིཀེ ཨཊྛ དྷམྨེ སམོདྷཱནེཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཀཏམཧཱབྷིནཱིཧཱརེཧི མཧཱབོདྷིསཏྟེཧི པརིཔཱུརིཏབྦཱ དཱནཔཱརམཱི, སཱིལ, ནེཀྑམྨ, པཉྙཱ, ཝཱིརིཡ, ཁནྟི, སཙྩ, ཨདྷིཊྛཱན, མེཏྟཱ, ཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱིཏི དས པཱརམིཡོ, དས ཨུཔཔཱརམིཡོ, དས པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི སམཏིཾས པཱརམིཡོ, དཱནཱདཱིནི ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི, སཙྩཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ཨདྷིཊྛཱནཱནི, ཨངྒཔརིཙྩཱགོ, ཛཱིཝིཏ, རཛྫ, པུཏྟ, དཱརཔརིཙྩཱགོཏི པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགཱ, པུབྦཡོགོ, པུབྦཙརིཡཱ, དྷམྨཀྑཱནཾ, ཉཱཏཏྠཙརིཡཱ, ལོཀཏྠཙརིཡཱ, བུདྡྷིཙརིཡཱཏི ཨེཝམཱདཡོ, སངྑེཔཏོ ཝཱ སབྦེ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརཱ བུདྡྷཀརདྷམྨཱ, ཏེ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི ཡཐཱ ཧཱནབྷཱགིཡཱ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ ཋིཏིབྷཱགིཡཱ ཝཱ ན ཧོནྟི, ཨཐ ཁོ ཨུཏྟརུཏྟརི ཝིསེསབྷཱགིཡཱཝ ཧོནྟི, ཨེཝཾ སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ཨནཝསེསཏོ བྷཏཱ སམྦྷཏཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ‘‘བྷཏཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟོ ནིརུཏྟིནཡེན ཏ-ཀཱརསྶ ག-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཏཝཱཏི ཏེཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟེ བུདྡྷཀརདྷམྨེ ཝུཏྟནཡེནེཝ བྷརི, སམྦྷརི, པརིཔཱུརེསཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝམྤི བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ.

‘‘སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ སབྦེ, དཱནཔཱརམིཨཱདིཀེ;

སམྦྷཱརེ བྷཏཝཱ ནཱཐོ, ཏསྨཱཔི བྷགཝཱ མཏོ’’.

ཀཐཾ བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནཀསམཱཔཏྟིབྷཱགཱ, ཏེ ཨནཝསེསཏོ ལོཀཧིཏཏྠཾ ཨཏྟནོ ཙ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཏྠཾ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝནི, བྷཛི, སེཝི, བཧུལམཀཱསཱིཏི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ ཨབྷིཉྙེཡྻདྷམྨེསུ ཀུསལཱདཱིསུ ཁནྡྷཱདཱིསུ ཙ ཡེ ཏེ པརིཉྙེཡྻཱདིཝསེན སངྑེཔཏོ ཝཱ ཙཏུབྦིདྷཱ ཨབྷིསམཡབྷཱགཱ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ‘‘ཙཀྑུ པརིཉྙེཡྻཾ སོཏཾ…པེ… ཛརཱམརཎཾ པརིཉྙེཡྻ’’ནྟིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༡.༢༡) ཨནེཀེ པརིཉྙེཡྻབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུསྶ སམུདཡོ པཧཱཏབྦོ…པེ… ཛརཱམརཎསྶ སམུདཡོ པཧཱཏབྦོ’’ཏིཨཱདིནཱ པཧཱཏབྦབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུསྶ ནིརོདྷོ…པེ… ཛརཱམརཎསྶ ནིརོདྷོ སཙྪིཀཱཏབྦོ’’ཏིཨཱདིནཱ སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུནིརོདྷགཱམིནཱིཔཊིཔདཱ’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཨནེཀབྷེདཱ བྷཱཝེཏབྦབྷཱགཱ ཙ དྷམྨཱ, ཏེ སབྦེ ཝནི, བྷཛི, ཡཐཱརཧཾ གོཙརབྷཱཝནཱསེཝནཱནཾ ཝསེན སེཝི. ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཡེ ཨིམེ སཱིལཱདཡོ དྷམྨཀྑནྡྷཱ སཱཝཀེཧི སཱདྷཱརཎཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ གུཎབྷཱགཱ, ཀིནྟི ནུ ཁོ ཏེ ཝིནེཡྻསནྟཱནེསུ པཏིཊྛཔེཡྻ’’ནྟི མཧཱཀརུཎཱཡ ཝནི ཨབྷིཔཏྠཡི, སཱ ཙསྶ ཨབྷིཔཏྠནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཕལཱཝཧཱ ཨཧོསི. ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཡསྨཱ ཉེཡྻསམཱཔཏྟི-གུཎབྷཱགེ ཏཐཱགཏོ;

བྷཛི པཏྠཡི སཏྟཱནཾ, ཧིཏཱཡ བྷགཝཱ ཏཏོ’’.

ཀཐཾ བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ? སམཱསཏོ ཏཱཝ ཀཏཔུཉྙེཧི པཡོགསམྤནྣེཧི ཡཐཱཝིབྷཝཾ བྷཛཱིཡནྟཱིཏི བྷགཱ, ལོཀིཡལོཀུཏྟརསམྤཏྟིཡོ. ཏཏྠ ལོཀིཡེ ཏཱཝ ཏཐཱགཏོ སམྨཱསམྦོདྷིཏོ པུབྦེ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོ པརམུཀྐཾསགཏེ, ཝནི, བྷཛི, སེཝི, ཡཏྠ པཏིཊྛཱཡ ནིརཝསེསཏོ བུདྡྷཀརདྷམྨེ སམནྣཱནེནྟོ བུདྡྷདྷམྨེ པརིཔཱཙེསི, བུདྡྷབྷཱུཏོ པན ཏེ ནིརཝཛྫེསུ ཨུཔསཾཧིཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ ལོཀུཏྟརེཔི, ཝནི, བྷཛི, སེཝི, ཝིཏྠཱརཏོ པན པདེསརཛྫ-ཨིསྶརིཡཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟི-དེཝརཛྫསམྤཏྟིཨཱདིཝསེན ཛྷཱན-ཝིམོཀྑ-སམཱདྷིསམཱཔཏྟི-ཉཱཎདསྶན-མགྒབྷཱཝནཱ-ཕལསཙྪི-ཀིརིཡཱདི-ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཝསེན ཙ ཨནེཀཝིཧིཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ, བྷགེ, ཝནི, བྷཛི, སེཝི. ཨེཝམྤི བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཡཱ ཏཱ སམྤཏྟིཡོ ལོཀེ, ཡཱ ཙ ལོཀུཏྟརཱ པུཐུ;

སབྦཱ ཏཱ བྷཛི སམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱཔི བྷགཝཱ མཏོ’’.

ཀཐཾ སཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ? བྷཏྟཱ དལ༹ྷབྷཏྟིཀཱ ཨསྶ བཧཱུ ཨཏྠཱིཏི བྷཏྟཝཱ. ཏཐཱགཏོ ཧི མཧཱཀརུཎཱསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདི-ཨཔརིམིཏནིརུཔམཔྤབྷཱཝ-གུཎཝིསེསསམངྒིབྷཱཝཏོ སབྦསཏྟུཏྟམོ, སབྦཱནཏྠཔརིཧཱརཔུབྦངྒམཱཡ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟུཔཀཱརིཏཱཡ དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎཨསཱིཏི ཨནུབྱཉྫནབྱཱམཔྤབྷཱདི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཝིསེསཔཊིམཎྜིཏརཱུཔཀཱཡཏཱཡ ཡཐཱབྷུཙྩགུཎཱདྷིགཏེན ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟེན ལོཀཏྟཡབྱཱཔིནཱ སུཝིཔུལེན སུཝིསུདྡྷེན ཙ ཐུཏིགྷོསེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟཱསུ ཨཔྤིཙྪཏཱསནྟུཊྛིཨཱདཱིསུ སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝཏོ དསབལཙཏུཝེསཱརཛྫཱདི-ནིརཏིསཡགུཎཝིསེས-སམངྒཱིབྷཱཝཏོ ཙ རཱུཔཔྤམཱཎོ རཱུཔཔྤསནྣོ, གྷོསཔྤམཱཎོ གྷོསཔྤསནྣོ, ལཱུཁཔྤམཱཎོ ལཱུཁཔྤསནྣོ, དྷམྨཔྤམཱཎོ དྷམྨཔྤསནྣོཏི ཨེཝཾ ཙཏུཔྤམཱཎིཀེ ལོཀསནྣིཝཱསེ སབྦཐཱཔི པསཱདཱཝཧབྷཱཝེན སམནྟཔཱསཱདིཀཏྟཱ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ སདེཝམནུསྶཱནཾ ཨཱདརབཧུམཱནགཱརཝཱཡཏནཏཱཡ པརམཔེམསམྦྷཏྟིཊྛཱནཾ. ཡེ ཏསྶ ཨོཝཱདེ པཏིཊྛིཏཱ ཨཝེཙྩཔྤསཱདེན སམནྣཱགཏཱ ཧོནྟི, ཀེནཙི ཨསཾཧཱརིཡཱ ཏེསཾ པསཱདབྷཏྟི སམཎེན ཝཱ བྲཱཧྨཎེན ཝཱ དེཝེན ཝཱ མཱརེན ཝཱ བྲཧྨུནཱ ཝཱ. ཏཐཱ ཧི ཏེ ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགེཔི ཏཏྠ པསཱདཾ ན པརིཙྩཛནྟི, ཏསྶ ཝཱ ཨཱཎཾ དལ༹ྷབྷཏྟིབྷཱཝཏོ.

ཏེནེཝཱཧ –

‘‘ཡོ ཝེ ཀཏཉྙཱུ ཀཏཝེདི དྷཱིརོ;

ཀལྱཱཎམིཏྟོ དལ༹ྷབྷཏྟི ཙ ཧོཏཱི’’ཏི. (ཛཱ. ༢.༡༧.༧༨);

‘‘སེཡྻཐཱཔི, བྷིཀྑཝེ, མཧཱསམུདྡོ ཋིཏདྷམྨོ ཝེལཾ ནཱཏིཝཏྟཏི, ཨེཝམེཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཡཾ མཡཱ སཱཝཀཱནཾ སིཀྑཱཔདཾ པཉྙཏྟཾ, ཏཾ མམ སཱཝཀཱ ཛཱིཝིཏཧེཏུཔི ནཱཏིཀྐམནྟཱི’’ཏི (ཨུདཱ. ༤༥; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༨༥) ཙ. –

ཨེཝཾ བྷཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ ནིརུཏྟིནཡེན ཨེཀསྶ ཏ-ཀཱརསྶ ལོཔཾ ཀཏྭཱ ཨིཏརསྶ ག-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ.

‘‘གུཎཱཏིསཡཡུཏྟསྶ, ཡསྨཱ ལོཀཧིཏེསིནོ;

སམྦྷཏྟཱ བཧཝོ སཏྠུ, བྷགཝཱ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.

ཀཐཾ བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ? ཡསྨཱ ཏཐཱགཏོ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོཔི ཨཔརིམཱཎཱསུ ཛཱཏཱིསུ པཱརམིཡོ པརིཔཱུརེནྟོ བྷགསངྑཱཏཾ སིརིཾ ཨིསྶརིཡཾ ཡསཉྩ ཝམི ཨུགྒིརི, ཁེལ༹པིཎྜཾ ཝིཡ ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡི, ཙརིམཏྟབྷཱཝེཔི ཧཏྠགཏཾ ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ དེཝལོཀཱདྷིཔཙྩསདིསཾ ཙཏུདཱིཔིསྶརིཡཾ ཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟིསནྣིསྶཡཾ སཏྟརཏནསམུཛྫལཾ ཡསཉྩ ཏིཎཱཡཔི ཨམཉྙམཱནོ ནིརཔེཀྑོ པཧཱཡ ཨབྷིནིཀྑམིཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱ ཨིམེ སིརཱིཨཱདིཀེ བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཱནི ནཱམ ནཀྑཏྟཱནི, ཏེཧི སམཾ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི བྷགཱ, སིནེརུཡུགནྡྷརཨུཏྟརཀུརུཧིམཝནྟཱདིབྷཱཛནལོཀཝིསེསསནྣིསྶཡཱ སོབྷཱ ཀཔྤཊྛིཡབྷཱཝཏོ, ཏེཔི བྷགཝཱ ཝམི ཏནྣིཝཱསིསཏྟཱཝཱསསམཏིཀྐམཏོ ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔྤཧཱནེན པཛཧཱིཏི. ཨེཝམྤི བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ ཡསྨཱ, ཡསཾ ཨིསྶརིཡཾ སུཁཾ;

པཧཱསི ལོཀཙིཏྟཉྩ, སུགཏོ བྷགཝཱ ཏཏོ’’.

ཀཐཾ བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ? བྷཱགཱ ནཱམ སབྷཱགདྷམྨཀོཊྛཱསཱ, ཏེ ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱདིཝསེན, ཏཏྠཱཔི རཱུཔཝེདནཱདིཝསེན པཐཝིཡཱདིཝསེན ཨཏཱིཏཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀཝིདྷཱ, ཏེ ཙ བྷགཝཱ སབྦཾ པཔཉྩཾ སབྦཾ ཡོགཾ སབྦཾ གནྠཾ སབྦཾ སཾཡོཛནཾ སམུཙྪིནྡིཏྭཱ ཨམཏདྷཱཏུཾ སམདྷིགཙྪནྟོ ཝམི ཨུགྒིརི, ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡི ན པཙྩཱཝམི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘སབྦཏྠཀམེཝ པཐཝིཾ ཨཱཔཾ ཏེཛཾ ཝཱཡཾ, ཙཀྑུཾ སོཏཾ གྷཱནཾ ཛིཝ྄ཧཾ ཀཱཡཾ མནཾ, རཱུཔེ སདྡེ གནྡྷེ རསེ ཕོཊྛབྦེ དྷམྨེ, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ…པེ… མནོཝིཉྙཱཎཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཾ…པེ… མནོསམྥསྶཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ ཝེདནཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ ཝེདནཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ སཉྙཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ སཉྙཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ ཙེཏནཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ ཙེཏནཾ, རཱུཔཏཎྷཾ…པེ… དྷམྨཏཎྷཾ, རཱུཔཝིཏཀྐཾ…པེ… དྷམྨཝིཏཀྐཾ, རཱུཔཝིཙཱརཾ…པེ… དྷམྨཝིཙཱར’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨནུཔདདྷམྨཝིབྷཱགཝསེནཔི སབྦེཝ དྷམྨཀོཊྛཱསེ ཨནཝསེསཏོ ཝམི ཨུགྒིརི, ཨནཔེཀྑཔརིཙྩཱགེན ཚཌྜཡི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡཾ ཏཾ, ཨཱནནྡ, ཙཏྟཾ ཝནྟཾ མུཏྟཾ པཧཱིནཾ པཊིནིསྶཊྛཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏོ པུན པཙྩཱཝམིསྶཏཱིཏི ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༨༣). ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཱགེ ཝམཱིཏི སབྦེཔི ཀུསལཱཀུསལེ སཱཝཛྫཱནཝཛྫེ ཧཱིནཔཎཱིཏེ ཀཎྷསུཀྐསཔྤཊིབྷཱགེ དྷམྨེ ཨརིཡམགྒཉཱཎམུཁེན ཝམི ཨུགྒིརི, ཨནཔེཀྑོ པརིཙྩཛི པཛཧི, པརེསཉྩ ཏཐཏྟཱཡ དྷམྨཾ དེསེསི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘དྷམྨཱཔི ཝོ, བྷིཀྑཝེ, པཧཱཏབྦཱ, པགེཝ ཨདྷམྨཱ (མ. ནི. ༡.༢༤༠). ཀུལླཱུཔམཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེསྶཱམི ནིཏྠརཎཏྠཱཡ, ནོ གཧཎཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༤༠). ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱདི-དྷམྨབྷཱགཱ-མཧེསིནཱ;

ཀཎྷསུཀྐཱ ཡཏོ ཝནྟཱ, ཏཏོཔི བྷགཝཱ མཏོ’’.

ཏེན ཝུཏྟཾ –

‘‘བྷཱགཝཱ བྷཏཝཱ བྷཱགེ, བྷགེ ཙ ཝནི བྷཏྟཝཱ;

བྷགེ ཝམི ཏཐཱ བྷཱགེ, ཝམཱིཏི བྷགཝཱ ཛིནོ’’ཏི.

དྷམྨསརཱིརཾ པཙྩཀྑཾ ཀརོཏཱིཏི ‘‘ཡོ ཝོ, ཨཱནནྡ, མཡཱ དྷམྨོ ཙ ཝིནཡོ ཙ དེསིཏོ པཉྙཏྟོ, སོ ཝོ མམཙྩཡེན སཏྠཱ’’ཏི ཝཙནཏོ དྷམྨསྶ སཏྠུབྷཱཝཔརིཡཱཡོ ཝིཛྫཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཝཛིརསངྒྷཱཏསམཱནཀཱཡོ པརེཧི ཨབྷེཛྫསརཱིརཏྟཱ. ན ཧི བྷགཝཏོ རཱུཔཀཱཡེ ཀེནཙི སཀྐཱ ཨནྟརཱཡཾ ཀཱཏུནྟི. དེསནཱསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི ཝཀྑམཱནསྶ སཀལསྶ སུཏྟསྶ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ནིདསྶནཏོ. སཱཝཀསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི པཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟེན པཉྩསུ ཋཱནེསུ བྷགཝཏཱ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏེན མཡཱ མཧཱསཱཝཀེན སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ མཡཱཝ སུཏཾ, ན ཨནུསྶུཏཾ ན པརཾཔརཱབྷཏནྟི ཨིམསྶཏྠསྶ དཱིཔནཏོ. ཀཱལསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི བྷགཝཱསདྡསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟསྶ སམཡསདྡསྶ བུདྡྷུཔྤཱདཔཊིམཎྜིཏབྷཱཝདཱིཔནཏོ. བུདྡྷུཔྤཱདཔརམཱ ཧི ཀཱལསམྤདཱ. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –

‘‘ཀཔྤཀསཱཡེ ཀལིཡུགེ, བུདྡྷུཔྤཱདོ ཨཧོ མཧཙྪརིཡཾ;

ཧུཏཱཝཧམཛ྄ཛྷེ ཛཱཏཾ, སམུདིཏམཀརནྡམརཝིནྡ’’ནྟི.

བྷགཝཱཏི དེསཀསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམབྷཱཝདཱིཔནཏོ གརུགཱརཝཱདྷིཝཙནབྷཱཝཏོ.

ཨཝིསེསེནཱཏི ན ཝིསེསེན, ཝིཧཱརབྷཱཝསཱམཉྙེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨིརིཡཱཔཐ…པེ… ཝིཧཱརེསཱུཏི ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརོ, དིབྦཝིཧཱརོ, བྲཧྨཝིཧཱརོ, ཨརིཡཝིཧཱརོཏི ཨེཏེསུ ཙཏཱུསུ ཝིཧཱརེསུ. སམངྒཱིཔརིདཱིཔནནྟི སམངྒཱིབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. ཨེཏནྟི ‘‘ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཨེཏཾ པདཾ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ གིཧཱིཧི སཾསཊྛོ ཝིཧརཏི སཧནནྡཱི སཧསོཀཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༢༤༡) ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརེ ཨཱགཏཾ. ‘‘ཡསྨིཾ, བྷིཀྑཝེ, སམཡེ བྷིཀྑུ ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི…པེ… པཋམཾ ཛྷཱནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༡༦༠; ཝིབྷ. ༦༢༤) ཨེཏྠ དིབྦཝིཧཱརེ. ‘‘སོ མེཏྟཱསཧགཏེན ཙེཏསཱ ཨེཀཾ དིསཾ ཕརིཏྭཱ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༥༥༦; ༣.༣༠༨; མ. ནི. ༡.༧༧; ༢.༣༠༩; ༣.༢༣༠) བྲཧྨཝིཧཱརེ. ‘‘སོ ཁོ ཨཧཾ, ཨགྒིཝེསྶན, ཏསྶཱཡེཝ ཀཐཱཡ པརིཡོསཱནེ ཏསྨིཾ ཨེཝ པུརིམསྨིཾ སམཱདྷིནིམིཏྟེ ཨཛ྄ཛྷཏྟམེཝ ཙིཏྟཾ སཎྛཔེམི སནྣིསཱདེམི ཨེཀོདིཾ ཀརོམི སམཱདཧཱམི, ཡེན སུདཾ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝིཧརཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༨༧) ཨརིཡཝིཧཱརེ.

ཏཏྠ ཨིརིཡནཾ ཝཏྟནཾ ཨིརིཡཱ, ཀཱཡཔྤཡོགོ. ཏསྶཱ པཝཏྟནུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཋཱནཱདི ཨིརིཡཱཔཐོ. ཋཱནསམངྒཱི ཝཱ ཧི ཀཱཡེན ཀིཉྩི ཀརེཡྻ གམནཱདཱིསུ ཨཉྙཏརསམངྒཱི ཝཱ. ཨཐ ཝཱ ཨིརིཡཏི པཝཏྟཏི ཨེཏེན ཨཏྟབྷཱཝོ ཀཱཡཀིཙྩཾ ཝཱཏི ཨིརིཡཱ, ཏསྶཱ པཝཏྟིཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཨིརིཡཱ ཙ སོ པཐོ ཙཱཏི ཨིརིཡཱཔཐོ, ཋཱནཱདི ཨེཝ. སོ ཙ ཨཏྠཏོ གཏིནིཝཏྟིཨཱདིཨཱཀཱརེན པཝཏྟོ ཙཏུསནྟཏིརཱུཔཔབནྡྷོ ཨེཝ. ཝིཧརཎཾ, ཝིཧརཏི ཨེཏེནཱཏི ཝཱ ཝིཧཱརོ, ཨིརིཡཱཔཐོ ཨེཝ ཝིཧཱརོ ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརོ. དིཝི བྷཝོ དིབྦོ, ཏཏྠ བཧུལཔྤཝཏྟིཡཱ བྲཧྨཔཱརིསཛྫཱདིདེཝལོཀེ བྷཝོཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ཡོ དིབྦཱནུབྷཱཝོ, ཏདཏྠཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི ཝཱ དིབྦོ, ཨབྷིཉྙཱབྷིནཱིཧཱརཝསེན མཧཱགཏིཀཏྟཱ ཝཱ དིབྦོ, དིབྦོ ཙ སོ ཝིཧཱརོ ཙཱཏི དིབྦཝིཧཱརོ, ཙཏསྶོ རཱུཔཱཝཙརསམཱཔཏྟིཡོ. ཨཱརུཔྤསམཱཔཏྟིཡོཔི ཨེཏྠེཝ སངྒཧཾ གཙྪནྟི. བྲཧྨཱུནཾ, བྲཧྨཱནོ ཝཱ ཝིཧཱརཱ བྲཧྨཝིཧཱརཱ, ཙཏསྶོ ཨཔྤམཉྙཱཡོ. ཨརིཡཱནཾ, ཨརིཡཱ ཝཱ ཝིཧཱརཱ ཨརིཡཝིཧཱརཱ, ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནི. སོ ཧི ཨེཀཾ ཨིརིཡཱཔཐབཱདྷནནྟིཨཱདི ཡདིཔི བྷགཝཱ ཨེཀེནཔི ཨིརིཡཱཔཐེན ཙིརཏརཾ ཀཱལཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ པཝཏྟེཏུཾ སཀྐོཏི, ཏཐཱཔི ཨུཔཱདིནྣཀསརཱིརསྶ ནཱམ ཨཡཾ སབྷཱཝོཏི དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ ཝཱ བྷགཝཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཝསནྟོ ཝིནེཡྻཱནཾ དྷམྨཾ དེསེནྟོ, ནཱནཱསམཱཔཏྟཱིཧི ཙ ཀཱལཾ ཝཱིཏིནཱམེནྟོ ཝསཏཱིཏི སཏྟཱནཾ ཨཏྟནོ ཙ ཝིཝིདྷཾ ཧིཏསུཁཾ ཧརཏི ཨུཔནེཏི ཨུཔྤཱདེཏི, ཏསྨཱ ཝིཝིདྷཾ ཧརཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

པཙྩཏྠིཀེ ཛིནཱཏཱིཏི ཛེཏོ. ཛེཏ-སདྡོ ཧི སོཏ-སདྡོ ཝིཡ ཀཏྟུསཱདྷནོཔི ཨཏྠཱིཏི. རཉྙོ ཝཱ པཙྩཏྠིཀཱནཾ ཛིཏཀཱལེ ཛཱཏཏྟཱ ཛེཏོ. རཉྙོ ཧི ཨཏྟནོ ཛཡཾ ཏཏྠ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཛིཏཝཱཏི ཛེཏོཏི ཀུམཱརོ ཝུཏྟོ. མངྒལཀཱམཏཱཡ ཝཱ ཛེཏོཏིསྶ ནཱམཾ ཀཏཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཛེཡྻོ’’ཏི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ‘‘ཛེཏོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཏསྶ ཛེཏསྶ རཱཛཀུམཱརསྶ. ཝནེཏིཨཱདིཏོ པཊྛཱཡེཝ ཏཾ ཏསྶ སནྟཀནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སབྦཀཱམསམིདྡྷིཏཱཡ ཝིགཏམལམཙྪེརཏཱཡ ཀརུཎཱདིགུཎསམངྒིཏཱཡ ཙ ནིཙྩཀཱལཾ ཨུཔཊྛཔིཏོ ཨནཱཐཱནཾ པིཎྜོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ, ཏསྶ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ. ཡདི ཛེཏཝནཾ, ཀཐཾ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཱཐཔིཎྜིཀེནཱ’’ཏིཨཱདི. པཉྩཝིདྷསེནཱསནངྒསམྤཏྟིཡཱ ཨཱརམནྟི ཨེཏྠ པབྦཛིཏཱཏི ཨཱརཱམོ, ཏསྨིཾ ཨཱརཱམེ. ཡདིཔི སོ བྷཱུམིབྷཱགོ ཀོཊིསནྠརེན མཧཱསེཊྛིནཱ ཀཱིཏོ, རུཀྑཱ པན ཛེཏེན ན ཝིཀྐཱིཏཱཏི ཏཾ ‘‘ཛེཏཝན’’ནྟི ཝཏྟབྦཏཾ ལབྷཏཱིཏི ཝདནྟི. ཨུབྷིནྣམྤི ཝཱ ཏཏྠ པརིཙྩཱགཝིསེསཀིཏྟནཏྠཾ ཨུབྷཡཝཙནཾ, ཛེཏེནཔི ཧི བྷཱུམིབྷཱགཝིཀྐཡེན ལདྡྷདྷནཾ ཏཏྠ དྭཱརཀོཊྛཀཀརཎཝསེན ཝིནིཡུཏྟཾ. སཱཝཏྠིཛེཏཝནཱནཾ བྷཱུམིབྷཱགཝསེན བྷིནྣཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཧི སཀྐཱ ཨུབྷཡཏྠ ཨེཀཾ སམཡཾ ཝིཧརིཏུ’’ནྟི.

ཨཔཱཀཊཱཏི སཀྐོ སུཡཱམོཏིཨཱདིནཱ ཨནབྷིཉྙཱཏཱ. ཨབྷིཉྙཱཏཱནམྤི ཨཉྙཏརསདྡོ དིསྶཏེཝ ཨེཀསདིསཱཡཏྟཏྟཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨབྷིཛཱནཱཏི ནོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཧུནཱ ཨིདཱནེཝ. སཱདྷཱརཎཝཙནཾ དིབྦཏཾ ཨནྟོནཱིཏཾ ཀཏྭཱ. དེཝོ ཨེཝ དེཝཏཱ པུརིསེཔི ཝཏྟནཏོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨིམསྨིཾ པནཏྠེ’’ཏིཨཱདི. ནནུ ཙ རཱུཔཱཝཙརསཏྟཱནཾ པུརིསིནྡྲིཡཾ ནཏྠི, ཡེན ཏེ པུརིསཱཏི ཝུཙྩེཡྻུཾ? ཡདིཔི པུརིསིནྡྲིཡཾ ནཏྠི, པུརིསསཎྛཱནསྶ པན པུརིསཝེསསྶ ཙ ཝསེན པུརིསཔུགྒལཱཏྭེཝ ཝུཙྩནྟི པུརིསཔཀཏིབྷཱཝཏོ.

ཨབྷིཀྐནྟཱཏི ཨཏིཀྐནྟཱ, ཝིགཏཱཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཁཡེ དིསྶཏཱི’’ཏི. ཏེནེཝ ཧི ‘‘ནིཀྑནྟོ པཋམོ ཡཱམོ’’ཏི ཨུཔརི ཝུཏྟཾ. ཨབྷིཀྐནྟཏརོཏི ཨཏིཝིཡ ཀནྟཏརོ. ཏཱདིསོ ཙ སུནྡརོ བྷདྡཀོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སུནྡརེ དིསྶཏཱི’’ཏི. ཀོཏི དེཝནཱགཡཀྑགནྡྷབྦཱདཱིསུ ཀོ ཀཏམོ? མེཏི མམ. པཱདཱནཱིཏི པཱདེ. ཨིདྡྷིཡཱཏི ཨིམཱཡ ཨེཝརཱུཔཱཡ དེཝིདྡྷིཡཱ. ཡསསཱཏི ཨིམིནཱ ཨེདིསེན པརིཝཱརེན པརིཙྪདེན ཙ. ཛལནྟི ཝིཛྫོཏམཱནོ. ཨབྷིཀྐནྟེནཱཏི ཨཏིཝིཡ ཀནྟེན ཀམནིཡེན ཨབྷིརཱུཔེན. ཝཎྞེནཱཏི ཚཝིཝཎྞེན སརཱིརཝཎྞནིབྷཱཡ. སབྦཱ ཨོབྷཱསཡཾ དིསཱཏི སབྦཱཔི དིསཱ པབྷཱསེནྟོ ཙནྡོ ཝིཡ སཱུརིཡོ ཝིཡ ཙ ཨེཀོབྷཱསཾ ཨེཀཱལོཀཾ ཀརོནྟོཏི གཱཐཱཡ ཨཏྠོ. ཨབྷིརཱུཔེཏི ཨུལཱ༹རརཱུཔེ སམྤནྣརཱུཔེ.

ཀཉྩནསནྣིབྷཏྟཙཏཱ སུཝཎྞཝཎྞགྒཧཎེན གཧིཏཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ཚཝིཡ’’ནྟི. ཚཝིགཏཱ པན ཝཎྞདྷཱཏུ ཨེཝ ‘‘སུཝཎྞཝཎྞོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝཎྞགྒཧཎེན གཧིཏཱཏི ཨཔརེ. ཝཎྞནཾ ཀིཏྟིཡཱ ཨུགྒྷོསནནྟི ཝཎྞོ, ཐུཏི. ཝཎྞཱིཡཏི ཨསངྐརཏོ ཝཝཏྠཔཱིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, ཀུལཝགྒོ. ཝཎྞཱིཡཏི ཕལཾ ཨེཏེན ཡཐཱསབྷཱཝཏོ ཝིབྷཱཝཱིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, ཀཱརཎཾ. ཝཎྞནཾ དཱིགྷརསྶཱདིཝསེན སཎྛཧནནྟི ཝཎྞོ, སཎྛཱནཾ. ཝཎྞཱིཡཏི ཨཎུམཧནྟཱདིཝསེན པམཱིཡཏཱིཏི ཝཎྞོ, པམཱཎཾ. ཝཎྞེཏི ཝིཀཱརཾ ཨཱཔཛྫམཱནཾ ཧདཡངྒཏབྷཱཝཾ པཀཱསེཏཱིཏི ཝཎྞོ, རཱུཔཱཡཏནཾ. ཨེཝཾ ཏེན ཏེན པཝཏྟིནིམིཏྟེན ཝཎྞསདྡསྶ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཨིདྡྷིཾ མཱཔེཏྭཱཏི ཝཏྠཱལངྐཱརཀཱཡཱདཱིཧི ཨོབྷཱསམུཉྩནཱདིཝསེན དིབྦཾ ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝཾ ནིམྨིནིཏྭཱ. ཀཱམཱཝཙརཱ ཨནབྷིསངྑཏེནཔི ཨཱགནྟུཾ སཀྐོནྟི ཨོལཱ༹རིཀརཱུཔཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཏེ ཀབལཱི༹ཀཱརབྷཀྑཱ. རཱུཔཱཝཙརཱ ན སཀྐོནྟི ཏཏོ སུཁུམཏརརཱུཔཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏེསཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ‘‘ཨཏིསུཁུམོ’’ཏི མཱུལཔཊིསནྡྷིརཱུཔཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ན ཏེན ཨིརིཡཱཔཐཀཔྤནཾ ཧོཏཱིཏི ཨེཏེན བྲཧྨལོཀེཔི བྲཧྨཱནོ ཡེབྷུཡྻེན ནིམྨིཏརཱུཔེནེཝ པཝཏྟནྟཱིཏི དསྶེཏི. ཨིཏརཉྷི ཨཏིཝིཡ སུཁུམཾ རཱུཔཾ ཀེཝལཾ ཙིཏྟུཔྤཱདསྶ ནིསྶཡཱདྷིཊྛཱནབྷཱུཏཾ སཎྛཱནཝནྟཾ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏི.

ཨནཝསེསཏྟཾ སཀལཏཱ. ཡེབྷུཡྻཏཱ བཧུལབྷཱཝོ. ཨབྱཱམིསྶཏཱ ཝིཛཱཏིཡེན ཨསངྐརོ. སུཁེན ཧི ཨཝོཀིཎྞཏཱ ཏཏྠ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཨནཏིརེཀཏཱ ཏཾཔརམཏཱ ཝིསེསཱབྷཱཝོ. ཀེཝལཀཔྤནྟི ཀེཝལཾ དལ༹ྷཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. སངྒྷབྷེདཱཡཱཏི སངྒྷེ ཝིཝཱདཱཡ, ཝིཝཱདུཔྤཱདཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཀེཝལཾ ཝུཙྩཏི ནིབྦཱནཾ སབྦསངྑཏཝིཝིཏྟཏྟཱ, ཨེཏསྶ ཏཾ ཨཏྠཱིཏི ཀེཝལཱི, སཙྪིཀཏནིརོདྷོ ཁཱིཎཱསཝོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིསཾཡོགོ ཨཏྠོ’’ཏི.

ཀཔྤསདྡོ པནཱཡཾ སཨུཔསགྒོ ཨནུཔསགྒོ ཙཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཨོཀཔྤནིཡཔདེ ལབྦྷམཱནཾ ཀཔྤསདྡམཏྟཾ དསྶེཏི, ཨཉྙཐཱ ཀཔྤཔདཾ ཨནིདསྶནམེཝ སིཡཱ. སམཎཀཔྤེཧཱིཏི ཝིནཡསིདྡྷེཧི སམཎཝོཧཱརེཧི. ནིཙྩཀཔྤནྟི ནིཙྩཀཱལཾ. པཉྙཏྟཱིཏི ནཱམཾ. ནཱམཉྷེཏཾ ཏསྶ ཨཱཡསྨཏོ, ཡདིདཾ ཀཔྤོཏི. ཀཔྤིཏཀེསམསྶཱུཏི ཀཏྟརིཀཱཡ ཚེདིཏཀེསམསྶུ. དྭངྒུལཀཔྤོཏི མཛ྄ཛྷནྷིཀཝེལཱཡ ཝཱིཏིཀྐནྟཱཡ དྭངྒུལཏཱཝིཀཔྤོ. ལེསོཏི ཨཔདེསོ. ཨནཝསེསཾ ཕརིཏུཾ སམཏྠསྶཔི ཨོབྷཱསསྶ ཀེནཙིཔི ཀཱརཎེན ཨེཀདེསཕརཎམྤི སིཡཱ, ཨཡཾ པན སབྦསོཝ ཕརཏཱིཏི དསྶེཏུཾ སམནྟཏྠོ ཀཔྤ-སདྡོ གཧིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཝསེསཾ སམནྟཏོ’’ཏི. ཨཱིསཾ ཨསམཏྟཾ, ཀེཝལཾ ཝཱ ཀེཝལཀཔྤཾ. བྷགཝཏོ ཨཱབྷཱཡ ཨནོབྷཱསིཏམེཝ ཧི པདེསཾ དེཝཏཱ ཨཏྟནོ པབྷཱཡ ཨོབྷཱསེནྟི. ན ཧི བྷགཝཏོ པབྷཱ ཀཱཡཙི པབྷཱཡ ཨབྷིབྷུཡྻཏི, སཱུརིཡཱདཱིནམྤི པབྷཾ སཱ ཨབྷིབྷུཡྻ ཏིཊྛཏཱིཏི.

ཡེན ཝཱ ཀཱརཎེནཱཏི ཧེཏུམྷི ཨིདཾ ཀརཎཝཙནཾ. ཧེཏུཨཏྠོ ཧི ཀིརིཡཱཡ ཀཱརཎཾ, ན ཀརཎཾ ཝིཡ ཀིརིཡཏྠོ, ཏསྨཱ ནཱནཔྤཀཱར-གུཎཝིསེསཱདྷིགམནཏྠཱ ཨིདྷ ཨུཔསངྐམནཀིརིཡཱཏི ‘‘ཨནྣེན ཝསཏི, ཝིཛྫཱཡ ཝསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཧེཏུཨཏྠམེཝ ཏཾ ཀརཎཝཙནཾ ཡུཏྟཾ ན ཀརཎཏྠཾ ཏསྶ ཨཡུཛྫམཱནཏྟཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡེན ཝཱ ཀཱརཎེནཱ’’ཏིཨཱདི. བྷགཝཏོ སཏཏཔྤཝཏྟནིརཏིསཡ-སཱདུཝིཔུལམཏརས-སདྡྷམྨཕལཏཱཡ སཱདུཕལནིཙྩཕལིཏམཧཱརུཀྑེན བྷགཝཱ ཨུཔམིཏོ. སཱདུཕལཱུཔབྷོགཱདྷིཔྤཱཡགྒཧཎེནེཝ ཧི མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ སཱདུཕལཏཱ གཧིཏཱཏི. ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨུཔསངྐནྟཱ. སམྤཏྟཀཱམཏཱཡ ཧི ཀིཉྩི ཋཱནཾ གཙྪནྟོ ཏཾཏཾཔདེསཱཏིཀྐམནེན ཨུཔསངྐམི, ཨུཔསངྐནྟོཏི ཝཏྟབྦཏཾ ལབྷཏི. ཏེནཱཧ ‘‘གཏཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི, ཨུཔགཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨུཔསངྐམིཏྭཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔསངྐམནཔརིཡོསཱནདཱིཔན’’ནྟི. ཏཏོཏི ཡཾ ཋཱནཾ པཏྟཱ ‘‘ཨུཔསངྐམཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ, ཏཏོ ཨུཔགཏཊྛཱནཏོ.

གཏིནིཝཏྟིཨཏྠཏོ སཱམཉྙཏོ ཨཱསནམྤི ཋཱནགྒཧཎེན གཡ྄ཧཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱསནཀུསལཏཱཡ ཨེཀམནྟཾ ཏིཊྛནྟཱི’’ཏི. ནིསིནྣཱཔི ཧི གམནཏོ ནིཝཏྟཱ ནཱམ ཧོནྟི ཋཏྭཱ ནིསཱིདིཏབྦཏྟཱ, ཡཐཱཝུཏྟཊྛཱནཱདཡོཔི ཨཱསནེནེཝ སངྒཧིཏཱཏི. ཨཏིདཱུརཨཙྩཱསནྣཔཊིཀྑེཔེན ནཱཏིདཱུརནཙྩཱསནྣཾ ནཱམ གཧིཏཾ. ཏཾ པན ཨཝཀཾསཏོ ཨུབྷིནྣཾ པསཱརིཏཧཏྠསངྒྷཊྚནེན དཊྛབྦཾ. གཱིཝཾ པསཱརེཏྭཱཏི གཱིཝཾ པརིཝཏྟནཝསེན པསཱརེཏྭཱ.

ཀཱམཾ ‘‘ཀཐ’’ནྟི ཨཡམཱཀཱརཔུཙྪཱ, ཏརཎཱཀཱརོ ཨིདྷ པུཙྪིཏོ. སོ པན ཏརཎཱཀཱརོ ཨཏྠཏོ ཀཱརཎམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཐཾ ནཱུཏི ཀཱརཎཔུཙྪཱ’’ཏི? པཱཀཊོ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཾ མཧཱཔཐཝཱིཀམྤནཱདིཨནེཀཙྪརིཡཔཱཏུབྷཱཝཱདིནཱ.

མརིསནཊྛེན པཱཔཱནཾ རོགཱདིཨནཏྠཱནཾ ཨབྷིབྷཝནཊྛེན མཱརིསོ, དུཀྑརཧིཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིདྡུཀྑཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི. ནིརཡཔཀྑེ པིཡཱལཔནཝཙནཝསེན ཨུཔཙཱརཝཙནཉྩེཏཾ ཡཐཱ ‘‘དེཝཱནཾ པིཡཱ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཡདི ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི. སངྐུནཱ སངྐཱུཏི མཏྠཀཏོ སམཀོཊྚིཏེན ཡཱཝ ཧདཡཔདེསཱ ནིབྦིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨོཏིཎྞེན སངྐུནཱ པཱདཏལཏོ སམཀོཊྚིཏོ སངྐུ ནིབྦིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨཱརོཧནྟོ ཧདཡེ ཧདཡསྶ པདེསེ སམཱགཙྪེཡྻ, ཨཐ ནེསཾ སངྐཱུནཾ སམཱགམསམཀཱལེ ནཾ ཡཐཱཏིཀྐནྟསངྐུཀརཎཀཱལཾ ཛཱནེཡྻཱསི. ཀིཉྩི ནིམིཏྟཾ ཨུཔཱདཱཡ ཀིསྨིཉྩི ཨཏྠེ པཝཏྟསྶ སདྡསྶ ཏནྣིམིཏྟརཧིཏེ པཝཏྟི རུལ༹ྷཱི ནཱམ གམནཀིརིཡཱརཧིཏེ སཱསནཱདིམཏི པཊིཔིཎྜེ ཡཐཱ གོསདྡསྶ.

ཨོགྷམཏརཱིཏི ཡེསཾ ཨོགྷཱནཾ ཏརཎཾ པུཙྪིཏཾ, ཏེ གཎནཔརིཙྪེདཏོ སརཱུཔཏོ ཙ དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཀསྨཱ པནེཏྠ ཙཏྟཱརོ ཨེཝ ཨོགྷཱ ཝུཏྟཱ, ཏེ ཙ ཀཱམཱདཡོ ཨེཝཱཏི? ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ, ཡསྨཱ དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝཀིཙྩཝིསེསཉྙུནཱ བྷགཝཏཱ སབྦཾ ཉེཡྻཾ ཡཱཐཱཝཏོ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨེཏྟཀཱཝ ཨོགྷཱ དེསིཏཱ, ཨིམེ ཨེཝ ཙ དེསིཏཱཏི. ཝཊྚསྨིཾ ཨོཧནནྟི ཨོསཱིདཱཔེནྟཱིཏི ཨོགྷཱ, ཨོཧནནྟི ཧེཊྛཱ ཀཏྭཱ ཧནནྟི གཱམེནྟི, ཏཐཱབྷཱུཏཱ སཏྟེ ཨདྷོ གཱམེནྟི ནཱམ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ‘‘སབྦོཔི ཙེསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པརཏོ ཨཊྛཀཐཱཡམེཝ ཨཱགམིསྶཏི. ཀཱམནཊྛེན ཀཱམོ, ཀཱམོ ཙ སོ ཡཐཱཝུཏྟེནཏྠེན ཨོགྷོ ཙཱཏི, ཀཱམེསུ ཨོགྷོཏི ཝཱ ཀཱམོགྷོ. བྷཝོགྷོ ནཱམ བྷཝརཱགོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཚནྡརཱགོ ཛྷཱནནིཀནྟི ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སུམངྒལཝིལཱསིནཱིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༣༡༢) པན ‘‘སསྶཏདིཊྛིསཧགཏརཱགོ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ པཋམོ ཨུཔཔཏྟིབྷཝེསུ རཱགོ, དུཏིཡོ ཀམྨབྷཝེ. བྷཝདིཊྛིཝིནིམུཏྟསྶ དིཊྛིགཏསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ‘‘དྭཱསཊྛིདིཊྛིཡོ དིཊྛོགྷོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཙཏུསཙྩནྟོགདྷཏྟཱ སབྦསྶ ཉེཡྻསྶ ‘‘ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཨཉྙཱཎཾ ཨཝིཛྫོགྷོ’’ཏི ཨཱཧ.

ཨིདཱནི ཏེསཾ ཨོགྷསངྑཱཏཱནཾ པཱཔདྷམྨཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, པཝཏྟིཊྛཱནཾ པན ཀཱམགུཎཱདཡོ དསྶིཏཱ ཨེཝ. ‘‘པཉྩསུ ཀཱམགུཎེསུ ཚནྡརཱགོ ཀཱམོགྷོ’’ཏི ཨེཏྠ བྷཝོགྷཾ ཋཔེཏྭཱ སབྦོ ལོབྷོ ཀཱམོགྷོཏི ཡུཏྟཾ སིཡཱ. སསྶཏདིཊྛིསཧགཏོ རཱགོ བྷཝདིཊྛིསམྤཡུཏྟཏྟཱ བྷཝོགྷོཏི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟོ, བྷཝོགྷོ པན དིཊྛིགཏཝིཔྤཡུཏྟེསུ ཨེཝ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟོ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘བྷཝོགྷོ ཙཏཱུསུ དིཊྛིཝིཔྤཡུཏྟལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི. ཏསྨཱ དིཊྛིསཧགཏལོབྷོཔི ཀཱམོགྷོཏི ཡུཏྟཾ སིཡཱ. དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀདུཀྑཱནཉྷི ཀཱརཎབྷཱུཏཱ ཀཱམཱསཝཱདཡོཔི དྭིདྷཱ ཝུཏྟཱ, ཨཱསཝཱ ཨེཝ ཙ ཨོགྷཱ. ཀཱམཱསཝནིདྡེསེ ཙ ཀཱམེསཱུཏི ཀཱམརཱགདིཊྛིརཱགཱདཱིནཾ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏེསུ ཏེབྷཱུམཀེསུ ཝཏྠུཀཱམེསཱུཏི ཨཏྠོ སམྦྷཝཏི. ཏཏྠ ཧི ཨུཔྤཛྫམཱནཱ སཱཡཾ ཏཎྷཱ སབྦཱཔི ན ཀཱམཙྪནྡཱདིནཱམཾ ན ལབྷཏཱིཏི.

ཡདི པན པཉྩཀཱམགུཎིཀོ ཙ རཱགོ ཀཱམོགྷོཏི ཝུཏྟོཏི ཀཏྭཱ བྲཧྨཱནཾ ཝིམཱནཱདཱིསུ རཱགསྶ དིཊྛིརཱགསྶ ཙ ཀཱམོགྷབྷཱཝོ པཊིསེདྷིཏབྦོ སིཡཱ, ཨེཝཾ སཏི ཀཱམོགྷབྷཝོགྷཝིནིམུཏྟེན ནཱམ ལོབྷེན བྷཝིཏབྦཾ. སོ ཡདཱ དིཊྛིགཏཝིཔྤཡུཏྟེསུ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏདཱ ཏེན སམྤཡུཏྟོ ཨཝིཛྫོགྷོ ཨོགྷཝིཔྤཡུཏྟོཏི དོམནསྶཝིཙིཀིཙྪུདྡྷཙྩསམྤཡུཏྟསྶ ཝིཡ ཏསྶཔི ཨོགྷཝིཔྤཡུཏྟཏཱ ཝཏྟབྦཱ སིཡཱ ‘‘ཙཏཱུསུཔི དིཊྛིགཏཝིཔྤཡུཏྟལོབྷསཧགཏེསུ ཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤནྣོ མོཧོ སིཡཱ ཨོགྷསམྤཡུཏྟོ སིཡཱ ཨོགྷཝིཔྤཡུཏྟོ’’ཏི. ‘‘ཀཱམོགྷོ ཨཊྛསུ ལོབྷསཧགཏེསུ ཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི, ‘‘ཀཱམོགྷཾ པཊིཙྩ དིཊྛོགྷོ ཨཝིཛྫོགྷོ’’ཏི ཙ ཝཙནཏོ དིཊྛིསཧགཏོ ཀཱམོགྷོ ན ཧོཏཱིཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ཏཐཱ ཧེཏྠ ‘‘རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཚནྡརཱགོ ཛྷཱནནིཀནྟི ཙ བྷཝོགྷོ ནཱམཱཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཾ, ན ཝུཏྟཾ སསྶཏདིཊྛིསཧགཏོ རཱགོ’’ཏི.

ཨདྷོགམནཊྛེནཱཏི ཧེཊྛཱཔཝཏྟནཊྛེན. ཧེཊྛཱཔཝཏྟནཉྩེཏྠ ན ཀེཝལཾ ཨཔཱཡགམནིཡབྷཱཝེན, ཨཐ ཁོ སཾསཱརཏརཀཱཝརོདྷནེནཔཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨུཔརིབྷཝཉྩཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཀཱམཾ ནིབྦཱནཾ ཨརཱུཔིབྷཱཝཱ ཨདེསཾ, ན ཏསྶ ཋཱནཝསེན ཨུཔརིགཧཎཾ, སབྦསངྑཏཝིནིསྶཊཏྟཱ པན སབྦསྶཔི བྷཝསྶ ཨུཔརཱིཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔརིབྷཝཾ ནིབྦཱན’’ནྟི. ‘‘མཧཱཨུདཀོགྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ རཱསཊྛོ ཨོགྷ-སདྡོཏི ‘‘མཧཱ ཧེསོ ཀིལེསརཱསཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ སེསེསུཔཱིཏི བྷཝོགྷཱདཱིསུཔི.

ཨཔྤཏིཊྛཧནྟོཏི ཀིལེསཱདཱིནཾ ཝསེན ཨསནྟིཊྛནྟོ, ཨསཾསཱིདནྟོཏི ཨཏྠོ. ཨནཱཡཱུཧནྟོཏི ཨབྷིསངྑཱརཱདིཝསེན ན ཨཱཡཱུཧནྟོ མཛ྄ཛྷིམཾ པཊིཔདཾ ཝིལངྒྷིཏྭཱ ནིབྦུཡ྄ཧནྟོ. ཏེནཱཧ – ‘‘ཨཝཱཡམནྟོ’’ཏི, མིཙྪཱཝཱཡཱམཝསེན ཨཝཱཡམནྟོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. གཱུལ༹ྷནྟི སཾཝུཏཾ. པཊིཙྪནྣནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨཏྠཝསེན ཝཱ སཾཝུཏྟཾ གཱུལ༹ྷཾ, སདྡཝསེནཔི ཨཔཱཀཊཾ པཊིཙྪནྣཾ ཨནྟརདཱིཔཱདིཀེ ཋཱཏབྦཊྛཱནེ. ཨཱཡཱུཧནྟཱཏི ཧཏྠེཧི ཙ པཱདེཧི ཙ ཝཱཡམནྟཱ. ཨེཏཾ ཨཏྠཛཱཏཾ, ཨེཏཾ ཝཱ ཝིསྶཛྫནཾ.

ཨིདཱནི ཡེནཱདྷིཔྤཱཡེན བྷགཝཏཱ ཏཐཱགཱུལ༹ྷཾ ཀཏྭཱ པཉྷོ ཀཐིཏོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀིཾ པནཱཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནིགྒཧམུཁེནཱཏི ཝེནེཡྻཱནཾ ཝིནཡཨུཔཱཡབྷཱུཏནིགྒཧཝསེན. ཏེནཱཧ ཡེ པཎྜིཏམཱནིནོ’’ཏིཨཱདི. པཝཡ྄ཧ པཝཡ྄ཧཱཏི ཨོཕུཎིཏྭཱ ཨོཕུཎིཏྭཱ.

སོཏི དེཝཔུཏྟོ ནིཧཏམཱནོ ཨཧོསི ཡཐཱཝིསྶཛྫིཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨཛཱནནྟོ. ཡཐཱཏི ཨནིཡམཝཙནཾ ནིཡམནིདྡིཊྛཾ ཧོཏི, ཏཾསམྦནྡྷཉྩ ཀཐནྟི པུཙྪཱཝཙནནྟི ཏདུབྷཡསྶ ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱཧཾ ཛཱནཱམི, ཨེཝཾ མེ ཀཐེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ.

ཡདཱསྭཱཧནྟི ཡདཱ སུ ཨཧཾ, སུ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟཾ ‘‘ཡདིདཾ ཀཐཾ སཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. སབྦཔདེསཱུཏི ‘‘ཏདཱསྶུ སཾསཱིདཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཏཱིསུཔི པདེསུ. ཨཏརནྟོཏི ཨོགྷཱནཾ ཨཏིཀྐམནཏྠཾ ཏརཎཔྤཡོགཾ ཨཀརོནྟོ. ཏཏྠེཝཱཏི ཨོགྷནིཡཨོགྷེསུ ཨེཝ. ཨོསཱིདཱམཱིཏི ནིམུཛྫཱམི ཨོགྷེཧི ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊོ ཧོམི. ནིབྦུཡ྄ཧཱམཱིཏི ཨོགྷེཧི ནིབྦཱུལ༹ྷོ ཧོམི. ཋཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཨསཾསཱིདནྟོ. ཨཏིཝཏྟཱམཱིཏི ཨནུཔཡོགཾ ཨཏིཀྐམཱམི, ཨཔནིདྷཱནཝསེན སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ ཝིརཱདྷེམཱིཏི ཨཏྠོ. ཋཱནེ ཙ ཝཱཡཱམེ ཙཱཏི ཝཀྑམཱནཝིབྷཱགེ པཏིཊྛཧནེ ཝཱཡཱམེ ཙ དོསཾ དིསྭཱཏི པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནེསུ སཾསཱིདནནིབྦུཡ྄ཧནསངྑཱཏཾ ཏརཎསྶ ཝིབནྡྷནབྷཱུཏཾ ཨཱདཱིནཝཾ དིསྭཱན. ཨིདཾ བྷགཝཏཱ བོདྷིམཱུལེ ཨཏྟནཱ པཝཏྟིཏ-པུབྦབྷཱག-མནསིཀཱརཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨཏིཊྛནྟོ ཨཝཱཡམནྟོཏི པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀརཎཀིལེསཱདཱིནཾ པརིཝཛྫནེན ཨསཾསཱིདནྟོ ཨནིབྦུཡ྄ཧནྟོ. དེཝཏཱཡཔི པཊིཝིདྡྷོ ཏདཏྠོ ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣཏཱཡ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡདྷམྨཱནཾ པརིཔཀྐཏྟཱ. ན པན པཱཀཊོ ཝིཔཉྩིཏཉྙཱུཨཱདཱིནཾ, ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུནཾ པན ཡཐཱ ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ, ཏཐཱ པཱཀཊོ ཨེཝཱཏི. སཏྟ དུཀཱ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནརཱུཔཱ དསྶིཏཱ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ. ཀིལེསཝསེན སནྟིཊྛནྟོཏི ལོབྷཱདཱིཧི ཨབྷིབྷཱུཏཏཱཡ སཾསཱརེ པཏིཊྛཧནྟོ སམྨཱ ཨཔྤཊིཔཛྫནེན ཏཏྠེཝ སཾསཱིདཏི ནཱམ. ཨབྷིསངྑཱརཝསེནཱཏི ཏཏྠེཝཱབྷིསངྑཱརཙེཏནཱཡ ཙེཏེནྟོ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡོགྱསྶ ཁཎསྶ ཨཏིཝཏྟནེན ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམ. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསདུཀེསུཔི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏྠ ཙ ཝཊྚམཱུལཀཱ ཀིལེསཱཏི ཏེསཾ ཝསེན སཾསཱརེ ཨཝཊྛཱནཾ ཏཾཏཾཀམྨུནཱ ཏཏྠ ཏཏྠ བྷཝེ ཨབྷིནིབྦཏྟི, ཀིལེསཱ པན ཏེསཾ པཙྩཡམཏྟཾ. ཏཏྠ ཏཏྠ བྷཝེ ཨཔརཱཔརཾ ནིབྦཏྟེནྟོ སཾསཱརེ ནིབྦུཡ྄ཧཏི ནཱམཱཏི ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ དསྶནཝསེན པཋམདུཀོ ཝུཏྟོ. ཨིམེ སཏྟཱ སཾསཱརེ པརིབྦྷམནྟཱ དུཝིདྷཱ ཏཎྷཱཙརིཏཱ དིཊྛིཙརིཏཱ ཙཱཏི ཏེསཾ སཾསཱརནཱཡིཀབྷཱུཏཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཝསེན སནྟིཊྛནཾ, ཏདཉྙེསཾ པཝཏྟིཔཙྩཡཱནཾ ཝསེན ཨཱཡཱུཧནནྟི ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ དསྶནཝསེན དུཏིཡདུཀོ ཝུཏྟོ. སཾཡོཛནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདདསྶནསབྷཱཝཱཡ ཏཎྷཱཡ ཝསེན ཝིསེསཏོ པཏིཊྛཱནཾ, ཨམུཏྟིམགྒེ མུཏྟིམགྒཔརཱམཱསཏོ ཏཐཱ ཨཱཡཱུཧནམྤི དིཊྛིཡཱ ཝསེན ཧོཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ཏཏིཡདུཀོ ཝུཏྟོ. ཙཏུཏྠདུཀེ པན ཨདྷིཔྤཱཡོ ཨཊྛཀཐཱཡ ཨེཝ ཝིབྷཱཝིཏོ. ཡསྨཱ ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝིསནྟོ ཨརཱུཔརཱགཾ, ཨསཉྙཱུཔགཾ ཝཱ ཨཝིམོཀྑཾཡེཝ ཝིམོཀྑོཏི གཧེཏྭཱ སཾསཱརེ ཨེཝ ཨོལཱིཡཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨོལཱིཡནཱབྷིནིཝེསཱ ཧི བྷཝདིཊྛཱི’’ཏི. ཡསྨཱ པན ཀཱམབྷཝཱདཱིསུ ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ བྷཝཾ པཏྭཱ ཨཏྟཱ ཨུཙྪིཛྫཏི ཝིནསྶཏི, ན ཧོཏི པརཾ མརཎཱཏི ཨབྷིནིཝིསནྟོ བྷཝཝིཔྤམོཀྑཱཝཧཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨཔྤཊིཔཛྫནེན ཏཾ ཨཏིཝཏྟཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏིདྷཱཝནཱབྷིནིཝེསཱ ཝིབྷཝདིཊྛཱི’’ཏི.

ལཱིནཝསེན སནྟིཊྛནྟོཏི ཀོསཛྫཱདིཝསེན སཾཀོཙཱཔཛྫནེན སམྨཱ ཨཔྤཊིཔཛྫནྟོ. ཨུདྡྷཙྩཝསེན ཨཱཡཱུཧནྟོཏི སམྨཱསམཱདྷིནོ ཨབྷཱཝེན ཝིཀྑེཔཝསེན པཉྩམོ དུཀོ ཝུཏྟོ. ཡཐཱ ཀཱམསུཁཾ པཝིཊྛསྶ སམཱདྷཱནཾ ནཏྠི ཙིཏྟསྶ ཨུཔཀྐིལིཊྛཏྟཱ, ཨེཝཾ ཨཏྟཔརིཏཱཔནམནུཡུཏྟསྶ ཀཱཡསྶ ཨུཔཀྐིལིཊྛཏྟཱ. ཨིཏི ཙིཏྟཀཱཡཔརིཀྐིལེསཀརཱ དྭེ ཨནྟཱ ཏཎྷཱདིཊྛིནིསྶཡཏཱཡ སཾསཱིདནནིབྦུཡ྄ཧནནིམིཏྟཱ ཝུཏྟཱ ཚཊྛདུཀེ. པུབྦེ སཔྤདེསཏོཝ སཾཀིལེསདྷམྨཱ ‘‘སཾསཱིདནནིམིཏྟ’’ནྟི དསྶིཏཱཏི ཨིདཱནི ནིཔྤདེསཏོ དསྶནཝསེན, པུབྦེ ཙ སཱདྷཱརཎཏོ ཨབྷིསངྑཱརདྷམྨཱ ‘‘ནིབྦུཡ྄ཧནནིམིཏྟ’’ནྟི དསྶིཏཱཏི ཨིདཱནི པུཉྙཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརེ ཨེཝ ‘‘ཨཱཡཱུཧནནིམིཏྟ’’ནྟི དསྶནཝསེན སཏྟམདུཀོ ཝུཏྟོ. ཨེཝཉྷི དུགྒཏིསུགཏཱུཔཔཏྟིཝསེན སཾསཱིདནནིབྦུཡ྄ཧནཱནི ཝིབྷཛྫ དསྶིཏཱནི ཧོནྟཱིཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཝུཏྟམྤི ཙེཏ’’ནྟིཨཱདི. ཨདྷོབྷཱགཾ དུགྒཏིཾ གམེནྟཱིཏི ཨདྷོབྷཱགངྒམནཱིཡཱ ཨནུནཱསིཀལོཔཾ ཨཀཏྭཱ. ཏཐཱ ཨུཔརིབྷཱགཾ གམེནྟཱིཏི ཨུཔརིབྷཱགངྒམནཱིཡཱ.

ཨེཏྠ ཙ ཨོགྷཏརཎཾ པུཙྪིཏེན བྷགཝཏཱ ‘‘ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧ’’ནྟི ཏསྶ པཧཱནངྒམེཝ དསྶིཏཾ, ན སམྤཡོགངྒནྟི? ན ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ, ཡཱཝཏཱ ཡེན པཏིཊྛཱནཾ ཧོཏི, ཡེན ཙ ཨཱཡཱུཧནཾ, ཏདུབྷཡཔཊིཀྑེཔམུཁེན ཏཔྤཊིཔཀྑདྷམྨདསྶནམེཏནྟི. ན ཧེས ཨ-ཀཱརོ ཀེཝལཾ པཊིསེདྷེ, ཨཐ ཁོ པཊིཔཀྑེ ‘‘ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ, ཨཧིཏོ, ཨདྷམྨོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ཏསྨཱ ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཱནཾ པཊིཔཀྑཝསེན པཝཏྟམཱནོ ཏཐཱཔཝཏྟིཧེཏཱུཝཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ. ཁོཏི ཙ ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ནིཔཱཏོ ‘‘ཨསྶོསི ཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡) ཝིཡ. ཏེན ཨཔྤཏིཊྛཱནསྶ ཨེཀཾསིཀཏཾ དསྶེཏི. སོཡཾ ཁོ-སདྡོ ‘‘ཨནཱཡཱུཧ’’ནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨཱནེཏྭཱ ཝཏྟབྦོ. ཨནཱཡཱུཧནམྤི ཧི ཨེཀཾསིཀམེཝཱཏི ཏསྶ པཊིཔཀྑོ སཧ ཝིཔསྶནཱཡ ཨརིཡམགྒོ. ཏེན ཧི ཨོགྷཏརཎཾ ཧོཏི, ན ཨཉྙཐཱ. ཨེཝམཡཾ ཡཐཱནུསནྡྷིདེསནཱ ཀཏཱ, དེཝཏཱ ཙ སཧཝིཔསྶནཾ མགྒཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷཱིཏི པཋམཕལེ པཏིཊྛཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིམཾ པཉྷཝིསྶཛྫན’’ནྟིཨཱདི.

‘‘ཙིརསྶཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠཾ པདནྟརམེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙིརསྶ ཀཱལསྶཱ’’ཏི ཡཐཱ ‘‘མམཾ ཝཱ, བྷིཀྑཝེ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༥-༦) ཨེཏྠ ‘‘མམཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠཾ པདནྟརཾ མམནྟི. ན དིཊྛཔུབྦཱཏི ཨདསྶཱཝཱི. ཨདསྶཱཝིཏཱ ཙ དིསྭཱ ཀཏྟབྦཀིཙྩསྶ ཨསིདྡྷཏཱཡ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཉྙཐཱ ཀཱ ནཱམ སཱ དེཝཏཱ, ཡཱ བྷགཝནྟཾ ན དིཊྛཝཏཱི? ཏེནཱཧ ‘‘ཀིཾ པནིམཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. དསྶནཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨེཝཾ ཝཏྟུཾ ཝཏྟཏཱིཏི ཡདཱ ཀདཱཙི ཀཉྩི པིཡཛཱཏིཀཾ དིསྭཱ ཏཾ དསྶནཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘ཙིརེན ཝཏ མཡཾ ཨཱཡསྨནྟཾ པསྶཱམཱ’’ཏི ཨདིཊྛཔུབྦཾ དིཊྛཔུབྦཾ ཝཱ ཨེཝཾ ཝཏྟུཾ ཡུཛྫཏི, ཨཡཾ ལོཀེ ནིརུལ༹ྷེ སམུདཱཙཱརོཏི དསྶེཏི. བྲཧྨཾ ཝཱ ཝུཙྩཏི ཨརིཡམགྒོ, ཏསྶ ཨཎནཏོ ཛཱནནཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷནཏོ བྲཱཧྨཎོ. ཀིལེསནིབྦཱནེནཱཏི ཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟསམུཙྪེདསངྑཱཏེན ནིབྦཱནེན ནིབྦུཏཾ སམྨདེཝ ཝཱུཔསནྟ-སབྦཀིལེསདརཐ-པརིལཱ༹ཧཾ. ཨཱསཏྟཝིསཏྟཱདཱིཧཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཝིསཏཱདིཨཱཀཱརེ སངྒཎྷཱཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཝིསཏཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཊཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཱལཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཀྐཏཱིཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཾཝཱདིཀཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཾ ཧརཏཱིཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསམཱུལཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཕལཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཔརིབྷོགོཏི ཝིསཏྟིཀཱ, ཝིསཱལཱ ཝཱ པན སཱ ཏཎྷཱ རཱུཔེ སདྡེ གནྡྷེ རསེ ཕོཊྛབྦེ དྷམྨེ ཀུལེ གཎེ ཝིསཏཱ ཝིཏྠཏཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ’’ཏི (མཧཱནི. ༣).

ཏཏྠ ཝིསཏཱཏི ཝིཏྠཏཱ རཱུཔཱདཱིསུ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེསུ ཨབྷིབྱཱཔནཝསེན ཝིསཊཱཏི པུརིམཝཙནམེཝ ཏ-ཀཱརསྶ ཊ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཝིསཱལཱཏི ཝིཔུལཱ. ཝིསཀྐཏཱིཏི པརིསཀྐཏི, སཧཏི ཝཱ. རཏྟོ ཧི རཱགཝཏྠུནཱ པཱདེན ཏཱལི༹ཡམཱནོཔི སཧཏཱིཏི. ཨོསཀྐནཾ ཝིཔྥནྡནཾ ཝཱ ‘‘ཝིསཀྐན’’ནྟིཔི ཝདནྟི. ཨནིཙྩཱདིཾ ནིཙྩཱདིཏོ. གཎྷཱཏཱིཏི ཝིསཾཝཱདིཀཱ ཧོཏི. ཝིསཾ ཧརཏཱིཏི ཏཐཱ ཏཐཱ ཀཱམེསུ ཨཱནིསཾསཾ པསྶནྟཱི ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི ནེཀྑམྨཱབྷིམུཁཔྤཝཏྟིཏོ ཙིཏྟཾ སཾཧརཏི སཾཁིཔཏི, ཝིསཾ ཝཱ དུཀྑཾ, ཏཾ ཧརཏི, ཝཧཏཱིཏི ཨཏྠོ. དུཀྑནིབྦཏྟཀཀམྨསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝིསམཱུལཱ. ཝིསཾ ཝཱ དུཀྑཱབྷིབྷཱུཏཱ ཝེདནཱ མཱུལཾ ཨེཏིསྶཱཏི ཝིསམཱུལཱ. དུཀྑསམུདཡཏྟཱ ཝིསཾ ཕལཾ ཨེཏིསྶཱཏི ཝིསཕལཱ. ཏཎྷཱཡ རཱུཔཱདིཀསྶ དུཀྑསྶེཝ པརིབྷོགོ ཧོཏི, ན ཨམཏསྶཱཏི ཝིསཔརིབྷོགོཏི ཝུཏྟཱ, སབྦཏྠ ནིརུཏྟིཝསེན པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ཡོ པནེཏྠ པདྷཱནོ ཨཏྠོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ པུན ‘‘ཝིསཱལཱ ཝཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི ཨེཝམེཏྠ ཝིསཏྟིཀཱཔདསྶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏིཎྞཾ པཋམདུཏིཡམགྒེཧི. ནིཏྟིཎྞཾ ཏཏིཡམགྒེན. ཨུཏྟིཎྞཾ ཙཏུཏྠམགྒེན.

སམནུཉྙོཏི སམྨདེཝ ཀཏཱནུཉྙོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཀཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཧོསཱི’’ཏི. ཨནྟརདྷཱཡཱིཏི ཨདསྶནཾ ཨགམཱསི. ཡཐཱ པན ཨནྟརདྷཱཡི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨབྷིསངྑཏཀཱཡ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. མཱལེཧཱིཏི ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟཾ, ‘‘མཱལཱཧཱི’’ཏི ཀེཙི པཋནྟི, ‘‘མལྱེཧཱི’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཡ-ཀཱརལོཔཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོ. ཨཡཾ ཏཱཝ ཨཊྛཀཐཱཡ ལཱིནཏྠཝཎྞནཱ.

ནེཏྟིནཡཝཎྞནཱ

ཨིདཱནི པཀརཎནཡེན པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཀརིསྶཱམ. སཱ པན ཨཏྠཝཎྞནཱ ཡསྨཱ དེསནཱཡ སམུཊྛཱནཔྤཡོཛནབྷཱཛནེསུ པིཎྜཏྠེསུ ཙ ནིདྡྷཱརིཏེསུ སུཀརཱ ཧོཏི སུཝིཉྙེཡྻཱ ཙ, ཏསྨཱ སུཏྟདེསནཱཡ སམུཊྛཱནཱདཱིནི པཋམཾ ནིདྡྷཱརཡིསྶཱམ. ཏཏྠ སམུཊྛཱནཾ ཏཱཝ དེསནཱནིདཱནཾ, ཏཾ སཱདྷཱརཎཾ ཨསཱདྷཱརཎནྟི དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ སཱདྷཱརཎམྤི ཨབྦྷནྟརབཱཧིརབྷེདཏོ དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ སཱདྷཱརཎཾ ཨབྦྷནྟརསམུཊྛཱནཾ ནཱམ ལོཀནཱཐསྶ མཧཱཀརུཎཱ. ཏཱཡ ཧི སམུསྶཱཧིཏསྶ བྷགཝཏོ ཝེནེཡྻཱནཾ དྷམྨདེསནཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུདཔཱདི, ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘སཏྟེསུ ཙ ཀཱརུཉྙཏཾ པཊིཙྩ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེསཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༨༣; སཾ. ནི. ༡.༡༧༢; མཧཱཝ. ༩). ཨེཏྠ ཙ ཧེཏུཨཝཏྠཱཡཔི མཧཱཀརུཎཱཡ སངྒཧོ དཊྛབྦོ ཡཱཝདེཝ སཾསཱརམཧོགྷཏོ སདྡྷམྨདེསནཱཧཏྠདཱནེཧི སཏྟསནྟཱརཎཏྠཾ ཏདུཔྤཏྟིཏོ. ཡཐཱ ཙ མཧཱཀརུཎཱ, ཨེཝཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ དསབལཉཱཎཱདཱིནི ཙ དེསནཱཡ ཨབྦྷནྟརསམུཊྛཱནབྷཱཝེན ཝཏྟབྦཱནི. སབྦཉྷི ཉེཡྻདྷམྨཾ ཏེསཾ དེསེཏབྦཔྤཀཱརཾ སཏྟཱནཉྩ ཨཱསཡཱནུསཡཱདིཾ ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནནྟོ བྷགཝཱ ཋཱནཱཊྛཱནཱདཱིསུ ཀོསལླེན ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཝིཙིཏྟནཡདེསནཾ པཝཏྟེསཱིཏི. བཱཧིརཾ པན སཱདྷཱརཎཾ སམུཊྛཱནཾ དསསཧསྶམཧཱབྲཧྨཔརིཝཱར-སཧམྤཏིམཧཱབྲཧྨུནོ ཨཛ྄ཛྷེསནཾ. ཏདཛ྄ཛྷེསནུཏྟརཀཱལཉྷི དྷམྨགམྦྷཱིརཏཱཔཙྩཝེཀྑཎཱཛནིཏཾ ཨཔྤོསྶུཀྐཏཾ པཊིཔྤསྶམྦྷེཏྭཱ དྷམྨསྶཱམཱི དྷམྨདེསནཱཡ ཨུསྶཱཧཛཱཏོ ཨཧོསི. ཨསཱདྷཱརཎམྤི ཨབྦྷནྟརབཱཧིརབྷེདཏོ དུཝིདྷམེཝ. ཏཏྠ ཨབྦྷནྟརཾ ཡཱཡ མཧཱཀརུཎཱཡ ཡེན ཙ དེསནཱཉཱཎེན ཨིདཾ སུཏྟཾ པཝཏྟིཏཾ, ཏདུབྷཡཾ ཝེདིཏབྦཾ བཱཧིརཾ པན ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ པུཙྪཱ, པུཙྪཱཝསིཀོ ཧེས སུཏྟནིཀྑེཔོ. ཏཡིདཾ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏམེཝ.

པཡོཛནམྤི སཱདྷཱརཎཱསཱདྷཱརཎཏོ དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ སཱདྷཱརཎཾ ཨནུཀྐམེན ཡཱཝ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཾ ཝིམུཏྟིརསཏྟཱ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨེཏདཏྠཱ ཀཐཱ, ཨེཏདཏྠཱ མནྟནཱ’’ཏིཨཱདི (པརི. ༣༦༦). ཨསཱདྷཱརཎཾ པན ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ དསྶནམགྒསམདྷིགམོ, ཨུབྷཡམྤེཏཾ བཱཧིརམེཝ. སཙེ པན ཝེནེཡྻསནྟཱནགཏམྤི དེསནཱབལསིདྡྷིསངྑཱཏཾ པཡོཛནཾ ཨདྷིཔྤཱཡསམིཛ྄ཛྷནབྷཱཝཏོ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠསིདྡྷིཡཱ མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ བྷགཝཏོཔི པཡོཛནམེཝཱཏི གཎྷེཡྻ, ཨིམིནཱ པརིཡཱཡེནསྶ ཨབྦྷནྟརཏཱཔི སིཡཱ.

ཨཔིཙ ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ ཨོགྷཏརཎཱཀཱརསྶ ཡཱཐཱཝཏོ ཨནཝབོདྷོ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ སམུཊྛཱནཾ, ཏདཝབོདྷོ པཡོཛནཾ. སོ ཧི ཨིམཱཡ དེསནཱཡ བྷགཝནྟཾ པཡོཛེཏི ཏནྣིཔྥཱདནཔརཱཡཾ དེསནཱཏི ཀཏྭཱ. ཡཉྷི དེསནཱཡ སཱདྷེཏབྦཾ ཕལཾ, ཏཾ ཨཱཀངྑིཏབྦཏྟཱ དེསཀཾ དེསནཱཡ པཡོཛེཏཱིཏི པཡོཛནནྟི ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ དེཝཏཱཡ ཏདཉྙེསཉྩ ཝིནེཡྻཱནཾ པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཝིསྶཛྫནཉྩེཏྠ པཡོཛནཾ. ཏཐཱ སཾསཱརཙཀྐནིཝཏྟི-སདྡྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟིསསྶཏཱདིམིཙྪཱཙཱར-ནིརཱཀརཎཾ སམྨཱཝཱདཔུརེཀྑཱརོ ཨཀུསལམཱུལསམཱུཧནནཾ ཀུསལམཱུལསམཱརོཔནཾ ཨཔཱཡདྭཱརཔིདཧནཾ སགྒམོཀྑདྭཱརཝིཝརཎཾ པརིཡུཊྛཱནཝཱུཔསམནཾ ཨནུསཡསམུགྒྷཱཏནཾ ‘‘མུཏྟོ མོཙེསྶཱམཱི’’ཏི པུརིམཔཊིཉྙཱཨཝིསཾཝཱདནཾ ཏཔྤཊིཔཀྑམཱརམནོརཐཝིསཾཝཱདནཾ ཏིཏྠིཡསམཡནིམྨཐནཾ བུདྡྷདྷམྨཔཏིཊྛཱཔནནྟི ཨེཝམཱདཱིནིཔི པཡོཛནཱནི ཨིདྷ ཝེདིཏབྦཱནི.

ཡཐཱ དེཝཏཱ ཨོགྷཏརཎེ སཾསཡཔཀྑནྡཱ, ཏཱདིསཱ ཨཉྙེ ཙ སངྑཱཏདྷམྨཱནཾ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཙ པཊིཔཏྟིཾ ཨཛཱནནྟཱ ཨསདྡྷམྨསྶཝན-དྷཱརཎ-པརིཙཡ-མནསིཀཱརཝིཔལླཏྠབུདྡྷིཀཱ སདྡྷམྨསྶཝན-དྷཱརཎ-པརིཙཡཝིམུཁཱ ཙ བྷཝཝིམོཀྑེསིནོ ཝིནེཡྻཱ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ བྷཱཛནཾ.

པིཎྜཏྠཱ པན ‘‘ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧ’’ནྟི པདདྭཡེ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཱནུཡོགཝསེན ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ ཀུསལམཱུལསམཱཡོགོ ཨོལཱིཡནཱཏིདྷཱཝནཱཝིསྶཛྫནཾ ཨུཔཱཡཝིནིབནྡྷཝིདྷམནཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསདཱུརཱིབྷཱཝོ ཏཎྷཱཝིཛྫཱཝིསོདྷནཾ ཝཊྚཏྟཡཝིཙྪེདནུཔཱཡོ ཨཱསཝོགྷ-ཡོག-གནྠཱགཏི-ཏཎྷུཔྤཱདུཔཱདཱནཝིཡོགོ ཙེཏོཁིལཝིཝེཙནཾ ཨབྷིནནྡནནིཝཱརཎཾ སཾསགྒཱཏིཀྐམོ ཝིཝཱདམཱུལཔརིཙྩཱགོ ཨཀུསལཀམྨཔཐཝིདྡྷཾསནཾ མིཙྪཏྟཱཏིཝཏྟནཾ ཨནུསཡམཱུལཙྪེདོ. སབྦཀིལེས-དརཐཔརིལཱ༹ཧ-སཱརམྦྷཔཊིཔྤསྶམྦྷནཾ དསྶནསཝནནིདྡེསོ ཝིཛྫཱུཔམཝཛིརཱུཔམདྷམྨཱཔདེསོ ཨཔཙཡགཱམིདྷམྨཝིབྷཱཝནཱ པཧཱནཏྟཡདཱིཔནཱ སིཀྑཏྟཡཱནུཡོགོ སམཐཝིཔསྶནཱནུཊྛཱནཾ བྷཱཝནཱསཙྪིཀིརིཡཱསིདྡྷི སཱིལཀྑནྡྷཱདིཔཱརིསུདྡྷཱིཏི ཨེཝམཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ.

ཏཏྠ ཡེསཾ ཀིལེསཱདཱིནཾ ཝསེན པཏིཊྛཱཏི སཾསཱིདཏི, ཡེསཉྩ ཨབྷིསངྑཱརཱདཱིནཾ ཝསེན ཨཱཡཱུཧཏི ནིབྦུཡ྄ཧཏི, ཨུབྷཡམེཏཾ སམུདཡསཙྩཾ, ཏཔྤབྷཱཝིཏཱ ཏདུབྷཡནིསྶིཏཱ ཙ ཁནྡྷཱ དུཀྑསཙྩཾ, ཏདུབྷཡམཏྠོ, ‘‘ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧ’’ནྟི ཨདྷིཔྤེཏསྶ ཨཏྠསྶ པཊིཙྪནྣཾ ཀཏྭཱ དེསནཱ ཨུཔཱཡོ མཱནནིགྒཎྷནཝསེན ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ སཙྩཱབྷིསམཡཀཱརཎབྷཱཝཏོ པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཔཊིཀྑེཔོཔདེསེན ཙཏུརོགྷནིརཏྠརཎཏྠིཀེཧི ཨནྟདྭཡརཧིཏཱ མཛ྄ཛྷིམཱ པཊིཔཏྟི པཊིཔཛྫིཏབྦཱཏི ཨཡམེཏྠ བྷགཝཏོ ཨཱཎཏྟཱིཏི ཨཡཾ དེསནཱཧཱརོ.

པརསཾསཡཔཀྑནྡནཏཱཡ ཉཱཏུཀཱམཏཱཡ ཙ ཀཐཾ ནཱུཏི པུཙྪཱཝསེན ཝུཏྟཾ? ཨབྷིམུཁབྷཱཝཏོ ཨེཀཔུགྒལབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ཏྭ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. པརམུཀྐཾསགཏསྶ གརུབྷཱཝསྶ ཨནཉྙཡོགྱསྶ སདྡྷམྨདྷུརསྶ པརིདཱིཔནཏོ སཱདྷཱུཏི མརིསསཱིལཱདིགུཎཏཱཡ ‘‘མཱརིསཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝཧནནཏོ རཱསིབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ཨོགྷ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏསྶ ཨཏྠསྶ ཀཏཏྟཱ པརིཡོསཱཔིཏཏྟཱ ‘‘ཨིཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཾསཱིདནལཀྑཎསྶ པཏིཊྛཱནསྶ ཨཀཱཏབྦཏོ སབྦསོ ཙ ཨཀཏཏྟཱ. ‘‘ཨཔྤཏིཊྛ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏཡིདཾ ཨཀརཎཾ ཨེཀཾསིཀནྟི ཁོཏི ཨཝདྷཱརཎཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏསྶ ཙ ཨཔྤཏིཊྛཱནསྶ སསནྟཏིགཏཏྟཱ ‘‘ཏྭ’’ནྟི ཙ པུཙྪིཏཏྟཱ ‘‘ཨཧ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. དེཝཏཱཡ སམྦོདྷནཏོ པིཡཱལཔནཏོ ཙ, ‘‘ཨཱཝུསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ནིབྦུཡ྄ཧནལཀྑཎསྶ ཨཱཡཱུཧནསྶ ཨཀཱཏབྦཏོ སབྦསོ ཙ ཨཀཏཏྟཱ ཨནཱཡཱུཧནྟི ཝུཏྟཾ. ཏིཎྞཱཀཱརསྶ ཨོགྷཱནཾ ཨནིཙྪིཏབྷཱཝཏོ ཨེཝ ཏཏྠ སཾསཡསྶ ཨནཔགཏཏྟཱ ཨོགྷཏརཎསྶ ཙ ཨཝིསེསཏྟཱ ‘‘ཡཐཱ ཀཐཾ པནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ སཾསཱིདནལཀྑཎཾ པཏིཊྛཱནཾ སཾསཱརེ ཙ སཎྛཱནནྟི ཨནཏྠནྟརཏྟཱ ཨབྷིནྣཀཱལིཀཾ. ཏཐཱ ནིབྦུཡ྄ཧནལཀྑཎཾ ཨཱཡཱུཧནཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨཏིཝཏྟནནྟི ཨནཏྠནྟརཏྟཱ ཨབྷིནྣཀཱལིཀནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡདཱ སྭཱཧཾ…པེ… ཏདཱསྶུ ནིབྦུཡ྄ཧཱམཱི’’ཏི. ཏདུབྷཡསྶ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ པཊིབཱཧནཏོ ཙ ཨོགྷཱཏིཎྞཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ ཁྭཱཧཾ…པེ… ཨོགྷམཏརི’’ནྟི.

ཨེཀབུདྡྷནྟརནྟརིཀཏྟཱ སུདཱུརཀཱལིཀཏཱཡ ‘‘ཙིརསྶ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨནྟརཱ ཨདིཊྛཔུབྦཏཱཡ ཝིམྷཡནཱིཡཏཱཡ ཙ ‘‘ཝཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏདཱ ཨུཔལབྦྷམཱནཏཱཡ ཨཏྟཔཙྩཀྑཏཱཡ ཙ ‘‘པསྶཱམཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. བཱཧིཏཔཱཔཏོ བྲཧྨསྶ ཙ ཨརིཡམགྒསྶ ཨཎནཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷནཏོ ‘‘བྲཱཧྨཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཀིལེསསནྟཱཔཝཱུཔསམནཏོ དུཀྑསནྟཱཔཝཱུཔསམནཏོ ཙ སབྦསོ ནིབྦུཏཏྟཱ ‘‘པརིནིབྦུཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏརཎཔཡོགསྶ ནིབྦཏྟིཏཏྟཱ ཨུཔརི ཏརིཏབྦཱབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ཏིཎྞ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཉཱཎཙཀྑུནཱ ཨོལོཀེཏབྦཏོ ལུཛྫནཏོ པལུཛྫནཏོ ཙ ‘‘ལོཀེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝིསཡེསུ སཉྫནཏོ ཛཱཏབྷཱཝཏོ ‘‘ཝིསཏྟིཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཉཱཎསྶ པཙྩཀྑབྷཱཝཏོ ནིགམནཏོ ཙ ‘‘ཨིད’’ནྟི ཝུཏྟཾ. བྷཱསིཏཏྟཱ པརིསམཏྟཏྟཱ ཙ ‘‘ཨཝོཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཋམཾ གཧིཏཏྟཱ པཙྩཱམསནཏོ ཙ ‘‘སཱ དེཝཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཊིཀྑེཔསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨཏྠསྶ ཨནུམོདིཏབྦཏོ ‘‘སམནུཉྙོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝིནེཡྻཱནཾ སཱསནཏོ པརམཏྠསམྤཏྟིཏོ ཙ ‘‘སཏྠཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཙཀྑུཔཐཱཏིཀྐམེན ཏིརོབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ‘‘ཨནྟརདྷཱཡཱི’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཡཾ ཨནུཔདཝིཙཡཏོ ཝིཙཡཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛཱནཱནཱཡཱུཧནེཧི ཨོགྷཏརཎཾ ཡུཛྫཏི ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཝིཛཧནེན པཱརསམྤཏྟིསམིཛ྄ཛྷནཏོ. སབྦཀིལེས-ཏཎྷཱདིཊྛི-ཏཎྷཱཡཏན-སསྶཏཱདིཝསེན སནྟིཊྛཏོ སཾསཱརེ སཾསཱིདནཾ ཧོཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཀཱརཎསྶ སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝཏོ. ཨབྷིསངྑརཎཀིཙྩེ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརེ ཝིཛྫམཱནེ སབྦདིཊྛཱབྷིནིཝེས-ཨཏིདྷཱཝནཱབྷིནིཝེསཱདཱིནཾ ཝསེན ཨཱཡཱུཧནྟསྶ སཾསཱརམཧོགྷེན ནིབྦུཡ྄ཧནཾ ཧོཏཱིཏི ཡུཛྫཏི སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨཏིཝཏྟནཏོ. བྲཧྨསྶ ཨརིཡམགྒསྶ ཨཎནཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷནཏོ བྲཱཧྨཎབྷཱཝོ ཡུཛྫྫཏི བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ. སམྨདེཝ སནྟདྷམྨསམདྷིགམཏོ པརིནིབྦུཏབྷཱཝོ ཡུཛྫཏི སབྦསོ སཝཱསནཔཧཱིནཀིལེསཏྟཱ. ཏཐཱ ཙ ཝིསཏྟིཀཱཡ ཏིཎྞབྷཱཝོ ཡུཛྫཏི ཡཐཱ ཡཱཡ ལེསོཔི ན དིསྶཏི, ཨེཝཾ ཨགྒམགྒེན ཏསྶཱ སམུཙྪིནྣཏྟཱཏི ཨཡཾ ཡུཏྟིཧཱརོ.

ཀིལེསཝཊྚཝསེན པཏིཊྛཱནཾ ཝིསེསཏོ ཀམྨཝཊྚསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནཉྩ ཝིཔཱཀཝཊྚསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨཔྤཏིཊྛཱནཱནཱཡཱུཧནཱནི ཨོགྷཏརཎསྶ པདཊྛཱནཾ, ཨོགྷཏརཎཾ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནསྶ. ཏཎྷཱཝསེན པཏིཊྛཱནསྶ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིཏཱ པདཊྛཱནཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘སཾཡོཛནིཡེསུ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིནོ ཏཎྷཱ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༥༢, ༥༦).

ཁནྡྷཱཝིཛྫཱ-ཕསྶ-སཉྙཱ-ཝིཏཀྐཱཡོནིསོམནསིཀཱར-པཱཔམིཏྟཔརཏོགྷོསཱ དིཊྛིཝསེན པཏིཊྛཱནསྶ པདཊྛཱནཾ. ཡཐཱཧ – པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ (པཊི. མ. ༡.༡༢༤) ‘‘ཁནྡྷཱཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ, ཨཝིཛྫཱཔི དིཊྛིཊྛཱན’’ནྟིཨཱདི. ཏཎྷཱདིཊྛཱབྷིནནྡནཨཝསེསཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནསྶ པདཊྛཱནཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན ཡཐཱརཧཾ ཏཎྷཱདིཊྛཱདིཝསེན པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཱནཾ པདཊྛཱནབྷཱཝོ ཝཏྟབྦོ. སེསམེཏྠ པཱལི༹ཏོ ཨེཝ སུནིདྡྷཱརིཡཾ. ཨཡཾ པདཊྛཱནཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཔཊིཀྑེཔེན ཝིསྶཛྫེནྟེན ནིཡྻཱནཱཝཧཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟི གཧིཏཱ ཨེཀནྟཏོ ཨོགྷནིཏྠརཎཱུཔཱཡབྷཱཝཏོ. ཏགྒཧཎེན ཙ སབྦེཔི སཏྟཏིཾས བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ གཧིཏཱ ཧོནྟི ནིཡྻཱནལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱཏི ཨཡཾ ལཀྑཎཧཱརོ.

ནིདཱནམསྶཱ དེཝཏཱཡ ཨོགྷཏརཎཱཀཱརསྶ ཡཱཐཱཝཏོ ཨནཝབོདྷོཏི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ. ཨཉྙེཔི ཡེ ཨིམཾ དེསནཾ ནིསྶཱཡ ཨོགྷཏརཎཱུཔཱཡཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟི, ཏེཔི ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ནིདཱནནྟི དཊྛབྦཱ. ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨིམཾ དེསནཾ ནིསྶཱཡ སམྨདེཝ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཱ ཙཏུབྦིདྷམྤི ཨོགྷཾ ཏརནྟཱ སཀལསཾསཱརམཧོགྷཏོ ནིཏྠརེཡྻུཾ, པརེ ཙ ཏཏྠ པཏིཊྛཔེཡྻུ’’ནྟི ཨཡམེཏྠ བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡོ. པདནིབྦཙནཾ ནིརུཏྟཾ, ཏཾ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནིདཱནཔདཱནཾ ‘‘ཀཐ’’ནྟིཨཱདིཔཱལི༹པདཱནཉྩ ཨཊྛཀཐཱཡ ཏསྶཱ ལཱིནཏྠཝཎྞནཱཡ ཙ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན སུཀརཏྟཱ ཨཏིཝིཏྠཱརབྷཡེན ན ཝིཏྠཱརཡིམྷ.

པད-པདཏྠ-དེསནཱ-ནིཀྑེཔ-སུཏྟསནྡྷི-ཝསེན པཉྩཝིདྷཱ སནྡྷི. ཏཏྠ པདསྶ པདནྟརེན སམྦནྡྷོ པདསནྡྷི. ཏཐཱ པདཏྠསྶ པདཏྠནྟརེན སམྦནྡྷོ པདཏྠསནྡྷི, ཡོ ‘‘ཀིརིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ནཱནཱནུསནྡྷིཀསྶ ཏཾཏཾཨནུསནྡྷཱིཏི སམྦནྡྷོ, ཨེཀཱནུསནྡྷིཀསྶ པན པུབྦཱཔརསམྦནྡྷོ དེསནཱསནྡྷི, ཡཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘པུཙྪཱནུསནྡྷི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷི ཡཐཱནུསནྡྷཱི’’ཏི ཏིདྷཱ ཝིབྷཏྟཱ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙེཏྠ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོཏི དྭིདྷཱ ཝེདིཏབྦོ. ནིཀྑེཔསནྡྷི ཙཏུནྣཾ སུཏྟནིཀྑེཔཱནཾ ཝསེན ཝེདིཏབྦཱ. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པཔཉྩསཱུདནཱིཊཱིཀཱཡཾ ཝུཏྟནཡེན གཧེཏབྦཾ. སུཏྟསནྡྷི ཨིདྷ པཋམནིཀྑེཔཝསེན ཝེདིཏབྦཱ.

‘‘ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨོགྷཏརཎསུཏྟམེཝ པཋམཾ ནིཀྑིཏྟ’’ནྟི ནཱཡམནུཡོགོ ཀཏྠཙི ན པཝཏྟཏི? ཨཔིཙ ‘‘ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧཾ ཨོགྷམཏརི’’ནྟི པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཔཊིཀྑེཔཝསེན ཨནྟདྭཡཝིཝཛྫནམུཁེན ཝཱ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔདཱཡ ཝིབྷཱཝནཏོ སབྦཔཋམམིདཾ སུཏྟཾ ཨིདྷ ནིཀྑིཏྟཾ. ཨནྟདྭཡཾ ཨནུཔགམྨ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ སངྐཱསནཔརཉྷི བུདྡྷཱནཾ སཱསནནྟི. ཡཾ པན ཨེཀིསྶཱ དེསནཱཡ དེསནནྟརེན སདྡྷིཾ སཾསནྡནཾ, ཨཡམྤི དེསནཱསནྡྷི. སཱ ཨིདྷ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦཱ –

‘‘ཨཔྤཏིཊྛཾ…པེ… ཨནཱཡཱུཧཾ ཨོགྷམཏརི’’ནྟི ཨཡཾ དེསནཱ –

‘‘སབྦདཱ སཱིལསམྤནྣོ, པཉྙཝཱ སུསམཱཧིཏོ;

ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ པཧིཏཏྟོ, ཨོགྷཾ ཏརཏི དུཏྟརཾ.

‘‘ཝིརཏོ ཀཱམསཉྙཱཡ, རཱུཔསཾཡོཛནཱཏིགོ;

ནནྡཱིརཱགཔརིཀྑཱིཎོ, སོ གམྦྷཱིརེ ན སཱིདཏི; (སཾ. ནི. ༡.༩༦);

སདྡྷཱཡ ཏརཏི ཨོགྷཾ, ཨཔྤམཱདེན ཨཎྞཝཾ. (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ༡༨༦);

‘‘པཉྩ ཚིནྡེ པཉྩ ཛཧེ, པཉྩ ཙུཏྟརི བྷཱཝཡེ;

པཉྩསངྒཱཏིགོ བྷིཀྑུ, ཨོགྷཏིཎྞོཏི ཝུཙྩཏི. (སཾ. ནི. ༡.༥; དྷ. པ. ༣༧༠);

‘‘ཏསྨཱ ཛནྟུ སདཱ སཏོ, ཀཱམཱནི པརིཝཛྫཡེ;

ཏེ པཧཱཡ ཏརེ ཨོགྷཾ, ནཱཝཾ སིཏྭཱཝ པཱརགཱུ. (སུ. ནི. ༧༧༧; མཧཱནི. ༦; ནེཏྟི. ༥);

‘‘ཨེཀཱཡནཾ ཛཱཏིཁཡནྟདསྶཱི, མགྒཾ པཛཱནཱཏི ཧིཏཱནུཀམྤཱི;

ཨེཏེན མགྒེན ཏརིཾསུ པུབྦེ, ཏརིསྶནྟི ཡེ ཙ ཏརནྟི ཨོགྷ’’ནྟི. (སཾ. ནི. ༥.༣༨༤, ༤༠༩; མཧཱནི. ༡༩༡; ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཱནུགཱིཏིགཱཐཱནིདྡེས ༡༠༧; པཋམཝགྒ ༡༢༡; ནེཏྟི. ༡༧༠) –

ཨེཝམཱདཱིཧི དེསནཱཧི སཾསནྡཏཱིཏི ཨཡཾ ཙཏུབྱཱུཧོ ཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི ཨེཏྠ སཾཀིལེསཝསེན པཏིཊྛཱནཾ ཨཱཡཱུཧནཉྩ. ཏེན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ དཱིཔིཏོ, སནྟཀིལེསཝསེན ཨནཱཡཱུཧནེན ཡོནིསོམནསིཀཱརོ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀརོཏོ ཏཎྷཱཝིཛྫཱ པཝཌྜྷཏི. ཏེསུ ཏཎྷཱགཧཎེན ཙ ཏཎྷཱམཱུལཀཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི. ཨཝིཛྫཱགཧཎེན ཨཝིཛྫཱམཱུལཀཾ སབྦཾ བྷཝཙཀྐཾ ཨཱཝཏྟཏི. ཡོནིསོམནསིཀཱརགྒཧཎེན ཙ ཡོནིསོམནསིཀཱརམཱུལཀཱ དྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟི ཙཏུབྦིདྷཉྩ སམྤཏྟིཙཀྐཾ. པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཔཊིཀྑེཔེན པན སམྨཱཔཊིཔཏྟི དཱིཔིཏཱ, སཱ ཙ སངྑེཔཏོ སཱིལཱདིསངྒཧཱ. ཏཏྠ སཱིལགྒཧཎེན ཨེཀཱདས སཱིལཱནིསཾསཱ ཨཱཝཏྟནྟི, སམཱདྷིགྒཧཎེན པཉྩངྒིཀོ སམྨཱསམཱདྷི པཉྩཉྙཱཎིཀོ སམྨཱསམཱདྷི སམཱདྷིཔརིཀྑཱརཱ ཙ ཨཱཝཏྟནྟི. པཉྙཱགཧཎེན པཉྙཱ ཙ སམྨཱདིཊྛཱིཏི སམྨཱདིཊྛིསུདསྶནཱ སབྦེཔི ཨརིཡམགྒདྷམྨཱ ཨཱཝཏྟནྟཱིཏི ཨཡཾ ཨཱཝཏྟོ ཧཱརོ.

པཏིཊྛཱནཾ ཀིལེསཱདིཝསེན སཏྟཝིདྷཾ. ཨཱཡཱུཧནཾ ཨབྷིསངྑཱརཱདིཝསེན སཏྟཝིདྷཾ. ཏཐཱ ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨཔྤཏིཊྛཱནཾ ཨནཱཡཱུཧནཉྩ. ཨཡམེཏྠ དྷམྨཝིབྷཏྟི. པདཊྛཱནབྷཱུམིཝིབྷཏྟིཡོ པན ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཱ. ཨཡཾ ཝིབྷཏྟིཧཱརོ.

པུབྦབྷཱགཔྤཊིཔདཾ སམྨདེཝ སམྤཱདེཏྭཱ སམཐཝིཔསྶནཾ ཡུགནདྡྷཾ ཀཏྭཱ བྷཱཝནཾ ཨུསྶཀྐེནྟོ ཀིལེསཱདཱིནཾ དཱུརཱིཀརཎཏོ ཏེསཾ ཝསེན ཨསཾསཱིདནྟོ ཨནིབྦུཡ྄ཧནྟོ ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧཾ ཨོགྷཾ ཏརཏི. ཀིལེསཱདཱིནཾ ཝསེན པན སཾསཱིདནྟོ ནིབྦུཡ྄ཧནྟོ སཾསཱརེ པཏིཊྛཱནཏོ ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝཱབྷིནིབྦཏྟིཡཱ ཨཱཡཱུཧནཏོ ཨོགྷཾ ན ཏརཏཱིཏི ཨཡཾ པརིཝཏྟོ ཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨསནྟིཊྛནྟོ ཨསཾསཱིདནྟོ ཨནིབྦིསཾ ཨནཝིནིབྦིསནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ཨནཱཡཱུཧཾ ཨནིབྦུཡ྄ཧནྟོ ཨཙེཏེནྟོ ཨཔཀཔྤེནྟོཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ཨོགྷཾ ཀིལེསསམུདྡནྟི པརིཡཱཡཝཙནཾ, ཨཏརི ཨཏིཀྐམི ཨཙྩཝཱཡཱིཏི པརིཡཱཡཝཙནཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསཔདེསུཔི པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝེདིཏབྦནྟི ཨཡཾ ཝེཝཙནོ ཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི ཨེཏྠ པཏིཊྛཾ ཨཱཡཱུཧནྟི ཀིལེསཱནཾ ཀིཙྩཀརཎཔཉྙཏྟི. པརིཡུཊྛཱནཱནཾ ཝིབྷཱཝནཔཉྙཏྟི. ཨབྷིསངྑཱརཱནཾ ཝིརུཧནཔཉྙཏྟི. ཏཎྷཱཡ ཨསྶཱདཔཉྙཏྟི. དིཊྛིཡཱ པརིནིཔྥནྡནཔཉྙཏྟི. བྷཝདིཊྛིཡཱ བྷཝཱབྷིནིཝེསཔཉྙཏྟི. ཝིབྷཝདིཊྛིཡཱ ཝིཔལླཱསཔཉྙཏྟི. ཀཱམསུཁཱནུཡོགསྶ ཀཱམེསུ ཨནུགིཛ྄ཛྷནཔཉྙཏྟི. ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགསྶ ཨཏྟཔརིཏཱཔནཔཉྙཏྟི. ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི པན ཨབྷིཉྙེཡྻདྷམྨཱནཾ ཨབྷིཉྙཱཔཉྙཏྟི. པརིཉྙེཡྻདྷམྨཱནཾ པརིཉྙཱཔཉྙཏྟི. ཨོགྷམཏརིནྟི པཧཱཏབྦདྷམྨཱནཾ པཧཱནཔཉྙཏྟི. མགྒསྶ བྷཱཝནཱཔཉྙཏྟི. ནིརོདྷསྶ སཙྪིཀིརིཡཱཔཉྙཏྟཱིཏི ཨཡཾ པཉྙཏྟིཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི ཨེཏྠ པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནགྒཧཎེན ཨོགྷགྒཧཎེན ཙ སམུདཡསཙྩཾ གཧིཏཾ. ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧཾ ཨཏརིནྟི པན པདཏྟཡེན མགྒསཙྩཾ གཧིཏཾ, ཧེཏུགཧཎེན ཙ ཧེཏུམཏོ གཧཎཾ སིདྡྷམེཝཱཏི དུཀྑནིརོདྷསཙྩཱནི ཨཏྠཏོ གཧིཏཱནེཝཱཏི ཨཡཾ སཙྩེཧི ཨོཏརཎཱ. ཏཏྠ ཡེ ལོཀིཡཱ པཉྩཀྑནྡྷཱ, ཡེསཾ ཝསེན པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནསིདྡྷི. ཡེ ལོཀུཏྟརཱ ཙཏྟཱརོ ཁནྡྷཱ, ཡེསཾ ཝསེན ཨོགྷཏརཎསིདྡྷི. ཨཡཾ ཁནྡྷམུཁེན ཨོཏརཎཱ. ཡེ ཨེཝ པཉྩཀྑནྡྷཱ དྭཱདསཱཡཏནཱནི ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ, ཏེ ཙཏྟཱརོ ཁནྡྷཱ དྭཱཡཏནཱནི དྭེ དྷཱཏུཡོཏི ཨཡཾ ཨཱཡཏནམུཁེན དྷཱཏུམུཁེན ཙ ཨོཏརཎཱ. ཏཐཱ ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི ཨེཏྠ པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནགྒཧཎེན ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱདཱིནཾ གཧཎཾ. ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱདཡོ ཨོགྷཱ ཙ སངྑཱརཀྑནྡྷཱ དྷམྨཱཡཏནཾ དྷམྨདྷཱཏུ ཙ, ཨཔྤཏིཊྛཱནཱནཱཡཱུཧནགྒཧཎེན ཨོགྷཏརཎཝཙནེན ཙ སཧ ཝིཔསྶནཱཡ མགྒོ ཀཐིཏོ. ཨེཝཉྩ སངྑཱརཀྑནྡྷོ དྷམྨཱཡཏནཾ དྷམྨདྷཱཏུ ཙ གཧིཏཱཏི ཨེཝམྤི ཁནྡྷམུཁེན ཨཱཡཏནམུཁེན དྷཱཏུམུཁེན ཨོཏརཎཱ. ཝིཔསྶནཱ ཙེ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ, ཨནིམིཏྟམུཁེན ཝིམོཀྑམུཁཾ, དུཀྑཱནུཔསྶནཱ ཙེ, ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑམུཁཾ, ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱ ཙེ, སུཉྙཏཝིམོཀྑམུཁནྟི ཨེཝཾ ཝིམོཀྑམུཁེན ཨོཏརཎཾ. མགྒེ སེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ དྷམྨཱཡཏནདྷམྨདྷཱཏཱུ ཨནཱསཝཱ ཙ ཨེཝམྤི ཁོ ཁནྡྷཱདིམུཁེན ཨོཏརཎཱཏི ཨཡཾ ཨོཏརཎོ ཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛནྟི ཨཱརམྦྷོ. ཨནཱཡཱུཧནྟི པདསུདྡྷི, ནོ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི, ཏཐཱ ཨོགྷནྟི. ཨཏརིནྟི པན པདསུདྡྷི ཙེཝ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ཙཱཏི ཨཡཾ སོདྷནོ ཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི སཱམཉྙཏོ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཏཎྷཱདིཊྛིཨཱདིཝསེན པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཱནཾ སཱདྷཱརཎཏོ པཊིཀྑེཔཙོདནཱཏི ཀཏྭཱ ཨོགྷམཏརིནྟི ཏཾ ཝིཀཔྤེཏྭཱ ཝིསེསཝཙནཾ. ཨོགྷཏརཎཉྷི ཙཏྟཱརོ ཨརིཡམགྒཱ. ཏཏྠ པཋམདུཏིཡམགྒཱ ཨཝིསེསེན དིཊྛོགྷཏརཎཾ, ཏཏིཡམགྒོ ཀཱམོགྷཏརཎཾ, ཨགྒམགྒོ སེསོགྷཏརཎནྟི ཨཡཾ ཨདྷིཊྛཱནོ ཧཱརོ.

ཀིལེསཝསེན པཏིཊྛཱནསྶ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཧེཏུ. ཨབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནསྶ ཀིལེསཱ ཧེཏཱུ. ཨཔྤཏིཊྛཱནཱནཱཡཱུཧནཱནཾ པན ཡཐཱཀྐམཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཔཧཱནཱནི ཧེཏཱུ. སཾཡོཛནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶནཱ ཏཎྷཱཝསེན ཡཐཱརཧཾ ཏསྶ ཧེཏཱུ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘སཾཡོཛནིཡེསུ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིནོ ཏཎྷཱ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏི. ཁནྡྷཱཝིཛྫཱཕསྶསཉྙཱཝིཏཀྐཱཡོནིསོམནསིཀཱརཔཱཔམིཏྟཔརཏོགྷོསཱ དིཊྛིཝསེན པཏིཊྛཱནསྶ ཧེཏཱུ. ཏེནཱཧ – པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ ‘‘ཁནྡྷཱཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ, ཨཝིཛྫཱཔི དིཊྛིཊྛཱན’’ནྟིཨཱདི. ཏཎྷཱབྷིནནྡནཱ ཨཝསེསཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནསྶ ཧེཏཱུ. ཨིམིནཱ ནཡེན ཡཐཱརཧཾ ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེན པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཱནཾ ཧེཏུཝིབྷཱགོ ནིདྡྷཱརེཏབྦོ, ཏབྦིཔརིཡཱཡེན ཨཔྤཏིཊྛཱནཱནཱཡཱུཧནཱནཾ. ཀིལེསུཔྤཱདནེ ཧི སམྨདེཝ ཨཱདཱིནཝདསྶནཾ ཨཔྤཏིཊྛཱནསྶ ཧེཏཱུ, ཨབྷིསངྑརཎེ ཨཱདཱིནཝདསྶནཾ ཨནཱཡཱུཧནསྶ ཧེཏཱུ, ཝིཔསྶནཱཡ ཨུསྶུཀྐཱཔནཾ ཨོགྷཏརཎསྶ ཧེཏཱུཏི ཨཡཾ པརིཀྑཱརོ ཧཱརོ.

ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགེཧི པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནེཧི ཙཏུབྦིདྷསྶཔི ཨོགྷསྶ པརིསུདྡྷི. ཨཔྤཏིཊྛཱནཱནཱཡཱུཧནེཧི པན སོཏཱནཾ སཾཝརོ སབྦསོ པིདྷཱནཉྩཱཏི ཙཏུབྦིདྷསྶཔི ཨོགྷསྶ ཝིསེསཏོ པིདྷཱནཾ ཨཔྤཝཏྟིཀརཎཾ. ཨརིཡམགྒསྶ བྷཱཝནཱཡ ཧི ཀིལེསཝསེན པཏིཊྛཱནཾ ཨབྷིསངྑཱརཝསེན ཨཱཡཱུཧནཾ ཨུཔཙྪིནྣཾ, ཏསྶ སབྦེཔི ཨོགྷཱ ཏིཎྞཱ སམྨཏིཎྞཱ པཧཱིནཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཡཾ སམཱརོཔནོ ཧཱརོ.

ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧནྟི ཨེཏྠ པཏིཊྛཱགཧཎེན ཏཎྷཱཝིཛྫཱ གཧིཏཱ. ཏཱསཾ ཧི ཝསེན སཏྟོ ཏཏྠ ཏཏྠ བྷཝེ པཏིཊྛཱཏི. ཨཱཡཱུཧནགྒཧཎེན ཏཔྤཙྩཡཱ ཨབྷིསངྑཱརདྷམྨཱ གཧིཏཱ. ཏཏྠ ཏཎྷཱཡ ཝིསེསཏོ རཱུཔདྷམྨཱ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཨཝིཛྫཱཡ ཨརཱུཔདྷམྨཱ. ཏེསཾ ཡཐཱཀྐམཾ སམཐོ ཙ ཝིཔསྶནཱ ཙ པཊིཔཀྑཱ, ཏེ ‘‘ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨནཱཡཱུཧཾ ཨོགྷམཏརི’’ནྟི པདེཧི པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི, ཏེསུ སམཐསྶ ཙེཏོཝིམུཏྟི ཕལཾ, ཝིཔསྶནཱཡ པཉྙཱཝིམུཏྟི. ཏཐཱ ཧི སཱ ‘‘རཱགཝིརཱགཱ ཨཝིཛྫཱཝིརཱགཱ’’ཏི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཙྩཏི. ཏཏྠ ཏཎྷཱཝིཛྫཱ ཨབྷིསངྑཱརོ ཙ སམུདཡསཙྩཾ, ཏེསཾ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱུཏཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱ དུཀྑསཙྩཾ, ཏེསཾ ཨཔྤཝཏྟི ནིརོདྷསཙྩཾ, ནིརོདྷཔཛཱནནཱ པཊིཔདཱ ཨོགྷཏརཎཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟཱ མགྒསཙྩཾ. ཏཎྷཱགཧཎེན ཙེཏྠ མཱཡཱ-སཱཋེཡྻམཱནཱཏིམཱན-མདཔྤམཱད-པཱཔིཙྪཏཱ-པཱཔམིཏྟཏཱ-ཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཨཝིཛྫཱགཧཎེན ཝིཔརཱིཏམནསིཀཱར-ཀོདྷཱུཔནཱཧ-མཀྑཔལཱ༹ས-ཨིསྶཱམཙྪརིཡ-སཱརམྦྷ- དོཝཙསྶཏཱ-བྷཝདིཊྛིཨཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ. ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨམཱཡཱཨསཱཋེཡྻཱདིཨཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཱདིཝསེན. ཏཐཱ སམཐཔཀྑིཡཱནཾ སདྡྷིནྡྲིཡཱནཾ ཝིཔསྶནཱཔཀྑིཡཱནཾ ཨནིཙྩསཉྙཱདཱིནཉྩ ཝསེན ཝོདཱནཔཀྑོ ནེཏབྦོཏི ཨཡཾ ནནྡིཡཱཝཏྟསྶ ནཡསྶ བྷཱུམི.

ཏཐཱ ཝུཏྟནཡེན གཧིཏེསུ ཏཎྷཱཝིཛྫཱཏཔྤཀྑིཡདྷམྨེསུ ཏཎྷཱ ལོབྷོ, ཨཝིཛྫཱ མོཧོ, ཨཝིཛྫཱཡ སམྤཡུཏྟོ ལོཧིཏེ སཏི པུབྦོ ཝིཡ ཏཎྷཱཡ སཏི སིཛ྄ཛྷམཱནོ ཨཱགྷཱཏོ དོསོ ཨིཏི ཏཱིཧི ཨཀུསལམཱུལེཧི གཧིཏེཧི, ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ‘‘ཨཔྤཏིཊྛ’’ནྟིཨཱདིཝཙནེཧི ཙ ཏཱིཎི ཨཀུསལམཱུལཱནི ཏཱིཎི ཀུསལམཱུལཱནི ཙ སིདྡྷཱནི ཨེཝ ཧོནྟི. ཨིདྷཱཔི ལོབྷོ སབྦཱནི སཱསཝཀུསལམཱུལཱནི ཨཱཡཱུཧནདྷམྨཱ ཙ སམུདཡསཙྩཾ, ཏནྣིབྦཏྟཱ ཏེསཾ ཨདྷིཊྛཱནགོཙརབྷཱུཏཱ ཙ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩནྟིཨཱདིནཱ སཙྩཡོཛནཱ ཡོཛེཏབྦཱ. ཕལཾ པནེཏྠ ཝིམོཀྑཏྟཡཝསེན ནིདྡྷཱརེཏབྦཾ, ཏཱིཧི ཨཀུསལམཱུལེཧི ཏིཝིདྷདུཙྩརིཏ-སཾཀིལེསམལཝིསམཨཀུསལསཉྙཱ-ཝིཏཀྐཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ, ཏཐཱ ཏཱིཧི ཀུསལམཱུལེཧི ཏིཝིདྷསུཙརིཏ-སམཀུསལསཉྙཱ-ཝིཏཀྐ-སམཱདྷི-ཝིམོཀྑམུཁཱདིཝསེན ཝོདཱནཔཀྑོ ནེཏབྦོཏི ཨཡཾ ཏིཔུཀྑལསྶ ནཡསྶ བྷཱུམི.

ཏཐཱ ཝུཏྟནཡེན གཧིཏེསུ ཏཎྷཱཝིཛྫཱཏཔྤཀྑིཡདྷམྨེསུ ཝིསེསཏོ ཏཎྷཱདིཊྛཱིནཾ ཝསེན ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི, དུཀྑེ ‘‘སུཁ’’ནྟི ཙ ཝིཔལླཱསཱ, ཨཝིཛྫཱདིཊྛཱིནཾ ཝསེན ‘‘ཨནིཙྩེ ནིཙྩ’’ནྟི ཨནཏྟནི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཝིཔལླཱསཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏེསཾ པཊིཔཀྑཏོ ‘‘ཨཔྤཏིཊྛ’’ནྟིཨཱདིཝཙནེཧི ཙ ལདྡྷེཧི སཏིཝཱིརིཡསམཱདྷིཔཉྙིནྡྲིཡེཧི ཙཏྟཱརི སཏིཔཊྛཱནཱནི སིདྡྷཱནེཝ ཧོནྟི.

ཏཏྠ ཙཏཱུཧི ཨིནྡྲིཡེཧི ཙཏྟཱརོ པུགྒལཱ ནིདྡིསིཏབྦཱ. ཀཐཾ? དུཝིདྷོ ཧི ཏཎྷཱཙརིཏོ མུདིནྡྲིཡོ ཏིཀྑིནྡྲིཡོཏི, ཏཐཱ དིཊྛིཙརིཏོ. ཏེསུ པཋམོ ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ཝིཔརིཡེསགྒཱཧཱི སཏིབལེན ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཀཱཡསབྷཱཝཾ སལླཀྑེནྟོ བྷཱཝནཱབལེན ཏཾ ཝིཔལླཱསཾ སམུགྒྷཱཏེཏྭཱ སམྨཏྟནིཡཱམཾ ཨོཀྐམཏི. དུཏིཡོ ཨསུཁེ ‘‘སུཁ’’ནྟི ཝིཔརིཡེསགྒཱཧཱི ‘‘ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནཱདྷིཝཱསེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟེན ཝཱིརིཡསཾཝརབྷཱུཏེན ཝཱིརིཡབལེན པཊིཔཀྑཾ ཝིནོདེནྟོ བྷཱཝནཱབལེན ཏཾ ཝིཔལླཱསཾ ཝིདྡྷཾསེཏྭཱ སམྨཏྟནིཡཱམཾ ཨོཀྐམཏི. ཏཏིཡོ ཨནིཙྩེ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི ཨཡཱཐཱཝགྒཱཧཱི སམཐབལེན སམཱཧིཏཙིཏྟོ སངྑཱརཱནཾ ཏངྑཎིཀབྷཱཝཾ སལླཀྑེནྟོ བྷཱཝནཱབལེན ཏཾ ཝིཔལླཱསཾ སམུགྒྷཱཏེཏྭཱ སམྨཏྟནིཡཱམཾ ཨོཀྐམཏི. ཙཏུཏྠོ སནྟཏི-སམཱུཧ-ཀིཙྩཱརམྨཎ-གྷནཝཉྩིཏཏཱཡ ཕསྶཱདིདྷམྨཔུཉྫམཏྟེ ཨནཏྟནི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི མིཙྪཱབྷིནིཝེསཱི ཙཏུཀོཊིཀསུཉྙཏཱམནསིཀཱརེན ཏཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཾ ཝིདྡྷཾསེཏྭཱ སཱམཉྙཕལཾ སཙྪིཀརོཏི. སུབྷསཉྙཱསུཁསཉྙཱདཱིཧི ཙཏཱུཧི ཝཱ ཝིཔལླཱསེཧི སམུདཡསཙྩཾ, ཏེསམདྷིཊྛཱནཱརམྨཎབྷཱུཏཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩནྟིཨཱདིནཱ སཙྩཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཕལཾ པནེཏྠ ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནི, ཙཏཱུཧི ཙེཏྠ ཝིཔལླཱསེཧི ཙཏུརཱསཝོགྷཡོག-ཀཱཡགནྠ-ཨགཏི-ཏཎྷུཔྤཱདུཔཱདཱན-སཏྟཝིཉྙཱཎཊྛིཏི-ཨཔརིཉྙཱདིཝསེན ཨཀུསལཔཀྑོ ནེཏབྦོ, ཏཐཱ ཙཏཱུཧི སཏིཔཊྛཱནེཧི ཙཏུབྦིདྷཛྷཱན-ཝིཧཱརཱདྷིཊྛཱན-སུཁབྷཱགིཡདྷམྨ-ཨཔྤམཉྙཱསམྨཔྤདྷཱནིདྡྷིཔཱདཱདིཝསེན ཝོདཱནཔཀྑོ ནེཏབྦོཏི ཨཡཾ སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏསྶ ནཡསྶ བྷཱུམི.

ཨིམེསཾ པན ཏིཎྞཾ ཨཏྠནཡཱནཾ སིདྡྷིཡཱ ཝོཧཱརནཡདྭཡཾ སིདྡྷམེཝ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཏྠནཡཱནཾ དིསཱབྷཱུཏདྷམྨཱལོཙནཾ དིསཱལོཙནཾ, ཏེསཾ སམཱནཡནཾ ཨངྐུསོཏི པཉྩཔི ནཡཱ ཨིདྷ ནིཡུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨིདཉྩ སུཏྟཾ སོལ༹སཝིདྷེ སུཏྟནྟཔཊྛཱནེ ནིབྦེདྷསེཀྑབྷཱགིཡཾ བྱཏིརེཀམུཁེན པཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཱནི གཧིཏཱནཱིཏི སཾཀིལེསནིབྦེདྷསེཀྑབྷཱགིཡཾ ཙཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨཊྛཝཱིསཏིཝིདྷེ པན སུཏྟནྟཔཊྛཱནེ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཾ སཏྟཱདྷིཊྛཱནཾ ཉཱཎཉེཡྻཾ དསྶནབྷཱཝནཾ སཀཝཙནཾ ཝིསྶཛྫནཱིཡཾ ཀུསལཾ ཨནུཉྙཱཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

ཨོགྷཏརཎསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ནིམོཀྑསུཏྟཝཎྞནཱ

. པཋམམཱགཏནྟི སཾཝཎྞནཱཝསེན པཋམསུཏྟཱདཱིསུ པཋམཾ ཨཱགཏཔདཾ. ཨུཏྟཱནཏྠནྟི པཱཀཊཏྠཾ. ཨཔུབྦཾཡེཝ ཧི དུཝིཉྙེཡྻཏྠཉྩ པདཾ སཾཝཎྞེཏབྦཾ. ནོཏི པུཙྪཱཡཾ ནུ-སདྡེན སམཱནཏྠོ ནིཔཱཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཛཱནཱསི ནོཏི ཛཱནཱསི ནཱུ’’ཏི. ཝཊྚཏོ ནིམུཙྩནྟི ཏེན སཏྟཱཏི ནིམོཀྑོ, མགྒོ. སོ ཙ པམུཙྩནྟི ཏེནཱཏི པམོཀྑོ, པམུཙྩནནྟེ པན ཨདྷིགནྟབྦཏྟཱཕལཾ ‘‘པམོཀྑོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཡཐཱ ཨརཧཏྟཾ ‘‘རཱགཀྑཡོ དོསཀྑཡོ མོཧཀྑཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེཏི སཏྟཱ. ཝིཝིཙྩཏཱིཏི ཝིསུཾ ཨསམྨིསྶོ ཧོཏི, ཝིགཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝིཝིཙྩཏི དུཀྑཾ ཨེཏསྨཱཏི ཝིཝེཀོ. དུཏིཡཝིཀཔྤེ པན སཀལཝཊྚདུཀྑཏོ སཏྟཱ ནིམུཙྩནྟི ཨེཏྠ པམུཙྩནྟི ཝིཝིཙྩནྟི ཙཱཏི ནིམོཀྑོ པམོཀྑོ ཝིཝེཀོ, ནིབྦཱནནྟི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཏྠཱཏི ཙ ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཝཙནཾ དཊྛབྦཾ. ཨཝདྷཱརཎཏྠོ ཁོ-ཀཱརོ ‘‘ཨསྶོསི ཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ.

ནནྡཱིམཱུལཀོ བྷཝོ ནནྡཱིབྷཝོ པུརིམཔདེ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ‘‘སཱཀབྷཀྑོ པཏྠཝོ སཱཀཔཏྠཝོ’’ཏི ཡཐཱ. པཋམཾ ཀམྨཝཊྚཔདྷཱནཾ ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ པུན ཀིལེསཀམྨཱནཾ ཝསེན ཨུབྷཡཔྤདྷཱནཾ ཨཏྠཾ ཝདནྟོ ‘‘ནནྡིཡཱ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པུརིམནཡེཏི ནནྡཱིམཱུལཀོ ཀམྨབྷཝོ ནནྡཱིབྷཝོཏི ཨེཏསྨིཾ པཀྑེ. ནནྡཱིབྷཝེནཱཏི ནནྡཱིབྷཝཔདེན. ཏིཝིདྷཀམྨཱབྷིསངྑཱརཝསེནཱཏི པུཉྙཱབྷིསངྑཱརཱདིཝསེན ཀཱཡསངྑཱརཱདིཝསེན ཙ ཏིཔྤཀཱརསྶ ཀམྨཱབྷིསངྑཱརསྶ ཝསེན. སངྑཱརཀྑནྡྷོ གཧིཏོ ཙེཏནཱཔདྷཱནཏྟཱ སངྑཱརཀྑནྡྷསྶ. སཉྙཱཝིཉྙཱཎེཧཱིཏི ‘‘སཉྙཱཝིཉྙཱཎསངྑཡཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟསཉྙཱཝིཉྙཱཎཔདེཧི. ཏཾསམྤཡུཏྟཱ ཙཱཏི ཏེན ཡཐཱཝུཏྟསངྑཱརཀྑནྡྷེན སམཾ ཡུཏྟཱ ཨེཝ. དྭེ ཁནྡྷཱཏི སཉྙཱཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷཱ.

ནནུ ཨེཏྠ ཝེདནཱཀྑནྡྷོ ན གཧིཏོཏི? ནོ ན གཧིཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཏེཧི པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཱིཧི ཁནྡྷེཧཱིཏི སཉྙཱསངྑཱརཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷེཧི. གཧིཏཱཝ ཨཝིནཱབྷཱཝཏོ. ན ཧི ཝེདནཱརཧིཏོ ཀོཙི ཙིཏྟུཔྤཱདོ ཨཏྠི. ཨནུཔཱདིཎྞཀཱནནྟི ཀུསལཱཀུསལཱནཾ. ན ཧེཏྠ ཀིརིཡཱཁནྡྷཱནཾ ཨཔྤཝཏྟི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཨཔྤཝཏྟིཝསེནཱཏི ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཱཔཏྟིཝསེན. ནིབྦཏྟནཝསེན ཀམྨཀིལེསེཧི ཨུཔཱདཱིཡཏཱིཏི ཨུཔཱདི, པཉྩཀྑནྡྷཱ. ཨུཔཱདིནོ སེསོ ཨུཔཱདིསེསོ, སཧ ཨུཔཱདིསེསེནཱཏི སཨུཔཱདིསེསཾ. ནིབྦཱནཾ ཀཐིཏཾ སཀལཀམྨཀིལེསཝཱུཔསམཏྠསྶ ཛོཏིཏཏྟཱ. ཧེཊྛཱ དྭཱིཧི པདེཧི ཨནུཔཱདིཎྞཀཀྑནྡྷཱ གཧིཏཱཏི ‘‘ཝེདནཱན’’ནྟི ཨེཏྠ ཨུཔཱདིཎྞཀགྒཧཎཾ ཡུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔཱདིཎྞཀཝེདནཱན’’ནྟི. ནིརོདྷེནཱཏི ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགནིརོདྷཝསེན ནིརུཛ྄ཛྷནེན. ཨུཔསམེནཱཏི ཨཙྩནྟཱུཔསམེན ཨཔྤཝཏྟནེན. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཙ-སདྡགྒཧཎཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི. ཏེསནྟི ཏསྶཱ ཝེདནཱཡ ཏཾསམྤཡུཏྟཱནཉྩ ཏིཎྞཾ ཁནྡྷཱནཾ. ཝཏྠཱརམྨཎཝསེནཱཏི ཝཏྠུབྷཱུཏཱནཾ ཚནྣཾ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱནཉྩ སབྦེསམྤི ཨུཔཱདིཎྞཀརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཝསེན.

ཀསྨཱ པན ཧེཊྛཱ ཙཏྟཱརོ ཨརཱུཔཀྑནྡྷཱཡེཝ ཝུཏྟཱ, རཱུཔཀྑནྡྷོ ན གཧིཏོཏི? ཝིསེསབྷཱཝཏོ. སཨུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཉྷི ཨུཔཱདིཎྞཀརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཝིཡ ཨནུཔཱདིཎྞཀརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཨཔྤཝཏྟིཡེཝ ནཏྠི. དུཏིཡནཡེཏི ནནྡིཡཱ ཙ བྷཝསྶ ཙཱཏི ཨེཏམྷི པཀྑེ. ནནྡིགྒཧཎེན སངྑཱརཀྑནྡྷོ གཧིཏོ ཏཾསཧཙརཎཏོ. ཨུཔཔཏྟིབྷཝསངྑཱཏོ རཱུཔཀྑནྡྷོཏི ཨུཔཱདིཎྞཀརཱུཔདྷམྨམེཝ ཝདཏི. ཏགྒཧཎེནེཝ ཙ ཏནྣིམིཏྟཀཱནི ཨུཏུཨཱཧཱརཛཱནི, ཝིཉྙཱཎགྒཧཎེན ཙིཏྟཛཱནཱིཏི ཙཏུསནྟཏིརཱུཔསྶཔེཏྠ གཧིཏཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. སཉྙཱདཱིཧཱིཏི སཉྙཱཝིཉྙཱཎཝེདནཱགཧཎེཧི ཏཡོ ཁནྡྷཱ གཧིཏཱ, ཏཉྩ ཁོ ཨུཔཱདིཎྞཱ ཨནུཔཱདིཎྞཱཏི ཝིབྷཱགཾ ཨཀཏྭཱ ཨཝིསེསཏོ. ཨཝིསེསེན ཧི པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨཔྤཝཏྟི ནིབྦཱནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ…པེ… ནིབྦཱནཾ ཀཐིཏཾ ཧོཏཱི’’ཏི. ‘‘ནིབྦཱན’’ནྟི ཧི ཨིདྷ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཨིམམེཝ ཙ ནཡནྟི ཨིདཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ དུཏིཡམེཝ. ཙཏྟཱརོ མཧཱནིཀཱཡེ དྷཱརེཏཱིཏི ཙཏུནིཀཱཡིཀོ. བྷཎྜིཀནཱམཀོ ཐེརོ བྷཎྜིཀཏྠེརོ. ཨིཏཱིཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརཔརཱམསནཾ. ནིབྦཱནཝསེནེཝཱཏི པཋམནཡེ སཨུཔཱདིསེསནིབྦཱནསྶ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནསྶ ཙ, དུཏིཡེ པན ‘‘ཨམཏམཧཱནིབྦཱནསྶཱ’’ཏི སབྦཐཱཔི ནིབྦཱནསྶེཝ ཝསེན བྷགཝཱ དེསནཾ ནིཊྛཔེསི སམཱཔེསཱིཏི.

ནིམོཀྑསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཨུཔནཱིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

. ཨནེཀཏྠཏྟཱ དྷཱཏུསདྡཱནཾ ཨུཔསགྒཝསེན ཨཏྠཝིསེསཝཱཙཀོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔནཱིཡཏཱིཏི པརིཀྑཱིཡཏི ནིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི. ཝིནསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨུཔནཱིཡཏཱིཏི ཝཱ སརསེནེཝ ཛཱིཝིཏསྶ མརཎཱུཔགམནཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ – ‘‘ཨུཔགཙྪཏི ཝཱ, ཨནུཔུབྦེན མརཎཾ ཨུཔེཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཀཱམཉྩེཏྠ ‘‘ཨུཔནཱིཡཏཱི’’ཏི པདཾ ཨཔཱཀཊཀམྨཝིསེསཾ ཝུཏྟཾ. ཡཐཱ པན ‘‘སབྦཾ ཨཱརོགྱཾ བྱཱདྷིཔརིཡོསཱནཾ, སབྦཾ ཡོབྦནཾ ཛརཱཔརིཡོསཱནཾ, སབྦཾ ཛཱིཝིཏཾ མརཎཔརིཡོསཱན’’ནྟི, ‘‘ཨུཔནཱིཡཏི ཛཱིཝིཏ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘མརཎཾ ཨུཔེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀམྨཀཏྟུཝསེན ཧེཏཾ ཝུཏྟཾ.

ཨིདཱནི ཀམྨསཱདྷནཝསེན ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. གོཔཱལེན གོགཎོ ནཱིཡཏི ཡཐིཙྪིཏཾ ཋཱནཾ. ཛཱིཝནྟི ཏེན སཏྟཱ, སཧཛཱཏདྷམྨཱ ཝཱཏི ཛཱིཝིཏཾ, ཏདེཝ ཏེསཾ ཨནུཔཱལནེ ཨཱདྷིཔཙྩསབྦྷཱཝཏོ ཨིནྡྲིཡནྟི ཨཱཧ ‘‘ཛཱིཝིཏནྟི ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡ’’ནྟི པརིཏྟནྟི ཨིཏྟརཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཐོཀ’’ནྟི. པབནྡྷཱནུཔཙྪེདསྶ པཙྩཡབྷཱཝོ ཨིདྷ ཛཱིཝིཏསྶ མརཎཀིཙྩནྟི ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘སརསཔརིཏྟཏཱཡ ཙཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཱཡཱུཏི ཙ པརམཱཡུ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ, ཏཉྩ ཨཛྫཀཱལཝསེན ཝེདིཏབྦཾ.

ཨིམསྨིཉྷི བུདྡྷུཔྤཱདེ ཨཡཾ ཀཐཱཏི ཛཱིཝིཏསྶ ཨཏིཨིཏྟརབྷཱཝདཱིཔནཔརཱ ཨཡཾ དེསནཱ. ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཝསེན ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ ནིཡམེནྟོ ‘‘ཨེཀཙིཏྟཔྤཝཏྟིམཏྟོཡེཝཱ’’ཏི ཨཱཧ, ཨེཀསྶ ཙིཏྟུཔྤཱདསྶ པཝཏྟིཀྑཎམཏྟོ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཨུཔམཱཡ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ པཝཏྟམཱནནྟི ནེམིརཐཱིསཱ ཝཏྟནྟཱི ཨེཀེནེཝ ནེམིཔྤདེསེན པཝཏྟཏི ཨེཀསྨིཾ ཁཎེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘ཨེཀེནེཝ ཏིཊྛཏཱི’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཀཙིཏྟཀྑཎིཀནྟི ཨེཀཙིཏྟཀྑཎམཏྟཝནྟཾ. ཏསྨིཾ ཙིཏྟེཏི ཏསྨིཾ ཡསྨིཾ ཀིསྨིཉྩི ཨེཀསྨིཾ ཙིཏྟེ. ནིརུདྡྷམཏྟེཏི ནིརུདྡྷབྷཱཝཔྤཏྟམཏྟེ. ནིརུདྡྷོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི མཏོཏི ཝུཙྩཏི ཏཾསམངྒཱི སཏྟོ པརམཏྠཏོ. ཨཝིསེསཝིདུནོ པན ཨཝིཉྙཱཡམཱནནྟརེན ཨནུསནྡྷཱནསྶ ནིརུདྡྷནཾ ནིརོདྷཾ སལླཀྑེནྟི. ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ སུཏྟེན ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེན ཏཱིསུཔི ཀཱལེསུ སཏྟཱནཾ པརམཏྠཏོ ཛཱིཝནཾ མརཎཾ ཙིཏྟཀྑཎཝསེནེཝཱཏི དསྶེཏི.

ཛཱིཝིཏནྟི ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ. ཨཏྟབྷཱཝོཏི ཛཱིཝིཏཝེདནཱཝིཉྙཱཎཱནི ཋཔེཏྭཱ ཨཝསིཊྛདྷམྨཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ. སུཁདུཀྑཱཏི སུཁདུཀྑཱ ཝེདནཱ, ཨུཔེཀྑཱཔི ཨིདྷ སུཁདུཀྑཱསྭེཝ ཨནྟོགདྷཱ ཨིཊྛཱནིཊྛབྷཱཝཏོ. ཀེཝལཱཏི ཨཏྟནཱ, ནིཙྩབྷཱཝེན ཝཱ ཨཝོམིསྶཱ. ཨེཀཙིཏྟསམཱཡུཏྟཱཏི ཨེཀཀེན ཙིཏྟེན སཧིཏཱ. ལཧུསོ ཝཏྟཏེ ཁཎོཏི ཝུཏྟནཡེན ཨེཀཙིཏྟཀྑཎིཀཏཱཡ ལཧུཀོ ཨཏིཨིཏྟརོ ཛཱིཝིཏཱདཱིནཾ ཁཎོ ཝཏྟཏི.

ཡེ ནིརུདྡྷཱ མརནྟསྶཱཏི ཙཝནྟསྶ སཏྟསྶ ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷཾ ནིརུདྡྷཱཏི ཝཏྟབྦཱ ཡེ ཁནྡྷཱ. ཏིཊྛམཱནསྶ ཝཱ ཨིདྷཱཏི ཡེ ཝཱ ཨིདྷ པཝཏྟིཡཾ ཏིཊྛམཱནསྶ དྷརནྟསྶ བྷངྒཔྤཏྟིཡཱ ནིརུདྡྷཱ ཁནྡྷཱ, སབྦེཔི སདིསཱ ཏེ སབྦེཔི ཨེཀསདིསཱ གཏཱ ཨཏྠངྒཏཱ ཨཔྤཊིསནྡྷིཡཱ པུན ཨཱགནྟྭཱ པཊིསནྡྷཱནཱབྷཱཝེན ཝིགཏཱ. ཡཐཱ ཧི ཙུཏིཁནྡྷཱ ན ནིབྦཏྟནྟི, ཨེཝཾ ཏཏོ པུབྦེཔི ཁནྡྷཱ. ཏསྨཱ ཨེཀཙིཏྟཀྑཎིཀཾ སཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨནིབྦཏྟེན ན ཛཱཏོཏི ཨནུཔྤནྣེན ཙིཏྟེན ཛཱཏོ ན ཧོཏི ‘‘ཨནཱགཏེ ཙིཏྟཀྑཎེ ན ཛཱིཝིཏྠ ན ཛཱིཝཏི ཛཱིཝིསྶཏཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཏོ. པཙྩུཔྤནྣེན ཝཏྟམཱནེན ཙིཏྟེན ཛཱིཝཏི ཛཱིཝམཱནོ ནཱམ ཧོཏི, ན ཛཱིཝིཏྠ ན ཛཱིཝིསྶཏི. ཙིཏྟབྷངྒཱ མཏོ ལོཀོཏི ཙུཏིཙིཏྟསྶ ཝིཡ སབྦསྶཔི ཏསྶ ཏསྶ ཙིཏྟསྶ བྷངྒཔྤཏྟིཡཱ ཨཡཾ ལོཀོ པརམཏྠཏོ མཏོ ནཱམ ཧོཏི ‘‘ཨཏཱིཏེ ཙིཏྟཀྑཎེ ཛཱིཝིཏྠ ན ཛཱིཝཏི ན ཛཱིཝིསྶཏཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཏོ, ནིརུདྡྷསྶ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀཏྟཱ. ཨེཝཾ སནྟེཔི པཉྙཏྟི པརམཏྠིཡཱ, ཡཱཡཾ ཏཾ ཏཾ པཝཏྟཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘ཏིསྶོ ཛཱིཝཏི, ཕུསྶོ ཛཱིཝཏཱི’’ཏི ཝཙནཔྤཝཏྟིཡཱ ཝིསཡབྷཱུཏཱ སནྟཱནཔཉྙཏྟི, སཱ ཨེཏྠ པརམཏྠིཡཱ པརམཏྠབྷཱུཏཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ནཱམགོཏྟཾ ན ཛཱིརཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༧༦).

སནྟི ཏཱཎཱཏི ཛརཾ ཨུཔགཏསྶ ཏཏོ ཏཾནིམིཏྟཾ ཡཾ ཝཱ པཱཔཀཱརིནོ པཱཔཀམྨཱནཾ ཨུཔཊྛཱནཝསེན པུཉྙཀཱརིནོ པིཡཝིཔྤཡོགཝསེན ཙིཏྟདུཀྑཾ ཨུབྷཡེསམྤི བནྡྷནཙྪེདནཱདིཝསེན ཝིཏུཛྫམཱནཾ ཨནཔྤཀཾ སརཱིརདུཀྑཾ སམྨོཧཔྤཏྟི ཙ ཧོཏི, ཏཏོ ཏཱཡནྟཱ ན སནྟི. ཏེནཱཧ – ‘‘ཏཱཎཾ ལེཎཾ སརཎཾ བྷཝིཏུཾ སམཏྠཱ ནཱམ ཀེཙི ནཏྠཱི’’ཏི. བྷཱཡཏི ཨེཏསྨཱཏི བྷཡཾ, བྷཡནིམིཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷཡཝཏྠཱུ’’ཏི. ཏགྒཧཎེན ཙ ཙིཏྟུཏྲཱསལཀྑཎཾ བྷཡཾ གཧིཏམེཝ, སཏི ནིམིཏྟེ ནེམིཏྟཾ སནྟམེཝཱཏི. པུབྦཙེཏནནྟི ཨེཀཱཝཛྫནཝཱིཐིཡཾ ནཱནཱཝཛྫནཝཱིཐིཡཾ སམྤཝཏྟཾ ཨུཔཙཱརཛ྄ཛྷཱནཙེཏནཾ. ཨཔརཙེཏནནྟི ཝསཱིབྷཱཝཱཔཱདནཝསེན པརཏོ སམཱཔཛྫནཝསེན ཙ པཝཏྟཾ སམཱཔཏྟིཙེཏནཾ. མུཉྩཙེཏནནྟི ཝིཀྑམྦྷནཝསེན པཝཏྟཾ པཋམཔྤནཱཙེཏནཾ. ཀུསལཛ྄ཛྷཱནསྶ ཝིཔཱཀཛ྄ཛྷཱནེཝ ལབྦྷམཱནཾ སུཁཾ ཛྷཱནསུཁཾ. ཨིཊྛཔརིཡཱཡོ ཙེཏྠ སུཁ-སདྡོ. ཛྷཱནེ ཨཔེཀྑཱ ཛྷཱནནིཀནྟི. ཛྷཱནསྶ ཨསྶཱདཝསེན པཝཏྟོ ལོབྷོ ཛྷཱནསྶཱདོ. ཡེན ཏེ ཏེ བྲཧྨཱནོ ཛྷཱནཏོ ཝུཊྛཱཡ ‘‘ཨཧོ སུཁཾ ཨཧོ སུཁ’’ནྟི ཝཱཙཾ ནིཙྪཱརེསུནྟི. ཡཐཱ དེཝཱ སུཁབཧུལཱ ཏིཧེཏུཔཊིསནྡྷིཀཱཝཱཏི པཊིཔཛྫནྟཱ ཛྷཱནཾ ཨདྷིགནྟུཾ བྷབྦཱ, ན ཨིཏརེཏི ‘‘ཀཱམཱཝཙརདེཝེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀཱམཱཝཙརཱ ཙ ཨུཔརིདེཝཱ ཙ ཀཱམཱཝཙརདེཝཱཏི ཨེཀདེསསརཱུཔེཀསེསོ དཊྛབྦོ. ཏེན མནུསྶཱནམྤི ཨེཀཙྩཱནཾ སབྦེསམྤི ཝཱ སངྒཧོ སིདྡྷོ ཧོཏི པཏྠནཱཔརིཀཔྤནཱཡ ཝིསཡབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཧོ ཝཏིམེ ཙ…པེ… ཏིཊྛེཡྻུ’’ནྟི. ཐུལླཱནི ཕུསིཏཱནི ཝིཔྥུརཱནི ཨེཏྠཱཏི ཐུལླཕུསིཏཀོ, ཀཱལོ, དེསོ ཝཱ. ཏསྨིཾ ཐུལླཕུསིཏཀེ.

‘‘པུཉྙཱནི ཀཡིརཱཐ སུཁཱཝཧཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཨནིཡྻཱནིཀཾ ཝཊྚཀཐཾ ཀཐེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ལུཛྫནཔལུཛྫནཊྛེན ལོཀོ, ཀིལེསེཧི ཨཱམསིཏབྦཏོ ཨཱམིསཉྩཱཏི ལོཀཱམིསཾ. ནིཔྤརིཡཱཡཱམིསཾ པན ལོཀེ ཨཱམིསནྟིཔི ལོཀཱམིསཾ. པརིཡཱཡེཏི སབྷཱཝཏོ པརིཝཏྟེཏྭཱ ཉཱཔེཏི ཨེཏེནཱཏི པརིཡཱཡོ, ལེསོ, ཀཱརཎཾ ཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནིཔྤརིཡཱཡེན ཙཏྟཱརོ པཙྩཡཱ’’ཏི, ཝཊྚསྶ ཨེཀནྟཏོ བཱལལོཀེཧེཝ ཨཱམསིཏབྦབྷཱཝཏོ པརིཡཱཡཱམིསཏཱ ཝུཏྟཱ. ཨིདྷ པརི..པེ… ཨདྷིཔྤེཏཾ ཝིཝཊྚཔཊིཡོགིནོ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. ཙཏུཔཙྩཡཱཔེཀྑཉྷི པཧཱནཾ. ཨེཀཙྩསྶ སཀལཝཊྚཱཔེཀྑཔྤཧཱནསྶཔི པཙྩཡོ ཧོཏཱིཏི ‘‘ཝཊྚཏིཡེཝཱ’’ཏི སཱསངྐཾ ཝདཏི. ཝཱུཔསམཏི ཨེཏྠ སཀལཝཊྚདུཀྑནྟི སནྟི, ཨསངྑཏདྷཱཏཱུཏི ཨཱཧ ‘‘ནིབྦཱནསངྑཱཏ’’ནྟི.

ཨུཔནཱིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨཙྩེནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ

. ཀཱལཡནྟི ཁེཔེནྟཱིཏི ཀཱལཱ. པུརེབྷཏྟཱདཡོ ཧི ཀཱལཱ དྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏཱཡ པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནཱཔི ལོཀསངྐེཏམཏྟསིདྡྷཱ ཏསྶཱཡེཝ དྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ གཏགཏཱཡ ཨནིཝཏྟནཏོ ཏཾ ཏཾ དྷམྨཔྤཝཏྟིཾ ཁེཔེནྟཱ ཝིནཱསཡནྟཱ ཝིཡ སཡཉྩ ཏཱཧི སདྡྷིཾ ཨཙྩེནྟཱ ཝིཡ ཧོནྟི. ཏེནཱཧ – ‘‘ཀཱལོ གྷསཏི བྷཱུཏཱནི, སབྦཱནེཝ སཧཏྟནཱ’’ཏི (ཛཱ. ༡.༢.༡༩༠). ‘‘ཏརཡནྟི རཏྟིཡོ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘ཨེཏཾ བྷཡཾ མརཎེ པེཀྑམཱནོ’’ཏི ཝུཙྩམཱནཏྟཱ པུགྒལཾ མརཎཱུཔགམནཱཡ ཏརཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ཝཡོགུཎཱཏི ཨེཏྠ ཀོཊྛཱསཱ གུཎཱ. ཏིཏྠིཡཱནཾ ཧི ཙརིམཙིཏྟེན སཀལཙིཏྟེ ཝཡསམཱུཧེ ཝཡསམཉྙཱཏི ཨཱཧ – ‘‘པཋམམཛ྄ཛྷིམཔཙྪིམཝཡཱནཾ གུཎཱ, རཱསཡོཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཨཱནིསཾསཊྛོ གུཎཊྛོ ‘‘ཝཱཀཙིརཾ ནིཝཱསེསིཾ, དྭཱདསགུཎམུཔཱགཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (བུ. ཝཾ. ༢.༣༠) ཝིཡ. ‘‘ཏནྡིགུཎཱཧཾ ཀརིསྶཱམི, དིགུཎཾ དིགུཎཾ ཝདྡྷེཡྻཱ’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདཱིསུ པན ཏབྦྷཱཝཝུཏྟིཨཏྠོ གུཎཊྛོ.

‘‘ཨསངྑྱེཡྻཱནི ནཱམཱནི, སགུཎེན མཧེསིནོ;

གུཎེན ནཱམམུདྡྷེཡྻཾ, ཨཔི ནཱམ སཧསྶཏོ’’ཏི. (དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡༣༡༣; ཨུདཱ. ༥༣; པཊི. མ. ཨཊྛ. ༡.༡.༧༦) –

ཨཱདཱིསུ པསཾསཊྛོ གུཎཊྛོ དཊྛབྦོ. ‘‘ཝཡོགུཎཱ ཨནུཔུབྦཾ ཛཧནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨཏྠོ ‘‘ཨཙྩེནྟི ཀཱལཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡོ ཨེཝ. པཋམམཛ྄ཛྷིམཝཡཱཏི པཋམགྒཧཎཉྩེཏྠ ཝཡསྶ གཏསྶ ཨཔུནརཱཝཏྟིདསྶནཏྠཾ ཀཏཾ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘མརཎཀྑཎེ པན ཏཡོཔི ཝཡཱ ཛཧནྟེཝཱ’’ཏི.

ཨེཏྠ ཙ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཙྩེནྟི ཀཱལཱ’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཀཱལསྶ ཨཔགམནཾ དསྶིཏཾ, པུན ཏཾ ཝིསེསཏོཔི དསྶེཏུཾ ཨིཏརདྭཡཾ ཝུཏྟཾ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན མུདིནྡྲིཡསྶ ཝསེན ‘‘ཝཡོགུཎཱ ཨནུཔུབྦཾ ཛཧནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, མཛ྄ཛྷིམིནྡྲིཡསྶ ཝསེན ‘‘ཏརཡནྟི རཏྟིཡོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཀཱལཱཏི པུརེབྷཏྟཱདཡོ ཀཱལཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏསྨཱ ཏཏྠ ཨཱདི-སདྡེན པཙྪཱབྷཏྟཔཋམཡཱམ-མུཧུཏྟཀཱལཱདི-ཀཱལཀོཊྛཱསོ ཨེཝ ཨཎུཔབྷེདོ ཀཱལཝིབྷཱགོ གཧིཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. སེསནྟི ཨིདྷ དྭཱིསུ གཱཐཱསུ པཙྪིམདྡྷོ. སོ ཧི ཨིདྷ ཨཏྠཏོ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཨནནྟརསུཏྟེ ཙ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཏིདིསིཏོ.

ཨཙྩེནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཀཏིཚིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ

. ཚིནྡནྟོཏི སམུཙྪིནྡནྟོ. ཀཏི ཚིནྡེཡྻཱཏི ཀིཏྟཀེ པཱཔདྷམྨེ སམུཙྪིནྡེཡྻ, ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ པཱཔེཡྻ. སེསཔདེསུཔཱིཏི སེསེསུཔི དྭཱིསུ པདེསུ. ཛཧནྟོ ཀཏི ཛཧེཡྻ, བྷཱཝེནྟོ ཀཏི ཨུཏྟརི བྷཱཝེཡྻཱཏི ཨིམམཏྠཾ ‘‘ཨེསེཝ ནཡོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཏིདིསཏི. ཙཏུཏྠཔདསྶ པན ཨཏྠོ སརཱུཔེནེཝ དསྶིཏོ. ཨཏྠཏོ ཨེཀནྟི བྷཱཝཏྠཏོ ཨེཀཾ. ཡདི ཨེཝཾ ཀིམཏྠཾ པརིཡཱཡནྟརཾ གཧིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘གཱཐཱབནྡྷསྶ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཏྠཏོ ཨེཏྠ པུནརུཏྟི ཨཏྠེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘སདྡཔུནརུཏྟིཾ ཝཛྫཡནྟཱི’’ཏི. སངྒཾ ཨཏིཀྐམཡཏཱིཏི སངྒཱཏིགོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཡམེཝཏྠོ’’ཏི.

ཨོརཾ ཝུཙྩཏི ཀཱམདྷཱཏུ, པཊིསནྡྷིཡཱ པཙྩཡབྷཱཝེན ཏཉྩ བྷཛནྟཱིཏི ཨོརམྦྷཱགིཡཱནི. ཏཏྠ ཙ ཀམྨཾ ཏབྦིཔཱཀཾ སཏྟེ དུཀྑཾ, ཀམྨུནཱ ཝིཔཱཀཾ, སཏྟེན དུཀྑཾ སཾཡོཛེནྟཱིཏི སཾཡོཛནཱནི, སཀྐཱཡདིཊྛི-ཝིཙིཀིཙྪཱ-སཱིལབྦཏཔརཱམཱས-ཀཱམརཱག-པཊིགྷཱ. ཨུདྡྷཾ ཝུཙྩཏི ཙཏསྶོ ཨརཱུཔདྷཱཏུཡོ, ཝུཏྟནཡེན ཏཾ བྷཛནྟཱིཏི ཨུདྡྷམྦྷཱགིཡཱནི, སཾཡོཛནཱནི རཱུཔཱརཱུཔརཱགམཱནུདྡྷཙྩཱཝིཛྫཱ. ཨཱརོཔིཏཝཙནཱནུརཱུཔེནེཝ ཨེཝམཱཧཱཏི ‘‘པཉྩ ཚིནྡེ པཉྩ ཛཧེ’’ཏི ཨེཝཾ ཀཐེསི ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ སུཁགྒཧཎཏྠཾ. ན ཀེཝལཾ ཏཱཡ དེཝཏཱཡ ཝུཏྟཝཙནཱནུརཱུཔཏོ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ ཏེསུ སཾཡོཛནེསུ ཝཏྟབྦཱཀཱརཏོཔཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེན ཨོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི ནཱམ གརཱུནི དུཙྪེདཱནི གཱལ༹ྷབནྡྷནབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ཏཱནི སནྡྷཱཡ ‘‘པཉྩ ཚིནྡེ’’ཏི ཝུཏྟཾ.

ཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི པན ལཧཱུནི སུཙྪེདཱནི ཧེཊྛཱ པཝཏྟིཏཱནུཀྐམེན བྷཱཝནཱནཡེན པཧཱཏབྦཏོ, ཏསྨཱ ཏཱནི སནྡྷཱཡ ‘‘པཉྩ ཛཧེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘པཱདེསུ བདྡྷཔཱསསཀུཎོ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཝིསེསནྟི བྷཱཝནཱནཾ ཝིསེསཾ ཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཾ བྷཱཝེནྟོ ཨུཔྤཱདེནྟོ ཝིཔཙྩེནྟོ ཝཌྜྷེནྟོ ཙ. སཾསཱརཔངྐེ སཉྫནཊྛེན རཱགོ ཨེཝ སངྒོ ‘‘རཱགསངྒོ’’. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཡསྨཱ ཨེཏྠ རཱག-མོཧ-དིཊྛི-ཏབྦྷཱགིཡསཀྐཱཡདིཊྛི-སཱིལབྦཏཔརཱམཱས-ཀཱམརཱགཱཝིཛྫཱ ཨཏྠཏོ ཨོགྷཱ ཨེཝ, ཨིཏརེ ཏདེཀཊྛཱ, ཏསྨཱ བྷགཝཱ སཾཡོཛནཔྤཧཱནསངྒཱཏིཀྐམེཧི ཨོགྷཏརཎཾ ཀཐེསི. ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱནི ཀཐིཏཱནི ‘‘བྷཱཝཡེ’’ཏི པུབྦབྷཱགཱཡ མགྒབྷཱཝནཱཡ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ.

ཀཏིཚིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཛཱགརསུཏྟཝཎྞནཱ

. ཛཱགརཏནྟི ཨནཱདརེ སཱམིཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིནྡྲིཡེསུ ཛཱགརནྟེསཱུ’’ཏི. ‘‘ཝིསྶཛྫནགཱཐཱཡཾ པནཱ’’ཏི ཨིམསྶ པདསྶ ‘‘ཨཡམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. པུཙྪཱགཱཐཱཡ པན ཨཏྠོ ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཉྩ ཛཱགརཏཾ སུཏྟཱཏི ཨེཏྠ ‘‘སུཏྟཱ’’ཏི པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ པཉྩཱཏི པཙྩཏྟཝཙནཾ ‘‘ཛཱགརཏ’’ནྟི པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ སཱམིཝསེན པརིཎཱམེཏབྦཾ ‘‘པཉྩནྣཾ ཛཱགརཏ’’ནྟི. ཏེནཱཧ – ‘‘པཉྩསུ ཨིནྡྲིཡེསུ ཛཱགརནྟེསཱུ’’ཏི, ཛཱགརནྟེསུ བདྡྷཱབྷཱཝེན སཀིཙྩཔྤསུཏཏཱཡ སཀིཙྩསམཏྠཏཱཡ ཙཱཏི ཨཏྠོ. སོཏྟཾཝ སུཏྟཱ པམཱདནིདྡཱབྷཱཝཏོ. ཏམེཝ སུཏྟབྷཱཝཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ ཀཐཱཡ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀསྨཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པམཛྫཏི, པམཱདོ ཝཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི པམཱདོ, ཏསྶ བྷཱཝོ པམཱདཏཱ, ཏཱཡ, པམཏྟབྷཱཝེནཱཏི ཨཏྠོ.

ཨེཝཾ གཱཐཱཡ པཋམསྶ པཱདསྶ ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ དུཏིཡསྶ ཝཏྟུཾ ‘‘ཨེཝཾ སུཏྟེསཱུ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏསྶཏྠོ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ. ཡསྨཱ ཨཔྤཧཱིནསུཔནཀིརིཡཱཝསེན སནཱིཝརཎསྶ པུགྒལསྶ ཨནུཔྤནྣརཱགརཛཱདཡོ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཨུཔྤནྣཱ པཝཌྜྷནྟི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ནཱིཝརཎེཧེཝ ཀིལེསརཛཾ ཨཱདིཡཏཱི’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘པུརིམཱ’’ཏིཨཱདི. པུརིམཱནཾ པཙྪིམཱནཾ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཡཱ པཙྩཡབྷཱཝོ ཧེཏྠ ཨཱདིཡནཾ. པཉྩཧི ཨིནྡྲིཡེཧི པརིསུཛ྄ཛྷཏཱིཏི མགྒཔརིཡཱཔནྣེཧི སདྡྷཱདཱིཧི པཉྩཧི ཨིནྡྲིཡེཧི སཀལསཾཀིལེསཏོ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི. པཉྙིནྡྲིཡམེཝ ཧི ཨནཉྙཱཏཉྙསྶཱམཱིཏིནྡྲིཡཱདཱིནི, ཨིཏརཱནི ཙ ཨནྭཡཱནཱིཏི.

ཛཱགརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨཔྤཊིཝིདིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

. པཝཏྟིནིཝཏྟིཏདུབྷཡཧེཏུཝིབྷཱགསྶ དྷམྨསྶཔི ཙཏུསཙྩནྟོགདྷཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘དྷམྨཱཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨཱ’’ཏི. ཙཏྟཱརིཔི ཧི ཨརིཡསཙྩཱནི ཙཏུསཙྩནྟོགདྷཱནི. ཨཔྤཊིཝིདྡྷཱཏི པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིཝསེན ཨནབྷིསམིཏཱ. དིཊྛིགཏཝཱདེསཱུཏི དིཊྛིགཏསཉྙིཏེསུ ཝཱདེསུ. དིཊྛིགཏེཧི ཏེ པཝཏྟིཏཱ. ཨིཏོ པརེསནྟི ཨིཏོ སཱསནིཀེཧི པརེསཾ ཨཉྙེསཾ. དྷམྨཏཱཡཱཏི སབྷཱཝེན, སཡམེཝཱཏི ཨཏྠོ. གཙྪནྟཱིཏི པཝཏྟནྟི དིཊྛིཝཱདཾ པགྒཡ྄ཧ ཏིཊྛནྟི. པརེནཱཏི དིཊྛིགཏིཀེན. ནཱིཡནྟཱིཏི དིཊྛིཝཱདསངྒཎྷནེ ཨུཡྻོཛཱིཡནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདི. པབུཛ྄ཛྷིཏུནྟི པམཱདནིདྡཱཡ པཊིབུཛ྄ཛྷིཏུཾ. པཊིཔདཱ ཡཐཱདེསིཏསྶ དྷམྨསྶ ཀཐིཏཏཱཡ, པཊིབུཛ྄ཛྷིཏུཾ ཡོནིསོ པཝཏྟིཡམཱནཏྟཱ བྷདྡིཀཱ.

ཧེཏུནཱཏི ཉཱཡེན. ཀཱརཎེནཱཏི ཙཏུསཙྩཱནཾ སམྦོདྷཡུཏྟིཡཱ. ཧཏྠཏལེ ཨཱམལཀཾ ཝིཡ སབྦཾ ཉེཡྻཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སབྦཉྙཱུ, ཏེནེཝ སབྦཉྙུཏཱབྷིསམྦོདྷེན བུདྡྷོཏི སབྦཉྙུབུདྡྷོ. པཙྩེཀཾ པརེཧི ཨསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཝིསུཾ སཡམྦྷུཉཱཎེན སཙྩཱནི བུདྡྷཝཱཏི པཙྩེཀབུདྡྷོ. པརོཔདེསེན ཙཏུསཙྩཾ བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཙཏུསཙྩབུདྡྷོ. ཏཐཱ ཧི སོ སཡམྦྷུཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཀེཝལཾ ཙཏུསཙྩབུདྡྷོཏི ཝུཙྩཏི. སུཏེན སུཏམཡཉཱཎེན ཁནྡྷཱདིབྷེདཾ ཉེཡྻཾ བུདྡྷཝཱཏི སུཏབུདྡྷོ. སབྦཉྙུབུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷེ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསཱ ཨགྒསཱཝཀམཧཱསཱཝཀཱཔི པཀཏིསཱཝཀཱཔི ཝཱིཏརཱགཱ ཨཝསེསཱ ཁཱིཎཱསཝཱ. ཏཡོཔི པུརིམཱ ཝཊྚནྟི སམྦུདྡྷཱཏིཨཱདིཝཙནཏོ. སནྣིཝསཏི ཨེཏེནཱཏི སནྣིཝཱསོ, ཙརིཏཾ. ལོཀསྶ སནྣིཝཱསོ ལོཀསནྣིཝཱསོ, ཏསྨིཾ. ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིབྷེདེ ཝིསམེ. སཏིསམྨོསེན ཝིསམེ ཝཱ སཏྟནིཀཱཡེ. སོ ཧི ཝིསམཡོགཏོ ཝིསམོ. རཱགཝིསམཱདིཀེ ཝིསམེ ཝཱ ཀིལེསཛཱཏེ. ཏཾ ཝིསམཾ པཧཱཡ ཏཾ ཝིསམཾ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑིཏྭཱ སམཾ སདིསཾ ཡུཏྟརཱུཔཾ, པུརིམཀེཧི ཝཱ སམྦུདྡྷེཧི སམཾ སདིསཾ ཙརནྟི ཝཏྟནྟི.

ཨཔྤཊིཝིདིཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སུསམྨུཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ

. སུསམྨུཊྛཱཏི སུཊྛུ ཨཏིཝིཡ སམྨུཊྛཱ. སཏྟ སེཀྑཱ ཧི སུསམྨུསིཏཱ ཝིནཊྛཱ. ཀཐཾ པན ཏེ ཨནདྷིགཏཱ ནཊྛཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨདྷིགཏསྶཱཏི ཨདྷིགཏོ ཨསྶ. སོ ཝདནྟོཏི སམྦནྡྷོ. སེསནྟི ‘‘དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདི. པུརིམསདིསམེཝཱཏི ཨནནྟརགཱཐཱཡ ཝུཏྟསདིསམེཝ.

སུསམྨུཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. མཱནཀཱམསུཏྟཝཎྞནཱ

. སེཡྻཱདིབྷེདཾ མཱནཾ ཨཔྤཧཱཡ ཏཾ པགྒཡ྄ཧ ཝིཙརནྟོ ཀཱམེནྟོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མཱནཾ ཀཱམེནྟསྶ ཨིཙྪནྟསྶཱ’’ཏི. དམཏི ཙིཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི དམོ, སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱདིཀོ སམཱདྷིཔཀྑིཀོ དམོ. མནཙྪཊྛཱནི ཨིནྡྲིཡཱནི དམེཏཱིཏི དམོ, ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ. ཀིལེསེ དམེཏི པཛཧཏཱིཏི དམོ, པཉྙཱ. ཨུཔཝསནཝསེན ཀཱཡཀམྨཱདིཾ དམེཏཱིཏི དམོ, ཨུཔོསཐཀམྨཾ. ཀོདྷཱུཔནཱཧམཀྑམཱནཱདིཀེ དམེཏི ཝིནེཏཱིཏི དམོ, ཨདྷིཝཱསནཁནྟི. ཏེནེཝཱཏི ‘‘དམོ’’ཏི སམཱདྷིཔཀྑིཀདྷམྨཱནཾ ཨེཝ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ‘‘ན མོནཾ ཨཏྠཱི’’ཏི ཙ པཱཋོ. ཨསམཱཧིཏསྶཱཏི སམཱདྷིཔཊིཀྑེཔོ ཛོཏིཏོ.

མཙྩུདྷེཡྻསྶ པཱརཏརཎསྶ ཝུཙྩམཱནཏྟཱ ‘‘མོནནྟི ཙཏུམགྒཉཱཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཏཏོ ཨཉྙེན ཏཾ སམྦྷཝཏི. ཛཱནཱཏི ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷཝསེན པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. མཙྩུ དྷཱིཡཏི ཨེཏྠཱཏི མཙྩུདྷེཡྻཾ, ཁནྡྷཔཉྩཀཾ མརཎདྷམྨཏྟཱ. ཏསྶེཝཱཏི མཙྩུདྷེཡྻསྶེཝ. པཱརཾ པརཏཱིརབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནཾ. ཏརེཡྻཱཏི ཨེཏྠ ཏརཎཾ ནཱམ ཨརིཡམགྒབྱཱཔཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘པཊིཝིཛ྄ཛྷེཡྻ པཱཔུཎེཡྻཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘པཊིཝེདྷཏརཎཾ ནཱམ ཝུཏྟ’’ནྟི. ‘‘ན ཏརེཡྻ ན པཊིཝིཛ྄ཛྷེཡྻ ན པཱཔུཎེཡྻ ཝཱ’’ཏི ཨཡམེཏྠ པཱཋོ ཡུཏྟོ. ཨཉྙཐཱ ‘‘ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻ. ཨེཀོ ཨརཉྙེ ཝིཧརནྟོཏི ཨེཀཱཀཱི ཧུཏྭཱ ཨརཉྙེ ཝིཧརནྟོཏི ཨཏྠོ.

ཀཱམཾ ཧེཊྛིམམགྒེཧིཔི ཨེཀཙྩསྶ མཱནསྶ པཧཱནཾ ལབྦྷཏི. ཨགྒམགྒེནེཝ པན ཏསྶ ཨནཝསེསཏོ པཧཱནནྟི ཨཱཧ – ‘‘ཨརཧཏྟམགྒེན ནཝཝིདྷམཱནཾ པཛཧིཏྭཱ’’ཏི. ཨུཔཙཱརསམཱདྷིཔུབྦཀོ ཨཔྤནཱསམཱདྷཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔཙཱརཔྤནཱསམཱདྷཱིཧཱི’’ཏི, ན ཨུཔཙཱརསམཱདྷིམཏྟེན སམཱདྷིམཏྟཾ སནྡྷཱཡ པཙྩེཀཾ ཝཱཀྱཔརིསམཱཔནསྶ ཨཡུཛྫནཏོ. ན ཧི ཨཔྤནཾ ཨཔྤཏྟཾ ལོཀུཏྟརཛ྄ཛྷཱནཾ ཨཏྠི. ‘‘སུཙེཏསོ’’ཏི ཙིཏྟསྶ ཉཱཎསཧིཏཏཱཡ ལཀྑཎཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཉཱཎསམྤཡུཏྟཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སུཙེཏསོཏི ཨེཏྠ ཙིཏྟེན པཉྙཱ དསྶིཏཱ’’ཏི. ‘‘སབྦདྷི ཝིཔྤམུཏྟོ’’ཏི སབྦེསུ བྷཝཱདཱིསུ ཝིསཾསཊྛཙིཏྟོ སབྦསོ ཁནྡྷཱདཱིཧི ཝིསཾཡུཏྟོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦེསུ ཁནྡྷཱཡཏནཱདཱིསུ ཝིཔྤམུཏྟོ ཧུཏྭཱ’’ཏི. པརིཉྙཱཔཊིཝེདྷོ སཙྪིཀིརིཡཔཊིཝེདྷེན ཝིནཱ ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏེབྷཱུམཀ…པེ… ཝུཏྟ’’ནྟི.

མཱནཾ ནིསྶཱཡ དུཙྩརིཏཙརཎཏོ མཱནོ ནཱམཱཡཾ སཱིལབྷེདནོ. ཏསྨཱཏི མཱནསྶ སཱིལཔཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ. ཨིམིནཱ པཊིཔཀྑཔྤཧཱནཀིཏྟནེན. ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱ ཀཐིཏཱ སརཱུཔཏོ ཨེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏྠ ཙིཏྟེནཱཏི སུ-སདྡེན ཝིསེསིཏཙིཏྟེན. ཏསྨཱཏི པཉྙཱཡ དསྶིཏཏྟཱ. ཨིམིནཱཏི ‘‘སུཙེཏསོ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན. ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱ ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱ ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱཏི སཱིལཱདཱིནིཔི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཱནི. སམྦྷཝེ བྱབྷིཙཱརེ ཙ ཝིསེསནཝིསེསིཏབྦཏཱཏི ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨདྷིསཱིལཉྩ ནཱམ སཱིལེ སཏི ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིཾ ཝཏྭཱ ཏདུབྷཡཾ ཝིབྷཱགེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཏསྨཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པཋམནཡོ སངྐརཝསེན པཝཏྟོཏི ཨསངྐརཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དུཏིཡནཡོ ཝུཏྟོ. ‘‘སམཱཔནྣཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ནིབྦཱནཾ པཏྠཡནྟེནཱ’’ཏི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ. ཝིཔསྶནཱཡ པཱདཀབྷཱཝཾ ཨནུཔགཏཱཔི ཏདཏྠཾ ནིབྦཏྟནཱདིཝསེན སམཱཔནྣཱཏི ཨཡམཏྠོ པུརིམནཡཏོ ཝིསེསོ. ཨདྷིཔཉྙཱཡ པནེཏྠ པུརིམནཡཏོ ཝིསེསོ ནཏྠཱིཏི སཱ ཨནུདྡྷཊཱ. སམོདྷཱནེཏྭཱཏི པརིཡཱཡཏོ སརཱུཔཏོ ཙ སངྒཧེཏྭཱ. སཀལསཱསནནྟི ཏིསྶནྣཾ ཀཐིཏཏྟཱ ཨེཝ སིཀྑཏྟཡསངྒཧཾ སཀལསཱསནཾ ཀཐིཏཾ ཧོཏཱིཏི.

མཱནཀཱམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཨརཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠. སནྟཀིལེསཱནནྟི ཝཱུཔསནྟཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཱནཾ. ཡསྨཱ སཱིལཱདིགུཎསམྦྷཝཾ ཏཏོ ཨེཝ བྷཡསནྟཉྩ ཨུཔཱདཱཡ པཎྜིཏཱ ‘‘སནྟོ’’ཏི ཝུཙྩནྟི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཎྜིཏཱནཾ ཝཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སནྟོ ཧཝེ’’ཏིཨཱདི. སེཊྛཙཱརཱིནནྟི སེཊྛཙརིཡཾ ཙརནྟཱནཾ. ཡསྨཱ པུཐུཛྫནཀལྱཱཎཏོ པཊྛཱཡ བྷིཀྑུ མགྒབྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ ཝསཏི ནཱམ, ཏསྨཱ ཨཱཧ ‘‘མགྒབྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ ཝསནྟཱན’’ནྟི. ཨརིཡཱནཾ པན མུཁཝཎྞསྶ པསཱིདནེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. མཱུལཀམྨཊྛཱནནྟི པཱརིཧཱརིཡཀམྨཊྛཱནཾ. ཝིསབྷཱགསནྟཏཱིཏི ནཱནཱརམྨཎེསུ པཝཏྟཙིཏྟསནྟཏི. སཱ ཧི ཝིཀྑེཔབྱཱཀུལཏཱཡ ཨཔྤསནྣཱ སམཱཧིཏཙིཏྟསནྟཏིཡཱ ཝིསབྷཱགསནྟཏི. ཨོཀྐམཏཱིཏི སམཱདྷིསབྷཱགཱ ཙིཏྟསནྟཏི སམཐཝཱིཐིཾ ཨནུཔཝིསཏི. ཙིཏྟཾ པསཱིདཏཱིཏི ཀམྨཊྛཱནནིརཏཾ བྷཱཝནཱཙིཏྟཾ སནྡྷཱཡཱཧ, ཏཾ པསནྣཾ ཧུཏྭཱ པཝཏྟཏི. ལོཧིཏཾ པསཱིདཏཱིཏི ཙིཏྟཀཱལུསྶིཡསྶཱབྷཱཝཏོ ལོཧིཏཾ ཨནཱཝིལཾ ཧོཏི. པརིསུདྡྷཱནི ཧོནྟི ཀཱརཎསྶ པརིསུདྡྷབྷཱཝཏོ. ཏཱལཕལམུཁསྶ ཝིཡ མུཁསྶ ཝཎྞོ ཧོཏཱིཏི མུཁ-སདྡསྶ ཨཱདིམྷི པམུཏྟཔདེན ཡོཛེཏབྦོ. ཨེཝཉྷི ཙསྶ པམུཏྟགྒཧཎཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི ཏཱལཕལམུཁསྶ ཝཎྞསམྤདཱསདིསཏྟཱ. ཏིབྷཱུམཀོ ཨེཝ ཏེབྷཱུམཀོ.

ཨཏཱིཏཾ ནཱནུསོཙནྟི ཨཏཱིཏཾ པཙྩཡལཱབྷཾ ལཀྑཎཾ ཀཏྭཱ ན སོཙནྟི ན ཨནུཏྠུནནྟི. ཛཔྤནཏཎྷཱཡ ཝསེན ན པརིཀཔྤནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ན པཏྠེནྟཱི’’ཏི. ཡེན ཀེནཙཱིཏི ཨིཏརཱིཏརེན. ཏངྑཎེ ལདྡྷེནཱཏི སནྣིདྷིཀཱརཔརིབྷོགཱབྷཱཝམཱཧ. ཏིཝིདྷེནཔི ཀཱརཎེནཱཏི ཏིཔྤཀཱརེན ཧེཏུནཱ, ཏིལཀྑཎསནྟོསནིམིཏྟནྟི ཨཏྠོ.

ཝིནཱསནྟི ཝིནཱསནཧེཏུཾ. ཝིནསྶནྟི ཨེཏེཧཱིཏི ཝིནཱསོ, ལོབྷདོསཱ ཏདེཀཊྛཱ ཙ པཱཔདྷམྨཱ. ཨརཱུཔཀཱཡསྶ ཝིཡ རཱུཔཀཱཡསྶཔི ཝིསེསཏོ སུཀྑབྷཱཝཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཏེན ཀཱརཎདྭཡེནཱ’’ཏི. ལུཏོཏི ལཱུནོ.

ཨརཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནལ༹ཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ནནྡནཝགྒོ

༡. ནནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡. ‘‘ཏཏྲ བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ན ཏཐཱ བྱཉྫནཱནཾ སིལིཊྛཏཱ, ཡཐཱ ‘‘ཏཏྲ ཁོ བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟེཏི ཨཱཧ ‘‘བྱཉྫནསིལིཊྛཏཱཝསེནཱ’’ཏི. པརིསཛེཊྛཀེཏི པརིསཱཡ ཛེཊྛཀེ, ཡེ ཏསྶཱ དེསནཱཡ ཝིསེསཏོ བྷཱཛནབྷཱུཏཱ. པརིསཛེཊྛཀེ བྷིཀྑཱུཏི ཙཏུཔརིསཛེཊྛཀེ བྷིཀྑཱུ. ཙཏུནྣཾ ཧི པརིསཱནཾ ཛེཊྛཱ བྷིཀྑུཔརིསཱ པཋམུཔྤནྣཏྟཱ. ཨཱམནྟེསཱིཏི སམྦོདྷེསི, སམྦོདྷནཉྩ ཛཱནཱཔནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཛཱནཱཔེསཱི’’ཏི. བྷདནྟེཏི གརུགཱརཝསཔྤཏིསྶཝཝཙནམེཏཾ, ཨཏྠཏོ པན བྷདནྟེཏི བྷདྡཾ ཏཝ ཧོཏུ ཨཏྟནོ ནིཊྛཱནཔརིཡོསཱནཏྟཱ པརེསཉྩ སནྟཏཱཝཧཏྟཱ. བྷགཝཏོ པཙྩསྶོསུནྟི ཨེཏྠ བྷགཝཏོཏི སཱམིཝཙནཾ ཨཱམནྟནམེཝ སམྦནྡྷིཨཏྠཔདཾ ཨཔེཀྑཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘བྷགཝཏོ ཝཙནཾ པཏིཨསྶོསུ’’ནྟི. བྷགཝཏོཏི པན ཨིདཾ པཏིསྶཝནསམྦནྡྷེན སམྤདཱནཝཙནཾ ཡཐཱ ‘‘དེཝདཏྟསྶ པཊིསྶུཎཱཏཱི’’ཏི. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ནིདཱནཝགྒསྶ ཨཱདིསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཨཱགམིསྶཏི.

ཏཱཝཏིཾསཀཱཡོཏི ཏཱཝཏིཾསསཉྙིཏོ དེཝནིཀཱཡོ. དུཏིཡདེཝལོཀོཏི ཚསུ ཀཱམལོཀེསུ དུཏིཡོ དེཝལོཀོ. ཏེཏྟིཾས ཛནཱ སཧཔུཉྙཀཱརིནོ ཏཏྠ ཨུཔྤནྣཱ, ཏཾསཧཙརིཏཊྛཱནཾ ཏཱཝཏིཾསཾ, ཏནྣིཝཱསིནོཔི ཏཱཝཏིཾསནཱམཀཱ སཧཙརཎཉཱཡེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘མགྷེན མཱཎཝེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཡཾ པན ཀེཙིཝཱདོ བྱཱཔནྣོ ཧོཏཱིཏི ཏཾ ཨརོཙེནྟེན ‘‘ཝདནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. བྱཱཔནྣཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨེཝཾ ཧི ནིདྡོསཾ པདཾ ཧོཏཱི’’ཏི. ནཱམཔཎྞཏྟིཡེཝཱཏི ཨཏྠནིརཔེཀྑཏྟཱ ནིརུལ༹ྷསམཉྙཱ ཨེཝ.

ཏཾ ཝནནྟི ཏཾ ཨུཔཝནཾ. པཝིཊྛེ པཝིཊྛེ དུཀྑཔྤཏྟེཔི ཨཏྟནོ སམྤཏྟིཡཱ ནནྡཡཏི, པགེཝ ཨདུཀྑཔྤཏྟེཏི དསྶེཏུཾ ‘‘པཉྩསུ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པཝེསིཏཱནནྟི པཀོཊྛཝཱརེན པཝེསིཏཱནམྤཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཙཝནཀཱལེཡེཝ ཐོཀཾ དིསྶམཱནཝིཀཱརཱ ཧུཏྭཱ ཙཝནྟི, ཏེ སནྡྷཱཡ ‘‘ཧིམཔིཎྜོ ཝིཡ ཝིལཱིཡནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡེ པན ཨདིསྶམཱནཝིཀཱརཱ སཧསཱ ཨནྟརདྷཱཡནྟི, ཏེ སནྡྷཱཡ ‘‘དཱིཔསིཁཱ ཝིཡ ཝིཛ྄ཛྷཱཡནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཝདནྟི. ནནྡཡཏི པཀཏིཡཱ སོམནསྶིཏཾ དོམནསྶིཏཉྩ. ནནྡནེཏི ཨེཝཾཨནྭཏྠནཱམཀེ ཨུཡྻཱནེ. པརིཝུཏཱཏི ‘‘དེཝཏཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨིཏྠིལིངྒཝསེན ཝུཏྟཾ. དེཝཔུཏྟོ ཧི སོ.

དིཝི བྷཝཏྟཱ དིབྦཱཏི ཨཱཧ ‘‘དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟེཧཱི’’ཏི. ཀཱམེཏབྦཏཱཡ ཀཱམབནྡྷནེཧི, ཏཐཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཨསཾཀིཎྞསབྷཱཝཏཱཡ ཀཱམཀོཊྛཱསེཧི. ཨུཔེཏཱཏི ཨུཔགཏཱ སམནྣཱགཏཱ. པརིཙཱརཡམཱནཱཏི པརིརམམཱནཱ. ཨིདཉྷི པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ‘‘ཀཱམགུཎེཧཱི’’ཏི ཀཏྟརི ཀརཎཝཙནཾ, པུརིམཱནི ཨཔེཀྑིཏྭཱ སཧཡོགེ. རམམཱནཱ ཙརནྟཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘རམམཱནཱ’’ཏི. པརིཙཱརཡམཱནཱཏི ཝཱ པརིཏོ སམནྟཏོ ཙཱརཡམཱནཱཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིནྡྲིཡཱནི སཉྩཱརཡམཱནཱ’’ཏི. པཋམནཡེ ཧི ཨནུབྷཝནཏྠོ པརིཙརཎསདྡོ, དུཏིཡནཡེ པརིཝཏྟནཏྠོ. སོ པནཱཏི ‘‘ཏཱཡཾ ཝེལཱཡ’’ནྟི ཝུཏྟཀཱལོ. ཨདྷུནཱཏི སམྤཏི. སོ ཝིཙརཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཀཱམགུཎེཧཱིཏི ཧེཏུམྷི ཀརཎཝཙནཾ. ཨོཝུཏོཏི ཡཐཱ ཏཾ ན ཉཱཡཏི, ཨེཝཾ པིཧིཏཙིཏྟོ. ནིཝུཏོ པརིཡོནདྡྷོཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ལོཀཱབྷིབྷཱུཏོ’’ཏི. ཨཱསབྷིནྟི སེཊྛཾ ‘‘ཨགྒོཧམསྨི ལོཀསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༣༡; མ. ནི. ༣.༢༠༧) བྷཱསནྟོ བོདྷིསཏྟོ ཝིཡ.

ཀེཝལཾ དསྶནཾ ཀིམཏྠིཡནྟི ཨཱཧ – ‘‘ཡེ…པེ… ཝསེནཱ’’ཏི, ཏསྨིཾ ནནྡནཝནེ ཨཝཊྛིཏཀཱམབྷཱགཱནུབྷཝནཝསེནཱཏི ཨཏྠོ. ནརདེཝཱནནྟི པུརིསབྷཱུཏདེཝཏཱནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘དེཝཔུརིསཱན’’ནྟི. ཨཔྤཀཾ ཨདྷིཀཾ ཨཱུནཾ ཝཱ གཎནཱུཔགཾ ནཱམ ན ཧོཏཱིཏི ‘‘ཏིཀྑཏྟུཾ དསནྣ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཏེཏྟིཾསཱན’’ནྟི ཧི ཝཏྟབྦེ ཨཡཾ རུལ༹ྷཱི. པརིཝཱརསངྑཱཏེན, ན ཀིཏྟིསངྑཱཏེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སཱིལཱཙཱརཱདིགུཎནེམིཏྟིཀཱ ཧི ཀིཏྟི. ‘‘ཏཱཝཏིཾསཱ དེཝཱ དཱིགྷཱཡུཀཱ ཝཎྞཝནྟོ སུཁབཧུལཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིཝཙནེན ཡསེ ཨིཙྪིཏེ ཨཝིསེསེཏྭཱཝ ‘‘ཡསེན སམྤནྣཱན’’ནྟི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ.

ཨརིཡསཱཝིཀཱཏི སོཏཱཔནྣཱ. ‘‘སཀདཱགཱམིནཱི’’ཏི ཀེཙི. ཨདྷིཔྤཱཡཾ ཝིཝཊྚེཏྭཱཏི ཡཐཱ ཏྭཾ ཨནྡྷབཱལེ མཉྙསི, དྷམྨསབྷཱཝོ ཨེཝཾ ན ཧོཏཱིཏི ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ ཨདྷིཔྤཱཡཾ ཝིཔརིཝཏྟེཏྭཱ. ཨེཀནྟཏོ སུཁཾ ནཱམ ནིབྦཱནམེཝ. ཀཱམཱ ཧི དུཀྑཱ ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན ཏསྶཱ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ. ཀཱམཾ ཙཏུཏྠབྷཱུམཀཱཔི སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ ཨེཝ, ཏེ པན སམྨསནཱུཔགཱ ན ཧོནྟཱིཏི ཏེབྷཱུམཀགྒཧཎཾ སམྨསནཡོགྒེན. ཧུཏྭཱཏི པུབྦེ ཨཝིཛྫམཱནཱ པཙྩཡསམཝཱཡེན བྷཝིཏྭཱ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ. ཨེཏེན ནེསཾ བྷཱཝབྷཱགོ དསྶིཏོ. ཨབྷཱཝཏྠེནཱཏི སརསནིརོདྷབྷཱུཏེན ཝིདྡྷཾསནབྷཱཝེན.

ཨནིཙྩཱ ཨདྡྷུཝཱ, ཏཏོ ཨེཝ ‘‘མཡ྄ཧཾ ཨིམེ སུཁཱ’’ཏི ཝཱ ན ཨིཙྩཱཏི ཨནིཙྩཱ. ཨུཔྤཱདཝཡསབྷཱཝཱཏི ཁཎེ ཁཎེ ཨུཔྤཛྫནནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཔྤ…པེ… ཝེཝཙན’’ནྟི. པུརིམསྶ ཝཱ པཙྪིམཾ ཀཱརཎཝེཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡསྨཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདི. ཏདནནྟརཱཏི ཏེསཾ ཨུཔྤཱདཝཡཱནཾ ཨནྟརེ. ཝེམཛ྄ཛྷཊྛཱནནྟི ཋིཏིཀྑཎཾ ཝདཏི. ཡེ པན ‘‘སངྑཱརཱནཾ ཋིཏི ནཏྠཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏེསཾ ཏཾ མིཙྪཱ. ཡཐཱ ཧི ཏསྶེཝ དྷམྨསྶ ཨུཔྤཱདཱཝཏྠཱཡ བྷིནྣཱ བྷངྒཱཝཏྠཱ ཨིཙྪིཏཱ, ཨཉྙཐཱ ཨཉྙཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨཉྙཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཱཔཛྫཏི, ཨེཝཾ ཨུཔྤནྣསྶ བྷངྒཱབྷིམུཁཱཝཏྠཱ ཨིཙྪིཏབྦཱ, སཱཝ ཋིཏིཀྑཎོ. ན ཧི ཨུཔྤཛྫམཱནོ བྷིཛྫཏཱིཏི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུནྟི. ཝཱུཔསམསངྑཱཏནྟི ཨཙྩནྟཾ ཝཱུཔསམསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནམེཝ སུཁཾ, ན ཏཡཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ ཀཱམཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ནནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ནནྡཏིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢. ནནྡཏཱིཏི ཨེཏྠ ནནྡནཾ སཔྤཱིཏིཀཀཱམཏཎྷཱཀིཙྩནྟི ཨཱཧ – ‘‘ཏུསྶཏཱི’’ཏི, ཏསྨཱ ཀཱམཔརིཏོསེན ཧཊྛཏུཊྛོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. པུཏྟིམཱཏི པུཏྟཝཱ. པཧཱུཏེ ཙཱཡཾ མཱ-སདྡོཏི ཨཱཧ ‘‘བཧུཔུཏྟོ’’ཏི. བཧུཔུཏྟཏཱགཧཎེན ཨིདཾ པཡོཛནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཏསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པཱུརེནྟཱིཏི པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ དྷཉྙསྶཱཏི སཱམིཝཙནཾ. ཨིཏི ཨཱཧཱཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡཱཧ, ཨེཝཾཨདྷིཔྤཱཡོ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. གོསཱམིཀོཏི གོམཱ. ཨིདྷཱཔི པཧཱུཏེ མཱ-སདྡོ. གོརསསམྤཏྟིནྟི གོརསེཧི ནིཔྥཛྫནསམྤཏྟིཾ. ཨུཔདྷཱིཏི པཙྩཏྟབཧུཝཙནཾ. ཧཱིཏི ཧེཏུཨཏྠེ ནིཔཱཏོ. ནནྡཡནྟི པཱིཏིསོམནསྶཾ ཛནཡནྟཱིཏི ནནྡནཱ. ཀཱམཾ དུཀྑསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ཀཱམཱ ‘‘ཨུཔདྷཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧནྟི, ཏསྶཱ པན དེཝཏཱཡ ཨདྷིཔྤཱཡཝསེནཱཧ ‘‘སུཁསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ’’ཏི. ཀིལེསཝཏྠུཧེཏུཀཏྟཱ སེསཔདདྭཡསྶ ཀིཉྩཱཔི སབྦཾ སཾསཱརདུཀྑཾ ཀིལེསཧེཏུཀཾ, ཝིསེསཏོ པན པཱཔདྷམྨཱ ཨཔཱཡཱུཔཔཏྟིཾ ནིབྦཏྟེནྟཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཀིལེསཱཔི ཨཔཱཡདུཀྑསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ’’ཏི. ཨུཔསཾཧརམཱནཱཏི ཨུཔནེནྟཱ ཨུཔྤཱདེནྟཱ. མནུསྶཛཱཏིཀོཔི དུལླབྷགྷཱསཙྪཱདནཏཱཡ དུཀྑབཧུལོ པེཏོ ཝིཡཱཏི མནུསྶཔེཏོ. མནུསྶཛཱཏིཀོཔི ཝུཏྟརཱུཔོ ཨནཏྠཔཱཏིཏོ པརེཧི ཧིཾསིཏོ སམཱནོ ནེརཡིཀོ ཝིཡཱཏི མནུསྶནེརཡིཀོ.

ཕལེན རུཀྑཏོ ཕལཾ པཱཏེནྟོ ཝིཡ. ཏཐེཝ ནཝཧཱཀཱརེཧཱིཏི ཡཐཱ ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ནཱསམརཎབྷེདནཝསེན པུཏྟིམཱ པུཏྟནིམིཏྟཾ, ཏཐེཝ གོམཱ གོནིམིཏྟཾ སོཙཏི ནཝཔྤཀཱརེཧི. པཉྩ ཀཱམགུཎོཔདྷཱིཔི ནརཾ སོཙེནྟཱིཏི ཡོཛནཱ. ཏསྶཱཏི ཡོ ཨུཏྟརི ཨནུགིཛ྄ཛྷཏི ཏསྶ. ཀཱམཡཱནསྶཱཏི ཛཱཏཀཱམཙྪནྡསྶ. ཛནྟུནོཏི སཏྟསྶ. པརིཧཱཡནྟི ཙེ ཝིནསྶནྟི ཙེ. སལླཝིདྡྷོཝཱཏི སལླེན ཝིདྡྷོ ཝིཡ. རུཔྤཏཱིཏི ཝིཀཱརཾ ཨཱཔཛྫཏི, སོཙཏཱིཏི ཨཏྠོ. ནརསྶ སོཙནཱ སོཀགྷཊྚནཔཙྩཡོ. ཨུཔདྷཡོ ནཏྠཱིཏི ཀཱམཾ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱུཔདྷཡོ ཏཱཝ ཁཱིཎཱསཝསྶ ནཏྠེཝ མགྒཱདྷིགམེན ནིརོདྷིཏཏྟཱ, ཁནྡྷཱུཔདྷཡོ པན ཀཐནྟི? ཏེཔི ཏསྶ སཨུཔཱདིསེསཀཱལེཔི ཨཊྛུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱ ན སནྟེཝ, ཨཡཉྩ ཨནུཔཱདིསེསཀཱལེ. ཏེནཱཧ ‘‘སོ ནིརུཔདྷི མཧཱཁཱིཎཱསཝོ’’ཏི.

ནནྡཏིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ནཏྠིཔུཏྟསམསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣. པུཏྟཔེམཾ པུཏྟགྒཧཎེན གཧིཏཾ ཨུཏྟརཔདལོཔེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘པུཏྟཔེམསམ’’ནྟི. གོསམིཏནྟི གོཧི སམཾ ཀཏཾ. ཏེནཱཧ ‘‘གོཧི སམ’’ནྟི. སཱུརིཡསྶ སམཱཏི སཱུརིཡསམཱ. ཨཝཡཝསམྦནྡྷེ ཙེཏཾ སཱམིཝཙནཾ. ཨཝཡཝོ ཙེཏྠ ཨཱབྷཱ ཨེཝཱཏི ཝིཉྙཱཡཏི ‘‘ཨནནྟརཾ ཨཱབྷཱ’’ཏི ཝུཙྩམཱནཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཱུརིཡཱབྷཱཡ སམཱ’’ཏིཨཱདི. མཧོགྷབྷཱཝེན སརནྟི སཝནྟཱིཏི སརཱ, མཧནྟཱ ཛལཱསཡཱ. སབྦེ ཏེ སམུདྡཔརམཱ ཨོརིམཛནེཧི ཨདིཊྛཔརཏཱིརཏྟཱ ཏསྶ.

ནཏྠི ཨཏྟསམཾ པེམནྟི གཱཐཱཡ པཋམགཱཐཱཡཾ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏྟཔེམེན སམཾ པེམཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི ཨཡམཏྠོ. ཨནུདཀཀནྟཱརེ གྷམྨསནྟཱཔཾ ཨསཧནྟིཡཱ ཨངྐེ ཋཔིཏཔུཏྟཀཾ ཀནྡནྟཾ བྷཱུམིཡཾ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱ ཏསྶ ཨུཔརི ཋཏྭཱ མཏཨིཏྠིཝཏྠུནཱ དཱིཔེཏབྦཾ. ཏེནཱཧ – ‘‘མཱཏཱཔིཏཱདཡོ ཧི ཚཌྜེཏྭཱཔི པུཏྟདྷཱིཏཱདཡོ’’ཏི. ཏཐཱ ཙཱཧ –

‘‘སབྦཱ དིསཱ ཨནུཔརིགམྨ ཙེཏསཱ,

ནེཝཛ྄ཛྷགཱ པིཡཏརམཏྟནཱ ཀྭཙི;

ཨེཝཾ པིཡོ པུཐུ ཨཏྟཱ པརེསཾ,

ཏསྨཱ ན ཧིཾསེ པརམཏྟཀཱམོ’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༡༩; ཨུདཱ. ༤༡; ནེཏྟི. ༡༡༣);

དྷཉྙེན སམཾ དྷནཾ ནཱམ ནཏྠི, ཡསྨཱ ཏཔྤཊིབདྡྷཱ ཨཱཧཱརཱུཔཛཱིཝཱིནཾ སཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏཝུཏྟི. ཏཐཱརཱུཔེ ཀཱལེཏི དུབྦྷིཀྑཀཱལེ. ཨེཀདེསཾཡེཝ ཨོབྷཱསནྟཱིཏི ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ ཙཏཱུསུ མཧཱདཱིཔེསུ ཨོབྷཱསཾ ཕརིཏུཾ ཨསམཏྠཏྟཱ སཱུརིཡསྶཔི, པགེཝ ཨིཏརེསཾ. བོདྷིསཏྟསྶ ཨུདཡབྦཡསྶ ཉཱཎཱནུབྷཱཝེན སཀལཛཱཏིཁེཏྟཾ ཨེཀཱལོཀཾ ཨཧོསཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཉྙཱ…པེ… སཀྐོཏཱི’’ཏི. ཏམཾ ཝིདྷམཏཱིཏི པུབྦེནིཝཱསཉཱཎཱདཡོ པཉྙཱ ཡཏྠ པཝཏྟནྟི, ཏམནཝསེསཾ བྱཱཔེཏྭཱ ཨེཀཔྤཧཱརེན པཝཏྟནཏོ. ‘‘ཝུཊྛིཡཱ པན པཝཏྟམཱནཱཡ ཡཱཝ ཨཱབྷསྶརབྷཝནཱ’’ཏི པཙུརཝསེན ཝུཏྟཾ.

ནཏྠིཔུཏྟསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཁཏྟིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤. ཁེཏྟཏོ ཝིཝཱདཱ སཏྟེ ཏཱཡཏཱིཏི ཁཏྟིཡོ. ཝདཏི དེཝཏཱ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན. དྭིཔདཱདཱིནནྟི ཨཱདི-སདྡེན ཙཏུཔྤདབྷརིཡཔུཏྟཱ གཧིཏཱ. བུདྡྷཱདཡོཏི ཨཱདི-སདྡེན ཨཱཛཱནཱིཡསུསྶཱུསབྷརིཡསྶཝཔུཏྟཱ. དྭིཔདཱནཾ སེཊྛོཏི ཨེཏྠ དྭིཔདཱནཾ ཨེཝ སེཊྛོཏི ནཱཡཾ ནིཡམོ ཨིཙྪིཏོ, སེཊྛོ ཨེཝཱཏི པན ཨིཙྪིཏོ, ཏསྨཱ སམྦུདྡྷོ དྭིཔདེསུ ཨཉྙེསུ ཏཏྠ ཙ ཨུཔྤཛྫནཏོ སེཊྛོ ཨེཝ སབྦེསམྤི ཨུཏྟརིཏརསྶ ཨབྷཱཝཏོཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཔྤཛྫམཱནོ པནེསཱ’’ཏིཨཱདི. ཀཱརཎཱཀཱརཎཾ ཨཱཛཱནཱཏཱིཏི ཨཱཛཱནཱིཡོ. གཎྷཱཔེཐཱཏི ཡཐཱ ཨུདཀོ ན ཏེམིསྶཏི, ཨེཝཾ ཝཱལ༹ཾ གཎྷཱཔེཐ. ‘‘ཨསུསྶཱུསཱ’’ཏི ཀེཙི པཋནྟི. ཨཱསུཎམཱནོཏི སཔྤཊིསྶཝོ ཧུཏྭཱ ཝཙནསམྤཊིཙྪཀོ.

ཁཏྟིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. སཎམཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥. ཋིཏེ མཛ྄ཛྷནྷིཀེཏི པུབྦདྡྷཾ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨཔརདྡྷཾ ཨཔྤཏྭཱ ཋིཏམཛ྄ཛྷནྷེ. སནྣིསཱིཝེསཱུཏི པརིསྶམཝིནོདནཏྠཾ སབྦསོ སནྣིསཱིདནྟེསུ. ད-ཀཱརསྶ ཧི ཝ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོ. ཏེནཱཧ ‘‘སནྣིསིནྣེསུ ཝིསྶམམཱནེསཱུ’’ཏི. སབྦསཏྟཱནནྟི སབྦེསཉྩ ཨཱཧཱརཱུཔཛཱིཝིཏསཏྟཱནཾ གྷམྨཏཱཔནེ སནྟཏྟཀཱཡཱནཾ ཨིརིཡཱཔཐདུབྦལྱཀཱལོཏི ཋཱནཱདིཨིརིཡཱཔཐསྶ ཨསམཏྠཀཱལོ. སཎཏི ཝིཡཱཏི སདྡཾ ཀརོཏི ཝིཡ, ཡཐཱ ཏཾ ཨཉྙམྤི མཧཱཝནཾ ཝཀྑམཱནནཡེན. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཔྤཊིབྷཱགཾ ནཱམེཏ’’ནྟི ཚིདྡཝེཎུཔབྦཱནནྟི རནྡྷཛཱཏཀཱིཙཀམཧཱཝེལུ༹པབྦཱནཾ. དུཏིཡཀཾ སཧཱཡཾ ཨལབྷནྟཱི ཨནབྷིརཏིཔརིཏསྶནཱཡ ཨེཝམཱཧ. ཨནཔྤཀཾ སུཁནྟི ཝིཔུལཾ ཨུལཱ༹རཾ ཝིཝེཀསུཁཾ.

ཨེཀཝིཧཱརཏཱཡ སུཉྙཱགཱརཾ པཝིཊྛསྶ. ཏེན ཀཱཡཝིཝེཀཾ དསྶེཏི. ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱདཱིཧི ནིཙྩསཉྙཱདིཔྤཧཱནེན སནྟཙིཏྟསྶ. ཏེན ཙིཏྟཝིཝེཀཾ དསྶེཏི. སཾསཱརེ བྷཡཾ ཨིཀྑནཏོ བྷིཀྑུནོ ཨུབྷཡཝིཝེཀསམྤནྣསྶ, ཏཏོ ཨེཝ ཨུཏྟརིཾ མནུསྶདྷམྨཏོ རཏིཾ ལཱབྷིནོ. ཨམཱནུསཱི རཏཱིཏི བྷཱཝནཱརཏི. པུརཏོཏི པུརིམབྷཱགེ. པཙྪཏོཏི པཙྪིམབྷཱགེ. ཨཔརོཏི ཨཉྙོ. པུརཏོཏི ཝཱ ཨནཱགཏེ, ཨནཱགཏཾ ཨཱརབྦྷཱཏི ཨཏྠོ. པཙྪཏོཏི ཨཏཱིཏེ ཨཏཱིཏཾ ཨཱརབྦྷ པཊིཔཏྟིཡཱ ཝིབཱདྷནཏོ. པརོཏི ཀོདྷོ ཙིཏྟཔཊིདུསྶནཏཱཡ. ན པརོཏི ཨཔརོ, ལོབྷོ, སོ ཙེ ན ཝིཛྫཏི. ཨེཏེན ཨནཱགཏཔྤཛཔྤནཱཡ ཨཏཱིཏཱནུསོཙནཱཡ ཙ ཨབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཨཏཱིཝ ཕཱསུ བྷཝཏཱིཏི ནཱིཝརཎཛེཊྛཀསྶ ཀཱམཙྪནྡསྶ ཝིགམེན ཝིཀྑམྦྷིཏནཱིཝརཎསྶ ཛྷཱནསྶ ཝསེན ཨཏིཝིཡ ཕཱསུཝིཧཱརོ ཧོཏི. ཨེཀསྶ ཝསཏོ ཝནེཏི ཏཎྷཱདུཏིཡིཀཱབྷཱཝེན ཨེཀསྶ ཨརཉྙེ ཝིཝེཀཝཱསཾ ཝསཏོ. སེསཾ ཏཱདིསམེཝཱཏི སེསམེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པཋམགཱཐཱཡཾ ཝུཏྟསདིསམེཝ.

སཎམཱནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ནིདྡཱཏནྡཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦. པཙྪིམེ མཱསེ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིཀྐནྟོ ཙཏུགྒུཎཾ སངྒྷཱཊིཾ པཉྙཔེཏྭཱ དཀྑིཎེན པསྶེན སཏོ སམྤཛཱནོཏི ཨེཏྟཀཾ པཱཋཾ སངྑིཔིཏྭཱ ‘‘ནིདྡཾ ཨོཀྐམིཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཀིརིཡཱམཡཙིཏྟེཧི ཨཝོམིསྶོ བྷཝངྒསོཏོ ཨབྱཱཀཏནིདྡཱ. སཱ ཧི ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཱ, ཏསྶཱ པུབྦབྷཱགཱཔརབྷཱགེསུ…པེ… ཨུཔྤནྣཾ ཐིནམིདྡྷཾ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ ནིདྡཱ, སཱ ཨཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཡེབྷུཡྻེན ཨནིཡཏཀཱལཱ, ཏབྦིདྷུརནིཡཏསབྦྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཏིཙྪཱཏ…པེ… ཨཱགནྟུཀཾ ཨཱལསིཡ’’ནྟི ཨཱཧ. ཀཱཡཱལསིཡཔཙྩཡཱ ཝཱིརིཡསྶ པཊིཔཀྑབྷཱུཏཱ ཙཏྟཱརོ ཨཀུསལཀྑནྡྷཱ ཏནྡཱི ནཱམ. ཏནྡཱིཏི སབྷཱཝནིདྡེསོ. ཏནྡིཡནཱཏི ཨཱཀཱརནིཾདྡེསོ. ཏནྡཱིམནཏཱཏི ཏནྡཱིབྷཱུཏཙིཏྟཏཱ. ཨཱལསྱནྟི ཨལསབྷཱཝཱཧརཎཾ. ཨཱལསྱཱཡིཏཏྟནྟི ཨལསབྷཱཝཔྤཏྟི. ཀཱཡཝིཛམྦྷནཱཏི ཀཱཡསྶ ཝིནཱམནཱ. ཨཀུསལཔཀྑཱ ཨུཀྐཎྛིཏཏཱཏི ཨཀུསལཔཀྑིཡཱ ཨནབྷིརཏི. བྷཏྟཀིལམཐོཏི ཡཐཱཝུཏྟསྶ བྷཏྟཝཏྠུཀསྶ ཨཱཧཱརསྶ ཝསེན སརཱིརེ ཨུཔྤཛྫནཀཁེདོ. ཨུཔཀྐིལིཊྛོཏི པཉྙཱཡ དུབྦལཱིཀརཎེན ཨུཔཀྐིལིཊྛཙིཏྟོ. ཙིཏྟསྶ ཨསམཱཧིཏཏྟཱ ནིཝཱརིཏཔཱཏུབྷཱཝོ. ཨརིཡམགྒསྶ ཛོཏནཾ ནཱམ ཨུཔྤཛྫནམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ན ཛོཏཏི, ན པཱཏུབྷཝཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ན ཧི ཨརིཡམགྒོ ཛོཏིཨཛོཏིནཱམོ པཝཏྟཏི.

མགྒསཧཛཱཏཝཱིརིཡེནཱཏི ལོཀིཡལོཀུཏྟརམགྒསཧཛཱཏཝཱིརིཡེན. མིསྶཀམགྒོ ཧི ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏོ. ནཱིཧརིཏྭཱཏི ནཱིཧརཎཧེཏུ. ཧེཏུཨཏྠོ ཧི ཨཡཾ ཏྭཱ-སདྡོ ‘‘པཉྙཱཡ ཙསྶ དིསྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༧༡) ཝིཡ. ཏེན ‘‘མགྒོ ཝིསུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི. ‘‘ཨརིཡམགྒཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཀེཙི པཋནྟི.

ནིདྡཱཏནྡཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. དུཀྐརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧. དུཀྑཾ ཏིཏིཀྑནྟི དུཏྟིཏིཀྑཾ. ཏཉྩ དུཀྑམཾ དུསྶཧནཾ ཨཱརམྦྷཝསེན དུཀྐརཾ, ཨནུཡུཉྫནཝསེན དུཏྟིཏིཀྑནྟི. ཨབྱཏྟེནཱཏི སཱམཉྙསྶ ཨུཔཀཱརཱནུཔཀཱརེ དྷམྨེ ཛཱནནསམཏྠཱཡ ཝེཡྻཏྟིཡསངྑཱཏཱཡ པཉྙཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ན བྱཏྟེན. ཏེནཱཧ ‘‘བཱལེནཱ’’ཏི. ཡསྨིཾ དྷམྨེ སཏི སམཎོཏི ཝུཙྩཏི, ཏཾ སཱམཉྙནྟི ཨཱཧ ‘‘སམཎདྷམྨོ’’ཏི. ཨིམིནཱཏི ‘‘དུཀྐརཾ དུཏྟིཏིཀྑཉྩ, ཨབྱཏྟེན ཙ སཱམཉྙ’’ནྟི ཨིམིནཱ གཱཐདྡྷེན ཨིདཾ དསྶེཏཱིཏི ཨིདཾ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཾ ཨཏྠཛཱཏཾ དསྶེཏི. ཨབྷིདནྟནྟི ཨབྷིབྷཝནདནྟཾ, ཨུཔརིདནྟནྟི ཨཏྠོ. སོ ཧི ཨིཏརཾ མུསལཾ ཝིཡ ཨུདུཀྑལཾ ཝིསེསཏོ ཀསྶཙི ཁཱདནཀཱལེ ཨབྷིབྷུཡྻ ཝཏྟཏི. ཨཱདྷཱཡཱཏི ནིཔྤཱིལ༹ནཝསེནེཝ ཋཔེཏྭཱ. ཏཱལུཾ ཨཱཧཙྩཱཏི ཏཱལུཔདེསམཱཧནིཏྭཱ ཝིཡ. ཙེཏསཱཏི ཀུསལཙིཏྟེན. ཙིཏྟནྟི ཨཀུསལཙིཏྟཾ. ཨབྷིནིགྒཎྷིཏྭཱཏི ཡཐཱ ཨཏིསམུདཱཙཱརོ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ ཝིབཱདྷནཝསེན ནིགྒཧེཏྭཱ. ཨཱཔཱཎཀོཊིཀནྟི པཱཎཀོཊིཔརིཡོསཱནཾ, པརིཛཱིཝནྟི ཨཏྠོ. སམྦཱདྷེཏཱིཏི སམྦཱདྷོ, ཨནྟརཱཡིཀོ. བཧཱུ པརིསྶཡཱཏི ཨཡོནིསོ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཝསེན.

པཛྫཏི ཙིཏྟམེཏྠཱཏི པདཾ, ཨཱརམྨཎཾ. ཨིརིཡཱཔཐཾ ཨེཝ པདཾ ཨིརིཡཱཔཐཔདཾ.

གཱིཝཱ ཙཏྟཱརོ པཱདཱཏི གཱིཝཔཉྩམཱནི. སམོདཧནྟི ཝཱ སམོདྷཱནཧེཏཱུཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོཏི ཨཱཧ – ‘‘སམོདཧིཏྭཱ ཝཱ’’ཏི, སམྨཱ ཨོདྷཱཡ ཨནྟོ པཝེསེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. སཀེ ཨཱརམྨཎཀཔཱལེཏི གོཙརཛ྄ཛྷཏྟཾ ཝདཏི. སམོདཧནྟི སམོདཧནྟོ. ཨནིསྶིཏོཏི ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེསུ ཀཉྩིཔི དྷམྨཾ ཏཎྷཱདིཊྛཱབྷིནིཝེསཝསེན ཨནིསྶིཏོ. ཨཝིཧིཾསམཱནོ ཝིཧིཾསཱནིམིཏྟཱནཾ པཛཧནེན. ཨུལླུམྤནསབྷཱཝསཎྛིཏེནཱཏི སཱིལབྱསནཏོ ཨུདྡྷརཎརཱུཔེ སཎྛིཏེན, ཀརུཎཱཡུཏྟེནཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཱརུཉྙཏཾ པཊིཙྩཱ’’ཏི.

དུཀྐརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཧིརཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨. ནིསེདྷེཏཱིཏི ནིཝཱརེཏི པཝཏྟིཏུཾ ན དེཏི. པུཙྪཏི དེཝཏཱ. ཨཔཧརནྟོཏི ཨཔནེནྟོ, ཡཐཱ སབྦེན སབྦཾ ཨཀྐོསཝཏྠུ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ པརིཧརནྟོཏི ཨཏྠོ. བུཛ྄ཛྷཏི སཱརཐིཝིདྷཾ. ཨཏྟནི ནིཔཱཏཾ ན དེཏི, ཨཱཛཱནཱིཡོ ཧི ཡུཏྟཾ པཛཱནཱཏི. ཨབྷཱུཏེན ཨབྷཱུཏཀྐོསེན པརིམུཏྟོ ནཱམ ནཏྠི བཱལཱནཉྩ ཛནཱནཾ པརཱཔཝཱདེ ཡུཏྟཔཡུཏྟབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘ནིནྡནྟི ཏུཎྷིམཱསཱིནཾ, ནིནྡནྟི བཧུབྷཱཎིནཾ;

མིཏབྷཱཎིམྤི ནིནྡནྟི, ནཏྠི ལོཀེ ཨནིནྡིཏོ’’ཏི. (དྷ. པ. ༢༢༧);

ཏནུཡཱཏི ཝཱ ཀཏིཔཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔྤཀཱ’’ཏི. སདཱ སཏཱཏི ཧིརིནིསེདྷབྷཱཝེ ཀཱརཎཝཙནཾ. པཔྤུཡྻཱཏི པཏྭཱ ཨདྷིགནྟྭཱ. ཝཱནཏོ ནིཀྑནྟཏྟཱ ནིབྦཱནཾ, ཨསངྑཏདྷཱཏུ.

ཧིརཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཀུཊིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩. ཨནྟོཏི ཀུཙྪིཨབྦྷནྟརེ. ཝསནཊྛཱནཊྛེནཱཏི ཝསནབྷཱཝེན. ཀུལཔཝེཎིནྟི ཀུལཱཙཱརཾ ཀུལཏནྟིཾ. སནྟཱནཀཊྛེནཱཏི ཀུལསནྟཏིཡཱ བནྡྷནབྷཱཝེན. ཨེཝཾ སབྦཔདེཧི པུཙྪིཏཏྠསྶ ཨནུཛཱནནཝསེན ‘‘ཨེཀཾསཝཙནེ ནིཔཱཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཱཔཱདིཀཱ པོསིཀཱ མཱཏུཙྪཱ མཧཱཔཛཱཔཏི མཱཏཱ ཨེཝཱཏི ཀཏྭཱ ‘‘པཧཱཡ པབྦཛིཏཏྟཱ’’ཏི ཨཝིསེསཏོ ཝུཏྟཾ. པཧཱཡ པབྦཛིཏཏྟཱ ནཏྠཱིཏི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ. པུན མཱཏུཀུཙྪིཝཱསཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཝཙནེནེཝ ཝཊྚམྷི བནྡྷནསྶ ཨབྷཱཝོ དཱིཔིཏོ ཧོཏཱིཏི ན གཧིཏོ. ཨཡཾ ཀིར དེཝཏཱ ཡཐཱ པུཐུཛྫནཱ བུདྡྷཱནཾ གུཎེ ན ཛཱནནྟི, ཨེཝཾ ན ཛཱནཱཏི, ཏསྨཱ ‘‘མཡཱ སནྣཱཧཾ བནྡྷིཏྭཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཀུཊིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. སམིདྡྷིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠. ཏཔནབྷཱཝེན ཏཔནོདཀཏྟཱ ཏཔོདཱཏི ཏསྶ རཧདསྶ ནཱམཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཏྟོདཀསྶ རཧདསྶཱ’’ཏི. ཏཏོཏི ནཱགབྷཝནེ ཨུདཀརཧདཏོ ཏཔོདཱ ནཱམ ནདཱི སནྡཏི. སཱ ཧི ནདཱི བྷཱུམིཏལཾ ཨཱརོཧཏི. ‘‘ཨེདིསཱ ཛཱཏཱ’’ཏི ཝཙནསེསོ. པེཏལོཀོཏི ལོཧཀུམྦྷིནིརཡཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱཏི ཝདནྟི. རཧདསྶ པན ཨཱདིཏོ པབྦཏཔཱདཝནནྟརེསུ བཧཱུ པེཏཱ ཝིཧརནྟི, སྭཱཡམཏྠོ པེཏཝཏྠུཔཱལི༹ཡཱ ལཀྑཎསཾཡུཏྟེན ཙ དཱིཔེཏབྦོ. ཡཏཱཡནྟི ཡཏོ རཧདཏོ ཨཡཾ. སཱཏོདཀོཏི མདྷུརོདཀོ. སེཏོདཀོཏི པརིསུདྡྷོདཀོ, ཨནཱཝིལོདཀོཏི ཨཏྠོ. ཏཏོཏི ཏཔོདཱནདིཏོ.

སམིདྡྷོཏི ཨཝཡཝཱནཾ སམྤུཎྞཏཱཡ སཾསིདྡྷིཡཱཝ སམྨཱ ཨིདྡྷོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨབྷིརཱུཔོ’’ཏིཨཱདི. པདྷཱནེ སམྨསནདྷམྨེ ནིཡུཏྟོ, ཏཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཨཏྠཱིཏི པདྷཱནིཀོ. སེནཱསནཾ སུཊྛཔིཏདྭཱརཝཱཏཔཱནཾ, ཏེསཾ པིདཧནེན ཨུཏུཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ.

པུབྦཱཔཡམཱནོཏི ནྷཱནཏོ པུབྦབྷཱགེ ཝིཡ ཝོདཀབྷཱཝཾ ཨཱཔཛྫམཱནོ གམེནྟོ. ཨཝཏྟཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ཝཏྟཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ…པེ… ན ཨོཏརིཏབྦ’’ནྟི པཋམཾ ཝུཏྟཾ. སབྦདིསཱཔལོཀནཾ ཡཐཱ ནྷཱཡནཊྛཱནསྶ མནུསྶེཧི ཝིཝིཏྟབྷཱཝཛཱནནཏྠཾ. ཁཱཎུཨཱདིཝཝཏྠཱཔནཾ ཙཱིཝརཱདཱིནཾ ཋཔནཏྠཾ ཨུདཀསམཱིཔེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨུཀྐཱསནཾ ཨམནུསྶཱནཾ ཨཔགམནཏྠཾ. ཨཝཀུཛྫཊྛཱནཾ ཏངྑཎེཔི ཨུཔརིམཀཱཡསྶ ཨུཛུཀཾ ཨཝིཝཊཀརཎཏྠཾ. ཙཱིཝརཔིཊྛེཡེཝ ཋཔེཏབྦཾ ཡཏྠ ཝཱ ཏཏྠ ཝཱ ཨཊྛཔེཏྭཱ. ཨུདཀནྟེཏི ཨུདཀསམཱིཔེ. སིནྣཊྛཱནནྟི སེདགཏཔདེསོ. པསཱརེཏབྦཾ ཏསྶ སུཀྑཱཔནཏྠཾ. སཾཧརིཏྭཱ ཋཔནཾ པུན སུཁེན གཧེཏྭཱ ནིཝཱསནཏྠཾ. ནཱབྷིཔྤམཱཎམཏྟཾ ཨོཏརཎཾ ཏཱཝཏཱ ཨུདཀཔཊིཙྪཱདིལཀྑཎཔྤཏྟཏོ. ཝཱིཙིཾ ཨནུཊྛཱཔེནྟེནཱཏིཨཱདི སཾཡཏཀཱརིཏཱདསྶནཾ. ནིཝཱསནཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱཏི ཨནྟརཝཱསཀཾ ཀཊིཔྤདེསསྶ ཡཐཱ པརིཏོ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཁིཔིཏྭཱ པརིཝསིཏྭཱ.

སརཱིརཝཎྞོཔི ཝིཔྤསཱིདི སམྨདེཝ བྷཱཝནཱནུསྶཏིམྤི ཝིནྡནྟསྶཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སམནཾ ནིགྒཧེཏུནྟི ཀིལེསཝསཾ གཏཾ ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ ནིགྒཎྷིཏུཾ. ཀཱམཱུཔནཱིཏཱཏི ཀཱམཾ ཨུཔགཏཙིཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ ཀིལེསཀཱམེན ཐེརེ ཨུཔནཱིཏཙིཏྟཱ.

ཨཔརིབྷུཉྫིཏྭཱཏི ཨནནུབྷོཏྭཱ. ཨནུབྷཝིཏབྦནྟི ཨཏྠཏོ ཨཱཔནྣམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཉྩཀཱམགུཎེ’’ཏི. བྷིཀྑསཱིཏི ཡཱཙསི. ཏཉྩ བྷིཀྑཱཙརིཡཝསེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘པིཎྜཱཡ ཙརསཱི’’ཏི. ཀཱམཔརིབྷོགགརུགམནཀཱལོ ནཱམ ཝིསེསཏོ པཋམཡོབྦནཱཝཏྠཱཏི ཨཱཧ ‘‘དཧརཡོབྦནཀཱལོ’’ཏི. ཨོབྷགྒེནཱཏི མཛ྄ཛྷེ སཾབྷགྒཀཱཡེན. ཛིཎྞཀཱལེ ཧི སཏྟཱནཾ ཀཊིཡཾ ཀཱཡོ ཨོབྷགྒོ ཧོཏི.

ཝོཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ ‘‘ཡེ ཧི ཝོ ཨརིཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. སཏྟཱནནྟི སཱམཉྙཝཙནཾ, ན མནུསྶཱནཾ ཨེཝ. དེཧནིཀྑེཔནནྟི ཀལེ༹ཝརཊྛཔིཏཊྛཱནཾ. ནཏྠི ཨེཏེསཾ ནིམིཏྟནྟི ཨནིམིཏྟཱ, ‘‘ཨེཏྟཀཾ ཨཡཾ ཛཱིཝཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སཉྫཱནནནིམིཏྟརཧིཏཱཏི ཨཏྠོ. ན ནཱཡརེཏི ན ཉཱཡནྟི. ཨིཏོ པརནྟི ཨེཏྠ པརནྟི ཨཉྙཾ ཀཱལཾ. ཏེན ཨོརཀཱལསྶཔི སངྒཧོ སིདྡྷོ ཧོཏི. པརམཱཡུནོ ཨོརཀཱལེ ཨེཝ ཙེཏྠ པརནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ ཏཏོ པརཾ སཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཝཝཏྠཱནཱབྷཱཝཏོཏི ཀཱལཝསེན ཝཝཏྠཱནཱབྷཱཝཏོ. ཝཝཏྠཱནནྟི ཙེཏྠ པརིཙྪེདོ ཝེདིཏབྦོ, ན ཨསངྐརཏོ ཝཝཏྠཱནཾ, ནིཙྪཡོ ཝཱ. ཨབྦུདཔེསཱིཏིཨཱདཱིསུ ཨབྦུདཀཱལོ པེསིཀཱལོཏིཨཱདིནཱ ཀཱལ-སདྡོ པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦོ. ཀཱལོཏི ཨིདྷ པུབྦཎྷཱདིཝེལཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏེནཱཧ པུབྦཎྷེཔི ཧཱིཏིཨཱདི. ཨིདྷེཝ དེཧེན པཏིཏབྦནྟི སམྦནྡྷོ. ཨནེཀཔྤཀཱརཏོཏི ནགརེ ཛཱཏཱནཾ གཱམེ, གཱམེ ཛཱཏཱནཾ ནགརེ, ཝནེ ཛཱཏཱནཾ ཛནཔདེ, ཛནཔདེ ཛཱཏཱནཾ ཝནེཏིཨཱདིནཱ ཨནེཀཔྤཀཱརཏོ. ཨིཏོ ཙུཏེནཱཏི ཨིཏོ གཏིཏོ ཙུཏེན. ཨིདྷ ཨིམིསྶཾ གཏིཡཾ. ཡནྟེ ཡུཏྟགོཎོ ཝིཡཱཏི ཡཐཱ ཡནྟེ ཡུཏྟགོཎོ ཡནྟཾ ནཱཏིཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཀཱལོ གཏིཔཉྩཀནྟི ཨེཝཾ ཨུཔམཱསཾསནྡནཾ ཝེདིཏབྦཾ.

ཨཡཾ ཀཱལོཏི ཨཡཾ མརཎཀཱལོ. པཙྪིམེ ཀཱལེཏི པཙྪིམེ ཝཡེ. ཏིསྶོ ཝཡོསཱིམཱཏི. པཋམཱདིཀཱ ཏིསྶོ ཝཡསྶ སཱིམཱ ཨཏིཀྐནྟེན. པུརིམཱནཾ ཧི དྭིནྣཾ ཝཡཱནཾ སབྦསོ སཱིམཱ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ པཙྪིམསྶ ཨཱདིསཱིམཾ ཨཏིཀྐནྟོ ཏཐཱ ཝུཏྟོ. ‘‘ཨཡཉྷི སམཎདྷམྨོ…པེ… ན སཀྐཱ ཀཱཏུ’’ནྟི ཝཏྭཱ ཏམཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏདཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. གཎྷིཏུནྟི པཱལི༹ཏོ ཨཏྠཏོ ཙ ཧདཡེ ཋཔནཝསེན གཎྷིཏུཾ. པརིབྷུཉྫིཏུནྟི ཝུཏྟདྷམྨཔརིཧརཎསུཁཾ ཨནུབྷཝིཏུཾ. ཨེཀསྶ ཀཐནཏོ པཋམཾ གཱཐཾ སུཏྟཾ ཝཱ ཨུསྶཱརེཏི, ཏསྨིཾ ནིཊྛིཏེ ཨིཏརོ དྷམྨཀཐིཀོ ཏཾཡེཝ ཝིཏྠཱརེནྟོ དྷམྨཾ ཀཐེཏི, ཨཡཾ སརབྷཱཎདྷམྨཀཐཱ. སུཏྟགེཡྻཱནུསཱརེན ཡཱཝ པརིཡོསཱནཱ ཨུསྶཱརཎཾ སརབྷཉྙདྷམྨཀཐཱ. ‘‘མཱ མཾ ཀཱལོ ཨུཔཙྩགཱ’’ཏི ཝདནྟོ ‘‘སམཎདྷམྨསྶ ཀརཎསྶ ཨཡཾ མེ ཀཱལོ’’ཏི ཀཐེཏི, ཏཏོ པརོ ‘‘པཙྪིམཝཡོ ཨཉྙོ ཀཱལོ’’ཏི ཀཐེཏི. ‘‘ཀཱལཾ ཝོཧཾ…པེ… ཏསྨཱ ཨབྷུཏྭཱ བྷིཀྑཱམཱི’’ཏི ཝདནྟོ ཨཏྟནཱ ཀཏཾ པཊིཔཏྟིཉྩ སཧེཏུཀཾ སཱནིསཾསཾ ཀཐེཏི.

ཏཾ གཱརཝཀཱརཎཾ སནྡྷཱཡ. ཨེཏནྟི ‘‘ཨཐ ཁོ སཱ དེཝཏཱ པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཧིཏྭཱ’’ཏི ཨེཏཾ ཝུཏྟཾ. དཧརོ ཏྭནྟིཨཱདིམཱཧ ལོབྷཱབྷིབྷཱུཏཏཱཡ ཨདྷིགཏཏྟཱ. སབྦསམྤཏྟིཡུཏྟོཏི བྷོགསམྤདཱ པརིཝཱརསམྤདཱཏི སབྦསམྤཏྟཱིཧི ཡུཏྟོ. ཨལངྐཱརཔརིཧཱརནྟི ཨལངྐཱརཀརཎཾ. ཨནིཀྐཱིལི༹ཏཱཝཱིཏི ཨཀཱིལི༹ཏཔུབྦོ. ཀཱིལ༹ནཉྩེཏྠ ཀཱམཱནཾ པརིབྷོགོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷུཏྟཱཝཱི’’ཏི. ཨཀཏཀཱམཀཱིལོ༹ཏི ཨཀཏཀཱམཱནུབྷཝནཔྤཡོགོ. སཡཾ ཨཏྟནཱ ཨེཝ དིསྶནྟཱིཏི སནྡིཊྛཱ, སནྡིཊྛཱ ཨེཝ སནྡིཊྛིཀཱ, ཨཏྟཔཙྩཀྑཏོ སནྡིཊྛིཀཱ. པཀཊྛོ ཀཱལོ པཏྟོ ཨེཏེསནྟི ཀཱལིཀཱ, ཏེ ཀཱལིཀེ.

ཙིཏྟཱནནྟརནྟི ཨིཙྪིཏཙིཏྟཱནནྟརཾ, ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཱརམྨཎཱཀཱརེཏི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཙིཏྟཱནནྟརཾ ཨིཙྪིཏིཙྪིཏཱརམྨཎཱནུབྷཝནཾ ན སམྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདི. ཙིཏྟཱནནྟརཾ ལདྡྷབྦཏཱཡཱཏི ཨནནྟརིཏསམཱདྷིཙིཏྟཱནནྟརཾ ལདྡྷབྦཕལཏཱཡ. སམོཧིཏེསུཔཱིཏི སམྦྷཏེསུཔི. སམྤནྣཀཱམསྶཱཏི སམིདྡྷཀཱམསྶ. ཙིཏྟཀཱརཱ རཱུཔལཱབྷེན, པོཏྠཀཱརཱ པཊིམཱཀཱརཀཱ, རཱུཔཀཱརཱ དནྟརཱུཔཀཊྛརཱུཔ-ལོཧརཱུཔཱདིཀཱརཀཱ. ཨཱདིསདྡེན ནཱནཱརཱུཔཝེསདྷཱརཱིནཾ ནཊཱདཱིནཾ སངྒཧོ. སེསདྭཱརེསཱུཏི ཨེཏྠ གནྡྷབྦམཱལཱཀཱརསཱུཔཀཱརཱདཡོ ཝཏྟབྦཱ.

སོཏི སམིདྡྷིཏྠེརོ. སམོཧིཏསམྤཏྟིནཱཏི སངྒཱཧབྷོགཱུཔཀརཎསམྤཏྟིནཱ. པཏྟབྦདུཀྑསྶཱཏི ཀཱམཱནཾ ཨཱཔཛྫནརཀྑཎཝསེན ལདྡྷབྦསྶ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀདུཀྑསྶ. ཨུཔཱཡཱསསྶཱཏི དལ༹ྷཔརིསྶམསྶ ཝིརཏསྶ. ‘‘ཝིསྶཱཏསྶཱ’’ཏི ཀེཙི. ‘‘པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎེནཱ’’ཏི ཀེཙི པཋནྟི. ཨསུཀསྨིཾ ནཱམ ཀཱལེ ཕལཾ ཧོཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨུདིཀྑིཏབྦོ ནསྶ ཀཱལོཏི ཨཀཱལོ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏེསུ ནཝསུ ལོཀུཏྟརདྷམྨེསུ. ཨེཧིཔསྶཝིདྷིནྟི ‘‘ཨེཧི པསྶཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཝིདྷིཝཙནཾ. ཨུཔནེཏབྦོཏི ཝཱ ཨུཔནེཡྻོ, སོ ཨེཝ ཨོཔནེཡྻིཀོ. ཝིཉྙཱུཧཱིཏི ཝིདཱུཧི པཊིཝིདྡྷསཙྩེཧི. ཏེ ཨེཀཾསཏོ ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུཨཱདཡོ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུཨཱདཱིཧཱི’’ཏི. ‘‘པཙྩཏྟ’’ནྟི ཨེཏསྶ པཏིཨཏྟནཱིཏི བྷུམྨཝསེན ཨཏྠོ གཧེཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟནི ཨཏྟནཱི’’ཏི.

སབྦཔདེཧི སམྦནྡྷོཏི ‘‘ཀཐཾ ཨཱདཱིནཝོ ཨེཏྠ བྷིཡྻོ, ཀཐཾ ཨཀཱལིཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ སབྦེཧི པཙྩེཀཾ སམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ.

ནཝོཏི ཏརུཎོ ན ཙིརཝསྶོ. ཡེ བྷིཀྑུནོཝཱདཀལཀྑཎཔྤཏྟཱ, ཏེ སནྡྷཱཡ ‘‘ཝཱིསཏིཝསྶཏོ པཊྛཱཡ ཐེརོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨིདྷ སཱསནཾ ནཱམ སིཀྑཏྟཡསངྒཧཾ པིཊཀཏྟཡནྟི ཨཱཧ ‘‘དྷམྨེན ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ དྷམྨེན ཝིནཡོ ཨེཏྠ ཝིནཱ དཎྜསཏྠེཧཱིཏི དྷམྨཝིནཡོ. དྷམྨཱཡ ཝིནཡོ ཨེཏྠ ན ཨཱམིསཏྠནྟི དྷམྨཝིནཡོ. དྷམྨཏོ ཝིནཡོ ན ཨདྷམྨཏོཏི དྷམྨཝིནཡོ. དྷམྨོ ཝཱ བྷགཝཱ དྷམྨསྶཱམཱི དྷམྨཀཱཡཏྟཱ, ཏསྶ དྷམྨསཉྙིཏསྶ སཏྠུ ཝིནཡོ, ན ཏཀྐིཀཱནནྟི དྷམྨཝིནཡོ. དྷམྨེ ཝིནཡོ ན ཨདྷམྨེ ཝིནཡོ. དྷམྨོ ཙ སོ ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ སཏྟེ ཨཔཱཡེསུ ཨཔཏམཱནེ དྷཱརེཏཱིཏི, སབྦེ སཾཀིལེསཏོ ཝིནེཏཱིཏི ཝིནཡོ ཙཱཏི དྷམྨཝིནཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུབྷཡམྤེཏཾ སཱསནསྶེཝ ནཱམ’’ནྟི.

དྷམྨཝིནཡོཏི དྷམྨེན ཡུཏྟོ ཝིནཡོཏི དྷམྨཝིནཡོ ཨཱཛཉྙརཐོ ཝིཡ. དྷམྨོ ཙ ཝིནཡོ ཙཱཏི ཝཱ དྷམྨཝིནཡོ, ཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ. དྷམྨཝིནཡཱནཉྷི སཏྠུབྷཱཝཝཙནཏོ དྷམྨཝིནཡཏྟསཾསིདྡྷི དྷམྨཝིནཡཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཝིསེསནཏོ. ཨབྷིདྷམྨེཔི ཝིནཡཝཙནནྟི དྷམྨཝིནཡདྭཡསིདྡྷི, དེསིཏཔཉྙཏྟཝཙནཏོ དྷམྨཝིནཡསིདྡྷི. དྷམྨོ ཙཏུདྷཱ དེསིཏོ སནྡསྶན-སམཱདཱཔན-སམུཏྟེཛན-སམྤཧཾསནཝསེན, ཝིནཡོ ཙཏུདྷཱ པཉྙཏྟོ སཱིལཱཙཱརཏོ པརཱཛིཏཝསེན. དྷམྨཙརིཡཱ སཀཝིསཡོ, ཝིནཡཔཉྙཏྟི བུདྡྷཝིསཡོ. པརིཡཱཡེན དེསིཏོ དྷམྨོ, ནིཔྤརིཡཱཡེན པཉྙཏྟོ ཝིནཡོ. དྷམྨདེསནཱ ཨདྷིཔྤཱཡཏྠཔྤདྷཱནཱ, ཝིནཡཔཉྙཏྟི ཝཙནཏྠཔྤདྷཱནཱ. པརམཏྠསཙྩཔྤདྷཱནོ དྷམྨོ, སམྨུཏིསཙྩཔྤདྷཱནོ ཝིནཡོ. ཨཱསཡསུདྡྷིཔདྷཱནོ དྷམྨོ, པཡོགསུདྡྷིཔདྷཱནོ ཝིནཡོ.

ཀིརིཡདྭཡསིདྡྷིཡཱ དྷམྨཝིནཡསིདྡྷི. དྷམྨེན ཧི ཨནུསཱསནསིདྡྷི, ཝིནཡེན ཨོཝཱདསིདྡྷི. དྷམྨེན དྷམྨཀཐཱསིདྡྷི, ཝིནཡེན ཨརིཡཏུཎྷཱིབྷཱཝསིདྡྷི. སཱཝཛྫདྭཡཔརིཝཛྫནཏོ དྷམྨཝིནཡསིདྡྷི. དྷམྨེན ཧི ཝིསེསཏོ པཀཏིསཱཝཛྫཔརིཙྩཱགསིདྡྷི, ཝིནཡེན པཉྙཏྟིསཱཝཛྫཔརིཙྩཱགསིདྡྷི. གཧཊྛཔབྦཛིཏཱནཾ སཱདྷཱརཎཱསཱདྷཱརཎགུཎདྭཡསིདྡྷི. བཧུསྶུཏསུཏཔསནྣདྭཡཏོ པརིཡཏྟི-པརིཡཱཔུཎན-དྷམྨཝིཧཱར-ཝིབྷཱགཏོ དྷམྨདྷརཝིནཡདྷརཝིབྷཱགཏོ ཙ དྷམྨཝིནཡདྭཡསིདྡྷི, སརཎདྭཡསིདྡྷིཡཱ དྷམྨཝིནཡདྭཡསིདྡྷི. ཨིདྷ སཏྟཱནཾ དུཝིདྷཾ སརཎཾ དྷམྨོ ཨཏྟཱ ཙ. ཏཏྠ དྷམྨོ སུཙིཎྞོ སརཎཾ. ‘‘དྷམྨོ ཧཝེ རཀྑཏི དྷམྨཙཱརི’’ནྟི (ཐེརགཱ. ༣༠༣; ཛཱ. ༡.༡༠.༡༠༢; ༡.༡༥.༣༨༥) ཧི ཝུཏྟཾ. སུདནྟོ ཨཏྟཱཔི སརཎཾ ‘‘ཨཏྟཱ ཧི ཨཏྟནོ ནཱཐོ’’ཏི (དྷ. པ. ༡༦༠, ༣༨༠) ཝཙནཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སརཎདྭཡསིདྡྷིཡཱ དྷམྨཝིནཡསིདྡྷཱི’’ཏི. ཏཏྠ ཡཏསྶ དྷམྨསིདྡྷི, ཡཏོ ཙ ཝིནཡསིདྡྷི, ཏདུབྷཡཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘དྷམྨེན ཧེཏྠ དྭེ པིཊཀཱནི ཝུཏྟཱནི, ཝིནཡེན ཝིནཡཔིཊཀ’’ནྟི. ཨདྷུནཱ ཨཱགཏོ ཨིདཱནེཝ ན ཙིརསྶེཝ ཨུཔགཏོ.

མཧནྟེ ཋཱནེ ཋཔེཏྭཱཏི མཧེསཀྑཏཱདསྶནཏྠཾ ཨཏྟནོ པརིཝཱརེན མཧནྟཊྛཱནེ ཋཔིཏབྷཱཝཾ པཝེདེཏྭཱ. མཧཏིཡཱཏི ཨུཔསངྐམནཝནྡནཱདིཝཙནཱཔཛྫནཝསེན སམཱཙིཎྞཱཡ. སབྦེཔི ཀིར ནིསཱིདནྟཱ ཏཾ ཋཱནཾ ཋཔེཏྭཱཝ ནིསཱིདནྟི. ཐིརཀརཎཝསེནཱཏི དལ༹ྷཱིཀརཎཝསེན. ཨཡཾ ཀིར དེཝཏཱ ཉཱཎསམྤནྣཱ མཱནཛཱཏིཀཱ, ཏསྨཱ ནཱཡཾ མཱནཾ ཨཔྤཧཱཡ མམ དེསནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ སཀྐོཏཱིཏི མཱནནིགྒཎྷནཏྠཾ ཨཱདིཏོ དུཝིཉྙེཡྻཾ ཀཐེནྟོ བྷགཝཱ ‘‘ཨཀྑེཡྻསཉྙིནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཱཡ ཉཱཏུམིཙྪིཏཀཱམཱནཾ ཀཱལིཀཱདིབྷཱཝཾ, དྷམྨསྶ ཙ སནྡིཊྛིཀཱདིབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི.

ཨཀྑེཡྻཏོཏི གིཧིལིངྒཔརིཡཱཡནཱམཝིསེསཱདིཝསེན ཏཐཱ ཏཐཱ ཨཀྑཱཏབྦཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཐཱནཾ ཝཏྠུབྷཱུཏཏོ’’ཏི. ཨེཏེསནྟི སཏྟཱནཾ. པཏིཊྛིཏཱཏི པཝཏྟིཏཱ ཨཱསཏྟཱ. པཉྩནྣཾ ཀཱམསངྒཱདཱིནཾ ཝསེན ཨཱསཏྟཱ ཧོནྟུ, ཨིཏརེསཾ པན ཀཐནྟི? ཨནིཊྛངྒཏོཔི ཧི ‘‘ཨིདཾ ནུ ཁོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀངྑཏོ ཏཏྠ ཨཱསཏྟོ ཨེཝ ནཱམ ཨཝིཛཧནཏོ, ཏཐཱ ཝིཀྑེཔགཏོ ཝིཀྑེཔཝཏྠུསྨིཾ, ཨནུསཡཱནཾ པན ཨཱསཏྟབྷཱཝེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. མཙྩུནོ ཡོགནྟི, མཙྩུབནྡྷནཾ, མརཎདྷམྨཏནྟི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ ཨཔརིཉྙཱཏཝཏྠུཀཱ ཨནཏཱིཏམརཎཏྟཱ མཙྩུནཱ ཡཐཱརུཙི པཡོཛེཏབྦཱ, ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུཔརཱུཔརི ཙ ཁིཔིཏཱཡ ཨཱཎཱཡ ཨབྦྷནྟརེ ཨེཝ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཡོགཾ…པེ… ཨཱགཙྪནྟཱི’’ཏི. ཡསྨཱ ཏེབྷཱུམཀཱ དྷམྨཱ ཀམནཱིཡཊྛེན ཀཱམཱ, ནེསམྤི ཀཱལསྶ ལདྡྷབྦཏཱཡ ཀཱལིཀཏཱ ཨིདྷ ཨཀྑེཡྻཝཙནེན པཝེདིཏཱ. ཏེནཱཧ – ‘‘ཨེཝམིམཱཡ གཱཐཱཡ ཀཱལིཀཱ ཀཱམཱ ཀཐིཏཱ’’ཏི. སབྦེཔི ཏེབྷཱུམཀཱ དྷམྨཱ ཀམནཱིཡཱ, ཡསྨཱ ཙ ཀཱལིཀཱནཾ ཀཱམཱནཾ ཏཐཱསབྷཱཝཏཱ ཀཐིཏཱ. ཨཡམྤི གཱཐཱ ཏདཏྠམེཝ དཱིཔེཏཱིཏི ཨིམཱཡ ཏེ ཀཐིཏཱ ཨེཝ ཧོནྟི. ཡེ ཙ སཏྟཱ པཉྩསུ ཁནྡྷེསུ དིཊྛིཏཎྷཱདིཝསེན པཏིཊྛིཏཱ ‘‘ཨིཏྠཱི, པུརིསོ, ཨཧཾ, མམཱ’’ཏི ཙ ཨབྷིནིཝིསིཡ ཀཱམེ པརིབྷུཉྫནྟི, ཏེ མརཎཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི. ཨེཝམྤེཏྠ ཀཱམཱནཾ ཀཱལིཀཏྠོ ཀཐིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཱལིཀཱ ཀཱམཱ ཀཐིཏཱ’’ཏི.

ཨཡཾ ཉཱཏཔརིཉྙཱཏི རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ལཀྑཎཱདིཏོ ཉཱཏེ ཀཏྭཱ པརིཙྪིནྡནཔཉྙཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཉཱཏཾ ཀཏྭཱ’’ཏིཨཱདི. པདཊྛཱནགྒཧཎེནེཝ ཙེཏྠ ཏེསཾ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ པཙྩཡོ གཧིཏོཏི པཙྩཡཔརིགྒཧསྶཔི སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཱིརེཏི ཏུལེཏི ཝཱིམཾསཏི. དྭཱཙཏྟཱལཱིསཱཡ ཨཱཀཱརེཧཱིཏི ཨིམིནཱ མཏྠཀཔྤཏྟཾ མཧཱཝིཔསྶནཾ དསྶེཏི. ཏེ པན ཨཱཀཱརཱ ཝིསུདྡྷིམགྒསཾཝཎྞནཱཡ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱཡ ནིཙྩསཉྙཾ པཛཧཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཔསྶནཱཀྑཎེཔི ཨེཀདེསེན པཧཱནཾ ལབྦྷཏེཝ, ཨནཝསེསཏོ པན པཧཱནཝསེན པཧཱནཔརིཉྙཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨགྒམགྒེན …པེ… ཨཡཾ པཧཱནཔརིཉྙཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཙ ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧཱི’’ཏིཨཱདི.

ཨཀྑཱཏཱརནྟི ཨཀྑཱཏབྦཾ, ན ཨཀྑེཡྻཀཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀམྨཝསེན ཀཱརཀ’’ནྟིཨཱདི. ཀཱརཀནྟི ཙ སཱདྷནམཱཧ. ན མཉྙཏཱིཏི ཝཱ མཉྙནཾ ནཔྤཝཏྟེཏི ཨཀྑཱཏཱརནྟི ཁཱིཎཱསཝཾ. ཨཐ ཝཱ ཏཉྷི ཏསྶ ན ཧོཏཱིཏི ཏཾ ཀཱརཎཾ ཏསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ ན ཧོཏི ན ཝིཛྫཏི, ཡེན དིཊྛིཏཎྷཱདིཀཱརཎེན ཨཀྑེཡྻཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ‘‘ཏིསྶོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཕུསྶོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨིཏྠཱི’’ཏི ཝཱ ‘‘པུརིསོ’’ཏི ཝཱ ཨབྷིནིཝིསྶ ཝདེཡྻཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. མནུསྶནཱགཱདཱིཧི པཱུཛནཱིཡཏྟཱ ‘‘ཡཀྑོ’’ཏི སབྦདེཝཱནཾ སཱདྷཱརཎཝཙནནྟི དེཝདྷཱིཏཱཔི ‘‘ཡཀྑཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཨཀྑེཡྻནྟི པཧཱནཔརིཉྙཱཡ པཧཱནམགྒོ, ཏསྶ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནམྤི གཧིཏཾ. ན མཉྙཏཱིཏི ཁཱིཎཱསཝསྶ ཨསྶ ཕལཔྤཏྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནཝཝིདྷོ ལོཀུཏྟརདྷམྨོ ཀཐིཏོ’’ཏི.

ཝིསེསཱིཏི ཝིསེསཛཱཏིཨཱདིཝསེན སེཡྻོཏི ཨཏྠོ. ཏེསུ གཧིཏེསཱུཏི ཏེསུ སེཡྻམཱནཱདཱིསུ ཏཱིསུ མཱནེསུ གཧིཏེསུ. ཏཡོ སེཡྻམཱནཱ, ཏཡོ སདིསམཱནཱ, ཏཡོ ཧཱིནམཱནཱ གཧིཏཱཝ ཧོནྟི. སོ པུགྒལོཏི སོ ཨཔྤཧཱིནམཉྙནཔུགྒལོ. ཏེནེཝ མཱནེན ཧེཏུབྷཱུཏེན. ཨུཔཌྜྷགཱཐཱཡཱཏི པུརིམདྡྷེན པན ཝཏྠུཀཱམཱ ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཱལིཀཱ ཀཱམཱ ཀཐིཏཱ’’ཏི.

ཝིདྷཱིཡཏི ཝིསདིསཱཀཱརེན ཋཔཱིཡཏཱིཏི ཝིདྷཱ, ཀོཊྛཱསོ. ཀཐཾཝིདྷནྟི ཀཐཾ པཏིཊྛིཏཾ, ཀེན པཀཱརེན པཝཏྟིཏནྟི ཨཏྠོ. ཝིདཧནཏོ ཧཱིནཱདིཝསེན ཝིཝིདྷེནཱཀཱརེན དཧནཏོ ཨུཔདྷཱརཎཏོ ཝིདྷཱ, མཱནོ. མཱནེསཱུཏི ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ, མཱནཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. ན ཙལཏཱིཏི ན ཝེདྷཏི ཨཏྟནོ པརིསུདྡྷཔཀཏིཾ ཨཝིཛཧནཏོ.

པཉྙཱ ‘‘སངྑཱ’’ཏི ཨཱགཏཱ, པཉྙཱཏི ཡོནིསོ པཊིསངྑཱནཾ. སངྑཱཡཀོཏི སངྐལནཔདུཔྤཱདནཱདི-པིཎྜགཎནཱཝསེན གཎཀོ པཔཉྩསངྑཱཏི མཱནཱདིཔཔཉྩབྷཱགཱ. ཏེ ཏེ དྷམྨཱ སམྨཱ ཡཱཐཱཝཏོ སངྑཱཡནྟི ཨུཔཏིཊྛནྟི ཨེཏཱཡཱཏི སངྑཱ, པཉྙཱ. ཨེཀཾ དྭེཏིཨཱདིནཱ སངྑཱནཾ གཎནཾ པརིཙྪིནྡནནྟི སངྑཱ, གཎནཱ. སངྑཱཡཏི བྷཱགསོ ཀཐཱིཡཏཱིཏི སངྑཱ, ཀོཊྛཱསོ. སངྑཱནཾ སཏྟོ པུགྒལོཏིཨཱདིནཱ སཉྙཱཔནནྟི སངྑཱ, རཏྟོཏིཨཱདི པཎྞཏྟི. ཁཱིཎཱསཝོ ཛཧི པཛཧི རཱགཱདཱིནཾ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ. ནཝབྷེདཾ པབྷེདཏོ, སངྑེཔཏོ ཏིཝིདྷམཱནནྟི ཨཏྠོ. ནཝཝིདྷནྟི ཝཱ པཱཋེ ནཝབྷེདཏྟཱ ཨནྟརབྷེདཝསེན ནཝཝིདྷནྟི ཨཏྠོ. པཙྩཡཝིསེསེཧི ཨིཏྠིབྷཱཝཱདིཝིསེསེཧི ཝིསེསེན མཱནཱིཡཏི གབྦྷོ ཨེཏྠཱཏི ཝིམཱནཾ, གབྦྷཱསཡོ. ན ཨུཔགཙྪཱིཏི ན ཨུཔགམིསྶཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནཱགཏཏྠེ ཨཏཱིཏཝཙན’’ནྟི. ‘‘ནཱཛ྄ཛྷགཱ’’ཏི ཧི ཨཏཱིཏཾ ‘‘ན གམིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ. ཚིནྡི ཨརིཡམགྒསཏྠེན. ཨོལོཀཡམཱནཱ ཨུཔཔཏྟཱིསུ. སཏྟནིཝེསནེསཱུཏི སཏྟཱནཾ ཨུཔཔཛྫཊྛཱནེསུ. ལོཀུཏྟརདྷམྨམེཝ ཀཐེསི ཨརཧཏྟསྶ པཝེདིཏཏྟཱ.

‘‘གཱཐཱཡ ཨཏྠཾ ཀཐེཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨཏྠ-སདྡོ ཨཱཧརིཏྭཱ ཝཏྟབྦོ. ཨཊྛངྒིཀམགྒཝསེནཔཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སཏིསམྤཛཉྙཾ ནཱམ ཀུསལདྷམྨཱནུཡོགེ ཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘དསཀུསལཀམྨཔཐཀཱརཎ’’ནྟི.

ཨཊྛངྒིཀམགྒཝསེན ཙ གཱཐཱཨཏྠཝཙནེ ཨཡཾ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནོ ཝིཏྠཱར-ནཡོ. ཏསྨིཾ ཀིར ཋཱནེཏི ཏསྨིཾ ཀིར དེཝཏཱཡ པུཙྪིཏཾ པཉྷཾ ཝིསྶཛྫནཊྛཱནེ. དེཝཏཱཡ ཉཱཎཔརིཔཱཀཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཨནུཔུབྦིཡཱ ཀཐཱཡ སདྡྷིཾ སཱམུཀྐཾསིཀདེསནཱ མཧཏཱི དྷམྨདེསནཱ ཨཧོསི. ཉཱཎཾ པེསེཏྭཱཏི སཏྠུདེསནཱཡ ཨནུསྶརཎཝསེན པཏྟཝིསུདྡྷིཔཊིཔཱཊིཔཝཏྟཾ བྷཱཝནཱཉཱཎཾ བནྡྷིཏྭཱ. སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཡཱཏི སཏྠུདེསནཱཝིལཱསེན ཨཏྟནོ ཙ པརིཔཀྐཉཱཎཏྟཱ པཋམཾ ཕལཾ པཏྭཱ. ཨེཝམཱཧཱཏི ཨེཝཾ ‘‘པཱཔཾ ན ཀཡིརཱ’’ཏིཨཱདིཔྤཀཱརེན གཱཐམཱཧ. ཨངྒཾ ན ཧོཏི, ཨཱཛཱིཝོ ཡཐཱ ཀུཔྤམཱནོ ཝཱཙཱཀམྨནྟཝསེན ཀུཔྤཏི, ཏཐཱ སམྤཛྫམཱནོཔཱིཏི. སོ ཝཱཙཱཀམྨནྟཔཀྑིཀོ, ཏསྨཱ ཏགྒཧཎེན གཧིཏོཝ ཧོཏི. ཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ གཧིཏཱ སམཱདྷིཀྑནྡྷསངྒཧཏོ. སམྨཱདིཊྛིསམྨཱསངྐཔྤཱ གཧིཏཱ པཉྙཱཀྑནྡྷསངྒཧཏོ. ཨནྟདྭཡཝིཝཛྫནཾ གཧིཏཾ སརཱུཔེནེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིཏཱིཏིཨཱདི ནིགམནཾ.

སམིདྡྷིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནནྡནཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སཏྟིཝགྒོ

༡.སཏྟིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡. དེསནཱསཱིསནྟི དེསནཱཔདེསལཀྑཎཝཙནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨོམཊྛོཏི ཨདྷོམུཁཾ ཀཏྭཱ དིནྣཔྤཧཱརོ. ཨིམིནཱ ཨེཝ པསངྒེན པཧཱརེ ཝིབྷཱགཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨུཔརི ཋཏྭཱཏི ཧཏྠིཨཱདཱིནཾ ཨུཔརི ཋཏྭཱ. ཨདྷོམུཁཾ དིནྣཔྤཧཱརོཏི ཁགྒཀརཝཱལཱདཱིནཾ ཨདྷོམུཁཾ ཀཏྭཱ པཧཏཔཧཱརོ. ཨུམྨཊྛོ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦོ. ཝིཝིདྷཔྤཧཱརོ ཝིམཊྛོ. ‘‘ཨོམཊྛོ གཧིཏོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶེཝ གཧཎེ ཀཱརཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དུགྒནྡྷཀིམིཨཱདཱིནཾ ཝསེན ཨནྟོདོསོ. མཉྩེན སདྡྷིཾ བནྡྷིཏྭཱཏི ཡསྨིཾ མཉྩེ ཝཎིཀཔུགྒལོ ནིཔནྣོ, ཏཏྠ ཏཾ སུབནྡྷཾ ཀཏྭཱ པཱདཊྛཱནཾ ཨུདྡྷཾ ཀརོནྟེཧི སཱིསཊྛཱནཾ ཨདྷོ ཀཱཏབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨདྷོསིརོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི. པརིབྦཛེཏི པཝཏྟེཡྻ. སཱ པན པཝཏྟི བྷཱཝནཱཝིཧཱརེན ཡུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཧརེཡྻཱ’’ཏི.

སལླསྶ ཨུབྦཧནཾ སལླུབྦཧནཾ. ཨཏྠཾ པརིཏྟཀཾ གཧེཏྭཱ ཋིཏཱ ཨུཔམཱཀཱརསྶ ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘པུནཔྤུན’’ནྟིཨཱདི. ཨནུབནྡྷོཝ ཧོཏི སཏི པཙྩཡེ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཏོ དེཝཏཱཡ ཀཱམརཱགཔྤཧཱནསྶ ཛོཏིཏཏྟཱ. ནནུ བྷགཝཏཱ ཨནཱགཱམིམགྒེན དེསནཱ ནིཊྛཱཔེཏབྦཱཏི? ན, ཨིཏརིསྶཱ ཉཱཎབལཱནུརཱུཔདེསནཱཡ པཝཏྟེཏབྦཏོ. ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུཀུལཉྷི དྷམྨཾ དྷམྨསྶཱམཱི དེསེཏཱིཏི.

སཏྟིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཕུསཏིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢. ཀམྨཾ ཨཕུསནྟནྟི ཀམྨཕསྶཾ ཨཕུསནྟཾ, ཀམྨཾ ཨཀརོནྟནྟི ཨཏྠོ. ཝིཔཱཀོ ན ཕུསཏཱིཏི ཝིཔཱཀཕསྶོ ན ཕུསཏི, ཝིཔཱཀོ ན ཨུཔྤཛྫཏེཝ ཀཱརཎསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཨེཝཾ བྱཏིརེཀམུཁེན ཀམྨཝཊྚེན ཝིཔཱཀཝཊྚཾ སམྦནྡྷཾ ཀཏྭཱ ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ཀེཝལཾ ཀམྨཝཊྚཝསེན ཨཏྠཾ ཝདནྟོ ‘‘ཀམྨམེཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ནཱཀརོཏོ ཀརིཡཏཱིཏི ཀམྨཾ ཨཀུབྦཏོ ན ཀཡིརཏི, ཨནབྷིསནྡྷིཀཏཀམྨཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདཱནི ཏམེཝཏྠཾ ཨནྭཡཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཕུསནྟཉྩཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏཏོཏི ཕུསནཧེཏུ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཝུཏྟམེཝཏྠཾ སཀཱརཎཾ ཀཏྭཱ པརིཝེཋིཏཝསེན ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏསྨཱ ཕུསནྟ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དྷམྨཏཱཏི ཀཱརཀསྶེཝ ཀམྨཝིཔཱཀཱནུབནྡྷོ, ནཱཀཱརཀསྶཱཏི ཨཡཾ ཀམྨཝིཔཱཀཱནཾ སབྷཱཝོ.

པཙྩེཏི ཨུཔགཙྪཏི ཨནུབནྡྷཏི. པཱཔནྟི པཱཔཀཾ ཀམྨཾ ཕལཉྩ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ཨརཉྙེ ལུདྡཀསྶ ཨུཡྻོཛནཱཡ སུནཁེཧི པརིཝཱརིཡམཱནསྶ བྷིཀྑུནོ བྷཡེན རུཀྑཾ ཨཱརུལ༹ྷསྶ ཙཱིཝརེ ལུདྡསྶ ཨུཔརི པཏིཏེ ཏསྶ སུནཁེཧི ཁཱདིཏྭཱ མཱརིཏཝཏྠུནཱ དཱིཔེཏབྦོཏི.

ཕུསཏིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཛཊཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣. ཡེན ཨཏྠེན ཏཎྷཱ ‘‘ཛཊཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ, ཏམེཝཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཛཱལིནིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཱ ཧི ཨཊྛསཏཏཎྷཱཝིཙརིཏཔབྷེདཱ ཨཏྟནོ ཨཝཡཝབྷཱུཏཱ ཨེཝ ཛཱལཱ ཨེཏིསྶཱ ཨཏྠཱིཏི ཛཱལིནཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཨིདཱནིསྶཱ ཛཊཱཀཱརེན པཝཏྟིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ རཱུཔཱདཱིསུ ཨཱརམྨཎེསཱུཏི ཏསྶཱ པཝཏྟིཊྛཱནམཱཧ རཱུཔཱདིཚལཱ༹རམྨཎཝིནིམུཏྟསྶ ཏཎྷཱཝིསཡསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཧེཊྛུཔརིཡཝསེནཱཏི ཀདཱཙི རཱུཔཱརམྨཎེ ཀདཱཙི ཡཱཝ དྷམྨཱརམྨཎཱ, ཀདཱཙི དྷམྨཱརམྨཎེ ཀདཱཙི ཡཱཝ རཱུཔཱརམྨཎཱཏི ཨེཝཾ ཧེཊྛཱ ཙ ཨུཔརི ཙ པཝཏྟིཝསེན. དེསནཱཀྐམེན ཙེཏྠ ཧེཊྛུཔརིཡཏཱ ཝེདིཏབྦཱ, ཀཱམརཱགཱདིཝསེནཔི ཨཡམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀབྷཱཝཏོ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟི ཨེཏྠ སཾསིབྦནནྟི ཨཱཧ ‘‘པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫནཏོ སཾསིབྦནཊྛེནཱ’’ཏི. ཨིདཾ ཡེན སམྦནྡྷེན ཛཊཱ ཝིཡཱཏི ཛཊཱཏི ཛཊཱཏཎྷཱནཾ ཨུཔམཱུཔམེཡྻཏཱ, ཏཾདསྶནཾ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – ཡཐཱ ཛཱལིནཱི ཝེལུ༹གུམྦསྶ སཱཁཱ, ཏཱསཾ སཉྩཡཱདཡོ ཙ ཨཏྟནོ ཨཝཡཝེཧི སཾསིབྦིཏཱ ཝིནདྡྷཱ ‘‘ཛཊཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི, ཨེཝཾ ཏཎྷཱཔི སཾསིབྦནསབྷཱཝེནཱཏི.

ཨིམེ སཏྟཱ ‘‘མམ ཨིད’’ནྟི པརིགྒཧིཏཾ ཨཏྟནིབྦིསེསཾ མཉྙམཱནཱ ཨབྦྷནྟརིམཾ ཀརོནྟི. ཨབྦྷནྟརཊྛོ ཙ ཨནྟོ-སདྡོཏི སཀཔརིཀྑཱརེསུ ཨུཔྤཛྫནམཱནཱཔི ཏཎྷཱ ‘‘ཨནྟོཛཊཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. པབྦཛིཏསྶ པཏྟཱདི, གཧཊྛསྶ ཧཏྠིཨཱདི སཀཔརིཀྑཱརོ. ཨཏྟཱཏི བྷཝཏི ཨེཏྠ ཨབྷིམཱནོཏི ཨཏྟབྷཱཝོ, ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཔཉྩཀཾ. སརཱིརནྟི ཀེཙི. ‘‘མམ ཨཏྟབྷཱཝོ སུནྡརོ, ཨསུཀསྶ ཝིཡ མམ ཨཏྟབྷཱཝོ བྷཝེཡྻཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཀཨཏྟབྷཱཝཱདཱིསུ ཏཎྷཱཡ ཨུཔྤཛྫནཱཀཱརོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏྟནོ ཙཀྑཱདཱིནི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏནཱནི, ཨཏྟནོ ཙ པརེསཉྩ རཱུཔཱདཱིནི བཱཧིརཱཡཏནཱནི, པརེསཾ སབྦཱནི ཝཱ. སཔརསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣཱནི ཝཱ ཙཀྑཱདཱིནི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏནཱནི, ཏཐཱ རཱུཔཱདཱིནི བཱཧིརཱཡཏནཱནི. པརིཏྟམཧགྒཏབྷཝེསུ པཝཏྟིཡཱཔི ཏཎྷཱཡ ཨནྟོཛཊཱབཧིཛཊཱབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཀཱམབྷཝོ ཧི ཀསྶཙིཔི ཀིལེསསྶ ཨཝིཀྑམྦྷིཏཏྟཱ ཀཏྠཙིཔི ཨཝིམུཏྟོ ཨཛ྄ཛྷཏྟགྒཧཎསྶ ཝིསེསཔཙྩཡོཏི ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨནྟོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི, ཏབྦིཔརིཡཱཡཏོ རཱུཔཱརཱུཔབྷཝོ ‘‘བཧིདྡྷཱ བཧཱི’’ཏི ཙ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟསཾཡོཛནོ པུགྒལོ, བཧིདྡྷཱསཾཡོཛནོ པུགྒལོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༢.༣༧).

ཝིསཡབྷེདེན པཝཏྟིཨཱཀཱརབྷེདེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣམྤི ཏཎྷཾ ཛཊཱབྷཱཝསཱམཉྙེན ཨེཀནྟི གཧེཏྭཱ ‘‘ཏཱཡ ཨེཝཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཱཡ ཛཊཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཱ པན པཛཱཏི ཝུཏྟསཏྟསནྟཱནཔརིཡཱཔནྣཱ ཨེཝ ཧུཏྭཱ པུནཔྤུནཾ ཏཾ ཛཊེནྟཱི ཝིནནྡྷནྟཱི པཝཏྟཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཛཊཱཡ ཛཊིཏཱ པཛཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི པརམཏྠཏོ ཡདིཔི ཨཝཡཝབྱཏིརེཀེན སམུདཱཡོ ནཏྠི, ཨེཀདེསོ པན སམུདཱཡོ ནཱམ ན ཧོཏཱིཏི ཨཝཡཝཏོ སམུདཱཡཾ བྷིནྣཾ ཀཏྭཱ ཨུཔམཱུཔམེཡྻཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ནཱམ ཝེལུ༹ཛཊཱདཱིཧི…པེ… སཾསིབྦིཏཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨིམཾ ཛཊནྟི སམྦནྡྷོ. ཏཱིསུ དྷཱཏཱུསུ ཨེཀམྤི ཨསེསེཏྭཱ སཾསིབྦནེན ཏེདྷཱཏུཀཾ ཛཊེཏྭཱ ཋིཏཾ. ཏེནསྶཱ མཧཱཝིསཡཏཾ ཝིཛཊནསྶ ཙ སུདུཀྐརབྷཱཝམཱཧ. ཝིཛཊེཏུཾ ཀོ སམཏྠོཏི ཨིམིནཱ ‘‘ཝིཛཊཡེ’’ཏི པདཾ སཏྟིཨཏྠཾ, ན ཝིདྷིཨཏྠནྟི དསྶེཏི.

ཨེཝཾ ‘‘ཨནྟོཛཊཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པུཊྛོ ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཏམཏྠཾ ཝིསྶཛྫེནྟོ ‘‘སཱིལེ པཏིཊྛཱཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠ སཱིལེཏི ཀུསལསཱིལེ. ཏཾ པན པཱཏིམོཀྑསཾཝརཱདིབྷེདེསུ པརིསུདྡྷམེཝ ཨིཙྪིཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལེ’’ཏི.

ནརཏི ནེཏཱིཏི ནརོ, པུརིསོ. ཀཱམཾ ཨིཏྠཱིཔི ཏཎྷཱཛཊཱཝིཛཊནེ སམཏྠཱ ཨཏྠི, པདྷཱནམེཝ པན སཏྟཾ དསྶེནྟོ ‘‘ནརོ’’ཏི ཨཱཧ ཡཐཱ ‘‘སཏྠཱ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི, ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཨཝིབྷཱགེན པུགྒལཔརིཡཱཡོ ཨཡནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ནརོཏི སཏྟོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝིཔཱཀབྷཱུཏཱཡ སཧ པཉྙཱཡ བྷཝཏཱིཏི སཔཉྙོ. ཏཱཡ ཧི ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ སནྟཱནཝསེན བཧུལཾ པཝཏྟམཱནཱཡ ཨཡཾ སཏྟོ སཝིསེསཾ སཔཉྙོཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏི. ཝིཔཱཀཔཉྙཱཔི ཧི སནྟཱནཝིསེསེན བྷཱཝནཱཔཉྙུཔྤཏྟིཡཱ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡོ ཧོཏི ཨཧེཏུཀདྭིཧེཏུཀཱནཾ ཏདབྷཱཝཏོ. ཀམྨཛཏིཧེཏུཀཔཊིསནྡྷིཔཉྙཱཡཱཏི ཀམྨཛཱཡ ཏིཧེཏུཀཔཊིསནྡྷིཡཾ པཉྙཱཡཱཏི ཨེཝཾ ཏིཧེཏུཀསདྡོ པཊིསནྡྷིསདྡེན སམྦནྡྷིཏབྦོ, ན པཉྙཱསདྡེན. ན ཧི པཉྙཱ ཏིཧེཏུཀཱ ཨཏྠི. པཊིསནྡྷིཏོ པབྷུཏི པཝཏྟམཱནཱ པཉྙཱ ‘‘པཊིསནྡྷིཡཾ པཉྙཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ ཏཾམཱུལཀཏྟཱ, ན པཊིསནྡྷིཀྑཎེ པཝཏྟཱ ཨེཝ.

ཙིནྟེཏི ཨཱརམྨཎཾ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི ཙིཏྟཾ, སམཱདྷི. སོ ཧི སཱཏིསཡཾ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱནཀིཙྩོ. ན ཧི ཝིཏཀྐཱདཡོ ཝིནཱ སམཱདྷིནཱ ཏམཏྠཾ སཱདྷེནྟི, སམཱདྷི པན ཏེཧི ཝིནཱཔི སཱདྷེཏཱིཏི. པགུཎབལཝབྷཱཝཱཔཱདནེན པཙྩཡེཧི ཙིཏྟཾ, ཨཏྟསནྟཱནཾ ཙིནོཏཱིཏིཔི ཙིཏྟཾ, སམཱདྷི. པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདིཝསེན ཙིཏྟཝིཙིཏྟཏཱཡ ཨིདྡྷིཝིདྷཱདིཙིཏྟཀརཎེན ཙ སམཱདྷི ཙིཏྟནྟི ཝིནཱཔི པརོཔདེསེནསྶ ཙིཏྟཔརིཡཱཡོ ལབྦྷཏེཝ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཙིཏྟ-སདྡོ ཝིཉྙཱཎེ ནིརུལ༹ྷོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙིཏྟསཱིསེན ཧེཏྠ ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ ཀཐིཏཱ’’ཏི. ཡཐཱསབྷཱཝཾ པཀཱརེཧི ཛཱནཱཏཱིཏི པཉྙཱ. སཱ ཡདིཔི ཀུསལཱདིབྷེདཏོ བཧུཝིདྷཱ, ‘‘བྷཱཝཡ’’ནྟི པན ཝཙནཏོ བྷཱཝེཏབྦཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱཏི ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘པཉྙཱནཱམེན ཝིཔསྶནཱ ཀཐིཏཱ’’ཏི. ཡདིཔི ཀིལེསཱནཾ པཧཱནཾ ཨཱཏཱཔནཾ, ཏཾ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནམྤི ཨཏྠེཝ, ཨཱཏཔྤསདྡོ ཝིཡ པན ཨཱཏཱཔ-སདྡོ ཝཱིརིཡེ ཨེཝ ནིརུལ༹ྷོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱཏཱཔཱིཏི ཝཱིརིཡཝཱ’’ཏི. ཡཐཱ ཀམྨཊྛཱནཾ ཏཱཡ པཉྙཱཡ པརིཏོ ཧརཱིཡཏི པཝཏྟཱིཡཏི, ཨེཝཾ སཱཔི ཏདཏྠཾ ཡོགིནཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཱརིཧཱརིཡཔཉྙཱ’’ཏི. ཨབྷིཀྐམཱདཱིནི སབྦཀིཙྩཱནི སཱཏྠཀསམྤཛཉྙཱདིཝསེན པརིཙྪིཛྫ ནེཏཱིཏི སབྦཀིཙྩཔརིཎཱཡིཀཱ.

ཡསྨཱ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན གཱཐཱ བྷཱསིཏཱ, ཏསྨཱ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནམེཝ ཨུཔམཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ནཱམ པུརིསོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུནིསིཏནྟི སུཊྛུ ནིསིཏཾ, ཨཏིཝིཡ ཏིཁིཎནྟི ཨཏྠོ. སཏྠསྶ ནིསིཏཏརབྷཱཝཀརཎཾ ནིསཱནསིལཱཡཾ, བཱཧུབལེན ཙསྶ ཨུཀྑིཔནནྟི ཨུབྷཡམྤེཏཾ ཨཏྠཱཔནྣཾ ཀཏྭཱ ཨུཔམཱ ཝུཏྟཱཏི ཏདུབྷཡཾ ཨུཔམེཡྻཾ དསྶེནྟོ ‘‘སམཱདྷིསིལཱཡཾ སུནིསིཏཾ…པེ… པཉྙཱཧཏྠེན ཨུཀྑིཔིཏྭཱ’’ཏི ཨཱཧ. སམཱདྷིགུཎེན ཧི པཉྙཱཡ ཏིཀྑབྷཱཝོ. ཡཐཱཧ ‘‘སམཱཧིཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༥; ༤.༩༩; ༥.༡༠༧༡). ཝཱིརིཡཉྩསྶཱ ཨུཔཏྠམྦྷཀཾ པགྒཎྷནཏོ. ཝིཛཊེཡྻཱཏི ཝིཛཊེཏུཾ སཀྐུཎེཡྻ. ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱཡ ཧི ཝཏྟམཱནཱཡ ཡོགཱཝཙརོ ཏཎྷཱཛཊཾ ཝིཛཊེཏུཾ སམཏྠོ ནཱམ. ཝིཛཊནཉྩེཏྠ སམུཙྪེདཝསེན པཧཱནནྟི ཨཱཧ – ‘‘སཉྪིནྡེཡྻ སམྤདཱལེཡྻཱ’’ཏི.

མགྒཀྑཎེ པནེས ཝིཛཊེཏི ནཱམ, ཨགྒཕལཀྑཎེ སབྦསོ ཝིཛཊིཏཛཊོ ནཱམ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདཱནཱི’’ཏིཨཱདི. ཡསྨཱ ཛཊཱཡ ཝིཛཊནཾ ཨརིཡམགྒེན, ཏཉྩ ཁོ ནིབྦཱནཾ ཨཱགམྨ, ཏསྨཱ ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཛཊཱཡ ཝིཛཊནོཀཱས’’ནྟི. ཡཏྠ པན སཱ ཝིཛཊཱིཡཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཏྠ ནཱམཉྩཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘པཊིགྷཾ རཱུཔསཉྙཱ ཙཱ’’ཏི གཱཐཱསུཁཏྠཾ སཱནུནཱསིཀཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོ, ‘‘པཊིགྷརཱུཔསཉྙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཊིགྷསཉྙཱཝསེན ཀཱམབྷཝོ གཧིཏོ ཀཱམབྷཝཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ ཏཱཡ. པཐཝཱིཀསིཎཱདིརཱུཔེ སཉྙཱ རཱུཔསཉྙཱ. ཨུབྷཡཏྠཱཔི སཉྙཱསཱིསེན ཙིཏྟུཔྤཱདསྶེཝ གཧཎཾ. བྷཝསངྑེཔེནཱཏི བྷཝབྷཱཝེན སངྑིཔིཏབྦཏཱཡ, བྷཝལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱཏི ཨཏྠོ. རཱུཔེ ཝཱ ཝིརཛྫནཝསེན ཙ ཝཏྟུཾ སཀྐུཎེཡྻཱ ཨིདྷ རཱུཔསཉྙཱཏི ཝུཏྟཱ, ཨེཝམྤེཏྠ ཨརཱུཔབྷཝསྶ ཙ གཧིཏཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ནཱམཉྩ རཱུཔཉྩཱ’’ཏི ཨནཝསེསཏོ ནཱམརཱུཔཾ གཧིཏནྟི ཨརཱུཔབྷཝ-ཨསཉྙབྷཝཱནམྤེཏྠ གཧཎཾ སིདྡྷནྟི ཨཔརེ. པརིཡཱདིཡནཊྛཱནེཏི པརིཡཱདིཡནཀཱརཎེ སབྦསོ ཁེཔནནིམིཏྟེ ནིབྦཱནེ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིབྦཱནཾ…པེ… དསྶིཏོ ཧོཏཱི’’ཏི.

ཛཊཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. མནོནིཝཱརཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤. ཨེཝཾལདྡྷིཀཱཏི སབྦཐཱཔི ཙིཏྟུཔྤཏྟི སདུཀྑཱ, སབྦཐཱཔི ཨཙིཏྟཀབྷཱཝོ སེཡྻོ, ཏསྨཱ ཡཏོ ཀུཏོཙི ཙིཏྟཾ ནིཝཱརེཏབྦནྟི ཨེཝཾདིཊྛིཀཱ. སོཏི སཏྟོ. ཨནིཡྻཱནིཀཀཐཾ ཀཐེཏི ཨཡོནིསོ ཙིཏྟནིཝཱརཎཾ ཝདནྟཱི. སཾཡཏབྷཱཝཾ ཨཱགཏནྟི རཱགཝིསེཝནཱདིཏོ སམྨདེཝ སཾཡཏབྷཱཝཾ ཨོཏརབྷཱཝཾ. དྷམྨཙརིཡཱཝསེན ཧི པཝཏྟམཱནེ ཙིཏྟེ ནཏྠི ཨཱིསཀམྤི རཱགཱདིཝིསེཝནཾ, ན ཏསྶ སམྤཏི ཨཱཡཏིཉྩ ཀོཙི ཨནཏྠོ སིཡཱ, ཏསྨཱ ཏཾ མནོ སབྦཏོ ཨནཝཛྫཝུཏྟིཏོ ན ནིཝཱརེཏབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘དཱནཾ དསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདི. ཡཏོ ཡཏོཏི ཡཏོ ཡཏོ སཱཝཛྫཝུཏྟིཏོ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཏོ. ནྟི མནོ ནིཝཱརེཏབྦཾ ཨནཏྠཱཝཧཏྟཱ.

མནོནིཝཱརཎསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨརཧནྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥. ཀཏཱཝཱིཏི ཀཏཝཱ, པརིཉྙཱདིཀིཙྩཾ ཀཏྭཱ ནིཊྛཔེཏྭཱ ཋིཏོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ཀཏཀིཙྩོ’’ཏི. སྭཱཡམཏྠོ ཨརཧནྟིཨཱདིསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཝིཉྙཱཡཏི. ཨེཝཾ ‘‘ཨཧཾ ཝདཱམཱི’’ཏིཨཱདིཨཱཀཱརེན པུཙྪཏི.

ཁནྡྷཱདཱིསུ ཀུསལོཏི ཁནྡྷཱཡཏནཱདཱིསུ སལཀྑཎཱདཱིསུ ཙ སམཱུཧཱདིཝསེན པཝཏྟིཡཉྩ ཚེཀོ ཡཐཱབྷཱུཏཝེདཱི. ཨུཔལདྡྷིནིསྶིཏཀཐནྟི ཨཏྟུཔལདྡྷིནིསྶིཏཀཐཾ ཧིཏྭཱ. ཝོཧཱརབྷེདཾ ཨཀརོནྟོཏི ‘‘ཨཧཾ པརམཏྠཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ལོཀཝོཧཱརཾ བྷིནྡནྟོ ཨཝིནཱསེནྟོ ལོཀེ ལོཀསམཉྙམེཝ ནིསྶཱཡ ‘‘ཨཧཾ, མམཱ’’ཏི ཝདེཡྻ. ཁནྡྷཱ བྷུཉྫནྟཱིཏིཨཱདིནཱ ཝོཧཱརབྷེདཾ, ཏཏྠ ཙ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེཏི.

མཱནོ ནཱམ དིཊྛིཡཱ སམདྷུརོ. ཏཐཱ ཧི དུཏིཡམགྒཱདཱིསུ སམྨཱདིཊྛིཡཱ པཧཱནཱབྷིསམཡསྶ པཊིཝིཔཙྩནཱིཀེ པཊིཔཏྟིསིདྡྷི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡདི དིཊྛིཡཱ ཝསེན ན ཝདཏི, མཱནཝསེན ནུ ཁོ ཝདཏཱིཏི ཙིནྟེཏྭཱ’’ཏི. ཝིདྷཱུཔིཏཱཏི སནྟཱཔིཏཱ ཉཱཎགྒིནཱ དཌྜྷཱ. ཏེ པན ཝིདྡྷཾསིཏཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིདྷམིཏཱ’’ཏི. མམངྐཱརཱདཡོ མཡནྟི སཏྟསནྟཱནེ སཏི པཝཏྟནྟི ཨེཏེནཱཏི མཡོ, མཉྙནཱ. མཡོ ཨེཝ མཡཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘མཡཏནྟི མཉྙན’’ནྟི.

ཨརཧནྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. པཛྫོཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦. དིཝཱརཏྟིནྟི ན ཨཱདིཙྩོ ཝིཡ དིཝཱ ཨེཝ, ན ཙནྡིམཱ ཝིཡ རཏྟིཾ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ དིཝཱ ཙ རཏྟིཉྩ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཡཏྠ ཡཏྠ སམྤཛྫལིཏོ, ཏཏྠ ཏཏྠེཝ པདེསེ, ན ཨཱདིཙྩོ ཝིཡ ཙནྡིམཱ ཝིཡ སཀལཾ མཧཱདིསཾ དིསནྟརཱལ༹ཉྩ. ཉཱཎཱནུབྷཱཝེན ཨུཔྤནྣཱལོཀོ ཉཱཎཱལོཀོཏི ཝདནྟི. ‘‘ཨིདཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩནྟི པུབྦེ མེ, བྷིཀྑཝེ, ཨནནུསྶུཏེསུ དྷམྨེསུ ཙཀྑུཾ ཨུདཔཱདི ཉཱཎཾ ཨུདཔཱདི པཉྙཱ ཨུདཔཱདི ཝིཛྫཱ ཨུདཔཱདི ཨཱལོཀོ ཨུདཔཱདཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༥; པཊི. མ. ༢.༣༠) པན ཝཙནཏོ མགྒོ ཉཱཎཱལོཀོ. ‘‘ཏམོ ཝིཧཏོ, ཨཱལོཀོ ཨུཔྤནྣོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༣༨༦; པཱརཱ. ༡༢) ཝཱ ཝཙནཏོ ཝིཛྫཏྟཡཱལོཀོ ཉཱཎཱལོཀོ. པཋམཱབྷིསམྦོདྷིཡཾ ཝིཡ སཉྫཱཏཔཱིཏིཝིཔྥཱརོ, ཝིསེསཏོ རཏནགྷརེ སམནྟཔཊྛཱནཝིཙིནནེ སཉྫཱཏཔཱིཏིཝསེན ཨུཔྤནྣསརཱིརོབྷཱསོ ཝཱ པཱིཏིཨཱལོཀོ. ཏཏྠེཝ ཨུཔྤནྣཔསཱདཝསེན སཉྫཱཏཨཱལོཀོཝ པསཱདཱལོཀོ. དྷམྨཙཀྐཔཝཏྟནེ ‘‘ཨཉྙཱསི ཝཏ, བྷོ, ཀོཎྜཉྙོ’’ཏི ཨུཔྤནྣཔསཱདཱལོཀོཏི ཙ ཝདནྟི. སབྦཏྠེཝ སཏྠུ དྷམྨདེསནཱ སཏྟཱནཾ ཧདཡཏམཾ ཝིདྷམནྟཱི དྷམྨཀཐཱཨཱལོཀོ. སབྦོཔི བུདྡྷཱནཾ པཱཏུབྷཱཝཱ ཨུཔྤནྣོ ཨཱལོཀོཏི ཨིམིནཱ སཱཝཀཱནཾ དེསནཱཡ སཉྫཱཏདྷམྨཱལོཀོཔི བུདྡྷཱནུབྷཱཝོཏི དསྶེཏི.

པཛྫོཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སརསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༧. སརཎཏོ ཨཝིཙྪེདཝསེན པཝཏྟནཏོ ཁནྡྷཱདཱིནཾ པཊིཔཱཊི སརཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམེ སཾསཱརསརཱ’’ཏི. ཀུཏོཏི ཀེན ཀཱརཎེན, ཀིམྷི ཝཱ? ཏེནཱཧ ‘‘ཀིཾ ཨཱགམྨཱ’’ཏི? ན པཏིཊྛཱཏི པཙྩཡཱབྷཱཝཏོ. ཨཱཔོཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ཡཾ ཙཏུནྣཾ མཧཱབྷཱུཏཱནཾ ཨཔྤཏིཊྛཱནཱཔདེསེན ཏཏྠ ཀཱམརཱུཔབྷཝཱནཾ ཨབྷཱཝོ དསྶིཏོ. ཏདུབྷཡཱབྷཱཝདསྶནེན ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨརཱུཔབྷཝསྶཔི ཨབྷཱཝོ དསྶིཏོཝ ཧོཏི, ཡཐཱརུཏཝསེན ཝཱ ཨེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཡསྨཱ པུརིམཱ དྭེ གཧིཏཱ, གཧིཏཉྩ ཨཏྠཾ པརིགྒཧེཏྭཱཝ པཙྪིམཏྠོ པཝཏྟོཏི.

སརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. མཧདྡྷནསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༨. ནིདྷཱིཡཏཱིཏི ནིདྷཱནཾ. ནིདྷཱཏབྦཏཾ གཏཾ ནིཧིཏནྟི ཨཏྠོ. མུཏྟསཱརཱདཱིཏི མུཏྟཱམཎིཝེལུ༹རིཡཔཝཱལ༹རཛཏཛཱཏརཱུཔཱདི. སུཝཎྞརཛཏབྷཱཛནཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཀཧཱཔཎ-དྷཉྙཀོཊྛབྷཎྜཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. ཏམྤི ཧི ནིཙྩཔརིབྦཡཝསེན བྷུཉྫཱིཡཏཱིཏི ‘‘བྷོགོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཉྙམཉྙཾ ཨབྷིགིཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨཉྙམཉྙསྶ སནྟཀཾ ཨབྷིགིཛ྄ཛྷནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘པཏྠེནྟཱི’’ཏི. ཨནལངྐཏཱཏི ན ཨལཾ པརིཡཏྟནྟི ཨེཝཾ ཀཏཙིཏྟཱ, ཨཏྲིཙྪཏཱམཧིཙྪཏཱཧི ཨབྷིབྷཱུཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏིཏྟཱ ཨཔརིཡཏྟཛཱཏཱ’’ཏི. ཨུསྶུཀྐཛཱཏེསཱུཏི ཏཾཏཾཀིཙྩེ སཉྫཱཏཨུསྶུཀྐེསུ. ནཱནཱཀིཙྩཛཱཏེསཱུཏི ནཱནཱཝིདྷཀིཙྩེསུ, སཉྫཱཏནཱནཱཀིཙྩེསུ ཝཱ. ཝཊྚགཱམིཀཔསུཏེན ཝཊྚསོཏཾ ཨནུསརནྟེསུ. ཏཎྷཱནིཝཱསཏཱཡ གེཧནྟིཔི ཨགཱརནྟིཔི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མཱཏུགཱམེན སདྡྷིཾ གེཧ’’ནྟི. ཝིརཱཛིཡཱཏི ཧེཏུཨཏྠདཱིཔཀཾ པདནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝིརཱཛེཏྭཱ’’ཏི, ཏྭཱ-སདྡོཔི ཙཱཡཾ ཧེཏུཨཏྠོཏི.

མཧདྡྷནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཙཏུཙཀྐསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༩. ཨིརིཡཱ ཝུཙྩཏི ཀཱཡེན ཀཏྟབྦཀིརིཡཱ, ཏསྶཱ པཝཏྟིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ཨིརིཡཱཔཐོ, གམནཱདི. ཏཾ ཨཔརཱཔརཔྤཝཏྟིཡཱ ཙཀྐཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཙཏུཙཀྐནྟི ཙཏུཨིརིཡཱཔཐ’’ནྟི. ནཝདྭཱརནྟི ཀརཛཀཱཡོ ཨདྷིཔྤེཏོ. སོ ཙ ཀེསཱདིཨསུཙིཔརིཔཱུརོཏི ཨཱཧ ‘‘པུཎྞནྟི ཨསུཙིཔཱུར’’ནྟི. ཏཎྷཱཡ སཾཡུཏྟནྟི ཏཎྷཱསཧིཏཾ. ཏེན ན ཀེཝལཾ སབྷཱཝཏོ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ ནིསྶིཏདྷམྨོ ཙ ཨསུཙིཾ དསྶེཏི. མཱཏུཀུཙྪིསངྑཱཏེ ཨསུཙིཔངྐེ ཛཱཏཏྟཱ པངྐཛཱཏཾ, ཀེསཱདིཨསུཙིཔངྐཛཱཏཏྟཱ ཙ པངྐཛཱཏཾ. ཡཱཏྲཱཏི ཨཔགམོ. ཏེན སབྷཱཝཏོ ནིསྶིཏདྷམྨཏོ ཙ ཨསུཙིསབྷཱཝཏོ ཀཱཡཏོ ཀཐཾ ཨཔགམོ སིཡཱཏི པུཙྪཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི.

ནཧནཊྛེན བནྡྷནཊྛེན ནདྡྷཱིཏི ཨུཔནཱཧོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ནདྡྷིནྟི ཨུཔནཱཧ’’ནྟི. སོ པན ཨིཏོ པུབྦཀཱལེ ཀོདྷོཏི ཨཱཧ ‘‘པུབྦཀཱལེ’’ཏིཨཱདི. པཱལི༹ནིདྡིཊྛེཏི ཨུཔནཱཧཨིཙྩཱདིཀེ ཨིདྷ པཱལི༹ཡཾ ནིདྡིཊྛེ ཀིལེསེ ཋཔེཏྭཱ ཨཝསེསཱ དིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱདཡོ སཏྟ ཀིལེསཱ དུམྨོཙཡཏཱཡ ཝརཏྟཱ ཝིཡཱཏི ཝརཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཱརམྨཎགྒཧཎསབྷཱཝཏོ ཨེཀོ ཨེཝེས དྷམྨོ, པཝཏྟི-ཨཱཀཱརབྷེདེན པན ཨིཙྪནཊྛེན པཏྠནཊྛེན ཨིཙྪཱ, ལུབྦྷནཊྛེན གིཛ྄ཛྷནཊྛེན ལོབྷོཏི ཝུཏྟོ. པཋམུཔྤཏྟིཀཱཏི ཨེཀསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ, ཝཱརེ ཝཱ པཋམཾ ཨུཔྤནྣཱ. ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཀོཏི པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཀོ. ཨལདྡྷཔཏྠནཱ ཨཔྤཊིལདྡྷཝཏྠུམྷི ཨཱསཏྟི ལོབྷོ. ཨུཔྤཱཊེཏྭཱཏི སསནྟཱནཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ.

ཙཏུཙཀྐསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཨེཎིཛངྒྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༠. ཨེཎིམིགསྶ ཝིཡཱཏི ཨེཎིམིགསྶ ཛངྒྷཱ ཝིཡ. ཨཝཡཝཱིསམྦནྡྷེ ཧི ཨིདཾ སཱམིཝཙནཾ. པིཎྜིམཾསསྶ པརིཏོ སམསཎྛིཏཏྟཱ སུཝཊྚཱིཏཛངྒྷོ. ཀིསནྟི ཐཱུལབྷཱཝཔཊིཀྑེཔཔརཱཛོཏནཱ, ན སུཊྛུ ཀིསབྷཱཝདཱིཔནཔརཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཐཱུལཾ སམསརཱིར’’ནྟི. ཨཱཏཔེན མིལཱཏནྟི ཏཔསཱ མིལཱཏཀཱཡཾ ཨིནྡྲིཡསནྟཱཔནབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཏཔོ མིལཱཏ’’ནྟིཨཱདི, ཏཐཱ ཙཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཔྤཱཧཱརཾ ཨལོལུཔ’’ནྟི. ཡཐཱ ‘‘ཝཱིརསྶ བྷཱཝོ ཝཱིརིཡ’’ནྟི ཝཱིརབྷཱཝེན ཝཱིརིཡཾ ལཀྑཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཝཱིརིཡསམྦྷཝེན ཝཱིརབྷཱཝོཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཱིརནྟི ཝཱིརིཡཝནྟ’’ནྟི. ‘‘ཙཏྟཱརོ པཉྩ ཨཱལོཔེ, ཨབྷུཏྭཱ ཨུདཀཾ པིཝེ’’ཏི (ཐེརགཱ. ༩༨༣; མི. པ. ༦.༥.༡༠) དྷམྨསེནཱཔཏིཝུཏྟནིཡཱམེན པརིམིཏབྷོཛིཏཱཡ ཨཔྤཱཧཱརཏཱ བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ. ‘‘མིཏཱཧཱར’’ནྟི ཝཏྭཱ པུན པརིཙྪིནྣཀཱལབྷོཛིཏཱཡཔི ཨཔྤཱཧཱརཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཝིཀཱལ…པེ… པརིཏྟཱཧཱར’’ནྟི ཨཱཧ. ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ ལོལུཔྤཝིརཧིཏཾ བོདྷིམཱུལེ ཨེཝ སབྦསོ ལོལུཔྤསྶ པཧཱིནཏྟཱ. ‘‘ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསཱུ’’ཏི ཧི ཨིམིནཱཝ སབྦཏྠ ལོལུཔྤཝིགམོ དཱིཔིཏོཝཱཏི. རསཏཎྷཱཔཊིཀྑེཔོ ཝཱ ཨེས ‘‘ཨཔྤཱཧཱར’’ནྟི ཝཏྭཱ ‘‘ཨལོལུཔ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ. ‘‘སཱིཧཾ ཝཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཨེཀཙརསདྡོ ཝིཡ ཨིཝ-སདྡོ ཨཏྠཏོ ‘‘ནཱག’’ནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨཱནེཏྭཱ, སམྦནྡྷིཏབྦོཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨེཀཙརཾ སཱིཧཾ ཝིཡ, ཨེཀཙརཾ ནཱགཾ ཝིཡཱ’’ཏི. ཨེཀཙརཱ ཨཔྤམཏྟཱ ཨེཀཱིཀཏཱཡ.

པཉྩཀཱམགུཎཝསེན རཱུཔཾ གཧིཏཾ ཏེསཾ རཱུཔསབྷཱཝཏྟཱ. མནེན ནཱམཾ གཧིཏཾ མནསྶ ནཱམསབྷཱཝཏྟཱ. ཨཝིནིབྷུཏྟདྷམྨེཏི ཨཝིནཱབྷཱཝདྷམྨེ གཧེཏྭཱ. ཨཱདི-སདྡེན ཨཱཡཏནདྷཱཏུཨཱདཡོ གཧིཏཱ. ཀཱམགུཎགྒཧཎེན ཧེཏྠ རཱུཔབྷཱཝསཱམཉྙེན པཉྩ ཝཏྠཱུནི གཧིཏཱནེཝ ཧོནྟི, མནོགཧཎེན དྷམྨཱཡཏནཾ, ཨེཝཾ དྭཱདསཱཡཏནཱནི གཧིཏཱནི ཧོནྟི. ཨིམིནཱ ནཡེན དྷཱཏུཨཱདཱིནམྤི གཧིཏཏཱ ཡོཛེཏབྦཱ. ཏེནཱཧ ‘‘པཉྩཀྑནྡྷཱདིཝསེནཔེཏྠ བྷུམྨཾ ཡོཛེཏབྦ’’ནྟི. ཨེཏྠཱཏི པཱལི༹ཡཾ. ཀཱམཝཏྠུ བྷུམྨཾ.

ཨེཎིཛངྒྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཏྟིཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. སཏུལླཔཀཱཡིཀཝགྒོ

༡. སབྦྷིསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༡. སཏཾ སཱདྷཱུནཾ སརཎགམནསཱིལཱདིབྷེདསྶ དྷམྨསྶ ཨུལླཔནཏོ, ཨཏྟནོ ཝཱ པུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིཡཱ ཏསྶ དྷམྨསྶ ཨུལླཔནཏོ ཀཐནཏོ སཏུལླཔཱ, དེཝཏཱ, ཏཱསཾ ཀཱཡོ སམཱུཧོ, ཏཏྠ བྷཝཱཏི སཏུལླཔཀཱཡིཀཱ. ཏེནཱཧ ‘‘སཏཾ དྷམྨ’’ནྟིཨཱདི. སམཱདཱནཝསེན ཨུལླཔེཏྭཱ, ན ཝཎྞནཱཀཐནམཏྟེན ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ ཏཱསཾ དེཝཏཱནཾ སཏུལླཔཀཱཡིཀབྷཱཝེ. ཨིདཾ ཝཏྠཱུཏི ཨིདཾ ཀཱརཎཾ. སམུདྡཝཱཎིཛཱཏི སཾཡཏྟིཀཱ. ཁིཏྟསརཝེགེནཱཏི ཛིཡཱམུཏྟསརསདིསཝེགེན, སཱིགྷཨོགྷེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨུཔྤཏཏཱིཏི ཨུཔྤཱཏོ. ཨུཔྤཱཏེ བྷཝཾ བྱསནཾ ཨུཔྤཱཏིཀཾ. པཏིཊྛཱཏི ཧིཏཔཏིཊྛཱ. པརལོཀེ ཧིཏསུཁཱཝཧཾ ཨབྷཡཀཱརཎཾ. ཛངྒྷསཏནྟི མནུསྶསཏཾ. ཛངྒྷཱསཱིསེན ཧི མནུསྶེ ཝདཏི སཧཙཱརིབྷཱཝཏོ. ཨགྒཧེསི པཉྩསཱིལཱནི. ཨཱསནྣཱནཱསནྣེསུ ཨཱསནྣསྶེཝ པཋམཾ ཝིཔཙྩནཏོ ‘‘ཨཱསནྣཀཱལེ གཧིཏསཱིལཾ ནིསྶཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. གྷཊཱཝསེནཱཏི སམཱུཧཝསེན.

སབྦྷཱིཏི སཱདྷཱུཧི. ཏེ ཧི སཔརཧིཏསཱདྷནཏོ པཱསཾསཏཱཡ སནྟགུཎཏཱཡ ཙ སནྟོཏི ཝུཙྩཏི. ཏེ པན ཡསྨཱ པཎྜིཏལཀྑཎེཧི སམནྣཱགཏཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ‘‘པཎྜིཏེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ. སམཱསེཐཱཏི སཾཝསེཐཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦཨིརིཡཱཔཐེ’’ཏིཨཱདི. མིཏྟསནྠཝནྟི མེཏྟིསནྡྷཱནཾ. སཏྟཱནཾ ཧིཏེསིཏཱལཀྑཎཱ ཧི མེཏྟི, སཱ ཙ ཉཱཎསཧིཏཱ ཉཱཎཔུབྦངྒམཱཝཱཏི མིཏྟསནྠཝོ ཨསཾཀིལིཊྛོ, ཨིཏརོ སཾཀིལིཊྛོཏི ཨཱཧ ‘‘ན ཀེནཙི སདྡྷིཾ ཀཱཏབྦོ’’ཏི. སདྡྷམྨནྟི དིཊྛདྷམྨིཀཱདིཧིཏཱཝཧཾ སུནྡརདྷམྨཾ. སེཡྻོཏི ཧིཏཝཌྜྷནཏཱདི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝཌྜྷཱི’’ཏི.

སཏཾ སཱདྷཱུནཾ, པཎྜིཏཱནནྟི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ. ཏཔྤཊིཡོགཝིསཡཏྟཱ ཨཉྙ-སདྡསྶ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཉྙཏོ ཨནྡྷབཱལཏོ’’ཏི. སོཀནིམིཏྟཾ སོཀཀཱརཎཾ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ཨིདྷ སོཀསདྡེན གཧིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘སོཀཝཏྠཱུན’’ནྟིཨཱདི. སོཀཝཏྠཱུནི ནཱམ ཙོརཱདཡོ ཨཙྪིནྡནཱདིཝསེན པརེསཾ སོཀཀརཎཏོ. སོཀཱནུགཏཱ སོཀཔྤཏྟཱ.

ཐེརསྶཱཏི སཾཀིཙྩཏྠེརསྶ. ཨཏྟནོ བྷགིནིཡཱ ཛེཊྛཏྟཱ ‘‘ཏུམྷེ’’ཏི ཨཱཧ. ཨཡཾ ‘‘ཨིདྷ ཙོརཱ པཊིཔཛྫིཾསཱུ’’ཏི ཨམྷེ ཏིཎཱཡཔི ན མཉྙཏཱིཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨེཀཙྩེ ‘‘མཱརེམ ན’’ནྟི ཨཱཧཾསུ. ཀརུཎཱཡ ཨེཀཙྩེ ‘‘ཝིསྶཛྫེམཱ’’ཏི ཨཱཧཾསུ. མནྟེཏྭཱཏི བྷཱསེཏྭཱ.

ཨཧུ ཨཧོསི, བྷཱུཏཔུབྦནྟི ཨཏྠོ. ཨརཉྙསྨིཾ བྲཧཱཝནེཏི ཏཱདིསེ བྲཧཱཝནེ, མཧཱརཉྙེ ནིཝཱསཱིཏི ཨཏྠོ ཙེཏོཏི བྱཱདྷོ. ཀཱུཊཱནཱིཏི ཝཱཀུརཱདཡོ. ཨོཌྜེཏྭཱཏི སཛྫེཏྭཱ. སསཀནྟི པེལཀཾ ཨུབྦིགྒཱཏི བྷཱིཏཏསིཏཱ. ཨེཀརཏྟིནྟི ཨེཀརཏྟེནེཝ. དྷནཛཱནཱིཏི པརིབྦཡཝསེན ཨདྡྷིཀེཧི ལདྡྷབྦདྷནཏོ ཧཱནི, ‘‘སམཎམྤི ནཱམ ཧནྟི, ཀིཾ ཨམྷེསུ ལཛྫིསྶཏཱི’’ཏི ཨདྡྷིཀཱནཾ ཨནཱགམནཏོ ཨེཀདིཝསཾ ལདྡྷབྦཔརིབྦཡམྤི ན ལབྷིསྶནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཉཱཏཡོཔི མཱཏཱཔིཏུབྷཱཏུབྷགིནིཨཱདིཀེ ཉཱཏཀེ. ཏེ ཀིར ཨདྷིམུཏྟསྶ བྷགིནིཡཱ སནྟིཀཾ ཨུཔགཙྪནྟཱ ཨནྟརཱམགྒེ ཏེན སམཱགཏཱ, ཨདྷིམུཏྟོ སཙྩཝཱཙཾ ཨནུརཀྑནྟོ ཙོརབྷཡཾ ཏེསཾ ནཱརོཙེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེསམྤཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཾ ནིསྶཱཡ པབྦཛིཏཏྟཱ ‘‘ཨདྷིམུཏྟསཱམཎེརསྶ སནྟིཀེ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ན ཨུཔསམྤདཱཙརིཡོ ཧུཏྭཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ ཨནྟེཝཱསིཀེ ཀཏྭཱ’’ཏི. སཙྩཱནུརཀྑཎེན ཨནུཏྟརགུཎཱདྷིགམེན ཙ ཉཱཏིམཛ྄ཛྷེ ཝིརོཙཏི.

སཱཏཏནྟི སཏཏཾ. ས-སདྡསྶ ཧི ཨིདྷ སཱབྷཱཝོ ཡཐཱ ‘‘སཱརཱགོ’’ཏིཨཱདཱིསུ. སཱཏབྷཱཝོ ཝཱ སཱཏཏནྟི ཨཱཧ ‘‘སུཁཾ ཝཱ’’ཏི. ཀཱརཎེནཱཏི ཏེན ཏེན ཀཱརཎེན. སབྦཱསཾ ཏཱསཾ ཝཙནཾ སུབྷཱསིཏཾ, བྷགཝཏོ པན ཨུཀྐཾསགཏཾ སུབྷཱསིཏམེཝ. སྭཱཡམཏྠོ ཏཾཏཾགཱཐཱཔདེནེཝ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཏཾ ནཱིཧརིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ན ཀེཝལ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེན སཔྤུརིསཱུཔསཾསེཝསདྡྷམྨཱབྷིཡོགོ ཡཐཱ སཏྟཱནཾ ཝཌྜྷིཡཱ པཉྙཱཔཊིལཱབྷསྶ ཨེཀནྟིཀཾ ཀཱརཎཾ, ཨེཝཾ སོཀཔཙྩཡེ སཏི ཝིསོཀབྷཱཝསྶ, ཉཱཏིམཛ྄ཛྷེ སོབྷཱཡ, སུགཏིགམནསྶ, ཙིརཾ སུཁཊྛཱནསྶ, ཝཊྚདུཀྑམོཙནསྶཔི ཨཉྙཱསཱདྷཱརཎཾ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟམེཝཱཏི དཊྛབྦཾ.

སབྦྷིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. མཙྪརིསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༢. པམཛྫནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ ཨནུཔལདྡྷི པམཱདོ. ཏེན ཨེཀནྟཏོ སཏིརཧིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཏིཝིཔྤཝཱསལཀྑཎེནཱ’’ཏི. དིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱདཡོ ཙེཏྠ པམཱདེནེཝ སངྒཧིཏཱ. ཨིདཱནི ཡཐཱ མཙྪརིཡནིམིཏྟཉྩ པམཱདནིམིཏྟཉྩ དཱནཾ ན དཱིཡཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཀཙྩོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པརིཀྑཡཾ གམིསྶཏཱིཏི བྷོགཔརིཧཱནིཾ གམིསྶཏི. ཁིཌྜཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན མཎྜནཝིབྷཱུསནཚཎནཀྑཏྟཀིཙྩབྱསནཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. ཡསདཱཡཀནྟི ཀིཏྟིཡསསྶ པརིཝཱརཡསསྶ ཙ དཱཡཀཾ. སིརཱིདཱཡཀནྟི སོབྷགྒདཱཡཀཾ. སམྤཏྟིདཱཡཀནྟི ཀུལབྷོགརཱུཔབྷོགསམྤདཱཧི སམྤཏྟིདཱཡཀཾ. པུཉྙནྟི ཝཱ ཨིདྷ པུཉྙཕལཾ དཊྛབྦཾ ‘‘ཨེཝམིདཾ པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༨༠) ཝིཡ. ཨཏྠི དཱནསྶ ཕལནྟི ཨེཏྠ དེཡྻདྷམྨསྶ ཨནཝཊྛིཏཏཾ བཧུལསཱདྷཱརཎཏཾ, ཏཾ པཧཱཡ གམནཱིཡཏཾ, ཏབྦིསཡཱཡ པཱིཏིཡཱ སཱཝཛྫཏཾ, དཱནདྷམྨསྶ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཾ ཨནུགཱམིཀཏཾ, ཏབྦིསཡཱཡ པཱིཏིཡཱ ཨནཝཛྫཏཾ, ལོབྷཱདིཔཱཔདྷམྨཱནཾ ཝིནོདནཾ, སེསཔུཉྙཱནཾ ཨུཔནིསྶཡཉྩ ཛཱནནྟེནཱཏི ཝཏྟབྦཾ.

ཏཾཡེཝ བཱལནྟི ཡོ མཙྪརཱི, ཏམེཝ. ཨདཱནསཱིལཱ བཱལཱ. ཨེཀཙྩོ དྷནསྶ པརིབྷོགཔརིཀྑཡབྷཡེན ཨཏྟནཱཔི ན པརིབྷུཉྫཏི ཨཏིལོབྷསེཊྛི ཝིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིདྷལོཀཔརལོཀེསཱུ’’ཏི.

ཡསྨཱ ཨེཀཙྩོ ཨདཱནསཱིལོ པུརིསོ ཨདྡྷིཀེ དིསྭཱ པསྶནྟོཔི ན པསྶཏི, ཏེསཾ ཀཐཾ སུཎནྟོཔི ན སུཎོཏི, སཡཾ ཀིཉྩི ན ཀཐེཏི, ཨདཱཏུཀམྱཏཱཐམྦྷེ བདྡྷོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཏྠ མཏལིངྒཱནི ཨུཔལབྦྷནྟིཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨདཱནསཱིལཏཱཡ མརཎེན མཏེསཱུ’’ཏི. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན དཱནམཏྟམེཝ གཧེཏྭཱ མཏེནསྶ སམཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དཱནསཱིལསྶ པན ཨམཏལིངྒཱནི ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡཏོ ཝེདིཏབྦཱནི. ཝཛནྟི པུཐུཏྟེ ཨེཀཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཝཙནཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘སཧ ཝཛནྟཱ’’ཏི. དཱནསཱིལཱདིདྷམྨོ པུརཱཏནོ, ན ཨཛྫཏནོཏི སནནྟནོ, སོ ཨེཏེསུ ཨཏྠཱིཏི སནནྟནཱ, པཎྜིཏཱ, ཏེསཾ དྷམྨཱཏི ཏེསཾ ཝསེནཔི དྷམྨོ སནནྟནོཏི ཨཱཧ ‘‘སནནྟནཱནཾ ཝཱ པཎྜིཏཱནཾ ཨེས དྷམྨོ’’ཏི. ཨཔྤསྨིམྤི དེཡྻདྷམྨེ སཏི ཨེཀེ དཱནཾ དདནྟི, ཨེཀེ ན དདནྟི མཙྪརིབྷཱཝཱ. སཧསྶདཱནསདིསཱཏི ཨེཀཱཔི དཀྑིཎཱ པརིཙྩཱགཙེཏནཱཡ ཨུལཱ༹རབྷཱཝཏོ སཧསྶདཱནསདིསཱ ཧོཏི.

དུརནུགམནོཏི ཨསམངྒིནཱ ཨནུགནྟུཾ དུཀྐརོ. ཨནནུགམནཉྩསྶ དྷམྨསྶ ཨཔཱུརཎམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘དུཔྤཱུརོ’’ཏི. ‘‘དྷམྨཾ ཙརེ’’ཏི ཨཡཾ དྷམྨཙརིཡཱ གཧཊྛསྶ ཝསེན ཨཱརདྡྷཱཏི ཨཱཧ ‘‘དསཀུསལཀམྨཔཐདྷམྨཾ ཙརཏཱི’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘དཱརཉྩ པོས’’ནྟི. སམུཉྫཀནྟི ཀསྶཀེཧི ཨཏྟནཱ ཀཱཏབྦཾ ཀཏྭཱ ཝིསཊྛདྷཉྙཀརཎཏོ ཁལེ ཨུཉྪཱཙརིཡཝསེན སམུཉྫནིཨཱདིནཱ ཚཌྜིཏདྷཉྙསཾཧརཎཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡོ ཨཔི…པེ… སམུཉྫཀཾ ཙརཏཱི’’ཏི. ཨེཏེནཱཏི སཏསཧསྶསཧསྶཡཱགིགྒཧཎེན དསནྣམྤི བྷིཀྑུཀོཊཱིནཾ པིཎྜཔཱཏོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ‘‘དིནྣོ’’ཏི པདཾ ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛནཱ. དསནྣཾ ཝཱ ཀཧཱཔཎཀོཊཱིནཾ པིཎྜཔཱཏོཏི དསནྣཾ ཀཧཱཔཎཀོཊཱིནཾ ཝིནིཡུཉྫནཝསེན སམྤཱདིཏཔིཎྜཔཱཏོ. ཏཡིདཾ སཏསཧསྶཾ སཧསྶཡཱགཱིནཾ དཱནཾ ཨེཏྟཀཾ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. སམུཉྫཀཾ ཙརནྟོཔཱིཏི སམུཉྫཀཾ ཙརིཏྭཱཔི, སམུཉྫཀཙརཎཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. སེསཔདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. དཱརཾ པོསེནྟོཔི དྷམྨཾ ཙརཏི, ཨཔྤཀསྨིཾ དདནྟོཔི དྷམྨཾ ཙརཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཏཐཱཝིདྷསྶཱཏི ཏཱདིསསྶ ཏཐཱདྷམྨཙཱརིནོ ཡཱ དྷམྨཙརིཡཱ, ཏསྶཱ ཀལམྤི ནགྒྷནྟི ཨེཏེ སཧསྶཡཱགིནོ ཨཏྟནོ སཧསྶཡཱགིཏཱཡ. ཡཾ ཏེན དལིདྡེནཱཏིཨཱདི ཏསྶེཝཏྠསྶ ཝིཝརཎཾ. སབྦེསམྤི ཏེསནྟི ‘‘སཏཾསཧསྶཱནཾ སཧསྶཡཱགིན’’ནྟི ཝུཏྟཱནཾ ཏེསཾ སབྦེསམྤི. ཨིཏརེསནྟི ‘‘ཏཐཱཝིདྷསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཔུརིསཏོ ཨཉྙེསཾ. དསཀོཊིསཧསྶདཱནནྟི དསཀོཊིསངྑཱཏཾ ཏཏོ ཨནེཀསཧསྶབྷེདཏཱཡ སཧསྶདཱནཾ.

‘‘ཀལཾ ནགྒྷཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ཏེསཾ དཱནཏོ ཨིམསྶ དཱནསྶ ཨུལཱ༹རཏརབྷཱཝེན ཝིཔུལཏརབྷཱཝེན ཝིཔུལཏརཕལཏཱཡ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨེཏཾ མཧཔྥལཏརནྟི ཛཱནནཏྠ’’ནྟི. པཙྩཡཝིསེསེན མཧཏྟཾ གཏོཏི མཧགྒཏོ, ཨུལཱ༹རོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཔུལསྶེཏཾ ཝེཝཙན’’ནྟི. སམེནཱཏི ཉཱཡེན, དྷམྨེནཱཏི ཨཏྠོ. ཝིསམེཏི ན སམེ མཙྪརིཡལཀྑཎཔྤཏྟེ. ཚེཏྭཱཏི པཱིལེ༹ཏྭཱ. ཏཾ པན པཱིལ༹ནཾ པོཐནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘པོཐེཏྭཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨསྶུམུཁཱཏི ཏིནྟཨསྶུམུཁསམྨིསྶཱ པརཾ རོདཱཔེཏྭཱ. མཧཱདཱནནྟི ཡཐཱཝུཏྟཾ བཧུདེཡྻདྷམྨསྶ པརིཙྩཛནེན མཧནྟདཱནཾ. ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཨཔརིསུདྡྷཏཱཡཱཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡསྶ དེཡྻདྷམྨགཝེསནཱཡ ཙ སུདྡྷཏཱཡ མལཱིནཏྟཱ. ཨིཏརཾ དྷམྨཙརིཡཱཡ ནིབྦཏྟིཏདཱནཾ. པརིཏྟདཱནནྟི པརིཏྟསྶ དེཡྻདྷམྨསྶ ཝསེན པརིཏྟདཱནཾ. ཨཏྟནོ ཨུཔྤཏྟིཡཱ པརིསུདྡྷཏཱཡཱཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡསྶ དེཡྻདྷམྨགཝེསནཱཡ ཙ ཝིསུདྡྷཏཱཡ. ཨེཝནྟིཨཱདིམཱཧཱཏི ‘‘ཨེཝཾ སཧསྶཱནཾ སཧསྶཡཱགིན’’ནྟི ཨཝོཙ. ཏཏྠ སཧསྶཱནནྟི སཏཾསཧསྶཱནཾ. གཱཐཱབནྡྷསུཁཏྠཾ སཏགྒཧཎཾ ན ཀཏཾ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

མཙྪརིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སཱདྷུསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༣. ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི པཱིཏིཝེགེན ཨུགྒིརིཏབྦཏཱཡ ཨུདཱནཾ ཨུགྒིརི ཨུཙྩཱརེསི. ཏཡིདཾ ཡསྨཱ པཱིཏིསམུཊྛཱཔིཏཾ ཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུདཱཧཱརཾ ཨུདཱཧརཱི’’ཏི. ཡཐཱ པན ཏཾ ཝཙནཾ ‘‘ཨུདཱན’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སདྡྷཱཡཱཏི ཨེཏྠ -ཀཱརོ ཧེཏུཨཏྠོ. པརིཙྩཱགཙེཏནཱཡ ཧི སདྡྷཱ ཝིསེསཔཙྩཡོ ཨསྶདྡྷསྶ ཏདབྷཱཝཏོ. པི-སདྡོ ཝུཏྟཏྠསམྤིཎྜནཏྠོ. ‘‘སཱཧཱུ’’ཏི པདཾ སཱདྷུསདྡེན སམཱནཏྠཾ དཊྛབྦཾ. ཀཐནྟི དཱནཡུདྡྷཱནཾ ཝིཔཀྑསབྷཱཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏཾ ཨུབྷཡནྟི དཱནཾ ཡུདྡྷནྟི ཨིདཾ དྭཡཾ. ཛཱིཝིཏབྷཱིརུཀོཏི ཛཱིཝིཏཝིནཱསབྷཱིརུཀོ. ཁཡབྷཱིརུཀོཏི བྷོགཀྑཡསྶ བྷཱིརུཀོ. ཝདནྟོཏི ཛཱིཝིཏེ སཱལཡཏཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཡུཛ྄ཛྷནེ ཨསམཏྠཏཾ པཝེདེནྟོ. ཚེཛྫནྟི ཧཏྠཔཱདཱདིཚེདོ. ཨུསྶཧནྟོཏི ཝཱིརིཡཾ ཀརོནྟོ. ཨེཝཾ བྷོགེ རཀྑིསྶཱམཱིཏི ཏཐཱ བྷོགེ ཨཔརིཀྑཱིཎེ ཀརིསྶཱམཱིཏི. ཝདནྟོཏི ཨིདྷ བྷོགེསུ ལོབྷཾ, ཏཏོ ཨེཝ དཱཏུཾ ཨསམཏྠཏཾ པཝེདེནྟོ. ཨེཝནྟི ཨེཝཾ ཛཱིཝིཏབྷོགནིརཔེཀྑཏཱཡ དཱནཉྩ ཡུདྡྷཉྩ སམཾ ཧོཏི. སདྡྷཱདིསམྤནྣོཏི སདྡྷཱདྷམྨཛཱིཝིཏཱཝཱིམཾསཱསཱིལཱདིགུཎསམནྣཱགཏོ. སོ ཧི དེཡྻཝཏྠུནོ པརིཏྟཀཏྟཱ ཨཔྤཀམྤི དདནྟོ ཨཏྟནོ པན ཙིཏྟསམྤཏྟིཡཱ ཁེཏྟསམྤཏྟིཡཱ ཙ བཧུཾ ཨུལཱ༹རཔུཉྙཾ པཝཌྜྷེནྟོ བཧུཝིདྷཾ ལོབྷ-དོས-ཨིསྶཱ-མཙྪརིཡ-དིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱདིབྷེདཾ ཏཔྤཊིཔཀྑཾ ཨབྷིབྷཝཏི, ཏཏོ ཨེཝ ཙ ཏཾ མཧཔྥལཾ ཧོཏི མཧཱནིསཾསཾ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘མཙྪེརཾ མདྡཏི’’ཙྩེཝ ཝུཏྟཾ, ཏསྶ པན ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀབྷཱཝཏོ.

པརཏྠཱཏི པརལོཀེ. ཨེཀསཱཊཀབྲཱཧྨཎཝཏྠུ ཨནྭཡཝསེན, ཨངྐུརཝཏྠུ བྱཏིརེཀཝསེན ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.

དྷམྨོ ལདྡྷོ ཨེཏེནཱཏི དྷམྨལདྡྷོ, པུགྒལོ. ཨགྒིཨཱཧིཏཔདསྶ ཝིཡ སདྡསིདྡྷི དཊྛབྦཱ. ‘‘ཨུཊྛཱནནྟི ཀཱཡིཀཾ ཝཱིརིཡཾ, ཝཱིརིཡནྟི ཙེཏསིཀ’’ནྟི ཝདནྟི. ཨུཊྛཱནནྟི བྷོགུཔྤཱདེ ཡུཏྟཔཡུཏྟཏཱ. ཝཱིརིཡནྟི ཏཛྫོ ཨུསྶཱཧོ. ཡམསྶ ཨཱཎཱཔཝཏྟིཊྛཱནཾ. ཝེཏརཎིམྤི ཨིཏརེ ནིརཡེ ཙ ཨཏིཀྐམྨ. ཏེ པན ཨབྦུདཱདཱིནཾ ཝསེན ཨཝཱིཙིཾ དསདྷཱ ཀཏྭཱ ཨཝསེསམཧཱནིརཡེ སཏྟཔི ཨཱཡུཔྤམཱཎབྷེདེན ཏཡོ ཏཡོ ཀཏྭཱ ཨེཀཏིཾསཱཏི ཝདནྟི. སཉྫཱིཝཱདིནིརཡསཾཝཏྟནསྶ ཀམྨསྶ ཏིཀྑམཛ྄ཛྷམུདུབྷཱཝེན ཏསྶ ཨཱཡུཔྤམཱཎསྶ ཏིཝིདྷཏཱ ཝིབྷཱཝེཏབྦཱ. ཨཔརེ པན ‘‘ཨཊྛ མཧཱནིརཡཱ སོལ༹ས ཨུསྶདནིརཡཱ ཨཱདིཏོ ཙཏྟཱརོ སིཏནིརཡེ ཨེཀཾ ཀཏྭཱ སཏྟ སིཏནིརཡཱཏི ཨེཝཾ ཨེཀཏིཾས མཧཱནིརཡཱ’’ཏི ཝདནྟི. མཧཱནིརཡགྒཧཎཏོ ཨཱདིཏོ ཙཏྟཱརོ སིཏནིརཡཱ ཨེཀོ ནིརཡོ ཀཏོཏི.

ཏེསནྟི ཝིཙིནིཏྭཱ གཧིཏཔཙྩཡཱནཾ. པཉྩནཝུཏིཔཱསཎྜབྷེདཱ པཔཉྩསཱུདནིསཾཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཱ. ཏཏྠཱཏི ཏེསུ དྭཱིསུ ཝིཙིནནེསུ. དཀྑིཎཱཝིཙིནནཾ ཨཱཧ, ཨུཔམཱནཱནི ཧི ནཱམ ཡཱཝདེཝ ཨུཔམེཡྻཏྠཝིབྷཱཝནཏྠཱནི. ཨེཏེན སུཁེཏྟགཧཎཏོཔི དཀྑིཎེཡྻཝིཙིནནཾ དཊྛབྦཾ.

པཱཎེསུ སཾཡམོཏི ཨིམིནཱ དསཝིདྷམྤི ཀུསལཀམྨཔཐདྷམྨཾ དསྶེཏི. ཡཐཱ ཧི ‘‘པཱཎེསུ སཾཡམོ’’ཏི ཨིམིནཱ སཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏཱཝོརོཔནཏོ སཾཡམོ ཝུཏྟོ, ཨེཝཾ ཏེསཾ སཱཔཏེཡྻཱཝཧཱརཏོ པརདཱརཱམསནཏོ ཝིསཾཝཱདནཏོ ཨཉྙམཉྙབྷེདནཏོ ཕརུསཝཙནེན སངྒྷཊྚནཏོ ནིརཏྠཀཝིཔྤལཔནཏོ པརསནྟཀཱབྷིཛ྄ཛྷཱནཏོ ཨུཙྪེདཙིནྟནཏོ མིཙྪཱབྷིནིཝེསནཏོ ཙ སཾཡམོ ཧོཏཱིཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སཱིལཱནིསཾསཾ ཀཐེཏུམཱརདྡྷཱ’’ཏི. ཕརུསཝཙནསཾཡམོ པནེཏྠ སརཱུཔེནེཝ ཝུཏྟོ.

པརསྶ ཨུཔཝཱདབྷཡེནཱཏི པཱཔཀིརིཡཧེཏུ པརེན ཨཏྟནོ ཝཏྟབྦཨུཔཝཱདབྷཡེན. ཨུཔཝཱདབྷཡཱཏི ཨུཔཝཱདབྷཡནིམིཏྟཾ. ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨམྷེ པརེ ན ཨུཔཝདེཡྻུ’’ནྟི ཨཱསཱིསནྟཱ པཱཔཾ ན ཀརོནྟི. དྷམྨཔདམེཝཱཏི ཨསངྑཏདྷམྨཀོཊྛཱསོ ཨེཝ སེཡྻོ སེཊྛོ. ཡསྨཱ སབྦསངྑཏཾ ཨནིཙྩཾ ཁཡདྷམྨཾ ཝཡདྷམྨཾ ཝིརཱགདྷམྨཾ ནིརོདྷདྷམྨཾ, ཏསྨཱ ཏདདྷིགམཱཡ ཨུསྶཱཧོ ཀརཎཱིཡོཏི དསྶེཏི. པུབྦསདྡོ ཀཱལཝིསེསཝིསཡོཏི ཨཱཧ ‘‘པུབྦེ ཙ ཀསྶཔབུདྡྷཱདིཀཱལེཔཱི’’ཏིཨཱདི. པུན ཨཀཱལཝིསེསོ ཨཔཱཊིཡེཀྐོ བྷུམྨཏྠཝིསཡོཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦེཔི ཝཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ སབྦེཔི ཝཱཏི ཨེཏེ སབྦེཔི ཀསྶཔབུདྡྷཱདཡོ ལོཀནཱཐཱ སནྟོ ནཱམ ཝཱུཔསནྟསབྦཀིལེསསནྟཱཔཱ སནྟསབྦྷཱུཏགུཎཏྟཱ.

སཱདྷུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ནསནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༤. ཀམནཱིཡཱནཱིཏི ཀནྟཱནི. ཏཏོ ཨེཝ ཨེཏཱནི ཨིཊྛཱརམྨཎཱནི སུཁཱརམྨཎཱནི རཱུཔཱདཱིནི, ཏེ པན ཝཏྠུཀཱམཱ, ཏདཱརམྨཎཀིལེསཀཱམཱ ཝཱ. ‘‘ན སནྟི ཀཱམཱ མནུཛེསཱུ’’ཏི དེསནཱསཱིསམེཏཾ, ནིཙྪཡེན ཀཱམཱ ཨནིཙྩཱཡེཝ. མཙྩུ དྷཱིཡཏི ཨེཏྠཱཏི མཙྩུདྷེཡྻཾ. ན པུན ཨཱགཙྪཏི ཨེཏྠ ཏཾ ཨཔུནཱགམནཾ. ཨཔུནཱགམནསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནཾ ཨནུཔགཙྪནཏོ. ནིབྦཱནཾ ཧཱིཏིཨཱདི ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ ཝིཝརཎཾ. བདྡྷོཏི པཊིབདྡྷཙིཏྟོ. པམཏྟོཏི ཝོསྶགྒཔམཱདཾ ཨཱཔནྣོ.

ཏཎྷཱཚནྡཏོ ཛཱཏཾ ཏསྶ ཝིསེསཔཙྩཡཏྟཱ. ཨིཙྪིཏཾ ཧནཏཱིཏི ཨགྷཾ, དུཀྑཾ. ཨིདྷ པན ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཝསེན པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑནྟི. ཚནྡཝིནཡཱ ཨགྷཝིནཡོཏི ཧེཏུནིརོདྷེན ཧི ཕལནིརོདྷོ, ཨེཝཾ སཨུཔཱདིསེསནིབྦཱནཾ ཝཏྭཱ ཨགྷཝིནཡཱ དུཀྑཝིནཡོཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཾ ཝདཏི.

ཙིཏྲཱནཱིཏི ཀིལེསཀཱམཱཔི ཝེདནཱདིཊྛིསམྤཡོགབྷེདེན ཧོནྟི, ཨཱཀཱརབྷེདེན ཙ ཨཏྠི སཝིགྷཱཏཱཝིགྷཱཏཱཏི ཏཏོ ཝིསེསེཏུཾ ‘‘ཨཱརམྨཎཙིཏྟཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སངྐཔྤིཏརཱགོཏི སུབྷཱདིཝསེན སངྐཔྤིཏཝཏྠུམྷི རཱགོ. ཀིལེསཀཱམོ ཀཱམོཏི ཝུཏྟོ ཏསྶེཝིདྷ ཝིསེསཏོ ཀཱམབྷཱཝསིདྡྷིཏོ. པསཱུརསུཏྟེན ཝིབྷཱཝེཏབྦོ ‘‘ན ཏེ ཀཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏསྶ ཝཏྠུམྷི ཨཱགཏཏྟཱ. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ སངྑེཔེནེཝ ཝིབྷཱཝེནྟོ ‘‘པསཱུརཔརིབྦཱཛཀོ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ན ཏེ ཀཱམཱ ཡཱནི ཙིཏྲཱནི ལོཀེཏི ཏེ ཙེ ཀཱམཱ ན ཧོནྟི, ཡཱནི ལོཀེ ཙིཏྲཱནི རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎཱནི. ཝེདེསཱིཏི ཀེཝལཾ སངྐཔྤརཱགཉྩ ཀཱམཾ ཀཏྭཱ ཝདེསི ཙེ. ཧེཧིནྟཱིཏི བྷཝེཡྻུནྟི ཨཏྠོ. སུཎནྟོ སདྡཱནི མནོརམཱནི, སཏྠཱཔི ཏེ ཧེཧིཏི ཀཱམབྷོགཱིཏི པཙྩེཀཾ གཱཐཱ, ཨིདྷ པན སཾཁིཔིཏྭཱ དསྶིཏཱ. དྷཱིརཱ ནཱམ དྷིཏིསམྤནྣཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཎྜིཏཱ’’ཏི.

ཏསྶཱཏི ཡོ པཧཱིནཀོདྷམཱནོ སབྦསོ སཾཡོཛནཱཏིགོ ནཱམརཱུཔསྨིཾ ཨསཛྫནྟོ རཱགཱདིཀིཉྩནརཧིཏོ, ཏསྶ. མོགྷརཱཛཱ ནཱམ ཐེརོ བཱཝརཱིབྲཱཧྨཎསྶ པརིཙཱརཀཱནཾ སོལ༹སནྣཾ ཨཉྙཏརོ. ཡཐཱནུསནྡྷིཾ ཨཔྤཏྟོ སཱཝསེས-ཨཏྠོ, ཀིཉྩི ཝཏྟབྦཾ ཨཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སབྦསོ ཝིམུཏྟཏྟཱཝ དེཝམནུསྶཱ ནམསྶནྟི, ཡེ ཏཾ པཊིཔཛྫནྟི. ཏེསཾ ཀིཾ ཧོཏི? ཀིཉྩིཔི ན སིཡཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠཝིསེསོ? དསབལཾ སནྡྷཱཡེཝམཱཧ ཨུཀྐཊྛནིདྡེསེན. ཨནུཔཊིཔཏྟིཡཱཏི པཊིཔཏྟིཾ ཨནུགནྟྭཱ པཊིཔཛྫནེན. ནམསྶནྟི ཏཾ པཱུཛེནྟི.

ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཛཱནིཏྭཱཏི ཏེན པཊིཝིདྡྷཾ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ. ཏཐཱ ཙ བུདྡྷསུབུདྡྷཏཱཡ ནིབྦེམཏིཀཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཙིཀིཙྪཾ པཧཱཡཱ’’ཏི. ཏཏོ པརཾ པན ཨནུཀྐམེན ཨགྒམགྒཱདྷིགམེན སངྒཱཏིགཱཔི ཧོནྟི. ཨསེཀྑདྷམྨཔཱརིཔཱུརིཡཱ པསཾསིཡཱ ཝིཉྙཱུནཾ པསཾསཱཔི ཧོནྟཱིཏི.

ནསནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༥. ཨུཛ྄ཛྷཱནཝསེན པཝཏྟཱ སཉྙཱ ཨེཏེསཾ ཨཏྠི, ཨུཛ྄ཛྷཱནཝསེན ཝཱ སཉྫཱནནྟཱིཏི ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙཱི. ཀཱརཡེཏི ཀཏཱནཾ པརིཡནྟཾ ཀཱརཡེཏི ཨཏྠོ. པརིཡནྟཀཱརིཏནྟི པརིཙྪིནྣཀཱརིཏཾ པརིམིཏཝཙནནྟི ཨཏྠོ. པཾསུཀཱུལཱདིཔཊིཔཀྑནཡེན པཏྟུཎྞདུཀུལཱདི ཝུཏྟཾ. ནཱམཾ གཧིཏནྟི ཨེཏེན ‘‘ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིཀཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཀ-སདྡོ སཉྙཱཡནྟི དསྶེཏི.

ཨཉྙེནཱཀཱརེན བྷཱུཏནྟི ཨཏྟནཱ པཝེདིཡམཱནཱཀཱརཏོ ཨཉྙེན ཨསུདྡྷེན ཨཱཀཱརེན ཝིཛྫམཱནཾ ཨུཔལབྦྷམཱནཾ ཨཏྟཱནཾ. ཝཉྩེཏྭཱཏི པལམྦྷེཏྭཱ. ཏསྶ ཀུཧཀསྶ. ཏཾ ཙཏུནྣཾ པཙྩཡཱནཾ པརིབྷུཉྫནཾ. པརིཛཱནནྟཱིཏི ཏསྶ པཊིཔཏྟིཾ པརིཙྪིཛྫ ཛཱནནྟི. ཀཱརཀོཏི སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཀཏྟཱ, སམྨཱཔཊིཔཛྫིཏཱཏི ཨཏྠོ.

ཨིདནྟི ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟཾ, ཨཡནྟི ཨཏྠོ. དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔདཱཏི ནིབྦཱནདྷམྨསྶ ཨནུཙྪཝིཀཏཱཡ ཨནུདྷམྨབྷཱུཏཱ པཊིཔདཱ. པཊིཔཀྑཝིདྷམནེ ཨསིཐིལཏཱཡ དལ༹ྷཱ. བྷཱསིཏམཏྟེན ཙ སཝནམཏྟེན ཙཱཏི ཨེཏྠ -སདྡོ ཝིསེསནིཝཏྟིཨཏྠོ. ཏེན བྷཱསིཏསྶ སུཏསྶ ཙ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཝིསེསཾ ནིཝཏྟེཏི. ལོཀཔརིཡཱཡནྟི ལོཀསྶ པརིཝིདྷམནཾ ཨུཔྤཱདནིརོདྷཝསེན སངྑཱརཱནཾ པརཱཝུཏྟིཾ. ཏེནཱཧ ‘‘སངྑཱརལོཀསྶ ཨུདཡབྦཡ’’ནྟི. སྭཱཡམཏྠོ སཙྩཔཊིཝེདྷེནེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཏུསཙྩདྷམྨཉྩ ཨཉྙཱཡཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ན ཀུབྦནྟཱིཏི ཨཏྟནི ཝིཛྫམཱནམྤི གུཎཾ ཨནཱཝཱིཀརོནྟོ ‘‘ཡཐཱ ཏུམྷེ ཝདཐ, ཨེཝཾ ན ཀུབྦནྟཱི’’ཏི ཨཝིཛྫམཱནཏཾ བྱཱཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨཀཱརཀམེཝཱཏི དོསཾ ཨཀཱརཀམེཝ. ཨཙྩཡསྶ པཊིགྒཎྷནཾ ནཱམ ཨདྷིཝཱསནཾ, ཨེཝཾ སོ དེསཀེན དེསིཡམཱནོ ཏཏོ ཝིགཏོ ནཱམ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘པཊིགྒཎྷཱཏཱུཏི ཁམཏཱུ’’ཏི.

སབྷཱཝེནཱཏི སབྷཱཝཏོ. ཨེཀསདིསནྟི པརེསཾ ཙིཏྟཱཙཱརཾ ཛཱནནྟམྤི ཨཛཱནནྟེཧི སཧ ཨེཀསདིསཾ ཀརོནྟཱ. པརཏོཏི པཙྪཱ. ཀཐཱཡ ཨུཔྤནྣཱཡཱཏི ‘‘ཀསྶཙྩཡཱ ན ཝིཛྫནྟཱི’’ཏིཨཱདིཀཐཱཡ པཝཏྟམཱནཱཡ ‘‘ཏཐཱགཏསྶ བུདྡྷསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བུདྡྷབལཾ བུདྡྷཱནུབྷཱཝཾ དཱིཔེཏྭཱ. ཁམིསྶཱམཱིཏི ཨཙྩཡདེསནཾ པཊིགྒཎྷིསྶཱམི. ཏཔྤཊིགྒཧོ ཧི ཨིདྷ ཁམནནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ, སཏྠཱ པན སབྦཀཱལཾ ཁམོ ཨེཝ.

ཀོཔོ ཨནྟརེ ཙིཏྟེ ཨེཏསྶཱཏི ཀོཔནྟརོ. དོསོ གརུ གརུཀཱཏབྦོ ཨསྶཱཏི དོསགརུ. ‘‘པཊིམུཙྩཏཱི’’ཏི ཝཱ པཱཋོ, ཨཡམེཝ ཨཏྠོ. ཨཙྩཱཡིཀཀམྨནྟི སཧསཱ ཨནུཔདྷཱརེཏྭཱ ཀིརིཡཱ. ནོ ཙིདྷཱཏི ནོ ཙེ ཨིདྷ. ཨིདྷཱཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨཔགཏཾ ཨཔནཱིཏཾ. དོསོ ནོ ཙེ སིཡཱ, ཏེན པརིཡཱཡེན ཡདི ཨཔརཱདྷོ ནཱམ ན བྷཝེཡྻཱཏི. ན སམྨེཡྻུཾ ན ཝཱུཔསམེཡྻུཾ. ཀུསལོཏི ཨནཝཛྫོ.

དྷཱིརོ སཏོཏི པདདྭཡེན ཝཊྚཚིནྡཾ ཨཱཧ. ཀོ ནིཙྩམེཝ པཎྜིཏོ ནཱམཱཏི ཨཏྠོཏི ‘‘ཀསྶཙྩཡཱ’’ཏིཨཱདིཀཱཡ པུཙྪཱགཱཐཱཡ ཨཏྠོ. དཱིགྷམཛ྄ཛྷིམསཾཝཎྞནཱསུ ཏཐཱགཏ-སདྡོ ཝིཏྠཱརཏོ སཾཝཎྞིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝམཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི. བུདྡྷཏྟཱདཱིཧཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ‘‘བོདྷེཏཱ པཛཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཏྠུཏིགཱཐཱནིདྡེས ༩༧) ནིདྡེསེ ཨཱགཏཀཱརཎཱནི སངྒཡ྄ཧནྟི. ཝིམོཀྑཾ ཝུཙྩཏི ཨརིཡམགྒོ, ཏསྶ ཨནྟོ ཨགྒཕལཾ, ཏཏྠ བྷཝཱ པཎྞཏྟི, ཏསྶཱ ཝསེན. ཨེཝཾ བུདྡྷབལཾ དཱིཔེཏི. ཨིདཱནི ཁིཏྟཾ སངྑེཔེན སཾཧརཱཔིཏཾ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི.

ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. སདྡྷཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༦. ཏཏྭསྶཱཏི ཨོ-ཀཱརསྶ ཝ-ཀཱརཱདེསཾ ཨ-ཀཱརསྶ ཙ ལོཔཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏོ ཨསྶཱ’’ཏི. ‘‘ཏཏསྶཱ’’ཏི ཝཱ པཱཋོ, ཏཏོཏི ཙ སདྡྷཱཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. ནཱནུཔཏནྟཱིཏི ན ཝཏྟནྟི. པམཱདཾ ཀརོནྟཱིཏི པམཛྫནྟི, མིཙྪཱ པཊིཔཛྫནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ལཀྑཎཱནཱིཏི ཨནིཙྩཱདིལཀྑཎཱནི. ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི ཨུཔེཙྩ ཉཱཎཙཀྑུནཱ པེཀྑཏི, ཨནུཔསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཱགཏཀིཙྩནྟི ཨཱཧཏཀིཙྩཾ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ. སཱདྷེཏཱིཏི ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷཝསེན ནིཔྥཱདེཏི, ཏཐལཀྑཎཾ ནིརོདྷསཙྩཾ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ མགྒེཔི ཝཏྟབྦོ ཏེན ཝིནཱ ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷསྶ ཨསམྦྷཝཏོ. ཀསིཎཱརམྨཎསྶཱཏི ཨིདཾ ལཀྑཎཝཙནཾ. ཨཀསིཎཱརམྨཎསམཱཔཏྟིཡོཔི ཧི སནྟཱིཏི. ཡཐཱ ཙ ཀསིཎཱརམྨཎཱནི ཨཊྛནྣཾ སམཱཔཏྟཱིནཾ ཨཝསེསཱནཉྩ ཏདཱརམྨཎཱནཾ པཙྩཝེཀྑཎཝསེན ཙིཏྟཱནཾ, ཨེཝཾ ཏེན ཏཱནི ཨཱརམྨཎཱནི གཧིཏཱནཱིཏི ‘‘ཀསིཎཱརམྨཎསྶ’’ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ. པརམཾ ཨུཏྟམཾ སུཁནྟི ཝཏྟབྦཏོ པརམསུཁཾ ཨརཧཏྟཾ.

སདྡྷཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སམཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༧. ཨུདཱནཾ པཊིཙྩཱཏི ཨུཀྐཱཀརཉྙཱ ཛཱཏིསམྦྷེདཔརིཧཱརནིམིཏྟཾ ཨཏྟནོ ཝཾསཔརིསུདྡྷཾ ནིསྶཱཡ ཝུཏྟཾ པཱིཏིཨུདཱཧཱརཾ པཊིཙྩ གོཏྟཝསེན ‘‘སཀྐཱ’’ཏི ལདྡྷནཱམཱནཾ. ཡདི ཨེཀོཔི ཛནཔདོ, ཀཐཾ བཧུཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘རུལ༹ྷཱིསདྡེནཱ’’ཏི. ཨཀྑརཙིནྟིཀཱ ཧི ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཡུཏྟེ ཝིཡ སལིངྒཝཙནཱནི ཨིཙྪནྟི, ཨཡམེཏྠ རུལ༹ྷཱི ཡཐཱ ‘‘ཨཝནྟཱི ཀུརཱུ’’ཏི, ཏབྦིསེསནེ པན ཛནཔདསདྡེ ཛཱཏིསདྡཏཱཡ ཨེཀཝཙནམེཝ. ཨརོཔིམེཏི ཀེནཙི ན རོཔིམེ.

ཨཱཝརཎེནཱཏི སེཏུནཱ. བནྡྷཱཔེཏྭཱཏི པཎྜུཔལཱསཔཱསཱཎམཏྟིཀཁཎྜཱདཱིཧི ཨཱལིཾ ཐིརཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ. སསྶཱནི ཀཱརེནྟཱིཏི ཛེཊྛམཱསེ ཀིར གྷམྨསྶ བལཝབྷཱཝེན ཧིམཝནྟེ ཧིམཾ ཝིལཱིཡིཏྭཱ སནྡིཏྭཱ ཨནུཀྐམེན རོཧིཎིཾ ནདིཾ པཝིསཏི, ཏཾ བནྡྷིཏྭཱ སསྶཱནི ཀཱརེནྟི. ‘‘ཛཱཏིཾ གྷཊྚེཏྭཱ ཀལཧཾ ཝཌྜྷཡིཾསཱུ’’ཏི སངྑེཔེན ཝུཏྟམཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཀོལིཡཀམྨཀརཱ ཝདནྟཱི’’ཏི ཨཱཧ. ནིཡུཏྟཨམཙྩཱནནྟི ཏསྨིཾ སསྶཔརིཔཱལནཀམྨེ ནིཡོཛིཏམཧཱམཏྟཱནཾ.

ཏཱིཎི ཛཱཏཀཱནཱིཏི ‘‘ཀུཋཱརིཧཏྠོ པུརིསོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཕནྡནཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༡༣.༡༤ ཨཱདཡོ) ‘‘དུདྡུབྷཱཡཏི བྷདྡནྟེ’’ཏིཨཱདིནཱ དུདྡུབྷཛཱཏཀཾ, (ཛཱ. ༡.༤.༨༥ ཨཱདཡོ) ‘‘ཝནྡཱམི ཏཾ ཀུཉྫརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ལཊུཀིཀཛཱཏཀནྟི (ཛཱ. ༡.༥.༣༩ ཨཱདཡོ) ཨིམཱནི ཏཱིཎི ཛཱཏཀཱནི. དྭེ ཛཱཏཀཱནཱིཏི –

‘‘སཱདྷུ སམྦཧུལཱ ཉཱཏཱི, ཨཔི རུཀྑཱ ཨརཉྙཛཱ;

ཝཱཏོ ཝཧཏི ཨེཀཊྛཾ, བྲཧནྟམྤི ཝནཔྤཏི’’ནྟི. –

ཨཱདིནཱ རུཀྑདྷམྨཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༡.༧༤).

‘‘སམྨོདམཱནཱ གཙྪནྟི, ཛཱལམཱདཱཡ པཀྑིནོ;

ཡདཱ ཏེ ཝིཝདིསྶནྟི, ཏདཱ ཨེཧིནྟི མེ ཝས’’ནྟི. (ཛཱ. ༡.༡.༣༣) –

ཨཱདིནཱ སམྨོདམཱནཛཱཏཀནྟི ཨིམཱནི དྭེ ཛཱཏཀཱནི.

‘‘ཨཏྟདཎྜཱ བྷཡཾ ཛཱཏཾ, ཛནཾ པསྶཐ མེདྷགཾ;

སཾཝེགཾ ཀིཏྟཡིསྶཱམི, ཡཐཱ སཾཝིཛིཏཾ མཡཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ༩༤༡) –

ཨཱདིནཱ ཨཏྟདཎྜསུཏྟཾ.

ཏེནཱཏི བྷགཝཏཱ. ཀལཧཀརཎབྷཱཝོཏི ཀལཧཀརཎསྶ ཨཏྠིབྷཱཝོ. མཧཱཔཐཝིཡཱ མཧགྒྷེ ཁཏྟིཡེ ཀསྨཱ ནཱསེཐཱཏི དསྶེཏྭཱ ཀལཧཾ ཝཱུཔསམེཏུཀཱམོ བྷགཝཱ པཐཝིཾ ནིདསྶནབྷཱཝེན གཎྷཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘པཐཝཱི ནཱམ ཀིཾ ཨགྒྷཏཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཊྛཱནེཏི ཨཀཱརཎེ. ཝེརཾ ཀཏྭཱཏི ཝིརོདྷཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ. ཏཾཏཾཔལོབྷནཀིརིཡཱཡ པརཀྐམནྟིཡོ ‘‘ཨུཀྐཎྛནྟཱུ’’ཏི སཱསནཾ པེསེནྟི. ཀུཎཱལདཧེཏི ཀུཎཱལདཧཏཱིརེ པཏིཊྛཱཡ. པུཙྪིཏཾ ཀཐེསི ཨནུཀྐམེན ཀུཎཱལསཀུཎརཱཛསྶ པུཙྪཱཔསངྒེན ཀུཎཱལཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༢.༢༡.ཀུཎཱལཛཱཏཀ) ཀཐེསྶཱམཱིཏི. ཨནབྷིརཏིཾ ཝིནོདེསི ཨིཏྠཱིནཾ དོསདསྶནམུཁེན ཀཱམཱནཾ ཨཱདཱིནཝོཀཱརསཾཀིལེསཝིབྷཱཝནཝསེན. པུརིསཔུརིསེཧཱིཏི ཀོསཛྫཾ ཝིདྡྷཾསེཏྭཱ པུརིསཐཱམབྲཱུཧནེན ཨུཏྟམཔུརིསེཧི ནོ བྷཝིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཨུཔྤནྣཙིཏྟཱ. ཨཝིསྶཊྛསམཎཀམྨནྟཱ ཨཔརིཙྩཏྟཀམྨཊྛཱནཱབྷིཡོགཱཏི ཨཏྠོ. ནིསཱིདིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི བྷགཝཱ ཙིནྟེསཱིཏི ཡོཛནཱ.

པདུམིནིཡནྟི པདུམཝནེ. ཝིཀསིཾསུ གུཎགཎཝིབོདྷེན. ཨཡཾ ཨིམསྶ…པེ… ན ཀཐེསཱིཏི ཨིམིནཱ སབྦེཔི ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏཱཝདེཝ པཊིཔཱཊིཡཱ ཨཱགཏཏྟཱ ཨཉྙམཉྙསྶ ལཛྫམཱནཱ ཨཏྟནཱ པཊིལདྡྷཝིསེསཾ བྷགཝཏོ ནཱརོཙེསུནྟི དསྶེཏི. ཁཱིཎཱསཝཱནནྟིཨཱདིནཱ ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ.

ཨོསཊམཏྟེཏི བྷགཝཏོ སནྟིཀཾ ཨུཔགཏམཏྟེ. ཨརིཡམཎྜལེཏི ཨརིཡཔུགྒལསམཱུཧེ. པཱཙཱིནཡུགནྡྷརཔརིཀྑེཔཏོཏི ཡུགནྡྷརཔབྦཏསྶ པཱཙཱིནཔརིཀྑེཔཏོ, ན བཱཧིརཀེཧི ཝུཙྩམཱནཨུདཡཔབྦཏཏོ. རཱམཎེཡྻཀདསྶནཏྠནྟི བུདྡྷུཔྤཱདཔཊིམཎྜིཏཏྟཱ ཝིསེསཏོ རམཎཱིཡསྶ ལོཀསྶ རམཎཱིཡབྷཱཝདསྶནཏྠཾ. ཨུལླངྒྷིཏྭཱཏི ཨུཊྛཧིཏྭཱ. ཨེཝརཱུཔེ ཁཎེ ལཡེ མུཧུཏྟེཏི ཡཐཱཝུཏྟེ ཙནྡམཎྜལསྶ ཨུཊྛིཏཀྑཎེ ཨུཊྛིཏཝེལཱཡཾ ཨུཊྛིཏམུཧུཏྟེཏི ཨུཔརཱུཔརིཀཱལསྶ ཝཌྜྷིཏབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ.

ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཛཱཏིཨཱདིཝསེན བྷགཝཏོ ཨནུརཱུཔཔརིཝཱརབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. མཧཱསམྨཏསྶ ཝཾསེ ཨུཔྤནྣོཏིཨཱདི ཀུལཝཾསསུདྡྷིདསྶནཾ. ཁཏྟིཡགབྦྷེ ཛཱཏོཏི ཨིདཾ སཏིཔི ཛཱཏིཝིསུདྡྷིཡཾ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཝསེན ཨཝིསུདྡྷཏཱ སིཡཱཏི ཏེསམྤི ‘‘ཨཝིསུདྡྷཏཱ ནཏྠི ཨིམེས’’ནྟི ཝིསུདྡྷིདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ. སཏིཔི ཙ གབྦྷཝིསུདྡྷིཡཾ ཀཏདོསེན མིསྶཀཏྟཱ ཨརཛྫཱརཧཏཱཔི སིཡཱཏི ‘‘ཏམྤི ནཏྠི ཨིམེས’’ནྟི དསྶནཏྠཾ ‘‘རཱཛཔབྦཛིཏཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.

སཱམནྟཱཏི སམཱིཔེ. ཙལིཾསཱུཏི ཨུཊྛཧིཾསུ. ཀོསམཏྟཾ ཋཱནཾ སདྡནྟརཾ, ‘‘སདྡསཝནཊྛཱནམེཝ སདྡནྟར’’ནྟི ཨཔརེ. ཏིཀྑཏྟུཾ ཏེསཊྛིཡཱ ནགརསཧསྶེསཱུཏི ཛམྦུདཱིཔེ ཀིར ཨཱདིཏོ མཧནྟཱནི ཏེསཊྛི ནགརསཧསྶཱནི ཨུཔྤནྣཱནི, ཏཐཱ དུཏིཡཾ, ཏཐཱ ཏཏིཡཾ. ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཏིཀྑཏྟུཾ ཏེསཊྛིཡཱ ནགརསཧསྶེསཱུ’’ཏི. ཏཱནི པན སམྤིཎྜེཏྭཱ སཏསཧསྶཏོ པརཾ ནཝསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཨསཱིཏིསཧསྶཱནི. ནཝནཝུཏིཡཱ དོཎམུཁསཏསཧསྶེསཱུཏི ནཝསཏསཧསྶཱདྷིཀེསུ ནཝུཏིསཏསཧསྶེསུ དོཎམུཁེསུ. དོཎམུཁནྟི ཙ མཧཱནགརསྶ ཨཱཡུཔྤཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏཾ པཱདནགརཾ ཝུཙྩཏི. ཚནཝུཏིཡཱ པཊྚནཀོཊིསཏསཧསྶེསཱུཏི ཚཀོཊིསཏསཧསྶཨདྷིཀེསུ ནཝུཏིཀོཊིསཏསཧསྶཔཊྚནེསུ. ཏམྦཔཎྞིདཱིཔཱདིཚཔཎྞཱསཱཡ རཏནཱཀརེསུ. ཨེཝཾ པན ནགར-དོཎམུཁཔཊྚན-རཏནཱཀརཱདིབྷཱཝེན ཀཐནཾ ཏཾཏཾཨདྷིཝཏྠཱཡ ཝསནྟཱིནཾ ཏཱསཾ དེཝཏཱནཾ བཧུབྷཱཝདསྶནཏྠཾ. ཡདི དསསཧསྶཙཀྐཝཱལེ༹སུ དེཝཏཱ སནྣིཔཏིཏཱ. ཨཐ ཀསྨཱ པཱལི༹ཡཾ ‘‘དསཧི ཙ ལོཀདྷཱཏཱུཧཱི’’ཏི? ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘དསསཧསྶ…པེ… ཨདྷིཔྤེཏ’’ནྟི. ཏེན སཧསྶིལོཀདྷཱཏུ ཨིདྷ ‘‘ཨེཀཱ ལོཀདྷཱཏཱུ’’ཏི ཝེདིཏབྦཱ.

ལོཧཔཱསཱདེཏི སབྦཔཋམཀཏེ ལོཧཔཱསཱདེ. བྲཧྨལོཀེཏི ཧེཊྛིམེ བྲཧྨལོཀེ. ཡདི ཏཱ དེཝཏཱ ཨེཝཾ ནིརནྟརཱ ཧུཏྭཱ སནྣིཔཏིཏཱ, པཙྪཱ ཨཱགཏཱནཾ ཨོཀཱསོ ཨེཝ ན བྷཝེཡྻཱཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡཐཱ ཁོ པནཱ’’ཏིཨཱདི.

སུདྡྷཱཝཱསཀཱཡེ ཨུཔྤནྣཱ སུདྡྷཱཝཱསཀཱཡིཀཱ. ཏཱསཾ པན ཡསྨཱ སུདྡྷཱཝཱསབྷཱུམི ནིཝཱསཊྛཱནཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སུདྡྷཱཝཱསཝཱསཱིན’’ནྟི. ཨཱཝཱསཱཏི ཨཱཝཱསཊྛཱནབྷཱུཏཱ. དེཝཏཱ པན ཨོརམྦྷཱགིཡཱནཾ ཨིཏརེསཉྩ སཾཡོཛནཱནཾ སམུཙྪིནྣཊྛེན སུདྡྷོ ཨཱཝཱསོ ཝིཧཱརོ ཨེཏེསནྟི སུདྡྷཱཝཱསཱ. མཧཱསམཱགམཾ ཉཏྭཱཏི མཧཱསམཱགམཾ གཏཱཏི ཉཏྭཱ.

པུརཏྠིམཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཡཾ ཨོཏརི ཨཉྙཏྠ ཨོཀཱསཾ ཨལབྷམཱནོ. ཨེཝཾ སེསཱཔི. མཎིཝམྨནྟི ཨིནྡནཱིལམཎིམཡཾ ཀཝཙཾ. བུདྡྷཱནཾ ཨབྷིམུཁབྷཱགོ བུདྡྷཝཱིཐི, སཱ ཡཱཝ ཙཀྐཝཱལཱ༹ ཨུཏྟརིཏུཾ ན སཀྐཱ. མཧཏིཡཱ བུདྡྷཝཱིཐིཡཱཝཱཏི བུདྡྷཱནཾ སནྟིཀཾ ཨུཔསངྐམནྟེཧི ཏེཧི དེཝབྲཧྨེཧི ཝལཉྫིཏབུདྡྷཝཱིཐིཡཱཝ.

སམིཏི སངྒཏི སནྣིཔཱཏོ སམཡོ, མཧནྟོ སམཡོ མཧཱསམཡོཏི ཨཱཧ ‘‘མཧཱསམཱུཧོ’’ཏི. པཝདྡྷཾ ཝནཾ པཝནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝནསཎྜོ’’ཏི. དེཝགྷཊཱཏི དེཝསམཱུཧཱ. སམཱདཧཾསཱུཏི སམཱཧིཏཾ ལོཀུཏྟརསམཱདྷིཾ སུཊྛུ ཨཔྤིཏཾ ཨཀཾསུ. ཏཐཱ སམཱཧིཏཾ པན སམཱདྷིནཱ ནིཡོཛིཏཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སམཱདྷིནཱ ཡོཛེསུ’’ནྟི. སབྦེསཾ གོམུཏྟཝངྐཱདཱིནཾ དཱུརསམུསྶཱརིཏཏྟཱ ཨཏྟནོ…པེ… ཨཀརིཾསུ. ཝིནཡཏི ཨསྶེ ཨེཏེཧཱིཏི ནེཏྟཱནི, ཡོཏྟཱནི. ཨཝཱིཐིཔཊིཔནྣཱནཾ ཨསྶཱནཾ ཝཱིཐིཔཊིཔཱདནཾ རསྨིགྒཧཎེན ཧོཏཱིཏི ‘‘ཡོཏྟཱནི གཧེཏྭཱ ཨཙོདེནྟོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏཾ པན ཨཙོདནཾ ཨཝཱརཎམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཙོདེནྟོ ཨཝཱརེནྟོ’’ཏི.

ཡཐཱ ཁཱིལཾ བྷིཏྟིཡཾ, བྷཱུམིཡཾ ཝཱ ཨཱཀོཊིཏཾ དུནྣཱིཧརཎཾ, ཡཐཱ ཙ པལིགྷཾ ནགརཔྤཝེསནིཝཱརཎཾ, ཡཐཱ ཙ ཨིནྡཁཱིལཾ གམྦྷཱིརནེམི སུནིཁཱཏཾ དུནྣཱིཧརཎཾ, ཨེཝཾ རཱགཱདཡོ སཏྟསནྟཱནཏོ དུནྣཱིཧརཎཱ ནིབྦཱནནགརཔྤཝེསནིཝཱརཎཱ ཙཱཏི ཏེ ‘‘ཁཱིལཾ པལིགྷཾ ཨིནྡཁཱིལ’’ནྟི ཙ ཝུཏྟཱ. ཨཱུཧཙྩཱཏི ཨུདྡྷརིཏྭཱ. ཏཎྷཱཨེཛཱཡ ཨབྷཱཝེན ཨནེཛཱ. པརམསནྟུཊྛབྷཱཝེན ཙཱཏུདྡིསཏྟཱ ཨཔྤཊིཧཏཙཱརིཀཾ ཙརནྟི. བུདྡྷཙཀྑུ-དྷམྨཙཀྑུ-དིབྦཙཀྑུ-སམནྟཙཀྑུ-པཀཏིཙཀྑཱུནཾ ཝསེན པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི. སུདནྟཱ ཀུཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཀྑུཏོཔཱི’’ཏི. ཚནྡཱདཱིཧཱིཏི ཚནྡཱདཱིནཾ ཝསེན ན གཙྪནྟི ན ཝཏྟནྟི. ན ཨཱགཙྪནྟི ཨནུཔྤཱདནཏོ. ཨཱགུནྟི ཨཔརཱདྷཾ.

སབྦསཾཡོགཱཏི ཝིབྷཏྟིལོཔེན ནིདྡེསོ, སབྦེ སཾཡོགེཏི ཨཏྠོ. ཝིསཛྫཱཏི ཝིསཛྫིཏྭཱ. ཨེཝམྤཱིཏི ཨིམཱཡཔི གཱཐཱཡ ཝསེན ‘‘ཨཱགུཾ ན ཀརོཏཱི’’ཏི པདེ.

གཏཱསེཏི གཏཱ ཨེཝ. ན གམིསྶནྟི པརིནིཊྛིཏསརཎགམནཏྟཱ. ལོཀུཏྟརསརཎགམནཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིབྦེམཏིཀསརཎགམནེན གཏཱ’’ཏི. ཏེ ཧི ནིཡམེན ཨཔཱཡཾ ན གམིསྶནྟི, དེཝཀཱཡཉྩ པརིཔཱུརེསྶནྟི. ཡེ པན ལོཀིཡེན སརཎགམནེན བུདྡྷཾ སརཎཾ གཏཱ, ན ཏེ གམིསྶནྟི ཨཔཱཡཾ, སཏི ཙ པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ པཧཱཡ མཱནུསཾ དེཧཾ དེཝཀཱཡཾ པརིཔཱུརེསྶནྟཱིཏི. ཏེནཱཧ སོ བྲཧྨཱ ‘‘ཡེ ཀེཙི བུདྡྷཾ…པེ… པརིཔཱུརེསྶནྟཱི’’ཏི.

སམཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སཀལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༨. ནྟི ཨུཡྻཱནཾ སངྑཾ གཏནྟི སམྦནྡྷོ. དྷནུནཱ སརེན གཧནྟི པོཐཡནྟི བཱདྷེནྟཱིཏི དྷནུགྒཧཱ. ཏཾ སམྤཊིཙྪཱིཏི ཏསྶཱ སིལཱཡ ཧེཊྛཱབྷཱགེན ཨུགྒནྟྭཱ སམྤཊིཙྪི. སཏྠུ པུཉྙཱནུབྷཱཝེན ཨུཔཧཏཏྟཱ སཡམྤི པརིཔཏནྟཱི ཝཱཏཾ ཨུཔཏྠམྦྷེཏི. ཨབྷིཧནི སཏྠཱརཱ ཨནཱཝཛྫིཏཏྟཱ. ཏཉྩ ཁོ ཀམྨཕལཝསེནཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏཏོ ཨེཝ ཏཏོ པཊྛཱཡ བྷགཝཏོ ཨཕཱསུ ཛཱཏནྟི ཨེཏེནཔི ཨུཔཱདིཎྞཀསརཱིརེ ནཱམ ཨནིཊྛཱཔི སམྥསྶཀཱ པཏནྟི ཨེཝ ཏཐཱརཱུཔེན ཀམྨུནཱ ཀཏོཀཱསེཏི དསྶེཏི. ཨཡཾ ཝིཧཱརོཏི གིཛ྄ཛྷཀཱུཊཝིཧཱརོ. ཨུཛྫངྒལོ ན ཀཏྟབྦཔརོ. ཝིསམོཏི བྷཱུམིབྷཱགཝསེན ཝིསམོ. སིཝིཀཱཀཱརེན སཛྫིཏོ མཉྩོ ཨེཝ མཉྩསིཝིཀཱ.

བྷུསཱཏི དལ༹ྷཱ. དུཀྑཱཏི དུཀྑམཱ དུཏྟིཏིཀྑཱ. ཁརཱཏི ཀཀྐསཱ. ཀཊུཀཱཏི ཨནིཊྛཱ. ཨསཱཏཱཏི ན སཱཏཱ ཨཔྤིཡཱ. ན ཨཔྤེཏཱིཏི ན ཨུཔེཏི. ན ཨཔྤཱཡནྟཱིཏི ན ཁམནྟི. ཝེདནཱདྷིཝཱསནཁནྟིཡཱ སཏིསམྤཛཉྙཡུཏྟཏྟཱ སབྦསཏྟཊྛིཏཱཧཱརསམུདཡཝཏྠུཛཱཏསྶ ཨཱདཱིནཝནིསྶརཎཱནཾ པགེཝ སུཔྤཊིཝིདིཏཏྟཱ ཡཐཱ སམུདཱཙཱརོ ཙིཏྟཾ ནཱབྷིབྷཝཏི, ཨེཝཾ སམྨདེཝ ཨུཔཊྛཱཔིཏསཏིསམྤཛཉྙཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝེདནཱདྷིཝཱསན…པེ… ཧུཏྭཱ’’ཏི. ཨཔཱིལི༹ཡམཱནོཏི ཨབཱདྷིཡམཱནོ. ཀཱམཾ ཨནིཊྛཱཡ ཝེདནཱཡ ཕུཊྛོ ཏཱཡ ཨཔཱིལི༹ཡམཱནོ ནཱམ ནཏྠི, པརིཉྙཱཏཝཏྠུཀཏྟཱ པན ཏསྶཱ ཝསེ ཨཝཏྟམཱནོ ‘‘ཨཝིཧཉྙམཱནོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘སམྤརིཝཏྟསཱཡིཏཱཡ ཝེདནཱནཾ ཝསཾ ཨགཙྪནྟོ’’ཏི.

སཱིཧསེཡྻནྟི ཨེཏྠ སཡནཾ སེཡྻཱ, སཱིཧསྶ ཝིཡ སེཡྻཱ སཱིཧསེཡྻཱ, ཏཾ སཱིཧསེཡྻཾ. ཨཐ ཝཱ སཱིཧསེཡྻནྟི སེཊྛསེཡྻཾ ཨུཏྟམསེཡྻཾ. སྭཱཡམཏྠོ ཨཊྛཀཐཱཡམེཝ ཨཱགམིསྶཏི. ‘‘ཝཱམེན པསྶེན སེནྟཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཱ ཀཱམབྷོགིསེཡྻཱ. དཀྑིཎཔསྶེན སཡཱནོ ནཱམ ནཏྠི དཀྑིཎཧཏྠསྶ སརཱིརགྒཧཎཱདིཡོགཀྑམཏོ. པུརིསཝསེན ཙེཏཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཀེན པསྶེན སཡིཏུཾ ན སཀྐོནྟི དུཀྑུཔྤཏྟིཏོ. ཨཡཾ སཱིཧསེཡྻཱཏི ཨཡཾ ཡཐཱཝུཏྟཱ སཱིཧསེཡྻཱ. ཏེཛུསྶདཏྟཱཏི ཨིམིནཱ སཱིཧསྶ ཨབྷཱིཏབྷཱཝཾ དསྶེཏི. བྷཱིརུཀཛཱཏིཀཱ ཧི སེསམིགཱ ཨཏྟནོ ཨཱསཡཾ པཝིསིཏྭཱ ཨུཏྲཱསབཧུལཱ སནྟཱསཔུབྦཀཾ ཡཐཱ ཏཐཱ སཡནྟི, སཱིཧོ པན ཨབྷིརུཀབྷཱཝཏོ སཏོཀཱརཱི བྷིཀྑུ ཝིཡ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱཝ སཡཏི. ཏེནཱཧ ‘‘དྭེ པུརིམཔཱདེ’’ཏིཨཱདི. པུརིམཔཱདེཏི དཀྑིཎཔུརིམཔཱདེ ཝཱམསྶ པུརིམཔཱདསྶ ཋཔནཝསེན དྭེ པུརིམཔཱདེ ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ ཋཔེཏྭཱ. པཙྪིམཔཱདེཏི དྭེ པཙྪིམཔཱདེ. ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨིདྷཱཔི ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ ཋཔནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཋིཏོཀཱསསལླཀྑཎཾ ཨབྷཱིརུཀབྷཱཝེནེཝ. སཱིསཾ པན ཨུཀྑིཔིཏྭཱཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟསཱིཧཀིརིཡཱ ཨནུཏྲཱསཔབུཛ྄ཛྷནཾ ཝིཡ ཨབྷཱིརུཀབྷཱཝསིདྡྷཱ དྷམྨཏཱཝསེནེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. སཱིཧཝིཛམྦྷིཏཝིཛམྦྷནཾ ཨཏིཝེལཾ ཨེཀཱཀཱརེན ཋཔིཏཱནཾ སརཱིརཱཝཡཝཱནཾ གམནཱདིཀིརིཡཱསུ ཡོགྒབྷཱཝཱཔཱདནཏྠཾ. ཏིཀྑཏྟུཾ སཱིཧནཱདནདནཾ ཨཔྤེསཀྑམིགཛཱཏཔརིཧརཎཏྠཾ.

སེཏི ཨབྱཱཝཊབྷཱཝེན པཝཏྟཏི ཨེཏྠཱཏི སེཡྻཱ, ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནམེཝ སེཡྻཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསེཡྻཱ. ཀིཾ པནེཏྠ ཏཾ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནནྟི? ཨཱནཱཔཱནཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ. ཏཏོ ཧི ཝུཊྛཧིཏྭཱ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨནུཀྐམེན ཨགྒམགྒཾ ཨདྷིགནྟྭཱ ཏཐཱགཏོ ཛཱཏོཏི. ‘‘ཏཡིདཾ པདཊྛཱནཾ ནཱམ, ན སེཡྻཱ, ཏཐཱཔི ཡསྨཱ ‘ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཱ ཝུཊྛཧིཏྭཱ སམནནྟརཾ བྷགཝཱ པརིནིབྦཱཡཱི’ཏི མཧཱཔརིནིབྦཱནེ (དཱི. ནི. ༢.༢༡༩) ཨཱགཏཾ. ཏསྨཱ ལོཀིཡཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟི ཨེཝ ཏཐཱགཏསེཡྻཱ’’ཏི ཀེཙི. ཨེཝཾ སཏི པརིནིབྦཱནཀཱལིཀཱཝ ཏཐཱགཏསེཡྻཱཏི ཨཱཔཛྫཏི; ན ཙ ཏཐཱགཏོ ལོཀིཡཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཛྫནབཧུལོ ཝིཧཱསི. ཨགྒཕལཝསེན པཝཏྟཾ པནེཏྠ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ ཡཐཱ སཏྟཱནཾ ནིདྡུཔགམལཀྑཎཱ སེཡྻཱ བྷཝངྒཙིཏྟཝསེན ཧོཏི, སཱ ཙ ནེསཾ པཋམཾ ཛཱཏིསམནྭཡཱ ཡེབྷུཡྻཝུཏྟིཀཱ, ཨེཝཾ བྷགཝཏོ ཨརིཡཛཱཏིསམནྭཡཾ ཡེབྷུཡྻཝུཏྟིཀཾ ཨགྒཕལབྷཱུཏཾ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ ཏཐཱགཏསེཡྻཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. སཱིཧསེཡྻཱ ནཱམ སེཊྛསེཡྻཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཏྟམསེཡྻཱ’’ཏི.

‘‘ཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱཔརིཙྪེདཾ ཨུཊྛཧིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཏདཱ མནསིཀཱརསྶ ཨཀཏཏྟཱ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨུཊྛཱནསཉྙཾ མནསིཀརིཏྭཱ’’ཏི ན ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུཊྛཱནསཉྙནྟི པནེཏྠ ན ཝུཏྟ’’ནྟི. ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘གིལཱནསེཡྻཱ ཧེསཱ’’ཏི. སཱ ཧི ཙིརཀཱལཔྤཝཏྟིཀཱ ཧོཏི.

ཝིསུཾ ཝིསུཾ རཱསིཝསེན ཨནཱགནྟྭཱ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ པུཉྫཝསེན ཨཱགཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦཱཔི ཏཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སཏྟསཏཱ’’ཏི. ཝིཀཱརམཏྟམྤཱིཏི ཝེདནཱཡ ཨསཧནཝསེན པཝཏྟནཱཀཱརམཏྟམྤི. སུསམྨཊྛཀཉྩནཾ ཝིཡཱཏི སམྨཊྛསུསཛྫིཏསུཝཎྞཾ ཝིཡ.

དྷམྨཱལཔནནྟི ཨསངྑཱརིཀསམུཔྤནྣསབྷཱཝཱལཔནཾ. སམུལླཔིཏཉྷི ཨཱཀཱརསམཱནཝཙནམེཏཾ. ནཱགོ ཝིཡ ཝཱཏི པཝཏྟཏཱིཏི ནཱགཝོ. ཏསྶ བྷཱཝོ ནཱགཝཏཱ. ཝིབྷཏྟིལོཔེན ཧེས ནིདྡེསོ, མཧཱནཱགཧཏྠིསདིསཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ. བྱཏྟུཔརིཙརཎཊྛེནཱཏི བྱཏྟཾ ཨུཔརཱུཔརི ཨཏྟནོ ཀིརིཡཱཙརཎེན. ཨཱཛཱནཱིཡོཏི སམྨཱཔཏིཏཾ དུཀྑཾ སཧནྟོ ཨཏྟནཱ ཀཱཏབྦཀིརིཡཾ དྷཱིརོ ཧུཏྭཱ ནིཏྠཱརཀོ. ཀཱརཎཱཀཱརཎཛཱནནེནཱཏི ནིཡྻཱནིཀཱནིཡྻཱནིཀཀརཎཉཱཏཏཱཡ. ཏེནེཝཊྛེནཱཏི ཨཔྤཊིསམཊྛེནེཝ. ‘‘མུཏྟོ མོཙེཡྻ’’ནྟིཨཱདི དྷུརཝཱཧཊྛེན. ནིབྦིསེཝནཊྛེནཱཏི རཱགཱདིཝིསཝིགཏབྷཱཝེན.

ཨནིཡམིཏཱཎཏྟཱིཏི ཨནུདྡེསིཀཾ ཨཱཎཱཔནཾ. སཱམཉྙཀཏོཔི སམཱདྷིསདྡོ པཀརཎཏོ ཨིདྷ ཝིསེསཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘སམཱདྷིནྟི ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷི’’ནྟི. པཊིཔྤསྶདྡྷིཝསེན སབྦཀིལེསེཧི སུཊྛུ ཝིམུཏྟནྟི སུཝིམུཏྟཾ. ཨབྷིནཏཾ ནཱམ ཨཱརམྨཎེ ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན པཝཏྟིཡཱ. ཨཔནཏཾ ཨཔགམནཝསེན པཝཏྟིཡཱ, ཝིམུཁཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ལོཀིཡཛ྄ཛྷཱནཙིཏྟཾ ཝིཡ ཝིཔསྶནཱ ཝིཡ ཙ སསངྑཱརེན སཔྤཡོགེན ཏདངྒཔྤཧཱནཝིཀྑམྦྷནཔཧཱནཝསེན ཙ ཝིཀྑམྦྷེཏྭཱ ན ཨདྷིགཏཾ ན ཋཔིཏཾ, ཀིཉྩརཧི ཀིལེསཱནཾ སབྦསོ ཚིནྣཏཱཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཚིནྣཏྟཱ ཝཏཾ ཕལསམཱདྷིནཱ སམཱཧིཏ’’ནྟི. ཨཏིཀྐམིཏབྦནྟི ཨཱཙཱརཱཏིཀྐམཝསེན ལངྒྷིཏབྦཾ. སཱ པན ལངྒྷནཱ ཨཱསཱདནཱ གྷཊྚནཱཏི ཨཱཧ ‘‘གྷཊྚེཏབྦ’’ནྟི.

པཉྩཝེདཱ ནཱམ – ཨིརུཝེདོ, ཡཛུཝེདོ, སཱམཝེདོ, ཨཱཐབྦཎཝེདོ, ཨིཏིཧཱསོ ཙཱཏི ཨེཝཾ ཨིཏིཧཱསཔཉྩམཱནཾ ཝེདཱནཾ. ‘‘ཙར’’ནྟི ཝཙནཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙརནྟཱ’’ཏི, ཏཔནྟཱཏི ཨཏྠོ. ཧཱིནཏྟརཱུཔཱཏི ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱཡ ནིཧཱིནཙིཏྟསབྷཱཝཱ. ཝིམུཏྟིཀཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ནིབྦཱནངྒམཱ ན ཧོནྟི. ཨརཧཏྟཱདྷིགམཀམྨསྶ ཨབྷབྦཏཱཡ པརིཧཱིནཏྠཱ. ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཱཏི ཨབྷིབྷཱུཏཱ. ཏཱདིསེཧེཝ སཱིལེཧཱིཏི གོསཱིལཱདཱིཧི. བདྡྷཱཏི སམཱདཔེཏྭཱ པཝཏྟནཝསེན ཨནུབདྡྷཱ. ལཱུཁཾ ཏཔནྟི ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགཾ. ཏཾ པན ཨེཀདེསེན དསྶེནྟོ ‘‘པཉྩཱཏཔཏཱཔན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ‘‘ཨེཝཾ པཊིཔནྣསྶ མོཀྑོ ནཏྠི, ཨེཝཾ པཊིཔནྣསྶ ཝཊྚཏོ མུཏྟི ཨཏྠཱི’’ཏི ཝདནྟཱི སཱ ཨཏྟཏོ སཱསནསྶ ནིཡྻཱནབྷཱཝོ ཀཐིཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱསནསྶ ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝཾ ཀཐེནྟཱི’’ཏི. ཨཱདིནྟི གཱཐཱདྭཡཾ.

སཀལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. པཋམཔཛྫུནྣདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༩. ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀསྶཱཏི ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཀཱཡིཀསྶ. དྷམྨོ ཨནུབུདྡྷོཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨོ པརིཉྙེཡྻཱདིབྷཱཝསྶ ཨནུརཱུཔཏོ བུདྡྷོ. པཙྩཀྑམེཝཱཏི པརཔཏྟིཡཱ ཨཧུཏྭཱ ཨཏྟཔཙྩཀྑམེཝ ཀཏྭཱ ཛཱནཱམི. དྷམྨཾ གརཧནྟཱ ནཱམ སདྡདོསཝསེན ཝཱ ཨཏྠདོསཝསེན ཝཱ གརཧེཡྻུནྟི ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཧཱིནཀྑར…པེ… ཀོཏིཝཱ’’ཏི ཨཱཧ. སཱ པན ‘‘ཏེསཾ ཝིགརཧཱ དུམྨེདྷཏཱཡ མཧཱནཏྠཱཝཧཱཝཱ’’ཏི དསྶེནྟཱི དེཝཏཱ ཨཱཧ ‘‘དུམྨེདྷཱ ཨུཔེནྟི རོརུཝ’’ནྟི. ཝིསུཾ ཧོཏཱིཏི ཨཝཱིཙིམཧཱནིརཡཏོ ཝིསུཾ ཨེཝ ཧོཏི. ཁནྟིཡཱཏི ཉཱཎཁནྟིཡཱ. ཨུཔསམེནཱཏི རཱགཱདཱིནཾ སབྦསོ ཝཱུཔསམེན. ཏེནཱཧ ‘‘རུཙྩིཏྭཱ’’ཏིཨཱདི.

པཋམཔཛྫུནྣདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. དུཏིཡཔཛྫུནྣདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༠. བུདྡྷཉྩ དྷམྨཉྩ ནམསྶམཱནཱཏི བུདྡྷསུབུདྡྷཏཾ དྷམྨསུདྷམྨཏཉྩ ཉཏྭཱ ཏདུབྷཡཾ ནམསྶམཱནཱ. ཡསྨཱ བུདྡྷེ ཙ དྷམྨེ ཙ པསནྣོ སངྒྷེ ཙ པསནྣོ ཨེཝ ཧོཏི ཏསྶ སུཔྤཊིཔཏྟིཡཱ ཝིཛཱནནཏོ, ཏསྨཱ སོ ཨཏྠོ གཱཐཱཡ ཙ-སདྡསངྒཧིཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཙ-སདྡེན སངྒྷཉྩཱ’’ཏི ཨཱཧ ཨཏྠཝཏིཡོཏི ལོཀིཡལོཀུཏྟརཨཏྠསངྒཧིཏཱ ལོཀིཡཀུསལལོཀུཏྟརམགྒསངྒཎྷནཏོ. ཡཾ དྷམྨཾ སཱ ཨབྷཱསཱིཏི ཡཾ ཏུམྷཱཀཾ དྷམྨཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཋིཏཱ, སཱ མཧཱཀོཀནདཱ ཨཏྟནོ བལཱནུརཱུཔཾ ཨབྷཱསི. བཧུནཱཏི ནཱནཔྤཀཱརེན. པརིཡཱཡེནཱཏི ཀཱརཎེན. ཏཱདིསོཏི ཏཐཱརཱུཔོ ཏཐཱཔཊིཝིདྡྷསཙྩོ ཨཏྠདྷམྨཱདཱིསུ ཀུསལོ ཨེཀེཀཾ པདམྤི ཨུདཱཧརཎཧེཏུནིགམནཱནི ནཱིཧརནྟོ ཨཱཙིཀྑཏི དེསེཏི པཉྙཔེཏི པཋཔེཏི ཝིཝརཏི ཝིབྷཛཏི ཨུཏྟཱནཱིཀརོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡཾ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏེན ཨཏིཝིཡ ཝིཏྠཱརཀྑམོ སུགཏདྷམྨོཏི དསྶེཏི. པརིཡཱཔུཊནྟི པརིཝཏྟིཏཾ. ཨེཝཾ ཝིཏྠཱརཀྑམཾ དྷམྨཾ ཡསྨཱ དེཝདྷཱིཏཱ ‘‘སཾཁིཏྟམཏྠཾ ལཔཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཝོཙ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏསྶཏྠ’’ནྟིཨཱདི.

དུཏིཡཔཛྫུནྣདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཏུལླཔཀཱཡིཀཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨཱདིཏྟཝགྒོ

༡. ཨཱདིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༡. སཱིསནྟི དེསནཱཔདེསོ, དེསནཱཡ ཨཉྙེསུཔི ཝཏྟབྦེསུ ཀསྶཙིདེཝ སཱིསབྷཱགེན ཨཔདིསནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘རཱགཱདཱིཧཱི’’ཏིཨཱདི. དཱནེནཱཏི ཨཏྟནོ སནྟཀསྶ པརེསཾ པརིཙྩཛནེན. ཏཾ པན པརིཙྩཛནཾ ཙེཏནཱཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དཱནཙེཏནཱཡཱ’’ཏི དཱནཔུཉྙཙེཏནཱཏི དཱནམཡཱ པུཉྙཙེཏནཱ དཱཡཀསྶེཝ ཧོཏི ཏཾསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ. ནཱིཧཏབྷཎྜཀནྟི ཨཱདིཏྟགེཧཏོ བཧི ནིཀྑཱམིཏཾ བྷཎྜཀཾ. ཨེཏནྟི ‘‘དིནྣཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ. ཨདིནྣེཏི དཱནམུཁེ ཨནིཡུཉྫིཏེ བྷོགེ. ‘‘ཨནྟེནཱ’’ཏི ཛཱིཝིཏསྶ ཨནྟོ ཨདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘མརཎེནཱ’’ཏི. མམཱཏི པརིགྒཧིཏཏྟཱ པརིགྒཧཱ, བྷོགཱ. ཏེཔི ཀེནཙི ཨཱཀཱརེན ཝིནཱསཾ ཨནུཔགཏཱ མརཎེན པཧཱིཡནྟི ནཱམཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙོརཱདཱིནཾ ཝསེན ཨཝིནཊྛབྷོགེ’’ཏི. སོབྷནཱ ཨགྒབྷཱུཏཱ རཱུཔཱདཡོ ཨེཏྠཱཏི སགྒོ, ཏཾ སགྒཾ.

ཨཱདིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཀིཾདདསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༢. དྭེ ཏཱིཎི བྷཏྟཱནི ཨབྷུཏྭཱཏི དྭེ ཏཡོ ཝཱརེ བྷཏྟཱནི ཨབྷུཉྫིཏྭཱ. ཨུཊྛཱཏུཾ ན སཀྐོཏཱིཏི ཨུཊྛཱཏུམྤི ན སཀྐོཏཱི, པགེཝ ཨཉྙཾ སརཱིརེན ཀཱཏབྦཀིཙྩཾ དུབྦལབྷཱཝཏོ. དུབྦལོཔི ཧུཏྭཱཏི བྷུཉྫནཏོ པུབྦེ དུབྦལོ ཧུཏྭཱ བལསམྤནྣོ ཧོཏི. ཨེཝཾ བྱཏིརེཀཏོ ཨནྭཡཏོ ཙ ཨཱཧཱརསྶ སརཱིརེ བལཝཏཾ ཨཱཧ. ཡསྨཱ ཨནྣདོ དཱཡཀོ པཊིགྒཱཧཀསྶ བལདོ ཧོཏི, ཏསྨཱ སོ ཨཱཡཏིཾ ཨཏྟནོ སརཱིརེ བལདོ ཨཝིནཱསཝསེན བལསྶ རཀྑཀོ ཙ ཧོཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘བལཾ ཁོ པན དཏྭཱ བལསྶ བྷཱགཱི ཧོཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༣༧) སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སུརཱུཔོཔཱིཏི ཨབྷིརཱུཔོཔི. ཝིརཱུཔོ ཧོཏཱིཏི བཱིབྷཙྪརཱུཔོ ཀོཔཱིནསྶ ཨཙྪནྣཏྟཱ. ཨིདཉྩ ཡཱནནྟི སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟཾ. ཨུཔཱཧནཱཏི སརཱུཔཏོ དསྶེཏི. ཨདུཀྑཔྤཏྟོ ཧུཏྭཱ ཡཱཏི ཝཏྟཏི ཨེཏེནཱཏི ཡཱནནྟི ཚཏྟཱདཱིནམྤི ཡཱནབྷཱཝོ ཝུཏྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཱནདོ སུཁདོ ཧོཏཱི’’ཏི. ཙཀྑུདོ ནཱམ ཧོཏི ཙཀྑུནཱ ཀཱཏབྦཀིཙྩེ སཧཀཱརཱིཀཱརཎབྷཱཝཏོ དཱིཔསྶ.

‘‘སབྦེསཾཡེཝ བལཱདཱིནཾ དཱཡཀོ ཧོཏཱི’’ཏི སངྑེཔཏོ ཝུཏྟཾ ཨཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘དྭེ ཏཡོ གཱམེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནིསཛྫཱདིཝསེན པཏིསྶཡིཏབྦཏོ པཏིསྶཡོ, ཝིཧཱརོ. པཀྑིཏྟཾ ཝིཡ ཧོཏི པརིསྶམསྶ ཝིནོདིཏཏྟཱ. བཧི ཝིཙརནྟསྶཱཏི པཏིསྶཡཾ ཨལབྷིཏྭཱ བཧི ཝིཝཊངྒཎེ ཝིཙརནྟསྶ. ཛྷཱཡཏཱིཏི ཛྷཱཡནྟཾ ཧོཏི, ཀིལམཏཱིཏི ཨཏྠོ. སཱིཏུཎྷཱདིཝིརོདྷིཔཙྩཡཝསེན སསནྟཱནེ ཝིསབྷཱགསནྟཏི, ཏབྦིཔརིཡཱཡཏོ སབྷཱགསནྟཏི ཝེདིཏབྦཱ. སུཁཾ ནཱམ དུཀྑཔཙྩཡཔརིཧཱརཏོ སུཁཔཙྩཡུཔྤནྣཏོ ཙ ཧོཏི, ཏདུབྷཡཾ པཏིསྶཡཝསེན ལབྷཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘བཧི ཝིཙརནྟསྶ པཱདེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. དྷམྨཔཱིཏིསུཁནྟི དྷམྨཔཙྩཝེཀྑཎེན ཨུཔྤནྣཔཱིཏིསུཁཾ. ཨུཔསམསུཁནྟི ཀིལེསཱནཾ ཝཱུཔསམེན པཝཏྟསུཁཾ. ནིཝཱཏཾ པིཧིཏཝཱཏཔཱནཾ པཏིསྶཡཾ པཝིསིཏྭཱ དྭཱརཾ པིདྷཱཡ ཋིཏསྶ ཨནྡྷཀཱརོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཱུཔེ ཨོཏིཎྞོ ཝིཡ ཧོཏཱི’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘མཉྩཔཱིཋཱདཱིནི ན པཉྙཱཡནྟཱི’’ཏི. ཏཡིདཾ བཧིསམཱཔནྣཔརིསྶམདོསེན, ན ཙ པཏིསྶཡདོསེན. ཏེནཱཧ ‘‘མུཧུཏྟ’’ནྟིཨཱདི.

མརཏི ཨེཏེནཱཏི ཨམརཎཾ, ནིབྦཱནཱདྷིགམཱདཡོ. ཏསྶ དཱནཾ དྷམྨཱུཔདེསོ, ཏཾ དེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡོ དྷམྨཾ ཨནུསཱསཏཱི’’ཏི. ཏཡིདཾ དྷམྨཱནུསཱསནཾ ཀཐཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཊྛཀཐ’’ནྟིཨཱདི. ཨཊྛཀཐཾ ཀཐེཏཱིཏི ཨཝིཝཊཔཱཋསྶ པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨནདྷཱིཏིནོ པན པཱལི༹ཾ ཝཱཙེཏི. ཏཏྠ ཏཏྠ གཏཊྛཱནེ པུཙྪིཏཔཉྷཾ ཝིསྶཛྫེཏི, ཨཡཾ ཏཱཝ གནྠདྷུརོ, པཊིཔཏྟིཝཱསདྷུརེ པན ཀམྨཊྛཱནཾ ཨཱཙིཀྑཏི, ཨུབྷཡེསམྤི དྷམྨསྶཝནཾ ཀརོཏི. སབྦདཱནནྟི ཡཐཱཝུཏྟཨཱམིསདཱནཾ ཨབྷཡདཱནཾ. དྷམྨདཱནནྟི དྷམྨདེསནཱ. དྷམྨརཏཱིཏི སམཐཝིཔསྶནཱདྷམྨེ ཨབྷིརཏི. དྷམྨརསོཏི སདྡྷམྨསནྣིསྶཡཾ པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ.

ཀིཾདདསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཨནྣསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༣. པཏྠེནྟཱིཏི པིཧེནྟི. ཡཏྠསྶ ཨུཔགམནཾ ལོཀེ པཱཀཊཏརཾ ཨཧོསི, ཏེ ཨུདཱཧརཎཝསེན དསྶེནྟོ ‘‘ཙིཏྟགཧཔཏིསཱིཝལིཏྠེརཱདིཀེ ཝིཡཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨནྣནྟི ཨནྣསཉྙིཏོ ཙཏུབྦིདྷོཔི པཙྩཡོ. སབྦེཔི དཱཡཀེ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཧེཏྭཱ སཱམཉྙཏོ ཨེཀཝསེན ‘‘དཱཡཀམེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཡཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཀོ ནཱམ སོ ཡཀྑོ, ཡཾ ཨནྣཾ ནཱབྷིནནྡཏཱི’’ཏི? ཏཏྠ ཡཀྑོཏི སཏྟོ. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཙ ནཱམ ཡསྨཱ པུཐུཨཏྠཝིསཡཱ, ཏསྨཱ ‘‘ཡེ ནཾ དདནྟི སདྡྷཱཡ, ཝིཔྤསནྣེན ཙེཏསཱ. ཏམེཝ ཨནྣཾ བྷཛཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ -ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ, ཏེ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. དཱཡཀཾ ཨཔརིཙྩཛནམེཝ ཨནུགཙྪཏི ཙཀྐཾ ཝིཡ ཀུབྦརཾ.

ཨནྣསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨེཀམཱུལསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༤. པཏིཊྛཊྛེན ཨཝིཛྫཱསངྑཱཏཾ ཨེཀཾ མཱུལཾ ཨེཏིསྶཱཏི ཨེཀམཱུལཱ. ཏཾ ཨེཀམཱུལཾ. ཡཐཱ སཾཡོཛནཱིཡེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶནཱཝསེན ཏཎྷཱསམུཔྤཱདོ, ཨེཝཾ ཏཎྷཱབྷིབྷཝཝསེན ཨནཝབོདྷོཏི ཨཝིཛྫཱ ཏཎྷཱཡ མཱུལཾ, ཏཎྷཱ ཙ ཨཝིཛྫཱཡ མཱུལཾ. ཨཡཉྷི ནཡོ ཨུཔནིསྶཡཏཱཝསེན ཝུཏྟོ, སཧཛཱཏཝསེན ཙཱཡཾ ཨཉྙམཉྙཾ མཱུལབྷཱཝོ པཱཀཊོཡེཝ. ཨིདྷ པན ཨིམིསྶཾ གཱཐཱཡཾ ཨདྷིཔྤེཏཱ ‘‘ཨེཀམཱུལ’’ནྟི སཱ ཏཎྷཱ. ཏཏྠ ཡཱ བྷཝཏཎྷཱ, སཱ སསྶཏདིཊྛིཝསེན ཨཱཝཊྚཏི པརིཝཏྟཏི, ཝིབྷཝཏཎྷཱ ཨུཙྪེདདིཊྛིཝསེན, ཨེཝཾ དྭིརཱཝཊྚཾ. སཧཛཱཏཀོཊིཡཱཏི སཧཛཱཏཀོཊིཡཱཔི, པགེཝ སམྨུཡ྄ཧཾ ཨཱཔནྣསྶ པན ཝཏྟམཱནཱཡ ཏཎྷཱཡ བལཝབྷཱཝེན མལཱིནཏཱ སིཡཱ. ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱཏི ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱཝ སཧཛཱཏཀོཊིཡཱ ཨསམྦྷཝཏོ. པཏྠརཎཊྛཱནཱཏི ཝིཏྠཏཱ ཧུཏྭཱ པཝཏྟིཊྛཱནབྷཱུམི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏེསུ སཱ པཏྠརཏཱི’’ཏི. སམུདྡནཊྛེན སམུདྡོ. ཨུཏྟརིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ པཏཱཡ ཨལཾ པརིཡཏྟོཏི པཱཏཱལོ, ཨཡཾ པན པཱཏཱལོ ཝིཡཱཏི པཱཏཱལོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔྤཏིཊྛཊྛེནཱ’’ཏི. ཨགཱདྷགམྦྷཱིརཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ.

ཨེཀམཱུལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨནོམསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༥. ཨནོམནཱམནྟི ཨནཱུནནཱམཾ. གུཎནེམིཏྟིཀཱནི ཨེཝ ཧི བྷགཝཏོ ནཱམཱནི. གུཎཱནཉྩསྶ པརིཔུཎྞཏཱཡ ཨནཱུནནཱམནྟི ཨཱཧ ‘‘སབྦགུཎསམནྣཱགཏཏྟཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཔིཙ ཏཐཱ ཏེཝིཛྫོ, ཚལ༹བྷིཉྙོཏིཨཱདཱིནི ནཱམཱནི ཨནོམནཱམཱནི ན ཧོནྟི པརིཙྪིནྣཝིསཡཏྟཱ, བྷགཝཏོ པན སཏྠཱ, སབྦཉྙཱུ, སམྨཱསམྦུདྡྷོཏིཨཱདཱིནི ནཱམཱནི ཨནོམནཱམཱནི ནཱམ མཧཱཝིསཡཏྟཱ ཨནཱུནབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཝེཀལླནཱམ’’ནྟི. ཁནྡྷནྟརཱདཡོཏི ཁནྡྷཝིསེསཱདིཀེ. ཉཱཎེན ཡཱཐཱཝཏོ ཨརཎཱིཡཊྛེན ཨཏྠེ. ཨནྭཡཔཉྙཱདྷིགམཱཡཱཏི ལོཀུཏྟརཔཉྙཱཔཊིལཱབྷཱཡ. པཊིཔདནྟི སམཐཝིཔསྶནཱཔཊིཔདཾ. ཀིལེསཀཱམཱནཾ ཝསེན ཨལླཱིཡིཏབྦཊྛེན ཀཱམཱ ཨེཝ ཨཱལཡོ. ཨཏཱིཏཀཱལེཡེཝ ཀམནཏཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཀམམཱན’’ནྟི. ན ཨེཏརཧི ཏདབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏཱིཏཾ པན ཨུཔཱདཱཡ ཨིདཾ ཝུཏྟ’’ནྟི. མཧཱནུབྷཱཝཏཱདིནཱ མཧནྟཱནཾ.

ཨནོམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཨཙྪརཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༦. ‘‘ཨཙྪརཱགཎསངྒྷུཊྛ’’ནྟི གཱཐཱ དེཝཔུཏྟེན ཡེནཱདྷིཔྤཱཡེན གཱཡིཏཱ, སོ ཨནུཔུབྦིཀཐཱཡ ཝིནཱ ན པཉྙཱཡཏཱིཏི ཏཾ ཨཱགམནཏོ པཊྛཱཡ ཀཐེནྟོ ‘‘ཨཡཾ ཀིར དེཝཔུཏྟོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཱསནེཏི ཨིམསྶེཝ སཏྠུསཱསནེ. ཀམྨཱཀམྨནྟི ཀམྨཝིནིཙྪཡཾ. ཨཏྠཔུརེཀྑཱརཏཱཡ ཨཔྤཀིཙྩཏཱཡ ཙ སལླཧུཀཝུཏྟིཀོ. སཡནསྶ ཀོཊྛཱསོཏི དིཝསཾ པུརིམཡཱམཉྩ བྷཱཝནཱནུཡོགཝསེན ཀིལནྟཀཱཡསྶ སམསྶཱསནཏྠཾ སེཡྻཱཡ ཨུཔགམནབྷཱགོ ཨནུཉྙཱཏོ.

ཨབྦྷནྟརེཏི ཀུཙྪིཡཾ བྷཏྟསྶ པརིཏྟཏཱཡ སཏྠཀཝཱཏཱཏི ཏིཀྑབྷཱཝེན སཏྠཀཱ ཝིཡ ཀནྟནཀཱ ཝཱཏཱ. དྷུརསྨིཾཡེཝཱཏི ཀིལེསམཱརེན ཡུདྡྷེ ཨེཝ. ཝིམུཏྟཱཡཏནསཱིསེ ཋཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེནྟོ ཝཱ. ཨུཔནིསྶཡམནྡཏཱཡ ཨཔརིཔཀྐཉཱཎཏཱཡ ཨཱསཝཀྑཡཾ ཨཔྤཏྟོ ཀཱལཾ ཀཏྭཱཏི ཡོཛནཱ. ཨུཔརི ཋིཏནྟི པརིཀྑཱརབྷཱཝེན དིབྦདུསྶཱུཔརི ཋིཏཾ. ཏཐེཝ ཨཊྛཱསཱིཏི ཏཱཧི ཏཐཱ ཝུཏྟེཔི ཡཐཱ ཏཏོ པུབྦེ, ཏཐེཝ ཨཊྛཱསི. སུཝཎྞཔཊྚནྟི ནིབྦུདྡྷེ པཊིཛིནིཏྭཱ ལདྡྷབྦསུཝཎྞཔཊྚཾ. ཝཱིཏིཀྐམསྶ ཨཀཏཏྟཱ ཨསམྦྷིནྣེནེཝ སཱིལེན. ཡསྨཱ ཏསྨིཾ སཏྠུ སནྟིཀཾ ཨཱགཙྪནྟེ ཏཱཔི ཏེན སདྡྷིཾ ཨཱགམཾསུ ཏསྨཱ ‘‘ཨཙྪརཱསངྒྷཔརིཝུཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.

སངྒྷོསིཏནྟི སངྒམྨ གྷོསིཏཾ, ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཙྪརཱནཾ གཱིཏསདྡཝསེན གྷོསིཏཾ. པིསཱཙགཎཾ ཀཏྭཱ ཝདཏི ཨཙྪནྡརཱགཏཱཡ. ནིཡཱམཙིཏྟཏཱཡཱཏི སམྨཏྟནིཡཱམེ ནིནྣཙིཏྟཏཱཡ. གརུབྷཱཝེནཱཏི ཏཱསཾ ཝསེ ཨཝཏྟནཏོ གརུཊྛཱནབྷཱཝེན. ཡཱཏྲཱཏི ནིབྦཱནཾ པཏི ཡཱཏྲཱ. ཏཾ པན ཝཊྚཏོ ནིགྒམནཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཐཾ ནིགྒམནཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི.

ཨཏིསལླེཁཏེཝཱཏི ཨཏིཝིཡ ཀིལེསཱནཾ སལླེཁིཏཝུཏྟིཀོ. ཨཀཏཱབྷིནིཝེསསྶཱཏི བྷཱཝནམནནུཡུཏྟསྶ ཨནཱརདྡྷཝིཔསྶཀསྶ. ཀཱརཀསྶཱཏི སུགཏོཝཱདཀཱརཀསྶ སམྨཱཔཊིཔཛྫཏོ. སུཉྙཏཱཝིཔསྶནནྟི སུཉྙཏཱདཱིཔནཾ ཝིཔསྶནཾ དུཙྩརིཏཏཎྷཱཡ དཱུརཱིཀརཎེན ཨེཀཝིཧཱརིཏཱཡ. ཨེཀོ མགྒོ ཨསྶཱཏི ལོཀུཏྟརམགྒོ ཨེཝ ཨསྶ ཨནཱགཏོ, པུབྦབྷཱགམགྒོ པན ཀཏཔརིཙཡོཏི ཨཏྠོ.

ཀཱཡཝངྐཱདཱིནནྟི ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ སམུཙྪིནྡནེན ཨནུཔལབྦྷནཏོ. ནཏྠི ཨེཏྠ བྷཡཾ, ཨསྨིཾ ཝཱ ཨདྷིགཏེ པུགྒལསྶ ནཏྠི བྷཡནྟི ཨབྷཡཾ ནཱམ. སཾསཱརཀནྟཱརཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ནིབྦཱནསངྑཱཏཾ ཁེམཾ ཨམཏཊྛཱནཾ གམནེ སུགཏསཱརཐིནཱ སུསཛྫིཏཡཱནབྷཱཝཏོ རཐོ ཨཀཱུཛནོཏི ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོཝ ཨདྷིཔྤེཏོ. དྷམྨཏོ ཨནཔེཏཏཱཡ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཡཱ ཙ དྷམྨཙཀྐེཧི.

ཨོཏྟཔྤམྤི གཧིཏམེཝ ཨཝིནཱབྷཱཝཱ. ཨཔཱལམྦོཏི ཨཝསྶཡོ. པརིཝཱརོཏི པརིཀྑཱརོ ཨབྷིསངྑརཎཏོ. མགྒསྶ ཀརཎཊྛཱནེ དྷམྨོ ཏཔྤརིཡཱཔནྣཱ སམྨཱདིཊྛི. ཨནིཙྩཱདིཝསེནཱཏི ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱདིཝསེན. སོདྷིཏེསུ ཝཛ྄ཛྷམཱནེསུ. བྷཱུམིལདྡྷཝཊྚནྟི བྷཱུམིལདྡྷསངྑཱཏཾ ཝཊྚཾ. ཏཏྠ ཝིཔསྶནཱཡ པཝཏྟིཊྛཱནབྷཱཝཏོ པཉྩཀྑནྡྷཱ བྷཱུམི ནཱམ, ཝཊྚམཡཀམྨབྷཱཝཏོ ཏཏྠ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཾ ཀིལེསཛཱཏཾ བྷཱུམིལདྡྷཝཊྚཾ. པརིཛཱནམཱནཱཏི པརིཙྪིནྡནཝསེན སམཏིཀྐམཝསེན ཛཱནམཱནཱ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཱི.

ཀསྨཱ དེཝཔུཏྟོ སོཏཱཔཏྟིཕལེཡེཝ པཏིཊྛཱསི, ནནུ ཙ སཱ དེསནཱ བྷགཝཏཱ ཙཏུམགྒཔྤདྷཱནབྷཱཝེན པཝཏྟིཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི.

ཨཙྪརཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཝནརོཔསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༧. ཀེསནྟི སཱམིཝསེན ཝུཏྟཀསདྡོ ‘‘དྷམྨཊྛཱ སཱིལསམྤནྣཱ’’ཏི ཨེཏྠ པཙྩཏྟབཧུཝཙནཝསེན པརིཎཱམེཏབྦོ. ཨཏྠཝསེན ཧི ཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམོ. ཀེ ཛནཱཏི ཨེཏྠ ཝཱ ཝུཏྟཀེསདྡོ སཱིཧཝིལོཀནནཡེན ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀེ དྷམྨཊྛཱ, ཀེ སཱིལསམྤནྣཱ’’ཏི? པུཙྪཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ. ཕལཱདིསམྤཏྟིཡཱ ཨཱརམནྟི ཨེཏྠ སཏྟཱཏི ཨཱརཱམོ. ཨཱརཱམེ རོཔེནྟི ནིཔྥཱདེནྟཱིཏི ཨཱརཱམརོཔཱ. ཝནཱིཡཏི ཚཱཡཱསམྤཏྟིཡཱ བྷཛཱིཡཏཱིཏི ཝནཾ. ཏཏྠ ཡཾ ཨུཔཝནལཀྑཎཾ ཝནཾ, ཏཾ ཨཱརཱམགྒཧཎེནེཝ གཧིཏནྟི ཏཔོཝནལཀྑཎཾ, ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘སཱིམཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཝིསམེཏི ཨུདཀཙིཀྑལླེན ཝིསམེ པདེསེ. པཱནཱིཡཾ པིཝནྟི ཨེཏྠཱཏི པཔཱ, ཏཾ པཔཾ. ཨུདཀཾ པཱིཡཏི ཨེཏྠཱཏི ཝཱ པཔཱ. ཏལཱ༹ཀཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན མཱཏིཀཾ སངྒཎྷཱཏི.

ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡཱཏི ཨིམིནཱ ཀམྨཔྤཐཔྤཏྟཾ པཊིཀྑིཔཏི. ཨཏྟནཱ ཀཏཉྷི པུཉྙཾ ཨནུསྶརཏོ ཏཾ ཨཱརབྦྷ བཧུཾ པུཉྙཾ པསཝཏི, ན པན ཡཐཱ ཀཏཾ པུཉྙཾ སཡམེཝ པཝཌྜྷཏི. ཏསྨིཾ དྷམྨེ ཋིཏཏྟཱཏི ཏསྨིཾ ཨཱརཱམརོཔནཱདིདྷམྨེ པཏིཊྛིཏཏྟཱ. ཏེནཔི སཱིལེན སམྤནྣཏྟཱཏི ཏེན ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨེ ཀཏསཱིལེ ཋཏྭཱ ཙིཎྞེན ཏདཉྙེནཔི ཀཱཡཝཱཙསིཀསཾཝརལཀྑཎེན སཱིལེན སམནྣཱགཏཏྟཱ. དས ཀུསལཱ དྷམྨཱ པཱུརེནྟི དུཙྩརིཏཔརིཝཛྫནཏོ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཝནརོཔསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཛེཏཝནསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༨. ཨེསིཏགུཎཏྟཱ ཨེསིཡམཱནགུཎཏྟཱ ཙ ཨིསཱི, ཨསེཀྑཱ སེཀྑཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནཱ ཙ. ཨིསཱིནཾ སངྒྷོ ཨིསིསངྒྷོ. ཨིསིསངྒྷེན ནིསེཝིཏཾ. ཏེནཱཧ ‘‘བྷིཀྑུསངྒྷནིསེཝིཏ’’ནྟི.

ཏཾ ཀཱརེནྟསྶ གནྡྷཀུཊིཔཱསཱདཀཱུཊཱགཱརཱདིཝསེན སིནིདྡྷསནྡཙྪཱཡརུཀྑལཏཱཝསེན བྷཱུམིབྷཱགསམྤཏྟིཡཱ ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ ཨཏིརམཎཱིཡཾ ཏཾ ཛེཏཝནཾ ཙིཏྟཾ ཏོསེཏི, ཏཐཱ ཨརིཡཱནཾ ནིཝཱསབྷཱཝེནཔཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ པཋམགཱཐཱཡ ཛེཏཝནསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཏྭཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ཡཏྠ ཨརཧནྟོ ཝིཧརནྟི, ཏཾ བྷཱུམིརཱམཎེཡྻཀ’’ནྟི (དྷ. པ. ༩༨; ཐེརགཱ. ༩༩༡). ཨཔཙཡགཱམིཙེཏནཱ སཏྟཱནཾ ཝིསུདྡྷིཾ ཨཱཝཧཏི ཀམྨཀྑཡཱཡ སཾཝཏྟནཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀམྨནྟི མགྒཙེཏནཱ’’ཏི. ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཝིདིཏཀརཎཊྛེན ཀིལེསཱནཾ ཝིཛ྄ཛྷནཊྛེན ཙ ཝིཛྫཱ. མགྒཔཉྙཱ སམྨཱདིཊྛཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཛྫཱཏི མགྒཔཉྙཱ’’ཏི. སམཱདྷིཔཀྑིཀཱ དྷམྨཱ སམྨཱཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ. ཡཐཱ ཧི ཝིཛྫཱཔི ཝིཛྫཱབྷཱགིཡཱ, ཨེཝཾ སམཱདྷིཔི སམཱདྷིཔཀྑིཀོ. སཱིལཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི སཱིལནྟི ཨཱཧ ‘‘སཱིལེ པཏིཊྛིཏསྶ ཛཱིཝིཏཾ ཨུཏྟམ’’ནྟི. དིཊྛིསངྐཔྤཱཏི སམྨཱདིཊྛིསངྐཔྤཱ. ཏཏྠ སམྨཱསངྐཔྤསྶ སམྨཱདིཊྛིཡཱ ཨུཔཀཱརབྷཱཝེན ཝིཛྫཱབྷཱཝོ ཝུཏྟོ. ཏཐཱ ཧི སོ པཉྙཱཀྑནྡྷསངྒཧིཏོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱ ཙ སམྨཱསངྐཔྤཱདཡོ པཉྙཱཀྑནྡྷསངྒཧིཏཱ, ཨེཝཾ ཝཱཡཱམསཏིཡོ སམཱདྷིཀྑནྡྷསངྒཧིཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ’’ཏི. དྷམྨོཏི ཧི ཨིདྷ སམཱདྷི ཨདྷིཔྤེཏོ ‘‘ཨེཝཾདྷམྨཱ ཏེ བྷགཝནྟོ ཨཧེསུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༡༣; མ. ནི. ༣.༡༩༧; སཾ. ནི. ༥.༣༧༨) ཝིཡ. ཝཱཙཱཀམྨནྟཱཛཱིཝཱཏི སམྨཱཝཱཙཱཀམྨནྟཱཛཱིཝཱ. མགྒཔརིཡཱཔནྣཱ ཨེཝ ཧེཏེ སངྒཧིཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཏེན ཨཊྛངྒིཀམགྒེནཱ’’ཏི.

ཨུཔཱཡེན ཝིདྷིནཱ ཨརིཡམགྒོ བྷཱཝེཏབྦོ. ཏེནཱཧ ‘‘སམཱདྷིཔཀྑིཡདྷམྨ’’ནྟི. སམྨཱསམཱདྷིཔཀྑིཡཾ ཝིཔསྶནཱདྷམྨཉྩེཝ མགྒདྷམྨཉྩ. ‘‘ཨརིཡཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, སམྨཱསམཱདྷིཾ དེསེསྶཱམི སཨུཔནིསཾ སཔརིཀྑཱར’’ནྟི (མ. ནི. ༣.༡༣༦) ཧི ཝཙནཏོ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཡོ མགྒདྷམྨཱ སམྨཱསམཱདྷིཔརིཀྑཱརཱ. ཝིཙིནེཡྻཱཏི ཝཱིམཾསེཡྻ, བྷཱཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠཱཏི ཧེཏུམྷི བྷུམྨཝཙནཾ. ཨརིཡམགྒཧེཏུཀཱ ཧི སཏྟཱནཾ ཝིསུདྡྷི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏསྨིཾ ཨརིཡམགྒེ ཝིསུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི. པཉྩཀྑནྡྷདྷམྨཾ ཝིཙིནེཡྻཱཏི པཙྩུཔྤནྣེ པཉྩཀྑནྡྷེ ཝིཔསྶེཡྻ. ཏེསུ ཝིཔསྶིཡམཱནེསུ ཝིཔསྶནཱཡ ཨུཀྐཾསགཏཱཡ ཡདགྒེན དུཀྑསཙྩཾ པརིཉྙཱཔཊིཝེདྷེན པཊིཝིཛ྄ཛྷཱིཡཏི, ཏདགྒེན སམུདཡསཙྩཾ པཧཱནཔཊིཝེདྷེན པཊིཝིཛ྄ཛྷཱིཡཏི, ནིརོདྷསཙྩཾ སཙྪིཀིརིཡཱཔཊིཝེདྷེན, མགྒསཙྩཾ བྷཱཝནཱཔཊིཝེདྷེན པཊིཝིཛ྄ཛྷཱིཡཏཱིཏི ཨེཝཾ ཏེསུ ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཝིསུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨིམསྨིཾ པཀྑེ ནིམིཏྟཏྠེ ཨེཝ བྷུམྨཾ, ཏེསུ སཙྩེསུ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཡམཱནེསཱུཏི ཨཏྠོ.

ཨཝདྷཱརཎཝཙནནྟི ཝཝཏྠཱཔནཝཙནཾ, ཨཝདྷཱརཎནྟི ཨཏྠོ. ‘‘སཱརིཔུཏྟོཝཱ’’ཏི ཙ ཨཝདྷཱརཎཾ སཱཝཀེསུ སཱརིཔུཏྟོཝ སེཡྻོཏི ཨིམམཏྠཾ དཱིཔེཏི ཏསྶེཝུཀྐཾསབྷཱཝཏོ. ཀིལེསཨུཔསམེནཱཏི ཨིམིནཱ མཧཱཐེརསྶ ཏཱདིསོ ཀིལེསཝཱུཔསམོཏི དསྶེཏི. ཏསྶ སཱཝཀཝིསཡེ པཉྙཱཡ པཱརམིཔྤཏྟི ཨཧོསི. ཡདི ཨེཝཾ ‘‘ཡོཔི པཱརངྒཏོ བྷིཀྑུ, ཨེཏཱཝཔརམོ སིཡཱ’’ཏི ཨིདཾ ཏེསཾ བུདྡྷཱནཾ ཉཱཎཝིསཡེ པཉྙཱཔཱརམིཔྤཏྟཱནཾ ཝསེནེཝ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཝདྷཱརཎམྤི ཝིམུཏྟིཡཱ ནཱནཏྟཱ ཏཱིཧི ཝིམུཏྟཱིཧི པཱརངྒཏེ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ – ‘‘པཱརཾ གཏོཏི ནིབྦཱནཾ གཏོ’’ཏིཨཱདི. ན ཐེརེན ཨུཏྟརིཏརོ ནཱམ ཨཏྠི ལབྦྷཏི, ལབྦྷཏི ཙེ, ཨེཝམེཝ ལབྦྷེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཛེཏཝནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. མཙྪརིསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༩. མཙྪརིནོཏི མཙྪེརཝནྟོ མཙྪེརསམངྒིནོཏི ཨཱཧ ‘‘མཙྪེརེན སམནྣཱགཏཱ’’ཏི. མཙྪེརཾ མཙྪརིཡནྟི ཨཏྠཏོ ཨེཀཾ. ན ཝནྡཏཱིཏི ཝནྡནམཏྟམྤི ན ཀརོཏི, ཀུཏོ དཱནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨུཔཊྛཱནཾ ཀཱཏུནྟི མདྷུརཔཊིསནྠཱརཾ ཀརོཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨིདཾ ཏཱཝ མུདུམཙྪརིཡཾ ན ཧདཡཾ ཝིཡ ཨཏྟཱནཾ དསྶེནྟསྶ མཙྪརིཡནྟི ཀཏྭཱ. ཀིཾ ཏུཡ྄ཧཾ པཱདཱ རུཛྫནྟི ནནུ ཏུཡ྄ཧཾཡེཝ ཨཱགཏགམནེསུ པཱདཱ རུཛྫནྟི, ཀིནྟེ ཨིམེ ཚིནྡནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སཱམཱིཙིམྤི ན ཀརོཏི ཀུཏོ དཱནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡཐཱཀམྨཾ ཏཾཏཾགཏིཡོ ཨརནྟི ཨུཔགཙྪནྟཱིཏི ཨརིཡཱ, སཏྟཱ. ཨིམེ པན ཀུཙྪིཏཱ ཨརིཡཱཏི ཀདརིཡཱ, ཐདྡྷམཙྪརིནོ. མཙྪརིཡསདིསཉྷི ཀུཙྪིཏཾ སབྦཧཱིནཾ ནཏྠི སབྦགུཎཱབྷིབྷཱུཏཏྟཱ བྷོགསམྤཏྟིཨཱདིསབྦསམྤཏྟཱིནཾ མཱུལབྷཱུཏསྶ དཱནསྶ ནིསེདྷཏོ. ཨིཏིཨཱདཱིཧི ཝཙནེཧི. ཨཏྟནོ ཨུཔགྷཱཏཀོཏི མཙྪརིཡཱནུཡོགེན ཀུསལདྷམྨཱནཾ གཏིསམྤཏྟིཡཱ ཙ ཝིནཱསཀོ.

པུཉྙཔཱཔཝསེན སམྤརེཏབྦཏོ ཨུཔགནྟབྦཏོ སམྤརཱཡོ, པརལོཀོ. ཀཱམགུཎརཏཱིཏི ཀཱམགུཎསནྣིསྶཡོ ཨསྶཱདོ. ཁིཌྜཱཏི ཀཱཡིཀཁིཌྜཱ ཝཱཙསིཀཁིཌྜཱ ཙེཏསིཀཁིཌྜཱཏི ཨེཝཾ ཏིཝིདྷཱ. ཨེས ཝིཔཱཀོཏི ཙོལཱ༹དཱིནཾ ཀིཙྪལཱབྷོཏི ཨེས ཨེཝརཱུཔོ ཝིཔཱཀོ. ཡམལོཀནྟི པརལོཀཾ. ཨུཔཔཛྫརེཏི ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ པཀཱརཏྠོ. ཏེན པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཾ ནིརཡཾ ཏིརཙྪཱནཡོནིཉྩ སངྒཎྷཱཏི.

ཡཱཙནྟི ནཱམ ཨརིཡཡཱཙནཱཡ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨུདྡིསྶ ཨརིཡཱ ཏིཊྛནྟི, ཨེསཱ ཨརིཡཱན ཡཱཙནཱ’’ཏི (ཛཱ. ༡.༧.༥༩). ཡེ སཾཝིབྷཛནྟི, ཏེ ཝདཉྙཱུ ནཱམ ཉཏྭཱ ཀཏྟབྦཀརཎཏོ. ཝིམཱནཔྤབྷཱཡཱཏི ནིདསྶནམཏྟཾ, ཨུཡྻཱནཀཔྤརུཀྑཔྤབྷཱཧི དེཝཏཱནཾ ཝཏྠཱབྷརཎསརཱིརཔྤབྷཱཧིཔི སགྒེ པཀཱསེནྟིཡེཝ. པཀཱསནྟཱིཏི ཝཱ པཱཀཊཱ ཧོནྟི, ན ཨཔཱཡལོཀེ ཝིཡ ཨཔཱཀཊཱཏི ཨཏྠོ. པརསམྦྷཏེསཱུཏི སཡཾ སམྦྷཏཾ ཨནཱཔཛྫིཏྭཱ པརེཧེཝ སམྦྷརིཏེསུ སུཁཱུཔཀརཎེསུ. ཏེནཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཝསཝཏྟཱིཝ མོདརེ’’ཏི, པརནིམྨིཏབྷོགེསུ ཝསཝཏྟཱི དེཝཔུཏྟཱ ཝིཡ སུཁསམངྒིཏཱཡ མོདནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ཝུཏྟསམྤརཱཡོཏི ཨེཏེ སགྒཱཏི ཨེཝཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟསམྤརཱཡོ. ཨུབྷིནྣནྟི ཨེཏེསཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ ཨུབྷིནྣཾ དུཀྐཊསུཀཊཀམྨཀཱརཱིནཾ. ཏཏོ ཙཝིཏྭཱ ཏཏོ ནིརཡསགྒཱདིཏོ ཙཝིཏྭཱ མནུསྶེསུ ནིབྦཏྟཏི. ཏེསུ ཡོ མཙྪརཱི མནུསྶེསུ ནིབྦཏྟོ, སོ དལིདྡོ ཧུཏྭཱ པུབྦཙརིཡཝསེན མཙྪརཱིཡེཝ ཧོནྟོ དཱརཱདིབྷརཎཏྠཾ མཙྪཀཙྪཔཱདཱིནི ཧནྟྭཱ པུནཔི ནིརཡེ ནིབྦཏྟོ. ཨིཏརོ སུདྡྷཱསཡོ སམིདྡྷོ ཧུཏྭཱ པུབྦཙརིཡཱཝསེན པུནཔི པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ སགྒེ ནིབྦཏྟེཡྻ. ཏེནཱཧ ‘‘པུན སམྤརཱཡེཔི དུགྒཏིསུགཏིཡེཝ ཧོཏཱི’’ཏི.

མཙྪརིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. གྷཊཱིཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༠. ‘‘ཨུཔཔནྣཱསེ’’ཏི སེ-ཀཱརཱགམཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོ, ‘‘ཨུཔཔནྣཱ’’ཨིཙྩེཝ ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ནིབྦཏྟིཝསེན ཨུཔགཏཱ’’ཏི. ཨཏྟནོ སམྤཏྟིཏོ ཨཝིཧཱནཏོ ཨཝིཧཱ, ཏེསཾ བྲཧྨལོཀོ ཨཝིཧཱབྲཧྨལོཀོ, ཏསྨིཾ. ཨུཔཔཏྟིསམནནྟརམེཝཱཏི པཋམཀོཊྛཱསེ ཨེཝ. ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟིཡཱཏི ཨསེཀྑཝིམུཏྟིཡཱ. སེཀྑཝིམུཏྟིཡཱ པན ཨཝིཧཱུཔཔཏྟིཏོ པགེཝ ཝིམུཏྟཱ. མཱནུསཾ དེཧཾ སམཏིཀྐམནྟི ཙིཏྟུཔཀྐིལེསཔཧཱནཝསེནཱཏི ཕལེན ཧེཏུདསྶནམིདནྟི ཨཱཧ ‘‘མཱནུསཾ དེཧནྟི ཨིདྷ…པེ… ཝུཏྟཱནཱི’’ཏི. དིཝི བྷཝཾ དིབྦཾ, བྲཧྨཏྟབྷཱཝསཉྙིཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ. ཏཏྠ སཾཡོཛནཀོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘དིབྦཾ ཡོགནྟི པཉྩ ཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནཱི’’ཏི. ཨིམསྶཱཏི དེཝཔུཏྟསྶ. ‘‘ཧིཏྭཱ མཱནུསཾ དེཧཾ, དིབྦཡོགཾ ཨུཔཙྩགུ’’ནྟི ཏེསཾ ཏྭཾ ཀུསལཾ སབྦཱཝཛྫཔྤཧཱནེན ཨནཝཛྫཏཾ བྷཱསཏཱིཏི ཀུསལཱི ཝདེསི. ཨཏྠེན སདྡསྶ ཨབྷེདོཔཙཱརཾ ཀཏྭཱ གམྦྷཱིརཝཙནཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘གམྦྷཱིརཏྠ’’ནྟི ཨཏྠསྶེཝ གམྦྷཱིརཏོ, ན སདྡསྶ. སམུཙྪིནྣཀཱམརཱགཏཱཡ སབྦསོ ཀཱམཝིསཡཔྤཧཱནེན ནིརཱམིསབྲཧྨཙཱརཱི ནཱམ ཨནཱགཱམཱི. ནིཝཱསནཊྛཱནབྷཱུཏོ སམཱནོ ཨེཀོ གཱམོ ཨེཏསྶཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཀགཱམཝཱསཱི’’ཏི.

གྷཊཱིཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཨཱདིཏྟཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཛརཱཝགྒོ

༡. ཛརཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༡. ཧིཏསྶ སཱདྷནཏོ སཱདྷུ, ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྠཛཱཏཾ. ཏཾ པན ཨཏྠཀཱམེན ལབྷིཏབྦཏོ ཨུཔསེཝིཏབྦཏོ ལདྡྷཀཾ, ཀལྱཱཎཊྛེན བྷདྡཀནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱདྷཱུཏི ལདྡྷཀཾ བྷདྡཀ’’ནྟི. ‘‘སཱིལཾ ཡཱཝ ཛརཱ སཱདྷཱུ’’ཏི ཝུཏྟམཏྠཾ བྱཏིརེཀཏོ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨིམིནཱ ཨིདཾ དསྶེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨིདནྟི ཨིདཾ ཨཏྠཛཱཏཾ.

པཏིཊྛིཏཱཏི ཙིཏྟསནྟཱནེ ལདྡྷཔཏིཊྛཱ, ཀེནཙི ཨསཾཧཱརིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘མགྒེན ཨཱགཏཱ’’ཏི. ཙིཏྟཱིཀཏཊྛཱདཱིཧཱིཏི པཱུཛནཱིཡབྷཱཝཱདཱིཧི. ཝུཏྟཾ ཧེཏཾ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ. ཙིཏྟཱིཀཏནྟི རཏནནྟི ཨིདཾ རཏནཾ ནཱམ ལོཀེ ཙིཏྟཱིཀཏཾ ཝཏྠཱུནཾ སཧསྶགྒྷནཏཱདིཝསེན. ཡེཔི ལོཀེ ཙིཏྟཱིཀཏཱ ཁཏྟིཡཔཎྜིཏ-ཙཏུམཧཱརཱཛ-སཀྐ-སུཡཱམ-མཧཱབྲཧྨཱདཡོ, ཏེསཾ ཙིཏྟཱིཀཏོ ཏེཧི སརཎནྟི ཨུཔགནྟབྦཏཱདིཝསེན. རཏིཀརནྟི པཱིཏིསུཁཱཝཧཾ. ཛྷཱནརཏིསུཁེནཱཏི དུཝིདྷེནཔི ཛྷཱནརཏིསུཁེན. ཏུལེཏུནྟི པརིཙྪིནྡིཏུཾ. གུཎཔཱརམིནྟི གུཎཱནཾ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཾ. དུལླབྷོ ཨནེཀཱནི ཨསངྑྱེཡྻཱནི ཨཏིདྷཱཝིཏྭཱཔི ལདྡྷུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ. ཨནོམོཏི ཨནཱུནོ པརིཔུཎྞོ. ཏཏྠ ཝིསེསཏོ ཨནོམསཏྟཔརིབྷོགཏོ ཏེཧི ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷོ བྷགཝཱ’’ཏི ཨནུསྶརིཏབྦཏོཏི ཨཱཧ ‘‘བྷགཝཱ ཨནོམོ སཱིལེནཱ’’ཏིཨཱདི.

ཨརིཡམགྒཔཉྙཱཡེཝ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ‘‘ཨིདྷ པན དུལླབྷཔཱཏུབྷཱཝཊྛེན པཉྙཱ ‘རཏན’ནྟི ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཱཧ. པུཛྫཕལནིབྦཏྟནཏོ, ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ པུནཱཏཱིཏི ཙ པུཉྙཙེཏནཱ པུཉྙཾ, སཱ པན ཡསྶ ཨུཔྤནྣཱ, ཏསྶེཝ ཨཱཝེཎིཀཏཱཡ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏྟཱ ཀེནཙིཔི ཨནཱཧཊཱ, ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཨརཱུཔཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.

ཛརཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨཛརསཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༢. ཨཛཱིརཎེནཱཏི ཛིཎྞབྷཱཝཱནཱཔཛྫནེན. ལཀྑཎཝཙནཉྩེཏཾ ཨཝིནཱསཔྤཏྟིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཝིཔཏྟིཡཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ནིདྡྷམིཏབྦོཏི ནཱིཧརིཏབྦོ.

ཨཛརསཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. མིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༣. སཧ ཨཏྠེན ཝཏྟཏཱིཏི སཏྠོ, བྷཎྜམཱུལཾ གཧེཏྭཱ ཝཱཎིཛྫཝསེན དེསནྟརཱདཱིསུ ཝིཙརཎཀཛནསམཱུཧོ. ཏེནཱཧ ‘‘སདྡྷིཾཙརོ’’ཏི, སཧཙརཎཀོཏི ཨཏྠོ. མིཏྟནྟི སིནེཧཡོགེན མིཏྟཀིཙྩཡུཏྟཾ. ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཔྤཀཱརཾ དསྶེཏུཾ ‘‘རོགེ ཨུཔྤནྣེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཐཱརཱུཔེཏི ཛིགུཙྪནཱིཡེ, དུཏྟིཀིཙྪེ ཝཱ. ཡཐཱ ཨསཎྛིཏཱནཾ སཎྛཱཔནཝསེན པཝསཏོ པུརིསསྶ བྷོགབྱསནེ ནཱཐཏཱ, ཨེཝཾ པུཏྟསིནེཧཝསེན པུཏྟསྶ མཱཏུཡཱ ཨནྟོགེཧེ ནཱཐཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘མཱཏཱ མིཏྟཾ སཀེ གྷརེ’’ཏི. ཨཏྠཛཱཏསྶཱཏི ཨུཔཊྛིཏཔཡོཛནསྶཱཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔྤནྣཀིཙྩསྶཱ’’ཏི. སམྤརཱཡཧིཏནྟི སམྤརཱཡེ ཧིཏཱཝཧཾ.

མིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཝཏྠུསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༤. པཏིཊྛཱཏི ཨཝསྶཡོ. གུཡ྄ཧསྶཱཏི གུཧིཏབྦསྶ རཧསྶསྶ. པརམོ སཁཱ ནཱམ ཨཏིཔིཡཊྛཱནཏཱཡ.

ཝཏྠུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. པཋམཛནསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༥. ཝིདྷཱཝཏཱིཏི ཝིཝིདྷཾ རཱུཔཾ པདྷཱཝཏི, ཡཐཱཀཱམཾ པཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ.

པཋམཛནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. དུཏིཡཛནསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༦. ཝཊྚདུཀྑཏོཏི སཾསཱརདུཀྑཏོ. སཾསཱརོ ཧི ཀིལེསཀམྨཝིཔཱཀཱནཾ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཏཱཡ ཝིདྷཱཝཏི. ཏཉྩ དུཀྑཾ དུཀྑམཏྟཱཡ ནཱནཱཝིདྷདུཀྑརཱསིབྷཱཝཏོ.

དུཏིཡཛནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཏཏིཡཛནསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༧. ནིཔྥཏྟཱིཏི ཨིཊྛཱནིཊྛཝིཔཱཀཱནཾ ནིཔྥཛྫནཏོ ནིཔྥཏྟི. ཏཏོ ཨེཝ ཨཝསྶཡོ, ནིཔྥཏྟིཏཝིཔཱཀསྶ ཨཝསྶཡོ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཀཱརཎནྟི ཨཏྠོ.

ཏཏིཡཛནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཨུཔྤཐསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༨. ཨམགྒོཏི ན མགྒོ ཨནུཔཱཡོ. རཏྟིནྡིཝཀྑཡོཏི ཏཏྠ ཝཡཀྑཎསྶ པཱཀཊབྷཱཝཏོ. ཝུཏྟཀྑཎོཔི ཧི སཡཾ ཁཱིཡཏེཝ. སེསཾ བཱཧིརམལཾ ཝཏྠསརཱིརཱདིབྷཱུཏཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘བྷསྨཁཱརཱདཱིཧི དྷོཝིཏྭཱ སཀྐཱ སོདྷེཏུ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. དུཊྛོཏི དཱུསིཏོ སཏྟསནྟཱནོ ན སཀྐཱ སུདྡྷོ ནཱམ ཀཱཏུཾ ཨབྦྷནྟརམལཱིནབྷཱཝཱཔཱདནཏོ. ཨིཏྠིཡནྟི བྲཧྨཙརིཡསྶ ཨནྟརཱཡཀརཱཡཔི. པཛཱཏི སཏྟཀཱཡོ སཛྫཏི སངྒཾ ཀརོཏི ཡཱཐཱཝཏོ ཨཱདཱིནཝཾ ཨཔསྶནྟོ. ཨིནྡྲིཡསཾཝརཱདི ཀིལེསཱནཾ ཏཱཔནཏོ ཏཔོ, ཏེནཱཧ ‘‘སབྦཱཔཱི’’ཏིཨཱདི.

ཨུཔྤཐསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༩. ཀིསྶཱཏི བྷུམྨཏྠེ སཱམིཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀིསྨིཾ ཨབྷིརཏོ’’ཏི. སདྡྷཱ ནཱམ ཨནཝཛྫསབྷཱཝཱ, ཏསྨཱ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཧིཏསུཁཱཝཧཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུགཏིཉྩེཝ ནིབྦཱནཉྩ གཙྪནྟསྶ དུཏིཡིཀཱ’’ཏི. ཨནུསཱསཏི ཧིཏཙརིཡཱཡ པརིཎཱཡིཀབྷཱཝཏོ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཀཝིསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༠. གཱཡཏྟིཨཱདིཀོཏི ཚབྦཱིསཏིཡཱ ཚནྡེསུ གཱཡཏྟིཨཱདིཀོ ཨུཀྐཏིཔརིཡོསཱནོ ཚནྡོ གཱཐཱནཾ ནིདཱནཾ སམུཊྛཱནཾ ‘‘སམུཊྛཧཏི ཨེཏེནཱ’’ཏི ཀཏྭཱ. ཏེཧི པན ཨནུཊྛུབྷཱདིཀོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཚནྡོ གཱཐཱནཾ ནིདཱན’’ནྟི. པུབྦཔཊྛཱཔནགཱཐཱཏི དྷམྨཀཐཱཡ ཨཱདིཏོ ཨཱརོཙནབྷཱཝཛཱནནཏྠཾ སཏིཛནནཾ ཝིཡ པཝཏྟིཏགཱཐཱ. ཨཀྑརཉྷི པདཾ ཛནེཏཱིཏི ཡསྨཱ ཨཀྑརསམུདཱཡོ པདཾ, པདསམུདཱཡོ གཱཐཱ, སམུདཱཡོ ཙ སམུདཱཡཱིཧི བྱཉྫཱིཡཏི ཏཾཔཝཏྟནཏོ, ཏསྨཱ བྱཉྫནབྷཱཝེ ཋིཏཾ ཨཀྑརཾ, ཏཾསམུདཱཡོ པདཾ, པདཾ ཏཾ ཝིཡཉྫེཏཱ ཛནེཏཱ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ‘‘ཨཀྑརཉྷི པདཾ ཛནེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཀྑརཾ ཧི ཨུཙྩཱརིཏཝིདྡྷཾསིཏཱཡ ཏཾཏཾཁཎམཏྟཱཝཊྛཱཡཱིཔི པརཏོ པཝཏྟིཡཱ མནོཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ སངྐལནཝསེན ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ པདབྷཱཝེན གཡ྄ཧམཱནཾ ཡཐཱསངྐེཏམཏྠཾ བྱཉྫེཏི. པདཾ གཱཐཾ ཛནེཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. གཱཐཱ ཨཏྠཾ པཀཱསེཏཱིཏི གཱཐཱསཉྙིཏོ པདསམུདཱཡོ ཀིརིཡཱཀཱརཀསམྦནྡྷཝསེན སམྦནྡྷིཏོ ཀཏྟུཨདྷིཔྤཱཡཱནུརཱུཔཾ ཨཱལོཙིཏཝིལོཙིཏཾ སཾཧིཏཾ ཨཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི. སམུདྡཱདིཔཎྞཏྟིནིསྶིཏཱ ཝོཧཱརསནྣིསྶཡེནེཝ པཝཏྟཏཱིཏི ཀཏྭཱ. ཏེནཱཧ ‘‘གཱཐཱ ཨཱརབྷནྟོ’’ཏིཨཱདི. ཨཱསཡོཏི ཨཝསྶཡོཏི ཨཱཧ ‘‘པཏིཊྛཱ’’ཏི ཀཝིཏོཏི ཝིཙིཏྟཀཐཱིཨཱདིཏོ.

ཀཝིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཛརཱཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨདྡྷཝགྒོ

༡. ནཱམསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༡. ནཱམནྟི སཱམཉྙནཱམཱདིབྷེདཾ ནཱམཾ. སབྦནྟི སབྦཾ པཉྙཏྟིཔཐཾ སབྦཾ ཉེཡྻཔཝཏྟིཔཐཾ. ཨདྡྷབྷཝཱིཏི ཀཱམཾ པཱལི༹ཡཾ ཨཏཱིཏཀཱལནིདྡེསོ ཀཏོ, ཏཾ པན ལཀྑཎམཏྟཾ. ཨབྷིབྷཝཏི ཨནུཔཏཏཱིཏི ཨེཏེན ཨབྷིབྷཝོ ཨནུཔཏནཾ པཝཏྟི ཨེཝཱཏི དསྶེཏི. ཏཾ པནསྶ ཨབྷིབྷཝནཾ ཨཔྤཝིསཡེ ཨནཱམསིཏྭཱ མཧཱཝིསཡཱནཾ ཝསེན དསྶེནྟོ ‘‘ཨོཔཔཱཏིཀེན ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶ ནཱམཾ ཧོཏཱིཏི ཏསྶ རུཀྑཔཱསཱཎཱདིཀསྶ ཨནཱམཀོཨིཙྩེཝ སམཉྙཱ ཧོཏི, ཏཐཱ ནཾ སཉྫཱནནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

ནཱམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཙིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༢. ཡེ ཙིཏྟསྶ ཝསཾ གཙྪནྟཱིཏི ཡེ ཨཔརིཉྙཱཏཝཏྠུཀཱ, ཏེསཾཡེཝ. ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནནྟི ཨནཝསེསགྒཧཎཾ. ན ཧི པརིཉྙཱཏཀྑནྡྷཱ པཧཱིནཀིལེསཱ ཙིཏྟསྶ ཝསཾ གཙྪནྟི, ཏཾ ཨཏྟནོ ཝསེ ཝཏྟེནྟི.

ཙིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཎྷཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༣. ཏཏིཡེ ‘‘སབྦེཝ ཝསམནྭགཱུ’’ཏི ཡེ ཏཎྷཱཡ ཝསཾ གཙྪནྟི, ཏེསཾ ཨེཝ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནནྟི ཨིམམཏྠཾ ‘‘ཨེསེཝ ནཡོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཏིདིསྶཏི.

ཏཎྷཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. སཾཡོཛནསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༤. ཀིཾ སུ སཾཡོཛནོཏི སཱུཏི ནིཔཱཏམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀིཾ-སཾཡོཛནོ’’ཏི? ཝིཙརནྟི ཨེཏེཧཱིཏི ཝིཙཱརཎཱ, པཱདཱ. བཧུཝཙནེ ཧི ཝཏྟབྦེ ཨེཀཝཙནཾ ཀཏཾ. ཏསྶཱཏི ལོཀསྶ.

སཾཡོཛནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. བནྡྷནསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༥. ཙཏུཏྠེ ཨཱགཏཨཏྠོ ཨེཝ ཨནནྟརེཔི ཝུཏྟོ, བྱཉྫནམེཝ ནཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘པཉྩམེཔི ཨེསེཝ ནཡོ’’ཏི.

བནྡྷནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཨཏྟཧཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༦. ‘‘ཀེནསྶུབྦྷཱཧཏོ’’ཏི པཱཋོཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘སུ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟ’’ནྟི ཨཱཧ, ‘‘ཀེནསྶབྦྷཱཧཏོ’’ཏི པན པཱཋེ ཨུ-ཀཱརལོཔེན པདསནྡྷི. ཨིཙྪཱདྷཱུཔཱཡིཏོཏི ཨསམྤཏྟཝིསཡིཙྪཱལཀྑཎཱཡ ཏཎྷཱཡ སནྟཱཔིཏོ དཌྜྷོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིཙྪཱཡ ཨཱདིཏྟོ’’ཏི.

ཨཏྟཧཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨུཌྜིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༧. ཨུལླངྒྷིཏོཏི ཨུབྦནྡྷིཏྭཱ ལངྒྷིཏོ. སདྡཱདཱིསཱུཏི སདྡཱདིནཱགདནྟེསུ སོཏཱདཱིནི ཨུཌྜིཏཱནི ཏཎྷཱརཛྫུནཱ དལ༹ྷབནྡྷནེན བདྡྷཏྟཱ ཏདནཏིཝཏྟནཏོ. ལོཀོཏི ཨཱཡཏནལོཀོ. ཏཐཱ ཨཏྠཡོཛནཱཡ ཀཏཏྟཱ ཁནྡྷཱདིལོཀཝསེནཔི ཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱ. ན དཱུརཾ ཨནནྟརབྷཝཀཏྟཱ. ཙུཏིཙིཏྟཨནྟརིཏཏྟཱ ཨེཀཙིཏྟནྟརབྷཝསྶ ཀམྨསྶ ཨབུཛ྄ཛྷནཾ, ཨེཝཾ སནྟེ ཀསྨཱ སཏྟཱ ན བུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘བལཝཏིཡཱ’’ཏིཨཱདི.

ཨུཌྜིཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. པིཧིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༨. པཉྷོཏི ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏོ ཨཏྠོ. པུཙྪིཏོཏི སཏྟམསུཏྟེ གཱཐཱཡ པུརིམདྡྷཾ པཙྪིམདྡྷཾ, པཙྪིམཾ པུརིམཾ ཀཏྭཱ ཨཊྛམསུཏྟེ དེཝཏཱཡ པུཙྪིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཧེཊྛུཔརིཡཱཡཝསེན པུཙྪིཏོ’’ཏི. པུཙྪཱནུརཱུཔཾ ཝིསྶཛྫནནྟི ཨཝུཏྟམྤི སིདྡྷམེཏནྟི ཨནཱཧཊཾ.

པིཧིཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཨིཙྪཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༩. ནཝམེ ཝིནཡཱཡཱཏི ཝིནཡེན. ཀརཎཏྠེ ཧི ཨིདཾ སམྤདཱནཝཙནཾ. ཀིསྶསྶཱུཏི ཀིསྶ, སུ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟཾ. སབྦཾ ཚིནྡཏི བནྡྷནནྟི སབྦཾ དསཝིདྷམྤི སཾཡོཛནཾ སམུཙྪིནྡཏི. ན ཧི ཏཾ ཀིཉྩི ཀིལེསབནྡྷནཾ ཨཏྠི, ཡཾ ཨསམུཙྪིནྣཾ ཧུཏྭཱ ཋིཏཾ ཨསྶཱ ཏཎྷཱཡ སམུཙྪིནྣཱཡ. སྭཱཡམཏྠོ སུཝིཉྙེཡྻོཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦཾ ཨུཏྟཱནམེཝཱ’’ཏི.

ཨིཙྪཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ལོཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༠. ཀིསྨིནྟི ཀིསྨིཾ སཏི? ཏསྶ པན སནྟབྷཱཝོ ཨུཔྤཏྟིཝསེནེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀིསྨིཾ ཨུཔྤནྣེ’’ཏི? ལོཀོ ཨུཔྤནྣོཏི ཝུཙྩཏི ཨནུཔཱདཱནཏྟཱ ལོཀསམཉྙཱཡ. ཚསཱུཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ སནྠཝནྟི ཨདྷིཀསིནེཧཾ ཀརོཏི ཨདྷིཀསིནེཧཝཏྠུབྷཱཝཏོ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏནཱནཾ. ཨུཔཱདཱཡཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱ ཨཔརཀཱལཀིརིཡཾ ཨཔེཀྑཏཱིཏི ཝཙནསེསཝསེན ཀིརིཡཱཔདཾ གཧིཏཾ ‘‘པཝཏྟཏཱི’’ཏི. ཀིཾ པན པཝཏྟཏི? ལོཀོ, ལོཀསམཉྙཱཏི ཨཏྠོ. ཚསཱུཏི ཨིདཾ ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ. ཚལཱ༹ཡཏནནིམིཏྟཉྷི སབྦདུཀྑཾ. ཨཡནྟི སཏྟལོཀོ. ཨུཔྤནྣོ ནཱམ ཧོཏི ཚལཱ༹ཡཏནཾ ནཱམ མཱུལཾ སབྦདུཀྑཱནནྟི ཀཏྭཱ. བཱཧིརེསུ ཨཱཡཏནེསུ སནྠཝཾ ཀརོཏི ཝིསེསཏོ རཱུཔཱདཱིནཾ ཏཎྷཱཝཏྠུཀཏྟཱ. ཡསྨཱ ཙཀྑཱདཱིནཾ སནྟཔྤནཝསེན རཱུཔཱདཱིནཾ པརིགྒཧིཏཏྟཱ ལོཀསྶ ནིསེཝིཏཱཡ སཾཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཚནྣཾ…པེ… ཝིཧཉྙཏཱི’’ཏི.

ལོཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཨདྡྷཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཚེཏྭཱཝགྒོ

༡. ཚེཏྭཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༡. ཝདྷིཏྭཱཏི ཧནྟྭཱ ཝིནཱསེཏྭཱ. ཨཔརིདཡ྄ཧམཱནཏྟཱཏི ཨཔཱིལི༹ཡམཱནཏྟཱ. ཝིནཊྛདོམནསྶཏྟཱ ན སོཙཏི ཙེཏོདུཀྑདུཀྑཱབྷཱཝཏོ. ཝིསཾ ནཱམ དུཀྑཾ ཨནིཊྛབྷཱཝཏོ, ཏསྶ མཱུལཀཱརཎཾ ཀོདྷོ ཨནིཊྛཕལཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསམཱུལསྶཱཏི དུཀྑཝིཔཱཀསྶཱ’’ཏི. ཨཀྐུཊྛསྶཱཏི ཨཀྐོསཱཔརཱདྷསྶ. ཨཀྐོསཔཧཱརཏྠསམྦནྡྷེན ཧི ‘‘ཀུདྡྷསྶཱ’’ཏི ཨུཔཡོགཏྠེ སམྤདཱནཝཙནཾ. སུཁཾ ཨུཔྤཛྫཏི ཀོདྷཾ ནསྶཏི. སུཁུཔྤཏྟིཾ སནྡྷཱཡ ཨེས ཀོདྷོ ‘‘མདྷུརགྒོ’’ཏི ཝུཏྟོ, སུཁཱཝསཱནོཏི ཨཏྠོ.

ཚེཏྭཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. རཐསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༢. པཉྙཱཎནྟི ལཀྑཎཾ སལླཀྑཎཱུཔཱཡོ. དིསྭཱཏི དསྶནཧེཏུ. ‘‘ཙོལ༹རཉྙོ རཊྛཾ ཙོལ༹རཊྛ’’ནྟི ཨེཝཾ རཊྛཾ རཉྙཱ པཉྙཱཡཏི.

རཐསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཝིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༣. སདྡྷཱཡཱཏི སདྡྷཱཧེཏུ. ཀུལསམྤདཱཏི ཁཏྟིཡཱདིསམྤཏྟིཡོ. སབྦལོཀིཡལོཀུཏྟརཝིཏྟཔཊིལཱབྷཧེཏུཏོ སདྡྷཱཝིཏྟམེཝ. ཧེཊྛཱ ཏིཎྞཾ དྭཱརཱནཾ ཝསེན ཨུཔྤནྣཀསྶ སབྦསྶཔི ཨནཝཛྫདྷམྨསྶ སངྒཎྷནཏོ ‘‘དྷམྨོཏི དསཀུསལཀམྨཔཐོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨསཾཀིལིཊྛསུཁནྟི. ནིརཱམིསཾ སུཁཾ. ཏམེཝ སཱམིསཾ ཨུཔནིདྷཱཡ སམྦྷཱཝེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨསཾཀིལིཊྛ’’ནྟི. ཨསེཙནཀབྷཱཝེན ཨབྷིརུཙིཛནནཏོ པིཡཱཀིཙྪཀརཎཏོ བཧུཾ སུཙིརམྤི ཀཱལཾ ཨཱསེཝནྟསྶ ཨདོསཱཝཧཏོ སཙྩམེཝ མདྷུརཏརཾ. ན ཧི ཏཾ པིཝིཏབྦཏོ སཱདིཏབྦཏོ ཨནུབྷཝིཏབྦཏོ རསོཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏི. ཨིདཱནི ཏསྶ ཀིཙྩསམྤཏྟིཨཏྠེཧིཔི མཧཱརཧཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཙྩསྨིཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ནདཱིནིཝཏྟནཾ མཧཱཀཔྤིནཝཏྠུཨཱདཱིཧི (དྷ. པ. ཨཊྛ. ༡.མཧཱཀཔྤིནཏྠེརཝཏྠུ; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༢༣༡; ཐེརགཱ. ཨཊྛ. ༢.མཧཱཀཔྤིནཏྠེརགཱཐཱཝཎྞནཱ) དཱིཔེཏབྦཾ, ཨིཏརཱནི ཀཎྷདཱིཔཱཡནཛཱཏཀ- (ཛཱ. ༡.༡༠.༦༢ ཨཱདཡོ) སུཏསོམ- (ཛཱ. ༢.༢༡.༣༧༡ ཨཱདཡོ) མཙྪཛཱཏཀེཧི (ཛཱ. ༡.༡.༣༤, ༧༥; ༡.༢.༡༣༡ ཨཱདཡོ) དཱིཔེཏབྦཱནི. ནིམྨདྡེནྟི ཨབྷིབྷཝནྟི. མདྷུརཏརནྟི སུནྡརཏརཾ སེཊྛེསཱུཏི ཨཏྠོ. པཉྙཱཛཱིཝཱིཏི པཉྙཱཡ ཛཱིཝནསཱིལོཏི པཉྙཱཛཱིཝཱི, པཉྙཱཔུབྦངྒམཙརིཡོཏི ཨཏྠོ. པཉྙཱཛཱིཝཱིཏི ཙ པཉྙཱཝསེན ཨིརིཡཏི ཝཏྟཏི ཛཱིཝིཏཾ པཝཏྟེཏཱིཏི ཨཏྠོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡོ པཉྙཱཛཱིཝཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘ཛཱིཝཏ’’ནྟི ཀེཙི པཋནྟི, ཛཱིཝནྟཱནཾ པཉྙཱཛཱིཝིཾ སེཊྛམཱཧཱུཏི ཨཏྠོ.

ཝིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཝུཊྛིསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༤. ཨུཔྤཏནྟཱནནྟི པཐཝིཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཨུཊྛཧནྟཱནཾ. ‘‘སེཊྛ’’ནྟི ཝུཙྩམཱནཏྟཱ ‘‘སཏྟཝིདྷ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨིཏརེསཾ ཝཱ ཏདནུལོམཏོ. ཁེམོ ཧོཏི དུབྦྷིཀྑུཔདྡཝཱབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘སུབྷིཀྑོ’’ཏི. ནིཔཏནྟཱནནྟི ཨདྷོམུཁཾ པཝཏྟནྟཱནཾ. པཝཛམཱནཱནནྟི ཝཛནསཱིལཱནཾ. ཏེ པན ཡསྨཱ ཛངྒམཱ ནཱམ ཧོནྟི, ན རུཀྑཱདཡོ ཝིཡ ཐཱཝརཱ, ཏསྨཱ ཨཱཧ ‘‘ཛངྒམཱན’’ནྟི. གཱཝོཏི དྷེནུཡོ. ཏེན མཧིཾསཱདིཀཱནམྤི སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཝདནྟཱནནྟི ཨུཔྤནྣཾ ཨཏྠཾ ཝདནྟཱནཾ.

ཨཏྟནོ ཁནྟིཡཱཏི ཨཏྟནོ ཁནྟིཡཱ རུཙིཡཱ གཧིཏབྷཱཝེན. ཨིཏརཱ དེཝཏཱ ཏསྶཱ ཝིསྶཛྫནེ ཨཔརིཏུསྶམཱནཱ ཨཱཧ. ཡཱཝ པདྷཾསཱིཏི གུཎདྷཾསཱི སཏྠུདེསནཱཡ ལདྡྷབྦགུཎནཱསནཏོ. པགབྦཱཏི པཱགབྦིཡེན སམནྣཱགཏཱ, ཡཐཱ ཝཙཱིཔཱགབྦིཡེན ཨཁརཱ, ཏཐཱ ཝཱཙཱཡ བྷཝིཏབྦཾ. མུཁརཱཏི མུཁཁརཱ. དསབལཾ པུཙྪི སཎྷཾ སུཁུམཾ རཏནཏྟཡསཾཧིཏཾ ཨཏྠཾ སོཏུཀཱམཱ. ཨསྶཱ དེཝཏཱཡ ཝིསྶཛྫེནྟོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ. ཨུཔྤཏམཱནཱཏི ཨུཔྤཏནྟཱི སམུགྒྷཱཊེཏི ཨོདྷིསོ. ཝཊྚམཱུལཀམཧཱཨཝིཛྫཱཏི ཏསྶཱ ཨཱདཱིནཝདསྶནཏྠཾ བྷཱུཏཀཐནཝིསེསནཾ. ཨོསཱིདནྟཱནནྟི པཊིཔཀྑཝསེན ཨདྷོ སཱིདནྟཱནཾ, ཨུསྶཱདཡམཱནཱནནྟི ཨཏྠོ. པུཉྙཀྑེཏྟབྷཱུཏོཏི ཨིདཾ ‘‘པདསཱ ཙརམཱནཱན’’ནྟི པདསྶ ཨཏྠཝིཝརཎཝསེན བྷཱུཏཀཐནཝིསེསནཾ. ཡཱདིསོ པུཏྟོ ཝཱ ཧོཏཱུཏི ཨིདཾ པུརིམཔདེ དེཝཏཱཡ པུཏྟགཧཎསྶ ཀཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ.

ཝུཊྛིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. བྷཱིཏཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༥. ཀིཾ སཱུདྷ བྷཱིཏཱཏི ཨེཏྠ སུ-ཨིདྷཱཏི ནིཔཱཏམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀིཾ བྷཱིཏཱ’’ཏི? མགྒོ ཙ ནེཀཱཡཏནཔྤཝུཏྟོཏི ཨནེཀཀཱརཎཾ ནཱནཱཝིདྷཱདྷིགམོཀཱསཾ ཀཏྭཱ པཝུཏྟོ ཀཐིཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཊྛཏིཾསཱརམྨཎཝསེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝཾ སནྟེཏི ཨེཝཾ སབྦསཱདྷཱརཎཱནེཀཱཡཏནེཧི ནིབྦཱནགཱམིམགྒསྶ ཏུམྷེཧི པཝེདིཏཏྟཱ ལབྦྷམཱནེ ཁེམེ མགྒེ ཀིཾ བྷཱིཏཱཡཾ ཛནཏཱ ཨུཔྤཐབྷཱུཏཱ ཝིཔརཱིཏདིཊྛིཏོ གཎྷཱིཏི ཨཏྠོ? ཨེཝཾ དེཝཏཱ ཡཐིཙྪཱཡ པུརིམདྡྷེན ཨཏྟནཱ ཡཐཱཙིནྟིཏམཏྠཾ སཏྠུ པཝེདིཏཱ, པཙྪིམདྡྷེན ཨཏྟནོ སཾསཡཾ པུཙྪཏི. བཧུཔཉྙཱཏི པུཐུཔཉྙ. ཨུསྶནྣཔཉྙཱཏི ཨདྷིཀཔཉྙཱ. ཋཔེཏྭཱཏི སཾཡམེཏྭཱ. སཾཝིབྷཱགཱིཏི ཨཱཧཱརཔརིབྷོགེ སམྨདེཝ ཝིབྷཛནསཱིལོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཙྪརཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཝུཏྟཏྠམེཝ ཧེཊྛཱ.

མནེནཱཏི མནོགཧཎེན. པུབྦསུདྡྷིཨངྒནྟི པུབྦབྷཱགསུདྡྷིབྷཱུཏཾ ཨངྒཾ. ཙཏཱུསཱུཏི ཝུཏྟཨངྒཔརིཡཱཔནྣཾ. ཡཉྙཨུཔཀྑརོཏི དཱནསྶ སཱདྷནཾ. ཨེཏེསུ དྷམྨེསཱུཏི ཨེཏེསུ སདྡྷཱདིགུཎེསུ. ཡཐཱ ཧི སདྡྷོ པཙྩཡཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ ཝཏྠུཔརིཙྩཱགསྶ ཝིསེསཔཙྩཡོ ཀམྨཕལསྶ པརལོཀསྶ ཙ པཙྩཀྑཏོ ཝིཡ པཏྟིཡཱཡནཏོ, ཨེཝཾ མུདུཧདཡོ. མུདུཧདཡོ ཧི ཨནུདཡཾ པཏྭཱ ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྟནོ སནྟཀཾ པརེསཾ དེཏི. ཡོ ཙ སཾཝིབྷཱགསཱིལོ, སོ ཨཔྤཀསྨིམྤི ཨཏྟནོ སནྟཀེ པརེཧི སཱདྷཱརཎབྷོགཱི ཧོཏི. ཝདཉྙཱུ ཝདཱནིཡཏཱཡ ཡཱགིནོཝ ཡུཏྟཾ ཡུཏྟཀཱལཾ ཉཏྭཱ ཨཏྠིཀཱནཾ མནོརཐཾ པཱུརེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིཏི…པེ… ཙཏཱུསཱུཏི ཨཱཧཱ’’ཏི.

ཝཱཙནྟིཨཱདཱིནི ཏཱིཎི ཨངྒཱནི ཏིཝིདྷསཱིལསམྤཏྟིདཱིཔནཏོ. སམྤནྣསཱིལོ ཧི པརལོཀཾ ན བྷཱསེཡྻ. སདྡྷོ ཨེཀཾ ཨངྒཾ པཡོགཱསཡསུདྡྷིདཱིཔནཏོ. སུདྡྷཱསཡསྶ སམྨཱཔཡོགེ ཋིཏསྶ ཀཐཾ པརལོཀཏོ བྷཡནྟི. དུཀཝསེན ཙཏུརངྒཡོཛནཱ དུཀནཡོ. ཨེཏེསུ ཙཏཱུསུ དྷམྨེསུ ཋིཏོཏི ཨེཏེསུ ཡཐཱཝུཏྟདུཀསངྒཧེསུ ཙཏཱུསུ གུཎེསུ པཏིཊྛིཏོ.

བྷཱིཏཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ནཛཱིརཏིསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༦. ནཱམགོཏྟནྟི ཏིསྶོ ཀསྶཔོ གོཏམོཏི ཨེཝརཱུཔཾ ནཱམཉྩ གོཏྟཉྩ. ནིདསྶནམཏྟམེཏཾ, ཏསྨཱ སབྦསྶ པཉྙཏྟིཡཱ ལཀྑཎཝཙནནྟི དཊྛབྦཾ. ན ཛཱིརཏཱིཏི ཨསབྷཱཝདྷམྨཏྟཱ ཨུཔྤཱདཝཡཱབྷཱཝཏོ ཛརཾ ན པཱཔུཎཱཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཛཱིརཎསབྷཱཝོ ན ཧོཏཱི’’ཏི. ཡསྨཱ སམཉྙཱབྷཱཝཏོ ཀཱལནྟརེཔི ཏཾ སམཉྙཱཡཏེཝ, ཏསྨཱ ‘‘ཨཏཱིཏབུདྡྷཱནཾ…པེ… ན ཛཱིརཏཱིཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཨཱཧ.

ཨཱལསིཡནྟི ཨལསབྷཱཝོ དལ༹ྷཀོསཛྫཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཋིཏིནྟི བྱཱཔཱརཾ. ནིདྡཱཝསེན པམཛྫནཾ ཀཏྟབྦསྶ ཨཀརཎཾ. ཀིལེསཝསེན པམཛྫནཾ ཨཀཏྟབྦསྶ ཀརཎམྤི. ཀམྨསམཡེཏི ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ཡུཏྟཀཱལེ. ཀམྨཀརཎཝཱིརིཡཱབྷཱཝོཏི ཏཾཀམྨཀིརིཡསམུཊྛཱཔཀཝཱིརིཡཱབྷཱཝོ. སོ པན ཨཏྠཏོ ཝཱིརིཡཔཊིཔཀྑོ ཨཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདོ, ན ཝཱིརིཡསྶ ཨབྷཱཝམཏྟཾ. སཱིལསཉྙམཱབྷཱཝོ དུསྶཱིལྱཾ. ཝིསྶཊྛཱཙཱརཏཱ ནཱམ ཨནཱཙཱརོ. སོཔྤབཧུལཏཱཏི ནིདྡཱལུཏཱ. ཡཏོ གཧཎཧཏྠོཔི ན ཀིལཱསུཔི པུརིསོ ནིདྡཱཡ ཨབྷིབྷུཡྻཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཏིཙྪཱཏཱདཱིནཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཨབྷིབྷུཡྻཏཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. ཨཱགནྟུཀཱལསིཡཾ ན པུབྦེ ཝུཏྟཨཱལསྱཾ ཝིཡ པཀཏིསིདྡྷཾ. ‘‘ཏེ ཚིདྡེ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏཱནི ཚ ཚིདྡཱནཱི’’ཏི. ཀུསལཙིཏྟཔྤཝཏྟིཡཱ ཨནོཀཱསབྷཱཝཏོ ཚིདྡཱནི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ཡཏྠ ཝིཏྟཾ ན ཏིཊྛཏཱི’’ཏི. སབྦཱཀཱརེན ལེསམཏྟཾ ཨསེསེཏྭཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ནཛཱིརཏིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨིསྶརིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༧. སཏྠསྶ མལནྟི སཏྠམལཾ, ཡེན སཏྠཾ མལཱིནཾ ཧོཏི, སཏྠམལགྒཧཎེན ཙེཏྠ མལཱིནཾ སཏྠམེཝ གཧིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘མལགྒཧིཏསཏྠ’’ནྟི. ཨཱཎཱཔཝཏྟནནྟི ཨཔྤཀེ ཝཱ མཧནྟེ ཝཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཨཏྟནོ ཨཱཎཱཡ པཝཏྟནཝསེན ཝསནཾ ཨིསྶརིཡཏྟམིཙྪནྟི. མཎིརཏནམྤི ཝིསྶཛྫནཱིཡཔཀྑིཀཏྟཱ ཨུཏྟམཾ བྷཎྜཾ ནཱམ ན ཧོཏི, ཨིཏྠཱི པན པརིཙྩཏྟཀུལཱཙཱརིཏྠིཀཱཡཔི ཨནིསྶཛྫནཱིཡཏཱཡ ཨུཏྟམབྷཎྜཾ ནཱམ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིཏྠཱི བྷཎྜཱནམུཏྟམ’’ནྟི. ཏེསཾ ཏེསཉྷི པུརིསཱཛཱནཱིཡཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནཏཱཡ ཨུཏྟམརཏནཱཀརཏྟཱ ཨིཏྠཱི བྷཎྜཱནམུཏྟམཾ. མལགྒཧིཏསཏྠསདིསོ ཨཝབོདྷཀིཙྩཝིབནྡྷནཏོ. སཏྠམལཾ ཝིཡ སཏྠསྶ པཉྙཱསཏྠསྶ གུཎཱབྷཱཝཀརཎཏོ པཉྙཱསཏྠམལཾ. ཨབྦུ ཝུཙྩཏི ཨུཔདྡཝཾ, ཏཾ དེཏཱིཏི ཨབྦུདཾ, ཝིནཱསཀཱརཎཾ. ནནུ ཧརཎཾ སམཎསྶ ཨཡུཏྟནྟི? ཡུཏྟཾ. ཏསྶ ཨནྭཡཏོ བྱཏིརེཀཏོ ཙ ཡུཏྟཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘སལཱཀབྷཏྟཱདཱིནཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཨིསྶརིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཀཱམསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༨. ‘‘ཨཏྟཀཱམོ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཋཔེཏྭཱ སབྦབོདྷིསཏྟེ’’ཏི. ཏེ ཧི སབྦསོ པརཏྠཱཡ ཨེཝ པཊིཔཛྫམཱནཱ མཧཱཀཱརུཎིཀཱ པརཏྠཀཱམཱ, ཨཏྠཀཱམཱ ནཱམ ན ཧོནྟི, ཡཱ ཙ ཏེསཾ ཨཏྟཏྠཱཝཧཱ པཊིཔཏྟི, སཱཔི ཡཱཝདེཝ པརཏྠཱ ཨེཝཱཏི. ཝུཏྟཾ པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ. ཡསྨཱ བོདྷིསཏྟཱ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཡཱ པཱརམིཡོ པཱུརེནྟཱ ཏཐཱརཱུཔཾ ཀཱརཎཾ པཏྭཱ ཨཏྟཱནཾ པརེསཾ པརིཙྩཛནྟི པཉྙཱཔཱརམིཡཱ པརིཔཱུརཎཏོ, ཏསྨཱ ཨིདྷཱཔི ‘‘སབྦབོདྷིསཏྟེ ཋཔེཏྭཱཡེཝཱཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཱཧ. ཀལྱཱཎནྟི བྷདྡཀཾ. ཝཱཙཱཡ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘སཎྷཾ མུདུཀ’’ནྟི. པཱཔིཀནྟི ལཱམཀཾ ནིཧཱིནཾ. ཏཾ པན ཕརུསཾ ཝཱཙནྟི སརཱུཔཏོ དསྶེཏི.

ཀཱམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. པཱཐེཡྻསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༩. སདྡྷཱ བནྡྷཏི པཱཐེཡྻནྟི སདྡྷཱ ནཱམ སཏྟསྶ མརཎཝསེན མཧཱཔཐཾ སཾཝཛཏོ མཧཱཀནྟཱརཾ པཊིཔཛྫཏོ མཧཱཝིདུགྒཾ པཀྑནྡཏོ པཱཐེཡྻཔུཊཾ བནྡྷཏི སམྦལཾ སཛྫེཏི. ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘སདྡྷཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏཾ ཝུཏྟནྟི ‘‘སདྡྷཱ བནྡྷཏི པཱཐེཡྻ’’ནྟི ཨེཏཾ གཱཐཱཔདཾ ཝུཏྟཾ བྷགཝཏཱ. སིརཱིཏི ཀཏཔུཉྙེཧི སེཝཱིཡཏི ཏེཧི པཊིལབྷཱིཡཏཱིཏི སིརཱི. ཨིསྶརིཡཾ ཝིབྷཝོ. ཨཱསཡིཏབྦཏོ ཨཱསཡོ, ཝསནཊྛཱནཾ ནིཀེཏནྟི ཨཏྠོ. པརིཀཌྜྷཏཱིཏི ཨིཙྪཱཝསིཀཾ པུགྒལཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུཔཀཌྜྷཏི.

པཱཐེཡྻསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. པཛྫོཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༠. ཏཾ ཏཾ སམཝིསམཾ པཛྫོཏཏཱིཏི པཛྫོཏོ. པདཱིཔོ ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམིཏྭཱ པཙྩཀྑཏོ རཱུཔགཏཾ དསྶེཏི, ཨེཝཾ པཉྙཱཔཛྫོཏོ ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམིཏྭཱ དྷམྨཱནཾ པརམཏྠབྷཱུཏཾ རཱུཔཾ དསྶེཏི. ཛཱགརབྲཱཧྨཎོ ཝིཡཱཏི ཛཱགརཁཱིཎཱསཝབྲཱཧྨཎོ ཝིཡ. སོ ཧི སཏིཔཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ སབྦདཱཔི ཛཱགརོ ཧོཏི. གཱཝོཏི གོཛཱཏིཡོ. ཨིདཾ གུནྣཾ གོཎཱནཉྩ སཱམཉྙཏོ གཧཎཾ. ཀམྨེཏི ཀརཎཏྠེ བྷུམྨཝཙནཾ. ཛཱིཝནཾ ཛཱིཝོ, སཧ ཛཱིཝེནཱཏི སཛཱིཝིནོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀམྨེན སཧ ཛཱིཝནྟཱན’’ནྟི, ཀསིཝཱཎིཛྫཱདིཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཛཱིཝནྟཱནནྟི ཨཏྠོ. གོམཎྜལེཧི སདྡྷིནྟི གོགཎེན སཧ. ན ཏེན ཝིནཱ ཀསིཀམྨཱདཱིནི ཨུཔྤཛྫནྟི, གོརསསིདྡྷིཡཱ ཙེཝ ཀསནབྷཱརཝཧནསིདྡྷིཡཱ ཙ ཀསིཀམྨཨེཀཙྩཝཱཎིཛྫཀམྨཱདཱིནི ཨིཛ྄ཛྷནྟི. སཏྟཀཱཡསྶཱཏི ཨཱཧཱརུཔཛཱིཝིནོ སཏྟཀཱཡསྶ ཀསིཏོ ཨཉྙཐཱ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟསྶཔི ཀསིཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཱ མཱུལཀཱརཎཾ ཕལནིཔྥཏྟིནིམིཏྟཏྟཱ ཏསྶ. ཨིརིཡཱཔཐོ ཙ ཨིརིཡནཀིརིཡཱནཾ པཝཏྟནུཔཱཡོ. ‘‘སཱིཏནྟི ནངྒལསཱིཏཀམྨ’’ནྟི ཝདནྟི.

པཛྫོཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༡. ཨརཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༡. རཎནྟི ཀནྡནྟི ཨེཏེཧཱིཏི རཎཱ, རཱགཱདཡོ. ཏེཧི ཨབྷིབྷཱུཏཏཱཡ ཧི སཏྟཱ ནཱནཔྤཀཱརཾ ཀནྡནྟི པརིདེཝནྟི. ཏེ པན སབྦསོ ནཏྠི ཨེཏེསཾ རཎཱཏི ཨརཎཱ. ནིཀྐིལེསཱ ཁཱིཎཱསཝཱ. ཝུསིཏཝཱསོཏི ཝུསིཏབྲཧྨཙརིཡཝཱསོ. བྷོཛིསྶིཡནྟི བྷུཛིསྶབྷཱཝོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨདཱསབྷཱཝོ’’ཏི. སམཎཱཏི སམིཏཔཱཔསམཎཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཁཱིཎཱསཝསམཎཱ’’ཏི. པུཐུཛྫནཀལྱཱཎཀཱལེ ལོཀིཡཔརིཉྙཱཡ, སེཀྑཱ པུབྦབྷཱགེ ལོཀིཡཔརིཉྙཱཡ, པཙྩཝེཀྑཎེ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱཡ པརིཉྙཱཡ པརིཉྙེཡྻཾ ཏེབྷཱུམཀཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ པརིཛཱནནྟི པརིཙྪིཛྫནྟི. ཁཱིཎཱསཝཱ པན པརིཉྙཱཏཔརིཉྙེཡྻཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཧི ཏེ སཱམཱི ཧུཏྭཱ པརིབྷུཉྫནྟི. ཝནྡནྟི ནཾ པཏིཊྛིཏནྟི ཝུཏྟཾ, ཝནྡནཱིཡབྷཱཝོ ཙ སཱིལསམྤནྣཏཱཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཏིཊྛིཏནྟི སཱིལེ པཏིཊྛིཏ’’ནྟི. ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ ལོཀེ. ཁཏྟིཡཱཏི ལཀྑཎཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ན ཀེཝལཾ ཁཏྟིཡཱཝཱ’’ཏིཨཱདི.

ཨརཎསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཚེཏྭཱཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

དེཝཏཱསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༢. དེཝཔུཏྟསཾཡུཏྟཾ

༡. པཋམཝགྒོ

༡. པཋམཀསྶཔསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༢. དེཝསྶ པུཏྟོ དེཝཔུཏྟོ. དེཝཱནཾ ཛནཀཛནེཏབྦསམྦནྡྷཱབྷཱཝཏོ ཀཐམཡཾ དེཝཔུཏྟོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དེཝཱནཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཨཔཱཀཊོ ཨཉྙཏརོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ཡེབྷུཡྻཝསེན ཝུཏྟཾ. པཱཀཊོཔི ཧི ཀཏྠཙི ‘‘ཨཉྙཏརོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཧེཊྛཱ དེཝཏཱསཾཡུཏྟེ ‘‘ཨཔཱཀཊཱ ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨིདྷ ‘‘པཱཀཊོ དེཝཔུཏྟོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧིསྶ ཀསྶཔོཏི གོཏྟནཱམཾ གཧིཏཾ, ཏཉྩ ཁོ པུརིམཛཱཏིསིདྡྷསམཉྙཱཝསེན. ཨནུསཱསནཾ ཨནུསཱསོ, ཏཾ ཨནུསཱསཾ. བྷིཀྑུནིདྡེསནྟི བྷིཀྑུསདྡསྶ ནིདྡེསཾ. བྷིཀྑུཨོཝཱདནྟི བྷིཀྑུབྷཱཝཱཝཧཾ ཨོཝཱདཾ. ཡདི པན ན ཨསྶོསི, ཀཐམཡཾ པཉྷཾ ཀཐེསཱིཏི? ཨཉྙཏོ སུཏཾ ནིསྶཱཡ པཉྷཾ ཀཐེསི, ན པན བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏབྷཱཝེན.

ཏེསནྟི ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ ཏིཎྞཾ པུགྒལཱནཾ. ‘‘ཀཐེཏུཀཱམོ ཙེཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཧི ཙཏུཏྠཾ ཨིདྷ ཨུདྡྷཊཾ. ཏཏྠ ཨཱདིཏོ ཏིཎྞཾ བྷགཝཱ པཉྷཾ བྷཱརཾ ན ཀརོཏི ཨེཀེཀངྒཝེཀལླཏོ ཙེཝ ཨངྒདྭཡཝེཀལླཏོ ཙ, ཙཏུཏྠསྶ པན ཨུབྷཡངྒཔཱརིཔཱུརཏྟཱ བྷཱརཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཡཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི.

གཱཐཱཡཾ ‘‘སུབྷཱསིཏསྶཱ’’ཏི ཨུཔཡོགཏྠེ སཱམིཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘སུབྷཱསིཏཾ སིཀྑེཡྻཱ’’ཏི. ཙཏུསཙྩཱདིནིསྶིཏཾ བུདྡྷཝཙནཾ སིཀྑནྟོ ཙཏུབྦིདྷཾ ཝཙཱིསུཙརིཏཾ སིཀྑཏི ནཱམཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཏུསཙྩནིསྶིཏཾ…པེ… སིཀྑེཡྻཱ’’ཏི. ཨཝདྷཱརཎེན ཏཔྤཊིཔཀྑཾ པཊིནིཝཏྟེཏི. ཨུཔཱསིཏབྦནྟི ཨཱསེཝིཏབྦཾ བྷཱཝེཏབྦཾ བཧུལཱིཀཱཏབྦཾ. ཨཊྛཏིཾསབྷེདཾ ཀམྨཊྛཱནནྟི ཨིདཾ ཏསྶ ཝིཔསྶནཱཔདཊྛཱནཏཾ ཧདཡེ ཋཔེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘དུཏིཡཔདེན ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ ཀཐིཏཱ’’ཏི. ཡེ པན ‘‘དུཏིཡཔདེན ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱ ཙིཏྟཝཱུཔསམེན ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ’’ཏི པཋནྟི, ཏེསཾ པདེན ཨཊྛཏིཾསཔྤབྷེདཀམྨཊྛཱནཾ སུདྡྷསམཐཀམྨཊྛཱནསྶེཝ གཧཎཾ དཊྛབྦཾ. ཡདི ཨེཝཾ ‘‘ཨཊྛསམཱཔཏྟིཝསེནཱ’’ཏི ཨིདཾ ཀཐནྟི? ‘‘ཏཾ ཝིཔསྶནཱདྷིཊྛཱནཱནཾ སམཱཔཏྟཱིནཾ ཝསེན ཀཐིཏ’’ནྟི ཝདནྟི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘དུཏིཡཔདེན ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ’’ཏི ཨིདཾ ཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི. སིཀྑནཾ ནཱམ ཨཱསེཝནནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷཱཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཨུཔཱསནནྟི པཡིརུཔཱསནཾ. ཏཉྩ ཁོ ཨསྶུཏཔརིཡཱཔུཎནཀམྨཊྛཱནུགྒཧཱདིཝསེན དསྶེནྟོ ‘‘ཏམྤཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱ ཀཐིཏཱ ལཀྑཎཧཱརནཡེན. ཝཙཱིསུཙརིཏསྶ ཧི སཱིལསབྷཱཝཏྟཱ ཏགྒཧཎེནེཝ ཏདེཀལཀྑཎཾ ཀཱཡསུཙརིཏམྤི ཨིཏརམྤི གཧིཏམེཝཱཏི. ཨེཏྠ ཙ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱཡ ཙིཏྟཝིཝེཀོ, ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱཡ ཨུཔདྷིཝིཝེཀོ, ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱཡ ཀཱཡཝིཝེཀོ ཀཐིཏོ, ཀཱཡཝིཝེཀོ པན སརཱུཔེནེཝ པཱལི༹ཡཾ གཧིཏོཏི ཏིཝིདྷསྶཔི ཝིཝེཀསྶ པཀཱསིཏཏྟཾ དཊྛབྦཾ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

པཋམཀསྶཔསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡཀསྶཔསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༣. དྭཱིཧི ཛྷཱནེཧཱིཏི ཨཱརམྨཎལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནལཀྑཎེཧི དྭཱིཧི ཛྷཱནེཧི. ཀམྨཊྛཱནཝིམུཏྟིཡཱཏི ཀམྨཊྛཱནཱནུཡོགལདྡྷཱཡ ཝིམུཏྟིཡཱ. ཏེན ཏདངྒཝིཀྑམྦྷནཝིམུཏྟིཡོ ཝདཏི. སཏྠུསཱསནསྶ ཧདཡཏྟཱ ཨབྦྷནྟརཏྟཱ ཧདཡསྶ མཱནསསྶ, ཨནུཔཏྟིཾ པཊིལཱབྷམཱནསཾ. ཏཾ པན ཨཏྠཏོ ཨཉྙཱ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨརཧཏྟ’’ནྟི. ཏཾ པཏྟུཀཱམེན ཨེཀནྟཏོ ཝཛྫེཏབྦཏཎྷཱདིཊྛཱིནཾ བྷཱཝེ ཏསྶ ཨནིཛ྄ཛྷནཏོ, ཏདབྷཱཝེ ཨིཛ྄ཛྷནཏོ ཙ ཏེ ཨུཔྤཱདནཝསེན ཡདགྒེན ནིསྶིཏོ, ཏདགྒེན པནཱཡམྤི ཏེཧི ནིསྶིཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནིསྶིཏོ’’ཏིཨཱདི. ཨརཧཏྟཾ ཨཱནིསཾསིཏབྦཊྛེན ཨཱནིསཾསཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨརཧཏྟཱནིསཾསོ. ཨརཧཏྟཾ པཏྟུཀཱམསྶ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ ཨིཙྪིཏབྦཱ. ཏཏྠ ཙ སབྦཔཋམོ ཀམྨཊྛཱནཨཏྟཱནུཡོགོ, སོ ཨིདྷ ན གཧིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏནྟིདྷམྨོ པུབྦབྷཱགོ’’ཏི. ཏཏྠ ཏནྟིདྷམྨོཏི པརིཡཏྟིདྷམྨོ.

དུཏིཡཀསྶཔསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. མགྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༤. མགྷོཏི སཀྐསྶེཏཾ ནཱམཾ པུརིམཛཱཏིཨནུགཏཾ. སྭེཝཱཏི སཀྐོ ཨེཝ. ཝཏེནཱཏི མཱཏཱཔིཏུཨུཔཊྛཱནཱདིཙཱརིཏྟདྷམྨེན. ཨཉྙེཏི ཨུཔདྷིཝེཔཀྐཔཱཔདྷམྨེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ. ཨསུརནྟི ཨིནྡསཏྟུབྷཱུཏཾ ཨསུརཾ.

མགྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. མཱགདྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༥. ཙཏུཏྠསུཏྟཾ ཝུཏྟཏྠམེཝཱཏི དེཝཏཱསཾཡུཏྟེ སཾཝཎྞིཏཏྠམེཝ, ཏསྨཱ ཨིདྷ ན ཝཏྟབྦོ ཨཏྠོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

མཱགདྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ

༥. དཱམལིསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༦. ཏེན ཀཱརཎེནཱཏི ཏེན པདྷཱནེན ཀཱརཎབྷཱུཏེན, པདྷཱནཀརཎནིམིཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཡཾ ཀིཉྩི ཁུདྡཀམྤི མཧནྟམྤི ཧཱིནམྤི པཎཱིཏམྤི བྷཝཾ. ཨཱཡཏཔགྒཧོཏི དཱིགྷརཏྟསྶ ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ. ཀིཙྩཝོསཱནནྟི ཀིཙྩནིཊྛཱནཾ. ཏཐེཝཱཏི ཡཐཱ ཨརཧཏྟུཔྤཏྟིཏོ པུབྦེ, ཏཏོ པཙྪཱཔི ཏཐེཝ ‘‘བུདྡྷིཔགྒཧོ’’ཏི ཝཱིརིཡཾ དལ༹ྷཾ ཀརོཏཱུཏི ཀུཔྤདྷམྨཾ ཝིཡ མཉྙམཱནོ ཝདཏི. དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཱདིཨཏྠཾ པན ཝཱིརིཡཀརཎཾ ཨིཙྪིཏབྦམེཝ.

ཨསཾཀིཎྞཱཏི ཨཝོམིསྶཱ ཨེཝཾ ཨཉྙཏྠ ཨནཱགཏཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘བྷགཝཏཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཡདི ཨེཝཾ ཨིདྷེཝ ཀསྨཱ ཨེཏཾ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིདྷ པནཱ’’ཏིཨཱདི. པཏིཊྛནྟི ནདཱི ནཱམ ཨནཝཊྛིཏཏཱིརཱ, ཏཏྠ པཏིཊྛཱཏབྦཊྛཱནཾ.

དཱམལིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཀཱམདསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༧. པུབྦཡོགཱཝཙརོཏི པུབྦེ ཡོགཱཝཙརོ པུརིམཏྟབྷཱཝེ བྷཱཝནམནུཡུཏྟོ. ཨཡཾ ཀིར ཀསྶཔསྶ བྷགཝཏོ སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱཝ བཧཱུནི ཝསྶསཧསྶཱནི སམཎདྷམྨཾ ཨཀཱསི, ན པན ཝིསེསཾ ནིབྦཏྟེསི. ཏམཏྠཾ ཀཱརཎེན སདྡྷིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘བཧལཀིལེསཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཀནྟཔརིསུདྡྷསྶཱཏི ཡཐཱ ཝིསེསཱཝཧོ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨེཀནྟེན པརིསུདྡྷསྶ སབྦསོ ཨནུཔཀྐིལིཊྛསྶ. སཱིལེན སམཱཧིཏཱཏི ཡཐཱ སཱིལཾ ཨུཔརཱུཔརི ཝིསེསཱཝཧཾ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཉྩ ཧོཏི, ཨེཝཾ སམྨདེཝ ཨཱཧིཏཙིཏྟཱ སུཊྛུ སམྤནྣཙིཏྟཱ. ཏཐཱབྷཱུཏཱ ཏེན སམནྣཱགཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམུཔེཏཱ’’ཏི. པཏིཊྛིཏསབྷཱཝཱཏི སེཀྑཏྟཱ ཨེཝ ཡཐཱདྷིགཏདྷམྨེན ནིཙྩལབྷཱཝེན ཨདྷིཊྛིཏསབྷཱཝཱ. མཡཱ ཏུཊྛིཡཱ གཧིཏཱཡ དེཝཔུཏྟོ ‘‘དུལླབྷཱ ཏུཊྛཱི’’ཏི ཝཀྑཏཱིཏི བྷགཝཱ ‘‘ཏུཊྛི ཧོཏི སུཁཱཝཧཱ’’ཏི ཨཝོཙཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔརི པཉྷསམུཊྛཱཔནཏྠ’’ནྟི. པབྦཛིཏོ རུཀྑམཱུལིཀོ ཨབྦྷོཀཱསིཀོ ཝཱ ཨནགཱརིཡུཔེཏོ ནཱམ ཧོཏི, སེནཱསནེ པན ཝསནྟོ ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘སཏྟབྷཱུམིཀེ’’ཏིཨཱདི. ཙཏུཔཙྩཡསནྟོསོཏི བྷཱཝནཱབྷིཡོགསིདྡྷོ ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ སནྟོསོ. ཏེན ཙིཏྟཝཱུཔསམེན ཏུཊྛི ལདྡྷཱཏི དསྶེཏི. ཙིཏྟཝཱུཔསམབྷཱཝནཱཡཱཏི ཙིཏྟཀིལེསཱནཾ ཝཱུཔསམཀརབྷཱཝནཱཡ, མནཙྪཊྛཱནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ནིབྦིསེཝནབྷཱཝཀརཎེན སཝིསེསཾ ཙིཏྟསྶ ཝཱུཔསམཀརབྷཱཝནཱཡ རཏོ མནོཏི ཡོཛནཱ.

ཨེཏྠ ཙ ཨིནྡྲིཡཱུཔསམེན ཙིཏྟསམཱདྷཱནཾ པརིཔུཎྞཾ ཧོཏི ཨིནྡྲིཡབྷཱཝནཱཡ ཙིཏྟསམཱདྷཱནསྶ ཨཀཱརཀཱནཾ དཱུརཱིཀརཎཏོ. ཨདྷིཙིཏྟསམཱདྷཱནེན ཙཏུཔཙྩཡསནྟོསོ སཝིསེསཾ པརིསུདྡྷོ པརིཔུཎྞོ ཙ ཧོཏི པཙྩཡཱནཾ ཨལཱབྷལཱབྷེསུ པརིཙྩཱགསབྷཱཝཏོ. ཝུཏྟནཡེན པན སནྟུཊྛསྶ ཡཐཱསམཱདིནྣཾ སཱིལཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི པཱརིཔཱུརིཉྩ ཨུཔགཙྪཏི, ཏཐཱབྷཱུཏོ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནེ ཡུཏྟོ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ སབྦསོ ཀིལེསེ སམུཙྪིནྡནྟོ ནིབྦཱནདིཊྛོ ཧོཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཡེ རཏྟིནྡིཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཀིཾ ན གཙྪིསྶནྟི? གམིསྶནྟེཝཱཏི ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཾ པཧཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ དུཀྐརབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ སཱསངྐཾ ཝདཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡཾ པན དུགྒམོ བྷགཝཱ ཝིསམོ མགྒོ’’ཏི.

ཏཏྠ ཀེཙི ‘‘ཨཡཾ པནཱཏི དེཝཔུཏྟོ. སོ ཧི བྷགཝཏོ ‘ཨརིཡཱ གཙྪནྟཱི’ཏི ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘དུགྒམོ བྷགཝཱ’ཏིཨཱདིམཱཧཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན ཡུཛྫཏི. ཡསྨཱ ‘‘སཙྩམེཏ’’ནྟི ཨེཝམཱདིཔི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ ཀཏྭཱ དསྶིཏཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཡེན མགྒེན ཨརིཡཱ གཙྪནྟཱི’’ཏི ཏུམྷེཧི ཝུཏྟཾ, ཨཡཾ པན ‘‘དུགྒམོ བྷགཝཱ ཝིསམོ མགྒོ’’ཏི ཨཱཧ དེཝཔུཏྟོ. ཨརིཡམགྒོ ཀཱམཾ ཀདཱཙི ཨཏིདུཀྑཱ པཊིཔདཱཏིཔི ཝུཙྩཏི, ཏཉྩ ཁོ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཝསེན, ཨཡཾ པན ཨཏཱིཝ སུགམོ སབྦཀིལེསདུགྒཝིཝཛྫནཏོ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིཝིསམསྶ རཱགཱདིཝིསམསྶ ཙ དཱུརཱིཀརཎཏོ ན ཝིསམོ. ཏེནཱཧ ‘‘པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཨསྶཱཏི ཨརིཡམགྒསྶ. ཨརིཡམགྒསྶ ཧི ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཱིནཾ པརིབུནྡྷིཏབྦབྷཱགེན བཧཱུ པརིསྶཡཱ ཧོནྟཱིཏི. ཨེཝཾ ཝུཏྟོཏི ‘‘དུགྒམོ ཝིསམོ’’ཏི ཙ ཨེཝཾ ཝུཏྟོ.

ཨཝཾསིརཱཏི ཨནུཊྛཧནེན ཨདྷོབྷཱུཏཨུཏྟམངྒཱ. ཀུསལངྒེསུ ཧི སམྨཱདིཊྛི ཨུཏྟམངྒཱ སབྦསེཊྛཏྟཱ, ཏཉྩ ཨནརིཡཱ པཏནྟི ན ཨུཊྛཧནྟི མིཙྪཱཔཊིཔཛྫནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཉཱཎསིརེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨནརིཡམགྒེཏི མིཙྪཱམགྒེ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིསམེ མགྒེ’’ཏི. ཏཾ མགྒནཏོ ཨནརིཡཱ ཨརིཡཱནཾ མགྒཏོ ཨཔཱཔུཎནེན པརིཙྩཏྟཱ ཧུཏྭཱ ཨཔཱཡེ སཀལཝཊྚདུཀྑེ ཙ པཏནྟི. སྭེཝཱཏི སྭཱཡཾ ཨནརིཡེཧི ཀདཱཙིཔི གནྟུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻོ མགྒོ ཨརིཡཱནཾ ཝིསུདྡྷསཏྟཱནཾ སབྦསོ སམདྷིགམེན སམོ ཧོཏི. ཀཱཡཝིསམཱདཱིཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཝིསམེ སཏྟཀཱཡེ ཏེསཾ སབྦསོཝ པཧཱནེན སབྦཏྠ སམཱཡེཝ.

ཀཱམདསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. པཉྩཱལཙཎྜསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༨. སམྦཱདྷེཏི སམྤཱིལི༹ཏཏཎྷཱཀིལེསཱདིནཱ སཨུཔྤཱིལ༹ཏཱཡ པརམསམྦཱདྷེ. ཨཏིཝིཡ སངྐཱརཊྛཱནབྷཱུཏོ ཧི ནཱིཝརཎསམྦཱདྷོ ཨདྷིཔྤེཏོ. སོ ཧི དུགྒཧནོ ཏསྨིཾ ཨསཏི ཀཱམགུཎསམྦཱདྷོ ཨནཝསརོ ཨེཝ སེཡྻཐཱཔི མཧཱཀསྶཔཱདཱིནཾ. ཨོཀཱསནྟི ཛྷཱནསྶེཏཾ ནཱམཾ ནཱིཝརཎསམྦཱདྷཱབྷཱཝཏོ. ཨསམྦཱདྷབྷཱཝེན ཧི ཛྷཱནཾ ཨིདྷ ‘‘ཨོཀཱསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཉྩ ཁོ ཨཙྩནྟཱསམྦཱདྷཊྛཱནཏཱཡ ཝིཔསྶནཱཔཱདཀཏཱཡ. ཏཐཱ ཧི པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཝིནྡཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཝིནྡཱིཏི ཝིནྡི པཊིལབྷི. བྷཱུརིམེདྷསོཏི མཧཱཔཉྙོ, སཔཉྙོཏི ཨཏྠོ. ཨབུཛ྄ཛྷཱིཏི བུཛ྄ཛྷི པཊིཝིཛ྄ཛྷི. པཊིལཱིནོ ཧུཏྭཱ སེཊྛོ, པཊིལཱིནཱནཾ ཝཱ སེཊྛོཏི པཊིལཱིནསེཊྛོ. མཱནུསྶཡཝསེན ཨུནྣཏབྷཱཝཏོ པཊིལཱིནོ ནཱམ པཧཱིནམཱནོ. པཊིལབྷིཾསཱུཏི ཀཱམགུཎསམྦཱདྷེཔི ‘‘ཨིམེ ཀཱམགུཎཱ མཱདིསཱནཾ ཀིཾ ཀརིསྶནྟཱི’’ཏི? ཏེ ཨབྷིབྷུཡྻ ནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཱ སམྨཱསཏིཾ པཊིལབྷིཾསུ. ཏེན སམྤཡུཏྟེན ལོཀུཏྟརསམཱདྷིནཱཔི སུཊྛུ སམཱཧིཏཱ.

ཨཡཾ ཀིར དེཝཔུཏྟོ ཨིཏོ པུརིམཝཱརེ ཨཏྟབྷཱཝེ པཋམཛ྄ཛྷཱནལཱབྷཱི ཧུཏྭཱ ཏཏོ ཙཝིཏྭཱ བྲཧྨཀཱཡིཀཱསུ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཏཏྠ ཛྷཱནསུཁཾ ཨནུབྷཝིཏྭཱ ཏཏོ ཙུཏོ ཨིདཱནི ཀཱམབྷཝེ ནིབྦཏྟོ, ཏསྨཱ ཏཾ ཛྷཱནཾ སམྦྷཱཝེནྟོ ‘‘ཏཱདིསསྶ ནཱམ ཛྷཱནསུཁསྶ ལཱབྷཱི བྷགཝཱ’’ཏི ཏེན གུཎེན བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཏྠཝནྟོ ‘‘སམྦཱདྷེ ཝཏཱ’’ཏི གཱཐཾ ཨབྷཱསི. ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཡཐཱ ནཱམ ཨཊྛསཊྛིཡོཛནསཏསཧསྶུབྦེདྷསིནེརུཔབྦཏརཱཛཾ ཨུཔཱདཱཡ སཱསཔོ ན ཀིཉྩི ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨནནྟཱཔརིམེཡྻབུདྡྷགུཎེ ཨུཔཱདཱཡ རཱུཔཱཝཙརཔཋམཛ྄ཛྷཱནཾ ན ཀིཉྩི ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ སཏི’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨནུཏྟརགུཎཱདྷིགམཾ པཝེདེསི. ཏཏྠ སཏིནྟི ཝིཔསྶནཱསཏིཡཱ སདྡྷིཾ ཨརིཡམགྒསཏིཾ. སུསམཱཧིཏཱཏི ལོཀིཡསམཱདྷིནཱ ཙེཝ ལོཀུཏྟརསམཱདྷིནཱ ཙ སུཊྛུ སམཱཧིཏཱ. ཏེ ཧི ཨཙྩནྟཾ སུསམཱཧིཏཱ, ན ཛྷཱནམཏྟལཱབྷིནོ ཨཀུཔྤདྷམྨཏྟཱ. ཀེཙི ‘‘ཀམྨནྟེ སུསམཱཧིཏཱ’’ཏི པཱཋཾ ཝཏྭཱ ‘‘མགྒསམཱཧིཏཱ’’ཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི.

པཉྩཱལཙཎྜསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཏཱཡནསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༩. ཨཏཱིཏཛཱཏིཡཾ སཡཾཀཱརཝསེན ཏཱཡ དིཊྛིཡཱ ཨུཔྤཱདིཏཏྟཱ པུབྦེ ཏིཏྠཀརོ. ཏེནཱཧ ‘‘དིཊྛི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ’’ཏི. ཨཔརེ ཨཱཧུ ‘‘ཨཡཾ མེ སཏྠཱཏི གཧཎཝསེན ཏིཏྠཀརོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི པུབྦེ ཏིཏྠཀརོ, ཨཏཱིཏཏྟབྷཱཝེ ཏིཏྠཀརསཱཝཀོ’’ཏི. ཏེ ‘‘དིཊྛིཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱཏི ཏསྶ སཏྠུནོ དིཊྛིཾ ཨཱདཱཡ གཧེཏྭཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི ཝདནྟི. ཏིཏྠཾ ནཱམ དྭཱསཊྛི དིཊྛིཡོ ཏབྦིནིམུཏྟསྶ མིཙྪཱཝཱདསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཏིཏྠེ ནིཡུཏྟཱཏི ཏིཏྠིཀཱ, ཏེ ཨེཝ ཏིཏྠིཡཱཏི ཝུཏྟཱ ཀ-ཀཱརསྶ ཡ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཏསྶཱཏི ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཀལྱཱཎཀམྨསྶ. ནིསྶནྡེནཱཏི ཕལབྷཱཝེན. ཝཱིརིཡཔྤཊིསཾཡུཏྟཱཏི ཝཱིརིཡདཱིཔནཱཏི ཨཏྠོ.

ཨནིཡམིཏཨཱཎཏྟཱིཏི ཨནིཡམཝིདྷཱནཾ ཨནིཡམཝསེན ཝིདྷིཝཙནཾ. ཏཎྷཱསོཏནྟི ཏཎྷཱཔྤབནྡྷནཾ. ནཱིཧརཱཏི སམེཧི པཛཧ. ཨེཀཏྟནྟི ཨེཀགྒཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཛྷཱན’’ནྟི. ཨུཔཔཛྫཏཱིཏི ན ཨུཔྤཛྫཏི ན པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ན པཊིལབྷཏཱི’’ཏི. ན ཨོསཀྐེཡྻཱཏི ན སངྐོཙཾ ཨཱཔཛྫེཡྻ. གྷརཱཝཱསཏོ པརིབྦཛནཾ པརིཏོ ཨཔགམོཏི པརིབྦཛོ. པབྦཛིཏཝཏསམཱདཱནསྶ ཨདལ༹ྷཏཱཡ ཙ ཏཏྠ ཙ ཨསཀྐཙྩཀིརིཡཱཡ སིཐིལགཧིཏཱ. ཨཏིརེཀནྟི པབྦཛྫཱཡ པུརིམཀཱལཏོཔི ཨདྷིཀཾ. ཨུཔརཱིཏི ཨུཔརཱུཔརི. དུཀྐཊཾ ཨཀཏམེཝ སེཡྻོཏི དུཙྩརིཏཾ ནཱམ སབྦེན སབྦཾ ཨཀཏམེཝ ཧིཏཱཝཧཾ.

ཡཾ ཀིཉྩཱིཏི ཡཾ ཀིཉྩི ཀམྨཾ. སིཐིལཾ ཀཏནྟི ཨསཀྐཙྩཀཱརིཏཱཡ སིཐིལཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟིཏཾ. ཨེཝརཱུཔམེཝཱཏི ཨེཝརཱུཔཾ པརཱམཊྛསཱམཉྙསདིསམེཝ པཙྪཱནུཏཱཔཙརིཡཱདིཔཊིབྷཱགཏོ. སཾཀིལིཊྛམེཝ ཏཎྷཱསཾཀིལེསཨུཔཀྐིལིཊྛཏྟཱ. ཨཱསངྐིཏཔརིསངྐིཏནྟིཨཱདིཏོ སམནྟཏོཔི པརེཧི སངྐིཏཾ. བྲཧྨཙརིཡསྶ ཨཱདི ཨཱདིབྲཧྨཙརིཡཾ, ཏཏྠ ནིཡུཏྟཱཏི ཨཱདིབྲཧྨཙརིཡིཀཱ, མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ཨཱདིབྷཱུཏཱ’’ཏི. པུབྦཔདྷཱནབྷཱུཏཱཏི པཋམཱརམྦྷབྷཱུཏཱ.

ཏཱཡནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཙནྡིམསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༠. ཝིམཱནེ གཧིཏེ ཏཾནིཝཱསཱིཔི གཧིཏོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙནྡཝིམཱནཝཱསཱི དེཝཔུཏྟོ’’ཏི. སབྦདྷཱིཏི སབྦསྨཱ དུགྒཊྛཱནཱ ཝིཔྤམུཏྟོསི བྷགཝཱ ཏྭཾ, ཏསྨཱ མཡ྄ཧམྤི ཨིཏོ སམྦཱདྷཊྛཱནཏོ ཝིཔྤམོཀྑཾ ཀརོཧཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏསྶ མེ སརཎཾ བྷཝཱ’’ཏི. ལོཀཱནུཀམྤཀཱཏི སབྦསྶ ལོཀསྶ ཨནུགྒཧཱ, ཏསྨཱ ཏུཡ྄ཧམྤི ཨེཏསྶཔི ཙནྡསྶ. ཏཱདིསཱ ཨེཝཱཏི སམཱནཱ ཨེཝ. པམུཉྩསཱིཏི པམུཉྩིཏྠ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏཱིཏཏྠེ ཝཏྟམཱནཝཙན’’ནྟི.

ཙནྡིམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. སཱུརིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༡. ཨནྡྷབྷཱཝཀརཎེཏི ལོཀསྶ ཨནྡྷཀརཎེཏིཔི ཨཔརེ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏམསཱི’’ཏི. ཝིརོཙཏཱིཏི ཝིཛྫོཏཏི. ཀཱམཾ དེཝཔུཏྟཝསེན པཋམཾ དེཝཏཱ ཨུདྡྷཊཱ, རཱཧུནོ པན པཡོགོ ཏསྶ ཝིམཱནེཏི ཨཱཧ ‘‘མཎྜལཱིཏི མཎྜལསཎྛཱནོ’’ཏི. ཝདཏི ཏདཱ མུཁེན གཧིཏཏྟཱ. མུཁེན གཧཎཉྩེཏྠ ‘‘གིལཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཾ, ན ཙ ཨཛ྄ཛྷོཧརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘གིལཱིཏི ཝདཏཱི’’ཏི. ཨིདཱནི ཏསྶ མུཁེན གཧཎསམཏྠཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘རཱཧུསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སོཏིཨཱདི ཏསྶ ཙནྡིམསཱུརིཡཱནཾ གཧཎཀཱརཎདསྶནཾ. ཨདྷིཝཏྠཱ དེཝཏཱཏི ཙནྡིམསཱུརིཡཱནཾ པརིཙཱརཀདེཝཏཱ. ཝེགནྟི ཛཝཾ. སོ ཧི ཀེནཙི ཨབྷིམུཁཾ ཨཏིདུནྣིཝཱརོ ཀམྨནིཡཱམསིདྡྷོ. མཏྠཀནྟི ཀཎྛསྶ ཨུཔརིམདེསཾ. ཀེཙི ‘‘སཱིསམཏྠཀམེཝཱ’’ཏི ཝདནྟི. ནིཀྑམེཡྻ ཝེགསྶ ཏིཀྑསཱིགྷཐཱམབྷཱཝཏོ. ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱཏི ཨཏྟནོ གམནདིསཱབྷིམུཁཾ ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ. ནྟི རཱཧུཾ. ཨུདྡྷཾ ཨུལླངྒྷེཏུཀཱམམྤི ཨོནམེཡྻ. པདདྭཡེནཔི སོ མཧཱསརཱིརོ མཧཱབལོ, ཙནྡིམསཱུརིཡཱནཾ པན གམནཝེགོ ཏེན སབྦཐཱཔི དུནྣིཝཱརིཡོཝཱཏི དསྶེཏི. ཝིམཱནེནཱཏི ཙནྡགྒཧེ ཙནྡཝིམཱནེན, སཱུརིཡགྒཧེ སཱུརིཡཝིམཱནེན ཨུབྷིནྣམྤི ཝིམཱནེན སཧེཝ. ཨམཱཝཱསིཡཉྷི དྭེ ཝིམཱནཱནི ཡོཛནམཏྟནྟརིཏཱནི ཧུཏྭཱ སཧེཝ པཝཏྟནྟི. ཡདི དྭེཔི དེཝཔུཏྟཱ སོཏཱཔཏྟིཕལཾ པཏྟཱ, ཨཐ ཀསྨཱ སཱུརིཡསུཏྟེ ཨེཝ ‘‘པཛཾ མམ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ན ཙནྡསུཏྟེཏི? ‘‘སོ ཙ ཀིར ན ཙིརསྶེཝ ཏཏོ ཙཝིཏྭཱ ཨཉྙཏྠ ནིབྦཏྟོ, ཨཉྙཱ ཨེཝ ཙ དེཝཏཱ ཏཏྠ ཝསི, ཡསྨིཾ ཙནྡགྒཧེ བྷགཝཱ ཏཾ གཱཐཾ ཨབྷཱསི, ན ཏཐཱ སཱུརིཡོ, ཨཔརབྷཱགེ པན ཏཏྠཔི ཀཱལེན ཀཱལཾ རཱཧུགྒཧོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི.

སཱུརིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨནཱཐཔིཎྜིཀཝགྒོ

༡. ཙནྡིམསསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༢. པབྦཏཏཊཱ སནྡམཱནོ ཏཐཱརཱུཔོ ནདཱིནིཝཏྟནཔདེསོཔི སམྦཱདྷཊྛཱནཏཱཡ ཀཙྪོ ཝིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘པབྦཏཀཙྪེཔཱི’’ཏི. པཊིཔཀྑདཱུརཱིབྷཱཝེན སེཊྛཊྛེན ཙ ཨེཀོ ཨུདེཏཱིཏི ཨེཀོདི, ཨེཀགྒཏཱ. ཏསྨིཾ ཡོགཏོ ཨེཀགྒཙིཏྟཱ ཨིདྷ ཨེཀོདཱི. པཊིཔཀྑཏོ ཨཏྟཱནཾ ནིཔཡནྟི ཝིསོདྷེནྟཱིཏི ནིཔཀཱ, པཉྙཝནྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཀགྒཙིཏྟཱ ཙེཝཱ’’ཏིཨཱདི. ཀཱཡཱདིབྷེདཾ ཨཱརམྨཎཾ སཱཏིསཡཱཡ སཏིཡཱ སརནྟཱིཏི སཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘སཏིམནྟོ’’ཏི. སོཏྠིཾ གམིསྶནྟཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟཔདེསེ མགཱ སོཏྠིམནུཔདྡཝེན ཝཏྟིསྶནྟི, ཨེཝཾ ཛྷཱནལཱབྷིནོ སོཏྠིཾ ཀིལེསེཧི ཨནུཔདྡུཏཱ ཝཏྟིསྶནྟི. ཨཡཾ ཀིར དེཝཔུཏྟོ བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཱནསཉྙཱི, ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧ. བྷགཝཱ ‘‘ཨཡཾ དེཝཔུཏྟོ ཨནིབྦཱནགཱམཱི སམཱནོ ནིབྦཱནགཱམིསཉྙཱི, ཧནྡསྶ ནིབྦཱནགཱམིནོ དསྶེམཱི’’ཏི དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ. ཙཏུནྣཾ ཨོགྷཱནཾ, སཾསཱརམཧོགྷསྶེཝ ཝཱ པརཏཱིརབྷཱཝཏོ པརཏཱིརནྟི ནིབྦཱནཾ. ཨམྦུནི ཛཱཏོ ཨམྦུཛོ, མཙྪོ. སུཏྟཛཱལཾ ཚིནྡིཏྭཱ མཙྪཱ ཝིཡ ཀིལེསཛཱལཾ བྷིནྡིཏྭཱ གམིསྶནྟཱིཏི.

ཙནྡིམསསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཝེཎྜུསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༣. པཡིརུཔཱསིཡཱཏི པཡིརུཔཱསཧེཏུ. སིཀྑནྟཱིཏི ཏིསྶོཔི སིཀྑཱ སིཀྑནྟི. སིཊྛིཔདེཏི ཀིལེསཱནཾ སཱསནཏོ ཝཊྚདུཀྑཔརིཏྟཱསནཏོ ཙ སིཊྛིསཉྙིཏེ ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫིཏབྦཏོ པདེ, སདྡྷམྨེཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནུསིཊྛིཔདེ’’ཏི. ཏཏྠ ཨནུསིཊྛཱིཏི སདྡྷམྨོ. ཀཱལེཏི ཡུཏྟཔཏྟཀཱལེ. ཨཔྤམཱདོནཱམ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱ.

ཝེཎྜུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. དཱིགྷལཊྛིསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༤. ཏཐེཝ པཉྙཱཡཱིཏི དཱིགྷལཊྛིཏྭེཝ པཉྙཱཡི, ཏཐཱསམཉྙཱ ཨེཝ ཨཧོསི.

དཱིགྷལཊྛིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ནནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༥. ནཏྠི ཨེཏསྶ ཨཱཝཊྚཾ ཨཱཝརཎནྟི ཨནཱཝཊཾ. རུཀྑོ ཝཱ པབྦཏོ ཝཱཏི སཏྟཱནཾ པཀཏིཙཀྑུསྶ ཨཱཝརཎབྷཱུཏོ རུཀྑོ ཝིཡ པབྦཏོ ཝིཡ ཙ ཨབྷིབྷཝིཏུཾ སམཏྠོ ཉེཡྻཱཝརཎོ ནཏྠི. ཀཐཾཝིདྷནྟི ཀཐཾསཎྛིཏཾ, ཀཐཾཔཀཱརཾ ཝཱ. དུཀྑནྟི ཝཊྚདུཀྑཾ.

ནནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཙནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༦. ཧེཊྛཱཏི ཀཱམབྷཝེ. ཏཏྠ ཧི པརིབྦྷམནྟསྶ པཏིཊྛཱ དུལླབྷཱ ཡེབྷུཡྻེན ཏཏྠ སཏྟཱ ནིམུགྒཱ ཨེཝ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཧེཊྛཱ ཨཔྤཏིཊྛོ སཾསཱརོ. ཨུཔརཱིཏི མཧགྒཏབྷཝེ. ཏཏྠ ཧི ནིབྦཏྟསྶ ནིབྦཱནཾ ཨཱརུཧིཏུཾ ཨཱལམྦནཱ དུལླབྷཱ, ཛྷཱནཱབྷིརཏིཡཱ ཏཏྠེཝ ནིཀནྟི ཏེསཾ བལཝཏཱི ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨུཔརི ཨནཱལམྦནོ སཾསཱརོ. པེསིཏཏྟོཏི ནིབྦཱནཾ པཏི པེསིཏཙིཏྟོ. ཏཡོ ཀམྨཱབྷིསངྑཱརཱཏི པུཉྙཱབྷིསངྑཱརཱདཡོ ཏཡོ ཨབྷིསངྑཱརཱ. ཏེན ‘‘ནནྡཱིཔུབྦཀོ ཀམྨབྷཝོ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ནནྡིཾ ཛནེཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཀཱམསཉྙཱསཱིསེན ཀཱམཙྪནྡསྶ གཧཎཾ, ཀཱམཙྪནྡཔམུཁཱནི ཙ ཨོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི གཧིཏཱནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཱམསཉྙཱགཧཎེན པཉྩོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནཱི’’ཏི. རཱུཔབྷཝོ རཱུཔཾ བྷཝཔདལོཔེན. རཱུཔབྷཝགྒཧཎེན ཙེཏྠ སེསབྷཝསྶཔི གཧཎཾ. ཏསྶ སཾཡོཛནགྒཧཎེན པཉྩ ཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནི གཧིཏཱནི. མཧོགྷེཏི སཾསཱརམཧོགྷེ. ཏེསནྟི ཀཱམབྷཝཱདཱིནཾ གཧཎེན བྷཝབྷཱཝེན ཏདེཀལཀྑཎཏཱཡ. ཨརཱུཔབྷཝོ གཧིཏོ ལཀྑཎཧཱརནཡེན. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

ཙནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཝཱསུདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༧. ཚཊྛཾ ཧེཊྛཱ དེཝཏཱསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

ཝཱསུདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སུབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༨. སུབྲཧྨཱཏི ཏསྶ དེཝཔུཏྟསྶ ནཱམཾ. ཏསྶ སཏྠུ སནྟིཀཱུཔསངྐམནསྶ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘སོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏདེཝ སོཀཾ ཏསྶ དེཝཔུཏྟསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟི. ཨཙྪརཱསངྒྷཔརིཝུཏོཏི སཧསྶམཏྟེན ཨཙྪརཱསངྒྷེན པརིཝུཏོ. ནནྡནཀཱིལི༹ཀནྟི ནནྡནཝནཀཱིལི༹ཀཾ. ཧཏྠཾ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཧཏྠགཡ྄ཧུཔགོ ཧོཏི. གནྠེནྟཱིཏི ཨེཏྠ མཱལཱཝེཋནམྤི ཁིཌྜཱཔསུཏཏཱཡཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨཉྙཐཱ པུཔྥཱནིཡེཝ ཏཱཡ ཏཱཡ ཙིཏྟསྶ ཝསེན མཱལཱབྷཱཝེན ཧཏྠཾ ཨུཔགཙྪནྟཱིཏི. ཨུཔཙྪེདཀཀམྨཝསེནཱཏི ཏསྨིཾ དེཝལོཀེ ཨཱཡུསེསེ སཏི ཨེཝ ཏསྶ པན ཨུཔགྷཱཏཀསྶ ལདྡྷོཀཱསསྶ པཱཔཀམྨསྶ ཝསེན. ‘‘པཧཱརོ’’ཏི དིཝསསྶ ཏཏིཡོ བྷཱགོ ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝཱཏི ཨེཀཝེལཱཡམེཝཱཏི ཨཏྠོ.

པིཡཝཏྠུཀསོཀེནཱཏི པིཡཝཏྠུནིམིཏྟཀེན སོཀེན. རུཔྤམཱནོཏི པཱིལི༹ཡམཱནོ. སཏྟམེ དིཝསེཏི མནུསྶགཎནཱཡ སཏྟམེ དིཝསེ. ཏཏྠེཝཱཏི ཏསྨིཾཡེཝ ནིརཡེ ནིབྦཏྟིཏབྦཾ ཨིམིནཱ ཏཱཧི ཙ སཧེཝ པུབྦེ ཏསྶ པཱཔཀམྨསྶ ཀཏཏྟཱ. རུཔྤཱིཏི ཙིཏྟསནྟཱསཾ ཨཱཔཛྫི. ནིདྡྷམིཏུནྟི ནཱིཧརིཏུཾ ཨཔནེཏུཾ. སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱཏི ཏཱཧི པཉྩསཏཱཧི ཨཙྪརཱཧི སདྡྷིཾ བྷགཝཏོ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ.

ཨིདནྟི ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ དསྶེཏི ཨཱསནྣཔཙྩཀྑབྷཱཝཏོ. ནིཙྩནྟི སདཱ. སྭཱཡཾ ནིཙྩཏྠོ ཨདྷིཔྤཱཡཝསེན གཧེཏབྦོཏི ཏཏྠ པཧཱཏབྦཾ གཧེཏབྦཉྩ དསྶེནྟོ ‘‘དེཝལོཀེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ན གཧེཏབྦོ ཧེཏུཔཝཏྟིཏོ པུབྦེ ཏསྶ ཨུཏྲཱསསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཏེསཱུཏི དུཀྑེསུ. ཏཱནི ཧི ཧེཏུཔཙྩཡེཧི ཀཏྟབྦཏོ གཱཐཱཡཾ ‘‘ཀིཙྪེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཱནི. ཀིཙྪེསཱུཏི ཝཱ ཀིཙྪནིམིཏྟཾ. ཡཱསཉྷི པཡོགཝིཔཏྟཱིནཾ ཝསེནསྶ ཏཱནི དུཀྑཱནི ཨུཔྤཛྫེཡྻུཾ, ཏཾནིམིཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཏཱ ཧི ཨསྶ པཡོགཝིཔཏྟིཡོ གཏིཝིཔཏྟིཡོ སཏྠུ སནྟིཀཾ ཨུཔགམནེན ཧཱཡེཡྻུཾ. ནིབྦཏྟཱནཾ དིཊྛཱནཱིཏི ནིབྦཏྟཱནཾ ཝསེན དིཊྛཱནི དུཀྑཱནི. ཏེསུ ཙ དུཀྑེསུ. སབྦཏྠ ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ. ཌཡ྄ཧམཱནོ ཝིཡ ཙིཏྟསནྟཱཔེན.

ཙཏྟཱརིཔི སཙྩཱནི བུཛ྄ཛྷཏི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི བོདྷི, སཏིཨཱདིདྷམྨསཱམགྒཱི, ཏསྨཱ བོཛ྄ཛྷཱ བོདྷིཏོ. སཱ པན བོདྷི བྷཱཝནཱཀཱརེནེཝ པཝཏྟཏི, ཨཉྙཏྲསདྡཡོགེན ཙ ‘‘བོཛ྄ཛྷཱ’’ཏི ནིསྶཀྐཝཙནནྟི ཏདཏྠཾ དསྶེནྟོ མུཉྩིཏྭཱཔདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ‘‘བོཛ྄ཛྷངྒབྷཱཝན’’ནྟི ཨཱཧ. ཏཔོགུཎནྟི དྷུཏདྷམྨམཱཧ. སོ ཧི ཏཎྷཱལོལུཔྤསྶ ཏཔནཏོ ཏཔོ, སཡཾ གུཎསབྷཱཝཏྟཱ གུཎསནྣིསྶཡཏོ ཙ གུཎནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘དྷུཏངྒསངྑཱཏཾ ཏཔོགུཎ’’ནྟི. སབྦེ སངྑཱརགཏཱ ནིསྶཛྫཱིཡནྟི ཨེཏྠཱཏི སབྦནིསྶགྒོ, ཨསངྑཏདྷཱཏཱུཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦནིསྶགྒཱཏི ནིབྦཱནཏོ’’ཏི.

ཨིནྡྲིཡསཾཝརོཝ པཋམཾ ཝེདིཏབྦོ པཊིཔཏྟིཀྐམཝསེན ཏསྶེཝ པཋམཏྟཱ. ཏཾ པན པཊིཔཏྟིཀྐམཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིནྡྲིཡསཾཝརེ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ནིཔྤརིཡཱཡཏོ མགྒཔརིཡཱཔནྣཱ ཨེཝ བོཛ྄ཛྷངྒཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཧཝིཔསྶནཱཡ བོཛ྄ཛྷངྒེ’’ཏི. ཏསྶཱཏི ཏཐཱབྷཱཝེན ཏསྶ ཡོགིནོ. ཡསྨཱ དེཝཔུཏྟསྶ སཏྠཱ ཏཾ གཱཐཾ ཝཏྭཱ ཨུཔརི ཙ སཙྩཱནི པཀཱསེསི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘བྷགཝཱ ཙཏུསཙྩཝསེན དེསནཾ ཝིནིཝཏྟེསཱི’’ཏི. དེཝཔུཏྟོ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧཱིཏི ཀཱམཾ ཏསྶེཝ ཝིསེསཱདྷིགམོ ཨིདྷཱགཏོ, པཉྩསཏམཏྟཱཧི པན ཨཙྪརཱཧི སདྡྷིཾ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏེནཱཧ མཧཱསཏིཔཊྛཱནསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༧༣; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༠༦) ‘‘སོ དེསནཱཔརིཡོསཱནེ པཉྩཧི ཨཙྪརཱསཏེཧི སདྡྷིཾ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཡ ཏཾ སམྤཏྟིཾ ཐཱཝརཾ ཀཏྭཱ དེཝལོཀམེཝ ཨགམཱསཱི’’ཏི.

སུབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཀཀུདྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༩. ‘‘ནནྡཱམཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ནནྡཱི ནཱམ པབྦཛིཏསྶ མལནྟི ཙོདེཏུཀཱམོ དེཝཔུཏྟོ ‘‘ནནྡསཱི’’ཏི པུཙྪི. ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཏཾ པཊིཀྑིཔནྟོ ‘‘ཀིཾ ལདྡྷཱ’’ཏི? ཨཱཧ. ཏེན ‘‘ཏཡཱ མམ ཨདྷིཔྤེཏནནྡིཡཱ ཨིདྷ པཙྩཡོ ཨེཝ ནཏྠི, ཀུཏོ སཱ ནནྡཱི’’ཏི དསྶེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏུཊྛི ནཱམཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཐ དེཝཔུཏྟོ ནནྡིཡཱ ཨསཏི སོཀེན བྷཝིཏབྦཾ, སོཀོ ཙ པབྦཛིཏསྶ མལནྟི ཙོདེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཏེན ཧི, སམཎ, སོཙསཱི’’ཏི. བྷགཝཱ ཏམྤི པཊིཀྑིཔནྟོ ‘‘ཀིཾ ཛཱིཡིཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཀིཾ མཾ ཛིནཱཏཱིཏི ཨཏྠོ?

ཡདི ཏེ ནནྡིསོཀཱ ན སནྟི ཧཱསཝཏྠུནོ ལཱབྷསྶ ཛཱནིཡཱ ཙ ཨབྷཱཝཏོ, ཨེཀཝིཧཱརིནོ པན ཨརཏིཡཱ བྷཝིཏབྦནྟི ཨཱཧ – ‘‘ཀཙྩི ཏཾ ཨེཀམཱསཱིནཾ, ཨརཏཱི ནཱབྷིཀཱིརཏཱི’’ཏི. ཏསྨིམྤི བྷགཝཏཱ པཊིཀྑིཏྟེ ཨཐ ནེསམྤི ནནྡིསོཀཱརཏཱིནཾ ཨབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ པུཙྪནྟོ ‘‘ཀཐཾ ཏྭ’’ནྟི གཱཐམཱཧ? ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཏཾ ཀཱརཎཾ པཝེདེནྟོ ‘‘ཨགྷཛཱཏསྶཱ’’ཏི གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཨགྷཛཱཏསྶཱཏི ཨགྷེ ཛཱཏསྶ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝཊྚདུཀྑེ ཋིཏསྶཱ’’ཏི. ཛཱཏཏཎྷསྶ ཨཔྤཧཱིནཏཎྷསྶ ཝཊྚདུཀྑཾ ཨཱགཏམེཝ ཀཱརཎསྶ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ. ཏསྶེཝ ཧི ཀཱརཎསྶ ཨཔྤཧཱིནཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘དུཀྑཱི སུཁཾ པཏྠཡཏཱིཏི ཧི ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཱཧ. དུཀྑཔྤཝཏྟིཡཱ སཱཔི ཏཎྷཱཔྤཝཏྟི ཏེན དསྶིཏཱ. ཨིཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ནིགམནཝསེན དསྶེཏི.

ཀཀུདྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཨུཏྟརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༠. ནཝམནྟི ཨུཏྟརསུཏྟཾ ཧེཊྛཱ དེཝཏཱསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

ཨུཏྟརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཨནཱཐཔིཎྜིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༡. དསམེ ཀཱམཾ དེཝཏཱསཾཡུཏྟེཔི ‘‘ཨིདཾ ཧི ཏཾ ཛེཏཝན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨིམཱ ཨེཝ གཱཐཱ ཨཱགཏཱ. ཏཏྠ ‘‘ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱ’’ཏི ནིདཱནཾ ཨཱརོཔིཏཾ. ཧེཊྛཱ ཨཱགཏནཡཏྟཱ ཨེཝ ཧི པོཏྠཀེསུ ན ལིཁིཏཾ, ཨིདྷ པན དེཝཔུཏྟསཾཡུཏྟེ ‘‘ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ དེཝཔུཏྟོ’’ཏི ནིདཱནེ ནིགམེ ཙ ཨཱགཏཾ, ཏཏྠ དེཝཔུཏྟེན སཏྠུ ཝུཏྟཔྤཀཱརགུཎཔཝེདནཝསེན ཝུཏྟཾ. སཏྠཱ པན བྷིཀྑཱུནཾ ཏམཏྠཾ པཝེདེནྟོ ‘‘ཨཉྙཏརོ དེཝཔུཏྟོ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཐཱ པཝེདནེ པན ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཱནནྡཏྠེརསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨནུམཱནབུདྡྷིཡཱཏི ཨནུམཱནཉཱཎསྶ. ཨཱནུབྷཱཝཔྤཀཱསནཏྠནྟི བལདཱིཔནཏྠཾ.

ཨནཱཐཔིཎྜིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

དུཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ནཱནཱཏིཏྠིཡཝགྒོ

༡. སིཝསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༢. ཏཏིཡཝགྒསྶ པཋམནྟི ཏཏིཡཝགྒེ པཋམསུཏྟཾ. ཝུཏྟཏྠམེཝ ཧེཊྛཱ སཏུལླཔཀཱཡིཀཝགྒེ པཋམསུཏྟེ.

སིཝསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཁེམསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༣. པཋམཾཡེཝཱཏི ཛརཱམརཎཱདིབྷཱཝཏོ པགེཝ. བལཝཙིནྟནཾ ཙིནྟེཏཱིཏི ཡཐཱ སཱཀཊིཀོ ཨཛཱནིཏྭཱ ཝིསམེ མགྒེ སཀཊཾ པཱཛེནྟོ ཨཀྑེ ཚིནྣེ པཏིཀཱཏུཾ ཨཝིསཧནྟོ དུཀྑཱི དུམྨནོ བལཝཙིནྟནཾ ཙིནྟེཏི, མཧནྟཾ ཙིཏྟསནྟཱཔཾ པཱཔུཎཱཏི, ཨེཝཾ ཨདྷམྨཝཱདཱི མཙྩུམུཁཾ པཏྟོ བལཝཙིཏྟསནྟཱཔཾ པཱཔུཎཱཏི, ཏསྨཱ དྷམྨཙརིཡཱཡ ནཔྤམཛྫིཏབྦནྟི.

ཁེམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སེརཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༤. ཡཾ དཱནཾ དེམཱིཏི ཡཾ དེཡྻདྷམྨཾ པརསྶ དེམི. ཏསྶ པཏི ཧུཏྭཱཏི ཏབྦིསཡཾ ལོབྷཾ སུཊྛུ ཨབྷིབྷཝནྟོ ཏསྶ ཨདྷིཔཏི ཧུཏྭཱ དེམི ཏེན ཨནཱཀཌྜྷནཱིཡཏྟཱ. ‘‘ན དཱསོ ན སཧཱཡོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏདུབྷཡཾ ཨནྭཡཏོ བྱཏིརེཀཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དཱསོ ཧུཏྭཱ དེཏི ཏཎྷཱཡ དཱསབྱསྶ ཨུཔགཏཏྟཱ. སཧཱཡོ ཧུཏྭཱ དེཏི ཏསྶ པིཡབྷཱཝཱཝིསྶཛྫནཏོ. སཱམཱི ཧུཏྭཱ དེཏི ཏཎྷཱདཱསབྱཏོ ཨཏྟཱནཾ མོཙེཏྭཱ ཨབྷིབྷུཡྻ པཝཏྟནཏོ. སཱམིཔརིབྷོགསདིསཱ ཧེཏསྶཱཡཾ པཝཏྟཏཱིཏི.

ཨཐ ཝཱ ཡོ དཱནསཱིལཏཱཡ དཱཡཀོ པུགྒལོ, སོ དཱནེ པཝཏྟིབྷེདེན དཱནདཱསོ དཱནསཧཱཡོ དཱནཔཏཱིཏི ཏིཔྤཀཱརོ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི. ཏདསྶ ཏིཔྤཀཱརཏཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དཱཏབྦཊྛེན དཱནཾ, ཨནྣཔཱནཱདི. ཏཏྠ ཡཾ ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫཏི ཏཎྷཱདྷིཔནྣཏཱཡ, ཏསྶ ཝསེ ཝཏྟནཏོ དཱསོ ཝིཡ ཧོཏི. ཡཾ པརེསཾ དཱིཡཏི, ཏཏྠཔི ཨནྣཔཱནསཱམཉྙེན ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ‘‘དཱནསངྑཱཏསྶ དེཡྻདྷམྨསྶ དཱསོ ཧུཏྭཱ དེཏཱི’’ཏི. སཧཱཡོ ཧུཏྭཱ དེཏི ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦསྶ པརེསཾ དཱཏབྦསྶ ཙ སམསམཊྛཔནེན. པཏི ཧུཏྭཱ དེཏི སཡཾ དེཡྻདྷམྨསྶ ཝསེ ཨཝཏྟིཏྭཱ ཏསྶ ཨཏྟནོ ཝསེ ཝཏྟཱཔནཏོ.

ཨཔརོ ནཡོ – ཡོ ཨཏྟནཱ པཎཱིཏཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ པརེསཾ ནིཧཱིནཾ དེཏི, སོ དཱནདཱསོ ནཱམ ཏནྣིམིཏྟནིཧཱིནབྷཱཝཱཔཏྟིཏོ. ཡོ ཡཱདིསཾ ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫཏི, ཏཱདིསམེཝ པརེསཾ དེཏི, སོ དཱནསཧཱཡོ ནཱམ ཏནྣིམིཏྟནིཧཱིནཱདྷིཀབྷཱཝཝིསྶཛྫནེན སདིསབྷཱཝཱཔཏྟིཏོ. ཡོ ཨཏྟནཱ ནིཧཱིནཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ པརེསཾ པཎཱིཏཾ དེཏི, སོ དཱནཔཏི ནཱམ ཏནྣིམིཏྟསེཊྛབྷཱཝཔྤཏྟིཏོ. ཀམྨསརིཀྑཀོ ཧི ཝིཔཱཀོ, ཏསྨཱ དེཝཔུཏྟོ ‘‘དཱནཔཏཱི’’ཏི ཝདནྟོ ‘‘ཨཧཾ ཏཱདིསོ ཨཧོསི’’ནྟི དསྶེཏི.

‘‘ཙཏཱུསུ དྭཱརེསུ དཱནཾ དཱིཡིཏྠཱ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ སངྑེཔཏོ ཝུཏྟམཏྠཾ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏསྶ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དཱནནྟི ཡིཊྛཾ, ཏཉྩ ཁོ སབྦསཱདྷཱརཎཝསེན ཀཏནྟི ཨཱཧ ‘‘སམཎ …པེ… ཡཱཙཀཱན’’ནྟི. པབྦཛྫཱུཔགཏཱཏི ཡཾ ཀིཉྩི པབྦཛྫཾ ཨུཔགཏཱ. བྷོཝཱདིནོཏི ཛཱཏིམཏྟབྲཱཧྨཎེ ཝདཏི. ནཱལཏྠ བུདྡྷསུཉྙཏྟཱ ཏདཱ ལོཀསྶ. དུགྒཏཱཏི དུཀྑཛཱིཝིཀཀཔྤཀཱ ཀསིརཝུཏྟིཀཱ. ཏེནཱཧ ‘‘དལིདྡམནུསྶཱ’’ཏི. ཀསིཝཱཎིཛྫཱདིཛཱིཝིཀཾ ཨནུཊྛཱཏུཾ ཨསམཏྠཱ ཨིདྷ ‘‘ཀཔཎཱ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཱཎཀུཎིཨཱདཡོ’’ཏི. པཐཱཝིནོཏི ཨདྡྷིཀཱ. ཝནིབྦཀཱཏི དཱཡཀཱནཾ གུཎཀིཏྟནཀམྨཕལཀིཏྟནཝསེན ཡཱཙཀཱ སེཡྻཐཱཔི ནགྒཱདཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིཊྛཾ དིནྣ’’ནྟིཨཱདི. པསཏམཏྟནྟི ཝཱིཧིཏཎྜུལཱདིཝསེན ཝུཏྟཾ. སརཱཝམཏྟནྟི ཡཱགུབྷཏྟཱདིཝསེན. ཡཐཱ གཱམལཱབྷོ གཱམེ ཨུཔྤཛྫནཀོ ཨཱཡལཱབྷོ, ཨེཝཾ ཏཏྠ དྭཱརལཱབྷོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྠ ཨུཔྤཛྫནཀསཏསཧསྶེ’’ཏི. མཧནྟཏརཾ དཱནཾ ཨདཾསུ ཨཉྙསྶཔི དྷནསྶ ཝིནིཡོགཾ གཏཏྟཱ. ཏཾ སནྡྷཱཡཱཏི ཏཾ མཧནྟཏརཾ དཱནཾ ཀཏཾ སནྡྷཱཡ. རཉྙོ ཧི ཏཏྠ དཱནཾ ཨིཏྠཱགཱརསྶ དཱནེན མཧཏཱ ཨབྷིབྷཱུཏཾ ཝིཡ པཊིནིཝཏྟཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཊིནིཝཏྟཱི’’ཏི. ཀོཙཱིཏི བྷུམྨཏྠེ པཙྩཏྟཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཏྠཙཱི’’ཏི. ཨནེཀཝསྶསཧསྶཱཡུཀཀཱལེ ཏསྶ ཨུཔྤནྣཏྟཱ ཨསཱིཏིཝསྶསཧསྶཱནི སོ རཱཛཱ དཱནམདཱསཱིཏི.

སེརཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. གྷཊཱིཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༥. ཙཏུཏྠཾ ཧེཊྛཱ དེཝཏཱསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

གྷཊཱིཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཛནྟུསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༦. ཡེ ཝིནཡེ ཨཔཀཏཉྙུནོ སཾཀིལེསིཀེསུ ཝོདཱནིཡེསུ དྷམྨེསུ ན ཀུསལཱ ཡཾ ཀིཉྩི ན ཀཱརིནོ ཝིཔྤཊིསཱརབཧུལཱ. ཏེསཾ ཨནུཔྤནྣཉྩ ཨུདྡྷཙྩཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨུཔྤནྣཉྩ བྷིཡྻོབྷཱཝཾ ཝེཔུལླཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཀཔྤིཡེ ཀཔྤིཡསཉྙིཏཱཡ…པེ… ཨུདྡྷཙྩཔཀཏིཀཱ’’ཏི. སཱརཱབྷཱཝེན ཏུཙྪཏྟཱ ཙ ནལོ༹ ཝིཡཱཏི ནལོ༹, མཱནོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུནྣལཱ༹ཏི ཨུགྒཏནལཱ༹’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཊྛིཏཏུཙྪམཱནཱ’’ཏི. མཱནོ ཧི སེཡྻསྶ སེཡྻོཏི སདིསོཏི ཙ པཝཏྟིཡཱ ཝིསེསཏོ ཏུཙྪོ. ཙཱཔལླེནཱཏི ཙཔལབྷཱཝེན, ཏཎྷཱལོལུཔྤེནཱཏི ཨཏྠོ. མུཁཁརཱཏི མུཁེན ཕརུསཱ, ཕརུསཝཱདིནོཏི ཨཏྠོ. ཝིཀིཎྞཝཱཙཱཏི ཝིསཊཝཙནཱ, སམྥཔྤལཱཔཏཱཡ ཨཔརིཡནྟཝཙནཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨསཾཡཏཝཙནཱ’’ཏིཨཱདི. ཙཎྜསོཏེ བདྡྷནཱཝཱསདིསཱཏི ཨེཏེན ཨནཝཊྛིཏཀིརིཡཏཾ དསྶེཏི. ཡེན སམནྣཱགཏཱ སཏྟཱ ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ ཋཱཏུཾ ཝཱ ནིསཱིདིཏུཾ ཝཱ ན སཀྐོནྟི, ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཝིཙརནྟི. ཨནཝཊྛིཏཙིཏྟཱཏི ཨེཀསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ན ཨཝཊྛིཏཙིཏྟཱ. ཝིཝཊཨིནྡྲིཡཱཏི ཨསཾཝུཏཙཀྑཱདིཨིནྡྲིཡཱ.

གུཎཀཐཱཡ སདྡྷིཾ ཀཐིཡམཱནོ ནིགྒུཎསྶ ཨགུཎོ པཱཀཊོ ཧོཏི ཛཱཏིམཎིསམཱིཔེ ཋིཏསྶ ཝིཡ ཀཱཙམཎིནོ དོསོ. སུཁཛཱིཝིནོཏི སུཁེ ཋིཏཱ. ཡཐཱ དཱཡཀཱནཾ སུབྷརཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ སུཁེན ཨཀིཙྪེན པཝཏྟཛཱིཝིཀཱ. ཏེནཱཧ ‘‘པུབྦེ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདི.

ཨཏྟནོ རུཙིཝསེན གཱམཀིཙྩཾ ནེཏཱིཏི གཱམཎི, ཏེ པན ཧཱིལེ༹ནྟོ ཝདཏི ‘‘གཱམཎིཀཱ’’ཏི. ཝིསྶཛྫེཏྭཱཏི སཏིཝོསྶགྒཝསེན ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཀིལེསམུཙྪཱཡཱཏི མཧིཙྪཱསངྑཱཏཱཡ ཏཎྷཱམུཙྪཱཡ. སཱིལཝནྟཱནཾཡེཝ ཧི དུཔྤཊིཔཏྟིཾ སནྡྷཱཡ དེཝཔུཏྟོ ཝདཏི. ཝཏྟབྦཡུཏྟཀེཡེཝཱཏི ཨོཝཱདེན མཡཱ ཨནུགྒཧེཏབྦམེཝ. ཚཌྜིཏཀཱཏི པརིཙྩཏྟཱ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱདཱིཧི. ཏཏོ ཨེཝ ཨནཱཐཱ ཨཔྤཏིཊྛཱ. པེཏཱཏི ཝིགཏཛཱིཝིཏཱ མཏཱ. ཡཐཱ པེཏཱ, ཏཐེཝ ཧོནྟི ཨཏྟཧིཏཱསམཏྠཏཱཡ ཝིཉྙཱུནཾ ཛིགུཙྪིཏབྦཏཱཡ ཙ.

ཛནྟུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. རོཧིཏསྶསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༧. ཨེཀོཀཱསེཏི ཙཀྐཝཱལ༹སྶ པརིཡནྟསཉྙིཏེ ཨེཀསྨིཾ ཨོཀཱསེ. བྷུམྨནྟི ‘‘ཡཏྠཱ’’ཏི ཨིདཾ བྷུམྨཝཙནཾ, སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟམྤི ‘‘སོ ལོཀསྶ ཨནྟོ’’ཏི ཝཙནཏོ ཝིསིཊྛཝིསཡམེཝ ཧོཏི. ‘‘ན ཛཱཡཏི ན མཱིཡཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ པུན ‘‘ན ཙཝཏི ན ཨུཔཔཛྫཏཱི’’ཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིདཾ ཨཔརཱཔརཾ…པེ… གཧིཏ’’ནྟི. པདགམནེནཱཏི པདསཱ གམནེན. སངྑཱརལོཀསྶ ཨནྟཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི ཨུཔརི སཙྩཱནི པཀཱསེཏུཀཱམོ. སངྑཱརལོཀསྶ ཧི ཨནྟོ ནིབྦཱནཾ.

དལ༹ྷཾ ཐིརཾ དྷནུ ཨེཏསྶཱཏི དལ༹ྷདྷནྭཱ. སོ ཨེཝ དལ༹ྷདྷམྨོཏི ཝུཏྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘དལ༹ྷདྷནཱུ’’ཏི. ཨུཏྟམཔྤམཱཎེནཱཏི སཧསྶཐཱམཔྤམཱཎེན. དྷནུསིཔྤསིཀྑིཏཏཱཡ དྷནུགྒཧོ, ན དྷནུགྒཧམཏྟེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘དྷནུགྒཧོཏི དྷནུཨཱཙརིཡོ’’ཏི. ‘‘དྷནུགྒཧོ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘སིཀྑིཏོ’’ཏི ཝུཏྟེ དྷནུསིཀྑཱཡ སིཀྑིཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི, སིཀྑཱ ཙ ཨེཏྟཀེ ཀཱལེ སམཏྠསྶ ཨུཀྐཾསགཏོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དས དྭཱདས ཝསྶཱནི དྷནུསིཔྤཾ སིཀྑིཏོ’’ཏི. ཨུསབྷཔྤམཱཎེཔཱིཏི ཝཱིསཏིཡཊྛིཡོ ཨུསབྷཾ, ཏསྨིཾ ཨུསབྷཔྤམཱཎེ པདེསེ. ཝཱལགྒནྟི ཝཱལ༹ཀོཊིཾ. ཀཏཧཏྠོཏི པརིཙིཏཧཏྠོ. ཀཏསརཀྑེཔོཏི ཝིཝཊསརཀྑེཔཔདེསདསྶནཝསེན སརཀྑེཔཀཏཱཝཱི. ཏེནཱཧ ‘‘དསྶིཏསིཔྤོ’’ཏི. ‘‘ཀཏསིཔྤོ’’ཏི ཀེཙི. ཨསནྟི ཨེཏེནཱཏི ཨསནཾ, ཀཎྜོ. ཏཱལཙྪཱཡནྟི ཏཱལཙྪཱདིཾ, སཱ པན རཏནམཏྟཱ, ཝིདཏྠིཙཏུརངྒུལཱ ཝཱ.

པུརཏྠིམསམུདྡཱཏི ཨེཀསྨིཾ ཙཀྐཝཱལེ༹ པུརཏྠིམསམུདྡཱ. སམུདྡསཱིསེན པུརཏྠིམཙཀྐཝཱལ༹མུཁཝཊྚིཾ ཝདཏི. པཙྪིམསམུདྡོཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ནིཔྤཔཉྩཏནྟི ཨདནྡྷཀཱརིཏཾ. སམྤཏྟེཏི ཏཱདིསེན ཛཝེན གཙྪནྟེན སམྤཏྟེ. ཨནོཏཏྟེཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘སམྤཏྟེ’’ཏི པདཾ ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ, ཏཐཱ ‘‘ནཱགལཏཱདནྟཀཊྛཾ ཁཱདིཏྭཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི. ཏདཱཏི ཡདཱ སོ ལོཀནྟགཝེསཀོ ཨཧོསི, ཏདཱ. དཱིགྷཱཡུཀཀཱལོཏི ཨནེཀཝསྶསཧསྶཱཡུཀཀཱལོ. ཙཀྐཝཱལ༹ལོཀསྶཱཏི སཱམཉྙཝསེན ཨེཀཝཙནཾ, ཙཀྐཝཱལ༹ལོཀནྟི ཨཏྠོ. ཨིམསྨིཾཡེཝ ཙཀྐཝཱལེ༹ ནིབྦཏྟི པུབྦཔརིཙརིཡསིདྡྷཱཡ ནིཀནྟིཡཱ. སསཉྙིམྷི སམནཀེཏི ན རཱུཔདྷམྨམཏྟཀེ, ཨཐ ཁོ པཉྩཀྑནྡྷསམུདཱཡེཏི དསྶེཏི. སམིཏཔཱཔོཏི སམུཙྪིནྣསཾཀིལེསདྷམྨོ.

རོཧིཏསྶསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧-༨. ནནྡསུཏྟནནྡིཝིསཱལསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༨-༡༠༩. ནནྡསུཏྟཝིསཱལསུཏྟཱནི སཏྟམཨཊྛམཱནི ཧེཊྛཱ སཾཝཎྞིཏརཱུཔཏྟཱ ཝུཏྟཏྠཱནེཝ.

ནནྡསུཏྟནནྡིཝིསཱལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. སུསིམསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༠. ཏུཡ྄ཧམྤི ནོཏི ཏུཡ྄ཧམྤི ནུ, ནུ-སདྡོ པུཙྪཱཡཾ, ཏསྨཱ ཝཎྞཾ ཀཐེཏུཀཱམོ པུཙྪཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ན ཝཊྚཏཱིཏི ན ཡུཛྫཏི, ཀཐིཏོཏི ཀཐེཏུཾ ཨཱརདྡྷོ, ཏེནཱཧ ‘‘མཏྠཀཾ ན པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏི. ཏམེཝ མཏྠཀཱཔཱཔུཎནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སཏིསམྤཛཉྙཱཡོགཏོ གོརཱུཔསཱིལོ, མཱུལ༹ྷོ ཁལིཏཔཉྙོ, གོརཱུཔསྶ ཝིཡ སཱིལཾ ཨེཏསྶཱཏི ཧི གོརཱུཔསཱིལོ. སབྷཱགོ ཨེཀརཱུཔཙིཏྟཏཱཡ. ཨརིཡཱནཾ སབྷཱགཏཱ ནཱམ གུཎཝནྟཝསེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙམཉྙསྶ གུཎེསུ པསཱིདིཏྭཱ’’ཏི. སོལ༹སཝིདྷཾ པཉྙནྟི མཧཱཔཉྙཱདིཀཱ ཚ, ནཝ ཨནུཔུབྦཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཔཉྙཱ, ཨཱསཝཀྑཡཔཉྙཱཏི ཨིམཾ སོལ༹སཝིདྷཾ པཉྙཾ. ཏེསཊྛི སཱཝཀསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནིཔི ཨེཏྠེཝ སངྒཧཾ སམོསརཎཾ གཙྪནྟི.

ཨཱནནྡཱཏི ཐེརཾ ཨཱཧ. ཨཱཙཱརོཏི ཙཱརིཏྟསཱིལམཱཧ. གོཙརོཏི གོཙརསམྤཏྟི. ཝིཧཱརོཏི སམཱཔཏྟིཝིཧཱརོ. ཨབྷིཀྐམོཏིཨཱདིནཱ ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརཾ. ཏུཡ྄ཧམྤཱིཏི པི-སདྡེན བྷགཝཏཱ ཨཏྟཱནཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཏདཉྙེསཾ ཝིཉྙཱུནཾ སབྦེསཾ ཐེརསྶ རུཙྩནསབྷཱཝོ དཱིཔིཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘མཡ྄ཧཾ རུཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཏིཔི ཨཱནནྡཏྠེརསྶཔི ཨསཱིཏིཡཱ མཧཱཐེརཱནཾ ཨནྟོགདྷབྷཱཝེ ‘‘ཨསཱིཏིཡཱ མཧཱཐེརཱནཾ རུཙྩཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཏུཡ྄ཧམྤི རུཙྩཏཱི’’ཏི ཝཙནཾ ཏེན དྷམྨསེནཱཔཏིནོ ཝཎྞཾ ཀཐཱཔེཏུཀཱམཏཱཡཱཏི དཊྛབྦཾ.

སཱཊཀནྟརེཏི ནིཝཏྠཝཏྠནྟརེ. ལདྡྷོཀཱསོཏི ནིབྦུདྡྷཾ ཀརོནྟོ སཱཊཀནྟརེ ལདྡྷཾ གཧེཏུཾ ལདྡྷཱཝསརོ. ལབྷིསྶཱམིནོཏི ལབྷིསྶཱམི ཝཏ. དཱིཔདྷཛབྷཱུཏནྟི སཏཡོཛནཝིཏྠིཎྞཾ ཛམྦུདཱིཔསྶ དྷཛབྷཱུཏཾ. པུགྒལཔལཱཔེཏི ཨནྟོསཱརཱབྷཱཝཏོ པལཱཔབྷཱུཏེ པུགྒལེ ཧརནྟོ. བཱལཏཱཡཱཏི རུཙིཁནྟིཨཱདིཨབྷཱཝཏཱཡ. དོསཏཱཡཱཏི དུསྶཀབྷཱཝེན. མོཧེནཱཏི མཧཱམཱུལ༹ྷཏཱཡ. ཀེཙི པན ‘‘བཱལོ བཱལཏཱཡཱཏི མཱུལ༹ྷཏཱཡ པཀཏིབཱལབྷཱཝེན ན ཛཱནཱཏི. མཱུལ༹ྷོ མོཧེནཱཏི སཡཾ ཨབཱལོ སམཱནོཔི ཡདཱ མོཧེན པརིཡུཊྛིཏོ ཧོཏི, ཏདཱ མོཧེན ན ཛཱནཱཏི, ཨཡཾ པདདྭཡསྶ ཝིསེསོ’’ཏི ཝདནྟི. ཝིཔལླཏྠཙིཏྟོཏི ཡཀྑུམྨཱདེན པིཏྟུམྨཱདེན ཝཱ ཝིཔརཱིཏཙིཏྟོ.

‘‘ཙཏཱུསུ ཀོསལླེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཀོསལླཾ པཱལི༹ཡཱ ཨེཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝུཏྟཾ ཧེཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡོ ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ སམུདཡཏོ ཨཏྠངྒམཏོ ཨསྶཱདཏོ ཨཱདཱིནཝཏོ ནིསྶརཎཏོ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏི, ཨཡཾ དྷཱཏུཀུསལོ. ཝུཏྟནཡེན ཨཱཡཏནེསུ ཀུསལོ ཨཱཡཏནཀུསལོ. ཨཝིཛྫཱདཱིསུ དྭཱདསཔཊིཙྩསམུཔྤཱདངྒེསུ ཀུསལོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཀུསལོ. ‘‘ཨིདཾ ཨིམསྶ ཕལསྶ ཋཱནཾ ཀཱརཎཾ, ཨིདཾ ཨཊྛཱནཾ ཨཀཱརཎ’’ནྟི ཨེཝཾ ཋཱནཉྩ ཋཱནཏོ, ཨཊྛཱནཉྩ ཨཊྛཱནཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཏོ ཋཱནཱཊྛཱནཀུསལོ. ཡོ པན ཨིམེསུ དྷཱཏུཨཱདཱིསུ པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིཝསེན ནིསྶངྒགཏིཡཱ པཎྜཱཏི ལདྡྷནཱམེན ཉཱཎེན ཨིཏོ གཏོ པཝཏྟོ, ཨཡཾ པཎྜིཏོ ནཱམ.

མཧནྟཱནཾ ཨཏྠཱནཾ པརིགྒཎྷནཏོ མཧཏཱི པཉྙཱ ཨེཏསྶཱཏི མཧཱཔཉྙོ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོཏི ཨཱཧ ‘‘མཧཱཔཉྙཱདཱིཧི སམནྣཱགཏོཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ནཱནཏྟནྟི ཡཱཧི མཧཱཔཉྙཱདཱིཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཐེརོ ‘‘མཧཱཔཉྙོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀིཏྟིཏོ, ཏཱསཾ མཧཱཔཉྙཱདཱིནཾ ཨིདཾ ནཱནཏྟཾ ཨཡཾ ཝེམཏྟཏཱ. ཡསྶ ཀསྶཙི ཝིསེསཏོ ཨརཱུཔདྷམྨསྶ མཧཏྟཾ ནཱམ ཀིཙྩསིདྡྷིཡཱ ཝེདིཏབྦནྟི ཏདསྶ ཀིཙྩསིདྡྷིཡཱ དསྶེནྟོ ‘‘མཧནྟེ སཱིལཀྑནྡྷེ པརིགྒཎྷཱཏཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཧེཏུམཧནྟཏཱཡ པཙྩཡམཧནྟཏཱཡ ནིསྶཡམཧནྟཏཱཡ པབྷེདམཧནྟཏཱཡ ཀིཙྩམཧནྟཏཱཡ ཕལམཧནྟཏཱཡ ཨཱནིསཾསམཧནྟཏཱཡ ཙ སཱིལཀྑནྡྷསྶ མཧནྟབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ ཧེཏཱུ ཨལོབྷཱདཡོ. པཙྩཡཱ ཧིརོཏྟཔྤསདྡྷཱསཏིཝཱིརིཡཱདཡོ. ནིསྶཡཱ སཱཝཀབོདྷིཔཙྩེཀབོདྷིསམྨཱསམྦོདྷིནིཡཏཏཱ, ཏཾསམངྒིནོ ཙ པུརིསཝིསེསཱ. པབྷེདོ ཙཱརིཏྟཱདིཝིབྷཱགོ. ཀིཙྩཾ ཏདངྒཱདིཝསེན པཊིཔཀྑསྶ ཝིདྷམནཾ. ཕལཾ སགྒསམྤདཱ ནིབྦཱནསམྤདཱ ཙ. ཨཱནིསཾསོ པིཡམནཱཔཏཱདི. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༨-༩) ཨཱཀངྑེཡྻསུཏྟཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༦༤ ཨཱདཡོ) ཙ ཨཱགཏནཡེན ཝེདིཏབྦོ. ཨིམིནཱ ནཡེན སམཱདྷིཀྑནྡྷཱདཱིནམྤི མཧནྟཏཱ ཡཐཱརཧཾ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཋཱནཱཊྛཱནཱདཱིནཾ པན མཧནྟབྷཱཝོ མཧཱཝིསཡཏཱཡ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ ཋཱནཱཊྛཱནཱནཾ མཧཱཝིསཡཏཱ བཧུདྷཱཏུཀསུཏྟཱདཱིསུ ཨཱགཏནཡེན, ཝིཧཱརསམཱཔཏྟཱིནཾ སམཱདྷིཀྑནྡྷེ ནིདྡྷཱརིཏནཡེན ཝེདིཏབྦཱ. ཨརིཡསཙྩཱནཾ སཀལསཱསནསངྒཎྷནཏོ སཙྩཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༡༨༩ ཨཱདཡོ) ཏཾསཾཝཎྞནཱསུ (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༡༨༩ ཨཱདཡོ) ཨཱགཏནཡེན; སཏིཔཊྛཱནཱདཱིནཾ སཏིཔཊྛཱནཝིབྷངྒཱདཱིསུ (ཝིབྷ. ༣༥༥ ཨཱདཡོ) ཏཾསཾཝཎྞནཱདཱིསུ (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༣༥༥ ཨཱདཡོ) ཙ ཨཱགཏནཡེན; སཱམཉྙཕལཱནཾ མཧཏོ ཧིཏསྶ མཧཏོ སུཁསྶ མཧཏོ ཨཏྠསྶ མཧཏོ ཡོགཀྑེམསྶ ནིཔྥཏྟིབྷཱཝཏོ སནྟཔཎཱིཏནིཔུཎཨཏཀྐཱཝཙརཔཎྜིཏཝེདནཱིཡབྷཱཝཏོ ཙ; ཨབྷིཉྙཱནཾ མཧཱསམྦྷཱརཏོ མཧཱཝིསཡཏོ མཧཱཀིཙྩཏོ མཧཱནུབྷཱཝཏོ མཧཱནིཔྥཏྟིཏོ ཙ; ནིབྦཱནསྶ མདནིམྨདནཱདིམཧཏྠསིདྡྷིཏོ མཧནྟཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི སབྷཱཝཱདིཏོ པརིཙྪིཛྫ གཎྷཱཏི ཛཱནཱཏི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. སཱ པནཱཏི མཧཱཔཉྙཏཱ.

པུཐུཔཉྙཱཏི ཨེཏྠ ནཱནཱཁནྡྷེསུ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི ཨཡཾ རཱུཔཀྑནྡྷོ ནཱམ…པེ… ཨཡཾ ཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷོ ནཱམཱཏི ཨེཝཾ པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ནཱནཱཀརཎཾ པཊིཙྩ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི. ཏེསུ ཨེཀཝིདྷེན རཱུཔཀྑནྡྷོ, ཨེཀཱདསཝིདྷེན རཱུཔཀྑནྡྷོ, ཨེཀཝིདྷེན ཝེདནཱཀྑནྡྷོ, བཧུཝིདྷེན ཝེདནཱཀྑནྡྷོ, ཨེཀཝིདྷེན སཉྙཱཀྑནྡྷོ, སངྑཱརཀྑནྡྷོ, ཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷོཏི ཨེཝཾ ཨེཀེཀསྶ ཁནྡྷསྶ ཨེཀཝིདྷཱདིཝསེན ཨཏཱིཏཱདིཝསེནཔི ནཱནཱཀརཎཾ པཊིཙྩ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི. ཏཐཱ ཨིདཾ ཙཀྑཱཡཏནཾ ནཱམ…པེ… ཨིདཾ དྷམྨཱཡཏནཾ ནཱམཾ. ཏཏྠ དསཱཡཏནཱ ཀཱམཱཝཙརཱ, དྭེ ཙཏུབྷཱུམཀཱཏི ཨེཝཾ ཨཱཡཏནཱནཾ ནཱནཱཀརཎཾ པཊིཙྩ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི. ནཱནཱདྷཱཏཱུསཱུཏི ཨཡཾ ཙཀྑུདྷཱཏུ ནཱམ…པེ… ཨཡཾ མནོཝིཉྙཱཎདྷཱཏུ ནཱམ. ཏཏྠ སོལ༹ས དྷཱཏུཡོ ཀཱམཱཝཙརཱ, དྭེ ཙཏུབྷཱུམཀཱཏི ཨེཝཾ དྷཱཏུནཱནཱཀརཎཾ པཊིཙྩ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཏཾ ཨུཔཱདིཎྞདྷཱཏུཝསེན ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ པཙྩེཀབུདྡྷཱནཉྷི དྭིནྣཾ ཨགྒསཱཝཀཱནཉྩ ཨུཔཱདིཎྞདྷཱཏཱུསུ ཨེཝ ནཱནཱཀརཎཾ པཊིཙྩ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི. ཏཉྩ ཁོ ཨེཀདེསམཏྟཏོ, ན ནིཔྤདེསཏོ, ཨནུཔཱདིཎྞཀདྷཱཏཱུནཾ པན ནཱནཱཀརཎཾ ན ཛཱནནྟི ཨེཝ. ཨིཏརསཱཝཀེསུ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི, སབྦཉྙུབུདྡྷཱནཾཡེཝ པན ཨིམཱཡ ནཱམ དྷཱཏུཡཱ ཨུསྶནྣཏྟཱཝ ཨིམསྶ རུཀྑསྶ ཁནྡྷོ སེཏོ ཧོཏི, ཨིམསྶ ཀཱལོ༹, ཨིམསྶ མཊྛོ, ཨིམསྶ བཧལཏྟཙོ, ཨིམསྶ ཏནུཏྟཙོ, ཨིམསྶ པཏྟཾ ཝཎྞསཎྛཱནཱདིཝསེན ཨེཝརཱུཔཾ; ཨིམསྶ པུཔྥཾ ནཱིལཾ པཱིཏཀཾ ལོཧིཏཀཾ ཨོདཱཏཾ, སུགནྡྷཾ དུགྒནྡྷཾ; ཕལཾ ཁུདྡཀཾ མཧནྟཾ དཱིགྷཾ ཝཊྚཾ སུསཎྛཱནཾ མཊྛཾ ཕརུསཾ སུགནྡྷཾ མདྷུརཾ ཏིཏྟཀཾ ཨམྦིལཾ ཀཊུཀཾ ཀསཱཝཾ; ཀཎྚཀོ ཏིཁིཎོ ཨཏིཁིཎོ ཨུཛུཀོ ཀུཊིལོ ཏམྦོ ལོཧིཏོ ཨོདཱཏོ ཧོཏཱིཏི དྷཱཏུནཱནཏྟཾ པཊིཙྩ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི.

ཨཏྠེསཱུཏི རཱུཔཱདཱིསུ ཨཱརམྨཎེསུ. ནཱནཱཔཊིཙྩསམུཔྤཱདེསཱུཏི ཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱབྷེདཏོ ཙ སཎྛཱནབྷེདཏོ ཙ ནཱནཔྤབྷེདེསུ པཊིཙྩསམུཔྤཱདངྒེསུ. ཨཝིཛྫཱདིཨངྒཱནཉྷི པཙྩེཀཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསཉྙིཏཱཏི. ཏེནཱཧ སངྑཱརཔིཊཀེ ‘‘དྭཱདས པཙྩཡཱ དྭཱདས པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱ’’ཏི. ནཱནཱསུཉྙཏམནུཔལབྦྷེསཱུཏི ནཱནཱསབྷཱཝེསུ ནིཙྩསཱརཱདིཝིརཧཏོ སུཉྙསབྷཱཝེསུ, ཏཏོ ཨེཝ ཨིཏྠིཔུརིསཨཏྟཨཏྟནིཡཱདིཝསེན ཨནུཔལབྦྷེསུ སབྷཱཝེསུ. མ-ཀཱརོ ཧེཏྠ པདསནྡྷིཀརོ. ནཱནཱཨཏྠེསཱུཏི ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱཝིསཡེསུ པཙྩཡུཔྤནྣཱདིབྷེདེསུ ནཱནཱཝིདྷེསུ ཨཏྠེསུ. དྷམྨེསཱུཏི དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱཝིསཡེསུ པཙྩཡཱདིནཱནཱདྷམྨེསུ. ནིརུཏྟཱིསཱུཏི ཏེསཾཡེཝ ཨཏྠདྷམྨཱནཾ ནིདྡྷཱརཎཝཙནསངྑཱཏཱསུ ནིརུཏྟཱིསུ. པཊིབྷཱནེསཱུཏི ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱདཱིསུ ཝིསཡབྷཱུཏེསུ ‘‘ཨིམཱནི ཨིདམཏྠཛོཏཀཱནཱི’’ཏི ཏཐཱ ཏཐཱ པཊིབྷཱནཏོ པཏིཊྛཱནཏོ པཊིབྷཱནཱནཱིཏི ལདྡྷནཱམེསུ ཉཱཎེསུ. པུཐུ ནཱནཱསཱིལཀྑནྡྷེསཱུཏིཨཱདཱིསུ སཱིལསྶ པུཐུཏྟཾ ནཱནཏྟཉྩ ཝུཏྟམེཝ. ཨིཏརེསཾ པན ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ པཱཀཊམེཝ. ཡཾ པན ཨབྷིནྣཾ ཨེཀམེཝ ནིབྦཱནཾ, ཏཏྠ ཨུཔཙཱརཝསེན པུཐུཏྟཾ གཧེཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘པུཐུ ཛནསཱདྷཱརཎེ དྷམྨེ སམཏིཀྐམྨཱ’’ཏི. ཏེནསྶ ཨིདྷ མདནིམྨདནཱདིཔརིཡཱཡེན པུཐུཏྟཾ དཱིཔིཏཾ ཧོཏི.

ཨེཝཾ ཝིསཡཝསེན པཉྙཱཡ མཧཏྟཾ པུཐུཏྟཉྩ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སམྤཡུཏྟདྷམྨཝསེན ཧཱསབྷཱཝཾ, པཝཏྟིཨཱཀཱརཝསེན ཛཝནབྷཱཝཾ, ཀིཙྩཝསེན ཏིཀྑཱདིབྷཱཝཉྩ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཏམཱ ཧཱསཔཉྙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཧཱསབཧུལོཏི པཱིཏིབཧུལོ. སེསཔདཱནི ཏསྶ ཝེཝཙནཱནི. སཱིལཾ པརིཔཱུརེཏཱིཏི ཧཊྛཔཧཊྛོ ཨུདགྒུདགྒོ ཧུཏྭཱ པཱིཏིསཧགཏཱཡ པཉྙཱཡ པཱཏིམོཀྑསཱིལཾ ཋཔེཏྭཱ ཧཱསནཱིཡཏརསྶེཝ ཝིསུཾ གཧིཏཏྟཱ ཨིཏརཾ ཏིཝིདྷཾ སཱིལཾ པརིཔཱུརེཏི. པཱིཏིསོམནསྶསཧགཏཱ ཧི པཉྙཱ ཨབྷིརཏིཝསེན ཏདཱརམྨཎེ ཕུལླིཏཱ ཝིཀསིཏཱ ཝིཡ ཝཏྟཏི, ན ཨུཔེཀྑཱསཧགཏཱ. སཱིལཀྑནྡྷཾ སམཱདྷིཀྑནྡྷནྟིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཐེརོཏིཨཱདིནཱ ཨབྷིནཱིཧཱརསིདྡྷཱ ཐེརསྶ ཧཱསཔཉྙཏཱཏི དསྶེཏི.

སབྦཾ རཱུཔཾ ཨནིཙྩལཀྑཎཏོ ཁིཔྤཾ ཛཝཏཱིཏི རཱུཔཀྑནྡྷཾ ཨནིཙྩནྟི སཱིགྷཝེགེན པཝཏྟིཡཱ པཊིཔཀྑདཱུརཱིབྷཱཝེན པུབྦཱབྷིསངྑཱརསྶ སཱཏིསཡཏྟཱ ཨིནྡེན ཝིསཊྛཝཛིརཾ ཝིཡ ལཀྑཎཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཱི ཨདནྡྷཱཡནྟཱི རཱུཔཀྑནྡྷེ ཨནིཙྩལཀྑཎཾ ཝེགེན པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ཏསྨཱ སཱ ཛཝནཔཉྙཱ ནཱམཱཏི ཨཏྠོ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཝཾ ལཀྑཎཱརམྨཎིཀཝིཔསྶནཱཝསེན ཛཝནཔཉྙཾ དསྶེཏྭཱ བལཝཝིཔསྶནཱཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘རཱུཔ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཁཡཊྛེནཱཏི ཡཏྠ ཡཏྠ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཏྠ ཏཏྠེཝ ཁཎེནེཝ བྷིཛྫནཏོ ཁཡསབྷཱཝཏོ. བྷཡཊྛེནཱཏི བྷཡཱནཀཏོ. ཨསཱརཀཊྛེནཱཏི ཨཏྟསཱརཝིརཧཏོ ནིཙྩསཱརཱདིཝིརཧཏོ ཙ. ཏུལཡིཏྭཱཏི ཏུལཱབྷཱུཏཱཡ ཝིཔསྶནཱཡ ཏུལཡིཏྭཱ. ཏཱིརཡིཏྭཱཏི ཏཱཡ ཨེཝ ཏཱིརཎབྷཱུཏཱཡ ཏཱིརེཏྭཱ. ཝིབྷཱཝཡིཏྭཱཏི ཡཱཐཱཝཏོ པཀཱསེཏྭཱ པཉྩཀྑནྡྷཾ ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ. རཱུཔནིརོདྷེཏི རཱུཔཀྑནྡྷསྶ ནིརོདྷབྷཱུཏེ ནིབྦཱནེ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརབྷཱཝེན. ཨིདཱནི སིཁཱཔྤཏྟཝིཔསྶནཱཝསེན ཛཝནཔཉྙཾ དསྶེཏུཾ པུན ‘‘རཱུཔ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱཝསེནཱ’’ཏི ཀེཙི.

ཉཱཎཏིཀྑབྷཱཝོ ནཱམ སཝིསེསཾ པཊིཔཀྑསམུཙྪིནྡནེ ཝེདིཏབྦོཏི ‘‘ཁིཔྤཾ ཀིལེསེ ཚིནྡཏཱིཏི ཏིཀྑཔཉྙོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏེ པན ཀིལེསེ ཝིབྷཱགེན དསྶེནྟོ ‘‘ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏིཀྑཔཉྙོ ཁིཔྤཱབྷིཉྙོ ཧོཏི, པཊིཔདཱ ཙསྶ ན ཙལཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཀསྨིཾ ཨཱསནེ ཙཏྟཱརོ ཙ ཨརིཡམགྒཱ ཨདྷིགཏཱ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདི. ཐེརོ ཙཱཏིཨཱདིནཱ དྷམྨསེནཱཔཏིནོ ཏིཀྑཔཉྙཏཱ སིཁཱཔྤཏྟཱཏི དསྶེཏི.

‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ དུཀྑཱ ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱ སངྑཏཱ པཊིཙྩསམུཔྤནྣཱ ཁཡདྷམྨཱ ཝཡདྷམྨཱ ཝིརཱགདྷམྨཱ ནིརོདྷདྷམྨཱ’’ཏི ཡཱཐཱཝཏོ དསྶནེན སཙྩསམྤཊིཝེདྷོ ཨིཛ྄ཛྷཏི, ན ཨཉྙཐཱཏི ཀཱརཎམུཁེན ནིབྦེདྷིཀཔཉྙཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སབྦསངྑཱརེསུ ཨུབྦེགབཧུལོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨུབྦེགབཧུལོཏི ཝུཏྟནཡེན སབྦསངྑཱརེསུ ཨབྷིཎྷཔྤཝཏྟསཾཝེགོ. ཨུཏྟཱསབཧུལོཏི ཉཱཎུཏྟཱསཝསེན སབྦསངྑཱརེསུ བཧུསོ ཨུཏྲསྟམཱནསོ. ཏེན ཨཱདཱིནཝཱནུཔསྶནམཱཧ. ཨུཀྐཎྛནབཧུལོཏི ཨིམིནཱ པན ནིབྦིདཱནུཔསྶནམཱཧ, ཨརཏིབཧུལོཏིཨཱདིནཱ ཏསྶཱ ཨེཝ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཾ. བཧིམུཁོ སབྦསངྑཱརཏོ བཧིབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནཾ ཨུདྡིསྶ པཝཏྟཉཱཎམུཁོ, ཏཐཱ ཝཱ པཝཏྟིཏཝིམོཀྑམུཁོ. ནིབྦིཛ྄ཛྷནཾ ནིབྦེདྷོ, སོ ཨེཏིསྶཱ ཨཏྠི, ནིབྦིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཝཱ ནིབྦེདྷཱ, སཱ ཨེཝ པཉྙཱ ནིབྦེདྷིཀཱ. ཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠཏོ ན ཝིབྷཏྟཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཏྟཱ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

ཨཔྤིཙྪོཏི སནྟགུཎནིགུཧནཏཱཏི ཨཏྟནི ཝིཛྫམཱནཱནཾ བཱཧུསཙྩདྷུཏདྷམྨསཱིལཱདིགུཎཱནཉྩེཝ པཊིཝེདྷགུཎསྶ ཙ ནིགུཧནཾ, པཊིགྒཧཎེ ཙ མཏྟཉྙུཏཱཏི ཨེཏེནེཝ པརིཡེསནཔརིབྷོགམཏྟཉྙུཏཱཔི ཝུཏྟཱ ཧོཏི. ཏཱིཧི སནྟོསེཧཱིཏི ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ པཙྩེཀཾ ཏཱིཧི སནྟོསེཧི, སབྦེ པན དྭཱདས. པཊིསལླཱིནེན ཝིཝེཀཊྛཀཱཡཱནཾ ན སངྒཎིཀཱརཱམཱནཾ. ནེཀྑམྨཱབྷིརཏཱནནྟི པབྦཛྫཾ ཨུཔགཏཱནཾ. པརིསུདྡྷཙིཏྟཱནཾ ཝིགཏཙིཏྟསཾཀིལེསཱནཾ. པརམཝོདཱནཔྤཏྟཱནཾ ཨཊྛསམཱཔཏྟིསམདྷིགམེན ཨཏིཝིཡ ཝོདཱནཾ ཝིསུདྡྷིཾ པཏྟཱནཾ. ཀིལེསུཔདྷིཨཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ནིརུཔདྷཱིནཾ. ཕལསམཱཔཏྟིཝསེན སབྦསངྑཱརཝིནིསྶཊཏྟཱ ཝིསངྑཱརཾ ནིབྦཱནཾ. ཨུཔགཏཱནཾ, ཨིམེསཾ ཏིཎྞཾ ཝིཝེཀཱནཾ ལཱབྷཱི པཝིཝིཏྟོ ‘‘པཀཱརེཧི ཝིཝིཏྟོ’’ཏི ཀཏྭཱ. སམཱསཛྫནཾ པརིསིནེཧུཔྤཱདོ སཾསགྒོ, སཝནཝསེན ཨུཔྤཛྫནཀསཾསགྒོ སཝནསཾསགྒོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. སམུལླཔནཾ ཨཱལཱཔསལླཔནཾ. སཾསགྒཝཏྠུནཱ ཨིམིནཱ ཏསྶ པརིབྷོགོ པརིབྷོགསཾསགྒོ.

ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོཏི ཨེཏྠ ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ ནཱམ ཝཱིརིཡསྶ པགྒཎྷནཾ པརིཔུཎྞཀརཎཾ. ཏཾ པན སབྦསོ ཀིལེསཱནཾ ནིགྒཎྷནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨོདྷུནནཝཏྟཱཏི ཀིལེསཱནཾ ཡསྶ ཀསྶཙི སཱཝཛྫསྶ ཨོདྷུནནཝསེན ཝཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘བྷིཀྑཱུན’’ནྟིཨཱདི. ཨོཏིཎྞཾ ནཱམ ཝཛྫཾ ཨཛ྄ཛྷཱཙརིཏནྟི ཨཱརོཙིཏཾ. ཨནོཏིཎྞཾ ཨནཱརོཙིཏཾ. ཏནྟིཝསེནཱཏི པཱལི༹དྷམྨཝསེན, ཡུཏྟསདྡསྶ ཝསེནཱཏི ཨཏྠོ. པཱཔེ ལཱམཀེ པུགྒལེ དྷམྨེ ཙ གརཧཏི ཛིགུཙྪཏཱིཏི པཱཔགརཧཱི. ཏེནཱཧ ‘‘པཱཔཔུགྒལེ’’ཏིཨཱདི. ཨེཀདསྶཱིཏི ཨེཀབྷཝདསྶཱི, ཨིདྷལོཀམཏྟདསྶཱི དིཊྛདྷམྨིཀསུཁམཏྟཱཔེཀྑཱི. སམནྟཱཏི སམནྟཏོ, པརིཏོ མེ ཀཏྠཙི མཱ ཨཧཱུཏི ཡོཛནཱ.

སོལ༹སཧི པདེཧཱིཏི སོལ༹སཧི ཀོཊྛཱསེཧི. ཨཀུཔྤནྟི ཀེནཙི ཨཀོཔནཱིཡཾ. ཨཡཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནོ གུཎཀཐཱ སཏྠུ ཝཙནཱནུསཱརེན དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹བྱཱཔིནཱི ཨཧོསི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཙཏུབྦིདྷཱ ཝཎྞནིབྷཱ པཱཏུབྷཝི ཨུལཱ༹རཔཱིཏིསོམནསྶསམུཊྛཱནཏྟཱ. སུཊྛུ ཨོབྷཱསཏཱིཏི སུབྷོ. ཨོབྷཱསསམྤཏྟིཡཱ མཎིནོ བྷདྡཀཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུབྷོཏི སུནྡརོ’’ཏི. ཛཱཏིམཱ པརིསུདྡྷཨཱཀརསམུཊྛིཏཏྟཱ. ཀུརུཝིནྡཛཱཏིཨཱདིཛཱཏིཝིསེསོཔི མཎི ཨཱཀརཔརིསུདྡྷམཱུལཀོ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཛཱཏིསམྤནྣོ’’ཏི. དྷོཝནཱདིཔརིཀམྨེནཱཏི ཙཏཱུསུ པཱསཱཎེསུ དྷོཝནདོསནཱིཧརཎཏཱཔནསཎྷཀརཎཱདིཔརིཀམྨེན. རཏྟཀམྦལསྶ ཝསེན སབྷཱཝཝཎྞསིདྡྷིཡཱ ཝེལུ༹རིཡམཎི ཨཏིཝིཡ སོབྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཎྜུཀམྦལེ ནིཀྑིཏྟོ’’ཏི. ནིཀྑནྟི བྷཎྜམཱཧ. ཏཉྩ ཨཔྤཀེན སུཝཎྞེན ཀཏཾ བྷཎྜཾ ན སོབྷཏི སོབྷཱཝིཔུལེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏིརེཀཔཉྩསུཝཎྞེན ཀཏཔིལ༹ནྡྷན’’ནྟི. སུཝཎྞནྟི པཉྩདྷརཎསྶ སམཉྙཱ, ཏསྨཱ པཉྩཝཱིསཏིསུཝཎྞསཱརིཡཱ ཝིཙིཏྟཨཱབྷརཎཾ ཨིདྷ ‘‘ནིཀྑ’’ནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཏཉྷི ཝིཔུལཾ ན པརིཏྟཀཾ. མཧཱཛམྦུསཱཁཱཡ པཝཏྟནདིཡནྟི མཧཱཛམྦུསཱཁཱཡ ཧེཊྛཱ སཉྫཱཏནདིཡཾ. ཏཾ ཀིར རཏནཾ རཏྟཾ. སུཀུསལེན…པེ… སམྤཧཊྛནྟི སུཊྛུ ཀུསལེན སུཝཎྞཀཱརེན ཨུཀྐཱཡ ཏཱཔེཏྭཱ སམྨཱ པཧཊྛཾ མཛྫནཱདིཝསེན སུཀཏཔརིཀམྨཾ. དྷཱཏུཝིབྷངྒེཏི དྷཱཏུཝིབྷངྒསུཏྟེ. ཀཏབྷཎྜནྟི ཨཱབྷརཎབྷཱཝེན ཀཏཾ བྷཎྜཾ.

ནཱཏིཨུཙྩོ ནཱཏིནཱིཙོ ཏརུཎསཱུརིཡོ ནཱམ. སཏྠཱརཱ ཨཱབྷཏཝཎྞོ ཨུབྦྷཏགུཎོཏི ཨཏྠོ. ནེཝ མརཎཾ ཨབྷིནནྡཏཱིཏི ཨཏྟནོཔི མརཎཾ ནེཝ ཨབྷིནནྡཏི ཨཏྟཝིནིཔཱཏསྶ སཱཝཛྫབྷཱཝཏོ. བོདྷིསཏྟོ པན པརེསཾ ཨཏྠཱཡ ཨཏྟནོ ཨཏྟབྷཱཝཾ པརིཙྩཛཏི ཀརུཎཱཝསེན, ཨེཝཾ ཝོསཛྫནཾ པརམཏྠཔཱརམཱིཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏཱིཏི སཱཝཀཱ ན ཏཐཱ ཀཱཏུཾ སཀྐཱ སིཀྑཱཔདཏོ. ན ཛཱིཝིཏཾ པཏྠེཏི ཛཱིཝིཏཱསཱཡ སམུཙྪིནྣཏྟཱ. དིཝསསངྑེཔནྟི ཨཛྫ ཏྭཾ ཨིདཾ ནཱམ ཀམྨཾ ཀརོཧི, ཨིདཾ ཏེ ཝེཏནནྟི དིཝསབྷཱགེན པརིཙྪིནྣཾ ཝེཏནཾ. ཏཱདིསོ ཧི བྷཏཀོ དིཝསཀྑཡམེཝ ཨུདིཀྑཏི, ན ཀམྨནིཊྛཱནཾ. ནིབྦིསཾ བྷཏཀོ ཡཐཱཏི ཝེཏནཾ བྷཏིཾ ཨིཙྪནྟོ ཀཱལཀྑཡཾ ཨུདིཀྑནྟོ བྷཏཀཔུརིསོ ཝིཡ.

སུསིམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ནཱནཱཏིཏྠིཡསཱཝཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༡. ནཱནཱཏིཏྠིཡསཱཝཀཱཏི པུཐུཏིཏྠིཡཱནཾ སཱཝཀཱ. ཚིནྡིཏེཏི ཧཏྠཙྪེདཱདིཝསེན ཚེདེ. མཱརིཏེཏི མཱརཎེ. ན པཱཔཾ སམནུཔསྶཏཱིཏི ཀིཉྩི པཱཔཾ ཨཏྠཱིཏི ན པསྶཏི, པརེསཉྩ ཏཐཱ པཝེདེཏི. ཝིསྶཱསནྟི ཝིསྶཏྠབྷཱཝཾ. ‘‘ཀཏཀམྨཱནམྤི ཝིཔཱཀོ ནཏྠཱི’’ཏི ཝདནྟོ ཀཏཔཱཔཱནཾ ཨཀཏཔུཉྙཱནཉྩ ཝིསྶཏྠཏཾ ནིརཱསངྐཏཾ ཛནེཏི.

ཏཔོཛིགུཙྪཱཡཱཏི ཏཔསཱ ཨཙེལཝཏཱདིནཱ པཱཔཏོ ཛིགུཙྪནེན, ‘‘པཱཔཾ ཝིརཱཛཡཱམཱ’’ཏི ཨཙེལཝཏཱདིསམཱདཱནེནཱཏི ཨཏྠོ. ཏསྨིཉྷི སམཱདཱནེ ཋིཏེན སཾཝརེན སཾཝུཏཙིཏྟོ སམནྣཱགཏོ པིཧིཏོ ཙ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ‘‘སུསཾཝུཏཏྟོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཙཏྟཱརོ ཡཱམཱ བྷཱགཱ ཙཏུཡཱམཱ, ཙཏུཡཱམཱ ཨེཝ ཙཱཏུཡཱམཱ. བྷཱགཏྠོ ཧི ཨིདྷ ཡཱམ-སདྡོ ཡཐཱ ‘‘རཏྟིཡཾ པཋམོ ཡཱམོ’’ཏི. སོ པནེཏྠ བྷཱགོ སཾཝརལཀྑཎོཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཱཏུཡཱམེན སུསཾཝུཏོ’’ཏི, ཙཏུཀོཊྛཱསེན སཾཝརེན སུཊྛུ སཾཝུཏོཏི ཨཏྠོ. པཊིཀྑིཏྟསབྦསཱིཏོདཀོཏི པཊིཀྑིཏྟསབྦསཱིཏུདཀཔརིབྷོགོ. སབྦེན པཱཔཝཱརཎེན ཡུཏྟོཏི སབྦཔྤཀཱརེན སཾཝརལཀྑཎེན པཱཔཝཱརཎེན སམནྣཱགཏོ. དྷུཏཔཱཔོཏི སབྦེན ནིཛྫརལཀྑཎེན པཱཔཝཱརཎེནཔི དྷུཏཔཱཔོ. ཕུཊྛོཏི ཨཊྛནྣམྤི ཀམྨཱནཾ ཁེཔནེན ཝིཀྑེཔཔྤཏྟིཡཱ ཀམྨཀྑཡལཀྑཎེན སབྦེན པཱཔཝཱརཎེན ཕུཊྛོ, ཏཾ ཕུསིཏྭཱ ཋིཏོ. ན ནིགུཧནྟོཏི ན ནིགུཧནཧེཏུ དིཊྛསུཏེ ཏཐེཝ ཀཐེནྟོ.

ནཱནཱཏིཏྠིཡཱནཾཡེཝ ཨུཔཊྛཱཀོཏི པརཝཱདཱིནཾ སབྦེསཾཡེཝ ཏིཏྠིཡཱནཾ ཨུཔཊྛཱཀོ, ཏེསུ སཱདྷཱརཎཝསེན ཨབྷིཔྤསནྣོ. ཀོཊིཔྤཏྟཱཏི མོཀྑཱདྷིགམེན སམཎདྷམྨེ པཏྟབྦམརིཡཱདཔྤཏྟཱ.

སཧཙརིཏམཏྟེནཱཏི སཱིཧནཱདེན སཧ ཝསྶཀརཎམཏྟེན. སཱིཧེན སཱིཧནཱདཾ ནདནྟེན སཧེཝ སིངྒཱལེན ཨཏྟནོ སིངྒཱལརཝཀརཎམཏྟེན. ཀོཏྠུཀོཏི ཁུདྡཀཀོཏྠུ. ཨཱསངྐིཏསམཱཙཱརོཏི ཨཏྟནཱ ཙ པརེཧི ཙ ཨཱསངྐིཏབྦསམཱཙཱརོ. སཔྤུརིསཱནནྟི བུདྡྷཱདཱིནཾ.

ཏསྶཱཏི ཝེགབྦྷརིསྶ དེཝཔུཏྟསྶ. སརཱིརེ ཨནུཨཱཝིསཱིཏི སརཱིརེ ཨནུཔཝིསིཏྭཱ ཝིཡ ཨཱཝིསི. ཨདྷིམུཙྩཱིཏི ཡཐཱ གཧིཏསྶ ཝསེན ཙིཏྟཾ ན ཝཏྟཏི, ཨཏྟནོ ཨེཝ ཝསེ ཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཨདྷིཊྛཧི. ཨཱཡུཏྟཱཏི དསྶནེན སཾཡུཏྟཱ. པཝིཝེཀིཡནྟི ཀཔྤཀཝཏྠབྷུཉྫནསེནཱསནེཧི པཝིཝིཏྟབྷཱཝཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏེ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི. རཱུཔེ ནིཝིཊྛཱཏི ཙཀྑུརཱུཔདྷམྨེ ཨབྷིནིཝིཊྛཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི པཏིཊྛིཏཱ’’ཏི. དེཝལོཀཔཏྠནཀཱམཱཏི དེཝལོཀསྶེཝ ཨབྷིཔཏྠནཀཱམཱ. མརཎདྷམྨཏཱཡ མཱཏིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘མཱཏིཡཱཏི མཙྩཱ’’ཏི. པརལོཀཏྠཱཡཱཏི པརསམྤཏྟིབྷཱཝཱཡ ལོཀསྶ ཨཏྠཱཡ.

པབྷཱསཝཎྞཱཏི པབྷཱཡ སམཱནཝཎྞཱ. ཀེསཾ པབྷཱཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཙནྡོབྷཱསཱ’’ཏིཨཱདི. སཛ྄ཛྷཱརཱགཔབྷཱསཝཎྞཱ ཨིནྡདྷནུཔབྷཱསཝཎྞཱཏི པཙྩེཀཾ ཡོཛནཱ. ཨཱམོ ཨཱམགནྡྷོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཱམིསཾ. ཝདྷཱཡཱཏི ཝིདྡྷཾསིཏུཾ. རཱུཔཱཏི རཱུཔཱཡཏནཱདིརཱུཔིདྷམྨཱ.

རཱཛགཧསམཱིཔཔྤཝཏྟཱིནཾ རཱཛགཧིཡཱནཾ. ‘‘སེཏོ’’ཏི ཀེལཱསཀཱུཊོ ཨདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘སེཏོཏི ཀེལཱསོ’’ཏི. ཀེནཙི ན གྷཊྚེཏཱིཏི ཨགྷཾ, ཨནྟལིཀྑནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨགྷགཱམཱིནནྟི ཨཱཀཱསགཱམཱིན’’ནྟི. ཨུདཀཾ དྷཱིཡཏི ཨེཏྠཱཏི ཨུདདྷི, མཧོདདྷི. ཝིཔུལོཏི ཝེཔུལླཔབྦཏོ. ཧིམཝནྟཔབྦཏཱནནྟི ཧིམཝནྟཔབྦཏབྷཱགཱནཾ. བུདྡྷོ སེཊྛོ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཱདཱིཧི སབྦགུཎེཧི.

ནཱནཱཏིཏྠིཡསཱཝཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཏཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

དེཝཔུཏྟསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༣. ཀོསལསཾཡུཏྟཾ

༡. པཋམཝགྒོ

༡. དཧརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༢. བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ སམྨོདཱིཏི བྷགཝཏོ གུཎེ ཨཛཱནནྟོ ཀོསལརཱཛཱ ཨཏྟནོ ཁཏྟིཡམཱནེན ཀེཝལཾ བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ སམྨོདི. པཋམཱགཏེ ཧི སཏྠརི ཏསྶ སམྨོདིཏཱཀཱརཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱ ཁམནཱིཡཱདཱིནི པུཙྪནྟོཏི ཡཐཱ བྷགཝཱ ‘‘ཀཙྩི ཏེ, མཧཱརཱཛ, ཁམནཱིཡཾ, ཀཙྩི ཡཱཔནཱིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཏེན རཉྙཱ སདྡྷིཾ པཋམཾ པཝཏྟམོདོ ཨཧོསི པུབྦབྷཱསིཏཱཡ, ཏདནུཀརཎེན ཨེཝཾ སོཔི རཱཛཱ བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ སམཔྤཝཏྟམོདོ ཨཧོསཱིཏི ཡོཛནཱ. ཏཾ པན སམཔྤཝཏྟམོདནཾ ཨུཔམཱཡ དསྶེཏུཾ ‘‘སཱིཏོདཀཾ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སམྨོདིཏནྟི སཾསནྡིཏཾ ཨེཀཱིབྷཱཝནྟི སམྨོདནཀིརིཡཱཡ སམཱནཏཾ ཨེཀརཱུཔཏཾ, ཁམནཱིཡནྟི ‘‘ཨིདཾ ཙཏུཙཀྐཾ ནཝདྭཱརཾ སརཱིརཡནྟཾ དུཀྑབཧུལཏཱཡ སབྷཱཝཏོ དུསྶཧཾ, ཀཙྩི ཁམིཏུཾ སཀྐུཎེཡྻ’’ནྟི པུཙྪཏི. ཡཱཔནཱིཡནྟི པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཀཾ ཙིརཔབནྡྷསངྑཱཏཱཡ ཡཱཔནཱཡ ཀཙྩི ཡཱཔེཏུཾ སཀྐུཎེཡྻཾ. སཱིསརོགཱདིཨཱབཱདྷཱབྷཱཝེན ཀཙྩི ཨཔྤཱབཱདྷཾ. དུཀྑཛཱིཝིཀཱབྷཱཝེན ཀཙྩི ཨཔྤཱཏངྐཾ. ཏཾཏཾཀིཙྩཀརཎེ ཨུཊྛཱནསུཁཏཱཡ ཀཙྩི ལཧུཊྛཱནཾ. ཏདནུརཱུཔབལཡོགཏོ ཀཙྩི བལཾ. སུཁཝིཧཱརསམྦྷཝེན ཀཙྩི ཕཱསུཝིཧཱརོ ཨཏྠཱིཏི ཏཏྠ ཏཏྠ ཀཙྩི-སདྡཾ ཡོཛེཏྭཱ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. བལཝཔྤཏྟཱ པཱིཏི པཱིཏིཡེཝ. ཏརུཎཔཱིཏི པཱམོཛྫཾ. སམྨོདནཾ ཛནེཏི ཀརོཏཱིཏི སམྨོདནཱིཡཾ. སམྨོདིཏབྦཏོ སམྨོདནཱིཡནྟི ཨིམཾ པན ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘སམྨོདིཏུཾ ཡུཏྟབྷཱཝཏོ’’ཏི ཨཱཧ. སརིཏབྦབྷཱཝཏོཏི ཨནུསྶརིཏབྦབྷཱཝཏོ. ‘‘སརཎཱིཡ’’ནྟི ཝཏྟབྦེ དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ ‘‘སཱརཎཱིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.

སུཡྻམཱནསུཁཏོཏི ཨཱཔཱཐམདྷུརཏཾ ཨཱཧ, ཨནུསྶརིཡམཱནསུཁཏོཏི ཝིམདྡརམཎཱིཡཏཾ. བྱཉྫནཔརིསུདྡྷཏཱཡཱཏི སབྷཱཝནིརུཏྟིབྷཱཝེན ཏསྶཱ ཀཐཱཡ ཝཙནཙཱཏུརིཡམཱཧ, ཨཏྠཔརིསུདྡྷཏཱཡཱཏི ཨཏྠསྶ ནིརུཔཀྐིལེསཏཾ. ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧཱིཏི ཨནེཀེཧི ཀཱརཎེཧི. ཨདིཊྛཏྟཱཏི ཨུཔསངྐམནཝསེན ཨདིཊྛཏྟཱ. གུཎཱགུཎཝསེནཱཏི གུཎཝསེན གམྦྷཱིརབྷཱཝཾ ཝཱ ཨགུཎཝསེན ཨུཏྟཱནབྷཱཝཾ ཝཱ. ཨོཝཊྚིཀསཱརཾ ཀཏྭཱཏི ཨོཝཊྚིཀཱཡ གཧེཏབྦསཱརཝཏྠུཾ ཀཏྭཱ. ལོཀནིསྶརཎབྷཝོཀྐནྟིཔཉྷནྟི ལོཀཏོ ནིསྶཊབྷཱཝཔཉྷཉྩེཝ ཨཱདིཏོ བྷཝོཀྐམནཔཉྷཉྩ. སཏྠུ སམྨཱསམྦུདྡྷཏཾ པུཙྪནྟོ ཧི ‘‘ཀིཾ བྷཝཾ གོཏམོ སབྦལོཀཏོ ནིསྶཊོ, སབྦསཏྟེཧི ཙ ཛེཊྛོ’’ཏི? པུཙྪཏི ནཱམ. ཡཐཱ ཧི སཏྠུ སམྨཱསམྦུདྡྷཏཱཡ ལོཀཏོ ནིསྶཊཏཱ ཝིཉྙཱཡཏི, ཨེཝཾ སབྦསཏྟེཧི ཛེཊྛབྷཱཝཏོ སེཊྛབྷཱཝཏོ. སྭཱཡམཏྠོ ཨགྒཔསཱདསུཏྟཱདཱིཧི (ཨིཏིཝུ. ༩༠; ཨ. ནི. ༤.༣༤) ཝིབྷཱཝེཏབྦོ. ཀཐཾ པན སམྦུདྡྷཏཱ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི? ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨདེསནཏོ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒསཾཝཎྞནཱདཱིསུ (ཝིསུདྡྷི. མཧཱཊཱི. ༡.༡༢༤) ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ.

རཱཛཱ སཏྠུ ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨདེསནཾ ཨཛཱནནྟོ ཏཏོ ཨེཝསྶ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨསདྡཧནྟོ ‘‘ཝུཌྜྷཏརེསུཔི ཙིརཔབྦཛིཏེསུ སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝེ ཨལབྦྷམཱནེ ཏབྦིཔརཱིཏེ ཀཐཾ ལབྦྷེཡྻཱ’’ཏི མཉྙམཱནོ ‘‘ཀིཾ པན བྷཝཾ གོཏམོ’’ཏིཨཱདིཾ ཝཀྑཏི. རཱཛཱ ཨཏྟནོ ལདྡྷིཡཱ ན པུཙྪཏི ཨཏྟནོ སམྨུཁཱ ཏེཧི ཨསམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝསྶེཝ པཊིཉྙཱཏཏྟཱ. ཡསྨཱ ཏེ མུསཱཝཱདིཏཱཡ ཨཏྟནོ ཨུཔཊྛཱཀཱདཱིནཾ ‘‘བུདྡྷཱ མཡ’’ནྟི པཊིཛཱནིཾསུ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ལོཀེ མཧཱཛནེན གཧིཏཔཊིཉྙཱཝསེན པུཙྪཏཱི’’ཏི. སྭཱཡམཏྠོ ཨཱགམིསྶཏི. བུདྡྷསཱིཧནཱདནྟི བུདྡྷཱནཾ ཨེཝ ཨཱཝེཎིཀཾ སཱིཧནཱདཾ. ཀཱམཾ མགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, སམྦོདྷིཉཱཎེ པན གཧིཏེ ཏཾ ཨཏྠཏོ གཧིཏམེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསངྑཱཏཾ སམྨཱསམྦོདྷི’’ནྟི.

པབྦཛྫཱུཔགམནེནཱཏི ཡཱཡ ཀཱཡཙི པབྦཛྫཱཡ ཨུཔགམནམཏྟེན སམཎཱ, ན སམིཏཔཱཔཏཱཡ. ཛཱཏིཝསེནཱཏི ཛཱཏིམཏྟེན བྲཱཧྨཎཱ, ན བཱཧིཏཔཱཔཏཱཡ. པབྦཛིཏསམཱུཧསངྑཱཏོ སངྒྷོཏི པབྦཛིཏསམཱུཧཏཱམཏྟེན སངྒྷོ, ན ནིཡྻཱནིཀདིཊྛིཝིསུདྡྷསཱིལསཱམཉྙཝསེན སཾཧཏཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཨེཏེསཾ སབྦཉྙུཔཊིཉྙཱཏཱནཾ པརིཝཱརབྷཱུཏོ ཨཏྠི. སྭེཝཱཏི པབྦཛིཏསམཱུཧསངྑཱཏོ ཨེཝ. ཀེཙི པན ‘‘པབྦཛིཏསམཱུཧཝསེན. སངྒྷིནོ, གཧཊྛསམཱུཧཝསེན གཎིནོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཏེསཾ མཏིམཏྟཾ གཎེ ཨེཝ ལོཀེ སངྒྷསདྡསྶ ནིརུལ༹ྷཏྟཱ. ཨཱཙཱརསིཀྑཱཔནཝསེནཱཏི ཨཙེལཀཝཏཙརིཡཱདི-ཨཱཙཱརསིཀྑཱཔནཝསེན. པཱཀཊཱཏི སངྒྷཱིཨཱདིབྷཱཝེན པཀཱསིཏཱ. ‘‘ཨཔྤིཙྪཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏཏྠ ལབྦྷམཱནཾ ཨཔྤིཙྪཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙྪཏཱཡ ཝཏྠམྤི ན ནིཝཱསེནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ན ཧི ཏེསུ སཱསནིཀེསུ ཝིཡ སནྟགུཎནིགུཧནཱ ཨཔྤིཙྪཱ ལབྦྷཏཱིཏི. ཡསོཏི ཀིཏྟིསདྡོ. ཏརནྟི ཨེཏེན སཾསཱརོགྷནྟི ཨེཝཾ སམྨཏཏྟཱ ཏིཏྠཾ ཝུཙྩཏི ལདྡྷཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏིཏྠཀརཱཏི ལདྡྷིཀརཱ’’ཏི. སཱདྷུསམྨཏཱཏི ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྨཏཱ, ན སཱདྷཱུཧི སམྨཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སནྟོ…པེ… པུཐུཛྫནསྶཱ’’ཏི.

ཀཔྤཀོལཱཧལནྟི ཀཔྤཏོ ཀོལཱཧལཾ, ‘‘ཀཔྤུཊྛཱནཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི དེཝཔུཏྟེཧི ཨུགྒྷོསིཏམཧཱསདྡོ. ཨིམེཏི པཱུརཎཱདཡོ. བུདྡྷཀོལཱཧལནྟི དེཝཏཱཧི གྷོསིཏཾ བུདྡྷཀོལཱཧལཾ. པཡིརུཔཱསིཏྭཱཏི པུརིསསུཏིཔརམྤརཱཡ སུཏྭཱ. ཙིནྟཱམཎིཝིཛྫཱ ནཱམ པརཙིཏྟཛཱནཱཔནཝིཛྫཱ. སཱ ཀེཝཊྚསུཏྟེ ‘‘མཎིཀཱ’’ཏི ཨཱགཏཱ, ཨཱདི-སདྡེན གནྡྷཱརིསམྦྷཝཝིཛྫཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. ཏཏྠ གནྡྷཱརིཡཱ ཝིཀུབྦནཾ དསྶེཏི. ཨཏྟབྷཱཝེཏི སརཱིརེ. རཱཛུསྨཱཏི རཱཛཏེཛོ.

སུཀྐདྷམྨོཏི ཨནཝཛྫདྷམྨོ ནིཀྐིལེསཏཱ. ཨིདཾ གཧེཏྭཱཏི ཨིདཾ པརམྨུཁཱ ‘‘མཡཾ བུདྡྷཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཏྟནོ སམྨུཁཱ ‘‘ན མཡཾ བུདྡྷཱ’’ཏི ཏེཧི ཝུཏྟཝཙནཾ གཧེཏྭཱ. ཨེཝམཱཧཱཏི ‘‘ཡེཔི ཏེ, བྷོ གོཏམ…པེ… ནཝོ ཙ པབྦཛྫཱཡཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཝོཙ. ཨཏྟནོ པཊིཉྙཾ གཧེཏྭཱཏི ‘‘ན མཡཾ བུདྡྷཱ’’ཏི ཏེསཾ ཨཏྟནོ པུརཏོ པཝཏྟིཏཾ པཊིཉྙཾ གཧེཏྭཱ. ཨཱིདིསེ ཋཱནེ ཀིཾ-སདྡོ པཊིསེདྷཝཱཙཀོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀིནྟི པཊིཀྑེཔཝཙན’’ནྟི, ཀསྨཱ པཊིཛཱནཱཏཱིཏི ཨཏྠོ?

ན ཨུཉྙཱཏབྦཱཏི ན གརཧིཏབྦཱ. གརཧཏྠོ ཧི ཨཡཾ ཨུ-སདྡོ. ‘‘དཧརོ’’ཏི ཨདྷིཀཏཏྟཱ ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཙ ‘‘ཁཏྟིཡོཏི རཱཛཀུམཱརོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨུརསཱ གཙྪཏཱིཏི ཨུརགོ, ཡོ ཀོཙི སཔྤོ, ཨིདྷ པན ཨདྷིཔྤེཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཱསཱིཝིསོ’’ཏི ཨཱཧ. སཱིལཝནྟཾ པབྦཛིཏཾ དསྶེཏི སཱམཉྙཏོ ‘‘བྷིཀྑཱུ’’ཏི ཝདནྟོ. ཨིདྷ པན ཡསྨཱ ‘‘བྷཝམྤི ནོ གོཏམོ’’ཏིཨཱདིནཱ བྷགཝནྟཾ ཨུདྡིསྶ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསི, ཏསྨཱ བྷགཝཱ ཨཏྟཱནཾ ཨབྦྷནྟརཾ ཨཀཱསི. ཡདིཔི ཝིསེསོ སཱམཉྙཛོཏནཱཡ ཝིབྷཱཝིཏོ ཧོཏི, སཾསཡུཔྤཏྟིདཱིཔཀཾ ནོཏི ཝུཏྟགྒཧཎཾ པན ཏཾ པརིཙྪིཛྫཏཱིཏི. ཏེནཱཧ ‘‘དེསནཱཀུསལཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིདཱནི ཨཝཉྙཱཔརིབྷཝེ པཡོགཏོ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཙིཏྟཱིཀཏཱཀཱརཝསེན ཨཝཉྙཱཡ པཱཀཊབྷཱཝོ, ཝམྦྷནཝསེན པརིབྷཝསྶཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཀཱཡཔཡོགཝསེན ཨཝཉྙཱ དསྶིཏཱ, ཝཙཱིཔཡོགཝསེན པརིབྷཝོ, ཨུབྷཡཾ པན ཨུབྷཡཏྠཱཔི པབྷེདཏོ གཧིཏཾ, ཨཝཉྙཔརིབྷཝཱནཾ དྭིནྣམྤི ཨུབྷཡཏྠ པརིགྒཧོ. ཏཾ སབྦམྤཱིཏི ཏཾ ཨཝཉྙཱདི སབྦམྤི. ཙཏཱུསུཔི ཏཾ ན ཀཱཏབྦམེཝ སམྤཏི ཨཱཡཏིཉྩ ཨནཏྠཱཝཧཏྟཱ.

ཏདཏྠདཱིཔནཱཏི ཏསྶ ཨཱདིཏོ ཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ དཱིཔནཱ. ཝིསེསཏྠདཱིཔནཱཏི ཏཏོ ཝིསིཊྛཏྠདཱིཔནཱ. ཁེཏྟཱནཾ ཨདྷིཔཏཱིཏི ཁཏྟིཡོཏི ནིརུཏྟིནཡེན སདྡསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ཁེཏྟཏོ ཝིཝཱདཱ སཏྟེ ཏཱཡཏཱིཏི ཁཏྟིཡོཏི ལོཀིཡཱ ཀཐཡནྟི. ‘‘མཧཱསམྨཏོ, ཁཏྟིཡོ, རཱཛཱ’’ཏི ཨེཝམཱགཏེསུ ཨིམེསུ དུཏིཡཾ. ཨཀྑརནྟི སམཉྙཱ. སཱ ཧི ཨུདཡབྦཡཱབྷཱཝཏོ ‘‘ན ཀདཱཙི ཁརཏཱིཏི ཨཀྑར’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ནཱམགོཏྟཾ ན ཛཱིརཏཱི’’ཏི. ཛཱཏིསམྤནྣནྟི སམྤནྣཛཱཏིཾ ཨཏིཝིསུདྡྷཛཱཏིཾ. ཏཱིཎི ཀུལཱནཱིཏི བྲཱཧྨཎཝེསྶསུདྡཀུལཱནི. ཨཏིཀྐམིཏྭཱཏི ཨཏྟནོ ཛཱཏིསམྤཏྟིཡཱ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ.

ཀེཝལཾ ནཱམཔདཾ ཝུཏྟཾ ཨཱཁྱཱཏཔདཾ ཨཔེཀྑཏེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཋཱནཾ ཧཱིཏི ཀཱརཎཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི. ཨུདྡྷཊདཎྜེནཱཏི སམནྟཏོ ཨུབྦྷཏེན དཎྜེན སཱསནེན, བལཝཾ ཨུཔཀྐམཾ གརུཀཾ རཱཛཱནམྤི. ཏཾ ཁཏྟིཡཾ པརིཝཛྫེཡྻཱཏི ཁཏྟིཡཾ ཨཝཉྙཱཔརིབྷཝཀརཎཏོ ཝཛྫེཡྻ. ཏེནཱཧ ‘‘ན གྷཊྚེཡྻཱ’’ཏི.

ཨུརགསྶ ཙ ནཱནཱཝིདྷཝཎྞགྒཧཎེ ཀཱརཎཾ ཝདཏི ‘‘ཡེན ཡེན ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. བཧུབྷཀྑནྟི མཧཱབྷཀྑཾ སབྦབྷཀྑཁཱདཀཾ. པཱཝཀཾ སོདྷནཏྠེན ཨསུདྡྷསྶཔི དཧནེན. སོཏི མགྒོ. ཀཎྷོ ཝཏྟནཱི ཨིམསྶཱཏི ཀཎྷཝཏྟནཱི. མཧནྟོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ ཧུཏྭཱ. ཡཱཝབྲཧྨལོཀཔྤམཱཎོཏི ཀཔྤཝུཊྛཱནཀཱལེ ཨརཉྙེ ཨགྒིནཱ གཧིཏེ ཀཱལནྟརེ ཨེཝ ཀཊྛཏིཎརུཀྑཱདིསམྦྷཝོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཛཱཡནྟི ཏཏྠ པཱརོཧཱ’’ཏི པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཌཧིཏུཾ ན སཀྐོཏི པཙྩཀྐོསནཱདིནཱ. ཝིནསྶནྟི སམཎཏེཛསཱ ཝིནཱསིཏཏྟཱ. ‘‘ན ཏསྶཱ’’ཏི ཨེཏྠ ན-ཀཱརཾ ‘‘ཝིནྡརེ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷིཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘ན ཝིནྡནྟཱི’’ཏི. ཝཏྠུམཏྟཱཝསིཊྛོཏི ཋཱནམེཝ ནེསཾ ཨཝསིསྶཏི, སཡཾ པན སབྦསོ སཧ དྷནེན ཝིནསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

‘‘སམྨདེཝ སམཱཙརེ’’ཏི ཨེཏྠ ཡཐཱ རཱཛཱདཱིསུ སམྨཱ སམཱཙརེཡྻ, ཏཾ ཝིབྷཱགེན དསྶེནྟོ ‘‘ཁཏྟིཡཾ ཏཱཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ. ཏིསྶོ ཀུལསམྤཏྟིཡོཏི ཁཏྟིཡ-བྲཱཧྨཎགཧཔཏི-མཧཱསཱལཀུལཱནི ཝདཏི. པཉྩ རཱུཔིབྲཧྨལོཀེ, ཙཏྟཱརོ ཨརཱུཔཱིབྲཧྨལོཀེཏི ཨེཝཾ ནཝ བྲཧྨལོཀེ ཀམྨབྷཝཝིབྷཱགེན, སེསཱནཾ གཎནཱནཾ ཨུཔཔཏྟིབྷཝཝིབྷཱགེན.

ཨབྷིཀྐནྟནྟི ཨཏིཝིཡ ཀམནཱིཡཾ. སཱ པནསྶཱ ཀནྟཏཱ ཨཏིཝིཡ ཨིཊྛཏཱཡ མནཝཌྜྷནཏཱཡ སོབྷནཏཱཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏིཨིཊྛཾ ཨཏིམནཱཔཾ ཨཏིསུནྡརནྟི ཨཏྠོ’’ཏི. ‘‘ཨབྷིཀྐནྟ’’ནྟི ཝཙནཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ནཔུཾསཀནིདྡེསོ, ཝཙནཾ པན བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱཏི ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. ཨཏྠམཏྟདསྶནཾ ཝཱ ཨེཏཾ, ཏསྨཱ ཨཏྠཝསེན ལིངྒཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམོ ཝེདིཏབྦོ. དུཏིཡཔདེཔི ཨེསེཝ ནཡོ.

ཨདྷོམུཁཋཔིཏནྟི ཀེནཙི ཨདྷོམུཁཾ ཋཔིཏཾ. ཧེཊྛཱམུཁཛཱཏནྟི སབྷཱཝེནེཝ ཧེཊྛཱམུཁཾ ཛཱཏཾ. ཨུགྒྷཱཊེཡྻཱཏི ཝིཝཊཾ ཀརེཡྻ. ཧཏྠེ གཧེཏྭཱཏི ‘‘པུརཏྠཱབྷིམུཁོ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁོ ཝཱ གཙྪཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཨཝཏྭཱ ཧཏྠེ གཧེཏྭཱ ནིསྶནྡེཧཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨེས མགྒོ’’ཏི ཨེཝཾ ཝཏྭཱ ‘‘གཙྪཱ’’ཏི ཝདེཡྻ. ཀཱལ༹པཀྑཙཱཏུདྡསཱིཏི ཀཱལ༹པཀྑེ ཙཱཏུདྡསཱི. ནིཀྐུཛྫིཏཾ ཨུཀྐུཛྫེཡྻཱཏི ཨཱདྷེཡྻསྶ ཨནཱདྷཱརབྷཱུཏཾ བྷཱཛནཾ ཏསྶ ཨཱདྷཱརབྷཱཝཱཔཱདནཝསེན ཨུཀྐུཛྫེཡྻ. ཨཉྙཱཎསྶ ཨབྷིམུཁཏྟཱ ཧེཊྛཱམུཁཛཱཏཏཱཡ སདྡྷམྨཝིམུཁཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཨདྷོམུཁབྷཱཝེན ཨསདྡྷམྨེ པཏིཏནྟི ཨེཝཾ པདདྭཡཾ ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏབྦཾ, ན ཡཐཱསངྑཡཾ. ཀཱམཾ ཀཱམཙྪནྡཱདཡོཔི པཊིཙྪཱདཀཱ, མིཙྪཱདིཊྛི པན སཝིསེསཾ པཊིཙྪཱདིཀཱཏི ཨཱཧ ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིགཧནཔཊིཙྪནྣ’’ནྟི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཔརམཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ཝཛྫཾ ཝདཱམཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༣༡༠). སབྦཱཔཱཡགཱམིམགྒོ ཀུམྨགྒོ ‘‘ཀུཙྪིཏོ མགྒོ’’ཏི ཀཏྭཱ. སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ ཨུཛུཔཊིཔཀྑཏཱཡ མིཙྪཱདིཊྛིཨཱདཡོ ཨཊྛ མིཙྪཏྟདྷམྨཱ མིཙྪཱམགྒོ. ཏེནེཝ ཧི ཏདུབྷཡཔཊིཔཀྑཏཾ སནྡྷཱཡ ‘‘སགྒམོཀྑམགྒཾ ཨཱཝིཀརོནྟེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཔྤིཨཱདིསནྣིསྶཡོ པདཱིཔོ ན ཏཐཱ ཨུཛྫལོ, ཡཐཱ ཏེལསནྣིསྶཡོཏི ཏེལཔཛྫོཏགྒཧཎཾ. ཨེཏེཧི པརིཡཱཡེཧཱིཏི ཨེཏེཧི ནིཀྐུཛྫིཏུཀྐུཛྫནཔཊིཙྪནྣཝིཝརཎཱདིཨུཔམོཔམིཏབྦཔྤཀཱརེཧི.

པསནྣཱཀཱརནྟི པསནྣེཧི ཀཱཏབྦཾ སཀྐཱརཾ. སརཎནྟི པཊིསརཎཾ པརཱཡཎཾ. ཨཛྫཏཱཏི ཨཛྫཱཏི པདསྶ ཝཌྜྷནམཏྟཾ ཧེཏྠ ཏཱ-སདྡོ ཡཐཱ ‘‘དེཝཏཱ’’ཏི. པཱཎེཧི ཨུཔེཏནྟི པཱཎེཧི སཧ སརཎཾ ཨུཔེཏཾ. ‘‘ཡཱཝ མེ པཱཎཱ དྷརནྟི, ཏཱཝ སརཎཾ གཏམེཝ མཾ དྷཱརེཏཱུ’’ཏི ཨཱཔཱཎཀོཊིཀཾ ཨཏྟནོ སརཎགམནཾ པཝེདེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཱཝ མེ’’ཏིཨཱདི. ཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠཏོ ཨཝིབྷཏྟཾ, ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

དཧརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. པུརིསསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༣. པུརིམསུཏྟེཏི པུརིམསུཏྟདེསནཱཡཾ. ཏཏྠ ཧི ཨུཔསངྐམནྟཝེལཱཡ སཏྠུ གུཎེ ཨཛཱནནྟོ ཀེཝལཾ སམྨོདནཾ ཀརོཏི. དེསནཾ སུཏྭཱ པན སཏྠུ གུཎེ ཉཏྭཱ སརཎངྒཏཏྟཱ ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ སམཱགམེ ཨབྷིཝཱདེསི པཉྩཔཏིཊྛིཏེན ཝནྡི. ཨཏྟཱནཾ ཨདྷི ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ, ཨཝིཛཧེན ཨཏྟཱནཾ ཨདྷིཀིཙྩ ཨུདྡིསྶ པཝཏྟདྷམྨཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཧཎཝསེན, བྷུམྨཏྠེ ཙེཏཾ པཙྩཏྟཝཙནཾ. ཀཱམཉྩཱཡཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟསདྡོ གོཙརཛ྄ཛྷཏྟཝིསཡཛ྄ཛྷཏྟཨཛ྄ཛྷཏྟཛ྄ཛྷཏྟེསུ པཝཏྟཏི. ཏེ པནེཏྠ ན ཡུཛྫནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟ’’ནྟི, ནིཡཀསངྑཱཏཨཛ྄ཛྷཏྟདྷམྨེསཱུཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ སནྟཱནེ’’ཏི. ལུབྦྷནལཀྑཎོཏི གིཛ྄ཛྷནལཀྑཎོ, ཨཱརམྨཎེ དལ༹ྷགྒཧཎསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. དུསྶནལཀྑཎོཏི ཀུཛ྄ཛྷནལཀྑཎོ, བྱཱཔཛྫནསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. མུཡ྄ཧནལཀྑཎོཏི ཨཉྙཱཎལཀྑཎོ, ཨཱརམྨཎེ སབྷཱཝསམྨོཧབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ཝིཧེཋེནྟཱིཏི ཨཏྠནཱསནཨནཏྠུཔྤཱདནེཧི ཝིབཱདྷེནྟི. ཏཏོ ཨེཝ ཡཐཱ སགྒམགྒེསུ ན དིསྶཏི, ཨེཝཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱསེནྟི ཝིནཱསེནྟཱི’’ཏི. ཨཏྟནི སམྦྷཱུཏཱཏི སནྟཱནེ ནིབྦཏྟཱ.

པུརིསསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཛརཱམརཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༤. ཨཉྙཏྲ ཛརཱམརཎཱཏི ཛརཱམརཎེན ཝིནཱ. ཛརཱམརཎཝིརཧིཏོ ཛཱཏོ ནཱམ ཨཏྠི ནུ ཁོཏི པུཙྪཏི. པཱལི༹ཡཾ ཛཱཏསྶཱཏི པཙྩཏྟེ སཱམིཝཙནཾ. མཧཱསཱལཱཏི ཨིམིནཱ -ཀཱརསྶ -ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ‘‘མཧཱསཱལཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི ཡཐཱ ‘‘པུརཏྠིཡོཏི པུལཏྠིཡོ’’ཏི. མཧཱསཱརཔྤཏྟཱཏི མཧནྟཾ ཝིབྷཝསཱརཾ པཏྟཱ. ཀོཊིསཏཾ དྷནཾ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ. ‘‘ཀུམྦྷཾ ནཱམ དས ཨམྦཎཱནཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཨིསྶརཱཏི ཝིབྷཝིསྶརིཡེན ཨིསྶརཱ. སུཝཎྞརཛཏབྷཱཛནཱདཱིནནྟི ཨཱདི-སདྡེན ཝཏྠསེཡྻཱཝསཐཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. ཨསཱདྷཱརཎདྷནཱནཾ ནིདྷཱནགཏཏྟཱ ‘‘ཨནིདྷཱནགཏསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏུཊྛིཀརཎསྶཱཏི པཱསཱདསིཝིཀཱདིསུཁསཱདྷནསྶ.

ཨཱརཀཱ ཀིལེསེཧཱིཏི ནིརུཏྟིནཡེན སདྡསིདྡྷིམཱཧ. ཨཱརཀཱཏི ཙ སབྦསོ སམུཙྪིནྣཏྟཱ ཏེཧི དཱུརེཏི ཨཏྠོ. རཱགཱདཱིནཾ ཧཏཏྟཱ, པཱཔཀརཎེ རཧཱབྷཱཝཏོ, ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻཏཱདིཔཙྩཡཱ ཙ ཨརཧཾ. ཀཱམཉྩཱཡཾ སཾཡུཏྟཝཎྞནཱ, ཨབྷིདྷམྨནཡོ ཨེཝ པན ནིཔྤརིཡཱཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨཱསཝཱ’’ཏི བྲཧྨཙརིཡཝཱསནྟི མགྒབྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ. ཝུཊྛཱཏི ཝུཊྛཝནྟོ. ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ཀརཎཱིཡནྟི པཙྩེཀཾ ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ཀཏྟབྦཾ པརིཉྙཱཔཧཱནསཙྪིཀིརིཡབྷཱཝནཱབྷིསམཡཾ. ཨེཝཾ གཏཾ སོལ༹སཝིདྷཾ ཧོཏི. ཨོསཱིདཱཔནཊྛེན བྷཱརཱ ཝིཡཱཏི བྷཱརཱ. ཏེནཱཧ ‘‘བྷཱརཱ ཧཝེ པཉྩཀྑནྡྷཱ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༣.༢༢). ཨཏྟཔཊིབདྡྷཏཱཡ ཨཏྟནོ ཨཝིཛཧནཏོ པརམཏྠདེསནཱཡ ཙ པརམཏྠོ ཨརཧཏྟཾ. ཀཱམཉྩཱཡམཏྠོ སབྦསམིདྡྷིསསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣོ ཨནཝཛྫདྷམྨོ སམྦྷཝཏི ཨཀུཔྤསབྷཱཝཱ, ཨཔརིཧཱནདྷམྨེསུ པན ཨགྒབྷཱུཏེ ཨརཧཏྟེ སཱཏིསཡོ, ན ཨིཏརེསཱུཏི ‘‘ཨརཧཏྟསངྑཱཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨོརམྦྷཱགིཡུདྡྷམྦྷཱགིཡཝིབྷཱགཾ དསཝིདྷམྤི བྷཝེསུ སཾཡོཛནཾ ཀིལེསཀམྨཝིཔཱཀཝཊྚཔཙྩཡོ ཧུཏྭཱ ནིསྶརིཏུཾ ཨཔྤདཱནཝསེན བནྡྷཏཱིཏི བྷཝསཾཡོཛནཾ. སཏིཔི ཧི ཨཉྙེསཾ ཏཔྤཀྑིཡབྷཱཝེན ཝིནཱ སཾཡོཛནཱནི ཏེསཾ ཏཔྤཙྩཡབྷཱཝོ ཨཏྠི, བྷཝནིཡཱམོ ཨོརམྦྷཱགིཡུདྡྷམྦྷཱགིཡསངྒཧིཏོཏི ཏཾཏཾབྷཝནིབྦཏྟཀཀམྨནིཡཱམོ ཙ ཧོཏི, ན ཙ ཨུཔཙྪིནྣསཾཡོཛནསྶ ཀཏཱནིཔི ཀམྨཱནི བྷཝཾ ནིབྦཏྟེནྟཱིཏི ཏེསཾཡེཝ སཾཡོཛནཊྛོ དཊྛབྦོ. སམྨཱ ཀཱརཎེཧི ཛཱནིཏྭཱཏི ཉཱཡེན དུཀྑཱདཱིསུ སོ ཡཐཱ ཛཱནིཏབྦོ; ཏཐཱ ཛཱནིཏྭཱ, པུབྦཀཱལཀིརིཡཱཝིམུཏྟཱ ཧི ཨཔརཀཱལཀིརིཡཱ ཙ ཡཐཱ སམྦྷཝཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘མགྒཔཉྙཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.

བྷིཛྫནསབྷཱཝོ ཁཎཱཡཏྟཏྟཱ. ནིཀྑིཔིཏབྦསབྷཱཝོ མརཎདྷམྨཏྟཱ. ཨཡཾ ཀཱཡོ ཨུསྨཱཡུཝིཉྙཱཎཱཔགམོ ཚཌྜནཱིཡདྷམྨོ, ཡསྨིཾ ཡཾ པཏིཊྛིཏཾ, ཏཾ ཏསྶ སནྟཱནགཏཝིཔྤཡུཏྟནྟི ཀཏྭཱ ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཁཱིཎཱསཝསྶ ཧི ཨཛཱིརཎདྷམྨོཔི ཨཏྠཱི’’ཏིཨཱདི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཨིམསྨིཾཡེཝ བྱཱམམཏྟེ ཀལེ༹ཝརེ སསཉྙིམྷི སམནཀེ ལོཀཉྩ པཉྙཔེམི ལོཀསམུདཡཉྩ ལོཀནིརོདྷཉྩཱ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༡.༡༠༧; ཨ. ནི. ༤.༤༥). ཨསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ, ‘‘ཛཱིརཎདྷམྨ’’ནྟི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨཛཱིརཎདྷམྨཾ ཋཔེཏྭཱ ཛཱིརཎདྷམྨཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏེསཾཔཱཡཾ ཀཱཡོ བྷེདནདྷམྨོ’’ཏི ཨེཝམཱཧ. ཛརཾ པཏྟསྶེཝ ཧིསྶ བྷེདནནིཀྑིཔིཏབྦཏཱནིཡཏེ ཨཏྠེ སུཏྟདེསནཱ པཝཏྟཱ. ཨཏྠསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨཊྛུཔྤཏྟི, སཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ. ཀིར-སདྡོ ཨནུསྶཝཏྠོ, ཏེན ཨནུསྶཝཱགཏོཡམཏྠོ, ན ཨཊྛཀཐཱགཏོཏི དཱིཔེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཝདནྟཱི’’ཏི. ཡེནཱཡཾ ཨཏྠོ ཧེཏུནཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སིཝིཀསཱལཱཡཾ ནིསཱིདིཏྭཱ ཀཐིཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཝིཧརཏི ཛེཏཝནེ’’ཏི ནིདཱནཝཙནེན ཡཐཱ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི, ཏཐཱ ཝེདིཏབྦཾ. ནནུ ཨིམསྶ སུཏྟསྶ པུཙྪཱཝསིཀོ ནིཀྑེཔོཏི? སཙྩམེཏཾ, སུཏྟེཀདེསཾ པན སནྡྷཱཡ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀཏཱཝཙནཾ. ཀེཙི པན ‘‘ཡཱནཾ ཨཱརུཧིཏྭཱ རཱཛཱ ཨཱགཏོ, རཉྙོ ཨཱརོཧནཱིཡརཐཾ དསྶེཏྭཱ ཝུཏྟ’’ནྟིཔི ཝདནྟི.

སརཱིརེ ཕེཎཔིཎྜསམེ ཀིཾ ཝཏྟབྦཾ? སབྦྷི སདྡྷིནྟི སཱདྷཱུཧི སཧ པཝེདཡནྟི. ན ཧི ཀདཱཙི སཱདྷཱུནཾ སཱདྷཱུཧི སཧ ཀཏྟབྦཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ སཱིདནསབྷཱཝཱནཾ ཀིལེསཱནཾ བྷིཛྫནཔྤཏྟཏྟཱ ནིབྦཱནཾ སབྦྷཱིཏི ཝུཙྩཏི. པུརིམཔདསྶཱཏི ‘‘སཏཉྩ དྷམྨོ ན ཛརཾ ཨུཔེཏཱི’’ཏི པདསྶ. ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ བྱཏིརེཀཝསེན. སཏཾ དྷམྨོ ནིབྦཱནཾ ཀིལེསེཧི སཾསཱིདནབྷིཛྫནསབྷཱཝོ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཾ ཨཱགམྨ ཛརཾ ན ཨུཔེཏི. ཀིལེསཱ པན ཏནྣིམིཏྟཀཱ, ཨེཝམཡཾ ཝུཏྟཀཱརཎཏོ ཛརཾ ན ཨུཔེཏཱིཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིད’’ནྟིཨཱདི. སུནྡརཱདྷིཝཙནཾ ཝཱ ཨེཏཾ ‘‘སབྦྷཱི’’ཏི པདཾ ཨཔཱཔཏཱདཱིཔནཏོ, སབྦྷིདྷམྨབྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིརཱགོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏི (ཨིཏིཝུ. ༩༠; ཨ. ནི. ༤.༣༤), ན ཏེན དྷམྨེན སམཏྠི ཀིཉྩཱི’’ཏི (ཁུ. པཱ. ༦.༤; སུ. ནི. ༢༢༧) ཙ.

ཛརཱམརཎསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. པིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༥. རཧསི གཏསྶཱཏི ཛནསམྦཱདྷཏོ ཨཔཀྐནྟསྶ. ནིལཱིནསྶ ཏེནེཝ ཛནཝིཝེཀེན ཨེཀམནྟཾ ནིསཛྫཱཡ ཨེཀཱིབྷཱཝེན པཊིསལླཱིནསྶ ཝིཡ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཀཱིབྷཱུཏསྶཱ’’ཏི. སབྦཉྙུབྷཱསིཏཾ ཀརོནྟོ ཨཱཧ ཏསྶ ཝཙནཾ ‘‘ཨེཝམེཏ’’ནྟི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཏསྶ ཝཙནཾ ཏཐཱཔཙྩནུབྷཱསནྟོ. ཨནྟཀེནཱདྷིཔནྣཏྟཱ ཨེཝ ཁེཏྟཝཏྠུཧིརཉྙསུཝཎྞཱདི མཱནུསཾ བྷཝཾ ཛཧཏོ. ཨནུགནྟི ཨནུགཏཾ, ཏམེཝ ཨནུགཱམཱིཏི ཨཏྠོ. ནིཙཡནྟི ཨུཔརཱུཔརི ཝཌྜྷིཡཱ ནིཙིཏབྷཱུཏཾ. སམྤརཱཡིཀནྟི སམྤརཱཡ ཧིཏཾ.

པིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨཏྟརཀྑིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༦. པཱིདཧནནྟི སཾཡམནཾ. ཀམྨཔཐབྷེདཾ ཨཔྤཏྟསྶཱཏི སུཔིནཀཱལོ ཝིཡ པཝཏྟིམཏྟཏཱཡ ཀམྨཔཐཝིསེསཾ ཨགཏསྶ. ཀམྨསྶཱཏི ཨཀུསལཀམྨསྶ. སཾཝརནྟི སཾཝརབྷཱཝཾ དསྶེཏི, ཨིཏརསྶ པན སཾཝརབྷཱཝོ པུརིམེཧི ཏཱིཧི པདེཧི དསྶིཏོཝཱཏི. ཨོཏྟཔྤམྤི གཧིཏམེཝ ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ. ན ཧི པཱཔཛིགུཙྪནཾ པཱཔཨུཏྲཱསརཧིཏཾ, ཨུཏྲཱསོ ཝཱ པཱཔཛིགུཙྪནརཧིཏོ ཨཏྠཱིཏི.

ཨཏྟརཀྑིཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཨཔྤཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༧. ཨུལཱ༹རསདྡོ སེཊྛེ བཧུཀེ ཙ དིསྶཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཎཱིཏེ ཙ བཧུཀེ ཙཱ’’ཏི. མཱནམཛྫནེནཱཏི མཱནཝསེན མདཔྤཏྟིཡཱ. ཨཏིཀྐམནྟི སཱདྷུམརིཡཱདཝཱིཏིཀྐམལཀྑཎཾ དོསཾ. ཀཱུཊོ པཱསོ.

ཨཔྤཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨཌྜཀརཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༨. ཡསྨཱ ཀཱམནིམིཏྟཾ སཏྟོ སམྤཛཱནམུསཱ བྷཱསཏི, ཏསྨཱ ཀཱམཱ ཏསྶ པཏིཊྛཱ པཙྩཡོ ཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀཱམཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདི. བྷདྲམུཁསཱིསེན ཝིཊཊུབྷཾ བྷདྲོཔཙཱརེན ཨུཔཙརཏཱིཏི ཨཏྠོ, ཝིནིཙྪཡོ ཀརཱིཡཏི ཨེཏྠཱཏི ཨཌྜཀརཎཾ, ཝིནིཙྪཡཊྛཱནཾ. ཁིཔྤནྟི ཀཱུཊཾ, མཙྪཁིཔྤནྟིཔི ཝཊྚཏི. ཨོཌྜིཏནྟི ཨོཌྜནཝསེན ཕལཾ པཱཔིཏཾ.

ཨཌྜཀརཎསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. མལླིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༩. ‘‘ཀསྨཱ པུཙྪཏཱི’’ཏི? པུཙྪཱཀཱརཎཾ ཙོདེཏྭཱ སམུདཡཏོ པཊྛཱཡ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཡཾ ཀིར མལླིཀཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. མཱལཱརཱམཾ གནྟྭཱཏི ཨཏྟནོ པིཏུ མཱལཱརཱམཾ རཀྑཎཏྠཉྩེཝ ཨཝསེསཔུཔྥགྒཧཎཏྠཉྩ གནྟྭཱ. ཀཱསིགཱམེཏི ཀཱསིརཊྛསྶ གཱམེ. སོ ཀིར གཱམོ མཧཱཀོསལརཱཛེན ཨཏྟནོ དྷཱིཏུཡཱ པཏིགྷརཾ གཙྪནྟིཡཱ པུཔྥམཱུལཏྠཱཡ དིནྣོ, ཏཾནིམིཏྟཾ. བྷཱགིནེཡྻེན ཨཛཱཏསཏྟུནཱ. ཏསྶཱཏི རཉྙོ པསེནདིསྶ. སཱཏི མལླིཀཱ. ནིཝཏྟིཏུནྟི ཏསྶཱ དྷམྨཏཱཡ ནིཝཏྟིཏུཾ ཏསྶཱ ཝཙནཾ པཊིཀྑིཔིཏུཾ. ནེཝཛ྄ཛྷགཱཏི ཝཏྟམཱནཏྠེ ཨཏཱིཏཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ནཱདྷིགཙྪཏཱི’’ཏི. པུཐུ ཨཏྟཱཏི ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཨཏྟཱ.

མལླིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཡཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༠. ཐཱུཎནྟི ཡཉྙཱུཔཏྠམྦྷཾ. ཨུཔནཱིཏཱནི ཡཉྙཾ ཡཛིཏུཾ ཨཱརམྦྷཱཡ. ཨེཏྟཱཝཏཱཏི ‘‘ཨིདྷ, བྷནྟེ…པེ… རུདམཱནཱ པརིཀམྨཱནི ཀརོནྟཱི’’ཏི ཨེཏྟཀེན པཱཋེན. སནྣིཊྛཱནནྟི ‘‘ནཾ ཨིཏྠིཾ ལབྷིསྶཱམི ནུ ཁོ, ན ནུ ཁོ ལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི ནིཙྪཡཾ ཨཝིནྡནྟོ ན ཉཱཡནྟོ. ཕེཎུདྡེཧཀནྟི ཡཐཱ ཡཏྠ ཀུཐིཏེ ཕེཎཾ ཨུདྡེཧཏི ན ཨུཔདྷཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཨནེཀཝཱརཾ ཕེཎཾ ཨུཊྛཱཔེཏྭཱ. ཏཾ དིཝསནྟི ཏསྨིཾ རཉྙཱ ནིདྡཾ ཨལབྷིཏྭཱ དུཀྑསེཡྻདིཝསེ. ཨཱལོཀཾ ཨོལོཀེཏྭཱཏི ལོཧཀུམྦྷིམུཁཝཊྚིསཱིསེ པཏྟེ ཏཏྠ མཧནྟཾ ཨཱལོཀཾ ཨོལོཀེཏྭཱ. ཨཏྟཱནོ ཝཙནཾ རཉྙོ པཝཏྟིཉཱཔནཏྠཾ. མཧཱསདྡོ ཨུདཔཱདི ‘‘ཨེཝརཱུཔཾ ཡཉྙཾ རཱཛཱ ཀཱརཱཔེཏཱི’’ཏི. ཝཏྟུཀཱམོ ཨཧོསི, ཝཏྟུཉྩ པན ཨཝིསཧནྟོ ‘‘ས’’ ཨིཏི ཝཏྭཱ ལོཧཀུམྦྷིཡཾ ནིམུགྒོ. ཨིམཾ གཱཐཾ ཝཏྟུཀཱམོ ཨཧོསཱིཏི ཨཡཾ པནེཏྠ སམྦནྡྷོ. ཨེས ནཡོ སེསཔདདྭཡེཔི. དྷམྨབྷེརིཾ ཙརཱཔེསུཾ ‘‘ཀོཙི ཀཉྩི པཱཎཾ མཱ ཧནཏཱུ’’ཏི. སོ ཨིཏྠིསཱམིཀོ པུརིསོ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧི ཨཏྟནོ ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཡཱ སཏྟུ ཙ དེསནཱཝིལཱསསམྤཏྟིཡཱ, རཱཛཱ པན མཧཱབོདྷིནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝཏྟཱ ཀིཉྩི ཝིསེསཾ ནཱདྷིགཙྪི.

སངྒཧཝཏྠཱུནཱིཏི ལོཀསྶ སངྒཧཀཱརཎཱནི. ནིཔྥནྣསསྶཏོ ནཝབྷཱགེ ཀསྶཀསྶ དཏྭཱ རཉྙཾ ཨེཀབྷཱགགྒཧཎཾ དསམབྷཱགགྒཧཎཾ. ཨེཝཾ ཀསྶཀཱ ཧཊྛཏུཊྛཱ སསྶཱནི སམྤཱདེནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སསྶསམྤཱདནེ མེདྷཱཝིཏཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཏཏོ ཨོརབྷཱགེ ཀིར ཚབྷཱགགྒཧཎཾ ཛཱཏཾ. ཚམཱསིཀནྟི ཚནྣཾ ཚནྣཾ མཱསཱནཾ པཧོནཀཾ. པཱསེཏཱིཏི པཱསགཏེ ཝིཡ ཀརོཏི. ཝཱཙཱཡ པིཡསྶ པིཡཀརསྶ ཀམྨཾ ཝཱཙཱཔེཡྻཾ. སབྦསོ རཊྛསྶ ཨིདྡྷཱདིབྷཱཝཏོ ཁེམཾ. ནིརབྦུདཾ ཙོརིཡཱབྷཱཝཏོ. ཨིདཉྷི རཊྛཾ ཨཙོརིཡཾ ནིརགྒལ༹ནྟི ཝུཙྩཏི ཨཔཱརུཏགྷརབྷཱཝཏོ.

ཨུདྡྷཾམཱུལཀཾ ཀཏྭཱཏི ཨུམྨཱུལཾ ཀཏྭཱ. དྭཱིཧི པརིཡཉྙེཧཱིཏི མཧཱཡཉྙསྶ པུབྦབྷཱགེ པཙྪཱ ཙ པཝཏྟེཏབྦེཧི དྭཱིཧི པརིཝཱརཡཉྙེཧི. སཏྟཝཱིསཏི…པེ… ནསྶཱཏི སཏྟཝཱིསཱདྷིཀཱནཾ ཏིཎྞཾ པསུསཏཱནཾ དྭཱཝཱིསཏིཡཱ ཨསྶཱདཱིཧི ཙ སཊྛིཨདྷིཀདྭིསཏཨཱརཉྙཀཔསཱུཧི ཙ སདྡྷིཾ སམྤིཎྜིཏཱནཾ པན ནཝཱདྷིཀཚསཏཔསཱུནཾ མཱརཎེན བྷེརཝསྶ པཱཔབྷཱིརུཀཱནཾ བྷཡཱཝཧསྶ. ཏཐཱ ཧི ཝདནྟི –

‘‘ཚསཏཱནི ནིཡུཛྫནྟི, པསཱུནཾ མཛ྄ཛྷིམེ ཧནི,

ཨསྶམེདྷསྶ ཡཉྙསྶ, ཨདྷིཀཱནི ནཝཱཔི ཙཱ’’ཏི.

སམྨནྟི ཡུགཙྪིདྡེ པཀྑིཔིཏབྦདཎྜཀཾ. པཱསེནྟཱིཏི ཁིཔནྟི. སཾཧཱརིམེཧཱིཏི སཀཊེཧི ཝཧིཏབྦེཧི ཡཱུཔེཧི. པུབྦེ ཀིར ཨེཀོ རཱཛཱ སམྨཱཔཱསཾ ཡཛནྟོ སརསྶཏིནདཱིཏཱིརེ པཐཝིཡཱ ཝིཝརེ དིནྣེ ནིམུགྒོཡེཝ ཨཧོསི. ཨནྡྷབཱལབྲཱཧྨཎཱ གཏཱནུགཏིགཏཱ ‘‘ཨཡཾ ཏསྶ སགྒགམནམགྒོ’’ཏི སཉྙཱཡ ཏཏྠ སམྨཱཔཱསཡཉྙཾ པཊྛཔེནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ནིམུགྒོཀཱསཏོ པབྷུཏཱི’’ཏི. ཨཡཱུཔོ ཨཔྤཀདིཝསོ ཡཱགོ, སཡཱུཔོ བཧུདིཝསཾ སཱདྷེཡྻོ སཏྲཡཱགོ. མནྟཔདཱབྷིསངྑཏཱནཾ སཔྤིམདྷཱུནཾ ཝཱཛམིཏི སམཉྙཱ, ཧིརཉྙསུཝཎྞགོམཧིཾ སཱདིསཏྟརསཀདཀྑིཎསྶ. སཱརགབྦྷཀོཊྛཱགཱརཱདཱིསུ ནཏྠེཏྠ ཨགྒལ༹ནྟི ནིརགྒལོ༹. ཏཏྠ ཀིར ཡཉྙེ ཨཏྟནོ སཱཔཏེཡྻཾ ཨནཝསེསཏོ ཨནིགཱུཧིཏྭཱ ནིཡྻཱཏཱིཡཏི. མཧཱརམྦྷཱཏི བཧུཔསུགྷཱཏཀམྨཱ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཝིཝིདྷཱ ཡཏྠ ཧཉྙརེ’’ཏི ཝཀྑམཱནཏྟཱ ‘‘མཧཱཀིཙྩཱ’’ཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ, ཨིདྷ ‘‘མཧཱརམྦྷཱཏི པཔཉྩཝསེན ཨཛེལ༹ཀཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི ‘‘བཧུཔསུགྷཱཏཀམྨཱ’’ཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ནིརཱརམྦྷཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨནུགཏཾ ཀུལནྟི ཨནུཀུལཾ, ཀུལཱནུགཏནྟི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཾ ནིཙྩབྷཏྟཱདི…པེ… ཨཏྠོ’’ཏི.

ཡཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. བནྡྷནསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༡. ཨིདནྟི ‘‘ཨིདྷ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིཀཾ ཝཙནཾ. ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨཱརོཙེསུནྟི སམྦནྡྷོ. ཏེསཱུཏི ཏེསུ རཉྙཱ བནྡྷཱཔིཏམནུསྶེསུ. སུཀཏཀཱརཎནྟི སུཀཱརཎཀིརིཡཾ ཨཱརོཙེསུཾ, ན ཀེཝལཾ ཏེསཾ མནུསྶཱནཾ བནྡྷཱཔིཏབྷཱཝཾ. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘རཉྙོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཊྛཝངྐོཏི ཨཊྛཾསོ. ཨནྟོགྷརཙཱརིནོཏི ཨནྟེཔུརཝཱསིནོ.

ཨུཀྐཊྛེཏི ཡུདྡྷེ. མནྟཱིསཱུཏི གུཏྟམནྟཱིསུ. ཨཀུཏཱུཧལནྟི སཉྙཏཾ. པིཡནྟི པིཡཱཡིཏབྦཾ. ཨནྣཔཱནམྷི མདྷུརེ ཨབྷུཏྟེ ཨུཔྤནྣེ. ཨཏྠེཏི ཨཏྠེ ཀིཙྩེ ཛཱཏེ ཐིརནྟི ན ཀཐེནྟི ཀཱཡབལམཏྟེན ཨཔནེཏུཾ སཀྐུཎེཡྻཏྟཱ. སུཊྛུ རཏྟརཏྟཱཏི ཨཏིཝིཡ རཏྟཱ ཨེཝ ཧུཏྭཱ རཏྟཱ. སཱརཏྟེནཱཏི སཱརབྷཱཝེན སཱརབྷཱཝསཉྙཱཡ. ཨོཧཱརིནནྟི ཧེཊྛཱ ཧརཎསཱིལནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ ཨཱཀཌྜྷནཀ’’ནྟི. སིཐིལནྟི སིཐིལཱཀཱརཾ, ན པན སིཐིལཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘དུཔྤམུཉྩ’’ནྟི.

བནྡྷནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡཝགྒོ

༡. སཏྟཛཊིལསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༢. པུབྦཱརཱམསངྑཱཏེཏི སཱཝཏྠིནགརསྶ པུབྦདིསཱཡ ཀཏཏྟཱ པུབྦཱརཱམེཏི སངྑཾ གཏེ. ཏཏྲཱཏི ‘‘མིགཱརམཱཏུཡཱ པཱསཱདེ’’ཏི ཏསྨིཾ སཾཁིཏྟཝཙནེ. ཨཡཾ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཱ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཨནུཀྐམཀཐཱ. པཏྠནཾ ཨཀཱསི ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨགྒུཔཊྛཱཡིཀཾ ཨེཀཾ ཨུཔཱསིཀཾ དིསྭཱ ཏཾ ཋཱནནྟརཾ ཨཱཀངྑནྟཱི. མེཎྜཀཔུཏྟསྶཱཏི མེཎྜཀསེཊྛིཔུཏྟསྶ. མཱཏིཊྛཱནེ ཋཔེསི ཏསྶཱ ཨུཔཀཱརཾ གརུབྷཱཝཉྩ དིསྭཱ. ཏཱཡ ཀཱརིཏེ པཱསཱདེཏི ཏཱཡ མཧཱཨུཔཱསིཀཱཡ མཧཱལཏཱཔསཱདྷནཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ནཝཧི ཀོཊཱིཧི ཀརཱིསམཏྟེ བྷཱུམིབྷཱགེ ཀཱརིཏེ སཧསྶགབྦྷཔཊིམཎྜིཏེ པཱསཱདེ.

པརཱུལ༹ྷཀཙྪཱཏི པརཱུལ༹ྷཀཙྪལོམཱ. ཀམཎྜལུགྷཊིཀཱདིཾ པབྦཛིཏཔརིཀྑཱརཾ. ནགྒབྷོགྒནིསྶིརིཀཱནནྟི ནགྒཱནཉྩེཝ བྷོགྒཱནཉྩ ནིསྶིརིཀཱནཉྩ. ཏེ ཧི ཨནིཝཏྠཝཏྠཏཱཡ ནགྒཱ ཙེཝ, ཨཙེལཀཝཏཱདིནཱ བྷོགྒསརཱིརཏཱཡ བྷོགྒཱ, སོབྷཱརཧིཏཏཱཡ ནིསྶིརིཀཱ ཙ. ཨཏྟནཱ དིཊྛསུཏཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ན ཀཐེཡྻུནྟི ཨཀཱརཎམེཏཾ ཏེསཾ རཉྙཱ པཡུཏྟཙརཔུརིསབྷཱཝཏོ. ཨེཝཾ ཀཏེ པན ཏེ ‘‘ཨཉྙེཔི པབྦཛིཏཱ ཨཏྠཱིཏི ཨཡཾ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི མཉྙེཡྻུནྟི ཀོཧཉྙཙིཏྟོ ཨེཝཾ ཨཀཱསཱིཏི སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ. ཏཐཱ ཧི ཏེནཏྠེན ཨཔརིཏོསམཱནོ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཀཱསིཀཙནྡནནྟི ཨུཛྫལཙནྡནཾ. ཏཾ ཀིར ཝཎྞཝསེན སམུཛྫལཾ ཧོཏི པབྷསྶརཾ, ཏདཏྠམེཝ ནཾ སཎྷཏརཾ ཀརོནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཱསིཀཙནྡནནྟི སཎྷཙནྡན’’ནྟི. ཝཎྞགནྡྷཏྠཱཡཱཏི ཝཎྞསོབྷཏྠཉྩེཝ སུགནྡྷབྷཱཝཏྠཉྩ. ཝཎྞགནྡྷཏྠཱཡཱཏི ཚཝིརཱགཀརཎཏྠཉྩེཝ སུགནྡྷཏྠཱཡ ཙ. ‘‘གིཧིནཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི པདེཧི ཨེཝཾ པམཱདཝིཧཱརིནཱ ཏཡཱ ཨརཧནྟོ དུཝིཉྙེཡྻཱཏི དསྶེཏི.

སཾཝཱསོ ནཱམ ཨིདྷ ཀཱལེན ཨུཔསངྐམནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཨུཔསངྐམནྟེནཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཀཱཡཝཱཙཱཧི ཨསཾཡཏེནཔི སཾཡཏཱཀཱརོ, ཨསཾཝུཏིནྡྲིཡེནཔི སཾཝུཏིནྡྲིཡཱཀཱརོ. པརིགྒཧེསྶཱམཱིཏི ཝཱིམཾསིསྶཱམི ‘‘པརིསུདྡྷཾ ནུ ཁོ, ནོ’’ཏི. སཔྤཉྙེནཱཏི སཱིལཔརིགྒཎྷནཔཉྙཱཡ སཔྤཉྙེན. ཛཱནིཏུཾ ན སཀྐོཏི སབྷཱཝསྶ སཏོ སཱིལསྶ ཨནུཔདྷཱརཎཏོ.

ཀཐནེནཱཏི ཨཔརཱཔརཾ ཀཐནེན. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཨེཀཙྩསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨརིཡཝོཧཱརོཏི དིཊྛཱདིལཀྑཎེན ཝོཧརིཏོ ‘‘དིཊྛཾ ཨདིཊྛ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཝུཏྟསདྡཝོཧཱརོ. ཏསྶ པན ཀཱརཎམེཝ གཎྷནྟོ ‘‘ཨེཏྠ ཙེཏནཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨེས ནཡོ ཨནརིཡཝོཧཱརེཔི. པརམཏྠཏོ ཧི སཙྩཝཱཙཱདཡོ མུསཱཝཱདཱདཡོ ཙེཏནཱལཀྑཎཱཏི. པཉྙཏྟིཝོཧཱརོ ཏཐཱ ཏཐཱ ཝོཧརིཏབྦཏོ ཨེཝམཱཧ ‘‘སཾཝོཧཱརེན ཁོ, མཧཱརཱཛ, སོཙེཡྻཾ ཝེདིཏབྦ’’ནྟི.

ཉཱཎཐཱམོཏི ཉཱཎགུཎབལཾ, ཡེན ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནཱདིནཱ ཨཙྩཱཡིཀཀིཙྩཀརཎཱིཡཱནི ནིཊྛཱཔེཏི. སཾཀཐཱཡཱཏི ཨཏྠཝཱིམཾསནཝསེན པཝཏྟཱཡ སམྨཱཀཐཱཡ. ཨུཔྤིལཝཏི ལཧུཀབྷཱཝཏོ. ཧེཊྛཱཙརཀཱཏི ཨཝཙརཀཱ. ཡེ ཨནུཔཝིསིཏྭཱ པརེསཾ རཧསྶཝཱིམཾསནཝསེན པཝཏྟཱ, ཏེསུ ཨོཙརཀཝོཧཱརོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙརཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི.

ཝཎྞསཎྛཱནེནཱཏི ཝཎྞེན ཝཱ སཎྛཱནེན ཝཱ ཝཎྞཔོཀྑརཏཱཡ ཝཱ སཎྛཱནསམྤཏྟིཡཱ ཝཱ. སུཛཱནོ པེསལོ ཝིསྶསེཏི ཡོཛནཱ. ལཧུཀདསྶནེནཱཏི པརིཏྟདསྶནེན ཝིཛྫུཀེན ཝིཡ. པརིཀྑཱརབྷཎྜཀེནཱཏི པབྦཛིཏཔརིཀྑཱརབྷཱུཏེན བྷཎྜཀེན. ལོཧཌྜྷམཱསོཏི ལོཧམཡོ ཨུཔཌྜྷགྒྷནཀམཱསོ.

སཏྟཛཊིལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. པཉྩརཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༣. རཱུཔཱཏི རཱུཔསངྑཱཏཱ ཀཱམགུཎཱ. ཏེ པན ནཱིལཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཱཔི རཱུཔཱཡཏནཏྟཱ ཙཀྑུཝིཉྙེཡྻཏཾ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནཱིལཔཱིཏཱདིབྷེདཾ རཱུཔཱརམྨཎ’’ནྟི. ཏོ-སདྡོཔི དཱ-སདྡོ ཝིཡ ཀཱལཏྠོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཏོཏི ཡདཱ’’ཏི. མནཾ ཨཱཔཡཏི ཝཌྜྷེཏཱིཏི མནཱཔཾ, མནོརམཾ. མནཱཔནིཔྥཏྟིཏནྟི ཏསྶ པུགྒལསྶ མནསཱ པིཡཱཡིཏཾ, ཏསྶ ཨགྒབྷཱཝེན པརིཡནྟཾ པརམཾ ཀོཊིཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟིཏནྟི ཨཏྠོ. པུགྒལམནཱཔནྟི ཨཱརམྨཎསབྷཱཝཾ ཨཙིནྟེཏྭཱ པུགྒལསྶ ཝསེན མནཱཔབྷཱཝེནེཝ ཨིཊྛཏཱཡ ཨིཊྛནྟི. སམྨུཏཱིཏི སམཉྙཱ. པུགྒལམནཱཔཾ ནཱམ སཉྙཱཝིཔལླཱསཝསེན ཝིཔརཱིཏམྤི གཎྷཱཏི ཨིཏརསབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཾ ཨེཀསྶ…པེ… ཨིཊྛཾ ཀནྟ’’ནྟི. ཨིདཱནི ཏཾ ཛིཝ྄ཧཱཝིཉྙེཡྻཝསེན ཡོཛེཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘པཙྩནྟཝཱསཱིན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨིདཾ པུགྒལམནཱཔནྟི ཨིདཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཛིཝ྄ཧཱཝིཉྙེཡྻཾ ཝིཡ ཨཉྙམྤི ཨེཝཾཛཱཏིཀཾ ཏེན ཏེན པུགྒལེན མནཱཔནྟི གཧེཏབྦཱརམྨཎཾ པུགྒལམནཱཔཾ ནཱམ.

ལོཀེ པཊིཝིབྷཏྟཾ ནཏྠི, ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶནེན ལོཀེན མདྷུརཛཱཏེནཔི པཊིཝིབྷཏྟཾ ཀཏྭཱ གཧེཏུཾ ན སཀྐུཎེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིབྷཛིཏྭཱ པན དསྶེཏབྦ’’ནྟི. དིབྦཀཔྤམྤཱིཏི དེཝལོཀཔརིཡཱཔནྣསདིསམྤི ཨམནཱཔཾ ཨུཔཊྛཱཏི ཨུལཱ༹རཔཎཱིཏཱརམྨཎཔརིཙཡཏོ. མཛ྄ཛྷིམཱནཾ པན…པེ… ཝིབྷཛིཏབྦཾ ཏེསཾ མནཱཔསྶ མནཱཔཏོ, ཨམནཱཔསྶ ཨམནཱཔཏོ ཨུཔཊྛཱནཏོ. ཏཏྠཔི ཨིཊྛཱནིཊྛཔརིཙྪེདོ ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཏཉྩ པནེཏ’’ནྟིཨཱདི. ཏཉྩ པནེཏཾ ཨིཊྛཱནིཊྛབྷཱུཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཱམཱཝཙརཛཝནེསུ ཨཀུསལསྶ ཝསེན ཡེབྷུཡྻེན པཝཏྟཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཏཏྠ ‘‘རཛྫཏི དུསྶཏཱི’’ཏི ཨཀུསལསྶེཝ པཝཏྟི དསྶིཏཱ. སེསཀཱམཱཝཙརསྶཔི ཝསེན པཝཏྟི ལབྦྷཏེཝ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ཨཔྤཊིཀཱུལེཔི པཊིཀཱུལཱཀཱརཏོ, པཊིཀཱུལེཔི ཨཔྤཊིཀཱུལཱཀཱརཏོ པཝཏྟཏཱིཏི. ཝིཔཱཀཙིཏྟཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཾ པརིཙྪིནྡཏི, ན སཀྐཱ ཝིཔཱཀཾ ཝཉྩེཏུནྟི. ཀུསལཀམྨཾ ཧི ཨེཀནྟཏོ ཨིཊྛམེཝ, ཨཀུསལཀམྨཉྩ ཨནིཊྛམེཝ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཨུཔྤཛྫམཱནཾ ཝིཔཱཀཙིཏྟཾ ཡཐཱསབྷཱཝཏོ པཝཏྟཏཱིཏི.

ཡཾ པན སམྨོཧཝིནོདནིཡཾ ‘‘ཀུསལཀམྨཛཾ ཨནིཊྛཾ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཾ, ཏཾ པན ནིདསྶནམཏྟཾ དཊྛབྦཾ. ཏེན སོབྷནཾ ཨཀུསལཀམྨཛམྤི ཨེཀཙྩཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨིཊྛནྟི ཨནུཉྙཱཏཾ སིཡཱ. ཀུསལཀམྨཛཾ པན སབྦེསཾ ཨིཊྛམེཝཱཏི ཝདནྟི. ཏིརཙྪཱནགཏཱནཾ ཀེསཉྩི མནུསྶརཱུཔཾ ཨམནཱཔཾ, ཡཏོ ཏེ དིསྭཱཝ པལཱཡནྟི. མནུསྶཱ ཙ དེཝཏཱནཾ རཱུཔཾ དིསྭཱ བྷཱཡནྟི, ཏེསམྤི ཝིཔཱཀཝིཉྙཱཎཾ ཏཾ རཱུཔཾ ཨཱརབྦྷ ཀུསལཝིཔཱཀམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཱདིསསྶ པན པུཉྙསྶ ཨབྷཱཝཱ ན ཏེསཾ ཏཏྠ ཨབྷིརཏི ཧོཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཀུསལཀམྨཛསྶ པན ཨནིཊྛསྶ ཨབྷཱཝོ ཝིཡ ཨཀུསལཀམྨཛསྶ སོབྷནསྶ ཨིཊྛསྶ ཨབྷཱཝོ ཝཏྟབྦོ. ཧཏྠིཨཱདཱིནམྤི ཧི ཨཀུསལཀམྨཛཾ མནུསྶཱནཾ ཨཀུསལཝིཔཱཀསྶེཝ ཨཱརམྨཎཾ, ཀུསལཀམྨཛཾ པན པཝཏྟེ སམུཊྛིཏཾ ཀུསལཝིཔཱཀསྶ, ཨིཊྛཱརམྨཎེན ཝོམིསྶཀཏྟཱ ཨཔྤཀཾ ཨཀུསལཀམྨཛཾ བཧུལཾ ཨཀུསལཝིཔཱཀུཔྤཏྟིཡཱ ཀཱརཎཾ ན བྷཝིསྶཏཱིཏི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ཨིདཱནི ཏམེཝ ཝིཔཱཀཝསེན ཨིཊྛཱནིཊྛཱརམྨཎཝཝཏྠཱནཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཀིཉྩཱཔི ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཡིདཾ སམྨུཏིམནཱཔསཾཝིབྷཱགཏྠཾ ཝུཏྟཾ, ཨིདྷ པན ན ཏཐཱ ཝིབྷཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷགཝཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི.

སོ ཨུཔཱསཀོ ཙནྡནངྒལགཱམེ ཛཱཏཏྟཱ ‘‘ཙནྡནངྒལིཀོ’’ཏི པཉྙཱཡཏི, ‘‘ཙནྡནཝིལཱསོ’’ཏི ཀེཙི. ཏསྶ ཨུཔཱསཀསྶ པཊིབྷཱནཾ ཨུདཔཱདཱིཏི ཡོཛནཱ. ཏེ རཱཛཱནོ ཧཏཔྤབྷེ ཧཏསོབྷེ དིསྭཱཏི སམྦནྡྷོ. ཨུདཀཱབྷིསིཏྟེཏི ཨུདཀེན ཨབྷིསིཉྩིཏེ. ཨངྒཱརེ ཝིཡཱཏི ཨངྒཱརཀྑཎེ ཝིཡ.

ཀཱལསྶེཝཱཏི པགེཝ. ཨཝིགཏགནྡྷཾ ཏངྑཎཝིཀསིཏཏཱཡ. ཨཱིདིསཾ ཝཙནནྟི ‘‘ཨཙྪཱདེསཱི’’ཏི ཨེཝརཱུཔཾ ཝཙནནྟི.

པཉྩརཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. དོཎཔཱཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༤. ‘‘དོཎཔཱཀཀུར’’ནྟི ཨེཏྠ ཝིབྷཏྟིལོཔཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ‘‘དོཎཔཱཀཾ ཀུར’’ནྟི. དོཎསྶཱཏི ཙཏུནྣཾ ཨཱལ༹ྷཀཱནཾ, སོལ༹སནཱལཱི༹ནནྟི ཨཏྠོ. ཏདུཔིཡནྟི ཏདནུརཱུཔཾ, ཏསྶ ཝུཏྟཔརིམཱཎསྶ ཨནུཙྪཝིཀནྟི ཨཏྠོ. པུབྦེཏི ཏཾདིཝསཏོ པུརིམཏརདིཝསེསུ. བལཝཱཏི མཧཱ. བྷཏྟཔརིལཱ༹ཧོཏི བྷཏྟསམྨདཧེཏུཀོ. ཨསྶ རཉྙོ ཨུབྷོསུ པསྶེསུ གཧིཏཏཱལཝཎྚཱ བཱིཛནྟི ཡམཀཏཱལཝཎྚེཧི. ཕཱསུཝིཧཱརནྟི བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱཡ ལདྡྷབྦསུཁཝིཧཱརཾ. བྷོཛནམཏྟཉྙཱུ ཧི སུཁཝིཧཱརོ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏནུཀསྶ བྷཝནྟི ཝེདནཱ, སཎིཀཾ ཛཱིརཏི ཨཱཡུ པཱལཡ’’ནྟི.

ཏནུཀསྶཱཏི ཏནུཀཱ ཨསྶ པུགྒལསྶ, བྷུཏྟཔཙྩཡཱ ཝིསབྷཱགཝེདནཱ ན ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ. སཎིཀནྟི མནྡཾ མུདུཀཾ, ཨཔརིསྶཡམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཛཱིརཏཱིཏི པརིབྷུཏྟཱཧཱརོ པཙྩཏི. ཨཱཡུཔཱལཡནྟི ནིརོདྷོ ཨཝེདནོ ཛཱིཝིཏཾ རཀྑནྟོ. ཨཐ ཝཱ སཎིཀཾ ཛཱིརཏཱིཏི སོ བྷོཛནེ མཏྟཉྙཱུ པུགྒལོ པརིམིཏཱཧཱརཏཱཡ སཎིཀཾ ཙིརེན ཛཱིརཏི ཛརཾ པཱཔུཎཱཏི ཛཱིཝིཏཾ པཱལེནྟོ.

པརིཡཱཔུཎིཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཡཐཱ སབྦཾ སོ པརིཡཱཔུཎི, ཏཏོ པརཉྩ ཡཐཱ པཊིཔཛྫི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘རཉྙཱ སདྡྷི’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཱཝཏཀེ ཏཎྜུལེ ཧཱརེཡྻཱསི ཏདུཔིཡཉྩ བྱཉྫནནྟི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ.

པུརིསབྷཱགོ ཨེསཱཏི མཛ྄ཛྷིམེན པུརིསེན བྷུཉྫིཏབྦབྷཱགོ ཨེསོ, ཡདིདཾ ནཱལི༹ཀོདནམཏྟཾ. སལླིཁིཏསརཱིརཏཱཏི བྷམཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཨུལླིཁིཏསྶ ཝིཡ སབྦཔརིལཱ༹ཧཝཱུཔསམསྶ པུཐུལཏཱཔགཏསརཱིརསྶ. སཱིལཾ སམྤརཱཡིཀཏྠོཏི ཝུཏྟཾ, ཀུཏོ པནེཏྠ སཱིལནྟི ཨཱཧ ‘‘བྷོཛནེ’’ཏིཨཱདི. སཱིལངྒཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལསྶ ཨཝཡཝོ ཨེཀོ བྷཱགོ ཧོཏི.

དོཎཔཱཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. པཋམསངྒཱམསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༥. ཝེདེན ཉཱཎེན ཨཱིཧཏི ཨིརིཡཏཱིཏི ཝེདེཧཱི, ཀོསལརཱཛབྷགིནཱི ཨཛཱཏསཏྟུནོ མཱཏཱ, སཱ ཀིར སམྤཛཉྙཛཱཏིཀཱ. ཏེནཱཧ ‘‘པཎྜིཏཱདྷིཝཙན’’ནྟི, ཙཏྟཱརི ཨངྒཱནི ཨེཏིསྶནྟི ཙཏུརངྒིནཱི. དྭིནྣཾ རཛྫཱནནྟི ཀཱསིཀརཛྫམགདྷརཛྫཱནཾ ཨནྟརེ, སོ པན གཱམོ ཀཱསིཀརཛྫོ.

པཱཔཱཏི ལཱམཀཱ ནིཧཱིནཱཙཱརཱ. མེཛྫཏི སིནིཡ྄ཧཏཱིཏི མེཏྟི, སཱ ཨེཏེསུ ཨཏྠཱིཏི མིཏྟཱ. སཧ ཨཡནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི སཧཱཡཱ. སམྤཝངྐནྟི སུཊྛུ ཨོནཏཾ. ཛཡཀཱརཎཾ དིསྭཱ ཨཱཧ, ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨཛྫ ཨིམཾ རཏྟིཾ དུཀྑཾ སེཏཱི’’ཏི ཀཱལཔརིཙྪེདཝསེན ཝུཏྟཾ. ཝེརིགྷཱཏོ ནཱམ ཝེརིཔུགྒལེ སཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝེརིཔུགྒལཾ ལབྷཏཱི’’ཏི.

པཋམསངྒཱམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. དུཏིཡསངྒཱམསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༦. སུཎཱཐཱཏི ‘‘ཝཏྭཱ’’ཏི ཝཙནསེསོ. ཨུཔཀཔྤཏཱིཏི སམྦྷཝཏི. སཡ྄ཧཾ ཧོཏཱིཏི ཀཱཏུཾ སཀྐཱ ཧོཏི. ‘‘ཡདཱ ཙཉྙེ’’ཏི ཙ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡདཱ ཨཉྙེ’’ཏི. ཝིལུམྤནྟཱིཏི ཝིནཱསཾ ཨཙྪིནྡནཾ ཀརོནྟི. ཝིལུམྤཱིཡཏཱིཏི ཝིལུཏྟཔརསནྟཀསྶ ཨསཀཏྟཱ པུགྒལོ དིཊྛདྷམྨིཀཾ ཀམྨཕལཾ པཊིསཾཝེདེནྟོ ཝིཡ སཡམྤི པརེན ཝིལུམྤཱིཡཏི, དྷནཛཱནིཾ པཱཔུཎཱཏི. ‘‘ཀཱརཎ’’ནྟི ཧི མཉྙཏཱིཏི པཱཔཀིརིཡཾ ཨཏྟནོ ཧིཏཱཝཧཾ ཀཱརཎཾ ཀཏྭཱ མཉྙཏི. ཛཡནྟོ པུགྒལོ ‘‘ཨིདཾ ནཱམ ཛིནཱམཱི’’ཏི མཉྙམཱནོ སཡམྤི ཏཏོ པརཱཛཡཾ པཱཔུཎཱཏི. གྷཊྚེཏཱརནྟི པཱཔཀམྨཝིཔཱཀཾ. ཀམྨཝིཝཊྚེནཱཏི ཀམྨསྶ ཝིཝཊྚནེན, པཙྩཡལཱབྷེན ལདྡྷཱཝསརེན ཝིཝཊྚེཏྭཱ ཝིགམིཏེན ཀམྨེནཱཏི ཨཏྠོ.

དུཏིཡསངྒཱམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. མལླིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༧. ཨེཀཙྩཱཏི པཎྜིཏཱ སཔཉྙཱ. སེཡྻཱཏི ཝརཱ. གཱཐཱསུཁཏྠཾ སསུརསདྡལོཔཾ ཀཏྭཱ ‘‘སསྶུདེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘སསྶུསསུརདེཝཏཱ’’ཏི. དིསཱཛེཊྛཀཱཏི ཙཏཱུསུཔི དིསཱསུ ཛེཊྛཀསཱིསེན ཧི ལོཀཾ ཝདཏི. ཏཱདིསཱཡཱཏི ཏཐཱརཱུཔཱཡ མེདྷཱཝིཏཱདིགུཎཝུཏྟིཡཱ. སུབྷརིཡཱཡཱཏི སུཁེཏྟབྷཱུཏཱཡ སུནྡརིཏྠིཡཱཏི ཨཏྠོ.

མལླིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨཔྤམཱདསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༨. སམདྷིགྒཡ྄ཧཱཏི སམྨཱ ཨཏིཝིཡ གཧེཏྭཱ, ཉཱཡེན ཝིསེསཏོ གཎྷིཏྭཱ. ཀཱརཱཔཀཨཔྤམཱདོཏི ཏིཎྞཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནཾ པཝཏྟཀཨཔྤམཱདོ. སམཝདྷཱནནྟི སམཝརོདྷཾ ཨནྟོགདྷཾ. ཨུཔཀྑེཔནྟི བཧི ཨཧུཏྭཱ པཀྑིཔིཏབྦཏཾ. སེསཔདཛཱཏཱནི ཝིཡ ཨཝ…པེ… དྷམྨཱ སཔྤདེསཏྟཱ. ཨཔྤམཱདེ སམོདྷཱནཾ གཙྪནྟི ཏསྶ ནིཔྤདེསཏྟཱ. ཨགྒཾ སེཊྛཾ མཧནྟཾ སེསདྷམྨཱནཾ ཨཔྤམཱདོ. པཊིལཱབྷཀཊྛེནཱཏི ཨདྷིགམཧེཏུཏཱཡ. ལོཀིཡོཔི སམཱནོཏི ཀཱམཱཝཙརོཔི སམཱནོ. མཧགྒཏཱནུཏྟརཱནཾ པུབྦབྷཱགེ པཝཏྟཨཔྤམཱདོ ཧི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ.

པསཾསནྟི པཎྜིཏཱཏི ཡོཛནཱ. ཨཔྤམཱདསྶ པཱསཾསབྷཱཝེ ཨེཀནྟཏོ ཀཏྟབྦཏཱཡ པན ‘‘ཨེཏཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཀཱརཎཾ ཨཱཧ. ཨིམིསྶཱ ཡོཛནཱཡ ‘‘པུཉྙཀིརིཡཱསཱུ’’ཏི པདསྶ ‘‘ཨཔྤམཏྟོ’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. ཡསྨཱ པཎྜིཏཱ ཨཔྤམཱདཾ པསཾསནྟི, ཡསྨཱ ཙ པུཉྙཀིརིཡཱསུ ཨཔྤམཏྟོ ཨུབྷོ ཨཏྠེ ཨདྷིགྒཎྷཱཏི, ཏསྨཱ ཨཱཡུཨཱདཱིནི པཏྠཡནྟེན ཨཔྤམཱདོཝ ཀཱཏབྦོཏི. དུཏིཡཡོཛནཱཡ པན པཎྜིཏཱ ཨཔྤམཱདཾ པསཾསནྟི. ཀཏྠ? པུཉྙཀིརིཡཱསུ. ཀསྨཱཏི ཙེ? ཨཔྤམཏྟོཏིཨཱདི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡསྨཱ…པེ… ཨཏྠོ’’ཏི. ཨཏྠཔཊིལཱབྷཱཏི དིཊྛདྷམྨིཀཱདིཧིཏཔཊིལཱབྷཱ.

ཨཔྤམཱདསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཀལྱཱཎམིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢༩. སཱིལཱདིགུཎསམནྣཱགཏོ ཀལྱཱཎོ བྷདྡཀོ མིཏྟོ ཨེཏསྶཱཏི ཀལྱཱཎམིཏྟོ, ཏསྶ དྷམྨོ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཝ སྭཱཁཱཏོ ནཱམ ཧོཏི སུཏྭཱ ཀཏྟབྦཀིཙྩསྶ སཱདྷནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏྠཾ པཱུརེཏཱི’’ཏི. ཨིཏརསྶཱཏི པཱཔམིཏྟསྶ. ཏེནཱཏི ཨཏྠཔཱུརཎེན. ཨེཏནྟི ‘‘སོ ཙ ཁོ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶཱ’’ཏི ཨེཏཾ ཝཙནཾ. དེསནཱདྷམྨོཏི པརིཡཏྟིདྷམྨོ. སོ ཧི ཀལྱཱཎམིཏྟཏོ པཙྩཀྑཏོ ལདྡྷབྦོ, ཨིཏརེ ཏདུཔནིསྶཡཱ པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརེཧི, ཏེན ལདྡྷབྦོ ཀལྱཱཎམིཏྟོཏི ཨེཝམཏྠོ གཧེཏབྦོ. སཱཝཀབོདྷིསཏྟཝསེན ཧེསཱ དེསནཱ ཨཱགཏཱ. ན ཧི སེསབོདྷིསཏྟཱནཾ པརོཔདེསེན པཡོཛནཾ ཨཏྠི.

ཨུཔཌྜྷཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏོཏི བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟསྶ ཨུཔཌྜྷགུཎོ ཀལྱཱཎམིཏྟཏོ ལདྡྷབྦོ. ཨུཔཌྜྷཾ པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརཏོཏི ཨིཏརཾ ཨུཔཌྜྷཾ ཉཱཎཾ པཊིཔཛྫནྟསྶ ཨཏྟནོ པུརིསཀཱརཏོ. ལོཀེཔི པཱཀཊོཡམཏྠོ ‘‘ཨཱཙརིཡཏོ ཨུཔཌྜྷཾ, པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརཏོ ཨུཔཌྜྷཾ ལདྡྷབྦཱ ཏེཝིཛྫཏཱ’’ཏི, ཏསྨཱ ཐེརོ ཏཐཱ ཙིནྟེསི. ནིཔྤདེསནྟི ཨནཝསེསཏོ. ཏཏོཏི ཀལྱཱཎམིཏྟཏོ. ཨུཔཌྜྷཾ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨུཔཌྜྷགུཎོ པཊིཔཛྫནྟཾ ཨུཔགཙྪཏི. བཧཱུཧི པུརིསེཧི. ཝིནིབྦྷོགོ ཝིཝེཙནཾ ནཏྠི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཨཏྠསྶ ཝིཝེཙེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ. ཨེསཱཏི པརཏོགྷོསཔཙྩཏྟཔུརིསཀཱརཏོ ཙ སིཛ྄ཛྷམཱནོ ཨཏྠོ. ཨེཏྟཀནྟི ཨེཏྟཀོ བྷཱགོ. ཡདི ན སཀྐཱ ལདྡྷུཾ, ཨཐ ཀསྨཱ ཨུཔཌྜྷནྟི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིསུ ན སཀྐཱ ལདྡྷུཾ. ཨསཀྐུཎེཡྻེ སཀལམྤི ན སམྦྷཝཏི པརཏོགྷོསམཏྟེན ཏེསཾ ཨསིཛ྄ཛྷནཏོ, པདྷཱནཧེཏུབྷཱཝདཱིཔནཏྠཾ པན ‘‘སཀལམེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པུབྦབྷཱགཔཊིལཱབྷངྒནྟི པུབྦབྷཱགེ པཊིལདྡྷབྦཀཱརཎཾ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶ ཨུཔདེསེན ཝིནཱ ཏེན ཨུཏྟརི ཝིསེསཏོ ཨལདྡྷབྦཏོ. ཨཏྠཏོཏི པརམཏྠཏོ. ‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟཾ…པེ… ཙཏྟཱརོ ཁནྡྷཱ’’ཏི ཝཏྭཱ སུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཏེ པན སཱིལཱདཡོ སངྑཱརཀྑནྡྷཔརིཡཱཔནྣཱཏི ཨཱཧ ‘‘སངྑཱརཀྑནྡྷོཏིཔི ཝདནྟིཡེཝཱ’’ཏི.

མཱཧེཝནྟི མཱ ཨཧ ཨེཝནྟི ཚེདོ, ཨཧཱཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ, མཱཏི པཊིསེདྷེ ནིཔཱཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘མཱ ཨེཝཾ ཨབྷཎཱི’’ཏི. ‘‘མཱཧེཝཾ ཨཱནནྡཱ’’ཏི ཝདཏོ བྷགཝཏོ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ ཏཱདིསསྶ ནཱམ ཏེ, ཨཱནནྡ, ཀལྱཱཎམིཏྟགུཎེ སེཝཏོ ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཾ ཨཡཱཐཱཝཏོཏི དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀསྶ ཡཐཱབྷཱུཏགུཎཀིཏྟནམུཁེན པཊིཀྑེཔོ ཡུཏྟོཏི དསྶེནྟོ ‘‘བཧུསྶུཏོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨིདནྟི ཨིདཾ ཝཙནཾ བྷགཝཱ ཨཱཧཱཏི སམྦནྡྷོ. སཀལམེཝ ཧཱིཏི ཨེཏྠ ཧི-སདྡོ ཧེཏུཨཏྠོ. ཏེན ‘‘མཱཧེཝ’’ནྟི ཏསྶ པཊིཀྑེཔསྶ ཀཱརཎཾ ཛོཏིཏཾ, ན སརཱུཔཏོ ཝུཏྟཾ. ‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ པན ཏཾ སརཱུཔཏོ དསྶིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨིདཱནི…པེ… ཨཱདིམཱཧཱ’’ཏི. པཱཊིཀངྑིཏབྦནྟི ཨིཙྪནཊྛེན པཱཊིཀངྑིཏབྦཾ, ན པཊིཀངྑཱནིམིཏྟེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཝསྶཾབྷཱཝཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི.

ཨིདྷཱཏི ཨནྟོགདྷཱཝདྷཱརཎཔདཾ, ཨིདྷེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨིམསྨིཾཡེཝ ཧི སཱསནེ ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱ, ན ཨཉྙཏྠ. ཨཱདིཔདཱནཾཡེཝཱཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཝཱཀྱེ ཨཱདིཏོ ཨེཝ ཝུཏྟསམྨཱདིཊྛིཨཱདིཔདཱནཾཡེཝ. སམྨཱདསྶནལཀྑཎཱཏི ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིཝསེན སམྨདེཝ དསྶནསབྷཱཝཱ. སམྨཱཨབྷིརོཔནལཀྑཎོཏི ནིབྦཱནསངྑཱཏེ ཨཱརམྨཎེ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ སམྨདེཝ ཨཱརོཔནསབྷཱཝོ. སམྨཱཔརིགྒཧཎལཀྑཎཱཏི མུསཱཝཱདཱདཱིནཾ ཝིསཾཝཱདནཱདིཀིཙྩཏཱཡ ལཱུཁཱནཾ ཨཔརིགྒཱཧཀཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ པརིགྒཱཧཀསབྷཱཝཱ སམྨཱཝཱཙཱ སིནིདྡྷབྷཱཝེན སམྤཡུཏྟདྷམྨེ སམྨཱཝཱཙཱཔཙྩཡཾ སུབྷཱསིཏསོཏཱརཉྩ པུགྒལཾ པརིགྒཎྷཱཏཱིཏི སམྨཱཔརིགྒཧཎལཀྑཎཱ. ཡཐཱ ཀཱཡིཀཀིརིཡཱ ཀིཉྩི ཀཏྟབྦཾ སམུཊྛཱཔེཏི, སཡཉྩ སམུཊྛཧནཾ གྷཊནཾ ཧོཏི, ཏཐཱ སམྨཱཀམྨནྟ སངྑཱཏཱ ཝིརཏིཔཱིཏི སམུཊྛཱཔནལཀྑཎཱ དཊྛབྦཱ, སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཨུཀྑིཔནཾ སམུཊྛཱཔནཾ ཀཱཡིཀཀིརིཡཱཡ བྷཱརུཀྑིཔནཾ ཝིཡ. ཛཱིཝམཱནསྶ སཏྟསྶ, སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཝཱ, ཛཱིཝིཏཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཱཛཱིཝསྶེཝ ཝཱ སུདྡྷི ཝོདཱནཾ. ཡཐཱ ཨུཔྤནྣུཔྤནྣཱནཾ ཝཛྫཱནཾ དྷམྨེན པཧཱནཱནུཔྤཱདཨཏྠལཱབྷཱདིཔརིཝུཌྜྷི ཧོཏི, ཨེཝཾ སམྤཡུཏྟཱནཾ པགྒཧཎསབྷཱཝོཏི སམྨཱཔགྒཧལཀྑཎོ སམྨཱཝཱཡཱམོ. ཀཱཡཝེདནཱཙིཏྟདྷམྨེསུ སུབྷསུཁནིཙྩཨཏྟགཱཧཱནཉྩ ཝིདྷམནཝསེན སམྨཱཔཏིཊྛཱནསབྷཱཝཱཏི སམྨཱཨུཔཊྛཱནལཀྑཎཱ སམྨཱསཏི. སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ སམྨཱ སམཱདཧནཾ ཨེཀགྒཏཱཀརཎཾ སབྷཱཝོ ཨེཏསྶཱཏི སམྨཱསམཱདྷཱནལཀྑཎོ སམྨཱསམཱདྷི. ཏཱིཎི ཀིཙྩཱནི ཧོནྟི པཊིཔཀྑདྷམྨེསུ, ཨཱརམྨཎདྷམྨེསུ, སམྤཡུཏྟདྷམྨེསུ ཙ ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཁཎེ པཝཏྟིཝིསེསབྷཱུཏཱནི. ཨིདཱནི ཏཱནི སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘སེཡྻཐིད’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སདྡྷིནྟི ཨིམིནཱ ‘‘ཨཉྙེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཀིལེསཱ མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ སཧ ཨེཀཊྛཱ ཝཱ ཨནེཀཊྛཱ ཝཱཏི དསྶེཏི. པཛཧཏི པཧཱཡ ནཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. ནིརོདྷནྟི ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོཏི སཙྪིཀིརིཡཱཔཊིཝེདྷེན པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི.

ན ཀེཝལཾ མགྒདྷམྨཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ, ཨཐ ཁོ ཨཔརེནཔི ནཡེན ཝེདིཏབྦཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ནཱནཱཁཎཱ པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫནཏོ. ནཱནཱརམྨཎཱ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱདིབྷཱཝཏོ. ཨེཀཀྑཎཱ སཀིདེཝ ཨུཔྤཛྫནཏོ. ཨེཀཱརམྨཎཱ ནིབྦཱནཝིསཡཏྟཱ. ཙཏྟཱརི ནཱམཱནི ལབྷཏི པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིཝསེན པཝཏྟིཡཱ. ཏཱིཎི ནཱམཱནི ལབྷཏི ཀཱམསངྐཔྤཱདཱིནཾ པཧཱནཝསེན པཝཏྟིཡཱ. པཊིཔཀྑཔཧཱནཝསེན ཧིསྶ ནཱམཏྟཡལཱབྷོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཝིརཏིཡོཔི ཧོནྟི ཙེཏནཱཡོཔི པུབྦབྷཱགེཔི ཝིཀྑམྦྷནཝསེན པཝཏྟནཏོ. མགྒཀྑཎེ པན ཝིརཏིཡོཝ པཊིཔཀྑསམུཙྪིནྡནསྶ མགྒཀིཙྩཏྟཱ. ན ཧི ཙེཏནཱ མགྒསབྷཱཝཱ. སམྨཔྤདྷཱནསཏིཔཊྛཱནཝསེནཱཏི ཙཏུབྦིདྷསམྨཔྤདྷཱནཙཏུབྦིདྷསཏིཔཊྛཱནཝསེན ཙཏྟཱརི ནཱམཱནི ལབྷཏི ཨནུཔྤནྣཱཀུསལཱནུཔྤཱདནཱདཱིནཾ ཀུསལཱནཉྩ ཝཌྜྷནཏོ. པུབྦབྷཱགེཔི མགྒཀྑཎེཔཱིཏི ཡཐཱ པུབྦབྷཱགེ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདིཝསེན ནཱནཱ. ཨེཝཾ མགྒཀྑཎེཔི. ན ཧི ཨེཀོཔི ཙ མགྒསམཱདྷི པཋམཛ྄ཛྷཱནསམཱདྷིཨཱདིནཱམཱནི ལབྷཏི སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ ཝིཡ ཀིཙྩཝསེན བྷེདཱབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘མགྒཀྑཎེཔི སམྨཱསམཱདྷིཡེཝཱ’’ཏི.

ཉཏྭཱ ཉཱཏབྦཱཏི སམྦནྡྷོ. ཝུདྡྷི ནཱམ ཝེཔུལླཾ བྷིཡྻོབྷཱཝོ པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཱདོ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘པུནཔྤུནཾ ཛནེཏཱི’’ཏི. ཨབྷིནིབྦཏྟེཏཱིཏི ཨབྷིཝཌྜྷཾ པཱཔེནྟོ ནིབྦཏྟེཏི. ཝིཝིཏྟཏཱཏི ཝིཝིཏྟབྷཱཝོ. སོ ཧི ཝིཝེཙནཱིཡཏོ ཝིཝིཙྩཏི, ཡཾ ཝིཝིཙྩིཏྭཱ ཋིཏཾ, ཏདུབྷཡམྤི ཨིདྷ ཝིཝིཏྟབྷཱཝསཱམཉྙེན ‘‘ཝིཝིཏྟཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེསུ པུརིམོ ཝིཝེཙནཱིཡཏོ ཝིཝིཙྩམཱནཏཱཡ ཝིཝིཙྩནཀིརིཡཱཡ སམངྒཱི དྷམྨསམཱུཧོ ཏཱཡ ཨེཝ ཝིཝིཙྩནཀིརིཡཱཡ ཝསེན ཝིཝེཀོཏི གཧིཏོ. ཨིཏརོ སབྦསོ ཏཏོ ཝིཝིཏྟསབྷཱཝཏཱཡ. ཏཏྠ ཡསྨིཾ དྷམྨཔུཉྫེ སམྨཱདིཊྛི པཝཏྟཏི, ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཝིཝིཙྩམཱནཏཱཡ ཝིཝེཀསངྑཱཏཾ ནིསྶཱཡེཝ པཝཏྟཏི, ཨིཏརཾ པན ཏཾནིནྣཏཱཏཾཨཱརམྨཎཏཱཧཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིཝེཀཾ ནིསྶིཏཾ, ཝིཝེཀེ ཝཱ ནིསྶིཏ’’ནྟི.

ཡཐཱ ཝཱ ཝིཝེཀཝསེན པཝཏྟཾ ཛྷཱནཾ ‘‘ཝིཝེཀཛ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ ཝིཝེཀཝསེན པཝཏྟཱ སམྨཱདིཊྛི ‘‘ཝིཝེཀནིསྶིཏཱ’’ཏི དཊྛབྦཱ. ནིསྶཡོ ཙ ཝིཔསྶནཱམགྒཱནཾ ཝསེན མགྒཕལཱནཾ ཝེདིཏབྦོ. ཨསཏིཔི ཏཱསཾ པུབྦཱཔརབྷཱཝེ ‘‘པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ’’ཏི ཨེཏྠ པཙྩཡཱནཾ སམུཔྤཱདནཾ ཝིཡ ཨབྷིནྣདྷམྨཱདྷཱརཱ ནིསྶཡབྷཱཝནཱ སམྦྷཝནྟི. ཏསྶ ཏདངྒ-སམུཙྪེདནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏཏཾ ཝཏྭཱ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིཝེཀནིསྶིཏཏཱཡ ཨཝཙནཾ ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱཡ ཝུཙྩམཱནཏྟཱ. བྷཱཝིཏམགྒསྶ ཧི ཡེ སཙྪིཀཱཏབྦཱ དྷམྨཱ. ཏེསཾ ཀིཙྩཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིཝེཀོ. ཨཛ྄ཛྷཱསཡཏོཏི ‘‘ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀརིསྶཱམཱི’’ཏི མཧནྟཨཛ྄ཛྷཱསཡཏོ. ཡདིཔི ཧི ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ སངྑཱརཱརམྨཎཾ ཙིཏྟཾ, སངྑཱརེསུ པན ཨཱདཱིནཝཾ སུཊྛུ, དིསྭཱ ཏཔྤཊིཔཀྑེ ནིབྦཱནེ ནིནྣཏཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཏོ ནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏོ ཧོཏི, ཨུཎྷཱབྷིབྷཱུཏསྶ པུགྒལསྶ སཱིཏནིནྣཙིཏྟཏཱ ཝིཡ. ཀེཙི པན ‘‘ཡཐཱ སབྷཱཝཏོ, ཡཐཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཏོ ནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏཏཱ, ཨེཝཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིཝེཀནིསྶིཏཏཱཔི སིཡཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཡདགྒེན ཧི ནིབྦཱནནིནྣཏཱ སིཡཱ, ཏདགྒེན ཕལནིནྣཏཱཔི སིཡཱ ‘‘ཀུདཱསྶུ ནཱམཱཧཾ ཏདཱཡཏནཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརེཡྻ’’ནྟི ཨཛ྄ཛྷཱསཡསམྤཏྟིཡཱ བྷཱཝཏོ. ཡསྨཱ པཧཱནཝིནཡོ ཝིཡ རཱགནིརོདྷོཔི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཝིཝེཀེན ཨཏྠཏོ ནིབྦིསིཊྛོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ཨེས ནཡོ ཝིརཱགནིསྶིཏཱདཱིསཱུཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཝེཀཏྠཱ ཨེཝ ཧི ཝིརཱགཱདཡོ’’ཏི.

ཝོསྶགྒསདྡོ པརིཙྩཱགཏྠོ པཀྑནྡནཏྠོ ཙཱཏི ཝོསྶགྒསྶ དུཝིདྷཏཱ ཝུཏྟཱ. ཝོསྶཛྫནཉྷི པཧཱནཾ, ཝིསྶཊྛབྷཱཝེན ནིརཱསངྐཔཝཏྟི ཙ, ཏསྨཱ ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཏདངྒཝསེན, མགྒཀྑཎེ སམུཙྪེདཝསེན པཊིཔཀྑསྶ པཧཱནཾ ཝོསྶགྒོ, ཏཐཱ ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཏཾནིནྣབྷཱཝེན, མགྒཀྑཎེ ཨཱརམྨཎཀརཎེན ཝིསྶཊྛསབྷཱཝཏཱ ཝོསྶགྒོཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏཏྠ པརིཙྩཱགཝོསྶགྒོ’’ཏིཨཱདི. ཨཡཾ སམྨཱདིཊྛཱིཏི ཨཡཾ མིསྶཀཝསེན ཝུཏྟཱ སམྨཱདིཊྛི. ཡཐཱཝུཏྟེན པཀཱརེནཱཏི ཏདངྒཔྤཧཱནསམུཙྪེདཔྤཧཱནཔཀཱརེན ཏཾནིནྣཏདཱརམྨཎཀརཎཔྤཀཱརེན ཙ.

པུབྦེ ཝོསྶགྒཝཙནསྶེཝ ཨཏྠསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘སཀལེན ཝཙནེནཱ’’ཏི. པརིཎམནྟཾ ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ, པརིཎཏཾ མགྒཀྑཎེ. པརིཎཱམོ ནཱམ ཨིདྷ པརིཔཱཀོཏི ཨཱཧ ‘‘པརིཔཙྩནྟཾ པརིཔཀྐཉྩཱ’’ཏི. པརིཔཱཀོ ཙ ཨཱསེཝནལཱབྷེན ལདྡྷསཱམཏྠིཡསྶ ཀིལེསེ པརིཙྩཛིཏུཾ ནིབྦཱནཾ པཀྑནྡིཏུཾ ཏིཀྑཝིསདབྷཱཝོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡ’’ནྟིཨཱདི. ཨེས ནཡོཏི ཡྭཱཡཾ ནཡོ ‘‘ཝིཝེཀནིསྶིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ སམྨཱདིཊྛིཡཾ ཝུཏྟོ, སེསེསུ སམྨཱསངྐཔྤཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ, ཨེཝཾ ཏཏྠ ནེཏབྦནྟི ཨཏྠོ. པཊིཙྩཱཏི ནིསྶཱཡ. ཛཱཏིསབྷཱཝཱཏི ཛཱཡནསབྷཱཝཱ. སཀལོཏི ཨནཝསེསོ, སབྦོཏི ཨཏྠོ. ན ཀོཙི མགྒོ སཱཝསེསོ ཧུཏྭཱ སམྦྷཝཏི. ཧེཊྛིམེ མགྒེ ཨུཔྤནྣེ ཨུཔརིམོ ཨུཔྤནྣོ ཨེཝ ནཱམ ཨནནྟརཱཡེན ཨུཔྤཛྫནཏོ. ཝཝསྶགྒཏྠེཏི ཝཙསཱཡཏྠེ. ཝཎྞཡནྟཱིཏི གུཎཝཎྞནཝསེན ཝིཏྠཱརེནྟི.

ཀལྱཱཎམིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. པཋམཨཔུཏྟཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༠. དིཝ-སདྡོ དིཝཱ-སདྡོ ཝིཡ དིཝསཔརིཡཱཡོ, ཏསྨཱ ཝིསེསནབྷཱཝེན ཝུཙྩམཱནོ དིཝསདྡོ ཨཏྠཝིསེསཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དིཝསསྶ དིཝཱ’’ཏིཨཱདི. སཾ ཝུཙྩཏི དྷནཾ, ཏསྶ པཏཱིཏི སམྤཏི, དྷནསཱམིཀོ, ཏསྶ ཧིཏཱཝཧཏྟཱ སཱཔཏེཡྻནྟི ཨཱཧ ‘‘སཱཔཏེཡྻནྟི དྷན’’ནྟི. ཏསྶ གེཧེ ཀཏཱཀཏབྷཎྜསྶ ཨཏིབཧུབྷཱཝཏོ ཝིམྷཡཔྤཏྟོ རཱཛཱ ‘‘ཀོ པན ཝཱདོ’’ཏི ཨཱཧ. ཀཱལ༹ལོཧཾ ནཱམ ཨཡོཕལཾ. ཀཙྪཔཱདིརཱུཔེཧིཔི སོཝཎྞཱདཱིནི ཋཔེནྟི. སཀུཎྜཀབྷཏྟནྟི སཀུཎྜེཧི ཝཱ སཐུསེཧི ཝཱ པཀྐབྷཏྟཾ. བིལངྒཾ ཝུཙྩཏི དྷཉྙབིལངྒཾ, ཨཱརནཱལནྟིཔི ཝུཙྩཏི, ཏཾ དུཏིཡཾ ཨསྶཱཏི བིལངྒདུཏིཡཾ. ཏཉྷི ཀཉྫིཏོ ནིབྦཏྟཏྟཱ ཀཉྫིཀཾ ནཱམ. ཏཱིཧི པཀྑེཧི ཝཏྠཁཎྜེཧི ཀཏནིཝཱསནཾ ཏིཔཀྑཝསནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཱིཎི…པེ… ནིཝཱསན’’ནྟི.

ཨསནྟོ ནཱིཙོ པུརིསོཏི ཨསཔྤུརིསོཏི ཨཱཧ ‘‘ལཱམཀཔུརིསོ’’ཏི. ཀམྨསྶ ནིབྦཏྟབྷཱཝེན ཨོཏརཎཏཱཡ ཕལཾ ཨགྒཾ ནཱམ, ཨུཔརིབྷཱུམིགཏཏྟཱ ཨུདྡྷཾ ཨགྒཾ ཨསྶཱཏི ཨུདྡྷགྒིཀཾ. དཀྑིཎནྟི དཱནམཱཧ. སགྒོ ནཱམ ཀཱམབྷཝཱུཔཔཏྟིབྷཝོ, ཏསྶ ནིབྦཏྟནཏོ ‘‘སགྒསྶ ཧིཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྲུཔཔཏྟིཛནནཏོཏི ཏཏྲ ཨུཔཔཏྟིཡཱ ཛནནཏོ, ཨུཔྤཱདནཏོཏི ཨཏྠོ.

སེཏཾ ཨུདཀཾ ཨེཏིསྶཱཏི སེཏོདཀཱ. སོ ཡེན བྷཱཝེན ཡཏྠ པཱཀཊཏརོ ཧུཏྭཱ དིསྶཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝཱིཙཱིནཾ བྷིནྣཊྛཱནེ’’ཏི ཨཱཧ. སུཁོཏརཎཊྛཱནཏཱཡ ཀདྡམཱདིདོསཝིརཧཏོ ཙ སུནྡརཏིཏྠཱ. ཏཾ ཨཔེཡྻམཱནནྟི ཏཾ ཨུདཀཾ ཀེནཙི ཨཔརིབྷུཉྫིཡམཱནཾ. ཨཏྟནཱ ཀཏྟབྦཀིཙྩཀརོཏི ཨཏྟནཱ ཀཱཏབྦཀམྨསངྑཱཏཀིཙྩཀརོ, པརིབྷོགཝསེན ཙེཝ སངྒཧེཏབྦསངྒཎྷནཝསེན ཙ ནིཡོཛཀོཏི ཨཏྠོ. ཀུསལཀིཙྩཀརོཏི ཨཏྟནཱ ཀཱཏབྦཔུཉྙཀརོ.

པཋམཨཔུཏྟཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. དུཏིཡཨཔུཏྟཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༡. པིཎྜཔཱཏེནཱཏི སཧཡོགེ ཀརཎཝཙནཾ. པཊིཔཱདནཾ ཏེན སཧ ཡོཛནནྟི ཨཱཧ ‘‘པིཎྜཔཱཏེན སདྡྷིཾ སཾཡོཛེསི, པིཎྜཔཱཏཾ ཨདཱསཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ‘‘པཎཱིཏབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘ཀཎཱཛཀཾ བྷུཉྫཏི བིལངྒདུཏིཡ’’ནྟི. ཏཾ ཏཾ པཝཏྟིཏཾ ཡེབྷུཡྻཝསེན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཨིདཱནི ‘‘ཨིམསྶ སེཊྛིསྶ ཀསྶཙི སམཎསྶ ཝཱ བྲཱཧྨཎསྶ ཝཱ དེཐཱ’’ཏི ཝཙནཾ ན སུཏཔུབྦཾ, ཡསྨཱ པཙྩེཀབུདྡྷཱ ནཱམ ཨཏྟནོ གུཎཱནུབྷཱཝེཧི ལོཀེ པཱཀཊཱ སཉྫཱཏཱ ཨེཝ ཧོནྟི, ཏསྨཱ སེཊྛིབྷརིཡཱཡ ‘‘ན ཡསྶ ཝཱ ཏསྶ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཙིནྟིཏཾ. ཏཐཱ ཧི ཏེསཾ དེནྟཱཔི སཀྐཙྩཾ ཡེབྷུཡྻེན པཎཱིཏམེཝ དེནྟི. ནཱསཱཔུཊཾ པཧརི ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝེན. སོ ལུདྡྷཏཱཡ ‘‘བཧུ ཝཏ དྷཉྙཾ མམསྶཱ’’ཏི ཙིཏྟཾ སཾཡམེཏུཾ སནྡྷཱརེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ.

ཝིཔྤཊིསཱརུཔྤནྣཱཀཱརཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝརམེཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨིམསྶ སམཎསྶ པིཎྜཔཱཏཾ དེཧཱི’’ཏི ཝདཏོ ན ཨེཀཱཡ ཨེཝ ཛཝནཝཱིཐིཡཱ ཝསེན ཨཏྠསིདྡྷི. ཨཐ ཁོ ཏཏྠ ཨཱདིཏོ པཝཏྟཛཝནཝཱརོཔི ཨཏྠི མཛ྄ཛྷེ པཝཏྟཛཝནཝཱརོཔི, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘པུབྦཔཙྪིམཙེཏནཱཝསེནཱ’’ཏི. ཨེཀཱ ཙེཏནཱ དྭེ པཊིསནྡྷིཡོ ན དེཏཱིཏི ཨེཏྠ སཱཀེཏཔཉྷཝསེན ནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ. ཙུདྡསནྣཾ ཙེཏནཱནཾ པུབྦེ པུརེཏརཾ ཀཏཏྟཱ པུརཱཎཾ.

པརིགཡ྄ཧཏཱིཏི པརིགྒཧོཏི ཨཱཧ ‘‘པརིགྒཧིཏཾ ཝཏྠུ’’ནྟི. ཨནྭཱཡ ཨུཔནིསྶཱཡ ཛཱིཝནྟཱིཏི ཨནུཛཱིཝིནོ. སབྦམེཏནྟི དྷནདྷཉྙཱདིསབྦཾ ཨེཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཔརིགྒཧཝཏྠུཾ. ནིཀྑིཔྤགཱམིནནྟི ནིཀྑིཔིཏབྦཏཱགཱམིནཾ. ནིཀྑིཔིཏབྦསབྷཱཝཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནིཀྑིཔྤསབྷཱཝ’’ནྟི. པཧཱཡ གམནཱིཡནྟི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘པརིཙྩཛིཏབྦསབྷཱཝམེཝཱ’’ཏི.

དུཏིཡཨཔུཏྟཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

དུཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཏིཡཝགྒོ

༡. པུགྒལསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༢. ‘‘ནཱིཙེ ཀུལེ པཙྩཱཛཱཏོ’’ཏིཨཱདི ཨཔྤཀཱསནབྷཱཝེན ཏམཏཱིཏི ཏམོ, ཏེན ཏམེན ཡུཏྟོཏི ཏམོ པུགྒལོ ཝུཙྩཏི, ཏཾཡོགཏོ པུགྒལསྶ ཏབྦོཧཱརོ ཡཐཱ ‘‘མཙྪེརཡོགཏོ མཙྪེརོ’’ཏི. ཏསྨཱ ཏམོཏི ཨཔྤཀཱསནབྷཱཝེན ཏམོ ཏམབྷཱུཏོ ཨནྡྷཀཱརོ ཝིཡ ཛཱཏོ, ཨནྡྷཀཱརཏྟཾ ཝཱ པཏྟོཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟལཀྑཎཾ ཏམམེཝ པརམྤརཏོ ཨཡནཾ གཏི ནིཊྛཱ ཨེཏསྶཱཏི ཏམཔརཱཡཎོ, ཏམཔརཱཡཎཏཾ ཝཱ པཏྟོཏི ཨཏྠོ. ཉཱཡེནཔི ཏམགྒཧཎེན ཁནྡྷཏམོཝ ཀཐིཏོ, ན ཨནྡྷཀཱརཏམོ. ཁནྡྷཏམོཏི ཙ སམྤཏྟིརཧིཏཱ ཁནྡྷཔཝཏྟིཡེཝ དཊྛབྦཱ. ‘‘ཨུཙྩེ ཀུལེ པཙྩཱཛཱཏོ’’ཏིཨཱདི པཀཱསནབྷཱཝེན ཛོཏེཏཱིཏི ཛོཏི, ཏེན ཛོཏིནཱ ཡུཏྟོཏིཨཱདི སབྦཾ ཏམེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཨིཏརེ དྭེཏི ཛོཏིཏམཔརཱཡཎོ ཛོཏིཛོཏིཔརཱཡཎོཏི ཨིཏརེ དྭེ པུགྒལེ.

ཝེཎུཝེཏྟཱདིཀེཧི པེལཱ༹དིཀཱརཀཱ ཝིལཱིཝཀཱརཀཱ. མིགམཙྪཱདཱིནཾ ནིསཱདནཏོ ནེསཱདཱ, མཱགཝིཀམཙྪབནྡྷཱདཡོ. རཐེསུ ཙམྨེན ཧནནཀརཎཏོ རཐཀཱརཱ ཙམྨཀཱརཱ ཝུཏྟཱ. ‘‘པུ’’ ཨིཏི ཀརཱིསསྶ ནཱམཾ, ཏཾ ཀུསེནྟི ཨཔནེནྟཱིཏི པུཀྐུསཱ, པུཔྥཚཌྜཀཱ. དུབྦཎྞོཏི ཝིརཱུཔོ. ཨོཀོཊིམཀོཏི ཨཱརོཧཱབྷཱཝེན ཧེཊྛིམཀོཊིཀོ, རསྶཀཱཡོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ལཀུཎྜཀོ’’ཏི. ལཀུ ཝིཡ གྷཊིཀཱ ཝིཡ ཌེཏི པཝཏྟཏཱིཏི ཧི ལཀུཎྜཀོ, རསྶོ. ཀཎཏི ནིམཱིལཏཱིཏི ཀཱཎོ. ཏཾ པནསྶ ནིམཱིལནཾ ཨེཀེན ཨཀྑིནཱ དྭཱིཧིཔི ཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཀཀྑིཀཱཎོ ཝཱ ཨུབྷཡཀྑིཀཱཎོ ཝཱ’’ཏི. ཀུཎནཾ ཀུཎོ, ཧཏྠཝེཀལླཾ, སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཀུཎཱི. ཁཉྫོ ཝུཙྩཏི པཱདཝིཀལོ. ཧེཊྛིམཀཱཡསངྑཱཏོ སརཱིརསྶ པཀྑོ པདེསོ ཧཏོ ཨསྶཱཏི པཀྑཧཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཱིཋསམྤཱི’’ཏི. པདཱིཔེ པདཱིཔནེ ཨེཏབྦཾ ནེཏབྦནྟི པདཱིཔེཡྻཾ, ཏེལཀཔལླཱདིཨུཔཀརཎཾ. ཝུཏྟནྟི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ.

ཨཱགམནཝིཔཏྟཱིཏི ཨཱགམནཊྛཱནཝསེན ཝིཔཏྟི ཨཱགམོ ཨེཏྠཱཏི ཀཏྭཱ. པུབྦུཔྤནྣཔཙྩཡཝིཔཏྟཱིཏི པཋམུཔྤནྣཔཙྩཡཝསེན ཝིཔཏྟི. ཙཎྜཱལཱདིསབྷཱཝཱ ཧིསྶ མཱཏཱཔིཏརོ པཋམུཔྤནྣཔཙྩཡཱ, པཋམུཔྤཏྟིཡཱ ཝཱ པཙྩཡཱ, ཏེཧེཝསྶ ཝིཔཏྟི ཨེཝ, ན སམྤཏྟི. པཝཏྟཔཙྩཡཝིཔཏྟཱིཏི པཝཏྟེ སུཁཔཙྩཡཝིཔཏྟི. ཏཱདིསེ ནིཧཱིནཀུལེ ཨུཔྤནྣོཔི ཀོཙི ཝིབྷཝསམྤནྣོ སིཡཱ, ཨཡཾ པན དུགྒཏོ དུརཱུཔོ ཧོཏི. ཨཱཛཱིཝུཔཱཡཝིཔཏྟཱིཏི ཨཱཛཱིཝནུཔཱཡཝསེན ཝིཔཏྟི. སུཁེན ཧི ཛཱིཝིཀཾ པཝཏྟེཏུཾ ཨུཔཱཡབྷཱུཏཱ ཧཏྠིསིཔྤཱདཡོ ཨིམསྶ ནཏྠི, པུཔྥཚཌྜཀསིལཱཀོཊྚནཱདིཀམྨཾ པན ཀཏྭཱ ཛཱིཝིཀཾ པཝཏྟེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཀསིརཝུཏྟིཀེ’’ཏི. ཨཏྟབྷཱཝཝིཔཏྟཱིཏི ཨུཔདྷིཝིཔཏྟི. དུཀྑཀཱརཎསམཱཡོགོཏི ཀཱཡིཀཙེཏསིཀདུཀྑུཔྤཏྟིཡཱ པཙྩཡསམོདྷཱནཾ. སུཁཀཱརཎཝིཔཏྟཱིཏི སུཁཔཙྩཡཔརིཧཱནི. ཨུཔབྷོགཝིཔཏྟཱིཏི ཨུཔབྷོགསུཁསྶ ཝིནཱསོ ཨནུཔལདྡྷི. ཛོཏི ཙེཝ ཛོཏིཔརཱཡཎབྷཱཝོ ཙ སུཀྐཔཀྑོ.

དསཧི ཨཀྐོསཝཏྠཱུཧཱིཏི ལཀྑཎཝཙནཾ ཨེཏཾ ཡཐཱ ‘‘ཡདི མེ བྱཱདྷིཏཱ ཧོནྟི, དཱཏབྦམིདམོསདྷ’’ནྟི, ཏསྨཱ དསཧི ཨཀྐོསཝཏྠཱུཧི, ཏཏྠ ཝཱ ཡེན ཀེནཙི པརིབྷཱསཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཀགྒཙིཏྟོཏི དཱནཾ དཱཏུཾ ཨཔེཀྑིཏཏཱཡ སམཱཧིཏཙིཏྟོ.

པུགྒལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨཡྻིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༣. ཛརཱཛིཎྞཱཏི ཛརཱཡ ཛིཎྞཱ. ཏེན པཱཀཊཛརཱཡ མཏྠཀཔྤཏྟིམཱཧ. ཝཡོཝུཌྜྷཱཏི ཝཡསཱ ཝུཌྜྷཱ. ཏེན པཙྪིམཝཡསྶ ཨོསཀྐསམྤཝཏྟིཾ ཝདཏི. ཛཱཏིམཧལླིཀཱཏི ཛཱཏིམཧཏྟགཏཱ. ཙིརཀཱལཾ ཨཏིཀྐནྟཱཏི དྭེ ཏཡོ རཱཛཔརིཝཊྚེ ཝཱིཏིཝཏྟཱ. ཝཡོ-སདྡོ སཱདྷཱརཎཝཙནོཔི ཛིཎྞསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཨོསཱནཝཡཾ ཨེཝ ཝདཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཙྪིམཝཡཾ སམྤཏྟཱ’’ཏི. ཨཡྻིཀཱཏི མཱཏཱམཧིཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཧཏྠཱི ཨེཝ རཏནབྷཱུཏོ ཧཏྠིརཏནནྟི ཨཱཧ ‘‘སཏསཧསྶགྒྷནཀེནཱ’’ཏིཨཱདི. སབྦཱནི ཏཱནཱིཏི ཀུམྦྷཀཱརབྷཱཛནཱནི, ཏེཧི སདྡྷིཾ སཏྟསནྟཱནསྶ པམཱཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏེསུ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ, ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

ཨཡྻིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨིསྶཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༥. ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོཏི ཨེཏྠ ཀཱ ཨསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟི? ཏིཏྠིཡཱནཾ བྷགཝཏོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཨལཱབྷཱཡ ཨཡསཱཡ པརིསཀྐནཾ. ཏཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘བྷགཝཏོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱ ཏཾ སབྦདིསཱསུ ཡམཀམཧཱམེགྷོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ མཧཱཨོགྷཾ ཝིཡ སབྦཱ པཱརམིཡོ ‘‘ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ ཝིཔཱཀཾ དསྶཱམཱ’’ཏི སམྤིཎྜིཏཱ ཝིཡ ལཱབྷསཀྐཱརམཧོགྷཾ ནིབྦཏྟཡིཾསུ. ཏཏོ ཏཏོ ཨནྣཔཱནཡཱནཝཏྠམཱལཱགནྡྷཝིལེཔནཱདིཧཏྠཱ ཁཏྟིཡབྲཱཧྨཎཱདཡོ ཨཱགནྟྭཱ – ‘‘ཀཧཾ བྷགཝཱ, ཀཧཾ དེཝདེཝོ ནརཱསབྷོ ལོཀནཱཐོ’’ཏི བྷགཝནྟཾ པརིཡེསནྟི, སཀཊསཏེཧིཔི པཙྩཡེ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨོཀཱསཾ ཨལབྷམཱནཱ སམནྟཱ གཱཝུཏཔྤམཱཎམྤི སཀཊདྷུརེན སཀཊདྷུརཾ ཨཱཧཙྩ ཏིཊྛནྟི ཙེཝ ཨནུཝཏྟནྟི ཙ ཨནྡྷཀཝིནྡབྲཱཧྨཎཱདཡོ ཝིཡ. སབྦཾ ཁནྡྷཀེ (མཧཱཝ. ༢༨༢) ཏེསུ ཏེསུ སུཏྟེསུ ཙ ཨཱགཏནཡེན ཝེདིཏབྦཾ. ཡཐཱ ཙ བྷགཝཏོ, ཨེཝཾ བྷིཀྑུསངྒྷསྶཔི. ཝུཏྟམྤི – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཱ སཀྐཏོ ཧོཏི གརུཀཏོ མཱནིཏོ པཱུཛིཏོ ཨཔཙིཏོ ལཱབྷཱི ཙཱིཝར…པེ… པརིཀྑཱརཱནཾ, བྷིཀྑུསངྒྷོཔི ཁོ’’ཏིཨཱདི (ཨུདཱ. ༣༨), ཏཐཱ ‘‘ཡཱཝཏཱ ཁོ, ཙུནྡ, ཨེཏརཧི སངྒྷོ ཝཱ གཎོ ཝཱ ལོཀེ ཨུཔྤནྣོ, ནཱཧཾ, ཙུནྡ, ཨཉྙཾ ཨེཀཾ སངྒྷམྤི ཨེཀཾ གཎམྤི སམནུཔསྶཱམི ཨེཝཾ ལཱབྷགྒཡསགྒཔྤཏྟཾ, ཡཐརིཝཱཡཾ, ཙུནྡ, བྷིཀྑུསངྒྷོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༡༧༦). ཨེཝནྟི ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཱཀཱརེན. ནིཛ྄ཛྷཏྟིནྟི སཉྙཏྟིཾ. ནྟི ཀཐཾ.

ཨེཝཾ པུཙྪིཏུཾ ཨཡུཏྟཾ ཏིཏྠིཡཱནཾ ཀཐཱ མཧཱཛནསནྣིཔཱཏེ ནིཡྻཱཏིཏཱ ཧོཏཱིཏི. ཏསྨིཾ དཱཏབྦཾ, ཙིཏྟཔྤསཱདམཏྟེན དེནྟེཔི ཧི པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏི. ཨཱརོཙིཏཾ ཨཏྟནོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. བྷགཝཱཏི སཏྠུ ཨཱམནྟནཾ. ཙིཏྟཾ ནཱམ ཡཐཱཔཙྩཡཾ པཝཏྟམཱནཾ ནིགཎྛཱ…པེ… པསཱིདཏི པསནྣསྶཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པུབྦེ ཨཝིསེསཏོ དེཡྻདྷམྨསྶ དཱཏབྦཊྛཱནཾ ནཱམ པུཙྪིཏཾ, ཨིདཱནི ཏསྶ མཧཔྥལབྷཱཝཀརོ དཀྑིཎེཡྻཝིསེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཉྙཾ ཏཡཱ པཋམཾ པུཙྪིཏཾ, ཨཉྙཾ པཙྪཱ’’ཏི. སལླཀྑེཧི ཨེཏཾ. པཙྪིམཾ པུརིམེན སདྡྷིཾ ཨཱནེཧཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པུཙྪིཏསྶ ནཱམ པཉྷསྶ ཀཐནཾ མཡ྄ཧམེཝ བྷཱརོ. སམུཔབྱཱུལ༹ྷོཏི ཨེཀཏོ སེནཱཡ རཱསིཝསེན སམྤིཎྜིཏོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘རཱསིབྷཱུཏོ’’ཏི. ཨསིཀྑིཏོཏི སཏྟཊྛསཾཝཙྪརཱནི དྷནུསིཔྤེན སིཀྑིཏོ. དྷནུསིཔྤཾ སིཀྑིཏྭཱཔི ཀོཙི ཀཏཧཏྠོ ན ཧོཏི, ཨཡཾ པན ཨསིཀྑིཏོ ན ཀཏཧཏྠོ, པོངྑཱནུཔོངྑབྷཱཝོཡེཝ བྱཱམམུཊྛིབནྡྷོ. ཏིཎཔུཉྫམཏྟིཀཱཔུཉྫཱདཱིསཱུཏི ཨཱདི-སདྡེན པཾསུཔུཉྫཝཱལུཀཔུཉྫསཱརཕལཀཨཡོགྷནཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི. ཨཀཏཔརིཙཡོཏི ཏེསཾ སནྟིཀཱ ཝིཛ྄ཛྷནཊྛེན ཨཀཏཔརིཙཡོ. རཱཛརཱཛམཧཱམཏྟཱདིཀེ ཨུཔེཙྩ ཨསནཾ ཨུཔཱསནཾ, ན ཀཏཾ ཨུཔཱསནཾ ཨེཏེནཱཏི ཨཀཏཱུཔཱསནོ. ཨསིཀྑིཏཏཱདིནཱ བྷཱིརུབྷཱཝེན ཝཱ ཀཱཡསྶ ཚམྦྷནཾ སངྐམྤནཾ ཨུཏྟཱསོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཚམྦྷཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཝེདྷིཏཀཱཡོ’’ཏི.

དཀྑིཎེཡྻཏཱཡ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ‘‘ཨརཧཏྟམགྒེན ཀཱམཙྪནྡོ པཧཱིནོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨཙྩནྟཔྤཧཱནསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ ཏཏིཡེནེཝ ཀུཀྐུཙྩཾ པཧཱིནཾ ཧོཏི པཊིགྷསམྤཡོགཾ. ཨསེཀྑསྶ ཨཡནྟི ཨསེཀྑཾ, སཱིལཀྑནྡྷོ. ཏཡིདཾ ན ཨགྒཕལཾ སཱིལམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཨཐ ཁོ ཡཾ ཀིཉྩི ཨསེཀྑསནྟཱནེ པཝཏྟཾ སཱིལཾ, ལོཀུཏྟརོ ཨེཝ ན ཨདྷིཔྤེཏོ སིཀྑཱཡ ཛཱཏཏྟཱ, ཨེཝཾ ཝིམུཏྟིཀྑནྡྷོཔཱིཏི. སེཀྑསྶ ཨེསོཏི ཝཱ, ཨཔརིཡོསིཏསིཀྑཏྟཱ སཡམེཝ སིཀྑཏཱིཏི ཝཱ སེཀྑོ, ཙཏཱུསུ མགྒེསུ ཧེཊྛིམེསུ ཙ ཏཱིསུ ཕལེསུ སཱིལཀྑནྡྷོ. ཨུཔརི སིཀྑིཏབྦཱབྷཱཝཏོ ཨསེཀྑོ. ཝུཌྜྷིཔྤཏྟོ སེཀྑོཏི ཨསེཀྑོ. ཨགྒཕལབྷཱུཏོ སཱིལཀྑནྡྷོ ཝུཙྩེཡྻ, ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཝིཔསྶཀསྶ སཱིལསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཏཐཱ ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. སབྦཏྠཱཏི ‘‘ཨསེཀྑེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཨེཏྠ ཙ ཡཐཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ མིསྶཀཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ཨེཝཾ ཝིམུཏྟིཀྑནྡྷཱཔཱིཏི ཏདངྒཝིམུཏྟིཨཱདཡོཔི ཝེདིཏབྦཱ, ན པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིམུཏྟི ཨེཝ.

ཡེན སིཔྤེན ཨིསྶཱསོ ཧོཏི, ཏཾ ཨིསྶཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུསུསིཔྤ’’ནྟི. ཡསྶཱ ཝཱཡོདྷཱཏུཡཱ ཝསེན སརཱིརཾ སཉྫཱཏཐཱམཾ ཧོཏི, ཏཾ བལཔཙྩཡཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘བལཾ ནཱམ ཝཱཡོདྷཱཏཱུ’’ཏི. སམཔྤཝཏྟིཏོ ཧི ཝིསམཔྤཝཏྟིནིཝཱརཀདྷཱཏུ བལཾ ནཱམ, ཏེན ཏཏོ ཨཉྙཾ བལརཱུཔཾ ནཱམ ནཏྠི.

ཡསྨཱ ཨརཧཱ ཨེཝ ཨེཀནྟཏོ སོརཏོ, ཏསྶ བྷཱཝོ སོརཙྩནྟི ཨཱཧ ‘‘སོརཙྩནྟི ཨརཧཏྟ’’ནྟི. ཨེཏེ དྭེཏི ཁནྟི སོརཙྩནྟི ཨེཏེ དྭེ དྷམྨཱ. པཱནཱིཡཾ པིཝནྟི ཨེཏྠཱཏི པཔཱ, ཡོ ཀོཙི ཛལཱསཡོ ཡཾ ཀིཉྩི པཱནཱིཡཊྛཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙཏུརསྶཔོཀྑརཎཱིཨཱདཱིནཱི’’ཏི. ཨུདཀཝིཀཱུལཱདཱིསུ ཀམནྟི ཨཏིཀྐམནྟི ཨེཏེཧཱིཏི སངྐམནཱནི, སེཏུཨཱདཱིནི. སེཏུཀརཎཡུཏྟཊྛཱནེ སེཏུཾ, ཙངྐམནཀརཎཡུཏྟཊྛཱནེ ཙངྐམནཾ, མགྒཀརཎཡུཏྟཊྛཱནེ མགྒཾ ཀརེཡྻཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཎྞཱསཱ’’ཏིཨཱདི.

བྷིཀྑཱཙཱརཝཏྟནྟི ཨརིཡཱནཾ ཧིཏཾ ཝཏྟཔཊིཔཏྟིཾ. དེནྟོཔཱིཏི པི-སདྡེན ཨཁཱིཎཱསཝསྶ དེནྟོཔཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ཡསྶ ཀསྶཙིཔི དེནྟེནཔི ཀམྨཕལཾ སདྡཧིཏྭཱ ཝིཔྤསནྣཙིཏྟེནེཝ དཱཏབྦཏྟཱ. ཐནཡནྟི ཨིདཾ ཏསྶ མཧཱམེགྷབྷཱཝདསྶནཾ, ཡོ ཧི མཧཱཝསྶཾ ཝསྶཏི, སོ གཛྫནྟོ ཝིཛྫུམྨཱལཾ ཝིསྶཛྫེནྟོ པཝསྶཏི. ཨབྷིསངྑརིཏྭཱ སམོདྷཱནེཏྭཱཏི ཁཱདནཱིཡསྶ ཝིཝིདྷཛཱཏིཡཱནི སམྤིཎྜེཏྭཱ. ཏེནཱཧ ‘‘རཱསིཾ ཀཏྭཱ’’ཏི.

པཀིརཎཾ ནཱམ ཝིཀིརཎམྤི ཧོཏི ཨནེཀཏྠཏྟཱ དྷཱཏཱུནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝིཀིརཏཱི’’ཏི. པཀིརནྟོ ཝིཡ ཝཱ དཱནཾ དེཏཱིཏི ཨིམིནཱ གུཎཁེཏྟམེཝ ཨཔརིཡེསིཏྭཱ ཀརུཎཱཁེཏྟེཔི མཧཱདཱནཾ པཝཏྟེཏཱིཏི དསྶེཏི. ཏེན ‘‘པཀིརེཏཱི’’ཏི ཝདནྟེན བྷགཝཏཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཾ ཨཱགཏཏིཏྠིཡཝཱདེན ཨཔྤཊིསེདྷིཏཏཱཔི དཱིཔིཏཱ ཧོཏི. པུཉྙདྷཱརཱཏི པུཉྙམཡདྷཱརཱ པུཉྙཱབྷིསནྡཱ. སིནེཧཡནྟཱིཏི ཐཱུལདྷཱརེནཔི སིནེཧེན སིནིདྡྷཾ ཀརོནྟཱི. ཀིལེདཡནྟཱིཏི ཨལླབྷཱཝཾ པཱཔཡནྟཱི. ཡཐཱཡཾ པུཉྙདྷཱརཱ དཱཏཱརཾ ཨནྟོ སིནེཧེཏི པཱུརེཏི ཨབྷིསནྡེཏི, ཨེཝཾ པཊིགྒཱཧཀཱནམྤི ཨནྟོ སིནེཧེཏི པཱུརེཏི ཨབྷིསནྡེཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དདཾ པིཡོ ཧོཏི བྷཛནྟི ནཾ བཧཱུ’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༥.༣༤) ཨེཝཾ སནྟེཔི ‘‘དཱཏཱརཾ ཨབྷིཝསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཨཊྛཀཐཱཡཾ དཱཡཀཝསེནེཝ ‘‘སིནེཧེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཡསྨཱ ཝཱ པཊིགྒཱཧཀསྶ སིནེཧུཔྤཏྟི ཨཱམིསནིསྶིཏཱཏི དཱཡཀཝསེནེཝ ཝུཏྟཾ.

ཨིསྶཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. པབྦཏཱུཔམསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༦. ཁཏྟིཡཱཏི ཨབྷིསེཀཔྤཏྟཱ. ཨིསྶརིཡམདོ ཀཱམགེདྷོ. པཐཝིམཎྜལསྶ མཧནྟཏཱ ཏཾནིཝཱསིནཾ ཨནུཡནྟཏཱཏི སབྦམིདཾ ཡཐིཙྪིཏསྶ རཱཛཀིཙྩསྶ སུཁེན སམིཛ྄ཛྷནསྶ ཀཱརཎཀིཏྟནཾ. ཡཱདིསེ རཱཛཀིཙྩེ ཨུསྶུཀྐཾ ཨཱཔནྣོ, ཏཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེས ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨནྟརགམནཱནཱིཏི ཏིཎྞཾ ནིརནྟརགམནཱནཾ ཨནྟརནྟརཱ གམནཱནི. ཙོརཱ ཙིནྟཡིཾསཱུཏི ཨེཀོ ཨནྟརབྷོགིཀོ རཱཛཱཔརཱདྷིཀོ པཉྩསཏམནུསྶཔརིཝཱརོ ཙོརིཡཾ ཀརོནྟོ ཝིཙརཏི, ཏེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ.

‘‘ཨཡུཏྟཾ ཏེ ཀཏ’’ནྟི སཙཱཧཾ ཝཀྑཱམཱིཏི ཡོཛནཱ. དྷུརཝིཧཱརེཏི རཐསྶ དྷུརཾ ཝིཡ ནགརསྶ དྷུརབྷཱུཏེ ཝིཧཱརེ. སནྠམྦྷིཏུནྟི ཝིསྶཱསབྷཱཝེན ཨུཔཊྛཱཏུཾ. སདྡྷཱཡིཀོཏི སདྡྷཱཡ ཨཡིཏབྦོ, སདྡྷེཡྻོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘སདྡྷཱཏབྦོ’’ཏི. པཙྩཡིཀོཏི པཏྟིཡཱཡིཏབྦོ. ཨབྦྷསམཾ པུཐུལབྷཱཝེན. ནིཔྤོཐེནྟོཏི ནིམྨདྡེནྟོ. སཎྷཀརཎཱིཡཾ ཨཏིསཎྷཾ པིསནྟོ ནིསདཔོཏོ ཝིཡ པིསནྟོ.

དྷམྨཙརིཡཱཏིཨཱདིཏྟམྤི སཱིསཾ ཙེལཉྩ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑིཏྭཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟི ཨེཝ ཀཱཏབྦཱ ཏསྶཱ ཨེཝ པརལོཀེ པཏིཊྛཱབྷཱཝཏོ. ཨཱཙིཀྑཱམཱིཏི ཀཐེམི, ཀཐེནྟོ ཙ ཡཐཱ ཏམཏྠཾ སམྨདེཝ རཱཛཱ ཛཱནཱཏི, ཨེཝཾ ཛཱནཱཔེམཱིཏི. ནིཔྥཏྟི ཡུདྡྷེན ཀཱཏབྦཨཏྠསིདྡྷི. ཝིསིནོཏི བནྡྷཏི ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི ཝིསཡོ, སམཏྠབྷཱཝོ. མནྟསམྤནྣཱཏི སམྤནྣརཱཛམནྟཱ. མཧཱཨམཙྩཱཏི མཧོསདྷཱདིསདིསཱ ནཱིཏིསཏྠཚེཀཱ ཨམཙྩཔུརིསཱ. ཨུཔལཱཔེཏུནྟི པརེསཾ ཨནྟརེ ཝིརོདྷཏྠཾ སངྒཎྷིཏུཾ.

དྭེཡེཝ པབྦཏཱཏི པབྦཏསདིསཱ དྭེཡེཝ གཧིཏཱ. རཱཛོཝཱདེཏི རཱཛོཝཱདསུཏྟེ. ཨཱགཏཱཝ ཏཏྟནྟིཡཱ ཨནུརཱུཔཏྠཾ. ཝིལུམྤམཱནཱཏི ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ. ཝིཔཏྟཱིཏི བྷོགཔརིཧཱནཱདིཝིནཱསོ. ཧཏྠིཡུདྡྷཱདཱིཧི ཛརཱམརཎཾ ཛིནིཏུཾ ན སཀྐཱ སཏྟསྶ ཨཝིསཡབྷཱཝཏོ. ཡེན པན ཛིནིཏུཾ སཀྐཱ, ཏཾ དསྶེནྟོ བྷགཝཱ ‘‘བུདྡྷེ…པེ… ནིཝེསཡེ’’ཏི ཨཱཧ. རཏནཏྟཡེ ཧི སདྡྷཱ ནིཝིཊྛཱ མཱུལཛཱཏཱ པཏིཊྛིཏཱ ཨེཀནྟཏོ ཛརཱམརཎཝིཛཡཱཡ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏསྨཱ སདྡྷ’’ནྟི.

པབྦཏཱུཔམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཏཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཀོསལསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༤. མཱརསཾཡུཏྟཾ

༡. པཋམཝགྒོ

༡. ཏཔོཀམྨསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༧. ཨུརུཝེལཱཡ སམཱིཔེ གཱམོ ཨུརུཝེལགཱམོ, ཏཾ ཨུརུཝེལགཱམཾ ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན སམྨདེཝ སབྦདྷམྨེ བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨབྷིསམྦོདྷི, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཙ བྷགཝཱ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྶ པཉྩཙཏྟཱལཱིསཱཡ ཝསྶེསུ ཨཱདིཏོ པནྣརས ཝསྶཱནི པཋམབོདྷི, ཨིདྷ པན སཏྟཱཧབྦྷནྟརམེཝ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷིསམྦུདྡྷོ ཧུཏྭཱ ཨནྟོསཏྟཱཧསྨིཾ ཡེཝཱ’’ཏི. ཨསུཁབྷཱཝེན ཨཉྙེཧི ཀཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ དུཀྐརཾ ཀརོཏཱིཏི དུཀྐརཀཱརོ, སོ ཨེཝ ཨིཏྠིལིངྒཝསེན དུཀྐརཀཱརིཀཱ. ཏཱཡ མུཏྟོ ཝཏམྷཱིཏི ཙིནྟེསི. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ཏཾ ལོཀནཱཐོ ཚབྦསྶཱནི སམནུཡུཉྫཏི? ཀམྨཔཱིལི༹ཏཝསེན. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨཔདཱནེ (ཨཔ. ཐེར ༡.༣༩.༩༢-༩༤) –

‘‘ཨཝཙཱཧཾ ཛོཏིཔཱལོ, སུགཏཾ ཀསྶཔཾ ཏདཱ;

ཀུཏོ ནུ བོདྷི མུཎྜསྶ, བོདྷི པརམདུལླབྷཱ.

‘‘ཏེན ཀམྨཝིཔཱཀེན, ཨཙརིཾ དུཀྐརཾ བཧུཾ;

ཚབྦསྶཱནུརུཝེལཱཡཾ, ཏཏོ བོདྷིམཔཱཔུཎིཾ.

‘‘ནཱཧཾ ཨེཏེན མགྒེན, པཱཔུཎིཾ བོདྷིམུཏྟམཾ;

ཀུམྨགྒེན གཝེསིསྶཾ, པུབྦཀམྨེན ཝཱརིཏོ’’ཏི.

མཱརེཏཱིཏི ཝིབཱདྷེཏི. ཝིཔཏྟིཨཱདིསཾཡོཛནཉྷི སཱདྷཱུནཾ པརམཏྠཏོ མརཎཾ སཙྩཔཊིཝེདྷམཱརཎཏྟཱ, པཱཔཏརཏྟཱ པཱཔཏམོཏི པཱཔིམཱ. སཱ ཙསྶ པཱཔཏམཏཱ པཱཔཝུཏྟིཏཱཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཱཔེ ནིཡུཏྟོ’’ཏི. ཨདྷིཔཏཱིཏི ཀཱམཱདྷིཔཏི. ཨཔྤཧཱིནཀཱམརཱགེ ཨཏྟནོ ཝསེ ཝཏྟེཏཱིཏི ཝསཝཏྟཱི. ཏེསཾཡེཝ ཀུསལཀམྨཱནཾ ཨནྟཾ ཀརོཏཱིཏི ཨནྟཀོ. ཝཊྚདུཀྑཏོ ཨཔརིམུཏྟཔཙྩཡཏྟཱ ནམུཙི. མཏྟཱནཾ པམཏྟཱནཾ བནྡྷཱུཏི པམཏྟབནྡྷུ.

ཏཔོཀམྨཱཏི ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགཏོ. ཨཔརདྡྷོཏི ཝིརཛ྄ཛྷསི. ‘‘ཨཔརཱདྷོ’’ཏིཔི ཨཏྠི, སོཡེཝ ཨཏྠོ. ཀཱཡཀིལམཐཾ ཨནུཡུཉྫནྟོ ཡེབྷུཡྻེན ཨམརཏྠཱཡ ཨནུཡུཉྫཏི, སོ ཙ ཀམྨཝཱདཱིཧི ཨནུཡུཉྫིཡམཱནོ དེཝཏྠཱཡ སིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨམརབྷཱཝཏྠཱཡཱ’’ཏི. སབྦཾ ཏཔནྟི སབྦཾ ཨཏྟཔརིཏཱཔནཾ. ཨཏྠཱཝཧཾ ན བྷཝཏི བོདྷིཡཱ ཨནུཔཱཡཏྟཱ. ཀིཉྩསྶཱཏི ཀིཉྩི སིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཕིཡཱརིཏྟཾཝ དྷམྨནཱིཏི དྷམྨཾ ཝུཙྩཏི ཝཎྞུ, སོ ཨིདྷ ‘‘དྷམྨ’’ནྟི ཝུཏྟོ, དྷམྨནི ཝཎྞུཔདེསེཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨརཉྙེ’’ཏི. ཨུབྷོསུ པསྶེསུ ཕིཡཱཧི ཨཱཀཌྜྷེཡྻ ཙེཝ ཨརིཏྟེཧི ཨུཔྤཱིལེ༹ཡྻ ཙ.

སམྨཱཝཱཙཱཀམྨནྟཱཛཱིཝཱ གཧིཏཱ མགྒསཱིལསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. སམཱདྷིནོ ཧི གཧཎེན སམྨཱཝཱཡཱམསཏིསམཱདྷཡོ གཧིཏཱ ཨུཔཀཱརབྷཱཝཏོ. པཉྙཱཡཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. བུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏེནཱཏི བོདྷོ. མགྒོཏི ཨཱཧ ‘‘བོདྷཱཡཱཏི མགྒཏྠཱཡཱ’’ཏི. ཀཐཾ པན མགྒཾ མགྒཏྠཱཡ བྷཱཝེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཏེན ཡཐཱ ཡཱགུཔཙནཱརམྦྷོ ཡཱཝདེཝ ཡཱགུཨཏྠོ, ཨེཝཾ མགྒབྷཱཝནཱརམྦྷོ མགྒཱདྷིགམཏྠཱཡཱཏི དསྶེཏི. ཨཱརམྦྷོཏི ཙ ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱཡ བནྡྷཱཔནཾ དཊྛབྦཾ. ཀེཙི པན ‘‘མགྒནྟི ཨརིཡམགྒཾ, བོདྷཱཡཱཏི ཨརཧཏྟསམྦོདྷཱཡ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘པཏྟོསྨི པརམསུདྡྷི’ནྟི ཨིདམྤི ཝཙནཾ སམཏྠིཏ’’ནྟི ཝདནྟི, ཨཔརེ པན ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསམྦོདྷཱཡཱཏི. སོ ཧི སབྦསྨཱཔི བོདྷིཏོ ཨུཏྟརིཏརོ’’ཏི. ནིཧཏོ ནིབྦིསེཝནབྷཱཝཾ པཱཔིཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘པརཱཛིཏོ’’ཏི.

ཏཔོཀམྨསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཧཏྠིརཱཛཝཎྞསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༨. ཨནྡྷབྷཱཝཀཱརཀེཏི པཙུརཛནསྶ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎུཔྤཏྟིནིཝཱརཎེན ཨནྡྷབྷཱཝཀཱརཀེ. མཧཱཏམེཏི མཧཏི ཏམསི. པཱསཱཎཕལཀེ མཧཱཙཱིཝརཾ སཱིསེ ཋཔེཏྭཱཏི ཨེཏེན ཏཾ ཕལཀཾ ཨཔསྶཱཡ ནིསིནྣོཏི དསྶེཏི. པདྷཱནནྟི བྷཱཝནཾ. པརིགྒཎྷམཱནོཏི སབྦསོ གཎྷནྟོ ཨཝིསྶཛྫེནྟོ, བྷཱཝནཾ ཨནུཡུཉྫནྟོ ཨནུཔུབྦསམཱཔཏྟིཡོ ཕལསམཱཔཏྟིཉྩ མནསིཀརོནྟོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ནནུ ཙཱ’’ཏིཨཱདི. ཨརིཊྛཀོཏི ཨརིཊྛཀཝཎྞོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཱལ༹ཀོ’’ཏི.

དཱིགྷམདྡྷཱནནྟི ཙིརཏརཾ ཀཱལཾ. སཾསརནྟི ཨཱསཱདནཱདྷིཔྤཱཡེན སཉྩརནྟོ, ཨལཾ ཏུཡ྄ཧཾ ཨེཏེན ནིཔྤཡོཛནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ན ཧི ཏེན མཱརསྶ ཀཱཙི ཨཏྠསིདྡྷཱིཏི.

ཧཏྠིརཱཛཝཎྞསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སུབྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣༩. སུསཾཝུཏཱཏི མགྒསཾཝརེན སུཊྛུ སཾཝུཏཱ. སུཔིཧིཏཱཏི སུཊྛུ པིཧིཏཱ. ཝསཱནུགཱཏི ཀཱཡཱདིདྭཱརཝསཱནུགཱ ཝསཝཏྟིནོ ན ཧོནྟི. བདྡྷཙརཱཏི པཊིབདྡྷཙརིཡཱཏི.

སུབྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. པཋམམཱརཔཱསསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༠. ཨུཔཱཡམནསིཀཱརེནཱཏི ཨནིཙྩཱདཱིསུ ཨནིཙྩཱདིཏོ མནསིཀརཎེན. ཨུཔཱཡཝཱིརིཡེནཱཏི ཨནུཔྤནྣཱཀུསལཱནཾ ཨནུཔྤཱདནཱཡ ཝིདྷིནཱ པཝཏྟཝཱིརིཡེན. ཀཱརཎཝཱིརིཡེནཱཏི ཨནུཔྤནྣཱནུཔྤཱདནཱདིཨཏྠསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏེན ཝཱིརིཡེན. ཨནུཔྤནྣཔཱཔཀཱནུཔྤཱདནཱདིཨཏྠཱནི ཧི ཝཱིརིཡཱནི ཡདཏྠཾ ཧོནྟི, ཏཾ ཨཏྠཾ སཱདྷེནྟིཡེཝཱཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠསྶ དཱིཔཀོ སམྨཱ-སདྡོ. ཡོནིསོསམྨཱསདྡེན ཧི ཨུཔཱཡཀཱརཎཏྠདཱིཔཀཏཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨུཔཱཡཝཱིརིཡེན ཀཱརཎཝཱིརིཡེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟི ཨུཀྐཊྛནིདྡེསེན. མཱརེན ‘‘མཡ྄ཧཾ ཁོ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིཀཾ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱཔི ན ཏུསྶཏཱི’’ཏིཨཱདི.

ཀིལེསཔཱསེནཱཏི ཀིལེསམཱརསྶ ཨུཔཱཡབྷཱུཏེན. ཀིལེསམཱརོ ཧི སཏྟེ ཀཱམགུཎཔཱསེཧི ནིབནྡྷཏི, ན པན སཡམེཝ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡེ དིབྦཱ ཀཱམགུཎསངྑཱཏཱ’’ཏིཨཱདི. མཱརབནྡྷནེཏི ཀིལེསམཱརསྶ བནྡྷནཊྛཱནེ, བྷཝཙཱརཀེཏི ཨཏྠོ. ན མེ སམཎ མོཀྑསཱིཏི ཨིདཾ མཱརོ ‘‘ཨནུཏྟརཱ ཝིམུཏྟི ཨནུཔྤཏྟཱ, ཝིམུཏྟཱ སབྦཔཱསེཧཱི’’ཏི ཙ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ཨསདྡཧནྟོ ཝདཏི སདྡཧནྟོཔི ཝཱ ‘‘ཨེཝམཡཾ པརེསཾ སཏྟཱནཾ མོཀྑཱཡ ཨུསྶཱཧཾ ན ཀརེཡྻཱ’’ཏི ཨཏྟནོ ཀོཧཉྙེ ཋཏྭཱ ཝདཏི.

པཋམམཱརཔཱསསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. དུཏིཡམཱརཔཱསསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༡. ཨནུཔུབྦགམནཙཱརིཀནྟི གཱམནིགམརཱཛདྷཱནཱིསུ ཨནུཀྐམེན གམནསངྑཱཏཾ ཙཱརིཀཾ. ཨེཝཾ ཧི གཏེསཱུཏི ཨེཝཾ ཏུམྷེསུ བཧཱུསུ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཏེསུ.

ཨཱདིམྷི ཀལྱཱཎཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨཱདིཀལྱཱཎཾ, ཏཐཱ སེསེསུ. སཱསནསྶ ཨཱདི སཱིལཾ མཱུལཀཏྟཱ. ཏསྶ སམཐཱདཡོ མཛ྄ཛྷཾ སཱསནསམྤཏྟིཡཱ ཝེམཛ྄ཛྷབྷཱཝཏོ. ཕལནིབྦཱནཱནི པརིཡོསཱནཾ ཏདདྷིགམཏོ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ. སཱསནེ སམྨཱཔཊིཔཏྟི ནཱམ པཉྙཱཡ ཧོཏི, ཏསྶཱ ཙ སཱིལཾ སམཱདྷི ཙ མཱུལནྟི ཨཱཧ ‘‘སཱིལསམཱདྷཡོ ཝཱ ཨཱདཱི’’ཏི. ཡསྨཱ པཉྙཱ ཨནུབོདྷཔཊིཝེདྷཝསེན དུཝིདྷཱ, ཏསྨཱ ཏདུབྷཡཾ གཎྷནྟོ ‘‘ཝིཔསྶནཱམགྒཱ མཛ྄ཛྷ’’ནྟི ཨཱཧ. པཉྙཱནིཔྥཏྟི ཕལཀིཙྩཾ, ནིབྦཱནསཙྪིཀིརིཡཱ པན སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ པརིཡོསཱནཾ ཏཏོ པརཾ ཀཏྟབྦཱབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཕལནིབྦཱནཱནི པརིཡོསཱན’’ནྟི. ཕལགྒཧཎེན ཧི སཨུཔཱདིསེསནིབྦཱནཾ གཡ྄ཧཏི, ཨིཏརེན ཨིཏརཾ, ཏདུབྷཡཝསེན པཊིཔཏྟིཡཱ ཨོསཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཕལནིབྦཱནཱནི པརིཡོསཱན’’ནྟི. ‘‘ཏསྨཱཏིཧ ཏྭཾ, བྷིཀྑུ, ཨཱདིམེཝ ཝིསོདྷེཧི ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ. ཀོ ཙཱདི ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ? སཱིལཉྩ སུཝིསུདྡྷཾ, དིཊྛི ཙ ཨུཛུཀཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༣༦༩) ཝཙནཏོ སཱིལདིཊྛུཛུཀཏཱཡ མཏྠཀབྷཱུཏཱ ཝིཔསྶནཱ, ཏདདྷིཊྛཱནཱ སཱིལསམཱདྷཱིཏི ཨིམེ ཏསྶ སཱསནསྶ མཱུལནྟི ཨཱཧ ‘‘སཱིལསམཱདྷིཝིཔསྶནཱ ཝཱ ཨཱདཱི’’ཏི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཀིཉྩཱཔི ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ སམུདཱཡོ ནཏྠི, ཡེསུ པན ཨཝཡཝེསུ སམུདཱཡརཱུཔེན ཨཔེཀྑིཏེསུ གཱཐཱཏི སམཉྙཱ, ཏཾ ཏཏོ བྷིནྣཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཙཏུཔྤདིཀགཱཐཱཡ ཏཱཝ པཋམཔཱདོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པཉྩཔདཚཔྤདཱནཾ གཱཐཱནཾ ཨཱདིཔརིཡོསཱནགྒཧཎེན ཨིཏརེ དུཏིཡཱདཡོ ཏཡོ ཙཏྟཱརོ ཝཱ མཛ྄ཛྷནྟི ཨཝུཏྟསིདྡྷམེཝཱཏི ན ཝུཏྟཾ. ཨེཀཱནུསནྡྷིཀསུཏྟསྶཱཏི ཨིདཾ བཧུཝིབྷཱགཾ ཡཐཱནུསནྡྷིནཱ ཨེཀཱནུསནྡྷིཀཾ སུཏྟཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཨིཏརསྶ པན ཏེཡེཝ དེསེཏབྦདྷམྨཝིབྷཱགེན ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནབྷཱགཱ ལབྦྷནྟི. ནིདཱནནྟི ཀཱལདེསཀཔརིསཱདི-ཨཔདིསནལཀྑཎཱདིཀོ ཨཏྠོ. ཨིདམཝོཙཱཏི ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ. ཏེན ཏདཝསེསནིགམནཔཱལི༹ཾ སངྒཎྷཱཏི. ཨནེཀཱནུསནྡྷཱིཀསྶ སཧ ནིདཱནེན པཋམོ ཨནུསནྡྷི ཨཱདི. སཧ ནིགམནེན པཙྪིམོ པརིཡོསཱནཾ, ཨིཏརེན མཛ྄ཛྷིམནྟིཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཱནི ཝེདིཏབྦཱནི.

སཱཏྠཀནྟི ཨཏྠསམྤཏྟིཡཱ སཱཏྠཀཾ ཀཏྭཱ. སབྱཉྫནནྟི བྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ སབྱཉྫནཾ. སམྤཏྟི ཙ ནཱམ པརིཔུཎྞབྱཉྫནཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘བྱཉྫནེཧི…པེ… དེསེཏཱ’’ཏི. སཀལཔརིཔུཎྞནྟི སབྦསོ པརིཔུཎྞཾ སཱིལཱདིཔཉྩདྷམྨཀྑནྡྷཔཱརིཔཱུརིཡཱ. ནིརུཔཀྐིལེསཾ དིཊྛིམཱནཱདིཨུཔཀྐིལེསཱབྷཱཝཏོ. ཨཝིསེསཏོ ཏིསྶོ སིཀྑཱ སཀལེ སཱསནེ བྷཝནྟི. དྷམྨོཏི པན བྲཧྨཙརིཡཾ ཝཱ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཏམེསཱནཾ ཁོ, བྷནྟེ, བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙིརཊྛིཏིཀཾ ཨཧོསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡༨) ཝིཡ. དུཀཱུལསཱཎིཡཱ པཊིཙྪནྣཱ ཝིཡ, ན ཏུ པཱཀཱརསེལཱདིཔཊིཙྪནྣཱ ཝིཡ. ཏེན དྷམྨནིརུཏྟིཡཱ སཀལཀིལེསཱནཾ པཧཱནཱནུབྷཱཝཾ ཝདཏི. ཨལཱབྷཔརིཧཱནིཡཱ, ན ལདྡྷཔརིཧཱནིཡཱ. ཨཌྜྷུཌྜྷཱནཱིཏི པཉྩསཏཱདྷིཀཱནི ཏཱིཎི པཱཊིཧཱརིཡསཧསྶཱནི. སཱཏནྟི སུཁཾ.

དུཏིཡམཱརཔཱསསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. སཔྤསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༢. སུརཱཀཱརཀཱནནྟི པིཊྛསུརཱཡོཛནཀཱནཾ. ཀོསལཱནཾ ཨིསྶརོཏི ཀོསལོ, ཀོསལརཱཛསྶ ཨཡནྟི ཀོསལིཀཱ. པརིབྷོགཔཱཏཱིཏི བྷཏྟཔརིབྷོཛནཏྠཱཡ པཱཏི པརིབྷོགཔཱཏི. ཀམྨཱརུདྡྷནཔཎཱལི༹ཡཱཏི ཀམྨཱརུདྡྷནཔཎཱལི༹མུཁེ. དྷམམཱནཱཡཱཏི དྷམིཡམཱནཱཡ. ཏཾ པན ཡསྨཱ བྷསྟཝཱཏེཧི པཱུརིཏཾ ནཱམ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘བྷསྟཝཱཏེན པཱུརིཡམཱནཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ནིཡཱམབྷཱུམིཡནྟི བྷགཝཏོ པཊིསལླཱནཊྛཱནེ སཉྩརནྟཾ མཱརཾ མཾསཙཀྑུནཱཝ དིསྭཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཛྫུལཏཱལོཀེནཱ’’ཏི.

སེཡྻཏྠཱཡཱཏི སེཡྻཱནིསཾསཱཡ. ཏེནཱཧ ‘‘ཋསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཏྟསཉྙཏོཏི ཨཏྟབྷཱཝེན སཾཡཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘སཾཡཏཏྟབྷཱཝོ’’ཏི. ཏཾསཎྛིཏསྶཱཏི ཏསྨིཾ ཧཏྠཔཱདཀུཀྐུཙྩརཧིཏེ བུདྡྷམུནིསྨིཾ ཨཝཊྛིཏསྶ. ཝོསྶཛྫ ཙརེཡྻ ཏཏྠ སོཏི ཨིམིནཱ བྷགཝཱ ཏཾ བྱཱཀརམཱནོ ཝིབྷིཾསིཏཱ བུདྡྷཱནཾ ཀིཾ ཀརིསྶཏི བྷཡཱབྷཱཝཏོ? ཀེཝལཾ པན ཨནཊྛཝལིཀཾ ཨུཔྤཱིལེ༹ནྟོ ཝིཡ ཏྭམེཝ ཨཱཡཱསཾ ཨཱཔཛྫིསྶསཱིཏི མཱརཾ སནྟཛྫེཏི.

བྷེརཝཱཏི ཨཝཱིཏརཱགཱནཾ བྷཡཛནཀཱ. ཏཏྠཱཏི ཏཾནིམིཏྟཾ. ཕལེཡྻཱཏི བྷིཛྫེཡྻ. སཏྟིསལླནྟི སཏྟིསངྑཱཏཾ པུཐུསལླཾ. ཨུརསྨིཾ ཙཱརཡེཡྻུནྟི ཕཱསུཾ ཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ཋཔེཡྻུཾ ཨུགྒིརེཡྻུཾ. ཁནྡྷུཔདྷཱིསཱུཏི ཁནྡྷསངྑཱཏེསུ ཨུཔདྷཱིསུ. ཏཱཎཾ ཀརོནྟི ནཱམཱཏི ཏཏོ བྷཡནིམིཏྟཏོ ཨཏྟནོ ཏཱཎཾ ཀརོནྟི ནཱམ.

སཔྤསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སུཔཏིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༣. ཨུཏུགཱཧཱཔནཏྠཾ དྷོཝིཏྭཱ, ན རཛོཛལླཝིཀྑཱལནཏྠཾ. ཏེནཱཧ ‘‘བུདྡྷཱནཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི. དྷོཏཔཱདཀེ གེཧེཏི དྷོཏཔཱདེཧི ཨཀྐམིཏབྦཀེ. ཝཏྟབྷེདོ ནཱམ ནཏྠི དྷམྨསྶཱམིབྷཱཝཏོ. ཝཏྟསཱིསེ ཋཏྭཱ དྷོཝནྟི ཨཉྙེསཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཏྠཾ. སོཔྤཔརིགྒཱཧཀེནཱཏི ཨེཏྠ སོཔྤཾ ནཱམ ནིདྡཱཡ ཨནྟརནྟརཱ པཝཏྟཀིརིཡམཡཙིཏྟཔྤཝཏྟིརཧིཏཱ ནིརནྟརབྷཝངྒསནྟཏཱིཏི ཏཾ སབྷཱཝཏོ པཡོཛནཏོ ཀཱལཔརིཙྪེདཏོ པརིགྒཱཧཀཾ ཨུཔརིནིདྡེསསཏིསམྤཛཉྙཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘སོཔྤཔརིགྒཱཧཀེན སཏིསམྤཛཉྙེནཱ’’ཏི. ཀེཙི པན ‘‘ནིདྡཱསོཔྤནཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ བྷགཝཏོ སོཔྤཾ ཧཱིལེ༹ནྟོ ཝདཏི.

ཀིཾ ནཱུཏི ཨེཏྠཾ ཀིནྟི ཧེཏུནིསྶཀྐེ པཙྩཏྟཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀསྨཱ ནུ སུཔསཱི’’ཏི? དུབྦྷགོ ཝུཙྩཏི ནིསྶིརིཀོ བྷིནྣབྷགོ, སོ པན མཏསདིསོ ཝིསཉྙིསདིསོ ཙ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མཏོ ཝིཡ ཝིསཉྙཱི ཝིཡ ཙཱ’’ཏི.

ཨཱདིནཱཏི ཨཱདི-སདྡེན ‘‘བཱཧིརསྶ ཨུཔཱདཱཡ ཨཊྛཱརསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༨༤༢) ཨཱགཏཾ ཏཎྷཱཀོཊྛཱསཾ སངྒཎྷཱཏི. ཏཏྠ ཏཏྠ ཝིསཏྟཏཱཡཱཏི ཏམྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ཝིསེསཏོ ཨཱསཏྟབྷཱཝེན. ཝིསསྶ དུཀྑནིབྦཏྟཀཀམྨསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝིསམཱུལཏཱ ཝིསཾ ཝཱ དུཀྑདུཀྑཱདིབྷཱུཏཝེདནཱ མཱུལཾ ཨེཏསྶཱཏི ཝིསམཱུལཱ, ཏཎྷཱ. ཏསྶ རཱུཔཱདིཀསྶ དུཀྑསྶ པརིབྷོགོ, ན ཨམཏསྶཱཏི ཝིསཔརིབྷོགཏཱ. ཀཏྠཙི ནེཏུནྟི ཀཏྠཙི བྷཝེ སབྦཐཱ ནེཏུཾ? པརིཀྑཡཱཏི སབྦསོ ཁཱིཎཏྟཱ. ཏུཡ྄ཧཾ ཀིཾ ཨེཏྠཱཏི སབྦུཔདྷིཔརིཀྑཡཱ སུདྡྷསྶ མམ པཊིཔཏྟིཡཾ ཏུཡ྄ཧཾ ཀིཾ ཨུཛ྄ཛྷཱཡནཾ? ཀེཝལཾ ཝིགྷཱཏོཡེཝ ཏེཏི དསྶེཏི.

སུཔཏིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ནནྡཏིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༤. ཨཊྛམཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ.

ནནྡཏིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. པཋམཨཱཡུསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༥. པཎྞཱསཾ ཝཱ ཝསྶཱནི ཛཱིཝཏི ཝསྶསཏཏོ ཨུཔརི སེཡྻཐཱཔི ཐེརོ ཨནུརུདྡྷོ. སཊྛི ཝཱ ཝསྶཱནི སེཡྻཐཱཔི ཐེརོ བཱཀུལོ. པཊིཧརིཏྭཱ པཙྩནཱིཀབྷཱཝེ སཱཏཾ སུཁཾ ཨེཏསྶཱཏི པཙྩནཱིཀསཱཏོ, ཏབྦྷཱཝོ པཙྩནཱིཀསཱཏཏཱ, ཏཱཡ. ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨབྷཱསི པཊིཝཙནཾ ཛཱནམཱནོཝ.

ན ཧཱིལེ༹ཡྻ ན ཛིགུཙྪེཡྻ. ཨེཝནྟི སོ དཱརཀོ ཝིཡ ཀིཉྩི ཨཙིནྟེནྟོ སཔྤུརིསོ ཙརེཡྻ, ཨེཝཾ ཧིསྶ ཙིཏྟདུཀྑཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཛྫལིཏསཱིསོ ཝིཡ ཙརེཡྻཱཏི ཡཐཱ པཛྫལིཏསཱིསོ པུརིསོ ཨཉྙཾ ཀིཉྩི ཨཀཏྭཱ ཏསྶེཝ ཝཱུཔསམཱཡ ཝཱཡམེཡྻ, ཨེཝཾ སཔྤུརིསོ ཨཱཡུཾ པརིཏྟནྟི ཉཏྭཱ ཏེནེཝ ནཡེན སབྦསངྑཱརགཏཾ ཨནིཙྩཾ, ཨནིཙྩཏྟཱ ཨེཝ དུཀྑཾ, ཨནཏྟཱཏི ཝིཔསྶནམྤི ཨོཏརིཏྭཱ ཏཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེནྟོཔི སངྑཱརཝིགམཱཡ ཙརེཡྻ པཊིཔཛྫེཡྻ.

པཋམཨཱཡུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. དུཏིཡཨཱཡུསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༦. ནེམཱིཝཱཏི ནེམིསཱིསེན ཙཀྐཾ ཝདཏི. ཀུབྦརཾ ཨནུཔརིཡཱཡཏཱིཏི ཀུབྦརཾ ཨནུཔརིཝཏྟཏི. ཏཐཱབྷཱུཏོ པན སོ ཏཾ ཨཛཧནྟོཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ན ཝིཛཧཏཱི’’ཏི. ཨཱཡུ ཨནུཔརིཡཱཡཏཱིཏི མཙྩཱནཾ ཨཱཡུ གཏམྤི པཙྩཱགཙྪཏཱིཏི བྷགཝཏོ པཊཱཎི ཧུཏྭཱ ཝདཏི, བྷགཝཱ པན ཏཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ‘‘ཨཙྩཡནྟི ཨཧོརཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱཡུནོ ཨཙྩཡགམནམརཎཏཾཡེཝ པཝེདེསི.

དུཏིཡཨཱཡུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡཝགྒོ

༡. པཱསཱཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༧. པཝིཛ྄ཛྷཱིཏི པབྦཏཾ སབྦཏོ པཝཏྟེནྟོ ཏཏོ ཏཏོ ནིསྶཛྫི. སཀལནྟི སབྦབྷཱགཝནྟཾ, ནིསྶེསནྟི ཨཏྠོ.

པཱསཱཎསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཀིཾནུསཱིཧསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༨. ཝིཙཀྑུཀམྨཱཡཱཏི ཝིཙཀྑུབྷཱཝཀཱམཏཱཡ. ཡཐཱ སཱ བྷགཝཏོ དེསིཡམཱནཾ དྷམྨཾ ཨཏྟནོ པཉྙཱཙཀྑུནཱ ན པསྶིཏུཾ སཀྐོཏི, ཨེཝཾ ཀཱཏུཾ ཀཱམཏཱཡ. ཏེནཱཧ ‘‘པརིསཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཝིནཱསེཏུཾ ན སཀྐོཏི བྷེརཝཱརམྨཎེ བྷཱཡནསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོ. དསབལཔྤཏྟཱཏི དསཧི བལེཧི སམནྣཱགཏཱ.

ཀིཾནུསཱིཧསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སཀལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤༩. མནྡབྷཱཝེནཱཏི ཛལ༹བྷཱཝེན མོམཱུཧབྷཱཝེནཱཏི མཧཱམཱུལ༹ྷཏཱཡ. ཀབྦཀརཎེན མཏྟོཏི ཀབྦཀིརིཡཱཔསུཏཏཱདིཝསེན མཏྟོ ཀབྦཾ ཀཏྭཱ. ཀིམིདཾ སོཔྤསེཝཱཏི ཨིདཾ ཏཝ སོཔྤཾ ཀིམཏྠཾ, པུརིསེན ནཱམ པུརིསཏྟཀརེན བྷཝིཏབྦཾ, ན སོཔྤཏིཡེཝ. ཨཏྠཾ སམཱགནྟྭཱཏི པརམཏྠཾ ནིབྦཱནཾ སམྨཱ ཨཱགནྟྭཱ ཨདྷིགནྟྭཱ. ཨསངྒ…པེ… ནཏྠི སབྦསོ སིདྡྷཏྠབྷཱཝཏོ. ཛགྒནྟོཏི ཛཱགརནྟོ པུརིསོ ཝིཡ, ན བྷཱཡཱམི བྷཡཧེཏཱུནཾ ཨབྷཱཝཱ. ནཱནུཏཔནྟི སབྦཏྠ སབྦདཱཔི ཝིསྶཊྛབྷཱཝཏོ, མཱམནྟི མམཾ. གཱཐཱསུཁཏྠཉྷི དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཋིཏཏྟཱཏི ཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱཡ པརིཙྪིཛྫཏྟཱ. ཧཱནིནྟི ཀསྶཙི ཛཱནིཾ.

སཀལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. པཏིརཱུཔསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༠. ཨནུརུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏེནཱཏི ཨནུརོདྷོ, རཱགོ. ཝིརུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏེནཱཏི ཝིརོདྷོ, པཊིགྷོ. ཏེསུ ཨནུརོདྷཝིརོདྷེསུ ཏནྣིམིཏྟཾ སཛྫཏི ནཱམ སངྒཾ ཀརོཏི ནཱམ, ཨནུརོདྷཝིརོདྷུཔྤཱདནམེཝ ཙེཏྠ སཛྫནཾ. ཡདཉྙམནུསཱསཏཱིཏི ཡཾ ཨཉྙེསཾ ཨནུསཱསནཾ, ཏཾ ཏེསཾ ཧིཏེསནཾ ཨནུཀམྤནཾ, ཏསྨཱ ཨནུཀམྤཀེ ཧིཏེསཀེ སམྨཱསམྦུདྡྷེ ཨནུརོདྷཝིརོདྷེ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཝིཀམྤནཏྠཾ མིཙྪཱ ཝདསཱིཏི.

པཏིརཱུཔསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. མཱནསསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༡. ཨཱཀཱསེ ཙརནྟེཏི པཉྩཱབྷིཉྙེ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨནྟལིཀྑེ ཙརནྟེཔི ཀིཙྩསཱདྷནཏོ ཨནྟལིཀྑཙརོ. མནསི ཛཱཏོཏི མཱནསོ. ཏཾ པན མནསནྟཱནསམྤཡུཏྟཏཱཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘མནསམྤཡུཏྟོ’’ཏི.

མཱནསསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. པཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༢. པཉྩནྣཾ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ ལཀྑཎཱདཱིནི ཙེཝ སམུདཡཉྩ ཨསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཱནི ཙ གཧེཏྭཱ སམྨཱ ཏེསཾ ལཀྑཎཱདཱིནཾ གཧཎཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཉྩ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེ ཨཱདིཡིཏྭཱ’’ཏི. རུཔྤནཝེདིཡནསཉྫཱནནཨབྷིསངྑརཎཝིཛཱནནཱནི ཁནྡྷཱནཾ སབྷཱཝལཀྑཎཱནི. ཨཱདི-སདྡེན རསཔཙྩུཔཊྛཱནཔདཊྛཱནཱནི ཙེཝ སམུདཡཱདཱིནི ཙ སངྒཎྷཱཏི. དསྶེཏཱིཏི པཙྩཀྑཏོ དསྶེཏི, ཧཏྠཱམལཀཾ ཝིཡ པཱཀཊེ ཝིབྷཱུཏེ ཀཏྭཱ ཝིབྷཱཝེཏི. གཎྷཱཔེཏཱིཏི ཏེ དྷམྨེ མནསཱ ཨནུཔེཀྑིཏེ དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷེ ཀརོནྟོ ཨུགྒཎྷཱཔེཏི. སམཱདཱནམྷཱིཏི ཏཏྠ ཨཏྠསྶ སམྨདེཝ ཨཱདིཡནེ ཁནྡྷཱནཉྩ སམྨསནཝསེན ཨཉྙདྷམྨཝསེན སམཱདིཡནེ. པཊིཝིདྡྷགུཎེནཱཏི ཏཱཡ དེསནཱཡ, ཏཾ ནིསྶཱཡ པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརེན ཙ ཏེསཾ པཊིཝིདྡྷགུཎེན. ཛོཏཱཔེཏཱིཏི ཏེསཾ ཙིཏྟསནྟཱནཾ ཨསྶདྡྷིཡཱདིཀིལེསམལཝིདྷམནེན པབྷསྶརཾ ཀརོཏི. ཨཊྛིཾ ཀཏྭཱཏི ཏཱཡ དེསནཱཡ པཱཔེཏབྦཾ ཨཏྠཾ པཡོཛནཾ དལ༹ྷཾ ཀཏྭཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡཾ ནོ’’ཏིཨཱདི. ཀམྨཀཱརཀཙིཏྟཾ ནཱམ ཨོཏརཎཙིཏྟཾ. ‘‘ཡོནིསོམནསིཀཱརཔུབྦཀཾ ཝིཔསྶནཱཙིཏྟ’’ནྟི ཀེཙི. ཨོཧིཏསོཏཱཏི ཨནཉྙཝིཧིཏཏཱཡ དྷམྨསྶཝནཱཡ ཨཔྤིཏསོཏཱ, ཏཏོ ཨེཝ ཏདཏྠཾ ཋཔིཏསོཏཱ.

ཨེཏེ རཱུཔཱདཡོ ཁནྡྷེ ཡཉྩ སངྑཏཾ སམིདྡྷཔཙྩཡེཧི ཀཏཾ, ཏཉྩ ‘‘ཨེསོ ཨཧཾ ན ཧོམི, ཨེཏཾ མཡ྄ཧཾ ན ཧོཏཱི’’ཏི པསྶནྟོཏི ཡོཛནཱ. ཁེམོ ཨཏྟཱཏི ཁེམཏྟཱ, ཏཾ ཁེམཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཁེམིབྷཱུཏཾ ཨཏྟབྷཱཝ’’ནྟི. པརིཡེསམཱནཱ མཱརསེནཱ.

པཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཚཕསྶཱཡཏནསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༣. སཉྫཱཡཏི ཨེཏསྨཱཏི སཉྫཱཏི, སོ ཨེཝ སམྤཡུཏྟདྷམྨོ སམོསརཏི ཨེཏྠཱཏི སམོསརཎཾ, སོ ཨེཝ ཨཏྠོ, ཏེན སཉྫཱཏིསམོསརཎཊྛེན. བྷཡབྷེརཝཾ སདྡནྟི བྷཱཡཏི ཨེཏསྨཱཏི བྷཡཾ, ཏདེཝ ཡསྶ ཀསྶཙི བྷེརཝཱཝཧཏྟཱ བྷེརཝཾ, དེཝཱདིསདྡནྟི ཨཏྠོ. ཝིགཏཝལཱཧཀེ དེཝེ ཨུཔྤཱཏཝསེན ཨུཔྤཛྫནཀསདྡོ དེཝདུནྡུབྷི. ཨསནིཔཱཏཱདིསདྡོ ཨསནིཔཱཏསདྡོ. ཨུནྡྲཱིཡཏཱིཏི ཝིཔརིཝཏྟཏི. ལོཀོ ཨདྷིམུཙྪིཏོཏི ཨཏིཐདྡྷཀཱཡོ ཝིཡ མུཙྪཾ ཨཱཔནྣོ. མཱརསྶཱཏི ཀིལེསམཱརསྶ. ཋཱནབྷཱུཏནྟི པཝཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏཾ.

ཚཕསྶཱཡཏནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. པིཎྜསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༤. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཉཱཏིམིཏྟཀུལེ. པཱཧུནཀཱནཱིཏི པཧིཏབྦཔཎྞཱཀཱརཱནི. ཨཱགནྟུཀཔཎྞཱཀཱརཱནཱིཏི ཨཱགནྟུཀཱནཾ ཨུཔགཏཱནཾ དཱཏབྦཔཎྞཱཀཱརཱནི. སཡཾཙརདིཝསེཏི ཀུམཱརཀཱནཉྩ ཀུམཱརིཀཱནཉྩ སཡཾ ཨཏྟནཱ ཙརིཏབྦཚཎདིཝསེ. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེནྟོ ‘‘སམཝཡཛཱཏིགོཏྟཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སམཝཡསམཛཱཏིཀསམགོཏྟཱཏི པཙྩེཀཾ སམ-སདྡོ ཡོཛེཏབྦོ. གོཏྟསམཏཱ ཙ ཨཱཝཱཧཝིཝཱཧཡོགྱཏཱཝསེན དཊྛབྦཱ, ན ཨེཀགོཏྟཏཱཝསེན. ཏཏོ ཏཏོ གཱམཏོ. ཨཉྙསྨིཾ དཱཏབྦེ ཨསཏི. ཚཎཝསེན པཧིཎིཏུཾ སམྤཱདིཏཾ པཱུཝཾ ཚཎཔཱུཝཾ. ཏཱསཾ སམྤཏྟིཡཱཏི ཏཱསཾ དཱནཾ དྷམྨསྶཝནཉྩཱཏི ཏསྶཱ དུཝིདྷཱཡཔི སམྤཏྟིཡཱ.

ཉཱཎཾ ནཱམ ཨཱཝཛྫནཔུབྦཀཾ, ཏསྨཱ ཨཛཱནནསྶ ‘‘ཨནཱཝཛྫནཏཱཡཱ’’ཏི ཀཱརཎཾ ཝཏྭཱ སེསཀཱརཎཾ ཝདནྟོ ‘‘བུདྡྷཱན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨུཔཙཱརབྷེདནྟི བུདྡྷཾ དིསྭཱ མནུསྶེཧི ཀཱཏབྦཨུཔཙཱརསྶ བྷིནྡནཾ. བྷིནྡིཏུནྟི ཝིདྷམིཏུཾ.

བྷགཝཱ པནཱཏི པནསདྡོ ཝིསེསཏྠཛོཏཀོ. ཏེན ན ཀེཝལཾ བྷགཝཱ ཨུཔྤཎྜནཾ པརིཧརནྟོ ཏཾ གཱམཾ ན པུན པཱཝིསི, ཨཐ ཁོ མཱརཾ ཨནུཀམྤནྟོཏི ཨིདཾ ཝིསེསཾ ཛོཏེཏི.

ཛནེསཱིཏི ཨཔུཉྙཾ ཛནེསི, ཛནེནྟོ ཙ ཡཐཱ ཏཏོ ཨཱཡཏིཾ ཐིརཏརཾ མཧནྟཾ དུཀྑཾ ནིཔྥཛྫིསྶཏི, ཨེཝཾ ནིཔྥཱདེསི. ཨཱསཛྫནནྟི ཨེཏྠ ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཀིཉྩཏི མདྡཏི ཨབྷིབྷཝཏཱིཏི ཀིཉྩནནྟི ཨཱཧ ‘‘མདྡིཏུཾ སམཏྠ’’ནྟི.

པིཎྜསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཀསྶཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༥. ནིབྦཱནཾ ཨཔདིསིཏྭཱཏི ནིབྦཱནཾ ནིསྶཱཡ ནིབྦཱནགུཎེ ཨཱརབྦྷཱཏི ཨཏྠོ. ཧཊཧཊཀེསོཏི ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ ཝིཀིཎྞཏྟཱ ཨཱཀུལཱཀུལཀེསོ. ཙཀྑུསམྥསྶཝིཉྙཱཎཱཡཏནནྟི ཨེཏྠ ཡཐཱ ཙཀྑུགྒཧཎེན ཕསྶོ ཝིསེསིཏོ, ཏེན ཨེཝ ཝིཉྙཱཎཱཡཏནཾ. ཏཐཱ སཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎསྶ ཙ གཧཎཾ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི. ནནུ ཙེཏྠ ཙཀྑུགྒཧཎེན ཝིསེསིཏཏྟཱ ཙཀྑུདྭཱརིཀཱནཾ སབྦེསཾ ཝིཉྙཱཎཱནཾ གཧཎནྟི? སཙྩམེཏཾ, ཏཉྩ ཁོ པཋམེན ཙཀྑུགྒཧཎེནཱཏི ནཱཡཾ དོསོ. བྷཝངྒཙིཏྟནྟི ཨཱཝཛྫནཱཡ ཨནནྟརཔཙྩཡབྷཱུཏམེཝ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ནིཡམེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘སཱཝཛྫནཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏདཱརམྨཎམྤཱིཏི ཛཝནཙིཏྟེན སཧ ཏདཱརམྨཎཙིཏྟམྤི. ‘‘ཝིཉྙཱཎཱཡཏན’’ནྟི ཙ ཝུཏྟེ ནིམྨལམེཝ.

‘‘ཙཀྑཱུ’’ཏི ཨཝིསེསཏོ ཝུཏྟཏྟཱ པན མཱརསྶ ཨཡམྤི ཨཏྠོ ཨཱཔནྣོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཾ ལོཀེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨུཔཀྐཝིཔཀྐནྟི ཙཀྑུཔཱཀརོགེན ཨུཔརི ཧེཊྛཱ ཙ སབྦསོ པཀྐཾ ཀུཐིཏཾ. ཨེསེཝ ནཡོཏི ཨིམིནཱ ཡཾ ལོཀེ ཀུཊྛཀིལཱསགཎྜཀཙྪུཨཱདཱིཧི ཨུཔདྡུཏཾ ཝཎཔཱིལ༹ཀཱདིཝསེན པགྒྷརནྟཾ ཨསུཙིཾ ཨནྟམསོ པརམཛེགུཙྪརཱུཔམྤི, སབྦཾ ཏཾ ཏཝེཝ ཧོཏཱུཏི ཨེཝམཱདིཾ ཨཔདིསཏི.

ཡཾ བྷཎྜཀནྟི ཧིརཉྙསུཝཎྞཱདིཁེཏྟཝཏྠཱདིཨུཔཀརཎཾ གཧཊྛཱ, པབྦཛིཏཱ ཙ ཡཾ པཏྟཙཱིཝརཱདིཾ ‘‘མམ ཨིད’’ནྟི ཨབྷིནིཝིསནྟཱཝ ཝདནྟི, ཨེཏེསུ པརིགྒཧཏྠེསུ ཙ ཏེསཾ པརིགྒཱཧཀཔུགྒལེསུ ཙ ཏེ ཙིཏྟཾ ཡདི ཨཏྠི, ཏཱནི ཨཱརབྦྷ ཏཝ ཙིཏྟཾ ཡདི བྷཝཏི, ཨེཝཾ ཏྭཾ ཏཏྠ བདྡྷོ ཨེཝ ཧོསཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ན མེ སམཎ མོཀྑསཱི’’ཏི.

ཡཾ བྷཎྜཀཾ ཝདནྟཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨུཔཀརཎཾ ལོཀེ བཧུཛནཱ ‘‘མམ ཨིད’’ནྟི ཝདནྟི. ན ཏཾ མཡ྄ཧནྟི ཏཾ མཡ྄ཧཾ ན ཧོཏི, ན ཏཏྠ མམ ཏཎྷཱཝསེན མམནྟི ནཏྠི. ན ཏེ ཨཧནྟི ཡེ པུགྒལཱ ཨེཏྠ བདྡྷཱ, ཏེཔི ཨཧཾ ན ཧོམི, ཏཏྠ མེ དིཊྛིབདྡྷོ ནཏྠི. ན མེ མགྒམྤི དཀྑསཱིཏི ཨེཝཾ སབྦསོ བདྡྷཱབྷཱཝེན མུཏྟསྶ མེ གཏམགྒམྤི མཱར ཏྭཾ ན དཀྑསི ན པསྶིསྶསི, ཡེ བྷཝཱདཡོ ཏུཡ྄ཧཾ ཝིསཡཱ, ཏེསུ བྷཝཡོནིགཏིཨཱདཱིསུ མཡ྄ཧཾ གཏམགྒཾ ན པསྶིསྶསི བྷཝནིསྶཊྛཏྟཱཏི.

ཀསྶཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. རཛྫསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༦. ཨཧནནྟི ཀརཎེ པཙྩཏྟཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཧནནྟེནཱ’’ཏི, པཙྩཏྟེ ཨེཝ ཝཱ པཙྩཏྟཝཙནཾ, ‘‘ཨཧནནྟོ ཧུཏྭཱ’’ཏི ཝཙནསེསེན བྷཝིཏབྦནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཛིནནྟི ཨནྟོགདྷཧེཏུཨཏྠཾ ཝདཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པརསྶ དྷནཛཱནིཾ ཨཀརོནྟེནཱ’’ཏི. ཨཀཱརཱཔེནྟེནཱཏི པརསྶ དྷནཛཱནིཾ ཨཀཱརེནྟེན. ཨསོཙནྟེནཱཏི བྷོགབྱསནཱདིཝསེན པརཾ ཨསོཙནྟེན. ཀསྨཱ བྷགཝཱ ཨེཝཾ ཙིནྟེསཱིཏི ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘ཨིཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. རཛྫེ ཝིཛིཏེ དཎྜཀརཔཱིལི༹ཏེཏི དྷནདཎྜཱདིདཎྜེན ཙེཝ བལིནཱ ཙ བཱདྷིཏེ.

ཨིཛ྄ཛྷནཀཀོཊྛཱསཱཏི ཙེཏོཝསིབྷཱཝཱདིཀསྶ སཱདྷནཀཀོཊྛཱསཱ. ཝཌྜྷིཏཱཏི བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཝསེན ཨནུབྲཱུཧིཏཱ. པུནཔྤུནཾ ཀཏཱཏི བྷཱཝནཱཡ བཧུལཱིཀརཎེན ཨཔརཱཔརཾ པཝཏྟིཏཱ. ཡུཏྟཡཱནནྟི ཡཐཱ ཡུཏྟཱནཾ ཨཱཛཉྙརཐཱནཾ སཱརཐིནཱ ཨདྷིཊྛིཏཾ ཡཐཱརུཙི པཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཡཐཱརུཙིཔཝཏྟིཏཾ གམིཏཱ. པཏིཊྛཊྛེནཱཏི ཨདྷིཊྛཱནཊྛེན. ཝཏྠུཀཏཱཏི སབྦསོ ཨུཔཀྐིལེསསོདྷནེན ཨིདྡྷིཝིསཡཏཱཡ པཏིཊྛཱནབྷཱཝཏོ སུཝིསོདྷིཏཔརིསྶཡཝཏྠུ ཝིཡ ཀཏཱ. ཨཝིཛཧིཏཱཏི པཊིཔཀྑདཱུརཱིབྷཱཝཏོ སུབྷཱཝིཏབྷཱཝེན ཏཾཏཾཨདྷིཊྛཱནཡོགྱཏཱཡ ན ཛཧཱཔིཏཱ. ནིཙྩཱནུབདྡྷཱཏི ཏཏོ ཨེཝ ནིཙྩཾ ཨནུབདྡྷཱ ཝིཡ ཀཏཱ. སུཔརིཙིཏཱཏི སུཊྛུ སབྦབྷཱགེན བྷཱཝནཱནུཔཙཡཾ གམིཏཱ. ཨཝིརཱདྷིཏཝེདྷིཧཏྠོ ཝིཡཱཏི ཨཝིརཛ྄ཛྷནབྷཱཝེན ཝིརཛ྄ཛྷནཧཏྠོ ཝིཡ. སུཊྛུ སམཱརདྡྷཱཏི བྷཱཝནཱཨུཔྤཏྟིཡཱ སམྨདེཝ སམྤཱདིཏཱ. ཙིནྟེཡྻཱཏི ཨཏྠུདྡྷཱརཝསེན ཙིནྟེཡྻ.

པབྦཏསྶཱཏི པབྦཏོ ཨསྶ. པབྦཏོ ཨསྶཱཏི པབྦཏོ བྷཝེཡྻ ཀཱིདིསསྶཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུཝཎྞསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཛཱཏརཱུཔསྶཱཏི ཨཱཏཔརཱུཔསམྤནྣསྶ. དྭིཀྑཏྟུམྤི ཏཱཝ མཧནྟོཏི ཡཏྟཀོ སོ པབྦཏོ ཧོཏི, དྭིཀྑཏྟུཾ ཏཏྟཀོ. ཨེཀསྶཱཏི ཨེཀསྶཔི པུགྒལསྶ ནཱལཾ ན པརིཡཏྟོ ཏཎྷཱཡ དུཔྤཱུརཎབྷཱཝཱ. ཨེཝཾ ཛཱནནྟོཏི ཨེཝཾ ཏཎྷཱཡ དུཔྤཱུརཎབྷཱཝཱདཱིནཝཏཾ ཛཱནནྟོ. སམཾ ཙརེཡྻཱཏི པརཝཏྠུཔརཱམཱསཱདིཾ ཝིཧཱཡ ཀཱཡཱདཱིཧི སམམེཝ པཊིཔཛྫེཡྻ.

དུཀྑཾ ཏཎྷཱནིདཱནཾ, ཏཎྷཱ ཀཱམགུཎནིདཱནཱ, ཏསྨཱ དུཀྑསྶ ཏཎྷཱཔཙྩཡཀཱམགུཎནིདཱནཏྟཾ ཝུཏྟཾ. ནྟི དུཀྑཾ. ཡཏོནིདཱནཾ ཧོཏཱིཏི ཡཾནིདཱནཾ ཡཾཀཱརཎཾ ཏཾ པཝཏྟཏི. ཨེཝཾ ཡོ ཨདཀྑཱིཏི ཡོ པརིཉྙཱཏཝཏྠུཀོ ཨེཝཾ དུཀྑཾ ཏསྶ ནིདཱནབྷཱུཏེ ཀཱམགུཎེ ཙ ཏཐཏོ པཉྙཱཙཀྑུནཱ པསྶི. ཀེན ཀཱརཎེན ནམེཡྻ? ཏཾ ཀཱརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཱམགུཎཨུཔདྷིནྟི ཀཱམགུཎསངྑཱཏཾ ཨུཔདྷིཾ. སཛྫཏི ཨེཏྠཱཏི སངྒོ ཨེསོ, ལགྒནམེཏནྟི ཨེཝཾ ཝིདིཏྭཱ. ཏམེཝ ཀཱམཱབྷིབྷཱུཏོ ནཔྤཊིསེཝེཡྻ ན ལགྒེཡྻཱཏི ཨེཝཾ ཝིནཡཱཡ ཝཱུཔསམཱཡ སིཀྑེཡྻཱཏི.

རཛྫསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

དུཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཏིཡཝགྒོ

༡. སམྦཧུལསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༧. ཛཊཱཙུམྦཊཀེནཱཏི སཱིསེ པཊིམུཀྐེན ཛཊཱཀལཱཔེན. ཨཔརིགྒཧབྲཱཧྨཎཔབྦཛིཏཱ ཧི ཛཊཱཡ ཨུཉྪཱཙརིཡཾ ཙརནྟི. ཨུདུམྦརདཎྜཉྷི ཨཏྟགུཏྟཏྠཱཡ གཧིཏཾ ཏེསཾ ཨཔྤིཙྪབྷཱཝཔྤཀཱསནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔྤིཙྪབྷཱཝཔྤཀཱསནཏྠ’’ནྟི. སཱིསཾ ཨོཀམྤེཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཨཏིཝིཡ སཱིསསྶ ཨོཀམྤིཏབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཧནུཀེན ཨུརཾ པཧརནྟོ ཨདྷོནཏཾ ཀཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཛིཝ྄ཧཾ ནཱིཧརིཏྭཱཏི ལམྦནཙཱལནཝསེན མུཁཏོ ནིཀྑཱམེཏྭཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུདྡྷ’’ནྟིཨཱདི. ཏིསཱཁནྟི ཏིབྷངྒབྷཀུཊི ཝིཡ ནལཱཊེ ཛཱཏཏྟཱ ནལཱཊིཀཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ནལཱཊེ ཨུཊྛིཏཾ ཝལིཏྟཡ’’ནྟི, ཏིབྷངྒཝལིཀཾ ནལཱཊེ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཏྟནོཝ ཏེལེཏི ཨཏྟནོཝ པཱཔཀམྨནིབྦཏྟཀེ ཏེལེ, པཙིཏབྦཊྛཱནགེཧེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

སམྦཧུལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སམིདྡྷིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༨. མཡ྄ཧཾ ལཱབྷཱཏི ཨེཝརཱུཔསྶ ནཱམ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཏྠུསྶ པཊིལཱབྷོ, ཨེཝརཱུཔསྶ ཙ ནཱམ ནིཡྻཱནིཀསྶ སདྡྷམྨསྶ པཊིལཱབྷོ, ཨེཝརཱུཔཱནཉྩ སུཔྤཊིཔནྣཱནཾ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ པཊིལཱབྷོ, ཨེཏེ མཡ྄ཧཾ སུལདྡྷལཱབྷཱ. མཡ྄ཧཾ སུལདྡྷནྟི ཡཉྩེཏཾ མམ ནིཡྻཱནིཀསཱསནེ པབྦཛྫཱ ཨུཔསམྤདཱ, ཏསྨིཉྩ ཨབྷིརཏཱིཏི སབྦཉྩེཏཾ མཡཱ སུལདྡྷཾ. ཡཐཱ པནསྶ ཨེཝཾ ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨུཔྤནྣོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཙརིཏཱནུརཱུཔཝསེན གཧིཏཾ མཱུལཀམྨཊྛཱནཾ. པཱསཱདིཀནྟི པསཱདཱཝཧཾ. ཨེཝམཧོསཱིཏི ‘‘ལཱབྷཱ ཝཏ མེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨེཝཾ པརིཝིཏཀྐོ ཨཧོསི. ནིསིནྣསདིསོཏི ནིསིནྣོ ཝིཡ. ཏསྨིཾཡེཝ ཋཱནེཏི ཡསྨིཾ ཋཱནེ ནིསིནྣཾ མཱརོ ཨུཔསངྐམི, ཏསྨིཾཡེཝ ཋཱནེ. ཏསྶཱཏི སམིདྡྷིཏྠེརསྶ. ཀམྨཊྛཱནཾ སཔྤཱཡནྟི ཀམྨཊྛཱནབྷཱཝནཱཡ ཨནུཡུཉྫནཾ སཔྤཱཡཾ ཨུཔཀཱརཱཝཧཾ བྷཝིསྶཏི.

མཡ྄ཧནྟི མཡཱ. སཏི ཙ པཉྙཱ ཙ སཏིཔཉྙཱ, ཏཱ ཨརིཡམགྒེན ཛཱནནསམཏྠནབྷཱཝེན ཨཝབུདྡྷཱ. ཐེརོ ཀིར ཏདཱ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེསི. ཀཱམནྟི ཡཐཱརུཙི. ཀེཙི ‘‘ཀཱམཾ ཀརསྶཱུཏི ཨཱཡསྨཏོ ‘ཀཱམཱ’ཏི མཱརསྶ ཨཱལཔན’’ནྟི ཝདནྟི. ཝིབྷིཾསཀཱརཧཱནཱིཏི བྷཡཱནཀཱརཧཱནི. རཱུཔཱནཱིཏི ཝིཔྤཀཱརཱནི. ཝིཔྤཀཱརཏྠོཔི ཧི རཱུཔསདྡོ ‘‘རཱུཔཾ དསྶེཏི ཨནཔྤཀ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ན ཀམྤེསྶསཱིཏི སམཎདྷམྨཀརཎཏོ ན ཙལིསྶསི.

སམིདྡྷིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. གོདྷིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥༩. པབྦཏསྶ པསྶེཏི པབྦཏཔཱདེ ཨུཔཙྩཀཱཡཾ. སམཡེ སམཡེ ལདྡྷཏྟཱ སཱམཡིཀཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔྤིཏཔྤིཏཀྑཎེ པཙྩནཱིཀདྷམྨེཧི ཝིམུཙྩཏཱི’’ཏི. ལོཀིཡཝིམུཏྟི ཧི ཨནཙྩནྟཔཧཱཡིཏཱཡ སམཡཝིམུཏྟི ནཱམ, ལོཀུཏྟརཝིམུཏྟི ཨཙྩནྟཔཧཱཡིཏཱཡ ཨསམཡཝིམུཏྟི. ཏཱཧི སམནྣཱགཏཱ ‘‘སམཡཝིམུཏྟཱ, ཨསམཡཝིམུཏྟཱ’’ཏི ཙ ཝུཙྩནྟི. ཡཱཝ པཋམཛ྄ཛྷཱནནིབྦཏྟནཾ, ཏཱཝ ཀསྨཱ པརིཧཱཡཱིཏི ཨཏྠོ? སཱབཱདྷཏྟཱཏི སརོགཏྟཱ. ཝཱཏཔིཏྟསེམྷཝསེནཱཏི ཀདཱཙི ཝཱཏཔིཏྟཝསེན, ཀདཱཙི ཝཱཏསེམྷཝསེན, ཨུབྷིནྣམྤི སནྣིཔཱཏཝསེན. ཨནུསཱཡིཀོཏི ཀཱཡཾ ཨནུགནྟྭཱ སཡིཏོ, ཡཱཔྱཱམཡབྷཱཝེན ཋིཏོཏི ཨཏྠོ. སམཱདྷིསྶཱཏི སམཱདྷིབྷཱཝནཱཡ. ཨུཔཀཱརཀདྷམྨེ ཨུཏུབྷོཛནཱདིཀེ. པཱུརེཏུནྟི སམོདྷཱནེཏུཾ. པརིཧཱཡཱིཏི སརཱིརསྶ ཨཀལླབྷཱཝཏོ.

ཨཱཧརེཡྻནྟི ཛཱིཝིཏཧརཎཏྠཱཡ ཨུཔནེཡྻཾ. ནིབདྡྷཱ གཏི ཧོཏི ཀེཝལཾ བྲཧྨལོཀཱུཔཔཏྟིཏོ, ན སོཏཱཔནྣཱདཱིནཾ ཝིཡ པརིཙྪིནྣབྷཱཝེན. ཏེནཱཧ ‘‘བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟཏཱི’’ཏི.

ཛལམཱནཱཏི སམུཊྛིཏནིཡཏཨིདྡྷིཡཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཔརིཝཱརསམྤཏྟིཡཱ ཙ སདེཝཀེ ལོཀེ ཛལམཱནཱ. མཾསཙཀྑུ དིབྦཙཀྑུ དྷམྨཙཀྑུ པཉྙཱཙཀྑུ སམནྟཙཀྑཱུཏི པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམཱ. ཨཱནུབྷཱཝདྷརཱཏི ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམེཡྻབུདྡྷཱནུབྷཱཝསམྤནྣཱ. ཨཱནུབྷཱཝཔརིཡཱཡོཔི ཧི ཛུཏི-སདྡོ ཧོཏི ‘‘ཨིདྡྷིཛུཏིབལཝཱིརིཡཱུཔཔཏྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཛཱ. ༢.༢༢.༡༥༨༩, ༡༥༩༥) ཝིཡ. ཨནཝསེསཏོ མཱནཾ སིཡཏི སམུཙྪིནྡཏཱིཏི ཨགྒམགྒོ མཱནསཾ. ཏནྣིབྦཏྟནཱ པན ཨརཧཏྟསྶ མཱནསཏཱ དཊྛབྦཱ. སཱིལཱདཱིནཱིཏི ཨནུཏྟརསཱིལཱདཱིནི. སིཀྑམཱནོཏི སིཀྑཱནི བྷཱཝེནྟོ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཱདེནྟོ. ན ཙིཏྟབྷཱཝནཱ. ཏེནཱཧ ‘‘སཀརཎཱིཡོ’’ཏི. ཛནེཏི སཏྟསྶ ཀཱཡེ, སདེཝཀེ ལོཀེཏི ཨཏྠོ. ཝིསྶུཏཱཏི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེཧི སཱིལཱདིགུཎེཧི ཝིསྶུཏཱ.

ཝེདནཾ ཝིཀྑམྦྷེཏྭཱཏི ཨུཔྤནྣཾ དུཀྑཝེདནཾ པཊིཙྩ ཨུཔྤནྣཨཏྟཀིལམཐཾ ཨནུཔྤཱདནཝསེན ཝིཀྑམྦྷེཏྭཱ ཏཾཡེཝ ཝེདནཾ པརིགྒཧེཏྭཱ པཝཏྟཝིཔསྶནཱ ཝཱིཐིམེཝ ཨོཏརཏཱིཏི ཀཏྭཱ མཱུལཀམྨཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘སམསཱིསཱི ཧུཏྭཱ པརིནིབྦཱཡཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ པབྷེདཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སམསཱིསཱི ནཱམ ཏིཝིདྷོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨིརིཡཱཔཐཝསེན སམསཱིསཱི ཨིརིཡཱཔཐསམསཱིསཱི. ཨེས ནཡོ སེསདྭཡེཔི.

ཨིརིཡཱཔཐཀོཔནཉྩཱཏི ཨིརིཡཱཔཐེཧི ཨསམཱཡོགོ. ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝཱཏི ཨེཀཝེལཱཡམེཝ. པརིནིབྦཱནཝསེནཱཏི ཨནུཔཱདིསེསཔརིནིབྦཱནཝསེན, ན ཀིལེསཀྑཡམཏྟེན. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏེསུ དྭཱིསུ ནཡེསུ. ཨེཝཾ སཏི ཏེནེཝ ཨིརིཡཱཔཐེན ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཏེནེཝ ཨིརིཡཱཔཐེན, ཨེཀསྨིཾ ཨནྟོརོགེཡེཝ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ ཏེནེཝ རོགེན པརིནིབྦཱཡནྟཱ ཁཱིཎཱསཝཱ བཧཝོཔི སམསཱིསིནོ ཨེཝ སམྦྷཝེཡྻུཾ. ཏསྨཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

སཱིསཉྩེཏྠ ཏེརས – པལིབོདྷསཱིསཾ ཏཎྷཱ, བནྡྷནསཱིསཾ མཱནོ, པརཱམཱསསཱིསཾ དིཊྛི, ཝིཀྑེཔསཱིསཾ ཨུདྡྷཙྩཾ, ཀིལེསསཱིསཾ ཨཝིཛྫཱ, ཨདྷིམོཀྑསཱིསཾ སདྡྷཱ, པགྒཧསཱིསཾ ཝཱིརིཡཾ, ཨུཔཊྛཱནསཱིསཾ སཏི, ཨཝིཀྑེཔསཱིསཾ སམཱདྷི, དསྶནསཱིསཾ པཉྙཱ, པཝཏྟིསཱིསཾ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ, གོཙརསཱིསཾ ཝིམོཀྑོ, སངྑཱརསཱིསཾ ནིརོདྷོཏི. ཨིམེསུ ཏེརསསུ སཱིསེསུ པལིབོདྷསཱིསཱདཱིནི པཝཏྟིསཱིསཉྩ པརིཡཱདིཡིཏབྦཱནི, ཨདྷིམོཀྑསཱིསཱདཱིནི པརིཡཱདཱཡཀཱནི, པརིཡཱདཱཡཀཕལཾ གོཙརསཱིསཾ. ཏཉྷི ཝིསཡཛ྄ཛྷཏྟཾ ཕལཾ ཝིམོཀྑོ, པརིཡཱདཱཡཀསྶ མགྒསྶ ཕལསྶ ཙ ཨཱརམྨཎཾ སངྑཱརསཱིསཾ སངྑཱརཝིཝེཀབྷཱུཏོ ནིརོདྷོཏི པརིཡཱདིཡིཏབྦཱནཾ པརིཡཱདཱཡཀཕལཱརམྨཎཱནཾ སཧ ཝིཡ སཾསིདྡྷཾ དསྶནེན སམསཱིསིབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ ཏེརས སཱིསཱནི ཝུཏྟཱནི. ཨིདྷ པན ‘‘ཨཔུབྦཾ ཨཙརིམཾ ཨཱསཝཔརིཡཱདཱནཉྩ ཧོཏི ཛཱིཝིཏཔརིཡཱདཱནཉྩཱ’’ཏི (པུ. པ. ༡༦) ཝཙནཏོ ཏེསུ ཀིལེསཔཝཏྟསཱིསཱནམེཝ ཝསེན ཡོཛནཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཨེཏྠ ཙ པཝཏྟིསཱིས’’ནྟིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ པཝཏྟིསཱིསཾ པཝཏྟཏོ ཝུཊྛཧནྟོ མགྒོ ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷཾ ཨཔྤཝཏྟིཀརཎཝསེན ཡདིཔི པརིཡཱདཱིཡཏི, ཡཱཝ པན ཙུཏི, ཏཱཝ པཝཏྟིསབྦྷཱཝཏོ ‘‘པཝཏྟིསཱིསཾ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ ཙུཏིཙིཏྟཾ ཁེཔེཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཀིལེསཔརིཡཱདཱནེན པན མགྒཙིཏྟེན ཨཏྟནོ ཨནནྟརཾ ཝིཡ ནིཔྥཱདེཏབྦཱ པཙྩཝེཀྑཎཝཱརཱ ཙ ཀིལེསཔརིཡཱདཱནསྶེཝ ཝཱརཱཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧནྟི. ‘‘ཝིམུཏྟསྨིཾ ཝིམུཏྟམིཏི ཉཱཎཾ ཧོཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༧༨; སཾ. ནི. ༣.༡༢) ཝཙནཏོ པཙྩཝེཀྑཎཔརིསམཱཔནེན ཀིལེསཔརིཡཱདཱནཾ སམཱཔིཏཾ ནཱམ ཧོཏི, ཏཾ པན པརིསམཱཔནཾ ཡདི ཙུཏིཙིཏྟེན ཧོཏི, ཏེནེཝ ཛཱིཝིཏཔརིསམཱཔནཉྩ ཧོཏཱིཏི ཨིམཱཡ ཝཱརཙུཏིསམཏཱཡ ཀིལེསཔརིཡཱདཱནཛཱིཝིཏཔརིཡཱདཱནཱནཾ ཨཔུབྦཱཙརིམཏཱ ཝེདིཏབྦཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘དྭིནྣཾ ཙིཏྟཱནཾ ཨེཀཏོ ཨུཔྤཱདོ ནཏྠཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. དྭིནྣཾ ཙིཏྟཱནནྟི ཙུཏིཙིཏྟམགྒཙིཏྟཱནཾ. ནྟི པཙྩཝེཀྑཎཾ པརིཔུཎྞཛཝནཙིཏྟཱནཾ སཏྟཀྑཏྟུཾ པཝཏྟིཡཱ, ཨཔརིཔུཎྞཱནཾ ཝཱ པཉྩཀྑཏྟུཾ པཝཏྟིཡཱ. ཀིཉྩཱཔི ‘‘ཨེཀོ ཝཱ དྭེ ཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘ཨེཀཾ ཝཱ དྭེ ཝཱ ཏདཱརམྨཎཙིཏྟཱནཱི’’ཏི, ཧེཊྛིམནྟེན པན དྭེ པཝཏྟནྟི.

ཨུཔྤཱཊེཏྭཱཏི ཨུདྡྷརིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨནུཔཱདིསེསེནཱཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནེན.

དྷཱུམཱཡིཏཏྟནྟི དྷཱུམསྶ ཝིཡ ཨཡིཏབྷཱཝཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརཾ. དྷཱུམསདིསཱ ཝལཱཧཀཱ དྷཱུམཝལཱཧཀཱ, ཏིམིརཝལཱཧཀཱ, ཡེ མཧིཀཱ ‘‘ཏིམིར’’ནྟི ཝུཙྩནྟི. ཨཔྤཏིཊྛིཏེནཱཏི པཏིཊྛཾ ཨལབྷནྟེན. ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཨེཏཾ ཀརཎཝཙནཾ, ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨེནཱཏི ཨཏྠོ. སཏི ཧི ཨུཔྤཱདེ པཏིཊྛིཏཾ ནཱམ སིཡཱ, ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཡདེཝ ཏསྶ ཝིཉྙཱཎསྶ ཨཔྤཏིཊྛཱནཀཱརཎཾ, ཏདེཝ པརིནིབྦཱནཀཱརཎནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཔྤཏིཊྛིཏཀཱརཎཱ’’ཏི.

སོཀེན ཕུཊྛསྶཱཏི ‘‘ཨཕལོ ཝཏ མེ ཝཱཡཱམོ ཛཱཏོ’’ཏི སོཀེན ཨབྷིབྷཱུཏསྶ. ཨབྷསྶཐཱཏི བལཝསོཀཱབྷིཏུནྣསྶ སཏིསམྨོསཱ སིཐིལཾ གཧིཏཱ བྷསྶི པཏིཏཱ སཱ ཀཙྪཱ.

གོདྷིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. སཏྟཝསྶཱནུབནྡྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༠. ཡསྨཱ ཀཔིལཝཏྠུཏོ ནིཀྑནྟཀཱལཏོ པཊྛཱཡ མཱརོ ཨོཏཱརཱཔེཀྑོ ལོཀནཱཐཾ ཨནུབནྡྷིཏུཾ ཨཱརདྡྷོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པུརེ བོདྷིཡཱ ཚབྦསྶཱནཱི’’ཏི. ཨཏིགཧེཏྭཱཏི ཨནུགནྟྭཱ ཏསྶ ཡཐཱརུཙི པཊིཔཏྟིཾ ཨནུཝཏྟོ ཝིཡ ཧུཏྭཱ.

ཨཝཛ྄ཛྷཱཡནྟོཏི པཛ྄ཛྷཱཡནྟོ. ཛིཏོ ཝིཏྟཔརཱཛིཏོ ཨསི ནུ. པམཱཎཱཏིཀྐནྟནྟི གརུཏརཾ.

ཁནིཏྭཱ ཨུམྨཱུལེཏྭཱ. ཀཱམཱསཝཱདཱིནི པཛཧནྟོ ཨནཱསཝོ.

པེཧཱིཏི ཨཔེཧི. པཱརགཱམིནོཏི པཱརངྒམནསཱིལཱ. ཏེཀཱལིཀོ ཨཡཾ གཱམི-སདྡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེཔཱི’’ཏིཨཱདི.

མཱརཝིསཱུཀཱནཱིཏི མཱརཀཎྚཀཱནི ཀཎྚཀསདིསཱནི མཱརསྶ དུརཱཙཱརཱནི. ཝིརུདྡྷསེཝིཏཱནི ཝིརོདྷཝསེན ཏཱསཾཡེཝ ཝེཝཙནཱནི. ཏཱནི སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔྤམཱཡཱུ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནིབྦེཛནཱིཡཱཏི ནིབྦེདདཱཡིཀཱ. ཨུཀྐཎྛནཱིཡཱཏི ཨུཀྐཎྛཝཧཱ.

ཝིཀཔྤཝསེན ཝེདིཏབྦོ ཨོཔམྨཔརིཀཔྤཝིསཡཏྟཱ ཏསྶ ཀིརིཡཱཔདསྶ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནུཔརིགཙྪེཡྻཱ’’ཏི. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ མེདཝཎྞཝཏྠུསྨིཾ. མུདུནྟི མུདུམདྷུརསཾ ཝིནྡེཡྻཱམ པཊིལབྷེཡྻཱམ. ཨསྶཱདོཏི ཨསྶཱདེཏབྦོ.

སཏྟཝསྶཱནུབནྡྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. མཱརདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༡. ཙིནྟེསཱིཏི སོཀཝསིཀོ ཧུཏྭཱ ཙིནྟཡི. གཎིཀཱརཧཏྠིནིཡོཏི དཱིཔཀཀརེཎུཡོ. ཨེཀསཏཾ ཨེཀསཏནྟི ཨེཀསཏཾ ཨེཀསཏཾ པཙྩེཀཾ སཏཾ སཏནྟི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཀེཀཾ སཏཾ སཏཾ ཀཏྭཱ’’ཏི. ཀུམཱརིཝཎྞསཏནྟི ཀུམཱརིཏྠཱིནཾ ཨཏྟབྷཱཝཱནཾ སཏཾ. ཏཱ ཀིར པཋམཾ ཀཉྙཱརཱུཔེན ཨཏྟཱནཾ དསྶེསུཾ. ཨནུཔགཏཔུཔྥཱནཉྷི སམཉྙཱ ཀཉྙཱཏི. པུན ཡཐཱཝུཏྟཀུམཱརིརཱུཔེན ཨུཔགཏཔུཔྥཱ ཧི ཀུམཱརཱི. པུན ཝདྷུཀཱརཱུཔེན. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཝིཛཱཏཝཎྞསཏ’’ནྟི. ཏཏིཡཝཱརེ ཡུཝཏིརཱུཔེན. ཝིཛཱཏཱ ཧི ཨིཏྠཱི ཨནཏིཀྐནྟམཛ྄ཛྷིམཝཡཱ ཡུཝཏཱི. ཨེཏྟཱཝཏཱ བཱལཱ ཏརུཎཱི པོརཱིཏི ཏིཝིདྷཱསུ ཨིཏྠཱིསུ པུརིམཱ དྭེ དསྶིཏཱ, པརིཡོསཱནཝཱརེསུ མནུསྶཛཱཏིཀཱནཾ མནུསྶིཏྠིཡོཝ རུཙྩནྟཱིཏི ཏེན མནུསྶརཱུཔེན ཏཱ ཨཏྟཱནཾ དསྶེསུཾ.

ཨཏྠསྶ པཏྟིནྟི ཨེཀནྟཏོ ཧིཏཱནུཔྤཏྟིཾ. ཧདཡསྶ སནྟིནྟི པརམཙིཏྟུཔསམཾ. ཀིལེསསེནནྟི ཀཱམགུཎསངྑཱཏཾ པཋམཾ ཀིལེསསེནཾ. སཱ ཧི ཀིལེསསེནཱ ཨཙྪརཱསངྒྷཱཏསབྷཱཝཱཔི པཊིཔཏྠཡམཱནཱ པིཡཱཡིཏབྦཨིཙྪིཏབྦརཱུཔབྷཱཝཏོ པིཡརཱུཔསཱཏརཱུཔཱ ནཱམ ཨཏྟནོ ཀིཙྩཝསེན. ཨེཀོ ཨཧཾ ཛྷཱཡནྟོཏི གཎསངྒཎིཀཱཡ ཀིལེསསངྒཎིཀཱཡ ཙ ཨབྷཱཝཏོ ཨེཀོ ཨསཧཱཡོ ཨཧཾ ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ནིཛ྄ཛྷཱཡནྟོ. ཨནུབུཛ྄ཛྷིནྟི ཨནུཀྐམེན མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ བུཛ྄ཛྷིཾ པཊིབུཛ྄ཛྷིཾ. ཏསྨཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཝིཝེཀསུཁསམདྷིགམནིམིཏྟཾ. ཨཀརཎེནཱཏི མིཏྟསནྠཝསྶ ཨཀརཎེན. སཀྑཱིཏི སཀྑིབྷཱཝོ.

ཀཏམེན ཝིཧཱརེནཱཏི ཛྷཱནསམཱཔཏྟཱིནཾ ཀཏམེན ཝིཧཱརེན. ཨིདྷ དུཏིཡཔདསྶ ཨཏྠོ ཝིསྶཛྫནགཱཐཱཝཎྞནཱཡམེཝ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ཨནཱམནྟེན ‘‘ཏཾ པུགྒལ’’ནྟི སམྨུཁཱ ཋིཏམྤི བྷགཝནྟཾ ཨསམྨུཁཱ ཝིཡ ཀཏྭཱ ཝདཏི, ཀཐཾ ཏྭནྟི ཨཏྠོ.

‘‘ཨཝིཏཀྐཛྷཱཡཱི’’ཏི ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཨཡམེཝེཏྠ ཀཱཡཔསྶདྡྷི ཝེདིཏབྦཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནེན ཨསྶཱསཔསྶཱསཀཱཡསྶ པསྶདྡྷཏྟཱ པསྶདྡྷཀཱཡོ’’ཏི. པུཉྙཱབྷིསངྑཱརཱདིཀེ ཀམྨཱབྷིསངྑཱརེ. ཀཱམཱལཡཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཨནཱལཡོ. ན སརཏཱིཏི ན སཝཏི. རཱགཝསེན ཧི སཏྟཱ སཾསཱརམནུསཝནྟི. ན ཐིནོཏི ན ཐིནམིདྡྷཙིཏྟོ. མོཧཝསེན ཧི སཏྟཱ ཐིནམིདྡྷཾ ཨཱཔཛྫནྟཱིཏི. དིཡཌྜྷཀིལེསསཧསྶནྟི ཁུདྡཀཝཏྠུཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༨༤༢, ༩༧༦) ཨཱགཏེསུ ཨཊྛསུ ཀིལེསསཏེསུ ཨཊྛསཏཾ ཏཎྷཱཝིཙརིཏཱནི ཨཔནེཏྭཱ སེསཱ པཉྙཱསཱདྷིཀཾ སཏཾ ཀིལེསཱ, ཏེ བྲཧྨཛཱལེ (དཱི. ནི. ༡.༣༡) ཨཱགཏཱཧི དྭཱསཊྛིཡཱ དིཊྛཱིཧི སཧ པཉྩཔཉྙཱསཱདྷིཀཾ སཏྟསཏཾ ཧོཏི; ཏཱ ཙ ཨུཔྤནྣཱནུཔྤནྣབྷཱཝེན དིགུཎིཏཱ དིཡཌྜྷཀིལེསསཧསྶཾ དསཱདྷིཀཾ ཧོཏི; ཏཾ ཨཔྤཀཾ པན ཨཱུནམདྷིཀཾ ཝཱ གཎནུཔགཾ ན ཧོཏཱིཏི ‘‘དིཡཌྜྷཀིལེསསཧསྶ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨིཏརེསཾ ཨཏཱིཏཱདིབྷཱཝཱམསནཏོ ཨགྒཧཎཾ པཧཱནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན ཨབྷིདྷམྨཊཱིཀཱཡཾ (དྷ. ས. ཨནུཊཱི. ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ) ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ. པཋམཔདེནཱཏི ‘‘ན ཀུཔྤཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན. དུཏིཡེནཱཏི ‘‘ན སརཏཱི’’ཏི པདེན. ཏཏིཡེནཱཏི ‘‘ན ཐིནོ’’ཏི པདེན. ནཱིཝརཎཔྤཧཱནེན ཁཱིཎཱསཝཏཾ དསྶེཏི, ཨནཝསེསཏོ ནཱིཝརཎཱནཾ ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ.

པཉྩདྭཱརིཀཀིལེསོགྷཾ ཏིཎྞོཏི ཚནྣཾ དྭཱརཱནཾ ཝསེན པཝཏྟནཀིལེསོགྷཾ ཏརིཏྭཱ ཋིཏོ. ཀཱམོགྷདིཊྛོགྷབྷཝོགྷཊྛཀིལེསབྷཱཝཏོ ‘‘པཉྩོགྷགྒཧཎེན ཝཱ པཉྩོརམྦྷཱགིཡཱནི སཾཡོཛནཱནི ཝེདིཏབྦཱནཱི’’ཏི ཨཱཧ. རཱུཔརཱགཱདཡོ ཝིསེསཏོ ན པཉྩདྭཱརིཀཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཚཊྛགྒཧཎེན པཉྩུདྡྷམྦྷཱགིཡཱནི ཝེདིཏབྦཱནཱི’’ཏི.

མཙྩུརཱཛསྶཱཏི སམྦནྡྷེ སཱམིཝཙནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘མཙྩུརཱཛསྶ ཧཏྠཏོ’’ཏི ཨཱཧ. ནཡམཱནཱནནྟི ཨནཱདརེ སཱམིཝཙནནྟི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ནཡམཱནེསཱུ’’ཏི.

ཨཱུཧཙྩཱཏི བུདྡྷཾ ནིསྶཱཡ. ‘‘ཨིདམཝོཙཱ’’ཏི དེསནཾ ནིཊྛཱཔེཏྭཱཏི ཨེཏེན སཾཡུཏྟེསུ ཨཡཾ ནིགམནཔཱལི༹, ཧེཊྛཱ ཨནཱགཏནཡཏྟཱ པན ཀེསུཙི པོཏྠཀེསུ ན ལིཁཱིཡཏཱིཏི དསྶེཏི. དདྡལླམཱནཱཏི ཛཛྫཀཱརསྶ ཧི དདྡཀཱརཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏིཝིཡ ཛལམཱནཱ’’ཏི. ནཱིཧརཱིཏི ཏཱསཾ ཀཱཡཝཙཱིཝིཀཱརཾ ན མནསིཀརོནྟོ ཏིཎཱཡཔི ཨམཉྙམཱནོཝ ཨནཔེཀྑེནེཝ ནཱིཧརི. ཕལཏོ བྷཊྛནྟི ཕལསིཔཱཊིཀཏོ བྷཊྛཾ. ཀུཎྜཏིཎཱདིགཙྪཏཱུལཾ པོཊཀིཏཱུལཾ.

མཱརདྷཱིཏུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཏཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

མཱརསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༥. བྷིཀྑུནཱིསཾཡུཏྟཾ

༡. ཨཱལ༹ཝིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༢. ཨཱལ༹ཝིཡཾ ཛཱཏཱཏི ཨཱལ༹ཝིཡཾ ཝིཛཱཡིཏྭཱ སཾཝཌྜྷམཱནཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཱལ༹ཝིནགརཏོཡེཝ ཙ ནིཀྑམྨ པབྦཛིཏཱ’’ཏི. དྷནཾ སམཱདཔེཏྭཱཏི ཙེཏིཡསྶ རཱཛཱ ཨེཀཾ མུཁཾ, རཱཛཔུཏྟོ ཨེཀཾ, ཨམཙྩཱནཾ ཛེཊྛཀོ ཧུཏྭཱ སེནཱཔཏི ཨེཀཾ, ཛནཔདཱནཾ ཛེཊྛཀོ ཧུཏྭཱ སེཊྛི ཨེཀནྟི ཨེཝཾ ཙཏཱུསུ མུཁེསུ ནཝཀམྨེ ཀཡིརམཱནེ སེཊྛིནཱ གཧིཏམུཁེ ཀམྨེ ཨོལཱིཡམཱནེ ཨེཀོ ཨུཔཱསཀོ ཨརིཡསཱཝཀོ པཉྩ སཀཊསཏཱནི ཡོཛཱཔེཏྭཱ ཛནཔདཾ གནྟྭཱ ‘‘ཡོ ཡཾ དཱཏུཾ ཨུསྶཧཏི ཧིརཉྙཾ ཝཱ སུཝཎྞཾ ཝཱ སཏྟཝིདྷརཏནཾ ཝཱ ཧརིཏཱལཾ ཝཱ མནོསིལཾ ཝཱ, སོ དྷནཾ དེཏཱུ’’ཏི སམཱདཔེཏྭཱ ཡཐཱལདྡྷཾ པཋམཾ ཀམྨཊྛཱནཾ པེསེཏྭཱ ‘‘ནཝཀམྨཾ ནིཊྛིཏ’’ནྟི སུཏྭཱ ཨེཀཀཾ ཨཱགཙྪནྟཾ ཨནྟརཱམགྒེ ཙོརཱ པལིབུནྡྷིཏྭཱ ཏཏོ ཀིཉྩིཔི དྷནཾ ཨལབྷནྟཱ ‘‘སཙེ ནཾ མུཉྩིསྶཱམ, ཨནཏྠཾ ནོ ཀརེཡྻཱ’’ཏི ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེསུཾ. ཨནཔརཱདྷེ ཨརིཡསཱཝཀེ ཨཔརཱདྷཀཱ ཏེ ཙོརཱ ཨནྡྷཱ ཛཱཏཱ, ཏསྨཱ ཏཾ ཋཱནཾ ‘‘ཨནྡྷཝན’’ནྟི པཉྙཱཡིཏྠཱཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ. ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཡསྨཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཙིཏྟཝིཝེཀོ ཧོཏིཡེཝ ཨུཔདྷིཝིཝེཀསྶ སིདྡྷཏྟཱ. ཏསྨཱ ‘‘ཀཱཡཝིཝེཀཏྠིནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.

ནིསྶརཎནྟི ནིབྦཱནཾ སབྦསངྑཏསྶ ནིསྶཊཏྟཱ. པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎེནཱཏི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎེན, པགེཝ མགྒཕལཉཱཎེཧཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ནིབྦཱནཔདནྟི ནིབྦཱནསངྑཱཏཾ དྷམྨཀོཊྛཱསཾ. ཝིནིཝིཛ྄ཛྷནཊྛེནཱཏི ཧདཡཾ ཝིནིཝིདྡྷེན ཧདཡམྷི ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ དུཀྑུཔྤཱདནེན ཁནྡྷཱནཾ ཨེཏེ པཉྩ ཀཱམཱ སཏྟིསཱུལསདིསཱ. ཨདྷིཀུཊྚནབྷཎྜིཀཱཏི ཨཱགྷཱཏནགྷཊིཀཱ.

ཨཱལ༹ཝིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སོམཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༣. ཋཱནནྟི ཨིསྶརིཡཊྛཱནཾ ཝིསཡཛ྄ཛྷཏྟཾ. དུཔྤསཧཾ ཨཀམྤིཡབྷཱཝཏྟཱ. དྭངྒུལཔཉྙཱཡཱཏི ཨེཏྠ ཨིཏྠིཡོ ཧི དཧརཀུམཱརིཀཱཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཨོདནཔཙནཝིདྷིཾ ཨནུཏིཊྛནྟིཡོ ཨུཀྑལིཡཾ ཨུདཀཾ ཏཱཔེཏྭཱ ཏཎྜུལེ པཀྑིཔིཏྭཱ ཨཏྟནོ བུདྡྷིཡཱ ཏེསཾ པཱཀཀཱལཔྤམཱཎཾ པརིཙྪིནྡིཏུཾ ཏཱནི དབྦིཡཱ ཨུདྡྷརིཏྭཱཔི ཝཎྞསཎྛཱནགྒཧཎམཏྟེན པཀྐཱཔཀྐབྷཱཝཾ ཛཱནིཏུཾ ན སཀྐོནྟི, ཀེཝལཾ པན དྭཱིཧི ཨངྒུལཱིཧི ཨུཔྤཱིལི༹ཏཀཱལེ ཨེཝ ཛཱནནྟི, ཏསྨཱ དྭཱིཧངྒུལིཀེཧི དུབྦལཔཉྙཏྟཱ ‘‘དྭངྒུལཔཉྙཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཕལསམཱཔཏྟིཉཱཎཔྤཝཏྟིཀིཏྟནེན ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཨསམྨོཧཝིཧཱརོ དཱིཔིཏོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཉཱཎམྷི ཝཏྟམཱནམྷཱིཏི ཕལསམཱཔཏྟིཉཱཎེ པཝཏྟམཱནེ’’ཏི. ཝིཔསྶནྟསྶཱཏི ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷཏོ ཝིསེསེན པསྶནྟསྶ ཁནྡྷཔཉྩཀམེཝ སཙྩཱབྷིསམཡཏོ པུབྦབྷཱགེ ཝིཔསྶནྟསྶ. ཨཉྙཾ ཝཱཏི ཨིཏྠིཔུརིསཏོ ཨཉྙཾ ཝཱ ཀིཉྩི ཝཏྠུཾ. ‘‘ཨཧཾ ཨསྨཱི’’ཏི མཱནདིཊྛིགཱཧཏཎྷཱགཱཧཝསེན གཧིཏཝཏྠུསྨིཾ ཡེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཧཾ ཨསྨཱིཏི ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཝསེནཱ’’ཏི.

སོམཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཀིསཱགོཏམཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༤. ‘‘ཀིསཱགོཏམཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཀཱ པནཱཡཾ ཀིསཱགོཏམཱི, ཀིསྶ ཨཡཾ བྷིཀྑུནཱི ཧུཏྭཱ སམཎདྷམྨཾ མཏྠཀཾ པཱཔེསཱིཏི ཏམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘པུབྦེ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདིམཱརདྡྷཾ. ཨངྒཱརཱཝཱཏི ཨདྡཱརིཊྛཀཝཎྞཨངྒཱརཱ ཨེཝ ཛཱཏཱ. དཱརུསཱཀནྟི ཨདྡྷམཱསཀེན དཱརུཾ སཱཀཉྩ ཨཱཧརིསྶཱམཱིཏི ཨནྟརཱཔཎེ ཨནྟརཝཱིཐིཾ གཏཱ.

སིདྡྷཏྠཀནྟི སཱསཔཾ. སཱལཱཡནྟི ཨནཱཐསཱལཱཡཾ. ཁུརགྒེཡེཝཱཏི ཁུརསིཁེ ཨེཝ, ཀེསོརོཧནཀྑཎེ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ.

ཨེཀམཱསཱིཏི ཨེཏྠ -ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ. སཾཧིཏཱཝསེན ཙ པུརིམཔདེ ཝཱ རསྶཏྟཾ. པརཔདེ ཝཱ དཱིགྷཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཀཱ ཨཱསཱི’’ཏི. བྷཱཝནཔུཾསཀམེཏཾ ‘‘ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. པུཏྟམརཎཾ ཨནྟཾ ཨཏཱིཏཾ ཨིདཱནི པུཏྟམརཎསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘པུཏྟམརཎཾ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི. པུརིསཾ གཝེསིཏུནྟི ཡཐཱ མཡ྄ཧཾ པུརིསགཝེསནཱ ནཱམ སབྦསོ ནཏྠི, ཏཐཱ ཨེཝ པུཏྟགཝེསནཱཔི ནཏྠི, ཏསྨཱ མེ པུཏྟམརཎཾ ཨེཏདནྟཾ, སབྦེསུ ཁནྡྷཱདཱིསུ བྷཝཱདཱིསུ ཙ ཏཎྷཱནནྡིཡཱ ཨབྷཱཝཀཐནེན སབྦསཏྟེསུ ཏཎྷཱ སབྦསོ ཝིསོསིཏཱ, ཏསྶཱཡེཝ ཀཱརཀཨཝིཛྫཱཀྑནྡྷོ པདཱལིཏོཏི ཨཏྟནོ ནིཀྐིལེསཏཾ པཝེདེནྟཱི ཐེརཱི སཱིཧནཱདཾ ནདཱིཏི.

ཀིསཱགོཏམཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཝིཛཡཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༥. པཉྩ ཨངྒཱནི ཨེཏསྶཱཏི པཉྩངྒཾ, པཉྩངྒམེཝ པཉྩངྒིཀཾ, ཏེན པཉྩངྒིཀེན. ཨཱཏཏནྟིཨཱདཱིསུ ཨཱཏཏཾ ནཱམ ཙམྨཔརིཡོནདྡྷེསུ བྷེརིཨཱདཱིསུ ཨེཀཏལཾ ཏཱུརིཡཾ. ཝིཏཏཾ ནཱམ ཨུབྷཡཏལཾ. ཨཱཏཏཝིཏཏཾ ནཱམ ཏནྟིབདྡྷཝཱིཎཱདི. སུསིརཾ ཝཾསཱདི. གྷནཾ སམྨཱདི. ཏཏཨཱདིཝིསེསོཔི ཨཱཏཏམེཝཱཏི ‘‘ཙམྨཔརིཡོནདྡྷེསཱུ’’ཏི ཝིསེསནཾ. ཨེཀཏལཾ ཀུམྦྷཐཱུཎདདྡརཱདི. ཨུབྷཡཏལཾ བྷེརིམུདིངྒཱདི. ཙམྨཔརིཡོནདྡྷཾ སེསཾ ཏནྟིབདྡྷཾ སབྦཾ ཨཱཏཏཝིཏཏཾ ནཱམ, གོམུཁཱིཨཱདཱིནམྤི ཨེཏྠེཝ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཝཾསཱདཱིཏི ཨཱདིསདྡེན སངྑསིངྒཱནམྤི སངྒཧོ. སམྨཏཱལ༹-ཀཾསཏཱལ༹-སིལཱཏཱལ༹-སལཱཀཏཱལཱ༹དི སམྨཱདི ནཱམ. ཏཏྠ སམྨཏཱལ༹ཾ ནཱམ དཎྜམཡཏཱལ༹ཾ, ཀཾསམཡཏཱལ༹ཾ ཀཾསཏཱལ༹ཾ, སིལཱཡཾ ཨཡོཔཏྟེན ཙ ཏཱལ༹ནཏཱལ༹ཾ. སབྦེ ཀཱམགུཎེ. ཨུགྒྷརིཏཔགྒྷརིཏཊྛེནཱཏི ཨུཔརི གྷརཎེན ཙ ཝིསྶནྡནེན ཙ. ཨེཝནྟི ‘‘ཨིམིནཱ པཱུཏིཀཱཡེནཱ’’ཏི. ཨརཱུཔཊྛཱཡིནོཏི སཏྟཱདྷིཊྛཱནེནཱཡཾ དྷམྨདེསནཱཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦཏྠཱཏི སབྦེསུ རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསཱུ’’ཏི. ཏེསཾ དྭིནྣཾ རཱུཔཱརཱུཔབྷཝཱནཾ གཧིཏཏྟཱ. བྷཝབྷཱཝསཱམཉྙཏོ, ཏདདྷིཊྛཱནཏོ གཧིཏེ ཀཱམབྷཝེ. ཨཝིཛྫཱཏམོ ཝིཧཏོ ཨགྒམགྒེན སམུགྒྷཱཏིཏཏྟཱ.

ཝིཛཡཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨུཔྤལཝཎྞཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༦. ཨགྒཏོ པཊྛཱཡཱཏི སབྦཨགྒཏོ པབྷུཏི ཡཱཝ མཱུལཱ ཨནྟརཱཡུཏྟཾ སམྨདེཝ པུཔྥིཏཾ སཱལརུཀྑཾ. ཝཎྞདྷཱཏུསཱིསེན ཝཎྞདྷཱཏུསམྤནྣཾ དུཏིཡཾ བྷིཀྑུནིཾ ཝདཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཡཱ སདིསཱ ཨཉྙཱ བྷིཀྑུནཱི ནཏྠཱི’’ཏི. པཁུམསཱིསེན ཨཀྑིབྷཎྜཾ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཁུམནྟརིཀཱཡནྟི དྭིནྣཾ ཨཀྑཱིནཾ མཛ྄ཛྷེ’’ཏི. ནཱསཝཾསེཏི ནཱསཝཾསམཱུལེ. ‘‘ན པསྶསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨདསྶནེ ཀཱརཎཾ ཨཱཧ ‘‘ཝསཱིབྷཱུཏམྷཱི’’ཏི.

ཨུཔྤལཝཎྞཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༧. ཨིདནྟི ཨིདཾ དསྶནཾ. གཱཧཱཔེསཱིཏི སམཱདཱཔེསི ‘‘ཛཱཏིཾ མཱ རོཙཱ’’ཏི. ཨཉྙནྟི བནྡྷཝདྷཏོ ཨཉྙཾ ཚེདནཱདིཾ. ནིཝེསེསཱིཏི པཝིསཱཔེསི.

ཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨུཔཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༨. པུནཔྤུནཾ…པེ… ཨཱགཙྪནྟི ཀཱརཎསྶ ཨསམཱུཧཏཏྟཱ. སནྟཱཔིཏོ ཀིལེསསནྟཱཔེཧི. ཨགཏཱིཏི ཨཝིསཡོ.

ཨུཔཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སཱིསུཔཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦༩. སམཎིསདིསཱཏི སམཎལིངྒསྶ དྷཱརཎེན སམཎིསདིསཱ, ཀསྶཙིཔི པཱསཎྜསྶ ཨརུཙྩནཏོ མོནམགྒསྶ ཨཔྤཊིཔཛྫནཏོ ཏཝ སམཎིབྷཱཝཾ ནཱནུཔསྶཱམཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཱསཾ ཌེནྟཱིཏི པཱསཾ སཛྫེནྟི, ཡཐཱ ཏཏྠ དིཊྛིཔཱསེ སཏྟཱནཾ ཙིཏྟཾ པཊིམུཀྐཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ སཛྫེནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱབྷཱུཏཱ ཙ ཏེ སཏྟཱནཾ ཙིཏྟེ ཁིཏྟཱ ཝིཡ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙིཏྟེསུ དིཊྛིཔཱསཾ ཁིཔནྟཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. པཱསེ མོཙེཏཱིཏི དིཊྛིཔཱསེ སཏྟཱནཾ ཙིཏྟསནྟཱནཏོ ནཱིཧརཏི དྷམྨསུདྷམྨཏཱཡ. ཏསྨཱཏི པཱསམོཙནཏོ པཱསཎྜོཏི ན ཝུཙྩཏི. ‘‘ཨིཏོ བཧིདྡྷཱཡེཝ པཱསཎྜཱ ཧོནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ ནིགམནཾ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ སབྦེཔི བཱཧིརཀསམཡེ སནྡྷཱཡ ཙཱུལ༹སཱིཧནཱདསུཏྟེ ‘‘ཚནྣཝུཏི པཱསཎྜཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པསཱིདནྟཱིཏི དིཊྛིཔངྐེ སཾསཱརཔངྐེ ཙ པཀཱརེཧི ཨགཱདྷཱ ཨོསཱིདནྟི.

ཨབྷིབྷཝིཏྭཱཏི སབྦསཾཀིལེསཔྤཧཱནེན ཨབྷིབྷུཡྻ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ. ཨཛིཏོཏི ཨཛིནི ཨཝིཛཡཏྟཱ. སབྦཱནི ཨཀུསལཀམྨཱནི ཀུསལཀམྨཱནི ཙ ཁཱིཎཱནི ཨེཏྠཱཏི སབྦཀམྨཀྑཡོ, ཨརཧཏྟཾ. ཨུཔདྷཡོ སམྨདེཝ ཁཱིཡནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨུཔདྷིསངྑཡོ, ནིབྦཱནཾ.

སཱིསུཔཙཱལཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. སེལཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༠. ཀེནིདཾ པཀཏཾ བིམྦནྟི ཨིདཾ ཨཏྟབྷཱཝསཉྙིཏཾ བིམྦཾ བྲཧྨཱ-ཝིསཎུཔུརིས-པཛཱཔཏིཨཱདཱིསུ ཀེན ཀཏཾ ནིམྨིཏཾ ནིབྦཏྟིཏནྟི ཀཏྟབྦམོཧཾ ནཱམ ཀཱཏུཀཱམོ པུཙྪཏི. ཨགྷནྟི ཨགྷཝཏྠུ. ཏེནཱཧ ‘‘དུཀྑཔཏིཊྛཱནཏྟཱ’’ཏི. ཧེཏུནིརོདྷེནཱཏི ཏཎྷཱསངྑཏསྶ ཧེཏུནོ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷེན. པཙྩཡཝེཀལླེནཱཏི ཏདཝསིཊྛཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱདིཔཙྩཡསྶ ཝེཀལླབྷཱཝེན, ཨཔཙྩཡབྷཱཝཱུཔགམནེནཱཏི ཨཏྠོ.

སེལཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཝཛིརཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༡. སུདྡྷསངྑཱརཔུཉྫེཏི རཱུཔཱརཱུཔཝིབྷཱགེ ཀིལེསསངྑཱརསམཱུཧེ. པརམཏྠཏོཏི སབྷཱཝེན. ཡཐཱ ན ཧི སཏྟསཉྙིཏསངྑཱརཔུཉྫོ ནཱམ པརམཏྠཏོ ཨུཔལབྦྷཏི, ཨེཝཾ ཏབྦིནིམུཏྟོ ནཱམ ཀོཙི ན ཨུཔལབྦྷཏི ཨཝིཛྫམཱནཏྟཱ. ཝིཛྫམཱནེསཱུཏི ཡཐཱཔཙྩཡསམྤཏྟིཡཱ ལབྦྷམཱནེསུ. ཏེནཱཀཱརེནཱཏི ཨིཏྠིཔུརིསཱདིཨཱཀཱརེན. ཝཝཏྠིཏེསཱུཏི པཙྩེཀཾ པཙྩཡཝིསེསསམུཊྛིཏཾ སཎྛཱནཝིསེསཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘པུརིསོ ཧཏྠཱི ཨསྶོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨབྷིསངྒཏོ པཝཏྟེསུ. སམྨུཏཱིཏི སཏྟོཏི ཝོཧཱརོ. ཏེནཱཧ ‘‘སམཉྙཱམཏྟམེཝཱ’’ཏི. པཉྩཀྑནྡྷདུཀྑནྟི པཉྩཀྑནྡྷསཉྙིཏཾ དུཀྑཾ. ཝུཏྟཾ ཧེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘སཾཁིཏྟེན པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༣༨༧; མ. ནི. ༡.༡༢༠; ༣.༣༧༣; ཝིབྷ. ༢༠༢) ཨཉྙོ ནེཝ སམྦྷོཏི ཡཐཱཝུཏྟདུཀྑཏོ ཨཉྙསྶ སངྑཏདྷམྨསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ན ནིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཏཏོ ཨཉྙཾ ན ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ཨུཔྤཱདཏོ ཧོཏི ནིརོདྷོཏི.

ཝཛིརཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

བྷིཀྑུནཱིསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༦. བྲཧྨསཾཡུཏྟཾ

༡. པཋམཝགྒོ

༡. བྲཧྨཱཡཱཙནསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༢. པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདཱིཏི དྷམྨགམྦྷཱིརཏཱཔཙྩཝེཀྑཎཧེཏུཀོ དྷམྨདེསནཱཡ ཨཔྤོསྶུཀྐོ ཨུཔྤཛྫི. ཨཡཾ པརིཝིཏཀྐོ ཀསྨཱ ཨུདཔཱདི? ཀཏྠ ཙ ཨུདཔཱདཱིཏི ཏཾ སབྦཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘སབྦབུདྡྷཱན’’ནྟིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ ཨཱཙིཎྞསམཱཙིཎྞོཏི ཨཱཙརིཏོ ཙེཝ ཨཱཙརནྟེཧི ཙ སམྨདེཝ ཨཱཙརིཏོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན ཨཡཾ པརིཝིཏཀྐོ སབྦབུདྡྷཱནཾ པཋམཱབྷིསམྦོདྷིཡཾ ཨུཔྤཛྫཏེཝཱཏི ཨཡམེཏྠ དྷམྨཏཱཏི དསྶེཏི. ཏཏྠ ཨཊྛམེ སཏྟཱཧེཏི ཨིདཾ སཏྟམསཏྟཱཧཏོ པརཾ སཏྟཱཧབྦྷནྟརེ ཨུཔྤནྣཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ན པན ཨིཏརེསཾ ཝིཡ ཨཊྛམསྶ ནཱམ སཏྟཱཧསྶ པཝཏྟིཏསྶ སབྦྷཱཝཱ. སཔཙྩགྒྷེཏི མཧགྒྷེ. ‘‘པཙྩགྒྷེ’’ཏི ཝཱ པཱཋོ, ཨབྷིནཝེཏི ཨཏྠོ. སེལམཡེཏི མུགྒཝཎྞསིལཱམཡེ.

པཊིཝིདྡྷོཏི སཡམྦྷུཉཱཎེན ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཊིམུཁཾ ནིབྦིཛ྄ཛྷནཝསེན པཏྟོ, ཡཱཐཱཝཏོ ཨཝབུདྡྷོཏི ཨཏྠོ. དྷམྨོཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨོ ཏབྦིནིམུཏྟསྶ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦདྷམྨསྶ ཨབྷཱཝཏོ. གམྦྷཱིརོཏི མཧཱསམུདྡོ ཝིཡ མཀསཏུཎྜསཱུཙིཡཱ ཨཉྙཏྲ སམུཔཙིཏཔརིཔཀྐཉཱཎསམྦྷཱརེཧི ཨཉྙེསཾ ཉཱཎེན ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཏྟཱནཔཊིཀྑེཔཝཙནམེཏ’’ནྟི. ཡོ ཨལབྦྷནེཡྻཔཏིཊྛོ, སོ ཨོགཱཧིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ སརཱུཔཏོ ཝིསེསཏོ ཙ པསྶིཏུཾ ན སཀྐཱཏི ཨཱཧ ‘‘གམྦྷཱིརཏྟཱཝ དུདྡསོ’’ཏི. དུཀྑེན དཊྛབྦོཏི ཀིཙྪེན ཀེནཙི ཀདཱཙིདེཝ དཊྛབྦོ. ཡཾ པན དཊྛུམེཝ ན སཀྐཱ, ཏསྶ ཨོགཱཧེཏྭཱ ཨནུ ཨནུ བུཛ྄ཛྷནཀོ ཀདཱཙི ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དུདྡསཏྟཱཝ དུརནུབོདྷོ’’ཏི. དུཀྑེན ཨཝབུཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཝབོདྷསྶ དུཀྐརབྷཱཝཏོ. ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐ, བྷིཀྑཝེ, ཀཏམཾ ནུ ཁོ དུཀྐརཏརཾ ཝཱ དུརབྷིསམྦྷཝཏརཾ ཝཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༡༡༥) སུཏྟཔདཾ ཝཏྟབྦཾ. སནྟཱརམྨཎཏཱཡ ཝཱ སནྟོ. ནིབྦུཏསབྦཔརིལཱ༹ཧཏཱཡ ནིབྦུཏོ. ཨཏྟནོ པཙྩཡེཧི པདྷཱནབྷཱཝཾ ནཱིཏོཏི ཝཱ པཎཱིཏོ. ཨཏིཏྟིཀརཎཊྛེན ཨཏཔྤཀོ སཱདུརསབྷོཛནཾ ཝིཡ. ཏཏྠ ཙ ནིརོདྷསཙྩཾ སནྟཾ ཨཱརམྨཎནྟི སནྟཱརམྨཎཾ, མགྒསཙྩཾ སནྟཾ སནྟཱརམྨཎཉྩཱཏི སནྟཱརམྨཎཾ, ཨནུཔསནྟསབྷཱཝཱནཾ ཀིལེསཱནཾ སངྑཱརཱནཉྩ ཨབྷཱཝཏོ སནྟོ. ནིབྦུཏསབྦཔརིལཱ༹ཧཏྟཱ ནིབྦུཏོ. སནྟཔཎཱིཏབྷཱཝེནེཝ ཏདཏྠཱཡ ཨསེཙནཀཏཱཡ ཨཏཔྤཀཏཱ དཊྛབྦཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདཾ དྭཡཾ ལོཀུཏྟརམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟ’’ནྟི. ཨུཏྟམཉཱཎསྶ ཝིསཡཏྟཱ ན ཏཀྐེན ཨཝཙརིཏབྦོ. ཏཏོ ཨེཝ ནིཔུཎཉཱཎགོཙརཏཱཡ སཎྷསུཁུམསབྷཱཝཏྟཱ ཙ ནིཔུཎོ. བཱལཱནཾ ཨཝིསཡཏྟཱ ཡཐཱཝུཏྟེཧི པཎྜིཏེཧི ཨེཝ ཝེདིཏབྦོཏི པཎྜིཏཝེདནཱིཡོ. ཨཱལཱིཡནྟི ཨབྷིརམིཏབྦཊྛེན སེཝཱིཡནྟཱིཏི ཨཱལཡཱ, པཉྩ ཀཱམགུཎཱ. ཨཱལཡནྟི ཨལླཱིཡནྟི ཨབྷིརམཎཝསེན སེཝནྟཱིཏི ཨཱལཡཱ, ཏཎྷཱཝིཙརིཏཱནི. རམནྟཱིཏི རཏིཾ ཝིནྡནྟི ཀཱིལ༹ནྟི ལལ༹ནྟི. ཨཱལཡརཏཱཏི ཨཱལཡནིརཏཱ.

ཋཱནཾ སནྡྷཱཡཱཏི ཋཱནསདྡཾ སནྡྷཱཡ, ཨཏྠཀོ པན ཋཱནནྟི ཙ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ ཨེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཏིཊྛཏི ཕལཾ ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡཱཏི ཧི ཋཱནཾ, སངྑཱརཱདཱིནཾ པཙྩཡབྷཱུཏཱ ཨཝིཛྫཱདཡོ. ཨིམེསཾ སངྑཱརཱདཱིནཾ པཙྩཡཱ ཨིདཔྤཙྩཡཱ, ཨཝིཛྫཱདཡོ. ཨིདཔྤཙྩཡཱ ཨེཝ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ ཡཐཱ ‘‘དེཝོ ཨེཝ དེཝཏཱ’’. ཨིདཔྤཙྩཡཱནཾ ཝཱ ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ ཨཏྟནོ ཕལཾ པཏི པཙྩཡབྷཱཝོ ཨུཔྤཱདནསམཏྠཏཱ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ. ཏེན པརམཏྠཔཙྩཡལཀྑཎོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ དསྶིཏོ ཧོཏི. པཊིཙྩ སམུཔྤཛྫཏི ཕལཾ ཨེཏསྨཱཏི པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ. པདདྭཡེནཔི དྷམྨཱནཾ པཙྩཡཊྛོ ཨེཝ ཝིབྷཱཝིཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘སངྑཱརཱདིཔཙྩཡཱནཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི. སངྑཱརཱདཱིནཾ པཙྩཡཱ སངྑཱརཱདིཔཙྩཡཱ, ཨཝིཛྫཱདཡོ. ཏེསཾ སངྑཱརཱདིཔཙྩཡཱནཾ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒསཾཝཎྞནཱཡཾ (ཝིསུདྡྷི. མཧཱཊཱི. ༢.༥༧༢-༥༧༣) ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ. སབྦསངྑཱརསམཐོཏིཨཱདི སབྦནྟི སབྦསངྑཱརསམཐཱདིཨབྷིདྷེཡྻཾ སབྦཾ ཨཏྠཏོ ནིབྦཱནམེཝ. ཨིདཱནི ཨསྶ ནིབྦཱནབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡསྨཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནྟི ནིབྦཱནཾ. ཨཱགམྨཱཏི པཊིཙྩ ཨརིཡམགྒསྶ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡཧེཏུ. སམྨནྟཱིཏི པཊིཔྤསྶདྡྷིཝཱུཔསམཝསེན སམྨནྟི. ཏཐཱ སནྟཱ ཙ སཝིསེསཾ ཨུཔསནྟཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཱུཔསམྨནྟཱི’’ཏི. ཨེཏེན སབྦེ སངྑཱརཱ སམྨནྟི ཨེཏྠཱཏི སབྦསངྑཱརསམཐོ, ནིབྦཱནནྟི དསྶེཏི. སབྦསངྑཱརཝིསཾཡུཏྟེ ཧི ནིབྦཱནེ སབྦསངྑཱརཝཱུཔསམཔརིཡཱཡོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟོ ཨེཝ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.

ཨུཔདྷཱིཡཏི ཨེཏྠ དུཀྑནྟི ཨུཔདྷི, ཁནྡྷཱདཡོ. པཊིནིསྶཊྛཱཏི སམུཙྪེདཝསེན པརིཙྩཏྟཱ ཧོནྟི. སབྦཱ ཏཎྷཱཏི ཨཊྛསཏཔྤབྷེདཱ སབྦཱཔི ཏཎྷཱ. སབྦེ ཀིལེསརཱགཱཏི ཀཱམརཱགརཱུཔརཱགཱདིབྷེདཱ སབྦེཔི ཀིལེསབྷཱུཏཱ རཱགཱ, སབྦེཔི ཝཱ ཀིལེསཱ ཨིདྷ ‘‘ཀིལེསརཱགཱ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ, ན ལོབྷཝིསེསཱ ཨེཝ ཙིཏྟསྶ པརིལཱ༹ཧབྷཱཝཱཔཱདནཏོ. ཡཐཱཧ ‘‘རཏྟམྤི ཙིཏྟཾ ཝིཔརིཎཏཾ, དུཊྛམྤི ཙིཏྟཾ ཝིཔརིཎཏཾ, མཱུལ༹ྷམྤི ཙིཏྟཾ ཝིཔརིཎཏ’’ནྟི (པཱརཱ. ༢༧༡). ཝིརཛྫནྟཱིཏི པལུཛྫནྟི ཝིཀྑམྦྷནཏོ སབྦསོ ཏེན ཝིསཾཡུཏྟབྷཱཝཏོ. སབྦཾ དུཀྑནྟི ཛརཱམརཎཱདིབྷེདཾ སབྦཾ ཝཊྚདུཀྑཾ. བྷཝེན བྷཝནྟི ཏེན ཏེན བྷཝེན བྷཝནྟརཾ བྷཝནིཀནྟིབྷཱཝེན སཾསིབྦཏི. ཕལེན ཝཱ སདྡྷིཾ ཀམྨཾ སཏཎྷསྶེཝ ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝབྷཱཝཏོ. ཏཏོ ཝཱནཏོ ནིཀྑནྟཾ ཏཏྠ ཏསྶ སབྦསོ ཨབྷཱཝཏོ. ཙིརནིསཛྫཱཙིརབྷཱསནེཧི པིཊྛིཨཱགིལཱཡནཏཱལུགལསོསཱདིཝསེན ཀཱཡཀིལམཐོ ཙེཝ ཀཱཡཝིཧེསཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. སཱ ཙ ཁོ དེསནཱཡ ཨཏྠམཛཱནནྟཱནཾ ཨཔཊིཔཛྫནྟཱནཉྩ ཝསེན, ཛཱནནྟཱནཾ པན པཊིཔཛྫནྟཱནཉྩ དེསནཱཡ ཀཱཡཔརིསྶམོཔི སཏྠུ ཨཔརིསྶམོཡེཝ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ན ཙ མཾ དྷམྨཱདྷིཀརཎཾ ཝིཧེསེསཱི’’ཏི (ཨུདཱ. ༡༠). ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཡཱ ཨཛཱནནྟཱནཾ དེསནཱ ནཱམ, སོ མམ ཀིལམཐོ ཨསྶཱ’’ཏི. ཨུབྷཡནྟི ཙིཏྟཀིལམཐོ ཙིཏྟཝིཧེསཱ ཙཱཏི ཨུབྷཡམྤེཏཾ བུདྡྷཱནཾ ནཏྠི བོདྷིམཱུལེ ཨེཝ སམུཙྪིནྣཏྟཱ. ཨནུབྲཱུཧནཾ སམྤིཎྜནཾ. སོཏི ཨཔིསྶཱུཏི ནིཔཱཏོ. ཝུདྡྷིཔྤཏྟཱ ཝཱ ཨཙྪརིཡཱ ཨནཙྪརིཡཱ, ཝུདྡྷིཨཏྠོཔི ཧི -ཀཱརོ ཧོཏི ཡཐཱ ‘‘ཨསེཀྑཱ དྷམྨཱ’’ཏི. ཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཾ ཙཏྟཱརི ཙ ཨསངྑྱེཡྻཱནི སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ དྷམྨསཾཝིབྷཱགཀརཎཏྠམེཝ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཨིདཱནི སམདྷིགཏདྷམྨརཛྫསྶ ཏཏྠ ཨཔྤོསྶུཀྐཏཱཔཏྟིདཱིཔནཏཱ གཱཐཏྠསྶ ཙ ཨཙྪརིཡཏཱ ཏསྶ ཝུདྡྷིཔྤཏྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨཏྠདྭཱརེན ཧི གཱཐཱནཾ ཨནཙྪརིཡཏཱ. གོཙརཱ ཨཧེསུནྟི ཨུཔཊྛཧིཾསུ. ཨུཔཊྛཱནཉྩ ཝིཏཀྐེཏབྦཏཱཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘པརིཝིཏཀྐཡིཏབྦཏཾ པཱཔུཎིཾསཱུ’’ཏི.

ཡདི སུཁཱཔཊིཔདཱཝ, ཀཐཾ ཀིཙྪཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཱརམཱིཔཱུརཎཀཱལེ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝམཱདཱིནི དུཔྤརིཙྩཛཱནི དེནྟསྶ. -ཨིཏི ཝཱ བྱཏྟནྟི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ནིཔཱཏོ. ‘‘ཨེཀཾསཏྠེ’’ཏི ཀེཙི. ཧ བྱཏྟཾ, ཨེཀཾསེན ཝཱ ཨལཾ ནིཔྤཡོཛནཾ ཨེཝཾ ཀིཙྪེན ཨདྷིགཏསྶ པཀཱསིཏུཾ དེསིཏུནྟི ཡོཛནཱ. ཧལནྟི ཝཱ ཨལནྟི ཨིམིནཱ སམཱནཏྠཔདཾ ‘‘ཧལནྟི ཝདཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. རཱགདོསཕུཊྛེཧཱིཏི ཕུཊྛཝིསེན ཝིཡ སཔྤེན རཱགེན དོསེན ཙ ཕུཊྛེཧི ཨབྷིབྷཱུཏེཧི. རཱགདོསཱནུགཏེཧཱིཏི རཱགདོསེཧི ཨནུབནྡྷེཧི.

ནིཙྩཱདཱིནནྟི ནིཙྩཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཝིཔལླཱསཱནཾ. ཨེཝཾགཏནྟི ཨེཝཾ ཨནིཙྩནྟིཨཱདིནཱ ཨཱཀཱརེན པཝཏྟཾ བུཛ྄ཛྷིཏབྦཾ. ཀཱམརཱགརཏྟཱ ཙ བྷཝརཱགརཏྟཱ ཙ ནཱིཝརཎེཧི ནིཝུཏཙིཏྟཏཱཡ དིཊྛིརཱགརཏྟཱ ཝིཔརཱིཏཱབྷིནིཝེསེན ན དཀྑནྟི ཡཱཐཱཝཏོ དྷམྨཾ ན པཊིཝིཛ྄ཛྷིསྶནྟི. སབྷཱཝེནཱཏི ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝེན. ཨེཝཾ གཱཧཱཔེཏུནྟི ཨནིཙྩནྟིཨཱདིནཱ སབྷཱཝེན ཡཱཐཱཝཏོ དྷམྨཾ ཛཱནཱཔེཏུཾ. རཱགདོསཔརེཏཏཱཔི ནེསཾ སམྨཱུལ༹ྷབྷཱཝེནེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏམོཁནྡྷེན ཨཱཝུཊཱ’’ཏི.

དྷམྨདེསནཱཡ ཨཔྤོསྶུཀྐཏཱཔཏྟིཡཱ ཀཱརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཀསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཡམེཝ ཙོདནཾ སམུཊྛཱཔེཏི. ཨཉྙཱཏཝེསེནཱཏི ཨིམསྶ བྷགཝཏོ སཱཝཀབྷཱཝཱུཔགམནེན ཨཉྙཱཏཝེསེན. ‘‘ཨཉྙཏརཏཱཔསཝེསེནཱ’’ཏི ཀེཙི, སོ པནསྶ ཨརཧཏྟཱདྷིགམནེནེཝ ཝིགཙྪེཡྻ. ཏིཝིདྷཾ ཀཱརཎཾ ཨཔྤོསྶུཀྐཏཱཔཏྟིཡཱ པཊིཔཀྑསྶ བལཝབྷཱཝོ, དྷམྨསྶ གམྦྷཱིརཏཱ, ཏཏྠ ཙ བྷགཝཏོ སཱཏིསཡཾ གཱརཝནྟི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ པཊིཔཀྑཱ ནཱམ རཱགཱདཡོ ཀིལེསཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨནྟརཱཡཀརཏྟཱ. ཏེསཾ བལཝབྷཱཝཏོ ཙིརཔརིབྷཱཝནཱཡ སཏྟསནྟཱནཏོ དུབྦིསོདྷིཡཏཱཡ ཏེ སཏྟེ མཏྟཧཏྠིནོ ཝིཡ དུབྦལཔུརིསཾ ཨདྷིབྷཝིཏྭཱ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ ཨནཡབྱསནཾ ཨཱཔཱདེནྟཱ ཨནེཀསཏཡོཛནཱཡཱམཝིཏྠཱརཾ སུནིཙིཏཾ གྷནསནྣིཝེསཾ ཀཎྚཀདུགྒམྤི ཨདྷིསེནྟི. དཱུརཔབྷེདདུཙྪེཛྫཏཱཧི དུབྦིསོདྷིཡཏཾ པན དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཙ ཨནྟོ ཨམཊྛཏཱཡ ཀཉྫིཡཔུཎྞཱ ལཱབུ, ཙིརཔཱརིཝཱསིཀཏཱཡ ཏཀྐབྷརིཏཱ ཙཱཊི, སྣེཧཏིནྟདུབྦལབྷཱཝེན ཝསཱཔཱིཏཔིལོཏིཀཱ, ཏེལམིསྶིཏཏཱཡ ཨཉྫནམཀྑིཏཧཏྠོ དུབྦིསོདྷནཱིཡཱ ཝུཏྟཱ. ཧཱིནཱུཔམཱ ཙེཏཱ རཱུཔཔབནྡྷབྷཱཝཏོ ཨཙིརཀཱལིཀཏྟཱ ཙ མལཱིནཏཱཡ, ཀིལེསསཾཀིལེསོ ཨེཝ པན དུབྦིསོདྷནཱིཡཏརོ ཨནཱདིཀཱལིཀཏྟཱ ཨརཱུཔནིསྶིཏཏྟཱ ཙ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏིསཾཀིལིཊྛཱ’’ཏི.

ཡཐཱ ཙ དུབྦིསོདྷནཱིཡཏརཏཱཡ, ཨེཝཾ གམྦྷཱིརདུདྡསདུརནུབོདྷཱནམྤི ཝུཏྟཨུཔམཱ ཧཱིནཱུཔམཱཝ. གམྦྷཱིརོཔི དྷམྨོ པཊིཔཀྑཝིདྷམནེན ཉཱཎེན ཝིསདབྷཱཝཾ ཨཱཔནྣེན སུཔཱཀཊོ བྷཝེཡྻ, པཊིཔཀྑཝིདྷམནཾ པན སམྨཱཔཊིཔཏྟིཔཊིབདྡྷཾ, སཱ སདྡྷམྨསྶཝནཱདྷཱིནཱ, ཏཾ སཏྠརི དྷམྨེ ཙ པསཱདཱཡཏྟཾ. སོ གརུཊྛཱནིཡཱནཾ ཨཛ྄ཛྷེསནཧེཏུཀོཏི པཎཱལིཀཱཡ སཏྟཱནཾ དྷམྨསམྤཊིཔཏྟིཡཱ བྲཧྨཱཡཱཙནཱནིམིཏྟནྟི ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཨུཔཀྐིལེསབྷཱུཏཾ ཨཔྤཾ རཱགཱདིརཛཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨཔྤརཛཾ, ཨཔྤརཛཾ ཨཀྑི པཉྙཱཙཀྑུ ཡེསཾ ཏེ ཏཾསབྷཱཝཱཏི ཀཏྭཱ ཨཔྤརཛཀྑཛཱཏིཀཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘པཉྙཱམཡེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཔྤཾ རཱགཱདིརཛཾ ཡེསཾ ཏཾསབྷཱཝཱ ཨཔྤརཛཀྑཛཱཏིཀཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨསྶཝནཏཱཏི ‘‘སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཀརཎེ པཙྩཏྟཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨསྶཝནཏཱཡཱ’’ཏི. དསཔུཉྙཀིརིཡཝསེནཱཏི དཱནཱདིདསཝིདྷཔུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནཾ ཝསེན. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཏཱདྷིཀཱརཱ’’ཏིཨཱདི. པཔཉྩསཱུདནིཡཾ (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༨༢) པན ‘‘དྭཱདསཔུཉྙཀིརིཡཝསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ དཱནཱདཱིསུ སརཎགམན-པརཧིཏཔརིཎཱམནཱདིཔཀྑིཔནཝསེན ཝུཏྟཾ.

རཱགཱདིམལེན སམལེཧི པཱུརཎཱདཱིཧི ཚཧི སཏྠཱརེཧི སཏྠུཔཊིཉྙེཧི ཀབྦརཙནཱཝསེན ཙིནྟཱཀཝིཨཱདིབྷཱཝེ ཋཏྭཱ ཏཀྐཔརིཡཱཧཏཾ ཝཱིམཾསཱནུཙརིཏཾ སཡཾཔཊིབྷཱནཾ ཙིནྟིཏོ. ཏེ ཀིར བུདྡྷཀོལཱཧལཱནུསྶཝེན སཉྫཱཏཀུཏཱུཧལཾ ལོཀཾ ཝཉྩེནྟཱ ཀོཧཉྙེ ཋཏྭཱ སབྦཉྙུཏཾ པཊིཛཱནནྟཱ ཡཾ ཀཉྩི ཨདྷམྨམེཝ ‘‘དྷམྨོ’’ཏི དཱིཔེསུཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏེ ཧི པུརེཏརཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཔཱཔུརེཏནྟི ཨེཏཾ ཀསྶཔསྶ བྷགཝཏོ སཱསནནྟརདྷཱནཏོ པབྷུཏི པིཧིཏཾ ནིབྦཱནམཧཱདྭཱརཾ ཨརིཡམགྒཾ སདྡྷམྨདེསནཱཧཏྠེན ཨཔཱཔུར ཝིཝར.

སེལོ པབྦཏོ ཨུཙྩོ ཧོཏི ཐིརོ ཙ, ན པཾསུཔབྦཏོ མིསྶཀཔབྦཏོ ཙཱཏི ཨཱཧ ‘‘སེལེ ཡཐཱ པབྦཏམུདྡྷནཱི’’ཏི. དྷམྨམཡཾ པཱསཱདནྟི ལོཀུཏྟརདྷམྨམཱཧ. སོ ཧི སབྦསོ པསཱདཱཝཧོ, སབྦདྷམྨེ ཨཏིཀྐམྨ ཨབྦྷུགྒཏཊྛེན པཱསཱདསདིསོ ཙ. པཉྙཱཔརིཡཱཡོ ཝཱ ཨིདྷ དྷམྨ-སདྡོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱམཡ’’ནྟི. སཱ ཧི ཨབྦྷུགྒཏཊྛེན པཱསཱདོཏི ཨབྷིདྷམྨེ ཨཱགཏཱ. ཏཐཱ ཙཱཧ –

‘‘པཉྙཱཔཱསཱདམཱརུཡ྄ཧ, ཨསོཀོ སོཀིནིཾ པཛཾ;

པབྦཏཊྛོཝ བྷཱུམཊྛེ, དྷཱིརོ བཱལེ ཨཝེཀྑཏཱི’’ཏི. (དྷ. པ. ༢༨);

ཡཐཱ ཧཱིཏིཨཱདཱིསུ ཡཐཱ ཙ པབྦཏེ ཋཏྭཱ ཨནྡྷཀཱརེ ཧེཊྛཱ ཨོལོཀེནྟསྶ པུརིསསྶ ཁེཏྟཀེདཱརཔཱལི༹ཀུཊིཀཱཡོ ཏཏྠ སཡིཏམནུསྶཱ ཙ ན པཉྙཱཡནྟི ཨནུཛྫལབྷཱཝཏོ, ཀུཊིཀཱསུ པན ཨགྒིཛཱལཱ པཉྙཱཡཏི སམུཛྫལབྷཱཝཏོ, ཨེཝཾ དྷམྨཔཱསཱདམཱརུཡ྄ཧ སཏྟལོཀཾ ཨོལོཀཡཏོ བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཨཱཔཱཐཾ ནཱགཙྪནྟི ཨཀཏཀལྱཱཎཱ སཏྟཱ, ཉཱཎགྒིནཱ ཨནུཛྫལབྷཱཝཏོ ཨནུལཱ༹རབྷཱཝཏོ ཙ རཏྟིཾ ཁིཏྟཱ སརཱ ཝིཡ ཧོནྟི, ཀཏཀལྱཱཎཱ པན བྷབྦཔུགྒལཱ དཱུརེ ཋིཏཱཔི བྷགཝཏོ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪནྟི པརིཔཀྐཉཱཎགྒིཏཱཡ སམུཛྫལབྷཱཝཏོ ཨུལཱ༹རསནྟཱནཏཱཡ ཧིམཝནྟཔབྦཏོ ཝིཡ ཙཱཏི ཨེཝཾ ཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.

གརུཊྛཱནཱིཡཾ པཡིརུཔཱསིཏྭཱ གརུཏརཾ པཡོཛནཾ ཨུདྡིསྶ ཨབྷིཔཏྠནཱ ཨཛ྄ཛྷེསནཱ, སཱཔི ཨཏྠཏོ ཡཱཙནཱཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཛ྄ཛྷེསནནྟི ཡཱཙན’’ནྟི. པདེསཝིསཡཾ ཉཱཎདསྶནཾ ཨཧུཏྭཱ བུདྡྷཱནཾཡེཝ ཨཱཝེཎིཀབྷཱཝཏོ ཨིདཾ ཉཱཎདྭཡཾ ‘‘བུདྡྷཙཀྑཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིམེསཉྷི དྭིནྣཾ ཉཱཎཱནཾ ‘བུདྡྷཙཀྑཱུ’ཏི ནཱམ’’ནྟི. ཏིཎྞཾ མགྒྒཉཱཎཱནནྟི ཧེཊྛིམཱནཾ ཏིཎྞཾ མགྒཉཱཎཱནཾ ‘‘དྷམྨཙཀྑཱུ’’ཏི ནཱམཾ ཙཏུསཙྩདྷམྨདསྶནམཏྟབྷཱཝཏོ. ཡཏོ ཏཱནི ཉཱཎཱནི ཝིཛྫཱུཔམབྷཱཝེན ཝུཏྟཱནི, ཨགྒམགྒཉཱཎཾ པན ཉཱཎཀིཙྩསྶ སིཁཱཔྤཏྟིཡཱ དསྶནམཏྟཾ ན ཧོཏཱིཏི ‘‘དྷམྨཙཀྑཱུ’’ཏི ན ཝུཙྩཏི, ཡཏོ ཏཾ ཝཛིརཱུཔམབྷཱཝེན ཝུཏྟཾ. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘ཨཔྤརཛཀྑཛཱཏིཀཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟནཡེན. ཡསྨཱ མནྡཀིལེསཱ ‘‘ཨཔྤརཛཀྑཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ, ཏསྨཱ བཧལཀིལེསཱ ‘‘མཧཱརཛཀྑཱ’’ཏི ཝེདིཏབྦཱ. པཊིཔཀྑཝིདྷམནསམཏྠཏཱཡ ཏིཀྑཱནི སཱུརཱནི ཝིསདཱནི, ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན མུདཱུནི. སདྡྷཱདཡོ ཨཱཀཱརཱཏི སདྡཧནཱདིཔྤཀཱརེ ཝདཏི. སུནྡརཱཏི ཀལྱཱཎཱ. སམྨོཧཝིནོདནིཡཾ པན ‘‘ཡེསཾ ཨཱསཡཱདཡོ ཀོཊྛཱསཱ སུནྡརཱ, ཏེ སྭཱཀཱརཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨིམཱཡ ཨཏྠཝཎྞནཱཡ ཨཉྙདཏྠུ སཾསནྡཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཀཱརཎཾ ནཱམ པཙྩཡཱཀཱརོ, སཙྩཱནི ཝཱ. པརལོཀནྟི སམྤརཱཡཾ. ཏཾ དུཀྑཱཝཧཾ ཝཛྫཾ ཝིཡ བྷཡཏོ པསྶིཏབྦནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘པརལོཀཉྩེཝ ཝཛྫཉྩ བྷཡཏོ པསྶནྟཱི’’ཏི. སམྤཏྟིབྷཝཏོ ཝཱ ཨཉྙཏྟཱ ཝིཔཏྟིབྷཝོ པརལོཀོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པར…པེ… པསྶནྟཱི’’ཏི.

ཨཡཾ པནེཏྠ པཱལཱི༹ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨཔྤརཛཀྑཱ’’ཏི པདཱནཾ ཨཏྠཝིབྷཱཝནེ ཨཡཾ ཏསྶ ཏཐཱབྷཱཝསཱདྷནཔཱལི༹. སདྡྷཱདཱིནཉྷི ཝིམུཏྟཔརིཔཱཙཀདྷམྨཱནཾ བལཝབྷཱཝོ ཏཔྤཊིཔཀྑཱནཾ པཱཔདྷམྨཱནཾ དུབྦལབྷཱཝེ སཏི ཧོཏི. ཏེསཉྩ བལཝབྷཱཝོ སདྡྷཱདཱིནཾ དུབྦལབྷཱཝེཏི ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙཀདྷམྨཱནཾ སཝིསེསཾ ཨཏྠིཏཱནཏྠིཏཱཝསེན ཨཔྤརཛཀྑཱ མཧཱརཛཀྑཱཏིཨཱདཡོ པཱལི༹ཡཾ (པཊི. མ. ༡.༡༡༡) ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶིཏཱ ‘‘སདྡྷོ པུགྒལོ ཨཔྤརཛཀྑོ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཁནྡྷཱདཡོ ཨེཝ ལུཛྫནཔལུཛྫནཊྛེན ལོཀོ སམྤཏྟིབྷཝབྷཱུཏོ ལོཀོ སམྤཏྟིབྷཝལོཀོ, སུགཏིསངྑཱཏོ ཨུཔཔཏྟིབྷཝོ. སམྤཏྟི བྷཝཏི ཨེཏེནཱཏི སམྤཏྟིསམྦྷཝལོཀོ, སུགཏིསཾཝཏྟནིཡོ ཀམྨབྷཝོ. དུགྒཏིསངྑཱཏཨུཔཔཏྟིབྷཝ-དུགྒཏིསཾཝཏྟནིཡཀམྨབྷཝཱ ཝིཔཏྟིབྷཝལོཀ-ཝིཔཏྟིསམྦྷཝལོཀཱ. པུན ཨེཀཀདུཀཱདིཝསེན ལོཀཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཀོ ལོཀོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཱཧཱརཱདཡོ ཝིཡ ཧི ཨཱཧཱརཊྛིཏིཀཱ སངྑཱརཱ སབྦེ ལུཛྫནཊྛེན ལོཀོཏི. ཏཏྠ ཨེཀོ ལོཀོ སབྦེ སཏྟཱ ཨཱཧཱརཊྛིཏིཀཱཏི ཡཱཡཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ ཀཐཱཡ སབྦེསཾ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱ ཝུཏྟཱ, ཏཱཡ སབྦོ སངྑཱརལོཀོ ཨེཀོ ཨེཀཝིདྷོ པཀཱརནྟརསྶ ཨབྷཱཝཏོ. དྭེ ལོཀཱཏིཨཱདཱིསུཔི ཨིམིནཱ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ནཱམགྒཧཎེན ཙེཏྠ ནིབྦཱནསྶ ཨགྒཧཎཾ ཏསྶ ཨལོཀསབྷཱཝཏྟཱ.

ནནུ ཙ ‘‘ཨཱཧཱརཊྛིཏིཀཱ’’ཏི ཨེཏྠ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡ མགྒཕལཱནམྤི ལོཀཏཱ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི? ནཱཔཛྫཏི, པརིཉྙེཡྻཱནཾ དུཀྑསཙྩདྷམྨཱནཾ ཨིདྷ ‘‘ལོཀོ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ ན ལུཛྫཏི ན པལུཛྫཏཱིཏི ཡོ གཧིཏོ ཏཐཱ ན ཧོཏི, སོ ལོཀོཏི ཏཾགཧཎརཧིཏཱནཾ ལོཀུཏྟརཱནཾ ནཏྠི ལོཀཏཱ. ཨུཔཱདཱནཱནཾ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱ ཁནྡྷཱ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ. ཨནུརོདྷཱདིཝཏྠུབྷཱུཏཱ ལཱབྷཱདཡོ ཨཊྛ ལོཀདྷམྨཱ. དསཱཡཏནཱནཱིཏི དས རཱུཔཱཡཏནཱནི. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ. ཝིཝཊྚཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཏསྶ ཙ སབྦཾ ཏེབྷཱུམཀཀམྨཾ གརཧིཏབྦཾ ཝཛྫིཏབྦཉྩ ཧུཏྭཱ ཨུཔཊྛཱཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦེ ཨབྷིསངྑཱརཱ ཝཛྫཱ, སབྦེ བྷཝགཱམིཀམྨཱ ཝཛྫཱ’’ཏི. ཨཔྤརཛཀྑཏཱདཱིསུ པཉྩསུ དུཀེསུ ཨེཀེཀསྨིཾ དས དས ཀཏྭཱ ‘‘པཉྙཱསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི ཨིམཱནི པཉྩིནྡྲིཡཱནི ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཨནྭཡཏོ བྱཏིརེཀཏོ ཙ སདྡྷཱདཱིནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ པརོཔརིཡཏྟཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ ཨཔྤརཛཀྑཱདིབྷབྦཱདིཝསེན ཨཱཝཛྫེནྟསྶ བྷགཝཏོ ཏེ སཏྟཱ པུཉྫཔུཉྫཱཝ ཧུཏྭཱ ཨུཔཊྛཧནྟི, ན ཨེཀེཀཱ.

ཨུཔྤལཱནི ཨེཏྠ སནྟཱིཏི ཨུཔྤལིནཱི. ཨུཔྤལགཙྪོཔི ཛལཱསཡོཔི ཙ. ཨིདྷ པན ཛལཱསཡོ ཨདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔྤལཝནེ’’ཏི. ཡཱནི ཧི ཨུདཀསྶ ཨནྟོ ནིམུགྒཱནེཝ ཧུཏྭཱ པུསནྟི ཝཌྜྷནྟི, ཏཱནི ཨནྟོནིམུགྒཔོསཱིནི. དཱིཔིཏཱནཱིཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ པཀཱསིཏཱནི, ཨིདྷེཝ ཝཱ ‘‘ཨཉྙཱནིཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ དསྶིཏཱནི. ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུཏི ཨུགྒྷཊནཾ ནཱམ ཉཱཎུགྒྷཊནཾ, ཉཱཎེན ཨུགྒྷཊིཏམཏྟེནེཝ ཛཱནཱཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝིཔཉྩིཏཾ ཝིཏྠཱརིཏམེཝ ཨཏྠཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཝིཔཉྩིཏཉྙཱུ. ནིདྡེསཱདཱིཧི དྷམྨཱབྷིསམཡཱཡ ནེཏབྦོཏི ནེཡྻོ. པཛྫཏི ཨཏྠོ ཨེཏེནཱཏི པདཾ, པཛྫཏེ ཉཱཡཏེཏི ཝཱ པདཾ, ཏདཏྠོ. པདཾ པརམཾ ཨེཏསྶ, ན སཙྩཱབྷིསམྦོདྷོཏི པདཔརམོ.

ཨུདཱཧཊཝེལཱཡཱཏི ཨུདཱཧཱརེ དྷམྨསྶ ཨུདྡེསེ ཨུདཱཧཊམཏྟེཡེཝ. དྷམྨཱབྷིསམཡོཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨསྶ ཉཱཎེན སདྡྷིཾ ཨབྷིསམཡོ. ཨཡཾ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཡཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན སཾཁིཏྟེན མཱཏིཀཱཡ ཋཔིཡམཱནཱཡ དེསནཱནུསཱརེན ཉཱཎཾ པེསེཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ གཎྷིཏུཾ སམཏྠོ པུགྒལོ ‘‘ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཡཾ ཝུཙྩཏཱིཏི སཾཁིཏྟེན མཱཏིཀཾ ཋཔེཏྭཱ ཝིཏྠཱརེན ཨཏྠེ ཝིབྷཛིཡམཱནེ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིཏུཾ སམཏྠོ པུགྒལོ ‘‘ཝིཔཉྩིཏཉྙཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨུདྡེསཏོཏི ཨུདྡེསཧེཏུ. ཨུདྡིསནྟསྶ ཨུདྡིསཱཔེནྟསྶ ཝཱཏི ཨཏྠོ. པརིཔུཙྪཏོཏི ཨཏྠཾ པརིཔུཙྪནྟསྶ. ཨནུཔུབྦེན དྷམྨཱབྷིསམཡོ ཧོཏཱིཏི ཨནུཀྐམེན ཨརཧཏྟཔྤཏྟི ཧོཏི. ན ཏཱཡ ཛཱཏིཡཱ དྷམྨཱབྷིསམཡོ ཧོཏཱིཏི ཏེན ཨཏྟབྷཱཝེན མགྒཾ ཝཱ ཕལཾ ཝཱ ཨནྟམསོ ཛྷཱནཾ ཝཱ ཝིཔསྶནཾ ཝཱ ནིབྦཏྟེཏུཾ ན སཀྐོཏི. ཨཡཾ ཝུཙྩཏི པདཔརམོཏི ཨཡཾ པུགྒལོ ཚབྦིདྷཾ བྱཉྫནཔདཾ ཚབྦིདྷཾ ཨཏྠཔདནྟི ཨིདཾ པདམེཝ པརམཾ ཨསྶཱཏི པདཔརམོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཝཱསནཱ ཧོཏཱིཏི དེསནཱ ཕལཝོཧཱརེན ཝཱསནཱ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཱ. ན ཧི ཀཱཙི བུདྡྷཱནཾ དེསནཱ ནིརཏྠཀཱ. ཡེཏི ཡེ དུཝིདྷེ པུགྒལེ. ཝིབྷངྒེ ཀམྨཱཝརཎེནཱཏི པཉྩཝིདྷེན ཨཱནནྟརིཡཀམྨེན. ཝིཔཱཀཱཝརཎེནཱཏི ཨཧེཏུཀཔཊིསནྡྷིཡཱ. ཡསྨཱ པན དུཧེཏུཀཱནམྤི ཨརིཡམགྒཔཊིཝེདྷོ ནཏྠི, ཏསྨཱ དུཧེཏུཀཱ པཊིསནྡྷིཔི ཝིཔཱཀཱཝརཎམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཀིལེསཱཝརཎེནཱཏི ནིཡཏམིཙྪཱདིཊྛིཡཱ. ཨསྶདྡྷཱཏི བུདྡྷཱདཱིསུ སདྡྷཱརཧིཏཱ. ཨཙྪནྡིཀཱཏི ཀཏྟུཀམྱཏཱཚནྡརཧིཏཱ. ཨུཏྟརཀུརུཀཱ མནུསྶཱ ཨཙྪནྡིཀཊྛཱནཾ པཝིཊྛཱ. དུཔྤཉྙཱཏི བྷཝངྒཔཉྙཱཡ པརིཧཱིནཱ. བྷཝངྒཔཉྙཱཡ པན པརིཔུཎྞཱཡཔི ཡསྶ བྷཝངྒཙལནཾ ལོཀུཏྟརསྶ པཙྩཡོ ན ཧོཏི, སོཔི དུཔྤཉྙོ ཨེཝ ནཱམ. ཨབྷབྦཱ ནིཡཱམཾ ཨོཀྐམིཏུཾ ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ སམྨཏྟནྟི ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ སམྨཏྟནིཡཱམསངྑཱཏཾ མགྒཾ ཨོཀྐམིཏུཾ ཨདྷིགནྟུཾ ཨབྷབྦཱ. ན ཀམྨཱཝརཎེནཱཏིཨཱདཱིནི ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦཱནི. རཱགཙརིཏཱདིཨཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པརམཏྠདཱིཔནིཡཾ ཝིསུདྡྷིམགྒསཾཝཎྞནཱཡཾ (ཝིསུདྡྷི. མཧཱཊཱི. ༡.༤༣) ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཾ.

ནིབྦཱནསྶ དྭཱརཾ པཝིསནམགྒོ ཝིཝརིཏྭཱ ཋཔིཏོ མཧཱཀརུཎཱུཔནིསྶཡེན སཡམྦྷུཉཱཎེན ཨདྷིགཏཏྟཱ. སདྡྷཾ པམུཉྩནྟཱུཏི ཨཏྟནོ སདྡྷཾ དྷམྨསམྤཊིཙྪནཡོགྱཾ ཀཏྭཱ ཝིསྶཛྫེནྟུ, སདྡཧནཱཀཱརེན ནཾ ཨུཔཊྛཔེནྟཱུཏི ཨཏྠོ. སུཁེན ཨཀིཙྪེན པཝཏྟནཱིཡཏཱཡ སུཔྤཝཏྟིཏཾ. ན བྷཱསིཾ ན བྷཱསིསྶཱམཱིཏི ཙིནྟེསིཾ.

སཏྠུ སནྟིཀཾ ཨུཔགཏཱནཾ དེཝཱནཾ བྲཧྨཱནཉྩ ཏསྶ པུརཏོ ཨནྟརདྷཱནཾ ནཱམ ཨཏིཊྛནནྟི ཨཱཧ ‘‘སཀཊྛཱནམེཝ གཏོ’’ཏི. སདྡྷིནྡྲིཡཱདི སམྨཱདིཊྛིཨཱདིཀོ དྷམྨོ ཨེཝ ཝིནེཡྻསནྟཱནེ པཝཏྟནཊྛེན ཙཀྐནྟི དྷམྨཙཀྐཾ. ཨཐ ཝཱ ཙཀྐནྟི ཨཱཎཱ. དྷམྨནྟི དེསནཱ. ཨཐ ཝཱ ཨཏྠདྷམྨཏོ ཨནཔེཏཏྟཱ དྷམྨཉྩ ཏཾ པཝཏྟནཊྛེན ཙཀྐཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ. དྷམྨེན ཉཱཡེན ཙཀྐནྟིཔི དྷམྨཙཀྐཾ. ཡཐཱཧ ‘‘དྷམྨཉྩ པཝཏྟེཏི ཙཀྐཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ, ཙཀྐཉྩ པཝཏྟེཏི དྷམྨཉྩཱཏི དྷམྨཙཀྐཾ, དྷམྨེན པཝཏྟེཏཱིཏི དྷམྨཙཀྐཾ, དྷམྨཙརིཡཱཡ པཝཏྟེཏཱིཏི དྷམྨཙཀྐ’’ནྟིཨཱདི (པཊི. མ. ༢.༤༠-༤༡). པཝཏྟེསཱིཏི པཊྛཔེསི.

བྲཧྨཱཡཱཙནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. གཱརཝསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༣. ཨཡཾ ཝིཏཀྐོཏི ཨཡཾ ‘‘ཀིནྟཱཧཾ ཝིཧརེཡྻ’’ནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟིཏཝིཏཀྐོ. ཨཉྙསྨིནྟི པརསྨིཾ. ཨཏྟཱ ན ཧོཏཱིཏི ཧི ཨཉྙོ, པརོ. སོ པནེཏྠ ན ཡོ ཀོཙི ཨདྷིཔྤེཏོ, ཨཐ ཁོ གརུཊྛཱནཱིཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཉྩི གརུཊྛཱནེ ཨཊྛཔེཏྭཱ’’ཏི. པཏིསྶཝཏི གརུནོ ‘‘ཨཱམཱ’’ཏི སམྤཊིཙྪཏཱིཏི པཏིསྶོ, ན པཏིསྶོཏི ཨཔྤཏིསྶོ. པཏིསྶཡརཧིཏོ གརུཔསྶཡརཧིཏོཏི ཨཏྠོ.

སདེཝཀེཏི ཨཝཡཝེན ཝིགྒཧོ སམུདཱཡོ སམཱསཏྠོ. སདེཝཀགྒཧཎེན པཉྩཀཱམཱཝཙརདེཝགྒཧཎཾ པཱརིསེསཉཱཡེན ཨིཏརེསཾ པདནྟརེཧི སངྒཧིཏཏྟཱ, སམཱརཀགྒཧཎེན ཚཊྛཀཱམཱཝཙརདེཝགྒཧཎཾ པཙྩཱསཏྟིཉཱཡེན. ཏཏྠ ཧི མཱརོ ཛཱཏོ ཏནྣིཝཱསཱི ཙ ཧོཏི. སབྲཧྨཀཝཙནེན བྲཧྨཀཱཡིཀཱདིབྲཧྨགྒཧཎཾ པཙྩཱསཏྟིཉཱཡེནེཝ. ‘‘སསྶམཎབྲཱཧྨཎིཡཱ པཛཱཡཱ’’ཏི སཱསནསྶ པཙྩཏྠིཀསམཎབྲཱཧྨཎགྒཧཎཾ. ནིདསྶནམཏྟཉྩེཏཾ ཨཔཙྩཏྠིཀཱནཾ ཨསམིཏཔཱཔཱནཾ ཨབཱཧིཏཔཱཔཱནཉྩ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ཏེནེཝ ཝཙནེན གཧིཏཏྟཱ. ཀཱམཾ ‘‘སདེཝཀེ’’ཏིཨཱདིཝིསེསནཱནཾ ཝསེན སཏྟཝིསཡོ ལོཀསདྡོཏི ཝིཉྙཱཡཏི ཏུལྱཡོགཝིསཡཏྟཱ ཏེསཾ. ‘‘སལོམཀོ སཔཀྑཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ པན ཨཏུལྱཡོགེཔི ཨཡཾ སམཱསོ ལབྦྷཏཱིཏི བྱབྷིཙཱརདསྶནཏོ པཛཱགཧཎནྟི པཛཱཝཙནེན སཏྟལོཀགྒཧཎཾ. དེཝབྷཱཝསཱམཉྙེན མཱརབྲཧྨེསུ གཧིཏེསུཔི ཨིཏརེཧི ཏེསཾ ལབྦྷམཱནཝིསེསདསྶནཏྠཾ ཝིསུཾ གཧཎནྟི དསྶེནྟོ ‘‘མཱརོ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. མཱརོ བྲཧྨཱནམྤི ཝིཙཀྑུཀམྨཱཡ པཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦེས’’ནྟི. ཨུཔརཱིཏི ཨུཔརིབྷཱཝེ. བྲཧྨཱཏི དསསཧསྶིབྲཧྨཱནཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘དསཧི ཨངྒུལཱིཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨིདྷ དཱིགྷནིཀཱཡཱདཡོ ཝིཡ བཱཧིརཀཱནམྤི གནྠནིཀཱཡོ ལབྦྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཀནིཀཱཡཱདིཝསེནཱ’’ཏི.

ཝཏྠུཝིཛྫཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཝིཛྫཱཊྛཱནཱནི སངྒཧིཏཱནི. ཡཐཱསཀཾ ཀམྨཀིལེསེཧི པཛཱཏཏྟཱ ནིབྦཏྟཏྟཱ པཛཱ, སཏྟནིཀཱཡོ. ཏསྶཱ པཛཱཡ. སདེཝམནུསྶཱཡཱཏི ཝཱ ཨིམིནཱ སམྨུཏིདེཝགྒཧཎཾ ཏདཝསིཊྛམནུསྶལོཀགྒཧཎཉྩ དཊྛབྦཾ. ཨེཝཾ བྷཱགསོ ལོཀཾ གཧེཏྭཱ ཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨབྷཱགསོ ལོཀཾ གཧེཏྭཱ ཡོཛནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ལོཀཝསེན ཝུཏྟཱནི ‘‘ལོཀཱིཡནྟི ཨེཏྠ ཀམྨཀམྨཕལཱནཱི’’ཏི ཀཏྭཱ, པཛཱཝསེན ‘‘ཧེཏུཔཙྩཡེཧི པཛཱཡཏཱི’’ཏི ཀཏྭཱ. སཱིལསམྤནྣཏརནྟི ཨེཏྠ པརིཔུཎྞསམྤནྣཏཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ ‘‘སམྤནྣཾ སཱལིཀེདཱར’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཛཱ. ༡.༡༤.༡) ཝིཡ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨདྷིཀཏརནྟི ཨཏྠོ’’ཏི. པརིཔུཎྞམྤི ‘‘ཨདྷིཀཏར’’ནྟི ཝཏྟབྦཏམརཧཏི. སེསེསཱུཏི ‘‘སམཱདྷིསམྤནྣཏར’’ནྟིཨཱདཱིསུ.

ཀཱརཎནྟིཨཱདཱིསུ ཀཱརཎནྟི ཡུཏྟིཾ. ཨཏྠནྟི ཨཝིཔརཱིཏཏྠཾ. ཝུཌྜྷིནྟི ཨབྷིཝུཌྜྷིནིམིཏྟཾ.

ཨིམིནཱ ཝཙནེནཱཏི ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ ཨནནྟརཾ ཝུཏྟཝཙནེན. ན ཀེཝལཾ ཨིམིནཱཝ, སུཏྟནྟརམྤི ཨཱནེཏྭཱ པཊིབཱཧིཏབྦོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ན མེ ཨཱཙརིཡོ ཨཏྠཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༡༦༢) ཝུཏྟམེཝ. སརནྟི ཀརཎེ ཨེཏཾ པཙྩཏྟཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘སརནྟེནཱ’’ཏི, སརནྟི ཝཱ སརཎཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ.

གཱརཝསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. བྲཧྨདེཝསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༤. ཨེཀཀོཏི ཝིཝེཀཊྛིཏཏཱཡ ནིསྶཊོ. གཎསངྒཎིཀཱབྷཱཝོ ཏསྶཱནེན དཱིཔིཏོ, ཀིལེསསངྒཎིཀཱབྷཱཝོ པན ‘‘ཨཔྤམཏྟོ’’ཏིཨཱདཱིཧི པཀཱསིཏོ. པེསིཏཏྟོཏི ནིབྦཱནཾ པཏི པེསིཏཙིཏྟོ. སམྨདེཝཱཏི ཉཱཡེནེཝ. སོ པན ཡདི ཨཱགམནཏོ པཊྛཱཡ ལབྦྷཏི, ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི, ཨཐ པཊིཔདཱརམྦྷཏོ པཊྛཱཡ ལབྦྷཏི, ཨེཝམྤི ཝཊྚཏེཝཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཝཱ ཏཐཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨགྒམགྒཱདྷིགམེན ཨསམྨོཧཔཊིཝེདྷསྶ སིཁཱཔྤཏྟཏྟཱ མགྒདྷམྨེསུ ཝིཡ ཕལདྷམྨེསུཔི སཱཏིསཡོ ཨསམྨོཧོཏི ‘‘སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘སཱམཾ ཛཱནིཏྭཱ’’ཏི. ཡཐཱ ཛཱནནཱ པནསྶ སཙྪིཀརཎཾ ཨཏྟཔཙྩཀྑཀིརིཡཱཏི ‘‘སཙྪིཀཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ’’ཏི. ཏཐཱ སཙྪིཀིརིཡཱ ཙསྶ ཝིཔསྶནཱཔཊིལཱབྷོཏི ‘‘ཨུཔསམྤཛྫཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘པཊིལབྷིཏྭཱ’’ཏི. ཨེཏེནཱཏི ‘‘ཁཱིཎཱ ཛཱཏཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནེན.

ཛཱཏི ཁཱིཎཱཏི ཨེཏྠ ཛཱཏིསཱིསེན ཏབྦིཀཱརཝནྟོ ཁནྡྷཱ ཝུཏྟཱ. པུབྦེཝ ཁཱིཎཏྟཱཏི མགྒཱདྷིགམནཏོ པགེཝ ཨཏཱིཏབྷཱཝེནེཝ ཁཱིཎཏྟཱ. ཏཏྠ ཨནཱགཏེསུ. ཝཱཡཱམཱབྷཱཝཏོཏི ཨཝིཛྫམཱནཏྟཱ. ཨནཱགཏབྷཱཝསཱམཉྙཾ གཧེཏྭཱ ལེསེན ཝུཏྟཾ. ན པཙྩུཔྤནྣཱ ཝིཛྫམཱནཏྟཱཏི སཾཀིལིཊྛཱ ཙ མགྒབྷཱཝནཱཏི སིཡཱཏི ཝཙནསེསོ. ཡཐཱ ཨཛཱཏཕལཏརུཎརུཀྑམཱུལེ ཚིནྣེ ཨཱཡཏིཨུཔྤཛྫནཱརཧཱནི ཕལཱནི ཚེདནཔཙྩཡཱ ཨནུཔྤཛྫམཱནཱནི ནཊྛཱནི ནཱམ ཧོནྟི, ཨེཝམེཝ བྷཱཝནཱཡ ཨསཏི ཨུཔྤཛྫནཱརཧཱ ཀིལེསཱ ཏཔྤཙྩཡཱ ཛཱཏི ཙ མགྒབྷཱཝནཱཡ སཏི ན ཨུཔྤཛྫམཱནཱ པཧཱིནཱཏི ཝུཙྩནྟཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘མགྒསྶ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨནུཔྤཱདདྷམྨཏཾ ཨཱཔཛྫནེན ཉཱཎེན ཁཱིཎརཱགཝསེན.

སོལ༹སཀིཙྩབྷཱཝཱཡཱཏི སོལ༹སཀིཙྩཏཱཡ, སོལ༹སཝིདྷསྶ ཝཱ ཀིཙྩསྶ བྷཱཝཱཡ ཨུཔྤཱདནཱཡ. པཱལི༹ཡཾ སཔདཱནནྟི སཔདཱནཙཱརོ ཝུཏྟོ བྷཱཝནཔུཾསཀནིདྡེསེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཔདཱནཙཱར’’ནྟི. ཨནུཀྐམྨཱཏི ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ. ཨཱཧུཏིཔིཎྜནྟི ཛུཧིཏབྦཔིཎྜཾ, ཛུཧནཝསེན ཨགྒིམྷི པཀྑིཔིཏབྦཔཱཡཱསཔིཎྜནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. བྷཱུཏབལིཀམྨནྟི ཏཐཱ པཀྑིཔིཏྭཱ བལིཀམྨཀརཎཾ. ཧརིཏུཔལིཏྟནྟི ཨལླགོམཡེན ཀཏཔརིབྷཎྜཾ. ཝནམཱལཔརིཀྑིཏྟནྟི མནོཧརཱཧི ཝནཔུཔྥམཱལཱཧི པརིཀྑིཏྟཾ. དྷཱུམཀཊཙྪཱུཏི དྷཱུམཔཱནཾ. སཱིལགནྡྷནྟི སཱིལཾ པཊིཙྩ ཨུཔྤནྣཀིཏྟིགནྡྷཾ. གྷཱཡམཱནསྶཱཏི ཨུཔགཏཾ གཎྷནྟསྶ.

ཨིམམྷཱ ཋཱནཱཏི ཨིམསྨཱ མནུསྶཱནཾ ཝསནཊྛཱནཱ, མཧཱཔཐཝིཏལཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སབྦཧེཊྛིམོཏི བྲཧྨཔཱརིསཛྫཱནཾ ཝཱསབྲཧྨལོཀམཱཧ. བྲཧྨཔཐོ ནཱམ ཙཏྟཱརི ཀུསལཛ྄ཛྷཱནཱནི བྲཧྨལོཀམགྒབྷཱཝཏོ. ཛཱིཝིཏཔཐོ ནཱམ ཛཱིཝིཏཔཝཏྟིཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ. ‘‘བྷུཉྫཏུ བྷཝཾ མཧཱབྲཧྨཱ’’ཏི ཝཙནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཀིཾ ཛཔྤསཱི’’ཏིཨཱདི. ཏིཎབཱིཛཱནཱིཏི སཱལིཏཎྜུལཱདཱིནི. གོཡཱུསནྟི ཁཱིརཾ ཛིགུཙྪནྟོ ཝདཏི. ཨཡམྤི ཨཏྠོ ‘‘ནེཏཱདིསོ བྲཧྨབྷཀྑོ’’ཏི ཝདནྟེན དཱིཔིཏོཏི.

ཨཏིདེཝཔཏྟོཔི པཉྩཁནྡྷཱུཔདྷཱིནཾ ཨཏྠིཏཱཡ ཀིལེསཱུཔདྷིཨཱདཱིནཾཡེཝ ཝིརཧིཏབྷཱཝོ གཧིཏོ. ཨཉྙཏྲ ཧི བྷཱཝཔཙྩཡཾ ཏདཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏིདེཝབྷཱཝཾ པཏྟོ’’ཏི. ཡསྨཱ བྲཧྨཱནོཔི དེཝགཏིཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ དེཝཱ ཨེཝ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏིབྲཧྨབྷཱཝཾ པཏྟོ’’ཏི.

ཨཏྟཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱཏི སཱིལཱདཱིཧི གུཎེཧི ཨཏྟཱནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ པརིབྲཱུཧིཏྭཱ ཋིཏོ.

པུཐུཛྫནཱ ཏསཱ ཏཎྷཱམཱནདིཊྛིཔརིཏྟཱསཝསེན ཏཱསནཏོ. ཁཱིཎཱསཝཱ ཐཱཝརཱ ནཱམ སབྦསོ གཏཱིསུ སཉྩརཎཱབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཙཏུནྣཾ སཙྩཱནཾ སབྦསོ ཨདིཊྛཏྟཱ བྷཝདཱཡཛྫསྶ ཏཎྷཱདཱསབྱསྶ བྷཱཝཏོ ཨེཀཙྩཱསུ གཏཱིསུ སཉྩརཎསབྷཱཝཏོ སེཀྑཱ ཐཱཝརཱ ན ཧོནྟི. བྷཛམཱནཱཏི བྷཛཱཔིཡམཱནཱ. ཐཱཝརཔཀྑམེཝ བྷཛནྟི སབྦསེཊྛཔཀྑཾ ཨེཀནྟཔསཊྛཾ བྷཛམཱནབྷཱཝཾ ཨུཔཱདཱཡ.

པཧཱིནཀིལེསོ ཁཱིཎཱསཝོ ཝིསེནོ. སུཁཾ ཨཱཡཏི སུཁཱཡཏི, ཏསྶ ཀཱརཀཾ སུཁཱཡཏིཀཾ.

བྲཧྨདེཝསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. བཀབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༥. ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཱ དིཊྛི སསྶཏདིཊྛི. སཧ ཀཱཡེནཱཏི སཧ ཏེན བྲཧྨཏྟབྷཱཝེན. བྲཧྨཊྛཱནནྟི ཨཏྟནོ བྲཧྨཝཏྠུཾ. ཨནིཙྩཾ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི ཝདཏི ཨནིཙྩཏཱཡ ཨཏྟནོ ཨཔཉྙཱཡམཱནཏྟཱ. ཐིརནྟི དལ༹ྷཾ, ཝིནཱསཱབྷཱཝཏོ སཱརབྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ. ཨུཔྤཱདཝིཔརིཎཱམཱབྷཱཝཏོ སདཱ ཝིཛྫམཱནཾ. ཀེཝལནྟི པརིཔུཎྞཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཁཎྜ’’ནྟི. ཀེཝལནྟི ཝཱ ཛཱཏིཨཱདཱིཧི ཨསམྨིསྶཾ, ཝིརཧིཏནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨུཔྤཱདཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཨེཝ ཨཙཝནདྷམྨཾ. ཀོཙི ཛཱཡནཀོ…པེ… ཨུཔཔཛྫནཀོ ཝཱ ནཏྠི ནིཙྩབྷཱཝཏོ ཋཱནེན སདྡྷིཾ ཏནྣིཝཱསཱིནཾ. ནིཙྩབྷཱཝཉྷི སོ པཊིཛཱནཱཏི. ཏིསྶོ ཛྷཱནབྷཱུམིཡོཏི དུཏིཡཏཏིཡཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡོ. ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཝིསེསཱ ཧི ཨསཉྙསུདྡྷཱཝཱསཱརུཔྤབྷཝཱ. ནིབྦཱནནྟི ཝཱ ཨེཏྠ ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ, ན པརིསམཱཔནཏྠོ, ཏསྨཱ ‘‘སབྦ’’ནྟི ཨིམིནཱ ‘‘ཨསཉྙ…པེ… བྷཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ སངྒཎྷཱཏི. པཊིབཱཧཏཱིཏི སནྟཾཡེཝ སམཱནཾ ཨཛཱནནྟོཝ ‘‘ནཏྠཱི’’ཏི པཊིཀྑིཔཏི. ཨེཀེ ཨུཏྟརཝིཧཱརཝཱསིནོ.

ཧེཊྛཱུཔཔཏྟིཀོཏི ཧེཊྛཱ བྷཱུམཱིསུ ཨུཔྤནྣཨུཔཔཏྟིཀོ. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཝིཝརིཏུཾ ‘‘ཨནུཔྤནྣེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཧེཊྛུཔཔཏྟིཀཾ ཀཏྭཱཏི ཡཐཱཋིཏབྷཱུམིཏོ ཧེཊྛཱ ཏཏིཡཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིཡཾ ཨུཔཔཏྟིཛྷཱནཾ ཀཏྭཱ, ན ཨུཔརིཛྷཱནསྶ ཝིཡ པཏྠནཱམཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཋམཀཱལེཏི ཏསྨིཾ བྷཝེ པཋམཀཱལེ. ཨཉྙཱསི ཨཱསནྣབྷཱཝཏོ. ཨུབྷཡནྟི ཏཾ ཏཾ ཨཏྟནཱ ཀཏཀམྨཉྩེཝ ནིབྦཏྟཊྛཱནཉྩཱཏི ཨུབྷཡཾ. པམུསྶིཏྭཱ ནིབྦཏྟིཾ ཨནུཔདྷཱརེནྟོ.

ཨཝིཛྫཱཡ གཏོཏི ཨཝིཛྫཱཡ སཧ པཝཏྟོ. སཧཡོགེ ཧི ཨིདཾ ཀརཎཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘སམནྣཱགཏོ’’ཏི. ཨཉྙཱཎཱིཏི ཨཝིདྭཱ. པཉྙཱཙཀྑུཝིརཧཏོ ཨནྡྷཱིབྷཱུཏོ, ཨནྡྷབྷཱཝཾ ཨཱཔནྣོཏི ཨཏྠོ. ཨནཱགཏེ སདྡོ ཧོཏཱཡཾ ‘‘ཝཀྑཏཱི’’ཏི ཡཏྲསདྡཔཡོགེན, ཨཏྠོ པན ཝཏྟམཱནཀཱལིཀོ. ཏེནཱཧ ‘‘བྷཎཏཱི’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཏྲཱ’’ཏིཨཱདི.

མགྒཙོརོཏི མགྒཔརིབུནྡྷཀཙོརོ. སནྟཛྫིཡམཱནོཏི ‘‘ཨཝིཛྫཱགཏོ ཝཏ, བྷོ, བཀོ བྲཧྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སནྟཛྫིཡམཱནོ. སཏིཾ ལབྷིཏྭཱཏི ཏེནེཝ སནྟཛྫནེན ཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫིཏྭཱ པུརིམཛཱཏིཝིསཡཾ སཏིཾ ལབྷིཏྭཱ. ནིཔྤཱིལི༹ཏུཀཱམོཏི གྷཾསེཏུཀཱམོ དོསཾ དསྶེཏུཀཱམོ ‘‘ཨིདཾ པསྶ ཡཱཝཉྩ ཏེ ཨཔརདྡྷ’’ནྟི. པུཉྙཀམྨཱཏི པུཉྙཀཱརིནོ. ཝེདེཧི ཉཱཎེཧི གཏཏྟཱ པཝཏྟཏྟཱ. ཨནྟིམཱ བྲཧྨུཔཔཏྟཱིཏི སབྦཔཙྪིམཱ བྲཧྨབྷཱཝཔྤཏྟི. ཨསྨཱབྷིཛཔྤནྟཱིཏི ཨསྨེ ཨབྷིཛཔྤནྟི. ཨཱཡུཝཎྞཱདིཝསེན བྲཱུཧིཏགུཎཏྟཱ བྲཧྨཱ. ཨཉྙེཧི མཧནྟཱ བྲཧྨཱ མཧཱབྲཧྨཱ. ཨབྷིབྷཱུཏི ཏཾ བྲཧྨལོཀཾ ཛེཊྛཀབྷཱཝེན ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏོ. ཨནབྷིབྷཱུཏོཏི ཨཉྙེཧི ན ཨབྷིབྷཱུཏོ. ཨཉྙདཏྠཱུཏི ཨེཀཾསཝཙནམེཏཾ. དསྶནཝསེན དསོ, སབྦཾ པསྶཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝསཝཏྟཱིཏི སབྦཛནཾ ཝསེ ཝཏྟེཏི. ཨིསྶརོཏི ལོཀེ ཨིསྶརོ. ཀཏྟཱ ནིམྨཱཏཱཏི ལོཀསྶ ཀཏྟཱ ནིམྨཱཏཱ. སེཊྛོ སཛིཏཱཏི ཨཡཾ ལོཀསྶ ཨུཏྟམོ སཾཝིབྷཛིཏཱ ཙ. ཝསཱི པིཏཱ བྷཱུཏབྷབྱཱནནྟི ཨཱཙིཎྞཝསིཏྟཱ ཝསཱི, ཨཡཾ པིཏཱ བྷཱུཏཱནཾ ནིབྦཏྟཱནཾ བྷབྱཱནཾ སམྦྷཝེསཱིནནྟི པཏྠེནྟི ཝིཀཏྠེནྟི པིཧེནྟི མཱནེནྟི.

ཨེཏནྟི ཝིཔརཱིཏསཉྙཱཝསེན ‘‘ཨིདཾ ནིཙྩཾ ཨིདཾ དྷུཝཾ ཨིདཾ སསྶཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཾ ཨེཏཾ ཨཔྤཾ པརིཏྟཀནྟི ཏཾ བྷགཝཱ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ དསྶེཏི. ཏཾ པན ‘‘ཨེཀསྨིཾ ཀོསལཀེ ཏིལཝཱཧེ ཝསྶསཏེ ཝསྶསཏེ ཨེཀེཀཏིལུདྡྷཱརེ ཀཡིརམཱནེ ཏིལཱནི པརིཀྑཡཾ གཙྪནྟི, ན ཏྭེཝ ཨབྦུདེ ཨཱཡཱུ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟོ ཨབྦུདོ, ཏཾཝསེན ཝཱིསཏིགུཎཾ ནིརབྦུདོ, ཏེསཾ ནིརབྦུདཱནཾ ཝསེན ནིརབྦུདསཏསཧསྶཾ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརཏོ པན པདུམེ ཨཱཡུནོ ཝསྶགཎནཱ ཨིམསྨིཾཡེཝ སཾཡུཏྟེ པརཏོ ཨཱགམིསྶཏི. ཨནནྟདསྶཱིཏི ཨནནྟསྶ ཉེཡྻསྶ ཨནཝསེསཏོ དསྶཱི. ཝཏསཱིལཝཏྟནྟི སམཱདཱནཝསེན ཝཏབྷཱུཏཾ ཙཱརིཏྟསཱིལཝསེན སམཱཙིཎྞཏྟཱ སཱིལཝཏྟཾ. ཏཾ པན ཨེཀམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཱིལམེཝཱ’’ཏི.

ཨཔཱཡེསཱིཏི ཨེཏྠ ཡདཱ སོ པིཔཱསིཏེ མནུསྶེ པཱནཱིཡཾ པཱཡེསི, ཏཾ སམུདཱགམཏོ པཊྛཱཡ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏྲཱ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. པུབྦེཏི པུརིམཛཱཏིཡཾ. ཨེས བྲཧྨཱ ‘‘ཛརཱམརཎསྶ ཨནྟཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཛྷཱནཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟི, སོ ཏཏྠ ནིབྦཱནསཉྙཱི ཨཧོསི. ཛྷཱནརཏིཡཱ ཝཱིཏིནཱམེཏཱིཏི ཏདཱ ཏསྶཱ ཀིརིཡཱཡ ཨཝིཙྪེདཏོ པཝཏྟིཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཏྟམཱནཔཡོགོ. རཏྟནྡྷཀཱརེ པུརཏོ པུརཏོ གཙྪནྟསྶ སཀཊསྶ ཨནུསྶརཎཝསེན གཙྪནྟཱནཾ སཀཊཱནཾ ནིཝཏྟནཾ ཧོཏཱིཏི ‘‘སབྦསཀཊཱནི ཏཐེཝ ནིཝཏྟིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.

ཀམྨསཛྫཱཏི ཡུདྡྷསཛྫཱ. ཝིལོཔནྟི ཝིལུཏྟབྷཎྜཾ. ཨེཎིཀཱུལསྨིནྟི ཨེཏྠ ‘‘པནིཧཏཱཡ ནིཙྩགངྒཱཡ ནཱམ’’ནྟི ཀེཙི. ‘‘ཨེཎིམིགབཧུལཏཱཡ སོ གངྒཱཡ ཏཱིརཔྤདེསོ ཨེཎིཀཱུལནྟི ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཔརེ. གངྒེཡྻཀོཏི གངྒཱསནྣིཝཱསཱི.

བདྡྷཙརོཏི པཊིབདྡྷཙརིཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནྟེཝཱསིཀོ’’ཏི. ཡསྨཱ བུདྡྷོ སབྦཉྙཱུ, ཏསྨཱ ཨཉྙཱསི, ཨིདྷ མཡ྄ཧཾ པམུཊྛཉྩ སབྦཾ ཛཱནཱསཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སབྦཾ བྲཧྨལོཀཾ ཨོབྷཱསཡནྟོ སབྦམྤིམཾ བྲཧྨལོཀཾ བྷགཝཱ ཨོབྷཱསཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ ཨཏྟནོ ཨོབྷཱསཾ ཨོབྷཱསེནྟོ ཏིཊྛཏི.

བཀབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨཉྙཏརབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༦. ཏེཛོཀསིཎཔརིཀམྨཾ ཀཏྭཱཏི ‘‘ཏེཛོཀསིཎཔརིཀམྨཛ྄ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིསྶཱམཱི’’ཏི ཙིཏྟུཔྤཱདོ ཨེཝེཏྠ ཏེཛོཀསིཎཔརིཀམྨཾ. ན ཧི བུདྡྷཱནཾ ཨཉྙེསཾ ཝིཡ ཏཏྠ ཛྷཱནསམཱཔཛྫནེན པརིཀམྨཔཔཉྩོ ཨཏྠི སབྦཏྠེཝ ཙིཎྞཝསཱིབྷཱཝསྶ པརམུཀྐཾསབྷཱཝཔྤཏྟཏྟཱ. ཏསྶ ཀིར བྲཧྨུནོ ‘‘ཡཐཱཧཾ ཨེཝཾ མཧཱནུབྷཱཝོ ཨཉྙོ ནཏྠཱི’’ཏི ལདྡྷི, ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ནཏྠི སོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ, ཡོ ཨིདྷ ཨཱགཙྪེཡྻཱ’’ཏི. བྷགཝཱ ཏསྶ ཏཾ ལདྡྷིཾ ཝིསྶཛྫེཏུཾ ཏེཛོདྷཱཏུཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཏསྶ ཨུཔརི ཨཱཀཱསེ ནིསཱིདི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེཛོདྷཱཏུཾ…པེ… ཏཐཱགཏཾ དིསྭཱ’’ཏི. ཨཊྛིཝེདྷཾ ཝིཡཾ ཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཊྛིཝེདྷཱི, ཡཐཱ ཨཊྛིཾ ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨཊྛིམིཉྫཾ ཨཱཧཙྩ ཏིཊྛཏི, ཨེཝཾ ཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོཏི ཨཏྠོ. ཨཡཾ པན ཨཊྛིཝེདྷཱི ཝིཡ ཨཊྛིཝེདྷཱི, ཡཐཱ སོ ལདྡྷིཾ ཝིསྶཛྫེཏི, ཨེཝཾ པཊིཔཛྫིཏབྦོཏི ཨཏྠོ. སེསཱནནྟི མཧཱཀསྶཔམཧཱཀཔྤིནཨནུརུདྡྷཏྠེརཱནཾ.

ཨཉྙབྲཧྨསརཱིརཝིམཱནཱལངྐཱརཱདཱིནཾ པབྷཱཏི བྲཧྨཱནཾ སརཱིརཔྤབྷཱ ཝིམཱནཔྤབྷཱ ཨལངྐཱརཝཏྠཱདཱིནཾ པབྷཱཏི ཨིམསྨིཾ བྲཧྨལོཀེ ཨིམཱ སབྦཱ པབྷཱ ཨཏྟནོ པབྷསྶརབྷཱཝེན ཨབྷིབྷཝནྟཾ. ནཏྠི མེ སཱཏི ཨིདཱནི མེ སཱ དིཊྛི ནཏྠི, ‘‘ནཏྠི སོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ, ཡོ ཨིདྷ ཨཱགཙྪེཡྻཱ’’ཏི ཨཡཾ ལདྡྷི ནཏྠི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཏྲཱསྶ…པེ… པཧཱིནཱ’’ཏི. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ སམཱགམེ. ཡཐཱ ཏསྶ བྲཧྨུནོ སབྦསོ དིཊྛིགཏཾ ཝིམུཙྩཏི དྷམྨཙཀྑུ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨེཝཾ མཧནྟཾ དྷམྨདེསནཾ དེསེསི.

‘‘ཨཛྫཱཔི ཏེ, ཨཱཝུསོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟེན ཏཏྟཀེནེཝ. སརཱུཔེན ཝུཏྟཱཏི པཋམེན པཱདེན ཙཏསྶོ, དུཏིཡེན ཨེཀནྟི ཨེཝཾ པཉྩ ཨབྷིཉྙཱ སརཱུཔེན ཝུཏྟཱ. ཀསྨཱ ཨེཏྠ དིབྦསོཏཾ ནཱགཏནྟི? ཨཱཧ ‘‘ཏཱསཾ ཝསེན ཨཱགཏམེཝཱ’’ཏི. ཡེན ཨིམཱ ལོཀུཏྟརཱ ཨབྷིཉྙཱ ཨདྷིགཏཱ, ན ཏསྶ དིབྦསོཏསམྤཱདནཾ བྷཱརིཡཾ པཊིཔཀྑཝིགམེན སུཁེནེཝ ཨིཛ྄ཛྷནཏོ.

ཨཉྙཏརབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. བྲཧྨལོཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༧. པཙྩེཀཾ དྭཱརབཱཧནྟི པཙྩེཀཾ དྭཱརབཱཧཾ. པཙྩེཀ-སདྡོ ཙེཏྠ ཨཱཝུཏྟིཝསེན ཝེདིཏབྦོ; ‘‘པཙྩེཀཾ པཙྩེཀ’’ནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཀེཀོ ཨེཀེཀ’’ནྟི. ཏེསུ ཧི ཨེཀོ པཙྩེཀབྲཧྨཱ གནྡྷཀུཊིཡཱ ཨེཀདྭཱརབཱཧཾ ནིསྶཱཡ ཋིཏོ, ཨཔརོ ཨཉྙཾ. པཙྩེཀབྲཧྨཱཏི ཙ ཨེཀཙཱརཱི བྲཧྨཱ, ན པརིསཙཱརཱི བྲཧྨཱཏི ཨཏྠོ. སམིདྡྷི ནཱམ སགྒེ སུཁུཔཀརཎེཧི, བྲཧྨཱནཉྩ ཛྷཱནཾ སུཁུཔཀརཎནྟི ཛྷཱནསུཁེན སམིདྡྷོཏི. སམྤཏྟིཡཱ ཝེཔུལླཔྤཏྟཏཱ བྲཧྨཱནཉྩ ཨབྷིཉྙཱགུཎེཧི ཝེཔུལླཔྤཏྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཕཱིཏོཏི ཨབྷིཉྙཱཔུཔྥེཧི སུཔུཔྥིཏོ’’ཏི. ཨསཧནྟོཏི ནསཧནྟོ ནརོཙེནྟོ.

སཏཔདནྟི སཏསདྡོ. རཱུཔཝསེནཱཏི རཱུཔསདྡཝསེན, རཱུཔསདྡེན སདྡྷིནྟི ཨཏྠོ. ཏཐཱ པནྟིཝསེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི. ཨེཀཙྩེཏི ཨེཀེ མིགཱརཱི, ཏེསཾ བྱགྒྷཱིནིསཱརཱུཔཀཱནཾ པཉྩསཏཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཀསྶ ཨཉྙསྶ ཨུཔཊྛཱནཾ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཝིམཱནསམྤཏྟིཡཾ ཝིམྷཡཀྑིཀོ ཨཧངྐཱརཝསེན ཝདཏི. རཎནྟི ནིནྡནྟི ཨེཏེཧཱིཏི རཎཱ, དོསཱ. ཝིརོདྷིཔཙྩཡསནྣིཔཱཏེ ཝིཀཱརུཔྤཏྟི རུཔྤནཾ རཱུཔསྶ པཝེདྷནནྟི ཨཱཧ ‘‘སཱིཏཱདཱིཧི ཙ ནིཙྩཾ པཝེདྷིཏ’’ནྟི. སུམེདྷོ སུནྡརཔཉྙོ སོ སཏྠཱ རཱུཔེ ན རམཏི, ཀིཾ པན མནྡཔཉྙོ རཱུཔེ སརཎཉྩ པཝེདྷིཏཉྩ ཨཔསྶནྟོ རམསཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

བྲཧྨལོཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཀོཀཱལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༨. པམཱཎཀརཱནཾ རཱགཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཁཱིཎཱསཝོ རཱགཱདིཝསེན ན སཀྐཱ ཨིམཾ པམཱཏུནྟི ཨཔྤམེཡྻོ, ཨཔྤམེཡྻཱནི ཝཱ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཋིཏཏྟཱ པམིཏཾ པམེཡྻཾ ཏསྶ ཀཏོ པརིམེཡྻོ ནཏྠི. ཏེནཱཧ ‘‘ཁཱིཎཱསཝོ…པེ… དཱིཔེཏཱི’’ཏི. ནྟི ཁཱིཎཱསཝཾ. པམེཏུཾ རནྡྷགཝེསཱི ཧུཏྭཱ ཝཛྫཏོ པརིཙྪིནྡིཏུཾ. ཡཐཱསབྷཱཝཏོ ཏསྶ མིནནེ ནིཧཱིནཔཉྙཏཱཡ ཨཝཀུཛྫཔཉྙཾ.

ཀོཀཱལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཀཏམོདཀཏིསྶསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧༩. ཀིཾ ཀུསལགཝེསིཏཱཡ ‘‘ཀིཾ ཀུསལཾ ཨཀུསལ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཀིནྟི སུཎཱཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཀིསྶ ཝཱ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ.

ཀཏམོདཀཏིསྶསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཏུརཱུབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༠. ཨཱབཱདྷོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཱབཱདྷིཀོ. ཨནནྟརསུཏྟེཏི ཨནཱགཏཱནནྟརེ སུཏྟེ. ཝརཱཀོཏི ཨནུགྒཧཝཙནམེཝ, ན ནིཔྤརིཡཱཡེན ཝུཏྟཝཙནཾ. པིཡསཱིལཱཏི ཨིམིནཱ ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ནིརུཏྟིནཡེན ‘‘པེསལཱ’’ཏི པདསིདྡྷཱིཏི དསྶེཏི. ཀབརཀྑཱིནཱིཏི བྱཱདྷིབལེན པརིབྷིནྣཝཎྞཏཱཡ ཀབརབྷཱུཏཱནི ཨཀྑཱིནི. ཡཏྟཀནྟི ཡཾ ཏྭཾ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ཨཉྙཐཱ ཀརོསི, ཏཏྟཀཾ ཏཡཱ ཨཔརདྡྷཾ, ཏསྶ པམཱཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ ཨནཱགཱམིནོ ནཱམ ཀཱམཙྪནྡབྱཱཔཱདཱ པཧཱིནཱ ཧོནྟི, ཏྭཉྩ དིཊྛོ ཀཱམཙྪནྡབྱཱཔཱདཝསེན ཨིདྷཱགཏོ, ཏསྨཱ ཡཱཝ ཏེ ཨིདཾ ཨཔརདྡྷནྟི ཨཡམེཝེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཨདིཊྛིཔྤཏྟོཏི ཨཔྤཏྟདིཊྛིནིམིཏྟོ. གིལཝིསོ ཝིཡ ཝིསཾ གིལིཏྭཱ ཋིཏོ ཝིཡ. ཀུཋཱརིསདིསཱ མཱུལཔཙྪིནྡནཊྛེན. ཨུཏྟམཏྠེཏི ཨརཧཏྟེ. ཁཱིཎཱསཝོཏི ཝདཏི སུནཀྑཏྟོ ཝིཡ ཨཙེལཾ ཀོརཀྑཏྟིཡཾ. ཡོ ཨགྒསཱཝཀོ ཝིཡ པསཾསིཏབྦོ ཁཱིཎཱསཝོ, ཏཾ ‘‘དུསྶཱིལོ ཨཡ’’ནྟི ཡོ ཝཱ ཝདཏི. སམཀོཝ ཝིཔཱཀོཏི པསཾསིཡནིནྡཱ ཝིཛྫམཱནགུཎཔརིདྷཾསནཝསེན པཝཏྟཱ ཡཱཝ མཧཱསཱཝཛྫཏཱཡ ཀཊུཀཏརཝིཔཱཀཱ, ཏཱཝ ནིནྡིཡཔསཾསཱཔི མཧཱསཱཝཛྫཏཱཡ སམཝིཔཱཀཱ ཏཏྠ ཨཝིཛྫམཱནགུཎསམཱརོཔནེན ཨཏྟནོ པརེསཾ མིཙྪཱཔཊིཔཏྟིཧེཏུབྷཱཝཏོ པསཾསིཡེན ཏསྶ སམབྷཱཝཀརཎཏོ ཙ. ལོཀེཔི ཧི ཨཡཾ པུརེ སམཎགཱརཡ྄ཧོ ཧོཏི, པགེཝ དུཔྤཊིཔནྣདུཔྤཊིཔནྣོཏི སམཾ ཀརོནྟཱིཏི.

སཀེནཱཏི ཨཏྟནོ སཱཔཏེཡྻེན. ཨཡཾ ཨཔྤམཏྟཀོ ཨཔརཱདྷོ དིཊྛདྷམྨིཀཏྟཱ སཔྤཏིཀཱརཏྟཱ ཙ ཏསྶ. ཨཡཾ མཧནྟཏརོ ཀལི ཀཏཱུཔཙིཏསྶ སམྤརཱཡིཀཏྟཱ ཨཔྤཏིཀཱརཏྟཱ ཙ.

‘‘ནིརབྦུདོ’’ཏི གཎནཱཝིསེསོ ཨེཀོཏི ཨཱཧ ‘‘ནིརབྦུདགཎནཱཡཱ’’ཏི, སཏསཧསྶཾ ནིརབྦུདཱནནྟི ཨཏྠོ. ནིརབྦུདཔརིགཎནཾ པན ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ཡམརིཡགརཧཱི ནིརཡཾ ཨུཔེཏཱིཏི ཨེཏྠ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨཱཡུཔྤམཱཎཾ པཱཀཏིཀེན ཨརིཡཱུཔཝཱདིནཱ ཝུཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘ཨགྒསཱཝཀཱནཾ པན གུཎམཧནྟཏཱཡ ཏཏོཔི ཨཏིཝིཡ མཧནྟཏརཱ ཨེཝཱ’’ཏི ཝདནྟི.

ཏུརཱུབྲཧྨསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཀོཀཱལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༡. དྭེ ཀོཀཱལིཀནཱམཀཱ བྷིཀྑཱུ, ཏཏོ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཾ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ དསྶེཏུཾ – ‘‘ཀོ ཨཡཾ ཀོཀཱལིཀོ’’ཏི? པུཙྪཱ. སུཏྟསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ དསྶེཏུཾ – ‘‘ཀསྨཱ ཙ ཨུཔསངྐམཱི’’ཏི? པུཙྪཱ. ཨཡཾ ཀིརཱཏིཨཱདི ཡཐཱཀྐམཾ ཏཱསཾ ཝིསྶཛྫནཾ. ཝིཝེཀཝཱསཾ ཝསིཏུཀཱམཏྟཱ ཨཔྤིཙྪཏཱཡ ཙ མཱ ཀསྶཙི…པེ… ཝསིཾསུ.

པཀྐམིསྶནྟཱིཏི ཨཱགྷཱཏཾ ཨུཔྤཱདེསི ཨཏྟནོ ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏནཏོ. ཐེརཱ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ནིཡྻཱདཡིཾསུ པཡུཏྟཝཱཙཱཡ ཨཀཏཏྟཱ ཐེརེཧི ཙ ཨདཱིཔིཏཏྟཱ. པུབྦེཔི…པེ… མཉྙེཏི ཨིམིནཱ ཐེརཱནཾ ཀོཧཉྙེ ཋིཏབྷཱཝཾ ཨཱསངྐཏི ཨཝཎེ ཝཎཾ པསྶནྟོ ཝིཡ, སུདྡྷེ ཨཱདཱསཏལེ ལེཁཾ ཨུཊྛཱཔེནྟོ ཝིཡ ཙ.

ཨཔརཛ྄ཛྷིཏྭཱཏི བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ ‘‘པཱཔབྷིཀྑཱུ ཛཱཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ. ཨཱཧ ‘‘སདྡྷཱཡ ཨཱཀརོ པསཱདཱཝཧོ’’ཏི. པཝཏྟསདྡྷཱཡིཀོ ཝཱཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘སདྡྷཱཏབྦཝཙནོ’’ཏི.

པཱིལ༹ཀཱ ནཱམ བཱཧིརཏོ པཊྛཱཡ ཨཊྛིཾ བྷིནྡཏི, ཨིམཱ པན པཋམཾཡེཝ ཨཊྛིཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཨུགྒཏཱ. ཏརུཎབེལུཝམཏྟིཡོཏི ཏརུཎབིལླཕལམཏྟིཡོ. ཝིསགིལིཏོཏི ཁིཏྟཔཧརཎོ. ཏཉྩ བལི༹སཾ ཝིསསམཉྙཱ ལོཀེ. ‘‘ཨཱརཀྑདེཝཏཱནཾ སུཏྭཱ’’ཏི པདཾ ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ.

མགདྷརཊྛེ སཾཝོཧཱརཏོ མཱགདྷཀོ པཏྟོ, ཏེན. ཏིལསཀཊཾ ཏིལཝཱཧཱཨེཏི ཝུཏྟོ. པཙྩིཏབྦཊྛཱནསྶཱཏི ནིརཡདུཀྑེན པཙྩིཏབྦཔདེསསྶ. ཨེཏཾ ‘‘ཨབྦུདོ’’ཏི ནཱམཾ.

ཝསྶགཎནཱཏི ཨེཀཏོ པཊྛཱཡ དསགུཎིཏཾ ཨབྦུདཨཱཡུམྷི, ཏཏོ པརཾ ཝཱིསཏིགུཎཾ ནིརབྦུདཱདཱིསུ ཝསྶགཎནཱ ཝེདིཏབྦཱ. སབྦཏྠཱཏི ཨབབཱདཱིསུ པདུམཔརིཡོསཱནེསུ སབྦེསུ ནིརཡེསུ. ཨེསེཝ ནཡོཏི ཧེཊྛིམཏོ ཨུཔརིམསྶ ཨུཔརིམསྶ ཝཱིསཏིགུཎཏཾ ཨཏིདིསཏི.

ཀོཀཱལིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡཝགྒོ

༡. སནངྐུམཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༢. པོརཱཎཀཏྟཱཏི ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཙིརཀཱལཏྟཱ. ཛཱཏཏྟཱ ཛནོ, ཏཾ ཨིཏོ ཛནེཏོ, ཏསྨིཾ. ཁཏྟིཡོ སེཊྛོ ལོཀམརིཡཱདཔརིཔཱལནཱདིནཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ སཏྟཱནཾ ནིཡོཛནེན བཧུཀཱརཏྟཱ. སོ ཧི པརེ ཏཐཱ པཊིཔཱདེནྟོ སཡམྤི ཏཏྠ པཏིཊྛིཏོཡེཝ ཧོཏཱིཏི སེཊྛོ ཝུཏྟོ. པཊིཔཀྑཝིཛ྄ཛྷནཊྛེན པུབྦེནིཝཱསཱདཱིནཾ ཝིདིཏཀརཎཊྛེན ཝིཛྫཱཏི. སདྡྷཱཧིརོཏྟཔྤབཱཧུསཙྩཝཱིརིཡསཏིཔཉྙཱཏི ཨིམེ སཏྟ སདྡྷམྨཱ. ཙརནྟི ཨགཏཔུབྦཾ དིསཾ ཨེཏེཧཱིཏི ཙརཎཱནི, སཱིལཱདཡོ པནྣརས དྷམྨཱ.

སནངྐུམཱརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དེཝདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༣. ཨཔྤཉྙཏྟེ ཨེཝ སིཀྑཱཔདེ ཚེཛྫགཱམིཀམྨསྶ ཀཏཏྟཱ སལིངྒེནེཝ ཙ ཋིཏཏྟཱ ‘‘དེཝདཏྟོ སཱསནཏོ པཀྐནྟོ’’ཏི ན ཝཏྟབྦོཏི ཨཙིརཔཀྐནྟེཏི ཨེཏྠ ‘‘སཱསནཏོ པཀྐནྟེ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘ཝེལུ༹ཝནཏོ གཡཱསཱིསཾ གཏེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཀཏཏྟོ ཧི བྷིཀྑུསངྒྷཾ བྷིནྡེཡྻ, ན ཨཔཀཏཏྟོཏི. ཝལ༹ཝཱཡཱཏི ཝལ༹ཝཱཡ ཀུཙྪིཡཾ ཛཱཏཾ.

དེཝདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཨནྡྷཀཝིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༤. ཛནཏནྟི ཛནཱནཾ སམཱུཧཾ, ཛནསཉྩརཎཊྛཱནནྟི ཨཏྠོ. མནུསྶཱནཾ ཨནུཔཙཱརེཏི ཡཏྟཀེ ཀསནཱདིཀིཙྩཾ ཀརོནྟཱནཾ སཉྩཱརོ ཧོཏི, ཨེཏྟཀཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨནུཔཙཱརེ. སཾཡོཛནཝིཔྤམོཀྑཱཏི སཾཡོཛནཝིམོཀྑཧེཏུ. ཝིཝེཀརཏིཾ པཝིཝེཀསུཁཛ྄ཛྷཱནཾ ཨལབྷནྟོ. ཙིཏྟཱནུརཀྑཎཏྠནྟི པུབྦེ མཾ མནུསྶཱ ‘‘ཨརཉྙཝཱསེན པཝིཝིཏྟོ ཨསཾསཊྛོ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ’’ཏི མཉྙིཾསུ, ཨིདཱནི གཱམནྟེ ཝསནྟཾ དིསྭཱ གཎསངྒཎིཀཱཡ ནིཝུཊྛོཏི ཨཔྤསཱདཾ ཨཱཔཛྫིསྶནྟི. ཡདིཔི མེ ཨིདྷ ཨབྷིརཏི ནཏྠི, ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨིདྷེཝ ཝསིསྶཱམཱིཏི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟེན ཧུཏྭཱ ན ཝསིཏབྦཾ, ཀོ ཨཏྠོ ཙིཏྟཝསཾ གནྟྭཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སཏིཔཊྛཱནཔརཱཡཎོཏི སཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཱརཏོ. ཨེཝཾ ཧིསྶ གཎཝཱསོཔི པཱསཾསོ ཝིཝེཀཝཱསེན ཝིནཱ སམཎཀིཙྩསྶ ཨསིཛ྄ཛྷནཏོ.

ཝཊྚབྷཡཏོ པམུཏྟོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ནིསཱིདི ཏཏྠ བྷིཀྑཱུཏི ཨིམིནཱ སཏྟཱུཔལདྡྷིཡཱ ཨནིསྶིཏཏྟཱ ཡཐཱརུཙིཡཱ ཏེསཾ ནིསཛྫཾ དསྶེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམིནཱ’’ཏིཨཱདི.

ཨིམིནཱ ཙ ཨིམིནཱ ཙ ཨཱཀཱརེན ཛཱཏནྟི ན ཨནུསྶཝདསྶནམེཏཾ, ན ཨནུསྶཝགྒཧཎཾ. ཏཀྐཧེཏུ ནཡཧེཏུ ཝཱ ན ཝདཱམཱིཏི ཡོཛནཱ. པིཊཀཾ གནྠོ སམྤདཱིཡཏི ཨེཏསྶཱཏི པིཊཀསམྤདཱནཾ, གནྠསྶ ཨུགྒཎྷནཏོ ཏེན པིཊཀསྶ ཨུགྒཎྷནཀབྷཱཝེན, ཀེནཙི གནྠཱནུསཱརེན ཨེཝཾ ན ཝདཱམཱིཏི ཨཏྠོ. བྲཧྨསྶ སེཊྛསྶ དྷམྨསྶ ཙརིཡཾ ཝཱཙསིཀཾ པཝཏྟཏཱིཏི བྲཧྨཙརིཡཾ, དྷམྨདེསནཱ. བྷཱཝིཏེན མརཎསྶ སབྦསོ བྷཱགེན ཝིཔྤཧཱནེན མརཎཔརིཙྩཱགཱིནཾ. ཏེ ཙ ཁཱིཎཛཱཏིཀཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཁཱིཎཱསཝཱན’’ནྟི.

དསདྷཱ དསཱཏི དསཀྑཏྟུཾ དས. ཨཉྙནྟི པཉྩསཏཱདྷིཀསཧསྶཏོ ཨཉྙཾ. པུཉྙབྷཱགིནོཏི ཝིཝཊྚནིསྶིཏཔུཉྙསྶ བྷཱགིནོ ཏསྶཱ དེསནཱཡ ཨེཏྟཀཱ སཏྟཱ ཛཱཏཱཏི གཎེཏུཾ ཨཧཾ ན སཀྐོམཱིཏི དསྶེཏི. བྲཧྨདྷམྨདེསནནྟི བྲཧྨུནཱ ཝུཏྟཾ ཨཱཧ.

ཨནྡྷཀཝིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨརུཎཝཏཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༥. ཨབྷིབྷཱུ སམྦྷཝོཏི ཏེསཾ དྭིནྣཾ མཧཱཐེརཱནཾ ནཱམཱནི. ཏེསཾ ཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེསཱུ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཏེ དྭེ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨགྒསཱཝཀཱཏི དསྶེཏི. ཨཝཛ྄ཛྷཱཡནྟཱིཏི ཧེཊྛཱ ཀཏྭཱ ཙིནྟེནྟི. ཁིཡྻནྟི ཏཾ ལཱམཀཏོ ཙིནྟེཏབྦཏཾ པཱཔེནྟི པཱཔཀཏཾ ཀརོནྟི. ཝིཏྠཱརཡནྟཱཏི ཏམེཝ ལཱམཀཏོ ཙིནྟེཏབྦཏཾ ཝེཔུལླཾ པཱཔེནྟཱ. སབྦེ པཱསཎྜཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སམཡེ སིདྡྷནྟེ སབྦེ དེཝམནུསྶཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ སམཡེ པཊིལཱབྷེ པཊིལདྡྷཨཏྠེ པུརིསཀཱརཾ ཝཎྞཡནྟཱིཏི ཡོཛནཱ.

ཨཱརམྦྷཝཱིརིཡནྟི མཙྩུསེནཱསངྑཱཏཀིལེསདྷུནནེ ཨཱརམྦྷཝཱིརིཡཾ, ཡཱ ‘‘ཨཱརམྦྷདྷཱཏཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ནིཀྐམཝཱིརིཡནྟི ཀོསཛྫཔཊིཔཀྑབྷཱུཏཾ ཝཱིརིཡཾ, ཡཱ ‘‘ནིཀྐམདྷཱཏཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི. པཡོགཾ ཀརོཐཱཏི པརཾ པརཾ ཋཱནཾ ཨཀྐམནཏོ ཏཏོཔི བལཝཏརཾ བྷཱཝནཱབྷིཡོགཾ པཝཏྟེཐཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘པརཀྐམཐཱ’’ཏི. ཀིལེསསེནཱ ནཱམ རཱགཱདིཀིལེསསམཱུཧོ, སོ མརཎཔཙྩཡབྷཱཝཏོ ‘‘མཙྩུནོ སེནཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཉྷི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘མཧཱསེནེན མཙྩུནཱ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༢༧༢, ༢༧༥, ༢༧༦). ཁནྡྷཱནཾ པཋམཱབྷིནིབྦཏྟི ཛཱཏི, ཏདཉྙཾ པན ཏེསཾ པཊིཔཱཊི པཝཏྟཾ སཾསཱརོཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ཛཱཏིཉྩ སཾསཱརཉྩཱ’’ཏི. ཡསྨཱ ‘‘ཨེཀམྤི ཛཱཏིཾ དྭེཔི ཛཱཏིཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ བྷཝེ ཨཱདཱནནིཀྑེཔཔརིཙྪིནྣཁནྡྷཔྤཝཏྟི ‘‘ཛཱཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, སཱ ཨེཝ ཡཱཝ པརིནིབྦཱནཱ ཨཔརཱཔརཾ པཝཏྟམཱནོ སཾསཱརོ ‘‘ཨིཏོ ཙིཏོ སཾསརཎ’’ནྟི ཀཏྭཱ, ཏསྨཱ ཨཱཧ ‘‘ཛཱཏིསངྑཱཏཾ ཝཱ སཾསཱར’’ནྟི. པརིཙྪེདནྟི པརིཡོསཱནཾ. ཨོབྷཱསཾ ཕརཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨཱལོཀཊྛཱནེཏི ཨཏྟནཱ ཀཏཨཱལོཀཊྛཱནེ. ཨཱལོཀཀིཙྩཾ ནཏྠཱིཏི ཨནྡྷཀཱརཊྛཱནེ ཨཱལོཀདསྶནཾ ཝིཡ ཨཱལོཀཊྛཱནེ ཨཱལོཀདསྶནཀིཙྩཾ ནཏྠི. ཏསྨཱ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ‘‘ཀིཾ ཨཱལོཀོ ཨཡཾ, ཀསྶ ནུ ཁོ ཨཡཾ ཨཱལོཀོ’’ཏི? ཝིཙིནནྟཱནཾ ཙིནྟེནྟཱནཾ. སབྦེཏི སཧསྶིལོཀདྷཱཏུཡཾ སབྦེ དེཝམནུསྶཱ. ཨོསཊཱཡ པརིསཱཡཱཏི དྷམྨསྶཝནཏྠཾ སབྦོསཊཱཡ པརིཙིཏཔརིཙྪིནྣཱཡ པརིསཱཡ. སདྡཾ སུཎིཾསཱུཏི ན ཀེཝལཾ སདྡམེཝ སུཎིཾསུ, ཨཐ ཁོ ཨཏྠོཔཱིཏི ཡཐཱདྷིཔྤེཏོ ཏེསཾ པཀཏིསཝནུཔཙཱརེ ཝིཡ པཱཀཊོ ཨཧོསི, ཏིསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཾ ཝིཉྙཱཔེསཱིཏི.

ཨརུཎཝཏཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. པརིནིབྦཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༦. ཨེཝཾ ཏཾ ཀུསིནཱརཱཡ ཧོཏཱིཏི ཡཐཱ ཨནུརོདྷཔུརསྶ ཐཱུཔཱརཱམོ དཀྑིཎཔཙྪིམདིསཱཡཾ, ཨེཝཾ ཏཾ ཨུཡྻཱནཾ ཀུསིནཱརཱཡ དཀྑིཎཔཙྪིམདིསཱཡཾ ཧོཏི. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ནགརཾ པཝིསིཏུཀཱམཱ ཨུཡྻཱནཏོ ཨུཔེཙྩ ཝཏྟནྟི གཙྪནྟི ཨེཏེནཱཏི ཨུཔཝཏྟནནྟི ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ. ནྟི སཱལཔནྟིབྷཱཝེན ཋིཏཾ སཱལཝནཾ. ཨནྟརེནཱཏི ཝེམཛ྄ཛྷེ. ཨཔྤམཛྫནཾ ཨཔྤམཱདོ, སོ པན ཨཏྠཏོ ཉཱཎཱུཔསཾཧིཏཱ སཏི. ཡསྨཱ ཏཏྠ སཏིཡཱ བྱཱཔཱརོ སཱཏིསཡོ, ཏསྨཱ ‘‘སཏིཨཝིཔྤཝཱསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཔྤམཱདཔདེཡེཝ པཀྑིཔིཏྭཱ ཨབྷཱསི ཨཏྠཏོ ཏསྶ སཀལསྶ བུདྡྷཝཙནསྶ སངྒཎྷནཏོ.

ཛྷཱནཱདཱིསུ ཙིཏྟེ ཙ པརམུཀྐཾསགཏཝསཱིབྷཱཝཏཱཡ ‘‘ཨེཏྟཀེ ཀཱལེ ཨེཏྟཀཱ སམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫིཏྭཱ པརིནིབྦཱཡིསྶཱམཱི’’ཏི ཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ སམཱཔཏྟིསམཱཔཛྫནཾ པརིནིབྦཱནཔརིཀམྨནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཐེརོཏི ཨནུརུདྡྷཏྠེརོ.

ཨཡམྤི ཙཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཔཉྩསཊྛིཡཱ ཛྷཱནཱནཾ སམཱཔནྣཀཐཱཔི སངྑེཔཀཐཱ ཨེཝ. ཀསྨཱ? ཡསྨཱ བྷགཝཱ ཏདཱ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནསམཱཔཏྟིཡོ སབྦཱཔི ཨཔརིཧཱཔེཏྭཱ སམཱཔཛྫི ཨེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ནིབྦཱནཔུརཾ པཝིསནྟོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཙཏུཝཱིསཏི…པེ… པཝིསིཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཀེཙི ཏཱཝ ཨཱཧུ ‘‘བྷགཝཱ དེཝསིཀཾ དྭཱདསཀོཊིསཏསཧསྶཀྑཏྟུཾ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི, དྭཱདསཀོཊིསཏསཧསྶཀྑཏྟུམེཝ ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི, ཏསྨཱ ཏདཱཔི ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ སམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘ཏཐཱགཏཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨརཧནྟཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ དྭེ ཝིཏཀྐཱ བཧུལཾ སམུདཱཙརནྟི ཁེམོ ཙ ཝིཏཀྐོ པཝིཝེཀོ ཙ ཝིཏཀྐོ’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༣༨). ཁེམོ ཧི ཝིཏཀྐོ བྷགཝཏོ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཾ པཱུརེཏྭཱ ཋིཏོ, པཝིཝེཀཝིཏཀྐོ ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟིཾ. བུདྡྷཱནཾ ཧི བྷཝངྒཔརིཝཱསོ ལཧུཀོ མཏྠཀཔྤཏྟོ སམཱཔཏྟཱིསུ ཝསཱིབྷཱཝོ, ཏསྨཱ སམཱཔཛྫནཝུཊྛཱནཱནི ཀཏིཔཡཙིཏྟཀྑཎེཧེཝ ཨིཛ྄ཛྷནྟི. པཉྩ རཱུཔཱཝཙརསམཱཔཏྟིཡོ ཙཏསྶོ ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཡོ ཨཔྤམཉྙཱསམཱཔཏྟིཡཱ སདྡྷིཾ ནིརོདྷསམཱཔཏྟི ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟི ཙཱཏི དྭཱདསེཏཱ སམཱཔཏྟིཡོ བྷགཝཱ པཙྩེཀཾ དིཝསེ དིཝསེ ཀོཊིསཏསཧསྶཀྑཏྟུཾ པུརེབྷཏྟཾ སམཱཔཛྫཏི, ཏཐཱ པཙྪཱབྷཏྟནྟི ཨེཝཾ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནཀཀསིཎསམཱཔཏྟིཡོ’’ཏི.

ཨཔརེ པནཱཧུ ‘‘ཡཾ ཏཾ བྷགཝཏཱ ཨབྷིསམྦོདྷིདིཝསེ པཙྪིམཡཱམེ པཊིཙྩསམུཔྤཱདངྒམུཁེན པཊིལོམནཡེན ཛརཱམརཎཏོ པཊྛཱཡ ཉཱཎཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ ཨནུཔདདྷམྨཝིཔསྶནཾ ཨཱརབྷནྟེན ཡཐཱ ནཱམ པུརིསོ སུཝིདུགྒཾ མཧཱགཧནཾ མཧཱཝནཾ ཚིནྡནྟོ ཨནྟརནྟརཱ ནིསཱནསིལཱཡཾ ཕརསུཾ ནིསིཏཾ ཀརོཏི, ཨེཝམེཝཾ ནིསཱནསིལཱསདིསིཡོ སམཱཔཏྟིཡོ ཨནྟརནྟརཱ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཉཱཎསྶ ཏིཀྑཝིསདབྷཱཝཾ སམྤཱདེཏུཾ ཨནུལོམཔཊིལོམཏོ པཙྩེཀཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདངྒེསུ ལཀྑཀོཊིསམཱཔཏྟིསམཱཔཛྫནཝསེན སམྨསནཉཱཎཾ པཝཏྟེཏི, ཏདནུསཱརེན བྷགཝཱ བུདྡྷབྷཱུཏོཔི ཨནུལོམཔཊིལོམཏོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདངྒམུཁེན ཝིཔསྶནཱཝསེན དིཝསེ དིཝསེ ལཀྑཀོཊིཕལསམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫཏི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ‘ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ སམཱཔཏྟིཡོ པཝིསིཏྭཱ’’’ཏི.

ཨིམཱནི དྭེཔི སམནནྟརཱནེཝ པཙྩཝེཀྑཎཱཡཔི ཡེབྷུཡྻེན ནཱནནྟརིཡཀཏཱཡ ཛྷཱནཔཀྑིཀབྷཱཝཏོ. ཡསྨཱ སབྦཔཙྪིམཾ བྷཝངྒཙིཏྟཾ ཏཏོ ཏཏོ ཙཝནཏོ ‘‘ཙུཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ ན ཀེཝལཾ ཨཡམེཝ བྷགཝཱ, ཨཐ ཁོ སབྦེཔི སཏྟཱ བྷཝངྒཙིཏྟེནེཝ ཙཝནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. དུཀྑསཙྩེནཱཏི དུཀྑསཙྩཔརིཡཱཔནྣེན ཙུཏིཙིཏྟེན ཀཱལཾ ཀཱལཀིརིཡཾ ཀརོནྟི པཱཔུཎནྟི, ཀཱལགམནཏོ ཝཱ ཀརོནྟི པེཙྩཱཏི.

པཊིབྷཱགཔུགྒལཝིརཧིཏོ སཱིལཱདིགུཎེཧི ཨསདིསཏཱཡ སདིསཔུགྒལརཧིཏོ. སངྑཱརཱ ཝཱུཔསམྨནྟི ཨེཏྠཱཏི ཝཱུཔསམོཏི ཨེཝཾ སངྑཱཏཾ ཉཱཏཾ ཀཐིཏཾ ནིབྦཱནམེཝ སུཁནྟི. ལོམཧཾསནཀོཏི ལོམཱནཾ ཧཊྛབྷཱཝཱཔཱདནོ. བྷིཾསནཀོཏི ཨཝཱིཏརཱགཱནཾ བྷཡཛནཀོ ཨཱསི ཨཧོསི. སབྦཱཀཱརཝརགུཎཱུཔེཏེཏི སབྦེཧི ཨཱཀཱརཝརེཧི ཨུཏྟམཀཱརཎེཧི སཱིལཱདིགུཎེཧི སམནྣཱགཏེ. ཨསངྐུཊིཏེནཱཏི ཨཀུཊིཏེན ཝིཔྥཱརིཀཱབྷཱཝཏོ. སུཝིཀསིཏེནེཝཱཏི པཱིཏིསོམནསྶཡོགཏོ སུཊྛུ ཝིཀསིཏེན. ཝེདནཾ ཨདྷིཝཱསེསི སབྷཱཝསམུདཡཱདིཏོ སུཊྛུ པཉྙཱཏཏྟཱ. ཨནཱཝརཎཝིམོཀྑོ སབྦསོ ནིབྦིདབྷཱཝོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔཉྙཏྟིབྷཱཝཱུཔགམོ’’ཏི. པཛྫོཏནིབྦཱནསདིསོཏི པདཱིཔསྶ ནིབྦཱནསདིསོ ཏཏྠ ཝིལཱིཡིཏྭཱ ཨཝཊྛཱནཱབྷཱཝཏོ.

པརིནིབྦཱནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

དུཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

བྲཧྨསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༧. བྲཱཧྨཎསཾཡུཏྟཾ

༡. ཨརཧནྟཝགྒོ

༡. དྷནཉྫཱནཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༧. དྷནཉྫཱནིགོཏྟཱཏི ཨེཏྠ པུབྦཔུརིསཏོ ཨཱགཏསྶ ཀུལཝཾསསྶ ནཱམཱབྷིདྷཱནསངྑཱཏཾ གཾ ཏཱཡཏཱིཏི གོཏྟཾ. (ཀིཾ པན ཏནྟི? ཨཉྙཀུལཔརམྤརཱསཱདྷཱརཎཾ ཏསྶ ཀུལསྶ ཨཱདིཔུརིསསམུདཱགཏཾ ཏཾཀུལཔརིཡཱཔནྣསཱདྷཱརཎཾ སཱམཉྙརཱུཔནྟི དཊྛབྦཾ.) དྷནཉྫཱནིགོཏྟཾ ཨེཏིསྶནྟི དྷནཉྫཱནིགོཏྟཱ. ཏསྶཱ ཨུདཱནསྶ ཀཱརཎཾ པུཙྪིཏྭཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘སོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནཱནཱརསབྷོཛནཾ དེཏཱིཏི ཡོཛནཱ. པཉྩགོརསསམྤཱདིཏཾ སཱལིབྷཏྟཾ སཱུཔསཱཀབྱཉྫནཾ ནཱནཱརསཾ བྲཱཧྨཎབྷོཛནཾ. མཎྜལགྒཁགྒནྟི མཎྜལགྒསངྑཱཏཾ ཁགྒཾ. དུཝིདྷོ ཧི ཁགྒོ མཎྜལགྒོ དཱིགྷགྒོཏི. ཏཏྠ ཡསྶ ཨགྒོ མཎྜལཱཀཱརེན ཋིཏོ, སོ མཎྜལགྒོ. ཡསྶ པན ཨསིཔུཏྟིཀཱ ཝིཡ དཱིགྷོ, སོ དཱིགྷགྒོ.

སཱསནཱཏི ཨནུསཱསནཱ. ‘‘ནམོ…པེ… སམྦུདྡྷསྶཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཱ པཉྩཔདིཀགཱཐཱ. སཏྠུསཱསནེ ཧི ལོཀིཡཙྪནྡཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ ཨེསཱ པཉྩཔདིཀགཱཐཱཏི དཊྛབྦཱ. ཨོཀྐཱཝརདྷརཱཏི པུབྦཔུརིསསངྑཱཏཨུཀྐཱཀཝཾསཝརདྷཱརིཀཱ. སཀྐཱཏི སཀྐུཎེཡྻཾ.

ཨེཝནྟི ‘‘སཙེ མེ ཨངྒམངྒཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིམིནཱ པཀཱརེན. ‘‘པཉྩ གཱཐཱསཏཱནི པན ཨཊྛཀཐཾ ཨཱརུལ༹ྷཱནི, ཨིདྷ པན དྭེ ཨེཝ ཨུདྡྷཊཱ’’ཏི ཝདནྟི. པཧརིཏུཾ ཝཱཏི ཨེཀཝཱརམྤི ཧཏྠེན ཝཱ པཱདེན ཝཱ པཧརིཏུམྤི པརཱམསིཏུམྤི ཨསཀྐོནྟོཏི ཨཏྠོ. སོ ཧི ཏསྶཱ ཨརིཡསཱཝིཀཱཡ ཨཱནུབྷཱཝེན ཨཏྟནོ སཱམཏྠིཡེན ཝསེ ཝཏྟཱཔནཏྠཾ སནྟཛྫིཏྭཱཔི ཏདནུཝཏྟནྟོ ནིབྦིསོ ཨཧོསི. ཏེནཱཧ ‘‘བྷོཏཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶཱཏི ཨཏྟནོ སཱམིཀབྲཱཧྨཎསྶ. ཨུཔསཾཧརནྟཱིཏི ཨུཔནེནྟཱི. ཏསྨིཾ སམཡེཏི ཏསྨིཾ དུཀྑུཔྤཏྟིཀཱལེ ‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ དུཀྑཱ’’ཏི བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ཨནུསྶརིཏྭཱ ‘‘དསབལསྶ བྷགཝཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡཐཱཔརིཙིཏཾ གུཎཔདཾ ཨནུསྶརི. ཏེནཱཧ ‘‘དསབལཾ སརཱི’’ཏི.

ཁནྟིསོརཙྩརཧིཏཏཱཡ ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ. བྷིཛྫིཏྭཱཏི སཾཡཏཱབྷཱཝཏོ ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ ཨནྟརེ མེཏྟིབྷེདེན བྷིཛྫིཏྭཱ. ཨེཝམེཝཱཏི ཡཐཱ ཨེཏརཧི ཨཀཱརཎེན, ཨེཝམེཝ ཨཉྙདཱཔི ཨཀཱརཎེནཱཏི ཨཏྠོ. ནིཀྐཱརཎཏཱདཱིཔནེ ཨེཝཾ-སདྡོ, ཨེཝ-སདྡོ པན ཨཝདྷཱརཎཏྠོ. ནིཀྐཱརཎཏཱ ཙ ནཱམ ནིརཏྠཀཏཱ, ནིརཏྠཀཝིཔྤལཱཔབྷཱཝེནེཏྠ ཨེཝཾ-སདྡསྶ གཧཎེ པཝཏྟི གཝེསིཏབྦཱ. གརཧཏྠོ ཝཱཡཾ ཨེཝཾ-སདྡོ ཨནེཀཏྠཏྟཱ ནིཔཱཏཱནཾ. གརཧཏྠཏཱ ཙསྶ ཝསལིསདྡསནྣིདྷཱནཏོ པཱཀཊཱ ཨེཝ.

གཱམནིགམརཊྛཔཱུཛིཏོཏི ཨིམིནཱ གཱམནིགམརཊྛསཱམིཀེཧི པཱུཛིཏབྷཱཝོ དཱིཔིཏོ གཱམཱདཱིནཾ ཏེསཾ ཝསེ ཝཏྟནཏོ. ཨསུཀསྶ ནཱམ པུགྒལསྶ. སེསནྟི ཨབྷིཀྐནྟནྟིཨཱདི, ཡམྤི ཙཉྙཾ ཨིདྷཱགཏཾ ཧེཊྛཱ ཝཎྞིཏཉྩ.

དྷནཉྫཱནཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨཀྐོསསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༨. བྷཱརདྭཱཛོཝ སོཏི བྷཱརདྭཱཛོ ནཱམ ཨེཝ སོ བྲཱཧྨཎོ. གོཏྟཝསེན ཧི ཏཡིདཾ ནཱམཾ, ཝིསེསེན པནེཏཾ ཛཱཏནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘པཉྩམཏྟེཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཛཱནིཀཏཱཏི ཉཱཏིཝགྒཧཱནིཀཏཱ. པཀྑོ བྷིནྣོཏི ཏཏོ ཨེཝ ཉཱཏིཔཀྑོ ནཊྛོ. ཡཐཱ དོམནསྶིཏོ ཨནཏྟམནོཏི ཝཏྟབྦཾ ལབྷཏི, ཨེཝཾ ཀུཔིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘དོམནསྶེན ཙཱ’’ཏི. དསཧཱིཏི ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཝསེན ཝུཏྟཾ པཉྩཧི གཱཐཱསཏེཧི ཨཀྐོསནྟོ ཏཐཱ ཨཀྐོསེཡྻཱཏི ཀཏྭཱ. ཏཏྠ པན ཡེན ཀེནཙི ཨཀྐོསནྟོཔི ཨཀྐོསཏིཡེཝ ནཱམ. ཀརོསི མམ བྷཱཏིཀསྶ པབྦཛྫཾ.

སམྦྷུཉྫཏཱིཏི སམྦྷོགཾ ཀརོཏི. ཨཀྐོསཱདཱིཧི ཨེཀཏོ བྷུཉྫཏི. ཝཱིཏིཧརཏཱིཏི བྱཏིཧཱརཾ ཀརོཏི, ཨཀྐོསཏོ པཙྩཀྐོསནཱདིནཱ ཝིནིམཡཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཏསྶ པཊིཀཱརཾ ཀརོཏཱི’’ཏི. ཨསྶ ཨནུསྶཝཝསེན སུཏྭཱ ‘‘སཔཏི མ’’ནྟི སཉྙིནོ བྷཡཾ ཨུཔྤཛྫཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨསྶཱཏི བྲཱཧྨཎསྶ. སུཏྭཱཏི པདཾ ཨུབྷཡཏྠཱཔི ཡོཛེཏབྦཾ ‘‘ཏཝེཝེཏཾ བྲཱཧྨཎཱཏི སུཏྭཱ, ཨནུསྶཝཝསེན སུཏྭཱ’’ཏི ཙ. ཀཱམཾ ཀིསཝཙྪཱདཡོ སཔནཾ ནཱདཾསུ, དེཝཏཱནཾཡེཝ ཧི སོ ཨཏྠོ, སཏྟཱནཾ པན ཏཐཱ སཉྙཱ ཨུཔྤནྣཱ, སོཔི ཏཐཱསཉྙཱི ཨཧོསི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནུསྶཝཝསེནཱ’’ཏི.

དནྟསྶ སབྦསོ དམཐཾ ཨུཔགཏཏྟཱ. ནིབྦིསེཝནསྶཱཏི རཱགདོསཱདིཧེཏུཀཝིཔྥནྡནརཧིཏསྶ. ཏསྶེཝཱཏི པཊིཀུཛ྄ཛྷནྟསྶེཝ པུགྒལསྶ ཏེན ཀོདྷེན པཱཔཾ ཧོཏི པཱཔསྶ སནྟཱནནྟརསངྐནྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ. ཀེཙི པན ‘‘ཏསྶེཝཱཏི ཏསྶེཝ པཊིཀུཛ྄ཛྷནྟཔུརིསསྶ ཏེན པཊིཀུཛ྄ཛྷནེན. པཱཔིཡོཏི པཊིཀུཛ྄ཛྷནྟཔུགྒལསྶ ལཱམཀཏརོ’’ཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠཾ ཝདནྟི. སཏིཡཱ སམནྣཱགཏོ ཧུཏྭཱ པཊིསངྑཱནེ ཋིཏོ ཨདྷིཝཱསེཏི, ན སཧོ མཱུལ༹ྷོ ཧུཏྭཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨུབྷིནྣཾ ཏིཀིཙྪནྟནྟི ཨུབྷིནྣཾ ཨུཔྤནྣཀོདྷསངྑཱཏཾ ཀིལེསབྱཱདྷིཾ ཏིཀིཙྪནྟཾ ཝཱུཔསམེནྟཾ ཏཾ པུགྒལཾ. ཡོ པུགྒལོཏིཨཱདིནཱ པུརིམཱསུ གཱཐཱསུ པཝཏྟིཏཱནི པདཱནི སམྦནྡྷིཏྭཱ དསྶེཏི. པཉྩསུ ཁནྡྷེསུ ཡཱཐཱཝཏོ ཝིནཱིཏཱ ཨརིཡདྷམྨསྶ ཀོཝིདཱ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དྷམྨསྶཱཏི པཉྩཀྑནྡྷདྷམྨསྶཱ’’ཏི. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཙཏུསཙྩདྷམྨསྶ ཝཱ’’ཏི.

ཨཀྐོསསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཨསུརིནྡཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨༩. ཏེནེཝཱཏི བྷཱཏུཔབྦཛིཏེནེཝ. ཨསྶེཝཱཏི ཏིཏིཀྑསྶ. ‘‘ཏཾ ཛཡཾ ཧོཏཱི’’ཏི ལིངྒཝིཔལླཱསཝསེན ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘སོ ཛཡོ ཧོཏཱི’’ཏི, དུཛྫཡཾ ཀོདྷཾ ཏིཏིཀྑཱཡ ཛིནནྟསྶཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡསྨཱ ཏིཏིཀྑཱདཡོ ན ཀོདྷཝསིཀཾ དྷུརཾ, ཏཾ པན བཱལཱནཾ མཉྙནཱམཏྟནྟི ཨིདྷ ཨིམམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཀཏམསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཝིཛཱནཏོཝ ཛཡོ ན ཨཝིཛཱནཏོ ཏིཏིཀྑཱཡ ཨབྷཱཝཏོ. ན ཧི ཨཝིཛཱནནྟོ ཨནྡྷབཱལོ ཀོདྷཾ ཝིཛེཏུཾ སཀྐོཏི. ཀེཝལཾ ཛཡཾ མཉྙཏི ཀིལེསེཧི པརཱཛིཏོ སམཱནོཔཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨསུརིནྡཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. བིལངྒིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༠. སུདྡྷནྟི ཀེཝལཾ སམྦྷཱརཝིརཧིཏཾ. སམྦྷཱརཡུཏྟནྟི ཀཊུཀབྷཎྜཱདིསམྦྷཱརསཧིཏཾ. ཀཉྫིཏོ ནིབྦཏྟཏྟཱ ཀཉྫིཀཾ, ཨཱརནཱལཾ, བིལངྒནྟི ཨཏྠོ. ནཱམཾ གཧིཏཾ སངྒཱིཏིཀཱལེ ‘‘བིལངྒིཀབྷཱརདྭཱཛོ’’ཏི ཝིསེསནཝསེན. ཏཡོཏི དྷནཉྫཱནིཡཱ སཱམིཀོ བྷཱརདྭཱཛོ, ཨཀྐོསཀབྷཱརདྭཱཛོ, ཨསུནྡརིཀབྷཱརདྭཱཛོཏི ཨཱདིཏོ ཏཱིསུ སུཏྟེསུ ཨཱགཏཱ ཏཡོ. མེཏི མཡ྄ཧཾ.

བིལངྒིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨཧིཾསཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༡. ཨེསཱཏི བྲཱཧྨཎོ. ‘‘ཨཧིཾསཀོ ཨཧ’’ནྟི ཏདཏྠཾ སཱདྷེཏུཾ ཨིཙྪཱཡ ཀཐེསཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཧིཾསཀཔཉྷཾ པུཙྪཱི’’ཏི. ཏཐཱ ཙེ ཨསྶཱཏི ཡཐཱ ཏེ ནཱམསྶ ཨཏྠོ, ཏཐཱ ཙེཏཾ བྷཝེཡྻཱསི ཨནྭཏྠནཱམཀོ བྷཝེཡྻཱསི ཨཧིཾསཀོ ཨེཝ སིཡཱཏི. ན དུཀྑཱཔེཏི དུཀྑམཏྟམྤི ན ཨུཔྤཱདེཏི, དུཀྑཏོ ཨཔནེཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨཧིཾསཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཛཊཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༢. ཛཊཱཔཉྷསྶཱཏི ‘‘ཨནྟོཛཊཱ བཧིཛཊཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཛཊཱཔརིཡཱཡསྶ པཉྷསྶ.

ཛཊཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སུདྡྷིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༣. སུདྡྷིཀཔཉྷསྶཱཏི ‘‘ནཱབྲཱཧྨཎོ སུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ སུདྡྷསནྣིསྶིཏསྶ པཉྷསྶ. སཱིལསམྤནྣོཏི པཉྩཝིདྷནིཡམལཀྑཎེན སཱིལེན སམནྣཱགཏོ. ཏཔོཀམྨནྟི ཨནསནཔཉྩཱཏཔཏཔྤནཱདིཔརིབྷེདནཏཔོཀམྨཾ ཀརོནྟོཔི. ཝིཛྫཱཏི ཏཡོ ཝེདཱཏི ཝདནྟི ‘‘ཏཱཡ ཨིདྷལོཀཏྠཾ པརལོཀཏྠཾ ཉཱཡནྟཱི’’ཏི ཀཏྭཱ. གོཏྟཙརཎནྟི གོཏྟསངྑཱཏཾ ཙརཎཾ. བྲཱཧྨཎོ སུཛ྄ཛྷཏི ཛེཊྛཛཱཏིཀཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི སོ ཨེཝ ཏཔཾ ཨཱཙརིཏུཾ ལབྷཏི, ན ཨིཏརོ. ཨཉྙཱ ལཱམིཀཱ པཛཱཏི ཨིཏརཝཎྞཾ ཝདཏི. ཝཙནསཧསྶམྤཱིཏི གཱཐཱནེཀསཧསྶམྤི. ཨནྟོ ཀིལེསེཧི པཱུཏིཀོ སབྷཱཝེན པཱུཏིཀོ. ཀིལིཊྛེཧི ཀཱཡཀམྨཱདཱིཧི ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདཱིཧི.

སུདྡྷིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཨགྒིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༤. ཨགྒིཔརིཙརཎཝསེནཱཏི ཨགྒིཧུཏྟཛུཧནཝསེན. སནྣིཧིཏོཏི མིསྶཱིབྷཱཝཾ སམྤཱཔིཏོ. ཏཐཱབྷཱུཏོ ཙ སོ སཔྤིནཱ སདྡྷིཾ ཡོཛིཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཾཡོཛིཏོ’’ཏི. ཨཔཱཡམགྒཾ ཨོཀྐམཏི མིཙྪཱདིཊྛིམིཙྪཱསངྐཔྤཱདཱིནཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ སམུཔྤཱདནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམཾ ལདྡྷི’’ནྟིཨཱདི.

ཛཱཏིཡཱཏི སདོསཀིརིཡཱཔརཱདྷསྶ ཨསམྦྷཝེན པརིསུདྡྷཱཡ ཛཱཏིཡཱ. ནཱནཔྤཀཱརེ ཨཊྛཱརསཝིཛྫཱཊྛཱནསཉྙིཏེ གནྠེ. སུཏཝཱཏི སུཏྭཱ ནིཊྛཾ པཏྟོ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

པུབྦེནིཝཱསཉཱཎེནཱཏི ཨིདཾ ལོཀེ སཱསནེ ཙ ནིརུལ༹ྷཏཱཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨཉྙེ ཧི པུབྦེནིཝཱསཾ ཛཱནནྟཱ པུབྦེནིཝཱསཉཱཎེནེཝ ཛཱནནྟི, བྷགཝཱ པན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེནཔི ཛཱནཱཏི. དིབྦེན ཙཀྑུནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སབྦསོ ཛཱཏི ཁཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཛཱཏིཀྑཡོ, ཨགྒམགྒོ, ཏེན པཏྟབྦཏྟཱ ཨཱཔནྣཏྟཱ ཙ ཛཱཏིཀྑཡོ ཨརཧཏྟཾ. ཛཱནིཏྭཱ ཝོསིཏཝོསཱནོཏི ཝིཛཱནིཏབྦཾ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ མགྒཉཱཎེན ཛཱནིཏྭཱ སོལ༹སནྣམྤི ཀིཙྩཱནཾ ཝོསིཏཝོསཱནོ.

ཨུཔྤཏྟིཾ དཱིཔེཏྭཱཏི པཱཡསདཱནསྶ ཨཱགམནཾ པཀཱསེཏྭཱ. གཱཐཱཧི ཨབྷིགཱིཏནྟི དྭཱིཧི གཱཐཱཧི མཡཱ ཨབྷིགཱིཏཾ. ཨབྷུཉྫིཏབྦནྟི བྷུཉྫིཏུཾ ན ཡུཏྟཾ. ‘‘ཨབྷོཛནེཡྻ’’ནྟི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ བྷགཝཏོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཙྩནྟམེཝ སུདྡྷོཏི? སཙྩམེཏཾ, བྲཱཧྨཎོ པན པུབྦེ ཨདཱཏུཀཱམོ པཙྪཱ གཱཐཱ སུཏྭཱ དྷམྨདེསནཱཡ མུདུཧདཡོ ཧུཏྭཱ དཱཏུཀཱམོ ཨཧོསི, ཏསྨཱ ཏཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨནཱགཏེ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཏྠཾ པཊིཀྑིཔི. ཏཐཱ ཧི ཨནནྟརསུཏྟེ ཀསིབྷཱརདྭཱཛསུཏྟེ ཙ ཨེཝམེཝ པཊིཔཛྫི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏྭཾ བྲཱཧྨཎཱ’’ཏིཨཱདི. ཀིལཉྫམྷི…པེ… པཀཱསིཏཱཏི ཨེཏེན གཱཐཾ ཨུདྡེསཊྛཱནེཝ ཋཔེཏྭཱ བྷགཝཱ བྲཱཧྨཎསྶ ཝིཏྠཱརེན དྷམྨཾ དེསེསཱིཏི དསྶེཏི. གཱཡནེནཱཏི གཱཡནཀེན, གཱནེན ཝཱ. ཨཏྠཉྩ དྷམྨཉྩཱཏི སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ ཧིཏཉྩེཝ ཏསྶ ཀཱརཎཉྩ. སམྤསྶནྟཱནནྟི སམྨདེཝ པསྶནྟཱནཾ. དྷམྨོཏི པཝེཎིཨཱགཏོ ཙཱརིཏྟདྷམྨོ ན ཧོཏི. བྷོཛནེསུ ཨུཀྐཾསགཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སུདྷཱབྷོཛན’’ནྟི ཨཱཧ. དྷམྨེ སཏཱིཏི ཨརིཡཱནཾ ཨཱཙཱརདྷམྨེ སཏི ཏཾ ཨཱལམྦིཏྭཱ ཛཱིཝནྟཱནཾ ཨེཏདེཝ སེཊྛནྟི ‘‘སོམཾ བྷུཉྫེཡྻ པཱཡས’’ནྟི ཏཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐཱཡ ཨུཔྤནྣཏྟཱ.

སལླཀྑེཏི ཨཡཾ བྲཱཧྨཎོ. སེསཱ པཙྩཡཱ ནིདྡོསཱ ཏེ ཨཱརབྦྷ ཀཐཱཡ ཨཔྤཝཏྟིཏཏྟཱ. ཀུཀྐུཙྩཝཱུཔསནྟནྟི ཨགྒིཨཱཧིཏཔདསྶ ཝིཡ སདྡསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ཨནྣེན པཱནེནཱཏི ལཀྑཎཝཙནམེཏཾ ཡཐཱ ‘‘ཀཱཀེཧི སཔྤི རཀྑིཏབྦ’’ནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘དེསནཱམཏྟམེཏ’’ནྟི. བཧུསསྶཕལདཱཡཀཾ སུཁེཏྟཾ ཝིཡ པཊིཡཏྟནྟི སམྨཱ ཀསནབཱིཛནཨུདཀཱནཡནཱཔནཡནཱདིནཱ སུསཛྫིཏཾ ཁེཏྟཾ ཝིཡ སཱིལཱདིགུཎཝིསེསསམྤཱདནེན པཊིཡཏྟཾ པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཨེཏཾ.

ཨགྒིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. སུནྡརིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༥. ཨཱནེཏྭཱ ཧུནིཏབྦཏོ ཨཱཧུཏི. སཔྤིམདྷུཔཱཡསཱདཱིཧི ཨགྒིཾ ཛུཧོཏི ཨེཏྠཱཏི ཨགྒིཧུཏྟཾ, སཱདྷིཊྛཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨགྱཱཡཏན’’ནྟིཨཱདི. སུཝིསོདྷིཏོ ཙསྶཱཏི ནིཧཱིནཛཱཏིཀཱནཾ ཨནེན སུཊྛུ ཝིསོདྷིཏོ ཙ བྷཝེཡྻ. ‘‘མེ’’ཏི པདཾ ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ.

ཨཕལཾ ཀརོཏཱིཏི ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ དེམཱིཏི པདཾ. ཏཱཝ ཨནནྟརསུཏྟཝཎྞནཱཡ ཨཱགཏསདིསམེཝཱཏི པེཡྻཱལཝསེན ཋཔེསི, ན སཔྤིསངྑཱརཊྛཔནཾ. ཧིམཔཱཏསྶ ཙ སཱིཏཝཱཏསྶ ཙ པཊིབཱཧནཏྠནྟི ཨཀཱརཎམེཏནྟི ཏཾ ཨནཱདིཡིཏྭཱ ཨཉྙམེཝ སུཀཱརཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པཊིབལོཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སཉྫཱནིཏྭཱཏི ‘‘ནཱཡཾ བྲཱཧྨཎོ’’ཏི སཉྫཱནིཏྭཱ.

ནཱིཙཀེསནྟནྟི རསྶཀེསནྟཾ. བྲཱཧྨཎཱནཾ སུདྡྷིཨཏྠཱ སིཁཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཝཏྟམཏྟམྤི, སིཁཾ ཨདིསྭཱ’’ཏི, ‘‘པརམཧཾསཔརིཀྑཱདིནཱ’’ཏི ཀེཙི.

ཨཀཱརཎཾ དཀྑིཎེཡྻབྷཱཝསྶ ཛཱཏི ཨདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཧེཏཱུནཾ པཱཔདྷམྨཱནཾ ཨཔཊིཀྑེཔབྷཱཝཏོ. ཨེཏནྟི སཱིལཱདིབྷེདཾ ཙརཎཾ. དཀྑིཎེཡྻབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཾ ཨདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཀཱརཀཔཱཔདྷམྨཱནཾ ཏདངྒཱདིཝསེན པཛཧནཏོ. ཨསྶཱཏི བྲཱཧྨཎསྶ. ཏམཏྠནྟི ཏཾ དཀྑིཎེཡྻབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཏཱསངྑཱཏམཏྠཾ ཨུཔམཱཡ ཝིབྷཱཝེནྟོ. སཱལཱདིཀཊྛཱ ཛཱཏོཝཱཏི སཱལཱདིཝིསུདྡྷཀཊྛཱཝ ཛཱཏོ. སཱཔཱནདོཎིཨཱདིཨཝིསུདྡྷཀཊྛཱ ཛཱཏོ ཨགྒིཀིཙྩཾ ན ཙ ན ཀརོཏི. ཨེཝནྟི ཡཐཱ ཨགྒི ཡཏོ ཀུཏོཙི ཛཱཏོཔི ཨགྒིཀིཙྩཾ ཀརོཏིཡེཝ, ཨེཝཾ ཙཎྜཱལཀུལཱདཱིསུ ཛཱཏོཔི དཀྑིཎེཡྻོ ན ན ཧོཏི གུཎསམྤདཱཝསེན ཨརིཡཱནཾ ཝཾསེ པཛཱཏཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘གུཎསམྤཏྟིཡཱ ཛཱཏིམཱ’’ཏི. དྷིཏིཡཱ གུཎསམྤཏྟིཡཱ པམུཁབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ དྷིཏིཡཱཏི ཝཱིརིཡེན. ཏཉྷི ཨནུཔྤནྣཱནཾ ཀུསལདྷམྨཱནཾ ཨུཔྤཱདནཔརིབྲཱུཧནེཧི ཏེ དྷཱརེཏི. ཧིརིཡཱ དོསེ ནིསེདྷེཏི, སམྨདེཝ པཱཔཱནཾ ཛིགུཙྪནེ སཏི ཏེསཾ པཝཏྟིཡཱ ཨཝསརོ ཨེཝ ནཏྠི. མོནདྷམྨེན ཉཱཎསངྑཱཏེན ཨོཏྟཔྤདྷམྨེན. ཀཱརཎཱཀཱརཎཛཱནནཀོཏི ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཋཱནཾ, པཱཔདྷམྨཱནཾ ཝཱ ཝིཔྤཀཱརསབྷཱཝཊྛཱནཾ ཛཱནནཀོ.

པརམཏྠསཙྩེན ནིབྦཱནེན ཨཱརམྨཎཔཙྩཡབྷཱུཏེན ཨརིཡམགྒེན དནྟོ. ཨིནྡྲིཡདམེནཱཏི ཏཏོ ཨེཝ ཨརིཡེན ཨིནྡྲིཡསཾཝརེན ཨུཔགཏོ. ཝིདནྟི ཏེཧི སཙྩཱནཱིཏི ཝེདཱ. མགྒཝེདཱནཾ ཨནྟནྟི ཨརིཡཕལཾ. ཀིལེསཱནཾ ཨནྟནྟི ཏེསཾ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷཊྛཱནཾ. ཡཉྙོཏི ཨགྒཕལཾ. ནིརཏྠཀནྟི ཨཕལཾ ཏེསཾ ཨནཱགམནཏོ, ཨཱགཏཱནམྤི ཨགྒདཀྑིཎེཡྻཱབྷཱཝཏོ. ཛུཧཏི དེཏི.

སུཡིཊྛནྟི སུདཱནཾ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻལཱབྷེན. སུཧུཏནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨཐ ཝཱ སུཡིཊྛནྟི སུཊྛུ སམྨདེཝ ཡིཊྛཾ སཱརེ ཨུཔནཱིཏཾ མམ ཨིདཾ དེཡྻཝཏྠུ. སུཧུཏནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ.

ཨུཔཧཊམཏྟེཏི བྲཱཧྨཎེན ‘‘བྷུཉྫཏུ བྷཝ’’ནྟི ཨུཔནཱིཏམཏྟེ. ནིབྦཏྟིཏོཛམེཝཱཏི སཝཏྠུཀཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ཝཏྠུཏོ ཝིཝེཙིཏཨོཛམེཝ. ཏེན ཏཾ སུཁུམཏྟཾ གཏནྟི ཏཾ ཧབྱསེསཾ སབྦསོ སུཁུམབྷཱཝཾ གཏནྟི ཨོཛཱཡ ཨནོལཱ༹རིཀཏཱཡ པུརིམཱཀཱརེནེཝ པཉྙཱཡམཱནཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན པན ཨོཛཱཡ ཨེཝ ཀེཝལཱཡ གཧཎཾ སནྡྷཱཡ. སཱ ཧི ཨཝིནིབྦྷོགཝུཏྟིཏཱཡ ཝིསུཾ གཎྷིཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏསྨཱ དེཝཏཱཧིཔི སཝཏྠུཀཱ གཡ྄ཧཏི. མནུསྶཱནཾ ཝཏྠཱུཏི ཀརཛཀཱཡམཱཧ. ཨོལཱ༹རིཀཝཏྠུཏཱཡ དེཝཱནཾ ཝིཡ གཧཎཱི ན ཏིཀྑཱཏི དིབྦོཛསམྨིསྶཏཱཡ སམྨཱ པརིཎཱམཾ ན གཙྪཏི. སུཁུམཱཔི སམཱནཱ དིབྦོཛཱ ཏེན པཱཡསེན མིསྶིཏཱ ཨོལཱ༹རིཀསམྨིསྶཏཱཡ སུཁུམཝཏྠུཀཱནཾ དེཝཱནཾ སུཁདཱ ན ཧོཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘གོཡཱུསེ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. པརིབྷོགཝཏྠུནོ ཨོལཱ༹རིཀཏཱཡ ཝཱ དེཝཱནཾ དུཀྐརཾ སམྨཱ པརིཎཱམེཏུཾ, དིབྦོཛཱཡ གརུཏརབྷཱཝེན མནུསྶཱནཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ན ཁྭཱཧ’’ནྟིཨཱདི. སམཱཔཏྟིཙིཏྟསམུཊྛིཏཱ ཏེཛོདྷཱཏུ ཛྷཱནཱནུབྷཱཝསནྟེཛིཏཱ ཏིཀྑཏརཱ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཊྛ…པེ… པརིཎཱམེཡྻཱ’’ཏི. བྷགཝཏོ པན སུདྡྷེནེཝ པརིཎམཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཱཀཏིཀེནེཝཱ’’ཏི, ཛྷཱནཱནུབྷཱཝཔྤཏྟེན ཛྷཱནེན ཝིནཱ སབྷཱཝསིདྡྷེནེཝ.

‘‘ཨཔྤཧརིཏེ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཔྤ-སདྡོ ‘‘ཨཔྤིཙྪོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨབྷཱཝཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཔྤཧརིཏེཏི ཨཧརིཏེ’’ཏི. པཱཏིསཏེཔི པཱཡསེ. ན ཨཱལུལ༹ཏཱིཏི ན ཨཱཝིལཾ ཧོཏི. ཨནཱགནྟཱཝ གཙྪེཡྻ ‘‘ཨཏྟནཱཔི ན པརིབྷུཉྫི, ཨཉྙེསཾ ན དཱཔེསི, ཀེཝལཾ པཱཡསཾ ནཱསེསཱི’’ཏི དོམནསྶཔྤཏྟོ.

དཱརུ སམཱདཧཱནོཏི དཱརུཧརིདྡི དཱརུསྨིཾ ཏསྶ དཧནྟོ. ཡདཱིཏིཨཱདི དཱརུཛྷཱཔནསྶ བཧིདྡྷབྷཱཝསཱདྷནཾ ཨསུདྡྷཧེཏཱུནཾ པཊིཔཀྑཱབྷཱཝཏོ ཏསྶ. ཁནྡྷཱདཱིསུ ཀུསལཱཏི ཏེསུ སབྷཱཝཏོ སམུདཡཏོ ཨཏྠངྒམཏོ ཨསྶཱདཏོ ཨཱདཱིནཝཏོ ནིསྶརཎཏོ ཛཱནནཏོ ཚེཀཱ པཎྜིཏཱ. ཉཱཎཛོཏིནྟི ཉཱཎམཡཾ ཛོཏིཾ. ཛཱལེམཱིཏི པཛྫལིཏཾ ཀརོམི. ནིཙྩཾ པཛྫལིཏགྒི སབྦཏྠཀམེཝ ཝིགཏསམྨོཧནྡྷཀཱརཏཱཡ ཨེཀོབྷཱསབྷཱཝཏོ. སབྦསོ ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ ནིཙྩསམཱཧིཏཏྟོ. ཨེཝཾ ཝདཏཱིཏི ཙརིཏཾ བྲཧྨཙརིཡཾ གཧེཏྭཱ ཙརཱམཱིཏི ཨེཝཾ ཝཏྟམཱནཾ ཝིཡ ཝདཏི ཨཱསནྣཏཾ ཧདཡེ ཋཔེཏྭཱ.

ཁཱརིབྷཱརོཏི ཁཱརིབྷཱརསདིསོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཐཱ’’ཏིཨཱདི. ཁནྡྷེན ཝཡ྄ཧམཱནོཏི ཀཱཛེ པཀྑིཔིཏྭཱ ཁནྡྷེན ཝཡ྄ཧམཱནོ. པཐཝིཡཱ སདྡྷིཾ ཕུསེཏི བྷཱརསྶ གརུཀབྷཱཝེན ཀཱཛསྶ པརིཎམནེན. མཱནེན ཨཏྟནོ ཛཱཏིཨཱདཱིནི པགྒཎྷཏོ ཨཉྙསྶ ཏཱནི ན སཧཏཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཏཏྠ ཏཏྠ ཨིསྶཾ ཨུཔྤཱདེནྟོ’’ཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ ཛཱཏིཨཱདིམཱནཝཏྠུསྨིཾ གརུཏརགྒཧཎེན སཾསཱིདེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀོདྷོ དྷཱུམོཏི ཡཐཱཔི བྷཱསུརོ ཨགྒི དྷཱུམེན ཨུཔཀྐིལིཊྛོ, ཨེཝཾ ཀོདྷེན ཨུཔཀྐིལིཊྛོ. ཉཱཎགྒཱིཏི ཏསྶ ཀོདྷོ དྷཱུམོ. མུསཱཝཱདོཝ མོསཝཛྫཾ. ཡཐཱ ཉཱཎེ སཏི མུསཱཝཱདོ ནཏྠི, ཨེཝཾ མུསཱཝཱདེ སཏི ཉཱཎམྤཱིཏི ཏེན ཏཾ ནིརོདྷིཏཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘མུསཱཝཱདེན པཊིཙྪནྣཾ ཉཱཎ’’ནྟི. ཡཐཱ སུཛཱཡ ཝིནཱ བྲཱཧྨཎཱནཾ ཡཱགོ ན ཨིཛ྄ཛྷཏི, ཨེཝཾ པཧཱུཏཛིཝ྄ཧཱཡ ཝིནཱ སཏྠུ དྷམྨཡཱགོ ན ཨིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཛིཝ྄ཧཱ སུཛཱཔརིཡཱཡཱ ཝུཏྟཱ. ཛོཏི ཋིཡཏི ཨེཏྠཱཏི ཛོཏིཊྛཱནཾ ཝེདི, ཡཾ ཨགྒིཀུཎྜཾ. སཏྟཱནཾ ཧདཡཾ ཛོཏིཊྛཱནཾ ཉཱཎགྒིནོ ཏཏྠ སམུཛྫལནཏོ. ཨཏྟཱཏི ཙིཏྟཾ ‘‘ཨཱཧིཏོ ཨཧཾ མཱནོ ཨེཏྠཱ’’ཏི ཀཏྭཱ.

དྷམྨོ རཧདོཏི ཨསྶདྡྷིཡཱདིཨཱལསིཡཱབྷཱཝཏོ ཀིལེསམལཔཀྑཱལནཏོ པརམགྒིནིབྦུཏཱཝཧནཏོ ཨརིཡམགྒདྷམྨོ ཨནཱཝིལོ རཧདོ. ཧེཊྛུཔརིཡཝཱལུཀཱཏི ཝིཔརིཝཏྟིཏཝཱལུཀཱ ཧུཏྭཱ. ཨཱལུལཱ༹ཏི ཨཱཀུལཛཱཏཱ. པཎྜིཏཱནཾ པསཏྠོཏི པཎྜིཏཱནཾ པུརཏོ སེཊྛོ. སེཊྛབྷཱཝེན སནྟོ པཱསཾསོ ཧུཏྭཱ ཀིལེསེ བྷིནྡཏི སམུཙྪིནྡཏཱིཏི སབྦྷཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཏྟམཊྛེནཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཙཱཧ བྷགཝཱ ‘‘མགྒཱནཊྛངྒིཀོ སེཊྛོ’’ཏི (དྷ. པ. ༢༧༣).

ཝཙཱིསཙྩནྟི ཨིམིནཱ ‘‘ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཱ ཝཱཙཱ སུཔརིསུདྡྷཱ ཧོཏཱི’’ཏི སམྨཱཝཱཙཾ དསྶེཏི. སཙྩསཾཡམཔདེཧི དསྶིཏཱ མགྒདྷམྨཱ ཨིདྷ ‘‘དྷམྨོ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ – ‘‘དྷམྨོཏི ཨིམིནཱ…པེ… དསྶེཏཱི’’ཏི. མགྒསཙྩཾ གཧིཏཾ ཨནནྟརགཱཐཱཡ ཨནེཀེཧི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཏྟཱ. ཨཏྠཏོཏི པུབྦངྒམཏྟཱདིཨཏྠཏོ. ཏཱཡ ཧི སཀིཙྩཾ ཀརོནྟིཡཱ ཨིཏརེ སབྦེཔི ཏདནུཝཏྟིཀཱ ཧོནྟི. ཏགྒཏིཀཏྟཱཏི སམྨཱདིཊྛིཡཱ ཨུཔཀཱརཀབྷཱཝེན ཏཱཡ སམཱནགཏིཀཏྟཱ. ཨཱརམྨཎཉྷི ཝིཏཀྐེནཱཧཊཾ པཉྙཱ ཝིཙིནིཏུཾ སཀྐོཏི. ཏཐཱ ཧི སོ པཉྙཱཀྑནྡྷེན སངྒཧཾ གཏོ. དྷམྨོཏི སབྷཱཝཏོ སམཱདྷི གཧིཏོ, ཨིཏརེ དྭེ ཏདུཔཀཱརཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨེཝཾདྷམྨཱ ཏེ བྷགཝནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༡༣; མ. ནི. ༣.༡༩༧; སཾ. ནི. ༥.༣༧༨) སམཱདྷི ‘‘དྷམྨོ’’ཏི ཝུཏྟོ. པརམཏྠསཙྩཾ གཧིཏཾ སབྦེསཾ སེཊྛབྷཱཝཏོ. ཡཐཱཧ – ‘‘ཡཱཝཏཱ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སངྑཏཱ ཝཱ ཨསངྑཏཱ ཝཱ, ཝིརཱགོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༩༠; ཨ. ནི. ༤.༣༤). ཨཏྠཏོཏི ཏཏོ ཨེཝ པརམཏྠཏོ, ཨནནྟརཾ ཝུཙྩམཱནཱནཾ ཝཱ མགྒདྷམྨཱནཾ ཨཱརམྨཎབྷཱཝཏོ. པཉྩངྒཱནི གཧིཏཱནི ཏཱསཾ མགྒབྷཱཝཏོ. ཏཱིཎི ཨངྒཱནི. བྲཧྨཙརིཡཾ ནཱམཱཏི ཨེཏཾ ནིབྦཱནགཱམི ཨུཏྟམཊྛེན མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ནཱམ. མཛ྄ཛྷེ སིཏཱཏི ལཱིནུདྡྷཙྩཱདིཨནྟདྭཡཝིཝཛྫནེན མཛ྄ཛྷེ མཛ྄ཛྷིམཔཊིཔདཱབྷཱཝནཾ ནིསྶིཏཱ. སསྶཏུཙྪེདགྒཧཎཾ ཧེཏྠ པདྷཱནཏཱཡ ནིདསྶནམཏྟཾ. སེཊྛཔྤཏྟཱིཏི སེཊྛབྷཱཝཔྤཏྟི. ཏ-ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོཏི ‘‘ས ཨུཛུབྷཱུཏེསཱུ’’ཏི ཝཏྟབྦེ མཛ྄ཛྷེ ཏ-ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ, ‘‘ས དུཛྫུབྷཱུཏེསཱུཏི ཀེཙི པཋནྟི, ཏེསཾ ད-ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ. ས-ཨིཏི སུནྡརིཀོ བྲཱཧྨཎོ ཝུཏྟོཏི ཀཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ས ཏྭ’’ནྟི, སོ ཏྭནྟི ཨཏྠོ. དྷམྨོ སཱརིཡོ པརིདྷཱནབྷཱུཏཱ ཨལངྐཱརཱ ཨེཏསྶཱཏི དྷམྨསཱརཱི. ཨཐ ཝཱ དྷམྨེཧི སཱརིཏཝཱཏི དྷམྨསཱརཱི, ཏེཧི སཱརེཏྭཱ ཋིཏཝཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀུསལདྷམྨེཧཱི’’ཏིཨཱདི.

སུནྡརིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. བཧུདྷཱིཏརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༦. སམནྟཏོཏི དཀྑིཎཝཱམཱནཾ ཝསེན སམནྟཏོ. ཨཱུརུབདྡྷཱསནནྟི ཨཱུརཱུནཾ བནྡྷནཝསེན ནིསཛྫནཾ. དྭིནྣཾ ཨཱུརཱུནཾ ཨཉྙམཉྙབནྡྷནཝསེན ཨཱབྷུཛིཏཱཀཱརཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨཱབྷུཛིཏྭཱཏི བནྡྷིཏྭཱ’’ཏི. ཧེཊྛིམཀཱཡསྶ ཨནུཛུཀཾ ཋཔནཾ ནིསཛྫཱཝཙནེནེཝ བོདྷིཏནྟི ‘‘ཨུཛུཾ ཀཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ ཀཱཡ-སདྡོ ཨུཔརིམཀཱཡཝིསཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔརིམཾ སརཱིརཾ ཨུཛུཀཾ ཋཔེཏྭཱ’’ཏི. ཏཾ པན ཨུཛུཀཊྛཔནཾ སརཱུཔཏོ པཡོཛནཏོ ཙ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཊྛཱརསཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པརིམུཁནྟི ཨེཏྠ པརི-སདྡོ ཨབྷིསདྡེན སམཱནཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀམྨཊྛཱནཱབྷིམུཁ’’ནྟི, བཧིདྡྷཱ པུཐུཏྟཱརམྨཎཏོ ནིཝཱརེཏྭཱ ཀམྨཊྛཱནཾཡེཝ པུརེཀྑཏོཏི ཨཏྠོ. པརིགྒཧཊྛོ ‘‘པརིཎཱཡིཀཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. མུཁནྟི ནིཡྻཱནཊྛོ ‘‘སུཉྙཏཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. པཊིཔཀྑཏོ ནིགྒམནཊྛོ ཧི ནིཡྻཱནཊྛོ, ཏསྨཱ པརིགྒཧིཏནིཡྻཱནནྟི སབྦཐཱ གཧིཏསམྨོསཾ པརིཙྩཏྟསམྨོསཾ སཏིཾ ཀཏྭཱ པརམཾ སཏིནེཔཀྐཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཚབྦཎྞཱ…པེ… ནིསཱིདི བྲཱཧྨཎསྶ པསཱདསཉྫཱནནཏྠཾ. ཨཊཝིམུཁཱ ཙརམཱནཱཏི གོཙརཾ གཎྷནྟཱ.

ཨཛྫསཊྛིནྟི ཨཛྫ ཚནྣཾ པཱུརཎཱི སཊྛཱི དིཝསཝུཏྟི, ཨཛྫ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཚ དིཝསེཏི ཨཏྠོ. ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཙེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ཨཛྫ ཚདིཝསམཏྟཀཱཏི ཨཛྫཏོ ཚཊྛདིཝསམཏྟཀཱ. ལཱམཀཱཏི ནིཧཱིནཱ ནིཔྥལཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏིལཁཱཎུཀཱ’’ཏིཨཱདི.

ཨུསྶཱཧེནཱཏི ཨུདྡྷཾ ཨུདྡྷཾ པསཱརེན ཨབྷིབྷཝནེན. ཏཾ པན ནེསཾ ཨབྷིབྷཝནཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཎྞནངྒུཊྛཱདཱིནཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

‘‘ཨུཔྤཱཊཀཔཱཎཀཱ’’ཏི ཏཙཾ ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ ཝིཡ ཁཱདཀཔཱཎཀཱ ཨཱུཀཱམངྒུལཱདཡོ.

ཀལཱ༹རཔིངྒལཱཏི ནིཀྑནྟཔིངྒལཀྑིཀཱ, ཀལཱ༹རཔིངྒལཱཏི ཝཱ རཏྟགཏྟཱ ཙ པིངྒལཙཀྑུཀཱ ཙ. ཏིལཀཱཧཏཱཏི ཨཱཧཏཏིལཀཱ, ཏིལཔྤམཱཎེཧི བིནྡཱུཧི སམནྟཏོ སནྠཏསརཱིརཱ.

པཊིགཱཐཱཧི བྲཱཧྨཎསྶ དྷམྨདེསནཾ ཝཌྜྷེསཱིཏི པཀཏིཡཱ ཏསྶ ཨཏྟནཱ ཀཐེཏབྦཾ དྷམྨདེསནཾ པབྦཛྫཱགུཎཀིཏྟནཝསེན སཏྟཧི ཝཌྜྷེསི. པབྦཛིཏྭཱཏི ཨིཎཱཡིཀཱནཾ ཨཏྟནོ པལིབོདྷཾ ཏཐཱ ཏཐཱ ཛཱནཱཔེཏྭཱ པབྦཛིཏྭཱ.

ཡཐཱ ཙ ཏཏྠ བྷགཝཱ པཊིཔཛྫི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པུན དིཝསེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.

ཏཾ ཏཾ ཀུལགྷརཾ པེསེཏྭཱཏི ཏཾ ཏཾ ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ དྷཱིཏརཾ ཏསྶ ཏསྶཱནུཙྪཝིཀསྶ བྲཱཧྨཎསྶ དེནྟོ ཏཾ ཏཾ ཀུལགྷརཾ པེསེཏྭཱ བྲཱཧྨཎདྷམྨེ གརུཀརཎཱབྷཱཝཏོ.

‘‘ནཊྛེ མཏེ པབྦཛིཏེ, ནཔུཾསཀེཔི བྷཏྟརི;

ཨིཏྠིཡཱ པཏིསེཊྛཱཡ, ན ཨཉྙོ པཏི ཨིཙྪིཡོ’’ཏི. –

ཨཡཉྷི བྲཱཧྨཎདྷམྨོ. ཨཡྻིཀཊྛཱནེཏི མཱཏཱམཧིཊྛཱནེ ཋཔེསི སཏྠུ ཙིཏྟཱརཱདྷནཝསེནཱཏི.

བཧུདྷཱིཏརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨུཔཱསཀཝགྒོ

༡. ཀསིབྷཱརདྭཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༧. དཀྑིཎཱགིརིསྨིནྟི དཀྑིཎཱགིརིཛནཔདེ, ཏསྨིཾ དཀྑིཎཱགིརིཛནཔདེ དཀྑིཎཱགིརིཝིཧཱརེ. ཁནྡྷེསུ ཋཔེཏྭཱ ཡུགེ ཡོཏྟེཧཱིཏི ཡོཏྟརཛྫཱུཧི ཡུཏྟཱནི པཡོཛིཏཱནི ཨིཙྩེཝ ཨཏྠོ.

པཋམདིཝསེཏི ཝཔནདིཝསེསུ པཋམདིཝསེ ཨཱརདྡྷདིཝསེ. པཉྩངྒཱནིཔི པརིཔུཎྞཱནི, པགེཝ ཨིཏརངྒཱནཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘པརིཔུཎྞཔཉྩངྒཱ’’ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཾ. ཧརིཏཱལམནོསིལཱཨཉྫནེཧི ཨུརཏྠནཱདཱིསུ ཋཔིཏཏྟཱ ཨཱབྷཱཡ ཨུཛྫལགཏྟཱ. ཨཝསེསཱ བལཱིབདྡཱ. ཀིལནྟགོཎཾ མོཙེཏྭཱ ཨཀིལནྟསྶ ཡོཛནཾ ཀིལནྟཔརིཝཏྟནཾ.

སཱིཧཀུཎྜལཱནཱིཏི སཱིཧམུཁཀུཎྜལཱནི. བྲཧྨཝེཋནནྟི བྲཧྨུནོ ཝེཋནསདིསཾ, ཨསྶནཁཝེཋནསདིསནྟི ཨཏྠོ.

བུདྡྷཱནཾ ཀིཙྩཱནི ཀཱལཝསེན ཝིབྷཏྟཱནི པཉྩ ཀིཙྩཱནི བྷཝནྟི. པུརེབྷཏྟཀིཙྩནྟི བྷཏྟཏོ པུབྦེ བུདྡྷེན ཀཱཏབྦཀིཙྩཾ. ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱཏི ཕལསམཱཔཏྟིཡཱ ཀཱལཾ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ. ཀདཱཙི ཨེཀོཏིཨཱདི ཏེསཾ ཏེསཾ ཝིནེཡྻཱནཾ ཝིནཡནཱནུརཱུཔཔཊིཔཏྟིདསྶནཾ. པཀཏིཡཱཏི པཀཏིབུདྡྷཝེསེན. བུདྡྷཱནཾ ཧི རཱུཔཀཱཡསྶ ཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནཔཊིམཎྜིཏ-བཱཏྟིཾསམཧཱཔུརིས- ལཀྑཎ-ཀཱཡཔྤབྷཱ-བྱཱམཔྤབྷཱ-ཀེཏུམཱལཱཝིཙིཏྟཏཱ བུདྡྷཝེསོ. ཀདཱཙི ཨནེཀེཧི པཱཊིཧཱརིཡེཧི ཝཏྟམཱནེཧཱིཏི ཨིམིནཱ པཱརམཱིནཾ ནིསྶནྡབྷཱུཏཱནི པཱཊིཧཱརིཡཱནི རུཙིཝསེནེཝ པཀཱསནཀཱནི བྷཝནྟི, ན སབྦདཱཏི དསྶེཏི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ཨིནྡཁཱིལསྶ ཨནྟོ ཋཔིཏམཏྟེ དཀྑིཎཔཱདེ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི. བྷགཝཏོ ཀཱཡེ པཱིཏརསྨཱིནཾ ཡེབྷུཡྻཏཱཡ ‘‘སུཝཎྞརསསིཉྩནཱནི ཝིཡཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཀཱཡམྷི ནཱིལཱདིརསྨཱིཧི ཏཧཾ ཏཧཾ པཱིཏམིསྶིཏཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཝིཙིཏྲཔཊཔརིཀྑིཏྟཱནི ཝིཡ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. མདྷུརེནཱཀཱརེན སདྡཾ ཀརོནྟི ཏུཊྛརཝརཝནཏོ.

ཏཏྠཱཏི ཝིཧཱརེ. གནྡྷམཎྜལམཱལེ༹ཏི ཧཏྠེན ཀཏཔརིབྷཎྜེ སམོསརིཏགནྡྷཔུཔྥདཱམེ མཎྜལམཱལེ༹.

ཨུཔཊྛཱནེཏི པམུཁེ. ‘‘ཨོཝདཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏཏྠོཝཱདཾ སཱམཉྙཏོ དསྶེཏུཾ, ‘‘བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སམྤཏྟཱིཏི ཙཀྑཱདིཨིནྡྲིཡཔཱརིཔཱུརི ཙེཝ ཧཏྠཱདིསམྤདཱ ཙ. སམསྶཱསིཏཀཱཡོ ཀིལམཐཝིནོདནེན. ‘‘ཏཉྩ ཁོ སམཱཔཛྫནེནཱ’’ཏི ཝདནྟི. དུཏིཡབྷཱགེཏི ཨིམིནཱ ཨཔརབྷཱགཾ ཏཡོ བྷཱགེ ཀཏྭཱ ཏཏྠ པུརིམབྷཱགཾ སེཡྻནིསཛྫཱཝསེན སམཱཔཏྟཱིཧི ཝཱིཏིནཱམེཏཱིཏི དསྶེཏི. ལོཀནྟི རཱཛགཧཱདཱིསུ ཡཾ ཏདཱ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝིཧརཏི, ཏཏྠ ཨཉྙཏྠ ཝཱ བུཛ྄ཛྷནཀཾ ཝིནེཡྻསཏྟལོཀཾ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ཝོལོཀེཏི. ཀཱལཡུཏྟནྟི ཏེསཾ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཀཱལཱནུརཱུཔཾ. སམཡཡུཏྟནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. སམཡཡུཏྟནྟི ཝཱ ཏེཧི ཨཱཛཱནིཏབྦཝིསེསཔཊིལཱབྷཱནུརཱུཔཾ.

པཊིསལླཱིནོཏི ཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔནྣོ. ཨདྷིཔྤཱཡཾ སམྤཱདེནྟོ ཏཾ ཨཝིརཱདྷེནྟོ, ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔནྟི ཨཏྠོ.

སཀལ…པེ… དེཝཏཱཡོཏི ཨེཏྠ ལོཀདྷཱཏུསཱཀལྱཾ དཊྛབྦཾ, ན དེཝཏཱསཱཀལྱཾ. ན ཧི མཧཱསམཡེ ཝིཡ སབྦདཱ མཛ྄ཛྷིམཡཱམེ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལེ༹ སབྦཏྠ སབྦཱ དེཝཏཱ སཏྠུ སམཱིཔཾ ཨུཔགཙྪནྟི. ཀིལཱསུབྷཱཝོ ཀིལམཐོ.

ཝིཧཱརཙཱིཝརཔརིཝཏྟནཝསེནཱཏི ཝིཧཱརེ ནིཝཏྠནིཝཱསནཔརིཝཏྟནཝསེན. ཨཱདིཡིཏྭཱཏི པཱརུཔནཝསེན གཧེཏྭཱ. ཏེནཱཧ ‘‘དྷཱརེཏྭཱ’’ཏི. བྷིཀྑཱཙཱརནྟི བྷིཀྑཏྠཾ ཙརིཏབྦཊྛཱནཾ.

ཨཏིརོཙམཱནནྟི ཏཾ ཏཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ སམནྟཏོ སབྦདིསཱསུ ཝིརོཙམཱནཾ. སརཱིརཔྤབྷནྟི ཨཏྟནོ སརཱིརཔྤབྷཾ. ཛངྒམཾ ཝིཡ པདུམསརནྟི རཏནམཡཀིཉྫཀྑཾ རཛཏམཡཀཎྞིཀཾ སམནྟཏོ སམྥུལླིཏཀཉྩནཔདུམཾ སཉྩཱརིམསརཾ ཝིཡ. གགནཏལནྟི ཨབྦྷམཧིཀཱདིཨུཔཀྐིལེསཝིགམེན སུཝིསུདྡྷཨཱཀཱསཏལཾ ཝིཡ. ཏམྤི ཧི ཏཱརཱགཎཀིརཎཛཱལསམུཛྫལཏཱཡ སམནྟཏོ ཝིརོཙཏི. ཀནཀསིཁརནྟི ཀནཀགིརིསིཁརཾ. སིརིཡཱ ཛལམཱནནྟི སབྦསོ ཨནཝཛྫཱཡ སབྦཱཀཱརེན པརིཔུཎྞཀཱཡཏཱཡ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱཡ རཱུཔཀཱཡསིརིཡཱ སམུཛྫལཾ, ཡསྶཱ རུཙིརབྷཱཝོ ཝིདྡྷེ ཝིགཏཝལཱཧཀེ པུཎྞམཱསིཡཾ པརིཔུཎྞཀལམནོམམཎྜལཾ ཙནྡམཎྜལཾ ཨཏིརོཙཏི, པབྷསྶརབྷཱཝོ སཧསྶརཾསིཀིརཎཏེཛོཛཱལསམུཛྫལཾ སཱུརིཡམཎྜལཾ ཨབྷིབྷཝཏི, ཧེམསམུཛྫལབྷཱཝོ ཏདུབྷཡེ ཨབྷིབྷུཡྻ པཝཏྟམཱནཾ ཨེཀཀྑཎེ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཝིཛྫོཏནསམཏྠ-མཧཱབྲཧྨུནོ པབྷཱསམུདཡཾ ཨབྷིཝིཧཙྩ བྷཱསཏི ཏཔཏི ཝིརོཙཏི.

སམནྟཔཱསཱདིཀེཏི སམནྟཏོ པསཱདཱཝཧེ. ཏཉྩ ཁོ སབྦསོ སརིཏབྦཏཱཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘པསཱདནཱིཡེ’’ཏི. ཨུཏྟམདམཐསམཐམནུཔྤཏྟེཏི ཀཱཡཝཱཙཱཧི ཨནུཏྟརཾ དནྟབྷཱཝཉྩེཝ ཨནུཏྟརཾ ཙིཏྟཝཱུཔསམཉྩ སམྤཏྟེ. ཨཔྤསཱདེནཱཏི པསཱདཱབྷཱཝེན, པསཱདཔཊིཀྑེཔེན ཝཱ ཨསྶདྡྷིཡེན. ཨུབྷཡཐཱཔི ནོཏི ཨཔྤསཱདོ མཙྪརིཡནྟི ཨུབྷཡཐཱཔི ནོ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ ཨནཏྟམནཏཱཡ ཨུཔཱརམྦྷཱདྷིཔྤཱཡེན ཨཔསཱདེནྟོ, བྷགཝཏོ མུཁཏོ ཀིཉྩི དེསེཏུཀཱམོ ཝཱ ཨེཝམཱཧ. ཏཏྠ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘བྷགཝཏོ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཏིཏྟནྟི ཏིཏྟིཾ ཨགཙྪནྟཾ. ཀམྨབྷངྒནྟི ཀམྨཧཱནིཾ.

ཏིཀྑཔཉྙོ ཨེས བྲཱཧྨཎོ, ཏཐཱ ཧི ན ཙིརསྶེཝ ཨརཧཏྟཾ སཙྪིཀརིསྶཏི. ཀཐཱཔཝཏྟནཏྠམྤི ཨེཝམཱཧ – ‘‘ཨེཝཾ ཨཧཾ ཨིམསྶ ཀཉྩི དྷམྨཾ སོཏུཾ ལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི. ཝེནེཡྻཝསེནཱཏི ཨཏྟནོ ཀསནཀཱརིབྷཱཝཀིཏྟནམུཁེན ཝིནེཏབྦཔུགྒལཝསེན.

ཨོལཱ༹རིཀཱནཱིཏི པཱཀཏིཀཱནི. ‘‘ཨེས ཨུཏྟམདཀྑིཎེཡྻོ’’ཏི སཉྫཱཏབཧུམཱནོ. པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཡུགཾ ཝཱ ནངྒལཾ ཝཱ’’ཏི ཝཱ-སདྡོ ཨཝུཏྟཝིཀཔྤཏྠོ. ཏེན བཱིཛཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི, ཏསྨཱ བཱིཛཾ ཝཱ ཨཱིསཾ ཝཱ པརིགྒཧཡོཏྟཱནི ཝཱཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཱ བྲཱཧྨཎསྶ པཊིཝཙནཾ དེནྟོ ‘‘སདྡྷཱ བཱིཛ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. པུབྦདྷམྨསབྷཱགཏཱཡཱཏི པཋམཾ གཧིཏདྷམྨསབྷཱགཏཱཡ. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱརུལ༹ྷམེཝ གཧེཏབྦཉྩ སདྡཏོ ཨཏྠཱཔཏྟིཏོ ཝཱ ཨིདྷ དཊྛབྦཾ. བུདྡྷཱནཾ ཨཱནུབྷཱཝོ ཨཡཾ, ཡདིདཾ པསངྒཱགཏདྷམྨམུཁེན དེསནཾ ཨཱརབྷིཏྭཱ ཝེནེཡྻཝིནཡནཾ.

ཨནནུསནྡྷིཀཱཏི པུཙྪཱནུསནྡྷིཝསེན ཨནནུསནྡྷིཀཱ. ཨེཝནྟི ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཱཀཱརེན. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏིསྶཱ དེསནཱཡ. སོཏི བྷགཝཱ. ཏསྶཱཏི བྲཱཧྨཎསྶ. ཨནུཀམྤཱཡཱཏི ཨསབྦཉྙཱུ ཧི སཏིཔི ཨནུཀམྤཱཡ པུཙྪིཏམཏྟེ ཏིཊྛེཡྻ, ཏཐཱ ཛཱནནྟོཔི ཨནནུཀམྤཀོ, བྷགཝཱ པན ཨུབྷཡདྷམྨཔཱརིཔཱུརིཡཱ ‘‘ཨིདཾ ཨཔུཙྪིཏ’’ནྟི ཨཔརིཧཱཔེཏྭཱ ཀཐེཏི. སམཱུལནྟིཨཱདིནཱ སངྑེཔེན ཝུཏྟམཏྠཾ ཝིཝརནྟོ ‘‘ཏཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བཱིཛསྶ ཀསིཡཱ མཱུལབྷཱཝོ ནཱནནྟརིཡཏོ ཏཔྤམཱཎཝིདྷཱནཏོ ཙཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏསྨིཾ…པེ… ཀཏྟབྦཏོ’’ཏི. ཏེན ཨནྭཡཏོ བྱཏིརེཀཏོ ཙ བཱིཛསྶ ཀསིཡཱ མཱུལབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེཏི. ཀུསལཱཏི ཨིམིནཱ ཨཀུསལཱ ཏཏོ ཨཉྙཐཱཔི ཀརོནྟི, ཏཾ པན ཨཔྤམཱཎནྟི དསྶེཏི.

ཏསྶཱཏི བྲཱཧྨཎསྶ བཱིཛཊྛཱནིཡསྶ དྷམྨསྶ ཙ ཨུཔཀཱརབྷཱཝཏོ. དྷམྨསམྦནྡྷསམཏྠབྷཱཝཏོཏི ཏཐཱ ཝུཏྟདྷམྨསྶ ཕལེན སམྦནྡྷིཏུཾ ཡོཛེཏུཾ སམཏྠབྷཱཝཏོ. ཏཔོ ཝུཊྛཱིཏི ཝུཏྟཝཙནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. སངྑེཔཏོ ཝུཏྟམཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཨཡཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཀསྶཀསྶ ཨུཔཀཱརསྶ བཱིཛསྶ ཨནནྟརཾ ཝུཊྛི ཝུཙྩམཱནཱ ཨཊྛཱནེ ཝུཏྟཱ ནཱམ ན ཧོཏི. ཀསྨཱ? བཱིཛསྶ ཝཔྤཀཱལེ ཨནུརཱུཔཱཡ ཝུཊྛིཡཱ ཨིཙྪིཏབྦཏོ, ཏསྨཱ ཨཝསཱནེ མཛ྄ཛྷེ ཝཱ ཝུཙྩམཱནཱཡ དྷམྨསམྦནྡྷསམཏྠཏཱ ཏསྶཱ ཝིབྷཱཝིཏཱ ན སིཡཱ. ཨཏྟནོ ཨཝིསཡེཏི ཛྷཱནཱདིཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེ. པཙྪཱཔཱིཏི ཀསིསམྦྷཱརཀཐནཏོ པཙྪཱཔི. ཝཏྟབྦོཏི ཨེཀནྟེན ཝཏྟབྦོ. ཏདནནྟརཾཡེཝཱཏི བཱིཛཱནནྟརཾཡེཝ. ཝུཙྩམཱནཱ ཝུཊྛི སམཏྠཱ ཧོཏི, བཱིཛསྶ ཕལེན སམྦནྡྷནེ སམཏྠཱཏི དཱིཔིཏཱ ཧོཏི ཨནནྟརཝཙནེནེཝ ཏསྶཱ ཨཱསནྣཨུཔཀཱརཏྟདཱིཔནཏོ.

སམྤསཱདལཀྑཎཱཏི པསཱིདིཏབྦེ ཝཏྠུསྨིཾ སམྨདེཝ པསཱིདནལཀྑཎཱ. ཨོཀཔྤནལཀྑཎཱཏི སདྡྷེཡྻཝཏྠུནོ ཨེཝམེཏནྟི པཀྑནྡནལཀྑཎཱ. མཱུལབཱིཛནྟིཨཱདཱིསུ མཱུལམེཝ བཱིཛཾ མཱུལབཱིཛཾ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི བཱིཛགཱམསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. བྷཱུཏགཱམོ པན མཱུལཾ བཱིཛཾ ཨེཏསྶཱཏི མཱུལབཱིཛནྟིཨཱདིནཱ ཝེདིཏབྦོ. བཱིཛབཱིཛནྟི པཉྩམཾ པན པཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ སདིསཕལུཔྤཏྟིཡཱ ཝིསེསཀཱརཎབྷཱཝཏོ ཝིརཱུཧནསམཏྠེ སཱརཕལེ ནིརུལ༹ྷོ བཱིཛསདྡོ ཏདཏྠསིདྡྷིཡཱ མཱུལཱདཱིསུཔི ཀེསུཙི པཝཏྟཏཱིཏི ཏཏོ ནིཝཏྟནཏྠཾ ཨེཀེན བཱིཛ-སདྡེན ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘བཱིཛབཱིཛ’’ནྟི ‘‘དུཀྑདུཀྑཾ རཱུཔརཱུཔ’’ནྟི ཙ ཡཐཱ. ཨེཝམྤི ཨིམིནཱ ཨཏྠེན ཨིམསྶཔི ནིཔྤརིཡཱཡོཝ བཱིཛབྷཱཝོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཏཾ སབྦམྤི…པེ… གཙྪཏཱི’’ཏི.

ཨིདཱནི ཀཐཉྩི ཝཏྟབྦེ སདྡྷཱཡ ཨོཔམྨཏྟེ བཱིཛེ སདྡྷཱཡ བཱིཛབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ ཡཐཱ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཀཱམཾ སདྡྷཱུཔནིསཾ སཱིལཾ, ཏཐཱཔི སམཱདྷིསྶ ཝིཡ སབྦེསམྤི ཨནཝཛྫདྷམྨཱནཾ ཨཱདིམཱུལབྷཱཝཏོ སདྡྷཱཡཔི པཏིཊྛཱ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཧེཊྛཱ སཱིལམཱུལེན པཏིཊྛཱཏཱི’’ཏི. ཡསྨཱ སབྦསྶེཝ པུགྒལསྶ སདྡྷཱཝསེན སམཐཝིཔསྶནཱརམྦྷོ, ཏསྨཱ སཱ ‘‘ཨུཔརི སམཐཝིཔསྶནངྐུརཾ ཨུཊྛཱཔེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ. ནྟི དྷཉྙབཱིཛཾ. པཐཝིརསཾ ཨཱཔོརསནྟི སསམྦྷཱརཔཐཝཱིཨཱཔེསུ ལབྦྷམཱནཾ རསཾ. གཧེཏྭཱཏི པཙྩཡཔརམྤརཱཡ གཧེཏྭཱ. དྷཉྙཔརིཔཱཀགཧཎཏྠནྟི དྷཉྙཔརིཔཱཀནིབྦཏྟིཨཏྠཾ. རསནྟི སདྡྷཱསཱིལམཱུལཧེཏུསམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱརསཾ ཨཱདིཡིཏྭཱ. ཨརིཡམགྒནཱལེ༹ནཱཏི ཨརིཡམགྒསོཏེན ཨརིཡཕལདྷཉྙཔརིཔཱཀགཧཎཏྠནྟི ཨརིཡཕལམེཝ དྷནཱཡིཏབྦཏོ དྷཉྙཾ ཏསྶ ནིབྦཏྟིཨཏྠཾ. དྷཉྙནཱལ༹ཾ ནཱམ ཀཎྜསྶ ནིསྶཡབྷཱུཏོ པཙྪིམདེསོ, ཀཎྜོ ཏབྦྷནྟརོ ཏཾནིསྶཡོཡེཝ དཎྜོ. པསཝོ ནཱམ པུཔྥཾ. ཝུདྡྷིནྟི ཨཝཡཝཔཱརིཔཱུརིཝསེན ཝུདྡྷིཾ. ཝིརཱུལ༹ྷིནྟི མཱུལསནྟཱནདལ༹ྷཏཱཡ ཝིརུལ༹ྷཏཾ. ཝེཔུལླནྟི པཏྟནཱལཱ༹དཱིཧི ཝིཔུལབྷཱཝཾ. ཁཱིརཾ ཛནེཏྭཱཏི ཏརུཎསལཱཊུཀབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ ཏཎྜུལསྶ བཱིཛསྶ བཱིཛབྷཱུཏཾ ཁཱིརཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ. ཨེསཱཏི སདྡྷཱ. པཏིཊྛཧིཏྭཱཏི ཀམྨཔཐཱཀམྨཔཐསམྨཱདིཊྛིསཧིཏེན ཨཱདིཏོ པཝཏྟསཱིལམཏྟེན པཏིཊྛཧིཏྭཱ. ཝུདྡྷིནྟིཨཱདཱིསུ སུཔརིསུདྡྷཱཧི སཱིལཙིཏྟཝིསུདྡྷཱིཧི ཝུདྡྷིཾ, དིཊྛིཀངྑཱཝིཏརཎཝིསུདྡྷཱིཧི ཝིརཱུལ༹ྷིཾ. མགྒཱམགྒཔཊིཔདཱཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷཱིཧི ཝེཔུལླཾ པཏྭཱ. ཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིཁཱིརནྟི སཱདུརསསུཝིསུདྡྷིབྷཱཝཏོ ཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིསངྑཱཏཾ ཁཱིརཾ ཛནེཏྭཱ. ཨནེཀ…པེ… ཕལནྟི ཨནེཀཔཊིསམྦྷིདཱ-ཨནེཀཱབྷིཉྙཱཎཔརིཔུཎྞཾ ཨརཧཏྟཕལསཱིསཾ ནིཔྥཱདེཏི.

བཱིཛཀིཙྩཀརཎཏོཏི བཱིཛཀིཙྩསྶ ཀརཎཏོ. ཡཉྷི ཏཾསདིསསྶ ཝིསདིསསྶ ཙ ཨཏྟནོ ཕལསྶ པཏིཊྛཱཔནསམྦནྡྷནནིཔྥཱདནསངྑཱཏཾ བཱིཛསྶ ཀིཙྩཾ, ཏསྶ ཀརཎཏོ ནིབྦཏྟནཏོ ‘‘ཨེཝཾ སདྡྷཱ བཱིཛཀིཙྩ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨིམིནཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ སདྡྷཱཡ ཀུསལདྷམྨཱནཾ བཱིཛབྷཱཝཾ དསྶེཏི. སཱ ཙཱཏིཨཱདིནཱ ཏམེཝཏྠཾ སམཏྠེཏི. ཨིདཱནི ཏཏྠ ཨཱགམཾ དསྶེནྟོ ‘‘སདྡྷཱཛཱཏོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏེན ཡཐཱ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསྶ སདྡྷམྨསྶཝནསྶ ཙ, ཨེཝཾ ཨནཝསེསཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ སདྡྷཱ མཱུལཀཱརཎནྟི དསྶེཏི.

ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ ཝཱིརིཡཉྩ ཨཀུསལདྷམྨེ, དུཀྐརཀཱརིཀཱ དྷུཏངྒཉྩ ཨཀུསལདྷམྨེ ཙེཝ ཀཱཡཉྩ ཏཔཏི ཝིབཱདྷཏཱིཏི ཏཔོཏི ཝུཙྩཏི. ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ ཨདྷིཔྤེཏོ ཝཱིརིཡསྶ དྷོརཡ྄ཧབྷཱཝེན གཡ྄ཧམཱནཏྟཱ, ཨིཏརེསཾ ཝུཊྛིབྷཱཝསྶ ཨནུཡུཉྫམཱནཏྟཱ. ཨཱདི-སདྡེན ཀལལངྒཱརཝུཊྛིཨཱདཱིནཾ སངྒཧོ. སམནུགྒཧིཏནྟི ཨུཔགཏཾ. ཝིརུཧནཱམིལཱཡནནིཔྥཏྟིཝཙནེཧི དྷཉྙབཱིཛསནྟཱནསྶ ཝིཡ ཏེསཾ ཝུདྡྷིཡཱ སདྡྷཱབཱིཛསནྟཱནསྶ ཏཔོཝུཊྛིཡཱ ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནེསུ ཨུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏི.

པུརིམཔདེསུཔཱིཏི ཨཔི-སདྡེན པརཔདེསུཔཱིཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ ‘‘ཧིརཱི མེ ཨཱིསཱ, མནོ མེ ཡོཏྟ’’ནྟི ཨིཙྪིཏཏྟཱ, ‘‘སཏི མེ’’ཏི ཨེཏྠ མེ-སདྡོ ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦོ. ཨུདཀམྤི ཏཱཝ དཱཏབྦཾ ཧོཏི ནདཱིཏལཱ༹ཀཱདིཏོ ཨཱནེཏྭཱ. ཝཱིརིཡབལཱིབདྡེ ཙཏུབྦིདྷེ ཡོཛེཏྭཱ. ནིཙྩཀཱལཾ ཨཏྠཱིཏི ཝཙནསེསོ.

སཧ ཝིཔསྶནཱཡ མགྒཔཉྙཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ ཨམཏཔྥལཱཡ ཀསིཡཱ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཝིཔསྶནཱ པཉྙཱ ཙཱཏི དུཝིདྷཱཔི པཉྙཱ ཨུཔནིསྶཡཱ ཧོཏི ཝིསིཊྛབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. པཉྙཱཏི པཀཱརེཧི ཛཱནཱཏཱིཏི པཉྙཱ. པཉྙཝཏཾ པཉྙཱ པུརཏོ ཧོཏི ཡོནིསོམནསིཀཱརསྶ ཝིསེསཔཙྩཡབྷཱཝཏོ, སཧཛཱཏཱདྷིཔཏཱིསུ ཙ ཨུཀྐཊྛབྷཱཝཏོ. སིརཱིཏི སོབྷགྒཾ. སཏཾ དྷམྨཱ སདྡྷཱདཡོ, ཨནྭཱཡིཀཱཏི ཨནུགཱམིནོ. ཨཱིསཱབདྡྷཱ ཧོཏཱིཏི ཧིརིསངྑཱཏཨཱིསཱཡ བདྡྷཱ ཧོཏི, པཉྙཱཡ ཀདཱཙི ཨཔྤཡོགཏོ མནོསཱིསེན སམཱདྷི ཨིདྷ ཝུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘མནོསངྑཱཏསྶ སམཱདྷིཡོཏྟསྶཱ’’ཏི. སམཾ ཨུཔནེཏྭཱ བནྡྷིཏྭཱ བདྡྷརཛྫུཀཏྟཱ སམཱདྷིཡོཏྟཾ. ཨེཀཏོ གམནནྟི ལཱིནཙྩཱརདྡྷསངྑཱཏཾ ཨེཀཔསྶཏོ གམནཾ ཝཱརེཏི. མཛ྄ཛྷིམཱཡ ཝིཔསྶནཱཝཱིཐིཡཱ པཊིཔཱདནཏོ ཀཱཡཱདཱིསུ སུབྷསུཁནིཙྩཏྟབྷཱཝཝིགམནེ པཉྙཱཡ ཝིསེསཔཙྩཡཱ སཏཱིཏི ཝུཏྟཾ – ‘‘སཏིཡུཏྟཱ པཉྙཱ’’ཏི ཏསྶཱ སཏིཝིཔྤཡོགཱསབྦྷཱཝཏོ. སནྟཏིགྷནཱདཱིནཾ ཨཡཾ ཝིསེསོ – པུརིམཔཙྪིམཱནཾ དྷམྨཱནཾ ནིརནྟརཏཱཡ ཨེཀཱིབྷཱུཏཱནཾ ཝིཡ པཝཏྟི སནྟཏིགྷནཏཱ, ཨེཀསམཱུཧཝསེན ཨེཀཱིབྷཱུཏཱནམིཝ པཝཏྟི སམཱུཧགྷནཏཱ, དུབྦིཉྙེཡྻཀིཙྩབྷེདཝསེན ཨེཀཱིབྷཱུཏཱནམིཝ པཝཏྟི. ཀིཙྩགྷནཏཱ, ཨེཀཱརམྨཎཝསེན ཨེཀཱིབྷཱུཏཱནམིཝ པཝཏྟི ཨཱརམྨཎགྷནཏཱ. སབྦེསཾ, སབྦཱནི ཝཱ ཀིལེསཱནཾ མཱུལསནྟཱནཀཱནི སབྦ…པེ… སནྟཱནཀཱནི. ཨནུཔྤཡོགོ ཧི ཨཏྠོ. པདཱལེཏཱིཏི བྷིནྡཏི སམུཙྪིནྡཏི. སཱ ཙ ཁོ ‘‘པདཱལེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ ལོཀུཏྟརཱཝ པཉྙཱ ཨནུསཡཔྤཧཱནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. སནྟཏིགྷནཱདིབྷེདནཱ པན ལོཀིཡཱཔི ཧོཏི ཝིཔསྶནཱཝསེན གྷནཝིནིབྦྷོགསྶ ནིཔྥཱདནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིཏརཱ པན ལོཀིཀཱཔི སིཡཱ’’ཏི.

ཧིརཱིཡཏཱིཏི ལཛྫཏི, ཛིགུཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏསྨཱ ‘‘པཱཔཀེཧི དྷམྨེཧཱི’’ཏི ནིསྶཀྐཝཙནཾ དཊྛབྦཾ, ཧེཏུམྷི ཝཱ ཀརཎཝཙནཾ. ཨོཏྟཔྤམྤི གཧིཏམེཝ, ན ཧི ལཛྫནཾ ནིབྦྷཡཾ པཱཔབྷཡཾ ཝཱ ཨལཛྫནཾ ཨཏྠཱིཏི. རུཀྑལཊྛཱིཏི རུཀྑདཎྜོ. ཏེན པདེསེན ཀསནཏོ ཝིསེསཏོ ནངྒལནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱིསཱ ཡུགནངྒལཾ དྷཱརེཏཱི’’ཏི. ཀཱམཾ པཉྙཱརཧིཏཱ ཧིརཱི ཨཏྠི, ཧིརིརཧིཏཱ པན པཉྙཱ ནཏྠེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཧིརི…པེ… ཨབྷཱཝཏོ’’ཏི. སནྡྷིཊྛཱནེ ཀམྤནཱབྷཱཝཏོ ཨཙལཾ. ཐིརབྷཱཝེན ཨསིཐིལཾ. ཧིརིཔཊིབདྡྷཔཉྙཱ པཊིཔཀྑཝསེན ཙ ཨསིཐིལབྷཱཝེན ཙ ཨཙལཱ ཨསིཐིལཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྦོཀིཎྞཱ ཨཧིརིཀེནཱ’’ཏི. ནཱལི༹ཡཱ མིནམཱནཔུརིསོ ཝིཡ ཨཱརམྨཎཾ མུནཱཏི པརིཙྪེདཏོ ཛཱནཱཏཱིཏི མནོ. མནོསཱིསེནཱཏི མནསོ ཨཔདེསེན. ཏཾསམྤཡུཏྟོཏི ཨིམིནཱ ཀུནྟསཧཙརཎཏོ པུརིསོ ཀུནྟོ ཝིཡ མནསཧཙརཎསམཱདྷི ‘‘མནོ’’ཏི ཝུཏྟོཏི དསྶེཏི. སཱརཐིནཱཏི ཀསྶཀེན. སོ ཧི ཨིདྷ བལཱིབདྡཱནཾ སཱརཎཏོ པཱཙནཏོ ‘‘སཱརཐཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. ཨེཀཱབནྡྷནནྟི ཨེཀཱབདྡྷཀརཎཾ. སཀཀིཙྩེཏི སཀཀིཙྩེན ཡུཏྟེ. ཏེན ཧི ཨཱིསཱདཱིསུ ཡཐཱརཧཾ བནྡྷིཏྭཱ ཨེཀཱབདྡྷེསུ ཀཏེསུ ནངྒལེསུ ཀིཙྩཾ ཨིཛ྄ཛྷཏི, ནོ ཨཉྙཐཱཏི ཏཾ ‘‘སཀཀིཙྩེ པཊིཔཱདེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝིཀྑེཔསབྷཱཝེནཱཏི ཨཏྟནོ ཨཝིཀྑེཔསབྷཱཝེན. བནྡྷིཏྭཱཏི སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡབྷཱཝེན ཨཏྟནཱ སམྦནྡྷིཏྭཱ. སཀཀིཙྩེཏི ཧིརཱིཨཱདཱིཧི ཡཐཱསཀཾ ཀཏྟབྦེ ཀིཙྩེ.

ཙིརཀཏཱདིམཏྠནྟི ཙིརབྷཱསིཏམྤི ཨཏྠཾ. སརཏི ཨནུསྶརཏི ཀཱཡཱདིཾ ཨསུབྷཱདིཏོ ནིཛ྄ཛྷཱཡཏི. ཕཱལེཏཱིཏི པདཱལེཏི. པཱཛེནྟི གམེནྟཱིཏི ཏཾ པཱཛནཾ. ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ ‘‘པཱཙན’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཛ-ཀཱརསྶ ཙ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཕཱལཔཱཙནནྟི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཧི བྲཱཧྨཎ…པེ… སཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེནྟོ ‘‘ཏཏྠ ཡཐཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ནངྒལཾ ཨནུརཀྑཏི བྷིཛྫནཕཱལནཏོ. པུརཏོ ཙསྶ གཙྪཏཱིཏི ཨསྶ ནངྒལསྶ ཀསྶནེ བྷཱུམིཡཱ ཝིལིཁནེ པུརཏོ གཙྪཏི པུབྦངྒམཱ ཧོཏི. གཏིཡོཏི པཝཏྟིཡོ. སམནྭེསམཱནཱཏི སརཎཝསེན གཝེསམཱནཱ. ཨཱརམྨཎེ ཝཱ ཀཱཡཱདིཀེ ཨུཔཊྛཱཔཡམཱནཱ ཨསུབྷཱདིཝསེན པཉྙཱནངྒལཾ རཀྑཏི. སབྷཱཝཱསབྷཱཝཱུཔགམེ ཕཱལོ ཝིཡ ནངྒལསྶ ‘‘ཨཱརཀྑཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ ‘‘སབྦཱནཏྠཏོ སཏི རཀྑཏཱི’’ཏི ཀཏྭཱ. ཏཐཱ ཧེསཱ ཨཱརཀྑཔཙྩུཔཊྛཱནཱ. ཙིརཀཏཙིརབྷཱསིཏཱནཾ ཨསམྨུསྶནཝསེན སཏི པཉྙཱནངྒལསྶ པུརཏོ ཧོཏཱིཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ པུརཏོབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཏི…པེ… ནོ པམུཊྛེ’’ཏི ཨཱཧ. སཏིཔརིཙིཏེཏི སཏིཡཱ པཊྛཱཔིཏེ. ‘‘ཨུཔཊྛཱཔིཏེ’’ཏིཔི པཱཋོ, ཨཡམེཝཏྠོ. སཾསཱིདིཏུཾ ན དེཏཱིཏི སཀིཙྩཀིརིཡཱཡ སཾསཱིདནཾ ཀཱཏུཾ ན དེཏི. ཀོསཛྫསངྑཱཏཾ སཾསཱིདནཾ ཀོསཛྫསཾསཱིདནཾ.

པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཱིལཾ ཝུཏྟཾ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀསཾཡམསྶ ཀཐིཏཏྟཱ. ཨཱཧཱརེ ཨུདརེ ཡཏོཏི པརིབྷུཉྫིཏབྦཨཱཧཱརེ སཾཡཏབྷཱཝདསྶནེན པརིབྷུཉྫིཏབྦཏཱཡ ཙཏཱུསུཔི པཙྩཡེསུ སཾཡཏབྷཱཝོ དཱིཔིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱཧཱརམུཁེནཱ’’ཏིཨཱདི. སཾཡཏབྷཱཝོ ཙེཏྠ པཙྩཡཧེཏུ ཨནེསནཱབྷཱཝོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ནིརུཔཀྐིལེསོཏི ཨཏྠོ’’ཏི. བྷོཛནསདྡོ ཨཱཧཱརཔརིབྷོགེ ནིརུལ༹ྷོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱམུཁེནཱ’’ཏི. པརིབྷུཉྫནཊྛེན པན བྷོཛནསདྡམུཁེནཱཏི ཝུཏྟེ ཨདྷིཔྤེཏཏྠོ ལབྦྷཏེཝ. ཏེནཱཏི ཀཱཡགུཏྟཱཏིཨཱདིཝཙནེན. ན ཝིལུམྤནྟཱིཏི ‘‘དཱིཔེཏཱི’’ཏི པདཾ ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ.

དྭཱིཧཱཀཱརེཧཱིཏི ཨདིཊྛཱདཱིནཾ ཨདིཊྛཱདིཝསེན དིཊྛཱདཱིནཉྩ དིཊྛཱདིཝསེནཱཏི ཨེཝཾ དྭིཔྤཀཱརེཧི. ཨཝིསཾཝཱདནཾ ཨཝིཏཐཀཐནཾ. ཚེདནཾ མཱུལཔྤདེསེ ནིཀནྟནཾ. ལུནནཾ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཚེདནཾ. ཨུཔྤཱཊནཾ ཨུམྨཱུལནཾ. ཨསིཏེནཱཏི དཏྟེན, ལཱཡིཏེནཱཏི ཨཏྠོ. ཝིསཾཝཱདནསངྑཱཏཱནཾ ཏིཎཱནཾ, ཨཊྛནྣཾ ཨནརིཡཝོཧཱརཱནནྟི ཨཏྠོ. ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎནྟི ནཱམ རཱུཔཔརིཙྪེདཀཉཱཎཾ. སཙྩནྟི ཝེདིཏབྦཾ ཨཝིཔརཱིཏཝུཏྟིཀཏྟཱ ‘‘ཚེདཀཾ’’ ཚིནྡནཀཾ. ནིདྡཱནནྟི ནིདྡཱཡཀཾ. ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི དིཊྛི ‘‘དིཊྛིསཙྩ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. དྭཱིསུ ཝིཀཔྤེསཱུཏི བྷཱཝཀཏྟུསཱདྷནཝསེན དྭཱིསུ ཝིཀཔྤེསུ. ‘‘ནིདྡཱན’’ནྟི ཨུཔཡོགཝསེནེཝ ཨཏྠོ.

སཱིལམེཝ ‘‘སོརཙྩ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི སུཊྛུ ཨོརཏསྶ ཀམྨ’’ནྟི ཀཏྭཱ. སངྑཱརདུཀྑཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ སུནྡརབྷཱཝཏོ སུནྡརེ ནིབྦཱནེ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན རཏཏྟཱ སུརཏོ, ཨརཧཱ. ཏསྶ བྷཱཝོ སོརཙྩཾ, ཨརཧཏྟཾ. ཨཔྤམོཙནམེཝ ཨཙྩནྟཱཡ པམོཙནཾ ན ཧོཏི.

ཡདགྒེན ཝིཔསྶནཱཡ པཉྙཱཡ ཏཾསཧགཏཝཱིརིཡསྶ ཙ ནངྒལདྷོརཡ྄ཧཏཱ, ཏཐཱཔཝཏྟཀུསལབྷཱཝནཱཡ ཙ ཀསིབྷཱཝོ ཙ, ཏདགྒེན ཏཏོ པུརེཏརཾ པཝཏྟཔཉྙཱཝཱིརིཡཔཱརམཱིནཾ ནངྒལདྷོརཡ྄ཧཏཱ, ཏཐཱཔཝཏྟཀུསལབྷཱཝནཱཡ ཙ ཀསིབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. དྷུརཾ ཝཧཏཱིཏི དྷོརཡ྄ཧཾ. ཡཐཱཝུཏྟཾ གྷནནྟི ཨསྨིམཱནཱདིབྷེདཾ གྷནཾ. ཝཧིཏབྦཱ ཨཱདིབྷཱུཏཱ དྷུརཱ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི དྷུརཱ, པུརིམདྷུརཝཱཧཀཱ. ཏཾམཱུལཀཱ ཨཔརཾ དྷུརཾ ཝཧནྟཱ དྷོརཡ྄ཧཱ. དྷུརཱ ཙ དྷོརཡ྄ཧཱ ཙ དྷུརདྷོརཡ྄ཧཾ ཨེཀཏྟཝསེན. ཝཧནྟནྟི ཀསནེན པཝཏྟནྟཾ.

ཀཱམཡོགཱདཱིཧི ཡོགེཧི ཁེམཏྟཱ ཨནུཔདྡཝཏྟཱ. ཏཾ ནིབྦཱནཾ ཨདྷིཀིཙྩ ཨུདྡིསྶ. ཝཱཧཱིཡཏི ཝིཔསྶནཱཡ སཧགཏཾ. ཨབྷིམུཁཾ ཝཱཧཱིཡཏི མགྒཔརིཡཱཔནྣཾ. ཁེཏྟཀོཊིནྟི ཁེཏྟམརིཡཱདཾ. དིཊྛེཀཊྛེཏི དིཊྛིཡཱ སཧཛཱཏེཀཊྛེ པཧཱནེཀཊྛེ ཙ. ཨོལཱ༹རིཀེཏི ཨུཔརིམགྒཝཛ྄ཛྷེ ཨུཔཱདཱཡ ཝུཏྟཾ, ཨཉྙཐཱ དསྶནཔཧཱཏབྦཱཔི དུཏིཡམགྒཝཛ྄ཛྷེཧི ཨོལཱ༹རིཀཱཏི. ཨཎུསཧགཏེཏི ཨཎུབྷཱུཏེ. ཨིདཾ ཧེཊྛིམམགྒཝཛ྄ཛྷེ ཨུཔཱདཱཡ ཝུཏྟཾ. སབྦཀིལེསེ ཨཝསིཊྛསབྦཀིལེསེ པཛཧནྟཾ ཨནིཝཏྟནྟཾ གཙྪཏི པུན པཧཱཏབྦཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ. ཨནིཝཏྟནྟནྟི ན ནིཝཏྟནྟཾ, ཡཐཱ ནིཝཏྟནཾ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིཝཏྟནརཧིཏ’’ནྟིཨཱདི. ཨེཏཾ པན ཏཝ དྷུརདྷོརཡ྄ཧཾ.

ཨེཝམེསཱ ཀསཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟསྶ པཙྩཱམསནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིགམནཾ ཀརོནྟོ’’ཏི. ཝུཏྟསྶེཝ ཧི ཨཏྠསྶ པུན ཝཙནཾ. པཉྙཱནངྒལེན སཏིཕཱལཾ ཨཱཀོཊེཏྭཱཏི པཉྙཱསངྑཱཏེན ནངྒལེན སདྡྷིཾ སཏིཕཱལསྶ ཨེཀཱབདྡྷབྷཱཝཀརཎེན ཨཱཀོཊེཏྭཱ. ཀཊྛཱཏི ཨེཏྠ ‘‘ཀསཱི’’ཏི པདཾ ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷིཏབྦཾ ‘‘ཀཊྛཱ ཀསཱི’’ཏི. ཀམྨཔརིཡོསཱནནྟི ཡཐཱཝུཏྟཀསིཀམྨསྶ པརིཡོསཱནབྷཱུཏཾ. ཡདིཔི པུབྦེ ‘‘པཉྙཱ མེ ཡུགནངྒལ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨཏྟུདྡེསིཀཝསེནཱཡཾ ཨམཏཔྥལཱ ཀསི དསྶིཏཱ, མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ པན བྷགཝཏོ དེསནཱ སབྦསྶཔི སཏྟནིཀཱཡསྶ སཱདྷཱརཎཱ ཨེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཱ ཁོ པནེསཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

དིཝསེཡེཝཱཏི ཏཾདིཝསེ ཨེཝ. ཨཱདིམཱཧཱཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན ཀཐཱཔརིཡོསཱནེ པཱཋཔདེསོ གཧིཏོཏི ཏདཉྙཾ ‘‘ཨེཝཾ ཝུཏྟེ’’ཏིཨཱདིཔཱཋཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏཏོ པརཉྩཱ’’ཏི ཨཱཧ.

ཀསིབྷཱརདྭཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨུདཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༨. ཨེཏཾ ཝུཏྟནྟི ‘‘ཨོདནེན པཱུརེསཱི’’ཏི ཨེཏཾ ཝཙནཾ ཝུཏྟཾ. ‘‘གཧེཏུཾ སམཏྠོ ནཱམ ནཱཧོསཱིཏི བྷགཝཏོ ཨདྷིཊྛཱནབལེནཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཏཾ བྲཱཧྨཎཾ ཝིནེཏུཀཱམཏཱཡ ཀིར བྷགཝཱ ཏཐཱ ཨཀཱསི.

ཨུཔཱརམྦྷབྷཡེནཱཏི པརཱུཔཝཱདབྷཡེན. ཨཝཏྭཱཝ ནིཝཏྟོ ‘‘ཨབྦྷཱགཏོཔི པཱསཎྜོ ཝཱཙཱམཏྟེནཔི ན པཱུཛེཏབྦོ’’ཏི བྲཱཧྨཎདྷམྨེ ཝུཏྟཏྟཱ. པཀྐནྟོཏི བྲཱཧྨཎསྶ དྷམྨཾ ཨཝཏྭཱ པཀྐནྟོ བྲཱཧྨཎསྶ ན ཏཱཝ ཉཱཎཾ པརིཔཀྐནྟི. ཨེཏཾ ཝཙནཾ…པེ… མགམཱསི ‘‘པུནཔྤུནཉྩེཝ ཝཔནྟི བཱིཛ’’ནྟིཨཱདིནཱ དྷམྨཾ ཀཐེཏུཾ ཨཝསྶཾ ཨཱཀངྑནྟོ. པཀཱརཏོ ཀསྶཏཱིཏི པཀཊྛཀོ, རསཏཎྷཱཡ པཀཊྛོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘རསགིདྡྷོ’’ཏི.

‘‘པུནཔྤུནཉྩེཝ ཝཔནྟི བཱིཛ’’ནྟི ཨིམཾ དེསནཾ ཨཱརབྷཱིཏི སམྦནྡྷོ. བཱིཛནྟི ཙ ཨིཏི-སདྡོ ནིདསྶནཏྠོ ཝཱ. ཏེན ཨཝཡཝེན སམུདཱཡཾ ནིདསྶེཏི. ཨོསཀྐསཱིཏི སངྐོཙསི. ཝུཏྟནྟི ཝཔནཾ ཀཏཾ. ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨལམེཏྟཱཝཏཱ’’ཏི. ‘‘ཝསྶིཏྭཱ’’ཏི ཝུཊྛིཾ པཝཏྟེཏྭཱ.

དེསནཱ…པེ… དསྶེཏི བྲཱཧྨཎེན ཝུཏྟཾ ཨཡུཏྟཝཙནཾ པརིཝཊྚེནྟོཔི དིཝསེ དིཝསེ བྷིཀྑཱཙརིཡཱ ནཱམ བྷིཀྑཱུནཾ ཀཱཡགཏཱ ཝུཏྟཱིཏི. ཁཱིརཾ ཧཏྠེན ནཡནྟཱིཏི ཝཱ ཁཱིརནིཀཱ. ཀིལམཏཱིཏི ཏཾཏཾཀིཙྩཀརཎཝསེན ཁིཛྫཏི. ཕནྡཏཱིཏི ཨནཏྠསམཱཡོགཝསེན ཝིཔྥནྡཏི. ཨཔུནབྦྷཝཱཡཱཏི ཨཱཡཏིཾ ཨནུཔྤཏྟིཡཱ. མགྒོ ནཱམཱཏི ཨུཔཱཡོ ནཱམ ནིབྦཱནཾ, ཏསྨིཾ ལདྡྷེ པུནབྦྷཝཱབྷཱཝཏོ. ‘‘པུནཔྤུན’’ནྟི ཝཙནཾ ཨུཔཱདཱཡ བཱིཛཝཔནཱདཡོ པུནཔྤུནདྷམྨཱ ནཱམ ཛཱཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སོལ༹ས པུནཔྤུནདྷམྨེ དེསེནྟེནཱ’’ཏི.

ཨུདཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. དེཝཧིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩༩. ཨུདརཝཱཏེཧཱིཏི ཝཱཏཀཏཝིཛ྄ཛྷནཏོདནཱདིཝསེན ཨཔརཱཔརཾ ཝཏྟམཱནེཧི ཨུདརཝཱཏེཧི, ཏསྶ ཝཱ ཝིཀཱརེཧི. ནིབདྡྷུཔཊྛཱཀཀཱལེ པན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀོཝ. ཨརཉྙནྟི བྷགཝཏོ བྷིཀྑཱུནཉྩ ཝསནཊྛཱནབྷཱུཏཾ ཏཔོཝནཾ. ཏཾ ནིདྡྷཱུམཾ ཧོཏི ཨུདཀཏཱཔནསྶཔི ཨཀརཎཏོ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཏསྶ ཨུཎྷོདཀཝིཀྐིཎནཙརིཡཱཡ ཛཱིཝིཀཱཀཔྤནཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ.

ཝཏྟམེཏཾ ཏསྶ པཏིཀཱརཏྠཾ པརིཀཐཱདཱིནམྤི ཀཱཏུཾ ལབྦྷནཏོ. ཨིདཱནི ཏཏྠ ཀཱརཎམྤི སཝིསཡཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝཎྞཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. བྷགཝཱ ཧི ཨཱཡསྨཏོ ཨུཔཝཱཎསྶ དེཝཧིཏབྲཱཧྨཎསྶ ཏཾ སམྦྷཱཝིཏཾ བྷཝིསྶཏི ཏིཀིཙྪཱཔཊིཡཏྟཾ, ཏཱཡ ཙ ཨཏྟནོ རོགསྶ ཝཱུཔསམནཾ, ཏཔྤསངྒེན ཙ དེཝཧིཏབྲཱཧྨཎོ མམ སནྟིཀཾ ཨཱགནྟྭཱ དྷམྨསྶཝནེན སརཎེསུ སཱིལེསུ ཙ པཏིཊྛཧིསྶཏཱིཏི སབྦམིདཾ ཉཏྭཱ ཨེཝཾ ‘‘ཨིངྒྷ མེ ཏྭཾ, ཨུཔཝཱཎ, ཨུཎྷོདཀཾ ཛཱནཱཧཱི’’ཏི ཨཝོཙ. ཨཱགམནཱིཡཔྤཊིཔདཾ པུབྦབྷཱགཔྤཊིཔདཾ པུབྦབྷཱགཔྤཊིཔཏྟིཾ ཀཐེཏུཾ ཝཊྚཏི ཨནུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཏྟཱ. སདེཝཀེན ལོཀེནཱཏི ཨནཝསེསཏོ ལོཀསྶ གཧཎཾ. ཕལཝིསེསཱཀངྑཱཡ པཱུཛེཏབྦཱཏི པཱུཛནཱིཡཱ, ཏེ ཨེཝ ཨིདྷ ‘‘པཱུཛནེཡྻཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཏཐཱ ཨཱདརེན པཱུཛེཏབྦཏཱཡ སཀྐཱརིཡཱ, ཨཱ-ཀཱརསྶ རསྶཏྟཾ, རི-སདྡསྶ ཙ རེ-ཨཱདེསཾ ཀཏྭཱ ‘‘སཀྐརེཡྻཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨཔཙཡེཡྻཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཡ-ཀཱརལོཔཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨཔཙེཡྻཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེསནྟི སདེཝཀེན པཱུཛནེཡྻཱདཱིནཾ. ཧརིཏུནྟི ནེཏུཾ.

ཨེཏྟཀེནཔཱིཏི ཨུཔསངྐམནཱདིནཱ ཨེཏྟཀེན ཨཔྤམཏྟཀེནཔི ཀཏཝཏྟེན ཨཡཾ ཀིཏྟི…པེ… སོམནསྶཛཱཏོ.

ཡཛམཱནསྶཱཏི དེཡྻདྷམྨཾ དེནྟསྶ. དཀྑིཎཱཡ ཨིཛ྄ཛྷནཾ ནཱམ ཝིཔུལཕལབྷཱཝོཏི ཨཱཧ ‘‘མཧཔྥལོ ཧོཏཱི’’ཏི. ཝིདིཏནྟི པཊིཝིདྡྷཔཙྩཀྑཀཏཾ. ཨཱཛཱནཱཏཱིཏི ཝུཏྠབྷཝཱདིཾ པརིཡཱདཱཡ ཛཱནཱཏི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. ཛཱནིཏྭཱཏི ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ. ཨགྒཔྤཏྟཏཱཡ ཀཏཀིཙྩཏཾ པཏྟོ. བྲཱཧྨཎེན ཨཏྟནཱ ཀཏོ ཀཱརོ ཙ བྷགཝཏོ ཨེཝ པཙྩུཔཊྛཱཏཱིཏི ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨིམིནཱ ཁཱིཎཱསཝེ ཡཛནཱཀཱརེན ཡཛནྟསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.

དེཝཧིཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. མཧཱསཱལསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༠. ཡསྨཱ ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ ཨནིསྶཡསྶ ཛིཎྞབྷཱཝེན ཝིསེསཏོ ཀཱཡོ ལཱུཁོ ཛཱཏོ, ཛིཎྞཔིལོཏིཀཁཎྜེཧི སངྒྷཊིཏཾ པཱཝུརཎཾ, ཏསྨཱ ‘‘ལཱུཁཔཱཝུརཎོ’’ཏི པདསྶ ‘‘ཛིཎྞཔཱཝུརཎོ’’ཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. པཱཊིཡེཀྐནྟི པུཏྟེསུ ཨེཀམེཀོ ཨེཀམེཀཱཡ ཝཱཙཱཡ ཝིསུཾ ཝིསུཾ.

སམྤུཙྪནཾ ནཱམ ཨིདྷ སམྨནྟནནྟི ཨཱཧ ‘‘སདྡྷིཾ མནྟཡིཏྭཱ’’ཏི. ནནྡིསྶནྟི ཨབྷིནནྡིཾ. ཨཏཱིཏཏྠེ ཧི ཨིདཾ ཨནཱགཏཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ནནྡིཛཱཏོ…པེ… ཨཧོསི’’ནྟི. བྷུསྶནྟཱཏི ནིབྦྷུསྶནཝསེན རཝནྟཱ.

ཝཡོགཏནྟི པཙྪིམཝཡཾ ཨུཔགཏཾ. སོ པན ཡསྨཱ པུརིམེ དྭེ ཝཡེ ཨཏིཀྐམཝསེན གཏོ. པཙྪིམཾ ཨེཀདེསཏོ ཨཏིཀྐམནཝསེན, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏཡོ ཝཡེ གཏཾ ཨཏིཀྐནྟཾ པཙྪིམཝཡེ ཋིཏ’’ནྟི.

ནིཔྤརིབྷོགོཏི ཛིཎྞབྷཱཝེན ཛཝཔརཀྐམཧཱནིཡཱ ཨཔརིབྷོགོ ན བྷུཉྫིཏབྦོ. ཁཱདནཱ ཨཔནཱིཡཏཱིཏི ཡཝསཾ ཨདདནྟཱ ཏཏོ ནཱིཧརནྟི ནཱམ. ཐེརོཏི ཝུཌྜྷོ.

ཨནསྶཝཱཏི ན ཝཙནཀརཱ. ཨཔྤཏིསྶཱཏི པཏིསྶཡརཧིཏཱ. ཨཝསཝཏྟིནོཏི ན མཡ྄ཧཾ ཝསེན ཝཏྟནཀཱ. སུནྡརཏརོཏི ཨུཔཏྠམྦྷཀཱརིབྷཱཝེན སུནྡརཏརོ.

པུརཏོཏི ཨུཔཏྠམྦྷཀབྷཱཝེན པུརཏོ ཀཏྭཱ. ཨུདཀེ པཏིཊྛཾ ལབྷཏི ཏཏྠ པཏིཊྛཏོ ཐིརཔཏིཊྛབྷཱཝཏོ. ཨདྡྷཔཏིཊྛོ ཧི དཎྜོ དཎྜདྷརཔུརིསསྶ པཏིཊྛཾ ལབྷཱཔེཏི.

བྲཱཧྨཎིཡོཏི ཨཏྟནོ བྲཱཧྨཎིཡོ. པཱཊིཡེཀྐནྟི ‘‘ཨསུཀསྶ གེཧེ ཨསུཀསྶ གེཧེ’’ཏི ཨེཝཾ ཨུདྡེསིཀཾ ཀཏྭཱ ཝིསུཾ ཝིསུཾ. མཱ ནིཡྻཱདེཧི, ཨམྷཱཀཾ རུཙྩནཊྛཱནམེཝཱཏི ཏཝ པུཏྟཱནཾ གེཧེསུ ཡཾ ཨམྷཱཀཾ རུཙྩནཊྛཱནཾ. ཏཏྠམེཝ གམིསྶཱམཱཏི སབྦེསམྤི ཨེཏེསཾ ཨནུགྒཧཾ ཀཱཏུཀཱམོ བྷགཝཱ ཨེཝམཱཧ.

ཏཏོ པཊྛཱཡཱཏི སོཏཱཔཏྟིཕལཔཊིལཱབྷཏོ པཊྛཱཡ. ཡདཏྠཾ མཡཾ ཨིམསྶ བྲཱཧྨཎསྶ མཧཱསམྤཏྟིདཱནཱདིནཱ ཨནུགྒཧོ ཀཏོ, སོ ཙསྶ པུཏྟཔརིཛནསྶཔི ཨཏྠོ སིདྡྷོཏི སཏྠཱ ན སབྦཀཱལཾ ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ པུཏྟཱནཾ གེཧཾ ཨགམཱསི, ཏེ ཨེཝ པན ཀཱལེན ཀཱལཾ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཡཐཱཝིབྷཝཾ སཀྐཱརསམྨཱནཾ ཨཀཾསཱུཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

མཧཱསཱལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. མཱནཏྠདྡྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༡. མཱནེན ཐདྡྷོཏི ‘‘ཨཡཾ ཁོ’’ཏིཨཱདིནཱ པགྒཧིཏེན མཱནེན ཐདྡྷོ བཛ྄ཛྷིཏཙིཏྟོ ཐདྡྷཨཡོསལཱཀོ ཝིཡ ཀསྶཙིཔི ཨནོནཏོ. ན ཀིཉྩི ཛཱནཱཏི ལོཀེ པཊིསནྠཱརམཏྟསྶཔི ཨཛཱནནཏོ.

ཨབྦྷུཏཝིཏྟཛཱཏཱཏི སཉྫཱཏཨབྦྷུཏཝིཏྟཱ. ཝིཏྟཾ ཝིཏྟཱིཏི ཙ ཏུཊྛིཔརིཡཱཡཱ. ཨབྷཱུཏཔུབྦཱཡཱཏི ཡཱ ཏསྶཱ པརིསཱཡ ཝིཏྟི ཏདཱ བྷཱུཏཱ, སཱ ཨིཏོ པུབྦེ ཨབྷཱུཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨབྷཱུཏ…པེ… སམནྣཱགཏཱ’’ཏི. ཨསྶ པུགྒལསྶཱཏི ཨནེན པུགྒལེན. ཨཔཙིཏཱཏི པརམནིཔཙྩེན པཱུཛནཱིཡསཱམཉྙཏོ ཏཏྠ ཨཏྟནོ པཀྑིཔནཾ ཨིདྷ དེསནཱཀོསལླཾ.

མཱནཏྠདྡྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. པཙྩནཱིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༢. ‘‘སབྦཾ སེཏ’’ནྟི ཀེནཙི ཝུཏྟེ ཏསྶ པཙྩནཱིཀཾ ཀརོནྟསྶེཝ ཨསྶ བྲཱཧྨཎསྶ. ཝིནེཏྭཱཏི ཝིནཱསེཏྭཱ. སུཎཱཏཱིཏི ཨཏྠོཏི ‘‘སུཎཱཏཱི’’ཏི ཀིརིཡཱཔདཾ ཨཱཧརིཏྭཱ གཱཐཱཡ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ ‘‘ཛཉྙཱ སུབྷཱསིཏ’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ. ན ཧི ཨསུཏྭཱ དེསིཏཾ ཛཱནིཏུཾ སཀྐོནྟི.

པཙྩནཱིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཝནཀམྨིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༣. ཝནཀམྨེ ནིཡུཏྟོ, ཀིརིཡམཱནེན ཝནཀམྨཾ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཝནཀམྨིཀོ. ཨིམསྨིཾ ཝནསཎྜེཏི ཨིམསྨིཾ ཨེཝཾམཧནྟེ ཝནསཎྜེ. ན མེ ཝནསྨིཾ ཀརཎཱིཡམཏྠི ཡཐཱ, ‘‘བྲཱཧྨཎ, ཏུཡ྄ཧ’’ནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིཏརཾ པན ཡཾ མཧཱཀིལེསཝནཾ, ཏཾ མགྒཉཱཎཕརསུནཱ སམཱདྷིམཡསིལཱཡཾ སུནིསིཏེན སབྦསོ ཨུཙྪིནྣམཱུལཾ, ཏཏོ ཨེཝ ནིབྦནཐོ ནིཀྐིལེསགཧནོ. ཝིཝེཀཱབྷིརཏིཡཱ ཨེཀཀོ ཨབྷིརཏོ པཊིཔཀྑཝིགམེན. ཏེནཱཧ ‘‘ཨརཏིཾ…པེ… ཛཧིཏྭཱ’’ཏི.

ཝནཀམྨིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཀཊྛཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༤. དྷམྨནྟེཝཱསིཀཱཏི ཀིཉྩིཔི དྷནཾ ཨདཏྭཱ ཀེཝལཾ ཨནྟེཝཱསིཀཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝེཡྻཱཝཙྩཾ ཀཏྭཱ སིཔྤུགྒཎྷནཀཱ’’ཏི. གམྦྷཱིརསབྷཱཝེཏི སམནྟཏོ དཱུརཏོ གཧནསཙྪནྣཝིཔུལཏརརུཀྑགཙྪལཏཱཡ ཙ, ཏདཱ ཧིམཔིཎྜསིནྣབྷཱཝེན མཡཱུརཡཱནེཧི པཏིཊྛཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ ཙ གམྦྷཱིརབྷཱཝེ.

བཧུབྷེརཝེཏི བཧུབྷཡཱནཀེ. ཨནིཉྫམཱནེནཱཏི ཨིཏྠམྦྷཱུཏཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ. ཨཏིསུནྡརཾ ཝཏཱཏི ཨེཝཾ སནྟེ ནཱམ ཨརཉྙེ ཨེཝཾ ནིཙྩལཀཱཡོ ནིསིནྣོ ཛྷཱཡནྟོ ཨཏིཝིཡ སུནྡརཉྩ ཛྷཱནཾ ཛྷཱཡསཱིཏི ཝདཏི.

ཨཙྪེརརཱུཔནྟི ཨཙྪརིཡབྷཱཝཾ. སེཊྛཔྤཏྟིཡཱཏི སེཊྛབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ.

‘‘ལོཀཱདྷིཔཏིསཧབྱཏཾ ཨཱཀངྑམཱནོ’’ཏི ཨིམིནཱ བྲཱཧྨཎོ ལོཀཱདྷིཔཏིསཧཡོགཾ པུཙྪཏི, ‘‘ཀསྨཱ བྷཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ པན ཏདཉྙཝིསེསཱཀངྑཾ པུཙྪཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཔརེནཔི ཨཱཀཱརེན པུཙྪཏཱི’’ཏི.

ཀངྑཱཏི ཏཎྷཱ ཨབྷིཀྑཎཝསེན པཝཏྟཱ. ཨནེཀསབྷཱཝེསཱུཏི རཱུཔཱདིཝསེན ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱདིཝསེན ཨེཝཾ ནཱནཱསབྷཱཝེསུ ཨཱརམྨཎེསུ. ཨསྶཱདརཱགོ ལོབྷོ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཏི ནཱནཔྤཀཱརཱ. སེསཀིལེསཱ ཝཱ དིཊྛིམཱནདོསཱདཡོ. ནིཙྩཀཱལཾ ཨཝསྶིཏཱ སཏྟཱནཾ ཨཝསྶཡབྷཱཝཏྟཱ. པཛཔྤཱཔནཝསེནཱཏི པཀཱརེཧི ཏཎྷཱཡནཝསེན. ནིརནྟཱཏི ཨནྟརཧིཏཱ ནིརཝསེསཱ.

ཨནུཔགམནོཏི ཨནུཔཱདཱནོ. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ དཱིཔེཏི, ཏསྶ ཧི ཝསེན ཨེཝ ནཱནཱསབྷཱཝེསུ བྷགཝཱ སམནྟཙཀྑུནཱ པསྶཏཱིཏི ‘‘སབྦེ…པེ… དསྶནོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨརཧཏྟཾ སནྡྷཱཡཱཧ, ཏཉྷི ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ‘‘ཨནུཏྟར’’ནྟི ཝུཙྩཏི.

ཀཊྛཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. མཱཏུཔོསཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༥. ཨིཏོཏི མནུསྶཏྟབྷཱཝཏོ. པཊིགནྟྭཱཏི ཨབྷིགནྟྭཱ. སགྒེ ཧི ནིབྦཏྟནྟོ ཀམྨཕལེན དྷམྨཏཱཝསེན པཊིསནྡྷིཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཨབྷིརཏིཝསེན ཨབྷིརམཏི ཨེཝ ནཱམཱཏི.

མཱཏུཔོསཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. བྷིཀྑཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༦. ཝིརཱུཔཾ གནྡྷཾ པསཝཏཱིཏི ཝིསྶོ, དུགྒནྡྷོ. བཱཧིཏྭཱཏི ཨཏྟནོ སནྟཱནཏོ བཧིཀཏྭཱ ནཱིཧརིཏྭཱ. ཏཾ པན ཨནཝསེསཏོ པཛཧནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨགྒམགྒེན ཛཧིཏྭཱ’’ཏི. སངྑཱཡཏི སམྨདེཝ པརིཙྪིནྡཏི ཨེཏཱཡཱཏི སངྑཱ, ཉཱཎནྟི ཨཱཧ ‘‘སངྑཱཡཱཏི ཉཱཎེནཱ’’ཏི. བྷིནྣཀིལེསཏྟཱཏི ནིརུཏྟིནཡེན བྷིཀྑུསདྡསིདྡྷིམཱཧ.

བྷིཀྑཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༡. སངྒཱརཝསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༧. པཙྩེཏཱིཏི པཏྟིཡཱཡཏི སདྡཧཏི. ཏཐཱབྷཱུཏོ ཙ ཏམཏྠཾ ནིཀཱམེནྟོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིཙྪཏི པཏྠེཏཱི’’ཏི. སཱདྷུ, བྷནྟེཏི ཨེཏྠ སཱདྷུ-སདྡོ ཨཱཡཱཙནཏྠོ, ན ཨབྷིནནྡནཏྠོཏི ‘‘ཨཱཡཱཙམཱནོ ཨཱཧཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཱཡཱཙནེ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཐེརསྶ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨུདཀསུདྡྷིཀོ ན ཨེཀཾསེན ཨཔཱཡཱུཔགོ, ལདྡྷིཡཱ པན སཱཝཛྫཀིལེསབྷཱུཏབྷཱཝཏོ ཨཱཡཱཙཏི. ཨཉྙཾ ཀཱརཎཾ ཨཔདིསནྟོ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཕལབྷཱུཏོ ཨཏྠོ ཨེཏསྶཱཏི ཨཏྠཝསཾ, ཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྠཱནིསཾསཾ ཨཏྠཀཱརཎ’’ནྟི. པཔཉྩསཱུདནིཡཾ པན ཕལེནེཝ ཨརཎཱིཡཏོ ཨཏྠོ, ཀཱརཎནྟི ཀཏྭཱ ‘‘ཨཏྠོ ཨེཝ ཨཏྠཝསོ, ཏསྨཱ དྭེ ཨཏྠཝསེཏི དྭེ ཨཏྠེ དྭེ ཀཱརཎཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.

སངྒཱརཝསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༢. ཁོམདུསྶསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༨. ཨེཝཾལདྡྷནཱམཾ པིཎྜཱཡ པཱཝིསཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨེཝམེཝནྟི ཀེནཙི ཨནིམནྟིཏེན སཡམེཝ ཨུཔསངྐམནྟེ. ཨཕཱསུཀདྷཱཏུཀནྟི ཨཡུཏྟརཱུཔཾ. སབྷཱདྷམྨནྟི སབྷཱཡ ཙརིཏབྦཾ ཙཱརིཏྟདྷམྨཾ. ཨསཉྩཱལེཏྭཱཏི ཨཱསནཏོ ཨཝུཊྛཱཔེཏྭཱ. ཨུཛུཀམེཝ ཨཱགཙྪཏི ལོཀགྒནཱཡཀོ བྷགཝཱ སབྦསཏྟུཏྟམོ ཨཏྟནོ ཨུཏྟརིཏརསྶ ཨབྷཱཝཏོ ལོཀསྶ ཨཔཙིཏིཾ ན དསྶེཏི. ཡེ སབྦསོ སཾཀིལེསེ པཛཧནྟི, ཏེཝ པཎྜིཏེ ‘‘སནྟོ’’ཏི དསྶེཏི ‘‘ཨེཏེ’’ཏིཨཱདིནཱ.

ཁོམདུསྶསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

དུཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

བྲཱཧྨཎསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༨. ཝངྒཱིསསཾཡུཏྟཾ

༡. ནིཀྑནྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠༩. ཨཱལ༹ཝིཡནྟི ཨཱལ༹ཝིནགརསམཱིཔེ. ཨགྒཙེཏིཡེཏི གོཏམཀཙེཏིཡཱདཱིཧི ཨུཏྟམཙེཏིཡེ. ཏཾ ཀིར བྷཱུམིརཱམཎེཡྻཀབྷཱཝེན མནུཉྙཏཱཡ པདྷཱནཡུཏྟཏཱདིསམྤཏྟིཡཱ ཙ ཨིཏརཙེཏིཡེཧི སེཊྛསམྨཏཾ. ཀཔྤཏྠེརེནཱཏི ‘‘ཀཔྤོ’’ཏི གོཏྟཏོ ཨཱགཏནཱམོ ཐེརོ, སཧསྶཔུརཱཎཛཊིལཱནཾ ཨབྦྷནྟརེ ཨཡཾ མཧཱཐེརོ. ཨོཧཱིནཀོཏི ཐེརེསུ གཱམཾ པིཎྜཱཡ པཝིཊྛེསུ ཝིཧཱརེ ཨེཝ ཨཝཧཱིནཀོ ཋིཏོ. ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘ཝིཧཱརཔཱལོ’’ཏིཨཱདི. སམལངྐརིཏྭཱཏི སམཾ ཨལངྐཱརེན ཨལངྐརིཏྭཱ. ཀུསལཙིཏྟཾ ཝིདྡྷཾསེཏི པཝཏྟིཏུཾ ཨཔྤདཱནཝསེན. ཨེཏསྨིནྟི ཨེཏསྨིཾ རཱགེ ཨུཔྤནྣེ. ‘‘ཨེཀསྨི’’ནྟི ཝཱ པཱཋོ, ཨེཀསྨིཾ ཝིསབྷཱགཝཏྠུཀེ རཱགེ ཨུཔྤནྣེ. དྷམྨོ ཝཱཏི མམ ཙིཏྟེ ཨུཔྤཛྫནཀཏོ ཨཉྙོ དྷམྨོ ཝཱ. ཡེན ཀཱརཎེན པརོ ཨནབྷིརཏིཾ ཝིནོདེཏྭཱ ཨིདཱནེཝ ཨབྷིརཏིཾ ཨུཔྤཱདེཡྻ, ཏཾ ཀཱརཎཾ ཀུཏོ ལབྦྷཱཏི ཡོཛནཱ, ཏཾ ཀཱརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ, ཏསྶ ཨབྷཱཝཀཱརཎཝཙནཾ.

ཨནགཱརིཡནྟི ཨགཱརཝིརཧཏོ ཨནགཱརཾ པབྦཛྫཱ. ཏཏྠ ནིཡུཏྟཏྟཱ ཨནགཱརིཡཾ ཀ-ཀཱརསྶ ཡ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, པབྦཛིཏནྟི ཨཏྠོ. ཨཱདྷཱཝནྟཱིཏི ཧདཡཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ དྷཱཝནྟི. ཨུགྒཏཱནནྟི ཨུལཱ༹རཱནཾ པུཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘མཧེསཀྑཱ རཱཛཉྙབྷཱུཏཱ’’ཏི. ཨུཏྟམཔྤམཱཎནྟི སཧསྶཔལཾ སམནྟཱཏི སམནྟཏོ. པརིཀིརེཡྻུནྟི ཝིཛ྄ཛྷེཡྻུཾ. ཨེཏསྨཱ སཧསྶཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱ དྷནུགྒཧསཧསྶཏོ. ཨཏིརེཀཏརཱ ཨནེཀསཧསྶཱ. ཨིཏྠིཡོ ཨོལོཀནསིཏལཔིཏརོདིཏསརེ ཁིཔནྟིཡོ. ནེཝ མཾ བྱཱདྷཡིསྶནྟི ནེཝ མཾ ནིཛ྄ཛྷཱཡིསྶནྟི. ‘‘བྱཱདྷཡིསྶཏཱི’’ཏི པཱཋོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཱལེཏུཾ ན སཀྑིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི. དྷམྨེ སམྷཱིཏི སཀེ སནྟིཀེ པཏིཊྛིཏེ སཱསནདྷམྨེ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནབྷིརཏིཾ ཝིནོདེཏྭཱ’’ཏིཨཱདི.

མགྒནྟི ‘‘མགྒོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘སོ ཧི ནིབྦཱནསྶ པུབྦབྷཱགམགྒྒོ’’ཏི.

ནིཀྑནྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨརཏིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༠. ཝིཧཱརགརུཀོ ཀིརེས ཐེརོཏི ཨེཏེན ཐེརོ ཨཏྟནོ སདྡྷིཝིཧཱརིཀཾ ཝངྒཱིསཾ ཨོཝདིཏུཾ ཨནཝསརོ. ཏེན ཨནྟརནྟརཱ ཏསྶ ཙིཏྟཾ རཱགོ ཨནུདྡྷཾསེཏཱིཏི དསྶེཏི. སཱསནེ ཨརཏིནྟི སཱིལཔརིཔཱུརཎེ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཡ ཙ ཨནབྷིརཏིཾ. ཀཱམགུཎེསུ ཙ རཏིནྟི པཉྩསུ ཀཱམཀོཊྛཱསེསུ ཨསྶཱདཾ. པཱཔཝིཏཀྐནྟི ཀཱམསངྐཔྤཾ. སབྦཱཀཱརེནཱཏི སབྦེ ཏདངྒཝིཀྑམྦྷནསམུཙྪིནྡནཱཀཱརེན. ཡཐཱ མཧནྟཾ ཨརཉྙཾ ཝནཐནྟི, ཨེཝཾ མཧནྟཾ ཀིལེསཝནཾ ‘‘ཝནཐ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.

པཐཝིཉྩ ཝེཧཱསནྟི བྷུམྨཏྠེ པཙྩཏྟཝཙནཾ, ཏསྨཱ པཐཝིཡཾ ཨཱཀཱསེ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཐཝིཊྛིཏ’’ནྟིཨཱདི. ཛགཏཱིཏི ཙ པཐཝིཡཱ ཝེཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནྟོཔཐཝིཡ’’ནྟི. པརིཛཱིརཏཱིཏི སབྦྦསོ ཛརཾ པཱཔུཎཱཏི. སམཱགནྟྭཱཏི ཉཱཎེན སམཱགནྟྭཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘མུཏཏྟཱཏི ཝིཉྙཱཏཏྟབྷཱཝཱ’’ཏི.

པཊིགྷཔདེན གནྡྷརསཱ གཧིཏཱ གྷཱནཛིཝ྄ཧཱནཾ པཊིཧནནཝསེན པཝཏྟནཏོ. མུཏཔདེན ཕོཊྛབྦཱརམྨཎཾ གཧིཏཾ མུཏྭཱ གཧེཏབྦཏོ. ན ལིཔྤཏཱིཏི ན མཀྑཱིཡཏི.

སཊྛི-སདྡོ ཚ-སདྡེན སམཱནཏྠོཏི ‘‘སཊྛིནིསྶིཏཱ’’ཏི པདསྶ ‘‘ཚཨཱརམྨཎནིསྶིཏཱ’’ཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. པུཐཱུ ཨདྷམྨཝིཏཀྐཱཏི རཱུཔཝིཏཀྐཱདིཝསེན བཧཱུ ནཱནཱཝིཏཀྐཱ མིཙྪཱསངྐཔྤཱ. ཛནཏཱཡ ནིཝིཊྛཱཏི མཧཱཛནེ པཏིཊྛིཏཱ. ཏེསཾ ཝསེནཱཏི ཏེསམྤི མིཙྪཱཝིཏཀྐཱནཾ ཝསེན. ན ཀཏྠཙི ཨཱརམྨཎེ. ཀིལེསཝགྒགཏོཏི ཀིལེསསངྒཎིཀཾ ཨུཔགཏོ ན བྷཝེཡྻ, ཀིལེསཝིཏཀྐཱ ན ཨུཔྤཱདེཏབྦཱཏི ཨཏྠོ. དུཊྛུལླཝཙནཾ ཀཱམཔཊིསཾཡུཏྟཀཐཱ.

དབྦཛཱཏིཀོཏི དབྦརཱུཔོ. ནེཔཀྐེནཱཏི ཀོསལླེན. ནིབྦཱནཾ པཊིཙྩཱཏི ཨསངྑཏདྷཱཏུཾ ཨཱརམྨཎཝསེན པཊིཙྩ. པརིནིབྦཱནཀཱལནྟི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཀཱལཾ.

ཨརཏིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. པེསལསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༡. ཨེཏེསནྟི ཨེཏེསཾ མཧལླཀཱནཾ. ན པཱལི༹ ཨཱགཙྪཏི ཨཔྤགུཎབྷཱཝཏོ. ན ཙ པཱལི༹ ཨུཔཊྛཱཏི, ཨེཀཱཡ པཱལི༹ཡཱ སཏི པཱལི༹གཏིཡཱ ཏཐཱ ཏཐཱ ཨུཔཊྛཱནམྤི ནེསཾ ནཏྠཱིཏི ཝདཏི. ན ཨཊྛཀཐཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སིཐིལདྷནིཏཱདིཏཾཏཾབྱཉྫནབུདྡྷིཾ ཨཧཱཔེཏྭཱ ཨུཙྩཱརཎཾ པདབྱཉྫནམདྷུརཏཱ. ཨཏིཀྐམིཏྭཱ མཉྙཏི ཨཉྙེ བྷིཀྑཱུ. ཧཱིལ༹ནཝསེན ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཊིབྷཱནསུཏེན ཨཏྟཱནཾ པསཾསཏི སམྦྷཱཝེཏི. མཱནསྶ པཝཏྟིཏཱཡ སཧཛཱཏནིསྶཡཱདིཔཙྩཡདྷམྨཱ ཏཾསཧབྷུདྷམྨཱ. མཱནཝསེན ཝིཔྤཊིསཱརཱི ཨཧུཝཱ. མཱ ཨཧོསཱིཏི ཡོཛནཱ. ཝཎྞབྷཎནནྟི པརེཧི ཀིརིཡམཱནཾ གུཎཱབྷིཏྠཝཾ. ཨཁིལོཏི པཉྩཙེཏོཁིལརཧིཏོ. ནིསྶེསཾ ནཝཝིདྷནྟི ནཝཝིདྷམྤི མཱནཾ ཀསྶཙི ཨེཀདེསསྶཔི ཨསེསཏོ. ཝིཛྫཱཡཱཏི ཨགྒམགྒཝིཛྫཱཡ. ཨཙྩནྟམེཝ སམིཏཏཱཡ ཝཱུཔསམིཏཏཱཡ སམིཏཱཝཱི.

པེསལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨཱནནྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༢. རཱགོཏི ཨེཏྠ ཨཱཡསྨཏོ ཝངྒཱིསསྶ རཱགསྶ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཀཱརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནྟི ཨཱནནྡཏྠེརཾ. ཨཱརམྨཎཾ པརིགྒཧེཏུནྟི ཀཱཡཝེདནཱདིབྷེདཾ ཨཱརམྨཎཾ སཏིགོཙརཾ. ཨསུབྷདུཀྑཱདིཏོ, རཱུཔཱདིཨེཀེཀམེཝ ཝཱ ཚལཱ༹རམྨཎཾ ཨནིཙྩདུཀྑཱདིཏོ པརིགྒཎྷིཏུཾ པརིཙྪིཛྫ ཛཱནིཏུཾ. ཨིཏྠིརཱུཔཱརམྨཎེཏི ཨིཏྠིསནྟཱནེ རཱུཔསབྷཱཝེ ཨཱརམྨཎེ.

ནིབྦཱཔནནྟི ནིབྦཱཔཡཏི ཨེཏེནཱཏི ནིབྦཱཔནཾ. ཝིཔལླཱསེནཱཏི ཨསུབྷེ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ཝིཔལླཱསབྷཱཝཧེཏུ. རཱགཊྛཱནིཡནྟི རཱགུཔྤཏྟིཧེཏུ. ཨིཊྛཱརམྨཎནྟི སུབྷཱརམྨཎཾ. ཨེཏྠ ཙ ཨིཊྛཱརམྨཎསཱིསེན ཏཏྠ ཨིཊྛཱཀཱརགྒཧཎཾ ཝདཏི. ཏཉྷི ཝཛྫནཱིཡཾ. པརཏོཏི ཨཝསཝཏྟནཏྠེན ཨཉྙཏོ. སངྑཱརཱ ཧི ‘‘མཱ བྷིཛྫནྟཱུ’’ཏི ཨིཙྪིཏཱཔི བྷིཛྫནྟེཝ, ཏསྨཱ ཏེ ཨཝསཝཏྟིཏྟཱ པརོ ནཱམ, སཱ ཙ ནེསཾ པརཏཱ ཨནིཙྩདསྶནེན པཱཀཊཱ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པརཏོ པསྶཱཏི ཨནིཙྩཏོ པསྶཱ’’ཏི. ཀཱམཾ ཝིཔསྶནཱ སངྑཱརནིམིཏྟཾ ན པརིཙྩཛཏི སངྑཱརེ ཨཱརབྦྷ ཝཏྟནཏོ, ཡེསཾ པན ནིམིཏྟཱནཾ ཨགྒཧཎེན ཨནིམིཏྟཱཏི གཧིཏུཾ ཨརཧཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ནིཙྩཱདཱིནཾ ནིམིཏྟཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སལཀྑཎ-སཱམཉྙལཀྑཎ-དསྶནཝསེན མཱནསྶ དསྶནཱབྷིསམཡོ, ཝིཔསྶནཱཡ པཧཱནཱབྷིསམཡོ. ‘‘མགྒེནཱ’’ཏི ཝདནྟི, མགྒེནེཝ པན ཨསམྨོཧཏོ པརིཉྙཱཔཊིཝེདྷཝསེན དསྶནཱབྷིསམཡོ, པཧཱནཔཊིཝེདྷཝསེན པཧཱནཱབྷིསམཡོ. རཱགཱདིསནྟཏཱཡཱཏི རཱགཱདཱིནཾ སམུཙྪེདཝསེན པཊིཔྤསྶདྡྷིཝསེན ཝཱུཔསམེཏབྦཏོ སནྟབྷཱཝེན.

ཨཱནནྡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. སུབྷཱསིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༣. ཨངྒཱིཡནྟི ཧེཏུབྷཱཝེན ཨཱགམབྷཱཝེན ཨཝཡཝབྷཱཝེན ཝཱ ཉཱཡནྟཱིཏི ཨངྒཱནི, ཀཱརཎཱནི, ཨཝཡཝཱ ཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨངྒེཧཱིཏི ཀཱརཎེཧི, ཨཝཡཝེཧི ཝཱ’’ཏི. ཝིརཏིཡོ སུབྷཱསིཏཝཱཙཱཡ པུབྦཾ པཏིཊྛིཏཱ ཧོནྟཱིཏི མུསཱཝཱདཱཝེརམཎིཨཱདཡོ ཏསྶཱ ཝིསེསཧེཏཱུཏི ཨཱཧ ‘‘མུསཱཝཱདཱ…པེ… ཀཱརཎཱནཱི’’ཏི. ཡསྨཱ ཨརིཡཝོཧཱརཱ ཝིསེསཏོ ཙེཏནཱསབྷཱཝཱ, ཏསྨཱ ཝཙཱིསུཙརིཏསམུདཱཡསྶ སཙྩཝཱཙཱདཡོ ཨངྒབྷཱུཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཙྩཝཙནཱདཡོ ཙཏྟཱརོ ཨཝཡཝཱ’’ཏི. ནིསྶཀྐཝཙནནྟི ཧེཏུམྷི ནིསྶཀྐཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘སམནུཨཱགཏཱ པཝཏྟཱ’’ཏི. ཝཱཙཱ ཧི ཏཱཡ ཝིརཏིཡཱ སམྨཱ ཨནུརཱུཔཏོ ཨཱགཏཱ པཝཏྟཱཏི ‘‘སམནྣཱགཏཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཀརཎཝཙནནྟི སཧཡོགེ ཀརཎཝཙནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡུཏྟཱ’’ཏི. སཧཛཱཏཱཔི ཧི ཙེཏནཱ ཡཐཱསམཱདིནྣཱཡ ཝིརཏིཡཱ སམྨཱ ཨནུརཱུཔཏོ ཡུཏྟཱཏི ཝཏྟུཾ ཨརཧཏི.

སམུལླཔནཝཱཙཱཏི སདྡཝཱཙཱ, སཱ ཝུཙྩཏཱིཏི ཝཱཙཱ ནཱམ. ཝིཉྙཏྟི པན ཝུཙྩཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཝཱཙཱ ནཱམ, ཏཐཱ ཝིརཏི ཙེཏནཱཝཱཙཱ. ན སཱ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱཏི སཱ ཙེཏནཱཝཱཙཱ ཝིཉྙཏྟིཝཱཙཱ ཝིཡ ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ ན ཨདྷིཔྤེཏཱ ‘‘སུབྷཱསིཏཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཝཙནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨབྷཱསིཏབྦཏོ’’ཏི. སུཊྛུ བྷཱསིཏཱཏི སམྨཱ ཉཱཡེན བྷཱསིཏཱ ཝཙཱིསུཙརིཏབྷཱཝཏོ. ཨཏྠཱཝཧཏནྟི ཧིཏཱཝཧཀཱལཾ པཏི ཨཱཧ. ཀཱརཎསུདྡྷིནྟི ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཀཱརཎཝིསུདྡྷིཾ. དོསཱབྷཱཝནྟི ཨགཏིགམནཱདིདོསཱབྷཱཝཾ. རཱགདོསཱདིཝིནིམུཏྟཉྷི ཏཾ བྷཱསཏོ ཨནུརོདྷཝིརོདྷཝིཝཛྫནཏོ ཨགཏིགམནཾ དཱུརསམུགྒྷཱཊིཏམེཝཱཏི. ཨནུཝཱདཝིམུཏྟཱཏི ཨཔཝཱདཝིརཧིཏཱ. སབྦཱཀཱརསམྤཏྟིཾ དཱིཔེཏི, ཨསཏི ཧི སབྦཱཀཱརསམྤཏིཡཾ ཨནུཝཛྫཏཱཔི.

ཀིཉྩཱཔི པུབྦེ དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཱ དེསནཱ ཨཱརདྡྷཱ, པུགྒལཛ྄ཛྷཱསཡཏོ པན པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ…པེ… ཝཙནམེཏཾ. ཀཱམཉྩེཏྠ ‘‘ཨཉྙཏརནིདྡོསཝཙན’’ནྟི ཨཝིསེསཏོ ཝུཏྟཾ, ‘‘དྷམྨཾཡེཝ བྷཱསཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པན ཨདྷམྨདོསཱདིརཧིཏཱཡ ཝཱཙཱཡ ཝུཙྩམཱནཏྟཱ ཨིདྷཱཔི སུབྷཱསིཏཱ ཝཱཙཱ ཨདྷིཔྤེཏཱཏི. ‘‘སུབྷཱསིཏཾཡེཝཱ’’ཏི ཨཝདྷཱརཎེན ནིཝཏྟིཏཾ སརཱུཔཏོ དསྶེཏི ‘‘ནོ དུབྦྷཱསིཏ’’ནྟི ཨིམིནཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏསྶེཝ ཝཱཙངྒསྶ པཊིཔཀྑབྷཱསནནིཝཱརཎ’’ནྟི. པཊིཡོགཱིནིཝཏྟནཏྠོ ཧི ཨེཝ-སདྡོ, ཏེན པིསུཎཝཱཙཱཔཊིཀྑེཔོ དསྶིཏོ. ‘‘སུབྷཱསིཏ’’ནྟི ཝཱ ཨིམིནཱ ཙཏུབྦིདྷཾ ཝཙཱིསུཙརིཏཾ གཧིཏནྟི ‘‘ནོ དུབྦྷཱསིཏནྟི ཨིམིནཱ མིཙྪཱཝཱཙཔྤཧཱནཾ དཱིཔེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སབྦཝཙཱིསུཙརིཏསཱདྷཱརཎཝཙནཉྷི སུབྷཱསིཏནྟི. ཏེན པརབྷེདནཱདིཀཾ ཨསབྦྷཱདིཀཉྩ བོདྷིསཏྟཱནཾ ཝཙནཾ ཨཔིསུཎཱདིཝིསཡནྟི དཊྛབྦཾ. བྷཱསིཏབྦཝཙནལཀྑཎནྟི བྷཱསིཏབྦསྶ ཝཙནསྶ སབྷཱཝལཀྑཎཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ. ཡདི ཨེཝཾ ནནུ ཨབྷཱསིཏབྦཾ པཋམཾ ཝཏྭཱ བྷཱསིཏབྦཾ པཙྪཱ ཝཏྟབྦཾ ཡཐཱ ‘‘ཝཱམཾ མུཉྩ, དཀྑིཎཾ གཎྷཱ’’ཏི ཨཱཧ ‘‘ཨངྒཔརིདཱིཔནཏྠཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི.

པཋམེནཱཏི ‘‘སུབྷཱསིཏ’’ནྟི པདེན. དྷམྨཏོ ཨནཔེཏནྟི ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཧིཏསུཁཱཝཧདྷམྨཏོ ཨནཔེཏཾ. མནྟཱཝཙནནྟི མནྟཱཡ པཝཏྟེཏབྦཝཙནཾ. པཉྙཝཱ ཨཝིཀིཎྞཝཱཙོ ཧི ན ཙ ཨནཏྠཱཝཧཾ ཝཱཙཾ བྷཱསཏི. ཨིཏརེཧི དྭཱིཧཱིཏི ཏཏིཡཙཏུཏྠཔདེཧི. ‘‘ཨིམེཧི ཁོཏིཨཱདཱིནཱིཏི ཀརཎེ ཨེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙན’’ནྟི ཀེཙི. ཏཾ ཝཱཙནྟི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཙཏུརངྒིཀཾ. ཡཉྩ ཝཱཙཾ མཉྙནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨཉྙེཏི ཨིཏོ བཱཧིརཀཱ ཉཱཡཝཱདིནོ ཨཀྑརཙིནྟཀཱ ཙ. ‘‘པཊིཉྙཱཧེཏུཨུདཱཧརཎཱུཔནཡནིགམནཱནི ཨཝཡཝཱ ཝཱཀྱསྶཱ’’ཏི ཝདནྟི. ནཱམཱདཱིཧཱིཏི ནཱམཱཁྱཱཏཔདེཧི. ལིངྒཾ ཨིཏྠིལིངྒཱདི ཝཙནཾ ཨེཀཝཙནཱདི. པཋམཱདི ཝིབྷཏྟི ཨཏཱིཏཱདི ཀཱལཾ. ཀཏྟཱ སམྤདཱནཾ ཨཔཱདཱནཾ ཀརཎཾ ཨདྷིཀརཎཾ ཀམྨཉྩ ཀཱརཀཾ. སམྤཏྟཱིཧི སམནྣཱགཏནྟི ཨེཏེ ཨཝཡཝཱདིཀེ སམྤཱདེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཏཾ པཊིསེདྷེཏཱིཏི ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཝིསེསམྤི ཝཱཙཾ ‘‘ཨིམེཧི ཁོ’’ཏི ཝདནྟོ བྷགཝཱ པཊིསེདྷེཏི. ཁོ-སདྡོ ཧེཏྠ ཨཝདྷཱརཎཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཝཡཝཱདཱི’’ཏིཨཱདི. ཡཱ ཀཱཙི ཨསབྷཱཝནིརུཏྟིལཀྑཎཱ. སཱ མིལཀྑུབྷཱསཱ. སཱིཧལ༹ཀེནེཝཱཏི སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ པརིཡཱཔནྣེན ཝཙནེན. ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིཾསཱུཏི སཾསཱརེ ཨཏིཝིཡ སཉྫཱཏསཾཝེགཱ ཏནྣིསྶརཎེ ནིནྣཔོཎམཱནསཱ ཧུཏྭཱ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིཾསུ.

པཱཏོཝ ཕུལླིཏཀོཀནདནྟི པཱཏོཝ སཾཕུལླཔདུམཾ. བྷིཛྫིཡཏེཏི ནིབྦྷིཛྫིཡཏི ནིབྦྷིགྒོ ཛཱཡཏི. མནུསྶཏྟཾ གཏཱཏི མནུསྶཏྟབྷཱཝཾ ཨུཔགཏཱ.

བུདྡྷནྟརེཏི བུདྡྷུཔྤཱདནྟརེ དྭིནྣཾ བུདྡྷུཔྤཱདཱནཾ ཨནྟརཱ. ཏདཱ ཧི པཙྩེཀབུདྡྷཱནཾ སཱསནེ, ན བུདྡྷསཱསནེ དིཔྤམཱནེ.

ཛརཱཡ པརིམདྡིཏནྟི ཡཐཱ ཧཏྠཙརཎཱདིཨངྒཱནི སིཐིལཱནི ཧོནྟི, ཙཀྑཱདཱིནི ཨིནྡྲིཡཱནི སཝིསཡགྒཧཎེ ཨསམཏྠཱནི ཧོནྟི, ཡོབྦནཾ སབྦསོ ཝིགཏཾ, ཀཱཡབལཾ ཨཔགཏཾ, སཏིམཏིདྷིཏིཨཱདཡོ ཝིཔྤཡུཏྟཱ, པུབྦེ ཨཏྟནོ ཨོཝཱདཔཊིཀརཱ པུཏྟདཱརཱདཡོཔི ཨཔསཱདཀཱ, པརེཧི ཝུཊྛཱཔནཱིཡསཾཝེསནཱིཡཏཱ པུནདེཝ བཱལབྷཱཝཔྤཏྟི ཙ ཧོནྟི, ཨེཝཾ ཛརཱཡ སབྦསོ ཝིམདྡིཏཾ. ཨེཏནྟི སརཱིརཾ ཝདཏི. མིལཱཏཚཝིཙམྨནིསྶིཏནྟི ཛིཎྞབྷཱཝེན ཨཔྤམཾསལོཧིཏཏྟཱ མིལཱཏེཧི གཏཡོབྦནེཧི དྷམྨེཧི སནྣིསྶིཏཾ. གྷཱསམཱམིསནྟི གྷཱསབྷཱུཏཾ ཨཱམིསཾ མཙྩུནཱ གིལིཏྭཱ ཝིཡ པཏིཊྛཔེཏབྦཏོ. ཀེསལོམཱདིནཱནཱཀུཎཔཔཱུརིཏཾ. ཏཏོ ཨེཝ ཨསུཙིབྷཱཛནཾ ཨེཏཾ. སབྦཐཱཔི ནིསྶཱརཏཱཡ ཀདལིཀྑནྡྷསམཾ.

ཨནུཙྪཝིཀཱཧཱིཏི སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཨནུརཱུཔཱཧི. ན ཏཱཔེཡྻཱཏི ཙིཏྟཉྩ ཀཱཡཉྩ ན ཏཱཔེཡྻ. ཏཱཔནཱ ཙེཏྠ སམྤཏི ཨཱཡཏི ཙ ཝིསཱདནཱ. ན བཱདྷེཡྻཱཏི ‘‘ནཱབྷིབྷཝེཡྻཱ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠདསྶནཾ. ཨཔིསུཎཝཱཙཱཝསེནཱཏི སབྦསོ པཧཱིནཔིསུཎཝཱཙཏཱཝསེན. པཱཔཱནཱིཏི ལཱམཀཱནི ནིཀིཊྛཀཱནི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔྤིཡཱནཱི’’ཏིཨཱདི. ཨནཱདཱཡཱཏི ཨགྒཧེཏྭཱ.

སཱདྷུབྷཱཝེནཱཏི ནིདྡོསམདྷུརབྷཱཝེན. ཨམཏསདིསཱཏི སདིསེ ཏབྦོཧཱརོཏི, ཀཱརཎེ ཝཱཡཾ ཀཱརིཡཝོཧཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘ནིབྦཱནཱམཏཔཙྩཡཏྟཱ ཝཱ’’ཏི. པཙྩཡཝསེན ཧི སཱ ཏདཱ དསྶནཔྤཝཏྟི. ཙརིཡཱཏི ཙཱརིཏྟཾ. པོརཱཎཱ ནཱམ པཋམཀཔྤིཀཱ, བུདྡྷཱདཡོ ཝཱ ཨརིཡཱ.

པཏིཊྛིཏཱཏི ནིཙྩལབྷཱཝེན ཨཊྛིཾ ཀཏྭཱ པཙྩཡཱཡཏྟབྷཱཝཏོ ཨཝིསཾཝཱདནཀཱ. ཨུབྷཡཐཱ པཊིཔཏྟིཾ ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ ཙ པརེསཉྩ ཨཏྠེ པཏིཊྛིཏཱ’’ཏི. ཨཏྠེ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཱདིཧིཏེ པཏིཊྛིཏཏྟཱ ཨེཝ དྷམྨེ ཨཝིཧིཾསཱདིདྷམྨེ པཏིཊྛིཏཱ. ཨནུཔརོདྷཀརནྟི ཨེཏེན ཧིཏཔརིཡཱཡོཡཾ ཨཏྠ-སདྡོཏི དསྶེཏི. དྷམྨིཀནྟི དྷམྨཏོ ཨནཔེཏཾ, ཨཏྠདྷམྨཱུཔསཾཧིཏཾ ཝཱ.

ནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཱཏི ནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཏྠཾ. དུཀྑསྶ ཨནྟཀིརིཡཱཡ ཨནྟཀརཎཏྠཾ. ཡསྨཱ བུདྡྷོ ཁེམཱཡ བྷཱསཏི, ཏསྨཱ ཁེམུཔྤཏྟིཧེཏུཡཱ ཁེམཱ, ཏསྨཱ སཱ སབྦཝཱཙཱནཾ ཨུཏྟམཱཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. མནྟཱཝཙནཝསེནཱཏི སབྦདོསརཧིཏཝསེན.

སུབྷཱསིཏསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. སཱརིཔུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༤. ཝཱཀྐརཎཙཱཏུརིཡཏོ ཝཙནགུཎཧེཏཱུནཾ པཱུརིཡཱ པཱུརེ བྷཝཱཏི པོརཱི, ཏཱཡ པོརིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཀྑརཱདིཔརིཔུཎྞཱཡཱ’’ཏི. ཨཝིབདྡྷཱཡཱཏི པིཏྟཱདཱིཧི ན ཝིབདྡྷཱཡ ཨནུཔདྡུཏཱཡ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཔལིབུདྡྷཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ནིདྡོསཱཡཱཏི ཨཏྠཏོ བྱཉྫནཏོ ཝིགཏདོསཱཡ. ཨཀྑལིཏཔདབྱཉྫནཱཡཱཏི ཨགལིཏཔདབྱཉྫནཱཡ, ཨཏྠསྶ ཝིཉྙཱཔནིཡཱཏི དིཊྛདྷམྨིཀཱདིཨཏྠསྶ བོདྷནེ པརིཡཏྟཱཡ. བྷིཀྑུནནྟི གཱཐཱསུཁཏྠཾ རསྶཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.

‘‘སཾཁིཏྟེནཔི དེསེཏི, ཝིཏྠཱརེནཔི བྷཱསཏཱི’’ཏི ནཡིདཾ པཋམཾ ཨུདྡིསིཏྭཱ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཀིཏྟནཝསེན པཝཏྟིཏཾ ཝཙནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. སཱ ཧི ཝིཏྠཱརདེསནཱ ཨེཝ ཧོཏི. ཡཱ པན དེསནཱ ཀདཱཙི དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན སཾཁིཏྟེནེཝ དསྶེཏྭཱ ནིཀྑིཔཏི, ཡཱ ཙ ཀདཱཙི ཝིཏྠཱརེན, ཏདུབྷཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནཱི’’ཏིཨཱདི. སབྷཱཝམདྷུརོ པཙྩཡཝསེན མདྷུརཏརོ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཝིཝིདྷཱཀཱརཾ ཀཏྭཱ དྷམྨཾ ཀཐེཏུཾ པཊིབྷཱཏཱིཏི པཊིབྷཱནཾ, དེསནཱཔཀཱརཉཱཎཾ. ཏེནཱཧ ‘‘སམུདྡཏོ’’ཏིཨཱདི. ཨོདཧནྟཱིཏི ཨཝཛཱནནཝསེན གམེནྟི.

སཱརིཔུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. པཝཱརཎཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༥. ཏསྨིཾ ཨཧཱུཏི ཏསྨིཾ ཨཧནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏསྨིཾ དིཝསེ’’ཏི. ཨནསནེནཱཏི སབྦསོ ཨཱཧཱརསྶ ཨབྷུཉྫནེན. སཱསནིཀསཱིལེན བཱཧིརཀཨནསནེན ཝཱ ཨུཔེཏཱ ཧུཏྭཱཏི ཡོཛནཱ. ཝཱ-སདྡེན ཁཱིརཔཱནམདྷུསཱཡནཱདཱིནིཔི སངྒཎྷཱཏི. པཀཱརེཧི དིཊྛཱདཱིཧི ཝཱརེཏི ཀཱཡཀམྨཱདིཀེ སརཱཔེཏི གཱརཡ྄ཧེ ཀརོཏི ཨེཏཱཡཱཏི པཝཱརཎཱ, པཊིཔཏྟིཝིསོདྷནཱཡ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ཝཛྫསོདྷནཱཡ ཨོཀཱསདཱནཾ. ཡསྨཱ ཡེབྷུཡྻེན ཝསྶཾཝུཊྛེཧི ཀཱཏབྦཱ ཨེསཱ ཝིསུདྡྷིདེསནཱ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝསྶཾཝུཊྛཔཝཱརཎཱཡ. ཝིསུདྡྷིཔཝཱརཎཱཏིཔི ཨེཏིསྶཱཝ ནཱམ’’ནྟི. ཏདཱ ཏསྶ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཏུཎྷཱིབྷཱཝསྶ ཨནཝསེསཏཱཡཔི ཝཎྞཾ དསྶེཏུཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཏུཎྷཱིབྷཱུཏ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡཏོ ཡཏོ…པེ… ནཏྠཱི’’ཏི. ཧཏྠསྶ ཀུཀྐུཙྩཏཱ ཨསཾཡམོ ཨསམྤཛཉྙཀིརིཡཱ ཧཏྠཀུཀྐུཙྩཾ. ཏཐཱ པཱདཀུཀྐུཙྩཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཝཱ-སདྡོ ཨཝུཏྟཝིཀཔྤཏྠོ, ཏེན ཏདཉྙེསམབྷཱཝོ ཝིབྷཱཝིཏོཏི དཊྛབྦཾ.

པཉྩཔསཱདེཧཱིཏི པཉྩཝཎྞེཧི པསཱདེཧི. ཝོསྶགྒཏྠོ ཡཐཱརུཙི ཀིརིཡཱཡ ཝོསྶཛྫནཾ. པུཙྪནཏྠེཏི པཊིཀྑེཔམུཁེནེཝ པུཙྪནཏྠེ ཀཱརོ, མེ ཀིཉྩི ཀིརིཡཾ ཝཱ ཝཱཙསིཀཾ ཝཱ ན གརཧཐ, ཀིཾ ནུ གརཧཐ ཀཱཡཝཱཙཱཧཱིཏི ཨཏྠོ. ཀེཙི ‘‘དྭཱརཱནེཝཱ’’ཏི དྭཱརསཱིསེན དྭཱརཔྤཝཏྟཙརིཡཾ ཝདནྟི. ཝིསུདྡྷིཔཝཱརཎཱཡ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཡེན པཝཱརིཏཾ, ཏེནེཝ ཝིསུདྡྷཱིཏི ཉཱཡཏི, ཡེན ན པཝཱརིཏཾ. ཀིཾ ནུ ཏཾ ཨཝིསུདྡྷནྟི སིཡཱ ཀསྶཙི པུཐུཛྫནསྶ ཨཱསངྐཱ? ཏནྣིཝཱརཎཏྠམཱཧ ‘‘ནོ ཨཔརིསུདྡྷཏྟཱ’’ཏི. མནོདྭཱརཾ པརིསུདྡྷཾ ཨསུཙིཀཱརཀཨུཔཀྐིལེསཱནཾ དཱུརཱིཀཏཏྟཱ. ཨིདཱནི ཨེཏརཧི བུདྡྷཀཱལེ. ཨེཏྠཱཏི མནོདྭཱརཔརིསུདྡྷིཡཾ.

ཀཱཡཝཙཱིསམཱཙཱརཔརིསུདྡྷིཡཱ པཝེདིཏཱཡ མནོསམཱཙཱརཔརིསུདྡྷི ཨཏྠཏོ པཝེདིཏཱཝ ཧོཏཱིཏི ‘‘ཀཱཡིཀཾ ཝཱ ཝཱཙསིཀཾ ཝཱ’’ཨིཙྩེཝཱཧ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཱཡིཀཾ ཝཱ ཝཱཙསིཀཾ ཝཱཏི ཨིདཾ ཙཏུནྣཾ ཨརཀྑིཡཏཾ སནྡྷཱཡ ཐེརོ ཨཱཧཱ’’ཏི. ‘‘བྷིཀྑཝེ, པཝཱརེམི ཝོ’’ཏི བྷིཀྑུསངྒྷཝིསཡཏྟཱ པཝཱརཎཱཡ ཏཏྠ བྷིཀྑུསངྒྷེན ཝཏྟབྦཾ པཊིཝཙནཾ དེནྟོ དྷམྨསེནཱཔཏི ‘‘བྷིཀྑུསངྒྷསྶ བྷཱརཾ ཝཧནྟོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘ན ཁོ མཡཾ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདི. ཨརཀྑིཡཱནཱིཏི པརཱནུཝཱདཏོ ན བྷཱཡིཏབྦཱནི སུཔརིསུདྡྷབྷཱཝཏོ.

‘‘ཨནུཔྤནྣསྶཱ’’ཏི ཨིདཾ ཨདྷིཔྤཱཡིཀཝཙནནྟི ཏདདྷིཔྤཱཡཾ ཝིཝརནྟོ ‘‘ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷཏོ པཊྛཱཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷཏོཏི ཝིབྷཏྟེ ནིསྶཀྐཾ, ཏསྨཱ ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷཏོ ཨོརནྟི ཨཏྠོཏི. ཨཉྙེནཱཏི ཨིཏོ བྷགཝཏོ ཨཉྙེན. ཨནུཔྤཱདིཏཔུབྦསྶཱཏི པརསནྟཱནེ ན ཨུཔྤཱདིཏཔུབྦསྶ. སསནྟཱནེ པན པཙྩེཀབུདྡྷཱནཾ ཝསེན ན ཨུཔྤཱདིཏོཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. སམནུཨཱགཏཱཏི སམྨཱ ཨནུ ཨུཔགཏཱ. བྷགཝཏོ སཱིལཱདཡོ གུཎཱཏི བུདྡྷབྷཱུཏསྶ གུཎཱ ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨརཧཏྟམགྒམེཝ ནིསྶཱཡ ཨཱགཏཱ’’ཏི. སབྦགུཎཱཏི དསབལཉཱཎཱདཡོ སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ. བྷནྟེཏི ཨེཏྠ ཨིཏིསདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ. ཏེན ‘‘ཨིམེསཾ པན…པེ… ཝཱཙསིཀཾ ཝཱ’’ཏི ཡཱཝཱཡཾ པཱལི༹པདེསོ, ཏཾ སབྦཾ གཎྷཱཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདཾ ཐེརོ…པེ… པཝཱརེནྟོ ཨཱཧཱ’’ཏི.

ཡཾ ཨཏྟནོ པུཉྙཱནུབྷཱཝསིདྡྷཾ ཙཀྐརཏནཾ ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ཏེན པཝཏྟིཏཾ ནཱམ, ན ཨིཏརནྟི པཋམནཡོ ཝུཏྟོ. ཡསྨཱ པཝཏྟིཏསྶེཝ ཨནུཔཝཏྟནཾ, པཋམནཡོ ཙ ཏཾསདིསེ ཏབྦོཧཱརཝསེན ཝུཏྟོཏི ཏཾ ཨནཱདིཡིཏྭཱ དུཏིཡནཡོ ཝུཏྟོ. དསཝིདྷནྟི ཨནྟོཛནསྨིཾ, བལཀཱཡེ རཀྑཱཝརཎགུཏྟིཡཱ སཾཝིདྷཱནཾ, ཁཏྟིཡེསུ ཨནུཡུཏྟེསུ, བྲཱཧྨཎགཧཔཏིཀེསུ, ནེགམཛཱནཔདེསུ, སམཎབྲཱཧྨཎེསུ, མིགཔཀྑཱིསུ ཨདྷམྨཙཱརཔཊིཀྑེཔོ, ཨདྷནཱནཾ དྷནཱནུཔྤདཱནཾ, སམཎབྲཱཧྨཎེ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཉྷཔུཙྪནནྟི ཨེཝཾ དསཝིདྷཾ. ཏཏྠ གཧཔཏིཀེ པཀྑིཛཱཏེ ཙ ཝིསུཾ ཀཏྭཱ གཧཎཝསེན དྭཱདསཝིདྷཾ. ཙཀྐཝཏྟིཝཏྟནྟི ཙཀྐཝཏྟིབྷཱཝཱཝཧཾ ཝཏྟཾ. ཡསྨཱ ཡཱཐཱཝཏོ པཝཏྟིཏཾ, ཏདནུརཱུཔཀཾ པན ཉཱཡེན ཡུཏྟཀེན པཝཏྟིཏཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམྨཱ ནཡེན ཧེཏུནཱ ཀཱརཎེནཱ’’ཏི. ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟཱཏི ཨུབྷཡབྷཱགེཧི ཨུབྷཡབྷཱགཏོ ཝིམུཏྟཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོཏི དསྶེཏི ‘‘དྭཱིཧི བྷཱགེཧི ཝིམུཏྟཱ, ཨརཱུཔཱ…པེ… ནཱམཀཱཡཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ. ཏེཝིཛྫཱདིབྷཱཝནྟི ཏེཝིཛྫཚལ༹བྷིཉྙཙཏུཔྤཊིསམྦྷིདབྷཱཝཾ. པཉྙཱཝིམུཏྟཱ ཧི ཏཾ ཏིཝིདྷཾ ཨཔྤཏྟཱ ཀེཝལཾ པཉྙཱཡ ཨེཝ ཝིམུཏྟཱ.

ཝིསུདྡྷཏྠཱཡཱཏི ཝིསུདྡྷིཔཝཱརཎཏྠཱཡ. སཾཡོཛནཊྛེན སཾཡོཛནསངྑཱཏེ ཙེཝ བནྡྷནཊྛེན བནྡྷནསངྑཱཏེ ཙ. ཝིཛིཏསངྒཱམནྟི ཡཐཱ རཱགཱདཡོ པུན ན སཱིསཾ ཨུཀྑིཔནྟི, ཨེཝཾ ཨརིཡམགྒསེནཱཡ ཝསེན ཝིཛིཏསངྒཱམཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཛིཏརཱགདོསམོཧསངྒཱམ’’ནྟི. མཱརབལསྶཱཏི མཱརསེནཱཡ, མཱརསྶ ཝཱ སཱམཏྠིཡསྶ. ཝེནེཡྻསཏྠནྟི ཝིནེཏབྦཛནསམཱུཧཾ. སཀཊཱདིསཏྠསབྷཱགཏོ ཝིནེཡྻོཝ སཏྠོཏི ཏཾ ཝེནེཡྻསཏྠཾ. སཱིལསཱརཱདིཨབྷཱཝཏོ ཨནྟོཏུཙྪོ.

པཝཱརཎཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. པརོསཧསྶསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༦. སཧསྶཏོ པརཾ ཨཌྜྷཏེཡྻབྷིཀྑུསཏཾ ཏདཱ བྷགཝནྟཾ པཡིརུཔཱསཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པརོསཧསྶནྟི ཨཏིརེཀསཧསྶ’’ནྟི. ནིབྦཱནེ ཀུཏོཙི བྷཡཾ ནཏྠཱིཏི ཀུཏོཙིཔི ཀཱརཎཏོ ནིབྦཱནེ བྷཡཾ ནཏྠི ཨསངྑཏབྷཱཝེན སབྦསོ ཁེམཏྟཱ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ཁེམཉྩ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེསྶཱམི ཁེམགཱམིནིཉྩ པཊིཔད’’ནྟིཨཱདི (སཾ. ནི. ༤.༣༧༩-༤༠༨). ན ཀུཏོཙི བྷཡཾ ཨེཏསྨིཾ ཨདྷིགཏེཏི ཨཀུཏོབྷཡཾ, ནིབྦཱནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིབྦཱནཔྤཏྟསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཝིཔསྶིཏོ པཊྛཱཡཱཏི ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏོ ནཱམཝསེན ཨིསཱིནཾ སཏྟམབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ. ཏེ ཧི ཏཏྠ ཏཏྠ སུཏྟེ བཧུསོ ཀིཏྟིཏཱ. ཨིསཱིནནྟི ཝཱ པཙྩེཀབུདྡྷསཱཝཀབཱཧིརཀཨིསཱིནཾ སཏྟམོ ཨུཏྟརོ སེཊྛོཏི ཨཏྠོ.

ཨཊྛུཔྤཏྟིཝསེནཱཏི ཀཱརཎསམུཊྛཱནཝསེན. ཏདསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘སངྒྷམཛ྄ཛྷེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པཊིབྷཱནསམྤནྣཝཱཙཱཡ ཨཉྙེ ཨཱིསཏི ཨབྷིབྷཝཏཱིཏི ཝངྒཱིསོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཊིབྷཱནསམྤཏྟི’’ནྟིཨཱདི.

ཀིལེསུམྨུཛྫནསཏཱནཱིཏི རཱགཱདིཀིལེསཱནཾ རཛྫནདུསྶནཱདིནཡེཧི སཝིསཡེ ཨཡོནིསོ ཨུཊྛཱནཱནི. ཡདི ཨནེཀཱནི སཏཱནི, ཨཐ ཀསྨཱ ‘‘ཨུམྨགྒཔཐ’’ནྟི? ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝཊྚཔཐཏྟཱ པན པཐ’’ནྟི. རཱགདོསམོཧམཱནདིཊྛིཝསེན རཱགཁིལཱདཱིནི པཉྩཁིལཱནི. ཝིབྷཛནྟནྟི ཝིབྷཛནཝསེན ཀཐེནྟཾ. ཝིབྷཛིཏྭཱཏི ཉཱཎེན ཝིཝེཙེཏྭཱ.

ཨམཏེ ཨཀྑཱཏེཏི ཨམཏཱཝཧེ དྷམྨེ དེསིཏེ. དྷམྨསྶ པསྶིཏཱརོ སཙྩསམྤཊིཝེདྷེན. ཨསཾཧཱིརཱ དིཊྛིཝཱཏེཧི.

ཨཏིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱཏི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ. ཨཏིཀྐམབྷཱུཏནྟི ཨཏིཀྐམནཊྛེན བྷཱུཏཾ. དསདྡྷཱནནྟི དསནྣཾ ཨུཔཌྜྷཱནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘པཉྩནྣ’’ནྟི. ཛཱནནྟེནཱཏི དྷམྨསྶ སུདུལླབྷཏཾ ཛཱནནྟེན.

པརོསཧསྶསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཀོཎྜཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༧. ཨེཝཾགཧིཏནཱམོཏི ‘‘ཨཉྙཱསི ཝཏ, བྷོ, ཀོཎྜཉྙོ’’ཏི སཏྠུ ཝཙནཾ ནིསྶཱཡ བྷིཀྑཱུཧི ཨཉྙེཧི ཀོཎྜཉྙནཱམཀེཧི ཝིསེསནཏྠཾ ཨེཝཾགཧིཏནཱམོ. དྭཱདསནྣཾ སཾཝཙྪརཱནཾ ཝསེན ཙིརསྶཾ. ཚདྡནྟབྷཝནེཏི ཚདྡནྟནཱགརཱཛབྷཝནཊྛཱནེ. པཉྙཝཱ མཧཱསཱཝཀོ རཏྟཉྙུཏཱཡ. ‘‘དསསཧསྶཙཀྐཝཱལེ༹ དེཝམནུསྶཱནནྟི དསསཧསྶཙཀྐཝཱལེ༹ དེཝཱནཾ, ཨིམསྨིཾ ཙཀྐཝཱལེ༹ དེཝམནུསྶཱནཉྩཱཏི ཨེཝཾ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལེ༹ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི ཝདནྟི. ཨགྒནྟིཨཱདིཏོ. ཏཏྠཱཏི མནྡཱཀིནིཏཱིརེ.

ཝསྶགྒེནཱཏི ཝསྶཔཊིཔཱཊིཡཱ. ནྟི ཨཉྙཱསིཀོཎྜཉྙཏྠེརཾ. མཧཱབྲཧྨཱནཾ ཝིཡ ལོཀིཡམནུསྶཱ ཧརཱཡནྟི. པཱམོཀྑབྷཱུཏོ ཨཱཡསྨཱ ཐེརོ ཨནྟརནྟརཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཛནཔདེ ཝསིཏྭཱ ཏདནུཀྐམེན མནྡཱཀིནིཏཱིརཾ ཨུཔགཏོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨིཙྪཱམཧཾ, བྷནྟེ, ཛནཔདེ ཝསིཏུ’’ནྟི.

ཨཱནུབྷཱཝསམྤནྣཱ དིབྦཱཡུཀཱ ཏེ ཧཏྠིནཱགཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པུབྦེ པཙྩེཀབུདྡྷཱནཾ པཱརིཙརིཡཱཡ ཀཏཔརིཙཡཱ’’ཏི. ཐེརསྶ སཉྩརཎཊྛཱནེ ཨཱཝརཎསཱཁཱ ཧརིཏྭཱ ཨཔནེཏྭཱ. མུཁོདཀཉྩེཝ དནྟཀཊྛཉྩ ཋཔེཏཱིཏི སལ༹ལདེཝདཱརུཀཊྛཱདཱིནི ཨཉྙམཉྙཾ གྷཾསིཏྭཱ ཨགྒིཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཛཱལེཏྭཱ ཏཏྠ པཱསཱཎཁཎྜཱནི ཏཱཔེཏྭཱ ཏཱནི དཎྜཀེཧི ཝཊྚེཏྭཱ ཏལཱ༹ཀཱསུ ཨུདཀསོཎྜཱིསུ ཁིཔིཏྭཱ ཨུདཀསྶ ཏཏྟབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ནཱགལཏཱདནྟཀཊྛཾ ཨུཔནེནྟོ མུཁོདཀཉྩ ཋཔེཏི. ཝཏྟཾ ཀརོཏཱིཏི ཨནྟོཀུཊིཡཱ བཧི ཙ པམུཁེཔི ཨངྒཎེཔི སཱཁཱབྷངྒེཧི སམྨཛྫནྟོ ཝཀྑམཱནནཡེན ཨཱཧཱརཾ ཨུཔནེནྟོ ཝཏྟཾ ཀརོཏི.

པཏིཊྛཔྤམཱཎེཏི ཀཊིཔྤམཱཎེ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ ཏཱཝ མཧནྟམེཝཱཏི ཡཱཝ མཧནྟཾ སེཏཔདུམཝནཾ, ཏཱཝ མཧནྟམེཝ. ཨེསེཝ ནཡོ རཏྟཀུམུདཝནཱདཱིསུ. ཁཱདནྟཱ མནུསྶཱ. པཀྐཔཡོགྷནིཀཱ ཝིཡཱཏི སུཔཀྐཔཡོགྷནཾ ཝིཡ. གྷནབྷཱཝེན པན པཀྑིཏྟཁུདྡམདྷུ ཝིཡ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཏཾ པོཀྑརམདྷུ ནཱམཱ’’ཏི. མུལཱ༹ལནྟི སེཏཔདུམཱནཾ མཱུལཾ. བྷིསནྟི ཏེསཾཡེཝ ཀནྡཾ. ཨེཀསྨིཾ པབྦེཏི ཨེཀེཀསྨིཾ པབྦནྟརེ. པཱདགྷཊཀནྟི དོཎསྶ ཙཏུབྷཱགོ སཎྛཱནཏོ ཁུདྡཀོ, ཏསྨཱ པཱདགྷཊཀཔྤམཱཎནྟི ཏུམྦམཏྟཾ. སོཎྜིཨཱཝཱཊེཏི ཁུདྡཀསོཎྜིཡོ ཙེཝ ཁུདྡཀཨཱཝཱཊེ ཙ.

ཨེཏཾ བྷོཛནནྟི ཡཐཱཝུཏྟཾ ནིརུདཀཔཱཡསབྷོཛནཾ. ཀེཙི སཉྫཱནནྟི ཡེ ཐེརཱ ཝུཌྜྷཏརཱ. ཀེཙི ན སཉྫཱནནྟི ཡེ ནཝཱ ཨཙིརཔབྦཛིཏཱ.

བུདྡྷཱནུབུདྡྷོཏི བུདྡྷསྶ ཨནུབུདྡྷོ. བཱལ༹ྷཝཱིརིཡོཏི ཙཏུནྣཾ སམྨཔྤདྷཱནཱནཾ ཝསེན ཙིརནིཙིཏཝཱིརིཡོ. ཏིཎྞཾ ཝིཝེཀཱནནྟི ཀཱཡཙིཏྟཨུཔདྷིཝིཝེཀཱནཾ ལཱབྷཱིཏི ཡོཛནཱ. ཙཏསྶོ ཝདཏི ཝངྒཱིསཏྠེརོ སཡཾཔཊིབྷཱནཾ, ན སེསཱབྷིཉྙཱནཾ ཨབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིཏརཱ’’ཏིཨཱདི. པརིསཱ སནྣིསཱིདི ནིསྶདྡབྷཱཝེན ཏུཎྷཱི ཨཧོསཱིཏི ཨཏྠོ. ཨནུཛཱནཱཔེསཱིཏི པཋམཾ ཨཏྟནཱ ཉཱཏཾ ཨུཔཊྛིཏཾ ཨཏྟནོ པརིནིབྦཱནཀཱལཾ ཨནུ པཙྪཱ སཏྠཱརཾ ཛཱནཱཔེསཱིཏི ཨེཝཾ ཨེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ནྟི ཨཱསཱལ༹ྷིཔུཎྞམཱཡ ཨིསིཔཏནེ ཡཾ དསྶནཾ, ཡཾ ཝཱ དུཀྐརཙརིཡཱཡཾ ཏུམྷཱཀཾ ཨུཔཊྛཱནཾ ཨཱདིཏོ དསྶནཾ, ཏཾ, བྷནྟེ, པཋམདསྶནཾ. ཨོནཏཝིནཏཱཏི ཧེཊྛཱ ཨུཔརི ཙ ཨོནཏཱ ཝིནཏཱ. ཀམྤེཏྭཱཏི ཐོཀཾ ཙཱལེཏྭཱ དསྶནཏྠཾ ཨེཀནིནྣཱདོ ཏེསཾ ཧཏྠིནཱགཱནཉྩེཝ ནཱགཡཀྑཀུམྦྷཎྜཱནཾ དེཝཏཱནཉྩ སདྡེན. བྲཧྨཱནོ དེཝཱནཾ ཨདཾསཱུཏི སམྦནྡྷོ.

སཛ྄ཛྷཱཡམཀཾསུ པསཱདནཱིཡེསུ པསཱདཝསེན སནྣིཔཏིཏཔརིསཱཡ པསཱདཛནནཏྠཾ བྷགཝཏི ནིཀྑམིཏྭཱཏི བྷགཝཏི གནྡྷཀུཊིཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ. དྷརཏིཡེཝཱཏི ཨདུཊྛཏཾ པཏྭཱ ཏིཊྛཏེཝ.

ཀོཎྜཉྙསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. མོགྒལླཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༨. པཙྩཝེཀྑཏཱིཏི ཏེསཾ ཨརིཡཱནཾ ཙིཏྟཾ ཨཏྟནོ ཉཱཎཙཀྑུནཱ པཏི ཨཝེཀྑཏི པཙྩཝེཀྑཏི. པབྦཏསྶཱཏི ཨིསིགིལིཔབྦཏསྶ. དུཀྑཔཱརཾ གཏནྟི ཝཊྚདུཀྑསྶ པཱརཾ པརིཡནྟཾ གཏཾ. སབྦགུཎསམྤནྣནྟི སབྦེཧི བུདྡྷགུཎེཧི ཙ སཱཝཀགུཎེཧི ཙ པརིཔུཎྞཾ. ཨནེཀཱཀཱརསམྤནྣནྟི རཱུཔགྷོསལཱུཁདྷམྨཔྤམཱཎིཀཱནཾ སཏྟཱནཾ ཏེཧི ཏེཧི ཨཱཀཱརེཧི སབྦེསཉྩ ཨནེཀེཧི ཨནནྟཱཔརིམེཡྻེཧི པསཱིདིཏབྦཱཀཱརེཧི སམནྣཱགཏཾ. ཏེ པན ཨཱཀཱརཱ ཡསྨཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ བུདྡྷགུཎཱ ཨེཝ, ཏསྨཱ ཨཱཧ ‘‘ཨནེཀེཧི གུཎེཧི སམནྣཱགཏ’’ནྟི.

མོགྒལླཱནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༡. གགྒརཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡༩. ཏེཏི ཏེ དེཝམནུསྶེ. ‘‘སརཱིརཝཎྞེནཱཏི སརཱིརེ ཚཝིཝཎྞེནཱ’’ཏི ཝདནྟི. སརཱིརཝཎྞེནཱཏི ཝཱ དྷམྨརཱུཔཀཱཡགུཎེན. ‘‘ཡསསཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, སོ ཨེཝཏྠོ. ཝིགཏམལོཏི ཨབྦྷཱམཧིཀཱདཱིཧི ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསོ. བྷཱཎུ ཝུཙྩཏི པབྷཱ, སཱཏིསཡོ བྷཱཎུ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི བྷཱཎུམཱ. སཱུརིཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱདིཙྩོ ཝིཡཱ’’ཏི.

གགྒརཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༢. ཝངྒཱིསསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༠. སོ ཀིར ཝིཙརཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ‘‘ཡཐཱཡཾ དཱིཔོ ཛམྦུདཱིཔོཏི ཛམྦུནཱ པཉྙཱཏོ, ཨེཝཱཧམྤི ཏེན ཛམྦུནཱ པཉྙཱཡིསྶ’’ནྟི ཛམྦུསཱཁཾ པརིཧརིཏྭཱ. ཝཱདཾ ཀཏྭཱཏི ‘‘ཨིམསྨིཾ ཝཱདེ སཙེ ཏེ པརཱཛཡོ ཧོཏི, ཏྭཾ མེ དཱསོ ཧོཧི. སཙེ མེ པརཱཛཡོ, ཨཧཾ ཏེ བྷརིཡཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཀཏིཀཾ ཀཏྭཱ. ཝཱདེ ཛཡཔརཱཛཡཱནུབྷཱཝེནཱཏི ཏཐཱཔཝཏྟིཏེ ཝཱདེ པརིབྦཱཛཀསྶ ཛཡཱནུབྷཱཝེན ཙེཝ ཨཏྟནོ པརཱཛཡེན ཙ. ཝཡཾ ཨཱགམྨཱཏི སིཔྤུགྒཧཎཝཡཾ ཨཱགམྨ. ཝིཛྫནྟི མནྟཾ.

ནིབྦཏྟགཏིཝིབྷཱཝནཝསེན ཚཝསཱིསབྷཱཝཾ དཱུསེཏི ཝིནཱསེཏཱིཏི ཚཝདཱུསཀཾ སིཔྤཾ, ཏཐཱཔཝཏྟཾ མནྟཔདཾ. ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝེནཱཏི ནིརཡེ ནིབྦཏྟསཏྟསྶ སཱིསཾ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཋིཏཾ བུདྡྷཱནུབྷཱཝེན ཨཱནེཏྭཱ དསྶེཏྭཱ. ཁཱིཎཱསཝསྶ སཱིསནྟི པརམཔྤིཙྪཏཱཡ ཀཉྩིཔི ཨཛཱནཱཔེཏྭཱ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ པརིནིབྦུཏསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ ཚཌྜིཏཾ སཱིསཀཊཱཧཾ. དསྶེསཱིཏི ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝེན ཨཱནེཏྭཱ དསྶེསི.

‘‘ཏུམྷེ, བྷོ གོཏམ, ཛཱནཱཐཱ’’ཏི ཀཱམཾ ཝངྒཱིསོ ནིབྦཏྟཊྛཱནཾ སནྡྷཱཡ པུཙྪཏི, བྷགཝཱ པན ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཱམ, ཝངྒཱིས…པེ… གཏིཾ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ནིབྦཱནཾ ཨརཧཏོ གཏཱི’’ཏི. ཝངྒཱིསོ སཡཾ མནྟབལེན གཏིཔརིཡཱཔནྣསྶ གཏིཾ ཛཱནནྟོ བྷགཝནྟམྤི ‘‘ཨཡམྤི ཏཐཱ’’ཏི མཉྙམཱནོ ‘‘མནྟེན ཛཱནཱསི, བྷོ གོཏམཱ’’ཏི ཨཱཧ. བྷགཝཱ ཨཏྟནོ བུདྡྷཉཱཎམེཝ མནྟཾ ཀཏྭཱ དཱིཔེནྟོ ‘‘ཨཱམ, ཝངྒཱིས, ཨེཀེན མནྟེནེཝ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཨཱཧ. མུདྷཱ ཨེཝ དཱཏབྦནྟི ཨམཱུལིཀོ. ཨནནྟརཧིཏཱཡ བྷཱུམིཡཱ སཡནཾ ཐཎྜིལསེཡྻཱ. ཨཱདི-སདྡེན སཱཡཏཏིཡཾ ཨུདཀོརོཧཎབྷཱུམིཧརཎཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. སོ ཏཾ…པེ… ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎཱིཏི ཨིམིནཱ ཝངྒཱིསཏྠེརོ པབྦཛིཏྭཱ ན ཙིརསྶེཝ སུཁཱཡ པཊིཔདཱཡ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ ཝིཡ དིསྶཏི, ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ, ཨཱཡཏིཾ ཐེརོ པབྦཛིཏྭཱ སམཐཝིཔསྶནཱསུ ཀམྨཾ ཨཱརབྷིཏྭཱཔི དུཀྑཱཡ པཊིཔདཱཡ ཏཱདིསཾ ཀཱལཾ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. ཏེནཱཧ –

‘‘ནིཀྑནྟཾ ཝཏ མཾ སནྟཾ, ཨགཱརསྨཱནགཱརིཡཾ;

ཝིཏཀྐཱ ཨུཔདྷཱཝནྟི, པགབྦྷཱ ཀཎྷཏོ ཨིམེ’’. (སཾ. ནི. ༡.༢༠༩; ཐེརགཱ. ༡༢༡༨);

ཨཱཡསྨཏོ ཝངྒཱིསསྶ ཨནབྷིརཏི ཨུཔྤནྣཱ ཧོཏི, རཱགོ ཙིཏྟཾ ཨནུདྡྷཾསེཏི, ‘‘ཀཱམརཱགེན ཌཡ྄ཧཱམི, ཙིཏྟཾ མེ པརིཌཡ྄ཧཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཐེརགཱ. ༡༢༣༢).

ཝིམུཏྟིསུཁནྟི སབྦསོ ཀིལེསཝིམུཏྟིཡཾ ནིབྦཱནེ ཙ ཨུཔྤནྣཾ སམྤཏིཨརཧཏྟཕལསུཁཾ པཊིསཾཝེདེནྟོཏི ཡཐཱཔརིཙྪིནྣཾ ཀཱལཾ པཏི སམྨདེཝ ཝེདེནྟོ ཨནུབྷཝནྟོ. ཀཝིནཱ ཀཏཾ, ཏཏོ ཝཱ ཨཱགཏཾ, ཏསྶ ཝཱ ཨིདནྟི ཀཱཝེཡཾ, ཏདེཝེཏྠ ‘‘ཀཱཝེཡྻ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཡེ ནིཡཱམགཏདྡསཱཏི ཡེ བྷིཀྑཱུ ཨརིཡཱ བུདྡྷཱནཾ སཱཝཀཱ ཕལཊྛབྷཱཝེན ནིཡཱམགཏཱ ཙེཝ མགྒཊྛབྷཱཝེན ནིཡཱམདསཱ ཙ. ནིཡཱམོཏི ཧི སམྨཏྟནིཡཱམོ ཨདྷིཔྤེཏོ. སུཨཱགམནནྟི མམ ཨིམསྶ སཏྠུནོ སནྟིཀེ ཨཱགམནཾ ཨུཔགམནཾ, ཨིམསྨིཉྩ དྷམྨཝིནཡེ ཨཱགམནཾ པབྦཛནཾ ཨུཔསམྤདཱ སུནྡརཾ ཨཱགམནཾ. ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཝུཏྟམྤི གཱཐཱཡ ཨཏྠཏོ གཧིཏམེཝ ཐེརསྶ ཚལ༹བྷིཉྙབྷཱཝཏོ.

ཝངྒཱིསསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཝངྒཱིསསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༩. ཝནསཾཡུཏྟཾ

༡. ཝིཝེཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༡. སཾཝེཛེཏུཀཱམཱཏི ཨཏྠཏོ སཾཝེགཾ ཨུཔྤཱདེཏུཀཱམཱ. ཏཐཱབྷཱུཏཱ ནཾ ཀིལེསསངྒཎིཀཱདིཏོ ཝིཝེཙེཏུཀཱམཱ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིཝེཀཾ པཊིཔཛྫཱཔེཏུཀཱམཱ’’ཏི. བཱཧིརེསཱུཏི གོཙརཛ྄ཛྷཏྟཏོ བཧིབྷཱུཏེསུ. པུཐུཏྟཱརམྨཎེསཱུཏི རཱུཔཱདིནཱནཱརམྨཎེསུ. ཙརཏཱིཏི པཝཏྟཏི. ཏྭཾ ཛནོཏི ཏྭཾ ཨཏྟནོ ཀིལེསེཧི ཛནནཏོ ཝིསུཾ ཛཱཏོ ཏཱདིསེ ཨེཝ ཨཉྙསྨིཾ ཛནེ ཨིམཾ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཝསེན པཝཏྟམཱནཾ ཚནྡརཱགཾ ཝིནཡསྶུ ཝིནོདེཧི. སཏཾ ཏཾ སཱརཡཱམསེཏི ནིཡྻཱནིཀསཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ སཏྠུ སནྟིཀེ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ཨརཉྙཝཱསེན ཙ སཏིམནྟཾ པཎྜིཏཾ ཏཾ མཡམྤི ཡཐཱཨུཔྤནྣཾ ཝིཏཀྐཾ ཝིནོདནཱཡ སཱརཡཱམ, སཏཾ ཝཱ སཔྤུརིསཱནཾ ཀིལེསཝིགམནདྷམྨཾ པཊིཔཛྫིཏྭཱ ཝསནྟཾ ཏཾ སཱརཡཱམ ཝཊྚདུཀྑཾ. པཱཏཱལནྟི མོཧཔཱཏཱལཾ ཀིལེསརཛོ, ཏདེཝ ‘‘པཱཏཱལ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. མཱ ཨཝཧརཱིཏི ཧེཊྛཱ དུགྒཏིསོཏཾ མཱ ཨུཔནེསི. སིཏནྟི སམྦནྡྷཾ. ཏེནཱཧ ‘‘སརཱིརལགྒ’’ནྟི. ཝིཝེཀམཱཔནྣོཏི ཀིལེསཝིཝེཀཾ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནམཱཔནྣོ. ཨུཏྟམཝཱིརིཡནྟི ཨུསྶོལ༹ྷིལཀྑཎཔྤཏྟཾ ཝཱིརིཡཾ, ཙཏུབྦིདྷཾ སམཔྤདྷཱནཝཱིརིཡཾ ཝཱ སམྤཏྟཾ. པགྒཡ྄ཧཱཏི ཨཱརོཔེཏྭཱ. པརམཝིཝེཀནྟི པརམཾ སམུཙྪེདཝིཝེཀཾ.

ཝིཝེཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨུཔཊྛཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༢. ཀཱཡདརཐོ ཧོཏིཡེཝ ནིཡམེན, ན ཙིཏྟདརཐོ ཏསྶ མགྒེནེཝ སམུགྒྷཱཊིཏཏྟཱ.

ཛརཱཏུརོཏི ཛརཱབྷིབྷཝནེན ཨཱཏུརོཡེཝ. པདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨུཔརིཊྛཏཱཡ པརིཏོ དཱིགྷཔུཐུལཏཱཡ ཨཏིཝིཡ ཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི སཏྟིསལླགྒཧཎཾ. ཨེཝཾ ཧིསྶ ཏཎྷཱསལླསྶ སདིསཏཱ. ཨཝིཛྫཱཡ པན སམྨོཧཱཔཱདནེན དུཀྑཱཔཱདནེན ཙ ཝིསསདིསཏཱ. རུཔྤཏོཏི ཝིཀཱརཾ ཨཱཔཱདིཡམཱནསྶ པཱིལི༹ཡམཱནསྶཱཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘གྷཊྚིཡམཱནསྶཱ’’ཏི.

པབྦཛིཏནྟི སསནྟཱནཏོ པབྦཛིཏཾ ཝཱ རཱགཱདིམལཏོ པབྦཛིཏཾ ཝཱ. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཐེརསྶེཝེཏཾ ཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཨཡཾ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནོ ཨེཏྠ གཱཐཱཡ ཨཏྠོ. དེཝཏཱཡ ཧཱིཏིཨཱདི ཝུཏྟསྶེཝ ཨཏྠསྶ པཱཀཊཀརཎཾ. ཨེཏྠཱཏི སེསགཱཐཱསུ. ཨཏྠསྶ ཝུཏྟནཡཏྟཱ ‘‘ཨནུཏྟཱནཔདཝཎྞནཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཝིནཡཱཏི ཧེཏུམྷི ནིསྶཀྐཝཙནནྟི ཏསྶ ཧེཏུམྷི ཀརཎཝཙནེན ཨཏྠམཱཧ ‘‘ཝིནཡེནཱ’’ཏི. ཏཐཱ ‘‘སམཏིཀྐམཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི. པརམཔརིསུདྡྷཾ སཾཀིལེསསམུཙྪིནྡནཏོ. ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡནྟི སམྦྷཱཝིཏཝཱིརིཡཾ. སམྦྷཱཝནཉྩསྶ པགྒཎྷནཾ པརིཔཱུརཎཉྩཱཏི ཨཱཧ ‘‘པགྒཧིཏཝཱིརིཡཾ པརིཔུཎྞཝཱིརིཡ’’ནྟི.

ཨུཔཊྛཱནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཀསྶཔགོཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༣. ཚེཏནྟི མིགཱནཾ ཛཱིཝིཏཾ ཚེཏཾ. ཏེནཱཧ ‘‘མིགལུདྡཀ’’ནྟི. རོཧིཏམིགནྟི ལོཧིཏཝཎྞཾ ཁུདྡཀམིགཾ, ‘‘མཧཱརོཧིཏམིག’’ནྟི ཀེཙི. སཏྠུ སནྟིཀེ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ཏསྶ ཛནཔདསྶ སུལབྷབྷིཀྑཏཱཡ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཝིཧརཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ‘‘པཋམསུཏྟེ ཝུཏྟནཡེནེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཡཾ པན ཐེརོ པཉྩཱབྷིཉྙོ ཝིཔསྶནཱཀམྨིཀོ. ཋཏྭཱཏི པདཱནུབནྡྷནཝསེན གམནཾ ཨུཔཙྪིནྡིཏྭཱ ཐེརསྶ ཨཱསནྣཊྛཱནེ ཋཏྭཱ. ཏསྶ ཝཙནཾ སོཏུཾ ཨཱརདྡྷོ. ཨངྒུཊྛཀཾ ཛཱལཱཔེསཱིཏི ཨདྷིཊྛཱནབལེན དཎྜདཱིཔིཀཾ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཨངྒུཊྛཀཾ ཛཱལཱཔེསི. ཨཀྑཱིཧིཔི པསྶཏི ཨངྒུཊྛཀཾ ཛཱལམཱནཾ. ཀཎྞེཧིཔི སུཎཱཏི ཏེན ཝུཙྩམཱནཾ དྷམྨཾ ཨེཀདེསེན. ཙིཏྟཾ པནསྶ དྷཱཝཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨེཏསྶཔཱིཏི ལུདྡཀསྶཔི.

ཨཔྤཔཉྙནྟི ཨེཏྠ ཨཔྤ-སདྡོ ‘‘ཨཔྤཧརིཏེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨབྷཱཝཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ནིཔྤཉྙ’’ནྟི. ཀཱརཎཛཱནནསམཏྠེནཱཏི ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན སཏྟཱནཾ སུཁཾ, ཨིམིནཱ དུཀྑནྟི ཨེཝཾ སམཱཙརམཱནེན ཀཱརཎཾ ཛཱནིཏུཾ སམཏྠེན ཀམྨསྶཀཏཉཱཎསམྤཡུཏྟཙིཏྟེནཱཏི ཨཏྠོ. སུཎཱཏཱིཏི ཀེཝལཾ སཝནམཏྟཝསེན སུཎཱཏི, ན ཏདཏྠཝསེན. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏྠམསྶ ན ཛཱནཱཏཱི’’ཏི. ཀཱརཎརཱུཔཱནཱིཏི སབྷཱཝཀཱརཎཱནི. ཀིཾ མེ ཨིམིནཱཏི? ‘‘ཨིདཾ པཔཉྩ’’ནྟི པཧཱཡ. ཝཱིརིཡཾ པགྒཡ྄ཧཱཏི ཙཏུབྦིདྷཾ སམྨཔྤདྷཱནཾ ཝཱིརིཡཾ པགྒཎྷིཏྭཱ.

ཀསྶཔགོཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. སམྦཧུལསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༤. སམྦཧུལཱཏི སུཏྟནྟནཡེན སམྦཧུལཱ. སུཏྟནྟེ སཛ྄ཛྷཱཡིཾསཱུཏི སུཏྟནྟིཀཱ. ཝིནཡཾ དྷཱརེནྟཱིཏི ཝིནཡདྷརཱ. ཡུཉྫནྟཱིཏི ཝཱསདྷུརེ ཡོགཾ ཀརོནྟི. གྷཊེནྟཱིཏི ཏཏྠ ཝཱཡཱམཾ ཀརོནྟི. ཀརོནྟཱནཾཡེཝ ཨརུཎོ ཨུགྒཙྪཏཱིཏི སམྦནྡྷོ.

ཀོམེཏི ཀིཾ ཨིམེ? ཏེནཱཧ ‘‘ཀཧཾ ཨིམེ’’ཏི? ཝཛྫིབྷཱུམིཾ ཝཛྫིརཊྛཾ གཏཱཏི ཝཛྫིབྷཱུམིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝཛྫིརཊྛཱབྷིམུཁཱ གཏཱ’’ཏི. ནཏྠི ཨེཏེསཾ ནིཀེབྷཾ ནིབདྡྷནིཝཱསཊྛཱནནྟི ཨནིཀེཏཱ ཏེནཱཧ ‘‘ཨགེཧཱ’’ཏི. ཨུཏུ ཨེཝ སཔྤཱཡཾ, ཨུཏུཝསེན ཝཱ ཀཱཡཙིཏྟཱནཾ ཀལླཏྟཱ སཔྤཱཡཾ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི.

སམྦཧུལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨཱནནྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༥. ཨཏིཝེལནྟི ཨཏིབཧུཀཱལཾ. བྷིཀྑུནཱ ནཱམ ཨུཔགཏཱནཾ ཨུཔནིསིནྣཀཐཱམཏྟཾ ཝཏྭཱ གནྠདྷུརེཧི ཝཱསདྷུརེཧི ཝཱ ཡུཏྟཔཡུཏྟཙིཏྟེན བྷཝིཏབྦཾ, ནཱཏིཝེལཾ ཏེསཾ སཉྙཏྟིབཧུལེན. ཐེརོ པན ཏདཱ ཀེནཙི ཀཱརཎེན བཧུཝེལཾ གིཧིསཉྙཏྟིབཧུལོ ཨཧོསི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏིཝེལ’’ནྟིཨཱདི. ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘བྷགཝཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནྟི ཏཾ ཏཱདིསཾ སཉྙཱཔནཾ སནྡྷཱཡ ཨེཏཾ ‘‘ཨཏིཝེལཾ གིཧིསཉྙཏྟིབཧུལོ’’ཏི ཝཙནཾ ཝུཏྟཾ. བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཀཐཾ སུཏྭཱཏི སངྒྷསྶ མཛ྄ཛྷེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཐེརེན ཀཐིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ. སཏྠུསཱསནནྟི པིཊཀཏྟཡཾ ཝདཏི.

པསཀྐིཡཱཏི ཨུཔསཀྐིཏྭཱ གནྟྭཱ. ཏཾ པན ཏཏྠ ཨཛ྄ཛྷོགཱཧནཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཝིསིཏྭཱ’’ཏི. སངྑཱརདུཀྑཏོ ནིབྦིནྣཧདཡསྶ སབྦསངྑཱརཝིནིསྶཊཾ ནིབྦཱནཾ ཡཱཐཱཝཏོ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ སམྨདེཝ སམསྶཱསཀརཾ ཧུཏྭཱ ཨུཔཊྛཧནྟཾ ཏཾ ཨུཔརི ཨདྷིགམཱཡ ཨུསྶུཀྐཾ ཀརོནྟོ ནིབྦཱནཾ ཧདཡེ ནིཀྑིཔཏི ནཱམཱཏི ཨཱཧ – ‘‘ནིབྦཱནཾ…པེ… ཨོཔེཏི ནཱམཱ’’ཏི. ནིབྦཱནཾ…པེ… ཨཱརམྨཎཏོ ཨོཔེཏི ནཱམཱཏི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ. ཨཏྠཝིརཧིཏཱ ‘‘བིལི༹བིལཱི༹’’ཏི པཝཏྟཀིརིཡཱ བིལི༹ཀཱ, ཨཡཾ པན གིཧིསཉྙཏྟིཀཐཱ ཐེརསྶ ཨཏྟནོ སཱམཉྙཏྠཨསཱདྷནཏོ དེཝཏཱཡ བིལི༹ཀཱ ཝིཡཱཏི བིལི༹བིལི༹ཀཱཏི ཝུཏྟཱ.

ཨཱནནྡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཨནུརུདྡྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༦. ཨནནྟརེ ཨཏྟབྷཱཝེཏི ཨཏཱིཏཱནནྟརེ དེཝཏྟབྷཱཝེ. ཐེརོ ཧི ཏཱཝཏིཾསདེཝལོཀཱ ཙཝིཏྭཱ ཨིདྷཱུཔཔནྣོ. ཨགྒམཧེསཱིཏི ཀཱཙི པརིཙཱརིཀཱ དེཝདྷཱིཏཱ ཙིཏྟཔཎིདྷཱནམཏྟེན ཨིདཱནིཔི དེཝཀཱཡེ བྷཝིསྶཏི ཨུཔཙིཏཀུསལདྷམྨཏྟཱཏི མཉྙམཱནཱ ཏསྨིཾ ཝཏྟམཱནཾ ཝིཡ ཀཐེནྟཱི ‘‘སོབྷསཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨེཝཾ ཨཏཱིཏམྤིསྶ དིབྦསོཏཾ པཙྩུཔྤནྣཾ ཝིཡ མཉྙེཡྻ ནཱཏིཙིརཀཱལཏྟཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘པུབྦེཔི སོབྷསཱི’’ཏི ཨཱཧ. སུགཏིནིརཡཱདིདུགྒཏིཡཱ ཝསེན དུགྒཏཱ ཨེཏརཧཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཊིཔཏྟིདུགྒཏིཡཱ ཀཱམེསུ སམྨུཙྪིཏབྷཱཝཏོ.

པཏིཊྛཧནྟོཏི ནིཝིསནྟོ. ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧཱིཏི ཙིརཀཱལཔརིབྷཱཝནཱཡ ཝིརུལ༹ྷམཱུལེཧི ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཔཙྩཡམཱུལཀེཧི ཝུཙྩམཱནེཧི ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི. རཏྟོ རཱགཝསེནཱཏི སབྷཱཝཏོ སངྐཔྤཏོ ཙ ཡཐཱསམཱིཧིཏེ ཨིཊྛཱཀཱརེ སཀྐཱཡེ སཉྫཱཏརཱགཝསཱ རཏྟོ གིདྡྷོ གདྷིཏོ. པཏིཊྛཱཏཱིཏི ཨོརུཡ྄ཧ ཏིཊྛཏི. དུཊྛོ དོསཝསེནཱཏི སབྷཱཝཏོ སངྐཔྤཏོ ཙ ཡཐཱསམཱིཧིཏེ ཨནིཊྛཱཀཱརེ སཀྐཱཡེ སཉྫཱཏདོསཝསེན དུཊྛོ རུཔིཏཙིཏྟོ. མཱུལ༹ྷོ མོཧཝསེནཱཏི ཨསམཔེཀྑནེན མཱུལ༹ྷོ མུཡ྄ཧནཝསེན. ཝིནིབདྡྷོཏི ཨཧཾཀཱརེན ཝིསེསཏོ ནིབནྡྷནཏོ མཱནཝཏྠུསྨིཾ བནྡྷིཏོ. མཱནཝསེནཱཏི ཏེན ཏེན མཉྙནཱཀཱརེན. པརཱམཊྛོཏི དྷམྨསབྷཱཝཾ ནིཙྩཱདིཝསེན པརཏོ ཨཱམཊྛོ. དིཊྛིཝསེནཱཏི མིཙྪཱདསྶནཝསེན. ཐཱམགཏོཏི རཱགཱདིཀིལེསཝསེན ཐཱམཾ ཐིརབྷཱཝཾ ཨུཔགཏོ. ཨནུསཡཝསེནཱཏི མགྒེན ཨཔྤཧཱིནཏཱཡ ཨནུ ཨནུ སནྟཱནེ སཡནཝསེན. ཨཔྤཧཱིནཊྛོ ཧི ཏེསཾ ཨནུསཡཊྛོ. ཨནིཊྛངྒཏོཏི སཾསཡིཏོ. ཝིཀྑེཔགཏོཏི ཝིཀྑིཏྟབྷཱཝཾ ཨུཔགཏོ. ཨུདྡྷཙྩཝསེནཱཏི ཙིཏྟསྶ ཨུདྡྷཏབྷཱཝཝསེན. ཏཱཔཱིཏི ཏཱཔི དེཝཀཉྙཱཡོ. ཨེཝཾ པཏིཊྛིཏཱཝཱཏི ཡཐཱཝུཏྟནཡེན རཏྟབྷཱཝཱདིནཱ སཀྐཱཡསྨིཾ པཏིཊྛིཏཱ ཨེཝ. ནརདེཝཱནནྟི པུརིསབྷཱུཏདེཝཱནཾ.

པཊིགནྟུནྟི ཨཔེཀྑཱཝསེན ཏཏོ ཨཔགནྟུཾ ཨཔེཀྑཾ ཝིསྶཛྫེཏུཾ. དུསྶནྟནྟི དསནྟཾ, ‘‘ཝཏྠ’’ནྟི ཀེཙི. སཱུཙིཾ ཡོཛེཏྭཱཏི སིབྦནསུཏྟེན སཱུཙིཾ ཡོཛེཏྭཱ པཱསེ ཙ པཝེསེཏྭཱ. མནཱཔཀཱཡེ དེཝནིཀཱཡེ ཛཱཏཱ མནཱཔཀཱཡིཀཱ. ཏེསཾ པབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘མནསཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སམཛྫནྟི སཾཧིཏཾ. གམནབྷཱཝནྟི གམནཛ྄ཛྷཱསཡཾ. ཝིཀྑཱིཎོཏི ཝིཙྪིནྡནཝསེན ཁཱིཎོ. དེཝཏཱནཾ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཱརོཙནེ དོསོ ནཏྠཱིཏི ཏཱསཾ པུན ཨནཱགམནཏྠཾ ཨརཧཏྟཾ བྱཱཀཱསི.

ཨནུརུདྡྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ནཱགདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༧. ཨཏིཀཱལེནཱཏི ཨཏིཝིཡ པུབྦཎྷཀཱལེན, ཀཱལསྶེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཀོཊིསམྨུཉྫནིཡཱཏི སམྨུཉྫནིཀོཊིཡཱ, སམྨུཉྫནིཡཱ ཨེཀདེསེནེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨིམིནཱ སམྨཛྫནེ ཨམནཱཔཀཱརིཏཾ དསྶེཏི. མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཝཱིཏིཝཏྟེཏི གིཧིསཾསགྒཝསེན ཀཱལཾ ཝཱིཏིནཱམེནྟོ མཛ྄ཛྷནྷེ བཧུཝཱིཏིཝཏྟེ. ཨཉྙེཧི བྷིཀྑཱུཧཱིཏི ནཱཏིཀཱལཾ པཝིཊྛེཧི. ནིསྶཀྐཝཙནཉྩེཏཾ. བྷཱཡཱམི ནཱགདཏྟནྟི ཏསྶ པཊིཔཏྟིཾ བྷཱཡིཏབྦཾ ཀཏྭཱ དེཝཏཱ ཝདནྟཱི པཊིཔཏྟིཡཾ ནིཡོཛེཏི. སུཔྤགབྦྷནྟི ཀཱཡཔཱགབྦིཡཱདཱིཧི ཨཏིཝིཡ སམནྣཱགཏཾ.

ནཱགདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཀུལགྷརཎཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༨. ཨོགཱཧཔྤཏྟོཏི ཝིསྶཱསཝསེན ཨནུཔྤཝེསཾ པཏྟོ. ཨཉྙཏརཾ ཀུལནྟི ཏསྨིཾ ཀུལེ ཛཱཡམྤཏིཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ‘‘བཧཱུཔཀཱརཾ མེ ཨེཏཾ ཀུལཾ ཙིརཾ སཔྤཱཡཱཧཱརདཱནཱདིནཱ; ཏསྨཱ ཨིདྷཱཧཾ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻོ ཛཱཏོ; ཨིམེསཾཡེཝ དེཡྻདྷམྨཔཊིགྒཎྷནེན པུཉྙཾ ཝཌྜྷེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེསི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཉྙཏྠ གནྟྭཱ ཀིཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདི. སཱཏི དེཝཏཱ. ཨུབྷོཔེཏེཏི ཏཾ བྷིཀྑུཉྩ གྷརཎིཉྩ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. པཊིགཱདྷཔྤཏྟཱཏི པཊིགཱདྷཾ པཏྟཱ ཨཉྙམཉྙསྨིཾ པཏིཊྛིཏཝིསྶཱསེན.

ཝིསྶམཔྤཏྟིཝསེན སནྟིཊྛནྟི ཨེཏྠཱཏི སཎྛཱནཾ, ཝིསྶམནཊྛཱནཾ. སམཱགནྟྭཱཏི སནྣིཔཏིཏྭཱ. པཊིཉྙཱུདཱཧརཎེཧི མནྟཡཏཱིཏི མནྟནཾ, ཉཱཔཀཾ ཀཱརཎཾ. པཊིལོམསདྡཱཏི པཊིལོམབྷཱཝེན པཏིཏཏྟཱ ཨསཙྩཝིབྷཱཝནཱ པཊིཀཱུལསདྡཱ. ཏེན ཀཱརཎེནཱཏི ཏེན ཀཱརཎཔཊིརཱུཔཀེན མིཙྪཱཝཙནེན. ན མངྐུཧོཏབྦཾ ཨཀཱརཀབྷཱཝཏོ. སདྡེན པརིཏསྶཏཱིཏི པརེཧི ཨཏྟནི པཡུཏྟམིཙྪཱསདྡམཏྟེན པརིཏསྶནསཱིལོ. ཝཏཾ ན སམྤཛྫཏཱིཏི ཡཐཱསམཱདིནྣཝཏཾ ལཧུཙིཏྟཏཱཡ ན པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི. སམྤནྣཝཏོཏི པརིཔུཎྞསཱིལཱདིཝཏགུཎོ

ཀུལགྷརཎཱིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཝཛྫིཔུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢༩. ཝཛྫིརཊྛེ རཱཛཔུཏྟོཏི ཝཛྫིརཊྛེ ཛཱཏསཾཝདྡྷོ ཝཛྫིརཱཛཔུཏྟོ. སབྦརཏྟིཙཱརོཏི ཚཎསམྤཏྟིཡཱ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙརནྟེཧི ཨནུབྷཝིཏབྦནཀྑཏྟམཧོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཏྟིཀནཀྑཏྟཾ གྷོསེཏྭཱ’’ ཏིཨཱདི. ཨེཀཱབདྡྷཾ ཧོཏཱིཏི ཡསྨཱ ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀདེཝཱ ཏསྨིཾ དིཝསེ ནཀྑཏྟཾ གྷོསེཏྭཱ ཨཏྟནོ པུཉྙཱནུབྷཱཝསིདྡྷཱཡ དིབྦསམྤཏྟིཡཱ མཧནྟཾ ནཀྑཏྟཀཱིལཱ༹སུཁཾ ཨནུབྷཝནྟི, ཏསྨཱ ཏཾ ཏེཧི ཨེཀཱབདྡྷཾ ཝིཡ ཧོཏི. བྷེརིཨཱདིཏཱུརིཡཱནནྟི བྷེརིམུདིངྒསངྑཔཎཝཝཱིཎཱདིཏཱུརིཡཱནཾ. ཏཱལི༹ཏཱནནྟི ཨཱརདྡྷལཡཱནུརཱུཔཾ པཧཊཱནཾ. ཝཱིཎཱདཱིནནྟི ཝཱིཎཱཝེཎུགོམུཁཱིཨཱདཱིནཾ. ཝཱདིཏཱནནྟི ཡཐཱརདྡྷམུཙྪནཱནུརཱུཔཾ སངྒྷཊྚིཏཱནཾ. ཨབྷཱསཱིཏི ཏེན སདྡེན ཨཱཀཌྜྷིཡམཱནཧདཡོ ཨཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫིཏྭཱ ‘‘མཧཏཱི ཝཏ མེ ཛཱནཱི’’ཏི ཨནུཏྠུནནྟོ ཨབྷཱསི. ཚཌྜིཏདཱརུཀཾ ཝིཡཱཏི ཝནེ ཚཌྜིཏནིརཏྠཀཀལི༹ངྒརཾ ཝིཡ. ལཱམཀཏརོཏི ནིཧཱིནཏརོ. དེཝཏཱ པཋམཔྤིཏཾ ཨཱཎིཾ པཊཱཎིཡཱ ནཱིཧརནྟཱི ཝིཡ ཏེན བྷིཀྑུནཱ ཝུཏྟམཏྠཾ ཨཔནེནྟཱི ‘‘ཏསྶ ཏེ བཧུཀཱ པིཧཡནྟཱི’’ཏི ཨཝོཙཱཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཐེརོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སགྒཾ གཙྪནྟཱནཾ ཡཐཱ ནེརཡིཀཱ པིཧཡནྟི, ཨེཝཾ སམྨཱཔཊིཔནྣསྶ ཏུཡ྄ཧཾ བཧཱུ པིཧཡནྟི, ཏསྨཱ ཏྭཾ ‘‘པཱཔིཡོ’’ཏི ཨཏྟཱནཾ མཱ མཉྙིཏྠཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཝཛྫིཔུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. སཛ྄ཛྷཱཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༠. ནིསྶརཎཔརིཡཏྟིཝསེནཱཏི ཨདྡྷཱ ཨིམཾ པརིཡཏྟིཾ ནིསྶཱཡ ཝཊྚདུཀྑཏོ ནིསྶརིཏུཾ ལབྦྷཱཏི ཨེཝཾ ནིསྶརཎཔརིཡཏྟིཝསེན. སཛ྄ཛྷཱཡནཏོཏི ཝིམུཏྟཱཡཏནསཱིསེ ཋཏྭཱ སཛ྄ཛྷཱཡནཏོ. ཨིདཱནི ཏསྶ ནིསྶརཎཔརིཡཏྟིཝསེན སཛ྄ཛྷཱཡནཀརཎཾ, པཊིཔཏྟིཝསེན ཝཏྟཔཊིཝཏྟཀརཎཾ, ཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཉྩ དསྶེཏུཾ ‘‘སོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨརཧཏྟཾ པཏྟདིཝསེ པཊིཔཏྟིཀིཏྟནཱཡ པུརིམདིཝསེསུཔི ཏཐཱ པཊིཔཛྫི, ཝིཔསྶནཾ པན ཨུསྶུཀྐཱཔེཏུཾ ནཱསཀྑཱིཏི དསྶེཏི. ཀཱལཾ ཨཏིཝཏྟེཏཱིཏི ཨིདཾ ‘‘སངྐསཱཡཏཱི’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཝཙནཾ. ཐེརསྶཱཏི སཛ྄ཛྷཱཡཀཏྠེརསྶ.

དྷམྨཔདཱནཱིཏི སཱིལཱདིདྷམྨཀྑནྡྷདཱིཔཀཱནི པདཱནི. ཏེནཱཧ ‘‘སབྦམྤི བུདྡྷཝཙནཾ ཨདྷིཔྤེཏ’’ནྟི. ན གཎྷཱསི ཨུདྡེསནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཱལི༹ཡཾ ‘‘བྷིཀྑཱུཧི སཾཝསནྟོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཏེསཾ དྷམྨསྶཝནཏྠཱཡཔི དྷམྨོ པརིཡཱཔུཎིཏབྦོཏི དསྶེཏི. ཝིརཛྫཏི ཨེཏེནཱཏི ཝིརཱགོ, ཨརིཡམགྒོ. ཛཱནིཏྭཱཏི པརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན དིཊྛསུཏཱདིཾ ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནིཏྭཱ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ. ཝིསྶཛྫནནྟི པཧཱནཾ. ན བུདྡྷཝཙནསྶ ཝིསྶཛྫནཾ. བྷཎྜཱགཱརིཀཔརིཡཏྟིཡཱཔི ཨནུཉྙཱཏཏྟཱ པགེཝ ནིསྶརཎཏྠཱཡ, ཏཏྠ པན མཏྟཱ ཛཱནིཏབྦཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཏྟཱཝཏཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

སཛ྄ཛྷཱཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༡. ཨཀུསལཝིཏཀྐསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༡. ཨཀུསལེ ཝིཏཀྐེཏི ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཊྛེན ཨཀུསལེ མིཙྪཱཝིཏཀྐེ. ཡོནི ཝུཙྩཏི ཨུཔཱཡོ, ཏསྨཱ ཨསུབྷཱདིཀེ སུབྷཱདིཝསེན མནསིཀཱརོ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནུཔཱཡམནསིཀཱརེནཱ’’ཏི. པཱསཱདིཀཀམྨཊྛཱནནྟི པསཱདཱཝཧཾ བུདྡྷཱནུསྶཏིཨཱདིཀམྨཊྛཱནཾ. བལཝཔཱིཏིཉྩ སུཁཉྩཱཏི ནཱིཝརཎཝིཀྑམྦྷནཏོ བལཝནྟཾ ཨུཔཙཱརཛ྄ཛྷཱནསཧགཏཾ པཱིཏིཉྩ སུཁཉྩ.

ཨཀུསལཝིཏཀྐསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༢. མཛ྄ཛྷནྷིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༢. ནནྡནཝགྒེཏི ནནྡནཝགྒཝཎྞནཱཡཾ ཏཏྠ ཨིདྷཱཔི གཱཐཱཡ ཝིསེསཱབྷཱཝཏོ. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ཏཏྠ སངྒཱིཏཾ ཨིདྷ གཧིཏནྟི? དེཝཏཱཔཊིསཾཡུཏྟཏཾ ཨུཔཱདཱཡ དེཝཏཱསཾཡུཏྟེ སངྒཧིཏམྤི ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ པཊིསཾཡུཏྟཏྟཱ ཨིདྷ གཧིཏཾ.

མཛ྄ཛྷནྷིཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༣. པཱཀཏིནྡྲིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༣. ཏེརསམེ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཝིཏྠཱརིཏམེཝཱཏི ཡོཛནཱ. ཛནྟུདེཝཔུཏྟསུཏྟེཏི ཛནྟུདེཝཔུཏྟསུཏྟསཾཝཎྞནཱཡ. ‘‘ཏཏྠ སངྒཱིཏཾ ཨིདྷཱཔཱི’’ཏིཨཱདི ཨནནྟརསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

པཱཀཏིནྡྲིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༤. གནྡྷཏྠེནསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༤. གནྡྷཱརམྨཎཾ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡཏཱིཏི གནྡྷསངྑཱཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཨུཔེཙྩ ནིཛ྄ཛྷཱཡཏི, རཱུཔཱརམྨཎེན ཝིཡ ཝིཉྙཱཎེན རཱུཔཾ, གནྡྷཱརམྨཎེན ཏཾ ཨུཔེཙྩ ནིཛ྄ཛྷཱཡཏི པཙྩཀྑཏོ, ཡཱཐཱཝཏོ སབྷཱཝཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨུཔསིངྒྷིསྶཏཱིཏི ཏཎྷཱཝསེན ཨུཔགནྟྭཱ སིངྒྷིསྶཏི.

ཨེཀངྒམེཏཾ ཐེཡྻཱནནྟི ཨཱརམྨཎཝསེན ཐེཡྻཝཏྠཱུསུ ཝིབྷཛིཡམཱནེསུ ཨེཀམངྒམེཏཾ གནྡྷཱརམྨཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཐེནིཏབྦཱན’’ནྟིཨཱདི. ཨོཛཱཔེཀྑཱཡ ཐེཡྻཱཡ པཝཏྟམཱནཱཡ དྷམྨཱརམྨཎཏཱཔི ཏསྶཱ སིཡཱ, སཱ པན ན མདྷུརཱ ཐེཡྻཀཏཱ ཙཱཏི ‘‘པཉྩཀོཊྛཱསཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཀཱམཉྩ ཏཾ གནྡྷཱརམྨཎཾ ཀེནཙི པརིགྒཧིཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཱདིཡིཏུཾ སཀྐཱ, སཏྠཱརཱ པན ཨནནུཉྙཱཏཏྟཱ ན ཡུཏྟོ ཏསྶ པརིབྷོགོ. ཡཾ པན ཏེན བྷིཀྑུནཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཧརཱམི ན བྷཉྫཱམཱི’’ཏི, ཏསྶཔི ཨཡམེཝ པརིཧཱརོ. ཝཎྞཱིཡཏི ཕལཾ ཨེཏེནཱཏི ཝཎྞཾ, ཀཱརཎནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཎྞེནཱཏི ཀཱརཎེནཱ’’ཏི.

ཏསྨིནྟི ཏསྨིཾ བྷིཀྑུསྨིཾ. ཨཱཀིཎྞཀམྨནྟོཏི ཏཎྷཱདིཊྛིཨཱདིཝསེན ཨཀུསལཀམྨནྟོ དིཊྛིམོཧཏཎྷཱདིཝསེན ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཀུསལཀམྨཱནཾ པཊིཀྑེཔནཏོ. དིཊྛིཝསེན ཙ ཀཐིནཀཀྑལ༹ཁརིགཏཏྟཱ ‘‘ཨཁཱིཎཀམྨནྟོ ཀཀྑལ༹ཀམྨནྟོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.

ཨཱཀིཎྞལུདྡོཏི ཨཱཀིཎྞོ ཧུཏྭཱ ཀཀྑལོ༹. ཏེནཱཧ ‘‘བཧུཔཱཔོ’’ཏིཨཱདི. མཀྑིཏོཏི ལིཏྟོ. ནྟི དེཝཏཱཙོདནཾ. ཏསྨཱཏི ཨཏིཀྐམྨ ཋིཏཏྟཱ‘‘ཏྭཉྩཱརཧཱམི ཝཏྟཝེ’’ཏི ཨེཝམཱཧ.

གཝེསནྟསྶ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཱདནཝསེན པརིཡེསནྟསྶ. ཨནེཀཡོཛནཱཡཱམཝིཏྠཱརཾ གགནཏལཾ བྱཱཔེཏྭཱ ཨུཔྤནྣཝལཱཧཀཀཱུཊཔྤམཱཎཾ ཝིཡ. སུདྡྷོཏི སཱིལེན པརིསུདྡྷོ ཨཡནྟི ཛཱནཱསི. སུགཏིནྟི སུནྡརནིབྦཏྟིཾ. ཏེན ནིབྦཱནསྶཔི སངྒཧོ སིདྡྷོ.

གནྡྷཏྠེནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཝནསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༡༠. ཡཀྑསཾཡུཏྟཾ

༡. ཨིནྡཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༥. ཨཏྟནོ པརིཎཱཡཀཏྟེན ཨིནྡོ ནཱམ མཧེསཀྑོ, ཨིནྡོཏི སམཉྙཱ ཨསྶཱཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཨིནྡཀོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི, ཏསྶ ཨིནྡཀསྶ. ཨིནྡཀཱུཊེ པབྦཏེ ནིཝསཏཱིཏི ཨིནྡཀཱུཊནིཝཱསཱི, ཏསྶ ཨིནྡཀཱུཊནིཝཱསིནོ. བལིཀམྨེཧི ཡཛིཏབྦཏོ པཱུཛིཏབྦཏོ ཡཀྑོ, ཏསྶ ཡཀྑསྶ. ཨིནྡསྶ ནིཝཱསཊྛཱནབྷཱུཏཾ ཀཱུཊཾ ཨིནྡཀཱུཊནྟི ཡཀྑཏོ ཀཱུཊེན ནཱམཾ ལདྡྷཾ. ཨིནྡཀཱུཊོ ཨིནྡོ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ཡཐཱ ‘‘ཀེལཱསཀཱུཊོ ཀེལཱསོ’’ཏི. ཨིནྡོ ཡཀྑོཏི ཀཱུཊཏོ ཡཀྑེན ནཱམཾ ལདྡྷཾ. ཙེཏྠ ཨིཏརཱིཏརནིསྶཡདོསོ ཨཉྙམཉྙཱུཔལཀྑཎབྷཱཝཏོ ཡཐཱ ཏཾ ‘‘ཀཱཡཀམྨཊྛཱན’’ནྟི. རཱུཔནྟི སཀལཾ རཱུཔཀྑནྡྷམཱཧ, ན རཱུཔཱཡཏནནྟི. ཨིམཾ སརཱིརཾ པེཙྩ ཨཡཾ ཀིནྟི པཊིལབྷཏཱིཏི ཙོདེཏི.

ཀུཏོ ཨཱགཙྪཏཱིཏི པརཱདྷཱརརཱུཔེ ཛཱིཝེ ཨཏྟནི མཱཏུཀུཙྪིམོཀྐནྟེ རཱུཔསྶ སམྦྷཝོཏི ཀུཏོ ནཱམ ཋཱནཏོ ཨཱགཙྪཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམཱནི ཙ ཨཊྛཱིནི ཨིམཱ ཙ མཾསཔེསིཡོ’’ཏིཨཱདི. ཀཐཾ ནྭཡནྟི ཨཡཾ ཀུཙྪིསངྑཱཏེ གབྦྷརེ ཀཐཾ སཛྫཏཱིཏི པུཙྪཏི. ‘‘སཱིཧཱནཾཝ ནདནྟཱནཾ, དཱཋཱིནཾ གིརིགབྦྷརེ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཐེརགཱ. ནིདཱནགཱཐཱ) གབྦྷརོ ཙ ཀུཙྪིཝཱཙཀོ ཨཱགཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘གབྦྷརསྨིནྟི མཱཏུཀུཙྪིསྨི’’ནྟི. པུགྒལཝཱདཱིཏི ཨཏྟཝཱདུཔཱདཱནོ. ཡཐཱ ཧི མཙྪམཾསཾ བྷུཏྟཾ ཕེཎཾ ཝིཡ ཧུཏྭཱ ཝིལཱིཡཏི, ན ཙ པཉྙཱཡཏི སཏྟབྷཱཝེན ཨཔྤཝཏྟནཏོ, ཨེཝམེཝཾ ཡདི མཱཏུཀུཙྪིསྨིཾ གབྦྷབྷཱཝེན ཨུཔྤནྣཾ རཱུཔཾ སཏྟོ ན བྷཝེཡྻ ནོ ཝཌྜྷེཡྻ, ཝིལཱིཡིཏྭཱ གཙྪེཡྻ, པཉྙཱཡཏི ཙ ཏཾ རཱུཔཾ, ཏསྨཱ ཛཱིཝོཏི ཨིམཱཡ ལདྡྷིཡཱ. ཨེཝམཱཧཱཏི ‘‘རཱུཔཾ…པེ… གབྦྷརསྨི’’ནྟི ཨེཝམཝོཙ. པཋམནྟི ཨེཏེསཾ པཉྩནྣཾ པཋམཾ. ཏེནཱཧ ‘‘པཋམེན པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎེན སདྡྷི’’ནྟི. ‘‘ཛཱཏིཨུཎྞཾསཱུཧཱིཏི ཛཱཏིཨེལ༹ཀཱཡ ཨུཎྞཾསཱུཧཱི’’ཏི ཝདནྟི. ‘‘གབྦྷཾ ཕཱལེཏྭཱ གཧིཏཨུཎྞཱ ཛཱཏིཨུཎྞཱ. ཏསྶཱ ཨཾསཱུཧི ཏཱིཧི ཀཏསུཏྟགྒེ’’ཏི སཾཡུཏྟབྷཱཎཀཱནཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨནཱཝིལོཏི ཨཙྪོ, སུཔྤསནྣོཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾཝཎྞཔྤཊིབྷཱགནྟི ཝུཏྟཔྤམཱཎསཎྛཱནསམྤརིཙྪིནྣཾ. ཀལལཾ སམྤཝུཙྩཏཱིཏི ཨཏྟབྷཱཝོ བྷཱུཏུཔཱདཱརཱུཔསངྑཱཏོ སནྟཱནཝསེན པཝཏྟམཱནོ ཀལལཾ ནཱམཱཏི ཀཐཱིཡཏི.

ཀལལཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཀལལརཱུཔཧེཏུ ཏཾ ནིསྶཱཡ པཙྩཡཾ ཀཏྭཱ. མཾསདྷོཝནཨུདཀཝཎྞནྟི ཝཎྞཏོ མཾསདྷོཝནཨུདཀཝཎྞཾ, སཎྛཱནཏོ པན ཝིལཱིནཏིཔུསདིསཾ.

པརིཔཀྐནྟི པརིཔཱཀཀལལབྷཱཝཏོ པརིཔཱཀཾ གཏཾ སུཔརིཔཱཀཾ གཏཾ. སམཱུཧཏནྟི སམཱུཧབྷཱུཏཾ སངྒཏཾ. ཝིཝཊྚམཱནནྟི པརིཎམནྟཾ. ཏབྦྷཱཝནྟི ཀརཎེ ཨེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཏབྦྷཱཝེན པརིཎམནྟནྟི ཨཏྠོ. ནིསྶཀྐེ ཝཱ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཏབྦྷཱཝཏོ ཀལལབྷཱཝཏོ ཀལལཾ ཝིཔརིཎམནྟཾ. ཨབྦུདཾ ནཱམ ཛཱཡཏི, ཨབྦུདཾ ནཱམ སམྤཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཝིལཱིནཏིཔུསདིསཱ སཎྛཱནཝསེན, ཝཎྞཝསེན པན སིཏཱ ཨརཏྟཱཝ ཧོཏཱིཏི ཝདནྟི. མཎྜནྟི དཱརིཀཱནཾ ཏཐཱ པཱིལ༹ནཏོ ནིབྦཏྟམརིཙཔཀྐསྶ སཱརབྷཱུཏཾ རསཾ. སབྦབྷཱགེཧི མུཙྩཏཱིཏི སོ མཎྜོ ཀཔཱལེ ཨལགྒོ ཧུཏྭཱ ཏསྶ སབྦབྷཱགེཧི མུཙྪིཏྭཱ པིཎྜིཏོ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏི. ཨེཝརཱུཔཱ པེསི ཧོཏཱིཏི སཱ པེསི གབྦྷཱསཡེ ཀཏྠཙི ཨལགྒཱ ཡཐཱཝུཏྟམཎྜོ ཝིཡ པིཎྜིཏོ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིལཱིནཏིཔུསདིསཱ’’ཏི.

པེསི ནིབྦཏྟཏཱིཏི ཨེཏྠ པེསཱིཏི ནིསྶཀྐེ པཙྩཏྟཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏཏོ པེསིཏོ’’ཏི.

གྷནསྶ སཎྛཱནཾ. ནིབྦཏྟཾ ཀམྨཔཙྩཡཱཏི ཏཾསཎྛཱནཾ རཱུཔདྷམྨནིབྦཏྟིཡཱ ཛཱཡཏི. ‘‘ཛརཱམརཎཾ ཨནིཙྩཾ སངྑཏཾ པཊིཙྩསམུཔྤནྣ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༢.༢༠) ཧི ཝུཏྟཾ.

པཱིལ༹ཀཱཏི པཱིལ༹ཀསདིསཱ མཾསཔིཎྜཱ ཛཱཡནྟི.

སཏྟམཱདཱིནཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཨཊྛམསཏྟཱཧཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨེཀཙཏྟཱལཱིསཱ ཙཏུཏྟིཾས སཏྟཱཧཱནི སངྒཎྷཱཏི. པརིཎཏཀཱལནྟི གབྦྷསྶ པརིཎཏཀཱལཾ. ནཝམཱསཏོ བཧི པརིཔཀྐོ ནཱམ ཧོཏི ཀེསལོམཱདིནིབྦཏྟིཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘དྭཱཙཏྟཱལཱིསེ སཏྟཱཧེ ཨེཏཱནི ཛཱཡནྟཱི’’ཏི.

ཏསྶཱཏི གབྦྷསེཡྻཀསཏྟསྶ. མཱཏུཨུདརཔཊལེན ཨེཀཱབདྡྷོ ཧོཏི ཡཏོ མཱཏརཱ པརིབྷུཏྟཨཱཧཱརོ ཨཱམཱསཡེ པཏིཊྛིཏེ གབྦྷསྶ ནཱབྷིནཱལཱ༹ནུསཱརེན གབྦྷགཏསྶ སརཱིརཾ སམྤཏྭཱ ཨཱཧཱརཀིཙྩཾ ཀརོཏི. ཨཱཧཱརསམུཊྛཱནརཱུཔཾ སམུཊྛཱཔེཏཱིཏི གབྦྷགཏསྶ ཀཱཡེ ཨོཛཱཡ པཙྩཡོ ཧོཏི. སཱ ཙ ཏཾ པཙྩཡཾ ལབྷིཏྭཱ ཨོཛཊྛམཀཾ རཱུཔཾ སམུཊྛཱཔེཏི. ཨེཝཾ མཱཏརཱ པརིབྷུཏྟཨཱཧཱརཔཙྩཡེན གབྦྷགཏོ དས མཱསེ ཡཱཔེཏི ཨཏྟནོ ནཱབྷིནཱལཱ༹ནུསཱརགཏེནེཝ ཏེན ཡཱཝ ཨཱཧཱརསམུཊྛཱནསཏྟཱཧོ, ཏཏོ པཊྛཱཡ ཨཱཧརཎཏོ. ཀེཙི པན ‘‘མཱཏརཱ པརིབྷུཏྟཨཱཧཱརོ བཱཧིརཝགྒོ ཝིཡ ཏསྶ ཀཱཡཾ ཨབྷིསནྣེཏི པརིསནྣེཏི, ཏེན སོ ཡཱཔེཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཀུཙྪིགཏཾ ཨུདརཔཊལེན ཏིརོཧིཏཏྟཱ བཧི ཋིཏནྟི ཝཏྟབྦཏཾ ན ཨརཧཏཱིཏི ‘‘ཀུཙྪིཡཱ ཨབྦྷནྟརགཏོ’’ཏི ཨཱཧ. མཱཏུཀུཙྪིགཏོ ནརོཏི མཱཏུ ཏིརོཀུཙྪིགཏོ. ཨེཝཾ ཁོཏི ཨིམིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཱཀཱརེན ཨཡཾ སཏྟོ…པེ… ནིབྦཏྟཏི, ཏསྨཱ རཱུཔཾ ན ཛཱིཝོ. ན ཧི དིཊྛིགཏསྶ སཏྟཱཧཀྐམེན ཝུཌྜྷིཔྤཏྟོ ཨིཙྪིཏོ ཨནིཙྩཏཱཔཏྟིཏོ.

ཨིནྡཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སཀྐནཱམསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༦. སཀྐནཱམཀོཏི བལིཔུཏྟོ ཝིཡ སཀྐསྶ ཝསེན གཧིཏནཱམོ. ‘‘ཨེསོ ཀིརཱ’’ཏི པཱཋོ. ‘‘ཨེཀོ ཀིརཱ’’ཏིཔི ལིཁནྟི. མཱརསྶ པཀྑེ གཏོ མཱརཔཀྑིཀོ. ཡདཉྙནྟི ཨེཏྠ ནྟི ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ, ཏསྨཱ ཡཾ ཨཉྙསྶ ཨནུསཱསནཾ, ཏཾ སམཎསྶ ན སཱདྷཱུཏི ཡོཛནཱ. ཀཱརཎེནཱཏི ཀཱརཎམཏྟེན སཾཝཱསོ ཛཱཡཏི. ཡེན ཀེནཙི གཧཊྛེན ཝཱ པབྦཛིཏེན ཝཱ. ཏཾ ཀཱརཎནྟརཾ སམཱགཏཾ པུརིསཾ སཔྤཉྙོ སམྦུདྡྷོ ཨནུཀམྤིཏུཾ ནཱརཧཏི ཝིསེསཱདྷིགམཱབྷཱཝཱ, སཏི པན ཏསྨིཾ སཝིསེསཾ པསཱདོ ཧོཏཱིཏི. མནསཱ ཙེ…པེ… ན ཏེན ཧོཏི སཾཡུཏྟོ སིནེཧཝསེན ཨནུཀམྤཱ ཨནུདྡཡཱ ཏསྶཱ ཨསཾཀིལིཊྛསབྷཱཝཏྟཱ.

སཀྐནཱམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སཱུཙིལོམསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༧. གཡཱཡ ཨཝིདཱུརེ བྷཝོ གཱམོ ‘‘གཡཱ’’ཏི ཝུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘གཡཱཡ’’ནྟི, ཏེནཱཧ ‘‘གཡཱཡ ཨཝིདཱུརེ ནིཝིཊྛགཱམཾ ཨུཔནིསཱཡཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. གོཙརགཱམནིདསྶནཾ ཧེཏཾ. ཨིདཾ ཨུཔརི ཨིདཾ ཧེཊྛཱཏི ནཏྠི ཨུཔྤཊིཔཱཊིཡོ མཉྩཔཱདཱནཾ དྭཱིསུ པསྶེསུ དཱིགྷབྷཱཝེན. བལིཀམྨཏྠཱཡ ཀཏཾ དེཝཏཱདྷིཊྛཱནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡེན དེཝཊྛཱནེ ཋཔེནྟི. ཨཊྛཔཱདམཉྩསདིསོ ཀིར སོ ཧེཊྛུཔརིཔརིཝཏྟེཏབྦཏོ. ཀཐིནསིབྦནསཱུཙི ཀཐིནསཱུཙི. ཨཔཙྩཏྠརིཏྭཱཏི ཀིཉྩི སངྒྷིཀསེནཱསནསྶ ཨུཔརི པཊིཙྪདནཾ ཨཔཙྩཏྠརིཏྭཱ. གཝཙྪིཝིཛ྄ཛྷིཏཾ ཝིཡཱཏི ཏེཧི སཱུཙིལོམེཧི གཝཙྪིཛཱལཾ ཝིཡ གཏཾ སབྦསོ སམོཧཏཾ.

ཨིདྷཱཔི ‘‘ཁརསརཱིརོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཁརསརཱིརཾ ཀཐིནསཱུཙིསདིསཏཱཡ ལོམསྶཱཏི ཏསྶ ཏཐཱབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘སོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨཏྟནོ ཧཏྠེཧཱིཏི སངྒྷིཀཏེལསམྨཀྑིཏེཧི ཨཏྟནོ སརཱིརཾ མཀྑེསི. ཨིཏཱིཏི ཝུཏྟཱཀཱརེན.

སམཱགམཊྛཱནནྟི ཡཀྑསནྣིཔཱཏཊྛཱནཾ. སོཏི སཱུཙིལོམོ ཡཀྑོ. ནྟི ཙ ཏམེཝ ཝདཏི.

ཨུཊྛཱཔེཏྭཱཏི ཨུདྡྷགྒཱ ཀཏྭཱ. ཨཔནཱམེསཱིཏི ཡཐཱ སོ ཨཏྟནོ ཀཱཡཾ ཨུཔནེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏཐཱ ཀརོནྟོ ཐོཀཾ ཨཔནཱམེསི. ཨམནུཉྙོཏི ཕརུསཏིཀྑཏཱཡ ན མནུཉྙོ. ཙིཏྟཾ ཝཱ ཏེ ཁིཔིསྶཱམཱིཏི མཡ྄ཧཾ ཨཱནུབྷཱཝེན ཏཝ ཙིཏྟཝིཀྑེཔཾ ཝཱ ཀརིསྶཱམི. ཡཐཱ པན སོ ཙིཏྟཝིཀྑེཔཾ ཀརེཡྻ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེསཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. བྷེརཝཾ ཝཱཏི ཝུཏྟཱཀཱརེན ཨཉྙཐཱ ཝཱ བྷཡཱནཀཾ དསྶནམཏྟེནེཝ སཏྟཱནཾ བྷཡཾ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ལོམཧཾསཾ ཨུཔྤཱདེཏུཾ སམཏྠཾ. ‘‘ཀཐེནྟཱནཾཡེཝཱ’’ཏི ཝཱ པཱཋོ. ཏཾ དྭཱིསུ པཱདེསུ གཧེཏྭཱ པཱརཾ གངྒཱཡ ཁིཔིསྶཱམཱིཏི ཡོཛནཱ.

ཀུཏོནིདཱནཱཏི ཀསྨཱ ཀཱརཎཱ? ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན སམཱསཔདམེཏཾ, ཝིབྷཏྟིཨལོཔེན ནིདྡེསོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀིཾནིདཱནཱ ཀིཾཔཙྩཡཱ’’ཏི? ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ཙིཏྟཾ ཨོསྶཛནྟཱིཏི ཀུསལཙིཏྟཾ པཝཏྟིཏུཾ ཨཔྤདཱནཝསེན པུརཏོ ཁིཔནྟི. ཀུཏོ སམུཊྛཱཡཱཏི མིཙྪཱཝིཏཀྐཱནཾ སམུཊྛཱནཾ པུཙྪཏི?

ཀཱམརཱགཱདཡོ སུབྷནིམིཏྟཱདཱིསུ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཧེཏཱུ. ཀཱམོ པན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཙ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟཔརིཡཱཔནྣོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཡཾ ཨཏྟབྷཱཝོ ནིདཱནཾ ཨེཏེསནྟི ཨིཏོནིདཱནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝམེཝཱཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཀཱིལཱ༹པསུཏཀུམཱརཀཱ ཝིཡ མིཙྪཱཝིཏཀྐཱ དཊྛབྦཱ, ཏེསཾ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏོ ལོཀོ ཝིཡ ཨཡཾ ཨཏྟབྷཱཝལོཀོ. ཏེཧི ཨོསྶཛིཡམཱནཾ དྷངྐཾ ཝིཡ ཙིཏྟཾ, ཏསྶ པཱདེ བདྡྷདཱིགྷསུཏྟཀཾ ཝིཡ ཏཾ དཱུརཱནུབནྡྷཾ སཾཡོཛནནྟི ཨེཝཾ ཨུཔམཱཡ སཾསནྡནཾ དཊྛབྦཾ.

པཱཔཝིཏཀྐཱནཾ ཏཾསམྤཡུཏྟཀིལེསཱནཉྩ ཏཎྷཱ ཝིསེསཔཙྩཡོ ཏདབྷཱཝེན ཏེསཾ ཨབྷཱཝཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཎྷཱསིནེཧཏོ ཛཱཏཱ’’ཏི. ཨཏྟབྷཱཝཔརིཡཱཔནྣཏྟཱ ‘‘ཨཏྟནི སམྦྷཱུཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེན ནེསཾ ཨནཉྙཧེཏུཀཏཾ དསྶེཏི, ནིགྲོདྷསྶེཝ ཁནྡྷཛཱཏཱིཏི ཨིམིནཱ པན པུཐུབྷཱཝཉྩ, ཝིསཏྟཱཏིཨཱདིནཱ དུབྦིནིསྶཊཏཉྩ. ཝཏྠུཀཱམེསུ རཱུཔཱརམྨཎཱདཱིསུ པུཐཱུསུ. པུཐཱུ ཀིལེསཀཱམཱ ཀཱམརཱུཔཏཎྷཱདཡོ. ཏེཧི ཀིལེསཀཱམེཧི ཀརཎབྷཱུཏེཧི. ཨཏྟབྷཱཝཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ. ཡེ ཝིཔསྶནཱཡ ཡུཏྟཔཡུཏྟཱ ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནནྟི.

ཡཏོཏི པཙྩཏྟེ ནིསྶཀྐཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡཾ ནིདཱནམསྶཱ’’ཏི. ‘‘ཝིནོདེནྟཱི’’ཏི ཀཏྟུནིདྡེསེན ཡེན ན ཝིནོདེནྟི, ཏཾ ཀཱརཎཾ བཱདྷིཏམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘མགྒསཙྩེན ཝིནོདེནྟཱི’’ཏི. ཝིནོདནཉྩེཏྠ སནྟཱནཏོ ནཱིཧརཎཾ བཧིཀརཎཾ སབྦསོ པཧཱནཾ, པཧཱིནེ ཙ ཏསྨིཾ ཀིལེསེ ཨོགྷཾ ཏརནྟཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘དུཏྟར’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏསྨིཾ ཨདྷིགཏེ ན པུན བྷཝོཏི ཨཔུནབྦྷཝོ, ནིབྦཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཔུནབྦྷཝསངྑཱཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཡསྨཱ ཨེཏྠ ‘‘ཡེ ནཾ པཛཱནནྟི, ཡཏོནིདཱན’’ནྟི པདདྭཡེན དུཀྑསམུདཡསཙྩཱནི, ཝིནོདནགྒཧཎེན མགྒསཙྩཾ, ཨཔུནབྦྷཝགྒཧཎེན ནིརོདྷསཙྩཾ པཀཱསིཏཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི པཀཱསེནྟོ’’ཏི.

ཏསྨིཾཡེཝཱཏི ཡཏྠ ཋིཏོ ‘‘རཱགོ ཙ དོསོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཉྷཾ པུཙྪི, ཏསྨིཾཡེཝ པདེསེ ཋིཏོ. དེསནཱནུསཱརེནཱཏི སཏྠུ སཱམུཀྐཾསིཀདྷམྨདེསནཱཡ ཨནུསྶརཎེན. ཉཱཎཾ པེསེཏྭཱཏི ཝིཔསྶནཱཔཊིཔཱཊིཡཱ ནིབྦཱནཾ པཏི ཨནུབོདྷཉཱཎཾ པེསེཏྭཱ པཝཏྟེཏྭཱ. སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛིཏོཏི སཧསྶནཡཔཊིམཎྜིཏསྶ པཋམམགྒསྶ ཨདྷིགམེན པཋམཕལེ པཏིཊྛིཏོ པཊིལབྷཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ན ཀིལིཊྛཏྟབྷཱཝེ ཏིཊྛནྟི མཧཱནུབྷཱཝཏྟཱ ཨརིཡདྷམྨསྶ. སེཏཀཎྜུཔཱིལ༹ཀསཱུཙིཡོཏི སེཏབྷཱཝཾ པཏྭཱ ཀཎྜུཔཱིལ༹ཀཱ ལོམསཱུཙིཡོ སབྦཱ ཨནཝསེསཱ པཏིཏཱ པརིབྷཊྛཱ ཨཔགཏཱ. བྷུམྨདེཝཏཱཔརིཧཱརནྟི བྷུམྨདེཝཏྟབྷཱཝནྟི.

སཱུཙིལོམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. མཎིབྷདྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༨. སུཁཾ པཊིལབྷཏཱིཏི དིཊྛདྷམྨིཀཱདིབྷེདཾ སུཁཾ ཨདྷིགཙྪཏི. ནིཙྩམེཝ སེཡྻོ སཏིམཏོ ཨཱཡཏིཾ ཧིཏཙརཎཏོ. མཎིབྷདྡོ ‘‘སཏིམཱཔུགྒལོ སཏོཀཱརཱི སམྤཏི ཝེརཾ ནཔྤསཝཏཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཝེརཱ ཙ པརིམུཙྩཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. བྷགཝཱ པན སཏིམནྟཏཱསིདྡྷིཡཱ ཝེརཔརིམུཙྩནཾ ན ཨཙྩནྟིཀཾ, ནཱཔི ཨེཀནྟིཀཾ པཊིཔཀྑེན པརཏོ ཙ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱཏི ཏཾ ནིསེདྷེནྟོ ‘‘ཝེརཱ ཙ ན པརིམུཙྩཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ, ཡཾ ཨཙྩནྟིཀཾ ཨེཀནྟིཀཉྩ པརསྶ ཝསེན ཝེརཔརིམུཙྩནཾ, ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡསྶཱ’’ཏི གཱཐམཱཧ. ཀརུཎཱཡཱཏི ཨཔྤནཱཔྤཏྟཱཡ ཀརུཎཱཡ. ཀརུཎཱཔུབྦབྷཱགེཏི ཀརུཎཱབྷཱཝནཱཡ ཝསེན ཨུཔྤཱདིཏཔཋམཛ྄ཛྷཱནཱུཔཙཱརེ. སོཏི ཀརུཎཱབྷཱཝནཾ བྷཱཝེནྟོ པུགྒལོ. མེཏྟཾསོཏི མེཏྟཙིཏྟཾ ཨཾསོ ཨེཀོ ཀུསལཀོཊྛཱསོ ཨེཏསྶཱཏི མེཏྟཾསོ. ཏསྶ ཀེནཙཱིཏི ཏསྶ ཨརཧཏོ ཀརུཎཱཡ མེཏྟཱབྷཱཝནཱཡ ཙ སཱཏིསཡཏྟཱ ཏདབྷཱཝེན ཀེནཙི པུགྒལེན སདྡྷིཾ ཝེརཔྤསངྒོ ནཱམ ནཏྠི. ཨིམིནཱ ཁཱིཎཱསཝེཔི མེཏྟཱཀརུཎཱབྷཱཝནཱརཧིཏེ ཀོཙི ཨཏྟནོ ཙིཏྟདོསེན ཝེརཾ ཀརེཡྻ, ན པན ཏསྨིཾ མེཏྟཱཀརུཎཱཙེཏོཝིམུཏྟིསམནྣཱགཏེ ཀོཙི ཝེརཾ ཀརེཡྻ. ཨེཝཾ མཧིདྡྷིཀཱ བྲཧྨཝིཧཱརབྷཱཝནཱཏི དསྶེཏི.

མཎིབྷདྡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. སཱནུསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣༩. ཡཀྑེན གཧིཏོ ཧོཏཱིཏི ཡཀྑེན ཨནུཔཝིཊྛོ ཧོཏི. ཏསྶ ཡཀྑགཧཎསྶ ཀཱརཎཾ མཱུལཏོ པབྷུཏི ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘སོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶ ཨནྟིམབྷཝིཀཏྟཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱཡ སཀྐཙྩཾ པཱུརཎནྟི དསྶེཏི ‘‘སོ པབྦཛིཏཀཱལཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ. པཙྩཱཧཱརནྟི པཊིཀྑེཔཾ. ཨིམསྨིཾ སརབྷཉྙེཏི ཨིམསྨིཾ མམ དྷམྨབྷཎནེ. པཏྟིནྟི པཏྟིདཱནཾ. པིཡཱ ཧོནྟི, ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཨཱཀངྑེཡྻ ཙེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ‘སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ པིཡོ ཙ ཨསྶཾ མནཱཔོ ཙ གརུ ཙ བྷཱཝནཱིཡོ ཙཱ’ཏི, སཱིལེསྭེཝསྶ པརིཔཱུརཀཱརཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༦༥). ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཏསྨིཾ སཱམཎེརེ’’ཏིཨཱདི.

ཝུཌྜྷིམནྭཱཡཱཏི ཡོབྦནཔྤཏྟིཡཱ ཨངྒཔཙྩངྒཱནཾ པརིཝུཌྜྷིམཱགམྨ. ཀཱམསམྦྷོགསམཏྠཏཱཝསེན པརིཔཀྐིནྡྲིཡོ. ཨནུཡོཛེཏྭཱཝཱཏི ཝིསྶཛྫེཏྭཱཝ, གིཧིབྷཱཝེ ཝཱ ཨནུཡོཛེཏྭཱཝ. ‘‘པུབྦེ ཏུཡ྄ཧཾ པུཏྟོ སཱིལཝཱ ཀལྱཱཎདྷམྨོ ལཛྫཱི ཀུཀྐུཙྩཀོ སིཀྑཱཀཱམོཏི སམྦྷཱཝིཏོ, ཨིདཱནི ཏཏོ ཨཉྙཐཱ ཛཱཏོ’’ཏི གྷོསནཱཝསེན དེཝཏཱནཾ ཨནྟརེ མཱཧེཝ མེ ལཛྫཾ ཨུཔྤཱདེཡྻ.

པཱཊིཧཱརིཡཔཀྑཉྩཱཏི ཙཱཏུདྡསཱིཔཉྩདསཱིཨཊྛམཱིནཾ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱདིཏོ ཨནྟཏོ ཨཱདིཨནྟཏོ ཙ པཝེསནནིཀྑམནཝསེན ཨུཔོསཐསཱིལསྶ པཊི པཊི ཨབྷིམུཁཾ པཙྩཱཝཧིཏབྦཔཀྑཉྩ. ཏེརསིཡཱཔཱིཏི པརཾ སཏྟམཱིནཝམཱིསུཔཱིཏི ཨཏྠོ. པཝེསབྷཱུཏཉྷི ཨུཔོསཐསཱིལསྶ སཏྟམཱིསུ སམཱདིནྣཾ སཱིལཾ པཊིཔདཾ, ནཝམཱིསུ ནིཀྑམབྷཱུཏནྟི ཨཱཙརིཡཱ. པོརཱཎཊྛཀཐཱཡཾ པན པཙྩུགྒམནཱནུགམནཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘མནུསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཨཌྜྷམཱསནྟི སཀལཀཱལཔཀྑཾ. ཨེཝཉྷི ཝསྶཝཱསསྶ ཨནུགམནཾ གཏཾ ཧོཏི. སུཊྛུ སམཱགཏནྟི སུཔརིསུདྡྷཾ སམྤནྣཾ ཀཏྭཱ ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ ཨཱགཏཾ. ཏཾ པན ཨཏྟནོ ཙིཏྟེན སམཾ པཀཱརེཧི ཡུཏྟཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམྤཡུཏྟ’’ནྟི. ཨརཧནྟཱནཾ ཨནུཀརཎེན སེཊྛཙརིཡཾ. ‘‘ན ཏེ ཧི ཡཀྑཱ ཀཱིལ༹ནྟཱི’’ཏི ཨཏྟནོ པུཏྟསྶ ཀཱཡེ ཨདྷིམུཙྩནཾ ཨཏྟནོ ཀཱིལ༹ནཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཨཱཧ.

ཨུཔཱསིཀཱ ཡཐཱཝུཏྟཨུཔོསཐསཱིལེན སཱིལཝཏཱི, སཱམཎེརོ པན ཨཏྟནོ སཱམཎེརསཱིལེན སཱིལཝཱ. ཨུཔྤཏིཏྭཱཏི ཨཱཀཱསེ ཨུཔྤཏིཏྭཱ. མོཀྑོ ནཏྠི དུཀྑཱཝཧསྶ ཀམྨསྶ ཀཏཱུཔཙིཏཏྟཱ.

དུཝིདྷེཔི ཀཱམེཏི ཝཏྠུཀཱམཀིལེསཀཱམེ. ཀིལེསཀཱམཾ པརིཙྩཛནྟོ ཨེཝ ཧི ཝཏྠུཀཱམེ པརིཙྩཛཏི ནཱམ. ཝིབྦྷམནཝསེན ཨཱགཙྪཏི བྷིཀྑཱཡ ཨཱཧིཎྜནཱདིཔབྦཛིཏཀིཙྩཏོ. ཨུཔྤབྦཛིཏྭཱ ཝིགཏསཱིལསྶ ཛཱིཝཏོ ཨཱནཱཔཱནམཏྟེན ཛཱིཝནྟོཔི སོ མཏཀོཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘མརཎཉྷེཏཾ, སུནཀྑཏྟ, ཨརིཡསྶ ཝིནཡེ, ཡོ སིཀྑཾ པཙྩཀྑཱཡ ཧཱིནཱཡཱཝཏྟཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༣.༤༥).

ཨུཎྷཊྛེནཱཏི སཔརིལཱ༹ཧཊྛེན. ཨབྷིདྷཱཝཐཱཏི ཨབྷིདྷཱཝཏཱིཏི ཨིམསྨིཾ ཨབྷིདྷཱཝནཀིཙྩེ བྷདྡཾ ཏེ ཧོཏཱུཏི ཝཏྭཱ གིཧིབྷཱཝཱཡ ཨབྷིདྷཱཝཐ. ནཱིཧརིཏྭཱཏི ནིཀྑཱམེཏྭཱ. ཨེཀཱདསཧི ཨགྒཱིཧི ཨཱདིཏྟཏྟཱ མཧཱཌཱཧསདིསེ. སལླཀྑེཏྭཱཏི གིཧིབྷཱཝེ ཨཱདཱིནཝཾ, པབྦཛྫཱཡ ཨཱནིསཾསཉྩ སལླཀྑེཏྭཱ. ཧིརོཏྟཔྤཾ པཊིལབྷིཏྭཱ ‘‘མམ ཨུཔྤབྦཛིཏུཀཱམཏཾ སབྲཧྨཙཱརིནོ ཛཱནིསྶནྟཱི’’ཏི. ཙཏུནྣཾ པརིསཱནཾ ཙིཏྟསངྑོབྷཝསེན སཀལཛམྦུདཱིཔཾ ཁོབྷེཏྭཱ.

སཱནུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. པིཡངྐརསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༠. པཙྩནྟེཏི པརིཡནྟེ. པཱཊིཡེཀྐནྟི སངྒཱིཏིཀཱལེ ཝིསུཾ. ཡམཀཝགྒཱདིཀཱ བྲཱཧྨཎཝགྒཔརིཡོསཱནཱ ཚབྦཱིསཏི ཝགྒཱ ཨེཏིསྶཱཏི ཚབྦཱིསཏིཝགྒཱ, ཏནྟཱིཏི པཱལི༹. ཨུཙྩཱརཔསྶཱཝཱདི ཨེཝརཱུཔཾ དུབྦྷོཛནཾ, ‘‘ཨསུཙིཛེགུཙྪབྷཱཝེན དུཊྛུ བྷོཛན’’ནྟི ཀཏྭཱ, དུབྦྷོཛནགྒཧཎེན ཝཱ ཝནྟགབྦྷམལཱདཱིནི ཨཏིདིསཏི. ཚཝིཨཱདཱིནི ཚེཏྭཱཏི ཚཝིཨཱདཱིནི ཨཏིཝིཛ྄ཛྷ ཨཏིཝིཡ པཝིསིཏྭཱ. ཨཊྛིམིཉྫཾ ཨཱཧཙྩ ཨཊྛཱསི པཱིཏིསམུཊྛཱནཨུལཱ༹རོལཱ༹རརཱུཔཔྤཝཏྟིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཧདཡངྒམནཱིཡོ ཧུཏྭཱ’’ཏི.

དྷམྨཏཱཡ སམཱདིཎྞནྟི ཀསྶཙི སནྟིཀེ ཨགྒཧེཏྭཱ སཡམེཝ ཏསྨིཾ ཁཎེ སཾཡཏཱ ཧོམཱཏི ཡཐཱསཾཡཏཱ. ཏཏིཡཔདེནཱཏི ‘‘སིཀྑེམ སུསཱིལྱ’’ནྟི ཨིམིནཱ པདེན. སེསཱཏི ཝུཏྟཱཝསེསཱ. ཏིསྶོ ཨདིནྣཱདཱནམིཙྪཱཙཱརསུརཱཔཱནཝིརཏིཡོ. གཧིཏཱ གོབལཱིབདྡཉཱཡེན. ཚཱཏཀཾ དུབྦྷིཀྑཉྩ ཨེཏྠཱཏི ཚཱཏཀདུབྦྷིཀྑཱ, ཛིགྷཙྪཱདུབྦྷིཀྑཱབཧུལཱཡཱཏི ཨཏྠོ. པིསཱཙཡཀྑཡོནིཡཱཏི པེཏྟིཝིསཡསདིསཡཀྑཡོནིཡཱ ཨཔི ནཱམ མུཙྩེམཱཏི ཡོཛནཱ.

པིཡངྐརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. པུནབྦསུསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༡. ཝསནཊྛཱནགྒཧཎེན རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནཱདཡོ སངྒཎྷཱཏི. དྭཱདསཧཏྠམཏྟམེཝ གཎྷཱཏི པཀཏིསཉྩརཎཱུཔཙཱརམཏྟབྱཱཔནཏོ. ཡཐཱཔརིསནྟི པརིསཱནུརཱུཔཾ, ཡཏྠ ཡཏྠ པརིསཱ ཏིཊྛཏི, ཏཾ ཏཾ ཋཱནཾ གཙྪཏི པརིསཔརིཡནྟིཀཏྟཱ. སཏྠུ མུཁཝིཀཱརཱབྷཱཝཏོ པཝེསཱནུཉྙཾ སལླཀྑེནྟཱི ‘‘ནཱུན ཨཡཾ ཀཏཱདྷིཀཱརཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨནུམཱནསིདྡྷཾ ཨུཔནིསྶཡཾ དིསྭཱ. ཨེཀཱིབྷཱཝགམནེནཱཏི ཧཏྠཔཱསཱུཔགམནེན པརིསཱཡ མིསྶཱིབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ. པུཏྟཀཱཏི པུཏྟཔུཏྟིཡོ. ཨནུཀམྤཱཡཉྷི -སདྡོ.

ནིབྦཱནཱརམྨཎེན ཨརིཡམགྒེན མུཉྩིཡམཱནཱ གནྠཱ ‘‘ནིབྦཱནཾ ཨཱགམྨ པམུཙྩནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཝེལཱཏིཀྐནྟཱཏི པམཱཎཏོ པརིཙྪིནྡིཏུཾ ན སཀྐཱཏི ཨཱཧ ‘‘པམཱཎཱཏིཀྐནྟཱ’’ཏི. པིཡཱཡནཱཏི ཨཱསཱིསནཱ. ཨཱསཱིསནཾ པེམཝསེན པེམཝཏྠུནོ ཨེསནཱ པཏྠནཱཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མགྒནཱ པཏྠནཱ’’ཏི. ཏཏོཏི པིཡཔུཏྟཱདིཏོ. པཱཎཱིནནྟི སཱམིཨཏྠེ པུཐུཝཙནཾ དུཀྑསདྡཱཔེཀྑཾ. ཀེ མོཙེཏཱིཏི མོཙནཀིརིཡཱཡ ཀམྨཾ པུཙྪཏི? ཨིབྷརོ པན ཨཏྠཝསེན ཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམོཏི ‘‘པཱཎིནེཏི ཨཱཧརིཏྭཱ ཝཏྟབྦ’’ནྟི ཨཱཧ. ཨབྷིསམྦུདྷནྟི ཨབྷིསམྦུདྷནྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨབྷིསམྦུདྡྷོ’’ཏི. སདྡྷམྨསྶཱཏི ཨུཔཡོགཏྠེ སཱམིཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘སདྡྷམྨམེཝ ཨཛཱནིཏྭཱ’’ཏི.

པུཏྟསྶ ཨནུམོདནཾ ཀརོནྟཱིཏི པུཏྟསྶ པཊིཔཏྟིཨནུམོདནཾ ཀརོནྟཱི. ཨུགྒཏཱཏི ཨེཏྠ ཀལལེ ཝཊྚདུཀྑེ ནིམུཛྫམཱནཱ ཏཏོ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ཨསཀྐོནྟི ཨཛྫ བུདྡྷཱནུབྷཱཝེན པཉྙཱསཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏཱ ཨུགྒཏཱ. པུན ཝིནིཔཱཏཱབྷཱཝཏོ སམྨདེཝ ཨུགྒཏཏྟཱ སམུགྒཏཱ. ཏཐཱབྷཱུཏཱ སཱསནེཔི ཨུགྒཏཱ སམུགྒཏཱ ཛཱཏཱ. ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷབྷཱཝནྟི ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷསྶ ཨཏྠིབྷཱཝཾ. ཀཎྜུཀཙྪུཨཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཛེགུཙྪཨསཱཏཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. དིབྦསམྤཏྟིཾ པཊིལབྷཏི པཝཏྟིཡཾ སམྤཏྟིདཱཡིནོ ཀམྨསྶ ཀཏོཀཱསཏྟཱ. ཏུཎྷཱི ཨུཏྟརིཀེ ཧོཧཱིཏི མཱཏུ-ཝཙནཾ སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཏསྶ ཝིསེསཱདྷིགམསྶ ཨཝིབནྡྷཀརཎསམྨཱཔཡོགེན ཡཐཱལདྡྷཝིསེསཱཡ མཱཏུཡཱ ཝསེན ཡསྨཱ དྷཱིཏཱ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤཏྟིལཱབྷཱི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘མཱཏུ ཨཱནུབྷཱཝེནེཝཱ’’ཏི.

པུནབྦསུསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སུདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༢. ཀརཎཱིཡེནཱཏི ཨེཏྠ ཀརཎཱིཡནྟི ཝཱཎིཛྫཀམྨཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཏཾ ཝིཝརནྟོ ‘‘ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཝིཀྐཱིཡཏཱིཏི ཝིཀྐཡཾ གཙྪཏི. ཏཐེཝ ཀརོཏཱིཏི ཡཐཱ རཱཛགཧསེཊྛིནཱ སཱཝཏྠིཾ གནྟྭཱ ཀཏཾ, ཏཐེཝ རཱཛགཧཾ གནྟྭཱ ཀརོཏི. སྭཱཡནྟི ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ.

ཏཾ དིཝསནྟི ཡཾ དིཝསཾ ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ, གཧཔཏི, རཱཛགཧསམཱིཔཾ ཨུཔགཏོ, ཏཾ དིཝསཾ. པཎྞནྟི སཱསནཾ. ན སུཎཱིཏི ཨསུཎནྟོ ‘‘པཎྞཾ ན སུཎཱི’’ཏི ཝུཏྟོ. དྷམྨགཱརཝེན ཧི སོ སེཊྛི ཨཉྙཾ ཀིཙྩཾ ཏིཎཱཡཔི ན མཉྙི. ཏེནཱཧ ‘‘དྷམྨསྶཝནཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. དཱརཀརཱུཔཱནནྟི དཱརཀཱནཾ. ཨནཏྠནྟརཀརོ ཧི རཱུཔ-སདྡོ ཡཐཱ ‘‘གོརཱུཔཱན’’ནྟི. པཉྩཝཎྞནྟི ཁུདྡིཀཱདིབྷེདཾ པཉྩཔྤཀཱརཾ པཱིཏིཾ པཊིལབྷི. ཨནུཀྐམེན ཧི ཏཱ ཨེཏསྶ སམྦྷཝནྟི. ‘‘སཱིསེན ཨུཊྛཱཡ…པེ… གཙྪཏཱི’’ཏི པདཾ པཱིཏིསམུཊྛཱནརཱུཔཝསེན ལཀྑེཏྭཱ ཝུཏྟཾ.

སིཝཐིཀཱཡ ཝསཏཱིཏི སིཝཐིཀཱཡ སམཱིཔེ ཝསཏི. སུསཱནསྶཱསནྣཊྛཱནེ ཧི སོ ཝིཧཱརོ. ཨཐསྶཱཏི ཨཐསྶ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ‘‘ཨཀཱལོ…པེ… ཨུཔསངྐམིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏཾ ཨཧོསི. བུདྡྷགཏཱཡ སཏིཡཱཏི ཨཉྙཾ ཀིཉྩི ཨཙིནྟེཏྭཱ བུདྡྷགཏཱཡ ཨེཝ སཏིཡཱ སཡནཝརགཏོ ནིཔཛྫི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཾ དིཝས’’ནྟིཨཱདི.

བལཝཔྤསཱདོཏི བུདྡྷཱརམྨཎཱ བལཝཏཱི སདྡྷཱ. པཱིཏིཨཱལོཀོཏི པུརིམབུདྡྷེསུ ཙིརཀཱལཾ པརིཙཡཾ གཏསྶ བལཝཏོ པསཱདསྶ ཝསེན ‘‘བུདྡྷོ’’ཏི ནཱམཾ སཝནམཏྟེན ཨུཔྤནྣཱཡ ཨུལཱ༹རཱཡ པཱིཏིཡཱ སམུཊྛཱཔིཏོ ཝིཔསྶནོབྷཱསསདིསོ སཱཏིསཡོ ཨཱལོཀོ ཧོཏི ཙིཏྟཔཙྩཡཨུཏུསམུཊྛཱནོ. ཏེནཱཧ ‘‘སབྦཏམཾ ཝིགཙྪཱི’’ཏིཨཱདི. ‘‘དེཝཏཱ ཧི ཀཏཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི, པུརིམོ ཨེཝེཏྠ ཡུཏྟོ.

ཨམནུསྶཱཏི ཨདྷིགཏཝིསེསཱ དེཝཏཱ. ཏཱ ཧི སེཊྛིསྶ སམྤཏྟིཾ པཙྩཀྑཏོ པསྶིཾསུ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡཾ མཧཱསེཊྛཱི’’ཏིཨཱདི. ཨལླསརཱིརནྟི ཏཱཝདེཝ ཚཌྜིཏཾ ཨཙྪིནྣཾ ཝཱ ཀལེ༹ཝརཾ. ཨཔརམྤཱིཏི མཏཾ ཀུཐིཏཀུཎཔཾ. པརིཀིརིཾསཱུཏི སམནྟཏོ ཨོསརིཏཱ ཨཧེསུཾ. ཨཱལོཀོ ཨནྟརདྷཱཡིཔཱིཏིཝེགསྶ མནྡབྷཱཝེན ཏཾསམུཊྛཱནརཱུཔཱནཾ དུབྦལབྷཱཝཏོ.

ཨིམིནཱཝཱཏི ཨདྷིཀཱརེན སཧསྶཔདེན ཨེཝ སམྦནྡྷིཏབྦཱནི. པདཾ ཝཱིཏིཧརཏི ཨེཏྠཱཏི པདཝཱིཏིཧཱརོ, པདཝཱིཏིཧཱརཊྛཱནཾ. སམགམནེཏི དུཏཝིལམྦིཏཾ ཨཀཏྭཱ སམགམནེ. ཏཏོཏི ཏེསུ སོལ༹སབྷཱགེསུ. ཨེཀོ ཀོཊྛཱསོཏི ཡཐཱཝུཏྟཾ པདཝཱིཏིཧཱརཔདེསཾ སོལ༹སདྷཱ བྷིནྣསྶ ཨེཀོ བྷཱགོ. པཝཏྟཙེཏནཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཀལཱསངྑཱཏསྶ པདེསསྶ ལངྒྷནདྷཱཝནཔཝཏྟཙེཏནཱ. པདཾ ཝཱ ཝཱིཏིཧརཏི ཨེཏེནཱཏི པདཝཱིཏིཧཱརོ, ཏཐཱཔཝཏྟཱ ཀུསལཙེཏནཱ. ‘‘ཏསྶཱ ཕལཾ སོལ༹སདྷཱ ཀཏྭཱ’’ཏི ཝདནྟི. པཏིཊྛཧནྟསྶ ཝསེན གཧིཏནྟི ཡོཛནཱ. ཝིཝཊྚནིསྶིཏཱཡ ཨེཝ རཏནཏྟཡཔཱུཛཱཡ དྷམྨསྶཝནསྶ སིཀྑཱཔདསམཱདཱནསྶ སརཎགམནསྶ ཙ ཨཏྠཱཡ གཙྪཏོཔི ཝསེན ཝཊྚཏི. པཋམཾ ཝུཏྟགམནཾ ལོཀུཏྟརཝིསེསཱདྷིགམསྶ ཨེཀནྟིཀཾ, དུཏིཡཾ ཨནེཀནྟིཀནྟི ‘‘ཝཊྚཏིཡེཝཱ’’ཏི སཱསངྐཝཙནཾ.

སོཏི ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ སེཊྛི. ཨནུཡུཏྟཱཏི ཨནུགཱམིནོ སཧཱཡཱ. ཏེཝ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ‘‘སིཝཀོ ཨམནུསྶོ’’ཏི ཨཔརེ. ན ཀེཝལཾ ‘‘ཨནུཡུཏྟཱཔི མེ ཨཏྠི, ཀསྨཱ བྷཱཡཱམཱི’’ཏི ཨེཝཾ སཱུརོ ཨཧོསི? ཨཐ ཁོ བུདྡྷགཏཱཡ ཏིཀྑཝིསདསབྷཱཝེན སབྦཾ པརིསྶཡཾ མདྡིཏྭཱཔི ཨགམཱསཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པཀྑནྡནལཀྑཎཱ ཧི སདྡྷཱ, ཏཱཡ ཡུཏྟཀོ སཔྤུརིསོཔི སདྡྷམྨགུཎཝསེན སབྦཾ པརིསྶཡཾ མདྡིཏྭཱ པཀྑནྡཏཱིཏི དཊྛབྦཾ.

སབྦཀཱམསམིདྡྷཏཱ པརིཙྩཱགསཱིལཏཱ ཨུལཱ༹རཛ྄ཛྷཱསཡཏཱ པརདུཀྑཱཔནཡཀཱམཏཱ པརེསཾ ཧིཏེསིཏཱ པརསམྤཏྟིཔམོདནཱཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ མཧཱགུཎཱནཾ ཝསེན ནིཙྩཀཱལཾ ཨནཱཐཱནཾ པིཎྜདཱཡཀཏྟཱ ‘‘ཨནཱཐཔིཎྜིཀོ’’ཏི ཨེཝཾ ཨུཔྤནྣཾ ནཱམཾ. ཨེཝམཱཧཱཏི ‘‘ཨེཧི སུདཏྟཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཱཧ.

ཀིལེསཔརིནིབྦཱནེནཱཏི སབྦསོ རཱགཱདིཀིལེསཝཱུཔསམེན. ཀིལེསཝཱུཔསམནྟི སབྦསོ སབྦེསཾ ཀིལེསཱནཾ ཝཱུཔསམཾ ཨགྒམགྒེན པཏྭཱ. ཨནུཔུབྦིཀཐནྟི དཱནཱདིཀཐཾ. སཱ ཧི ཨནུཔུབྦེན ཀཐེཏབྦཏྟཱ ‘‘ཨནུཔུབྦིཀཐཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨནུཔུབྦིཾ ཀཐཾ ཀཐེསི. སེཡྻཐིདཾ – དཱནཀཐཾ སཱིལཀཐཾ སགྒཀཐཾ ཀཱམཱནཾ ཨཱདཱིནཝཾ ཨོཀཱརཾ སཾཀིལེསཾ ནེཀྑམྨེ ཨཱནིསཾསཾ པཀཱསེསཱི’’ཏི (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༠༥). མཏྠཀེཏི ཨནུཔུབྦིཀཐཱཡ ཨུཔརི པརཏོ. ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི པཀཱསེསཱིཏི ཡཐཱ མཧཱསེཊྛི སཧསྶནཡཔཊིམཎྜིཏེ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཏི, ཨེཝཾ པཝཏྟིནིཝཏྟིཡོ སཧ ཧེཏུནཱ ཝིབྷཛནྟོ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི པཀཱསེསཱིཏི.

སུདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. པཋམསུཀྐཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༣. རཐིཀནྟི རཙྪཾ. གཧེཏྭཱཏི གནྟྭཱ. སིངྒྷཱཊཀནྟི ཨཉྙཏྠ ཏིཀོཎཱ རཙྪཱ ཝུཙྩཏི. ཨིདྷ པན ‘‘ཙཏུཀྐ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘མདྷུཔཱིཀཱ’’ཏི ཨེཏྠ མདྷུ-སདྡེན མདྷུཝིསེསོ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘གནྡྷམདྷུཔཱནཾ པཱིཏཱ ཝིཡཱ’’ཏི. སཱམཉྙཛོཏནཱ ཧི ཝིསེསེ ཏིཊྛཏཱིཏི གནྡྷམདྷཱུཏི ཙ ཨཏིཝིཡ མདྷུརོ མདནིཡོ ཨེཀོ མདྷུཝིསེསོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨསཉྙཱི ཧུཏྭཱ སཡཏེཝཱ’’ཏི.

ན པཊིཝཱནཱིཡཾ ན ཨཔནེཏབྦནྟི ཨཔྤཊིཝཱནཱིཡཾ. ཏེནཱཧ ‘‘བཱཧིརཀཉྷཱི’’ཏིཨཱདི. ཡཾ ཀིཉྩི སནྟཔཎཱིཏབྷཱཝཱཝཧཾ ན སེཙནནྟི ཨསེཙནཀཾ. ཏཏོ ཨེཝ ཨནཱསིཏྟཀཾ. ཨོཛཝནྟནྟི བཧུསམྨཏཨོཛཝནྟསདིསཏཱཡ ཨོཛཝནྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. དྷམྨཏཱཡཱཏི ཨཏྟནོ སབྷཱཝེནེཝ. མདྷུརོ ཨིཊྛོ. པིཝནྟཱི ཝིཡཱཏི སུཀྐཱཡ བྷིཀྑུནིཡཱ ཨུཔནཱིཡམཱནཾ སདྡྷམྨཱམཏརསཾ ཨཏྟནོ སོཏཉྫལིཾ པཱུརེཏྭཱ ཨོདཧནྟཱིཝ. ཝལཱཧཀཏོ ཨཱགཏཾ ཝལཱཧཀཾ.

པཋམསུཀྐཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. དུཏིཡསུཀྐཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༤. བཧུཾ ཝཏ པུཉྙཾ པསཝཏི སབྦགནྠཝིམུཏྟིཡཱ སཱིལསམནྣཱགཏེན ཨགྒདཀྑིཎེཡྻཱཡ སུཀྐཱཡ ཐེརིཡཱ བྷོཛནསྶ དིནྣཏྟཱ.

དུཏིཡསུཀྐཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༡. ཙཱིརཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༥. ཨེཀཱདསམཾ ཨུཏྟཱནམེཝ དསམེན སདིསཏྟཱ. ཏཏྠ ཧི བྷོཛནཾ ཨུཔཱསཀསྶ ཨཱབྷཏཾ, ཨིདྷ ཙཱིཝརདཱནནྟི ཨཡམེཝ ཝིསེསོ.

ཙཱིརཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༢. ཨཱལ༹ཝཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༦. ཨཱལ༹ཝིཡནྟི ཨིཏྠིལིངྒཝསེན ཏཾ རཊྛམྤི ནགརམྤི ཝུཙྩཏི. རཊྛེ ཨདྷིཔྤེཏེཔི ན ཨེཏྠ བཧུཝཙནཾ ཏཐཱརུལ༹ྷིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ. ཏཉྩ བྷཝནནྟི ཏཉྩ ཨཱལ༹ཝཀསྶ ཡཀྑསྶ བྷཝནཾ. ཏཏྠཱཏི ཨཱལ༹ཝཀསྶ བྷཝནེ. ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱལ༹ཝཀོ ཡཀྑོ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཏསྨིཾ པཱཋཔདེསེ. ཨཡམནུཔུབྦིཀཐཱཏི ཨཡཾ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཱ ཨནུཔུབྦཏོ ཨཱགཏཱ ཀཐཱ. ཨཱལ༹ཝིཡཱ ཨིསྶརོཏི ཨཱལ༹ཝོ, ཨཱལ༹ཝཀོཏི ཙ རཱཛཱ ཝུཏྟོ. ཀདཱཙི ཙོརཔཊིབཱཧནཏྠཾ, ཀདཱཙི ཨུསྶཱཧསཏྟིཝིབྷཱཝནཝསེན པཊིརཱཛནིསེདྷནཏྠཾ, ཀདཱཙི ལཀྑཡོགྱཝིནིཡོགཝསེན བྱཱཡཱམཀརཎཏྠཉྩ. མིགཱནཾ ཝནནཏོ ཝསནཏོ ཝཱནཏོ ཝཱ ‘‘མིགཝཱ’’ཏི ལདྡྷསམཉྙཾ མིགཝཾ. ཏསྶེཝཱཏི རཉྙོ ཨེཝ. མིགོཏི ཨེཀོ ཨེཎིམིགོ. ཏིཡོཛནནྟི ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ཨུདཀཾ ཝིཡ པཝིསིཏྭཱ ཋིཏནྟི ཡཐཱ པརིསྶམཔྤཏྟོ ཨུདཀཾ པཝིསིཏྭཱ ཋིཏོ ནིརསྶཱསོ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཝིཡ ཋིཏཾ. མཱུལནྟི སམཱིཔཾ. ཡཀྑཾ དིསྭཱཝ རཉྙོ བྷཡཾ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ཨཱུརུཏྠམྦྷཾ ཨཧོསི, ཏསྨཱ རཱཛཱ པལཱཡིཏུཾ ནཱསཀྑི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཁཱདིཏུཾ ཨུཔགཏོ’’ཏི. ཨཐ རཱཛཱ དྭིདྷཱ ཚིནྣཾ མིགཾ དཏྭཱ ཨཏྟཱནཾ མོཙེཏུཀཱམོ ཨཧོསི. ཡཀྑོ ‘‘ནནུ མམ ཧཏྠགཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ མིགོཔི མམ སནྟཀོ, ཏཏྠ ཀིནྣཱམ ཏེ ཀེརཱཊིཡམིདཾ དཏྭཱ ཨཏྟནོ མོཙན’’ནྟི རཱཛཱནཾ ན མུཉྩི. ཨཐ རཱཛཱ ཏསྶ ཏཱདིསཾ པཊིཉྙཱཏཾ ཨཀཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘རཱཛཱ ཏེན སདྡྷི’’ནྟིཨཱདི. བྷཝནཾ ཨནུཔགཏནྟི ཨིདཾ མམ བྷཝནཾ ཨནུཔགཏཾ. ཨནནུཉྙཱཏནྟི ཨུཔགཏེན སཱམིབྷཱུཏེན ཨནནུཉྙཱཏཉྩ. ཨེཏེན ཨུཔགཏཾ ཏཾ, ཨིདཱནི ཏཱདིསེན ཨནུཉྙཱཏཉྩ ཁཱདིཏུཾ ལབྷཱམཱིཏི དསྶེཏི.

མཙྩུཔཐེཏི མཙྩུགོཙརེ. ཨཱསནྣམརཎཏཱཡ ཨེཝམཱཧཾསུ.

ཏཾ ཨཱལ༹ཝཀཀུམཱརཾ ཨཱདཱཡ པཀྐམིཾསཱུཏི ཡོཛནཱ. ཏསྶ རཉྙོ མཧེསཱི ཨཱལ༹ཝཀཀུམཱརསྶ མཱཏཱཏི ཝུཏྟཱ. དེཝིསཧསྶཱནཾ ཝིཔྤལཔནྟཱིནནྟི ཝཙནཾ པརིཎཱམེཏབྦཾ.

དེསནཱཔརིཡོསཱནེཏི ཡཀྑཾ དམེཏྭཱ པཙྩཱགནྟྭཱ ནགརདྭཱརསམཱིཔེ རུཀྑམཱུལེ ནིསིནྣེན བྷགཝཏཱ སརཱཛིཀཱཡ མཧཏིཡཱ པརིསཱཡ དེསིཏདེསནཱཡ པརིཡོསཱནེ. སོཏི བྷགཝཱ. བྷཝནེ ཨེཝཱཏི ཝིམཱནེ ཨེཝ. བྷགཝཱཔི པསྶཏི པཀཏིཙཀྑུནཱཝ ནིགྲོདྷསྶ ཨུཔརི ནིབྦཏྟཏྟཱ.

ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ ‘‘རོསེཏུཀཱམཏཱཡཱ’’ཏི ཝཙནེ. ཏེསནྟི སཱཏཱགིརིཧེམཝཏཱནཾ. ཀཱལདཱིཔདེསཀུལཛནེཏྟིཨཱཡུཔྤམཱཎཝིསཡཾ པཉྩམཧཱཝིལོཀིཏཾ. ‘‘སཱིཏཾ བྱཔགཏཾ ཧོཏི, ཨུཎྷཉྩ ཨུཔསམྨཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (བུ. ཝཾ. ༢.༨༣) ཨཱགཏཱནི དྭཏྟིཾས པུབྦནིམིཏྟཱནི. ཀཊིཔྤདེསཝཏྠིཀོསཀཎྞཏོ ཏིདྷཱ. སདྡོཏི ཨཱལ༹ཝཀསྶ ཨུགྒྷོསིཏསདྡོ.

ཨིམིནཱ པསངྒེན སཀལཛམྦུདཱིཔཾ བྱཱཔེཏྭཱ པཝཏྟེ ཨཔརེཔི ཏཡོ སདྡེ ཡཐཱ ཨེཏེ, ཨེཝཾ ཨཱལ༹ཝཀསྶ ཨུགྒྷོསིཏསདྡོཔཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨོསཀྐནྟེཏི པརིཧཱཡམཱནེ.

ཙུཎྞེནྟཱཏི ཙུཎྞེཏུཾ སམཏྠཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན པན ཙུཎྞནཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘མཱ ཀསྶཙཱི’’ཏིཨཱདི. ཨུསྶཱཝབིནྡུམཏྟམྤཱིཏི ཨུསྶཱཝཔཏནམཏྟམྤི. ཁུརཔྤཾ སལླཾ.

སེཊྛཱནཱིཏི ཨཛེཡྻེན ཨཔྤཊིཧཏབྷཱཝེན ཨུཏྟམཱནི. དུསྶཱཝུདྷནྟི ཨཱཝུདྷཀིཙྩཀརཾ ཨུཏྟརིཡཾ དུསྶཾ. ཨིམཱནི ཀིར སཀྐཱདཱིནཾ པུཉྙཱནུབྷཱཝེན ནིབྦཏྟཱནི ཨཔྤཊིཧཏཔྤབྷཱཝཱནི པཊིཔཀྑཝིདྷམནཡུཏྟཱནི ཨཝཛ྄ཛྷཱནི ཨཱཝུདྷཱནི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡདི ཧཱི’’ཏིཨཱདི.

ཨསནིཝིཙཀྐཾ ཝིཡཱཏི ཨསནིམཎྜལཾ ཝིཡ.

པིཏྟནྟི ཨལགདྡཔིཏྟཾ. བྷིནྡེཡྻཱཏི ཨཱསིཉྩེཡྻ. སུཁནྟི སུཀརཾ. མུདུབྷཱུཏཙིཏྟཝཝཏྠཱནཀརཎཏྠནྟི མུདུབྷཱུཏཾ ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ ཝཝཏྠཱནསྶ ཀརཎཏྠཾ.

ཨེཝཾ ཝུཏྟེཏི ‘‘ན ཁྭཱཧ’’ནྟི ཨེཝཾ ཝུཏྟེ. བྷགཝཏོ སཱསནེ ཋིཏེ པཡིརུཔཱསིཏྭཱ ཨུགྒཧིཏཾ བྷགཝནྟཾ པཡིརཱུཔཱསིཏྭཱ ཨུགྒཧིཏམེཝ ནཱམཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀསྶཔཾ…པེ... ཨུགྒཧེསུ’’ནྟི. པུཊྛཔཉྷཱཏི སམྨཱསམྦུདྡྷེན པུཊྛཔཉྷཱ. ཡསྨཱ བུདྡྷཝིསཡེ པུཊྛཔཉྷཱ, ཏསྨཱ བུདྡྷཝིསཡཱཝ ཧོནྟི.

པཊིསེདྷེཏྭཱཏི ཝཱཙཱཡ ཨསཀྐུཎེཡྻབྷཱཝེནེཝ པཊིསེདྷེཏྭཱ. ‘‘ཡདཱཀངྑསཱི’’ཏི པདསནྡྷིཝསེན ནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡདི ཨཱཀངྑསཱི’’ཏི. ཏེན ཏུཡ྄ཧཾ པུཙྪཾ ཏཱཝ སུཏྭཱ ཝིསྶཛྫེསྶནྟི དསྶེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ན མེ’’ཏིཨཱདི. དུཏིཡཝིཀཔྤེ -ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཾ ཨཱཀངྑསཱི’’ཏི. ‘‘པུཙྪ, ཨཱཝུསོ, སུཏྭཱ ཛཱནིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཝཏྭཱ སབྦཉྙུབུདྡྷསྶ ཨནིཡམེཏྭཱ ཝཙནཾ སབྦཝིསཡཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦཾ ཏེ’’ཏིཨཱདི.

ཀིཾ སཱུཏི ཨེཏྠ ཀིནྟི པུཙྪཱཡཾ, སཱུཏི སཾསཡེ, ཀིཾ ནཱུཏི ཨཏྠོ? ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ ལོཀེ. ཏསྨཱ ཝིཏྟནྟི ཡསྨཱ ཝིཏྟིཀརཎཏོ ཝིཏྟཾ. སུཀཏནྟི སུཊྛུ སཀྐཙྩཾ ཀཏཾ. སུཁནྟི ཨིཊྛཕལཾ. ཏཏྠ ཡཾ པདྷཱནཾ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཱཡིཀཙེཏསིཀཾ སཱཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ནིསྶནྡཕལཉྷི ཏགྒཧཎེན གཧིཏམེཝ ཧོཏི. ཨཔྤེཏཱིཏི པཱཔེཏི. ཨཏིསཡཏྠཛོཏནོ ཏར-སདྡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏིསཡེན སཱདཱུ’’ཏི. རསསཉྙིཏཱཡ ཨིཊྛཱནཾ རཱགཱདིདྷམྨཱནཾ. ཀེན པཀཱརེནཱཏི ཀཐཾ-སདྡསྶ ཨཏྠམཱཧ. ཀཐཾཛཱིཝིནྟི ཡདི སམཱསཔདམེཏཾ, ‘‘ཀཐ’’ནྟི སཱནུནཱསིཀཱ ཀཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘གཱཐཱབནྡྷསུཁཏྠ’’ནྟིཨཱདི.

སདྡྷཱིདྷ ཝིཏྟནྟི ཨེཀདེསེན སམུདཱཡདསྶནཾ སམུདྡཔབྦཏནིདསྶནཾ ཝིཡ. ཨིཏི-སདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ‘‘ཝིཏྟིཀརཎཏོ ཝིཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟམཏྠཾ སནྡྷཱཡ ཧེཏཱུཔམཱཧི ཡོཛེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེན སུཁཱཝཧནཏོ, དུཀྑཔཊིབཱཧནཏོ, དཱལིདྡིཡཱུཔསམནཏོ, རཏནཔཊིལཱབྷཧེཏུཏོ, ལོཀསནྟཏིཨཱཝཧནཏོ ཙ སདྡྷཱ ཝིཏྟཾ ཡཐཱ ཏཾ ཧིརཉྙསུཝཎྞཱདཱིནི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི. ནནུ ཙེཏནཱ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཡོ ཙ སཱཏིསཡཾ ཝིཔཱཀསུཁཾ ཨཱཝཧནྟི, ཏཾ ཀཐཾ སདྡྷཱ ཨཱཝཧཏཱིཏི? སདྡྷཱདྷུརབྷཱཝསབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘སདྡྷཱདྷུརེན པཊིཔནྣཱན’’ནྟི. ཏསྶ ཙ སེསཔདེསུཔི ཡོཛེཏབྦཾ.

ཨིདཱནི ཡཾ ཧིརཉྙསུཝཎྞཱདི སདྡྷཱཝིཏྟསྶ ཨོཔམྨཾ, ཏཾ ཧཱིནཾ, སདྡྷཱཝིཏྟམེཝ ཨུཏྟམནྟི པཱལི༹ཡཾ སེཊྛགྒཧཎཾ ཀཏནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པརལོཀཾ གཏཾ ཨནུགཙྪཏཱིཏི ཨནུགཱམིཀཾ. ཨཉྙེཧི ན སཱདྷཱརཎནྟི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ. སབྦསམྤཏྟིཧེཏཱུཏི སབྦཱསཾ སཱིལསམྤདཱདཱིནཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱནཾ སམྤཏྟཱིནཾ ཧེཏུ. ཨནཏྠཱཡ ཧོཏི ཨནུཔཱཡཔཊིཔཏྟིཏོ. ཏསྨཱ ཨནུགཱམིཀཏྟཱ. ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏྟཱ སབྦསམྤཏྟིཧེཏུབྷཱཝཏོ ཧིརཉྙཱདིཝིཏྟནིདཱནཏྟཱ ཙ སདྡྷཱཝིཏྟམེཝ སེཊྛཾ. ཨུཀྐཊྛཔརིཙྪེདདེསནཱ ཡཐཱ ‘‘སཏྠཱ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི.

‘‘དསཀུསལདྷམྨོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨེཀཙྩཱནཾཡེཝ དཱནཱདིདྷམྨཱནཾ སངྒཧོ, ན སབྦེསནྟི ཨསངྒཧིཏསངྒཎྷནཏྠཾ ‘‘དཱནསཱིལབྷཱཝནཱདྷམྨོ ཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘སུཁ’’ནྟི ཏིཝིདྷསྶཔི སུཁསྶ སཱདྷཱརཎགྒཧཎམེཏནྟི ཏཾ སཝིསེསལདྡྷཾ པུགྒལཝསེན དསྶེནྟོ ‘‘སོཎསེཊྛི…པེ… ཨཱཝཧཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཡོ སོ པདུམཝཏིཡཱ དེཝིཡཱ པུཏྟོ མཧཱཔདུམོ ནཱམ རཱཛཱ དིབྦསུཁསདིསཾ རཛྫསུཁམནུབྷཝིཏྭཱ པཙྪཱ པཙྩེཀབུདྡྷོ ཧུཏྭཱ ནིབྦཱནསུཁམནུབྷཝི, ཏཾ ནིདསྶནབྷཱཝེན གཧེཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘མཧཱཔདུམཱདཱིནཾ ཝིཡ ནིབྦཱནསུཁཉྩ ཨཱཝཧཏཱི’’ཏི.

ཨཏྠུདྡྷཱརནཡེན སཙྩསདྡཾ སཾཝཎྞེནྟོ ‘‘ཨནེཀེསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཝཱཙཱསཙྩེ དིསྶཏི སཙྩསདྡོ ‘‘བྷཎེ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝིརཏིསཙྩེ དིསྶཏི. ཝེརམཎཱིསུ ཧི པཏིཊྛིཏཱ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ‘‘སཙྩེ ཋིཏཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཨཏྟཱཀཱརམྤི ཝཏྠུཾ ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི པཝཏྟིཡཱཀཱརཾ ཨུཔཱདཱཡ དིཊྛི ཨེཝ སཙྩནྟི དིཊྛིསཙྩཾ, ཏསྨིཾ དིཊྛིསཙྩེ དིསྶཏཱིཏི ཡོཛནཱ. བྲཱཧྨཎསཙྩཱནཱིཏི པརམཏྠབྲཧྨཱནཾ སཙྩཱནི, ཡཱནི ‘‘སབྦེ པཱཎཱ ཨཝཛ྄ཛྷཱ, སབྦེ ཀཱམཱ ཨནིཙྩཱ, སབྦེ བྷཝཱ ཨནིཙྩཱ, ནཱཧཾ ཀྭཙནི ཀསྶཙི ཀིཉྩནཏསྨི’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༤.༡༨༥) ཙཏུཀྐནིཔཱཏེ ཨཱགཏཱནི. པརམཏྠབྷཱུཏཾ སཙྩཾ ནིབྦཱནཾ. ཨབྦྷནྟརཾ ཀཏྭཱཏི ཨནྟོགདྷམེཝ ཀཏྭཱ, ཏེཧི སདྡྷིནྟི ཨཏྠོ པརམཏྠསཙྩཱནམྤི སཱདུཏརཏྟཱ. ཡསྶཱནུབྷཱཝེནཱཏི ཡསྶ ཝཱཙཱསཙྩསྶ ཨཱནུབྷཱཝེན.

ཨུདཀམྷི དྷཱཝཏཱིཏི ཨུདཀཔིཊྛིཡཾ ཨབྷིཛྫམཱནཱཡཾ པཐཝིཡཱ ཝིཡ དྷཱཝཏི གཙྪཏི མཧཱཀཔྤིནརཱཛཱ ཝིཡ. ཝིསམྤི སཙྩེན ཧནནྟི པཎྜིཏཱཏི ཀཎྷདཱིཔཱཡནཱདཡོ ཝིཡ. སཙྩེནཱཏི མཙྪཛཱཏཀེ བོདྷིསཏྟསྶ ཝིཡ སཙྩེན དེཝོ ཐནཡཾ པཝསྶཏི. སཙྩེ ཋིཏཱཏི ཝིརཏིསཙྩེ ཝཱཙཱསཙྩེ ཙ ཋིཏཱ ཏཡོཔི བོདྷིསཏྟཱ. ནིབྦུཏིནྟི ནིབྦཱནཾ པཏྠཡནྟི. སཱདུཏརནྟི སཱཏཏརཾ ཨིཊྛཏརཝིཔཱཀདཱནཏོ.

རསཱནནྟི ནིདྡྷཱརཎཏྠེ སཱམིཝཙནཾ. ནིདྡྷཱརཎཉྩ ཀོཙི ཀུཏོཙི ཀེནཙི ཨིམནྟི ཀསྶཙི ཝཙནཾ ན སཱདྷེཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ ཨིམེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏེན ཧི ནིབྦཱནཾ རསསམུདཱཡཏོ སཱདུཏརཏཱཝིསེསེན ནིདྡྷཱརཱིཡཏི. ཏཏྠ ཡེ ཨིམེ ཝུཙྩནྟཱིཏི ཡོཛནཱ. སཱཡནཱིཡདྷམྨཱཏི ཛིཝ྄ཧཱཡ སཱཡིཏབྦཱ དྷམྨཱ. རསཱཡཏནཾ རསོཏི ཨཱཧ ‘‘མཱུལརསོ ཁནྡྷརསོ’’ཏིཨཱདི. ཕལརསནྟི ཕལསྶ རསཾ, ཕལཾ པཱིལེ༹ཏྭཱ ཏཱཔེཏྭཱ གཧེཏབྦརསནྟི ཨཏྠོ. ཨརསརཱུཔོཏི ཨཱཙཱརརཧིཏསབྷཱཝོ. རཱུཔསྶ ཨསྶཱདནཝསེན ཨུཔྤཛྫནཀསུཁདྷམྨཱ རཱུཔརསཱ. ཨེས ནཡོ སདྡརསཱདཱིསུ. སདྡརསོཏི བྱཉྫནསམྦྷཱུཏོ རསོ. ཝིམུཏྟིརསོཏི ཝིམུཏྟིསམྤཏྟིཀོ རསོ. ཨཏྠརསོཏི ཨཏྠསྶ པཊིཝིཛ྄ཛྷནཝསེན ཨུཔྤཛྫནཀསུཁཾ ཨཏྠརསོ, ཏཐཱ དྷམྨརསོ ཝེདིཏབྦོ. རཱུཔཱཙཱརཱཏིཨཱདཱིསུ རསགྒཧཎེན ཕལརསཾ ཝདཏི. སོ ཧི ཕལསྶ རཱུཔོ ཙ, རསིཏབྦཏོ ཨཱསཱདེཏབྦཏོ རསོ ཙཱཏི ‘‘རཱུཔརསོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཱཙཱརོ པན སཱམགྒཱིརསཧེཏུཏཱཡ ‘‘རསོ’’ཏི ཝུཏྟོ. སཙྩཾ ཧཝེཏི ཨེཏྠ ཧཝེཏི ཨེཀཾསཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཨེཀཾསཏྠོ ཙ ཨཝདྷཱརཎམེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཙྩམེཝ སཱདུཏར’’ནྟིཨཱདི. སརཱིརམུཔབྲཱུཧེནྟི, ན ཙིཏྟཾ. ནནུ ཙ སུཁུཔྤཏྟིཔཡོཛནཏྟཱ ཙིཏྟམྤི ཨུཔབྲཱུཧེནྟཱིཏི? ན, སུཁསྶ སརཱིརབྲཱུཧནཾ པཊིཙྩ ཨུཔྤནྣཏྟཱ. ཝིརཏིསཙྩཝཱཙཱཏི སཙྩཝིསེསེན སམྤཛྫནཾ ཝདཏི. ཙིཏྟམུཔབྲཱུཧེཏི པདཱལིཀཱཡ ཝིརཏིཝཱཙཱཡ སཙྩརསེ སཏི སམཐཝིཔསྶནཱདཱིཧི ཙིཏྟཔརིབྲཱུཧནསྶ སམྦྷཝཏོ མགྒཕལཱནིསཾསཾ གཎྷཱཏི. ཨསཾཀིལེསིཀཉྩ སུཁམཱཝཧཏི ཝིཝཊྚསནྣིསྶིཏཏྟཱ. ཝིམུཏྟིརསོཏི ཕལསུཁཾ ཝདཏི ནིབྦཱནསུཁམྤི ཝཱ. པརམཏྠསཙྩརསོ ནཱམ ནིབྦཱནརསོ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ‘‘ཨཙྩུཏིརསཾ ཨསྶཱསཀརཎརས’’ནྟིཔི ཝུཙྩཏི. ཏེན པརིབྷཱཝིཏཏྟཱཏི ཝིམུཏྟིརསསྶ སཱདུཏརབྷཱཝདསྶནཏྠཾ. ཨེཝཾ སནྟེཔི ‘‘ཝིམུཏྟིརསཔརིབྷཱཝིཏཏྟཱ’’ཏི ཨེཏེན ཀཱམཾ ཝིམུཏྟིརསོ ཝཱ པརམཏྠསཙྩརསོ ཝཱ སཱདུཏརརསཱཏི དསྶེཏི. ཏདདྷིགམཱུཔཱཡབྷཱུཏནྟི ཏསྶ པརམཏྠསཙྩསྶ ཨདྷིགམཱུཔཱཡབྷཱུཏཾ. ཨཏྠཉྩ དྷམྨཉྩཱཏི ཕལཉྩ ཀཱརཎཉྩ ནིསྶཱཡ པཝཏྟིཏོ ཨཏྠརསཱ དྷམྨརསཱ ཙ སཱདཱུ, ཏཏོཔི པརམཏྠསཙྩམེཝ སཱདུརསནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ལོཀུཏྟརཾ ལོཀིཡཉྩ ཨཏྠཾ ཨཛཱནནྟོ ཨནྡྷོ, ལོཀིཡཏྠམེཝ ཛཱནནྟོ ཨེཀཙཀྑུ, ཨུབྷཡཾ ཛཱནནྟོ དྭིཙཀྑུ. པརཧིཏཾ ཨཏྟཧིཏཉྩ ཨཛཱནནྟོ ཨནྡྷོ, ཨཏྟཧིཏམེཝ ཛཱནནྟོ ཨེཀཙཀྑུ, ཨུབྷཡཏྠཾ ཛཱནནྟོ དྭིཙཀྑུ. སོ དྭིཙཀྑུཔུགྒལོ པཉྙཱཛཱིཝཱི. ཏཾ པན གཧཊྛཔབྦཛིཏཝསེན ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘གཧཊྛོ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. གཧཊྛཔཊིཔདཾ ཨཱརཱདྷེཏྭཱ ཙཱཏི ཡོཛནཱ. ཨཱརཱདྷེཏྭཱཏི ཙ སཱདྷེཏྭཱཏི ཨཏྠོ.

པུརིམནཡེནེཝཱཏི ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷཝིསྶཛྫིཏནཡེནེཝ. ཀིཉྩཱཔཱིཏི ཨནུཛཱནནསནྡསྶནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཀིཾ ཨནུཛཱནཱཏཱིཏི? གཱཐཱཡ ཙཏཱུཧི པདེཧི ཝུཏྟེསུ ཨཏྠེསུ ཨེཀསྶ ཨཏྠསྶ སིདྡྷིཡཾ ཨིཏརེསམྤི སིདྡྷིཾ ཨནུཛཱནཱཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡོ ཙཏུབྦིདྷམོགྷཾ…པེ… པརིསུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི. ཀིཾ སནྡསྶེཏཱིཏི? ཡེསཾ པཱཔདྷམྨཱནཾ བལཝབྷཱཝེན ཨོགྷཏརཎཱདི ན སིཛ྄ཛྷཏི, ཏེསཾ པཊིཔཀྑཱནཾ ནིསྶནྡེཧཝསེན སནྡསྶནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ སནྟེཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཨོགྷཏརཎནྟི ཨོགྷཏརཎཔཊིཔཏྟིཾ. ཨསདྡཧནྟོཏི ཨེཝཾ པཊིཔཛྫནྟོ ཨིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨོགྷཾ ཏརཏཱིཏི ན སདྡཧནྟོ. ན པཀྑནྡཏཱིཏི པཀྑནྡནལཀྑཎཱཡ སདྡྷཱཡ ན ཨུགྒྷཱཊཱིཡཏཱིཏི ན ཨོཏརཏི. ཙིཏྟཝོསྶགྒེནཱཏི ཡཐཱཀཱམཱཙཱརཝསེན ཙིཏྟསྶ ཝོསྶཛྫནེན. པམཏྟོ པམཱདཾ ཨཱཔནྣོ. ཏཏྠེཝཱཏི ཀཱམེསུ ཨེཝ. ཝིསཏྟཏྟཱ ལགྒཏྟཱ. ཝོཀིཎྞོཏི ཝིསེཝིཏོ. ཏསྨཱཏི ཝུཏྟསྶ ཙཏུབྦིདྷསྶཔི ཨཏྠསྶ ཧེཏུབྷཱཝེན པཙྩཱམསནཾ. ཏཔྤཊིཔཀྑནྟི ཨསྶདྡྷིཡཱདཱིནཾ པཊིཔཀྑཾ སདྡྷཱདཱིནཾ ཨོཀཱསཏྟཱ.

ཨེཏཱཡཱཏི གཱཐཱཡཾ ཨིམིནཱ པདེནཱཏི སམྦནྡྷོ. སཔྤུརིསསཾསེཝོ སདྡྷམྨསྶཝནཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརོ དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔཏྟཱིཏི ཨིམེསཾ སོཏཱཔཏྟིམགྒཱདྷིགམསྶ ཨངྒཱནཾ ཨཱསནྣཀཱརཎཾ སདྡྷིནྡྲིཡནྟི ཨཱཧ ‘‘སོཏཱཔཏྟིཡངྒཔདཊྛཱནཾ སདྡྷིནྡྲིཡ’’ནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘སདྡྷཱཛཱཏོ ཨུཔསངྐམཏི, ཨུཔསངྐམནྟོ པཡིརུཔཱསཏི, པཡིརུཔཱསནྟོ སོཏཾ ཨོདཧཏི, ཨོཧིཏསོཏོ དྷམྨཾ སུཎཱཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༢.༡༨༣, ༤༣༢). དིཊྛོགྷཾ ཏརཏི ཨེཏེནཱཏི དིཊྛོགྷཏརཎཾ, དིཊྛོགྷསྶ ཏརཎཾ. ཀཱམཉྩེཏྠ ‘‘ཏརཏི ཨོགྷ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཝཏྟམཱནསམཱིཔེཔི པན ཝཏྟམཱནཾ ཝིཡ ཝོཧརཎཾ ཡུཏྟཾ དིཊྛོགྷསྶ ཏིཎྞབྷཱཝསྶ ཨེཀནྟིཀཏྟཱཏི ‘‘སོཏཱཔནྣཉྩ པཀཱསེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. དིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱདིཔཊིཔཏྟནྟརཱཡཀརཱནཾ པཱཔདྷམྨཱནཾ སམུཙྪིནྣཏྟཱ སོཏཱཔནྣོ…པེ… ཨཔྤམཱདེན སམནྣཱགཏོ. ‘‘སོཏཱཔཏྟི…པེ… ཏརཏཱི’’ཏི ཨེཏྟཀེ ཝུཏྟེ སཀིདེཝ ཨིམསྶ ལོཀསྶ ཨཱགམནམྤི གཧིཏཾ སིཡཱཏི ཏནྣིཝཏྟནཏྠཾ ‘‘ཨཱརཱདྷེཏྭཱ…པེ… ཨཝསེས’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ནནུ ‘‘ཨཝསེས’’ནྟི ཝུཏྟཏྟཱ སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཨཏིཎྞཾ ཨནཝསེསཾ བྷཝོགྷཝཏྠུ གཧིཏམེཝ སིཡཱཏི? ན, ཨུཔརི དྭཱིཧི མགྒེཧི ཏརིཏབྦཱནཾ ཏེསཾ པརཏོ དྭིནྣཾ པཧཱནཝསེན ཝུཙྩམཱནཏྟཱ. ཨཔཝཱདཝིསཡམྤི པརིཧརཏི – ‘‘ཨེཝཾ ཨེསཱ ཙོདནཱ ཨཏྟནོ ཝིསཡེ ན པཏིཊྛཱཏཱི’’ཏི. ཨནཱདིཀཱལབྷཱཝཏྟཱ ཀཱམསཉྙཱཡ ཀཱམོགྷཏརཎཾ མཧཏཱ ཨེཝ ཝཱིརིཡེན སཱདྷེཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘ཝཱིརིཡེནཱ’’ཏི. ཏཏིཡཾ མགྒཾ ཨཱརཱདྷེཏྭཱ. ཀཱམོགྷསྶ ཝཏྠུ ཀཱམོགྷཝཏྠུ, ཀཱམགུཎེཧི སདྡྷིཾ སབྦོ ཀཱམབྷཝོ. ཀཱམོགྷསཉྙིཏནྟི ཀཱམོགྷསངྑཱཏཾ. ཀཱམནཊྛེན ཀཱམོ ཙ སོ དུཀྑོ ཙཱཏི ཀཱམདུཀྑཾ. ཨསྶཱདནཊྛེན ཀཱམོ ཨེཝ སཉྙཱཏི ཀཱམསཉྙཱ, སབྦསོ སམུཙྪིནྣཏྟཱ ཝིགཏཱ ཀཱམསཉྙཱ ཨེཏིསྶཱཏི ཝིགཏཀཱམསཉྙཱ. སབྦེསཾ རཱགཱདིམལཱནཾ མཱུལབྷཱུཏཏྟཱ སཏྟསནྟཱནསྶ ཝིསེསཏོ མལཱིནསབྷཱཝཱཔཱདནཏོ པརམཾ ཨུཀྐཾསགཏཾ མལནྟི པརམམལཾ, ཨཝིཛྫཱ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ཨཝིཛྫཱཔརམཾ མལ’’ནྟི (དྷ. པ. ༢༤༣).

པཉྙཱཔདཾ གཧེཏྭཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཾ པཉྙཱཔདཾ ཧདཡེ ཋཔེཏྭཱ. ཏཔྤསངྒེན ཨཏྟནོ པཊིབྷཱནེན སབྦེཧི ཝིཡ ཨུགྒཧིཏནིཡཱམེན. སབྦཏྠེཝཱཏི པཉྩསུཔི ཋཱནེསུ. ཨཏྠཡུཏྟིཔུཙྪཱཏི པཉྙཱདིཨཏྠསམདྷིགམསྶ ཡུཏྟིཡཱ ཀཱརཎསྶ པུཙྪཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. པཉྙཱདིཨཏྠཾ ཉཏྭཱཏི པཉྙཱདྷན-ཀིཏྟི-མིཏྟ-ཨབྷིསམྤརཱཡསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སརཱུཔཏོ སཙྩཔཊིཝེདྷནིཔྥཱདནེན ཉཱཎེན ཛཱནིཏྭཱ. ནནུ ཨེས ལོཀུཏྟརཾ སོཏཱཔཏྟིམགྒཕལཔཉྙཾ ཏདདྷིགམཱུཔཱཡཾ ལོཀིཡཔཉྙཉྩ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏོ, སོ ཀསྨཱ ཏཏྠ ཨཏྠཡུཏྟིཾ པུཙྪཏཱིཏི? སཙྩམེཏཾ, ཨུཔརི པན སམཱདྷིསྶ ཡུཏྟིཾ པུཙྪིཏུཀཱམོ པཉྙཱཡ སེཊྛབྷཱཝཏོ, ཏསྶ ཙ ཨེཀདེསེནེཝ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཏམེཝ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ པུཙྪཏི. ‘‘ཀཱཡ ཡུཏྟིཡཱ’’ཏིཨཱདི ཨཏྠཝཎྞནཾ ཨཏིདིསྶཏི ‘‘ཨེས ནཡོ དྷནཱདཱིསཱུ’’ཏི. ཏཏྠཱཔི ཨཏྠཡུཏྟིཔུཙྪཱབྷཱཝོ པན ‘‘སབྦཏྠེཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཝིབྷཱཝིཏོཏི.

སདྡྷཱསུསྶཱུསཱཨཔྤམཱདཨུཊྛཱནསངྑཱཏེཧི ཙཏཱུཧི ཀཱརཎེཧི. ཀཱཡསུཙརིཏཱདིབྷེདེན ཨཱཛཱིཝཊྛམཀསཱིལབྷཱུཏེན. སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱུཏེན ནིཔྤརིཡཱཡེན བོདྷིཔཀྑིཡེ ཨེཝ གཎྷནྟོ ‘‘ཨཔརབྷཱགེ’’ཏི ཨཱཧ. པརིཡཱཡབོདྷིཔཀྑིཡཱ པན ཝིསེསཏོ ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱཀཱལེཔི ལབྦྷནྟི. པུབྦབྷཱགེཏི ཝཱ ཏརུཎཝིཔསྶནཱཀཱལཾ. ཏཏོ པུབྦསཱདྷནཉྩ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཔརབྷཱགེ’’ཏི པུནཱཧ, ཏཏོ པརནྟི ཨཏྠོ. དྷམྨནྟི པཊིཔཏྟིདྷམྨཾ. ན སདྡྷཱམཏྟཀེནེཝ པཉྙཾ ལབྷཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ‘‘སདྡཧཱནོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟམེཝ ཨཏྠཾ ཝིཝརཏི. ན ཀེཝལཾ སུསྶཱུསཱམཏྟེན པཉྙཱཔཊིལཱབྷོ, ཨཐ ཁོ ཨཔྤམཱདེན པཉྙཾ ལབྷཏཱིཏི དསྶེཏུཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཔྤམཏྟོ ཝིཙཀྑཎོ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཏདཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ.

ཨིདཱནི སདྡྷཱདཱིནཾ པཉྙཱཔཊིལཱབྷསྶ ཏཾཏཾཝིསེསཔཙྩཡཱནི ནཱིཧརིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སུསྶཱུསཱཡཱཏི སོཏུཀཱམཏཱཡ. སཱ ཨཏྠཏོ ཨུཔསངྐམནཱདི. པཉྙཱདྷིགམཱུཔཱཡནྟི པརིཡཏྟིདྷམྨམཱཧ. ཏེནཱཧ ‘‘སུཎཱཏཱི’’ཏི. གཧིཏཾ ན པམུསྶཏི, སཏིཨཝིཔྤཝཱསལཀྑཎོ ཧི ཨཔྤམཱདོཏི. ན ཀེཝལཾ ཡཱཐཱཝཏོ གཧཎཀོསལླམེཝ ཝིཙཀྑཎཏཱ, ཨཐ ཁོ ཡཱཐཱཝཏོ པཉྙཱསམྤཝེདྷནཉྩཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཏྠཱརིཀཾ ཀརོཏཱི’’ཏི. ཨིདཱནི པཉྙཱཔཊིལཱབྷཧེཏུཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘སུསྶཱུསཱཡ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཏྠམུཔཔརིཀྑཏཱིཏི སུཏཀཏཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཱལི༹ཨཏྠཱུཔཔརིཀྑཱཔུབྦཀཾ རཱུཔཱརཱུཔཝིབྷཱགཾ པརམཏྠཾ སལཀྑཎཏོ སཱམཉྙལཀྑཎཏོ ཙ ཨུཔཔརིཀྑཏི ཝཱིམཾསཏི. ཨནུཔུབྦེནཱཏི ཨེཝཾ ཉཱཏཔརིཉྙཾ པཏྭཱ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ ཏཏོ ཨནུཀྐམེན ཏཱིརཎཔརིཉྙཾ པཧཱནཔརིཉྙཉྩ མཏྠཀཾ པཱཔེནྟོ མགྒཔྤཊིཔཱཊིཡཱ པརམཏྠསཙྩབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀརོཏི.

ཨིམཱནི སདྡྷཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ཀཱརཎཱནི མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘དེསཀཱལཱདཱིནི ཨཧཱཔེཏྭཱ’’ཏི. ཡསྨིཾ དེསེ ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཡེ ཙ སཧཱཡཀེ ནིསྶཱཡ ཡཾ ཀིཙྩཾ ཏིརེཏབྦཾ, ཏཱནི དེསཀཱལཱདཱིནི ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨབྷིཝུཌྜྷིཾ ཨིཙྪནྟེན ‘‘ཨཡཾ ནཱམ དེསོ, ཡཏྠཱཧཾ ཨེཏརཧི ཝསཱམི, ཨཡཾ ཀཱལོ, ཨིམེ མིཏྟཱ, ཨིམེ ཨམིཏྟཱ, ཨིམེ ཨཱཡཝཡཱ, ཨཧཉྩ ཨེདིསོ ཛཱཏི-ཀུལ-པདེས-བལབྷོག-པརིཝཱརཱདཱིཧི, ཏཾ ཀིཙྩཾ ཨིདཱནི ཨཱརདྡྷབྦཾ, ཨིདཱནི ནཱརདྡྷབྦ’’ནྟི སབྦཾ ཨུཔཔརིཀྑིཏྭཱ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ. ཨེཝཾ པཊིཔཛྫནྟོ ཧི ལོཀིཡསྶ དྷནསྶ པཊིརཱུཔཱདྷིགམཱུཔཱཡཾ ཀརོཏི ནཱམ. ལོཀུཏྟརསྶ པན སཱིལཝིསོདྷནཱདིཝསེན ཝེདིཏབྦཾ. ཝཧིཏབྦབྷཱཝེན དྷུརོ ཝིཡཱཏི དྷུརོ, བྷཱརོ. ཨིདྷ པན དྷུརསམྤགྒཧོ ཨུཏྟརཔདལོཔེན དྷུརོ, ཝཱིརིཡཾ. སོ སཱཏིསཡོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི དྷུརཝཱ. ‘‘ཨུཊྛཱཏཱ’’ཏི པདེན ཀཱཡིཀཝཱིརིཡསྶ ཝཀྑམཱནཏྟཱ ‘‘ཙེཏསིཀཝཱིརིཡཝསེནཱ’’ཏི ཝིསེསིཏཾ. ཨནིཀྑིཏྟདྷུརོ དྷོརཡ྄ཧབྷཱཝཏོ. ཏིཎཱ བྷིཡྻོ ན མཉྙཏཱིཏི ཏིཎཾ ཝིཡ པརིབྷཝནྟོ ཨཏིབྷུཡྻ ཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཱདིནཱ ནཡེནཱཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན –

‘‘ཀརཾ པུརིསཀིཙྩཱནི, སོ སུཁཱ ན ཝིཧཱཡཏི; (དཱི. ནི. ༣.༢༥༣);

‘‘ན དིཝཱ སོཔྤསཱིལེན, རཏྟིམུཊྛཱནདེསྶིནཱ;

ནིཙྩཾ མཏྟེན སོཎྜེན, སཀྐཱ ཨཱཝསིཏུཾ གྷར’’ནྟི ཙ. (དཱི. ནི. ༣.༢༥༣); –

ཨེཝམཱདཱིནཾ སངྒཧོ. ཨསིཐིལཔརཀྐམོ ཨནལསབྷཱཝཏོ. ཨེཀམཱུསིཀཱཡཱཏི ཨེཀཱཡ མཏམཱུསིཀཱཡ. ནཙིརསྶེཝཱཏི ཙཏུམཱསབྦྷནྟརེཡེཝ. ཙཏུསཏསཧསྶསངྑཾ ཙཱུལ༹ནྟེཝཱསཱི ཝིཡཱཏི ཀཱཀཎིཀཌྜྷཀཧཱཔཎ-སོལ༹ས-ཀཧཱཔཎ-ཙཏུཝཱིསཏི-ཀཧཱཔཎ-སཏཧརཎཀྐམེན དྭེ སཏསཧསྶཱནི, ཙཱུལ༹ཀམཧཱསེཊྛིནོ དྷཱིཏུལཱབྷཝསེན དྭེ སཏསཧསྶཱནཱིཏི ཨེཝཾ ཙཏུསཏསཧསྶསངྑཾ དྷནཾ ཨེཀམཱུལེན ཡཐཱ ཙཱུལ༹ནྟེཝཱསཱི ཝིནྡི, ཨེཝཾ ཨཉྙོཔི པཏིརཱུཔཀཱརཱི དྷུརཝཱ ཨུཊྛཱཏཱ ཝིནྡཏེ དྷནཾ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ཙཱུལ༹ཀསེཊྛིཛཱཏཀེན དཱིཔེཏབྦོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨཔྤཀེནཔི མེདྷཱཝཱི, པཱབྷཏེན ཝིཙཀྑཎོ;

སམུཊྛཱཔེཏི ཨཏྟཱནཾ, ཨཎུཾ ཨགྒིཾཝ སནྡྷམ’’ནྟི. (ཛཱ. ༡.༡.༤);

ཝཏྟཾ ཀཏྭཱཏི ཨདྷིཊྛཱནཝཏྟཾ ཀཏྭཱ. ‘‘སཙྩཝཱདཱི བྷཱུཏཝཱདཱི’’ཏི ཀིཏྟིཾ པཔྤོཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨིཙྪིཏཔཏྠིཏནྟི ཡེཧི མིཏྟཾ ཨིཙྪཏི, ཏེཧི ཨིཏརཾ པཏྠིཏཾ. མིཏྟཱནི གནྠཏཱིཏི མིཏྟབྷཱཝཾ གྷཊེཏི. དཱནསྶ པིཡབྷཱཝཀརཎཏོ ‘‘དདཾ པིཡོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡཾ དཱནཾ ཨེཀནྟཏོ མིཏྟབྷཱཝཱཝཧཾ, ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘དུདྡདཾ ཝཱ དདཾ ཏཾ གནྠཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. དདནྟི ཙ ལཀྑཎཝཙནམེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘དཱནམུཁེན ཝཱ’’ཏིཨཱདི.

ཨཱལ༹ཝཀསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ གཧཊྛཝསེན ཝིསྶཛྫེནྟོ. སདྡྷཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི སདྡྷོ, ཏསྶ སདྡྷསྶ. གྷརམེསིནོཏི གྷརཱཝཱསསངྑཱཏཾ གྷརཾ ཨེསནྟསྶ. གྷརཱཝཱསསནྣིསྶིཏཏྟཱ ‘‘གྷར’’ནྟི ཀཱམགུཎཱ ཝུཙྩནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཉྩ ཀཱམགུཎེ’’ཏི. ‘‘ཨེཏེ ཙཏུརོ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ གཧིཏཱ ཨནནྟརགཱཐཱཡ ཝུཏྟདྷམྨཱ ཨེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ སཙྩ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘ཨིམེ ཀུསལཱ, ཨིམེ ཨཀུསལཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏེ ཨཏྠེ ཡཱཐཱཝཏོ དྷཱརཎཏོ ཨུཔདྷཱརཎཏོ དྷམྨོ. སཉྙཱ ཙིཏྟཙེཏསིཀཱནཾ དྷཱརཎཾ, ཨཝིཙྪེདཏོ སནྡྷཱརཎཏོ ཀུསལསནྟཱནཾ དྷཱརེཏཱིཏི དྷིཏི, ཝཱིརིཡཾ. ཙཛཏི ཨེཏེནཱཏི ཙཱགོ, དཱནཾ. པཙྩཡཝེཀལླཏོ ཕལུཔྤཱདནསམཏྠཏཱཝསེན སནྟི.

ཨཉྙེཔཱིཏི ཨིཏོ ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨསམུདཱཡཏོ ཨཉྙེཔི དྷམྨཱ ཡདི སནྟི, ཏེ དྷམྨེ པུཙྪསྶཱུཏི. ཀིལེསེ, ཀཱཡཝཱཙཱདིཀེ ཝཱ དམེཏཱིཏི དམོ, པཉྙཱ. ཨུཊྛཧཏི ཨུསྶཧཏི ཨེཏེནཱཏི ཨུཊྛཱནཾ, ཝཱིརིཡཾ. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏིསྶཱ པུཙྪཱཡ. སདྡྷིནྟི སངྑེཔཏོ བྷཱཝཏྠཔདཱནཾ བནྡྷནེན སཧ. ཨེཀམེཀཾ པདནྟི པཉྙཱདིཀམེཀེཀཾ པདཾ. ‘‘པཉྙཱ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ པཉྙཱཏི དྷམྨོཏི ཙ ཨཱགཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཉྙཱདིཨཏྠསྶ ཨུདྡྷརཎཾ ཨཏྠུདྡྷཱརོ. ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ‘‘པཉྙཱ པཛཱནནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༦) ཝེཝཙནཔདཱནཾ ཨུདྡྷརཎཾ པདུདྡྷཱརོ. པཛཱནཱཏཱིཏི པཉྙཱ, དྷཱརེཏཱིཏི དྷམྨོ, དམེཏཱིཏི དམོཏི ཨེཝཾ པདསྶ ཀཐནཾ པདཝཎྞནཱ.

ཨཛྫཱཏི ཝཱ ཨེཏརཧི. ཡཐཱཝུཏྟེན པཀཱརེནཱཏི ‘‘སདྡཧཱནོ ཨརཧཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན. སཙྩསམྤཊིཝེདྷཱཝགཧཎཾ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟེན པཀཱརེན དིཊྛསཙྩཏཱཡ ཨིདྷལོཀཔརལོཀཏྠཾ ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནནྟོ. ཨེཝཉྩ ཡཀྑོ སཏྠུ དེསནཱནུབྷཱཝསིདྡྷཾ པཉྷཾ པུཙྪནེན ཨཏྟནོ པཊིལཱབྷསམྤཏྟིཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ‘‘ཀཐཾསུ ལབྷཏེ པཉྙ’’ནྟིཨཱདིམཱཧཱཏི ཨཱཙརིཡཱ. སམྤརཱཡིཀོཏི ཨེཏྠ -སདྡོ ལུཏྟནིདྡིཊྛོ, ཏེན ‘‘དིཊྛདྷམྨིཀོ ཙཱ’’ཏི ཨཡམཏྠོ ཝུཏྟོ ཨེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡོ ཨཏྠོ…པེ… དསྶེཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨརཱིཡཏི ཕལཾ ཨེཏསྨཱཏི ཨཏྠོ, ཀཱརཎཾ. ཝིཙཀྑཎེ སཔཡོཛནཏཱཡ.

ཏསྶ ཉཱཎསྶཱཏི ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨཱཝིབྷཱཝནསྶ ཉཱཎསྶ. གུཎཝིསེསེཧི ཙ སདིསསྶཔི ཨཉྙསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻོ བུདྡྷོ བྷགཝཱ. ཏེནཱཧ –

‘‘ནཡིམསྨིཾ ལོཀེ པརསྨིཾ ཝཱ པན,

བུདྡྷེན སེཊྛོཝ སམོཝ ཝིཛྫཏི;

ཨཱཧུནེཡྻཱནཾ པརམཱཧུཏིཾ གཏོ,

པུཉྙཏྠིཀཱནཾ ཝིཔུལཕལེསིན’’ནྟི. (ཝི. ཝ. ༡༠༤༧);

སཧིཏཔཊིཔཏྟིནྟི པཉྙཱསངྒཱཧིཀཾ ཨཏྟནོ པཊིཔཏྟིཾ. སུནྡརཱ བོདྷི སུབོདྷི, བུདྡྷསྶ སུབོདྷི བུདྡྷསུབོདྷི, སཱ ཨེཝ བུདྡྷསུབོདྷིཏཱ. དྷམྨསྶཝནཏྠཾ སནྣིཔཏིཏདེཝཏཱཧི སངྒྷུཊྛསཱདྷུཀཱརསདྡུཊྛཱནཉྩ.

སཏཔུཉྙལཀྑཎནྟི སཏསཧསྶཀཔྤེ པུཉྙསམྦྷཱརསྶ ཀཏཏྟཱ ཏེསཾ པུཉྙཱནཾ ཝསེན སཏཔུཉྙལཀྑཎཾ ཨནེཀཔུཉྙནིབྦཏྟལཀྑཎཾ. ཨབྷིནནྡིཡཏཱཡ སབྦེཧི ཨངྒེཧི སམུཔེཏཾ སམནྣཱགཏཾ. ཀཏཔུཉྙབྷཱཝཾ བྱཉྫེནྟཱིཏི བྱཉྫནཱནི, ཨངྒཔཙྩངྒཱནི. ཏེསཾ པརིཔུཎྞཏྟཱ པརིཔུཎྞབྱཉྫནཾ. ཏཾ ཡཀྑོ…པེ… པཱུརེསཱིཏི གཱཐཱཔཱུརཎཏྠམེཝ ཧི བྷགཝཱ ཏཐཱརཱུཔཱནི ཨཀཱསི. ཨབྱཱདྷིཏཱཏི ཨརོགཱ. ‘‘ཨབྱཐིཏཱ’’ཏི ཀེཙི པཋནྟི, སཡསནྟཱསརཧིཏཱཏི ཨཏྠོ.

‘‘ཧཏྠཡོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘ཧཏྠཀོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཱལ༹ཝིནགརནྟི ཨཱལ༹ཝིནགརཝཱསིནོ ཝདཏི. བྷཝཏི ཧི ཏཏྲཊྛཏཱཡ ཏཾ-སདྡོ ཡཐཱ ‘‘གཱམོ ཨཱགཏོ, མཉྩཱ ཨུཀྐུཊྛིཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི. ཨེཀཀོལཱཧལེན ཝཏྟམཱནེན.

སམྤིཎྜིཏྭཱཏི སནྣིཔཏིཏྭཱ. ཀཱམཾ སམྦྷཱརོ ཏེན ཀཏོཏི ནཏྠི, ཡུདྡྷཏྠཾ པན བཧུསོ ཨུསྶཱཧསྶ ཀཏཏྟཱ ‘‘ཡུདྡྷམཱདིཾ ཀཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏམེཝ ཨཱལ༹ཝཀསུཏྟཾ ཀཐེསི ཏསྶཱ ཨེཝ དེསནཱཡ སནྣིཔཏིཏཔརིསཱཡ སཔྤཱཡཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཐཱཔརི…པེ… ཨཧོསཱི’’ཏི. ཙཏཱུཧི ཝཏྠཱུཧཱིཏི ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི. པརིསནྟི ཨཏྟནོ པརིསཾ. ‘‘ཨིཏརཉྩཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི.

ཨཱལ༹ཝཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཡཀྑསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

༡༡. སཀྐསཾཡུཏྟཾ

༡. པཋམཝགྒོ

༡. སུཝཱིརསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༧. ཨབྷིཡཾསཱུཏི ཡུདྡྷསཛྫཱབྷིམུཁཱ ཧུཏྭཱ གཙྪིཾསུ. ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ ཨསུརཱནཾ ཨབྷིཡཱནེ ཨཡཾ དཱནི ཝུཙྩམཱནཱ ཨནུཔུབྦཏོ ཀཐཱ. ཏེཏྟིཾས པུརིསེ གཧེཏྭཱཏི ཏེཏྟིཾས པུརིསེ པུཉྙཀིརིཡཱཡ སཧཱཡབྷཱུཏེ གཧེཏྭཱ. ‘‘ཡཱཝཛཱིཝཾ མཱཏཱཔིཏུབྷརོ ཨསྶ’’ནྟིཨཱདིནཱ སམཱདིནྣཱནི སཏྟ ཝཏཔདཱནི པཱུརེཏྭཱ. ཨདྷིགཎྷནྟཾ ཨབྷིབྷཝནྟཾ. པུཏྟཧཏཱཡཱཏི ཧཏཔུཏྟཱཡ. སཱ སུརཱ ན ཧོཏི, ན སུརཾ པིཝིམྷཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཏོ པཊྛཱཡཱཏི ‘‘ན སུརཱ’’ཏི ཝུཏྟཀཱལཏོ པཊྛཱཡ. ‘‘ན སུརནྟི ན དིབྦནྟཱིཏི ཨསུརཱ’’ཏི ཀེཙི. ཧེཊྛིམཏལེ ཨནྟོབྷཱུམིཡཾ ཨཱཡཱམཏོ དསཡོཛནསཧསྶཾ.

ཨུརགཱདིསཧཙརིཏཱནི ཋཱནཱནི ཨུརགཱདཱིནཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུརགཱདཱིསུ པཉྩསུ ཋཱནེསཱུ’’ཏི. པཋམཱལིནྡེཏི པཋམེ པརིབྷཎྜེ. པཉྩཡོཛནསཧསྶཝིཏྠཱརཔུཐུབཧལཱཧི སིནེརུསྶ ཙཏཱུསུཔི པསྶེསུ ཙཏྟཱརོ པརིབྷཎྜཱ. སིནེརུསྶ ཧི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ པསྶེ ཡུགནྡྷརཱདཱིསུ པཉྩསཏཔརིཏྟདཱིཔཔརིཝཱརེ མཧཱདཱིཔེ ཙ ལབྷིཏབྦསྶ མཧཏོ ཨཏྠསྶ ཝསེན མཧཏྠཱ. ཀུཔིཏཱཝིལཙིཏྟཱཏི ཀུཔིཏེན ཀོཔེན ཨཱཀུལཙིཏྟཱ. ཡུདྡྷེསཱིཏི ཡུདྡྷེསིནོ. སེསེསཱུཏི སེསེསུ པརིབྷཎྜེསུ. སེསཱཏི སུཔཎྞཱདཡོ.

ཝམྨིཀམཀྑིཀཱཏི སཔཀྑིཀཨུཔཙིཀཱ. ཨོསཀྐིཏྭཱཏི པིཊྛིབྷཱགེན ནིཝཏྟིཏྭཱ.

པམཱདཾ ཨཱཔཱདེསཱིཏི སཀྐསྶ ཨཱཎཱཡ པམཱདཾ ཨཱཔཛྫི. སཊྛིཡོཛནཾ ཝིཏྠཱརེན. སུཝཎྞམཧཱཝཱིཐིནྟི སུཝཎྞམཡབྷཱུམིཛགཏིཝཱིཐིཾ.

ཨནུཊྛཧནྟོཏི ཨུཊྛཱནཾ ཀཱཡིཀཝཱིརིཡཾ ཨཀརོནྟོ. ཨཝཱཡམནྟོཏི ཝཱཡཱམཾ ཙེཏསིཀཝཱིརིཡཾ ཨཀརོནྟོ. ཀིཉྩི ཀིཙྩནྟི ཀསིཝཱཎིཛྫཱདིབྷེདཾ ཨཉྙཏརཾ ཀིཙྩཾ ཀཏྟབྦཀམྨཾ. ཝརནྟི པཝརཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨུཏྟམ’’ནྟི. ཏཉྩ ཁོ ཀསིཏབྦཊྛཱནཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨོཀཱས’’ནྟི. ཀམྨཾ ཨཀཏྭཱཏི ཀིཉྩིཔི ཛཱིཝིཏཧེཏུབྷཱུཏཾ ཀམྨཾ ཨཀཏྭཱ. ཛཱིཝིཏཊྛཱནཾ ནཱམཱཏི ཏསྶ ཛཱིཝིཏསྶ ཧེཏུ ནཱམ. ནིབྦཱནསྶ མགྒོཏི ནིབྦཱནསྶ ཨདྷིགམུཔཱཡབྷཱུཏོ མགྒོ.

སུཝཱིརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སུསཱིམསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༨. ཨནྟརེཏི ཨབྦྷནྟརེ. ཨེཝཾནཱམཀནྟི ‘‘སུསཱིམོ’’ཏི ཨེཝཾནཱམཀཾ. ཨེཀཾ པུཏྟམེཝ ཨཉྙཏརཾ ཨཏྟནོ པུཏྟམེཝ.

སུསཱིམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. དྷཛགྒསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤༩. སམུཔབྱཱུལ༹ྷོཏི ཨུབྷིནྣཾ སཧ ཨེཝ སམཱགམོ, བྷུསཾ ཝཱ བྱཱུལ༹ྷོཏི ཨཏྠོ. བྷུསཱ པནསྶ བྱཱུལ༹ྷཏཱ དྭིནྣཾ སེནཱནཾ སམཱགནྟྭཱ སམྤིཎྜིཏབྷཱཝེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘སམྤིཎྜིཏོ རཱསིབྷཱུཏོ’’ཏི. པཙྪིམནྟོཏི རཐཔཉྫརསྶ པརནྟོ པཙྪིམནྟོ པཙྪིམཀོཊྛཱསོ. རཐསནྡྷིཏོཏི རཐཔཉྫརསྶ ཀུབྦརེན སདྡྷིཾ སམྦནྡྷནཊྛཱནཏོ. ཏདེཝ པམཱཎནྟི ཏདེཝ ‘‘དིཡཌྜྷཡོཛནསཏཱཡཱམོ’’ཏི ཝུཏྟཔྤམཱཎམེཝ. དིགུཎཾ ཀཏྭཱཏི ‘‘པཙྪིམནྟོ སཏཡོཛནོ’’ཏིཨཱདིནཱ དིགུཎཾ ཀཏྭཱ. ཙནྡམཎྜལསཱུརིཡམཎྜལཀིངྐིཎིཀཛཱལཱདིབྷེདསྶ སེསཱལངྐཱརསྶ. པསྶནྟཱནཾ དེཝཱནཾ. རཱཛཱ ནོཏི ཨམྷཱཀཾ རཱཛཱ དེཝསེཊྛོ. དུཏིཡཾ ཨཱསནཾ ལབྷཏཱིཏི སཀྐེ ནིསིནྣེ ཏསྶ ཨནནྟརཾ དུཏིཡཾ ཨཱསནཾ ལབྷཏི. ཏསྨཱ དེཝསེཊྛཏཱཡ སཀྐོ ཝིཡ གཱརཝཊྛཱནིཡོ, ཡཏོ སཀྐོ ‘‘ཏསྶ དྷཛགྒཾ ཨུལློཀེཡྻཱཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཨསུརེཧི པརཱཛིཏོཏི ཨསུརེཧི པརཱཛཡཾ ཨཱཔཱདིཏོ. རཛདྷཛཾ དིསྭཱཏི པརསེནཱཡ ཨུཔགཙྪནྟིཡཱ ཨུཊྛིཏརཛམཏྟམྤི དིསྭཱ ཋིཏོཔི ཏཾ རཛདྷཛཾ དིསྭཱ བྷཱིརུབྷཱཝེན པལཱཡནདྷམྨོ.

ཡསྶ དྷཛགྒཔརིཏྟསྶ. ཨཱནུབྷཱཝོ ཝཏྟཏི ཨསམྨུཁཱིབྷཱུཏཱཧིཔི དེཝཏཱཧི སིརསཱ སམྤཊིཙྪིཏབྦཏོ. ཙོརབྷཡཱདཱིཧཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན རོགབྷཡཱདཱིནཉྩེཝ ཝཊྚདུཀྑསྶ ཙ སངྒཧོ དཊྛབྦོ ཝིདྷིནཱ བྷཱཝིཏེ པརིཏྟསྶ ཨཏྠེ ཨུཔཙཱརཛ྄ཛྷཱནཱདཱིནམྤི ཨིཛ྄ཛྷནཏོ.

དཱིགྷཝཱཔཱིནཱམཀེ གཱམེ ཙེཏིཡཾ དཱིགྷཝཱཔིཙེཏིཡཾ. མུདྡྷཝེདིཀཱ ནཱམ ཧམྨིཡཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཀཏཝེདིཀཱ. བུདྡྷགཏཾ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ པརིཏྟརཀྑགུཏྟིཾ ཨཱཧ. པརིཏྟསྶ ཨཱནུབྷཱཝེན དྭེ ཨིཊྛཀཱ…པེ… ཨཊྛཾསུ. ཏཐཱ ཧི ཏསྨིཾ ནིསྶེཎིཡཾ ཋིཏེ…པེ… ཨཊྛཾསཱུཏི.

དྷཛགྒསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཝེཔཙིཏྟིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༠. ‘‘མཧཱནུབྷཱཝཏཱཡ ཨསུརཱནཾ ཙིཏྟཝེཔནེན ཝེཔཙིཏྟཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཨིསཱིཧི པན ཨབྷཡཾ ཡཱཙིཏེ ‘‘བྷཡམེཝ དདཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏེཧི ‘‘ཨཀྑཡཾ ཧོཏུ ཏེ བྷཡ’’ནྟི ཨབྷིསཔཝསེན ཝུཏྟཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཝེཔནཙིཏྟཏཱཡ ‘‘ཝེཔཙིཏྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཡཾ ལོཀིཡཱ ‘‘པུལོམོ’’ཏི ཙ ཝདནྟི. ནིཔཱཏཔདཱནིཔི ཀཱནིཙི ཨཏྠཝིསེསཛོཏཀཱནི ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ནིཔཱཏམཏྟ’’ནྟི ཧེཏུཨཏྠཱདཱིནམེཏྠ ཨསམྦྷཝཏོ. ནྟི སཀྐཾ དེཝཱནམིནྡཾ. ཀཎྛེ པཉྩམེཧཱིཏི ཀཎྛབནྡྷནཔཉྩམེཧི, ཝིབྷཏྟིཨལོཔེན ནིདྡེསོ. ཙིཏྟེནེཝཱཏི ‘‘ཨིམཾ བནྡྷཱམི, ཨཡཾ བཛ྄ཛྷཏཱུ’’ཏི ཨུཔྤནྣཙིཏྟེནེཝ. བཛ྄ཛྷཏི བདྡྷོ ཧོཏི, ཨཡཾ དེཝཱནུབྷཱཝོ. མུཙྩཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. དསཧཱིཏི ‘‘ཙོརོསཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིདྷ ཝུཏྟེཧི དསཧི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམེཧཱི’’ཏི. ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཙིརཀཱལཏཾ ཨུཔཱདཱཡ ཁུཾསནཝསེན ཝདཏི ‘‘ཛརསཀྐཱ’’ཏི. ན ཏཾ ཨཀྐོསཾ མནསི ཀརོཏི དཱིགྷརཏྟཾ ཁནྟིསོརཙྩེསུ ནིརུལ༹ྷཨཛ྄ཛྷཱསཡཏྟཱ. མཧཱཔཊིགྒཧཎནྟི མཧནྟཾ ཨུཔསམབྱཉྫནཾ. ཨསྶཱཏི ཝེཔཙིཏྟསྶ.

པཊིསཾཡུཛེཏི པཊིསཏྟུ ཧུཏྭཱ སཾཡུདྡྷཾ ཀརེཡྻ. ཏེནཱཧ ‘‘པཊིཔྥརེཡྻཱ’’ཏི. ཨུཔསམཾ…པེ… མཉྙེ ཨུཔསམེནེཝ པཙྩཏྠིཀསྶ ནཱཡཀབྷཱུཏསྶ ཀོདྷསྶ པཊིསེདྷནཏོ. ཏཱདིསེ ཧི ཀོདྷོ པཊིཀིརིཡཾ ཨལབྷནྟོ ཨནུཔཱདཱནོ ཝིཡ ཛཱཏཝེདོ ཝཱུཔསམྨཏི. ཡདཱ-སདྡོ ཧེཏུཨཏྠོ, ན ཀཱལཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡསྨཱ ཏཾ མཉྙཏཱི’’ཏི. ཏཱཝདེཝ དྭེ གཱཝོ ཡུཛ྄ཛྷནྟེཏི ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ དྭཱིསུ གོཎེསུ ཡུཛ྄ཛྷནྟེསུ.

ཁནྟིཏོ ཨུཏྟརིཏརོ ཨཉྙོ ཨཏྠོ ན ཝིཛྫཏི ཨནནྟརེཝ ཨསྶ ཝིརོདྷཾ ཨནཏྠཾ པཊིབཱཧིཏྭཱ དིཊྛདྷམྨིཀསྶ ཙེཝ སམྤརཱཡིཀསྶ ཙ སཾཝིདྷཱནཏོ. ཏཾ ཁནྟིཾ པརམཾ ཨཱཧུ སེཊྛབལཾ ཝིརོདྷཔཙྩཡཾ ཨབྷིབྷུཡྻ པཝཏྟནཏོ. བཱལཡོགཏོ བཱལོ, ཏསྶ བལཾ བཱལབལཾ, ཨཉྙཱཎནྟི ཨཱཧ ‘‘བཱལབལཾ ནཱམ ཨཉྙཱཎབལ’’ནྟི. ཏཾ ཡསྶ བལནྟི ཏཾ ཨཉྙཱཎབལཾ ཡསྶ པུགྒལསྶ བལཾ, ཨབལམེཝ ཏཾ པཉྙཱབལེན ཝིདྡྷཾསེཏབྦཏོ. པཊིཝཏྟཱ ན ཝིཛྫཏཱིཏི དྷམྨཊྛཾ པཊིཔྥརིཏྭཱ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཝཏྟཱ ནཏྠི. པཊིཝཙནམཏྟཾ པན ཀོཙི ཝདེཡྻཱཔི, ཏཾ ཨཀཱརཎནྟི དསྶེནྟོ ‘‘པཊིཔྥརིཏྭཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. བཱལབལནྟི ‘‘པཊིཔྥརིཏྭཱ’’ཏི ཝཙནསྶ ཀཱརཎཝཙནཾ. ཏསྶེཝ པུགྒལསྶ པཊིཀུཛ྄ཛྷནཀསྶ. ནཱནཏྟཱཝིཏཀྐནཏོ ཨུབྷིནྣཾ ཨཏྠཾ. ཏིཀིཙྪནྟནྟི ཨནཏྠཔཊིབཱཧནམུཁེན པཎྜིཏཀིཙྩཀརཎེན པཊིསེདྷེནྟཾ. ‘‘བཱལོ ཨཡ’’ནྟི ཨེཝཾ པཉྙཔེཏུཾ ཧེཏུཕལཱནཾ ཨནཝབོདྷཏོ ཙཏུསཙྩདྷམྨེ ཨཚེཀཱཏི.

ཝེཔཙིཏྟིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. སུབྷཱསིཏཛཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༡. ‘‘ཚེཀཏཱཡཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ ཝཏྟུཾ ཚེཀབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཝཾ ཀིརསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. གཱཧནྟི ལདྡྷིཾ. མོཙེཏྭཱཏི ཡསྶ པུན ‘‘ཙོརོ’’ཏི ཨུཏྟརི ཝཏྟུཾ ན སཀྐོཏི, ཨེཝཾ ཝིམོཙེཏྭཱཏི པཋམཾ ཝཏྟུཾ ན སཀྐཱ. གརཱུཏི བྷཱརིཡཾ, དུཀྐརནྟི ཨཏྠོ. པཙྪཱཏི ‘‘པརསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟོ སོ ཀིཉྩི པཋམཾ ཝདནྟོ ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པཝེདེཏི ནཱམ, ཏཾ ཡཐཱསཏྟི ཝིདིཏམནོ ཏསྶ ཨུཏྟརི ཝཏྟུཾ སཀྐོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘པརསྶ ཝཙནཾ ཨནུགནྟྭཱ པན པཙྪཱ སུཁཾ ཝཏྟུ’’ནྟི. ཨཔི ཙ ཨསུརིནྡེན ‘‘ཧོཏུ, དེཝཱནམིནྡ, སུབྷཱསིཏེན ཛཡོ’’ཏི པཋམཾ ཝུཏྟཾ, ཝིསེསོ ཙ པུབྦཾ ཨུཔནེནྟཾ ཨནུཝཏྟཏི. ཝཙསི ཀུསལོ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ཏཾ ཝིསེསཾ ཏེནེཝ པུབྦཾ ཨུཔནཡཱཔེནྟོ ཨུཔལཱཔནཝསེན ‘‘ཏུམྷེ ཁྭེཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པུབྦདེཝཱཏི སཀྐཔམུཁཱཡ དེཝཔརིསཱཡ ལོཀེ པུབྦེཝ ཨུཔྤནྣཏྟཱ ‘‘པུབྦདེཝཱ’’ཏི པསཾསཝཙནཾ. ཝེཔཙིཏྟིཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏུམྷེ’’ཏི ‘‘པུབྦདེཝཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཏུམྷཱཀཾ ཏཱཝ པཝེཎིཨཱགཏཾ བྷཎཐཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. གཱརཝཊྛཱནིཡཏྟཱ ཝེཔཙིཏྟིནོ བཧུཝཙནཔཡོགོ. དཎྜེན ཨཝཙཱརོ ཨཝཙརཎཾ དཎྜཱཝཙརོ, ནཏྠི ཨེཏྠ ཝུཏྟོ དཎྜཱཝཙརོཏི ཨདཎྜཱཝཙརཱ, སཀྐེན ཝུཏྟཱ གཱཐཱཡོ.

སུབྷཱསིཏཛཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཀུལཱཝཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༢. རཐསདྡོཏི རཐཱལངྐཱརབྷཱུཏཱནཾ ཀིངྐིཎིཀཛཱལཱདཱིནཾ སདྡོ. ཏཐཱ དྷཛསདྡོ. ཨཱཛཱནཱིཡསདྡོཏི ཨཱཛཱནཱིཡཱནཾ ཧསིཏསདྡོ ཙ. ཀརུཎཱསམཱཝཛྫིཏཧདཡོཏི པཱཎཱནཾ ཨནུཔརོདྷེན པཎཱམིཏཙིཏྟོ. ཨཱིསཱམུཁེནཱཏི རཐཀཔྤརམུཁེན. པུཉྙཔཙྩཡནིབྦཏྟོཏི ཨུལཱ༹རཾ སུཝིཔུལཾ པུཉྙཾ པཙྩཡཾ ཀཏྭཱ ནིབྦཏྟོ. ན སཛྫཏི ཀཏྠཙི ཨཔྤཊིགྷཊྚནེན གཙྪནྟོ. སིམྦལིཝནེནཱཏི སིམྦལིཝནམཛ྄ཛྷེན. ཝིབྷགྒཾ ནིམྨཐིཏནྟི ཨིཏོ ཙིཏོ ཝིབྷགྒཉྩེཝ ནིརཝསེསཏོ མཐིཏཉྩ ཧོཏི.

ཀུལཱཝཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ནདུབྦྷིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༣. སུཔཙྩཏྠིཀོཏི སུཊྛུ ཨཏིཝིཡ པཙྩཏྠིཀོ པཊིསཏྟུ. གཧིཏོསཱིཏི དེཝཔཱསེན བནྡྷིཏྭཱ གཧིཏོ ཨསི. བདྡྷོཝ ཨཧོསི སཀྐསྶ པུཉྙཱནུབྷཱཝེན. ཙེཏིཡརཱཛཱ ཀིར ཨིམསྨིཾ ཀཔྤེ ཏཏོ པུབྦེ ཀེནཙི ཨཝུཏྟཔུབྦཾ ཁརམུསཱཝཱདཾ ཨབྷཱསི, ཏཱཝདེཝ ཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ མཧཱཔཐཝིཡཱ ཝིཝརེ དིནེ ནིཔཏིཏྭཱ ཨཝཱིཙིཨགྒིཛཱལཱནམིནྡནམཧོསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙེཏིཡརཉྙོ པཱཔཾ སནྡྷཱཡཱ’’ཏི. མཧཱཔཱཔཱནཱིཏི མཧནྟཱནི གརུཏརཱནི པཱཔཱནི. ཏཐཱ ཧི ཝེཔཙིཏྟིནོ སཔཐཀརཎེ ནིདསྶནབྷཱཝེན ཨེཏཱནི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཱགཏཱནཱིཏི.

ནདུབྦྷིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཝེརོཙནཨསུརིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༤. དྭཱརཔཱལརཱུཔཀཱནི ཝིཡཱཏི དྭཱརཔཱལཱཀཱརེན ཀཏཔཊིམཱཡོ ཝིཡ. ཝཱཡམེཐེཝ, ན ཨནྟརཱ སཾཀོཙཾ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ནིཔྥནྣསོབྷནེསཱུཏི ནིཔྥནྣབྷཱཝེན སུནྡརེསུ. སབྦེ ཧི ཨནིཔྥནྣཱ ཨཏྠཱ ན སོབྷནྟི. ཀིཙྩཛཱཏཱཏི ཝིཔྤཀཏབྷཱཝེན སཉྫཱཏཀིཙྩཱ. ཨཀིཙྩཛཱཏོཏི ཨསཉྫཱཏཀིཙྩོ ཀིཙྩརཧིཏོ ནཱམ ནཏྠི གམནཊྛིཏསཡནནིསཛྫཱདིཝསེན ཨུཔྤཛྫནཀདུཀྑཝིནོདནབྷཱཝཏོ. སཾཡོགཔརམཱཏྭེཝ སམྦྷོགཱཏི ཨིམེསཾ སཏྟཱནཾ སཾབྷུཉྫིཏབྦཝཏྠཱུནི ནཱམ པཀཏིཡཱ ཝིརོདྷསཱིལཱནིཔི ཨསཾཡོགེན ཝཱ ཨསུནྡརཱནིཔི, ཏཱནི ཨབྷིསངྑརཎཔཙནསཾཡོཛནཔརམཱནི ཝེདིཏབྦཱནི ཏཐཱ སཏི སམྦྷོགཱརཧབྷཱཝཱུཔགམནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཱརིཝཱསིཀཨོདནཱདཱིནཱི’’ཏིཨཱདི. ཨུཎྷཱཔེཏྭཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦཡུཏྟེ པརིབྷཛྫིཏྭཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཝེརོཙནཨསུརིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཨརཉྙཱཡཏནཨིསིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༥. ཛཱམཱཏིཀཱ ཝུཙྩཏི དྷཱིཏུཔཏི, སསུརོ བྷརིཡཱཡ པིཏཱ, ཏསྨཱ ཨིམེ ཨནྟརཝཏྟིནོ དྭེ ཛནཱ སཀྐཝེཔཙིཏྟིནོ སུཛཱཡ ཝསེན ཛཱམཱཏིཀསསུརཱ. ‘‘ཙིརདིཀྑིཏཱན’’ནྟི དིཀྑིཏྭཱ པབྦཛིཏྭཱ ཙིརཀཱལཱནཾ ཝཏསམཱདཱནཝསེན ཨིཏོ བཱཧིརཀཱནཾ པབྦཛིཏཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཙིརསམཱདིནྣཝཏཱན’’ནྟི. ཨིཏོ པཊིཀྐམཱཏི ཨིཏོ ཡཐཱཋིཏཊྛཱནཏོ ཨཔེཧི ཨཔཀྐམ. ན པཊིཀྐཱུལསཉྙིནོ གུཎེ གཱརཝཡོགཏོ. དེཝཱ ཧི ཡེབྷུཡྻེན ‘‘མཡཾ པུབྦེ གུཎཝནྟེ པཡིརུཔཱསིཏྭཱ ཏེསཾ ཨོཝཱདེ ཋཏྭཱ པུཉྙཱནི ཨུཔཙིནིཏྭཱ ཨིདྷཱུཔཔནྣཱ’’ཏི གུཎཝནྟེསུ ཨཱདརབྷཱཝཾ ཨུཔཊྛཔེནྟི.

ཨརཉྙཱཡཏནཨིསིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. སམུདྡཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༦. ཙཀྐཝཱལ༹མཧཱསམུདྡཔིཊྛིཡནྟི ཙཀྐཝཱལ༹པབྦཏཔཱདསམནྟཱ མཧཱསམུདྡཏཱིརཔིཊྛིཡཾ. ཡཐེཝ སིནེརུསམཱིཔེ མཧཱསམུདྡོ ཨནུཔུབྦནིནྣོ ཨནུཔུབྦཔོཎོ ཨནུཔུབྦཔབྦྷཱརོ, ཨེཝཾ ཡེབྷུཡྻེན ཙཀྐཝཱལ༹པཱདསམཱིཔེཔི. ཏེནཱཧ ‘‘རཛཏཔཊྚཝཎྞེ ཝཱལུཀཔུལིནེ’’ཏི. ཝུཏྟཔྤཀཱརཱསཱུཏི ཨནནྟརསུཏྟེ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱསུ. ཨསྶམཔདེནཱཏི ཨསྶམཔདཝེམཛ྄ཛྷེན. ཨེཝཾ ཙིནྟཡིཾསཱུཏི ‘‘ཡཾ ནཱུན མཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡཐཱ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཾ, ཨེཝཾ མནྟཡིཾསུ.

ཨིཙྪིཏཀརོཏི ཡདིཙྪིཏཀརཎཾ. དུཊྛཱནནྟི དུརཱསཡཱནཾ. ཏེ པན དུཊྛཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཝིརུདྡྷཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དུཊྛཱནཾ ཝིརུདྡྷཱན’’ནྟི. པཝུཏྟནྟི བཱིཛཾ སནྡྷཱཡ ཝཔིཏཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཁེཏྟེ པཏིཊྛཱཔིཏ’’ནྟི.

སཱཡམཱསབྷཏྟནྟི སཱཡཾ ཨསིཏབྦབྷོཛནཾ. ཡཐཱཝཱརཾ བྷཀྑིཏམེཏཾ དེཝཱནཾ ཝིཡ སུཁུམཾ གུརུཝཱསཉྩ ན ཧོཏཱིཏི ‘‘བྷཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. གེལཉྙཛཱཏནྟི སཉྫཱཏགེལཉྙཾ. ཝེཔཏཱིཏི ཀམྤཏི པཝེདྷཏི.

སམུདྡཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡཝགྒོ

༡. ཝཏཔདསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༧. སམཱདཱཏབྦཏོ ཝཏཱནི, ཨཉྙམཉྙཾ ཨསངྐརསབྷཱཝེན པབྦཛིཏབྦཏོ པདཱནི, ཏཏོ ཨེཝ ཨསཾཀིཎྞབྷཱགཱཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཝཏཀོཊྛཱསཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སམཏྟཱནཱིཏི པུཉྙཝིསེསཏཱཡ པུཛྫབྷཝཕལནིབྦཏྟནེན ཀིཏྟིསཉྙཱནེན ཙ སམཾ ཨཏྟཱནི སམཏྟཱནི. པརིཔུཎྞཱནཱིཏི ཨཁཎྜཱདིབྷཱཝེན སབྦསོ པུཎྞཱནི. སམཱདིནྣཱནཱིཏི ཏཏྠ སཀྐཙྩཀཱརིཏཱཡ སམྨཱ ཨཱདིནྣཱནི. མཱཏུལཱནཱིཏི པིཏུབྷགིནཱི, ན ཡཱ ཀཱཙི མཱཏུལསྶ བྷརིཡཱ ཀུལཛེཊྛཀཱནཾ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ, བྷརིཡཱཔི ཝཱ མཱཏུལསམྦནྡྷཏོ གཧེཏབྦཱ, ཏཐཱ སཏི མཧཱཔིཏུབྷརིཡཱདཱིནམྤི སངྒཧོ དཊྛབྦོ.

ཨཱདི-སདྡེན ཛེཊྛབྷགིནཱིནཾ སངྒཧོ. ཨཔཙིཏིཀཱརཀོཏི ཏེསཾ པཙྩུཊྛཱནཀརོ. ཡོ ཀོཙི དདནྟོཔི སཱཔེཀྑོ དེཏི, སོ མུཏྟཙཱགོ ན ཧོཏི, ཨཡཾ པན ན ཨེཝནྟི ‘‘མུཏྟཙཱགོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝིསྶཊྛཙཱགོཏི ནིརཔེཀྑཔརིཙྩཱགོཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ པཱཎཱཏིཔཱཏབཧུལོ ‘‘ལོཧིཏཔཱཎཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ དཱནབཧུལོ ‘‘པཡཏཔཱཎཱི’’ཏི ཝུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘དེཡྻདྷམྨདཱནཏྠཱཡ སདཱ དྷོཏཧཏྠོ’’ཏི. ཝོསྶགྒརཏོཏི དེཡྻདྷམྨསྶ པརིཙྩཛནེ ཨབྷིརཏོ. པརེཧི ཡཱཙིཏབྦཱརཧོཏི པརེཧི ཡཱཙིཏུཾ ཡུཏྟོ ཨིཙྪིཏསྶ ཨཏྠསྶ ཏཱཝདེཝ ཝིསྶཛྫནཏོ. དཱནེནེཝ ཡུཏྟོཏི སབྦཀཱལཾ དཱནེནེཝ ཡུཏྟོ ཨབྷིཎྷཾ པཝཏྟམཧཱདཱནཏྟཱ. དཱནེ ཙ སཾཝིབྷཱགེ ཙཱཏི པརསྶ སམྤུཎྞཾ ཀཏྭཱ པརིཙྩཛནསངྑཱཏེ དཱནེ ཙ ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦཏོ སཾཝིབྷཛནསངྑཱཏེ སཾཝིབྷཱགེ ཙ རཏོ ཨབྷིརཏོ.

ཝཏཔདསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སཀྐནཱམསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༨. མནུསྶབྷཱུཏོཏི མནུསྶེསུ བྷཱུཏོ, མནུསྶཏྟཾ ཝཱ པཏྟོ. ཨཱཝསཐནྟི ནིཝཱསཊྛཱནཾ ཀཱརེཏྭཱ ཨདཱསི, ཏསྨཱ ཝཱསཾ ཨདཱསཱིཏི ཝཱསཝོ. ཨཏྠ-སདྡོ ཨིདྷ ཀཱརཎཔརིཡཱཡོཏི ཨཱཧ ‘‘སཧསྶམྤི ཀཱརཎཱན’’ནྟི. སྭཱཡམཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝིབྷཱཝིཏོཝ. ཝིནིཙྪིནཏི, ཏསྨཱ སཧསྶཾ པཉྙཱཨཀྑཱིནི ཨེཏསྶཱཏི སཧསྶཀྑོ. མགྷཾ ཝུཙྩཏི དྷནཾ, ཏཾ པན སདྡྷཱསངྑཱཏཾ མགྷཾ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི མགྷཝཱ. པུརེ དཱནཾ དདཱཏཱིཏི པུརིནྡདོ ཨནུནཱསིཀལོཔཾ ཨཀཏྭཱ. པུཉྙཱནི ཀཱཏུཾ སཀྐོཏཱིཏི སཀྐོ.

སཀྐནཱམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. མཧཱལིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥༩. སོཏི སཀྐོ དེཝརཱཛཱ. བཧུཝཙནེ ཝཏྟབྦེ ཨེཀཝཙནཾ ཝུཏྟཾ. ཝུཙྩཏཱིཏི ཝཙནཾ, ཨཏྠོ. ཏསྨཱ བཧུཝཙནེཏི བཧུམྷི ཨཏྠེཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ པཊིཔཛྫནྟོ ཨནུཀྐམེན ཏེ དྷམྨེ སམཱདིཡིཏྭཱ སཀྐོ སཀྐཏྟཾ ཨཛ྄ཛྷགཱ, ཏཾ པཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཀྐོ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨནནྟརེཏི སཀྐབྷཱཝསྶ ཨཏཱིཏཱནནྟརེ ཨཏྟབྷཱཝེ. ཏཾ སབྦནྟི སཀྐསྶ མགྷམཱཎཝཀཱལེ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ, ཏཱཡ སཀྐབྷཱཝཱུཔགམནཉྩཱཏི ཏཾ སབྦཾ. ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

མཧཱལིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. དལིདྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༠. མནུསྶདལིདྡོཏི མནུསྶེསུ དུགྒཏོ. མནུསྶཀཱརུཉྙཏནྟི མནུསྶེསུ པརམནིཧཱིནཏཾ. མནུསྶཀཔཎོཏི མནུསྶེསུ ཝཱ པརམནིཧཱིནོ. ཏསྨིཾ ཋཱནེཏི ཏསྶ དེཝཔུཏྟསྶ ཏསྨིཾ ཨུཔྤཛྫནཊྛཱནེ. ལཱམཀཏོ ཙིནྟེནྟཱིཏི ཏསྶ པུརིམཝཏྠུཾ ནིསྶཱཡ ཧཱིནཏོ ཙིནྟེནྟི. ཀཐེནྟཱིཏི ཏམེཝ པརེསཾ ཀཐེནྟི. ཝིཏྠཱརེནྟཱིཏི ཝུཏྟམཏྠཾ ཝིཏྠཱརིཀཾ ཀརོནྟི. སབྦདཱ པརིཙྪིཛྫ པརིཝཱརསམྤནྣོ ཧུཏྭཱ ཨཌྜྷཊྛརཏནེ ཧཏྠིཀྑནྡྷེ མཧཙྩརཱཛཱནུབྷཱཝེན ནིསིནྣཏྟཱ ཛནཀཱཡེན སམུལློཀིཡམཱནོ. ཨཝལམྦནྟཱིཏི ཨོལམྦནྟི. ཝནྡནམཏྟཾ ཝཱ ནཱཧོསི, ཨཉྙདཏྠུ པཙྩེཀབུདྡྷཏོ ཨཏྟནོ སམཱནཱདརཀིརིཡཾ པཙྩཱསཱིསཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སོ’’ཏིཨཱདི. ཀྭཱཡནྟི ཀོ ཨཡནྟི བྱཱཔནྣཝསེན ཝདཏི. ཀཱལ༹རཏྟེཧི སུཏྟེཧི སིབྦིཏཏྟཱ ཝཎྞཝིཀཱརཾ དིསྭཱ ‘‘ཀུཊྛིཙཱིཝརཱནི པཱརུཏོ’’ཏི ཨཱཧ. མཧཱནིརཡེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ མཧཱདུཀྑཾ པཙྩནུབྷོཏི. ཏདནུརཱུཔཔཱཔཀམྨསྶ ཝིཔཱཀཱཝསེསེན ལདྡྷོཀཱསེན རཱཛགཧེ…པེ… པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི. ཀཱམཉྩ ཨེཏྠ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཾ ཀུསལཀམྨེནེཝ, ཏསྶ པན ཨཀུསལཀམྨསྶ ཝིཔཱཀིནོ བལཝབྷཱཝཏོ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝིཔཱཀཱཝསེསེནཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘གཧིཏཀཱལཏོ…པེ… ནིཀྑནྟོ’’ཏི. བྷིཀྑཱཡ ཙརིཏུཾ སམཏྠཀཱལཏོ པཊྛཱཡ རོགསྶ བལཝཏཱཡ མཾསཱནི…པེ… པཏནྟི. ཉཱཎཾ པེསེཏྭཱཏི ཝིཔསྶནཱཔཊིཔཱཊིཡཱ བྷཱཝནཱཉཱཎཾ ནིབྦཱནཾ པཊིཔེསེཏྭཱ པཝཏྟེཏྭཱ. ཨིནྡྲིཡཱནཾ པརིཔཀྐཏྟཱ སཏྠུ དེསནཱཝིལཱསེན སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛིཏོ. ཙུམྦཊནྟི པཱདཙུམྦཊཾ. ཀུཊྛིནོ ཧི སཀལཔཱདཏལཾ མཱ རུཛཱིཏི ཙུམྦཊཾ ཀཏྭཱ ཏཾ པཱདཏལེ བནྡྷིཏྭཱ གཙྪནྟི, མཏྟིཀཔཱཏིཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཝིཡ ཏཐཱ ནིཧཱིནམནུསྶཏྟབྷཱཝཏོ ཙཝིཏྭཱ སུཝཎྞཔཱཏིཾ པཊིལབྷནྟོ ཝིཡ དེཝཏྟབྷཱཝཾ གཎྷནྟོ ཙུཏིཙིཏྟཏོ དུཏིཡཙིཏྟཝཱརེ ཨཱདཱནཙིཏྟཀྑཎེ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟོ.

མགྒེནཱགཏཱཏི མགྒཱདྷིགམནེན ཨཱགཏཱ ཨུཔྤནྣཱ. ཨརིཡཀནྟསཱིལནྟི ཨརིཡཱནཾ ཀནྟཾ མནཱཔཾ མནོརམཾ སཱིལདྷམྨཾ. ཨརིཡཱནཾ ཨདྷིཙིཏྟཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ ཝིཡ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱཔི སབྦཱ ཨཏིཝིཡ ཀནྟཱ ཨེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཨིམསྨིཾ པནཏྠེཏི ཨིམསྨིཾ སོཏཱཔནྣསྶ བྷཝསངྑཱཏེ ཨཏྠེ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝུཙྩམཱནེ. པཉྩསཱིལམྤི ཡསྨཱ དིཊྛི ཝིཡ བྷཝནྟརེཔི ཨཔྤཧཱིནཾ.

དལིདྡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. རཱམཎེཡྻཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༡. ཨཱརམནྟི ཨེཏྠ སཏྟཱཏི ཨཱརཱམཱ, མནོརམཱ ཨུཔཝནཱདཡོ. ཏེ ཨེཝ ཙེཏེནྟི ཨེཏྠ སདྡྷཱཡ ཨཏྟནོ པཱིཏིསོམནསྶཾ སནྡྷཧནྟཱིཏི ཙེཏིཡཱཏི ཙ ཝུཙྩནྟི. མནུསྶརམཎཱིཡབྷཱཝསྶཱཏི མནུསྶཱནཾ ཨཱརམཎཱིཡབྷཱཝསྶ. ཏསྶ པན སཱིལཱདིགུཎཝསེན ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམེཡྻཱནུབྷཱཝཏཱཔི ཧོཏཱིཏི བྷགཝཱ ‘‘ནཱགྒྷནྟི སོལ༹སི’’ནྟི ཨཝོཙ. ཨཙེཏནཱཡ བྷཱུམིཡཱ རམཎཱིཡཏཱ ནཱམ གུཎཝིསིཊྛཱནཾ ཨརིཡཱནཾ སེཝནཝསེན ཝེདིཏབྦཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིདཱནི…པེ… གཱམེ ཝཱཏིཨཱདིམཱཧཱ’’ཏི.

རཱམཎེཡྻཀསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཡཛམཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༢. ཡཛནྟཱནནྟི དཀྑིཎེཡྻཾ ཨུདྡིསྶ དེནྟཱནཾ. ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ སུཏྟནིཀྑེཔོཏི དསྶེཏྭཱ ཨཏྠཝཎྞནཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཏདཱ ཀིརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨགྒནྟི སེཊྛཾ. ཏེཧི ཏེཧི ཝཱ ཡཐཱལདྡྷསཔྤིཨཱདཡོ མཱ ནསྶནྟུ, ཨགྒབྷཱཝེན གཧིཏཱནི སཔྤིཨཱདཱིནི ཀེཝལཾ ཨགྒིམྷི ཛྷཱཔནེན, དེཝཱ མནུསྶཱ མིཙྪཱགཱཧེན མཱ ནསྶནྟུ. ཏཀྐེནཱཏི ཏཀྐམཏྟེན. ‘‘ཀཐེམཱ’’ཏི ཨམྷེ མཉྙཐ, ཨིདཱནི པསྶཐ, པཙྩཀྑཏོ ཨཡཾ ཝོ…པེ… ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨཱཧཾསཱུཏི ཡོཛནཱ.

ཨུཔདྷིཝིཔཱཀནྟི ཨུཔདྷཱིསུ ཝཱ ཝིཔཙྩཏི, ཨུཔདྷཡོ ཝཱ ཝིཔཱཀཱ ཨེཏསྶཱཏི ཨུཔདྷིཝིཔཱཀཾ. ཝིཔྥཱརཝནྟཾ ཧོཏི ཝིཔུལཔཀྑཏཱཡ. བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཨདཾསུ ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷེན མཧཱབྲཧྨུནཱ ཙ ཨེཝཾ ཨོཝཱདོ དིནྣོ’’ཏི.

ཡཛམཱནསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. བུདྡྷཝནྡནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༣. ཨུཊྛཧཱཏི ཨུཊྛཱནཾ ཀཱཡིཀཝཱིརིཡཾ ཀརོཧི. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཙར, ལོཀེ’’ཏི. ཙེཏསིཀཝཱིརིཡཾ པན བྷགཝཏཱ མཏྠཀཾ པཱཔིཏམེཝ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཛིཏསངྒཱམཱ’’ཏི. དྭཱདསཡོཛནིཀསྶ ཨུཙྩབྷཱཝེན. ཝིཏྠཱརཏོ པན ཨཱཡཱམཏོ ཙ ཨནེཀཡོཛནསཏསཧསྶཔརིམཱཎཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཨཏིབྱཱཔེཏྭཱ ཋིཏསྶ. པནྣབྷཱརཱཏི པཱཏིཏབྷཱར. ནིཀྑེཔིཏབྦཏོ བྷཱརཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨོརོཔིཏཁནྡྷཱ’’ཏིཨཱདི. ཏེ ཧི ཏཾསམངྒིནོ པུགྒལསྶ སམྤཱཏནཊྛེན བྷཱརཱ ནཱམ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘བྷཱརཱ ཧཝེ པཉྩཀྑནྡྷཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༢༢). ཏདེཀདེསཱ ཙ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱ. པནྣརསཱཡ པུཎྞམཱཡ རཏྟིནྟི ཡཐཱ པནྣརསཔུཎྞམཱཡ རཏྟིཡཾ པརིཔུཎྞཀཱལེ ཨུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟོ ཙནྡོ སོབྷཏི, ཨེཝཾ ཏཝ ཙིཏྟཾ སབྦསོ ཨུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟཾ སོབྷཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

བུདྡྷཝནྡནཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. གཧཊྛཝནྡནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༤. པུཐུདྡིསཱཏི བཧུདིསཱ. ཀཱ པན ཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཏསྶོ དིསཱ ཙཏསྶོ ཨནུདིསཱ ཙཱ’’ཏི. ཨནུདིསཱགཧཎེན ཙེཏྠ ཨུདྡྷཾ ཨདྷོཔི གཡ྄ཧཏཱིཏི ཙ དསྶེཏི. བྷཱུམིཝཱསིནོཏི བྷཱུམིཔཊིབདྡྷཝུཏྟིནོ. ཨེཏེན རུཀྑཔབྦཏནིཝཱསིནོཔི གཧིཏཱ ཧོནྟི. ཙིརརཏྟསམཱཧིཏཙིཏྟེཏི ཨུཔཙཱརཔྤནཱཛྷཱནཱནི ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཨཔརིཧཱིནཛ྄ཛྷཱནཏཱཡ ཙིརཀཱལཾ སམཱཧིཏཙིཏྟེ. ཨཱཔཱཎཀོཊིཀནྟི ཛཱིཝིཏཔརིཡནྟཾ ཡཱཝཛཱིཝཾ. ཨེཝམཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཨཝསེསཔུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནི སངྒཎྷཱཏི. ནིཙྩསཱིལཝསེན པཉྩཧི, ནིཡམསཱིལཝསེན དསཧི. པི-སདྡེན ཏཏོ ཀཏིཔཡེཧི ཨུཔོསཐསཱིལཝསེན ཨཊྛཧིཔཱིཏི དསྶེཏི. དྷམྨིཀེཧཱིཏི དྷམྨཏོ ཨནཔེཏེཧི. པམུཁོཏི པམོཀྑོ.

གཧཊྛཝནྡནཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. སཏྠཱརཝནྡནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༥. བྲཧྨཛཱཎུཀོཏི དཀྑིཎཛཱཎུམཎྜལཾ པཐཝིཡཾ ཋཔེཏྭཱ ཝནྡམཱནོ བྲཧྨཛཱཎུཀོ ནཱམ ཏཐཱབྷཱུཏོ ཧུཏྭཱ. ཡཛིཏབྦཏོ ཡཀྑོ, པཱུཛནཱིཡོ. ཨེཝཾ པཱུཛཱཝིསེསཡོགཏོ སཀྐོཏི ཨཱཧ ‘‘སོ ཡཀྑོཏི སོ སཀྐོ’’ཏི. སཀྐསྶ ནམཀྐཱརབྷཱཛནབྷཱུཏཉྷི པུཙྪནྟོ མཱཏལི ‘‘ཀོ ནཱམ སོ ཡཀྑོ’’ཏི ཨཱཧ. གུཎནེམིཏྟཀེཧཱིཏི གུཎཧེཏུཀེཧི ཨནནྟཱནི ཧི བུདྡྷཱནཾ ནཱམཱནི, ཏཱནི ཙ ཁོ སབྦཱནིཔི གུཎནེམིཏྟཀཱནེཝ. ཨནནྟགུཎཏྟཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨསངྑྱེཡྻཱནི ནཱམཱནི, སགུཎེན མཧེསིནོ;

གུཎེན ནཱམམུདྡྷེཡྻཾ, ཨཔི ནཱམསཧསྶཏོ’’ཏི. –

ཏསྨཱ ཨནོམནཱམནྟི པརིཔུཎྞགུཎནཱམནྟི ཨཏྠོ. སམཏིཀྐམེནཱཏི སམྨཱ སམུཙྪིནྡནཝསེན ཨཏིཀྐམནེན. ཀིལེསཱརཱིནཾ ཨཔེཏཙཡོཏི ཨཔཙཡོ, སོ ཨཱརམིཏབྦཊྛེན ཨཱརཱམོ ཨེཏེསནྟི ཨཔཙཡཱརཱམཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝཊྚཝིདྡྷཾསནེ རཏཱ’’ཏི.

སཏྠཱརཝནྡནཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. སངྒྷཝནྡནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༦. པཱུཏིམྷི དེཧེ མཱཏུ སརཱིརེ སཡནཏོ, ཨཏྟནོ ཨེཝ ཝཱ པཱུཏིདེཧཾ སརཱིརཾ ཏསྨིཾ ཋིཏཏཱཡ ཨཝཏྠརིཏྭཱ སཡནཏོ པཱུཏིདེཧསཡཱཏི ཡོཛནཱ. ཀུཎཔམྷེཏེཏི ཨེཏེ མནུསྶཱ ཨསུཙིདུགྒནྡྷཛེགུཙྪཔཊིཀྐཱུལེ མཱཏུཀུཙྪིསངྑཱཏེ ཀུཎཔསྨིཾ དས མཱསེ ནིམུགྒཱ. ཏེསཾ ཀིནྣཱམ ཏྭཾ པིཧཡསཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨེཏེསཾ ཨེཏཾ ཝིཧཡཱམཱིཏི ཨེཏེསཾ ཨིསཱིནཾ ཨེཏཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ ཝིཧཡཱམི. ཨིདཱནི ཏཾ པཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ན ཏེ སཾ ཀོཊྛེ ཨོཔེནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. དྷཉྙཾ ཀོཊྛེ ན པཀྑིཔནྟི པཀྑིཔིཏབྦསྶ ཙ ཨབྷཱཝཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ན ཧི ཨེཏེསཾ དྷཉྙ’’ནྟི. པརེསཾ ནིཊྛིཏནྟི པརེསཾ གཧིཏཾ སནྟཀཾ ཏེསཾ པཱཀཱཡ ནིཊྛིཏཾ. བྷིཀྑཱཙཱརཝཏྟེནཱཏི པིཎྜཱཙརིཡཱཡ. ཨེསམཱནཱ པརིཡེསནྟཱ. ཨེཝཾ པརིཡིཊྛེན. ཡཱཔེནྟི, ན ཨེསནྟི ཨནེསནཾ. སུསམཱདིནྣསུནྡརཝཏཱཏི སུཊྛུ སམཱདིནྣསོབྷནཝཏཱ.

ཨེཝཾ སུབྷཱསིཏབྷཱསིནོཏི གནྠདྷུརཝིཔསྶནཱདྷུརཱནཾ ཝསེན གུཎཔརིམཱཎསུབྷཱསིཏསྶེཝ བྷཱསནསཱིལཱ. ཨརིཡེན ཏུཎྷཱིབྷཱུཏེན ཏུཎྷཱིབྷཱུཏཱ. ཏཏོ ཨེཝ མནསྶ སཱཏིསཡཾ སམཉྩརཱ. གཧིཏདཎྜེསུ པརཱམཱསཱདིཔཡུཏྟེསུ དཎྜཱདཱནཱདིཧེཏུ ཨུཔྤཛྫནཀཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཱབྷཱཝཏོ ནིབྦུཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིསྶཊྛདཎྜཱ’’ཏི. སཱདཱནེསཱུཏི སབྷཝཱདཱནེསུ. ཨནཱདཱནཱཏི ཏབྦིརཧིཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘བྷཝཡོནཱི’’ཏིཨཱདི.

སངྒྷཝནྡནཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

དུཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཏིཡཝགྒོ

༡. ཚེཏྭཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༧. ཝུཏྟཏྠམེཝ ཧེཊྛཱ དེཝཔུཏྟསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡཾ.

ཚེཏྭཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. དུབྦཎྞིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༨. དུབྦཎྞོ དུདྡསིཀོ ཝིརཱུཔཝཎྞོ. ཨོཀོཊིམཀོཏི རསྶབྷཱཝེན ཨཝརཀོཊིམཀོ. སཀྐེན གཧིཏནཱམམེཝེཏཾ, ན པན སོ ཏཐཱརཱུཔོ ཀོཙི ཡཀྑོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཀོ རཱུཔཱཝཙརབྲཧྨཱ’’ཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ སོ ཏཐཱརཱུཔོ ཧུཏྭཱ ཨཱགཏོཏི ཨཱཧ ‘‘སཀྐོ ཀིརཱ’’ཏི. ཀཐཾ པནེཏྠ ཉཱཡཏི ‘‘སོ ཨེཀོ རཱུཔཱཝཙརབྲཧྨཱ, ན པནེསོ ཨཝརུདྡྷཀཡཀྑོ’’ཏི ཡུཏྟིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཝརུདྡྷཀཡཀྑཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. དེཝཱནཾ ཝཙནཾ སུཏྭཱ. ཕརུསེནཱཏི ཕརུསསམཱཙཱརེན. ‘‘ཀོ ནཱམ མཡ྄ཧཾ ཨཱསནེ སནྣིསིནྣོ’’ཏི ཨཀྑནྟིཾ ཨནུཔྤཱདེནྟོ ཁནྟིཡཾ ཋཏྭཱ. བལཝཙིཏྟཱིཀཱརནྟི གརུཏརཾ སཀྐཱརབཧུམཱནཾ. ནཱིཙཝུཏྟིཡཱཏི པརམནིཔཙྩཀཱརེ སུཝཱུཔསམནེ ཙ དསྶིཡམཱནེ. སཀྐསྶ ཏཱཡ ཨེཝ ཨཱཙཱརསམྤཏྟིཡཱ སཀྐཱསནེ ཋཱཏུཾ, ཨཏྟནོ ཙ ཨཱཝིཀཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཨནྟརདྷཱཡི. ཨུཔཧཏཙིཏྟོམྷཱིཏི ཁནྟིམེཏྟཱནུདྡཡཱསབྦྷཱཝཏོ པརསྨིཾ ཨུཔཧཏཙིཏྟོམྷཱིཏི སཀྐོ ཨཏྟནོ སབྷཱཝཾ ཝདཏི. ཀོདྷཝསེ ཝཏྟེཏུནྟི ཀོདྷེན ཨཏྟནོ ཝསེ ནིབྦཏྟེཏུཾ ན སུཀརོམྷི, ཨཐ ཁོ ཀོདྷཾ མཡ྄ཧཾ ཝསེ ན ཝཏྟེམཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཙིརཾ ན ཀུཛ྄ཛྷཱམཱིཏི ཡདི མེ ཀདཱཙི ཀོདྷོ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, ཏཾ ཀོདྷཾ ཨནུཝཏྟེནྟོ ཙིརཀཱལཾ ན ཀུཛ྄ཛྷཱམི. ན ཨུཔནཡ྄ཧཱམཱིཏི ཨནྟོ སཙེ མེ ཀོདྷོ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, ཁིཔྤམེཝ ཙ ནཾ པཊིཝིནེཡྻནྟི ཏཾ མེ པུབྦེཝ ཝཏཾ པརིཔཱུརིཏཾ.

དུབྦཎྞིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སམྦརིམཱཡཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦༩. ཨཱབཱདྷིཀོཏི ཨཱབཱདྷོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཱབཱདྷིཀོ. ཝཱཙེསཱིཏི སིཀྑཱཔེསི. སམྦརོ ནཱམ ཨསུརམཱཡཱཡ ཨཱདིཔུརིསོ པུརཱཏནོ ཨསུརིནྡོ. ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡཐཱ སམྦརོ’’ཏིཨཱདི. ཨེཝཾ པཙྩཏི ཨཉྙོཔི མཱཡཱཝཱི མཱཡཾ པཡོཛེཏྭཱ. ཨུཔཝཱདནྟརཱཡོ ནཱམ ཁམཱཔནེ སཏི ཝིགཙྪཏི, པཱཀཏིཀམེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝམསྶ ཕཱསུ བྷཝེཡྻཱ’’ཏི. ཏེནཱཏི ཝེཔཙིཏྟིནཱ སམྦརཝིཛྫཱཡ ཨདཱནེན ཝཉྩིཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཨཀཏྭཱཏི ཨིསཱིནཾ སནྟིཀཾ ནེཏྭཱ ཁམཱཔནཝསེན ཀཱཏབྦཾ ཨཀཏྭཱ.

སམྦརིམཱཡཱསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨཙྩཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༧༠. སམྤཡོཛེསུནྟི ཨཉྙམཉྙཾ ཝཱཙསིཀཾ ཕརུསཾ པཡོཛེསུཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀལཧཾ ཨཀཾསཱུ’’ཏི, ཝིཝཱདཾ ཨཀཾསཱུཏི ཨཏྠོ. ཨཏིཀྐམྨཝཙནནྟི ཝཙཱིསཾཝརཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཝཙནཾ. ཡསྨཱ ཨཙྩཡེ དེསིཡམཱནེ ཏཾ ཁཱིཎཡཏི ཨཉྙམཉྙསྶ ཁམམཱནསྶ ཁམནཾ པཊིགྒཎྷཏོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ནཔྤཊིགཎྷཱཏཱིཏི ན ཁམཏཱི’’ཏི. ཏུམྷཱཀཾ ཝསེ ཝཏྟཏུ, ཝིསེཝིཏཾ ཨཀཏྭཱ ཡཐཱཀཱམཀརཎཱིཡོ ཧོཏུ. མིཏྟདྷམྨོ ཨིདྷ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ‘‘མིཏྟོ’’ཏི ཝུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘མིཏྟདྷམྨེ’’ཏི. ཀརཎཝཙནནྟི ‘‘མིཏྟེཧཱི’’ཏི ཀརཎཝཙནཾ བྷུམྨཏྠེ. ཏེནཱཧ ‘‘མིཏྟེསཱུ’’ཏི. ཡཐཱ ནིབྦཏྟསབྷཱཝསྶ བྷཱཝཏོ ཨཉྙཐཏྟཾ ཛརཱ, ཨེཝཾ མིཏྟབྷཱཝཏོ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡོ ཨམིཏྟདྷམྨོ ཛརཱཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟོ. ཨགཱརཡ྄ཧཾ ཨནཝཛྫཾ སབྦསོ པཧཱིནཀིལེསཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཁཱིཎཱསཝཔུགྒལ’’ནྟི.

ཨཙྩཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨཀྐོདྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༧༡. ཀོདྷོ ཏུམྷེ མཱ ཨབྷིབྷཝཱིཏི ཨེཏྠ ཀོདྷེན ཨནབྷིབྷཝནཱིཡཏྟཾ ཁནྟིམེཏྟཱཀརུཎཱདིཏཔྤཊིཔཀྑདྷམྨཔརིབྲཱུཧནེན. ཏཐཱ ཧི ཏཾསམངྒིནོ ཀོདྷོ ཨབྷིབྷུཡྻཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏུམྷེཝ ཀོདྷཾ ཨབྷིབྷཝཐ. ཀུཛ྄ཛྷནྟཱནཾ མཱ པཊིཀུཛ྄ཛྷིཏྠཱ’’ཏི. པཊིཔདཱཏི ཨེསཱ པཊིཔཏྟི. མེཏྟཱཏི ཨཔྤནཱཔྤཏྟཱ མེཏྟཱ. ཏདུཔཙཱརོ མེཏྟཱཔུབྦབྷཱགོ. ན ཝིཧིཾསཏི ཀིཉྩི ཨེཏཱཡཱཏི ཨཝིཧིཾསཱ. ཀརུཎཱཏི ཨཔྤནཱཔྤཏྟཀརུཎཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏདུཔཙཱརོ ཀརུཎཱཔུབྦབྷཱགོ. ལཱམཀཛནནྟི ཁནྟིཨཱདཱིསུ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱབྷཱཝེན གཱརཡ྄ཧསམཱཙཱརསམཱཡོགེན ཙ ནིཧཱིནཾ ཛནཾ. པཙྩཡཔརིསུདྡྷིཡཱ ཀོདྷོ ཨབྷིམདྡམཱནོ པུགྒལཾ ཨབྷིམདྡཏི, ཏསྶ སོ པཊིསངྑཱནབྷཱཝནཱབལེཧི སམྨདེཝ པཧཱཏབྦོཏི.

ཨཀྐོདྷསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཏཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

སཀྐསཾཡུཏྟཝཎྞནཱཡ ལཱིནཏྠཔྤཀཱསནཱ སམཏྟཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ སཱརཏྠཔྤཀཱསིནིཡཱ

སཾཡུཏྟནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ སགཱཐཱཝགྒཝཎྞནཱ.

པཋམོ བྷཱགོ ནིཊྛིཏོ.