📜

ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ

ཁུདྡཀནིཀཱཡེ

ཨུདཱན-ཨཊྛཀཐཱ

གནྠཱརམྦྷཀཐཱ

མཧཱཀཱརུཎིཀཾ ¶ ¶ ¶ ནཱཐཾ, ཉེཡྻསཱགརཔཱརགུཾ;

ཝནྡེ ནིཔུཎགམྦྷཱིར-ཝིཙིཏྲནཡདེསནཾ.

ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཱ, ཡེན ནཱིཡནྟི ལོཀཏོ;

ཝནྡེ ཏམུཏྟམཾ དྷམྨཾ, སམྨཱསམྦུདྡྷཔཱུཛིཏཾ.

སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོ, ཋིཏོ མགྒཕལེསུ ཡོ;

ཝནྡེ ཨརིཡསངྒྷཾ ཏཾ, པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཨནུཏྟརཾ.

ཝནྡནཱཛནིཏཾ པུཉྙཾ, ཨིཏི ཡཾ རཏནཏྟཡེ;

ཧཏནྟརཱཡོ སབྦཏྠ, ཧུཏྭཱཧཾ ཏསྶ ཏེཛསཱ.

ཏེན ¶ ཏེན ནིདཱནེན, དེསིཏཱནི ཧིཏེསིནཱ;

ཡཱནི སུདྡྷཱཔདཱནེན, ཨུདཱནཱནི མཧེསིནཱ.

ཏཱནི སབྦཱནི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ, ཨཱརོཔེནྟེཧི སངྒཧཾ;

ཨུདཱནཾ ནཱམ སངྒཱིཏཾ, དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཡཾ.

ཛིནསྶ དྷམྨསཾཝེག-པཱམོཛྫཔརིདཱིཔནཾ;

སོམནསྶསམུཊྛཱན-གཱཐཱཧི པཊིམཎྜིཏཾ.

ཏསྶ གམྦྷཱིརཉཱཎེཧི, ཨོགཱཧེཏབྦབྷཱཝཏོ;

ཀིཉྩཱཔི དུཀྐརཱ ཀཱཏུཾ, ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ མཡཱ.

སཧསཾཝཎྞནཾ ¶ ¶ ཡསྨཱ, དྷརཏེ སཏྠུསཱསནཾ;

པུབྦཱཙརིཡསཱིཧཱནཾ, ཏིཊྛཏེཝ ཝིནིཙྪཡོ.

ཏསྨཱ ཏཾ ཨཝལམྦིཏྭཱ, ཨོགཱཧེཏྭཱན པཉྩཔི;

ནིཀཱཡེ ཨུཔནིསྶཱཡ, པོརཱཎཊྛཀཐཱནཡཾ.

སུཝིསུདྡྷཾ ཨསཾཀིཎྞཾ, ནིཔུཎཏྠཝིནིཙྪཡཾ;

མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, སམཡཾ ཨཝིལོམཡཾ.

པུནཔྤུནཱགཏཾ ཨཏྠཾ, ཝཛྫཡིཏྭཱན སཱདྷུཀཾ;

ཡཐཱབལཾ ཀརིསྶཱམི, ཨུདཱནསྶཏྠཝཎྞནཾ.

ཨིཏི ཨཱཀངྑམཱནསྶ, སདྡྷམྨསྶ ཙིརཊྛིཏིཾ;

ཝིབྷཛནྟསྶ ཏསྶཏྠཾ, སཱདྷུ གཎྷནྟུ སཱདྷཝོཏི.

ཏཏྠ ཨུདཱནནྟི ཀེནཊྛེན ཨུདཱནཾ? ཨུདཱནནཊྛེན. ཀིམིདཾ ཨུདཱནཾ ནཱམ? པཱིཏིཝེགསམུཊྛཱཔིཏོ ཨུདཱཧཱརོ. ཡཐཱ ཧི ཡཾ ཏེལཱདི མིནིཏབྦཝཏྠུ མཱནཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཝིསྶནྡིཏྭཱ གཙྪཏི, ཏཾ ‘‘ཨཝསེཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཉྩ ཛལཾ ཏལཱ༹ཀཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ ¶ གཙྪཏི, ཏཾ ‘‘ཨོགྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨེཝམེཝ ཡཾ པཱིཏིཝེགསམུཊྛཱཔིཏཾ ཝིཏཀྐཝིཔྥཱརཾ ཨནྟོཧདཡཾ སནྡྷཱརེཏུཾ ན སཀྐོཏི, སོ ཨདྷིཀོ ཧུཏྭཱ ཨནྟོ ཨསཎྛཧིཏྭཱ བཧི ཝཙཱིདྭཱརེན ནིཀྑནྟོ པཊིགྒཱཧཀནིརཔེཀྑོ ཨུདཱཧཱརཝིསེསོ ‘‘ཨུདཱན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. དྷམྨསཾཝེགཝསེནཔི ཨཡམཱཀཱརོ ལབྦྷཏེཝ.

ཏཡིདཾ ཀཏྠཙི གཱཐཱབནྡྷཝསེན ཀཏྠཙི ཝཱཀྱཝསེན པཝཏྟཾ. ཡཾ པན ཨཊྛཀཐཱསུ ‘‘སོམནསྶཉཱཎམཡིཀགཱཐཱཔཊིསཾཡུཏྟཱ’’ཏི ཨུདཱནལཀྑཎཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཡེབྷུཡྻཝསེན ཝུཏྟཾ. ཡེབྷུཡྻེན ཧི ཨུདཱནཾ གཱཐཱབནྡྷཝསེན བྷཱསིཏཾ པཱིཏིསོམནསྶསམུཊྛཱཔིཏཉྩ. ཨིཏརམྤི པན ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཏདཱཡཏནཾ, ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི ན ཨཱཔོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨུདཱ. ༧༡) ‘‘སུཁཀཱམཱནི བྷཱུཏཱནི, ཡོ དཎྜེན ཝིཧིཾསཏཱི’’ཏི (དྷ. པ. ༡༣༡), ‘‘སཙེ བྷཱཡཐ དུཀྑསྶ, སཙེ ཝོ དུཀྑམཔྤིཡ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིསུ (ཨུདཱ. ༤༤; ནེཏྟི. ༩༡) ཙ ལབྦྷཏི.

ཨེཝཾ ཏཡིདཾ སབྦཉྙུབུདྡྷབྷཱསིཏཾ, པཙྩེཀབུདྡྷབྷཱསིཏཾ, སཱཝཀབྷཱསིཏནྟི ཏིཝིདྷཾ ཧོཏི. ཏཏྠ པཙྩེཀབུདྡྷབྷཱསིཏཾ – ‘‘སབྦེསུ ¶ བྷཱུཏེསུ ནིདྷཱཡ དཎྜཾ, ཨཝིཧེཋཡཾ ¶ ཨཉྙཏརམྤི ཏེས’’ནྟིཨཱདིནཱ (སུ. ནི. ༣༥; ཙཱུལ༹ནི. ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟནིདྡེས ༡༢༡) ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟེ ཨཱགཏམེཝ. སཱཝཀབྷཱསིཏཱནིཔི –

‘‘སབྦོ རཱགོ པཧཱིནོ མེ, སབྦོ དོསོ སམཱུཧཏོ;

སབྦོ མེ ཝིཧཏོ མོཧོ, སཱིཏིབྷཱུཏོསྨི ནིབྦུཏོ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༧༩) –

ཨཱདིནཱ ཐེརགཱཐཱསུ –

‘‘ཀཱཡེན སཾཝུཏཱ ཨཱསིཾ, ཝཱཙཱཡ ཨུད ཙེཏསཱ;

སམཱུལཾ ཏཎྷམབྦུཡ྄ཧ, སཱིཏིབྷཱུཏཱསྨི ནིབྦུཏཱ’’ཏི. (ཐེརཱིགཱ. ༡༥) –

ཨཱདིནཱ ཐེརཱིགཱཐཱསུ ཙ ཨཱགཏཱནི. ཏཱནི པན ཏེསཾ ཐེརཱནཾ ཐེརཱིནཉྩ ན ཀེཝལཾ ཨུདཱནཱནི ཨེཝ, ཨཐ ཁོ སཱིཧནཱདཱཔི ཧོནྟི. སཀྐཱདཱིཧི དེཝེཧི བྷཱསིཏཱནི ‘‘ཨཧོ དཱནཾ པརམདཱནཾ, ཀསྶཔེ སུཔྤཏིཊྛིཏ’’ནྟིཨཱདཱིནི (ཨུདཱ. ༢༧), ཨཱརཱམདཎྜབྲཱཧྨཎཱདཱིཧི མནུསྶེཧི ཙ བྷཱསིཏཱནི ‘‘ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ’’ཏིཨཱདཱིནི (ཨ. ནི. ༢.༣༨) ཏིསྶོ སངྒཱིཏིཡོ ཨཱརཱུལ༹ྷཱནི ཨུདཱནཱནི སནྟི ཨེཝ, ན ཏཱནི ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱནི. ཡཱནི པན སམྨཱསམྦུདྡྷེན སཱམཾ ¶ ཨཱཧཙྩ བྷཱསིཏཱནི ཛིནཝཙནབྷཱུཏཱནི, ཡཱནི སནྡྷཱཡ བྷགཝཏཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཾ ནཝདྷཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨུདྡིསནྟེན ཨུདཱནནྟི ཝུཏྟཱནི, ཏཱནེཝ དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ‘‘ཨུདཱན’’ནྟི སངྒཱིཏནྟི ཏདེཝེཏྠ སཾཝཎྞེཏབྦབྷཱཝེན གཧིཏཾ.

ཡཱ པན ‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’’ནྟིཨཱདིགཱཐཱཡ དཱིཔིཏཱ བྷགཝཏཱ བོདྷིམཱུལེ ཨུདཱནཝསེན པཝཏྟིཏཱ ཨནེཀསཏསཧསྶཱནཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཨཝིཛཧིཏཨུདཱནགཱཐཱ ཙ, ཨེཏཱ ཨཔརབྷཱགེ པན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀསྶ བྷགཝཏཱ དེསིཏཏྟཱ དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཨུདཱནཔཱལི༹ཡཾ སངྒཧཾ ཨནཱརོཔེཏྭཱ དྷམྨཔདེ སངྒཱིཏཱ. ཡཉྩ ‘‘ཨཉྙཱསི ཝཏ, བྷོ ཀོཎྜཉྙོ, ཨཉྙཱསི ཝཏ, བྷོ ཀོཎྜཉྙོ’’ཏི (མཧཱཝ. ༡༧; སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; པཊི. མ. ༢.༣༠) ཨུདཱནཝཙནཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཡཱ དེཝམནུསྶཱནཾ པཝེདནསམཏྠནིགྒྷོསཝིཔྥཱརཾ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ, ཏདཔི དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནསུཏྟནྟདེསནཱཔརིཡོསཱནེ ཨཏྟནཱ ¶ ཨདྷིགཏདྷམྨེཀདེསསྶ ཡཐཱདེསིཏསྶ ཨརིཡམགྒསྶ ¶ སཱཝཀེསུ སབྦཔཋམཾ ཐེརེན ཨདྷིགཏཏྟཱ ཨཏྟནོ པརིསྶམསྶ སཕལབྷཱཝཔཙྩཝེཀྑཎཧེཏུཀཾ པཋམབོདྷིཡཾ སབྦེསཾ ཨེཝ བྷིཀྑཱུནཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཔཙྩཝེཀྑཎཧེཏུཀཾ ‘‘ཨཱརཱདྷཡིཾསུ ཝཏ མཾ བྷིཀྑཱུ ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཾ (མ. ནི. ༡.༢༢༥) ཝིཡ པཱིཏིསོམནསྶཛནིཏཾ ཨུདཱཧཱརམཏྟཾ, ‘‘ཡདཱ ཧཝེ པཱཏུབྷཝནྟི དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ (མཧཱཝ. ༡-༣; ཨུདཱ. ༡-༣) ཝིཡ པཝཏྟིཡཱ ནིཝཏྟིཡཱ ཝཱ ན པཀཱསནནྟི, ན དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཨུདཱནཔཱལི༹ཡཾ སངྒཱིཏནྟི དཊྛབྦཾ.

ཏཾ པནེཏཾ ཨུདཱནཾ ཝིནཡཔིཊཀཾ, སུཏྟནྟཔིཊཀཾ, ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀནྟི ཏཱིསུ པིཊཀེསུ སུཏྟནྟཔིཊཀཔརིཡཱཔནྣཾ, དཱིགྷནིཀཱཡོ, མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡོ, སཾཡུཏྟནིཀཱཡོ, ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡོ, ཁུདྡཀནིཀཱཡོཏི པཉྩསུ ནིཀཱཡེསུ ཁུདྡཀནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣཾ, སུཏྟཾ, གེཡྻཾ, ཝེཡྻཱཀརཎཾ, གཱཐཱ, ཨུདཱནཾ, ཨིཏིཝུཏྟཀཾ, ཛཱཏཀཾ, ཨབྦྷུཏདྷམྨཾ, ཝེདལླནྟི ནཝསུ སཱསནངྒེསུ ཨུདཱནསངྒཧཾ.

‘‘དྭཱསཱིཏི བུདྡྷཏོ གཎྷིཾ, དྭེ སཧསྶཱནི བྷིཀྑུཏོ;

ཙཏུརཱསཱིཏི སཧསྶཱནི, ཡེ མེ དྷམྨཱ པཝཏྟིནོ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༡༠༢༧) –

ཨེཝཾ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན པཊིཉྙཱཏེསུ ཙཏུརཱསཱིཏིཡཱ དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶེསུ ཀཏིཔཡདྷམྨཀྑནྡྷསངྒཧཾ. བོདྷིཝགྒོ, མུཙལིནྡཝགྒོ, ནནྡཝགྒོ, མེགྷིཡཝགྒོ, སོཎཝགྒོ, ཛཙྩནྡྷཝགྒོ, ཙཱུལ༹ཝགྒོ, པཱཊལིགཱམིཡཝགྒོཏི ཝགྒཏོ ཨཊྛཝགྒཾ; སུཏྟཏོ ཨསཱིཏིསུཏྟསངྒཧཾ, གཱཐཱཏོ པཉྩནཝུཏིཨུདཱནགཱཐཱསངྒཧཾ. བྷཱཎཝཱརཏོ ཨཌྜྷཱུནནཝམཏྟཱ བྷཱཎཝཱརཱ. ཨནུསནྡྷིཏོ བོདྷིསུཏྟེ ¶ པུཙྪཱནུསནྡྷིཝསེན ཨེཀཱནུསནྡྷི, སུཔྤཝཱསཱསུཏྟེ པུཙྪཱནུསནྡྷིཡཐཱནུསནྡྷིཝསེན དྭེ ཨནུསནྡྷཱི, སེསེསུ ཡཐཱནུསནྡྷིཝསེན ཨེཀེཀོཝ ཨནུསནྡྷི, ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷི པནེཏྠ ནཏྠི. ཨེཝཾ སབྦཐཱཔི ཨེཀཱསཱིཏིཨནུསནྡྷིསངྒཧཾ. པདཏོ སཏཱདྷིཀཱནི ཨེཀཝཱིས པདསཧསྶཱནི, གཱཐཱཔཱདཏོ ཏེཝཱིསཏི ཙཏུསྶཏཱདྷིཀཱནི ཨཊྛ སཧསྶཱནི ¶ , ཨཀྑརཏོ སཏྟསཧསྶཱདྷིཀཱནི སཊྛི སཧསྶཱནི ཏཱིཎི ཙ སཏཱནི དྭཱསཱིཏི ཙ ཨཀྑརཱནི. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –

‘‘ཨསཱིཏི ཨེཝ སུཏྟནྟཱ, ཝགྒཱ ཨཊྛ སམཱསཏོ;

གཱཐཱ ཙ པཉྩནཝུཏི, ཨུདཱནསྶ པཀཱསིཏཱ.

‘‘ཨཌྜྷཱུནནཝམཏྟཱ ¶ ཙ, བྷཱཎཝཱརཱ པམཱཎཏོ;

ཨེཀཱདྷིཀཱ ཏཐཱསཱིཏི, ཨུདཱནསྶཱནུསནྡྷིཡོ.

‘‘ཨེཀཝཱིསསཧསྶཱནི, སཏཉྩེཝ ཝིཙཀྑཎོ;

པདཱནེཏཱནུདཱནསྶ, གཎིཏཱནི ཝིནིདྡིསེ’’.

གཱཐཱཔཱདཏོ པན –

‘‘ཨཊྛསཧསྶམཏྟཱནི, ཙཏྟཱརེཝ སཏཱནི ཙ;

པཱདཱནེཏཱནུདཱནསྶ, ཏེཝཱིསཏི ཙ ནིདྡིསེ.

‘‘ཨཀྑརཱནཾ སཧསྶཱནི, སཊྛི སཏྟ སཏཱནི ཙ;

ཏཱིཎི དྭཱསཱིཏི ཙ ཏཐཱ, ཨུདཱནསྶ པཝེདིཏཱ’’ཏི.

ཏསྶ ཨཊྛསུ ཝགྒེསུ བོདྷིཝགྒོ ཨཱདི, སུཏྟེསུ པཋམཾ བོདྷིསུཏྟཾ, ཏསྶཱཔི ཨེཝཾ མེ སུཏནྟིཨཱདིཀཾ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ ཝུཏྟནིདཱནམཱདི. སཱ པནཱཡཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏི ཝིནཡཔིཊཀེ (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༣༧) ཏནྟིམཱརཱུལ༹ྷཱ ཨེཝ. ཡོ པནེཏྠ ནིདཱནཀོསལླཏྠཾ ཝཏྟབྦོ ཀཐཱམགྒོ སོཔི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཾ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡཾ (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.ནིདཱནཀཐཱ) ཝུཏྟོ ཨེཝཱཏི ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོ.

༡. བོདྷིཝགྒོ

༡. པཋམབོདྷིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡. ཡཾ ¶ ¶ ¶ པནེཏྠ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིཀཾ ནིདཱནཾ, ཏཏྠ ཨེཝནྟི ནིཔཱཏཔདཾ. མེཏིཨཱདཱིནི ནཱམཔདཱནི. ཨུརུཝེལཱཡཾ ཝིཧརཏཱིཏི ཨེཏྠ ཝཱིཏི ཨུཔསགྒཔདཾ, ཧརཏཱིཏི ཨཱཁྱཱཏཔདནྟི ཨིམིནཱཝ ནཡེན སབྦཏྠ པདཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨཏྠཏོ པན ཨེཝཾསདྡོ ཏཱཝ ཨུཔམཱུཔདེསསམྤཧཾསནགརཧཎཝཙནསམྤཊིགྒཧཱཀཱར- ནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཔུཙྪཱཨིདམཏྠཔརིམཱཎཱདི ཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཏཐཱ ཧེས ‘‘ཨེཝཾ ཛཱཏེན མཙྩེན, ཀཏྟབྦཾ ཀུསལཾ བཧུ’’ནྟི ཨེཝམཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༥༣) ཨུཔམཱཡཾ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨེཝཾ ཏེ ཨབྷིཀྐམིཏབྦཾ, ཨེཝཾ ཏེ པཊིཀྐམིཏབྦ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༡༢༢) ཨུཔདེསེ. ‘‘ཨེཝམེཏཾ བྷགཝཱ, ཨེཝམེཏཾ སུགཏཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༦༦) སམྤཧཾསནེ. ‘‘ཨེཝམེཝཾ པནཱཡཾ ཝསལཱི ཡསྨིཾ ཝཱ ཏསྨིཾ ཝཱ ཏསྶ མུཎྜཀསྶ སམཎཀསྶ ཝཎྞཾ བྷཱསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༨༧) གརཧཎེ. ‘‘ཨེཝཾ, བྷནྟེཏི ཁོ ཏེ བྷིཀྑཱུ བྷགཝཏོ པཙྩསྶོསུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣; མ. ནི. ༡.༡) ཝཙནསམྤཊིགྒཧེ. ‘‘ཨེཝཾ བྱཱ ཁོ ཨཧཾ, བྷནྟེ, བྷགཝཏཱ དྷམྨཾ དེསིཏཾ ཨཱཛཱནཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༩༨) ཨཱཀཱརེ. ‘‘ཨེཧི ཏྭཾ, མཱཎཝཀ, ཡེན སམཎོ ཨཱནནྡོ ཏེནུཔསངྐམ, ཨུཔསངྐམིཏྭཱ མམ ཝཙནེན སམཎཾ ཨཱནནྡཾ ཨཔྤཱབཱདྷཾ ཨཔྤཱཏངྐཾ ལཧུཊྛཱནཾ བལཾ ཕཱསུཝིཧཱརཾ པུཙྪ ‘སུབྷོ མཱཎཝོ ཏོདེཡྻཔུཏྟོ བྷཝནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨཔྤཱབཱདྷཾ ཨཔྤཱཏངྐཾ ལཧུཊྛཱནཾ བལཾ ཕཱསུཝིཧཱརཾ པུཙྪཏཱི’ཏི, ཨེཝཉྩ ཝདེཧི ‘སཱདྷུ ཀིར བྷཝཾ ཨཱནནྡོ ཡེན སུབྷསྶ མཱཎཝསྶ ཏོདེཡྻཔུཏྟསྶ ནིཝེསནཾ, ཏེནུཔསངྐམཏུ ཨནུཀམྤཾ ¶ ཨུཔཱདཱཡཱ’ཏི’’ཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༥) ནིདསྶནེ. ‘‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐ, ཀཱལཱམཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ ཝཱ ཨཀུསལཱ ཝཱ’ཏི? ‘ཨཀུསལཱ, བྷནྟེ’. ‘སཱཝཛྫཱ ཝཱ ཨནཝཛྫཱ ཝཱ’ཏི? ‘སཱཝཛྫཱ, བྷནྟེ’. ‘ཝིཉྙཱུགརཧིཏཱ ཝཱ ཝིཉྙུཔྤསཏྠཱ ཝཱ’ཏི? ‘ཝིཉྙཱུགརཧིཏཱ, བྷནྟེ’. ‘སམཏྟཱ སམཱདིནྣཱ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟི, ནོ’ཝཱ? ‘ཀཐཾ ཝོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’ཏི? ‘སམཏྟཱ, བྷནྟེ, སམཱདིནྣཱ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟི, ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱིཏི’’’ཨཱདཱིསུ ¶ (ཨ. ནི. ༣.༦༦) ཨཝདྷཱརཎེ. ‘‘ཨེཝམེཏེ སུནྷཱཏཱ སུཝིལིཏྟཱ ཀཔྤིཏཀེསམསྶཱུ ཨཱམུཏྟམཱལཱབྷརཎཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ (དཱི. ནི. ༡.༢༨༦) པུཙྪཱཡཾ. ‘‘ཨེཝཾགཏཱནི པུཐུསིཔྤཱཡཏནཱནི (དཱི. ནི. ༡.༡༨༢), ཨེཝཾཝིདྷོ ཨེཝམཱཀཱརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨིདཾསདྡསྶ ཨཏྠེ. གཏསདྡོ ཧི པཀཱརཔརིཡཱཡོ, ཏཐཱ ཝིདྷཱཀཱརསདྡཱ. ཏཐཱ ཧི ཝིདྷཡུཏྟགཏསདྡེ ལོཀིཡཱ པཀཱརཏྠེ ཝདནྟི. ‘‘ཨེཝཾ ལཧུཔརིཝཏྟཾ ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༡.༤༨) པརིམཱཎེ.

ནནུ ཙ ‘‘ཨེཝཾ ཝིཏཀྐིཏཾ ནོ ཏུམྷེཧི, ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོ’’ཏི ཙེཏྠ ཨེཝཾསདྡེན པུཙྪནཱཀཱརཔརིམཱཎཱཀཱརཱནཾ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝ ཨེཝཾསདྡོཏི. ན, ཝིསེསསབྦྷཱཝཏོ. ཨཱཀཱརམཏྟཝཱཙཀོ ཧེཏྠ ཨེཝཾསདྡོ ཨཱཀཱརཏྠོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. ‘‘ཨེཝཾ བྱཱ ཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ པན ཨཱཀཱརཝིསེསཝཙནོ. ཨཱཀཱརཝིསེསཝཱཙིནོ ཙེཏེ ཨེཝཾསདྡཱ པུཙྪནཱཀཱརཔརིམཱཎཱཀཱརཱནཾ ཝཱཙཀཏྟཱ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ ཛཱཏེན མཙྩེནཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཨུཔམཱནཨུདཱཧརཎཱནི ཡུཛྫནྟི. ཏཏྠ ཧི –

‘‘ཡཐཱཔི པུཔྥརཱསིམྷཱ, ཀཡིརཱ མཱལཱགུཎེ བཧཱུ;

ཨེཝཾ ཛཱཏེན མཙྩེན, ཀཏྟབྦཾ ཀུསལཾ བཧུ’’ནྟི. –

ཨེཏྠ པུཔྥརཱསིཊྛཱནཱིཡཏོ མནུསྶུཔྤཏྟི སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསདྡྷམྨསྶཝནཡོནིསོམནསིཀཱརབྷོགསམྤཏྟིཨཱདིཏོ ¶ དཱནཱདིཔུཉྙཀིརིཡཱཧེཏུསམུདཱཡཏོ སོབྷཱསུགནྡྷཏཱདིགུཎཝིསེསཡོགཏོ མཱལཱགུཎསདིསིཡོ བཧུཀཱ པུཉྙཀིརིཡཱ མརིཏབྦསབྷཱཝཏཱཡ མཙྩེན ཀཏྟབྦཱཏི ཨབྷེདཏཱཡ པུཔྥརཱསི མཱལཱགུཎཱ ཙ ཨུཔམཱ, ཏེསཾ ཨུཔམཱནཱཀཱརོ ཡཐཱསདྡེན ཨནིཡམཏོ ཝུཏྟོ. པུན ཨེཝཾསདྡེན ནིཡམནཝསེན ཝུཏྟོ. སོ པན ཨུཔམཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཏྠཏོ ཨུཔམཱ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔམཱཡཾ ཨཱགཏོ’’ཏི.

ཏཐཱ ‘‘ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཨཱཀཱརེན ཨབྷིཀྐམིཏབྦ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨུཔདིསིཡམཱནཱཡ སམཎསཱརུཔྤཱཡ ཨཱཀཔྤསམྤཏྟིཡཱ ཡོ ཏཏྠ ཨུཔདེསཱཀཱརོ, སོ ཨཏྠཏོ ཨུཔདེསོཡེཝཱཏི ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཝཾ ཏེ ཨབྷིཀྐམིཏབྦཾ, ཨེཝཾ ཏེ པཊིཀྐམིཏབྦནྟིཨཱདཱིསུ ཨུཔདེསེ’’ཏི.

‘‘ཨེཝམེཏཾ བྷགཝཱ, ཨེཝམེཏཾ སུགཏཱ’’ཏི ཨེཏྠ བྷགཝཏཱ ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ཨཝིཔརཱིཏཏོ ཛཱནནྟེཧི ཀཏཾ ཡཾ ཏཏྠ ཝིཛྫམཱནགུཎཱནཾ པཀཱརེཧི ¶ ཧཾསནཾ ཨུདགྒཏཱཀརཎཾ སམྤཧཾསནཾ, སོ ཏཏྠ པཧཾསནཱཀཱརོཏི ཝུཏྟནཡེན ཡོཛེཏབྦཾ.

‘‘ཨེཝམེཝཾ ¶ པནཱཡ’’ནྟི ཨེཏྠ གརཧཎཱཀཱརོཏི ཝུཏྟནཡེན ཡོཛེཏབྦཾ. སོ ཙ གརཧཎཱཀཱརོ ‘‘ཝསལཱི’’ཏིཨཱདིཁུཾསནསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཨིདྷ ཨེཝཾསདྡེན པཀཱསིཏོཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ ཨུཔམཱཀཱརཱདཡོཔི ཨུཔམཱདིཝསེན ཝུཏྟཱནཾ པུཔྥརཱསིཨཱདིསདྡཱནཾ སནྣིདྷཱནཏོ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.

‘‘ཨེཝཾ ནོ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཏེསཾ ཡཐཱཝུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨཧིཏདུཀྑཱཝཧབྷཱཝེན སནྣིཊྛཱནཛནནཏྠཾ ཨནུམཏིགྒཧཎཝསེན ‘‘ནོ ཝཱ ཀཐཾ ཝོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི པུཙྪཱཡ ཀཏཱཡ ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏདཱཀཱརསནྣིཊྛཱནཾ ཨེཝཾསདྡེན ཨཱཝིཀཏཾ. སོ པན ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནཱཀཱརོ ནིཡམིཡམཱནོ ཨཝདྷཱརཎཏྠོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཝཾ ནོ ཨེཏྠ ཧོཏཱིཏིཨཱདཱིསུ ཨཝདྷཱརཎེ’’ཏི.

‘‘ཨེཝཉྩ ཝདེཧཱི’’ཏི ཡཐཱཧཾ ཝདཱམི ཨེཝཾ སམཎཾ ཨཱནནྡཾ ཝདེཧཱིཏི ཝདནཱཀཱརོ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦོ ཨེཝཾསདྡེན ནིདསྶཱིཡཏཱིཏི ‘‘ནིདསྶནཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཾ.

ཨེཝམཱཀཱརཝིསེསཝཱཙཱིནམྤི ཨེཏེསཾ ཨེཝཾསདྡཱནཾ ¶ ཨུཔམཱདིཝིསེསཏྠཝུཏྟིཏཱཡ ཨུཔམཱདིཨཏྠཏཱ ཝུཏྟཱ. ‘‘ཨེཝཾ, བྷནྟེ’’ཏི པན དྷམྨསྶ སཱདྷུཀཾ སཝནམནསིཀཱརེ ནིཡོཛིཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཏཏྠ པཏིཊྛིཏབྷཱཝསྶ པཊིཛཱནནཝསེན ཝུཏྟཏྟཱ ཏཏྠ ཨེཝཾསདྡོ ཝཙནསམྤཊིགྒཧཏྠོ. ཏེན ཨེཝཾ, བྷནྟེཏི སཱདྷུ, བྷནྟེ, སུཊྛུ, བྷནྟེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སྭཱཡམིདྷ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎེསུ དཊྛབྦོ.

ཏཏྠ ཨཱཀཱརཏྠེན ཨེཝཾསདྡེན ཨེཏམཏྠཾ དཱིཔེཏི – ནཱནཱནཡནིཔུཎམནེཀཛ྄ཛྷཱསཡསམུཊྛཱནཾ ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣཾ ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡཾ དྷམྨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷགམྦྷཱིརཾ སབྦསཏྟཱནཾ སཀསཀབྷཱསཱནུརཱུཔཏོ སོཏཔཐམཱགཙྪནྟཾ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ སབྦཔྤཀཱརེན ཀོ སམཏྠོ ཝིཉྙཱཏུཾ, སབྦཐཱམེན པན སོཏུཀཱམཏཾ ཛནེཏྭཱཔི ཨེཝཾ མེ སུཏཾ, མཡཱཔི ཨེཀེནཱཀཱརེན སུཏནྟི.

ཨེཏྠ ¶ ཙ ཨེཀཏྟནཱནཏྟཨབྱཱཔཱརཨེཝཾདྷམྨཏཱསངྑཱཏཱ ནནྡིཡཱཝཏྟཏིཔུཀྑལསཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏདིསཱལོཙནཨངྐུསསངྑཱཏཱ ཙ ཨསྶཱདཱདིཝིསཡཱདིབྷེདེན ནཱནཱཝིདྷཱ ནཡཱ ནཱནཱནཡཱ. ནཡཱ ཝཱ པཱལི༹གཏིཡོ, ཏཱ ཙ པཉྙཏྟིཨནུཔཉྙཏྟཱདིཝསེན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིལོཀིཡཱདིཏདུབྷཡཝོམིསྶཀཱདིཝསེན ཀུསལཱདིཝསེན ཁནྡྷཱདིཝསེན, སངྒཧཱདིཝསེན, སམཡཝིམུཏྟཱདིཝསེན, ཋཔནཱདིཝསེན ¶ , ཀུསལམཱུལཱདིཝསེན, ཏིཀཔཊྛཱནཱདིཝསེན ཙ ནཱནཔྤཀཱརཱཏི ནཱནཱནཡཱ, ཏེཧི ནིཔུཎཾ སཎྷཾ སུཁུམནྟི ནཱནཱནཡནིཔུཎཾ.

ཨཱསཡོཝ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, སོ ཙ སསྶཏཱདིབྷེདེན ཨཔྤརཛཀྑཏཱདིབྷེདེན ཙ ཨནེཀཝིདྷོ. ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིཀོ ཨེཝ ཝཱ ཨནེཀོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡོ. སོ སམུཊྛཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུ ཨེཏསྶཱཏི ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡསམུཊྛཱནཾ.

སཱིལཱདིཨཏྠསམྤཏྟིཡཱ ཏབྦིབྷཱཝནབྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ སངྐཱསནཔཀཱསནཝིཝརཎཝིབྷཛནཨུཏྟཱནཱིཀརཎཔཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣཾ.

ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིབྷེདེན ཏེསུ ཙ ཨེཀེཀསྶ ཝིསཡཱདིབྷེདེན ¶ ཝིཝིདྷཾ བཧུཝིདྷཾ ཝཱ པཱཊིཧཱརིཡཾ ཨེཏསྶཱཏི ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏཏྠ པཊིཔཀྑཧརཎཏོ རཱགཱདིཀིལེསཱཔནཡནཏོ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཨཏྠེ སཏི བྷགཝཏོ ན པཊིཔཀྑཱ རཱགཱདཡོ སནྟི ཡེ ཧརིཏབྦཱ, པུཐུཛྫནཱནམྤི ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཨཊྛགུཎསམནྣཱགཏེ ཙིཏྟེ ཧཏཔཊིཔཀྑེ ཨིདྡྷིཝིདྷཾ པཝཏྟཏི, ཏསྨཱ ཏཏྠ པཝཏྟཝོཧཱརེན ཙ ན སཀྐཱ ཨིདྷ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝཏྟུཾ. སཙེ པན མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ བྷགཝཏོ ཝེནེཡྻགཏཱ ཙ ཀིལེསཱ པཊིཔཀྑཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སཏི ཡུཏྟམེཏཾ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ ཙེཝ སཱསནསྶ ཙ པཊིཔཀྑཱ ཏིཏྠིཡཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏེ ཧི དིཊྛིཧརཎཝསེན དིཊྛིཔྤཀཱསནེ ཨསམཏྠབྷཱཝེན ཙ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིཧི ཧརིཏཱ ཨཔནཱིཏཱ ཧོནྟི. པཊཱིཏི ཝཱ ཨཡཾ སདྡོ པཙྪཱཏི ཨེཏསྶ ཨཏྠཾ བོདྷེཏི ‘‘ཏསྨིཾ པཊིཔཝིཊྛམྷི, ཨཉྙོ ཨཱགཉྪི བྲཱཧྨཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཝགྒ, ཝཏྠུགཱཐཱ ༤) ཝིཡ. ཏསྨཱ སམཱཧིཏེ ¶ ཙིཏྟེ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཀཏཀིཙྩེན པཙྪཱ ཧརིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི པཊིཧཱརིཡཾ. ཨཏྟནོ ཝཱ ཨུཔཀྐིལེསེསུ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནམགྒེཧི ཧརིཏེསུ པཙྪཱ ཧརཎཾ པཊིཧཱརིཡཾ. ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིཡོ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེན ཀཏཀིཙྩེན སཏྟཧིཏཏྠཾ པུན པཝཏྟེཏབྦཱ, ཧརིཏེསུ ཙ ཨཏྟནོ ཨུཔཀྐིལེསེསུ པརསཏྟཱནཾ ཨུཔཀྐིལེསཧརཎཱནི ཧོནྟཱིཏི པཊིཧཱརིཡཱནི བྷཝནྟི. པཊིཧཱརིཡམེཝ པཱཊིཧཱརིཡཾ, པཊིཧཱརིཡེ ཝཱ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིསམུདཱཡེ བྷཝཾ ཨེཀེཀཾ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝུཙྩཏི. པཊིཧཱརིཡཾ ཝཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ མགྒོ ཙ པཊིཔཀྑཧརཎཏོ. ཏཏྠ ཛཱཏཾ ནིམིཏྟབྷཱུཏཏོ ཏཏོ ཝཱ ཨཱགཏནྟི པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཡསྨཱ ¶ པན ཏནྟིཨཏྠདེསནཱ ཏབྦོཧཱརཱབྷིསམཡསངྑཱཏཱ ཧེཏུཧེཏུཕལཏདུབྷཡཔཉྙཏྟིཔཊིཝེདྷསངྑཱཏཱ ཝཱ དྷམྨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷཱ གམྦྷཱིརཱ, སསཱདཱིཧི ཝིཡ མཧཱསམུདྡོ ཨནུཔཙིཏཀུསལསམྦྷཱརེཧི ཨལབྦྷནེཡྻཔྤཏིཊྛཱ དུཔྤརིཡོགཱཧཱ ཙ, ཏསྨཱ ཏེཧི ཙཏཱུཧི གམྦྷཱིརབྷཱཝེཧི ཡུཏྟནྟི བྷགཝཏོ ཝཙནཾ དྷམྨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷགམྦྷཱིརཾ.

ཨེཀོ ཨེཝ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱགྷོསོ, ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ པཝཏྟམཱནོ ནཱནཱབྷཱསཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ བྷཱསཱཝསེན ¶ ཨཔུབྦཾ ཨཙརིམཾ གཧཎཱུཔགོ ཧོཏི. ཨཙིནྟེཡྻོ ཧི བུདྡྷཱནཾ བུདྡྷཱནུབྷཱཝོཏི སབྦསཏྟཱནཾ སཀསཀབྷཱསཱནུརཱུཔཏོ སོཏཔཐཾ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ནིདསྶནཏྠེན ‘‘ནཱཧཾ སཡམྦྷཱུ, ན མཡཱ ཨིདཾ སཙྪིཀཏ’’ནྟི ཨཏྟཱནཾ པརིམོཙེནྟོ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏཾ, མཡཱཔི ཨེཝཾ སུཏ’’ནྟི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཾ སཀལཾ སུཏྟཾ ནིདསྶེཏི.

ཨཝདྷཱརཎཏྠེན ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ བཧུསྶུཏཱནཾ ཡདིདཾ ཨཱནནྡོ, གཏིམནྟཱནཾ, སཏིམནྟཱནཾ, དྷིཏིམནྟཱནཾ, ཨུཔཊྛཱཀཱནཾ ཡདིདཾ ཨཱནནྡོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༡༩-༢༢༣) ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ, ‘‘ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཨཏྠཀུསལོ, དྷམྨཀུསལོ, བྱཉྫནཀུསལོ, ནིརུཏྟིཀུསལོ, པུབྦཱཔརཀུསལོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༡༦༩) ཨེཝཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ ཙ པསཏྠབྷཱཝཱནུརཱུཔཾ ཨཏྟནོ དྷཱརཎབལཾ དསྶེནྟོ སཏྟཱནཾ ¶ སོཏུཀཱམཏཾ ཛནེཏི. ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ ཨཏྠཏོ ཝཱ བྱཉྫནཏོ ཝཱ ཨནཱུནམནདྷིཀཾ, ཨེཝམེཝ ན ཨཉྙཐཱ དཊྛབྦ’’ནྟི. ཨཉྙཐཱཏི བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏཱཀཱརཏོ ཨཉྙཐཱ ན པན བྷགཝཏཱ དེསིཏཱཀཱརཏོ. ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཱ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱ, སཱ ནེཝ སབྦཱཀཱརེན སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུནྟི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ. སུཏཱཀཱརཱཝིརུཛ྄ཛྷནམེཝ ཧི དྷཱརཎབལཾ.

མེསདྡོ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧིསྶ ‘‘གཱཐཱབྷིགཱིཏཾ མེ ཨབྷོཛནེཡྻ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༩༤; སུ. ནི. ༨༡) མཡཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘སཱདྷུ མེ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ སཾཁིཏྟེན དྷམྨཾ དེསེཏཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༨༨; ༥.༣༨༢; ཨ. ནི. ༤.༢༥༧) མཡ྄ཧནྟི ཨཏྠོ. ‘‘དྷམྨདཱཡཱདཱ མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཐཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༩) མམཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷ པན ‘‘མཡཱ སུཏཾ, མམ སུཏ’’ནྟི ཙ ཨཏྠདྭཡེ ཡུཛྫཏི.

ཨེཏྠ ཙ ཡོ པརོ ན ཧོཏི, སོ ཨཏྟཱཏི ཨེཝཾ ཝཏྟབྦེ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏེ སསནྟཱནེ ཝཏྟནཏོ ཏིཝིདྷོཔི མེསདྡོ ཀིཉྩཱཔི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཨཏྠེ དིསྶཏི, ཀརཎསམྤདཱནཱདིཝིསེསསངྑཱཏོ ¶ པན ཝིཉྙཱཡཏེཝཱཡཾ ཨཏྠབྷེདོཏི ‘‘མེ-སདྡོ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ.

སུཏནྟི ཨཡཾ སུཏསདྡོ སཨུཔསགྒོ ཨནུཔསགྒོ ཙ གམནཝིསྶུཏཀིལིནྣཱུཔཙིཏཱནུཡོགསོཏཝིཉྙེཡྻ སོཏདྭཱརཱནུསཱར ¶ ཝིཉྙཱཏཱདིཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཀིཉྩཱཔི ཧི ཨུཔསགྒོ ཀིརིཡཾ ཝིསེསེཏི, ཛོཏཀབྷཱཝཏོ པན སཏིཔི ཏསྨིཾ སུཏསདྡོ ཨེཝ ཏཾ ཏམཏྠཾ ཝདཏཱིཏི ཨནུཔསགྒསྶ སུཏསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ སཨུཔསགྒསྶ གཧཎཾ ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི.

ཏཏྠ ‘‘སེནཱཡ པསུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ གཙྪནྟོཏི ཨཏྠོ. ‘‘སུཏདྷམྨསྶ པསྶཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨུདཱ. ༡༡) ཝིསྶུཏདྷམྨསྶཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཝསྶུཏཱ ཨཝསྶུཏསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༦༥༧) ཀིལེསེན ཀིལིནྣཱ ཀིལིནྣསྶཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏུམྷེཧི པུཉྙཾ པསུཏཾ ཨནཔྤཀ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཁུ. པཱ. ༧.༡༢) ཨུཔཙིཏནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཡེ ཛྷཱནཔྤསུཏཱ དྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༡༨༡) ཛྷཱནཱནུཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༤༡) སོཏཝིཉྙེཡྻནྟི ཨཏྠོ. ‘‘སུཏདྷརོ སུཏསནྣིཙཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ (མ. ནི. ༡.༣༣༩) སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཏདྷརོཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷ པནསྶ ‘‘སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརིཏ’’ནྟི ཝཱ ‘‘ཨུཔདྷཱརཎ’’ནྟི ཝཱ ཨཏྠོ. མེ-སདྡསྶ ཧི མཡཱཏི ཨཏྠེ སཏི ‘‘ཨེཝཾ མཡཱ སུཏཾ སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརིཏ’’ནྟི ཡུཛྫཏི. མམཱཏི ཨཏྠེ སཏི ‘‘ཨེཝཾ མམ སུཏཾ སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརཎ’’ནྟི ཡུཛྫཏི.

ཨེཝམེཏེསུ ཏཱིསུ པདེསུ ཡསྨཱ སུཏསདྡསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟེན ཨེཝཾསདྡེན སཝནཀིརིཡཱཛོཏཀེན བྷཝིཏབྦཾ, ཏསྨཱ ཨེཝནྟི སོཏཝིཉྙཱཎསམྤཊིཙྪནཱདིསོཏདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཱནནྟརཾ ཨུཔྤནྣམནོདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདསྶནཾ. མེཏི ཝུཏྟཝིཉྙཱཎསམངྒཱིཔུགྒལནིདསྶནཾ. སབྦཱནི ཧི ཝཱཀྱཱནི ཨེཝཀཱརཏྠསཧིཏཱནིཡེཝ ཨཝདྷཱརཎཕལཏྟཱ ཏེསཾ. སུཏནྟི ཨསྶཝནབྷཱཝཔྤཊིཀྑེཔཏོ ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶནཾ. ཡཐཱ ཧི སུཏཾ སུཏམེཝཱཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏི ཏཐཱ ཏཾ སམྨཱ སུཏཾ ཨནཱུནགྒཧཎཾ ཨནདྷིཀགྒཧཎཾ ཨཝིཔརཱིཏགྒཧཎཉྩ ཧོཏཱིཏི. ཨཐ ཝཱ སདྡནྟརཏྠཱཔོཧནཝསེན སདྡོ ཨཏྠཾ ཝདཏཱིཏི ཨེཏསྨིཾ པཀྑེ ཡསྨཱ སུཏནྟི ¶ ཨེཏསྶ ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ སུཏནྟི ཨསྶཝནབྷཱཝཔྤཊིཀྑེཔཏོ ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨེཝཾ མེ སུཏཾ, ན མཡཱ ཨིདཾ དིཊྛཾ, ན སཡམྦྷཱུཉཱཎེན སཙྪིཀཏཾ, ན ཨཉྙཐཱ ཝཱ ཨུཔལདྡྷཾ. ཨཔི ཙ སུཏཾཝ, ཏཉྩ ཁོ སམྨདེཝཱཏི. ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ཝཱ ཨེཝཾསདྡེ ཨཡམཏྠཡོཛནཱ, ཏདཔེཀྑསྶ སུཏསདྡསྶ ནིཡམཏྠོ སམྦྷཝཏཱིཏི ¶ ཏདཔེཀྑསྶ སུཏསདྡསྶ ཨསྶཝནབྷཱཝཔྤཊིཀྑེཔོ ཨནཱུནཱནདྷིཀཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶནཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ཨིཏི སཝནཧེཏུསཝནཝིསེསཝསེནཔི སུཏསདྡསྶ ཨཏྠཡོཛནཱ ཀཏཱཏི དཊྛབྦཾ.

ཏཐཱ ཨེཝནྟི ཏསྶཱ སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན པཝཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎཏོ ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིབྷཱཝཔྤཀཱསནཾ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝཾསདྡོཏི ཀརིཏྭཱ. མེཏི ཨཏྟཔྤཀཱསནཾ. སུཏནྟི དྷམྨཔྤཀཱསནཾ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཱརམྨཎཏྟཱ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔོ – ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ཀརཎབྷཱུཏཱཡ མཡཱ ན ཨཉྙཾ ཀཏཾ, ཨིདཾ པན ཀཏཾ, ཨཡཾ དྷམྨོ སུཏོཏི.

ཏཐཱ ¶ ཨེཝནྟི ནིདསྶིཏབྦཔྤཀཱསནཾ ནིདསྶནཏྠོ ཨེཝཾསདྡོཏི ཀཏྭཱ ནིདསྶེཏབྦསྶ ནིདྡིསིཏབྦབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ ཨེཝཾསདྡེན སཀལམྤི སུཏྟཾ པཙྩཱམཊྛནྟི ཝེདིཏབྦཾ. མེཏི པུགྒལཔྤཀཱསནཾ. སུཏནྟི པུགྒལཀིཙྩཔྤཀཱསནཾ. སུཏསདྡེན ཧི ལབྦྷམཱནཱ སཝནཀིརིཡཱ སཝནཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷཔྤཊིབདྡྷཱ, ཏཏྠ ཙ པུགྒལཝོཧཱརོ, ན ཙ པུགྒལཝོཧཱརརཧིཏེ དྷམྨཔྤབནྡྷེ སཝནཀིརིཡཱ ལབྦྷཏི. ཏསྶཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡཾ སུཏྟཾ ནིདྡིསིསྶཱམི, ཏཾ མཡཱ ཨེཝཾ སུཏནྟི.

ཏཐཱ ཨེཝནྟི ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནཱནཱརམྨཎཔྤཝཏྟིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎཾ ཧོཏི, ཏསྶ ནཱནཱཀཱརནིདྡེསོ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨེཝ ཨེཝཾསདྡོཏི ཀཏྭཱ. ཨེཝནྟི ཧི ཨཡམཱཀཱརཔཉྙཏྟི དྷམྨཱནཾ ཏཾ ཏཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརཾ ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཔེཏབྦསབྷཱཝཏྟཱ. མེཏི ཀཏྟུནིདྡེསོ. སུཏནྟི ཝིསཡནིདྡེསོ, སོཏབྦོ ཧི དྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཀཏྟུཔུགྒལསྶ ¶ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟིཊྛཱནཾ ཧོཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ནཱནཔྤཀཱརེན པཝཏྟེན ཙིཏྟསནྟཱནེན ཏཾསམངྒིནོ ཀཏྟུ ཝིསཡེ གཧཎསནྣིཊྛཱནཾ དསྶིཏཾ ཧོཏི.

ཨཐ ཝཱ ཨེཝནྟི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ, སུཏཱནཉྷི དྷམྨཱནཾ གཧིཏཱཀཱརསྶ ནིདསྶནསྶ ཨཝདྷཱརཎསྶ ཝཱ པཀཱསནསབྷཱཝེན ཨེཝཾསདྡེན ཏདཱཀཱརཱདིདྷཱརཎསྶ པུགྒལཝོཧཱརུཔཱདཱནདྷམྨབྱཱཔཱརབྷཱཝཏོ པུགྒལཀིཙྩཾནཱམ ནིདྡིཊྛཾ ཧོཏཱིཏི. སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ, པུགྒལཝཱདིནོཔི ཧི སཝནཀིརིཡཱ ཝིཉྙཱཎནིརཔེཀྑཱ ན ཧོཏཱིཏི. མེཏི ཨུབྷཡཀིཙྩཡུཏྟཔུགྒལནིདྡེསོ. མེཏི ཧི སདྡཔྤཝཏྟི ཨེཀནྟེནེཝ སཏྟཝིསེསཝིསཡཱ ཝིཉྙཱཎཀིཙྩཉྩ ཏཏྠེཝ སམོདཧིཏབྦནྟི. ཨཡཾ པནེཏྠ སངྑེཔོ – མཡཱ སཝནཀིཙྩཝིཉྙཱཎསམངྒིནཱ པུགྒལེན ཝིཉྙཱཎཝསེན ལདྡྷསཝནཀིཙྩཝོཧཱརེན སུཏནྟི.

ཏཐཱ ¶ ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི. སབྦསྶ ཧི སདྡཱདྷིགམནཱིཡསྶ ཨཏྠསྶ པཉྙཏྟིམུཁེནེཝ པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱ སབྦཔཉྙཏྟཱིནཉྩ ཝིཛྫམཱནཱདཱིསུ ཚསུ པཉྙཏྟཱིསུ ཨཝརོདྷོ, ཏསྨཱ ཡོ མཱཡཱམརཱིཙིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨབྷཱུཏཏྠོ ཨནུསྶཝཱདཱིཧི གཧེཏབྦོ ཝིཡ ཨནུཏྟམཏྠོཔི ¶ ན ཧོཏི. སོ རཱུཔསདྡཱདིཀོ རུཔྤནཱནུབྷཝནཱདིཀོ ཙ པརམཏྠསབྷཱཝོ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཝིཛྫཏི. ཡོ པན ཨེཝནྟི ཙ མེཏི ཙ ཝུཙྩམཱནོ ཨཱཀཱརཏྠོ, སོ ཨཔརམཏྠསབྷཱཝོ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨནུཔལབྦྷམཱནོ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི ནཱམ. ཏསྨཱ ཀིཉྷེཏྠ ཏཾ པརམཏྠཏོ ཨཏྠི, ཡཾ ཨེཝནྟི ཝཱ མེཏི ཝཱ ནིདྡེསཾ ལབྷེཐ? སུཏནྟི ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི, ཡཉྷི ཏཾ ཨེཏྠ སོཏེན ཨུཔལདྡྷཾ, ཏཾ པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནནྟི.

ཏཐཱ ཨེཝནྟི སོཏཔཐམཱགཏེ དྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ ཏེསཾ ཨུཔདྷཱརིཏཱཀཱརཱདཱིནཾ པཙྩཱམསནཝསེན. མེཏི སསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣེ ཁནྡྷེ ¶ ཀརཎཱདིཝིསེསཝིསིཊྛེ ཨུཔཱདཱཡ ཝཏྟབྦཏོ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི. སུཏནྟི དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ཝཏྟབྦཏོ ཨུཔནིདྷཱཔཉྙཏྟི. དིཊྛཱདིསབྷཱཝརཧིཏེ སདྡཱཡཏནེ པཝཏྟམཱནོཔི སུཏཝོཧཱརོ དུཏིཡཾ ཏཏིཡནྟིཨཱདིཀོ ཝིཡ པཋམཱདཱིནི, དིཊྛམུཏཝིཉྙཱཏེ ཨཔེཀྑིཏྭཱ སུཏནྟི ཝིཉྙེཡྻཏྟཱ དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ཝཏྟབྦོ ཧོཏི. ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཧི སུཏནྟི པཀཱསིཏོཡམཏྠོཏི.

ཨེཏྠ ཙ ཨེཝནྟིཝཙནེན ཨསམྨོཧཾ དཱིཔེཏི. པཊིཝིདྡྷཱ ཧི ཨཏྟནཱ སུཏསྶ པཀཱརཝིསེསཱ ཨེཝནྟི ཨིདྷ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན པཙྩཱམཊྛཱ, ཏེནསྶ ཨསམྨོཧོ དཱིཔིཏོ ཧོཏི. ན ཧི སམྨཱུལ༹ྷོ ནཱནཔྤཀཱརཔཊིཝེདྷསམཏྠོ ཧོཏི, པཙྩཡཱཀཱརཝསེན ནཱནཔྤཀཱརཱ དུཔྤཊིཝིདྡྷཱ ཙ སུཏྟནྟཱཏི དཱིཔིཏནྟི. སུཏནྟིཝཙནེན སུཏསྶ ཨསམྨོསཾ དཱིཔེཏི, སུཏཱཀཱརསྶ ཡཱཐཱཝཏོ དསྶིཡམཱནཏྟཱ. ཡསྶ ཧི སུཏཾ སམྨུཊྛཾ ཧོཏི, ན སོ ཀཱལནྟརེ མཡཱ སུཏནྟི པཊིཛཱནཱཏི. ཨིཙྩསྶ ཨསམྨོཧེན པཉྙཱསིདྡྷི, སམྨོཧཱབྷཱཝེན པཉྙཱཡ ཨེཝ ཝཱ སཝནཀཱལསམྦྷཱུཏཱཡ ཏདུཏྟརིཀཱལཔཉྙཱསིདྡྷི, ཏཐཱ ཨསམྨོསེན སཏིསིདྡྷི. ཏཏྠ པཉྙཱཔུབྦངྒམཱཡ སཏིཡཱ བྱཉྫནཱཝདྷཱརཎསམཏྠཏཱ. བྱཉྫནཱནཉྷི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཱཀཱརོ ནཱཏིགམྦྷཱིརོ, ཡཐཱསུཏཾ དྷཱརཎམེཝ ཏཏྠ ཀརཎཱིཡནྟི སཏིཡཱ བྱཱཔཱརོ ཨདྷིཀོ, པཉྙཱ ཏཏྠ གུཎཱིབྷཱུཏཱ ཧོཏི པཉྙཱཡ པུབྦངྒམཱཏི ཀཏྭཱ. སཏིཔུབྦངྒམཱཡ པཉྙཱཡ ཨཏྠཔྤཊིཝེདྷསམཏྠཏཱ. ཨཏྠསྶ ཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཱཀཱརོ གམྦྷཱིརོཏི པཉྙཱཡ བྱཱཔཱརོ ཨདྷིཀོ, སཏི ཏཏྠ གུཎཱིབྷཱུཏཱཡེཝཱཏི སཏིཡཱ པུབྦངྒམཱཡཱཏི ¶ ཀཏྭཱ. ཏདུབྷཡསམཏྠཏཱཡོགེན ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣསྶ དྷམྨཀོསསྶ ཨནུཔཱལནསམཏྠཏཱཡ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀཏྟསིདྡྷི.

ཨཔརོ ¶ ནཡོ – ཨེཝནྟིཝཙནེན ཡོནིསོམནསིཀཱརཾ དཱིཔེཏི, ཏེན ཙ ཝུཙྩམཱནཱནཾ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠཱནཾ ཨུཔརི ཝཀྑམཱནཱནཾ ནཱནཔྤཀཱརཔྤཊིཝེདྷཛོཏཀཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསིདྡྷི དྷམྨཝིསཡཏྟཱ. ན ཧི ཨཡོནིསོ མནསིཀརོཏོ ¶ ནཱནཔྤཀཱརཔྤཊིཝེདྷོ སམྦྷཝཏི. སུཏནྟིཝཙནེན ཨཝིཀྑེཔཾ དཱིཔེཏི, ‘‘པཋམབོདྷིསུཏྟཾ ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདིཔུཙྪཱཝསེན པཀརཎཔཏྟསྶ ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ སཝནཾ སམཱདྷཱནམནྟརེན ན སམྦྷཝཏི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟསྶ སཝནཱབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པུགྒལོ སབྦསམྤཏྟིཡཱ ཝུཙྩམཱནོཔི ‘‘ན མཡཱ སུཏཾ, པུན བྷཎཐཱ’’ཏི བྷཎཏི. ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཙེཏྠ ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཾ པུབྦེ ཙ ཀཏཔུཉྙཏཾ སཱདྷེཏི སམྨཱ ཨཔྤཎིཧིཏཏྟསྶ པུབྦེ ཨཀཏཔུཉྙསྶ ཝཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཨཝིཀྑེཔེན སདྡྷམྨསྶཝནཾ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཉྩ སཱདྷེཏི ཨསྶུཏཝཏོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཝིརཧིཏསྶ ཙ ཏདབྷཱཝཏོ. ན ཧི ཝིཀྑིཏྟོ སོཏུཾ སཀྐོཏི, ན ཙ སཔྤུརིསེ ཨནུཔནིསྶཡམཱནསྶ སཝནཾ ཨཏྠཱིཏི.

ཨཔརོ ནཡོ – ‘‘ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནཱནཔྤཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎཾ ཧོཏི, ཏསྶ ནཱནཱཀཱརནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ ཙ སོ བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ ཨཏྠབྱཉྫནཔྤབྷེདཔརིཙྪེདཝསེན སཀལསཱསནསམྤཏྟིཨོགཱཧནེན ནིརཝསེསཾ པརཧིཏཔཱརིཔཱུརཱིཀརཎབྷཱུཏོ ཨེཝཾ བྷདྡཀོ ཨཱཀཱརོ ན སམྨཱ ཨཔྤཎིཧིཏཏྟསྶ པུབྦེ ཨཀཏཔུཉྙསྶ ཝཱ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ བྷདྡཀེན ཨཱཀཱརེན པཙྪིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིམཏྟནོ དཱིཔེཏི, སུཏནྟི སཝནཡོགེན པུརིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིཾ. ན ཧི ཨཔྤཏིརཱུཔེ དེསེ ཝསཏོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཝིརཧིཏསྶ ཙ སཝནཾ ཨཏྠི. ཨིཙྩསྶ པཙྪིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱ ཨཱསཡསུདྡྷི སིདྡྷཱ ཧོཏི. སམྨཱ པཎིཧིཏཙིཏྟོ པུབྦེ ཙ ཀཏཔུཉྙོ ཝིསུདྡྷཱསཡོ ཧོཏི ཏདསུདྡྷིཧེཏཱུནཾ ཀིལེསཱནཾ དཱུརཱིབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘སམྨཱ པཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, སེཡྻསོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི (དྷ. པ. ༤༣) ‘‘ཀཏཔུཉྙོསི ཏྭཾ, ཨཱནནྡ, པདྷཱནམནུཡུཉྫ, ཁིཔྤཾ ཧོཧིསི ཨནཱསཝོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༢༠༧) ཙ. པུརིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱ ¶ པཡོགསུདྡྷི. པཏིརཱུཔདེསཝཱསེན ཧི སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡེན ཙ སཱདྷཱུནཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནེན ¶ པརིསུདྡྷཔྤཡོགོ ཧོཏི. ཏཱཡ ཙ ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷི, པུབྦེཡེཝ ཏཎྷཱདིཊྛིསཾཀིལེསཱནཾ ཝིསོདྷིཏཏྟཱ པཡོགསུདྡྷིཡཱ ཨཱགམབྱཏྟིསིདྡྷི. སུཔརིསུདྡྷཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ ཧི ཝིཔྤཊིསཱརཱབྷཱཝཏོ ཨཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པརིཡཏྟིཡཾ ཝིསཱརདོ ཧོཏི. ཨིཏི པཡོགཱསཡསུདྡྷསྶ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤནྣསྶ ཝཙནཾ ཨརུཎུགྒམནཾ ཝིཡ སཱུརིཡསྶ ཨུདཡཏོ ཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཝིཡ ཙ ཀུསལཀམྨསྶ ཨརཧཏི བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ པུབྦངྒམཾ བྷཝིཏུནྟི ཋཱནེ ནིདཱནཾ ཋཔེནྟོ ཨེཝཾ མེ སུཏནྟིཨཱདིམཱཧ.

ཨཔརོ ¶ ནཡོ – ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ནཱནཔྤཀཱརཔྤཊིཝེདྷདཱིཔཀེན ཝཙནེན ཨཏྟནོ ཨཏྠཔཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིསབྦྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. སུཏནྟི ཨིམིནཱ ཨེཝཾསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཝཀྑམཱནཱཔེཀྑཱཡ ཝཱ སོཏབྦབྷེདཔྤཊིཝེདྷདཱིཔཀེན དྷམྨནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིསབྦྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ཨེཝནྟི ཙ ཨིདཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཡོནིསོམནསིཀཱརདཱིཔཀཝཙནཾ བྷཱསམཱནོ ‘‘ཨེཏེ དྷམྨཱ མཡཱ མནསཱནུཔེཀྑིཏཱ དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱ’’ཏི དཱིཔེཏི. པརིཡཏྟིདྷམྨོ ཧི ‘‘ཨིདྷ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ, ཨིདྷ སམཱདྷི, ཨིདྷ པཉྙཱ, ཨེཏྟཀཱ ཨེཏྠ ཨནུསནྡྷིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན མནསཱ ཨནུཔེཀྑིཏོ ཨནུསྶཝཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐསཧིཏཱཡ དྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིབྷཱུཏཱཡ ཉཱཏཔརིཉྙཱསངྑཱཏཱཡ ཝཱ དིཊྛིཡཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟརཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ‘‘ཨིཏི རཱུཔཾ, ཨེཏྟཀཾ རཱུཔ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན སུཊྛུ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པཊིཝིདྡྷོ ཨཏྟནོ ཙ པརེསཉྩ ཧིཏསུཁཱཝཧོ ཧོཏཱིཏི. སུཏནྟི ཨིདཾ སཝནཡོགདཱིཔཀཝཙནཾ བྷཱསམཱནོ ‘‘བཧཱུ མཡཱ དྷམྨཱ སུཏཱ དྷཱཏཱ ཝཙསཱ པརིཙིཏཱ’’ཏི དཱིཔེཏི. སོཏཱཝདྷཱནཔྤཊིབདྡྷཱ ཧི པརིཡཏྟིདྷམྨསྶ སཝནདྷཱརཎཔརིཙཡཱ. ཏདུབྷཡེནཔི དྷམྨསྶ སྭཱཀྑཱཏབྷཱཝེན, ཨཏྠབྱཉྫནཔཱརིཔཱུརིཾ དཱིཔེནྟོ སཝནེ ཨཱདརཾ ཛནེཏི. ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞཉྷི དྷམྨཾ ཨཱདརེན ཨསྶུཎནྟོ མཧཏཱ ཧིཏཱ པརིབཱཧིརོ ཧོཏཱིཏི ཨཱདརཾ ཛནེཏྭཱ སཀྐཙྩཾ དྷམྨོ སོཏབྦོ.

‘‘ཨེཝཾ ¶ མེ སུཏ’’ནྟི ཨིམིནཱ པན སཀལེན ཝཙནེན ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཾ ཨཏྟནོ ཨདཧནྟོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིཾ ཨཏིཀྐམཏི, སཱཝཀཏྟཾ པཊིཛཱནནྟོ སཔྤུརིསབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམཏི. ཏཐཱ ཨསདྡྷམྨཱ ཙིཏྟཾ ¶ ཝུཊྛཱཔེཏི, སདྡྷམྨེ ཙིཏྟཾ པཏིཊྛཱཔེཏི. ‘‘ཀེཝལཾ སུཏམེཝེཏཾ མཡཱ, ཏསྶེཝ པན བྷགཝཏོ ཝཙན’’ནྟི དཱིཔེནྟོ ཨཏྟཱནཾ པརིམོཙེཏི, སཏྠཱརཾ ཨཔདིསཏི, ཛིནཝཙནཾ ཨཔྤེཏི, དྷམྨནེཏྟིཾ པཏིཊྛཱཔེཏི.

ཨཔིཙ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཨཏྟནཱ ཨུཔྤཱདིཏབྷཱཝཾ ཨཔྤཊིཛཱནནྟོ པུརིམསྶཝནཾ ཝིཝརནྟོ ‘‘སམྨུཁཱ པཊིགྒཧིཏམིདཾ མཡཱ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫཝིསཱརདསྶ དསབལདྷརསྶ ཨཱསབྷཊྛཱནཊྛཱཡིནོ སཱིཧནཱདནཱདིནོ སབྦསཏྟུཏྟམསྶ དྷམྨིསྶརསྶ དྷམྨརཱཛསྶ དྷམྨཱདྷིཔཏིནོ དྷམྨདཱིཔསྶ དྷམྨསརཎསྶ སདྡྷམྨཝརཙཀྐཝཏྟིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ, ན ཨེཏྠ ཨཏྠེ ཝཱ དྷམྨེ ཝཱ པདེ ཝཱ བྱཉྫནེ ཝཱ ཀངྑཱ ཝཱ ཝིམཏི ཝཱ ཀཏྟབྦཱ’’ཏི སབྦདེཝམནུསྶཱནཾ ཨིམསྨིཾ དྷམྨེ ཨསྶདྡྷིཡཾ ཝིནཱསེཏི, སདྡྷཱསམྤདཾ ཨུཔྤཱདེཏི. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –

‘‘ཝིནཱསཡཏི ཨསྶདྡྷཾ, སདྡྷཾ ཝཌྜྷེཏི སཱསནེ;

ཨེཝཾ མེ སུཏམིཙྩེཝཾ, ཝདཾ གོཏམསཱཝཀོ’’ཏི.

ཨེཀནྟི ¶ གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ. ཨཡཉྷི ཨེཀསདྡོ ཨཉྙསེཊྛཱསཧཱཡསངྑྱཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཡཾ ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༧; ཨུདཱ. ༥༥) ཨཉྙེ དིསྶཏི. ‘‘ཙེཏསོ ཨེཀོདིབྷཱཝ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༡༡; དཱི. ནི. ༡.༢༢༨) སེཊྛེ. ‘‘ཨེཀོ ཝཱུཔཀཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༤༥; དཱི. ནི. ༡.༤༠༥) ཨསཧཱཡེ. ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཁཎོ ཙ སམཡོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༨.༢༩) སངྑྱཱཡཾ, ཨིདྷཱཔི སངྑྱཱཡམེཝ དཊྛབྦོ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཀནྟི གཎནཔརིཙྪེདནིདྡེསོ’’ཏི.

སམཡནྟི པརིཙྪིནྣནིདྡེསོ. ཨེཀཾ སམཡནྟི ཨནིཡམིཏཔརིདཱིཔནཾ. ཏཏྠ སམཡསདྡོ –

‘‘སམཝཱཡེ ¶ ཁཎེ ཀཱལེ, སམཱུཧེ ཧེཏུདིཊྛིསུ;

པཊིལཱབྷེ པཧཱནེ ཙ, པཊིཝེདྷེ ཙ དིསྶཏི’’.

ཏཐཱ ཧིསྶ ‘‘ཨཔྤེཝ ནཱམ སྭེཔི ཨུཔསངྐམེཡྻཱམ ཀཱལཉྩ སམཡཉྩ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༤༧) སམཝཱཡོ ཨཏྠོ, ཡུཏྟཀཱལཉྩ པཙྩཡསཱམགྒིཉྩ ལབྷིཏྭཱཏི ཧི ཨདྷིཔྤཱཡོ, ཏསྨཱ པཙྩཡསམཝཱཡོཏི ཝེདིཏབྦོ ¶ . ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཁཎོ ཙ སམཡོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༨.༢༩) ཁཎོ, ཨོཀཱསོཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱགཏུཔྤཱདཱདིཀོ ཧི མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ཨོཀཱསོ ཏཔྤཙྩཡཔྤཊིལཱབྷཧེཏུཏྟཱ, ཁཎོ ཨེཝ ཙ སམཡོ, ཡོ ཁཎོཏི ཙ སམཡོཏི ཙ ཝུཙྩཏི, སོ ཨེཀོ ཡེཝཱཏི ཧི ཨཏྠོ. ‘‘ཨུཎྷསམཡོ པརིལཱ༹ཧསམཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༣༥༨) ཀཱལོ. ‘‘མཧཱསམཡོ པཝནསྨི’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༣༢) སམཱུཧོ. མཧཱསམཡོཏི ཧི བྷིཀྑཱུནཾ དེཝཏཱནཉྩ མཧཱསནྣིཔཱཏོཏི ཨཏྠོ. ‘‘སམཡོཔི ཁོ ཏེ, བྷདྡཱལི, ཨཔྤཊིཝིདྡྷོ ཨཧོསི, བྷགཝཱ ཁོ སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི, བྷགཝཱཔི མཾ ཛཱནིསྶཏི ‘བྷདྡཱལི ནཱམ བྷིཀྑུ སཏྠུསཱསནེ སིཀྑཱཡ ན པརིཔཱུརཀཱརཱི’ཏི, ཨཡམྤི ཁོ ཏེ, བྷདྡཱལི, སམཡོ ཨཔྤཊིཝིདྡྷོ ཨཧོསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༡༣༥) ཧེཏུ. སིཀྑཱཔདསྶ ཀཱརཎཉྷི ཨིདྷ སམཡོཏི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨུགྒཱཧམཱནོ པརིབྦཱཛཀོ སམཎམུཎྜིཀཱཔུཏྟོ སམཡཔྤཝཱདཀེ ཏིནྡུཀཱཙཱིརེ ཨེཀསཱལཀེ མལླིཀཱཡ ཨཱརཱམེ པཊིཝསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༢༦༠) དིཊྛི. ཏཏྠ ཧི ནིསིནྣཱ ཏིཏྠིཡཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ དིཊྛིསངྑཱཏཾ སམཡཾ པཝདནྟཱིཏི སོ པརིབྦཱཛཀཱརཱམོ ‘‘སམཡཔྤཝཱདཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.

‘‘དིཊྛེ ¶ དྷམྨེ ཙ ཡོ ཨཏྠོ, ཡོ ཙཏྠོ སམྤརཱཡིཀོ;

ཨཏྠཱབྷིསམཡཱ དྷཱིརོ, པཎྜིཏོཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༢༩) –

ཨཱདཱིསུ པཊིལཱབྷོ. ཨཏྠཱབྷིསམཡཱཏི ཧི ཨཏྠསྶ ཨདྷིགམཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘སམྨཱ མཱནཱབྷིསམཡཱ ཨནྟམཀཱསི དུཀྑསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༨) པཧཱནཾ. ཨདྷིཀརཎཾ སམཡཾ ཝཱུཔསམནཾ ཨཔགམོཏི ཨབྷིསམཡོ པཧཱནཾ. ‘‘དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ སངྑཏཊྛོ སནྟཱཔཊྛོ ཝིཔརིཎཱམཊྛོ ཨབྷིསམཡཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཊི. མ. ༢.༨) པཊིཝེདྷོ ¶ . པཊིཝེདྷོཏི ཧི ཨབྷིསམེཏབྦཏོ ཨབྷིསམཡོ, ཨབྷིསམཡོཝ ཨཏྠོ ཨབྷིསམཡཊྛོཏི པཱིལ༹ནཱདཱིནི ཨབྷིསམེཏབྦབྷཱཝེན ཨེཀཱིབྷཱཝཾ ཨུཔནེཏྭཱ ཝུཏྟཱནི, ཨབྷིསམཡསྶ ཝཱ པཊིཝེདྷསྶ ཝིསཡབྷཱུཏོ ཨཏྠོ ཨབྷིསམཡཊྛོཏི ཏཱནེཝ ཏཐཱ ཨེཀནྟེན ཝུཏྟཱནི. ཏཏྠ པཱིལ༹ནཾ དུཀྑསཙྩསྶ ཏཾསམངྒིནོ ཧིཾསནཾ ཨཝིཔྥཱརིཀཏཱཀརཎཾ. སནྟཱཔོ དུཀྑདུཀྑཏཱདིཝསེན སནྟཔྤནཾ པརིདཧནཾ.

ཨེཏྠ ¶ ཙ སཧཀཱརཱིཀཱརཎསནྣིཛ྄ཛྷཾ སམེཏི སམཝེཏཱིཏི སམཝཱཡོ སམཡོ. སམེཏི སམཱགཙྪཏི ཨེཏྠ མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ཏདཱདྷཱརཔུགྒལེཧཱིཏི ཁཎོ སམཡོ. སམེཏི ཨེཏྠ ཨེཏེན ཝཱ སཾགཙྪཏི སཏྟོ སབྷཱཝདྷམྨོ ཝཱ ཨུཔྤཱདཱདཱིཧི སཧཛཱཏཱདཱིཧི ཝཱཏི ཀཱལོ སམཡོ. དྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏཱཡ ཨཏྠཏོ ཨབྷཱུཏོཔི ཧི ཀཱལོ དྷམྨཔྤཝཏྟིཡཱ ཨདྷིཀརཎཾ ཀརཎཾ ཝིཡ ཙ ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷེནཱནུརཱུཔེན ཝོཧརཱིཡཏཱིཏི. སམཾ, སཧ ཝཱ ཨཝཡཝཱནཾ ཨཡནཾ པཝཏྟི ཨཝཊྛཱནནྟི སམཱུཧོ སམཡོ ཡཐཱ སམུདཱཡོཏི. ཨཝཡཝསཧཱཝཊྛཱནམེཝ ཧི སམཱུཧོ. ཨཝསེསཔཙྩཡཱནཾ སམཱགམེ སཏི ཨེཏི ཕལམེཏསྨཱ ཨུཔྤཛྫཏི པཝཏྟཏཱིཏི སམཡོ ཧེཏུ ཡཐཱ སམུདཡོཏི. སམེཏི སཾཡོཛནབྷཱཝཏོ སམྦནྡྷོ ཨེཏི ཨཏྟནོ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, དལ༹ྷགྒཧཎབྷཱཝཏོ ཝཱ སཾཡུཏྟཱ ཨཡནྟི པཝཏྟནྟི སཏྟཱ ཡཐཱབྷིནིཝེསཾ ཨེཏེནཱཏི སམཡོ དིཊྛི. དིཊྛིསཾཡོཛནེན ཧི སཏྟཱ ཨཏིཝིཡ བཛ྄ཛྷནྟཱིཏི. སམིཏི སངྒཏི སམོདྷཱནནྟི སམཡོ པཊིལཱབྷོ. སམཡནཾ ཨུཔསམཡནཾ ཨཔགམོཏི སམཡོ པཧཱནཾ. སམུཙྪེདཔྤཧཱནབྷཱཝཏོ པན ཨདྷིཀོ སམཡོཏི ཨབྷིསམཡོ ཡཐཱ ཨབྷིདྷམྨོཏི. ཨབྷིམུཁཾ ཉཱཎེན སམྨཱ ཨེཏབྦོ ཨབྷིསམེཏབྦོཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོ. ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན སམྨཱ ཨེཏི གཙྪཏི བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨབྷིསམཡོ, དྷམྨཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཱཝབོདྷོ. ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ སམཡསདྡསྶ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ.

སམཡསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ ཨབྷིསམཡསདྡསྶ གཧཎེ ཀཱརཎཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཨིདྷ ¶ པནསྶ ཀཱལོ ཨཏྠོ སམཝཱཡཱདཱིནཾ ཨསམྦྷཝཏོ. དེསདེསཀཔརིསཱ ཝིཡ ཧི དེསནཱཡ ནིདཱནབྷཱཝེ ¶ ཀཱལོ ཨེཝ ཨིཙྪིཏབྦོཏི. ཡསྨཱ པནེཏྠ སམཡོཏི ཀཱལོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏསྨཱ སཾཝཙྪརཨུཏུམཱསདྡྷམཱསརཏྟིདིཝསཔུབྦཎྷམཛ྄ཛྷནྷིཀསཱཡནྷཔཋམཡཱམ- མཛ྄ཛྷིམཡཱམཔཙྪིམཡཱམམུཧུཏྟཱདཱིསུ ཀཱལབྷེདབྷཱུཏེསུ སམཡེསུ ཨེཀཾ སམཡནྟི དཱིཔེཏི.

ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨནིཡམིཏཝསེནེཝ ཀཱལོ ནིདྡིཊྛོ, ན ཨུཏུསཾཝཙྪརཱདིཝསེན ནིཡམེཏྭཱ ནིདྡིཊྛོཏི ཙེ? ཀིཉྩཱཔི ཨེཏེསུ སཾཝཙྪརཱདཱིསུ སམཡེསུ ཡཾ ཡཾ སུཏྟཾ ཡསྨིཾ ཡསྨིཾ སཾཝཙྪརེ ཨུཏུམྷི ¶ མཱསེ པཀྑེ རཏྟིབྷཱགེ དིཝསབྷཱགེ ཝཱ ཝུཏྟཾ, སབྦམྤི ཏཾ ཐེརསྶ སུཝིདིཏཾ སུཝཝཏྠཱཔིཏཾ པཉྙཱཡ. ཡསྨཱ པན ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏཾ ཨསུཀསཾཝཙྪརེ ཨསུཀཨུཏུམྷི ཨསུཀམཱསེ ཨསུཀཔཀྑེ ཨསུཀརཏྟིབྷཱགེ ཨསུཀདིཝསབྷཱགེ ཝཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ན སཀྐཱ སུཁེན དྷཱརེཏུཾ ཝཱ ཨུདྡིསིཏུཾ ཝཱ ཨུདྡིསཱཔེཏུཾ ཝཱ, བཧུ ཙ ཝཏྟབྦཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨེཀེནེཝ པདེན ཏམཏྠཾ སམོདྷཱནེཏྭཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཨཱཧ.

ཡེ ཝཱ ཨིམེ གབྦྷོཀྐནྟིསམཡོ ཛཱཏིསམཡོ སཾཝེགསམཡོ ཨབྷིནིཀྑམནསམཡོ དུཀྐརཀཱརིཀསམཡོ མཱརཝིཛཡསམཡོ ཨབྷིསམྦོདྷིསམཡོ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརསམཡོ དེསནཱསམཡོ པརིནིབྦཱནསམཡོཏི ཨེཝམཱདཡོ བྷགཝཏོ དེཝམནུསྶེསུ ཨཏིཝིཡ པཀཱསཱ ཨནེཀཀཱལཔྤབྷེདཱ ཨེཝ སམཡཱ, ཏེསུ སམཡེསུ དེསནཱསམཡསངྑཱཏཾ ཨེཀཾ སམཡནྟི དཱིཔེཏི. ཡོ ཝཱཡཾ ཉཱཎཀརུཎཱཀིཙྩསམཡེསུ ཀརུཎཱཀིཙྩསམཡོ, ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཔྤཊིཔཏྟིསམཡེསུ པརཧིཏཔྤཊིཔཏྟིསམཡོ, སནྣིཔཏིཏཱནཾ ཀརཎཱིཡདྭཡསམཡེསུ དྷམྨཀཐཱསམཡོ, དེསནཱཔཊིཔཏྟིསམཡེསུ དེསནཱསམཡོ, ཏེསུ སམཡེསུ ཨཉྙཏརསམཡཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཨཱཧ.

ཀསྨཱ པནེཏྠ ཡཐཱ ཨབྷིདྷམྨེ ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༡) ཙ ཨིཏོ ཨཉྙེསུ སུཏྟཔདེསུ ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི ཝིཝིཙྩ ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧཱི’’ཏི ¶ (ཨ. ནི. ༤.༢༠༠) ཙ བྷུམྨཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ, ཝིནཡེ ཙ ‘‘ཏེན སམཡེན བུདྡྷོ བྷགཝཱ’’ཏི (པཱརཱ. ༡) ཀརཎཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ, ཏཐཱ ཨཀཏྭཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོཏི? ཏཏྠ ཏཐཱ, ཨིདྷ ཙ ཨཉྙཐཱ ཨཏྠསམྦྷཝཏོ. ཏཏྠ ཧི ཨབྷིདྷམྨེ ཨིཏོ ཨཉྙེསུ ཙ སུཏྟནྟེསུ ཨཱདྷཱརཝིསཡསངྑཱཏོ ཨདྷིཀརཎཏྠོ ཀིརིཡཱཡ ཀིརིཡནྟརལཀྑཎསངྑཱཏོ བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏཱིཏི. ཨདྷིཀརཎཉྷི ཀཱལཏྠོ སམཱུཧཏྠོ ཙ སམཡོ ཏཏྠ ཝུཏྟཱནཾ ཕསྶཱདིདྷམྨཱནཾ, ཏཐཱ ཀཱལོ སབྷཱཝདྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏཱཡ པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཏོ ཏངྑཎཔྤཝཏྟཱནཾ ཏཏོ ¶ པུབྦེ པརཏོ ཙ ཨབྷཱཝཏོ ཡཐཱ ‘‘པུབྦཎྷེ ¶ ཛཱཏོ སཱཡནྷེ ཛཱཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ. སམཱུཧོཏིཔི ཨཝཡཝཝིནིམུཏྟོ པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཀཔྤནཱམཏྟསིདྡྷེན རཱུཔེན ཨཝཡཝཱནཾ ཨཱདྷཱརབྷཱཝེན པཉྙཱཔཱིཡཏི, ཡཐཱ ‘‘རུཀྑེ སཱཁཱ, ཡཝོ ཡཝརཱསིམྷི སམུཊྛིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ. ཡསྨིཾ ཀཱལེ དྷམྨཔུཉྫེ ཙ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾཡེཝ ཀཱལེ དྷམྨཔུཉྫེ ཙ ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི ཨཡཉྷི ཏཏྠ ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཁཎསམཝཱཡཧེཏུསངྑཱཏསྶ སམཡསྶ བྷཱཝེན ཏཏྠ ཝུཏྟཱནཾ ཕསྶཱདིདྷམྨཱནཾ བྷཱཝོ ལཀྑཱིཡཏི. ཡཐཱ ཧི ‘‘གཱཝཱིསུ དུཡ྄ཧམཱནཱསུ གཏོ, དུདྡྷཱསུ ཨཱགཏོ’’ཏི ཨེཏྠ གཱཝཱིནཾ དོཧནཀིརིཡཱཡ གམནཀིརིཡཱ ལཀྑཱིཡཏི, ཨེཝཾ ཨིདྷཱཔི ཡསྨིཾ སམཡེཏི ཝུཏྟེ ཙ པདཏྠསྶ སཏྟཱཝིརཧཱབྷཱཝཏོ སཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙཱཡམཱནོ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི སམཡསྶ སཏྟཱཀིརིཡཱཡ ཙིཏྟསྶ ཨུཔྤཱདཀིརིཡཱ ཕསྶཱདཱིནཾ བྷཝནཀིརིཡཱ ཙ ལཀྑཱིཡཏི. ཏཐཱ ཡསྨིཾ སམཡེ ཡསྨིཾ ནཝམེ ཁཎེ ཡསྨིཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཧེཏུམྷི པཙྩཡསམཝཱཡེ ཝཱ སཏི ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾ སམཡེ ཁཎེ ཧེཏུམྷི པཙྩཡསམཝཱཡེ ཙ ཕསྶཱདཡོཔི ཧོནྟཱིཏི. ཏསྨཱ ཏདཏྠཛོཏནཏྠཾ བྷུམྨཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ.

ཝིནཡེ ཙ ‘‘ཨནྣེན ཝསཏི, ཨཛ྄ཛྷེནེན ཝསཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ ཝིཡ ཧེཏུཨཏྠོ, ‘‘ཕརསུནཱ ཚིནྡཏི, ཀུདཱལེན ཁཎཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཀརཎཏྠོ ཙ སམྦྷཝཏི. ཡོ ཧི སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིསམཡོ དྷམྨསེནཱཔཏིཨཱདཱིཧིཔི དུབྦིཉྙེཡྻོ, ཏེན སམཡེན ཀརཎབྷཱུཏེན ཧེཏུབྷཱུཏེན ཙ ཝཱིཏིཀྐམཾ སུཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ སནྣིཔཱཏཱཔེཏྭཱ ཨོཏིཎྞཝཏྠུཀཾ པུགྒལཾ པཊིཔུཙྪིཏྭཱ ཝིགརཧིཏྭཱ ཙ ཏཾ ཏཾ ཝཏྠུཾ ཨོཏིཎྞསམཡསངྑཱཏཾ ཀཱལཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ སིཀྑཱཔདཱནི པཉྙཱཔེནྟོ ཏཏིཡཔཱརཱཛིཀཱདཱིནཾ ཝིཡ སིཀྑཱཔདཔཉྙཏྟིཡཱ ཧེཏུཾ ཨཔེཀྑམཱནོ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝིཧཱསི, ཏསྨཱ ཏདཏྠཛོཏནཏྠཾ ཝིནཡེ ཀརཎཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ.

ཨིདྷ པན ཨཉྙསྨིཉྩ ཨེཝཾཛཱཏིཀེ ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠོ སམྦྷཝཏི. ཡསྨིཉྷི སམཡེ སཧ སམུཊྛཱནཧེཏུནཱ ཨིདཾ ཨུདཱནཾ ཨུཔྤནྣཾ, ཨཙྩནྟམེཝ ཏཾ སམཡཾ ཨརིཡཝིཧཱརཔུབྦངྒམཱཡ དྷམྨཔཙྩཝེཀྑཎཱཡ བྷགཝཱ ཝིཧཱསི, ཏསྨཱ ‘‘མཱསཾ ¶ ཨཛ྄ཛྷེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨུཔཡོགཏྠཛོཏནཏྠཾ ཨིདྷ ཨུཔཡོགཝཙནེན ནིདྡེསོ ཀཏོ. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –

‘‘ཏཾ ཏཾ ཨཏྠམཔེཀྑིཏྭཱ, བྷུམྨེན ཀརཎེན ཙ;

ཨཉྙཏྲ སམཡོ ཝུཏྟོ, ཨུཔཡོགེན སོ ཨིདྷཱ’’ཏི.

པོརཱཎཱ པན ཝཎྞཡནྟི – ‘‘ཡསྨིཾ སམཡེ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཏེན སམཡེནཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ¶ ཝཱ ཨབྷིལཱཔམཏྟབྷེདོ ཨེས ནིདྡེསོ, སབྦཏྠ བྷུམྨམེཝ ཨཏྠོཏི. ཏསྨཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡ’’ནྟི ཝུཏྟེཔི ཨེཀསྨིཾ སམཡེཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

བྷགཝཱཏི གརུ. གརུཉྷི ལོཀེ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཡཉྩ སབྦགུཎཝིསིཊྛཏཱཡ སབྦསཏྟཱནཾ གརུ, ཏསྨཱ བྷགཝཱཏི ཝེདིཏབྦོ. པོརཱཎེཧིཔི ཝུཏྟཾ –

‘‘བྷགཝཱཏི ¶ ཝཙནཾ སེཊྛཾ, བྷགཝཱཏི ཝཙནམུཏྟམཾ;

གརུ གཱརཝཡུཏྟོ སོ, བྷགཝཱ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.

ཏཏྠ སེཊྛཝཱཙཀཝཙནཾ སེཊྛནྟི ཝུཏྟཾ སེཊྛགུཎསཧཙརཎཏོ. ཨཐ ཝཱ ཝུཙྩཏཱིཏི ཝཙནཾ, ཨཏྠོ. བྷགཝཱཏི ཝཙནཾ སེཊྛནྟི བྷགཝཱཏི ཨིམིནཱ ཝཙནེན ཝཙནཱིཡོ ཡོ ཨཏྠོ, སོ སེཊྛོཏི ཨཏྠོ. བྷགཝཱཏི ཝཙནམུཏྟམནྟི ཨེཏྠཱཔི ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. གཱརཝཡུཏྟོཏི གརུབྷཱཝཡུཏྟོ གརུགུཎཡོགཏོ ཝིསེསགརུཀརཎཱརཧཏཱཡ ཝཱ གཱརཝཡུཏྟོ. ཨེཝཾ གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམགརུགཱརཝཱདྷིཝཙནཾ བྷགཝཱཏི ཨིདཾ ཝཙནནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨཔིཙ –

‘‘བྷགཱི བྷཛཱི བྷཱགཱི ཝིབྷཏྟཝཱ ཨིཏི,

ཨཀཱསི བྷགྒནྟི གརཱུཏི བྷཱགྱཝཱ;

བཧཱུཧི ཉཱཡེཧི སུབྷཱཝིཏཏྟནོ,

བྷཝནྟགོ སོ བྷགཝཱཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. –

ནིདྡེསེ (མཧཱནི. ༨༤) ཨཱགཏནཡེན –

‘‘བྷཱགྱཝཱ བྷགྒཝཱ ཡུཏྟོ, བྷགེཧི ཙ ཝིབྷཏྟཝཱ;

བྷཏྟཝཱ ཝནྟགམནོ, བྷཝེསུ བྷགཝཱ ཏཏོ’’ཏི. –

ཨིམཱཡ ¶ གཱཐཱཡ ཙ ཝསེན བྷགཝཱཏི པདསྶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སོ པནཱཡཾ ཨཏྠོ སབྦཱཀཱརེན ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༤༢) ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝིཝརིཏབྦོ.

ཨཔིཙ བྷཱགེ ཝནི, བྷགེ ཝཱ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཏཐཱགཏོ ཧི དཱནསཱིལཱདིཔཱརམིདྷམྨེ ཛྷཱནཝིམོཀྑཱདིཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེ ཝནི བྷཛི སེཝི བཧུལམཀཱསི, ཏསྨཱ བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ ཏེཡེཝ ¶ ‘‘ཝེནེཡྻསཏྟསནྟཱནེསུ ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨུཔྤཛྫེཡྻུ’’ནྟི ཝནི ཨབྷིཔཏྠཡཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷགསངྑཱཏཾ ཨིསྶརིཡཾ ཡསཉྩ ཝམི ཨུགྒིརི ཁེལ༹པིཎྜཾ ཝིཡ ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡཱིཏི བྷགཝཱ. ཏཐཱ ཧི ཏཐཱགཏོ ཧཏྠགཏཾ ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ དེཝལོཀཱདྷིཔཙྩསདིསཾ ཙཱཏུདྡཱིཔིསྶརིཡཾ, ཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟིསནྣིསྶཡཉྩ སཏྟརཏནསམུཛྫལཾ ཡསཾ ཏིཎཱཡཔི ཨམཉྙམཱནོ ནིརཔེཀྑོ པཧཱཡ ཨབྷིནིཀྑམིཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱ ཨིམེ སིརིཨཱདིཀེ བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཱནི ནཱམ ནཀྑཏྟཱནི, ཏེཧི སམཾ ¶ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི བྷགཱ. སིནེརུཡུགནྡྷརཨུཏྟརཀུརུཧིམཝནྟཱདིབྷཱཛནལོཀཝིསེསསནྣིསྶཡསོབྷཱ ཀཔྤཊྛིཏིབྷཱཝཏོ, ཏེཔི བྷགེ ཝམི, ཏནྣིཝཱསིསཏྟཱཝཱསསམཏིཀྐམནཏོ ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔྤཧཱནེན པཛཧཱིཏི. ཨེཝམྤི བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱཏི ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན བྷགཝཱཏི པདསྶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙེཏྠ ཨེཝཾ མེ སུཏནྟི ཝཙནེན ཡཐཱསུཏཾ དྷམྨཾ སཝནཝསེན བྷཱསནྟོ བྷགཝཏོ དྷམྨསརཱིརཾ པཙྩཀྑཾ ཀརོཏི, ཏེན ‘‘ནཡིདཾ ཨཏིཀྐནྟསཏྠུཀཾ པཱཝཙནཾ, ཨཡཾ ཝོ སཏྠཱ’’ཏི སཏྠུ ཨདསྶནེན ཨུཀྐཎྛིཏཾ ཛནཾ སམསྶཱསེཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཡོ ཁོ, ཨཱནནྡ, མཡཱ དྷམྨོ ཙ ཝིནཡོ ཙ དེསིཏོ པཉྙཏྟོ, སོ ཝོ མམཙྩཡེན སཏྠཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༢༡༦; མི. པ. ༤.༡.༡). ཨེཀཾ སམཡཾ བྷགཝཱཏི ཝཙནེན ཏསྨིཾ སམཡེ བྷགཝཏོ ཨཝིཛྫམཱནབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ རཱུཔཀཱཡཔརིནིབྦཱནཾ སཱདྷེཏི, ཏེན ‘‘ཨེཝཾཝིདྷསྶ ནཱམ དྷམྨསྶ དེསེཏཱ དསབལདྷརོ ཝཛིརསངྒྷཱཏསམཱནཀཱཡོ སོཔི བྷགཝཱ པརིནིབྦུཏོ, ཀེནཉྙེན ཛཱིཝིཏེ ཨཱསཱ ཛནེཏབྦཱ’’ཏི ཛཱིཝིཏམདམཏྟཾ ཛནཾ སཾཝེཛེཏི, སདྡྷམྨེ ཙསྶ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏི.

ཨེཝནྟི ¶ ཙ བྷཎནྟོ དེསནཱསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི, ཝཀྑམཱནསྶ སཀལསུཏྟསྶ ཨེཝནྟི ནིདསྶནཏོ. མེ སུཏནྟི སཱཝཀསམྤཏྟིཾ སཝནསམྤཏྟིཉྩ ནིདྡིསཏི, པཊིསམྦྷིདཱཔཏྟེན པཉྩསུ ཋཱནེསུ བྷགཝཏཱ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏེན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན སུཏབྷཱཝདཱིཔནཏོ ‘‘ཏཉྩ ཁོ མཡཱཝ སུཏཾ, ན ཨནུསྶུཏིཀཾ, ན པརམྤརཱབྷཏ’’ནྟི ཨིམསྶ ཙཏྠསྶ དཱིཔནཏོ. ཨེཀཾ སམཡནྟི ཀཱལསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི བྷགཝཏོ ཨུརུཝེལཱཡཾ ཝིཧརཎསམཡབྷཱཝེན བུདྡྷུཔྤཱདཔྤཊིམཎྜིཏབྷཱཝདཱིཔནཏོ. བུདྡྷུཔྤཱདཔརམཱ ཧི ཀཱལསམྤདཱ. བྷགཝཱཏི དེསཀསམྤཏྟིཾ ནིདྡིསཏི གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམགརུབྷཱཝདཱིཔནཏོ.

ཨུརུཝེལཱཡནྟི ¶ མཧཱཝེལཱཡཾ, མཧནྟེ ཝཱལུཀཱརཱསིམྷཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨུརཱུཏི ཝཱལུཀཱ ཝུཙྩཏི, ཝེལཱཏི མརིཡཱདཱ. ཝེལཱཏིཀྐམནཧེཏུ ཨཱབྷཏཱ ཨུརུ ཨུརུཝེལཱཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཨཏཱིཏེ ¶ ཀིར ཨནུཔྤནྣེ བུདྡྷེ དསསཧསྶཏཱཔསཱ ཏསྨིཾ པདེསེ ཝིཧརནྟཱ ‘‘ཀཱཡཀམྨཝཙཱིཀམྨཱནི པརེསམྤི པཱཀཊཱནི ཧོནྟི, མནོཀམྨཾ པན ཨཔཱཀཊཾ. ཏསྨཱ ཡོ མིཙྪཱཝིཏཀྐཾ ཝིཏཀྐེཏི, སོ ཨཏྟནཱཝ ཨཏྟཱནཾ ཙོདེཏྭཱ པཏྟཔུཊེན ཝཱལུཀཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ ཨཱཀིརཏུ, ཨིདམསྶ དཎྜཀམྨ’’ནྟི ཀཏིཀཝཏྟཾ ཀཏྭཱ ཏཏོ པཊྛཱཡ ཡོ ཏཱདིསཾ ཝིཏཀྐཾ ཝིཏཀྐེཏི, སོ ཏཏྠ པཏྟཔུཊེན ཝཱལུཀཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨཱཀིརཏི. ཨེཝཾ ཏཏྠ ཨནུཀྐམེན མཧཱཝཱལུཀཱརཱསི ཛཱཏོ, ཏཏོ ནཾ པཙྪིམཱ ཛནཏཱ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཙེཏིཡཊྛཱནམཀཱསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨུརུཝེལཱཡནྟི མཧཱཝེལཱཡཾ, མཧནྟེ ཝཱལུཀཱརཱསིམྷཱིཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ’’ཏི.

ཝིཧརཏཱིཏི ཨཝིསེསེན ཨིརིཡཱཔཐདིབྦབྲཧྨཨརིཡཝིཧཱརེསུ ཨཉྙཏརཝིཧཱརསམངྒིཏཱཔརིདཱིཔནཾ. ཨིདྷ པན ཋཱནནིསཛྫཱགམནསཡནཔྤབྷེདེསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཨཱསནསངྑཱཏཨིརིཡཱཔཐསམཱཡོགཔརིདཱིཔནཾ ཨརིཡཝིཧཱརསམངྒིཏཱཔརིདཱིཔནཉྩཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ ཡསྨཱ ཨེཀཾ ཨིརིཡཱཔཐབཱདྷནཾ ཨཉྙེན ཨིརིཡཱཔཐེན ཝིཙྪིནྡིཏྭཱ ཨཔརིཔཏནྟཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཧརཏི པཝཏྟེཏི, ཏསྨཱ ཝིཧརཏཱིཏི པདསྶ ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརཝསེནེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཡསྨཱ པན བྷགཝཱ དིབྦཝིཧཱརཱདཱིཧི སཏྟཱནཾ ཝིཝིདྷཾ ཧིཏཾ ཧརཏི ཨུཔཧརཏི ཨུཔནེཏི ཨུཔྤཱདེཏི, ཏསྨཱ ཏེསམྤི ཝསེན ཝིཝིདྷཾ ཧརཏཱིཏི ཨེཝམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ནཛྫཱཏི ¶ ནདཏི སནྡཏཱིཏི ནདཱི, ཏསྶཱ ནཛྫཱ, ནདིཡཱ ནིནྣགཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ནེརཉྫརཱཡཱཏི ནེལཾ ཛལམསྶཱཏི ‘‘ནེལཉྫལཱཡཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ལཀཱརསྶ རཀཱརཾ ཀཏྭཱ ‘‘ནེརཉྫརཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཀདྡམསེཝཱལཔཎཀཱདིདོསརཧིཏསལིལཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཀེཙི ‘‘ནཱིལཛལཱཡཱཏི ¶ ཝཏྟབྦེ ནེརཉྫརཱཡཱཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི. ནཱམམེཝ ཝཱ ཨེཏཾ ཨེཏིསྶཱ ནདིཡཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏསྶཱ ནདིཡཱ ཏཱིརེ ཡཏྠ བྷགཝཱ ཝིཧཱསི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘བོདྷིརུཀྑམཱུལེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ‘‘བོདྷི ཝུཙྩཏི ཙཏཱུསུ མགྒེསུ ཉཱཎ’’ནྟི ཨེཏྠ (ཙཱུལ༹ནི. ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟནིདྡེས ༡༢༡) མགྒཉཱཎཾ བོདྷཱིཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘པཔྤོཏི བོདྷིཾ ཝརབྷཱུརིམེདྷསོ’’ཏི ཨེཏྠ (དཱི. ནི. ༣.༢༡༧) སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ. ཏདུབྷཡམྤི བོདྷིཾ བྷགཝཱ ཨེཏྠ པཏྟོཏི རུཀྑོཔི བོདྷིརུཀྑོཏྭེཝ ནཱམཾ ལབྷི. ཨཐ ཝཱ སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒེ བུཛ྄ཛྷཱིཏི བྷགཝཱ བོདྷི, ཏེན བུཛ྄ཛྷནྟེན སནྣིསྶིཏཏྟཱ སོ རུཀྑོཔི བོདྷིརུཀྑོཏི ནཱམཾ ལབྷི, ཏསྶ བོདྷིརུཀྑསྶ. མཱུལེཏི སམཱིཔེ. ཨཡཉྷི མཱུལསདྡོ ‘‘མཱུལཱནི ཨུདྡྷརེཡྻ ཨནྟམསོ ཨུསཱིརནཱལ༹མཏྟཱནིཔཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༡༩༥) མཱུལམཱུལེ དིསྶཏི. ‘‘ལོབྷོ ཨཀུསལམཱུལ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥) ཨསཱདྷཱརཎཧེཏུམྷི. ‘‘ཡཱཝཏཱ མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཀཱལེ ཚཱཡཱ ཕརཏི, ནིཝཱཏེ པཎྞཱནི ¶ པཏནྟི, ཨེཏྟཱཝཏཱ རུཀྑམཱུལ’’ནྟིཨཱདཱིསུ སམཱིཔེ. ཨིདྷཱཔི སམཱིཔེ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏསྨཱ བོདྷིརུཀྑསྶ མཱུལེ སམཱིཔེཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

པཋམཱབྷིསམྦུདྡྷོཏི པཋམཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ ཧུཏྭཱ, སབྦཔཋམཾཡེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྟཱཝཏཱ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན ཨུདཱནདེསནཱཡ ནིདཱནཾ ཋཔེནྟེན ཀཱལདེསདེསཀཱཔདེསཱ སཧ ཝིསེསེན པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི.

ཨེཏྠཱཧ ‘‘ཀསྨཱ དྷམྨཝིནཡསངྒཧེ ཀཡིརམཱནེ ནིདཱནཝཙནཾ ཝུཏྟཾ, ནནུ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཝཙནསྶེཝ སངྒཧོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི? ཝུཙྩཏེ – དེསནཱཡ ཙིརཊྛིཏིཨསམྨོསསདྡྷེཡྻབྷཱཝསམྤཱདནཏྠཾ. ཀཱལདེསདེསཀཝཏྠུཨཱདཱིཧི ཨུཔནིབནྡྷིཏྭཱ ཋཔིཏཱ ཧི དེསནཱ ཙིརཊྛིཏིཀཱ ཧོཏི ཨསམྨོསཱ སདྡྷེཡྻཱ ཙ དེསཀཱལཀཏྟུཧེཏུནིམིཏྟེཧི ཨུཔནིབདྡྷོ ཝིཡ ཝོཧཱརཝིནིཙྪཡོ. ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཏཱ མཧཱཀསྶཔེན ‘‘པཋམཾ, ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ, ཨུདཱནཾ ཀཏྠ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ དེསཱདཱིསུ པུཙྪཱཡ ཀཏཱཡ ¶ ཝིསྶཛྫནཾ ཀརོནྟེན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨུདཱནསྶ ནིདཱནཾ བྷཱསིཏནྟི.

ཨཔིཙ སཏྠུ སམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཏཐཱགཏསྶ ཧི བྷགཝཏོ པུབྦརཙནཱནུམཱནཱགམཏཀྐཱབྷཱཝཏོ ¶ སམྦུདྡྷཏྟསིདྡྷི. ན ཧི སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ པུབྦརཙནཱདཱིཧི ཨཏྠོ ཨཏྠི སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཙཱརཏཱཡ ཨེཀཔྤམཱཎཏྟཱ ཉེཡྻདྷམྨེསུ. ཏཐཱ ཨཱཙརིཡམུཊྛིདྷམྨམཙྪརིཡསཱསནསཱཝཀཱནུརཱགཱབྷཱཝཏོ ཁཱིཎཱསཝཏྟསིདྡྷི. ན ཧི སབྦསོ པརིཀྑཱིཎཱསཝསྶ ཀཏྠཙིཔི ཨཱཙརིཡམུཊྛིཨཱདཱིནཾ སམྦྷཝོཏི སུཝིསུདྡྷསྶ པརཱནུགྒཧཔྤཝཏྟི. ཨིཏི དེསཀདོསབྷཱུཏཱནཾ དིཊྛིསཱིལསམྤཏྟིདཱུསཀཱནཾ ཨཙྩནྟཾ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨབྷཱཝསཾསཱུཙཀེཧི ཉཱཎསམྤདཱཔཧཱནསམྤདཱབྷིབྱཉྫཀེཧི ཙ སམྦུདྡྷཝིསུདྡྷབྷཱཝེཧི པུརིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷི, ཏཏོ ཙ ཨནྟརཱཡིཀནིཡྻཱནིཀདྷམྨེསུ སམྨོཧཱབྷཱཝསིདྡྷིཏོ པཙྪིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷཱིཏི བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫསམནྣཱགམོ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཔྤཊིཔཏྟི ཙ ནིདཱནཝཙནེན པཀཱསིཏཱ ཧོནྟི, ཏཏྠ ཏཏྠ སམྤཏྟཔརིསཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔྤཊིབྷཱནེན དྷམྨདེསནཱདཱིཔནཏོ. ཨིདྷ པན ཝིམུཏྟིསུཁཔྤཊིསཾཝེདནཔཊིཙྩསམུཔྤཱདམནསིཀཱརཔཀཱསནེནཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘སཏྠུ སམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི.

ཏཐཱ སཱསནསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཉཱཎཀརུཎཱཔརིགྒཧིཏསབྦཀིརིཡསྶ ཧི བྷགཝཏོ ནཏྠི ནིརཏྠཀཱ པཊིཔཏྟི ཨཏྟཧིཏཱ ཝཱ. ཏསྨཱ པརེསཾཡེཝ ཨཏྠཱཡ པཝཏྟསབྦཀིརིཡསྶ ¶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཀལམྤི ཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨཾ ཡཐཱཔཝཏྟཾ ཝུཙྩམཱནཾ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ སཏྟཱནཾ ཨནུསཱསནཊྛེན སཱསནཾ, ན ཀབྦརཙནཱ. ཏཡིདཾ སཏྠུ ཙརིཏཾ ཀཱལདེསདེསཀཔརིསཱཔདེསཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ནིདཱནཝཙནེན ཡཐཱརཧཾ པཀཱསཱིཡཏི, ཨིདྷ པན ཨབྷིསམྦོདྷིཝིམུཏྟིསུཁཔྤཊིསཾཝེདནཔཊིཙྩསམུཔྤཱདམནསིཀཱརེནཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘སཱསནསམྤཏྟིཔཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི.

ཨཔིཙ སཏྠུནོ པམཱཎབྷཱཝཔྤཀཱསནེན སཱསནསྶ པམཱཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. སཱ ཙསྶ པམཱཎབྷཱཝདསྶནཏཱ ¶ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཱ. བྷགཝཱཏི ཧི ཨིམིནཱ ཏཐཱགཏསྶ རཱགདོསམོཧཱདིསབྦཀིལེསམལདུཙྩརིཏཱདིདོསཔྤཧཱནདཱིཔནེན ¶ , སབྦསཏྟུཏྟམབྷཱཝདཱིཔནེན ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཉཱཎཀརུཎཱདིགུཎཝིསེསཡོགཔརིདཱིཔནེན, ཨཡམཏྠོ སབྦཐཱ པཀཱསིཏོ ཧོཏཱིཏི ཨིདམེཏྠ ནིདཱནཝཙནཔྤཡོཛནསྶ མུཁམཏྟདསྶནཾ.

ཏཾ པནེཏཾ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཨཱརབྷིཏྭཱ ཡཱཝ ‘‘ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱི’’ཏི པདཾ, ཏཱཝ ཨིམསྶ ཨུདཱནསྶ ནིདཱནནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ཡཐཱ པཊིཔནྣོ བྷགཝཱ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི, ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཏསྶ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀཔྤཊིཔཏྟིཡཱ པཀཱསནཏྠཾ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི སངྒཱིཏིཀཱལེ བྷཱསིཏཝཙནཾ.

ནནུ ཙ ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི བྷགཝཏོ ཨེཝ ཝཙནཾ བྷཝིཏུཾ ཨརཧཏི, ན ཧི སཏྠཱརཾ མུཉྩིཏྭཱ ཨཉྙོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ དེསེཏུཾ སམཏྠོ ཧོཏཱིཏི? སཙྩམེཏཾ, ཡཐཱ པན བྷགཝཱ བོདྷིརུཀྑམཱུལེ དྷམྨསབྷཱཝཔཙྩཝེཀྑཎཝསེན པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ མནསཱཀཱསི, ཏཐེཝ ནཾ བོདྷནེཡྻབནྡྷཝཱནཾ བོདྷནཏྠཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསཱིཧནཱདསུཏྟཱདཱིསུ དེསིཏསྶ ཙ ཝཙནཱནཾ དེསིཏཱཀཱརསྶ ཨནུཀརཎཝསེན པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ མནསིཀཱརཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏསྶ ཨིམསྶ ཨུདཱནསྶ དྷམྨསངྒཱཧཀཱ མཧཱཐེརཱ ནིདཱནཾ སངྒཱཡིཾསཱུཏི ཡཐཱཝུཏྟཝཙནཾ སངྒཱིཏིཀཱརཱནམེཝ ཝཙནནྟི ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ. ཨིཏོ པརེསུཔི སུཏྟནྟེསུ ཨེསེཝ ནཡོ.

ཨེཏྠ ཙ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ པུཙྪཱཝསིཀོ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོཏི ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཡཐཱ ཧི ཨནེཀསཏཨནེཀསཧསྶབྷེདཱནིཔི སུཏྟཱནི སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིཔཊྛཱནནཡེན སོལ༹སཝིདྷཏཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི, ཨེཝཾ ཏཱནི སབྦཱནིཔི ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིསུཏྟནིཀྑེཔཝསེན ཙཏུབྦིདྷབྷཱཝཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི. ཀཱམཉྩེཏྠ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀེཧི སདྡྷིཾ སཾསགྒབྷེདོ སམྦྷཝཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུསནྡྷིཔུཙྪཱནུསནྡྷིསམྦྷཝཏོ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཨཊྛུཔྤཏྟཱིནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ¶ སཾསགྒོ ནཏྠཱིཏི ནིརཝསེསོ པཊྛཱནནཡོ ན ¶ སམྦྷཝཏི. ཏདནྟོགདྷཏྟཱ ཝཱ སམྦྷཝནྟཱནཾ སེསནིཀྑེཔཱནཾ མཱུལནིཀྑེཔཝསེན ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱཏི ཝུཏྟཾ.

ཏཏྲཱཡཾ ¶ ཝཙནཏྠོ – ནིཀྑིཔནཾ ནིཀྑེཔོ, སུཏྟསྶ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ, སུཏྟདེསནཱཏི ཨཏྠོ. ནིཀྑིཔཱིཡཏཱིཏི ཝཱ ནིཀྑེཔོ, སུཏྟཾ ཨེཝ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ. ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, སོ ཨསྶ ཨཏྠི ཀཱརཎབྷཱུཏོཏི ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརཛ྄ཛྷཱསཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. པུཙྪཱཡ ཝསོ པུཙྪཱཝསོ, སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི པུཙྪཱཝསིཀོ. སུཏྟདེསནཱཡ ཝཏྠུབྷཱུཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨཏྠུཔྤཏྟི, ཨཏྠུཔྤཏྟི ཨེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟི, སཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ. ཨཐ ཝཱ ནིཀྑིཔཱིཡཏི སུཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི ནིཀྑེཔོ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདི ཨེཝ. ཨེཏསྨིཾ པན ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ. པུཙྪཱིཡཏཱིཏི པུཙྪཱ, པུཙྪིཏབྦོ ཨཏྠོ. པུཙྪནཝསེན པཝཏྟཾ དྷམྨཔྤཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཝཙནཾ པུཙྪཱཝསཾ, ཏདེཝ ནིཀྑེཔསདྡཱཔེཀྑཱཡ པུཙྪཱཝསིཀོཏི པུལླིངྒཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཨཏྠུཔྤཏྟིཡེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏྠ ཙ པརེསཾ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཱདིཀཱརཎནིརཔེཀྑཏྟཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཝིསུཾ སུཏྟནིཀྑེཔབྷཱཝོ ཡུཏྟོ ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ དྷམྨཏནྟིཋཔནཏྠཾ པཝཏྟིཏདེསནཏྟཱ, པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ པན པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནཾ དེསནཱཔཝཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཡཾ པཝཏྟིཏཱནཾ ཀཐམཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨནཝརོདྷོ, པུཙྪཱཝསིཀཨཊྛུཔྤཏྟིཔུབྦཀཱནཾ ཝཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརོདྷེན པཝཏྟིཏཱནཾ ཀཐཾ པརཛ྄ཛྷཱསཡེ ཨནཝརོདྷོཏི? ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ. པརེསཉྷི ཨབྷིནཱིཧཱརཔརིཔུཙྪཱདིཝིནིཙྪཡཱདིཝིནིམུཏྟསྶེཝ སུཏྟནྟདེསནཱཀཱརཎུཔྤཱདསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ. ཏཐཱ ཧི བྲཧྨཛཱལདྷམྨདཱཡཱདསུཏྟཱདཱིནཾ ཝཎྞཱཝཎྞཨཱམིསུཔྤཱདཱདིདེསནཱནིམིཏྟཾ ཨཊྛུཔྤཏྟི ཝུཙྩཏི, པརེསཾ པུཙྪཱཡ ཝིནཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡམེཝ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ དེསིཏོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ, པུཙྪཱཝསེན དེསིཏོ པུཙྪཱཝསིཀོཏི ¶ པཱཀཊོཡམཏྠོཏི.

ཏཏྠ པཋམཱདཱིནི ཏཱིཎི བོདྷིསུཏྟཱནི མུཙལིནྡསུཏྟཾ, ཨཱཡུསངྑཱརོསྶཛྫནསུཏྟཾ, པཙྩཝེཀྑཎསུཏྟཾ, པཔཉྩསཉྙཱསུཏྟནྟི ཨིམེསཾ ཨུདཱནཱནཾ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ནིཀྑེཔོ. ཧུཧུངྐསུཏྟཾ, བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀསུཏྟཾ, བཱཧིཡསུཏྟནྟི ཨིམེསཾ ཨུདཱནཱནཾ པུཙྪཱཝསིཀོ ནིཀྑེཔོ. རཱཛསུཏྟཾ, སཀྐཱརསུཏྟཾ, ཨུཙྪཱདནསུཏྟཾ, པིཎྜཔཱཏིཀསུཏྟཾ, སིཔྤསུཏྟཾ, གོཔཱལསུཏྟཾ, སུནྡརིཀསུཏྟཾ ¶ , མཱཏུསུཏྟཾ, སངྒྷབྷེདཀསུཏྟཾ, ཨུདཔཱནསུཏྟཾ, ཏཐཱགཏུཔྤཱདསུཏྟཾ, མོནེཡྻསུཏྟཾ, པཱཊལིགཱམིཡསུཏྟཾ, དྭེཔི ¶ དབྦསུཏྟཱནཱིཏི ཨེཏེསཾ ཨུདཱནཱནཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ནིཀྑེཔོ. པཱལིལེཡྻསུཏྟཾ, པིཡསུཏྟཾ, ནཱགསམཱལསུཏྟཾ, ཝིསཱཁཱསུཏྟཉྩཱཏི ཨིམེསཾ ཨུདཱནཱནཾ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ ནིཀྑེཔོ. སེསཱནཾ ཨེཀཔཉྙཱསཱཡ སུཏྟཱནཾ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ནིཀྑེཔོ. ཨེཝམེཏེསཾ ཨུདཱནཱནཾ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིཝསེན ནིཀྑེཔཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏྠ ཙ ཡཱནི ཨུདཱནཱནི བྷགཝཏཱ བྷིཀྑཱུནཾ སམྨུཁཱ བྷཱསིཏཱནི, ཏཱནི ཏེཧི ཡཐཱབྷཱསིཏསུཏྟཱནི ཝཙསཱ པརིཙིཏཱནི མནསཱནུཔེཀྑིཏཱནི དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀསྶ ཀཐིཏཱནི. ཡཱནི པན བྷགཝཏཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཨསམྨུཁཱ བྷཱསིཏཱནི, ཏཱནིཔི ཨཔརབྷཱགེ བྷགཝཏཱ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀསྶ པུན བྷཱསིཏཱནི. ཨེཝཾ སབྦཱནིཔི ཏཱནི ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ དྷཱརེནྟོ བྷིཀྑཱུནཉྩ ཝཱཙེནྟོ ཨཔརབྷཱགེ པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ ཨུདཱནནྟྭེཝ སངྒཧཾ ཨཱརོཔེསཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཏེན ཁོ པན སམཡེནཱཏིཨཱདཱིསུ ཏེན སམཡེནཱཏི ཙ བྷུམྨཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ, ཁོ པནཱཏི ནིཔཱཏོ, ཏསྨིཾ སམཡེཏི ཨཏྠོ. ཀསྨིཾ པན སམཡེ? ཡཾ སམཡཾ བྷགཝཱ ཨུརུཝེལཱཡཾ ཝིཧརཏི ནཛྫཱ ནེརཉྫརཱཡ ཏཱིརེ བོདྷིརུཀྑམཱུལེ པཋམཱབྷིསམྦུདྡྷོ. ཏསྨིཾ སམཡེ. སཏྟཱཧནྟི སཏྟ ཨཧཱནི སཏྟཱཧཾ, ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠེ ཨེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ཡསྨཱ བྷགཝཱ ཏཾ སཏྟཱཧཾ ནིརནྟརཏཱཡ ཨཙྩནྟམེཝ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁེན ཝིཧཱསི, ཏསྨཱ སཏྟཱཧནྟི ཨཙྩནྟསཾཡོགཝསེན ཨུཔཡོགཝཙནཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཀཔལླངྐེནཱཏི ཝིསཱཁཱཔུཎྞམཱཡ ཨནཏྠངྒཏེཡེཝ སཱུརིཡེ ཨཔརཱཛིཏཔལླངྐཝརེ ཝཛིརཱསནེ ནིསིནྣཀཱལཏོ པཊྛཱཡ སཀིམྤི ཨནུཊྛཧིཏྭཱ ཡཐཱཨཱབྷུཛིཏེན ཨེཀེནེཝ པལླངྐེན ¶ .

ཝིམུཏྟིསུཁཔཊིསཾཝེདཱིཏི ཝིམུཏྟིསུཁཾ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁཾ པཊིསཾཝེདིཡམཱནོ ནིསིནྣོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ཝིམུཏྟཱིཏི ཏདངྒཝིམུཏྟི, ཝིཀྑམྦྷནཝིམུཏྟི, སམུཙྪེདཝིམུཏྟི, པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིམུཏྟི, ནིསྶརཎཝིམུཏྟཱིཏི པཉྩ ཝིམུཏྟིཡོ. ཏཱསུ ཡཾ དེཡྻདྷམྨཔརིཙྩཱགཱདཱིཧི ཏེཧི ཏེཧི གུཎངྒེཧི ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདཱདཱིཧི ཝིཔསྶནངྒེཧི ཙ ཡཱཝ ཏསྶ ཏསྶ ཨངྒསྶ ཨཔརིཧཱནིཝསེན པཝཏྟི, ཏཱཝ ཏཾཏཾཔཊིཔཀྑཏོ ཝིམུཙྩནཏོ ཝིམུཙྩནཾ པཧཱནཾ. སེཡྻཐིདཾ ¶ ? དཱནེན མཙྪརིཡལོབྷཱདིཏོ, སཱིལེན པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཏོ, ནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱནེན སཀྐཱཡདིཊྛིཏོ, པཙྩཡཔརིགྒཧེན ཨཧེཏུཝིསམཧེཏུདིཊྛཱིཧི, ཏསྶེཝ ཨཔརབྷཱགེན ཀངྑཱཝིཏརཎེན ཀཐཾཀཐཱིབྷཱཝཏོ, ཀལཱཔསམྨསནེན ‘‘ཨཧཾ མམཱ’’ཏི གཱཧཏོ, མགྒཱམགྒཝཝཏྠཱནེན ཨམགྒེ མགྒསཉྙཱཡ, ཨུདཡདསྶནེན ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ, ཝཡདསྶནེན སསྶཏདིཊྛིཡཱ, བྷཡདསྶནེན སབྷཡེ ཨབྷཡསཉྙཱཡ, ཨཱདཱིནཝདསྶནེན ¶ ཨསྶཱདསཉྙཱཡ, ནིབྦིདཱནུཔསྶནེན ཨབྷིརཏིསཉྙཱཡ, མུཙྩིཏུཀམྱཏཱཉཱཎེན ཨམུཙྩིཏུཀམྱཏཱཡ, ཨུཔེཀྑཱཉཱཎེན ཨནུཔེཀྑཱཡ, ཨནུལོམེན དྷམྨཊྛིཏིཡཾ ནིབྦཱནེ ཙ པཊིལོམབྷཱཝཏོ, གོཏྲབྷུནཱ སངྑཱརནིམིཏྟབྷཱཝཏོ ཝིམུཙྩནཾ, ཨཡཾ ཏདངྒཝིམུཏྟི ནཱམ. ཡཾ པན ཨུཔཙཱརཔྤནཱབྷེདེན སམཱདྷིནཱ ཡཱཝསྶ ཨཔརིཧཱནིཝསེན པཝཏྟི, ཏཱཝ ཀཱམཙྪནྡཱདཱིནཾ ནཱིཝརཎཱནཉྩེཝ, ཝིཏཀྐཱདཱིནཉྩ པཙྩནཱིཀདྷམྨཱནཾ, ཨནུཔྤཏྟིསཉྙིཏཾ ཝིམུཙྩནཾ, ཨཡཾ ཝིཀྑམྦྷནཝིམུཏྟི ནཱམ. ཡཾ ཙཏུནྣཾ ཨརིཡམགྒཱནཾ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཏཾཏཾམགྒཝཏོ ཨརིཡསྶ སནྟཱནེ ཡཐཱརཧཾ ‘‘དིཊྛིགཏཱནཾ པཧཱནཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༢༧༧; ཝིབྷ. ༦༢༨) ནཡེན ཝུཏྟསྶ སམུདཡཔཀྑིཡསྶ ཀིལེསགཎསྶ པུན ཨཙྩནྟཾ ཨཔྤཝཏྟིབྷཱཝེན སམུཙྪེདཔྤཧཱནཝསེན ཝིམུཙྩནཾ, ཨཡཾ སམུཙྪེདཝིམུཏྟི ནཱམ. ཡཾ པན ཕལཀྑཎེ པཊིཔྤསྶདྡྷཏྟཾ ཀིལེསཱནཾ, ཨཡཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིམུཏྟི ནཱམ. སབྦསངྑཏནིསྶཊཏྟཱ ¶ པན སབྦསངྑཱརཝིམུཏྟཾ ནིབྦཱནཾ, ཨཡཾ ནིསྶརཎཝིམུཏྟི ནཱམ. ཨིདྷ པན བྷགཝཏོ ནིབྦཱནཱརམྨཎཱ ཕལཝིམུཏྟི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཝིམུཏྟིསུཁཔཊིསཾཝེདཱིཏི ཝིམུཏྟིསུཁཾ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁཾ པཊིསཾཝེདིཡམཱནོ ནིསིནྣོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི.

ཝིམུཏྟཱིཏི ཙ ཨུཔཀྐིལེསེཧི པཊིཔྤསྶདྡྷིཝསེན ཙིཏྟསྶ ཝིམུཏྟབྷཱཝོ, ཙིཏྟམེཝ ཝཱ ཏཐཱ ཝིམུཏྟཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཏཱཡ ཝིམུཏྟིཡཱ ཛཱཏཾ སམྤཡུཏྟཾ ཝཱ སུཁཾ ཝིམུཏྟིསུཁཾ. ‘‘ཡཱཡཾ, བྷནྟེ, ཨུཔེཀྑཱ སནྟེ སུཁེ ཝུཏྟཱ བྷགཝཏཱ’’ཏི (མ. ནི. ༢.༨༨) ཝཙནཏོ ཨུཔེཀྑཱཔི ཙེཏྠ སུཁམིཙྩེཝ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ སམྨོཧཝིནོདནིཡཾ ‘‘ཨུཔེཀྑཱ པན སནྟཏྟཱ, སུཁམིཙྩེཝ བྷཱསིཏཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༢༣༢). བྷགཝཱ ཧི ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནིཀཾ ཨརཧཏྟསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི, ན ཨིཏརཾ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཏེསཾ ཝཱུཔསམོ སུཁོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡཐཱ སངྑཱརདུཀྑཱུཔསམོ སུཁོཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ སཀལཀིལེསདུཀྑཱུཔསམབྷཱཝཏོ ཨགྒཕལེ ལབྦྷམཱནཱ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིམུཏྟི ཨེཝ ཨིདྷ སུཁནྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཡིདཾ ཝིམུཏྟིསུཁཾ མགྒཝཱིཐིཡཾ ¶ ཀཱལནྟརེཏི ཕལཙིཏྟསྶ པཝཏྟིཝིབྷཱགེན དུཝིདྷཾ ཧོཏི. ཨེཀེཀསྶ ཧི ཨརིཡམགྒསྶ ཨནནྟརཱ ཏསྶ ཏསྶེཝ ཝིཔཱཀབྷཱུཏཱནི ནིབྦཱནཱརམྨཎཱནི ཏཱིཎི དྭེ ཝཱ ཕལཙིཏྟཱནི ཨུཔྤཛྫནྟི ཨནནྟརཝིཔཱཀཏྟཱ ལོཀུཏྟརཀུསལཱནཾ. ཡསྨིཉྷི ཛཝནཝཱརེ ཨརིཡམགྒོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཏྠ ཡདཱ དྭེ ཨནུལོམཱནི, ཏདཱ ཏཏིཡཾ གོཏྲབྷུ, ཙཏུཏྠཾ མགྒཙིཏྟཾ, ཏཏོ པརཾ ཏཱིཎི ཕལཙིཏྟཱནི ཧོནྟི. ཡདཱ པན ཏཱིཎི ཨནུལོམཱནི, ཏདཱ ཙཏུཏྠཾ གོཏྲབྷུ, པཉྩམཾ མགྒཙིཏྟཾ, ཏཏོ པརཾ དྭེ ཕལཙིཏྟཱནི ཧོནྟི. ཨེཝཾ ཙཏུཏྠཾ པཉྩམཾ ཨཔྤནཱཝསེན པཝཏྟཏི, ན ཏཏོ པརཾ བྷཝངྒསྶ ཨཱསནྣཏྟཱ. ཀེཙི པན ‘‘ཚཊྛམྤི ཙིཏྟཾ ཨཔྤེཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱསུ (ཝིསུདྡྷི. ༢.༨༡༡) པཊིཀྑིཏྟཾ. ཨེཝཾ མགྒཝཱིཐིཡཾ ཕལཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཀཱལནྟརེ ཕལཾ ¶ པན ཕལསམཱཔཏྟིཝསེན པཝཏྟཾ, ནིརོདྷཱ ཝུཊྛཧནྟསྶ ¶ ཨུཔྤཛྫམཱནཉྩ ཨེཏེནེཝ སངྒཧིཏཾ. སཱ པནཱཡཾ ཕལསམཱཔཏྟི ཨཏྠཏོ ལོཀུཏྟརཀུསལཱནཾ ཝིཔཱཀབྷཱུཏཱ ནིབྦཱནཱརམྨཎཱ ཨཔྤནཱཏི དཊྛབྦཱ.

ཀེ ཏཾ སམཱཔཛྫནྟི, ཀེ ན སམཱཔཛྫནྟཱིཏི? སབྦེཔི པུཐུཛྫནཱ ན སམཱཔཛྫནྟི ཨནདྷིགཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧེཊྛིམཱ ཨརིཡཱ ཨུཔརིམཾ, ཨུཔརིམཱཔི ཨརིཡཱ ཧེཊྛིམཾ ན སམཱཔཛྫནྟིཡེཝ པུགྒལནྟརབྷཱཝཱུཔགམནེན པཊིཔྤསྶདྡྷབྷཱཝཏོ. ཨཏྟནོ ཨེཝ ཕལཾ ཏེ ཏེ ཨརིཡཱ སམཱཔཛྫནྟི. ཀེཙི པན ‘‘སོཏཱཔནྣསཀདཱགཱམིནོ ཕལསམཱཔཏྟིཾ ན སམཱཔཛྫནྟི, ཨུཔརིམཱ དྭེཡེཝ སམཱཔཛྫནྟི སམཱདྷིསྨིཾ པརིཔཱུརཀཱརིབྷཱཝཏོ’’ཏི ཝདནྟི. ཏཾ ཨཀཱརཎཾ པུཐུཛྫནསྶཱཔི ཨཏྟནཱ པཊིལདྡྷལོཀིཡསམཱདྷིསམཱཔཛྫནཏོ. ཀིཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཀཱརཎཙིནྟཱཡ? ཝུཏྟཉྷེཏཾ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ ‘‘ཀཏམཱ དས སངྑཱརུཔེཀྑཱ ཝིཔསྶནཱཝསེན ཨུཔྤཛྫནྟི (པཊི. མ. ༡.༥༧), ཀཏམེ དས གོཏྲབྷུདྷམྨཱ ཝིཔསྶནཱཝསེན ཨུཔྤཛྫནྟཱི’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༦༠) ཨིམེསཾ པཉྷཱནཾ ཝིསྶཛྫནེ སོཏཱཔཏྟིཕལསམཱཔཏྟཏྠཱཡ སཀདཱགཱམིཕལསམཱཔཏྟཏྠཱཡཱཏི ཏེསམྤི ཨརིཡཱནཾ ཕལསམཱཔཏྟིསམཱཔཛྫནཾ ཝུཏྟཾ. ཏསྨཱ སབྦེཔི ཨརིཡཱ ཡཐཱསཀཾ ཕལཾ སམཱཔཛྫནྟཱིཏི ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ.

ཀསྨཱ པན ཏེ སམཱཔཛྫནྟཱིཏི? དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཏྠཾ. ཡཐཱ ཧི རཱཛཱནོ རཛྫསུཁཾ, དེཝཏཱ དིབྦསུཁཾ ཨནུབྷཝནྟི, ཨེཝཾ ཨརིཡཱ ‘‘ལོཀུཏྟརསུཁཾ ¶ ཨནུབྷཝིསྶཱམཱ’’ཏི ཨདྡྷཱནཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ ཨིཙྪིཏཀྑཎེ ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫནྟི.

ཀཐཉྩསྶཱ སམཱཔཛྫནཾ, ཀཐཾ ཋཱནཾ, ཀཐཾ ཝུཊྛཱནནྟི? དྭཱིཧི ཏཱཝ ཨཱཀཱརེཧི ཨསྶཱ སམཱཔཛྫནཾ ཧོཏི ནིབྦཱནཏོ ཨཉྙསྶ ཨཱརམྨཎསྶ ཨམནསིཀཱརཱ, ནིབྦཱནསྶ ཙ མནསིཀཱརཱ. ཡཐཱཧ –

‘‘དྭེ ཁོ, ཨཱཝུསོ, པཙྩཡཱ ཨནིམིཏྟཱཡ ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱ སམཱཔཏྟིཡཱ, སབྦནིམིཏྟཱནཉྩ ཨམནསིཀཱརོ, ཨནིམིཏྟཱཡ ¶ ཙ དྷཱཏུཡཱ མནསིཀཱརོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༥༨).

ཨཡཾ པནེཏྠ སམཱཔཛྫནཀྐམོ – ཕལསམཱཔཏྟིཏྠིཀེན ཨརིཡསཱཝཀེན རཧོགཏེན པཊིསལླཱིནེན ཨུདཡབྦཡཱདིཝསེན སངྑཱརཱ ཝིཔསྶིཏབྦཱ. ཏསྶེཝཾ པཝཏྟཱནུཔུབྦཝིཔསྶནསྶེཝ སངྑཱརཱརམྨཎགོཏྲབྷུཉཱཎཱནནྟརཾ ¶ ཕལསམཱཔཏྟིཝསེན ནིརོདྷེ ཙིཏྟམཔྤེཏི, ཕལསམཱཔཏྟིནིནྣབྷཱཝེན ཙ སེཀྑསྶཱཔི ཕལམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི, ན མགྒོ. ཡེ པན ཝདནྟི ‘‘སོཏཱཔནྣོ ཨཏྟནོ ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིསྶཱམཱིཏི ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ སཀདཱགཱམཱི ཧོཏི, སཀདཱགཱམཱི ཙ ཨནཱགཱམཱི’’ཏི. ཏེ ཝཏྟབྦཱ – ཨེཝཾ སནྟེ ཨནཱགཱམཱི ཨརཧཱ བྷཝིསྶཏི, ཨརཧཱ ཙ པཙྩེཀབུདྡྷོ, པཙྩེཀབུདྡྷོ ཙ སམྦུདྡྷོཏི ཨཱཔཛྫེཡྻ, ཏསྨཱ ཡཐཱབྷིནིཝེསཾ ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཝིཔསྶནཱ ཨཏྠཾ སཱདྷེཏཱིཏི སེཀྑསྶཱཔི ཕལམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི, ན མགྒོ. ཕལམྤི ཏསྶ སཙེ ཨནེན པཋམཛ྄ཛྷཱནིཀོ མགྒོ ཨདྷིགཏོ, པཋམཛ྄ཛྷཱནིཀམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི. སཙེ དུཏིཡཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཛ྄ཛྷཱནིཀོ, དུཏིཡཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཛ྄ཛྷཱནིཀམེཝཱཏི.

ཀསྨཱ པནེཏྠ གོཏྲབྷུཉཱཎཾ མགྒཉཱཎཔུརེཙཱརིཀཾ ཝིཡ ནིབྦཱནཱརམྨཎཾ ན ཧོཏཱིཏི? ཕལཉཱཎཱནཾ ཨནིཡྻཱནིཀབྷཱཝཏོ. ཨརིཡམགྒདྷམྨཱཡེཝ ཧི ནིཡྻཱནིཀཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ ནིཡྻཱནིཀཱ? ཙཏྟཱརོ ཨརིཡམགྒཱ ཨཔརིཡཱཔནྣཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༢༩༥). ཏསྨཱ ཨེཀནྟེནེཝ ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝསྶ ཨུབྷཏོ ཝུཊྛཱནབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནསྶ ཨནནྟརཔཙྩཡབྷཱུཏེན ཉཱཎེན ནིམིཏྟཏོ ཝུཊྛིཏེནེཝ བྷཝིཏབྦནྟི ཏསྶ ནིབྦཱནཱརམྨཎཏཱ ཡུཏྟཱ, ན པན ཨརིཡམགྒསྶ ¶ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཏསྶ ཝིཔཱཀབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནཱནཾ ཀིལེསཱནཾ ཨསམུཙྪིནྡནཏོ ཨནིཡྻཱནིཀཏྟཱ ཨཝུཊྛཱནསབྷཱཝཱནཾ ཕལཉཱཎཱནཾ པུརེཙཱརིཀཉཱཎསྶ ཀདཱཙིཔི ནིབྦཱནཱརམྨཎཏཱ ཨུབྷཡཏྠ ཨནུལོམཉཱཎཱནཾ ཨཏུལྱཱཀཱརཏོ. ཨརིཡམགྒཝཱིཐིཡཉྷི ཨནུལོམཉཱཎཱནི ཨནིབྦིདྡྷཔུབྦཱནཾ ཐཱུལཐཱུལཱནཾ ལོབྷཀྑནྡྷཱདཱིནཾ སཱཏིསཡཾ པདཱལནེན ལོཀིཡཉཱཎེན ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟཱནི མགྒཉཱཎཱནུཀཱུལཱནི ཨུཔྤཛྫནྟི, ཕལསམཱཔཏྟིཝཱིཐིཡཾ པན ¶ ཏཱནི ཏཱནི ཏེན ཏེན མགྒེན ཏེསཾ ཏེསཾ ཀིལེསཱནཾ སམུཙྪིནྣཏྟཱ ཏཏྠ ནིརུསྶུཀྐཱནི ཀེཝལཾ ཨརིཡཱནཾ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁསམངྒིབྷཱཝསྶ པརིཀམྨམཏྟཱནི ཧུཏྭཱ ཨུཔྤཛྫནྟཱིཏི ན ཏེསཾ ཀུཏོཙི ཝུཊྛཱནསམྦྷཝོ, ཡཏོ ཏེསཾ པརིཡོསཱནེ ཉཱཎཾ སངྑཱརནིམིཏྟཾ ཝུཊྛཱནཏོ ནིབྦཱནཱརམྨཎཾ སིཡཱ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ སེཀྑསྶ ཨཏྟནོ ཕལསམཱཔཏྟིཝལ༹ཉྫནཏྠཱཡ ཨུདཡབྦཡཱདིཝསེན སངྑཱརེ སམྨསནྟསྶ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཱནུཔུབྦཱཡ ཕལམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི, ན མགྒོཏི ཨཡཉྩ ཨཏྠོ སམཏྠིཏོ ཧོཏི. ཨེཝཾ ཏཱཝ ཕལསམཱཔཏྟིཡཱ སམཱཔཛྫནཾ ཝེདིཏབྦཾ.

‘‘ཏཡོ ཁོ, ཨཱཝུསོ, པཙྩཡཱ ཨནིམིཏྟཱཡ ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱ ཋིཏིཡཱ, སབྦནིམིཏྟཱནཾ ཨམནསིཀཱརོ, ཨནིམིཏྟཱཡ ཙ དྷཱཏུཡཱ མནསིཀཱརོ, པུབྦེ ཙ ཨབྷིསངྑཱརོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༥༨) –

ཝཙནཏོ ¶ པནསྶཱ ཏཱིཧཱཀཱརེཧི ཋཱནཾ ཧོཏི. ཏཏྠ པུབྦེ ཙ ཨབྷིསངྑཱརོཏི སམཱཔཏྟིཏོ པུབྦེ ཀཱལཔརིཙྪེདོ. ‘‘ཨསུཀསྨིཾ ནཱམ ཀཱལེ ཝུཊྛཧིསྶཱམཱི’’ཏི པརིཙྪིནྣཏྟཱ ཧིསྶཱ ཡཱཝ སོ ཀཱལོ ནཱགཙྪཏི, ཏཱཝ ཝུཊྛཱནཾ ན ཧོཏི.

‘‘དྭེ ཁོ, ཨཱཝུསོ, པཙྩཡཱ ཨནིམིཏྟཱཡ ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱ ཝུཊྛཱནསྶ, སབྦནིམིཏྟཱནཉྩ མནསིཀཱརོ, ཨནིམིཏྟཱཡ ཙ དྷཱཏུཡཱ ཨམནསིཀཱརོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༥༨) –

ཝཙནཏོ པནསྶཱ དྭཱིཧཱཀཱརེཧི ཝུཊྛཱནཾ ཧོཏི. ཏཏྠ སབྦནིམིཏྟཱནནྟི རཱུཔནིམིཏྟཝེདནཱསཉྙཱསངྑཱརཝིཉྙཱཎནིམིཏྟཱནཾ. ཀཱམཉྩ ན སབྦཱནེཝེཏཱནི ཨེཀཏོ མནསི ཀརོཏི, སབྦསངྒཱཧིཀཝསེན པནེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཏསྨཱ ཡཾ བྷཝངྒསྶ ཨཱརམྨཎཾ, ཏསྶ མནསིཀརཎེན ཕལསམཱཔཏྟིཏོ ¶ ཝུཊྛཱནཾ ཧོཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨསྶཱ ཝུཊྛཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཡིདཾ ཨེཝམིདྷ སམཱཔཛྫནཝུཊྛཱནཾ ཨརཧཏྟཕལབྷཱུཏཾ –

‘‘པཊིཔྤསྶདྡྷདརཐཾ, ཨམཏཱརམྨཎཾ སུབྷཾ;

ཝནྟལོཀཱམིསཾ སནྟཾ, སཱམཉྙཕལམུཏྟམཾ’’.

ཨིཏི ཝུཏྟཾ སཱཏཱཏིསཱཏཾ ཝིམུཏྟིསུཁཾ པཊིསཾཝེདེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཝིམུཏྟིསུཁཔཊིསཾཝེདཱིཏི ཝིམུཏྟིསུཁཾ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁཾ པཊིསཾཝེདིཡམཱནོ ནིསིནྣོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ’’ཏི.

ཨཐཱཏི ཨདྷིཀཱརཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཁོཏི པདཔཱུརཎེ. ཏེསུ ཨདྷིཀཱརཏྠེན ¶ ཨཐཱཏི ཨིམིནཱ ཝིམུཏྟིསུཁཔཊིསཾཝེདནཏོ ཨཉྙཾ ཨདྷིཀཱརཾ དསྶེཏི. ཀོ པནེསོཏི? པཊིཙྩསམུཔྤཱདམནསིཀཱརོ. ཨཐཱཏི ཝཱ པཙྪཱཏི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཏེན ‘‘ཏསྶ སཏྟཱཧསྶ ཨཙྩཡེནཱ’’ཏི ཝཀྑམཱནམེཝ ཨཏྠཾ ཛོཏེཏི. ཏསྶ སཏྟཱཧསྶཱཏི པལླངྐསཏྟཱཧསྶ. ཨཙྩཡེནཱཏི ཨཔགམེན. ཏམྷཱ སམཱདྷིམྷཱཏི ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷིཏོ. ཨིདྷ པན ཋཏྭཱ པཊིཔཱཊིཡཱ སཏྟ སཏྟཱཧཱནི དསྶེཏབྦཱནཱིཏི ཀེཙི ཏཱནི ཝིཏྠཱརཡིཾསུ. མཡཾ པན ཏཱནི ཁནྡྷཀཔཱཋེན ཨིམིསྶཱ ཨུདཱནཔཱལི༹ཡཱ ཨཝིརོདྷདསྶནམུཁེན པརཏོ ཝཎྞཡིསྶཱམ. རཏྟིཡཱཏི ཨཝཡཝསམྦནྡྷེ སཱམིཝཙནཾ. པཋམནྟི ཨཙྩནྟསཾཡོགཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. བྷགཝཱ ཧི ཏསྶཱ རཏྟིཡཱ སཀལམྤི པཋམཾ ཡཱམཾ ཏེནེཝ མནསིཀཱརེན ཡུཏྟོ ཨཧོསཱིཏི.

པཊིཙྩསམུཔྤཱདནྟི ¶ པཙྩཡདྷམྨཾ. ཨཝིཛྫཱདཡོ ཧི པཙྩཡདྷམྨཱ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ. ཀཐམིདཾ ཛཱནིཏབྦནྟི ཙེ? བྷགཝཏོ ཝཙནེན. བྷགཝཏཱ ཧི ‘‘ཏསྨཱཏིཧཱནནྡ, ཨེསེཝ ཧེཏུ, ཨེཏཾ ནིདཱནཾ, ཨེས སམུདཡོ, ཨེས པཙྩཡོ ཛརཱམརཎསྶ, ཡདིདཾ ཛཱཏི…པེ… སངྑཱརཱནཾ, ཡདིདཾ ཨཝིཛྫཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༠༥ ཨཱདཡོ) ཨེཝཾ ཨཝིཛྫཱདཡོ ཧེཏཱུཏི ཝུཏྟཱ. ཡཐཱ དྭཱདས པཙྩཡཱ དྭཱདས པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱཏི.

ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ཨཉྙམཉྙཾ པཊིཙྩ པཊིམུཁཾ ཀཏྭཱ ཀཱརཎསམཝཱཡཾ ཨཔྤཊིཀྑིཔིཏྭཱ སཧིཏེ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ. ཨཐ ཝཱ པཊིཙྩ པཙྩེཏབྦཾ པཙྩཡཱརཧཏཾ པཙྩཡཾ པཊིགནྟྭཱ ན ཝིནཱ ཏེན སམྦནྡྷསྶ ཨུཔྤཱདོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ ¶ . པཊིཙྩསམུཔྤཱདོཏི ཙེཏྠ སམུཔྤཱདཔདཊྛཱནཝཙནཝིཉྙེཡྻོ ཕལསྶ ཨུཔྤཱདནསམཏྠཏཱཡུཏྟོ ཧེཏུ, ན པཊིཙྩསམུཔྤཏྟིམཏྟཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨཐ ཝཱ པཙྩེཏུཾ ཨརཧནྟི ནཾ པཎྜིཏཱཏི པཊིཙྩོ, སམྨཱ སཡམེཝ ཝཱ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི སམུཔྤཱདོ, པཊིཙྩོ ཙ སོ སམུཔྤཱདོ ཙཱཏི པཊིཙྩསམུཔྤཱདོཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཨནུལོམནྟི ‘‘ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཝུཏྟོ ཨཝིཛྫཱདིཀོ པཙྩཡཱཀཱརོ ཨཏྟནཱ ཀཏྟབྦཀིཙྩཀརཎཏོ ཨནུལོམོཏི ¶ ཝུཙྩཏི. ཨཐ ཝཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཨནྟཾ པཱཔེཏྭཱ ཝུཏྟཏྟཱ པཝཏྟིཡཱ ཝཱ ཨནུལོམཏོ ཨནུལོམོ, ཏཾ ཨནུལོམཾ. སཱདྷུཀཾ མནསཱཀཱསཱིཏི སཀྐཙྩཾ མནསི ཨཀཱསི. ཡོ ཡོ པཙྩཡདྷམྨོ ཡསྶ ཡསྶ པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨསྶ ཡཐཱ ཡཐཱ ཧེཏུཔཙྩཡཱདིནཱ པཙྩཡབྷཱཝེན པཙྩཡོ ཧོཏི, ཏཾ སབྦཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཔརིཧཱཔེཏྭཱ ཨནཝསེསཏོ པཙྩཝེཀྑཎཝསེན ཙིཏྟེ ཨཀཱསཱིཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ པན བྷགཝཱ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཱནུལོམཾ མནསཱཀཱསི, ཏཾ སངྑེཔེན ཏཱཝ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིཏི ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏི, ཨིམསྶུཔྤཱདཱ ཨིདཾ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.

ཏཏྠ ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ, ཨནེན པཀཱརེནཱཏི ཨཏྠོ. ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏཱིཏི ཨིམསྨིཾ ཨཝིཛྫཱདིཀེ པཙྩཡེ སཏི ཨིདཾ སངྑཱརཱདིཀཾ ཕལཾ ཧོཏི. ཨིམསྶུཔྤཱདཱ ཨིདཾ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨིམསྶ ཨཝིཛྫཱདིཀསྶ པཙྩཡསྶ ཨུཔྤཱདཱ ཨིདཾ སངྑཱརཱདིཀཾ ཕལཾ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིམསྨིཾ ཨསཏི ཨིདཾ ན ཧོཏི, ཨིམསྶ ནིརོདྷཱ ཨིདཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝེ སངྑཱརཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝསྶ ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ ནིརོདྷེ སངྑཱརཱདཱིནཾ ནིརོདྷསྶ ཙ དུཏིཡཏཏིཡསུཏྟཝཙནེན ཨེཏསྨིཾ པཙྩཡལཀྑཎེ ནིཡམོ དསྶིཏོ ཧོཏི – ཨིམསྨིཾ སཏི ཨེཝ, ནཱསཏི. ཨིམསྶུཔྤཱདཱ ཨེཝ, ནཱནུཔྤཱདཱ. ཨནིརོདྷཱ ཨེཝ, ན ནིརོདྷཱཏི. ཏེནེཏཾ ལཀྑཎཾ ཨནྟོགདྷནིཡམཾ ཨིདྷ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ ¶ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ནིརོདྷོཏི ཙ ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ ཝིརཱགཱདྷིགམེན ཨཱཡཏིཾ ཨནུཔྤཱདོ ཨཔྤཝཏྟི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཝིཛྫཱཡ ཏྭེཝ ཨསེསཝིརཱགནིརོདྷཱ སངྑཱརནིརོདྷོ’’ཏིཨཱདི. ནིརོདྷནིརོདྷཱི ཙ ཨུཔྤཱདནིརོདྷཱིབྷཱཝེན ཝུཏྟོ ‘‘ཨིམསྶ ནིརོདྷཱ ཨིདཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི.

ཏེནེཏཾ ¶ དསྶེཏི – ཨནིརོདྷོ ཨུཔྤཱདོ ནཱམ, སོ ཙེཏྠ ཨཏྠིབྷཱཝོཏིཔི ཝུཙྩཏཱིཏི. ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཨིདམེཝ ཧི ལཀྑཎཾ པརིཡཱཡནྟརེན ‘‘ཨིམསྶ ཨུཔྤཱདཱ ཨིདཾ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཝདནྟེན པརེན པུརིམཾ ཝིསེསིཏཾ ཧོཏི. ཏསྨཱ ན དྷརམཱནཏཾཡེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨཐ ཁོ མགྒེན ཨནིརུདྡྷབྷཱཝཉྩཱཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཡསྨཱ ཙ ‘‘ཨིམསྨིཾ ཨསཏི ཨིདཾ ན ཧོཏི, ཨིམསྶ ནིརོདྷཱ ཨིདཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ¶ དྭིདྷཱཔི ཨུདྡིཊྛསྶ ལཀྑཎསྶ ནིདྡེསཾ ཝདནྟེན ‘‘ཨཝིཛྫཱཡ ཏྭེཝ ཨསེསཝིརཱགནིརོདྷཱ སངྑཱརནིརོདྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིརོདྷོ ཨེཝ ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ནཏྠིབྷཱཝོཔི ནིརོདྷོ ཨེཝཱཏི ནཏྠིབྷཱཝཝིརུདྡྷོ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཨནིརོདྷོཏི དསྶིཏཾ ཧོཏི. ཏེན ཨནིརོདྷསངྑཱཏེན ཨཏྠིབྷཱཝེན ཨུཔྤཱདཾ ཝིསེསེཏི. ཏཏོ ན ཨིདྷ ཨཏྠིབྷཱཝམཏྟཾ ཨུཔྤཱདོཏི ཨཏྠོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཨཐ ཁོ ཨནིརོདྷསངྑཱཏོ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཙཱཏི ཨཡམཏྠོ ཝིབྷཱཝིཏོཏི. ཨེཝམེཏཾ ལཀྑཎདྭཡཝཙནཾ ཨཉྙམཉྙཝིསེསནཝིསེསིཏབྦབྷཱཝེན སཱཏྠཀནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

ཀོ པནཱཡཾ ཨནིརོདྷོ ནཱམ, ཡོ ‘‘ཨཏྠིབྷཱཝོ, ཨུཔྤཱདོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏཱིཏི? ཨཔྤཧཱིནབྷཱཝོ ཙ, ཨནིབྦཏྟིཏཕལཱརཧཏཱཔཧཱནེཧི ཕལཱནུཔྤཱདནཱརཧཏཱ ཙ. ཡེ ཧི པཧཱཏབྦཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ, ཏེསཾ ཨརིཡམགྒེན ཨསམུགྒྷཱཊིཏབྷཱཝོ ཙ. ཡེ པན ན པཧཱཏབྦཱ ཀུསལཱབྱཱཀཏཱ དྷམྨཱ, ཡཱནི ཏེསུ སཾཡོཛནཱནི ཨཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཏེསཾ ཨཔརིཀྑཱིཎཏཱ ཙ. ཨསམུགྒྷཱཊིཏཱནུསཡཏཱཡ ཧི སསཾཡོཛནཱ ཁནྡྷཔྤཝཏྟི པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཡཱཡ ཙ, བྷིཀྑཝེ, ཨཝིཛྫཱཡ ནིཝུཏསྶ བཱལསྶ ཡཱཡ ཙ ཏཎྷཱཡ སམྤཡུཏྟསྶ ཨཡཾ ཀཱཡོ སམུདཱགཏོ, སཱ ཙེཝ ཨཝིཛྫཱ བཱལསྶ ཨཔྤཧཱིནཱ, སཱ ཙ ཏཎྷཱ ཨཔརིཀྑཱིཎཱ. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ? ན, བྷིཀྑཝེ, བཱལོ ཨཙརི བྲཧྨཙརིཡཾ སམྨཱ དུཀྑཀྑཡཱཡ, ཏསྨཱ བཱལོ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ ཀཱཡཱུཔགོ ཧོཏི, སོ ཀཱཡཱུཔགོ སམཱནོ ན པརིམུཙྩཏི ཛཱཏིཡཱ ཛརཱམརཎེནཱ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༢.༡༩).

ཁཱིཎསཾཡོཛནཱནཾ ¶ ¶ པན ཨཝིཛྫཱཡ ཨབྷཱཝཏོ སངྑཱརཱནཾ, ཏཎྷུཔཱདཱནཱནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཨུཔཱདཱནབྷཝཱནཾ ཨསམྦྷཝོཏི ཝཊྚསྶ ཨུཔཙྪེདོ པཉྙཱཡིསྶཏཱིཏི. ཏེནེཝཱཧ –

‘‘ཚནྣཾ ཏྭེཝ, ཕགྒུཎ, ཕསྶཱཡཏནཱནཾ ཨསེསཝིརཱགནིརོདྷཱ ཕསྶནིརོདྷོ, ཕསྶནིརོདྷཱ ཝེདནཱནིརོདྷོ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༢.༡༢).

ན ཧི ཨགྒམགྒཱདྷིགམཏོ ཨུདྡྷཾ ཡཱཝ པརིནིབྦཱནཱ སལཱ༹ཡཏནཱདཱིནཾ ཨཔྤཝཏྟི. ཨཐ ཁོ ནཏྠིཏཱ ནིརོདྷསདྡཝཙནཱིཡཏཱ ཁཱིཎསཾཡོཛནཏཱཏི ནིརོདྷོ ཝུཏྟོ. ཨཔིཙ ཙིརཀཏམྤི ཀམྨཾ ཨནིབྦཏྟིཏཕལཏཱཡ ཨཔྤཧཱིནཱཧཱརཏཱཡ ཙ ཕལཱརཧཾ སནྟཾ ཨེཝ ནཱམ ཧོཏི, ན ནིབྦཏྟིཏཕལཾ ¶ , ནཱཔི པཧཱིནཱཧཱརནྟི. ཕལུཔྤཏྟིཔཙྩཡཱནཾ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱདཱིནཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཕལཱརཧབྷཱཝོ ཨནིརོདྷོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝཾ ཨནིརུདྡྷབྷཱཝེནེཝ ཧི ཡེན ཝིནཱ ཕལཾ ན སམྦྷཝཏི, ཏཾ ཀཱརཎཾ ཨཏཱིཏནྟིཔི ཨིམསྨིཾ སཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཝཙནེན ཝུཏྟཾ. ཏཏོཡེཝ ཙ ཨཝུསིཏབྲཧྨཙརིཡསྶ ཨཔྤཝཏྟིདྷམྨཏཾ ཨནཱཔནྣོ པཙྩཡུཔྤཱདོ ཀཱལབྷེདཾ ཨནཱམསིཏྭཱ ཨནིཝཏྟནཱཡ ཨེཝ ཨིམསྶ ཨུཔྤཱདཱཏི ཝུཏྟོ. ཨཐ ཝཱ ཨཝསེསཔཙྩཡསམཝཱཡེ ཨཝིཛྫམཱནསྶཔི ཝིཛྫམཱནསྶ ཝིཡ པགེཝ ཝིཛྫམཱནསྶ ཡཱ ཕལུཔྤཏྟིཨབྷིམུཁཏཱ, སཱ ཨིམསྶ ཨུཔྤཱདཱཏི ཝུཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཏཏོ ཕལཾ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཏདཝཏྠཾ ཀཱརཎཾ ཕལསྶ ཨུཔྤཱདནབྷཱཝེན ཨུཊྛིཏཾ ཨུཔྤཏིཏཾ ནཱམ ཧོཏི, ན ཝིཛྫམཱནམྤི ཨཏདཝཏྠནྟི ཏདཝཏྠཏཱ ཨུཔྤཱདོཏི ཝེདིཏབྦོ.

ཏཏྠ སཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཝིཛྫམཱནཏཱམཏྟེན པཙྩཡབྷཱཝཾ ཝདནྟོ ཨབྱཱཔཱརཏཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ དསྶེཏི. ཨུཔྤཱདཱཏི ཨུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨསབྦཀཱལབྷཱཝིཏཾ ཕལུཔྤཏྟིཨབྷིམུཁཏཉྩ དཱིཔེནྟོ ཨནིཙྩཏཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ དསྶེཏི. ‘‘སཏི, ནཱསཏི, ཨུཔྤཱདཱ, ན ནིརོདྷཱ’’ཏི པན ཧེཏུཨཏྠེཧི བྷུམྨནིསྶཀྐཝཙནེཧི སམཏྠིཏཾ ནིདཱནསམུདཡཛཱཏིཔབྷཝབྷཱཝཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ དསྶེཏི. ཧེཏུཨཏྠཏཱ ཙེཏྠ བྷུམྨཝཙནེ ཡསྶ བྷཱཝེ ཏདཝིནཱབྷཱཝིཕལསྶ བྷཱཝོ ལཀྑཱིཡཏི, ཏཏྠ པཝཏྟིཡཱ ཝེདིཏབྦཱ ཡཐཱ ‘‘ཨདྷནཱནཾ དྷནེ ཨནནུཔྤདཱིཡམཱནེ དཱལིདྡིཡཾ ཝེཔུལླཾ ཨགམཱསཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༩༡) ཙ ‘‘ནིཔྥནྣེསུ སསྶེསུ སུབྷིཀྑཾ ཛཱཡཏཱི’’ཏི ཙ. ནིསྶཀྐཝཙནསྶཱཔི ཧེཏུཨཏྠཏཱ ཕལསྶ པབྷཝེ པཀཏིཡཉྩ པཝཏྟིཏོ ཡཐཱ ‘‘ཀལལཱ ཧོཏི ¶ ཨབྦུདཾ, ཨབྦུདཱ ཛཱཡཏཱི པེསཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༢༣༥) ཙ ‘‘ཧིམཝཏཱ གངྒཱ པབྷཝནྟི, སིངྒཏོ སརོ ཛཱཡཏཱི’’ཏི ཙ. ཨཝིཛྫཱདིབྷཱཝེ ཙ ཏདཝིནཱབྷཱཝེན སངྑཱརཱདིབྷཱཝོ ལཀྑཱིཡཏི, ཨཝིཛྫཱདཱིཧི ཙ སངྑཱརཱདཡོ པབྷཝནྟི པཀརིཡནྟི ¶ ཙཱཏི ཏེ ཏེསཾ པབྷཝོ པཀཏི ཙ, ཏསྨཱ ཏདཏྠདཱིཔནཏྠཾ ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིམསྶ ཨུཔྤཱདཱ’’ཏི ཧེཏུཨཏྠེ བྷུམྨནིསྶཀྐནིདྡེསཱ ཀཏཱཏི.

ཡསྨཱ ¶ ཙེཏྠ ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏི, ཨིམསྶུཔྤཱདཱ ཨིདཾ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི སངྑེཔེན ཨུདྡིཊྛསྶ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ ‘‘ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱ’’ཏིཨཱདིཀོ ནིདྡེསོ, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཨུཔྤཱདོ ཙ ཏེསཾ ཏེསཾ པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝོཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ན ཧི ཨནིརུདྡྷཏཱསངྑཱཏཾ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ཨུཔྤཱདཉྩ ཨནིཝཏྟསབྷཱཝཏཱསངྑཱཏཾ ཨུདཡཱཝཏྠཏཱསངྑཱཏཾ ཝཱ ‘‘སཏི ཨེཝ, ནཱསཏི, ཨུཔྤཱདཱ ཨེཝ, ན ནིརོདྷཱ’’ཏི ཨནྟོགདྷནིཡམེཧི ཝཙནེཧི ཨབྷིཧིཏཾ མུཉྩིཏྭཱ ཨཉྙོ པཙྩཡབྷཱཝོ ནཱམ ཨཏྠི, ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཨུཔྤཱདོ ཙ པཙྩཡབྷཱཝོཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཡེཔི པཊྛཱནེ ཨཱགཏཱ ཧེཏུཨཱདཡོ ཙཏུཝཱིསཏི པཙྩཡཱ, ཏེཔི ཨེཏསྶེཝ པཙྩཡབྷཱཝསྶ ཝིསེསཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨིཏི ཡཐཱ ཝིཏྠཱརེན ཨནུལོམཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ མནསི ཨཀཱསི, ཏཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘ཡདིདཾ ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.

ཏཏྠ ཡདིདནྟི ནིཔཱཏོ, ཏསྶ ཡོ ཨཡནྟི ཨཏྠོ. ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱཏིཨཱདཱིསུ ཨཝིནྡིཡཾ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིཾ ཝིནྡཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ, ཝིནྡིཡཾ ཀཱཡསུཙརིཏཱདིཾ ན ཝིནྡཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ, དྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཾ ཨཝིདིཏཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ, ཨནྟཝིརཧིཏེ སཾསཱརེ བྷཝཱདཱིསུ སཏྟེ ཛཝཱཔེཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ, ཨཝིཛྫམཱནེསུ ཛཝཏི ཝིཛྫམཱནེསུ ན ཛཝཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ, ཝིཛྫཱཡ པཊིཔཀྑཱཏི ཨཝིཛྫཱ, སཱ ‘‘དུཀྑེ ཨཉྙཱཎ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཙཏུབྦིདྷཱ ཝེདིཏབྦཱ. པཊིཙྩ ན ཝིནཱ ཕལཾ ཨེཏི ཨུཔྤཛྫཏི ཙེཝ པཝཏྟཏི ཙཱཏི པཙྩཡོ, ཨུཔཀཱརཀཏྠོ ཝཱ པཙྩཡོ. ཨཝིཛྫཱ ཙ སཱ པཙྩཡོ ཙཱཏི ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡོ, ཏསྨཱ ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ. སངྑརོནྟཱིཏི སངྑཱརཱ, ལོཀིཡཀུསལཱཀུསལཙེཏནཱ, སཱ པུཉྙཱཔུཉྙཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརཝསེན ཏིཝིདྷཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཝིཛཱནཱཏཱིཏི ཝིཉྙཱཎཾ, ཏཾ ལོཀིཡཝིཔཱཀཝིཉྙཱཎཝསེན དྭཏྟིཾསཝིདྷཾ. ནམཏཱིཏི ནཱམཾ, ཝེདནཱདིཀྑནྡྷཏྟཡཾ. རུཔྤཏཱིཏི རཱུཔཾ, བྷཱུཏརཱུཔཾ ཙཀྑཱདིཨུཔཱདཱརཱུཔཉྩ. ཨཱཡཏཏི ཨཱཡཏཉྩ ¶ སཾསཱརདུཀྑཾ ནཡཏཱིཏི ཨཱཡཏནཾ ¶ . ཕུསཏཱིཏི ཕསྶོ. ཝེདཡཏཱིཏི ཝེདནཱ. ཨིདམྤི དྭཡཾ དྭཱརཝསེན ཚབྦིདྷཾ, ཝིཔཱཀཝསེན གཧཎེ ཚཏྟིཾསཝིདྷཾ. པརིཏསྶཏཱིཏི ཏཎྷཱ, སཱ ཀཱམཏཎྷཱདིཝསེན སངྑེཔཏོ ཏིཝིདྷཱ, ཝིཏྠཱརཏོ ཨཊྛུཏྟརསཏཝིདྷཱ ཙ. ཨུཔཱདཱིཡཏཱིཏི ཨུཔཱདཱནཾ, ཏཾ ཀཱམུཔཱདཱནཱདིཝསེན ཙཏུབྦིདྷཾ. བྷཝཏི བྷཱཝཡཏི ཙཱཏི བྷཝོ, སོ ཀམྨཱུཔཔཏྟིབྷེདཏོ དུཝིདྷོ. ཛནནཾ ཛཱཏི. ཛཱིརཎཾ ཛརཱ. མརནྟི ཏེནཱཏི མརཎཾ. སོཙནཾ སོཀོ. པརིདེཝནཾ པརིདེཝོ. དུཀྑཡཏཱིཏི དུཀྑཾ, ཨུཔྤཱདཊྛིཏིཝསེན དྭེདྷཱ ཁཎཏཱིཏི དུཀྑཾ. དུམནསྶ བྷཱཝོ དོམནསྶཾ. བྷུསོ ཨཱཡཱསོ ཨུཔཱཡཱསོ ¶ . སམྦྷཝནྟཱིཏི ནིབྦཏྟནྟི. ན ཀེཝལཉྩ སོཀཱདཱིཧིཡེཝ, ཨཐ ཁོ སབྦཔདེཧི ‘‘སམྦྷཝནྟཱི’’ཏི པདསྶ ཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱ. ཨེཝཉྷི ‘‘ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱ སམྦྷཝནྟཱི’’ཏི པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣཝཝཏྠཱནཾ དསྶིཏཾ ཧོཏི. ཨེས ནཡོ སབྦཏྠ.

ཏཏྠ ཨཉྙཱཎལཀྑཎཱ ཨཝིཛྫཱ, སམྨོཧནརསཱ, ཚཱདནཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, ཨཱསཝཔདཊྛཱནཱ. ཨབྷིསངྑརཎལཀྑཎཱ སངྑཱརཱ, ཨཱཡཱུཧནརསཱ, སཾཝིདཧནཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, ཨཝིཛྫཱཔདཊྛཱནཱ. ཝིཛཱནནལཀྑཎཾ ཝིཉྙཱཎཾ, པུབྦངྒམརསཾ, པཊིསནྡྷིཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, སངྑཱརཔདཊྛཱནཾ, ཝཏྠཱརམྨཎཔདཊྛཱནཾ ཝཱ. ནམནལཀྑཎཾ ནཱམཾ, སམྤཡོགརསཾ, ཨཝིནིབྦྷོགཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, ཝིཉྙཱཎཔདཊྛཱནཾ. རུཔྤནལཀྑཎཾ རཱུཔཾ, ཝིཀིརཎརསཾ, ཨཔྤཧེཡྻབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, ཝིཉྙཱཎཔདཊྛཱནཾ. ཨཱཡཏནལཀྑཎཾ སལཱ༹ཡཏནཾ, དསྶནཱདིརསཾ, ཝཏྠུདྭཱརབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, ནཱམརཱུཔཔདཊྛཱནཾ. ཕུསནལཀྑཎོ ཕསྶོ, སངྒྷཊྚནརསོ, སངྒཏིཔཙྩུཔཊྛཱནོ, སལཱ༹ཡཏནཔདཊྛཱནོ. ཨནུབྷཝནལཀྑཎཱ ¶ ཝེདནཱ, ཝིསཡརསསམྦྷོགརསཱ, སུཁདུཀྑཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, ཕསྶཔདཊྛཱནཱ. ཧེཏུབྷཱཝལཀྑཎཱ ཏཎྷཱ, ཨབྷིནནྡནརསཱ, ཨཏིཏྟིབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, ཝེདནཱཔདཊྛཱནཱ. གཧཎལཀྑཎཾ ཨུཔཱདཱནཾ, ཨམུཉྩནརསཾ, ཏཎྷཱདལ༹ྷཏྟདིཊྛིཔཙྩུཔཊྛཱནཾ, ཏཎྷཱཔདཊྛཱནཾ. ཀམྨཀམྨཕལལཀྑཎོ བྷཝོ, བྷཝནབྷཱཝནརསོ, ཀུསལཱཀུསལཱབྱཱཀཏཔཙྩུཔཊྛཱནོ, ཨུཔཱདཱནཔདཊྛཱནོ. ཏཏྠ ཏཏྠ བྷཝེ པཋམཱབྷིནིབྦཏྟིལཀྑཎཱ ཛཱཏི, ནིཡྻཱཏནརསཱ, ཨཏཱིཏབྷཝཏོ ཨིདྷུཔྤནྣཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, དུཀྑཝིཙིཏྟཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནཱ ཝཱ. ཁནྡྷཔརིཔཱཀལཀྑཎཱ ཛརཱ, མརཎཱུཔནཡནརསཱ, ཡོབྦནཝིནཱསཔཙྩུཔཊྛཱནཱ. ཙུཏིལཀྑཎཾ མརཎཾ ¶ , ཝིསཾཡོགརསཾ, གཏིཝིཔྤཝཱསཔཙྩུཔཊྛཱནཾ. ཨནྟོནིཛ྄ཛྷཱནལཀྑཎོ སོཀོ, ཙེཏསོ ནིཛ྄ཛྷཱནརསོ, ཨནུསོཙནཔཙྩུཔཊྛཱནོ. ལཱལཔྤནལཀྑཎོ པརིདེཝོ, གུཎདོསཔརིཀིཏྟནརསོ, སམྦྷམཔཙྩུཔཊྛཱནོ. ཀཱཡཔཱིལ༹ནལཀྑཎཾ དུཀྑཾ, དུཔྤཉྙཱནཾ དོམནསྶཀརཎརསཾ, ཀཱཡིཀཱབཱདྷཔཙྩུཔཊྛཱནཾ. ཙིཏྟཔཱིལ༹ནལཀྑཎཾ དོམནསྶཾ, མནོཝིགྷཱཏནརསཾ, མཱནསབྱཱདྷིཔཙྩུཔཊྛཱནཾ. ཙིཏྟཔརིདཧནལཀྑཎོ ཨུཔཱཡཱསོ, ནིཏྠུནནརསོ, ཝིསཱདཔཙྩུཔཊྛཱནོ. ཨེཝམེཏེ ཨཝིཛྫཱདཡོ ལཀྑཎཱདིཏོཔི ཝེདིཏབྦཱཏི. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན སབྦཱཀཱརསམྤནྣཾ ཝིནིཙྪཡཾ ཨིཙྪནྟེན སམྨོཧཝིནོདནིཡཱ (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༢༢༥) ཝིབྷངྒཊྛཀཐཱཡ གཧེཏབྦོ.

ཨེཝནྟི ནིདྡིཊྛསྶ ནིདསྶནཾ, ཏེན ཨཝིཛྫཱདཱིཧེཝ ཀཱརཎེཧི, ན ཨིསྶརནིམྨཱནཱདཱིཧཱིཏི དསྶེཏི. ཨེཏསྶཱཏི ཡཐཱཝུཏྟསྶ. ཀེཝལསྶཱཏི ཨསམྨིསྶསྶ སཀལསྶ ཝཱ. དུཀྑཀྑནྡྷསྶཱཏི ¶ དུཀྑསམཱུཧསྶ, ན སཏྟསྶ, ནཱཔི ཛཱིཝསྶ, ནཱཔི སུབྷསུཁཱདཱིནཾ. སམུདཡོ ཧོཏཱིཏི ནིབྦཏྟི སམྦྷཝཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཡྭཱཡཾ ཨཝིཛྫཱདིཝསེན སངྑཱརཱདིཀསྶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ སམུདཡོ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟོ, སབྦཱཀཱརེན ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཏཱཡཾ ཝེལཱཡནྟི ཏཱཡཾ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཝིདིཏཝེལཱཡཾ. ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཨིམཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཝིདིཏེ ཧེཏུནོ ཙ ཧེཏུསམུཔྤནྣདྷམྨསྶ ཙ པཛཱནནཱཡ ཨཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ‘‘ཡདཱ ཧཝེ པཱཏུབྷཝནྟཱི’’ཏིཨཱདིཀཾ སོམནསྶསམྤཡུཏྟཉཱཎསམུཊྛཱནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི, ཨཏྟམནཝཱཙཾ ནིཙྪཱརེསཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.

ཏསྶཏྠོ – ཡདཱཏི ཡསྨིཾ ཀཱལེ. ཧཝེཏི བྱཏྟནྟི ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཀེཙི པན ‘‘ཧཝེཏི ཨཱཧཝེ ཡུདྡྷེ’’ཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི, ‘‘ཡོདྷེཐ མཱརཾ པཉྙཱཝུདྷེནཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༤༠) ཝཙནཏོ ཀིལེསམཱརེན ཡུཛ྄ཛྷནསམཡེཏི ཏེསཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཱཏུབྷཝནྟཱིཏི ཨུཔྤཛྫནྟི. དྷམྨཱཏི ཨནུལོམཔཙྩཡཱཀཱརཔཊིཝེདྷསཱདྷཀཱ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ. ཨཐ ཝཱ པཱཏུབྷཝནྟཱིཏི པཀཱསེནྟི, ཨབྷིསམཡཝསེན བྱཏྟཱ པཱཀཊཱ ཧོནྟི. དྷམྨཱཏི ཙཏུཨརིཡསཙྩདྷམྨཱ, ཨཱཏཱཔོ ཝུཙྩཏི ཀིལེསསནྟཱཔནཊྛེན ཝཱིརིཡཾ. ཨཱཏཱཔིནོཏི སམྨཔྤདྷཱནཝཱིརིཡཝཏོ. ཛྷཱཡཏོཏི ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ¶ ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ཛྷཱཡནྟསྶ. བྲཱཧྨཎསྶཱཏི བཱཧིཏཔཱཔསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ. ཨཐསྶ ཀངྑཱ ཝཔཡནྟི སབྦཱཏི ཨཐསྶ ཨེཝཾ པཱཏུབྷཱུཏདྷམྨསྶ ཡཱ ཨེཏཱ ‘‘ཀོ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, ཕུསཏཱིཏི. ནོ ཀལློ པཉྷོཏི བྷགཝཱ ཨཝོཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༢.༡༢) ནཡེན, ‘‘ཀཏམཾ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, ཛརཱམརཎཾ, ཀསྶ ཙ པནིདཾ ཛརཱམརཎནྟི. ནོ ཀལློ པཉྷོཏི བྷགཝཱ ཨཝོཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༢.༣༥) ནཡེན པཙྩཡཱཀཱརེ ཀངྑཱ ཝུཏྟཱ, ཡཱ ཙ པཙྩཡཱཀཱརསྶེཝ ཨཔྤཊིཝིདྡྷཏྟཱ ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧཾ ཨཏཱིཏམདྡྷཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༡༨; སཾ. ནི. ༢.༢༠) སོལ༹ས ཀངྑཱ ཨཱགཏཱ. ཏཱ སབྦཱ ཝཔཡནྟི ཨཔགཙྪནྟི ནིརུཛ྄ཛྷནྟི. ཀསྨཱ? ཡཏོ པཛཱནཱཏི སཧེཏུདྷམྨཾ, ཡསྨཱ ཨཝིཛྫཱདིཀེན ཧེཏུནཱ སཧེཏུཀཾ ཨིམཾ སངྑཱརཱདིཀཾ ཀེཝལཾ དུཀྑཀྑནྡྷདྷམྨཾ པཛཱནཱཏི ཨཉྙཱསི པཊིཝིཛ྄ཛྷཱིཏི.

ཀདཱ པནསྶ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ཙཏུསཙྩདྷམྨཱ ཝཱ པཱཏུབྷཝནྟི ཨུཔྤཛྫནྟི པཀཱསེནྟི ཝཱ? ཝིཔསྶནཱམགྒཉཱཎེསུ ¶ . ཏཏྠ ཝིཔསྶནཱཉཱཎསམྤཡུཏྟཱ སཏིཨཱདཡོ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཉྩ ཡཐཱརཧཾ ཨཏྟནོ ཝིསཡེསུ ཏདངྒཔྤཧཱནཝསེན སུབྷསཉྙཱདིཀེ པཛཧནྟཱ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱདིཝསེན ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཨུཔྤཛྫནྟི, མགྒཀྑཎེ པན ཏེ ནིབྦཱནམཱལམྦིཏྭཱ སམུཙྪེདཝསེན པཊིཔཀྑེ པཛཧནྟཱ ¶ ཙཏཱུསུཔི ཨརིཡསཙྩེསུ ཨསམྨོཧཔྤཊིཝེདྷསཱདྷནཝསེན སཀིདེཝ ཨུཔྤཛྫནྟི. ཨེཝཾ ཏཱཝེཏྠ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱནཾ ཨུཔྤཛྫནཊྛེན པཱཏུབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨརིཡསཙྩདྷམྨཱནཾ པན ལོཀིཡཱནཾ ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཝིཔསྶནཱཡ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན, ལོཀུཏྟརཱནཾ ཏདདྷིམུཏྟཏཱཝསེན, མགྒཀྑཎེ ནིརོདྷསཙྩསྶ ཨཱརམྨཎཱབྷིསམཡཝསེན, སབྦེསམྤི ཀིཙྩཱབྷིསམཡཝསེན པཱཀཊབྷཱཝཏོ པཀཱསནཊྛེན པཱཏུབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨིཏི བྷགཝཱ སཏིཔི སབྦཱཀཱརེན སབྦདྷམྨཱནཾ ཨཏྟནོ ཉཱཎསྶ པཱཀཊབྷཱཝེ པཊིཙྩསམུཔྤཱདམུཁེན ཝིཔསྶནཱབྷིནིཝེསསྶ ཀཏཏྟཱ ནིཔུཎགམྦྷཱིརསུདུདྡསཏཱཡ པཙྩཡཱཀཱརསྶ ཏཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ཨུཔྤནྣབལཝསོམནསྶོ པཊིཔཀྑསམུཙྪེདཝིབྷཱཝནེན སདྡྷིཾ ཨཏྟནོ ཏདབྷིསམཡཱནུབྷཱཝདཱིཔཀམེཝེཏྠ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི.

ཨཡམྤི ¶ ཨུདཱནོ ཝུཏྟོ བྷགཝཏཱ ཨིཏི མེ སུཏནྟི ཨཡཾ པཱལི༹ ཀེསུཙིཡེཝ པོཏྠཀེསུ དིསྶཏི. ཏཏྠ ཨཡམྤཱིཏི པིསདྡོ ‘‘ཨིདམྤི བུདྡྷེ རཏནཾ པཎཱིཏཾ, ཨཡམྤི པཱརཱཛིཀོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ སམྤིཎྜནཏྠོ, ཏེན ཨུཔརིམཾ སམྤིཎྜེཏི. ཝུཏྟོཏི ཨཡཾ ཝུཏྟསདྡོ ཀེསོཧཱརཎཝཔྤནཝཱཔསམཱིཀརཎཛཱིཝིཏཝུཏྟིཔམུཏྟབྷཱཝཔཱཝཙནབྷཱཝེན པཝཏྟན ཨཛ྄ཛྷེནཀཐནཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘ཀཱཔཊིཀོ མཱཎཝོ དཧརོ ཝུཏྟསིརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༤༢༦) ཀེསོཧཱརཎེ ཨཱགཏོ.

‘‘གཱཝོ ཏསྶ པཛཱཡནྟི, ཁེཏྟེ ཝུཏྟཾ ཝིརཱུཧཏི;

ཝུཏྟཱནཾ ཕལམསྣཱཏི, ཡོ མིཏྟཱནཾ ན དུབྦྷཏཱི’’ཏི. –

ཨཱདཱིསུ ¶ (ཛཱ. ༢.༢༢.༡༩) ཝཔྤནེ. ‘‘ནོ ཙ ཁོ པཊིཝུཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༨༩) ཨཊྛདཎྜཀཱདཱིཧི ཝཱཔསམཱིཀརཎེ. ‘‘པནྣལོམོ པརདཏྟཝུཏྟོ མིགབྷཱུཏེན ཙེཏསཱ ཝིཧརཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༣༢) ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཾ. ‘‘པཎྜུཔལཱསོ བནྡྷནཱ པཝུཏྟོ ཨབྷབྦོ ཧརིཏཏྟཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༩༢) བནྡྷནཏོ པམུཏྟབྷཱཝེ. ‘‘གཱིཏཾ ཝུཏྟཾ སམཱིཧིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༨༥) པཱཝཙནབྷཱཝེན པཝཏྟིཏེ. ‘‘ཝུཏྟོ པཱརཱཡཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཛ྄ཛྷེནེ. ‘‘ཝུཏྟཾ ཁོ པནེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘དྷམྨདཱཡཱདཱ མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཐ, མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༠) ཀཐནེ. ཨིདྷཱཔི ཀཐནེ ཨེཝ དཊྛབྦོ, ཏེན ཨཡམྤི ཨུདཱནོ བྷཱསིཏོཏི ཨཏྠོ. ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ. མེ སུཏནྟི པདདྭཡསྶ ཨཏྠོ ནིདཱནཝཎྞནཱཡཾ ¶ སབྦཱཀཱརཏོ ཝུཏྟོཡེཝ. པུབྦེ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ནིདཱནཝསེན ཝུཏྟོཡེཝ ཧི ཨཏྠོ ཨིདྷ ནིགམནཝསེན ‘‘ཨིཏི མེ སུཏ’’ནྟི པུན ཝུཏྟོ. ཝུཏྟསྶེཝ ཧི ཨཏྠསྶ པུན ཝཙནཾ ནིགམནནྟི. ཨིཏིསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརོ ཨེཝཾ-སདྡེན སམཱནཏྠཏཱཡ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ཝིཡ, ཨཏྠཡོཛནཱ ཙ ཨིཏིཝུཏྟཀཝཎྞནཱཡ ཨམྷེཧི པཀཱསིཏཱཡེཝཱཏི ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོཏི.

པརམཏྠདཱིཔནིཡཱ ཁུདྡཀནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡ

ཨུདཱནསཾཝཎྞནཱཔཋམབོདྷིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡབོདྷིསུཏྟཝཎྞནཱ

༢. དུཏིཡེ ¶ པཊིལོམནྟི ‘‘ཨཝིཛྫཱནིརོདྷཱ སངྑཱརནིརོདྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཝུཏྟོ ཨཝིཛྫཱདིཀོཡེཝ པཙྩཡཱཀཱརོ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷེན ནིརུཛ྄ཛྷམཱནོ ཨཏྟནོ ཀཏྟབྦཀིཙྩསྶ ཨཀརཎཏོ པཊིལོམོཏི ཝུཙྩཏི. པཝཏྟིཡཱ ཝཱ ཝིལོམནཏོ པཊིལོམོ, ཨནྟཏོ ¶ པན མཛ྄ཛྷཏོ ཝཱ པཊྛཱཡ ཨཱདིཾ པཱཔེཏྭཱ ཨཝུཏྟཏྟཱ ཨིཏོ ཨཉྙེནཏྠེནེཏྠ པཊིལོམཏཱ ན ཡུཛྫཏི. པཊིལོམནྟི ཙ ‘‘ཝིསམཾ ཙནྡསཱུརིཡཱ པརིཝཏྟནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ བྷཱཝནཔུཾསཀནིདྡེསོ. ཨིམསྨིཾ ཨསཏི ཨིདཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨིམསྨིཾ ཨཝིཛྫཱདིཀེ པཙྩཡེ ཨསཏི མགྒེན པཧཱིནེ ཨིདཾ སངྑཱརཱདིཀཾ ཕལཾ ན ཧོཏི ནཔྤཝཏྟཏི. ཨིམསྶ ནིརོདྷཱ ཨིདཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨིམསྶ ཨཝིཛྫཱདིཀསྶ པཙྩཡསྶ ནིརོདྷཱ མགྒེན ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཱདིཏཏྟཱ ཨིདཾ སངྑཱརཱདིཀཾ ཕལཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ནཔྤཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷཱཔི ཡཐཱ ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏི ཨིདཾ ཧོཏི, ཨིམསྶུཔྤཱདཱ ཨིདཾ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏིཡེཝ, ནཱསཏི, ཨིམསྶ ཨུཔྤཱདཱ ཨེཝ, ན ནིརོདྷཱ’’ཏི ཨནྟོགདྷནིཡམཏཱ དསྶིཏཱ. ཨེཝཾ ཨིམསྨིཾ ཨསཏིཡེཝ, ན སཏི, ཨིམསྶ ནིརོདྷཱ ཨེཝ, ན ཨུཔྤཱདཱཏི ཨནྟོགདྷནིཡམཏཱལཀྑཎཱ དསྶིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. སེསམེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པཋམབོདྷིསུཏྟཝཎྞནཱཡ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཾ.

ཨེཝཾ ཡཐཱ བྷགཝཱ པཊིལོམཔཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ མནསི ཨཀཱསི, ཏཾ སངྑེཔེན དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཝིཏྠཱརེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཝིཛྫཱནིརོདྷཱ སངྑཱརནིརོདྷོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཝིཛྫཱནིརོདྷཱཏི ཨརིཡམགྒེན ཨཝིཛྫཱཡ ཨནཝསེསནིརོདྷཱ, ཨནུསཡཔྤཧཱནཝསེན ཨགྒམགྒེན ཨཝིཛྫཱཡ ¶ ཨཙྩནྟསམུགྒྷཱཊཏོཏི ཨཏྠོ. ཡདིཔི ཧེཊྛིམམགྒེཧི པཧཱིཡམཱནཱ ཨཝིཛྫཱ ཨཙྩནྟསམུགྒྷཱཊཝསེནེཝ པཧཱིཡཏི, ཏཐཱཔི ན ཨནཝསེསཏོ པཧཱིཡཏི. ཨཔཱཡགཱམིནིཡཱ ཧི ཨཝིཛྫཱ པཋམམགྒེན པཧཱིཡཏི. ཏཐཱ སཀིདེཝ ཨིམསྨིཾ ལོཀེ སབྦཏྠ ཙ ཨནརིཡབྷཱུམིཡཾ ཨུཔཔཏྟིཔཙྩཡབྷཱུཏཱ ཨཝིཛྫཱ ཡཐཱཀྐམཾ དུཏིཡཏཏིཡམགྒེཧི པཧཱིཡཏི, ན ཨིཏརཱཏི. ཨརཧཏྟམགྒེནེཝ ཧི སཱ ཨནཝསེསཾ པཧཱིཡཏཱིཏི. སངྑཱརནིརོདྷོཏི སངྑཱརཱནཾ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷོ ཧོཏི. ཨེཝཾ ནིརུདྡྷཱནཾ པན སངྑཱརཱནཾ ནིརོདྷཱ ཝིཉྙཱཎཾ, ཝིཉྙཱཎཱདཱིནཉྩ ནིརོདྷཱ ནཱམརཱུཔཱདཱིནི ནིརུདྡྷཱནི ཨེཝ ཧོནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘སངྑཱརནིརོདྷཱ ཝིཉྙཱཎནིརོདྷོ’’ཏིཨཱདིཾ ཝཏྭཱ ‘‘ཨེཝམེཏསྶ ཀེཝལསྶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ ནིརོདྷོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨཔིཙེཏྠ ¶ ཀིཉྩཱཔི ‘‘ཨཝིཛྫཱནིརོདྷཱ སངྑཱརནིརོདྷོ, སངྑཱརནིརོདྷཱ ཝིཉྙཱཎནིརོདྷོ’’ཏི ¶ ཨེཏྟཱཝཏཱཔི སཀལསྶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ ཨནཝསེསཏོ ནིརོདྷོ ཝུཏྟོ ཧོཏི, ཏཐཱཔི ཡཐཱ ཨནུལོམེ ཡསྶ ཡསྶ པཙྩཡདྷམྨསྶ ཨཏྠིཏཱཡ ཡོ ཡོ པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨོ ན ནིརུཛ྄ཛྷཏི པཝཏྟཏི ཨེཝཱཏི ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱ…པེ… སམུདཡོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཏསྶ ཏསྶ པཙྩཡདྷམྨསྶ ཨབྷཱཝེ སོ སོ པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨོ ནིརུཛ྄ཛྷཏི ནཔྤཝཏྟཏཱིཏི དསྶནཏྠཾ ཨིདྷ ‘‘ཨཝིཛྫཱནིརོདྷཱ སངྑཱརནིརོདྷོ, སངྑཱརནིརོདྷཱ ཝིཉྙཱཎནིརོདྷོ…པེ… དུཀྑཀྑནྡྷསྶ ནིརོདྷོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ན པན ཨནུལོམེ ཝིཡ ཀཱལཏྟཡཔརིཡཱཔནྣསྶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ ནིརོདྷདསྶནཏྠཾ. ཨནཱགཏསྶེཝ ཧི ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱཡ ཨསཏི ཨུཔྤཛྫནཱརཧསྶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱཡ ནིརོདྷོ ཨིཙྪིཏོཏི ཨཡམྤི ཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཡྭཱཡཾ ‘‘ཨཝིཛྫཱནིརོདྷཱདིཝསེན སངྑཱརཱདིཀསྶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ ནིརོདྷོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟོ, སབྦཱཀཱརེན ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ ཝིདིཏེ ‘‘ཨཝིཛྫཱནིརོདྷཱ སངྑཱརནིརོདྷོ’’ཏི ཨེཝཾ པཀཱསིཏསྶ ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ པཙྩཡཱནཾ ཁཡསྶ ཨཝབོདྷཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཨཏྠོ.

ཏཏྲཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡསྨཱ ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ པཙྩཡཱནཾ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷསངྑཱཏཾ ཁཡཾ ཨཝེདི ཨཉྙཱསི པཊིཝིཛ྄ཛྷི, ཏསྨཱ ཨེཏསྶ ཝུཏྟནཡེན ཨཱཏཱཔིནོ ཛྷཱཡཏོ བྲཱཧྨཎསྶ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ཙཏུསཙྩདྷམྨཱ ཝཱ པཱཏུབྷཝནྟི ཨུཔྤཛྫནྟི པཀཱསེནྟི ཝཱ. ཨཐ ཡཱ པཙྩཡནིརོདྷསྶ ¶ སམྨཱ ཨཝིདིཏཏྟཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻུཾ པུབྦེ ཝུཏྟཔྤབྷེདཱ ཀངྑཱ, ཏཱ སབྦཱཔི ཝཔཡནྟི ནིརུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི. སེསཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དུཏིཡབོདྷིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཏིཡབོདྷིསུཏྟཝཎྞནཱ

༣. ཏཏིཡེ ¶ ཨནུལོམཔཊིལོམནྟི ཨནུལོམཉྩ པཊིལོམཉྩ, ཡཐཱཝུཏྟཨནུལོམཝསེན ཙེཝ པཊིལོམཝསེན ཙཱཏི ཨཏྠོ. ནནུ ཙ པུབྦེཔི ¶ ཨནུལོམཝསེན པཊིལོམཝསེན ཙ པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ མནསིཀཱརཔྤཝཏྟི སུཏྟདྭཡེ ཝུཏྟཱ, ཨིདྷ ཀསྨཱ པུནཔི ཏདུབྷཡཝསེན མནསིཀཱརཔྤཝཏྟི ཝུཙྩཏཱིཏི? ཏདུབྷཡཝསེན ཏཏིཡཝཱརཾ ཏཏྠ མནསིཀཱརསྶ པཝཏྟིཏཏྟཱ. ཀཐཾ པན ཏདུབྷཡཝསེན མནསིཀཱརོ པཝཏྟིཏོ? ན ཧི སཀྐཱ ཨཔུབྦཾ ཨཙརིམཾ ཨནུལོམཔཊིལོམཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ མནསིཀཱརཾ པཝཏྟེཏུནྟི? ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ ‘‘ཏདུབྷཡཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ མནསཱཀཱསཱི’’ཏི, ཨཐ ཁོ ཝཱརེན. བྷགཝཱ ཧི པཋམཾ ཨནུལོམཝསེན པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ མནསི ཀརིཏྭཱ ཏདནུརཱུཔཾ པཋམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. དུཏིཡམྤི པཊིལོམཝསེན ཏཾ མནསི ཀརིཏྭཱ ཏདནུརཱུཔམེཝ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཏཏིཡཝཱརེ པན ཀཱལེན ཨནུལོམཾ ཀཱལེན པཊིལོམཾ མནསིཀརཎཝསེན ཨནུལོམཔཊིལོམཾ མནསི ཨཀཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨནུལོམཔཊིལོམནྟི ཨནུལོམཉྩ པཊིལོམཉྩ, ཡཐཱཝུཏྟཨནུལོམཝསེན ཙེཝ པཊིལོམཝསེན ཙཱ’’ཏི. ཨིམིནཱ མནསིཀཱརསྶ པགུཎབལཝབྷཱཝོ ཙ ཝསཱིབྷཱཝོ ཙ པཀཱསིཏོ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨནུལོམཾ མནསི ཀརིསྶཱམི, པཊིལོམཾ མནསི ཀརིསྶཱམི, ཨནུལོམཔཊིལོམཾ མནསི ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཱནཾ པུབྦཱབྷོགཱནཾ ཝསེན ནེསཾ ཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ.

ཏཏྠ ཨཝིཛྫཱཡ ཏྭེཝཱཏི ཨཝིཛྫཱཡ ཏུ ཨེཝ. ཨསེསཝིརཱགནིརོདྷཱཏི ཝིརཱགསངྑཱཏེན མགྒེན ཨསེསནིརོདྷཱ, ཨགྒམགྒེན ཨནཝསེསཨནུཔྤཱདཔྤཧཱནཱཏི ཨཏྠོ. སངྑཱརནིརོདྷོཏི སབྦེསཾ སངྑཱརཱནཾ ཨནཝསེསཾ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷོ. ཧེཊྛིམེན ཧི མགྒཏྟཡེན ཀེཙི སངྑཱརཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟི, ཀེཙི ན ནིརུཛ྄ཛྷནྟི ཨཝིཛྫཱཡ སཱཝསེསནིརོདྷཱ. ཨགྒམགྒེན པནསྶཱ ཨནཝསེསནིརོདྷཱ ན ཀེཙི སངྑཱརཱ ན ནིརུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཡྭཱཡཾ ཨཝིཛྫཱདིཝསེན སངྑཱརཱདིཀསྶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ སམུདཡོ ནིརོདྷོ ཙ ཨཝིཛྫཱདཱིནཾ སམུདཡཱ ནིརོདྷཱ ཙ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟོ, སབྦཱཀཱརེན ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཨིདཾ ཡེན མགྒེན ཡོ ¶ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ སམུདཡནིརོདྷསངྑཱཏོ ཨཏྠོ ཀིཙྩཝསེན ཨཱརམྨཎཀིརིཡཱཡ ཙ ཝིདིཏོ, ཏསྶ ཨརིཡམགྒསྶ ཨཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཨཏྠོ.

ཏཏྲཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡདཱ ཧཝེ པཱཏུབྷཝནྟི དྷམྨཱ ཨཱཏཱཔིནོ ཛྷཱཡཏོ བྲཱཧྨཎསྶ, ཏདཱ སོ བྲཱཧྨཎོ ཏེཧི ཨུཔྤནྣེཧི བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨེཧི ཡསྶ ཝཱ ཨརིཡམགྒསྶ ཙཏུསཙྩདྷམྨཱ པཱཏུབྷཱུཏཱ ¶ , ཏེན ཨརིཡམགྒེན ཝིདྷཱུཔཡཾ ཏིཊྛཏི མཱརསེནཾ, ‘‘ཀཱམཱ ཏེ པཋམཱ སེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (སུ. ནི. ༤༣༨; མཧཱནི. ༢༨; ཙཱུལ༹ནི. ནནྡམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༤༧) ནཡེན ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ མཱརསེནཾ ཝིདྷཱུཔཡནྟོ ཝིདྷམེནྟོ ཝིདྡྷཾསེནྟོ ཏིཊྛཏི. ཀཐཾ? སཱུརིཡོཝ ཨོབྷཱསཡམནྟལིཀྑཾ, ཡཐཱ སཱུརིཡོ ཨབྦྷུགྒཏོ ཨཏྟནོ པབྷཱཡ ཨནྟལིཀྑཾ ཨོབྷཱསེནྟོཝ ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམེནྟོ ཏིཊྛཏི, ཨེཝཾ སོཔི ཁཱིཎཱསཝབྲཱཧྨཎོ ཏེཧི དྷམྨེཧི ཏེན ཝཱ ཨརིཡམགྒེན སཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོཝ མཱརསེནཾ ཝིདྷཱུཔཡནྟོ ཏིཊྛཏཱིཏི.

ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ པཋམཾ པཙྩཡཱཀཱརཔཛཱནནསྶ, དུཏིཡཾ པཙྩཡཀྑཡཱདྷིགམསྶ, ཏཏིཡཾ ཨརིཡམགྒསྶ ཨཱནུབྷཱཝཔྤཀཱསནཱནི ཨིམཱནི ཏཱིཎི ཨུདཱནཱནི ཏཱིསུ ཡཱམེསུ བྷཱསིཏཱནི. ཀཏརཱཡ རཏྟིཡཱ? ཨབྷིསམྦོདྷིཏོ སཏྟམཱཡ རཏྟིཡཱ. བྷགཝཱ ཧི ཝིསཱཁཔུཎྞམཱཡ རཏྟིཡཱ པཋམཡཱམེ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརིཏྭཱ མཛ྄ཛྷིམཡཱམེ དིབྦཙཀྑུཾ ཝིསོདྷེཏྭཱ པཙྪིམཡཱམེ པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ ཉཱཎཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ ནཱནཱནཡེཧི ཏེབྷཱུམཀསངྑཱརེ སམྨསིཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནི ཨརུཎོ ཨུགྒམིསྶཏཱི’’ཏི སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎི, སབྦཉྙུཏཔྤཏྟིསམནནྟརམེཝ ཙ ཨརུཎོ ཨུགྒཙྪཱིཏི. ཏཏོ ཏེནེཝ པལླངྐེན བོདྷིརུཀྑམཱུལེ སཏྟཱཧཾ ཝཱིཏིནཱམེནྟོ སམྤཏྟཱཡ པཱཊིཔདརཏྟིཡཱ ཏཱིསུ ཡཱམེསུ ཝུཏྟནཡེན པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ མནསི ཀརིཏྭཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཨིམཱནི ཨུདཱནཱནི ཨུདཱནེསི.

ཁནྡྷཀེ པན ཏཱིསུཔི ཝཱརེསུ ‘‘པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ ཨནུལོམཔཊིལོམཾ མནསཱཀཱསཱི’’ཏི (མཧཱཝ. ༡) ཨཱགཏཏྟཱ ཁནྡྷཀཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཏཱིསུཔི ཡཱམེསུ ཨེཝཾ མནསི ཀཏྭཱ པཋམཾ ཨུདཱནཾ པཙྩཡཱཀཱརཔཙྩཝེཀྑཎཝསེན, དུཏིཡཾ ནིབྦཱནཔཙྩཝེཀྑཎཝསེན, ཏཏིཡཾ མགྒཔཙྩཝེཀྑཎཝསེནཱཏི ཨེཝཾ ཨིམཱནི བྷགཝཱ ཨུདཱནཱནི ཨུདཱནེསཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏམྤི ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི. བྷགཝཱ ¶ ཧི ཋཔེཏྭཱ རཏནགྷརསཏྟཱཧཾ སེསེསུ ཚསུ སཏྟཱཧེསུ ཨནྟརནྟརཱ དྷམྨཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ¶ ཡེབྷུཡྻེན ཝིམུཏྟིསུཁཔཊིསཾཝེདཱི ཝིཧཱསི, རཏནགྷརསཏྟཱཧེ པན ཨབྷིདྷམྨཔརིཙཡཝསེནེཝ ཝིཧཱསཱིཏི.

ཏཏིཡབོདྷིསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཧུཾཧུངྐསུཏྟཝཎྞནཱ

༤. ཙཏུཏྠེ ¶ ཨཛཔཱལནིགྲོདྷེཏི ཏསྶ ཀིར ཚཱཡཱཡཾ ཨཛཔཱལཱ གནྟྭཱ ནིསཱིདནྟི, ཏེནསྶ ‘‘ཨཛཔཱལནིགྲོདྷོ’’ཏྭེཝ ནཱམཾ ཨུདཔཱདི. ཀེཙི པན ‘‘ཡསྨཱ ཏཏྠ ཝེདེ སཛ྄ཛྷཱཡིཏུཾ ཨསམཏྠཱ མཧལླཀབྲཱཧྨཎཱ པཱཀཱརཔརིཀྑེཔཡུཏྟཱནི ནིཝེསནཱནི ཀཏྭཱ སབྦེ ཝསིཾསུ, ཏསྨཱ ཨཛཔཱལནིགྲོདྷོཏི ནཱམཾ ཛཱཏ’’ནྟི ཝདནྟི. ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ན ཛཔནྟཱིཏི ཨཛཔཱ, མནྟཱནཾ ཨནཛ྄ཛྷཱཡཀཱཏི ཨཏྠོ, ཨཛཔཱ ལནྟི ཨཱདིཡནྟི ནིཝཱསཾ ཨེཏྠཱཏི ཨཛཔཱལོཏི. ཡསྨཱ ཝཱ མཛ྄ཛྷནྷིཀེ སམཡེ ཨནྟོ པཝིཊྛེ ཨཛེ ཨཏྟནོ ཚཱཡཱཡ པཱལེཏི རཀྑཏི, ཏསྨཱ ‘ཨཛཔཱལོ’ཏིསྶ ནཱམཾ རཱུལ༹ྷནྟི ཨཔརེ. སབྦཐཱཔི ནཱམམེཏཾ ཏསྶ རུཀྑསྶ, ཏསྶ སམཱིཔེ. སམཱིཔཏྠེ ཧི ཨེཏཾ བྷུམྨཾ ‘‘ཨཛཔཱལནིགྲོདྷེ’’ཏི.

ཝིམུཏྟིསུཁཔཊིསཾཝེདཱིཏི ཏཏྲཔི དྷམྨཾ ཝིཙིནནྟོ ཝིམུཏྟིསུཁཉྩ པཊིསཾཝེདེནྟོ ནིསཱིདི. བོདྷིརུཀྑཏོ པུརཏྠིམདིསཱབྷཱགེ ཨེས རུཀྑོ ཧོཏི. སཏྟཱཧནྟི ཙ ཨིདཾ ན པལླངྐསཏྟཱཧཏོ ཨནནྟརསཏྟཱཧཾ. བྷགཝཱ ཧི པལླངྐསཏྟཱཧཏོ ཨཔརཱནིཔི ཏཱིཎི སཏྟཱཧཱནི བོདྷིསམཱིཔེཡེཝ ཝཱིཏིནཱམེསི.

ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ – བྷགཝཏི ཀིར སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཏྭཱ སཏྟཱཧཾ ཨེཀཔལླངྐེན ནིསིནྣེ ‘‘ན བྷགཝཱ ཝུཊྛཱཏི, ཀིནྣུ ཁོ ཨཉྙེཔི ¶ བུདྡྷཏྟཀརཱ དྷམྨཱ ཨཏྠཱི’’ཏི ཨེཀཙྩཱནཾ དེཝཏཱནཾ ཀངྑཱ ཨུདཔཱདི. ཨཐ བྷགཝཱ ཨཊྛམེ དིཝསེ སམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛཱཡ དེཝཏཱནཾ ཀངྑཾ ཉཏྭཱ ཀངྑཱཝིདྷམནཏྠཾ ཨཱཀཱསེ ཨུཔྤཏིཏྭཱ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཾ དསྶེཏྭཱ ཏཱསཾ ཀངྑཾ ཝིདྷམེཏྭཱ པལླངྐཏོ ཨཱིསཀཾ པཱཙཱིནནིསྶིཏེ ཨུཏྟརདིསཱབྷཱགེ ཋཏྭཱ ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི ཀཔྤསཏསཧསྶཉྩ ཨུཔཙིཏཱནཾ པཱརམཱིནཾ བལཱདྷིགམཊྛཱནཾ པལླངྐཾ བོདྷིརུཀྑཉྩ ཨནིམིསེཧི ཙཀྑཱུཧི ཨོལོཀཡམཱནོ སཏྟཱཧཾ ཝཱིཏིནཱམེསི, ཏཾ ཋཱནཾ ཨནིམིསཙེཏིཡཾ ནཱམ ཛཱཏཾ. ཨཐ པལླངྐསྶ ¶ ཙ ཋིཏཊྛཱནསྶ ཙ ཨནྟརཱ པུརཏྠིམཏོ ཙ པཙྪིམཏོ ཙ ཨཱཡཏེ རཏནཙངྐམེ ཙངྐམནྟོ སཏྟཱཧཾ ཝཱིཏིནཱམེསི, ཏཾ རཏནཙངྐམཙེཏིཡཾ ནཱམ ཛཱཏཾ. ཏཏོ པཙྪིམདིསཱབྷཱགེ དེཝཏཱ རཏནགྷརཾ མཱཔཡིཾསུ ¶ , ཏཏྠ པལླངྐེན ནིསཱིདིཏྭཱ ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀཾ ཝིསེསཏོ ཨནནྟནཡཾ སམནྟཔཊྛཱནཾ ཝིཙིནནྟོ སཏྟཱཧཾ ཝཱིཏིནཱམེསི, ཏཾ ཋཱནཾ རཏནགྷརཙེཏིཡཾ ནཱམ ཛཱཏཾ. ཨེཝཾ བོདྷིསམཱིཔེཡེཝ ཙཏྟཱརི སཏྟཱཧཱནི ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ པཉྩམེ སཏྟཱཧེ བོདྷིརུཀྑཏོ ཨཛཔཱལནིགྲོདྷཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཏསྶ མཱུལེ པལླངྐེན ནིསཱིདི.

ཏམྷཱ སམཱདྷིམྷཱ ཝུཊྛཱསཱིཏི ཏཏོ ཕལསམཱཔཏྟིསམཱདྷིཏོ ཡཐཱཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཝུཊྛཧི, ཝུཊྛཧིཏྭཱ ཙ པན ཏཏྠ ཨེཝཾ ནིསིནྣེ བྷགཝཏི ཨེཀོ བྲཱཧྨཎོ ཏཾ གནྟྭཱ པཉྷཾ པུཙྪི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཉྙཏརོ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨཉྙཏརོཏི ནཱམགོཏྟཝསེན ཨནབྷིཉྙཱཏོ ཨཔཱཀཊོ ཨེཀོ. ཧུཾཧུངྐཛཱཏིཀོཏི སོ ཀིར དིཊྛམངྒལིཀོ མཱནཐདྡྷོ མཱནཝསེན ཀོདྷཝསེན ཙ སབྦཾ ཨཝོཀྑཛཱཏིཀཾ པསྶིཏྭཱ ཛིགུཙྪནྟོ ‘‘ཧུཾཧུ’’ནྟི ཀརོནྟོ ཝིཙརཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཧུཾཧུངྐཛཱཏིཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ‘‘ཧུཧུཀྐཛཱཏིཀོ’’ཏིཔི པཱཋོ. བྲཱཧྨཎོཏི ཛཱཏིཡཱ བྲཱཧྨཎོ.

ཡེན བྷགཝཱཏི ཡསྶཾ དིསཱཡཾ བྷགཝཱ ནིསིནྣོ. བྷུམྨཏྠེ ཧི ཨེཏཾ ཀརཎཝཙནཾ ¶ . ཡེན ཝཱ དིསཱབྷཱགེན བྷགཝཱ ཨུཔསངྐམིཏབྦོ, ཏེན དིསཱབྷཱགེན ཨུཔསངྐམི. ཨཐ ཝཱ ཡེནཱཏི ཧེཏུཨཏྠེ ཀརཎཝཙནཾ, ཡེན ཀཱརཎེན བྷགཝཱ དེཝམནུསྶེཧི ཨུཔསངྐམིཏབྦོ, ཏེན ཀཱརཎེན ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨཏྠོ. ཀེན ཙ ཀཱརཎེན བྷགཝཱ ཨུཔསངྐམིཏབྦོ? ནཱནཔྤཀཱརརོགདུཀྑཱབྷིཔཱིལི༹ཏཏྟཱ ཨཱཏུརཀཱཡེཧི མཧཱཛནེཧི མཧཱནུབྷཱཝོ བྷིསཀྐོ ཝིཡ རོགཏིཀིཙྪནཏྠཾ, ནཱནཱཝིདྷཀིལེསབྱཱདྷིཔཱིལི༹ཏཏྟཱ ཨཱཏུརཙིཏྟེཧི དེཝམནུསྶེཧི ཀིལེསབྱཱདྷིཏིཀིཙྪནཏྠཾ དྷམྨསྶཝནཔཉྷཔུཙྪནཱདིཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ཨུཔསངྐམིཏབྦོ. ཏེན ཨཡམྤི བྲཱཧྨཎོ ཨཏྟནོ ཀངྑཾ ཚིནྡིཏུཀཱམོ ཨུཔསངྐམི.

ཨུཔསངྐམིཏྭཱཏི ཨུཔསངྐམནཔརིཡོསཱནདཱིཔནཾ. ཨཐ ཝཱ ཡཾ ཋཱནཾ ཨུཔསངྐམི, ཏཏོཔི བྷགཝཏོ སམཱིཔབྷཱུཏཾ ཨཱསནྣཏརཾ ཋཱནཾ ཨུཔགནྟྭཱཏི ཨཏྠོ. སམྨོདཱིཏི སམཾ སམྨཱ ཝཱ མོདི, བྷགཝཱ ཙཱནེན, སོཔི བྷགཝཏཱ ‘‘ཀཙྩི བྷོཏོ ཁམནཱིཡཾ ཀཙྩི ཡཱཔནཱིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཊིསནྠཱརཀརཎཝསེན སམཔྤཝཏྟམོདོ ཨཧོསི. སམྨོདནཱིཡནྟི སམྨོདནཱརཧཾ སམྨོདཛནནཡོགྒཾ. ཀཐནྟི ཀཐཱསལླཱཔཾ. སཱརཎཱིཡནྟི སརིཏབྦཡུཏྟཾ ¶ སཱདྷུཛནེཧི པཝཏྟེཏབྦཾ, ཀཱལནྟརེ ཝཱ ཙིནྟེཏབྦཾ. ཝཱིཏིསཱརེཏྭཱཏི ནིཊྛཱཔེཏྭཱ. ཨེཀམནྟནྟི བྷཱཝནཔུཾསཀནིདྡེསོ. ཨེཀསྨིཾ ¶ ཋཱནེ, ཨཏིསམྨུཁཱདིཀེ ཚ ནིསཛྫདོསེ ཝཛྫེཏྭཱ ཨེཀསྨིཾ པདེསེཏི ཨཏྠོ. ཨེཏདཝོཙཱཏི ཨེཏཾ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཾ ‘‘ཀིཏྟཱཝཏཱ ནུ ཁོ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙ.

ཏཏྠ ཀིཏྟཱཝཏཱཏི ཀིཏྟཀེན པམཱཎེན. ནཱུཏི སཾསཡཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཁོཏི པདཔཱུརཎེ. བྷོཏི བྲཱཧྨཎཱནཾ ཛཱཏིསམུདཱགཏཾ ཨཱལཔནཾ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ – ‘‘བྷོཝཱདི ནཱམ སོ ཧོཏི, སཙེ ཧོཏི སཀིཉྩནོ’’ཏི (མ. ནི. ༢.༤༥༧; དྷ. པ. ༣༩༦). གོཏམཱཏི བྷགཝནྟཾ གོཏྟེན ཨཱལཔཏི. ཀཐཾ པནཱཡཾ བྲཱཧྨཎོ སམྤཏིསམཱགཏོ བྷགཝཏོ གོཏྟཾ ¶ ཛཱནཱཏཱིཏི? ནཱཡཾ སམྤཏིསམཱགཏོ, ཚབྦསྶཱནི པདྷཱནཀརཎཀཱལེ ཨུཔཊྛཧནྟེཧི པཉྩཝགྒིཡེཧི སདྡྷིཾ ཙརམཱནོཔི, ཨཔརབྷཱགེ ཏཾ ཝཏཾ ཚཌྜེཏྭཱ ཨུརུཝེལཱཡཾ སེནནིགམེ ཨེཀོ ཨདུཏིཡོ ཧུཏྭཱ པིཎྜཱཡ ཙརམཱནོཔི ཏེན བྲཱཧྨཎེན དིཊྛཔུབྦོ ཙེཝ སལླཔིཏཔུབྦོ ཙ. ཏེན སོ པུབྦེ པཉྩཝགྒིཡེཧི གཡ྄ཧམཱནཾ བྷགཝཏོ གོཏྟཾ ཨནུསྶརནྟོ, ‘‘བྷོ གོཏམཱ’’ཏི བྷགཝནྟཾ གོཏྟེན ཨཱལཔཏི. ཡཏོ པཊྛཱཡ ཝཱ བྷགཝཱ མཧཱབྷིནིཀྑམནཾ ནིཀྑམནྟོ ཨནོམནདཱིཏཱིརེ པབྦཛིཏོ, ཏཏོ པབྷུཏི ‘‘སམཎོ གོཏམོ’’ཏི ཙནྡོ ཝིཡ སཱུརིཡོ ཝིཡ ཙ པཱཀཊོ པཉྙཱཏོ, ན ཏསྶ གོཏྟཛཱནནེ ཀཱརཎཾ གཝེསིཏབྦཾ.

བྲཱཧྨཎཀརཎཱཏི བྲཱཧྨཎཾ ཀརོནྟཱིཏི བྲཱཧྨཎཀརཎཱ, བྲཱཧྨཎབྷཱཝཀརཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཙ ཀིཏྟཱཝཏཱཏི ཨེཏེན ཡེཧི དྷམྨེཧི བྲཱཧྨཎོ ཧོཏི, ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ པརིམཱཎཾ པུཙྪཏི. ཀཏམེ ཙ པནཱཏི ཨིམིནཱ ཏེསཾ སརཱུཔཾ པུཙྪཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏེན པུཊྛསྶ པཉྷསྶ སིཁཱཔཏྟཾ ཨཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ ཏཱཡཾ ཝེལཱཡཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི, ན པན ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ དྷམྨཾ དེསེསི. ཀསྨཱ? དྷམྨདེསནཱཡ ཨབྷཱཛནབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ ཨིམཾ གཱཐཾ སུཏྭཱ ན སཙྩཱབྷིསམཡོ ཨཧོསི. ཡཐཱ ཙ ཨིམསྶ, ཨེཝཾ ཨུཔཀསྶ ཨཱཛཱིཝཀསྶ བུདྡྷགུཎཔྤཀཱསནཾ. དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནཏོ ཧི ¶ པུབྦབྷཱགེ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ པརེསཾ སུཎནྟཱནམྤི ཏཔུསྶབྷལླིཀཱནཾ སརཎདཱནཾ ཝིཡ ཝཱསནཱབྷཱགིཡམེཝ ཛཱཏཾ, ན སེཀྑབྷཱགིཡཾ, ན ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཾ. ཨེསཱ ཧི དྷམྨཏཱཏི.

ཏཏྠ ཡོ བྲཱཧྨཎོཏི ཡོ བཱཧིཏཔཱཔདྷམྨཏཱཡ བྲཱཧྨཎོ, ན དིཊྛམངྒལིཀཏཱཡ ཧུཾཧུངྐཱརཀསཱཝཱདིཔཱཔདྷམྨཡུཏྟོ ཧུཏྭཱ ཀེཝལཾ ཛཱཏིམཏྟཀེན བྲཧྨཉྙཾ པཊིཛཱནཱཏི. སོ བྲཱཧྨཎོ བཱཧིཏཔཱཔདྷམྨཏྟཱ ཧུཾཧུངྐཱརཔྤཧཱནེན ནིཧུཾཧུངྐོ, རཱགཱདིཀསཱཝཱབྷཱཝེན ནིཀྐསཱཝོ, བྷཱཝནཱནུཡོགཡུཏྟཙིཏྟཏཱཡ ¶ ཡཏཏྟོ, སཱིལསཾཡམེན ཝཱ སཾཡཏཙིཏྟཏཱཡ ཡཏཏྟོ, ཙཏུམགྒཉཱཎསངྑཱཏེཧི ¶ ཝེདེཧི ཨནྟཾ སངྑཱརཔརིཡོསཱནཾ ནིབྦཱནཾ, ཝེདཱནཾ ཝཱ ཨནྟཾ གཏཏྟཱ ཝེདནྟགཱུ. མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ ཝུསིཏཏྟཱ ཝུསིཏབྲཧྨཙརིཡོ, དྷམྨེན སོ བྲཧྨཝཱདཾ ཝདེཡྻ ‘‘བྲཱཧྨཎོ ཨཧ’’ནྟི ཨེཏཾ ཝཱདཾ དྷམྨེན ཉཱཡེན ཝདེཡྻ. ཡསྶ སཀལལོཀསནྣིཝཱསེཔི ཀུཧིཉྩི ཨེཀཱརམྨཎེཔི རཱགུསྶདོ, དོསུསྶདོ, མོཧུསྶདོ, མཱནུསྶདོ, དིཊྛུསྶདོཏི ཨིམེ ཨུསྶདཱ ནཏྠི, ཨནཝསེསཾ པཧཱིནཱཏི ཨཏྠོ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. བྲཱཧྨཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༥. པཉྩམེ སཱཝཏྠིཡནྟི ཨེཝཾནཱམཀེ ནགརེ. ཏཉྷི སཝཏྠསྶ ནཱམ ཨིསིནོ ནིཝཱསཊྛཱནེ མཱཔིཏཏྟཱ སཱཝཏྠཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཡཐཱ ཀཱཀནྡཱི, མཱཀནྡཱིཏི. ཨེཝཾ ཏཱཝ ཨཀྑརཙིནྟཀཱ. ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ པན བྷཎནྟི – ཡཾཀིཉྩི མནུསྶཱནཾ ཨུཔབྷོགཔརིབྷོགཾ སབྦམེཏྠ ཨཏྠཱིཏི སཱཝཏྠི. སཏྠསམཱཡོགེ ཙ ཀིམེཏྠ བྷཎྜམཏྠཱིཏི པུཙྪིཏེ སབྦམཏྠཱིཏིཔི ཝཙནཾ ཨུཔཱདཱཡ སཱཝཏྠཱིཏི.

‘‘སབྦདཱ སབྦཱུཔཀརཎཾ, སཱཝཏྠིཡཾ སམོཧིཏཾ;

ཏསྨཱ སབྦམུཔཱདཱཡ, སཱཝཏྠཱིཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༤);

ཏསྶཾ ¶ སཱཝཏྠིཡཾ, སམཱིཔཏྠེ ཙེཏཾ བྷུམྨཝཙནཾ. ཛེཏཝནེཏི ཨཏྟནོ པཙྩཏྠིཀེ ཛིནཱཏཱིཏི ཛེཏོ, རཉྙཱ ཝཱ པཙྩཏྠིཀཛནེ ཛིཏེ ཛཱཏོཏི ཛེཏོ, མངྒལཀམྱཏཱཡ ཝཱ ཏསྶ ཨེཝཾ ནཱམམེཝ ཀཏནྟི ཛེཏོ. ཝནཡཏཱིཏི ¶ ཝནཾ, ཨཏྟནོ སམྤཏྟིཡཱ སཏྟཱནཾ ཨཏྟནི བྷཏྟིཾ ཀརོཏི ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝནུཀེ ཨིཏི ཝཱ ཝནཾ, ནཱནཱཝིདྷཀུསུམགནྡྷསམྨོདམཏྟཀོཀིལཱདིཝིཧངྒཝིརུཏཱལཱཔེཧི མནྡམཱརུཏཙལིཏརུཀྑསཱཁཱཔལླཝཧཏྠེཧི ཙ ‘‘ཨེཐ མཾ པརིབྷུཉྫཐཱ’’ཏི པཱཎིནོ ཡཱཙཏི ཝིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཛེཏསྶ ཝནཾ ཛེཏཝནཾ. ཏཉྷི ཛེཏེན ཀུམཱརེན རོཔིཏཾ སཾཝདྡྷིཏཾ པརིཔཱལིཏཾ. སོཝ ཏསྶ སཱམཱི ཨཧོསི, ཏསྨཱ ཛེཏཝནནྟི ཝུཙྩཏི, ཏསྨིཾ ཛེཏཝནེ.

ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམེཏི མཱཏཱཔིཏཱུཧི གཧིཏནཱམཝསེན སུདཏྟོ ནཱམ སོ མཧཱསེཊྛི, སབྦཀཱམསམིདྡྷིཏཱཡ ¶ པན ཝིགཏམལམཙྪེརཏཱཡ ཀརུཎཱདིགུཎསམངྒིཏཱཡ ཙ ནིཙྩཀཱལཾ ཨནཱཐཱནཾ པིཎྜཾ དེཏི, ཏསྨཱ ཨནཱཐཔིཎྜིཀོཏི ཝུཙྩཏི. ཨཱརམནྟི ཨེཏྠ པཱཎིནོ ཝིསེསེན པབྦཛིཏཱཏི ཨཱརཱམོ, པུཔྥཕལཱདིསོབྷཱཡ ནཱཏིདཱུརནཱཙྩཱསནྣཏཱདིཔཉྩཝིདྷསེནཱསནངྒསམྤཏྟིཡཱ ཙ ཏཏོ ཏཏོ ཨཱགམྨ རམནྟི ཨབྷིརམནྟི ཨནུཀྐཎྛིཏཱ ཧུཏྭཱ ཝསནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཔྤཀཱརཱཡ ཝཱ སམྤཏྟིཡཱ ཏཏྠ ཏཏྠ གཏེཔི ཨཏྟནོ ཨབྦྷནྟརཾཡེཝ ཨཱནེཏྭཱ རམེཏཱིཏི ཨཱརཱམོ. སོ ཧི ཨནཱཐཔིཎྜིཀེན གཧཔཏིནཱ ཛེཏསྶ རཱཛཀུམཱརསྶ ཧཏྠཏོ ཨཊྛཱརསཧི ཧིརཉྙཀོཊཱིཧི ཀོཊིསནྠཱརེན ཀིཎིཏྭཱ ཨཊྛཱརསཧི ཧིརཉྙཀོཊཱིཧི སེནཱསནཱནི ཀཱརཱཔེཏྭཱ ཨཊྛཱརསཧི ཧིརཉྙཀོཊཱིཧི ཝིཧཱརམཧཾ ནིཊྛཱཔེཏྭཱ ཨེཝཾ ཙཏུཔཉྙཱསཧིརཉྙཀོཊིཔརིཙྩཱགེན བུདྡྷཔྤམུཁསྶ སངྒྷསྶ ནིཡྻཱཏིཏོ, ཏསྨཱ ‘‘ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྨིཾ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམེ.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཛེཏཝནེ’’ཏི ཝཙནཾ པུརིམསཱམིཔརིཀིཏྟནཾ, ‘‘ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམེ’’ཏི པཙྪིམསཱམིཔརིཀིཏྟནཾ. ཨུབྷཡམྤི དྭིནྣཾ པརིཙྩཱགཝིསེསཔརིདཱིཔནེན པུཉྙཀཱམཱནཾ ¶ ཨཱཡཏིཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཏྠཾ. ཏཏྠ ཧི དྭཱརཀོཊྛཀཔཱསཱདཀརཎཝསེན བྷཱུམིཝིཀྐཡལདྡྷཱ ཨཊྛཱརས ཧིརཉྙཀོཊིཡོ ཨནེཀཀོཊིཨགྒྷནཀཱ རུཀྑཱ ཙ ཛེཏསྶ པརིཙྩཱགོ, ཙཏུཔཉྙཱས ཀོཊིཡོ ¶ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ. ཨིཏི ཏེསཾ པརིཙྩཱགཔརིཀིཏྟནེན ‘‘ཨེཝཾ པུཉྙཀཱམཱ པུཉྙཱནི ཀརོནྟཱི’’ཏི དསྶེནྟོ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀོ ཨཉྙེཔི པུཉྙཀཱམེ ཏེསཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནེ ནིཡོཛེཏཱིཏི.

ཏཏྠ སིཡཱ – ཡདི ཏཱཝ བྷགཝཱ སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི, ‘‘ཛེཏཝནེ’’ཏི ན ཝཏྟབྦཾ. ཨཐ ཛེཏཝནེ ཝིཧརཏི, ‘‘སཱཝཏྠིཡ’’ནྟི ན ཝཏྟབྦཾ. ན ཧི སཀྐཱ ཨུབྷཡཏྠ ཨེཀཾ སམཡཾ ཝིཧརིཏུནྟི. ན ཁོ པནེཏཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ, ནནུ ཨཝོཙུམྷཱ ‘‘སམཱིཔཏྠེ ཨེཏཾ བྷུམྨཝཙན’’ནྟི. ཏསྨཱ ཡདིདཾ སཱཝཏྠིཡཱ སམཱིཔེ ཛེཏཝནཾ, ཏཏྠ ཝིཧརནྟོ ‘‘སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི ཛེཏཝནེ’’ཏི ཝུཏྟོ. གོཙརགཱམནིདསྶནཏྠཾ ཧིསྶ སཱཝཏྠིཝཙནཾ, པབྦཛིཏཱནུརཱུཔནིཝཱསཊྛཱནདསྶནཏྠཾ སེསཝཙནནྟི.

ཨཱཡསྨཱ ཙ སཱརིཔུཏྟོཏིཨཱདཱིསུ ཨཱཡསྨཱཏི པིཡཝཙནཾ. ཙསདྡོ སམུཙྩཡཏྠོ. རཱུཔསཱརིཡཱ ནཱམ བྲཱཧྨཎིཡཱ པུཏྟོཏི སཱརིཔུཏྟོ. མཧཱམོགྒལླཱནོཏི པཱུཛཱཝཙནཾ. གུཎཝིསེསེཧི མཧནྟོ མོགྒལླཱནོཏི ཧི མཧཱམོགྒལླཱནོ. རེཝཏོཏི ཁདིརཝནིཀརེཝཏོ, ན ཀངྑཱརེཝཏོ. ཨེཀསྨིཉྷི དིཝསེ བྷགཝཱ རཏྟསཱཎིཔརིཀྑིཏྟོ ཝིཡ སུཝཎྞཡཱུཔོ, པཝཱལ༹དྷཛཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ སུཝཎྞཔབྦཏོ, ནཝུཏིཧཾསསཧསྶཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ དྷཏརཊྛོ ཧཾསརཱཛཱ, སཏྟརཏནསམུཛྫལཱཡ ཙཏུརངྒིནིཡཱ ¶ སེནཱཡ པརིཝཱརིཏོ ཝིཡ ཙཀྐཝཏྟི རཱཛཱ, མཧཱབྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ གགནམཛ྄ཛྷེ ཙནྡཾ ཨུཊྛཱཔེནྟོ ཝིཡ ཙཏུནྣཾ པརིསཱནཾ མཛ྄ཛྷེ དྷམྨཾ དེསེནྟོ ནིསིནྣོ ཧོཏི. ཏསྨིཾ སམཡེ ཨིམེ ཨགྒསཱཝཀཱ མཧཱསཱཝཀཱ ཙ བྷགཝཏོ པཱདེ ཝནྡནཏྠཱཡ ཨུཔསངྐམིཾསུ.

བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསཱིཏི ཨཏྟཱནཾ པརིཝཱརེཏྭཱ ནིསིནྣབྷིཀྑཱུ ཏེ ཨཱགཙྪནྟེ དསྶེཏྭཱ ཨབྷཱསི. བྷགཝཱ ཧི ཏེ ཨཱཡསྨནྟེ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱདིགུཎསམྤནྣེ པརམེན ཨུཔསམེན སམནྣཱགཏེ པརམཱཡ ཨཱཀཔྤསམྤཏྟིཡཱ ཡུཏྟེ ཨུཔསངྐམནྟེ པསྶིཏྭཱ པསནྣམཱནསོ ཏེསཾ གུཎཝིསེསཔརིཀིཏྟནཏྠཾ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསི ¶ ‘‘ཨེཏེ, བྷིཀྑཝེ, བྲཱཧྨཎཱ ཨཱགཙྪནྟི, ཨེཏེ, བྷིཀྑཝེ, བྲཱཧྨཎཱ ཨཱགཙྪནྟཱི’’ཏི. པསཱདཝསེན ཨེཏཾ ཨཱམེཌིཏཾ, པསཾསཱཝསེནཱཏིཔི ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཝུཏྟེཏི ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ ཏེ ¶ ཨཱཡསྨནྟེ ‘‘བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི ཝུཏྟེ. ཨཉྙཏརོཏི ནཱམགོཏྟེན ཨཔཱཀཊོ, ཏསྶཾ པརིསཱཡཾ ནིསིནྣོ ཨེཀོ བྷིཀྑུ. བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀོཏི བྲཱཧྨཎཀུལེ ཛཱཏོ. སོ ཧི ཨུལཱ༹རབྷོགཱ བྲཱཧྨཎམཧཱསཱལཀུལཱ པབྦཛིཏོ. ཏསྶ ཀིར ཨེཝཾ ཨཧོསི ‘‘ཨིམེ ལོཀིཡཱ ཨུབྷཏོསུཛཱཏིཡཱ བྲཱཧྨཎསིཀྑཱནིཔྥཏྟིཡཱ ཙ བྲཱཧྨཎོ ཧོཏི, ན ཨཉྙཐཱཏི ཝདནྟི, བྷགཝཱ ཙ ཨེཏེ ཨཱཡསྨནྟེ བྲཱཧྨཎཱཏི ཝདཏི, ཧནྡཱཧཾ བྷགཝནྟཾ བྲཱཧྨཎལཀྑཎཾ པུཙྪེཡྻ’’ནྟི ཨེཏདཏྠམེཝ ཧི བྷགཝཱ ཏདཱ ཏེ ཐེརེ ‘‘བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི ཨབྷཱསི. བྲཧྨཾ ཨཎཏཱིཏི བྲཱཧྨཎོཏི ཧི ཛཱཏིབྲཱཧྨཎཱནཾ ནིབྦཙནཾ. ཨརིཡཱ པན བཱཧིཏཔཱཔཏཱཡ བྲཱཧྨཎཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘བཱཧིཏཔཱཔོཏི བྲཱཧྨཎོ, སམཙརིཡཱ སམཎོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (དྷ. པ. ༣༨༨). ཝཀྑཏི ཙ ‘‘བཱཧིཏྭཱ པཱཔཀེ དྷམྨེ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ བྲཱཧྨཎསདྡསྶ པརམཏྠཏོ སིཁཱཔཏྟམཏྠཾ ཛཱནིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ པརམཏྠབྲཱཧྨཎབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ བཱཧིཏྭཱཏི བཧི ཀཏྭཱ, ཨཏྟནོ སནྟཱནཏོ ནཱིཧརིཏྭཱ སམུཙྪེདཔྤཧཱནཝསེན པཛཧིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. པཱཔཀེ དྷམྨེཏི ལཱམཀེ དྷམྨེ, དུཙྩརིཏཝསེན ཏིཝིདྷདུཙྩརིཏདྷམྨེ, ཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན དྭཱདསཱཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདེ, ཀམྨཔཐཝསེན དསཱཀུསལཀམྨཔཐེ, པཝཏྟིབྷེདཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེ སབྦེཔི ཨཀུསལདྷམྨེཏི ཨཏྠོ. ཡེ ཙརནྟི སདཱ སཏཱཏི ཡེ སཏིཝེཔུལླཔྤཏྟཏཱཡ སབྦཀཱལཾ རཱུཔཱདཱིསུ ཚསུཔི ཨཱརམྨཎེསུ སཏཏཝིཧཱརཝསེན སཏཱ སཏིམནྟོ ཧུཏྭཱ ཙཏཱུཧི ཨིརིཡཱཔཐེཧི ཙརནྟི. སཏིགྒཧཎེནེཝ ཙེཏྠ སམྤཛཉྙམྤི གཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཁཱིཎསཾཡོཛནཱཏི ཙཏཱུཧིཔི ཨརིཡམགྒེཧི དསཝིདྷསྶ སཾཡོཛནསྶ སམུཙྪིནྣཏྟཱ པརིཀྑཱིཎསཾཡོཛནཱ. བུདྡྷཱཏི ཙཏུསཙྩསམྦོདྷེན བུདྡྷཱ. ཏེ ཙ པན སཱཝཀབུདྡྷཱ, པཙྩེཀབུདྡྷཱ ¶ , སམྨཱསམྦུདྡྷཱཏི ཏིཝིདྷཱ, ཏེསུ ཨིདྷ སཱཝཀབུདྡྷཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏེ ¶ ཝེ ལོཀསྨི བྲཱཧྨཎཱཏི ཏེ སེཊྛཏྠེན བྲཱཧྨཎསངྑཱཏེ དྷམྨེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏཱ, བྲཱཧྨཎབྷཱུཏསྶ ཝཱ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟཱཏི ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ པརམཏྠཏོ བྲཱཧྨཎཱ ནཱམ, ན ཛཱཏིགོཏྟམཏྟེཧི, ན ཛཊཱདྷཱརཎཱདིམཏྟེན ཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ཨིམེསུ དྭཱིསུ སུཏྟེསུ བྲཱཧྨཎཀརཱ ¶ དྷམྨཱ ཨརཧཏྟཾ པཱཔེཏྭཱ ཀཐིཏཱ, ནཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱཡ པན སཏྟཱནཾ དེསནཱཝིལཱསེན ཨབྷིལཱཔནཱནཏྟེན དེསནཱནཱནཏྟཾ ཝེདིཏབྦཾ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. མཧཱཀསྶཔསུཏྟཝཎྞནཱ

༦. ཚཊྛེ རཱཛགཧེཏི ཨེཝཾནཱམཀེ ནགརེ. ཏཉྷི མཧཱམནྡྷཱཏུམཧཱགོཝིནྡཱདཱིཧི པརིགྒཧིཏཏྟཱ ‘‘རཱཛགཧ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ‘‘དུརབྷིབྷཝནཱིཡཏྟཱ པཊིརཱཛཱུནཾ གཧབྷཱུཏནྟི རཱཛགཧ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨཉྙེནེཏྠ པཀཱརེན ཝཎྞཡནྟི. ཀིནྟེཧི? ནཱམམེཏཾ ཏསྶ ནགརསྶ. ཏཾ པནེཏཾ བུདྡྷཀཱལེ ཙཀྐཝཏྟིཀཱལེ ཙ ནགརཾ ཧོཏི, སེསཀཱལེ སུཉྙཾ ཡཀྑཔརིགྒཧིཏཾ ཏེསཾ ཝསནཊྛཱནཾ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏི. ཝེལུ༹ཝནེ ཀལནྡཀནིཝཱཔེཏི ཝེལུ༹ཝནནྟི ཏསྶ ཝིཧཱརསྶ ནཱམཾ. ཏཾ ཀིར ཨཊྛཱརསཧཏྠུབྦེདྷེན པཱཀཱརེན པརིཀྑིཏྟཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཝསནཱནུཙྪཝིཀཱཡ མཧཏིཡཱ གནྡྷཀུཊིཡཱ ཨཉྙེཧི ཙ པཱསཱདཀུཊིལེཎམཎྜཔཙངྐམདྭཱརཀོཊྛཀཱདཱིཧི པཊིམཎྜིཏཾ བཧི ཝེལཱུ༹ཧི པརིཀྑིཏྟཾ ཨཧོསི ནཱིལོབྷཱསཾ མནོརམཾ, ཏེན ‘‘ཝེལུ༹ཝན’’ནྟི ¶ ཝུཙྩཏི. ཀལནྡཀཱནཉྩེཏྠ ནིཝཱཔཾ ཨདཾསུ, ཏསྨཱ ‘‘ཀལནྡཀནིཝཱཔོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. པུབྦེ ཀིར ཨཉྙཏརོ རཱཛཱ ཏཾ ཨུཡྻཱནཾ ཀཱིལ༹ནཏྠཾ པཝིཊྛོ སུརཱམདམཏྟོ དིཝཱསེཡྻཾ ཨུཔགཏོ སུཔི, པརིཛནོཔིསྶ ‘‘སུཏྟོ རཱཛཱ’’ཏི པུཔྥཕལཱདཱིཧི པལོབྷིཡམཱནོ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ པཀྐཱམི. ཨཐ སུརཱགནྡྷེན ཨཉྙཏརསྨཱ རུཀྑསུསིརཱ ཀཎྷསཔྤོ ནིཀྑམིཏྭཱ རཉྙོ ཨབྷིམུཁོ ཨཱགཙྪཏི. ཏཾ དིསྭཱ རུཀྑདེཝཏཱ ‘‘རཉྙོ ཛཱིཝིཏཾ དསྶཱམཱི’’ཏི ཀལནྡཀཝེསེན གནྟྭཱ ཀཎྞམཱུལེ སདྡམཀཱསི. རཱཛཱ པཊིབུཛ྄ཛྷི, ཀཎྷསཔྤོ ནིཝཏྟོ. སོ ཏཾ དིསྭཱ ‘‘ཨིམཱཡ ཀཱལ༹ཀཱཡ མམ ཛཱིཝིཏཾ དིནྣ’’ནྟི ཀཱལ༹ཀཱནཾ ནིཝཱཔཾ ཏཏྠ པཊྛཔེསི, ཨབྷཡགྷོསཉྩ གྷོསཱཔེསི. ཏསྨཱ ཏཏོ པཊྛཱཡ ཏཾ ‘‘ཀལནྡཀནིཝཱཔ’’ནྟི སངྑཾ གཏཾ. ཀལནྡཀཱཏི ཧི ཀཱལ༹ཀཱནཾ ནཱམཾ, ཏསྨིཾ ཝེལུ༹ཝནེ ཀལནྡཀནིཝཱཔེ.

མཧཱཀསྶཔོཏི ¶ མཧནྟེཧི སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ མཧནྟོ ཀསྶཔོཏི མཧཱཀསྶཔོ, ཨཔིཙ ཀུམཱརཀསྶཔཏྠེརཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨཡཾ མཧཱཐེརོ ¶ ‘‘མཧཱཀསྶཔོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. པིཔྤལིགུཧཱཡནྟི ཏསྶཱ ཀིར གུཧཱཡ དྭཱརསམཱིཔེ ཨེཀོ པིཔྤལིརུཀྑོ ཨཧོསི, ཏེན སཱ ‘‘པིཔྤལིགུཧཱ’’ཏི པཉྙཱཡིཏྠ. ཏསྶཾ པིཔྤལིགུཧཱཡཾ. ཨཱབཱདྷིཀོཏི ཨཱབཱདྷོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཱབཱདྷིཀོ, བྱཱདྷིཀོཏི ཨཏྠོ. དུཀྑིཏོཏི ཀཱཡསནྣིསྶིཏཾ དུཀྑཾ སཉྫཱཏཾ ཨསྶཱཏི དུཀྑིཏོ, དུཀྑཔྤཏྟོཏི ཨཏྠོ. བཱལ༹ྷགིལཱནོཏི ཨདྷིམཏྟགེལཉྙོ, ཏཾ པན གེལཉྙཾ སཏོ སམྤཛཱནོ ཧུཏྭཱ ཨདྷིཝཱསེསི. ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཉཏྭཱ ཏཏྠ གནྟྭཱ བོཛ྄ཛྷངྒཔརིཏྟཾ ཨབྷཱསི, ཏེནེཝ ཐེརསྶ སོ ཨཱབཱདྷོ ཝཱུཔསམི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བོཛ྄ཛྷངྒསཾཡུཏྟེ –

‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ པིཔྤལིགུཧཱཡཾ ཝིཧརཏི ཨཱབཱདྷིཀོ དུཀྑིཏོ བཱལ༹ྷགིལཱནོ. ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ སཱཡནྷསམཡཾ པཊིསལླཱནཱ ཝུཊྛིཏོ ཡེནཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ ཏེནུཔསངྐམི, ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཉྙཏྟེ ཨཱསནེ ནིསཱིདི. ནིསཛྫ ཁོ བྷགཝཱ…པེ… ཨེཏདཝོཙ – ‘ཀཙྩི ཏེ, ཀསྶཔ, ཁམནཱིཡཾ, ཀཙྩི ཡཱཔནཱིཡཾ, ཀཙྩི དུཀྑཱ ཝེདནཱ ¶ པཊིཀྐམནྟི, ནོ ཨབྷིཀྐམནྟི, པཊིཀྐམོསཱནཾ པཉྙཱཡཏི ནོ ཨབྷིཀྐམོ’ཏི? ‘ན མེ, བྷནྟེ, ཁམནཱིཡཾ, ན ཡཱཔནཱིཡཾ, བཱལ༹ྷཱ མེ བྷནྟེ, དུཀྑཱ ཝེདནཱ ཨབྷིཀྐམནྟི ནོ པཊིཀྐམནྟི, ཨབྷིཀྐམོསཱནཾ པཉྙཱཡཏི ནོ པཊིཀྐམོ’ཏི.

‘‘‘སཏྟིམེ, ཀསྶཔ, བོཛ྄ཛྷངྒཱ མཡཱ སམྨདཀྑཱཏཱ བྷཱཝིཏཱ བཧུལཱིཀཏཱ ཨབྷིཉྙཱཡ སམྦོདྷཱཡ ནིབྦཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི. ཀཏམེ སཏྟ? སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ ཁོ, ཀསྶཔ, མཡཱ སམྨདཀྑཱཏོ བྷཱཝིཏོ བཧུལཱིཀཏོ ཨབྷིཉྙཱཡ སམྦོདྷཱཡ ནིབྦཱནཱཡ སཾཝཏྟཏི…པེ… ཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ ཁོ, ཀསྶཔ, མཡཱ སམྨདཀྑཱཏོ བྷཱཝིཏོ བཧུལཱིཀཏོ ཨབྷིཉྙཱཡ སམྦོདྷཱཡ ནིབྦཱནཱཡ སཾཝཏྟཏི. ཨིམེ ཁོ, ཀསྶཔ, སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ མཡཱ སམྨདཀྑཱཏཱ བྷཱཝིཏཱ བཧཱུལཱིཀཏཱ ཨབྷིཉྙཱཡ སམྦོདྷཱཡ ནིབྦཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’ཏི. ‘ཏགྒྷ བྷགཝཱ བོཛ྄ཛྷངྒཱ, ཏགྒྷ, སུགཏ, བོཛ྄ཛྷངྒཱ’’’ཏི.

‘‘ཨིདམཝོཙ བྷགཝཱ. ཨཏྟམནོ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ བྷགཝཏོ བྷཱསིཏཾ ཨབྷིནནྡི. ཝུཊྛཧི ཙཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ ཏམྷཱ ¶ ཨཱབཱདྷཱ, ཏཐཱ པཧཱིནོ ཙཱཡསྨཏོ མཧཱཀསྶཔསྶ སོ ཨཱབཱདྷོ ཨཧོསཱི’’ཏི.

ཏེན ¶ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀསྶཔོ ཨཔརེན སམཡེན ཏམྷཱ ཨཱབཱདྷཱ ཝུཊྛཱསཱི’’ཏི.

ཨེཏདཧོསཱིཏི པུབྦེ གེལཉྙདིཝསེསུ སདྡྷིཝིཧཱརིཀེཧི ཨུཔནཱིཏཾ པིཎྜཔཱཏཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ ཝིཧཱརེ ཨེཝ ཨཧོསི. ཨཐསྶ ཏམྷཱ ཨཱབཱདྷཱ ཝུཊྛིཏསྶ ཨེཏཾ ‘‘ཡཾནཱུནཱཧཾ རཱཛགཧཾ པིཎྜཱཡ པཝིསེཡྻ’’ནྟི པརིཝིཏཀྐོ ཨཧོསི. པཉྩམཏྟཱནི དེཝཏཱསཏཱནཱིཏི སཀྐསྶ དེཝརཉྙོ པརིཙཱརིཀཱ པཉྩསཏཱ ཀཀུཊཔཱདིནིཡོ ཨཙྪརཱཡོ. ཨུསྶུཀྐཾ ཨཱཔནྣཱནི ཧོནྟཱིཏི ཐེརསྶ པིཎྜཔཱཏཾ དསྶཱམཱཏི པཉྩཔིཎྜཔཱཏསཏཱནི སཛྫེཏྭཱ སུཝཎྞབྷཱཛནེཧི ཨཱདཱཡ ཨནྟརཱམགྒེ ཋཏྭཱ, ‘‘བྷནྟེ, ཨིམཾ པིཎྜཔཱཏཾ གཎྷཐ, སངྒཧཾ ནོ ཀརོཐཱ’’ཏི ཝདམཱནཱ པིཎྜཔཱཏདཱནེ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟཱནི ཧོནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀསྶཔསྶ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིལཱབྷཱཡཱ’’ཏི.

སཀྐོ ཀིར དེཝརཱཛཱ ཐེརསྶ ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཾ ཉཏྭཱ ཏཱ ཨཙྪརཱཡོ ཨུཡྻོཛེསི ‘‘གཙྪཐ ཏུམྷེ ཨཡྻསྶ མཧཱཀསྶཔཏྠེརསྶ པིཎྜཔཱཏཾ དཏྭཱ ཨཏྟནོ པཏིཊྛཾ ཀརོཐཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ཧིསྶ ཨཧོསི ‘‘ཨིམཱསུ སབྦཱསུ གཏཱསུ ཀདཱཙི ཨེཀིསྶཱཔི ཧཏྠཏོ པིཎྜཔཱཏཾ ཐེརོ པཊིགྒཎྷེཡྻ, ཏཾ ཏསྶཱ བྷཝིསྶཏི དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡཱ’’ཏི. པཊིཀྑིཔི ཐེརོ, ‘‘བྷནྟེ ¶ , མཡ྄ཧཾ པིཎྜཔཱཏཾ གཎྷཐ, མཡ྄ཧཾ པིཎྜཔཱཏཾ གཎྷཐཱ’’ཏི ཝདནྟིཡོ ‘‘གཙྪཐ ཏུམྷེ ཀཏཔུཉྙཱ མཧཱབྷོགཱ, ཨཧཾ དུགྒཏཱནཾ སངྒཧཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ, ‘‘བྷནྟེ, མཱ ནོ ནཱསེཐ, སངྒཧཾ ནོ ཀརོཐཱ’’ཏི ཝདནྟིཡོ པུནཔི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ པུནཔི ཨཔགནྟུཾ ཨནིཙྪམཱནཱ ཡཱཙནྟིཡོ ‘‘ན ཨཏྟནོ པམཱཎཾ ཛཱནཱཐ, ཨཔགཙྪཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཙྪརཾ པཧརི. ཏཱ ཐེརསྶ ཨཙྪརཱསདྡཾ སུཏྭཱ སནྟཛྫིཏཱ ཋཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟིཡོ པལཱཡིཏྭཱ དེཝལོཀམེཝ གཏཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘པཉྩམཏྟཱནི དེཝཏཱསཏཱནི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ’’ཏི.

པུབྦཎྷསམཡནྟི ¶ པུབྦཎྷེ ཨེཀཾ སམཡཾ, ཨེཀསྨིཾ ཀཱལེ. ནིཝཱསེཏྭཱཏི ཝིཧཱརནིཝཱསནཔརིཝཏྟནཝསེན ནིཝཱསནཾ དལ༹ྷཾ ནིཝཱསེཏྭཱ. པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡཱཏི ཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ པཏྟཾ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ. པིཎྜཱཡ པཱཝིསཱིཏི པིཎྜཔཱཏཏྠཱཡ པཱཝིསི. དལིདྡཝིསིཁཱཏི དུགྒཏམནུསྶཱནཾ ཝསནོཀཱསོ. ཀཔཎཝིསིཁཱཏི བྷོགཔཱརིཛུཉྙཔྤཏྟིཡཱ དཱིནམནུསྶཱནཾ ཝཱསོ. པེསཀཱརཝིསིཁཱཏི ཏནྟཝཱཡཝཱསོ. ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱཏི ཀཐཾ ཨདྡས? ‘‘ཨཱབཱདྷཱ ཝུཊྛིཏོ མམ པུཏྟོ ཀསྶཔོ ཀིནྣུ ཁོ ཀརོཏཱི’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟོ ཝེལུ༹ཝནེ ནིསིནྣོ ཨེཝ བྷགཝཱ དིབྦཙཀྑུནཱ ཨདྡས.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཡཱཡཾ ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀསྶཔསྶ པཉྩཧི ཨཙྪརཱསཏེཧི ཨུཔནཱིཏཾ ཨནེཀསཱུཔཾ ཨནེཀབྱཉྫནཾ དིབྦཔིཎྜཔཱཏཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ཀཔཎཛནཱནུགྒཧཔྤཊིཔཏྟི ཝུཏྟཱ, ཨེཏམཏྠཾ ཛཱནིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ པརམཔྤིཙྪཏཱདསྶནམུཁེན ཁཱིཎཱསཝསྶ ཏཱདཱིབྷཱཝཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨནཉྙཔོསིནྟི ཨཉྙཾ པོསེཏཱིཏི ཨཉྙཔོསཱི, ན ཨཉྙཔོསཱི ཨནཉྙཔོསཱི, ཨཏྟནཱ པོསེཏབྦསྶ ཨཉྙསྶ ཨབྷཱཝེན ཨདུཏིཡོ, ཨེཀཀོཏི ཨཏྠོ. ཏེན ཐེརསྶ སུབྷརཏཾ དསྶེཏི. ཐེརོ ཧི ཀཱཡཔརིཧཱརིཀེན ཙཱིཝརེན ཀུཙྪིཔརིཧཱརིཀེན ཙ པིཎྜཔཱཏེན ཨཏྟཱནམེཝ པོསེནྟོ པརམཔྤིཙྪོ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཏི, ཨཉྙཾ ཉཱཏིམིཏྟཱདཱིསུ ཀཉྩི ན པོསེཏི ཀཏྠཙི ཨལགྒབྷཱཝཏོ. ཨཐ ཝཱ ཨཉྙེན ཨཉྙཏརེན པོསེཏབྦཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཨནཉྙཔོསཱི. ཡོ ཧི ཨེཀསྨིཾཡེཝ པཙྩཡདཱཡཀེ པཊིབདྡྷཙཏུཔཙྩཡོ སོ ཨནཉྙཔོསཱི ནཱམ ན ཧོཏི ཨེཀཱཡཏྟཝུཏྟིཏོ ¶ . ཐེརོ པན ‘‘ཡཐཱཔི བྷམརོ པུཔྥ’’ནྟི (དྷ. པ. ༤༩) གཱཐཱཡ ཝུཏྟནཡེན ཛངྒྷཱབལཾ ནིསྶཱཡ པིཎྜཱཡ ཙརནྟོ ཀུལེསུ ནིཙྩནཝོ ཧུཏྭཱ མིསྶཀབྷཏྟེན ཡཱཔེཏི. ཏཐཱ ཧི ནཾ བྷགཝཱ ཙནྡཱུཔམཔྤཊིཔདཱཡ ཐོམེསི. ཨཉྙཱཏནྟི ཨབྷིཉྙཱཏཾ, ཡཐཱབྷུཙྩགུཎེཧི པཏྠཊཡསཾ, ཏེནེཝ ཝཱ ཨནཉྙཔོསིབྷཱཝེན ཨཔྤིཙྪཏཱསནྟུཊྛིཏཱཧི ཉཱཏཾ. ཨཐ ཝཱ ཨཉྙཱཏནྟི སབྦསོ པཧཱིནཏཎྷཏཱཡ ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀནིཀཱམནཧེཏུ ཨཏྟཱནཾ ཛཱནཱཔནཝསེན ན ཉཱཏཾ. ཨཝཱིཏཏཎྷོ ¶ ཧི པཱཔིཙྪོ ཀུཧཀཏཱཡ སམྦྷཱཝནཱདྷིཔྤཱཡེན ཨཏྟཱནཾ ཛཱནཱཔེཏི. དནྟནྟི ཚལ༹ངྒུཔེཀྑཱཝསེན ཨིནྡྲིཡེསུ ཨུཏྟམདམནེན དནྟཾ. སཱརེ པཏིཊྛིཏནྟི ཝིམུཏྟིསཱརེ ཨཝཊྛིཏཾ, ཨསེཀྑསཱིལཀྑནྡྷཱདིཀེ ཝཱ སཱིལཱདིསཱརེ པཏིཊྛིཏཾ. ཁཱིཎཱསཝཾ ཝནྟདོསནྟི ཀཱམཱསཝཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཨཱསཝཱནཾ ཨནཝསེསཾ པཧཱིནཏྟཱ ཁཱིཎཱསཝཾ. ཏཏོ ཨེཝ རཱགཱདིདོསཱནཾ སབྦསོ ཝནྟཏྟཱ ཝནྟདོསཾ. ཏམཧཾ བྲཱུམི བྲཱཧྨཎནྟི ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟགུཎཾ པརམཏྠབྲཱཧྨཎཾ ཨཧཾ བྲཱཧྨཎནྟི ཝདཱམཱིཏི. ཨིདྷཱཔི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ དེསནཱནཱནཏྟཾ ཝེདིཏབྦཾ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨཛཀལཱཔཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༧. སཏྟམེ པཱཝཱཡནྟི ཨེཝཾནཱམཀེ མལླརཱཛཱུནཾ ནགརེ. ཨཛཀལཱཔཀེ ཙེཏིཡེཏི ཨཛཀལཱཔཀེན ¶ ནཱམ ཡཀྑེན པརིགྒཧིཏཏྟཱ ‘‘ཨཛཀལཱཔཀ’’ནྟི ལདྡྷནཱམེ མནུསྶཱནཾ ཙིཏྟཱིཀཏཊྛཱནེ ¶ . སོ ཀིར ཡཀྑོ ཨཛེ ཀལཱཔེ ཀཏྭཱ བནྡྷནེན ཨཛཀོཊྛཱསེན སདྡྷིཾ བལིཾ པཊིཙྪཏི, ན ཨཉྙཐཱ, ཏསྨཱ ‘‘ཨཛཀལཱཔཀོ’’ཏི པཉྙཱཡིཏྠ. ཀེཙི པནཱཧུ – ཨཛཀེ ཝིཡ སཏྟེ ལཱཔེཏཱིཏི ཨཛཀལཱཔཀོཏི. ཏསྶ ཀིར སཏྟཱ བལིཾ ཨུཔནེཏྭཱ ཡདཱ ཨཛསདྡཾ ཀཏྭཱ བལིཾ ཨུཔཧརནྟི, ཏདཱ སོ ཏུསྶཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨཛཀལཱཔཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. སོ པན ཡཀྑོ ཨཱནུབྷཱཝསམྤནྣོ ཀཀྑལོ༹ ཕརུསོ ཏཏྠ ཙ སནྣིཧིཏོ, ཏསྨཱ ཏཾ ཋཱནཾ མནུསྶཱ ཙིཏྟིཾ ཀརོནྟི, ཀཱལེན ཀཱལཾ བལིཾ ཨུཔཧརནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཛཀལཱཔཀེ ཙེཏིཡེ’’ཏི. ཨཛཀལཱཔཀསྶ ཡཀྑསྶ བྷཝནེཏི ཏསྶ ཡཀྑསྶ ཝིམཱནེ.

ཏདཱ ཀིར སཏྠཱ ཏཾ ཡཀྑཾ དམེཏུཀཱམོ སཱཡནྷསམཡེ ཨེཀོ ཨདུཏིཡོ པཏྟཙཱིཝརཾ ཨཱདཱཡ ཨཛཀལཱཔཀསྶ ཡཀྑསྶ བྷཝནདྭཱརཾ གནྟྭཱ ཏསྶ དོཝཱརིཀཾ བྷཝནཔཝིསནཏྠཱཡ ཡཱཙི. སོ ‘‘ཀཀྑལོ༹, བྷནྟེ, ཨཛཀལཱཔཀོ ཡཀྑོ, སམཎོཏི ཝཱ བྲཱཧྨཎོཏི ཝཱ གཱརཝཾ ན ཀརོཏི, ཏསྨཱ ཏུམྷེ ཨེཝ ཛཱནཱཐ, མཡ྄ཧཾ པན ཏསྶ ཨནཱརོཙནཾ ན ཡུཏྟ’’ནྟི ཏཱཝདེཝ ཡཀྑསམཱགམཾ གཏསྶ ཨཛཀལཱཔཀསྶ སནྟིཀཾ ¶ ཝཱཏཝེགེན ཨགམཱསི. སཏྠཱ ཨནྟོབྷཝནཾ པཝིསིཏྭཱ ཨཛཀལཱཔཀསྶ ནིསཱིདནམཎྜཔེ པཉྙཏྟཱསནེ ནིསཱིདི. ཡཀྑསྶ ཨོརོདྷཱ སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཾསུ. སཏྠཱ ཏཱསཾ ཀཱལཡུཏྟཾ དྷམྨིཾ ཀཐཾ ཀཐེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘པཱཝཱཡཾ ཝིཧརཏི ཨཛཀལཱཔཀེ ཙེཏིཡེ ཨཛཀལཱཔཀསྶ ཡཀྑསྶ བྷཝནེ’’ཏི.

ཏསྨིཾ སམཡེ སཱཏཱགིརཧེམཝཏཱ ཨཛཀལཱཔཀསྶ བྷཝནམཏྠཀེན ཡཀྑསམཱགམཾ གཙྪནྟཱ ཨཏྟནོ གམནེ ཨསམྤཛྫམཱནེ ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ ཀཱརཎ’’ནྟི ཨཱཝཛྫེནྟཱ སཏྠཱརཾ ཨཛཀལཱཔཀསྶ བྷཝནེ ནིསིནྣཾ དིསྭཱ ཏཏྠ གནྟྭཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ‘‘མཡཾ, བྷནྟེ, ཡཀྑསམཱགམཾ གམིསྶཱམཱ’’ཏི ཨཱཔུཙྪིཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ གཏཱ ཡཀྑསནྣིཔཱཏེ ཨཛཀལཱཔཀཾ དིསྭཱ ཏུཊྛིཾ པཝེདཡིཾསུ ‘‘ལཱབྷཱ ཏེ, ཨཱཝུསོ, ཨཛཀལཱཔཀ, ཡསྶ ཏེ བྷཝནེ སདེཝཀེ ལོཀེ ཨགྒཔུགྒལོ བྷགཝཱ ནིསིནྣོ, ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ¶ བྷགཝནྟཾ པཡིརུཔཱསསྶུ, དྷམྨཉྩ སུཎཱཧཱི’’ཏི. སོ ཏེསཾ ཀཐཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨིམེ ཏསྶ མུཎྜཀསྶ སམཎཀསྶ མམ བྷཝནེ ནིསིནྣབྷཱཝཾ ཀཐེནྟཱི’’ཏི ཀོདྷཱབྷིབྷཱུཏོ ཧུཏྭཱ ‘‘ཨཛྫ མཡ྄ཧཾ ཏེན སམཎེན སདྡྷིཾ སངྒཱམོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཡཀྑསནྣིཔཱཏཏོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ དཀྑིཎཾ པཱདཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ སཊྛིཡོཛནམཏྟཾ པབྦཏཀཱུཊཾ ཨཀྐམི, ཏཾ བྷིཛྫིཏྭཱ དྭིདྷཱ ཨཧོསི. སེསཾ ཨེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཨཱལ༹ཝཀསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ (སཾ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༢༤༦) ཨཱགཏནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ.

ཨཛཀལཱཔཀསྶ ¶ སམཱགམོ ཧི ཨཱལ༹ཝཀསམཱགམསདིསོཝ ཋཔེཏྭཱ པཉྷཀརཎཾ ཝིསྶཛྫནཾ བྷཝནཏོ ཏིཀྑཏྟུཾ ནིཀྑམནཾ པཝེསནཉྩ. ཨཛཀལཱཔཀོ ཧི ཨཱགཙྪནྟོཡེཝ ‘‘ཨེཏེཧིཡེཝ ཏཾ སམཎཾ པལཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཝཱཏམཎྜལཱདིཀེ ནཝཝསྶེ སམུཊྛཱཔེཏྭཱ ཏེཧི བྷགཝཏོ ཙལནམཏྟམྤི ཀཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ནཱནཱཝིདྷཔྤཧརཎཧཏྠེ ཨཏིཝིཡ བྷཡཱནཀརཱུཔེ བྷཱུཏགཎེ ནིམྨིནིཏྭཱ ཏེཧི སདྡྷིཾ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨནྟནྟེནེཝ ཙརནྟོ སབྦརཏྟིཾ ནཱནཔྤཀཱརཾ ཝིཔྤཀཱརཾ ཀཏྭཱཔི བྷགཝཏོ ཀིཉྩི ཀེསགྒམཏྟམྤི ནིསིནྣཊྛཱནཏོ ཙལནཾ ཀཱཏུཾ ནཱསཀྑི. ཀེཝལཾ པན ‘‘ཨཡཾ སམཎོ མཾ ཨནཱཔུཙྪཱ མཡ྄ཧཾ བྷཝནཾ པཝིསིཏྭཱ ནིསཱིདཏཱི’’ཏི ཀོདྷཝསེན པཛྫལི. ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཾ ཉཏྭཱ ‘‘སེཡྻཐཱཔི ནཱམ ཙཎྜསྶ ཀུཀྐུརསྶ ནཱསཱཡ པིཏྟཾ བྷིནྡེཡྻ, ཨེཝཾ སོ བྷིཡྻོསོམཏྟཱཡ ¶ ཙཎྜཏརོ ཨསྶ, ཨེཝམེཝཱཡཾ ཡཀྑོ མཡི ཨིདྷ ནིསིནྣེ ཙིཏྟཾ པདཱུསེཏི, ཡཾནཱུནཱཧཾ བཧི ནིཀྑམེཡྻ’’ནྟི སཡམེཝ བྷཝནཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨབྦྷོཀཱསེ ནིསཱིདི. ཏེན ¶ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཱ རཏྟནྡྷཀཱརཏིམིསཱཡཾ ཨབྦྷོཀཱསེ ནིསིནྣོ ཧོཏཱི’’ཏི.

ཏཏྠ རཏྟནྡྷཀཱརཏིམིསཱཡནྟི རཏྟིཡཾ ཨནྡྷཀརཎཏམསི, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎུཔྤཏྟིཝིརཧིཏེ བཧལནྡྷཀཱརེཏི ཨཏྠོ. ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏོ ཀིར ཏདཱ ཨནྡྷཀཱརོ པཝཏྟཱིཏི. དེཝོཏི མེགྷོ ཨེཀམེཀཾ ཕུསིཏཀཾ ཨུདཀབིནྡུཾ པཱཏེཏི. ཨཐ ཡཀྑོ ‘‘ཨིམིནཱ སདྡེན ཏཱསེཏྭཱ ཨིམཾ སམཎཾ པལཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི བྷགཝཏོ སམཱིཔཾ གནྟྭཱ ‘‘ཨཀྐུལོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཾ བྷིཾསནཾ ཨཀཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཛཀལཱཔཀོ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ བྷཡནྟི ཙིཏྟུཏྲཱསཾ, ཚམྦྷིཏཏྟནྟི ཨཱུརུཏྠམྦྷཀསརཱིརསྶ ཚམྦྷིཏབྷཱཝཾ. ལོམཧཾསནྟི ལོམཱནཾ པཧཊྛབྷཱཝཾ, ཏཱིཧིཔི པདེཧི བྷཡུཔྤཏྟིམེཝ དསྶེཏི. ཨུཔསངྐམཱིཏི ཀསྨཱ པནཱཡཾ ཨེཝམདྷིཔྤཱཡོ ཨུཔསངྐམི, ནནུ པུབྦེ ཨཏྟནཱ ཀཱཏབྦཾ ཝིཔྤཀཱརཾ ཨཀཱསཱིཏི? སཙྩམཀཱསི, ཏཾ པནེས ‘‘ཨནྟོབྷཝནེ ཁེམཊྛཱནེ ཐིརབྷཱུམིཡཾ ཋིཏསྶ ན ཀིཉྩི ཀཱཏུཾ ཨསཀྑི, ཨིདཱནི བཧི ཋིཏཾ ཨེཝཾ བྷིཾསཱཔེཏྭཱ པལཱཔེཏུཾ སཀྐཱ’’ཏི མཉྙམཱནོ ཨུཔསངྐམི. ཨཡཉྷི ཡཀྑོ ཨཏྟནོ བྷཝནཾ ‘‘ཐིརབྷཱུམཱི’’ཏི མཉྙཏི, ‘‘ཏཏྠ ཋིཏཏྟཱ ཨཡཾ སམཎོ ན བྷཱཡཏཱི’’ཏི ཙ.

ཏིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཨཀྐུལོ པཀྐུལོ’’ཏི ཨཀྐུལཔཀྐུལིཀཾ ཨཀཱསཱིཏི ཏཡོ ཝཱརེ ‘‘ཨཀྐུལོ པཀྐུལོ’’ཏི བྷིཾསཱཔེཏུཀཱམཏཱཡ ཨེཝརཱུཔཾ སདྡཾ ཨཀཱསི. ཨནུཀརཎསདྡོ ཧི ཨཡཾ. ཏདཱ ཧི སོ ཡཀྑོ སིནེརུཾ ཨུཀྑིཔནྟོ ཝིཡ མཧཱཔཐཝིཾ པརིཝཏྟེནྟོ ཝིཡ ཙ མཧཏཱ ཨུསྶཱཧེན ཨསནིསཏསདྡསངྒྷཱཊཾ ཝིཡ ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ པུཉྫཱིཀཏཾ ཧུཏྭཱ ཝིནིཙྪརནྟཾ དིསཱགཛཱནཾ ཧཏྠིགཛྫིཏཾ, ཀེསརསཱིཧཱནཾ སཱིཧནིནྣཱདཾ ¶ , ཡཀྑཱནཾ ཧིཾཀཱརསདྡཾ, བྷཱུཏཱནཾ ཨཊྚཧཱསཾ, ཨསུརཱནཾ ཨཔྥོཊནགྷོསཾ ¶ , ཨིནྡསྶ དེཝརཉྙོ ཝཛིརནིགྒྷཱཏནིགྒྷོསཾ, ཨཏྟནོ གམྦྷཱིརཏཱཡ ཝིཔྥཱརིཀཏཱཡ བྷཡཱནཀཏཱཡ ཙ ཨཝསེསསདྡཾ ཨཝཧསནྟམིཝ ཨབྷིབྷཝནྟམིཝ ཙ ཀཔྤཝུཊྛཱནམཧཱཝཱཏམཎྜལིཀཱཡ ཝིནིགྒྷོསཾ པུཐུཛྫནཱནཾ ཧདཡཾ ཕཱལེནྟཾ ཝིཡ མཧནྟཾ པཊིབྷཡནིགྒྷོསཾ ཨབྱཏྟཀྑརཾ ཏིཀྑཏྟུཾ ཨཏྟནོ ཡཀྑགཛྫིཏཾ གཛྫི ¶ ‘‘ཨེཏེན ཨིམཾ སམཎཾ བྷིཾསཱཔེཏྭཱ པལཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི. ཡཾ ཡཾ ནིཙྪརཏི, ཏེན ཏེན པབྦཏཱ པཔཊིཀཾ མུཉྩིཾསུ, ཝནཔྤཏིཛེཊྛཀེ ཨུཔཱདཱཡ སབྦེསུ རུཀྑལཏཱགུམྦེསུ པཏྟཕལཔུཔྥཱནི སཱིདཡིཾསུ, ཏིཡོཛནསཧསྶཝིཏྠཏོཔི ཧིམཝནྟཔབྦཏརཱཛཱ སངྐམྤི སམྤཀམྤི སམྤཝེདྷི, བྷུམྨདེཝཏཱ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཡེབྷུཡྻེན དེཝཏཱནམྤི ཨཧུདེཝ བྷཡཾ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ལོམཧཾསོ, པགེཝ མནུསྶཱནཾ. ཨཉྙེསཉྩ ཨཔདདྭིཔདཙཏུཔྤདཱནཾ མཧཱཔཐཝིཡཱ ཨུནྡྲིཡནཀཱལོ ཝིཡ མཧཏཱི ཝིབྷིཾསནཀཱ ཨཧོསི, སཀལསྨིཾ ཛམྦུདཱིཔཏལེ མཧནྟཾ ཀོལཱཧལཾ ཨུདཔཱདི. བྷགཝཱ པན ཏཾ སདྡཾ ‘‘ཀིམཱི’’ཏི ཨམཉྙམཱནོ ནིཙྩལོ ནིསཱིདི, ‘‘མཱ ཀསྶཙི ཨིམིནཱ ཨནྟརཱཡོ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨདྷིཊྛཱསི.

ཡསྨཱ པན སོ སདྡོ ‘‘ཨཀྐུལ པཀྐུལ’’ ཨིཏི ཨིམིནཱ ཨཱཀཱརེན སཏྟཱནཾ སོཏཔཐཾ ཨགམཱསི, ཏསྨཱ ཏསྶ ཨནུཀརཎཝསེན ‘‘ཨཀྐུལོ པཀྐུལོ’’ཏི, ཡཀྑསྶ ཙ ཏསྶཾ ནིགྒྷོསནིཙྪཱརཎཱཡཾ ཨཀྐུལཔཀྐུལཀརཎཾ ཨཏྠཱིཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཨཀྐུལཔཀྐུལིཀཾ ཨཀཱསཱི’’ཏི སངྒཧཾ ཨཱརོཔཡིཾསུ. ཀེཙི པན ‘‘ཨཱཀུལབྱཱཀུལ ཨིཏི པདདྭཡསྶ པརིཡཱཡཱབྷིདྷཱནཝསེན ཨཀྐུལོ བཀྐུལོཏི ཨཡཾ སདྡོ ཝུཏྟོ’’ཏི ཝདནྟི ཡཐཱ ‘‘ཨེཀཾ ཨེཀཀ’’ནྟི. ཡསྨཱ ཨེཀཝཱརཾ ཛཱཏོ པཋམུཔྤཏྟིཝསེནེཝ ནིབྦཏྟཏྟཱ ཨཱཀུལོཏི ཨཱདིཨཏྠོ ཨཱཀཱརོ, ཏསྶ ཙ ¶ ཀཀཱརཱགམཾ ཀཏྭཱ རསྶཏྟཾ ཀཏནྟི. དྭེ ཝཱརེ པན ཛཱཏོ བཀྐུལོ, ཀུལསདྡོ ཙེཏྠ ཛཱཏིཔརིཡཱཡོ ཀོལཾཀོལོཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཝུཏྟཨདྷིཔྤཱཡཱནུཝིདྷཱཡཱི ཙ སདྡཔྤཡོགོཏི པཋམེན པདེན ཛལཱབུཛསཱིཧབྱགྒྷཱདཡོ, དུཏིཡེན ཨཎྜཛཨཱསཱིཝིསཀཎྷསཔྤཱདཡོ ཝུཙྩནྟི, ཏསྨཱ སཱིཧཱདིཀོ ཝིཡ ཨཱསཱིཝིསཱདིཀོ ཝིཡ ཙ ‘‘ཨཧཾ ཏེ ཛཱིཝིཏཧཱརཀོ’’ཏི ཨིམཾ ཨཏྠཾ ཡཀྑོ པདདྭཡེན དསྶེཏཱིཏི ཨཉྙེ. ཨཔརེ པན ‘‘ཨཀྑུལོ བྷཀྑུལོ’’ཏི པཱལི༹ཾ ཝཏྭཱ ‘‘ཨཀྑེཏུཾ ཁེཔེཏུཾ ཝིནཱསེཏུཾ ཨུལཏི པཝཏྟེཏཱིཏི ཨཀྑུལོ, བྷཀྑིཏུཾ ཁཱདིཏུཾ ཨུལཏཱིཏི བྷཀྑུལོ. ཀོ པནེསོ? ཡཀྑརཀྑསཔིསཱཙསཱིཧབྱགྒྷཱདཱིསུ ཨཉྙཏརོ ཡོ ཀོཙི མནུསྶཱནཾ ཨནཏྠཱཝཧོ’’ཏི ཏསྶ ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ཨིདྷཱཔི པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨདྷིཔྤཱཡཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཨེསོ ¶ ཏེ, སམཎ, པིསཱཙོཏི ‘‘ཨམྦྷོ, སམཎ, ཏཝ པིསིཏཱསནོ པིསཱཙོ ཨུཔཊྛིཏོ’’ཏི མཧནྟཾ བྷེརཝརཱུཔཾ ཨབྷིནིམྨིནིཏྭཱ བྷགཝཏོ པུརཏོ ཋཏྭཱ ཨཏྟཱནཾ སནྡྷཱཡ ཡཀྑོ ཝདཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏེན ཡཀྑེན ཀཱཡཝཱཙཱཧི པཝཏྟིཡམཱནཾ ཝིཔྤཀཱརཾ. ཏེན ཙ ཨཏྟནོ ཨནབྷིབྷཝནཱིཡསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཾ ལོཀདྷམྨེསུ ནིརུཔཀྐིལེསཏཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཏཱཡཾ ཝེལཱཡནྟི ཏསྶཾ ཝིཔྤཀཱརཀརཎཝེལཱཡཾ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཏཾ ཝིཔྤཀཱརཾ ཨགཎེཏྭཱ ཨསྶ ཨགཎནཧེཏུབྷཱུཏཾ དྷམྨཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡདཱ སཀེསུ དྷམྨེསཱུཏི ཡསྨིཾ ཀཱལེ སཀཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏེསུ པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷདྷམྨེསུ. པཱརགཱུཏི པརིཉྙཱབྷིསམཡཔཱརིཔཱུརིཝསེན པཱརངྒཏོ, ཏཏོཡེཝ ཏེསཾ ཧེཏུབྷཱུཏེ སམུདཡེ, ཏདཔྤཝཏྟིལཀྑཎེ ནིརོདྷེ, ནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཙ པཧཱནསཙྪིཀིརིཡཱབྷཱཝནཱབྷིསམཡཔཱརིཔཱུརིཝསེན པཱརགཏོ. ཧོཏི བྲཱཧྨཎོཏི ཨེཝཾ སབྦསོ བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ བྲཱཧྨཎོ ནཱམ ཧོཏི, སབྦསོ སཀཨཏྟབྷཱཝཱཝབོདྷནེཔི ཙཏུསཙྩཱབྷིསམཡོ ¶ ཧོཏི. ཝུཏྟཉྩེཏཾ – ‘‘ཨིམསྨིཾཡེཝ བྱཱམམཏྟེ ཀལེ༹ཝརེ སསཉྙིམྷི སམནཀེ ལོཀཉྩ ལོཀསམུདཡཉྩ པཉྙཔེམཱི’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༡.༡༠༧; ཨ. ནི. ༤.༤༥). ཨཐ ཝཱ སཀེསུ དྷམྨེསཱུཏི ཨཏྟནོ དྷམྨེསུ, ཨཏྟནོ དྷམྨཱ ནཱམ ཨཏྠཀཱམསྶ པུགྒལསྶ སཱིལཱདིདྷམྨཱ. སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཨཱདཡོ ཧི ཝོདཱནདྷམྨཱ ཨེཀནྟཧིཏསུཁསམྤཱདནེན པུརིསསྶ ཨཏྟནོ དྷམྨཱ ནཱམ, ན ཨནཏྠཱཝཧཱ སཾཀིལེསདྷམྨཱ ཝིཡ ཨསཀདྷམྨཱ. པཱརགཱུཏི ཏེསཾ སཱིལཱདཱིནཾ པཱརིཔཱུརིཡཱ པཱརཾ པརིཡནྟཾ གཏོ.

ཏཏྠ སཱིལཾ ཏཱཝ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཝསེན དུཝིདྷཾ. ཏེསུ ལོཀིཡཾ པུབྦབྷཱགསཱིལཾ. ཏཾ སངྑེཔཏོ པཱཏིམོཀྑསཾཝརཱདིཝསེན ཙཏུབྦིདྷཾ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ཨནེཀཔྤབྷེདཾ. ལོཀུཏྟརཾ མགྒཕལཝསེན དུཝིདྷཾ, ཨཏྠཏོ སམྨཱཝཱཙཱསམྨཱཀམྨནྟསམྨཱཨཱཛཱིཝཱ. ཡཐཱ ཙ སཱིལཾ, ཏཐཱ སམཱདྷིཔཉྙཱ ཙ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཝསེན དུཝིདྷཱ. ཏཏྠ ལོཀིཡསམཱདྷི སཧ ཨུཔཙཱརེན ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ, ལོཀུཏྟརསམཱདྷི མགྒཔརིཡཱཔནྣོ ¶ . པཉྙཱཔི ལོཀིཡཱ སུཏམཡཱ, ཙིནྟཱམཡཱ, བྷཱཝནཱམཡཱ ཙ སཱསཝཱ, ལོཀུཏྟརཱ པན མགྒསམྤཡུཏྟཱ ཕལསམྤཡུཏྟཱ ཙ. ཝིམུཏྟི ནཱམ ཕལཝིམུཏྟི ནིབྦཱནཉྩ, ཏསྨཱ སཱ ལོཀུཏྟརཱཝ. ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ ལོཀིཡམེཝ, ཏཾ ཨེཀཱུནཝཱིསཏིཝིདྷཾ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎབྷཱཝཏོ. ཨེཝཾ ཨེཏེསཾ སཱིལཱདིདྷམྨཱནཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨརཧཏྟཕལཱདྷིགམེན ཨནཝསེསཏོ ནིབྦཏྟཔཱརིཔཱུརིཡཱ པཱརཾ པརིཡནྟཾ གཏོཏི སཀེསུ དྷམྨེསུ པཱརགཱུ.

ཨཐ ཝཱ སོཏཱཔཏྟིཕལཱདྷིགམེན སཱིལསྨིཾ པཱརགཱུ. སོ ཧི ‘‘སཱིལེསུ པརིཔཱུརཀཱརཱི’’ཏི ཝུཏྟོ, སོཏཱཔནྣགྒཧཎེནེཝ ཙེཏྠ སཀདཱགཱམཱིཔི གཧིཏོ ཧོཏི. ཨནཱགཱམིཕལཱདྷིགམེན སམཱདྷིསྨིཾ ¶ པཱརགཱུ. སོ ཧི ‘‘སམཱདྷིསྨིཾ པརིཔཱུརཀཱརཱི’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨརཧཏྟཕལཱདྷིགམེན ཨིཏརེསུ ཏཱིསུ པཱརགཱུ. ཨརཧཱ ཧི པཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ ཨགྒབྷཱུཏཱཡ ཨཀུཔྤཱཡ ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱ ཨདྷིགཏཏྟཱ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎསྶ ཙ པརིཡོསཱནགམནཏོ པཉྙཱཝིམུཏྟིཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནེསུ པཱརགཱུ ནཱམ ཧོཏི. ཨེཝཾ སབྦཐཱཔི ཙཏཱུསུ ཨརིཡསཙྩེསུ ཙཏུམགྒཝསེན པརིཉྙཱདིསོལ༹སཝིདྷཱཡ ¶ ཀིཙྩནིཔྥཏྟིཡཱ ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཀཱལེ སཀེསུ དྷམྨེསུ པཱརགཏོ.

ཧོཏི བྲཱཧྨཎོཏི ཏདཱ སོ བཱཧིཏཔཱཔདྷམྨཏཱཡ པརམཏྠབྲཱཧྨཎོ ཧོཏི. ཨཐ ཨེཏཾ པིསཱཙཉྩ, པཀྐུལཉྩཱཏིཝཏྟཏཱིཏི ཏཏོ ཡཐཱཝུཏྟཔཱརགམནཏོ ཨཐ པཙྪཱ, ཨཛཀལཱཔཀ, ཨེཏཾ ཏཡཱ དསྶིཏཾ པིསིཏཱསནཏྠམཱགཏཾ པིསཱཙཾ བྷཡཛནནཏྠཾ སམུཊྛཱཔིཏཾ ཨཀྐུལཔཀྐུལིཀཉྩ ཨཏིཝཏྟཏི, ཨཏིཀྐམཏི, ཨབྷིབྷཝཏི, ཏཾ ན བྷཱཡཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨཡམྤི གཱཐཱ ཨརཧཏྟམེཝ ཨུལླཔིཏྭཱ ཀཐིཏཱ. ཨཐ ཨཛཀལཱཔཀོ ཨཏྟནཱ ཀཏེན ཏཐཱརཱུཔེནཔི པཊིབྷཡརཱུཔེན ཝིབྷིཾསནེན ཨཀམྤནཱིཡསྶ བྷགཝཏོ ཏཾ ཏཱདིབྷཱཝཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཧོ ཨཙྪརིཡམནུསྶོཝཏཱཡ’’ནྟི པསནྣམཱནསོ པོཐུཛྫནིཀཱཡ སདྡྷཱཡ ཨཏྟནི ནིཝིཊྛབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ སཏྠུ སམྨུཁཱ ཨུཔཱསཀཏྟཾ པཝེདེསི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སངྒཱམཛིསུཏྟཝཎྞནཱ

༨. ཨཊྛམེ ¶ སངྒཱམཛཱིཏི ཨེཝཾནཱམོ. ཨཡཉྷི ཨཱཡསྨཱ སཱཝཏྠིཡཾ ཨཉྙཏརསྶ མཧཱཝིབྷཝསྶ སེཊྛིནོ པུཏྟོ, ཝཡཔྤཏྟཀཱལེ མཱཏཱཔིཏཱུཧི པཏིརཱུཔེན དཱརེན ནིཡོཛེཏྭཱ སཱཔཏེཡྻཾ ནིཡྻཱཏེཏྭཱ གྷརབནྡྷནེན བདྡྷོ ཧོཏི. སོ ཨེཀདིཝསཾ སཱཝཏྠིཝཱསིནོ ཨུཔཱསཀེ པུབྦཎྷསམཡཾ དཱནཾ དཏྭཱ སཱིལཾ སམཱདིཡིཏྭཱ སཱཡནྷསམཡེ སུདྡྷཝཏྠེ སུདྡྷུཏྟརཱསངྒེ གནྡྷམཱལཱདིཧཏྠེ དྷམྨསྶཝནཏྠཾ ཛེཏཝནཱབྷིམུཁེ གཙྪནྟེ དིསྭཱ ‘‘ཀཏྠ ཏུམྷེ གཙྪཐཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘དྷམྨསྶཝནཏྠཾ ཛེཏཝནེ སཏྠུ སནྟིཀ’’ནྟི ཝུཏྟེ ‘‘ཏེན ཧི ཨཧམྤི གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཏེཧི སདྡྷིཾ ཛེཏཝནཾ ཨགམཱསི. ཏེན ཙ སམཡེན བྷགཝཱ ¶ ཀཉྩནགུཧཱཡཾ སཱིཧནཱདཾ ནདནྟོ ཀེསརསཱིཧོ ཝིཡ སདྡྷམྨམཎྜཔེ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཙཏུཔརིསམཛ྄ཛྷེ དྷམྨཾ དེསེཏི.

ཨཐ ¶ ཁོ ཏེ ཨུཔཱསཀཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདིཾསུ, སངྒཱམཛིཔི ཀུལཔུཏྟོ ཏསྶཱ པརིསཱཡ པརིཡནྟེ དྷམྨཾ སུཎནྟོ ནིསཱིདི. བྷགཝཱ ཨནུཔུབྦིཀཐཾ ཀཐེཏྭཱ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི པཀཱསེསི, སཙྩཔརིཡོསཱནེ ཨནེཀེསཾ པཱཎསཧསྶཱནཾ དྷམྨཱབྷིསམཡོ ཨཧོསི. སངྒཱམཛིཔི ཀུལཔུཏྟོ སོཏཱཔཏྟིཕལཾ པཏྭཱ པརིསཱཡ ཝུཊྛིཏཱཡ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ པབྦཛྫཾ ཡཱཙི ‘‘པབྦཱཛེཐ མཾ བྷགཝཱ’’ཏི. ‘‘ཨནུཉྙཱཏོསི པན ཏྭཾ མཱཏཱཔིཏཱུཧི པབྦཛྫཱཡཱ’’ཏི? ‘‘ནཱཧཾ, བྷནྟེ, ཨནུཉྙཱཏོ’’ཏི. ‘‘ན ཁོ, སངྒཱམཛི, ཏཐཱགཏཱ མཱཏཱཔིཏཱུཧི ཨནནུཉྙཱཏཾ པུཏྟཾ པབྦཱཛེནྟཱི’’ཏི. ‘‘སོཧཾ, བྷནྟེ, ཏཐཱ ཀརིསྶཱམི, ཡཐཱ མཾ མཱཏཱཔིཏརོ པབྦཛིཏུཾ ཨནུཛཱནནྟཱི’’ཏི. སོ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ མཱཏཱཔིཏརོ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ, ‘‘ཨམྨཏཱཏཱ, ཨནུཛཱནཱཐ མཾ པབྦཛིཏུ’’ནྟི ཨཱཧ. ཏཏོ པརཾ རཊྛཔཱལསུཏྟེ (མ. ནི. ༢.༢༩༣ ཨཱདཡོ) ཨཱགཏནཡེན ཝེདིཏབྦཾ.

ཨཐ སོ ‘‘པབྦཛིཏྭཱ ཨཏྟཱནཾ དསྶེསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཉྙཾ དཏྭཱ ཨནུཉྙཱཏོ མཱཏཱཔིཏཱུཧི བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པབྦཛྫཾ ཡཱཙི. ཨལཏྠ ཁོ ཙ བྷགཝཏོ སནྟིཀེ པབྦཛྫཾ ཨུཔསམྤདཉྩ, ཨཙིརཱུཔསམྤནྣོ ཙ པན སོ ཨུཔརིམགྒཏྠཱཡ གྷཊེནྟོ ཝཱཡམནྟོ ཨཉྙཏརསྨིཾ ཨརཉྙཱཝཱསེ ཝསྶཾ ཝསིཏྭཱ ཚལ༹བྷིཉྙོ ཧུཏྭཱ ཝུཏྠཝསྶོ བྷགཝནྟཾ དསྶནཱཡ མཱཏཱཔིཏཱུནཉྩ ¶ པཊིསྶཝམོཙནཏྠཾ སཱཝཏྠིཾ ཨགམཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ སངྒཱམཛི སཱཝཏྠིཾ ཨནུཔྤཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི.

སོ ཧཱཡསྨཱ དྷུརགཱམེ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྐནྟོ ཛེཏཝནཾ པཝིསིཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ ཀཏཔཊིསནྠཱརོ ཨཉྙཾ བྱཱཀརིཏྭཱ པུན བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨཉྙཏརསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ དིཝཱཝིཧཱརཾ ནིསཱིདི. ཨཐསྶ མཱཏཱཔིཏརོ ཉཱཏིམིཏྟཱ ཙསྶ ཨཱགམནཾ སུཏྭཱ, ‘‘སངྒཱམཛི, ཀིར ཨིདྷཱགཏོ’’ཏི ཧཊྛཏུཊྛཱ ཏུརིཏཏུརིཏཱ ཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ པརིཡེསནྟཱ ནཾ ཏཏྠ ནིསིནྣཾ དིསྭཱ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ¶ པཊིསནྠཱརཾ ཀཏྭཱ ‘‘མཱ ཨཔུཏྟཀཾ སཱཔཏེཡྻཾ རཱཛཱནོ ཧརེཡྻུཾ, ཨཔྤིཡཱ དཱཡཱདཱ ཝཱ གཎྷེཡྻུཾ, ནཱལཾ པབྦཛྫཱཡ, ཨེཧི, ཏཱཏ, ཝིབྦྷམཱ’’ཏི ཡཱཙིཾསུ. ཏཾ སུཏྭཱ ཐེརོ ‘‘ཨིམེ མཡ྄ཧཾ ཀཱམེཧི ཨནཏྠིཀབྷཱཝཾ ན ཛཱནནྟི, གཱུཐདྷཱརཱི ཝིཡ གཱུཐཔིཎྜེ ཀཱམེསུཡེཝ ཨལླཱིཡནཾ ཨིཙྪནྟི, ནཡིམེ སཀྐཱ དྷམྨཀཐཱཡ སཉྙཱཔེཏུ’’ནྟི ཨསྶུཎནྟོ ཝིཡ ནིསཱིདི. ཏེ ནཱནཔྤཀཱརཾ ཡཱཙིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཝཙནཾ ཨགྒཎྷནྟཾ དིསྭཱ གྷརཾ པཝིསིཏྭཱ པུཏྟེན སདྡྷིཾ ཏསྶ བྷརིཡཾ སཔརིཝཱརཾ ཨུཡྻོཛེསུཾ ‘‘མཡཾ ནཱནཔྤཀཱརཾ ཏཾ ཡཱཙནྟཱཔི ཏསྶ མནཾ ཨལབྷིཏྭཱ ཨཱགཏཱ, གཙྪ ཏྭཾ, བྷདྡེ, ཏཝ བྷཏྟཱརཾ པུཏྟསནྡསྶནེན ཡཱཙིཏྭཱ སཉྙཱཔེཧཱི’’ཏི. ཏཱཡ ཀིར ཨཱཔནྣསཏྟཱཡ ¶ ཨཡམཱཡསྨཱ པབྦཛིཏོ. སཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ དཱརཀམཱདཱཡ མཧཏཱ པརིཝཱརེན ཛེཏཝནཾ ཨགམཱསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨསྶོསི ཁོ ཨཱཡསྨཏོ སངྒཱམཛིསྶཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ པུརཱཎདུཏིཡིཀཱཏི པུབྦེ གིཧིཀཱལེ པཱདཔརིཙརཎཝསེན དུཏིཡིཀཱ, བྷརིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨཡྻོཏི ‘‘ཨཡྻཔུཏྟོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ པབྦཛིཏཱནཾ ཨནུཙྪཝིཀཝོཧཱརེན ཝདཏི. ཀིརཱཏི ཨནུསྶཝནཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཏསྶ ཨནུཔྤཏྟོ ཀིརཱཏི སམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ. ཁུདྡཔུཏྟཉྷི སམཎ, པོས མནྟི ཨཱཔནྣསཏྟམེཝ མཾ ཚཌྜེཏྭཱ པབྦཛིཏོ, སཱཧཾ ཨེཏརཧི ཁུདྡཔུཏྟཱ, ཏཱདིསཾ མཾ ཚཌྜེཏྭཱཝ ཏཝ སམཎདྷམྨཀརཎཾ ཨཡུཏྟཾ, ཏསྨཱ, སམཎ, པུཏྟདུཏིཡཾ མཾ གྷཱསཙྪཱདནཱདཱིཧི བྷརསྶཱུཏི. ཨཱཡསྨཱ པན, སངྒཱམཛི, ཨིནྡྲིཡཱནི ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཏཾ ནེཝ ཨོལོཀེཏི, ནཱཔི ཨཱལཔཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ཨཱཡསྨཱ སངྒཱམཛི ཏུཎྷཱི ཨཧོསཱི’’ཏི.

སཱ ¶ ཏིཀྑཏྟུཾ ཏཐེཝ ཝཏྭཱ ཏུཎྷཱིབྷཱུཏམེཝ ཏཾ དིསྭཱ ‘‘པུརིསཱ ནཱམ བྷརིཡཱསུ ནིརཔེཀྑཱཔི པུཏྟེསུ སཱཔེཀྑཱ ཧོནྟི, པུཏྟསིནེཧོ པིཏུ ཨཊྛིམིཉྫཾ ཨཱཧཙྩ ཏིཊྛཏི, ཏསྨཱ པུཏྟཔེམེནཱཔི མཡ྄ཧཾ ཝསེ ཝཏྟེཡྻཱ’’ཏི མཉྙམཱནཱ པུཏྟཾ ¶ ཐེརསྶ ཨངྐེ ནིཀྑིཔིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཔཀྐམྨ ‘‘ཨེསོ ཏེ, སམཎ, པུཏྟོ, པོས ན’’ནྟི ཝཏྭཱ ཐོཀཾ ཨགམཱསི. སཱ ཀིར སམཎཏེཛེནསྶ སམྨུཁེ ཋཱཏུཾ ནཱསཀྑི. ཐེརོ དཱརཀམྤི ནེཝ ཨོལོཀེཏི ནཱཔི ཨཱལཔཏི. ཨཐ སཱ ཨིཏྠཱི ཨཝིདཱུརེ ཋཏྭཱ མུཁཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ཨོལོཀེནྟཱི ཐེརསྶ ཨཱཀཱརཾ ཉཏྭཱ པཊིནིཝཏྟིཏྭཱ ‘‘པུཏྟེནཔི ཨཡཾ སམཎོ ཨནཏྠིཀོ’’ཏི དཱརཀཾ གཧེཏྭཱ པཀྐཱམི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཏོ སངྒཱམཛིསྶ པུརཱཎདུཏིཡིཀཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ པུཏྟེནཔཱིཏི ཨཡཾ སམཎོ ཨཏྟནོ ཨོརསཔུཏྟེནཔི ཨནཏྠིཀོ, པགེཝ ཨཉྙེཧཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. དིབྦེནཱཏི ཨེཏྠ དིབྦསདིསཏྟཱ དིབྦཾ. དེཝཏཱནཉྷི སུཙརིཏཀམྨནིབྦཏྟཾ པིཏྟསེམྷརུཧིརཱདཱིཧི ཨཔལིབུདྡྷཾ དཱུརེཔི ཨཱརམྨཎསམྤཊིཙྪནསམཏྠཾ དིབྦཾ པསཱདཙཀྑུ ཧོཏི. ཨིདམྤི ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསམཱདྷིནིབྦཏྟཾ ཨབྷིཉྙཱཙཀྑུཾ ཏཱདིསནྟི དིབྦཾ ཝིཡཱཏི དིབྦཾ, དིབྦཝིཧཱརསནྣིསྶཡེན ལདྡྷཏྟཱ ཝཱ དིབྦཾ, མཧཱཛུཏིཀཏྟཱ མཧཱགཏིཀཏྟཱ ཝཱ དིབྦཾ, ཏེན དིབྦེན. ཝིསུདྡྷེནཱཏི ནཱིཝརཎཱདིསཾཀིལེསཝིགམེན སུཔརིསུདྡྷེན. ཨཏིཀྐནྟམཱནུསཀེནཱཏི མནུསྶཱནཾ ཝིསཡཱཏཱིཏེན. ཨིམཾ ཨེཝརཱུཔཾ ཝིཔྤཀཱརནྟི ཨིམཾ ཨེཝཾ ཝིཔྤཀཱརཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ པབྦཛིཏེསུ ཨསཱརུཔྤཾ ཨངྐེ པུཏྟཊྛཔནསངྑཱཏཾ ཝིརཱུཔཀིརིཡཾ.

ཨེཏམཏྠནྟི ¶ ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ སངྒཱམཛིསྶ པུཏྟདཱརཱདཱིསུ སབྦཏྠ ནིརཔེཀྑབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཏསྶ ཨིཊྛཱནིཊྛཱདཱིསུ ཏཱདིབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨཱཡནྟིནྟི ཨཱགཙྪནྟིཾ, པུརཱཎདུཏིཡིཀནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ནཱབྷིནནྡཏཱིཏི དཊྛུཾ མཾ ཨཱགཏཱཏི ན ནནྡཏི ན ཏུསྶཏི. པཀྐམནྟིནྟི སཱ ཨཡཾ མཡཱ ཨསམྨོདིཏཱཝ གཙྪཏཱིཏི གཙྪནྟིཾ. ན སོཙཏཱིཏི ན ཙིཏྟསནྟཱཔམཱཔཛྫཏི. ཡེན པན ཀཱརཎེན ཐེརོ ཨེཝཾ ནཱབྷིནནྡཏི ན སོཙཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སངྒཱ སངྒཱམཛིཾ མུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སངྒཱཏི རཱགསངྒོ དོསམོཧམཱནདིཊྛིསངྒོཏི པཉྩཝིདྷཱཔི སངྒཱ སམུཙྪེདཔྤཊིཔསྶདྡྷིཝིམུཏྟཱིཧི ¶ ཝིམུཏྟཾ སངྒཱམཛིཾ བྷིཀྑུཾ. ཏམཧཾ ¶ བྲཱུམི བྲཱཧྨཎནྟི ཏཾ ཏཱདིབྷཱཝཔྤཏྟཾ ཁཱིཎཱསཝཾ ཨཧཾ སབྦསོ བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ བྲཱཧྨཎནྟི ཝདཱམཱིཏི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཛཊིལསུཏྟཝཎྞནཱ

༩. ནཝམེ གཡཱཡནྟི ཨེཏྠ གཡཱཏི གཱམོཔི ཏིཏྠམྤི ཝུཙྩཏི. གཡཱགཱམསྶ ཧི ཨཝིདཱུརེ ཝིཧརནྟོ བྷགཝཱ ‘‘གཡཱཡཾ ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ གཡཱཏིཏྠསྶ. གཡཱཏིཏྠནྟི ཧི གཡཱགཱམསྶ ཨཝིདཱུརེ ཨེཀཱ པོཀྑརཎཱི ཨཏྠི ནདཱིཔི, ཏདུབྷཡཾ ‘‘པཱཔཔཝཱཧནཏིཏྠ’’ནྟི ལོཀིཡམཧཱཛནོ སམུདཱཙརཏི. གཡཱསཱིསེཏི གཛསཱིསསདིསསིཁརོ ཏཏྠ ཨེཀོ པབྦཏོ གཡཱསཱིསནཱམཀོ, ཡཏྠ ཧཏྠིཀུམྦྷསདིསོ པིཊྛིཔཱསཱཎོ བྷིཀྑུསཧསྶསྶ ཨོཀཱསོ པཧོཏི, ཏཏྲ བྷགཝཱ ཝིཧརཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘གཡཱཡཾ ཝིཧརཏི གཡཱསཱིསེ’’ཏི.

ཛཊིལཱཏི ཏཱཔསཱ. ཏེ ཧི ཛཊཱདྷཱརིཏཱཡ ཨིདྷ ‘‘ཛཊིལཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཨནྟརཊྛཀེ ཧིམཔཱཏསམཡེཏི ཧེམནྟསྶ ཨུཏུནོ ཨབྦྷནྟརབྷཱུཏེ མཱགྷམཱསསྶ ཨཝསཱནེ ཙཏྟཱརོ ཕགྒུཎམཱསསྶ ཨཱདིམྷི ཙཏྟཱརོཏི ཨཊྛདིཝསཔརིམཱཎེ ཧིམསྶ པཏནཀཱལེ. གཡཱཡཾ ཨུམྨུཛྫནྟཱིཏི ཀེཙི ཏསྨིཾ ཏིཏྠསམྨཏེ ཨུདཀེ པཋམཾ ནིམུགྒསཀལསརཱིརཱ ཏཏོ ཨུམྨུཛྫནྟི ཝུཊྛཧནྟི ཨུཔྤིལཝནྟི. ནིམུཛྫནྟཱིཏི ¶ སསཱིསཾ ཨུདཀེ ཨོསཱིདནྟི. ཨུམྨུཛྫནིམུཛྫམྤི ཀརོནྟཱིཏི པུནཔྤུནཾ ཨུམྨུཛྫནནིམུཛྫནཱནིཔི ཀརོནྟི.

ཏཏྠ ཧི ཀེཙི ‘‘ཨེཀུམྨུཛྫནེནེཝ པཱཔསུདྡྷི ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཝཾདིཊྛིཀཱ, ཏེ ཨུམྨུཛྫནམེཝ ཀཏྭཱ གཙྪནྟི. ཨུམྨུཛྫནཾ པན ནིམུཛྫནམནྟརེན ནཏྠཱིཏི ཨཝིནཱབྷཱཝཏོ ནིམུཛྫནམྤི ཏེ ཀརོནྟིཡེཝ. ཡེཔི ‘‘ཨེཀནིམུཛྫནེནེཝ པཱཔསུདྡྷི ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཝཾདིཊྛིཀཱ, ཏེཔི ཨེཀཝཱརམེཝ ནིམུཛྫིཏྭཱ ཝུཏྟནཡེན ཨཝིནཱབྷཱཝཏོ ཨུམྨུཛྫནམྤི ཀཏྭཱ པཀྐམནྟི. ཡེ པན ‘‘ཏསྨིཾ ཏིཏྠེ ནིམུཛྫནེནེཝ པཱཔསུདྡྷི ཧོཏཱི’’ཏི ¶ ཨེཝཾདིཊྛིཀཱ, ཏེ ཏཏྠ ནིམུཛྫིཏྭཱ ཨསྶཱསེ སནྣིརུམྦྷིཏྭཱ མརུཔྤཔཱཏཔཏིཏཱ ཝིཡ ཏཏྠེཝ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཱཔུཎནྟི ¶ . ཨཔརེ ‘‘པུནཔྤུནཾ ཨུམྨུཛྫནནིམུཛྫནཱནི ཀཏྭཱ ནྷཱཏེ པཱཔསུདྡྷི ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཝཾདིཊྛིཀཱ, ཏེ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཨུམྨུཛྫནནིམུཛྫནཱནི ཀརོནྟི. ཏེ སབྦེཔི སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨུམྨུཛྫནྟིཔི ནིམུཛྫནྟིཔི ཨུམྨུཛྫནིམུཛྫམྤི ཀརོནྟཱི’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཀིཉྩཱཔི ནིམུཛྫནཔུབྦཀཾ ཨུམྨུཛྫནཾ, ནིམུཛྫནམེཝ པན ཀརོནྟཱ ཀཏིཔཡཱ, ཨུམྨུཛྫནཾ ཏདུབྷཡཉྩ ཀརོནྟཱ བཧཱུཏི ཏེསཾ ཡེབྷུཡྻབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཨུམྨུཛྫནཾ པཋམཾ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ སམྦཧུལཱ ཛཊིལཱཏི ཛཊིལཱནཾ ཡེབྷུཡྻཏཱཡ ཝུཏྟཾ, མུཎྜསིཁཎྜིནོཔི ཙ བྲཱཧྨཎཱ ཨུདཀསུདྡྷིཀཱ ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཏཏྠ ཏཐཱ ཀརོནྟི.

ཨོསིཉྩནྟཱིཏི ཀེཙི གཡཱཡ ཨུདཀཾ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཨཏྟནོ སཱིསེ ཙ སརཱིརེ ཙ ཨོསིཉྩནྟི, ཨཔརེ གྷཊེཧི ཨུདཀཾ གཧེཏྭཱ ཏཱིརེ ཋཏྭཱ ཏཐཱ ཀརོནྟི. ཨགྒིཾ ཛུཧནྟཱིཏི ཀེཙི གཡཱཏཱིརེ ཝེདིཾ སཛྫེཏྭཱ དྷཱུམདབྦྷིཔཱུཛཱདིཀེ ཨུཔཀརཎེ ཨུཔནེཏྭཱ ཨགྒིཧུཏཾ ཛུཧནྟི ཨགྒིཧུཏཾ པརིཙརནྟི. ཨིམིནཱ སུདྡྷཱིཏི ཨིམིནཱ གཡཱཡཾ ཨུམྨུཛྫནཱདིནཱ ཨགྒིཔརིཙརཎེན ཙ པཱཔམལཏོ སུདྡྷི པཱཔཔཝཱཧནཱ སཾསཱརསུདྡྷི ཨེཝ ཝཱ ཧོཏཱིཏི ཨེཝཾདིཊྛིཀཱ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ.

ཨུམྨུཛྫནཱདི ཙེཏྠ ནིདསྶནམཏྟཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཏེསུ ཧི ཀེཙི ཨུདཀཝཱསཾ ཝསནྟི, ཀེཙི ཨུདཀསྶཉྫལིཾ དེནྟི, ཀེཙི ཏསྨིཾ ཨུདཀེ ཋཏྭཱ ཙནྡིམསཱུརིཡེ ཨནུཔརིཝཏྟནྟི, ཀེཙི ཨནེཀསཧསྶཝཱརཾ སཱཝིཏྟིཨཱདིཀེ ཛཔནྟི, ཀེཙི ‘‘ཨིནྡ ཨཱགཙྪཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཛྫཱཛཔཾ ཨཝ྄ཧཱཡནྟི, ཀེཙི མཧཏུཔཊྛཱནཾ ཀརོནྟི, ཨེཝཉྩ ཀརོནྟཱ ཀེཙི ཨོཏརནྟི, ཀེཙི ཨུཏྟརནྟི ཀེཙི ཨུཏྟརིཏྭཱ སུདྡྷིཀཨཱཙམནཾ ཀརོནྟི, ཀེཙི ཨནྟོཨུདཀེ ཋིཏཱ ཏནྟཱི ཝཱདེནྟི, ཝཱིཎཾ ཝཱདེནྟཱིཏི ཨེཝམཱདིཀཱ ནཱནཔྤཀཱརཀིརིཡཱ ¶ དསྶེནྟི. ཡསྨཱ ཝཱ ཏེ ཨེཝརཱུཔཱ ཝིཀཱརཀིརིཡཱ ཀརོནྟཱཔི ཏསྨིཾ ཨུདཀེ ནིམུཛྫནཨུམྨུཛྫནཔུབྦཀམེཝ ཀརོནྟི, ཏསྨཱ ཏཾ སབྦཾ ནིམུཛྫནུམྨུཛྫནནྟོགདྷམེཝ ཀཏྭཱ ‘‘ཨུམྨུཛྫནྟཱི’’ཏིཔིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཏཏྠ ཨཱཀུལབྱཱཀུལེ ཝཏྟམཱནེ ¶ ཨུཔརིཔབྦཏེ ཋིཏོ བྷགཝཱ ཏེསཾ ཏཾ ཀོལཱཧལཾ སུཏྭཱ ‘‘ཀིནྣུ ཁོ ཨེཏ’’ནྟི ཨོལོཀེནྟོ ཏཾ ཀིརིཡཝིཀཱརཾ ཨདྡས, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱ…པེ… ཨིམིནཱ སུདྡྷཱི’’ཏི, ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཏྠཾ ཨུདཀོརོཧནཱདིཨསུདྡྷིམགྒེ ཏེསཾ སུདྡྷིམགྒཔརཱམསནཾ སཙྩཱདིཀེ ཙ སུདྡྷིམགྒེ ཨཏྟནོ ཨཝིཔརཱིཏཱཝབོདྷཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཨུདཀསུདྡྷིཡཱ ཨསུདྡྷིམགྒབྷཱཝདཱིཔཀཾ སཙྩཱདིདྷམྨཱནཉྩ ཡཱཐཱཝཏོ སུདྡྷིམགྒབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ན ཨུདཀེན སུཙཱི ཧོཏཱིཏི ཨེཏྠ ཨུདཀེནཱཏི ཨུདཀུམྨུཛྫནཱདིནཱ. ཨུདཀུམྨུཛྫནཱདི ཧི ཨིདྷ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ‘‘ཨུདཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཡཐཱ རཱུཔབྷཝོ རཱུཔནྟི. ཨཐ ཝཱ ཨུདཀེནཱཏི ཨུམྨུཛྫནཱདིཀིརིཡཱཡ སཱདྷནབྷཱུཏེན ཨུདཀེན སུཙི སཏྟསྶ སུདྡྷི ནཱམ ན ཧོཏི, ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ སུཙཱིཏི ཏེན ཡཐཱཝུཏྟེན ཨུདཀེན སུཙི པཱཔམལཏོ སུདྡྷོ ནཱམ སཏྟོ ན ཧོཏི. ཀསྨཱ? བཧྭེཏྠ ནྷཱཡཏཱི ཛནོ. ཡདི ཧི ཨུདཀོརོཧནཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟེན པཱཔསུདྡྷི ནཱམ སིཡཱ, བཧུ ཨེཏྠ ཨུདཀེ ཛནོ ནྷཱཡཏི, མཱཏུགྷཱཏཱདིཔཱཔཀམྨཀཱརཱི ཨཉྙོ ཙ གོམཧིཾསཱདིཀོ ཨནྟམསོ མཙྪཀཙྪཔེ ཨུཔཱདཱཡ, ཏསྶ སབྦསྶཱཔི པཱཔསུདྡྷི སིཡཱ, ན པནེཝཾ ཧོཏི. ཀསྨཱ? ནྷཱནསྶ པཱཔཧེཏཱུནཾ ཨཔྤཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ. ཡཉྷི ཡཾ ཝིནཱསེཏི, སོ ཏསྶ པཊིཔཀྑོ ཡཐཱ ཨཱལོཀོ ཨནྡྷཀཱརསྶ, ཝིཛྫཱ ཙ ཨཝིཛྫཱཡ, ན ཨེཝཾ ནྷཱནཾ པཱཔསྶ. ཏསྨཱ ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ ‘‘ན ཨུདཀེན སུཙི ཧོཏཱི’’ཏི.

ཡེན པན སུཙི ཧོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡམྷི སཙྩཉྩཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡམྷཱིཏི ཡསྨིཾ པུགྒལེ ¶ . སཙྩནྟི ཝཙཱིསཙྩཉྩེཝ ཝིརཏིསཙྩཉྩ. ཨཐ ཝཱ སཙྩནྟི ཉཱཎསཙྩཉྩེཝ པརམཏྠསཙྩཉྩ. དྷམྨོཏི ཨརིཡམགྒདྷམྨོ, ཕལདྷམྨོ ཙ, སོ སབྦོཔི ཡསྨིཾ པུགྒལེ ཨུཔལབྦྷཏི, སོ སུཙཱི སོ ཙ བྲཱཧྨཎོཏི སོ ཨརིཡཔུགྒལོ ཝིསེསཏོ ཁཱིཎཱསཝོ ཨཙྩནྟསུདྡྷིཡཱ སུཙི ཙ བྲཱཧྨཎོ ཙཱཏི. ཀསྨཱ པནེཏྠ སཙྩཾ དྷམྨཏོ ཝིསུཾ ཀཏྭཱ གཧིཏཾ? སཙྩསྶ བཧཱུཔཀཱརཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ‘‘སཙྩཾ ཝེ ཨམཏཱ ཝཱཙཱ (སུ. ནི. ༤༥༥), སཙྩཾ ཧཝེ སཱདུཏརཾ རསཱནཾ (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ༡༨༤), སཙྩེ ཨཏྠེ ཙ དྷམྨེ ཙ, ཨཱཧུ སནྟོ པཏིཊྛིཏཱ (སུ. ནི. ༤༥༥), སཙྩེ ཋིཏཱ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཛཱ. ༢.༢༡.༤༣༣) ཨནེཀེསུ སུཏྟཔདེསུ སཙྩགུཎཱ པཀཱསིཏཱ. སཙྩཝིཔརིཡསྶ ¶ ཙ ‘‘ཨེཀཾ དྷམྨཾ ཨཏཱིཏསྶ, མུསཱཝཱདིསྶ ཛནྟུནོ (དྷ. པ. ༡༧༦), ཨབྷཱུཏཝཱདཱི ནིརཡཾ ཨུཔེཏཱི’’ཏི (དྷ. པ. ༣༠༦) ཙ ཨཱདིནཱ པཀཱསིཏཱཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. བཱཧིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠. དསམེ ¶ བཱཧིཡོཏི ཏསྶ ནཱམཾ. དཱརུཙཱིརིཡོཏི དཱརུམཡཙཱིརོ. སུཔྤཱརཀེཏི ཨེཝཾནཱམཀེ པཊྚནེ ཝསཏི. ཀོ པནཱཡཾ བཱཧིཡོ, ཀཐཉྩ དཱརུཙཱིརིཡོ ཨཧོསི, ཀཐཾ སུཔྤཱརཀེ པཊྚནེ པཊིཝསཏཱིཏི?

ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཔུབྦཱིཀཐཱ – ཨིཏོ ཀིར ཀཔྤསཏསཧསྶམཏྠཀེ པདུམུཏྟརསམྨཱསམྦུདྡྷཀཱལེ ཨེཀོ ཀུལཔུཏྟོ ཧཾསཝཏཱིནགརེ དསབལསྶ དྷམྨདེསནཾ སུཎནྟོ སཏྠཱརཾ ཨེཀཾ བྷིཀྑུཾ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཱནཾ ཨེཏདགྒེ ཋཔེནྟཾ དིསྭཱ ‘‘མཧཱ ཝཏཱཡཾ ¶ བྷིཀྑུ, ཡོ སཏྠཱརཱ ཨེཝཾ ཨེཏདགྒེ ཋཔཱིཡཏི, ཨཧོ ཝཏཱཧམྤི ཨནཱགཏེ ཨེཝརཱུཔསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ སཏྠཱརཱ ཨེདིསེ ཋཱནེ ཨེཏདགྒེ ཋཔེཏབྦོ བྷཝེཡྻཾ ཡཐཱཡཾ བྷིཀྑཱུ’’ཏི ཏཾ ཋཱནནྟརཾ པཏྠེཏྭཱ ཏདནུརཱུཔཾ ཨདྷིཀཱརཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཡཱཝཛཱིཝཾ པུཉྙཾ ཀཏྭཱ སགྒཔརཱཡཎོ ཧུཏྭཱ དེཝམནུསྶེསུ སཾསརནྟོ ཀསྶཔདསབལསྶ སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ པརིཔུཎྞསཱིལོ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟོཝ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟི. སོ ཨེཀཾ བུདྡྷནྟརཾ དེཝལོཀེ ཝསིཏྭཱ ཨིམསྨིཾ བུདྡྷུཔྤཱདེ བཱཧིཡརཊྛེ ཀུལགེཧེ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི, ཏཾ བཱཧིཡརཊྛེ ཛཱཏཏྟཱ བཱཧིཡོཏི སཉྫཱནིཾསུ. སོ ཝཡཔྤཏྟོ གྷརཱཝཱསཾ ཝསནྟོ ཝཎིཛྫཏྠཱཡ བཧཱུནཾ བྷཎྜཱནཾ ནཱཝཾ པཱུརེཏྭཱ སམུདྡཾ པཝིསིཏྭཱ ཨཔརཱཔརཾ སཉྩརནྟོ སཏྟ ཝཱརེ སདྡྷིཾཡེཝ པརིསཱཡ ཨཏྟནོ ནགརཾ ཨུཔགཉྪི.

ཨཊྛམེ ཝཱརེ པན ‘‘སུཝཎྞབྷཱུམིཾ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱརོཔིཏབྷཎྜོ ནཱཝཾ ཨབྷིརུཧི. ནཱཝཱ མཧཱསམུདྡཾ ཨཛ྄ཛྷོགཱཧེཏྭཱ ཨིཙྪིཏདེསཾ ཨཔཏྭཱཝ སམུདྡམཛ྄ཛྷེ ཝིཔནྣཱ. མཧཱཛནོ མཙྪཀཙྪཔབྷཀྑོ ཨཧོསི. བཱཧིཡོ པན ཨེཀཾ ནཱཝཱཕལཀཾ གཧེཏྭཱ ཏརནྟོ ཨཱུམིཝེགེན མནྡམནྡཾ ཁིཔམཱནོ བྷསྶིཏྭཱ སམུདྡེ པཏིཏཏྟཱ ཛཱཏརཱུཔེནེཝ སམུདྡཏཱིརེ ནིཔནྣོ. པརིསྶམཾ ཝིནོདེཏྭཱ ཨསྶཱསམཏྟཾ ལབྷིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ ལཛྫཱཡ གུམྦནྟརཾ པཝིསིཏྭཱ ཨཙྪཱདནཾ ཨཉྙཾ ཀིཉྩི ¶ ཨཔསྶནྟོ ཨཀྐནཱལཱ༹ནི ཚིནྡིཏྭཱ ཝཱཀེཧི པལིཝེཋེཏྭཱ ¶ ནིཝཱསནཔཱཝུརཎཱནི ཀཏྭཱ ཨཙྪཱདེསི. ཀེཙི པན ‘‘དཱརུཕལཀཱནི ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཝཱཀེན ཨཱཝུཎིཏྭཱ ནིཝཱསནཔཱཝུརཎཾ ཀཏྭཱ ཨཙྪཱདེསཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཨེཝཾ ¶ སབྦཐཱཔི དཱརུམཡཙཱིརདྷཱརིཏཱཡ ‘‘དཱརུཙཱིརིཡོ’’ཏི པུརིམཝོཧཱརེན ‘‘བཱཧིཡོ’’ཏི ཙ པཉྙཱཡིཏྠ.

ཏཾ ཨེཀཾ ཀཔཱལཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟནིཡཱམེན སུཔྤཱརཀཔཊྚནེ པིཎྜཱཡ ཙརནྟཾ དིསྭཱ མནུསྶཱ ཙིནྟེསུཾ ‘‘སཙེ ལོཀེ ཨརཧནྟོ ནཱམ ཧོནྟི, ཨེཝཾཝིདྷེཧི བྷཝིཏབྦཾ, ཀིནྣུ ཁོ ཨཡཾ ཨཡྻོ ཝཏྠཾ དིཡྻམཱནཾ གཎྷེཡྻ, ཨུདཱཧུ ཨཔྤིཙྪཏཱཡ ན གཎྷེཡྻཱ’’ཏི ཝཱིམཾསནྟཱ ནཱནཱདིསཱཧི ཝཏྠཱནི ཨུཔནེསུཾ. སོ ཙིནྟེསི – ‘‘སཙཱཧཾ ཨིམིནཱ ནིཡཱམེན ནཱགམིསྶཾ, ནཡིམེ ཨེཝཾ མཡི པསཱིདེཡྻུཾ, ཡཾནཱུནཱཧཾ ཨིམཱནི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ཨིམིནཱཝ ནཱིཧཱརེན ཝིཧརེཡྻཾ, ཨེཝཾ མེ ལཱབྷསཀྐཱརོ ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱི’’ཏི. སོ ཨེཝཾ ཙིནྟེཏྭཱ ཀོཧཉྙེ ཋཏྭཱ ཝཏྠཱནི ན པཊིགྒཎྷི. མནུསྶཱ ‘‘ཨཧོ ཨཔྤིཙྪོ ཝཏཱཡཾ ཨཡྻོ’’ཏི བྷིཡྻོསོམཏྟཱཡ པསནྣམཱནསཱ མཧནྟཾ སཀྐཱརསམྨཱནཾ ཀརིཾསུ.

སོཔི བྷཏྟཀིཙྩཾ ཀཏྭཱ ཨཝིདཱུརཊྛཱནེ ཨེཀཾ དེཝཱཡཏནཾ ཨགམཱསི. མཧཱཛནོ ཏེན སདྡྷིཾ ཨེཝ གནྟྭཱ ཏཾ དེཝཱཡཏནཾ པཊིཛགྒིཏྭཱ ཨདཱསི. སོ ‘‘ཨིམེ མཡ྄ཧཾ ཙཱིརདྷཱརཎམཏྟེ པསཱིདིཏྭཱ ཨེཝཾཝིདྷཾ སཀྐཱརསམྨཱནཾ ཀརོནྟི, ཨེཏེསཾ མཡཱ ཨུཀྐཊྛཝུཏྟིནཱ བྷཝིཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི སལླཧུཀཔརིཀྑཱརོ ཨཔྤིཙྪོཝ ཧུཏྭཱ ཝིཧཱསི. ‘‘ཨརཧཱ’’ཏི པན ཏེཧི སམྦྷཱཝཱིཡམཱནོ ‘‘ཨརཧཱ’’ཏི ཨཏྟཱནཾ ཨམཉྙི, ཨུཔརཱུཔརི ཙསྶ སཀྐཱརགརུཀཱརོ ཨབྷིཝཌྜྷི, ལཱབྷཱི ཙ ཨཧོསི ཨུལཱ༹རཱནཾ པཙྩཡཱནཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ སུཔྤཱརཀེ པཊིཝསཏི སམུདྡཏཱིརེ སཀྐཏོ གརུཀཏོ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ སཀྐཏོཏི སཀྐཙྩཾ ཨཱདརེན ཨུཔཊྛཱནཝསེན སཀྐཏོ. གརུཀཏོཏི གུཎཝིསེསེན ཡུཏྟོཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན པཱསཱཎཙྪཏྟཾ ཝིཡ གརུཀརཎཝསེན གརུཀཏོ. མཱནིཏོཏི མནསཱ སམྦྷཱཝནཝསེན མཱནིཏོ. པཱུཛིཏོཏི པུཔྥགནྡྷཱདཱིཧི པཱུཛཱཝསེན པཱུཛིཏོ. ཨཔཙིཏོཏི ཨབྷིཔྤསནྣཙིཏྟེཧི མགྒདཱནཨཱསནཱབྷིཧརཎཱདིཝསེན ཨཔཙིཏོ. ལཱབྷཱི ཙཱིཝར…པེ… པརིཀྑཱརཱནནྟི པཎཱིཏཔཎཱིཏཱནཾ ཨུཔརཱུཔརི ¶ ཨུཔནཱིཡམཱནཱནཾ ཙཱིཝརཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ པཙྩཡཱནཾ ལབྷནཝསེན ལཱབྷཱི.

ཨཔརོ ¶ ནཡོ – སཀྐཏོཏི སཀྐཱརཔྤཏྟོ. གརུཀཏོཏི གརུཀཱརཔྤཏྟོ. མཱནིཏོཏི བཧུམཱནིཏོ ¶ མནསཱ པིཡཱཡིཏོ ཙ. པཱུཛིཏོཏི ཙཏུཔཙྩཡཱབྷིཔཱུཛཱཡ པཱུཛིཏོ. ཨཔཙིཏོཏི ཨཔཙཱཡནཔྤཏྟོ. ཡསྶ ཧི ཙཏྟཱརོ པཙྩཡེ སཀྐཏྭཱ སུཨབྷིསངྑཏེ པཎཱིཏཔཎཱིཏེ དེནྟི, སོ སཀྐཏོ. ཡསྨིཾ གརུབྷཱཝཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ དེནྟི, སོ གརུཀཏོ. ཡཾ མནསཱ པིཡཱཡནྟི བཧུམཉྙནྟི ཙ, སོ མཱནིཏོ. ཡསྶ སབྦམྤེཏཾ པཱུཛནཝསེན ཀརོནྟི, སོ པཱུཛིཏོ. ཡསྶ ཨབྷིཝཱདནཔཙྩུཊྛཱནཉྫལིཀམྨཱདིཝསེན པརམནིཔཙྩཀཱརཾ ཀརོནྟི, སོ ཨཔཙིཏོ. བཱཧིཡསྶ པན ཏེ སབྦམེཏཾ ཨཀཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ སུཔྤཱརཀེ པཊིཝསཏི སཀྐཏོ’’ཏིཨཱདི. ཨེཏྠ ཙ ཙཱིཝརཾ སོ ཨགྒཎྷནྟོཔི ‘‘ཨེཧི, བྷནྟེ, ཨིམཾ ཝཏྠཾ པཊིགྒཎྷཱཧཱི’’ཏི ཨུཔནཱམནཝསེན ཙཱིཝརསྶཱཔི ‘‘ལཱབྷཱི’’ཏྭེཝ ཝུཏྟོ.

རཧོགཏསྶཱཏི རཧསི གཏསྶ. པཊིསལླཱིནསྶཱཏི ཨེཀཱིབྷཱུཏསྶ བཧཱུཧི མནུསྶེཧི ‘‘ཨརཧཱ’’ཏི ཝུཙྩམཱནསྶ ཏསྶ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཱཀཱརེན ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི ཙིཏྟསྶ མིཙྪཱསངྐཔྤོ ཨུཔྤཛྫི. ཀཐཾ? ཡེ ཁོ ཀེཙི ལོཀེ ཨརཧནྟོ ཝཱ ཨརཧཏྟམགྒཾ ཝཱ སམཱཔནྣཱ, ཨཧཾ ཏེསཾ ཨཉྙཏརོཏི. ཏསྶཏྠོ – ཡེ ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ ཀིལེསཱརཱིནཾ ཧཏཏྟཱ པཱུཛཱསཀྐཱརཱདཱིནཉྩ ཨརཧབྷཱཝེན ཨརཧནྟོ, ཡེ ཀིལེསཱརཱིནཾ ཧནནེན ཨརཧཏྟམགྒཾ སམཱཔནྣཱ, ཏེསུ ཨཧཾ ཨེཀོཏི.

པུརཱཎསཱལོཧིཏཱཏི པུརིམསྨིཾ བྷཝེསཱལོཧིཏཱ བནྡྷུསདིསཱ ཨེཀཏོ ཀཏསམཎདྷམྨཱ དེཝཏཱ. ཀེཙི པན ‘‘པུརཱཎསཱལོཧིཏཱཏི པུརཱཎཀཱལེ བྷཝནྟརེ སཱལོཧིཏཱ མཱཏུབྷཱུཏཱ ཨེཀཱ དེཝཏཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ པུརིམོཡེཝཏྠོ གཧིཏོ.

པུབྦེ ཀིར ཀསྶཔདསབལསྶ སཱསནེ ཨོསཀྐམཱནེ སཱམཎེརཱདཱིནཾ ཝིཔྤཀཱརཾ དིསྭཱ སཏྟ བྷིཀྑཱུ སཾཝེགཔྤཏྟཱ ‘‘ཡཱཝ སཱསནཾ ན ཨནྟརདྷཱཡཏི, ཏཱཝ ཨཏྟནོ པཏིཊྛཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི སུཝཎྞཙེཏིཡཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨརཉྙཾ པཝིཊྛཱ ཨེཀཾ པབྦཏཾ དིསྭཱ ‘‘ཛཱིཝིཏེ སཱལཡཱ ནིཝཏྟནྟུ, ནིརཱལཡཱ ཨིམཾ པབྦཏཾ ¶ ཨབྷིརུཧནྟཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ ནིསྶེཎིཾ བནྡྷིཏྭཱ སབྦེ ཏཾ པབྦཏཾ ཨབྷིརུཡ྄ཧ ནིསྶེཎིཾ པཱཏེཏྭཱ སམཎདྷམྨཾ ¶ ཀརིཾསུ. ཏེསུ སངྒྷཏྠེརོ ཨེཀརཏྟཱཏིཀྐམེནེཝ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. སོ ཨུཏྟརཀུརུཏོ པིཎྜཔཱཏཾ ཨཱནེཏྭཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ, ‘‘ཨཱཝུསོ, ཨིཏོ པིཎྜཔཱཏཾ པརིབྷུཉྫཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏེ ‘‘ཏུམྷེ, བྷནྟེ, ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝེན ཨེཝཾ ཨཀཏྠ, མཡམྤི སཙེ ཏུམྷེ ཝིཡ ཝིསེསཾ ནིབྦཏྟེསྶཱམ, སཡམེཝ ཨཱཧརིཏྭཱ བྷུཉྫིསྶཱམཱ’’ཏི བྷུཉྫིཏུཾ ན ཨིཙྪིཾསུ. ཏཏོ དུཏིཡདིཝསེ དུཏིཡཏྠེརོ ཨནཱགཱམིཕལཾ པཱཔུཎི, སོཔི ཏཐེཝ པིཎྜཔཱཏཾ ཨཱདཱཡ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཨིཏརེ ནིམནྟེསི, ཏེཔི ཏཐེཝ པཊིཀྑིཔིཾསུ. ཏེསུ ཨརཧཏྟཔྤཏྟོ ¶ པརིནིབྦཱཡི, ཨནཱགཱམཱི སུདྡྷཱཝཱསབྷཱུམིཡཾ ནིབྦཏྟི. ཨིཏརེ པན པཉྩ ཛནཱ གྷཊེནྟཱ ཝཱཡམནྟཱཔི ཝིསེསཾ ནིབྦཏྟེཏུཾ ནཱསཀྑིཾསུ. ཏེ ཨསཀྐོནྟཱ ཏཏྠེཝ པརིསུསྶིཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟཱ. ཨེཀཾ བུདྡྷནྟརཾ དེཝེསུཡེཝ སཾསརིཏྭཱ ཨིམསྨིཾ བུདྡྷུཔྤཱདེ དེཝལོཀཏོ ཙཝིཏྭཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཀུལགྷརེ ནིབྦཏྟིཾསུ. ཏེསུ ཧི ཨེཀོ པཀྐུསཱཏི རཱཛཱ ཨཧོསི, ཨེཀོ ཀུམཱརཀསྶཔོ, ཨེཀོ དབྦོ མལླཔུཏྟོ, ཨེཀོ སབྷིཡོ པརིབྦཱཛཀོ, ཨེཀོ བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ. ཏཏྠ ཡོ སོ ཨནཱགཱམཱི བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟོ, ཏཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ ‘‘པུརཱཎསཱལོཧིཏཱ དེཝཏཱ’’ཏི. དེཝཔུཏྟོཔི ཧི དེཝདྷཱིཏཱ ཝིཡ དེཝོ ཨེཝ དེཝཏཱཏི ཀཏྭཱ དེཝཏཱཏི ཝུཙྩཏི ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨིདྷ པན བྲཧྨཱ དེཝཏཱཏི ཨདྷིཔྤེཏོ.

ཏསྶ ཧི བྲཧྨུནོ ཏཏྠ ནིབྦཏྟསམནནྟརམེཝ ཨཏྟནོ བྲཧྨསམྤཏྟིཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཨཱགཏཊྛཱནཾ ཨཱཝཛྫེནྟསྶ སཏྟནྣཾ ཛནཱནཾ པབྦཏཾ ཨཱརུཡ྄ཧ སམཎདྷམྨཀརཎཾ, ཏཏྠེཀསྶ པརིནིབྦུཏབྷཱཝོ, ཨནཱགཱམིཕལཾ པཏྭཱ ཨཏྟནོ ཙ ཨེཏྠ ནིབྦཏྟབྷཱཝོ ཨུཔཊྛཱསི. སོ ‘‘ཀཏྠ ནུ ཁོ ཨིཏརེ པཉྩ ཛནཱ’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟོ ཀཱམཱཝཙརདེཝལོཀེ ཏེསཾ ནིབྦཏྟབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཨཔརབྷཱགེ ཀཱལཱནུཀཱལཾ ‘‘ཀིནྣུ ཁོ ཀརོནྟཱི’’ཏི ཏེསཾ པཝཏྟིཾ ཨོལོཀེཏིཡེཝ. ཨིམསྨིཾ པན ཀཱལེ ‘‘ཀཧཾ ནུ ཁོ’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟོ བཱཧིཡཾ སུཔྤཱརཀཔཊྚནཾ ཨུཔནིསྶཱཡ དཱརུཙཱིརདྷཱརིཾ ཀོཧཉྙེན ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ མཡཱ སདྡྷིཾ པུབྦེ ནིསྶེཎིཾ བནྡྷིཏྭཱ པབྦཏཾ ཨབྷིརུཧིཏྭཱ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟོ ཨཏིསལླེཁཝུཏྟིཡཱ ཛཱིཝིཏེ ཨནཔེཀྑོ ¶ ཨརཧཏཱཔི ཨཱབྷཏཾ ¶ པིཎྜཔཱཏཾ ཨཔརིབྷུཉྫིཏྭཱ ཨིདཱནི སམྦྷཱཝནཱདྷིཔྤཱཡོ ཨནརཧཱཝ ཨརཧཏྟཾ པཊིཛཱནིཏྭཱ ཝིཙརཏི ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཾ ནིཀཱམཡམཱནོ, དསབལསྶ ཙ ནིབྦཏྟབྷཱཝཾ ན ཛཱནཱཏི, ཧནྡ ནཾ སཾཝེཛེཏྭཱ བུདྡྷུཔྤཱདཾ ཛཱནཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཏཱཝདེཝ བྲཧྨལོཀཏོ ཨོཏརིཏྭཱ རཏྟིབྷཱགེ སུཔྤཱརཀཔཊྚནེ དཱརུཙཱིརིཡསྶ སམྨུཁེ པཱཏུརཧོསི. བཱཧིཡོ ཨཏྟནོ ཝསནཊྛཱནེ ཨུལཱ༹རཾ ཨོབྷཱསཾ དིསྭཱ ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ ཨེཏ’’ནྟི བཧི ནིཀྑམིཏྭཱ ཨོལོཀེནྟོ ཨཱཀཱསེ ཋིཏཾ མཧཱབྲཧྨཱནཾ དིསྭཱ ཨཉྫལིཾ པགྒཡ྄ཧ ‘‘ཀེ ཏུམྷེ’’ཏི པུཙྪི. ཨཐསྶ སོ བྲཧྨཱ ‘‘ཨཧཾ ཏེ པོརཱཎཀསཧཱཡོ ཏདཱ ཨནཱགཱམིཕལཾ པཏྭཱ བྲཧྨལོཀེ ནིབྦཏྟོ, ཏྭཾ པན ཀིཉྩི ཝིསེསཾ ནིབྦཏྟེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཏདཱ པུཐུཛྫནཀཱལཀིརིཡཾ ཀཏྭཱ སཾསརནྟོ ཨིདཱནི ཏིཏྠིཡཝེསདྷཱརཱི ཨནརཧཱཝ སམཱནོ ‘ཨརཧཱ ཨཧ’ནྟི ཨིམཾ ལདྡྷིཾ གཧེཏྭཱ ཝིཙརསཱིཏི ཉཏྭཱ ཨཱགཏོ, ནེཝ ཁོ ཏྭཾ, བཱཧིཡ, ཨརཧཱ, པཊིནིསྶཛྫེཏཾ པཱཔཀཾ དིཊྛིགཏཾ, མཱ ཏེ ཨཧོསི དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ, སམྨཱསམྦུདྡྷོ ལོཀེ ཨུཔྤནྣོ. སོ ཧི བྷགཝཱ ཨརཧཱ, གཙྪ ནཾ པཡིརུཔཱསསྶཱུ’’ཏི ¶ ཨཱཧ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བཱཧིཡསྶ དཱརུཙཱིརིཡསྶ པུརཱཎསཱལོཧིཏཱ དེཝཏཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཨནུཀམྤིཀཱཏི ཨནུགྒཧསཱིལཱ ཀརུཎཱདྷིཀཱ. ཨཏྠཀཱམཱཏི ཧིཏཀཱམཱ མེཏྟཱདྷིཀཱ. པུརིམཔདེན ཙེཏྠ བཱཧིཡསྶ དུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཾ ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ དསྶེཏི, པཙྪིམེན ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཾ. ཙེཏསཱཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟེན, ཙེཏོསཱིསེན ཙེཏྠ ཙེཏོཔརིཡཉཱཎཾ གཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཙེཏོཔརིཝིཏཀྐནྟི ཏསྶ ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཾ. ཨཉྙཱཡཱཏི ཛཱནིཏྭཱ. ཏེནུཔསངྐམཱིཏི སེཡྻཐཱཔི ནཱམ བལཝཱ པུརིསོ སམིཉྫིཏཾ ཝཱ བཱཧཾ པསཱརེཡྻ, པསཱརིཏཾ ཝཱ བཱཧཾ སམིཉྫེཡྻ, ཨེཝམེཝ བྲཧྨལོཀེ ཨནྟརཧིཏོ བཱཧིཡསྶ པུརཏོ པཱཏུབྷཝནཝསེན ཨུཔསངྐམི. ཨེཏདཝོཙཱཏི ‘‘ཡེ ཁོ ཀེཙི ལོཀེ ཨརཧནྟོ ཝཱ’’ཏིཨཱདིཔཝཏྟམིཙྪཱཔརིཝིཏཀྐཾ བཱཧིཡཾ སཧོཌྷཾ ཙོརཾ གཎྷནྟོ ཝིཡ ‘‘ནེཝ ཁོ ཏྭཾ, བཱཧིཡ, ཨརཧཱ’’ཏིཨཱདིཀཾ ཨེཏཾ ¶ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཝཙནཾ བྲཧྨཱ ཨཝོཙ. ནེཝ ཁོ ཏྭཾ, བཱཧིཡ, ཨརཧཱཏི ཨེཏེན ཏདཱ བཱཧིཡསྶ ཨསེཀྑབྷཱཝཾ པཊིཀྑིཔཏི, ནཱཔི ཨརཧཏྟམགྒཾ ཝཱ སམཱཔནྣོཏི ཨེཏེན ¶ སེཀྑབྷཱཝཾ, ཨུབྷཡེནཔིསྶ ཨནརིཡབྷཱཝམེཝ དཱིཔེཏི. སཱཔི ཏེ པཊིཔདཱ ནཏྠི, ཡཱཡ ཏྭཾ ཨརཧཱ ཝཱ ཨསྶ ཨརཧཏྟམགྒཾ ཝཱ སམཱཔནྣོཏི ཨིམིནཱ པནསྶ ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནབྷཱཝམྤི པཊིཀྑིཔཏི. ཏཏྠ པཊིཔདཱཏི སཱིལཝིསུདྡྷིཨཱདཡོ ཚ ཝིསུདྡྷིཡོ. པཊིཔཛྫཏི ཨེཏཱཡ ཨརིཡམགྒེཏི པཊིཔདཱ. ཨསྶཱཏི བྷཝེཡྻཱསི.

ཨཡཉྩསྶ ཨརཧཏྟཱདྷིམཱནོ ཀིཾ ནིསྶཱཡ ཨུཔྤནྣོཏི? ‘‘ཨཔྤིཙྪཏཱཡ སནྟུཊྛིཏཱཡ སལླེཁཏཱཡ དཱིགྷརཏྟཾ ཀཏཱདྷིཀཱརཏྟཱ ཏདངྒཔྤཧཱནཝསེན ཀིལེསཱནཾ ཝིཧཏཏྟཱ ཨརཧཏྟཱདྷིམཱནོ ཨུཔྤནྣོ’’ཏི ཀེཙི ཝདནྟི. ཨཔརེ པནཱཧུ ‘‘བཱཧིཡོ པཋམཱདིཛྷཱནཙཏུཀྐལཱབྷཱི, ཏསྨཱསྶ ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནེན ཀིལེསཱནཾ ཨསམུདཱཙཱརཏོ ཨརཧཏྟཱདྷིམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི. ཏདུབྷཡམྤི ཏེསཾ མཏིམཏྟམེཝ ‘‘སམྦྷཱཝནཱདྷིཔྤཱཡོ ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཾ ནིཀཱམཡམཱནོ’’ཏི ཙ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཱགཏཏྟཱ. ཏསྨཱ ཝུཏྟནཡེནེཝེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨཐ བཱཧིཡོ ཨཱཀཱསེ ཋཏྭཱ ཀཐེནྟཾ མཧཱབྲཧྨཱནཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཧོ བྷཱརིཡཾ ཝཏ ཀམྨཾ, ཡམཧཾ ཨརཧཱཏི ཙིནྟེསིཾ, ཨཡཉྩ ‘ཨརཧཏྟགཱམིནཱི པཊིཔདཱཔི ཏེ ནཏྠཱི’ཏི ཝདཏི, ཨཏྠི ནུ ཁོ ལོཀེ ཀོཙི ཨརཧཱ’’ཏི? ཨཐ ནཾ པུཙྪི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཀེ ཙརཧི དེཝཏེ ལོཀེ ཨརཧནྟོ ཝཱ ཨརཧཏྟམགྒཾ ཝཱ སམཱཔནྣཱ’’ཏི.

ཏཏྠ ¶ ཨཐཱཏི པུཙྪཱརམྦྷེ ནིཔཱཏོ. ཀེ ཙརཧཱིཏི ཀེ ཨེཏརཧི. ལོཀེཏི ¶ ཨོཀཱསལོཀེ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – བྷཱཛནལོཀབྷཱུཏེ སཀལསྨིཾ ཛམྦུདཱིཔཏལེ ཀསྨིཾ ཋཱནེ ཨརཧནྟོ ཝཱ ཨརཧཏྟམགྒཾ ཝཱ སམཱཔནྣཱ ཨེཏརཧི ཝིཧརནྟི, ཡཏྠ མཡཾ ཏེ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཏེསཾ ཨོཝཱདེ ཋཏྭཱ ཝཊྚདུཀྑཏོ མུཙྩིསྶཱམཱཏི. ཨུཏྟརེསཱུཏི སུཔྤཱརཀཔཊྚནཏོ པུབྦུཏྟརདིསཱབྷཱགཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ.

ཨརཧནྟི ཨཱརཀཏྟཱ ཨརཧཾ. ཨཱརཀཱ ཧི སོ སབྦཀིལེསེཧི སུཝིདཱུརཝིདཱུརེ ཋིཏོ མགྒེན སཝཱསནཱནཾ ཀིལེསཱནཾ ཝིདྡྷཾསིཏཏྟཱ. ཨརཱིནཾ ཝཱ ཧཏཏྟཱ ཨརཧཾ. བྷགཝཏཱ ཧི ཀིལེསཱརཡོ ཨནཝསེསཏོ ཨརིཡམགྒེན ཧཏཱ སམུཙྪིནྣཱཏི. ཨརཱནཾ ཝཱ ཧཏཏྟཱ ཨརཧཾ. ཡཉྩ ཨཝིཛྫཱབྷཝཏཎྷཱམཡནཱབྷི ¶ པུཉྙཱདིཨབྷིསངྑཱརཱརཾ ཛརཱམརཎནེམི ཨཱསཝསམུདཡམཡེན ཨཀྑེན ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཏིབྷཝརཐེ སམཱཡོཛིཏཾ ཨནཱདིཀཱལཔྤཝཏྟཾ སཾསཱརཙཀྐཾ. ཏསྶཱནེན བོདྷིམཎྜེ ཝཱིརིཡཔཱདེཧི སཱིལཔཐཝིཡཾ པཏིཊྛཱཡ སདྡྷཱཧཏྠེན ཀམྨཀྑཡཀརཉཱཎཕརསུཾ གཧེཏྭཱ སབྦེཔི ཨརཱ ཧཏཱ ཝིཧཏཱ ཝིདྡྷཾསིཏཱཏི. ཨརཧཏཱིཏི ཝཱ ཨརཧཾ. བྷགཝཱ ཧི སདེཝཀེ ལོཀེ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻཏྟཱ ཨུལཱ༹རེ ཙཱིཝརཱདིཔཙྩཡེ པཱུཛཱཝིསེསཉྩ ཨརཧཏི. རཧཱབྷཱཝཏོ ཝཱ ཨརཧཾ. ཏཐཱགཏོ ཧི སབྦསོ སམུཙྪིནྣརཱགཱདིཀིལེསཏྟཱ པཱཔཀིལེསསྶཱཔི ཨསམྦྷཝཏོ པཱཔཀརཎེ རཧཱབྷཱཝཏོཔི ཨརཧནྟི ཝུཙྩཏི.

སམྨཱ སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ. བྷགཝཱ ཧི ཨབྷིཉྙེཡྻེ དྷམྨེ ཨབྷིཉྙེཡྻཏོ, པརིཉྙེཡྻེ དྷམྨེ པརིཉྙེཡྻཏོ, པཧཱཏབྦེ དྷམྨེ པཧཱཏབྦཏོ, སཙྪིཀཱཏབྦེ དྷམྨེ སཙྪིཀཱཏབྦཏོ, བྷཱཝེཏབྦེ དྷམྨེ བྷཱཝེཏབྦཏོ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨབྷིཉྙེཡྻཾ ཨབྷིཉྙཱཏཾ, བྷཱཝེཏབྦཉྩ བྷཱཝིཏཾ;

པཧཱཏབྦཾ པཧཱིནཾ མེ, ཏསྨཱ བུདྡྷོསྨི བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ༥༦༣; མ. ནི. ༢.༣༩༩; ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༣༡);

ཨཔིཙ ¶ ཀུསལེ དྷམྨེ ཨནཝཛྫསུཁཝིཔཱཀཏོ, ཨཀུསལེ དྷམྨེ སཱཝཛྫདུཀྑཝིཔཱཀཏོཏིཨཱདིནཱ སབྦཏྟིཀདུཀཱདིཝསེན ཨཡམཏྠོ ནེཏབྦོ. ཨིཏི ཨཝིཔརཱིཏཾ སཡམྦྷུཉཱཎེན སབྦཱཀཱརཏོ སབྦདྷམྨཱནཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོཏི ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ. ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༢༩-༡༣༡) ཨཱགཏནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོ. ཨརཧཏྟཱཡཱཏི ཨགྒཕལཔྤཊིལཱབྷཱཡ. དྷམྨཾ དེསེཏཱིཏི ཨཱདིཀལྱཱཎཱདིགུཎཝིསེསཡུཏྟཾ སཱིལཱདིཔཊིཔདཱདྷམྨཾ སམཐཝིཔསྶནཱདྷམྨམེཝ ཝཱ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཨུཔདིསཏི ཀཐེཏི.

སཾཝེཛིཏོཏི ¶ ‘‘དྷིརཏྠུ ཝཏ, བྷོ, པུཐུཛྫནབྷཱཝསྶ, ཡེནཱཧཾ ཨནརཧཱཝ སམཱནོ ཨརཧཱཏི ཨམཉྙིཾ, སམྨཱསམྦུདྡྷཉྩ ལོཀེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེནྟཾ ན ཛཱནིཾ, དུཛྫཱནཾ ཁོ པནིདཾ ཛཱིཝིཏཾ, དུཛྫཱནཾ མརཎ’’ནྟི སཾཝེགམཱཔཱདིཏོ, དེཝཏཱཝཙནེན ཡཐཱཝུཏྟེནཱཀཱརེན སཾཝིགྒམཱནསོཏི ཨཏྠོ. ཏཱཝདེཝཱཏི ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ. སུཔྤཱརཀཱ པཀྐཱམཱིཏི བུདྡྷོཏི ནཱམམཔི སཝནེན ཨུཔྤནྣཱཡ བུདྡྷཱརམྨཎཱཡ པཱིཏིཡཱ སཾཝེགེན ¶ ཙ ཙོདིཡམཱནཧདཡོ སུཔྤཱརཀཔཊྚནཏོ སཱཝཏྠིཾ ཨུདྡིསྶ པཀྐནྟོ. སབྦཏྠ ཨེཀརཏྟིཔརིཝཱསེནཱཏི སབྦསྨིཾ མགྒེ ཨེཀརཏྟིཝཱསེནེཝ ཨགམཱསི. སུཔྤཱརཀཔཊྚནཏོ ཧི སཱཝཏྠི ཝཱིསཡོཛནསཏེ ཧོཏི, ཏཉྩཱཡཾ ཨེཏྟཀཾ ཨདྡྷཱནཾ ཨེཀརཏྟིཝཱསེན ཨགམཱསི. ཡདཱ སུཔྤཱརཀཏོ ནིཀྑནྟོ, ཏདཧེཝ སཱཝཏྠིཾ སམྤཏྟོཏི.

ཀཐཾ པནཱཡཾ ཨེཝཾ ཨགམཱསཱིཏི? དེཝཏཱནུབྷཱཝེན, ‘‘བུདྡྷཱནུབྷཱཝེནཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི. ‘‘སབྦཏྠ ཨེཀརཏྟིཔརིཝཱསེནཱ’’ཏི པན ཝུཏྟཏྟཱ མགྒསྶ ཙ ཝཱིསཡོཛནསཏིཀཏྟཱ ཨནྟརཱམགྒེ གཱམནིགམརཱཛདྷཱནཱིསུ ཡཏྠ ཡཏྠ རཏྟིཡཾ ཝསཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ དུཏིཡཾ ཨརུཎཾ ཨནུཊྛཱཔེཏྭཱ སབྦཏྠ ཨེཀརཏྟིཝཱསེནེཝ སཱཝཏྠིཾ ཨུཔསངྐམཱིཏི ཨཡམཏྠོ དཱིཔིཏོ ཧོཏཱིཏི. ནཡིདཾ ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ. སབྦསྨིཾ ཝཱིསཡོཛནསཏིཀེ མགྒེ ཨེཀརཏྟིཝཱསེནཱཏི ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཨེཀརཏྟིམཏྟཾ སོ སཀལསྨིཾ ཏསྨིཾ མགྒེ ¶ ཝསིཏྭཱ པཙྪིམདིཝསེ པུབྦཎྷསམཡེ སཱཝཏྠིཾ ཨནུཔྤཏྟོཏི.

བྷགཝཱཔི བཱཧིཡསྶ ཨཱགམནཾ ཉཏྭཱ ‘‘ན ཏཱཝསྶ ཨིནྡྲིཡཱནི པརིཔཱཀཾ གཏཱནི, ཁཎནྟརེ པན པརིཔཱཀཾ གམིསྶནྟཱི’’ཏི ཏསྶ ཨིནྡྲིཡཱནཾ པརིཔཱཀཾ ཨཱགམཡམཱནོ མཧཱབྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ ཏསྨིཾ ཁཎེ སཱཝཏྠིཾ པིཎྜཱཡ པཱཝིསི. སོ ཙ ཛེཏཝནཾ པཝིསིཏྭཱ བྷུཏྟཔཱཏརཱསེ ཀཱཡཱལསིཡཝིམོཙནཏྠཾ ཨབྦྷོཀཱསེ ཙངྐམནྟེ སམྦཧུལེ བྷིཀྑཱུ པསྶིཏྭཱ ‘‘ཀཧཾ ནུ ཁོ ཨེཏརཧི བྷགཝཱ’’ཏི པུཙྪི. བྷིཀྑཱུ ‘‘བྷགཝཱ སཱཝཏྠིཾ པིཎྜཱཡ པཝིཊྛོ’’ཏི ཝཏྭཱ པུཙྪིཾསུ ‘‘ཏྭཾ པན ཀུཏོ ཨཱགཏོ’’ཏི? ‘‘སུཔྤཱརཀཔཊྚནཏོ ཨཱགཏོམྷཱི’’ཏི. ‘‘དཱུརཏོ ཨཱགཏོསི, ནིསཱིད, ཏཱཝ པཱདེ དྷོཝིཏྭཱ མཀྑེཏྭཱ ཐོཀཾ ཝིསྶམཱཧི, ཨཱགཏཀཱལེ སཏྠཱརཾ དཀྑསཱི’’ཏི. ‘‘ཨཧཾ, བྷནྟེ, ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏནྟརཱཡཾ ན ཛཱནཱམི, ཨེཀརཏྟེནེཝམྷི ཀཏྠཙིཔི ཙིརཾ ཨཊྛཏྭཱ ཨནིསཱིདིཏྭཱ ཝཱིསཡོཛནསཏིཀཾ མགྒཾ ཨཱགཏོ, སཏྠཱརཾ པསྶིཏྭཱཝ ཝིསྶམིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏརམཱནརཱུཔོ སཱཝཏྠིཾ པཝིསིཏྭཱ ཨནོཔམཱཡ བུདྡྷསིརིཡཱ ཝིརོཙམཱནཾ བྷགཝནྟཾ པསྶི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ ཨབྦྷོཀཱསེ ཙངྐམནྟི. ཨཐ ཁོ བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ ཡེན ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏེནུཔསངྐམཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ¶ ཀཧནྟི ཀཏྠ. ནཱུཏི སཾསཡེ, ཁོཏི པདཔཱུརཎེ, ཀསྨིཾ ནུ ཁོ པདེསེཏི ཨཏྠོ. དསྶནཀཱམམྷཱཏི དཊྛུཀཱམཱ ཨམྷ. མཡཉྷི ཏཾ བྷགཝནྟཾ ¶ ཨནྡྷོ ཝིཡ ཙཀྑུཾ, བདྷིརོ ཝིཡ སོཏཾ, མཱུགོ ཝིཡ ཀལྱཱཎཝཱཀྐརཎཾ, ཧཏྠཔཱདཝིཀལོ ཝིཡ ཧཏྠཔཱདེ, དལིདྡོ ཝིཡ དྷནསམྤདཾ, ཀནྟཱརདྡྷཱནཔྤཊིཔནྣོ ཝིཡ ཁེམནྟབྷཱུམིཾ, རོགཱབྷིབྷཱུཏོ ཝིཡ ཨཱརོགྱཾ, མཧཱསམུདྡེ བྷིནྣནཱཝོ ཝིཡ མཧཱཀུལླཾ པསྶིཏུཾ ¶ ཨུཔསངྐམིཏུཉྩ ཨིཙྪཱམཱཏི དསྶེཏི. ཏརམཱནརཱུཔོཏི ཏརམཱནཱཀཱརོ.

པཱསཱདིཀནྟི བཱཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནབྱཱམཔྤབྷཱཀེཏུམཱལཱལངྐཏཱཡ སམནྟཔཱསཱདིཀཱཡ ཨཏྟནོ སརཱིརསོབྷཱསམྤཏྟིཡཱ རཱུཔཀཱཡདསྶནབྱཱཝཊསྶ ཛནསྶ སབྦབྷཱགཏོ པསཱདཱཝཧཾ. པསཱདནཱིཡནྟི དསབལཙཏུཝེསཱརཛྫཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཨཊྛཱརསཱཝེཎིཀ- བུདྡྷདྷམྨཔྤབྷུཏིཨཔརིམཱཎགུཎགཎསམནྣཱགཏཱཡ དྷམྨཀཱཡསམྤཏྟིཡཱ སརིཀྑཀཛནསྶ པསཱདནཱིཡཾ པསཱིདིཏབྦཡུཏྟཾ པསཱདཱརཧཾ ཝཱ. སནྟིནྡྲིཡནྟི ཙཀྑཱདིཔཉྩིནྡྲིཡལོལབྷཱཝཱཔགམནེན ཝཱུཔསནྟཔཉྩིནྡྲིཡཾ. སནྟམཱནསནྟི ཚཊྛསྶ མནིནྡྲིཡསྶ ནིབྦིསེཝནབྷཱཝཱུཔགམནེན ཝཱུཔསནྟམཱནསཾ. ཨུཏྟམདམཐསམཐམནུཔྤཏྟནྟི ལོཀུཏྟརཔཉྙཱཝིམུཏྟིཙེཏོཝིམུཏྟིསངྑཱཏཾ ཨུཏྟམཾ དམཐཾ སམཐཉྩ ཨནུཔྤཏྭཱ ཨདྷིགནྟྭཱ ཋིཏཾ. དནྟནྟི སུཔརིསུདྡྷཀཱཡསམཱཙཱརཏཱཡ ཙེཝ ཧཏྠཔཱདཀུཀྐུཙྩཱབྷཱཝཏོ དཝཱདིཨབྷཱཝཏོ ཙ ཀཱཡེན དནྟཾ. གུཏྟནྟི སུཔརིསུདྡྷཝཙཱིསམཱཙཱརཏཱཡ ཙེཝ ནིརཏྠཀཝཱཙཱབྷཱཝཏོ དཝཱདིཨབྷཱཝཏོ ཙ ཝཱཙཱཡ གུཏྟཾ. ཡཏིནྡྲིཡནྟི སུཔརིསུདྡྷམནོསམཱཙཱརཏཱཡ ཨརིཡིདྡྷིཡོགེན ཨབྱཱཝཊཨཔྤཊིསངྑཱནུཔེཀྑཱབྷཱཝཏོ ཙ མནིནྡྲིཡཝསེན ཡཏིནྡྲིཡཾ. ནཱགནྟི ཚནྡཱདིཝསེན ཨགམནཏོ, པཧཱིནཱནཾ རཱགཱདིཀིལེསཱནཾ པུནཱནཱགམནཏོ, ཀསྶཙིཔི ཨཱགུསྶ སབྦཐཱཔི ཨཀརཎཏོ, པུནབྦྷཝསྶ ཙ ཨགམནཏོཏི ཨིམེཧི ཀཱརཎེཧི ནཱགཾ. ཨེཏྠ ཙ པཱསཱདིཀནྟི ཨིམིནཱ རཱུཔཀཱཡེན བྷགཝཏོ པམཱཎབྷཱུཏཏཾ ¶ དཱིཔེཏི, པསཱདནཱིཡནྟི ཨིམིནཱ དྷམྨཀཱཡེན, སནྟིནྡྲིཡནྟིཨཱདིནཱ སེསེཧི པམཱཎབྷཱུཏཏཾ དཱིཔེཏི. ཏེན ཙཏུཔྤམཱཎིཀེ ལོཀསནྣིཝཱསེ ཨནཝསེསཏོ སཏྟཱནཾ བྷགཝཏོ པམཱཎབྷཱཝོ པཀཱསིཏོཏི ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཝཾབྷཱུཏཉྩ བྷགཝནྟཾ ཨནྟརཝཱིཐིཡཾ གཙྪནྟཾ དིསྭཱ ‘‘ཙིརསྶཾ ཝཏ མེ སམྨཱསམྦུདྡྷོ དིཊྛོ’’ཏི ཧཊྛཏུཊྛོ པཉྩཝཎྞཱཡ པཱིཏིཡཱ ནིརནྟརཾ ཕུཊསརཱིརོ ¶ པཱིཏིཝིཔྥཱརིཏཝིཝཊནིཙྩལལོཙནོ དིཊྛཊྛཱནཏོ པཊྛཱཡ ཨོཎཏསརཱིརོ བྷགཝཏོ སརཱིརཔྤབྷཱཝེམཛ྄ཛྷཾ ཨཛ྄ཛྷོགཱཧེཏྭཱ ཏཏྠ ནིམུཛྫནྟོ བྷགཝཏོ སམཱིཔཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཉྩཔཏིཊྛིཏེན ཝནྡིཏྭཱ བྷགཝཏོ པཱདེ སམྦཱཧནྟོ པརིཙུམྦནྟོ ‘‘དེསེཏུ མེ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ དྷམྨ’’ནྟི ཨཱཧ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘བྷགཝཏོ པཱདེ ¶ སིརསཱ ནིཔཏིཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙ – ‘དེསེཏུ མེ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ དྷམྨཾ, དེསེཏུ སུགཏོ དྷམྨཾ, ཡཾ མམསྶ དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡཱ’’’ཏི.

ཏཏྠ སུགཏོཏི སོབྷནགམནཏྟཱ, སུནྡརཾ ཋཱནཾ གཏཏྟཱ, སམྨཱ གཏཏྟཱ, སམྨཱ གདཏྟཱ སུགཏོ. གམནམྤི ཧི གཏནྟི ཝུཙྩཏི, ཏཉྩ བྷགཝཏོ སོབྷནཾ པརིསུདྡྷཾ ཨནཝཛྫཾ. ཀིཾ པན ཏནྟི? ཨརིཡམགྒོ. ཏེན ཧེས གམནེན ཁེམཾ དིསཾ ཨསཛྫམཱནོ གཏོ, ཨཉྙེཔི གམེཏཱིཏི སོབྷནགམནཏྟཱ སུགཏོ. སུནྡརཉྩེས ཋཱནཾ ཨམཏཾ ནིབྦཱནཾ གཏོཏི སུནྡརཾ ཋཱནཾ གཏཏྟཱ སུགཏོ. སམྨཱ ཙ གཏཏྟཱ སུགཏོ ཏེན ཏེན མགྒེན པཧཱིནེ ཀིལེསེ པུན ཨཔཙྩཱགམནཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཡེ ཀིལེསཱ པཧཱིནཱ, ཏེ ཀིལེསེ ན པུནེཏི ན པཙྩེཏི ན པཙྩཱགཙྪཏཱིཏི སུགཏོ. སཀདཱགཱམི…པེ… ཨརཧཏྟམགྒེན…པེ… ན པཙྩཱགཙྪཏཱིཏི སུགཏོ’’ཏི (ཙཱུལ༹ནི. མེཏྟགཱུམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༢༧).

ཨཐ ཝཱ སམྨཱ གཏཏྟཱཏི ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱསུ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ གཏཏྟཱ, སུཔྤཊིཔནྣཏྟཱཏི ཨཏྠོ. དཱིཔངྐརཔཱདམཱུལཏོ ཧི པཊྛཱཡ ཡཱཝ མཧཱབོདྷིམཎྜཱ ¶ ཏཱཝ སམཏིཾསཔཱརམིཔཱུརིཏཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཉཱཏཏྠཙརིཡཱཡ ལོཀཏྠཙརིཡཱཡ བུདྡྷཏྠཙརིཡཱཡ ཀོཊིཾ པཱཔུཎིཏྭཱ སབྦལོཀསྶ ཧིཏསུཁམེཝ པརིབྲཱུཧནྟོ སསྶཏཾ ཨུཙྪེདཾ ཀཱམསུཁཾ ཨཏྟཀིལམཐནྟི ཨིམེ ཨནྟེ ཨནུཔགཙྪནྟིཡཱ ཨནུཏྟརཱཡ བོཛ྄ཛྷངྒབྷཱཝནཱསངྑཱཏཱཡ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔདཱཡ ཨརིཡསཙྩེསུ ཏཏོ པརཾ སམདྷིགཏདྷམྨཱདྷིཔཏེཡྻོ སབྦསཏྟེསུ ཨཝིསཡཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཙ གཏོ པཊིཔནྣོཏི ཨེཝམྤི སམྨཱ གཏཏྟཱ སུགཏོ. སམྨཱ ཙེས གདཏི ཡུཏྟཊྛཱནེ ཡུཏྟམེཝ ཝཱཙཾ བྷཱསཏཱིཏི སུགཏོ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘ཀཱལཝཱདཱི ¶ , བྷཱུཏཝཱདཱི, ཨཏྠཝཱདཱི, དྷམྨཝཱདཱི, ཝིནཡཝཱདཱི, ནིདྷཱནཝཏིཾ ཝཱཙཾ བྷཱསིཏཱ ཀཱལེན སཱཔདེསཾ པརིཡནྟཝཏིཾ ཨཏྠསཾཧིཏ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༩; མ. ནི. ༣.༡༤).

ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ –

‘‘ཡཱ ¶ སཱ ཝཱཙཱ ཨབྷཱུཏཱ ཨཏཙྪཱ ཨནཏྠསཾཧིཏཱ, ཡཱ ཙ པརེསཾ ཨཔྤིཡཱ ཨམནཱཔཱ, ན ཏཾ ཏཐཱགཏོ ཝཱཙཾ བྷཱསཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༢.༨༦).

ཨེཝཾ སམྨཱ གདཏྟཱཔི སུགཏོ.

ཡཾ མམསྶ དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡཱཏི ཡཾ དྷམྨསྶ ཨུཔདིསནཾ ཙིརཀཱལཾ མམ ཛྷཱནཝིམོཀྑཱདིཧིཏཱཡ ཏདདྷིགནྟབྦསུཁཱཡ ཙ སིཡཱ. ཨཀཱལོ ཁོ ཏཱཝ བཱཧིཡཱཏི ཏཝ དྷམྨདེསནཱཡ ན ཏཱཝ ཀཱལོཏི ཨཏྠོ. ཀིཾ པན བྷགཝཏོ སཏྟཧིཏཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨཀཱལོཔི ནཱམ ཨཏྠི, ཡཏོ བྷགཝཱ ཀཱལཝཱདཱིཏི? ཝུཙྩཏེ – ཀཱལོཏི ཙེཏྠ ཝེནེཡྻཱནཾ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཀཱལོ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཡསྨཱ པན ཏདཱ བཱཧིཡསྶ ཨཏྟནོ ཨིནྡྲིཡཱནཾ པརིཔཀྐཱཔརིཔཀྐབྷཱཝོ དུབྦིཉྙེཡྻོ, ཏསྨཱ བྷགཝཱ ཏཾ ཨཝཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨནྟརཝཱིཐིཡཾ ཋིཏབྷཱཝམསྶ ཀཱརཎཾ ཨཔདིསནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨནྟརགྷརཾ པཝིཊྛམྷཱ’’ཏི. དུཛྫཱནནྟི དུབྦིཉྙེཡྻཾ. ཛཱིཝིཏནྟརཱཡཱནནྟི ཛཱིཝིཏསྶ ཨནྟརཱཡཀརདྷམྨཱནཾ ཝཏྟནཾ ཨཝཏྟནཾ ཝཱཏི ཝཏྟུཀཱམོ སམྦྷམཝསེན ‘‘ཛཱིཝིཏནྟརཱཡཱན’’ནྟི ཨཱཧ. ཏཐཱ ཧི ཨནེཀཔཙྩཡཔྤཊིབདྡྷཝུཏྟིཛཱིཝིཏཾ ཨནེཀརཱུཔཱ ཙ ཏདནྟརཱཡཱ. ཝུཏྟཉྷི –

‘‘ཨཛྫེཝ ཀིཙྩམཱཏཔྤཾ, ཀོ ཛཉྙཱ མརཎཾ སུཝེ;

ན ཧི ནོ སངྒརཾ ཏེན, མཧཱསེནེན མཙྩུནཱ’’ཏི. (མ. ནི. ༣.༢༧༢; ནེཏྟི. ༡༠༣);

ཀསྨཱ ¶ པནཱཡཾ ཛཱིཝིཏནྟརཱཡམེཝ ཏཱཝ པུརཀྑརོཏི? ‘‘ནིམིཏྟཉྙུཏཱཡ ཨདིཊྛཀོསལླེན ཝཱ’’ཏི ཀེཙི. ཨཔརེ ‘‘དེཝཏཱཡ སནྟིཀེ ཛཱིཝིཏནྟརཱཡསྶ སུཏཏྟཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཨནྟིམབྷཝིཀཏྟཱ པན ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཡཱ ཙོདིཡམཱནོ ཨེཝམཱཧ. ན ཧི ཏེསཾ ཨཔྤཏྟཨརཧཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏཀྑཡོ ཧོཏི. ཀིཾ པན ཀཱརཎཱ བྷགཝཱ ཏསྶ དྷམྨཾ དེསེཏུཀཱམོཝ དྭིཀྑཏྟུཾ པཊིཀྑིཔི? ཨེཝཾ ཀིརསྶ ཨཧོསི ‘‘ཨིམསྶ མཾ དིཊྛཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ¶ སཀལསརཱིརཾ པཱིཏིཡཱ ནིརནྟརཾ ཕུཊཾ, ཨཏིབལཝཱ པཱིཏིཝེགོ, དྷམྨཾ སུཏྭཱཔི ན ཏཱཝ སཀྑིསྶཏི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ. ཡཱཝ པན མཛ྄ཛྷཏྟུཔེཀྑཱ སཎྛཱཏི, ཏཱཝ ཏིཊྛཏུ, ཝཱིསཡོཛནསཏཾ མགྒཾ ཨཱགཏཏྟཱ དརཐོཔིསྶ ཀཱཡེ བལཝཱ, སོཔི ཏཱཝ པཊིཔྤསྶམྦྷཏཱུ’’ཏི. ཏསྨཱ དྭིཀྑཏྟུཾ པཊིཀྑིཔི. ཀེཙི པན ‘‘དྷམྨསྶཝནེ ཨཱདརཛནནཏྠཾ བྷགཝཱ ཨེཝམཀཱསཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཏཏིཡཝཱརཾ ཡཱཙིཏོ པན མཛ྄ཛྷཏྟུཔེཀྑཾ དརཐཔྤཊིཔསྶདྡྷིཾ པཙྩུཔཊྛིཏཉྩསྶ ཛཱིཝིཏནྟརཱཡཾ དིསྭཱ ¶ ‘‘ཨིདཱནི དྷམྨདེསནཱཡ ཀཱལོ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཏསྨཱ ཏིཧཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དྷམྨདེསནཾ ཨཱརབྷི.

ཏཏྠ ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཏྭཾ ཨུསྶུཀྐཛཱཏོ ཧུཏྭཱ ཨཏིཝིཡ མཾ ཡཱཙསི, ཡསྨཱ ཝཱ ཛཱིཝིཏནྟརཱཡཱནཾ དུཛྫཱནཏཾ ཝདསི, ཨིནྡྲིཡཱནི ཙ ཏེ པརིཔཱཀཾ གཏཱནི, ཏསྨཱ. ཏིཧཱཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཏེཏི ཏཡཱ ཨེཝནྟི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཱཀཱརཾ ཝདཏི.

སིཀྑིཏབྦནྟི ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཱིནཾ ཏིསྶནྣམྤི སིཀྑཱནཾ ཝསེན སིཀྑནཾ ཀཱཏབྦཾ. ཡཐཱ པན སིཀྑིཏབྦཾ, ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘དིཊྛེ དིཊྛམཏྟཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ དིཊྛེ དིཊྛམཏྟནྟི རཱུཔཱཡཏནེ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎེན དིཊྛམཏྟཾ. ཡཐཱ ཧི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ རཱུཔེ རཱུཔམཏྟམེཝ པསྶཏི, ན ཨནིཙྩཱདིསབྷཱཝཾ, ཨེཝམེཝ སེསཾ. ཙཀྑུདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎེན ཧི མེ དིཊྛམཏྟམེཝ བྷཝིསྶཏཱིཏི སིཀྑིཏབྦནྟི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ དིཊྛེ དིཊྛཾ ནཱམ ¶ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎེན རཱུཔཝིཛཱནནནྟི ཨཏྠོ. མཏྟནྟི པམཱཎཾ. དིཊྛཱ མཏྟཱ ཨེཏསྶཱཏི དིཊྛམཏྟཾ, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎམཏྟམེཝ ཙིཏྟཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ ཨཱཔཱཐགཏེ རཱུཔེ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ ན རཛྫཏི, ན དུསྶཏི, ན མུཡ྄ཧཏི, ཨེཝཾ རཱགཱདིཝིརཧེན ཙཀྑུཝིཉྙཱཎམཏྟམེཝ མེ ཛཝནཾ བྷཝིསྶཏི, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཔྤམཱཎེནེཝ ཛཝནཾ ཋཔེསྶཱམཱིཏི.

ཨཐ ཝཱ དིཊྛཾ ནཱམ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎེན དིཊྛཾ རཱུཔཾ, དིཊྛམཏྟཾ ནཱམ ཏཏྠེཝ ཨུཔྤནྣཾ སམྤཊིཙྪནསནྟཱིརཎཝོཊྛབྦནསངྑཱཏཾ ཙིཏྟཏྟཡཾ. ཡཐཱ ཏཾ ན རཛྫཏི, ན དུསྶཏི, ན མུཡ྄ཧཏི, ཨེཝཾ ཨཱཔཱཐགཏེ རཱུཔེ ཏེནེཝ སམྤཊིཙྪནཱདིཔྤམཱཎེན ཛཝནཾ ཨུཔྤཱདེསྶཱམི, ནཱཧཾ ཏཾ པམཱཎཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ རཛྫནཱདིཝསེན ཨུཔྤཛྫིཏུཾ དསྶཱམཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨེསེཝ ནཡོ སུཏམུཏེ ¶ . མུཏནྟི ཏདཱརམྨཎཝིཉྙཱཎེཧི སདྡྷིཾ གནྡྷརསཕོཊྛབྦཱཡཏནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཝིཉྙཱཏེ ཝིཉྙཱཏམཏྟནྟི ཨེཏྠ པན ཝིཉྙཱཏཾ ནཱམ མནོདྭཱརཱཝཛྫནེན ཝིཉྙཱཏཱརམྨཎཾ. ཏསྨིཾ ཝིཉྙཱཏེ ཝིཉྙཱཏམཏྟནྟི ཨཱཝཛྫནཔྤམཱཎཾ. ཡཐཱ ཨཱཝཛྫནཾ ན རཛྫཏི, ན དུསྶཏི, ན མུཡ྄ཧཏི, ཨེཝཾ རཛྫནཱདིཝསེན ཙ ཨུཔྤཛྫིཏུཾ ཨདཏྭཱ ཨཱཝཛྫནཔྤམཱཎེནེཝ ཙིཏྟཾ ཋཔེསྶཱམཱིཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ. ཨེཝཉྷི ཏེ, བཱཧིཡ, སིཀྑིཏབྦནྟི ཨེཝཾ ཨིམཱཡ པཊིཔདཱཡ ཏཡཱ, བཱཧིཡ, ཏིསྶནྣཾ སིཀྑཱནཾ ཨནུཝཏྟནཝསེན སིཀྑིཏབྦཾ.

ཨིཏི བྷགཝཱ བཱཧིཡསྶ སཾཁིཏྟརུཙིཏཱཡ ཚཧི ཝིཉྙཱཎཀཱཡེཧི སདྡྷིཾ ཚལཱ༹རམྨཎབྷེདབྷིནྣཾ ¶ ཝིཔསྶནཱཡ ཝིསཡཾ དིཊྛཱདཱིཧི ཙཏཱུཧི ཀོཊྛཱསེཧི ཝིབྷཛིཏྭཱ ཏཏྠསྶ ཉཱཏཏཱིརཎཔརིཉྙཾ དསྶེཏི. ཀཐཾ? ཨེཏྠ ཧི རཱུཔཱཡཏནཾ པསྶིཏབྦཊྛེན དིཊྛཾ ནཱམ, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ པན སདྡྷིཾ ཏཾདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎེཧི དསྶནཊྛེན, ཏདུབྷཡམྤི ཡཐཱཔཙྩཡཾ པཝཏྟམཱནཾ དྷམྨམཏྟམེཝ, ན ཨེཏྠ ཀོཙི ཀཏྟཱ ཝཱ ཀཱརེཏཱ ཝཱ, ཡཏོ ཏཾ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ཨནིཙྩཾ, ཨུདཡབྦཡཔྤཊིཔཱིལ༹ནཊྛེན དུཀྑཾ, ཨཝསཝཏྟནཊྛེན ¶ ཨནཏྟཱཏི ཀུཏོ ཏཏྠ པཎྜིཏསྶ རཛྫནཱདཱིནཾ ཨོཀཱསོཏི? ཨཡམེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ སུཏཱདཱིསུཔི.

ཨིདཱནི ཉཱཏཏཱིརཎཔརིཉྙཱསུ པཏིཊྛིཏསྶ ཨུཔརི སཧ མགྒཕལེན པཧཱནཔརིཉྙཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘ཡཏོ ཁོ ཏེ, བཱཧིཡཱ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ ཡཏོཏི ཡདཱ, ཡསྨཱ ཝཱ. ཏེཏི ཏཝ. ཏཏོཏི ཏདཱ, ཏསྨཱ ཝཱ. ཏེནཱཏི ཏེན དིཊྛཱདིནཱ, དིཊྛཱདིཔཊིབདྡྷེན རཱགཱདིནཱ ཝཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – བཱཧིཡ, ཏཝ ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཡེན ཝཱ ཀཱརཎེན དིཊྛཱདཱིསུ མཡཱ ཝུཏྟཝིདྷིཾ པཊིཔཛྫནྟསྶ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཱཝབོདྷེན དིཊྛཱདིམཏྟཾ བྷཝིསྶཏི, ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཏེན ཝཱ ཀཱརཎེན དིཊྛཱདིཔཊིབདྡྷེན རཱགཱདིནཱ སཧ ན བྷཝིསྶསི, རཏྟོ ཝཱ དུཊྛོ ཝཱ མཱུལ༹ྷོ ཝཱ ན བྷཝིསྶསི, པཧཱིནརཱགཱདིཀཏྟཱ ཏེན ཝཱ དིཊྛཱདིནཱ སཧ པཊིབདྡྷོ ན བྷཝིསྶསཱིཏི. ཏཏོ ཏྭཾ, བཱཧིཡ, ན ཏཏྠཱཏི ཡདཱ ཡསྨཱ ཝཱ ཏྭཾ ཏེན རཱགེན ཝཱ རཏྟོ དོསེན ཝཱ དུཊྛོ མོཧེན ཝཱ མཱུལ༹ྷོ ན བྷཝིསྶསི, ཏདཱ ཏསྨཱ ཝཱ ཏྭཾ ཏཏྠ དིཊྛཱདིཀེ ན བྷཝིསྶསི, ཏསྨིཾ དིཊྛེ ཝཱ སུཏམུཏཝིཉྙཱཏེ ཝཱ ‘‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི ཏཎྷཱམཱནདིཊྛཱིཧི ཨལླཱིནོ པཏིཊྛིཏོ ན བྷཝིསྶསི. ཨེཏྟཱཝཏཱ པཧཱནཔརིཉྙཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ ཁཱིཎཱསཝབྷཱུམི དསྶིཏཱ.

ཏཏོ ¶ ཏྭཾ, བཱཧིཡ, ནེཝིདྷ ན ཧུརཾ ན ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི ཡདཱ ཏྭཾ, བཱཧིཡ, ཏེན རཱགཱདིནཱ ཏཏྠ དིཊྛཱདཱིསུ པཊིབདྡྷོ ན བྷཝིསྶསི, ཏདཱ ཏྭཾ ནེཝ ཨིདྷལོཀེ ན པརལོཀེ ན ཨུབྷཡཏྠཱཔི. ཨེསེཝནྟོ དུཀྑསྶཱཏི ཀིལེསདུཀྑསྶ ཙ ཝཊྚདུཀྑསྶ ཙ ཨཡམེཝ ཧི ཨནྟོ ཨཡཾ པརིཝཊུམབྷཱཝོཏི ཨཡམེཝ ཧི ཨེཏྠ ཨཏྠོ. ཡེ པན ‘‘ཨུབྷཡམནྟརེནཱ’’ཏི པདཾ གཧེཏྭཱ ཨནྟརཱབྷཝཾ ནཱམ ཨིཙྪནྟི, ཏེསཾ ཏཾ མིཙྪཱ. ཨནྟརཱབྷཝསྶ ཧི བྷཱཝོ ཨབྷིདྷམྨེ པཊིཀྑིཏྟོཡེཝ. ཨནྟརེནཱཏི ཝཙནཾ པན ཝིཀཔྤནྟརདཱིཔནཾ, ཏསྨཱ ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ – ‘‘ནེཝ ཨིདྷ ན ཧུརཾ, ཨཔརོ ཝིཀཔྤོ ན ཨུབྷཡ’’ནྟི.

ཨཐ ཝཱ ཨནྟརེནཱཏི ཝཙནཾ པན ཝིཀཔྤནྟརཱབྷཱཝདཱིཔནཾ. ཏསྶཏྠོ – ‘‘ནེཝ ཨིདྷ ན ཧུརཾ, ཨུབྷཡམནྟརེ པན ན ¶ ཨཉྙཊྛཱནཾ ཨཏྠཱི’’ཏི. ཡེཔི ཙ ‘‘ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡཱི སམྦྷཝེསཱི’’ཏི ¶ ཙ ཨིམེསཾ སུཏྟཔདཱནཾ ཨཏྠཾ ཨཡོནིསོ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨཏྠིཡེཝ ཨནྟརཱབྷཝོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏེཔི ཡསྨཱ ཨཝིཧཱདཱིསུ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཱཡུཝེམཛ྄ཛྷཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཨནྟརཱ ཨགྒམགྒཱདྷིགམེན ཨནཝསེསཀིལེསཔརིནིབྦཱནེན པརིནིབྦཱཡཏཱིཏི ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡཱི, ན ཨནྟརཱབྷཝབྷཱུཏོཏི པུརིམསྶ སུཏྟཔདསྶ ཨཏྠོ. པཙྪིམསྶ ཙ ཡེ བྷཱུཏཱ ཨེཝ, ན བྷཝིསྶནྟི, ཏེ ཁཱིཎཱསཝཱ པུརིམཔདེ བྷཱུཏཱཏི ཝུཏྟཱ. ཏབྦིརུདྡྷཏཱཡ སམྦྷཝམེསནྟཱིཏི སམྦྷཝེསིནོ, ཨཔྤཧཱིནབྷཝསཾཡོཛནཏྟཱ སེཁཱ པུཐུཛྫནཱ ཙ. ཙཏཱུསུ ཝཱ ཡོནཱིསུ ཨཎྜཛཛལཱབུཛསཏྟཱ ཡཱཝ ཨཎྜཀོསཾ ཝཏྠིཀོསཉྩ ན བྷིནྡནྟི, ཏཱཝ སམྦྷཝེསཱི ནཱམ, ཨཎྜཀོསཏོ ཝཏྠིཀོསཏོ ཙ བཧི ནིཀྑནྟཱ བྷཱུཏཱ ནཱམ. སཾསེདཛཱ ཨོཔཔཱཏིཀཱ ཙ པཋམཙིཏྟཀྑཎེ སམྦྷཝེསཱི ནཱམ, དུཏིཡཙིཏྟཀྑཎཏོ པཊྛཱཡ བྷཱུཏཱ ནཱམ. ཡེན ཝཱ ཨིརིཡཱཔཐེན ཛཱཡནྟི, ཡཱཝ ཏཏོ ཨཉྙཾ ན པཱཔུཎནྟི, ཏཱཝ སམྦྷཝེསིནོ, ཏཏོ པརཾ བྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ. ཏསྨཱ ནཏྠཱིཏི པཊིཀྑིཔིཏབྦཱ. སཏི ཧི ཨུཛུཀེ པཱལི༹ཨནུགཏེ ཨཏྠེ ཀིཾ ཨནིདྡྷཱརིཏསཱམཏྠིཡེན ཨནྟརཱབྷཝེན པརིཀཔྤིཏེན པཡོཛནནྟི.

ཡེ པན ‘‘སནྟཱནཝསེན པཝཏྟམཱནཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨཝིཙྪེདེན དེསནྟརེསུ པཱཏུབྷཱཝོ དིཊྛོ, ཡཐཱ ཏཾ ཝཱིཧིཨཱདིཨཝིཉྙཱཎཀསནྟཱནེ, ཨེཝཾ སཝིཉྙཱཎཀསནྟཱནེཔི ཨཝིཙྪེདེན དེསནྟརེསུ པཱཏུབྷཱཝེན བྷཝིཏབྦཾ. ཨཡཉྩ ནཡོ སཏི ཨནྟརཱབྷཝེ ཡུཛྫཏི, ན ཨཉྙཐཱ’’ཏི ཡུཏྟིཾ ཝདནྟི. ཏེན ཧི ཨིདྡྷིམཏོ ཙེཏོཝསིཔྤཏྟསྶ ཙིཏྟཱནུགཏིཀཾ ཀཱཡཾ ¶ ཨདྷིཊྛཧནྟསྶ ཁཎེན བྲཧྨལོཀཏོ ཨིདྷཱུཔསངྐམནེ ཨིཏོ ཝཱ བྲཧྨལོཀགམནེ ཡུཏྟི ཝཏྟབྦཱ. ཡདི སབྦཏྠེཝ ཨཝིཙྪིནྣདེསེ དྷམྨཱནཾ པཝཏྟི ཨིཙྪིཏཱ, ཡདིཔི སིཡཱ ཨིདྡྷིམནྟཱནཾ ཨིདྡྷིཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོཏི. ཏཾ ཨིདྷཱཔི སམཱནཾ ‘‘ཀམྨཝིཔཱཀོ ¶ ཨཙིནྟེཡྻོ’’ཏི ཝཙནཏོ. ཏསྨཱ ཏཾ ཏེསཾ མཏིམཏྟམེཝ. ཨཙིནྟེཡྻསབྷཱཝཱ ཧི སབྷཱཝདྷམྨཱ, ཏེ ཀཏྠཙི པཙྩཡཝསེན ཝིཙྪིནྣདེསེ པཱཏུབྷཝནྟི, ཀཏྠཙི ཨཝིཙྪིནྣདེསེ. ཏཐཱ ཧི མུཁགྷོསཱདཱིཧི པཙྩཡེཧི ཨཉྙསྨིཾ དེསེ ཨཱདཱསཔབྦཏཔྤདེསཱདིཀེ པཊིབིམྦཔཊིགྷོསཱདིཀཾ པཙྩཡུཔྤནྣཾ ནིབྦཏྟམཱནཾ དིསྶཏི, ཏསྨཱ ན སབྦཾ སབྦཏྠ ཨུཔནེཏབྦནྟི ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ. ཝིཏྠཱརོ པན པཊིབིམྦསྶ ཨུདཱཧརཎབྷཱཝསཱདྷནཱདིཀོ ཨནྟརཱབྷཝཀཐཱཝིཙཱརོ ཀཐཱཝཏྠུཔཀརཎསྶ (ཀཐཱ. ༥༠༥; ཀཐཱ. ཨཊྛ. ༥༠༥) ཊཱིཀཱཡཾ གཧེཏབྦོ.

ཨཔརེ པན ‘‘ཨིདྷཱཏི ཀཱམབྷཝོ, ཧུརནྟི ཨརཱུཔབྷཝོ, ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི རཱུཔབྷཝོ ཝུཏྟོ’’ཏི. ཨཉྙེ ‘‘ཨིདྷཱཏི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱཡཏནཱནི, ཧུརནྟི བཱཧིརཱཡཏནཱནི, ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི ཙིཏྟཙེཏསིཀཱ’’ཏི. ‘‘ཨིདྷཱཏི ཝཱ པཙྩཡདྷམྨཱ, ཧུརནྟི པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱ, ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི པཎྞཏྟིདྷམྨཱ ¶ ཝུཏྟཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཏཾ སབྦཾ ཨཊྛཀཐཱསུ ནཏྠི. ཨེཝཾ ཏཱཝ ‘‘དིཊྛེ དིཊྛམཏྟཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ དིཊྛཱདིཝསེན ཙཏུདྷཱ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱ སངྒཧེཏབྦཱ. ཏཏྠ སུབྷསུཁནིཙྩཨཏྟགྒཱཧཔརིཝཛྫནམུཁེན ཨསུབྷདུཀྑཱནིཙྩཱནཏྟཱནུཔསྶནཱ དསྶིཏཱཏི ཧེཊྛིམཱཧི ཝིསུདྡྷཱིཧི སདྡྷིཾ སངྑེཔེནེཝ ཝིཔསྶནཱ ཀཐིཏཱ. ‘‘ཏཏོ ཏྭཾ, བཱཧིཡ, ན ཏེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ རཱགཱདཱིནཾ སམུཙྪེདསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ མགྒོ. ‘‘ཏཏོ ཏྭཾ, བཱཧིཡ, ན ཏཏྠཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཕལཾ. ‘‘ནེཝིདྷཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནུཔཱདིསེསཱ པརིནིབྦཱནདྷཱཏུ ཀཐིཏཱཏི དཊྛབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བཱཧིཡསྶ…པེ… ཨཱསཝེཧི ཙིཏྟཾ ཝིམུཙྩཱི’’ཏི.

ཨིམཱཡ སཾཁིཏྟཔདཱཡ དེསནཱཡ ཏཱཝདེཝཱཏི ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ, ན ཀཱལནྟརེ. ཨནུཔཱདཱཡཱཏི ཨགྒཧེཏྭཱ. ཨཱསཝེཧཱིཏི ཨཱབྷཝགྒཾ ཨཱགོཏྲབྷུཾ སཝནཏོ པཝཏྟནཏོ ཙིརཔཱརིཝཱསིཡཊྛེན མདིརཱདིཨཱསཝསདིསཏཱཡ ཙ ‘‘ཨཱསཝཱ’’ཏི ¶ ལདྡྷནཱམེཧི ཀཱམརཱགཱདཱིཧི. ཝིམུཙྩཱིཏི སམུཙྪེདཝིམུཏྟིཡཱ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིམུཏྟིཡཱ ཙ ཝིམུཙྩི ནིསྶཛྫི. སོ ཧི སཏྠུ དྷམྨཾ སུཎནྟོ ཨེཝ སཱིལཱནི སོདྷེཏྭཱ ཡཐཱལདྡྷཾ ཙིཏྟསམཱདྷིཾ ནིསྶཱཡ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཏཱཡ ཏཱཝདེཝ སབྦཱསཝེ ཁེཔེཏྭཱ ¶ སཧ པཊིསམྦྷིདཱཧི ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. སོ སཾསཱརསོཏཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཀཏཝཊྚཔརིཡནྟོ ཨནྟིམདེཧདྷརོ ཧུཏྭཱ ཨེཀཱུནཝཱིསཏིཡཱ པཙྩཝེཀྑཎཱསུ པཝཏྟཱསུ དྷམྨཏཱཡ ཙོདིཡམཱནོ བྷགཝནྟཾ པབྦཛྫཾ ཡཱཙི. ‘‘པརིཔུཎྞཾ ཏེ པཏྟཙཱིཝར’’ནྟི པུཊྛོ ‘‘ན པརིཔུཎྞ’’ནྟི ཨཱཧ. ཨཐ ནཾ སཏྠཱ ‘‘ཏེན ཧི པཏྟཙཱིཝརཾ པརིཡེསཱ’’ཏི ཝཏྭཱ པཀྐཱམི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ…པེ… པཀྐཱམཱི’’ཏི.

སོ ཀིར ཀསྶཔདསབལསྶ སཱསནེ ཝཱིསཝསྶསཧསྶཱནི སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟོ ‘‘བྷིཀྑུནཱ ནཱམ ཨཏྟནཱ པཙྩཡེ ལབྷིཏྭཱ ཡཐཱདཱནཾ ཀརོནྟེན ཨཏྟནཱཝ པརིབྷུཉྫིཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨེཀསྶ བྷིཀྑུསྶཔི པཏྟེན ཝཱ ཙཱིཝརེན ཝཱ སངྒཧཾ ནཱཀཱསི, ཏེནསྶ ཨེཧིབྷིཀྑུཨུཔསམྤདཱཡ ཨུཔནིསྶཡོ ནཱཧོསི. ཀེཙི པནཱཧུ – ‘‘སོ ཀིར བུདྡྷསུཉྙེ ལོཀེ ཙོརོ ཧུཏྭཱ དྷནུཀལཱཔཾ སནྣཡ྄ཧིཏྭཱ ཨརཉྙེ ཙོརིཀཾ ཀརོནྟོ ཨེཀཾ པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱ པཏྟཙཱིཝརལོབྷེན ཏཾ ཨུསུནཱ ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརཾ གཎྷི, ཏེནསྶ ཨིདྡྷིམཡཔཏྟཙཱིཝརཾ ན ཨུཔྤཛྫིསྶཏཱིཏི, སཏྠཱ ཏཾ ཉཏྭཱ ཨེཧིབྷིཀྑུབྷཱཝེན པབྦཛྫཾ ན ཨདཱསཱི’’ཏི. ཏམྤི པཏྟཙཱིཝརཔརིཡེསནཾ ཙརམཱནཾ ཨེཀཱ དྷེནུ ཝེགེན ཨཱཔཏནྟཱི པཧརིཏྭཱ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཱཔེསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཙིརཔཀྐནྟསྶ བྷགཝཏོ བཱཧིཡཾ དཱརུཙཱིརིཡཾ གཱཝཱི ཏརུཎཝཙྪཱ ཨདྷིཔཏིཏྭཱ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ¶ ཨཙིརཔཀྐནྟསྶཱཏི ན ཙིརཾ པཀྐནྟསྶ བྷགཝཏོ. གཱཝཱི ཏརུཎཝཙྪཱཏི ཨེཀཱ ཡཀྑིནཱི ཏརུཎཝཙྪདྷེནུརཱུཔཱ. ཨདྷིཔཏིཏྭཱཏི ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ མདྡིཏྭཱ. ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེསཱིཏི པུརིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ལདྡྷཱགྷཱཏཏཱཡ དིཊྛམཏྟེནེཝ ¶ ཝེརིཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ སིངྒེན པཧརིཏྭཱ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེསི.

སཏྠཱ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ཀཏབྷཏྟཀིཙྩོ སམྦཧུལེཧི བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ ནགརཏོ ནིཀྑམནྟོ བཱཧིཡསྶ སརཱིརཾ སངྐཱརཊྛཱནེ པཏིཏཾ དིསྭཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱཎཱཔེསི – ‘‘བྷིཀྑཝེ, ཨེཀསྨིཾ གྷརདྭཱརེ ཋཏྭཱ མཉྩཀཾ ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ ཨིདཾ སརཱིརཾ ནགརཏོ ནཱིཧརིཏྭཱ ཛྷཱཔེཏྭཱ ཐཱུཔཾ ཀརོཐཱ’’ཏི, བྷིཀྑཱུ ཏཐཱ ཨཀཾསུ. ཀཏྭཱ ཙ པན ཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨཏྟནཱ ཀཏཀིཙྩཾ ཨཱརོཙེཏྭཱ ཏསྶ ཨབྷིསམྤརཱཡཾ པུཙྪིཾསུ. ཨཐ ནེསཾ བྷགཝཱ ཏསྶ པརིནིབྦུཏབྷཱཝཾ ཨཱཙིཀྑི. བྷིཀྑཱུ ‘‘ཏུམྷེ, བྷནྟེ, ‘བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ’ཏི ཝདཐ, ཀདཱ སོ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ’’ཏི ¶ པུཙྪིཾསུ. ‘‘མམ དྷམྨཾ སུཏཀཱལེ’’ཏི ཙ ཝུཏྟེ ‘‘ཀདཱ པནསྶ ཏུམྷེཧི དྷམྨོ ཀཐིཏོ’’ཏི? ‘‘པིཎྜཱཡ ཙརནྟེན ཨཛྫེཝ ཨནྟརཝཱིཐིཡཾ ཋཏྭཱ’’ཏི. ‘‘ཨཔྤམཏྟཀོ སོ, བྷནྟེ, ཏུམྷེཧི ཨནྟརཝཱིཐིཡཾ ཋཏྭཱ ཀཐིཏདྷམྨོ, ཀཐཾ སོ ཏཱཝཏཀེན ཝིསེསཾ ནིབྦཏྟེསཱི’’ཏི? ‘‘ཀིཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ དྷམྨཾ ‘ཨཔྤཾ ཝཱ བཧུཾ ཝཱ’ཏི པམིཎཐ, ཨནེཀཱནི གཱཐཱསཧསྶཱནིཔི ཨནཏྠསཾཧིཏཱནི ན སེཡྻོ, ཨཏྠནིསྶིཏཾ པན ཨེཀམྤི གཱཐཱཔདཾ སེཡྻོ’’ཏི དསྶེནྟོ –

‘‘སཧསྶམཔི ཙེ གཱཐཱ, ཨནཏྠཔདསཉྷིཏཱ;

ཨེཀཾ གཱཐཱཔདཾ སེཡྻོ, ཡཾ སུཏྭཱ ཨུཔསམྨཏཱི’’ཏི. (དྷ. པ. ༡༠༡) –

དྷམྨཔདེ ཨིམཾ གཱཐཾ ཝཏྭཱ ‘‘ན ཀེཝལཾ སོ པརིནིབྦཱནམཏྟེན, ཨཐ ཁོ མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཱནཾ ཨགྒབྷཱཝེནཔི པཱུཛཱརཧོ’’ཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཱནཾ, ཡདིདཾ བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༡༦) ཏཾ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨེཏདགྒེ ཋཔེསི. ཏཾ ¶ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ སཱཝཏྠིཡཾ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ…པེ… པརིནིབྦུཏོ, བྷིཀྑཝེ, བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ’’ཏི.

ཏཏྠ པཙྪཱབྷཏྟནྟི བྷཏྟཀིཙྩཏོ པཙྪཱ. པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྐནྟོཏི པིཎྜཔཱཏཔརིཡེསནཏོ པཊིནིཝཏྟོ. པདདྭཡེནཱཔི ཀཏབྷཏྟཀིཙྩོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ནཱིཧརིཏྭཱཏི ནགརཏོ བཧི ནེཏྭཱ. ཛྷཱཔེཐཱཏི དཧཐ. ཐཱུཔཉྩསྶ ཀརོཐཱཏི ཨསྶ བཱཧིཡསྶ སརཱིརདྷཱཏུཡོ གཧེཏྭཱ ཙེཏིཡཉྩ ཀརོཐ ¶ . ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ – ‘‘སབྲཧྨཙཱརཱི ཝོ, བྷིཀྑཝེ, ཀཱལཀཏོ’’ཏི. ཏསྶཏྠོ – ཡཾ ཏུམྷེ སེཊྛཊྛེན བྲཧྨཾ ཨདྷིསཱིལཱདིཔཊིཔཏྟིདྷམྨཾ སནྡིཊྛཾ ཙརཐ, ཏཾ སོ ཏུམྷེཧི སམཱནཾ བྲཧྨཾ ཨཙརཱིཏི སབྲཧྨཙཱརཱི མརཎཀཱལསྶ པཏྟིཡཱཝ ཀཱལཀཏོ, ཏསྨཱ ཏཾ མཉྩཀེན ནཱིཧརིཏྭཱ ཛྷཱཔེཐ, ཐཱུཔཉྩསྶ ཀརོཐཱཏི.

ཏསྶ ཀཱ གཏཱིཏི པཉྩསུ གཏཱིསུ ཏསྶ ཀཏམཱ གཏི ཨུཔཔཏྟི བྷཝབྷཱུཏཱ, གཏཱིཏི ནིཔྥཏྟི, ཨརིཡོ པུཐུཛྫནོ ཝཱཏི ཀཱ ནིཊྛཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིསམྤརཱཡོཏི པེཙྩ བྷཝུཔྤཏྟི བྷཝནིརོདྷོ ཝཱ. ཀིཉྩཱཔི ཏསྶ ཐཱུཔཀརཎཱཎཏྟིཡཱཝ པརིནིབྦུཏབྷཱཝོ ཨཏྠཏོ པཀཱསིཏོ ཧོཏི, ཡེ པན བྷིཀྑཱུ ཏཏྟཀེན ན ཛཱནིཾསུ, ཏེ ‘‘ཏསྶ ཀཱ གཏཱི’’ཏི ¶ པུཙྪིཾསུ. པཱཀཊཏརཾ ཝཱ ཀཱརཱཔེཏུཀཱམཱ ཏཐཱ བྷགཝནྟཾ པུཙྪིཾསུ.

པཎྜིཏོཏི ཨགྒམགྒཔཉྙཱཡ ཨདྷིགཏཏྟཱ པཎྜེན ཨིཏོ གཏོ པཝཏྟོཏི པཎྜིཏོ. པཙྩཔཱདཱིཏི པཊིཔཛྫི. དྷམྨསྶཱཏི ལོཀུཏྟརདྷམྨསྶ. ཨནུདྷམྨནྟི སཱིལཝིསུདྡྷིཨཱདིཔཊིཔདཱདྷམྨཾ. ཨཐ ཝཱ དྷམྨསྶཱཏི ནིབྦཱནདྷམྨསྶ. ཨནུདྷམྨནྟི ཨརིཡམགྒཕལདྷམྨཾ. ན ཙ མཾ དྷམྨཱདྷིཀརཎནྟི དྷམྨདེསནཱཧེཏུ ན ཙ མཾ ཝིཧེསེསི ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔནྣཏྟཱ. ཡོ ཧི སཏྠུ སནྟིཀེ དྷམྨཾ སུཏྭཱ ཀམྨཊྛཱནཾ ཝཱ གཧེཏྭཱ ཡཐཱནུསིཊྛཾ ན པཊིཔཛྫཏི, སོ སཏྠཱརཾ ཝིཧེསེཏི ནཱམ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཝིཧིཾསསཉྙཱི པགུཎཾ ན བྷཱསིཾ, དྷམྨཾ པཎཱིཏཾ མནུཛེསུ བྲཧྨེ’’ཏི (མཧཱཝ. ༩; མ. ནི. ༡.༢༨༣; ༢.༣༣༩). ཨཐ ཝཱ ན ཙ མཾ དྷམྨཱདྷིཀརཎནྟི ན ཙ ཨིམཾ དྷམྨཱདྷིཀརཎཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཝཊྚདུཀྑཏོ ནིཡྻཱནཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨིམཾ མམ སཱསནདྷམྨཾ སུཔྤཊིཔནྣཏྟཱ ན ཝིཧེསེཏི. དུཔྤཊིཔནྣོ ཧི སཱསནཾ བྷིནྡནྟོ སཏྠུ ¶ དྷམྨསརཱིརེ པཧཱརཾ དེཏི ནཱམ. ཨཡཾ པན སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦཱཡི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘པརིནིབྦུཏོ, བྷིཀྑཝེ, བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཐེརསྶ བཱཧིཡསྶ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦུཏབྷཱཝཾ, ཏཐཱ པརིནིབྦུཏཱནཉྩ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ གཏིཡཱ པཙུརཛནེཧི དུབྦིཉྙེཡྻབྷཱཝཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཨཔྤཏིཊྛིཏཔརིནིབྦཱནཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ ནིབྦཱནེ ཨཱཔོ ཙ ན གཱདྷཏི, པཐཝཱི ཙ ཏེཛོ ཙ ཝཱཡོ ཙ ན གཱདྷཏི, ན པཏིཊྛཱཏི. ཀསྨཱ? ནིབྦཱནསྶ ཨསངྑཏསབྷཱཝཏྟཱ. ན ཧི ཏཏྠ སངྑཏདྷམྨཱནཾ ལེསོཔི ¶ སམྦྷཝཏི. སུཀྐཱཏི སུཀྐཝཎྞཏཱཡ སུཀྐཱཏི ལདྡྷནཱམཱ གཧནཀྑཏྟཏཱརཀཱ. ན ཛོཏནྟཱིཏི ན བྷཱསནྟི. ཨཱདིཙྩོ ནཔྤཀཱསཏཱིཏི ཏཱིསུ དཱིཔེསུ ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ ཨཱལོཀཕརཎསམཏྠོ ཨཱདིཙྩོཔི ཨཱབྷཱཝསེན ན དིབྦཏི. ན ཏཏྠ ཙནྡིམཱ བྷཱཏཱིཏི སཏིཔི བྷཱསུརབྷཱཝེ ཀནྟསཱིཏལཀིརཎོ ཙནྡོཔི ཏསྨིཾ ནིབྦཱནེ ཨབྷཱཝཏོ ཨེཝ ཨཏྟནོ ཛུཎྷཱཝིབྷཱསནེན ན ཝིརོཙཏི. ཡདི ཏཏྠ ཙནྡིམསཱུརིཡཱདཡོ ནཏྠི, ལོཀནྟརོ ཝིཡ ནིཙྩནྡྷཀཱརམེཝ ¶ ཏཾ བྷཝེཡྻཱཏི ཨཱསངྐཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཏམོ ཏཏྠ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི. སཏི ཧི རཱུཔཱབྷཱཝེ ཏམོ ནཱམ ན སིཡཱ.

ཡདཱ ཙ ཨཏྟནཱ ཝེདི, མུནི མོནེན བྲཱཧྨཎོཏི ཙཏུསཙྩམུནནཏོ མོནནྟི ལདྡྷནཱམེན མགྒཉཱཎེན ཀཱཡམོནེཡྻཱདཱིཧི ཙ སམནྣཱགཏཏྟཱ ‘‘མུནཱི’’ཏི ལདྡྷནཱམོ ཨརིཡསཱཝཀབྲཱཧྨཎོ ཏེནེཝ མོནསངྑཱཏེན པཊིཝེདྷཉཱཎེན ཡདཱ ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཨགྒམགྒཀྑཎེ ཨཏྟནཱ སཡམེཝ ཨནུསྶཝཱདིཀེ པཧཱཡ ཨཏྟཔཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ ནིབྦཱནཾ ཝེདི པཊིཝིཛ྄ཛྷི. ‘‘ཨཝེདཱི’’ཏིཔི པཱཋོ, ཨཉྙཱསཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ རཱུཔཱ ཨརཱུཔཱ ཙ, སུཁདུཀྑཱ པམུཙྩཏཱིཏི ཨཐཱཏི ཏསྶ ནིབྦཱནསྶ ཛཱནནཏོ པཙྪཱ. རཱུཔཱཏི རཱུཔདྷམྨཱ, ཏེན པཉྩཝོཀཱརབྷཝོ ཨེཀཝོཀཱརབྷཝོ ཙ གཧིཏོ ཧོཏི. ཨརཱུཔཱཏི ཨརཱུཔདྷམྨཱ, ཏེན རཱུཔེནཱམིསྶཱིཀཏོ ¶ ཨརཱུཔབྷཝོ གཧིཏོ ཧོཏི. སོ ‘‘ཙཏུཝོཀཱརབྷཝོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. སུཁདུཀྑཱཏི སབྦཏྠ ཨུཔྤཛྫནཀསུཁདུཀྑཏོཔི ཝཊྚཏོ. ཨཐ ཝཱ རཱུཔཱཏི རཱུཔལོཀཔཊིསནྡྷིཏོ. ཨརཱུཔཱཏི ཨརཱུཔལོཀཔཊིསནྡྷིཏོ. སུཁདུཀྑཱཏི ཀཱམཱཝཙརཔཊིསནྡྷིཏོ. ཀཱམབྷཝོ ཧི བྱཱམིསྶསུཁདུཀྑོ. ཨེཝམེཏསྨཱ སཀལཏོཔི ཝཊྚཏོ ཨཙྩནྟམེཝ མུཙྩཏཱིཏི གཱཐཱདྭཡེནཔི བྷགཝཱ ‘‘མཡ྄ཧཾ པུཏྟསྶ བཱཧིཡསྶ ཨེཝརཱུཔཱ ནིབྦཱནགཏཱི’’ཏི དསྶེཏི.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ བོདྷིཝགྒཝཎྞནཱ.

༢. མུཙལིནྡཝགྒོ

༡. མུཙལིནྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡. མུཙལིནྡཝགྒསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ མུཙལིནྡམཱུལེཏི ཨེཏྠ མུཙལིནྡོ ཝུཙྩཏི ནཱིཔརུཀྑོ. སོ ‘‘ནིཙུལོ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི, ཏསྶ སམཱིཔེ. ཀེཙི པན ‘‘མུཙལོཏི ཏསྶ རུཀྑསྶ ནཱམཾ, ཏཾ ཝནཛེཊྛཀཏཱཡ པན མུཙལིནྡོཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི. མཧཱ ཨཀཱལམེགྷོཏི ཨསམྤཏྟེ ཝསྶཀཱལེ ཨུཔྤནྣམཧཱམེགྷོ. སོ ཧི གིམྷཱནཾ པཙྪིམེ མཱསེ སཀལཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷཾ པཱུརེནྟོ ཨུདཔཱདི. སཏྟཱཧཝདྡལིཀཱཏི ཏསྨིཾ ཨུཔྤནྣེ སཏྟཱཧཾ ཨཝིཙྪིནྣཝུཊྛིཀཱ ཨཧོསི. སཱིཏཝཱཏདུདྡིནཱིཏི སཱ ཙ སཏྟཱཧཝདྡལིཀཱ ཨུདཀཕུསིཏསམྨིསྶེན སཱིཏཝཱཏེན སམནྟཏོ པརིབྦྷམནྟེན དུསིཏདིཝསཏྟཱ དུདྡིནཱི ནཱམ ཨཧོསི. མུཙལིནྡོ ནཱམ ནཱགརཱཛཱཏི ཏསྶེཝ མུཙལིནྡརུཀྑསྶ སམཱིཔེ པོཀྑརཎིཡཱ ཧེཊྛཱ ནཱགབྷཝནཾ ཨཏྠི, ཏཏྠ ནིབྦཏྟོ མཧཱནུབྷཱཝོ ནཱགརཱཛཱ. སཀབྷཝནཱཏི ཨཏྟནོ ནཱགབྷཝནཏོ. སཏྟཀྑཏྟུཾ བྷོགེཧི པརིཀྑིཔིཏྭཱཏི སཏྟཝཱརེ ཨཏྟནོ སརཱིརབྷོགེཧི བྷགཝཏོ ཀཱཡཾ པརིཝཱརེཏྭཱ. ཨུཔརིམུདྡྷནི མཧནྟཾ ཕཎཾ ཝིཧཙྩཱཏི བྷགཝཏོ མུདྡྷཔྤདེསསྶ ཨུཔརི ཨཏྟནོ མཧནྟཾ ཕཎཾ པསཱརེཏྭཱ. ‘‘ཕཎཾ ཀརིཏྭཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, སོ ཨེཝཏྠོ.

ཏསྶ ཀིར ནཱགརཱཛསྶ ཨེཏདཧོསི ‘‘བྷགཝཱ ཙ མཡ྄ཧཾ བྷཝནསམཱིཔེ རུཀྑམཱུལེ ནིསིནྣོ, ཨཡཉྩ སཏྟཱཧཝདྡལིཀཱ ཝཏྟཏི, ཝཱསཱགཱརམསྶ ལདྡྷུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི. སོ སཏྟརཏནམཡཾ པཱསཱདཾ ནིམྨིནིཏུཾ སཀྐོནྟོཔི ‘‘ཨེཝཾ ཀཏེ ཀཱཡསཱརོ གཧིཏོ ན བྷཝིསྶཏི, དསབལསྶ ཀཱཡཝེཡྻཱཝཙྩཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི མཧནྟཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཀཏྭཱ ¶ སཏྠཱརཾ སཏྟཀྑཏྟུཾ བྷོགེཧི པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཨུཔརི ཕཎཾ ཀཏྭཱ དྷཱརེསི. ‘‘པརིཀྑེཔབྦྷནྟརཾ ལོཧཔཱསཱདེ བྷཎྜཱགཱརགབྦྷཔྤམཱཎཾ ཨཧོསཱི’’ཏི ཁནྡྷཀཊྛཀཐཱཡཾ (མཧཱཝ. ཨཊྛ. ༥) ཝུཏྟཾ. མཛ྄ཛྷིམཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཧེཊྛཱལོཧཔཱསཱདཔྤམཱཎ’’ནྟི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༨༤). ‘‘ཨིཙྪིཏིཙྪིཏེན ཨིརིཡཱཔཐེན སཏྠཱ ཝིཧརིསྶཏཱི’’ཏི ཀིར ནཱགརཱཛསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ. བྷགཝཱ པན ཡཐཱནིསིནྣོཝ སཏྟཱཧཾ ཝཱིཏིནཱམེསི. ཏཉྩ ཋཱནཾ སུཔིཧིཏཝཱཏཔཱནཾ སུཕུསིཏཨགྒལ༹དྭཱརཾ ཀཱུཊཱགཱརཾ ཝིཡ ཨཧོསི. མཱ ¶ བྷགཝནྟཾ སཱིཏནྟིཨཱདི ཏསྶ ཏཐཱ ཀརིཏྭཱ ཋཱནཀཱརཎཔརིདཱིཔནཾ. སོ ཧི ¶ ‘‘མཱ བྷགཝནྟཾ སཱིཏཾ བཱདྷཡིཏྠ, མཱ ཨུཎྷཾ, མཱ ཌཾསཱདིསམྥསྶོ བཱདྷཡིཏྠཱ’’ཏི ཏཐཱ ཀརིཏྭཱ ཨཊྛཱསི.

ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི སཏྟཱཧཝདྡལིཀཱཡ ཨུཎྷམེཝ ནཏྠི, སཙེ པན ཨནྟརནྟརཱ མེགྷོ ཝིགཙྪེཡྻ, ཨུཎྷཾ བྷཝེཡྻ, ཏམྤི མཱ བཱདྷཡིཏྠཱཏི ཨེཝཾ ཏསྶ ཙིནྟེཏུཾ ཡུཏྟཾ. ཀེཙི པནེཏྠ ཝདནྟི ‘‘ཨུཎྷགྒཧཎཾ བྷོགཔརིཀྑེཔསྶ ཝིཔུལབྷཱཝཀརཎེ ཀཱརཎཀིཏྟནཾ. ཁུདྡཀེ ཧི ཏསྨིཾ བྷགཝནྟཾ ནཱགསྶ སརཱིརསམྦྷཱུཏཱ ཨུསྨཱ བཱདྷེཡྻ, ཝིཔུལབྷཱཝཀརཎེན པན ཏཱདིསཾ ‘མཱ ཨུཎྷཾ བཱདྷཡིཏྠཱ’ཏི ཏཐཱ ཀརིཏྭཱ ཨཊྛཱསཱི’’ཏི.

ཝིདྡྷནྟི ཨུབྦིདྡྷཾ, མེགྷཝིགམེན དཱུརཱིབྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ. ཝིགཏཝལཱཧཀནྟི ཨཔགཏམེགྷཾ. དེཝནྟི ཨཱཀཱསཾ. ཝིདིཏྭཱཏི ‘‘ཨིདཱནི ཝིགཏཝལཱཧཀོ ཨཱཀཱསོ, ནཏྠི བྷགཝཏོ སཱིཏཱདིཨུཔདྡཝོ’’ཏི ཉཏྭཱ. ཝིནིཝེཋེཏྭཱཏི ཨཔནེཏྭཱ. སཀཝཎྞནྟི ཨཏྟནོ ནཱགརཱུཔཾ. པཊིསཾཧརིཏྭཱཏི ཨནྟརདྷཱཔེཏྭཱ. མཱཎཝཀཝཎྞནྟི ཀུམཱརཀརཱུཔཾ.

ཨེཏམཏྠནྟི ཝིཝེཀསུཁཔྤཊིསཾཝེདིནོ ཡཏྠ ཀཏྠཙི སུཁམེཝ ཧོཏཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརེན ཛཱནིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཝིཝེཀསུཁཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ སུཁོ ཝིཝེཀོཏི ནིབྦཱནསངྑཱཏོ ཨུཔདྷིཝིཝེཀོ སུཁོ. ཏུཊྛསྶཱཏི ཙཏུམགྒཉཱཎསནྟོསེན ཏུཊྛསྶ. སུཏདྷམྨསྶཱཏི པཀཱསིཏདྷམྨསྶ ཝིསྶུཏདྷམྨསྶ. པསྶཏོཏི ཏཾ ཝིཝེཀཾ, ཡཾ ཝཱ ཀིཉྩི པསྶིཏབྦཾ ནཱམ, ཏཾ སབྦཾ ¶ ཨཏྟནོ ཝཱིརིཡབལཱདྷིགཏེན ཉཱཎཙཀྑུནཱ པསྶནྟསྶ. ཨབྱཱཔཛྫནྟི ཨཀུཔྤནབྷཱཝོ, ཨེཏེན མེཏྟཱཔུབྦབྷཱགོ དསྶིཏོ. པཱཎབྷཱུཏེསུ སཾཡམོཏི སཏྟེསུ ཙ སཾཡམོ ཨཝིཧིཾསནབྷཱཝོ སུཁོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན ཀརུཎཱཔུབྦབྷཱགོ དསྶིཏོ.

སུཁཱ ཝིརཱགཏཱ ལོཀེཏི ཝིགཏརཱགཏཱཔི ལོཀེ སུཁཱ. ཀཱིདིསཱི? ཀཱམཱནཾ སམཏིཀྐམོཏི, ཡཱ ཀཱམཱནཾ སམཏིཀྐམོཏི ཝུཙྩཏི, སཱ ཝིགཏརཱགཏཱཔི སུཁཱཏི ཨཏྠོ, ཨེཏེན ཨནཱགཱམིམགྒོ ཀཐིཏོ. ཨསྨིམཱནསྶ ཡོ ཝིནཡོཏི ཨིམིནཱ པན ཨརཧཏྟཾ ཀཐིཏཾ. ཨརཧཏྟཉྷི ཨསྨིམཱནསྶ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིནཡོཏི ཝུཙྩཏི, ཨིཏོ པརཉྩ སུཁཾ ནཱམ ནཏྠི, ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཏཾ ཝེ པརམཾ སུཁ’’ནྟི. ཨེཝཾ ཨརཧཏྟེན དེསནཱཡ ཀཱུཊཾ གཎྷཱིཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. རཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༢. དུཏིཡེ ¶ ¶ སམྦཧུལཱནནྟི ཝིནཡཔརིཡཱཡེན ཏཡོ ཛནཱ ‘‘སམྦཧུལཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི, ཏཏོ པརཾ སངྒྷོ. སུཏྟནྟཔརིཡཱཡེན པན ཏཡོ ཏཡོ ཨེཝ, ཏཏོ ཨུདྡྷཾ སམྦཧུལཱ. ཏསྨཱ ཨིདྷཱཔི སུཏྟནྟཔརིཡཱཡེན སམྦཧུལཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨུཔཊྛཱནསཱལཱཡནྟི དྷམྨསབྷཱམཎྜཔེ. སཱ ཧི དྷམྨཾ དེསེཏུཾ ཨཱགཏསྶ ཏཐཱགཏསྶ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུཔཊྛཱནཀརཎཊྛཱནནྟི ‘‘ཨུཔཊྛཱནསཱལཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཐ ཝཱ ཡཏྠ བྷིཀྑཱུ ཝིནཡཾ ཝིནིཙྪིནནྟི, དྷམྨཾ ཀཐེནྟི, སཱཀཙྪཾ སམཱཔཛྫནྟི, སནྣིཔཏནཝསེན པཀཏིཡཱ ཨུཔཏིཊྛནྟི, སཱ སཱལཱཔི མཎྜཔོཔི ‘‘ཨུཔཊྛཱནསཱལཱ’’ཏྭེཝ ཝུཙྩཏི. ཏཏྠཱཔི ཧི བུདྡྷཱསནཾ ནིཙྩཾ པཉྙཏྟམེཝ ཧོཏི. ཨིདཉྷི བུདྡྷཱནཾ དྷརམཱནཀཱལེ ¶ བྷིཀྑཱུནཾ ཙཱརིཏྟཾ. སནྣིསིནྣཱནནྟི ནིསཛྫནཝསེན སངྒམྨ ནིསིནྣཱནཾ. སནྣིཔཏིཏཱནནྟི ཏཏོ ཏཏོ ཨཱགནྟྭཱ སནྣིཔཏནཝསེན སནྣིཔཏིཏཱནཾ. ཨཐ ཝཱ བུདྡྷཱསནཾ པུརཏོ ཀཏྭཱ སཏྠུ སམྨུཁེ ཝིཡ ཨཱདརུཔྤཏྟིཡཱ སཀྐཙྩཾ ནིསཱིདནཝསེན སནྣིསིནྣཱནཾ, སམཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏྟཱ ཨཉྙམཉྙསྨིཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན སུཊྛུ སམྨཱ ཙ ནིཔཏནཝསེན སནྣིཔཏིཏཱནཾ. ཨཡནྟི ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཾ ནིདྡིསཏི. ཨནྟརཱཀཐཱཏི ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརཨུདྡེསཔརིཔུཙྪཱདཱིནཾ ཨནྟརཱ ཨཉྙཱ ཨེཀཱ ཀཐཱ, ཨཐ ཝཱ མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ལདྡྷསྶ སུགཏོཝཱདསྶ, སཱཡཾ ལབྷིཏབྦསྶ དྷམྨསྶཝནསྶ ཙ ཨནྟརཱ པཝཏྟཏྟཱ ཨནྟརཱཀཐཱ, སམཎསམཱཙཱརསྶེཝ ཝཱ ཨནྟརཱ པཝཏྟཱ ཨཉྙཱ ཨེཀཱ ཀཐཱཏི ཨནྟརཱཀཐཱ. ཨུདཔཱདཱིཏི ཨུཔྤནྣཱ.

ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ རཱཛཱུནནྟི ནིདྡྷཱརཎེ སཱམིཝཙནཾ. མཧདྡྷནཏརོ ཝཱཏིཨཱདཱིསུ པཐཝིཡཾ ནིཁཎིཏྭཱ ཋཔིཏཾ སཏྟརཏནནིཙཡསངྑཱཏཾ མཧནྟཾ དྷནཾ ཨེཏསྶཱཏི མཧདྡྷནོ, དྭཱིསུ ཨཡཾ ཨཏིསཡེན མཧདྡྷནོཏི མཧདྡྷནཏརོ. ཝཱསདྡོ ཝིཀཔྤཏྠོ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཡཾ པན ཝིསེསོ – ནིཙྩཔརིབྦཡཝསེན མཧནྟོ བྷོགོ ཨེཏསྶཱཏི མཧཱབྷོགོ. དེཝསིཀཾ པཝིསནཨཱཡབྷཱུཏོ མཧནྟོ ཀོསོ ཨེཏསྶཱཏི མཧཱཀོསོ. ཨཔརེ པན ‘‘དེཝསིཀཾ པཝིསནཨཱཡབྷཱུཏཾ མཎིསཱརཕེགྒུགུམྦཱདིབྷེདབྷིནྣཾ པརིགྒཧཝཏྠུ དྷནཾ, ཏདེཝ སཱརགབྦྷཱདཱིསུ ནིཧིཏཾ ཀོསོ’’ཏི ཝདནྟི. ཝཛིརོ, མཧཱནཱིལོ, ཨིནྡནཱིལོ, མརཀཏོ, ཝེལུ༹རིཡོ, པདུམརཱགོ, ཕུསྶརཱགོ, ཀཀྐེཏནོ, པུལཱཀོ, ཝིམལོ, ལོཧིཏངྐོ ¶ , ཕལིཀོ, པཝཱལོ༹, ཛོཏིརསོ, གོམུཏྟཀོ, གོམེདཀོ, སོགནྡྷིཀོ, མུཏྟཱ, སངྑོ, ཨཉྫནམཱུལོ, རཱཛཔཊྚོ, ཨམཏཾསཀོ, པིཡཀོ, བྲཱཧྨཎཱི ཙཱཏི ཙཏུབྦཱིསཏི མཎི ནཱམ. སཏྟ ¶ ལོཧཱནི ཀཧཱཔཎོ ཙ སཱརོ ནཱམ. སཡནཙྪཱདནཔཱཝུརཎགཛདནྟསིལཱདཱིནི ཕེགྒུ ནཱམ. ཙནྡནཱགརུཀུངྐུམཏགརཀཔྤཱུརཱདི གུམྦཱ ནཱམ. ཏཏྠ པུརིམེན ཨཱདིསདྡེན སཱལིཝཱིཧིཨཱདིམུགྒམཱསཱདིཔུབྦཎྞཱཔརཎྞབྷེདཾ དྷཉྙཝིཀཏིཾ ཨཱདིཾ ¶ ཀཏྭཱ ཡཾ སཏྟཱནཾ ཨུཔབྷོགཔརིབྷོགབྷཱུཏཾ ཝཏྠུ, ཏཾ སབྦཾ སངྒཡ྄ཧཏི. མཧནྟཾ ཝིཛིཏཾ རཊྛཾ ཨེཏསྶཱཏི མཧཱཝིཛིཏོ. མཧནྟོ ཧཏྠིཨསྶཱདིཝཱཧནོ ཨེཏསྶཱཏི མཧཱཝཱཧནོ. མཧནྟཾ སེནཱབལཉྩེཝ ཐཱམབལཉྩ ཨེཏསྶཱཏི མཧབྦལོ. ཨིཙྪིཏནིབྦཏྟིསངྑཱཏཱ པུཉྙཀམྨནིཔྥནྣཱ མཧཏཱི ཨིདྡྷི ཨེཏསྶཱཏི མཧིདྡྷིཀོ. ཏེཛསངྑཱཏོ ཨུསྶཱཧམནྟཔབྷུསཏྟིསངྑཱཏོ ཝཱ མཧནྟོ ཨཱནུབྷཱཝོ ཨེཏསྶཱཏི མཧཱནུབྷཱཝོ.

ཨེཏྠ ཙ པཋམེན ཨཱཡསམྤདཱ, དུཏིཡེན ཝིཏྟཱུཔཀརཎསམྤདཱ, ཏཏིཡེན ཝིབྷཝསམྤདཱ, ཙཏུཏྠེན ཛནཔདསམྤདཱ, པཉྩམེན ཡཱནསམྤདཱ, ཚཊྛེན པརིཝཱརསམྤདཱཡ སདྡྷིཾ ཨཏྟསམྤདཱ, སཏྟམེན པུཉྙཀམྨསམྤདཱ, ཨཊྛམེན པབྷཱཝསམྤདཱ ཏེསཾ རཱཛཱུནཾ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. ཏེན ཡཱ སཱ སཱམིསམྤཏྟི, ཨམཙྩསམྤཏྟི, སེནཱསམྤཏྟི, རཊྛསམྤཏྟི, ཝིབྷཝསམྤཏྟི, མིཏྟསམྤཏྟི, དུགྒསམྤཏྟཱིཏི སཏྟ པཀཏིསམྤདཱ རཱཛཱུནཾ ཨིཙྪིཏབྦཱ. ཏཱ སབྦཱ ཡཐཱརཧཾ པརིདཱིཔིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.

དཱནཱདཱིཧི ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི པརིསཾ རཉྫེཏཱིཏི རཱཛཱ. མགདྷཱནཾ ཨིསྶརོཏི མཱགདྷོ. མཧཏིཡཱ སེནཱཡ སམནྣཱགཏཏྟཱ སེནིཡགོཏྟཏྟཱ ཝཱ སེནིཡོ. བིམྦི ཝུཙྩཏི སུཝཎྞཾ, ཏསྨཱ སཱརབིམྦིཝཎྞཏཱཡ བིམྦིསཱརོ. ཀེཙི པན ‘‘ནཱམམེཝེཏཾ ཏསྶ རཉྙོ’’ཏི ཝདནྟི. པཙྩཱམིཏྟཾ པརསེནཾ ཛིནཱཏཱིཏི པསེནདི. ཀོསལརཊྛསྶ ཨདྷིཔཏཱིཏི ཀོསལོ. ཨཡཉྩརཧཱིཏི ཨེཏྠ ཙརཧཱིཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཝིཔྤཀཏཱཏི ཨཔརིཡོསིཏཱ. ཨཡཾ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨནྟརཱཀཐཱ ཨནིཊྛིཏཱཏི ¶ ཨཏྠོ.

སཱཡནྷསམཡནྟི སཱཡནྷེ ཨེཀཾ སམཡཾ. པཊིསལླཱནཱ ཝུཊྛིཏོཏི ཏཏོ ཏཏོ རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎཏོ ཙིཏྟསྶ པཊིསཾཧརཎཏོ པཊིསལླཱནསངྑཱཏཱཡ ¶ ཕལསམཱཔཏྟིཏོ ཡཐཱཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཝུཊྛིཏོ. བྷགཝཱ ཧི པུབྦཎྷསམཡཾ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ སཱཝཏྠིཾ པཝིསིཏྭཱ བྷིཀྑཱུནཾ སུལབྷཔིཎྜཔཱཏཾ ཀཏྭཱ ཀཏབྷཏྟཀིཙྩོ བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ སཱཝཏྠིཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཝིཧཱརཾ པཝིསིཏྭཱ གནྡྷཀུཊིཔྤམུཁེ ཋཏྭཱ ཝཏྟཾ དསྶེཏྭཱ ཋིཏཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཡཐཱསམུཊྛིཏཾ སུགཏོཝཱདཾ དཏྭཱ ཏེསུ ཨརཉྙརུཀྑམཱུལཱདིདིཝཱཊྛཱནཾ ཨུདྡིསྶ གཏེསུ གནྡྷཀུཊིཾ པཝིསིཏྭཱ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁེན དིཝསབྷཱགཾ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ ཡཐཱཀཱལཔརིཙྪེདེ སམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛཱཡ, ‘‘མཡ྄ཧཾ ཨུཔགམནཾ ཨཱགམཡམཱནཱ ཙཏསྶོ པརིསཱ སཀལཝིཧཱརཾ པརིཔཱུརེནྟིཡོ ནིསིནྣཱ, ཨིདཱནི མེ དྷམྨདེསནཏྠཾ དྷམྨསབྷཱམཎྜལཾ ཨུཔགནྟུཾ ཀཱལོ’’ཏི ཨཱསནཏོ ཝུཊྛཱཡ, ཀེསརསཱིཧོ ཝིཡ ཀཉྩནགུཧཱཡ སུརབྷིགནྡྷཀུཊིཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཡཱུཐཾ ཨུཔསངྐམནྟོ མཏྟཝརཝཱརཎོ ཝིཡ ཨཀཱཡཙཱཔལླེན ¶ ཙཱརུཝིཀྐནྟགམནོ ཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནཔྤཊིམཎྜིཏབཱཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎསམུཛྫལཱཡ བྱཱམཔྤབྷཱཡ པརིཀྑེཔཝིལཱསསམྤནྣཱཡ པབྷསྶརཀེཏུམཱལཱལངྐཏཱཡ ནཱིལཔཱིཏལོཧིཏོདཱཏམཉྫིཊྛཔབྷསྶརཱནཾ ཝསེན ཚབྦཎྞབུདྡྷརཾསིཡོ ཝིསྶཛྫེནྟིཡཱ ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཱཡ ཨནུཔམཱཡ བུདྡྷལཱིལཱཡ སམནྣཱགཏཱཡ རཱུཔཀཱཡསམྤཏྟིཡཱ སཀལཝིཧཱརཾ ཨེཀཱལོཀཾ ཀུརུམཱནོ ཨུཔཊྛཱནསཱལཾ ཨུཔསངྐམི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ…པེ… ཏེནུཔསངྐམཱི’’ཏི.

ཨེཝཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝཏྟཾ དསྶེཏྭཱ ནིསིནྣེ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏུཎྷཱིབྷཱུཏེ དིསྭཱ ‘‘མཡི ཨཀཐེནྟེ ཨིམེ བྷིཀྑཱུ བུདྡྷགཱརཝེན ཀཔྤམྤི ན ཀཐེསྶནྟཱི’’ཏི ཀཐཱསམུཊྛཱཔནཏྠཾ ‘‘ཀཱཡ ནུཏྠ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཀཱཡ ནུཏྠཱཏི ཀཏམཱཡ ནུ བྷཝཐ. ‘‘ཀཱཡ ནོཏྠཱ’’ཏིཔི པཱལི༹, སོ ཨེཝཏྠོ, ‘‘ཀཱཡ ནྭེཏྠཱ’’ཏིཔི པཋནྟི, ཏསྶ ཀཏམཱཡ ནུ ཨེཏྠཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏྲཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཀཏམཱཡ ¶ ནཱམ ཀཐཱཡ ཨིདྷ སནྣིསིནྣཱ བྷཝཐ, ཀཏམཱ ཙ ཏུམྷཱཀཾ ཀཐཱ མམཱགམནཔཙྩཡཱ ཨནིཊྛིཏཱ, ཏཾ ནིཊྛཱཔེསྶཱམཱིཏི ཨེཝཾ སབྦཉྙུཔཝཱརཎཱཡ པཝཱརེསི.

ན ཁྭེཏནྟི ན ཁོ ཨེཏཾ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ. ‘‘ན ཁོཏ’’ནྟིཔི པཋནྟི, ན ཁོ ཨེཏཾ ཨིཙྩེཝ པདཝིབྷཱགོ. ཀུལཔུཏྟཱནནྟི ཛཱཏིཨཱཙཱརཀུལཔུཏྟཱནཾ. སདྡྷཱཏི སདྡྷཱཡ, ཀམྨཕལསདྡྷཱཡ རཏནཏྟཡསདྡྷཱཡ ཙ. ཨགཱརསྨཱཏི གྷརཏོ, གཧཊྛབྷཱཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨནགཱརིཡནྟི པབྦཛྫཾ. པབྦཛིཏཱནནྟི ཨུཔགཏཱནཾ ¶ . ཡནྟི ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ. ཏཏྠཱཡཾ པདཡོཛནཱ – ‘‘བྷིཀྑཝེ, ཏུམྷེ ནེཝ རཱཛཱབྷིནཱིཏཱ ན ཙོརཱབྷིནཱིཏཱ ན ཨིཎཊྚཱ ན ཛཱིཝིཏཔཀཏཱ པབྦཛིཏཱ, ཨཐ ཁོ སདྡྷཱཡ ཨགཱརཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ མམ སཱསནེ པབྦཛིཏཱ, ཏུམྷེ ཨེཏརཧི ཨེཝརཱུཔིཾ རཱཛཔྤཊིསཾཡུཏྟཾ ཏིརཙྪཱནཀཐཾ ཀཐེཡྻཱཐ, ཡཾ ཨེཝརཱུཔཱཡ ཀཐཱཡ ཀཐནཾ, ཨེཏཾ ཏུམྷཱཀཾ ན ཁོ པཏིརཱུཔཾ ན ཡུཏྟམེཝཱ’’ཏི.

ཨེཝཾ སནྣིཔཏིཏཱནཾ པབྦཛིཏཱནཾ ཨཔྤཏིརཱུཔཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ཨིདཱནི ནེསཾ པཏིརཱུཔཾ པཊིཔཏྟིཾ ཨནུཛཱནནྟོ ‘‘སནྣིཔཏིཏཱནཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དྭཡཾ ཀརཎཱིཡཾ དྷམྨཱི ཝཱ ཀཐཱ ཨརིཡོ ཝཱ ཏུཎྷཱིབྷཱཝོ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ ཝོཏི ཏུམྷཱཀཾ. ཀརཎཱིཡནྟི ཧི པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཀཏྟརི སཱམིཝཙནམེཏཾ, ཏསྨཱ ཏུམྷེཧཱིཏི ཨཏྠོ. དྭཡཾ ཀརཎཱིཡནྟི དྭེ ཀཱཏབྦཱ. དྷམྨཱི ཀཐཱཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨཏོ ཨནཔེཏཱ ཀཐཱ, པཝཏྟིནིཝཏྟིཔརིདཱིཔིནཱི དྷམྨདེསནཱཏི ཨཏྠོ. དསཀཐཱཝཏྠུསངྑཱཏཱཔི ཧི དྷམྨཀཐཱ ཏདེཀདེསཱ ཨེཝཱཏི. ཨརིཡོཏི ཨེཀནྟཧིཏཱཝཧཏྟཱ ཨརིཡོ, ཝིསུདྡྷོ ཨུཏྟམོཏི ཝཱ ཨརིཡོ. ཏུཎྷཱིབྷཱཝོཏི སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱབྷཱུཏཾ ཨཀཐནཾ. ཀེཙི པན ‘‘ཝཙཱིསངྑཱརཔཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཾ ཨརིཡོ ཏུཎྷཱིབྷཱཝོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཔརེ ‘‘ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ ¶ ཨརིཡོ ཏུཎྷཱིབྷཱཝོ’’ཏི ¶ ཝདནྟི. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨཏྠོ – ‘‘བྷིཀྑཝེ, ཙིཏྟཝིཝེཀསྶ པརིབྲཱུཧནཏྠཾ ཝིཝེཀཊྛཀཱཡཱ སུཉྙཱགཱརེ ཝིཧརནྟཱ སཙེ ཀདཱཙི སནྣིཔཏཐ, ཨེཝཾ སནྣིཔཏིཏེཧི ཏུམྷེཧི ‘ཨསྶུཏཾ སཱཝེཏི སུཏཾ ཝཱ པརིཡོདཔེཏཱི’ཏི ཝུཏྟནཡེན ཨཉྙམཉྙསྶཱུཔཀཱརཱཡ ཁནྡྷཱདཱིནཾ ཨནིཙྩཏཱདིཔཊིསཾཡུཏྟཱ དྷམྨཀཐཱ ཝཱ པཝཏྟེཏབྦཱ, ཨཉྙམཉྙཾ ཨབྱཱབཱདྷནཏྠཾ ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡཱ ཝཱ ཝིཧརིཏབྦ’’ནྟི.

ཏཏྠ པུརིམེན ཀརཎཱིཡཝཙནེན ཨནོཏིཎྞཱནཾ སཱསནེ ཨོཏརཎཱུཔཱཡཾ དསྶེཏི, པཙྪིམེན ཨོཏིཎྞཱནཾ སཾསཱརཏོ ནིསྶརཎཱུཔཱཡཾ. པུརིམེན ཝཱ ཨཱགམཝེཡྻཏྟིཡེ ནིཡོཛེཏི, པཙྪིམེན ཨདྷིགམཝེཡྻཏྟིཡེ. ཨཐ ཝཱ པུརིམེན སམྨཱདིཊྛིཡཱ པཋམཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུཾ དཱིཔེཏི, དུཏིཡེན དུཏིཡཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘དྭེམེ, བྷིཀྑཝེ, ཧེཏཱུ དྭེ པཙྩཡཱ སམྨཱདིཊྛིཡཱ ཨུཔྤཱདཱཡ པརཏོ ཙ གྷོསོ, པཙྩཏྟཉྩ ཡོནིསོ མནསིཀཱརོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༢.༡༢༧).

པུརིམེན ¶ ཝཱ ལོཀིཡསམྨཱདིཊྛིཡཱ མཱུལཀཱརཎཾ ཝིབྷཱཝེཏི, པཙྪིམེན ལོཀུཏྟརསམྨཱདིཊྛིཡཱ མཱུལཀཱརཎནྟི ཨེཝམཱདིནཱ ཨེཏྠ ཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཀིཏྟིཏཀཱམསམྤཏྟིཏོ ཛྷཱནཱདིསམྤཏྟི སནྟཏརཱ ཙེཝ པཎཱིཏཏརཱ ཙཱཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཨརིཡཝིཧཱརསུཁཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡཉྩ ཀཱམསུཁཾ ལོཀེཏི ལོཀསདྡོ ‘‘ཁནྡྷལོཀོ ཨཱཡཏནལོཀོ དྷཱཏུལོཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༣, ༧; ཙཱུལ༹ནི. ཨཛིཏམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༢) སངྑཱརེསུ ཨཱགཏོ.

‘‘ཡཱཝཏཱ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ པརིཧརནྟི,

དིསཱ བྷནྟི ཝིརོཙནཱ;

ཏཱཝ སཧསྶདྷཱ ལོཀོ,

ཨེཏྠ ཏེ ཝཏྟཏཱི ཝསོ’’ཏི. –

ཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༥༠༣) ཨོཀཱསེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ (མཧཱཝ. ༩; མ. ནི. ༡.༢༨༣) སཏྟེསུ. ཨིདྷ པན ¶ སཏྟལོཀེ ཨོཀཱསལོཀེ ཙ ཝེདིཏབྦོ. ཏསྨཱ ཨཝཱིཙིཏོ པཊྛཱཡ ཨུཔརི བྲཧྨལོཀཏོ ཧེཊྛཱ ཨེཏསྨིཾ ལོཀེ ཡཾ ཝཏྠུཀཱམེ པཊིཙྩ ཀིལེསཀཱམཝསེན ཨུཔྤཛྫནཏོ ཀཱམསཧགཏཾ སུཁཾ. ཡཉྩིདཾ དིཝིཡཾ སུཁནྟི ཡཉྩ ཨིདཾ དིཝི བྷཝཾ དིབྦཝིཧཱརཝསེན ཙ ལདྡྷབྦཾ བྲཧྨཱནཾ མནུསྶཱནཉྩ རཱུཔསམཱཔཏྟིསུཁཾ. ཏཎྷཀྑཡསུཁསྶཱཏི ཡཾ ཨཱགམྨ ཏཎྷཱ ཁཱིཡཏི, ཏཾ ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ ཏཎྷཱཡ ཙ པཊིཔསྶམྦྷནཝསེན པཝཏྟཕལསམཱཔཏྟིསུཁཾ ཏཎྷཀྑཡསུཁཾ ནཱམ, ཏསྶ ཏཎྷཀྑཡསུཁསྶ. ཨེཏེཏི ལིངྒཝིཔལླཱསེན ནིདྡེསོ, ཨེཏཱནི སུཁཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ཀེཙི ཨུབྷཡམྤི སུཁསཱམཉྙེན གཧེཏྭཱ ‘‘ཨེཏ’’ནྟི པཋནྟི, ཏེསཾ ‘‘ཀལཾ ནཱགྒྷཏཱི’’ཏི པཱཋེན བྷཝིཏབྦཾ.

སོལ༹སིནྟི སོལ༹སནྣཾ པཱུརཎིཾ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཙཀྐཝཏྟིསུཁཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ སབྦསྨིཾ མནུསྶལོཀེ མནུསྶསུཁཾ, ནཱགསུཔཎྞཱདིལོཀེ ནཱགཱདཱིཧི ཨནུབྷཝིཏབྦཾ སུཁཾ, ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱདིདེཝལོཀེ ཚབྦིདྷཾ ཀཱམསུཁནྟི ཡཾ ཨེཀཱདསཝིདྷེ ཀཱམལོཀེ ཨུཔྤཛྫནྟཾ ཀཱམསུཁཾ, ཡཉྩ ཨིདཾ རཱུཔཱརཱུཔདེཝེསུ དིབྦཝིཧཱརབྷཱུཏེསུ རཱུཔཱརཱུཔཛ྄ཛྷཱནེསུ ཙ ཨུཔྤནྣཏྟཱ ‘‘དིཝིཡ’’ནྟི ¶ ལདྡྷནཱམཾ ལོཀིཡཛ྄ཛྷཱནསུཁཾ, སཀལམྤི ཏདུབྷཡཾ ཏཎྷཀྑཡསུཁསངྑཱཏཾ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁཾ སོལ༹ས བྷཱགེ ཀཏྭཱ ཏཏོ ཨེཀབྷཱགཾ སོལ༹སབྷཱགགུཎེ ལདྡྷཾ ཨེཀབྷཱགསངྑཱཏཾ ཀལཾ ན ཨགྒྷཏཱིཏི.

ཨཡཉྩ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཕལསམཱཔཏྟིསཱམཉྙེན ཝུཏྟཱ. པཱལི༹ཡཾ ཨཝིསེསེན ཏཎྷཀྑཡསྶ ཨཱགཏཏྟཱ པཋམཕལསམཱཔཏྟིསུཁསྶཱཔི ཀལཾ ལོཀིཡཾ ན ཨགྒྷཏི ཨེཝ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –

‘‘པཐབྱཱ ཨེཀརཛྫེན, སགྒསྶ གམནེན ཝཱ;

སབྦལོཀཱདྷིཔཙྩེན, སོཏཱཔཏྟིཕལཾ ཝར’’ནྟི. (དྷ. པ. ༡༧༨);

སོཏཱཔཏྟིསཾཡུཏྟེཔི ཝུཏྟཾ –

‘‘ཀིཉྩཱཔི, བྷིཀྑཝེ, རཱཛཱ ཙཀྐཝཏྟཱི ཙཏུནྣཾ དཱིཔཱནཾ ཨིསྶརིཡཱདྷིཔཙྩཾ རཛྫཾ ཀཱརེཏྭཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ པརཾ མརཎཱ སུགཏིཾ སགྒཾ ལོཀཾ ཨུཔཔཛྫཏི དེཝཱནཾ ཏཱཝཏིཾསཱནཾ སཧབྱཏཾ, སོ ཏཏྠ ནནྡནེ ཝནེ ཨཙྪརཱསངྒྷཔརིཝུཏོ དིབྦེཧི ཙ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏོ སམངྒཱིབྷཱུཏོ པརིཙཱརེཏི, སོ ཙཏཱུཧི དྷམྨེཧི ཨསམནྣཱགཏོ. ཨཐ ཁོ སོ ཨཔརིམུཏྟོཝ ¶ ནིརཡཱ, ཨཔརིམུཏྟོ ¶ ཏིརཙྪཱནཡོནིཡཱ, ཨཔརིམུཏྟོ པེཏྟིཝིསཡཱ, ཨཔརིམུཏྟོ ཨཔཱཡདུགྒཏིཝིནིཔཱཏཱ. ཀིཉྩཱཔི, བྷིཀྑཝེ, ཨརིཡསཱཝཀོ པིཎྜིཡཱལོཔེན ཡཱཔེཏི, ནནྟཀཱནི ཙ དྷཱརེཏི, སོ ཙཏཱུཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ, ཨཐ ཁོ སོ པརིམུཏྟོ ནིརཡཱ, པརིམུཏྟོ ཏིརཙྪཱནཡོནིཡཱ, པརིམུཏྟོ པེཏྟིཝིསཡཱ, པརིམུཏྟོ ཨཔཱཡདུགྒཏིཝིནིཔཱཏཱ.

‘‘ཀཏམེཧི ཙཏཱུཧི? ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨརིཡསཱཝཀོ བུདྡྷེ ཨཝེཙྩཔྤསཱདེན སམནྣཱགཏོ ཧོཏི ‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ ཨརཧཾ…པེ... བུདྡྷོ བྷགཝཱ’ཏི. དྷམྨེ ཨཝེཙྩཔྤསཱདེན…པེ… ཝིཉྙཱུཧཱི’ཏི. སངྒྷེ ཨཝེཙྩཔྤསཱདེན…པེ… པུཉྙཀྑེཏྟཾ ལོཀསྶཱ’ཏི. ཨརིཡཀནྟེཧི སཱིལེཧི སམནྣཱགཏོ ཧོཏི ཨཁཎྜེཧི…པེ… སམཱདྷིསཾཝཏྟནིཀེཧི. ཨིམེཧི ཙཏཱུཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ ཧོཏི. ཡོ ཙ, བྷིཀྑཝེ, ཙཏུནྣཾ དཱིཔཱནཾ པཊིལཱབྷོ, ཡོ ཙཏུནྣཾ ¶ དྷམྨཱནཾ པཊིལཱབྷོ, ཙཏུནྣཾ དཱིཔཱནཾ པཊིལཱབྷོ ཙཏུནྣཾ དྷམྨཱནཾ པཊིལཱབྷསྶ ཀལཾ ནཱགྒྷཏི སོལ༹སི’’ནྟི (སཾ. ནི. ༥.༩༩༧).

ཨེཝཾ བྷགཝཱ སབྦཏྠ ལོཀིཡསུཁཾ སཨུཏྟརཾ སཱཏིསཡཾ, ལོཀུཏྟརསུཁམེཝ ཨནུཏྟརནྟི ཨཏིསཡནྟི བྷཱཛེསཱིཏི.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. དཎྜསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༣. ཏཏིཡེ ཀུམཱརཀཱཏི དཱརཀཱ. ཨནྟརཱ ཙ སཱཝཏྠིཾ ཨནྟརཱ ཙ ཛེཏཝནནྟི ཨནྟརཱསདྡོ ‘‘ཏདནྟརཾ ཀོ ཛཱནེཡྻ, ཨཉྙཏྲ ཏཐཱགཏཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༦.༤༤; ༡༠.༧༥), ‘‘ཛནཱ སངྒམྨ མནྟེནྟི, མཉྩ ཏྭཉྩ ཀིམནྟར’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༢༨) ཀཱརཎེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨདྡསཱ མཾ, བྷནྟེ, ཨཉྙཏརཱ ཨིཏྠཱི ཝིཛྫནྟརིཀཱཡ བྷཱཛནཾ དྷོཝནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༡༤༩) ཁཎེ. ‘‘ཡསྶནྟརཏོ ན སནྟི ཀོཔཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨུདཱ. ༢༠) ཙིཏྟེ. ‘‘ཨནྟརཱ ཝོསཱནམཱཔཱདཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ ཝེམཛ྄ཛྷེ. ‘‘ཨཔིཙཱཡཾ, བྷིཀྑཝེ, ཏཔོདཱ དྭིནྣཾ མཧཱནིརཡཱནཾ ཨནྟརིཀཱཡ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༣༡) ཝིཝརེ ¶ . སྭཱཡམིདྷཱཔི ཝིཝརེ ཝེདིཏབྦོ. ཏསྨཱ སཱཝཏྠིཡཱ ཙ ཛེཏཝནསྶ ཙ ཝིཝརེཏི, ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨནྟརཱསདྡཡོགཏོ ཙེཏྠ ཨུཔཡོགཝཙནཾ ‘‘ཨནྟརཱ ཙ སཱཝཏྠིཾ ཨནྟརཱ ཙ ཛེཏཝན’’ནྟི. ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཨཀྑརཙིནྟཀཱ ‘‘ཨནྟརཱ གཱམཉྩ ནདིཉྩ གཙྪཏཱི’’ཏི ཨེཀམེཝ ཨནྟརཱསདྡཾ པཡུཛྫནྟི, སོ དུཏིཡཔདེནཔི ཡོཛེཏབྦོ ཧོཏི. ཨིདྷ པན ཡོཛེཏྭཱ ཝུཏྟོ.

ཨཧིཾ དཎྜེན ཧནནྟཱིཏི བིལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ གོཙརཱཡ གཙྪནྟཾ ཀཎྷསཔྤཾ ཚཱཏཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨནུབནྡྷིཏྭཱ ཡཊྛཱིཧི པོཐེནྟི. ཏེན ཙ སམཡེན བྷགཝཱ སཱཝཏྠིཾ པིཎྜཱཡ གཙྪནྟོ ཨནྟརཱམགྒེ ཏེ དཱརཀེ ཨཧིཾ དཎྜེན ཧནནྟེ དིསྭཱ ‘‘ཀསྨཱ ཀུམཱརཀཱ ཨིམཾ ཨཧིཾ དཎྜེན ཧནཐཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཌཾསནབྷཡེན, བྷནྟེ’’ཏི ཙ ཝུཏྟེ ‘‘ཨིམེ ཨཏྟནོ སུཁཾ ཀརིསྶཱམཱཏི ཨིམཾ པཧརནྟཱ ནིབྦཏྟཊྛཱནེ དུཀྑཾ ཨནུབྷཝིསྶནྟི, ཨཧོ ཨཝིཛྫཱཡ ནིཀཏིཀོསལླ’’ནྟི དྷམྨསཾཝེགཾ ཨུཔྤཱདེསི. ཏེནེཝ ཙ དྷམྨསཾཝེགེན ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ¶ ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ‘‘ཨིམེ དཱརཀཱ ཨཏྟསུཁཱཡ པརདུཀྑཾ ཀརོནྟཱ སཡཾ པརཏྠ སུཁཾ ན ལབྷིསྶནྟཱི’’ཏི ཨེཏམཏྠཾ ཛཱནིཏྭཱཏི ཨེཝམེཀེ ཝཎྞེནྟི. ཨཉྙེསཾ དུཔྤཊིཔནྣཱནཾ སུཁཔརིཡེསནཾ ཨཱཡཏིཾ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟཏི, སུཔྤཊིཔནྣཱནཾ ཨེཀནྟེན སུཁཱཡ སཾཝཏྟཏི. ཏསྨཱ ‘‘པརཝིཧེསཱཝིནིམུཏྟཱ ཨཙྩནྟམེཝ སུཁབྷཱགིནོ ཝཏ མཡ྄ཧཾ ཨོཝཱདཔྤཊིཀརཱ’’ཏི སོམནསྶཝསེནེཝེཏམྤི སཏྠཱ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཝདནྟི. ཨཔརེ པན བྷཎནྟི ‘‘ཨེཝཾ ཏེཧི ཀུམཱརཀེཧི པཝཏྟིཏཾ པརཝིཧེཋནཾ སབྦཱཀཱརེན ཨཱདཱིནཝཏོ ཝིདིཏྭཱ པརཝིཧེསཱཡ ¶ པརཱནུཀམྤཱཡ ཙ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ སུཁཀཱམཱནཱིཏི ཨེཀནྟེནེཝ ཨཏྟནོ སུཁསྶ ཨིཙྪནཏོ སུཁཱནུགིདྡྷཱནི. བྷཱུཏཱནཱིཏི པཱཎིནོ. ཡོ དཎྜེན ཝིཧིཾསཏཱིཏི ཨེཏྠ དཎྜེནཱཏི དེསནཱམཏྟཾ, དཎྜེན ཝཱ ལེཌྜུསཏྠཔཱཎིཔྤཧཱརཱདཱིཧི ཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ དཎྜེནཱཏི དཎྜནེན. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡོ སུཁཀཱམཱནི སབྦབྷཱུཏཱནི ཛཱཏིཨཱདིནཱ གྷཊྚནཝསེན ཝཙཱིདཎྜེན ཝཱ པཱཎིམུགྒརསཏྠཱདཱིཧི པོཐནཏཱལ༹ནཙྪེདནཱདིཝསེན སརཱིརདཎྜེན ཝཱ སཏཾ ཝཱ སཧསྶཾ ཝཱ ཋཱཔནཝསེན དྷནདཎྜེན ཝཱཏི ཨིམེསུ དཎྜེསུ ཡེན ཀེནཙི དཎྜེན ཝིཧིཾསཏི ཝིཧེཋེཏི དུཀྑཾ པཱཔེཏི, ཨཏྟནོ སུཁམེསཱནོ, པེཙྩ སོ ན ལབྷཏེ སུཁནྟི སོ པུགྒལོ ཨཏྟནོ སུཁཾ ཨེསནྟོ གཝེསནྟོ པཏྠེནྟོ ¶ པེཙྩ པརལོཀེ མནུསྶསུཁཾ དིབྦསུཁཾ ནིབྦཱནསུཁནྟི ཏིཝིདྷམྤི སུཁཾ ན ལབྷཏི, ཨཉྙདཏྠུ ཏེན དཎྜེན དུཀྑམེཝ ལབྷཏཱིཏི ཨཏྠོ.

པེཙྩ སོ ལབྷཏེ སུཁནྟི ཡོ ཁནྟིམེཏྟཱནུདྡཡསམྤནྣོ ‘‘ཡཐཱཧཾ སུཁཀཱམོ དུཀྑཔྤཊིཀཱུལོ, ཨེཝཾ སབྦེཔཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ སམྤཏྟཝིརཏིཨཱདཱིསུ ཋིཏོ ཝུཏྟནཡེན ཀེནཙི དཎྜེན སབྦཱནིཔི བྷཱུཏཱནི ན ཧིཾསཏི ན བཱདྷཏི, སོ པུགྒལོ པརལོཀེ མནུསྶབྷཱུཏོ མནུསྶསུཁཾ, དེཝབྷཱུཏོ དིབྦསུཁཾ, ཨུབྷཡཾ ཨཏིཀྐམནྟོ ནིབྦཱནསུཁཾ ལབྷཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཙ ཏཱདིསསྶ པུགྒལསྶ ཨཝསྶཾབྷཱཝིཏཱཡ ཏཾ སུཁཾ པཙྩུཔྤནྣཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ལབྷཏེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པུརིམགཱཐཱཡཔི ཨེསེཝ ནཡོ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. སཀྐཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤. ཙཏུཏྠེ ¶ ¶ ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཱ སཀྐཏོ ཧོཏཱིཏི ཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀེསུ ཙཏཱུསུ ཨསངྑྱེཡྻེསུ པརིཔཱུརིཏསྶ པུཉྙསམྦྷཱརཝིསེསསྶ ཕལབྷཱུཏེན ‘‘ཨིཏོ པརཾ མཡ྄ཧཾ ཨོཀཱསོ ནཏྠཱི’’ཏི ཨུསྶཧཛཱཏེན ཝིཡ ཨུཔརཱུཔརི ཝཌྜྷམཱནེན སཀྐཱརཱདིནཱ བྷགཝཱ སཀྐཏོ ཧོཏི. སབྦདིསཱསུ ཧི ཡམཀམཧཱམེགྷོ ཝུཊྛཧིཏྭཱ མཧོགྷཾ ཝིཡ སབྦཔཱརམིཡོ ‘‘ཨེཀསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ཝིཔཱཀཾ དསྶཱམཱ’’ཏི སམྤིཎྜིཏཱ ཝིཡ བྷགཝཏོ ལཱབྷསཀྐཱརམཧོགྷཾ ནིབྦཏྟཡིཾསུ. ཏཏོ ཨནྣཔཱནཝཏྠཡཱནམཱལཱགནྡྷཝིལེཔནཱདིཧཏྠཱ ཁཏྟིཡབྲཱཧྨཎཱདཡོ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཀཧཾ བུདྡྷོ, ཀཧཾ བྷགཝཱ, ཀཧཾ དེཝདེཝོ, ཀཧཾ ནརཱསབྷོ, ཀཧཾ པུརིསསཱིཧོ’’ཏི བྷགཝནྟཾ པརིཡེསནྟི. སཀཊསཏེཧི པཙྩཡེ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨོཀཱསཾ ཨལབྷམཱནཱ སམནྟཱ གཱཝུཏཔྤམཱཎེཔི སཀཊདྷུརེན སཀཊདྷུརཾ ཨཱཧཙྩ ཏིཊྛནྟི ཙེཝ ཨནུབནྡྷནྟི ཙ ཨནྡྷཀཝིནྡབྲཱཧྨཎཱདཡོ ཝིཡ. སབྦཾ ཏཾ ཁནྡྷཀེ (མཧཱཝ. ༢༨༢) ཏེསུ ཏེསུ ཙ སུཏྟེསུ ཨཱགཏནཡེན ཝེདིཏབྦཾ. ཡཐཱ ཙ བྷགཝཏོ, ཨེཝཾ བྷིཀྑུསངྒྷསྶཱཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཱཝཏཱ ཁོ, ཙུནྡ, ཨེཏརཧི སངྒྷཱ ཝཱ གཎཱ ཝཱ ལོཀེ ཨུཔྤནྣཱ, ནཱཧཾ, ཙུནྡ, ཨཉྙཾ ¶ ཨེཀསངྒྷམྤི སམནུཔསྶཱམི ཨེཝཾ ལཱབྷགྒཡསགྒཔྤཏྟཾ, ཡཐརིཝཱཡཾ, ཙུནྡ, བྷིཀྑུསངྒྷོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༡༧༦).

སྭཱཡཾ བྷགཝཏོ ཙ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཨུཔྤནྣོ ལཱབྷསཀྐཱརོ ཨེཀཏོ ཧུཏྭཱ དྭིནྣཾ མཧཱནདཱིནཾ ཨུདཀོགྷོ ཝིཡ ཨཔྤམེཡྻོ ཨཧོསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཱ སཀྐཏོ ཧོཏི…པེ… པརིཀྑཱརཱནཾ, བྷིཀྑུསངྒྷོཔི སཀྐཏོ…པེ… པརིཀྑཱརཱན’’ནྟི.

ཏིཏྠིཡཱ པན པུབྦེ ཨཀཏཔུཉྙཏཱཡ ཙ དུཔྤཊིཔནྣཏཱཡ ཙ ཨསཀྐཏཱ ཨགརུཀཏཱ, བུདྡྷུཔྤཱདེན པན ཝིསེསཏོ ཝིཔནྣསོབྷཱ སཱུརིཡུགྒམནེ ཁཛྫོཔནཀཱ ཝིཡ ནིཔྤབྷཱ ¶ ནིཏྟེཛཱ ཧཏལཱབྷསཀྐཱརཱ ཨཧེསུཾ. ཏེ ཏཱདིསཾ བྷགཝཏོ སངྒྷསྶ ཙ ལཱབྷསཀྐཱརཾ ཨསཧམཱནཱ ཨིསྶཱཔཀཏཱ ‘‘ཨེཝཾ ཨིམེ ཕརུསཱཧི ཝཱཙཱཧི གྷཊྚེཏྭཱཝ པལཱཔེསྶཱམཱ’’ཏི ཨུསཱུཡཱ ཝིསུགྒཱརཾ ཨུགྒིརནྟཱ ཏཏྠ ཏཏྠ བྷིཀྑཱུ ཨཀྐོསནྟཱ པརིབྷཱསནྟཱ ཝིཙརིཾསུ ¶ . ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ པན པརིབྦཱཛཀཱ ཨསཀྐཏཱ ཧོནྟི…པེ… པརིཀྑཱརཱནཾ. ཨཐ ཁོ ཏེ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ པརིབྦཱཛཀཱ བྷགཝཏོ སཀྐཱརཾ ཨསཧམཱནཱ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ གཱམེ ཙ ཨརཉྙེ ཙ བྷིཀྑཱུ དིསྭཱ ཨསབྦྷཱཧི ཕརུསཱཧི ཝཱཙཱཧི ཨཀྐོསནྟི པརིབྷཱསནྟི རོསེནྟི ཝིཧེསེནྟཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ཨསབྦྷཱཧཱིཏི ཨསབྷཱཡོགྒཱཧི སབྷཱཡཾ སཱདྷུཛནསམཱུཧེ ཝཏྟུཾ ཨཡུཏྟཱཧི, དུཊྛུལླཱཧཱིཏི ཨཏྠོ. ཕརུསཱཧཱིཏི ཀཀྑལཱ༹ཧི མམྨཙྪེདིཀཱཧི. ཨཀྐོསནྟཱིཏི ཛཱཏིཨཱདཱིཧི ཨཀྐོསཝཏྠཱུཧི ཁུཾསེནྟི. པརིབྷཱསནྟཱིཏི བྷཎྜནཝསེན བྷཡཾ ཨུཔྤཱདེནྟཱ ཏཛྫེནྟི. རོསེནྟཱིཏི ཡཐཱ པརསྶ རོསོ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨནུདྡྷཾསནཝསེན རོསཾ ཨུཔྤཱདེནྟི. ཝིཧེསེནྟཱིཏི ཝིཧེཋེནྟི, ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི ཨཕཱསུཾ ཀརོནྟི.

ཀཐཾ པནེཏེ སམནྟཔཱསཱདིཀེ བྷགཝཏི བྷིཀྑུསངྒྷེ ཙ ཨཀྐོསཱདཱིནི པཝཏྟེསུནྟི? བྷགཝཏོ ཨུཔྤཱདཏོ པཧཱིནལཱབྷསཀྐཱརཏཱཡ ཨུཔཧཏཙིཏྟཱ པཐཝིཾ ཁཎིཏྭཱ པཀྑལནྟཱ ཝིཡ ཨཝཎེ ཝེལུ༹རིཡམཎིམྷི ཝཎཾ ཨུཔྤཱདེནྟཱ ཝིཡ ཙ སུནྡརིཀཾ ནཱམ པརིབྦཱཛིཀཾ སཉྙཱཔེཏྭཱ ཏཱཡ སཏྠུ བྷིཀྑཱུནཉྩ ཨཝཎྞཾ ཝུཊྛཱཔེཏྭཱ ཨཀྐོསཱདཱིནི པཝཏྟེསུཾ. ཏཾ པནེཏཾ སུནྡརཱིཝཏྠུ པརཏོ སུནྡརཱིསུཏྟེ (ཨུདཱ. ༣༨) པཱལི༹ཡཾཡེཝ ཨཱགམིསྶཏི, ཏསྨཱ ཡམེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཏཏྠེཝ ཝཎྞཡིསྶཱམ.

བྷིཀྑཱུ ¶ བྷགཝཏོ སནྟིཀཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཏཾ པཝཏྟིམཱརོཙེསུཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམིཾསུ…པེ… ཝིཧེསེནྟཱི’’ཏི. ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨིསྶཱཔཀཏཱནཾ ཏིཏྠིཡཱནཾ ཝིཔྤཊིཔཏྟིཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཏེཧི ཀཏེ ཝིཔྤཀཱརེ པསནྣཙིཏྟེཧི ཙ པརེཧི ཀཏེ ཨུཔཀཱརེ ཏཱདིབྷཱཝཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ གཱམེ ཨརཉྙེ སུཁདུཀྑཕུཊྛོཏི གཱམེ ཝཱ ཨརཉྙེ ཝཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི སུཁེན དུཀྑེན ཙ ཕུཊྛོ སུཁདུཀྑཱནི ཨནུབྷཝནྟོ, ཏེསཾ ཝཱ པཙྩཡེཧི སམངྒཱིབྷཱུཏོ. ནེཝཏྟཏོ ནོ པརཏོ དཧེཐཱཏི ‘‘ཨཧཾ སུཁིཏོ ¶ , ཨཧཾ དུཀྑིཏོ, མམ སུཁཾ, མམ དུཀྑཾ, པརེནིདཾ མཡ྄ཧཾ སུཁདུཀྑཾ ཨུཔྤཱདིཏ’’ནྟི ཙ ནེཝ ཨཏྟཏོ ན པརཏོ ཏཾ སུཁདུཀྑཾ ཋཔེཐ. ཀསྨཱ? ན ཧེཏྠ ཁནྡྷཔཉྩཀེ ཨཧནྟི ཝཱ མམནྟི ཝཱ པརོཏི ཝཱ པརསྶཱཏི ཝཱ པསྶིཏབྦཡུཏྟཀཾ ཀིཉྩི ཨཏྠི, ཀེཝལཾ སངྑཱརཱ ཨེཝ པན ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཁཎེ ཁཎེ བྷིཛྫནྟཱིཏི. སུཁདུཀྑགྒཧཎཉྩེཏྠ དེསནཱསཱིསཾ, སབྦསྶཱཔི ལོཀདྷམྨསྶ ཝསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིཏི བྷགཝཱ ‘‘ནཱཧཾ ཀྭཙནི, ཀསྶཙི ཀིཉྩནཏསྨིཾ, ན ཙ མམ ཀྭཙནི, ཀཏྠཙི ཀིཉྩནཏཏྠཱི’’ཏི ཙཏུཀོཊིཀཾ སུཉྙཏཾ ཝིབྷཱཝེསི.

ཨིདཱནི ཏསྶ ཨཏྟཏོ པརཏོ ཙ ཨདཧནསྶ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི ‘‘ཕུསནྟི ཕསྶཱ ཨུཔདྷིཾ པཊིཙྩཱ’’ཏི. ཨེཏེ སུཁཝེདནཱིཡཱ དུཀྑཝེདནཱིཡཱ ཙ ཕསྶཱ ནཱམ ཁནྡྷཔཉྩཀསངྑཱཏཾ ཨུཔདྷིཾ པཊིཙྩ ཏསྨིཾ སཏི ཡཐཱསཀཾ ཝིསཡཾ ཕུསནྟི, ཏཏྠ པཝཏྟནྟིཡེཝ. ཨདུཀྑམསུཁཱ ཧི ཝེདནཱ སནྟསབྷཱཝཏཱཡ སུཁེ ཨེཝ སངྒཧཾ གཙྪཏཱིཏི དུཝིདྷསམྥསྶཝསེནེཝཱཡཾ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཀཏཱ.

ཡཐཱ པན ཏེ ཕསྶཱ ན ཕུསནྟི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ནིརུཔདྷིཾ ཀེན ཕུསེཡྻུཾ ཕསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སབྦསོ ཧི ཁནྡྷཱུཔདྷིཡཱ ཨསཏི ཀེན ཀཱརཎེན ཏེ ཕསྶཱ ཕུསེཡྻུཾ, ན ཏཾ ཀཱརཎཾ ཨཏྠི. ཡདི ཧི ཏུམྷེ ཨཀྐོསཱདིཝསེན ཨུཔྤཛྫནསུཁདུཀྑཾ ན ཨིཙྪཐ, སབྦསོ ནིརུཔདྷིབྷཱཝེཡེཝ ¶ ཡོགཾ ཀརེཡྻཱཐཱཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ གཱཐཾ ནིཊྛཔེསི. ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཨུདཱནེན ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨུཔཱསཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥. པཉྩམེ ¶ ཨིཙྪཱནངྒལཀོཏི ཨིཙྪཱནངྒལནཱམཀོ ཀོསལེསུ ཨེཀོ བྲཱཧྨཎགཱམོ, ཏཾནིཝཱསིཏཱཡ ཏཏྠ ཝཱ ཛཱཏོ བྷཝོཏི ཝཱ ཨིཙྪཱནངྒལཀོ. ཨུཔཱསཀོཏི ཏཱིཧི སརཎགམནེཧི བྷགཝཏོ སནྟིཀེ ཨུཔཱསཀབྷཱཝསྶ པཝེདིཏཏྟཱ ཨུཔཱསཀོ པཉྩསིཀྑཱཔདིཀོ བུདྡྷམཱམཀོ, དྷམྨམཱམཀོ, སངྒྷམཱམཀོ. ཀེནཙིདེཝ ཀརཎཱིཡེནཱཏི ཨུདྡྷཱརསོདྷཱཔནཱདིནཱ ¶ ཀེནཙིདེཝ ཀཏྟབྦེན. ཏཱིརེཏྭཱཏི ནིཊྛཱཔེཏྭཱ. ཨཡཾ ཀིར ཨུཔཱསཀོ པུབྦེ ཨབྷིཎྷཾ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཡིརུཔཱསཏི, སོ ཀཏིཔཡཾ ཀཱལཾ བཧུཀརཎཱིཡཏཱཡ སཏྠུ དསྶནཾ ནཱབྷིསམྦྷོསི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ཙིརསྶཾ ཁོ ཏྭཾ, ཨུཔཱསཀ, ཨིམཾ པརིཡཱཡམཀཱསི, ཡདིདཾ ཨིདྷཱགམནཱཡཱ’’ཏི.

ཏཏྠ ཙིརསྶནྟི ཙིརེན. པརིཡཱཡནྟི ཝཱརཾ. ཡདིདནྟི ནིཔཱཏོ, ཡོ ཨཡནྟི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨིདྷ མམ སནྟིཀེ ཨཱགམནཱཡ ཡོ ཨཡཾ ཨཛྫ ཀཏོ ཝཱརོ, ཏཾ ཨིམཾ ཙིརེན པཔཉྩཾ ཀཏྭཱ ཨཀཱསཱིཏི. ཙིརཔཊིཀཱཧནྟི ཙིརཔཊིཀོ ཨཧཾ, ཙིརཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཨཧཾ ཨུཔསངྐམིཏུཀཱམོཏི སམྦནྡྷོ. ཀེཧིཙི ཀེཧིཙཱིཏི ཨེཀཙྩེཧི ཨེཀཙྩེཧི. ཨཐ ཝཱ ཀེཧིཙི ཀེཧིཙཱིཏི ཡེཧི ཝཱ ཏེཧི ཝཱ. ཏཏྠ གཱརཝཾ དསྶེཏི. སཏྠརི ཨབྷིཔྤསནྣསྶ ཧི སཏྠུདསྶནདྷམྨསྶཝནེསུ ཝིཡ ན ཨཉྙཏྠ ཨཱདརོ ཧོཏི. ཀིཙྩཀརཎཱིཡེཧཱིཏི ¶ ཨེཏྠ ཨཝསྶཾ ཀཱཏབྦཾ ཀིཙྩཾ, ཨིཏརཾ ཀརཎཱིཡཾ. པཋམཾ ཝཱ ཀཱཏབྦཾ ཀིཙྩཾ, པཙྪཱ ཀཱཏབྦཾ ཀརཎཱིཡཾ. ཁུདྡཀཾ ཝཱ ཀིཙྩཾ, མཧནྟཾ ཀརཎཱིཡཾ. བྱཱཝཊོཏི ཨུསྶུཀྐོ. ཨེཝཱཧནྟི ཨེཝཾ ཨིམིནཱ པཀཱརེན ཨཧཾ ནཱསཀྑིཾ ཨུཔསངྐམིཏུཾ, ན ཨགཱརཝཱདིནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི དུལླབྷེ བུདྡྷུཔྤཱདེ མནུསྶཏྟལཱབྷེ ཙ སཏྟཱནཾ སཀིཉྩནབྷཱཝེན ཀིཙྩཔསུཏཏཱཡ ཀུསལནྟརཱཡོ ཧོཏི, ན ཨཀིཉྩནསྶཱཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཏདཏྠཔརིདཱིཔནམེཝ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ སུཁཾ ཝཏ ཏསྶ ན ཧོཏི ཀིཉྩཱིཏི ཡསྶ པུགྒལསྶ ཀིཉྩི རཱུཔཱདཱིསུ ཨེཀཝཏྠུམྤི ‘‘མམེཏ’’ནྟི ཏཎྷཱཡ པརིགྒཧིཏབྷཱཝེན ན ཧོཏི ནཏྠི ན ཝིཛྫཏི, སུཁཾ ཝཏ ཏསྶ པུགྒལསྶ, ཨཧོ སུཁམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ན ཧོསཱི’’ཏིཔི པཱཋོ, ཏསྶ ཨཏཱིཏཀཱལཝསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཀེཙི པན ན ཧོཏི ཀིཉྩཱིཏི པདསྶ ‘‘རཱགཱདིཀིཉྩནཾ ཡསྶ ན ཧོཏཱི’’ཏི ཨཏྠཾ ཝཎྞེནྟི, ཏཾ ན སུནྡརཾ པརིགྒཧདྷམྨཝསེན དེསནཱཡ ཨཱགཏཏྟཱ. རཱགཱདིཀིཉྩནནྟི པརིགྒཧེཏབྦསྶཱཔི སངྒཧེ སཏི ཡུཏྟམེཝ ཝུཏྟཾ སིཡཱ ཨཐ ཝཱ ཡསྶ པུགྒལསྶ ¶ ཀིཉྩི ཨཔྤམྤི ཀིཉྩནཾ པལིབོདྷཛཱཏཾ རཱགཱདིཀིཉྩནཱབྷཱཝཏོ ཨེཝ ན ཧོཏི, ཏཾ ཏསྶ ཨཀིཉྩནཏྟཾ སུཁསྶ པཙྩཡབྷཱཝཏོ ¶ སུཁཾ ཝཏཾ, ཨཧོ སུཁནྟི ཨཏྠོ. ཀསྶ པན ན ཧོཏི ཀིཉྩནནྟི ཙེ, ཨཱཧ ‘‘སངྑཱཏདྷམྨསྶ བཧུསྶུཏསྶཱ’’ཏི. ཡོ ཙཏཱུཧིཔི མགྒསངྑཱཧི སོལ༹སཀིཙྩནིཔྥཏྟིཡཱ སངྑཱཏདྷམྨོ ཀཏཀིཙྩོ, ཏཏོ ཨེཝ པཊིཝེདྷབཱཧུསཙྩེན བཧུསྶུཏོ, ཏསྶ.

ཨིཏི བྷགཝཱ ཨཀིཉྩནབྷཱཝེ ཨཱནིསཾསཾ དསྶེཏྭཱ སཀིཉྩནབྷཱཝེ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཀིཉྩནཾ པསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶཏྠོ – རཱགཱདིཀིཉྩནཱནཾ ཨཱམིསཀིཉྩནཱནཉྩ ཨཏྠིཏཱཡ སཀིཉྩནཾ, སཀིཉྩནཏྟཱ ཨེཝ ཨལདྡྷཱནཉྩ ལདྡྷཱནཉྩ ཀཱམཱནཾ པརིཡེསནཱརཀྑཎཧེཏུ ཀིཙྩཀརཎཱིཡཝསེན ‘‘ཨཧཾ མམཱ’’ཏི གཧཎཝསེན ཙ ཝིཧཉྙམཱནཾ ཝིགྷཱཏཾ ཨཱཔཛྫམཱནཾ པསྶཱཏི དྷམྨསཾཝེགཔྤཏྟོ སཏྠཱ ཨཏྟནོ ¶ ཙིཏྟཾ ཝདཏི. ཛནོ ཛནསྨིཾ པཊིབནྡྷརཱུཔོཏི སཡཾ ཨཉྙོ ཛནོ སམཱནོ ཨཉྙསྨིཾ ཛནེ ‘‘ཨཧཾ ཨིམསྶ, མམ ཨཡ’’ནྟི ཏཎྷཱཝསེན པཊིབནྡྷསབྷཱཝོ ཧུཏྭཱ ཝིཧཉྙཏི ཝིགྷཱཏཾ ཨཱཔཛྫཏི. ‘‘པཊིབདྡྷཙིཏྟོ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ –

‘‘པུཏྟཱ མཏྠི དྷནམྨཏྠི, ཨིཏི བཱལོ ཝིཧཉྙཏི;

ཨཏྟཱ ཧི ཨཏྟནོ ནཏྠི, ཀུཏོ པུཏྟཱ ཀུཏོ དྷན’’ནྟི. (དྷ. པ. ༦༢) –

ཨཱདཱིཧི སུཏྟཔདེཧི དཱིཔེཏབྦོཏི.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. གབྦྷིནཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦. ཚཊྛེ ཨཉྙཏརསྶ པརིབྦཱཛཀསྶཱཏི ཨེཀསྶ ཀུཊུམྦིཀསྶ པརིབྦཱཛཀསྶ. དཧརཱཏི ཏརུཎཱི. མཱཎཝིཀཱཏི བྲཱཧྨཎདྷཱིཏཱཡ ཝོཧཱརོ. པཛཱཔཏཱིཏི བྷརིཡཱ. གབྦྷིནཱིཏི ཨཱཔནྣསཏྟཱ. ཨུཔཝིཛཉྙཱཏི ཨཛྫ སུཝེཏི པཙྩུཔཊྛིཏཝིཛཱཡནཀཱལཱ ཧོཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. སོ ཀིར བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀོ སབྷརིཡོ ཝཱདཔཏྠསྶམེ ཋིཏོ, ཏེན ནཾ སཔཛཱཔཏིཀཾ པརིབྦཱཛཀཝོཧཱརེན ¶ སམུདཱཙརནྟི. བྷརིཡཱ པནསྶ བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀཏྟཱ བྲཱཧྨཎཱཏི ཨཱལཔཏི. ཏེལནྟི ཏིལཏེལཾ. ཏེལསཱིསེན ཙེཏྠ ཡཾ ཡཾ ཝིཛཱཏཱཡ པསཝདུཀྑཔྤཊིཀཱརཏྠཾ ཨིཙྪིཏབྦཾ, ཏཾ སབྦཾ སཔྤིལོཎཱདིཾ ཨཱཧརཱཏི ཨཱཎཱཔེཏི. ཡཾ མེ ཝིཛཱཏཱཡ བྷཝིསྶཏཱིཏི ¶ ཡཾ ཏེལཱདི མཡ྄ཧཾ ཝིཛཱཏཱཡ བཧིནིཀྑནྟགབྦྷཱཡ ཨུཔཀཱརཱཡ བྷཝིསྶཏི. ‘‘པརིབྦཱཛིཀཱཡཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཀུཏོཏི ཀསྨཱ ཋཱནཱ, ཡཏོ ཉཱཏིཀུལཱ ཝཱ མིཏྟཀུལཱ ཝཱ ཏེལཱདིཾ ཨཱཧརེཡྻཾ, ཏཾ ཋཱནཾ མེ ནཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེལཾ ¶ ཨཱཧརཱམཱིཏི ཝཏྟམཱནསམཱིཔཏཱཡ ཝཏྟམཱནཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ཏེལཾ ཨཱཧརིསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ. སམཎསྶ ཝཱ བྲཱཧྨཎསྶ ཝཱ སཔྤིསྶ ཝཱ ཏེལསྶ ཝཱཏི ཙ སམུཙྩཡཏྠོ ཝཱ-སདྡོ ‘‘ཨགྒིཏོ ཝཱ ཨུདཀཏོ ཝཱ མིཐུབྷེདཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༢༨༦; དཱི. ནི. ༢.༡༥༢; ཨུདཱ. ༧༦) ཝིཡ. སཔྤིསྶ ཝཱ ཏེལསྶ ཝཱཏི པཙྩཏྟེ སཱམིཝཙནཾ, སཔྤི ཙ ཏེལཉྩ ཡཱཝདཏྠཾ པཱཏུཾ པིཝིཏུཾ དཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཔརེ པན ‘‘སཔྤིསྶ ཝཱ ཏེལསྶ ཝཱཏི ཨཝཡཝསམྦནྡྷེ སཱམིཝཙནཾ. སཔྤིཏེལསམུདཱཡསྶ ཧི ཨཝཡཝོ ཨིདྷ ཡཱཝདཏྠསདྡེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. ནོ ནཱིཧརིཏུནྟི བྷཱཛནེན ཝཱ ཧཏྠེན ཝཱ བཧི ནེཏུཾ ནོ དཱིཡཏི, ཨུཙྪདྡིཏྭཱནཱཏི ཝམིཏྭཱ, ཡཾནཱུན དདེཡྻནྟི སམྦནྡྷོ. ཨེཝཾ ཀིརསྶ ཨཧོསི ‘‘ཨཧཾ རཉྙོ ཀོཊྛཱགཱརཾ གནྟྭཱ ཏེལཾ ཀཎྛམཏྟཾ པིཝིཏྭཱ ཏཱཝདེཝ གྷརཾ ཨཱགནྟྭཱ ཨེཀསྨིཾ བྷཱཛནེ ཡཐཱཔཱིཏཾ ཝམིཏྭཱ ཨུདྡྷནཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ པཙིསྶཱམི, ཡཾ པིཏྟསེམྷཱདིམིསྶིཏཾ, ཏཾ ཨགྒིནཱ ཛྷཱཡིསྶཏི, ཏེལཾ པན གཧེཏྭཱ ཨིམིསྶཱ པརིབྦཱཛིཀཱཡ ཀམྨེ ཨུཔནེསྶཱམཱི’’ཏི.

ཨུདྡྷཾ ཀཱཏུནྟི ཝམནཝསེན ཨུདྡྷཾ ནཱིཧརིཏུཾ. ན པན ཨདྷོཏི ཝིརིཉྩནཝསེན ཧེཊྛཱ ནཱིཧརིཏུཾ ན པན སཀྐོཏི. སོ ཧི ‘‘ཨདྷིཀཾ པཱིཏཾ སཡམེཝ མུཁཏོ ནིགྒམིསྶཏཱི’’ཏི པིཝིཏྭཱ ཨཱསཡསྶ ཨརིཏྟཏཱཡ ཨནིགྒཏེ ཝམནཝིརེཙནཡོགཾ ཨཛཱནནྟོ ཨལབྷནྟོ ཝཱ ཀེཝལཾ དུཀྑཱཧི ཝེདནཱཧི ཕུཊྛོ ཨཱཝཊྚཏི ཙ པརིཝཊྚཏི ཙ. དུཀྑཱཧཱིཏི དུཀྑམཱཧི. ཏིབྦཱཧཱིཏི བཧལཱཧི ཏིཁིཎཱཧི ཝཱ. ཁརཱཧཱིཏི ཀཀྑལཱ༹ཧི. ཀཊུཀཱཧཱིཏི ཨཏིཝིཡ ཨནིཊྛབྷཱཝེན དཱརུཎཱཧི. ཨཱཝཊྚཏཱིཏི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཋཱནེ ཨནིཔཛྫིཏྭཱ ཨཏྟནོ སརཱིརཾ ཨིཏོ ཙིཏོ ཨཱཀཌྜྷནྟོ ཨཱཝཊྚཏི. པརིཝཊྚཏཱིཏི ཨེཀསྨིཾ པདེསེ ནིཔནྣོཔི ཨངྒཔཙྩངྒཱནི པརིཏོ ཁིཔནྟོ ཝཊྚཏི, ཨབྷིམུཁཾ ཝཱ ཝཊྚནྟོ ཨཱཝཊྚཏི, སམནྟཏོ ཝཊྚནྟོ པརིཝཊྚཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ‘‘སཀིཉྩནསྶ ཨཔྤཊིསངྑཱཔརིབྷོགཧེཏུཀཱ ཨཡཾ དུཀྑུཔྤཏྟི, ཨཀིཉྩནསྶ ¶ པན སབྦསོ ཨཡཾ ནཏྠཱི’’ཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནིཏྭཱ ཏདཏྠཔྤཀཱསནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ ¶ སུཁིནོ ཝཏཱཏི སུཁིནོ ཝཏ སཔྤུརིསཱ. ཀེ པན ཏེཏི? ཡེ ཨཀིཉྩནཱ, ཡེ རཱགཱདིཀིཉྩནསྶ པརིགྒཧཀིཉྩནསྶ ཙ ཨབྷཱཝེན ཨཀིཉྩནཱ, ཀེསཾ པནིདཾ ཀིཉྩནཾ ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཝེདགུནོ ཧི ཛནཱ ཨཀིཉྩནཱ’’ཏི, ཡེ ཨརིཡམགྒཉཱཎསངྑཱཏཾ ཝེདཾ གཏཱ ཨདྷིགཏཱ, ཏེན ཝཱ ཝེདེན ནིབྦཱནཾ གཏཱཏི ཝེདགུནོ, ཏེ ཨརིཡཛནཱ ཁཱིཎཱསཝཔུགྒལཱ ཨནཝསེསརཱགཱདིཀིཉྩནཱནཾ ཨགྒམགྒེན སམུཙྪིནྣཏྟཱ ཨཀིཉྩནཱ ནཱམ. ཨསཏི ཧི རཱགཱདིཀིཉྩནེ ཀུཏོ པརིགྒཧཀིཉྩནསྶ སམྦྷཝོ. ཨེཝཾ གཱཐཱཡ པུརིམབྷཱགེན ཨརཧནྟེ པསཾསིཏྭཱ ཨཔརབྷཱགེན ཨནྡྷཔུཐུཛྫནེ གརཧནྟོ ‘‘སཀིཉྩནཾ པསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ པུརིམསུཏྟེ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཨེཝཾ ཨིམཱཡཔི གཱཐཱཡ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨེཀཔུཏྟཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧. སཏྟམེ ཨེཀཔུཏྟཀོཏི ཨེཀོ པུཏྟོ, སོ ཙ ཨནུཀམྤིཏབྦཊྛེན ཨེཀཔུཏྟཀོ, པིཡཱཡིཏབྦཊྛེན པིཡོ, མནསྶ ཝཌྜྷནཊྛེན མནཱཔོ. སརཱིརསོབྷཱསམྤཏྟིཡཱ ཝཱ དསྶནཱིཡཊྛེན པིཡོ, སཱིལཱཙཱརསམྤཏྟིཡཱ ཀལྱཱཎདྷམྨཏཱཡ མནཱཔོ. ཀལེཏི སཏྟེ ཁེཔེཏཱིཏི ཀཱལོ, མརཎཾ. ཏཾ ཀཏོ པཏྟོཏི ཀཱལངྐཏོ, ཀཱལེན ཝཱ མཙྩུནཱ ཀཏོ ནཊྛོ ཨདསྶནཾ གཏོཏི ཀཱལངྐཏོ, མཏོཏི ཨཏྠོ.

སམྦཧུལཱ ཨུཔཱསཀཱཏི སཱཝཏྠིཝཱསིནོ བཧཱུ ཨུཔཱསཀཱ མཏཔུཏྟཨུཔཱསཀསྶ སཧསོཀཱིབྷཱཝེན ཡཱཝ ཨཱལཱ༹ཧནཱ པཙྪཏོ གནྟྭཱ མཏསརཱིརསྶ ཀཏྟབྦཾ ཀཱརེཏྭཱ པཊིནིཝཏྟཱ ཡཐཱནིཝཏྠཱཝ ཨུདཀཾ ཨོཏརིཏྭཱ སཱིསཾནྷཱཏཱ ཝཏྠཱནི པཱིལེ༹ཏྭཱ ཨནོཏཱཔེཏྭཱཝ ཨེཀཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ¶ ཨེཀཾ ཨུཏྟརཱསངྒཾ ཀཏྭཱ ཨུཔཱསཀཾ པུརཏོ ཀཏྭཱ ‘‘སོཀཝིནོདནཾ དྷམྨཾ སཏྠུ སནྟིཀེ སོསྶཱམཱ’’ཏི བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨལླཀེསཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཨལླཝཏྠཱཏི ཨུདཀེན ཏིནྟཝཏྠཱ. དིཝཱ དིཝསྶཱཏི དིཝསསྶཔི དིཝཱ, མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཀཱལེཏི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ ཛཱནནྟཱཔི ཏཐཱགཏཱ པུཙྪནྟི ¶ , ཛཱནནྟཱཔི ན པུཙྪནྟི. ཀཱལཾ ཝིདིཏྭཱ པུཙྪནྟི, ཀཱལཾ ཝིདིཏྭཱ ན པུཙྪནྟི, ཏསྨཱ ཛཱནནྟོཡེཝ བྷགཝཱ ཀཐཱསམུཊྛཱཔནཏྠཾ པུཙྪནྟོ ¶ ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ ཏུམྷེ ཨུཔཱསཀཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶཏྠོ – ཏུམྷེ ཨུཔཱསཀཱ ཨཉྙེསུ དིཝསེསུ མམ སནྟིཀཾ ཨཱགཙྪནྟཱ ཨོཏཱཔིཏསུདྡྷཝཏྠཱ སཱཡནྷེ ཨཱགཙྪཐ, ཨཛྫ པན ཨལླཝཏྠཱ ཨལླཀེསཱ ཋིཏམཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཀཱལེ ཨིདྷཱགཏཱ, ཏཾ ཀིཾ ཀཱརཎནྟི. ཏེན མཡནྟི ཏེན པུཏྟཝིཡོགཛནིཏཙིཏྟསནྟཱཔེན བལཝསོཀཱབྷིབྷཱུཏཏཱཡ ཨེཝཾབྷཱུཏཱ མཡཾ ཨིདྷཱུཔསངྐམནྟཱཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི པིཡཝཏྠུསམྦྷཝཱ སོཀདུཀྑདོམནསྶཱདཡོ, ཨསཏི པིཡཝཏྠུསྨིཾ སབྦསོ ཨེཏེ ན སནྟཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནིཏྭཱ ཏདཏྠཔྤཀཱསནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ པིཡརཱུཔསྶཱདགདྷིཏཱསེཏི པིཡསབྷཱཝེསུ རཱུཔཀྑནྡྷཱདཱིསུ སུཁཝེདནསྶཱདེན གདྷིཏཱ པཊིབདྡྷཙིཏྟཱ. གདྷིཏཱསེཏི ཧི གདྷིཏཱཨིཙྩེཝཏྠོ. སེཏི ཝཱ ནིཔཱཏམཏྟཾ. པིཡརཱུཔཱ ནཱམ ཙཀྑཱདཡོ པུཏྟདཱརཱདཡོ ཙ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘ཀིཉྩ ལོཀེ པིཡརཱུཔཾ སཱཏརཱུཔཾ ཙཀྑུ ལོཀེ …པེ… དྷམྨཏཎྷཱ ལོཀེ པིཡརཱུཔཾ སཱཏརཱུཔ’’ནྟི (ཙཱུལ༹ནི. ཧེམཀམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༥༥).

‘‘ཁེཏྟཾ ཝཏྠུཾ ཧིརཉྙཾ ཝཱ, གཝསྶཾ དཱསཔོརིསཾ;

ཐིཡོ བནྡྷཱུ པུཐུ ཀཱམེ, ཡོ ནརོ ཨནུགིཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཙ. (སུ. ནི. ༧༧༥);

ཏསྨཱ ཏེསུ པིཡརཱུཔེསུ ཨསྶཱདེན གིདྡྷཱ མུཙྪིཏཱ ཨཛ྄ཛྷཱཔནྣཱཏི ཨཏྠོ. ཀེ པན ཏེ པིཡརཱུཔསྶཱདགདྷིཏཱཏི ཏེ དསྶེཏི ‘‘དེཝཀཱཡཱ ¶ པུཐུམནུསྶཱ ཙཱ’’ཏི, ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱདཡོ བཧུདེཝསམཱུཧཱ ཙེཝ ཛམྦུདཱིཔཀཱདིཀཱ བཧུམནུསྶཱ ཙ. ཨགྷཱཝིནོཏི ཀཱཡིཀཙེཏསིཀདུཀྑེན དུཀྑིཏཱ. པརིཛུནྣཱཏི ཛརཱརོགཱདིཝིཔཏྟིཡཱ ཡོབྦནཱརོགྱཱདིསམྤཏྟིཏོ པརིཧཱིནཱ. ཡཐཱལཱབྷཝསེན ཝཱཡམཏྠོ དེཝམནུསྶེསུ ཝེདིཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཀཱམཉྩེཀནྟསུཁསམཔྤིཏཱནཾ དེཝཱནཾ དུཀྑཛརཱརོགཱ ན སམྦྷཝནྟི, ཏདནཏིཝཏྟསབྷཱཝཏཱཡ པན ཏེཔི ‘‘ཨགྷཱཝིནོ’’ཏི ‘‘པརིཛུནྣཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཱ. ཏེསམྤི ཝཱ པུབྦནིམིཏྟུཔྤཏྟིཡཱ པཊིཙྪནྣཛརཱཡ ཙེཏསིཀརོགསྶ ཙ ཝསེན དུཀྑཱདཱིནཾ སམྦྷཝོ ཝེདིཏབྦོ. མཙྩུརཱཛསྶ ཝསཾ གཙྪནྟཱིཏི པིཡཝཏྠུཝིསཡཱཡ ཏཎྷཱཡ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ པུནཔྤུནཾ གབྦྷཱུཔགམནཏོ ¶ དྷཱཏུཏྟཡིསྶརཏཱཡ མཙྩུརཱཛསངྑཱཏསྶ མརཎསྶ ཝསཾ ཧཏྠམེཝ གཙྪནྟི.

ཨེཏྟཱཝཏཱ ཝཊྚཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ‘‘ཡེ ཝེ དིཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཝཊྚཾ དསྶེཏི. ཏཏྠ ཡེ ཝེ དིཝཱ ཙ རཏྟོ ཙ ཨཔྤམཏྟཱཏི ‘‘དིཝསཾ ཙངྐམེན ནིསཛྫཱཡ ཨཱཝརཎཱིཡེཧི དྷམྨེཧི ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཝུཏྟནཡེན དིཝསབྷཱགེ རཏྟིབྷཱགེ ཙ དལ༹ྷཾ ཨཔྤམཏྟཱ ཨཔྤམཱདཔྤཊིཔདཾ པཱུརེནྟི. ཛཧནྟི པིཡརཱུཔནྟི ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནབྷཱཝནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན པིཡརཱུཔཾ པིཡཛཱཏིཀཾ ཙཀྑཱདིཔིཡཝཏྠུཾ ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཛཧནེན ཛཧནྟི. ཏེ ཝེ ཁཎནྟི ཨགྷམཱུལཾ, མཙྩུནོ ཨཱམིསཾ དུརཏིཝཏྟནྟི ཏེ ཨརིཡཔུགྒལཱ ཨགྷསྶ ཝཊྚདུཀྑསྶ མཱུལབྷཱུཏཾ, མཙྩུནཱ མརཎེན ཨཱམསིཏབྦཏོ ཨཱམིསཾ, ཨིཏོ བཧིདྡྷཱ ཀེཧིཙིཔི སམཎབྲཱཧྨཎེཧི ནིཝཏྟིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ དུརཏིཝཏྟཾ, སཧ ཨཝིཛྫཱཡ ཏཎྷཾ ཨརིཡམགྒཉཱཎཀུདཱལེན ཁཎནྟི, ལེསམཏྟམྤི ཨནཝསེསནྟཱ ཨུམྨཱུལཡནྟཱིཏི. སྭཱཡམཏྠོ –

‘‘ཨཔྤམཱདོ ¶ ཨམཏཔདཾ, པམཱདོ མཙྩུནོ པདཾ;

ཨཔྤམཏྟཱ ན མཱིཡནྟི, ཡེ པམཏྟཱ ཡཐཱ མཏཱ’’ཏི. (དྷ. པ. ༢༡) –

ཨཱདཱིཧི སུཏྟཔདེཧི ཝིཏྠཱརེཏབྦོཏི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སུཔྤཝཱསཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨. ཨཊྛམེ ཀུཎྜིཀཱཡནྟི ཨེཝཾནཱམཀེ ཀོལིཡཱནཾ ནགརེ. ཀུཎྜདྷཱནཝནེཏི ཏསྶ ནགརསྶ ཨཝིདཱུརེ ཀུཎྜདྷཱནསངྑཱཏེ ཝནེ.

པུབྦེ ཀིར ཀུཎྜོ ནཱམ ཨེཀོ ཡཀྑོ ཏསྨིཾ ཝནསཎྜེ ཝཱསཾ ཀཔྤེསི, ཀུཎྜདྷཱནམིསྶཀེན ཙ བལིཀམྨེན ཏུསྶཏཱིཏི ཏསྶ ཏཐཱ ཏཏྠ བལིཾ ཨུཔཧརནྟི, ཏེནེཏཾ ཝནསཎྜཾ ཀུཎྜདྷཱནཝནནྟྭེཝ པཉྙཱཡིཏྠ. ཏསྶ ཨཝིདཱུརེ ཨེཀཱ གཱམཔཏིཀཱ ཨཧོསི, སཱཔི ཏསྶ ཡཀྑསྶ ཨཱཎཱཔཝཏྟིཊྛཱནེ ནིཝིཊྛཏྟཱ ཏེནེཝ པརིཔཱལིཏཏྟཱ ཀུཎྜིཀཱཏི ཝོཧརཱིཡིཏྠ ¶ . ཨཔརབྷཱགེ ཏཏྠ ཀོལིཡརཱཛཱནོ ནགརཾ ཀཱརེསུཾ, ཏམྤི པུརིམཝོཧཱརེན ཀུཎྜིཀཱཏྭེཝ ཝུཙྩཏི. ཏསྨིཉྩ ཝནསཎྜེ ཀོལིཡརཱཛཱནོ བྷགཝཏོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཝསནཏྠཱཡ ཝིཧཱརཾ པཏིཊྛཱཔེསུཾ, ཏམྤི ཀུཎྜདྷཱནཝནནྟྭེཝ པཉྙཱཡིཏྠ. ཨཐ བྷགཝཱ ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརནྟོ ཨནུཀྐམེན ཏཾ ཝིཧཱརཾ ¶ པཏྭཱ ཏཏྠ ཝིཧཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཀཾ སམཡཾ བྷགཝཱ ཀུཎྜིཀཱཡཾ ཝིཧརཏི ཀུཎྜདྷཱནཝནེ’’ཏི.

སུཔྤཝཱསཱཏི ཏསྶཱ ཨུཔཱསིཀཱཡ ནཱམཾ. ཀོལིཡདྷཱིཏཱཏི ཀོལིཡརཱཛཔུཏྟཱི. སཱ ཧི བྷགཝཏོ ཨགྒུཔཊྛཱཡིཀཱ པཎཱིཏདཱཡིཀཱནཾ སཱཝིཀཱནཾ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏཱ སོཏཱཔནྣཱ ཨརིཡསཱཝིཀཱ. ཡཉྷི ཀིཉྩི བྷགཝཏོ ཡུཏྟརཱུཔཾ ཁཱདནཱིཡཾ བྷོཛནཱིཡཾ བྷེསཛྫཾ ཝཱ ན ཏཏྠ ཨཉྙཱཧི སཾཝིདྷཱཏབྦཾ ཨཏྠི, སབྦཾ ཏཾ སཡམེཝ ཨཏྟནོ པཉྙཱཡ ཝིཙཱརེཏྭཱ སཀྐཙྩཾ སམྤཱདེཏྭཱ ¶ ཨུཔནེཏི. དེཝསིཀཉྩ ཨཊྛསཏཾ སངྒྷབྷཏྟཔཱཊིཔུགྒལིཀབྷཏྟཱནི དེཏི. ཡོ ཀོཙི བྷིཀྑུ ཝཱ བྷིཀྑུནཱི ཝཱ ཏཾ ཀུལཾ པིཎྜཱཡ པཝིཊྛོ རིཏྟཧཏྠོ ན གཙྪཏི. ཨེཝཾ མུཏྟཙཱགཱ པཡཏཔཱཎཱི ཝོསྶགྒརཏཱ ཡཱཙཡོགཱ དཱནསཾཝིབྷཱགརཏཱ. ཨསྶཱ ཀུཙྪིཡཾ པུརིམབུདྡྷེསུ ཀཏཱདྷིཀཱརོ པཙྪིམབྷཝིཀོ སཱཝཀབོདྷིསཏྟོ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི. སཱ ཏཾ གབྦྷཾ ཀེནཙིདེཝ པཱཔཀམྨེན སཏྟ ཝསྶཱནི ཀུཙྪིནཱ པརིཧརི, སཏྟཱཧཉྩ མཱུལ༹ྷགབྦྷཱ ཨཧོསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘སཏྟ ཝསྶཱནི གབྦྷཾ དྷཱརེཏི སཏྟཱཧཾ མཱུལ༹ྷགབྦྷཱ’’ཏི.

ཏཏྠ སཏྟ ཝསྶཱནཱིཏི སཏྟ སཾཝཙྪརཱནི, ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཙ ཨིདཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. གབྦྷཾ དྷཱརེཏཱིཏི གབྦྷཾ ཝཧཏི, གབྦྷིནཱི ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. སཏྟཱཧཾ མཱུལ༹ྷགབྦྷཱཏི སཏྟ ཨཧཱནི བྱཱཀུལགབྦྷཱ. གབྦྷོ ཧི པརིཔཀྐོ སམྤཛྫམཱནོ ཝིཛཱཡནཀཱལེ ཀམྨཛཝཱཏེཧི སཉྩཱལེཏྭཱ པརིཝཏྟིཏོ ཨུདྡྷཾཔཱདོ ཨདྷོསིརོ ཧུཏྭཱ ཡོནིམུཁཱབྷིམུཁོ ཧོཏི, ཨེཝཾ སོ ཀཏྠཙི ཨལགྒོ བཧི ནིཀྑམཏི. ཝིཔཛྫམཱནོ པན ཝིཔརིཝཏྟནཝསེན ཡོནིམགྒཾ པིདཧིཏྭཱ ཏིརིཡཾ ནིཔཛྫཏི, སཡམེཝ ཝཱ ཡོནིམགྒོ པིདཧཏི, སོ ཏཏྠ ཀམྨཛཝཱཏེཧི ཨཔརཱཔརཾ པརིཝཏྟམཱནོ བྱཱཀུལོ མཱུལ༹ྷགབྦྷོཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྶཱཔི སཏྟ དིཝསེ ཨེཝཾ ཨཧོསི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྟཱཧཾ མཱུལ༹ྷགབྦྷཱ’’ཏི.

ཨཡཉྩ གབྦྷོ སཱིཝལིཏྠེརོ. ཏསྶ ཀཐཾ སཏྟ ཝསྶཱནི གབྦྷཝཱསདུཀྑཾ, སཏྟཱཧཾ མཱུལ༹ྷགབྦྷབྷཱཝཔྤཏྟི, མཱཏུ ཙསྶཱཔི སོཏཱཔནྣཱཡ ཨརིཡསཱཝིཀཱཡ ¶ ཏཐཱ དུཀྑཱནུབྷཝནཾ ཛཱཏནྟི? ཝུཙྩཏེ – ཨཏཱིཏེ ཀཱསིཀརཱཛེ བཱརཱཎསིཡཾ རཛྫཾ ཀཱརེནྟེ ཨེཀོ ཀོསལརཱཛཱ མཧནྟེན བལེནཱགནྟྭཱ བཱརཱཎསིཾ གཧེཏྭཱ ཏཾ རཱཛཱནཾ མཱརེཏྭཱ ཏསྶ ཨགྒམཧེསིཾ ཨཏྟནོ ཨགྒམཧེསིཾ ཨཀཱསི. བཱརཱཎསིརཉྙོ པན པུཏྟོ པིཏུ མརཎཀཱལེ ནིདྡྷམནདྭཱརེན པལཱཡིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཉཱཏིམིཏྟབནྡྷཝེ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ ཨནུཀྐམེན བལཾ སཾཧརིཏྭཱ བཱརཱཎསིཾ ཨཱགནྟྭཱ ཨཝིདཱུརེ མཧནྟཾ ཁནྡྷཱཝཱརཾ བནྡྷིཏྭཱ ཏསྶ རཉྙོ པཎྞཾ པེསེསི ‘‘རཛྫཾ ཝཱ དེཏུ, ཡུདྡྷཾ ཝཱ’’ཏི ¶ . རཱཛཀུམཱརསྶ ¶ མཱཏཱ སཱསནཾ སུཏྭཱ ‘‘ཡུདྡྷེན ཀམྨཾ ནཏྠི, སབྦདིསཱསུ སཉྩཱརཾ པཙྪིནྡིཏྭཱ བཱརཱཎསིནགརཾ པརིཝཱརེཏུ, ཏཏོ དཱརཱུདཀབྷཏྟཔརིཀྑཡེན ཀིལནྟཱ ནགརེ མནུསྶཱ ཝིནཱཝ ཡུདྡྷེན རཱཛཱནཾ གཧེཏྭཱ དསྶནྟཱི’’ཏི པཎྞཾ པེསེསི. སོ མཱཏུ སཱསནཾ སུཏྭཱ ཙཏྟཱརི མཧཱདྭཱརཱནི རཀྑནྟོ སཏྟ ཝསྶཱནི ནགརཾ ཨུཔརུནྡྷི, ནགརེ མནུསྶཱ ཙཱུལ༹དྭཱརེན ནིཀྑམིཏྭཱ དཱརཱུདཀཱནི ཨཱཧརནྟི, སབྦཀིཙྩཱནི ཀརོནྟི.

ཨཐ རཱཛཀུམཱརསྶ མཱཏཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ སུཏྭཱ ‘‘བཱལོ མམ པུཏྟོ ཨུཔཱཡཾ ན ཛཱནཱཏི, གཙྪཐ, ཨསྶ ཙཱུལ༹དྭཱརཱནི པིདྷཱཡ ནགརཾ ཨུཔརུནྡྷཏཱུཏི ཝདེཐཱ’’ཏི པུཏྟསྶ གཱུལ༹ྷསཱསནཾ པཧིཎི. སོ མཱཏུ སཱསནཾ སུཏྭཱ སཏྟ དིཝསེ ཏཐཱ ཨཀཱསི. ནཱགརཱ བཧི ནིཀྑམིཏུཾ ཨལབྷནྟཱ སཏྟམེ དིཝསེ ཏསྶ རཉྙོ སཱིསཾ གཧེཏྭཱ ཀུམཱརསྶ ཨདཾསུ. ཀུམཱརོ ནགརཾ པཝིསིཏྭཱ རཛྫཾ ཨགྒཧེསི. སོ ཏདཱ སཏྟ ཝསྶཱནི ནགརརུནྡྷནཀམྨནིསྶནྡེན ཨེཏརཧི སཏྟ ཝསྶཱནི མཱཏུཀུཙྪིསངྑཱཏཱཡ ལོཧིཏཀུམྦྷིཡཱ ཝསི, ཨཝསེསཏོ པན སཏྟཱཧཾ ནགརཱུཔརུནྡྷནེན སཏྟཱཧཾ མཱུལ༹ྷགབྦྷབྷཱཝཾ ཨཱཔཛྫི. ཛཱཏཀཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘སཏྟ དིཝསཱནི ནགརཾ རུནྡྷིཏྭཱ གཧིཏཀམྨནིསྶནྡེན སཏྟཝསྶཱནི ལོཧིཏཀུམྦྷིཡཾ ཝསིཏྭཱ སཏྟཱཧཾ མཱུལ༹ྷགབྦྷབྷཱཝཾ ཨཱཔཛྫཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡཾ པན སོ པདུམུཏྟརསམྨཱསམྦུདྡྷཔཱདམཱུལེ ‘‘ལཱབྷཱིནཾ ཨགྒོ བྷཝེཡྻ’’ནྟི མཧཱདཱནཾ དཏྭཱ པཏྠནཾ ཨཀཱསི, ཡཉྩ ཝིཔསྶིསྶ བྷགཝཏོ ཀཱལེ ནཱགརེཧི སདྡྷིཾ སཧསྶགྒྷནིཀཾ གུལ༹དདྷིཾ དཏྭཱ པཏྠནཾ ཨཀཱསི, ཏསྶཱནུབྷཱཝེན ལཱབྷཱིནཾ ཨགྒོ ཛཱཏོ. སུཔྤཝཱསཱཔི ‘‘ནགརཾ རུནྡྷིཏྭཱ གཎྷ, ཏཱཏཱ’’ཏི པེསིཏབྷཱཝེན སཏྟ ཝསྶཱནི ཀུཙྪིནཱ གབྦྷཾ པརིཧརིཏྭཱ སཏྟཱཧཾ མཱུལ༹ྷགབྦྷཱཛཱཏཱ ¶ . ཨེཝཾ ཏེ མཱཏཱཔུཏྟཱ ཨཏྟནོ ཀམྨསྶ ཨནུརཱུཔཾ ཨཱིདིསཾ དུཀྑཾ པཊིསཾཝེདིཾསུ.

ཏཱིཧི ¶ ཝིཏཀྐེཧཱིཏི རཏནཏྟཡགུཎཱནུསྶཏིཔཊིསཾཡུཏྟེཧི ཏཱིཧི སམྨཱཝིཏཀྐེཧི. ཨདྷིཝཱསེཏཱིཏི མཱུལ༹ྷགབྦྷཏཱཡ ཨུཔྤནྣདུཀྑཾ སཧཏི. སཱ ཧི བྷགཝཏོ སམྦུདྡྷབྷཱཝཾ, ཨརིཡསངྒྷསྶ སུཔྤཊིཔཏྟིཾ, ནིབྦཱནསྶ ཙ དུཀྑནིསྶརཎབྷཱཝཾ ཨནུསྶརནྟཱི ཨཏྟནོ ཨུཔྤཛྫམཱནདུཀྑཾ ཨམནསིཀརཎེནེཝ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཁམཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཱིཧི ཝིཏཀྐེཧི ཨདྷིཝཱསེཏཱི’’ཏི.

སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཝཏཱཏིཨཱདི ཏེསཾ ཝིཏཀྐཱནཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརདསྶནཾ. ཏསྶཏྠོ – ཡོ བྷགྱཝནྟཏཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ལོཀནཱཐོ སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ སཱམཾ སཡམེཝ སབྦདྷམྨེ ཨཧོ ཝཏ བུདྡྷོ, སོ བྷགཝཱ ཨེཝརཱུཔསྶ ཨེཏརཧི མཡཱ ཨནུབྷཝིཡམཱནསྶ ཨཉྙསྶ ཙ ཨེཝཾཛཱཏིཀསྶ ¶ སཀལསྶ ཝཊྚདུཀྑསྶ པཧཱནཱཡ ཨཙྩནྟཾ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷཱཡ དྷམྨཾ ཀཐེཏི, ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨཾ ཀཐེཏི. ཨཝིཔརཱིཏདྷམྨདེསནཏཱཡ ཧི སཏྠུ སམྨཱསམྦོདྷིསིདྡྷི. ཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟགུཎསྶ བྷགཝཏོ དྷམྨསྶཝནནྟེ ཛཱཏཏྟཱ སཱིལདིཊྛིསཱམཉྙེན སཾཧཏཏྟཱ ཙ སཱཝཀསངྒྷོཏི ལདྡྷནཱམོ ཨཊྛཨརིཡཔུགྒལསམཱུཧོ སུཔྤཊིཔནྣོ ཝཏ ཨཧོ ཝཏ སམྨཱ པཊིཔནྣོ, ཡོ ཨརིཡསངྒྷོ ཨེཝརཱུཔསྶ ཨཱིདིསསྶ ཝཊྚདུཀྑསྶ པཧཱནཱཡ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷཱཡ ཨནིཝཏྟིཔཊིཔདཾ པཊིཔནྣོ. སུསུཁཾ ཝཏ ཨཧོ ཝཏ སུཊྛུ སུཁཾ སབྦསངྑཏནིསྶཊཾ ནིབྦཱནཾ, ཡསྨིཾ ནིབྦཱནེ ཨཱིདིསཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ན ཨུཔལབྦྷཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཙ པཊིཔཛྫམཱནཱཔི པཊིཔནྣཱ ཨིཙྩེཝ ཝུཏྟཱ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨནིཝཏྟིབྷཱཝཏོ. ཨཐ ཝཱ ཨུཔྤནྣསདྡོ ཝིཡ པཊིཔནྣསདྡོ ཝཏྟམཱནཏྠོཔི ཝེདིཏབྦོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སོཏཱཔཏྟིཕལསཙྪིཀིརིཡཱཡ པཊིཔནྣོ’’ཏི.

སཱམིཀནྟི ཨཏྟནོ པཏིཾ ཀོལིཡརཱཛཔུཏྟཾ. ཨཱམནྟེསཱིཏི ཨབྷཱསི. མམ ཝཙནེན བྷགཝཏོ པཱདེ སིརསཱ ཝནྡཱཧཱིཏི མཡ྄ཧཾ ཝཙནེན ཙཀྐལཀྑཎཔྤཊིམཎྜིཏཱནི ཝིཀསིཏཔདུམསསྶིརཱིཀཱནི བྷགཝཏོ ཙརཎཱནི ཏཝ སིརསཱ ཝནྡཱཧི, ཨུཏྟམངྒེན ཨབྷིཝཱདནཾ ཀརོཧཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤཱབཱདྷནྟིཨཱདཱིསུ ཨཱབཱདྷོཏི ཝིསབྷཱགཝེདནཱ ཝུཙྩཏི, ཡཱ ཨེཀདེསེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱཔི སཀལསརཱིརཾ ཨཡཔཊྚེན ཨཱབནྡྷིཏྭཱ ¶ ཝིཡ གཎྷཏི. ཨཱཏངྐོཏི ཀིཙྪཛཱིཝིཏཀརོ རོགོ. ཨཐ ཝཱ ཡཱཔེཏབྦརོགོ ཨཱཏངྐོ, ཨིཏརོ ཨཱབཱདྷོ. ཁུདྡཀོ ཝཱ རོགོ ཨཱཏངྐོ, བལཝཱ ¶ ཨཱབཱདྷོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟསམུཊྛཱནོ ཨཱབཱདྷོ, བཧིདྡྷཱསམུཊྛཱནོ ཨཱཏངྐོ’’ཏི ཝདནྟི. ཏདུབྷཡསྶཱཔི ཨབྷཱཝཾ པུཙྪཱཏི ཝདཏི. གིལཱནསྶེཝ ཙ ཨུཊྛཱནཾ ནཱམ གརུཀཾ ཧོཏི, ཀཱཡེ བལཾ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ནིགྒེལཉྙཏཱཡ ལཧུཔརིཝཏྟིསངྑཱཏཾ ཀཱཡསྶ ལཧུཊྛཱནཾ སརཱིརབལཉྩ པུཙྪཱཏི ཝདཏི. ཕཱསུཝིཧཱརནྟི ཋཱནནིསིནྣགམནསཡནསངྑཱཏེསུ ཙཏཱུསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ སུཁཝིཧཱརཉྩ པུཙྪཱཏི ཝདཏི. ཨཐསྶ པུཙྪིཏབྦཱཀཱརཾ དསྶེནྟཱི ‘‘སུཔྤཝཱསཱ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཝཉྩ ཝདེཧཱིཏི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཱཀཱརཾ ནིདསྶེཏི.

པརམནྟི ཝཙནསམྤཊིཙྪནཾ. ཏེན སཱདྷུ, བྷདྡེ, ཡཐཱ ཝུཏྟཾ, ཏཐཱ པཊིཔཛྫཱམཱིཏི དསྶེཏི. ཀོལིཡཔུཏྟོཏི སུཔྤཝཱསཱཡ སཱམིཀོ ཀོལིཡརཱཛཔུཏྟོ. སུཁིནཱི ཧོཏཱུཏི སདེཝཀེ ལོཀེ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻོ སཏྠཱ སུཔྤཝཱསཱཡ པེསིཏཝནྡནཾ སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཏདནནྟརཾ ཨཏྟནོ མེཏྟཱཝིཧཱརསཾསཱུཙཀཾ བུདྡྷཱཙིཎྞཾ སུཁཱུཔསཾཧཱརཾ ཏསྶཱ སཱམཉྙཏོ པཀཱསེཏྭཱ པུན ཏསྶཱ པུཏྟསྶ ཙ གབྦྷཝིཔཏྟིམཱུལཀདུཀྑུཔྤཏྟིཔཊིཀྑེཔམུཁེན སུཁཱུཔསཾཧཱརཾ ནིདསྶེནྟོ ‘‘སུཁིནཱི…པེ… ཨརོགཱ, ཨརོགཾ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡཏཱུ’’ཏི ཨཱཧ.

སཧ ¶ ཝཙནཱཏི བྷགཝཏོ ཝཙནེན སཧེཝ. ཡསྨིཾ ཀཱལེ བྷགཝཱ ཏཐཱ ཨཝོཙ, ཏསྨིཾཡེཝ ཀཱལེ ཏམྤི ཀམྨཾ པརིཀྑཡཾ ཨགམཱསི. ཏསྶ པརིཀྑཱིཎབྷཱཝཾ ཨོལོཀེཏྭཱ སཏྠཱ ཏཐཱ ཨབྷཱསི. ཨཔརེ པན ཝདནྟི – སཙེ ཏཐཱ སཏྠཱ ནཱཙིཀྑིསྶཱ, ཏཏོ པརམྤི ཀིཉྩི ཀཱལཾ ཏསྶཱ ཏཾ དུཀྑཾ ཨནུབནྡྷིསྶཱ. ཡསྨཱ པན བྷགཝཏཱ ‘‘སུཁིནཱི ཨརོགཱ ཨརོགཉྩ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡཏཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏསྶ ཝཙནསམཀཱལམེཝ སོ གབྦྷོ བྱཱཀུལབྷཱཝཾ ཝིཛཧིཏྭཱ སུཁེནེཝ བཧི ནིཀྑམི, ཨེཝཾ ཏེསཾ མཱཏཱཔུཏྟཱནཾ སོཏྠི ཨཧོསི. ཨཙིནྟེཡྻོ ཧི བུདྡྷཱནཾ ¶ བུདྡྷཱནུབྷཱཝོ. ཡཐཱ ཧི པཊཱཙཱརཱཡ པིཡཝིཔྤཡོགསམྦྷཱུཏེན སོཀེན ཨུམྨཱདཾ པཏྭཱ –

‘‘ཨུབྷོ པུཏྟཱ ཀཱལཀཏཱ, པནྠེ མཡ྄ཧཾ པཏཱི མཏོ;

མཱཏཱ པིཏཱ ཙ བྷཱཏཱ ཙ, ཨེཀཙིཏཀམྷི ཛྷཱཡརེ’’ཏི. (ཨཔ. ཐེརཱི ༢.༢.༤༩༨) –

ཝཏྭཱ ¶ ཛཱཏརཱུཔེནེཝ ཙརནྟིཡཱ ‘‘སཏིཾ པཊིལབྷཱཧི བྷགིནཱི’’ཏི བྷགཝཏོ ཝཙནསམནནྟརམེཝ ཨུམྨཱདོ ཝཱུཔསམི, ཏཐཱ སུཔྤིཡཱཔི ཨུཔཱསིཀཱ ཨཏྟནཱཝ ཨཏྟནོ ཨཱུརུཡཾ ཀཏེན མཧཱཝཎེན ཝུཊྛཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱི སཡནཔིཊྛེ ནིཔནྣཱ ‘‘ཨཱགནྟྭཱ མཾ ཝནྡཏཱུ’’ཏི ཝཙནསམནནྟརམེཝ ཝཎེ པཱཀཏིཀེ ཛཱཏེ སཡམེཝ གནྟྭཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡཱིཏི ཨེཝམཱདཱིནི ཝཏྠཱུནི ཨིདྷ ཨུདཱཧརིཏབྦཱནཱིཏི.

ཨེཝཾ, བྷནྟེཏི, བྷནྟེ, ཡཐཱ བྷགཝཱ སཔུཏྟཱཡ མཱཏུཡཱ ཨརོགབྷཱཝཾ ཨཱསཱིསནྟོ ཨཱཧ – ‘‘སུཁིནཱི ཨརོགཱ ཨརོགཾ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡཏཱུ’’ཏི, ཏཾ ཨེཝམེཝ. ན ཧི ཀདཱཙི བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ ཝཙནསྶ ཨཉྙཐཱབྷཱཝོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨེཝམཏྠཱུ’’ཏི ཝདནྟི, ཨཔརེ ‘‘ཧོཏཱུ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ ཨཱནེཏྭཱ ཝཎྞཡནྟི. ཨབྷིནནྡིཏྭཱཏི ཀརཝཱིཀརུཏམཉྫུནཱ བྲཧྨསྶརེན བྷགཝཏཱ ཝུཙྩམཱནེ ཏསྨིཾ ཝཙནེ པཱིཏིསོམནསྶཔཊིལཱབྷཏོ ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན ནནྡིཏྭཱ. ཨནུམོདིཏྭཱཏི ཏཏོ པཙྪཱཔི སམྨོདནཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ, ཙིཏྟེན ཝཱ ཨབྷིནནྡིཏྭཱ ཝཱཙཱཡ ཨནུམོདིཏྭཱ, ཝཙནསམྤཏྟིཡཱ ཝཱ ཨབྷིནནྡིཏྭཱ ཨཏྠསམྤཏྟིཡཱ ཨནུམོདིཏྭཱ. སཀཾ གྷརཾ པཙྩཱཡཱསཱིཏི ཨཏྟནོ གྷརཾ པཊིགཙྪི. ཡེ པན ‘‘ཡེན སཀཾ གྷར’’ནྟི པཋནྟི, ཏེསཾ ཡདིཔི ཡ-ཏ-སདྡཱནཾ སམྦནྡྷབྷཱཝཏོ ‘‘ཏེནཱ’’ཏི པདཾ ཝུཏྟམེཝ ཧོཏི, ཏཐཱཔི ‘‘པཊིཡཱཡིཏྭཱ’’ཏི པཱཋསེསོ ཡོཛེཏབྦོ ཧོཏི.

ཝིཛཱཏནྟི པཛཱཏཾ, པསུཏནྟི ཨཏྠོ. ཨཙྪརིཡནྟི ཨནྡྷསྶ པབྦཏཱརོཧནཾ ཝིཡ ནིཙྩཾ ན ¶ ཧོཏཱིཏི ཨཙྪརིཡཾ, ཨཡཾ ཏཱཝ སདྡནཡོ. ཨཊྛཀཐཱསུ པན ‘‘ཨཙྪརཱཡོགྒཾ ཨཙྪརིཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ¶ , ཨཙྪརཾ པཧརིཏུཾ ཡུཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཝཏཱཏི སམྦྷཱཝནེ, ཨཧོ ཨཙྪརིཡནྟི ཨཏྠོ. བྷོཏི དྷམྨཱལཔནཾ. ཨབྷཱུཏཔུབྦཾ བྷཱུཏནྟི ཨབྦྷུཏཾ.

ཏཐཱགཏསྶཱཏི ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ – ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐདྷམྨེ ཡཱཐཱཝཏོ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐདསྶིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ, ཏཐཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ, ཨབྷིབྷཝནཊྛེན ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ¶ བྷགཝཱ ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཐཱ སབྦལོཀཧིཏཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔནྣཱ པུརིམཀཱ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ ཨཱགཏཱཏི. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི? ཡེན ཨབྷིནཱིཧཱརེན ཏེ བྷགཝནྟོ ཨཱགཏཱ, ཏེན ཨཊྛགུཎསམནྣཱགཏེན ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཨཱགཏོ. ཡཐཱ ཙ ཏེ བྷགཝནྟོ དཱནཔཱརམིཾ པཱུརེཏྭཱ སཱིལནེཀྑམྨཔཉྙཱཝཱིརིཡཁནྟིསཙྩཨདྷིཊྛཱནམེཏྟཱཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱིཏི ཨིམཱ དས པཱརམིཡོ, དས ཨུཔཔཱརམིཡོ, དས པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི སམཏིཾས པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ པརིཙྩཛིཏྭཱ པུབྦཡོགཔུབྦཙརིཡདྷམྨཀྑཱནཉཱཏཏྠཙརིཡཱདཡོ པཱུརེཏྭཱ བུདྡྷིཙརིཡཱཡ ཀོཊིཾ པཏྭཱ ཨཱགཏཱ, ཏཐཱ ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཨཱགཏོ. ཡཐཱ ཙ ཏེ བྷགཝནྟོ ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནེ…པེ… ཨརིཡཾ ཨཊྛངྒིཀཾ མགྒཾ བྷཱཝེཏྭཱ བྲཱུཧེཏྭཱ ཨཱགཏཱ, ཏཐཱ ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཨཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཐཱ སམྤཏིཛཱཏཱ ཏེ བྷགཝནྟོ སམེཧི པཱདེཧི པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཱཡ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁཱ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན གཏཱ, སེཏཙྪཏྟེ དྷཱརིཡམཱནེ སབྦཱཝ དིསཱ ཨནུཝིལོཀེསུཾ, ཨཱསབྷིཉྩ ¶ ཝཱཙཾ བྷཱསིཾསུ ལོཀེ ཨཏྟནོ ཛེཊྛསེཊྛབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟཱ, ཏཉྩ ནེསཾ གམནཾ ཏཐཾ ཨཧོསི ཨཝིཏཐཾ ཨནེཀེསཾ ཝིསེསཱདྷིགམཱནཾ པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝེན, ཏཐཱ ཨཡམྤི བྷགཝཱ གཏོ, ཏཉྩསྶ གམནཾ ཀཐཾ ཨཧོསི ཨཝིཏཐཾ ཏེསཉྙེཝ ཝིསེསཱདྷིགམཱནཾ པུབྦནིམིཏྟབྷཱཝེན. ཨེཝཾ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཡཐཱ ཝཱ ཏེ བྷགཝནྟོ ནེཀྑམྨེན ཀཱམཙྪནྡཾ པཧཱཡ གཏཱ, ཨབྱཱཔཱདེན བྱཱཔཱདཾ, ཨཱལོཀསཉྙཱཡ ཐིནམིདྡྷཾ, ཨཝིཀྑེཔེན ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཾ, དྷམྨཝཝཏྠཱནེན ཝིཙིཀིཙྪཾ པཧཱཡ གཏཱ, ཉཱཎེན ཨཝིཛྫཾ པདཱལེཏྭཱ, པཱམོཛྫེན ཨརཏིཾ ཝིནོདེཏྭཱ, ཨཊྛསམཱཔཏྟཱིཧི ཨཊྛཱརསཧི མཧཱཝིཔསྶནཱཧི ¶ ཙཏཱུཧི ཙ ཨརིཡམགྒེཧི ཏཾ ཏཾ པཊིཔཀྑཾ པཧཱཡ གཏཱ, ཨེཝཾ ཨཡམྤི བྷགཝཱ གཏོ. ཨེཝམྤི ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? པཐཝཱིདྷཱཏུཡཱ ཀཀྑལ༹ལཀྑཎཾ, ཨཱཔོདྷཱཏུཡཱ པགྒྷརཎལཀྑཎཾ, ཏེཛོདྷཱཏུཡཱ ཨུཎྷཏྟལཀྑཎཾ, ཝཱཡོདྷཱཏུཡཱ ཝིཏྠམྦྷནལཀྑཎཾ, ཨཱཀཱསདྷཱཏུཡཱ ཨསམྥུཊྛལཀྑཎཾ, རཱུཔསྶ རུཔྤནལཀྑཎཾ, ཝེདནཱཡ ཝེདཡིཏལཀྑཎཾ, སཉྙཱཡ སཉྫཱནནལཀྑཎཾ, སངྑཱརཱནཾ ཨབྷིསངྑརཎལཀྑཎཾ, ཝིཉྙཱཎསྶ ཝིཛཱནནལཀྑཎནྟི ¶ ཨེཝཾ པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ, དྭཱདསནྣཾ ཨཱཡཏནཱནཾ, ཨཊྛཱརསནྣཾ དྷཱཏཱུནཾ, བཱཝཱིསཏིཡཱ ཨིནྡྲིཡཱནཾ, ཙཏུནྣཾ སཙྩཱནཾ, དྭཱདསཔདིཀསྶ པཙྩཡཱཀཱརསྶ, ཙཏུནྣཾ སཏིཔཊྛཱནཱནཾ, ཙཏུནྣཾ སམྨཔྤདྷཱནཱནཾ, ཙཏུནྣཾ ཨིདྡྷིཔཱདཱནཾ, པཉྩནྣཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ, པཉྩནྣཾ བལཱནཾ, སཏྟནྣཾ བོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ, ཨརིཡསྶ ཨཊྛངྒིཀསྶ མགྒསྶ, སཏྟནྣཾ ཝིསུདྡྷཱིནཾ, ཨམཏོགདྷསྶ ནིབྦཱནསྶཱཏི ཨེཝཾ ཏསྶ ཏསྶ དྷམྨསྶ ཡཾ སབྷཱཝསརསལཀྑཎཾ, ཏཾ ཏཐཾ ཨཝིཏཐཾ ཨནཉྙཐཾ ལཀྑཎཾ ཉཱཎགཏིཡཱ ཨཱགཏོ ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ པཏྟོ ཨདྷིགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐདྷམྨེ ཡཱཐཱཝཏོ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཏཐཱགཏོ? ཏཐདྷམྨཱ ནཱམ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི. ཡཐཱཧ ¶ – ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཀཏམཱནི ཙཏྟཱརི? ཨིདཾ དུཀྑནྟི, བྷིཀྑཝེ, ཏཐམེཏཾ ཨཝིཏཐམེཏཾ ཨནཉྙཐམེཏ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༩༠) ཝིཏྠཱརོ. ཏཱནི ཙ བྷགཝཱ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱ ཏཐཱནཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྟཱ ཏཐཱགཏོ.

ཨཔིཙ ཛརཱམརཎསྶ ཛཱཏིཔཙྩཡསམྦྷཱུཏསམུདཱགཏཊྛོ ཏཐོ ཨཝིཏཐོ ཨནཉྙཐོ…པེ… སངྑཱརཱནཾ ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡསམྦྷཱུཏསམུདཱགཏཊྛོ ཏཐོ ཨཝིཏཐོ ཨནཉྙཐོ, ཏཐཱ ཨཝིཛྫཱཡ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཊྛོ…པེ... ཛཱཏིཡཱ ཛརཱམརཎསྶ པཙྩཡཊྛོ ཏཐོ ཨཝིཏཐོ ཨནཉྙཐོ, ཏཾ སབྦཾ བྷགཝཱ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱཔི ཏཐཱནཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྟཱ ཏཐཱགཏོ. ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྠོ ཧི ཨེཏྠ གཏསདྡོཏི. ཨེཝཾ ཏཐདྷམྨེ ཡཱཐཱཝཏོ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐདསྶིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ? ཡཾ སདེཝཀེ…པེ… སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཙཀྑུདྭཱརེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ ནཱམ ཨཏྠི, ཏཾ བྷགཝཱ སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནཱཏི པསྶཏི. ཨེཝཾ ཛཱནཏཱ པསྶཏཱ ཙ ཏེན ཏཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཱདིཝསེན ཝཱ དིཊྛསུཏམུཏཝིཉྙཱཏེསུ ལབྦྷམཱནཀཔདཝསེན ཝཱ ‘‘ཀཏམཾ ཏཾ རཱུཔཾ རཱུཔཱཡཏནཾ ¶ , ཡཾ རཱུཔཾ ཙཏུནྣཾ མཧཱབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཎྞནིབྷཱ སནིདསྶནཾ སཔྤཊིགྷཾ ནཱིལཾ པཱིཏཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༦༡༦) ནཡེན ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི ཏེརསཧི ཝཱརེཧི དྭིཔཉྙཱསཱཡ ནཡེཧི ཝིབྷཛྫམཱནཾ ཏཐམེཝ ཧོཏི, ཝིཏཐཾ ནཏྠི. ཨེས ནཡོ སོཏདྭཱརཱདཱིསུ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟེསུ སདྡཱདཱིསུ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཡཾ ¶ , བྷིཀྑཝེ, སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ…པེ… སདེཝམནུསྶཱཡ དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏཾ ཝིཉྙཱཏཾ པཏྟཾ པརིཡེསིཏཾ ཨནུཝིཙརིཏཾ མནསཱ, ཏམཧཾ ཛཱནཱམི, ཏམཧཾ ཨབྦྷཉྙཱསིཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏསྶ ཝིདིཏཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏོ ན ཨུཔཊྛཱསཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༤).

ཨེཝཾ ཏཐདསྶིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ ¶ . ཏཏྠ ཏཐདསྶཱིཨཏྠེ ཏཐཱགཏོཏི པདསམྦྷཝོ ཝེདིཏབྦོ.

ཀཐཾ ཏཐཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ? ཡཾ རཏྟིཾ བྷགཝཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཡཉྩ རཏྟིཾ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦཱཡི, ཨེཏྠནྟརེ པཉྩཙཏྟཱལཱིསཝསྶཔརིམཱཎཀཱལཾ ཡཾ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ ལཔིཏཾ སུཏྟགེཡྻཱདི, སབྦཾ ཏཾ པརིསུདྡྷཾ པརིཔུཎྞཾ རཱགམདཱདིནིམྨཐནཾ ཨེཀསདིསཾ ཏཐཾ ཨཝིཏཐཾ. ཏེནཱཧ –

‘‘ཡཉྩ, ཙུནྡ, རཏྟིཾ ཏཐཱགཏོ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷཏི, ཡཉྩ རཏྟིཾ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦཱཡཏི, ཡཾ ཨེཏསྨིཾ ཨནྟརེ བྷཱསཏི ལཔཏི ནིདྡིསཏི, སབྦཾ ཏཾ ཏཐེཝ ཧོཏི, ནོ ཨཉྙཐཱ, ཏསྨཱ ‘ཏཐཱགཏོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༡༨༨).

གདཨཏྠོ ཨེཏྠ གཏསདྡོ. ཨེཝཾ ཏཐཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ.

ཨཔིཙ ཨཱགདནཾ ཨཱགདོ, ཝཙནནྟི ཨཏྠོ. ཏཐོ ཨཝིཏཐོ ཨཝིཔརཱིཏོ ཨཱགདོ ཨསྶཱཏི དཀཱརསྶ ཏཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱགཏོཏི ཨེཝམེཏྠ པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ.

ཀཐཾ ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ? བྷགཝཏོ ཧི ཝཱཙཱཡ ཀཱཡོ ཨནུལོམེཏི, ཀཱཡསྶཔི ཝཱཙཱ, ཏསྨཱ ཡཐཱཝཱདཱི ཏཐཱཀཱརཱི, ཡཐཱཀཱརཱི ཏཐཱཝཱདཱི ཙ ཧོཏི. ཨེཝཾབྷཱུཏསྶ ཙསྶ ཡཐཱཝཱཙཱ, ཀཱཡོཔི ཏཐཱ གཏོ པཝཏྟོཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཙ ཀཱཡོ, ཝཱཙཱཔི ཏཐཱ གཏཱ པཝཏྟཱཏི ཏཐཱགཏོ. ཏེནཱཧ –

‘‘ཡཐཱཝཱདཱི ¶ , བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ ཏཐཱཀཱརཱི, ཡཐཱཀཱརཱི ཏཐཱཝཱདཱི. ཨིཏི ཡཐཱཝཱདཱི ཏཐཱཀཱརཱི, ཡཐཱཀཱརཱི ཏཐཱཝཱདཱི. ཏསྨཱ ‘ཏཐཱགཏོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༣).

ཨེཝཾ ¶ ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཨབྷིབྷཝནཊྛེན ཏཐཱགཏོ? ཡསྨཱ ཨུཔརི བྷཝགྒཾ ཧེཊྛཱ ཨཝཱིཙིཾ པརིཡནྟཾ ཀརིཏྭཱ ཏིརིཡཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ སབྦསཏྟེ ཨབྷིབྷཝཏི སཱིལེནཔི སམཱདྷིནཱཔི པཉྙཱཡཔི ཝིམུཏྟིཡཱཔི ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནེནཔི ¶ , ན ཏསྶ ཏུལཱ ཝཱ པམཱཎཾ ཝཱ ཨཏྠི, ཨཐ ཁོ ཨཏུལོ ཨཔྤམེཡྻོ ཨནུཏྟརོ དེཝདེཝོ སཀྐཱནཾ ཨཏིསཀྐོ, བྲཧྨཱནཾ ཨཏིབྲཧྨཱ སབྦསཏྟུཏྟམོ, ཏསྨཱ ཏཐཱགཏོ. ཏེནཱཧ –

‘‘སདེཝཀེ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ…པེ… སདེཝམནུསྶཱཡ ཏཐཱགཏོ ཨབྷིབྷཱུ ཨནབྷིབྷཱུཏོ ཨཉྙདཏྠུདསོ ཝསཝཏྟི, ཏསྨཱ ‘ཏཐཱགཏོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༣).

ཏཏྲཱཡཾ པདསིདྡྷི – ཨགདོ ཝིཡ ཨགདོ, དེསནཱཝིལཱསོ ཙེཝ པུཉྙུསྶཡོ ཙ. ཏེན སོ མཧཱནུབྷཱཝོ བྷིསཀྐོ ཝིཡ དིབྦཱགདེན སཔྤེ སབྦཔརཔྤཝཱདིནོ སདེཝཀཉྩ ལོཀཾ ཨབྷིབྷཝཏི. ཨིཏི སབྦལོཀཱབྷིབྷཝནེ ཏཐོ ཨཝིཏཐོ ཨཝིཔརཱིཏོ ཡཐཱཝུཏྟོཝ ཨགདོ ཨེཏསྶཱཏི དཀཱརསྶ ཏཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝཾ ཨབྷིབྷཝནཊྛེན ཏཐཱགཏོ.

ཨཔིཙ ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཾ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཏཏྠ སཀལལོཀཾ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ གཏོ ཨཝགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ལོཀསམུདཡཾ པཧཱནཔརིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ གཏོ ཨཏཱིཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ལོཀནིརོདྷཾ སཙྪིཀིརིཡཱཡ ཏཐཱཡ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནིཾ པཊིཔདཾ ཏཐཾ གཏོ པཊིཔནྣོཏི ཏཐཱགཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ལོཀོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ལོཀསྨཱ ཏཐཱགཏོ ཝིསཾཡུཏྟོ. ལོཀསམུདཡོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ལོཀསམུདཡོ ཏཐཱགཏསྶ པཧཱིནོ, ལོཀནིརོདྷོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ལོཀནིརོདྷོ ཏཐཱགཏསྶ སཙྪིཀཏོ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ ¶ , བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷཱ ¶ , ལོཀནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ ཏཐཱགཏསྶ བྷཱཝིཏཱ. ཡཾ, བྷིཀྑཝེ ¶ , སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ…པེ… སབྦཾ ཏཾ ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷཾ. ཏསྨཱ ‘ཏཐཱགཏོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༣).

ཨཔརེཧིཔི ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ – ཏཐཱཡ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱ པཝཏྟིཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐེཧི ཨགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱ གཏབྷཱཝེན ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱཡ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཱ སཱ བྷགཝཏཱ སུམེདྷབྷཱུཏེན དཱིཔངྐརདསབལསྶ པཱདམཱུལེ –

‘‘མནུསྶཏྟཾ ལིངྒསམྤཏྟི, ཧེཏུ སཏྠཱརདསྶནཾ,

པབྦཛྫཱ གུཎསམྤཏྟི, ཨདྷིཀཱརོ ཙ ཚནྡཏཱ;

ཨཊྛདྷམྨསམོདྷཱནཱ, ཨབྷིནཱིཧཱརོ སམིཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི. (བུ. ཝཾ. ༢.༥༩) –

ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏཾ ཨབྷིནཱིཧཱརཾ སམྤཱདེནྟེན ‘‘ཨཧཾ སདེཝཀཾ ལོཀཾ ཏིཎྞོ ཏཱརེསྶཱམི, མུཏྟོ མོཙེསྶཱམི, དནྟོ དམེསྶཱམི, སནྟོ སམེསྶཱམི, ཨསྶཏྠོ ཨསྶཱསེསྶཱམི, པརིནིབྦུཏོ པརིནིབྦཱཔེསྶཱམི, བུདྡྷོ བོདྷེསྶཱམཱི’’ཏི མཧཱཔཊིཉྙཱ པཝཏྟིཏཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཀིཾ མེ ཨེཀེན ཏིཎྞེན, པུརིསེན ཐཱམདསྶིནཱ;

སབྦཉྙུཏཾ པཱཔུཎིཏྭཱ, སནྟཱརེསྶཾ སདེཝཀཾ.

‘‘ཨིམིནཱ མེ ཨདྷིཀཱརེན, ཀཏེན པུརིསུཏྟམེ;

སབྦཉྙུཏཾ པཱཔུཎིཏྭཱ, ཏཱརེམི ཛནཏཾ བཧུཾ.

‘‘སཾསཱརསོཏཾ ཚིནྡིཏྭཱ, ཝིདྡྷཾསེཏྭཱ ཏཡོ བྷཝེ;

དྷམྨནཱཝཾ སམཱརུཡ྄ཧ, སནྟཱརེསྶཾ སདེཝཀཾ.

‘‘ཀིཾ མེ ཨཉྙཱཏཝེསེན, དྷམྨཾ སཙྪིཀཏེནིདྷ;

སབྦཉྙུཏཾ པཱཔུཎིཏྭཱ, བུདྡྷོ ཧེསྶཾ སདེཝཀེ’’ཏི. (བུ. ཝཾ. ༢.༥༥-༥༨);

ཏཾ ¶ པནེཏཾ མཧཱཔཊིཉྙཾ སཀལསྶཱཔི བུདྡྷཀརདྷམྨསམུདཱཡསྶ པཝིཙཡ པཙྩཝེཀྑཎསམཱདཱནཱནཾ ཀཱརཎབྷཱུཏཾ ¶ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ ལོཀནཱཡཀོ ཡསྨཱ མཧཱཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི སཀྐཙྩཾ ¶ ནིརནྟརཾ ནིརཝསེསཏོ དཱནཔཱརམིཨཱདཡོ སམཏིཾསཔཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ, ཨངྒཔརིཙྩཱགཱདཡོ པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ པརིཙྩཛིཏྭཱ, སཙྩཱདྷིཊྛཱནཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ཨདྷིཊྛཱནཱནི པརིབྲཱུཧེཏྭཱ, པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརེ སམྦྷརིཏྭཱ, པུབྦཡོགཔུབྦཙརིཡདྷམྨཀྑཱནཉཱཏཏྠཙརིཡཱདཡོ ཨུཀྐཾསཱཔེཏྭཱ, བུདྡྷིཙརིཡཾ པརམཀོཊིཾ པཱཔེཏྭཱ, ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷི, ཏསྨཱ ཏསྶེཝ སཱ མཧཱཔཊིཉྙཱ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ, ན ཏསྶ ཝཱལགྒམཏྟམྤི ཝིཏཐཾ ཨཏྠི. ཏཐཱ ཧི དཱིཔངྐརདསབལོ ཀོཎྜཉྙོ མངྒལོ…པེ… ཀསྶཔོ བྷགཝཱཏི ཨིམེ ཙཏུཝཱིསཏི སམྨཱསམྦུདྡྷཱ པཊིཔཱཊིཡཱ ཨུཔྤནྣཱ ‘‘བུདྡྷོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི བྱཱཀརིཾསུ. ཨེཝཾ ཙཏུཝཱིསཏིཡཱ བུདྡྷཱནཾ སནྟིཀེ ལདྡྷབྱཱཀརཎོ ཡེ ཏེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརེཧི བོདྷིསཏྟེཧི ལདྡྷབྦཱ ཨཱནིསཾསཱ, ཏེ ལབྷིཏྭཱཝ ཨཱགཏོཏི ཏཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ མཧཱཔཊིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ ཨབྷིསམྦུདྡྷབྷཱཝཾ ཨཱགཏོ ཨདྷིགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱཡ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཱཡ མཧཱཀརུཎཱཡ ལོཀནཱཐོ མཧཱདུཀྑསམྦཱདྷཔྤཊིཔནྣཾ སཏྟནིཀཱཡཾ དིསྭཱ ‘‘ཏསྶ ནཏྠཉྙོ ཀོཙི པཊིསྶརཎཾ, ཨཧམེཝ ནམིཏོ སཾསཱརདུཀྑཏོ མུཏྟོ མོཙེསྶཱམཱི’’ཏི སམུསྶཱཧིཏམཱནསོ མཧཱབྷིནཱིཧཱརམཀཱསི. ཀཏྭཱ ཙ ཡཐཱཔཎིདྷཱནཾ སཀལལོཀཧིཏསམྤཱདནཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔནྣོ ཨཏྟནོ ཀཱཡཛཱིཝིཏནིརཔེཀྑོ པརེསཾ སོཏཔཐཱགམནམཏྟེནཔི ཙིཏྟུཏྲཱསསམུཔྤཱདིཀཱ ཨཏིདུཀྐརཱ དུཀྐརཙརིཡཱ སམཱཙརནྟོ ཡཐཱ མཧཱབོདྷིཡཱ པཊིཔཏྟི ཧཱནབྷཱགིཡཱ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ ཋིཏིབྷཱགིཡཱ ཝཱ ན ཧོཏི, ཨཐ ཁོ ཨུཏྟརུཏྟརི ཝིསེསབྷཱགིཡཱཝ ཧོཏི, ཏཐཱ པཊིཔཛྫམཱནོ ཨནུཔུབྦེན ནིརཝསེསེ བོདྷིསམྦྷཱརེ སམྤཱདེཏྭཱ ཨབྷིསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎི. ཏཏོ པརཉྩ ཏཱཡེཝ མཧཱཀརུཎཱཡ སཉྩོདིཏམཱནསོ པཝིཝེཀརཏིཾ པརམཉྩ སནྟཾ ཝིམོཀྑསུཁཾ པཧཱཡ བཱལཛནབཧུལེ ལོཀེ ཏེཧི སམུཔྤཱདིཏཾ སམྨཱནཱཝམཱནཝིཔྤཀཱརཾ ཨགཎེཏྭཱ ཝིནེཡྻཛནསྶ ཝིནཡནེན ནིརཝསེསཾ བུདྡྷཀིཙྩཾ ¶ ནིཊྛཔེསི. ཏཏྠ ཡོ བྷགཝཏོ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱཡ སམོཀྐམནཱཀཱརོ, སོ པརཏོ ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི. ཡཐཱ ཙ བུདྡྷབྷཱུཏསྶ ¶ ལོཀནཱཐསྶ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ, ཨེཝཾ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏསྶཔི མཧཱབྷིནཱིཧཱརཀཱལཱདཱིསཱུཏི སབྦཏྠ སབྦདཱ ཙ ཨེཀསདིསཏཱཡ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ, ཏསྨཱ ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱསུ སབྦསཏྟེསུ སམཱནརསཱཡ ཏཐཱཡ མཧཱཀརུཎཱཡ སཀལལོཀཧིཏཱཡ གཏོ པཊིཔནྣོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཏཐཱནི ནཱམ ཙཏྟཱརི ཨརིཡམགྒཉཱཎཱནི. ཏཱནི ཧི ¶ ཨིདཾ དུཀྑཾ, ཨཡཾ དུཀྑསམུདཡོ, ཨཡཾ དུཀྑནིརོདྷོ, ཨཡཾ དུཀྑནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱཏི ཨེཝཾ སབྦཉེཡྻདྷམྨསངྒཱཧཀཱནཾ པཝཏྟིནིཝཏྟིཏདུབྷཡཧེཏུབྷཱུཏཱནཾ ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ སངྑཏཊྛོ སནྟཱཔཊྛོ ཝིཔརིཎཱམཊྛོ, སམུདཡསྶ ཨཱཡཱུཧནཊྛོ ནིདཱནཊྛོ སཾཡོགཊྛོ པལིབོདྷཊྛོ, ནིརོདྷསྶ ནིསྶརཎཊྛོ ཝིཝེཀཊྛོ ཨསངྑཏཊྛོ ཨམཏཊྛོ, མགྒསྶ ནིཡྻཱནཊྛོ ཧེཏྭཊྛོ དསྶནཊྛོ ཨཱདྷིཔཏེཡྻཊྛོཏིཨཱདཱིནཾ ཏབྦིབྷཱགཱནཉྩ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཱཝབོདྷཝིབནྡྷཀསྶ སཾཀིལེསཔཀྑསྶ སམུཙྪིནྡནེན པཊིལདྡྷཱཡ ཏཏྠ ཨསམྨོཧཱབྷིསམཡསངྑཱཏཱཡ ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝསརསལཀྑཎསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི, ཏཱནི བྷགཝཱ ཨནཉྙནེཡྻོ སཡམེཝ ཨཱགཏོ ཨདྷིགཏོ, ཏསྨཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཡཐཱ ཙ མགྒཉཱཎཱནི, ཨེཝཾ བྷགཝཏོ ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཱནི ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཱནི ཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎཱནི པཉྩགཏིཔརིཙྪེདཉཱཎཱནི ཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི སཏྟབོཛ྄ཛྷངྒཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཨཊྛམགྒངྒཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཉཱཎཱནི དསབལཉཱཎཱནི ཙ ཏཐབྷཱཝེ ཝེདིཏབྦཱནི.

ཏཏྲཱཡཾ ཝིབྷཱཝནཱ – ཡཉྷི ཀིཉྩི ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཧཱིནཱདིབྷེདབྷིནྣཱསུ ཨཏཱིཏཱསུ ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱུསུ སབྷཱཝཀིཙྩཱདི ¶ ཨཝཏྠཱཝིསེསཱདི ཁནྡྷཔྤཊིབདྡྷནཱམགོཏྟཱདི ཙ ཛཱནིཏབྦཾ. ཨནིནྡྲིཡབདྡྷེསུ ཙ ཨཏིསུཁུམཏིརོཧིཏཝིདཱུརདེསེསུཔི རཱུཔདྷམྨེསུ ཡོ ཏཾཏཾཔཙྩཡཝིསེསེཧི སདྡྷིཾ པཙྩཡུཔྤནྣཱནཾ ཝཎྞསཎྛཱནགནྡྷརསཕསྶཱདིཝིསེསོ, ཏཏྠ སབྦཏྠེཝ ཧཏྠཏལེ ཋཔིཏཨཱམལཀེ ཝིཡ ¶ པཙྩཀྑཏོ ཨཔྤཊིཧཏཾ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཏཐཱ ཨནཱགཏཱསུ པཙྩུཔྤནྣཱསུ ཙཱཏི ཨིམཱནི ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཱནི ནཱམ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཨཏཱིཏཾསེ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཔྤཊིཧཏཾ ཉཱཎཾ, ཨནཱགཏཾསེ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཔྤཊིཧཏཾ ཉཱཎཾ, པཙྩུཔྤནྣཾསེ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཔྤཊིཧཏཾ ཉཱཎ’’ནྟི (པཊི. མ. ༣.༥).

ཏཱནི པནེཏཱནི ཏཏྠ ཏཏྠ དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝསརསལཀྑཎསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི, ཏཱནི བྷགཝཱ སཡམྦྷཱུཉཱཎེན ཨདྷིགཉྪཱིཏི. ཨེཝམྤི ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ¶ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ ནིརུཏྟིཔྤཊིསམྦྷིདཱ པཊིབྷཱནཔྤཊིསམྦྷིདཱཏི ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ. ཏཏྠ ཨཏྠཔྤབྷེདསྶ སལླཀྑཎཝིབྷཱཝནཝཝཏྠཱནཀརཎསམཏྠཾ ཨཏྠཔྤབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ. དྷམྨཔྤབྷེདསྶ སལླཀྑཎཝིབྷཱཝནཝཝཏྠཱནཀརཎསམཏྠཾ དྷམྨཔྤབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ནིརུཏྟིཔྤབྷེདསྶ སལླཀྑཎཝིབྷཱཝནཝཝཏྠཱནཀརཎསམཏྠཾ ནིརུཏྟཱབྷིལཱཔེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ ནིརུཏྟིཔྤཊིསམྦྷིདཱ. པཊིབྷཱནཔྤབྷེདསྶ སལླཀྑཎཝིབྷཱཝནཝཝཏྠཱནཀརཎསམཏྠཾ པཊིབྷཱནཔྤབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ པཊིབྷཱནཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨཏྠེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ, དྷམྨེ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ, ཏཏྲ དྷམྨནིརུཏྟཱབྷིལཱཔེ ཉཱཎཾ ནིརུཏྟིཔྤཊིསམྦྷིདཱ, ཉཱཎེསུ ཉཱཎཾ པཊིབྷཱནཔྤཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༧༡༨-༧༢༡).

ཨེཏྠ ཙ ཧེཏུཨནུསཱརེན ཨརཎཱིཡཏོ ཨདྷིགནྟབྦཏོ ཙ སངྑེཔཏོ ཧེཏུཕལཾ ཨཏྠོ ནཱམ. པབྷེདཏོ པན ཡཾ ཀིཉྩི པཙྩཡུཔྤནྣཾ, ནིབྦཱནཾ ¶ , བྷཱསིཏཏྠོ, ཝིཔཱཀོ, ཀིརིཡཱཏི ཨིམེ པཉྩ དྷམྨཱ ཨཏྠོ. ཏཾ ཨཏྠཾ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ. དྷམྨོཏི སངྑེཔཏོ པཙྩཡོ. སོ ཧི ཡསྨཱ ཏཾ ཏཾ ཨཏྠཾ ཝིདཧཏི པཝཏྟེཏི ཙེཝ པཱཔེཏི ཙ, ཏསྨཱ དྷམྨོཏི ཝུཙྩཏི, པབྷེདཏོ པན ཡོ ཀོཙི ཕལནིབྦཏྟནཀོ ཧེཏུ ཨརིཡམགྒོ བྷཱསིཏཾ ཀུསལཾ ཨཀུསལནྟི ཨིམེ པཉྩ དྷམྨཱ དྷམྨོ, ཏཾ དྷམྨཾ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཏསྨིཾ དྷམྨེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘དུཀྑེ ¶ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ, དུཀྑསམུདཡེ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ, དུཀྑནིརོདྷེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ, དུཀྑནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༧༡༩).

ཨཐ ཝཱ ཧེཏུམྷི ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ, ཧེཏུཕལེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཡེ དྷམྨཱ ཛཱཏཱ བྷཱུཏཱ སཉྫཱཏཱ ནིབྦཏྟཱ ཨབྷིནིབྦཏྟཱ པཱཏུབྷཱུཏཱ, ཨིམེསུ དྷམྨེསུ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཡམྷཱ དྷམྨཱ ཏེ དྷམྨཱ ཛཱཏཱ བྷཱུཏཱ སཉྫཱཏཱ ནིབྦཏྟཱ ཨབྷིནིབྦཏྟཱ པཱཏུབྷཱུཏཱ, ཏེསུ དྷམྨེསུ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཛརཱམརཎེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ, ཛརཱམརཎསམུདཡེ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཛརཱམརཎནིརོདྷེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ, ཛརཱམརཎནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཛཱཏིཡཱ, བྷཝེ, ཨུཔཱདཱནེ, ཏཎྷཱཡ, ཝེདནཱཡ, ཕསྶེ, སལཱ༹ཡཏནེ, ནཱམརཱུཔེ, ཝིཉྙཱཎེ, སངྑཱརེསུ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ, སངྑཱརསམུདཡེ ¶ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ. སངྑཱརནིརོདྷེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ, སངྑཱརནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ.

‘‘ཨིདྷ བྷིཀྑུ དྷམྨཾ ཛཱནཱཏི སུཏྟཾ གེཡྻཾ…པེ… ཝེདལླཾ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ. སོ ཏསྶ ཏསྶེཝ བྷཱསིཏསྶ ཨཏྠཾ ཛཱནཱཏི ‘ཨཡཾ ཨིམསྶ བྷཱསིཏསྶ ཨཏྠོ, ཨཡཾ ཨིམསྶ ¶ བྷཱསིཏསྶ ཨཏྠོ’ཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ.

‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ? ཡསྨིཾ སམཡེ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི སོམནསྶསཧགཏཾ ཉཱཎསམྤཡུཏྟཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ ཝཱ…པེ… དྷམྨཱརམྨཎཾ ཝཱ ཡཾ ཡཾ ཝཱ པནཱརབྦྷ, ཏསྨིཾ སམཡེ ཕསྶོ ཧོཏི…པེ… ཨཝིཀྑེཔོ ཧོཏི…པེ… ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ. ཨིམེསུ དྷམྨེསུ ཉཱཎཾ དྷམྨཔྤཊིསམྦྷིདཱ, ཏེསཾ ཝིཔཱཀེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱ’’ཏིཨཱདི (ཝིབྷ. ༧༢༤-༧༢༥) ཝིཏྠཱརོ.

ཡཱ པནེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཙ དྷམྨེ ཙ སབྷཱཝནིརུཏྟི ཨབྱབྷིཙཱརཝོཧཱརོ ཨབྷིལཱཔོ, ཏསྨིཾ སབྷཱཝནིརུཏྟཱབྷིལཱཔེ མཱགདྷིཀཱཡ སབྦསཏྟཱནཾ མཱུལབྷཱསཱཡ ‘‘ཨཡཾ སབྷཱཝནིརུཏྟི, ཨཡཾ ཨསབྷཱཝནིརུཏྟཱི’’ཏི པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ ནིརུཏྟིཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཏེསུ ཉཱཎེསུ གོཙརཀིཙྩཏོ ཝིཏྠཱརཏོ པཝཏྟཾ སབྦམྤི ཏཾ ཉཱཎཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཏསྨིཾ ཉཱཎེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ པཊིབྷཱནཔྤཊིསམྦྷིདཱ. ཨིཏི ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི ¶ པཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཱནི སཡམེཝ བྷགཝཏཱ ཨདྷིགཏཱནི ཨཏྠདྷམྨཱདིཀེ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྟནོ ཝིསཡེ ཨཝིསཾཝཱདནཝསེན ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ཡཾཀིཉྩི ཉེཡྻཾ ནཱམ, སབྦཾ ཏཾ བྷགཝཏཱ སབྦཱཀཱརེན ཉཱཏཾ དིཊྛཾ ཨདྷིགཏཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཾ. ཏཐཱ ཧིསྶ ཨབྷིཉྙེཡྻཱ དྷམྨཱ ཨབྷིཉྙེཡྻཏོ བུདྡྷཱ, པརིཉྙེཡྻཱ དྷམྨཱ པརིཉྙེཡྻཏོ, པཧཱཏབྦཱ དྷམྨཱ པཧཱཏབྦཏོ, སཙྪིཀཱཏབྦཱ དྷམྨཱ སཙྪིཀཱཏབྦཏོ, བྷཱཝེཏབྦཱ དྷམྨཱ བྷཱཝེཏབྦཏོ, ཡཏོ ནཾ ཀོཙི སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ དེཝོ ཝཱ མཱརོ ཝཱ བྲཧྨཱ ཝཱ ‘‘ཨིམེ ནཱམ ཏེ དྷམྨཱ ཨནབྷིསམྦུདྡྷཱ’’ཏི སཧ དྷམྨེན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སམཏྠོ ནཏྠི.

ཡཾཀིཉྩི པཧཱཏབྦཾ ནཱམ, སབྦཾ ཏཾ བྷགཝཏོ ཨནཝསེསཏོ བོདྷིམཱུལེཡེཝ པཧཱིནཾ ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཾ ¶ , ན ཏསྶ པཧཱནཱཡ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཾ ཨཏྠི. ཏཐཱ ཧིསྶ ལོབྷདོསམོཧཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཐིནམིདྡྷཀོདྷཱུཔནཱཧ- མཀྑཔལཱསཨིསྶཱམཙྪརིཡམཱཡཱསཱཋེཡྻཐམྦྷསཱརམྦྷམཱནཱཏིམཱནམདཔྤམཱདཏིཝིདྷཱ- ཀུསལམཱུལདུཙྩརིཏཝིསམཝིཔརཱིཏསཉྙཱ- ¶ མལཝིཏཀྐཔཔཉྩཨེསནཱཏཎྷཱཙཏུབྦིདྷཝིཔརིཡེསཨཱསཝགནྠ- ཨོགྷཡོགཱགཏིཏཎྷུཔཱདཱནཔཉྩཱབྷིནནྡནནཱིཝརཎཙེཏོཁིལཙེཏསོཝིནིབནྡྷ- ཚཝིཝཱདམཱུལསཏྟཱནུསཡཨཊྛམིཙྪཏྟནཝཨཱགྷཱཏཝཏྠུཏཎྷཱ- མཱུལཀདསཨཀུསལཀམྨཔཐཨེཀཝཱིསཏི ཨནེསནདྭཱསཊྛིདིཊྛིགཏཨཊྛསཏཏཎྷཱཝིཙརིཏཱདིཔྤབྷེདཾ དིཡཌྜྷཀིལེསསཧསྶཾ སཧ ཝཱསནཱཡ པཧཱིནཾ སམུཙྪིནྣཾ སམཱུཧཏཾ, ཡཏོ ནཾ ཀོཙི སམཎོ ཝཱ…པེ… བྲཧྨཱ ཝཱ ‘‘ཨིམེ ནཱམ ཏེ ཀིལེསཱ ཨཔྤཧཱིནཱ’’ཏི སཧ དྷམྨེན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སམཏྠོ ནཏྠི.

ཡེ ཙིམེ བྷགཝཏཱ ཀམྨཝིཔཱཀཀིལེསཱུཔཝཱདཨཱཎཱཝཱིཏིཀྐམཔྤབྷེདཱ ཨནྟརཱཡིཀཱ ཝུཏྟཱ, ཨལམེཝ ཏེ པཊིསེཝཏོ ཨེཀནྟེན ཨནྟརཱཡཱཡ. ཡཏོ ནཾ ཀོཙི སམཎོ ཝཱ…པེ… བྲཧྨཱ ཝཱ ‘‘ནཱལཾ ཏེ པཊིསེཝཏོ ཨནྟརཱཡཱཡཱ’’ཏི སཧ དྷམྨེན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སམཏྠོ ནཏྠི.

ཡོ ཙ བྷགཝཏཱ ནིརཝསེསཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎཱཡ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཡ སངྒཧོ སཏྟཀོཊྛཱསིཀོ སཏྟཏིཾསཔྤབྷེདོ ཨརིཡམགྒཔུབྦངྒམོ ཨནུཏྟརོ ¶ ནིཡྻཱནིཀོ དྷམྨོ དེསིཏོ, སོ ཨེཀནྟེནེཝ ནིཡྻཱཏི, པཊིཔནྣསྶ ཝཊྚདུཀྑཏོ མོཀྑཱཡ ཧོཏི, ཡཏོ ནཾ ཀོཙི སམཎོ ཝཱ…པེ… བྲཧྨཱ ཝཱ ‘‘ནིཡྻཱནིཀོ དྷམྨོཏི ཏཡཱ དེསིཏོ ན ནིཡྻཱཏཱི’’ཏི སཧ དྷམྨེན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སམཏྠོ ནཏྠཱིཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཏེ པཊིཛཱནཏོ ཨིམེ དྷམྨཱ ཨནབྷིསམྦུདྡྷཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༥༠) ཝིཏྠཱརོ. ཨེཝམེཏཱནི ཨཏྟནོ ཉཱཎཔྤཧཱནདེསནཱཝིསེསཱནཾ ཨཝིཏཐབྷཱཝཱཝབོདྷནཏོ ¶ ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཏཱནི བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎཱནི ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ནིརཡགཏི, ཏིརཙྪཱནགཏི, པེཏགཏི, མནུསྶགཏི, དེཝགཏཱིཏི པཉྩ གཏིཡོ, ཏཱསུ སཉྫཱིཝཱདཡོ ཨཊྛ མཧཱནིརཡཱ, ཀུཀྐུལཱ༹དཡོ སོལ༹ས ཨུསྶདནིརཡཱ, ལོཀནྟརིཀནིརཡོཏི སབྦེཔིམེ ཨེཀནྟདུཀྑཏཱཡ ནིརསྶཱདཊྛེན ནིརཡཱ, ཡཐཱཀམྨུནཱ གནྟབྦཏོ གཏི ཙཱཏི ནིརཡགཏི, ཏིབྦནྡྷཀཱརསཱིཏནརཀཱཔི ཨེཏེསྭེཝ ཨནྟོགདྷཱ. ཀིམིཀཱིཊསརཱིསཔཔཀྑིསོཎསིངྒཱལཱདཡོ ཏིརིཡཾ ཨཉྪིཏབྷཱཝེན ཏིརཙྪཱནཱ, ཏེ ཨེཝ གཏཱིཏི ཏིརཙྪཱནགཏི. ཁུཔྤིཔཱསིཏཏྟཱ པརདཏྟཱུཔཛཱིཝིནིཛ྄ཛྷཱམཏཎྷིཀཱདཡོ དུཀྑབཧུལཏཱཡ པཱཀཊསུཁཏོ ¶ ཨིཏཱ ཝིགཏཱཏི པེཏཱ, ཏེ ཨེཝ གཏཱིཏི པེཏགཏི, ཀཱལཀཉྩིཀཱདིཨསུརཱཔི ཨེཏེསྭེཝནྟོགདྷཱ. པརིཏྟདཱིཔཝཱསཱིཧི སདྡྷིཾ ཛམྦུདཱིཔཱདིཙཏུམཧཱདཱིཔཝཱསིནོ མནསོ ཨུསྶནྣཏཱཡ མནུསྶཱ, ཏེ ཨེཝ གཏཱིཏི མནུསྶགཏི. ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཱུཔགཱཏི ཨིམེ ཚབྦཱིསཏི དེཝནིཀཱཡཱ དིབྦནྟི ཨཏྟནོ ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝེན ཀཱིལ༹ནྟི ཛོཏནྟི ཙཱཏི དེཝཱ, ཏེ ཨེཝ གཏཱིཏི དེཝགཏི.

ཏཱ པནེཏཱ གཏིཡོ ཡསྨཱ ཏཾཏཾཀམྨནིབྦཏྟོ ཨུཔཔཏྟིབྷཝཝིསེསོ, ཏསྨཱ ཨཏྠཏོ ཝིཔཱཀཀྑནྡྷཱ ཀཊཏྟཱ ཙ རཱུཔཾ. ཏཏྠ ‘‘ཨཡཾ ནཱམ གཏི ཨིམིནཱ ནཱམ ཀམྨུནཱ ཛཱཡཏི, ཏསྶ ཙ ཀམྨསྶ པཙྩཡཝིསེསེཧི ཨེཝཾ ཝིབྷཱགབྷིནྣཏྟཱ ཝིསུཾ ཨེཏེ སཏྟནིཀཱཡཱ ཨེཝཾ ཝིབྷཱགབྷིནྣཱ’’ཏི ཡཐཱསཀཾ ཧེཏུཕལཝིབྷཱགཔརིཙྪིནྡནཝསེན ཋཱནསོ ཧེཏུསོ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘པཉྩ ¶ ཁོ ཨིམཱ, སཱརིཔུཏྟ, གཏིཡོ. ཀཏམཱ པཉྩ? ནིརཡོ, ཏིརཙྪཱནཡོནི, པེཏྟིཝིསཡོ, མནུསྶཱ, དེཝཱ. ནིརཡཉྩཱཧཾ, སཱརིཔུཏྟ, པཛཱནཱམི ནིརཡགཱམིཉྩ མགྒཾ ནིརཡགཱམིནིཉྩ པཊིཔདཾ, ཡཐཱ པཊིཔནྣོ ཙ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ ¶ པརམྨརཎཱ ཨཔཱཡཾ དུགྒཏིཾ ཝིནིཔཱཏཾ ནིརཡཾ ཨུཔཔཛྫཏི, ཏཉྩ པཛཱནཱམཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༡༥༣).

ཏཱནི པནེཏཱནི བྷགཝཏོ ཉཱཎཱནི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཝིསཡེ ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ཡཾ སཏྟཱནཾ སདྡྷཱདིཡོགཝིཀལཱཝིཀལབྷཱཝཱཝབོདྷནེན ཨཔྤརཛཀྑམཧཱརཛཀྑཏཱདིཝིསེསཝིབྷཱཝནཾ པཉྙཱསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི པཝཏྟཾ བྷགཝཏོ ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟཉཱཎཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘སདྡྷོ པུགྒལོ ཨཔྤརཛཀྑོ, ཨསྶདྡྷོ པུགྒལོ མཧཱརཛཀྑོ’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༡༡) ཝིཏྠཱརོ.

ཡཉྩ ‘‘ཨཡཾ པུགྒལོ ཨཔྤརཛཀྑོ, ཨཡཾ སསྶཏདིཊྛིཀོ, ཨཡཾ ཨུཙྪེདདིཊྛིཀོ, ཨཡཾ ཨནུལོམིཀཱཡཾ ཁནྟིཡཾ ཋིཏོ, ཨཡཾ ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎེ ཋིཏོ, ཨཡཾ ཀཱམཱསཡོ, ན ནེཀྑམྨཱདིཨཱསཡོ, ཨཡཾ ནེཀྑམྨཱསཡོ, ན ཀཱམཱདིཨཱསཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཨིམསྶ ཀཱམརཱགོ ཨཏིཝིཡ ¶ ཐཱམགཏོ, ན པཊིགྷཱདིཀོ, ཨིམསྶ པཊིགྷོ ཨཏིཝིཡ ཐཱམགཏོ, ན ཀཱམརཱགཱདིཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཨིམསྶ པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ཨདྷིཀོ, ན ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ན ཨཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརོ, ཨིམསྶ ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ཨདྷིཀོ, ན པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ན ཨཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརོ, ཨིམསྶ ཨཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརོ ཨདྷིཀོ, ན པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ན ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ. ཨིམསྶ ཀཱཡསུཙརིཏཾ ཨདྷིཀཾ, ཨིམསྶ ཝཙཱིསུཙརིཏཾ, ཨིམསྶ མནོསུཙརིཏཾ, ཨཡཾ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀོ, ཨཡཾ པཎཱིཏཱདྷིམུཏྟིཀོ, ཨཡཾ ཀམྨཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ཨཡཾ ཀིལེསཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ཨཡཾ ཝིཔཱཀཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ཨཡཾ ན ཀམྨཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ན ཀིལེསཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ན ཝིཔཱཀཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱདཱིནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིབྷཱཝནཱཀཱརཔྤཝཏྟཾ བྷགཝཏོ ཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎཾ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨིདྷ ¶ ཏཐཱགཏོ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཾ ཛཱནཱཏི, ཨནུསཡཾ ཛཱནཱཏི, ཙརིཏཾ ཛཱནཱཏི, ཨདྷིམུཏྟིཾ ཛཱནཱཏི, བྷབྦཱབྷབྦེ སཏྟེ ཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི (པཊི. མ. ༡.༡༡༣).

ཡཉྩ ཨུཔརིམཧེཊྛིམཔུརིམཔཙྪིམཀཱཡེཧི དཀྑིཎཝཱམཨཀྑིཀཎྞསོཏནཱསིཀསོཏཨཾསཀཱུཊཧཏྠཔཱདེཧི ཨངྒུལིཨངྒུལནྟརེཧི ལོམཀཱུཔེཧི ཙ ཨགྒིཀྑནྡྷཱུདཀདྷཱརཱཔཝཏྟནཾ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ ཝིཝིདྷཝིཀུབྦནིདྡྷིནིམྨཱཔནཀཾ ¶ བྷགཝཏོ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཉཱཎཾ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨིདྷ ཏཐཱགཏོ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཾ ཀརོཏི ཨསཱདྷཱརཎཾ སཱཝཀེཧི, ཨུཔརིམཀཱཡཏོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ པཝཏྟཏི, ཧེཊྛིམཀཱཡཏོ ཨུདཀདྷཱརཱ པཝཏྟཏི. ཧེཊྛིམཀཱཡཏོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ པཝཏྟཏི, ཨུཔརིམཀཱཡཏོ ཨུདཀདྷཱརཱ པཝཏྟཏཱི’’ཏིཨཱདི (པཊི. མ. ༡.༡༡༦).

ཡཉྩ རཱགཱདཱིཧི ཛཱཏིཨཱདཱིཧི ཙ ཨནེཀེཧི དུཀྑདྷམྨེཧི ཨུཔདྡུཏཾ སཏྟནིཀཱཡཾ ཏཏོ ནཱིཧརིཏུཀཱམཏཱཝསེན ནཱནཱནཡེཧི པཝཏྟསྶ བྷགཝཏོ མཧཱཀརུཎོཀྐམནསྶ པཙྩཡབྷཱུཏཾ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཉཱཎཾ. ཡཐཱཧ (པཊི. མ. ༡.༡༡༧-༡༡༨) –

‘‘ཀཏམཾ ཏཐཱགཏསྶ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཡཱ ཉཱཎཾ? བཧུཀེཧི ཨཱཀཱརེཧི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏི, ཨཱདིཏྟོ ལོཀསནྣིཝཱསོཏི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏི. ཨུཡྻུཏྟོ, པཡཱཏོ, ཀུམྨགྒཔྤཊིཔནྣོ, ཨུཔནཱིཡཏི ལོཀོ ཨདྡྷུཝོ, ཨཏཱཎོ ལོཀོ ཨནབྷིསྶརོ ¶ , ཨསྶཀོ ལོཀོ, སབྦཾ པཧཱཡ གམནཱིཡཾ, ཨཱུནོ ལོཀོ ཨཏིཏྟོ ཏཎྷཱདཱསོཏི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏི.

‘‘ཨཏཱཡནོ ལོཀསནྣིཝཱསོ, ཨལེཎོ, ཨསརཎོ, ཨསརཎཱིབྷཱུཏོ. ཨུདྡྷཏོ ལོཀོ ཨཝཱུཔསནྟོ, སསལློ ལོཀསནྣིཝཱསོ ཝིདྡྷོ པུཐུསལླེཧི, ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཱཝརཎོ ¶ ཀིལེསཔཉྫརཔཀྑིཏྟོ, ཨཝིཛྫཱགཏོ ལོཀསནྣིཝཱསོ ཨཎྜབྷཱུཏོ པརིཡོནདྡྷོ ཏནྟཱཀུལཀཛཱཏོ ཀུལགུཎྜིཀཛཱཏོ མུཉྫཔབྦཛབྷཱུཏོ ཨཔཱཡཾ དུགྒཏིཾ ཝིནིཔཱཏཾ སཾསཱརཾ ནཱཏིཝཏྟཏི, ཨཝིཛྫཱཝིསདོསསཾལིཏྟོ, ཀིལེསཀལལཱིབྷཱུཏོ, རཱགདོསམོཧཛཊཱཛཊིཏོ.

‘‘ཏཎྷཱསངྒྷཱཊཔཊིམུཀྐོ, ཏཎྷཱཛཱལེན ཨོཏྠཊོ, ཏཎྷཱསོཏེན ཝུཡ྄ཧཏི, ཏཎྷཱསཉྙོཛནེན སཾཡུཏྟོ, ཏཎྷཱནུསཡེན ¶ ཨནུསཊོ, ཏཎྷཱསནྟཱཔེན སནྟཔྤཏི, ཏཎྷཱཔརིལཱ༹ཧེན པརིཌཡ྄ཧཏི.

‘‘དིཊྛིསངྒྷཱཊཔཊིམུཀྐོ, དིཊྛིཛཱལེན ཨོཏྠཊོ, དིཊྛིསོཏེན ཝུཡ྄ཧཏི, དིཊྛིསཉྙོཛནེན སཾཡུཏྟོ, དིཊྛཱནུསཡེན ཨནུསཊོ, དིཊྛིསནྟཱཔེན སནྟཔྤཏི, དིཊྛིཔརིལཱ༹ཧེན པརིཌཡ྄ཧཏི.

‘‘ཛཱཏིཡཱ ཨནུགཏོ, ཛརཱཡ ཨནུསཊོ, བྱཱདྷིནཱ ཨབྷིབྷཱུཏོ, མརཎེན ཨབྦྷཱཧཏོ, དུཀྑེ པཏིཊྛིཏོ.

‘‘ཏཎྷཱཡ ཨུཌྜིཏོ, ཛརཱཔཱཀཱརཔརིཀྑིཏྟོ, མཙྩུཔཱསེན པརིཀྑིཏྟོ, མཧཱབནྡྷནབདྡྷོ, རཱགབནྡྷནེན དོསམོཧམཱནདིཊྛིཀིལེསདུཙྩརིཏབནྡྷནེན བདྡྷོ, མཧཱསམྦཱདྷཔྤཊིཔནྣོ, མཧཱཔལིབོདྷེན པལིབུདྡྷོ, མཧཱཔཔཱཏེ པཏིཏོ, མཧཱཀནྟཱརཔྤཊིཔནྣོ, མཧཱསཾསཱརཔྤཊིཔནྣོ, མཧཱཝིདུགྒེ སམྤརིཝཏྟཏི, མཧཱཔལིཔེ པལིཔནྣོ.

‘‘ཨབྦྷཱཧཏོ ལོཀསནྣིཝཱསོ, ཨཱདིཏྟོ ལོཀསནྣིཝཱསོ རཱགགྒིནཱ དོསགྒིནཱ མོཧགྒིནཱ ཛཱཏིཡཱ ཛརཱཡ མརཎེན སོཀེཧི པརིདེཝེཧི དུཀྑེཧི དོམནསྶེཧི ཨུཔཱཡཱསེཧི, ཨུནྣཱིཏཀོ ལོཀསནྣིཝཱསོ ཧཉྙཏི ནིཙྩམཏཱཎོ པཏྟདཎྜོ ཏཀྐརོ, ཝཛྫབནྡྷནབདྡྷོ ¶ ཨཱགྷཱཏནཔཙྩུཔཊྛིཏོ, ཨནཱཐོ ལོཀསནྣིཝཱསོ པརམཀཱརུཉྙཔྤཏྟོ, དུཀྑཱབྷིཏུནྣོ ཙིརརཏྟཾ པཱིལི༹ཏོ, གདྷིཏོ ནིཙྩཾ པིཔཱསིཏོ.

‘‘ཨནྡྷོ ¶ ཨཙཀྑུཀོ, ཧཏནེཏྟོ ཨཔརིཎཱཡཀོ, ཝིཔཐཔཀྑནྡོ ཨཉྫསཱཔརདྡྷོ, མཧོགྷཔཀྑནྡོ.

‘‘དྭཱིཧི དིཊྛིགཏེཧི པརིཡུཊྛིཏོ, ཏཱིཧི དུཙྩརིཏེཧི ཝིཔྤཊིཔནྣོ, ཙཏཱུཧི ཡོགེཧི ཡོཛིཏོ, ཙཏཱུཧི གནྠེཧི གནྠིཏོ, ཙཏཱུཧི ཨུཔཱདཱནེཧི ཨུཔཱདིཡཏི, པཉྩགཏིསམཱརུལ༹ྷོ, པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི རཛྫཏི, པཉྩཧི ནཱིཝརཎེཧི ཨོཏྠཊོ, ཚཧི ¶ ཝིཝཱདམཱུལེཧི ཝིཝདཏི, ཚཧི ཏཎྷཱཀཱཡེཧི རཛྫཏི, ཚཧི དིཊྛིགཏེཧི པརིཡུཊྛིཏོ, སཏྟཧི ཨནུསཡེཧི ཨནུསཊོ, སཏྟཧི སཉྙོཛནེཧི སཾཡུཏྟོ, སཏྟཧི མཱནེཧི ཨུནྣཏོ, ཨཊྛཧི ལོཀདྷམྨེཧི སམྤརིཝཏྟཏི, ཨཊྛཧི མིཙྪཏྟེཧི ནིཡྻཱཏོ, ཨཊྛཧི པུརིསདོསེཧི དུསྶཏི, ནཝཧི ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུཧི ཨཱགྷཱཏིཏོ, ནཝཝིདྷམཱནེཧི ཨུནྣཏོ, ནཝཧི ཏཎྷཱམཱུལཀེཧི དྷམྨེཧི རཛྫཏི, དསཧི ཀིལེསཝཏྠཱུཧི ཀིལིསྶཏི, དསཧི ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུཧི ཨཱགྷཱཏིཏོ, དསཧི ཨཀུསལཀམྨཔཐེཧི སམནྣཱགཏོ, དསཧི སཾཡོཛནེཧི སཾཡུཏྟོ, དསཧི མིཙྪཏྟེཧི ནིཡྻཱཏོ, དསཝཏྠུཀཱཡ མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ སམནྣཱགཏོ, དསཝཏྠུཀཱཡ ཨནྟགྒཱཧིཀཱཡ དིཊྛིཡཱ སམནྣཱགཏོ, ཨཊྛསཏཏཎྷཱཔཔཉྩེཧི པཔཉྩིཏོ, དྭཱསཊྛིཡཱ དིཊྛིགཏེཧི པརིཡུཊྛིཏོ, ལོཀསནྣིཝཱསོཏི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏི.

‘‘ཨཧཉྩམྷི ཏིཎྞོ, ལོཀོ ཙ ཨཏིཎྞོ. ཨཧཉྩམྷི མུཏྟོ, ལོཀོ ཙ ཨམུཏྟོ. ཨཧཉྩམྷི དནྟོ, ལོཀོ ཙ ཨདནྟོ. ཨཧཉྩམྷི སནྟོ, ལོཀོ ཙ ཨསནྟོ. ཨཧཉྩམྷི ཨསྶཏྠོ, ལོཀོ ཙ ཨནསྶཏྠོ. ཨཧཉྩམྷི པརིནིབྦུཏོ, ལོཀོ ཙ ཨཔརིནིབྦུཏོ. པཧོམི ཁྭཱཧཾ ཏིཎྞོ ཏཱརེཏུཾ, མུཏྟོ མོཙེཏུཾ, དནྟོ དམེཏུཾ, སནྟོ སམེཏུཾ, ཨསྶཏྠོ ཨསྶཱསེཏུཾ, པརིནིབྦུཏོ པརིནིབྦཱཔེཏུནྟི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏཱི’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༡༧-༡༡༨).

ཨེཝཾ ¶ ཨེཀཱུནནཝུཏིཡཱ ཨཱཀཱརེཧི ཝིབྷཛནཾ ཀཏཾ.

ཡཾ པན ཡཱཝཏཱ དྷམྨདྷཱཏུཡཱ ཡཏྟཀཾ ཉཱཏབྦཾ སངྑཏཱསངྑཏཱདིཀསྶ སབྦསྶ པརོཔདེསནིརཔེཀྑཾ ¶ སབྦཱཀཱརེན པཊིཝིཛ྄ཛྷནསམཏྠཾ ཨཱཀངྑམཏྟཔྤཊིབདྡྷཝུཏྟིཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ སབྦཐཱ ཨནཝསེསསངྑཏཱསངྑཏསམྨུཏིསཙྩཱཝབོདྷཏོ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཏཏྠཱཝརཎཱབྷཱཝཏོ ནིསྶངྒཔྤཝཏྟིམུཔཱདཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི ཝུཙྩཏི. ཨེཀམེཝ ཧི ཏཾ ཉཱཎཾ ཝིསཡཔྤཝཏྟིམུཁེན ཨཉྙེཧི ཨསཱདྷཱརཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ¶ དུཝིདྷེན ཨུདྡིཊྛཾ. ཨཉྙཐཱ སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎཱནཾ སཱདྷཱརཎཏཱ སབྦཝིསཡཏཱ ཨཱཔཛྫེཡྻུཾ, ན ཙ ཏཾ ཡུཏྟཾ ཀིཉྩཱཔི ཨིམཱཡ ཡུཏྟིཡཱ. ཨཡཉྷེཏྠ པཱལི༹ –

‘‘སབྦཾ སངྑཏམསངྑཏཾ ཨནཝསེསཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏཏྠ ཨཱཝརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ. ཨཏཱིཏཾ སབྦཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏཏྠ ཨཱཝརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ. ཨནཱགཏཾ སབྦཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏཏྠ ཨཱཝརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ. པཙྩུཔྤནྣཾ སབྦཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏཏྠ ཨཱཝརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨནཱཝརཎཉཱཎ’’ནྟི (པཊི. མ. ༡.༡༡༩-༡༢༠) ཝིཏྠཱརོ.

ཨེཝམེཏཱནི བྷགཝཏོ ཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཡཐཱསཀཝིསཡསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ –

‘‘སཏྟིམེ, བྷིཀྑཝེ, བོཛ྄ཛྷངྒཱ – སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, དྷམྨཝིཙཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཝཱིརིཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པཱིཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པསྶདྡྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, སམཱདྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ’’ཏི (པཊི. མ. ༢.༡༧; སཾ. ནི. ༥.༡༨༥) ཨེཝཾ སརཱུཔཏོ, ‘‘ཡཱཡཾ ལོཀུཏྟརམགྒཀྑཎེ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀཱམསུཁལླིཀཏྟཀིལམཐཱནུཡོགཨུཙྪེདསསྶཏཱབྷིནིཝེསཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ ཨུཔདྡཝཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱུཏཱ སཏིཨཱདིབྷེདཱ དྷམྨསཱམགྒཱི, ཡཱཡ ཨརིཡསཱཝཀོ བུཛ྄ཛྷཏི ཀིལེསནིདྡཱཡ ཨུཊྛཧཏི, ཙཏྟཱརི ཝཱ ཨརིཡསཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ སཙྪིཀརོཏཱིཏི, སཱ དྷམྨསཱམགྒཱི བོདྷཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྶཱ ‘བོདྷིཡཱ ཨངྒཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱ, ཨརིཡསཱཝཀོ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ དྷམྨསཱམགྒིཡཱ བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ¶ ཀཏྭཱ བོདྷཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྶ བོདྷིསྶ ཨངྒཱཏིཔི བོཛ྄ཛྷངྒཱ’’ཏི ཨེཝཾ སཱམཉྙལཀྑཎཏོ. ‘‘ཨུཔཊྛཱནལཀྑཎོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པཝིཙཡལཀྑཎོ དྷམྨཝིཙཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པགྒཧལཀྑཎོ ཝཱིརིཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཕརཎལཀྑཎོ པཱིཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཨུཔསམལཀྑཎོ ¶ པསྶདྡྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཨཝིཀྑེཔལཀྑཎོ སམཱདྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པཊིསངྑཱནལཀྑཎོ ཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ’’ཏི ཨེཝཾ ཝིསེསལཀྑཎཏོ.

‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ? ཨིདྷ, བྷིཀྑུ ¶ , སཏིམཱ ཧོཏི པརམེན སཏིནེཔཀྐེན སམནྣཱགཏོ, ཙིརཀཏམྤི ཙིརབྷཱསིཏམྤི སརིཏཱ ཧོཏི ཨནུསྶརིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༦༧) སཏྟནྣཾ བོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ ཨཉྙམཉྙོཔཀཱརཝསེན ཨེཀཀྑཎེ པཝཏྟིདསྶནཏོ, ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ? ཨཏྠི ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨེསུ སཏི, ཨཏྠི བཧིདྡྷཱ དྷམྨེསུ སཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏེསཾ ཝིསཡཝིབྷཱགེན པཝཏྟིདསྶནཏོ. ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ? ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཾ བྷཱཝེཏི ཝིཝེཀནིསྶིཏཾ ཝིརཱགནིསྶིཏཾ ནིརོདྷནིསྶིཏཾ ཝོསྶགྒཔརིཎཱམི’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༧༡) བྷཱཝནཱཝིདྷིདསྶནཏོ. ‘‘ཏཏྠ ཀཏམེ སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ? ཨིདྷ བྷིཀྑུ ཡསྨིཾ སམཡེ ལོཀུཏྟརཾ ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏི…པེ… ཏསྨིཾ སམཡེ སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ ཧོནྟི སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ…པེ… ཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ. ཏཏྠ ཀཏམོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ? ཡཱ སཏི…པེ… ཨནུསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༧༨-༤༧༩) ཚནྣཝུཏིཡཱ ནཡསཧསྶཝིབྷཱགེཧཱིཏི ཨེཝཾ ནཱནཱཀཱརཏོ པཝཏྟཱནི བྷགཝཏོ སམྦོཛ྄ཛྷངྒཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ དུཀྑནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ ཨརིཡསཙྩཾ? ཨཡམེཝ ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ. སེཡྻཐིདཾ, སམྨཱདིཊྛི…པེ… སམྨཱསམཱདྷཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༢༠༥) ཨེཝཾ སརཱུཔཏོ. སབྦཀིལེསེཧི ཨཱརཀཏྟཱ ཨརིཡབྷཱཝཀརཏྟཱ ཨརིཡཕལཔྤཊིལཱབྷཀརཏྟཱ ཙ ཨརིཡོ, ཨཊྛཝིདྷཏྟཱ ནིབྦཱནཱདྷིགམཱཡ ཨེཀནྟཀཱརཎཏྟཱ ཙ ཨཊྛངྒིཀོ. ཀིལེསེ མཱརེནྟོ གཙྪཏི, ནིབྦཱནཏྠིཀེཧི མགྒཱིཡཏི, སཡཾ ཝཱ ནིབྦཱནཾ མགྒཏཱིཏི མགྒོཏི ཨེཝཾ སཱམཉྙལཀྑཎཏོ. ‘‘སམྨཱ དསྶནལཀྑཎཱ སམྨཱདིཊྛི, སམྨཱ ཨབྷིནིརོཔནལཀྑཎོ སམྨཱསངྐཔྤོ, སམྨཱ པརིགྒཧཎལཀྑཎཱ སམྨཱཝཱཙཱ, སམྨཱ སམུཊྛཱནལཀྑཎོ ¶ སམྨཱཀམྨནྟོ, སམྨཱ ཝོདཱནལཀྑཎོ སམྨཱཨཱཛཱིཝོ, སམྨཱ པགྒཧལཀྑཎོ སམྨཱཝཱཡཱམོ, སམྨཱ ཨུཔཊྛཱནལཀྑཎཱ སམྨཱསཏི, སམྨཱ ཨཝིཀྑེཔལཀྑཎོ སམྨཱསམཱདྷཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝིསེསལཀྑཎཏོ ¶ . སམྨཱདིཊྛི ཨཉྙེཧིཔི ཨཏྟནོ པཙྩནཱིཀཀིལེསེཧི སདྡྷིཾ མིཙྪཱདིཊྛིཾ པཛཧཏི, ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོཏི, ཏཔྤཊིཙྪཱདཀམོཧཝིདྷམནེན ཨསམྨོཧཏོ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ ཙ པསྶཏི. ཏཐཱ སམྨཱསངྐཔྤཱདཡོཔི མིཙྪཱསངྐཔྤཱདཱིནི ¶ པཛཧནྟི, ནིབྦཱནཉྩ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོནྟི, སཧཛཱཏདྷམྨཱནཾ སམྨཱཨབྷིནིརོཔནཔརིགྒཧཎསམུཊྛཱནཝོདཱནཔགྒཧཨུཔཊྛཱནསམཱདཧནཱནི ཙ ཀརོནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཀིཙྩཝིབྷཱགཏོ. སམྨཱདིཊྛི པུབྦབྷཱགེ ནཱནཀྑཎཱ ཝིསུཾ ཝིསུཾ དུཀྑཱདིཨཱརམྨཎཱ ཧུཏྭཱ མགྒཀཱལེ ཨེཀཀྑཎཱ ནིབྦཱནམེཝ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ ཀིཙྩཏོ ‘‘དུཀྑེ ཉཱཎ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ནཱམཱནི ལབྷཏི, སམྨཱསངྐཔྤཱདཡོཔི པུབྦབྷཱགེ ནཱནཀྑཎཱ ནཱནཱརམྨཎཱ མགྒཀཱལེ ཨེཀཀྑཎཱ ཨེཀཱརམྨཎཱ.

ཏེསུ སམྨཱསངྐཔྤོ ཀིཙྩཏོ ནེཀྑམྨསངྐཔྤོཏིཨཱདཱིནི ཏཱིཎི ནཱམཱནི ལབྷཏི, སམྨཱཝཱཙཱདཡོ ཏཡོ པུབྦབྷཱགེ མུསཱཝཱདཱཝེརམཎཱིཏིཨཱདིཝིབྷཱགཱ ཝིརཏིཡོཔི ཙེཏནཱཡོཔི ཧུཏྭཱ མགྒཀྑཎེ ཝིརཏིཡོཝ, སམྨཱཝཱཡཱམསཏིཡོ ཀིཙྩཏོ སམྨཔྤདྷཱནསཏིཔཊྛཱནཝསེན ཙཏྟཱརི ནཱམཱནི ལབྷནྟི. སམྨཱསམཱདྷི པན མགྒཀྑཎེཔི པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདིཝསེན ནཱནཱ ཨེཝཱཏི ཨེཝཾ པུབྦབྷཱགཔརབྷཱགེསུ པཝཏྟིཝིབྷཱགཏོ, ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ སམྨཱདིཊྛིཾ བྷཱཝེཏི ཝིཝེཀནིསྶིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༨༩) བྷཱཝནཱཝིདྷིཏོ, ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ? ཨིདྷ, བྷིཀྑུ, ཡསྨིཾ སམཡེ ལོཀུཏྟརཾ ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏི…པེ… དུཀྑཱཔཊིཔདཾ དནྡྷཱབྷིཉྙཾ, ཏསྨིཾ སམཡེ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ ཧོཏི སམྨཱདིཊྛི སམྨཱསངྐཔྤོ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༩༩) ཙཏུརཱསཱིཏིཡཱ ནཡསཧསྶཝིབྷཱགེཧཱིཏི ཨེཝཾ ཨནེཀཱཀཱརཏོ པཝཏྟཱནི བྷགཝཏོ ཨརིཡམགྒཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ སབྦཱནིཔི ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟི ཡཱ ཙ ནིརོདྷསམཱཔཏྟཱིཏི ཨེཏཱསུ ཨནུཔཊིཔཱཊིཡཱ ཝིཧརིཏབྦཊྛེན སམཱཔཛྫིཏབྦཊྛེན ཙ ཨནུཔུབྦཝིཧཱརསམཱཔཏྟཱིསུ སམྤཱདནཔཙྩཝེཀྑཎཱདིཝསེན ཡཐཱརཧཾ སམྤཡོགཝསེན ཙ པཝཏྟཱནི བྷགཝཏོ ཉཱཎཱནི ཏདཏྠསིདྡྷིཡཱ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི ¶ . ཏཐཱ ¶ ‘‘ཨིདཾ ཨིམསྶ ཋཱནཾ, ཨིདཾ ཨཊྛཱན’’ནྟི ཨཝིཔརཱིཏཾ ཏསྶ ཏསྶ ཕལསྶ ཀཱརཎཱཀཱརཎཛཱནནཾ, ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཨཏཱིཏཱདིབྷེདབྷིནྣསྶ ཀམྨསམཱདཱནསྶ ཨནཝསེསཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིཔཱཀནྟརཛཱནནཾ, ཨཱཡཱུཧནཀྑཎེཡེཝ ཏསྶ ཏསྶ སཏྟསྶ ‘‘ཨཡཾ ནིརཡགཱམིནཱི པཊིཔདཱ…པེ… ཨཡཾ ནིབྦཱནགཱམིནཱི པཊིཔདཱ’’ཏི ཡཱཐཱཝཏོ སཱསཝཱནཱསཝཀམྨཝིབྷཱགཛཱནནཾ, ༠.ཁནྡྷཱཡཏནཱདཱིནཾ ཨུཔཱདིནྣཱནུཔཱདིནྣཱདིཨནེཀསབྷཱཝཾ ནཱནཱསབྷཱཝཉྩ ཏསྶ ལོཀསྶ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམ དྷཱཏུཡཱ ཨུསྶནྣཏྟཱ ཨིམསྨིཾ དྷམྨཔྤབནྡྷེ ཨཡཾ ཝིསེསོ ཛཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཡཐཱབྷཱུཏཾ དྷཱཏུནཱནཏྟཛཱནནཾ, ཨནཝསེསཏོ སཏྟཱནཾ ཧཱིནཱདིཨཛ྄ཛྷཱསཡཱདྷིམུཏྟིཛཱནནཾ, སདྡྷཱདིཨིནྡྲིཡཱནཾ ཏིཀྑམུདུཏཱཛཱནནཾ, སཾཀིལེསཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཛྷཱནཝིམོཀྑཱདིཝིསེསཛཱནནཾ ¶ , སཏྟཱནཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ཛཱཏཱིསུ ཏཔྤཊིབནྡྷེན སདྡྷིཾ ཨནཝསེསཏོ པུབྦེནིཝུཏྠཀྑནྡྷསནྟཏིཛཱནནཾ, ཧཱིནཱདིཝིབྷཱགེཧི སདྡྷིཾ ཙུཏིཔཊིསནྡྷིཛཱནནཾ, ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཙཏུསཙྩཛཱནནནྟི ཨིམཱནི བྷགཝཏོ དསབལཉཱཎཱནི ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཡཐཱསཀཾ ཝིསཡཱཝགཱཧནཏོ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠསཱདྷནཏོ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཝུཏྟིཡཱ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨིདྷ ཏཐཱགཏོ ཋཱནཉྩ ཋཱནཏོ ཨཊྛཱནཉྩ ཨཊྛཱནཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཝིབྷ. ༨༠༩; ཨ. ནི. ༡༠.༢༡).

ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཡཐཱ ཙེཏེསཾ ཉཱཎཱནཾ ཝསེན, ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ སཏིཔཊྛཱནསམྨཔྤདྷཱནཝིབྷཱཝནཉཱཎཱདཱིནཾ ཨནནྟཱཔརིམེཡྻབྷེདཱནཾ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱནཾ པཉྙཱཝིསེསཱནཾ ཝསེན བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཉཱཎཱནི ཨཱགཏོ ཨདྷིགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝམྤི ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཱ སཱ བྷགཝཏོ ཨབྷིཛཱཏི ཨབྷིསམྦོདྷི དྷམྨཝིནཡཔཉྙཱཔནཱ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུ, སཱ ཏཐཱ. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི? ཡདཏྠཾ ལོཀནཱཐེན ཨབྷིསམྦོདྷི པཏྠིཏཱ པཝཏྟིཏཱ ཙ, ཏདཏྠསྶ ཨེཀནྟསིདྡྷིཡཱ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཨཝིཔརཱིཏཏྠཝུཏྟིཡཱ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ. ཏཐཱ ཧི ཨཡཾ བྷགཝཱ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོ སམཏིཾསཔཱརམིཔརིཔཱུརཎཱདིཀཾ ¶ ཝུཏྟཔྤབྷེདཾ སབྦཾ བུདྡྷཏྟཧེཏུཾ སམྤཱདེཏྭཱ ¶ ཏུསིཏཔུརེ ཋིཏོཝ བུདྡྷཀོལཱཧལཾ སུཏྭཱ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹དེཝཏཱཧི ཨེཀཏོ སནྣིཔཏིཏཱཧི ཨུཔསངྐམིཏྭཱ –

‘‘ཀཱལོ དེཝ མཧཱཝཱིར, ཨུཔྤཛྫ མཱཏུཀུཙྪིཡཾ;

སདེཝཀཾ ཏཱརཡནྟོ, བུཛ྄ཛྷསྶུ ཨམཏཾ པད’’ནྟི. (བུ. ཝཾ. ༡.༦༧) –

ཨཱཡཱཙིཏོ ཨུཔྤནྣཔུབྦནིམིཏྟོ པཉྩ མཧཱཝིལོཀནཱནི ཝིལོཀེཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནཱཧཾ མནུསྶཡོནིཡཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱསཱལ༹ྷིཔུཎྞམཱཡ སཀྱརཱཛཀུལེ མཧཱམཱཡཱཡ དེཝིཡཱ ཀུཙྪིམྷི པཊིསནྡྷིཾ གཧེཏྭཱ དས མཱསེ དེཝམནུསྶེཧི མཧཏཱ པརིཧཱརེན པརིཧརིཡམཱནོ ཝིསཱཁཔུཎྞམཱཡ པཙྩཱུསསམཡེ ཨབྷིཛཱཏིཾ པཱཔུཎི.

ཨབྷིཛཱཏིཀྑཎེ ¶ པནསྶ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཀྑཎེ ཝིཡ དྭཏྟིཾསཔུབྦནིམིཏྟཱནི པཱཏུརཧེསུཾ. ཨཡཉྷི དསསཧསྶཱི ལོཀདྷཱཏུ ཀམྤི སངྐམྤི སམྤཀམྤི སམྤཝེདྷི, དསསུ ཙཀྐཝཱལ༹སཧསྶེསུ ཨཔྤམཱཎོ ཨོབྷཱསོ ཕརི, ཏསྶ ཏཾ སིརིཾ དཊྛུཀཱམཱ ཝིཡ ཛཙྩནྡྷཱ ཙཀྑཱུནི པཊིལབྷིཾསུ, བདྷིརཱ སདྡཾ སུཎིཾསུ. མཱུགཱ སམཱལཔིཾསུ, ཁུཛྫཱ ཨུཛུགཏྟཱ ཨཧེསུཾ, པངྒུལཱ པདསཱ གམནཾ པཊིལབྷིཾསུ, བནྡྷནགཏཱ སབྦསཏྟཱ ཨནྡུབནྡྷནཱདཱིཧི མུཙྩིཾསུ, སབྦནིརཡེསུ ཨགྒི ནིབྦཱཡི, པེཏྟིཝིསཡེ ཁུཔྤིཔཱསཱ ཝཱུཔསམི, ཏིརཙྪཱནཱནཾ བྷཡཾ ནཱཧོསི, སབྦསཏྟཱནཾ རོགོ ཝཱུཔསམི, སབྦསཏྟཱ པིཡཾཝདཱ ཨཧེསུཾ, མདྷུརེནཱཀཱརེན ཨསྶཱ ཧསིཾསུ, ཝཱརཎཱ གཛྫིཾསུ, སབྦཏཱུརིཡཱནི སཀཾ སཀཾ ནིནྣཱདཾ མུཉྩིཾསུ, ཨགྷཊྚིཏཱནི ཨེཝ མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཱུཔགཱདཱིནི ཨཱབྷརཎཱནི མདྷུརེནཱཀཱརེན རཝིཾསུ, སབྦདིསཱ ཝིཔྤསནྣཱ ཨཧེསུཾ, སཏྟཱནཾ སུཁཾ ཨུཔྤཱདཡམཱནོ མུདུསཱིཏལཝཱཏོ ཝཱཡི, ཨཀཱལམེགྷོ ཝསྶི, པཐཝིཏོཔི ཨུདཀཾ ཨུབྦྷིཛྫིཏྭཱ ཝིསྶནྡི, པཀྑིནོ ཨཱཀཱསགམནཾ ཝིཛཧིཾསུ, ནདིཡོ ཨསནྡམཱནཱ ཨཊྛཾསུ, མཧཱསམུདྡེ མདྷུརཾ ཨུདཀཾ ཨཧོསི, ཨུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟེ སཱུརིཡེ དིསྶམཱནེ ཨེཝ ཨཱཀཱསགཏཱ སབྦཱ ཛོཏིཡོ ཛལིཾསུ ¶ , ཋཔེཏྭཱ ཨརཱུཔཱཝཙརེ དེཝེ ཨཝསེསཱ སབྦེ དེཝཱ སབྦེཔི ནེརཡིཀཱ དིསྶམཱནརཱུཔཱ ཨཧེསུཾ, ཏརུཀུཊྚཀཝཱཊསེལཱདཡོ ཨནཱཝརཎབྷཱུཏཱ ཨཧེསུཾ, སཏྟཱནཾ ཙུཏཱུཔཔཱཏཱ ནཱཧེསུཾ, སབྦཾ ཨནིཊྛགནྡྷཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ དིབྦགནྡྷོ ཝཱཡི, སབྦེ ཕལཱུཔགཱ རུཀྑཱ ཕལདྷརཱ སམྤཛྫིཾསུ, མཧཱསམུདྡོ ¶ སབྦཏྠཀམེཝ པཉྩཝཎྞེཧི པདུམེཧི སཉྪནྣཏལོ ཨཧོསི, ཐལཛཛལཛཱདཱིནི སབྦཔུཔྥཱནི པུཔྥིཾསུ, རུཀྑཱནཾ ཁནྡྷེསུ ཁནྡྷཔདུམཱནི, སཱཁཱསུ སཱཁཔདུམཱནི, ལཏཱསུ ལཏཱཔདུམཱནི པུཔྥིཾསུ, མཧཱིཏལེ སིལཱཏལཱནི བྷིནྡིཏྭཱ ཨུཔརཱུཔརི སཏྟ སཏྟ ཧུཏྭཱ དཎྜཔདུམཱནི ནཱམ ནིཀྑམིཾསུ, ཨཱཀཱསེ ཨོལམྦཀཔདུམཱནི ནིབྦཏྟིཾསུ, སམནྟཏོ པུཔྥཝསྶཾ ཝསྶི, ཨཱཀཱསེ དིབྦཏཱུརིཡཱནི ཝཛྫིཾསུ, སཀལདསསཧསྶཱི ལོཀདྷཱཏུ ཝཊྚེཏྭཱ ཝིསྶཊྛམཱལཱགུལ༹ཾ ཝིཡ ཨུཔྤཱིལེ༹ཏྭཱ བདྡྷམཱལཱཀལཱཔོ ཝིཡ ཨལངྐཏཔྤཊིཡཏྟཾ མཱལཱསནཾ ཝིཡ ཙ ཨེཀམཱལཱམཱལིནཱི ཝིཔྥུརནྟཝཱལ༹བཱིཛནཱི པུཔྥདྷཱུཔགནྡྷཔརིཝཱསིཏཱ པརམསོབྷགྒཔྤཏྟཱ ཨཧོསི, ཏཱནི ཙ པུབྦནིམིཏྟཱནི ཨུཔརི ཨདྷིགཏཱནཾ ཨནེཀེསཾ ཝིསེསཱདྷིགམཱནཾ ནིམིཏྟབྷཱུཏཱནི ཨེཝ ཨཧེསུཾ. ཨེཝཾ ཨནེཀཙྪརིཡཔཱཏུབྷཱཝཔྤཊིམཎྜིཏཱ ཙཱཡཾ ཨབྷིཛཱཏི ཡདཏྠཾ ཨནེན ཨབྷིསམྦོདྷི པཏྠིཏཱ, ཏསྶཱ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཱ ཨེཀནྟསིདྡྷིཡཱ ཏཐཱཝ ཨཧོསི ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ.

ཏཐཱ ཡེ བུདྡྷཝེནེཡྻཱ བོདྷནེཡྻབནྡྷཝཱ, ཏེ སབྦེཔི ཨནཝསེསཏོ སཡམེཝ བྷགཝཏཱ ཝིནཱིཏཱ. ཡེ ཙ སཱཝཀཝེནེཡྻཱ དྷམྨཝེནེཡྻཱ ཙ, ཏེཔི སཱཝཀཱདཱིཧི ཝིནཱིཏཱ ཝིནཡཾ གཙྪནྟི གམིསྶནྟི ཙཱཏི ཡདཏྠཾ བྷགཝཏཱ ཨབྷིསམྦོདྷི ཨབྷིཔཏྠིཏཱ, ཏདཏྠསྶ ཨེཀནྟསིདྡྷིཡཱ ཨབྷིསམྦོདྷི ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ.

ཨཔིཙ ¶ ཡསྶ ཡསྶ ཉེཡྻདྷམྨསྶ ཡོ ཡོ སབྷཱཝོ བུཛ྄ཛྷིཏབྦོ, སོ སོ ཧཏྠཏལེ ཋཔིཏཨཱམལཀཾ ཝིཡ ཨཱཝཛྫནམཏྟཔྤཊིབདྡྷེན ཨཏྟནོ ཉཱཎེན ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨནཝསེསཏོ བྷགཝཏཱ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཨེཝམྤི ཨབྷིསམྦོདྷི ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ.

ཏཐཱ ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཏཐཱ ཏཐཱ དེསེཏབྦཔྤཀཱརཾ ཏེསཾ ཏེསཉྩ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱནུསཡཙརིཏཱདྷིམུཏྟིཾ སམྨདེཝ ཨོལོཀེཏྭཱ ¶ དྷམྨཏཾ ཨཝིཛཧནྟེནེཝ པཉྙཏྟིནཡཝོཧཱརམགྒཾ ཨནཏིདྷཱཝནྟེནེཝ ཙ དྷམྨཏཾ ཝིབྷཱཝནྟེན ཡཐཱཔརཱདྷཾ ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཡཐཱདྷམྨཉྩ ཨནུསཱསནྟེན བྷགཝཏཱ ཝེནེཡྻཱ ཝིནཱིཏཱ ཨརིཡབྷཱུམིཾ སམྤཱཔིཏཱཏི དྷམྨཝིནཡཔཉྙཱཔནཱཔིསྶ ཏདཏྠསིདྡྷིཡཱ ཡཐཱབྷཱུཏཝུཏྟིཡཱ ཙ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ.

ཏཐཱ ¶ ཡཱ སཱ བྷགཝཏཱ ཨནུཔྤཏྟཱ པཐཝིཡཱདིཕསྶཝེདནཱདིརཱུཔཱརཱུཔསབྷཱཝཝིནིམུཏྟཱ ལུཛྫནབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ལོཀསབྷཱཝཱཏཱིཏཱ ཏམསཱ ཝིསཾསཊྛཏྟཱ ཀེནཙི ཨནོབྷཱསནཱིཡཱ ལོཀསབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ཨེཝ གཏིཨཱདིབྷཱཝརཧིཏཱ ཨཔྤཏིཊྛཱ ཨནཱརམྨཎཱ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནདྷཱཏུ ཁནྡྷསངྑཱཏཱནཾ ཨུཔཱདཱིནཾ ལེསམཏྟསྶཔི ཨབྷཱཝཏོ ཨནུཔཱདིསེསཱཏི ཝུཙྩཏི, ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཏདཱཡཏནཾ, ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི ན ཨཱཔོ ན ཏེཛོ ན ཝཱཡོ ན ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནཾ ན ཝིཉྙཱཎཉྩཱཡཏནཾ ན ཨཱཀིཉྩཉྙཱཡཏནཾ ན ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཾ ནཱཡཾ ལོཀོ ན པརོ ལོཀོ ན ཙ ཨུབྷོ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ, ཏཏྲཱཔཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ནེཝ ཨཱགཏིཾ ཝདཱམི ན གཏིཾ ན ཋིཏིཾ ན ཙུཏིཾ ན ཨུཔཔཏྟིཾ, ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨཔྤཝཏྟཾ ཨནཱརམྨཎམེཝེཏཾ, ཨེསེཝནྟོ དུཀྑསྶཱ’’ཏི (ཨུདཱ. ༧༡).

སཱ སབྦེསམྤི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ ཨཏྠངྒམོ, སབྦསངྑཱརཱནཾ སམཐོ, སབྦཱུཔདྷཱིནཾ པཊིནིསྶགྒོ, སབྦདུཀྑཱནཾ ཝཱུཔསམོ, སབྦཱལཡཱནཾ སམུགྒྷཱཏོ, སབྦཝཊྚཱནཾ ཨུཔཙྪེདོ, ཨཙྩནྟསནྟིལཀྑཎོཏི ཡཐཱཝུཏྟསབྷཱཝསྶ ཀདཱཙིཔི ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ. ཨེཝམེཏཱ ཨབྷིཛཱཏིཨཱདིཀཱ ཏཐཱ གཏོ ཨུཔགཏོ ཨདྷིགཏོ པཊིཔནྣོ པཏྟོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཐཱཝིདྷཱ པུརིམཀཱ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱཝིདྷོ. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི? ཡཐཱཝིདྷཱ ཏེ བྷགཝནྟོ མགྒསཱིལེན ཕལསཱིལེན སབྦེནཔི ལོཀིཡལོཀུཏྟརསཱིལེན, མགྒསམཱདྷིནཱ ཕལསམཱདྷིནཱ ¶ སབྦེནཔི ལོཀིཡལོཀུཏྟརསམཱདྷིནཱ, མགྒཔཉྙཱཡ ¶ ཕལཔཉྙཱཡ སབྦཱཡཔི ལོཀིཡལོཀུཏྟརཔཉྙཱཡ, དེཝསིཀཾ ཝལཉྫིཏབྦེཧི ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསམཱཔཏྟིཝིཧཱརེཧི, ཏདངྒཝིམུཏྟིཡཱ, ཝིཀྑམྦྷནཝིམུཏྟིཡཱ, སམུཙྪེདཝིམུཏྟིཡཱ, པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིམུཏྟིཡཱ, ནིསྶརཎཝིམུཏྟིཡཱཏི སངྑེཔཏོ. ཝིཏྠཱརཏོ པན ཨནནྟཱཔརིམཱཎབྷེདེཧི ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝེཧི སཀལསབྦཉྙུགུཎེཧི, ཨཡམྤི ¶ ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཱ ཏཐཱཝིདྷོ. སབྦེསཉྷི སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཨཱཡུཝེམཏྟཾ, སརཱིརཔྤམཱཎཝེམཏྟཾ, ཀུལཝེམཏྟཾ, དུཀྐརཙརིཡཱཝེམཏྟཾ, རསྨིཝེམཏྟནྟི, ཨིམེཧི པཉྩཧི ཝེམཏྟེཧི སིཡཱ ཝེམཏྟཾ, ན པན སཱིལཝིསུདྡྷིཡཱདཱིསུ ཝིསུདྡྷཱིསུ སམཐཝིཔསྶནཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨཏྟནཱ པཊིལདྡྷགུཎེསུ ཙ ཀིཉྩི ནཱནཱཀརཎཾ ཨཏྠི. ཨཐ ཁོ མཛ྄ཛྷེ བྷིནྣསུཝཎྞཾ ཝིཡ ཨཉྙམཉྙཾ ནིབྦིསེསཱ ཏེ བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝིདྷཱ པུརིམཀཱ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱཝིདྷོ. ཨེཝཾ ཏཐཱཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ. ཝིདྷཏྠོ ཙེཏྠ གཏསདྡོ, ཏཐཱ ཧི ལོཀིཡཱ ཝིདྷཡུཏྟགཏསདྡེ པཀཱརཏྠེ ཝདནྟི.

ཀཐཾ ཏཐཱ པཝཏྟིཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེན ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཏྠཔྤཊིསམྦྷིདཱདཱིནཾ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟིཡཱ ཨནཱཝརཎཉཱཎཔྤཊིལཱབྷེན ཙ བྷགཝཏོ ཀཱཡཔྤཝཏྟིཡཱདཱིནཾ ཀཏྠཙི པཊིགྷཱཏཱབྷཱཝཏོ ཡཐཱ རུཙི ཏཐཱ གཏཾ གཏི གམནཾ ཀཱཡཝཙཱིཙིཏྟཔྤཝཏྟི ཨེཏསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱ པཝཏྟིཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐེཧི ཨགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? བོདྷིསམྦྷཱརསམྦྷརཎེ ཏཔྤཊིཔཀྑཔྤཝཏྟིསངྑཱཏཾ ནཏྠི ཨེཏསྶ གཏནྟི ཨགཏོ. སོ པནསྶ ཨགཏབྷཱཝོ མཙྪེརདཱནཔཱརམིཨཱདཱིསུ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཔཙྩཝེཀྑཎཱདིནཡཔྤཝཏྟེཧི ཉཱཎེཧཱིཏི ཏཐེཧི ཉཱཎེཧི ཨགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཨཐ ཝཱ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཔྤཝཏྟིསངྑཱཏཾ ཁནྡྷཔྤཝཏྟིསངྑཱཏམེཝ ཝཱ པཉྩསུཔི གཏཱིསུ གཏཾ གམནཾ ཨེཏསྶ ནཏྠཱིཏི ཨགཏོ. སཨུཔཱདིསེསཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཱ སྭཱཡམསྶ ཨགཏབྷཱཝོ ཏཐེཧི ཨརིཡམགྒཉཱཎེཧཱིཏི ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐེཧི ཨགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ¶ ཏཐཱ གཏབྷཱཝེན ཏཐཱགཏོ? ཏཐཱ གཏབྷཱཝེནཱཏི ཙ ཏཐཱགཏསྶ སབྦྷཱཝེན ཨཏྠིཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཀོ པནེས ཏཐཱགཏོ, ཡསྶ ཨཏྠིཏཱཡ བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི? སདྡྷམྨོ. སདྡྷམྨོ ཧི ཨརིཡམགྒོ ཏཱཝ ཡཐཱ ཡུགནདྡྷསམཐཝིཔསྶནཱབལེན ཨནཝསེསཏོ ཀིལེསཔཀྑཾ སམཱུཧནནྟེན སམུཙྪེདཔྤཧཱནཝསེན གནྟབྦཾ ¶ , ཏཐཱ གཏོ. ཕལདྷམྨོ ཡཐཱ ཨཏྟནོ མགྒཱནུརཱུཔཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཔཧཱནཝསེན གནྟབྦཾ, ཏཐཱ གཏོ པཝཏྟོ. ནིབྦཱནདྷམྨོ པན ཡཐཱ གཏོ ¶ པཉྙཱཡ པཊིཝིདྡྷོ སཀལཝཊྚདུཀྑཝཱུཔསམཱཡ སམྤཛྫཏི, བུདྡྷཱདཱིཧི ཏཐཱ གཏོ སཙྪིཀཏོཏི ཏཐཱགཏོ. པརིཡཏྟིདྷམྨོཔི ཡཐཱ པུརིམབུདྡྷེཧི སུཏྟགེཡྻཱདིཝསེན པཝཏྟིཨཱདིཔྤཀཱསནཝསེན ཙ ཝེནེཡྻཱནཾ ཨཱསཡཱདིཨནུརཱུཔཾ པཝཏྟིཏོ, ཨམྷཱཀམྤི བྷགཝཏཱ ཏཐཱ གཏོ གདིཏོ པཝཏྟིཏོཏི ཝཱ ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱ བྷགཝཏཱ དེསིཏོ, ཏཐཱ བྷགཝཏོ སཱཝཀེཧི གཏོ ཨཝགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ སབྦོཔི སདྡྷམྨོ ཏཐཱགཏོ. ཏེནཱཧ སཀྐོ དེཝཱནམིནྡོ – ‘‘ཏཐཱགཏཾ དེཝམནུསྶཔཱུཛིཏཾ, དྷམྨཾ ནམསྶཱམ སུཝཏྠི ཧོཏཱུ’’ཏི (ཁུ. པཱ. ༦.༡༧; སུ. ནི. ༢༤༠). སྭཱསྶ ཨཏྠཱིཏི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ.

ཡཐཱ ཙ དྷམྨོ, ཨེཝཾ ཨརིཡསངྒྷོཔི ཡཐཱ ཨཏྟཧིཏཱཡ པརཧིཏཱཡ ཙ པཊིཔནྣེཧི སུཝིསུདྡྷཾ པུབྦབྷཱགསམཐཝིཔསྶནཱཔཊིཔདཾ པུརཀྑཏྭཱ ཏེན ཏེན མགྒེན གནྟབྦཾ, ཏཾ ཏཾ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱ ཝཱ བྷགཝཏཱ སཙྩཔཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདཡོ དེསིཏཱ, ཏཐཱཝ བུདྡྷཏྟཱ ཏཐཱ གདནཏོ ཙ ཏཐཱགཏོ. ཏེནཱཧ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ – ‘‘ཏཐཱགཏཾ དེཝམནུསྶཔཱུཛིཏཾ, སངྒྷཾ ནམསྶཱམ སུཝཏྠི ཧོཏཱུ’’ཏི. སྭཱསྶ སཱཝཀབྷཱུཏོ ཨཏྠཱིཏི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱགཏབྷཱཝེན ཏཐཱགཏོཏི.

ཨིདམྤི ཙ ཏཐཱགཏསྶ ཏཐཱགཏབྷཱཝདཱིཔནེ མུཁམཏྟཀམེཝ, སབྦཱཀཱརེན པན ཏཐཱགཏོཝ ཏཐཱགཏསྶ ¶ ཏཐཱགཏབྷཱཝཾ ཝཎྞེཡྻ. ཨིདཉྷི ཏཐཱགཏཔདཾ མཧཏྠཾ མཧཱགཏིཀཾ མཧཱཝིསཡཾ, ཏསྶ ཨཔྤམཱདཔདསྶ ཝིཡ ཏེཔིཊཀམྤི བུདྡྷཝཙནཾ ཡུཏྟིཏོ ཨཏྠབྷཱཝེན ཨཱཧརནྟོ ‘‘ཨཏིཏྠེན དྷམྨཀཐིཀོ པཀྑནྡོ’’ཏི ན ཝཏྟབྦོཏི.

ཏཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –

‘‘ཡཐེཝ ལོཀེ པུརིམཱ མཧེསིནོ,

སབྦཉྙུབྷཱཝཾ མུནཡོ ཨིདྷཱགཏཱ;

ཏཐཱ ཨཡཾ སཀྱམུནཱིཔི ཨཱགཏོ,

ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི ཏེན ཙཀྑུམཱ.

‘‘པཧཱཡ ¶ ཀཱམཱདིམལེ ཨསེསཏོ,

སམཱདྷིཉཱཎེཧི ཡཐཱ གཏཱ ཛིནཱ;

པུརཱཏནཱ ¶ སཀྱམུནཱི ཛུཏིནྡྷརོ,

ཏཐཱ གཏོ ཏེན ཏཐཱགཏོ མཏོ.

‘‘ཏཐཉྩ དྷཱཏཱཡཏནཱདིལཀྑཎཾ,

སབྷཱཝསཱམཉྙཝིབྷཱགབྷེདཏོ;

སཡམྦྷུཉཱཎེན ཛིནོཡམཱགཏོ,

ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི སཀྱཔུངྒཝོ.

‘‘ཏཐཱནི སཙྩཱནི སམནྟཙཀྑུནཱ,

ཏཐཱ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ ཙ སབྦསོ;

ཨནཉྙནེཡྻཱ ནཡཏོ ཝིབྷཱཝིཏཱ,

ཏཐཱ གཏོ ཏེན ཛིནོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཨནེཀབྷེདཱསུཔི ལོཀདྷཱཏུསུ,

ཛིནསྶ རཱུཔཱཡཏནཱདིགོཙརེ;

ཝིཙིཏྟབྷེདེ ཏཐམེཝ དསྶནཾ,

ཏཐཱགཏོ ཏེན སམནྟལོཙནོ.

‘‘ཡཏོ ¶ ཙ དྷམྨཾ ཏཐམེཝ བྷཱསཏི,

ཀརོཏི ཝཱཙཱཡ ནུརཱུཔམཏྟནོ;

གུཎེཧི ལོཀཾ ཨབྷིབྷུཡྻིརཱིཡཏི,

ཏཐཱགཏོ ཏེནཔི ལོཀནཱཡཀོ.

‘‘ཏཐཱ པརིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ སབྦསོ,

ཨཝེདི ལོཀཾ པབྷཝཾ ཨཏིཀྐམི;

གཏོ ཙ པཙྩཀྑཀིརིཡཱཡ ནིབྦུཏིཾ,

ཨརཱིཡམགྒཉྩ གཏོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཏཐཱ པཊིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ སབྦསོ,

ཧིཏཱཡ ལོཀསྶ ཡཏོཡམཱགཏོ;

ཏཐཱཡ ¶ ནཱཐོ ཀརུཎཱཡ སབྦདཱ,

གཏོ ཙ ཏེནཱཔི ཛིནོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཏཐཱནི ¶ ཉཱཎཱནི ཡཏོཡམཱགཏོ,

ཡཐཱསབྷཱཝཾ ཝིསཡཱཝབོདྷཏོ;

ཏཐཱབྷིཛཱཏིཔྤབྷུཏཱི ཏཐཱགཏོ,

ཏདཏྠསམྤཱདནཏོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཡཐཱཝིདྷཱ ཏེ པུརིམཱ མཧེསིནོ,

ཏཐཱཝིདྷོཡམྤི ཏཐཱ ཡཐཱརུཙི;

པཝཏྟཝཱཙཱ ཏནུཙིཏྟབྷཱཝཏོ,

ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི ཨགྒཔུགྒལོ.

‘‘སམྦོདྷིསམྦྷཱརཝིཔཀྑཏོ པུརེ,

གཏཾ ན སཾསཱརགཏམྤི ཏསྶ ཝཱ;

ན ཙཏྠི ནཱཐསྶ བྷཝནྟདསྶིནོ,

ཏཐེཧི ཏསྨཱ ཨགཏོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཏཐཱགཏོ དྷམྨཝརོ མཧེསིནཱ,

ཡཐཱ པཧཱཏབྦམལཾ པཧཱིཡཏི;

ཏཐཱགཏོ ཨརིཡགཎོཔི སཏྠུནོ,

ཏཐཱགཏོ ཏེན སམངྒིབྷཱཝཏོ’’ཏི.

མཧིདྡྷིཀཏཱཏི ¶ པརམེན ཙིཏྟཝསཱིབྷཱཝེན ཙ ཨིདྡྷིཝིདྷཡོགེན དྷམྨཱནུབྷཱཝཉྙཐཏྟནིཔྥཱདནསམཏྠཏཱསངྑཱཏཱཡ མཧཏིཡཱ ཨིདྡྷིཡཱ སམནྣཱགམོ མཧིདྡྷིཀཏཱ. ཙིརཀཱལསམྦྷཱུཏེན སུཝིདཱུརཔྤཊིཔཀྑེན ཨིཙྪིཏཏྠནིཔྥཏྟིཧེཏུབྷཱུཏེན མཧཱཛུཏིཀེན པུཉྙཏེཛེན སམནྣཱགམོ མཧཱནུབྷཱཝཏཱ. ཡཏྲཱཏི ཨཙྪརིཡཔསཾསཱཀོཏུཧལཧཱསཔསཱདིཀོ པཙྩཏྟཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཏེན ཡུཏྟཏྟཱ ཝིཛཱཡིསྶཏཱིཏི ཨནཱགཏཀཱལཝཙནཾ, ཨཏྠོ པན ཨཏཱིཏཀཱལོཡེཝ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – ཡཱ ཧི ནཱམ ཨཡཾ སུཔྤཝཱསཱ ཏཐཱ དུཀྑནིམུགྒཱ ཀིཙྪཱཔནྣཱ བྷགཝཏོ ཝཙནསམཀཱལམེཝ སུཁིནཱི ཨརོགཱ ཨརོགཾ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡཱིཏི. ཨཏྟམནོཏི སཀམནོ, བྷགཝཏི པསཱདེན ཀིལེསརཧིཏཙིཏྟོཏི ¶ ཨཏྠོ. ཀིལེསཔརིཡུཊྛིཏཉྷི ཙིཏྟཾ ཝསེ ཨཝཏྟནཏོ ཨཏྟམནོཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུནྟི. ཨཏྟམནོཏི ཝཱ པཱིཏིསོམནསྶེཧི གཧིཏམནོ. པམུདིཏོཏི པཱམོཛྫེན ¶ ཡུཏྟོ. པཱིཏིསོམནསྶཛཱཏོཏི ཛཱཏབལཝཔཱིཏིསོམནསྶོ. ཨཐཱཏི པཙྪཱ, ཏཏོ ཀཏིཔཱཧསྶ ཨཙྩཡེན. སཏྟབྷཏྟཱནཱིཏི སཏྟསུ དིཝསེསུ དཱཏབྦབྷཏྟཱནི. སྭཱཏནཱཡཱཏི སྭཱཏནཔུཉྙཏྠཾ, ཡཾ སྭེ བུདྡྷཔྤམུཁསྶ སངྒྷསྶ དཱནཝསེན པཡིརུཔཱསནཝསེན ཙ བྷཝིསྶཏི པུཉྙཾ ཏདཏྠཾ.

ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨཱཡསྨནྟཾ མཧཱམོགྒལླཱནཾ ཨཱམནྟེསཱིཏི ཀསྨཱ ཨཱམནྟེསི? སུཔྤཝཱསཱཡ སཱམིཀསྶ པསཱདརཀྑཎཏྠཾ. སུཔྤཝཱསཱ པན ཨཙལཔྤསཱདཱཝ, ཨུཔཱསཀསྶ པན པསཱདརཀྑཎཾ མཧཱམོགྒལླཱནཏྠེརསྶ བྷཱརོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏུཡ྄ཧེསོ ཨུཔཊྛཱཀོ’’ཏི. ཏཏྠ ཏུཡ྄ཧེསོཏི ཏུཡ྄ཧཾ ཨེསོ. ཏིཎྞཾ དྷམྨཱནཾ པཱཊིབྷོགོཏི མམ བྷོགཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ དྷམྨཱནཾ ཨཧཱནིཡཱ ཨཝིནཱསཱཡ ཨཡྻོ མཧཱམོགྒལླཱནོ ཡདི པཱཊིབྷོགོ ཡདི པཏིབྷཱུ, ཨིཏོ སཏྟ དིཝསེ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ མམ སཀྐཱ དཱནཾ དཱཏུནྟི ཡདི ཨཡྻེན ཉཱཏནྟི དཱིཔེཏི. ཐེརོཔི ཏསྶ ཏེསུ དིཝསེསུ བྷོགཱནཾ ཛཱིཝིཏསྶ ཙ ཨནུཔདྡཝཾ པསྶིཏྭཱ ཨཱཧ – ‘‘དྭིནྣཾ ཁོ ནེསཾ, ཨཱཝུསོ, དྷམྨཱནཾ པཱཊིབྷོགོ བྷོགཱནཉྩ ཛཱིཝིཏསྶ ཙཱ’’ཏི. སདྡྷཱ པནསྶ ཙིཏྟཔྤཊིབདྡྷཱཏི ཏསྶེཝ བྷཱརཾ ཀརོནྟོ ‘‘སདྡྷཱཡ པན ཏྭཉྙེཝ པཱཊིབྷོགོ’’ཏི ཨཱཧ. ཨཔི ཙ སོ ཨུཔཱསཀོ དིཊྛསཙྩོ, ཏསྶ སདྡྷཱཡ ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ ནཏྠཱིཏི ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. ཏེནེཝ ཙ ཀཱརཎེན བྷགཝཏཱ ‘‘པཙྪཱཔི ཏྭཾ ཀརིསྶསཱིཏི སཉྙཱཔེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨུཔཱསཀོཔི ¶ སཏྠརི ཐེརེ ཙ གཱརཝེན སུབྦཙཏཱཡ ཏསྶཱ ཙ པུཉྙེན ཝཌྜྷིཾ ཨིཙྪནྟོ ‘‘ཀརོཏུ སུཔྤཝཱསཱ ཀོལིཡདྷཱིཏཱ སཏྟ བྷཏྟཱནི, པཙྪཱཧཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨནུཛཱནི.

ཏཉྩ དཱརཀནྟི ཝིཛཱཏདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཨེཀཱདསམཾ དིཝསཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཏཏོ པརཾ སཏྟཱཧཾ བུདྡྷཔྤམུཁཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ བྷོཛེཏྭཱ སཏྟམེ དིཝསེ ཏཾ སཏྟཝསྶིཀཾ དཱརཀཾ བྷགཝནྟཾ བྷིཀྑུསངྒྷཉྩ ཝནྡཱཔེསི. སཏྟ མེ ཝསྶཱནཱིཏི སཏྟ མེ སཾཝཙྪརཱནི, ཨཙྩནྟསཾཡོགཝསེན ཙེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ལོཧིཏཀུམྦྷིཡཾ ཝུཏྠཱནཱིཏི མཱཏུཀུཙྪིཡཾ ཨཏྟནོ གབྦྷཝཱསདུཀྑཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨཉྙཱནིཔི ཨེཝརཱུཔཱནི སཏྟ པུཏྟཱནཱིཏི ‘‘ཨཉྙེཔི ཨེཝརཱུཔེ སཏྟ པུཏྟེ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ལིངྒཝིཔལླཱསཝསེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝརཱུཔཱནཱི’’ཏི. ཨེཝཾ སཏྟ ཝསྶཱནི གབྦྷདྷཱརཎཝསེན སཏྟཱཧཾ མཱུལ༹ྷགབྦྷཏཱཡ ཙ མཧནྟཾ དུཀྑཾ ¶ པཱཔེཏྭཱ ཨུཔྤཛྫནཀཔུཏྟེཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན མཱཏུགཱམཱནཾ པུཏྟལོལཏཱཡ པུཏྟལཱབྷེན ཏིཏྟི ནཏྠཱིཏི དསྶེཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ སཏྟདིཝསཱདྷིཀཱནི སཏྟ སཾཝཙྪརཱནི གབྦྷདྷཱརཎཱདིཝསེན པཝཏྟཾ ¶ མཧནྟཾ དུཀྑཾ ཨེཀཔདེ ཝིསརིཏྭཱ པུཏྟལོལཏཱཝསེན ཏཱཡ ཝུཏྟམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཙིཏྟསུཁཔྤམཏྟོ ཝིཡ པམཏྟཔུགྒལེ ཨིཊྛཱཀཱརེན ཝཉྩེཏྭཱ ཏཎྷཱསིནེཧསྶ མཧཱནཏྠཀརབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨསཱཏནྟི ཨམདྷུརཾ ཨསུནྡརཾ ཨནིཊྛཾ. སཱཏརཱུཔེནཱཏི ཨིཊྛསབྷཱཝེན. པིཡརཱུཔེནཱཏི པིཡཱཡིཏབྦབྷཱཝེན. སུཁསྶ རཱུཔེནཱཏི སུཁསབྷཱཝེན. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡསྨཱ ཨསཱཏཾ ཨཔྤིཡཾ དུཀྑམེཝ སམཱནཾ སཀལམྤི ཝཊྚགཏཾ སངྑཱརཛཱཏཾ ཨཔྤཧཱིནཝིཔལླཱསཏྟཱ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཨིཊྛཾ ཝིཡ པིཡཾ ཝིཡ སུཁཾ ཝིཡ ཙ ཧུཏྭཱ ཨུཔཊྛཧམཱནཾ སཏིཝིཔྤཝཱསེན པམཏྟཔུགྒལཾ ཨཏིཝཏྟཏི ཨབྷིབྷཝཏི ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཏི, ཏསྨཱ ཨིམམྤི སུཔྤཝཱསཾ པུནཔི སཏྟཀྑཏྟུཾ ཨེཝརཱུཔཾ ཨསཱཏཾ ཨཔྤིཡཾ དུཀྑཾ སཱཏཱདིཔཏིརཱུཔཀེན དུཀྑེན པུཏྟསངྑཱཏཔེམཝཏྠུསུཁེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠརཏཱིཏི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཝིསཱཁཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩. ནཝམེ ¶ པུབྦཱརཱམེཏི སཱཝཏྠིཡཱ པཱཙཱིནདིསཱབྷཱགེ ཨནུརཱདྷཔུརསྶ ཨུཏྟམདེཝཱིཝིཧཱརསདིསེ ཋཱནེ ཀཱརིཏེ ཨཱརཱམེ. མིགཱརམཱཏུཔཱསཱདེཏི མིགཱརམཱཏུཡཱ པཱསཱདེ.

ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ – ཨཏཱིཏེ སཏསཧསྶཀཔྤམཏྠཀེ པདུམུཏྟརདསབལཾ ཨེཀཱ ཨུཔཱསིཀཱ ཨཉྙཏརཾ ཨུཔཱསིཀཾ ཨཏྟནོ ཨགྒུཔཊྛཱཡིཀཊྛཱནེ ཋཔེནྟཾ དིསྭཱ བྷགཝནྟཾ ནིམནྟེཏྭཱ བུདྡྷཔྤམུཁསྶ བྷིཀྑུསཏསཧསྶསྶ དཱནཾ དཏྭཱ བྷགཝཏོ ནིཔཙྩཀཱརཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨནཱགཏེ ཏུམྷཱདིསསྶ ¶ བུདྡྷསྶ ཨགྒུཔཊྛཱཡིཀཱ བྷཝེཡྻ’’ནྟི པཏྠནཾ ཨཀཱསི. སཱ ཀཔྤསཏསཧསྶཾ དེཝེསུ ཙ མནུསྶེསུ ཙ སཾསརིཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏོ ཀཱལེ བྷདྡིཡནགརེ མེཎྜཀསེཊྛིཔུཏྟསྶ དྷནཉྫཡསེཊྛིནོ གེཧེ སུམནདེཝིཡཱ ཀུཙྪིསྨིཾ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི. ཛཱཏཀཱལེ ཙསྶཱ ཝིསཱཁཱཏི ནཱམཾ ཨཀཾསུ. སཱ ཡདཱ བྷགཝཱ བྷདྡིཡནགརཾ ཨགམཱསི, ཏདཱ པཉྩཧི དཱརིཀཱསཏེཧི སདྡྷིཾ བྷགཝཏོ པཙྩུགྒམནཾ ཀཏྭཱ པཋམདསྶནེནེཝ སོཏཱཔནྣཱ ཨཧོསི.

ཨཔརབྷཱགེ སཱཝཏྠིཡཾ མིགཱརསེཊྛིཔུཏྟསྶ པུཎྞཝཌྜྷནཀུམཱརསྶ གེཧཾ གཏཱ, ཏཏྠ ནཾ སསུརོ མིགཱརསེཊྛི ¶ ཨུཔཀཱརཝསེན མཱཏུཊྛཱནེ ཋཔེསི. ཏསྨཱ མིགཱརམཱཏཱཏི ཝུཙྩཏི. སཱ ཨཏྟནོ མཧལླཏཱཔསཱདྷནཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ནཝཀོཊཱིཧི བྷགཝཏོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཝསནཏྠཱཡ ཀརཱིསམཏྟེ བྷཱུམིབྷཱགེ ཨུཔརིབྷཱུམིཡཾ པཉྩགབྦྷསཏཱནི ཧེཊྛཱབྷཱུམིཡཾ པཉྩགབྦྷསཏཱནཱིཏི གབྦྷསཧསྶེཧི པཊིམཎྜིཏཾ པཱསཱདཾ ཀཱརེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མིགཱརམཱཏུཔཱསཱདེ’’ཏི.

ཀོཙིདེཝ ཨཏྠོཏི ཀིཉྩིདེཝ པཡོཛནཾ. རཉྙེཏི རཱཛིནི. པཊིབདྡྷོཏི ཨཱཡཏྟོ. ཝིསཱཁཱཡ ཉཱཏིཀུལཏོ མཎིམུཏྟཱདིརཙིཏཾ ཏཱདིསཾ བྷཎྜཛཱཏཾ ཏསྶཱ པཎྞཱཀཱརཏྠཱཡ པེསིཏཾ, ཏཾ ¶ ནགརདྭཱརཔྤཏྟཾ སུངྐིཀཱ ཏཏྠ སུངྐཾ གཎྷནྟཱ ཏདནུརཱུཔཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ཨཏིརེཀཾ གཎྷིཾསུ. ཏཾ སུཏྭཱ ཝིསཱཁཱ རཉྙོ ཏམཏྠཾ ནིཝེདེཏུཀཱམཱ པཏིརཱུཔཔརིཝཱརེན རཱཛནིཝེསནཾ ཨགམཱསི, ཏསྨིཾ ཁཎེ རཱཛཱ མལླིཀཱཡ དེཝིཡཱ སདྡྷིཾ ཨནྟེཔུརཾ གཏོ ཧོཏི. ཝིསཱཁཱ ཨོཀཱསཾ ཨལབྷམཱནཱ ‘‘ཨིདཱནི ལབྷིསྶཱམི, ཨིདཱནི ལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི བྷོཛནཝེལཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཚིནྣབྷཏྟཱ ཧུཏྭཱ པཀྐཱམི. ཨེཝཾ དྭཱིཧཏཱིཧཾ གནྟྭཱཔི ཨོཀཱསཾ ན ལབྷིཡེཝ. ཨིཏི རཱཛཱ ཨནིཝེདིཏོཔི ཏསྶ ཨཏྠཝིནིཙྪཡསྶ ཨོཀཱསཱཀརཎེན ‘‘ཡཐཱདྷིཔྤཱཡཾ ན ཏཱིརེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏཏྠ ཡཐཱདྷིཔྤཱཡནྟི ཨདྷིཔྤཱཡཱནུརཱུཔཾ. ན ཏཱིརེཏཱིཏི ན ནིཊྛཱཔེཏི. མཧཱཨུཔཱསིཀཱཡ ཧི རཱཛཱཡཏྟསུངྐམེཝ རཉྙོ དཏྭཱ ཨིཏརཾ ཝིསྶཛྫཱཔེཏུཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ, སོ རཉྙཱ ན དིཊྛཏྟཱ ཨེཝ ན ཏཱིརིཏོ. ཧནྡཱཏི ཝོསྶགྒཏྠེ ནིཔཱཏོ. དིཝཱ དིཝསྶཱཏི དིཝསསྶ དིཝཱ, མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཀཱལེཏི ཨཏྠོ. ཀེནཙིདེཝ ཀརཎཱིཡེན དྭཱིཧཏཱིཧཾ རཱཛནིཝེསནདྭཱརཾ གཙྪནྟཱི ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨནིཊྛིཏཏྟཱ ནིརཏྠཀམེཝ ཨུཔསངྐམིཾ ¶ , བྷགཝཏི ཨུཔསངྐམནམེཝ པན དསྶནཱནུཏྟརིཡཱདིཔྤཊིལཱབྷཀཱརཎཏྟཱ སཱཏྠཀནྟི ཨེཝཱཧཾ, བྷནྟེ, ཨིམཱཡ ཝེལཱཡ ཨིདྷཱགཏཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟཱི མཧཱཨུཔཱསིཀཱ ‘‘ཨིདྷ མེ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཨེཏམཏྠནྟི ཨེཏཾ པརཱཡཏྟཏཱཡ ཨདྷིཔྤཱཡཱསམིཛ྄ཛྷནསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ པརཱདྷཱིནཱཔརཱདྷཱིནཝུཏྟཱིསུ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཔརིདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ སབྦཾ པརཝསཾ དུཀྑནྟི ཡཾ ཀིཉྩི ཨཏྠཛཱཏཾ པཡོཛནཾ པརཝསཾ པརཱཡཏྟཾ ཨཏྟནོ ཨིཙྪཱཡ ནིཔྥཱདེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ དུཀྑཾ དུཀྑཱཝཧཾ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. སབྦཾ ཨིསྶརིཡཾ སུཁནྟི དུཝིདྷཾ ཨིསྶརིཡཾ ལོཀིཡཾ ལོཀུཏྟརཉྩ. ཏཏྠ ལོཀིཡཾ རཱཛིསྶརིཡཱདི ཙེཝ ལོཀིཡཛ྄ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱནིབྦཏྟཾ ཙིཏྟིསྶརིཡཉྩ, ལོཀུཏྟརཾ མགྒཕལཱདྷིགམནིམིཏྟཾ ནིརོདྷིསྶརིཡཾ. ཏེསུ ཡཾ ཙཀྐཝཏྟིབྷཱཝཔརིཡོསཱནཾ མནུསྶེསུ ཨིསྶརིཡཾ, ཡཉྩ སཀྐཱདཱིནཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ དེཝནིཀཱཡེ ཨཱདྷིཔཙྩབྷཱུཏཾ ཨིསྶརིཡཾ, ཏདུབྷཡཾ ཡདིཔི ཀམྨཱནུབྷཱཝེན ཡཐིཙྪིཏནིཔྥཏྟིཡཱ སུཁནིམིཏྟཏཱཡ ¶ སུཁཾ, ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཏཱཡ པན སབྦཐཱ དུཀྑམེཝ. ཏཐཱ ཨནིཙྩནྟིཀཏཱཡ ¶ ལོཀིཡཛ྄ཛྷཱནནིབྦཏྟཾ ཙིཏྟིསྶརིཡཾ, ནིརོདྷིསྶརིཡམེཝ པན ལོཀདྷམྨེཧི ཨཀམྤནཱིཡཏོ ཨནིཝཏྟིསབྷཱཝཏྟཱ ཙ ཨེཀནྟསུཁཾ ནཱམ. ཡཾ པནེཏྠ སབྦཏྠེཝ ཨཔརཱདྷཱིནཏཱཡ ལབྷཏི ཙིཏྟསུཁཾ, ཏཾ སནྡྷཱཡ སཏྠཱ ‘‘སབྦཾ ཨིསྶརིཡཾ སུཁ’’ནྟི ཨཱཧ.

སཱདྷཱརཎེ ཝིཧཉྙནྟཱིཏི ཨིདཾ ‘‘སབྦཾ པརཝསཾ དུཀྑ’’ནྟི ཨིམསྶ པདསྶ ཨཏྠཝིཝརཎཾ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – སཱདྷཱརཎེ པཡོཛནེ སཱདྷེཏབྦེ སཏི ཏསྶ པརཱདྷཱིནཏཱཡ ཡཐཱདྷིཔྤཱཡཾ ཨནིཔྥཱདནཏོ ཨིམེ སཏྟཱ ཝིཧཉྙནྟི ཝིགྷཱཏཾ ཨཱཔཛྫནྟི ཀིལམནྟི. ཀསྨཱ? ཡོགཱ ཧི དུརཏིཀྐམཱཏི ཡསྨཱ ཀཱམཡོགབྷཝཡོགདིཊྛིཡོགཨཝིཛྫཱཡོགཱ ཨནཱདིཀཱལབྷཱཝིཏཱ ཨནུཔཙིཏཀུསལསམྦྷཱརེཧི པཛཧིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ དུརཏིཀྐམཱ. ཨེཏེསུ དིཊྛིཡོགོ པཋམམགྒེན ཨཏིཀྐམིཏབྦོ, ཀཱམཡོགོ ཏཏིཡམགྒེན. ཨིཏརེ ཨགྒམགྒེན. ཨིཏི ཨརིཡམགྒཱནཾ དུརདྷིགམནཱིཡཏྟཱ ཨིམེ ཡོགཱ དུརཏིཀྐམཱ. ཏསྨཱ ཀཱམཡོགཱདིཝསེན ཨིཙྪིཏཱལཱབྷཧེཏུ སཏྟཱ ཝིཧཉྙནྟི, ཨསཱདྷཱརཎེ པན ཙིཏྟིསྶརིཡེ ¶ ནིརོདྷིསྶརིཡེ ཙ སཏི ན ཀདཱཙིཔི ཝིགྷཱཏསྶ སམྦྷཝོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨཐ ཝཱ སབྦཾ པརཝསནྟི ཡཾ ཨཏྟནོ ཨཉྙཔྤཊིབདྡྷཝུཏྟིསངྑཱཏཾ, ཏཾ སབྦཾ ཨནིཙྩསབྷཱཝཏཱཡ དུཀྑཾ. ‘‘ཡདནིཙྩཾ ཏཾ དུཀྑ’’ནྟི ཧི ཝུཏྟཾ. སབྦཾ ཨིསྶརིཡནྟི ཡཾ སབྦསངྑཏནིསྶཊཾ ཨིསྶརིཡཊྛཱནཏཱཡ ཨིསྶརིཡནྟི ལདྡྷནཱམཾ ནིབྦཱནཾ, ཏཾ ཨུཔཱདིསེསཱདིཝིབྷཱགཾ སབྦཾ སུཁཾ. ‘‘ནིབྦཱནཾ པརམཾ སུཁ’’ནྟི (དྷ. པ. ༢༠༣-༢༠༤) ཧི ཝུཏྟཾ. སཱདྷཱརཎེཏི ཨེཝཾ དུཀྑསུཁེ ཝཝཏྠིཏེ ཨིམེ སཏྟཱ བཧུསཱདྷཱརཎེ དུཀྑཀཱརཎེ ནིམུགྒཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧཉྙནྟི. ཀསྨཱ? ཡོགཱ ཧི དུརཏིཀྐམཱཏི ཡསྨཱ ཏེ སབྦཏྠ ནིམུཛྫནསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཱ ཀཱམཡོགཱདཡོ དུརཏིཀྐམཱ, ཏསྨཱ ཏྭམྤི ཝིསཱཁེ པརཱཡཏྟམཏྠཾ པཏྠེཏྭཱ ཨལབྷམཱནཱ ཝིཧཉྙསཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. བྷདྡིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠. དསམེ ¶ ¶ ཨནུཔིཡཱཡནྟི ཨེཝཾ ནཱམཀེ ནགརེ. ཨམྦཝནེཏི ཏསྶ ནགརསྶ ཨཝིདཱུརེ མལླརཱཛཱུནཾ ཨེཀཾ ཨམྦཝནཾ ཨཧོསི, ཏཏྠ མལླརཱཛཱུཧི བྷགཝཏོ ཝིཧཱརོ ཀཱརིཏོ, སོ ‘‘ཨམྦཝན’’ནྟྭེཝ ཝུཙྩཏི. ཨནུཔིཡཾ གོཙརགཱམཾ ཀཏྭཱ ཏཏྠ བྷགཝཱ ཝིཧརཏི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནུཔིཡཱཡཾ ཝིཧརཏི ཨམྦཝནེ’’ཏི. བྷདྡིཡོཏི ཏསྶ ཐེརསྶ ནཱམཾ. ཀཱལཱི༹གོདྷཱཡ པུཏྟོཏི ཀཱལཱི༹གོདྷཱ ནཱམ སཱཀིཡཱནཱི སཀྱརཱཛདེཝཱི ཨརིཡསཱཝིཀཱ ཨཱགཏཕལཱ ཝིཉྙཱཏསཱསནཱ, ཏསྶཱ ཨཡཾ པུཏྟོ. ཏསྶ པབྦཛྫཱཝིདྷི ཁནྡྷཀེ (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༣༠-༣༣༡) ཨཱགཏོཝ. སོ པབྦཛིཏྭཱ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ན ཙིརསྶེཝ ཚལ༹བྷིཉྙོ ཨཧོསི, ཏེརསཔི དྷུཏངྒཱནི སམཱདཱཡ ཝཏྟཏི. བྷགཝཏཱ ཙ ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུཙྩཀུལིཀཱནཾ, ཡདིདཾ བྷདྡིཡོ ཀཱལཱི༹གོདྷཱཡ པུཏྟོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༡༩༣) ཨུཙྩཀུལིཀབྷཱཝེ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏོ ཨསཱིཏིཡཱ སཱཝཀཱནཾ ཨབྦྷནྟརོ.

སུཉྙཱགཱརགཏོཏི ‘‘ཋཔེཏྭཱ གཱམཉྩ གཱམཱུཔཙཱརཉྩ ཨཝསེསཾ ཨརཉྙ’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཨརཉྙཾ རུཀྑམཱུལཉྩ ཋཔེཏྭཱ ཨཉྙཾ པབྦཏཀནྡརཱདི པབྦཛིཏསཱརུཔྤཾ ནིཝཱསཊྛཱནཾ ¶ ཛནསམྦཱདྷཱབྷཱཝཏོ ཨིདྷ སུཉྙཱགཱརནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཨཐ ཝཱ ཛྷཱནཀཎྚཀཱནཾ སདྡཱནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཝིཝིཏྟཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཨགཱརམྤི སུཉྙཱགཱརནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཾ སུཉྙཱགཱརཾ ཨུཔགཏོ. ཨབྷིཀྑཎནྟི བཧུལཾ. ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི སོ ཧི ཨཱཡསྨཱ ཨརཉྙེ དིཝཱཝིཧཱརཾ ཨུཔགཏོཔི རཏྟིཝཱསཱུཔགཏོཔི ཡེབྷུཡྻེན ཕལསམཱཔཏྟིསུཁེན ནིརོདྷསུཁེན ཙ ཝཱིཏིནཱམེཏི, ཏསྨཱ ཏཾ སུཁཾ སནྡྷཱཡ པུབྦེ ཨཏྟནཱ ཨནུབྷཱུཏཾ སབྷཡཾ སཔརིལཱ༹ཧཾ རཛྫསུཁཾ ཛིགུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨཧོ སུཁཾ ཨཧོ སུཁ’’ནྟི སོམནསྶསཧིཏཾ ཉཱཎསམུཊྛཱནཾ པཱིཏིསམུཊྛཱནཾ སམུགྒིརཏི.

སུཏྭཱན ནེསཾ ཨེཏདཧོསཱིཏི ནེསཾ སམྦཧུལཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཏསྶ ཨཱཡསྨཏོ ‘‘ཨཧོ སུཁཾ, ཨཧོ སུཁ’’ནྟི ཨུདཱནེནྟསྶ ཨུདཱནཾ སུཏྭཱ ‘‘ནིསྶཾསཡཾ ཨེས ཨནབྷིརཏོ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ པརིཝིཏཀྐིཏཾ ཨཧོསི. ཏེ བྷིཀྑཱུ པུཐུཛྫནཱ ཏསྶ ཨཱཡསྨཏོ ཝིཝེཀསུཁཾ སནྡྷཱཡ ཨུདཱནཾ ཨཛཱནནྟཱ ¶ ཨེཝཾ ཨམཉྙིཾསུ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ནིསྶཾསཡ’’ནྟིཨཱདི. ཏཏྠ ནིསྶཾསཡནྟི ཨསནྡེཧེན ཨེཀནྟེནཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཡཾ སོ པུབྦེ ཨགཱརིཡབྷཱུཏོ སམཱནོ’’ཏི པཱལི༹ཾ ཝཏྭཱ ‘‘ཨནུབྷཝཱི’’ཏི ཝཙནསེསེན ཀེཙི ཨཏྠཾ ཝཎྞེནྟི, ཨཔརེ ‘‘ཡཾ སཱ’’ཏི པཋནྟི, ‘‘ཡཾས པུབྦེ ཨགཱརིཡབྷཱུཏསྶཱ’’ཏི པན པཱལི༹. ཏཏྠ ཡཾསཱཏི ཡཾ ཨསྶ, སནྡྷིཝསེན ཧི ཨཀཱརསཀཱརལོཔོ ‘‘ཨེཝཾས ཏེ (མ. ནི. ༡.༢༣; ཨ. ནི. ༦.༥༨), པུཔྥཾསཱ ཨུཔྤཛྫཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ (པཱརཱ. ༣༦) ཝིཡ. ཏསྶཏྠོ – ཨསྶ ཨཱཡསྨཏོ བྷདྡིཡསྶ པབྦཛིཏཏོ པུབྦེ ཨགཱརིཡབྷཱུཏསྶ གཧཊྛསྶ སཏོ ཡཾ རཛྫསུཁཾ ཨནུབྷཱུཏཾ. སཱ ཏམནུསྶརམཱནོཏི སོ ཏཾ སུཁཾ ཨེཏརཧི ཨུཀྐཎྛནཝསེན ཨནུསྶརནྟོ.

ཏེ བྷིཀྑཱུ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙུནྟི ཏེ སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ ཨུལླཔནསབྷཱཝསཎྛིཏཱ ཏསྶ ཨནུགྒཧཎཱདྷིཔྤཱཡེན བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙུཾ, ན ཨུཛ྄ཛྷཱནཝསེན. ཨཉྙཏརནྟི ནཱམགོཏྟེན ཨཔཱཀཊཾ ཨེཀཾ བྷིཀྑུཾ. ཨཱམནྟེསཱིཏི ཨཱཎཱཔེསི ཏེ བྷིཀྑཱུ སཉྙཱཔེཏུཀཱམོ. ཨེཝནྟི ཝཙནསམྤཊིགྒཧེ, སཱདྷཱུཏི ཨཏྠོ. པུན ཨེཝནྟི པཊིཉྙཱཡ. ཨབྷིཀྑཎཾ ‘‘ཨཧོ སུཁཾ, ཨཧོ སུཁ’’ནྟི ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཡཐཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཝདནྟི, ཏཾ ཨེཝཾ ཏཐེཝཱཏི ཨཏྟནོ ཨུདཱནཾ པཊིཛཱནཱཏི. ཀིཾ པན ཏྭཾ བྷདྡིཡཱཏི ཀསྨཱ བྷགཝཱ པུཙྪཏི, ཀིཾ ཏསྶ ཙིཏྟཾ ན ཛཱནཱཏཱིཏི ¶ ? ནོ ན ཛཱནཱཏི, ཏེནེཝ པན ཏམཏྠཾ ཝདཱཔེཏྭཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ སཉྙཱཔེཏུཾ པུཙྪཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘ཛཱནནྟཱཔི ཏཐཱགཏཱ པུཙྪནྟི, ཛཱནནྟཱཔི ན པུཙྪནྟཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཏྠཝསནྟི ཀཱརཎཾ.

ཨནྟེཔུརེཏི ཨིཏྠཱགཱརསྶ སཉྩརཎཊྛཱནབྷཱུཏེ རཱཛགེཧསྶ ཨབྦྷནྟརེ, ཡཏྠ རཱཛཱ ནྷཱནབྷོཛནསཡནཱདིཾ ཀཔྤེཏི. རཀྑཱ སུསཾཝིཧིཏཱཏི ཨཱརཀྑཱདིཀཏཔུརིསེཧི གུཏྟི སུཊྛུ སམནྟཏོ ཝིཧིཏཱ. བཧིཔི ཨནྟེཔུརེཏི ཨཌྜཀརཎཊྛཱནཱདིཀེ ཨནྟེཔུརཏོ བཧིབྷཱུཏེ རཱཛགེཧེ. ཨེཝཾ རཀྑིཏོ གོཔིཏོ སནྟོཏི ཨེཝཾ རཱཛགེཧརཱཛདྷཱནིརཛྫདེསེསུ ཨནྟོ ཙ བཧི ཙ ཨནེཀེསུ ཋཱནེསུ ཨནེཀསཏེཧི སུསཾཝིཧིཏརཀྑཱཝརཎགུཏྟིཡཱ མམེཝ ནིབྦྷཡཏྠཾ ཕཱསུཝིཧཱརཏྠཾ རཀྑིཏོ གོཔིཏོ སམཱནོ. བྷཱིཏོཏིཨཱདཱིནི པདཱནི ཨཉྙམཉྙཝེཝཙནཱནི. ཨཐ ¶ ཝཱ བྷཱིཏོཏི པརརཱཛཱུཧི བྷཱཡམཱནོ. ཨུབྦིགྒོཏི སཀརཛྫེཔི པཀཏིཏོ ཨུཔྤཛྫནཀབྷཡུབྦེགེན ཨུབྦིགྒོ ཙལིཏོ. ཨུསྶངྐཱིཏི ‘‘རཉྙཱ ནཱམ སབྦཀཱལཾ ཨཝིསྶཏྠེན བྷཝིཏབྦ’’ནྟི ཝཙནེན སབྦཏྠ ཨཝིསྶཱསཝསེན ཏེསཾ ཏེསཾ ཀིཙྩཀརཎཱིཡཱནཾ པཙྩཡཔརིསངྐཱཡ ཙ ཨུདྡྷམུཁཾ སངྐམཱནོ. ཨུཏྲཱསཱིཏི ‘‘སནྟིཀཱཝཙརེཧིཔི ཨཛཱནནྟསྶེཝ མེ ཀདཱཙི ཨནཏྠོ བྷཝེཡྻཱ’’ཏི ཨུཔྤནྣེན སརཱིརཀམྤཾ ཨུཔྤཱདནསམཏྠེན ཏཱསེན ཨུཏྲཱསཱི. ‘‘ཨུཏྲསྟོ’’ཏིཔི པཋནྟི. ཝིཧཱསིནྟི ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཧུཏྭཱ ཝིཧརིཾ.

ཨེཏརཧཱིཏི ཨིདཱནི པབྦཛིཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ. ཨེཀོཏི ཨསཧཱཡོ, ཏེན ཝཱུཔཀཊྛཀཱཡཏཾ དསྶེཏི. ཨབྷཱིཏོཏིཨཱདཱིནཾ པདཱནཾ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. བྷཡཱདིནིམིཏྟསྶ པརིགྒཧསྶ ཏཾ ནིམིཏྟསྶ ཙ ཀིལེསསྶ ཨབྷཱཝེནེཝསྶ ཨབྷཱིཏཱདིཏཱཏི. ཨེཏེན ཙིཏྟཝིཝེཀཾ དསྶེཏི ¶ . ཨཔྤོསྶུཀྐོཏི སརཱིརགུཏྟིཡཾ ནིརུསྶུཀྐོ. པནྣལོམོཏི ལོམཧཾསུཔྤཱདཀསྶ ཚམྦྷིཏཏྟསྶ ཨབྷཱཝེན ཨནུགྒཏལོམོ. པདདྭཡེནཔི སེརིཝིཧཱརཾ དསྶེཏི. པརདཏྟཝུཏྟོཏི པརེཧི དིནྣེན ཙཱིཝརཱདིནཱ ཝཏྟམཱནོ, ཨེཏེན སབྦསོ སངྒཱབྷཱཝདཱིཔནམུཁེན ཨནཝསེསབྷཡཧེཏུཝིརཧཾ དསྶེཏི. མིགབྷཱུཏེན ཙེཏསཱཏི ཝིསྶཏྠཝིཧཱརིཏཱཡ མིགསྶ ཝིཡ ཛཱཏེན ཙིཏྟེན. མིགོ ཧི ཨམནུསྶཔཐེ ཨརཉྙེ ཝསམཱནོ ¶ ཝིསྶཏྠོ ཏིཊྛཏི, ནིསཱིདཏི, ནིཔཛྫཏི, ཡེནཀཱམཉྩ པཀྐམཏི ཨཔྤཊིཧཏཙཱརོ, ཨེཝཾ ཨཧམྤི ཝིཧརཱམཱིཏི དསྶེཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ པཙྩེཀབུདྡྷེན –

‘‘མིགོ ཨརཉྙམྷི ཡཐཱ ཨབདྡྷོ,

ཡེནིཙྪཀཾ གཙྪཏི གོཙརཱཡ;

ཝིཉྙཱུ ནརོ སེརིཏཾ པེཀྑམཱནོ,

ཨེཀོ ཙརེ ཁགྒཝིསཱཎཀཔྤོ’’ཏི. (སུ. ནི. ༣༩; ཨཔ. ཐེར ༡.༡.༩༥);

ཨིམཾ ཁོ ཨཧཾ, བྷནྟེ, ཨཏྠཝསནྟི, བྷནྟེ, བྷགཝཱ ཡདིདཾ མམ ཨེཏརཧི པརམཾ ཝིཝེཀསུཁཾ ཕལསམཱཔཏྟིསུཁཾ, ཨིདམེཝ ཀཱརཎཾ སམྤསྶམཱནོ ‘‘ཨཧོ སུཁཾ, ཨཧོ སུཁ’’ནྟི ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསིནྟི.

ཨེཏམཏྠནྟི ཨེཏཾ བྷདྡིཡཏྠེརསྶ ¶ པུཐུཛྫནཝིསཡཱཏཱིཏཾ ཝིཝེཀསུཁསངྑཱཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིདཾ སཧེཏུཀབྷཡསོཀཝིགམཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡསྶནྟརཏོ ན སནྟི ཀོཔཱཏི ཡསྶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ཨནྟརཏོ ཨབྦྷནྟརེ ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ ཙིཏྟཀཱལུསྶིཡཀརཎཏོ ཙིཏྟཔྤཀོཔཱ རཱགཱདཡོ ཨཱགྷཱཏཝཏྠུཨཱདིཀཱརཎབྷེདཏོ ཨནེཀབྷེདཱ དོསཀོཔཱ ཨེཝ ཀོཔཱ ན སནྟི མགྒེན པཧཱིནཏྟཱ ན ཝིཛྫནྟི. ཨཡཉྷི ཨནྟརསདྡོ ཀིཉྩཱཔི ‘‘མཉྩ ཏྭཉྩ ཀིམནྟར’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༢༨) ཀཱརཎེ དིསྶཏི, ‘‘ཨནྟརཊྛཀེ ཧིམཔཱཏསམཡེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༣༤༦) ཝེམཛ྄ཛྷེ, ‘‘ཨནྟརཱ ཙ ཛེཏཝནཾ ཨནྟརཱ ཙ སཱཝཏྠི’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཨུདཱ. ༡༣, ༤༤) ཝིཝརེ, ‘‘བྷཡམནྟརཏོ ཛཱཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཨིཏིཝུ. ༨༨; མཧཱནི. ༥) ཙིཏྟེ, ཨིདྷཱཔི ཙིཏྟེ ཨེཝ དཊྛབྦོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནྟརཏོ ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ’’ཏི.

ཨིཏིབྷཝཱབྷཝཏཉྩ ཝཱིཏིཝཏྟོཏི ཡསྨཱ བྷཝོཏི སམྤཏྟི, ཨབྷཝོཏི ཝིཔཏྟི. ཏཐཱ བྷཝོཏི ¶ ཝུདྡྷི, ཨབྷཝོཏི ཧཱནི. བྷཝོཏི ཝཱ སསྶཏཾ, ཨབྷཝོཏི ཨུཙྪེདོ. བྷཝོཏི ཝཱ པུཉྙཾ, ཨབྷཝོཏི པཱཔཾ. བྷཝོཏི ཝཱ སུགཏི, ཨབྷཝོཏི དུགྒཏི. བྷཝོཏི ཝཱ ཁུདྡཀོ, ཨབྷཝོཏི མཧནྟོ. ཏསྨཱ ཡཱ སཱ སམྤཏྟིཝིཔཏྟིཝུཌྜྷིཧཱནིསསྶཏུཙྪེདཔུཉྙཔཱཔསུགཏིདུགྒཏི- ཁུདྡཀམཧནྟཨུཔཔཏྟིབྷཝཱནཾ ཝསེན ཨིཏི ཨནེཀཔྤཀཱརཱ བྷཝཱབྷཝཏཱ ཝུཙྩཏི. ཙཏཱུཧིཔི ¶ ཨརིཡམགྒེཧི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཏེན ཏེན ནཡེན ཏཾ ཨིཏིབྷཝཱབྷཝཏཉྩ ཝཱིཏིཝཏྟོ ཨཏིཀྐནྟོ ཧོཏི. ཨཏྠཝསེན ཝིབྷཏྟི ཝིཔརིཎཱམེཏབྦཱ. ཏཾ ཝིགཏབྷཡནྟི ཏཾ ཨེཝརཱུཔཾ ཡཐཱཝུཏྟགུཎསམནྣཱགཏཾ ཁཱིཎཱསཝཾ ཙིཏྟཀོཔཱབྷཱཝཏོ ཨིཏིབྷཝཱབྷཝསམཏིཀྐམཏོ ཙ བྷཡཧེཏུཝིགམེན ཝིགཏབྷཡཾ, ཝིཝེཀསུཁེན ཨགྒཕལསུཁེན ཙ སུཁིཾ, ཝིགཏབྷཡཏྟཱ ཨེཝ ཨསོཀཾ. དེཝཱ ནཱནུབྷཝནྟི དསྶནཱཡཱཏི ཨདྷིགཏམགྒེ ཋཔེཏྭཱ སབྦེཔི ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ཝཱཡམནྟཱཔི ཙིཏྟཙཱརདསྶནཝསེན དསྶནཱཡ དཊྛུཾ ནཱནུབྷཝནྟི ན ཨབྷིསམྦྷུཎནྟི ན སཀྐོནྟི, པགེཝ མནུསྶཱ. སེཀྑཱཔི ཧི པུཐུཛྫནཱ ཝིཡ ཨརཧཏོ ཙིཏྟཔྤཝཏྟིཾ ན ཛཱནནྟི.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ མུཙལིནྡཝགྒཝཎྞནཱ.

༣. ནནྡཝགྒོ

༡. ཀམྨཝིཔཱཀཛསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡. ནནྡཝགྒསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ ཨཉྙཏརོ བྷིཀྑཱུཏི ནཱམགོཏྟེན ཨཔཱཀཊོ ཨེཀོ ཁཱིཎཱསཝབྷིཀྑུ. སོ ཀིར རཱཛགཧཝཱསཱི ཀུལཔུཏྟོ མོགྒལླཱནཏྠེརེན སཾཝེཛིཏོ སཾསཱརདོསཾ དིསྭཱ སཏྠུ སནྟིཀེ པབྦཛིཏྭཱ སཱིལཱནི སོདྷེཏྭཱ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ན ཙིརསྶེཝ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. ཏསྶ ཨཔརབྷཱགེ ཁརོ ཨཱབཱདྷོ ཨུཔྤཛྫི, སོ པཙྩཝེཀྑཎཱཡ ཨདྷིཝཱསེནྟོ ཝིཧརཏི. ཁཱིཎཱསཝཱནཉྷི ཙེཏསིཀདུཀྑཾ ནཱམ ནཏྠི, ཀཱཡིཀདུཀྑཾ པན ཧོཏིཡེཝ. སོ ཨེཀདིཝསཾ བྷགཝཏོ དྷམྨཾ དེསེནྟསྶ ནཱཏིདཱུརེ ཋཱནེ དུཀྑཾ ཨདྷིཝཱསེནྟོ པལླངྐེན ནིསཱིདི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘བྷགཝཏོ ཨཝིདཱུརེ ནིསིནྣོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ པལླངྐནྟི སམནྟཏོ ཨཱུརུབདྡྷཱསནཾ. ཨཱབྷུཛིཏྭཱཏི བནྡྷིཏྭཱ. ཨུཛུཾ ཀཱཡཾ པཎིདྷཱཡཱཏི ཨུཔརིམཾ སརཱིརཾ ཨུཛུཀཾ ཋཔེཏྭཱ ཨཊྛཱརས པིཊྛིཀཎྚཀེ ཀོཊིཡཱ ཀོཊིཾ པཊིཔཱདེཏྭཱ. ཨེཝཉྷི ནིསིནྣསྶ ཙམྨམཾསནྷཱརཱུནི ན ནམནྟི, ཏསྨཱ སོ ཏཐཱ ནིསིནྣོ ཧོཏི. པུརཱཎཀམྨཝིཔཱཀཛནྟི པུབྦེ ཀཏསྶ ཀམྨསྶ ཝིཔཱཀབྷཱཝེན ཛཱཏཾ, པུརཱཎཀམྨཝིཔཱཀེ ཝཱ སུཁདུཀྑཔྤཀཱརེ ཝིཔཱཀཝཊྚསམུདཱཡེ ཏདེཀདེསབྷཱཝེན ཛཱཏཾ. ཀིཾ ཏཾ? དུཀྑཾ. པུརཱཎཀམྨཝིཔཱཀཛནྟི ཙ ཨིམིནཱ ཏསྶ ཨཱབཱདྷསྶ ཀམྨསམུཊྛཱནཏཾ དསྶེནྟོ ཨོཔཀྐམིཀཨུཏུཝིཔརིཎཱམཛཱདིབྷཱཝཾ པཊིཀྑིཔཏི. དུཀྑནྟི པཙུརཛནེཧི ཁམིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཾ. ཏིབྦནྟི ¶ ཏིཁིཎཾ, ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཝཏྟིཡཱ བཧལཾ ཝཱ. ཁརནྟི ཀཀྑལ༹ཾ. ཀཊུཀནྟི ཨསཱཏཾ. ཨདྷིཝཱསེནྟོཏི ཨུཔརི ཝཱསེནྟོ སཧནྟོ ཁམནྟོ.

སཏོ སམྤཛཱནོཏི ཝེདནཱཔརིགྒཱཧཀཱནཾ སཏིསམྤཛཉྙཱནཾ ཝསེན སཏིམཱ སམྤཛཱནནྟོ ཙ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘ཨཡཾ ཝེདནཱ ནཱམ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ཨནིཙྩཱ, ཨནིཊྛཱརམྨཎཱདིཔཙྩཡེ པཊིཙྩ ཨུཔྤནྣཏྟཱ པཊིཙྩསམུཔྤནྣཱ, ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨེཀནྟེན བྷིཛྫནསབྷཱཝཏྟཱ ཁཡདྷམྨཱ ཝཡདྷམྨཱ ཝིརཱགདྷམྨཱ ནིརོདྷདྷམྨཱ’’ཏི ཝེདནཱཡ ཨནིཙྩཏཱསལླཀྑཎཝསེན སཏོཀཱརིཏཱཡ ¶ སཏོ ¶ , ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཔཊིཝིཛ྄ཛྷནཝསེན སམྤཛཱནོ ཙ ཧུཏྭཱ. ཨཐ ཝཱ སཏིཝེཔུལླཔཏྟིཡཱ སབྦཏྠེཝ ཀཱཡཝེདནཱཙིཏྟདྷམྨེསུ སུཊྛུ ཨུཔཊྛིཏསཏིཏཱཡ སཏོ, ཏཐཱ པཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ པརིགྒཧིཏསངྑཱརཏཱཡ སམྤཛཱནོ. ཨཝིཧཉྙམཱནོཏི ‘‘ཨསྶུཏཝཱ, བྷིཀྑཝེ, པུཐུཛྫནོ ཨཉྙཏརཉྙཏརེན དུཀྑདྷམྨེན ཕུཊྛོ སམཱནོ སོཙཏི ཀིལམཏི པརིདེཝཏི ཨུརཏྟཱལི༹ཾ ཀནྡཏི སམྨོཧཾ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏི ཝུཏྟནཡེན ཨནྡྷཔུཐུཛྫནོ ཝིཡ ན ཝིཧཉྙམཱནོ མགྒེནེཝ སམུགྒྷཱཏིཏཏྟཱ ཙེཏོདུཀྑཾ ཨནུཔྤཱདེནྟོ ཀེཝལཾ ཀམྨཝིཔཱཀཛཾ སརཱིརདུཀྑཾ ཨདྷིཝཱསེནྟོ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔནྣོ ཝིཡ ནིསིནྣོ ཧོཏི. ཨདྡསཱཏི ཏཾ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨདྷིཝཱསནཁནྟིཡཱ ཏཐཱ ནིསིནྣཾ ཨདྡཀྑི.

ཨེཏམཏྠནྟི ཨེཏཾ ཏཱདིསསྶཔི རོགསྶ ཝེཛྫཱདཱིཧི ཏིཀིཙྪནཏྠཾ ཨནུསྶུཀྐཱཔཛྫནཀཱརཎཾ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ལོཀདྷམྨེཧི ཨནུཔལེཔིཏསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ སངྑཏདྷམྨཱནཾ ཡེཧི ཀེཧིཙི དུཀྑདྷམྨེཧི ཨཝིགྷཱཏཔཏྟིཝིབྷཱཝནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ སབྦཀམྨཛཧསྶཱཏི པཧཱིནསབྦཀམྨསྶ. ཨགྒམགྒསྶ ཧི ཨུཔྤནྣཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཨརཧཏོ སབྦཱནི ཀུསལཱཀུསལཀམྨཱནི པཧཱིནཱནི ནཱམ ཧོནྟི པཊིསནྡྷིཾ དཱཏུཾ ཨསམཏྠབྷཱཝཏོ, ཡཏོ ཨརིཡམགྒཉཱཎཾ ཀམྨཀྑཡཀརནྟི ཝུཙྩཏི. བྷིཀྑུནོཏི བྷིནྣཀིལེསཏཱཡ བྷིཀྑུནོ. དྷུནམཱནསྶ པུརེ ཀཏཾ རཛནྟི ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཏོ པུབྦེ ཀཏཾ རཱགརཛཱདིམིསྶཏཱཡ རཛནྟི ལདྡྷནཱམཾ དུཀྑཝེདནཱིཡཾ ཀམྨཾ ཝིཔཱཀཔཊིསཾཝེདནེན ཏཾ ¶ དྷུནནྟསྶ ཝིདྡྷཾསེནྟསྶ, ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཡཱ པརཏོ པན སཱཝཛྫཀིརིཡཱཡ སམྦྷཝོཡེཝ ནཏྠི, ཨནཝཛྫཀིརིཡཱ ཙ བྷཝམཱུལསྶ སམུཙྪིནྣཏྟཱ སམུཙྪིནྣམཱུལཏཱཡ པུཔྥཾ ཝིཡ ཕལདཱནསམཏྠཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཀིརིཡམཏྟཱཝ ཧོཏི.

ཨམམསྶཱཏི རཱུཔཱདཱིསུ ཀཏྠཙི མམནྟི གཧཎཱབྷཱཝཏོ ཨམམསྶ མམངྐཱརརཧིཏསྶ. ཡསྶ ཧི མམངྐཱརོ ཨཏྠི, སོ ཨཏྟསིནེཧེན ཝེཛྫཱདཱིཧི སརཱིརཾ པཊིཛགྒཱཔེཏི. ཨརཧཱ པན ཨམམོ, ཏསྨཱ སོ སརཱིརཛགྒནེཔི ཨུདཱསཱིནདྷཱཏུཀོཝ. ཋིཏསྶཱཏི ཙཏུབྦིདྷམྤི ཨོགྷཾ ཏརིཏྭཱ ནིབྦཱནཐལེ ཋིཏསྶ, པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཝཱ སནྡྷཱཝནསྶ ཨབྷཱཝེན ཋིཏསྶ ¶ . སེཀྑཔུཐུཛྫནཱ ཧི ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱནཾ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ ཙུཏིཔཊིསནྡྷིཝསེན སཾསཱརེ དྷཱཝནྟི ནཱམ, ཨརཧཱ པན ཏདབྷཱཝཏོ ཋིཏོཏི ཝུཙྩཏི. ཨཐ ཝཱ དསཝིདྷེ ཁཱིཎཱསཝསངྑཱཏེ ཨརིཡདྷམྨེ ཋིཏསྶ. ཏཱདིནོཏི ‘‘པཊིཀཱུལེ ཨཔྤཊིཀཱུལསཉྙཱི ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༣.༡༧) ནཡེན ¶ ཝུཏྟཱཡ པཉྩཝིདྷཱཡ ཨརིཡིདྡྷིཡཱ ཨཊྛཧི ལོཀདྷམྨེཧི ཨཀམྤནིཡཱཡ ཚལ༹ངྒུཔེཀྑཱཡ ཙ སམནྣཱགཏེན ཨིཊྛཱདཱིསུ ཨེཀསདིསཏཱསངྑཱཏེན ཏཱདཱིབྷཱཝེན ཏཱདིནོ. ཨཏྠོ ནཏྠི ཛནཾ ལཔེཏཝེཏི ‘‘མམ བྷེསཛྫཱདཱིནི ཀརོཐཱ’’ཏི ཛནཾ ལཔིཏུཾ ཀཐེཏུཾ པཡོཛནཾ ནཏྠི སརཱིརེ ནིརཔེཀྑབྷཱཝཏོ. པཎྜུཔལཱསོ ཝིཡ ཧི བནྡྷནཱ པཝུཏྟོ སཡམེཝཱཡཾ ཀཱཡོ བྷིཛྫིཏྭཱ པཏཏཱུཏི ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ནཱབྷིཀངྑཱམི མརཎཾ, ནཱབྷིཀངྑཱམི ཛཱིཝིཏཾ;

ཀཱལཉྩ པཊིཀངྑཱམི, ནིབྦིསཾ བྷཏཀོ ཡཐཱ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༦༠༦);

ཨཐ ཝཱ ཡཾཀིཉྩི ནིམིཏྟཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཀིཾ ཨཡྻསྶ ཨིཙྪིཏབྦ’’ནྟི ཛནཾ ལཔེཏཝེ པཙྩཡེཧི ནིམནྟནཝསེན ལཔཱཔེཏུཾ ཁཱིཎཱསཝསྶ ཨཏྠོ ནཏྠི ཏཱདིསསྶ མིཙྪཱཛཱིཝསྶ མགྒེནེཝ སམུགྒྷཱཏིཏཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ཨིཏི བྷགཝཱ ‘‘ཀིསྶཱཡཾ ཐེརོ ཨཏྟནོ རོགཾ ཝེཛྫེཧི ཨཏིཀིཙྪཱཔེཏྭཱ བྷགཝཏོ ཨཝིདཱུརེ ནིསཱིདཏཱི’’ཏི ཙིནྟེནྟཱནཾ ཏསྶ ཨཏིཀིཙྪཱཔནེ ཀཱརཎཾ པཀཱསེསི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ནནྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢. དུཏིཡེ ¶ ནནྡོཏི ཏསྶ ནཱམཾ. སོ ཧི ཙཀྐཝཏྟིལཀྑཎཱུཔེཏཏྟཱ མཱཏཱཔིཏརོ སཔརིཛནཾ སཀལཉྩ ཉཱཏིཔརིཝཊྚཾ ནནྡཡནྟོ ཛཱཏོཏི ‘‘ནནྡོ’’ཏི ནཱམཾ ལབྷི. བྷགཝཏོ བྷཱཏཱཏི བྷགཝཏོ ཨེཀཔིཏུཔུཏྟཏཱཡ བྷཱཏཱ. ན ཧི བྷགཝཏོ སཧོདརཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མཱཏུཙྪཱཔུཏྟོ’’ཏི, ཙཱུལ༹མཱཏུཔུཏྟོཏི ཨཏྠོ. མཧཱཔཛཱཔཏིགོཏམིཡཱ ཧི སོ པུཏྟོ. ཨནབྷིརཏོཏི ན ཨབྷིརཏོ. བྲཧྨཙརིཡནྟི ¶ བྲཧྨཾ སེཊྛཾ ཨུཏྟམཾ ཙརིཡཾ ཨེཀཱསནཾ ཨེཀསེཡྻཾ མེཐུནཝིརཏིཾ. སནྡྷཱརེཏུནྟི པཋམཙིཏྟཏོ ཡཱཝཙརིམཀཙིཏྟཾ སམྨཱ པརིཔུཎྞཾ པརིསུདྡྷཾ དྷཱརེཏུཾ པཝཏྟེཏུཾ. དུཏིཡེན ཙེཏྠ བྲཧྨཙརིཡཔདེན མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶཱཔི སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ. སིཀྑཾ པཙྩཀྑཱཡཱཏི ཨུཔསམྤདཀཱལེ བྷིཀྑུབྷཱཝེན སདྡྷིཾ སམཱདིནྣཾ ནིབྦཏྟེཏབྦབྷཱཝེན ཨནུཊྛིཏཾ ཏིཝིདྷམྤི སིཀྑཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ, ཝིསྶཛྫེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཧཱིནཱཡཱཏི གིཧིབྷཱཝཱཡ. ཨཱཝཏྟིསྶཱམཱིཏི ནིཝཏྟིསྶཱམི.

ཀསྨཱ ¶ པནཱཡཾ ཨེཝམཱརོཙེསཱིཏི? ཨེཏྠཱཡཾ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ – བྷགཝཱ པཝཏྟཝརདྷམྨཙཀྐོ རཱཛགཧཾ གནྟྭཱ ཝེལུ༹ཝནེ ཝིཧརནྟོ ‘‘པུཏྟཾ མེ ཨཱནེཏྭཱ དསྶེཐཱ’’ཏི སུདྡྷོདནམཧཱརཱཛེན པེསིཏེསུ སཧསྶསཧསྶཔརིཝཱརེསུ དསསུ དཱུཏེསུ སཧ པརིཝཱརེན ཨརཧཏྟཾ པཏྟེསུ སབྦཔཙྪཱ གནྟྭཱ ཨརཧཏྟཔྤཏྟེན ཀཱལུ༹དཱཡིཏྠེརེན གམནཀཱལཾ ཉཏྭཱ མགྒཝཎྞནཾ ཝཎྞེཏྭཱ ཛཱཏིབྷཱུམིགམནཱཡ ཡཱཙིཏོ ཝཱིསཏིསཧསྶཁཱིཎཱསཝཔརིཝུཏྟོ ཀཔིལཝཏྠུནགརཾ གནྟྭཱ ཉཱཏིསམཱགམེ པོཀྑརཝསྶཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཾ ཀཏྭཱ ཝེསྶནྟརཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༢.༢༢.༡༦༥༥ ཨཱདཡོ) ཀཐེཏྭཱ པུནདིཝསེ པིཎྜཱཡ པཝིཊྛོ ‘‘ཨུཏྟིཊྛེ ནཔྤམཛྫེཡྻཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༡༦༨) གཱཐཱཡ པིཏརཾ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ནིཝེསནཾ གནྟྭཱ ‘‘དྷམྨཉྩརེ’’ཏི (དྷ. པ. ༡༦༩) གཱཐཱཡ མཧཱཔཛཱཔཏིཾ སོཏཱཔཏྟིཕལེ, རཱཛཱནཾ སཀདཱགཱམིཕལེ པཏིཊྛཱཔེསི.

བྷཏྟཀིཙྩཱཝསཱནེ ¶ པན རཱཧུལམཱཏུགུཎཀཐཾ ནིསྶཱཡ ཙནྡཀིནྣརཱིཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༡༤.༡༨ ཨཱདཡོ) ཀཐེཏྭཱ ཏཏིཡདིཝསེ ནནྡཀུམཱརསྶ ཨབྷིསེཀགེཧཔྤཝེསནཝིཝཱཧམངྒལེསུ ཝཏྟམཱནེསུ པིཎྜཱཡ པཝིསིཏྭཱ ནནྡཀུམཱརསྶ ཧཏྠེ པཏྟཾ དཏྭཱ མངྒལཾ ཝཏྭཱ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ པཀྐམནྟོ ཀུམཱརསྶ ཧཏྠཏོ པཏྟཾ ན གཎྷི. སོཔི ཏཐཱགཏེ གཱརཝེན ‘‘པཏྟཾ ཏེ, བྷནྟེ, གཎྷཐཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ ནཱསཀྑི. ཨེཝཾ པན ཙིནྟེསི, ‘‘སོཔཱནསཱིསེ པཏྟཾ གཎྷིསྶཏཱི’’ཏི, སཏྠཱ ཏསྨིཾ ཋཱནེ ན གཎྷི. ཨིཏརོ ‘‘སོཔཱནམཱུལེ གཎྷིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེསི, སཏྠཱ ཏཏྠཔི ན གཎྷི. ཨིཏརོ ‘‘རཱཛངྒཎེ གཎྷིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེསི, སཏྠཱ ཏཏྠཔི ན གཎྷི. ཀུམཱརོ ནིཝཏྟིཏུཀཱམོ ཨནིཙྪཱཡ གཙྪནྟོ གཱརཝེན ‘‘པཏྟཾ གཎྷཐཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ ན སཀྐོཏི, ‘‘ཨིདྷ གཎྷིསྶཏི, ཨེཏྠ གཎྷིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེནྟོ གཙྪཏི.

ཏསྨིཾ ¶ ཁཎེ ཛནཔདཀལྱཱཎིཡཱ ཨཱཙིཀྑིཾསུ, ‘‘ཨཡྻེ བྷགཝཱ, ནནྡརཱཛཱནཾ གཧེཏྭཱ གཙྪཏི, ཏུམྷེཧི ཝིནཱ ཀརིསྶཏཱི’’ཏི. སཱ ཨུདཀབིནྡཱུཧི པགྒྷརནྟེཧི ཨཌྜྷུལླིཁིཏེཧི ཀེསེཧི ཝེགེན པཱསཱདཾ ཨཱརུཡ྄ཧ སཱིཧཔཉྫརདྭཱརེ ཋཏྭཱ ‘‘ཏུཝཊཾ ཁོ, ཨཡྻཔུཏྟ, ཨཱགཙྪེཡྻཱསཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཾ ཏསྶཱ ཝཙནཾ ཏསྶ ཧདཡེ ཏིརིཡཾ པཏིཏྭཱ ཝིཡ ཋིཏཾ. སཏྠཱཔིསྶ ཧཏྠཏོ པཏྟཾ ཨགྒཧེཏྭཱཝ ཏཾ ཝིཧཱརཾ ནེཏྭཱ ‘‘པབྦཛིསྶསི ནནྡཱ’’ཏི ཨཱཧ. སོ བུདྡྷགཱརཝེན ‘‘ན པབྦཛིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཝཏྭཱ, ‘‘ཨཱམ, པབྦཛིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱཧ. སཏྠཱ ཏེན ཧི ནནྡཾ པབྦཱཛེཐཱཏི ཀཔིལཝཏྠུཔུརཾ གནྟྭཱ ཏཏིཡདིཝསེ ཏཾ པབྦཱཛེསི. སཏྟམེ དིཝསེ མཱཏརཱ ཨལངྐརིཏྭཱ པེསིཏཾ ‘‘དཱཡཛྫཾ མེ, སམཎ, དེཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཏྟནཱ སདྡྷིཾ ཨཱརཱམཱགཏཾ རཱཧུལཀུམཱརཾ པབྦཱཛེསི. པུནེཀདིཝསཾ མཧཱདྷམྨཔཱལཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༡༠.༩༢ ཨཱདཡོ) ཀཐེཏྭཱ རཱཛཱནཾ ཨནཱགཱམིཕལེ པཏིཊྛཱཔེསི.

ཨིཏི ¶ བྷགཝཱ མཧཱཔཛཱཔཏིཾ སོཏཱཔཏྟིཕལེ, པིཏརཾ ཏཱིསུ ཕལེསུ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ པུནདེཝ རཱཛགཧཾ གནྟྭཱ ཏཏོ ཨནཱཐཔིཎྜིཀེན སཱཝཏྠིཾ ཨཱགམནཏྠཱཡ གཧིཏཔཊིཉྙོ ནིཊྛིཏེ ཛེཏཝནམཧཱཝིཧཱརེ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཝཱསཾ ཀཔྤེསི. ཨེཝཾ སཏྠརི ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟེ ཨཱཡསྨཱ ནནྡོ ཨཏྟནོ ¶ ཨནིཙྪཱཡ པབྦཛིཏོ ཀཱམེསུ ཨནཱདཱིནཝདསྶཱཝཱི ཛནཔདཀལྱཱཎིཡཱ ཝུཏྟཝཙནམནུསྶརནྟོ ཨུཀྐཎྛིཏོ ཧུཏྭཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཏྟནོ ཨནབྷིརཏིཾ ཨཱརོཙེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ ནནྡོ…པེ… ཧཱིནཱཡཱཝཏྟིསྶཱམཱི’’ཏི.

ཀསྨཱ པན ནཾ བྷགཝཱ ཨེཝཾ པབྦཱཛེསཱིཏི? ‘‘པུརེཏརམེཝ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེཏྭཱ ཀཱམེཧི ནཾ ཝིཝེཙེཏུཾ ན སཀྐཱ, པབྦཱཛེཏྭཱ པན ཨུཔཱཡེན ཏཏོ ཝིཝེཙེཏྭཱ ཨུཔརིཝིསེསཾ ནིབྦཏྟེསྶཱམཱི’’ཏི ཝེནེཡྻདམནཀུསལོ སཏྠཱ ཨེཝཾ ནཾ པཋམཾ པབྦཱཛེསི.

སཱཀིཡཱནཱིཏི སཀྱརཱཛདྷཱིཏཱ. ཛནཔདཀལྱཱཎཱིཏི ཛནཔདམྷི ཀལྱཱཎཱི རཱུཔེན ཨུཏྟམཱ ཚསརཱིརདོསརཧིཏཱ, པཉྩཀལྱཱཎསམནྣཱགཏཱ. སཱ ཧི ཡསྨཱ ནཱཏིདཱིགྷཱ ནཱཏིརསྶཱ ནཱཏིཀིསཱ ནཱཏིཐཱུལཱ ནཱཏིཀཱལི༹ཀཱ ནཙྩོདཱཏཱ ཨཏིཀྐནྟཱ མཱནུསཀཝཎྞཾ ཨཔྤཏྟཱ དིབྦཝཎྞཾ, ཏསྨཱ ཚསརཱིརདོསརཧིཏཱ. ཚཝིཀལྱཱཎཾ མཾསཀལྱཱཎཾ ནཁཀལྱཱཎཾ ཨཊྛིཀལྱཱཎཾ ཝཡཀལྱཱཎནྟི ཨིམེཧི པཉྩཧི ཀལྱཱཎེཧི སམནྣཱགཏཱ.

ཏཏྠ ¶ ཨཏྟནོ སརཱིརོབྷཱསེན དསདྭཱདསཧཏྠེ ཋཱནེ ཨཱལོཀཾ ཀརོཏི, པིཡངྒུསམཱ ཝཱ སུཝཎྞསམཱ ཝཱ ཧོཏི, ཨཡམསྶཱ ཚཝིཀལྱཱཎཏཱ. ཙཏྟཱརོ པནསྶཱ ཧཏྠཔཱདཱ མུཁཔརིཡོསཱནཉྩ ལཱཁཱརསཔརིཀམྨཀཏཾ ཝིཡ རཏྟཔཝཱལ༹རཏྟཀམྦལེན སདིསཾ ཧོཏི, ཨཡམསྶཱ མཾསཀལྱཱཎཏཱ. ཝཱིསཏི ནཁཔཏྟཱནི མཾསཏོ ཨམུཏྟཊྛཱནེ ལཱཁཱརསཔརིཀིཏཱནི ཝིཡ མུཏྟཊྛཱནེ ཁཱིརདྷཱརཱསདིསཱནི ཧོནྟི, ཨཡམསྶཱ ནཁཀལྱཱཎཏཱ. དྭཏྟིཾསདནྟཱ སུཕུསིཏཱ པརིསུདྡྷཔཝཱལ༹པནྟིསདིསཱ ཝཛིརཔནྟཱི ཝིཡ ཁཱཡནྟི, ཨཡམསྶཱ ཨཊྛིཀལྱཱཎཏཱ. ཝཱིསཏིཝསྶསཏིཀཱཔི སམཱནཱ སོལ༹སཝསྶུདྡེསིཀཱ ཝིཡ ཧོཏི ནིཔྤལིཏཱ, ཨཡམསྶཱ ཝཡཀལྱཱཎཏཱ. སུནྡརཱི ཙ ཧོཏི ཨེཝརཱུཔགུཎསམནྣཱགཏཱ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཛནཔདཀལྱཱཎཱི’’ཏི.

གྷརཱ ནིཀྑམནྟསྶཱཏི ཨནཱདརེ སཱམིཝཙནཾ, གྷརཏོ ནིཀྑམཏོཏི ཨཏྠོ. ‘‘གྷརཱ ནིཀྑམནྟ’’ནྟིཔི པཋནྟི. ཨུཔཌྜྷུལླིཁིཏེཧི ¶ ཀེསེཧཱིཏི ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཀརཎཝཙནཾ, ཝིཔྤཀཏུལླིཁིཏེཧི ཀེསེཧི ཨུཔལཀྑིཏཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཌྜྷུལླིཁིཏེཧཱི’’ཏིཔི པཋནྟི. ཨུལླིཁནནྟི ¶ ཙ ཕཎཀཱདཱིཧི ཀེསསཎྛཱཔནཾ, ‘‘ཨཌྜྷཀཱརཝིདྷཱན’’ནྟིཔི ཝདནྟི. ཨཔལོཀེཏྭཱཏི སིནེཧརསཝིཔྥཱརསཾསཱུཙཀེན ཨཌྜྷཀྑིནཱ ཨཱབནྡྷནྟཱི ཝིཡ ཨོལོཀེཏྭཱ. མཾ, བྷནྟེཏི པུབྦེཔི ‘‘མ’’ནྟི ཝཏྭཱ ཨུཀྐཎྛཱཀུལཙིཏྟཏཱཡ པུན ‘‘མཾ ཨེཏདཝོཙཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏུཝཊནྟི སཱིགྷཾ. ཏམནུསྶརམཱནོཏི ཏཾ ཏསྶཱ ཝཙནཾ, ཏཾ ཝཱ ཏསྶཱ ཨཱཀཱརསཧིཏཾ ཝཙནཾ ཨནུསྶརནྟོ.

བྷགཝཱ ཏསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨུཔཱཡེནསྶ རཱགཾ ཝཱུཔསམེསྶཱམཱི’’ཏི ཨིདྡྷིབལེན ནཾ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནཾ ནེནྟོ ཨནྟརཱམགྒེ ཨེཀསྨིཾ ཛྷཱམཁེཏྟེ ཛྷཱམཁཱཎུམཏྠཀེ ནིསིནྣཾ ཚིནྣཀཎྞནཱསཱནངྒུཊྛཾ ཨེཀཾ པལུཊྛམཀྐཊིཾ དསྶེཏྭཱ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནཾ ནེསི. པཱལི༹ཡཾ པན ཨེཀཀྑཎེནེཝ སཏྠཱརཱ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནཾ གཏཾ ཝིཡ ཝུཏྟཾ, ཏཾ གམནཾ ཨཝཏྭཱ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. གཙྪནྟོཡེཝ ཧི བྷགཝཱ ཨཱཡསྨཏོ ནནྡསྶ ཨནྟརཱམགྒེ ཏཾ པལུཊྛམཀྐཊིཾ དསྶེཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཀཐཾ སམིཉྫནཱདིནིདསྶནཾ? ཏཾ ཨནྟརདྷཱནནིདསྶནནྟི གཧེཏབྦཾ. ཨེཝཾ སཏྠཱ ཏཾ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནཾ ནེཏྭཱ སཀྐསྶ དེཝརཉྙོ ཨུཔཊྛཱནཾ ཨཱགཏཱནི ཀཀུཊཔཱདཱནི པཉྩ ཨཙྪརཱསཏཱནི ཨཏྟཱནཾ ཝནྡིཏྭཱ ཋིཏཱནི ¶ དསྶེཏྭཱ ཛནཔདཀལྱཱཎིཡཱ ཏཱསཾ པཉྩནྣཾ ཨཙྪརཱསཏཱནཾ རཱུཔསམྤཏྟིཾ པཊིཙྩ ཝིསེསཾ པུཙྪི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨཱཡསྨནྟཾ ནནྡཾ བཱཧཱཡཾ གཧེཏྭཱ…པེ… ཀཀུཊཔཱདཱནཱི’’ཏི.

ཏཏྠ བཱཧཱཡཾ གཧེཏྭཱཏི བཱཧུམྷི གཧེཏྭཱ ཝིཡ. བྷགཝཱ ཧི ཏདཱ ཏཱདིསཾ ཨིདྡྷཱབྷིསངྑཱརཾ ཨབྷིསངྑཱརེསི, ཡཐཱ ཨཱཡསྨཱ ནནྡོ བྷུཛེ གཧེཏྭཱ བྷགཝཏཱ ནཱིཡམཱནོ ཝིཡ ཨཧོསི. ཏཏྠ ཙ བྷགཝཏཱ སཙེ ཏསྶ ཨཱཡསྨཏོ ཏཱཝཏིཾསདེཝལོཀསྶ དསྶནཾ པཝེསནམེཝ ཝཱ ཨིཙྪིཏཾ སིཡཱ, ཡཐཱནིསིནྣསྶེཝ ཏསྶ ཏཾ དེཝལོཀཾ དསྶེཡྻ ལོཀཝིཝརཎིདྡྷིཀཱལེ ¶ ཝིཡ, ཏམེཝ ཝཱ ཨིདྡྷིཡཱ ཏཏྠ པེསེཡྻ. ཡསྨཱ པནསྶ དིབྦཏྟབྷཱཝཏོ མནུསྶཏྟབྷཱཝསྶ ཡོ ནིཧཱིནཛིགུཙྪནཱིཡབྷཱཝོ, ཏསྶ སུཁགྒཧཎཏྠཾ ཨནྟརཱམགྒེ ཏཾ མཀྐཊིཾ དསྶེཏུཀཱམོ, དེཝལོཀསིརིཝིབྷཝསམྤཏྟིཡོ ཙ ཨོགཱཧེཏྭཱ དསྶེཏུཀཱམོ ཨཧོསི, ཏསྨཱ ཏཾ གཧེཏྭཱ ཏཏྠ ནེསི. ཨེཝཉྷིསྶ ཏདཏྠཾ བྲཧྨཙརིཡཝཱསེ ཝིསེསཏོ ཨབྷིརཏི བྷཝིསྶཏཱིཏི.

ཀཀུཊཔཱདཱནཱིཏི རཏྟཝཎྞཏཱཡ པཱརཱཝཏསདིསཔཱདཱནི. ཏཱ ཀིར སབྦཱཔི ཀསྶཔསྶ བྷགཝཏོ སཱཝཀཱནཾ པཱདམཀྑནཏེལདཱནེན ཏཱདིསཱ སུཀུམཱརཔཱདཱ ཨཧེསུཾ. པསྶསི ནོཏི པསྶསི ནུ. ཨབྷིརཱུཔཏརཱཏི ཝིསིཊྛརཱུཔཏརཱ. དསྶནཱིཡཏརཱཏི དིཝསམྤི པསྶནྟཱནཾ ཨཏིཏྟིཀརཎཊྛེན པསྶིཏབྦཏརཱ. པཱསཱདིཀཏརཱཏི སབྦཱཝཡཝསོབྷཱཡ སམནྟཏོ པསཱདཱཝཧཏརཱ.

ཀསྨཱ ¶ པན བྷགཝཱ ཨཝསྶུཏཙིཏྟཾ ཨཱཡསྨནྟཾ ནནྡཾ ཨཙྪརཱཡོ ཨོལོཀཱཔེསི? སུཁེནེཝསྶ ཀིལེསེ ནཱིཧརིཏུཾ. ཡཐཱ ཧི ཀུསལོ ཝེཛྫོ ཨུསྶནྣདོསཾ པུགྒལཾ ཏིཀིཙྪནྟོ སིནེཧཔཱནཱདིནཱ པཋམཾ དོསེ ཨུཀྐིལེདེཏྭཱ པཙྪཱ ཝམནཝིརེཙནེཧི སམྨདེཝ ནཱིཧརཱཔེཏི, ཨེཝཾ ཝིནེཡྻདམནཀུསལོ བྷགཝཱ ཨུསྶནྣརཱགཾ ཨཱཡསྨནྟཾ ནནྡཾ དེཝཙྪརཱཡོ དསྶེཏྭཱ ཨུཀྐིལེདེསི ཨརིཡམགྒབྷེསཛྫེན ཨནཝསེསཏོ ནཱིཧརིཏུཀཱམོཏི ཝེདིཏབྦཾ.

པལུཊྛམཀྐཊཱིཏི ཛྷཱམངྒཔཙྩངྒམཀྐཊཱི. ཨེཝམེཝ ཁོཏི ཡཐཱ སཱ, བྷནྟེ, ཏུམྷེཧི མཡ྄ཧཾ དསྶིཏཱ ཚིནྣཀཎྞནཱསཱ པལུཊྛམཀྐཊཱི ཛནཔདཀལྱཱཎིཾ ཨུཔཱདཱཡ ¶ , ཨེཝམེཝ ཛནཔདཀལྱཱཎཱི ཨིམཱནི པཉྩ ཨཙྪརཱསཏཱནི ཨུཔཱདཱཡཱཏི ཨཏྠོ. པཉྩནྣཾ ཨཙྪརཱསཏཱནནྟི ཨུཔཡོགེ སཱམིཝཙནཾ, པཉྩ ཨཙྪརཱསཏཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཝཡཝསམྦནྡྷེ ཝཱ ཨེཏཾ སཱམིཝཙནཾ, ཏེན པཉྩནྣཾ ཨཙྪརཱསཏཱནཾ རཱུཔསམྤཏྟིཾ ཨུཔནིདྷཱཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨུཔནིདྷཱཡཱཏི ཙ སམཱིཔེ ཋཔེཏྭཱ, ཨུཔཱདཱཡཱཏི ཨཏྠོ. སངྑྱནྟི ཨིཏྠཱིཏི གཎནཾ. ཀལབྷཱགནྟི ཀལཱཡཔི བྷཱགཾ, ཨེཀཾ སོལ༹སཀོཊྛཱསེ ཀཏྭཱ ཏཏོ ཨེཀཀོཊྛཱསཾ གཧེཏྭཱ སོལ༹སདྷཱ གཎིཏེ ཏཏྠ ཡོ ཨེཀེཀོ ཀོཊྛཱསོ, སོ ཀལབྷཱགོཏི ¶ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏམྤི ཀལབྷཱགཾ ན ཨུཔེཏཱིཏི ཝདཏི. ཨུཔནིདྷིནྟི ‘‘ཨིམཱཡ ཨཡཾ སདིསཱི’’ཏི ཨུཔམཱབྷཱཝེན གཧེཏྭཱ སམཱིཔེ ཋཔནམྤི.

ཡཏྠཱཡཾ ཨནབྷིརཏོ, ཏཾ བྲཧྨཙརིཡཾ པུབྦེ ཝུཏྟཾ པཱཀཊཉྩཱཏི ཏཾ ཨནཱམསིཏྭཱ ཏཏྠ ཨབྷིརཏིཡཾ ཨཱདརཛནནཏྠཾ ཨབྷིརམ, ནནྡ, ཨབྷིརམ, ནནྡཱ’’ཏི ཨཱམེཌིཏཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨཧཾ ཏེ པཱཊིབྷོགོཏི ཀསྨཱ བྷགཝཱ ཏསྶ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ ཨིཙྪནྟོ ཨབྲཧྨཙརིཡཝཱསསྶ པཱཊིབྷོགཾ ཨུཔགཉྪི? ཡཏྠསྶ ཨཱརམྨཎེ རཱགོ དལ༹ྷཾ ནིཔཏི, ཏཾ ཨཱགནྟུཀཱརམྨཎེ སངྐཱམེཏྭཱ སུཁེན སཀྐཱ ཛཧཱཔེཏུནྟི པཱཊིབྷོགཾ ཨུཔགཉྪི. ཨནུཔུབྦིཀཐཱཡཾ སགྒཀཐཱ ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ ནིདསྶནཾ.

ཨསྶོསུནྟི ཀཐམསྶོསུཾ? བྷགཝཱ ཧི ཏདཱ ཨཱཡསྨནྟེ ནནྡེ ཝཏྟཾ དསྶེཏྭཱ ཨཏྟནོ དིཝཱཊྛཱནཾ གཏེ ཨུཔཊྛཱནཾ ཨཱགཏཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཀཐེཏྭཱ ཡཐཱ ནཱམ ཀུསལོ པུརིསོ ཨནིཀྑནྟཾ ཨཱཎིཾ ཨཉྙཱཡ ཨཱཎིཡཱ ནཱིཧརིཏྭཱ པུན ཏཾ ཧཏྠཱདཱིཧི སཉྩཱལེཏྭཱ ཨཔནེཏི, ཨེཝམེཝ ཨཱཙིཎྞཝིསཡེ ཏསྶ རཱགཾ ཨཱགནྟུཀཝིསཡེན ནཱིཧརིཏྭཱ པུན ཏདཔི བྲཧྨཙརིཡམགྒཧེཏུཾ ཀཏྭཱ ཨཔནེཏུཀཱམོ ‘‘ཨེཐ ཏུམྷེ, བྷིཀྑཝེ, ནནྡཾ བྷིཀྑུཾ བྷཏཀཝཱདེན ཙ ཨུཔཀྐིཏཀཝཱདེན ཙ སམུདཱཙརཐཱ’’ཏི ཨཱཎཱཔེསི, ཨེཝཾ བྷིཀྑཱུ ཨསྶོསུཾ. ཀེཙི པན ‘‘བྷགཝཱ ཏཐཱརཱུཔཾ ཨིདྡྷཱབྷིསངྑཱརཾ ཨབྷིསངྑཱརེསི, ཡཐཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཏམཏྠཾ ཛཱནིཾསཱུ’’ཏི ཝདནྟི.

བྷཏཀཝཱདེནཱཏི ¶ བྷཏཀོཏི ཝཱདེན. ཡོ ཧི བྷཏིཡཱ ཀམྨཾ ཀརོཏི, སོ བྷཏཀོཏི ཝུཙྩཏི, ཨཡམྤི ཨཱཡསྨཱ ཨཙྪརཱསམྦྷོགནིམིཏྟཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟོ བྷཏཀོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘བྷཏཀཝཱདེནཱ’’ཏི ¶ . ཨུཔཀྐིཏཀཝཱདེནཱཏི ཡོ ཀཧཱཔཎཱདཱིཧི ཀིཉྩི ཀིཎཱཏི, སོ ཨུཔཀྐིཏཀོཏི ཝུཙྩཏི, ཨཡམྤི ཨཱཡསྨཱ ཨཙྪརཱནཾ ཧེཏུ ཨཏྟནོ བྲཧྨཙརིཡཾ ཀིཎཱཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨུཔཀྐིཏཀོ’’ཏི ཨེཝཾ ཝཙནེན. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ ཨཱཎཱཡ ཨཙྪརཱསམྦྷོགསངྑཱཏཱཡ བྷཏིཡཱ བྲཧྨཙརིཡཝཱསསངྑཱཏཾ ཛཱིཝིཏཾ པཝཏྟེནྟོ ཏཱཡ བྷཏིཡཱ ཡཱཔནེ བྷགཝཏཱ བྷརིཡམཱནོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ‘‘བྷཏཀོ’’ཏི ཝུཏྟོ, ཏཐཱ ¶ ཨཙྪརཱསམྦྷོགསངྑཱཏཾ ཝིཀྐཡཾ ཨཱདཱཏབྦཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཏོ ཨཱཎཏྟིཡཾ ཏིཊྛནྟོ ཏེན ཝིཀྐཡེན བྷགཝཏཱ ཨུཔཀྐིཏོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔཀྐིཏཀོ’’ཏི.

ཨཊྚཱིཡམཱནོཏི པཱིལི༹ཡམཱནོ དུཀྑཱཔིཡམཱནོ. ཧརཱཡམཱནོཏི ལཛྫམཱནོ. ཛིགུཙྪམཱནོཏི པཱཊིཀུལྱཏོ དཧནྟོ. ཨེཀོཏི ཨསཧཱཡོ. ཝཱུཔཀཊྛོཏི ཝཏྠུཀཱམེཧི ཀིལེསཀཱམེཧི ཙ ཀཱཡེན ཙེཝ ཙིཏྟེན ཙ ཝཱུཔཀཊྛོ. ཨཔྤམཏྟོཏི ཀམྨཊྛཱནེ སཏིཾ ཨཝིཛཧནྟོ. ཨཱཏཱཔཱིཏི ཀཱཡིཀཙེཏསིཀཝཱིརིཡཱཏཱཔེན ཨཱཏཱཔཝཱ, ཨཱཏཱཔེཏི ཀིལེསེཏི ཨཱཏཱཔོ, ཝཱིརིཡཾ. པཧིཏཏྟོཏི ཀཱཡེ ཙ ཛཱིཝིཏེ ཙ ཨནཔེཀྑཏཱཡ པེསིཏཏྟོ ཝིསྶཊྛཨཏྟབྷཱཝོ, ནིབྦཱནེ ཝཱ པེསིཏཙིཏྟོ. ན ཙིརསྶེཝཱཏི ཀམྨཊྛཱནཱརམྦྷཏོ ན ཙིརེནེཝ. ཡསྶཏྠཱཡཱཏི ཡསྶ ཨཏྠཱཡ. ཀུལཔུཏྟཱཏི དུཝིདྷཱ ཀུལཔུཏྟཱ ཛཱཏིཀུལཔུཏྟཱ ཙ ཨཱཙཱརཀུལཔུཏྟཱ ཙ, ཨཡཾ པན ཨུབྷཡཐཱཔི ཀུལཔུཏྟོ. སམྨདེཝཱཏི ཧེཏུནཱ ཙ ཀཱརཎེན ཙ. ཨགཱརསྨཱཏི གྷརཏོ. ཨནགཱརིཡནྟི པབྦཛྫཾ. ཀསིཝཎིཛྫཱདིཀམྨཉྷི ཨགཱརསྶ ཧིཏནྟི ཨགཱརིཡཾ ནཱམ, ཏཾ ཨེཏྠ ནཏྠཱིཏི པབྦཛྫཱ ཨནགཱརིཡཱཏི ཝུཙྩཏི. པབྦཛནྟཱིཏི ཨུཔགཙྪནྟི. ཏདནུཏྟརནྟི ཏཾ ཨནུཏྟརཾ. བྲཧྨཙརིཡཔརིཡོསཱནནྟི མགྒབྲཧྨཙརིཡསྶ པརིཡོསཱནབྷཱུཏཾ ཨརཧཏྟཕལཾ. ཏསྶ ཧི ཨཏྠཱཡ ཀུལཔུཏྟཱ ཨིདྷ པབྦཛནྟི. དིཊྛེཝ དྷམྨེཏི ཏསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ. སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱཏི ཨཏྟནཱཡེཝ པཉྙཱཡ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ, ཨཔརཔྤཙྩཡེན ཉཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧཱསཱིཏི པཱཔུཎིཏྭཱ སམྤཱདེཏྭཱ ཝཱ ཝིཧཱསི. ཨེཝཾ ཝིཧརནྟོཝ ཁཱིཎཱ ཛཱཏི…པེ… ཨབྦྷཉྙཱསཱིཏི. ཨིམིནཱ ཨསྶ པཙྩཝེཀྑཎབྷཱུམི དསྶིཏཱ.

ཏཏྠ ¶ ཁཱིཎཱ ཛཱཏཱིཏི ན ཏཱཝསྶ ཨཏཱིཏཱ ཛཱཏི ཁཱིཎཱ པུབྦེཝ ཁཱིཎཏྟཱ, ན ཨནཱགཏཱ ཨནཱགཏཏྟཱ ཨེཝ, ན པཙྩུཔྤནྣཱ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ. མགྒསྶ པན ཨབྷཱཝིཏཏྟཱ ཡཱ ཨེཀཙཏུཔཉྩཝོཀཱརབྷཝེསུ ཨེཀཙཏུཔཉྩཀྑནྡྷཔྤབྷེདཱ ¶ ཛཱཏི ཨུཔྤཛྫེཡྻ, སཱ མགྒསྶ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཨནུཔྤཱདདྷམྨཏཾ ཨཱཔཛྫནེན ཁཱིཎཱ. ཏཾ སོ མགྒབྷཱཝནཱཡ པཧཱིནཀིལེསེ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ¶ ཀིལེསཱབྷཱཝེན ཝིཛྫམཱནམྤི ཀམྨཾ ཨཱཡཏིཾ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀཾ ཧོཏཱིཏི ཛཱནནེན ཨབྦྷཉྙཱསི. ཝུསིཏནྟི ཝུཏྠཾ པརིཝུཏྠཾ ཀཏཾ ཙརིཏཾ, ནིཊྛཱཔིཏནྟི ཨཏྠོ. བྲཧྨཙརིཡནྟི མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ. པུཐུཛྫནཀལྱཱཎཀེན ཧི སདྡྷིཾ སཏྟ སེཀྑཱ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ ཝསནྟི ནཱམ, ཁཱིཎཱསཝོ ཝུཏྠཝཱསོ, ཏསྨཱ སོ ཨཏྟནོ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ པཙྩཝེཀྑནྟོ ‘‘ཝུསིཏཾ བྲཧྨཙརིཡ’’ནྟི ཨབྦྷཉྙཱསི. ཀཏཾ ཀརཎཱིཡནྟི ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཙཏཱུཧི མགྒེཧི པརིཉྙཱཔཧཱནསཙྪིཀིརིཡཱབྷཱཝནཱཝསེན སོལ༹སཝིདྷམྤི ཀིཙྩཾ ནིཊྛཱཔིཏཾ. པུཐུཛྫནཀལྱཱཎཀཱདཡོ ཧི ཏཾ ཀིཙྩཾ ཀརོནྟི ནཱམ, ཁཱིཎཱསཝོ ཀཏཀརཎཱིཡོ, ཏསྨཱ སོ ཨཏྟནོ ཀརཎཱིཡཾ པཙྩཝེཀྑནྟོ ‘‘ཀཏཾ ཀརཎཱིཡ’’ནྟི ཨབྦྷཉྙཱསི. ནཱཔརཾ ཨིཏྠཏྟཱཡཱཏི ‘‘ཨིདཱནི པུན ཨིཏྠབྷཱཝཱཡ ཨེཝཾ སོལ༹སཀིཙྩབྷཱཝཱཡ ཀིལེསཀྑཡཱཡ ཝཱ མགྒབྷཱཝནཱཡ ཀིཙྩཾ མེ ནཏྠཱི’’ཏི ཨབྦྷཉྙཱསི. ནཱཔརཾ ཨིཏྠཏྟཱཡཱཏི ཝཱ ‘‘ཨིཏྠབྷཱཝཏོ ཨིམསྨཱ ཨེཝཾཔཀཱརཱ ཝཏྟམཱནཀྑནྡྷསནྟཱནཱ ཨཔརཾ ཁནྡྷསནྟཱནཾ མཡ྄ཧཾ ནཏྠི, ཨིམེ པན པཉྩཀྑནྡྷཱ པརིཉྙཱཏཱ ཏིཊྛནྟི ཚིནྣམཱུལཀཱ ཝིཡ རུཀྑཱ, ཏེ ཙརིམཀཙིཏྟནིརོདྷེན ཨནུཔཱདཱནོ ཝིཡ ཛཱཏཝེདོ ནིབྦཱཡིསྶནྟི, ཨཔཎྞཏྟིཀབྷཱཝཾ གམིསྶནྟཱི’’ཏི ཨབྦྷཉྙཱསི. ཨཉྙཏརོཏི ཨེཀོ. ཨརཧཏནྟི བྷགཝཏོ སཱཝཀཱནཾ ཨརཧནྟཱནཾ ཨབྦྷནྟརོ ཨེཀོ མཧཱསཱཝཀོ ཨཧོསཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨཉྙཏརཱ དེཝཏཱཏི ཨདྷིགཏམགྒཱ ཨེཀཱ བྲཧྨདེཝཏཱ. སཱ ཧི སཡཾ ཨསེཀྑཏྟཱ ཨསེཀྑཝིསཡཾ ཨབྦྷཉྙཱསི. སེཀྑཱ ཧི ཏཾ ཏཾ སེཀྑཝིསཡཾ, པུཐུཛྫནཱ ཙ ཨཏྟནོ པུཐུཛྫནཝིསཡམེཝ ཛཱནནྟི. ཨབྷིཀྐནྟཱཡ རཏྟིཡཱཏི པརིཀྑཱིཎཱཡ རཏྟིཡཱ, མཛ྄ཛྷིམཡཱམེཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིཀྐནྟཝཎྞཱཏི ཨཏིཨུཏྟམཝཎྞཱ. ཀེཝལཀཔྤནྟི ཨནཝསེསེན སམནྟཏོ. ཨོབྷཱསེཏྭཱཏི ཨཏྟནོ པབྷཱཡ ཙནྡོ ཝིཡ སཱུརིཡོ ཝིཡ ཙ ཛེཏཝནཾ ཨེཀོབྷཱསཾ ཀཏྭཱ. ཏེནུཔསངྐམཱིཏི ཨཱཡསྨཏོ ནནྡསྶ ¶ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཾ ཝིདིཏྭཱ པཱིཏིསོམནསྶཛཱཏཱ ¶ ‘‘ཏཾ བྷགཝཏོ པཊིཝེདེསྶཱམཱི’’ཏི ཨུཔསངྐམི.

ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱཏི ཨེཏྠ ཨཱསཝནྟཱིཏི ཨཱསཝཱ, ཙཀྑུདྭཱརཱདཱིཧི པཝཏྟནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨཱགོཏྲབྷུཾ ཨཱབྷཝགྒཾ ཝཱ སཝནྟཱིཏི ཨཱསཝཱ, ཨེཏེ དྷམྨེ ཨེཏཉྩ ཨོཀཱསཾ ཨནྟོ ཀརིཏྭཱ པཝཏྟནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཙིརཔཱརིཝཱསིཡཊྛེན མདིརཱདིཨཱསཝཱ ཝིཡཱཏི ཨཱསཝཱ. ‘‘པུརིམཱ, བྷིཀྑཝེ, ཀོཊི ན པཉྙཱཡཏི ཨཝིཛྫཱཡཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནེཧི (ཨ. ནི. ༡༠.༦༡) ནེསཾ ཙིརཔཱརིཝཱསིཡཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཐ ཝཱ ཨཱཡཏཾ སཾསཱརདུཀྑཾ སཝནྟི པསཝནྟཱིཏིཔི, ཨཱསཝཱ. པུརིམོ ཙེཏྠ ཨཏྠོ ཀིལེསེསུ ཡུཛྫཏི, པཙྪིམོ ཀམྨེཔི. ན ཀེཝལཉྩ ཀམྨཀིལེསཱ ཨེཝ ཨཱསཝཱ, ཨཐ ཁོ ནཱནཔྤཀཱརཱ ཨུཔདྡཝཱཔི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ནཱཧཾ, ཙུནྡ ¶ , དིཊྛདྷམྨིཀཱནཾཡེཝ ཨཱསཝཱནཾ སཾཝརཱཡ དྷམྨཾ དེསེམཱི’’ཏི ཨེཏྠ (དཱི. ནི. ༣.༡༨༢) ཝིཝཱདམཱུལབྷཱུཏཱ ཀིལེསཱ ཨཱསཝཱཏི ཨཱགཏཱ.

‘‘ཡེན དེཝཱུཔཔཏྱསྶ, གནྡྷབྦོ ཝཱ ཝིཧངྒམོ;

ཡཀྑཏྟཾ ཡེན གཙྪེཡྻ, མནུསྶཏྟཉྩ ཨབྦཛེ;

ཏེ མཡ྄ཧཾ ཨཱསཝཱ ཁཱིཎཱ, ཝིདྡྷསྟཱ ཝིནལཱིཀཏཱ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༤.༣༦) –

ཨེཏྠ ཏེབྷཱུམིཀཾ ཀམྨཾ ཨཝསེསཱ ཙ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨཱསཝཱཏི ཨཱགཏཱ. ‘‘དིཊྛདྷམྨིཀཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ སཾཝརཱཡ, སམྤརཱཡིཀཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ པཊིགྷཱཏཱཡཱ’’ཏི (པཱརཱ. ༣༩) པརཱུཔགྷཱཏཝིཔྤཊིསཱརཝདྷབནྡྷཱདཡོ ཙེཝ ཨཔཱཡདུཀྑབྷཱུཏཱ ཙ ནཱནཔྤཀཱརཱ ཨུཔདྡཝཱ.

ཏེ པནེཏེ ཨཱསཝཱ ཝིནཡེ – ‘‘དིཊྛདྷམྨིཀཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ སཾཝརཱཡ སམྤརཱཡིཀཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ པཊིགྷཱཏཱཡཱ’’ཏི (པཱརཱ. ༣༩) དྭིདྷཱ ཨཱགཏཱ. སལཱ༹ཡཏནེ ‘‘ཏཡོམེ, ཨཱཝུསོ, ཨཱསཝཱ – ཀཱམཱསཝོ, བྷཝཱསཝོ, ཨཝིཛྫཱསཝོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥) ཏིདྷཱ ཨཱགཏཱ, ཏཐཱ ཨཉྙེསུ ཙ སུཏྟནྟེསུ. ཨབྷིདྷམྨེ ཏེཡེཝ དིཊྛཱསཝེན སདྡྷིཾ ཙཏུདྷཱ ཨཱགཏཱ. ནིབྦེདྷིཀཔརིཡཱཡེ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཱསཝཱ ནིརཡགཱམིནིཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༦.༦༣) པཉྩདྷཱ ¶ ཨཱགཏཱ. ཚཀྐནིཔཱཏེ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཱསཝཱ སཾཝརཱཡ པཧཱཏབྦཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༦.༥༨) ནཡེན ¶ ཚདྷཱ ཨཱགཏཱ. སབྦཱསཝཔརིཡཱཡེ (མ. ནི. ༡.༢༢) ཏེཡེཝ དསྶནཔཧཱཏབྦེཧི སདྡྷིཾ སཏྟདྷཱ ཨཱགཏཱ. ཨིདྷ པན ཨབྷིདྷམྨནཡེན ཙཏྟཱརོ ཨཱསཝཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཁཡཱཏི ཨེཏྠ པན ‘‘ཡོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡོ བྷེདོ པརིབྷེདོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཱསཝཱནཾ སརསབྷེདོ ཨཱསཝཀྑཡོཏི ཝུཏྟོ. ‘‘ཛཱནཏོ ཨཧཾ, བྷིཀྑཝེ, པསྶཏོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཾ ཝདཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༥) ཨཱསཝཱནཾ ཨཱཡཏིཾ ཨནུཔྤཱདོ ཨཱསཝཀྑཡོཏི ཝུཏྟོ.

‘‘སེཀྑསྶ སིཀྑམཱནསྶ, ཨུཛུམགྒཱནུསཱརིནོ;

ཁཡསྨིཾ པཋམཾ ཉཱཎཾ, ཏཏོ ཨཉྙཱ ཨནནྟརཱ’’ཏི. (ཨིཏིཝུ. ༦༢) –

ཨཱདཱིསུ ¶ མགྒོ ཨཱསཝཀྑཡོཏི ཝུཏྟོ. ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱ སམཎོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༤༣༨) ཕལཾ.

‘‘པརཝཛྫཱནུཔསྶིསྶ, ནིཙྩཾ ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིནོ;

ཨཱསཝཱ ཏསྶ ཝཌྜྷནྟི, ཨཱརཱ སོ ཨཱསཝཀྑཡཱ’’ཏི. –

ཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༢༥༣) ནིབྦཱནཾ. ཨིདྷ པན ཨཱསཝཱནཾ ཨཙྩནྟཁཡོ ཨནུཔྤཱདོ ཝཱ མགྒོ ཝཱ ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཁཡོ’’ཏི ཝུཏྟོ.

ཨནཱསཝནྟི པཊིཔསྶདྡྷིཝསེན སབྦསོ པཧཱིནཱསཝཾ. ཙེཏོཝིམུཏྟིནྟི ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷིཾ. པཉྙཱཝིམུཏྟིནྟི ཨརཧཏྟཕལཔཉྙཾ. ཨུབྷཡཝཙནཾ མགྒེ ཝིཡ ཕལེཔི སམཐཝིཔསྶནཱནཾ ཡུགནནྡྷབྷཱཝདསྶནཏྠཾ. ཉཱཎནྟི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ. དེཝཏཱཡ ཝཙནསམནནྟརམེཝ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ ཨུཔྤཛྫི ‘‘ནནྡེན ཨརཧཏྟཾ སཙྪིཀཏ’’ནྟི. སོ ཧི ཨཱཡསྨཱ སཧཱཡབྷིཀྑཱུཧི ཏཐཱ ཨུཔྤཎྜིཡམཱནོ ‘‘བྷཱརིཡཾ ཝཏ མཡཱ ཀཏཾ, ཡོཧཾ ཨེཝཾ སྭཱཀྑཱཏེ དྷམྨཝིནཡེ པབྦཛིཏྭཱ ཨཙྪརཱནཾ པཊིལཱབྷཱཡ སཏྠཱརཾ པཱཊིབྷོགཾ ཨཀཱསི’’ནྟི ཨུཔྤནྣསཾཝེགོ ཧིརོཏྟཔྤཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ གྷཊེནྟོ ཝཱཡམནྟོ ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཡཾནཱུནཱཧཾ བྷགཝནྟཾ ཨེཏསྨཱ པཊིསྶཝཱ མོཙེཡྻ’’ནྟི. སོ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ སཏྠུ ཨཱརོཙེསི. ཏེན ¶ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཱ ནནྡོ…པེ… ཨེཏསྨཱ པཊིསྶཝཱ’’ཏི. ཏཏྠ པཊིསྶཝཱཏི པཱཊིབྷོགཔྤཊིསྶཝཱ, ‘‘ཨཙྪརཱནཾ པཊིལཱབྷཱཡ ཨཧཾ པཊིབྷཱུཏོ’’ཏི པཊིཉྙཱཡ.

ཨཐསྶ ¶ བྷགཝཱ ‘‘ཡསྨཱ ཏཡཱ ཨཉྙཱ ཨཱརཱདྷིཏཱཏི ཉཱཏམེཏཾ མཡཱ, དེཝཏཱཔི མེ ཨཱརོཙེསི, ཏསྨཱ ནཱཧཾ པཊིསྶཝཱ ཨིདཱནི མོཙེཏབྦོ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཡཱཝ མོཙིཏཏྟཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡདེཝ ཁོ ཏེ ནནྡཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཡདེཝཱཏི ཡདཱ ཨེཝ. ཏེཏི ཏཝ. མུཏྟོཏི པམུཏྟོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡསྨིཾཡེཝ ཀཱལེ ཨཱསཝེཧི ཏཝ ཙིཏྟཾ ཝིམུཏྟཾ, ཨཐ ཨནནྟརམེཝཱཧཾ ཏཏོ པཱཊིབྷོགཏོ མུཏྟོཏི.

སོཔི ཨཱཡསྨཱ ཝིཔསྶནཱཀཱལེཡེཝ ‘‘ཡདེཝཱཧཾ ཨིནྡྲིཡཱསཾཝརཾ ནིསྶཱཡ ཨིམཾ ཝིཔྤཀཱརཾ པཏྟོ, ཏམེཝ སུཊྛུ ནིགྒཧེསྶཱམཱི’’ཏི ཨུསྶཱཧཛཱཏོ བལཝཧིརོཏྟཔྤོ ཏཏྠ ཙ ཀཏཱདྷིཀཱརཏྟཱ ཨིནྡྲིཡསཾཝརེ ཨུཀྐཊྛཔཊིཔདམྤི ཨགམཱསི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘སཙེ ¶ , བྷིཀྑཝེ, ནནྡསྶ པུརཏྠིམཱ དིསཱ ཨཱལོཀེཏབྦཱ ཧོཏི, སབྦཾ ཙེཏསོ སམནྣཱཧརིཏྭཱ ནནྡོ པུརཏྠིམཾ དིསཾ ཨཱལོཀེཏི ‘ཨེཝཾ མེ པུརཏྠིམཾ དིསཾ ཨཱལོཀཡཏོ ན ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདོམནསྶཱ པཱཔཀཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨནྭཱསྶཝེཡྻུ’ནྟི, ཨིཏིཧ ཏཏྠ སམྤཛཱནོ ཧོཏི.

‘‘སཙེ, བྷིཀྑཝེ, ནནྡསྶ པཙྪིམཱ…པེ… ཨུཏྟརཱ… དཀྑིཎཱ… ཨུདྡྷཾ… ཨདྷོ… ཨནུདིསཱ ཨཱལོཀེཏབྦཱ ཧོཏི, སབྦཾ ཙེཏསོ སམནྣཱཧརིཏྭཱ ནནྡོ ཨནུདིསཾ ཨཱལོཀེཏི ‘ཨེཝཾ མེ…པེ… སམྤཛཱནོ ཧོཏཱི’’’ཏི (ཨ. ནི. ༨.༩).

ཏེནེཝ ཏཾ ཨཱཡསྨནྟཾ སཏྠཱ ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརཱནཾ ཡདིདཾ ནནྡོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༣༠) ཨེཏདགྒེ ཋཔེསི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ ནནྡསྶ སབྦཱསཝེ ཁེཔེཏྭཱ སུཁཱདཱིསུ ཏཱདིབྷཱཝཔྤཏྟིསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཏདཏྠཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡསྶ ནིཏྟིཎྞོ པངྐོཏི ཡེན ཨརིཡཔུགྒལེན ཨརིཡམགྒསེཏུནཱ སབྦོ དིཊྛིཔངྐོ སཾསཱརཔངྐོ ཨེཝ ཝཱ ནིབྦཱནཔཱརགམནེན ཏིཎྞོ. མདྡིཏོ ཀཱམཀཎྜཀོཏི ཡེན སཏྟཱནཾ ཝིཛ྄ཛྷནཏོ. ‘‘ཀཱམཀཎྜཀོ’’ཏི ¶ ལདྡྷནཱམོ སབྦོ ཀིལེསཀཱམོ སབྦོ ཀཱམཝིསཱུཀོ ཨགྒཉཱཎདཎྜེན མདྡིཏོ བྷགྒོ ཨནཝསེསཏོ མཐིཏོ. མོཧཀྑཡཾ ཨནུཔྤཏྟོཏི ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཙ དུཀྑཱདིཝིསཡསྶ སབྦསྶ སམྨོཧསྶ ¶ ཁེཔནེན མོཧཀྑཡཾ པཏྟོ, ཨརཧཏྟཕལཾ ནིབྦཱནཉྩ ཨནུཔྤཏྟོ. སུཁདུཀྑེསུ ན ཝེདྷཏཱི ས བྷིཀྑཱུཏི སོ བྷིནྣཀིལེསོ བྷིཀྑུ ཨིཊྛཱརམྨཎསམཱཡོགཏོ ཨུཔྤནྣེསུ སུཁེསུ ཨནིཊྛཱརམྨཎསམཱཡོགཏོ ཨུཔྤནྣེསུ དུཀྑེསུ ཙ ན ཝེདྷཏི ན ཀམྤཏི, ཏཾ ནིམིཏྟཾ ཙིཏྟཝིཀཱརཾ ནཱཔཛྫཏི. ‘‘སུཁདུཀྑེསཱུ’’ཏི ཙ དེསནཱམཏྟཾ, སབྦེསུཔི ལོཀདྷམྨེསུ ན ཝེདྷཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཡསོཛསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣. ཏཏིཡེ ¶ ཡསོཛཔྤམུཁཱནཱིཏི ཨེཏྠ ཡསོཛོཏི ཏསྶ ཐེརསྶ ནཱམཾ, ཏཾ པུབྦངྒམཾ ཀཏྭཱ པབྦཛིཏཏྟཱ ཝིཙརཎཏོ ཙ ཏཱནི པཉྩ བྷིཀྑུསཏཱནི ‘‘ཡསོཛཔྤམུཁཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཱནི.

ཏེསཾ ཨཡཾ པུབྦཡོགོ – ཨཏཱིཏེ ཀིར ཀསྶཔདསབལསྶ སཱསནེ ཨཉྙཏརོ བྷིཀྑུ ཨཱརཉྙཀོ ཨརཉྙེ པིཊྛིཔཱསཱཎེ ཀཏཔཎྞཀུཊིཡཾ ཝིཧརཏི. ཏསྨིཉྩ སམཡེ པཉྩསཏཱ ཙོརཱ གཱམགྷཱཏཀཱདཱིནི ཀཏྭཱ ཙོརིཀཱཡ ཛཱིཝནྟཱ ཙོརཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཛནཔདམནུསྶེཧི ཨནུབདྡྷཱ པལཱཡམཱནཱ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ ཏཏྠ ཀིཉྩི གཧཎཾ ཝཱ པཊིསརཎཾ ཝཱ ཨཔསྶནྟཱ ཨཝིདཱུརེ ཏཾ བྷིཀྑུཾ པཱསཱཎེ ནིསིནྣཾ དིསྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཨཱཙིཀྑིཏྭཱ ‘‘ཨམྷཱཀཾ, བྷནྟེ, པཊིསརཎཾ ཧོཐཱ’’ཏི ཡཱཙིཾསུ. ཐེརོ ‘‘ཏུམྷཱཀཾ སཱིལསདིསཾ པཊིསརཎཾ ནཏྠི, སབྦེ པཉྩ སཱིལཱནི སམཱདིཡཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏེ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ སཱིལཱནི སམཱདིཡིཾསུ. ཐེརོ ‘‘ཏུམྷེ ཨིདཱནི སཱིལེསུ པཏིཊྛིཏཱ, ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏཾ ཝིནཱསཡནྟེསུཔི མཱ མནཾ པདོསཡིཏྠཱ’’ཏི ཀཀཙཱུཔམཝིདྷིཾ (མ. ནི. ༡.༢༢༢ ཨཱདཡོ) ཨཱཙིཀྑི. ཏེ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཾསུ. ཨཐ ཏེ ཛཱནཔདཱ ཏཾ སམྤཏྟཱ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ གཝེསནྟཱ ཏེ ཙོརེ དིསྭཱ སབྦེཝ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེསུཾ. ཏེ ¶ ཏེསུ མནོཔདོསམཏྟམྤི ཨཀཏྭཱ ཨཀྑཎྜསཱིལཱ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ཀཱམཱཝཙརདེཝེསུ ནིབྦཏྟིཾསུ. ཏེསུ ¶ ཛེཊྛཙོརོ ཛེཊྛདེཝཔུཏྟོ ཨཧོསི, ཨིཏརེ ཏསྶེཝ པརིཝཱརཱ.

ཏེ ཨཔརཱཔརཾ སཾསརནྟཱ ཨེཀཾ བུདྡྷནྟརཾ དེཝལོཀེ ཁེཔེཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏོ ཀཱལེ དེཝལོཀཏོ ཙཝིཏྭཱ ཛེཊྛདེཝཔུཏྟོ སཱཝཏྠིནགརདྭཱརེ ཀེཝཊྚགཱམེ པཉྩསཏཀུལགཱམཛེཊྛཀསྶ ཀེཝཊྚསྶ པུཏྟོ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟི, ཡསོཛོཏིསྶ ནཱམཾ ཨཀཾསུ. ཨིཏརེཔི ཨཝསེསཀེཝཊྚཱནཾ པུཏྟཱ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟིཾསུ. ཏེ པུབྦསནྣིཝཱསེན སབྦེཔི སཧཱཡཀཱ ཧུཏྭཱ སཧཔཾསུཀཱིལི༹ཏཾ ཀཱིལ༹ནྟཱ ཨནུཔུབྦེན ཝཡཔྤཏྟཱ ཨཧེསུཾ, ཡསོཛོ ཏེསཾ ཨགྒོ ཨཧོསི. ཏེ སབྦེཝ ཨེཀཏོ ཧུཏྭཱ ཛཱལཱནི གཧེཏྭཱ ནདིཏལཱ༹ཀཱདཱིསུ མཙྪེ བནྡྷནྟཱ ཝིཙརནྟི.

ཨཐེཀདིཝསཾ ཨཙིརཝཏིཡཱ ནདིཡཱ ཛཱལེ ཁིཏྟེ སུཝཎྞཝཎྞོ མཙྪོ ཨནྟོཛཱལེ པཱཝིསི. ཏཾ དིསྭཱ སབྦེཔི ཀེཝཊྚཱ ‘‘ཨམྷཱཀཾ པུཏྟཱ མཙྪེ བནྡྷནྟཱ སུཝཎྞཝཎྞཾ མཙྪཾ བནྡྷིཾསཱུ’’ཏི ཧཊྛཏུཊྛཱ ཨཧེསུཾ. ཨཐ ཏེ པཉྩསཏཱཔི སཧཱཡཀཱ མཙྪཾ ནཱཝཱཡ པཀྑིཔིཏྭཱ ནཱཝཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ རཉྙོ དསྶེསུཾ. རཱཛཱ ཏཾ དིསྭཱ ‘‘བྷགཝཱ ཨེཏསྶ སུཝཎྞཝཎྞཀཱརཎཾ ཛཱནིསྶཏཱི’’ཏི མཙྪཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ བྷགཝཏོ དསྶེསི. སཏྠཱ ‘‘ཨཡཾ ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཱསནེ ¶ ཨོསཀྐམཱནེ པབྦཛིཏྭཱ མིཙྪཱ པཊིཔཛྫནྟོ སཱསནཾ ཨོསཀྐཱཔེཏྭཱ ནིརཡེ ནིབྦཏྟོ ཨེཀཾ བུདྡྷནྟརཾ ནིརཡེ པཙྩིཏྭཱ ཏཏོ ཙུཏོ ཨཙིརཝཏིཡཾ མཙྪོ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ མཱཏུབྷགིནཱིནཉྩ ནིརཡེ ནིབྦཏྟབྷཱཝཾ, ཏསྶ བྷཱཏིཀཏྠེརསྶ པརིནིབྦུཏབྷཱཝཉྩ ཏེནེཝ ཀཐཱཔེཏྭཱ ཨིམིསྶཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཀཔིལསུཏྟཾ དེསེསི.

སཏྠུ དེསནཾ སུཏྭཱ ཏེ པཉྩསཏཱ ཀེཝཊྚཔུཏྟཱ སཾཝེགཛཱཏཱ ཧུཏྭཱ བྷགཝཏོ སནྟིཀེ པབྦཛིཏྭཱ, ཨུཔསམྤནྣཱ ཧུཏྭཱ ཝིཝེཀཝཱསཾ ཝསནྟཱ བྷགཝནྟཾ དསྶནཱཡ ཨཱགམཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཡསོཛཔྤམུཁཱནི པཉྩམཏྟཱནི བྷིཀྑུསཏཱནཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཏེདྷཱཏི ཏེ ཨིདྷ. ནེཝཱསིཀེཧཱིཏི ནིབདྡྷཝཱསཾ ཝསམཱནེཧི. པཊིསམྨོདམཱནཱཏི ནེཝཱསིཀབྷིཀྑཱུཧི ‘‘ཀཙྩཱཝུསོ, ཁམནཱིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཊིསནྠཱརཝསེན སམྨོདནཱཡ ཀཏཱཡ ‘‘ཨཱམཱཝུསོ, ཁམནཱིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ ¶ , པུན སམྨོདམཱནཱ ཏེཧི སདྡྷིཾ སམཔྤཝཏྟམོདཱ. སེནཱསནཱནི པཉྙཱཔཡམཱནཱཏི ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱནཾ ¶ ཨཏྟནོ ཙ པཱཔུཎཀཱནི སེནཱསནཱནི པུཙྪིཏྭཱ ཏེཧི ནེཝཱསིཀེཧི ཏེསཾ ‘‘ཨིདཾ ཏུམྷཱཀཾ ཨཱཙརིཡཱནཾ, ཨིདཾ ཏུམྷཱཀཾ ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡཱནཾ, ཨིདཾ ཏུམྷཱཀཾ པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏི སེནཱསནཱནི སཾཝིདྷཱཔེཏྭཱ ཨཏྟནཱ ཙ ཏཏྠ གནྟྭཱ, དྭཱརཀཝཱཊཱནི ཝིཝརིཏྭཱ, མཉྩཔཱིཋཀཊསཱརཀཱདཱིནི ནཱིཧརིཏྭཱ པཔྥོཊེཏྭཱ ཡཐཱཋཱནཾ ཋཔནཱདིཝསེན པཉྙཱཔེནྟཱ ཙ.

པཏྟཙཱིཝརཱནི པཊིསཱམཡམཱནཱཏི, ‘‘བྷནྟེ, ཨིམཾ མེ པཏྟཾ ཋཔེཐ, ཨིདཾ ཙཱིཝརཾ, ཨིདཾ ཐཱལཀཾ, ཨིདཾ ཨུདཀཏུམྦཾ, ཨིདཾ མེ ཀཏྟརཡཊྛི’’ནྟི ཨེཝཾ སམཎཔརིཀྑཱརཾ སཾགོཔཡམཱནཱ. ཨུཙྩཱསདྡཱ མཧཱསདྡཱཏི ཨུདྡྷཾ གཏཊྛེན ཨུཙྩོ སདྡོ ཡེསནྟེ ཨུཙྩཱསདྡཱ ཨཀཱརསྶ ཨཱཀཱརཾ ཀཏྭཱ. སམནྟཏོ པཏྠཊཊྛེན མཧནྟོ སདྡོ ཡེསནྟེ མཧཱསདྡཱ. ཀེཝཊྚཱ མཉྙེ མཙྪཝིལོཔེཏི ཀེཝཊྚཱ ཝིཡ མཙྪཝིལུམྤནེ. ཡཐཱ ནཱམ ཀེཝཊྚཱ ཨུདཀེ ཝཊྚནཏོ མཙྪགྒཧཎཏྠཾ པཝཏྟནཏོ ‘‘ཀེཝཊྚཱ’’ཏི ལདྡྷནཱམཱ མཙྪབནྡྷཱ མཙྪགྒཧཎཏྠཾ ཛལེ ཛཱལཾ པཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘པཝིཊྛོ ན པཝིཊྛོ, གཧིཏོ ན གཧིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཙྩཱསདྡམཧཱསདྡཱ ཧོནྟི. ཡཐཱ ཙ ཏེ མཙྪཔཙྪིཨཱདཱིནི ཋཔིཏཊྛཱནེ མཧཱཛནེ གནྟྭཱ ‘‘མཡ྄ཧཾ ཨེཀཾ མཙྪཾ དེཐ, མཡ྄ཧཾ ཨེཀཾ མཙྪཕཱལཾ དེཐ, ཨམུཀསྶ དིནྣོ མཧནྟོ, མཡ྄ཧཾ ཁུདྡཀོ’’ཏིཨཱདཱིནི ཝཏྭཱ ཝིལུམྤམཱནེ ཏེསཾ པཊིསེདྷནཱདིཝསེན ཨུཙྩཱསདྡམཧཱསདྡཱ ཙ ཧོནྟི, ཨེཝམེཏེ བྷིཀྑཱུཏི དསྶེཏི. ཏེཏེཏི ཏེ ཨེཏེ. ཀིཾནཱུཏི ཀིསྶ ནུ, ཀིམཏྠཾ ནཱུཏི ཨཏྠོ. ཏེམེཏི ཏེ ཨིམེ. པཎཱམེམཱིཏི ནཱིཧརཱམི. ཝོཏི ཏུམྷེ. ན ཝོ མམ སནྟིཀེ ཝཏྠབྦནྟི ཏུམྷེཧི མཡ྄ཧཾ སནྟིཀེ ན ཝསིཏབྦཾ. ཡེ ཏུམྷེ མཱདིསསྶ བུདྡྷསྶ ཝསནཊྛཱནཾ ¶ ཨཱགནྟྭཱ ཨེཝཾ མཧཱསདྡཾ ཀརོཐ, ཨཏྟནོ དྷམྨཏཱཡ ཝསནྟཱ ཀིཾ ནཱམ སཱརུཔྤཾ ཀརིསྶཐ, ཏུམྷཱདིསཱནཾ མམ སནྟིཀེ ཝསནཀིཙྩཾ ནཏྠཱིཏི དཱིཔེཏི. ཨེཝཾ པཎཱམིཏེསུ ཙ བྷགཝཏཱ ཏེསུ ཨེཀབྷིཀྑུཔི ‘‘བྷགཝཱ ཏུམྷེ མཧཱསདྡམཏྟཀེན ¶ ཨམྷེ པཎཱམེཐཱ’’ཏི ཝཱ ཨཉྙཾ ཝཱ ཀིཉྩི པཊིཝཙནཾ ཨཝཏྭཱ བུདྡྷགཱརཝེན སབྦེ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ སམྤཊིཙྪནྟཱ ‘‘ཨེཝཾ, བྷནྟེ’’ཏི ཝཏྭཱ ནིཀྑམིཾསུ. ཨེཝཾ པན ཏེསཾ ཨཧོསི ‘‘མཡཾ སཏྠཱརཾ པསྶིསྶཱམ, དྷམྨཾ སོསྶཱམ, སཏྠུ སནྟིཀེ ཝསིསྶཱམཱཏི ཨཱགཏཱ, ཨེཝརཱུཔསྶ པན གརུནོ ¶ སཏྠུ སནྟིཀཾ ཨཱགནྟྭཱ མཧཱསདྡཾ ཀརིམྷཱ, ཨམྷཱཀམེཝ དོསོཡཾ, པཎཱམིཏམྷཱ ཏཏོ, ན ལདྡྷཾ སཏྠུ སནྟིཀེ ཝཏྠུཾ, སམནྟཔཱསཱདིཀཾ སུཝཎྞཝཎྞཾ སརཱིརཾ ཨོལོཀེཏུཾ, མདྷུརསྶརེན དེསིཏཾ དྷམྨཾ སོཏུ’’ནྟི. ཏེ བལཝདོམནསྶཛཱཏཱ ཧུཏྭཱ པཀྐམིཾསུ.

སཾསཱམེཏྭཱཏི སུགུཏྟཾ ཀཏྭཱ. ཝཛྫཱིཏི ཨེཝཾནཱམཀོ ཛནཔདོ, ཝཛྫཱི ནཱམ ཛཱནཔདིནོ རཱཛཀུམཱརཱ, ཏེསཾ ནིཝཱསོ ཨེཀོཔི ཛནཔདོ རུལ༹ྷཱིཝསེན ‘‘ཝཛྫཱི’’ཏྭེཝ ཝུཙྩཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཛྫཱིསཱུ’’ཏི. ཝགྒུམུདཱཏི ཨེཝཾནཱམ ལོཀསྶ པུཉྙསམྨཏཱ ཨེཀཱ ནདཱི. ‘‘ཝགྒམུདཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཨཏྠཀཱམེནཱཏི ཀིཉྩི པཡོཛནཾ ཨནཔེཀྑིཏྭཱ ཨཏྠམེཝ ཨིཙྪནྟེན. ཧིཏེསིནཱཏི ཨཏྠཾ ཨིཙྪནྟེན, ‘‘ཀིནྟི མེ སཱཝཀཱ ཝཊྚདུཀྑཱ པརིམུཙྩེཡྻུ’’ནྟི ཏསྶ ཨཏྠསངྑཱཏསྶ ཨཏྠསྶ ཝཱ ཧེཏུབྷཱུཏསྶ ཧིཏསྶ ཨེསནསཱིལེན. ཏཏོ ཨེཝ ཨཏྟནོ སརཱིརཁེདཾ ཨགཎེཏྭཱ དཱུརེཔི ཝེནེཡྻསནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཨནུཀམྤནཏོ ཨནུཀམྤཀེན. ཏམེཝ ཨནུཀམྤཾ ཨུཔཱདཱཡ མཡཾ པཎཱམིཏཱ, ན ཨཏྟནོ ཝེཡྻཱཝཙྩཱདིཔཙྩཱསཱིསཱཡ. ཡསྨཱ དྷམྨགརུནོ བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱཝ པཱུཛེཏབྦཱ, ཡེ ཨུཙྩཱསདྡཀརཎམཏྟེཔི པཎཱམེནྟི, ཏསྨཱ ཧནྡ མཡཾ, ཨཱཝུསོ, ཏཐཱ ཝིཧཱརཾ ཀཔྤེམ སབྦཏྠ སཏིསམྤཛཉྙཡོགེན ཨཔཎྞཀཔྤཊིཔདཾ པཱུརེནྟཱ ཡཐཱགཧིཏཀམྨཊྛཱནཾ མཏྠཀཾ པཱཔེནྟཱ ཙཏུཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརཾ ཀཔྤེམ ཝིཧརཱམ. ཡཐཱ ནོ ཝིཧརཏནྟི ཡཐཱ ཨམྷེསུ ཝིཧརནྟེསུ, བྷགཝཱ ཨཏྟམནོ ཨསྶ, སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ པཱུཛཱཡ ཨཱརཱདྷིཏོ བྷཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.

ཏེནེཝནྟརཝསྶེནཱཏི ཏསྨིཾཡེཝ ཨནྟརཝསྶེ མཧཱཔཝཱརཎཾ ¶ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱཝ. སབྦེཝ ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ སཙྪཱཀཾསཱུཏི སབྦེཡེཝ ཏེ པཉྩསཏཱ བྷིཀྑཱུ པུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིཉཱཎཾ དིབྦཙཀྑུཉཱཎཾ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎནྟི ཨིམཱ ཏིསྶོ པུབྦེནིཝུཏྠཀྑནྡྷཔྤཊིཙྪཱདཀམོཧཀྑནྡྷཱདཱིནཾ ཝིནིཝིཛ྄ཛྷནཊྛེན ཝིཛྫཱ ཨཏྟཔཙྩཀྑཱ ཨཀཾསུ. ལོཀིཡཱབྷིཉྙཱསུ ཨིམཱཡེཝ དྭེ ཨབྷིཉྙཱ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎསྶ བཧཱུཔཀཱརཱ, ན ཏཐཱ དིབྦསོཏཙེཏོཔརིཡཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎཱནཱིཏི དསྶནཏྠཾ ཝིཛྫཏྟཡམེཝེཏྠ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨདྷིགམདསྶནཝསེན ཨུདྡྷཊཾ. ཏཐཱ ཧི ཝེརཉྫསུཏྟེ (ཨ. ནི. ༨.༡༡) བྷགཝཱ ཝེརཉྫབྲཱཧྨཎསྶ ཨཏྟནོ ཨདྷིགམཾ དསྶེནྟོ ཝིཛྫཏྟཡམེཝ དེསེསི, ན དིབྦསོཏཉཱཎཱདཱིནཾ ¶ ཨབྷཱཝཏོ. ཨེཝཾ ཏེསམྤི བྷིཀྑཱུནཾ ཝིཛྫམཱནཱནིཔི དིབྦསོཏཉཱཎཱདཱིནི ¶ ན ཨུདྡྷཊཱནི. ཚལ༹བྷིཉྙཱ ཧི ཏེ བྷིཀྑཱུ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ཝགྒུམུདཱཡ ནདིཡཱ ཏཱིརེ ཨནྟརཧིཏཱ མཧཱཝནེ ཀཱུཊཱགཱརསཱལཱཡཾ བྷགཝཏོ སམྨུཁེ པཱཏུརཧེསུ’’ནྟི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨིདྡྷིཝལ༹ཉྫནཾ ཝཀྑཏི.

ཡཐཱབྷིརནྟནྟི ཡཐཱབྷིརཏིཾ ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཾ. བུདྡྷཱནཉྷི ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ ཝསནྟཱནཾ ཚཱཡཱུདཀཝིཔཏྟིཾ ཝཱ ཨཕཱསུཀསེནཱསནཾ ཝཱ མནུསྶཱནཾ ཨསྶདྡྷཱདིབྷཱཝཾ ཝཱ ཨཱགམྨ ཨནབྷིརཏི ནཱམ ནཏྠི, ཏེསཾ སམྤཏྟིཡཱ ‘‘ཕཱསུཾ ཝིཧརཱམཱ’’ཏི ཙིརཝིཧཱརོཔི ནཏྠི. ཡཏྠ པན བྷགཝཏི ཝིཧརནྟེ མནུསྶཱ སརཎེསུ ཝཱ པཏིཊྛཧནྟི, སཱིལཱནི ཝཱ སམཱདིཡནྟི པབྦཛནྟི, སོཏཱཔཏྟིམགྒཱདཱིནི ཝཱ པཱཔུཎནྟི, སཏྠཱ ཏཱསུ སམྤཏྟཱིསུ ཏེསཾ པཏིཊྛཱཔནཏྠཾ ཝསཏི, ཏདབྷཱཝེ པཀྐམཏི. ཏདཱ ཧི སཱཝཏྠིཡཾ ཀཏྟབྦབུདྡྷཀིཙྩཾ ནཱཧོསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ སཱཝཏྠིཡཾ ཡཐཱབྷིརནྟཾ ཝིཧརིཏྭཱ ཡེན ཝེསཱལཱི ཏེན ཙཱརིཀཾ པཀྐཱམཱི’’ཏི.

ཙཱརིཀཾ ཙརམཱནོཏི ཨདྡྷཱནགམནཾ གཙྪནྟོ. ཙཱརིཀཱ ཙ ནཱམེསཱ བྷགཝཏོ དུཝིདྷཱ ཏུརིཏཙཱརིཀཱ ཨཏུརིཏཙཱརིཀཱཏི. ཏཏྠ དཱུརེཔི བོདྷནེཡྻཔུགྒལཾ དིསྭཱ ཏསྶ བོདྷནཏྠཾ སཧསཱ གམནཾ ཏུརིཏཙཱརིཀཱ ནཱམ, སཱ མཧཱཀསྶཔཔཙྩུགྒམནཱདཱིསུ དཊྛབྦཱ. ཡཱ པན གཱམནིགམརཱཛདྷཱནཱིཔཊིཔཱཊིཡཱ དེཝསིཀཾ ཡོཛནདྡྷཡོཛནཝསེན པིཎྜཔཱཏཙརིཡཱདཱིཧི ལོཀཾ ཨནུགྒཎྷནྟོ གཙྪཏི, ཨཡཾ ཨཏུརིཏཙཱརིཀཱ ནཱམ, ཨཡམེཝ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ. ཏདཝསརཱིཏི ཏེན ཨཝསརི, ཏཾ ཝཱ ཨཝསརི, ཏཏྠ ཨཝསརི ¶ , པཱཝིསཱིཏི ཨཏྠོ.

ཏཏྲཱཏི ཏསྶཾ. སུདནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཝེསཱལིཡནྟི ཏིཀྑཏྟུཾ ཝིསཱལཱིབྷཱུཏཏྟཱ ‘‘ཝེསཱལཱི’’ཏི ལདྡྷནཱམེ ལིཙྪཝིརཱཛཱུནཾ ནགརེ. མཧཱཝནེཏི མཧཱཝནཾ ནཱམ སཡཾཛཱཏཾ ཨརོཔིམཾ སཔརིཙྪེདཾ མཧནྟཾ ཝནཾ. ཀཔིལཝཏྠུསཱམནྟཱ པན མཧཱཝནཾ ཧིམཝནྟེན སཧ ཨེཀཱབདྡྷཾ ཨཔརིཙྪེདཾ ཧུཏྭཱ མཧཱསམུདྡཾ ཨཱཧཙྩ ཋིཏཾ. ཨིདཾ ཏཱདིསཾ ན ཧོཏི, སཔརིཙྪེདཾ མཧནྟཾ ཝནནྟི མཧཱཝནཾ. ཀཱུཊཱགཱརསཱལཱཡནྟི ཏསྨིཾ མཧཱཝནེ བྷགཝནྟཾ ཨུདྡིསྶ ཀཏེ ཨཱརཱམེ ཀཱུཊཱགཱརཾ ཨནྟོ ཀཏྭཱ ཧཾསཝཊྚཀཙྪནྣེན ཀཏཱ སབྦཱཀཱརསམྤནྣཱ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ གནྡྷཀུཊི ཀཱུཊཱགཱརསཱལཱ ནཱམ ¶ , ཏསྶཾ ཀཱུཊཱགཱརསཱལཱཡཾ. ཝགྒུམུདཱཏཱིརིཡཱནནྟི ཝགྒུམུདཱཏཱིརཝཱསཱིནཾ. ཙེཏསཱ ཙེཏོ པརིཙྩ མནསི ཀརིཏྭཱཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟེན ཏེསཾ ཙིཏྟཾ པརིཙྪིཛྫ མནསི ཀརིཏྭཱ, ཙེཏོཔརིཡཉཱཎེན ཝཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན ཝཱ ཏེཧི ཨདྷིགཏཝིསེསཾ ཛཱནིཏྭཱཏི ཨཏྠོ.

ཨཱལོཀཛཱཏཱ ¶ ཝིཡཱཏི སཉྫཱཏཱལོཀཱ ཝིཡ. ཨིཏརཾ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ, ཙནྡསཧསྶསཱུརིཡསཧསྶེཧི ཨོབྷཱསིཏཱ ཝིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ ཏེ ཡསོཛཔྤམུཁཱ པཉྩསཏཱ བྷིཀྑཱུ སབྦསོ ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཝིདྷམནེན ཨཱལོཀབྷཱུཏཱ ཨོབྷཱསབྷཱུཏཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརནྟི, ཏསྨཱ བྷགཝཱ ཏེཧི ཋིཏདིསཱཡ ‘‘ཨཱལོཀཛཱཏཱ ཝིཡ མེ, ཨཱནནྡ, ཨེསཱ དིསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཎྞབྷཎནཱཔདེསེན ཏེ བྷིཀྑཱུ པསཾསཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཡསྶཾ དིསཱཡཾ ཝགྒུམུདཱཏཱིརིཡཱ བྷིཀྑཱུ ཝིཧརནྟཱི’’ཏི. ཨཔྤཊིཀཱུལཱཏི ན པཊིཀཱུལཱ, མནཱཔཱ མནོཧརཱཏི ཨཏྠོ. ཡསྨིཉྷི པདེསེ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣཱ མཧེསིནོ ཝིཧརནྟི, ཏཾ ཀིཉྩཱཔི ཨུཀྐཱུལཝིཀཱུལཝིསམདུགྒཱཀཱརཾ, ཨཐ ཁོ མནུཉྙཾ རམཎཱིཡམེཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘གཱམེ ཝཱ ཡདི ཝཱརཉྙེ, ནིནྣེ ཝཱ ཡདི ཝཱ ཐལེ;

ཡཏྠ ཨརཧནྟོ ཝིཧརནྟི, ཏཾ བྷཱུམིརཱམཎེཡྻཀ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༩༨);

པཧིཎེཡྻཱསཱིཏི ¶ པེསེཡྻཱསི. སཏྠཱ ཨཱཡསྨནྟཱནཾ དསྶནཀཱམོཏི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ སནྟིཀེ པཧེཎཱཀཱརདསྶནཾ. ཨིཏི བྷགཝཱ ཡདཏྠཾ ཏེ བྷིཀྑཱུ པཎཱམེསི, ཏམཏྠཾ མཏྠཀཔྤཏྟཾ དིསྭཱ ཨཱརདྡྷཙིཏྟོ ཏེསཾ དསྶནཀཱམཏཾ ཐེརསྶ ཨཱརོཙེསི. ཨེཝཾ ཀིརསྶ ཨཧོསི ‘‘ཨཧཾ ཨིམེ ཨུཙྩཱསདྡམཧཱསདྡཀརཎེ པཎཱམེསྶཱམི, ཨཐ ཏེ བྷདྲོ ཨསྶཱཛཱནཱིཡོ ཝིཡ ཀསཱབྷིགྷཱཏེན, ཏེན ཙོདིཏཱ སཾཝེགཔྤཏྟཱ མམཱརཱདྷནཏྠཾ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ གྷཊེནྟཱ ཝཱཡམནྟཱ ཁིཔྤམེཝ ཨརཧཏྟཾ སཙྪིཀརིསྶནྟཱི’’ཏི. ཨིདཱནི ཏེ ཨགྒཕལཔྤཏྟེ དིསྭཱ ཏཱཡ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཡཱ ཨཱརཱདྷིཏཙིཏྟོ ཏེསཾ དསྶནཀཱམོ ཧུཏྭཱ ཨེཝཾ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀཾ ཨཱཎཱཔེསི.

སོ བྷིཀྑཱུཏི ཨཱནནྡཏྠེརེན ཏཐཱ ཨཱཎཏྟོ ཚལ༹བྷིཉྙོ ཨེཀོ བྷིཀྑུ. པམུཁེཏི སམྨུཁེ. ཨཱནེཉྫསམཱདྷིནཱཏི ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཔཱདཀེན ཨགྒཕལསམཱདྷིནཱ, ‘‘ཨརཱུཔཛ྄ཛྷཱནཔཱདཀེནཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི. ‘‘ཨཱནེཉྫེན སམཱདྷིནཱ’’ཏིཔི ¶ པཱཋོ. ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཱགམནཾ ཛཱནནྟོ པཊིསནྠཱརཾ ཨཀཏྭཱ སམཱཔཏྟིཾཡེཝ སམཱཔཛྫི? ཏེསཾ ཨཏྟནཱ སམཱཔནྣསམཱཔཏྟིཾ ཛཱནིཏྭཱ སམཱཔཛྫནཏྠཾ, ཏེསཾ པུབྦེ པཎཱམིཏཱནཾ ཨིདཱནི ཨཏྟནཱ སམཱནསམྦྷོགདསྶནཏྠཾ, ཨཱནུབྷཱཝདཱིཔནཏྠཾ, ཝིནཱ ཝཙཱིབྷེདེན ཨཉྙབྱཱཀརཎདཱིཔནཏྠཉྩ. ཨཔརེ པནཱཧུ ‘‘པུབྦེ པཎཱམིཏཱནཾ ཨིདཱནི ཨཏྟནོ སནྟིཀཾ ཨཱགཏཱནཾ ཨནུཏྟརསུཁུཔྤཱདནེན ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཔཊིསནྠཱརཀརཎཏྠ’’ནྟི. ཏེཔི ཨཱཡསྨནྟོ བྷགཝཏོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཉཏྭཱ ཏཾཡེཝ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཀཏམེན ནུ ཁོ བྷགཝཱ ཝིཧཱརེན ཨེཏརཧི ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདི.

ཨེཏྠ ¶ ཙ རཱུཔཱཝཙརཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ ཀོསཛྫཱདཱིནཾ པཱརིཔནྟིཀདྷམྨཱནཾ སུཝིདཱུརབྷཱཝཏོ ཨིདྡྷིཡཱ མཱུལབྷཱུཏེཧི ཨནོཎམནཱདཱིཧི སོལ༹སཧི ཝོདཱནདྷམྨེཧི སམནྣཱགམནཏོ ཨཱནེཉྫཔྤཏྟཾ སཡཾ ཨནིཉྫནཊྛེན ཨཱནེཉྫནྟི ཝུཙྩཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨནོཎཏཾ ¶ ཙིཏྟཾ ཀོསཛྫེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཨནུཎྞཏཾ ཙིཏྟཾ ཨུདྡྷཙྩེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཨནབྷིརཏཾ ཙིཏྟཾ རཱགེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཨནཔནཏཾ ཙིཏྟཾ བྱཱཔཱདེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཨནིསྶིཏཾ ཙིཏྟཾ དིཊྛིཡཱ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཨཔྤཊིབདྡྷཾ ཙིཏྟཾ ཚནྡརཱགེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཝིཔྤམུཏྟཾ ཙིཏྟཾ ཀཱམརཱགེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཝིསཾཡུཏྟཾ ཙིཏྟཾ ཀིལེསེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཝིམརིཡཱདིཀཏཾ ཙིཏྟཾ ཀིལེསམརིཡཱདཱཡ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཨེཀཏྟགཏཾ ཙིཏྟཾ ནཱནཏྟཀིལེསེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. སདྡྷཱཡ པརིགྒཧིཏཾ ཙིཏྟཾ ཨསྶདྡྷིཡེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཝཱིརིཡེན པརིགྒཧིཏཾ ཙིཏྟཾ ཀོསཛྫེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. སཏིཡཱ པརིགྒཧིཏཾ ཙིཏྟཾ པམཱདེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. སམཱདྷིནཱ པརིགྒཧིཏཾ ཙིཏྟཾ ཨུདྡྷཙྩེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. པཉྙཱཡ པརིགྒཧིཏཾ ཙིཏྟཾ ཨཝིཛྫཱཡ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫཾ. ཨོབྷཱསགཏཾ ཙིཏྟཾ ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརེ ན ཨིཉྫཏཱིཏི ཨཱནེཉྫ’’ནྟི.

རཱུཔཱཝཙརཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནམེཝ ཙ རཱུཔཝིརཱགབྷཱཝནཱཝསེན པཝཏྟིཏཾ, ཨཱརམྨཎཝིབྷཱགེན ཙཏུབྦིདྷཾ ཨརཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནནྟི ཨེཏེསཾ པཉྩནྣཾ ཛྷཱནཱནཾ ཨཱནེཉྫཝོཧཱརོ. ཏེསཾ ཡཾ ཀིཉྩི པཱདཀཾ ཀཏྭཱ སམཱཔནྣཱ ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟི ཨཱནེཉྫསམཱདྷཱིཏི པོརཱཎཱ.

ཨབྷིཀྐནྟཱཡཱཏི ¶ ཨཏཱིཏཱཡ. ནིཀྑནྟེཏི ནིགྒཏེ, ཨཔགཏེཏི ཨཏྠོ. ཏུཎྷཱི ཨཧོསཱིཏི བྷགཝཱ ཨརིཡེན ཏུཎྷཱིབྷཱཝེན ཏུཎྷཱི ཨཧོསི. ཨུདྡྷསྟེ ཨརུཎེཏི ཨུགྒཏེ ཨརུཎེ, ཨརུཎོ ནཱམ པུརཏྠིམདིསཱཡ སཱུརིཡོདཡཏོ པུརེཏརམེཝ ཨུཊྛིཏོབྷཱསོ. ནནྡིམུཁིཡཱཏི རཏྟིཡཱ ཨརུཎསྶ ཨུགྒཏཏྟཱ ཨེཝ ཨརུཎཔྤབྷཱཡ སཱུརིཡཱལོཀཱུཔཛཱིཝིནོ སཏྟེ ནནྡཱཔནམུཁིཡཱ ཝིཡ ¶ རཏྟིཡཱ ཛཱཏཱཡ, ཝིབྷཱཡམཱནཱཡཱཏི ཨཏྠོ.

ཏམྷཱ སམཱདྷིམྷཱ ཝུཊྛཧིཏྭཱཏི ཡཐཱཔརིཙྪེདཾ ཏཏོ ཨཱནེཉྫསམཱདྷིཏོ ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟིཏོ ཨུཊྛཱཡ. སཙེ ཁོ ཏྭཾ, ཨཱནནྡ, ཛཱནེཡྻཱསཱིཏི བྷགཝཱ ‘‘ཨིམེ ཙ བྷིཀྑཱུ ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཨིམིནཱ ནཱམ སམཱཔཏྟིསུཁེན ཝཱིཏིནཱམེནྟཱི’’ཏི, ཨཱནནྡ, ཡདི ཏྭཾ ཛཱནེཡྻཱསི. ཨེཏྟཀམྤི ཏེ ནཔྤཊིབྷཱསེཡྻཱཏི ལོཀིཡཔཊིསམྨོདནཾ སནྡྷཱཡ ཡདིདཾ ཏེ ‘‘ཨབྷིཀྐནྟཱ, བྷནྟེ, རཏྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཏིཀྑཏྟུཾ པཊིབྷཱནཾ ཨུཔཊྛིཏཾ, ཏཡིདཾ ཨེཏྟཀམྤི ཏེ ན ཨུཔཊྛཧེཡྻ. ཡསྨཱ ཙ ཁོ ཏྭཾ, ཨཱནནྡ, སེཀྑོ ཨསེཀྑཾ སམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ ན ཛཱནཱསི, ཏསྨཱ མཾ ཨིམེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ལོཀིཡཔཊིསམྨོདནཾ ཀཱརེཏུཾ ཨུསྶུཀྐཾ ཨཱཔཛྫི. ཨཧཾ པན ཨིམེཧི བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ ལོཀུཏྟརཔཊིསམྨོདནེནེཝ ཏིཡཱམརཏྟིཾ ཝཱིཏིནཱམེསིནྟི དསྶེནྟོ བྷགཝཱ ཨཱཧ – ‘‘ཨཧཉྩ, ཨཱནནྡ, ཨིམཱནི ཙ པཉྩ བྷིཀྑུསཏཱནི སབྦེཝ ཨཱནེཉྫསམཱདྷིནཱ ནིསཱིདིམྷཱ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཏྟནཱ སམཾ ཨཱནེཉྫསམཱདྷིསམཱཔཛྫནསམཏྠཏཱསངྑཱཏཾ ཝསཱིབྷཱཝཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨནཝསེསརཱགཱདིཔྤཧཱནསཾསིདྡྷིཏཱདིསབྷཱཝདཱིཔནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡསྶ ཛིཏོ ཀཱམཀཎྜཀོཏི ཀུསལཔཀྑཝིཛ྄ཛྷནཊྛེན ཀཎྜཀབྷཱུཏོ ཀིལེསཀཱམོ ཡེན ཨརིཡཔུགྒལེན ཨནཝསེསཾ ཛིཏོ པཧཱིནོ, ཨེཏེནསྶ ཨནུནཡཱབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ‘‘གཱམཀཎྚཀོ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཏསྶཏྠོ – གཱམེ ཀཎྚཀོ ཀཎྚཀཊྛཱནིཡོ སཀལོ ཝཏྠུཀཱམོ ཡསྶ ཛིཏོཏི. ཛཡོ ཙསྶ ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔྤཧཱནེནེཝ ཝེདིཏབྦོ, ཏེན ཏེསཾ ཨནཱགཱམིམགྒོ ཝུཏྟོ ཧོཏི ¶ . ཨཀྐོསོ ཙ ཛིཏོཏི སམྦནྡྷོ. ཝདྷོ ཙ བནྡྷནཉྩཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏེསུ ཨཀྐོསཛཡེན ཝཙཱིདུཙྩརིཏཱབྷཱཝོ, ཨིཏརེན ཀཱཡདུཙྩརིཏཱབྷཱཝོ དསྶིཏོ. ཏེན ཏཾནིམིཏྟཀསྶ བྱཱཔཱདསྶ ཨནཝསེསཔྤཧཱནེན ཏཏིཡམགྒོ ཝུཏྟོ ཧོཏི. ཨཐ ཝཱ ཨཀྐོསཱདིཛཡཝཙནེན ཏཏིཡམགྒོ ཝུཏྟོ ཧོཏི, ཨཀྐོསཱདཱིནཾ ཨཙྩནྟཁམནཾ ཏཏྠ པཀཱསིཏཾ ཧོཏི, ཨུབྷཡཐཱཔི ནེསཾ ཝིརོདྷཱབྷཱཝཾ དསྶེཏི. པབྦཏོ ¶ ཝིཡ སོ ཋིཏོ ཨནེཛོཏི ཨེཛཱ ཝུཙྩཏི ཙལནཀིལེསཔརིཔནྠོ, ཨེཛཱཧེཏཱུནཾ ཨཝསེསཀིལེསཱནཾ ཨབྷཱཝེན ཨནེཛོ, ཨནེཛཏྟཱཡེཝ སབྦཀིལེསེཧི པརཝཱདཝཱཏེཧི ཙ ཨཀམྤནཱིཡཏྟཱ ཋིཏོ ཨེཀགྒྷནཔབྦཏསདིསོ. སུཁདུཀྑེསུ ན ཝེདྷཏི ས བྷིཀྑཱུཏི སོ བྷིནྣཀིལེསོ བྷིཀྑུ སུཁདུཀྑནིམིཏྟཾ ན ཀམྤཏཱིཏི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིཏི བྷགཝཱ ཏེསཾ པཉྩསཏཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨརཧཏྟཱདྷིགམེན ཏཱདིབྷཱཝཔྤཏྟིཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ ཨེཀཔུགྒལཱདྷིཊྛཱནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. སཱརིཔུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤. ཙཏུཏྠེ ¶ པརིམུཁཾ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱཏི ཨཱརམྨཎཱབྷིམུཁཾ སཏིཾ ཋཔཡིཏྭཱ མུཁསམཱིཔེ ཀཏྭཱ. ཏཐཱ ཧི ཝིབྷངྒེ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨཡཾ སཏི ཨུཔཊྛིཏཱ ཧོཏི སུཔཊྛིཏཱ ནཱསིཀགྒེ ཝཱ མུཁནིམིཏྟེ ཝཱ, ཏེན ཝུཙྩཏི པརིམུཁཾ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༣༧).

ཨཐ ཝཱ ‘‘པརཱིཏི པརིགྒཧཊྛོ, མུཁནྟི ནིཡྻཱནཊྛོ, སཏཱིཏི ཨུཔཊྛཱནཊྛོ, ཏེན ཝུཙྩཏི ‘པརིམུཁཾ སཏི’’’ནྟི. ཨེཝཾ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ (པཊི. མ. ༡.༡༦༤) ཝུཏྟནཡེནཔེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྲཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – པརིགྒཧིཏནིཡྻཱནསཏིཾ ཀཏྭཱཏི. ནིཡྻཱནནྟི ཙ སཏིཡཱ ཨོགཱཧིཏབྦཾ ཨཱརམྨཎཾ དཊྛབྦཾ. ཨེཏྠ ཙ པུརིམོ པཙྪིམོ ཙ ཨཏྠོ སབྦསངྒཱཧཀཝསེན, ཨིཏརོ སམཱཔཏྟིཡཱ པུབྦབྷཱགསམནྣཱཧཱརཝསེན དཊྛབྦོ. སཏཱིཏི ཝཱ སཏིསཱིསེན ཛྷཱནཾ ཝུཏྟཾ ¶ ‘‘ཡེ ཀཱཡགཏཱསཏིཾ པརིབྷུཉྫནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༡.༦༠༠) ཝིཡ. ཀཏམཾ པན ཏཾ ཛྷཱནནྟི? རཱུཔཱཝཙརཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ སམཱཔནྣཾ ཨརཧཏྟཕལཛ྄ཛྷཱནཾ. ཀཐཾ པནེཏཾ ཛཱནིཏབྦནྟི? ཨཱནེཉྫསམཱདྷིཡོགེན ཐེརསྶ སཝིསེསཾ ནིཙྩལབྷཱཝཾ ཀེནཙི ཨཀམྤནཱིཡཏཉྩ ¶ པབྦཏོཔམཱཡ པཀཱསེནྟོ བྷགཝཱ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨབྷཱསཱིཏི གཱཐཱཡ ཨེཝ ཨཡམཏྠོ ཝིཉྙཱཡཏི. ན ཙཱཡཾ ནིསཛྫཱ ཐེརསྶ སཙྩཔྤཊིཝེདྷཱཡ, ཨཐ ཁོ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཱཡ. པུབྦེཡེཝ ཧི སཱུཀརཁཏལེཎེ (མ. ནི. ༢.༢༠༡) ཨཏྟནོ བྷཱགིནེཡྻསྶ དཱིགྷནཁཔརིབྦཱཛཀསྶ བྷགཝཏི དྷམྨཾ དེསེནྟེ ཨཡཾ མཧཱཐེརོ སཙྩཔྤཊིཝེདྷཀིཙྩཾ མཏྠཀཾ པཱཔེསཱིཏི.

ཨེཏམཏྠནྟི ཨེཏཾ ཐེརསྶ ཨཱནེཉྫསམཱདྷིཡོགེན ཏཱདིབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ ཙ ཀེནཙི ཨཀམྤནཱིཡཏཱསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡཐཱཔི པབྦཏོ སེལོཏི ཡཐཱ སིལཱམཡོ ཨེཀགྒྷནསིལཱཔབྦཏོ, ན པཾསུཔབྦཏོ ན མིསྶཀཔབྦཏོཏི ཨཏྠོ. ཨཙལོ སུཔྤཏིཊྛིཏོཏི སུཔྤཏིཊྛིཏམཱུལོ པཀཏིཝཱཏེཧི ཨཙལོ ཨཀམྤནཱིཡོ ཧོཏི. ཨེཝཾ མོཧཀྑཡཱ བྷིཀྑུ, པབྦཏོཝ ན ཝེདྷཏཱིཏི མོཧསྶ ཨནཝསེསཔྤཧཱནཱ མོཧམཱུལཀཏྟཱ ཙ སབྦཱཀུསལཱནཾ པཧཱིནསབྦཱཀུསལོ བྷིཀྑུ, ཡཐཱ སོ པབྦཏོ པཀཏིཝཱཏེཧི, ཨེཝཾ ལོཀདྷམྨེཧི ན ཝེདྷཏི ན ཀམྤཏི. མོཧཀྑཡོཏི ཝཱ ཡསྨཱ ནིབྦཱནཾ ཨརཧཏྟཉྩ ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ མོཧཀྑཡསྶ ཧེཏུ ནིབྦཱནསྶ ཨརཧཏྟསྶ ཝཱ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཙཏཱུསུ ཨརིཡསཙྩེསུ ¶ སུཔྤཏིཊྛིཏོ ཨསམཱཔནྣཀཱལེཔི ཡཐཱཝུཏྟཔབྦཏོ ཝིཡ ན ཀེནཙི ཝེདྷཏི, པགེཝ སམཱཔནྣཀཱལེཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. མཧཱམོགྒལླཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥. པཉྩམེ ཀཱཡགཏཱཡ སཏིཡཱཏི ཀཱཡཱནུཔསྶནཱཝསེན ཀཱཡེ གཏཱཡ ཀཱཡཱརམྨཎཱཡ སཏིཡཱ, ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཨིདཾ ཀརཎཝཙནཾ ¶ . ཨཛ྄ཛྷཏྟནྟི ཨིདྷ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ནཱམ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟཾ, ཏསྨཱ ཨཏྟནི ཨཏྟསནྟཱནེཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཡསྨཱ ཀམྨཊྛཱནབྷཱུཏོ ཀེསཱདིཀོ དྭཏྟིཾསཀོཊྛཱསསམུདཱཡོ ཨིདྷ ཀཱཡོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏསྨཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟནྟི པདསྶ གོཙརཛ྄ཛྷཏྟནྟི ¶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སཱུཔཊྛིཏཱཡཱཏི ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟབྷཱུཏེ གོཙརཛ྄ཛྷཏྟབྷཱུཏེ ཝཱ ཀཱཡེ སུཊྛུ ཨུཔཊྛིཏཱཡ. ཀཱ པནཱཡཾ སཏི, ཡཱ ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ སཱུཔཊྛིཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ? ཡྭཱཡཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཨཏྠི ཨིམསྨིཾ ཀཱཡེ ཀེསཱ ལོམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༧; མ. ནི. ༡.༡༡༠; ཁུ. པཱ. ༣.དྭཏྟིཾསཱཀཱར) ཨཛ྄ཛྷཏྟཀེསཱདིཀོ དྭཏྟིཾསཱཀཱརོ ཀཱཡོ ཝུཏྟོ, ཏཏྠ ཡཱ པཊིཀཱུལམནསིཀཱརཾ པཝཏྟེནྟསྶ ཨུཔཙཱརཔྤནཱཝསེན ཀཱཡེ ཨུཔཊྛིཏཱ སཏི, སཱ ‘‘ཀཱཡགཏཱ སཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱ ཙཱཡཾ, ཨེཝཾ ཨཱནཱཔཱནཙཏུཨིརིཡཱཔཐསཏིསམྤཛཉྙཱནཾ ཝསེན ཨུདྡྷུམཱཏཀཝིནཱིལཀཱདིཝསེན ཙ མནསིཀཱརཾ པཝཏྟེནྟསྶ ཡཐཱརཧཾ ཨུཔཙཱརཔྤནཱཝསེན ཀཱཡེ ཨུཔཊྛིཏཱ སཏི ‘‘ཀཱཡགཏཱ སཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨིདྷ པན ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཀཱཡགཏཱ སཏི པཐཝཱིཨཱདིཀཱ ཙཏསྶོ དྷཱཏུཡོ སསམྦྷཱརསངྑེཔཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ ཡེན ཀེནཙི ཨེཀེནཱཀཱརེན ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཏེསཾ ཨནིཙྩཱདིལཀྑཎསལླཀྑཎཝསེན ཨུཔཊྛིཏཱ ཝིཔསྶནཱསམྤཡུཏྟཱ སཏི ‘‘ཀཱཡགཏཱ སཏཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཐེརོ པན ཏཐཱ ཝིཔསྶིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཕལསམཱཔཏྟིམེཝ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ནིསཱིདི. ཨིདྷཱཔི གཱཐཱཡ ཨེཝཾ ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ ཝིཉྙཱཏབྦཏཱ ‘‘ན ཙཱཡཾ ནིསཛྫཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཡོཛེཏབྦཱ.

ཨེཏམཏྠནྟི ཨེཏཾ ཐེརསྶ ཙཏུདྷཱཏུཝཝཏྠཱནམུཁེན ཀཱཡཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནེན ཝིཔསྶནཾ ཨོགཱཧེཏྭཱ ཕལསམཱཔཏྟིསམཱཔཛྫནསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ སཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཱཡ ནིབྦཱནཱདྷིགམདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ སཏི ཀཱཡགཏཱ ཨུཔཊྛིཏཱཏི པུབྦེ ཝུཏྟལཀྑཎཱ སཏི སདྡྷཱཔུབྦངྒམཱནཾ སམཱདྷིཝཱིརིཡཔཉྙཱནཾ ཡཐཱསཀཾ ཀིཙྩནིཔྥཱདནེན སཧཱཡབྷཱཝཾ ཨཱཔནྣཏྟཱ པཧཱིནཔྤཊིཔཀྑཱ ཏཏོ ཨེཝ ཏིཀྑཝིསདབྷཱུཏཱ ཙ ཡཐཱཝུཏྟཀཱཡསཾཝརཎཝསེན ཨེཀཏྠསམོསརཎཝསེན ཙ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཾ སལླཀྑེནྟཱི ཨུཔགནྟྭཱ ཋིཏཱ ཧོཏི, ཨེཏེན ཀཱཡསངྑཱཏཱནཾ ཙཏུནྣཾ དྷཱཏཱུནཾ ཏནྣིསྶིཏཱནཉྩ ཨུཔཱདཱརཱུཔཱནཾ སལླཀྑཎཝསེན, པཙྩཡེ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཏཏོ པརཾ ཏེསཾ ཨནིཙྩཱདིལཀྑཎསལླཀྑཎཝསེན ¶ ཙ པཝཏྟཾ ཉཱཎཔརམྤརཱགཏཾ ¶ སཏིཾ དསྶེཏི, སཏིསཱིསེན ཝཱ ཏཾསམྤཡུཏྟཾ པརིཉྙཱཏྟཡཔརིཡཱཔནྣཉཱཎཔརམྤརམེཝ དསྶེཏི. ཚསུ ཕསྶཱཡཏནེསུ སཾཝུཏོཏི ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཀཱཡེ ཨུཔཊྛིཏཱཡ སཏིཡཱ སམནྣཱགཏོ ཙཀྑཱདཱིསུ ཕསྶསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏེསུ ཚསུ དྭཱརེསུ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱཡ ཨབྷཱཝིཏཱཡ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཱནཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིནཾ ཏསྶཱ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཉཱཎཔྤཝཏྟིཾ པཊིཝེདྷེནྟོ ཏེ པིདཧནྟོ ‘‘ཏཏྠ སཾཝུཏོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཏེན ཉཱཎསཾཝརཾ དསྶེཏི.

སཏཏཾ བྷིཀྑུ སམཱཧིཏོཏི སོ བྷིཀྑུ ཨེཝཾ ཨུཔཊྛིཏསྶཏི སབྦཏྠ ཙ སཾཝུཏོ པུཐུཏྟཱརམྨཎེ ཙིཏྟཾ ཨཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཨནིཙྩཱདིཝསེན སམྨསནྟོ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཉཱཎེ ཏིཀྑེ སཱུརེ ཝཧནྟེ ཝིཔསྶནཱསམཱདྷིནཱ ཏཱཝ སཏཏཾ ནིརནྟརཾ སམཱཧིཏོ ཨནུལོམཉཱཎཱནནྟརཾ གོཏྲབྷུཉཱཎོདཡཏོ པཊྛཱཡ. ཛཉྙཱ ནིབྦཱནམཏྟནོཏི ཨཉྙེསཾ པུཐུཛྫནཱནཾ སུཔིནནྟེཔི ཨགོཙརབྷཱཝཏོ, ཨརིཡཱནཾ པན ཏསྶ ཏསྶེཝ ཨཱཝེཎིཀཏྟཱ ཨཏྟསདིསཏྟཱ ཙ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ལདྡྷཝོཧཱརསྶ མགྒཕལཉཱཎསྶ སཱཏིསཡཝིསཡབྷཱཝཏོ ཨེཀནྟསུཁཱཝཧཾ ནིབྦཱནཾ ཨསངྑཏདྷཱཏུ ‘‘ཨཏྟནོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ནིབྦཱནཾ ཛཉྙཱ ཛཱནེཡྻ, མགྒཕལཉཱཎེཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷེཡྻ, སཙྪིཀརེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན ཨརིཡཱནཾ ནིབྦཱནེ ཨདྷིམུཏྟཏཾ དསྶེཏི. ཨརིཡཱ ཧི ཨདྷིཙིཏྟཔྤཝཏྟིཀཱལེཔི ཨེཀནྟེནེཝ ནིབྦཱནེ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརབྷཱཝེན ཝིཧརནྟི. ཨེཏྠ ཙ ཡསྶ སཏི ཀཱཡགཏཱ ཨུཔཊྛིཏཱ, སོ བྷིཀྑུ ཚསུ ཕསྶཱཡཏནེསུ སཾཝུཏོ, ཏཏོ ཨེཝ སཏཏཾ སམཱཧིཏོ ཨཏྟཔཙྩཀྑཀརཎེན ནིབྦཱནཾ ཨཏྟནོ ཛཱནེཡྻཱཏི ཨེཝཾ གཱཐཱཔདཱནཾ སམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝཾ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནམུཁེན ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱ ཨེཀསྶ བྷིཀྑུནོ ནིཡྻཱནམགྒཾ དསྶེཏི དྷམྨརཱཛཱ.

ཨཔརོ ནཡོ – སཏི ཀཱཡགཏཱ ཨུཔཊྛིཏཱཏི ཨེཏེན ཀཱཡཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནཾ དསྶེཏི. ཚསུ ཕསྶཱཡཏནེསུ སཾཝུཏོཏི ཕསྶོ ཨཱཡཏནཾ ཀཱརཎཾ ཨེཏེསནྟི ཕསྶཱཡཏནཱནི, ཏེསུ ཕསྶཱཡཏནེསུ. ཕསྶཧེཏུཀེསུ ཕསྶཔཙྩཡཱ ནིབྦཏྟེསུ ¶ ཚསུ ཙཀྑུསམྥསྶཛཱདིཝེདཡིཏེསུ ཏཎྷཱདཱིནཾ ཨཔྤཝཏྟིཡཱ སཾཝུཏོ, ཨེཏེན ཝེདནཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནཾ ¶ དསྶེཏི. སཏཏཾ བྷིཀྑུ སམཱཧིཏོཏི སཏཏཾ ནིཙྩཀཱལཾ ནིརནྟརཾ ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ སམཱཧིཏོ བྷིཀྑུ. སོ ཙཱཡཾ ཨཝིཀྑེཔོ ¶ སབྦསོ སཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཱཡ མཏྠཀཔྤཏྟཱཡ ཧོཏི. སམྨསནྟོ ཧི ཨཏཱིཏཱདིབྷེདབྷིནྣེསུ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ ཨནཝསེསཏོཝ པརིགྒཧེཏྭཱ སམྨསཏཱིཏི. ཨེཏེན སེསསཏིཔཊྛཱནེ དསྶེཏི. ཛཉྙཱ ནིབྦཱནམཏྟནོཏི ཨེཝཾ ཙཏུསཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ ཋིཏོ བྷིནྣཀིལེསོ བྷིཀྑུ ཨཏྟནོ ཀིལེསནིབྦཱནཾ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎེན སཡམེཝ ཛཱནེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.

ཨཐ ཝཱ སཏི ཀཱཡགཏཱ ཨུཔཊྛིཏཱཏི ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཀཱཡསྶ ཡཐཱསབྷཱཝཔརིཉྙཱདཱིཔནེན ཐེརསྶ སཏིཝེཔུལླཔྤཏྟི དཱིཔིཏཱ. ཚསུ ཕསྶཱཡཏནེསུ སཾཝུཏོཏི ཙཀྑཱདཱིསུ ཚསུ དྭཱརེསུ ཨཙྩནྟསཾཝརདཱིཔནེན སཏཏཝིཧཱརིཝསེན ཐེརསྶ སམྤཛཉྙཔྤཀཱསིནཱི པཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟི དཱིཔིཏཱ. སཏཏཾ བྷིཀྑུ སམཱཧིཏོཏི སམཱཔཏྟིབཧུལཏཱདསྶནེན ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཡོ དསྶིཏཱ. ཨེཝཾབྷཱུཏོ པན བྷིཀྑུ ཛཉྙཱ ནིབྦཱནམཏྟནོཏི ཀཏཀིཙྩཏྟཱ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནམེཝ ཛཱནེཡྻ ཙིནྟེཡྻ, ཨཉྙམྤི ཏསྶ ཙིནྟེཏབྦཾ ནཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. པིལིནྡཝཙྪསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦. ཚཊྛེ པིལིནྡཝཙྪོཏི པིལིནྡཱཏིསྶ ནཱམཾ, ཝཙྪོཏི གོཏྟཝསེན ཐེརཾ སཉྫཱནནྟི. ཝསལཝཱདེན སམུདཱཙརཏཱིཏི ‘‘ཨེཧི, ཝསལ, ཨཔེཧི, ཝསལཱ’’ཏིཨཱདིནཱ བྷིཀྑཱུ ཝསལཝཱདེན ཝོཧརཏི ཨཱལཔཏི. སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུཏི བཧཱུ བྷིཀྑཱུ. ཏེ ཐེརཾ ཏཐཱ སམུདཱཙརནྟཾ དིསྭཱ ‘‘ཨརཧཱཝ སམཱནོ ཨཔྤཧཱིནཝཱསནཏྟཱ ¶ ཨེཝཾ བྷཎཏཱི’’ཏི ཨཛཱནནྟཱ ‘‘དོསནྟརོ མཉྙེ ཨཡཾ ཐེརོ ཨེཝཾ སམུདཱཙརཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨུལླཔནཱདྷིཔྤཱཡཱ ཏཾ ཏཏོ ཝུཊྛཱཔེཏུཾ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེསུཾ. ཏེན ¶ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཱཡསྨཱ, བྷནྟེ, པིལིནྡཝཙྪོ བྷིཀྑཱུ ཝསལཝཱདེན སམུདཱཙརཏཱི’’ཏི. ཀེཙི པནཱཧུ – ‘‘ཨིམཾ ཐེརཾ བྷིཀྑཱུ ‘ཨརཧཱ’ཏི སཉྫཱནནྟི, ཨཡཉྩ བྷིཀྑཱུ ཕརུསཝཙནེན ཨེཝཾ སམུདཱཙརཏི, ‘ཨབྷཱུཏོ ཨེཝ ནུ ཁོ ཨིམསྨིཾ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོ’ཏི ཝཱསནཱཝསེན ཏསྶ ཏཐཱ སམུདཱཙཱརཾ ཨཛཱནནྟཱ ཨརིཡབྷཱཝཉྩསྶ ཨསདྡཧནྟཱ ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིནོ བྷགཝཏོ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེསུ’’ནྟི. བྷགཝཱ ཐེརསྶ དོསནྟརཱབྷཱཝཾ པཀཱསེཏུཀཱམོ ཨེཀེན བྷིཀྑུནཱ ཏཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ སམྨུཁཱ ཏསྶ ‘‘པུབྦཱཙིཎྞཝསེནཱཡཾ ཏཐཱ སམུདཱཙརཏི, ན ཕརུསཝཙནཱདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི ¶ ཨཱཧ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨཉྙཏརཾ བྷིཀྑུཾ ཨཱམནྟེསཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ པུབྦེནིཝཱསཾ མནསི ཀརིཏྭཱཏི སཏྠཱ ‘‘སཙྩཾ ཀིར ཏྭཾ, ཝཙྪ, བྷིཀྑཱུ ཝསལཝཱདེན སམུདཱཙརསཱི’’ཏི ཐེརཾ པུཙྪིཏྭཱ ཏེན ‘‘ཨེཝཾ, བྷནྟེ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཨཡཾ ཝཙྪོ ཀིལེསཝཱསནཱཡ ཝསལཝཱདཾ ན པརིཙྩཛཏི, ཀིཾ ནུ ཁོ ཨཏཱིཏེསུཔི ཨཏྟབྷཱཝེསུ བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀོ ཨཧོསཱི’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟོ པུབྦེནིཝཱསཉཱཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན ཝཱ ཏསྶ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨཏཱིཏཱསུ ཛཱཏཱིསུ ནིཝུཏྠཀྑནྡྷསནྟཱནཾ མནསི ཀརིཏྭཱ ཧཏྠཏལེ ཋཔིཏཾ ཨཱམལཀཾ ཝིཡ པཙྩཀྑཀརཎཝསེན ཨཏྟནོ མནསི ཀཏྭཱ. བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསཱིཏི ཏེ བྷིཀྑཱུ སཉྙཱཔེཏུཾ ཨཱལཔི, ཨབྷཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མཱ ཁོ ཏུམྷེ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ མཱཏི པཊིསེདྷེ ནིཔཱཏོ, ཏསྶ ‘‘ཨུཛ྄ཛྷཱཡིཏྠཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ. མཱ ཨུཛ྄ཛྷཱཡིཏྠཱཏི མཱ ཧེཊྛཱ ཀཏྭཱ ཙིནྟཡིཏྠ, ཨོལོཀཡིཏྠཱཏི ཨཏྠོ. ཝཙྪསྶ བྷིཀྑུནོཏི ཙ ཨུཛ྄ཛྷཱཡནསྶ ཨུསཱུཡནཏྠཏྟཱ སམྤདཱནཝཙནཾ. ཨིདཱནིསྶ ཨནུཛ྄ཛྷཱཡིཏབྦེ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, ཝཙྪོ དོསནྟརོ བྷིཀྑཱུ ཝསལཝཱདེན སམུདཱཙརཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏསྶཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཨཡཾ ཝཙྪོ དོསནྟརོ དོསཙིཏྟོ དོསེན བྱཱཔཱདེན དཱུསིཏཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ བྷིཀྑཱུ ཝསལཝཱདེན ན སམུདཱཙརཏི ¶ , མགྒེནེཝ ཙསྶ བྱཱཔཱདོ སམུགྒྷཱཏིཏོ. ཨེཝཾ ཨདོསནྟརཏྟེཔི ཏསྶ ཏཐཱ སམུདཱཙཱརསྶ པུརིམཛཱཏིསིདྡྷཾ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཝཙྪསྶ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཨབྦོཀིཎྞཱནཱིཏི ཁཏྟིཡཱདིཛཱཏིཨནྟརེཧི ཨཝོམིསྶཱནི ཨནནྟརིཏཱནི. པཉྩ ཛཱཏིསཏཱནི བྲཱཧྨཎཀུལེ པཙྩཱཛཱཏཱནཱིཏི སབྦཱནི ཏཱནི ཝཙྪསྶ པཉྩ ཛཱཏིསཏཱནི པཊིཔཱཊིཡཱ བྲཱཧྨཎཀུལེ ཨེཝ ཛཱཏཱནི, ཨཧེསུནྟི ¶ ཨཏྠོ. སོ ཏསྶ ཝསལཝཱདོ དཱིགྷརཏྟཾ སམུདཱཙིཎྞོཏི ཡོ ཨེཏརཧི ཁཱིཎཱསཝེནཔི སཏཱ པཝཏྟིཡཏི, སོ ཏསྶ ཝཙྪསྶ བྷིཀྑུནོ ཝསལཝཱདོ དཱིགྷརཏྟཾ ཨིཏོ ཛཱཏིཏོ པཊྛཱཡ ཨུདྡྷཾ ཨཱརོཧནཝསེན པཉྩཛཱཏིསཏམཏྟཾ ཀཱལཾ བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀཏྟཱ སམུདཱཙིཎྞོ སམུདཱཙརིཏོ ཨཧོསི. བྲཱཧྨཎཱ ཧི ཛཱཏིསིདྡྷེན མཱནེན ཐདྡྷཱ ཨཉྙཾ ཝསལཝཱདེན སམུདཱཙརནྟི. ‘‘ཨཛ྄ཛྷཱཙིཎྞོ’’ཏིཔི པཋནྟི, སོ ཨེཝ ཨཏྠོ. ཏེནཱཏི ཏེན དཱིགྷརཏྟཾ ཏཐཱ སམུདཱཙིཎྞབྷཱཝེན, ཨེཏེནསྶ ཏཐཱ སམུདཱཙཱརསྶ ཀཱརཎཾ ཝཱསནཱཏི དསྶེཏི. ཀཱ པནཱཡཾ ཝཱསནཱ ནཱམ? ཡཾ ཀིལེསརཧིཏསྶཱཔི སནྟཱནེ ཨཔྤཧཱིནཀིལེསཱནཾ སམཱཙཱརསདིསསམཱཙཱརཧེཏུབྷཱུཏཾ, ཨནཱདིཀཱལབྷཱཝིཏེཧི ཀིལེསེཧི ཨཱཧིཏཾ སཱམཏྠིཡམཏྟཾ, ཏཐཱརཱུཔཱ ཨདྷིམུཏྟཱིཏི ཝདནྟི. ཏཾ པནེཏཾ ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤཏྟིཡཱ ཉེཡྻཱཝརཎཔྤཧཱནཝསེན ཡཏྠ ཀིལེསཱ ¶ པཧཱིནཱ, ཏཏྠ བྷགཝཏོ སནྟཱནེ ནཏྠི. ཡཏྠ པན ཏཐཱ ཀིལེསཱ ན པཧཱིནཱ, ཏཏྠ སཱཝཀཱནཾ པཙྩེཀབུདྡྷཱནཉྩ སནྟཱནེ ཨཏྠི, ཏཏོ ཏཐཱགཏོཝ ཨནཱཝརཎཉཱཎདསྶནོ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ པིལིནྡཝཙྪསྶ སཏིཔི ཝསལསམུདཱཙཱརེ དོསནྟརཱབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཏསྶ ཨགྒཕལཱདྷིགམཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡམྷི ན མཱཡཱ ཝསཏི ན མཱནོཏི ཡསྨིཾ ཨརིཡཔུགྒལེ སནྟདོསཔྤཊིཙྪཱདནལཀྑཎཱ མཱཡཱ, ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སམྤགྒཧཝསེན པཝཏྟོ ཨུཎྞཏིལཀྑཎོ མཱནོ ཙ ན ཝསཏི, མགྒེན སམུགྒྷཱཏིཏཏྟཱ ན ¶ པཝཏྟཏི ན ཨུཔྤཛྫཏི. ཡོ ཝཱིཏལོབྷོ ཨམམོ ནིརཱསོཏི ཡོ ཙ རཱགཱདིཔརིཡཱཡཝསེན པཝཏྟསྶ ཨཱརམྨཎགྒཧཎལཀྑཎསྶ ལོབྷསྶ སབྦཐཱ ཝིགཏཏྟཱ ཝཱིཏལོབྷོ, ཏཏོ ཨེཝ རཱུཔཱདཱིསུ ཀཏྠཙི མམཱཡནཱབྷཱཝཏོ ཨམམོ ཨཔརིགྒཧོ, ཨནཱགཏཱནམྤི བྷཝཱདཱིནཾ ཨནཱསཱིསནཏོ ནིརཱསོ. པནུཎྞཀོདྷོཏི ཀུཛ྄ཛྷནལཀྑཎསྶ ཀོདྷསྶ ཨནཱགཱམིམགྒེན སབྦསོ པཧཱིནཏྟཱ པནུཎྞཀོདྷོ སམུཙྪིནྣཱགྷཱཏོ. ཨབྷིནིབྦུཏཏྟོཏི ཡོ ཨེཝཾ མཱཡཱམཱནལོབྷཀོདྷཱནཾ སམུགྒྷཱཏེན ཏདེཀཊྛཏཱཡ སབྦསྶ སཾཀིལེསཔཀྑསྶ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ སབྦསོ ཀིལེསཔརིནིབྦཱནེན ཨབྷིནིབྦུཏཙིཏྟོ སཱིཏིབྷཱུཏོ. སོ བྲཱཧྨཎོ ¶ སོ སམཎོ ས བྷིཀྑཱུཏི སོ ཨེཝརཱུཔོ ཁཱིཎཱསཝོ སབྦསོ བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ བྲཱཧྨཎོ, སོ ཨེཝ སམིཏཔཱཔཏྟཱ སམཙརིཡཱཡ ཙ སམཎོ, སོ ཨེཝ ཙ སབྦསོ བྷིནྣཀིལེསཏྟཱ བྷིཀྑུ ནཱམ. ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཙ, བྷིཀྑཝེ, ཝཙྪོ སོ ཀཐཾ དོསནྟརོ ཀིཉྩི ཀཱཡཀམྨཱདིཾ པཝཏྟེཡྻ, ཀེཝལཾ པན ཝཱསནཱཡ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ ཝསལཝཱདེན སམུདཱཙརཏཱིཏི.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སཀྐུདཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༧. སཏྟམེ སཏྟཱཧཾ ཨེཀཔལླངྐེན ནིསིནྣོ ཧོཏི ཨཉྙཏརཾ སམཱདྷིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཀེཙི ཏཱཝ ཨཱཧུ ‘‘ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷི ཨིདྷ ‘ཨཉྙཏརོ སམཱདྷཱི’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ’’ཏི. ཏཉྷི སོ ཨཱཡསྨཱ ¶ བཧུལཾ སམཱཔཛྫཏི དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཏྠཾ, པཧོཏི ཙ སཏྟཱཧམྤི ཕལསམཱཔཏྟིཡཱ ཝཱིཏིནཱམེཏུཾ. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཏཱ –

‘‘ཨཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ཡཱཝདེ ཨཱཀངྑཱམི ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི, ཝིཝིཙྩ ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧི…པེ… ཝིཧརཱམི. ཀསྶཔོཔི, བྷིཀྑཝེ, ཡཱཝདེ ཨཱཀངྑཏི ཝིཝིཙྩེཝ ཀཱམེཧི…པེ… ཝིཧརཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༥༢) –

ཨཱདིནཱ ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརཚལ༹བྷིཉྙཱདིབྷེདེ ¶ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེ ཨཏྟནཱ སམསམཊྛཱནེ ཋཔིཏོ, ན ཙེཏྠ ‘‘ཡདི ཨེཝཾ ཐེརོ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡམྤི ཀརེཡྻཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ སཱཝཀསཱདྷཱརཎཱནཾཡེཝ ཛྷཱནཱདཱིནཾ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱཏི.

པོརཱཎཱ པནཱཧུ – ཨཉྙཏརཾ སམཱདྷིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱཏི ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ. ཀཐཾ པན ནིརོདྷསམཱཔཏྟི སམཱདྷཱིཏི ཝུཏྟཱ? སམཱདྷཱནཊྛེན. ཀོ པནཱཡཾ སམཱདྷཱནཊྛོ? སམྨདེཝ ཨཱདྷཱཏབྦཏཱ. ཡཱ ཧི ཨེསཱ པཙྩནཱིཀདྷམྨེཧི ཨཀམྤནཱིཡཱ བལཔྤཏྟིཡཱ སམཐབལཾ ཝིཔསྶནཱབལནྟི ཨིམེཧི དྭཱིཧི བལེཧི, ཨནིཙྩདུཀྑཱནཏྟནིབྦིདཱཝིརཱགནིརོདྷཔཊིནིསྶགྒཝིཝཊྚཱནུཔསྶནཱ ཙཏྟཱརི མགྒཉཱཎཱནི ཙཏྟཱརི ཙ ཕལཉཱཎཱནཱིཏི ཨིམེསཾ ¶ སོལ༹སནྣཾ ཉཱཎཱནཾ ཝསེན སོལ༹སཧི ཉཱཎཙརིཡཱཧི, པཋམཛ྄ཛྷཱནསམཱདྷིཨཱདཡོ ཨཊྛ སམཱདྷཱི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ གཧིཏོ ཏེསཾ ཨུཔཙཱརསམཱདྷི ཙཱཏི ཨིམེསཾ ནཝནྣཾ སམཱདྷཱིནཾ ཝསེན ནཝཧི སམཱདྷིཙརིཡཱཧི ཀཱཡསངྑཱརོ ཝཙཱིསངྑཱརོ ཙིཏྟསངྑཱརོཏི ཨིམེསཾ ཏིཎྞཾ སངྑཱརཱནཾ ཏཏྠ ཏཏྠ པཊིཔྤསྶདྡྷིཡཱ ཏཐཱ ཝིཧརིཏུཀཱམེན ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཋཱནེསུ ཝསཱིབྷཱཝཔྤཏྟེན ཨརཧཏཱ ཨནཱགཱམིནཱ ཝཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ ཀཱལཾ ཙིཏྟཙེཏསིཀསནྟཱནསྶ སམྨདེཝ ཨཔྤཝཏྟི ཨཱདྷཱཏབྦཱ, ཏསྶཱ ཏཐཱ སམཱདྷཱཏབྦཏཱ ཨིདྷ སམཱདྷཱནཊྛོ, ཏེནཱཡཾ ཝིཧཱརོ སམཱདྷཱིཏི ཝུཏྟོ, ན ཨཝིཀྑེཔཊྛེན. ཨེཏེནསྶ སམཱཔཏྟིཨཏྠོཔི ཝུཏྟོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨིམཉྷི ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཾ སནྡྷཱཡ པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ –

‘‘ཀཐཾ དྭཱིཧི བལེཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཏིཎྞཾ སངྑཱརཱནཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཡཱ སོལ༹སཧི ཉཱཎཙརིཡཱཧི ནཝཧི སམཱདྷིཙརིཡཱཧི ཝསཱིབྷཱཝཏཱཡ སཉྙཱནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡཱ ཉཱཎ’’ནྟི (པཊི. མ. ༡.༨༣) –

པུཙྪིཏྭཱ ‘‘དྭཱིཧི བལེཧཱི’’ཏི དྭེ བལཱནི སམཐབལཾ ཝིཔསྶནཱབལནྟི ཝིཏྠཱརོ. སཱཡཾ ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཀཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༢.༨༦༧ ཨཱདཡོ) སཾཝཎྞིཏཱཝ. ཀསྨཱ པནཱཡཾ ཐེརོ ¶ ཕལསམཱཔཏྟིཾ ཨསམཱཔཛྫིཏྭཱ ནིརོདྷཾ སམཱཔཛྫི? སཏྟེསུ ཨནུཀམྤཱཡ. ཨཡཉྷི མཧཱཐེརོ སབྦཱཔི སམཱཔཏྟིཡོ ཝལ༹ཉྫེཏི, སཏྟཱནུགྒཧེན པན ¶ ཡེབྷུཡྻེན ནིརོདྷཾ སམཱཔཛྫཏི. ཏཉྷི སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཝུཊྛིཏསྶ ཀཏོ ཨཔྤཀོཔི སཀྐཱརོ ཝིསེསཏོ མཧཔྥལོ མཧཱནིསཾསོ ཧོཏཱིཏི.

ཝུཊྛཱསཱིཏི ཨརཧཏྟཕལཙིཏྟུཔྤཏྟིཡཱ ཝུཊྛཱསི. ནིརོདྷཾ སམཱཔནྣོ ཧི ཨརཧཱ ཙེ ཨརཧཏྟཕལསྶ, ཨནཱགཱམཱི ཙེ ཨནཱགཱམིཕལསྶ ཨུཔྤཱདེན ཝུཊྛིཏོ ནཱམ ཧོཏི.

ཏེན ཁོ པན སམཡེན སཀྐོ དེཝཱནམིནྡོ ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀསྶཔསྶ པིཎྜཔཱཏཾ དཱཏུཀཱམོ ཧོཏཱིཏི ཀཐཾ ཏསྶ དཱཏུཀཱམཏཱ ཛཱཏཱ? ཡཱནི ‘‘ཏཱནི པཉྩམཏྟཱནི དེཝཏཱསཏཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཱནི, ཏཱ སཀྐསྶ དེཝརཉྙོ པརིཙཱརིཀཱ ཀཀུཊཔཱདིནིཡོ པུབྦེ ‘‘ཨཡྻོ མཧཱཀསྶཔོ རཱཛགཧཾ པིཎྜཱཡ པཝིསཏི, གཙྪཐ ཐེརསྶ དཱནཾ དེཐཱ’’ཏི སཀྐེན པེསིཏཱ ཨུཔགནྟྭཱ དིབྦཱཧཱརཾ དཱཏུཀཱམཱ ཋིཏཱ ཐེརེན ¶ པཊིཀྑིཏྟཱ དེཝལོཀམེཝ གཏཱ. ཨིདཱནི པུརིམཔྤཊིཀྑེཔཾ ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཀདཱཙི གཎྷེཡྻཱ’’ཏི སམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛིཏསྶ ཐེརསྶ དཱནཾ དཱཏུཀཱམཱ སཀྐསྶ ཨནཱརོཙེཏྭཱ སཡམེཝ ཨཱགནྟྭཱ དིབྦབྷོཛནཱནི ཨུཔནེནྟིཡོ པུརིམནཡེནེཝ ཐེརེན པཊིཀྑིཏྟཱ དེཝལོཀཾ གནྟྭཱ སཀྐེན ‘‘ཀཧཾ གཏཏྠཱ’’ཏི པུཊྛཱ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེཏྭཱ ‘‘དིནྣོ ཝོ ཐེརསྶ པིཎྜཔཱཏོ’’ཏི སཀྐེན ཝུཏྟེ ‘‘གཎྷིཏུཾ ན ཨིཙྪཏཱི’’ཏི. ‘‘ཀིཾ ཀཐེསཱི’’ཏི? ‘‘‘དུགྒཏཱནཾ སངྒཧཾ ཀརིསྶཱམཱི’ཏི ཨཱཧ, དེཝཱ’’ཏི. ‘‘ཏུམྷེ ཀེནཱཀཱརེན གཏཱ’’ཏི? ‘‘ཨིམིནཱཝ, དེཝཱ’’ཏི. སཀྐོ ‘‘ཏུམྷཱདིསིཡོ ཐེརསྶ པིཎྜཔཱཏཾ ཀིཾ དསྶནྟཱི’’ཏི? སཡཾ དཱཏུཀཱམོ, ཛརཱཛིཎྞོ ཁཎྜདནྟོ པལིཏཀེསོ ཨོབྷགྒསརཱིརོ མཧལླཀོ ཏནྟཝཱཡོ ཧུཏྭཱ, སུཛམྤི ཨསུརདྷཱིཏརཾ ཏཐཱརཱུཔིམེཝ མཧལླིཀཾ ཀཏྭཱ, ཨེཀཾ པེསཀཱརཝཱིཐིཾ མཱཔེཏྭཱ ཏནྟཾ པསཱརེནྟོ ཨཙྪི, སུཛཱ ཏསརཾ པཱུརེཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན སཀྐོ དེཝཱནམིནྡོ…པེ… ཏསརཾ པཱུརེཏཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ཏནྟཾ ཝིནཱཏཱིཏི པསཱརིཏཏནྟཾ ཝིནནྟོ ཝིཡ ཧོཏི. ཏསརཾ པཱུརེཏཱིཏི ཏསརཝཊྚིཾ ཝཌྜྷེནྟཱི ཝིཡ. ཡེན སཀྐསྶ དེཝཱནམིནྡསྶ ནིཝེསནཾ ཏེནུཔསངྐམཱིཏི ཐེརོ ནིཝཱསེཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ‘‘དུགྒཏཛནསངྒཧཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ནགརཱབྷིམུཁོ གཙྪནྟོ ¶ བཧིནགརེ སཀྐེན མཱཔིཏཾ པེསཀཱརཝཱིཐིཾ པཊིཔཛྫིཏྭཱ ཨོལོཀེནྟོ ཨདྡས ཨོལུགྒཝིལུགྒཛིཎྞསཱལཾ ཏཏྠ ཙ ཏེ ཛཱཡམྤཏིཀེ ཡཐཱཝུཏྟརཱུཔེ ཏནྟཝཱཡཀམྨཾ ཀརོནྟེ དིསྭཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨིམེ མཧལླཀཀཱལེཔི ཀམྨཾ ཀརོནྟི. ཨིམསྨིཾ ནགརེ ཨིམེཧི དུགྒཏཏརཱ ནཏྠི མཉྙེ. ཨིམེཧི དིནྣཾ སཱཀམཏྟམྤི ¶ གཧེཏྭཱ ཨིམེསཾ སངྒཧཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི. སོ ཏེསཾ གེཧཱབྷིམུཁོ ཨགམཱསི. སཀྐོ ཏཾ ཨཱགཙྪནྟཾ དིསྭཱ སུཛཾ ཨཱཧ – ‘‘བྷདྡེ, མཡ྄ཧཾ ཨཡྻོ ཨིཏོ ཨཱགཙྪཏི, ཏཾ ཏྭཾ ཨཔསྶནྟཱི ཝིཡ ཏུཎྷཱི ཧུཏྭཱ ནིསཱིད. ཁཎེནེཝ ཝཉྩེཏྭཱ པིཎྜཔཱཏཾ དསྶཱམཱ’’ཏི ཐེརོ གནྟྭཱ གེཧདྭཱརེ ཨཊྛཱསི. ཏེཔི ཨཔསྶནྟཱ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཀམྨམེཝ ཀརོནྟཱ ཐོཀཾ ཨཱགམཡིཾསུ. ཨཐ སཀྐོ ‘‘གེཧདྭཱརེ ཋིཏོ ཨེཀོ ཐེརོ ཝིཡ ཁཱཡཏི, ཨུཔདྷཱརེཧི ཏཱཝཱ’’ཏི ཨཱཧ. ‘‘ཏུམྷེ གནྟྭཱ ཨུཔདྷཱརེཐ, སཱམཱི’’ཏི. སོ གེཧཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཐེརཾ པཉྩཔཏིཊྛིཏེན ཝནྡིཏྭཱ ཨུབྷོཧི ཧཏྠེཧི ཛཎྞུཀཱནི ཨོལུམྦིཏྭཱ ནིཏྠུནནྟོ ཨུཊྛཱཡ ‘‘ཀཏརཏྠེརོ ནུ ཁོ ཨཡྻོ’’ཏི ཐོཀཾ ཨོསཀྐིཏྭཱ ‘‘ཨཀྑཱིནི ¶ མེ དྷཱུམཱཡནྟཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ནལཱཊེ ཧཏྠཾ ཋཔེཏྭཱ ཨུདྡྷཾ ཨུལློཀེཏྭཱ ‘‘ཨཧོ དུཀྑཾ ཨཡྻོ ནོ མཧཱཀསྶཔཏྠེརོཝ ཙིརསྶཾ མེ ཀུཊིདྭཱརཾ ཨཱགཏོ. ཨཏྠི ནུ ཁོ ཀིཉྩི གེཧེ’’ཏི ཨཱཧ. སུཛཱ ཐོཀཾ ཨཱཀུལཱ ཝིཡ ཧུཏྭཱ ‘‘ཨཏྠི, སཱམཱི’’ཏི པཊིཝཙནཾ ཨདཱསི. སཀྐོ, ‘‘བྷནྟེ, ལཱུཁཾ ཝཱ པཎཱིཏཾ ཝཱཏི ཨཙིནྟེཏྭཱ སངྒཧཾ ནོ ཀརོཐཱ’’ཏི པཏྟཾ གཎྷི. ཐེརོ པཏྟཾ དེནྟོ ‘‘ཨིམེསཾ ཨེཝ དུགྒཏཱནཾ ཛརཱཛིཎྞཱནཾ མཡཱ སངྒཧོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི ཙིནྟེསི. སོ ཨནྟོ པཝིསིཏྭཱ གྷཊིཨོདནཾ ནཱམ གྷཊིཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ, པཏྟཾ པཱུརེཏྭཱ, ཐེརསྶ ཧཏྠེ ཋཔེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ སཀྐོ དེཝཱནམིནྡོ…པེ… ཨདཱསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ གྷཊིཡཱཏི བྷཏྟགྷཊིཏོ. ‘‘གྷཊིཨོདན’’ནྟིཔི པཱཋོ, ཏསྶ གྷཊིཨོདནཾ ནཱམ དེཝཱནཾ ཀོཙི ཨཱཧཱརཝིསེསོཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ཨུདྡྷརིཏྭཱཏི ཀུཏོཙི བྷཱཛནཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ. ཨནེཀསཱུཔོ ¶ སོ ཨེཝ ཨཱཧཱརོ པཏྟེ པཀྑིཔིཏྭཱ ཐེརསྶ ཧཏྠེ ཋཔནཀཱལེ ཀཔཎཱནཾ ཨུཔཀཔྤནཀལཱུཁཱཧཱརོ ཝིཡ པཉྙཱཡིཏྠ, ཧཏྠེ ཋཔིཏམཏྟེ པན ཨཏྟནོ དིབྦསབྷཱཝེནེཝ ཨཊྛཱསི. ཨནེཀསཱུཔོཏི མུགྒམཱསཱདིསཱུཔེཧི ཙེཝ ཁཛྫཝིཀཏཱིཧི ཙ ཨནེཀཝིདྷསཱུཔོ. ཨནེཀབྱཉྫནོཏི ནཱནཱཝིདྷཨུཏྟརིབྷངྒོ. ཨནེཀརསབྱཉྫནོཏི ཨནེཀེཧི སཱུཔེཧི ཙེཝ བྱཉྫནེཧི ཙ མདྷུརཱདིམཱུལརསཱནཉྩེཝ སམྦྷིནྣརསཱནཉྩ ཨབྷིབྱཉྫཀོ, ནཱནགྒརསསཱུཔབྱཉྫནོཏི ཨཏྠོ.

སོ ཀིར པིཎྜཔཱཏོ ཐེརསྶ ཧཏྠེ ཋཔིཏཀཱལེ རཱཛགཧནགརཾ ཨཏྟནོ དིབྦགནྡྷེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠརི, ཏཏོ ཐེརོ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཡཾ པུརིསོ ཨཔྤེསཀྑོ, པིཎྜཔཱཏོ ཨཏིཝིཡ པཎཱིཏོ སཀྐསྶ བྷོཛནསདིསོ. ཀོ ནུ ཁོ ཨེསོ’’ཏི? ཨཐ ནཾ ‘‘སཀྐོ’’ཏི ཉཏྭཱ ཨཱཧ – ‘‘བྷཱརིཡཾ ཏེ, ཀོསིཡ, ཀམྨཾ ཀཏཾ དུགྒཏཱནཾ སམྤཏྟིཾ ཝིལུམྤནྟེན, ཨཛྫ མཡ྄ཧཾ དཱནཾ དཏྭཱ ཀོཙིདེཝ དུགྒཏོ སེནཱཔཏིཊྛཱནཾ ཝཱ སེཊྛིཊྛཱནཾ ཝཱ ལབྷེཡྻཱ’’ཏི. ‘‘ཀོ མཡཱ དུགྒཏཏརོ ཨཏྠི, བྷནྟེ’’ཏི? ‘‘ཀཐཾ ཏྭཾ དུགྒཏོ དེཝརཛྫསིརིཾ ཨནུབྷཝནྟོ’’ཏི? ‘‘བྷནྟེ, ཨེཝཾ ནཱམེཏཾ, མཡཱ ¶ པན ཨནུཔྤནྣེ བུདྡྷེ ཀལྱཱཎཀམྨཾ ཀཏཾ, བུདྡྷུཔྤཱདེ པན ཝཏྟམཱནེ པུཉྙཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཙཱུལ༹རཐདེཝཔུཏྟོ མཧཱརཐདེཝཔུཏྟོ ཨནེཀཝཎྞདེཝཔུཏྟོཏི ཨིམེ ཏཡོ དེཝཔུཏྟཱ ¶ མམཱསནྣཊྛཱནེ ནིབྦཏྟཱ མཧཱཏེཛཝནྟཏརཱ. ཨཧཾ ཏེསུ དེཝཔུཏྟེསུ ‘ནཀྑཏྟཾ ཀཱིལི༹སྶཱམཱ’ཏི པརིཙཱརིཀཱཡོ གཧེཏྭཱ ཨནྟརཝཱིཐིཾ ཨོཏིཎྞེསུ པལཱཡིཏྭཱ གེཧཾ པཝིསཱམི. ཏེསཉྷི སརཱིརཏོ ཏེཛོ མམ སརཱིརཾ ཨོཏྠརཏི, མམ སརཱིརཏོ ཏེཛོ ཏེསཾ སརཱིརཾ ན ཨོཏྠརཏི. ཀོ མཡཱ དུགྒཏཏརོ, བྷནྟེ’’ཏི? ‘‘ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨིཏོ པཊྛཱཡ མཡ྄ཧཾ ¶ མཱ ཨེཝཾ ཝཉྩེཏྭཱ དཱནམདཱསཱི’’ཏི. ‘‘ཝཉྩེཏྭཱ ཏུམྷཱཀཾ དཱནེ དིནྣེ མཡ྄ཧཾ ཀུསལཾ ཨཏྠི ནཏྠཱི’’ཏི? ‘‘ཨཏྠི, ཨཱཝུསོ’’ཏི. ‘‘ཨེཝཾ སནྟེ ཀུསལཀརཎཾ ནཱམ མཡ྄ཧཾ བྷཱརོ, བྷནྟེ’’ཏི ཝཏྭཱ ཐེརཾ ཝནྡིཏྭཱ སུཛཾ ཨཱདཱཡ ཐེརཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ, ཝེཧཱསཾ ཨབྦྷུགྒནྟྭཱ ‘‘ཨཧོ དཱནཾ པརམདཱནཾ, ཀསྶཔེ སུཔྤཏིཊྛིཏ’’ནྟི ཏིཀྑཏྟུཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀསྶཔསྶ ཨེཏདཧོསཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཀོསིཡཱཏི སཀྐཾ དེཝཱནམིནྡཾ གོཏྟེན ཨཱལཔཏི. པུཉྙེན ཨཏྠོཏི པུཉྙེན པཡོཛནཾ. ཨཏྠཱིཏི ཝཙནསེསོ. ཝེཧཱསཾ ཨབྦྷུགྒནྟྭཱཏི པཐཝིཏོ ཝེཧཱསཾ ཨབྷིཨུགྒནྟྭཱ. ཨཱཀཱསེ ཨནྟལིཀྑེཏི ཨཱཀཱསམེཝ པརིཡཱཡསདྡེན ཨནྟལིཀྑེཏི ཝདནྟི. ཨཐ ཝཱ ཨནྟལིཀྑསངྑཱཏེ ཨཱཀཱསེ ན ཀསིཎུགྒྷཱཊིམཱདིཨཱཀཱསེཏི ཝིསེསེནྟོ ཝདཏི. ཨཧོ དཱནནྟི ཨེཏྠ ཨཧོཏི ཨཙྪརིཡཏྠེ ནིཔཱཏོ. སཀྐོ ཧི དེཝཱནམིནྡོ, ‘‘ཡསྨཱ ནིརོདྷཱ ཝུཊྛིཏསྶ ཨཡྻསྶ མཧཱཀསྶཔཏྠེརསྶ སཀྐཙྩཾ སཧཏྠེན ཙིཏྟཱིཀཏྭཱ ཨནཔཝིདྡྷཾ ཀཱལེན པརེསཾ ཨནུཔཧཙྩ, སམྨཱདིཊྛིཾ པུརཀྑཏྭཱ ཨིདམཱིདིསཾ མཡཱ དིབྦབྷོཛནདཱནཾ དིནྣཾ, ཏསྨཱ ཁེཏྟསམྤཏྟི དེཡྻདྷམྨསམྤཏྟི ཙིཏྟསམྤཏྟཱིཏི, ཏིཝིདྷཱཡཔི སམྤཏྟིཡཱ སམནྣཱགཏཏྟཱ སབྦངྒསམྤནྣཾ ཝཏ མཡཱ དཱནཾ པཝཏྟིཏ’’ནྟི ཨཙྪརིཡབྦྷུཏཙིཏྟཛཱཏོ ཏདཱ ཨཏྟནོ ཧདཡབྦྷནྟརགཏཾ པཱིཏིསོམནསྶཾ སམུགྒིརནྟོ ‘‘ཨཧོ དཱན’’ནྟི ཝཏྭཱ ཏསྶ དཱནསྶ ཝུཏྟནཡེན ཨུཏྟམདཱནབྷཱཝཾ ཁེཏྟངྒཏབྷཱཝཉྩ པཀཱསེནྟོ ‘‘པརམདཱནཾ ཀསྶཔེ སུཔྤཏིཊྛིཏ’’ནྟི ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཨེཝཾ པན སཀྐསྶ ཨུདཱནེནྟསྶ བྷགཝཱ ཝིཧཱརེ ཋིཏོཡེཝ དིབྦསོཏེན སདྡཾ སུཏྭཱ ‘‘པསྶཐ, བྷིཀྑཝེ, སཀྐཾ དེཝཱནམིནྡཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེཏྭཱ ཨཱཀཱསེན གཙྪནྟ’’ནྟི བྷིཀྑཱུནཾ ཝཏྭཱ ཏེཧི ‘‘ཀིཾ པན, བྷནྟེ, ཏེན ཀཏ’’ནྟི པུཊྛོ ‘‘མམ པུཏྟསྶ ཀསྶཔསྶ ཝཉྩེཏྭཱ དཱནཾ ཨདཱསི, ཏེན ཙ ཨཏྟམནོ ཨུདཱནེསཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསྶོསི ཁོ བྷགཝཱ དིབྦཱཡ སོཏདྷཱཏུཡཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ¶ ¶ ¶ དིབྦཱཡ སོཏདྷཱཏུཡཱཏི དིབྦསདིསཏྟཱ དིབྦཱ. དེཝཏཱནཉྷི སུཙརིཏཀམྨནིབྦཏྟཱ པིཏྟསེམྷརུཧིརཱདཱིཧི ཨཔལིབུདྡྷཱ ཨུཔཀྐིལེསཝིནིམུཏྟཏཱཡ དཱུརེཔི ཨཱརམྨཎཾ གཧེཏུཾ སམཏྠཱ དིབྦཔསཱདསོཏདྷཱཏུ ཧོཏི. ཨཡཉྩཱཔི བྷགཝཏོ ཝཱིརིཡབྷཱཝནཱབལནིབྦཏྟཱ ཉཱཎམཡཱ སོཏདྷཱཏུ ཏཱདིསཱ ཨེཝཱཏི དིབྦསདིསཏྟཱ དིབྦཱ. ཨཔི ཙ དིབྦཝིཧཱརཝསེན པཊིལདྡྷཏྟཱ ཨཏྟནཱ ཙ དིབྦཝིཧཱརསནྣིསྶིཏཏྟཱཔི དིབྦཱ. སཝནཊྛེན ཙ སབྷཱཝདྷཱརཎཊྛེན ཙ སོཏདྷཱཏུ, སོཏདྷཱཏུཡཱཔི ཀིཙྩཀརཎེན སོཏདྷཱཏུ ཝིཡཱཏི སོཏདྷཱཏུ, ཏཱཡ དིབྦཱཡ སོཏདྷཱཏུཡཱ. ཝིསུདྡྷཱཡཱཏི པརིསུདྡྷཱཡ ནིརུཔཀྐིལེསཱཡ. ཨཏིཀྐནྟམཱནུསིཀཱཡཱཏི མནུསྶཱུཔཙཱརཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ སདྡསྶཝནེན མཱནུསིཀམཾསསོཏདྷཱཏུཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏཱཡ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ‘‘སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ གུཎཝིསེསེ པཏིཊྛིཏཾ པུརིསཱཏིསཡཾ དེཝཱཔི མནུསྶཱཔི ཨཱདརཛཱཏཱ ཨཏིཝིཡ པིཧཡནྟཱི’’ཏི ཨིམམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྲ པིཎྜཔཱཏིཀངྒསངྑཱཏཾ དྷུཏངྒཾ སམཱདཱཡ ཏསྶ པརིཔཱུརཎེན པིཎྜཔཱཏིཀསྶ. ནནུ ཙཱཡཾ གཱཐཱ ཨཱཡསྨནྟཾ མཧཱཀསྶཔཾ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ བྷཱསིཏཱ, ཐེརོ ཙ སབྦེསཾ དྷུཏཝཱདཱནཾ ཨགྒོ ཏེརསདྷུཏངྒདྷརོ, སོ ཀསྨཱ ཨེཀེནེཝ དྷུཏངྒེན ཀིཏྟིཏོཏི? ཨཊྛུཔྤཏྟིཝསེནཱཡཾ ནིདྡེསོ. ཨཐ ཝཱ དེསནཱམཏྟམེཏཾ, ཨིམིནཱ དེསནཱསཱིསེན སབྦེཔིསྶ དྷུཏངྒཱ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཡཐཱཔི བྷམརོ པུཔྥ’’ནྟི (དྷ. པ. ༤༩) གཱཐཱཡ ཝུཏྟནཡེན པརམཔྤིཙྪཏཱཡ ཀུལཱནུདྡཡཏཱཡ ཙསྶ སབྦཾ པིཎྜཔཱཏིཀཝཏྟཾ ཨཀྑཎྜེཏྭཱ ཏཏྠ སཱཏིསཡཾ པཊིཔཏྟིཡཱ པཀཱསནཏྠཾ ‘‘པིཎྜཔཱཏིཀསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པིཎྜཔཱཏིཀསྶཱཏི ཙ པིཧཡནྟཱིཏི པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ སམྤདཱནཝཙནཾ, ཏཾ ཨུཔཡོགཏྠེ དཊྛབྦཾ. ཨཏྟབྷརསྶཱཏི ‘‘ཨཔྤཱནི ཙ ཏཱནི སུལབྷཱནི ཨནཝཛྫཱནཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༧; ཨིཏིཝུ. ༡༠༡) ཨེཝཾ ཝུཏྟེཧི ཨཔྤཱནཝཛྫསུལབྷརཱུཔེཧི ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཨཏྟཱནམེཝ ¶ བྷརནྟསྶ. ཨནཉྙཔོསིནོཏི ཨཱམིསསངྒཎྷནེན ཨཉྙེ སིསྶཱདིཀེ པོསེཏུཾ ཨནུསྶུཀྐཏཱཡ ཨནཉྙཔོསིནོ. པདདྭཡེནསྶ ཀཱཡཔརིཧཱརིཀེན ཙཱིཝརེན ཀུཙྪིཔརིཧཱརིཀེན པིཎྜཔཱཏེན ཝིཙརཎཏོ སལླཧུཀཝུཏྟིཏཾ སུབྷརཏཾ པརམཉྩ སནྟུཊྛིཾ ¶ དསྶེཏི. ཨཐ ཝཱ ཨཏྟབྷརསྶཱཏི ཨེཀཝཙནིཙྪཱཡ ཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཨེཀཾཡེཝ ཨིམཾ ཨཏྟཱནཾ བྷརཏི, ན ཨིཏོ པརཾ ཨཉྙནྟི ཨཏྟབྷརོ, ཏཏོ ཨེཝ ཨཏྟནཱ ཨཉྙསྶ པོསེཏབྦསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨནཉྙཔོསཱི, ཏསྶ ཨཏྟབྷརསྶ ཨནཉྙཔོསིནོ. པདདྭཡེནཔི ཁཱིཎཱསཝབྷཱཝེན ཨཱཡཏིཾ ཨནཱདཱནཏཾ དསྶེཏི.

དེཝཱ ¶ པིཧཡནྟི…པེ… སཏཱིམཏོཏི ཏཾ ཨགྒཕལཱདྷིགམེན སབྦཀིལེསདརཐཔརིལཱ༹ཧཱནཾ ཝཱུཔསམེན པཊིཔྤསྶདྡྷིཡཱ ཨུཔསནྟཾ, སཏིཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ ནིཙྩཀཱལཾ སཏོཀཱརིཏཱཡ སཏིམནྟཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཨིཊྛཱནིཊྛཱདཱིསུ ཏཱདིལཀྑཎཔྤཏྟཾ ཁཱིཎཱསཝཾ སཀྐཱདཡོ དེཝཱ པིཧཡནྟི པཏྠེནྟི, ཏསྶ སཱིལཱདིགུཎཝིསེསེསུ བཧུམཱནཾ ཨུཔྤཱདེནྟཱ ཨཱདརཾ ཛནེནྟི, པགེཝ མནུསྶཱཏི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. པིཎྜཔཱཏིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༨. ཨཊྛམེ པཙྪཱབྷཏྟནྟི ཨེཀཱསནིཀཁལུཔཙྪཱབྷཏྟིཀཱནཾ པཱཏོཝ བྷུཏྟཱནཾ ཨནྟོམཛ྄ཛྷནྷིཀོཔི པཙྪཱབྷཏྟམེཝ, ཨིདྷ པན པཀཏིབྷཏྟསྶེཝ པཙྪཏོ པཙྪཱབྷཏྟནྟི ཝེདིཏབྦཾ. པིཎྜཔཱཏཔཊིཀྐནྟཱནནྟི པིཎྜཔཱཏཏོ པཊིཀྐནྟཱནཾ, པིཎྜཔཱཏཾ པརིཡེསིཏྭཱ བྷཏྟཀིཙྩསྶ ནིཊྛཱཔནཝསེན ཏཏོ ནིཝཏྟཱནཾ. ཀརེརིམཎྜལམཱལེ༹ཏི ཨེཏྠ ཀརེརཱིཏི ཝརུཎརུཀྑསྶ ནཱམཾ. སོ ཀིར གནྡྷཀུཊིཡཱ མཎྜཔསྶ སཱལཱཡ ཙ ཨནྟརེ ཧོཏི, ཏེན གནྡྷཀུཊཱིཔི ¶ ‘‘ཀརེརིཀུཊིཀཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, མཎྜཔོཔི སཱལཱཔི ‘‘ཀརེརིམཎྜལམཱལོ༹’’ཏི. ཏསྨཱ ཀརེརིརུཀྑསྶ ཨཝིདཱུརེ ཀཏེ ནིསཱིདནསཱལསངྑཱཏེ མཎྜལམཱལེ༹. ཏིཎཔཎྞཙྪདནཾ ཨནོཝསྶཀཾ ‘‘མཎྜལམཱལོ༹’’ཏི ཝདནྟི, ཨཏིམུཏྟཀཱདིལཏཱམཎྜཔོ ‘‘མཎྜལམཱལོ༹’’ཏི ཨཔརེ.

ཀཱལེན ཀཱལནྟི ཀཱལེ ཀཱལེ ཨནྟརནྟརཱ, ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སམཡེཏི ཨཏྠོ. མནཱཔིཀེཏི མནཝཌྜྷཀེ, པིཡརཱུཔེ ཨིཊྛེཏི ཨཏྠོ. ཨིཊྛཱནིཊྛབྷཱཝོ ཙ པུགྒལཝསེན ཙ དྭཱརཝསེན ཙ གཧེཏབྦོ. ཨེཀཙྩསྶ ཧི ཨིཊྛཱབྷིམཏོ ཨེཀཙྩསྶ ཨནིཊྛོ ཧོཏི, ཨེཀཙྩསྶ ཨནིཊྛཱབྷིམཏོ ཨེཀཙྩསྶ ཨིཊྛོ ¶ . ཏཐཱ ཨེཀསྶ དྭཱརསྶ ཨིཊྛོ ཨཉྙསྶ ཨནིཊྛོ. ཝིཔཱཀཝསེན པནེཏྠ ཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ. ཀུསལཝིཔཱཀོ ཧི ཨེཀནྟེན ཨིཊྛོ, ཨཀུསལཝིཔཱཀོ ཨནིཊྛོ ཨེཝཱཏི. ཙཀྑུནཱ རཱུཔེ པསྶིཏུནྟི གཱམཾ པིཎྜཱཡ པཝིཊྛོ ཨུཔཱསཀེཧི གེཧཾ པཝེསེཏྭཱ པཱུཛཱསཀྐཱརཀརཎཏྠཾ ཨུཔནཱིཏེསུ ཨཱསནཝིཏཱནཱདཱིསུ ནཱནཱཝིརཱགསམུཛྫལཝཎྞསངྑཱཏེ རཛནཱིཡེ ཨཉྙེ ཙ སཝིཉྙཱཎཀརཱུཔེ ཙཀྑུདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎེཧི པསྶིཏུཾ. སདྡེཏི ཏཐེཝ ཨིསྶརཛནཱནཾ གེཧཾ པཝིཊྛོ ཏེསཾ པཡུཏྟེ གཱིཏཝཱདིཏསདྡེ སོཏུཾ. གནྡྷེཏི ཏཐཱ ཏེཧི པཱུཛཱསཀྐཱརཝསེན ཨུཔནཱིཏེ པུཔྥདྷཱུམཱདིགནྡྷེ གྷཱཡིཏུཾ. རསེཏི ཏེཧི དིནྣཱཧཱརཔརིབྷོགེ ནཱནགྒརསེ སཱཡིཏུཾ. ཕོཊྛབྦེཏི མཧགྒྷཔཙྩཏྠརཎེསུ ¶ ཨཱསནེསུ ནིསིནྣཀཱལེ སུཁསམྥསྶེ ཕོཊྛབྦེ ཕུསིཏུཾ. ཨེཝཉྩ པཉྩདྭཱརིཀཨིཊྛཱརམྨཎཔྤཊིལཱབྷཾ ཀིཏྟེཏྭཱ ཨིདཱནི མནོདྭཱརིཀཨིཊྛཱརམྨཎཔྤཊིལཱབྷཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཀྐཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

ཀིཾ པན ཨཔིཎྜཔཱཏིཀཱནཾ ཨཡཾ ནཡོ ན ལབྦྷཏཱིཏི? ལབྦྷཏི. ཏེསམྤི ཧི ནིམནྟནསལཱཀབྷཏྟཱདིཨཏྠཾ གཱམཾ གཏཀཱལེ ཨུལཱ༹རཝིབྷཝཱ ཨུཔཱསཀཱ ཏཐཱ སཀྐཱརསམྨཱནཾ ཀརོནྟིཡེཝ, ཏཾ པན ཨནིཡཏཾ. པིཎྜཔཱཏིཀཱནཾ པན ཏདཱ ནིཙྩམེཝ ཏཏྠ པཱུཛཱསཀྐཱརཾ ཀརིཡམཱནཾ དིསྭཱ, སཀྐཱརགརུཏཱཡ ཨནིསྶརཎམགྒེ ཋཏྭཱ, ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཝསེན ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨེཝམཱཧཾསུ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཧནྡཱཝུསོ, མཡམྤི པིཎྜཔཱཏིཀཱ ཧོམཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཧནྡཱཏི ཝོསྶགྒཏྠེ ནིཔཱཏོ. ལཙྪཱམཱཏི ལབྷིསྶཱམ. ཏེནུཔསངྐམཱིཏི ཏཏྠ སུརབྷིགནྡྷཀུཊིཡཾ ནིསིནྣོ ཏེསཾ ཏཾ ཀཐཱསལླཱཔཾ སུཏྭཱ ¶ ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ མཱདིསསྶ ནཱམ བུདྡྷསྶ སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ མཡཱ སདྡྷིཾ ཨེཀཝིཧཱརེ ཝསནྟཱཔི ཨེཝཾ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཝསེན ཀཐཾ པཝཏྟེནྟི, སལླེཁེ ན ཝཏྟནྟི, ཧནྡ ཏེ ཏཏོ ནིཝཱརེཏྭཱ སལླེཁཝིཧཱརེ ནིཡོཛེསྶཱམཱི’’ཏི མཎྜལམཱལ༹ཾ ཨུཔསངྐམི. སེསཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ‘‘ཨཔྤིཙྪཏཱསནྟུཊྛིཏཱསལླེཁཱནཾ ཝསེན ཀིལེསེ དྷུནིཏུཾ ཏཎྷཾ ཝིསོསེཏུཾ པཊིཔནྣོཏི པིཎྜཔཱཏིཀསྶ སཏོ དེཝཱ པིཧཡནྟི, ཏསྶ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨཱདརཛཱཏཱ པིཡཱཡནྟི, ན ཨིཏོ ཨཉྙཐཱ’’ཏི ཨིམམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ ནོ ཙེ སདྡསིལོཀནིསྶིཏོཏི ‘‘ཨཧོ ཨཡྻོ ཨཔྤིཙྪོ སནྟུཊྛོ པརམསལླེཁཝུཏྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པརེཧི ཀིཏྟིཏབྦསདྡསངྑཱཏཾ སིལོཀཾ. ཏཎྷཱཡ ནིསྶིཏོ ན ཧོཏི ཙེཏི ཨཏྠོ. སདྡོ ཝཱ སམྨུཁཱ ཝཎྞབྷཎནཐུཏིགྷོསོ, སིལོཀོ པརམྨུཁབྷཱུཏཱ པསཾསཱ པཏྠཊཡསཏཱ ཝཱ. སེསཾ ཨནནྟརསུཏྟེ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. སིཔྤསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༩. ནཝམེ ¶ ཀོ ནུ ཁོ, ཨཱཝུསོ, སིཔྤཾ ཛཱནཱཏཱིཏི, ཨཱཝུསོ, ཨམྷེསུ ཨིདྷ སནྣིཔཏིཏེསུ ཀོ ནུ ཛཱིཝིཏནིམིཏྟཾ སིཀྑིཏབྦཊྛེན ‘‘སིཔྤ’’ནྟི ལདྡྷནཱམཾ ཡཾཀིཉྩི ཨཱཛཱིཝཾ ཝིཛཱནཱཏི? ཀོ ཀིཾ སིཔྤཾ སིཀྑཱིཏི ཀོ དཱིགྷརཏྟཾ སིཔྤཱཙརིཡཀུལཾ པཡིརུཔཱསིཏྭཱ ཨཱགམཏོ པཡོགཏོ ཙ ཧཏྠིསིཔྤཱདཱིསུ ཀིཾ སིཔྤཾ སིཀྑི? ཀཏརཾ སིཔྤཾ སིཔྤཱནཾ ཨགྒནྟི སབྦསིཔྤཱནཾ ཨགཱརཡ྄ཧཏཱཡ མཧཔྥལཏཱཡ ཨཀིཙྪསིདྡྷིཡཱ ཙ ཀཏརཾ སིཔྤཾ ཨགྒཾ ཨུཏྟམཾ? ཡཾ ནིསྶཱཡ སུཁེན སཀྐཱ ཛཱིཝིཏུནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཏྠེཀཙྩེཏི ཏེསུ བྷིཀྑཱུསུ ཨེཀཙྩེ བྷིཀྑཱུ. ཡེ ཧཏྠཱཙརིཡཀུལཱ པབྦཛིཏཱ ཏེ. ཨེཝམཱཧཾསཱུཏི ཏེ ཨེཝཾ བྷཎིཾསུ. ཨིཏོ པརམྤི ‘‘ཨེཀཙྩེ’’ཏི ཝུཏྟཊྛཱནེ ཨེསེཝ ནཡོ. ཧཏྠིསིཔྤནྟི ¶ ཡཾ ཧཏྠཱིནཾ པརིགྒཎྷནདམནསཱརཎརོགཏིཀིཙྪཱདིབྷེདཾ ཀཏྟབྦཾ, ཏཾ ཨུདྡིསྶ པཝཏྟཾ སབྦམྤི སིཔྤཾ ཨིདྷ ‘‘ཧཏྠིསིཔྤ’’ནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཨསྶསིཔྤནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. རཐསིཔྤཾ པན རཐཡོགྒཱནཾ དམནསཱརཎཱདིཝིདྷཱནཝསེན ཙེཝ རཐསྶ ཀརཎཝསེན ཙ ཝེདིཏབྦཾ. དྷནུསིཔྤནྟི ཨིསྶཱསསིཔྤཾ, ཡོ དྷནུབྦེདྷོཏི ཝུཙྩཏི. ཐརུསིཔྤནྟི སེསཨཱཝུདྷསིཔྤཾ. མུདྡཱསིཔྤནྟི ཧཏྠམུདྡཱཡ གཎནསིཔྤཾ. གཎནསིཔྤནྟི ཨཙྪིདྡཀགཎནསིཔྤཾ. སངྑཱནསིཔྤནྟི སངྐལནཔཊུཔྤཱདནཱདིཝསེན པིཎྜགཎནསིཔྤཾ. ཏཾ ཡསྶ པགུཎཾ ཧོཏི, སོ རུཀྑམྤི དིསྭཱ ‘‘ཨེཏྟཀཱནི ཨེཏྠ པཎྞཱནཱི’’ཏི གཎིཏུཾ ཛཱནཱཏི. ལེཁཱསིཔྤནྟི ནཱནཱཀཱརེཧི ཨཀྑརལིཁནསིཔྤཾ, ལིཔིཉཱཎཾ ཝཱ. ཀཱཝེཡྻསིཔྤནྟི ཨཏྟནོ ཙིནྟཱཝསེན ཝཱ པརཏོ པཊིལདྡྷསུཏཝསེན ཝཱ, ‘‘ཨིམསྶ ཨཡམཏྠོ, ཨེཝཾ ནཾ ཡོཛེསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨཏྠཝསེན ཝཱ, ཀིཉྩིདེཝ ཀབྦཾ དིསྭཱ, ‘‘ཏཔྤཊིབྷཱགཾ ཀབྦཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ¶ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནཝསེན ཝཱ ཙིནྟཱཀཝིཨཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཀཝཱིནཾ ཀབྦཀརཎསིཔྤཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཙཏྟཱརོམེ, བྷིཀྑཝེ, ཀཝཱི – ཙིནྟཱཀཝི, སུཏཀཝི, ཨཏྠཀཝི, པཊིབྷཱནཀཝཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༣༡).

ལོཀཱཡཏསིཔྤནྟི ‘‘ཀཱཀོ སེཏོ ཨཊྛཱིནཾ སེཏཏྟཱ, བལཱཀཱ རཏྟཱ ལོཧིཏསྶ རཏྟཏྟཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིནཡཔྤཝཏྟཾ པརལོཀནིབྦཱནཱནཾ པཊིསེདྷཀཾ ཝིཏཎྜསཏྠསིཔྤཾ. ཁཏྟཝིཛྫཱསིཔྤནྟི ཨབྦྷེཡྻམཱསུརཀྑཱདིནཱིཏིསཏྠསིཔྤཾ. ཨིམཱནི ཀིར དྭཱདས མཧཱསིཔྤཱནི ནཱམ. ཏེནེཝཱཧ ཏཏྠ ཏཏྠ ‘‘སིཔྤཱནཾ ཨགྒ’’ནྟི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ སབྦསིཔྤཱཡཏནཱནཾ ཛཱིཝིཀཏྠཏཱཡ ཝཊྚདུཀྑཏོ ཨནིསྶརཎབྷཱཝཾ ¶ , སཱིལཱདཱིནཾཡེཝ པན སུཔརིསུདྡྷཱནཾ ནིསྶརཎབྷཱཝཾ, ཏཾ སམངྒིནོཡེཝ ཙ བྷིཀྑུབྷཱཝཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨསིཔྤཛཱིཝཱིཏི ཙཏུནྣཾ ཏཎྷུཔྤཱདཱནཾ སམུཙྪེདཝིཀྑམྦྷནེན པཙྩཡཱསཱཡ ཝིསོསིཏཏྟཱ ཡཾཀིཉྩི སིཔྤཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཛཱིཝིཀཾ ན ཀཔྤེཏཱིཏི ཨསིཔྤཛཱིཝཱི, ཨེཏེན ཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཾ དསྶེཏི. ལཧཱུཏི ཨཔྤཀིཙྩཏཱཡ སལླཧུཀཝུཏྟིཏཱཡ ཙ ལཧུ ཨབཧུལསམྦྷཱརོ, ཨེཏེན ཙཏུཔཙྩཡསནྟོསསིདྡྷཾ སུབྷརཏཾ དསྶེཏི. ཨཏྠཀཱམོཏི སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ ཨཏྠམེཝ ཀཱམེཏཱིཏི ཨཏྠཀཱམོ, ཨེཏེན སཏྟཱནཾ ཨནཏྠཔརིཝཛྫནསྶ པཀཱསིཏཏྟཱ པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཱིལཾ དསྶེཏི པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཨནཏྠཝིརམཎཔརིདཱིཔནཏོ. ཡཏིནྡྲིཡོཏི ཙཀྑཱདཱིནཾ ཚནྣཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདྱཔྤཝཏྟིཏོ སཾཡམེན ཡཏིནྡྲིཡོ, ཨེཏེན ཨིནྡྲིཡསཾཝརསཱིལཾ ཝུཏྟཾ. སབྦདྷི ཝིཔྤམུཏྟོཏི ཨེཝཾ སུཔརིསུདྡྷསཱིལོ ཙཏུཔཙྩཡསནྟོསེ ཨཝཊྛིཏོ སཔྤཙྩཡཾ ནཱམརཱུཔཾ པརིགྒཧེཏྭཱ ཨནིཙྩཱདིཝསེན སངྑཱརེ སམྨསནྟོ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཏཏོ པརཾ པཊིཔཱཊིཡཱ པཝཏྟིཏེཧི ཙཏཱུཧི ཨརིཡམགྒེཧི སཾཡོཛནཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ སབྦདྷི སབྦཏྠ བྷཝཱདཱིསུ ཝིཔྤམུཏྟོ.

ཨནོཀསཱརཱི ¶ ཨམམོ ནིརཱསོཏི ཏཐཱ སབྦདྷི ཝིཔྤམུཏྟཏྟཱ ཨེཝ ཨོཀསངྑཱཏེསུ ཚསུཔི ཨཱཡཏནེསུ ཏཎྷཱབྷིསརཎསྶ ཨབྷཱཝེན ཨནོཀསཱརཱི, རཱུཔཱདཱིསུ ཀཏྠཙི མམངྐཱརཱབྷཱཝཏོ ཨམམོ, སབྦེན སབྦཾ ཨནཱསཱིསནཏོ ནིརཱསོ. ཧིཏྭཱ མཱནཾ ཨེཀཙརོ ས བྷིཀྑཱུཏི ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཙ སོ ཨརཧཏྟམགྒཔྤཏྟིསམཀཱལམེཝ ཨནཝསེསཾ མཱནཾ ཧིཏྭཱ པཛཧིཏྭཱ ཨིམེ བྷིཀྑཱུ ཝིཡ གཎསངྒཎིཀཾ ཨཀཏྭཱ པཝིཝེཀཀཱམཏཱཡ ཏཎྷཱསཧཱཡཝིརཧེན ཙ སབྦིརིཡཱཔཐེསུ ཨེཀཙརོ, སོ སབྦསོ བྷིནྣཀིལེསཏྟཱ པརམཏྠཏོ བྷིཀྑུ ནཱམ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨསིཔྤཛཱིཝཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ལོཀིཡགུཎཱ ཀཐིཏཱ, ‘‘སབྦདྷི ཝིཔྤམུཏྟོ’’ཏིཨཱདིནཱ ལོཀུཏྟརགུཎཱ ཀཐིཏཱ. ཏཏྠ ཨསིཔྤཛཱིཝཱིཏིཨཱདི ‘‘ཝིབྷཝེ ཋིཏསྶེཝ ཨཡཾ དྷམྨོ, ན སིཔྤཾ ནིསྶཱཡ མིཙྪཱཛཱིཝེན ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟསྶ, ཏསྨཱ སིཔྤེསུ སཱརགྒཧཎཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཨདྷིསཱིལཱདཱིསུཡེཝ ཏུམྷེཧི སིཀྑིཏབྦ’’ནྟི དསྶེཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ལོཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༠. དསམེ ¶ ¶ བུདྡྷཙཀྑུནཱཏི ཨེཏྠ ཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎཾ ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟཉཱཎཉྩ བུདྡྷཙཀྑུ ནཱམ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེནྟོ སཏྟེ ཨཔྤརཛཀྑེ མཧཱརཛཀྑེ ཏིཀྑིནྡྲིཡེ མུདིནྡྲིཡེ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༨༣; ༢.༣༣༩).

ལོཀནྟི ཏཡོ ལོཀཱ – ཨོཀཱསལོཀོ, སངྑཱརལོཀོ, སཏྟལོཀོཏི. ཏཏྠ –

‘‘ཡཱཝཏཱ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ པརིཧརནྟི,

དིསཱ བྷནྟི ཝིརོཙནཱ;

ཏཱཝ སཧསྶདྷཱ ལོཀོ,

ཨེཏྠ ཏེ ཝཏྟཏཱི ཝསོ’’ཏི. –

ཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༥༠༣) ཨོཀཱསལོཀོ. ‘‘ཨེཀོ ལོཀོ – སབྦེ སཏྟཱ ཨཱཧཱརཊྛིཏིཀཱ, དྭེ ལོཀཱ – ནཱམཉྩ རཱུཔཉྩ, ཏཡོ ལོཀཱ – ཏིསྶོ ཝེདནཱ ¶ , ཙཏྟཱརོ ལོཀཱ – ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརཱ, པཉྩ ལོཀཱ – པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ, ཚ ལོཀཱ – ཚ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནི ཨཱཡཏནཱནི, སཏྟ ལོཀཱ – སཏྟ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡོ, ཨཊྛ ལོཀཱ – ཨཊྛ ལོཀདྷམྨཱ, ནཝ ལོཀཱ – ནཝ སཏྟཱཝཱསཱ, དས ལོཀཱ – དསཱཡཏནཱནི, དྭཱདས ལོཀཱ – དྭཱདསཱཡཏནཱནི, ཨཊྛཱརས ལོཀཱ – ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཊི. མ. ༡.༡༡༢) སངྑཱརལོཀོ. ‘‘སསྶཏོ ལོཀོ, ཨསསྶཏོ ལོཀོ’’ཏིཨཱདཱིསུ སཏྟལོཀོ ཝུཏྟོ. ཨིདྷཱཔི སཏྟལོཀོ ཝེདིཏབྦོ.

ཏཏྠ ལོཀཱིཡཏི ཝིཙིཏྟཱཀཱརཏོ དིསྶཏཱིཏི ཙཀྐཝཱལ༹སངྑཱཏོ ལོཀོ ཨོཀཱསལོཀོ, སངྑཱརོ ལུཛྫཏི པལུཛྫཏཱིཏི ལོཀོ, ལོཀཱིཡཏི ཨེཏྠ པུཉྙཔཱཔཾ ཏབྦིཔཱཀོ ཙཱཏི སཏྟལོཀོ. ཏེསུ བྷགཝཱ མཧཱཀརུཎཱཡ ཨནུཀམྤམཱནོ སཾསཱརདུཀྑཏོ མོཙེཏུཀཱམོ སཏྟལོཀཾ ཨོལོཀེསི. ཀཏམསྶ པན སཏྟཱཧསྶ ཨཙྩཡེན ཨོལོཀེསི? པཋམསྶ སཏྟཱཧསྶ. བྷགཝཱ ཧི པལླངྐསཏྟཱཧསྶ པརིཡོསཱནེ པཙྪིམཡཱམཱཝསཱནེ ‘‘ཡདཱ ཧཝེ པཱཏུབྷཝནྟི དྷམྨཱ…པེ… སཱུརིཡོཝ ཨོབྷཱསཡམནྟལིཀྑ’’ནྟི (ཨུདཱ. ༡-༣; ཀཐཱ. ༣༢༡; མཧཱཝ. ༡-༣) ཨིམཾ ཨརིཡམགྒཱནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ¶ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེཏྭཱ, ‘‘ཨཧཾ ཏཱཝ ཨེཝཾ སུདུཏྟརཾ སཾསཱརམཧོགྷཾ ཨིམཱཡ དྷམྨནཱཝཱཡ སམུཏྟརིཏྭཱ ནིབྦཱནཔཱརེ ཋིཏོ, ཧནྡ དཱནི ལོཀམྤི ཏཱརེསྶཱམི, ཀཱིདིསོ ནུ ཁོ ལོཀོ’’ཏི ལོཀཾ ཝོལོཀེསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ¶ ཏསྶ སཏྟཱཧསྶ ཨཙྩཡེན ཏམྷཱ སམཱདྷིམྷཱ ཝུཊྛཧིཏྭཱ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ཝོལོཀེསཱིཏི ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི པསྶི, ཧཏྠཏལེ ཋཔིཏཨཱམལཀཾ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཉཱཎེན པཙྩཀྑཾ ཨཀཱསི. ཨནེཀེཧི སནྟཱཔེཧཱིཏིཨཱདི ཝོལོཀིཏཱཀཱརདསྶནཾ. ཨནེཀེཧི སནྟཱཔེཧཱིཏི ཨནེཀེཧི དུཀྑེཧི. དུཀྑཉྷི སནྟཱཔནཔཱིལ༹ནཊྛེན སནྟཱཔོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ – ‘‘དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ སངྑཏཊྛོ སནྟཱཔཊྛོ ཝིཔརིཎཱམཊྛོ’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༧). ཏཉྩ དུཀྑདུཀྑཱདིཝསེན ཙེཝ ཛཱཏིཨཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀཔྤཀཱརཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནེཀེཧི སནྟཱཔེཧཱི’’ཏི. ཨནེཀེཧི དུཀྑེཧི སནྟཔྤམཱནེ པཱིལི༹ཡམཱནེ བཱདྷིཡམཱནེ. པརིལཱ༹ཧེཧཱིཏི པརིདཱཧེཧི. པརིཌཡ྄ཧམཱནེཏི ཨིནྡྷནཾ ཝིཡ ཨགྒིནཱ སམནྟཏོ ཌཡ྄ཧམཱནེ. རཱགཛེཧཱིཏི རཱགསམྦྷཱུཏེཧི ¶ . ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. རཱགཱདཡོ ཧི ཡསྨིཾ སནྟཱནེ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཏཾ ནིདྡཧནྟཱ ཝིཡ ཝིབཱདྷེནྟི, ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏཡོམེ, བྷིཀྑཝེ, ཨགྒཱི – རཱགགྒི, དོསགྒི, མོཧགྒཱི’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༩༣). ཡཏོ ཏེ ཙིཏྟཾ ཀཱཡཉྩ ཀིལེསེནྟཱིཏི ཀིལེསཱཏི ཝུཙྩནྟི. ཨེཏྠ ཙ པརིཌཡ྄ཧམཱནེཏི ཨེཏེན བྷགཝཱ རཱགཱདིཀིལེསཱནཾ པཝཏྟིདུཀྑཏཾ, ཏེན ཙ སཏྟཱནཾ ཨབྷིབྷཱུཏཏཾ དསྶེཏི. སནྟཔྤམཱནེཏི ཨིམིནཱ པན ཏེསཾ ཀཱལནྟརདུཀྑཏཾ, ཏེན ནིརནྟརོཔདྡཝཏཉྩ དསྶེཏི.

བྷགཝཱ ཧི བོདྷིརུཀྑམཱུལེ ཨཔརཱཛིཏཔལླངྐེ ནིསིནྣོ པཋམཡཱམེ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརིཏྭཱ མཛ྄ཛྷིམཡཱམེ དིབྦཙཀྑུཾ ཝིསོདྷེཏྭཱ པཙྪིམཡཱམེ པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ ཉཱཎཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ ཀིལེསམཱུལཀཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ཨབྷིཉྙཱཡ སངྑཱརེ པརིགྒཧེཏྭཱ སམྨསནྟོ ཨནུཀྐམེན ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན སཡཾ ཝིགཏཝིདྡྷསྟཀིལེསོ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ ཧུཏྭཱ པཙྩཝེཀྑཎཱནནྟརཾ ཨནཝསེསཱནཾ ཀིལེསཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ ཨཏྟནོ ཝཊྚདུཀྑསྶ པརིཀྑཱིཎབྷཱཝདཱིཔཀཾ སབྦབུདྡྷཱནཾ ཨཝིཛཧིཏཾ ‘‘ཨནེཀཛཱཏིསཾསཱར’’ནྟི (དྷ. པ. ༡༥༣) ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེཏྭཱ ཏེནེཝ པལླངྐེན སཏྟཱཧཾ ཝིམུཏྟིསུཁཔཊིསཾཝེདཱི ནིསིནྣོ སཏྟམཱཡ རཏྟིཡཱ ཏཱིསུ ཡཱམེསུ ཝུཏྟནཡེན ཏཱིཎི ཨུདཱནཱནི ཨུདཱནེཏྭཱ ཏཏིཡཨུདཱནཱནནྟརཾ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེནྟོ ‘‘སཀལམིདཾ སཏྟཱནཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ཀིལེསམཱུལཀཾ, ཀིལེསཱ ནཱམེཏེ པཝཏྟིདུཀྑཱ ཨཱཡཏིམྤི དུཀྑཧེཏུབྷཱུཏཱ, ཏེཧི ¶ ཨིམེ སཏྟཱ སནྟཔྤནྟི པརིཌཡ྄ཧནྟི ཙཱ’’ཏི པསྶི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱ…པེ… མོཧཛེཧིཔཱི’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ལོཀསྶ ཡཐཱཝུཏྟསནྟཱཔཔརིལཱ༹ཧེཧི ཨབྷིབྷུཡྻམཱནཏཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ སབྦསནྟཱཔཔརིལཱ༹ཧཏོ པརིནིབྦཱནཝིབྷཱཝནཾ མཧཱཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨཡཾ ལོཀོ སནྟཱཔཛཱཏོཏི ཨཡཾ སབྦོཔི ལོཀོ ཛརཱརོགམརཎེཧི ཙེཝ ནཱནཱཝིདྷབྱསནེཧི ཙ ཀིལེསཔརིཡུཊྛཱནེཧི ཙ ཛཱཏསནྟཱཔོ, ཨུཔྤནྣཀཱཡིཀཙེཏསིཀདུཀྑཱབྷིབྷཝོཏི ཨཏྠོ. ཕསྶཔརེཏོཏི ཏཏོ ཨེཝ ཨནེཀེཧི དུཀྑསམྥསྶེཧི པརིཧཏོ ཨུཔདྡུཏོ. ཨཐ ཝཱ ཕསྶཔརེཏོཏི སུཁཱདིསངྑཱཏཱནཾ ཏིསྶནྣཾ དུཀྑཏཱནཾ པཙྩཡབྷཱུཏེཧི ཚཧི ཕསྶེཧི ཨབྷིབྷཱུཏོ, ཏཏོ ཏཏོ དྭཱརཏོ ཏསྨིཾ ¶ ཏསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིཝསེན ཨུཔསྶཊྛོ. རོགཾ ཝདཏི ཨཏྟཏོཏི ཕསྶཔཙྩཡཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཾ ཝེདནཱསངྑཱཏཾ རོགཾ དུཀྑཾ, ཁནྡྷཔཉྩཀམེཝ ཝཱ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟོ ‘‘ཨཧ’’ནྟི སཉྙཱཡ དིཊྛིགཱཧཝསེན ‘‘ཨཧཾ སུཁིཏོ དུཀྑིཏོ’’ཏི ཨཏྟཏོ ཝདཏི. ‘‘ཨཏྟནོ’’ཏིཔི པཋནྟི. ཏསྶཏྠོ – ཡྭཱཡཾ ལོཀོ ཀེནཙི དུཀྑདྷམྨེན ཕུཊྛོ ཨབྷཱཝིཏཏྟཏཱཡ ཨདྷིཝཱསེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ‘‘ཨཧོ དུཀྑཾ, ཨཱིདིསཾ དུཀྑཾ མཡ྄ཧཾ ཨཏྟནོཔི མཱ ཧོཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཔྤལཔནྟོ ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ རོགཾ ཝདཏི, ཏསྶ པན པཧཱནཱཡ ན པཊིཔཛྫཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཐ ཝཱ ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ དུཀྑཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟོ ཏཎྷཱགཱཧཝསེན ‘‘མམ’’ནྟི སཉྙཱཡ ཨཏྟཏོ ཝདཏི, ‘‘མམ ཨིད’’ནྟི ཝཱཙཾ ནིཙྪཱརེཏི.

ཡེན ཡེན ཧི མཉྙཏཱིཏི ཨེཝམིམཾ རོགབྷཱུཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ཨཏྟཏོ ཨཏྟནོ ཝཱ ཝདནྟོ ལོཀོ ཡེན ཡེན རཱུཔཝེདནཱདིནཱ ཀཱརཎབྷཱུཏེན, ཡེན ཝཱ སསྶཏཱདིནཱ པཀཱརེན དིཊྛིམཱནཏཎྷཱམཉྙནཱཧི མཉྙཏི. ཏཏོ ཏཾ ཧོཏི ཨཉྙཐཱཏི ¶ ཏཏོ ཨཏྟནཱ པརིཀཔྤིཏཱཀཱརཏོ ཏཾ མཉྙནཱཡ ཝཏྠུབྷཱུཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ཨཉྙཐཱ ཨནཏྟཱནཏྟནིཡམེཝ ཧོཏི. ཝསེ ཝཏྟེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ ཨཧངྐཱརམམངྐཱརཏྟཾ ན ནིཔྥཱདེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཏཏོཏི ཏསྨཱ མཉྙནཱམཏྟབྷཱཝཏོ ཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ནིཙྩཱདིཝསེན མཉྙིཏཾ ཨཉྙཐཱ ཨནིཙྩཱདིསབྷཱཝམེཝ ཧོཏི. ན ཧི མཉྙནཱ བྷཱཝཉྙཐཏྟཾ ཝཱ ལཀྑཎཉྙཐཏྟཾ ཝཱ ཀཱཏུཾ སཀྐོཏི.

ཨཉྙཐཱབྷཱཝཱི བྷཝསཏྟོཏི ཨསམྦྷཝེ ཝཌྜྷིཡཾ ཧིཏསུཁེ སཏྟོ ལགྒོ སཏྟལོཀོ མཉྙནཱཡ ཡཐཱརུཙི ཙིནྟིཡམཱནོཔི ཝིཔརཱིཏཔྤཊིཔཏྟིཡཱ ཏཏོ ཨཉྙཐཱབྷཱཝཱི ཨཧིཏདུཀྑབྷཱཝཱི ཝིགྷཱཏཾཡེཝ པཱཔུཎཱཏི. བྷཝམེཝཱབྷིནནྡཏཱིཏི ཨེཝཾ སནྟེཔི ཏཾ མཉྙནཱཔརིཀཔྤིཏཾ ཨཝིཛྫམཱནཾ བྷཝཾ ཝཌྜྷིཾ ཨབྷིནནྡཏི ཨེཝ ཨབྷིཀངྑཏི ཨེཝ. ཨཐ ཝཱ ཨཉྙཐཱབྷཱཝཱིཏི ‘‘ནིཙྩོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ མཉྙནཱཡ པརིཀཔྤིཏཱཀཱརཏོ སཡཾ ཨཉྙཐཱབྷཱཝཱི སམཱནོ ཨནིཙྩོ ཨདྷུཝོཏི ¶ ཨཏྠོ. བྷཝསཏྟོཏི ཀཱམཱདིབྷཝེསུ བྷཝཏཎྷཱཡ སཏྟོ ལགྒོ གདྷིཏོ. བྷཝམེཝཱབྷིནནྡཏཱིཏི ཨནིཙྩཱདིསབྷཱཝཾ བྷཝམེཝ ནིཙྩཱདིཝསེན པརཱམསིཏྭཱ, ཏཏྠ ཝཱ ཨདྷིམུཏྟིསཉྙཾ ཏཎྷཱདིཊྛཱབྷིནནྡནཱཧི ཨབྷིནནྡཏི, ན ཏཏྠ ནིབྦིནྡཏི ¶ . ཡདབྷིནནྡཏི ཏཾ བྷཡནྟི ཡཾ ཝཌྜྷིསངྑཱཏཾ བྷཝཾ ཀཱམཱདིབྷཝཾ ཝཱ ཨབྷིནནྡཏི, ཏཾ ཨནིཙྩཱདིཝིཔརིཎཱམསབྷཱཝཏྟཱ ཨནེཀབྱསནཱནུབནྡྷཏྟཱ ཙ བྷཝཧེཏུབྷཱཝཏོ ཨཏིཝིཡ བྷཡཱནཀཊྛེན བྷཡཾ. ཡསྶ བྷཱཡཏཱིཏི ཡཏོ ཛརཱམརཎཱདིཏོ བྷཱཡཏི, ཏཾ ཛརཱམརཎཱདི དུཀྑཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ དུཀྑདུཀྑབྷཱཝཏོ ཙ དུཀྑཾ. ཨཐ ཝཱ ཡསྶ བྷཱཡཏཱིཏི བྷཝཱབྷིནནྡནེན ཡསྶ ཝིབྷཝསྶ བྷཱཡཏི ¶ , སོ ཨུཙྪེདསངྑཱཏོ ཝིབྷཝོ, ཏཏོ བྷཱཡནཉྩ དུཀྑཝཏྠུབྷཱཝཏོ ཛཱཏིཨཱདིདུཀྑསྶ ཨནཏིཝཏྟནཏོ ཙ དུཀྑཾ དུཀྑསབྷཱཝམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཡསྶ བྷཱཡཏི ཏཾ དུཀྑནྟི ཡསྶ ཨནིཙྩཱདིཀསྶ བྷཱཡཏི ཏཾ ནིསྶརཎཾ ཨཛཱནནྟོ, ཏཾ བྷཡཾ ཏསྶ དུཀྑཾ ཧོཏི, དུཀྑཾ ཨཱཝཧཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨེཏྟཀེན ཝཊྚཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཝིཝཊྚཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘བྷཝཝིཔྤཧཱནཱཡ ཁོ པནིདཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཝུསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ བྷཝཝིཔྤཧཱནཱཡཱཏི ཀཱམཱདིབྷཝསྶ པཛཧནཏྠཱཡ. ཁོཏི ཨཝདྷཱརཎེ, པནཱཏི པདཔཱུརཎེ ནིཔཱཏོ. ཨིདནྟི ཨཱསནྣཔཙྩཀྑཝཙནཾ. བྲཧྨཙརིཡནྟི མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ. ཝུསྶཏཱིཏི པཱུརེསྶཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨེཀནྟེནེཝ ཀཱམཱདིབྷཝསྶ སམུདཡཔྤཧཱནེན ཨནཝསེསཔཛཧནཏྠཱཡ ཨིདཾ མཡཱ སཏསཧསྶཀཔྤཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི ཨཏིདུཀྐརཱནི ཨཱཙརིཏྭཱ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ བོདྷིམཎྜེ ཏིཎྞཾ མཱརཱནཾ མཏྠཀཾ མདྡིཏྭཱ ཨདྷིགཏཾ སཱིལཱདིཀྑནྡྷཏྟཡསངྒཧཾ ཨཊྛངྒིཀམགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ཙརིཡཏི བྷཱཝིཡཏཱིཏི.

ཨེཝཾ ཨརིཡམགྒསྶ ཨེཀཾསེནེཝ ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཉྙམགྒསྶ ཏདབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡེཏི ཨནིཡམནིདྡེསོ. ཧཱིཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཀེཙཱིཏི ཨེཀཙྩེ. པདདྭཡེནཱཔི ཏཐཱཝཱདིནོ དིཊྛིགཏིཀེ ཨནིཡམཏོ པརིཡཱདིཡཏི. སམཎཱཏི པབྦཛྫཱུཔགམནམཏྟེན སམཎཱ, ན སམིཏཔཱཔཱ. བྲཱཧྨཎཱཏི ཛཱཏིམཏྟེན བྲཱཧྨཎཱ, ན བཱཧིཏཔཱཔཱ. ཝཱསདྡོ ཝིཀཔྤཏྠོ. བྷཝེན བྷཝསྶ ཝིཔྤམོཀྑམཱཧཾསཱུཏི ཨེཀཙྩེ ཀཱམབྷཝེན རཱུཔབྷཝེན ཝཱ སབྦབྷཝཏོ ཝིམུཏྟིཾ སཾསཱརསུདྡྷིཾ ཀཐཡིཾསུ.

ཀེ པནེཝཾ ཝདནྟཱིཏི? དིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདིནོ ཏེསུ ཧི ཀེཙི ‘‘ཨུལཱ༹རེཧི པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏོ ཨཏྟཱ དིཊྛེཝ དྷམྨེ པརམཾ ནིབྦུཏིཾ པཏྟོ ¶ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཀེཙི ‘‘རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནེསུ པཋམཛ྄ཛྷཱནསམངྒཱི…པེ… ཀེཙི ‘‘དུཏིཡཏཏིཡཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསམངྒཱི ཨཏྟཱ དིཊྛེཝ དྷམྨེ པརམཾ ནིབྦུཏིཾ པཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཡཐཱཧ –

‘‘ཨིདྷ ¶ , བྷིཀྑཝེ, ཨེཀཙྩོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ ཨེཝཾཝཱདཱི ཧོཏི ཨེཝཾདིཊྛི ‘ཡཏོ ཁོ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏོ’’’ཏི ¶ (དཱི. ནི. ༡.༩༤) ཝིཏྠཱརོ.

ཏེ པན ཡསྨཱ ཡཱཝདཏྠཾ པཱིཏཏྟཱ སུཧིཏཱཡ ཛལཱུཀཱཡ ཝིཡ རུཧིརཔིཔཱསཱ ཀཱམཱདིསུཁེཧི སམཔྤིཏསྶ ཏསྶ ཨཏྟནོ ཀཱམེསནཱདཡོ ན བྷཝིསྶནྟི, ཏདབྷཱཝེ ཙ བྷཝསྶ ཨབྷཱཝོཡེཝ, ཡསྨིཾ ཡསྨིཉྩ བྷཝེ ཋིཏསྶ ཨཡཾ ནཡོ ལབྦྷཏི, ཏེན ཏེན བྷཝེན སབྦབྷཝཏོ ཝིམུཏྟི ཧོཏཱིཏི ཝདནྟི, ཏསྨཱ ‘‘བྷཝེན བྷཝསྶ ཝིཔྤམོཀྑམཱཧཾསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཡེསཉྩ ‘‘ཨེཏྟཀཾ ནཱམ ཀཱལཾ སཾསརིཏྭཱ བཱལཱ ཙ པཎྜིཏཱ ཙ པརིཡོསཱནབྷཝེ ཋཏྭཱ སཾསཱརཏོ ཝིམུཙྩནྟཱི’’ཏི ལདྡྷི, ཏེཔི བྷཝེན བྷཝསྶ ཝིཔྤམོཀྑཾ ཝདནྟི ནཱམ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཙུལླཱསཱིཏི མཧཱཀཔྤིནོ སཏསཧསྶཱནི ཡཱནི བཱལེ ཙ པཎྜིཏེ ཙ སནྡྷཱཝིཏྭཱ སཾསརིཏྭཱ དུཀྑསྶནྟཾ ཀརིསྶནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༦༨).

ཨཐ ཝཱ བྷཝེནཱཏི བྷཝདིཊྛིཡཱ. བྷཝཏི སསྶཏཾ ཏིཊྛཏཱིཏི པཝཏྟནཏོ སསྶཏདིཊྛི བྷཝདིཊྛཱིཏི ཝུཙྩཏི, བྷཝདིཊྛི ཨེཝེཏྠ ཨུཏྟརཔདལོཔེན བྷཝཏཎྷཱཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ བྷཝོཏི ཝུཏྟོ. བྷཝདིཊྛིཝསེན ཙ ཨེཀཙྩེ བྷཝཝིསེསཾཡེཝ ཀིལེསཱནཾ ཝཱུཔསནྟཝུཏྟིཡཱ ཨཱཡུནོ ཙ དཱིགྷཱཝཱསཏཱཡ ནིཙྩཱདིསབྷཱཝཾ བྷཝཝིམོཀྑཾ མཉྙནྟི, སེཡྻཐཱཔི བཀོ བྲཧྨཱ ‘‘ཨིདཾ ནིཙྩཾ, ཨིདཾ དྷུཝཾ, ཨིདཾ སསྶཏཾ, ཨིདཾ ཨཝིཔརིཎཱམདྷམྨ’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༥༠༡) ཨཝོཙ. ཏེསམེཝཾ ཝིཔརཱིཏགཱཧཱིནཾ ཨནིསྶརཎེ ནིསྶརཎདིཊྛཱིནཾ ཀུཏོ བྷཝཝིམོཀྑོ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘སབྦེ ཏེ ‘ཨཝིཔྤམུཏྟཱ བྷཝསྨཱ’ཏི ཝདཱམཱི’’ཏི.

ཝིབྷཝེནཱཏི ཨུཙྪེདེན. བྷཝསྶ ནིསྶརཎམཱཧཾསཱུཏི སབྦབྷཝཏོ ནིགྒམནཾ ནིཀྑནྟིཾ སཾསཱརསུདྡྷིཾ ཝདིཾསུ. ཏེ ཧི ‘‘བྷཝེན བྷཝསྶ ཝིཔྤམོཀྑོ’’ཏི ཝདནྟཱནཾ ཝཱདཾ ཨནནུཛཱནནྟཱ བྷཝཱུཔཙྪེདེན ནིསྶརཎཾ པཊིཛཱནིཾསུ. ཝིབྷཝེནཱཏི ཝཱ ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ. ཝིབྷཝཏི ཝིནསྶཏི ཨུཙྪིཛྫཏི ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ¶ ཙཱཏི པཝཏྟནཏོ ཨུཙྪེདདིཊྛི ཝུཏྟནཡེན ‘‘ཝིབྷཝོ’’ཏི ¶ ཝུཙྩཏི. ཨུཙྪེདདིཊྛིཝསེན ཧི སཏྟཱ ཨདྷིམུཙྩིཏྭཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུཔྤནྣཱ ཨུཙྪིཛྫནྟི, སཱ ཨེཝ སཾསཱརསུདྡྷཱིཏི ཨུཙྪེདཝཱདིནོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཏོ ཁོ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ རཱུཔཱི ཙཱཏུམཧཱབྷཱུཏིཀོ…པེ… ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཾ ¶ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏི, ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ སམྨཱ སམུཙྪིནྣོ ཧོཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༨༥).

ཏཐཱ –

‘‘ནཏྠི, མཧཱརཱཛ, དིནྣཾ, ནཏྠི ཡིཊྛཾ ནཏྠི ཧུཏཾ…པེ… བཱལེ ཙ པཎྜིཏེ ཙ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ ཨུཙྪིཛྫནྟི ཝིནསྶནྟི ན ཧོནྟི པརཾ མརཎཱ’’ཏི ཙ (དཱི. ནི. ༡.༡༧༡).

ཏེསམྤི ཨེཝཾ ཝིཔརཱིཏགཱཧཱིནཾ ཀུཏོ བྷཝནིསྶརཎཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘སབྦེ ཏེ ‘ཨནིསྶཊཱ བྷཝསྨཱ’ཏི ཝདཱམཱི’’ཏི. ན ཧི ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱཡ ཨནཝསེསཀིལེསཾ ཨསམུགྒྷཱཏེཏྭཱ ཀདཱཙིཔི བྷཝཏོ ནིསྶརཎཝིམུཏྟི སམྦྷཝཏི. ཏཐཱ ཧི ཏེསཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཱཝབོདྷཱབྷཱཝཏོ ‘‘ཨཏྠི ནཏྠཱི’’ཏི ཨནྟདྭཡནིཔཏིཏཱནཾ ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེན སམྤརིཏསིཏཝིཔྥནྡིཏམཏྟཾ, ཡཏོ ཏེ དིཊྛིགཏིཀཱ པཝཏྟིཧེཏཱུསུཔི སམྨཱུལ༹ྷཱ སཀྐཱཡབྷཱུམིཡཾ སུནིཁཱཏེ ཝིཔརཱིཏདསྶནཐམྦྷེ ཏཎྷཱབནྡྷནེན བདྡྷཱ གདྡཱུལབནྡྷནཱ ཝིཡ སཱ ན ཝིཛཧནྟི བནྡྷནཊྛཱནཾ, ཀུཏོ ནེསཾ ཝིམོཀྑོ?

ཡེ པན ཙཏུསཙྩཝིབྷཱཝནེན པཝཏྟིཨཱདཱིསུ ཨསམྨོཧཏོ ཏཾ ཨནྟདྭཡཾ ཨནུཔགམྨ མཛ྄ཛྷིམཾ པཊིཔདཾ སམཱརུལ༹ྷཱ, ཏེསཾཡེཝ བྷཝཝིཔྤམོཀྑོ ནིསྶརཎཉྩཱཏི དསྶེནྟོ སཏྠཱ ‘‘ཨུཔདྷིཾ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨུཔདྷིནྟི ཁནྡྷཱདིཨུཔདྷིཾ. ཧཱིཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. པཊིཙྩཱཏི ནིསྶཱཡ, པཙྩཡཾ ཀཏྭཱ. དུཀྑནྟི ཛཱཏིཨཱདི དུཀྑཾ. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི? ཡཏྠིམེ དིཊྛིགཏིཀཱ ཝིམོཀྑསཉྙིནོ, ཏཏྠ ཁནྡྷཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱུཔདྷཡོ ཨདྷིགཏཱ, ཀུཏོ ཏཏྠ དུཀྑནིསྶརཎཾ? ཡཏྲ ཧི ཀིལེསཱ, ཏཏྲཱབྷིསངྑཱརསམྦྷཝཏོ བྷཝཔབནྡྷསྶ ཨཝིཙྪེདོཡེཝཱཏི ཝཊྚདུཀྑསྶ ཨནིཝཏྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨུཔདྷིཉྷི པཊིཙྩ དུཀྑམིདཾ སམྦྷོཏཱི’’ཏི.

ཨིདཱནི ¶ ཡཾ པརམཏྠཏོ དུཀྑསྶ ནིསྶརཎཾ, ཏཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘སབྦུཔཱདཱནཀྑཡཱ ནཏྠི དུཀྑསྶ སམྦྷཝོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སབྦུཔཱདཱནཀྑཡཱཏི ཀཱམུཔཱདཱནཾ དིཊྛུཔཱདཱནཾ སཱིལབྦཏུཔཱདཱནཾ ཨཏྟཝཱདུཔཱདཱནནྟི སབྦེསཾ ཨིམེསཾ ཙཏུནྣམྤི ཨུཔཱདཱནཱནཾ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན ¶ ཨནཝསེསཔྤཧཱནཏོ. ཏཏྠ དིཊྛུཔཱདཱནཾ སཱིལབྦཏུཔཱདཱནཾ ཨཏྟཝཱདུཔཱདཱནནྟི ཨིམཱནི ཏཱིཎི ཨུཔཱདཱནཱནི སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཁཱིཡནྟི, ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཛྫནྟི. ཀཱམུཔཱདཱནཾ ཨཔཱཡགམནཱིཡཾ ¶ པཋམེན, ཀཱམརཱགབྷཱུཏཾ བཧལཾ དུཏིཡེན, སུཁུམཾ ཏཏིཡེན, རཱུཔརཱགཱརཱུཔརཱགཔྤཧཱནཾ ཙཏུཏྠེནཱཏི ཙཏཱུཧིཔི མགྒེཧི ཁཱིཡཏི, ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ནཏྠི དུཀྑསྶ སམྦྷཝོཏི ཨེཝཾ སབྦསོ ཨུཔཱདཱནཀྑཡཱ ཏདེཀཊྛཏཱཡ སབྦསྶཔི ཀིལེསགཎསྶ ཨནུཔྤཱདནཏོ ཨཔྤམཏྟཀསྶཔི ཝཊྚདུཀྑསྶ སམྦྷཝོ པཱཏུབྷཱཝོ ནཏྠི.

ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཧེཏུནཱ སདྡྷིཾ པཝཏྟིཾ ནིཝཏྟིཉྩ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཨིམཾ ནཡཾ ཨཛཱནནྟོ ཨཡཾ སཏྟལོཀོ ཝཊྚཏོཔི སཱིསཾ ན ཨུཀྑིཔཏཱི’’ཏི དསྶེནྟོ ‘‘ལོཀམིམཾ པསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ལོཀམིམཾ པསྶཱཏི ཨཏྟནོ བུདྡྷཙཀྑུནཱ པཙྩཀྑཏོ ཝིསཡབྷཱཝསྶ ཨུཔགཏཏྟཱ ‘‘ལོཀམིམཾ པསྶཱ’’ཏི བྷགཝཱདསྶནཀིརིཡཱཡ ནིཡོཛེནྟོ ཨཏྟཱནམེཝཱལཔཏི. པུཐཱུཏི བཧཱུ, ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཝཱ. ཨཝིཛྫཱཡ པརེཏཱཏི ‘‘དུཀྑེ ཨཉྙཱཎ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༡༠༦; ཝིབྷ. ༢༢༦) ནཡེན ཝུཏྟཱཡ ཙཏུསཙྩཔཊིཙྪཱདིཀཱཡ ཨཝིཛྫཱཡ ཨབྷིབྷཱུཏཱ. བྷཱུཏཱཏི ཀམྨཀིལེསེཧི ཛཱཏཱ ནིབྦཏྟཱ. བྷཱུཏརཏཱཏི བྷཱུཏེསུ མཱཏཱཔིཏུཔུཏྟདཱརཱདིསཉྙཱཡ ཨཉྙསཏྟེསུ ཏཎྷཱཡ རཏཱ, བྷཱུཏེ ཝཱ ཁནྡྷཔཉྩཀེ ཨནིཙྩཱསུབྷདུཀྑཱནཏྟསབྷཱཝེ ཏཾསབྷཱཝཱནཝབོདྷཏོ ཨིཏྠིཔུརིསཱདིཔརིཀཔྤཝསེན ནིཙྩཱདིཝསེན ཨཏྟཏྟནིཡགཱཧཝསེན ཙ ཨབྷིརཏཱ. བྷཝཱ ཨཔརིམུཏྟཱཏི ཡཐཱཝུཏྟེན ཏཎྷཱདིཊྛིགཱཧེན བྷཝཏོ སཾསཱརཏོ ན པརིམུཏྟཱ.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘ལོཀམིམ’’ནྟི པཋམཾ ཏཱཝ སཀལམྤི སཏྟནིཀཱཡཾ སཱམཉྙཏོ ཨེཀཏྟཾ ཨུཔནེནྟོ ཨེཀཝཙནེན ཨནོདྷིསོ གཧཎཾ དཱིཔེཏྭཱ ‘‘སྭཱཡཾ ལོཀོ བྷཝཡོནིགཏིཋིཏིསཏྟཱཝཱསཱདིཝསེན ཙེཝ ཏཏྠཱཔི ཏཾཏཾསཏྟནིཀཱཡཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣོ པཙྩེཀཾ མཡཱ ཝོལོཀིཏོ’’ཏི ཨཏྟནོ བུདྡྷཙཀྑུཉཱཎཱནུབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ པུན ཝཙནབྷེདཾ ཀཏྭཱ བཧུཝཙནེན ཨོདྷིསོ གཧཎཾ དཱིཔེཏི ‘‘པུཐཱུ ¶ ཨཝིཛྫཱཡ པརེཏཱ བྷཱུཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ལོཀམིམ’’ནྟི ཨུཔཡོགཝཙནཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨཝིཛྫཱཡ པརེཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཙྩཏྟབཧུཝཙནནིདྡེསོཔི ¶ ཨཝིརུདྡྷོ ཧོཏི བྷིནྣཝཱཀྱཏྟཱ. ཀེཙི པན ཨེཀཝཱཀྱཏཱདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཨཝིཛྫཱཡ པརེཏཾ བྷཱུཏཾ བྷཱུཏརཏཾ བྷཝཱ ཨཔརིམུཏྟ’’ནྟི པཋནྟི, ཝིབྷཏྟིབྷེདཝསེནེཝ པན པུརཱཎཔཱཋོ.

ཨིདཱནི ཡེན ཨུཔཱཡེན བྷཝཝིཔྤམོཀྑོ ཧོཏི, ཏཾ སབྦཾ ཏིཏྠིཡཱནཾ ཨཝིསཡབྷཱུཏཾ བུདྡྷགོཙརཾ ཝིཔསྶནཱཝཱིཐིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡེ ཧི ཀེཙི བྷཝཱཏི ཀཱམབྷཝཱདི སཉྙཱིབྷཝཱདི ཨེཀཝོཀཱརབྷཝཱདིཝིབྷཱགེན ནཱནཱབྷེདབྷིནྣཱ སཱཏཝནྟོ ཝཱ ཨསཱཏཝནྟོ ཝཱ དཱིགྷཱཡུཀཱ ཝཱ ཨིཏྟརཀྑཎཱ ཝཱ ཡེ ཧི ཀེཙི བྷཝཱ. སབྦདྷཱིཏི ཨུདྡྷཾ ཨདྷོ ཏིརིཡནྟི ཨཱདིཝིབྷཱགེན སབྦཏྠ. སབྦཏྠཏཱཡཱཏི སགྒཱཔཱཡམནུསྶཱདིཝིབྷཱགེན. སབྦེ ཏེཏིཨཱདཱིསུ ¶ སབྦེཔི ཏེ བྷཝཱ རཱུཔཝེདནཱདིདྷམྨཱ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ཨནིཙྩཱ, ཨུདཡབྦཡཔཊིཔཱིལི༹ཏཏྟཱ དུཀྑཱ, ཛརཱཡ མརཎེན ཙཱཏི དྭིདྷཱ ཝིཔརིཎཱམེཏབྦཏཱཡ ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱ. ཨིཏིསདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ པཀཱརཏྠོ ཝཱ, ཏེན ཨནཏྟལཀྑཎམྤི སངྒཧེཏྭཱ ཨཝསཝཏྟནཊྛེན ཨནཏྟཱ, ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཏཱཡ ཝཱ ཨཝསཝཏྟནཊྛེན ཨནཏྟཱཏི ཝུཏྟཱ.

ཨེཝཾ ལཀྑཎཏྟཡཔཊིཝིཛ྄ཛྷནཱཀཱརེན ཨེཏཾ བྷཝསངྑཱཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ སམྨཔྤཉྙཱཡ སམྨཱ ཉཱཡེན ཝིཔསྶནཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ པསྶཏོ པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིཝསེན པཊིཝིཛ྄ཛྷཏོ ‘‘བྷཝོ ནིཙྩོ’’ཏི ཨཱདིནཡཔྤཝཏྟཱ བྷཝེསུ ཏཎྷཱ པཧཱིཡཏི, ཨགྒམགྒཔྤཏྟིསམཀཱལམེཝ ཨནཝསེསཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ སབྦསོ པཧཱིནཏྟཱ ཝིབྷཝཾ ཝིཙྪེདཾ ནཱབྷིནནྡཏི ན པཏྠེཏི. ཨེཝཾབྷཱུཏསྶ ཏསྶ ཡཱ ཀཱམཏཎྷཱདིཝསེན ཨཊྛསཏབྷེདཱ ཨཝཏྠཱདིཝིབྷཱགེན ཨནནྟབྷེདཱ ཙ, ཏཱསཾ སབྦསོ སབྦཔྤཀཱརེན ཏཎྷཱནཾ ཁཡཱ པཧཱནཱ, ཏདེཀཊྛཏཱཡ སབྦསྶཔི སཾཀིལེསཔཀྑསྶ ¶ ཨསེསཾ ནིསྶེསཾ ཝིརཱགེན ཨརིཡམགྒེན ཡོ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷོ, ཏཾ ནིབྦཱནནྟི.

ཨེཝཾ ཏཎྷཱཡ པཧཱནམུཁེན སཨུཔཱདིསེསནིབྦཱནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏསྶ ནིབྦུཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶཏྠོ ¶ – ཡོ སོ སབྦསོ ཏཎྷཱནཾ ཁཡཱ ཀིལེསཔརིནིབྦཱནེན ནིབྦུཏོ ཝུཏྟནཡེན བྷིནྣཀིལེསོ ཁཱིཎཱསཝབྷིཀྑུ, ཏསྶ ནིབྦུཏསྶ བྷིཀྑུནོ ཨནུཔཱདཱ ཨུཔཱདཱནཱབྷཱཝཏོ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརམཱརཱནཾ ཝཱ ཨགྒཧཎཏོ པུནབྦྷཝོ ན ཧོཏི, ཨཱཡཏིཾ པཊིསནྡྷིཝསེན ཨུཔཔཏྟིབྷཝོ ནཏྠི. ཨེཝཾབྷཱུཏེན ཙ ཏེན ཨབྷིབྷཱུཏོ མཱརོ, ཨརིཡམགྒཀྑཎེ ཀིལེསམཱརོ ཨབྷིསངྑཱརམཱརོ དེཝཔུཏྟམཱརོ ཙ ཙརིམཀཙིཏྟཀྑཎེ ཁནྡྷམཱརོ མཙྩུམཱརོ ཙཱཏི པཉྩཝིདྷོ མཱརོ ཨབྷིབྷཱུཏོ པརཱཛིཏོ, པུན སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ཨཔྤདཱནེན ནིབྦིསེཝནོ ཀཏོ, ཡཏོ ཏེན ཝིཛིཏོ སངྒཱམོ མཱརེཧི ཏཏྠ ཏཏྠ པཝཏྟིཏོ. ཨེཝཾ ཝིཛིཏསངྒཱམོ པན ཨིཊྛཱདཱིསུ སབྦེསུ ཝིཀཱརཱབྷཱཝེན ཏཱདིལཀྑཎཔྤཏྟིཡཱ ཏཱདཱི ཨརཧཱ སབྦབྷཝཱནི ཡཐཱཝུཏྟབྷེདེ སབྦེཔི བྷཝེ ཨུཔཙྩགཱ སམཏིཀྐནྟོ, ན ཡཏྠ ཀཏྠཙི སངྑཾ ཨུཔེཏི, ཨཉྙདཏྠུ ཨནུཔཱདཱནོ ཝིཡ ཛཱཏཝེདོ པརིནིབྦཱནཏོ ཨུདྡྷཾ ཨཔཉྙཏྟིཀོཝ ཧོཏཱིཏི. ཨིཏི བྷགཝཱ ཨིམཾ མཧཱཨུདཱནཾ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཀཱུཊཾ གཧེཏྭཱ ནིཊྛཔེསི.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ ནནྡཝགྒཝཎྞནཱ.

༤. མེགྷིཡཝགྒོ

༡. མེགྷིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༡. མེགྷིཡཝགྒསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ ཙཱལིཀཱཡནྟི ཨེཝཾ ནཱམཀེ ནགརེ. ཏསྶ ཀིར ནགརསྶ དྭཱརཊྛཱནཾ མུཉྩིཏྭཱ སམནྟཏོ ཙལཔངྐཾ ཧོཏི, ཏཾ ཙལཔངྐཾ ནིསྶཱཡ ཋིཏཏྟཱ ཨོལོཀེནྟཱནཾ ཙལམཱནཾ ཝིཡ ཨུཔཊྛཱཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཙཱལིཀཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཙཱལིཀེ པབྦཏེཏི ཏསྶ ནགརསྶ ཨཝིདཱུརེ ཨེཀོ པབྦཏོ, སོཔི སབྦསེཏཏྟཱ ཀཱལཔཀྑཨུཔོསཐེ ཨོལོཀེནྟཱནཾ ཙལམཱནོ ཝིཡ ཨུཔཊྛཱཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཙཱལིཀཔབྦཏོ’’ཏི སངྑཾ གཏོ. ཏཏྠ བྷགཝཏོ མཧནྟཾ ཝིཧཱརཾ ཀཱརཡིཾསུ, བྷགཝཱ ཏདཱ ཏཾ ནགརཾ གོཙརགཱམཾ ཀཏྭཱ ཏསྨིཾ ཙཱལིཀཔབྦཏམཧཱཝིཧཱརེ ཝིཧརཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཙཱལིཀཱཡཾ ཝིཧརཏི ཙཱལིཀེ པབྦཏེ’’ཏི. མེགྷིཡོཏི ཏསྶ ཐེརསྶ ནཱམཾ. ཨུཔཊྛཱཀོ ཧོཏཱིཏི པརིཙཱརཀོ ཧོཏི. བྷགཝཏོ ཧི པཋམབོདྷིཡཾ ཨུཔཊྛཱཀཱ ཨནིབདྡྷཱ ཨཧེསུཾ, ཨེཀདཱ ནཱགསམཱལོ, ཨེཀདཱ ནཱགིཏོ, ཨེཀདཱ ཨུཔཝཱནོ, ཨེཀདཱ སུནཀྑཏྟོ, ཏདཱཔི མེགྷིཡཏྠེརོཝ ཨུཔཊྛཱཀོ. ཏེནཱཧ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ མེགྷིཡོ བྷགཝཏོ ཨུཔཊྛཱཀོ ཧོཏཱི’’ཏི.

ཛནྟུགཱམནྟི ཨེཝཾ ནཱམཀཾ ཏསྶེཝ ཝིཧཱརསྶ ཨཔརཾ གོཙརགཱམཾ. ‘‘ཛཏྟུགཱམ’’ནྟིཔི པཱཋོ. ཀིམིཀཱལཱ༹ཡཱཏི ཀཱལ༹ཀིམཱིནཾ བཧུལཏཱཡ ‘‘ཀིམིཀཱལཱ༹’’ཏི ལདྡྷནཱམཱཡ ནདིཡཱ. ཛངྒྷཝིཧཱརནྟི ཙིརནིསཛྫཱཡ ཛངྒྷཱསུ ཨུཔྤནྣཀིལམཐཝིནོདནཏྠཾ ཝིཙརཎཾ. པཱསཱདིཀནྟི ཨཝིརལ༹རུཀྑཏཱཡ སིནིདྡྷཔཏྟཏཱཡ ཙ པསྶནྟཱནཾ པསཱདམཱཝཧཏཱིཏི པཱསཱདིཀཾ. སནྡཙྪཱཡཏཱཡ ¶ མནུཉྙབྷཱུམིབྷཱགཏཱཡ ཙ མནུཉྙཾ. ཨནྟོ པཝིཊྛཱནཾ པཱིཏིསོམནསྶཛནནཊྛེན ཙིཏྟཾ རམེཏཱིཏི རམཎཱིཡཾ. ཨལནྟི པརིཡཏྟཾ, ཡུཏྟནྟིཔི ཨཏྠོ. པདྷཱནཏྠིཀསྶཱཏི ཡོགེན བྷཱཝནཱཡ ཨཏྠིཀསྶ. པདྷཱནཱཡཱཏི སམཎདྷམྨཀརཎཱཡ. ཨཱགཙྪེཡྻཱཧནྟི ཨཱགཙྪེཡྻཾ ཨཧཾ. ཐེརེན ཀིར པུབྦེ ཏཾ ཋཱནཾ ཨནུཔཊིཔཱཊིཡཱ པཉྩ ཛཱཏིསཏཱནི རཉྙཱ ཨེཝ སཏཱ ཨནུབྷཱུཏཾ ཨུཡྻཱནཾ ཨཧོསི, ཏེནསྶ དིཊྛམཏྟེཡེཝ ཏཏྠ ཝིཧརིཏུཾ ཙིཏྟཾ ནམི. ཨཱགམེཧི ཏཱཝཱཏི ¶ སཏྠཱ ཐེརསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ཨུཔདྷཱརེནྟོ ‘‘ན ཏཱཝསྶ ཉཱཎཾ པརིཔཱཀཾ གཏ’’ནྟི ཉཏྭཱ པཊིཀྑིཔནྟོ ཨེཝམཱཧ ¶ . ཨེཀཀམྷི ཏཱཝཱཏི ཨིདཾ པནསྶ ‘‘ཨེཝམཡཾ གནྟྭཱཔི ཀམྨེ ཨནིཔྥཛྫམཱནེ ནིརཱསངྐོ ཧུཏྭཱ པེམཝསེན པུན ཨཱགཙྪིསྶཏཱི’’ཏི ཙིཏྟམདྡཝཛནནཏྠཾ ཨཱཧ. ཡཱཝ ཨཉྙོཔི ཀོཙི བྷིཀྑུ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཨཉྙོ ཀོཙི བྷིཀྑུ མམ སནྟིཀཾ ཡཱཝ ཨཱགཙྪཏི, ཏཱཝ ཨཱགམེཧཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཀོཙི བྷིཀྑུ དིསྶཏཱི’’ཏིཔི པཱཋོ. ‘‘ཨཱགཙྪཏཱུ’’ཏིཔི པཋནྟི, ཏཐཱ ‘‘དིསྶཏཱུ’’ཏི.

ནཏྠི ཀིཉྩི ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡནྟི ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ཙཏཱུཧི མགྒེཧི པརིཉྙཱདཱིནཾ སོལ༹སནྣཾ ཀིཙྩཱནཾ ཀཏཏྟཱ, ཨབྷིསམྦོདྷིཡཱ ཝཱ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཏཏོ ཨཉྙཾ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཾ ནཱམ ནཏྠི. ནཏྠི ཀཏསྶ ཝཱ པཏིཙཡོཏི ཀཏསྶ ཝཱ པུན པཏིཙཡོཔི ནཏྠི. ན ཧི བྷཱཝིཏམགྒོ པུན བྷཱཝཱིཡཏི, པཧཱིནཀིལེསཱནཾ ཝཱ པུན པཧཱནེན ཀིཙྩཾ ཨཏྠི. ཨཏྠི ཀཏསྶ པཏིཙཡོཏི མཡ྄ཧཾ སནྟཱནེ ནིཔྥཱདིཏསྶ སཱིལཱདིདྷམྨསྶ ཨརིཡམགྒསྶ ཨནདྷིགཏཏྟཱ ཏདཏྠཾ པུན ཝཌྜྷནསངྑཱཏོ པཏིཙཡོ ཨཏྠི, ཨིཙྪིཏབྦོཏི ཨཏྠོ. པདྷཱནནྟི ཁོ མེགྷིཡ ཝདམཱནཾ ཀིནྟི ཝདེཡྻཱམཱཏི ‘‘སམཎདྷམྨཾ ཀརོམཱི’’ཏི ཏཾ ཝདམཱནཾ མཡཾ ཨཉྙཾ ཀིཾ ནཱམ ཝདེཡྻཱམ?

དིཝཱཝིཧཱརཾ ¶ ནིསཱིདཱིཏི དིཝཱཝིཧཱརཏྠཱཡ ནིསཱིདི. ནིསིནྣོ ཙ ཡསྨིཾ མངྒལསིལཱཔཊྚེ པུབྦེ ཨནུཔཊིཔཱཊིཡཱ པཉྩ ཛཱཏིསཏཱནི རཱཛཱ ཧུཏྭཱ ཨུཡྻཱནཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལ༹ནྟོ ཝིཝིདྷནཱཊཀཔརིཝཱརོ ནིསིནྣཔུབྦོ, ཏསྨིཾཡེཝ ཋཱནེ ནིསཱིདི. ཨཐསྶ ནིསིནྣཀཱལཏོ པཊྛཱཡ སམཎབྷཱཝོ ཝིགཏོ ཝིཡ ཨཧོསི, རཱཛཝེསཾ གཧེཏྭཱ ནཱཊཀཔརིཝཱརཔརིཝུཏོ སེཏཙྪཏྟསྶ ཧེཊྛཱ མཧཱརཧེ པལླངྐེ ནིསིནྣོ ཝིཡ ཛཱཏོ. ཨཐསྶ ཏཾ སམྤཏྟིཾ ཨསྶཱདཡཏོ ཀཱམཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི. སོ ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ སཧོཌྜྷཾ གཧིཏེ དྭེ ཙོརེ ཨཱནེཏྭཱ པུརཏོ ཋཔིཏེ ཝིཡ ཨདྡས. ཏེསུ ཨེཀསྶ ཝདྷཾ ཨཱཎཱཔནཝསེན བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ ཨུཔྤཛྫི, ཨེཀསྶ བནྡྷནཾ ཨཱཎཱཔནཝསེན ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ, ཨེཝཾ སོ ལཏཱཛཱལེན རུཀྑོ ཝིཡ མདྷུམཀྑིཀཱཧི མདྷུགྷཱཏཀོ ཝིཡ ཙ ཨཀུསལཝིཏཀྐེཧི པརིཀྑིཏྟོ སམྤརིཀིཎྞོ ཨཧོསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཏོ མེགྷིཡསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.

ཨཙྪརིཡཾ ¶ ཝཏ བྷོཏི གརཧཎཙྪརིཡཾ ནཱམ ཀིརེཏཾ ཡཐཱ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ བྷགཝཏོ ཝལིཡགཏྟཾ དིསྭཱ ཨཝོཙ ‘‘ཨཙྪརིཡཾ, བྷནྟེ, ཨབྦྷུཏཾ, བྷནྟེ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༥༡༡). ཨཔརེ པན ‘‘ཏསྨིཾ སམཡེ པུཔྥཕལཔལླཝཱདཱིསུ ལོབྷཝསེན ཀཱམཝིཏཀྐོ, ཁརསྶརཱནཾ པཀྑིཨཱདཱིནཾ སདྡསྶཝནེན བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ, ལེཌྜུཨཱདཱིཧི ཏེསཾ པཊིབཱཧནཱདྷིཔྤཱཡེན ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ, ‘ཨིདྷེཝཱཧཾ ཝསེཡྻ’ནྟི ཏཏྠ སཱཔེཀྑཏཱཝསེན ཀཱམཝིཏཀྐོ, ཝནཙརཀེ ཏཏྠ ཏཏྠ ¶ དིསྭཱ ཏེསུ ཙིཏྟདུབྦྷནེན བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ, ཏེསཾ ཝིཧེཋནཱདྷིཔྤཱཡེན ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ ཏསྶ ཨུཔྤཛྫཱི’’ཏིཔི ཝདནྟི. ཡཐཱ ཝཱ ཏཐཱ ཝཱ ཏསྶ མིཙྪཱཝིཏཀྐུཔྤཏྟིཡེཝ ཨཙྪརིཡཀཱརཎཾ. ཨནྭཱསཏྟཱཏི ཨནུལགྒཱ ཝོཀིཎྞཱ. ཨཏྟནི གརུམྷི ཙ ཨེཀཏྟེཔི བཧུཝཙནཾ དིསྶཏི. ‘‘ཨནུསནྟོ’’ཏིཔི པཱཋོ.

ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམཱིཏི ཨེཝཾ མིཙྪཱཝིཏཀྐེཧི སམྤརིཀིཎྞོ ཀམྨཊྛཱནསཔྤཱཡཾ ཀཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ‘‘ཨིདཾ ཝཏ དིསྭཱ དཱིགྷདསྶཱི བྷགཝཱ པཊིསེདྷེསཱི’’ཏི སལླཀྑེཏྭཱ ‘‘ཨིམཾ ཀཱརཎཾ དསབལསྶ ཨཱརོཙེསྶཱམཱི’’ཏི ནིསིནྣཱསནཏོ ¶ ཝུཊྛཱཡ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམི. ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཙ ‘‘ཨིདྷ མཡ྄ཧཾ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྟནོ པཝཏྟིཾ ཨཱརོཙེསི.

ཏཏྠ ཡེབྷུཡྻེནཱཏི བཧུལཾ ཨབྷིཀྑཎཾ. པཱཔཀཱཏི ལཱམཀཱ. ཨཀུསལཱཏི ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཱ. དུགྒཏིསམྤཱཔནཊྛེན ཝཱ པཱཔཀཱ, ཀུསལཔཊིཔཀྑཏཱཡ ཨཀུསལཱ. ཝིཏཀྐེཏི ཨཱུཧཏི ཨཱརམྨཎཾ ཙིཏྟཾ ཨབྷིནིརོཔེཏཱིཏི ཝིཏཀྐོ, ཀཱམསཧགཏོ ཝིཏཀྐོ ཀཱམཝིཏཀྐོ, ཀིལེསཀཱམསམྤཡུཏྟོ ཝཏྠུཀཱམཱརམྨཎོ ཝིཏཀྐོཏི ཨཏྠོ. བྱཱཔཱདསཧགཏོ ཝིཏཀྐོ བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ. ཝིཧིཾསཱསཧགཏོ ཝིཏཀྐོ ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ. ཏེསུ ཀཱམཱནཾ ཨབྷིནནྡནཝསེན པཝཏྟོ ནེཀྑམྨཔཊིཔཀྑོ ཀཱམཝིཏཀྐོ, ‘‘ཨིམེ སཏྟཱ ཧཉྙནྟུ ཝཱ ཝིནསྶནྟུ ཝཱ མཱ ཝཱ ཨཧེསུ’’ནྟི སཏྟེསུ སམྤདུསྶནཝསེན པཝཏྟོ མེཏྟཱཔཊིཔཀྑོ བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ, པཱཎིལེཌྜུདཎྜཱདཱིཧི སཏྟཱནཾ ཝིཧེཋེཏུཀཱམཏཱཝསེན པཝཏྟོ ཀརུཎཱཔཊིཔཀྑོ ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ.

ཀསྨཱ པནསྶ བྷགཝཱ ཏཏྠ གམནཾ ཨནུཛཱནི? ‘‘ཨནནུཉྙཱཏོཔི ཙཱཡཾ མཾ ཨོཧཱཡ གཙྪིསྶཏེཝ, ‘པརིཙཱརཀཱམཏཱཡ མཉྙེ བྷགཝཱ གནྟུཾ ན དེཏཱི’ཏི ¶ ཙསྶ སིཡཱ ཨཉྙཐཏྟཾ. ཏདསྶ དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟེཡྻཱ’’ཏི ཨནུཛཱནི.

ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཨཏྟནོ པཝཏྟིཾ ཨཱརོཙེཏྭཱ ནིསིནྣེ ཨཐསྶ བྷགཝཱ སཔྤཱཡཾ དྷམྨཾ དེསེནྟོ ‘‘ཨཔརིཔཀྐཱཡ, མེགྷིཡ, ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཔརིཔཀྐཱཡཱཏི པརིཔཱཀཾ ཨཔྤཏྟཱཡ. ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱཏི ཀིལེསེཧི ཙེཏསོ ཝིམུཏྟིཡཱ. པུབྦབྷཱགེ ཧི ཏདངྒཝསེན ཙེཝ ཝིཀྑམྦྷནཝསེན ཙ ཀིལེསེཧི ཙེཏསོ ཝིམུཏྟི ཧོཏི, ཨཔརབྷཱགེ སམུཙྪེདཝསེན ཙེཝ པཊིཔསྶདྡྷིཝསེན ཙ. སཱཡཾ ཝིམུཏྟི ཧེཊྛཱ ཝིཏྠཱརཏོ ཀཐིཏཱཝ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཱ. ཏཏྠ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡེཧི དྷམྨེཧི ཨཱསཡེ པརིཔཱཙིཏེ པབོདྷིཏེ ཝིཔསྶནཱཡ མགྒགབྦྷཾ ¶ གཎྷནྟིཡཱ པརིཔཱཀཾ གཙྪནྟིཡཱ ཙེཏོཝིམུཏྟི པརིཔཀྐཱ ནཱམ ཧོཏི, ཏདབྷཱཝེ ཨཔརིཔཀྐཱ.

ཀཏམེ པན ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ དྷམྨཱ? སདྡྷིནྡྲིཡཱདཱིནཾ ཝིསུདྡྷིཀརཎཝསེན པནྣརས དྷམྨཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨསྶདྡྷེ པུགྒལེ པརིཝཛྫཡཏོ, སདྡྷེ པུགྒལེ སེཝཏོ བྷཛཏོ པཡིརུཔཱསཏོ, པསཱདནཱིཡེ སུཏྟནྟེ པཙྩཝེཀྑཏོ ¶ – ཨིམེཧི ཏཱིཧཱཀཱརེཧི སདྡྷིནྡྲིཡཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི.

‘‘ཀུསཱིཏེ པུགྒལེ པརིཝཛྫཡཏོ, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡེ པུགྒལེ སེཝཏོ བྷཛཏོ པཡིརུཔཱསཏོ, སམྨཔྤདྷཱནེ པཙྩཝེཀྑཏོ – ཨིམེཧི ཏཱིཧཱཀཱརེཧི ཝཱིརིཡིནྡྲིཡཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི.

‘‘མུཊྛསྶཏཱི པུགྒལེ པརིཝཛྫཡཏོ, ཨུཔཊྛིཏསྶཏཱི པུགྒལེ སེཝཏོ བྷཛཏོ པཡིརུཔཱསཏོ, སཏིཔཊྛཱནེ པཙྩཝེཀྑཏོ – ཨིམེཧི ཏཱིཧཱཀཱརེཧི སཏིནྡྲིཡཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི.

‘‘ཨསམཱཧིཏེ པུགྒལེ པརིཝཛྫཡཏོ, སམཱཧིཏེ པུགྒལེ སེཝཏོ བྷཛཏོ པཡིརུཔཱསཏོ, ཛྷཱནཝིམོཀྑེ པཙྩཝེཀྑཏོ – ཨིམེཧི ཏཱིཧཱཀཱརེཧི སམཱདྷིནྡྲིཡཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི.

‘‘དུཔྤཉྙེ པུགྒལེ པརིཝཛྫཡཏོ, པཉྙཝནྟེ པུགྒལེ སེཝཏོ བྷཛཏོ པཡིརུཔཱསཏོ, གམྦྷཱིརཉཱཎཙརིཡཾ པཙྩཝེཀྑཏོ – ཨིམེཧི ཏཱིཧཱཀཱརེཧི པཉྙིནྡྲིཡཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི.

‘‘ཨིཏི ¶ ཨིམེ པཉྩ པུགྒལེ པརིཝཛྫཡཏོ, པཉྩ པུགྒལེ སེཝཏོ བྷཛཏོ པཡིརུཔཱསཏོ, པཉྩ སུཏྟནྟེ པཙྩཝེཀྑཏོ – ཨིམེཧི པནྣརསཧི ཨཱཀཱརེཧི, ཨིམཱནི པཉྩིནྡྲིཡཱནི ཝིསུཛ྄ཛྷནྟཱི’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༨༥).

ཨཔརེཔི པནྣརས དྷམྨཱ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ – སདྡྷཱཔཉྩམཱནི ཨིནྡྲིཡཱནི, ཨནིཙྩསཉྙཱ དུཀྑསཉྙཱ ཨནཏྟསཉྙཱ པཧཱནསཉྙཱ ཝིརཱགསཉྙཱཏི ཨིམཱ པཉྩ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ ¶ སཉྙཱ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ སཱིལསཾཝརོ ཨབྷིསལླེཁཏཱ ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ ནིབྦེདྷིཀཔཉྙཱཏི. ཏེསུ ཝིནེཡྻདམནཀུསལོ སཏྠཱ ཝིནེཡྻསྶ མེགྷིཡཏྠེརསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཨིདྷ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱདཡོ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡེ དྷམྨེ དསྶེནྟོ ‘‘པཉྩ དྷམྨཱ པརིཔཱཀཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏེ ཝིཏྠཱརེནྟོ ‘‘ཨིདྷ, མེགྷིཡ, བྷིཀྑུ ཀལྱཱཎམིཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཀལྱཱཎམིཏྟོཏི ཀལྱཱཎོ བྷདྡོ སུནྡརོ མིཏྟོ ཨེཏསྶཱཏི ཀལྱཱཎམིཏྟོ. ཡསྶ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོ ‘‘ཨགྷསྶ གྷཱཏཱ, ཧིཏསྶ ཝིདྷཱཏཱ’’ཏི ཨེཝཾ སབྦཱཀཱརེན ཨུཔཀཱརོ མིཏྟོ ཧོཏི, སོ པུགྒལོ ཀལྱཱཎམིཏྟོཝ. ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཀལྱཱཎཔུགྒལེཧེཝ སབྦིརིཡཱཔཐེསུ སཧ ཨཡཏི པཝཏྟཏི, ན ཝིནཱ ཏེཧཱིཏི ཀལྱཱཎསཧཱཡོ.ཀལྱཱཎཔུགྒལེསུ ཨེཝ ཙིཏྟེན ¶ ཙེཝ ཀཱཡེན ཙ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརབྷཱཝེན པཝཏྟཏཱིཏི ཀལྱཱཎསམྤཝངྐོ. པདཏྟཡེན ཀལྱཱཎམིཏྟསཾསགྒེ ཨཱདརཾ ཨུཔྤཱདེཏི.

ཏཏྲིདཾ ཀལྱཱཎམིཏྟལཀྑཎཾ – ཨིདྷ ཀལྱཱཎམིཏྟོ སདྡྷཱསམྤནྣོ ཧོཏི སཱིལསམྤནྣོ སུཏསམྤནྣོ ཙཱགསམྤནྣོ ཝཱིརིཡསམྤནྣོ སཏིསམྤནྣོ སམཱདྷིསམྤནྣོ པཉྙཱསམྤནྣོ. ཏཏྠ སདྡྷཱསམྤཏྟིཡཱ སདྡཧཏི ཏཐཱགཏསྶ བོདྷིཾ ཀམྨཕལཉྩ, ཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཧེཏུབྷཱུཏཾ སཏྟེསུ ཧིཏེསིཏཾ ན པརིཙྩཛཏི. སཱིལསམྤཏྟིཡཱ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ པིཡོ ཧོཏི མནཱཔོ གརུ བྷཱཝནཱིཡོ ཙོདཀོ པཱཔགརཧཱི ཝཏྟཱ ཝཙནཀྑམོ, སུཏསམྤཏྟིཡཱ སཙྩཔཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདིཔཊིསཾཡུཏྟཱནཾ གམྦྷཱིརཱནཾ ཀཐཱནཾ ཀཏྟཱ ཧོཏི, ཙཱགསམྤཏྟིཡཱ ཨཔྤིཙྪོ ཧོཏི སནྟུཊྛོ པཝིཝིཏྟོ ཨསཾསཊྛོ, ཝཱིརིཡསམྤཏྟིཡཱ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཧོཏི སཏྟཱནཾ ཧིཏཔྤཊིཔཏྟིཡཱ, སཏིསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔཊྛིཏསྶཏི ཧོཏི, སམཱདྷིསམྤཏྟིཡཱ ཨཝིཀྑིཏྟོ ¶ ཧོཏི སམཱཧིཏཙིཏྟོ, པཉྙཱསམྤཏྟིཡཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཛཱནཱཏི. སོ སཏིཡཱ ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ གཏིཡོ སམནྭེསམཱནོ པཉྙཱཡ སཏྟཱནཾ ཧིཏཱཧིཏཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཛཱནིཏྭཱ, སམཱདྷིནཱ ཏཏྠ ཨེཀགྒཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ, ཝཱིརིཡེན སཏྟེ ཨཧིཏཱ ནིསེདྷེཏྭཱ ཧིཏེ ནིཡོཛེཏི. ཏེནཱཧ –

‘‘པིཡོ གརུ བྷཱཝནཱིཡོ, ཝཏྟཱ ཙ ཝཙནཀྑམོ;

གམྦྷཱིརཉྩ ཀཐཾ ཀཏྟཱ, ནོ ཙཊྛཱནེ ནིཡོཛཡེ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༧.༣༧);

ཨཡཾ པཋམོ དྷམྨོ པརིཔཱཀཱཡ སཾཝཏྟཏཱིཏི, ཨཡཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱསངྑཱཏོ བྲཧྨཙརིཡཝཱསསྶ ཨཱདིབྷཱཝཏོ, སབྦེསཉྩ ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ བཧུཀཱརཏཱཡ པདྷཱནབྷཱཝཏོ ཙ ཨིམེསུ པཉྩསུ དྷམྨེསུ ཨཱདིཏོ ཝུཏྟཏྟཱ པཋམོ ཨནཝཛྫདྷམྨོ ཨཝིསུདྡྷཱནཾ སདྡྷཱདཱིནཾ ཝིསུདྡྷིཀརཎཝསེན ¶ ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱ པརིཔཱཀཱཡ སཾཝཏྟཏི. ཨེཏྠ ཙ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶ བཧུཀཱརཏཱ པདྷཱནཏཱ ཙ ‘‘ཨུཔཌྜྷམིདཾ, བྷནྟེ, བྲཧྨཙརིཡསྶ ཡདིདཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ’’ཏི ཝདནྟཾ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀཾ, ‘‘མཱ ཧེཝཾ, ཨཱནནྡཱ’’ཏི དྭིཀྑཏྟུཾ པཊིསེདྷེཏྭཱ, ‘‘སཀལམེཝ ཧིདཾ, ཨཱནནྡ, བྲཧྨཙརིཡཾ, ཡདིདཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ ཀལྱཱཎསཧཱཡཏཱ’’ཏིཨཱདིསུཏྟཔདེཧི (སཾ. ནི. ༡.༡༢༩; ༥.༢) ཝེདིཏབྦཱ.

པུན ཙཔརནྟི པུན ཙ ཨཔརཾ དྷམྨཛཱཏཾ. སཱིལཝཱཏི ¶ ཨེཏྠ ཀེནཊྛེན སཱིལཾ? སཱིལནཊྛེན སཱིལཾ. ཀིམིདཾ སཱིལནཾ ནཱམ? སམཱདྷཱནཾ, ཀཱཡཀམྨཱདཱིནཾ སུསཱིལྱཝསེན ཨཝིཔྤཀིཎྞཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨུཔདྷཱརཎཾ, ཛྷཱནཱདིཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཏིཊྛཱནཝསེན ཨཱདྷཱརབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ཏསྨཱ སཱིལེཏི སཱིལཏཱིཏི ཝཱ སཱིལཾ. ཨཡཾ ཏཱཝ སདྡལཀྑཎནཡེན སཱིལཏྠོ. ཨཔརེ པན ‘‘སིརཊྛོ སཱིཏལཊྛོ སཱིལཊྛོ སཾཝརཊྛོ’’ཏི ནིརུཏྟིནཡེན ཨཏྠཾ ཝཎྞེནྟི. ཏཡིདཾ པཱརིཔཱུརིཏོ ཨཏིསཡཏོ ཝཱ སཱིལཾ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི སཱིལཝཱ, སཱིལསམྤནྣོཏི ཨཏྠོ.

ཡཐཱ ཙ སཱིལཝཱ ཧོཏི སཱིལསམྤནྣོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པཱཏིམོཀྑནྟི སིཀྑཱཔདསཱིལཾ. ཏཉྷི ཡོ ནཾ པཱཏི རཀྑཏི, ཏཾ མོཀྑེཏི མོཙེཏི ཨཱཔཱཡིཀཱདཱིཧི དུཀྑེཧཱིཏི པཱཏིམོཀྑཾ. སཾཝརཎཾ སཾཝརོ, ཀཱཡཝཱཙཱཧི ཨཝཱིཏིཀྐམོ. པཱཏིམོཀྑམེཝ ¶ སཾཝརོ པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ, ཏེན སཾཝུཏོ པིཧིཏཀཱཡཝཱཙོཏི པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ, ཨིདམསྶ ཏསྨིཾ སཱིལེ པཏིཊྛིཏབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. ཝིཧརཏཱིཏི ཏདནུརཱུཔཝིཧཱརསམངྒིབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོཏི ཧེཊྛཱ པཱཏིམོཀྑསཾཝརསྶ, ཨུཔརི ཝིསེསཱནཾ ཡོགསྶ ཙ ཨུཔཀཱརཀདྷམྨཔརིདཱིཔནཾ. ཨཎུམཏྟེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶཱཝཱིཏི པཱཏིམོཀྑསཱིལཏོ ཨཙཝནདྷམྨཏཱཔརིདཱིཔནཾ. སམཱདཱཡཱཏི སིཀྑཱཔདཱནཾ ཨནཝསེསཏོ ཨཱདཱནཔརིདཱིཔནཾ. སིཀྑཏཱིཏི སིཀྑཱཡ སམངྒིབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. སིཀྑཱཔདེསཱུཏི སིཀྑིཏབྦདྷམྨཔརིདཱིཔནཾ.

ཨཔརོ ནཡོ – ཀིལེསཱནཾ བལཝབྷཱཝཏོ, པཱཔཀིརིཡཱཡ སུཀརབྷཱཝཏོ, པུཉྙཀིརིཡཱཡ ཙ དུཀྐརབྷཱཝཏོ བཧུཀྑཏྟུཾ ཨཔཱཡེསུ པཏནསཱིལོཏི པཱཏཱི, པུཐུཛྫནོ. ཨནིཙྩཏཱཡ ཝཱ བྷཝཱདཱིསུ ཀམྨཝེགཀྑིཏྟོ གྷཊཱིཡནྟཾ ཝིཡ ཨནཝཊྛཱནེན པརིབྦྷམནཏོ གམནསཱིལོཏི པཱཏཱི, མརཎཝསེན ཝཱ ཏམྷི ཏམྷི སཏྟནིཀཱཡེ ཨཏྟབྷཱཝསྶ པཏནསཱིལོཏི ཝཱ པཱཏཱི, སཏྟསནྟཱནོ ཙིཏྟམེཝ ཝཱ. ཏཾ པཱཏིནཾ སཾསཱརདུཀྑཏོ མོཀྑེཏཱིཏི པཱཏིམོཀྑཾ. ཙིཏྟསྶ ¶ ཧི ཝིམོཀྑེན སཏྟོ ‘‘ཝིམུཏྟོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཙིཏྟཝོདཱནཱ སཏྟཱ ཝིསུཛ྄ཛྷནྟཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༡༠༠), ‘‘ཨནུཔཱདཱཡ ཨཱསཝེཧི ཙིཏྟཾ ཝིམུཏྟ’’ནྟི (མཧཱཝ. ༢༨) ཙ.

ཨཐ ¶ ཝཱ ཨཝིཛྫཱདིཧེཏུནཱ སཾསཱརེ པཏཏི གཙྪཏི པཝཏྟཏཱིཏི པཱཏི, ‘‘ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཏཎྷཱསཾཡོཛནཱནཾ སནྡྷཱཝཏཾ སཾསརཏ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༢.༡༢༤) ཧི ཝུཏྟཾ. ཏསྶ པཱཏིནོ སཏྟསྶ ཏཎྷཱདིསཾཀིལེསཏྟཡཏོ མོཀྑོ ཨེཏེནཱཏི པཱཏིམོཀྑོ, ‘‘ཀཎྛེཀཱལོ’’ཏིཨཱདཱིནཾ ཝིཡ སམཱསསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ.

ཨཐ ཝཱ པཱཏེཏི ཝིནིཔཱཏེཏི དུཀྑེཧཱིཏི པཱཏི, ཙིཏྟཾ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཙིཏྟེན ནིཡྻཏཱི ལོཀོ, ཙིཏྟེན པརིཀསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༦༢). ཏསྶ པཱཏིནོ མོཀྑོ ཨེཏེནཱཏི པཱཏིམོཀྑོ. པཏཏི ཝཱ ཨེཏེན ཨཔཱཡདུཀྑེ སཾསཱརདུཀྑེ ཙཱཏི པཱཏི, ཏཎྷཱདིསཾཀིལེསཱ. ཝུཏྟཉྷི – ‘‘ཏཎྷཱ ཛནེཏི པུརིསཾ (སཾ. ནི. ༡.༥༥-༥༧), ཏཎྷཱདུཏིཡོ པུརིསོ’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༡༥, ༡༠༥) ཙཱདི. ཏཏོ པཱཏིཏོ མོཀྑོཏི པཱཏིམོཀྑོ.

ཨཐ ¶ ཝཱ པཏཏི ཨེཏྠཱཏི པཱཏི, ཚ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཱནི ཨཱཡཏནཱནི. ཝུཏྟཉྷི – ‘‘ཚསུ ལོཀོ སམུཔྤནྣོ, ཚསུ ཀུབྦཏི སནྠཝ’’ནྟི (སུ. ནི. ༡༧༡). ཏཏོ ཚ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཱཡཏནསངྑཱཏཔཱཏིཏོ མོཀྑོཏི པཱཏིམོཀྑོ. ཨཐ ཝཱ པཱཏོ ཝིནིཔཱཏོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི པཱཏཱི, སཾསཱརོ. ཏཏོ མོཀྑོཏི པཱཏིམོཀྑོ.

ཨཐ ཝཱ སབྦལོཀཱདྷིཔཏིབྷཱཝཏོ དྷམྨིསྶརོ བྷགཝཱ པཏཱིཏི ཝུཙྩཏི, མུཙྩཏི ཨེཏེནཱཏི མོཀྑོ. པཏིནོ མོཀྑོ ཏེན པཉྙཏྟཏྟཱཏི པཏིམོཀྑོ, པཏིམོཀྑོ ཨེཝ པཱཏིམོཀྑོ. སབྦགུཎཱནཾ ཝཱ ཏམྨཱུལབྷཱཝཏོ ཨུཏྟམཊྛེན པཏི ཙ, སོ ཡཐཱཝུཏྟཊྛེན མོཀྑོ ཙཱཏི པཏིམོཀྑོ, པཏིམོཀྑོ ཨེཝ པཱཏིམོཀྑོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘པཱཏིམོཀྑནྟིཨཱདིམེཏཾ མུཁམེཏ’’ནྟི ཝིཏྠཱརོ.

ཨཐ ཝཱ པཨིཏི པཀཱརེ, ཨཏཱིཏི ཨཙྩནྟཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཏསྨཱ པཀཱརེཧི ཨཙྩནྟཾ མོཀྑེཏཱིཏི པཱཏིམོཀྑཾ. ཨིདཉྷི སཱིལཾ སཡཾ ཏདངྒཝསེན, སམཱདྷིསཧིཏཾ པཉྙཱསཧིཏཉྩ ཝིཀྑམྦྷནཝསེན སམུཙྪེདཝསེན ཙ ཨཙྩནྟཾ མོཀྑེཏི མོཙེཏཱིཏི པཱཏིམོཀྑཾ. པཏི མོཀྑོཏི ཝཱ པཏིམོཀྑོ, ཏམྷཱ ཏམྷཱ ཝཱིཏིཀྐམདོསཏོ པཙྩེཀཾ མོཀྑོཏི ཨཏྠོ. པཏིམོཀྑོ ¶ ཨེཝ པཱཏིམོཀྑོ. མོཀྑོཏི ཝཱ ནིབྦཱནཾ, ཏསྶ མོཀྑསྶ པཊིབིམྦབྷཱུཏོཏི པཏིམོཀྑོ. སཱིལསཾཝརོ ཧི སཱུརིཡསྶ ཨརུཎུགྒམནཾ ཝིཡ ནིབྦཱནསྶ ཨུདཡབྷཱུཏོ ཏཔྤཊིབྷཱགོ ཙ ཡཐཱརཧཾ སཾཀིལེསནིབྦཱཔནཏོ. པཏིམོཀྑོ ཨེཝ པཱཏིམོཀྑོ. པཏིཝཏྟཏི མོཀྑེཏི ¶ དུཀྑནྟི ཝཱ པཏིམོཀྑཾ, པཏིམོཀྑམེཝ པཱཏིམོཀྑནྟི ཨེཝཾ ཏཱཝེཏྠ པཱཏིམོཀྑསདྡསྶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

སཾཝརཏི པིདཧཏི ཨེཏེནཱཏི སཾཝརོ, པཱཏིམོཀྑམེཝ སཾཝརོ པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ. ཨཏྠཏོ པན ཏཏོ ཏཏོ ཝཱིཏིཀྐམིཏབྦཏོ ཝིརཏིཡོ ཙེཏནཱ ཙ. ཏེན པཱཏིམོཀྑསཾཝརེན ཨུཔེཏོ སམནྣཱགཏོ པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོཏི ཝུཏྟོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཝིབྷངྒེ –

‘‘ཨིམིནཱ ¶ པཱཏིམོཀྑསཾཝརེན ཨུཔེཏོ ཧོཏི སམུཔེཏོ ཨུཔཱགཏོ སམུཔཱགཏོ ཨུཔཔནྣོ སམུཔཔནྣོ སམནྣཱགཏོ, ཏེན ཝུཙྩཏི པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༡༡).

ཝིཧརཏཱིཏི ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརེན ཝིཧརཏི ཨིརཱིཡཏི ཝཏྟཏི.

ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོཏི ཝེལུ༹དཱནཱདིམིཙྪཱཛཱིཝསྶ ཀཱཡཔཱགབྦྷིཡཱདཱིནཉྩ ཨཀརཎེན སབྦསོ ཨནཱཙཱརཾ ཝཛྫེཏྭཱ ‘‘ཀཱཡིཀོ ཨཝཱིཏིཀྐམོ ཝཱཙསིཀོ ཨཝཱིཏིཀྐམོ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀོ ཨཝཱིཏིཀྐམོ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟབྷིཀྑུསཱརུཔྤཨཱཙཱརསམྤཏྟིཡཱ, ཝེསིཡཱདིཨགོཙརཾ ཝཛྫེཏྭཱ པིཎྜཔཱཏཱདིཨཏྠཾ ཨུཔསངྐམིཏུཾ ཡུཏྟཊྛཱནསངྑཱཏེན གོཙརེན ཙ སམྤནྣཏྟཱ ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོ.

ཨཔིཙ ཡོ བྷིཀྑུ སཏྠརི སགཱརཝོ སཔྤཏིསྶོ སབྲཧྨཙཱརཱིསུ སགཱརཝོ སཔྤཏིསྶོ ཧིརོཏྟཔྤསམྤནྣོ སུནིཝཏྠོ སུཔཱརུཏོ པཱསཱདིཀེན ཨབྷིཀྐནྟེན པཊིཀྐནྟེན ཨཱལོཀིཏེན ཝིལོཀིཏེན སམིཉྫིཏེན པསཱརིཏེན ཨིརིཡཱཔཐསམྤནྣོ ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརོ བྷོཛནེ མཏྟཉྙཱུ ཛཱགརིཡམནུཡུཏྟོ སཏིསམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏོ ཨཔྤིཙྪོ སནྟུཊྛོ པཝིཝིཏྟོ ཨསཾསཊྛོ ཨཱབྷིསམཱཙཱརིཀེསུ སཀྐཙྩཀཱརཱི གརུཙིཏྟཱིཀཱརབཧུལོ ཝིཧརཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨཱཙཱརསམྤནྣོ.

གོཙརོ པན ཨུཔནིསྶཡགོཙརོ ཨཱརཀྑགོཙརོ ཨུཔནིབནྡྷགོཙརོཏི ཏིཝིདྷོ. ཏཏྠ ཡོ དསཀཐཱཝཏྠུགུཎསམནྣཱགཏོ ཝུཏྟལཀྑཎོ ཀལྱཱཎམིཏྟོ, ཡཾ ནིསྶཱཡ ཨསུཏཾ སུཎཱཏི, སུཏཾ པརིཡོདཱཔེཏི, ཀངྑཾ ཝིཏརཏི, དིཊྛིཾ ཨུཛུཾ ཀརོཏི, ཙིཏྟཾ པསཱདེཏི, ཡཉྩ ཨནུསིཀྑནྟོ སདྡྷཱཡ ཝཌྜྷཏི ¶ , སཱིལེན, སུཏེན, ཙཱགེན, པཉྙཱཡ ཝཌྜྷཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨུཔནིསྶཡགོཙརོ.

ཡོ ¶ བྷིཀྑུ ཨནྟརགྷརཾ པཝིཊྛོ ཝཱིཐིཾ པཊིཔནྣོ ཨོཀྑིཏྟཙཀྑུ ཡུགམཏྟདསྶཱཝཱི ཙཀྑུནྡྲིཡསཾཝུཏོཝ གཙྪཏི, ན ཧཏྠིཾ ཨོལོཀེནྟོ, ན ཨསྶཾ, ན རཐཾ, ན པཏྟིཾ, ན ཨིཏྠིཾ, ན པུརིསཾ ཨོལོཀེནྟོ, ན ཨུདྡྷཾ ཨོལོཀེནྟོ, ན ཨདྷོ ཨོལོཀེནྟོ, ན དིསཱཝིདིསཾ པེཀྑམཱནོ གཙྪཏི, ཨཡཾ ཨཱརཀྑགོཙརོ.

ཨུཔནིབནྡྷགོཙརོ ¶ པན ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ, ཡཏྠ བྷིཀྑུ ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ ཨུཔནིབནྡྷཏི, ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཀོ ཙ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནོ གོཙརོ སཀོ པེཏྟིཀོ ཝིསཡོ, ཡདིདཾ ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༣༧༢).

ཏཏྠ ཨུཔནིསྶཡགོཙརསྶ པུབྦེ ཝུཏྟཏྟཱ ཨིཏརེསཾ ཝསེནེཏྠ གོཙརོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིཏི ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཨཱཙཱརསམྤཏྟིཡཱ, ཨིམཱཡ ཙ གོཙརསམྤཏྟིཡཱ སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོ.

ཨཎུམཏྟེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶཱཝཱིཏི ཨཔྤམཏྟཀཏྟཱ ཨཎུཔྤམཱཎེསུ ཨསྶཏིཡཱ ཨསཉྩིཙྩ ཨཱཔནྣསེཁིཡཨཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདཱདིབྷེདེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶནསཱིལོ. ཡོ ཧི བྷིཀྑུ པརམཱཎུམཏྟཾ ཝཛྫཾ ཨཊྛསཊྛིཡོཛནཔམཱཎཱདྷིཀཡོཛནསཏསཧསྶུབྦེདྷསིནེརུཔབྦཏརཱཛསདིསཾ ཀཏྭཱ པསྶཏི, ཡོཔི སབྦལཧུཀཾ དུབྦྷཱསིཏམཏྟཾ པཱརཱཛིཀསདིསཾ ཀཏྭཱ པསྶཏི, ཨཡམྤི ཨཎུམཏྟེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶཱཝཱི ནཱམ. སམཱདཱཡ སིཀྑཏི སིཀྑཱཔདེསཱུཏི ཡཾཀིཉྩི སིཀྑཱཔདེསུ སིཀྑིཏབྦཾ, ཏཾ སབྦེན སབྦཾ སབྦཐཱ སབྦཾ ཨནཝསེསཾ སམྨཱ ཨཱདིཡིཏྭཱ སིཀྑཏི, པཝཏྟཏི པརིཔཱུརེཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨབྷིསལླེཁིཀཱཏི ཨཏིཝིཡ ཀིལེསཱནཾ སལླེཁནཱི, ཏེསཾ ཏནུབྷཱཝཱཡ པཧཱནཱཡ ཡུཏྟརཱུཔཱ. ཙེཏོཝིཝརཎསཔྤཱཡཱཏི ཙེཏསོ པཊིཙྪཱདཀཱནཾ ནཱིཝརཎཱནཾ དཱུརཱིབྷཱཝཀརཎེན ཙེཏོཝིཝརཎསངྑཱཏཱནཾ སམཐཝིཔསྶནཱནཾ སཔྤཱཡཱ, སམཐཝིཔསྶནཱཙིཏྟསྶེཝ ཝཱ ཝིཝརཎཱཡ པཱཀཊཱིཀརཎཱཡ ཝཱ སཔྤཱཡཱ ཨུཔཀཱརིཀཱཏི ཙེཏོཝིཝརཎསཔྤཱཡཱ.

ཨིདཱནི ¶ ཡེན ནིབྦིདཱདིཨཱཝཧནེན ཨཡཾ ཀཐཱ ཨབྷིསལླེཁིཀཱ ཙེཏོཝིཝརཎསཔྤཱཡཱ ཙ ནཱམ ཧོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡཱཏི ཨེཀཾསེནེཝ ཝཊྚདུཀྑཏོ ནིབྦིནྡནཏྠཱཡ. ཝིརཱགཱཡ ནིརོདྷཱཡཱཏི ཏསྶེཝ ཝིརཛྫནཏྠཱཡ ཙ ནིརུཛ྄ཛྷནཏྠཱཡ ¶ ཙ. ཨུཔསམཱཡཱཏི སབྦཀིལེསཱུཔསམཱཡ. ཨབྷིཉྙཱཡཱཏི སབྦསྶཱཔི ཨབྷིཉྙེཡྻསྶ ཨབྷིཛཱནནཱཡ. སམྦོདྷཱཡཱཏི ཙཏུམགྒསམྦོདྷཱཡ. ནིབྦཱནཱཡཱཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཱཡ. ཨེཏེསུ ཧི ཨཱདིཏོ ཏཱིཧི པདེཧི ཝིཔསྶནཱ ཝུཏྟཱ, དྭཱིཧི མགྒོ, དྭཱིཧི ནིབྦཱནཾ ཝུཏྟཾ. སམཐཝིཔསྶནཱ ཨཱདིཾ ¶ ཀཏྭཱ ནིབྦཱནཔརིཡོསཱནོ ཨཡཾ སབྦོ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨོ དསཀཐཱཝཏྠུལཱབྷིནོ སིཛ྄ཛྷཏཱིཏི དསྶེཏི.

ཨིདཱནི ཏཾ ཀཐཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཔྤིཙྪཀཐཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨཔྤིཙྪོཏི ན ཨིཙྪོ, ཏསྶ ཀཐཱ ཨཔྤིཙྪཀཐཱ, ཨཔྤིཙྪབྷཱཝཔྤཊིསཾཡུཏྟཱ ཀཐཱ ཝཱ ཨཔྤིཙྪཀཐཱ. ཨེཏྠ ཙ ཨཏྲིཙྪོ པཱཔིཙྪོ མཧིཙྪོ ཨཔྤིཙྪོཏི ཨིཙྪཱཝསེན ཙཏྟཱརོ པུགྒལཱ. ཏེསུ ཨཏྟནཱ ཡཐཱལདྡྷེན ལཱབྷེན ཨཏིཏྟོ ཨུཔརཱུཔརི ལཱབྷཾ ཨིཙྪནྟོ ཨཏྲིཙྪོ ནཱམ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཙཏུབྦྷི ཨཊྛཛ྄ཛྷགམཱ, ཨཊྛབྷི ཙཱཔི སོལ༹ས;

སོལ༹སབྷི ཙ དྭཏྟིཾས, ཨཏྲིཙྪཾ ཙཀྐམཱསདོ;

ཨིཙྪཱཧཏསྶ པོསསྶ, ཙཀྐཾ བྷམཏི མཏྠཀེ’’ཏི. (ཛཱ. ༡.༥.༡༠༣);

‘‘ཨཏྲིཙྪཱ ཨཏིལོབྷེན, ཨཏིལོབྷམདེན ཙཱ’’ཏི ཙ. (ཛཱ. ༡.༢.༡༦༨);

ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀནིཀཱམཡཏཱཡ ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཱདྷིཔྤཱཡོ པཱཔིཙྪོ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ ཀུཧནཱ? ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀསནྣིསྶིཏསྶ པཱཔིཙྪསྶ ཨིཙྪཱཔཀཏསྶ པཙྩཡཔྤཊིསེཝནསངྑཱཏེན ཝཱ སཱམནྟཛཔྤིཏེན ཝཱ ཨིརིཡཱཔཐསྶ ཝཱ ཨཋཔནཱ’’ཏིཨཱདི (ཝིབྷ. ༨༦༡).

སནྟགུཎསམྦྷཱཝནཱདྷིཔྤཱཡོ ¶ པཊིགྒཧཎེ ཨམཏྟཉྙཱུ མཧིཙྪོ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ སདྡྷོ སམཱནོ ‘སདྡྷོཏི མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏཱུ’ཏི ཨིཙྪཏི, སཱིལཝཱ སམཱནོ ‘སཱིལཝཱཏི མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏཱུ’ཏི ཨིཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཝིབྷ. ༨༥༡).

དུཏྟཔྤིཡཏཱཡ ཧིསྶ ཝིཛཱཏམཱཏཱཔི ཙིཏྟཾ གཧེཏུཾ ན སཀྐོཏི. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –

‘‘ཨགྒིཀྑནྡྷོ ¶ སམུདྡོ ཙ, མཧིཙྪོ ཙཱཔི པུགྒལོ;

སཀཊེཧི པཙྩཡེ དེནྟུ, ཏཡོཔེཏེ ཨཏཔྤིཡཱ’’ཏི.

ཨེཏེ ¶ པན ཨཏྲིཙྪཏཱདཡོ དོསེ ཨཱརཀཱ པརིཝཛྫེཏྭཱ སནྟགུཎནིགཱུཧནཱདྷིཔྤཱཡོ པཊིགྒཧཎེ ཙ མཏྟཉྙཱུ ཨཔྤིཙྪོ. སོ ཨཏྟནི ཝིཛྫམཱནམྤི གུཎཾ པཊིཙྪཱདེཏུཀཱམཏཱཡ སདྡྷོ སམཱནོ ‘‘སདྡྷོཏི མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏཱུ’’ཏི ན ཨིཙྪཏི, སཱིལཝཱ, བཧུསྶུཏོ, པཝིཝིཏྟོ, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ, ཨུཔཊྛིཏསྶཏི, སམཱཧིཏོ, པཉྙཝཱ སམཱནོ ‘‘པཉྙཝཱཏི མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏཱུ’’ཏི ན ཨིཙྪཏི.

སྭཱཡཾ པཙྩཡཔྤིཙྪོ དྷུཏངྒཔྤིཙྪོ པརིཡཏྟིཨཔྤིཙྪོ ཨདྷིགམཔྤིཙྪོཏི ཙཏུབྦིདྷོ. ཏཏྠ ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ ཨཔྤིཙྪོ པཙྩཡདཱཡཀཾ དེཡྻདྷམྨཾ ཨཏྟནོ ཐཱམཉྩ ཨོལོཀེཏྭཱ སཙེཔི ཧི དེཡྻདྷམྨོ བཧུ ཧོཏི, དཱཡཀོ ཨཔྤཾ དཱཏུཀཱམོ, དཱཡཀསྶ ཝསེན ཨཔྤམེཝ གཎྷཱཏི. དེཡྻདྷམྨོ ཙེ ཨཔྤོ, དཱཡཀོ བཧུཾ དཱཏུཀཱམོ, དེཡྻདྷམྨསྶ ཝསེན ཨཔྤམེཝ གཎྷཱཏི. དེཡྻདྷམྨོཔི ཙེ བཧུ, དཱཡཀོཔི བཧུཾ དཱཏུཀཱམོ, ཨཏྟནོ ཐཱམཾ ཉཏྭཱ པམཱཎཡུཏྟམེཝ གཎྷཱཏི. ཨེཝརཱུཔོ ཧི བྷིཀྑུ ཨནུཔྤནྣཾ ལཱབྷཾ ཨུཔྤཱདེཏི, ཨུཔྤནྣཾ ལཱབྷཾ ཐཱཝརཾ ཀརོཏི, དཱཡཀཱནཾ ཙིཏྟཾ ཨཱརཱདྷེཏི. དྷུཏངྒསམཱདཱནསྶ པན ཨཏྟནི ཨཏྠིབྷཱཝཾ ན ཛཱནཱཔེཏུཀཱམོ དྷུཏངྒཔྤིཙྪོ. ཡོ ཨཏྟནོ བཧུསྶུཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེཏུཾ ན ཨིཙྪཏི, ཨཡཾ པརིཡཏྟིཨཔྤིཙྪོ. ཡོ པན སོཏཱཔནྣཱདཱིསུ ཨཉྙཏརོ ཧུཏྭཱ སབྲཧྨཙཱརཱིནམྤི ཨཏྟནོ སོཏཱཔནྣཱདིབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེཏུཾ ན ཨིཙྪཏི, ཨཡཾ ཨདྷིགམཔྤིཙྪོ. ཨེཝམེཏེསཾ ཨཔྤིཙྪཱནཾ ཡཱ ཨཔྤིཙྪཏཱ, ཏསྶཱ སདྡྷིཾ སནྡསྶནཱདིཝིདྷིནཱ ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརཨཱནིསཾསཝིབྷཱཝནཝསེན, ཏཔྤཊིཔཀྑསྶ ཨཏྲིཙྪཱདིབྷེདསྶ ཨིཙྪཱཙཱརསྶ ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཝསེན ཙ པཝཏྟཱ ཀཐཱ ཨཔྤིཙྪཀཐཱ.

སནྟུཊྛིཀཐཱཏི ¶ ཨེཏྠ སནྟུཊྛཱིཏི སཀེན ཨཏྟནཱ ལདྡྷེན ཏུཊྛི སནྟུཊྛི. ཨཐ ཝཱ ཝིསམཾ པཙྩཡིཙྪཾ པཧཱཡ སམཾ ཏུཊྛི, སནྟུཊྛི. སནྟེན ཝཱ ཝིཛྫམཱནེན ཏུཊྛི སནྟུཊྛི. ཝུཏྟཉྩེཏཾ –

‘‘ཨཏཱིཏཾ ནཱནུསོཙནྟོ, ནཔྤཛཔྤམནཱགཏཾ;

པཙྩུཔྤནྣེན ཡཱཔེནྟོ, སནྟུཊྛོཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི.

སམྨཱ ཝཱ ཉཱཡེན བྷགཝཏཱ ཨནུཉྙཱཏཝིདྷིནཱ པཙྩཡེཧི ཏུཊྛི སནྟུཊྛི. ཨཏྠཏོ ཨིཏརཱིཏརཔཙྩཡསནྟོསོ ¶ , སོ དྭཱདསཝིདྷོ ཧོཏི. ཀཐཾ ¶ ? ཙཱིཝརེ ཡཐཱལཱབྷསནྟོསོ, ཡཐཱབལསནྟོསོ, ཡཐཱསཱརུཔྤསནྟོསོཏི ཏིཝིདྷོ, ཨེཝཾ པིཎྜཔཱཏཱདཱིསུ.

ཏཏྲཱཡཾ པབྷེདཝཎྞནཱ – ཨིདྷ བྷིཀྑུ ཙཱིཝརཾ ལབྷཏི སུནྡརཾ ཝཱ ཨསུནྡརཾ ཝཱ, སོ ཏེནེཝ ཡཱཔེཏི, ཨཉྙཾ ན པཏྠེཏི, ལབྷནྟོཔི ན གཎྷཱཏི, ཨཡམསྶ ཙཱིཝརེ ཡཐཱལཱབྷསནྟོསོ. ཨཐ པན པཀཏིདུབྦལོ ཝཱ ཧོཏི ཨཱབཱདྷཛརཱབྷིབྷཱུཏོ ཝཱ, གརུཾ ཙཱིཝརཾ པཱརུཔནྟོ ཀིལམཏི, སོ སབྷཱགེན བྷིཀྑུནཱ སདྡྷིཾ ཏཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ལཧུཀེན ཡཱཔེནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏི, ཨཡམསྶ ཙཱིཝརེ ཡཐཱབལསནྟོསོ. ཨཔརོ པཊྚཙཱིཝརཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརཾ མཧགྒྷཙཱིཝརཾ ལབྷིཏྭཱ ‘‘ཨིདཾ ཐེརཱནཾ ཙིརཔབྦཛིཏཱནཾ, ཨིདཾ བཧུསྶུཏཱནཾ ཨནུརཱུཔཾ, ཨིདཾ གིལཱནཱནཾ དུབྦལཱནཾ, ཨིདཾ ཨཔྤལཱབྷཱིནཾ ཝཱ ཧོཏཱུ’’ཏི ཏེསཾ དཏྭཱ ཨཏྟནཱ སངྐཱརཀཱུཊཱདིཏོ ནནྟཀཱནི ཨུཙྩིནིཏྭཱ སངྒྷཱཊིཾ ཀཏྭཱ ཏེསཾ ཝཱ པུརཱཎཙཱིཝརཱནི གཧེཏྭཱ དྷཱརེནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏི, ཨཡམསྶ ཙཱིཝརེ ཡཐཱསཱརུཔྤསནྟོསོ.

ཨིདྷ པན བྷིཀྑུ པིཎྜཔཱཏཾ ལབྷཏི ལཱུཁཾ ཝཱ པཎཱིཏཾ ཝཱ, སོ ཏེནེཝ ཡཱཔེཏི, ཨཉྙཾ ན པཏྠེཏི, ལབྷནྟོཔི ན གཎྷཱཏི, ཨཡམསྶ པིཎྜཔཱཏེ ཡཐཱལཱབྷསནྟོསོ. ཨཐ པན ཨཱབཱདྷིཀོ ཧོཏི, ལཱུཁཾ པཀཏིཝིརུདྡྷཾ ཝཱ བྱཱདྷིཝིརུདྡྷཾ ཝཱ པིཎྜཔཱཏཾ བྷུཉྫིཏྭཱ གཱལ༹ྷཾ རོགཱཏངྐཾ པཱཔུཎཱཏི, སོ སབྷཱགསྶ བྷིཀྑུནོ དཏྭཱ ཏསྶ ཧཏྠཏོ སཔྤཱཡབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏི, ཨཡམསྶ པིཎྜཔཱཏེ ཡཐཱབལསནྟོསོ ¶ . ཨཔརོ བྷིཀྑུ པཎཱིཏཾ པིཎྜཔཱཏཾ ལབྷཏི, སོ ‘‘ཨཡཾ པིཎྜཔཱཏོ ཙིརཔབྦཛིཏཱདཱིནཾ ཨནུརཱུཔོ’’ཏི ཙཱིཝརཾ ཝིཡ ཏེསཾ དཏྭཱ, ཏེསཾ ཝཱ སནྟཀཾ གཧེཏྭཱ, ཨཏྟནཱ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ, མིསྶཀཱཧཱརཾ ཝཱ པརིབྷུཉྫནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏི. ཨཡམསྶ པིཎྜཔཱཏེ ཡཐཱསཱརུཔྤསནྟོསོ.

ཨིདྷ པན བྷིཀྑུནོ སེནཱསནཾ པཱཔུཎཱཏི མནཱཔཾ ཝཱ ཨམནཱཔཾ ཝཱ ཨནྟམསོ ཏིཎཀུཊིཀཱཔི ཏིཎསནྠཱརཀམྤི, སོ ཏེནེཝ སནྟུསྶཏི, པུན ཨཉྙཾ སུནྡརཏརཾ ཝཱ པཱཔུཎཱཏི, ཏཾ ན གཎྷཱཏི, ཨཡམསྶ སེནཱསནེ ཡཐཱལཱབྷསནྟོསོ. ཨཐ པན ཨཱབཱདྷིཀོ ཧོཏི དུབྦལོ ཝཱ, སོ བྱཱདྷིཝིརུདྡྷཾ ཝཱ པཀཏིཝིརུདྡྷཾ ཝཱ སེནཱསནཾ ལབྷཏི, ཡཏྠསྶ ཝསཏོ ཨཕཱསུ ཧོཏི, སོ ཏཾ སབྷཱགསྶ བྷིཀྑུནོ དཏྭཱ ཏསྶ སནྟཀེ སཔྤཱཡསེནཱསནེ ཝསིཏྭཱ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏི, ཨཡམསྶ ¶ སེནཱསནེ ཡཐཱབལསནྟོསོ. ཨཔརོ སུནྡརཾ སེནཱསནཾ པཏྟམྤི ན སམྤཊིཙྪཏི ‘‘པཎཱིཏསེནཱསནཾ པམཱདཊྛཱན’’ནྟི, མཧཱཔུཉྙཏཱཡ ཝཱ ལེཎམཎྜཔཀཱུཊཱགཱརཱདཱིནི པཎཱིཏསེནཱསནཱནི ལབྷཏི, སོ ཏཱནི ཙཱིཝརཱདཱིནི ཝིཡ ཙིརཔབྦཛིཏཱདཱིནཾ ¶ དཏྭཱ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཝསནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏི, ཨཡམསྶ སེནཱསནེ ཡཐཱསཱརུཔྤསནྟོསོ.

ཨིདྷ པན བྷིཀྑུ བྷེསཛྫཾ ལབྷཏི ལཱུཁཾ ཝཱ པཎཱིཏཾ ཝཱ, སོ ཏེནེཝ ཏུསྶཏི, ཨཉྙཾ ན པཏྠེཏི, ལབྷནྟོཔི ན གཎྷཱཏི, ཨཡམསྶ གིལཱནཔཙྩཡེ ཡཐཱལཱབྷསནྟོསོ. ཨཐ པན ཏེལེན ཨཏྠིཀོ ཕཱཎིཏཾ ལབྷཏི, སོ ཏཾ སབྷཱགསྶ བྷིཀྑུནོ དཏྭཱ, ཏསྶ ཧཏྠཏོ ཏེལཾ གཧེཏྭཱ, བྷེསཛྫཾ ཀཏྭཱ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏི, ཨཡམསྶ གིལཱནཔཙྩཡེ ཡཐཱབལསནྟོསོ. ཨཔརོ མཧཱཔུཉྙོ བཧུཾ ཏེལམདྷུཕཱཎིཏཱདིཔཎཱིཏབྷེསཛྫཾ ལབྷཏི, སོ ཏཾ ཙཱིཝརཱདཱིནི ཝིཡ ཙིརཔབྦཛིཏཱདཱིནཾ དཏྭཱ ཏེསཾ ཨཱབྷཏེན ཡེན ཀེནཙི བྷེསཛྫཾ ཀརོནྟོཔི སནྟུཊྛོཝ ཧོཏི. ཡོ པན ཨེཀསྨིཾ བྷཱཛནེ མུཏྟཧརཱིཏཀཾ, ཨེཀསྨིཾ ཙཏུམདྷུརཾ ཋཔེཏྭཱ ‘‘གཎྷཐ, བྷནྟེ, ཡདིཙྪསཱི’’ཏི ཝུཙྩམཱནོ སཙསྶ ཏེསུ ཨཉྙཏརེནཔི རོགོ ཝཱུཔསམྨཏི ¶ , ‘‘མུཏྟཧརཱིཏཀཾ ནཱམ བུདྡྷཱདཱིཧི ཝཎྞིཏཾ, པཱུཏིམུཏྟབྷེསཛྫཾ ནིསྶཱཡ པབྦཛྫཱ, ཏཏྠ ཏེ ཡཱཝཛཱིཝཾ ཨུསྶཱཧོ ཀརཎཱིཡོ’’ཏི (མཧཱཝ. ༡༢༨) ཝཙནམནུསྶརནྟོ ཙཏུམདྷུརཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ མུཏྟཧརཱིཏཀེན བྷེསཛྫཾ ཀརོནྟོ པརམསནྟུཊྛོཝ ཧོཏི, ཨཡམསྶ གིལཱནཔཙྩཡེ ཡཐཱསཱརུཔྤསནྟོསོ.

སོ ཨེཝཾཔབྷེདོ སབྦོཔི སནྟོསོ སནྟུཊྛཱིཏི པཝུཙྩཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྠཏོ ཨིཏརཱིཏརཔཙྩཡསནྟོསོ’’ཏི. ཨིཏརཱིཏརསནྟུཊྛིཡཱ སདྡྷིཾ སནྡསྶནཱདིཝིདྷིནཱ ཨཱནིསཾསཝིབྷཱཝནཝསེན, ཏཔྤཊིཔཀྑསྶ ཨཏྲིཙྪཏཱདིབྷེདསྶ ཨིཙྪཱཔཀཏཏྟསྶ ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཝསེན ཙ པཝཏྟཱ ཀཐཱ སནྟུཊྛིཀཐཱ. ཨིཏོ པརཱསུཔི ཀཐཱསུ ཨེསེཝ ནཡོ, ཝིསེསམཏྟམེཝ ཝཀྑཱམ.

པཝིཝེཀཀཐཱཏི ཨེཏྠ ཀཱཡཝིཝེཀོ ཙིཏྟཝིཝེཀོ ཨུཔདྷིཝིཝེཀོཏི ཏཡོ ཝིཝེཀཱ. ཏེསུ ཨེཀོ གཙྪཏི, ཨེཀོ ཏིཊྛཏི, ཨེཀོ ནིསཱིདཏི, ཨེཀོ སེཡྻཾ ཀཔྤེཏི, ཨེཀོ གཱམཾ པིཎྜཱཡ པཝིསཏི, ཨེཀོ ¶ པཊིཀྐམཏི, ཨེཀོ ཨབྷིཀྐམཏི, ཨེཀོ ཙངྐམཾ ཨདྷིཊྛཱཏི, ཨེཀོ ཙརཏི, ཨེཀོ ཝིཧརཏཱིཏི ཨེཝཾ སབྦིརིཡཱཔཐེསུ སབྦཀིཙྩེསུ གཎསངྒཎིཀཾ པཧཱཡ ཝིཝིཏྟཝཱསོ ཀཱཡཝིཝེཀོ ནཱམ. ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ པན ཙིཏྟཝིཝེཀོ ནཱམ. ནིབྦཱནཾ ཨུཔདྷིཝིཝེཀོ ནཱམ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཀཱཡཝིཝེཀོ ཙ ཝིཝེཀཊྛཀཱཡཱནཾ ནེཀྑམྨཱབྷིརཏཱནཾ, ཙིཏྟཝིཝེཀོ ཙ པརིསུདྡྷཙིཏྟཱནཾ པརམཝོདཱནཔྤཏྟཱནཾ, ཨུཔདྷིཝིཝེཀོ ཙ ནིརུཔདྷཱིནཾ པུགྒལཱནཾ ཝིསངྑཱརགཏཱན’’ནྟི (མཧཱནི. ༥༧).

ཝིཝེཀོཡེཝ ¶ པཝིཝེཀོ, པཝིཝེཀཔྤཊིསཾཡུཏྟཱ ཀཐཱ པཝིཝེཀཀཐཱ.

ཨསཾསགྒཀཐཱཏི ཨེཏྠ སཝནསཾསགྒོ དསྶནསཾསགྒོ སམུལླཔནསཾསགྒོ སམྦྷོགསཾསགྒོ ཀཱཡསཾསགྒོཏི པཉྩ སཾསགྒཱ. ཏེསུ ཨིདྷེཀཙྩོ བྷིཀྑུ སུཎཱཏི ‘‘ཨསུཀསྨིཾ གཱམེ ཝཱ ནིགམེ ཝཱ ཨིཏྠཱི ཨབྷིརཱུཔཱ དསྶནཱིཡཱ པཱསཱདིཀཱ པརམཱཡ ཝཎྞཔོཀྑརཏཱཡ སམནྣཱགཏཱ’’ཏི, སོ ཏཾ སུཏྭཱ ¶ སཾསཱིདཏི ཝིསཱིདཏི, ན སཀྐོཏི བྲཧྨཙརིཡཾ སནྡྷཱརེཏུཾ, སིཀྑཾ པཙྩཀྑཱཡ ཧཱིནཱཡཱཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཝིསབྷཱགཱརམྨཎསཝནེན ཨུཔྤནྣཀིལེསསནྠཝོ སཝནསཾསགྒོ ནཱམ. ན ཧེཝ ཁོ བྷིཀྑུ སུཎཱཏི, ཨཔིཙ ཁོ སཱམཾ པསྶཏི ཨིཏྠིཾ ཨབྷིརཱུཔཾ དསྶནཱིཡཾ པཱསཱདིཀཾ པརམཱཡ ཝཎྞཔོཀྑརཏཱཡ སམནྣཱགཏཾ, སོ ཏཾ དིསྭཱ སཾསཱིདཏི ཝིསཱིདཏི, ན སཀྐོཏི བྲཧྨཙརིཡཾ སནྡྷཱརེཏུཾ, སིཀྑཾ པཙྩཀྑཱཡ ཧཱིནཱཡཱཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཝིསབྷཱགཱརམྨཎདསྶནེན ཨུཔྤནྣཀིལེསསནྠཝོ དསྶནསཾསགྒོ ནཱམ. དིསྭཱ པན ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱལཱཔསལླཱཔཝསེན ཨུཔྤནྣོ ཀིལེསསནྠཝོ སམུལླཔནསཾསགྒོ ནཱམ. སཧཛགྒྷནཱདཱིནིཔི ཨེཏེནེཝ སངྒཎྷཱཏི. ཨཏྟནོ པན སནྟཀཾ ཡཾཀིཉྩི མཱཏུགཱམསྶ དཏྭཱ ཝཱ ཨདཏྭཱ ཝཱ ཏེན དིནྣསྶ ཝནབྷངྒིཡཱདིནོ པརིབྷོགཝསེན ཨུཔྤནྣཀིལེསསནྠཝོ སམྦྷོགསཾསགྒོ ནཱམ. མཱཏུགཱམསྶ ཧཏྠགྒཱཧཱདིཝསེན ཨུཔྤནྣཀིལེསསནྠཝོ ཀཱཡསཾསགྒོ ནཱམ. ཡོཔི ཙེས –

‘‘གིཧཱིཧི སཾསཊྛོ ཝིཧརཏི ཨནནུལོམིཀེན སཾསགྒེན སཧསོཀཱི སཧནནྡཱི སུཁིཏེསུ སུཁིཏོ, དུཀྑིཏེསུ དུཀྑིཏོ ¶ , ཨུཔྤནྣེསུ ཀིཙྩཀརཎཱིཡེསུ ཨཏྟནཱ ཨུཡྻོགཾ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༣; མཧཱནི. ༡༦༤) –

ཨེཝཾ ཝུཏྟོ ཨནནུལོམིཀོ གིཧིསཾསགྒོ, ཡོ ཙ སབྲཧྨཙཱརཱིཧིཔི ཀིལེསུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏོ སཾསགྒོ, ཏཾ སབྦཾ པཧཱཡ ཡྭཱཡཾ སཾསཱརེ ཐིརཏརཾ སཾཝེགཾ, སངྑཱརེསུ ཏིབྦཾ བྷཡསཉྙཾ, སརཱིརེ པཊིཀཱུལསཉྙཾ, སབྦཱཀུསལེསུ ཛིགུཙྪཱཔུབྦངྒམཾ ཧིརོཏྟཔྤཾ, སབྦཀིརིཡཱསུ སཏིསམྤཛཉྙནྟི སབྦཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ ཀམལདལེ ཛལབིནྡུ ཝིཡ སབྦཏྠ ཨལགྒབྷཱཝོ, ཨཡཾ སབྦསཾསགྒཔྤཊིཔཀྑཏཱཡ ཨསཾསགྒོ. ཏཔྤཊིསཾཡུཏྟཱ ཀཐཱ ཨསཾསགྒཀཐཱ.

ཝཱིརིཡཱརམྦྷཀཐཱཏི ཨེཏྠ ཝཱིརསྶ བྷཱཝོ, ཀམྨནྟི ཝཱ ཝཱིརིཡཾ, ཝིདྷིནཱ ཨཱིརཡིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི ཝཱ ཝཱིརིཡཾ, ཝཱིརིཡཉྩ ཏཾ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཧཱནཱཡ ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ¶ ཨུཔསམྤདཱཡ ཨཱརམྦྷནཾ ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ. སྭཱཡཾ ཀཱཡིཀོ ཙེཏསིཀོ ཙཱཏི དུཝིདྷོ, ཨཱརམྦྷདྷཱཏུ, ནིཀྐམདྷཱཏུ, པརཀྐམདྷཱཏུ ཙཱཏི ཏིཝིདྷོ; སམྨཔྤདྷཱནཝསེན ཙཏུབྦིདྷོ. སོ སབྦོཔི ཡོ བྷིཀྑུ ¶ གམནེ ཨུཔྤནྣཾ ཀིལེསཾ ཋཱནཾ པཱཔུཎིཏུཾ ན དེཏི; ཋཱནེ ཨུཔྤནྣཾ ནིསཛྫཾ, ནིསཛྫཱཡ ཨུཔྤནྣཾ སཡནཾ པཱཔུཎིཏུཾ ན དེཏི, ཏཏྠ ཏཏྠེཝ ཨཛཔདེན དཎྜེན ཀཎྷསཔྤཾ ཨུཔྤཱིལེ༹ཏྭཱ གཎྷནྟོ ཝིཡ, ཏིཁིཎེན ཨསིནཱ ཨམིཏྟཾ གཱིཝཱཡ པཧརནྟོ ཝིཡ ཙ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ཨདཏྭཱ ཝཱིརིཡབལེན ནིགྒཎྷཱཏི, ཏསྶེཝཾ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡསྶ ཝསེན ཝེདིཏབྦོ. ཏཔྤཊིསཾཡུཏྟཱ ཀཐཱ ཝཱིརིཡཱརམྦྷཀཐཱ.

སཱིལཀཐཱདཱིསུ དུཝིདྷཾ སཱིལཾ ལོཀིཡཾ ལོཀུཏྟརཉྩ. ཏཏྠ ལོཀིཡཾ པཱཏིམོཀྑསཾཝརཱདི ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཾ, ལོཀུཏྟརཾ མགྒསཱིལཾ ཕལསཱིལཉྩ. ཏཐཱ ཝིཔསྶནཱཡ པཱདཀབྷཱུཏཱ སཧ ཨུཔཙཱརེན ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ ལོཀིཡོ སམཱདྷི, མགྒསམྤཡུཏྟོ པནེཏྠ ལོཀུཏྟརོ སམཱདྷི ནཱམ. ཏཐཱ པཉྙཱཔི ལོཀིཡཱ སུཏམཡཱ ཙིནྟཱམཡཱ ཛྷཱནསམྤཡུཏྟཱ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཉྩ. ཝིསེསཏོ པནེཏྠ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱ གཧེཏབྦཱ, ལོཀུཏྟརཱ མགྒཔཉྙཱ ཕལཔཉྙཱ ཙ. ཝིམུཏྟཱིཔི ཨརིཡཕལཝིམུཏྟི ནིབྦཱནཉྩ. ཨཔརེ པན ཏདངྒཝིཀྑམྦྷནསམུཙྪེདཝིམུཏྟཱིནམྤི ཝསེནེཏྠ ཨཏྠཾ ཝཎྞེནྟི. ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནམྤི ཨེཀཱུནཝཱིསཏིཝིདྷཾ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཾ. ཨིཏི ཨིམེསཾ སཱིལཱདཱིནཾ ¶ སདྡྷིཾ སནྡསྶནཱདིཝིདྷིནཱ ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརཨཱནིསཾསཝིབྷཱཝནཝསེན ཙེཝ ཏཔྤཊིཔཀྑཱནཾ དུསྶཱིལྱཱདཱིནཾ ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཝསེན ཙ པཝཏྟཱ ཀཐཱ, ཏཔྤཊིསཾཡུཏྟཱ ཀཐཱ ཝཱ སཱིལཱདིཀཐཱ ནཱམ.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨཏྟནཱ ཙ ཨཔྤིཙྪོ ཧོཏི, ཨཔྤིཙྪཀཐཉྩ པརེསཾ ཀཏྟཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༥༢; ཨ. ནི. ༡༠.༧༠) ‘‘སནྟུཊྛོ ཧོཏི ཨིཏརཱིཏརེན ཙཱིཝརེན, ཨིཏརཱིཏརཙཱིཝརསནྟུཊྛིཡཱ ཙ ཝཎྞཝཱདཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༤༤; ཙཱུལ༹ནི. ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟནིདྡེས ༡༢༨) ཙ ཨཱདིཝཙནཏོ སཡཉྩ ཨཔྤིཙྪཏཱདིགུཎསམནྣཱགཏེན པརེསམྤི ཏདཏྠཱཡ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡེན པཝཏྟེཏབྦཱ ཏཐཱརཱུཔཱི ཀཐཱ, ཡཱ ཨིདྷ ཨབྷིསལླེཁིཀཱདིབྷཱཝེན ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཱ ཨཔྤིཙྪཀཐཱདཱིཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཀཱརཀསྶེཝ ཧི ཀཐཱ ཝིསེསཏོ ཨདྷིཔྤེཏཏྠསཱདྷིནཱི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཏཾ, མེགྷིཡ, བྷིཀྑུནོ པཱཊིཀངྑཾ…པེ. ¶ … ཨཀསིརལཱབྷཱི’’ཏི.

ཨེཝརཱུཔཱཡཱཏི ཨཱིདིསཱཡ, ཡཐཱཝུཏྟཱཡ. ནིཀཱམལཱབྷཱིཏི ཡཐིཙྪིཏལཱབྷཱི ཡཐཱརུཙིལཱབྷཱི, སབྦཀཱལཾ ཨིམཱ ཀཐཱ སོཏུཾ ཝིཙཱརེཏུཉྩ ཡཐཱསུཁཾ ལབྷནྟོ. ཨཀིཙྪལཱབྷཱིཏི ནིདྡུཀྑལཱབྷཱི. ཨཀསིརལཱབྷཱིཏི ཝིཔུལལཱབྷཱི.

ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོཏི པགྒཧིཏཝཱིརིཡོ. ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཧཱནཱཡཱཏི ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཊྛེན ཨཀུསལཱནཾ ¶ པཱཔདྷམྨཱནཾ པཛཧནཏྠཱཡ. ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནནྟི ཀུཙྪིཏཱནཾ སལནཱདིཨཏྠེན ཨནཝཛྫཊྛེན ཙ ཀུསལཱནཾ སཧཝིཔསྶནཱནཾ མགྒཕལདྷམྨཱནཾ. ཨུཔསམྤདཱཡཱཏི སམྤཱདནཱཡ, ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཱདནཱཡ. ཐཱམཝཱཏི ཨུསྶོལ༹ྷིསངྑཱཏེན ཝཱིརིཡཐཱམེན སམནྣཱགཏོ. དལ༹ྷཔརཀྐམོཏི ཐིརཔརཀྐམོ ཨསིཐིལཝཱིརིཡོ. ཨནིཀྑིཏྟདྷུརོཏི ཨནོརོཧིཏདྷུརོ ཨནོསཀྐིཏཝཱིརིཡོ.

པཉྙཝཱཏི ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཡ པཉྙཝཱ. ཨུདཡཏྠགཱམིནིཡཱཏི པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨུདཡཉྩ ཝཡཉྩ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟིཡཱ. ཨརིཡཱཡཱཏི ཝིཀྑམྦྷནཝསེན ཀིལེསེཧི ཨཱརཀཱ དཱུརེ ཋིཏཱཡ ནིདྡོསཱཡ. ནིབྦེདྷིཀཱཡཱཏི ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱཡ. སམྨཱ དུཀྑཀྑཡགཱམིནིཡཱཏི ཝཊྚདུཀྑསྶ ཁེཔནཏོ ‘‘དུཀྑཀྑཡོ’’ཏི ལདྡྷནཱམཾ ཨརིཡམགྒཾ སམྨཱ ཧེཏུནཱ ཉཱཡེན གཙྪནྟིཡཱ.

ཨིམེསུ ཙ པན པཉྩསུ དྷམྨེསུ སཱིལཾ ཝཱིརིཡཾ པཉྙཱ ཙ ཡོགིནོ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཾ ཨངྒཾ, ཨིཏརདྭཡཾ བཱཧིརཾ ཨངྒཾ. ཏཐཱཔི ཀལྱཱཎམིཏྟསནྣིསྶཡེནེཝ སེསཾ ¶ ཙཏུབྦིདྷཾ ཨིཛ྄ཛྷཏི, ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཝེཏྠ བཧཱུཔཀཱརཏཾ དསྶེནྟོ སཏྠཱ ‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཏཾ, མེགྷིཡ, བྷིཀྑུནོ པཱཊིཀངྑ’’ནྟིཨཱདིནཱ དེསནཾ ཝཌྜྷེཏི. ཏཏྠ པཱཊིཀངྑནྟི ཨེཀཾསེན ཨིཙྪིཏབྦཾ, ཨཝསྶཾབྷཱཝཱིཏི ཨཏྠོ. ཡནྟི ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘སཱིལཝཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཡདེཏཾ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶ བྷིཀྑུནོ སཱིལཝནྟཏཱཡ བྷཝནཾ སཱིལསམྤནྣཏྟཾ, ཏསྶ བྷིཀྑུནོ སཱིལསམྤནྣཏྟཱ ཨེཏཾ ཏསྶ པཱཊིཀངྑཾ, ཨཝསྶཾབྷཱཝཱི ཨེཀཾསེནེཝ ཏསྶ ཏཏྠ ནིཡོཛནཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ ཝིཧརིསྶཏཱིཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.

ཨེཝཾ ¶ བྷགཝཱ སདེཝཀེ ལོཀེ ཨུཏྟམཀལྱཱཎམིཏྟསངྑཱཏསྶ ཨཏྟནོ ཝཙནཾ ཨནཱདིཡིཏྭཱ ཏཾ ཝནསཎྜཾ པཝིསིཏྭཱ ཏཱདིསཾ ཝིཔྤཀཱརཾ པཏྟསྶ ཨཱཡསྨཏོ མེགྷིཡསྶ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱདིནཱ སཀལཾ སཱསནསམྤཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ, ཨིདཱནིསྶ ཏཏྠ ཨཱདརཛཱཏསྶ པུབྦེ ཡེཧི ཀཱམཝིཏཀྐཱདཱིཧི ཨུཔདྡུཏཏྟཱ ཀམྨཊྛཱནཾ ན སམྤཛྫི, ཏསྶ ཏེསཾ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀབྷཱུཏཏྟཱ ཙ བྷཱཝནཱནཡཾ པཀཱསེཏྭཱ, ཏཏོ པརཾ ཨརཧཏྟསྶ ཀམྨཊྛཱནཾ ཨཱཙིཀྑནྟོ, ‘‘ཏེན ཙ པན, མེགྷིཡ, བྷིཀྑུནཱ ཨིམེསུ པཉྩསུ དྷམྨེསུ པཏིཊྛཱཡ ཙཏྟཱརོ དྷམྨཱ ཨུཏྟརི བྷཱཝེཏབྦཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏེནཱཏི ཨེཝཾ ཀལྱཱཎམིཏྟསནྣིསྶཡེན ཡཐཱཝུཏྟསཱིལཱདིགུཎསམནྣཱགཏེན. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨིམེསུ པཉྩསུ དྷམྨེསུ པཏིཊྛཱཡཱ’’ཏི. ཨུཏྟརཱིཏི ཨཱརདྡྷཏརུཎཝིཔསྶནསྶ རཱགཱདིཔརིསྶཡཱ ཙེ ཨུཔྤཛྫེཡྻུཾ, ཏེསཾ ཝིསོདྷནཏྠཾ ཏཏོ ཨུདྡྷཾ ཙཏྟཱརོ དྷམྨཱ བྷཱཝེཏབྦཱ ཨུཔྤཱདེཏབྦཱ ཝཌྜྷེཏབྦཱ ཙ.

ཨསུབྷཱཏི ¶ ཨེཀཱདསསུ ཨསུབྷཀམྨཊྛཱནེསུ ཡཐཱརཧཾ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཨསུབྷབྷཱཝནཱ. རཱགསྶ པཧཱནཱཡཱཏི ཀཱམརཱགསྶ པཛཧནཏྠཱཡ. ཨཡམཏྠོ སཱལིལཱཡཀོཔམཱཡ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ – ཨེཀོ ཧི པུརིསོ ཨསིཏཾ གཧེཏྭཱ ཀོཊིཏོ པཊྛཱཡ སཱལིཁེཏྟེ སཱལིཡོ ལཱཡཏི, ཨཐསྶ ཝཏིཾ བྷིནྡིཏྭཱ གཱཝོ པཝིསིཾསུ. སོ ཨསིཏཾ ཋཔེཏྭཱ, ཡཊྛིཾ ཨཱདཱཡ, ཏེནེཝ མགྒེན གཱཝོ ནཱིཧརིཏྭཱ, ཝཏིཾ པཱཀཏིཀཾ ཀཏྭཱ, པུན ཨསིཏཾ གཧེཏྭཱ སཱལིཡོ ལཱཡི. ཏཏྠ སཱལིཁེཏྟཾ ཝིཡ བུདྡྷསཱསནཾ དཊྛབྦཾ, སཱལིལཱཡཀོ ཝིཡ ཡོགཱཝཙརོ, ཨསིཏཾ ཝིཡ པཉྙཱ, ལཱཡནཀཱལོ ཝིཡ ཝིཔསྶནཱཡ ཀམྨཀརཎཀཱལོ, ཡཊྛི ཝིཡ ཨསུབྷཀམྨཊྛཱནཾ, ཝཏི ཝིཡ སཾཝརོ ¶ , ཝཏིཾ བྷིནྡིཏྭཱ གཱཝཱིནཾ པཝིསནཾ ཝིཡ སཧསཱ ཨཔྤཊིསངྑཱཡ པམཱདཾ ཨཱགམྨ རཱགསྶ ཨུཔྤཛྫནཾ, ཨསིཏཾ ཋཔེཏྭཱ, ཡཊྛིཾ ཨཱདཱཡ, པཝིཊྛམགྒེནེཝ གཱཝོ ནཱིཧརིཏྭཱ, ཝཏིཾ པཊིཔཱཀཏིཀཾ ཀཏྭཱ, པུན ཋིཏཊྛཱནཏོ པཊྛཱཡ སཱལིལཱཡནཾ ཝིཡ ཨསུབྷཀམྨཊྛཱནེན རཱགཾ ཝིཀྑམྦྷེཏྭཱ, པུན ཝིཔསྶནཱཡ ཀམྨཀརཎཀཱལོཏི ཨིདམེཏྠ ཨུཔམཱསཾསནྡནཾ. ཨེཝཾབྷཱུཏཾ བྷཱཝནཱཝིདྷིཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསུབྷཱ བྷཱཝེཏབྦཱ རཱགསྶ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི.

མེཏྟཱཏི ¶ མེཏྟཱཀམྨཊྛཱནཾ. བྱཱཔཱདསྶ པཧཱནཱཡཱཏི ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨུཔྤནྣཀོཔསྶ པཛཧནཏྠཱཡ. ཨཱནཱཔཱནསྶཏཱིཏི སོལ༹སཝཏྠུཀཱ ཨཱནཱཔཱནསྶཏི. ཝིཏཀྐུཔཙྪེདཱཡཱཏི ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨུཔྤནྣཱནཾ ཝིཏཀྐཱནཾ ཨུཔཙྪེདནཏྠཱཡ. ཨསྨིམཱནསམུགྒྷཱཏཱཡཱཏི ཨསྨཱིཏི ཨུཔྤཛྫནཀསྶ ནཝཝིདྷསྶ མཱནསྶ སམུཙྪེདནཏྠཱཡ. ཨནིཙྩསཉྙིནོཏི ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཏོ ཨུདཡབྦཡཝནྟཏོ པབྷངྒུཏོ ཏཱཝཀཱལིཀཏོ ནིཙྩཔྤཊིཔཀྑཏོ ཙ ‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༢༧༧; ཙཱུལ༹ནི. ཧེམཀམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༥༦) པཝཏྟཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱཝསེན ཨནིཙྩསཉྙིནོ. ཨནཏྟསཉྙཱ སཎྛཱཏཱིཏི ཨསཱརཀཏོ ཨཝསཝཏྟནཏོ པརཏོ རིཏྟཏོ ཏུཙྪཏོ སུཉྙཏོ ཙ ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༢༧༩; ཙཱུལ༹ནི. ཧེམཀམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༥༦) ཨེཝཾ པཝཏྟཱ ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱསངྑཱཏཱ ཨནཏྟསཉྙཱ ཙིཏྟེ སཎྛཧཏི, ཨཏིདལ༹ྷཾ པཏིཊྛཱཏི. ཨནིཙྩལཀྑཎེ ཧི དིཊྛེ ཨནཏྟལཀྑཎཾ དིཊྛམེཝ ཧོཏི. ཏཱིསུ ཧི ལཀྑཎེསུ ཨེཀསྨིཾ དིཊྛེ ཨིཏརདྭཡཾ དིཊྛམེཝ ཧོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨནིཙྩསཉྙིནོ ཧི, མེགྷིཡ, ཨནཏྟསཉྙཱ སཎྛཱཏཱི’’ཏི. ཨནཏྟལཀྑཎེ དིཊྛེ ཨསྨཱིཏི ཨུཔྤཛྫནཀམཱནོ སུཔྤཛཧོཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨནཏྟསཉྙཱི ཨསྨིམཱནསམུགྒྷཱཏཾ པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏི དིཊྛེཝ དྷམྨེ ནིབྦཱནནྟི དིཊྛེཡེཝ དྷམྨེ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨཔཙྩཡཔརིནིབྦཱནཾ པཱཔུཎཱཏི. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ཨསུབྷཱདིབྷཱཝནཱནཡོ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༠༢) ཝུཏྟནཡེན གཧེཏབྦོ.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ མེགྷིཡསྶ མིཙྪཱཝིཏཀྐཙོརེཧི ཀུསལབྷཎྜུཔཙྪེདསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཛཱནིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཀཱམཝིཏཀྐཱདཱིནཾ ཨཝིནོདནེ ཝིནོདནེ ཙ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ ཁུདྡཱཏི ཧཱིནཱ ལཱམཀཱ. ཝིཏཀྐཱཏི ཀཱམཝིཏཀྐཱདཡོ ཏཡོ པཱཔཝིཏཀྐཱ. ཏེ ཧི སབྦཝིཏཀྐེཧི པཏིཀིཊྛཏཱཡ ཨིདྷ ཁུདྡཱཏི ཝུཏྟཱ ‘‘ན ཙ ཁུདྡམཱཙརེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཁུ. པཱ. ༩.༣; སུ. ནི. ༡༤༥) ཝིཡ. སུཁུམཱཏི ཉཱཏིཝིཏཀྐཱདཡོ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཉཱཏིཝིཏཀྐོ ཛནཔདཝིཏཀྐོ ཨམརཱཝིཏཀྐོ པརཱནུདྡཡཏཱཡ པཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ ཨནཝཉྙཏྟིཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོཏི ཨེཏེ ཧི ཝིཏཀྐཱ ཀཱམཝིཏཀྐཱདཡོ ཝིཡ ¶ དཱརུཎཱ ན ཧོནྟཱིཏི ཨནོལཱ༹རིཀསབྷཱཝཏཱཡ སུཁུམཱཏི ཝུཏྟཱ. ཨནུགཏཱཏི ཙིཏྟེན ཨནུཝཏྟིཏཱ. ཝིཏཀྐེ ཧི ཨུཔྤཛྫམཱནེ ཙིཏྟཾ ཏདནུགཏམེཝ ཧོཏི ཏསྶ ཨཱརམྨཎཱབྷིནིརོཔནཏོ. ‘‘ཨནུགྒཏཱ’’ཏིཔི པཱལི༹, ཨནུཨུཊྛིཏཱཏི ཨཏྠོ. མནསོ ཨུཔྤིལཱཝཱཏི ཙེཏསོ ཨུཔྤིལཱཝིཏཏྟཀརཱ.

ཨེཏེ ཨཝིདྭཱ མནསོ ཝིཏཀྐེཏི ཨེཏེ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཀེ མནོཝིཏཀྐེ ཨསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཏོ ཉཱཏཏཱིརཎཔཧཱནཔརིཉྙཱཧི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟོ. ཧུརཱ ཧུརཾ དྷཱཝཏི བྷནྟཙིཏྟོཏི ཨཔྤཧཱིནམིཙྪཱཝིཏཀྐཏྟཱ ཨནཝཊྛིཏཙིཏྟོ ‘‘ཀདཱཙི རཱུཔེ, ཀདཱཙི སདྡེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཱརམྨཎེ ཨསྶཱདཱདིཝསེན ཨཔརཱཔརཾ དྷཱཝཏི པརིབྦྷམཏི. ཨཐ ཝཱ ཧུརཱ ཧུརཾ དྷཱཝཏི བྷནྟཙིཏྟོཏི ཨཔརིཉྙཱཏཝིཏཀྐཏྟཱ ཏནྣིམིཏྟཱནཾ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཝསེན པརིབྦྷམནམཱནསོ ཨིདྷལོཀཏོ པརལོཀཾ ཨཱདཱནནིཀྑེཔེཧི ཨཔརཱཔརཾ དྷཱཝཏི སཾསརཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨེཏེ ཙ ཝིདྭཱ མནསོ ཝིཏཀྐེཏི ཨེཏེ ཡཐཱཝུཏྟཔྤབྷེདེ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཀེ མནོཝིཏཀྐེ ཨསྶཱདཱདིཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཛཱནནྟོ. ཨཱཏཱཔིཡོཏི ཝཱིརིཡཝཱ. སཾཝརཏཱིཏི པིདཧཏི. སཏིམཱཏི སཏིསམྤནྣོ. ཨནུགྒཏེཏི དུལླབྷཝསེན ཨནུཔྤནྣེ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨེཏེ ཝུཏྟཔྤཀཱརེ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཀེ མནོཝིཏཀྐེ ཙིཏྟསྶ ཨུཔྤིལཱཝིཏཧེཏུཏཱཡ མནསོ ཨུཔྤིལཱཝེ ཝིདྭཱ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ སམྨདེཝ ཛཱནནྟོ, ཏསྶ སཧཱཡབྷཱུཏཱནཾ སམྨཱཝཱཡཱམསཏཱིནཾ ཨཏྠིཏཱཡ ཨཱཏཱཔིཡོ སཏིམཱ ཏེ ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱཡ ཨཱཡཏིཾ ཨུཔྤཏྟིརཧེ ཨནུགྒཏེ ཨནུཔྤནྣེ ཨེཝ མགྒཀྑཎེ སཾཝརཏི, ཉཱཎསཾཝརཝསེན པིདཧཏི, ཨཱགམནཔཐཾ ¶ པཙྪིནྡཏི, ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཙ ཙཏུསཙྩཔྤབོདྷེན བུདྡྷོ ཨརིཡསཱཝཀོ ཨརཧཏྟཱདྷིགམེན ¶ ཨསེསཾ, ཨནཝསེསཾ ¶ ཨེཏེ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཀེ པཛཧཱསི སམུཙྪིནྡཱིཏི. ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཨནུགཏེ’’ཏིཔི པཋནྟི. ཏསྶཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨུདྡྷཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༢. དུཏིཡེ ཀུསིནཱརཱཡནྟི ཀུསིནཱརཱཡཾ ནཱམ མལླརཱཛཱུནཾ ནགརེ. ཨུཔཝཏྟནེ མལླཱནཾ སཱལཝནེཏི ཡཐཱ ཧི ཨནུརཱདྷཔུརསྶ ཐཱུཔཱརཱམོ, ཨེཝཾ ཀུསིནཱརཱཡ ཨུཡྻཱནཾ དཀྑིཎཔཙྪིམདིསཱཡ ཧོཏི. ཡཐཱ ཐཱུཔཱརཱམཏོ དཀྑིཎདྭཱརེན ནགརཔཝིསནམགྒོ པཱཙཱིནམུཁོ གནྟྭཱ ཨུཏྟརེན ནིཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཨུཡྻཱནཏོ སཱལཔནྟི པཱཙཱིནམུཁཱ གནྟྭཱ ཨུཏྟརེན ནིཝཏྟཱ, ཏསྨཱ ‘‘ཨུཔཝཏྟན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཏསྨིཾ ཨུཔཝཏྟནེ མལླརཱཛཱུནཾ སཱལཝནེ. ཨརཉྙཀུཊིཀཱཡནྟི སཱལཔནྟིཡཱ ཨཝིདཱུརེ རུཀྑགཙྪསཉྪནྣཊྛཱནེ ཀཏཱ ཀུཊིཀཱ, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨརཉྙཀུཊིཀཱཡཾ ཝིཧརཏཱི’’ཏི. ཏེ པན བྷིཀྑཱུ པཊིསངྑཱནཝིརཧིཏཱ ཨོསྶཊྛཝཱིརིཡཱ པམཏྟཝིཧཱརིནོ, ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུདྡྷཏཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཨུདྡྷཙྩབཧུལཏྟཱ ཨཝཱུཔསནྟཙིཏྟཏཱཡ ཨུདྡྷཏཱ. ཏུཙྪབྷཱཝེན མཱནོ ནལོ༹ ཝིཡཱཏི ནལོ༹, མཱནསངྑཱཏོ ཨུགྒཏོ ནལོ༹ ཨེཏེསནྟི ཨུནྣལཱ༹, ཨུགྒཏཏུཙྪམཱནཱཏི ཨཏྠོ. པཏྟཙཱིཝརམཎྜནཱདིཙཱཔལླེན སམནྣཱགཏཏྟཱ བཧུཀཏཱཡ ཝཱ ཙཔལཱ. ཕརུསཝཱཙཏཱཡ མུཁེན ཁརཱཏི མུཁརཱ. ཏིརཙྪཱནཀཐཱབཧུལཏཱཡ ཝིཀིཎྞཱ བྱཱཀུལཱ ཝཱཙཱ ཨེཏེསནྟི ཝིཀིཎྞཝཱཙཱ. མུཊྛཱ ནཊྛཱ སཏི ཨེཏེསནྟི མུཊྛསྶཏིནོ, སཏིཝིརཧིཏཱ པམཱདཝིཧཱརིནོཏི ཨཏྠོ. སབྦེན སབྦཾ སམྤཛཉྙཱབྷཱཝཏོ ཨསམྤཛཱནཱ. གདྡཱུཧནམཏྟམྤི ¶ ཀཱལཾ ཙིཏྟསམཱདྷཱནསྶ ཨབྷཱཝཏོ ན སམཱཧིཏཱཏི ཨསམཱཧིཏཱ. ལོལསབྷཱཝཏྟཱ བྷནྟམིགསཔྤཊིབྷཱགཏཱཡ ཝིབྦྷནྟཙིཏྟཱ. མནཙྪཊྛཱནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཨསཾཝརཎཏོ ཨསཉྙཏིནྡྲིཡཏཱཡ པཱཀཏིནྡྲིཡཱ.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུདྡྷཙྩཱདིཝསེན པམཱདཝིཧཱརཾ ཛཱནིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ པམཱདཝིཧཱརེ ཨཔྤམཱདཝིཧཱརེ ཙ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཝིབྷཱཝནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ ཨརཀྑིཏེནཱཏི སཏིཨཱརཀྑཱབྷཱཝེན ཨགུཏྟེན. ཀཱཡེནཱཏི ཚཝིཉྙཱཎཀཱཡེན ཙཀྑུཝིཉྙཱཎེན ཧི རཱུཔཾ དིསྭཱ ཏཏྠ ནིམིཏྟཱནུབྱཉྫནགྒཧཎཝསེན ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདིཔཝཏྟིཏོ ཝིཉྙཱཎདྭཱརསྶ སཏིཡཱ ཨརཀྑིཏབྷཱཝཏོ. སོཏཝིཉྙཱཎཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཝཾ ཚཝིཉྙཱཎཀཱཡསྶ ཨརཀྑིཏབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཀཱཡེནཱ’’ཏི. ཀེཙི པན ‘‘ཀཱཡེནཱ’’ཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི, ཏེསམྤི ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠཡོཛནཱཡ སཏི ཡུཛྫེཡྻ. ཨཔརེ པན ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེནཱ’’ཏི པཋནྟི, ཏེསམྤི ཝུཏྟནཡོ ཨེཝ ཨཏྠོ. མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེནཱཏི སསྶཏཱདིམིཙྪཱབྷིནིཝེསདཱུསིཏེན. ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏེནཱཏི ཙིཏྟསྶ ཨཀལྱཏཱལཀྑཎེན ཐིནེན ཀཱཡསྶ ཨཀལྱཏཱལཀྑཎེན མིདྡྷེན ཙ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊེན, ཏེན ཀཱཡེན ཙིཏྟེནཱཏི ཝཱ སམྦནྡྷོ. ཝསཾ མཱརསྶ གཙྪཏཱིཏི ཀིལེསམཱརཱདིཀསྶ སབྦསྶཔི མཱརསྶ ཝསཾ ཡཐཱཀཱམཀརཎཱིཡཏཾ ཨུཔགཙྪཏི, ཏེསཾ ཝིསཡཾ ནཱཏིཀྐམཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨིམཱཡ ཧི གཱཐཱཡ བྷགཝཱ ཡེ སཏིཨཱརཀྑཱབྷཱཝེན སབྦསོ ཨརཀྑིཏཙིཏྟཱ, ཡོནིསོམནསིཀཱརསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཱཡ པཉྙཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཨཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫནེན ནིཙྩནྟིཨཱདིནཱ ཝིཔརིཡེསགཱཧིནོ, ཏཏོ ཨེཝ ཀུསལཀིརིཡཱཡ ཝཱིརིཡཱརམྦྷཱབྷཱཝཏོ ཀོསཛྫཱབྷིབྷཱུཏཱ སཾསཱརཝཊྚཏོ སཱིསཾ ན ཨུཀྑིཔིསྶནྟཱིཏི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ པམཱདཝིཧཱརགརཧཱམུཁེན ཝཊྚཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཝིཝཊྚཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘ཏསྨཱ རཀྑིཏཙིཏྟསྶཱ’’ཏི དུཏིཡགཱཐམཱཧ.

ཏཏྠ ཏསྨཱ རཀྑིཏཙིཏྟསྶཱཏི ཡསྨཱ ཨརཀྑིཏཙིཏྟོ མཱརསྶ ཡཐཱཀཱམཀརཎཱིཡོ ཧུཏྭཱ སཾསཱརེཡེཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ སཏིསཾཝརེན མནཙྪཊྛཱནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ རཀྑཎེན པིདཧནེན རཀྑིཏཙིཏྟོ ཨསྶ. ཙིཏྟེ ཧི རཀྑིཏེ ཙཀྑཱདིཨིནྡྲིཡཱནི ¶ རཀྑིཏཱནེཝ ཧོནྟཱིཏི. སམྨཱསངྐཔྤགོཙརོཏི ཡསྨཱ མིཙྪཱསངྐཔྤགོཙརོ ཏཐཱ ཏཐཱ ཨཡོནིསོ ཝིཏཀྐེཏྭཱ ནཱནཱཝིདྷཱནི མིཙྪཱདསྶནཱནི གཎྷནྟོ མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེན ཙིཏྟེན ¶ མཱརསྶ ཡཐཱཀཱམཀརཎཱིཡོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཀམྨཾ ཀརོནྟོ ནེཀྑམྨསངྐཔྤཱདིསམྨཱསངྐཔྤགོཙརོ ཨསྶ, ཛྷཱནཱདིསམྤཡུཏྟཾ སམྨཱསངྐཔྤམེཝ ཨཏྟནོ ཙིཏྟསྶ པཝཏྟིཊྛཱནཾ ཀརེཡྻ. སམྨཱདིཊྛིཔུརེཀྑཱརོཏི སམྨཱསངྐཔྤགོཙརཏཱཡ ཝིདྷཱུཏམིཙྪཱདསྶནོ པུརེཏརཾཡེཝ ཀམྨསྶཀཏཱལཀྑཎཾ, ཏཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎལཀྑཎཉྩ སམྨཱདིཊྛིཾ པུརཏོ ཀཏྭཱ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནེཝ སཱིལསམཱདྷཱིསུ ཡུཏྟོ པཡུཏྟོ ཝིཔསྶནཾ ཨཱརབྷིཏྭཱ སངྑཱརེ སམྨསནྟོ ཉཏྭཱན ཨུདཡབྦཡཾ པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ སམཔཉྙཱསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི ཨུཔྤཱདནིརོདྷཾ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཨུདཡབྦཡཉཱཎམདྷིགནྟྭཱ ཏཏོ པརཾ བྷངྒཱནུཔསྶནཱདིཝསེན ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཨནུཀྐམེན ཨརིཡམགྒཾ གཎྷནྟོ ཨགྒམགྒེན, ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུ བྷིཀྑུ སབྦཱ དུགྒཏིཡོ ཛཧེཏི, ཨེཝཾ སོ ཧེཊྛིམམགྒཝཛ྄ཛྷཱནཾ ཀིལེསཱནཾ པཋམམེཝ ¶ པཧཱིནཏྟཱ དིཊྛིཝིཔྤཡུཏྟལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདེསུ ཨུཔྤཛྫནཀཐིནམིདྡྷཱནཾ ཨདྷིགཏེན ཨརཧཏྟམགྒེན སམུཙྪིནྡནཏོ ཏདེཀཊྛཱནཾ མཱནཱདཱིནམྤི པཧཱིནཏྟཱ སབྦསོ བྷིནྣཀིལེསོ ཁཱིཎཱསཝོ བྷིཀྑུ ཏིཝིདྷདུཀྑཏཱཡོགེན དུགྒཏིསངྑཱཏཱ སབྦཱཔི གཏིཡོ ཨུཙྪིནྣབྷཝམཱུལཏྟཱ ཛཧེ, པཛཧེཡྻ. ཏཱསཾ པརབྷཱགེ ནིབྦཱནེ པཏིཊྛེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. གོཔཱལཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༣. ཏཏིཡེ ཀོསལེསཱུཏི ཀོསལཱ ནཱམ ཛཱནཔདིནོ རཱཛཀུམཱརཱ, ཏེསཾ ནིཝཱསོ ཨེཀོཔི ཛནཔདོ ‘‘ཀོསལཱ’’ཏྭེཝ ཝུཙྩཏི, ཏེསུ ཀོསལེསུ ཛནཔདེ. ཙཱརིཀཾ ཙརཏཱིཏི ཨཏུརིཏཙཱརིཀཱཝསེན ¶ ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརཏི. མཧཏཱཏི གུཎམཧཏྟེནཔི མཧཏཱ, ཨཔརིཙྪིནྣསངྑྱཏྟཱ སངྑྱཱམཧཏྟེནཔི མཧཏཱ. བྷིཀྑུསངྒྷེནཱཏི དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙསཾཧཏེན སམཎགཎེན. སདྡྷིནྟི ཨེཀཏོ. མགྒཱ ཨོཀྐམྨཱཏི མགྒཏོ ཨཔཀྐམིཏྭཱ. ཨཉྙཏརཾ རུཀྑམཱུལནྟི གྷནཔཏྟསཱཁཱཝིཊཔསམྤནྣསྶ སནྡཙྪཱཡསྶ མཧཏོ རུཀྑསྶ སམཱིཔསངྑཱཏཾ མཱུལཾ.

ཨཉྙཏརོ གོཔཱལཀོཏི ཨེཀོ གོགཎརཀྑཀོ, ནཱམེན པན ནནྡོ ནཱམ. སོ ཀིར ཨཌྜྷོ མཧདྡྷནོ མཧཱབྷོགོ, ཡཐཱ ཀེཎིཡོ ¶ ཛཊིལོ པབྦཛྫཱཝསེན, ཨེཝཾ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ གོཡཱུཐཾ རཀྑནྟོ གོཔཱལཀཏྟེན རཱཛཔཱིལ༹ཾ ཨཔཧརནྟོ ཨཏྟནོ ཀུཊུམྦཾ རཀྑཏི. སོ ཀཱལེན ཀཱལཾ པཉྩ གོརསེ གཧེཏྭཱ, མཧཱསེཊྛིསྶ སནྟིཀཾ ཨཱགནྟྭཱ ནིཡྻཱཏེཏྭཱ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ, སཏྠཱརཾ པསྶཏི, དྷམྨཾ སུཎཱཏི, ཨཏྟནོ ཝསནཊྛཱནཾ ཨཱགམནཏྠཱཡ སཏྠཱརཾ ཡཱཙཏི. སཏྠཱ ཏསྶེཝ ཉཱཎཔརིཔཱཀཾ ཨཱགམཡམཱནོ ཨགནྟྭཱ, ཨཔརབྷཱགེ མཧཏཱ བྷིཀྑུསངྒྷེན པརིཝུཏོ ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརནྟོ, ‘‘ཨིདཱནིསྶ ཉཱཎཾ པརིཔཀྐ’’ནྟི ཉཏྭཱ ཏསྶ ཝསནཊྛཱནསྶ ཨཝིདཱུརེ མགྒཱ ཨོཀྐམྨ ཨཉྙཏརསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ ནིསཱིདི ཏསྶ ཨཱགམནཾ ཨཱགམཡམཱནོ. ནནྡོཔི ཁོ ‘‘སཏྠཱ ཀིར ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརནྟོ ཨིཏོ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏི སུཏྭཱ, ཧཊྛཏུཊྛོ ཝེགེན གནྟྭཱ, སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ཀཏཔཊིསནྠཱརོ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདི, ཨཐསྶ བྷགཝཱ དྷམྨཾ དེསེསི. སོ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧིཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ནིམནྟེཏྭཱ སཏྟཱཧཾ པཱཡཱསདཱནམདཱསི, སཏྟམེ ¶ དིཝསེ བྷགཝཱ ཨནུམོདནཾ ཀཏྭཱ པཀྐཱམི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཀམནྟཾ ནིསིནྣཾ ཁོ ཏཾ གོཔཱལཀཾ བྷགཝཱ དྷམྨིཡཱ ཀཐཱཡ སནྡསྶེསི…པེ… ཨུཊྛཱཡཱསནཱ པཀྐཱམཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ¶ སནྡསྶེསཱིཏི ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀུསལཱདིདྷམྨེ ཀམྨཝིཔཱཀེ ཨིདྷལོཀཔརལོཀེ པཙྩཀྑཏོ དསྶེནྟོ ཨནུཔུབྦིཀཐཱཝསཱནེ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི སམྨཱ དསྶེསི. སམཱདཔེསཱིཏི ‘‘སཙྩཱདྷིགམཱཡ ཨིམེ ནཱམ དྷམྨཱ ཨཏྟནི ཨུཔྤཱདེཏབྦཱ’’ཏི སཱིལཱདིདྷམྨེ སམྨཱ གཎྷཱཔེཏྭཱ ཏེསུ ཏཾ པཏིཊྛཔེསི. སམུཏྟེཛེསཱིཏི ཏེ དྷམྨཱ སམཱདིནྣཱ ཨནུཀྐམེན བྷཱཝིཡམཱནཱ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ ཧུཏྭཱ ཏིཀྑཝིསདཱ ཡཐཱ ཁིཔྤཾ ཨརིཡམགྒཾ ཨཱཝཧནྟི, ཏཐཱ སམྨཱ ཨུཏྟེཛེསི སམྨདེཝ ཏེཛེསི. སམྤཧཾསེསཱིཏི བྷཱཝནཱཡ པུབྦེནཱཔརཾ ཝིསེསབྷཱཝདསྶནེན ཙིཏྟསྶ པམོདཱཔནཝསེན སུཊྛུ པཧཾསེསི. ཨཔིཙེཏྠ སཱཝཛྫཱནཝཛྫདྷམྨེསུ དུཀྑཱདཱིསུ ཙ སམྨོཧཝིནོདནེན སནྡསྶནཾ, སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ པམཱདཱཔནོདནེན སམཱདཔནཾ, ཙིཏྟསྶཱལསིཡཱཔཏྟིཝིནོདནེན སམུཏྟེཛནཾ, སམྨཱཔཊིཔཏྟིསིདྡྷིཡཱ སམྤཧཾསནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨེཝཾ སོ བྷགཝཏོ སཱམུཀྐཾསིཀཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧི. ཨདྷིཝཱསེསཱིཏི ¶ ཏེན དིཊྛསཙྩེན ‘‘ཨདྷིཝཱསེཏུ མེ, བྷནྟེ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིམནྟིཏོ ཀཱཡངྒཝཱཙངྒཾ ཨཙོཔེནྟོ ཙིཏྟེནེཝ ཨདྷིཝཱསེསི སཱདིཡི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏུཎྷཱིབྷཱཝེནཱ’’ཏི.

ཨཔྤོདཀཔཱཡཱསནྟི ནིརུདཀཔཱཡཱསཾ. པཊིཡཱདཱཔེཏྭཱཏི སམྤཱདེཏྭཱ སཛྫེཏྭཱ. ནཝཉྩ སཔྤིནྟི ནཝནཱིཏཾ གཧེཏྭཱ ཏཱཝདེཝ ཝིལཱིནཾ མཎྜསཔྤིཉྩ པཊིཡཱདཱཔེཏྭཱ. སཧཏྠཱཏི ཨཱདརཛཱཏོ སཧཏྠེནེཝ པརིཝིསནྟོ. སནྟཔྤེསཱིཏི པཊིཡཏྟཾ བྷོཛནཾ བྷོཛེསི. སམྤཝཱརེསཱིཏི ‘‘ཨལཾ ཨལ’’ནྟི ཝཱཙཱཡ པཊིཀྑིཔཱཔེསི. བྷུཏྟཱཝིནྟི ཀཏབྷཏྟཀིཙྩཾ. ཨོནཱིཏཔཏྟཔཱཎིནྟི པཏྟཏོ ཨཔནཱིཏཔཱཎིཾ, ‘‘དྷོཏཔཏྟཔཱཎི’’ནྟིཔི པཱཋོ, དྷོཏཔཏྟཧཏྠནྟི ཨཏྠོ. ནཱིཙནྟི ཨནུཙྩཾ ཨཱསནཾ གཧེཏྭཱ ཨཱསནེཡེཝ ནིསཱིདནཾ ཨརིཡདེསཝཱསཱིནཾ ཙཱརིཏྟཾ, སོ པན སཏྠུ སནྟིཀེ ཨུཔཙཱརཝསེན པཉྙཏྟསྶ དཱརུཕལཀཱསནསྶ སམཱིཔེ ནིསཱིདི. དྷམྨིཡཱ ཀཐཱཡཱཏིཨཱདི སཏྟམེ དིཝསེ ཀཏཾ ཨནུམོདནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ¶ . སོ ཀིར སཏྟཱཧཾ བྷགཝནྟཾ བྷིཀྑུསངྒྷཉྩ ཏཏྠ ཝསཱཔེཏྭཱ མཧཱདཱནཾ པཝཏྟེསི. སཏྟམེ པན དིཝསེ ཨཔྤོདཀཔཱཡཱསདཱནཾ ཨདཱསི. སཏྠཱ ཏསྶ ཏསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨུཔརིམགྒཏྠཱཡ ཉཱཎཔརིཔཱཀཱབྷཱཝཏོ ཨནུམོདནམེཝ ཀཏྭཱ པཀྐཱམི.

སཱིམནྟརིཀཱཡཱཏི སཱིམནྟརེ, ཏསྶ གཱམསྶ ཨནྟརཾ. གཱམཝཱསིནོ ཀིར ཨེཀཾ ཏལཱ༹ཀཾ ནིསྶཱཡ ཏེན སདྡྷིཾ ཀལཧཾ ཨཀཾསུ. སོ ཏེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཏཾ ཏལཱ༹ཀཾ གཎྷི. ཏེན བདྡྷཱགྷཱཏོ ¶ ཨེཀོ པུརིསོ ཏཾ སཏྠུ པཏྟཾ གཧེཏྭཱ དཱུརཾ ཨནུགནྟྭཱ ‘‘ནིཝཏྟཱཧི ཨུཔཱསཀཱ’’ཏི ཝུཏྟེ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཨཉྫལིཾ ཀཏྭཱ ཡཱཝ དསྶནཱུཔཙཱརསམཏིཀྐམཱ དསནཁསམོདྷཱནསམུཛྫལཾ ཨཉྫལིཾ སིརསི པགྒཡ྄ཧ པཊིནིཝཏྟིཏྭཱ དྭིནྣཾ གཱམཱནཾ ཨནྟརེ ཨརཉྙཔྤདེསེ ཨེཀཀཾ གཙྪནྟཾ སརེན ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ མཱརེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ཨཙིརཔཀྐནྟསྶ…པེ… ཝོརོཔེསཱི’’ཏི. ཀེནཙིདེཝ ཀརཎཱིཡེན ཨོཧཱིཡིཏྭཱ པཙྪཱ གཙྪནྟཱ བྷིཀྑཱུ ཏཾ ཏཐཱ མཏཾ དིསྭཱ བྷགཝཏོ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེསུཾ, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཐ ཁོ སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཡསྨཱ དིཊྛིསམྤནྣཾ ཨརིཡསཱཝཀཾ ནནྡཾ མཱརེནྟེན པུརིསེན ཨཱནནྟརིཡཀམྨཾ བཧུལཾ ཨཔུཉྙཾ པསུཏཾ, ཏསྨཱ ཡཾ ཙོརེཧི ཙ ཝེརཱིཧི ཙ ཀཏྟབྦཾ, ཏཏོཔི གྷོརཏརཾ ཨིམེསཾ སཏྟཱནཾ མིཙྪཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ ཀརོཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ ཛཱནིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ དིསོ དིསནྟི དཱུསཀོ དཱུསནཱིཡཾ ཙོརོ ཙོརཾ, དིསྭཱཏི ཝཙནསེསོ. ཡཾ ཏཾ ཀཡིརཱཏི ཡཾ ཏསྶ ཨནཡབྱསནཾ ཀརེཡྻ, དུཏིཡཔདེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨེཀོ ཨེཀསྶ མིཏྟདུབྦྷཱི ཙོརོ པུཏྟདཱརཁེཏྟཝཏྠུགོམཧིཾསཱདཱིསུ ཨཔརཛ྄ཛྷནྟོ ཡསྶ ཨཔརཛ྄ཛྷཏི, ཏམྤི ཏཐེཝ ཨཏྟནི ཨཔརཛ྄ཛྷནྟཾ ཙོརཾ དིསྭཱ, ཝེརཱི ཝཱ པན ཀེནཙིདེཝ ཀཱརཎེན བདྡྷཝེརཾ ཝེརིཾ དིསྭཱ ཨཏྟནོ ཀཀྑལ༹ཏཱཡ དཱརུཎཏཱཡ ཡཾ ཏསྶ ཨནཡབྱསནཾ ཀརེཡྻ, པུཏྟདཱརཾ ཝཱ པཱིལེ༹ཡྻ, ཁེཏྟཱདཱིནི ཝཱ ནཱསེཡྻ, ཛཱིཝིཏཱ ཝཱ ཝོརོཔེཡྻ ¶ , དསསུ ཨཀུསལཀམྨཔཐེསུ མིཙྪཱཋཔིཏཏྟཱ མིཙྪཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ པཱཔིཡོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ, ནཾ པུརིསཾ པཱཔཏརཾ ཏཏོ ཀརེཡྻ. ཝུཏྟཔྤཀཱརོ ཧི དིསོ ཝཱ ཝེརཱི ཝཱ དིསསྶ ཝཱ ཝེརིནོ ཝཱ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ དུཀྑཾ ཝཱ ཨུཔྤཱདེཡྻ, ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ ཝཱ ཀརེཡྻ. ཨིདཾ པན ཨཀུསལཀམྨཔཐེསུ མིཙྪཱཋཔིཏཾ ཙིཏྟཾ དིཊྛེཝ དྷམྨེ ཨནཡབྱསནཾ པཱཔེཏི, ཨཏྟབྷཱཝསཏསཧསྶེསུཔི ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ ཁིཔིཏྭཱ སཱིསམསྶ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ན དེཏཱིཏི.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཡཀྑཔཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༤. ཙཏུཏྠེ ¶ ཀཔོཏཀནྡརཱཡནྟི ཨེཝཾནཱམཀེ ཝིཧཱརེ. ཏསྨིཾ ཀིར པབྦཏཀནྡརེ པུབྦེ བཧཱུ ཀཔོཏཱ ཝསིཾསུ, ཏེན སཱ པབྦཏཀནྡརཱ ‘‘ཀཔོཏཀནྡརཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཔརབྷཱགེ ཏཏྠ ཀཏཝིཧཱརོཔི ‘‘ཀཔོཏཀནྡརཱ’’ཏྭེཝ པཉྙཱཡིཏྠ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཀཔོཏཀནྡརཱཡནྟི ཨེཝཾནཱམཀེ ཝིཧཱརེ’’ཏི. ཛུཎྷཱཡ རཏྟིཡཱཏི སུཀྐཔཀྑརཏྟིཡཾ. ནཝོརོཔིཏེཧི ཀེསེཧཱིཏི ཨཙིརཨོཧཱརིཏེཧི ཀེསེཧི, ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཙེཏཾ ཀརཎཝཙནཾ. ཨབྦྷོཀཱསེཏི ཡཏྠ ཨུཔརིཙྪདནཾ པརིཀྑེཔོ ཝཱ ནཏྠི, ཏཱདིསེ ཨཱཀཱསངྒཎེ.

ཏཏྠ ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ སུཝཎྞཝཎྞོ, ཨཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ ནཱིལུཔྤལཝཎྞོ. ཨུབྷོཔི པན ཏེ མཧཱཐེརཱ ཨུདིཙྩབྲཱཧྨཎཛཙྩཱ ཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཾ ཨེཀཾ ཨསངྑྱེཡྻཾ ཨབྷིནཱིཧཱརསམྤནྣཱ ཚལ༹བྷིཉྙཱཔཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟཱ མཧཱཁཱིཎཱསཝཱ སམཱཔཏྟིལཱབྷིནོ སཏྟསཊྛིཡཱ ¶ སཱཝཀཔཱརམིཉཱཎཱནཾ མཏྠཀཔྤཏྟཱ ཨེཏཾ ཀཔོཏཀནྡརཝིཧཱརཾ ཨུཔསོབྷཡནྟཱ ཨེཀཾ ཀནཀགུཧཾ པཝིཊྛཱ དྭེ སཱིཧཱ ཝིཡ, ཨེཀཾ ཝིཛམྦྷནབྷཱུམིཾ ཨོཏིཎྞཱ དྭེ བྱགྒྷཱ ཝིཡ, ཨེཀཾ སུཔུཔྥིཏསཱལཝནཾ པཝིཊྛཱ དྭེ ཚདྡནྟནཱགརཱཛཱནོ ཝིཡ, ཨེཀཾ སིམྦལིཝནཾ པཝིཊྛཱ དྭེ སུཔཎྞརཱཛཱནོ ཝིཡ, ཨེཀཾ ནརཝཱཧནཡཱནཾ ཨབྷིརུལ༹ྷཱ དྭེ ཝེསྶཝཎཱ ཝིཡ, ཨེཀཾ པཎྜུཀམྦལསིལཱསནཾ ཨབྷིནིསིནྣཱ དྭེ སཀྐཱ ¶ ཝིཡ, ཨེཀཝིམཱནབྦྷནྟརགཏཱ དྭེ མཧཱབྲཧྨཱནོ ཝིཡ, ཨེཀསྨིཾ གགནཊྛཱནེ ཋིཏཱནི དྭེ ཙནྡམཎྜལཱནི ཝིཡ, དྭེ སཱུརིཡམཎྜལཱནི ཝིཡ ཙ ཝིརོཙིཾསུ. ཏེསུ ཨཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ ཏུཎྷཱི ནིསཱིདི, ཨཱཡསྨཱ པན སཱརིཔུཏྟོ སམཱཔཛྫི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཉྙཏརཾ སམཱདྷིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ’’ཏི.

ཏཏྠ ཨཉྙཏརཾ སམཱདྷིནྟི ཨུཔེཀྑཱབྲཧྨཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཾ. ཀེཙི ‘‘སཉྙཱཝེདཡིཏནིརོདྷསམཱཔཏྟི’’ནྟི ཝདནྟི, ཨཔརེ པནཱཧུ ‘‘ཨཱརུཔྤཔཱདཀཾ ཕལསམཱཔཏྟི’’ནྟི. ཨིམཱ ཨེཝ ཧི ཏིསྶོ ཀཱཡརཀྑཎསམཏྠཱ སམཱཔཏྟིཡོ. ཏཏྠ ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡཱ སམཱདྷིཔརིཡཱཡསམྦྷཝོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཝ, པཙྪིམཾཡེཝ པན ཨཱཙརིཡཱ ཝཎྞེནྟི. ཨུཏྟརཱཡ དིསཱཡ དཀྑིཎཾ དིསཾ གཙྪནྟཱིཏི ཨུཏྟརཱཡ དིསཱཡ ཡཀྑསམཱགམཾ གནྟྭཱ ཨཏྟནོ བྷཝནཾ གནྟུཾ དཀྑིཎཾ དིསཾ གཙྪནྟི. པཊིབྷཱཏི མནྟི ཨུཔཊྛཱཏི མམ. མནྟི ཧི པཊིསདྡཡོགེན སཱམིཨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཨིམསྶ སཱིསེ པཧཱརཾ དཱཏུཾ ཙིཏྟཾ མེ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. སོ ཀིར པུརིམཛཱཏིཡཾ ཐེརེ བདྡྷཱགྷཱཏོ, ཏེནསྶ ཐེརཾ དིསྭཱ པདུཊྛཙིཏྟསྶ ཨེཝཾ ཨཧོསི. ཨིཏརོ པན སཔྤཉྙཛཱཏིཀོ, ཏསྨཱ ཏཾ པཊིསེདྷེནྟོ ¶ ‘‘ཨལཾ སམྨཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ མཱ ཨཱསཱདེསཱིཏི མཱ གྷཊྚེསི, མཱ པཧཱརཾ དེཧཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨུལཱ༹རོཏི ཨུལཱ༹རེཧི ཨུཏྟམེཧི སཱིལཱདིགུཎེཧི སམནྣཱགཏོ.

ཨནཱདིཡིཏྭཱཏི ཨཱདརཾ ཨཀཏྭཱ, ཏསྶ ཝཙནཾ ཨགྒཧེཏྭཱ. ཡསྨཱ པན ཏསྶ ཝཙནཾ ཨགྒཎྷནྟོ ཏཾ ཨནཱདིཡནྟོ ནཱམ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏཾ ཡཀྑཾ ཨནཱདིཡིཏྭཱ’’ཏི. སཱིསེ པཧཱརཾ ཨདཱསཱིཏི སབྦཐཱམེན ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏྭཱ ཨཱཀཱསེ ཋིཏོཝ སཱིསེ ཁཊཀཾ ཨདཱསི, མུདྡྷནི མུཊྛིགྷཱཏཾ ཨཀཱསཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཱཝ མཧཱཏི ཐཱམམཧཏྟེན ཏཏྟཀཾ མཧནྟོ པཧཱརོ ཨཧོསི. ཏེན པཧཱརེནཱཏི ཏེན པཧཱརེན ཀརཎབྷཱུཏེན. སཏྟརཏནནྟི པམཱཎམཛ྄ཛྷིམསྶ པུརིསསྶ རཏནེན སཏྟརཏནཾ. ནཱགནྟི ཧཏྠིནཱགཾ. ཨོསཱདེཡྻཱཏི པཐཝིཡཾ ¶ ཨོསཱིདཱཔེཡྻ ནིམུཛྫཱཔེཡྻ. ‘‘ཨོསཱརེཡྻཱ’’ཏིཔི ¶ པཱཋོ, ཙུཎྞཝིཙུཎྞཾ ཀརེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ཨཌྜྷཊྛམརཏནནྟི ཨཌྜྷེན ཨཊྛནྣཾ པཱུརཎཱནི ཨཌྜྷཊྛམཱནི, ཨཌྜྷཊྛམཱནི རཏནཱནི པམཱཎཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨཌྜྷཊྛམརཏནོ, ཏཾ ཨཌྜྷཊྛམརཏནཾ. མཧནྟཾ པབྦཏཀཱུཊནྟི ཀེལཱསཀཱུཊཔྤམཱཎཾ ཝིཔུལཾ གིརིཀཱུཊཾ. པདཱལེཡྻཱཏི སཀལིཀཱཀཱརེན བྷིནྡེཡྻ. ཨཔི ཨོསཱདེཡྻ, ཨཔི པདཱལེཡྻཱཏི སམྦནྡྷོ.

ཏཱཝདེཝ ཙསྶ སརཱིརེ མཧཱཔརིལཱ༹ཧོ ཨུཔྤཛྫི, སོ ཝེདནཱཏུརོ ཨཱཀཱསེ ཋཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ བྷཱུམིཡཾ པཏི, ཏངྑཎཉྙེཝ ཨཊྛསཊྛིསཧསྶཱདྷིཀཡོཛནསཏསཧསྶུབྦེདྷཾ སིནེརུམྤི པབྦཏརཱཛཱནཾ སནྡྷཱརེནྟཱི ཙཏུནཧུཏཱདྷིཀདྭིཡོཛནསཏསཧསྶབཧལཱ མཧཱཔཐཝཱི ཏཾ པཱཔསཏྟཾ དྷཱརེཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱི ཝིཡ ཝིཝརམདཱསི. ཨཝཱིཙིཏོ ཛཱལཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཀནྡནྟཾཡེཝ ཏཾ གཎྷིཾསུ, སོ ཀནྡནྟོ ཝིཔྤལཔནྟོ པཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཙ པན སོ ཡཀྑོ ‘ཌཡ྄ཧཱམི ཌཡ྄ཧཱམཱི’ཏི ཝཏྭཱ ཏཏྠེཝ མཧཱནིརཡཾ ཨཔཏཱསཱིཏི. ཏཏྠ ཨཔཏཱསཱིཏི ཨཔཏི.

ཀིཾ པན སོ ཡཀྑཏྟབྷཱཝེནེཝ ནིརཡཾ ཨུཔགཙྪཱིཏི? ན ཨུཔགཙྪི, ཡཉྷེཏྠ དིཊྛདྷམྨཝེདནཱིཡཾ པཱཔཀམྨཾ ཨཧོསི, ཏསྶ བལེན ཡཀྑཏྟབྷཱཝེ མཧནྟཾ དུཀྑཾ ཨནུབྷཝི. ཡཾ པན ཨུཔཔཛྫཝེདནཱིཡཾ ཨཱནནྟརིཡཀམྨཾ, ཏེན ཙུཏིཨནནྟརཾ ནིརཡེ ཨུཔྤཛྫཱིཏི. ཐེརསྶ པན སམཱཔཏྟིབལེན ཨུཔཏྠམྦྷིཏསརཱིརསྶ ན ཀོཙི ཝིཀཱརོ ཨཧོསི. སམཱཔཏྟིཏོ ཨཝུཊྛིཏཀཱལེ ཧི ཏཾ ཡཀྑོ པཧརི, ཏཐཱ པཧརནྟཾ དིབྦཙཀྑུནཱ དིསྭཱ ཨཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ དྷམྨསེནཱཔཏིཾ ཨུཔསངྐམི, ཨུཔསངྐམནསམཀཱལམེཝ ཙ དྷམྨསེནཱཔཏི སམཱཔཏྟིཏོ ཨུཊྛཱསི. ཨཐ ནཾ མཧཱམོགྒལླཱནོ སརཱིརཝུཏྟིཾ པུཙྪི, སོཔིསྶ བྱཱཀཱསི, ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ ཨཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ…པེ… ཨཔི ཙ མེ སཱིསཾ ཐོཀཾ དུཀྑ’’ནྟི.

ཏཏྠ ¶ ཐོཀཾ དུཀྑནྟི ཐོཀཾ ཨཔྤམཏྟཀཾ མདྷུརཀཛཱཏཾ ཝིཡ མེ སཱིསཾ དུཀྑིཏཾ, དུཀྑཔྤཏྟནྟི ¶ ཨཏྠོ. དུཀྑཱདྷིཊྛཱནཉྷི སཱིསཾ དུཀྑནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘སཱིསེ ཐོཀཾ དུཀྑ’’ནྟིཔི པཱཋོ. ཀཐཾ པན སམཱཔཏྟིབལེན སརཱིརེ ཨུཔཏྠམྦྷིཏེ ཐེརསྶ སཱིསེ ཐོཀམྤི དུཀྑཾ ཨཧོསཱིཏི? ཨཙིརེནེཝ ཝུཊྛིཏཏྟཱ. ཨནྟོསམཱཔཏྟིཡཾ ¶ ཨཔཉྙཱཡམཱནདུཀྑཉྷི ཀཱཡནིསྶིཏཏྟཱ ནིདྡཾ ཨུཔགཏསྶ མཀསཱདིཛནིཏཾ ཝིཡ པཊིབུདྡྷསྶ ཐོཀཾ པཉྙཱཡིཏྠ.

‘‘མཧཱབལེན ཡཀྑེན ཏཐཱ སབྦུསྶཱཧེན པཧཊེ སརཱིརེཔི ཝིཀཱརོ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཨཙྪརིཡབྦྷུཏཙིཏྟཛཱཏེན ཨཱཡསྨཏཱ མཧཱམོགྒལླཱནེན ‘‘ཨཙྪརིཡཾ, ཨཱཝུསོ སཱརིཔུཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དྷམྨསེནཱཔཏིནོ མཧཱནུབྷཱཝཏཱཡ ཝིབྷཱཝིཏཱཡ སོཔིསྶ ‘ཨཙྪརིཡཾ, ཨཱཝུསོ མོགྒལླཱནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝམཧནྟཏཱཔཀཱསནཱཔདེསེན ཨཏྟནོ ཨིསྶཱམཙྪརིཡཱཧངྐཱརཱདིམལཱནཾ སུཔྤཧཱིནཏཾ དཱིཔེཏི. པཾསུཔིསཱཙཀམྤི ན པསྶཱམཱཏི སངྐཱརཀཱུཊཱདཱིསུ ཝིཙརཎཀཁུདྡཀཔེཏམྤི ན པསྶཱམ. ཨིཏི ཨདྷིགམཔྤིཙྪཱནཾ ཨགྒབྷཱུཏོ མཧཱཐེརོ ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཨནཱཝཛྫནེན ཏེསཾ ཨདསྶནཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨེཏརཧཱི’’ཏི.

བྷགཝཱ པན ཝེལུ༹ཝནེ ཋིཏོ ཨུབྷིནྣཾ ཨགྒསཱཝཀཱནཾ ཨིམཾ ཀཐཱསལླཱཔཾ དིབྦསོཏེན ཨསྶོསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨསྶོསི ཁོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདི, ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ སཱརིཔུཏྟསྶ སམཱཔཏྟིབལཱུཔགཏཾ ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝམཧནྟཏཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཏསྶེཝ ཏཱདིབྷཱཝཔྤཏྟིདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡསྶ སེལཱུཔམཾ ཙིཏྟཾ, ཋིཏཾ ནཱནུཔཀམྤཏཱིཏི ཡསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ ཙིཏྟཾ ཨེཀགྒྷནསིལཱམཡཔབྦཏཱུཔམཾ སབྦེསཾ ཨིཉྫནཱནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཝསཱིབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱཝ ཋིཏཾ སབྦེཧིཔི ལོཀདྷམྨེཧི ནཱནུཔཀམྤཏི ན པཝེདྷཏི. ཨིདཱནིསྶ ཨཀམྤནཱཀཱརཾ སདྡྷིཾ ཀཱརཎེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཝིརཏྟ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཝིརཏྟཾ རཛནཱིཡེསཱུཏི ཝིརཱགསངྑཱཏེན ཨརིཡམགྒེན རཛནཱིཡེསུ རཱགུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏེསུ སབྦེསུ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེསུ ཝིརཏྟཾ, ཏཏྠ སབྦསོ སམུཙྪིནྣརཱགནྟི ཨཏྠོ. ཀོཔནེཡྻེཏི པཊིགྷཊྛཱནཱིཡེ སབྦསྨིམྤི ཨཱགྷཱཏཝཏྠུསྨིཾ ན ཀུཔྤཏི ན དུསྶཏི ན ཝིཀཱརཾ ཨཱཔཛྫཏི. ཡསྶེཝཾ བྷཱཝིཏཾ ཙིཏྟནྟི ཡསྶ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ¶ ཙིཏྟཾ ཨེཝཾ ཝུཏྟནཡེན ཏཱདིབྷཱཝཱཝཧནབྷཱཝེན བྷཱཝིཏཾ. ཀུཏོ ཏཾ དུཀྑམེསྶཏཱིཏི ཏཾ ཨུཏྟམཔུགྒལཾ ཀུཏོ སཏྟཏོ སངྑཱརཏོ ཝཱ དུཀྑཾ ཨུཔགམིསྶཏི, ན ཏཱདིསསྶ དུཀྑཾ ཨཏྠཱིཏི ཨཏྠོ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ནཱགསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༥. པཉྩམེ ¶ ¶ ཀོསམྦིཡནྟི ཀུསུམྦེན ནཱམ ཨིསིནཱ ཝསིཏཊྛཱནེ མཱཔིཏཏྟཱ ‘‘ཀོསམྦཱི’’ཏི ཨེཝཾལདྡྷནཱམཀེ ནགརེ. གྷོསིཏཱརཱམེཏི གྷོསིཏསེཊྛིནཱ ཀཱརིཏེ ཨཱརཱམེ. བྷགཝཱ ཨཱཀིཎྞོ ཝིཧརཏཱིཏི བྷགཝཱ སམྦཱདྷཔྤཏྟོ ཝིཧརཏི. ཀིཾ པན བྷགཝཏོ སམྦཱདྷོ ཨཏྠི, སཾསགྒོ ཝཱཏི? ནཏྠི. ན ཧི ཀོཙི བྷགཝནྟཾ ཨནིཙྪཱཡ ཨུཔསངྐམིཏུཾ སཀྐོཏི. དུརཱསདཱ ཧི བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ སབྦཏྠ ཙ ཨནུཔལིཏྟཏྟཱ. ཧིཏེསིཏཱཡ པན སཏྟེསུ ཨནུཀམྤཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘མུཏྟོ མོཙེསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཉྙཱནུརཱུཔཾ ཙཏུརོགྷནིཏྠརཎཏྠཾ ཨཊྛནྣཾ པརིསཱནཾ ཨཏྟནོ སནྟིཀཾ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཨུཔསངྐམནཾ ཨདྷིཝཱསེཏི, སཡཉྩ མཧཱཀརུཎཱསམུསྶཱཧིཏོ ཀཱལཉྙཱུ ཧུཏྭཱ ཏཏྠ ཨུཔསངྐམཏི, ཨིདཾ སབྦབུདྡྷཱནཾ ཨཱཙིཎྞཾ, ཨཡམིདྷ ཨཱཀིཎྞཝིཧཱརོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ.

ཨིདྷ པན ཀོསམྦིཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཀལཧཛཱཏཱནཾ སཏྠཱ དཱིགྷཱིཏིསྶ ཀོསལརཉྙོ ཝཏྠུཾ ཨཱཧརིཏྭཱ, ‘‘ན ཧི ཝེརེན ཝེརཱནི, སམྨནྟཱིདྷ ཀུདཱཙན’’ནྟིཨཱདིནཱ (དྷ. པ. ༥; མ. ནི. ༣.༢༣༧; མཧཱཝ. ༤༦༤) ཨོཝཱདཾ ཨདཱསི, ཏཾ དིཝསཾ ཏེསཾ ཀལཧཾ ཀརོནྟཱནཾཡེཝ རཏྟི ཝིབྷཱཏཱ. དུཏིཡདིཝསེཔི བྷགཝཱ ཏམེཝ ཝཏྠུཾ ཀཐེསི, ཏཾ དིཝསམྤི ཏེསཾ ཀལཧཾ ཀརོནྟཱནཾཡེཝ རཏྟི ཝིབྷཱཏཱ. ཏཏིཡདིཝསེཔི བྷགཝཱ ཏམེཝ ཝཏྠུཾ ཀཐེསི, ཨཐཉྙཏརོ བྷིཀྑུ བྷགཝནྟཾ ཨེཝམཱཧ – ‘‘ཨཔྤོསྶུཀྐོ, བྷནྟེ བྷགཝཱ, དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརམནུཡུཏྟོ ཝིཧརཏུ, མཡམེཏེན བྷཎྜནེན ཀལཧེན ཝིགྒཧེན ཝིཝཱདེན ¶ པཉྙཱཡིསྶཱམཱ’’ཏི. སཏྠཱ ‘‘པརིཡཱདིནྣཙིཏྟཱ ཁོ ཨིམེ མོགྷཔུརིསཱ ན དཱནིམེ སཀྐཱ སཉྙཱཔེཏུཾ, ནཏྠི ཙེཏྠ སཉྙཱཔེཏབྦཱ, ཡཾནཱུནཱཧཾ ཨེཀཙཱརིཀཝཱསཾ ཝསེཡྻཾ, ཨེཝཾ ཨིམེ བྷིཀྑཱུ ཀལཧཏོ ཨོརམིསྶནྟཱི’’ཏི ཙིནྟེསི. ཨེཝཾ ཏེཧི ཀལཧཀཱརཀེཧི བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཝིཧཱརེ ཝཱསཾ ཝིནེཏབྦཱབྷཱཝཏོ ཨུཔཱསཀཱདཱིཧི ཨུཔསངྐམནཉྩ ཨཱཀིཎྞཝིཧཱརཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཱ ཨཱཀིཎྞོ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ དུཀྑནྟི ན སུཁཾ, ཨནཱརཱདྷིཏཙིཏྟཏཱཡ ན ཨིཊྛནྟི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ན ཕཱསུ ཝིཧརཱམཱི’’ཏི. ཝཱུཔཀཊྛོཏི པཝིཝེཀཊྛོ དཱུརཱིབྷཱུཏོ. ཏཐཱ ཙིནྟེཏྭཱཝ བྷགཝཱ པཱཏོཝ སརཱིརཔྤཊིཛགྒནཾ ཀཏྭཱ ཀོསམྦིཡཾ པིཎྜཱཡ ¶ ཙརིཏྭཱ ཀཉྩི ཨནཱམནྟེཏྭཱ ཨེཀོ ཨདུཏིཡོ གནྟྭཱ ཀོསལརཊྛེ པཱལིལེཡྻཀེ ཝནསཎྜེ བྷདྡསཱལམཱུལེ ཝིཧཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ པུབྦཎྷསམཡཾ…པེ… བྷདྡསཱལམཱུལེ’’ཏི. ཏཏྠ སཱམནྟི སཡཾ. སཾསཱམེཏྭཱཏི པཊིསཱམེཏྭཱ. པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡཱཏི ¶ ཨེཏྠཱཔི སཱམནྟི པདཾ ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨུཔཊྛཱཀེཏི ཀོསམྦིནགརཝཱསིནོ གྷོསིཏསེཊྛིཨཱདིཀེ ཨུཔཊྛཱཀེ, ཝིཧཱརེ ཙ ཨགྒུཔཊྛཱཀཾ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨནཱམནྟེཏྭཱ.

ཨེཝཾ གཏེ སཏྠརི པཉྩསཏཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨཱཧཾསུ – ‘‘ཨཱཝུསོ ཨཱནནྡ, སཏྠཱ ཨེཀཀོཝ གཏོ, མཡཾ ཨནུབནྡྷིསྶཱམཱ’’ཏི. ‘‘ཨཱཝུསོ, ཡདཱ བྷགཝཱ སཱམཾ སེནཱསནཾ སཾསཱམེཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཨནཱམནྟེཏྭཱ ཨུཔཊྛཱཀེ ཙ ཨནཔལོཀེཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ ཨདུཏིཡོ གཙྪཏི, ཏདཱ ཨེཀཙཱརཾ ཙརིཏུཾ བྷགཝཏོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, སཱཝཀེན ནཱམ སཏྠུ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ, ཏསྨཱ ན ཨིམེསུ དིཝསེསུ བྷགཝཱ ཨནུགནྟབྦོ’’ཏི ནིཝཱརེསི, སཡམྤི ནཱནུགཙྪི.

ཨནུཔུབྦེནཱཏི ཨནུཀྐམེན, གཱམནིགམཔཊིཔཱཊིཡཱ ཙཱརིཀཾ ཙརམཱནོ ‘‘ཨེཀཙཱརཝཱསཾ ཏཱཝ ཝསམཱནཾ བྷིཀྑུཾ པསྶིསྶཱམཱི’’ཏི བཱལཀལོཎཀཱརགཱམཾ གནྟྭཱ ཏཏྠ བྷགུཏྠེརསྶ སཀལཾ པཙྪཱབྷཏྟཉྩེཝ ཏིཡཱམཉྩ རཏྟིཾ ཨེཀཙཱརཝཱསེ ཨཱནིསཾསཾ ཀཐེཏྭཱ པུནདིཝསེ ཏེན པཙྪཱསམཎེན པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ཏཾ ཏཏྠེཝ ནིཝཏྟེཏྭཱ ‘‘སམགྒཝཱསཾ ཝསམཱནེ ཏཡོ ཀུལཔུཏྟེ པསྶིསྶཱམཱི’’ཏི ¶ པཱཙཱིནཝཾསམིགདཱཡཾ གནྟྭཱ ཏེསམྤི སཀལརཏྟིཾ སམགྒཝཱསེ ཨཱནིསཾསཾ ཀཐེཏྭཱ ཏེཔི ཏཏྠེཝ ནིཝཏྟེཏྭཱ ཨེཀཀོཝ པཱལིལེཡྻགཱམཾ སམྤཏྟོ. པཱལིལེཡྻགཱམཝཱསིནོ པཙྩུགྒནྟྭཱ བྷགཝཏོ དཱནཾ དཏྭཱ པཱལིལེཡྻགཱམསྶ ཨཝིདཱུརེ རཀྑིཏཝནསཎྜོ ནཱམ ཨཏྠི, ཏཏྠ བྷགཝཏོ པཎྞསཱལཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨེཏྠ བྷགཝཱ ཝསཏཱུ’’ཏི ཡཱཙིཏྭཱ ཝཱསཡིཾསུ. བྷདྡསཱལོཏི པན ཏཏྠེཀོ མནཱཔོ བྷདྡཀོ སཱལརུཀྑོ, བྷགཝཱ ཏཾ གཱམཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཝནསཎྜེ པཎྞསཱལསམཱིཔེ ཏསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ ཝིཧཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘པཱལིལེཡྻཀེ ཝིཧརཏི རཀྑིཏཝནསཎྜེ བྷདྡསཱལམཱུལེ’’ཏི.

ཧཏྠིནཱགོཏི མཧཱཧཏྠཱི ཡཱུཐཔཏི. ཧཏྠིཀལབྷེཧཱིཏི ཧཏྠིཔོཏཀེཧི. ཧཏྠིཙྪཱཔེཧཱིཏི ཁཱིརཱུཔགེཧི དཧརཧཏྠིཔོཏཀེཧི, ཡེ ‘‘བྷིངྐཱ’’ཏིཔི ¶ ཝུཙྩནྟི. ཚིནྣགྒཱནཱིཏི པུརཏོ པུརཏོ གཙྪནྟེཧི ཏེཧི ཧཏྠིཨཱདཱིཧི ཚིནྣགྒཱནི ཁཱདིཏཱཝསེསཱནི ཁཱཎུསདིསཱནི ཁཱདཏི. ཨོབྷགྒོབྷགྒནྟི ཏེན ཧཏྠིནཱགེན ཨུཙྩཊྛཱནཏོ བྷཉྫིཏྭཱ བྷཉྫིཏྭཱ པཱཏིཏཾ. ཨསྶ སཱཁཱབྷངྒནྟི ཨེཏསྶ སནྟཀཾ སཱཁཱབྷངྒཾ ཏེ ཁཱདནྟི. ཨཱཝིལཱནཱིཏི ཏེཧི པཋམཏརཾ ཨོཏརིཏྭཱ པིཝནྟེཧི ཨཱལུལི༹ཏཏྟཱ ཨཱཝིལཱནི ཀདྡམམིསྶཱནི པཱནཱིཡཱནི པིཝཏི. ཨོགཱཧཱཏི ཏིཏྠཏོ. ‘‘ཨོགཱཧ’’ནྟིཔི པཱལི༹. ཨསྶཱཏི ཧཏྠིནཱགསྶ. ཨུཔནིགྷཾསནྟིཡོཏི གྷཊྚེནྟིཡོ, ཨུཔནིགྷཾསིཡམཱནོཔི ¶ ཨཏྟནོ ཨུལཱ༹རབྷཱཝེན ན ཀུཛ྄ཛྷཏི, ཏེན ཏཱ ཏཾ གྷཾསནྟིཡེཝ. ཡཱུཐཱཏི ཧཏྠིགྷཊཱ.

ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམཱིཏི སོ ཀིར ཧཏྠིནཱགོ ཡཱུཐཝཱསེ ཨུཀྐཎྛིཏོ ཏཾ ཝནསཎྜཾ པཝིཊྛོ ཏཏྠ བྷགཝནྟཾ དིསྭཱ གྷཊསཧསྶེན ནིབྦཱཔིཏསནྟཱཔོ ཝིཡ ནིབྦུཏོ ཧུཏྭཱ པསནྣཙིཏྟོ བྷགཝཏོ སནྟིཀེ ཨཊྛཱསི, ཏཏོ པཊྛཱཡ ཝཏྟསཱིསེ ཋཏྭཱ བྷདྡསཱལསྶ པཎྞསཱལཱཡ ཙ སམནྟཏོ ཨཔྤཧརིཏཀཾ ཀཏྭཱ སཱཁཱབྷངྒེཧི སམྨཛྫཏི, བྷགཝཏོ མུཁདྷོཝནཾ དེཏི, ནྷཱནོདཀཾ ཨཱཧརཏི, དནྟཀཊྛཾ དེཏི, ཨརཉྙཏོ མདྷུརཱནི ཕལཱནི ཨཱཧརིཏྭཱ སཏྠུ ཨུཔནེཏི, སཏྠཱ ཏཱནི པརིབྷུཉྫཏི ¶ . ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏཏྲ སུདཾ སོ ཧཏྠིནཱགོ ཡསྨིཾ པདེསེ བྷགཝཱ ཝིཧརཏི, ཏཾ པདེསཾ ཨཔྤཧརིཏཉྩ ཀརོཏི, སོཎྜཱཡ བྷགཝཏོ པཱནཱིཡཾ པརིབྷོཛནཱིཡཾ ཨུཔཊྛཱཔེཏཱི’’ཏི. སོཎྜཱཡ དཱརཱུནི ཨཱཧརིཏྭཱ ཨཉྙམཉྙཾ གྷཾསིཏྭཱ ཨགྒིཾ ཨུཊྛཱཔེཏྭཱ དཱརཱུནི ཛཱལཱཔེཏྭཱ ཏཏྠ པཱསཱཎཁཎྜཱནི ཏཱཔེཏྭཱ ཏཱནི དཎྜཀེཧི པཝཊྚེཏྭཱ སོཎྜིཡཾ ཁིཔིཏྭཱ ཨུདཀསྶ ཏཏྟབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ བྷགཝཏོ སནྟིཀཾ ཨུཔགནྟྭཱ ཏིཊྛཏི, བྷགཝཱ ‘‘ཧཏྠིནཱགོ མམ ནྷཱནཾ ཨིཙྪཏཱི’’ཏི ཏཏྠ གནྟྭཱ ནྷཱནཀིཙྩཾ ཀརོཏི, པཱནཱིཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏསྨིཾ པན སཱིཏལེ སཉྫཱཏེ ཨུཔསངྐམཏི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘སོཎྜཱཡ བྷགཝཏོ པཱནཱིཡཾ པརིབྷོཛནཱིཡཾ ཨུཔཊྛཱཔེཏཱི’’ཏི.

ཨཐ ཁོ བྷགཝཏོ རཧོགཏསྶཱཏིཨཱདི ཨུབྷིནྣཾ མཧཱནཱགཱནཾ ཝིཝེཀསུཁཔཙྩཝེཀྑཎདསྶནཾ, ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཨཏྟནོ ཙ པཝིཝེཀཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཀེཧིཙི ཨནཱཀིཎྞབྷཱཝལདྡྷཾ ཀཱཡཝིཝེཀཾ ཛཱནིཏྭཱ, ཨིཏརེ པན ཝིཝེཀཱ བྷགཝཏོ སབྦཀཱལཾ ཝིཛྫནྟིཡེཝ.

ཨིམཾ ¶ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཨཏྟནོ ཧཏྠིནཱགསྶ ཙ པཝིཝེཀཱབྷིརཏིཡཱ སམཱནཛ྄ཛྷཱསཡབྷཱཝདཱིཔནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཨེཏཾ ཨཱིསཱདནྟསྶ རཐཨཱིསཱསདིསདནྟསྶ ཧཏྠིནཱགསྶ ཙིཏྟཾ ནཱགེན བུདྡྷནཱགསྶ ཙིཏྟེན སམེཏི སཾསནྡཏི. ཀཐཾ སམེཏི ཙེ? ཡདེཀོ རམཏཱི ཝནེ ཡསྨཱ བུདྡྷནཱགོ ‘‘ཨཧཾ ཁོ པུབྦེ ཨཱཀིཎྞོ ཝིཧཱསི’’ནྟི པུརིམཾ ཨཱཀིཎྞཝིཧཱརཾ ཛིགུཙྪིཏྭཱ ཝིཝེཀཾ ཨུཔབྲཱུཧཡམཱནོ ཨིདཱནི ཡཐཱ ཨེཀོ ཨདུཏིཡོ ཝནེ ཨརཉྙེ རམཏི ཨབྷིརམཏི, ཨེཝཾ ཨཡམྤི ཧཏྠིནཱགོ པུབྦེ ཨཏྟནོ ཧཏྠིཨཱདཱིཧི ཨཱཀིཎྞཝིཧཱརཾ ཛིགུཙྪིཏྭཱ ཝིཝེཀཾ ཨུཔབྲཱུཧཡམཱནོ ཨིདཱནི ¶ ཨེཀོ ཨསཧཱཡོ ཝནེ ཨརཉྙེ རམཏི ཨབྷིརམཏི. ཏསྨཱསྶ ཙིཏྟཾ ནཱགེན སམེཏི ཏསྶ ཙིཏྟེན སམེཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཨེཀཱིབྷཱཝརཏིཡཱ ཨེཀསདིསཾ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. པིཎྜོལསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༦. ཚཊྛེ ¶ པིཎྜོལབྷཱརདྭཱཛོཏི པིཎྜཾ ཨུལམཱནོ པརིཡེསམཱནོ པབྦཛིཏོཏི པིཎྜོལོ. སོ ཀིར པརིཛིཎྞབྷོགོ བྲཱཧྨཎོ ཧུཏྭཱ མཧནྟཾ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ལཱབྷསཀྐཱརཾ དིསྭཱ པིཎྜཏྠཱཡ ནིཀྑམིཏྭཱ པབྦཛིཏོ. སོ མཧནྟཾ ཀཔལླཾ ‘‘པཏྟ’’ནྟི གཧེཏྭཱ ཙརཏི, ཀཔལླཔཱུརཾ ཡཱགུཾ པིཝཏི, བྷཏྟཾ བྷུཉྫཏི, པཱུཝཁཛྫཀཉྩ ཁཱདཏི. ཨཐསྶ མཧགྒྷསབྷཱཝཾ སཏྠུ ཨཱརོཙེསུཾ. སཏྠཱ ཏསྶ པཏྟཏྠཝིཀཾ ནཱནུཛཱནི, ཧེཊྛཱམཉྩེ པཏྟཾ ནིཀྐུཛྫིཏྭཱ ཋཔེཏི, སོ ཋཔེནྟོཔི གྷཾསེནྟོཝ པཎཱམེཏྭཱ ཋཔེཏི, གཎྷནྟོཔི གྷཾསེནྟོཝ ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ གཎྷཱཏི. ཏཾ གཙྪནྟེ གཙྪནྟེ ཀཱལེ གྷཾསནེན པརིཀྑཱིཎཾ, ནཱལི༹ཀོདནམཏྟསྶེཝ གཎྷནཀཾ ཛཱཏཾ. ཏཏོ སཏྠུ ཨཱརོཙེསུཾ, ཨཐསྶ སཏྠཱ པཏྟཏྠཝིཀཾ ཨནུཛཱནི. ཐེརོ ཨཔརེན སམཡེན ཨིནྡྲིཡབྷཱཝནཾ བྷཱཝེནྟོ ཨགྒཕལེ ཨརཧཏྟེ པཏིཊྛཱསི. ཨིཏི སོ པུབྦེ སཝིསེསཾ པིཎྜཏྠཱཡ ཨུལཏཱིཏི པིཎྜོལོ, གོཏྟེན པན བྷཱརདྭཱཛོཏི ཨུབྷཡཾ ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ ‘‘པིཎྜོལབྷཱརདྭཱཛོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.

ཨཱརཉྙཀོཏི ¶ གཱམནྟསེནཱསནཔཊིཀྑིཔནེན ཨརཉྙེ ནིཝཱསོ ཨསྶཱཏི ཨཱརཉྙཀོ, ཨཱརཉྙཀདྷུཏངྒཾ སམཱདཱཡ ཝཏྟནྟསྶེཏཾ ནཱམཾ. ཏཐཱ བྷིཀྑཱསངྑཱཏཱནཾ ཨཱམིསཔིཎྜཱནཾ པཱཏོ པིཎྜཔཱཏོ, པརེཧི དིནྣཱནཾ པིཎྜཱནཾ པཏྟེ ནིཔཏནནྟི ཨཏྠོ. པིཎྜཔཱཏཾ ཨུཉྪཏི ཏཾ ཏཾ ཀུལཾ ཨུཔསངྐམནྟོ གཝེསཏཱིཏི པིཎྜཔཱཏིཀོ, པིཎྜཱཡ ཝཱ པཏིཏུཾ ཙརིཏུཾ ཝཏམེཏསྶཱཏི པིཎྜཔཱཏཱི, པིཎྜཔཱཏཱིཡེཝ པིཎྜཔཱཏིཀོ. སངྐཱརཀཱུཊཱདཱིསུ པཾསཱུནཾ ཨུཔརི ཋིཏཏྟཱ ཨབྦྷུགྒཏཊྛེན པཾསུཀཱུལཾ ཝིཡཱཏི པཾསུཀཱུལཾ, པཾསུ ཝིཡ ཝཱ ཀུཙྪིཏབྷཱཝཾ ཨུལཏི གཙྪཏཱིཏི པཾསུཀཱུལཾ, པཾསུཀཱུལསྶ དྷཱརཎཾ པཾསུཀཱུལཾ, ཏཾ སཱིལཾ ཨེཏསྶཱཏི པཾསུཀཱུལིཀོ. སངྒྷཱཊིཨུཏྟརཱསངྒཨནྟརཝཱསཀསངྑཱཏཱནི ཏཱིཎི ཙཱིཝརཱནི ཏིཙཱིཝརཾ, ཏིཙཱིཝརསྶ དྷཱརཎཾ ཏིཙཱིཝརཾ, ཏཾ སཱིལཾ ཨེཏསྶཱཏི ཏེཙཱིཝརིཀོ. ཨཔྤིཙྪོཏིཨཱདཱིནཾ པདཱནཾ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ.

དྷུཏཝཱདོཏི ¶ ¶ དྷུཏོ ཝུཙྩཏི དྷུཏཀིལེསོ པུགྒལོ, ཀིལེསདྷུནནཀདྷམྨོ ཝཱ. ཏཏྠ ཨཏྠི དྷུཏོ, ན དྷུཏཝཱདོ, ཨཏྠི ན དྷུཏོ, དྷུཏཝཱདོ, ཨཏྠི ནེཝ དྷུཏོ, ན དྷུཏཝཱདོ, ཨཏྠི དྷུཏོ ཙེཝ, དྷུཏཝཱདོ ཙཱཏི ཨིདཾ ཙཏུཀྐཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏེསུ ཡོ སཡཾ དྷུཏདྷམྨེ སམཱདཱཡ ཝཏྟཏི, ན པརཾ ཏདཏྠཱཡ སམཱདཔེཏི, ཨཡཾ པཋམོ. ཡོ པན སཡཾ ན དྷུཏདྷམྨེ སམཱདཱཡ ཝཏྟཏི, པརཾ སམཱདཔེཏི, ཨཡཾ དུཏིཡོ. ཡོ ཨུབྷཡརཧིཏོ, ཨཡཾ ཏཏིཡོ. ཡོ པན ཨུབྷཡསམྤནྣོ, ཨཡཾ ཙཏུཏྠོ. ཨེཝརཱུཔོ ཙ ཨཱཡསྨཱ པིཎྜོལབྷཱརདྭཱཛོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དྷུཏཝཱདོ’’ཏི. ཨེཀདེསསརཱུཔེཀསེསཝསེན ཧི ཨཡཾ ནིདྡེསོ ཡཐཱ ཏཾ ‘‘ནཱམརཱུཔ’’ནྟི.

ཨདྷིཙིཏྟམནུཡུཏྟོཏི ཨེཏྠ ཨཊྛསམཱཔཏྟིསམྤཡོགཏོ ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟིསམྤཡོགཏོ ཝཱ ཙིཏྟསྶ ཨདྷིཙིཏྟབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ, ཨིདྷ པན ‘‘ཨརཧཏྟཕལཙིཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི. ཏཾཏཾསམཱཔཏྟཱིསུ སམཱདྷི ཨེཝ ཨདྷིཙིཏྟཾ, ཨིདྷ པན ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷི ཝེདིཏབྦོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨདྷིཙིཏྟམནུཡུཏྟེན, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནཱ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཏཱིཎི ནིམིཏྟཱནི མནསི ཀཱཏབྦཱནཱིཏི ཨེཏསྨིཾ ཨདྷིཙིཏྟསུཏྟེ (ཨ. ནི. ༣.༡༠༣) ཝིཡ སམཐཝིཔསྶནཱཙིཏྟཾ ཨདྷིཙིཏྟནྟི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏ’’ནྟི ཝདནྟི, ཏཾ ན སུནྡརཾ. པུརིམོཡེཝཏྠོ གཧེཏབྦོ.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ པིཎྜོལབྷཱརདྭཱཛསྶ ཨདྷིཊྛཱནཔརིཀྑཱརསམྤདཱསམྤནྣཾ ཨདྷིཙིཏྟཱནུཡོགསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨེཝཾ ‘‘ཨདྷིཙིཏྟཱནུཡོགོ མམ སཱསནཱནུཊྛཱན’’ནྟི དཱིཔེནྟོ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨནཱུཔཝཱདོཏི ཝཱཙཱཡ ཀསྶཙིཔི ཨནུཔཝདནཾ. ཨནཱུཔགྷཱཏོཏི ཀཱཡེན ཀསྶཙི ཨུཔགྷཱཏཱཀརཎཾ. པཱཏིམོཀྑེཏི ཨེཏྠ པཱཏིམོཀྑཔདསྶ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ནཱནཔྤཀཱརེཧི ཝུཏྟོ, ཏསྨིཾ པཱཏིམོཀྑེ. སཏྟནྣཾ ཨཱཔཏྟིཀྑནྡྷཱནཾ ཨཝཱིཏིཀྐམལཀྑཎོ སཾཝརོ. མཏྟཉྙུཏཱཏི ¶ པཊིགྒཧཎཔརིབྷོགཝསེན པམཱཎཉྙུཏཱ. པནྟཉྩ སཡནཱསནནྟི ཝིཝིཏྟཾ སངྒྷཊྚནཝིརཧིཏཾ སེནཱསནཾ. ཨདྷིཙིཏྟེ ཙ ཨཱཡོགོཏི ཨཊྛནྣཾ སམཱཔཏྟཱིནཾ ཨདྷིགམཱཡ བྷཱཝནཱནུཡོགོ.

ཨཔརོ ནཡོ – ཨནཱུཔཝཱདོཏི ཀསྶཙིཔི ཨུཔརུཛ྄ཛྷནཝཙནསྶ ཨཝདནཾ. ཏེན སབྦམྤི ཝཱཙསིཀཾ སཱིལཾ སངྒཎྷཱཏི. ཨནཱུཔགྷཱཏོཏི ཀཱཡེན ཀསྶཙི ཨུཔགྷཱཏསྶ པརཝིཧེཋནསྶ ཨཀརཎཾ. ཏེན སབྦམྤི ཀཱཡིཀཾ སཱིལཾ སངྒཎྷཱཏི. ཡཱདིསཾ པནིདཾ ཨུབྷཡཾ བུདྡྷཱནཾ སཱསནནྟོགདྷཾ ཧོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ – ‘‘པཱཏིམོཀྑེ ཙ སཾཝརོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཙསདྡོ ནིཔཱཏམཏྟཾ. པཱཏིམོཀྑེ ཙ སཾཝརོཏི པཱཏིམོཀྑསཾཝརབྷཱུཏོ ཨནཱུཔཝཱདོ ཨནཱུཔགྷཱཏོ ཙཱཏི ཨཏྠོ.

ཨཐ ¶ ཝཱ པཱཏིམོཀྑེཏི ཨདྷིཀརཎེ བྷུམྨཾ. པཱཏིམོཀྑེ ནིསྶཡབྷཱུཏེ སཾཝརོ. ཀོ པན སོཏི? ཨནཱུཔཝཱདོ ཨནཱུཔགྷཱཏོ. ཨུཔསམྤདཝེལཱཡཉྷི ཨཝིསེསེན པཱཏིམོཀྑསཱིལཾ སམཱདིནྣཾ ནཱམ ཧོཏི, ཏསྨིཾ པཱཏིམོཀྑེ ཋིཏསྶ ཏཏོ པརཾ ཨུཔཝཱདཱུཔགྷཱཏཱནཾ ཨཀརཎཝསེན སཾཝརོ, སོ ཨནཱུཔཝཱདོ ཨནཱུཔགྷཱཏོ ཙཱཏི ཝུཏྟོ.

ཨཐ ཝཱ པཱཏིམོཀྑེཏི ནིཔྥཱདེཏབྦེ བྷུམྨཾ ཡཐཱ ‘‘ཙེཏསོ ཨཝཱུཔསམོ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཔདཊྛཱན’’ནྟི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢). ཏེན པཱཏིམོཀྑེན སཱདྷེཏབྦོ ཨནཱུཔཝཱདོ ཨནཱུཔགྷཱཏོ, པཱཏིམོཀྑསཾཝརསངྒཧིཏོ ཨནཱུཔཝཱདོ ཨནཱུཔགྷཱཏོཨིཙྩེཝ ཨཏྠོ. སཾཝརོཏི ཨིམིནཱ པན སཏིསཾཝརོ ¶ , ཉཱཎསཾཝརོ, ཁནྟིསཾཝརོ, ཝཱིརིཡསཾཝརོཏི ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ སཾཝརཱནཾ གཧཎཾ, པཱཏིམོཀྑསཱདྷནཾ ཨིདཾ སཾཝརཙཏུཀྐཾ.

མཏྟཉྙུཏཱ ཙ བྷཏྟསྨིནྟི པརིཡེསནཔཊིགྒཧཎཔརིབྷོགཝིསྶཛྫནཱནཾ ཝསེན བྷོཛནེ པམཱཎཉྙུཏཱ. པནྟཉྩ སཡནཱསནནྟི བྷཱཝནཱནུཀཱུལཾ ཨརཉྙརུཀྑམཱུལཱདིཝིཝིཏྟསེནཱསནཾ. ཨདྷིཙིཏྟེ ཙ ཨཱཡོགོཏི སབྦཙིཏྟཱནཾ ཨདྷིཀཏྟཱ ཨུཏྟམཏྟཱ ཨདྷིཙིཏྟསངྑཱཏེ ཨརཧཏྟཕལཙིཏྟེ སཱདྷེཏབྦེ ཏསྶ ནིཔྥཱདནཏྠཾ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཝསེན ཨཱཡོགོ. ཨེཏཾ བུདྡྷཱན སཱསནནྟི ཨེཏཾ པརསྶ ཨནཱུཔཝདནཾ, ཨནཱུཔགྷཱཏནཾ, པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ ¶ , པརིཡེསནཔཊིགྒཧཎཱདཱིསུ མཏྟཉྙུཏཱ, ཝིཝིཏྟཝཱསོ, ཡཐཱཝུཏྟཨདྷིཙིཏྟཱནུཡོགོ ཙ བུདྡྷཱནཾ སཱསནཾ ཨོཝཱདོ ཨནུསིཊྛཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ ཏིསྶོ སིཀྑཱ ཀཐིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སཱརིཔུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༧. སཏྟམེ ཨཔུབྦཾ ནཏྠི. གཱཐཱཡ ཨདྷིཙེཏསོཏི ཨདྷིཙིཏྟཝཏོ, སབྦཙིཏྟཱནཾ ཨདྷིཀེན ཨརཧཏྟཕལཙིཏྟེན སམནྣཱགཏསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤམཛྫཏོཏི ན པམཛྫཏོ, ཨཔྤམཱདེན ཨནཝཛྫདྷམྨེསུ སཱཏཙྩཀིརིཡཱཡ སམནྣཱགཏསྶཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. མུནིནོཏི ‘‘ཡོ མུནཱཏི ཨུབྷོ ལོཀེ, མུནི ཏེན པཝུཙྩཏཱི’’ཏི (དྷ. པ. ༢༦༩; ཙཱུལ༹ནི. མེཏྟགཱུམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༢༡) ཨེཝཾ ཨུབྷཡལོཀམུནནེན མོནཾ ཝུཙྩཏི ཉཱཎཾ, ཏེན ཨརཧཏྟཕལཉཱཎསངྑཱཏེན ཉཱཎེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ¶ ཝཱ ཁཱིཎཱསཝོ མུནི ནཱམ, ཏསྶ མུནིནོ. མོནཔཐེསུ སིཀྑཏོཏི ཨརཧཏྟཉཱཎསངྑཱཏསྶ མོནསྶ པཐེསུ སཏྟཏིཾསབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨེསུ ཏཱིསུ ཝཱ སིཀྑཱསུ སིཀྑཏོ. ཨིདཉྩ པུབྦབྷཱགཔྤཊིཔདཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ. པརིནིཊྛིཏསིཀྑོ ཧི ཨརཧཱ, ཏསྨཱ ཨེཝཾ སིཀྑཏོ, ཨིམཱཡ སིཀྑཱཡ མུནིབྷཱཝཾ པཏྟསྶ མུནིནོཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཡསྨཱ ཙ ཨེཏདེཝ, ཏསྨཱ ཧེཊྛིམམགྒཕལཙིཏྟཱནཾ ཝསེན ཨདྷིཙེཏསོ, ཙཏུསཙྩསམྦོདྷཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨཔྤམཱདཝསེན ཨཔྤམཛྫཏོ, མགྒཉཱཎསམནྣཱགམེན མུནིནོཏི ཨེཝམེཏེསཾ ཏིཎྞཾ པདཱནཾ ཨཏྠོ ཡུཛྫཏིཡེཝ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨཔྤམཛྫཏོ སིཀྑཏོ’’ཏི ¶ པདཱནཾ ཧེཏུཨཏྠཏཱ དཊྛབྦཱ ཨཔྤམཛྫནཧེཏུ སིཀྑནཧེཏུ ཙ ཨདྷིཙེཏསོཏི.

སོཀཱ ན བྷཝནྟི ཏཱདིནོཏི ཏཱདིསསྶ ཁཱིཎཱསཝམུནིནོ ཨབྦྷནྟརེ ཨིཊྛཝིཡོགཱདིཝཏྠུཀཱ སོཀཱ ཙིཏྟསནྟཱཔཱ ན ཧོནྟི. ཨཐ ཝཱ ཏཱདིནོཏི ཏཱདིལཀྑཎསམནྣཱགཏསྶ ཨེཝརཱུཔསྶ མུནིནོ སོཀཱ ན བྷཝནྟཱིཏི ¶ ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ. ཨུཔསནྟསྶཱཏི རཱགཱདཱིནཾ ཨཙྩནྟཱུཔསམེན ཨུཔསནྟསྶ. སདཱ སཏཱིམཏོཏི སཏིཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ ནིཙྩཀཱལཾ སཏིཡཱ ཨཝིརཧིཏསྶ.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨདྷིཙེཏསོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱ, ‘‘ཨཔྤམཛྫཏོ’’ཏི ཨེཏེན ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱ, ‘‘མུནིནོ མོནཔཐེསུ སིཀྑཏོ’’ཏི ཨེཏེཧི ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ. ‘‘མུནིནོ’’ཏི ཝཱ ཨེཏེན ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱ, ‘‘མོནཔཐེསུ སིཀྑཏོ’’ཏི ཨེཏེན ཏཱསཾ ལོཀུཏྟརསིཀྑཱནཾ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ, ‘‘སོཀཱ ན བྷཝནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིཧི སིཀྑཱཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཨཱནིསཾསོ པཀཱསིཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སུནྡརཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༨. ཨཊྛམེ སཀྐཏོཏིཨཱདཱིནཾ པདཱནཾ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝཎྞིཏོཡེཝ. ཨསཧམཱནཱཏི ན སཧམཱནཱ, ཨུསཱུཡནྟཱཏི ཨཏྠོ. བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ སཀྐཱརཾ ཨསཧམཱནཱཏི སམྦནྡྷོ.

སུནྡརཱིཏི ¶ ཏསྶཱ ནཱམཾ. སཱ ཀིར ཏསྨིཾ ཀཱལེ སབྦཔརིབྦཱཛིཀཱསུ ཨབྷིརཱུཔཱ དསྶནཱིཡཱ པཱསཱདིཀཱ པརམཱཡ ཝཎྞཔོཀྑརཏཱཡ སམནྣཱགཏཱ, ཏེནེཝ སཱ ‘‘སུནྡརཱི’’ཏི པཉྙཱཡིཏྠ. སཱ ཙ ཨནཏཱིཏཡོབྦནཱ ཨསཾཡཏསམཱཙཱརཱཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏེ སུནྡརིཾ པརིབྦཱཛིཀཾ པཱཔཀམྨེ ཨུཡྻོཛེསུཾ. ཏེ ཧི ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ བུདྡྷུཔྤཱདཏོ པཊྛཱཡ སཡཾ ཧཏལཱབྷསཀྐཱརཱ ཧེཊྛཱ ཨཀྐོསསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཨཱགཏནཡེན བྷགཝཏོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཨུལཱ༹རཾ ཨཔརིམིཏཾ ལཱབྷསཀྐཱརཾ པཝཏྟམཱནཾ དིསྭཱ ཨིསྶཱཔཀཏཱ ཨེཀཏོ ཧུཏྭཱ སམྨནྟཡིཾསུ – མཡཾ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཨུཔྤནྣཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ནཊྛཱ ཧཏལཱབྷསཀྐཱརཱ, ན ནོ ཀོཙི ¶ ཨཏྠིབྷཱཝམྤི ཛཱནཱཏི, ཀིཾ ནིསྶཱཡ ནུ ཁོ ལོཀོ སམཎེ གོཏམེ ཨབྷིཔྤསནྣོ ཨུལཱ༹རཾ སཀྐཱརསམྨཱནཾ ཨུཔནེཏཱིཏི? ཏཏྠེཀོ ཨཱཧ – ‘‘ཨུཙྩཱཀུལཔྤསུཏོ ཨསམྦྷིནྣཱཡ མཧཱསམྨཏཔྤཝེཎིཡཱ ཛཱཏོ’’ཏི, ཨཔརོ ‘‘ཨབྷིཛཱཏིཡཾ ཏསྶ ཨནེཀཱནི ¶ ཨཙྪརིཡཱནི པཱཏུབྷཱུཏཱནཱི’’ཏི, ཨཉྙོ ‘‘ཀཱལདེཝིལཾ ཝནྡཱཔེཏུཾ ཨུཔནཱིཏསྶ པཱདཱ པརིཝཏྟིཏྭཱ ཏསྶ ཛཊཱསུ པཏིཊྛིཏཱ’’ཏི, ཨཔརོ ‘‘ཝཔྤམངྒལཀཱལེ ཛམྦུཙྪཱཡཱཡ སཡཱཔིཏསྶ ཝཱིཏིཀྐནྟེཔི མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཛམྦུཙྪཱཡཱ ཨཔརིཝཏྟིཏྭཱ ཋིཏཱ’’ཏི, ཨཉྙོ ‘‘ཨབྷིརཱུཔོ དསྶནཱིཡོ པཱསཱདིཀོ རཱུཔསམྤཏྟིཡཱ’’ཏི, ཨཔརོ ‘‘ཛིཎྞཱཏུརམཏཔབྦཛིཏསངྑཱཏནིམིཏྟེ དིསྭཱ སཾཝེགཛཱཏོ ཨཱགཱམིནཾ ཙཀྐཝཏྟིརཛྫཾ པཧཱཡ པབྦཛིཏོ’’ཏི. ཨེཝཾ ཨཔརིམཱཎཀཱལེ སམྦྷཏཾ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ བྷགཝཏོ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརཾ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟཾ ནིརུཔམཾ སལླེཁཔྤཊིཔདཾ ཨནུཏྟརཉྩ ཉཱཎཔཧཱནསམྤདཱདིབུདྡྷཱནུབྷཱཝཾ ཨཛཱནནྟཱ ཨཏྟནཱ ཡཐཱདིཊྛཾ ཡཐཱསུཏཾ དྷརམཱནཾ ཏཾ ཏཾ བྷགཝཏོ བཧུམཱནཀཱརཎཾ ཀིཏྟེཏྭཱ ཨབཧུམཱནཀཱརཎཾ པརིཡེསིཏྭཱ ཨཔསྶནྟཱ ‘‘ཀེན ནུ ཁོ ཀཱརཎེན མཡཾ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཨཡསཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ལཱབྷསཀྐཱརཾ ནཱསེཡྻཱམཱ’’ཏི. ཏེསུ ཨེཀོ ཏིཁིཎམནྟཱི ཨེཝམཱཧ – ‘‘ཨམྦྷོ ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ མཱཏུགཱམསུཁེ ཨསཏྟསཏྟཱ ནཱམ ནཏྠི, ཨཡཉྩ སམཎོ གོཏམོ ཨབྷིརཱུཔོ དེཝསམོ ཏརུཎོ, ཨཏྟནོ སམརཱུཔཾ མཱཏུགཱམཾ ལབྷིཏྭཱ སཛྫེཡྻ. ཨཐཱཔི ན སཛྫེཡྻ, ཛནསྶ པན སངྐིཡོ བྷཝེཡྻ, ཧནྡ མཡཾ སུནྡརིཾ པརིབྦཱཛིཀཾ ཏཐཱ ཨུཡྻོཛེམ, ཡཐཱ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཨཡསོ པཐཝིཡཾ པཏྠརེཡྻཱ’’ཏི.

ཏཾ སུཏྭཱ ཨིཏརེ ‘‘ཨིདཾ སུཊྛུ ཏཡཱ ཙིནྟིཏཾ, ཨེཝཉྷི ཀཏེ སམཎོ གོཏམོ ཨཡསཀེན ཨུཔདྡུཏོ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཡེན ཝཱ ཏེན ཝཱ པལཱཡིསྶཏཱི’’ཏི སབྦེཝ ཨེཀཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཧུཏྭཱ ཏཐཱ ཨུཡྻོཛེཏུཾ སུནྡརིཡཱ སནྟིཀཾ ཨགམཾསུ. སཱ ཏེ དིསྭཱ ‘‘ཀིཾ ཏུམྷེ ཨེཀཏོ ཨཱགཏཏྠཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏིཏྠིཡཱ ཨནཱལཔནྟཱ ཨཱརཱམཔརིཡནྟེ པཊིཙྪནྣེ ཋཱནེ ནིསཱིདིཾསུ. སཱ ཏཏྠ གནྟྭཱ པུནཔྤུནཾ ཨཱལཔནྟཱི པཊིཝཙནཾ ཨལབྷིཏྭཱ ཀིཾ ཏུམྷཱཀཾ ཨཔརཛ྄ཛྷཾ? ཀསྨཱ མེ པཊིཝཙནཾ ན དེཐཱཏི? ཏཐཱ ཧི པན ཏྭཾ ཨམྷེ ¶ ཝིཧེཋིཡམཱནེ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑསཱིཏི ¶ . ཀོ ¶ ཏུམྷེ ཝིཧེཋེཏཱིཏི? ‘‘ཀིཾ པན ཏྭཾ ན པསྶསི, སམཎཾ གོཏམཾ ཨམྷེ ཝིཧེཋེཏྭཱ ཧཏལཱབྷསཀྐཱརེ ཀཏྭཱ ཝིཙརནྟ’’ནྟི ཝཏྭཱ ‘‘ཏཏྠ མཡཱ ཀིཾ ཀཱཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟེ ‘‘ཏེན ཧི ཏྭཾ ཨབྷིཀྑཎཾ ཛེཏཝནསམཱིཔཾ གནྟྭཱ མཧཱཛནསྶ ཨེཝཉྩེཝཉྩ ཝདེཡྻཱསཱི’’ཏི ཨཱཧཾསུ. སཱཔི ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ པརིབྦཱཛཀཱ བྷགཝཏོ སཀྐཱརཾ ཨསཧམཱནཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཨུསྶཧསཱིཏི སཀྐོསི. ཨཏྠནྟི ཧིཏཾ ཀིཙྩཾ ཝཱ. ཀྱཱཧནྟི ཀིཾ ཨཧཾ. ཡསྨཱ ཏེ ཏིཏྠིཡཱ ཏསྶཱ ཨཉྙཱཏཀཱཔི སམཱནཱ པབྦཛྫསམྦནྡྷམཏྟེན སངྒཎྷིཏུཾ ཉཱཏཀཱ ཝིཡ ཧུཏྭཱ ‘‘ཨུསྶཧསི ཏྭཾ བྷགིནི ཉཱཏཱིནཾ ཨཏྠཾ ཀཱཏུ’’ནྟི ཨཱཧཾསུ. ཏསྨཱ སཱཔི མིགཾ ཝལླི ཝིཡ པཱདེ ལགྒཱ ཛཱིཝིཏམྤི མེ པརིཙྩཏྟཾ ཉཱཏཱིནཾ ཨཏྠཱཡཱཏི ཨཱཧ.

ཏེན ཧཱིཏི ‘‘ཡསྨཱ ཏྭཾ ‘ཛཱིཝིཏམྤི མེ ཏུམྷཱཀཾ ཨཏྠཱཡ པརིཙྩཏྟ’ནྟི ཝདསི, ཏྭཉྩ པཋམཝཡེ ཋིཏཱ ཨབྷིརཱུཔཱ སོབྷགྒཔྤཏྟཱ ཙ, ཏསྨཱ ཡཐཱ ཏཾ ནིསྶཱཡ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཨཡསོ ཨུཔྤཛྫིསྶཏི, ཏཐཱ ཀརེཡྻཱསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཨབྷིཀྑཎཾ ཛེཏཝནཾ གཙྪཱཧཱི’’ཏི ཨུཡྻོཛེསུཾ. སཱཔི ཁོ བཱལཱ ཀཀཙདནྟཔནྟིཡཱ པུཔྥཱཝལིཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལི༹ཏུཀཱམཱ ཝིཡ, པབྷིནྣམདཾ ཙཎྜཧཏྠིཾ སོཎྜཱཡ པརཱམསནྟཱི ཝིཡ, ནལཱཊེན མཙྩུཾ གཎྷནྟཱི ཝིཡ ཏིཏྠིཡཱནཾ ཝཙནཾ སམྤཊིཙྪིཏྭཱ མཱལཱགནྡྷཝིལེཔནཏམྦཱུལམུཁཝཱསཱདཱིནི གཧེཏྭཱ མཧཱཛནསྶ སཏྠུ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ ནགརཾ པཝིསནཀཱལེ ཛེཏཝནཱབྷིམུཁཱི གཙྪནྟཱི ‘‘ཀཧཾ གཙྪསཱི’’ཏི ཙ པུཊྛཱ ‘‘སམཎསྶ གོཏམསྶ སནྟིཀཾ, ཨཧཉྷི ཏེན སདྡྷིཾ ཨེཀགནྡྷཀུཊིཡཾ ཝསཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཉྙཏརསྨིཾ ཏིཏྠིཡཱརཱམེ ཝསིཏྭཱ པཱཏོཝ ཛེཏཝནམགྒཾ ཨོཏརིཏྭཱ ནགརཱབྷིམུཁཱི ཨཱགཙྪནྟཱི ¶ ‘‘ཀིཾ སུནྡརི ཀཧཾ གཏཱསཱི’’ཏི ཙ པུཊྛཱ ‘‘སམཎེན གོཏམེན སདྡྷིཾ ཨེཀགནྡྷཀུཊིཡཾ ཝསིཏྭཱ ཏཾ ཀིལེསརཏིཡཱ རམཱཔེཏྭཱ ཨཱགཏཱམྷཱི’’ཏི ཝདཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཝཾ ཨཡྻཱཏི ཁོ སུནྡརཱི པརིབྦཱཛིཀཱ ཏེསཾ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱནཾ པརིབྦཱཛཀཱནཾ པཊིསྶུཏྭཱ ཨབྷིཀྑཎཾ ཛེཏཝནཾ ཨགམཱསཱི’’ཏི.

ཏིཏྠིཡཱ ཀཏིཔཱཧསྶ ཨཙྩཡེན དྷུཏྟཱནཾ ཀཧཱཔཎེ དཏྭཱ ‘‘གཙྪཐ, སུནྡརིཾ མཱརེཏྭཱ སམཎསྶ གོཏམསྶ གནྡྷཀུཊིཡཱ ཨཝིདཱུརེ མཱལཱཀཙཝརནྟརེ ནིཀྑིཔིཏྭཱ ཨེཐཱ’’ཏི ཝདིཾསུ. ཏེ ཏཐཱ ཨཀཾསུ. ཏཏོ ཏིཏྠིཡཱ ‘‘སུནྡརིཾ ན པསྶཱམཱ’’ཏི ཀོལཱཧལཾ ཀཏྭཱ རཉྙོ ཨཱརོཙེཏྭཱ ¶ ‘‘ཀཏྠ པན ཏུམྷེ པརིསངྐཐཱ’’ཏི རཉྙཱ ཝུཏྟཱ ཨིམེསུ དིཝསེསུ ཛེཏཝནེ ཝསཏི, ཏཏྠསྶཱ པཝཏྟིཾ ན ཛཱནཱམཱཏི. ‘‘ཏེན ཧི གཙྪཐ, ནཾ ཏཏྠ ཝིཙིནཐཱ’’ཏི རཉྙཱ ཨནུཉྙཱཏཱ ཨཏྟནོ ཨུཔཊྛཱཀེ གཧེཏྭཱ ཛེཏཝནཾ གནྟྭཱ ཝིཙིནནྟཱ ཝིཡ ཧུཏྭཱ མཱལཱཀཙཝརཾ བྱཱུཧིཏྭཱ ཏསྶཱ ¶ སརཱིརཾ མཉྩཀཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ནགརཾ པཝེསེཏྭཱ ‘‘སམཎསྶ གོཏམསྶ སཱཝཀཱ ‘སཏྠུནཱ ཀཏཾ པཱཔཀམྨཾ པཊིཙྪཱདེསྶཱམཱ’ཏི སུནྡརིཾ མཱརེཏྭཱ མཱལཱཀཙཝརནྟརེ ནིཀྑིཔིཾསཱུ’’ཏི རཉྙོ ཨཱརོཙེསུཾ. རཱཛཱཔི ཨནུཔཔརིཀྑིཏྭཱ ‘‘ཏེན ཧི གཙྪཐ, ནགརཾ ཨཱཧིཎྜཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏེ ནགརཝཱིཐཱིསུ ‘‘པསྶཐ སམཎཱནཾ སཀྱཔུཏྟིཡཱནཾ ཀམྨ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཝདནྟཱ ཝིཙརིཏྭཱ པུན རཉྙོ ནིཝེསནདྭཱརཾ ཨགམཾསུ. རཱཛཱ སུནྡརིཡཱ སརཱིརཾ ཨཱམཀསུསཱནེ ཨཊྚཀཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ རཀྑཱཔེསི. སཱཝཏྠིཝཱསིནོ ཋཔེཏྭཱ ཨརིཡསཱཝཀེ ཡེབྷུཡྻེན ‘‘པསྶཐ སམཎཱནཾ སཀྱཔུཏྟིཡཱནཾ ཀམྨ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཝཏྭཱ ཨནྟོནགརེ བཧིནགརེ ཙ བྷིཀྑཱུ ཨཀྐོསནྟཱ ཝིཙརིཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཡདཱ ཏེ ཨཉྙིཾསུ ཏིཏྠིཡཱ པརིབྦཱཛཀཱ ‘ཝོདིཊྛཱ ཁོ སུནྡརཱི’’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཨཉྙིཾསཱུཏི ཛཱནིཾསུ. ཝོདིཊྛཱཏི བྱཔདིཊྛཱ, ཛེཏཝནཾ ཨཱགཙྪནྟཱི ཙ གཙྪནྟཱི ཙ ཝིསེསཏོ དིཊྛཱ, བཧུལཾ དིཊྛཱཏི ཨཏྠོ. པརིཁཱཀཱུཔེཏི དཱིགྷིཀཱཝཱཊེ ¶ . ཡཱ སཱ, མཧཱརཱཛ, སུནྡརཱིཏི, མཧཱརཱཛ, ཡཱ སཱ ཨིམསྨིཾ ནགརེ རཱུཔསུནྡརཏཱཡ ‘‘སུནྡརཱི’’ཏི པཱཀཊཱ ཨབྷིཉྙཱཏཱ པརིབྦཱཛིཀཱ. སཱ ནོ ན དིསྶཏཱིཏི སཱ ཨམྷཱཀཾ ཙཀྑུ ཝིཡ ཛཱིཝིཏཾ ཝིཡ ཙ པིཡཱཡིཏབྦཱ, ཨིདཱནི ན དིསྶཏི. ཡཐཱནིཀྑིཏྟནྟི པུརིསེ ཨཱཎཱཔེཏྭཱ མཱལཱཀཙཝརནྟརེ ཨཏྟནཱ ཡཐཱཋཔིཏཾ. ‘‘ཡཐཱནིཁཱཏ’’ནྟིཔི པཱཋོ, པཐཝིཡཾ ནིཁཱཏཔྤཀཱརནྟི ཨཏྠོ.

རཐིཡཱཡ རཐིཡནྟི ཝཱིཐིཏོ ཝཱིཐིཾ. ཝཱིཐཱིཏི ཧི ཝིནིཝིཛ྄ཛྷནཀརཙྪཱ. སིངྒྷཱཊཀནྟི ཏིཀོཎརཙྪཱ. ཨལཛྫིནོཏི ན ལཛྫིནོ, པཱཔཛིགུཙྪཱཝིརཧིཏཱཏི ཨཏྠོ. དུསྶཱིལཱཏི ནིསྶཱིལཱ. པཱཔདྷམྨཱཏི ལཱམཀསབྷཱཝཱ ནིཧཱིནཱཙཱརཱ. མུསཱཝཱདིནོཏི དུསྶཱིལཱ སམཱནཱ ‘‘སཱིལཝནྟོ མཡ’’ནྟི ཨལིཀཝཱདིཏཱཡ མུསཱཝཱདིནོ. ཨབྲཧྨཙཱརིནོཏི ‘‘མེཐུནཔྤཊིསེཝིཏཱཡ ཨསེཊྛཙཱརིནོ ཨིམེ ཧི ནཱམཱ’’ཏི ཧཱིལེ༹ནྟཱ ཝདནྟི. དྷམྨཙཱརིནོཏི ཀུསལདྷམྨཙཱརིནོ. སམཙཱརིནོཏི ཀཱཡཀམྨཱདིསམཙཱརིནོ. ཀལྱཱཎདྷམྨཱཏི ¶ སུནྡརསབྷཱཝཱ, པཊིཛཱནིསྶནྟི ནཱམཱཏི སམྦནྡྷོ. ནཱམསདྡཡོགེན ཧི ཨེཏྠ པཊིཛཱནིསྶནྟཱིཏི ཨནཱགཏཀཱལཝཙནཾ. སཱམཉྙནྟི སམཎབྷཱཝོ སམིཏཔཱཔཏཱ. བྲཧྨཉྙནྟི སེཊྛབྷཱཝོ བཱཧིཏཔཱཔཏཱ. ཀུཏོཏི ཀེན ཀཱརཎེན. ཨཔགཏཱཏི ཨཔེཏཱ པརིབྷཊྛཱ. པུརིསཀིཙྩནྟི མེཐུནཔྤཊིསེཝནཾ སནྡྷཱཡ ཝདནྟི.

ཨཐ བྷིཀྑཱུ ཏཾ པཝཏྟིཾ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེསུཾ. སཏྠཱ ‘‘ཏེན ཧི, བྷིཀྑཝེ, ཏུམྷེཔི ཏེ མནུསྶེ ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ པཊིཙོདེཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཨབྷཱུཏཝཱདཱི’’ཏི གཱཐམཱཧ. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སམྦཧུལཱ…པེ… ནིཧཱིནཀམྨཱ མནུཛཱ པརཏྠཱ’’ཏི. ཏཏྠ ནེསོ, བྷིཀྑཝེ, སདྡོ ཙིརཾ ¶ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨིདཾ སཏྠཱ ཏསྶ ཨཡསསྶ ནིཔྥཏྟིཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན ཛཱནིཏྭཱ བྷིཀྑཱུ སམསྶཱསེནྟོ ཨཱཧ.

གཱཐཱཡཾ ཨབྷཱུཏཝཱདཱིཏི པརསྶ དོསཾ ཨདིསྭཱཝ མུསཱཝཱདཾ ཀཏྭཱ ཨབྷཱུཏེན ཨཏཙྪེན པརཾ ཨབྦྷཱཙིཀྑནྟོ. ཡོ ཝཱཔི ཀཏྭཱཏི ཡོ ཝཱ པན པཱཔཀམྨཾ ཀཏྭཱ ‘‘ནཱཧཾ ཨེཏཾ ཀརོམཱི’’ཏི ཨཱཧ. པེཙྩ སམཱ བྷཝནྟཱིཏི ཏེ ཨུབྷོཔི ཛནཱ ཨིཏོ པརལོཀཾ གནྟྭཱ ¶ ནིརཡཱུཔགམནེན གཏིཡཱ སམཱ བྷཝནྟི. གཏིཡེཝ ཧི ནེསཾ པརིཙྪིནྣཱ, ཨཱཡཱུ པན ཨཔརིཙྪིནྣཱ. བཧུཀཉྷི པཱཔཾ ཀཏྭཱ ཙིརཾ ནིརཡེ པཙྩཏི, པརིཏྟཀཾ ཀཏྭཱ ཨཔྤམཏྟཀམེཝ ཀཱལཾ པཙྩཏི. ཡསྨཱ པན ནེསཾ ཨུབྷིནྣམྤི ལཱམཀམེཝ ཀམྨཾ, ཏེན ཝུཏྟཾ – ནིཧཱིནཀམྨཱ མནུཛཱ པརཏྠཱཏི. ‘‘པརཏྠཱ’’ཏི ཨིམསྶ པན པདསྶ པུརཏོ ‘‘པེཙྩཱ’’ཏིཔདེན སམྦནྡྷོ, པེཙྩ པརཏྠ ཨིཏོ གནྟྭཱ ཏེ ནིཧཱིནཀམྨཱ པརལོཀེ སམཱ བྷཝནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

པརིཡཱཔུཎིཏྭཱཏི ཨུགྒཧེཏྭཱ. ཨཀཱརཀཱཏི ཨཔརཱདྷསྶ ན ཀཱརཀཱ. ནཡིམེཧི ཀཏནྟི ཨེཝཾ ཀིར ནེསམཧོསི – ཨིམེཧི སམཎེཧི སཀྱཔུཏྟིཡེཧི ཨདྡྷཱ ཏཾ པཱཔཀམྨཾ ན ཀཏཾ, ཡཾ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ ཨུགྒྷོསིཏྭཱ སཀལནགརཾ ཨཱཧིཎྜིཾསུ, ཡསྨཱ ཨིམེ ཨམྷེསུ ཨེཝཾ ཨསབྦྷཱཧི ཕརུསཱཧི ཝཱཙཱཧི ཨབྦྷཱཙིཀྑནྟེསུཔི ན ཀིཉྩི ཝིཀཱརཾ དསྶེནྟི, ཁནྟིསོརཙྩཉྩ ན ཝིཛཧནྟི, ཀེཝལཾ པན ‘‘ཨབྷཱུཏཝཱདཱི ནིརཡཾ ཨུཔེཏཱི’’ཏི དྷམྨཾཡེཝ ཝདནྟཱ སཔནྟིཡེཝ, ཨིམེ སམཎཱ སཀྱཔུཏྟིཡཱ ཨམྷེ ཨནུཔདྷཱརེཏྭཱ ཨབྦྷཱཙིཀྑནྟེ སཔནྟི, སཔཐཾ ཀརོནྟཱ ཝིཡ ཝདནྟི ¶ . ཨཐ ཝཱ ‘‘ཡོ ཝཱཔི ཀཏྭཱ ‘ན ཀརོམི’ ཙཱཧཱ’’ཏི ཝདནྟཱ སཔནྟི, ཨཏྟནོ ཨཀཱརཀབྷཱཝཾ བོདྷེཏུཾ ཨམྷཱཀཾ སཔཐཾ ཀརོནྟི ཨིམེཏི ཨཏྠོ.

ཏེསཉྷི མནུསྶཱནཾ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏགཱཐཱཡ སཝནསམནནྟརམེཝ བུདྡྷཱནུབྷཱཝེན སཱརཛྫཾ ཨོཀྐམི, སཾཝེགོ ཨུཔྤཛྫི ‘‘ནཡིདཾ ཨམྷེཧི པཙྩཀྑཏོ དིཊྛཾ, སུཏཾ ནཱམ ཏཐཱཔི ཧོཏི, ཨཉྙཐཱཔི ཧོཏི, ཨེཏེ ཙ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ ཨིམེསཾ ཨནཏྠཀཱམཱ ཨཧིཏཀཱམཱ, ཏསྨཱ ཏེ སདྡྷཱཡ ནཡིདཾ ཨམྷེཧི ཝཏྟབྦཾ, དུཛྫཱནཱ ཧི སམཎཱ’’ཏི. ཏེ ཏཏོ པཊྛཱཡ ཏཏོ ཨོརམིཾསུ.

རཱཛཱཔི ཡེཧི སུནྡརཱི མཱརིཏཱ, ཏེསཾ ཛཱནནཏྠཾ པུརིསེ ཨཱཎཱཔེསི. ཨཐ ཏེ དྷུཏྟཱ ཏེཧི ཀཧཱཔཎེཧི སུརཾ པིཝནྟཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཀལཧཾ ཀརིཾསུ. ཏེསུ ཧི ཨེཀོ ཨེཀཾ ཨཱཧ – ‘‘ཏྭཾ སུནྡརིཾ ཨེཀཔྤཧཱརེན མཱརེཏྭཱ མཱལཱཀཙཝརནྟརེ ཁིཔིཏྭཱ ཏཏོ ལདྡྷཀཧཱཔཎེཧི སུརཾ པིཝསི, ཧོཏུ ཧོཏཱུ’’ཏི. རཱཛཔུརིསཱ ཏཾ སུཏྭཱ ཏེ དྷུཏྟེ གཧེཏྭཱ རཉྙོ དསྶེསུཾ. རཱཛཱ ¶ ‘‘ཏུམྷེཧི སཱ ¶ མཱརིཏཱ’’ཏི ཏེ དྷུཏྟེ པུཙྪི. ‘‘ཨཱམ, དེཝཱ’’ཏི. ‘‘ཀེཧི མཱརཱཔིཏཱ’’ཏི? ‘‘ཨཉྙཏིཏྠིཡེཧི, དེཝཱ’’ཏི. རཱཛཱ ཏིཏྠིཡེ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ཏམཏྠཾ པཊིཛཱནཱཔེཏྭཱ, ‘‘ཨཡཾ སུནྡརཱི ཏསྶ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཨཝཎྞཾ ཨཱརོཔེཏུཀཱམེཧི ཨམྷེཧི མཱརཱཔིཏཱ, ནེཝ གོཏམསྶ, ན གོཏམསཱཝཀཱནཾ དོསོ ཨཏྠི, ཨམྷཱཀམེཝ དོསོཏི ཨེཝཾ ཝདནྟཱ ནགརཾ ཨཱཧིཎྜཐཱ’’ཏི ཨཱཎཱཔེསི. ཏེ ཏཐཱ ཨཀཾསུ. མཧཱཛནོ སམྨདེཝ སདྡཧི. ཏིཏྠིཡཱནཾ དྷིཀྐཱརཾ ཨཀཱསི, ཏིཏྠིཡཱ མནུསྶཝདྷདཎྜཾ པཱཔུཎིཾསུ. ཏཏོ པཊྛཱཡ བུདྡྷསྶ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ བྷིཡྻོསོམཏྟཱཡ སཀྐཱརསམྨཱནོ མཧཱ ཨཧོསི. བྷིཀྑཱུ ཨཙྪརིཡབྦྷུཏཙིཏྟཛཱཏཱ བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ ཨཏྟམནཱ པཊིཝེདེསུཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ…པེ… ཨནྟརཧིཏོ སོ, བྷནྟེ, སདྡོ’’ཏི.

ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ‘‘ཏིཏྠིཡཱནཾ ཨིདཾ ཀམྨ’’ནྟི བྷིཀྑཱུནཾ ནཱརོཙེསི? ཨརིཡཱནཾ ཏཱཝ ཨཱརོཙནེན པཡོཛནཾ ནཏྠི, པུཐུཛྫནེསུ པན ‘‘ཡེ ན སདྡཧེཡྻུཾ, ཏེསཾ ཏཾ དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟེཡྻཱ’’ཏི ནཱརོཙེསི. ཨཔིཙེཏཾ བུདྡྷཱནཾ ཨནཱཙིཎྞཾ, ཡཾ ཨནཱགཏསྶ ཨཱིདིསསྶ ཝཏྠུསྶ ཨཱཙིཀྑནཾ. པརཱནུདྡེསིཀམེཝ ཧི བྷགཝཱ སཾཀིལེསཔཀྑཾ ཝིབྷཱཝེཏི ¶ , ཀམྨཉྩ ཀཏོཀཱསཾ ན སཀྐཱ ནིཝཏྟེཏུནྟི ཨབྦྷཀྑཱནཾ ཏནྣིམིཏྟཉྩ བྷགཝཱ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑནྟོ ནིསཱིདི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ན ཨནྟལིཀྑེ ན སམུདྡམཛ྄ཛྷེ,

ན པབྦཏཱནཾ ཝིཝརཾ པཝིསྶ;

ན ཝིཛྫཏཱི སོ ཛགཏིཔྤདེསོ,

ཡཏྠཊྛིཏོ མུཙྩེཡྻ པཱཔཀམྨཱ’’ཏི. (དྷ. པ. ༡༢༧; མི. པ. ༤.༢.༤);

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི མམྨཙྪེདནཝསེནཱཔི བཱལཛནེཧི པཝཏྟིཏཾ དུརུཏྟཝཙནཾ ཁནྟིབལསམནྣཱགཏསྶ དྷཱིརསྶ དུཏྟིཏིཀྑཱ ནཱམ ནཏྠཱིཏི ཨིམམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཨདྷིཝཱསནཁནྟིབལཝིབྷཱཝནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཏུདནྟི ཝཱཙཱཡ ཛནཱ ཨསཉྙཏཱ, སརེཧི སངྒཱམགཏཾཝ ¶ ཀུཉྫརནྟི ཀཱཡིཀསཾཝརཱདཱིསུ ཀསྶཙིཔི སཾཝརསྶ ཨབྷཱཝེན ཨསཾཡཏཱ ཨཝིནཱིཏཱ བཱལཛནཱ སརེཧི སཱཡཀེཧི སངྒཱམགཏཾ ཡུདྡྷགཏཾ ཀུཉྫརཾཝ ཧཏྠིནཱགཾ པཊིཡོདྷཱ ཝིཡ ཝཱཙཱསཏྟཱིཧི ཏུདནྟི ཝིཛ྄ཛྷནྟི, ཨཡཾ ཏེསཾ སབྷཱཝོ ¶ . སུཏྭཱན ཝཱཀྱཾ ཕརུསཾ ཨུདཱིརིཏཾ, ཨདྷིཝཱསཡེ བྷིཀྑུ ཨདུཊྛཙིཏྟོཏི ཏཾ པན ཏེཧི བཱལཛནེཧི ཨུདཱིརིཏཾ བྷཱསིཏཾ མམྨགྷཊྚནཝསེན པཝཏྟིཏཾ ཕརུསཾ ཝཱཀྱཾ ཝཙནཾ ཨབྷཱུཏཾ བྷཱུཏཏོ ནིབྦེཋེནྟོ མམ ཀཀཙཱུཔམཨོཝཱདཾ (མ. ནི. ༡.༢༢༢ ཨཱདཡོ) ཨནུསྶརནྟོ ཨཱིསཀམྤི ཨདུཊྛཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ ‘‘སཾསཱརསབྷཱཝོ ཨེསོ’’ཏི སཾསཱརེ བྷཡཾ ཨིཀྑཎསཱིལོ བྷིཀྑུ ཨདྷིཝཱསཡེ, ཨདྷིཝཱསནཁནྟིཡཾ ཋཏྭཱ ཁམེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.

ཨེཏྠཱཧ – ཀིཾ པན ཏཾ ཀམྨཾ, ཡཾ ཨཔརིམཱཎཀཱལཾ སཀྐཙྩཾ ཨུཔཙིཏཝིཔུལཔུཉྙསམྦྷཱརོ སཏྠཱ ཨེཝཾ དཱརུཎཾ ཨབྷཱུཏབྦྷཀྑཱནཾ པཱཔུཎཱིཏི? ཝུཙྩཏེ – ཨཡཾ སོ བྷགཝཱ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོ ཨཏཱིཏཛཱཏིཡཾ མུནཱལི༹ ནཱམ དྷུཏྟོ ཧུཏྭཱ པཱཔཛནསེཝཱི ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལོ ཝིཙརཏི. སོ ཨེཀདིཝསཾ སུརབྷིཾ ནཱམ པཙྩེཀསམྦུདྡྷཾ ནགརཾ པིཎྜཱཡ པཝིསིཏུཾ ཙཱིཝརཾ པཱརུཔནྟཾ པསྶི. ཏསྨིཉྩ སམཡེ ཨཉྙཏརཱ ཨིཏྠཱི ཏསྶ ཨཝིདཱུརེན གཙྪཏི. དྷུཏྟོ ‘‘ཨབྲཧྨཙཱརཱི ཨཡཾ སམཎོ’’ཏི ཨབྦྷཱཙིཀྑི. སོ ཏེན ཀམྨེན བཧཱུནི ཝསྶསཏསཧསྶཱནི ནིརཡེ པཙྩིཏྭཱ ཏསྶེཝ ཀམྨསྶ ཝིཔཱཀཱཝསེསེན ཨིདཱནི བུདྡྷོ ཧུཏྭཱཔི སུནྡརིཡཱ ཀཱརཎཱ ཨབྷཱུཏབྦྷཀྑཱནཾ ¶ པཱཔུཎི. ཡཐཱ ཙེཏཾ, ཨེཝཾ ཙིཉྩམཱཎཝིཀཱདཱིནཾ ཝིཀཱརཀིཏྠཱིནཾ བྷགཝཏོ ཨབྦྷཀྑཱནཱདཱིནི དུཀྑཱནི པཏྟཱནི, སབྦཱནི པུབྦེ ཀཏསྶ ཀམྨསྶ ཝིཔཱཀཱཝསེསཱནི, ཡཱནི ‘‘ཀམྨཔིལོཏིཀཱནཱི’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཨཔདཱནེ (ཨཔ. ཐེར ༡.༣༩.༦༤-༩༦) –

‘‘ཨནོཏཏྟསརཱསནྣེ, རམཎཱིཡེ སིལཱཏལེ;

ནཱནཱརཏནཔཛྫོཏེ, ནཱནཱགནྡྷཝནནྟརེ.

‘‘མཧཏཱ བྷིཀྑུསངྒྷེན, པརེཏོ ལོཀནཱཡཀོ;

ཨཱསཱིནོ བྱཱཀརཱི ཏཏྠ, པུབྦཀམྨཱནི ཨཏྟནོ.

‘‘སུཎཱཐ བྷིཀྑཝོ མཡ྄ཧཾ, ཡཾ ཀམྨཾ པཀཏཾ མཡཱ;

པིལོཏིཀསྶ ཀམྨསྶ, བུདྡྷཏྟེཔི ཝིཔཙྩཏི.

༡.

‘‘མུནཱལི༹ ¶ ནཱམཧཾ དྷུཏྟོ, པུབྦེ ཨཉྙཱསུ ཛཱཏིསུ;

པཙྩེཀབུདྡྷཾ སུརབྷིཾ, ཨབྦྷཱཙིཀྑིཾ ཨདཱུསཀཾ.

‘‘ཏེན ¶ ཀམྨཝིཔཱཀེན, ནིརཡེ སཾསརིཾ ཙིརཾ;

བཧཱུ ཝསྶསཧསྶཱནི, དུཀྑཾ ཝེདེམི ཝེདནཾ.

‘‘ཏེན ཀམྨཱཝསེསེན, ཨིདྷ པཙྪིམཀེ བྷཝེ;

ཨབྦྷཀྑཱནཾ མཡཱ ལདྡྷཾ, སུནྡརིཀཱཡ ཀཱརཎཱ.

༢.

‘‘སབྦཱབྷིབྷུསྶ བུདྡྷསྶ, ནནྡོ ནཱམཱསི སཱཝཀོ;

ཏཾ ཨབྦྷཀྑཱཡ ནིརཡེ, ཙིརཾ སཾསརིཏཾ མཡཱ.

‘‘དས ཝསྶསཧསྶཱནི, ནིརཡེ སཾསརིཾ ཙིརཾ;

མནུསྶབྷཱཝཾ ལདྡྷཱཧཾ, ཨབྦྷཀྑཱནཾ བཧུཾ ལབྷིཾ.

‘‘ཏེན ཀམྨཱཝསེསེན, ཙིཉྩམཱཎཝིཀཱ མམཾ;

ཨབྦྷཱཙིཀྑི ཨབྷཱུཏེན, ཛནཀཱཡསྶ ཨགྒཏོ.

༣.

‘‘བྲཱཧྨཎོ སུཏཝཱ ཨཱསིཾ, ཨཧཾ སཀྐཏཔཱུཛིཏོ;

མཧཱཝནེ པཉྩསཏེ, མནྟེ ཝཱཙེམི མཱཎཝེ.

‘‘ཏཏྠཱགཏོ ¶ ཨིསཱི བྷཱིམོ, པཉྩཱབྷིཉྙོ མཧིདྡྷིཀོ;

ཏཉྩཱཧཾ ཨཱགཏཾ དིསྭཱ, ཨབྦྷཱཙིཀྑིཾ ཨདཱུསཀཾ.

‘‘ཏཏོཧཾ ཨཝཙཾ སིསྶེ, ཀཱམབྷོགཱི ཨཡཾ ཨིསི;

མཡ྄ཧམྤི བྷཱསམཱནསྶ, ཨནུམོདིཾསུ མཱཎཝཱ.

‘‘ཏཏོ མཱཎཝཀཱ སབྦེ, བྷིཀྑམཱནཾ ཀུལེ ཀུལེ;

མཧཱཛནསྶ ཨཱཧཾསུ, ཀཱམབྷོགཱི ཨཡཾ ཨིསི.

‘‘ཏེན ཀམྨཝིཔཱཀེན, པཉྩ བྷིཀྑུསཏཱ ཨིམེ;

ཨབྦྷཀྑཱནཾ ལབྷུཾ སབྦེ, སུནྡརིཀཱཡ ཀཱརཎཱ.

༤.

‘‘ཝེམཱཏུབྷཱཏིཀཾ པུབྦེ, དྷནཧེཏུ ཧནིཾ ཨཧཾ;

པཀྑིཔིཾགིརིདུགྒསྨིཾ, སིལཱཡ ཙ ཨཔིཾསཡིཾ.

‘‘ཏེན ¶ ཀམྨཝིཔཱཀེན, དེཝདཏྟོ སིལཾ ཁིཔི;

ཨངྒུཊྛཾ པིཾསཡཱི པཱདེ, མམ པཱསཱཎསཀྑརཱ.

༥.

‘‘པུརེཧཾ དཱརཀོ ཧུཏྭཱ, ཀཱིལ༹མཱནོ མཧཱཔཐེ;

པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱན, མགྒེ སཀལིཀཾ ཁིཔིཾ.

‘‘ཏེན ¶ ཀམྨཝིཔཱཀེན, ཨིདྷ པཙྪིམཀེ བྷཝེ;

ཝདྷཏྠཾ མཾ དེཝདཏྟོ, ཨབྷིམཱརེ པཡོཛཡི.

༦.

‘‘ཧཏྠཱརོཧོ པུརེ ཨཱསིཾ, པཙྩེཀམུནིམུཏྟམཾ;

པིཎྜཱཡ ཝིཙརནྟཾ ཏཾ, ཨཱསཱདེསིཾ གཛེནཧཾ.

‘‘ཏེན ཀམྨཝིཔཱཀེན, བྷནྟོ ནཱལཱ༹གིརཱི གཛོ;

གིརིབྦཛེ པུརཝརེ, དཱརུཎོ སམུཔཱགམི.

༧.

‘‘རཱཛཱཧཾ པཏྠིཝོ ཨཱསིཾ, སཏྟིཡཱ པུརིསེ ཧནིཾ;

ཏེན ཀམྨཝིཔཱཀེན, ནིརཡེ པཙྩིསཾ བྷུསཾ.

‘‘ཀམྨུནོ ཏསྶ སེསེན, སོདཱནི སཀལཾ མམ;

པཱདེ ཚཝིཾ པཀཔྤེསི, ན ཧི ཀམྨཾ ཝིནསྶཏི.

༨.

‘‘ཨཧཾ ¶ ཀེཝཊྚགཱམསྨིཾ, ཨཧུཾ ཀེཝཊྚདཱརཀོ;

མཙྪཀེ གྷཱཏིཏེ དིསྭཱ, ཛནཡིཾ སོམནསྶཀཾ.

‘‘ཏེན ཀམྨཝིཔཱཀེན, སཱིསདུཀྑཾ ཨཧཱུ མམ;

སཀྐཱ ཙ སབྦེ ཧཉྙིཾསུ, ཡདཱ ཧནི ཝིཊཊཱུབྷོ.

༩.

‘‘ཕུསྶསྶཱཧཾ པཱཝཙནེ, སཱཝཀེ པརིབྷཱསཡིཾ;

ཡཝཾ ཁཱདཐ བྷུཉྫཐ, མཱ ཙ བྷུཉྫཐ སཱལཡོ.

‘‘ཏེན ¶ ཀམྨཝིཔཱཀེན, ཏེམཱསཾ ཁཱདིཏཾ ཡཝཾ;

ནིམནྟིཏོ བྲཱཧྨཎེན, ཝེརཉྫཱཡཾ ཝསིཾ ཏདཱ.

༡༠.

‘‘ནིབྦུདྡྷེ ཝཏྟམཱནམྷི, མལླཔུཏྟཾ ནིཧེཋཡིཾ;

ཏེན ཀམྨཝིཔཱཀེན, པིཊྛིདུཀྑཾ ཨཧཱུ མམ.

༡༡.

‘‘ཏིཀིཙྪཀོ ཨཧཾ ཨཱསིཾ, སེཊྛིཔུཏྟཾ ཝིརེཙཡིཾ;

ཏེན ཀམྨཝིཔཱཀེན, ཧོཏི པཀྑནྡིཀཱ མམ.

༡༢.

‘‘ཨཝཙཱཧཾ ཛོཏིཔཱལོ, ཀསྶཔཾ སུགཏཾ ཏདཱ;

ཀུཏོ ནུ བོདྷི མུཎྜསྶ, བོདྷི པརམདུལླབྷཱ.

‘‘ཏེན ཀམྨཝིཔཱཀེན, ཨཙརིཾ དུཀྐརཾ བཧུཾ;

ཚབྦསྶཱནུརུཝེལཱཡཾ, ཏཏོ བོདྷིཾ ཨཔཱཔུཎིཾ.

‘‘ནཱཧཾ ¶ ཨེཏེན མགྒེན, པཱཔུཎིཾ བོདྷིམུཏྟམཾ;

ཀུམྨགྒེན གཝེསིསྶཾ, པུབྦཀམྨེན ཝཱརིཏོ.

‘‘པུཉྙཔཱཔཔརིཀྑཱིཎོ, སབྦསནྟཱཔཝཛྫིཏོ;

ཨསོཀོ ཨནུཔཱཡཱསོ, ནིབྦཱཡིསྶམནཱསཝོ.

‘‘ཨེཝཾ ཛིནོ ཝིཡཱཀཱསི, བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཨགྒཏོ;

སབྦཱབྷིཉྙཱབལཔྤཏྟོ, ཨནོཏཏྟམཧཱསརེ’’ཏི. (ཨཔ. ཐེར ༡.༣༩.༦༤-༩༦);

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཨུཔསེནསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༩. ནཝམེ ¶ ¶ ཨུཔསེནསྶཱཏི ཨེཏྠ ཨུཔསེནོཏི ཏསྶ ཐེརསྶ ནཱམཾ, ཝངྒནྟབྲཱཧྨཎསྶ པན པུཏྟཏྟཱ ‘‘ཝངྒནྟཔུཏྟོ’’ཏི ཙ ནཾ ཝོཧརནྟི.

ཨཡཉྷི ཐེརོ ཨཱཡསྨཏོ སཱརིཔུཏྟསྶ ཀནིཊྛབྷཱཏཱ, སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ ཨཔཉྙཏྟེ སིཀྑཱཔདེ ཨུཔསམྤདཱཡ དྭིཝསྶོ ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡོ ཧུཏྭཱ ཨེཀཾ བྷིཀྑུཾ ཨུཔསམྤཱདེཏྭཱ ཏེན སདྡྷིཾ བྷགཝཏོ ཨུཔཊྛཱནཾ གཏོ, ཏསྶ བྷིཀྑུནོ བྷགཝཏཱ ཏསྶ སདྡྷིཝིཧཱརིཀབྷཱཝཾ པུཙྪིཏྭཱ ཁནྡྷཀེ ཨཱགཏནཡེན ‘‘ཨཏིལཧུཾ ཁོ ཏྭཾ, མོགྷཔུརིས, ཨཱཝཏྟོ བཱཧུལླཱཡ, ཡདིདཾ གཎབནྡྷིཡ’’ནྟི (མཧཱཝ. ༧༥) ཝིགརཧིཏོ པཏོདཱབྷིཏུནྣོ ཝིཡ ཨཱཛཱནཱིཡོ སཾཝིགྒམཱནསོ ‘‘ཡདིཔཱཧཾ ཨིདཱནི པརིསཾ ནིསྶཱཡ བྷགཝཏཱ ཝིགརཧིཏོ, པརིསཾཡེཝ པན ནིསྶཱཡ པཱསཾསིཡོ བྷཝེཡྻ’’ནྟི ཨུསྶཱཧཛཱཏོ སབྦེ དྷུཏདྷམྨེ སམཱདཱཡ ཝཏྟམཱནོ ཝིཔསྶནཾ ཨཱརབྷིཏྭཱ ན ཙིརསྶེཝ ཚལ༹བྷིཉྙོ པཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟོ མཧཱཁཱིཎཱསཝོ ཧུཏྭཱ ཨཏྟནོ ནིསྶིཏཀེ དྷུཏངྒདྷརེ ཨེཝ ཀཏྭཱ ཏེཧི སདྡྷིཾ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ སནྠཏསིཀྑཱཔདེ (པཱརཱ. ༥༦༥ ཨཱདཡོ) ཨཱགཏནཡེན ‘‘པཱསཱདིཀཱ ཁོ ཏྱཱཡཾ, ཨུཔསེན, པརིསཱ’’ཏི པརིསཝསེན བྷགཝཏོ སནྟིཀཱ ལདྡྷཔསཾསོ ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཱནཾ ཡདིདཾ ཨུཔསེནོ ¶ ཝངྒནྟཔུཏྟོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༡༣) ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏོ ཨསཱིཏིཡཱ མཧཱསཱཝཀེསུ ཨབྦྷནྟརོ.

སོ ཨེཀདིཝསཾ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིཀྐནྟོ ཨནྟེཝཱསིཀེསུ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ དིཝཱཊྛཱནཾ གཏེསུ ཨུདཀཀུམྦྷཏོ ཨུདཀཾ གཧེཏྭཱ པཱདེ པཀྑཱལེཏྭཱ གཏྟཱནི སཱིཏིཾ ཀཏྭཱ ཙམྨཀྑཎྜཾ ཨཏྠརིཏྭཱ དིཝཱཊྛཱནེ དིཝཱཝིཧཱརཾ ནིསིནྣོ ཨཏྟནོ གུཎེ ཨཱཝཛྫེསི. ཏསྶ ཏེ ཨནེཀསཏཱ ཨནེཀསཧསྶཱ པོངྑཱནུཔོངྑཾ ཨུཔཊྛཧིཾསུ. སོ ‘‘མཡ྄ཧཾ ཏཱཝ སཱཝཀསྶ སཏོ ཨིམེ ཨེཝརཱུཔཱ གུཎཱ, ཀཱིདིསཱ ནུ ཁོ མཡ྄ཧཾ སཏྠུ གུཎཱ’’ཏི བྷགཝཏོ གུཎཱབྷིམུཁཾ མནསིཀཱརཾ པེསེསི. ཏེ ཏསྶ ཉཱཎབལཱནུརཱུཔཾ ཨནེཀཀོཊིསཧསྶཱ ཨུཔཊྛཧིཾསུ. སོ ‘‘ཨེཝཾསཱིལོ མེ སཏྠཱ ཨེཝཾདྷམྨོ ཨེཝཾཔཉྙོ ཨེཝཾཝིམུཏྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ ཨརཧཾ སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཨཱཝིབྷཱཝཱནུརཱུཔཾ སཏྠུ གུཎེ ཨནུསྶརིཏྭཱ ¶ , ཏཏོ ‘‘སྭཱཀྑཱཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ དྷམྨསྶ, ‘‘སུཔྤཊིཔནྣོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨརིཡསངྒྷསྶ ཙ གུཎེ ཨནུསྶརི. ཨེཝཾ མཧཱཐེརོ ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརཾ རཏནཏྟཡགུཎེསུ ཨཱཝིབྷཱུཏེསུ ཨཏྟམནོ པམུདིཏོ ཨུལཱ༹རཔཱིཏིསོམནསྶཾ ¶ པཊིསཾཝེདེནྟོ ནིསཱིདི. ཏམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཱཡསྨཏོ ཨུཔསེནསྶ ཝངྒནྟཔུཏྟསྶ རཧོགཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.

ཏཏྠ རཧོགཏསྶཱཏི རཧསི གཏསྶ. པཊིསལླཱིནསྶཱཏི ཨེཀཱིབྷཱུཏསྶ. ཨེཝཾ ཙེཏསོ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདཱིཏི ཨེཝཾ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཱཀཱརོ ཙིཏྟསྶ ཝིཏཀྐོ ཨུཔྤཛྫི. ལཱབྷཱ ཝཏ མེཏི ཡེ ཨིམེ མནུསྶཏྟབུདྡྷུཔྤཱདསདྡྷཱསམདྷིགམཱདཡོ, ཨཧོ ཝཏ མེ ཨེཏེ ལཱབྷཱ. སུལདྡྷཾ ཝཏ མེཏི ཡཉྩིདཾ མཡཱ བྷགཝཏོ སཱསནེ པབྦཛྫཱུཔསམྤདཱརཏནཏྟཡཔཡིརུཔཱསནཱདི པཊིལདྡྷཾ, ཏཾ མེ ཨཧོ ཝཏ སུཊྛུ ལདྡྷཾ. ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ ‘‘སཏྠཱ ཙ མེ’’ཏིཨཱདིནཱ.

ཏཏྠ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ སཏྟེ ཨནུསཱསཏཱིཏི སཏྠཱ. བྷཱགྱཝནྟཏཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ. ཨཱརཀཏྟཱ ཀིལེསེཧི, ཀིལེསཱརཱིནཾ ཧཏཏྟཱ, སཾསཱརཙཀྐསྶ ཝཱ ཨརཱནཾ ཧཏཏྟཱ, པཙྩཡཱདཱིནཾ ཨརཧཏྟཱ, པཱཔཀརཎེ རཧཱབྷཱཝཱ ཨརཧཾ ¶ . སམྨཱ སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོཏི ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༢༣ ཨཱདཡོ) བུདྡྷཱནུསྶཏིནིདྡེསཏོ གཧེཏབྦོ.

སྭཱཀྑཱཏེཏི སུཊྛུ ཨཀྑཱཏེ, ཨེཀནྟནིཡྻཱནིཀཾ ཀཏྭཱ བྷཱསིཏེ. དྷམྨཝིནཡེཏི པཱཝཙནེ. ཏཉྷི ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནཱནཾ སཾསཱརདུཀྑཔཱཏཏོ དྷཱརཎེན, རཱགཱདིཀིལེསེ ཝིནཡནེན ཙ དྷམྨཝིནཡོཏི ཝུཙྩཏི. སབྲཧྨཙཱརིནོཏི སེཊྛཊྛེན བྲཧྨསངྑཱཏཾ བྷགཝཏོ སཱསནཾ ཨརིཡམགྒཾ སཧ ཙརནྟི པཊིཔཛྫནྟཱིཏི སབྲཧྨཙཱརིནོ. སཱིལཝནྟོཏི མགྒཕལསཱིལཝསེན སཱིལཝནྟོ. ཀལྱཱཎདྷམྨཱཏི སམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཱདཡོ ཀལྱཱཎཱ སུནྡརཱ དྷམྨཱ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཀལྱཱཎདྷམྨཱ. ཨེཏེན སངྒྷསྶ སུཔྤཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏི. སཱིལེསུ ཙམྷི པརིཔཱུརཀཱརཱིཏི ‘‘ཨཧམྤི པབྦཛིཏྭཱ ན ཏིརཙྪཱནཀཐཱཀཐིཀོ ཀཱཡདལ༹ྷིབཧུལོ ཧུཏྭཱ ཝིཧཱསིཾ, ཨཐ ཁོ པཱཏིམོཀྑསཾཝརཱདིཾ ཙཏུབྦིདྷམྤི སཱིལཾ ཨཁཎྜཾ ཨཚིདྡཾ ཨསབལཾ ཨཀམྨཱསཾ ¶ བྷུཛིསྶཾ ཝིཉྙུཔྤསཏྠཾ ཨཔརཱམཊྛཾ ཀཏྭཱ པརིཔཱུརེནྟོ ཨརིཡམགྒཾཡེཝ པཱཔེསི’’ནྟི ཝདཏི. ཨེཏེན ཧེཊྛིམཕལདྭཡསམྤཏྟིམཏྟནོ དཱིཔེཏི. སོཏཱཔནྣསཀདཱགཱམིནོ ཧི སཱིལེསུ པརིཔཱུརཀཱརིནོ. སུསམཱཧིཏོ ཙམྷི ཨེཀགྒཙིཏྟོཏི ཨུཔཙཱརཔྤནཱབྷེདེན སམཱདྷིནཱ སབྦཐཱཔི སམཱཧིཏོ ཙ ཨམྷི ཨཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ. ཨིམིནཱ སམཱདྷིསྨིཾ པརིཔཱུརཀཱརིཏཱཝཙནེན ཏཏིཡཕལསམྤཏྟིམཏྟནོ དཱིཔེཏི. ཨནཱགཱམིནོ ཧི སམཱདྷིསྨིཾ པརིཔཱུརཀཱརིནོ. ཨརཧཱ ཙམྷི ཁཱིཎཱསཝོཏི ཀཱམཱསཝཱདཱིནཾ སབྦསོ ཁཱིཎཏྟཱ ཁཱིཎཱསཝོ, ཏཏོ ཨེཝ པརིཀྑཱིཎབྷཝསཾཡོཛནོ སདེཝཀེ ལོཀེ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻཏཱཡ ཨརཧཱ ཙམྷི. ཨེཏེན ཨཏྟནོ ཀཏཀརཎཱིཡཏཾ དསྶེཏི. མཧིདྡྷིཀོ ¶ ཙམྷི མཧཱནུབྷཱཝོཏི ཨདྷིཊྛཱནཝིཀུབྦནཱདིཨིདྡྷཱིསུ མཧཏཱ ཝསཱིབྷཱཝེན སམནྣཱགཏཏྟཱ མཧིདྡྷིཀོ ཨུལཱ༹རསྶ པུཉྙཱནུབྷཱཝསྶ ¶ གུཎཱནུབྷཱཝསྶ ཙ སམྤཏྟིཡཱ མཧཱནུབྷཱཝོ ཙ ཨསྨི. ཨེཏེན ལོཀིཡཱབྷིཉྙཱནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཡོགམཏྟནོ དཱིཔེཏི. ཨབྷིཉྙཱསུ ཝསཱིབྷཱཝེན ཧི ཨརིཡཱ ཡཐིཙྪིཏནིཔྥཱདནེན མཧིདྡྷིཀཱ, པུབྦཱུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཡཱ ནཱནཱཝིཧཱརསམཱཔཏྟཱིཧི ཙ ཝིསོདྷིཏསནྟཱནཏྟཱ མཧཱནུབྷཱཝཱ ཙ ཧོནྟཱིཏི.

བྷདྡཀཾ མེ ཛཱིཝིཏནྟི ཨེཝཾཝིདྷསཱིལཱདིགུཎསམནྣཱགཏསྶ མེ ཡཱཝཱཡཾ ཀཱཡོ དྷརཏི, ཏཱཝ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁམེཝ ཝཌྜྷཏི, པུཉྙཀྑེཏྟབྷཱཝཏོ ཛཱིཝིཏམྤི མེ བྷདྡཀཾ སུནྡརཾ. བྷདྡཀཾ མརཎནྟི སཙེ པནིདཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ཨཛྫ ཝཱ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཝཱ ཁཎེ ཨནུཔཱདཱནོ ཝིཡ ཛཱཏཝེདོ ནིབྦཱཡཏི, ཏཾ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀཾ པརིནིབྦཱནསངྑཱཏཾ མརཎམྤི མེ བྷདྡཀནྟི ཨུབྷཡཏྠ ཏཱདིབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ཨེཝཾ མཧཱཐེརོ ཨཔྤཧཱིནསོམནསྶུཔྤིལཱཝིཏཝཱསནུསྶནྣཏྟཱ ཨུལཱ༹རསོམནསྶིཏོ དྷམྨབཧུམཱནེན དྷམྨཔཱིཏིཔཊིསཾཝེདནེན པརིཝིཏཀྐེསི.

ཏཾ སཏྠཱ གནྡྷཀུཊིཡཾ ནིསིནྣོཝ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན ཛཱནིཏྭཱ ཛཱིཝིཏེ མརཎེ ཙ ཏསྶ ཏཱདིབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ…པེ… ཨུདཱནེསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ཡཾ ཛཱིཝིཏཾ ན ཏཔཏཱིཏི ཡཾ ཁཱིཎཱསཝཔུགྒལཾ ཛཱིཝིཏཾ ཨཱཡཏིཾ ཁནྡྷཔྤཝཏྟིཡཱ སབྦེན སབྦཾ ཨབྷཱཝཏོ ན ཏཔཏི ན བཱདྷཏི, ཝཏྟམཱནམེཝ ཝཱ ¶ ཛཱིཝིཏཾ སབྦསོ སངྑཏདྷམྨཏྟཱ སཏིཔཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ སབྦཏྠ སཏིསམྤཛཉྙསམཱཡོགཏོ ན བཱདྷཏི. ཡོ ཧི ཨནྡྷཔུཐུཛྫནོ པཱཔཛནསེཝཱི ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལོ ཨཀཏཀུསལོ ཨཀཏཔུཉྙོ, སོ ‘‘ཨཀཏཾ ཝཏ མེ ཀལྱཱཎ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝིཔྤཊིསཱརེན ཏཔཏཱིཏི ཏསྶ ཛཱིཝིཏཾ ཏཾ ཏཔཏི ནཱམ. ཨིཏརེ པན ཨཀཏཔཱཔཱ ཀཏཔུཉྙཱ ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནེན སདྡྷིཾ སཏྟ སེཁཱ ཏཔནཱིཡདྷམྨཔརིཝཛྫནེན ཨཏཔནཱིཡདྷམྨསམནྣཱགམེན ཙ པཙྪཱནུཏཱཔེན ན ཏཔནྟཱིཏི ན ཏེསཾ ཛཱིཝིཏཾ ཏཔཏི. ཁཱིཎཱསཝེ པན ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠཱིཏི པཝཏྟིདུཀྑཝསེན ཨཏྠཝཎྞནཱ ཀཏཱ.

མརཎནྟེ ན སོཙཏཱིཏི མརཎསངྑཱཏེ ཨནྟེ པརིཡོསཱནེ, མརཎསམཱིཔེ ཝཱ ན སོཙཏི ཨནཱགཱམིམགྒེནེཝ སོཀསྶ སམུགྒྷཱཏིཏཏྟཱ. ས ཝེ དིཊྛཔདོ དྷཱིརོ, སོཀམཛ྄ཛྷེ ན སོཙཏཱིཏི སོ ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིནཾ ¶ ཙཏུནྣཾ དྷམྨཔདཱནཾ ནིབྦཱནསྶེཝ ཝཱ དིཊྛཏྟཱ དིཊྛཔདོ, དྷིཏིསམྤནྣཏྟཱ དྷཱིརོ ¶ ཁཱིཎཱསཝོ སོཙནདྷམྨཏྟཱ ‘‘སོཀཱ’’ཏི ལདྡྷནཱམཱནཾ ཨཝཱིཏརཱགཱནཾ སཏྟཱནཾ, སོཀཧེཏཱུནཾ ཝཱ ལོཀདྷམྨཱནཾ མཛ྄ཛྷེ ཋཏྭཱཔི ན སོཙཏི.

ཨིདཱནིསྶ སབྦསོ སོཀཧེཏཱུནཾ ཨབྷཱཝཾ དཱིཔེཏུཾ ‘‘ཨུཙྪིནྣབྷཝཏཎྷསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡསྶ ཨགྒམགྒེན སབྦསོ ཨུཙྪིནྣཱ བྷཝཏཎྷཱ, སོ ཨུཙྪིནྣབྷཝཏཎྷོ. ཏསྶ ཨཝསེསཀིལེསཱནཾ ཨནཝསེསཝཱུཔསམེན སནྟཙིཏྟསྶ ཁཱིཎཱསཝབྷིཀྑུནོ. ཝིཀྑཱིཎོ ཛཱཏིསཾསཱརོཏི ཛཱཏིཨཱདིཀོ –

‘‘ཁནྡྷཱནཉྩ པཊིཔཱཊི, དྷཱཏུཨཱཡཏནཱན ཙ;

ཨབྦོཙྪིནྣཾ ཝཏྟམཱནཱ, ‘སཾསཱརོ’ཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི. –

ཝུཏྟལཀྑཎོ སཾསཱརོ ཝིསེསཏོ ཁཱིཎོ. ཏསྨཱ ནཏྠི ཏསྶ པུནབྦྷཝོཏི ཡསྨཱ ཏསྶ ཨེཝརཱུཔསྶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝོ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཏསྶ ཛཱཏིསཾསཱརོ ཁཱིཎོ. ཀསྨཱ པནསྶ པུནབྦྷཝོ ནཏྠི? ཡསྨཱ ཨུཙྪིནྣབྷཝཏཎྷོ སནྟཙིཏྟོ ཙ ཧོཏི, ཏསྨཱཏི ཨཱཝཏྟེཏྭཱ ཝཏྟབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ཝིཀྑཱིཎོ ཛཱཏིསཾསཱརོ, ཏཏོ ཨེཝ ནཏྠི ཏསྶ པུནབྦྷཝོཏི ཨཏྠོ ཡོཛེཏབྦོ.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. སཱརིཔུཏྟཨུཔསམསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༠. དསམེ ¶ ཨཏྟནོ ཨུཔསམནྟི སཱཝཀཔཱརམཱིམཏྠཀཔྤཏྟིཡཱ ཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨགྒམགྒེན ཨཏྟནོ ཨནཝསེསཀིལེསཝཱུཔསམཾ.

ཨཱཡསྨཱ ཧི སཱརིཔུཏྟོ ཨནུཔསནྟཀིལེསཱནཾ སཏྟཱནཾ རཱགཱདིཀིལེསཛནིཏསནྟཱཔདརཐཔརིལཱ༹ཧདུཀྑཉྩེཝ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརནིམིཏྟཾ ཛཱཏིཛརཱབྱཱདྷིམརཎསོཀཔརིདེཝཱདིདུཀྑཉྩ པཙྩཀྑཏོ དིསྭཱ ¶ ཨཏཱིཏཱནཱགཏེཔི ནེསཾ ཝཊྚམཱུལཀདུཀྑཾ པརིཏུལེཏྭཱ ཀརུཎཱཡམཱནོ ཨཏྟནཱཔི པུཐུཛྫནཀཱལེ ཨནུབྷཱུཏཾ ཀིལེསནིམིཏྟཾ ཝཱ ཨནཔྤཀཾ དུཀྑཾ ཨནུསྶརིཏྭཱ ‘‘ཨཱིདིསསྶ ¶ ནཱམ མཧཱདུཀྑསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཱ ཀིལེསཱ ཨིདཱནི མེ སུཔྤཧཱིནཱ’’ཏི ཨཏྟནོ ཀིལེསཝཱུཔསམཾ ཨབྷིཎྷཾ པཙྩཝེཀྑཏི. པཙྩཝེཀྑནྟོ ཙ ‘‘ཨིམེ ཨེཏྟཀཱ ཀིལེསཱ སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཨུཔསམིཏཱ, ཨེཏྟཀཱ སཀདཱགཱམིམགྒེན, ཨེཏྟཀཱ ཨནཱགཱམིམགྒེན, ཨེཏྟཀཱ ཨརཧཏྟམགྒེན ཨུཔསམིཏཱ’’ཏི ཏཾཏཾམགྒཉཱཎེཧི ཨོདྷིསོ ཀིལེསཱནཾ ཨུཔསམིཏབྷཱཝཾ པཙྩཝེཀྑཏི, ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཏྟནོ ཨུཔསམཾ པཙྩཝེཀྑམཱནོ’’ཏི.

ཨཔརེ ‘‘ཐེརོ ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཏཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ‘ཨིམསྶ ཝཏཱཡཾ སནྟཔཎཱིཏབྷཱཝོ ཨཙྩནྟསནྟཱཡ ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ ཨཱརམྨཎཏོ, སཡཉྩ སམྨདེཝ ཀིལེསཝཱུཔསམཏོ’ཏི ཨེཝཾ ཨབྷིཎྷཾ ཨུཔསམཾ པཙྩཝེཀྑཏཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཨཉྙེ པན ‘‘ཨནཝསེསཀིལེསཱནཾ ཨུཔསམཔརིཡོསཱནེ ཛཱཏཾ ཨགྒཕལམེཝེཏྠ ཨུཔསམོ ནཱམ, ཏཾ པཙྩཝེཀྑམཱནོ ནིསིནྣོ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཡདིདཾ ཨཱཡསྨཏོ སཱརིཔུཏྟསྶ མཧཱཔཉྙཏཱདིཧེཏུབྷཱུཏཾ སཱཝཀེསུ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ ཀིལེསཔྤཧཱནཾ ཨགྒཕལཾ ཝཱ ཨུཔསམཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟཾ, ཏསྶ པཙྩཝེཀྑཎསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདནུབྷཱཝདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨུཔསནྟསནྟཙིཏྟསྶཱཏི ཨུཔསནྟམེཝ ཧུཏྭཱ སནྟཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨུཔསནྟསནྟཙིཏྟོ. སམཱཔཏྟིཡཱ ཝིཀྑམྦྷནེན ཧི ཨུཔསནྟཀིལེསཏྟཱ ཨུཔསནྟཙིཏྟཾ ན སབྦཐཱ ‘‘ཨུཔསནྟསནྟ’’ནྟི ཝུཙྩཏི ཏསྶ ཨུཔསམསྶ ཨནཙྩནྟིཀབྷཱཝཏོ, ན ཏཐཱ ཨགྒམགྒེན. ཏེན པན ཨཙྩནྟམེཝ ཀིལེསཱནཾ སམུཙྪིནྣཏྟཱ ཨརཧཏོ ཙིཏྟཾ པུན ཀིལེསཱནཾ ཨནུཔསམེཏབྦཏཱཡ སམཐཝིཔསྶནཱཧེཊྛིམམགྒེཧི ཨུཔསནྟཀིལེསཾ ཧུཏྭཱ ཨཙྩནྟསནྟབྷཱཝཏོཝ ¶ ‘‘ཨུཔསནྟསནྟ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨུཔསནྟམེཝ ཧུཏྭཱ སནྟཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨུཔསནྟསནྟཙིཏྟོ’’ཏི. ཨུཔསནྟནྟི ཝཱ ཨུཔསམོ ཝུཙྩཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨུཔསནྟསནྟཙིཏྟསྶཱ’’ཏི ཨཙྩནྟཱུཔསམེན སནྟཙིཏྟསྶཱཏི ཨཏྠོ.

ཨཐ ཝཱ སཏིཔི སབྦེསཾ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཨནཝསེསཀིལེསཝཱུཔསམེ སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎསྶ པན མཏྠཀཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏོ སཱཝཀེསུ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎོ སཝིསེསོ དྷམྨསེནཱཔཏིནོ ¶ ཀིལེསཝཱུཔསམོཏི དསྶེཏུཾ སཏྠཱ ཨུཔསནྟསདྡེན ཝིསེསེཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཨུཔསནྟསནྟཙིཏྟསྶཱ’’ཏི.

ཏཏྲཱཡམཏྠོ – བྷུསཾ དལ༹ྷཾ ཝཱ སནྟཾ ཨུཔསནྟཾ, ཏེན ཨུཔསནྟེན ཨུཔསནྟམེཝ ཧུཏྭཱ སནྟཾ ཨུཔསནྟསནྟཾ ¶ , ཏཱདིསཾ ཙིཏྟཾ ཨེཏསྶཱཏི སབྦཾ པུརིམསདིསམེཝ. ཏཐཱ ཧེས བྷགཝཏཱ – ‘‘སཱརིཔུཏྟོ, བྷིཀྑཝེ, མཧཱཔཉྙོ པུཐུཔཉྙོ ཧཱསཔཉྙོ ཛཝནཔཉྙོ ཏིཀྑཔཉྙོ ནིབྦེདྷིཀཔཉྙོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༣.༩༣) ཨནེཀཔརིཡཱཡེན ཝཎྞིཏོ ཐོམིཏོ. ནེཏྟིཙྪིནྣསྶཱཏི ནེཏྟི ཝུཙྩཏི བྷཝཏཎྷཱ སཾསཱརསྶ ནཡནཏོ, སཱ ནེཏྟི ཚིནྣཱ ཨེཏསྶཱཏི ནེཏྟིཙྪིནྣོ. ཏསྶ ནེཏྟིཙྪིནྣསྶ, པཧཱིནཏཎྷསྶཱཏི ཨཏྠོ. མུཏྟོ སོ མཱརབནྡྷནཱཏི སོ ཨེཝཾཝིདྷོ པརིཀྑཱིཎབྷཝསཾཡོཛནོ སབྦསྨཱ མཱརབནྡྷནཏོ མུཏྟོ, ན ཏསྶ མཱརབནྡྷནམོཙནཱཡ ཀརཎཱིཡཾ ཨཏྠི, ཏསྨཱ དྷམྨསེནཱཔཏི ཨཏྟནོ ཨུཔསམཾ པཙྩཝེཀྑཏཱིཏི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ མེགྷིཡཝགྒཝཎྞནཱ.

༥. སོཎཝགྒོ

༡. པིཡཏརསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༡. མཧཱཝགྒསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ མལླིཀཱཡ དེཝིཡཱ སདྡྷིནྟི མལླིཀཱཡ ནཱམ ཨཏྟནོ མཧེསིཡཱ སཧ. ཨུཔརིཔཱསཱདཝརགཏོཏི པཱསཱདཝརསྶ ཨུཔརི གཏོ. ཀོཙཉྙོ ཨཏྟནཱ པིཡཏརོཏི ཀོཙི ཨཉྙོ ཨཏྟནཱ པིཡཱཡིཏབྦཏརོ. ཨཏྠི ནུ ཁོ ཏེཏི ‘‘ཀིཾ ཏེ ཨཏྠཱི’’ཏི དེཝིཾ པུཙྪཏི.

ཀསྨཱ པུཙྪཏི? ཨཡཉྷི སཱཝཏྠིཡཾ དུགྒཏམཱལཱཀཱརསྶ དྷཱིཏཱ. ཨེཀདིཝསཾ ཨཱཔཎཏོ པཱུཝཾ གཧེཏྭཱ མཱལཱརཱམཾ གནྟྭཱ ‘‘ཁཱདིསྶཱམཱི’’ཏི གཙྪནྟཱི པཊིཔཐེ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏཾ བྷགཝནྟཾ བྷིཀྑཱཙཱརཾ པཝིསནྟཾ དིསྭཱ པསནྣཙིཏྟཱ ཏཾ བྷགཝཏོ ཨདཱསི. སཏྠཱ ཏཐཱརཱུཔེ ཋཱནེ ནིསཱིདནཱཀཱརཾ དསྶེསི. ཨཱནནྡཏྠེརོ ཙཱིཝརཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ཨདཱསི. བྷགཝཱ ཏཏྠ ནིསཱིདིཏྭཱ ཏཾ པཱུཝཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ མུཁཾ ཝིཀྑཱལེཏྭཱ སིཏཾ པཱཏྭཱཀཱསི. ཐེརོ ‘‘ཀོ ཨིམིསྶཱ, བྷནྟེ, དཱནསྶ ཝིཔཱཀོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི པུཙྪི. ‘‘ཨཛྫེསཱ, ཨཱནནྡ, ཏཐཱགཏསྶ པཋམཾ བྷོཛནཾ ཨདཱསི, ཨཛྫེཝ ཀོསལརཉྙོ ཨགྒམཧེསཱི བྷཝིསྶཏི པིཡཱ མནཱཔཱ’’ཏི. ཏཾ དིཝསམེཝ ཙ རཱཛཱ ཀཱསིགཱམེ བྷཱགིནེཡྻེན སདྡྷིཾ ཡུཛ྄ཛྷིཏྭཱ པརཱཛིཏོ པལཱཡིཏྭཱ ཨཱགཏོ ནགརཾ པཝིསནྟོ ‘‘བལཀཱཡསྶ ཨཱགམནཾ ཨཱགམེསྶཱམཱི’’ཏི ཏཾ མཱལཱརཱམཾ པཱཝིསི. སཱ རཱཛཱནཾ ཨཱགཏཾ པསྶིཏྭཱ ཏསྶ ཝཏྟམཀཱསི. རཱཛཱ ཏསྶཱ ཝཏྟེ པསཱིདིཏྭཱ པིཏརཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ མཧནྟཾ ཨིསྶརིཡཾ དཏྭཱ ¶ ཏཾ ཨནྟེཔུརཾ པཊིཧརཱཔེཏྭཱ ཨགྒམཧེསིཊྛཱནེ ཋཔེསི. ཨཐེཀདིཝསཾ རཱཛཱ ཙིནྟེསི – ‘‘མཡཱ ཨིམིསྶཱ མཧནྟཾ ཨིསྶརིཡཾ དིནྣཾ, ཡཾནཱུནཱཧཾ ཨིམཾ པུཙྪེཡྻཾ ‘ཀོ ཏེ པིཡོ’ཏི? སཱ ‘ཏྭཾ མེ, མཧཱརཱཛ, པིཡོ’ཏི ཝཏྭཱ, པུན མཾ པུཙྪིསྶཏི, ཨཐསྶཱཧཾ ‘མཡ྄ཧམྤི ཏྭཾཡེཝ པིཡཱ’ཏི ཝཀྑཱམཱི’’ཏི. ཨིཏི སོ ཨཉྙམཉྙཾ ཝིསྶཱསཛནནཏྠཾ སམྨོདནཱིཡཾ ཀརོནྟོ པུཙྪི.

དེཝཱི པན པཎྜིཏཱ བུདྡྷུཔཊྛཱཡིཀཱ སངྒྷུཔཊྛཱཡིཀཱ ‘‘ནཱཡཾ པཉྷོ རཉྙོ མུཁཾ ཨུལློཀེཏྭཱ ¶ ཀཐེཏབྦོ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཡཐཱབྷཱུཏམེཝ ཝདནྟཱི ‘‘ནཏྠི ཁོ མེ, མཧཱརཱཛ, ཀོཙཉྙོ ཨཏྟནཱ པིཡཏརོ’’ཏི ¶ ཨཱཧ. ཝཏྭཱཔི ཨཏྟནཱ བྱཱཀཏམཏྠཾ ཨུཔཱཡེན རཉྙོ པཙྩཀྑཾ ཀཱཏུཀཱམཱ ‘‘ཏུཡ྄ཧཾ པན, མཧཱརཱཛ, ཨཏྠཉྙོ ཀོཙི ཨཏྟནཱ པིཡཏརོ’’ཏི ཏཐེཝ རཱཛཱནཾ པུཙྪི ཡཐཱ རཉྙཱ སཡཾ པུཊྛཱ. རཱཛཱཔི ཏཱཡ སརསལཀྑཎེན ཀཐིཏཏྟཱ ནིཝཏྟིཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ སཡམྤི སརསལཀྑཎེནེཝ ཀཐེནྟོ ཏཐེཝ བྱཱཀཱསི ཡཐཱ དེཝིཡཱ བྱཱཀཏཾ.

བྱཱཀརིཏྭཱ ཙ མནྡདྷཱཏུཀཏཱཡ ཨེཝཾ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཧཾ རཱཛཱ པཐཝིསྶརོ མཧནྟཾ པཐཝིམཎྜལཾ ཨབྷིཝིཛིཡ ཨཛ྄ཛྷཱཝསཱམི, མཡ྄ཧཾ ཏཱཝ ཡུཏྟཾ ‘ཨཏྟནཱ པིཡཏརཾ ཨཉྙཾ ན པསྶཱམཱི’ཏི, ཨཡཾ པན ཝསལཱི ཧཱིནཛཙྩཱ སམཱནཱ མཡཱ ཨུཙྩེ ཋཱནེ ཋཔིཏཱ སཱམིབྷཱུཏཾ མཾ ན ཏཐཱ པིཡཱཡཏི, ‘ཨཏྟཱཝ པིཡཏརོ’ཏི མམ སམྨུཁཱ ཝདཏི, ཡཱཝ ཀཀྑལཱ༹ ཝཏཱཡ’’ནྟི ཨནཏྟམནོ ཧུཏྭཱ ‘‘ནནུ ཏེ ཏཱིཎི རཏནཱནི པིཡཏརཱནཱི’’ཏི ཙོདེསི. དེཝཱི ‘རཏནཏྟཡཾཔཱཧཾ དེཝ ཨཏྟནོ སགྒསུཁཾ མོཀྑསུཁཉྩ པཏྠཡནྟཱི སམྤིཡཱཡཱམི, ཏསྨཱ ཨཏྟཱཝ མེ པིཡཏརོ’’ཏི ཨཱཧ. སབྦོ ཙཱཡཾ ལོཀོ ཨཏྟདཏྠམེཝ པརཾ པིཡཱཡཏི, པུཏྟཾ པཏྠེནྟོཔི ‘‘ཨཡཾ མཾ ཛིཎྞཀཱལེ པོསེསྶཏཱི’’ཏི པཏྠེཏི, དྷཱིཏརཾ ‘‘མམ ཀུལཾ ཝཌྜྷིསྶཏཱི’’ཏི, བྷརིཡཾ ‘‘མཡ྄ཧཾ པཱདེ པརིཙརིསྶཏཱི’’ཏི, ཨཉྙེཔི ཉཱཏིམིཏྟབནྡྷཝེ ཏཾཏཾཀིཙྩཝསེན, ཨིཏི ཨཏྟདཏྠམེཝ ¶ སམྤསྶནྟོ ལོཀོ པརཾ པིཡཱཡཏཱིཏི. ཨཡཉྷི དེཝིཡཱ ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨཐ རཱཛཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨཡཾ མལླིཀཱ ཀུསལཱ པཎྜིཏཱ ནིཔུཎཱ ‘ཨཏྟཱཝ མེ པིཡཏརོ’ཏི ཝདཏི, མཡ྄ཧམྤི ཨཏྟཱཝ པིཡཏརོ ཧུཏྭཱ ཨུཔཊྛཱཏི, ཧནྡཱཧཾ ཨིམམཏྠཾ སཏྠུ ཨཱརོཙེསྶཱམི, ཡཐཱ ཙ མེ སཏྠཱ བྱཱཀརིསྶཏི, ཏཐཱ ནཾ དྷཱརེསྶཱམཱི’’ཏི. ཨེཝཾ པན ཙིནྟེཏྭཱ སཏྠུ སནྟིཀཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ རཱཛཱ པསེནདི ཀོསལོ…པེ… པིཡཏརོ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ‘‘ལོཀེ སབྦསཏྟཱནཾ ཨཏྟཱཝ ཨཏྟནོ པིཡཏརོ’’ཏི རཉྙཱ ཝུཏྟམཏྠཾ སབྦསོ ཛཱནིཏྭཱ ཏདཏྠཔརིདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ སབྦཱ དིསཱ ཨནུཔརིགམྨ ཙེཏསཱཏི སབྦཱ ཨནཝསེསཱ དསཔི དིསཱ པརིཡེསནཝསེན ཙིཏྟེན ཨནུགནྟྭཱ. ནེཝཛ྄ཛྷགཱ པིཡཏརམཏྟནཱ ཀྭཙཱིཏི ཨཏྟནཱ ཨཏིསཡེན པིཡཾ ཨཉྙཾ ཀོཙི པུརིསོ སབྦུསྶཱཧེན པརིཡེསནྟོ ¶ ཀྭཙི ཀཏྠཙི སབྦདིསཱསུ ནེཝ ཨདྷིགཙྪེཡྻ ན པསྶེཡྻ. ཨེཝཾ པིཡོ པུཐུ ཨཏྟཱ པརེསནྟི ཨེཝཾ ཀསྶཙི ཨཏྟནཱ པིཡཏརསྶ ཨནུཔལབྦྷནཝསེན ¶ པུཐུ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཨཏྟཱཝ པིཡོ. ཏསྨཱ ན ཧིཾསེ པརམཏྟཀཱམོཏི ཡསྨཱ ཨེཝཾ སབྦོཔི སཏྟོ ཨཏྟཱནཾ པིཡཱཡཏི ཨཏྟནོ སུཁཀཱམོ དུཀྑཔྤཊིཀཱུལོ, ཏསྨཱ ཨཏྟཀཱམོ ཨཏྟནོ ཧིཏསུཁཾ ཨིཙྪནྟོ པརཾ སཏྟཾ ཨནྟམསོ ཀུནྠཀིཔིལླིཀཾ ཨུཔཱདཱཡ ན ཧིཾསེ ན ཧནེཡྻ ན པཱཎིལེཌྜུདཎྜཱདཱིཧིཔི ཝིཧེཋེཡྻ. པརསྶ ཧི ཨཏྟནཱ ཀཏེ དུཀྑེ ཏཾ ཏཏོ སངྐམནྟཾ ཝིཡ ཀཱལནྟརེ ཨཏྟནི སནྡིསྶཏི. ཨཡཉྷི ཀམྨཱནཾ དྷམྨཏཱཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཨཔྤཱཡུཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༢. དུཏིཡེ ¶ ཨཙྪརིཡཾ, བྷནྟེཏི ཨིདམྤི མེགྷིཡསུཏྟེ ཝིཡ གརཧཎཙྪརིཡཝསེན ཝེདིཏབྦཾ. ཡཱཝ ཨཔྤཱཡུཀཱཏི ཡཏྟཀཾ པརིཏྟཱཡུཀཱ, ཨཏིཨིཏྟརཛཱིཝིཏཱཏི ཨཏྠོ. སཏྟཱཧཛཱཏེཏི སཏྟཱཧེན ཛཱཏོ སཏྟཱཧཛཱཏོ. ཏསྨིཾ སཏྟཱཧཛཱཏེ, ཛཱཏསྶ སཏྟམེ ཨཧནཱིཏི ཨཏྠོ. ཏུསིཏཾ ཀཱཡཾ ཨུཔཔཛྫཱིཏི ཏུསིཏཾ དེཝནིཀཱཡཾ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨུཔཔཛྫི.

ཨེཀདིཝསཾ ཀིར ཐེརོ པཙྪཱབྷཏྟཾ དིཝཱཊྛཱནེ ནིསིནྣོ ལཀྑཎཱནུབྱཉྫནཔྤཊིམཎྜིཏཾ སོབྷགྒཔྤཏྟཾ དསྶནཱནུཏྟརིཡབྷཱུཏཾ བྷགཝཏོ རཱུཔཀཱཡསིརིཾ མནསི ཀརིཏྭཱ, ‘‘ཨཧོ བུདྡྷཱནཾ རཱུཔཀཱཡསམྤཏྟི དསྶནཱིཡཱ སམནྟཔཱསཱདིཀཱ མནོཧརཱ’’ཏི ཨུལཱ༹རཾ པཱིཏིསོམནསྶཾ པཊིསཾཝེདེནྟོ ཨེཝཾ ཙིནྟེསི – ‘‘ཝིཛཱཏམཱཏུཡཱ ནཱམ ཝིརཱུཔོཔི པུཏྟོ སུརཱུཔོ ཝིཡ མནཱཔོ ཧོཏི, སཙེ པན བུདྡྷཱནཾ མཱཏཱ མཧཱམཱཡཱ དེཝཱི དྷརེཡྻ, ཀཱིདིསཾ ནུ ཁོ ཏསྶཱ བྷགཝཏོ རཱུཔདསྶནེ པཱིཏིསོམནསྶཾ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, མཧཱཛཱནི ཁོ མཡ྄ཧཾ མཧཱམཱཏུ དེཝིཡཱ, ཡཱ སཏྟཱཧཛཱཏེ བྷགཝཏི ཀཱལཀཏཱ’’ཏི. ཨེཝཾ པན ཙིནྟེཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨཏྟནོ པརིཝིཏཀྐིཏཾ ཨཱརོཙེནྟོ ཏསྶཱ ཀཱལཀིརིཡཾ གརཧནྟོ ‘‘ཨཙྪརིཡཾ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཀེཙི ¶ པནཱཧུ – ‘‘མཧཱཔཛཱཔཏི གོཏམཱི བྷགཝནྟཾ མཧཏཱ ཨཱཡཱསེན པབྦཛྫཾ ཡཱཙིཏྭཱཔི པཊིཀྑིཏྟཱ, མཡཱ པན ཨུཔཱཡེན ཡཱཙིཏོ བྷགཝཱ ཨཊྛགརུདྷམྨཔྤཊིགྒཧཎཝསེན ཏསྶཱ པབྦཛྫཾ ཨུཔསམྤདཉྩ ཨནུཛཱནི, སཱ ཏེ དྷམྨེ པཊིགྒཧེཏྭཱ ལདྡྷཔབྦཛྫཱུཔསམྤདཱ བྷགཝཏོ དུཏིཡཾ པརིསཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཙཏུཏྠཱཡ པརིསཱཡ པཙྩཡོ ཨཧོསི. སཙེ པན བྷགཝཏོ ཛནེཏྟི ¶ མཧཱམཱཡཱ དེཝཱི དྷརེཡྻ, ཨེཝམེཏཱ ཙུབྷོཔི ཁཏྟིཡབྷགིནིཡོ ཨེཀཏོ ཧུཏྭཱ ཨིམཾ སཱསནཾ སོབྷེཡྻུཾ, བྷགཝཱ ཙ མཱཏརི བཧུམཱནེན མཱཏུགཱམསྶ སཱསནེ པབྦཛྫཾ ཨུཔསམྤདཉྩ སུཁེནེཝ ཨནུཛཱནེཡྻ, ཨཔྤཱཡུཀཏཱཡ པནསྶཱ ཀསིརེན ནིཔྥནྣམིདནྟི ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན ཐེརོ བྷགཝཏོ སནྟིཀེ ‘ཨཙྪརིཡཾ, བྷནྟེ’ཏིཨཱདིམཱཧཱ’’ཏི. ཏཾ ཨཀཱརཎཾ. བྷགཝཱ ཧི མཱཏུཡཱ ཝཱ ཨཉྙསྶ ཝཱ མཱཏུགཱམསྶ ཨཏྟནོ སཱསནེ ¶ པབྦཛྫཾ ཨནུཛཱནནྟོ གརུཀཾཡེཝ ཀཏྭཱ ཨནུཛཱནཱཏི, ན ལཧུཀཾ ཙིརཊྛིཏིཀཱམཏཱཡཱཏི.

ཨཔརེ པནཱཧུ – ‘‘དསབལཙཏུཝེསཱརཛྫཱདིཀེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ ཨནནྟཱཔརིམཱཎེ བུདྡྷགུཎེ ཐེརོ མནསི ཀརིཏྭཱ ཡཱ ཨེཝཾ མཧཱནུབྷཱཝཾ ནཱམ ལོཀེ ཨགྒཔུགྒལཾ སཏྠཱརཾ ཀུཙྪིནཱ དས མཱསེ པརིཧརི, སཱ བུདྡྷམཱཏཱ ཀསྶཙི པརིཙཱརིཀཱ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨཡུཏྟམིདཾ. ཀསྨཱ? སཏྠུ གུཎཱནུཙྪཝིཀམེཝེཏཾ, ཡདིདཾ སཏྟཱཧཛཱཏེ བྷགཝཏི ཛནེཏྟི ཀཱལཾ ཀརོཏི, ཀཱལཀཏཱ ཙ ཏུསིཏེསུ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཙྪརིཡབྦྷུཏཙིཏྟཛཱཏོ ཧུཏྭཱ ཏཾ ཨཏྟནོ ཝིཏཀྐུཔྤཱདནཾ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེནྟོ ‘ཨཙྪརིཡཾ, བྷནྟེ’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙཱ’’ཏི.

སཏྠཱ པན ཡསྨཱ སཏྟཱཧཛཱཏེསུ བོདྷིསཏྟེསུ བོདྷིསཏྟམཱཏུ ཀཱལཀིརིཡཱ དྷམྨཏཱ སིདྡྷཱ, ཏསྨཱ ཏཾ དྷམྨཏཾ པརིདཱིཔེནྟོ ‘‘ཨེཝམེཏཾ, ཨཱནནྡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སཱ པནཱཡཾ དྷམྨཏཱ ཡསྨཱ ཡཐཱ སབྦེ བོདྷིསཏྟཱ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཏུསིཏཔུརེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཏཏྠ ཡཱཝཏཱཡུཀཾ ཋཏྭཱ ཨཱཡུཔརིཡོསཱནེ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹དེཝཏཱཧི སནྣིཔཏིཏྭཱ ཨབྷིསམྦོདྷིཾ པཏྟུཾ མནུསྶལོཀེ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཱཡ ཨཛ྄ཛྷེསིཏཱ ཀཱལདཱིཔདེསཀུལཱནི ཝིཡ ཛནེཏྟིཡཱ ཨཱཡུཔརིམཱཎམྤི ཨོལོཀེཏྭཱ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷནྟི, ཨཡམྤི བྷགཝཱ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོ ཏཐེཝ ཏུསིཏཔུརེ ཋིཏོ པཉྩ མཧཱཝིལོཀནཱནི ཝིལོཀེནྟོ སཏྟདིཝསཱདྷིཀདསམཱསཔརིམཱཎཾ ¶ མཱཏུཡཱ ཨཱཡུཔརིམཱཎཾ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ‘‘ཨཡཾ མམ པཊིསནྡྷིགྒཧཎསྶ ཀཱལོ, ཨིདཱནི ཨུཔྤཛྫིཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱཝ པཊིསནྡྷིཾ ཨགྒཧེསི, ཏསྨཱ སབྦབོདྷིསཏྟཱནཾ ཨཱཙིཎྞསམཱཙིཎྞཝསེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ – ‘‘ཨཔྤཱཡུཀཱ ཧི, ཨཱནནྡ, བོདྷིསཏྟམཱཏརོ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཀཱལཾ ཀརོནྟཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟཨཱཡུཔརིཀྑཡེནེཝ ཀཱལཾ ཀརོནྟི, ན ཝིཛཱཏཔཙྩཡཱ. ཙརིམཏྟབྷཱཝེཧི བོདྷིསཏྟེཧི ཝསིཏཊྛཱནཾ ཙེཏིཡགྷརསདིསཾ ཧོཏི, ན ཨཉྙེསཾ པརིབྷོགཱརཧཾ, ན ཙ སཀྐཱ བོདྷིསཏྟམཱཏརཾ ཨཔནེཏྭཱ ཨཉྙཾ ཨགྒམཧེསིཊྛཱནེ ཋཔེཏུནྟི ཏཏྟཀཾ ཨེཝ བོདྷིསཏྟམཱཏུ ཨཱཡུཔྤམཱཎཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏདཱ ཀཱལཾ ཀརོནྟི. ཨིམམེཝ ཧི ཨཏྠཾ སནྡྷཱཡ མཧཱབོདྷིསཏྟཱ པཉྩམཾ མཧཱཝིལོཀནཾ ཀརོནྟི.

ཀཏརསྨིཾ ¶ པན ཝཡེ ཀཱལཾ ¶ ཀརོནྟཱིཏི? མཛ྄ཛྷིམཝཡེ. པཋམཝཡསྨིཉྷི སཏྟཱནཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ཚནྡརཱགོ བལཝཱ ཧོཏི, ཏེན ཏདཱ སཉྫཱཏགབྦྷཱ ཨིཏྠིཡོ ཡེབྷུཡྻེན གབྦྷཾ ཨནུརཀྑིཏུཾ ན སཀྐོནྟི. གཎྷེཡྻུཾ ཙེ, གབྦྷོ བཧྭཱབཱདྷོ ཧོཏི. མཛ྄ཛྷིམཝཡསྶ པན དྭེ ཀོཊྛཱསེ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཏཏིཡཀོཊྛཱསེ ཝཏྠུ ཝིསདཾ ཧོཏི, ཝིསདེ ཝཏྠུམྷི ནིབྦཏྟདཱརཀཱ ཨརོགཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ བོདྷིསཏྟམཱཏརོ པཋམཝཡེ སམྤཏྟིཾ ཨནུབྷཝིཏྭཱ མཛ྄ཛྷིམཝཡསྶ ཏཏིཡཀོཊྛཱསེ ཝིཛཱཡིཏྭཱ ཀཱལཾ ཀརོནྟཱིཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ བོདྷིསཏྟམཱཏུ ཨཉྙེསཉྩ སབྦསཏྟཱནཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨཱཡུསྶ མརཎཔརིཡོསཱནཏཾ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠཝིབྷཱཝནམུཁེན ཨནཝཛྫཔྤཊིཔཏྟིཡཾ ཨུསྶཱཧདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡེ ཀེཙཱིཏི ཨནིཡམནིདྡེསོ. བྷཱུཏཱཏི ནིབྦཏྟཱ. བྷཝིསྶནྟཱིཏི ཨནཱགཏེ ནིབྦཏྟིསྶནྟི. ཝཱསདྡོ ཝིཀཔྤཏྠོ, ཨཔིསདྡོ སམྤིཎྜནཏྠོ. ཏེན ནིབྦཏྟམཱནེཔི སངྒཎྷཱཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨཏཱིཏཱདིཝསེན ཏིཡདྡྷཔརིཡཱཔནྣེ སཏྟེ ཨནཝསེསཏོ པརིཡཱདིཡཏི. ཨཔིཙ གབྦྷསེཡྻཀསཏྟཱ གབྦྷཏོ ནིཀྑནྟཀཱལཏོ པཊྛཱཡ བྷཱུཏཱ ནཱམ, ཏཏོ པུབྦེ བྷཝིསྶནྟི ནཱམ. སཾསེདཛཱུཔཔཱཏིཀཱ པཊིསནྡྷིཙིཏྟཏོ པརཏོ བྷཱུཏཱ ¶ ནཱམ, ཏཏོ པུབྦེ ཨུཔྤཛྫིཏབྦབྷཝཝསེན བྷཝིསྶནྟི ནཱམ. སབྦེཔི ཝཱ པཙྩུཔྤནྣབྷཝཝསེན བྷཱུཏཱ ནཱམ, ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝཝསེན བྷཝིསྶནྟི ནཱམ. ཁཱིཎཱསཝཱ བྷཱུཏཱ ནཱམ. ཏེ ཧི བྷཱུཏཱ ཨེཝ, ན པུན བྷཝིསྶནྟཱིཏི, ཏདཉྙེ བྷཝིསྶནྟི ནཱམ.

སབྦེ གམིསྶནྟི པཧཱཡ དེཧནྟི སབྦེ ཡཐཱཝུཏྟབྷེདཱ སབྦབྷཝཡོནིགཏིཝིཉྙཱཎཊྛིཏིསཏྟཱཝཱསཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཱ སཏྟཱ དེཧཾ ཨཏྟནོ སརཱིརཾ པཧཱཡ ནིཀྑིཔིཏྭཱ པརལོཀཾ གམིསྶནྟི, ཨསེཀྑཱ པན ནིབྦཱནཾ. ཨེཏྠ ཀོཙི ཨཙཝནདྷམྨོ ནཱམ ནཏྠཱིཏི དསྶེཏི. ཏཾ སབྦཛཱནིཾ ཀུསལོ ཝིདིཏྭཱཏི ཏདེཏཾ སབྦསྶ སཏྟསྶ ཛཱནིཾ ཧཱནིཾ མརཎཾ, སབྦསྶ ཝཱ སཏྟསྶ ཛཱནིཾ ཝིནཱསཾ པབྷངྒུཏཾ ཀུསལོ པཎྜིཏཛཱཏིཀོ མརཎཱནུསྶཏིཝསེན ཨནིཙྩཏཱམནསིཀཱརཝསེན ཝཱ ཛཱནིཏྭཱ. ཨཱཏཱཔིཡོ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརེཡྻཱཏི ཝིཔསྶནཱཡ ཀམྨཾ ཀརོནྟོ ཨཱཏཱཔིཡསངྑཱཏེན ¶ ཝཱིརིཡེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཱཏཱཔིཡོ ཙཏུབྦིདྷསམྨཔྤདྷཱནཝསེན ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཨནཝསེསམརཎསམཏིཀྐམནཱུཔཱཡཾ མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ཙརེཡྻ, པཊིཔཛྫེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སུཔྤབུདྡྷཀུཊྛིསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༣. ཏཏིཡེ ¶ རཱཛགཧེ སུཔྤབུདྡྷོ ནཱམ ཀུཊྛཱི ཨཧོསཱིཏི སུཔྤབུདྡྷནཱམཀོ ཨེཀོ པུརིསོ རཱཛགཧེ ཨཧོསི. སོ ཙ ཀུཊྛཱི ཀུཊྛརོགེན བཱལ༹ྷཝིདཱུསིཏགཏྟོ. མནུསྶདལིདྡོཏི ཡཏྟཀཱ རཱཛགཧེ མནུསྶཱ ཏེསུ སབྦདུགྒཏོ. སོ ཧི སངྐཱརཀཱུཊཝཏིཨཱདཱིསུ མནུསྶེཧི ཚཌྜིཏཔིལོཏིཀཁཎྜཱནི སིབྦིཏྭཱ པརིདཧཏི, ཀཔཱལཾ གཧེཏྭཱ གྷརཱ གྷརཾ གནྟྭཱ ལདྡྷཨཱཙཱམཨུཙྪིཊྛབྷཏྟཱནི ནིསྶཱཡ ཛཱིཝཏི, ཏམྤི པུབྦེ ཀཏཀམྨཔཙྩཡཱ ན ཡཱཝདཏྠཾ ལབྷཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མནུསྶདལིདྡོ’’ཏི. མནུསྶཀཔཎོཏི མནུསྶེསུ པརམཀཔཎཏཾ པཏྟོ. མནུསྶཝརཱཀོཏི མནུསྶཱནཾ ཧཱིལི༹ཏཔརིབྷཱུཏཏཱཡ ཨཏིཝིཡ དཱིནོ. མཧཏིཡཱ པརིསཱཡཱཏི མཧཏིཡཱ བྷིཀྑུཔརིསཱཡ ཙེཝ ཨུཔཱསཀཔརིསཱཡ ཙ.

ཨེཀདིཝསཾ ¶ ཀིར བྷགཝཱ མཧཱབྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝཱརོ རཱཛགཧཾ པིཎྜཱཡ པཝིསིཏྭཱ བྷིཀྑཱུནཾ སུལབྷཔིཎྜཔཱཏཾ ཀཏྭཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིཀྐནྟོ ཀཏིཔཡབྷིཀྑུཔརིཝཱརོ ནིཀྑནྟོ ཡེཧི དཱནཾ དིནྣཾ, ཏེསཾ ཨུཔཱསཀཱནཾ ཨཝསེསབྷིཀྑཱུནཉྩ ཨཱགམནཾ ཨཱགམཡམཱནོ ཨནྟོནགརེཡེཝ ཨཉྙཏརསྨིཾ རམཎཱིཡེ པདེསེ ཨཊྛཱསི. ཏཱཝདེཝ བྷིཀྑཱུ ཏཏོ ཏཏོ ཨཱགནྟྭཱ བྷགཝནྟཾ པརིཝཱརེསུཾ, ཨུཔཱསཀཱཔི ‘‘ཨནུམོདནཾ སུཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ནིཝཏྟིསྶཱམཱ’’ཏི བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཾསུ, མཧཱསནྣིཔཱཏོ ཨཧོསི. བྷགཝཱ ནིསཱིདནཱཀཱརཾ དསྶེསི. ཏཱཝདེཝ བུདྡྷཱརཧཾ ཨཱསནཾ པཉྙཱཔེསུཾ. ཨཐ བྷགཝཱ ཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནཔྤཊིམཎྜིཏེཧི ¶ དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎེཧི ཝིརོཙམཱནཱཡ བྱཱམཔྤབྷཱཔརིཀྑེཔསམུཛྫལཱཡ ནཱིལཔཱིཏལོཧིཏོདཱཏམཉྫེཊྛཔབྷསྶརཱནཾ ཝསེན ཚབྦཎྞབུདྡྷརཾསིཡོ ཝིསྶཛྫེནྟིཡཱ ཨནུཔམཱཡ རཱུཔཀཱཡསིརིཡཱ སཀལམེཝ ཏཾ པདེསཾ ཨོབྷཱསེནྟོ ཏཱརཱགཎཔརིཝུཏོ ཝིཡ པུཎྞཙནྡོ བྷིཀྑུགཎཔརིཝུཏོ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསཱིདིཏྭཱ མནོསིལཱཏལེ ཀེསརསཱིཧོ ཝིཡ སཱིཧནཱདཾ ནདནྟོ ཀརཝཱིཀརུཏམཉྫུནཱ བྲཧྨསྶརེན དྷམྨཾ དེསེཏི.

བྷིཀྑཱུཔི ཁོ ཨཔྤིཙྪཱ སནྟུཊྛཱ པཝིཝིཏྟཱ ཨསཾསཊྛཱ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཱ པཧིཏཏྟཱ ཙོདཀཱ པཱཔགརཧིནོ ཝཏྟཱརོ ཝཙནཀྑམཱ སཱིལསམྤནྣཱ སམཱདྷིསམྤནྣཱ པཉྙཱསམྤནྣཱ ཝིམུཏྟིསམྤནྣཱ ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནསམྤནྣཱ མེགྷཝཎྞཾ པཾསུཀཱུལཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ སུཝམྨིཏཱ ཝིཡ གནྡྷཧཏྠིནོ བྷགཝནྟཾ པརིཝཱརེཏྭཱ ཨོཧིཏསོཏཱ དྷམྨཾ སུཎནྟི. ཨུཔཱསཀཱཔི སུདྡྷཝཏྠནིཝཏྠཱ སུདྡྷུཏྟརཱསངྒཱ པུབྦཎྷསམཡཾ མཧཱདཱནཱནི པཝཏྟེཏྭཱ གནྡྷམཱལཱདཱིཧི བྷགཝནྟཾ པཱུཛེཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ནིཔཙྩཀཱརཾ དསྶེཏྭཱ བྷགཝནྟཾ བྷིཀྑུསངྒྷཉྩ པརིཝཱརེཏྭཱ སཾཡཏཧཏྠཔཱདཱ ཨོཧིཏསོཏཱ སཀྐཙྩཾ ¶ དྷམྨཾ སུཎནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཱ མཧཏིཡཱ པརིསཱཡ པརིཝུཏོ དྷམྨཾ དེསེནྟོ ནིསིནྣོ ཧོཏཱི’’ཏི.

སུཔྤབུདྡྷོ པན ཛིགྷཙྪཱདུབྦལྱཔརེཏོ གྷཱསཔརིཡེསནཾ ཙརམཱནོ ཨནྟརཝཱིཐིཾ ཨོཏིཎྞོ དཱུརཏོཝ ཏཾ མཧཱཛནསནྣིཔཱཏཾ དིསྭཱ, ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ ཨཡཾ མཧཱཛནཀཱཡོ སནྣིཔཏིཏོ, ཨདྡྷཱ ཨེཏྠ བྷོཛནཾ དཱིཡཏི མཉྙེ, ཨཔྤེཝ ནཱམེཏྠ གཏེན ཀིཉྩི ཁཱདནཱིཡཾ ཝཱ བྷོཛནཱིཡཾ ཝཱ ལདྡྷུཾ སཀྐཱ’’ཏི སཉྫཱཏཱབྷིལཱསོ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཨདྡས བྷགཝནྟཾ པཱསཱདིཀཾ དསྶནཱིཡཾ ¶ པསཱདནཱིཡཾ ཨུཏྟམདམཐསམཐམནུཔྤཏྟཾ དནྟཾ གུཏྟཾ སནྟིནྡྲིཡཾ སུསམཱཧིཏཾ ཏཱཡ པརིསཱཡ པརིཝུཏཾ དྷམྨཾ དེསེནྟཾ, དིསྭཱན པུརིམཛཱཏིསམྦྷཏཱཡ པརིཔཀྐཱཡ ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཡཱ ཙོདིཡམཱནོ ‘‘ཡཾནཱུནཱཧམྤི དྷམྨཾ སུཎེཡྻ’’ནྟི པརིསཔརིཡནྟེ ནིསཱིདི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ སུཔྤབུདྡྷོ ཀུཊྛཱི…པེ… ཏཏྠེཝ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདི ¶ ‘ཨཧམྤི དྷམྨཾ སོསྶཱམཱི’’’ཏི.

སབྦཱཝནྟནྟི སབྦཱཝཏིཾ ཧཱིནཱདིསབྦཔུགྒལཝཏཾ, ཏཏྠ ཀིཉྩིཔི ཨནཝསེསེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘སབྦཝནྟ’’ནྟིཔི པཋནྟི. ཙེཏསཱཏི བུདྡྷཙཀྑུསམྤཡུཏྟཙིཏྟེན. ཙིཏྟསཱིསེན ཧི ཉཱཎཾ ནིདྡིཊྛཾ, ཏསྨཱ ཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎེན ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟཉཱཎེན ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཙེཏོ པརིཙྩ མནསཱཀཱསཱིཏི ཏསྶཱ པརིསཱཡ ཙིཏྟཾ པཙྩེཀཾ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ མནསི ཨཀཱསི ཏེ ཝོལོཀེསི. བྷབྦོ དྷམྨཾ ཝིཉྙཱཏུནྟི མགྒཕལདྷམྨཾ ཨདྷིགནྟུཾ སམཏྠོ, ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏདཧོསཱིཏི ཨཡཾ སུཔྤབུདྡྷོ ཀིཉྩཱཔི ཏགརསིཁིམྷི པཙྩེཀབུདྡྷེ ཨཔརཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨཱིདིསོ ཛཱཏོ, མགྒཕལཱུཔནིསྶཡོ པནསྶ པཾསུཔཊིཙྪནྣསུཝཎྞནིཀྑཾ ཝིཡ ཨནྟོཧདཡེཡེཝ ཝིཛྫོཏཏི, ཏསྨཱ སུཝིཉྙཱཔིཡོཏི ཨིདཾ ཨཧོསི. ཏེནཱཧ – ‘‘ཨཡཾ ཁོ ཨིདྷ བྷབྦོ དྷམྨཾ ཝིཉྙཱཏུ’’ནྟི.

ཨནུཔུབྦིཾ ཀཐནྟི དཱནཱནནྟརཾ སཱིལཾ, སཱིལཱནནྟརཾ སགྒཾ, སགྒཱནནྟརཾ མགྒནྟི ཨེཝཾ ཨནུཔཊིཔཱཊིཀཐཾ. བྷགཝཱ ཧི པཋམཾ ཧེཏུནཱ སདྡྷིཾ ཨསྶཱདཾ དསྶེཏྭཱ ཏཏོ སཏྟེ ཝིཝེཙེཏུཾ ནཱནཱནཡེཧི ཨཱདཱིནཝཾ པཀཱསེཏྭཱ ཨཱདཱིནཝསཝནེན སཾཝིགྒཧདཡཱནཾ ནེཀྑམྨགུཎཝིབྷཱཝནམུཁེན ཙ ཝིཝཊྚཾ དསྶེཏི.

དཱནཀཐནྟི ཨིདཾ ནཱམ སུཁཱནཾ ནིདཱནཾ, སམྤཏྟཱིནཾ མཱུལཾ, བྷོགཱནཾ པཏིཊྛཱ, ཝིསམགཏསྶ ཏཱཎཾ ལེཎཾ གཏི པརཱཡཎཾ, ཨིདྷལོཀཔརལོཀེསུ དཱནསདིསོ ཨཝསྶཡོ པཏིཊྛཱ ཨཱལམྦནཾ ཏཱཎཾ ལེཎཾ གཏི པརཱཡཎཾ ནཏྠི. ཨིདཉྷི ཨཝསྶཡཊྛེན རཏནམཡསཱིཧཱསནསདིསཾ, པཏིཊྛཱནཊྛེན མཧཱཔཐཝིསདིསཾ ¶ , ཨཱལམྦནཊྛེན ཨཱལམྦནརཛྫུསདིསཾ, དུཀྑནིཏྠརཎཊྛེན ནཱཝཱསདིསཾ, སམསྶཱསནཊྛེན སངྒཱམསཱུརོ, བྷཡཔརིཏྟཱཎཊྛེན སུཔརིཁཱཔརིཀྑིཏྟནགརཾ, མཙྪེརམལཱདཱིཧི ཨནུཔལིཏྟཊྛེན པདུམཾ, ཏེསཾ ནིདཧནཊྛེན ཛཱཏཝེདོ, དུརཱསདཊྛེན ཨཱསཱིཝིསོ, ཨསནྟཱསཊྛེན སཱིཧོ, བལཝནྟཊྛེན ¶ ཧཏྠཱི, ཨབྷིམངྒལསམྨཏཊྛེན སེཏཨུསབྷོ, ཁེམནྟབྷཱུམིསམྤཱཔནཊྛེན ཝལཱཧཀོ ཨསྶརཱཛཱ. དཱནཉྷི ལོཀེ རཛྫསིརིཾ དེཏི, ཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟིཾ སཀྐསམྤཏྟིཾ མཱརསམྤཏྟིཾ བྲཧྨསམྤཏྟིཾ སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎཾ ¶ པཙྩེཀབོདྷིཉཱཎཾ སམྨཱསམྦོདྷིཉཱཎཾ དེཏཱིཏི ཨེཝམཱདིདཱནགུཎཔྤཊིསཾཡུཏྟཀཐཾ.

ཡསྨཱ པན དཱནཾ དེནྟོ སཱིལཾ སམཱདཱཏུཾ སཀྐོཏི, ཏསྨཱ དཱནཀཐཱནནྟརཾ སཱིལཀཐཾ ཀཐེསི. སཱིལཀཐནྟི སཱིལཾ ནཱམེཏཾ སཏྟཱནཾ ཨཝསྶཡོ པཏིཊྛཱ ཨཱལམྦནཾ ཏཱཎཾ ལེཎཾ གཏི པརཱཡཎཾ. ཨིདྷལོཀཔརལོཀསམྤཏྟཱིནཉྷི སཱིལསདིསོ ཨཝསྶཡོ པཏིཊྛཱ ཨཱལམྦནཾ ཏཱཎཾ ལེཎཾ གཏི པརཱཡཎཾ ནཏྠི, སཱིལཱལངྐཱརསདིསོ ཨལངྐཱརོ, སཱིལཔུཔྥསདིསཾ པུཔྥཾ, སཱིལགནྡྷསདིསོ གནྡྷོ ནཏྠི, སཱིལཱལངྐཱརེན ཧི ཨལངྐཏཾ སཱིལཀུསུམཔིལ༹ནྡྷིཏཾ སཱིལགནྡྷཱནུལིཏྟཾ སདེཝཀོ ལོཀོ ཨོལོཀེནྟོ ཏིཏྟིཾ ན གཙྪཏཱིཏི ཨེཝམཱདཱིཧི སཱིལགུཎཔྤཊིསཾཡུཏྟཀཐཾ.

ཨིདཾ པན སཱིལཾ ནིསྶཱཡ ཨཡཾ སགྒོ ལབྦྷཏཱིཏི དསྶེཏུཾ སཱིལཱནནྟརཾ སགྒཀཐཾ ཀཐེསི. སགྒཀཐནྟི སགྒོ ནཱམ ཨིཊྛོ ཀནྟོ མནཱཔོ, ནིཙྩམེཏྠ ཀཱིལཱ༹ ནིཙྩསམྤཏྟིཡོ ལབྦྷནྟི, ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཱ དེཝཱ ནཝུཏིཝསྶསཏསཧསྶཱནི དིབྦསུཁཾ དིབྦསམྤཏྟིཾ པཊིལབྷནྟི, ཏཱཝཏིཾསཱ ཏིསྶོ ཝསྶཀོཊིཡོ སཊྛི ཙ ཝསྶསཏསཧསྶཱནཱིཏི ཨེཝམཱདིསགྒགུཎཔྤཊིསཾཡུཏྟཀཐཾ. སགྒསམྤཏྟིཾ ཀཐེནྟཱནཉྷི བུདྡྷཱནཾ མུཁཾ ནཔྤཧོཏི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘ཨནེཀཔརིཡཱཡེན ཁོ ཨཧཾ, བྷིཀྑཝེ, སགྒཀཐཾ ཀཐེཡྻ’’ནྟིཨཱདི.

ཨེཝཾ ཧེཏུནཱ སདྡྷིཾ སགྒཀཐཱཡ པལོབྷེཏྭཱ པུན ཧཏྠིཾ ཨལངྐརིཏྭཱ ཏསྶ སོཎྜཾ ཚིནྡནྟོ ཝིཡ ‘‘ཨཡམྤི སགྒོ ཨནིཙྩོ ཨདྷུཝོ, ན ཨེཏྠ ཚནྡརཱགོ ཀཱཏབྦོ’’ཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཔྤསྶཱདཱ ཀཱམཱ བཧུདུཀྑཱ བཧུཔཱཡཱསཱ, ཨཱདཱིནཝོ ཨེཏྠ བྷིཡྻོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༡༧༧; ༢.༤༢) ནཡེན ཀཱམཱནཾ ཨཱདཱིནཝཾ ཨོཀཱརཾ སཾཀིལེསཾ ཀཐེསི. ཏཏྠ ཨཱདཱིནཝནྟི དོསཾ. ཨོཀཱརནྟི ལཱམཀསབྷཱཝཾ, ཨསེཊྛེཧི སེཝིཏབྦཾ སེཊྛེཧི ན སེཝིཏབྦཾ ནིཧཱིནསབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ. སཾཀིལེསནྟི ཏེཧི སཏྟཱནཾ སཾསཱརེ སཾཀིལིསྶནཾ. ཏེནཱཧ – ‘‘ཀིལིསྶནྟི ཝཏ བྷོ སཏྟཱ’’ཏི (མ. ནི. ༢.༣༥༡).

ཨེཝཾ ¶ ¶ ཀཱམཱདཱིནཝེན ཏཛྫེཏྭཱ ནེཀྑམྨེ ཨཱནིསཾསཾ པཀཱསེསི པབྦཛྫཱཡ ཛྷཱནཱདཱིསུ ཙ གུཎཾ དཱིཔེསི ཝཎྞེསི. ཀལླཙིཏྟནྟིཨཱདཱིསུ ཀལླཙིཏྟནྟི ཀམྨནིཡཙིཏྟཾ, ཧེཊྛཱ པཝཏྟིཏདེསནཱཡ ཨསྶདྡྷིཡཱདཱིནཾ ཙིཏྟདོསཱནཾ ¶ ཝིགཏཏྟཱ ཨུཔརིདེསནཱཡ བྷཱཛནབྷཱཝཱུཔགམནེན ཀམྨནིཡཙིཏྟཾ, ཀམྨཀྑམཙིཏྟནྟི ཨཏྠོ. དིཊྛིམཱནཱདིསཾཀིལེསཝིགམེན མུདུཙིཏྟཾ. ཀཱམཙྪནྡཱདིཝིགམེན ཝིནཱིཝརཎཙིཏྟཾ. སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨུལཱ༹རཔཱིཏིཔཱམོཛྫཡོགེན ཨུདགྒཙིཏྟཾ. ཏཏྠ སདྡྷཱསམྤཏྟིཡཱ པསནྣཙིཏྟཾ, ཡདཱ བྷགཝཱ ཨཉྙཱསཱིཏི སམྦནྡྷོ.

ཨཐ ཝཱ ཀལླཙིཏྟནྟི ཀཱམཙྪནྡཝིགམེན ཨརོགཙིཏྟཾ. མུདུཙིཏྟནྟི བྱཱཔཱདཝིགམེན མེཏྟཱཝསེན ཨཀཐིནཙིཏྟཾ. ཝིནཱིཝརཎཙིཏྟནྟི ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཝིགམེན ཨཝིཀྑིཔནཏོ ན པིཧིཏཙིཏྟཾ. ཨུདགྒཙིཏྟནྟི ཐིནམིདྡྷཝིགམེན སམྤགྒཧཝསེན ཨལཱིནཙིཏྟཾ. པསནྣཙིཏྟནྟི ཝིཙིཀིཙྪཱཝིགམེན སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨདྷིམུཏྟཙིཏྟཾ.

ཨཐཱཏི པཙྪཱ. སཱམུཀྐཾསིཀཱཏི སཱམཾ ཨུཀྐཾསིཀཱ ཨཏྟནཱཝ ཨུདྡྷརིཏྭཱ གཧིཏཱ, སཡམྦྷཱུཉཱཎེན སཱམཾ དིཊྛཱ, ཨཉྙེསཾ ཨསཱདྷཱརཎཱཏི ཨཏྠོ. ཀཱ ཙ པན སཱཏི? ཨརིཡསཙྩདེསནཱ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘དུཀྑཾ སམུདཡཾ ནིརོདྷཾ མགྒ’’ནྟི. ཨིདཉྷི སཙྩཱནཾ སརཱུཔདསྶནཾ, ཏསྨཱ ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ ཨརིཡསཙྩཱནི ཀཐེཏབྦཱནི, ཏཱནི སབྦཱཀཱརཏོ ཝིཏྠཱརེན ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༢.༥༢༩) ཝུཏྟཱནཱིཏི ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཱནི.

སེཡྻཐཱཔཱིཏིཨཱདིནཱ ཨུཔམཱཝསེན སུཔྤབུདྡྷསྶ ཀིལེསཔྤཧཱནཾ ཨརིཡམགྒུཔྤཱདཉྩ དསྶེཏི. ཨཔགཏཀཱལ༹ཀནྟི ཝིགཏཀཱལ༹ཀཾ. སམྨདེཝཱཏི སུཊྛུཡེཝ. རཛནནྟི ནཱིལཔཱིཏལོཧིཏམཉྫེཊྛཱདིརངྒཛཱཏཾ. པཊིགྒཎྷེཡྻཱཏི གཎྷེཡྻ, པབྷསྶརཾ བྷཝེཡྻ. ཏསྨིཾཡེཝ ཨཱསནེཏི ཏསྶཾཡེཝ ནིསཛྫཱཡཾ. ཨེཏེནསྶ ལཧུཝིཔསྶནཀཏཱ ཏིཀྑཔཉྙཏཱ སུཁཱཔཊིཔདཱ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཏཱ ཙ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཝིརཛཾ ཝཱིཏམལནྟི ཨཔཱཡགམནཱིཡརཱགརཛཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝེན ཝིརཛཾ, ཨནཝསེསདིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱམལཱཔགམེན ཝཱིཏམལཾ. པཋམམགྒཝཛ྄ཛྷཀིལེསརཛཱབྷཱཝེན ཝཱ ཝིརཛཾ, པཉྩཝིདྷདུསྶཱིལམལཱཔགམེན ཝཱིཏམལཾ. དྷམྨཙཀྑུནྟི སོཏཱཔཏྟིམགྒོ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཏསྶ ཨུཔྤཏྟིཨཱཀཱརདསྶནཏྠཾ ‘‘ཡཾཀིཉྩི སམུདཡདྷམྨཾ, སབྦཾ ཏཾ ནིརོདྷདྷམྨ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏཉྷི ནིརོདྷཾ ཨཱརམྨཎཾ ¶ ཀཏྭཱ ཀིཙྩཝསེན ཨེཝ སངྑཏདྷམྨེ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཾ ཨུཔྤཛྫཏི.

ཏཏྲིདཾ ¶ ཨུཔམཱསཾསནྡནཾ – ཝཏྠཾ ཝིཡ ཙིཏྟཾ དཊྛབྦཾ, ཝཏྠསྶ ཨཱགནྟུཀམལེཧི ཀིལིཊྛབྷཱཝོ ཝིཡ ཙིཏྟསྶ རཱགཱདིམལེཧི སཾཀིལིཊྛབྷཱཝོ, དྷོཝནཕལཀཾ ཝིཡ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ, ཨུདཀཾ ¶ ཝིཡ སདྡྷཱ, ཨུདཀེན ཏེམེཏྭཱ ཏེམེཏྭཱ གོམཡཁཱརེཧི ཀཱལ༹ཀེ སམྨདྡིཏྭཱ ཝཏྠསྶ དྷོཝནཔྤཡོགོ ཝིཡ སདྡྷཱསལིལེན ཏེམེཏྭཱ སཏིསམཱདྷིཔཉྙཱཧི དོསེ སིཐིལེ ཀཏྭཱ སདྡྷཱདིཝིདྷིནཱ ཙིཏྟསྶ སོདྷནེ ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ, ཏེན པཡོགེན ཝཏྠེ ཀཱལ༹ཀཱཔགམོ ཝིཡ ཝཱིརིཡཱརམྦྷེན ཀིལེསཝིཀྑམྦྷནཾ, རངྒཛཱཏཾ ཝིཡ ཨརིཡམགྒོ, ཏེན སུདྡྷསྶ ཝཏྠསྶ པབྷསྶརབྷཱཝོ ཝིཡ ཝིཀྑམྦྷིཏཀིལེསསྶ ཙིཏྟསྶ མགྒེན པརིཡོདཱཔནནྟི.

ཨེཝཾ པན སུཔྤབུདྡྷོ པརིསཔརིཡནྟེ ནིསིནྣོ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ སོཏཱཔཏྟིཕལཾ པཏྭཱ ཨཏྟནཱ པཊིལདྡྷགུཎཾ སཏྠུ ཨཱརོཙེཏུཀཱམོ པརིསམཛ྄ཛྷཾ ཨོགཱཧིཏུཾ ཨཝིསཧནྟོ མཧཱཛནསྶ སཏྠཱརཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨནུགནྟྭཱ ནིཝཏྟཀཱལེ བྷགཝཏི ཝིཧཱརཾ གཏེ སཡམྤི ཝིཧཱརཾ ཨགམཱསི. ཏསྨིཾ ཁཎེ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ‘‘ཨཡཾ སུཔྤབུདྡྷོ ཀུཊྛཱི ཨཏྟནཱ སཏྠུ སཱསནེ པཊིལདྡྷགུཎཾ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཀཱམོ’’ཏི ཉཏྭཱ ‘‘ཝཱིམཾསིསྶཱམི ན’’ནྟི གནྟྭཱ ཨཱཀཱསེ ཋིཏོ ཨེཏདཝོཙ – ‘‘སུཔྤབུདྡྷ ཏྭཾ མནུསྶདལིདྡོ མནུསྶཀཔཎོ མནུསྶཝརཱཀོ, ཨཧཾ ཏེ ཨཔརིམིཏཾ དྷནཾ དསྶཱམི, ‘བུདྡྷོ ན བུདྡྷོ, དྷམྨོ ན དྷམྨོ, སངྒྷོ ན སངྒྷོ, ཨལཾ མེ བུདྡྷེན, ཨལཾ མེ དྷམྨེན, ཨལཾ མེ སངྒྷེནཱ’ཏི ཝདེཧཱི’’ཏི. ཨཐ ནཾ སོ ཨཱཧ ‘‘ཀོསི ཏྭ’’ནྟི? ‘‘ཨཧཾ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ’’ཏི. ‘‘ཨནྡྷབཱལ ཨཧིརིཀ, ཏྭཾ མཡཱ སདྡྷིཾ ཀཐེཏུཾ ན ཡུཏྟརཱུཔོ, ཡོ ཏྭཾ ཨེཝཾ ཨཝཏྟབྦཾ ཝདེསི, ཨཔིཙ མཾ ཏྭཾ ‘དུགྒཏོ དལིདྡོ ཀཔཎོ’ཏི ཀསྨཱ ཝདེསི, ནནུ ཨཧཾ ལོཀནཱཐསྶ ཨོརསཔུཏྟོ, ནེཝཱཧཾ དུགྒཏོ ན དལིདྡོ ན ཀཔཎོ, ཨཐ ཁོ སུཁཔྤཏྟོ པརམེན སུཁེན ཨཔཱཧམསྨི མཧདྡྷནོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཱཧ –

‘‘སདྡྷཱདྷནཾ ¶ སཱིལདྷནཾ, ཧིརིཨོཏྟཔྤིཡཾ དྷནཾ;

སུཏདྷནཉྩ ཙཱགོ ཙ, པཉྙཱ ཝེ སཏྟམཾ དྷནཾ.

‘‘ཡསྶ ཨེཏེ དྷནཱ ཨཏྠི, ཨིཏྠིཡཱ པུརིསསྶ ཝཱ;

‘ཨདལིདྡོ’ཏི ཏཾ ཨཱཧུ, ཨམོགྷཾ ཏསྶ ཛཱིཝིཏ’’ནྟི. (ཨ. ནི. ༧.༥) –

ཏསྶིམཱནི ¶ མེ སཏྟ ཨརིཡདྷནཱནི སནྟི. ཡེསཉྷི ཨིམཱནི དྷནཱནི སནྟི, ན ཏྭེཝ ཏེ བུདྡྷེཧི ཝཱ པཙྩེཀབུདྡྷེཧི ཝཱ ‘དལིདྡཱ’ཏི ཝུཙྩནྟཱི’’ཏི.

སཀྐོ ཏསྶ ཀཐཾ སུཏྭཱ ཏཾ ཨནྟརཱམགྒེ ཨོཧཱཡ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ སབྦཾ ཏཾ ཝཙནཾ པཊིཝཙནཉྩ ཨཱརོཙེསི. ཨཐ ནཾ བྷགཝཱ ཨཱཧ – ‘‘ན ཁོ སཀྐ སཀྐཱ ཏཱདིསཱནཾ སཏེནཔི ¶ སཧསྶེནཔི སུཔྤབུདྡྷཾ ཀུཊྛིཾ ‘བུདྡྷོ ན བུདྡྷོ, དྷམྨོ ན དྷམྨོ, སངྒྷོ ན སངྒྷོ’ཏི ཀཐཱཔེཏུ’’ནྟི. སུཔྤབུདྡྷོཔི ཁོ ཀུཊྛཱི སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ སཏྠཱརཱ ཀཏཔཊིསནྠཱརོ ཨཏྟནཱ པཊིལདྡྷགུཎཾ ཨཱརོཙེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སུཔྤབུདྡྷོ ཀུཊྛཱི དིཊྛདྷམྨོ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ དིཊྛདྷམྨོཏི དིཊྛོ ཨརིཡསཙྩདྷམྨོ ཨེཏེནཱཏི དིཊྛདྷམྨོ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏཏྠ ‘‘དིཊྛདྷམྨོ’’ཏི ཙེཏྠ སཱམཉྙཝཙནོ དྷམྨསདྡོ. དསྶནཾ ནཱམ ཉཱཎདསྶནཏོ ཨཉྙམྤི ཨཏྠཱིཏི ཏཾ ནིཝཏྟནཏྠཾ ‘‘པཏྟདྷམྨོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པཏྟི ཙ ཉཱཎསམྤཏྟིཏོ ཨཉྙཱཔི ཝིཛྫཏཱིཏི ཏཏོ ཝིསེསནཏྠཾ ‘‘ཝིདིཏདྷམྨོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཱ པནཱཡཾ ཝིདིཏདྷམྨཏཱ དྷམྨེསུ ཨེཀདེསེནཱཔི ཧོཏཱིཏི ནིཔྤདེསཏོ ཝིདིཏབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པརིཡོགཱལ༹ྷདྷམྨོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེནསྶ ཡཐཱཝུཏྟཾ སཙྩཱབྷིསམྦོདྷཾཡེཝ དཱིཔེཏི. མགྒཉཱཎཉྷི ཨེཀཱབྷིསམཡཝསེན པརིཉྙཱདིཀིཙྩཾ སཱདྷེནྟཾ ནིཔྤདེསེནཔི པརིཉྙེཡྻདྷམྨཾ སམནྟཏོ ཨོགཱལ༹ྷཾ ནཱམ ཧོཏི, ན ཏདཉྙཉཱཎཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘དིཊྛོ ཨརིཡསཙྩདྷམྨོ ཨེཏེནཱཏི དིཊྛདྷམྨོ’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཏིཎྞཝིཙིཀིཙྪོ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ པཊིབྷཡཀནྟཱརསདིསཱ སོལ༹སཝཏྠུཀཱ ཙ ཨཊྛཝཏྠུཀཱ ཙ ཏིཎྞཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཨེཏེནཱཏི ཏིཎྞཝིཙིཀིཙྪོ. ཏཏོ ཨེཝ པཝཏྟིཨཱདཱིསུ ‘‘ཨེཝཾ ནུ ཁོ, ན ནུ ཁོ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟིཏཱ ཝིགཏཱ སམུཙྪིནྣཱ ཀཐཾཀཐཱ ཨེཏསྶཱཏི ¶ ཝིགཏཀཐཾཀཐོ. སཱརཛྫཀརཱནཾ པཱཔདྷམྨཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ ཏཔྤཊིཔཀྑེསུ ཙ སཱིལཱདིགུཎེསུ སུཔྤཏིཊྛིཏཏྟཱ ཝེསཱརཛྫཾ ཝིསཱརདབྷཱཝཾ ཝེཡྻཏྟིཡཾ པཏྟོཏི ཝེསཱརཛྫཔྤཏྟོ. ནཱསྶ པརོ པཙྩཡོ, ན པརསྶ སདྡྷཱཡ ཨེཏྠ ཝཏྟཏཱིཏི ཨཔརཔྤཙྩཡོ. ཀཏྠཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཏྠུསཱསནེ’’ཏི.

ཨབྷིཀྐནྟནྟིཨཱདཱིསུ ¶ ཀིཉྩཱཔི ཨཡཾ ཨབྷིཀྐནྟསདྡོ ཁཡསུནྡརཱབྷིརཱུཔབྦྷནུམོདནཱདཱིསུ ཨནེཀེསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི, ཨིདྷ པན ཨབྦྷནུམོདནེ དཊྛབྦོ. ཏེནེཝ སོ པསཱདཝསེན པསཾསཱཝསེན ཙ དྭིཀྑཏྟུཾ ཝུཏྟོ, སཱདྷུ སཱདྷུ, བྷནྟེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨབྷིཀྐནྟནྟི ཝཱ ཨཏིཀནྟཾ ཨཏིཨིཊྛཾ ཨཏིམནཱཔཾ, ཨཏིསུནྡརནྟི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ཨེཀེན ཨབྷིཀྐནྟསདྡེན བྷགཝཏོ དེསནཾ ཐོམེཏི, ཨེཀེན ཨཏྟནོ པསཱདཾ.

ཨཡཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཨབྷིཀྐནྟཾ, བྷནྟེ, ཡདིདཾ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱ, ཨབྷིཀྐནྟཾ, བྷནྟེ, ཡདིདཾ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཾ ཨཱགམྨ མམ པསཱདོཏི. བྷགཝཏོ ཨེཝ ཝཱ ཝཙནཾ ཨབྷིཀྐནྟཾ དོསནཱསནཏོ, ཨབྷིཀྐནྟཾ གུཎཱདྷིགམནཏོ, ཏཐཱ སདྡྷཱཝཌྜྷནཏོ, པཉྙཱཛནནཏོ, སཱཏྠཏོ ¶ , སབྱཉྫནཏོ, ཨུཏྟཱནཔདཏོ, གམྦྷཱིརཏྠཏོ, ཀཎྞསུཁཏོ, ཧདཡངྒམཏོ, ཨནཏྟུཀྐཾསནཏོ, ཨཔརཝམྦྷནཏོ, ཀརུཎཱསཱིཏལཏོ, པཉྙཱཝདཱཏཏོ, ཨཱཔཱཐརམཎཱིཡཏོ, ཝིམདྡཀྑམཏོ, སུཡྻམཱནསུཁཏོ, ཝཱིམཾསིཡམཱནཧིཏཏོཏི ཨེཝམཱདིནཡེཧི ཐོམེནྟོ པདདྭཡཾ ཨཱཧ.

ཏཏོ པརམྤི ཙཏཱུཧི ཨུཔམཱཧི དེསནཾཡེཝ ཐོམེཏི. ཏཏྠ ནིཀྐུཛྫིཏནྟི ཨདྷོམུཁཊྛཔིཏཾ, ཧེཊྛཱམུཁཛཱཏཾ ཝཱ. ཨུཀྐུཛྫེཡྻཱཏི ཨུཔརི མུཁཾ ཀརེཡྻ. པཊིཙྪནྣནྟི ཏིཎཔཎྞཱདིནཱ ཚཱདིཏཾ. ཝིཝརེཡྻཱཏི ཨུགྒྷཱཊེཡྻ. མཱུལ༹ྷསྶཱཏི དིསཱམཱུལ༹ྷསྶ. མགྒཾ ཨཱཙིཀྑེཡྻཱཏི ཧཏྠེ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨེས མགྒོ’’ཏི མགྒཾ ཨུཔདིསེཡྻ. ཨནྡྷཀཱརེཏི ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏེ. ཨཡཾ ཏཱཝ པདཏྠོ.

ཨཡཾ པན ཨདྷིཔྤཱཡཡོཛནཱ ¶ – ཡཐཱ ཀོཙི ནིཀྐུཛྫིཏཾ ཨུཀྐུཛྫེཡྻ, ཨེཝཾ སདྡྷམྨཝིམུཁཾ ཨསདྡྷམྨེ པཏིཊྛིཏཾ མཾ ཨསདྡྷམྨཱ ཝུཊྛཱཔེནྟེན, ཡཐཱ པཊིཙྪནྣཾ ཝིཝརེཡྻ, ཨེཝཾ ཀསྶཔསྶ བྷགཝཏོ སཱསནནྟརདྷཱནཏོ པཊྛཱཡ མིཙྪཱདིཊྛིགཧནཔཊིཙྪནྣཾ སཱསནཾ ཝིཝརནྟེན, ཡཐཱ མཱུལ༹ྷསྶ མགྒཾ ཨཱཙིཀྑེཡྻ, ཨེཝཾ ཀུམྨགྒམིཙྪཱམགྒཔྤཊིཔནྣསྶ མེ སགྒམོཀྑམགྒཾ ཨཱཝིཀརོནྟེན, ཡཐཱ ཨནྡྷཀཱརེ ཏེལཔཛྫོཏཾ དྷཱརེཡྻ, ཨེཝཾ མོཧནྡྷཀཱརེ ནིམུགྒསྶ མེ བུདྡྷཱདིརཏནརཱུཔཱནི ཨཔསྶཏོ ཏཔྤཊིཙྪཱདཀམོཧནྡྷཀཱརཝིདྡྷཾསནདེསནཱཔཛྫོཏདྷཱརཎེན བྷགཝཏཱ ནཱནཱནཡེཧི པཀཱསིཏཏྟཱ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན དྷམྨོ པཀཱསིཏོ.

ཨེཝཾ ¶ དེསནཾ ཐོམེཏྭཱ ཏཱཡ དེསནཱཡ རཏནཏྟཡེ པསནྣཙིཏྟོ པསནྣཱཀཱརཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཨེསཱཧ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨེསཱཧནྟི ཨེསོ ཨཧཾ. བྷགཝནྟཾ སརཎཾ གཙྪཱམཱིཏི བྷགཝཱ མེ སརཎཾ པརཱཡཎཾ ཨགྷསྶ གྷཱཏཱ, ཧིཏསྶ ཝིདྷཱཏཱཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན བྷགཝནྟཾ གཙྪཱམི བྷཛཱམི, ཨེཝཾ ཝཱ ཛཱནཱམི བུཛ྄ཛྷཱམཱིཏི. ཡེསཉྷི དྷཱཏཱུནཾ གཏིཨཏྠོ, བུདྡྷིཔི ཏེསཾ ཨཏྠོཏི. དྷམྨནྟི ཨདྷིགཏམགྒེ སཙྪིཀཏནིརོདྷེ ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ ཨཔཏམཱནེ དྷཱརེཏཱིཏི དྷམྨོ. སོ ཨཏྠཏོ ཨརིཡམགྒོ ཙེཝ ནིབྦཱནཉྩ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཱཝཏཱ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སངྑཏཱ, ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༣༤; ཨིཏིཝུ. ༩༠).

‘‘ཡཱཝཏཱ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སངྑཏཱ ཝཱ ཨསངྑཏཱ ཝཱ, ཝིརཱགོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༩༠) ཙ –

ན ¶ ཀེཝལཾ ཨརིཡམགྒོ ¶ ཙེཝ ནིབྦཱནཉྩ, ཨཔིཙ ཁོ ཨརིཡཕལེཧི སདྡྷིཾ པརིཡཏྟིདྷམྨོཔི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘རཱགཝིརཱགམནེཛམསོཀཾ, དྷམྨམསངྑཏམཔྤཊིཀཱུལཾ;

མདྷུརམིམཾ པགུཎཾ སུཝིབྷཏྟཾ, དྷམྨམིམཾ སརཎཏྠམུཔེཧཱི’’ཏི. (ཝི. ཝ. ༨༨༧);

ཨེཏྠ ཧི རཱགཝིརཱགནྟི མགྒོ ཝུཏྟོ. ཨནེཛམསོཀནྟི ཕལཾ. ཨསངྑཏནྟི ནིབྦཱནཾ. ཨཔྤཊིཀཱུལཾ མདྷུརམིམཾ པགུཎཾ སུཝིབྷཏྟནྟི པརིཡཏྟིདྷམྨོ ཝུཏྟོཏི.

བྷིཀྑུསངྒྷནྟི དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏཾ ཨཊྛཨརིཡཔུགྒལསམཱུཧཾ. ཨེཏྟཱཝཏཱ སུཔྤབུདྡྷོ ཏཱིཎི སརཎགམནཱནི པཊིཝེདེསི. ཨུཔཱསཀཾ མཾ བྷགཝཱ དྷཱརེཏུ ཨཛྫཏགྒེ པཱཎུཔེཏཾ སརཎཾ གཏནྟི ཨཛྫཏགྒེཏི ཨཛྫཏཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ. ‘‘ཨཛྫདགྒེ’’ཏིཔི པཱཋོ, ཏཏྠ དཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ, ཨཛྫ ཨགྒེ ཨཛྫ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. པཱཎུཔེཏནྟི པཱཎེཧི ཨུཔེཏཾ, ཡཱཝ མེ ཛཱིཝིཏཾ པཝཏྟཏི, ཏཱཝ ཨུཔེཏཾ ཨནཉྙསཏྠུཀཾ ཏཱིཧི སརཎགམནེཧི སརཎཾ གཏཾ རཏནཏྟཡསྶ ཨུཔཱསནཏོ ཨུཔཱསཀཾ ཀཔྤིཡཀཱརཀཾ མཾ བྷགཝཱ ཨུཔདྷཱརེཏུ ཛཱནཱཏཱུཏི ཨཏྠོ. ཨིམསྶ ཙ སརཎགམནཾ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེནེཝ ནིཔྥནྣཾ, ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ པན ཨཱཝིཀརོནྟོ ཨེཝམཱཧ.

བྷགཝཏོ ¶ བྷཱསིཏཾ ཨབྷིནནྡིཏྭཱ ཨནུམོདིཏྭཱཏི བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ཙིཏྟེན ཨབྷིནནྡིཏྭཱ ཏམེཝ ཨབྷིནནྡིཏབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ ཝུཏྟནཡེན ཝཱཙཱཡ ཨནུམོདིཏྭཱ. ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ པཀྐཱམཱིཏི ཏཾ བྷགཝནྟཾ པཉྩཔཏིཊྛིཏེན ཝནྡིཏྭཱ ཏིཀྑཏྟུཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ སཏྠུ གུཎནིནྣཙིཏྟོ ཡཱཝ དསྶནཝིསཡསམཏིཀྐམཱ བྷགཝནྟཾཡེཝ པེཀྑམཱནོ པཉྫལིཀོ ནམསྶམཱནོ པཀྐཱམི.

པཀྐནྟོ ཙ ཀུཊྛརོགཱབྷིབྷཝེན ཚིནྣཧཏྠཔཱདངྒུལི ཨུཀྐཱརགཏྟོ སམནྟཏོ ཝིསྶནྡམཱནཱསཝོ ཀཎྜཱུཏིཔཏིཔཱིལི༹ཏོ ¶ ཨསུཙི དུགྒནྡྷོ ཛེགུཙྪཏམོ པརམཀཱརུཉྙཏཾ པཏྟོ ‘‘ནཱཡཾ ཀཱཡོ ཨིམསྶ ཨཙྩནྟསནྟསྶ པཎཱིཏཏམསྶ ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཱདྷཱརོ བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟོ’’ཏི ཨུཔྤནྣཱབྷིསནྡྷིནཱ ཝིཡ སགྒསཾཝཏྟནིཡེན པུཉྙཀམྨེན ཨོཀཱསེ ཀཏེ ཨཔྤཱཡུཀསཾཝཏྟནིཡེན ཨུཔཙྪེདཀེན པཱཔཀམྨེན ཀཏཱུཔཙིཏེན ཙོདིཡམཱནོ ཏརུཎཝཙྪཱཡ དྷེནུཡཱ ཨཱཔཏིཏྭཱ མཱརིཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཙིརཔཀྐནྟཾ སུཔྤབུདྡྷཾ ཀུཊྛིཾ གཱཝཱི ཏརུཎཝཙྪཱ ཨདྷིཔཏིཏྭཱ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེསཱི’’ཏི.

སོ ¶ ཀིར ཨཏཱིཏེ ཨེཀོ སེཊྛིཔུཏྟོ ཧུཏྭཱ ཨཏྟནོ སཧཱཡེཧི ཏཱིཧི སེཊྛིཔུཏྟེཧི སདྡྷིཾ ཀཱིལ༹ནྟོ ཨེཀཾ ནགརསོབྷིནིཾ གཎིཀཾ ཨུཡྻཱནཾ ནེཏྭཱ དིཝསཾ སམྤཏྟིཾ ཨནུབྷཝིཏྭཱ ཨཏྠངྒཏེ སཱུརིཡེ སཧཱཡེ ཨེཏདཝོཙ – ‘‘ཨིམིསྶཱ ཧཏྠེ ཀཧཱཔཎསཧསྶཾ བཧུཀཉྩ སུཝཎྞཾ མཧགྒྷཱནི ཙ པསཱདྷནཱནི སཾཝིཛྫནྟི, ཨིམསྨིཾ ཝནེ ཨཉྙོ ཀོཙི ནཏྠི, རཏྟི ཙ ཛཱཏཱ, ཧནྡ ཨིམཾ མཡཾ མཱརེཏྭཱ སབྦཾ དྷནཾ གཧེཏྭཱ གཙྪཱམཱ’’ཏི. ཏེ ཙཏྟཱརོཔི ཛནཱ ཨེཀཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཧུཏྭཱ ཏཾ མཱརེཏུཾ ཨུཔཀྐམིཾསུ. སཱ ཏེཧི མཱརིཡམཱནཱ ‘‘ཨིམེ ནིལླཛྫཱ ནིཀྐརུཎཱ མཡཱ སདྡྷིཾ ཀིལེསསནྠཝཾ ཀཏྭཱ ནིརཔརཱདྷཾ མཾ ཀེཝལཾ དྷནལོབྷེན མཱརེནྟི, ཨེཀཝཱརཾ ཏཱཝ མཾ ཨིམེ མཱརེནྟུ, ཨཧཾ པན ཡཀྑིནཱི ཧུཏྭཱ ཨནེཀཝཱརཾ ཨིམེ མཱརེཏུཾ སམཏྠཱ བྷཝེཡྻ’’ནྟི པཏྠནཾ ཀཏྭཱ ཀཱལམཀཱསི. ཏེསུ ཀིར ཨེཀོ པཀྐུསཱཏི ཀུལཔུཏྟོ ཨཧོསི, ཨེཀོ བཱཧིཡོ དཱརུཙཱིརིཡོ, ཨེཀོ ཏམྦདཱཋིཀོ ཙོརགྷཱཏཀོ, ཨེཀོ སུཔྤབུདྡྷོ ཀུཊྛཱི, ཨིཏི ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ ཛནཱནཾ ཨནེཀསཏེ ཨཏྟབྷཱཝེ སཱ ཡཀྑཡོནིཡཾ ནིབྦཏྟཱ གཱཝཱི ཧུཏྭཱ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེསི. ཏེ ཏསྶ ཀམྨསྶ ནིསྶནྡེན ཏཏྠ ¶ ཏཏྠ ཨནྟརཱམརཎཾ པཱཔུཎིཾསུ. ཨེཝཾ སུཔྤབུདྡྷསྶ ཀུཊྛིསྶ སཧསཱ མརཎཾ ཛཱཏཾ, ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཙིརཔཀྐནྟཾ…པེ… ཝོརོཔེསཱི’’ཏི.

ཨཐ སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ ཏསྶ ཀཱལཀིརིཡཾ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེཏྭཱ ཨབྷིསམྤརཱཡཾ པུཙྪིཾསུ. བྷགཝཱ བྱཱཀཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཏིཎྞཾ སཾཡོཛནཱནཾ པརིཀྑཡཱཏི སཀྐཱཡདིཊྛི ཝིཙིཀིཙྪཱ སཱིལབྦཏཔརཱམཱསོཏི ཨིམེསཾ ཏིཎྞཾ བྷཝབནྡྷནཱནཾ སམུཙྪེདཝསེན ¶ པཧཱནཱ. སོཏཱཔནྣོཏི སོཏསངྑཱཏཾ ཨརིཡམགྒཾ ཨཱདིཏོ པནྣོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘སོཏོ སོཏོཏི ཨིདཾ, ཨཱཝུསོ སཱརིཔུཏྟ, ཝུཙྩཏི. ཀཏམོ ནུ ཁོ, ཨཱཝུསོ, སོཏོཏི? ཨཡམེཝ ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༠༡).

ཨཝིནིཔཱཏདྷམྨོཏི ཝིནིཔཏནཾ ཝིནིཔཱཏོ, ནཱསྶ ཝིནིཔཱཏོ དྷམྨོཏི ཨཝིནིཔཱཏདྷམྨོ, ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ ཨུཔཔཛྫནཝསེན ཨཔཏནསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ནིཡཏོཏི དྷམྨནིཡཱམེན སམྨཏྟནིཡཱམེན ནིཡཏོ. སམྦོདྷིཔརཱཡཎོཏི ཨུཔརིམགྒཏྟཡསངྑཱཏཱ སམྦོདྷི པརཾ ཨཡནཾ ཨསྶ གཏི པཊིསརཎཾ ཨཝསྶཾ པཏྟབྦནྟི སམྦོདྷིཔརཱཡཎོ. ཨེཏེན ‘‘ཏསྶ ཀཱ གཏི, ཀོ ཨབྷིསམྤརཱཡོ’’ཏི པུཙྪཱཡ བྷདྡིཀཱ ཨེཝ སུཔྤབུདྡྷསྶ གཏི, ན པཱཔིཀཱཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོ. ན པན ཏེན སམྤཏྟཱ གཏི, ཏཾ པན པུཙྪཱནུསནྡྷིཝསེན པཀཱསེཏུཀཱམོ དྷམྨརཱཛཱ ཨེཏྟཀམེཝ ¶ ཨབྷཱསི. པསྶཏི ཧི བྷགཝཱ ‘‘མཡཱ ཨེཏྟཀེ ཀཐིཏེ ཨིམིསྶཾཡེཝ པརིསཏི ཨནུསནྡྷིཀུསལོ ཨེཀོ བྷིཀྑུ སུཔྤབུདྡྷསྶ ཀུཊྛིབྷཱཝདཱལིདྡིཡཀཔཎབྷཱཝཱནཾ ཀཱརཎཾ པུཙྪིསྶཏི, ཨཐཱཧཾ ཏསྶ ཏཾ ཀཱརཎཾ ཏེན པུཙྪཱནུསནྡྷིནཱ པཀཱསེཏྭཱ དེསནཾ ནིཊྛཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ཨཉྙཏརོ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཧེཏཱུཏི ཨསཱདྷཱརཎཀཱརཎཾ, སཱདྷཱརཎཀཱརཎཾ པན པཙྩཡོཏི, ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ. ཡེནཱཏི ཡེན ཧེཏུནཱ ཡེན པཙྩཡེན ཙ.

བྷཱུཏཔུབྦནྟི ཛཱཏཔུབྦཾ. ཨཏཱིཏེ ཀཱལེ ནིབྦཏྟཾ ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སུཔྤབུདྡྷོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཀདཱ པན བྷཱུཏནྟི? ཨཏཱིཏེ ཀིར ཨནུཔྤནྣེ ཏཐཱགཏེ ¶ བཱརཱཎསིཡཱ སཱམནྟཱ ཨེཀསྨིཾ གཱམེ ཨེཀཱ ཀུལདྷཱིཏཱ ཁེཏྟཾ རཀྑཏི. སཱ ཨེཀཾ པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱ པསནྣཙིཏྟཱ ཏསྶ པཉྩཧི ལཱཛཱསཏེཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཾ པདུམཔུཔྥཾ དཏྭཱ པཉྩ པུཏྟསཏཱནི པཏྠེསི. ཏསྨིཾཡེཝ ཁཎེ པཉྩསཏཱ མིགལུདྡཀཱ པཙྩེཀབུདྡྷསྶ མདྷུརམཾསཾ དཏྭཱ ‘‘ཨེཏིསྶཱ པུཏྟཱ བྷཝེཡྻཱམ, ཏུམྷེཧི པཏྟཝིསེསཾ ལབྷེཡྻཱམཱ’’ཏི ཙ པཏྠཡིཾསུ. སཱ ཡཱཝཏཱཡུཀཾ ཋཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟཱ. ཏཏོ ཙུཏཱ ཨེཀསྨིཾ ཛཱཏསྶརེ པདུམགབྦྷེ ནིབྦཏྟི. ཏམེཀོ ཏཱཔསོ དིསྭཱ པཊིཛགྒི. ཏསྶཱ ཝིཙརནྟིཡཱ པཱདུདྡྷཱརེ པཱདུདྡྷཱརེ ¶ བྷཱུམིཏོ པདུམཱནི ཨུཊྛཧནྟི. ཨེཀོ ཝནཙརཀོ དིསྭཱ བཱརཱཎསིརཉྙོ ཨཱརོཙེསི. རཱཛཱ ཏཾ ཨཱནེཏྭཱ ཨགྒམཧེསིཾ ཨཀཱསི. ཏསྶཱ ཀུཙྪིཡཾ གབྦྷོ སཎྛཱསི. མཧཱཔདུམཀུམཱརོ ཏསྶཱ ཀུཙྪིཡཾ ཝསི, སེསཱ གབྦྷམལཾ ནིསྶཱཡ ནིབྦཏྟཱ, ཏེ ཝཡཔྤཏྟཱ ཨུཡྻཱནེ པདུམསརེ ཀཱིལ༹ནྟཱ ཨེཀེཀསྨིཾ པདུམེ ནིསཱིདིཏྭཱ པརིཔཀྐཉཱཎཱ སངྑཱརེསུ ཁཡཝཡཾ པཊྛཔེཏྭཱ པཙྩེཀབོདྷིཾ པཱཔུཎིཾསུ. ཏེསཾ བྱཱཀརཎགཱཐཱ ཨཧོསི –

‘‘སརོརུཧཾ པདུམཔལཱསཔཏྲཛཾ,

སུཔུཔྥིཏཾ བྷམརགཎཱནུཀིཎྞཾ;

ཨནིཙྩཏཾ ཁཡཝཡཏཾ ཝིདིཏྭཱ,

ཨེཀོ ཙརེ ཁགྒཝིསཱཎཀཔྤོ’’ཏི.

ཨེཝཾ པཙྩེཀབོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷེསུ ཏེསུ པཉྩསུ པཙྩེཀབུདྡྷསཏེསུ ཨབྦྷནྟརོ ཏགརསིཁཱི ནཱམ པཙྩེཀསམྦུདྡྷོ གནྡྷམཱདནཔབྦཏེ ནནྡམཱུལཔབྦྷཱརེ སཏྟཱཧཾ ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ སཏྟཱཧསྶ ཨཙྩཡེན ནིརོདྷཱ ཝུཊྛིཏོ ཨཱཀཱསེན ཨཱགནྟྭཱ ཨིསིགིལིཔབྦཏེ ཨོཏརིཏྭཱ པུབྦཎྷསམཡཾ ནིཝཱསེཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ རཱཛགཧཾ པིཎྜཱཡ པཱཝིསི. ཏསྨིཉྩ སམཡེ རཱཛགཧེ ཨེཀོ སེཊྛིཔུཏྟོ མཧཏཱ པརིཝཱརེན ཨུཡྻཱནཀཱིལ༹ནཏྠཾ ནགརཏོ ནིཀྑམནྟོ ཏགརསིཁིཔཙྩེཀབུདྡྷཾ ¶ དིསྭཱ ‘‘ཀོ ཨཡཾ བྷཎྜུཀཱསཱཝཝསནོ, ཀུཊྛཱི བྷཝིསྶཏི, ཏཐཱ ཧི ཀུཊྛིཙཱིཝརེན སརཱིརཾ པཱརུཔིཏྭཱ གཙྪཏཱི’’ཏི ནིཊྛུབྷིཏྭཱ ཨཔསབྱཾ ཀཏྭཱ པཀྐཱམི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘སུཔྤབུདྡྷོ ཀུཊྛཱི ཨིམསྨིཾཡེཝ རཱཛགཧེ…པེ… པཀྐཱམཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ¶ ཀྭཱཡནྟི ཀོ ཨཡཾ. ཁུཾསནཝསེན ཝདཏི. ‘‘ཀོཝཱཡ’’ནྟིཔི པཱལི༹. ཀུཊྛཱིཏི ཨཀུཊྛིཾཡེཝ ཏཾ སེཊྛི ཀུཊྛརོགཾ ཨཀྐོསཝཏྠུཾ པཱཔེནྟོ ཝདཏི. ཀུཊྛིཙཱིཝརེནཱཏི ཀུཊྛཱིནཾ ཙཱིཝརེན. ཡེབྷུཡྻེན ཧི ཀུཊྛིནོ ཌཾསམཀསསརཱིསཔཔཊིབཱཧནཏྠཾ རོགཔཊིཙྪཱདནཏྠཉྩ ¶ ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ པིལོཏིཀཁཎྜཾ གཧེཏྭཱ པཱརུཔཏི, ཨེཝམཡམྤཱིཏི དསྶེཏི. པཾསུཀཱུལཙཱིཝརདྷརཏྟཱ ཝཱ ཨགྒལཱ༹ནཾ ཨནེཀཝཎྞབྷཱཝེན ཀུཊྛསརཱིརསདིསོཏི ཧཱིལེ༹ནྟོ ‘‘ཀུཊྛིཙཱིཝརེནཱ’’ཏི ཨཱཧ. ནིཊྛུབྷིཏྭཱཏི ཁེལ༹ཾ པཱཏེཏྭཱ. ཨཔསབྱཏོ ཀརིཏྭཱཏི པཎྜིཏཱ ཏཱདིསཾ པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱ ཝནྡིཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀརོནྟི, ཨཡཾ པན ཨཝིཉྙུཏཱཡ པརིབྷཝེན ཏཾ ཨཔསབྱཾ ཀཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཔསབྱཾ ཨཔདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ གཏོ. ‘‘ཨཔསབྱཱམཏོ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཏསྶ ཀམྨསྶཱཏི ཏགརསིཁིམྷི པཙྩེཀབུདྡྷེ ‘‘ཀྭཱཡཾ ཀུཊྛཱི’’ཏི ཧཱིལེ༹ཏྭཱ ནིཊྛུབྷནཨཔསབྱཀརཎཝསེན པཝཏྟཔཱཔཀམྨསྶ. ནིརཡེ པཙྩིཏྠཱཏི ནིརཡེ ནིརཡགྒིནཱ དཡ྄ཧིཏྠ. ‘‘པཙྩིཏྭཱ ནིརཡགྒིནཱ’’ཏིཔི པཋནྟི. ཏསྶེཝ ཀམྨསྶ ཝིཔཱཀཱཝསེསེནཱཏི ཡེན ཀམྨེན སོ ནིརཡེ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི, ན ཏཾ ཀམྨཾ མནུསྶལོཀེ ཝིཔཱཀཾ དེཏི. ཡཱ པནསྶ ནཱནཀྑཎིཀཱ ཙེཏནཱ ཏདཱ པཙྩེཀབུདྡྷེ ཝིཔྤཊིཔཛྫནཝསེན པཝཏྟཱ ཨཔརཱཔརིཡཝེདནཱིཡབྷཱུཏཱ, སཱ ཨཔརཱཔརིཡཝེདནཱིཡེནེཝ པུཉྙཀམྨེན མནུསྶེསུ ཏིཧེཏུཀཔཊིསནྡྷིཡཱ དིནྣཱཡ པཝཏྟིཡཾ ཀུཊྛིབྷཱཝཾ དཱལིདྡིཡཾ པརམཀཱརུཉྙཏཾ ཨཱཔཱདེསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཀམྨསབྷཱགཏཱཝསེན ‘‘ཏསྶེཝ ཀམྨསྶ ཝིཔཱཀཝསེསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སདིསེཔི ཧི ལོཀེ ཏབྦོཧཱརོ དིཊྛོ ཡཐཱ ཏཾ ‘‘སཱ ཨེཝ ཏིཏྟིརཱི, ཏཱནིཡེཝ ཨོསདྷཱནཱི’’ཏི.

ཨེཏྟཱཝཏཱ ‘‘ཀོ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, ཧེཏཱུ’’ཏི ཏེན བྷིཀྑུནཱ པུཊྛཔཉྷཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡོ ‘‘ཏསྶ ཀཱ གཏི, ཀོ ཨབྷིསམྤརཱཡོ’’ཏི པུབྦེ བྷིཀྑཱུཧི པུཊྛཔཉྷོ, ཏཾ ཝིསྶཛྫེཏུཾ ‘‘སོ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏནྟི ཏཐཱགཏེན བྷགཝཏཱ དེསིཏཾ ཨཀྑཱཏཾ པཀཱསིཏནྟི ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ. ཨཱགམྨཱཏི ཨདྷིགནྟྭཱ, ནིསྶཱཡ ཉཏྭཱ ཝཱ. ‘‘ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏེ དྷམྨཝིནཡེ’’ཏིཔི པཱཋོ. སདྡྷཾ སམཱདིཡཱིཏི སམྨཱསམྦུདྡྷོ བྷགཝཱ, སྭཱཀྑཱཏོ བྷགཝཏཱ དྷམྨོ, སུཔྤཊིཔནྣོ ¶ བྷགཝཏོ སཱཝཀསངྒྷོཏི རཏནཏྟཡསནྣིསྶཡཾ པུབྦབྷཱགསདྡྷཉྩེཝ ལོཀུཏྟརསདྡྷཉྩཱཏི དུཝིདྷམྤི ¶ སདྡྷཾ སམྨཱ ཨཱདིཡི. ཡཐཱ ན པུན ཨཱདཱཏབྦཱ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཡཱཝ བྷཝཀྑཡཱ གཎྷི, ཨཏྟནོ ཙིཏྟསནྟཱནེ ཨུཔྤཱདེསཱིཏི ཨཏྠོ. སཱིལཾ སམཱདིཡཱིཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སཱིལནྟི པུབྦབྷཱགསཱིལེན སདྡྷིཾ མགྒསཱིལཾ ཕལསཱིལཉྩ ¶ . སུཏནྟི པརིཡཏྟིབཱཧུསཙྩཾ པཊིཝེདྷབཱཧུསཙྩཉྩཱཏི དུཝིདྷམྤི སུཏཾ. པརིཡཏྟིདྷམྨཱཔི ཧི ཏེན དྷམྨསྶཝནཀཱལེ སཙྩཔྤཊིཝེདྷཱཡ སཱཝཀེཧི ཡཐཱལདྡྷཔྤཀཱརཾ སུཏཱ པརིཙིཏཱ མནསཱནུཔེཀྑིཏཱ དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱ ཙཱཏི. ཙཱགནྟི པཋམམགྒཝཛ྄ཛྷཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱནཾ ཝོསྶགྒསངྑཱཏཾ ཙཱགཾ, ཡེན ཨརིཡསཱཝཀཱ དེཡྻདྷམྨེསུ མུཏྟཙཱགཱ ཙ ཧོནྟི པཡཏཔཱཎཱི ཝོསྶགྒརཏཱ. པཉྙནྟི སདྡྷིཾ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཡ མགྒཔཉྙཉྩེཝ ཕལཔཉྙཉྩ.

ཀཱཡསྶ བྷེདཱཏི ཨུཔཱདིནྣཀྑནྡྷཔརིཙྩཱགཱ. པརཾ མརཎཱཏི ཏདནནྟརཾ ཨབྷིནིབྦཏྟཀྑནྡྷགཧཎཱ. ཨཐ ཝཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱཏི ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ཨུཔཙྪེདཱ. པརཾ མརཎཱཏི ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷཾ. སུགཏིཾ སགྒཾ ལོཀནྟི པདཏྟཡེནཱཔི དེཝལོཀམེཝ ཝདཏི. སོ ཧི སམྤཏྟཱིནཾ སོབྷནཏྟཱ སུནྡརཱ གཏཱིཏི སུགཏི, རཱུཔཱདཱིཧི ཝིསེསེཧི སུཊྛུ ཨགྒོཏི སགྒོ, སབྦཀཱལཾ སུཁམེཝེཏྠ ལོཀིཡཏི, ལུཛྫཏཱིཏི ཝཱ ལོཀོཏི ཝུཙྩཏི. ཨུཔཔནྣོཏི པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨུཔགཏོ. སཧབྱཏནྟི སཧབྷཱཝཾ. ཝཙནཏྠོ པན སཧ བྱཏི པཝཏྟཏི, ཝསཏཱིཏི ཝཱ སཧབྱོ, སཧཋཱཡཱི སཧཝཱཡཱི ཝཱ. ཏསྶ བྷཱཝོ སཧབྱཏཱ. ཨཏིརོཙཏཱིཏི ཨཏིཀྐམྨ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ རོཙཏི ཝིརོཙཏི. ཝཎྞེནཱཏི རཱུཔསམྤཏྟིཡཱ. ཡསསཱཏི པརིཝཱརེན. སོ ཧི ཨསུཙིམཀྑིཏཾ ཛཛྫརཾ མཏྟིཀཱབྷཱཛནཾ ཚཌྜེཏྭཱ ཨནེཀརཏནཝིཙིཏྟཾ པབྷསྶརརཾསིཛཱལཝིནདྡྷསུདྡྷཛམྦུནདབྷཱཛནཾ གཎྷནྟོ ཝིཡ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ཀལེ༹ཝརཾ ཨིདྷ ནིཀྑིཔིཏྭཱ ཨེཀཙིཏྟཀྑཎེན ཡཐཱཝུཏྟཾ དིབྦཏྟབྷཱཝཾ མཧཏཱ པརིཝཱརེན སདྡྷིཾ པཊིལབྷཱིཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ པཱཔཱནཾ ཨཔརིཝཛྫནེ ཨཱདཱིནཝཾ, པརིཝཛྫནེ ཙ ཨཱནིསཾསཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏསྶཱཡཾ ¶ སངྑེཔཏྠོ – ཡཐཱ ཙཀྑུམཱ པུརིསོ པརཀྐམེ ཀཱཡིཀཝཱིརིཡེ ཝིཛྫམཱནེ སརཱིརེ ཝཧནྟེ ཝིསམཱནི པཔཱཏཱདིཊྛཱནཱནི ཙཎྜབྷཱཝེན ཝཱ ཝིསམཱནི ཧཏྠིཨསྶཨཧིཀུཀྐུརགོརཱུཔཱདཱིནི པརིཝཛྫཡེ, ཨེཝཾ ¶ ཛཱིཝལོཀསྨིཾ ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ པཎྜིཏོ སཔྤཉྙོ པུརིསོ ཏཱཡ སཔྤཉྙཏཱཡ ཨཏྟནོ ཧིཏཾ ཛཱནནྟོ པཱཔཱནི ལཱམཀཱནི དུཙྩརིཏཱནི པརིཝཛྫེཡྻ. ཨེཝཉྷི ཡཐཱཡཾ སུཔྤབུདྡྷོ ཏགརསིཁིམྷི པཙྩེཀབུདྡྷེ པཱཔཾ ཨཔརིཝཛྫེཏྭཱ མཧནྟཾ ཨནཡབྱསནཾ ཨཱཔཛྫི, ཨེཝཾ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡཐཱ ཝཱ སུཔྤབུདྡྷོ ཀུཊྛཱི མམ དྷམྨདེསནཾ ཨཱགམྨ ཨིདཱནི སཾཝེགཔྤཏྟོ པཱཔཱནི པརིཝཛྫེནྟོ ཨུལཱ༹རཾ ཝིསེསཾ ཨདྷིགཉྪི, ཨེཝཾ ཨཉྙོཔི ཨུལཱ༹རཾ ཝིསེསཱདྷིགམཾ ཨིཙྪནྟོ པཱཔཱནི པརིཝཛྫེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཀུམཱརཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༤. ཙཏུཏྠེ ¶ ཀུམཱརཀཱཏི ཏརུཎཔུགྒལཱ. ཡེ སུབྷཱསིཏདུབྦྷཱསིཏསྶ ཨཏྠཾ ཛཱནནྟི, ཏེ ཨིདྷ ཀུམཱརཀཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཨིམེ ཧི སཏྟཱ ཛཱཏདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ པཉྩདསཝསྶཀཱ, ཏཱཝ ‘‘ཀུམཱརཀཱ, བཱལཱ’’ཏི ཙ ཝུཙྩནྟི, ཏཏོ པརཾ ཝཱིསཏིཝསྶཱནི ‘‘ཡུཝཱནོ’’ཏི. མཙྪཀེ བཱདྷེནྟཱིཏི མགྒསམཱིཔེ ཨེཀསྨིཾ ཏལཱ༹ཀེ ནིདཱགྷཀཱལེ ཨུདཀེ པརིཀྑཱིཎེ ནིནྣཊྛཱནེ ཋིཏཾ ཨུདཀཾ ཨུསྶིཉྩིཏྭཱ ཁུདྡཀམཙྪེ གཎྷནྟི ཙེཝ ཧནནྟི ཙ ‘‘པཙིཏྭཱ ཁཱདིསྶཱམཱ’’ཏི. ཏེནུཔསངྐམཱིཏི མགྒཏོ ཐོཀཾ ཏལཱ༹ཀཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏོ, ཏསྨཱ ‘‘ཨུཔསངྐམཱི’’ཏི ཝདཏི. ཀསྨཱ པན ཨུཔསངྐམི? ཏེ ཀུམཱརཀེ ཨཏྟནི ཝིསྶཱསཾ ཛནེཏུཾ ཨུཔསངྐམི. བྷཱཡཐ ཝོཏི ཨེཏྠ ཝོཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. དུཀྑསྶཱཏི ནིསྶཀྐེ སཱམིཝཙནཾ, དུཀྑསྨཱཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤིཡཾ ཝོ དུཀྑནྟི ‘‘ཀིཾ ཏུམྷཱཀཾ སརཱིརེ ཨུཔྤཛྫནཀདུཀྑཾ ཨཔྤིཡཾ ཨནིཊྛ’’ནྟི པུཙྪཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨིམེ སཏྟཱ ¶ ཨཏྟནོ དུཀྑཾ ཨནིཙྪནྟཱ ཨེཝ ཧུཏྭཱ དུཀྑཧེཏུཾ པཊིཔཛྫནྟཱ ཨཏྟནོ ཏཾ ཨིཙྪནྟཱ ཨེཝ ནཱམ ཧོནྟཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ པཱཔཀིརིཡཱཡ ནིསེདྷནཾ ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཉྩ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏསྶཏྠོ – ཡདི ཏུམྷཱཀཾ སཀལམཱཔཱཡིཀཾ, སུགཏིཡཉྩ ཨཔྤཱཡུཀཏཱམནུསྶདོབྷགྒིཡཱདིབྷེདཾ དུཀྑཾ ཨཔྤིཡཾ ཨནིཊྛཾ, ཡདི ཏུམྷེ ཏཏོ བྷཱཡཐ, ཨཱཝི ཝཱ པརེསཾ པཱཀཊབྷཱཝཝསེན ཨཔྤཊིཙྪནྣཾ ཀཏྭཱ ཀཱཡེན ¶ ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཝཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔྤབྷེདཾ ཡདི ཝཱ རཧོ ཨཔཱཀཊབྷཱཝཝསེན པཊིཙྪནྣཾ ཀཏྭཱ མནོདྭཱརེ ཨེཝ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདིཔྤབྷེདཾ ཨཎུམཏྟམྤི པཱཔཀཾ ལཱམཀདྷམྨཾ མཱཀཏྠ མཱ ཀརིཏྠ, ཨཐ པན ཏཾ པཱཔཀམྨཾ ཨེཏརཧི ཀརོཐ, ཨཱཡཏིཾ ཝཱ ཀརིསྶཐ, ནིརཡཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ མནུསྶེསུ ཙ ཏསྶ ཕལབྷཱུཏཾ དུཀྑཾ ཨིཏོ ཝཱ ཨེཏྟོ ཝཱ པལཱཡནྟེ ཨམྷེ ནཱནུབནྡྷིསྶཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཨུཔེཙྩ ཨཔེཙྩ པལཱཡཏམྤི ཏུམྷཱཀཾ ཏཏོ མུཏྟི མོཀྑོ ནཏྠི. གཏིཀཱལཱདིཔཙྩཡནྟརསམཝཱཡེ ཝིཔཙྩིསྶཏིཡེཝཱཏི དསྶེཏི. ‘‘པལཱཡནེ’’ཏིཔི པཋནྟི, ཝུཏྟནཡེན ཡཏྠ ཀཏྠཙི གམནེ པཀྐམནེ སཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ‘‘ན ཨནྟལིཀྑེ ན སམུདྡམཛ྄ཛྷེ…པེ… པཱཔཀམྨཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༡༢༧; མི. པ. ༤.༢.༤) ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ དཱིཔེཏབྦོ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨུཔོསཐསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༥. པཉྩམེ ¶ ¶ ཏདཧཱུཏི ཏསྨིཾ ཨཧནི ཏསྨིཾ དིཝསེ. ཨུཔོསཐེཏི ཨེཏྠ ཨུཔཝསནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨུཔོསཐོ, ཨུཔཝསནྟཱིཏི སཱིལེན ཝཱ ཨནསནེན ཝཱ ཨུཔེཏཱ ཧུཏྭཱ ཝསནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཡཉྷི ཨུཔོསཐསདྡོ ‘‘ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏཾ ཨུཔོསཐཾ ཨུཔཝསཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༧༡; ༡༠.༤༦) སཱིལེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨུཔོསཐོ ཝཱ པཝཱརཎཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༡༥༥) པཱཏིམོཀྑུདྡེསཱདིཝིནཡཀམྨེ. ‘‘གོཔཱལཀཱུཔོསཐོ ནིགཎྛཱུཔོསཐོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༧༡) ཨུཔཝཱསེ. ‘‘ཨུཔོསཐོ ནཱམ ནཱགརཱཛཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༢༤༦) པཉྙཏྟིཡཾ. ‘‘ཨཛྫུཔོསཐོ པནྣརསོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱཝ. ༡༦༨) དིཝསེ. ཨིདྷཱཔི དིཝསེཡེཝ དཊྛབྦོ, ཏསྨཱ ‘‘ཏདཧུཔོསཐེ’’ཏི ཏསྨིཾ ཨུཔོསཐདིཝསབྷཱུཏེ ཨཧནཱིཏི ཨཏྠོ. ནིསིནྣོ ཧོཏཱིཏི མཧཱབྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ ཨོཝཱདཔཱཏིམོཀྑཾ ཨུདྡིསིཏུཾ ནིསིནྣོ ཧོཏི. ནིསཛྫ པན བྷིཀྑཱུནཾ ཙིཏྟཱནི ཨོལོཀེནྟོ ཨེཀཾ དུསྶཱིལཔུགྒལཾ དིསྭཱ, ‘‘སཙཱཧཾ ཨིམསྨིཾ པུགྒལེ ཨིདྷ ནིསིནྣེཡེཝ པཱཏིམོཀྑཾ ཨུདྡིསིསྶཱམི, སཏྟདྷཱསྶ མུདྡྷཱ ཕལིསྶཏཱི’’ཏི ཏསྨིཾ ཨནུཀམྤཱཡ ཏུཎྷཱིཡེཝ ཨཧོསི.

ཨེཏྠ ¶ ཙ ཨུདྡྷསྟཾ ཨརུཎནྟི ཨརུཎུགྒམནཾ ཝཏྭཱཔི ‘‘ཨུདྡིསཏུ, བྷནྟེ བྷགཝཱ, བྷིཀྑཱུནཾ པཱཏིམོཀྑ’’ནྟི ཐེརོ བྷགཝནྟཾ པཱཏིམོཀྑུདྡེསཾ ཡཱཙི ཏསྨིཾ ཀཱལེ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, ཨནུཔོསཐེ ཨུཔོསཐོ ཀཱཏབྦོ’’ཏིསིཀྑཱཔདསྶ (མཧཱཝ. ༡༨༣) ཨཔཉྙཏྟཏྟཱ. ཨཔརིསུདྡྷཱ, ཨཱནནྡ, པརིསཱཏི ཏིཀྑཏྟུཾ ཐེརེན པཱཏིམོཀྑུདྡེསསྶ ཡཱཙིཏཏྟཱ ཨནུདྡེསསྶ ཀཱརཎཾ ཀཐེནྟོ ‘‘ཨསུཀཔུགྒལོ ཨཔརིསུདྡྷོ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘ཨཔརིསུདྡྷཱ, ཨཱནནྡ, པརིསཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཏིཡཱམརཏྟིཾ ཏཐཱ ཝཱིཏིནཱམེསི? ཏཏོ པཊྛཱཡ ཨོཝཱདཔཱཏིམོཀྑཾ ཨནུདྡིསིཏུཀཱམོ ཏསྶ ཝཏྠུཾ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ.

ཨདྡསཱཏི ཀཐཾ ཨདྡས. ཨཏྟནོ ཙེཏོཔརིཡཉཱཎེན ཏསྶཾ པརིསཏི བྷིཀྑཱུནཾ ཙིཏྟཱནི པརིཛཱནནྟོ ཏསྶ མོགྷཔུརིསསྶ དུསྶཱིལྱཙིཏྟཾ པསྶི. ཡསྨཱ པན ཙིཏྟེ དིཊྛེ ཏཾསམངྒཱིཔུགྒལོ དིཊྛོ ནཱམ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ ཨཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ ཏཾ པུགྒལཾ དུསྶཱིལ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ ¶ . ཡཐེཝ ཧི ཨནཱགཏེ སཏྟསུ དིཝསེསུ པཝཏྟམཱནཾ པརེསཾ ཙིཏྟཾ ཙེཏོཔརིཡཉཱཎལཱབྷཱི ཛཱནཱཏི, ཨེཝཾ ཨཏཱིཏེཔཱིཏི. དུསྶཱིལནྟི ནིསྶཱིལཾ, སཱིལཝིརཧིཏནྟི ཨཏྠོ. པཱཔདྷམྨནྟི དུསྶཱིལཏྟཱ ཨེཝ ཧཱིནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱཡ ལཱམཀསབྷཱཝཾ. ཨསུཙིནྟི ཨཔརིསུདྡྷེཧི ཀཱཡཀམྨཱདཱིཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ན སུཙིཾ. སངྐསྶརསམཱཙཱརནྟི ཀིཉྩིདེཝ ཨསཱརུཔྤཾ དིསྭཱ ‘‘ཨིདཾ ¶ ཨིམིནཱ ཀཏཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ པརེསཾ ཨཱསངྐནཱིཡཏཱཡ སངྐཱཡ སརིཏབྦསམཱཙཱརཾ, ཨཐ ཝཱ ཀེནཙིདེཝ ཀརཎཱིཡེན མནྟཡནྟེ བྷིཀྑཱུ དིསྭཱ ‘‘ཀཙྩི ནུ ཁོ ཨིམེ མཡཱ ཀཏཀམྨཾ ཛཱནིཏྭཱ མནྟེནྟཱི’’ཏི ཨཏྟནོཡེཝ སངྐཱཡ སརིཏབྦསམཱཙཱརཾ.

ལཛྫིཏབྦཏཱཡ པཊིཙྪཱདེཏབྦཀཱརཎཏོ པཊིཙྪནྣཾ ཀམྨནྟཾ ཨེཏསྶཱཏི པཊིཙྪནྣཀམྨནྟཾ. ཀུཙྪིཏསམཎཝེསདྷཱརིཏཱཡ ན སམཎནྟི ཨསྶམཎཾ. སལཱཀགྒཧཎཱདཱིསུ ‘‘ཀིཏྟཀཱ སམཎཱ’’ཏི ཙ གཎནཱཡ ‘‘ཨཧམྤི སམཎོམྷཱི’’ཏི མིཙྪཱཔཊིཉྙཱཡ སམཎཔཊིཉྙཾ. ཨསེཊྛཙཱརིཏཱཡ ཨབྲཧྨཙཱརིཾ. ཨཉྙེ བྲཧྨཙཱརིནོ སུནིཝཏྠེ སུཔཱརུཏེ སུཔཏྟདྷརེ གཱམནིགམཱདཱིསུ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟེ དིསྭཱ ཨབྲཧྨཙཱརཱི སམཱནོ སཡམྤི ཏཱདིསེན ཨཱཀཱརེན པཊིཔཛྫནྟོ ཨུཔོསཐཱདཱིསུ སནྡིསྶནྟོ ‘‘ཨཧམྤི ¶ བྲཧྨཙཱརཱི’’ཏི པཊིཉྙཾ དེནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི བྲཧྨཙཱརིཔཊིཉྙཾ. པཱུཏིནཱ ཀམྨེན སཱིལཝིཔཏྟིཡཱ ཨནྟོ ཨནུཔཝིཊྛཏྟཱ ཨནྟོཔཱུཏིཾ. ཚཧི དྭཱརེཧི རཱགཱདིཀིལེསཝསྶནེན ཏིནྟཏྟཱ ཨཝསྶུཏཾ. སཉྫཱཏརཱགཱདིཀཙཝརཏྟཱ སཱིལཝནྟེཧི ཚཌྜེཏབྦཏྟཱ ཙ ཀསམྦུཛཱཏཾ. མཛ྄ཛྷེ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ནིསིནྣནྟི སངྒྷཔརིཡཱཔནྣོ ཝིཡ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཨནྟོ ནིསིནྣཾ. དིཊྛོསཱིཏི ཨཡཾ པན ན པཀཏཏྟོཏི བྷགཝཏཱ དིཊྛོ ཨསི. ཡསྨཱ ཙ ཨེཝཾ དིཊྛོ, ཏསྨཱ ནཏྠི ཏེ ཏཝ བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཀམྨཱདིསཾཝཱསོ. ཡསྨཱ པན སོ སཾཝཱསོ ཏཝ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཨུཊྛེཧི, ཨཱཝུསོཏི ཨེཝམེཏྠ པདཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཏཏིཡམྤི ཁོ སོ པུགྒལོ ཏུཎྷཱི ཨཧོསཱིཏི ཨནེཀཝཱརཾ ཝཏྭཱཔི ཐེརོ ‘‘སཡམེཝ ནིབྦིནྣོ ཨོརམིསྶཏཱི’’ཏི ཝཱ, ‘‘ཨིདཱནི ཨིམེསཾ པཊིཔཏྟིཾ ཛཱནིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན ཏུཎྷཱི ཨཧོསི. བཱཧཱཡཾ གཧེཏྭཱཏི བྷགཝཏཱ མཡཱ ཙ ཡཱཐཱཝཏོ དིཊྛོ, ཡཱཝཏཏིཡཾ ཨུཊྛེཧཱིཏི ཝུཏྟོ ན ཨུཊྛཱཏི, ‘‘ཨིདཱནིསྶ ནིཀྐཌྜྷནཀཱལོ ¶ མཱ སངྒྷསྶ ཨུཔོསཐནྟརཱཡོ ཨཧོསཱི’’ཏི ཏཾ བཱཧཱཡཾ ཨགྒཧེསི, ཏཐཱ གཧེཏྭཱ. བཧིདྭཱརཀོཊྛཀཱ ནིཀྑཱམེཏྭཱཏི དྭཱརཀོཊྛཀསཱལཏོ བཧི ནིཀྑཱམེཏྭཱ. བཧཱིཏི པན ནིཀྑཱམིཏཊྛཱནདསྶནཾ, ཨཐ ཝཱ བཧིདྭཱརཀོཊྛཀཱཏི བཧིདྭཱརཀོཊྛཀཏོཔི ནིཀྑཱམེཏྭཱ, ན ཨནྟོདྭཱརཀོཊྛཀཏོ, ཨེཝཾ ཨུབྷཡཐཱཔི ཝིཧཱརཏོ བཧི ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. སཱུཙིགྷཊིཀཾ དཏྭཱཏི ཨགྒལ༹སཱུཙིཉྩ ཨུཔརིགྷཊིཀཉྩ ཨཱདཧིཏྭཱ, སུཊྛུཏརཾ ཀཝཱཊཾ ཐཀེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཡཱཝ བཱཧཱགཧཎཱཔི ནཱམཱཏི ཨིམིནཱ ‘‘ཨཔརིསུདྡྷཱ, ཨཱནནྡ, པརིསཱ’’ཏི ཝཙནཾ སུཏྭཱ ཨེཝ ཧི ཏེན པཀྐམིཏབྦཾ སིཡཱ, ཨེཝཾ ཨཔཀྐམིཏྭཱ ཡཱཝ བཱཧཱགཧཎཱཔི ནཱམ སོ མོགྷཔུརིསོ ཨཱགམེསྶཏཱིཏི ཨཙྪརིཡམིདནྟི དསྶེཏི. ཨིདམྤི གརཧཎཙྪརིཡམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཨཐ ¶ བྷགཝཱ ཙིནྟེསི – ‘‘ཨིདཱནི བྷིཀྑུསངྒྷོ ཨབྦུདཛཱཏོ, ཨཔརིསུདྡྷཱ པུགྒལཱ ཨུཔོསཐཾ ཨཱགཙྪནྟི, ན ཙ ཏཐཱགཏཱ ཨཔརིསུདྡྷཱཡ པརིསཱཡ ཨུཔོསཐཾ ཀརོནྟི, པཱཏིམོཀྑཾ ཨུདྡིསནྟི, ཨནུདྡིསནྟེ ཙ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཨུཔོསཐོ པཙྪིཛྫཏི, ཡཾནཱུནཱཧཾ ཨིཏོ པཊྛཱཡ བྷིཀྑཱུནཾཡེཝ པཱཏིམོཀྑུདྡེསཾ ཨནུཛཱནེཡྻ’’ནྟི. ཨེཝཾ པན ཙིནྟེཏྭཱ བྷིཀྑཱུནཾཡེཝ པཱཏིམོཀྑུདྡེསཾ ཨནུཛཱནི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ…པེ… པཱཏིམོཀྑཾ ཨུདྡིསེཡྻཱཐཱ’’ཏི.

ཏཏྠ ¶ ན དཱནཱཧནྟི ཨིདཱནི ཨཧཾ ཨུཔོསཐཾ ན ཀརིསྶཱམི, པཱཏིམོཀྑཾ ན ཨུདྡིསིསྶཱམཱིཏི པཙྩེཀཾ ན-ཀཱརེན སམྦནྡྷོ. དུཝིདྷཉྷི པཱཏིམོཀྑཾ ཨཱཎཱཔཱཏིམོཀྑཾ ཨོཝཱདཔཱཏིམོཀྑནྟི. ཏེསུ ‘‘སུཎཱཏུ མེ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིཀཾ (མཧཱཝ. ༡༣༤) ཨཱཎཱཔཱཏིམོཀྑཾ, ཏཾ སཱཝཀཱཝ ཨུདྡིསནྟི, ན བུདྡྷཱ, ཨཡཾ ཨནྭདྡྷམཱསཾ ཨུདྡིསིཡཏི. ‘‘ཁནྟཱི པརམཾ…པེ… སབྦཔཱཔསྶ ཨཀརཎཾ…པེ… ཨནཱུཔཝཱདོ ཨནཱུཔགྷཱཏོ…པེ… ཨེཏཾ བུདྡྷཱན སཱསན’’ནྟི (དཱི. ནི. ༢.༩༠; དྷ. པ. ༡༨༣-༡༨༥) ཨིམཱ པན ཏིསྶོ གཱཐཱ ཨོཝཱདཔཱཏིམོཀྑཾ ནཱམ, ཏཾ བུདྡྷཱཝ ཨུདྡིསནྟི, ན སཱཝཀཱ, ཚནྣམྤི ཝསྶཱནཾ ཨཙྩཡེན ཨུདྡིསནྟི. དཱིགྷཱཡུཀབུདྡྷཱནཉྷི དྷརམཱནཀཱལེ ཨཡམེཝ པཱཏིམོཀྑུདྡེསོ ¶ , ཨཔྤཱཡུཀབུདྡྷཱནཾ པན པཋམབོདྷིཡཾཡེཝ. ཏཏོ པརཾ ཨིཏརོ, ཏཉྩ ཁོ བྷིཀྑཱུ ཨེཝ ཨུདྡིསནྟི, ན བུདྡྷཱ, ཏསྨཱ ཨམྷཱཀམྤི བྷགཝཱ ཝཱིསཏིཝསྶམཏྟཾ ཨོཝཱདཔཱཏིམོཀྑཾ ཨུདྡིསིཏྭཱ ཨིམཾ ཨནྟརཱཡཾ དིསྭཱ ཏཏོ པརཾ ན ཨུདྡིསི. ཨཊྛཱནནྟི ཨཀཱརཎཾ. ཨནཝཀཱསོཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཀཱརཎཉྷི ཡཐཱ ཏིཊྛཏི ཨེཏྠ ཕལཾ ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡཱཏི ཋཱནནྟི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ ཨནཝཀཱསོཏིཔི ཝུཙྩཏཱིཏི. ཡནྟི ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན ཡོཛེཏབྦཾ.

ཨཊྛིམེ, བྷིཀྑཝེ, མཧཱསམུདྡེཏི ཀོ ཨནུསནྡྷི? ཡྭཱཡཾ ཨཔརིསུདྡྷཱཡ པརིསཱཡ པཱཏིམོཀྑསྶ ཨནུདྡེསོ ཝུཏྟོ, སོ ཨིམསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ ཨཙྪརིཡོ ཨབྦྷུཏོ དྷམྨོཏི ཏཾ ཨཔརེཧི སཏྟཧི ཨཙྪརིཡབྦྷུཏདྷམྨེཧི སདྡྷིཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཀཱམོ པཋམཾ ཏཱཝ ཏེསཾ ཨུཔམཱབྷཱཝེན མཧཱསམུདྡེ ཨཊྛ ཨཙྪརིཡབྦྷུཏདྷམྨེ དསྶེནྟོ སཏྠཱ ‘‘ཨཊྛིམེ, བྷིཀྑཝེ, མཧཱསམུདྡེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

པཀཏིདེཝཱ ཝིཡ ན སུརནྟི ན ཨིསནྟི ན ཝིརོཙནྟཱིཏི ཨསུརཱ, སུརཱ ནཱམ དེཝཱ, ཏེསཾ པཊིཔཀྑཱཏི ཝཱ ཨསུརཱ, ཝེཔཙིཏྟིཔཧཱརཱདཱདཡོ. ཏེསཾ བྷཝནཾ སིནེརུསྶ ཧེཊྛཱབྷཱགེ, ཏེ ཏཏྠ པཝིསནྟཱ ནིཀྑམནྟཱ སིནེརུཔཱདེ མཎྜཔཱདིཾ ནིམྨིནིཏྭཱ ཀཱིལ༹ནྟཱཝ ཨབྷིརམནྟི. ཏཏྠ ཏེསཾ ¶ ཨབྷིརཏི ཨིམེ གུཎེ དིསྭཱཏི ཨཱཧ – ‘‘ཡེ དིསྭཱ དིསྭཱ ཨསུརཱ མཧཱསམུདྡེ ཨབྷིརམནྟཱི’’ཏི. ཏཏྠ ཨབྷིརམནྟཱིཏི རཏིཾ ཝིནྡནྟི, ཨནུཀྐཎྛམཱནཱ ཝསནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨནུཔུབྦནིནྣོཏིཨཱདཱིནི སབྦཱནི ཨནུཔཊིཔཱཊིཡཱ ནིནྣབྷཱཝསྶེཝ ཝེཝཙནཱནི. ན ཨཱཡཏཀེནེཝ པཔཱཏོཏི ན ཚིནྣཏཊོ མཧཱསོབྦྷོ ཝིཡ ¶ ཨཱདིཏོ ཨེཝ པཔཱཏོ. སོ ཧི ཏཱིརདེསཏོ པཊྛཱཡ ཨེཀངྒུལདྭངྒུལཝིདཏྠིརཏནཡཊྛིཨུསབྷཨཌྜྷགཱཝུཏགཱཝུཏཌྜྷཡོཛནཱདིཝསེན གམྦྷཱིརོ ཧུཏྭཱ གཙྪནྟོ གཙྪནྟོ སིནེརུཔཱདམཱུལེ ཙཏུརཱསཱིཏིཡོཛནསཧསྶགམྦྷཱིརོ ཧུཏྭཱ ཋིཏོཏི དསྶེཏི.

ཋིཏདྷམྨོཏི ཋིཏསབྷཱཝོ ཨཝཊྛིཏསབྷཱཝོ. ན མཏེན ཀུཎཔེན སཾཝསཏཱིཏི ཡེན ཀེནཙི ཧཏྠིཨསྶཱདཱིནཾ ཀལེ༹ཝརེན སདྡྷིཾ ན སཾཝསཏི. ཏཱིརཾ ཝཱཧེཏཱིཏི ཏཱིརཾ ཨཔནེཏི. ཐལཾ ཨུསྶཱརེཏཱིཏི ¶ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཝིཡ ཝཱིཙིཔྤཧཱརེནེཝ ཐལེ ཁིཔཏི. གངྒཱ ཡམུནཱཏི ཨནོཏཏྟདཧསྶ དཀྑིཎམུཁཏོ ནིཀྑནྟནདཱི པཉྩ དྷཱརཱ ཧུཏྭཱ པཝཏྟཊྛཱནེ གངྒཱཏིཨཱདིནཱ པཉྩདྷཱ སངྑཾ གཏཱ.

ཏཏྲཱཡཾ ཨིམཱསཾ ནདཱིནཾ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཨུཔྤཏྟིཀཐཱ – ཨཡཉྷི ཛམྦུདཱིཔོ དསསཧསྶཡོཛནཔརིམཱཎོ, ཏཏྠ ཙཏུསཧསྶཡོཛནཔྤམཱཎོ པདེསོ ཨུདཀེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊོ སམུདྡོཏི སངྑཾ གཏོ, ཏིསཧསྶཡོཛནཔྤམཱཎེ མནུསྶཱ ཝསནྟི, ཏིསཧསྶཡོཛནཔྤམཱཎེ ཧིམཝཱ པཏིཊྛིཏོ ཨུབྦེདྷེན པཉྩཡོཛནསཏིཀོ ཙཏུརཱསཱིཏིཀཱུཊསཧསྶཔཊིམཎྜིཏོ སམནྟཏོ སནྡམཱནཔཉྩསཏནདཱིཝིཙིཏྟོ, ཡཏྠ ཨཱཡཱམེན ཝིཏྠཱརེན གམྦྷཱིརཏཱཡ ཙ པཎྞཱསཡོཛནཔྤམཱཎོ དིཡཌྜྷཡོཛནསཏཔརིམཎྜལོ ཨནོཏཏྟདཧོ ཀཎྞམུཎྜདཧོ རཐཀཱརདཧོ ཚདྡནྟདཧོ ཀུཎཱལདཧོ མནྡཱཀིནིདཧོ སཱིཧཔཔཱཏདཧོཏི སཏྟ མཧཱསརཱ པཏིཊྛིཏཱ.

ཏེསུ ཨནོཏཏྟདཧོ སུདསྶནཀཱུཊཾ ཙིཏྟཀཱུཊཾ ཀཱལ༹ཀཱུཊཾ གནྡྷམཱདནཀཱུཊཾ ཀེལཱསཀཱུཊནྟི ཨིམེཧི པཉྩཧི པབྦཏཀཱུཊེཧི པརིཀྑིཏྟོ. ཏཏྠ སུདསྶནཀཱུཊཾ སོཝཎྞམཡཾ ཏིཡོཛནསཏུབྦེདྷཾ ཨནྟོཝངྐཾ ཀཱཀམུཁསཎྛཱནཾ ཏམེཝ སརཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཋིཏཾ, ཙིཏྟཀཱུཊཾ སཏྟརཏནམཡཾ. ཀཱལ༹ཀཱུཊཾ ཨཉྫནམཡཾ. གནྡྷམཱདནཀཱུཊཾ མསཱརགལླམཡཾ ཨབྦྷནྟརེ མུགྒཝཎྞཾ; མཱུལགནྡྷོ, སཱརགནྡྷོ, ཕེགྒུགནྡྷོ, ཏཙགནྡྷོ, པཔཊིཀཱགནྡྷོ, ཁནྡྷགནྡྷོ, རསགནྡྷོ, པུཔྥགནྡྷོ, ཕལགནྡྷོ, པཏྟགནྡྷོཏི ཨིམེཧི དསཧི གནྡྷེཧི ཨུསྶནྣཾ, ནཱནཔྤཀཱརཨོསདྷསཉྪནྣཾ, ཀཱལ༹པཀྑུཔོསཐདིཝསེ ཨཱདིཏྟཾ ཝིཡ ཨངྒཱརཾ པཛྫལནྟཾ ཏིཊྛཏི. ཀེལཱསཀཱུཊཾ རཛཏམཡཾ. སབྦཱནི ཙེཏཱནི སུདསྶནེན ¶ སམཱནུབྦེདྷསཎྛཱནཱནི ¶ ཏམེཝ སརཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཋིཏཱནི. ཏཏྠ དེཝཱནུབྷཱཝེན ནཱགཱནུབྷཱཝེན ཙ དེཝོ ཝསྶཏི, ནདིཡོ ཙ སནྡནྟི, ཏཾ སབྦམྤི ཨུདཀཾ ཨནོཏཏྟམེཝ པཝིསཏི, ཙནྡིམསཱུརིཡཱ དཀྑིཎེན ¶ ཝཱ ཨུཏྟརེན ཝཱ གཙྪནྟཱ པབྦཏནྟརེན ཏཏྠ ཨོབྷཱསཾ ཀརོནྟི, ཨུཛུཀཾ གཙྪནྟཱ ན ཀརོནྟི, ཏེནེཝསྶ ‘‘ཨནོཏཏྟ’’ནྟི སངྑཱ ཨུདཔཱདི.

ཏཏྠ རཏནམཡམནུཉྙསོཔཱནསིལཱཏལཱནི ནིམྨཙྪཀཙྪཔཱནི ཕལིཀསདིསཱནི ནིམྨལཱུདཀཱནི ཏདུཔབྷོགསཏྟཱནཾ ཀམྨནིབྦཏྟཱནེཝ ནཧཱནཏིཏྠཱནི ཙ ཧོནྟི, ཡཏྠ བུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷཱ ཨིདྡྷིམནྟོ སཱཝཀཱ ཨིསཡོ ཙ ནཧཱནཱདཱིནི ཀརོནྟི, དེཝཡཀྑཱདཡོ ཨུདཀཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལ༹ནྟི.

ཏསྶ ཙཏཱུསུ པསྶེསུ སཱིཧམུཁཾ, ཧཏྠིམུཁཾ, ཨསྶམུཁཾ, ཨུསབྷམུཁནྟི ཙཏྟཱརི ཨུདཀནིཀྑམནམུཁཱནི ཧོནྟི, ཡེཧི ཙཏསྶོ ནདིཡོ སནྡནྟི. སཱིཧམུཁེན ནིཀྑནྟནདཱིཏཱིརེ ཀེསརསཱིཧཱ བཧུཏརཱ ཧོནྟི, ཏཐཱ ཧཏྠིམུཁཱདཱིཧི ཧཏྠིཨསྶཨུསབྷཱ. པུརཏྠིམདིསཏོ ནིཀྑནྟནདཱི ཨནོཏཏྟཾ ཏིཀྑཏྟུཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ ཨིཏརཱ ཏིསྶོ ནདིཡོ ཨནུཔགམྨ པཱཙཱིནཧིམཝནྟེནེཝ ཨམནུསྶཔཐཾ གནྟྭཱ མཧཱསམུདྡཾ པཝིསཏི. པཙྪིམདིསཏོ ཨུཏྟརདིསཏོ ཙ ནིཀྑནྟནདིཡོཔི ཏཐེཝ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ པཙྪིམཧིམཝནྟེནེཝ ཨུཏྟརཧིམཝནྟེནེཝ ཙ ཨམནུསྶཔཐཾ གནྟྭཱ མཧཱསམུདྡཾ པཝིསནྟི.

དཀྑིཎདིསཏོ ནིཀྑནྟནདཱི པན ཏཾ ཏིཀྑཏྟུཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ དཀྑིཎེན ཨུཛུཀཾ པཱསཱཎཔིཊྛེནེཝ སཊྛིཡོཛནཱནི གནྟྭཱ པབྦཏཾ པཧརིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ པརིཀྑེཔེན ཏིགཱཝུཏཔྤམཱཎཨུདཀདྷཱརཱ ཧུཏྭཱ ཨཱཀཱསེན སཊྛིཡོཛནཱནི གནྟྭཱ ཏིཡགྒལེ༹ ནཱམ པཱསཱཎེ པཏིཏཱ, པཱསཱཎོ ཨུདཀདྷཱརཱཝེགེན བྷིནྣོ. ཏཏྠ པཉྙཱསཡོཛནཔྤམཱཎཱ ཏིཡགྒལཱ༹ ནཱམ པོཀྑརཎཱི ཛཱཏཱ, པོཀྑརཎིཡཱ ཀཱུལཾ བྷིནྡིཏྭཱ པཱསཱཎཾ པཝིསིཏྭཱ སཊྛིཡོཛནཱནི གནྟྭཱ ཏཏོ གྷནཔཐཝིཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཨུམངྒེན སཊྛིཡོཛནཱནི གནྟྭཱ ཝིཉྫྷཾ ནཱམ ཏིརཙྪཱནཔབྦཏཾ པཧརིཏྭཱ ཧཏྠཏལེ པཉྩངྒུལིསདིསཱ ¶ པཉྩདྷཱརཱ ཧུཏྭཱ པཝཏྟནྟི.

སཱ ཏིཀྑཏྟུཾ ཨནོཏཏྟཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ གཏཊྛཱནེ ‘‘ཨཱཝཊྚགངྒཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨུཛུཀཾ པཱསཱཎཔིཊྛེན སཊྛིཡོཛནཱནི གཏཊྛཱནེ ‘‘ཀཎྷགངྒཱ’’ཏི, ཨཱཀཱསེན ¶ སཊྛིཡོཛནཱནི གཏཊྛཱནེ ‘‘ཨཱཀཱསགངྒཱ’’ཏི, ཏིཡགྒལ༹པཱསཱཎེ པཉྙཱསཡོཛནོཀཱསེ ཋིཏཱ ‘‘ཏིཡགྒལ༹པོཀྑརཎཱི’’ཏི, ཀཱུལཾ བྷིནྡིཏྭཱ པཱསཱཎཾ པཝིསིཏྭཱ སཊྛིཡོཛནཱནི ¶ གཏཊྛཱནེ ‘‘བཧལགངྒཱ’’ཏི, ཨུམངྒེན སཊྛིཡོཛནཱནི གཏཊྛཱནེ ‘‘ཨུམངྒགངྒཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཝིཉྫྷཾ ནཱམ ཏིརཙྪཱནཔབྦཏཾ པཧརིཏྭཱ པཉྩདྷཱརཱ ཧུཏྭཱ པཝཏྟཊྛཱནེ གངྒཱ, ཡམུནཱ, ཨཙིརཝཏཱི, སརབྷཱུ, མཧཱིཏི པཉྩདྷཱ སངྑཾ གཏཱ. ཨེཝམེཏཱ པཉྩ མཧཱནདིཡོ ཧིམཝནྟཏོ པཝཏྟནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཱ.

ཏཏྠ ནདཱི ནིནྣགཱཏིཨཱདིཀཾ གོཏྟཾ, གངྒཱ ཡམུནཱཏིཨཱདིཀཾ ནཱམཾ. སཝནྟིཡོཏི ཡཱ ཀཱཙི སཝམཱནཱ སནྡམཱནཱ གཙྪནྟིཡོ མཧཱནདིཡོ ཝཱ ཀུནྣདིཡོ ཝཱ. ཨཔྤེནྟཱིཏི ཨལླཱིཡནྟི ཨོསརནྟི. དྷཱརཱཏི ཝུཊྛིདྷཱརཱ. པཱུརཏྟནྟི པུཎྞབྷཱཝོ. མཧཱསམུདྡསྶ ཧི ཨཡཾ དྷམྨཏཱ – ‘‘ཨིམསྨིཾ ཀཱལེ དེཝོ མནྡོ ཛཱཏོ, ཛཱལཀྑིཔཱདཱིནི ཨཱདཱཡ མཙྪཀཙྪཔེ གཎྷིསྶཱམཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨིམསྨིཾ ཀཱལེ ཨཏིམཧནྟཱི ཝུཊྛི, ན ལབྷིསྶཱམ ནུ ཁོ པིཊྛིཔསཱརཎཊྛཱན’’ནྟི ཝཱ ཏཾ ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. པཋམཀཔྤིཀཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཧི ཡཾ ཝསྶིཏྭཱ སིནེརུམེཁལཾ ཨཱཧཙྩ ཨུདཀཾ ཋིཏཾ, ཏཾ ཏཏོ ཨེཀངྒུལམཏྟམྤི ཨུདཀཾ ནེཝ ཧེཊྛཱ ཨོཏརཏི, ན ཨུདྡྷཾ ཨུཏྟརཏི.

ཨེཀརསོཏི ཨསམྦྷིནྣརསོ. མུཏྟཱཏི ཁུདྡཀམཧནྟཝཊྚདཱིགྷཱདིབྷེདཱ ཨནེཀཝིདྷཱ མུཏྟཱ. མཎཱིཏི རཏྟནཱིལཱདིབྷེདོ ཨནེཀཝིདྷོ མཎི. ཝེལུ༹རིཡོཏི ཝཾསཝཎྞསིརཱིསཔུཔྥཝཎྞཱདིསཎྛཱནཏོ ཨནེཀཝིདྷོ. སངྑོཏི དཀྑིཎཱཝཏྟཏམྦཀུཙྪིཀདྷམནསངྑཱདིབྷེདོ ཨནེཀཝིདྷོ. སིལཱཏི སེཏཀཱལ༹མུགྒཝཎྞཱདིབྷེདཱ ཨནེཀཝིདྷཱ. པཝཱལ༹ནྟི ཁུདྡཀམཧནྟམནྡརཏྟགྷནརཏྟཱདིབྷེདཾ ཨནེཀཝིདྷཾ. ལོཧིཏངྒོཏི པདུམརཱགཱདིབྷེདོ ཨནེཀཝིདྷོ མསཱརགལླནྟི ཀབརམཎི. ‘‘ཙིཏྟཕལིཀ’’ནྟིཔི ཝདནྟི.

མཧཏཾ ¶ བྷཱུཏཱནནྟི མཧནྟཱནཾ སཏྟཱནཾ. ཏིམིཏིམིངྒལཱདིཀཱ ཏིསྶོ མཙྪཛཱཏིཡོ. ཏིམིཾ གིལནསམཏྠཱ ཏིམིངྒལཱ, ཏིམིཉྩ ཏིམིངྒལཉྩ གིལནསམཏྠཱ ‘‘ཏིམིཏིམིངྒལཱ’’ཏི ཝདནྟི. ནཱགཱཏི ཨཱུམིཔིཊྛིཝཱསིནོཔི ཝིམཱནཊྛཀནཱགཱཔི.

ཨེཝམེཝ ¶ ཁོཏི ཀིཉྩཱཔི སཏྠཱ ཨིམསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ སོལ༹སཔི བཱཏྟིཾསཔི ཏཏོ བྷིཡྻོཔི ཨཙྪརིཡབྦྷུཏདྷམྨེ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཾ སཀྐོཏི, ཏདཱ ཨུཔམཱབྷཱཝེན པན གཧིཏཱནཾ ཨཊྛནྣཾ ཨནུརཱུཔཝསེན ཨཊྛེཝ ཏེ ཨུཔམེཏབྦདྷམྨེ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཝམེཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཨིམསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ ཨཊྛ ཨཙྪརིཡཱ ཨབྦྷུཏཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཨནུཔུབྦསིཀྑཱཡ ཏིསྶོ བྷིཀྑཱ གཧིཏཱ, ཨནུཔུབྦཀིརིཡཱཡ ཏེརས དྷུཏངྒདྷམྨཱ, ཨནུཔུབྦཔཊིཔདཱཡ ¶ སཏྟ ཨནུཔསྶནཱ ཨཊྛཱརས མཧཱཝིཔསྶནཱ ཨཊྛཏིཾས ཨཱརམྨཎཝིབྷཏྟིཡོ སཏྟཏིཾས བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ཙ གཧིཏཱ. ན ཨཱཡཏཀེནེཝ ཨཉྙཱཔཊིཝེདྷོཏི མཎྜཱུཀསྶ ཨུཔྤཏིཏྭཱ གམནཾ ཝིཡ ཨཱདིཏོཝ སཱིལཔཱུརཎཱདཱིནི ཨཀཏྭཱ ཨརཧཏྟཔཊིཝེདྷོ ནཱམ ནཏྠི, པཊིཔཱཊིཡཱ པན སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཡོ པཱུརེཏྭཱཝ ཨརཧཏྟཔྤཏྟཱིཏི ཨཏྠོ.

མམ སཱཝཀཱཏི སོཏཱཔནྣཱདིཀེ ཨརིཡཔུགྒལེ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ན སཾཝསཏཱིཏི ཨུཔོསཐཀམྨཱདིཝསེན སཾཝཱསཾ ན ཀརོཏི. ཨུཀྑིཔཏཱིཏི ཨཔནེཏི. ཨཱརཀཱཝཱཏི དཱུརེཡེཝ. ན ཏེན ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཨཱུནཏྟཾ ཝཱ པཱུརཏྟཾ ཝཱཏི ཨསངྑྱེཡྻེཔི མཧཱཀཔྤེ བུདྡྷེསུ ཨནུཔྤཛྫནྟེསུ ཨེཀསཏྟོཔི པརིནིབྦཱཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏདཱཔི ‘‘ཏུཙྪཱ ནིབྦཱནདྷཱཏཱུ’’ཏི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ, བུདྡྷཀཱལེ པན ཨེཀེཀསྨིཾ སམཱགམེ ཨསངྑྱེཡྻཱཔི སཏྟཱ ཨམཏཾ ཨཱརཱདྷེནྟི, ཏདཱཔི ན སཀྐཱ ཝཏྟུཾ ‘‘པཱུརཱ ནིབྦཱནདྷཱཏཱུ’’ཏི. ཝིམུཏྟིརསོཏི ཀིལེསེཧི ཝིམུཙྩནརསོ. སབྦཱ ཧི སཱསནསྶ སམྤཏྟི ཡཱཝདེཝ ཨནུཔཱདཱཡ ཨཱསཝེཧི ཙིཏྟསྶ ཝིམུཏྟིཡཱ ཧོཏི.

རཏནཱནཱིཏི རཏིཛནནཊྛེན རཏནཱནི. སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ ཧི བྷཱཝིཡམཱནཱ པུབྦབྷཱགེཔི ཨནཔྤཀཾ པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ ནིབྦཏྟེནྟི, པགེཝ ཨཔརབྷཱགེ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཏོ ¶ ཡཏོ སམྨསཏི, ཁནྡྷཱནཾ ཨུདཡབྦཡཾ;

ལབྷཏཱི པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ, ཨམཏཾ ཏཾ ཝིཛཱནཏ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༣༧༤) –

ལོཀིཡརཏནནིམིཏྟཾ པན པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ ན ཏསྶ ཀལབྷཱགམྤི ཨགྒྷཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ ཧེཊྛཱ དསྶིཏོ ཨེཝ. ཨཔིཙ –

‘‘ཙིཏྟཱིཀཏཾ ¶ མཧགྒྷཉྩ, ཨཏུལཾ དུལླབྷདསྶནཾ;

ཨནོམསཏྟཔརིབྷོགཾ, ‘རཏན’ནྟི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི.

ཡདི ཙ ཙིཏྟཱིཀཏཱདིབྷཱཝེན རཏནཾ ནཱམ ཧོཏི, སཏིཔཊྛཱནཱདཱིནཾཡེཝ བྷཱུཏཏོ རཏནབྷཱཝོ. བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱནཉྷི སོ ཨཱནུབྷཱཝོ, ཡཾ སཱཝཀཱ སཱཝཀཔཱརམཱིཉཱཎཾ, པཙྩེཀབུདྡྷཱ པཙྩེཀབོདྷིཉཱཎཾ, སམྨཱསམྦུདྡྷཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨདྷིགཙྪནྟཱིཏི ཨཱསནྣཀཱརཎཏྟཱ. པརམྤརཀཱརཎཉྷི དཱནཱདིཨུཔནིསྶཡོཏི ཨེཝཾ རཏིཛནནཊྛེན ཙིཏྟཱིཀཏཱདིཨཏྠེན ཙ རཏནབྷཱཝོ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱནཾ ¶ སཱཏིསཡོ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏཏྲིམཱནི རཏནཱནི, སེཡྻཐིདཾ, ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ཨཱརམྨཎེ པཀྑནྡིཏྭཱ ཨུཔཊྛཱནཊྛེན པཊྛཱནཾ, སཏིཡེཝ པཊྛཱནཾ སཏིཔཊྛཱནཾ. ཨཱརམྨཎསྶ པན ཀཱཡཱདིཝསེན ཙཏུབྦིདྷཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཀཱཡཝེདནཱཙིཏྟདྷམྨེསུ སུབྷསུཁནིཙྩཨཏྟསཉྙཱནཾ པཧཱནཏོ ཨསུབྷདུཀྑཱནིཙྩཱནཏྟཏཱགཧཎཏོ ཙ ནེསཾ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱདིབྷཱཝོ ཝིབྷཏྟོ.

སམྨཱ པདཧནྟི ཨེཏེན, སཡཾ ཝཱ སམྨཱ པདཧཏི, པསཏྠཾ, སུནྡརཾ ཝཱ པདཧནྟི སམྨཔྤདྷཱནཾ. པུགྒལསྶ ཝཱ སམྨདེཝ པདྷཱནབྷཱཝཀརཎཏོ སམྨཔྤདྷཱནཾ. ཝཱིརིཡསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཏམྤི ཨནུཔྤནྣུཔྤནྣཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ ཨནུཔྤཱདནཔཧཱནཝསེན ཨནུཔྤནྣུཔྤནྣཱནཾ ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨུཔྤཱདནབྷཱཝནཝསེན ཙ ཙཏུཀིཙྩཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ སམྨཔྤདྷཱནཱ’’ཏི.

ཨིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨིདྡྷི, སམིཛ྄ཛྷཏི ནིཔྥཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིཛ྄ཛྷནྟི ཝཱ ཨེཏཱཡ སཏྟཱ ཨིདྡྷཱ ཝུདྡྷཱ ཨུཀྐཾསགཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཨིདྡྷི. ཨིཏི པཋམེན ཨཏྠེན ཨིདྡྷི ཨེཝ པཱདོ ཨིདྡྷིཔཱདོ, ཨིདྡྷིཀོཊྛཱསོཏི ཨཏྠོ ¶ . དུཏིཡེན ཨཏྠེན ཨིདྡྷིཡཱ པཱདོ པཏིཊྛཱ ཨདྷིགམཱུཔཱཡོཏི ཨིདྡྷིཔཱདོ. ཏེན ཧི ཨུཔརཱུཔརིཝིསེསསངྑཱཏཾ ཨིདྡྷིཾ པཛྫནྟི པཱཔུཎནྟི, སྭཱཡཾ ཨིདྡྷིཔཱདོ ཡསྨཱ ཚནྡཱདིཀེ ཙཏྟཱརོ ཨདྷིཔཏིདྷམྨེ དྷུརེ ཛེཊྛཀེ ཀཏྭཱ ནིབྦཏྟིཡཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ’’ཏི.

པཉྩིནྡྲིཡཱནཱིཏི སདྡྷཱདཱིནི པཉྩ ཨིནྡྲིཡཱནི. ཏཏྠ ཨསྶདྡྷིཡཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨདྷིམོཀྑལཀྑཎེ ཨིནྡཊྛཾ ཀཱརེཏཱིཏི སདྡྷིནྡྲིཡཾ, ཀོསཛྫཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པགྒཧལཀྑཎེ ¶ , པམཱདཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨུཔཊྛཱནལཀྑཎེ, ཝིཀྑེཔཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨཝིཀྑེཔལཀྑཎེ, ཨཉྙཱཎཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ དསྶནལཀྑཎེ ཨིནྡཊྛཾ ཀཱརེཏཱིཏི པཉྙིནྡྲིཡཾ.

ཏཱནིཡེཝ ཨསྶདྡྷིཡཱདཱིཧི ཨནབྷིབྷཝནཱིཡཏོ ཨཀམྤིཡཊྛེན སམྤཡུཏྟདྷམྨེསུ ཐིརབྷཱཝེན ‘‘བལཱནཱི’’ཏི ཝེདིཏབྦཱནི.

སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱཏི བོདྷིཡཱ, བོདྷིསྶ ཝཱ ཨངྒཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱ. ཡཱ ཧི ཨེསཱ དྷམྨསཱམགྒཱི ཡཱཡ ལོཀུཏྟརམགྒཀྑཎེ ཨུཔྤཛྫམཱནཱཡ ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀཱམསུཁཏྟཀིལམཐཱནུཡོག- ཨུཙྪེདསསྶཏཱབྷིནིཝེསཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ ཨུཔདྡཝཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱུཏཱཡ སཏིདྷམྨཝིཙཡཝཱིརིཡཔཱིཏིཔསྶདྡྷིསམཱདྷིཨུཔེཀྑཱསངྑཱཏཱཡ ¶ དྷམྨསཱམགྒིཡཱ ཨརིཡསཱཝཀོ བུཛ྄ཛྷཏི, ཀིལེསནིདྡཱཡ ཝུཊྛཧཏི, ཙཏྟཱརི ཝཱ ཨརིཡསཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ སཙྪིཀརོཏཱིཏི ‘‘བོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྶཱ དྷམྨསཱམགྒིསངྑཱཏཱཡ བོདྷིཡཱ ཨངྒཱཏིཔི བོཛ྄ཛྷངྒཱ ཛྷཱནངྒམགྒངྒཱདཡོ ཝིཡ. ཡོཔེས ཝུཏྟཔྤཀཱརཱཡ དྷམྨསཱམགྒིཡཱ བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཨརིཡསཱཝཀོ ‘‘བོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྶ བོདྷིསྶ ཨངྒཱཏིཔི བོཛ྄ཛྷངྒཱ སེནངྒརཐངྒཱདཡོ ཝིཡ. ཏེནཱཧུ པོརཱཎཱ – ‘‘བུཛ྄ཛྷནཀསྶ པུགྒལསྶ ཨངྒཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱ’’ཏི. ‘‘བོདྷིཡཱ སཾཝཏྟནྟཱིཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེནཔི བོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ བོཛ྄ཛྷངྒཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོཏི ཏཾཏཾམགྒཝཛ྄ཛྷཀིལེསེཧི ཨཱརཀཏྟཱ ཨརིཡབྷཱཝཀརཏྟཱ ཨརིཡཕལཔཊིལཱབྷཀརཏྟཱ ཙ ཨརིཡོ. སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནི ཨཊྛངྒཱནི ཨསྶ ཨཏྠི, ཨཊྛ ཨངྒཱནིཡེཝ ཝཱ ཨཊྛངྒིཀོ. ཀིལེསེ མཱརེནྟོ གཙྪཏི, ནིབྦཱནཏྠིཀེཧི ¶ མགྒིཡཏི, སཡཾ ཝཱ ནིབྦཱནཾ མགྒཏཱིཏི མགྒོཏི. ཨེཝམེཏེསཾ སཏིཔཊྛཱནཱདཱིནཾ ཨཏྠཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ.

སོཏཱཔནྣོཏི མགྒསངྑཱཏཾ སོཏཾ ཨཱཔཛྫིཏྭཱ པཱཔུཎིཏྭཱ ཋིཏོ, སོཏཱཔཏྟིཕལཊྛོཏི ཨཏྠོ. སོཏཱཔཏྟིཕལསཙྪིཀིརིཡཱཡ པཊིཔནྣོཏི སོཏཱཔཏྟིཕལསྶ ཨཏྟཔཙྩཀྑཀརཎཱཡ པཊིཔཛྫམཱནོ པཋམམགྒཊྛོ, ཡོ ཨཊྛམཀོཏིཔི ཝུཙྩཏི. སཀདཱགཱམཱིཏི སཀིདེཝ ཨིམཾ ལོཀཾ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨཱགམནསཱིལོ དུཏིཡཕལཊྛོ. ཨནཱགཱམཱིཏི པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཀཱམལོཀཾ ཨནཱགམནསཱིལོ ཏཏིཡཕལཊྛོ ¶ . ཡོ པན སདྡྷཱནུསཱརཱི དྷམྨཱནུསཱརཱི ཨེཀབཱིཛཱིཏི ཨེཝམཱདིཀོ ཨརིཡཔུགྒལཝིབྷཱགོ, སོ ཨེཏེསཾཡེཝ པབྷེདོཏི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཏྟནོ དྷམྨཝིནཡེ མཏཀུཎཔསདིསེན དུསྶཱིལཔུགྒལེན སདྡྷིཾ སཾཝཱསཱབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ཨསཾཝཱསཱརཧསཾཝཱསཱརཧཝིབྷཱགཀཱརཎཔརིདཱིཔནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཚནྣམཏིཝསྶཏཱིཏི ཨཱཔཏྟིཾ ཨཱཔཛྫིཏྭཱ པཊིཙྪཱདེནྟོ ཨཉྙཾ ནཝཾ ཨཱཔཏྟིཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཏཏོ པརཾ ཏཏོ པརནྟི ཨེཝཾ ཨཱཔཏྟིཝསྶཾ ཀིལེསཝསྶཾ ཨཏིཝིཡ ཝསྶཏི. ཝིཝཊཾ ནཱཏིཝསྶཏཱིཏི ཨཱཔཏྟིཾ ཨཱཔནྣོ ཏཾ ཨཔྤཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཝིཝརནྟོ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ པཀཱསེནྟོ ཡཐཱདྷམྨཾ ཡཐཱཝིནཡཾ པཊིཀརོནྟོ དེསེནྟོ ཝུཊྛཧནྟོ ཨཉྙཾ ནཝཾ ཨཱཔཏྟིཾ ན ཨཱཔཛྫཏི, ཏེནསྶ ཝིཝཊཾ པུན ཨཱཔཏྟིཝསྶཾ ཀིལེསཝསྶཾ ན ཝསྶཏི. ཡསྨཱ ཙ ཨེཏདེཝཾ, ཏསྨཱ ཚནྣཾ ཚཱདིཏཾ ཨཱཔཏྟིཾ ཝིཝརེཐ པཀཱསེཐ. ཨེཝཾ ཏཾ ནཱཏིཝསྶཏཱིཏི ཨེཝཾ སནྟེ ཏཾ ཨཱཔཏྟིཨཱཔཛྫནཀཾ ཨཱཔནྣཔུགྒལཾ ¶ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཨཏིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཀིལེསཝསྶཾ ན ཝསྶཏི ན ཏེམེཏི. ཨེཝཾ སོ ཀིལེསེཧི ཨནཝསྶུཏོ པརིསུདྡྷསཱིལོ སམཱཧིཏོ ཧུཏྭཱ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ སམྨསནྟོ ཨནུཀྐམེན ནིབྦཱནཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. སོཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༦. ཚཊྛེ ¶ ཨཝནྟཱིསཱུཏི ཨཝནྟིརཊྛེ. ཀུརརགྷརེཏི ཨེཝཾནཱམཀེ ནགརེ. པཝཏྟེ པབྦཏེཏི པཝཏྟནཱམཀེ པབྦཏེ. ‘‘པཔཱཏེ པབྦཏེ’’ཏིཔི པཋནྟི. སོཎོ ཨུཔཱསཀོ ཀུཊིཀཎྞོཏི ནཱམེན སོཎོ ནཱམ, ཏཱིཧི སརཎགམནེཧི ཨུཔཱསཀབྷཱཝཔྤཊིཝེདནེན ཨུཔཱསཀོ, ཀོཊིཨགྒྷནཀསྶ ཀཎྞཔིལ༹ནྡྷནསྶ དྷཱརཎེན ‘‘ཀོཊིཀཎྞོ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ‘‘ཀུཊིཀཎྞོ’’ཏི ཨེཝཾ ཨབྷིཉྙཱཏོ, ན སུཁུམཱལསོཎོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ ¶ . ཨཡཉྷི ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀཙྩཱཡནསྶ སནྟིཀེ དྷམྨཾ སུཏྭཱ སཱསནེ ཨབྷིཔྤསནྣོ, སརཎེསུ ཙ སཱིལེསུ ཙ པཏིཊྛིཏོ པཝཏྟེ པབྦཏེ ཚཱཡཱུདཀསམྤནྣེ ཋཱནེ ཝིཧཱརཾ ཀཱརེཏྭཱ ཐེརཾ ཏཏྠ ཝསཱཔེཏྭཱ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔཊྛཱཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀཙྩཱནསྶ ཨུཔཊྛཱཀོ ཧོཏཱི’’ཏི.

སོ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཐེརསྶ ཨུཔཊྛཱནཾ གཙྪཏི. ཐེརོ ཙསྶ དྷམྨཾ དེསེཏི. ཏེན སཾཝེགབཧུལོ དྷམྨཙརིཡཱཡ ཨུསྶཱཧཛཱཏོ ཝིཧརཏི. སོ ཨེཀདཱ སཏྠེན སདྡྷིཾ ཝཱཎིཛྫཏྠཱཡ ཨུཛྫེནིཾ གཙྪནྟོ ཨནྟརཱམགྒེ ཨཊཝིཡཾ སཏྠེ ནིཝིཊྛེ རཏྟིཡཾ ཛནསམྦཱདྷབྷཡེན ཨེཀམནྟཾ ཨཔཀྐམྨ ནིདྡཾ ཨུཔགཉྪི. སཏྠོ པཙྩཱུསཝེལཱཡཾ ཨུཊྛཱཡ གཏོ, ན ཨེཀོཔི སོཎཾ པབོདྷེསི, སབྦེཔི ཝིསརིཏྭཱ ཨགམཾསུ. སོ པབྷཱཏཱཡ རཏྟིཡཱ པབུཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ ཀཉྩི ཨཔསྶནྟོ སཏྠེནེཝ གཏམགྒཾ གཧེཏྭཱ སཱིགྷཾ སཱིགྷཾ གཙྪནྟོ ཨེཀཾ ཝཊརུཀྑཾ ཨུཔགཉྪི. ཏཏྠ ཨདྡས ཨེཀཾ མཧཱཀཱཡཾ ཝིརཱུཔདསྶནཾ གཙྪནྟཾ པུརིསཾ ཨཊྛིཏོ མུཏྟཱནི ཨཏྟནོ མཾསཱནི སཡམེཝ ཁཱདནྟཾ, དིསྭཱན ‘‘ཀོསི ཏྭ’’ནྟི པུཙྪི. ‘‘པེཏོམྷི, བྷནྟེ’’ཏི. ‘‘ཀསྨཱ ཨེཝཾ ཀརོསཱི’’ཏི. ‘‘ཨཏྟནོ པུབྦཀམྨེནཱ’’ཏི. ‘‘ཀིཾ པན ཏཾ ཀམྨ’’ནྟི. ‘‘ཨཧཾ པུབྦེ བྷཱརུཀཙྪནགརཝཱསཱི ཀཱུཊཝཱཎིཛོ ཧུཏྭཱ པརེསཾ སནྟཀཾ ཝཉྩེཏྭཱ ཁཱདིཾ, སམཎེ ཙ བྷིཀྑཱཡ ཨུཔགཏེ ‘ཏུམྷཱཀཾ མཾསཾ ¶ ཁཱདཐཱ’ཏི ཨཀྐོསིཾ, ཏེན ཀམྨེན ཨེཏརཧི ཨིམཾ དུཀྑཾ ཨནུབྷཝཱམཱི’’ཏི. ཏཾ ¶ སུཏྭཱ སོཎོ ཨཏིཝིཡ སཾཝེགཾ པཊིལབྷི.

ཏཏོ པརཾ གཙྪནྟོ མུཁཏོ པགྒྷརིཏཀཱལ༹ལོཧིཏེ དྭེ པེཏདཱརཀེ པསྶིཏྭཱ ཏཐེཝ པུཙྪི. ཏེཔིསྶ ཨཏྟནོ ཀམྨཾ ཀཐེསུཾ. ཏེ ཀིར བྷཱརུཀཙྪནགརེ དཱརཀཀཱལེ གནྡྷཝཱཎིཛྫཱཡ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟཱ ཨཏྟནོ མཱཏརི ཁཱིཎཱསཝེ ནིམནྟེཏྭཱ བྷོཛེནྟིཡཱ གེཧཾ གནྟྭཱ ‘‘ཨམྷཱཀཾ སནྟཀཾ ཀསྨཱ སམཎཱནཾ དེསི, ཏཡཱ དིནྣཾ བྷོཛནཾ བྷུཉྫནཀསམཎཱནཾ མུཁཏོ ཀཱལ༹ལོཧིཏཾ པགྒྷརཏཱུ’’ཏི ཨཀྐོསིཾསུ. ཏེ ཏེན ཀམྨེན ནིརཡེ པཙྩིཏྭཱ ཏསྶ ཝིཔཱཀཱཝསེསེན པེཏཡོནིཡཾ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཏདཱ ཨིམཾ དུཀྑཾ ཨནུབྷཝནྟི. ཏམྤི སུཏྭཱ སོཎོ ཨཏིཝིཡ སཾཝེགཛཱཏོ ཨཧོསི.

སོ ¶ ཨུཛྫེནིཾ གནྟྭཱ ཏཾ ཀརཎཱིཡཾ ཏཱིརེཏྭཱ ཀུལགྷརཾ པཙྩཱགཏོ ཐེརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཀཏཔཊིསནྠཱརོ ཐེརསྶ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེསི. ཐེརོཔིསྶ པཝཏྟིནིཝཏྟཱིསུ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསེ ཝིབྷཱཝེནྟོ དྷམྨཾ དེསེསི. སོ ཐེརཾ ཝནྡིཏྭཱ གེཧཾ གཏོ སཱཡམཱསཾ བྷུཉྫིཏྭཱ སཡནཾ ཨུཔགཏོ ཐོཀཾཡེཝ ནིདྡཱཡིཏྭཱ པབུཛ྄ཛྷིཏྭཱ སཡནཏལེ ནིསཛྫ ཡཐཱསུཏཾ དྷམྨཾ པཙྩཝེཀྑིཏུཾ ཨཱརདྡྷོ. ཏསྶ ཏཾ དྷམྨཾ པཙྩཝེཀྑཏོ, ཏེ ཙ པེཏཏྟབྷཱཝེ ཨནུསྶརཏོ སཾསཱརདུཀྑཾ ཨཏིཝིཡ བྷཡཱནཀཾ ཧུཏྭཱ ཨུཔཊྛཱསི, པབྦཛྫཱཡ ཙིཏྟཾ ནམི. སོ ཝིབྷཱཏཱཡ རཏྟིཡཱ སརཱིརཔཊིཛགྒནཾ ཀཏྭཱ ཐེརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨཱརོཙེཏྭཱ པབྦཛྫཾ ཡཱཙི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སོཎསྶ ཨུཔཱསཀསྶ ཀུཊིཀཎྞསྶ རཧོགཏསྶ…པེ… པབྦཱཛེཏུ མཾ, བྷནྟེ, ཨཡྻོ མཧཱཀཙྩཱནོ’’ཏི.

ཏཏྠ ཡཐཱ ཡཐཱཏིཨཱདཱིནཾ པདཱནཾ ཨཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡེན ཡེན ཨཱཀཱརེན ཨཡྻོ མཧཱཀཙྩཱནོ དྷམྨཾ དེསེཏི ཨཱཙིཀྑཏི པཉྙཔེཏི པཊྛཔེཏི ཝིཝརཏི ཝིབྷཛཏི ཨུཏྟཱནཱིཀརོཏི པཀཱསེཏི, ཏེན ཏེན མེ ཨུཔཔརིཀྑཏོ ཨེཝཾ ཧོཏི, ཡདེཏཾ སིཀྑཏྟཡབྲཧྨཙརིཡཾ ཨེཀམྤི དིཝསཾ ཨཀྑཎྜཾ ཀཏྭཱ ཙརིམཀཙིཏྟཾ པཱཔེཏབྦཏཱཡ ཨེཀནྟཔརིཔུཎྞཾ. ཨེཀདིཝསམྤི ཀིལེསམལེན ཨམལིནཾ ཀཏྭཱ ཙརིམཀཙིཏྟཾ པཱཔེཏབྦཏཱཡ ཨེཀནྟཔརིསུདྡྷཾ. སངྑལིཁིཏནྟི ལིཁིཏསངྑསདིསཾ དྷོཏསངྑསཔྤཊིབྷཱགཾ ཙརིཏབྦཾ. ཨིདཾ ན ¶ སུཀརཾ ཨགཱརཾ ཨཛ྄ཛྷཱཝསཏཱ ཨགཱརམཛ྄ཛྷེ ཝསནྟེན ཨེཀནྟ པརིཔུཎྞཾ…པེ… ཙརིཏུཾ ཡཾནཱུནཱཧཾ ཀེསེ ཙེཝ མསྶཱུནི ཙ ཨོཧཱརེཏྭཱ ཝོརོཔེཏྭཱ ཀཱསཱཡརསཔཱིཏཏཱཡ ཀཱསཱཡཱནི བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟཱནཾ ཨནུཙྪཝིཀཱནི ཝཏྠཱནི ཨཙྪཱདེཏྭཱ ནིཝཱསེཏྭཱ ཙེཝ པཱརུཔིཏྭཱ ཙ ཨགཱརསྨཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨནགཱརིཡཾ པབྦཛེཡྻཾ ¶ . ཡསྨཱ ཨགཱརསྶ ཧིཏཾ ཀསིཝཱཎིཛྫཱདིཀམྨཾ ཨགཱརིཡནྟི ཝུཙྩཏི, ཏཉྩ པབྦཛྫཱཡ ནཏྠི, ཏསྨཱ པབྦཛྫཱ ཨནགཱརིཡཱ ནཱམ. ཏཾ ཨནགཱརིཡཾ པབྦཛྫཾ པབྦཛེཡྻཾ ཨུཔགཙྪེཡྻཾ, པཊིཔཛྫེཡྻནྟི ཨཏྠོ.

ཨེཝཾ ཨཏྟནཱ རཧོཝིཏཀྐིཏཾ སོཎོ ཨུཔཱསཀོ ཐེརསྶ ཨཱརོཙེཏྭཱ ཏཾ པཊིཔཛྫིཏུཀཱམོ ‘‘པབྦཱཛེཏུ མཾ, བྷནྟེ, ཨཡྻོ མཧཱཀཙྩཱནོ’’ཏི ཨཱཧ. ཐེརོ པན ‘‘ཏཱཝསྶ ཉཱཎཔརིཔཱཀཾ ཀཐ’’ནྟི ཨུཔདྷཱརེཏྭཱ ¶ ཉཱཎཔརིཔཱཀཾ ཨཱགམཡམཱནོ ‘‘དུཀྐརཾ ཁོ’’ཏིཨཱདིནཱ པབྦཛྫཱཚནྡཾ ནིཝཱརེསི.

ཏཏྠ ཨེཀབྷཏྟནྟི ‘‘ཨེཀབྷཏྟིཀོ ཧོཏི རཏྟཱུཔརཏོ ཝིརཏོ ཝིཀཱལབྷོཛནཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༩༤; ཨ. ནི. ༣.༧༡) ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཝིཀཱལབྷོཛནཝིརཏིཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨེཀསེཡྻནྟི ཨདུཏིཡསེཡྻཾ. ཨེཏྠ ཙ སེཡྻཱསཱིསེན ‘‘ཨེཀོ ཏིཊྛཏི, ཨེཀོ གཙྪཏི, ཨེཀོ ནིསཱིདཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱནི. ༧; ༤༩) ནཡེན ཝུཏྟེསུ ཙཏཱུསུ ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཀཱཡཝིཝེཀཾ དཱིཔེཏི, ན ཨེཀཱཀིནཱ ཧུཏྭཱ སཡནམཏྟཾ. བྲཧྨཙརིཡནྟི མེཐུནཝིརཏིབྲཧྨཙརིཡཾ, སིཀྑཏྟཡཱནུཡོགསངྑཱཏཾ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ ཝཱ. ཨིངྒྷཱཏི ཙོདནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཏཏྠེཝཱཏི གེཧེཡེཝ. བུདྡྷཱནཾ སཱསནཾ ཨནུཡུཉྫཱཏི ནིཙྩསཱིལཨུཔོསཐསཱིལཱདིབྷེདཾ པཉྩངྒཨཊྛངྒདསངྒསཱིལཾ, ཏདནུརཱུཔཉྩ སམཱདྷིཔཉྙཱབྷཱཝནཾ ཨནུཡུཉྫ. ཨེཏཉྷི ཨུཔཱསཀེན པུབྦབྷཱགེ ཨནུཡུཉྫིཏབྦཾ བུདྡྷསཱསནཾ ནཱམ. ཏེནཱཧ – ‘‘ཀཱལཡུཏྟཾ ཨེཀབྷཏྟཾ ཨེཀསེཡྻཾ བྲཧྨརིཡ’’ནྟི.

ཏཏྠ ཀཱལཡུཏྟནྟི ཙཱཏུདྡསཱིཔཉྩདསཱིཨཊྛམཱིཔཱཊིཧཱརིཡཔཀྑསངྑཱཏེན ཀཱལེན ཡུཏྟཾ, ཡཐཱཝུཏྟཀཱལེ ཝཱ ཏུཡ྄ཧཾ ཨནུཡུཉྫནྟསྶ ཡུཏྟཾ པཏིརཱུཔཾ སཀྐུཎེཡྻཾ, ན སབྦཀཱལཾ པབྦཛྫཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སབྦམེཏཾ ཉཱཎསྶ ཨཔརིཔཀྐཏྟཱ ཏསྶ ཀཱམཱནཾ ¶ དུཔྤཧཱནཏཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ཡོགྱཾ ཀཱརཱཔེཏུཾ ཝདཏི, ན པབྦཛྫཱཚནྡཾ ནིཝཱརེཏུཾ. པབྦཛྫཱབྷིསངྑཱརོཏི པབྦཛིཏུཾ ཨཱརམྦྷོ ཨུསྶཱཧོ. པཊིཔསྶམྦྷཱིཏི ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཨཔརིཔཀྐཏྟཱ, སཾཝེགསྶ ཙ ནཱཏིཏིཀྑབྷཱཝཏོ ཝཱུཔསམི. ཀིཉྩཱཔི པཊིཔསྶམྦྷི, ཐེརེན ཝུཏྟཝིདྷིཾ པན ཨནུཏིཊྛནྟོ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཐེརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཡིརུཔཱསནྟོ དྷམྨཾ སུཎཱཏི. ཏསྶ ཝུཏྟནཡེནེཝ དུཏིཡཾ པབྦཛྫཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཛྫི, ཐེརསྶ ཙ ཨཱརོཙེསི. དུཏིཡམྤི ཐེརོ པཊིཀྑིཔི. ཏཏིཡཝཱརེ པན ཉཱཎསྶ པརིཔཀྐབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནི ནཾ པབྦཱཛེཏུཾ ཀཱལོ’’ཏི ཐེརོ པབྦཱཛེསི, པབྦཛིཏཉྩ ཏཾ ཏཱིཎི སཾཝཙྪརཱནི ཨཏིཀྐམིཏྭཱ གཎཾ པརིཡེསིཏྭཱ ཨུཔསམྤཱདེསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘དུཏིཡམྤི ཁོ སོཎོ…པེ… ཨུཔསམྤཱདེསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ¶ ཨཔྤབྷིཀྑུཀོཏི ཀཏིཔཡབྷིཀྑུཀོ. ཏདཱ ཀིར བྷིཀྑཱུ ཡེབྷུཡྻེན མཛ྄ཛྷིམདེསེ ཨེཝ ཝསིཾསུ. ཏསྨཱ ཏཏྠ ཀཏིཔཡཱ ཨེཝ ཨཧེསུཾ ¶ , ཏེ ཙ ཨེཀསྨིཾ ནིགམེ ཨེཀོ, ཨེཀསྨིཾ དྭེཏི ཨེཝཾ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཝསིཾསུ. ཀིཙྪེནཱཏི དུཀྑེན. ཀསིརེནཱཏི ཨཱཡཱསེན. ཏཏོ ཏཏོཏི ཏསྨཱ ཏསྨཱ གཱམནིགམཱདིཏོ. ཐེརེན ཧི ཀཏིཔཡེ བྷིཀྑཱུ ཨཱནེཏྭཱ ཨཉྙེསུ ཨཱནཱིཡམཱནེསུ པུབྦེ ཨཱནཱིཏཱ ཀེནཙིདེཝ ཀརཎཱིཡེན པཀྐམིཾསུ, ཀིཉྩི ཀཱལཾ ཨཱགམེཏྭཱ པུན ཏེསུ ཨཱནཱིཡམཱནེསུ ཨིཏརེ པཀྐམིཾསུ. ཨེཝཾ པུནཔྤུནཾ ཨཱནཡནེན སནྣིཔཱཏོ ཙིརེནེཝ ཨཧོསི, ཐེརོ ཙ ཏདཱ ཨེཀཝིཧཱརཱི ཨཧོསི. དསཝགྒཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ སནྣིཔཱཏེཏྭཱཏི ཏདཱ བྷགཝཏཱ པཙྩནྟདེསེཔི དསཝགྒེནེཝ སངྒྷེན ཨུཔསམྤདཱ ཨནུཉྙཱཏཱ. ཨིཏོནིདཱནཉྷི ཐེརེན ཡཱཙིཏོ པཉྩཝགྒེན སངྒྷེན པཙྩནྟདེསེ ཨུཔསམྤདཾ ཨནུཛཱནི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏིཎྞཾ ཝསྶཱནཾ…པེ… སནྣིཔཱཏེཏྭཱ’’ཏི.

ཝསྶཾཝུཊྛསྶཱཏི ཨུཔསམྤཛྫིཏྭཱ པཋམཝསྶཾ ཨུཔགནྟྭཱ ཝུསིཏཝཏོ. ཨཱིདིསོ ཙ ཨཱིདིསོ ཙཱཏི ཨེཝརཱུཔོ ཙ ཨེཝརཱུཔོ ཙ, ཨེཝརཱུཔཱཡ ནཱམཀཱཡརཱུཔཀཱཡསམྤཏྟིཡཱ སམནྣཱགཏོ, ཨེཝརཱུཔཱཡ དྷམྨཀཱཡསམྤཏྟིཡཱ སམནྣཱགཏོཏི སུཏོཡེཝ མེ སོ བྷགཝཱ. ན ཁོ མེ སོ བྷགཝཱ སམྨུཁཱ དིཊྛོཏི ཨེཏེན པུཐུཛྫནསདྡྷཱཡ ཨེཝཾ ཨཱཡསྨཱ སོཎོ བྷགཝནྟཾ དཊྛུཀཱམོ ཨཧོསི. ཨཔརབྷཱགེ པན སཏྠཱརཱ སདྡྷིཾ ཨེཀགནྡྷཀུཊིཡཾ ཝསིཏྭཱ པཙྩཱུསསམཡཾ ཨཛ྄ཛྷིཊྛོ སོལ༹ས ཨཊྛཀཝགྒིཀཱནི སཏྠུ ¶ སམྨུཁཱ ཨཊྛིཾ ཀཏྭཱ མནསི ཀཏྭཱ སབྦཾ ཙེཏསོ སམནྣཱཧརིཏྭཱ ཨཏྠདྷམྨཔྤཊིསཾཝེདཱི ཧུཏྭཱ བྷཎནྟོ དྷམྨཱུཔསཉྷིཏཔཱམོཛྫཱདིམུཁེན སམཱཧིཏོ སརབྷཉྙཔརིཡོསཱནེ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ སངྑཱརེ སམྨསནྟོ ཨནུཔུབྦེན ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. ཨེཏདཏྠམེཝ ཧིསྶ བྷགཝཏཱ ཨཏྟནཱ སདྡྷིཾ ཨེཀགནྡྷཀུཊིཡཾ ཝཱསོ ཨཱཎཏྟོཏི ཝདནྟི.

ཀེཙི པནཱཧུ – ‘‘ན ཁོ མེ སོ བྷགཝཱ སམྨུཁཱ དིཊྛོ’’ཏི ཨིདཾ རཱུཔཀཱཡདསྶནམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི. ཨཱཡསྨཱ ཧི སོཎོ པབྦཛིཏྭཱཝ ཐེརསྶ སནྟིཀེ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ གྷཊེནྟོ ཝཱཡམནྟོ ཨནུཔསམྤནྣོཝ སོཏཱཔནྣོ ཧུཏྭཱ ཨུཔསམྤཛྫིཏྭཱ ‘‘ཨུཔཱསཀཱཔི སོཏཱཔནྣཱ ཧོནྟི, ཨཧམྤི སོཏཱཔནྣོ, ཀིམེཏྠ ཙིཏྟ’’ནྟི ཨུཔརིམགྒཏྠཱཡ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨནྟོཝསྶེཡེཝ ཚལ༹བྷིཉྙོ ཧུཏྭཱ ཝིསུདྡྷིཔཝཱརཎཱཡ པཝཱརེསི ¶ . ཨརིཡསཙྩདསྶནེན ཧི བྷགཝཏོ དྷམྨཀཱཡོ དིཊྛོ ནཱམ ཧོཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡོ ཁོ, ཝཀྐལི, དྷམྨཾ པསྶཏི, སོ མཾ པསྶཏི. ཡོ མཾ པསྶཏི, སོ དྷམྨཾ པསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༨༧).

ཏསྨཱསྶ ¶ དྷམྨཀཱཡདསྶནཾ པགེཝ སིདྡྷཾ, པཝཱརེཏྭཱ པན རཱུཔཀཱཡཾ དཊྛུཀཱམོ ཨཧོསཱིཏི.

‘‘སཙེ མཾ ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡོ ཨནུཛཱནཱཏཱི’’ཏིཔི པཱཋོ. ‘‘བྷནྟེ’’ཏི པན ལིཁནྟི. ཏཐཱ ‘‘སཱདྷུ སཱདྷུ, ཨཱཝུསོ སོཎ, གཙྪ ཏྭཾ, ཨཱཝུསོ སོཎཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. ‘‘ཨཱཝུསོ’’ཏི པན ཀེསུཙི པོཏྠཀེསུ ནཏྠི. ཏཐཱ ‘‘ཨེཝམཱཝུསོཏི ཁོ ཨཱཡསྨཱ སོཎོ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཨཱཝུསོཝཱདོཡེཝ ཧི ཨཉྙམཉྙཾ བྷིཀྑཱུནཾ བྷགཝཏོ དྷརམཱནཀཱལེ ཨཱཙིཎྞོ. བྷགཝནྟཾ པཱསཱདིཀནྟིཨཱདཱིནཾ པདཱནཾ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ.

ཀཙྩི བྷིཀྑུ ཁམནཱིཡནྟི བྷིཀྑུ ཨིདཾ ཏུཡ྄ཧཾ ཙཏུཙཀྐཾ ནཝདྭཱརཾ སརཱིརཡནྟཾ ཀཙྩི ཁམནཱིཡཾ, ཀིཾ སཀྐཱ ཁམིཏུཾ སཧིཏུཾ པརིཧརིཏུཾ, ཀིཾ དུཀྑབྷཱརོ ནཱབྷིབྷཝཏི. ཀཙྩི ཡཱཔནཱིཡནྟི ཀིཾ ཏཾཏཾཀིཙྩེསུ ཡཱཔེཏུཾ གམེཏུཾ སཀྐཱ, ན ཀཉྩི ཨནྟརཱཡནྟི དསྶེཏི. ཀཙྩིསི ཨཔྤཀིལམཐེནཱཏི ཨནཱཡཱསེན ཨིམཾ ཨེཏྟཀཾ ཨདྡྷཱནཾ ཀཙྩི ཨཱགཏོསི.

ཨེཏདཧོསཱིཏི བུདྡྷཱཙིཎྞཾ ཨནུསྶརནྟསྶ ཨཱཡསྨཏོ ཨཱནནྡསྶ ¶ ཨེཏཾ ‘‘ཡསྶ ཁོ མཾ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཾ ཙིཏྟེ ཨཱཙིཎྞཾ ཨཧོསི. ཨེཀཝིཧཱརེཏི ཨེཀགནྡྷཀུཊིཡཾ. གནྡྷཀུཊི ཧི ཨིདྷ ཝིཧཱརོཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཝཏྠུནྟི ཝསིཏུཾ.

ནིསཛྫཱཡ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱཏི ཨེཏྠ ཡསྨཱ བྷགཝཱ ཨཱཡསྨཏོ སོཎསྶ སམཱཔཏྟིསམཱཔཛྫནེ པཊིསནྠཱརཾ ཀརོནྟོ སཱཝཀསཱདྷཱརཎཱ སབྦཱ སམཱཔཏྟིཡོ ཨནུལོམཔཊིལོམཾ སམཱཔཛྫནྟོ བཧུདེཝ རཏྟིཾ…པེ… ཝིཧཱརཾ པཱཝིསི, ཏསྨཱ ཨཱཡསྨཱཔི སོཎོ བྷགཝཏོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ ཉཏྭཱ ཏདནུརཱུཔཾ སབྦཱ ཏཱ སམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫནྟོ ‘‘བཧུདེཝ རཏྟིཾ…པེ… ཝིཧཱརཾ པཱཝིསཱི’’ཏི ཀེཙི ཝདནྟི. པཝིསིཏྭཱ ཙ བྷགཝཏཱ ¶ ཨནུཉྙཱཏོ ཙཱིཝརཾ ཏིརོཀརཎཱིཡཾ ཀཏྭཱཔི བྷགཝཏོ པཱདཔསྶེ ནིསཛྫཱཡ ཝཱིཏིནཱམེསི. ཨཛ྄ཛྷེསཱིཏི ཨཱཎཱཔེསི. པཊིབྷཱཏུ ཏཾ བྷིཀྑུ དྷམྨོ བྷཱསིཏུནྟི བྷིཀྑུ ཏུཡ྄ཧཾ དྷམྨོ བྷཱསིཏུཾ ཨུཔཊྛཱཏུ ཉཱཎམུཁེ ཨཱགཙྪཏུ, ཡཐཱསུཏཾ ཡཐཱཔརིཡཏྟཾ དྷམྨཾ བྷཎཱཧཱིཏི ཨཏྠོ.

སོལ༹ས ཨཊྛཀཝགྒིཀཱནཱིཏི ཨཊྛཀཝགྒབྷཱུཏཱནི ཀཱམསུཏྟཱདཱིནི སོལ༹ས སུཏྟཱནི. སརེན ཨབྷཎཱིཏི སུཏྟུསྶཱརཎསརེན ཨབྷཱསི, སརབྷཉྙཝསེན ཀཐེསཱིཏི ཨཏྠོ. སརབྷཉྙཔརིཡོསཱནེཏི ཨུསྶཱརཎཱཝསཱནེ. སུགྒཧིཏཱནཱིཏི སམྨཱ ཨུགྒཧིཏཱནི. སུམནསིཀཏཱནཱིཏི སུཊྛུ མནསི ཀཏཱནི. ཨེཀཙྩོ ཨུགྒཧཎཀཱལེ སམྨཱ ཨུགྒཧེཏྭཱཔི པཙྪཱ སཛ྄ཛྷཱཡཱདིཝསེན མནསི ཀརཎཀཱལེ ¶ བྱཉྫནཱནི ཝཱ མིཙྪཱ རོཔེཏི, པདཔཙྪཱབྷཊྛཾ ཝཱ ཀརོཏི, ན ཨེཝམཡཾ. ཨིམིནཱ པན སམྨདེཝ ཡཐུགྒཧིཏཾ མནསི ཀཏཱནི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘སུམནསིཀཏཱནཱིཏི སུཊྛུ མནསི ཀཏཱནཱི’’ཏི. སཱུཔདྷཱརིཏཱནཱིཏི ཨཏྠཏོཔི སུཊྛུ ཨུཔདྷཱརིཏཱནི. ཨཏྠེ ཧི སུཊྚུ ཨུཔདྷཱརིཏེ སཀྐཱ པཱལི༹ཾ སམྨཱ ཨུསྶཱརེཏུཾ. ཀལྱཱཎིཡཱསི ཝཱཙཱཡ སམནྣཱགཏོཏི སིཐིལདྷནིཏཱདཱིནཾ ཡཐཱཝིདྷཱནཝཙནེན པརིམཎྜལཔདབྱཉྫནཔརིཔུཎྞཱཡ པོརིཡཱ ཝཱཙཱཡ སམནྣཱགཏོ ཨཱསི. ཝིསྶཊྛཱཡཱཏི ཝིམུཏྟཱཡ. ཨེཏེནསྶ ཝིམུཏྟཝཱདིཏཾ ¶ དསྶེཏི. ཨནེལགལཱ༹ཡཱཏི ཨེལཱ ཝུཙྩཏི དོསོ, ཏཾ ན པགྒྷརཏཱིཏི ཨནེལགལཱ༹, ཏཱཡ ནིདྡོསཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨནེལགལཱ༹ཡཱཏི ཨནེལཱཡ ཙ ཨགལཱ༹ཡ ཙ ནིདྡོསཱཡ ཨགལི༹ཏཔདབྱཉྫནཱཡ, ཨཔརིཧཱིནཔདབྱཉྫནཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱ ཧི ནཾ བྷགཝཱ ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཀལྱཱཎཝཱཀྐརཎཱནཾ ཡདིདཾ སོཎོ ཀུཊིཀཎྞོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༠༦) ཨེཏདགྒེ ཋཔེསི. ཨཏྠསྶ ཝིཉྙཱཔནིཡཱཏི ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ ཨཏྠཾ ཝིཉྙཱཔེཏུཾ སམཏྠཱཡ.

ཀཏིཝསྶོཏི སོ ཀིར མཛ྄ཛྷིམཝཡསྶ ཏཏིཡཀོཊྛཱསེ ཋིཏོ ཨཱཀཔྤསམྤནྣོ ཙ པརེསཾ ཙིརཏརཔབྦཛིཏོ ཝིཡ ཁཱཡཏི. ཏཾ སནྡྷཱཡ བྷགཝཱ པུཙྪཏཱིཏི ཀེཙི, ཏཾ ཨཀཱརཎཾ. ཨེཝཾ སནྟེ སམཱདྷིསུཁཾ ཨནུབྷཝིཏུཾ ཡུཏྟོ, ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཀསྨཱ པམཱདམཱཔནྣོཏི པུན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སཏྠཱ ‘‘ཀཏིཝསྶོསཱི’’ཏི ཏཾ པུཙྪཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཀིསྶ པན ཏྭཾ བྷིཀྑུ ཨེཝཾ ཙིརཾ ཨཀཱསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ¶ ཀིསྶཱཏི ཀིཾ ཀཱརཎཱ. ཨེཝཾ ཙིརཾ ཨཀཱསཱིཏི ཨེཝཾ ཙིརཱཡི, ཀེན ཀཱརཎེན ཨེཝཾ ཙིརཀཱལཾ པབྦཛྫཾ ཨནུཔགནྟྭཱ ཨགཱརམཛ྄ཛྷེ ཝསཱིཏི ཨཏྠོ. ཙིརཾ དིཊྛོ མེཏི ཙིརེན ཙིརཀཱལེན མཡཱ དིཊྛོ. ཀཱམེསཱུཏི ཀིལེསཀཱམེསུ ཙ ཝཏྠུཀཱམེསུ ཙ. ཨཱདཱིནཝོཏི དོསོ. ཨཔི ཙཱཏི ཀཱམེསུ ཨཱདཱིནཝེ ཀེནཙི པཀཱརེན དིཊྛེཔི ན ཏཱཝཱཧཾ གྷརཱཝཱསཏོ ནིཀྑམིཏུཾ ཨསཀྑིཾ. ཀསྨཱ? སམྦཱདྷོ གྷརཱཝཱསོ ཨུཙྩཱཝཙེཧི ཀིཙྩཀརཎཱིཡེཧི སམུཔབྱཱུལ༹ྷོ ཨགཱརིཡབྷཱཝོ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘བཧུཀིཙྩོ བཧུཀརཎཱིཡོ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཀཱམེསུ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཱདཱིནཝདསྶིནོ ཙིཏྟཾ ཙིརཱཡིཏྭཱཔི ན པཏིཊྛཱཏི, ཨཉྙདཏྠུ པདུམཔལཱསེ ཨུདཀབིནྡུ ཝིཡ ཝིནིཝཏྟཏིཡེཝཱཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི པཝཏྟིཾ ནིཝཏྟིཉྩ སམྨདེཝ ཛཱནནྟོ པཝཏྟིཡཾ ཏནྣིམིཏྟེ ཙ ན ཀདཱཙིཔི རམཏཱིཏི ཨིདམཏྠདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ དིསྭཱ ཨཱདཱིནཝཾ ལོཀེཏི སབྦསྨིཾ སངྑཱརལོཀེ ‘‘ཨནིཙྩོ དུཀྑོ ཝིཔརིཎཱམདྷམྨོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཱདཱིནཝཾ དོསཾ པཉྙཱཡ པསྶིཏྭཱ. ཨེཏེན ཝིཔསྶནཱཝཱརོ ཀཐིཏོ ¶ . ཉཏྭཱ དྷམྨཾ ནིརུཔདྷིནྟི སབྦཱུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒཏྟཱ ནིརུཔདྷིཾ ནིབྦཱནདྷམྨཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཉཏྭཱ ནིསྶརཎཝིཝེཀཱསངྑཏཱམཏསབྷཱཝཏོ མགྒཉཱཎེན པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ. ‘‘དིསྭཱ ཉཏྭཱ’’ཏི ཨིམེསཾ པདཱནཾ ‘‘སཔྤིཾ པིཝིཏྭཱ བལཾ ཧོཏི, སཱིཧཾ དིསྭཱ བྷཡཾ ཧོཏི, པཉྙཱཡ དིསྭཱ ཨཱསཝཱ པརིཀྑཱིཎཱ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པུ. པ. ༢༠༨; ཨ. ནི. ༩.༤༢-༤༣) ཝིཡ ཧེཏུཨཏྠཏཱ དཊྛབྦཱ. ཨརིཡོ ན རམཏཱི པཱཔེཏི ཀིལེསེཧི ཨཱརཀཏྟཱ ཨརིཡོ སཔྤུརིསོ ཨཎུམཏྟེཔི པཱཔེ ན རམཏི. ཀསྨཱ? པཱཔེ ན རམཏཱི སུཙཱིཏི སུཝིསུདྡྷཀཱཡསམཱཙཱརཱདིཏཱཡ ཝིསུདྡྷཔུགྒལོ རཱཛཧཾསོ ཝིཡ ཨུཀྐཱརཊྛཱནེ པཱཔེ སཾཀིལིཊྛདྷམྨེ ན རམཏི ནཱབྷིནནྡཏི. ‘‘པཱཔོ ན རམཏཱི སུཙི’’ནྟིཔི པཱཋོ. ཏསྶཏྠོ – པཱཔོ པཱཔཔུགྒལོ སུཙིཾ ཨནཝཛྫཾ ཝོདཱནདྷམྨཾ ན རམཏི, ཨཉྙདཏྠུ གཱམསཱུཀརཱདཡོ ཝིཡ ཨུཀྐཱརཊྛཱནཾ ཨསུཙིཾ སཾཀིལེསདྷམྨཾཡེཝ རམཏཱིཏི པཊིཔཀྑཏོ དེསནཾ པརིཝཏྟེཏི.

ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ ཨུདཱནེ ཨུདཱནིཏེ ཨཱཡསྨཱ སོཎོ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨུཔཛ྄ཛྷཱཡསྶ ཝཙནེན པཙྩནྟདེསེ པཉྩཝགྒེན ¶ ཨུཔསམྤདཱདིཔཉྩཝཏྠཱུནི ཡཱཙི. བྷགཝཱཔི ཏཱནི ཨནུཛཱནཱིཏི ཏཾ སབྦཾ ཁནྡྷཀེ (མཧཱཝ. ༢༤༢ ཨཱདཡོ) ཨཱགཏནཡེན ཝེདིཏབྦཾ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཀངྑཱརེཝཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༧. སཏྟམེ ཀངྑཱརེཝཏོཏི ཏསྶ ཐེརསྶ ནཱམཾ. སོ ཧི སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ ལདྡྷཱུཔསམྤདོ སཱིལཝཱ ཀལྱཱཎདྷམྨོ ཝིཧརཏི, ‘‘ཨཀཔྤིཡཱ མུགྒཱ, ན ཀཔྤནྟི མུགྒཱ པརིབྷུཉྫིཏུཾ, ཨཀཔྤིཡོ གུལོ༹’’ཏི (མཧཱཝ. ༢༧༢) ཙ ཨཱདིནཱ ཝིནཡཀུཀྐུཙྩསངྑཱཏཀངྑཱབཧུལོ པན ཧོཏི. ཏེན ཀངྑཱརེཝཏོཏི པཉྙཱཡིཏྠ. སོ ཨཔརབྷཱགེ སཏྠུ སནྟིཀེ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ གྷཊེནྟོ ཝཱཡམནྟོ ཚལ༹བྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱ ཛྷཱནསུཁེན ¶ ཕལསུཁེན ཝཱིཏིནཱམེཏི, ཡེབྷུཡྻེན པན ཨཏྟནཱ ཨདྷིགཏཾ ཨརིཡམགྒཾ གརུཾ ཀཏྭཱ པཙྩཝེཀྑཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཏྟནོ ཀངྑཱཝིཏརཎཝིསུདྡྷིཾ པཙྩཝེཀྑམཱནོ’’ཏི. མགྒཔཉྙཱ ཧི ‘‘ཨཧོསིཾ ¶ ནུ ཁོ ཨཧཾ ཨཏཱིཏམདྡྷཱན’’ནྟིཨཱདིནཡཔཝཏྟཱཡ (མ. ནི. ༡.༡༨; སཾ. ནི. ༢.༢༠) སོལ༹སཝཏྠུཀཱཡ, ‘‘བུདྡྷེ ཀངྑཏི…པེ… པཊིཙྩསམུཔྤནྣེསུ དྷམྨེསུ ཀངྑཏཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༡༠༠༨) ཨེཝཾ ཝུཏྟཱཡ ཨཊྛཝཏྠུཀཱཡ, པགེཝ ཨིཏརཱསནྟི ཨནཝསེསཏོ སབྦཀངྑཱནཾ ཝིཏརཎཏོ སམཏིཀྐམནཏོ, ཨཉྙེཧི ཙ ཨཏྟནཱ པཧཱཏབྦཀིལེསེཧི ཨཙྩནྟཝིསུཛ྄ཛྷནཏོ ‘‘ཀངྑཱཝིཏརཎཝིསུདྡྷཱི’’ཏི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ. ཏཉྷི ཨཡམཱཡསྨཱ དཱིགྷརཏྟཾ ཀངྑཱཔཀཏཏྟཱ ‘‘ཨིམཾ མགྒདྷམྨཾ ཨདྷིགམྨ ཨིམཱ མེ ཀངྑཱ ཨནཝསེསཱ པཧཱིནཱ’’ཏི གརུཾ ཀཏྭཱ པཙྩཝེཀྑམཱནོ ནིསཱིདི, ན སཔྤཙྩཡནཱམརཱུཔདསྶནཾ ཨནིཙྩནྟིཀཏྟཱ ཏསྶ ཀངྑཱཝིཏརཎསྶ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨརིཡམགྒསྶ ཨནཝསེསཀངྑཱཝིཏརཎསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡཱ ཀཱཙི ཀངྑཱ ཨིདྷ ཝཱ ཧུརཾ ཝཱཏི ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ པཙྩུཔྤནྣེ ཨཏྟབྷཱཝེ ‘‘ཨཧཾ ནུ ཁོསྨི ནོ ནུ ཁོསྨཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཧུརཾ ཝཱ, ཨཏཱིཏཱནཱགཏེསུ ཨཏྟབྷཱཝེསུ ‘‘ཨཧོསིཾ ནུ ཁོ ཨཧཾ ཨཏཱིཏམདྡྷཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨུཔྤཛྫནཀཱ ཀངྑཱ. སཀཝེདིཡཱ ཝཱ པརཝེདིཡཱ ཝཱཏི ཏཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ¶ སཀཨཏྟབྷཱཝེ ཨཱརམྨཎཝསེན པཊིལབྷིཏབྦཱཡ པཝཏྟིཡཱ སཀཝེདིཡཱ ཝཱ པརསྶ ཨཏྟབྷཱཝེ པཊིལབྷིཏབྦཱཡ ‘‘བུདྡྷོ ནུ ཁོ, ནོ ནུ ཁོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཱ པརསྨིཾ པདྷཱནེ ཨུཏྟམེ པཊིལབྷིཏབྦཱཡ པཝཏྟིཡཱ པརཝེདིཡཱ ཝཱ ཡཱ ཀཱཙི ཀངྑཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ. ཡེ ཛྷཱཡིནོ ཏཱ པཛཧནྟི སབྦཱ, ཨཱཏཱཔིནོ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟཱཏི ཡེ ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ཛྷཱཡིནོ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཙཏུབྦིདྷསམྨཔྤདྷཱནཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཨཱཏཱཔིནོ མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟཱ ཨདྷིགཙྪནྟཱ སདྡྷཱནུསཱརཱིཨཱདིཔྤབྷེདཱ པཋམམགྒཊྛཱ པུགྒལཱ, ཏཱ སབྦཱ ཀངྑཱ པཛཧནྟི སམུཙྪིནྡནྟི མགྒཀྑཎེ. ཏཏོ པརཾ པན ཏཱ པཧཱིནཱ ནཱམ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཨིཏོ ཨཉྙཾ ཏཱསཾ ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨིཏི ¶ བྷགཝཱ ཛྷཱནམུཁེན ཨཱཡསྨཏོ ཀངྑཱརེཝཏསྶ ཛྷཱནསཱིསེན ཨརིཡམགྒཱདྷིགམཾ ཐོམེནྟོ ཐོམནཱཝསེན ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཏེནེཝ ཙ ནཾ ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཛྷཱཡཱིནཾ ཡདིདཾ ཀངྑཱརེཝཏོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༠༤) ཛྷཱཡཱིབྷཱཝེན ཨེཏདགྒེ ཋཔེསཱིཏི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སངྒྷབྷེདསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༨. ཨཊྛམེ ¶ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨེཏདཝོཙཱཏི ཨབྷིམཱརེ པཡོཛེཏྭཱ ནཱལཱ༹གིརིཾ ཝིསྶཛྫཱཔེཏྭཱ སིལཾ པཝཊྚེཏྭཱ བྷགཝཏོ ཨནཏྠཾ ཀཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ‘‘སངྒྷཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཙཀྐབྷེདཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཨེཏཾ ‘‘ཨཛྫཏགྒེ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙ. ཨཉྙཏྲེཝ བྷགཝཏཱཏི ཝིནཱ ཨེཝ བྷགཝནྟཾ, སཏྠཱརཾ ཨཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཉྙཏྲ བྷིཀྑུསངྒྷཱཏི ཝིནཱ ཨེཝ བྷིཀྑུསངྒྷཾ. ཨུཔོསཐཾ ཀརིསྶཱམི སངྒྷཀམྨཱནི ཙཱཏི བྷགཝཏོ ཨོཝཱདཀཱརཀཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ ཝིསུཾ ཀཏྭཱ མཾ ཨནུཝཏྟནྟེཧི བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ ཨཱཝེཎིཀཾ ཨུཔོསཐཾ སངྒྷཀམྨཱནི ཙ ཀརིསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ. དེཝདཏྟོ སངྒྷཾ བྷིནྡིསྶཏཱིཏི བྷེདཀརཱནཾ སབྦེསཾ དེཝདཏྟེན སཛྫིཏཏྟཱ ཨེཀཾསེནེཝ དེཝདཏྟོ ཨཛྫ ¶ སངྒྷཾ བྷིནྡིསྶཏི དྭིདྷཱ ཀརིསྶཏི. ‘‘ཨདྷམྨཾ དྷམྨོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཧི ཨཊྛཱརསསུ བྷེདཀརཝཏྠཱུསུ ཡཾཀིཉྩི ཨེཀམྤི ཝཏྠུཾ དཱིཔེཏྭཱ ཏེན ཏེན ཀཱརཎེན ‘‘ཨིམཾ གཎྷཐ, ཨིམཾ རོཙེཐཱ’’ཏི སཉྙཱཔེཏྭཱ སལཱཀཾ གཱཧེཏྭཱ ཝིསུཾ སངྒྷཀམྨེ ཀཏེ སངྒྷོ བྷིནྣོ ཧོཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘པཉྩཧི, ཨུཔཱལི, ཨཱཀཱརེཧི སངྒྷོ བྷིཛྫཏི ཀམྨེན ཨུདྡེསེན ཝོཧརནྟོ ཨནུསྶཱཝནེན སལཱཀགྒཱཧེནཱ’’ཏི (པརི. ༤༥༨).

ཏཏྠ ཀམྨེནཱཏི ཨཔལོཀནཀམྨཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ ཀམྨེསུ ཨཉྙཏརེན ཀམྨེན. ཨུདྡེསེནཱཏི ¶ པཉྩསུ པཱཏིམོཀྑུདྡེསེསུ ཨཉྙཏརེན ཨུདྡེསེན. ཝོཧརནྟོཏི ཏཱཧི ཏཱཧི ཨུཔྤཏྟཱིཧི ‘‘ཨདྷམྨཾ དྷམྨོ’’ཏིཨཱདཱིནི (ཨ. ནི. ༡༠.༣༧; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༥༢) ཨཊྛཱརསབྷེདཀརཝཏྠཱུནི དཱིཔེནྟོ. ཨནུསྶཱཝནེནཱཏི ‘‘ནནུ ཏུམྷེ ཛཱནཱཐ མཡ྄ཧཾ ཨུཙྩཱཀུལཱ པབྦཛིཏབྷཱཝཾ བཧུསྶུཏབྷཱཝཉྩ, མཱདིསོ ནཱམ ཨུདྡྷམྨཾ ཨུབྦིནཡཾ གཱཧེཡྻཱཏི ཀིཾ ཏུམྷཱཀཾ ཙིཏྟམྤི ཨུཔྤཱདེཏུཾ ཡུཏྟཾ, ཀིམཧཾ ཨཔཱཡཏོ ན བྷཱཡཱམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཀཎྞམཱུལེ ཝཙཱིབྷེདཾ ཀཏྭཱ ཨནུསྶཱཝནེན. སལཱཀགྒཱཧེནཱཏི ཨེཝཾ ཨནུསྶཱཝེཏྭཱ ཏེསཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔཏྠམྦྷེཏྭཱ ཨནཱཝཏྟིདྷམྨེ ཀཏྭཱ ‘‘གཎྷཐ ཨིམཾ སལཱཀ’’ནྟི སལཱཀགྒཱཧེན.

ཨེཏྠ ཙ ཀམྨམེཝ ཨུདྡེསོ ཝཱ པམཱཎཾ, ཝོཧཱརཱནུསྶཱཝནསལཱཀགྒཱཧཱ པན པུབྦབྷཱགཱ. ཨཊྛཱརསཝཏྠུདཱིཔནཝསེན ཧི ཝོཧརནྟེན ཏཏྠ རུཙིཛནནཏྠཾ ཨནུསྶཱཝེཏྭཱ སལཱཀཱཡ གཱཧིཏཱཡཔི ཨབྷིནྣོཝ ཧོཏི སངྒྷོ. ཡདཱ པནེཝཾ ཙཏྟཱརོ ཝཱ ཨཏིརེཀཱ ཝཱ སལཱཀཾ གཱཧེཏྭཱ ཨཱཝེཎིཀཾ ཨུདྡེསཾ ཝཱ ཀམྨཾ ཝཱ ཀརོནྟི, ཏདཱ སངྒྷོ བྷིནྣོ ནཱམ ཧོཏི. དེཝདཏྟོ ཙ སབྦཾ སངྒྷབྷེདསྶ པུབྦབྷཱགཾ ¶ ནིཔྥཱདེཏྭཱ ‘‘ཨེཀཾསེནེཝ ཨཛྫ ཨཱཝེཎིཀཾ ཨུཔོསཐཾ སངྒྷཀམྨཉྩ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཨཛྫཏགྒེ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙ. ཏེནཱཧ – ‘‘ཨཛྫ, བྷནྟེ, དེཝདཏྟོ སངྒྷཾ བྷིནྡིསྶཏཱི’’ཏི. ཡཏོ ཨཝོཙུམྷཱ ‘‘བྷེདཀརཱནཾ སབྦེསཾ དེཝདཏྟེན སཛྫིཏཏྟཱ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཝཱིཙིམཧཱནིརཡུཔྤཏྟིསཾཝཏྟནིཡཾ ཀཔྤཊྛིཡཾ ཨཏེཀིཙྪཾ དེཝདཏྟེན ནིབྦཏྟིཡམཱནཾ སངྒྷབྷེདཀམྨཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ¶ . ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཀུསལཱཀུསལེསུ ཡཐཱཀྐམཾ སཔྤུརིསཱསཔྤུརིསསབྷཱགཝིསབྷཱགཔཊིཔཏྟིཝསེན པན སུཀུསལཱཏི ཨིདམཏྠཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ སུཀརཾ སཱདྷུནཱ སཱདྷཱུཏི ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཧིཏཾ སཱདྷེཏཱིཏི ¶ སཱདྷུ, སམྨཱཔཊིཔནྣོ. ཏེན སཱདྷུནཱ སཱརིཔུཏྟཱདིནཱ སཱཝཀེན པཙྩེཀབུདྡྷེན སམྨཱསམྦུདྡྷེན ཨཉྙེན ཝཱ ལོཀིཡསཱདྷུནཱ སཱདྷུ སུནྡརཾ བྷདྡཀཾ ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཧིཏསུཁཱཝཧཾ སུཀརཾ སུཁེན ཀཱཏུཾ སཀྐཱ. སཱདྷུ པཱཔེན དུཀྐརནྟི ཏདེཝ པན ཝུཏྟལཀྑཎཾ སཱདྷུ པཱཔེན དེཝདཏྟཱདིནཱ པཱཔཔུགྒལེན དུཀྐརཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ, ན སོ ཏཾ ཀཱཏུཾ སཀྐོཏཱིཏི ཨཏྠོ. པཱཔཾ པཱཔེན སུཀརནྟི པཱཔཾ ཨསུནྡརཾ ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཨནཏྠཱཝཧཾ པཱཔེན ཡཐཱཝུཏྟཔཱཔཔུགྒལེན སུཀརཾ སུཁེན ཀཱཏུཾ སཀྐུཎེཡྻ. པཱཔམརིཡེཧི དུཀྐརནྟི ཨརིཡེཧི པན བུདྡྷཱདཱིཧི ཏཾ ཏཾ པཱཔཾ དུཀྐརཾ དུརབྷིསམྦྷཝཾ. སེཏུགྷཱཏོཡེཝ ཧི ཏེསནྟི སཏྠཱ དཱིཔེཏི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. སདྷཱཡམཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༩. ནཝམེ མཱཎཝཀཱཏི ཏརུཎཱ. པཋམེ ཡོབྦནེ ཋིཏཱ བྲཱཧྨཎཀུམཱརཀཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ.

སདྷཱཡམཱནརཱུཔཱཏི ཨུཔྤཎྜནཛཱཏིཀཾ ཝཙནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨཉྙེསཾ ཨུཔྤཎྜེནྟཱ སདྷནྟི, ཏདཏྠཝཙནསཱིལཱཏི ཨཏྠོ. ཏསྶཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – སདྷནཾ སདྷོ, ཏཾ ཨཱཙིཀྑནྟཱིཏི སདྷཡམཱནཱཏི ཝཏྟབྦེ དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ ‘‘སདྷཱཡམཱནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཝིསེསཏོ སསེདྷེ ཝིཡ ཨཏྟཱནཾ ཨཱཝདནྟཱིཏི སདྷཱཡམཱནཱ. ཏེ ཨེཝཾ སབྷཱཝཏཱཡ ‘‘སདྷཱཡམཱནརཱུཔཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘སདྡཱཡམཱནརཱུཔཱ’’ཏིཔི ¶ པཱཋོ, ཨུཙྩཱསདྡམཧཱསདྡཾ ཀརོནྟཱཏི ཨཏྠོ. བྷགཝཏོ ཨཝིདཱུརེ ཨཏིཀྐམནྟཱིཏི བྷགཝཏོ སཝནཝིསཡེ ཏཾ ཏཾ མུཁཱརུལ༹ྷཾ ཝདནྟཱ ཨཏིཡནྟི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏེསཾ ཝཱཙཱཡ ཨསཉྙཏབྷཱཝཾ ¶ ཛཱནིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔཀཾ དྷམྨསཾཝེགཝསེན ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ པརིམུཊྛཱཏི དནྡྷཱ མུཊྛསྶཏིནོ. པཎྜིཏཱབྷཱསཱཏི པཎྜིཏཔཏིརཱུཔཀཱ ‘‘ཀེ ཨཉྙེ ཛཱནནྟི, མཡམེཝེཏྠ ཛཱནཱམཱ’’ཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཨཏྟཱནམེཝ ཛཱནནྟཾ ཀཏྭཱ སམུདཱཙརཎཏོ. ཝཱཙཱགོཙརབྷཱཎིནོཏི ཡེསཾ ཝཱཙཱ ཨེཝ གོཙརོ ཝིསཡོ, ཏེ ཝཱཙཱགོཙརབྷཱཎིནོ, ཝཱཙཱཝཏྠུམཏྟསྶེཝ བྷཱཎིནོ ཨཏྠསྶ ཨཔརིཉྙཱཏཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ ཝཱཙཱཡ ཨགོཙརཾ ཨརིཡཱནཾ ཀཐཱཡ ཨཝིསཡཾ མུསཱཝཱདཾ བྷཎནྟཱིཏི ཝཱཙཱགོཙརབྷཱཎིནོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘གོཙརབྷཱཎིནོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཱཀཱརསྶ རསྶབྷཱཝོ ཀཏོ. ཝཱཙཱགོཙརཱ, ན སཏིཔཊྛཱནཱདིགོཙརཱ བྷཱཎིནོཝ. ཀཐཾ བྷཱཎིནོ? ཡཱཝིཙྪནྟི མུཁཱཡཱམཾ ཨཏྟནོ ཡཱཝ མུཁཱཡཱམཾ ཡཱཝ མུཁཔྤསཱརཎཾ ཨིཙྪནྟི, ཏཱཝ པསཱརེཏྭཱ བྷཱཎིནོ, པརེསུ གཱརཝེན, ཨཏྟནོ ཨཝིསཡཏཱཡ ཙ མུཁསངྐོཙཾ ན ཀརོནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཝཱཙཱགོཙརཱ ཨེཝ ཧུཏྭཱ བྷཱཎིནོ, སཡཾ ཨཛཱནིཏྭཱ པརཔཏྟིཀཱ ཨེཝ ཧུཏྭཱ ཝཏྟཱརོཏི ཨཏྠོ. ཏཏོ ཨེཝ ཡཱཝིཙྪནྟི མུཁཱཡཱམཾ ཡེན ཝཙནེན སཱཝེཏབྦཱ, ཏཾ ཨཙིནྟེཏྭཱ ཡཱཝདེཝ ཨཏྟནོ མུཁཔྤསཱརཎམཏྟཾ ཨིཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཡེན ནཱིཏཱ ན ཏཾ ཝིདཱུཏི ཡེན མུཊྛསྶཙྩཱདིནཱ ནིལླཛྫབྷཱཝཾ པཎྜིཏམཱནཱིབྷཱཝཉྩ ནཱིཏཱ ‘‘མཡམེཝཾ བྷཎཱམཱ’’ཏི, ཏཾ ཏཐཱ ཨཏྟནོ བྷཎནྟསྶ ཀཱརཎཾ ན ཝིདཱུ, ཨཝིདྡསུནོ ཨསཱུརཱ ན ཛཱནནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཙཱུལ༹པནྠཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༠. དསམེ ཙཱུལ༹པནྠཀོཏི མཧཱཔནྠཀཏྠེརསྶ ཀནིཊྛབྷཱཏིཀཏྟཱ པནྠེ ཛཱཏཏྟཱ ཙ དཧརཀཱལེ ལདྡྷཝོཧཱརེན ཨཔརབྷཱགེཔི ཨཡམཱཡསྨཱ ‘‘ཙཱུལ༹པནྠཀོ’’ཏྭེཝ པཉྙཱཡིཏྠ. གུཎཝིསེསེཧི པན ཚལ༹བྷིཉྙོ པབྷིནྣཔཊིསམྦྷིདོ ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ¶ ¶ མནོམཡཾ ཀཱཡཾ ཨབྷིནིམྨིནནྟཱནཾ ཡདིདཾ ཙཱུལ༹པནྠཀོ, ཙེཏོཝིཝཊྚཀུསལཱནཾ ¶ ཡདིདཾ ཙཱུལ༹པནྠཀོ’’ཏི དྭཱིསུ (ཨ. ནི. ༡.༡༩༩) ཋཱནེསུ བྷགཝཏཱ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏོ ཨསཱིཏིཡཱ མཧཱསཱཝཀེསུ ཨབྦྷནྟརོ.

སོ ཨེཀདིཝསཾ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིཀྐནྟོ ཨཏྟནོ དིཝཱཊྛཱནེ དིཝཱཝིཧཱརཾ ནིསིནྣོ སམཱཔཏྟཱིཧི དིཝསབྷཱགཾ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ སཱཡནྷསམཡཾ ཨུཔཱསཀེསུ དྷམྨསྶཝནཏྠཾ ཨནཱགཏེསུ ཨེཝ ཝིཧཱརམཛ྄ཛྷཾ པཝིསིཏྭཱ བྷགཝཏི གནྡྷཀུཊིཡཾ ནིསིནྣེ ‘‘ཨཀཱལོ ཏཱཝ བྷགཝཏོ ཨུཔཊྛཱནཾ ཨུཔསངྐམིཏུ’’ནྟི གནྡྷཀུཊིཔམུཁེ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདི པལླངྐཾ ཨཱབྷུཛིཏྭཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ ཙཱུལ༹པནྠཀོ བྷགཝཏོ ཨཝིདཱུརེ ནིསིནྣོ ཧོཏི པལླངྐཾ ཨཱབྷུཛིཏྭཱ ཨུཛུཾ ཀཱཡཾ པཎིདྷཱཡ པརིམུཁཾ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ’’ཏི. སོ ཧི ཏདཱ ཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ནིསཱིདི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ ཙཱུལ༹པནྠཀསྶ ཀཱཡཙིཏྟཱནཾ སམྨཱཔཎིཧིཏབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཛཱནིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨཉྙོཔི ཡོ པསྶདྡྷཀཱཡོ སབྦིརིཡཱཔཐེསུ ཨུཔཊྛིཏསྶཏི སམཱཧིཏོ, ཏསྶ བྷིཀྑུནོ ཨནུཔཱདཱ པརིནིབྦཱནཔརིཡོསཱནསྶ ཝིསེསཱདྷིགམསྶ ཏཏྠ པཱཏུབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཋིཏེན ཀཱཡེནཱཏི ཀཱཡདྭཱརིཀསྶ ཨསཾཝརསྶ པཧཱནེན ཨཀརཎེན སམྨཱ ཋཔིཏེན ཙོཔནཀཱཡེན, ཏཐཱ ཙཀྑཱདཱིནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ནིབྦིསེཝནབྷཱཝཀརཎེན སུཊྛུ ཋཔིཏེན པཉྩདྭཱརིཀཀཱཡེན, སཾཡཏཧཏྠཔཱདཏཱཡ ཧཏྠཀུཀྐུཙྩཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཨཔརིཕནྡནེན ཋིཏེན ཀརཛཀཱཡེན ཙཱཏི སངྑེཔཏོ སབྦེནཔི ཀཱཡེན ནིབྦིཀཱརཏཱསངྑཱཏེན ནིཙྩལབྷཱཝེན ཋིཏེན. ཨེཏེནསྶ སཱིལཔཱརིསུདྡྷི དསྶིཏཱ. ཨིཏྠམྦྷཱུཏལཀྑཎེ ཙ ཨིདཾ ཀརཎཝཙནཾ. ཋིཏེན ཙེཏསཱཏི ཙིཏྟསྶ ཋིཏིཔརིདཱིཔནེན སམཱདྷིསམྤདཾ དསྶེཏི. སམཱདྷི ཧི ཙིཏྟསྶ ‘ཋིཏཱི’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྨཱ སམཐཝསེན ཝིཔསྶནཱཝསེནེཝ ཝཱ ཨེཀགྒཏཱཡ སཏི ཙིཏྟཾ ཨཱརམྨཎེ ཨེཀོདིབྷཱཝཱུཔགམནེན ཋིཏཾ ནཱམ ཧོཏི, ན ཨཉྙཐཱ. ཨིདཉྩ ཡཐཱཝུཏྟཀཱཡཙིཏྟཱནཾ ཋཔནཾ སམཱདཧནཾ སབྦསྨིཾ ཀཱལེ སབྦེསུ ཙ ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཨིཙྪིཏབྦནྟི དསྶེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘ཏིཊྛཾ ནིསིནྣོ ཨུད ཝཱ སཡཱནོ’’ཏི ¶ . ཏཏྠ ¶ ཝཱ-སདྡོ ཨནིཡམཏྠོ. ཏེན ཏིཊྛནྟོ ཝཱ ནིསིནྣོ ཝཱ སཡཱནོ ཝཱ ཏདཉྙིརིཡཱཔཐོ ཝཱཏི ཨཡམཏྠོ དཱིཔིཏོ ཧོཏཱིཏི ཙངྐམནསྶཱཔི ཨིདྷ སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏཾ ¶ སཏིཾ བྷིཀྑུ ཨདྷིཊྛཧཱནོཏི ཡཱཡ པགེཝ པརིསུདྡྷསམཱཙཱརོ ཀཱཡཙིཏྟདུཊྛུལླབྷཱཝཱུཔསམནེན ཀཱཡཾ ཙིཏྟཉྩ ཨསཱརདྡྷཾ ཀཏྭཱ པཊིལདྡྷཱཡ ཨནཝཛྫསུཁཱདྷིཊྛཱཡ ཀཱཡཙིཏྟཔསྶདྡྷིཝསེན ཙིཏྟཾ ལཧུཾ མུདུཾ ཀམྨཉྙཉྩ ཀཏྭཱ སམྨཱ ཋཔེནྟོ སམཱདཧནྟོ ཀམྨཊྛཱནཾ པརིབྲཱུཧེཏི མཏྠཀཉྩ པཱཔེཏི, ཏཾ ཨེཝ ཀམྨཊྛཱནཱནུཡོགསྶ ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནེསུ བཧཱུཔཀཱརཾ སཏིཾ བྷིཀྑུ ཨདྷིཊྛཧཱནོ སཱིལཝིསོདྷནཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཡཱཝ ཝིསེསཱདྷིགམཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨདྷིཊྛཧནྟོཏི ཨཏྠོ. ལབྷེཐ པུབྦཱཔརིཡཾ ཝིསེསནྟི སོ ཨེཝཾ སཏིཨཱརཀྑེན ཙེཏསཱ ཀམྨཊྛཱནཾ ཨུཔརཱུཔརི ཝཌྜྷེནྟོ བྲཱུཧེནྟོ ཕཱཏིཾ ཀརོནྟོ པུབྦཱཔརིཡཾ པུབྦཱཔརིཡཝནྟཾ པུབྦཱཔརབྷཱགེན པཝཏྟཾ ཨུལཱ༹རུལཱ༹རཏརཱདིབྷེདཝིསེསཾ ལབྷེཡྻ.

ཏཏྠ དུཝིདྷོ པུབྦཱཔརིཡཝིསེསོ སམཐཝསེན ཝིཔསྶནཱཝསེན ཙཱཏི. ཏེསུ སམཐཝསེན ཏཱཝ ནིམིཏྟུཔྤཏྟིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཝསཱིབྷཱཝོ, ཏཱཝ པཝཏྟོ བྷཱཝནཱཝིསེསོ པུབྦཱཔརིཡཝིསེསོ. ཝིཔསྶནཱཝསེན པན རཱུཔམུཁེན ཨབྷིནིཝིསནྟསྶ རཱུཔདྷམྨཔརིགྒཧཏོ, ཨིཏརསྶ ནཱམདྷམྨཔརིགྒཧཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱདྷིགམོ, ཏཱཝ པཝཏྟོ བྷཱཝནཱཝིསེསོ པུབྦཱཔརིཡཝིསེསོ. ཨཡམེཝ ཙ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ.

ལདྡྷཱན པུབྦཱཔརིཡཾ ཝིསེསནྟི པུབྦཱཔརིཡཝིསེསཾ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟཾ ཨརཧཏྟཾ ལབྷིཏྭཱ. ཨདསྶནཾ མཙྩུརཱཛསྶ གཙྪེཏི ཛཱིཝིཏུཔཙྪེདཝསེན སབྦེསཾ སཏྟཱནཾ ཨབྷིབྷཝནཏོ མཙྩུརཱཛསངྑཱཏསྶ མརཎསྶ ཝིསཡབྷཱུཏཾ བྷཝཏྟཡཾ སམཏིཀྐནྟཏྟཱ ཨདསྶནཾ ཨགོཙརཾ གཙྪེཡྻ. ཨིམསྨིཾ ཝགྒེ ཡཾ ཨཝུཏྟཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝཱཏི.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ མཧཱཝགྒཝཎྞནཱ.

༦. ཛཙྩནྡྷཝགྒོ

༡. ཨཱཡུསངྑཱརོསྶཛྫནསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༡. ཛཙྩནྡྷཝགྒསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ ཝེསཱལིཡནྟིཨཱདི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཝེསཱལིཾ པིཎྜཱཡ པཱཝིསཱིཏི ཀདཱ པཱཝིསི? ཨུཀྐཱཙེལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཝེསཱལིཾ གཏཀཱལེ. བྷགཝཱ ཧི ཝེལུ༹ཝགཱམཀེ ཝསྶཾ ཝསིཏྭཱ ཏཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨནུཔུབྦེན སཱཝཏྠིཾ པཏྭཱ ཛེཏཝནེ ཝིཧཱསི. ཏསྨིཾ ཀཱལེ དྷམྨསེནཱཔཏི ཨཏྟནོ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ‘‘སཏྟཱཧམེཝ པཝཏྟིསྶཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ཨནུཛཱནཱཔེཏྭཱ ནཱལ༹ཀགཱམཾ གནྟྭཱ ཏཏྠ མཱཏརཾ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ པརིནིབྦཱཡི. སཏྠཱ ཙུནྡེན ཨཱབྷཏཱ ཏསྶ དྷཱཏུཡོ གཧེཏྭཱ དྷཱཏུཙེཏིཡཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ མཧཱབྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ རཱཛགཧཾ ཨགམཱསི. ཏཏྠ གཏཀཱལེ ཨཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ པརིནིབྦཱཡི. བྷགཝཱ ཏསྶཔི དྷཱཏུཡོ གཧེཏྭཱ ཙེཏིཡཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ རཱཛགཧཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨནུཔུབྦེན ཨུཀྐཱཙེལཾ ཨགམཱསི. ཏཏྠ གངྒཱཏཱིརེ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ ནིསཱིདིཏྭཱ ཨགྒསཱཝཀཱནཾ པརིནིབྦཱནཔྤཊིསཾཡུཏྟཾ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ཨུཀྐཱཙེལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཝེསཱལིཾ ཨགམཱསི. ཨེཝཾ གཏོ བྷགཝཱ ‘‘པུབྦཎྷསམཡཾ ནིཝཱསེཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཝེསཱལིཾ པིཎྜཱཡ པཱཝིསཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨུཀྐཱཙེལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཝེསཱལིཾ གཏཀཱལེ’’ཏི.

ནིསཱིདནནྟི ཨིདྷ ཙམྨཀྑཎྜཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཙཱཔཱལཾ ཙེཏིཡནྟི པུབྦེ ཙཱཔཱལསྶ ནཱམ ཡཀྑསྶ ཝསིཏཊྛཱནཾ ‘‘ཙཱཔཱལཙེཏིཡ’’ནྟི ¶ པཉྙཱཡིཏྠ. ཏཏྠ བྷགཝཏོ ཀཏཝིཧཱརོཔི ཏཱཡ རུལ༹ྷིཡཱ ‘‘ཙཱཔཱལཙེཏིཡ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨུདེནཾ ཙེཏིཡནྟི ཨེཝམཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སཏྟམྦནྟི ཀིཀིསྶ ཀིར ཀཱསིརཉྙོ དྷཱིཏརོ སཏྟ ཀུམཱརིཡོ སཾཝེགཛཱཏཱ རཱཛགེཧཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཡཏྠ པདྷཱནཾ པདཧིཾསུ, ཏཾ ཋཱནཾ ‘‘སཏྟམྦཾ ཙེཏིཡ’’ནྟི ཝདནྟི. བཧུཔུཏྟནྟི བཧུཔཱརོཧོ ཨེཀོ ནིགྲོདྷརུཀྑོ, ཏསྨིཾ ཨདྷིཝཏྠཾ དེཝཏཾ བཧཱུ མནུསྶཱ པུཏྟེ པཏྠེནྟི, ཏདུཔཱདཱཡ ཏཾ ཋཱནཾ ‘‘བཧུཔུཏྟཾ ཙེཏིཡ’’ནྟི པཉྙཱཡིཏྠ. སཱརནྡདནྟི སཱརནྡདསྶ ནཱམ ཡཀྑསྶ ཝསིཏཊྛཱནཾ. ཨིཏི སབྦཱནེཝ ཏཱནི བུདྡྷུཔྤཱདཏོ པུབྦེ དེཝཏཱཔརིགྒཧིཏཏྟཱ ཙེཏིཡཝོཧཱརེན ཝོཧརིཏཱནི ¶ , བྷགཝཏོ ཝིཧཱརེ ཀཏེཔི ཙ ཏཐེཝ པཉྙཱཡནྟི. རམཎཱིཡཱཏི ཨེཏྠ ཝེསཱལིཡཱ ཏཱཝ ¶ བྷཱུམིབྷཱགསམྤཏྟིཡཱ པུགྒལསམྤཏྟིཡཱ སུལབྷཔཙྩཡཏཱཡ ཙ རམཎཱིཡབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཝིཧཱརཱནཾ པན ནགརཏོ ནཱཏིདཱུརཏཱཡ ནཱཙྩཱསནྣཏཱཡ གམནཱགམནསམྤཏྟིཡཱ ཨནཱཀིཎྞཝིཧཱརཊྛཱནཏཱཡ ཚཱཡཱུདཀསམྤཏྟིཡཱ པཝིཝེཀཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཙ རམཎཱིཡཏཱ དཊྛབྦཱ. ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱཏི ཨེཏྠ ཨིདྡྷིཔཱདཔདསྶ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ. བྷཱཝིཏཱཏི ཝཌྜྷིཏཱ. བཧུལཱིཀཏཱཏི པུནཔྤུནཾ ཀཏཱ. ཡཱནཱིཀཏཱཏི ཡུཏྟཡཱནཾ ཝིཡ ཀཏཱ. ཝཏྠུཀཏཱཏི པཏིཊྛཊྛེན ཝཏྠུ ཝིཡ ཀཏཱ. ཨནུཊྛིཏཱཏི ཨདྷིཊྛིཏཱ. པརིཙིཏཱཏི སམནྟཏོ ཙིཏཱ སུཝཌྜྷིཏཱ. སུསམཱརདྡྷཱཏི སུཊྛུ སམཱརདྡྷཱ, ཨཏིཝིཡ སམྨཱ ནིཔྥཱདིཏཱཏི.

ཨེཝཾ ཨནིཡམེན ཀཐེཏྭཱ པུན ནིཡམེཏྭཱ དསྶེཏུཾ, ‘‘ཏཐཱགཏསྶ ཁོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨེཏྠ ཙ ཀཔྤནྟི ཨཱཡུཀཔྤཾ. ཏིཊྛེཡྻཱཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཡཾ མནུསྶཱནཾ ཨཱཡུཔྤམཱཎཾ, ཏཾ པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ ཏིཊྛེཡྻ དྷརེཡྻ. ཀཔྤཱཝསེསཾ ཝཱཏི ‘‘ཨཔྤཾ ཝཱ བྷིཡྻོ ཝཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༧; ཨ. ནི. ༧.༧༤) ཝུཏྟཾ ཝསྶསཏཏོ ཨཏིརེཀཾ ཝཱ. མཧཱསཱིཝཏྠེརོ པནཱཧ – ‘‘བུདྡྷཱནཾ ཨཊྛཱནེ གཛྫིཏཾ ནཱམ ནཏྠི. ཡཐེཝ ཧི ཝེལུ༹ཝགཱམཀེ ཨུཔྤནྣཾ མཱརཎནྟིཀཾ ཝེདནཾ དས མཱསེ ཝིཀྑམྦྷེསི, ཨེཝཾ པུནཔྤུནཾ ཏཾ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཝིཀྑམྦྷེནྟོ ཨིམཾ བྷདྡཀཔྤམེཝ ¶ ཏིཊྛེཡྻཱ’’ཏི. ཀསྨཱ པན ན ཋིཏོཏི? ཨུཔཱདིནྣཀསརཱིརཾ ནཱམ ཁཎྜིཙྩཱདཱིཧི ཨབྷིབྷུཡྻཏི, བུདྡྷཱ ཙ པན ཁཎྜིཙྩཱདིབྷཱཝཾ ཨཔྤཏྭཱ པཉྩམེ ཨཱཡུཀོཊྛཱསེ བཧུཛནསྶ པིཡམནཱཔཀཱལེཡེཝ པརིནིབྦཱཡནྟི. བུདྡྷཱནུབུདྡྷེསུ ཨགྒསཱཝཀམཧཱསཱཝཀེསུ པརིནིབྦུཏེསུ ཨཔརིཝཱརེན ཨེཀཀེནེཝ ཋཱཏབྦཾ ཧོཏི, དཧརསཱམཎེརཔརིཝཱརེན ཝཱ. ཏཏོ ‘‘ཨཧོ བུདྡྷཱནཾ པརིསཱ’’ཏི ཧཱིལེ༹ཏབྦཏཾ ཨཱཔཛྫེཡྻ, ཏསྨཱ ན ཋིཏོཏི. ཨེཝཾ ཝུཏྟེཔི སོ པན ན རུཙྩཏི, ‘‘ཨཱཡུཀཔྤོ’’ཏི ཨིདམེཝ ཨཊྛཀཐཱཡ ནིཡམིཏཾ.

ཨོལཱ༹རིཀེ ¶ ནིམིཏྟེཏི ཐཱུལེ སཉྙུཔྤཱདནེ. ཐཱུལསཉྙུཔྤཱདནཉྷེཏཾ, ‘‘ཏིཊྛཏུ བྷགཝཱ ཀཔྤ’’ནྟི སཀལཀཔྤཾ ཨཝཊྛཱནཡཱཙནཱཡ ཡདིདཾ ‘‘ཡསྶ ཀསྶཙི, ཨཱནནྡ, ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ བྷཱཝིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཉྙཱཔདེསེན ཨཏྟནོ ཙཏུརིདྡྷིཔཱདབྷཱཝནཱནུབྷཱཝེན ཀཔྤཾ ཨཝཊྛཱནསམཏྠཏཱཝིབྷཱཝནཾ. ཨོབྷཱསེཏི པཱཀཊཝཙནེ. པཱཀཊཉྩེཏཾ ཝཙནཾ པརིཡཱཡཾ མུཉྩིཏྭཱ ཨུཛུཀམེཝ ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཝིབྷཱཝནཾ.

བཧུཛནཧིཏཱཡཱཏི མཧཱཛནསྶ ཧིཏཏྠཱཡ. བཧུཛནསུཁཱཡཱཏི མཧཱཛནསྶ སུཁཏྠཱཡ. ལོཀཱནུཀམྤཱཡཱཏི སཏྟལོཀསྶ ཨནུཀམྤཾ པཊིཙྩ. ཀཏརསྶ སཏྟལོཀསྶ? ཡོ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ཨམཏཔཱནཾ པིཝཏི, ཏསྶ. བྷགཝཏོ ཧི དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནསུཏྟདེསནཱཡ ¶ ཨཉྙཱཏཀོཎྜཉྙཔྤམུཁཱ ཨཊྛཱརས བྲཧྨཀོཊིཡོ དྷམྨཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཾསུ. ཨེཝཾ ཡཱཝ སུབྷདྡཔརིབྦཱཛཀཝིནཡནཱ དྷམྨཔཊིཝིདྡྷསཏྟཱནཾ གཎནཱ ནཏྠི, མཧཱསམཡསུཏྟཾ མངྒལསུཏྟཾ ཙཱུལ༹རཱཧུལོཝཱདསུཏྟཾ སམཙིཏྟསུཏྟནྟི ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ སུཏྟཱནཾ དེསནཱཀཱལེ ཨབྷིསམཡཔྤཏྟསཏྟཱནཾ པརིཙྪེདོ ནཏྠི, ཨེཏསྶ ཨཔརིམཱཎསྶ སཏྟལོཀསྶ ཨནུཀམྤཱཡ བྷགཝཏོ ཋཱནཾ ཛཱཏཾ. ཨེཝཾ ཨནཱགཏེཔི བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ཝདཏི. དེཝམནུསྶཱནནྟི ན ཀེཝལཾ དེཝམནུསྶཱནཾཡེཝ, ཨཝསེསཱནཾ ནཱགསུཔཎྞཱདཱིནམྤི ཨཏྠཱཡ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ བྷགཝཏོ ཋཱནཾ ཧོཏི. སཧེཏུཀཔཊིསནྡྷིཀེ པན མགྒཕལསཙྪིཀིརིཡཱཡ བྷབྦཔུགྒལེ དསྶེཏུཾ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཨཉྙེསམྤི ཨཏྠཏྠཱཡ ཧིཏཏྠཱཡ སུཁཏྠཱཡ བྷགཝཱ ཏིཊྛཏཱུཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ཨཏྠཱཡཱཏི ཨིདྷལོཀསམྤཏྟིཨཏྠཱཡ ¶ . ཧིཏཱཡཱཏི པརལོཀསམྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཧིཏཏྠཱཡ. སུཁཱཡཱཏི ནིབྦཱནདྷཱཏུསུཁཏྠཱཡ. པུརིམཾ པན ཧིཏསུཁགྒཧཎཾ སབྦསཱདྷཱརཎཝསེན ཝེདིཏབྦཾ.

ཡཐཱ ཏཾ མཱརེན པརིཡུཊྛིཏཙིཏྟོཏི ཨེཏྠ ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ, ཡཐཱ མཱརེན པརིཡུཊྛིཏཙིཏྟོ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཙིཏྟོ ཨཉྙོཔི ཀོཙི པུཐུཛྫནོ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ན སཀྐུཎེཡྻ, ཨེཝམེཝ ནཱསཀྑི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུནྟི ཨཏྠོ. མཱརོ ཧི ཡསྶ ཀེཙི ཝིཔལླཱསཱ ཨཔྤཧཱིནཱ, ཏསྶ ཙིཏྟཾ པརིཡུཊྛཱཏི. ཡསྶ པན སབྦེན སབྦཾ དྭཱདས ཝིཔལླཱསཱ ཨཔྤཧཱིནཱ, ཏསྶ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི, ཐེརསྶ ཙ ཙཏྟཱརོ ཝིཔལླཱསཱ ཨཔྤཧཱིནཱ, ཏེནསྶ ཙིཏྟཾ པརིཡུཊྛཱསི. སོ པན ཙིཏྟཔརིཡུཊྛཱནཾ ཀརོནྟོ ཀིཾ ཀརོཏཱིཏི? བྷེརཝཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ ཝཱ དསྶེཏི, སདྡཱརམྨཎཾ ཝཱ སཱཝེཏི, ཏཏོ སཏྟཱ ཏཾ དིསྭཱ ¶ ཝཱ སུཏྭཱ ཝཱ སཏིཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཝིཝཊམུཁཱ ཧོནྟི. ཏེསཾ མུཁེན ཧཏྠཾ པཝེསེཏྭཱ ཧདཡཾ མདྡཏི, ཏཏོ ཝིསཉྙིནོ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛནྟི. ཐེརསྶ པནེས མུཁེན ཧཏྠཾ པཝེསེཏུཾ ཀིཾ སཀྑིསྶཏི, བྷེརཝཱརམྨཎཾ པན དསྶེཏི. ཏཾ དིསྭཱ ཐེརོ ནིམིཏྟོབྷཱསཾ ན པཊིཝིཛ྄ཛྷི. ཛཱནནྟོཡེཝ བྷགཝཱ ཀིམཏྠཾ ཡཱཝཏཏིཡཾ ཨཱམནྟེསི? པརཏོ ‘‘ཏིཊྛཏུ, བྷནྟེ བྷགཝཱ’’ཏི ཡཱཙིཏེ ‘‘ཏུཡ྄ཧེཝེཏཾ དུཀྐཊཾ, ཏུཡ྄ཧེཝེཏཾ ཨཔརདྡྷ’’ནྟི དོསཱརོཔནེན སོཀཏནུཀརཎཏྠཾ. པསྶཏི ཧི བྷགཝཱ ‘‘ཨཡཾ མཡི ཨཏིཝིཡ སིནིདྡྷཧདཡོ, སོ པརཏོ བྷཱུམིཙཱལཀཱརཎཉྩ ཨཱཡུསངྑཱརོསྶཛྫནཉྩ སུཏྭཱ མམ ཙིརཊྛཱནཾ ཡཱཙིསྶཏི, ཨཐཱཧཾ ‘ཀིསྶ ཏྭཾ པུརེཏརཾ ན ཡཱཙསཱི’ཏི ཏསྶེཝ སཱིསེ དོསཾ པཱཏེསྶཱམི, སཏྟཱ ཙ ཨཏྟནོ ཨཔརཱདྷེན ན ཏཐཱ ཝིཧཉྙནྟི, ཏེནསྶ སོཀོ ཏནུཀོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི.

གཙྪ ཏྭཾ, ཨཱནནྡཱཏི ཡསྨཱ དིཝཱཝིཧཱརཏྠཱཡ ཨིདྷཱགཏོ, ཏསྨཱ, ཨཱནནྡ, གཙྪ ཏྭཾ ཡཐཱརུཙིཏཾ ཋཱནཾ དིཝཱཝིཧཱརཱཡ. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཡསྶ དཱནི ཀཱལཾ མཉྙསཱི’’ཏི.

མཱརོ ¶ པཱཔིམཱཏི ཨེཏྠ སཏྟེ ཨནཏྠེ ནིཡོཛེནྟོ མཱརེཏཱིཏི མཱརོ. པཱཔིམཱཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. སོ ཧི པཱཔདྷམྨེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ‘པཱཔིམཱ’ཏི ཝུཙྩཏི. བྷཱསིཏཱ ཁོ པནེསཱཏི ཨཡཉྷི བྷགཝཏི བོདྷིམཎྜེ སཏྟ སཏྟཱཧེ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨཛཔཱལནིགྲོདྷེ ¶ ཝིཧརནྟེ ཨཏྟནོ དྷཱིཏཱསུ ཨཱགནྟྭཱ ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏཾ པཏྭཱ གཏཱསུ ཨཡཾ ‘‘ཨཏྠེསོ ཨུཔཱཡོ’’ཏི ཙིནྟེནྟོ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘བྷགཝཱ ཡདཏྠཾ ཏུམྷེཧི པཱརམིཡོ པཱུརིཏཱ, སོ ཝོ ཨཏྠོ ཨནུཔྤཏྟོ, པཊིཝིདྡྷཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཀིཾ ཏེ ལོཀཝིཙརཎེནཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཡཐཱ ཨཛྫ ཨེཝམེཝ ‘‘པརིནིབྦཱཏུ དཱནི, བྷནྟེ བྷགཝཱ’’ཏི ཡཱཙི. བྷགཝཱ ཙསྶ ‘‘ན ཏཱཝཱཧ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཝཏྭཱ པཊིཀྑིཔི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཨིདཱནི ‘‘བྷཱསིཏཱ ཁོ པནེསཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཝིཡཏྟཱཏི ཨརིཡམགྒཱདྷིགམཝསེན བྱཏྟཱ. ཝིནཱིཏཱཏི ཏཐེཝ ཀིལེསཝིནཡནེན ཝིནཱིཏཱ. ཝིསཱརདཱཏི སཱརཛྫཀརཱནཾ དིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱདཱིནཾ པཧཱནེན ཝིསཱརདབྷཱཝཾ པཏྟཱ. བཧུསྶུཏཱཏི ཏེཔིཊཀཝསེན བཧུ སུཏམེཏེསནྟི བཧུསྶུཏཱ. ཏམེཝ དྷམྨཾ དྷཱརེནྟཱིཏི དྷམྨདྷརཱ. ཨཐ ཝཱ བཧུསྶུཏཱཏི པརིཡཏྟིབཧུསྶུཏཱ ཙེཝ པཊིཝེདྷབཧུསྶུཏཱ ཙ. དྷམྨདྷརཱཏི པརིཡཏྟིདྷམྨཱནཾ ཙེཝ པཊིཝེདྷདྷམྨཱནཉྩ དྷཱརཎཏོ དྷམྨདྷརཱཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ ¶ . དྷམྨཱནུདྷམྨཔྤཊིཔནྣཱཏི ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨནུདྷམྨབྷཱུཏཾ ཝིཔསྶནཱདྷམྨཾ པཊིཔནྣཱ. སཱམཱིཙིཔྤཊིཔནྣཱཏི ཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིཡཱ ཨནུཙྪཝིཀཾ ཝིསུདྡྷིཔརམྤརཱཔཊིཔདཾ པཊིཔནྣཱ. ཨནུདྷམྨཙཱརིནོཏི སལླེཁིཀཾ ཏསྶཱ པཊིཔདཱཡ ཨནུརཱུཔཾ ཨཔྤིཙྪཏཱདིདྷམྨཾ ཙརཎསཱིལཱ. སཀཾ ཨཱཙརིཡཀནྟི ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡཝཱདཾ. ཨཱཙིཀྑིསྶནྟཱིཏི ཨཱདིཏོ ཀཐེསྶནྟི, ཨཏྟནཱ ཨུགྒཧིཏནིཡཱམེན པརེ ཨུགྒཎྷཱཔེསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ. དེསེསྶནྟཱིཏི ཝཱཙེསྶནྟི, པཱལི༹ཾ སམྨཱ ཝཱཙེསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ. པཉྙཔེསྶནྟཱིཏི པཛཱནཱཔེསྶནྟི, པཀཱསེསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ. པཊྛཔེསྶནྟཱིཏི པཀཱརེན ཋཔེསྶནྟི. ཝིཝརིསྶནྟཱིཏི ཝིཝཊཾ ཀརིསྶནྟི. ཝིབྷཛིསྶནྟཱིཏི ཝིབྷཏྟཾ ཀརིསྶནྟི. ཨུཏྟཱནཱིཀརིསྶནྟཱིཏི ཨནུཏྟཱནཾ གམྦྷཱིརཾ ཨུཏྟཱནཾ པཱཀཊཾ ཀརིསྶནྟི. སཧདྷམྨེནཱཏི སཧེཏུཀེན སཀཱརཎེན ཝཙནེན. སཔྤཱཊིཧཱརིཡནྟི ཡཱཝནིཡྻཱནིཀཾ ཀཏྭཱ. དྷམྨཾ དེསེསྶནྟཱིཏི ནཝཝིདྷལོཀུཏྟརདྷམྨཾ པབོདྷེསྶནྟི, པཀཱསེསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘པཉྙཔེསྶནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིཧི ཚཧི པདེཧི ཚ ཨཏྠཔདཱནི དསྶིཏཱནི, ཨཱདིཏོ པན དྭཱིཧི པདེཧི ཚ བྱཉྫནཔདཱནཱིཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཏེཔིཊཀཾ བུདྡྷཝཙནཾ སཾཝཎྞནཱནཡེན སངྒཧེཏྭཱ དསྶིཏཾ ཧོཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ནེཏྟིཡཾ ‘‘དྭཱདསཔདཱནི ¶ སུཏྟཾ, ཏཾ སབྦཾ བྱཉྫནཉྩ ཨཏྠོ ཙཱ’’ཏི (ནེཏྟི. སངྒཧཝཱར).

བྲཧྨཙརིཡནྟི ¶ སིཀྑཏྟཡསངྒཧིཏཾ སཀལཾ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ. ཨིདྡྷནྟི སམིདྡྷཾ ཛྷཱནུཔྤཱདཝསེན. ཕཱིཏནྟི ཝུདྡྷིཔྤཏྟཾ སབྦཕཱལིཕུལླཾ ཨབྷིཉྙཱསམྤཏྟིཝསེན. ཝིཏྠཱརིཀནྟི ཝིཏྠཏཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ དིསཱབྷཱགེ པཏིཊྛཧནཝསེན. བཱཧུཛཉྙནྟི བཧཱུཧི ཉཱཏཾ པཊིཝིདྡྷཾ བཧུཛནཱབྷིསམཡཝསེན. པུཐུབྷཱུཏནྟི སབྦཱཀཱརཝསེན པུཐུལབྷཱཝཔྤཏྟཾ. ཀཐཾ? ཡཱཝ དེཝམནུསྶེཧི སུཔྤཀཱསིཏནྟི ཡཏྟཀཱ ཝིཉྙུཛཱཏིཀཱ དེཝཱ མནུསྶཱ ཙ ཨཏྠི, ཏེཧི སབྦེཧི སུཊྛུ པཀཱསིཏནྟི ཨཏྠོ.

ཨཔྤོསྶུཀྐོཏི ནིརུསྶུཀྐོ ལཱིནཝཱིརིཡོ. ‘‘ཏྭཉྷི, པཱཔིམ, སཏྟསཏྟཱཧཱཏིཀྐམནཏོ པཊྛཱཡ ‘པརིནིབྦཱཏུ དཱནི, བྷནྟེ བྷགཝཱ, པརིནིབྦཱཏུ སུགཏོ’ཏི ཝིརཝནྟོ ཨཱཧིཎྜིཏྠ, ཨཛྫ དཱནི པཊྛཱཡ ཝིགཏུསྶཱཧོ ཧོཧི, མཱ མཡ྄ཧཾ པརིནིབྦཱནཏྠཱཡ ཝཱཡཱམཾ ཀརོཧཱི’’ཏི ཝདཏི. སཏོ སམྤཛཱནོ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོསྶཛཱིཏི སཏིཾ སཱུཔཊྛིཏཾ ཀཏྭཱ ཉཱཎེན པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ¶ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཝིསྶཛི པཛཧི. ཏཏྠ ན བྷགཝཱ ཧཏྠེན ལེཌྜུཾ ཝིཡ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོསྶཛི, ཏེམཱསམཏྟམེཝ པན སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཏཏོ པརཾ ན སམཱཔཛྫིསྶཱམཱིཏི ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨོསྶཛཱི’’ཏི, ‘‘ཝོསྶཛྫཱི’’ཏིཔི པཱཋོ.

ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཀཔྤཾ ཝཱ ཀཔྤཱཝསེསཾ ཝཱ ཋཱཏུཾ སམཏྠོ ཏཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཨཊྛཏྭཱ པརིནིབྦཱཡིཏུཾ མཱརསྶ ཡཱཙནཱཡ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོསྶཛི? ན བྷགཝཱ མཱརསྶ ཡཱཙནཱཡ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོསྶཛི, ནཱཔི ཐེརསྶ ཨཱཡཱཙནཱཡ ན ཨོསྶཛིསྶཏི, ཏེམཱསཏོ པན པརཾ བུདྡྷཝེནེཡྻཱནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོསྶཛི ¶ . ཋཱནཉྷི ནཱམ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ ཡཱཝདེཝ ཝེནེཡྻཝིནཡནཏྠཾ, ཏེ ཨསཏི ཝིནེཡྻཛནེ ཀེན ནཱམ ཀཱརཎེན ཋསྶནྟི. ཡདི ཙ མཱརསྶ ཡཱཙནཱཡ པརིནིབྦཱཡེཡྻ, པུརེཏརཾཡེཝ པརིནིབྦཱཡེཡྻ. བོདྷིམཎྜེཔི ཧི མཱརེན ཡཱཙིཏཾ, ནིམིཏྟོབྷཱསཀརཎམྤི ཐེརསྶ སོཀཏནུཀརཎཏྠནྟི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ. ཨཔིཙ བུདྡྷབལདཱིཔནཏྠཾ ནིམིཏྟོབྷཱསཀརཎཾ. ཨེཝཾ མཧཱནུབྷཱཝཱ བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོཡེཝ ཏིཊྛནྟཱཔི ཨཏྟནོ རུཙིཡཱཝ ཏིཊྛནྟི, པརིནིབྦཱཡནྟཱཔི ཨཏྟནོ རུཙིཡཱཝ པརིནིབྦཱཡནྟཱིཏི.

མཧཱབྷཱུམིཙཱལོཏི མཧནྟོ པཐཝཱིཀམྤོ. ཏདཱ ཀིར དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུ ཨཀམྤིཏྠ. བྷིཾསནཀོཏི བྷཡཛནཀོ. དེཝདུནྡུབྷིཡོ ཙ ཕལིཾསཱུཏི དེཝབྷེརིཡོ ནདིཾསུ, དེཝོ སུཀྑགཛྫིཏཾ གཛྫི, ཨཀཱལཝིཛྫུལཏཱ ནིཙྪརིཾསུ, ཁཎིཀཝསྶཾ ཝསྶཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ སངྑཱརཝིསངྑཱརཱནཾ ཝིསེསསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ¶ ཨུདཱནནྟི ཨནཝསེསསངྑཱརེ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཨཏྟནོ ཝིསངྑཱརགམནདཱིཔཀཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཀསྨཱ ཨུདཱནེསི? ཀོཙི ནཱམ ཝདེཡྻ ‘‘མཱརེན པཙྪཏོ པཙྪཏོ ཨནུབནྡྷིཏྭཱ ‘པརིནིབྦཱཏུ, བྷནྟེ’ཏི ཨུཔདྡུཏོ བྷཡེན བྷགཝཱ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོསྶཛཱི’’ཏི. ‘‘ཏསྶོཀཱསོ མཱ ཧོཏུ, བྷཱིཏསྶ ཨུདཱནཾ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཨེཏསྶ དཱིཔནཏྠཾ པཱིཏིཝེགཝིསྶཊྛཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཏྟཾ. ཏཏོ ཏེམཱསམཏྟེནེཝ ཙ པན བུདྡྷཀིཙྩསྶ ནིཔྥཛྫནཏོ ཨེཝཾ དཱིགྷརཏྟཾ མཡཱ པརིཧཊོཡཾ དུཀྑབྷཱརོ ན ཙིརསྶེཝ ནིཀྑིཔིཡཏཱིཏི པསྶཏོ པརིནིབྦཱནགུཎཔཙྩཝེཀྑཎེ ཏསྶ ཨུལཱ༹རཾ ¶ པཱིཏིསོམནསྶཾ ཨུཔྤཛྫི, ཏེན པཱིཏིཝེགེན ཨུདཱནེསཱིཏི ཡུཏྟཾ ཝིཡ. ཨེཀནྟེན ཧི ཝིསངྑཱརནིནྣོ ནིབྦཱནཛ྄ཛྷཱསཡོ སཏྠཱ མཧཱཀརུཎཱཡ བལཀྐཱརེན ཝིཡ སཏྟཧིཏཏྠཾ ལོཀེ སུཙིརཾ ཋིཏོ. ཏཐཱ ཧི དེཝསིཀཾ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ སམཱཔཏྟིཡོ ཝལ༹ཉྫེཏི, སོདཱནི མཧཱཀརུཎཱདྷིཀཱརསྶ ནིཔྥནྣཏྟཱ ནིབྦཱནཱབྷིམུཁོ ཨནཔྤཀཾ པཱིཏིསོམནསྶཾ པཊིསཾཝེདེསི. ཏེནེཝ ཧི ¶ བྷགཝཏོ ཀིལེསཔརིནིབྦཱནདིཝསེ ཝིཡ ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནདིཝསེཔི སརཱིརཱབྷཱ ཝིསེསཏོ ཝིཔྤསནྣཱ པརིསུདྡྷཱ པབྷསྶརཱ ཨཧོསཱིཏི.

གཱཐཱཡ སོཎསིངྒཱལཱདཱིནམྤི པཙྩཀྑབྷཱཝཏོ ཏུལིཏཾ པརིཙྪིནྣནྟི ཏུལཾ, ཀཱམཱཝཙརཀམྨཾ. ན ཏུལཾ ཨཏུལཾ, ཏུལཾ ཝཱ སདིསམསྶ ཨཉྙཾ ལོཀིཡཀམྨཾ ནཏྠཱིཏི ཨཏུལཾ, མཧགྒཏཀམྨཾ. ཀཱམཱཝཙརཾ རཱུཔཱཝཙརཾ ཝཱ ཏུལཾ, ཨརཱུཔཱཝཙརཾ ཨཏུལཾ. ཨཔྤཝིཔཱཀཾ ཝཱ ཏུལཾ, བཧུཝིཔཱཀཾ ཨཏུལཾ. སམྦྷཝནྟི སམྦྷཝསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཾ, ཨུཔཔཏྟིཛནཀནྟི ཨཏྠོ. བྷཝསངྑཱརནྟི པུནབྦྷཝསངྑཱརཎཀཾ. ཨཝསྶཛཱིཏི ཝིསྶཛྫེསི. མུནཱིཏི བུདྡྷམུནི. ཨཛ྄ཛྷཏྟརཏོཏི ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟརཏོ. སམཱཧིཏོཏི ཨུཔཙཱརཔྤནཱསམཱདྷིཝསེན སམཱཧིཏོ. ཨབྷིནྡི ཀཝཙམིཝཱཏི ཀཝཙཾ ཝིཡ ཨབྷིནྡི. ཨཏྟསམྦྷཝནྟི ཨཏྟནི སཉྫཱཏཾ ཀིལེསཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི ‘‘སཝིཔཱཀཊྛེན སམྦྷཝཾ, བྷཝཱབྷཝཱབྷིསངྑརཎཊྛེན བྷཝསངྑཱརནྟི ཙ ལདྡྷནཱམཾ ཏུལཱཏུལསངྑཱཏཾ ལོཀིཡཀམྨཉྩ ཨོསྶཛི, སངྒཱམསཱིསེ མཧཱཡོདྷོ ཀཝཙཾ ཝིཡ ཨཏྟསམྦྷཝཾ ཀིལེསཉྩ ཨཛ྄ཛྷཏྟརཏོ སམཱཧིཏོ ཧུཏྭཱ ཨབྷིནྡཱི’’ཏི.

ཨཐ ཝཱ ཏུལནྟི ཏུལེནྟོ ཏཱིརེནྟོ. ཨཏུལཉྩ སམྦྷཝནྟི ནིབྦཱནཉྩེཝ བྷཝཉྩ. བྷཝསངྑཱརནྟི བྷཝགཱམིཀཾ ཀམྨཾ. ཨཝསྶཛི མུནཱིཏི ‘‘པཉྩཀྑནྡྷཱ ཨནིཙྩཱ, པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ནིརོདྷོ ནིབྦཱནཾ ནིཙྩ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ཏུལེནྟོ བུདྡྷམུནི བྷཝེ ཨཱདཱིནཝཾ, ནིབྦཱནེ ཙ ཨཱནིསཾསཾ དིསྭཱ ཏཾ ཁནྡྷཱནཾ མཱུལབྷཱུཏཾ བྷཝསངྑཱརཀམྨཾ ‘‘ཀམྨཀྑཡཱཡ སཾཝཏྟཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༢.༨༡; ཨ. ནི. ༤.༢༣༣) ཨེཝཾ ཝུཏྟེན ཀམྨཀྑཡཀརེན ཨརིཡམགྒེན ཨཝསྶཛི ¶ . ཀཐཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟརཏོ སམཱཧིཏོ, ཨབྷིནྡི ཀཝཙམིཝཏྟསམྦྷཝཾ. སོ ཧི ཝིཔསྶནཱཝསེན ཨཛ྄ཛྷཏྟརཏོ, སམཐཝསེན སམཱཧིཏོཏི ཨེཝཾ ¶ པུབྦབྷཱགཏོ པཊྛཱཡ སམཐཝིཔསྶནཱབལེན ཀཝཙཾ ¶ ཝིཡ ཨཏྟབྷཱཝཾ པརིཡོནནྡྷིཏྭཱ ཋིཏཾ, ཨཏྟནི སམྦྷཝཏྟཱ ‘‘ཨཏྟསམྦྷཝ’’ནྟི ལདྡྷནཱམཾ སབྦཾ ཀིལེསཛཱལཾ ཨབྷིནྡི, ཀིལེསཱབྷཱཝེནེཝ ཀམྨཾ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀཏྟཱ ཨཝསྶཊྛཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨེཝཾ ཀིལེསཔྤཧཱནེན ཀམྨཾ པཛཧི. ཨིཏི བོདྷིམཱུལེཡེཝ ཨཝསྶཊྛབྷཝསངྑཱརོ བྷགཝཱ ཝེཁམིསྶཀེན ཝིཡ ཛརསཀཊཾ སམཱཔཏྟིཝེཁམིསྶཀེན ཨཏྟབྷཱཝཾ ཡཱཔེནྟོཔི ‘‘ཨིཏོ ཏེམཱསཏོ ཨུདྡྷཾ སམཱཔཏྟིཝེཁམསྶ ན དསྶཱམཱི’’ཏི ཙིཏྟུཔྤཱདནེན ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོསྶཛཱིཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སཏྟཛཊིལསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༢. དུཏིཡེ བཧིདྭཱརཀོཊྛཀེཏི པཱསཱདདྭཱརཀོཊྛཀསྶ བཧི, ན ཝིཧཱརདྭཱརཀོཊྛཀསྶ. སོ ཀིར པཱསཱདོ ལོཧཔཱསཱདོ ཝིཡ སམནྟཱ ཙཏུདྭཱརཀོཊྛཀཔརིཝུཏོ པཱཀཱརཔརིཀྑིཏྟོ. ཏེསུ པཱཙཱིནདྭཱརཀོཊྛཀསྶ བཧི པཱསཱདཙྪཱཡཱཡཾ པཱཙཱིནལོཀདྷཱཏུཾ ཨོལོཀེནྟོ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསིནྣོ ཧོཏི. ཛཊིལཱཏི ཛཊཱཝནྟོ ཏཱཔསཝེསདྷཱརིནོ. ནིགཎྛཱཏི སེཏཔཊནིགཎྛརཱུཔདྷཱརིནོ. ཨེཀསཱཊཀཱཏི ཨེཀསཱཊཀནིགཎྛཱ ཝིཡ ཨེཀཾ པིལོཏིཀཁཎྜཾ ཧཏྠེ བནྡྷིཏྭཱ ཏེནཱཔི སརཱིརསྶ པུརིམབྷཱགཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ¶ ཝིཙརཎཀཱ. པརཱུལ༹ྷཀཙྪནཁལོམཱཏི པརཱུལ༹ྷཀཙྪལོམཱ པརཱུལ༹ྷནཁཱ པརཱུལ༹ྷཨཝསེསལོམཱ ཙ, ཀཙྪཱདཱིསུ དཱིགྷལོམཱ དཱིགྷནཁཱ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཁཱརིཝིཝིདྷམཱདཱཡཱཏི ཝིཝིདྷཾ ཁཱརཱདིནཱནཔྤཀཱརཾ པབྦཛིཏཔརིཀྑཱརབྷཎྜིཀཾ གཧེཏྭཱ. ཨཝིདཱུརེ ཨཏིཀྐམནྟཱིཏི ཝིཧཱརསྶ ཨཝིདཱུརམགྒེན ནགརཾ པཝིསནྟི.

རཱཛཱཧཾ, བྷནྟེ, པསེནདི ཀོསལོཏི ཨཧཾ, བྷནྟེ, རཱཛཱ པསེནདི ཀོསལོ, མཡ྄ཧཾ ནཱམཾ ཏུམྷེ ཛཱནཱཐཱཏི. ཀསྨཱ པན རཱཛཱ ལོཀེ ཨགྒཔུགྒལསྶ སནྟིཀེ ནིསིནྣོ ཨེཝརཱུཔཱནཾ ནགྒནིསྶིརཱིཀཱནཾ ཨཉྫལིཾ པགྒཎྷཱཏཱིཏི? སངྒཎྷནཏྠཱཡ. ཨེཝཉྷིསྶ ཨཧོསི ‘‘སཙཱཧཾ ཨེཏྟཀམྤི ཨེཏེསཾ ན ཀརིསྶཱམི, མཡཾ པུཏྟདཱརཾ པཧཱཡ ཨེཏསྶཏྠཱཡ དུབྦྷོཛནདུཀྑསེཡྻཱདཱིནི ཨནུབྷོམ, ཨཡཾ ཨམྷཱཀཾ ནིཔཙྩཀཱརམཏྟམྤི ན ཀརོཏི ¶ . ཏསྨིཉྷི ཀཏེ ཨམྷེ ‘ཨོཙརཀཱ’ཏི ཛནོ ཨགྒཧེཏྭཱ ‘པབྦཛིཏཱ’ཨིཙྩེཝ སཉྫཱནིསྶཏི, ཀིཾ ཨིམསྶ བྷཱུཏཏྠཀཐནེནཱཏི ¶ ཨཏྟནཱ དིཊྛཾ སུཏཾ པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ན ཀཐེཡྻུཾ, ཨེཝཾ ཀཏེ པན ཨནིགཱུཧིཏྭཱ ཀཐེསྶནྟཱི’’ཏི. ཨཔིཙ སཏྠུ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཛཱནནཏྠམྤི ཨེཝམཀཱསཱིཏི. རཱཛཱ ཀིར བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམནྟོཔི ཀཏིཔཡཀཱལཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ན སདྡཧི. ཏེནསྶ ཨེཝཾ ཨཧོསི ‘‘ཡདི བྷགཝཱ སབྦཾ ཛཱནཱཏི, མཡཱ ཨིམེསཾ ནིཔཙྩཀཱརཾ ཀཏྭཱ ‘ཨིམེ ཨརཧནྟོ’ཏི ཝུཏྟེ ནཱནུཛཱནེཡྻ, ཨཐ མཾ ཨནུཝཏྟནྟོ ཨནུཛཱནེཡྻ, ཀུཏོ ཏསྶ སབྦཉྙུཏཱ’’ཏི. ཨེཝཾ སོ སཏྠུ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཛཱནནཏྠཾ ཏཐཱ ཨཀཱསི. བྷགཝཱ པན ‘‘ཨུཛུཀམེཝ ‘ན ཨིམེ སམཎཱ ཨོཙརཀཱ’ཏི ཝུཏྟེ ཡདིཔི རཱཛཱ སདྡཧཏི, མཧཱཛནོ པན ཏམཏྠཾ ཨཛཱནནྟོ ན སདྡཧེཡྻ, སམཎོ གོཏམོ ‘རཱཛཱ ཨཏྟནོ ཀཐཾ སུཎཱཏཱི’ཏི ཡཾ ཀིཉྩི མུཁཱརུལ༹ྷཾ ཀཐེཏཱི’ཏི ཝདེཡྻ, ཏདསྶ དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟེཡྻ, ཨཉྙོ ཙ གུལ༹ྷཀམྨཾ ཝིཝཊཾ ཀཏཾ བྷཝེཡྻ, སཡམེཝ རཱཛཱ ཏེསཾ ཨོཙརཀབྷཱཝཾ ཀཐེསྶཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ ‘‘དུཛྫཱནཾ ཁོ ཨེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཀཱམབྷོགིནཱཏི ཨིམིནཱ པན རཱགཱབྷིབྷཝཾ, ཨུབྷཡེནཱཔི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཏཾ དསྶེཏི. པུཏྟསམྦཱདྷསཡནནྟི པུཏྟེཧི སམྦཱདྷསཡནཾ ¶ . ཨེཏྠ ཙ པུཏྟསཱིསེན དཱརཔརིགྒཧཾ, པུཏྟདཱརེསུ ཨུཔྤིལཱཝིཏེན ཏེསཾ གྷརཱཝཱསཱདིཧེཏུ སོཀཱབྷིབྷཝེན ཙིཏྟསྶ སཾཀིལིཊྛཏཾ དསྶེཏི. ཀཱསིཀཙནྡནནྟི སཎྷཙནྡནཾ, ཀཱསིཀཝཏྠཉྩ ཙནྡནཉྩཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ. མཱལཱགནྡྷཝིལེཔནནྟི ཝཎྞགནྡྷཏྠཱཡ མཱལཱ, སུགནྡྷབྷཱཝཏྠཱཡ གནྡྷཾ, ཚཝིརཱགཀརཎཏྠཱཡ ཝིལེཔནཾ དྷཱརེནྟེན. ཛཱཏརཱུཔརཛཏནྟི སུཝཎྞཉྩེཝ ཨཝསིཊྛདྷནཉྩ. སཱདིཡནྟེནཱཏི པཊིགྒཎྷནྟེན. སབྦེནཔི ཀཱམེསུ ཨབྷིགིདྡྷབྷཱཝམེཝ པཀཱསེཏི.

སཾཝཱསེནཱཏི སཧཝཱསེན. སཱིལཾ ཝེདིཏབྦནྟི ‘‘ཨཡཾ པེསལོ ཝཱ དུསྶཱིལོ ཝཱ’’ཏི སཾཝསནྟེན ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ སཧ ཝསནྟེན ཛཱནིཏབྦོ. ཏཉྩ ཁོ དཱིགྷེན ཨདྡྷུནཱ ན ཨིཏྟརནྟི ཏཉྩ སཱིལཾ དཱིགྷེན ཀཱལེན ཝེདིཏབྦཾ, ན ཨིཏྟརེན. ཀཏིཔཡདིཝསེ ཧི སཉྙཏཱཀཱརོ སཾཝུཏིནྡྲིཡཱཀཱརོ ཙ ཧུཏྭཱ སཀྐཱ དསྶེཏུཾ. མནསི ཀརོཏཱ ནོ ཨམནསི ཀརོཏཱཏི ཏམྤི ‘‘སཱིལམསྶ པརིགྒཎྷིསྶཱམཱི’’ཏི མནསི ཀརོནྟེན ¶ པཙྩཝེཀྑནྟེན སཀྐཱ ཛཱནིཏུཾ, ན ཨིཏརེན. པཉྙཝཏཱཏི ཏམྤི སཔྤཉྙེནེཝ པཎྜིཏེན. བཱལོ ཧི མནསི ཀརོནྟོཔི ཛཱནིཏུཾ ན སཀྐོཏི. སཾཝོཧཱརེནཱཏི ཀཐནེན.

‘‘ཡོ ཧི ཀོཙི མནུསྶེསུ, ཝོཧཱརཾ ཨུཔཛཱིཝཏི;

ཨེཝཾ ཝཱསེཊྛ ཛཱནཱཧི, ཝཱཎིཛོ སོ ན བྲཱཧྨཎོ’’ཏི. (སུ. ནི. ༦༡༩) –

ཨེཏྠ ¶ ཧི ཝཱཎིཛྫཾ ཝོཧཱརོ ནཱམ. ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨརིཡཝོཧཱརཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༡༣) ཨེཏྠ ཙེཏནཱ. ‘‘སངྑཱ སམཉྙཱ པཉྙཏྟི ཝོཧཱརོ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༣༡༣-༡༣༡༥) ཨེཏྠ པཉྙཏྟི. ‘‘ཝོཧཱརམཏྟེན སོ ཝོཧརེཡྻཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༢༥) ཨེཏྠ ཀཐཱ ཝོཧཱརོ. ཨིདྷཱཔི སོ ཨེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཨེཀཙྩསྶ ཧི སམྨུཁཱཀཐཱ པརམྨུཁཱཀཐཱཡ ན སམེཏི, པརམྨུཁཱཀཐཱ སམྨུཁཱཀཐཱཡ, ཏཐཱ པུརིམཀཐཱ པཙྪིམཀཐཱཡ, པཙྪིམཀཐཱ ཙ པུརིམཀཐཱཡ. སོ ཀཐེནྟོཡེཝ སཀྐཱ ཛཱནིཏུཾ ‘‘ཨསུཙི ཨེསོ པུགྒལོ’’ཏི. སུཙིསཱིལསྶ པན པུརིམཾ ¶ པཙྪིམེན, པཙྪིམཉྩ པུརིམེན, སམྨུཁཱ ཀཐིཏཉྩ པརམྨུཁཱ ཀཐིཏེན, པརམྨུཁཱ ཀཐིཏཉྩ སམྨུཁཱ ཀཐིཏེན སམེཏི, ཏསྨཱ ཀཐེནྟེན སཀྐཱ སུཙིབྷཱཝོ ཛཱནིཏུནྟི པཀཱསེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘སཾཝོཧཱརེན སོཙེཡྻཾ ཝེདིཏབྦ’’ནྟི.

ཐཱམོཏི ཉཱཎཐཱམོ. ཡསྶ ཧི ཉཱཎཐཱམོ ནཏྠི, སོ ཨུཔྤནྣེསུ ཨུཔདྡཝེསུ གཧེཏབྦགཧཎཾ ཀཏྟབྦཀརཎཾ ཨཔསྶནྟོ ཨདྭཱརིཀཾ གྷརཾ པཝིཊྛོ ཝིཡ ཙརཏི. ཏེནཱཧ – ‘‘ཨཱཔདཱསུ ཁོ, མཧཱརཱཛ, ཐཱམོ ཝེདིཏབྦོ’’ཏི. སཱཀཙྪཱཡཱཏི སཧཀཐཱཡ. དུཔྤཉྙསྶ ཧི ཀཐཱ ཨུདཀེ གེཎྜུ ཝིཡ ཨུཔླཝཏི, པཉྙཝཏོ ཀཐེནྟསྶ པཊིབྷཱནཾ ཨནནྟཾ ཧོཏི. ཨུདཀཝིཔྥནྡནེནེཝ ཧི མཙྪོ ཁུདྡཀོ མཧནྟོ ཝཱཏི པཉྙཱཡཏི.

ཨིཏི བྷགཝཱ རཉྙོ ཨུཛུཀམེཝ ཏེ ‘‘ཨིམེ ནཱམཱ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ཨརཧནྟཱནཾ ཨནརཧནྟཱནཉྩ ཛཱནནཱུཔཱཡཾ པཀཱསེསི. རཱཛཱ ཏཾ སུཏྭཱ བྷགཝཏོ སབྦཉྙུཏཱཡ དེསནཱཝིལཱསེན ཙ ཨབྷིཔྤསནྣོ ‘‘ཨཙྪརིཡཾ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྟནོ པསཱདཾ པཀཱསེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏེ ཡཱཐཱཝཏོ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེནྟོ ‘‘ཨེཏེ, བྷནྟེ, མམ པུརིསཱ ཙརཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཙརཱཏི ཨཔབྦཛིཏཱ ཨེཝ པབྦཛིཏརཱུཔེན རཊྛཔིཎྜཾ ¶ བྷུཉྫནྟཱ པཊིཙྪནྣཀམྨནྟཏྟཱ. ཨོཙརཀཱཏི ཧེཊྛཱ ཙརཀཱ. ཙརཱ ཧི པབྦཏམཏྠཀེན ཙརནྟཱཔི ཧེཊྛཱ ཙརཀཱཝ ནིཧཱིནཀམྨཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ ཨོཙརཀཱཏི ཙརཔུརིསཱ. ཨོཙརིཏྭཱཏི ཨཝཙརིཏྭཱ ཝཱིམཾསིཏྭཱ, ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ དེསེ ཏཾ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཉཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨོསཱརིསྶཱམཱིཏི པཊིཔཛྫིསྶཱམི, ཀརིསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ. རཛོཛལླནྟི རཛཉྩ མལཉྩ. པཝཱཧེཏྭཱཏི སུཊྛུ ཝིཀྑཱལནཝསེན ཨཔནེཏྭཱ. ཀཔྤིཏཀེསམསྶཱུཏི ཨལངྐཱརསཏྠེ ཝུཏྟཝིདྷིནཱ ཀཔྤཀེཧི ཚིནྣཀེསམསྶཱུ. ཀཱམགུཎེཧཱིཏི ཀཱམཀོཊྛཱསེཧི, ཀཱམབནྡྷནེཧི ཝཱ སམཔྤིཏཱཏི སུཊྛུ ཨཔྤིཏཱ ཨལླཱིནཱ. སམངྒིབྷཱུཏཱཏི སཧབྷཱུཏཱ ¶ . པརིཙཱརེསྶནྟཱིཏི ཨིནྡྲིཡཱནི སམནྟཏོ ཙཱརེསྶནྟི ཀཱིལཱ༹པེསྶནྟི ཝཱ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏེསཾ རཱཛཔུརིསཱནཾ ཨཏྟནོ ཨུདརསྶ ཀཱརཎཱ པབྦཛིཏཝེསེན ལོཀཝཉྩནསངྑཱཏཾ ¶ ཨཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ པརཱདྷཱིནཏཱཔརཝཉྩནཏཱཔཊིཀྑེཔཝིབྷཱཝནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ན ཝཱཡམེཡྻ སབྦཏྠཱཏི དཱུཏེཡྻཨོཙརཀཀམྨཱདིཀེ སབྦསྨིཾ པཱཔདྷམྨེ ཨིམེ རཱཛཔུརིསཱ ཝིཡ པབྦཛིཏོ ན ཝཱཡམེཡྻ, ཝཱཡཱམཾ ཨུསྶཱཧཾ ན ཀརེཡྻ, སབྦཏྠ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཝཱཡཱམཾ ཨཀཏྭཱ ཨཔྤམཏྟཀེཔི པུཉྙསྨིཾཡེཝ ཝཱཡམེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ནཱཉྙསྶ པུརིསོ སིཡཱཏི པབྦཛིཏརཱུཔེན ཨཉྙསྶ པུགྒལསྶ སེཝཀཔུརིསོ ན སིཡཱ. ཀསྨཱ? ཨེཝརཱུཔསྶཔི ཨོཙརཀཱདིཔཱཔཀམྨསྶ ཀཏྟབྦཏྟཱ. ནཱཉྙཾ ནིསྶཱཡ ཛཱིཝེཡྻཱཏི ཨཉྙཾ པརཾ ཨིསྶརཱདིཾ ནིསྶཱཡ ‘‘ཏཔྤཊིབདྡྷཾ མེ སུཁདུཀྑ’’ནྟི ཨེཝཾཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ ན ཛཱིཝིཀཾ པཝཏྟེཡྻ, ཨཏྟདཱིཔོ ཨཏྟསརཎོ ཨནཉྙསརཎོ ཨེཝ བྷཝེཡྻ. ཨཐ ཝཱ ཨནཏྠཱཝཧཏོ ‘‘ཨོཙརཎ’’ནྟི ལདྡྷནཱམཀཏྟཱ ཨཉྙཾ ཨཀུསལཀམྨཾ ནིསྶཱཡ ན ཛཱིཝེཡྻ. དྷམྨེན ན ཝཎིཾ ཙརེཏི དྷནཱདིཨཏྠཱཡ དྷམྨཾ ན ཀཐེཡྻ. ཡོ ཧི དྷནཱདིཧེཏུ པརེསཾ དྷམྨཾ དེསེཏི, སོ དྷམྨེན ཝཱཎིཛྫཾ ཀརོཏི ནཱམ, ཨེཝཾ དྷམྨེན ཏཾ ན ཙརེཡྻ. ཨཐ ཝཱ དྷནཱདཱིནཾ ཨཏྠཱཡ ཀོསལརཉྙོ པུརིསོ ཝིཡ ཨོཙརཀཱདིཀམྨཾ ཀརོནྟོ པརེཧི ཨནཱསངྐནཱིཡཏཱཡ པབྦཛྫཱལིངྒསམཱདཱནཱདཱིནི ཨནུཏིཊྛནྟོ དྷམྨེན ཝཱཎིཛྫཾ ཀརོཏི ནཱམ. ཡོཔི ཨིདྷ པརིསུདྡྷཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟོཔི ཨཉྙཏརཾ དེཝནིཀཱཡཾ པཎིདྷཱཡ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརཏི, སོཔི ¶ དྷམྨེན ཝཱཎིཛྫཾ ཀརོཏི ནཱམ, ཨེཝཾ དྷམྨེན ཝཱཎིཛྫཾ ན ཙརེ, ན ཀརེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. པཙྩཝེཀྑཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༣. ཏཏིཡེ ¶ ཨཏྟནོ ཨནེཀེ པཱཔཀེ ཨཀུསལེ དྷམྨེ པཧཱིནེཏི ལོབྷདོསམོཧཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཀོདྷཱུཔནཱཧམཀྑཔལཱསཨིསྶཱམཙྪརིཡམཱཡཱ- སཱཋེཡྻཐམྦྷསཱརམྦྷམཱནཱཏིམཱནམདཔམཱདཏཎྷཱཨཝིཛྫཱཏིཝིདྷཱཀུསལམཱུལདུཙྩརིཏསཾཀིལེསཝིསམ- སཉྙཱཝིཏཀྐཔཔཉྩཙཏུབྦིདྷཝིཔལླཱསཨཱསཝཨོགྷཡོགགནྠཱགཏིགམནཏཎྷུཔཱདཱནཔཉྩཝིདྷ- ཙེཏོཁིལཔཉྩཙེཏོཝིནིབནྡྷནཱིཝརཎཱབྷིནནྡནཚཝིཝཱད- མཱུལཏཎྷཱཀཱཡསཏྟཱནུསཡཨཊྛམིཙྪཏྟནཝ- ཏཎྷཱམཱུལཀདསཱཀུསལཀམྨཔཐདྭཱསཊྛིདིཊྛིགཏཨཊྛསཏཏཎྷཱཝིཙརིཏཱདིཔྤབྷེདེ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨནཱདིཀཱལཔཝཏྟེ ¶ དིཡཌྜྷསཧསྶཀིལེསེ ཏཾསཧགཏེ ཙཱཔི ཨནེཀེ པཱཔཀེ ལཱམཀེ ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཊྛེན ཨཀུསལེ དྷམྨེ ཨནཝསེསཾ སཧ ཝཱསནཱཡ བོདྷིམཱུལེཡེཝ པཧཱིནེ ཨརིཡམགྒེན སམུཙྪིནྣེ པཙྩཝེཀྑམཱནོ ‘‘ཨཡམྤི མེ ཀིལེསོ པཧཱིནོ, ཨཡམྤི མེ ཀིལེསོ པཧཱིནོ’’ཏི ཨནུཔདཔཙྩཝེཀྑཎཱཡ པཙྩཝེཀྑམཱནོ བྷགཝཱ ནིསིནྣོ ཧོཏི.

ཨནེཀེ ཙ ཀུསལེ དྷམྨེཏི སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ, ཙཏྟཱརོ སམྨཔྤདྷཱནཱ, ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ, ཙཏྟཱརོ ཨརིཡམགྒཱ, ཙཏྟཱརི ཕལཱནི, ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ, ཙཏུཡོནིཔརིཙྪེདཀཉཱཎཾ, ཙཏྟཱརོ ཨརིཡཝཾསཱ, ཙཏྟཱརི ཝེསཱརཛྫཉཱཎཱནི, པཉྩ པདྷཱནིཡངྒཱནི, པཉྩངྒིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, པཉྩཉཱཎིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, པཉྩིནྡྲིཡཱནི, པཉྩ བལཱནི, པཉྩ ནིསྶཱརཎཱིཡཱ དྷཱཏུཡོ, པཉྩ ཝིམུཏྟཱཡཏནཉཱཎཱནི, པཉྩ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ སཉྙཱ, ཚ ཨནུསྶཏིཊྛཱནཱནི, ཚ གཱརཝཱ, ཚ ནིསྶཱརཎཱིཡཱ དྷཱཏུཡོ, ཚ སཏཏཝིཧཱརཱ, ཚ ཨནུཏྟརིཡཱནི, ཚ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ པཉྙཱ, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཚ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, སཏྟ ཨཔརིཧཱནིཡཱ དྷམྨཱ, སཏྟ ཨརིཡདྷནཱནི, སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ, སཏྟ ¶ སཔྤུརིསདྷམྨཱ, སཏྟ ནིཛྫརཝཏྠཱུནི, སཏྟ ¶ སཉྙཱ, སཏྟ དཀྑིཎེཡྻཔུགྒལདེསནཱ, སཏྟ ཁཱིཎཱསཝབལདེསནཱ, ཨཊྛ པཉྙཱཔཊིལཱབྷཧེཏུདེསནཱ, ཨཊྛ སམྨཏྟཱནི, ཨཊྛ ལོཀདྷམྨཱཏིཀྐམཱ, ཨཊྛ ཨཱརམྦྷཝཏྠཱུནི, ཨཊྛ ཨཀྑཎདེསནཱ, ཨཊྛ མཧཱཔུརིསཝིཏཀྐཱ, ཨཊྛ ཨབྷིབྷཱཡཏནདེསནཱ, ཨཊྛ ཝིམོཀྑཱ, ནཝ ཡོནིསོམནསིཀཱརམཱུལཀཱ དྷམྨཱ, ནཝ པཱརིསུདྡྷིཔདྷཱནིཡངྒཱནི, ནཝ སཏྟཱཝཱསདེསནཱ, ནཝ ཨཱགྷཱཏཔྤཊིཝིནཡཱ, ནཝ སཉྙཱ, ནཝ ནཱནཏྟཱནི, ནཝ ཨནུཔུབྦཝིཧཱརཱ, དས ནཱཐཀརཎཱ དྷམྨཱ, དས ཀསིཎཱཡཏནཱནི, དས ཀུསལཀམྨཔཐཱ, དས སམྨཏྟཱནི, དས ཨརིཡཝཱསཱ, དས ཨསེཀྑཱ དྷམྨཱ, དས ཏཐཱགཏབལཱནི, ཨེཀཱདས མེཏྟཱནིསཾསཱ, དྭཱདས དྷམྨཙཀྐཱཀཱརཱ, ཏེརས དྷུཏངྒགུཎཱ, ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི, པནྣརས ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ དྷམྨཱ, སོལ༹སཝིདྷཱ ཨཱནཱཔཱནསྶཏི, སོལ༹ས ཨཔརནྟཔནཱིཡཱ དྷམྨཱ, ཨཊྛཱརས མཧཱཝིཔསྶནཱ, ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ, ཨེཀཱུནཝཱིསཏི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཱནི, ཙཏུཙཏྟཱལཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི, པཉྙཱས ཨུདཡབྦཡཉཱཎཱནི, པརོཔཉྙཱས ཀུསལཱ དྷམྨཱ, སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནི, ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསམཱཔཏྟིསཉྩཱརིམཧཱཝཛིརཉཱཎཾ, ཨནནྟནཡསམནྟཔཊྛཱནཔཝིཙཡཔཙྩཝེཀྑཎདེསནཱཉཱཎཱནི, ཏཐཱ ཨནནྟཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨནནྟཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱདིཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཙཱཏི ཨེཝམཱདིཀེ ཨནེཀེ ཨཏྟནོ ཀུསལེ ཨནཝཛྫདྷམྨེ ཨནནྟཀཱལཾ པཱརམིཔརིབྷཱཝནཱཡ མགྒབྷཱཝནཱཡ ཙ པཱརིཔཱུརིཾ ཝུདྡྷིཾ གཏེ ‘‘ཨིམེཔི ཨནཝཛྫདྷམྨཱ མཡི སཾཝིཛྫནྟི, ཨིམེཔི ཨནཝཛྫདྷམྨཱ མཡི སཾཝིཛྫནྟཱི’’ཏི རུཙིཝསེན མནསིཀཱརཱབྷིམུཁེ བུདྡྷགུཎེ ཝགྒཝགྒེ པུཉྫཔུཉྫེ ཀཏྭཱ པཙྩཝེཀྑམཱནོ ནིསིནྣོ ཧོཏི. ཏེ ཙ ¶ ཁོ སཔདེསཏོ ཨེཝ, ན ནིཔྤདེསཏོ. སབྦེ བུདྡྷགུཎེ བྷགཝཏཱཔི ཨནུཔདཾ ཨནཝསེསཏོ མནསི ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ ཨནནྟཱཔརིམེཡྻབྷཱཝཏོ.

ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ,

ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ;

ཁཱིཡེཐ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ,

ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི.

ཨཔརམྤི ¶ ¶ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨསངྑྱེཡྻཱནི ནཱམཱནི, སགུཎེན མཧེསིནོ;

གུཎེན ནཱམམུདྡྷེཡྻཾ, ཨཔི ནཱམ སཧསྶཏོ’’ཏི.

ཏདཱ ཧི བྷགཝཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིཀྐནྟོ ཝིཧཱརཾ པཝིསིཏྭཱ གནྡྷཀུཊིཔྤམུཁེ ཋཏྭཱ བྷིཀྑཱུསུ ཝཏྟཾ དསྶེཏྭཱ གཏེསུ མཧཱགནྡྷཀུཊིཾ པཝིསིཏྭཱ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསིནྣོ ཨཏྟནོ ཨཏཱིཏཛཱཏིཝིསཡཾ ཉཱཎཾ པེསེསི. ཨཐསྶ ཏཱནི ནིརནྟརཾ པོངྑཱནུཔོངྑཾ ཨནནྟཱཔརིམཱཎཔྤབྷེདཱ ཨུཔཊྛཧིཾསུ. སོ ‘‘ཨེཝཾ མཧནྟསྶ ནཱམ དུཀྑཀྑནྡྷསྶ མཱུལབྷཱུཏཱ ཨིམེ ཀིལེསཱ’’ཏི ཀིལེསཝིསཡཾ ཉཱཎཱཙཱརཾ པེསེཏྭཱ ཏེ པཧཱནམུཁེན ཨནུཔདཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ‘‘ཨིམེ ཝཏ ཀིལེསཱ ཨནཝསེསཏོ མཡ྄ཧཾ སུཊྛུ པཧཱིནཱ’’ཏི པུན ཏེསཾ པཧཱནཀརཾ སཱཀཱརཾ སཔརིཝཱརཾ སཨུདྡེསཾ ཨརིཡམགྒཾ པཙྩཝེཀྑནྟོ ཨནནྟཱཔརིམཱཎབྷེདེ ཨཏྟནོ སཱིལཱདིཨནཝཛྫདྷམྨེ མནསཱཀཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ –

‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཱ ཨཏྟནོ ཨནེཀེ པཱཔཀེ ཨཀུསལེ དྷམྨེ པཧཱིནེ པཙྩཝེཀྑམཱནོ ནིསིནྣོ ཧོཏི, ཨནེཀེ ཙ ཀུསལེ དྷམྨེ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཏེ’’ཏི.

ཨེཝཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ཨུཔྤནྣཔཱིཏིསོམནསྶུདྡེསབྷཱུཏཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨཧུ པུབྦེཏི ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎུཔྤཏྟིཏོ པུབྦེ སབྦོཔི ཙཱཡཾ རཱགཱདིཀོ ཀིལེསགཎོ ¶ མཡ྄ཧཾ སནྟཱནེ ཨཧུ ཨཱསི, ན ཨིམསྨིཾ ཀིལེསགཎེ ཀོཙིཔི ཀིལེསོ ནཱཧོསི. ཏདཱ ནཱཧཱུཏི ཏདཱ ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཨརིཡམགྒཀྑཎེ སོ ཀིལེསགཎོ ན ཨཧུ ན ཨཱསི, ཏཏྠ ཨཎུམཏྟོཔི ཀིལེསོ ཨགྒམགྒཀྑཎེ ཨཔྤཧཱིནོ ནཱམ ནཏྠི. ‘‘ཏཏོ ནཱཧཱུ’’ཏིཔི པཋནྟི, ཏཏོ ཨརཧཏྟམགྒཀྑཎཏོ པརཾ ནཱསཱིཏི ཨཏྠོ. ནཱཧུ པུབྦེཏི ཡོ ཙཱཡཾ མམ ཨཔརིམཱཎོ ཨནཝཛྫདྷམྨོ ཨེཏརཧི བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཏོ ཨུཔལབྦྷཏི, སོཔི ཨརིཡམགྒཀྑཎཏོ པུབྦེ ན ཨཧུ ན ཨཱསི. ཏདཱ ཨཧཱུཏི ཡདཱ པན མེ ཨགྒམགྒཉཱཎཾ ཨུཔྤནྣཾ, ཏདཱ སབྦོཔི མེ ཨནཝཛྫདྷམྨོ ཨཱསི. ཨགྒམགྒཱདྷིགམེན ཧི སདྡྷིཾ སབྦེཔི སབྦཉྙུགུཎཱ བུདྡྷཱནཾ ཧཏྠགཏཱ ཨེཝ ཧོནྟི.

ན ¶ ཙཱཧུ ན ཙ བྷཝིསྶཏི, ན ཙེཏརཧི ཝིཛྫཏཱིཏི ཡོ པན སོ ཨནཝཛྫདྷམྨོ ཨརིཡམགྒོ ¶ མཡ྄ཧཾ བོདྷིམཎྜེ ཨུཔྤནྣོ, ཡེན སབྦོ ཀིལེསགཎོ ཨནཝསེསཾ པཧཱིནོ, སོ ཡཐཱ མཡ྄ཧཾ མགྒཀྑཎཏོ པུབྦེ ན ཙཱཧུ ན ཙ ཨཧོསི, ཨེཝཾ ཨཏྟནཱ པཧཱཏབྦཀིལེསཱབྷཱཝཏོ ཏེ ཀིལེསཱ ཝིཡ ཨཡམྤི ན ཙ བྷཝིསྶཏི ཨནཱགཏེ ན ཨུཔྤཛྫིསྶཏི, ཨེཏརཧི པཙྩུཔྤནྣཀཱལེཔི ན ཝིཛྫཏི ན ཨུཔལབྦྷཏི ཨཏྟནཱ ཀཏྟབྦཀིཙྩཱབྷཱཝཏོ. ན ཧི ཨརིཡམགྒོ ཨནེཀཝཱརཾ པཝཏྟཏི. ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ན པཱརཾ དིགུཎཾ ཡནྟཱི’’ཏི.

ཨིཏི བྷགཝཱ ཨརིཡམགྒེན ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨནཝསེསཾ པཧཱིནེ ཨཀུསལེ དྷམྨེ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཏེ ཨཔརིམཱཎེ ཨནཝཛྫདྷམྨེ ཙ པཙྩཝེཀྑམཱནོ ཨཏྟུཔནཱཡིཀཔཱིཏིཝེགཝིསྶཊྛཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. པུརིམཱཡ ཀཐཱཡ པུརིམཝེསཱརཛྫདྭཡམེཝ ཀཐིཏཾ, པཙྪིམདྭཡཾ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པཀཱསིཏཏྟཱ པཀཱསིཏམེཝ ཧོཏཱིཏི.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. པཋམནཱནཱཏིཏྠིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༤. ཙཏུཏྠེ ནཱནཱཏིཏྠིཡསམཎབྲཱཧྨཎཔརིབྦཱཛཀཱཏི ཨེཏྠ ཏརནྟི ཨེཏེན སཾསཱརོགྷནྟི ཏིཏྠཾ, ནིབྦཱནམགྒོ. ཨིདྷ པན ཝིཔརཱིཏཝིཔལླཱསཝསེན དིཊྛིགཏིཀེཧི ཏཐཱ གཧིཏདིཊྛིདསྶནཾ ‘‘ཏིཏྠ’’ནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཏསྨིཾ སསྶཏཱདིནཱནཱཀཱརེ ཏིཏྠེ ནིཡུཏྟཱཏི ནཱནཱཏིཏྠིཡཱ, ནགྒནིགཎྛཱདིསམཎཱ ¶ ཙེཝ ཀཋཀལཱཔཱདིབྲཱཧྨཎཱ ཙ པོཀྑརསཱཏཱདིཔརིབྦཱཛཀཱ ཙ སམཎབྲཱཧྨཎཔརིབྦཱཛཀཱ. ནཱནཱཏིཏྠིཡཱ ཙ ཏེ སམཎབྲཱཧྨཎཔརིབྦཱཛཀཱ ཙཱཏི ནཱནཱཏིཏྠིཡསམཎབྲཱཧྨཎཔརིབྦཱཛཀཱ.

‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པསྶནྟི ཨེཏཱཡ, སཡཾ ཝཱ པསྶཏི, ཏཐཱ དསྶནམཏྟམེཝ ཝཱཏི དིཊྛི, མིཙྪཱབྷིནིཝེསསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. སསྶཏཱདིཝསེན ནཱནཱ ཨནེཀཝིདྷཱ དིཊྛིཡོ ཨེཏེསནྟི ནཱནཱདིཊྛིཀཱ. སསྶཏཱདིཝསེནེཝ ཁམནཾ ཁནྟི, རོཙནཾ རུཙི, ཨཏྠཏོ ‘‘སསྶཏོ ¶ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨུདཱ. ༥༥) པཝཏྟོ ཙིཏྟཝིཔལླཱསོ སཉྙཱཝིཔལླཱསོ ¶ ཙ. ཏཐཱ ནཱནཱ ཁནྟིཡོ ཨེཏེསནྟི ནཱནཱཁནྟིཀཱ, ནཱནཱ རུཙིཡོ ཨེཏེསནྟི ནཱནཱརུཙིཀཱ. དིཊྛིགཏིཀཱ ཧི པུབྦབྷཱགེ ཏཐཱ ཏཐཱ ཙིཏྟཾ རོཙེཏྭཱ ཁམཱཔེཏྭཱ ཙ པཙྪཱ ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙ’’ནྟི ཨབྷིནིཝིསནྟི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨནིཙྩཾ ནིཙྩ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཏཐཱ ཏཐཱ དསྶནཝསེན དིཊྛི, ཁམནཝསེན ཁནྟི, རུཙྩནཝསེན རུཙཱིཏི ཨེཝཾ ཏཱིཧིཔི པདེཧི དིཊྛི ཨེཝ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ནཱནཱདིཊྛིནིསྶཡནིསྶིཏཱཏི སསྶཏཱདིཔརིཀཔྤཝསེན ནཱནཱཝིདྷཾ དིཊྛིཡཱ ནིསྶཡཾ ཝཏྠུཾ ཀཱརཎཾ, དིཊྛིསངྑཱཏམེཝ ཝཱ ནིསྶཡཾ ནིསྶིཏཱ ཨལླཱིནཱ ཨུཔགཏཱ, ཏཾ ཨནིསྶཛྫིཏྭཱ ཋིཏཱཏི ཨཏྠོ. དིཊྛིཡོཔི ཧི དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཨབྷིནིཝེསཱཀཱརཱནཾ ནིསྶཡཱ ཧོནྟི.

སནྟཱིཏི ཨཏྠི སཾཝིཛྫནྟི ཨུཔལབྦྷནྟི. ཨེཀེཏི ཨེཀཙྩེ. སམཎབྲཱཧྨཎཱཏི པབྦཛྫཱུཔགམེན སམཎཱ, ཛཱཏིཡཱ བྲཱཧྨཎཱ, ལོཀེན ཝཱ སམཎཱཏི ཙ བྲཱཧྨཎཱཏི ཙ ཨེཝཾ གཧིཏཱ. ཨེཝཾཝཱདིནོཏི ཨེཝཾ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཱཀཱརེན ཝདནྟཱིཏི ཨེཝཾཝཱདིནོ. ཨེཝཾ ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཱཀཱརེན པཝཏྟཱ དིཊྛི ཨེཏེསནྟི ཨེཝཾདིཊྛིནོ. ཏཏྠ དུཏིཡེན དིཊྛིགཏིཀཱནཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསོ དསྶིཏོ, པཋམེན ཏེསཾ ཡཐཱབྷིནིཝེསཾ པརེསཾ ཏཏྠ པཏིཊྛཱཔནཝསེན ཝོཧཱརོ.

སསྶཏོ ལོཀོ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི ཨེཏྠ ལོཀོཏི ཨཏྟཱ. སོ ཧི དིཊྛིགཏིཀེཧི ལོཀིཡནྟི ཨེཏྠ པུཉྙཾ པཱཔཾ ཏབྦིཔཱཀཱ, སཡཾ ཝཱ ཀཱརཀཱདིབྷཱཝེན ཨབྷིཡུཏྟེཧི ལོཀིཡཏཱིཏི ལོཀོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. སྭཱཡཾ སསྶཏོ ཨམརོ ནིཙྩོ དྷུཝོཏི ཡདིདཾ ཨམྷཱཀཾ དསྶནཾ ཨིདམེཝ སཙྩཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ, ཨཉྙཾ པན ཨསསྶཏོཏིཨཱདི པརེསཾ དསྶནཾ མོགྷཾ མིཙྪཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན ཙཏྟཱརོཔི སསྶཏཝཱདཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཨསསྶཏོཏི ན སསྶཏོ, ཨནིཙྩོ ཨདྷུཝོ ཙཝནདྷམྨོཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨསསྶཏོ’’ཏི སསྶཏབྷཱཝཔྤཊིཀྑེཔེནེཝ ཨུཙྪེདོ དཱིཔིཏོཏི སཏྟཔི ཨུཙྪེདཝཱདཱ དཱིཔིཏཱ ཧོནྟི.

ཨནྟཝཱཏི ¶ སཔརིཡནྟོ པརིཝཊུམོ པརིཙྪིནྣཔྤམཱཎོ, ན སབྦགཏོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན སརཱིརཔརིམཱཎོ ཨངྒུཊྛཔརིམཱཎོ ཨཝཡཝཔརིམཱཎོ པརམཱཎུཔརིམཱཎོ ¶ ཨཏྟཱཏི ཨེཝམཱདིཝཱདཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཨནནྟཝཱཏི ཨཔརིཡནྟོ, སབྦགཏོཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན ཀཔིལཀཎཱདཱདིཝཱདཱ དཱིཔིཏཱ ཧོནྟི.

ཏཾ ཛཱིཝཾ ཏཾ ¶ སརཱིརནྟི ཡཾ སརཱིརཾ, ཏདེཝ ཛཱིཝསངྑཱཏཾ ཝཏྠུ, ཡཉྩ ཛཱིཝསངྑཱཏཾ ཝཏྠུ, ཏདེཝ སརཱིརནྟི ཛཱིཝཉྩ སརཱིརཉྩ ཨདྭཡཾ སམནུཔསྶཏི. ཨེཏེན ཨཱཛཱིཝཀཱནཾ ཝིཡ ‘‘རཱུཔཱི ཨཏྟཱ’’ཏི ཨཡཾ ཝཱདོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཨཉྙཾ ཛཱིཝཾ ཨཉྙཾ སརཱིརནྟི ཨིམིནཱ པན ‘‘ཨརཱུཔཱི ཨཏྟཱ’’ཏི ཨཡཾ ཝཱདོ དསྶིཏོ.

ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱཏི ཨེཏྠ ཏཐཱགཏོཏི སཏྟོ. ཏཉྷི དིཊྛིགཏིཀོ ཀཱརཀཝེདཀཱདིསངྑཱཏཾ, ནིཙྩདྷུཝཱདིསངྑཱཏཾ ཝཱ ཏཐཱབྷཱཝཾ གཏོཏི ཏཐཱགཏོཏི ཝོཧརཏི, སོ མརཎཏོ ཨིདྷཀཱཡསྶ བྷེདཏོ པརཾ ཨུདྡྷཾ ཧོཏི, ཨཏྠི སཾཝིཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན སསྶཏགྒཱཧམུཁེན སོལ༹ས སཉྙཱིཝཱདཱ ཨཊྛ ཨསཉྙཱིཝཱདཱ ཨཊྛ ཙ ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིཝཱདཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ན ཧོཏཱིཏི ནཏྠི ན ཨུཔལབྦྷཏི. ཨེཏེན ཨུཙྪེདཝཱདོ དསྶིཏོ. ཧོཏི ཙ ན ཙ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠི ཙ ནཏྠི ཙཱཏི. ཨེཏེན ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདཱ སཏྟ སཉྙཱིཝཱདཱ ཙ དསྶིཏཱ. ནེཝ ཧོཏི ན ན ཧོཏཱིཏི ཨིམིནཱ པན ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདོ དསྶིཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཨིམེ ཀིར དིཊྛིགཏིཀཱ ནཱནཱདེསཏོ ཨཱགནྟྭཱ སཱཝཏྠིཡཾ པཊིཝསནྟཱ ཨེཀདཱ སམཡཔྤཝཱདཀེ སནྣིཔཏིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ཝཱདཾ པགྒཡ྄ཧ ཨཉྙཝཱདེ ཁུཾསེནྟཱ ཝིཝཱདཱཔནྣཱ ཨཧེསུཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེ བྷཎྜནཛཱཏཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ བྷཎྜནཾ ནཱམ ཀལཧསྶ པུབྦབྷཱགོ. བྷཎྜནཛཱཏཱཏི ཛཱཏབྷཎྜནཱ. ཀལཧོཏི ཀལཧོ ཨེཝ, ཀལསྶ ཝཱ ཧནནཏོ ཀལཧོ དཊྛབྦོ. ཨཉྙམཉྙསྶ ཝིརུདྡྷཝཱདཾ ཨཱཔནྣཱཏི ཝིཝཱདཱཔནྣཱ. མམྨགྷཊྚནཏོ མུཁམེཝ སཏྟཱིཏི མུཁསཏྟི, ཕརུསཝཱཙཱ. ཕལཱུཔཙཱརེན ཝིཡ ཧི ཀཱརཎཾ ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན ཕལམྤི ཝོཧརིཡཏི ཡཐཱ ཏཾ ‘‘སུཁོ བུདྡྷུཔྤཱདོ, པཱཔཀམྨཾ པཙྩནུབྷོཏཱི’’ཏི ཙ. ཏཱཧི མུཁསཏྟཱིཧི ཝིཏུདནྟཱ ཝིཛ྄ཛྷནྟཱ ཝིཧརནྟི. ཨེདིསོ དྷམྨོཏི དྷམྨོ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝོ ཨེདིསོ ཨེཝརཱུཔོ, ཡཐཱ མཡཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སསྶཏོ ལོཀོ’’ཏི. ནེདིསོ དྷམྨོཏི ན ཨེདིསོ དྷམྨོ ¶ , ཡཐཱ ཏཡཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསསྶཏོ ལོཀོ’’ཏི, ཨེཝཾ སེསཔདེཧིཔི ཡོཛེཏབྦཾ. སོ ཙ ཏིཏྠིཡཱནཾ ཝིཝཱདོ སཀལནགརེ པཱཀཊོ ཛཱཏོ. ཨཐ བྷིཀྑཱུ སཱཝཏྠིཾ པིཎྜཱཡ ¶ པཝིཊྛཱ ཏཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨཏྠི ནོ ཨིདཾ ཀཐཱཔཱབྷཏཾ, ཡཾ ནཱུན མཡཾ ཨིམཾ པཝཏྟིཾ ¶ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེཡྻཱམ, ཨཔྤེཝ ནཱམ ཏཾ ནིསྶཱཡ སཏྠུ སཎྷསུཁུམཾ དྷམྨདེསནཾ ལབྷེཡྻཱམཱ’’ཏི ཏེ པཙྪཱབྷཏྟཾ དྷམྨདེསནཱཀཱལེ བྷགཝཏོ ཨེཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེསུཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདི.

ཏཾ སུཏྭཱ བྷགཝཱ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱནཾ དྷམྨསྶ ཨཡཐཱབྷཱུཏཔཛཱནནཾ པཀཱསེནྟོ ‘‘ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨནྡྷཱཏི པཉྙཱཙཀྑུཝིརཧེན ཨནྡྷཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཙཀྑུཀཱ’’ཏི. པཉྙཱ ཧི ཨིདྷ ‘‘ཙཀྑཱུ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྠཾ ན ཛཱནནྟཱི’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨཏྠཾ ན ཛཱནནྟཱིཏི ཨིདྷལོཀཏྠཾ པརལོཀཏྠཾ ན ཛཱནནྟི, ཨིདྷལོཀཔརལོཀེསུ ཝུདྡྷིཾ ཨབྦྷུདཡཾ ནཱཝབུཛ྄ཛྷནྟི, པརམཏྠེ པན ནིབྦཱནེ ཀཐཱཝཀཱ. ཡེ ཧི ནཱམ པཝཏྟིམཏྟེཔི སམྨཱུལ༹ྷཱ, ཏེ ཀཐཾ ནིཝཏྟིཾ ཛཱནིསྶནྟཱིཏི. ཨནཏྠཾ ན ཛཱནནྟཱིཏི ཡདགྒེན ཏེ ཨཏྠཾ ན ཛཱནནྟི, ཏདགྒེན ཨནཏྠམྤི ན ཛཱནནྟི. ཡསྨཱ དྷམྨཾ ན ཛཱནནྟི, ཏསྨཱ ཨདྷམྨམྤི ན ཛཱནནྟི. ཏེ ཧི ཝིཔརིཡེསགྒཱཧིཏཱཡ དྷམྨཾ ཀུསལམྤི ཨཀུསལཾ ཀརོནྟི, ཨདྷམྨམྤི ཨཀུསལཾ ཀུསལཾ ཀརོནྟི. ན ཀེཝལཉྩ དྷམྨཱདྷམྨེསུ ཨེཝ, ཨཐ ཁོ ཏསྶ ཝིཔཱཀེསུཔི སམྨཱུལ༹ྷཱ. ཏཐཱ ཧི ཏེ ཀམྨམྤི ཝིཔཱཀཾ ཀཏྭཱ ཝོཧརནྟི, ཝིཔཱཀམྤི ཀམྨཾ ཀཏྭཱ. ཏཐཱ དྷམྨཾ སབྷཱཝདྷམྨམྤི ན ཛཱནནྟི, ཨདྷམྨཾ ཨསབྷཱཝདྷམྨམྤི ན ཛཱནནྟི. ཨེཝཾབྷཱུཏཱ ཙ སབྷཱཝདྷམྨཾ ཨསབྷཱཝདྷམྨཉྩ, ཨསབྷཱཝདྷམྨཾ སབྷཱཝདྷམྨཉྩ ཀཏྭཱ པཝེདེནྟི.

ཨིཏི བྷགཝཱ ཏིཏྠིཡཱནཾ མོཧདིཊྛིཔཊིལཱབྷབྷཱཝེན པཉྙཱཙཀྑུཝེཀལླཏོ ཨནྡྷབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཛཙྩནྡྷཱུཔམཱཡ པཀཱསེཏུཾ ‘‘བྷཱུཏཔུབྦཾ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བྷཱུཏཔུབྦནྟི པུབྦེ བྷཱུཏཾ, ཨཏཱིཏཀཱལེ ནིབྦཏྟཾ. ཨཉྙཏརོ རཱཛཱ ཨཧོསཱིཏི པུརཱཏནོ ནཱམགོཏྟེཧི ལོཀེ ཨཔཱཀཊོ ཨེཀོ རཱཛཱ ཨཧོསི. སོ རཱཛཱ ཨཉྙཏརཾ པུརིསཾ ཨཱམནྟེསཱིཏི ཏསྶ ཀིར རཉྙོ སོབྷགྒཔྤཏྟཾ སབྦངྒསམྤནྣཾ ཨཏྟནོ ཨོཔཝཡ྄ཧཾ ཧཏྠིཾ ཨུཔཊྛཱནཾ ཨཱགཏཾ དིསྭཱ ཨེཏདཧོསི – ‘‘བྷདྡཀཾ ཝཏ, བྷོ, ཧཏྠིཡཱནཾ དསྶནཱིཡ’’ནྟི. ཏེན ཙ སམཡེན ཨེཀོ ཛཙྩནྡྷོ རཱཛངྒཎེན གཙྪཏི. ཏཾ དིསྭཱ རཱཛཱ ¶ ཙིནྟེསི – ‘‘མཧཱཛཱནིཡཱ ¶ ཁོ ཨིམེ ཨནྡྷཱ ཡེ ཨེཝརཱུཔཾ དསྶནཱིཡཾ ན ལབྷནྟི དཊྛུཾ. ཡཾནཱུནཱཧཾ ཨིམིསྶཱ སཱཝཏྠིཡཱ ཡཏྟཀཱ ཛཙྩནྡྷཱ སབྦེ ཏེ སནྣིཔཱཏཱཔེཏྭཱ ཨེཀདེསཾ ཨེཀདེསཾ ཧཏྠེན ཕུསཱཔེཏྭཱ ཏེསཾ ཝཙནཾ སུཎེཡྻ’’ནྟི. ཀེལི༹སཱིལོ རཱཛཱ ཨེཀེན པུརིསེན སཱཝཏྠིཡཱ སབྦེ ཛཙྩནྡྷེ སནྣིཔཱཏཱཔེཏྭཱ ཏསྶ པུརིསསྶ སཉྙཾ ཨདཱསི ‘‘ཡཐཱ ཨེཀེཀོ ཛཙྩནྡྷོ སཱིསཱདིཀཾ ཨེཀེཀཾཡེཝ ཧཏྠིསྶ ཨངྒཾ ཕུསིཏྭཱ ‘ཧཏྠཱི མཡཱ དིཊྛོ’ཏི སཉྙཾ ཨུཔྤཱདེསི, ཏཐཱ ཀརོཧཱི’’ཏི. སོ པུརིསོ ཏཐཱ ཨཀཱསི. ཨཐ རཱཛཱ ཏེ ཛཙྩནྡྷེ ¶ པཙྩེཀཾ པུཙྪི ‘‘ཀཱིདིསོ, བྷཎེ, ཧཏྠཱི’’ཏི. ཏེ ཨཏྟནཱ དིཊྛདིཊྛཱཝཡཝམེཝ ཧཏྠིཾ ཀཏྭཱ ཝདནྟཱ ‘‘ཨེདིསོ ཧཏྠཱི, ནེདིསོ ཧཏྠཱི’’ཏི ཨཉྙམཉྙཾ ཀལཧཾ ཀརོནྟཱ ཧཏྠཱདཱིཧི ཨུཔཀྐམིཏྭཱ རཱཛངྒཎེ མཧནྟཾ ཀོལཱཧལཾ ཨཀཾསུ. རཱཛཱ སཔརིཛནོ ཏེསཾ ཏཾ ཝིཔྤཀཱརཾ དིསྭཱ ཕཱསུཀེཧི བྷིཛྫམཱནེཧི ཧདཡེན ཨུགྒཏེན མཧཱཧསིཏཾ ཧསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, སོ རཱཛཱ…པེ… ཨཏྟམནོ ཨཧོསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ཨམྦྷོཏི ཨཱལཔནཾ. ཡཱཝཏཀཱཏི ཡཏྟཀཱ. ཛཙྩནྡྷཱཏི ཛཱཏིཡཱ ཨནྡྷཱ, ཛཱཏིཏོ པཊྛཱཡ ཨཙཀྑུཀཱ. ཨེཀཛ྄ཛྷནྟི ཨེཀཏོ. བྷཎེཏི ཨབཧུམཱནཱལཱཔོ. ཧཏྠིཾ དསྶེཧཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟཾ ཧཏྠིཾ སཡཱཔེཏྭཱ དསྶེཧི. སོ ཙ སུསིཀྑིཏཏྟཱ ཨཔརིཔྥནྡནྟོ ནིཔཛྫི. དིཊྛོ ནོ ཧཏྠཱིཏི ཧཏྠེན པརཱམསནཾ དསྶནཾ ཀཏྭཱ ཨཱཧཾསུ. ཏེན པུརིསེན སཱིསཾ པརཱམསཱཔེཏྭཱ ‘‘ཨེདིསོ ཧཏྠཱི’’ཏི སཉྙཱཔིཏཏྟཱ ཏཱདིསཾཡེཝ ནཾ ཧཏྠིཾ སཉྫཱནནྟཱ ཛཙྩནྡྷཱ ‘‘ཨེདིསོ དེཝ ཧཏྠཱི སེཡྻཐཱཔི ཀུམྦྷོ’’ཏི ཝདིཾསུ. ཀུམྦྷོཏི ཙ གྷཊོཏི ཨཏྠོ. ཁཱིལོཏི ནཱགདནྟཁཱིལོ. སོཎྜོཏི ཧཏྠོ. ནངྒལཱིསཱཏི ནངྒལསྶ སིརསྶ ཨཱིསཱ. ཀཱཡོཏི སརཱིརཾ. ཀོཊྛོཏི ཀུསཱུལོ. པཱདོཏི ཛངྒྷོ. ཐཱུཎོཏི ཐམྦྷོ. ནངྒུཊྛནྟི ཝཱལ༹སྶ ཨུརིམཔྤདེསོ. ཝཱལདྷཱིཏི ཝཱལསྶ ཨགྒཔྤདེསོ. མུཊྛཱིཧི སཾསུམྦྷིཾསཱུཏི མུཊྛིཡོ བནྡྷིཏྭཱ པཧརིཾསུ, མུཊྛིགྷཱཏཾ ཨཀཾསུ. ཨཏྟམནོ ཨཧོསཱིཏི ཀེལི༹སཱིལཏྟཱ སོ རཱཛཱ ཏེན ཛཙྩནྡྷཱནཾ ཀལཧེན ཨཏྟམནོ པཧཱསེན གཧིཏམནོ ཨཧོསི.

ཨེཝམེཝ ཁོཏི ཨུཔམཱསཾསནྡནཾ. ཏསྶཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཡཐཱ ཏེ ཛཙྩནྡྷཱ ཨཙཀྑུཀཱ ཨེཀངྒདསྶིནོ ཨནཝསེསཏོ ཧཏྠིཾ ཨཔསྶིཏྭཱ ཨཏྟནཱ ¶ དིཊྛཱཝཡཝམཏྟཾ ཧཏྠིསཉྙཱཡ ¶ ཨིཏརེཧི དིཊྛཾ ཨནནུཛཱནནྟཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཝིཝཱདཾ ཨཱཔནྣཱ ཀལཧཾ ཨཀཾསུ, ཨེཝམེཝ ཨིམེ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ སཀྐཱཡསྶ ཨེཀདེསཾ རཱུཔཝེདནཱདིཾ ཨཏྟནོ དིཊྛིདསྶནེན ཡཐཱདིཊྛཾ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི མཉྙམཱནཱ ཏསྶ སསྶཏཱདིབྷཱཝཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙ’’ནྟི ཨབྷིནིཝིསིཏྭཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཝིཝདནྟི, ཡཐཱབྷཱུཏཾ པན ཨཏྠཱནཏྠཾ དྷམྨཱདྷམྨཉྩ ན ཛཱནནྟི. ཏསྨཱ ཨནྡྷཱ ཨཙཀྑུཀཱ ཛཙྩནྡྷཔཊིབྷཱགཱཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏིཏྠིཡཱནཾ དྷམྨསབྷཱཝཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ ཨཔསྶནྟཱནཾ ཛཙྩནྡྷཱནཾ ཝིཡ ཧཏྠིམྷི ཡཐཱདསྶནཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཾ, ཏཏྠ ཙ ཝིཝཱདཱཔཏྟིཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ ཨིམེསུ ཀིར སཛྫནྟི, ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱཏི ཨིདྷེཀཙྩེ པབྦཛྫཱུཔགམནེན སམཎཱ, ཛཱཏིམཏྟེན བྲཱཧྨཎཱ ‘‘སསྶཏོ ལོཀོ’’ཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟེསུ ཨིམེསུ ཨེཝ ཨསཱརེསུ དིཊྛིགཏེསུ དིཊྛཱབྷིནནྡནཝསེན, ཨིམེསུ ཝཱ རཱུཔཱདཱིསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ ཨེཝཾ ཨནིཙྩེསུ དུཀྑེསུ ཝིཔརིཎཱམདྷམྨེསུ ཏཎྷཱབྷིནནྡནདིཊྛཱབྷིནནྡནཱནཾ ཝསེན ‘‘ཨེཏཾ མམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཛྫནྟི ཀིར. ཨཧོ ནེསཾ སམྨོཧོཏི དསྶེཏི. ཀིརསདྡོ ཙེཏྠ ཨརུཙིསཱུཙནཏྠོ. ཏེན ཏཏྠ སངྒཀཱརཎཱབྷཱཝམེཝ དཱིཔེཏི. ན ཀེཝལཾ སཛྫནྟི ཨེཝ, ཨཐ ཁོ ཝིགྒཡ྄ཧ ནཾ ཝིཝདནྟི ‘‘ན ཏྭཾ ཨིམཾ དྷམྨཝིནཡཾ ཨཱཛཱནཱསི, ཨཧཾ ཨིམཾ དྷམྨཝིནཡཾ ཨཱཛཱནཱམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིགྒཱཧིཀཀཐཱནུཡོགཝསེན ཝིགྒཡ྄ཧ ཝིཝདནྟི ཝིཝཱདཾ ཨཱཔཛྫནྟི. ནནྟི ཙེཏྠ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཝིགྒཡ྄ཧ ནནྟི ནཾ དིཊྛིནིསྶཡཾ སཀྐཱཡདིཊྛིམེཝ ཝཱ ཝིཔརཱིཏདསྶནཏྟཱ སསྶཏཱདིཝསེན ཨཉྙམཉྙཾ ཝིརུདྡྷཾ གཧེཏྭཱ ཝིཝདནྟི ཝིསེསཏོ ཝདནྟི, ཨཏྟནོ ཨེཝ ཝཱདཾ ཝིསིཊྛཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཀཏྭཱ ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟི. ཡཐཱ ཀིཾ? ཛནཱ ཨེཀངྒདསྶིནོ ཡཐེཝ ཛཙྩནྡྷཛནཱ ཧཏྠིསྶ ཨེཀེཀངྒདསྶིནོ ‘‘ཡཾ ཡཾ ཨཏྟནཱ ཕུསིཏྭཱ ཉཱཏཾ, ཏཾ ཏདེཝ ཧཏྠཱི’’ཏི གཧེཏྭཱ ཨཉྙམཉྙཾ ཝིགྒཡ྄ཧ ཝིཝདིཾསུ, ཨེཝཾསམྤདམིདནྟི ཨཏྠོ. ཨིཝསདྡོ ཙེཏྠ ལུཏྟནིདྡིཊྛོཏི ཝེདིཏབྦོ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. དུཏིཡནཱནཱཏིཏྠིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༥. པཉྩམེ ¶ ¶ སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱཏི རཱུཔཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ ཨཏྟཱཏི ཙ ལོཀོཏི ཙ གཧེཏྭཱ ཏཾ སསྶཏཾ ནིཙྩནྟི ཨཉྙེཔི ཙ ཏཐཱ གཱཧེནྟཱ ཝོཧརནྟི. ཡཐཱཧ –

‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཱ ཙེཝ ལོཀོ ཙ སསྶཏོ ཙཱཏི ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེནྟི. ཝེདནཾ… སཉྙཾ… སངྑཱརེ… ཝིཉྙཱཎཾ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ སསྶཏོ ཙཱཏི ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེནྟཱི’’ཏི.

ཨཐ ཝཱ ཨཏྟཱཏི ཨཧངྐཱརཝཏྠུ, ལོཀོཏི མམངྐཱརཝཏྠུ, ཡཾ ‘‘ཨཏྟནིཡ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨཏྟཱཏི ཝཱ སཡཾ, ལོཀོཏི པརོ. ཨཏྟཱཏི ཝཱ པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ ཨེཀོ ཁནྡྷོ, ཨིཏརོ ལོཀོ ¶ . ཨཏྟཱཏི ཝཱ སཝིཉྙཱཎཀོ ཁནྡྷསནྟཱནོ, ཨཝིཉྙཱཎཀོ ལོཀོ. ཨེཝཾ ཏཾ ཏཾ ཨཏྟཱཏི ཙ ལོཀོཏི ཙ ཡཐཱདསྶནཾ དྭིདྷཱ གཧེཏྭཱ ཏདུབྷཡཾ ‘‘ནིཙྩོ དྷུཝོ སསྶཏོ’’ཏི ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟི. ཨེཏེན ཙཏྟཱརོ སསྶཏཝཱདཱ དསྶིཏཱ. ཨསསྶཏོཏི སཏྟཔི ཨུཙྪེདཝཱདཱ དསྶིཏཱ. སསྶཏོ ཙ ཨསསྶཏོ ཙཱཏི ཨེཀཙྩོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ སསྶཏོ, ཨེཀཙྩོ ཨསསྶཏོཏི ཨེཝཾ སསྶཏོ ཙ ཨསསྶཏོ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ སྭེཝ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ ཨཏྟགཏིདིཊྛིཀཱནཾ ཝིཡ སསྶཏོ ཙ ཨསསྶཏོ ཙ, སིཡཱ སསྶཏོཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སབྦཐཱཔི ཨིམིནཱ ཨེཀཙྩསསྶཏཝཱདོ དསྶིཏོ. ནེཝ སསྶཏོ ནཱསསྶཏོཏི ཨིམིནཱ ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཱདོ དསྶིཏོ. ཏེ ཧི སསྶཏཝཱདེ ཨསསྶཏཝཱདེ ཙ དོསཾ དིསྭཱ ‘‘ནེཝ སསྶཏོ ནཱསསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི ཝིཀྑེཔཾ ཀརོནྟཱ ཝིཝདནྟི.

སཡཾཀཏོཏི ཨཏྟནཱ ཀཏོ. ཡཐཱ ཧི ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཨཏྟཱ ཙ ཨཏྟནོ དྷམྨཱནུདྷམྨཾ ཀཏྭཱ སུཁདུཀྑཱནི པཊིསཾཝེདེཏི, ཨེཝཾ ཨཏྟཱཝ ཨཏྟཱནཾ ཏསྶ ཙ ཨུཔབྷོགབྷཱུཏཾ ཀིཉྩནཾ པལིབོདྷསངྑཱཏཾ ལོཀཉྩ ཀརོཏི, ཨབྷིནིམྨིནཱཏཱིཏི ཨཏྟལདྡྷི ཝིཡ ཨཡམྤི ཏེསཾ ལདྡྷི. པརཾཀཏོཏི པརེན ཀཏོ, ཨཏྟཏོ པརེན ཨིསྶརེན ཝཱ པུརིསེན ཝཱ པཛཱཔཏིནཱ ཝཱ ཀཱལེན ཝཱ པཀཏིཡཱ ཝཱ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ ཀཏོ ¶ , ནིམྨིཏོཏི ཨཏྠོ. སཡཾཀཏོ ཙ པརཾཀཏོ ཙཱཏི ཡསྨཱ ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ ནིམྨིནནྟཱ ཨིསྶརཱདཡོ ན ཀེཝལཾ སཡམེཝ ནིམྨིནནྟི, ཨཐ ཁོ ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ དྷམྨཱདྷམྨཱནཾ སཧཀཱརཱིཀཱརཎཾ ལབྷིཏྭཱཝ, ཏསྨཱ སཡཾཀཏོ ཙ པརཾཀཏོ ¶ ཙ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱཏི ཨེཀཙྩཱནཾ ལདྡྷི. ཨསཡཾཀཱརོ ཨཔརཾཀཱརོཏི ནཏྠི ཨེཏསྶ སཡཾཀཱརོཏི ཨསཡཾཀཱརོ, ནཏྠི ཨེཏསྶ པརཀཱརོཏི ཨཔརཀཱརོ. ཨནུནཱསིཀཱགམཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཔརཾཀཱརོ’’ཏི. ཨཡཾ ཨུབྷཡཏྠ དོསཾ དིསྭཱ ཨུབྷཡཾ པཊིཀྑིཔཏི. ཨཐ ཀཐཾ ཨུཔྤནྣོཏི ཨཱཧ – ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣོཏི ཡདིཙྪཱཡ སམུཔྤནྣོ ཀེནཙི ཀཱརཎེན ཝིནཱ ཨུཔྤནྣོཏི ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣཝཱདོ དསྶིཏོ. ཏེན ཙ ཨཧེཏུཀཝཱདོཔི སངྒཧིཏོ ཧོཏི.

ཨིདཱནི ཡེ དིཊྛིགཏིཀཱ ཨཏྟཱནཾ ཝིཡ སུཁདུཀྑམྤི ཏསྶ གུཎབྷཱུཏཾ ཀིཉྩནབྷཱུཏཾ ཝཱ སསྶཏཱདིཝསེན ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟི, ཏེསཾ ཏཾ ཝཱདཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སནྟེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏྠ པན ཨིདྷ ཛཙྩནྡྷཱུཔམཱཡ ཨནཱགཏཏྟཱ ཏཾ ཧིཏྭཱ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཡོཛེཏབྦོ, ཏཐཱ གཱཐཱཡ.

ཏཏྠ ¶ ཨནྟརཱཝ ཝིསཱིདནྟི, ཨཔཏྭཱཝ ཏམོགདྷནྟི ཨཡཾ ཝིསེསོ. ཏསྶཏྠོ – ཨེཝཾ དིཊྛིགཏེསུ དིཊྛིནིསྶཡེསུ ཨཱསཛྫམཱནཱ དིཊྛིགཏིཀཱ ཀཱམོགྷཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཨོགྷཱནཾ, སཾསཱརམཧོགྷསྶེཝ ཝཱ ཨནྟརཱཝ ཝེམཛ྄ཛྷེ ཨེཝ ཡཾ ཏེསཾ པཱརབྷཱཝེན པཏིཊྛཊྛེན ཝཱ ཨོགདྷསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནཾ ཏདདྷིགམཱུཔཱཡོ ཝཱ ཨརིཡམགྒོ ཏཾ ཨཔྤཏྭཱཝ ཨནདྷིགནྟྭཱཝ ཝིསཱིདནྟི སཾསཱིདནྟི. ཨོགཱདྷནྟི པཏིཊྛཧནྟི ཨེཏེན, ཨེཏྠ ཝཱཏི ཨོགཱདྷོ, ཨརིཡམགྒོ ནིབྦཱནཉྩ. ཨོགཱདྷམེཝེཏྠ རསྶཏྟཾ ཀཏྭཱ ཨོགདྷནྟི ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཨོགདྷཾ ཏམོགདྷནྟི པདཝིབྷཱགོ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཏཏིཡནཱནཱཏིཏྠིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༦. ཚཊྛེ སབྦཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨེཏྠ པན དིཊྛིཏཎྷཱམཱནེསུ དོསཾ དིསྭཱ ཏེ དཱུརཏོ ཝཛྫེཏྭཱ སངྑཱརེ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པསྶཏོ ཙ ཏཏྠ ཨནཱདཱིནཝདསྶིཏཱཡ ¶ མིཙྪཱབྷིནིཝིཊྛསྶ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཔསྶཏོ ¶ ཙ ཡཐཱཀྐམཾ སཾསཱརཏོ ཨཏིཝཏྟནཱནཏིཝཏྟནདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི ཨཏྠོ ཡོཛེཏབྦོ.

ཏཏྠ ཨཧངྐཱརཔསུཏཱཡཾ པཛཱཏི ‘‘སཡཾཀཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟསཡཾཀཱརསངྑཱཏཾ ཨཧངྐཱརཾ ཏཐཱཔཝཏྟཾ དིཊྛིཾ པསུཏཱ ཨནུཡུཏྟཱ ཨཡཾ པཛཱ མིཙྪཱབྷིནིཝིཊྛོ སཏྟཀཱཡོ. པརཾཀཱརཱུཔསཾཧིཏཱཏི པརོ ཨཉྙོ ཨིསྶརཱདིཀོ སབྦཾ ཀརོཏཱིཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཔརཾཀཱརདིཊྛིསནྣིསྶིཏཱ ཏཱཡ ཨུཔསཾཧིཏཱཏི པརཾཀཱརཱུཔསཾཧིཏཱ. ཨེཏདེཀེ ནཱབྦྷཉྙཾསཱུཏི ཨེཏཾ དིཊྛིདྭཡཾ ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཏཏྠ དོསདསྶིནོ ཧུཏྭཱ ནཱནུཛཱནིཾསུ. ཀཐཾ? སཏི ཧི སཡཾཀཱརེ ཀཱམཀཱརཏོ སཏྟཱནཾ ཨིཊྛེནེཝ བྷཝིཏབྦཾ, ན ཨནིཊྛེན. ན ཧི ཀོཙི ཨཏྟནོ དུཀྑཾ ཨིཙྪཏི, བྷཝཏི ཙ ཨནིཊྛཾ, ཏསྨཱ ན སཡཾཀཱརོ. པརཾཀཱརོཔི ཡདི ཨིསྶརཧེཏུཀོ, སྭཱཡཾ ཨིསྶརོ ཨཏྟཏྠཾ ཝཱ ཀརེཡྻ པརཏྠཾ ཝཱ. ཏཏྠ ཡདི ཨཏྟཏྠཾ, ཨཏྟནཱ ཨཀཏཀིཙྩོ སིཡཱ ཨསིདྡྷསྶ སཱདྷནཏོ. ཨཐ ཝཱ པརཏྠཾ སབྦེསཾ ཧིཏསུཁམེཝ ནིཔྥཛྫེཡྻ, ན ཨཧིཏཾ དུཀྑཾ ནིཔྥཛྫཏི, ཏསྨཱ ཨིསྶརཝསེན ན པརཾཀཱརོ སིཛ྄ཛྷཏི. ཡདི ཙ ཨིསྶརསངྑཱཏཾ ཨཉྙནིརཔེཀྑཾ ནིཙྩམེཀཀཱརཎཾ པཝཏྟིཡཱ སིཡཱ, ཀམྨེན ཨུཔྤཏྟི ན སིཡཱ, སབྦེཧེཝ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཨུཔྤཛྫིཏབྦཾ ཀཱརཎསྶ སནྣིཧིཏཏྟཱ. ཨཐསྶ ཨཉྙམྤི སཧཀཱརཱིཀཱརཎཾ ཨིཙྪིཏཾ, ཏཉྙེཝ ¶ ཧེཏུ, ཀིཾ ཨིསྶརེན ཨཔརིནིཊྛིཏསཱམཏྠིཡེན པརིཀཔྤིཏེན. ཡཐཱ ཙ ཨིསྶརཧེཏུཀོ པརཾཀཱརོ ན སིཛ྄ཛྷཏི, ཨེཝཾ པཛཱཔཏིཔུརིསཔཀཏིབྲཧྨཀཱལཱདིཧེཏུཏོཔི ན སིཛ྄ཛྷཏེཝ ཏེསམྤི ཨསིདྡྷཏྟཱ ཝུཏྟདོསཱནཏིཝཏྟནཏོ ཙ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཏདེཀེ ནཱབྦྷཉྙཾསཱུ’’ཏི. ཡེ པན ཡཐཱཝུཏྟེ སཡཾཀཱརཔརཾཀཱརེ ནཱནུཛཱནནྟཱཔི ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣཾ ཨཏྟཱནཉྩ ལོཀཉྩ པཉྙཔེནྟི, ཏེཔི ན ནཾ སལླནྟི ཨདྡསུཾ ཨདྷིཙྩསམུཔྤནྣནྟིཝཱདིནོཔི མིཙྪཱབྷིནིཝེསཾ ཨནཏིཀྐམནཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ དིཊྛིགཏཾ ཏཏྠ ཏཏྠ དུཀྑུཔྤཱདནཏོ ཝིཛ྄ཛྷནཊྛེན ‘‘སལླ’’ནྟི ན པསྶིཾསུ.

ཨེཏཉྩ སལླཾ པཊིཀཙྩ པསྶཏོཏི ¶ ཡོ པན ཨཱརདྡྷཝིཔསྶཀོ པཉྩཔི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེ ཨནིཙྩཏོ དུཀྑཏོ ཨནཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི, སོ ཨེཏཉྩ ཏིཝིདྷཾ ཝིཔརཱིཏདསྶནཾ ཨཉྙཉྩ སཀལཾ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཾ ཏེསཉྩ ནིསྶཡབྷཱུཏེ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷེཔི ཏུཛྫནཏོ དུརུདྡྷཱརཏོ ཙ ‘‘སལླ’’ནྟི པཊིཀཙྩ པུབྦེཡེཝ ¶ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཡ པསྶཏི. ཨེཝཾ པསྶཏོ ཨརིཡམགྒཀྑཎེ ཨེཀནྟེནེཝ ཨཧཾ ཀརོམཱིཏི ན ཏསྶ ཧོཏི. ཡཐཱ ཙ ཨཏྟནོ ཀཱརཀབྷཱཝོ ཏསྶ ན ཨུཔཊྛཱཏི, ཨེཝཾ པརོ ཀརོཏཱིཏི ན ཏསྶ ཧོཏི, ཀེཝལཾ པན ཨནིཙྩསངྑཱཏཾ པཊིཙྩསམུཔྤནྣདྷམྨམཏྟམེཝ ཧོཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ སམྨཱཔཊིཔནྣསྶ སབྦཐཱཔི དིཊྛིམཱནཱབྷཱཝོཝ དསྶིཏོ. ཏེན ཙ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཡཱ སཾསཱརསམཏིཀྐམོ པཀཱསིཏོ ཧོཏི.

ཨིདཱནི ཡོ དིཊྛིགཏེ ཨལླཱིནོ, ན སོ སཾསཱརཏོ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ སཀྐོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘མཱནུཔེཏཱ’’ཏི གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ མཱནུཔེཏཱ ཨཡཾ པཛཱཏི ཨཡཾ སབྦཱཔི དིཊྛིགཏིཀསངྑཱཏཱ པཛཱ སཏྟཀཱཡོ ‘‘མཡ྄ཧཾ དིཊྛི སུནྡརཱ, མཡ྄ཧཾ ཨཱདཱནོ སུནྡརོ’’ཏི ཨཏྟནོ གཱཧསྶ སཾཔགྒཧལཀྑཎེན མཱནེན ཨུཔེཏཱ སམནྣཱགཏཱ. མཱནགནྠཱ མཱནཝིནིབདྡྷཱཏི ཏཏོ ཨེཝ ཏེན ཨཔརཱཔརཾ ཨུཔྤཛྫམཱནེན ཡཐཱ ཏཾ དིཊྛིཾ ན པཊིནིསྶཛྫཏི, ཨེཝཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནསྶ གནྠིཏཏྟཱ ཝིནིབདྡྷཏྟཱ ཙ མཱནགནྠཱ མཱནཝིནིབདྡྷཱ. དིཊྛཱིསུ སཱརམྦྷཀཐཱ, སཾསཱརཾ ནཱཏིཝཏྟཏཱིཏི ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙ’’ནྟི ཨཏྟུཀྐཾསནཔརཝམྦྷནཝསེན ཨཏྟནོ དིཊྛཱབྷིནིཝེསེན པརེསཾ དིཊྛཱིསུ སཱརམྦྷཀཐཱ ཝིརོདྷཀཐཱ སཾསཱརནཱཡིཀཱནཾ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨཔྤཧཱནཏོ སཾསཱརཾ ནཱཏིཝཏྟཏི, ན ཨཏིཀྐམཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སུབྷཱུཏིསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༧. སཏྟམེ ¶ ¶ སུབྷཱུཏཱིཏི ཏསྶ ཐེརསྶ ནཱམཾ. སོ ཧི ཨཱཡསྨཱ པདུམུཏྟརསྶ བྷགཝཏོ པཱདམཱུལེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ཀཔྤསཏསཧསྶཾ ཨུཔཙིཏཔུཉྙསམྦྷཱརོ ཨིམསྨིཾ བུདྡྷུཔྤཱདེ ཨུལཱ༹རཝིབྷཝེ གཧཔཏིཀུལེ ཨུཔྤནྣོ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ སཾཝེགཛཱཏོ གྷརཱ ནིཀྑམྨ པབྦཛིཏྭཱ ཀཏཱདྷིཀཱརཏྟཱ གྷཊེནྟོ ཝཱཡམནྟོ ན ཙིརསྶེཝ ཚལ༹བྷིཉྙོ ཛཱཏོ, བྲཧྨཝིཧཱརབྷཱཝནཱཡ པན ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟིཡཱ ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨརཎཝིཧཱརཱིནཾ ཡདིདཾ སུབྷཱུཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༠༡) ཨརཎཝིཧཱརེ བྷགཝཏཱ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏོ. སོ ཨེཀདིཝསཾ སཱཡནྷསམཡཾ དིཝཱཊྛཱནཏོ ཝིཧཱརངྒཎཾ ཨོཏིཎྞོ ཙཏུཔརིསམཛ྄ཛྷེ བྷགཝནྟཾ དྷམྨཾ ¶ དེསེནྟཾ དིསྭཱ ‘‘དེསནཱཔརིཡོསཱནེ ཝུཊྛཧིཏྭཱ ཝནྡིསྶཱམཱི’’ཏི ཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ བྷགཝཏོ ཨཝིདཱུརེ ཨཉྙཏརསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ ནིསིནྣོ ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ སུབྷཱུཏི…པེ… སམཱཔཛྫིཏྭཱ’’ཏི.

ཏཏྠ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཏོ པཊྛཱཡ རཱུཔཱཝཙརསམཱདྷི སབྦོཔི ཨརཱུཔཱཝཙརསམཱདྷི ཨཝིཏཀྐསམཱདྷི ཨེཝ. ཨིདྷ པན ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཔཱདཀོ ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷི ‘‘ཨཝིཏཀྐསམཱདྷཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱདཱིཧི པཧཱིནཱ མིཙྪཱཝིཏཀྐཱ ན ཏཱཝ སུཔྤཧཱིནཱ ཨཙྩནྟཔཧཱནཱབྷཱཝཏོ, ཨརིཡམགྒེན པན པཧཱིནཱ ཨེཝ པུན པཧཱནཀིཙྩཱབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ ཨགྒམགྒཔརིཡོསཱནབྷཱུཏོ ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷི སབྦེསཾ མིཙྪཱཝིཏཀྐཱནཾ པཧཱནནྟེ ཨུཔྤནྣཏྟཱ ཝིསེསཏོ ‘‘ཨཝིཏཀྐསམཱདྷཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏི, པགེཝ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཔཱདཀོ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨིདྷ པན ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཔཱདཀོ ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷི ‘ཨཝིཏཀྐསམཱདྷཱི’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ སུབྷཱུཏིསྶ སབྦམིཙྪཱཝིཏཀྐསབྦསཾཀིལེསཔཧཱནསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡསྶ ཝིཏཀྐཱ ཝིདྷཱུཔིཏཱཏི ཡེན ཨརིཡཔུགྒལེན, ཡསྶ ཝཱ ¶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ཀཱམཝིཏཀྐཱདཡོ སབྦེཔི མིཙྪཱཝིཏཀྐཱ ཝིདྷཱུཔིཏཱ ཨརིཡམགྒཉཱཎེན སནྟཱཔིཏཱ སམུཙྪིནྣཱ. ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ སུཝིཀཔྤིཏཱ ཨསེསཱཏི ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏེ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཱ སུཝིཀཔྤིཏཱ སུཊྛུ ཝིཀཔྤིཏཱ ཨསེསཏོ, ཀིཉྩིཔི ཨསེསེཏྭཱ སུསམུཙྪིནྣཱཏི ཨཏྠོ. ཏཾ སངྒམཏིཙྩ ཨརཱུཔསཉྙཱིཏི ཨེཏྠ ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཧེཏུཨཏྠོ ཏཾསདྡོ. ཡསྨཱ ཨནཝསེསེན མིཙྪཱཝིཏཀྐཱ སམུཙྪིནྣཱ, ཏསྨཱ རཱགསངྒཱདིཀཾ པཉྩཝིདྷཾ སངྒཾ, སབྦམྤི ཝཱ ཀིལེསསངྒཾ ¶ ཨཏིཙྩ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨཏིཀྐམནཧེཏུ རཱུཔསབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ རུཔྤནསངྑཱཏསྶ ཙ ཝིཀཱརསྶ ཏཏྠ ཨབྷཱཝཏོ ནིབྦིཀཱརཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝཱ ‘‘ཨརཱུཔ’’ནྟི ལདྡྷནཱམཾ ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟཱཧི མགྒཕལསཉྙཱཧི ཨརཱུཔསཉྙཱི. ཙཏུཡོགཱཏིགཏོཏི ཀཱམཡོགོ བྷཝཡོགོ དིཊྛིཡོགོ ཨཝིཛྫཱཡོགོཏི ཙཏྟཱརོ ཡོགེ ཡཐཱརཧཾ ཙཏཱུཧིཔི མགྒེཧི ཨཏིཀྐམིཏྭཱ གཏོ. ན ཛཱཏུ མེཏཱིཏི མཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ, ཛཱཏུ ཨེཀཾསེནེཝ པུནབྦྷཝཱཡ ན ཨེཏི, ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝཱབྷིནིབྦཏྟི ཏསྶ ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ན ¶ ཛཱཏི མེཏཱི’’ཏིཔི པཋནྟི, སོ ཨེཝཏྠོ. ཨིཏི བྷགཝཱ ཨཱཡསྨཏོ སུབྷཱུཏིསྶ ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཉྩ ཨཱརབྦྷ པཱིཏིཝེགཝིསྶཊྛཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. གཎིཀཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༨. ཨཊྛམེ དྭེ པཱུགཱཏི དྭེ གཎཱ. ཨཉྙཏརིསྶཱ གཎིཀཱཡཱཏི ཨཉྙཏརཱཡ ནགརསོབྷིནིཡཱ. སཱརཏྟཱཏི སུཊྛུ རཏྟཱ. པཊིབདྡྷཙིཏྟཱཏི ཀིལེསཝསེན བདྡྷཙིཏྟཱ. རཱཛགཧེ ཀིར ཨེཀསྨིཾ ཚཎདིཝསེ བཧཱུ དྷུཏྟཔུརིསཱ གཎབནྡྷནེན ཝིཙརནྟཱ ཨེཀམེཀསྶ ཨེཀམེཀཾ ཝེསིཾ ཨཱནེཏྭཱ ཨུཡྻཱནཾ པཝིསིཏྭཱ ཚཎཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལི༹ཾསུ. ཏཏོ པརམྤི དྭེ ཏཡོ ཚཎདིཝསེ ཏཾ ཏཾཡེཝ ཝེསིཾ ཨཱནེཏྭཱ ཚཎཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལི༹ཾསུ. ཨཐཱཔརསྨིཾ ¶ ཚཎདིཝསེ ཨཉྙེཔི དྷུཏྟཱ ཏཐེཝ ཚཎཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལི༹ཏུཀཱམཱ ཝེསིཡོ ཨཱནེནྟཱ པུརིམདྷུཏྟེཧི པུབྦེ ཨཱནཱིཏཾ ཨེཀཾ ཝེསིཾ ཨཱནེནྟི. ཨིཏརེ ཏཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ ཨམྷཱཀཾ པརིགྒཧོ’’ཏི ཨཱཧཾསུ. ཏེཔི ཏཐེཝ ཨཱཧཾསུ. ‘‘ཨེཝཾ ཨམྷཱཀཾ པརིགྒཧོ, ཨམྷཱཀཾ པརིགྒཧོ’’ཏི ཀལཧཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ པཱཎིཔྤཧཱརཱདཱིནི ཨཀཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན རཱཛགཧེ དྭེ པཱུགཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨུཔཀྐམནྟཱིཏི པཧརནྟི. མརཎམྤི ནིགཙྪནྟཱིཏི བལཝཱུཔཀྐམེཧི མརཎཾ ཨུཔགཙྪནྟི, ཨིཏརེཔི མརཎམཏྟཾ མརཎཔྤམཱཎདུཀྑཾ པཱཔུཎནྟི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཀཱམེསུ གེདྷཾ ཝིཝཱདམཱུལཾ སབྦཱནཏྠམཱུལནྟི སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨནྟདྭཡེ ཙ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ ཡཉྩ པཏྟནྟི ཡཾ རཱུཔཱདིཔཉྩཀཱམགུཎཛཱཏཾ པཏྟཾ ‘‘ནཏྠི ཀཱམེསུ དོསོ’’ཏི དིཊྛིཾ པུརཀྑཏྭཱ ཝཱ ཨཔུརཀྑཏྭཱ ཝཱ ཨེཏརཧི ལདྡྷཾ ཨནུབྷུཡྻམཱནཾ. ཡཉྩ པཏྟབྦནྟི ཡཉྩ ཀཱམགུཎཛཱཏམེཝ ‘‘བྷུཉྫིཏབྦཱ ཀཱམཱ, པརིབྷུཉྫིཏབྦཱ ཀཱམཱ, ཨཱསེཝིཏབྦཱ ཀཱམཱ, པཊིསེཝིཏབྦཱ ཀཱམཱ, ཡོ ཀཱམེ པརིབྷུཉྫཏི, སོ ལོཀཾ ཝཌྜྷེཏི, ཡོ ལོཀཾ ཝཌྜྷེཏི, སོ བཧུཾ པུཉྙཾ པསཝཏཱི’’ཏི དིཊྛིཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཏཾ ཨནིསྶཛྫིཏྭཱ ཀཏེན ཀམྨུནཱ ཨནཱགཏེ པཏྟབྦཾ ཨནུབྷཝིཏབྦཉྩ. ཨུབྷཡམེཏཾ རཛཱནུཀིཎྞནྟི ཨེཏཾ ཨུབྷཡཾ ¶ པཏྟཾ པཏྟབྦཉྩ རཱགརཛཱདཱིཧི ཨནུཀིཎྞཾ. སམྤཏྟེ ཧི ཝཏྠུཀཱམེ ཨནུབྷཝནྟོ རཱགརཛེན ཝོཀིཎྞོ ཧོཏི, ཏཏྠ པན སཾཀིལིཊྛཙིཏྟསྶ ཕལེ ཨཱཡཏིཾ ཨཱཔནྣེ དོམནསྶུཔྤཏྟིཡཱ དོསརཛེན ཝོཀིཎྞོ ཧོཏི, ཨུབྷཡཏྠཱཔི མོཧརཛེན ཝོཀིཎྞོ ཧོཏི. ཀསྶ པནེཏཾ རཛཱནུཀིཎྞནྟི ཨཱཧ – ‘‘ཨཱཏུརསྶཱནུསིཀྑཏོ’’ཏི ཀཱམཔཏྠནཱཝསེན ཀིལེསཱཏུརསྶ, ཏསྶ ཙ ཕལེན དུཀྑཱཏུརསྶ ཙ ཨུབྷཡཏྠཱཔི པཊིཀཱརཱབྷིལཱསཱཡ ཀིལེསཕལེ ཨནུསིཀྑཏོ.

ཏཐཱ ཡཉྩ པཏྟནྟི ཡཾ ཨཙེལཀཝཏཱདིཝསེན པཏྟཾ ཨཏྟཔརིཏཱཔནཾ ¶ . ཡཉྩ པཏྟབྦནྟི ཡཾ མིཙྪཱདིཊྛིཀམྨསམཱདཱནཧེཏུ ཨཔཱཡེསུ པཏྟབྦཾ ཕལཾ. ཨུབྷཡམེཏཾ རཛཱནུཀིཎྞནྟི ཏདུབྷཡཾ དུཀྑརཛཱནུཀིཎྞཾ. ཨཱཏུརསྶཱཏི ཀཱཡཀིལམཐེན དུཀྑཱཏུརསྶ. ཨནུསིཀྑཏོཏི མིཙྪཱདིཊྛིཾ, ཏསྶཱ སམཱདཱཡཀེ པུགྒལེ ཙ ཨནུསིཀྑཏོ.

ཡེ ཙ སིཀྑཱསཱརཱཏི ཡེཧི ཡཐཱསམཱདིནྣཾ སཱིལབྦཏཱདིསངྑཱཏཾ སིཀྑཾ སཱརཏོ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨིམིནཱ སཾསཱརསུདྡྷཱི’’ཏི ཀཐིཏཱ. ཏེནཱཧ – སཱིལབྦཏཾ ཛཱིཝིཏཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཨུཔཊྛཱནསཱརཱཏི. ཏཏྠ ཡཾ ‘‘ན ཀརོམཱི’’ཏི ཨོརམཏི, ཏཾ སཱིལཾ, ཝིསབྷོཛནཀིཙྪཱཙརཎཱདིཀཾ ཝཏཾ, སཱཀབྷཀྑཏཱདིཛཱིཝིཀཱ ཛཱིཝིཏཾ, མེཐུནཝིརཏི བྲཧྨཙརིཡཾ, ཨེཏེསཾ ཨནུཏིཊྛནཾ ཨུཔཊྛཱནཾ, བྷཱུཏཔིཎྜཀཔརིབྷཎྜཱདིཝསེན ཁནྡྷདེཝསིཝཱདིཔརིཙརཎཾ ཝཱ ཨུཔཊྛཱནཾ, ཨེཝམེཏེཧི ཡཐཱཝུཏྟེཧི སཱིལཱདཱིཧི སཾསཱརསུདྡྷི ཧོཏཱིཏི ཏཱནི སཱརཏོ གཧེཏྭཱ ཋིཏཱ སམཎབྲཱཧྨཎཱ སིཀྑཱསཱརཱ སཱིལབྦཏཾ ཛཱིཝིཏཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ‘‘ཨུཔཊྛཱནསཱརཱ’’ཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཡམེཀོ ཨནྟོཏི ཨཡཾ སཱིལབྦཏཔརཱམཱསཝསེན ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགསངྑཱཏོ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨུཔྤཐབྷཱུཏོ ལཱམཀཊྛེན ཙ ཨེཀོ ཨནྟོ. ཨཡཾ དུཏིཡོ ཨནྟོཏི ཨཡཾ ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགོ ཀཱམེསུ པཱཏབྱཏཱཔཏྟིསངྑཱཏོ དུཏིཡོ ཝུཏྟནཡེན ཨནྟོ.

ཨིཙྩེཏེ ཨུབྷོ ཨནྟཱཏི ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགོ ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགོ ཙ ཨིཏི ཨེཏེ ཨུབྷོ ཨནྟཱ. ཏེ ཙ ཁོ ཨེཏརཧི པཏྟེ, ཨཱཡཏིཾ པཏྟབྦེ ཙ ཀིལེསདུཀྑརཛཱནུཀིཎྞེ ཀཱམགུཎེ ཨཏྟཔརིཏཱཔནེ ¶ ཙ ཨལླཱིནེཧི ཀིལེསདུཀྑཱཏུརཱནཾ ཨནུསིཀྑནྟེཧི, སཡཉྩ ¶ ཀིལེསདུཀྑཱཏུརེཧི པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱ ལཱམཀཱ ཨུཔྤཐབྷཱུཏཱ ཙཱཏི ཨནྟཱ. ཀཊསིཝཌྜྷནཱཏི ཨནྡྷཔུཐུཛྫནེཧི ཨབྷིཀངྑིཏབྦཊྛེན ཀཊསིསངྑཱཏཱནཾ ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱནཾ ཨབྷིཝཌྜྷནཱ. ཀཊསིཡོ དིཊྛིཾ ཝཌྜྷེནྟཱིཏི ཏཱ པན ¶ ཀཊསིཡོ ནཱནཔྤཀཱརདིཊྛིཾ ཝཌྜྷེནྟི. ཝཏྠུཀཱམེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིནོ ཧི ཏེ པཛཧིཏུཾ ཨསཀྐོནྟསྶ ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱསཧཀཱརཱིཀཱརཎཾ ལབྷིཏྭཱ ‘‘ནཏྠི དིནྣ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༢༢༡; ཝིབྷ. ༩༣༨) ནཏྠིཀདིཊྛིཾ ཨཀིརིཡདིཊྛིཾ ཨཧེཏུཀདིཊྛིཉྩ གཎྷཱཔེནྟི, ཨཏྟཔརིཏཱཔནཾ ཨནུཡུཏྟསྶ པན ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱསཧཀཱརཱིཀཱརཎཾ ལབྷིཏྭཱ ‘‘སཱིལེན སུདྡྷི ཝཏེན སུདྡྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྟསུདྡྷིཨབྷིལཱསེན སཱིལབྦཏཔརཱམཱསདིཊྛིཾ གཎྷཱཔེནྟི. སཀྐཱཡདིཊྛིཡཱ པན ཏེསཾ པཙྩཡབྷཱཝོ པཱཀཊོཡེཝ. ཨེཝཾ ཨནྟདྭཡཱུཔནིསྶཡེན ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱནཾ དིཊྛིཝཌྜྷཀཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཀེཙི པན ‘‘ཀཊསཱིཏི པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཝདནྟི. ཏེསཾ ཡདགྒེན ཏཏོ ཨནྟདྭཡཏོ སཾསཱརསུདྡྷི ན ཧོཏི, ཏདགྒེན ཏེ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེ ཨབྷིཝཌྜྷེཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཔརེ པན ‘‘ཀཊསིཝཌྜྷནཱ’’ཏི པདསྶ ‘‘ཨཔརཱཔརཾ ཛརཱམརཎེཧི སིཝཐིཀཝཌྜྷནཱ’’ཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ཏེཧིཔི ཨནྟདྭཡསྶ སཾསཱརསུདྡྷིཧེཏུབྷཱཝཱབྷཱཝོཡེཝ ཝུཏྟོ, ཀཊསིཡཱ པན དིཊྛིཝཌྜྷནཀཱརཎབྷཱཝོ ཝཏྟབྦོ.

ཨེཏེ ཏེ ཨུབྷོ ཨནྟེ ཨནབྷིཉྙཱཡཱཏི ཏེ ཨེཏེ ཡཐཱཝུཏྟེ ཨུབྷོཔི ཨནྟེ ཨཛཱནིཏྭཱ ‘‘ཨིམེ ཨནྟཱ ཏེ ཙ ཨེཝཾགཧིཏཱ ཨེཝཾཨནུཊྛིཏཱ ཨེཝཾགཏིཀཱ ཨེཝཾཨབྷིསམྤརཱཡཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཛཱནནཧེཏུ ཨཛཱནནཀཱརཎཱ. ‘‘པཉྙཱཡ ཙསྶ དིསྭཱ ཨཱསཝཱ པརིཀྑཱིཎཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པུ. པ. ༢༠༨; ཨ. ནི. ༩.༤༣) ཝིཡསྶ ཧེཏུཨཏྠཏཱ དཊྛབྦཱ. ཨོལཱིཡནྟི ཨེཀེཏི ཨེཀེ ཀཱམསུཁཱནུཡོགཝསེན སངྐོཙཾ ཨཱཔཛྫནྟི. ཨཏིདྷཱཝནྟི ཨེཀེཏི ཨེཀེ ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགཝསེན ཨཏིཀྐམནྟི. ཀཱམསུཁམནུཡུཏྟཱ ཧི ཝཱིརིཡསྶ ཨཀརཎཏོ ཀོསཛྫཝསེན སམྨཱཔཊིཔཏྟིཏོ སངྐོཙམཱཔནྣཏཱ ཨོལཱིཡནྟི ནཱམ, ཨཏྟཔརིཏཱཔནམནུཡུཏྟཱ པན ཀོསཛྫཾ པཧཱཡ ཨནུཔཱཡེན ཝཱིརིཡཱརམྦྷཾ ཀརོནྟཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨཏིཀྐམནཏོ ཨཏིདྷཱཝནྟི ནཱམ, ཏདུབྷཡཾ པན ཏཏྠ ཨཱདཱིནཝཱདསྶནཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨུབྷོ ཨནྟེ ཨནབྷིཉྙཱཡ ཨོལཱིཡནྟི ཨེཀེ ཨཏིདྷཱཝནྟི ཨེཀེ’’ཏི. ཏཏྠ ཏཎྷཱབྷིནནྡནཝསེན ཨོལཱིཡནྟི, དིཊྛཱབྷིནནྡནཝསེན ཨཏིདྷཱཝནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཨཐ ¶ ཝཱ སསྶཏཱབྷིནིཝེསཝསེན ཨོལཱིཡནྟི ཨེཀེ, ཨུཙྪེདཱབྷིནིཝེསཝསེན ཨཏིདྷཱཝནྟི ཨེཀེ. གོསཱིལཱདིཝསེན ཧི ཨཏྟཔརིཏཱཔནམནུཡུཏྟཱ ཨེཀཙྩེ ‘‘ཨིམིནཱཧཾ སཱིལེན ཝཱ ཝཏེན ཝཱ ཏཔེན ཝཱ བྲཧྨཙརིཡེན ཝཱ ¶ དེཝོ ཝཱ བྷཝིསྶཱམི དེཝཉྙཏརོ ཝཱ, ཏཏྠ ནིཙྩོ དྷུཝོ སསྶཏོ ¶ ཨཝིཔརིཎཱམདྷམྨོ སསྶཏིསམཾ ཏཐེཝ ཋསྶཱམཱི’’ཏི སསྶཏདསྶནཾ ཨབྷིནིཝིསནྟཱ སཾསཱརེ ཨོལཱིཡནྟི ནཱམ, ཀཱམསུཁམནུཡུཏྟཱ པན ཨེཀཙྩེ ཡཾཀིཉྩི ཀཏྭཱ ཨིནྡྲིཡཱནི སནྟཔྤེཏུཀཱམཱ ལོཀཱཡཏིཀཱ ཝིཡ ཏདནུགུཎཾ ཨུཙྪེདདསྶནཾ ཨབྷིནིཝིསནྟཱ ཨནུཔཱཡེན ཝཊྚུཔཙྪེདསྶ པརིཡེསནཏོ ཨཏིདྷཱཝནྟི ནཱམ. ཨེཝཾ སསྶཏུཙྪེདཝསེནཔི ཨོལཱིཡནཱཏིདྷཱཝནཱནི ཝེདིཏབྦཱནི.

ཡེ ཙ ཁོ ཏེ ཨབྷིཉྙཱཡཱཏི ཡེ ཙ ཁོ པན ཨརིཡཔུགྒལཱ ཏེ ཡཐཱཝུཏྟེ ཨུབྷོ ཨནྟེ ‘‘ཨིམེ ཨནྟཱ ཨེཝཾགཧིཏཱ ཨེཝཾཨནུཊྛིཏཱ ཨེཝཾགཏིཀཱ ཨེཝཾཨབྷིསམྤརཱཡཱ’’ཏི ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེན ཝིཔསྶནཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱ མཛ྄ཛྷིམཔཊིཔདཾ སམྨཱཔཊིཔནྣཱ, ཏཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ. ཏཏྲ ཙ ནཱཧེསུནྟི ཏཏྲ ཏསྨིཾ ཨནྟདྭཡེ པཏིཏཱ ན ཨཧེསུཾ, ཏཾ ཨནྟདྭཡཾ པཛཧིཾསཱུཏི ཨཏྠོ. ཏེན ཙ ནཱམཉྙིཾསཱུཏི ཏེན ཨནྟདྭཡཔཧཱནེན ‘‘མམ ཨིདཾ ཨནྟདྭཡཔཧཱནཾ, ཨཧཾ ཨནྟདྭཡཾ པཧཱསིཾ, ཨིམིནཱ ཨནྟདྭཡཔཧཱནེན སེཡྻོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཎྷཱདིཊྛིམཱནམཉྙནཱཝསེན ན ཨམཉྙིཾསུ སབྦམཉྙནཱནཾ སམྨདེཝ པཧཱིནཏྟཱ. ཨེཏྠ ཙ ཨགྒཕལེ ཋིཏེ ཨརིཡཔུགྒལེ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏཏྲ ཙ ནཱཧེསུཾ, ཏེན ཙ ནཱམཉྙིཾསཱུ’’ཏི ཨཏཱིཏཀཱལཝསེན ཨཡཾ དེསནཱ པཝཏྟཱ, མགྒཀྑཎེ པན ཨདྷིཔྤེཏེ ཝཏྟམཱནཀཱལཝསེནེཝ ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ. ཝཊྚཾ ཏེསཾ ནཏྠི པཉྙཱཔནཱཡཱཏི ཡེ ཨེཝཾ པཧཱིནསབྦམཉྙནཱ ཨུཏྟམཔུརིསཱ, ཏེསཾ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦུཏཱནཾ ཀམྨཝིཔཱཀཀིལེསཝསེན ཏིཝིདྷམྤི ཝཊྚཾ ནཏྠི པཉྙཱཔནཱཡ, ཝཏྟམཱནཀྑནྡྷབྷེདཏོ ཨུདྡྷཾ ཨནུཔཱདཱནོ ཝིཡ ཛཱཏཝེདོ ཨཔཉྙཏྟིཀབྷཱཝམེཝ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཨུཔཱཏིདྷཱཝནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༩. ནཝམེ ¶ ¶ རཏྟནྡྷཀཱརཏིམིསཱཡནྟི རཏྟིཡཾ ཨནྡྷཀཱརེ མཧཱཏིམིསཱཡཾ. རཏྟཱིཔི ཧི ཨནྡྷཀཱརཝིརཧིཏཱ ཧོཏི, ཡཱ པུཎྞམཱཡ རཏྟི ཛུཎྷོབྷཱསིཏཱ. ཨནྡྷཀཱརོཔི ‘‘ཏིམིསཱ’’ཏི ན ཝཏྟབྦོ ཧོཏི ཨབྦྷམཧིཀཱདིཨུཔཀྐིལེསཝིརཧིཏེ དེཝེ. མཧནྡྷཀཱརོ ཧི ‘‘ཏིམིསཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཡཾ པན ཨམཱཝསཱི རཏྟི དེཝོ ཙ མེགྷཔཊལསཉྪནྣོ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘རཏྟནྡྷཀཱརཏིམིསཱཡནྟི ¶ རཏྟིཡཱ ཨནྡྷཀཱརེ མཧཱཏིམིསཱཡ’’ནྟི. ཨབྦྷོཀཱསེཏི ཨཔྤཊིཙྪནྣེ ཨོཀཱསེ ཝིཧཱརངྒཎེ. ཏེལཔྤདཱིཔེསུ ཛྷཱཡམཱནེསཱུཏི ཏེལཔཛྫོཏེསུ ཛལམཱནེསུ.

ནནུ ཙ བྷགཝཏོ བྱཱམཔྤབྷཱ པཀཏིཡཱ བྱཱམམཏྟཔྤདེསཾ ཨབྷིབྱཱཔེཏྭཱ ཙནྡིམསཱུརིཡཱལོཀཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ གྷནབཧལཾ བུདྡྷཱལོཀཾ ཝིསྶཛྫེནྟཱི ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམིཏྭཱ ཏིཊྛཏི, ཀཱཡཔྤབྷཱཔི ནཱིལཔཱིཏཱདིཝསེན ཚབྦཎྞགྷནབུདྡྷརསྨིཡོ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ པཀཏིཡཱཝ སམནྟཏོ ཨསཱིཏིཧཏྠཔྤདེསཾ ཨོབྷཱསེནྟཱི ཏིཊྛཏི, ཨེཝཾ བུདྡྷཱལོཀེནེཝ ཨེཀོབྷཱསབྷཱུཏེ བྷགཝཏོ ནིསིནྣོཀཱསེ པདཱིཔཀརཎེ ཀིཙྩཾ ནཏྠཱིཏི? སཙྩཾ ནཏྠི, ཏཐཱཔི པུཉྙཏྠིཀཱ ཨུཔཱསཀཱ བྷགཝཏོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ པཱུཛཱཀརཎཏྠཾ དེཝསིཀཾ ཏེལཔྤདཱིཔཾ ཨུཔཊྛཔེནྟི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ – སཱམཉྙཕལེཔི ‘‘ཨེཏེ མཎྜལམཱལེ དཱིཔཱ ཛྷཱཡནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༥༩). ‘‘རཏྟནྡྷཀཱརཏིམིསཱཡ’’ནྟི ཨིདམྤི ཏསྶཱ རཏྟིཡཱ སབྷཱཝཀིཏྟནཏྠཾ ཝུཏྟཾ, ན པན བྷགཝཏོ ནིསིནྣོཀཱསསྶ ཨནྡྷཀཱརབྷཱཝཏོ. པཱུཛཱཀརཎཏྠམེཝ ཧི ཏདཱཔི ཨུཔཱསཀེཧི པདཱིཔཱ ཀཱརིཏཱ.

ཏསྨིཉྷི དིཝསེ སཱཝཏྠིཝཱསིནོ བཧཱུ ཨུཔཱསཀཱ པཱཏོཝ སརཱིརཔཊིཛགྒནཾ ཀཏྭཱ ཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ ཨུཔོསཐངྒཱནི སམཱདིཡིཏྭཱ བུདྡྷཔྤམུཁཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ ནིམནྟེཏྭཱ ནགརཾ པཝིསིཏྭཱ མཧཱདཱནཱནི པཝཏྟེཏྭཱ བྷགཝནྟཾ བྷིཀྑུསངྒྷཉྩ ཨནུགནྟྭཱ ནིཝཏྟིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ གེཧཱནི གནྟྭཱ སཡམྤི པརིབྷུཉྫིཏྭཱ སུདྡྷཝཏྠནིཝཏྠཱ སུདྡྷུཏྟརཱསངྒཱ གནྡྷམཱལཱདིཧཏྠཱ ཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ བྷགཝནྟཾ པཱུཛེཏྭཱ ཀེཙི མནོབྷཱཝནཱིཡེ བྷིཀྑཱུ པཡིརུཔཱསནྟཱ ཀེཙི ཡོནིསོམནསིཀརོནྟཱ དིཝསབྷཱགཾ ཝཱིཏིནཱམེསུཾ. ཏེ སཱཡནྷསམཡེ བྷགཝཏོ སནྟིཀེ ¶ དྷམྨཾ སུཏྭཱ སཏྠརི དྷམྨསབྷཱམཎྜཔཏོ པཊྛཱཡ ¶ གནྡྷཀུཊིསམཱིཔེ ཨཛ྄ཛྷོཀཱསེ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསིནྣེ, བྷིཀྑུསངྒྷེ ཙ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཡིརུཔཱསནྟེ ཨུཔོསཐཝིསོདྷནཏྠཉྩེཝ ཡོནིསོམནསིཀཱརཔརིབྲཱུཧནཏྠཉྩ ནགརཾ ཨགནྟྭཱ ཝིཧཱརེཡེཝ ཝསིཏུཀཱམཱ ཨོཧཱིཡིཾསུ. ཨཐ ཏེ བྷགཝཏོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ པཱུཛཱཀརཎཏྠཾ བཧཱུ ཏེལཔྤདཱིཔེ ཨཱརོཔེཏྭཱ སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཨཉྫལིཾ ཀཏྭཱ བྷིཀྑཱུནཾ པརིཡནྟེ ནིསིནྣཱ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུཾ, ‘‘བྷནྟེ, ཨིམེ ཏིཏྠིཡཱ ནཱནཱཝིདྷཱནི དིཊྛིགཏཱནི ཨབྷིནིཝིསྶ ཝོཧརནྟི, ཏཐཱ ཝོཧརནྟཱ ཙ ཀདཱཙི སསྶཏཾ, ཀདཱཙི ཨསསྶཏཾ, ཨུཙྪེདཱདཱིསུ ཨཉྙཏརནྟི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཨཊྛཏྭཱ ནཝནཝཱནི དིཊྛིགཏཱནི ‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙ’ནྟི པགྒཡ྄ཧ ཏིཊྛནྟི ཨུམྨཏྟཀསདིསཱ, ཏེསཾ ཏཐཱ ཨབྷིནིཝིཊྛཱནཾ ཀཱ གཏི, ཀོ ཨབྷིསམྤརཱཡོ’’ཏི. ཏེན ཙ སམཡེན བཧཱུ པཊངྒཔཱཎཀཱ པཏནྟཱ པཏནྟཱ ཏེསུ ཏེལཔྤདཱིཔེསུ ནིཔཏནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན སམྦཧུལཱ ཨདྷིཔཱཏཀཱ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ¶ ཨདྷིཔཱཏཀཱཏི པཊངྒཔཱཎཀཱ, ཡེ ‘‘སལབྷཱ’’ཏིཔི ཝུཙྩནྟི. ཏེ ཧི དཱིཔསིཁཾ ཨདྷིཔཏནཏོ ‘‘ཨདྷིཔཱཏཀཱ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཨཱཔཱཏཔརིཔཱཏནྟི ཨཱཔཱཏཾ པརིཔཱཏཾ, ཨཱཔཏིཏྭཱ ཨཱཔཏིཏྭཱ པརིཔཏིཏྭཱ པརིཔཏིཏྭཱ, ཨབྷིམུཁཔཱཏཉྩེཝ པརིབྦྷམིཏྭཱ པཱཏཉྩ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཱཔཱཐེ པརིཔཱཏ’’ནྟི ཀེཙི པཋནྟི, ཨཱཔཱཐེ པདཱིཔསྶ ཨཏྟནོ ཨཱཔཱཐགམནེ སཏི པརིཔཏིཏྭཱ པརིཔཏིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨནཡནྟི ཨཝཌྜྷིཾ དུཀྑཾ. བྱསནནྟི ཝིནཱསཾ. པུརིམཔདེན ཧི མརཎམཏྟཾ དུཀྑཾ, པཙྪིམཔདེན མརཎཾ ཏེསཾ དཱིཔེཏི. ཏཏྠ ཀེཙི པཱཎཀཱ སཧ པཏནེན མརིཾསུ, ཀེཙི མརཎམཏྟཾ དུཀྑཾ ཨཱཔཛྫིཾསུ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨདྷིཔཱཏཀཔཱཎཀཱནཾ ཨཏྟཧིཏཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ ཨཏྟུཔཀྐམཝསེན ནིརཏྠཀབྱསནཱཔཏྟིཾ ཝིདིཏྭཱ ཏེསཾ ཝིཡ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ དིཊྛཱབྷིནིཝེསེན ཨནཡབྱསནཱཔཏྟིདཱིཔཀཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨུཔཱཏིདྷཱཝནྟི ན སཱརམེནྟཱིཏི སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཨཱདིབྷེདཾ ¶ སཱརཾ ན ཨེནྟི, ཙཏུསཙྩཱབྷིསམཡཝསེན ན ཨདྷིགཙྪནྟི. ཏསྨིཾ པན སཨུཔཱཡེ སཱརེ ཏིཊྛནྟེཡེཝ ཝིམུཏྟཱབྷིལཱསཱཡ ཏཾ ཨུཔེནྟཱ ཝིཡ ཧུཏྭཱཔི དིཊྛིཝིཔལླཱསེན ཨཏིདྷཱཝནྟི ཨཏིཀྐམིཏྭཱ གཙྪནྟི, པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷེ ‘‘ནིཙྩཾ ¶ སུབྷཾ སུཁཾ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨབྷིནིཝིསིཏྭཱ གཎྷནྟཱཏི ཨཏྠོ. ནཝཾ ནཝཾ བནྡྷནཾ བྲཱུཧཡནྟཱིཏི ཏཐཱ གཎྷནྟཱ ཙ ཏཎྷཱདིཊྛིསངྑཱཏཾ ནཝཾ ནཝཾ བནྡྷནཾ བྲཱུཧཡནྟི ཝཌྜྷཡནྟི. པཏནྟི པཛྫོཏམིཝཱདྷིཔཱཏཀཱ, དིཊྛེ སུཏེ ཨིཏིཧེཀེ ནིཝིཊྛཱཏི ཨེཝཾ ཏཎྷཱདིཊྛིབནྡྷནེཧི བདྡྷཏྟཱ ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ དིཊྛེ ཨཏྟནཱ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎེན དིཊྛིདསྶནེནེཝ ཝཱ དིཊྛེ ཨནུསྶཝཱུཔལབྦྷམཏྟེནེཝ ཙ སུཏེ ‘‘ཨིཏིཧ ཨེཀནྟཏོ ཨེཝམེཏ’’ནྟི ནིཝིཊྛཱ དིཊྛཱབྷིནིཝེསེན ‘‘སསྶཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨབྷིནིཝིཊྛཱ, ཨེཀནྟཧིཏཾ ཝཱ ནིསྶརཎཾ ཨཛཱནནྟཱ རཱགཱདཱིཧི ཨེཀཱདསཧི ཨགྒཱིཧི ཨཱདིཏྟཾ བྷཝཏྟཡསངྑཱཏཾ ཨངྒཱརཀཱསུཾཡེཝ ཨིམེ ཝིཡ ཨདྷིཔཱཏཀཱ ཨིམཾ པཛྫོཏཾ པཏནྟི, ན ཏཏོ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ སཀྐོནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཨུཔྤཛྫནྟིསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༠. དསམེ ཡཱཝཀཱིཝནྟི ཡཏྟཀཾ ཀཱལཾ. ཡཏོཏི ཡདཱ, ཡཏོ པཊྛཱཡ, ཡསྨིཾ ཀཱལེཏི ཝཱ ¶ ཨཏྠོ. ཨེཝམེཏཾ, ཨཱནནྡཱཏི, ཨཱནནྡ, ཏཐཱགཏེ ཨུཔྤནྣེ ཏཐཱགཏསྶ ཏཐཱགཏསཱཝཀཱནཾཡེཝ ཙ ལཱབྷསཀྐཱརོ ཨབྷིཝཌྜྷཏི, ཏིཏྠིཡཱ པན ནིཏྟེཛཱ ཝིཧཏཔྤབྷཱ པཧཱིནལཱབྷསཀྐཱརཱ ཧོནྟཱིཏི ཡཾ ཏཡཱ ཝུཏྟཾ, ཨེཏཾ ཨེཝཾ, ན ཨེཏསྶ ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ. ཙཀྐཝཏྟིནོ ཧི ཙཀྐརཏནསྶ པཱཏུབྷཱཝེན ལོཀོ ཙཀྐརཏནཾ མུཉྩིཏྭཱ ཨཉྙཏྠ པཱུཛཱསཀྐཱརསམྨཱནཾ ན པཝཏྟེཏི, ཙཀྐརཏནམེཝ པན སབྦོ ལོཀོ སབྦབྷཱཝེཧི སཀྐརོཏི གརུཾ ཀརོཏི མཱནེཏི པཱུཛེཏི. ཨིཏི ཝཊྚཱནུསཱརིཔུཉྙམཏྟནིསྶནྡསྶཔི ཏཱཝ མཧནྟོ ཨཱནུབྷཱཝོ, ཀིམངྒཾ ¶ པན ཝིཝཊྚཱནུསཱརིཔུཉྙཕལཱུཔཏྠམྦྷསྶ ཨནནྟཱཔརིམེཡྻགུཎགཎཱདྷཱརསྶ བུདྡྷརཏནསྶ དྷམྨརཏནསྶ སངྒྷརཏནསྶ ཙཱཏི དསྶེཏི.

བྷགཝཱ ཧི སམྨཱསམྦོདྷིཾ པཏྭཱ པཝཏྟཝརདྷམྨཙཀྐོ ཨནུཀྐམེན ལོཀེ ཨེཀསཊྛིཡཱ ཨརཧནྟེསུ ཛཱཏེསུ སཊྛི ཨརཧནྟེ ཛནཔདཙཱརིཀཱཡ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ ཨུརུཝེལཾ པཏྭཱ ཨུརུཝེལཀསྶཔཔྤམུཁེ སཧསྶཛཊིལེ ཨརཧཏྟེ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ཏེཧི པརིཝུཏོ ལཊྛིཝནུཡྻཱནེ ནིསཱིདིཏྭཱ བིམྦིསཱརཔྤམུཁཱནཾ ཨངྒམགདྷཝཱསཱིནཾ དྭཱདས ནཧུཏཱནི སཱསནེ ཨོཏཱརེཏྭཱ ཡདཱ རཱཛགཧེ ཝིཧཱསི, ཏཏོ པཊྛཱཡ བྷགཝཏོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ¶ ཙ ཡཐཱ ཡཐཱ ཨུཔརཱུཔརི ཨུལཱ༹རལཱབྷསཀྐཱརོ ཨབྷིཝཌྜྷཏི, ཏཐཱ ཏཐཱ སབྦཏིཏྠིཡཱནཾ ལཱབྷསཀྐཱརོ པརིཧཱཡི ཨེཝ.

ཨཐེཀདིཝསཾ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ དིཝཱཊྛཱནེ ནིསིནྣོ བྷགཝཏོ ཙ ཨརིཡསངྒྷསྶ ཙ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཱིཏིསོམནསྶཛཱཏོ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ ཏིཏྠིཡཱན’’ནྟི ཏེསཾ པཊིཔཏྟིཾ ཨཱཝཛྫེསི. ཨཐསྶ ནེསཾ སབྦཐཱཔི དུཔྤཊིཔཏྟིཡེཝ ཨུཔཊྛཱསི. སོ ‘‘ཨེཝཾམཧཱནུབྷཱཝེ ནཱམ པུཉྙཱུཔནིསྶཡསྶ དྷམྨཱནུདྷམྨཔྤཊིཔཏྟིཡཱ ཙ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟེ བྷགཝཏི, ཨརིཡསངྒྷེ ཙ དྷརནྟེ ཀཐཾ ཨིམེ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ ཨེཝཾ དུཔྤཊིཔནྣཱ ཨཀཏཔུཉྙཱ ཝརཱཀཱ ལཱབྷིནོ སཀྐཏཱ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི ཏིཏྠིཡཱནཾ ལཱབྷསཀྐཱརཧཱནིཾ ནིསྶཱཡ ཀཱརུཉྙཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཨཐ ཨཏྟནོ པརིཝིཏཀྐཾ ‘‘ཡཱཝཀཱིཝཉྩ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིནཱ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེསི. བྷགཝཱ ཙ ཏཾ, ‘‘ཨཱནནྡ, ཏཡཱ མིཙྪཱ པརིཝིཏཀྐིཏ’’ནྟི ཨཝཏྭཱ སུཝཎྞཱལིངྒསདིསཾ གཱིཝཾ ཨུནྣཱམེཏྭཱ སུཔུཔྥིཏསཏཔཏྟསསྶིརིཀཾ མཧཱམུཁཾ ཨབྷིཔྤསནྣཏརཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨེཝམེཏཾ, ཨཱནནྡཱ’’ཏི སམྤཧཾསིཏྭཱ ‘‘ཡཱཝཀཱིཝཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏསྶ ཝཙནཾ པཙྩནུམོདི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ…པེ… བྷིཀྑུསངྒྷོ ཙཱ’’ཏི. ཨཐ བྷགཝཱ ཏསྶཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཾ ཨཏཱིཏེཔི མཡི ཨནུཔྤནྣེ ཨེཀཙྩེ ནཱིཙཛནཱ སམྨཱནཾ ལབྷིཏྭཱ མམ ཨུཔྤཱདཏོ པཊྛཱཡ ཧཏལཱབྷསཀྐཱརཱ ཨཧེསུནྟི བཱཝེརུཛཱཏཀཾ (ཛཱ. ༡.༤.༡༥༣ ཨཱདཡོ) ཀཐེསི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ཏཱཝ སཀྐཱརསམྨཱནོ ཡཱཝ ན ¶ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ ལོཀེ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཏེསཾ པན ཨུཔྤཱདཏོ པཊྛཱཡ ཏེ ཧཏལཱབྷསཀྐཱརཱ ནིཔྤབྷཱ ནིཏྟེཛཱཝ ཧོནྟི, དུཔྤཊིཔཏྟིཡཱ དུཀྑཏོ ཙ ན མུཙྩནྟཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨོབྷཱསཏི ཏཱཝ སོ ཀིམཱིཏི སོ ཁཛྫཱུཔནཀཀིམི ཏཱཝདེཝ ཨོབྷཱསཏི ཛོཏཏི དིབྦཏི. ཡཱཝ ན ཨུནྣམཏེ པབྷངྐརོཏི ཏཱིསུཔི མཧཱདཱིཔེསུ ཨེཀཀྑཎེ ཨཱལོཀཀརཎེན ‘‘པབྷངྐརོ’’ཏི ལདྡྷནཱམོ སཱུརིཡོ ཡཱཝ ན ཨུགྒམཏི ན ཨུདེཏི. ཨནུགྒཏེ ཧི སཱུརིཡེ ལདྡྷོཀཱསཱ ཁཛྫཱུཔནཀཱ ཝིཔརིཝཏྟམཱནཱཔི ཀཎྚཀཕལསདིསཱ ཏམསི ཝིཛྫོཏནྟི. ས ཝེརོཙནམྷི ཨུགྒཏེ, ཧཏཔྤབྷོ ཧོཏི ན ཙཱཔི བྷཱསཏཱིཏི སམནྟཏོ ¶ ཨནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམིཏྭཱ ཀིརཎསཧསྶེན ཝིརོཙནསབྷཱཝཏཱཡ ཝེརོཙནནཱམཀེ ཨཱདིཙྩེ ཨུཊྛིཏེ སོ ཁཛྫཱུཔནཀོ ཧཏཔྤབྷོ ནིཏྟེཛོ ཀཱལ༹ཀོ ཧོཏི, རཏྟནྡྷཀཱརེ ཝིཡ ན བྷཱསཏི ན དིབྦཏི.

ཨེཝཾ ཨོབྷཱསིཏམེཝ ཏཀྐིཀཱནནྟི ཡཐཱ ཏེན ཁཛྫཱུཔནཀེན སཱུརིཡུགྒམནཏོ པུརེཡེཝ ཨོབྷཱསིཏཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཏཀྐེཏྭཱ ཝིཏཀྐེཏྭཱ པརིཀཔྤནམཏྟེན དིཊྛཱིནཾ གཧཎཏོ ‘‘ཏཀྐིཀཱ’’ཏི ལདྡྷནཱམེཧི ཏིཏྠིཡེཧི ཨོབྷཱསིཏཾ ཨཏྟནོ སམཡཏེཛེན དཱིཔེཏྭཱ ཨདྷིཊྛིཏཾ ཏཱཝ, ཡཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ ལོཀེ ནུཔྤཛྫནྟི. ན ཏཀྐིཀཱ སུཛ྄ཛྷནྟི ན ཙཱཔི སཱཝཀཱཏི ཡདཱ པན སམྨཱསམྦུདྡྷཱ ལོཀེ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཏདཱ དིཊྛིགཏིཀཱ ན སུཛ྄ཛྷནྟི ན སོབྷནྟི, ན ཙཱཔི ཏེསཾ སཱཝཀཱ སོབྷནྟི, ཨཉྙདཏྠུ ཝིཧཏསོབྷཱ རཏྟིཁིཏྟཱ ཝིཡ སརཱ ན པཉྙཱཡནྟེཝ. ཨཐ ཝཱ ཡཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ ལོཀེ ནུཔྤཛྫནྟི, ཏཱཝདེཝ ཏཀྐིཀཱནཾ ཨོབྷཱསིཏཾ ཨཏྟནོ སམཡེན ཛོཏནཾ བཱལལཱཔནཾ, ན ཏཏོ པརཾ. ཀསྨཱ? ཡསྨཱ ན ཏཀྐིཀཱ སུཛ྄ཛྷནྟི, ན ཙཱཔི སཱཝཀཱ. ཏེ ཧི དུརཀྑཱཏདྷམྨཝིནཡཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟིརཧིཏཱ ན སཾསཱརཏོ སུཛ྄ཛྷནྟི ཨནིཡྻཱནིཀསཱསནཏྟཱ. ཏེནཱཧ ‘‘དུདྡིཊྛཱི ན དུཀྑཱ པམུཙྩརེ’’ཏི. ཏཀྐིཀཱ ཧི ཨཡཱཐཱཝལདྡྷིཀཏཱཡ ¶ དུདྡིཊྛིནོ མིཙྪཱབྷིནིཝིཊྛདིཊྛིཀཱ ཝིཔརཱིཏདསྶནཱ ཏཾ དིཊྛིཾ ཨནིསྶཛྫིཏྭཱ སཾསཱརདུཀྑཏོ ན ཀདཱཙིཔི མུཙྩནྟཱིཏི.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ ཛཙྩནྡྷཝགྒཝཎྞནཱ.

༧. ཙཱུལ༹ཝགྒོ

༡. པཋམལཀུཎྜཀབྷདྡིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༡. ཙཱུལ༹ཝགྒསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡནྟི ཨེཏྠ བྷདྡིཡོཏི ཏསྶ ཨཱཡསྨཏོ ནཱམཾ, ཀཱཡསྶ པན རསྶཏྟཱ ‘‘ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡོ’’ཏི ནཾ སཉྫཱནནྟི. སོ ཀིར སཱཝཏྠིཝཱསཱི ཀུལཔུཏྟོ མཧདྡྷནོ མཧཱབྷོགོ རཱུཔེན ཨཔཱསཱདིཀོ དུབྦཎྞོ དུདྡསིཀོ ཨོཀོཊིམཀོ. སོ ཨེཀདིཝསཾ སཏྠརི ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟེ ཨུཔཱསཀེཧི སདྡྷིཾ ཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ པཊིལདྡྷསདྡྷོ པབྦཛིཏྭཱ ལདྡྷཱུཔསམྤདོ སཏྠུ སནྟིཀེ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ཝིཔསྶནཱཡ ཀམྨཾ ཀརོནྟོ སོཏཱཔཏྟིཕལཾ པཱཔུཎི. ཏདཱ སེཀྑཱ བྷིཀྑཱུ ཡེབྷུཡྻེན ཨཱཡསྨནྟཾ སཱརིཔུཏྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨུཔརིམགྒཏྠཱཡ ཀམྨཊྛཱནཾ ཡཱཙནྟི, དྷམྨདེསནཾ ཡཱཙནྟི, པཉྷཾ པུཙྪནྟི. སོ ཏེསཾ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པཱུརེནྟོ ཀམྨཊྛཱནཾ ཨཱཙིཀྑཏི, དྷམྨཾ དེསེཏི, པཉྷཾ ཝིསྶཛྫེཏི. ཏེ གྷཊེནྟཱ ཝཱཡམནྟཱ ཨཔྤེཀཙྩེ སཀདཱགཱམིཕལཾ, ཨཔྤེཀཙྩེ ཨནཱགཱམིཕལཾ, ཨཔྤེཀཙྩེ ཨརཧཏྟཾ, ཨཔྤེཀཙྩེ ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ, ཨཔྤེཀཙྩེ ཚལ༹བྷིཉྙཱ, ཨཔྤེཀཙྩེ ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ ཨདྷིགཙྪནྟི. ཏེ དིསྭཱ ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡོཔི སེཁོ སམཱནོ ཀཱལཾ ཉཏྭཱ ཨཏྟནོ ཙིཏྟཀལླཏཉྩ སལླེཁཉྩ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ དྷམྨསེནཱཔཏིཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཀཏཔཊིསནྠཱརོ སམྨོདམཱནོ དྷམྨདེསནཾ ཡཱཙི. སོཔིསྶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཨནུརཱུཔཾ ཀཐཾ ཀཐེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ སཱརིཔུཏྟོ ཨཱཡསྨནྟཾ ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡཾ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན དྷམྨིཡཱ ཀཐཱཡ སནྡསྶེཏཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ¶ ཨནེཀཔརིཡཱཡེནཱཏི ‘‘ཨིཏིཔི པཉྩཀྑནྡྷཱ ཨནིཙྩཱ, ཨིཏིཔི དུཀྑཱ, ཨིཏིཔི ཨནཏྟཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨནེཀེཧི ཀཱརཎེཧི. དྷམྨིཡཱ ཀཐཱཡཱཏི པཉྩནྣཾ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ ཨུདཡབྦཡཱདིཔཀཱསནིཡཱ དྷམྨིཡཱ ཀཐཱཡ. སནྡསྶེཏཱིཏི ཏཱནིཡེཝ ཨནིཙྩཱདིལཀྑཎཱནི ཨུདཡབྦཡཱདིཀེ ཙ སམྨཱ དསྶེཏི, ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཝིཡ པཙྩཀྑཏོ དསྶེཏི. སམཱདཔེཏཱིཏི ཏཏྠ ¶ ལཀྑཎཱརམྨཎིཀཾ ཝིཔསྶནཾ སམྨཱ ཨཱདཔེཏི, ཡཐཱ ཝཱིཐིཔཊིཔནྣཱ ཧུཏྭཱ པཝཏྟཏི, ཨེཝཾ གཎྷཱཔེཏི. སམུཏྟེཛེཏཱིཏི ཝིཔསྶནཱཡ ཨཱརདྡྷཱཡ སངྑཱརཱནཾ ཨུདཡབྦཡཱདཱིསུ ཨུཔཊྛཧནྟེསུ ཡཐཱཀཱལཾ ¶ པགྒཧནིགྒཧསམུཔེཀྑཎེཧི བོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ ཨནུཔཝཏྟནེན བྷཱཝནཾ མཛ྄ཛྷིམཾ ཝཱིཐིཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ ཡཐཱ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ སཱུརཾ པསནྣཾ ཧུཏྭཱ ཝཧཏི, ཨེཝཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཝིསདབྷཱཝཀརཎེན ཝིཔསྶནཱཙིཏྟཾ སམྨཱ ཨུཏྟེཛེཏི, ཝིསདཱཔནཝསེན ཝོདཔེཏི. སམྤཧཾསེཏཱིཏི ཏཐཱ པཝཏྟིཡམཱནཱཡ ཝིཔསྶནཱཡ སམཔྤཝཏྟབྷཱཝནཱཝསེན ཙེཝ ཨུཔརིལདྡྷབྦབྷཱཝནཱབལེན ཙ ཙིཏྟཾ སམྨཱ པཧཾསེཏི, ལདྡྷསྶཱདཝསེན ཝཱ སུཊྛུ ཏོསེཏི. ཨནུཔཱདཱཡ ཨཱསཝེཧི ཙིཏྟཾ ཝིམུཙྩཱིཏི ཡཐཱ ཡཐཱ དྷམྨསེནཱཔཏི དྷམྨཾ དེསེཏི, ཏཐཱ ཏཐཱ ཏཐལཀྑཎཾ ཝིཔསྶནྟསྶ ཐེརསྶ ཙ དེསནཱནུབྷཱཝེན, ཨཏྟནོ ཙ ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཡཱ ཉཱཎསྶ པརིཔཱཀཾ གཏཏྟཱ དེསནཱནུསཱརེན ཉཱཎེ ཨནུཔཝཏྟནྟེ ཀཱམཱསཝཱདཱིསུ ཀཉྩི ཨཱསཝཾ ཨགྒཧེཏྭཱ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱཝ ཨནཝསེསཏོ ཙིཏྟཾ ཝིམུཙྩི, ཨརཧཏྟཕལཾ སཙྪཱཀཱསཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡསྶ ཨཉྙཱརཱདྷནསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨུདྡྷནྟི རཱུཔདྷཱཏུཡཱ ཨརཱུཔདྷཱཏུཡཱ ཙ. ཨདྷོཏི ཀཱམདྷཱཏུཡཱ. སབྦདྷཱིཏི སབྦསྨིམྤི སངྑཱརགཏེ. ཝིཔྤམུཏྟོཏི པུབྦབྷཱགེ ཝིཀྑམྦྷནཝིམུཏྟིཡཱ ཨཔརབྷཱགེ སམུཙྪེདཔཊིཔསྶདྡྷིཝིམུཏྟཱིཧི སབྦཔྤཀཱརེན ཝིམུཏྟོ. ཨེཏྠ ཙ ཨུདྡྷཾ ཝིཔྤམུཏྟོཏི ཨེཏེན པཉྩུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཔཧཱནཾ དསྶེཏི. ཨདྷོ ཝིཔྤམུཏྟོཏི ཨེཏེན པཉྩོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཔཧཱནཾ. སབྦདྷི ¶ ཝིཔྤམུཏྟོཏི ཨེཏེན ཨཝསིཊྛསབྦཱཀུསལཔཧཱནཾ དསྶེཏི. ཨཐ ཝཱ ཨུདྡྷནྟི ཨནཱགཏཀཱལགྒཧཎཾ. ཨདྷོཏི ཨཏཱིཏཀཱལགྒཧཎཾ. ཨུབྷཡགྒཧཎེནེཝ ཏདུབྷཡཔཊིསཾཡུཏྟཏྟཱ པཙྩུཔྤནྣོ ཨདྡྷཱ གཧིཏོ ཧོཏི, ཏཏྠ ཨནཱགཏཀཱལགྒཧཎེན ཨནཱགཏཀྑནྡྷཱཡཏནདྷཱཏུཡོ གཧིཏཱ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སབྦདྷཱིཏི ཀཱམབྷེདཱདིཀེ སབྦསྨིཾ བྷཝེ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨནཱགཏོ ཨཏཱིཏོ པཙྩུཔྤནྣོཏི ཨེཝཾ ཏིཡདྡྷསངྒཧིཏེ སབྦསྨིཾ བྷཝེ ཝིཔྤམུཏྟོཏི.

ཨཡཾཧམསྨཱིཏི ¶ ཨནཱནུཔསྶཱིཏི ཡོ ཨེཝཾ ཝིཔྤམུཏྟོ, སོ རཱུཔཝེདནཱདཱིསུ ‘‘ཨཡཾ ནཱམ དྷམྨོ ཨཧམསྨཱི’’ཏི དིཊྛིམཱནམཉྙནཱཝསེན ཨེཝཾ ནཱནུཔསྶཏི. ཏསྶ ཏཐཱ དསྶནེ ཀཱརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཐ ཝཱ ཨཡཾཧམསྨཱིཏི ཨནཱནུཔསྶཱིཏི ཨིདཾ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཝིམུཏྟིཡཱ ཨདྷིགམུཔཱཡདཱིཔནཾ. ཏིཡདྡྷསངྒཧིཏེ ཏེབྷཱུམཀེ སངྑཱརེ ‘‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི པཝཏྟནསབྷཱཝཱཡ མཉྙནཱཡ ཨནདྷིཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ ‘‘ནེཏཾ མམ, ནེསོཧམསྨི, ན མེ སོ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཡཱ པུབྦབྷཱགཝུཊྛཱནགཱམིནཱི ཝིཔསྶནཱ, སཱ ཝིམུཏྟིཡཱ པདཊྛཱནཾ. ཨེཝཾ ཝིམུཏྟོ ཨུདཏཱརི ཨོགྷཾ, ཨཏིཎྞཔུབྦཾ ཨཔུནབྦྷཝཱཡཱཏི ཨེཝཾ དསཧི སཾཡོཛནེཧི སབྦཱཀུསལེཧི ¶ ཙ སབྦཐཱ ཝིམུཏྟོ ཨརཧཱ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམནཏོ པུབྦེ སུཔིནནྟེཔི ཨཏིཎྞཔུབྦཾ ཀཱམོགྷོ བྷཝོགྷོ དིཊྛོགྷོ ཨཝིཛྫོགྷོཏི ཨིམཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཨོགྷཾ, སཾསཱརམཧོགྷམེཝ ཝཱ ཨཔུནབྦྷཝཱཡ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནཱཡ ཨུདཏཱརི ཨུཏྟིཎྞོ, ཨུཏྟརིཏྭཱ པཱརེ ཋིཏོཏི ཨཏྠོ.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡལཀུཎྜཀབྷདྡིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༢. དུཏིཡེ ¶ སེཁཾ མཉྙམཱནོཏི ‘‘སེཁོ ཨཡ’’ནྟི མཉྙམཱནོ. ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – སིཀྑཏཱིཏི སེཁོ. ཀིཾ སིཀྑཏི? ཨདྷིསཱིལཾ ཨདྷིཙིཏྟཾ ཨདྷིཔཉྙཉྩ. ཨཐ ཝཱ སིཀྑནཾ སིཀྑཱ, སཱ ཨེཏསྶ སཱིལནྟི སེཁོ. སོ ཧི ཨཔརིཡོསིཏསིཀྑཏྟཱ ཏདདྷིམུཏྟཏྟཱ ཙ ཨེཀནྟེན སིཀྑནསཱིལོ, ན པརིནིཊྛིཏསིཀྑོ ཨསེཁོ ཝིཡ ཏཏྠ པཊིཔྤསྶདྡྷུསྶུཀྐོ, ནཱཔི ཝིསྶཊྛསིཀྑོ པཙུརཛནོ ཝིཡ ཏཏྠ ཨནདྷིམུཏྟོ. ཨཐ ཝཱ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཏཱིསུ སིཀྑཱསུ ཛཱཏོ, ཏཏྠ ཝཱ བྷཝོཏི སེཁོ. བྷིཡྻོསོམཏྟཱཡཱཏི པམཱཎཏོ ཨུཏྟརི, པམཱཎཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨདྷིཀཏརནྟི ཨཏྠོ. ཨཱཡསྨཱ ཧི ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡོ པཋམསུཏྟེ ཝུཏྟེན ཝིདྷིནཱ པཋམོཝཱདེན ཡཐཱནིསིནྣོཝ ཨཱསཝཀྑཡཔྤཏྟོ. དྷམྨསེནཱཔཏི པན ཏསྶ ཏཾ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཾ ཨནཱཝཛྫནེན ཨཛཱནིཏྭཱ ‘‘སེཁོཡེཝཱ’’ཏི མཉྙམཱནོ ཨཔྤཾ ཡཱཙིཏོ བཧུཾ ¶ དདམཱནོ ཨུལཱ༹རཔུརིསོ ཝིཡ བྷིཡྻོ བྷིཡྻོ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན ཨཱསཝཀྑཡཱཡ དྷམྨཾ ཀཐེཏིཡེཝ. ཨཱཡསྨཱཔི ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡོ ‘‘ཀཏཀིཙྩོ དཱནཱཧཾ, ཀིཾ ཨིམིནཱ ཨོཝཱདེནཱ’’ཏི ཨཙིནྟེཏྭཱ སདྡྷམྨགཱརཝེན པུབྦེ ཝིཡ སཀྐཙྩཾ སུཎཱཏིཡེཝ. ཏཾ དིསྭཱ བྷགཝཱ གནྡྷཀུཊིཡཾ ནིསིནྣོཡེཝ བུདྡྷཱནུབྷཱཝེན ཡཐཱ དྷམྨསེནཱཔཏི ཏསྶ ཀིལེསཀྑཡཾ ཛཱནཱཏི, ཏཐཱ ཀཏྭཱ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཨནནྟརསུཏྟེ ཝུཏྟམེཝ.

གཱཐཱཡཾ པན ཨཙྪེཙྪི ཝཊྚནྟི ཨནཝསེསཏོ ཀིལེསཝཊྚཾ སམུཙྪིནྡི, ཚིནྣེ ཙ ཀིལེསཝཊྚེ ཀམྨཝཊྚམྤི ཚིནྣམེཝ. བྱགཱ ནིརཱསནྟི ཨཱསཱ ཝུཙྩཏི ཏཎྷཱ, ནཏྠི ཨེཏྠ ཨཱསཱཏི ནིརཱསཾ, ནིབྦཱནཾ. ཏཾ ནིརཱསཾ ཝིསེསེན ཨགཱ ཨདྷིགཏོཏི བྱགཱ, ཨགྒམགྒསྶ ཨདྷིགཏཏྟཱ པུན ཨདྷིགམཀཱརཎེན ཝིནཱ ཨདྷིགཏོཏི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ ཏཎྷཱ དུཀྑསམུདཡབྷཱུཏཱ, ཏཱཡ ¶ པཧཱིནཱཡ ཨཔྤཧཱིནོ ནཱམ ཀིལེསོ ནཏྠི, ཏསྨཱསྶ ¶ ཏཎྷཱཔཧཱནཾ སཝིསེསཾ ཀཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཝིསུཀྑཱ སརིཏཱ ན སནྡཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏསྶཏྠོ – ཙཏུཏྠསཱུརིཡཔཱཏུབྷཱཝེན ཝིཡ མཧཱནདིཡོ ཙཏུཏྠམགྒཉཱཎུཔྤཱདེན ཨནཝསེསཏོ ཝིསུཀྑཱ ཝིསོསིཏཱ ཏཎྷཱསརིཏཱ ནདཱི ན སནྡཏི, ཨིཏོ པཊྛཱཡ ན པཝཏྟཏི. ཏཎྷཱ ཧི ‘‘སརིཏཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ – ‘‘སརིཏཱནི སིནེཧིཏཱནི ཙ, སོམནསྶཱནི བྷཝནྟི ཛནྟུནོ’’ཏི (དྷ. པ. ༣༤༡), ‘‘སརིཏཱ ཝིསཏྟིཀཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༠༦༥; མཧཱནི. ༣) ཙ. ཚིནྣཾ ཝཊྚཾ ན ཝཏྟཏཱིཏི ཨེཝཾ ཀིལེསཝཊྚསམུཙྪེདེན ཚིནྣཾ ཝཊྚཾ ཨནུཔྤཱདདྷམྨཏཾ ཨཝིཔཱཀདྷམྨཏཉྩ ཨཱཔཱདནེན ཨུཔཙྪིནྣཾ ཀམྨཝཊྚཾ ན ཝཏྟཏི ན པཝཏྟཏི. ཨེསེཝནྟོ དུཀྑསྶཱཏི ཡདེཏཾ སབྦསོ ཀིལེསཝཊྚཱབྷཱཝཏོ ཀམྨཝཊྚསྶ ཨཔྤཝཏྟནཾ, སོ ཨཱཡཏིཾ ཝིཔཱཀཝཊྚསྶ ཨེཀཾསེནེཝ ཨནུཔྤཱདོ ཨེཝ སཀལསྶཱཔི སཾསཱརདུཀྑསྶ ཨནྟོ པརིཙྪེདོ པརིཝཊུམབྷཱཝོཏི.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. པཋམསཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༣. ཏཏིཡེ ཀཱམེསཱུཏི ཝཏྠུཀཱམེསུ. ཨཏིཝེལནྟི ཝེལཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ. སཏྟཱཏི ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཏཱཡ ཝིཛྫམཱནམྤི ཨཱདཱིནཝཾ ¶ ཨནོལོཀེཏྭཱ ཨསྶཱདམེཝ སརིཏྭཱ སཛྫནཝསེན སཏྟཱ, ཨཱསཏྟཱ ལགྒཱཏི ཨཏྠོ. རཏྟཱཏི ཝཏྠཾ ཝིཡ རངྒཛཱཏེན ཙིཏྟསྶ ཝིཔརིཎཱམཀརཎེན ཚནྡརཱགེན རཏྟཱ སཱརཏྟཱ. གིདྡྷཱཏི ཨབྷིཀངྑནསབྷཱཝེན ཨབྷིཛ྄ཛྷནེན གིདྡྷཱ གེདྷཾ ཨཱཔནྣཱ. གདྷིཏཱཏི རཱགམུཙྪིཏཱ ཝིཡ དུམྨོཙནཱིཡབྷཱཝེན ཏཏྠ པཊིབདྡྷཱ. མུཙྪིཏཱཏི ཀིལེསཝསེན ¶ ཝིསཉྙཱིབྷཱུཏཱ ཝིཡ ཨནཉྙཀིཙྩཱ མུཙྪཾ མོཧཾ ཨཱཔནྣཱ. ཨཛ྄ཛྷོཔནྣཱཏི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ ཝིཡ ཀཏྭཱ གིལིཏྭཱ པརིནིཊྛཔེཏྭཱ ཋིཏཱ. སམྨཏྟཀཛཱཏཱཏི ཀཱམེསུ པཱཏབྱཏཾ ཨཱཔཛྫནྟཱ ཨཔྤསུཁཝེདནཱཡ སམྨཏྟཀཱ སུཊྛུ མཏྟཀཱ ཛཱཏཱ. ‘‘སམྨོདཀཛཱཏཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, ཛཱཏསམྨོདནཱ ཨུཔྤནྣཔཧཾསཱཏི ཨཏྠོ. སབྦེཧིཔི པདེཧི ཏེསཾ ཏཎྷཱདྷིཔནྣཏཾཡེཝ ཝདཏི. ཨེཏྠ ཙ པཋམཾ ‘‘ཀཱམེསཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ པུནཔི ‘‘ཀཱམེསཱུ’’ཏི ཝཙནཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཏདདྷིམུཏྟིདཱིཔནཏྠཾ. ཏེན སབྦིརིཡཱཔཐེསུ ཀཱམགུཎསམངྒིནོ ཧུཏྭཱ ཏདཱ ཝིཧརིཾསཱུཏི དསྶེཏི.

ཏསྨིཉྷི ¶ སམཡེ ཋཔེཏྭཱ ཨརིཡསཱཝཀེ སབྦེ སཱཝཏྠིཝཱསིནོ ཨུསྶཝཾ གྷོསེཏྭཱ ཡཐཱཝིབྷཝཾ ཨཱཔཱནབྷཱུམིཾ སཛྫེཏྭཱ བྷུཉྫནྟཱ པིཝནྟཱ ཨཱཝི ཙེཝ རཧོ ཙ ཀཱམེ པརིབྷུཉྫནྟཱ ཨིནྡྲིཡཱནི པརིཙཱརེནྟཱ ཀཱམེསུ པཱཏབྱཏཾ ཨཱཔཛྫིཾསུ. བྷིཀྑཱུ སཱཝཏྠིཡཾ པིཎྜཱཡ ཙརནྟཱ ཏཏྠ ཏཏྠ གེཧེ ཨཱརཱམུཡྻཱནཱདཱིསུ ཙ མནུསྶེ ཨུསྶཝཾ གྷོསེཏྭཱ ཀཱམནིནྣེ ཏཐཱ པཊིཔཛྫནྟེ དིསྭཱ ‘‘ཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ སཎྷསུཁུམཾ དྷམྨཾ ལབྷིསྶཱམཱ’’ཏི བྷགཝཏོ ཨེཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེསུཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སམྦཧུལཱ བྷིཀྑཱུ…པེ… ཀཱམེསུ ཝིཧརནྟཱི’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏེསཾ མནུསྶཱནཾ ཨཱཔཱནབྷཱུམིརམཎཱིཡེསུ མཧཱཔརིལཱ༹ཧེསུ ཨནེཀཱནཏྠཱནུབནྡྷེསུ གྷོརཱསཡ྄ཧཀཊུཀཕལེསུ ཀཱམེསུ ཨནཱདཱིནཝདསྶིཏཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཀཱམཱནཉྩེཝ ཀིལེསཱནཉྩ ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཀཱམེསུ སཏྟཱཏི ཝཏྠུཀཱམེསུ ཀིལེསཀཱམེན རཏྟཱ མཏྟཱ ¶ སཏྟཱ ཝིསཏྟཱ ལགྒཱ ལགྒིཏཱ སཾཡུཏྟཱ. ཀཱམསངྒསཏྟཱཏི ཏཱཡེཝ ཀཱམསཏྟིཡཱ ཝཏྠུཀཱམེསུ རཱགསངྒེན ཙེཝ དིཊྛིམཱནདོསཨཝིཛྫཱསངྒེཧི ཙ སཏྟཱ ཨཱསཏྟཱ. སཾཡོཛནེ ཝཛྫམཔསྶམཱནཱཏི ཀམྨཝཊྚཾ ¶ ཝིཔཱཀཝཊྚེན, བྷཝཱདིཀེ ཝཱ བྷཝནྟརཱདཱིཧི, སཏྟེ ཝཱ དུཀྑེཧི སཾཡོཛནཏོ བནྡྷནཏོ སཾཡོཛནནཱམཀེ ཀཱམརཱགཱདིཀིལེསཛཱཏེ སཾཡོཛནཱིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིཏཱཡ ཝཊྚདུཀྑམཱུལབྷཱཝཱདིཀཾ ཝཛྫཾ དོསཾ ཨཱདཱིནཝཾ ཨཔསྶནྟཱ. ན ཧི ཛཱཏུ སཾཡོཛནསངྒསཏྟཱ, ཨོགྷཾ ཏརེཡྻུཾ ཝིཔུལཾ མཧནྟནྟི ཨེཝཾ ཨཱདཱིནཝདསྶནཱབྷཱཝེན སཾཡོཛནསབྷཱཝེསུ སངྒེསུ, སཾཡོཛནསངྑཱཏེཧི ཝཱ སངྒེཧི ཏེསཾ ཝིསཡེསུ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེསུ སཏྟཱ ཝིཔུལཝིསཡཏཱཡ ཨནཱདིཀཱལཏཱཡ ཙ ཝིཔུལཾ ཝིཏྠིཎྞཾ མཧནྟཉྩ ཀཱམཱདིཨོགྷཾ, སཾསཱརོགྷམེཝ ཝཱ ན ཀདཱཙི ཏརེཡྻུཾ, ཨེཀཾསེནེཝ ཏསྶ ཨོགྷསྶ པཱརཾ ན གཙྪེཡྻུནྟི ཨཏྠོ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. དུཏིཡསཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༤. ཙཏུཏྠེ ཨནྡྷཱིཀཏཱཏི ཀཱམཱ ནཱམ ཨནནྡྷམྤི ཨནྡྷཾ ཀརོནྟི.

ཡཐཱཧ ¶ –

‘‘ལུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ལུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏི;

ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཡཾ ལོབྷོ སཧཏེ ནར’’ནྟི. (ཨིཏིཝུ. ༨༨; མཧཱནི. ༥; ཙཱུལ༹ནི. ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟནིདྡེས ༡༢༨) –

ཏསྨཱ ཀཱམེན ཨནནྡྷཱཔི ཨནྡྷཱ ཀཏཱཏི ཨནྡྷཱིཀཏཱ. སེསཾ ཨནནྟརསུཏྟེ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཏཏྠ ཧི མནུསྶཱནཾ པཝཏྟི བྷིཀྑཱུཧི དིསྭཱ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙིཏཱ, ཨིདྷ བྷགཝཏཱ སཱམཾཡེཝ དིཊྛཱཏི ཨཡམེཝ ཝིསེསོ. སཏྠཱ སཱཝཏྠིཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཛེཏཝནཾ གཙྪནྟོ ཨནྟརཱམགྒེ ཨཙིརཝཏིཡཾ ནདིཡཾ མཙྪབནྡྷེཧི ཨོཌྜིཏཾ ཀུམིནཾ པཝིསིཏྭཱ ནིཀྑནྟུཾ ཨསཀྐོནྟེ བཧཱུ མཙྪེ པསྶི, ཏཏོ ཨཔརབྷཱགེ ¶ ཨེཀཾ ཁཱིརཔཀཾ ཝཙྪཾ གོརཝཾ ཀཏྭཱ ཨནུབནྡྷིཏྭཱ ཐཉྙཔིཔཱསཱཡ གཱིཝཾ པསཱརེཏྭཱ མཱཏུ ཨནྟརསཏྠིཡཾ མུཁཾ ཨུཔནེནྟཾ པསྶི. ཨཐ བྷགཝཱ ཝིཧཱརཾ པཝིསིཏྭཱ པཱདེ པཀྑཱལེཏྭཱ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསིནྣོ པཙྪིམཾ ཝཏྠུདྭཡཾ པུརིམསྶ ཨུཔམཱནབྷཱཝེན གཧེཏྭཱ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ ཀཱམནྡྷཱཏི ཝཏྠུཀཱམེསུ ཀིལེསཀཱམེན ཨནྡྷཱ ཝིཙཀྑུཀཱ ཀཏཱ. ཛཱལསཉྪནྣཱཏི སཀཏྟབྷཱཝཔརཏྟབྷཱཝེསུ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཱཡཏནེསུ, ཏནྣིསྶིཏེསུ ཙ དྷམྨེསུ ཨཏཱིཏཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེསུ ཧེཊྛུཔརིཡཝསེན ཨཔརཱཔརཾ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཨནྟོགདྷཱནཾ ཨནཏྠཱཝཧཏོ ཙ ཛཱལབྷཱུཏཱཡ ཏཎྷཱཡ སུཁུམཙྪིདྡེན ཛཱལེན པརིཝུཏོ ཝིཡ ཨུདཀརཧདོ སཉྪནྣཱ པལིགུཎྛིཏཱ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཱ. ཏཎྷཱཚདནཚཱདིཏཱཏི ཏཎྷཱསངྑཱཏེན ཚདནེན སེཝཱལཔཎཀེན ཝིཡ ཨུདཀཾ ཚཱདིཏཱ, པཊིཙྪནྣཱ པིཧིཏཱཏི ཨཏྠོ. པདདྭཡེནཱཔི ཀཱམཙྪནྡནཱིཝརཎནིཝཱརིཏཀུསལཙིཏྟཱཙཱརཏཾ དསྶེཏི.

པམཏྟབནྡྷུནཱ བདྡྷཱཏི ཀིལེསམཱརེན དེཝཔུཏྟམཱརེན ཙ བདྡྷཱ. ཡདགྒེན ཧི ཀིལེསམཱརེན བདྡྷཱ, ཏདགྒེན དེཝཔུཏྟམཱརེནཔི བདྡྷཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨནྟལིཀྑཙརོ པཱསོ, ཡྭཱཡཾ ཙརཏི མཱནསོ;

ཏེན ཏཾ བཱདྷཡིསྶཱམི, ན མེ སམཎ མོཀྑསཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༥༡; མཧཱཝ. ༣༣);

ནམུཙི ¶ ཀཎྷོ པམཏྟབནྡྷཱུཏི ཏཱིཎི མཱརསྶ ནཱམཱནི. དེཝཔུཏྟམཱརོཔི ཧི ཀིལེསམཱརོ ཝིཡ ཨནཏྠེན པམཏྟེ སཏྟེ བནྡྷཏཱིཏི པམཏྟབནྡྷུ. ‘‘པམཏྟཱ བནྡྷནེ བདྡྷཱ’’ཏིཔི པཋནྟི. ཏཏྠ བནྡྷནེཏི ཀཱམགུཎབནྡྷནེཏི ཨཏྠོ. བདྡྷཱཏི ནིཡམིཏཱ. ཡཐཱ ཀིཾ? མཙྪཱཝ ཀུམིནཱམུཁེ ཡཐཱ ནཱམ མཙྪབནྡྷཀེན ཨོཌྜིཏསྶ ཀུམིནསྶ མུཁེ པཝིཊྛཱ མཙྪཱ ཏེན བདྡྷཱ ཧུཏྭཱ མརཎམནྭེནྟི ¶ པཱཔུཎནྟི, ཨེཝམེཝ མཱརེན ཨོཌྜིཏེན ཀཱམགུཎབནྡྷནེན བདྡྷཱ ཨིམེ སཏྟཱ ཛརཱམརཎམནྭེནྟི. ཝཙྪོ ཁཱིརཔཀོཝ མཱཏརཾ ཡཐཱ ཁཱིརཔཱཡཱི ཏརུཎཝཙྪོ ཨཏྟནོ མཱཏརཾ ཨནྭེཏི ཨནུགཙྪཏི, ན ཨཉྙཾ ཨེཝཾ མཱརབནྡྷནབདྡྷཱ སཏྟཱ སཾསཱརེ པརིབྦྷམནྟཱ མརཎམེཝ ཨནྭེནྟི ཨནུགཙྪནྟི, ན ཨཛརཾ ཨམརཎཾ ནིབྦཱནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨཔརལཀུཎྜཀབྷདྡིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༥. པཉྩམེ ¶ སམྦཧུལཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ པིཊྛིཏོ པིཊྛིཏོཏི ཨཱཡསྨཱ ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡོ ཨེཀདིཝསཾ སམྦཧུལེཧི བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ གཱམནྟརེན པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ ཀཏབྷཏྟཀིཙྩོ པཏྟཾ ཝོདཀཾ ཀཏྭཱ ཐཝིཀཱཡ པཀྑིཔིཏྭཱ ཨཾསེ ལགྒེཏྭཱ ཙཱིཝརཾ སངྒྷརིཏྭཱ ཏམྤི ཝཱམཾསེ ཋཔེཏྭཱ པཱསཱདིཀེན ཨབྷིཀྐནྟེན པཊིཀྐནྟེན ཨཱལོཀིཏེན ཝིལོཀིཏེན སམིཉྫིཏེན པསཱརིཏེན ཨོཀྑིཏྟཙཀྑུ ཨིརིཡཱཔཐསམྤནྣོ ཨཏྟནོ སཏིཔཉྙཱཝེཔུལླཾ པཀཱསེནྟོ ཝིཡ སཏིསམྤཛཉྙཾ སཱུཔཊྛིཏཾ ཀཏྭཱ སམཱཧིཏེན ཙིཏྟེན པདེ པདཾ ནིཀྑིཔནྟོ གཙྪཏི, གཙྪནྟོ ཙ བྷིཀྑཱུནཾ པཙྪཏོ པཙྪཏོ གཙྪཏི ཏེཧི བྷིཀྑཱུཧི ཨསཾམིསྶོ. ཀསྨཱ? ཨསཾསཊྛཝིཧཱརིཏཱཡ. ཨཔིཙ ཏསྶཱཡསྨཏོ རཱུཔཾ པརིབྷཱུཏཾ པརིབྷཝཊྛཱནཱིཡཾ པུཐུཛྫནཱ ཨོཧཱིལེ༹ནྟི. ཐེརོ ཏཾ ཛཱནིཏྭཱ པིཊྛིཏོ པིཊྛིཏོ གཙྪཏི ‘‘མཱ ཨིམེ མཾ ནིསྶཱཡ ཨཔུཉྙཾ པསཝིཾསཱུ’’ཏི. ཨེཝཾ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཙ ཐེརོ ཙ སཱཝཏྠིཾ པཏྭཱ ཝིཧཱརཾ པཝིསིཏྭཱ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡོ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ དུབྦཎྞནྟི ཝིརཱུཔཾ. ཏེནསྶ ཝཎྞསམྤཏྟིཡཱ སཎྛཱནསམྤཏྟིཡཱ ཙ ཨབྷཱཝཾ དསྶེཏི. དུདྡསིཀནྟི ¶ ཨཔཱསཱདིཀདསྶནཾ. ཏེནསྶ ཨནུབྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ ཨཱཀཱརསམྤཏྟིཡཱ ཙ ཨབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཨོཀོཊིམཀནྟི རསྶཾ. ཨིམིནཱ ཨཱརོཧསམྤཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཡེབྷུཡྻེན ¶ བྷིཀྑཱུནཾ པརིབྷཱུཏརཱུཔནྟི པུཐུཛྫནབྷིཀྑཱུཧི ཨོཧཱིལི༹ཏརཱུཔཾ. པུཐུཛྫནཱ ཨེཀཙྩེ ཚབྦགྒིཡཱདཡོ ཏསྶཱཡསྨཏོ གུཎཾ ཨཛཱནནྟཱ ཧཏྠཀཎྞཙཱུལི༹ཀཱདཱིསུ གཎྷནྟཱ པརཱམསནྟཱ ཀཱིལ༹ནྟཱ པརིབྷཝནྟི, ན ཨརིཡཱ, ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནཱ ཝཱ.

བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསཱིཏི ཀསྨཱ ཨཱམནྟེསི? ཐེརསྶ གུཎཾ པཀཱསེཏུཾ. ཨེཝཾ ཀིར བྷགཝཏོ ཨཧོསི ‘‘ཨིམེ བྷིཀྑཱུ མམ པུཏྟསྶ མཧཱནུབྷཱཝཏཾ ན ཛཱནནྟི, ཏེན ཏཾ པརིབྷཝནྟི, ཏཾ ནེསཾ དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ བྷཝིསྶཏི, ཧནྡཱཧཾ ཨིམསྶ གུཎེ བྷིཀྑཱུནཾ པཀཱསེཏྭཱ པརིབྷཝཏོ ནཾ མོཙེསྶཱམཱི’’ཏི.

པསྶཐ ནོཏི པསྶཐ ནུ. ན ཙ སཱ སམཱཔཏྟི སུལབྷརཱུཔཱ, ཡཱ ཏེན བྷིཀྑུནཱ ཨསམཱཔནྣཔུབྦཱཏི རཱུཔསམཱཔཏྟི ཨརཱུཔསམཱཔཏྟི བྲཧྨཝིཧཱརསམཱཔཏྟི ནིརོདྷསམཱཔཏྟི ཕལསམཱཔཏྟཱིཏི ཨེཝཾ པབྷེདཱ སཱཝཀསཱདྷཱརཎཱ ཡཱ ཀཱཙི སམཱཔཏྟིཡོ ནཱམ, ཏཱསུ ཨེཀཱཔི སམཱཔཏྟི ན ¶ སུལབྷརཱུཔཱ, དུལླབྷཱ, ནཏྠིཡེཝ སཱ ཏེན ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡེན བྷིཀྑུནཱ ཨསམཱཔནྣཔུབྦཱ. ཨེཏེནསྶ ཡཾ ཝུཏྟཾ. ‘‘མཧིདྡྷིཀོ མཧཱནུབྷཱཝོ’’ཏི, ཏཏྠ མཧིདྡྷིཀཏཾ པཀཱསེཏྭཱ ཨིདཱནི མཧཱནུབྷཱཝཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡསྶ ཙཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཨེཏྠ ཙ བྷགཝཱ ‘‘ཨེསོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ, ‘‘བྷིཀྑཝེ, ཨཡཾ བྷིཀྑུ ན ཡོ ཝཱ སོ ཝཱ དུབྦཎྞོ དུདྡསིཀོ ཨོཀོཊིམཀོཏི བྷིཀྑཱུནཾ པིཊྛིཏོ པིཊྛིཏོ ཨཱགཙྪཏཱིཏི ཙ ཨེཏྟཀེན ན ཨོཉྙཱཏབྦོ, ཨཐ ཁོ མཧིདྡྷིཀོ མཧཱནུབྷཱཝོ, ཡཾཀིཉྩི སཱཝཀེན པཏྟབྦཾ, སབྦཾ ཏཾ ཏེན ཨནུཔྤཏྟཾ, ཏསྨཱ ཏཾ པཱསཱཎཙྪཏྟཾ ཝིཡ གརུཾ ཀཏྭཱ ཨོལོཀེཐ, ཏཾ ཝོ དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི དསྶེཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡསྶ མཧིདྡྷིཀཏཱམཧཱནུབྷཱཝཏཱདིབྷེདཾ གུཎརཱསིཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ནེལངྒོཏི ཨེལཾ ཝུཙྩཏི དོསོ, ནཱསྶ ཨེལནྟི ནེལཾ ¶ . ཀིཾ པན ཏཾ? སུཔརིསུདྡྷསཱིལཾ. ཏཉྷི ནིདྡོསཊྛེན ཨིདྷ ‘‘ནེལ’’ནྟི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཏཾ ནེལཾ པདྷཱནབྷཱུཏཾ ཨངྒཾ ཨེཏསྶཱཏི ནེལངྒོ. སོ ཡཾ ‘‘རཐོ’’ཏི ཝཀྑཏི, ཏེན སམྦནྡྷོ, ཏསྨཱ སུཔརིསུདྡྷསཱིལངྒོཏི ཨཏྠོ. ཨརཧཏྟཕལསཱིལཉྷི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ. སེཏོ པཙྪཱདོ ཨེཏསྶཱཏི སེཏཔཙྪཱདོ. པཙྪཱདོཏི རཐསྶ ཨུཔརི ཨཏྠརིཏབྦཀམྦལཱདི. སོ པན སུཔརིསུདྡྷདྷཝལབྷཱཝེན སེཏོ ཝཱ ཧོཏི རཏྟནཱིལཱདཱིསུ ཝཱ ཨཉྙཏརོ. ཨིདྷ པན ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟིཡཱ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ སུཔརིསུདྡྷབྷཱཝཾ ཨུཔཱདཱཡ ¶ ‘‘སེཏཔཙྪཱདོ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ཨཉྙཏྲཱཔི ‘‘རཐོ སཱིལཔརིཀྑཱརོ’’ཏི. ཨེཀོ སཏིསངྑཱཏོ ཨརོ ཨེཏསྶཱཏི ཨེཀཱརོ. ཝཏྟཏཱིཏི པཝཏྟཏི. རཐོཏི ཐེརསྶ ཨཏྟབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི.

ཨནཱིགྷནྟི ནིདྡུཀྑཾ, ཁོབྷཝིརཧིཏཾ ཡཱནཾ ཝིཡ ཀིལེསཔརིཁོབྷཝིརཧིཏནྟི ཨཏྠོ. ཨཱཡནྟནྟི སམྦཧུལཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ པིཊྛིཏོ པིཊྛིཏོ ཨཱགཙྪནྟཾ. ཚིནྣསོཏནྟི པཙྪིནྣསོཏཾ. པཀཏིརཐསྶ ཧི སུཁཔཝཏྟནཏྠཾ ཨཀྑསཱིསེསུ ¶ ནཱབྷིཡཉྩ ཨུཔལིཏྟཱནཾ སཔྤིཏེལཱདཱིནཾ སོཏོ སཝནཾ སནྡནཾ ཧོཏི, ཏེན སོ ཨཙྪིནྣསོཏོ ནཱམ ཧོཏི. ཨཡཾ པན ཚཏྟིཾསཏིཡཱ སོཏཱནཾ ཨནཝསེསཏོ པཧཱིནཏྟཱ ཚིནྣསོཏོ ནཱམ ཧོཏི, ཏཾ ཚིནྣསོཏཾ. ནཏྠི ཨེཏསྶ བནྡྷནནྟི ཨབནྡྷནོ. རཐཱུཔཏྠརསྶ ཧི ཨཀྑེན སདྡྷིཾ ནིཙྩལབྷཱཝཀརཎཏྠཾ བཧཱུནི བནྡྷནཱནི ཧོནྟི, ཏེན སོ སབནྡྷནོ. ཨཡཾ པན སབྦསཾཡོཛནབནྡྷནཱནཾ ཨནཝསེསཏོ པརིཀྑཱིཎཏྟཱ ཨབནྡྷནོ, ཏཾ ཨབནྡྷནཾ. པསྶཱཏི བྷགཝཱ ཐེརསྶ གུཎེཧི སོམནསྶཔྤཏྟོ ཧུཏྭཱ ཨཏྟཱནཾ ཝདཏི.

ཨིཏི སཏྠཱ ཨཱཡསྨནྟཾ ལཀུཎྜཀབྷདྡིཡཾ ཨརཧཏྟཕལསཱིསེན སུཙཀྐཾ, ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟིཡཱ སུཨུཏྟརཙྪདཾ, སཱུཔཊྛིཏཱཡ སཏིཡཱ སྭཱརཾ, ཀིལེསཔརིཁོབྷཱབྷཱཝེན ¶ ཨཔརིཁོབྷཾ, ཏཎྷཱུཔལེཔཱབྷཱཝེན ཨནུཔལེཔཾ, སཾཡོཛནཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝེན ཨབནྡྷནཾ སུཔརིཀྑིཏྟཾ སུཡུཏྟཾ ཨཱཛཉྙརཐཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏི.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཏཎྷཱསངྑཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༦. ཚཊྛེ ཨཉྙཱསིཀོཎྜཉྙོཏི ཨེཏྠ ཀོཎྜཉྙོཏི ཏསྶཱཡསྨཏོ གོཏྟཏོ ཨཱགཏནཱམཾ. སཱཝཀེསུ པན སབྦཔཋམཾ ཨརིཡསཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷཱིཏི བྷགཝཏཱ ‘‘ཨཉྙཱསི ཝཏ, བྷོ, ཀོཎྜཉྙོ’’ཏི (མཧཱཝ. ༡༧; སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡) ཝུཏྟཨུདཱནཝསེན ཐེརོ སཱསནེ ‘‘ཨཉྙཱསིཀོཎྜཉྙོ’’ཏྭེཝ པཉྙཱཡིཏྠ. ཏཎྷཱསངྑཡཝིམུཏྟིནྟི ཏཎྷཱ སངྑཱིཡཏི པཧཱིཡཏི ཨེཏྠཱཏི ཏཎྷཱསངྑཡོ, ནིབྦཱནཾ. ཏསྨིཾ ཏཎྷཱསངྑཡེ ཝིམུཏྟི. ཏཎྷཱ ཝཱ སངྑཱིཡཏི པཧཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཏཎྷཱསངྑཡོ, ཨརིཡམགྒོ. ཏསྶ ཕལབྷཱུཏཱ, པརིཡོསཱནབྷཱུཏཱ ཝཱ ཝིམུཏྟཱིཏི ཏཎྷཱསངྑཡཝིམུཏྟི ¶ , ནིཔྤརིཡཱཡེན ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟི. ཏཾ པཙྩཝེཀྑམཱནོ ནིསིནྣོ ཧོཏི. ཨཡཉྷི ཨཱཡསྨཱ བཧུལཾ ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི, ཏསྨཱ ཨིདྷཱཔི ཨེཝམཀཱསི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཉྙཱསིཀོཎྜཉྙཏྠེརསྶ ཨགྒཕལཔཙྩཝེཀྑཎཾ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡསྶ མཱུལཾ ཚམཱ ནཏྠཱིཏི ཡསྶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ཨཏྟབྷཱཝརུཀྑམཱུལབྷཱུཏཱ ཨཝིཛྫཱ, ཏསྶཱཝ པཏིཊྛཱ ཧེཏུབྷཱུཏཱ ཨཱསཝནཱིཝརཎཨཡོནིསོམནསིཀཱརསངྑཱཏཱ ཚམཱ པཐཝཱི ཙ ནཏྠི ཨགྒམགྒེན སམུགྒྷཱཏིཏཏྟཱ. པཎྞཱ ནཏྠི ཀུཏོ ལཏཱཏི ནཏྠི ལཏཱ ཀུཏོ པཎྞཱཏི པདསམྦནྡྷོ. མཱནཱཏིམཱནཱདིཔབྷེདཱ སཱཁཱཔསཱཁཱདིསངྑཱཏཱ ལཏཱཔི ནཏྠི, ཀུཏོ ཨེཝ མདཔྤམཱདམཱཡཱསཱཋེཡྻཱདིཔཎྞཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ པཎྞཱ ནཏྠི ཀུཏོ ལཏཱཏི རུཀྑངྐུརསྶ ཝཌྜྷམཱནསྶ པཋམཾ པཎྞཱནི ནིབྦཏྟནྟི. པཙྪཱ སཱཁཱཔསཱཁཱསངྑཱཏཱ ལཏཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ¶ ཡསྶ ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱཡ ཨསཏི ཨུཔྤཛྫནཱརཧསྶ ཨཏྟབྷཱཝརུཀྑསྶ ཨརིཡམགྒསྶ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཡཾ ཨཝིཛྫཱསངྑཱཏཾ མཱུལཾ, ཏསྶ པཏིཊྛཱནབྷཱུཏཾ ཨཱསཝཱདི ཙ ནཏྠི. མཱུལགྒཧཎེནེཝ ཙེཏྠ མཱུལཀཱརཎཏྟཱ བཱིཛཊྛཱནིཡཾ ཀམྨཾ ཏདབྷཱཝོཔི གཧིཏོཡེཝཱཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨསཏི ཙ ཀམྨབཱིཛེ ཏཾནིམིཏྟོ ཝིཉྙཱཎངྐུརོ, ཝིཉྙཱཎངྐུརནིམིཏྟཱ ཙ ནཱམརཱུཔསལཱ༹ཡཏནཔཏྟསཱཁཱདཡོ ན ནིབྦཏྟིསྶནྟིཡེཝ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཡསྶ མཱུལཾ ཚམཱ ནཏྠི, པཎྞཱ ནཏྠི ཀུཏོ ལཏཱ’’ཏི.

ཏཾ དྷཱིརཾ བནྡྷནཱ མུཏྟནྟི ཏཾ ཙཏུབྦིདྷསམྨཔྤདྷཱནཝཱིརིཡཡོགེན ཝིཛིཏམཱརཏྟཱ དྷཱིརཾ, ཏཏོ ཨེཝ སབྦཀིལེསཱབྷིསངྑཱརབནྡྷནཏོ མུཏྟཾ. ཀོ ཏཾ ནིནྡིཏུམརཧཏཱིཏི ཨེཏྠ ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨེཝཾ སབྦཀིལེསཝིཔྤམུཏྟཾ སཱིལཱདིཨནུཏྟརགུཎསམནྣཱགཏཾ ཀོ ནཱམ ཝིཉྙུཛཱཏིཀོ ནིནྡིཏུཾ གརཧིཏུཾ ཨརཧཏི ནིནྡཱནིམིཏྟསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོ. དེཝཱཔི ནཾ པསཾསནྟཱིཏི ཨཉྙདཏྠུ དེཝཱ སཀྐཱདཡོ གུཎཝིསེསཝིདཱུ, ཨཔིསདྡེན མནུསྶཱཔི ཁཏྟིཡཔཎྜིཏཱདཡོ པསཾསནྟི. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ བྲཧྨུནཱཔི པསཾསིཏོ མཧཱབྲཧྨུནཱཔི ཨཉྙེཧིཔི བྲཧྨནཱགཡཀྑགནྡྷབྦཱདཱིཧིཔི པསཾསིཏོ ཐོམིཏོཡེཝཱཏི.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. པཔཉྩཁཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༧. སཏྟམེ ¶ ¶ པཔཉྩསཉྙཱསངྑཱཔཧཱནནྟི པཔཉྩེནྟི ཡཏྠ སཡཾ ཨུཔྤནྣཱ, ཏཾ སནྟཱནཾ ཝིཏྠཱརེནྟི ཙིརཾ ཋཔེནྟཱིཏི པཔཉྩཱ, ཀིལེསཱ. ཝིསེསཏོ རཱགདོསམོཧཏཎྷཱདིཊྛིམཱནཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –

‘‘རཱགོ པཔཉྩོ, དོསོ པཔཉྩོ, མོཧོ པཔཉྩོ, ཏཎྷཱ པཔཉྩོ, དིཊྛི པཔཉྩོ, མཱནོ པཔཉྩོ’’ཏི. –

ཨཔིཙ སཾཀིལེསཊྛོ པཔཉྩཊྛོ, ཀཙཝརཊྛོ པཔཉྩཊྛོ. ཏཏྠ རཱགཔཔཉྩསྶ སུབྷསཉྙཱ ནིམིཏྟཾ, དོསཔཔཉྩསྶ ཨཱགྷཱཏཝཏྠུ, མོཧཔཔཉྩསྶ ཨཱསཝཱ, ཏཎྷཱཔཔཉྩསྶ ¶ ཝེདནཱ, དིཊྛིཔཔཉྩསྶ སཉྙཱ, མཱནཔཔཉྩསྶ ཝིཏཀྐོ ནིམིཏྟཾ. ཏེཧི པཔཉྩེཧི སཧགཏཱ སཉྙཱ པཔཉྩསཉྙཱ. པཔཉྩསཉྙཱནཾ སངྑཱ བྷཱགཱ ཀོཊྛཱསཱ པཔཉྩསཉྙཱསངྑཱ. ཨཏྠཏོ སདྡྷིཾ ནིམིཏྟེཧི ཏཾཏཾཔཔཉྩསྶ པཀྑིཡོ ཀིལེསགཎོ. སཉྙཱགཧཎཉྩེཏྠ ཏསྶ ནེསཾ སཱདྷཱརཎཧེཏུབྷཱཝེན. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘སཉྙཱནིདཱནཱ ཧི པཔཉྩསངྑཱ’’ཏི (སུ. ནི. ༨༨༠). ཏེསཾ པཧཱནཾ, ཏེན ཏེན མགྒེན རཱགཱདིཀིལེསཱནཾ སམུཙྪེདནནྟི ཨཏྠོ.

ཏདཱ ཧི བྷགཝཱ ཨཏཱིཏཱསུ ཨནེཀཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱསུ ཨཏྟནོ ཛཱཏཱིསུ ཨནཏྠསྶ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ ཀིལེསེ ཨིམསྨིཾ ཙརིམབྷཝེ ཨརིཡམགྒེན བོདྷིམཎྜེ སཝཱསནེ པཧཱིནེ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ སཏྟསནྟཱནཉྩ ཀིལེསཙརིཏཾ རཱགཱདིཀིལེསསཾཀིལིཊྛཾ ཀཉྫིཡཔུཎྞལཱབུཾ ཝིཡ ཏཀྐབྷརིཏཙཱཊིཾ ཝིཡ ཝསཱཔཱིཏཔིལོཏིཀཾ ཝིཡ ཙ དུབྦིནིམོཙིཡཾ དིསྭཱ ‘‘ཨེཝཾ གཧནཾ ནཱམིདཾ ཀིལེསཝཊྚཾ ཨནཱདིཀཱལབྷཱཝིཏཾ མཡ྄ཧཾ ཨནཝསེསཾ པཧཱིནཾ, ཨཧོ སུཔྤཧཱིན’’ནྟི ཨུཔྤནྣཔཱིཏིཔཱམོཛྫོ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨཏྟནོ པཔཉྩསཉྙཱསངྑཱཔཧཱནཾ ཝིདིཏྭཱ ཏཱཡཾ ཝེལཱཡཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ཡསྶ པཔཉྩཱ ཋིཏི ཙ ནཏྠཱིཏི ཡསྨཱ བྷགཝཱ ཨཏྟཱནམེཝ པརཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ ནིདྡིསཏི ཏསྨཱ ཡསྶ ཨགྒཔུགྒལསྶ ཝུཏྟལཀྑཎཱ པཔཉྩཱ, ཏེཧི ཀཏཱ སཾསཱརེ ཋིཏི ཙ ནཏྠི. ནེཏྟིཡཾ པན ‘‘ཋིཏི ནཱམ ཨནུསཡོ’’ཏི (ནེཏྟི. ༢༧) ཝུཏྟཾ. ཨནུསཡོ ཧི བྷཝཔཝཏྟིཡཱ མཱུལནྟི. སཏྟེ སཾསཱརེ པཔཉྩེནྟཱིཏི ¶ པཔཉྩཱ. ‘‘པཔཉྩཊྛིཏཱི’’ཏི ཙ པཱཋོ. ཏསྶཏྠོ – པཔཉྩཱནཾ ཋིཏི ཝིཛྫམཱནཏཱ མགྒེན ཨསམུཙྪེདོ པཔཉྩཊྛིཏི, པཔཉྩཱ ཨེཝ ཝཱ ཨཝསིཊྛཀུསལཱཀུསལཝིཔཱཀཱནཾ ¶ པཝཏྟིཡཱ ཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝཊྚསྶ ཋིཏི པཔཉྩཊྛིཏི, སཱ ཡསྶ ཨགྒཔུགྒལསྶ ནཏྠི. སནྡཱནཾ པལིགྷཉྩ ཝཱིཏིཝཏྟོཏི ཡོ བནྡྷནཊྛེན སནྟཱནསདིསཏྟཱ ¶ ‘‘སནྡཱན’’ནྟི ལདྡྷནཱམཱ ཏཎྷཱདིཊྛིཡོ, ནིབྦཱནནགརཔཝེསནིསེདྷནཏོ པལིགྷསདིསཏྟཱ པལིགྷསངྑཱཏཾ ཨཝིཛྫཉྩ ཝཱིཏིཝཏྟོ སཝཱསནཔཧཱནེན ཝིསེསཏོ ཨཏིཀྐནྟོ. ཨཔརེ པན ཀོདྷཾ ‘‘སནྡཱན’’ནྟི ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ. སོ ཧི ‘‘པརཱབྷིསཛྫནཱི’’ཏི ཝུཏྟོཏི.

ཏཾ ནིཏྟཎྷཾ མུནིཾ ཙརནྟནྟི ཏཾ སབྦཐཱཔི ཏཎྷཱབྷཱཝེན ནིཏྟཎྷཾ, ཨུབྷཡལོཀམུནནཏོ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏམུནནཏོ ཙ མུནིཾ, ཨེཀནྟེནེཝ སབྦསཏྟཧིཏཏྠཾ ཙཏཱུཧི ཨིརིཡཱཔཐེཧི ནཱནཱསམཱཔཏྟིཙཱརེཧི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེན ཉཱཎཙཱརེན ཙ ཙརནྟཾ. ནཱཝཛཱནཱཏི སདེཝཀོཔི ལོཀོཏི སབྦོ སཔཉྙཛཱཏིཀོ སཏྟལོཀོ སདེཝཀོཔི སབྲཧྨཀོཔི ན ཀདཱཙིཔི ཨཝཛཱནཱཏི ན པརིབྷོཏི, ཨཐ ཁོ ཨཡམེཝ ལོཀེ ཨགྒོ སེཊྛོ ཨུཏྟམོ པཝརོཏི གརུཾ ཀརོནྟོ སཀྐཙྩཾ པཱུཛཱསཀྐཱརནིརཏོ ཧོཏཱིཏི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཀཙྩཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༨. ཨཊྛམེ ཨཛ྄ཛྷཏྟནྟི ཨེཏྠ ཨཡཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟསདྡོ ‘‘ཚ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནི ཨཱཡཏནཱནཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༣༠༤) ཨཛ྄ཛྷཏྟཛ྄ཛྷཏྟེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཱ དྷམྨཱ (དྷ. ས. ཏིཀམཱཏིཀཱ ༢༠), ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཝཱ ཀཱཡེ ཀཱཡཱནུཔསྶཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༣-༣༧༤) ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟེ. ‘‘སབྦནིམིཏྟཱནཾ ཨམནསིཀཱརཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ སུཉྙཏཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༡༨༧) ཝིསཡཛ྄ཛྷཏྟེ, ཨིསྶརིཡཊྛཱནེཏི ཨཏྠོ. ཕལསམཱཔཏྟི ཧི བུདྡྷཱནཾ ཨིསྶརིཡཊྛཱནཾ ནཱམ. ‘‘ཏེནཱནནྡ, བྷིཀྑུནཱ ཏསྨིཾཡེཝ པུརིམསྨིཾ སམཱདྷིནིམིཏྟེ ཨཛ྄ཛྷཏྟམེཝ ཙིཏྟཾ སཎྛཔེཏབྦ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༡༨༨) གོཙརཛ྄ཛྷཏྟེ. ཨིདྷཱཔི གོཙརཛ྄ཛྷཏྟེཡེཝ ¶ དཊྛབྦོ. ཏསྨཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟནྟི གོཙརཛ྄ཛྷཏྟབྷཱུཏེ ཀམྨཊྛཱནཱརམྨཎེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པརིམུཁནྟི ¶ ཨབྷིམུཁཾ. སཱུཔཊྛིཏཱཡཱཏི སུཊྛུ ཨུཔཊྛིཏཱཡ ཀཱཡགཏཱཡ སཏིཡཱ. སཏིསཱིསེན ཙེཏྠ ཛྷཱནཾ ཝུཏྟཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནཝསེན པཊིལདྡྷཾ ཨུལཱ༹རཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ’’ཏི.

ཨཡཉྷི ¶ ཐེརོ བྷགཝཏི སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརནྟེ ཨེཀདིཝསཾ སཱཝཏྠིཡཾ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིཀྐནྟོ ཝིཧཱརཾ པཝིསིཏྭཱ བྷགཝཏོ ཝཏྟཾ དསྶེཏྭཱ དིཝཱཊྛཱནེ དིཝཱཝིཧཱརཾ ནིསིནྣོ ནཱནཱསམཱཔཏྟཱིཧི དིཝསབྷཱགཾ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ སཱཡནྷསམཡཾ ཝིཧཱརམཛ྄ཛྷཾ ཨོཏརིཏྭཱ བྷགཝཏི གནྡྷཀུཊིཡཾ ནིསིནྣེ ‘‘ཨཀཱལོ ཏཱཝ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏུ’’ནྟི གནྡྷཀུཊིཡཱ ཨཝིདཱུརེ, ཨཉྙཏརསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ ཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ ཡཐཱཝུཏྟཾ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ནིསཱིདི. སཏྠཱ ཏཾ ཏཐཱནིསིནྣཾ གནྡྷཀུཊིཡཾ ནིསིནྣོཡེཝ པསྶི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀཙྩཱནོ…པེ… སཱུཔཊྛིཏཱཡཱ’’ཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀཙྩཱནཏྠེརསྶ སཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཱཝསེན ཨདྷིགཏཾ ཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ སམཱཔཛྫནཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཡསྶ སིཡཱ སབྦདཱ སཏི, སཏཏཾ ཀཱཡགཏཱ ཨུཔཊྛིཏཱཏི ཡསྶ ཨཱརདྡྷཝིཔསྶཀསྶ ཨེཀདིཝསཾ ཚ ཀོཊྛཱསེ ཀཏྭཱ སབྦསྨིམྤི ཀཱལེ ནཱམརཱུཔབྷེདེན དུཝིདྷེཔི ཀཱཡེ གཏཱ ཀཱཡཱརམྨཎཱ པཉྩནྣཾ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ ཨནིཙྩཱདིསམྨསནཝསེན སཏཏཾ ནིརནྟརཾ སཱཏཙྩཱབྷིཡོགཝསེན སཏི ཨུཔཊྛིཏཱ སིཡཱ.

ཨཡཾ ཀིརཱཡསྨཱ པཋམཾ ཀཱཡགཏཱསཏིཀམྨཊྛཱནཝསེན ཛྷཱནཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཏཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནམུཁེན ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ. སོ ཨཔརབྷཱགེཔི ཡེབྷུཡྻེན ཏམེཝ ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཝུཊྛཱཡ ཏཐེཝ ཙ ཝིཔསྶིཏྭཱ ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫཏི. སྭཱཡཾ ཡེན ཝིདྷིནཱ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ, ཏཾ ཝིདྷིཾ དསྶེནྟོ སཏྠཱ ‘‘ཡསྶ སིཡཱ སབྦདཱ སཏི, སཏཏཾ ཀཱཡགཏཱ ཨུཔཊྛིཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶཱ ཨུཔཊྛཱནཱཀཱརཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ནོ ¶ ཙསྶ ནོ ཙ མེ སིཡཱ, ན བྷཝིསྶཏི ན ཙ མེ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ.

ཏསྶཏྠོ ¶ དྭིདྷཱ ཝེདིཏབྦོ སམྨསནཏོ པུབྦབྷཱགཝསེན སམྨསནཀཱལཝསེན ཙཱཏི. ཏེསུ པུབྦབྷཱགཝསེན ཏཱཝ ནོ ཙསྶ ནོ ཙ མེ སིཡཱཏི ཨཏཱིཏཀཱལེ མམ ཀིལེསཀམྨཾ ནོ ཙསྶ ན བྷཝེཡྻ ཙེ, ཨིམསྨིཾ པཙྩུཔྤནྣཀཱལེ ཨཡཾ ཨཏྟབྷཱཝོ ནོ ཙ མེ སིཡཱ ན མེ ཨུཔྤཛྫེཡྻ. ཡསྨཱ པན མེ ཨཏཱིཏེ ཀམྨཀིལེསཱ ཨཧེསུཾ, ཏསྨཱ ཏཾནིམིཏྟོ ཨེཏརཧི ཨཡཾ མེ ཨཏྟབྷཱཝོ པཝཏྟཏི. ན བྷཝིསྶཏི ན ཙ མེ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ པཊིཔཀྑཱདྷིགམེན ཀིལེསཀམྨཾ ན བྷཝིསྶཏི ན ཨུཔྤཛྫིསྶཏི མེ, ཨཱཡཏིཾ ཝིཔཱཀཝཊྚཾ ན ཙ མེ བྷཝིསྶཏི ན མེ པཝཏྟིསྶཏཱིཏི. ཨེཝཾ ཀཱལཏྟཡེ ཀམྨཀིལེསཧེཏུཀཾ ཨིདཾ མཡ྄ཧཾ ཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ¶ , ན ཨིསྶརཱདིཧེཏུཀཾ, ཡཐཱ ཙ མཡ྄ཧཾ, ཨེཝཾ སབྦསཏྟཱནནྟི སཔྤཙྩཡནཱམརཱུཔདསྶནཾ པཀཱསིཏཾ ཧོཏི.

སམྨསནཀཱལཝསེན པན ནོ ཙསྶ ནོ ཙ མེ སིཡཱཏི ཡསྨཱ ཨིདཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ཨནིཙྩཾ, ཨབྷིཎྷཔཊིཔཱིལ༹ནཊྛེན དུཀྑཾ, ཨཝསཝཏྟནཊྛེན ཨནཏྟཱ, ཨེཝཾ ཡདི ཨཡཾ ཨཏྟཱ ནཱམ ནཱཔི ཁནྡྷཔཉྩཀཝིནིམུཏྟོ ཀོཙི ནོ ཙསྶ ནོ ཙ སིཡཱ ན བྷཝེཡྻ, ཨེཝཾ, བྷནྟེ, ནོ ཙ མེ སིཡཱ མམ སནྟཀཾ ནཱམ ཀིཉྩི ན བྷཝེཡྻ. ན བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨཏྟནི ཨཏྟནིཡེ བྷཝིཏབྦཾ ཡཐཱ ཙིདཾ ནཱམརཱུཔཾ ཨེཏརཧི ཙ ཨཏཱིཏེ ཙ ཨཏྟཏྟནིཡཾ སུཉྙཾ, ཨེཝཾ ན བྷཝིསྶཏི ན མེ བྷཝིསྶཏི, ཨནཱགཏེཔི ཁནྡྷཝིནིམུཏྟོ ཨཏྟཱ ནཱམ ན ཀོཙི ན མེ བྷཝིསྶཏི ན པཝཏྟིསྶཏི, ཏཏོ ཨེཝ ཀིཉྩི པལིབོདྷཊྛཱནིཡཾ ན མེ བྷཝིསྶཏི ཨཱཡཏིམྤི ཨཏྟནིཡཾ ནཱམ ན མེ ཀིཉྩི བྷཝིསྶཏཱིཏི. ཨིམིནཱ ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ‘‘ཨཧ’’ནྟི གཧེཏབྦསྶ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘མམ’’ནྟི གཧེཏབྦསྶ ཙ ཨབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཏེན ཙཏུཀྐོཊིཀཱ སུཉྙཏཱ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི.

ཨནུཔུབྦཝིཧཱརི ཏཏྠ སོཏི ཨེཝཾ ཏཱིསུཔི ཀཱལེསུ ཨཏྟཏྟནིཡཾ སུཉྙཏཾ ཏཏྠ སངྑཱརགཏེ ཨནུཔསྶནྟོ ཨནུཀྐམེན ཨུདཡབྦཡཉཱཎཱདིཝིཔསྶནཱཉཱཎེསུ ཨུཔྤཛྫམཱནེསུ ཨནུཔུབྦཝིཔསྶནཱཝིཧཱརཝསེན ཨནུཔུབྦཝིཧཱརཱི སམཱནོ. ཀཱལེནེཝ ¶ ཏརེ ཝིསཏྟིཀནྟི སོ ཨེཝཾ ཝིཔསྶནཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ ཋིཏོ ཡོགཱཝཙརོ ཨིནྡྲིཡཱནཾ པརིཔཱཀགཏཀཱལེན ཝུཊྛཱནགཱམིནིཡཱ ཝིཔསྶནཱཡ མགྒེན གྷཊིཏཀཱལེན ཨརིཡམགྒསྶ ཨུཔྤཏྟིཀཱལེན ¶ སཀལསྶ བྷཝཏྟཡསྶ སཾཏནནཏོ ཝིསཏྟིཀཱསངྑཱཏཾ ཏཎྷཾ ཏརེཡྻ, ཝིཏརིཏྭཱ ཏསྶཱ པརཏཱིརེ ཏིཊྛེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨིཏི བྷགཝཱ ཨཉྙཱཔདེསེན ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀཙྩཱནསྶ ཨརཧཏྟུཔྤཏྟིདཱིཔནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཨུདཔཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༩. ནཝམེ མལླེསཱུཏི མལླཱ ནཱམ ཛཱནཔདིནོ རཱཛཀུམཱརཱ, ཏེསཾ ནིཝཱསོ ཨེཀོཔི ཛནཔདོ ¶ རུལ༹ྷཱིཝསེན ‘‘མལླཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏེསུ མལླེསུ, ཡཾ ལོཀེ ‘‘མལློ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཀེཙི པན ‘‘མཱལེསཱུ’’ཏི པཋནྟི. ཙཱརིཡཾ ཙརམཱནོཏི ཨཏུརིཏཙཱརིཀཱཝསེན མཧཱམཎྜལཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརམཱནོ. མཧཏཱ བྷིཀྑུསངྒྷེནཱཏི ཨཔརིཙྪེདགུཎེན མཧནྟེན སམཎགཎེན. ཏདཱ ཧི བྷགཝཏོ མཧཱབྷིཀྑུཔརིཝཱརོ ཨཧོསི. ཐཱུཎཾ ནཱམ མལླཱནཾ བྲཱཧྨཎགཱམོཏི པུརཏྠིམདཀྑིཎཱཡ དིསཱཡ མཛ྄ཛྷིམདེསསྶ ཨཝདྷིཊྛཱནེ མལླདེསེ ཐཱུཎནཱམཀོ བྲཱཧྨཎབཧུལཏཱཡ བྲཱཧྨཎགཱམོ. ཏདཝསརཱིཏི ཏཾ ཨཝསརི, ཐཱུཎགཱམམགྒཾ པཱཔུཎཱིཏི ཨཏྠོ. ཨསྶོསུནྟི སུཎིཾསུ, སོཏདྭཱརསམྤཏྟཝཙནནིགྒྷོསཱནུསཱརེན ཛཱནིཾསཱུཏི ཨཏྠོ. ཁོཏི པདཔཱུརཎེ, ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ཝཱ ནིཔཱཏོ. ཏཏྠ ཨཝདྷཱརཎཏྠེན ཨསྶོསུཾཡེཝ, ན ཏེསཾ སཝནནྟརཱཡོ ཨཧོསཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པདཔཱུརཎེན པདབྱཉྫནསིལིཊྛཏྟམཏྟམེཝ. ཐཱུཎེཡྻཀཱཏི ཐཱུཎགཱམཝཱསིནོ. བྲཱཧྨཎགཧཔཏིཀཱཏི ཨེཏྠ བྲཧྨཾ ཨཎནྟཱིཏི བྲཱཧྨཎཱ, མནྟེ སཛ྄ཛྷཱཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདམེཝ ཧི ཛཱཏིབྲཱཧྨཎཱནཾ ནིབྦཙནཾ, ཨརིཡཱ ¶ པན བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ ‘‘བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. གཧཔཏིཀཱཏི ཁཏྟིཡབྲཱཧྨཎེ ཝཛྫེཏྭཱ ཡེ ཀེཙི ཨགཱརཾ ཨཛ྄ཛྷཱཝསནྟཱ ཝུཙྩནྟི, ཝིསེསཏོ ཝེསྶཱ. བྲཱཧྨཎཱ ཙ གཧཔཏིཀཱ ཙ བྲཱཧྨཎགཧཔཏིཀཱ.

ཨིདཱནི ཡམཏྠཾ ཏེ ཨསྶོསུཾ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སམཎོ ཁལུ, བྷོ, གོཏམོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སམིཏཔཱཔཏྟཱ ‘‘སམཎོ’’ཏི ཝེདིཏབྦོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ¶ – ‘‘སམིཏཱསྶ ཧོནྟི པཱཔཀཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༤༣༤). བྷགཝཱ ཙ ཨནུཏྟརེན ཨརིཡམགྒེན སབྦསོ སམིཏཔཱཔོ. ཏེནསྶ ཡཐཱབྷུཙྩགུཎཱདྷིགཏམེཏཾ ནཱམཾ, ཡདིདཾ སམཎོཏི. ཁལཱུཏི ཨནུསྶཝཏྠེ ནིཔཱཏོ. བྷོཏི བྲཱཧྨཎཛཱཏིཀཱནཾ ཛཱཏིསམུདཱགཏཾ ཨཱལཔནམཏྟཾ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘བྷོཝཱདི ནཱམ སོ ཧོཏི, སཙེ ཧོཏི སཀིཉྩནོ’’ཏི (དྷ. པ. ༣༩༦). གོཏམོཏི གོཏྟཝསེན བྷགཝཏོ པརིཀིཏྟནཾ. ཏསྨཱ ‘‘སམཎོ ཁལུ, བྷོ, གོཏམོ’’ཏི སམཎོ ཀིར, བྷོ, གོཏམགོཏྟོཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ. སཀྱཔུཏྟོཏི ཨིདཾ པན བྷགཝཏོ ཨུཙྩཱཀུལཔརིདཱིཔནཾ. སཀྱཀུལཱ པབྦཛིཏོཏི སདྡྷཱཔབྦཛིཏབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. ཀེནཙི པཱརིཛུཉྙེན ཨནབྷིབྷཱུཏོ ཨཔརིཀྑཱིཎཾཡེཝ ཏཾ ཀུལཾ པཧཱཡ ནེཀྑམྨཱདྷིགམསདྡྷཱཡ པབྦཛིཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨུདཔཱནཾ ཏིཎསྶ ཙ བྷུསསྶ ཙ ཡཱཝ མུཁཏོ པཱུརེསུནྟི པཱནཱིཡཀཱུཔཾ ཏིཎེན ཙ བྷུསེན ཙ མུཁཔྤམཱཎེན ཝཌྜྷེསུཾ, ཏིཎཱདཱིནི པཀྑིཔིཏྭཱ ཀཱུཔཾ པིདཧིཾསཱུཏི ཨཏྠོ.

ཏསྶ ཀིར གཱམསྶ བཧི བྷགཝཏོ ཨཱགམནམགྒེ བྲཱཧྨཎཱནཾ པརིབྷོགབྷཱུཏོ ཨེཀོ ཨུདཔཱནོ ཨཧོསི. ཏཾ ཋཔེཏྭཱ ཏཏྠ སབྦཱནི ཀཱུཔཏལཱ༹ཀཱདཱིནི ཨུདཀཊྛཱནཱནི ཏདཱ ཝིསུཀྑཱནི ནིརུདཀཱནི ཨཧེསུཾ. ཨཐ ཐཱུཎེཡྻཀཱ རཏནཏྟཡེ ཨཔྤསནྣཱ མཙྪེརཔཀཏཱ བྷགཝཏོ ཨཱགམནཾ ¶ སུཏྭཱ ‘‘སཙེ སམཎོ གོཏམོ སསཱཝཀོ ཨིམཾ གཱམཾ པཝིསིཏྭཱ དྭཱིཧཏཱིཧཾ ཝསེཡྻ, སབྦཾ ཨིམཾ ཛནཾ ཨཏྟནོ ཝཙནེ ཋཔེཡྻ, ཏཏོ བྲཱཧྨཎདྷམྨོ པཏིཊྛཾ ན ལབྷེཡྻཱ’’ཏི ཏཏྠ བྷགཝཏོ ཨཝཱསཱཡ པརིསཀྐནྟཱ ‘‘ཨིམསྨིཾ གཱམེ ཨཉྙཏྠ ཨུདཀཾ ནཏྠི, ཨམུཾ ཨུདཔཱནཾ ཨཔརིབྷོགཾ ཀརིསྶཱམ, ཨེཝཾ སམཎོ གོཏམོ སསཱཝཀོ ཨིམཾ གཱམཾ ན པཝིསིསྶཏཱི’’ཏི སམྨནྟཡིཏྭཱ སབྦེ གཱམཝཱསིནོ སཏྟཱཧསྶ ¶ ཨུདཀཾ གཧེཏྭཱ ཙཱཊིཨཱདཱིནི པཱུརེཏྭཱ ཨུདཔཱནཾ ཏིཎེན ཙ བྷུསེན ཙ པིདཧིཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨུདཔཱནཾ ཏིཎསྶ ཙ བྷུསསྶ ཙ ཡཱཝ མུཁཏོ པཱུརེསུཾ, ‘མཱ ཏེ མུཎྜཀཱ སམཎཀཱ པཱནཱིཡཾ ཨཔཾསཱུ’’’ཏི.

ཏཏྠ མུཎྜཀཱ སམཎཀཱཏི མུཎྜེ ‘‘མུཎྜཱ’’ཏི སམཎེ ‘‘སམཎཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ ཝཊྚེཡྻ, ཏེ པན ཁུཾསནཱདྷིཔྤཱཡེན ཧཱིལེ༹ནྟཱ ཨེཝམཱཧཾསུ. མཱཏི པཊིསེདྷེ, མཱ ཨཔཾསུ མཱ པིཝིཾསཱུཏི ཨཏྠོ. མགྒཱ ཨོཀྐམྨཱཏི ¶ མགྒཏོ ཨཔསཀྐིཏྭཱ. ཨེཏམྷཱཏི ཡོ ཨུདཔཱནོ ཏེཧི ཏཐཱ ཀཏོ, ཏམེཝ ནིདྡིསནྟོ ཨཱཧ. ཀིཾ པན བྷགཝཱ ཏེསཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ ཝིཔྤཀཱརཾ ཨནཱཝཛྫིཏྭཱ ཨེཝམཱཧ – ‘‘ཨེཏམྷཱ ཨུདཔཱནཱ པཱནཱིཡཾ ཨཱཧརཱ’’ཏི, ཨུདཱཧུ ཨཱཝཛྫིཏྭཱ ཛཱནནྟོཏི? ཛཱནནྟོ ཨེཝ བྷགཝཱ ཨཏྟནོ བུདྡྷཱནུབྷཱཝཾ པཀཱསེཏྭཱ ཏེ དམེཏྭཱ ནིབྦིསེཝནེ ཀཱཏུཾ ཨེཝམཱཧ, ན པཱནཱིཡཾ པཱཏུཀཱམོ. ཏེནེཝེཏྠ མཧཱཔརིནིབྦཱནསུཏྟེ ཝིཡ ‘‘པིཔཱསིཏོསྨཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༩༡) ན ཝུཏྟཾ. དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀོ པན སཏྠུ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨཛཱནནྟོ ཐཱུཎེཡྻཀེཧི ཀཏཾ ཝིཔྤཀཱརཾ ཨཱཙིཀྑནྟོ ‘‘ཨིདཱནི སོ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཨིདཱནཱིཏི ཨདྷུནཱ, ཨམྷཱཀཾ ཨཱགམནཝེལཱཡམེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨེསོ, བྷནྟེ, ཨུདཔཱནོཏི པཋནྟི. ཐེརོ དྭིཀྑཏྟུཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ཏཏིཡཝཱརེ ‘‘ན ཁོ ཏཐཱགཏཱ ཏིཀྑཏྟུཾ པཙྩནཱིཀཱ ཀཱཏབྦཱ, ཀཱརཎཾ དིཊྛཾ བྷཝིསྶཏི དཱིགྷདསྶིནཱ’’ཏི མཧཱརཱཛདཏྟིཡཾ བྷགཝཏོ པཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཨུདཔཱནཾ ཨགམཱསི. གཙྪནྟེ ཐེརེ ཨུདཔཱནེ ཨུདཀཾ པརིཔུཎྞཾ ཧུཏྭཱ ཨུཏྟརིཏྭཱ སམནྟཏོ སནྡཏི, སབྦཾ ཏིཎཾ བྷུསཉྩ ཨུཔླཝིཏྭཱ སཡམེཝ ཨཔགཙྪི. ཏེན ཙ སནྡམཱནེན སལིལེན ཨུཔརཱུཔརི ཝཌྜྷནྟེན ཏསྨིཾ གཱམེ སབྦེཝ པོཀྑརཎཱིཨཱདཡོ ཛལཱསཡཱ ཝིསུཀྑཱ པརིཔཱུརིཾསུ, ཏཐཱ པརིཁཱཀུསུབྦྷནིནྣཱདཱིནི ཙ. སབྦོ གཱམཔྤདེསོ མཧོགྷེན ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊོ མཧཱཝསྶཀཱལེ ཝིཡ ཨཧོསི. ཀུམུདུཔྤལཔདུམཔུཎྜརཱིཀཱདཱིནི ཛལཛཔུཔྥཱནི ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུབྦྷིཛྫིཏྭཱ ཝིཀསམཱནཱནི ཨུདཀཾ སཉྪཱདིཾསུ. སརེསུ ཧཾསཀོཉྩཙཀྐཝཱཀཀཱརཎྜཝབཀཱདཡཱ ¶ ཨེ ཨུདཀསཀུཎིཀཱ ཝསྶམཱནཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝིཙརིཾསུ. ཐཱུཎེཡྻཀཱ ཏཾ མཧོགྷཾ ཏཐཱ ཨུཏྟརནྟཾ སམནྟཏོ ཝཱིཙིཏརངྒསམཱཀུལཾ པརིཡནྟཏོ སམུཊྛཧམཱནཾ རུཙིརཾ ཕེཎབུབྦུལ༹ཀཾ དིསྭཱ ཨཙྪརིཡབྦྷུཏཙིཏྟཛཱཏཱ ཨེཝཾ སམྨནྟེསུཾ ‘‘མཡཾ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཨུདཀུཔཙྪེདཾ ཀཱཏུཾ ཝཱཡམིམྷཱ, ཨཡཾ པན ¶ མཧོགྷོ ཏསྶ ཨཱགམནཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཨེཝཾ ཨབྷིཝཌྜྷཏི, ནིསྶཾསཡཾ ཁོ ཨཡཾ ཏསྶ ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝོ. མཧིདྡྷིཀོ ཧི སོ མཧཱནུབྷཱཝོ. ཋཱནཾ ཁོ པནེཏཾ ཝིཛྫཏི, ཡཐཱ ཡཾ མཧོགྷོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ གཱམམྤི ཨོཏྠརེཡྻ. ཧནྡ མཡཾ སམཎཾ གོཏམཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཡིརུཔཱསིཏྭཱ ཨཙྩཡཾ དེསེནྟཱ ཁམཱཔེཡྻཱམཱ’’ཏི.

ཏེ ¶ སབྦེཝ ཨེཀཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཧུཏྭཱ སངྒྷསངྒྷཱི གཎཱིབྷཱུཏཱ གཱམཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམིཾསུ. ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཨཔྤེཀཙྩེ བྷགཝཏོ པཱདེ སིརསཱ ཝནྡིཾསུ, ཨཔྤེཀཙྩེ ཨཉྫལིཾ པཎཱམེསུཾ, ཨཔྤེཀཙྩེ བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ སམྨོདིཾསུ, ཨཔྤེཀཙྩེ ཏུཎྷཱིབྷཱུཏཱ ནིསཱིདིཾསུ, ཨཔྤེཀཙྩེ ནཱམགོཏྟཾ སཱཝེསུཾ. ཨེཝཾ པན ཀཏྭཱ སབྦེཝ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདིཏྭཱ ‘‘ཨིདྷ མཡཾ, བྷོ གོཏམ, བྷོཏོ ཙེཝ གོཏམསྶ གོཏམསཱཝཀཱནཉྩ ཨུདཀཔྤཊིསེདྷཾ ཀཱརཡིམྷ, ཨམུཀསྨིཾ ཨུདཔཱནེ ཏིཎཉྩ བྷུསཉྩ པཀྑིཔིམྷ. སོ པན ཨུདཔཱནོ ཨཙེཏནོཔི སམཱནོ སཙེཏནོ ཝིཡ བྷོཏོ གུཎཾ ཛཱནནྟོ ཝིཡ སཡམེཝ སབྦཾ ཏིཎཾ བྷུསཾ ཨཔནེཏྭཱ སུཝིསུདྡྷོ ཛཱཏོ, སབྦོཔི ཙེཏྠ ནིནྣཔྤདེསོ མཧཏཱ ཨུདཀོགྷེན པརིཔུཎྞོ རམཎཱིཡོཝ ཛཱཏོ, ཨུདཀཱུཔཛཱིཝིནོ སཏྟཱ པརིཏུཊྛཱ. མཡཾ པན མནུསྶཱཔི སམཱནཱ བྷོཏོ གུཎེ ན ཛཱནིམྷ, ཡེ མཡཾ ཨེཝཾ ཨཀརིམྷ, སཱདྷུ ནོ བྷཝཾ གོཏམོ ཏཐཱ ཀརོཏུ, ཡཐཱཡཾ མཧོགྷོ ཨིམཾ གཱམཾ ན ཨོཏྠརེཡྻ, ཨཙྩཡོ ནོ ཨཙྩགམཱ ཡཐཱབཱལཾ, ཏཾ ནོ བྷཝཾ གོཏམོ ཨཙྩཡཾ པཊིགྒཎྷཱཏུ ཨནུཀམྤཾ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏི ཨཙྩཡཾ དེསེསུཾ. བྷགཝཱཔི ‘‘ཏགྒྷ ཏུམྷེ ཨཙྩཡོ ཨཙྩགམཱ ཡཐཱབཱལཾ, ཏཾ ཝོ མཡཾ པཊིགྒཎྷཱམ ཨཱཡཏིཾ སཾཝརཱཡཱ’’ཏི ཏེསཾ ཨཙྩཡཾ ¶ པཊིགྒཧེཏྭཱ པསནྣཙིཏྟཏཾ ཉཏྭཱ ཨུཏྟརི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ དྷམྨཾ དེསེསི. ཏེ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ པསནྣཙིཏྟཱ སརཎཱདཱིསུ པཏིཊྛིཏཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ པཀྐམིཾསུ. ཏེསཾ པན ཨཱགམནཏོ པུརེཏརཾཡེཝ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཏཾ པཱཊིཧཱརིཡཾ དིསྭཱ ཨཙྪརིཡབྦྷུཏཙིཏྟཛཱཏོ པཏྟེན པཱནཱིཡཾ ཨཱདཱཡ བྷགཝཏོ ཨུཔནཱམེཏྭཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཨཱརོཙེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཝཾ, བྷནྟེཏི ཁོ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ མུཁཏོ ཨོཝམིཏྭཱཏི སབྦཾ ཏཾ ཏིཎཱདིཾ མུཁེན ཚཌྜེཏྭཱ. ཝིསྶནྡནྟོ མཉྙེཏི པུབྦེ དཱིགྷརཛྫུཀེན ཨུདཔཱནེན ཨུསྶིཉྩིཏྭཱ གཧེཏབྦཨུདཀོགྷོ བྷགཝཏོ པཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཐེརསྶ གཏཀཱལེ མུཁེན ཝིསྶནྡནྟོ ཝིཡ སམཏིཏྟིཀོ ཀཱཀཔེཡྻོ ཧུཏྭཱ ཨཊྛཱསི. ཨིདཉྩ ཐེརསྶ གཏཀཱལེ ཨུདཀཔྤཝཏྟིཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏཏོ པརཾ པན པུབྦེ ཝུཏྟནཡེན ཏསྨིཾ གཱམེ སཀལཾ ནིནྣཊྛཱནཾ ཨུདཀེན པརིཔུཎྞཾ ཨཧོསཱིཏི. ཨཡཾ པནིདྡྷི ན བུདྡྷཱནཾ ཨདྷིཊྛཱནེན, ནཱཔི དེཝཱནུབྷཱཝེན, ཨཐ ཁོ བྷགཝཏོ ¶ པུཉྙཱནུབྷཱཝེན པརིཏྟདེསནཏྠཾ རཱཛགཧཏོ ཝེསཱལིགམནེ ཝིཡ. ཀེཙི ¶ པན ‘‘ཐཱུཎེཡྻཀཱནཾ བྷགཝཏི པསཱདཛནནཏྠཾ ཏེསཾ ཨཏྠཀཱམཱཧི དེཝཏཱཧི ཀཏ’’ནྟི. ཨཔརེ ‘‘ཨུདཔཱནསྶ ཧེཊྛཱ ཝསནཀནཱགརཱཛཱ ཨེཝམཀཱསཱི’’ཏི. སབྦཾ ཏཾ ཨཀཱརཎཾ, ཡཐཱ བྷགཝཏོ པུཉྙཱནུབྷཱཝེནཡེཝ ཏཐཱ ཨུདཀུཔྤཏྟིཡཱ པརིདཱིཔིཏཏྟཱ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨདྷིཊྛཱནེན ཝིནཱ ཨཏྟནཱ ཨིཙྪིཏནིཔྥཏྟིསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཀིཾ ཀཡིརཱ ཨུདཔཱནེན, ཨཱཔཱ ཙེ སབྦདཱ སིཡུནྟི ཡསྶ སབྦཀཱལཾ སབྦཏྠ ཙ ཨཱཔཱ ཙེ ཡདི སིཡུཾ ཡདི ཨུཔལབྦྷེཡྻུཾ ཡདི ཨཱཀངྑཱམཏྟཔཊིབདྡྷོ, ཏེསཾ ལཱབྷོ, ཏེན ཨུདཔཱནེན ཀིཾ ཀཡིརཱ ཀིཾ ཀརེཡྻ, ཀིཾ པཡོཛནནྟི ཨཏྠོ. ཏཎྷཱཡ མཱུལཏོ ཚེཏྭཱ, ཀིསྶ པརིཡེསནཾ ཙརེཏི ཡཱཡ ཏཎྷཱཡ ¶ ཝིནིབདྡྷཱ སཏྟཱ ཨཀཏཔུཉྙཱ ཧུཏྭཱ ཨིཙྪིཏཱལཱབྷདུཀྑེན ཝིཧཉྙནྟི, ཏསྶཱ ཏཎྷཱཡ མཱུལཾ, མཱུལེ ཝཱ ཚིནྡིཏྭཱ ཋིཏོ མཱདིསོ སབྦཉྙུབུདྡྷོ ཀིསྶ ཀེན ཀཱརཎེན པཱནཱིཡཔརིཡེསནཾ, ཨཉྙཾ ཝཱ པཙྩཡཔརིཡེསནཾ ཙརེཡྻ. ‘‘མཱུལཏོ ཚེཏྟཱ’’ཏིཔི པཋནྟི, ཏཎྷཱཡ མཱུལཾ མཱུལེཡེཝ ཝཱ ཚེདཀོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ མཱུལཏོ ཚེཏྟཱཏི མཱུལཏོ པཊྛཱཡ ཏཎྷཱཡ ཚེདཀོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡོ བོདྷིཡཱ མཱུལབྷཱུཏམཧཱཔཎིདྷཱནཏོ པཊྛཱཡ ཨཔརིམིཏཾ སཀལཾ པུཉྙསམྦྷཱརཾ ཨཏྟནོ ཨཙིནྟེཏྭཱ ལོཀཧིཏཏྠམེཝ པརིཎཱམནཝསེན པརིཔཱུརེནྟོ མཱུལཏོ པབྷུཏི ཏཎྷཱཡ ཚེཏྟཱ, སོ ཏཎྷཱཧེཏུཀསྶ ཨིཙྪིཏཱལཱབྷསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཀིསྶ ཀེན ཀཱརཎེན ཨུདཀཔརིཡེསནཾ ཙརེཡྻ, ཨིམེ པན ཐཱུཎེཡྻཀཱ ཨནྡྷབཱལཱ ཨིམཾ ཀཱརཎཾ ཨཛཱནནྟཱ ཨེཝམཀཾསཱུཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཨུཏེནསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༠. དསམེ རཉྙོ ཨུཏེནསྶཱཏི ཨུཏེནསྶ ནཱམ རཉྙོ, ཡོ ‘‘ཝཛྫིརཱཛཱ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཨུཡྻཱནགཏསྶཱཏི ཨུཡྻཱནཀཱིལ༹ནཏྠཾ ཨུཡྻཱནཾ གཏསྶ ¶ . ཨནཱདརེ ཧི ཨིདཾ སཱམིཝཙནཾ, ‘‘ཨནྟེཔུར’’ནྟི པན པདཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ སམྦནྡྷེཔེཏཾ སཱམིཝཙནཾ ཧོཏི. ཀཱལངྐཏཱནཱིཏི ཨགྒིདཌྜྷཱནི ཧུཏྭཱ མཏཱནི ཧོནྟི. སཱམཱཝཏཱིཔམུཁཱནཱིཏི ཨེཏྠ ཀཱ པནཱཡཾ སཱམཱཝཏཱི, ཀཐཉྩ དཌྜྷཱཏི? ཝུཙྩཏེ, བྷདྡཝཏིཡཾ སེཊྛིནོ དྷཱིཏཱ གྷོསཀསེཊྛིནཱ དྷཱིཏུཊྛཱནེ ཋཔིཏཱ པཉྩསཏཨིཏྠིཔརིཝཱརཱ ¶ རཉྙོ ཨུཏེནསྶ ཨགྒམཧེསཱི མེཏྟཱཝིཧཱརབཧུལཱ ཨརིཡསཱཝིཀཱ སཱམཱཝཏཱི ནཱམ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ སཱམཱཝཏིཡཱ ཨུཔྤཏྟིཀཐཱ དྷམྨཔདཝཏྠུམྷི (དྷ. པ. ཨཊྛ. ༡.༢༠ སཱམཱཝཏཱིཝཏྠུ) ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཱ. མཱགཎྜིཡསྶ ནཱམ བྲཱཧྨཎསྶ དྷཱིཏཱ ཨཏྟནོ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ –

‘‘དིསྭཱན ¶ ཏཎྷཾ ཨརཏིཾ རགཉྩ,

ནཱཧོསི ཚནྡོ ཨཔི མེཐུནསྨིཾ;

ཀིམེཝིདཾ མུཏྟཀརཱིསཔུཎྞཾ,

པཱདཱཔི ནཾ སམྥུསིཏུཾ ན ཨིཙྪེ’’ཏི. (སུ. ནི. ༨༤༡) –

བྷགཝཏཱ དེསིཏཾ ཨིམཾ གཱཐཾ སུཏྭཱ སཏྠརི བདྡྷཱགྷཱཏཱ མཱགཎྜིཡཱ ཨཔརབྷཱགེ རཉྙཱ ཨུཏེནེན མཧེསིཊྛཱནེ ཋཔིཏཱ བྷགཝཏོ ཀོསམྦིཾ ཨུཔགཏབྷཱཝཾ, སཱམཱཝཏཱིཔམུཁཱནཉྩ པཉྩནྣཾ ཨིཏྠིསཏཱནཾ ཨུཔཱསིཀཱབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ‘‘ཨཱགཏོ ནཱམ སམཎོ གོཏམོ ཨིམཾ ནགརཾ, དཱནིསྶ ཀཏྟབྦཾ ཛཱནིསྶཱམི, ཨིམཱཔི ཏསྶ ཨུཔཊྛཱཡིཀཱ, ཨིམཱསམྤི སཱམཱཝཏཱིཔམུཁཱནཉྩ ཀཏྟབྦཾ ཛཱནིསྶཱམཱི’’ཏི ཨནེཀཔརིཡཱཡེཧི ཏཐཱགཏསྶ ཏཱསཉྩ ཨནཏྠཾ ཀཱཏུཾ ཝཱཡམིཏྭཱཔི ཨསཀྐོནྟཱི པུནེཀདིཝསཾ རཉྙཱ སདྡྷིཾ ཨུཡྻཱནཀཱིལ༹ཾ གཙྪནྟཱི ཙཱུལ༹པིཏུ སཱསནཾ པཧིཎི ‘‘སཱམཱཝཏིཡཱ པཱསཱདཾ གནྟྭཱ དུསྶཀོཊྛཱགཱརཏེལཀོཊྛཱགཱརཱནི ཝིཝརཱཔེཏྭཱ དུསྶཱནི ཏེལཙཱཊཱིསུ ཏེམེཏྭཱ ཐམྦྷེ ཝེཋེཏྭཱ ཏཱ སབྦཱ ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ དྭཱརཾ པིདཧིཏྭཱ བཧི ཡནྟཾ དཏྭཱ དཎྜདཱིཔིཀཱཧི གེཧེ ཨགྒིཾ དདམཱནོ ཨོཏརིཏྭཱ གཙྪཏཱུ’’ཏི.

ཏཾ སུཏྭཱ སོ པཱསཱདཾ ཨབྷིརུཡ྄ཧ ཀོཊྛཱགཱརཱནི ཝིཝརིཏྭཱ ཝཏྠཱནི ཏེལཙཱཊཱིསུ ཏེམེཏྭཱ ཐམྦྷེ ཝེཋེཏུཾ ཨཱརབྷི. ཨཐ ནཾ སཱམཱཝཏཱིཔམུཁཱ ཨིཏྠིཡོ ‘‘ཀིཾ ཨེཏཾ ཙཱུལ༹པིཏཱ’’ཏི ཝདནྟིཡོ ཨུཔསངྐམིཾསུ. ‘‘ཨམྨཱ, རཱཛཱ དལ༹ྷིཀམྨཏྠཱཡ ཨིམེ ཐམྦྷེ ཏེལཔིལོཏིཀཱཧི བནྡྷཱཔེཏི ¶ , རཱཛགེཧེ ནཱམ སུཡུཏྟདུཡུཏྟཾ དུཛྫཱནཾ, མཱ མེ སནྟིཀེ ཧོཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏཱ ཨཱགཏཱ གབྦྷེསུ པཝེསེཏྭཱ དྭཱརཱནི པིདཧིཏྭཱ བཧི ཡནྟཀཾ དཏྭཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཨགྒིཾ དེནྟོ ཨོཏརི. སཱམཱཝཏཱི ཏཱསཾ ཨོཝཱདཾ ཨདཱསི, ‘‘ཨམྨཱ, ཨནམཏགྒེ སཾསཱརེ ཝིཙརནྟཱིནཾ ཨེཝམེཝ ཨགྒིནཱ ཛྷཱམཏྟབྷཱཝཱནཾ བུདྡྷཉཱཎེནཔི པརིཙྪེདོ ན སུཀརོ, ཨཔྤམཏྟཱ ཧོཐཱ’’ཏི. ཏཱ སཏྠུ སནྟིཀེ དྷམྨཾ སུཏྭཱ ཨདྷིགཏཕལཱཡ ཝིཉྙཱཏསཱསནཱཡ ¶ ཁུཛྫུཏྟརཱཡ ཨརིཡསཱཝིཀཱཡ སེཀྑཔཊིསམྦྷིདཱཔཏྟཱཡ སཏྠཱརཱ དེསིཏནིཡཱམེནེཝ དྷམྨཾ དེསེནྟིཡཱ སནྟིཀེ སོཏཱཔཏྟིཕལསྶ ཨདྷིགཏཱ ཨནྟརནྟརཱ ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརེན ཡུཏྟཔྤཡུཏྟཱ གེཧེ ཛྷཱཡནྟེ ཝེདནཱཔརིགྒཧཀམྨཊྛཱནཾ མནསི ¶ ཀརོནྟིཡོ ཀཱཙི དུཏིཡཕལཾ, ཀཱཙི ཏཏིཡཕལཾ པཱཔུཎིཏྭཱ ཀཱལམཀཾསུ. ཨཐ བྷིཀྑཱུ ཀོསམྦིཡཾ པིཎྜཱཡ ཙརནྟཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཉཏྭཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེཏྭཱ ཏཱསཾ ཨབྷིསམྤརཱཡཾ པུཙྪིཾསུ. བྷགཝཱ ཙ ཏཱསཾ ཨརིཡཕལཱདྷིགམཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨབྷཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན རཉྙོ ཨུཏེནསྶ…པེ… ཨནིཔྥལཱ ཀཱལངྐཏཱ’’ཏི.

ཏཏྠ ཨནིཔྥལཱཏི ན ནིཔྥལཱ, སམྤཏྟསཱམཉྙཕལཱ ཨེཝ ཀཱལངྐཏཱ. ཏཱ པན ཕལཱནི པཊིལབྷནྟིཡོ སཱམཱཝཏིཡཱ –

‘‘ཨཱརམྦྷཐ ནིཀྐམཐ, ཡུཉྫཐ བུདྡྷསཱསནེ;

དྷུནཱཐ མཙྩུནོ སེནཾ, ནལཱ༹གཱརཾཝ ཀུཉྫརོ.

‘‘ཡོ ཨིམསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ, ཨཔྤམཏྟོ ཝིཧསྶཏི;

པཧཱཡ ཛཱཏིསཾསཱརཾ, དུཀྑསྶནྟཾ ཀརིསྶཏཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༨༥; ནེཏྟི. ༢༩) –

གཱཐཱཧི ཨོཝདིཡམཱནཱ ཝེདནཱཔརིགྒཧཀམྨཊྛཱནཾ མནསི ཀརོནྟིཡོ ཝིཔསྶིཏྭཱ དུཏིཡཏཏིཡཕལཱནི པཊིལབྷིཾསུ. ཁུཛྫུཏྟརཱ པན ཨཱཡུསེསསྶ ཨཏྠིཏཱཡ, པུབྦེ ཏཱདིསསྶ ཀམྨསྶ ཨཀཏཏྟཱ ཙ ཏཏོ པཱསཱདཏོ བཧི ཨཧོསི. ‘‘དསཡོཛནནྟརེ པཀྐཱམཱི’’ཏི ཙ ཝདནྟི. ཨཐ བྷིཀྑཱུ དྷམྨསབྷཱཡཾ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུཾ, ‘‘ཨཱཝུསོ, ཨནནུཙྪཝིཀཾ ཝཏ ཨརིཡསཱཝིཀཱནཾ ཨེཝརཱུཔཾ མརཎ’’ནྟི. སཏྠཱ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཀཱཡ ནུཏྠ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཏརཧི ཀཐཱཡ སནྣིསིནྣཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ¶ , ‘‘བྷིཀྑཝེ, ཡདིཔི ཏཱསཾ ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨཡུཏྟཾ, པུབྦེ ཀཏཀམྨསྶ པན ཡུཏྟམེཝ ཏཱཧི ལདྡྷ’’ནྟི ཝཏྭཱ ཏེཧི ཡཱཙིཏོ ཨཏཱིཏཾ ཨཱཧརི.

ཨཏཱིཏེ བཱརཱཎསིཡཾ བྲཧྨདཏྟེ རཛྫཾ ཀཱརེནྟེ ཨཊྛ པཙྩེཀབུདྡྷཱ རཉྙོ ནིཝེསནེ ནིབདྡྷཾ བྷུཉྫནྟི. པཉྩསཏཱ ¶ ཨིཏྠིཡོ ཏེ ཨུཔཊྛཧནྟི. ཏེསུ སཏྟ ཛནཱ ཧིམཝནྟཾ གཙྪནྟི, ཨེཀོ ནདཱིཏཱིརསམཱིཔེ ཨེཀསྨིཾ ཏིཎགཧནེ སམཱཔཏྟིཡཱ ནིསཱིདཏི. ཨཐེཀདིཝསཾ རཱཛཱ པཙྩེཀབུདྡྷེསུ གཏེསུ ཏཱཧི ཨིཏྠཱིཧི སདྡྷིཾ ཨུདཀཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལི༹ཏུཀཱམོ ཏཏྠ གཏོ. ཏཱ ཨིཏྠིཡོ དིཝསབྷཱགཾ ཨུདཀེ ཀཱིལི༹ཏྭཱ སཱིཏཔཱིལི༹ཏཱ ཝིསིབྦིཏུཀཱམཱ ཏཾ ཏིཎགཧནཾ ཨུཔརི ཝིསུཀྑཏིཎསཉྪནྣཾ ‘‘ཏིཎརཱསཱི’’ཏི སཉྙཱཡ པརིཝཱརེཏྭཱ ཨགྒིཾ དཏྭཱ ཏིཎེསུ ཛྷཱཡིཏྭཱ པཏནྟེསུ པཙྩེཀབུདྡྷཾ དིསྭཱ ¶ ‘‘རཉྙོ པཙྩེཀབུདྡྷོ ཛྷཱཡཏི, ཏཾ རཱཛཱ ཉཏྭཱ ཨམྷེ ནཱསེསྶཏི, སུདཌྜྷཾ ནཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི སབྦཱ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ དཱརུཨཱདཱིནི ཨཱཧརིཏྭཱ ཏསྶ ཨུཔརི རཱསིཾ ཀཏྭཱ ཨཱལིམྤེཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནི ཛྷཱཡིསྶཏཱི’’ཏི པཀྐམིཾསུ. ཏཱ པཋམཾ ཨསཉྩེཏནིཀཱ ཧུཏྭཱ ཨིདཱནི ཀམྨུནཱ བཛ྄ཛྷིཾསུ. པཙྩེཀབུདྡྷཾ པན ཨནྟོསམཱཔཏྟིཡཾ སཙེ དཱརཱུནཾ སཀཊསཧསྶམྤི ཨཱཧརིཏྭཱ ཨཱལིམྤེནྟཱ ཨུསུམཱཀཱརམཏྟམྤི གཱཧེཏུཾ ན སཀྐོནྟི, ཏསྨཱ སོ སཏྟམེ དིཝསེ ཨུཊྛཱཡ ཡཐཱསུཁཾ ཨགམཱསི. ཏཱ ཏསྶ ཀམྨསྶ ཀཏཏྟཱ བཧཱུནི ཝསྶསཧསྶཱནི བཧཱུནི ཝསྶསཏསཧསྶཱནི ནིརཡེ པཙྩིཏྭཱ ཏསྶེཝ ཀམྨསྶ ཝིཔཱཀཱཝསེསེན ཨཏྟབྷཱཝསཏེ ཨིམིནཱཝ ནིཡཱམེན གེཧེ ཛྷཱཡམཱནེ ཛྷཱཡིཾསུ. ཨིདཾ ཏཱསཾ པུབྦཀམྨཾ.

ཡསྨཱ པན ཏེ ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨརིཡཕལཱནི སཙྪཱཀཾསུ, རཏནཏྟཡཾ པཡིརུཔཱསིཾསུ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཨནཱགཱམིནིཡོ སུདྡྷཱཝཱསེསུ ཨུཔཔནྣཱ, ཨིཏརཱ ཀཱཙི ཏཱཝཏིཾསེསུ, ཀཱཙི ཡཱམེསུ, ཀཱཙི ཏུསིཏེསུ, ཀཱཙི ནིམྨཱནརཏཱིསུ, ཀཱཙི པརནིམྨིཏཝསཝཏྟཱིསུ ཨུཔཔནྣཱ.

རཱཛཱཔི ཁོ ཨུཏེནོ ‘‘སཱམཱཝཏིཡཱ གེཧཾ ཀིར ཛྷཱཡཏཱི’’ཏི སུཏྭཱ ཝེགེན ཨཱགཙྪནྟོཔི ཏཾ པདེསཾ ཏཱསུ དཌྜྷཱསུཡེཝ སམྤཱཔུཎི. ཨཱགནྟྭཱ པན གེཧཾ ནིབྦཱཔེཏྭཱ ཨུཔྤནྣབལཝདོམནསྶོ མཱགཎྜིཡཱཡ ཏཐཱ ཀཱརིཏབྷཱཝཾ ཨུཔཱཡེན ཉཏྭཱ ཨརིཡསཱཝིཀཱསུ ཀཏཱཔརཱདྷཀམྨུནཱ ཙོདིཡམཱནོ ཏསྶཱ རཱཛཱཎཾ ཀཱརེསི སདྡྷིཾ ཉཱཏཀེཧི. ཨེཝཾ སཱ སཔརིཛནཱ སམིཏྟབནྡྷཝཱ ཨནཡབྱསནཾ པཱཔུཎི.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ སཱམཱཝཏཱིཔམུཁཱནཾ ཏཱསཾ ཨིཏྠཱིནཾ ཨགྒིམྷི ཨནཡབྱསནཱཔཏྟིཧེཏུཾ, མཱགཎྜིཡཱཡ ཙ ¶ སམིཏྟབནྡྷཝཱཡ རཱཛཱཎཱཡ ཨནཡབྱསནཱཔཏྟིནིམིཏྟཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ མོཧསམྦནྡྷནོ ལོཀོ, བྷབྦརཱུཔོཝ དིསྶཏཱིཏི ཡོ ཨིདྷ སཏྟལོཀོ བྷབྦརཱུཔོཝ ཧེཏུསམྤནྣོ ཝིཡ ཧུཏྭཱ དིསྶཏི, སོཔི མོཧསམྦནྡྷནོ མོཧེན པལིགུཎྛིཏོ ཨཏྟཧིཏཱཧིཏཾ ཨཛཱནནྟོ ཧིཏེ ན པཊིཔཛྫཏི, ཨཧིཏཾ དུཀྑཱཝཧཾ བཧུཉྩ ཨཔུཉྙཾ ཨཱཙིནཱཏི. ‘‘བྷཝརཱུཔོཝ དིསྶཏཱི’’ཏིཔི པཱཋོ. ཏསྶཏྠོ – ཨཡཾ ལོཀོ མོཧསམྦནྡྷནོ མོཧེན པལིགུཎྛིཏོ, ཏཏོ ཨེཝ བྷཝརཱུཔོཝ སསྶཏསབྷཱཝོ ཝིཡསྶ ཨཏྟཱ དིསྶཏི, ཨཛརཱམརོ ཝིཡ ཨུཔཊྛཱཏི, ཡེན པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིནི ཨཀཏྟབྦཱནི ཀརོཏི.

ཨུཔདྷིབནྡྷནོ ¶ བཱལོ, ཏམསཱ པརིཝཱརིཏོ. སསྶཏོརིཝ ཁཱཡཏཱིཏི ན ཀེཝལཉྩ མོཧསམྦནྡྷནོ ཨེཝ, ཨཔིཙ ཁོ ཨུཔདྷིབནྡྷནོཔི ཨཡཾ ཨནྡྷབཱལལོཀོ ཨཝིཛྫཱཏམསཱ པརིཝཱརིཏོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡེན ཉཱཎེན ཨཝིཔརཱིཏཾ ཀཱམེ ཙ ཁནྡྷེ ཙ ‘‘ཨནིཙྩཱ དུཀྑཱ ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱ’’ཏི པསྶེཡྻ, ཏསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཡསྨཱ བཱལོ ཨནྡྷཔུཐུཛྫནོ ཨཉྙཱཎཏམསཱ སམནྟཏོ པརིཝཱརིཏོ ནིཝུཏོ, ཏསྨཱ སོ ཀཱམཱུཔདྷི ཀིལེསཱུཔདྷི ཁནྡྷཱུཔདྷཱིཏི ཨིམེསཾ ཨུཔདྷཱིནཾ ཝསེན ཙ ཨུཔདྷིབནྡྷནོ, ཏཏོ ཨེཝ ཙསྶ སོཔདྷིསྶ པསྶཏོ སསྶཏོ ཝིཡ ནིཙྩོ སབྦཀཱལབྷཱཝཱི ཝིཡ ཁཱཡཏི. ‘‘ཨསསྶཏིརིཝ ཁཱཡཏཱི’’ཏིཔི པཱཋོ. ཏསྶཏྠོ – ཨཏྟཱ སབྦཀཱལཾ ཝིཛྫཏི ཨུཔལབྦྷཏཱིཏི ཨཉྙོ ཨསསྶཏི ཨནིཙྩོཏི ལོཀསྶ སོ ཨུཔདྷི མིཙྪཱབྷིནིཝེསཝསེན ཨེཀདེསོ ཝིཡ ཁཱཡཏི, ཨུཔཊྛཧཏཱིཏི ཨཏྠོ. རཀཱརོ ཧི པདསནྡྷིཀརོ. པསྶཏོ ནཏྠི ཀིཉྩནནྟི ཡོ པན སངྑཱརེ པརིགྒཧེཏྭཱ ཨནིཙྩཱདིཝསེན ཝིཔསྶཏི, ཏསྶེཝ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པསྶཏོ ཛཱནཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏོ རཱགཱདིཀིཉྩནཾ ¶ ནཏྠི, ཡེན སཾསཱརེ བཛ྄ཛྷེཡྻ. ཏཐཱ ཨཔསྶནྟོ ཨེཝ ཧི ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱདིཊྛིཨཱདིབནྡྷནེཧི སཾསཱརེ བདྡྷོ སིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ ཙཱུལ༹ཝགྒཝཎྞནཱ.

༨. པཱཊལིགཱམིཡཝགྒོ

༡. པཋམནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༡. པཱཊལིགཱམིཡཝགྒསྶ ¶ ¶ ¶ པཋམེ ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱཡཱཏི ཨམཏདྷཱཏུསནྣིསྶིཏཱཡ ཨསངྑཏདྷཱཏུཡཱ པཝེདནཝསེན པཝཏྟཱཡ. དྷམྨིཡཱ ཀཐཱཡཱཏི དྷམྨདེསནཱཡ. སནྡསྶེཏཱིཏི སབྷཱཝསརསལཀྑཎཏོ ནིབྦཱནཾ དསྶེཏི. སམཱདཔེཏཱིཏི ཏམེཝ ཨཏྠཾ ཏེ བྷིཀྑཱུ གཎྷཱཔེཏི. སམུཏྟེཛེཏཱིཏི ཏདཏྠགཧཎེ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེནྟོ ཏེཛེཏི ཛོཏེཏི. སམྤཧཾསེཏཱིཏི ནིབྦཱནགུཎེཧི སམྨདེཝ སབྦཔྤཀཱརེཧི ཏོསེཏི.

ཨཐ ཝཱ སནྡསྶེཏཱིཏི ‘‘སོ སབྦསངྑཱརསམཐོ སབྦཱུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒཱ ཏཎྷཀྑཡོ ཝིརཱགོ ནིརོདྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧; མཧཱཝ. ༨) ནཡེནེཝ སབྦཐཱ ཏེན ཏེན པརིཡཱཡེན ཏེསཾ ཏེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ སམྨཱ དསྶེཏི. སམཱདཔེཏཱིཏི ‘‘ཨིམིནཱ ཨརིཡམགྒེན ཏཾ ཨདྷིགནྟབྦ’’ནྟི ཨདྷིགམཔཊིཔདཱཡ སདྡྷིཾ ཏཏྠ བྷིཀྑཱུ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརེ ཀརོནྟོ སམྨཱ ཨཱདཔེཏི གཎྷཱཔེཏི. སམུཏྟེཛེཏཱིཏི ཨེཏཾ དུཀྐརཾ དུརབྷིསམྦྷཝནྟི ‘‘མཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ པམཱདཾ ཨནྟརཱཝོསཱནཾ ཨཱཔཛྫཐ, ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣསྶ ཝཱིརིཡཝཏོ ནཡིདཾ དུཀྐརཾ, ཏསྨཱ སཱིལཝིསུདྡྷིཨཱདིཝིསུདྡྷིཔཊིཔདཱཡ ཨུཊྛཧཐ གྷཊཡཐ ཝཱཡམེཡྻཱཐཱ’’ཏི ནིབྦཱནཱདྷིགམཱཡ ཨུསྶཱཧེཏི, ཏཏྠ ཝཱ ཙིཏྟཾ ཝོདཔེཏི. སམྤཧཾསེཏཱིཏི ‘‘མདནིམྨདནོ པིཔཱསཝིནཡོ ཨཱལཡསམུགྒྷཱཏོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༣༤; ཨིཏིཝུ. ༩༠), རཱགཀྑཡོ དོསཀྑཡོ མོཧཀྑཡོཏི (སཾ. ནི. ༤.༣༦༧; ཨིཏིཝུ. ༤༤), ཨསངྑཏནྟི (སཾ. ནི. ༤.༣༦༧), ཨམཏཉྩ སནྟནྟིཨཱདིནཱ ཙ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན (སཾ. ནི. ༤.༤༠༩) ནིབྦཱནཱནིསཾསཔྤཀཱསནེན ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཙིཏྟཾ ཏོསེནྟོ ཧཱསེནྟོ སམྤཧཾསེཏི སམསྶཱསེཏི.

ཏེདྷཱཏི ¶ ཏེ ཨིདྷ. ཨཊྛིཾ ཀཏྭཱཏི ‘‘ཨཏྠི ཀིཉྩི ཨཡཾ ནོ ཨཏྠོ ཨདྷིགནྟབྦོ’’ཏི ཨེཝཾ སལླཀྑེཏྭཱ ཏཱཡ དེསནཱཡ ཨཏྠིཀཱ ཧུཏྭཱ. མནསི ཀཏྭཱཏི ཙིཏྟེ ཋཔེཏྭཱ ཨནཉྙཝིཧིཏཱ ཏཾ དེསནཾ ཨཏྟནོ ཙིཏྟགཏམེཝ ¶ ཀཏྭཱ. སབྦཾ ཙེཏསོ སམནྣཱཧརིཏྭཱཏི སབྦེན ཀཱརཀཙིཏྟེན ¶ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ པརིཡོསཱནཱ དེསནཾ ཨཱཝཛྫེཏྭཱ, ཏགྒཏམེཝ ཨཱབྷོགཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ སབྦཾ ཙེཏསོ སམནྣཱཧརིཏྭཱཏི སབྦསྨཱ ཙིཏྟཏོ དེསནཾ སམྨཱ ཨནུ ཨནུ ཨཱཧརིཏྭཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – དེསེནྟསྶ ཡེཧི ཙིཏྟེཧི དེསནཱ ཀཏཱ, སབྦསྨཱ ཙིཏྟཏོ པཝཏྟཾ དེསནཾ བཧི གནྟུཾ ཨདེནྟོ སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨནུ ཨནུ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཙིཏྟསནྟཱནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཡཐཱདེསིཏདེསིཏཾ དེསནཾ སུཊྛུ ཨུཔདྷཱརེཏྭཱ. ཨོཧིཏསོཏཱཏི ཨཝཧིཏསོཏཱ, སུཊྛུ ཨུཔིཏསོཏཱ. ཨོཧིཏསོཏཱཏི ཝཱ ཨཝིཀྑིཏྟསོཏཱ. ཏམེཝ ཨུཔལབྦྷམཱནོཔི ཧི སཝནེ ཨཝིཀྑེཔོ སཏིསཾཝརོ ཝིཡ ཙཀྑུནྡྲིཡཱདཱིསུ སོཏིནྡྲིཡེཔི ཝཏྟུམརཧཏཱིཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨཊྛིཾ ཀཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིཧི ཙཏཱུཧིཔི པདེཧི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཏཔྤརབྷཱཝཏོ སཝནེ ཨཱདརདཱིཔནེན སཀྐཙྩསཝནཾ དསྶེཏི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཏསྶཱ ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱཡ དྷམྨཀཐཱཡ སཝནེ ཨཱདརཀཱརིཏཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ནིབྦཱནསྶ ཏབྦིདྷུརདྷམྨདེསནཱམུཁེན པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནབྷཱཝཝིབྷཱཝནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨཏྠཱིཏི ཝིཛྫཏི, པརམཏྠཏོ ཨུཔལབྦྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. བྷིཀྑཝེཏི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཱལཔནཾ. ནནུ ཙ ཨུདཱནཾ ནཱམ པཱིཏིསོམནསྶསམུཊྛཱཔིཏོ ཝཱ དྷམྨསཾཝེགསམུཊྛཱཔིཏོ ཝཱ དྷམྨཔཊིགྒཱཧཀནིརཔེཀྑོ ཨུདཱཧཱརོ, ཏཐཱ ཙེཝ ཨེཏྟཀེསུ སུཏྟེསུ ཨཱགཏཾ, ཨིདྷ ཀསྨཱ བྷགཝཱ ཨུདཱནེནྟོ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསཱིཏི? ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ སཉྙཱཔནཏྠཾ. ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟཉྷི བྷགཝཱ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ནིབྦཱནགུཎཱནུསྶརཎེན ཨུཔྤནྣཔཱིཏིསོམནསྶཱ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཨིདྷ ¶ ནིབྦཱནཝཛྫོ སབྦོ སབྷཱཝདྷམྨོ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིཀོཝ ཨུཔལབྦྷཏི, ན པཙྩཡནིརཔེཀྑོ. ཨཡཾ པན ནིབྦཱནདྷམྨོ ཀཏམཔཙྩཡེ ཨུཔལབྦྷཏཱིཏི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཙེཏོཔརིཝིཏཀྐམཉྙཱཡ ཏེ ཙ སཉྙཱཔེཏུཀཱམོ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཏདཱཡཏན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ, ན ཨེཀནྟཏོཝ ཏེ པཊིགྒཱཧཀེ ཀཏྭཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏདཱཡཏནནྟི ཏཾ ཀཱརཎཾ. དཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ. ནིབྦཱནཉྷི ¶ མགྒཕལཉཱཎཱདཱིནཾ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡབྷཱཝཏོ རཱུཔཱདཱིནི ཝིཡ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིནཾ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡབྷཱུཏཱནཱིཏི ཀཱརཎཊྛེན ‘‘ཨཱཡཏན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ བྷགཝཱ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝཾ པཝེདེསི.

ཏཏྲཱཡཾ དྷམྨནྭཡོ – ཨིདྷ སངྑཏདྷམྨཱནཾ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཨསངྑཏཱཡཔི དྷཱཏུཡཱ བྷཝིཏབྦཾ ཏཔྤཊིཔཀྑཏྟཱ སབྷཱཝདྷམྨཱནཾ. ཡཐཱ ཧི དུཀྑེ ཝིཛྫམཱནེ ཏཔྤཊིཔཀྑབྷཱུཏཾ སུཁམྤི ཝིཛྫཏིཡེཝ ¶ , ཏཐཱ ཨུཎྷེ ཝིཛྫམཱནེ སཱིཏམྤི ཝིཛྫཏི, པཱཔདྷམྨེསུ ཝིཛྫམཱནེསུ ཀལྱཱཎདྷམྨཱཔི ཝིཛྫནྟི ཨེཝ. ཝུཏྟཉྩེཏཾ –

‘‘ཡཐཱཔི དུཀྑེ ཝིཛྫནྟེ, སུཁཾ ནཱམཔི ཝིཛྫཏི;

ཨེཝཾ བྷཝེ ཝིཛྫམཱནེ, ཝིབྷཝོཔི ཨིཙྪིཏབྦཀོ.

‘‘ཡཐཱཔི ཨུཎྷེ ཝིཛྫནྟེ, ཨཔརཾ ཝིཛྫཏི སཱིཏལཾ;

ཨེཝཾ ཏིཝིདྷགྒི ཝིཛྫནྟེ, ནིབྦཱནཾ ཨིཙྪིཏབྦཀཾ.

‘‘ཡཐཱཔི པཱཔེ ཝིཛྫནྟེ, ཀལྱཱཎམཔི ཝིཛྫཏི;

ཨེཝམེཝ ཛཱཏི ཝིཛྫནྟེ, ཨཛཱཏིམཔི ཨིཙྪིཏབྦཀ’’ནྟིཨཱདི. (བུ. ཝཾ. ༢.༡༠-༡༢) –

ཨཔིཙ ནིབྦཱནསྶ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝཝིཙཱརཎཾ པརཏོ ཨཱཝིབྷཝིསྶཏི.

ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝཾ སམྨུཁེན དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏབྦིདྷུརདྷམྨཱཔོཧནམུཁེནསྶ སབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི ན ཨཱཔོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡསྨཱ ནིབྦཱནཾ སབྦསངྑཱརཝིདྷུརསབྷཱཝཾ ཡཐཱ སངྑཏདྷམྨེསུ ཀཏྠཙི ནཏྠི, ཏཐཱ ཏཏྠཔི སབྦེ སངྑཏདྷམྨཱ. ན ཧི སངྑཏཱསངྑཏདྷམྨཱནཾ སམོདྷཱནཾ སམྦྷཝཏི. ཏཏྲཱཡཾ ཨཏྠཝིབྷཱཝནཱ ¶ – ཡཏྠ ཡསྨིཾ ནིབྦཱནེ ཡསྶཾ ཨསངྑཏདྷཱཏུཡཾ ནེཝ ཀཀྑལ༹ལཀྑཎཱ པཐཝཱིདྷཱཏུ ཨཏྠི, ན པགྒྷརཎལཀྑཎཱ ཨཱཔོདྷཱཏུ, ན ཨུཎྷལཀྑཎཱ ཏེཛོདྷཱཏུ, ན ཝིཏྠམྦྷནལཀྑཎཱ ཝཱཡོདྷཱཏུ ཨཏྠི. ཨིཏི ཙཏུམཧཱབྷཱུཏཱབྷཱཝཝཙནེན ཡཐཱ སབྦསྶཔི ཨུཔཱདཱརཱུཔསྶ ཨབྷཱཝོ ཝུཏྟོ ཧོཏི ཏནྣིསྶིཏཏྟཱ. ཨེཝཾ ཨནཝསེསཏོ ཀཱམརཱུཔབྷཝསྶ ¶ ཏཏྠ ཨབྷཱཝོ ཝུཏྟོ ཧོཏི ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིབྷཱཝཏོ. ན ཧི མཧཱབྷཱུཏནིསྶཡེན ཝིནཱ པཉྩཝོཀཱརབྷཝོ ཨེཀཝོཀཱརབྷཝོ ཝཱ སམྦྷཝཏཱིཏི.

ཨིདཱནི ཨརཱུཔསབྷཱཝཏྟེཔི ནིབྦཱནསྶ ཨརཱུཔབྷཝཔརིཡཱཔནྣཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཏཏྠ ཨབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘ན ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནཾ…པེ… ན ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ན ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནནྟི སདྡྷིཾ ཨཱརམྨཎེན ཀུསལཝིཔཱཀཀིརིཡབྷེདོ ཏིཝིདྷོཔི ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནཙིཏྟུཔྤཱདོ ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཡདགྒེན ཙ ནིབྦཱནེ ཀཱམལོཀཱདཱིནཾ ¶ ཨབྷཱཝོ ཧོཏི, ཏདགྒེན ཏཏྠ ཨིདྷལོཀཔརལོཀཱནམྤི ཨབྷཱཝོཏི ཨཱཧ – ‘‘ནཱཡཾ ལོཀོ ན པརལོཀོ’’ཏི. ཏསྶཏྠོ – ཡྭཱཡཾ ‘‘ཨིཏྠཏྟཾ དིཊྛདྷམྨོ ཨིདྷལོཀོ’’ཏི ཙ ལདྡྷཝོཧཱརོ ཁནྡྷཱདིལོཀོ, ཡོ ཙ ‘‘ཏཏོ ཨཉྙཐཱ པརོ ཨབྷིསམྤརཱཡོ’’ཏི ཙ ལདྡྷཝོཧཱརོ ཁནྡྷཱདིལོཀོ, ཏདུབྷཡམྤི ཏཏྠ ནཏྠཱིཏི. ན ཨུབྷོ ཙནྡིམསཱུརིཡཱཏི ཡསྨཱ རཱུཔགཏེ སཏི ཏམོ ནཱམ སིཡཱ, ཏམསྶ ཙ ཝིདྷམནཏྠཾ ཙནྡིམསཱུརིཡེཧི ཝཏྟིཏབྦཾ. སབྦེན སབྦཾ པན ཡཏྠ རཱུཔགཏམེཝ ནཏྠི, ཀུཏོ ཏཏྠ ཏམོ. ཏམསྶ ཝཱ ཝིདྷམནཱ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ, ཏསྨཱ ཙནྡིམཱ སཱུརིཡོ ཙཱཏི ཨུབྷོཔི ཏཏྠ ནིབྦཱནེ ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིམིནཱ ཨཱལོཀསབྷཱཝཏཾཡེཝ ནིབྦཱནསྶ དསྶེཏི.

ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ ཨནབྷིསམེཏཱཝཱིནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨནཱདིམཏིསཾསཱརེ སུཔིནནྟེཔི ཨནནུབྷཱུཏཔུབྦཾ པརམགམྦྷཱིརཾ ཨཏིདུདྡསཾ སཎྷསུཁུམཾ ཨཏཀྐཱཝཙརཾ ཨཙྩནྟསནྟཾ པཎྜིཏཝེདནཱིཡཾ ཨཏིཔཎཱིཏཾ ཨམཏཾ ནིབྦཱནཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ པཋམཾ ཏཱཝ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཏདཱཡཏན’’ནྟི ཏསྶ ཨཏྠིབྷཱཝཱ ཏེསཾ ཨཉྙཱཎཱདཱིནི ཨཔནེཏྭཱ ‘‘ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི ¶ …པེ… ན ཨུབྷོ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ’’ཏི ཏདཉྙདྷམྨཱཔོཧནམུཁེན ཏཾ ཝིབྷཱཝེཏི དྷམྨརཱཛཱ. ཏེན པཐཝཱིཨཱདིསབྦསངྑཏདྷམྨཝིདྷུརསབྷཱཝཱ ཡཱ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ, ཏཾ ནིབྦཱནནྟི དཱིཔིཏཾ ཧོཏི. ཏེནེཝཱཧ, ‘‘ཏཏྲཱཔཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ནེཝ ཨཱགཏིཾ ཝདཱམཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ. ཨཔིསདྡོ སམུཙྩཡེ. ཨཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ཡཏྠ སངྑཱརཔཝཏྟེ ཀུཏོཙི ཀསྶཙི ཨཱགཏིཾ ན ཝདཱམི ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཏཏྠ དྷམྨམཏྟསྶ ¶ ཨུཔྤཛྫནཏོ. ཨེཝཾ ཏསྨིམྤི ཨཱཡཏནེ ནིབྦཱནེ ཀུཏོཙི ཨཱགཏིཾ ཨཱགམནཾ ནེཝ ཝདཱམི ཨཱགནྟབྦཊྛཱནཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ. ན གཏིནྟི ཀཏྠཙི གམནཾ ན ཝདཱམི གནྟབྦཊྛཱནཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ. ན ཧི ཏཏྠ སཏྟཱནཾ ཋཔེཏྭཱ ཉཱཎེན ཨཱརམྨཎཀརཎཾ ཨཱགཏིགཏིཡོ སམྦྷཝནྟི, ནཱཔི ཋིཏིཙུཏཱུཔཔཏྟིཡོ ཝདཱམི. ‘‘ཏདཱཔཧ’’ནྟིཔི པཱལི༹. ཏསྶཏྠོ – ཏམྤི ཨཱཡཏནཾ གཱམནྟརཏོ གཱམནྟརཾ ཝིཡ ན ཨཱགནྟབྦཏཱཡ ན ཨཱགཏི, ན གནྟབྦཏཱཡ ན གཏི, པཐཝཱིཔབྦཏཱདི ཝིཡ ཨཔཏིཊྛཱནཏཱཡ ན ཋིཏི, ཨཔཙྩཡཏྟཱ ཝཱ ཨུཔྤཱདཱབྷཱཝོ, ཏཏོ ཨམཏསབྷཱཝཏྟཱ ཙཝནཱབྷཱཝོ, ཨུཔྤཱདནིརོདྷཱབྷཱཝཏོ ཙེཝ ཏདུབྷཡཔརིཙྪིནྣཱཡ ཋིཏིཡཱ ཙ ཨབྷཱཝཏོ ན ཋིཏིཾ ན ཙུཏིཾ ན ཨུཔཔཏྟིཾ ཝདཱམི. ཀེཝལཾ པན ཏཾ ཨརཱུཔསབྷཱཝཏྟཱ ཨཔཙྩཡཏྟཱ ཙ ན ཀཏྠཙི པཏིཊྛིཏནྟི ཨཔྤཏིཊྛཾ. ཏཏྠ པཝཏྟཱབྷཱཝཏོ པཝཏྟཔྤཊིཔཀྑཏོ ཙ ཨཔྤཝཏྟཾ. ཨརཱུཔསབྷཱཝཏྟེཔི ཝེདནཱདཡོ ཝིཡ ཀསྶཙིཔི ཨཱརམྨཎསྶ ཨནཱལམྦནཏོ ཨུཔཏྠམྦྷནིརཔེཀྑཏོ ཙ ཨནཱརམྨཎམེཝ ཏཾ ‘‘ཨཱཡཏན’’ནྟི ཝུཏྟཾ ནིབྦཱནཾ. ཨཡཉྩ ཨེཝསདྡོ ཨཔྤཏིཊྛམེཝ ཨཔྤཝཏྟམེཝཱཏི པདདྭཡེནཔི ཡོཛེཏབྦོ ¶ . ཨེསེཝནྟོ དུཀྑསྶཱཏི ཡདིདཾ ‘‘ཨཔྤཏིཊྛ’’ནྟིཨཱདཱིཧི ཝཙནེཧི ཝཎྞིཏཾ ཐོམིཏཾ ཡཐཱཝུཏྟལཀྑཎཾ ནིབྦཱནཾ, ཨེསོ ཨེཝ སཀལསྶ ཝཊྚདུཀྑསྶ ཨནྟོ པརིཡོསཱནཾ ཏདདྷིགམེ སཏི སབྦདུཀྑཱབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ ‘‘དུཀྑསྶ ཨནྟོ’’ཏི ཨཡམེཝ ཏསྶ སབྷཱཝོཏི དསྶེཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༢. དུཏིཡེ ¶ ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཨིམཾ ནིབྦཱནསྶ པཀཏིཡཱ གམྦྷཱིརབྷཱཝཏོ དུདྡསབྷཱཝདཱིཔནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི. ཏཏྠ དུདྡསནྟི སབྷཱཝགམྦྷཱིརཏྟཱ ཨཏིསུཁུམསཎྷསབྷཱཝཏྟཱ ཙ ཨནུཔཙིཏཉཱཎསམྦྷཱརེཧི པསྶིཏུཾ ན སཀྐཱཏི དུདྡསཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘ཏཉྷི ཏེ, མཱགཎྜིཡ, ཨརིཡཾ པཉྙཱཙཀྑུ ནཏྠི, ཡེན ཏྭཾ ཨཱརོགྱཾ ཛཱནེཡྻཱསི, ནིབྦཱནམྤི པསྶེཡྻཱསཱི’’ཏི (མ. ནི. ༢.༢༡༨). ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨིདམྤི ཁོ ཋཱནཾ དུདྡསཾ, ཡདིདཾ སབྦསངྑཱརསམཐོ’’ཏིཨཱདི (མཧཱཝ. ༨; མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧). ཨནཏནྟི ¶ རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎེསུ, ཀཱམཱདཱིསུ ཙ བྷཝེསུ ནམནཏོ ཏནྣིནྣབྷཱཝེན པཝཏྟིཏོ སཏྟཱནཉྩ ཏཏྠ ནམནཏོ ཏཎྷཱ ནཏཱ ནཱམ, ནཏྠི ཨེཏྠ ནཏཱཏི ཨནཏཾ, ནིབྦཱནནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཨནནྟ’’ནྟིཔི པཋནྟི, ནིཙྩསབྷཱཝཏྟཱ ཨནྟཝིརཧིཏཾ, ཨཙཝནདྷམྨཾ ནིརོདྷཾ ཨམཏནྟི ཨཏྠོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨནནྟ’’ནྟི པདསྶ ‘‘ཨཔྤམཱཎ’’ནྟི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘དུདྡས’’ནྟི ཨིམིནཱ པཉྙཱཡ དུབྦལཱིཀརཎེཧི རཱགཱདིཀིལེསེཧི ཙིརཀཱལབྷཱཝིཏཏྟཱ སཏྟཱནཾ ཨཔཙྩཡབྷཱཝནཱ ན སུཀརཱཏི ནིབྦཱནསྶ ཀིཙྪེན ཨདྷིགམནཱིཡཏཾ དསྶེཏི. ན ཧི སཙྩཾ སུདསྶནནྟི ཨིམིནཱཔི ཏམེཝཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀརོཏི. ཏཏྠ སཙྩནྟི ནིབྦཱནཾ. ཏཉྷི ཀེནཙི པརིཡཱཡེན ཨསནྟསབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ཨེཀནྟེནེཝ སནྟཏྟཱ ཨཝིཔརཱིཏཊྛེན སཙྩཾ. ན ཧི ཏཾ སུདསྶནཾ ན སུཁེན པསྶིཏབྦཾ, སུཙིརམྤི ཀཱལཾ པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརེ སམཱནེནྟེཧིཔི ཀསིརེནེཝ སམདྷིགནྟབྦཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ བྷགཝཏཱ – ‘‘ཀིཙྪེན མེ ཨདྷིགཏ’’ནྟི (མཧཱཝ. ༨; མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧).

པཊིཝིདྡྷཱ ཏཎྷཱ ཛཱནཏོ པསྶཏོ ནཏྠི ཀིཉྩནནྟི ཏཉྩ ནིརོདྷསཙྩཾ སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཝསེན ཨབྷིསམེནྟེན ཝིསཡཏོ ཀིཙྩཏོ ཙ ཨཱརམྨཎཏོ ཙ ཨཱརམྨཎཔྤཊིཝེདྷེན ཨསམྨོཧཔྤཊིཝེདྷེན ཙ པཊིཝིདྡྷཾ, ཡཐཱཔརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན དུཀྑསཙྩཾ, བྷཱཝནཱབྷིསམཡཝསེན ¶ མགྒསཙྩཉྩ ¶ ཨསམྨོཧཏོ པཊིཝིདྡྷཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ པཧཱནཱབྷིསམཡཝསེན ཨསམྨོཧཏོ ཙ པཊིཝིདྡྷཱ ཏཎྷཱ ཧོཏི. ཨེཝཉྩ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨརིཡམགྒཔཉྙཱཡ ཛཱནཏོ པསྶཏོ བྷཝཱདཱིསུ ནཏབྷཱུཏཱ ཏཎྷཱ ནཏྠི, ཏདབྷཱཝེ སབྦསྶཔི ཀིལེསཝཊྚསྶ ཨབྷཱཝོ, ཏཏོཝ ཀམྨཝིཔཱཀཝཊྚཱནཾ ཨསམྦྷཝོཡེཝཱཏི ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨནཝསེསཝཊྚདུཀྑཝཱུཔསམཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནསྶ ཨཱནུབྷཱཝཾ པཀཱསེསི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཏིཡནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༣. ཏཏིཡེ ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཏདཱ ཀིར བྷགཝཏཱ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན སཾསཱརསྶ ཨཱདཱིནཝཾ པཀཱསེཏྭཱ སནྡསྶནཱདིཝསེན ¶ ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ ཀཏཱཡ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨེཏདཧོསི – ‘‘ཨཡཾ སཾསཱརོ བྷགཝཏཱ ཨཝིཛྫཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི སཧེཏུཀོ པཀཱསིཏོ, ནིབྦཱནསྶ པན ཏདུཔསམསྶ ན ཀིཉྩི ཀཱརཎཾ ཝུཏྟཾ, ཏཡིདཾ ཨཧེཏུཀཾ, ཀཐཾ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠེན ཨུཔལབྦྷཏཱི’’ཏི. ཨཐ བྷགཝཱ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨེཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ པརིཝིཏཀྐསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཝིམཏིཝིདྷམནཏྠཉྩེཝ ཨིདྷ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ‘‘ནིབྦཱནཾ ནིབྦཱནནྟི ཝཱཙཱཝཏྠུམཏྟམེཝ, ནཏྠི ཧི པརམཏྠཏོ ནིབྦཱནཾ ནཱམ ཨནུཔལབྦྷམཱནསབྷཱཝཏྟཱ’’ཏི ལོཀཱཡཏིཀཱདཡོ ཝིཡ ཝིཔྤཊིཔནྣཱནཾ བཧིདྡྷཱ ཙ པུཐུདིཊྛིགཏིཀཱནཾ མིཙྪཱཝཱདབྷཉྫནཏྠཉྩ ཨིམཾ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནསྶ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝདཱིཔནཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨཛཱཏཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨཀཏཾ ཨསངྑཏནྟི སབྦཱནིཔི པདཱནི ¶ ཨཉྙམཉྙཝེཝཙནཱནི. ཨཐ ཝཱ ཝེདནཱདཡོ ཝིཡ ཧེཏུཔཙྩཡསམཝཱཡསངྑཱཏཱཡ ཀཱརཎསཱམགྒིཡཱ ན ཛཱཏཾ ན ནིབྦཏྟནྟི ཨཛཱཏཾ, ཀཱརཎེན ཝིནཱ, སཡམེཝ ཝཱ ན བྷཱུཏཾ ན པཱཏུབྷཱུཏཾ ན ཨུཔྤནྣནྟི ཨབྷཱུཏཾ, ཨེཝཾ ཨཛཱཏཏྟཱ ཨབྷཱུཏཏྟཱ ཙ ཡེན ཀེནཙི ཀཱརཎེན ན ཀཏནྟི ཨཀཏཾ, ཛཱཏབྷཱུཏཀཏསབྷཱཝོ ཙ ནཱམརཱུཔཱནཾ སངྑཏདྷམྨཱནཾ ཧོཏི, ན ཨསངྑཏསབྷཱཝསྶ ནིབྦཱནསྶཱཏི དསྶནཏྠཾ ཨསངྑཏནྟི ཝུཏྟཾ. པཊིལོམཏོ ཝཱ སམེཙྩ སམྦྷཱུཡ པཙྩཡེཧི ཀཏནྟི སངྑཏཾ, ཏཐཱ ན སངྑཏཾ སངྑཏལཀྑཎརཧིཏནྟི ཨསངྑཏནྟི. ཨེཝཾ ཨནེཀེཧི ཀཱརཎེཧི ནིབྦཏྟིཏབྷཱཝེ པཊིསིདྡྷེ ‘‘སིཡཱ ¶ ནུ ཁོ ཨེཀེནེཝ ཀཱརཎེན ཀཏ’’ནྟི ཨཱསངྐཱཡ ‘‘ན ཡེན ཀེནཙི ཀཏ’’ནྟི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཀཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཨཔཙྩཡམྤི སམཱནཾ ‘‘སཡམེཝ ནུ ཁོ ཨིདཾ བྷཱུཏཾ པཱཏུབྷཱུཏ’’ནྟི ཨཱསངྐཱཡ ཏནྣིཝཏྟནཏྠཾ ‘‘ཨབྷཱུཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨཡཉྩེཏསྶ ཨསངྑཏཱཀཏཱབྷཱུཏབྷཱཝོ སབྦེན སབྦཾ ཨཛཱཏིདྷམྨཏྟཱ’’ཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཛཱཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨེཝམེཏེསཾ ཙཏུནྣམྤི པདཱནཾ སཱཏྠཀབྷཱཝཾ ཝིདིཏྭཱ ‘‘ཏཡིདཾ ནིབྦཱནཾ ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ’’ཏི པརམཏྠཏོ ནིབྦཱནསྶ ཨཏྠིབྷཱཝོ པཀཱསིཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨེཏྠ ཨུདཱནེནྟེན བྷགཝཏཱ, ‘‘བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨཱལཔནེ ཀཱརཎཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ.

ཨིཏི སཏྠཱ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཛཱཏཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨཀཏཾ ཨསངྑཏ’’ནྟི ཝཏྭཱ ཏཏྠ ཧེཏུཾ དསྶེནྟོ ‘‘ནོ ཙེཏཾ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶཱཡཾ ¶ སངྑེཔཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཡདི ཨཛཱཏཱདིསབྷཱཝཱ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ ན ཨབྷཝིསྶ ན སིཡཱ, ཨིདྷ ལོཀེ ཛཱཏཱདིསབྷཱཝསྶ རཱུཔཱདིཀྑནྡྷཔཉྩཀསངྑཱཏསྶ སངྑཏསྶ ནིསྶརཎཾ ཨནཝསེསཝཱུཔསམོ ན པཉྙཱཡེཡྻ ན ཨུཔལབྦྷེཡྻ ན སམྦྷཝེཡྻ. ནིབྦཱནཉྷི ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟམཱནཱ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཡོ ཨརིཡམགྒདྷམྨཱ ཨནཝསེསཀིལེསེ སམུཙྪིནྡནྟི. ཏེནེཏྠ སབྦསྶཔི ཝཊྚདུཀྑསྶ ཨཔྤཝཏྟི ཨཔགམོ ནིསྶརཎཾ པཉྙཱཡཏི.

ཨེཝཾ བྱཏིརེཀཝསེན ནིབྦཱནསྶ ཨཏྠིབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨནྭཡཝསེནཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘ཡསྨཱ ཙ ཁོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཨེཏྠ ¶ ཙ ཡསྨཱ ‘‘ཨཔཙྩཡཱ དྷམྨཱ, ཨསངྑཏཱ དྷམྨཱ (དྷ. ས. དུཀམཱཏིཀཱ ༧, ༨), ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཏདཱཡཏནཾ, ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི (ཨུདཱ. ༧༡), ཨིདམྤི ཁོ ཋཱནཾ དུདྡསཾ, ཡདིདཾ སབྦསངྑཱརསམཐོ སབྦཱུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒོ (མཧཱཝ. ༨; མ. ནི. ༡.༢༨༡; ༢.༣༣༧), ཨསངྑཏཉྩ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེསྶཱམི ཨསངྑཏགཱམིནིཉྩ པཊིཔད’’ནྟིཨཱདཱིཧི (སཾ. ནི. ༤.༣༦༦-༣༦༧) ཨནེཀེཧི སུཏྟཔདེཧི, ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཛཱཏ’’ནྟི ཨིམིནཱཔི ཙ སུཏྟེན ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརམཏྠཏོ སམྦྷཝོ སབྦལོཀཾ ཨནུཀམྤམཱནེན སམྨཱསམྦུདྡྷེན དེསིཏོ, ཏསྨཱ ཡདིཔི ཏཏྠ ཨཔཙྩཀྑཀཱརཱིནམྤི ཝིཉྙཱུནཾ ཀངྑཱ ཝཱ ཝིམཏི ཝཱ ནཏྠིཡེཝ. ཡེ པན པརནེཡྻབུདྡྷིནོ པུགྒལཱ, ཏེསཾ ཝིམཏིཝིནོདནཏྠཾ ཨཡམེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡནིདྡྷཱརཎམུཁེན ཡུཏྟིཝིཙཱརཎཱ – ཡཐཱ པརིཉྙེཡྻཏཱཡ སཨུཏྟརཱནཾ ཀཱམཱནཾ རཱུཔཱདཱིནཉྩ པཊིཔཀྑབྷཱུཏཾ ཏབྦིདྷུརསབྷཱཝཾ ནིསྶརཎཾ པཉྙཱཡཏི, ཨེཝཾ ཏཾསབྷཱཝཱནཾ སབྦེསམྤི སངྑཏདྷམྨཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱུཏེན ཏབྦིདྷུརསབྷཱཝེན ནིསྶརཎེན བྷཝིཏབྦཾ. ཡཉྩེཏཾ ནིསྶརཎཾ, སཱ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ སངྑཏདྷམྨཱརམྨཎཾ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ ཨཔི ཨནུལོམཉཱཎཾ ཀིལེསེ སམུཙྪེདཝསེན པཛཧིཏུཾ ན ¶ སཀྐོཏི. ཏཐཱ སམྨུཏིསཙྩཱརམྨཎཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདཱིསུ ཉཱཎཾ ཝིཀྑམྦྷནཝསེནེཝ ཀིལེསེ པཛཧཏི, ན སམུཙྪེདཝསེན. ཨིཏི སངྑཏདྷམྨཱརམྨཎསྶ སམྨུཏིསཙྩཱརམྨཎསྶ ཙ ཉཱཎསྶ ཀིལེསཱནཾ སམུཙྪེདཔྤཧཱནེ ཨསམཏྠབྷཱཝཏོ ཏེསཾ སམུཙྪེདཔྤཧཱནཀརསྶ ཨརིཡམགྒཉཱཎསྶ ཏདུབྷཡཝིཔརཱིཏསབྷཱཝེན ཨཱརམྨཎེན བྷཝིཏབྦཾ ¶ , སཱ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ. ཏཐཱ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཛཱཏཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨཀཏཾ ཨསངྑཏ’’ནྟི ཨིདཾ ནིབྦཱནཔདསྶ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝཛོཏཀཾ ཝཙནཾ ཨཝིཔརཱིཏཏྠཾ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཏྟཱ. ཡཉྷི བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ, ཏཾ ཨཝིཔརཱིཏཏྠཾ པརམཏྠཾ ཡཐཱ ཏཾ ‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ, སབྦེ སངྑཱརཱ དུཀྑཱ, སབྦེ དྷམྨཱ ¶ ཨནཏྟཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༡༣༧; མཧཱནི. ༢༧), ཏཐཱ ནིབྦཱནསདྡོ ཀཏྠཙི ཝིསཡེ ཡཐཱབྷཱུཏཔརམཏྠཝིསཡོ ཨུཔཙཱརམཏྟཝུཏྟིསབྦྷཱཝཏོ སེཡྻཐཱཔི སཱིཧསདྡོ. ཨཐ ཝཱ ཨཏྠེཝ པརམཏྠཏོ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ, ཨིཏརཏབྦིཔརཱིཏཝིནིམུཏྟསབྷཱཝཏྟཱ སེཡྻཐཱཔི པཐཝཱིདྷཱཏུ ཝེདནཱཏི. ཨེཝམཱདཱིཧི ནཡེཧི ཡུཏྟིཏོཔི ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཙཏུཏྠནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༤. ཙཏུཏྠེ ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཏདཱ ཀིར བྷགཝཏཱ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན སནྡསྶནཱདིཝསེན ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ ཀཏཱཡ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨེཏདཧོསི – ‘‘ཨཡཾ ཏཱཝ བྷགཝཏཱ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརཾ ཨཱནིསཾསཾ དསྶེནྟེན ཨནཉྙསཱདྷཱརཎོ ཨཱནུབྷཱཝོ པཀཱསིཏོ, ཨདྷིགམཱུཔཱཡོ པནསྶཱ ན བྷཱསིཏོ, ཀཐཾ ནུ ཁོ པཊིཔཛྫནྟེཧི ཨམྷེཧི ཨཡཾ ཨདྷིགནྟབྦཱ’’ཏི. ཨཐ བྷགཝཱ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨེཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཔརིཝིཏཀྐསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ. ཨིམཾ ཨུདཱནནྟི ཏཎྷཱཝསེན ཀཏྠཙི ཨནིསྶིཏསྶ པསྶདྡྷཀཱཡཙིཏྟསྶ ཝཱིཐིཔཊིཔནྣཝིཔསྶནསྶ ཨརིཡམགྒེན ཨནཝསེསཏོ ཏཎྷཱཔཧཱནེན ནིབྦཱནཱདྷིགམཝིབྷཱཝནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ནིསྶིཏསྶ ཙལིཏནྟི རཱུཔཱདིསངྑཱརེ ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི ནིསྶིཏསྶ ཙལིཏཾ ‘‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི ཏཎྷཱདིཊྛིཝིཔྥནྡིཏཾ ཧོཏི. ཨཔྤཧཱིནཏཎྷཱདིཊྛིཀསྶ ཧི པུགྒལསྶ སུཁཱདཱིསུ ཨུཔྤནྣེསུ ཏཱནི ཨབྷིབྷུཡྻ ཝིཧརིཏུཾ ཨསཀྐོནྟསྶ ¶ ‘‘མམ ཝེདནཱ, ཨཧཾ ཝེདིཡཱམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ཏཎྷཱདིཊྛིགཱཧཝསེན ཀུསལཔྤཝཏྟིཏོ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ཙལནཾ ཀམྤནཾ, ཨཝཀྑལིཏཾ ཝཱ ¶ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨནིསྶིཏསྶ ཙལིཏཾ ནཏྠཱིཏི ཡོ པན ཝིསུདྡྷིཔཊིཔདཾ པཊིཔཛྫནྟོ སམཐཝིཔསྶནཱཧི ཏཎྷཱདིཊྛིཡོ ཝིཀྑམྦྷེཏྭཱ ཨནིཙྩཱདིཝསེན སངྑཱརེ སམྨསནྟོ ཝིཧརཏི, ཏསྶ ཏཾ ཨནིསྶིཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཙལིཏཾ ཨཝཀྑལིཏཾ, ཝིཔྥནྡིཏཾ ཝཱ ནཏྠི ཀཱརཎསྶ སུཝིཀྑམྦྷིཏཏྟཱ.

ཙལིཏེ ཨསཏཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟེ ཙལིཏེ ཨསཏི ཡཐཱ ཏཎྷཱདིཊྛིགཱཧཱ ནཔྤཝཏྟནྟི, ཏཐཱ ཝཱིཐིཔཊིཔནྣཱཡ ཝིཔསྶནཱཡ ཏཾ ཨུསྶུཀྐནྟསྶ. པསྶདྡྷཱིཏི ཝིཔསྶནཱཙིཏྟསཧཛཱཏཱནཾ ཀཱཡཙིཏྟཱནཾ སཱརམྦྷཀརཀིལེསཝཱུཔསམིནཱི དུཝིདྷཱཔི པསྶདྡྷི ཧོཏི. པསྶདྡྷིཡཱ སཏི ནཏི ན ཧོཏཱིཏི པུབྦེནཱཔརཾ ཝིསེསཡུཏྟཱཡ པསྶདྡྷིཡཱ སཏི ཨནཝཛྫསུཁཱདྷིཊྛཱནཾ སམཱདྷིཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཏཾ པཉྙཱཡ སམཝཱཡཀརཎེན སམཐཝིཔསྶནཾ ཡུགནདྡྷཾ ཡོཛེཏྭཱ མགྒཔརམྤརཱཡ ཀིལེསེ ཁེཔེནྟསྶ ཀཱམབྷཝཱདཱིསུ ནམནཏོ ‘‘ནཏཱི’’ཏི ལདྡྷནཱམཱ ཏཎྷཱ ཨརཧཏྟམགྒཀྑཎེ ཨནཝསེསཏོ ན ཧོཏི, ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཱདིཏཏྟཱ ན ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ནཏིཡཱ ཨསཏཱིཏི ཨརཧཏྟམགྒེན ཏཎྷཱཡ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ བྷཝཱདིཨཏྠཱཡ ཨཱལཡནིཀནྟི པརིཡུཊྛཱནེ ཨསཏི. ཨཱགཏིགཏི ན ཧོཏཱིཏི པཊིསནྡྷིཝསེན ཨིདྷ ཨཱགཏི ཨཱགམནཾ ཙུཏིཝསེན གཏི ཨིཏོ པརལོཀགམནཾ པེཙྩབྷཱཝོ ན ཧོཏི ན པཝཏྟཏི. ཨཱགཏིགཏིཡཱ ཨསཏཱིཏི ཝུཏྟནཡེན ཨཱགཏིཡཱ ཙ གཏིཡཱ ཙ ཨསཏི. ཙུཏཱུཔཔཱཏོ ན ཧོཏཱིཏི ཨཔརཱཔརཾ ཙཝནུཔཔཛྫནཾ ན ཧོཏི ན པཝཏྟཏི. ཨསཏི ཧི ཀིལེསཝཊྚེ ཀམྨཝཊྚཾ པཙྪིནྣམེཝ, པཙྪིནྣེ ཙ ཏསྨིཾ ཀུཏོ ཝིཔཱཀཝཊྚསྶ སམྦྷཝོ. ཏེནཱཧ – ‘‘ཙུཏཱུཔཔཱཏེ ཨསཏི ནེཝིདྷ ན ཧུར’’ནྟིཨཱདི. ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ བཱཧིཡསུཏྟེ ཝིཏྠཱརཏོ ཝུཏྟམེཝ. ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨིཏི ¶ བྷགཝཱ ཨིདྷཱཔི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨནཝསེསཏོ ཝཊྚདུཀྑཝཱུཔསམཧེཏུབྷཱུཏཾ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནསྶ ཨཱནུབྷཱཝཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ པཀཱསེཏི.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཙུནྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༥. པཉྩམེ ¶ ¶ མལླེསཱུཏི ཨེཝཾནཱམཀེ ཛནཔདེ. མཧཏཱ བྷིཀྑུསངྒྷེནཱཏི གུཎམཧཏྟསངྑྱཱམཧཏྟེཧི མཧཏཱ. སོ ཧི བྷིཀྑུསངྒྷོ སཱིལཱདིགུཎཝིསེསཡོགེནཔི མཧཱ ཏཏྠ སབྦཔཙྪིམཀསྶ སོཏཱཔནྣབྷཱཝཏོ, སངྑྱཱམཧཏྟེནཔི མཧཱ ཨཔརིཙྪིནྣགཎནཏྟཱ. ཨཱཡུསངྑཱརོསྶཛྫནཏོ པཊྛཱཡ ཧི ཨཱགཏཱགཏཱ བྷིཀྑཱུ ན པཀྐམིཾསུ. ཙུནྡསྶཱཏི ཨེཝཾནཱམཀསྶ. ཀམྨཱརཔུཏྟསྶཱཏི སུཝཎྞཀཱརཔུཏྟསྶ. སོ ཀིར ཨཌྜྷོ མཧཱཀུཊུམྦིཀོ བྷགཝཏོ པཋམདསྶནེནེཝ སོཏཱཔནྣོ ཧུཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨམྦཝནེ སཏྠུཝསནཱནུཙྪཝིཀཾ གནྡྷཀུཊིཾ, བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནཨུཔཊྛཱནསཱལཱཀུཊིམཎྜཔཙངྐམནཱདིཀེ ཙ སམྤཱདེཏྭཱ པཱཀཱརཔརིཀྑིཏྟཾ དྭཱརཀོཊྛཀཡུཏྟཾ ཝིཧཱརཾ ཀཏྭཱ བུདྡྷཔྤམུཁསྶ སངྒྷསྶ ནིཡྻཱདེསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏཏྲ སུདཾ བྷགཝཱ པཱཝཱཡཾ ཝིཧརཏི ཙུནྡསྶ ཀམྨཱརཔུཏྟསྶ ཨམྦཝནེ’’ཏི.

པཊིཡཱདཱཔེཏྭཱཏི སམྤཱདེཏྭཱ. ‘‘སཱུཀརམདྡཝནྟི སཱུཀརསྶ མུདུསིནིདྡྷཾ པཝཏྟམཾས’’ནྟི མཧཱཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ. ཀེཙི པན ‘‘སཱུཀརམདྡཝནྟི ན སཱུཀརམཾསཾ, སཱུཀརེཧི མདྡིཏཝཾསཀལཱི༹རོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཉྙེ ‘‘སཱུཀརེཧི མདྡིཏཔྤདེསེ ཛཱཏཾ ཨཧིཚཏྟཀ’’ནྟི. ཨཔརེ པན ‘‘སཱུཀརམདྡཝཾ ནཱམ ཨེཀཾ རསཱཡན’’ནྟི བྷཎིཾསུ ¶ . ཏཉྷི ཙུནྡོ ཀམྨཱརཔུཏྟོ ‘‘ཨཛྫ བྷགཝཱ པརིནིབྦཱཡིསྶཏཱི’’ཏི སུཏྭཱ ‘‘ཨཔྤེཝ ནཱམ ནཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ ཙིརཏརཾ ཏིཊྛེཡྻཱ’’ཏི སཏྠུ ཙིརཛཱིཝིཏུཀམྱཏཱཡ ཨདཱསཱིཏི ཝདནྟི.

ཏེན མཾ པརིཝིསཱཏི ཏེན མམཾ བྷོཛེཧི. ཀསྨཱ བྷགཝཱ ཨེཝམཱཧ? པརཱནུདྡཡཏཱཡ. ཏཉྩ ཀཱརཎཾ པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟམེཝ. ཏེན ཨབྷིཧཊབྷིཀྑཱཡ པརེསཾ ཨཔརིབྷོགཱརཧཏོ ཙ ཏཐཱ ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏཱིཏི དསྶིཏཾ ཧོཏི. ཏསྨིཾ ཀིར སཱུཀརམདྡཝེ དྭིསཧསྶདཱིཔཔརིཝཱརེསུ ཙཏཱུསུ མཧཱདཱིཔེསུ དེཝཏཱ ཨོཛཾ པཀྑིཔིཾསུ. ཏསྨཱ ཏཾ ཨཉྙོ ཀོཙི སམྨཱ ཛཱིརཱཔེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ པརཱུཔཝཱདམོཙནཏྠཾ ‘‘ནཱཧཾ ཏཾ, ཙུནྡ, པསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདིནཱ སཱིཧནཱདཾ ནདི. ཡེ ཧི པརེ ཨུཔཝདེཡྻུཾ ‘‘ཨཏྟནཱ པརིབྷུཏྟཱཝསེསཾ ནེཝ བྷིཀྑཱུནཾ, ན ཨཉྙེསཾ མནུསྶཱནཾ ཨདཱསི, ཨཱཝཱཊེ ནིཁཎཱཔེཏྭཱ ཝིནཱསེསཱི’’ཏི, ‘‘ཏེསཾ ཝཙནོཀཱསོ མཱ ཧོཏཱུ’’ཏི པརཱུཔཝཱདམོཙནཏྠཾ སཱིཧནཱདཾ ནདི.

ཏཏྠ ¶ སདེཝཀེཏིཨཱདཱིསུ སཧ དེཝེཧཱིཏི སདེཝཀོ, སཧ མཱརེནཱཏི སམཱརཀོ, སཧ བྲཧྨུནཱཏི སབྲཧྨཀོ, སཧ སམཎབྲཱཧྨཎེཧཱིཏི སསྶམཎབྲཱཧྨཎཱི, པཛཱཏཏྟཱ པཛཱ, སཧ དེཝམནུསྶེཧཱིཏི ¶ སདེཝམནུསྶཱ. ཏསྨིཾ སདེཝཀེ ལོཀེ…པེ… སདེཝམནུསྶཱཡ. ཏཏྠ སདེཝཀཝཙནེན པཉྩཀཱམཱཝཙརདེཝགྒཧཎཾ, སམཱརཀཝཙནེན ཚཊྛཀཱམཱཝཙརདེཝགྒཧཎཾ, སབྲཧྨཀཝཙནེན བྲཧྨཀཱཡིཀཱདིབྲཧྨགྒཧཎཾ, སསྶམཎབྲཱཧྨཎཱིཝཙནེན སཱསནསྶ པཙྩཏྠིཀཔཙྩཱམིཏྟསམཎབྲཱཧྨཎགྒཧཎཾ སམིཏཔཱཔབཱཧིཏཔཱཔསམཎབྲཱཧྨཎགྒཧཎཉྩ, པཛཱཝཙནེན སཏྟལོཀགྒཧཎཾ, སདེཝམནུསྶཝཙནེན སམྨུཏིདེཝཨཝསེསམནུསྶགྒཧཎཾ. ཨེཝམེཏྠ ཏཱིཧི པདེཧི ཨོཀཱསལོཀཝསེན, དྭཱིཧི པཛཱཝསེན སཏྟལོཀོ གཧིཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨཔརོ ¶ ནཡོ – སདེཝཀཝཙནེན ཨརཱུཔཱཝཙརལོཀོ གཧིཏོ, སམཱརཀཝཙནེན ཚཀཱམཱཝཙརདེཝལོཀོ, སབྲཧྨཀཝཙནེན རཱུཔཱི བྲཧྨལོཀོ, སསྶམཎབྲཱཧྨཎཝཙནེན ཙཏུཔརིསཝསེན སམྨུཏིདེཝེཧི སཧ མནུསྶལོཀོ, ཨཝསེསསཏྟལོཀོ ཝཱ གཧིཏོཏི ཝེདིཏབྦོ.

བྷུཏྟཱཝིསྶཱཏི བྷུཏྟཝཏོ. ཁརོཏི ཕརུསོ. ཨཱབཱདྷོཏི ཝིསབྷཱགརོགོ. པབཱལ༹ྷཱཏི བལཝཏིཡོ. མཱརཎནྟིཀཱཏི མརཎནྟཱ མརཎསམཱིཔཔཱཔནསམཏྠཱ. སཏོ སམྤཛཱནོ ཨདྷིཝཱསེསཱིཏི སཏིཾ ཨུཔཊྛིཏཾ ཀཏྭཱ ཉཱཎེན པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ཨདྷིཝཱསེསི. ཨཝིཧཉྙམཱནོཏི ཝེདནཱནུཝཏྟནཝསེན ཨསལླཀྑིཏདྷམྨོ ཝིཡ ཨཔརཱཔརཾ པརིཝཏྟནཾ ཨཀརོནྟོ ཨཔཱིལི༹ཡམཱནོ ཨདུཀྑིཡམཱནོ ཝིཡ ཨདྷིཝཱསེསི. བྷགཝཏོ ཧི ཝེལུ༹ཝགཱམཀེཡེཝ ཏཱ ཝེདནཱ ཨུཔྤནྣཱ, སམཱཔཏྟིབལེན པན ཝིཀྑམྦྷིཏཱ ཡཱཝ པརིནིབྦཱནདིཝསཱ ན ཨུཔྤཛྫིཾསུ དིཝསེ དིཝསེ སམཱཔཏྟཱིཧི པཊིཔཎཱམནཏོ. ཏཾ དིཝསཾ པན པརིནིབྦཱཡིཏུཀཱམོ ‘‘ཀོཊིསཧསྶཧཏྠཱིནཾ བལཾ དྷཱརེནྟཱནཾ ཝཛིརསངྒྷཱཏསམཱནཀཱཡཱནཾ ཨཔརིམིཏཀཱལཾ ཨུཔཙིཏཔུཉྙསམྦྷཱརཱནམྤི བྷཝེ སཏི ཨེཝརཱུཔཱ ཝེདནཱ པཝཏྟནྟི, ཀིམངྒཾ པན ཨཉྙེས’’ནྟི སཏྟཱནཾ སཾཝེགཛནནཏྠཾ སམཱཔཏྟིཾ ན སམཱཔཛྫི, ཏེན ཝེདནཱ ཁརཱ ཝཏྟིཾསུ. ཨཱཡཱམཱཏི ཨེཧི ཡཱམ.

ཙུནྡསྶ བྷཏྟཾ བྷུཉྫིཏྭཱཏིཨཱདིཀཱ ཨཔརབྷཱགེ དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཋཔིཏཱ གཱཐཱ. ཏཏྠ བྷུཏྟསྶ ཙ སཱུཀརམདྡཝེནཱཏི བྷུཏྟསྶ ཨུདཔཱདི, ན པན བྷུཏྟཔཙྩཡཱ. ཡདི ཧི ཨབྷུཏྟསྶ ཨུཔྤཛྫིསྶཱ, ཨཏིཁརོ ཨབྷཝིསྶཱ, སིནིདྡྷབྷོཛནཾ ¶ པན བྷུཏྟཏྟཱ ཏནུཀཱ ཝེདནཱ ཨཧོསི, ཏེནེཝ པདསཱ གནྟུཾ ཨསཀྑི. ཨེཏེན ཡྭཱཡཾ ‘‘ཡསྶ ཏཾ པརིབྷུཏྟཾ སམྨཱ པརིཎཱམཾ གཙྪེཡྻ ཨཉྙཏྲ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི སཱིཧནཱདོ ནདིཏོ, ཏསྶ སཱཏྠཀཏཱ དསྶིཏཱ. བུདྡྷཱནཉྷི ཨཊྛཱནེ གཛྫིཏཾ ནཱམ ནཏྠི. ཡསྨཱ ཏཾ པརིབྷུཏྟཾ བྷགཝཏོ ན ཀིཉྩི ཝིཀཱརཾ ཨུཔྤཱདེསི, ཀམྨེན པན ལདྡྷོཀཱསེན ཨུཔྤཱདིཡམཱནཾ ཝིཀཱརཾ ཨཔྤམཏྟཏཱཡ ཨུཔསམེནྟོ ¶ སརཱིརེ བལཾ ཨུཔྤཱདེསི, ཡེན ཡཐཱ ཝཀྑམཱནཾ ཏིཝིདྷཾ པཡོཛནཾ སམྤཱདེསི, ཏསྨཱ སམྨདེཝ ཏཾ པརིཎཱམཾ གཏཾ, མཱརཎནྟིཀཏྟཱ ¶ པན ཝེདནཱནཾ ཨཝིཉྙཱཏཾ ཨཔཱཀཊཾ ཨཧོསཱིཏི. ཝིརིཙྩམཱནོཏི ཨབྷིཎྷཾ པཝཏྟལོཧིཏཝིརེཙནོཝ སམཱནོ. ཨཝོཙཱཏི ཨཏྟནཱ ཨིཙྪིཏཊྛཱནེ པརིནིབྦཱནཏྠཱཡ ཨེཝམཱཧ.

ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཨེཝཾ རོགེ ཨུཔྤནྣེ ཀུསིནཱརཾ ཨགམཱསི, ཀིཾ ཨཉྙཏྠ ན སཀྐཱ པརིནིབྦཱཡིཏུནྟི? པརིནིབྦཱཡིཏུཾ ནཱམ ན ཀཏྠཙི ན སཀྐཱ, ཨེཝཾ པན ཙིནྟེསི – མཡི ཀུསིནཱརཾ གཏེ མཧཱསུདསྶནསུཏྟདེསནཱཡ (དཱི. ནི. ༢.༢༤༡) ཨཊྛུཔྤཏྟི བྷཝིསྶཏི, ཏཱཡ ཡཱ དེཝལོཀེ ཨནུབྷཝིཏབྦསདིསཱ སམྤཏྟི མནུསྶལོཀེ མཡཱ ཨནུབྷཱུཏཱ, ཏཾ དྭཱིཧི བྷཱཎཝཱརེཧི པཊིམཎྜེཏྭཱ དེསེསྶཱམི, ཏཾ སུཏྭཱ བཧཱུ ཛནཱ ཀུསལཾ ཀཏྟབྦཾ མཉྙིསྶནྟི. སུབྷདྡོཔི ཀཏྠ མཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཉྷཾ པུཙྪིཏྭཱ ཝིསྶཛྫནཔརིཡོསཱནེ སརཎེསུ པཏིཊྛཱཡ པབྦཛིཏྭཱ ལདྡྷཱུཔསམྤདོ ཀམྨཊྛཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱ མཡི དྷརནྟེཡེཝ ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ པཙྪིམསཱཝཀོ ནཱམ བྷཝིསྶཏི. ཨཉྙཏྠ མཡི པརིནིབྦུཏེ དྷཱཏུནིམིཏྟཾ མཧཱཀལཧོ བྷཝིསྶཏི, ལོཧིཏཾ ནདཱི ཝིཡ སནྡིསྶཏི. ཀུསིནཱརཱཡཾ པན པརིནིབྦུཏེ དོཎབྲཱཧྨཎོ ཏཾ ཝིཝཱདཾ ཝཱུཔསམེཏྭཱ དྷཱཏུཡོ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶཏཱིཏི ཨིམཱནི ཏཱིཎི ཀཱརཎཱནི པསྶནྟོ བྷགཝཱ མཧཏཱ ཨུསྶཱཧེན ཀུསིནཱརཾ ཨགམཱསི.

ཨིངྒྷཱཏི ཙོདནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཀིལནྟོསྨཱིཏི པརིསྶནྟོ ཨསྨི. ཏེན ཡཐཱཝུཏྟཝེདནཱནཾ བལཝབྷཱཝཾ ཨེཝ དསྶེཏི. བྷགཝཱ ཧི ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝེན ཏདཱ པདསཱ ཨགམཱསི, ཨཉྙེསཾ པན ཡཐཱ པདུདྡྷཱརམྤི ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ, ཏཐཱ ཝེདནཱ ཏིཁིཎཱ ཁརཱ ཀཊུཀཱ ཝཏྟིཾསུ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནིསཱིདིསྶཱམཱི’’ཏི.

ཨིདཱནཱིཏི ཨདྷུནཱ. ལུལི༹ཏནྟི མདྡིཏཾ ཝིཡ ཨཱཀུལཾ. ཨཱཝིལནྟི ཨཱལུལཾ. ཨཙྪོདཀཱཏི ཏནུཔསནྣསལིལཱ. སཱཏོདཀཱཏི མདྷུརཏོཡཱ. སཱིཏོདཀཱཏི ¶ སཱིཏལཛལཱ. སེཏོདཀཱཏི ནིཀྐདྡམཱ ¶ . ཨུདཀཉྷི སབྷཱཝཏོ སེཏཝཎྞཾ, བྷཱུམིཝསེན ཀདྡམཱཝིལཏཱཡ ཙ ཨཉྙཱདིསཾ ཧོཏི, ཀཀུདྷཱཔི ནདཱི ཝིམལཝཱལིཀཱ སམོཀིཎྞཱ སེཏཝཎྞཱ སནྡཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སེཏོདཀཱ’’ཏི. སུཔཏིཏྠཱཏི སུནྡརཏིཏྠཱ. རམཎཱིཡཱཏི མནོཧརབྷཱུམིབྷཱགཏཱཡ རམིཏབྦཱ ཡཐཱཝུཏྟཨུདཀསམྤཏྟིཡཱ ཙ མནོརམཱ.

ཀིལནྟོསྨི ཙུནྡཀ, ནིཔཛྫིསྶཱམཱིཏི ཏཐཱགཏསྶ ཧི –

‘‘ཀཱལཱ༹ཝཀཉྩ ¶ གངྒེཡྻཾ, པཎྜརཾ ཏམྦཔིངྒལཾ;

གནྡྷམངྒལཧེམཉྩ, ཨུཔོསཐཚདྡནྟིམེ དསཱ’’ཏི. –

ཨེཝཾ ཝུཏྟེསུ དསསུ ཧཏྠིཀུལེསུ ཀཱལཱ༹ཝཀསངྑཱཏཱནཾ ཡཾ དསནྣཾ པཀཏིཧཏྠཱིནཾ བལཾ, ཏཾ ཨེཀསྶ གངྒེཡྻསྶཱཏི ཨེཝཾ དསགུཎིཏཱཡ གཎནཱཡ པཀཏིཧཏྠཱིནཾ ཀོཊིསཧསྶབལཔྤམཱཎཾ སརཱིརབལཾ. ཏཾ སབྦམྤི ཏསྨིཾ དིཝསེ པཙྪཱབྷཏྟཏོ པཊྛཱཡ ཙངྒཝཱརེ པཀྑིཏྟཨུདཀཾ ཝིཡ པརིཀྑཡཾ གཏཾ. པཱཝཱཡ ཏིགཱཝུཏེ ཀུསིནཱརཱ. ཨེཏསྨིཾ ཨནྟརེ པཉྩཝཱིསཏིཡཱ ཋཱནེསུ ནིསཱིདིཏྭཱ མཧནྟཾ ཨུསྶཱཧཾ ཀཏྭཱ ཨཱགཙྪནྟོ སཱུརིཡཏྠངྒམནཝེལཱཡ བྷགཝཱ ཀུསིནཱརཾ པཱཔུཎཱིཏི ཨེཝཾ ‘‘རོགོ ནཱམ སབྦཾ ཨཱརོགྱཾ མདྡནྟོ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ སཾཝེགཀརཾ ཝཱཙཾ བྷཱསནྟོ ‘‘ཀིལནྟོསྨི, ཙུནྡཀ, ནིཔཛྫིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱཧ.

སཱིཧསེཡྻནྟི ཨེཏྠ ཀཱམབྷོགཱིསེཡྻཱ པེཏསེཡྻཱ ཏཐཱགཏསེཡྻཱ སཱིཧསེཡྻཱཏི ཙཏསྶོ སེཡྻཱ. ཏཏྠ ‘‘ཡེབྷུཡྻེན, བྷིཀྑཝེ, ཀཱམབྷོགཱི ཝཱམེན པསྶེན སེཡྻཾ ཀཔྤེནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༤༦) ཨཡཾ ཀཱམབྷོགཱིསེཡྻཱ. ‘‘ཡེབྷུཡྻེན ¶ , བྷིཀྑཝེ, པེཏཱ ཨུཏྟཱནཱ སེནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༤༦) ཨཡཾ པེཏསེཡྻཱ. ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ ཏཐཱགཏསེཡྻཱ. ‘‘སཱིཧོ, བྷིཀྑཝེ, མིགརཱཛཱ དཀྑིཎེན པསྶེན སེཡྻཾ ཀཔྤེཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༤༦) ཨཡཾ སཱིཧསེཡྻཱ. ཨཡཉྷི ཏེཛུསྶདཨིརིཡཱཔཐཏྟཱ ཨུཏྟམསེཡྻཱ ནཱམ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘དཀྑིཎེན པསྶེན སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེསཱི’’ཏི. པཱདེ པཱདནྟི དཀྑིཎཔཱདེ ཝཱམཔཱདཾ. ཨཙྩཱདྷཱཡཱཏི ཨཏིཨཱདྷཱཡ, གོཔྥཀཾ ཨཏིཀྐམྨ ཋཔེཏྭཱ. གོཔྥཀེན ཧི གོཔྥཀེ, ཛཱཎུནཱ ཛཱཎུམྷི སངྒྷཊྚིཡམཱནེ ཨབྷིཎྷཾ ཝེདནཱ ཨུཔྤཛྫནྟི ¶ , སེཡྻཱ ཕཱསུཀཱ ན ཧོཏི. ཡཐཱ པན ན སངྒྷཊྚེཏི, ཨེཝཾ ཨཏིཀྐམྨ ཋཔིཏེ ཝེདནཱ ནུཔྤཛྫནྟི, སེཡྻཱ ཕཱསུཀཱ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཨེཝཾ ནིཔཛྫི.

གནྟྭཱན བུདྡྷོཏི ཨིམཱ གཱཐཱ ཨཔརབྷཱགེ དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཋཔིཏཱ. ཏཏྠ ནདིཀནྟི ནདིཾ. ཨཔྤཊིམོདྷ ལོཀེཏི ཨཔྤཊིམོ ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ སདེཝཀེ ལོཀེ. ནྷཏྭཱ ཙ པིཝིཏྭཱ ཙུདཏཱརཱིཏི གཏྟཱནཾ སཱིཏིཀརཎཝསེན ནྷཏྭཱ ཙ པཱནཱིཡཾ པིཝིཏྭཱ ཙ ནདིཏོ ཨུཏྟརི. ཏདཱ ཀིར བྷགཝཏི ནྷཱཡནྟེ ཨནྟོནདིཡཾ མཙྪཀཙྪཔཱ, ཨུདཀཾ, ཨུབྷོསུ ཏཱིརེསུ ཝནསཎྜོ, སབྦོ ཙ སོ བྷཱུམིབྷཱགོཏི སབྦཾ སུཝཎྞཝཎྞམེཝ ཨཧོསི. པུརཀྑཏོཏི གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམགརུབྷཱཝཏོ སདེཝཀེན ལོཀེན པཱུཛཱསམྨཱནཝསེན པུརཀྑཏོ. བྷིཀྑུགཎསྶ མཛ྄ཛྷེཏི བྷིཀྑུསངྒྷསྶ མཛ྄ཛྷེ. ཏདཱ བྷིཀྑཱུ བྷགཝཏོ ཝེདནཱནཾ ཨདྷིམཏྟབྷཱཝཾ ཝིདིཏྭཱ ཨཱསནྣཱ ཧུཏྭཱ སམནྟཏོ པརིཝཱརེཏྭཱཝ གཙྪནྟི. སཏྠཱཏི དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི སཏྟཱནཾ ཨནུསཱསནཏོ སཏྠཱ. པཝཏྟཱ བྷགཝཱ ཨིདྷ ¶ དྷམྨེཏི བྷཱགྱཝནྟཏཱདཱིཧི བྷགཝཱ ཨིདྷ སཱིལཱདིསཱསནདྷམྨེ པཝཏྟཱ, དྷམྨེ ཝཱ ཙཏུརཱསཱིཏིདྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶཱནི པཝཏྟཱ པཝཏྟེཏཱ. ཨམྦཝནནྟི ཏསྶཱ ཨེཝ ནདིཡཱ ཏཱིརེ ཨམྦཝནཾ. ཨཱམནྟཡི ཙུནྡཀནྟི ཏསྨིཾ ཀིར ཁཎེ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཨུདཀསཱཊིཀཾ པཱིལེ༹ནྟོ ཨོཧཱིཡི, ཙུནྡཀཏྠེརོ སམཱིཔེ ཨཧོསི. ཏསྨཱ ¶ ཏཾ བྷགཝཱ ཨཱམནྟཡི. པམུཁེ ནིསཱིདཱིཏི ཝཏྟསཱིསེན སཏྠུ པུརཏོ ནིསཱིདི ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ སཏྠཱ ཨཱཎཱཔེཏཱི’’ཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀོ ཨནུཔྤཏྟོ. ཨེཝཾ ཨནུཔྤཏྟཾ ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨཱམནྟེསི.

ཨུཔདཧེཡྻཱཏི ཨུཔྤཱདེཡྻ, ཝིཔྤཊིསཱརསྶ ཨུཔྤཱདཀོ ཀོཙི པུརིསོ སིཡཱ ཨཔི བྷཝེཡྻ. ཨལཱབྷཱཏི ཡེ ཨཉྙེསཾ དཱནཾ དདནྟཱནཾ དཱནཱནིསཾསསངྑཱཏཱ ལཱབྷཱ ཧོནྟི, ཏེ ཨལཱབྷཱ. དུལླདྡྷནྟི པུཉྙཝིསེསེན ལདྡྷམྤི མནུསྶཏྟཾ དུལླདྡྷཾ. ཡསྶ ཏེཏི ཡསྶ ཏཝ. ཨུཏྟཎྜུལཾ ཝཱ ཨཏིཀིལིནྣཾ ཝཱ ཀོ ཏཾ ཛཱནཱཏི, ཀཱིདིསམྤི པཙྪིམཾ པིཎྜཔཱཏཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཏཐཱགཏོ པརིནིབྦུཏོ, ཨདྡྷཱ ཏེན ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ དིནྣཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི. ལཱབྷཱཏི དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཱ དཱནཱནིསཾསསངྑཱཏཱ ལཱབྷཱ. སུལདྡྷནྟི ཏུཡ྄ཧཾ མནུསྶཏྟཾ སུལདྡྷཾ. སམྨུཁཱཏི སམྨུཁཏོ, ན ཨནུསྶཝེན ན པརམྤརཱཡཱཏི ཨཏྠོ. མེཏནྟི མེ ཨེཏཾ མཡཱ ཨེཏཾ. དྭེམེཏི དྭེ ཨིམེ. སམསམཕལཱཏི སབྦཱཀཱརེན སམཱནཕལཱ.

ནནུ ¶ ཙ ཡཾ སུཛཱཏཱཡ དིནྣཾ པིཎྜཔཱཏཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཏཐཱགཏོ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཏཾ ཀིལེསཱནཾ ཨཔྤཧཱིནཀཱལེ དཱནཾ, ཨིདཾ པན ཙུནྡསྶ དཱནཾ ཁཱིཎཱསཝཀཱལེ, ཀསྨཱ ཨེཏཱནི སམཕལཱནཱིཏི? པརིནིབྦཱནསམཏཱཡ སམཱཔཏྟིསམཏཱཡ ཨནུསྶརཎསམཏཱཡ ཙ. བྷགཝཱ ཧི སུཛཱཏཱཡ དིནྣཾ པིཎྜཔཱཏཾ བྷུཉྫིཏྭཱ སཨུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦུཏོ, ཙུནྡེན དིནྣཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦུཏོཏི ཨེཝཾ པརིནིབྦཱནསམཏཱཡཔི སམཕལཱནི. ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷནདིཝསེ ཙ ཨགྒམགྒསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཱ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ སམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫི, པརིནིབྦཱནདིཝསེཔི སབྦཱ ཏཱ སམཱཔཛྫི. ཨེཝཾ སམཱཔཏྟིསམཏཱཡཔི སམཕལཱནི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཡསྶ ཙེཏཾ པིཎྜཔཱཏཾ ¶ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ ཨཔྤམཱཎཾ ཙེཏོསམཱདྷིཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏི, ཨཔྤམཱཎོ ཏསྶ པུཉྙཱབྷིསནྡོ ཀུསལཱབྷིསནྡོ’’ཏིཨཱདི. –

སུཛཱཏཱ ཙ ཨཔརབྷཱགེ ཨསྶོསི ‘‘ན ཀིར སཱ རུཀྑདེཝཏཱ, བོདྷིསཏྟོ ཀིརེས, ཏཾ ཀིར པིཎྜཔཱཏཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, སཏྟསཏྟཱཧཾ ཀིརསྶ ཏེན ཡཱཔནཱ ¶ ཨཧོསཱི’’ཏི. ཏསྶཱ ཨིདཾ སུཏྭཱ ‘‘ལཱབྷཱ ཝཏ མེ’’ཏི ཨནུསྶརནྟིཡཱ བལཝཔཱིཏིསོམནསྶཾ ཨུདཔཱདི. ཙུནྡསྶཔི ཨཔརབྷཱགེ ‘‘ཨཝསཱནཔིཎྜཔཱཏོ ཀིར མཡཱ དིནྣོ, དྷམྨསཱིསཾ ཀིར མཡཱ གཧིཏཾ, མཡ྄ཧཾ ཀིར པིཎྜཔཱཏཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ སཏྠཱ ཨཏྟནཱ ཙིརཀཱལཱབྷིཔཏྠིཏཱཡ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦུཏོ’’ཏི སུཏྭཱ ‘‘ལཱབྷཱ ཝཏ མེ’’ཏི ཨནུསྶརཏོ བལཝཔཱིཏིསོམནསྶཾ ཨུདཔཱདི. ཨེཝཾ ཨནུསྶརཎསམཏཱཡཔི སམཕལཱནི དྭེཔི པིཎྜཔཱཏདཱནཱནཱིཏི ཝེདིཏབྦཱནི.

ཨཱཡུསཾཝཏྟནིཀནྟི དཱིགྷཱཡུཀསཾཝཏྟནིཀཾ. ཨུཔཙིཏནྟི པསུཏཾ ཨུཔྤཱདིཏཾ. ཡསསཾཝཏྟནིཀནྟི པརིཝཱརསཾཝཏྟནིཀཾ. ཨཱདྷིཔཏེཡྻསཾཝཏྟནིཀནྟི སེཊྛབྷཱཝསཾཝཏྟནིཀཾ.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ དཱནསྶ མཧཔྥལཏཉྩེཝ སཱིལཱདིགུཎེཧི ཨཏྟནོ ཙ ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཉྩཱཏི ཏིཝིདྷམྤི ཨཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ དདཏོ པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏཱིཏི དཱནཾ དེནྟསྶ ཙིཏྟསམྤཏྟིཡཱ ཙ དཀྑིཎེཡྻསམྤཏྟིཡཱ ཙ དཱནམཡཾ པུཉྙཾ ཨུཔཙཱིཡཏི, མཧཔྥལཏརཉྩ མཧཱནིསཾསཏརཉྩ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ དདཏོ པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏཱིཏི དེཡྻདྷམྨཾ པརིཙྩཛནྟོ པརིཙྩཱགཙེཏནཱཡ བཧུལཱིཀཏཱཡ ཨནུཀྐམེན སབྦཏྠ ཨནཱཔཏྟིབཧུལོ སུཝིསུདྡྷསཱིལཾ རཀྑིཏྭཱ སམཐཝིཔསྶནཉྩ བྷཱཝེཏུཾ སཀྐོཏཱིཏི ཏསྶ དཱནཱདིཝསེན ཏིཝིདྷམྤི པུཉྙཾ ཨབྷིཝཌྜྷཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སཾཡམཏོཏི ¶ སཱིལསཾཡམེན སཾཡམནྟསྶ, སཾཝརེ ཋིཏསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཝེརཾ ན ཙཱིཡཏཱིཏི པཉྩཝིདྷཝེརཾ ན པཝཌྜྷཏི, ཨདོསཔདྷཱནཏྟཱ ཝཱ ཨདྷིསཱིལསྶ ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟེཧི སཡཾམནྟོ སུཝིསུདྡྷསཱིལོ ཁནྟིབཧུལཏཱཡ ཀེནཙི ཝེརཾ ན ཀརོཏི, ཀུཏོ ཏསྶ ཨུཔཙཡོ. ཏསྨཱ ཏསྶ སཾཡམཏོ སཾཡམནྟསྶ, སཾཡམཧེཏུ ཝཱ ཝེརཾ ན ཙཱིཡཏི. ཀུསལོ ཙ ཛཧཱཏི པཱཔཀནྟི ཀུསལོ པན ཉཱཎསམྤནྣོ སུཝིསུདྡྷསཱིལེ པཏིཊྛིཏོ ཨཊྛཏིཾསཱཡ ཨཱརམྨཎེསུ ཨཏྟནོ ཨནུརཱུཔཾ ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ ཨུཔཙཱརཔྤནཱབྷེདཾ ཛྷཱནཾ སམྤཱདེནྟོ པཱཔཀཾ ལཱམཀཾ ཀཱམཙྪནྡཱདིཨཀུསལཾ ཝིཀྑམྦྷནཝསེན ཛཧཱཏི པརིཙྩཛཏི. སོ ཏམེཝ ཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ སངྑཱརེསུ ཁཡཝཡཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཝིཔསྶནཱཡ ཀམྨཾ ཀརོནྟོ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཨརིཡམགྒེན ཨནཝསེསཾ པཱཔཀཾ ལཱམཀཾ ཨཀུསལཾ སམུཙྪེདཝསེན ཛཧཱཏི. རཱགདོསམོཧཀྑཡཱ ས ནིབྦུཏོཏི སོ ཨེཝཾ པཱཔཀཾ པཛཧིཏྭཱ རཱགཱདཱིནཾ ཁཡཱ ཨནཝསེསཀིལེསནིབྦཱནེན, ཏཏོ པརཾ ཁནྡྷནིབྦཱནེན ཙ ནིབྦུཏོ ¶ ཧོཏཱིཏི ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཙུནྡསྶ ཙ དཀྑིཎསམྤཏྟིཾ, ཨཏྟནོ ཙ དཀྑིཎེཡྻསམྤཏྟིཾ ནིསྶཱཡ པཱིཏིཝེགཝིསྶཊྛཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. པཱཊལིགཱམིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༦. ཚཊྛེ མགདྷེསཱུཏི མགདྷརཊྛེ. མཧཏཱཏི ཨིདྷཱཔི གུཎམཧཏྟེནཔི ཨཔརིཙྪིནྣསངྑྱཏྟཱ གཎནམཧཏྟེནཔི མཧཏཱ བྷིཀྑུསངྒྷེན. པཱཊལིགཱམོཏི ཨེཝཾནཱམཀོ མགདྷརཊྛེ ཨེཀོ གཱམོ. ཏསྶ ཀིར གཱམསྶ མཱཔནདིཝསེ ¶ གཱམགྒཧཎཊྛཱནེ དྭེ ཏཡོ པཱཊལངྐུརཱ པཐཝིཏོ ཨུབྦྷིཛྫིཏྭཱ ¶ ནིཀྑམིཾསུ. ཏེན ཏཾ ‘‘པཱཊལིགཱམོ’’ཏྭེཝ ཝོཧརིཾསུ. ཏདཝསརཱིཏི ཏཾ པཱཊལིགཱམཾ ཨཝསརི ཨནུཔཱཔུཎི. ཀདཱ པན བྷགཝཱ པཱཊལིགཱམཾ ཨནུཔཱཔུཎི? ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེན སཱཝཏྠིཡཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནོ ཙེཏིཡཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ཏཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ རཱཛགཧེ ཝསནྟོ ཏཏྠ ཨཱཡསྨཏོ མཧཱམོགྒལླཱནསྶ ཙ ཙེཏིཡཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ཏཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨམྦལཊྛིཀཱཡཾ ཝསིཏྭཱ ཨཏུརིཏཙཱརིཀཱཝསེན ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརནྟོ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨེཀརཏྟིཝཱསེན ཝསིཏྭཱ ལོཀཾ ཨནུགྒཎྷནྟོ ཨནུཀྐམེན པཱཊལིགཱམཾ ཨནུཔཱཔུཎི.

པཱཊལིགཱམིཡཱཏི པཱཊལིགཱམཝཱསིནོ ཨུཔཱསཀཱ. ཏེ ཀིར བྷགཝཏོ པཋམདསྶནེན ཀེཙི སརཎེསུ, ཀེཙི སཱིལེསུ, ཀེཙི སརཎེསུ ཙ སཱིལེསུ ཙ པཏིཊྛིཏཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུཔཱསཀཱ’’ཏི. ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམིཾསཱུཏི པཱཊལིགཱམེ ཀིར ཨཛཱཏསཏྟུནོ ལིཙྪཝིརཱཛཱུནཉྩ མནུསྶཱ ཀཱལེན ཀཱལཾ གནྟྭཱ གེཧསཱམིཀེ གེཧཏོ ནཱིཧརིཏྭཱ མཱསམྤི ཨཌྜྷམཱསམྤི ཝསནྟི. ཏེན པཱཊལིགཱམཝཱསིནོ མནུསྶཱ ནིཙྩུཔདྡུཏཱ ‘‘ཨེཏེསཉྩེཝ ཨཱགཏཀཱལེ ཝསནཊྛཱནཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཀཔསྶེ ཨིསྶརཱནཾ བྷཎྜཔྤཊིསཱམནཊྛཱནཾ, ཨེཀཔསྶེ ཝསནཊྛཱནཾ, ཨེཀཔསྶེ ཨཱགནྟུཀཱནཾ ཨདྡྷིཀམནུསྶཱནཾ, ཨེཀཔསྶེ དལིདྡཱནཾ ཀཔཎམནུསྶཱནཾ, ཨེཀཔསྶེ གིལཱནཱནཾ ཝསནཊྛཱནཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི སབྦེསཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཨགྷཊྚེཏྭཱ ཝསནཔྤཧོནཀཾ ནགརམཛ྄ཛྷེ མཧཱསཱལཾ ཀཱརེསུཾ, ཏསྶཱ ནཱམཾ ཨཱཝསཐཱགཱརནྟི. ཏཾ དིཝསཉྩ ནིཊྛཱནཾ ཨགམཱསི. ཏེ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཧཏྠཀམྨསུདྷཱཀམྨཙིཏྟཀམྨཱདིཝསེན སུཔརིནིཊྛིཏཾ སུསཛྫིཏཾ དེཝཝིམཱནསདིསཾ ཏཾ དྭཱརཀོཊྛཀཏོ པཊྛཱཡ ཨོལོཀེཏྭཱ ‘‘ཨིདཾ ཨཱཝསཐཱགཱརཾ ཨཏིཝིཡ མནོརམཾ སསྶིརིཀཾ, ཀེན ནུ ¶ ཁོ པཋམཾ པརིབྷུཏྟཾ ཨམྷཱཀཾ དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ ཨསྶཱ’’ཏི ཙིནྟེསུཾ, ཏསྨིཾཡེཝ ཙ ཁཎེ ‘‘བྷགཝཱ ཏཾ གཱམཾ ཨནུཔྤཏྟོ’’ཏི ཨསྶོསུཾ. ཏེན ཏེ ཨུཔྤནྣཔཱིཏིསོམནསྶཱ ‘‘ཨམྷེཧི བྷགཝཱ གནྟྭཱཔི ¶ ཨཱནེཏབྦོ སིཡཱ, སོ པན སཡམེཝ ཨམྷཱཀཾ ཝསནཊྛཱནཾ སམྤཏྟོ, ཨཛྫ མཡཾ བྷགཝནྟཾ ཨིདྷ ཝསཱཔེཏྭཱ པཋམཾ པརིབྷུཉྫཱཔེསྶཱམ ཏཐཱ བྷིཀྑུསངྒྷཾ, བྷིཀྑུསངྒྷེ ཨཱགཏེ ཏེཔིཊཀཾ བུདྡྷཝཙནཾ ཨཱགཏམེཝ བྷཝིསྶཏི, སཏྠཱརཾ མངྒལཾ ཝདཱཔེསྶཱམ, དྷམྨཾ ཀཐཱཔེསྶཱམ. ཨིཏི ཏཱིཧི རཏནེཧི པརིབྷུཏྟེ པཙྪཱ ཨམྷཱཀཉྩ པརེསཉྩ པརིབྷོགོ བྷཝིསྶཏི, ཨེཝཾ ནོ དཱིགྷརཏྟཾ ¶ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི སནྣིཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ ཨེཏདཏྠམེཝ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཾསུ. ཏསྨཱ ཨེཝམཱཧཾསུ – ‘‘ཨདྷིཝཱསེཏུ ནོ, བྷནྟེ བྷགཝཱ, ཨཱཝསཐཱགཱར’’ནྟི.

ཡེན ཨཱཝསཐཱགཱརཾ ཏེནུཔསངྐམིཾསཱུཏི ཀིཉྩཱཔི ཏཾ ཏཾ དིཝསམེཝ པརིནིཊྛིཏཏྟཱ དེཝཝིམཱནཾ ཝིཡ སུསཛྫིཏཾ སུཔཊིཛགྒིཏཾ, བུདྡྷཱརཧཾ པན ཀཏྭཱ ན པཉྙཏྟཾ, ‘‘བུདྡྷཱ ནཱམ ཨརཉྙཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཨརཉྙཱརཱམཱ, ཨནྟོགཱམེ ཝསེཡྻུཾ ཝཱ ནོ ཝཱ, ཏསྨཱ བྷགཝཏོ རུཙིཾ ཛཱནིཏྭཱཝ པཉྙཱཔེསྶཱམཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཏེ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཾསུ, ཨིདཱནི བྷགཝཏོ རུཙིཾ ཛཱནིཏྭཱ ཏཐཱ པཉྙཱཔེཏུཀཱམཱ ཡེན ཨཱཝསཐཱགཱརཾ ཏེནུཔསངྐམིཾསུ. སབྦསནྠརིཾ ཨཱཝསཐཱགཱརཾ སནྠརིཏྭཱཏི ཡཐཱ སབྦམེཝ སནྠཏཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཏཾ སནྠརིཏྭཱ སབྦཔཋམཾ ཏཱཝ ‘‘གོམཡཾ ནཱམ སབྦམངྒལེསུ ཝཏྟཏཱི’’ཏི སུདྷཱཔརིཀམྨཀཏམྤི བྷཱུམིཾ ཨལླགོམཡེན ཨོཔུཉྫཱཔེཏྭཱ པརིསུཀྑབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཡཐཱ ཨཀྐནྟཊྛཱནེ པདཾ ན པཉྙཱཡཏི, ཨེཝཾ ཙཏུཛྫཱཏིཡགནྡྷེཧི ལིམྤེཏྭཱ ཨུཔརི ནཱནཱཝཎྞཀཊསཱརཀེ སནྠརིཏྭཱ ཏེསཾ ཨུཔརི མཧཱཔིཊྛིཀཀོཛཝཱདིཾ ཀཏྭཱ ཧཏྠཏྠརཎཱདཱིཧི ནཱནཱཝཎྞེཧི ཨཏྠརཎེཧི སནྠརིཏབྦཡུཏྟཀཾ སབྦོཀཱསཾ སནྠརཱཔེསུཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘སབྦསནྠརིཾ ཨཱཝསཐཱགཱརཾ སནྠརིཏྭཱ’’ཏི.

ཨཱསནཱནཉྷི མཛ྄ཛྷཊྛཱནེ ཏཱཝ མངྒལཐམྦྷཾ ནིསྶཱཡ མཧཱརཧཾ བུདྡྷཱསནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ཏཏྠ ཡཾ ཡཾ མུདུཀཉྩ མནོརམཉྩ པཙྩཏྠརཎཾ, ཏཾ ཏཾ པཙྩཏྠརིཏྭཱ ཨུབྷཏོལོཧིཏཀཾ མནུཉྙདསྶནཾ ཨུཔདྷཱནཾ ¶ ཨུཔདཧིཏྭཱ ཨུཔརི སུཝཎྞརཛཏཏཱརཀཱཝིཙིཏྟཾ ཝིཏཱནཾ བནྡྷིཏྭཱ གནྡྷདཱམཔུཔྥདཱམཱདཱིཧི ཨལངྐརིཏྭཱ སམནྟཱ དྭཱདསཧཏྠེ ཋཱནེ པུཔྥཛཱལཾ ཀཱརེཏྭཱ ཏིཾསཧཏྠམཏྟཊྛཱནཾ པཊསཱཎིཡཱ པརིཀྑིཔཱཔེཏྭཱ པཙྪིམབྷིཏྟིཾ ནིསྶཱཡ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ པལླངྐཨཔསྶཡམཉྩཔཱིཋཱདཱིནི པཉྙཱཔེཏྭཱ ཨུཔརི སེཏཔཙྩཏྠརཎེཧི པཙྩཏྠརཱཔེཏྭཱ སཱལཱཡ པཱཙཱིནཔསྶཾ ཨཏྟནོ ནིསཛྫཱཡོགྒཾ ཀཱརེསུཾ. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱསནཱནི པཉྙཱཔེཏྭཱ’’ཏི.

ཨུདཀམཎིཀནྟི མཧཱཀུཙྪིཀཾ ཨུདཀཙཱཊིཾ. ཨེཝཾ བྷགཝཱ བྷིཀྑུསངྒྷོ ཙ ཡཐཱརུཙིཡཱ ཧཏྠཔཱདེ ¶ དྷོཝིསྶནྟི, མུཁཾ ཝིཀྑཱལེསྶནྟཱིཏི ཏེསུ ཏེསུ ཋཱནེསུ མཎིཝཎྞསྶ ཨུདཀསྶ པཱུརེཏྭཱ ཝཱསཏྠཱཡ ནཱནཱཔུཔྥཱནི ཙེཝ ཨུདཀཝཱསཙུཎྞཱནི ཙ པཀྑིཔིཏྭཱ ཀདལིཔཎྞེཧི པིདཧིཏྭཱ པཏིཊྛཔེསུཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨུདཀམཎིཀཾ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ’’ཏི.

ཏེལཔྤདཱིཔཾ ¶ ཨཱརོཔེཏྭཱཏི རཛཏསུཝཎྞཱདིམཡདཎྜདཱིཔིཀཱསུ ཡོདྷཀརཱུཔཝིལཱསཁཙིཏརཱུཔཀཱདཱིནཾ ཧཏྠེ ཋཔིཏསུཝཎྞརཛཏཱདིམཡཀཔལླིཀཱསུ ཏེལཔྤདཱིཔཾ ཛཱལཡིཏྭཱ. ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམིཾསཱུཏི ཨེཏྠ པན ཏེ པཱཊལིགཱམིཡཱ ཨུཔཱསཀཱ ན ཀེཝལཾ ཨཱཝསཐཱགཱརམེཝ, ཨཐ ཁོ སཀལསྨིམྤི གཱམེ ཝཱིཐིཡོ སཛྫཱཔེཏྭཱ དྷཛེ ཨུསྶཱཔེཏྭཱ གེཧདྭཱརེསུ པུཎྞགྷཊེ ཀདལིཡོ ཙ ཋཔཱཔེཏྭཱ སཀལགཱམཾ དཱིཔམཱལཱཧི ཝིཔྤཀིཎྞཏཱརཀཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ ‘‘ཁཱིརཔཀེ དཱརཀེ ཁཱིརཾ པཱཡེཐ, དཧརཀུམཱརེ ལཧུཾ ལཧུཾ བྷོཛེཏྭཱ སཡཱཔེཐ, ཨུཙྩཱསདྡཾ མཱ ཀརིཏྠ, ཨཛྫ ཨེཀརཏྟིཾ སཏྠཱ ཨནྟོགཱམེ ཝསིསྶཏི, བུདྡྷཱ ནཱམ ཨཔྤསདྡཀཱམཱ ཧོནྟཱི’’ཏི བྷེརིཾ ཙརཱཔེཏྭཱ སཡཾ ¶ དཎྜདཱིཔིཀཱ ཨཱདཱཡ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམིཾསུ.

ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ནིཝཱསེཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ སདྡྷིཾ བྷིཀྑུསངྒྷེན ཡེན ཨཱཝསཐཱགཱརཾ ཏེནུཔསངྐམཱིཏི ‘‘ཡསྶ དཱནི, བྷནྟེ, བྷགཝཱ ཀཱལཾ མཉྙཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཀིར ཏེཧི ཀཱལེ ཨཱརོཙིཏེ བྷགཝཱ ལཱཁཱརསེན ཏིནྟརཏྟཀོཝིལཱ༹རཔུཔྥཝཎྞཾ རཏྟདུཔཊྚཾ ཀཏྟརིཡཱ པདུམཾ ཀནྟེནྟོ ཝིཡ, སཾཝིདྷཱཡ ཏིམཎྜལཾ པཊིཙྪཱདེནྟོ ནིཝཱསེཏྭཱ སུཝཎྞཔཱམངྒེན པདུམཀལཱཔཾ པརིཀྑིཔནྟོ ཝིཡ, ཝིཛྫུལཏཱསསྶིརིཀཾ ཀཱཡབནྡྷནཾ བནྡྷིཏྭཱ རཏྟཀམྦལེན གཛཀུམྦྷཾ པརིཡོནནྡྷནྟོ ཝིཡ, རཏནསཏུབྦེདྷེ སུཝཎྞགྒྷིཀེ པཝཱལ༹ཛཱལཾ ཁིཔམཱནོ ཝིཡ, མཧཏི སུཝཎྞཙེཏིཡེ རཏྟཀམྦལཀཉྩུཀཾ པཊིམུཉྩནྟོ ཝིཡ, གཙྪནྟཾ པུཎྞཙནྡཾ རཏྟཝལཱཧཀེན པཊིཙྪཱདེནྟོ ཝིཡ, ཀཉྩནགིརིམཏྠཀེ སུཔཀྐལཱཁཱརསཾ པརིསིཉྩནྟོ ཝིཡ, ཙིཏྟཀཱུཊཔབྦཏམཏྠཀཾ ཝིཛྫུལཏཱཛཱལེན པརིཀྑིཔནྟོ ཝིཡ, སཀལཙཀྐཝཱལ༹སིནེརུཡུགནྡྷརམཧཱཔཐཝིཾ ཙཱལེཏྭཱ གཧིཏནིགྲོདྷཔལླཝསམཱནཝཎྞཾ སུརཏྟཝརཔཾསུཀཱུལཾ པཱརུཔིཏྭཱ ཝནགཧནཏོ ནིཀྑནྟཀེསརསཱིཧོ ཝིཡ, སམནྟཏོ ཨུདཡཔབྦཏཀཱུཊཏོ པུཎྞཙནྡོ ཝིཡ, བཱལསཱུརིཡོ ཝིཡ ཙ ཨཏྟནཱ ནིསིནྣཙཱརུམཎྜཔཏོ ནིཀྑམི.

ཨཐསྶ ཀཱཡཏོ མེགྷམུཁཏོ ཝིཛྫུཀལཱཔཱ ཝིཡ རསྨིཡོ ནིཀྑམིཏྭཱ སུཝཎྞརསདྷཱརཱཔརིསེཀཔིཉྫརཔཏྟཔུཔྥཕལསཱཁཱཝིཊཔེ ཝིཡ སམནྟཏོ རུཀྑེ ཀརིཾསུ. ཏཱཝདེཝ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ མཧཱབྷིཀྑུསངྒྷོ བྷགཝནྟཾ པརིཝཱརེསི. ཏེ ཙ ནཾ པརིཝཱརེཏྭཱ ཋིཏཱ བྷིཀྑཱུ ¶ ཨེཝརཱུཔཱ ཨཧེསུཾ ཨཔྤིཙྪཱ སནྟུཊྛཱ པཝིཝིཏྟཱ ཨསཾསཊྛཱ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཱ ཝཏྟཱརོ ཝཙནཀྑམཱ ¶ ཙོདཀཱ པཱཔགརཧིནོ སཱིལསམྤནྣཱ སམཱདྷིསམྤནྣཱ པཉྙཱསམྤནྣཱ ཝིམུཏྟིསམྤནྣཱ ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནསམྤནྣཱ. ཏེཧི པརིཝུཏོ བྷགཝཱ རཏྟཀམྦལཔརིཀྑིཏྟོ ཝིཡ སུཝཎྞཀྑནྡྷོ, ནཀྑཏྟཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ པུཎྞཙནྡོ, རཏྟཔདུམཝནསཎྜམཛ྄ཛྷགཏཱ ¶ ཝིཡ སུཝཎྞནཱཝཱ, པཝཱལ༹ཝེདིཀཔརིཀྑིཏྟོ ཝིཡ སུཝཎྞཔཱསཱདོ ཝིརོཙིཏྠ. མཧཱཀསྶཔཔྤམུཁཱ པན མཧཱཐེརཱ མེགྷཝཎྞཾ པཾསུཀཱུལཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ མཎིཝམྨཝམྨིཏཱ ཝིཡ མཧཱནཱགཱ པརིཝཱརཡིཾསུ ཝནྟརཱགཱ བྷིནྣཀིལེསཱ ཝིཛཊིཏཛཊཱ ཚིནྣབནྡྷནཱ ཀུལེ ཝཱ གཎེ ཝཱ ཨལགྒཱ.

ཨིཏི བྷགཝཱ སཡཾ ཝཱིཏརཱགོ ཝཱིཏརཱགེཧི, ཝཱིཏདོསོ ཝཱིཏདོསེཧི, ཝཱིཏམོཧོ ཝཱིཏམོཧེཧི, ནིཏྟཎྷོ ནིཏྟཎྷེཧི, ནིཀྐིལེསོ ནིཀྐིལེསེཧི, སཡཾ བུདྡྷོ ཨནུབུདྡྷེཧི པརིཝཱརིཏོ པཏྟཔརིཝཱརིཏཾ ཝིཡ ཀེསརཾ, ཀེསརཔརིཝཱརིཏཱ ཝིཡ ཀཎྞིཀཱ, ཨཊྛནཱགསཧསྶཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ ཚདྡནྟོ ནཱགརཱཛཱ, ནཝུཏིཧཾསསཧསྶཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ དྷཏརཊྛོ ཧཾསརཱཛཱ, སེནངྒཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ ཙཀྐཝཏྟིརཱཛཱ, མརུགཎཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ, བྲཧྨགཎཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ ཧཱརིཏམཧཱབྲཧྨཱ, ཏཱརཱགཎཔརིཝཱརིཏོ ཝིཡ པུཎྞཙནྡོ, ཨནུཔམེན བུདྡྷཝེསེན ཨཔརིམཱཎེན བུདྡྷཝིལཱསེན པཱཊལིགཱམིནཾ མགྒཾ པཊིཔཛྫི.

ཨཐསྶ པུརཏྠིམཀཱཡཏོ སུཝཎྞཝཎྞཱ གྷནབུདྡྷརསྨིཡོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨསཱིཏིཧཏྠཊྛཱནཾ ཨགྒཧེསུཾ, ཏཐཱ པཙྪིམཀཱཡཏོ དཀྑིཎཔསྶཏོ ཝཱམཔསྶཏོ སུཝཎྞཝཎྞཱ གྷནབུདྡྷརསྨིཡོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨསཱིཏིཧཏྠཊྛཱནཾ ཨགྒཧེསུཾ, ཨུཔརིཀེསནྟཏོ པཊྛཱཡ སབྦཀེསཱཝཊྚེཧི མོརགཱིཝརཱཛཝཎྞཱ ཨསིཏཱ གྷནབུདྡྷརསྨིཡོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ གགནཏལེ ཨསཱིཏིཧཏྠཊྛཱནཾ ཨགྒཧེསུཾ, ཧེཊྛཱཔཱདཏལེཧི པཝཱལ༹ཝཎྞཱ རསྨིཡོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ གྷནཔཐཝིཡཾ ཨསཱིཏིཧཏྠཊྛཱནཾ ཨགྒཧེསུཾ, དནྟཏོ ཨཀྑཱིནཾ སེཏཊྛཱནཏོ, ནཁཱནཾ མཾསཝིམུཏྟཊྛཱནཏོ ཨོདཱཏཱ གྷནབུདྡྷརསྨིཡོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨསཱིཏིཧཏྠཊྛཱནཾ ཨགྒཧེསུཾ, རཏྟཔཱིཏཝཎྞཱནཾ སམྦྷིནྣཊྛཱནཏོ མཉྫེཊྛཝཎྞཱ རསྨིཡོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཨསཱིཏིཧཏྠཊྛཱནཾ ཨགྒཧེསུཾ, སབྦཏྠཀམེཝ པབྷསྶརཱ རསྨིཡོ ཨུཊྛཧིཾསུ. ཨེཝཾ སམནྟཱ ཨསཱིཏིཧཏྠཊྛཱནཾ ཚབྦཎྞཱ བུདྡྷརསྨིཡོ ཝིཛྫོཏམཱནཱ ཝིཔྥནྡམཱནཱ ཝིདྷཱཝམཱནཱ ཀཉྩནདཎྜདཱིཔིཀཱདཱིཧི ¶ ནིཙྪརིཏྭཱ ཨཱཀཱསཾ པཀྑནྡམཱནཱ མཧཱཔདཱིཔཛཱལཱ ཝིཡ, ཙཱཏུདྡཱིཔིཀམཧཱམེགྷཏོ ནིཀྑནྟཝིཛྫུལཏཱ ¶ ཝིཡ ཙ དིསོདིསཾ པཀྑནྡིཾསུ. ཡཱཧི སབྦེ དིསཱབྷཱགཱ སུཝཎྞཙམྤཀཔུཔྥེཧི ཝིཀིརིཡམཱནཱ ཝིཡ, སུཝཎྞགྷཊཏོ སུཝཎྞརསདྷཱརཱཧི ཨཱསིཉྩིཡམཱནཱ ཝིཡ, པསཱརིཏསུཝཎྞཔཊཔརིཀྑིཏྟཱ ཝིཡ, ཝེརམྦྷཝཱཏེན སམུདྡྷཏཀིཾསུཀཀཎིཀཱརཀོཝིལཱ༹རཔུཔྥཙུཎྞསམོཀིཎྞཱ ཝིཡ, ཙཱིནཔིཊྛཙུཎྞསམྤརིརཉྫིཏཱ ཝིཡ ཙ ཝིརོཙིཾསུ.

བྷགཝཏོཔི ¶ ཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནབྱཱམཔྤབྷཱཔརིཀྑེཔསམུཛྫལཾ དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎཔྤཊིམཎྜིཏཾ སརཱིརཾ ཨབྦྷམཧིཀཱདིཨུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟཾ སམུཛྫལནྟཏཱརཀཱཝབྷཱསིཏཾ ཝིཡ, གགནཏལཾ ཝིཀསིཏཾ ཝིཡ པདུམཝནཾ, སབྦཔཱལིཕུལློ ཝིཡ ཡོཛནསཏིཀོ པཱརིཙྪཏྟཀོ, པཊིཔཱཊིཡཱ ཋཔིཏཱནཾ དྭཏྟིཾསསཱུརིཡཱནཾ དྭཏྟིཾསཙནྡིམཱནཾ དྭཏྟིཾསཙཀྐཝཏྟཱིནཾ དྭཏྟིཾསདེཝརཱཛཱནཾ དྭཏྟིཾསམཧཱབྲཧྨཱནཾ སིརིཡཱ སིརིཾ ཨབྷིབྷཝམཱནཾ ཝིཡ ཝིརོཙིཏྠ, ཡཐཱ ཏཾ དསཧི པཱརམཱིཧི དསཧི ཨུཔཔཱརམཱིཧི དསཧི པརམཏྠཔཱརམཱིཧཱིཏི སམྨདེཝ པརིཔཱུརིཏཱཧི སམཏིཾསཔཱརམིཏཱཧི ཨལངྐཏཾ ཀཔྤསཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི དིནྣེན དཱནེན རཀྑིཏེན སཱིལེན ཀཏེན ཀལྱཱཎཀམྨེན ཨེཀསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ སམོསརིཏྭཱ ཝིཔཱཀཾ དཱཏུཾ ཨོཀཱསཾ ཨལབྷམཱནེན སམྦཱདྷཔྤཏྟཾ ཝིཡ ནིབྦཏྟིཏཾ ནཱཝཱསཧསྶབྷཎྜཾ ཨེཀཾ ནཱཝཾ ཨཱརོཔནཀཱལོ ཝིཡ, སཀཊསཧསྶབྷཎྜཾ ཨེཀཾ སཀཊཾ ཨཱརོཔནཀཱལོ ཝིཡ, པཉྩཝཱིསཏིཡཱ གངྒཱནཾ སམྦྷིནྣམུཁདྭཱརེ ཨེཀཏོ རཱསིབྷཱུཏཀཱལོ ཝིཡ ཨཧོསི.

ཨིམཱཡ བུདྡྷསིརིཡཱ ཨོབྷཱསམཱནསྶཔི བྷགཝཏོ པུརཏོ ཨནེཀཱནི དཎྜདཱིཔིཀཱསཧསྶཱནི ཨུཀྑིཔིཾསུ. ཏཐཱ པཙྪཏོ ཝཱམཔསྶེ དཀྑིཎཔསྶེ ཛཱཏིཀུསུམཙམྤཀཝནམཱལིཀཱརཏྟུཔྤལནཱིལུཔྤལབཀུལསིནྡུཝཱརཱདིཔུཔྥཱནི ཙེཝ ནཱིལཔཱིཏཱདིཝཎྞསུགནྡྷཙུཎྞཱནི ཙ ཙཱཏུདྡཱིཔིཀམཧཱམེགྷཝིསྶཊྛཱ སལིལཝུཊྛིཡོ ཝིཡ ཝིཔྤཀིརིཾསུ ¶ . པཉྩངྒིཀཏཱུརིཡནིགྒྷོསཱ ཙ བུདྡྷདྷམྨསངྒྷགུཎཱསཾཡུཏྟཱ ཐུཏིགྷོསཱ ཙ སབྦཱ དིསཱ པཱུརཡམཱནཱ མུཁསམྦྷཱསཱ ཝིཡ ཨཧེསུཾ. དེཝསུཔཎྞནཱགཡཀྑགནྡྷབྦམནུསྶཱནཾ ཨཀྑཱིནི ཨམཏཔཱནཾ ཝིཡ ལབྷིཾསུ. ཨིམསྨིཾ པན ཋཱནེ ཋཏྭཱ པདསཧསྶེཧི གམནཝཎྞནཾ ཝཏྟུཾ ཝཊྚཏི. ཏཏྲིཡཾ མུཁམཏྟཾ –

‘‘ཨེཝཾ ¶ སབྦངྒསམྤནྣོ, ཀམྤཡནྟོ ཝསུནྡྷརཾ;

ཨཧེཋཡནྟོ པཱཎཱནི, ཡཱཏི ལོཀཝིནཱཡཀོ.

‘‘དཀྑིཎཾ པཋམཾ པཱདཾ, ཨུདྡྷརནྟོ ནརཱསབྷོ;

གཙྪནྟོ སིརིསམྤནྣོ, སོབྷཏེ དྭིཔདུཏྟམོ.

‘‘གཙྪཏོ བུདྡྷསེཊྛསྶ, ཧེཊྛཱ པཱདཏལཾ མུདུ;

སམཾ སམྥུསཏེ བྷཱུམིཾ, རཛསཱནུཔལིམྤཏི.

‘‘ནིནྣཾ ¶ ཋཱནཾ ཨུནྣམཏི, གཙྪནྟེ ལོཀནཱཡཀེ;

ཨུནྣཏཉྩ སམཾ ཧོཏི, པཐཝཱི ཙ ཨཙེཏནཱ.

‘‘པཱསཱཎཱ སཀྑརཱ ཙེཝ, ཀཐལཱ ཁཱཎུཀཎྚཀཱ;

སབྦེ མགྒཱ ཝིཝཛྫནྟི, གཙྪནྟེ ལོཀནཱཡཀེ.

‘‘ནཱཏིདཱུརེ ཨུདྡྷརཏི, ནཙྩཱསནྣེ ཙ ནིཀྑིཔཾ;

ཨགྷཊྚཡནྟོ ནིཡྻཱཏི, ཨུབྷོ ཛཱཎཱུ ཙ གོཔྥཀེ.

‘‘ནཱཏིསཱིགྷཾ པཀྐམཏི, སམྤནྣཙརཎོ མུནི;

ན ཙཱཔི སཎིཀཾ ཡཱཏི, གཙྪམཱནོ སམཱཧིཏོ.

‘‘ཨུདྡྷཾ ཨདྷོ ཙ ཏིརིཡཾ, དིསཉྩ ཝིདིསཾ ཏཐཱ;

ན པེཀྑམཱནོ སོ ཡཱཏི, ཡུགམཏྟཾཝཔེཀྑཏི.

‘‘ནཱགཝིཀྐནྟཙཱརོ སོ, གམནེ སོབྷཏེ ཛིནོ;

ཙཱརུཾ གཙྪཏི ལོཀགྒོ, ཧཱསཡནྟོ སདེཝཀེ.

‘‘ཨུསབྷརཱཛཱཝ སོབྷནྟོ, ཙཱརུཙཱརཱིཝ ཀེསརཱི;

ཏོསཡནྟོ བཧཱུ སཏྟེ, གཱམཾ སེཊྛོ ཨུཔཱགམཱི’’ཏི. –

ཝཎྞཀཱལོ ¶ ནཱམ ཀིརེས. ཨེཝཾཝིདྷེསུ ཀཱལེསུ བྷགཝཏོ སརཱིརཝཎྞེ ཝཱ གུཎཝཎྞེ ཝཱ དྷམྨཀཐིཀསྶ ཐཱམོཡེཝ པམཱཎཾ, ཙུཎྞིཡཔདེཧི གཱཐཱབནྡྷེཧི ཡཏྟཀཾ སཀྐོཏི, ཏཏྟཀཾ ཝཏྟབྦཾ. ‘‘དུཀྐཐིཏ’’ནྟི ཝཱ ‘‘ཨཏིཏྠེན པཀྑནྡོ’’ཏི ཝཱ ན ཝཏྟབྦོ. ཨཔརིམཱཎཝཎྞཱ ཧི བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ, ཏེསཾ བུདྡྷཱཔི ཨནཝསེསཏོ ཝཎྞཾ ཝཏྟུཾ ཨསམཏྠཱ. སཀལམྤི ཧི ཀཔྤཾ ཝཎྞེནྟཱ པརིཡོསཱཔེཏུཾ ན སཀྐོནྟི, པགེཝ ཨིཏརཱ པཛཱཏི. ཨིམིནཱ སིརིཝིལཱསེན ཨལངྐཏཔྤཊིཡཏྟཾ པཱཊལིགཱམཾ པཱཝིསི ¶ , པཝིསིཏྭཱ བྷགཝཱ པསནྣཙིཏྟེན ཛནེན པུཔྥགནྡྷདྷཱུམཝཱསཙུཎྞཱདཱིཧི པཱུཛིཡམཱནོ ཨཱཝསཐཱགཱརཾ པཱཝིསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ནིཝཱསེཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ སདྡྷིཾ བྷིཀྑུསངྒྷེན ཡེན ཨཱཝསཐཱགཱརཾ ཏེནུཔསངྐམཱི’’ཏི.

པཱདེ ¶ པཀྑཱལེཏྭཱཏི ཡདིཔི བྷགཝཏོ པཱདེ རཛོཛལླཾ ན ཨུཔལིམྤཏི, ཏེསཾ པན ཨུཔཱསཀཱནཾ ཀུསལཱབྷིཝུདྡྷིཾ ཨཱཀངྑནྟོ པརེསཾ དིཊྛཱནུགཏིཾ ཨཱཔཛྫནཏྠཉྩ བྷགཝཱ པཱདེ པཀྑཱལེཏི. ཨཔིཙ ཨུཔཱདིནྣཀསརཱིརཾ ནཱམ སཱིཏཾ ཀཱཏབྦམྤི ཧོཏཱིཏི ཨེཏདཏྠམྤི བྷགཝཱ ནྷཱནཔཱདདྷོཝནཱདཱིནི ཀརོཏིཡེཝ. བྷགཝནྟཾཡེཝ པུརཀྑཏྭཱཏི བྷགཝནྟཾ པུརཏོ ཀཏྭཱ. ཏཏྠ བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུནཉྩེཝ ཨུཔཱསཀཱནཉྩ མཛ྄ཛྷེ ནིསིནྣོ གནྡྷོདཀེན ནྷཱཔེཏྭཱ དུཀཱུལཙུམྦཊཀེན ཝོདཀཾ ཀཏྭཱ ཛཱཏིཧིངྒུལཀེན མཛྫིཏྭཱ རཏྟཀམྦལེན པལིཝེཋེཏྭཱ པཱིཋེ ཋཔིཏཱ རཏྟསུཝཎྞགྷནཔཊིམཱ ཝིཡ ཨཏིཝིརོཙིཏྠ.

ཨཡཾ པནེཏྠ པོརཱཎཱནཾ ཝཎྞབྷཎནམགྒོ –

‘‘གནྟྭཱན མཎྜལམཱལ༹ཾ, ནཱགཝིཀྐནྟཙཱརཎོ;

ཨོབྷཱསཡནྟོ ལོཀགྒོ, ནིསཱིདི ཝརམཱསནེ.

‘‘ཏཧིཾ ¶ ནིསིནྣོ ནརདམྨསཱརཐི,

དེཝཱཏིདེཝོ སཏཔུཉྙལཀྑཎོ;

བུདྡྷཱསནེ མཛ྄ཛྷགཏོ ཝིརོཙཏི,

སུཝཎྞནིཀྑཾ ཝིཡ པཎྜུཀམྦལེ.

‘‘ནེཀྑཾ ཛམྦོནདསྶེཝ, ནིཀྑིཏྟཾ པཎྜུཀམྦལེ;

ཝིརོཙཏི ཝཱིཏམལོ, མཎིཝེརོཙནོ ཡཐཱ.

‘‘མཧཱསཱལོཝ སམྥུལློ, མེརུརཱཛཱཝལངྐཏོ;

སུཝཎྞཡཱུཔསངྐཱསོ, པདུམོ ཀོཀནདོ ཡཐཱ.

‘‘ཛལནྟོ དཱིཔརུཀྑོཝ, པབྦཏགྒེ ཡཐཱ སིཁཱི;

དེཝཱནཾ པཱརིཚཏྟོཝ, སབྦཕུལློ ཝིརོཙཏཱི’’ཏི.

པཱཊལིགཱམིཡེ ¶ ཨུཔཱསཀེ ཨཱམནྟེསཱིཏི ཡསྨཱ ཏེསུ ཨུཔཱསཀེསུ བཧཱུ ཛནཱ སཱིལེསུ པཏིཊྛིཏཱ, ཏསྨཱ པཋམཾ ཏཱཝ སཱིལཝིཔཏྟིཡཱ ཨཱདཱིནཝཾ པཀཱསེཏྭཱ པཙྪཱ སཱིལསམྤདཱཡ ཨཱནིསཾསཾ དསྶེཏུཾ, ‘‘པཉྩིམེ གཧཔཏཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ དྷམྨདེསནཏྠཾ ཨཱམནྟེསི.

ཏཏྠ ¶ དུསྶཱིལོཏི ནིསྶཱིལོ. སཱིལཝིཔནྣོཏི ཝིཔནྣསཱིལོ བྷིནྣསཾཝརོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘དུསྶཱིལོ’’ཏི པདེན པུགྒལསྶ སཱིལཱབྷཱཝོ ཝུཏྟོ. སོ པནསྶ སཱིལཱབྷཱཝོ དུཝིདྷོ ཨསམཱདཱནེན ཝཱ སམཱདིནྣསྶ བྷེདེན ཝཱཏི. ཏེསུ པུརིམོ ན ཏཐཱ སཱཝཛྫོ, ཡཐཱ དུཏིཡོ སཱཝཛྫཏརོ. ཡཐཱདྷིཔྤེཏཱདཱིནཝནིམིཏྟཾ སཱིལཱབྷཱཝཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ དེསནཱཡ དསྶེཏུཾ, ‘‘སཱིལཝིཔནྣོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེན ‘‘དུསྶཱིལོ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏི. པམཱདཱདྷིཀརཎནྟི པམཱདཀཱརཎཱ. ཨིདཉྩ སུཏྟཾ གཧཊྛཱནཾ ཝསེན ཨཱགཏཾ, པབྦཛིཏཱནམྤི པན ལབྦྷཏེཝ. གཧཊྛོ ཧི ཡེན སིཔྤཊྛཱནེན ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེཏི ཡདི ཀསིཡཱ ཡདི ཝཱཎིཛྫཱཡ ཡདི གོརཀྑེན, པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཝསེན པམཏྟོ ཏཾ ཏཾ ཡཐཱཀཱལཾ སམྤཱདེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨཐསྶ ཀམྨཾ ཝིནསྶཏི. མཱགྷཱཏཀཱལེ ¶ པན པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིནི ཀརོནྟོ དཎྜཝསེན མཧཏིཾ བྷོགཛཱནིཾ ནིགཙྪཏི. པབྦཛིཏོ དུསྶཱིལོ པམཱདཀཱརཎཱ སཱིལཏོ བུདྡྷཝཙནཏོ ཛྷཱནཏོ སཏྟཨརིཡདྷནཏོ ཙ ཛཱནིཾ ནིགཙྪཏི.

པཱཔཀོ ཀིཏྟིསདྡོཏི གཧཊྛསྶ ‘‘ཨསུཀོ ཨམུཀཀུལེ ཛཱཏོ དུསྶཱིལོ པཱཔདྷམྨོ པརིཙྩཏྟཨིདྷལོཀཔརལོཀོ སལཱཀབྷཏྟམཏྟམྤི ན དེཏཱི’’ཏི པརིསམཛ྄ཛྷེ པཱཔཀོ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏི. པབྦཛིཏསྶ ‘‘ཨསུཀོ ནཱམ ཐེརོ སཏྠུ སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ ནཱསཀྑི སཱིལཱནི རཀྑིཏུཾ, ན བུདྡྷཝཙནཾ གཧེཏུཾ, ཝེཛྫཀམྨཱདཱིཧི ཛཱིཝཏི, ཚཧི ཨགཱརཝེཧི སམནྣཱགཏོ’’ཏི ཨེཝཾ པཱཔཀོ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏི.

ཨཝིསཱརདོཏི གཧཊྛོ ཏཱཝ ཨཝསྶཾ བཧཱུནཾ སནྣིཔཱཏཊྛཱནེ ‘‘ཀོཙི མམ ཀམྨཾ ཛཱནིསྶཏི, ཨཐ མཾ ནིནྡིསྶཏི, རཱཛཀུལསྶ ཝཱ དསྶེསྶཏཱི’’ཏི སབྷཡོ ཨུཔསངྐམཏི, མངྐུབྷཱུཏོ པཏྟཀྑནྡྷོ ཨདྷོམུཁོ ནིསཱིདཏི, ཝིསཱརདོ ཧུཏྭཱ ཀཐེཏུཾ ན སཀྐོཏི. པབྦཛིཏོཔི བཧུབྷིཀྑུསངྒྷེ སནྣིཔཏིཏེ ‘‘ཨཝསྶཾ ཀོཙི མམ ཀམྨཾ ཛཱནིསྶཏི, ཨཐ མེ ཨུཔོསཐམྤི པཝཱརཎམྤི ཋཔེཏྭཱ སཱམཉྙཏོ ཙཱཝེཏྭཱ ནིཀྐཌྜྷིསྶཏཱི’’ཏི སབྷཡོ ཨུཔསངྐམཏི, ཝིསཱརདོ ཧུཏྭཱ ཀཐེཏུཾ ¶ ན སཀྐོཏི. ཨེཀཙྩོ པན དུསྶཱིལོཔི སམཱནོ སུསཱིལོ ཝིཡ ཙརཏི, སོཔི ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན མངྐུ ཧོཏིཡེཝ.

སམྨཱུལ༹ྷོ ཀཱལཾ ཀརོཏཱིཏི དུསྶཱིལསྶ ཧི མརཎམཉྩེ ནིཔནྣསྶ དུསྶཱིལཀམྨཱནི སམཱདཱཡ པཝཏྟིཏཊྛཱནཱནི ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪནྟི. སོ ཨུམྨཱིལེཏྭཱ ཨིདྷལོཀཾ, ནིམཱིལེཏྭཱ པརལོཀཾ པསྶཏི. ཏསྶ ཙཏྟཱརོ ཨཔཱཡཱ ཀམྨཱནུརཱུཔཾ ཨུཔཊྛཧནྟི, སཏྟིསཏེན པཧརིཡམཱནོ ཝིཡ ཨགྒིཛཱལཱབྷིགྷཱཏེན ¶ ཛྷཱཡམཱནོ ཝིཡ ཙ ཧོཏི. སོ ‘‘ཝཱརེཐ, ཝཱརེཐཱ’’ཏི ཝིརཝནྟོཝ མརཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘སམྨཱུལ༹ྷོ ཀཱལཾ ཀརོཏཱི’’ཏི.

ཀཱཡསྶ ¶ བྷེདཱཏི ཨུཔཱདིནྣཀྑནྡྷཔརིཙྩཱགཱ. པརཾ མརཎཱཏི ཏདནནྟརཾ ཨབྷིནིབྦཏྟཀྑནྡྷགྒཧཎཱ. ཨཐ ཝཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱཏི ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ཨུཔཙྪེདཱ. པརཾ མརཎཱཏི ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷཾ. ཨཔཱཡནྟིཨཱདི སབྦཾ ནིརཡཝེཝཙནཾ. ནིརཡོ ཧི སགྒམོཀྑཧེཏུབྷཱུཏཱ པུཉྙསངྑཱཏཱ ཨཡཱ ཨཔེཏཏྟཱ, སུཁཱནཾ ཝཱ ཨཡསྶ, ཨཱགམནསྶ ཝཱ ཨབྷཱཝཱ ཨཔཱཡོ. དུཀྑསྶ གཏི པཊིསརཎནྟི དུགྒཏི, དོསབཧུལཏཱཡ ཝཱ དུཊྛེན ཀམྨུནཱ ནིབྦཏྟཱ གཏཱིཏི དུགྒཏི. ཝིཝསཱ ནིཔཏནྟི ཨེཏྠ དུཀྐཏཀཱརིནོཏི ཝིནིཔཱཏོ, ཝིནསྶནྟཱ ཝཱ ཨེཏྠ ནིཔཏནྟི སམྦྷིཛྫམཱནངྒཔཙྩངྒཱཏི ཝིནིཔཱཏོ. ནཏྠི ཨེཏྠ ཨསྶཱདསཉྙིཏོ ཨཡོཏི ནིརཡོ.

ཨཐ ཝཱ ཨཔཱཡགྒཧཎེན ཏིརཙྪཱནཡོནིཾ དཱིཔེཏི. ཏིརཙྪཱནཡོནི ཧི ཨཔཱཡོ སུགཏིཏོ ཨཔེཏཏྟཱ, ན དུགྒཏི མཧེསཀྑཱནཾ ནཱགརཱཛཱདཱིནཾ སམྦྷཝཏོ. དུགྒཏིགྒཧཎེན པེཏྟིཝིསཡཾ དཱིཔེཏི. སོ ཧི ཨཔཱཡོ ཙེཝ དུགྒཏི ཙ སུགཏིཏོ ཨཔེཏཏྟཱ, དུཀྑསྶ ཙ གཏིབྷཱུཏཏྟཱ, ན ཏུ ཝིནིཔཱཏོ ཨསུརསདིསཾ ཨཝིནིཔཏིཏཏྟཱ པེཏམཧིདྡྷིཀཱནམྤི ཝིཛྫམཱནཏྟཱ. ཝིནིཔཱཏགྒཧཎེན ཨསུརཀཱཡཾ དཱིཔེཏི. སོ ཧི ཡཐཱཝུཏྟེནཊྛེན ‘‘ཨཔཱཡོ’’ ཙེཝ ‘‘དུགྒཏི’’ ཙ སབྦསམྤཏྟིསམུསྶཡེཧི ཝིནིཔཏིཏཏྟཱ ‘‘ཝིནིཔཱཏོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ནིརཡགྒཧཎེན ཨཝཱིཙིཨཱདིཀཾ ཨནེཀཔྤཀཱརཾ ནིརཡམེཝ དཱིཔེཏི. ཨུཔཔཛྫཏཱིཏི ནིབྦཏྟཏི.

ཨཱནིསཾསཀཐཱ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦཱ. ཨཡཾ པན ཝིསེསོ – སཱིལཝཱཏི སམཱདཱནཝསེན སཱིལཝཱ. སཱིལསམྤནྣོཏི པརིསུདྡྷཾ པརིཔུཎྞཉྩ ཀཏྭཱ ¶ སཱིལསྶ སམཱདཱནེན སཱིལསམྤནྣོ. བྷོགཀྑནྡྷནྟི བྷོགརཱསིཾ. སུགཏིཾ སགྒཾ ལོཀནྟི ཨེཏྠ སུགཏིགྒཧཎེན མནུསྶགཏིཔི སངྒཡ྄ཧཏི, སགྒགྒཧཎེན དེཝགཏི ཨེཝ. ཏཏྠ སུནྡརཱ གཏི སུགཏི, རཱུཔཱདཱིཧི ཝིསཡེཧི སུཊྛུ ཨགྒོཏི སགྒོ, སོ སབྦོཔི ལུཛྫནཔལུཛྫནཊྛེན ལོཀོཏི.

པཱཊལིགཱམིཡེ ¶ ཨུཔཱསཀེ བཧུདེཝ རཏྟིཾ དྷམྨིཡཱ ཀཐཱཡཱཏི ཨཉྙཱཡཔི པཱལི༹མུཏྟཱཡ དྷམྨཀཐཱཡ ཙེཝ ཨཱཝསཐཱནུམོདནཀཐཱཡ ཙ. ཏདཱ ཧི བྷགཝཱ ཡསྨཱ ཨཛཱཏསཏྟུནཱ ཏཏྠ པཱཊལིཔུཏྟནགརཾ མཱཔེནྟེན ཨཉྙེསུ གཱམནིགམཛནཔདརཱཛདྷཱནཱིསུ ཡེ སཱིལཱཙཱརསམྤནྣཱ ཀུཊུམྦིཀཱ, ཏེ ཨཱནེཏྭཱ དྷནདྷཉྙགྷརཝཏྠུཁེཏྟཝཏྠཱདཱིནི ཙེཝ པརིཧཱརཉྩ དཱཔེཏྭཱ ནིཝེསིཡནྟི. ཏསྨཱ པཱཊལིགཱམིཡཱ ཨུཔཱསཀཱ ཨཱནིསཾསདསྶཱཝིཏཱཡ ཝིསེསཏོ སཱིལགརུཀཱ སབྦགུཎཱནཉྩ སཱིལསྶ ¶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ཏེསཾ པཋམཾ སཱིལཱནིསཾསེ པཀཱསེཏྭཱ ཏཏོ པརཾ ཨཱཀཱསགངྒཾ ཨོཏཱརེནྟོ ཝིཡ, པཐཝོཛཾ ཨཱཀཌྜྷནྟོ ཝིཡ, མཧཱཛམྦུཾ མཏྠཀེ གཧེཏྭཱ ཙཱལེནྟོ ཝིཡ, ཡོཛནིཀམདྷུཀཎྜཾ ཙཀྐཡནྟེན པཱིལེ༹ཏྭཱ མདྷུརསཾ པཱཡམཱནོ ཝིཡ པཱཊལིགཱམིཀཱནཾ ཨུཔཱསཀཱནཾ ཧིཏསུཁཱཝཧཾ པཀིཎྞཀཀཐཾ ཀཐེནྟོ ‘‘ཨཱཝཱསདཱནཾ ནཱམེཏཾ གཧཔཏཡོ མཧནྟཾ པུཉྙཾ, ཏུམྷཱཀཾ ཨཱཝཱསོ མཡཱ པརིབྷུཏྟོ, བྷིཀྑུསངྒྷེན ཙ པརིབྷུཏྟོ, མཡཱ ཙ བྷིཀྑུསངྒྷེན ཙ པརིབྷུཏྟེ པན དྷམྨརཏནེནཔི པརིབྷུཏྟོཡེཝ ཧོཏི. ཨེཝཾ ཏཱིཧི རཏནེཧི པརིབྷུཏྟེ ཨཔརིམེཡྻོ ཙ ཝིཔཱཀོ, ཨཔིཙ ཨཱཝཱསདཱནསྨིཾ དིནྣེ སབྦདཱནཾ དིནྣམེཝ ཧོཏི, བྷཱུམཊྛཀཔཎྞསཱལཱཡ ཝཱ སཱཁཱམཎྜཔསྶ ཝཱ སངྒྷཾ ཨུདྡིསྶ ཀཏསྶ ཨཱནིསཾསོ པརིཙྪིནྡིཏུཾ ན སཀྐཱ. ཨཱཝཱསདཱནཱནུབྷཱཝེན ཧི བྷཝེ ནིབྦཏྟམཱནསྶཔི སམྤཱིལི༹ཏགབྦྷཝཱསོ ནཱམ ན ཧོཏི, དྭཱདསཧཏྠོ ཨོཝརཀོ ཝིཡསྶ མཱཏུཀུཙྪི ཨསམྦཱདྷོཝ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ནཱནཱནཡེཧི ཝིཙིཏྟཾ བཧུཾ དྷམྨཀཐཾ ཀཐེཏྭཱ –

‘‘སཱིཏཾ ཨུཎྷཾ པཊིཧནྟི, ཏཏོ ཝཱལ༹མིགཱནི ཙ;

སརཱིསཔེ ཙ མཀསེ, སིསིརེ ཙཱཔི ཝུཊྛིཡོ.

‘‘ཏཏོ ཝཱཏཱཏཔོ གྷོརོ, སཉྫཱཏོ པཊིཧཉྙཏི;

ལེཎཏྠཉྩ སུཁཏྠཉྩ, ཛྷཱཡིཏུཉྩ ཝིཔསྶིཏུཾ.

‘‘ཝིཧཱརདཱནཾ ¶ སངྒྷསྶ, ཨགྒཾ བུདྡྷེན ཝཎྞིཏཾ;

ཏསྨཱ ¶ ཧི པཎྜིཏོ པོསོ, སམྤསྶཾ ཨཏྠམཏྟནོ.

‘‘ཝིཧཱརེ ཀཱརཡེ རམྨེ, ཝཱསཡེཏྠ བཧུསྶུཏེ;

ཏེསཾ ཨནྣཉྩ པཱནཉྩ, ཝཏྠསེནཱསནཱནི ཙ.

‘‘དདེཡྻ ཨུཛུབྷཱུཏེསུ, ཝིཔྤསནྣེན ཙེཏསཱ;

ཏེ ཏསྶ དྷམྨཾ དེསེནྟི, སབྦདུཀྑཱཔནཱུདནཾ;

ཡཾ སོ དྷམྨཾ ཨིདྷཉྙཱཡ, པརིནིབྦཱཏི ཨནཱསཝོ’’ཏི. (ཙཱུལ༹ཝ. ༢༩༥) –

ཨེཝཾ ཨཡམྤི ཨཱཝཱསདཱནེ ཨཱནིསཾསོཏི བཧུདེཝ རཏྟིཾ ཨཏིརེཀཏརཾ དིཡཌྜྷཡཱམཾ ཨཱཝཱསདཱནཱནིསཾསཀཐཾ ¶ ཀཐེསི. ཏཏྠ ཨིམཱ གཱཐཱ ཏཱཝ སངྒཧཾ ཨཱརུལ༹ྷཱ, པཀིཎྞཀདྷམྨདེསནཱ པན སངྒཧཾ ནཱརོཧཏི. སནྡསྶེཏྭཱཏིཨཱདཱིནི ཝུཏྟཏྠཱནེཝ.

ཨབྷིཀྐནྟཱཏི ཨཏིཀྐནྟཱ དྭེ ཡཱམཱ གཏཱ. ཡསྶ དཱནི ཀཱལཾ མཉྙཐཱཏི ཡསྶ གམནསྶ ཏུམྷེ ཀཱལཾ མཉྙཐ, གམནཀཱལོ ཏུམྷཱཀཾ, གཙྪཐཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ ཏེ ཨུཡྻོཛེསཱིཏི? ཨནུཀམྤཱཡ. ཏིཡཱམརཏྟིཉྷི ཏཏྠ ནིསཱིདིཏྭཱ ཝཱིཏིནཱམེནྟཱནཾ ཏེསཾ སརཱིརེ ཨཱབཱདྷོ ཨུཔྤཛྫེཡྻཱཏི, བྷིཀྑུསངྒྷེཔི ཙ ཝིཔྤབྷཱཏསཡནནིསཛྫཱཡ ཨོཀཱསོ ལདྡྷུཾ ཝཊྚཏི, ཨིཏི ཨུབྷཡཱནུཀམྤཱཡ ཨུཡྻོཛེསཱིཏི. སུཉྙཱགཱརནྟི པཱཊིཡེཀྐཾ སུཉྙཱགཱརཾ ནཱམ ཏཏྠ ནཏྠི. ཏེན ཀིར གཧཔཏཡོ ཏསྶེཝ ཨཱཝསཐཱགཱརསྶ ཨེཀཔསྶེ པཊསཱཎིཡཱ པརིཀྑིཔཱཔེཏྭཱ ཀཔྤིཡམཉྩཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ཏཏྠ ཀཔྤིཡཔཙྩཏྠརཎཾ ཨཏྠརིཏྭཱ ཨུཔརི སུཝཎྞརཛཏཏཱརཀཱགནྡྷམཱལཱདིཔཊིམཎྜིཏཾ ཝིཏཱནཾ བནྡྷིཏྭཱ ཏེལཔྤདཱིཔཾ ཨཱརོཔེསུཾ ‘‘ཨཔྤེཝ ནཱམ སཏྠཱ དྷམྨཱསནཏོ ཝུཊྛཱཡ ཐོཀཾ ཝིསྶམིཏུཀཱམོ ཨིདྷ ནིཔཛྫེཡྻ, ཨེཝཾ ནོ ཨིདཾ ཨཱཝསཐཱགཱརཾ བྷགཝཏཱ ཙཏཱུཧི ཨིརིཡཱཔཐེཧི པརིབྷུཏྟཾ དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི. སཏྠཱཔི ཏདེཝ སནྡྷཱཡ ཏཏྠ སངྒྷཱཊིཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེསི. ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘སུཉྙཱགཱརཾ པཱཝིསཱི’’ཏི. ཏཏྠ པཱདདྷོཝནཊྛཱནཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ དྷམྨཱསནཱ ཨགམཱསི, ཨེཏྟཀེ ཋཱནེ གམནཾ ནིཔྥནྣཾ. དྷམྨཱསནཾ པཏྭཱ ¶ ཐོཀཾ ཨཊྛཱསི, ཨིདཾ ཏཏྠ ཋཱནཾ. བྷགཝཱ དྭེ ཡཱམེ དྷམྨཱསནེ ནིསཱིདི, ཨེཏྟཀེ ཋཱནེ ནིསཛྫཱ ནིཔྥནྣཱ. ཨུཔཱསཀེ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ དྷམྨཱསནཏོ ¶ ཨོརུཡ྄ཧ ཡཐཱཝུཏྟེ ཋཱནེ སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེསི. ཨེཝཾ ཏཾ ཋཱནཾ བྷགཝཏཱ ཙཏཱུཧི ཨིརིཡཱཔཐེཧི པརིབྷུཏྟཾ ཨཧོསཱིཏི.

སུནིདྷཝསྶཀཱརཱཏི སུནིདྷོ ཙ ཝསྶཀཱརོ ཙ དྭེ བྲཱཧྨཎཱ. མགདྷམཧཱམཏྟཱཏི མགདྷརཉྙོ མཧཱཨམཙྩཱ, མགདྷརཊྛེ ཝཱ མཧཱམཏྟཱ མཧཏིཡཱ ཨིསྶརིཡམཏྟཱཡ སམནྣཱགཏཱཏི མཧཱམཏྟཱ. པཱཊལིགཱམེ ནགརཾ མཱཔེནྟཱིཏི པཱཊལིགཱམསངྑཱཏེ བྷཱུམིཔདེསེ ནགརཾ མཱཔེནྟི. ཝཛྫཱིནཾ པཊིབཱཧཱཡཱཏི ལིཙྪཝིརཱཛཱུནཾ ཨཱཡམུཁཔྤཙྪིནྡནཏྠཾ. སཧསྶསཧསྶེཝཱཏི ཨེཀེཀཝགྒཝསེན སཧསྶཾ སཧསྶཾ ཧུཏྭཱ. ཝཏྠཱུནཱིཏི གྷརཝཏྠཱུནི. ཙིཏྟཱནི ནམནྟི ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུནྟི རཉྙོ རཱཛམཧཱམཏྟཱནཉྩ ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུཾ ཝཏྠུཝིཛྫཱཔཱཋཀཱནཾ ཙིཏྟཱནི ནམནྟི. ཏེ ཀིར ཨཏྟནོ སིཔྤཱནུབྷཱཝེན ཧེཊྛཱཔཐཝིཡཾ ཏིཾསཧཏྠམཏྟེ ཋཱནེ ‘‘ཨིདྷ ནཱགགྒཱཧོ, ཨིདྷ ཡཀྑགྒཱཧོ, ཨིདྷ བྷཱུཏགྒཱཧོ, ཨིདྷ པཱསཱཎོ ཝཱ ཁཱཎུཀོ ཝཱ ཨཏྠཱི’’ཏི ཛཱནནྟི. ཏེ ཏདཱ སིཔྤཾ ཛཔྤེཏྭཱ དེཝཏཱཧི སདྡྷིཾ སམྨནྟཡམཱནཱ ཝིཡ མཱཔེནྟི.

ཨཐ ¶ ཝཱ ནེསཾ སརཱིརེ དེཝཏཱ ཨདྷིམུཙྩིཏྭཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུཾ ཙིཏྟཾ ནཱམེནྟི. ཏཱ ཙཏཱུསུ ཀོཎེསུ ཁཱཎུཀེ ཀོཊྚེཏྭཱ ཝཏྠུམྷི གཧིཏམཏྟེ པཊིཝིགཙྪནྟི. སདྡྷཀུལཱནཾ སདྡྷཱ དེཝཏཱ ཏཐཱ ཀརོནྟི, ཨསྶདྡྷཀུལཱནཾ ཨསྶདྡྷཱ དེཝཏཱ. ཀིཾཀཱརཎཱ? སདྡྷཱནཉྷི ཨེཝཾ ཧོཏི ‘‘ཨིདྷ མནུསྶཱ ནིཝེསནཾ མཱཔེནྟཱ པཋམཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ མངྒལཾ ཝདཱཔེསྶནྟི, ཨཐ མཡཾ སཱིལཝནྟཱནཾ དསྶནཾ དྷམྨཀཐཾ པཉྷཝིསྶཛྫནཾ ཨནུམོདནཾ སོཏུཾ ལབྷིསྶཱམ, མནུསྶཱ ཙ དཱནཾ དཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ པཏྟིཾ དསྶནྟཱི’’ཏི. ཨསྶདྡྷཱ དེཝཏཱཔི ‘‘ཨཏྟནོ ཨིཙྪཱནུརཱུཔཾ ཏེསཾ པཊིཔཏྟིཾ པསྶིཏུཾ, ཀཐཉྩ སོཏུཾ ལབྷིསྶཱམཱ’’ཏི ཏཐཱ ཀརོནྟི.

ཏཱཝཏིཾསེཧཱིཏི ¶ ཡཐཱ ཧི ཨེཀསྨིཾ ཀུལེ ཨེཀཾ པཎྜིཏམནུསྶཾ, ཨེཀསྨིཉྩ ཝིཧཱརེ ཨེཀཾ བཧུསྶུཏཾ བྷིཀྑུཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘ཨསུཀཀུལེ མནུསྶཱ པཎྜིཏཱ, ཨསུཀཝིཧཱརེ བྷིཀྑཱུ བཧུསྶུཏཱ’’ཏི སདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏི, ཨེཝམེཝ སཀྐཾ དེཝརཱཛཱནཾ, ཝིསྶཀམྨཉྩ དེཝཔུཏྟཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘ཏཱཝཏིཾསཱ པཎྜིཏཱ’’ཏི སདྡོ ཨབྦྷུགྒཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཱཝཏིཾསེཧཱི’’ཏི. སེཡྻཐཱཔཱིཏིཨཱདིནཱ ¶ དེཝེཧི ཏཱཝཏིཾསེཧི སདྡྷིཾ མནྟེཏྭཱ ཝིཡ སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ ནགརཾ མཱཔེནྟཱིཏི དསྶེཏི.

ཡཱཝཏཱ, ཨཱནནྡ, ཨརིཡཾ ཨཱཡཏནནྟི ཡཏྟཀཾ ཨརིཡམནུསྶཱནཾ ཨོསརཎཊྛཱནཾ ནཱམ ཨཏྠི. ཡཱཝཏཱ ཝཎིཔྤཐོཏི ཡཏྟཀཾ ཝཱཎིཛཱནཾ ཨཱཧཊབྷཎྜསྶ རཱསིཝསེན ཀཡཝིཀྐཡཊྛཱནཾ ནཱམ, ཝཱཎིཛཱནཾ ཝསནཊྛཱནཾ ཝཱ ཨཏྠི. ཨིདཾ ཨགྒནགརནྟི ཏེསཾ ཨརིཡཱཡཏནཝཎིཔྤཐཱནཾ ཨིདཾ ནགརཾ ཨགྒཾ བྷཝིསྶཏི ཛེཊྛཀཾ པཱམོཀྑཾ. པུཊབྷེདནནྟི བྷཎྜཔུཊབྷེདནཊྛཱནཾ, བྷཎྜབྷཎྜིཀཱནཾ མོཙནཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སཀལཛམྦུདཱིཔེ ཨལདྡྷབྷཎྜམྤི ཧི ཨིདྷེཝ ལབྷིསྶནྟི, ཨཉྙཏྠ ཝིཀྐཡཾ ཨགཙྪནྟཱཔི ཨིདྷེཝ ཝིཀྐཡཾ གཙྪིསྶནྟི, ཏསྨཱ ཨིདྷེཝ པུཊཾ བྷིནྡིསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཱཡཱནམྤི ཧི ཙཏཱུསུ དྭཱརེསུ ཙཏྟཱརི, སབྷཱཡཾ ཨེཀནྟི ཨེཝཾ དིཝསེ དིཝསེ པཉྩསཏསཧསྶཱནི ཏཏྠ ཨུཊྛཧིསྶནྟི. ཏཱནི སབྷཱཝཱནི ཨཱཡཱནཱིཏི དསྶེཏི.

ཨགྒིཏོ ཝཱཏིཨཱདཱིསུ སམུཙྩཡཏྠོ ཝཱསདྡོ, ཨགྒིནཱ ཙ ཨུདཀེན ཙ མིཐུབྷེདེན ཙ ནསྶིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏསྶ ཧི ཨེཀོ ཀོཊྛཱསོ ཨགྒིནཱ ནསྶིསྶཏི, ནིབྦཱཔེཏུཾ ན སཀྑིསྶནྟི, ཨེཀཾ ཀོཊྛཱསཾ གངྒཱ གཧེཏྭཱ གམིསྶཏི, ཨེཀོ ཨིམིནཱ ཨཀཐིཏཾ ཨམུསྶ, ཨམུནཱ ཨཀཐིཏཾ ཨིམསྶ ཝདནྟཱནཾ པིསུཎཝཱཙཱནཾ ཝསེན བྷིནྣཱནཾ མནུསྶཱནཾ ཨཉྙམཉྙབྷེདེན ཝིནསྶིསྶཏི. ཨེཝཾ ཝཏྭཱ བྷགཝཱ པཙྩཱུསཀཱལེ གངྒཱཏཱིརཾ གནྟྭཱ ཀཏམུཁདྷོཝནོ བྷིཀྑཱཙཱརཝེལཾ ཨཱགམཡམཱནོ ནིསཱིདི.

སུནིདྷཝསྶཀཱརཱཔི ¶ ‘‘ཨམྷཱཀཾ རཱཛཱ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཨུཔཊྛཱཀོ ¶ , སོ ཨམྷེ ཨུཔགཏེ པུཙྪིསྶཏི ‘སཏྠཱ ཀིར པཱཊལིགཱམཾ ཨགམཱསི, ཀིཾ ཏསྶ སནྟིཀཾ ཨུཔསངྐམིཏྠ, ན ཨུཔསངྐམིཏྠཱ’ཏི. ‘ཨུཔསངྐམིམྷཱ’ཏི ཙ ཝུཏྟེ ‘ནིམནྟཡིཏྠ, ན ནིམནྟཡིཏྠཱ’ཏི པུཙྪིསྶཏི. ‘ན ནིམནྟཡིམྷཱ’ཏི ཙ ཝུཏྟེ ཨམྷཱཀཾ དོསཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ནིགྒཎྷིསྶཏི, ཨིདཉྩཱཔི མཡཾ ཨཀཏཊྛཱནེ ནགརཾ མཱཔེམ, སམཎསྶ ཁོ པན གོཏམསྶ གཏགཏཊྛཱནེ ཀཱལ༹ཀཎྞིསཏྟཱ པཊིཀྐམནྟི, ཏཾ མཡཾ ནགརམངྒལཾ ཝཱཙཱཔེསྶཱམཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ནིམནྟཡིཾསུ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ’’ཏིཨཱདི.

པུབྦཎྷསམཡནྟི ¶ པུབྦཎྷེ ཀཱལེ. ནིཝཱསེཏྭཱཏི གཱམཔཝེསནནཱིཧཱརེན ནིཝཱསནཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཀཱཡབནྡྷནཾ བནྡྷིཏྭཱ. པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡཱཏི ཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ པཏྟཾ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ.

སཱིལཝནྟེཏྠཱཏི སཱིལཝནྟོ ཨེཏྠ ཨཏྟནོ ཝསནཊྛཱནེ. སཉྙཏེཏི ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟེཧི སཉྙཏེ. ཏཱསཾ དཀྑིཎམཱདིསེཏི སངྒྷསྶ དིནྣེ ཙཏྟཱརོ པཙྩཡེ ཏཱསཾ གྷརདེཝཏཱནཾ ཨཱདིསེཡྻ པཏྟིཾ དདེཡྻ. པཱུཛིཏཱ པཱུཛཡནྟཱིཏི ‘‘ཨིམེ མནུསྶཱ ཨམྷཱཀཾ ཉཱཏཀཱཔི ན ཧོནྟི, ཨེཝམྤི ནོ པཏྟིཾ དེནྟཱི’’ཏི ཨཱརཀྑཾ སུསཾཝིཧིཏཾ ཀརོནྟི སུཊྛུ ཨཱརཀྑཾ ཀརོནྟི. མཱནིཏཱ མཱནཡནྟཱིཏི ཀཱལཱནུཀཱལཾ བལིཀམྨཀརཎེན མཱནིཏཱ ‘‘ཨེཏེ མནུསྶཱ ཨམྷཱཀཾ ཉཱཏཀཱཔི ན ཧོནྟི, ཏཐཱཔི ཙཏུཔཉྩཚམཱསནྟརཾ ནོ བལིཀམྨཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི མཱནེནྟི ཨུཔྤནྣཔརིསྶཡཾ ཧརནྟི. ཏཏོ ནནྟི ཏཏོ ཏཾ པཎྜིཏཛཱཏིཀཾ པུརིསཾ. ཨོརསནྟི ཨུརེ ཋཔེཏྭཱ ཝཌྜྷིཏཾ, ཡཐཱ མཱཏཱ ཨོརསཾ པུཏྟཾ ཨནུཀམྤཏི, ཨུཔྤནྣཔརིསྶཡཧརཎཏྠམེཝསྶ ཡཐཱ ཝཱཡམཏི, ཨེཝཾ ཨནུཀམྤནྟཱིཏི ཨཏྠོ. བྷདྲཱནི པསྶཏཱིཏི སུནྡརཱནི པསྶཏི.

ཨནུམོདིཏྭཱཏི ཏེཧི ཏདཱ པསུཏཔུཉྙསྶ ཨནུམོདནཝསེན ¶ ཏེསཾ དྷམྨཀཐཾ ཀཏྭཱ. སུནིདྷཝསྶཀཱརཱཔི ‘‘ཡཱ ཏཏྠ དེཝཏཱ ཨཱསུཾ, ཏཱསཾ དཀྑིཎམཱདིསེ’’ཏི བྷགཝཏོ ཝཙནཾ སུཏྭཱ དེཝཏཱནཾ པཏྟིཾ ཨདཾསུ. ཏཾ གོཏམདྭཱརཾ ནཱམ ཨཧོསཱིཏི ཏསྶ ནགརསྶ ཡེན དྭཱརེན བྷགཝཱ ནིཀྑམི, ཏཾ གོཏམདྭཱརཾ ནཱམ ཨཧོསི. གངྒཱཡ པན ཨུཏྟརཎཏྠཾ ཨནོཏིཎྞཏྟཱ གོཏམཏིཏྠཾ ནཱམ ནཱཧོསི. པཱུརཱཏི པུཎྞཱ. སམཏིཏྟིཀཱཏི ཏཊསམཾ ཨུདཀསྶ ཏིཏྟཱ བྷརིཏཱ. ཀཱཀཔེཡྻཱཏི ཏཱིརེ ཋིཏཀཱཀེཧི པཱཏུཾ སཀྐུཎེཡྻཨུདཀཱ. དྭཱིཧིཔི པདེཧི ཨུབྷཏོཀཱུལསམཾ པརིཔུཎྞབྷཱཝམེཝ དསྶེཏི. ཨུལུ༹མྤནྟི པཱརགམནཏྠཱཡ དཱརཱུནི སངྒྷཱཊེཏྭཱ ཨཱཎིཡོ ཀོཊྚེཏྭཱ ཀཏཾ. ཀུལླནྟི ཝེལུ༹དཎྜཱདིཀེ ཝལླིཨཱདཱིཧི བནྡྷིཏྭཱ ཀཏཾ.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ མཧཱཛནསྶ གངྒོདཀམཏྟསྶཔི ཀེཝལཾ ཏརིཏུཾ ཨསམཏྠཏཾ, ཨཏྟནོ པན བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཨཏིགམྦྷཱིརཝིཏྠཏཾ སཾསཱརམཧཎྞཝཾ ¶ ཏརིཏྭཱ ཋིཏབྷཱཝཉྩ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠཔརིདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨཎྞཝནྟི སབྦནྟིམེན པརིཙྪེདེན ཡོཛནམཏྟཾ གམྦྷཱིརསྶ ཙ ཝིཏྠཏསྶ ཙ ཨུདཀཊྛཱནསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. སརནྟི སརིཏྭཱ གམནཏོ ཨིདྷ ནདཱི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡེ གམྦྷཱིརཝིཏྠཏཾ སཾསཱརཎྞཝཾ ཏཎྷཱསརིཏཉྩ ཏརནྟི, ཏེ ཨརིཡམགྒསངྑཱཏཾ སེཏུཾ ཀཏྭཱན ཝིསཛྫ པལླལཱནི ཨནཱམསིཏྭཱཝ ཨུདཀབྷརིཏཱནི ནིནྣཊྛཱནཱནི, ཨཡཾ པན ཨིདཾ ཨཔྤམཏྟཀཾ ཨུདཀཾ ཏརིཏུཀཱམོ ཀུལླཉྷི ཛནོ པབནྡྷཏི ཀུལླཾ བནྡྷིཏུཾ ཨཱཡཱསཾ ཨཱཔཛྫཏི. ཏིཎྞཱ མེདྷཱཝིནོ ཛནཱཏི ཨརིཡམགྒཉཱཎསངྑཱཏཱཡ མེདྷཱཡ སམནྣཱགཏཏྟཱ མེདྷཱཝིནོ བུདྡྷཱ ཙ བུདྡྷསཱཝཀཱ ཙ ཝིནཱ ཨེཝ ཀུལླེན ཏིཎྞཱ པརཏཱིརེ པཏིཊྛིཏཱཏི.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. དྭིདྷཱཔཐསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༧. སཏྟམེ ¶ ཨདྡྷཱནམགྒཔཊིཔནྣོཏི ཨདྡྷཱནསངྑཱཏཾ དཱིགྷམགྒཾ པཊིཔནྣོ གཙྪནྟོ ཧོཏི. ནཱགསམཱལེནཱཏི ཨེཝཾནཱམཀེན ཐེརེན. པཙྪཱསམཎེནཱཏི ཨཡཾ ཏདཱ བྷགཝཏོ ཨུཔཊྛཱཀོ ཨཧོསི. ཏེན ནཾ པཙྪཱསམཎཾ ཀཏྭཱ མགྒཾ པཊིཔཛྫི. བྷགཝཏོ ཧི པཋམབོདྷིཡཾ ཝཱིསཏིཝསྶཱནི ཨནིབདྡྷཱ ཨུཔཊྛཱཀཱ ཨཧེསུཾ, ཏཏོ པརཾ ཡཱཝ པརིནིབྦཱནཱ པཉྩཝཱིསཏིཝསྶཱནི ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཚཱཡཱཝ ཨུཔཊྛཱསི. ཨཡཾ པན ཨནིབདྡྷུཔཊྛཱཀཀཱལོ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཱཡསྨཏཱ ནཱགསམཱལེན པཙྪཱསམཎེནཱ’’ཏི. དྭིདྷཱཔཐནྟི དྭིདྷཱབྷཱུཏཾ མགྒཾ. ‘‘དྭེདྷཱཔཐ’’ནྟིཔི པཋནྟི ཨཱཡསྨཱ ནཱགསམཱལོ ཨཏྟནཱ པུབྦེ ཏཏྠ ཀཏཔརིཙཡཏྟཱ ཨུཛུབྷཱཝཉྩསྶ སནྡྷཱཡ ཝདཏི ‘‘ཨཡཾ, བྷནྟེ བྷགཝཱ, པནྠོ’’ཏི.

བྷགཝཱ པན ཏདཱ ཏསྶ སཔརིསྶཡབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཏཏོ ཨཉྙཾ མགྒཾ གནྟུཀཱམོ ‘‘ཨཡཾ, ནཱགསམཱལ, པནྠོ’’ཏི ཨཱཧ. ‘‘སཔརིསྶཡོ’’ཏི ཙ ཝུཏྟེ ཨསདྡཧིཏྭཱ ‘‘བྷགཝཱ ན ཏཏྠ པརིསྶཡོ’’ཏི ཝདེཡྻ, ཏདསྶ དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡཱཏི ‘‘སཔརིསྶཡོ’’ཏི ན ཀཐེསི. ཏིཀྑཏྟུཾ ¶ ‘‘ཨཡཾ ¶ པནྠོ, ཨིམིནཱ གཙྪཱམཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཙཏུཏྠཝཱརེ ‘‘ན བྷགཝཱ ཨིམིནཱ མགྒེན གནྟུཾ ཨིཙྪཏི, ཨཡམེཝ ཙ ཨུཛུམགྒོ, ཧནྡཱཧཾ བྷགཝཏོ པཏྟཙཱིཝརཾ དཏྭཱ ཨིམིནཱ མགྒེན གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ སཏྠུ པཏྟཙཱིཝརཾ དཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ བྷཱུམིཡཾ ཋཔེཏྭཱ པཙྩུཔཊྛིཏེན དུཀྑསཾཝཏྟནིཀེན ཀམྨུནཱ ཙོདིཡམཱནོ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ཨནཱདིཡིཏྭཱཝ པཀྐཱམི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཱ ནཱགསམཱལོ བྷགཝཏོ པཏྟཙཱིཝརཾ ཏཏྠེཝ ཚམཱཡཾ ནིཀྑིཔིཏྭཱ པཀྐཱམཱི’’ཏི. ཏཏྠ བྷགཝཏོ པཏྟཙཱིཝརནྟི ཨཏྟནོ ཧཏྠགཏཾ བྷགཝཏོ པཏྟཙཱིཝརཾ. ཏཏྠེཝཱཏི ཏསྨིཾཡེཝ མགྒེ ཚམཱཡཾ པཐཝིཡཾ ནིཀྑིཔིཏྭཱ པཀྐཱམི. ཨིདཾ ཝོ བྷགཝཱ པཏྟཙཱིཝརཾ, སཙེ ཨིཙྪཐ, གཎྷཐ, ཡདི ཨཏྟནཱ ཨིཙྪིཏམགྒཾཡེཝ གནྟུཀཱམཏྠཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. བྷགཝཱཔི ཨཏྟནོ པཏྟཙཱིཝརཾ སཡམེཝ གཧེཏྭཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ མགྒཾ པཊིཔཛྫི.

ཨནྟརཱམགྒེ ཙོརཱ ནིཀྑམིཏྭཱཏི ཏདཱ ཀིར པཉྩསཏཱ པུརིསཱ ¶ ལུདྡཱ ལོཧིཏཔཱཎིནོ རཱཛཱཔརཱདྷིནོ ཧུཏྭཱ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ ཙོརིཀཱཡ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟཱ ‘‘པཱརིཔནྠིཀབྷཱཝེན རཉྙོ ཨཱཡཔཐཾ པཙྪིནྡིསྶཱམཱ’’ཏི མགྒསམཱིཔེ ཨརཉྙེ ཏིཊྛནྟི. ཏེ ཐེརཾ ཏེན མགྒེན གཙྪནྟཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ སམཎོ ཨིམིནཱ མགྒེན ཨཱགཙྪཏི, ཨཝལ༹ཉྫིཏབྦཾ མགྒཾ ཝལ༹ཉྫེཏི, ཨམྷཱཀཾ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ན ཛཱནཱཏི, ཧནྡ ནཾ ཛཱནཱཔེསྶཱམཱ’’ཏི ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ གཧནཊྛཱནཏོ ཝེགེན ནིཀྑམིཏྭཱ སཧསཱ ཐེརཾ བྷཱུམིཡཾ པཱཏེཏྭཱ ཧཏྠཔཱདེཧི ཀོཊྚེཏྭཱ མཏྟིཀཱཔཏྟཉྩསྶ བྷིནྡིཏྭཱ ཙཱིཝརཾ ཁཎྜཱཁཎྜིཀཾ ཚིནྡིཏྭཱ པབྦཛིཏཏྟཱ ‘‘ཏཾ ན ཧནཱམ, ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཨིམསྶ མགྒསྶ པརིསྶཡབྷཱཝཾ ཛཱནཱཧཱི’’ཏི ཝིསྶཛྫེསུཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཏོ…པེ… ཝིཔྥཱལེསུ’’ནྟི.

བྷགཝཱཔི ‘‘ཨཡཾ ཏེན མགྒེན གཏོ ཙོརེཧི བཱདྷིཏོ མཾ པརིཡེསིཏྭཱ ཨིདཱནེཝ ཨཱགམིསྶཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ ཐོཀཾ གནྟྭཱ མགྒཱ ཨོཀྐམྨ ཨཉྙཏརསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ ནིསཱིདི. ཨཱཡསྨཱཔི ཁོ ནཱགསམཱལོ པཙྩཱགནྟྭཱ སཏྠཱརཱ གཏམགྒམེཝ གཧེཏྭཱ གཙྪནྟོ ཏསྨིཾ རུཀྑམཱུལེ བྷགཝནྟཾ པསྶིཏྭཱ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ སབྦཾ ཨཱརོཙེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཱ ནཱགསམཱལོ…པེ… སངྒྷཱཊིཉྩ ཝིཔྥཱལེསུ’’ནྟི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ ནཱགསམཱལསྶ ཨཏྟནོ ཝཙནཾ ཨནཱདིཡིཏྭཱ ཨཁེམནྟམགྒགམནཾ, ཨཏྟནོ ཙ ཁེམནྟམགྒགམནཾ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ¶ སདྡྷིཾ ཙརནྟི སཧ ཙརནྟོ. ཨེཀཏོ ཝསནྟི ཨིདཾ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ, སཧ ཝསནྟོཏི ཨཏྠོ ¶ . མིསྶོ ཨཉྙཛནེན ཝེདགཱུཏི ཝེདིཏབྦཊྛེན ཝེདསངྑཱཏེན ཙཏུསཙྩཨརིཡམགྒཉཱཎེན གཏཏྟཱ ཨདྷིགཏཏྟཱ, ཝེདསྶ ཝཱ སཀལསྶ ཉེཡྻསྶ པཱརཾ གཏཏྟཱ ཝེདགཱུ. ཨཏྟནོ ཧིཏཱཧིཏཾ ན ཛཱནཱཏཱིཏི ཨཉྙོ, ཨཝིདྭཱ བཱལོཏི ཨཏྠོ. ཏེན ཨཉྙེན ཛནེན མིསྶོ སཧཙརཎམཏྟེན མིསྶོ. ཝིདྭཱ པཛཧཱཏི པཱཔཀནྟི ཏེན ཝེདགཱུབྷཱཝེན ཝིདྭཱ ཛཱནནྟོ པཱཔཀཾ ཨབྷདྡཀཾ ཨཏྟནོ དུཀྑཱཝཧཾ པཛཧཱཏི, པཱཔཀཾ ཝཱ ཨཀལྱཱཎཔུགྒལཾ པཛཧཱཏི. ཡཐཱ ཀིཾ? ཀོཉྩོ ཁཱིརཔཀོཝ ནིནྣགནྟི ¶ ཡཐཱ ཀོཉྩསཀུཎོ ཨུདཀམིསྶིཏེ ཁཱིརེ ཨུཔནཱིཏེ ཝིནཱ ཏོཡཾ ཁཱིརམཏྟསྶེཝ པིཝནཏོ ཁཱིརཔཀོ ནིནྣཊྛཱནགམནེན ནིནྣགསངྑཱཏཾ ཨུདཀཾ པཛཧཱཏི ཝཛྫེཏི, ཨེཝཾ པཎྜིཏོ ཀིར དུཔྤཉྙཔུགྒལེཧི ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ སཧབྷཱུཏོཔི ཨཱཙཱརེན ཏེ པཛཧཱཏི, ན ཀདཱཙིཔི སམྨིསྶོ ཧོཏི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཝིསཱཁཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༨. ཨཊྛམེ ཝིསཱཁཱཡ མིགཱརམཱཏུཡཱ ནཏྟཱ ཀཱལངྐཏཱ ཧོཏཱིཏི ཝིསཱཁཱཡ མཧཱཨུཔཱསིཀཱཡ པུཏྟསྶ དྷཱིཏཱ ཀུམཱརིཀཱ ཀཱལངྐཏཱ ཧོཏི. སཱ ཀིར ཝཏྟསམྤནྣཱ སཱསནེ ཨབྷིཔྤསནྣཱ མཧཱཨུཔཱསིཀཱཡ གེཧཾ པཝིཊྛཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ བྷིཀྑུནཱིནཉྩ ཨཏྟནཱ ཀཱཏབྦཝེཡྻཱཝཙྩཾ པུརེབྷཏྟཾ པཙྪཱབྷཏྟཉྩ ཨཔྤམཏྟཱ ཨཀཱསི, ཨཏྟནོ པིཏཱམཧིཡཱ ཙིཏྟཱནུཀཱུལཾ པཊིཔཛྫི. ཏེན ཝིསཱཁཱ གེཧཏོ བཧི གཙྪནྟཱི སབྦཾ ཏསྶཱཡེཝ བྷཱརཾ ཀཏྭཱ གཙྪཏི, རཱུཔེན ཙ དསྶནཱིཡཱ པཱསཱདིཀཱ, ཨིཏི སཱ ཏསྶཱ ཝིསེསཏོ པིཡཱ མནཱཔཱ ཨཧོསི. སཱ རོགཱབྷིབྷཱུཏཱ ཀཱལམཀཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཝིསཱཁཱཡ མིགཱརམཱཏུཡཱ ནཏྟཱ ཀཱལངྐཏཱ ཧོཏི པིཡཱ མནཱཔཱ’’ཏི. ཨཐ མཧཱཨུཔཱསིཀཱ ཏསྶཱ མརཎེན སོཀཾ སནྡྷཱརེཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱི དུཀྑཱི དུམྨནཱ སརཱིརནིཀྑེཔཾ ཀཱརེཏྭཱ ‘‘ཨཔི ནཱམ སཏྠུ སནྟིཀཾ གཏཀཱལེ ཙིཏྟསྶཱདཾ ལབྷེཡྻ’’ནྟི བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཝིསཱཁཱ མིགཱརམཱཏཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ དིཝཱ དིཝསྶཱཏི དིཝསསྶཱཔི དིཝཱ, མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཀཱལེཏི ཨཏྠོ.

བྷགཝཱ ¶ ཝིསཱཁཱཡ ཝཊྚཱབྷིརཏིཾ ཛཱནནྟོ ཨུཔཱཡེན སོཀཏནུཀརཎཏྠཾ ‘‘ཨིཙྪེཡྻཱསི ཏྭཾ ཝིསཱཁེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཡཱཝཏིཀཱཏི ཡཏྟཀཱ. ཏདཱ ཀིར སཏྟ ཛནཀོཊིཡོ སཱཝཏྠིཡཾ པཊིཝསནྟི ¶ . ཏཾ སནྡྷཱཡ བྷགཝཱ ‘‘ཀཱིཝབཧུཀཱ པན ཝིསཱཁེ སཱཝཏྠིཡཱ མནུསྶཱ དེཝསིཀཾ ཀཱལཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི པུཙྪི. ཝིསཱཁཱ ‘‘དསཔི, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏཱིཎཱིཏི ཏཡོ. ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ. ཨཝིཝིཏྟཱཏི ཨསུཉྙཱ.

ཨཐ ¶ བྷགཝཱ ཨཏྟནོ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པཀཱསེནྟོ ‘‘ཨཔི ནུ ཏྭཾ ཀདཱཙི ཀརཧཙི ཨནལླཝཏྠཱ ཝཱ བྷཝེཡྻཱསི ཨནལླཀེསཱ ཝཱ’’ཏི ཨཱཧ. ནནུ ཨེཝཾ སནྟེ ཏཡཱ སབྦཀཱལཾ སོཀཱབྷིབྷཱུཏཱཡ མཏཱནཾ པུཏྟཱདཱིནཾ ཨམངྒལཱུཔཙཱརཝསེན ཨུདཀོརོཧཎེན ཨལླཝཏྠཱཡ ཨལླཀེསཱཡ ཨེཝ བྷཝིཏབྦནྟི དསྶེཏི. ཏཾ སུཏྭཱ ཨུཔཱསིཀཱ སཾཝེགཛཱཏཱ ‘‘ནོ ཧེཏཾ, བྷནྟེ’’ཏི པཊིཀྑིཔིཏྭཱ པིཡཝཏྠུཾ ཝིཔྤཊིསཱརཏོ ཨཏྟནོ ཙིཏྟསྶ ནིཝཏྟབྷཱཝཾ སཏྠུ ཨཱརོཙེནྟཱི ‘‘ཨལཾ མེ, བྷནྟེ, ཏཱཝབཧུཀེཧི པུཏྟེཧི ཙ ནཏྟཱརེཧི ཙཱ’’ཏི ཨཱཧ.

ཨཐསྶཱ བྷགཝཱ ‘‘དུཀྑཾ ནཱམེཏཾ པིཡཝཏྠུནིམིཏྟཾ, ཡཏྟཀཱནི པིཡཝཏྠཱུནི, ཏཏྟཀཱནི དུཀྑཱནི. ཏསྨཱ སུཁཀཱམེན དུཀྑཔྤཊིཀཱུལེན སབྦསོ པིཡཝཏྠུཏོ ཙིཏྟཾ ཝིཝེཙེཏབྦ’’ནྟི དྷམྨཾ དེསེནྟོ ‘‘ཡེསཾ ཁོ ཝིསཱཁེ སཏཾ པིཡཱནི, སཏཾ ཏེསཾ དུཀྑཱནཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཏཾ པིཡཱནཱིཏི སཏཾ པིཡཱཡིཏབྦཝཏྠཱུནི. ‘‘སཏཾ པིཡ’’ནྟིཔི ཀེཙི པཋནྟི. ཨེཏྠ ཙ ཡསྨཱ ཨེཀཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ དས, ཏཱཝ སངྑྱཱ སངྑྱེཡྻཔྤདྷཱནཱ, ཏསྨཱ ‘‘ཡེསཾ དས པིཡཱནི, དས ཏེསཾ དུཀྑཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ ཨཱགཏཱ. ཀེཙི པན ‘‘ཡེསཾ དས པིཡཱནཾ, དས ནེསཾ དུཀྑཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ པཋནྟི, ཏཾ ན སུནྡརཾ. ཡསྨཱ པན ཝཱིསཏིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སཏཾ, ཏཱཝ སངྑྱཱ སངྑྱེཡྻཔྤདྷཱནཱཝ, ཏསྨཱ ཏཏྠཱཔི སངྑྱེཡྻཔྤདྷཱནཏཾཡེཝ གཧེཏྭཱ ‘‘ཡེསཾ ཁོ ཝིསཱཁེ སཏཾ པིཡཱནི, སཏཾ ཏེསཾ དུཀྑཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ ཨཱགཏཱ. སབྦེསམྤི ཙ ‘‘ཡེསཾ ཨེཀཾ པིཡཾ, ཨེཀཾ ཏེསཾ དུཀྑ’’ནྟི པཱཋོ, ན པན དུཀྑསྶཱཏི. ཨེཏསྨིཉྷི པཀྑེ ཨེཀརསཱ ཨེཀཛ྄ཛྷཱསཡཱ ཙ བྷགཝཏོ དེསནཱ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡཱཝ པཱལི༹ ཝེདིཏབྦཱ.

ཨེཏམཏྠཾ ¶ ཝིདིཏྭཱ སོཀཔརིདེཝཱདིཀཾ ཙེཏསིཀཾ ཀཱཡིཀཉྩ དུཀྑཾ པིཡཝཏྠུནིམིཏྟཾ པིཡཝཏྠུམྷི སཏི ཧོཏི, ཨསཏི ན ཧོཏཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནིཏྭཱ ཏདཏྠཔརིདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏསྶཏྠོ – ཉཱཏིབྷོགརོགསཱིལདིཊྛིབྱསནེཧི ཕུཊྛསྶ ཨནྟོ ནིཛ྄ཛྷཱཡནྟསྶ བཱལསྶ ཙིཏྟསནྟཱཔལཀྑཎཱ ཡེ ཀེཙི མུདུམཛ྄ཛྷཱདིབྷེདེན ཡཱདིསཱ ཏཱདིསཱ སོཀཱ ཝཱ ཏེཧིཡེཝ ཕུཊྛསྶ ¶ སོཀུདྡེཧཀསམུཊྛཱཔིཏཝཙཱིཝིཔྤལཱཔལཀྑཎཱ པརིདེཝིཏཱ ཝཱ ཨནིཊྛཕོཊྛབྦཔཊིཧཏཀཱཡསྶ ¶ ཀཱཡཔཱིལ༹ནལཀྑཎཱ དུཀྑཱ ཝཱ ཏཐཱ ཨཝུཏྟཏྠསྶ ཝིཀཔྤནཏྠེན ཝཱསདྡེན གཧིཏཱ དོམནསྶཱུཔཱཡཱསཱདཡོ ཝཱ ནིསྶཡབྷེདེན ཙ ཨནེཀརཱུཔཱ ནཱནཱཝིདྷཱ ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ དིསྶནྟི ཨུཔལབྦྷནྟི, སབྦེཔི ཨེཏེ པིཡཾ པིཡཛཱཏིཀཾ སཏྟཾ སངྑཱརཉྩ པཊིཙྩ ནིསྶཱཡ ཨཱགམྨ པཙྩཡཾ ཀཏྭཱ པབྷཝནྟི ནིབྦཏྟནྟི. ཏསྨིཾ པན ཡཐཱཝུཏྟེ པིཡཝཏྠུམྷི པིཡེ ཨསནྟེ པིཡབྷཱཝཀརེ ཚནྡརཱགེ པཧཱིནེ ན ཀདཱཙིཔི ཨེཏེ བྷཝནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘པིཡཏོ ཛཱཡཏཱི སོཀོ…པེ… པེམཏོ ཛཱཡཏཱི སོཀོ’’ཏི ཙ ཨཱདི (དྷ. པ. ༢༡༢-༢༡༣). ཏཐཱ ‘‘པིཡཔྤབྷཱུཏཱ ཀལཧཱ ཝིཝཱདཱ, པརིདེཝསོཀཱ སཧམཙྪརེཧཱི’’ཏི ཙ ཨཱདི (སུ. ནི. ༨༦༩). ཨེཏྠ ཙ ‘‘པརིདེཝིཏཱ ཝཱ དུཀྑཱ ཝཱ’’ཏི ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟཾ, ‘‘པརིདེཝིཏཱནི ཝཱ དུཀྑཱནི ཝཱ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཝིབྷཏྟིལོཔོ ཝཱ ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦོ.

ཏསྨཱ ཧི ཏེ སུཁིནོ ཝཱིཏསོཀཱཏི ཡསྨཱ པིཡཔྤབྷཱུཏཱ སོཀཱདཡོ ཡེསཾ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཏེ ཨེཝ སུཁིནོ ཝཱིཏསོཀཱ ནཱམ. ཀེ པན ཏེ? ཡེསཾ པིཡཾ ནཏྠི ཀུཧིཉྩི ལོཀེ ཡེསཾ ཨརིཡཱནཾ སབྦསོ ཝཱིཏརཱགཏྟཱ ཀཏྠཙིཔི སཏྟལོཀེ སངྑཱརལོཀེ ཙ པིཡཾ པིཡབྷཱཝོ ‘‘པུཏྟོ’’ཏི ཝཱ ‘‘བྷཱཏཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘བྷགིནཱི’’ཏི ཝཱ ‘‘བྷརིཡཱ’’ཏི ཝཱ པིཡཾ པིཡཱཡནཾ པིཡབྷཱཝོ ནཏྠི, སངྑཱརལོཀེཔི ‘‘ཨེཏཾ མམ སནྟཀཾ, ཨིམིནཱཧཾ ཨིམཾ ནཱམ སུཁཾ ལབྷཱམི ལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི པིཡཾ པིཡཱཡནཾ པིཡབྷཱཝོ ནཏྠི. ཏསྨཱ ཨསོཀཾ ཝིརཛཾ པཏྠཡཱནོ, པིཡཾ ན ཀཡིརཱཐ ཀུཧིཉྩི ལོཀེཏི ཡསྨཱ ཙ སུཁིནོ ནཱམ ཝཱིཏསོཀཱ, ཝཱིཏསོཀཏྟཱཝ ཀཏྠཙིཔི ཝིསཡེ པིཡབྷཱཝོ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཨཏྟནོ ཡཐཱཝུཏྟསོཀཱབྷཱཝེན ཙ ཨསོཀཾ ཨསོཀབྷཱཝཾ རཱགརཛཱདིཝིགམནེན ཝིརཛཾ ¶ ཝིརཛབྷཱཝཾ ཨརཧཏྟཾ, སོཀསྶ རཱགརཛཱདཱིནཉྩ ཨབྷཱཝཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝཱ ‘‘ཨསོཀཾ ཝིརཛ’’ནྟི ལདྡྷནཱམཾ ནིབྦཱནཾ པཏྠཡཱནོ ཀཏྟུཀམྱཏཱཀུསལཙྪནྡསྶ ཝསེན ཚནྡཛཱཏོ ཀཏྠཙི ལོཀེ རཱུཔཱདིདྷམྨེ ¶ ཨནྟམསོ སམཐཝིཔསྶནཱདྷམྨེཔི པིཡཾ པིཡབྷཱཝཾ ཝིཡཱཡནཾ ན ཀཡིརཱཐ ན ཨུཔྤཱདེཡྻ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘དྷམྨཱཔི ཝོ, བྷིཀྑཝེ, པཧཱཏབྦཱ, པགེཝ ཨདྷམྨཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༤༠).

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. པཋམདབྦསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༩. ནཝམེ ¶ ཨཱཡསྨཱཏི པིཡཝཙནཾ. དབྦོཏི ཏསྶ ཐེརསྶ ནཱམཾ. མལླཔུཏྟོཏི མལླརཱཛསྶ པུཏྟོ. སོ ཧི ཨཱཡསྨཱ པདུམུཏྟརསྶ བྷགཝཏོ པཱདམཱུལེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ཀཔྤསཏསཧསྶཾ ཨུཔཙིཏཔུཉྙསཉྩཡོ ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏོ ཀཱལེ མལླརཱཛསྶ དེཝིཀཱ ཀུཙྪིཡཾ ནིབྦཏྟོ ཀཏཱདྷིཀཱརཏྟཱ ཛཱཏིཡཱ སཏྟཝསྶིཀཀཱལེཡེཝ མཱཏཱཔིཏརོ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པབྦཛྫཾ ཡཱཙི. ཏེ ཙ ‘‘པབྦཛིཏྭཱཔི ཨཱཙཱརཾ ཏཱཝ སིཀྑཏུ, སཙེ ཏཾ ནཱབྷིརམིསྶཏི, ཨིདྷེཝ ཨཱགམིསྶཏཱི’’ཏི ཨནུཛཱནིཾསུ. སོ སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པབྦཛྫཾ ཡཱཙི. སཏྠཱཔིསྶ ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཾ ཨོལོཀེཏྭཱ པབྦཛྫཾ ཨནུཛཱནི. ཏསྶ པབྦཛྫཱསམཡེ དིནྣཨོཝཱདེན བྷཝཏྟཡཾ ཨཱདིཏྟཾ ཝིཡ ཨུཔཊྛཱསི. སོ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཁུརགྒེཡེཝ ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎི. ཡཾཀིཉྩི སཱཝཀེན པཏྟབྦཾ, ‘‘ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ ཚལ༹བྷིཉྙཱ ནཝ ལོཀུཏྟརདྷམྨཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིཀཾ སབྦཾ ཨདྷིགནྟྭཱ ཨསཱིཏིཡཱ མཧཱསཱཝཀེསུ ཨབྦྷནྟརོ ཨཧོསི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཏེན ཨཱཡསྨཏཱ –

‘‘མཡཱ ཁོ ཛཱཏིཡཱ སཏྟཝསྶེན ཨརཧཏྟཾ སཙྪིཀཏཾ, ཡཾཀིཉྩི སཱཝཀེན པཏྟབྦཾ, སབྦཾ ཏཾ ཨནུཔྤཏྟཾ མཡཱ’’ཏིཨཱདི (པཱརཱ. ༣༨༠).

ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམཱིཏི སོ ཀིརཱཡསྨཱ ཨེཀདིཝསཾ རཱཛགཧེ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིཀྐནྟོ བྷགཝཏོ ཝཏྟཾ དསྶེཏྭཱ དིཝཱཊྛཱནཾ གནྟྭཱ ¶ ཨུདཀཀུམྦྷཏོ ཨུདཀཾ གཧེཏྭཱ པཱདེ པཀྑཱལེཏྭཱ གཏྟཱནི ¶ སཱིཏིཾ ཀཏྭཱ ཙམྨཀྑཎྜཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ནིསིནྣོ ཀཱལཔརིཙྪེདཾ ཀཏྭཱ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫི. ཨཐཱཡསྨཱ ཡཐཱཀཱལཔརིཙྪེདཾ སམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛཧིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཱཡུསངྑཱརེ ཨོལོཀེསི. ཏསྶ ཏེ པརིཀྑཱིཎཱ ཀཏིཔཡམུཧུཏྟིཀཱ ཨུཔཊྛཧིཾསུ. སོ ཙིནྟེསི – ‘‘ན ཁོ མེཏཾ པཏིརཱུཔཾ, ཡམཧཾ སཏྠུ ཨནཱརོཙེཏྭཱ སབྲཧྨཙཱརཱིཧི ཙ ཨཝིདིཏོ ཨིདྷ ཡཐཱནིསིནྣོཝ པརིནིབྦཱཡིསྶཱམི. ཡཾནཱུནཱཧཾ སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པརིནིབྦཱནཾ ཨནུཛཱནཱཔེཏྭཱ སཏྠུ ཝཏྟཾ དསྶེཏྭཱ སཱསནསྶ ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝདསྶནཏྠཾ མཡ྄ཧཾ ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ ཨཱཀཱསེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཏེཛོདྷཱཏུཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ པརིནིབྦཱཡེཡྻཾ. ཨེཝཾ སནྟེ ཡེ མཡི ཨསྶདྡྷཱ ཨཔྤསནྣཱ, ཏེསམྤི པསཱདོ ཨུཔྤཛྫིསྶཏི, ཏདསྶ ཏེསཾ དཱིགྷརཏྟཾ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡཱ’’ཏི. ཨེཝཉྩ སོ ཨཱཡསྨཱ ཙིནྟེཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ སབྦཾ ཏཾ ཏཐེཝ ཨཀཱསི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཱ དབྦོ མལླཔུཏྟོ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམཱི’’ཏིཨཱདི.

ཏཏྠ ¶ པརིནིབྦཱནཀཱལོ མེཏི ‘‘བྷགཝཱ མཡ྄ཧཾ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦཱནཀཱལོ ཨུཔཊྛིཏོ, ཏམཧཾ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེཏྭཱ པརིནིབྦཱཡིཏུཀཱམོམྷཱི’’ཏི དསྶེཏི. ཀེཙི པནཱཧུ ‘‘ན ཏཱཝ ཐེརོ ཛིཎྞོ, ན ཙ གིལཱནོ, པརིནིབྦཱནཱཡ ཙ སཏྠཱརཾ ཨཱཔུཙྪཏི, ཀིཾ ཏཏྠ ཀཱརཎཾ? ‘མེཏྟིཡབྷཱུམཛཀཱ བྷིཀྑཱུ པུབྦེ མཾ ཨམཱུལཀེན པཱརཱཛིཀེན ཨནུདྡྷཾསེསུཾ, ཏསྨིཾ ཨདྷིཀརཎེ ཝཱུཔསནྟེཔི ཨཀྐོསནྟིཡེཝ. ཏེསཾ སདྡཧིཏྭཱ ཨཉྙེཔི པུཐུཛྫནཱ མཡི ཨགཱརཝཾ པརིབྷཝཉྩ ཀརོནྟི. ཨིམཉྩ དུཀྑབྷཱརཾ ནིརཏྠཀཾ ཝཧིཏྭཱ ཀིཾ པཡོཛནཾ, ཏསྨཱཧཾ ཨིདཱནེཝ པརིནིབྦཱཡིསྶཱམཱི’ཏི སནྣིཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ སཏྠཱརཾ ཨཱཔུཙྪཱི’’ཏི. ཏཾ ཨཀཱརཎཾ. ན ཧི ཁཱིཎཱསཝཱ ཨཔརིཀྑཱིཎེ ཨཱཡུསངྑཱརེ པརེསཾ ཨུཔཝཱདཱདིབྷཡེན པརིནིབྦཱནཱཡ ཙེཏེནྟི གྷཊཡནྟི ཝཱཡམནྟི, ན ཙ པརེསཾ ¶ པསཾསཱདིཧེཏུ ཙིརཾ ཏིཊྛནྟི, ཨཐ ཁོ སརསེནེཝ ཨཏྟནོ ཨཱཡུསངྑཱརསྶ པརིཀྑཡཾ ཨཱགམེནྟི. ཡཐཱཧ –

‘‘ནཱབྷིཀངྑཱམི མརཎཾ, ནཱབྷིཀངྑཱམི ཛཱིཝིཏཾ;

ཀཱལཉྩ པཊིཀངྑཱམི, ནིབྦིསཾ བྷཏཀོ ཡཐཱ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༡༩༦, ༦༠༦; མི. པ. ༢.༢.༤) –

བྷགཝཱཔིསྶ ཨཱཡུསངྑཱརཾ ཨོལོཀེཏྭཱ པརིཀྑཱིཎབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ‘‘ཡསྶདཱནི ཏྭཾ, དབྦ, ཀཱལཾ མཉྙསཱི’’ཏི ཨཱཧ.

ཝེཧཱསཾ ¶ ཨབྦྷུགྒནྟྭཱཏི ཨཱཀཱསཾ ཨབྷིཨུགྒནྟྭཱ, ཝེཧཱསཾ གནྟྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིསདྡཡོགེན ཧི ཨིདཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཨཏྠོ པན བྷུམྨཝསེན ཝེདིཏབྦོ. ཝེཧཱསཾ ཨབྦྷུགྒནྟྭཱ ཀིཾ ཨཀཱསཱིཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨཱཀཱསེ ཨནྟལིཀྑེ པལླངྐེན ནིསཱིདིཏྭཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཏེཛོདྷཱཏུཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱཏི ཏེཛོཀསིཎཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ. ཐེརོ ཧི ཏདཱ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ཏིཀྑཏྟུཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཋིཏོ ‘‘བྷགཝཱ ཀཔྤསཏསཧསྶཾ ཏུམྷེཧི སདྡྷིཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝསནྟོ པུཉྙཱནི ཀརོནྟོ ཨིམམེཝཏྠཾ སནྡྷཱཡ ཨཀཱསིཾ, སྭཱཡམཏྠོ ཨཛྫ མཏྠཀཾ པཏྟོ, ཨིདཾ པཙྪིམདསྶན’’ནྟི ཨཱཧ. ཡེ ཏཏྠ པུཐུཛྫནབྷིཀྑཱུ སོཏཱཔནྣསཀདཱགཱམིནོ ཙ, ཏེསུ ཨེཀཙྩཱནཾ མཧནྟཾ ཀཱརུཉྙཾ ཨཧོསི, ཨེཀཙྩེ ཨཱརོདནཔྤཏྟཱ ཨཧེསུཾ. ཨཐསྶ བྷགཝཱ ཙིཏྟཱཙཱརཾ ཉཏྭཱ ‘‘ཏེན ཧི, དབྦ, མཡ྄ཧཾ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཨིདྡྷིཔཱཊིཧཱརིཡཾ དསྶེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཱཝདེཝ སབྦོ བྷིཀྑུསངྒྷོ སནྣིཔཏི. ཨཐཱཡསྨཱ དབྦོ ‘‘ཨེཀོཔི ཧུཏྭཱ བཧུདྷཱ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༡.༡༠༢; དཱི. ནི. ༡.༤༨༤) ནཡེན ཨཱགཏཱནི སཱཝཀསཱདྷཱརཎཱནི སབྦཱནི པཱཊིཧཱརིཡཱནི དསྶེཏྭཱ པུན ཙ བྷགཝནྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨཱཀཱསཾ ཨབྦྷུགྒནྟྭཱ ¶ ཨཱཀཱསེ པཐཝིཾ ནིམྨིནིཏྭཱ ཏཏྠ པལླངྐེན ནིསིནྣོ ཏེཛོཀསིཎསམཱཔཏྟིཡཱ པརིཀམྨཾ ཀཏྭཱ སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཝུཊྛཱཡ སརཱིརཾ ཨཱཝཛྫིཏྭཱ པུན སམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ སརཱིརཛྷཱཔནཏེཛོདྷཱཏུཾ ཨདྷིཊྛཧིཏྭཱ པརིནིབྦཱཡི. སཧ ཨདྷིཊྛཱནེན སབྦོ ཀཱཡོ ཨགྒིནཱ ཨཱདིཏྟོ ཨཧོསི. ཁཎེནེཝ ཙ སོ ཨགྒི ཀཔྤཝུཊྛཱནགྒི ཝིཡ ཨཎུམཏྟམྤི སངྑཱརགཏཾ མསིམཏྟམྤི ཏཏྠ ཀིཉྩི ཨནཝསེསེནྟོ ཨདྷིཊྛཱནབལེན ཛྷཱཔེཏྭཱ ནིབྦཱཡི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཐ ཁོ ཨཱཡསྨཱ དབྦོ མལླཔུཏྟོ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཝུཊྛཧིཏྭཱ པརིནིབྦཱཡཱིཏི ཨིདྡྷིཙིཏྟཏོ ཝུཊྛཧིཏྭཱ བྷཝངྒཙིཏྟེན ¶ པརིནིབྦཱཡི.

ཛྷཱཡམཱནསྶཱཏི ཛཱལིཡམཱནསྶ. ཌཡ྄ཧམཱནསྶཱཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨཐ ཝཱ ཛྷཱཡམཱནསྶཱཏི ཛཱལཱཔཝཏྟིཀྑཎཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཌཡ྄ཧམཱནསྶཱཏི ཝཱིཏཙྩིཏངྒཱརཀྑཎཾ. ཚཱརིཀཱཏི བྷསྨཾ. མསཱིཏི ཀཛྫལཾ. ན པཉྙཱཡིཏྠཱཏི ན པསྶིཏྠ, ཨདྷིཊྛཱནབལེན སབྦཾ ཁཎེནེཝ ཨནྟརདྷཱཡིཏྠཱཏི ཨཏྠོ. ཀསྨཱ པན ཐེརོ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཾ ཨིདྡྷིཔཱཊིཧཱརིཡཾ དསྶེསི, ནནུ བྷགཝཏཱ ཨིདྡྷིཔཱཊིཧཱརིཡཀརཎཾ པཊིཀྑིཏྟནྟི ¶ ? ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ གིཧཱིནཾ སམྨུཁཱ པཱཊིཧཱརིཡཀརཎསྶ པཊིཀྑིཏྟཏྟཱ. ཏཉྩ ཁོ ཝིཀུབྦནཝསེན, ན པནེཝཾ ཨདྷིཊྛཱནཝསེན. ཨཡཾ པནཱཡསྨཱ དྷམྨསཱམིནཱ ཨཱཎཏྟོཝ པཱཊིཧཱརིཡཾ དསྶེསི.

ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཱཡསྨཏོ དབྦསྶ མལླཔུཏྟསྶ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཾ སབྦཱཀཱརཏོ ཝིདིཏྭཱ ཏདཏྠཔརིདཱིཔནཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི.

ཏཏྠ ཨབྷེདི ཀཱཡོཏི སབྦོ བྷཱུཏུཔཱདཱཡཔབྷེདོ ཙཏུསནྟཏིརཱུཔཀཱཡོ བྷིཛྫི, ཨནཝསེསཏོ ཌཡ྄ཧི, ཨནྟརདྷཱཡི, ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ཨཱཔཛྫི. ནིརོདྷི སཉྙཱཏི རཱུཔཱཡཏནཱདིགོཙརཏཱཡ རཱུཔསཉྙཱདིབྷེདཱ སབྦཱཔི སཉྙཱ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀེན ནིརོདྷེན ནིརུཛ྄ཛྷི. ཝེདནཱ སཱིཏིབྷཝིཾསུ སབྦཱཏི ཝིཔཱཀཝེདནཱ ཀིརིཡཝེདནཱཏི སབྦཱཔི ཝེདནཱ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀནིརོདྷེན ནིརུདྡྷཏྟཱ ཨཎུམཏྟམྤི ཝེདནཱདརཐསྶ ཨབྷཱཝཏོ སཱིཏིབྷཱུཏཱ ཨཧེསུཾ, ཀུསལཱཀུསལཝེདནཱ པན ཨརཧཏྟཕལཀྑཎེཡེཝ ནིརོདྷཾ གཏཱ. ‘‘སཱིཏིརཧིཾསཱུ’’ཏིཔི པཋནྟི, སནྟཱ ནིརུདྡྷཱ ཨཧེསུནྟི ཨཏྠོ. ཝཱུཔསམིཾསུ སངྑཱརཱཏི ཝིཔཱཀཀིརིཡཔྤབྷེདཱ སབྦེཔི ཕསྶཱདཡོ སངྑཱརཀྑནྡྷདྷམྨཱ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀནིརོདྷེནེཝ ནིརུདྡྷཏྟཱ ཝིསེསེན ཨུཔསམིཾསུ. ཝིཉྙཱཎཾ ཨཏྠམཱགམཱཏི ཝིཉྙཱཎམྤི ཝིཔཱཀཀིརིཡཔྤབྷེདཾ སབྦཾ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀནིརོདྷེནེཝ ཨཏྠཾ ཝིནཱསཾ ཨུཔཙྪེདཾ ཨགམཱ ཨགཙྪི.

ཨིཏི ¶ བྷགཝཱ ཨཱཡསྨཏོ དབྦསྶ མལླཔུཏྟསྶ པཉྩནྣམྤི ཁནྡྷཱནཾ པུབྦེཡེཝ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརུཔཱདཱནསྶ ཨནཝསེསཏོ ནིརུདྡྷཏྟཱ ཨནུཔཱདཱནོ ¶ ཝིཡ ཛཱཏཝེདོ ཨཔྤཊིསནྡྷིཀནིརོདྷེན ནིརུདྡྷབྷཱཝཾ ནིསྶཱཡ པཱིཏིཝེགཝིསྶཊྛཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསཱིཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. དུཏིཡདབྦསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༠. དསམེ ཏཏྲ ཁོ བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསཱིཏི བྷགཝཱ རཱཛགཧེ ཡཐཱབྷིརནྟཾ ཝིཧརིཏྭཱ ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརནྟོ ཨནུཀྐམེན སཱཝཏྠིཾ པཏྭཱ ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟོཡེཝ ཡེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཱཡསྨཏོ དབྦསྶ མལླཔུཏྟསྶ པརིནིབྦཱནཾ ཨཔཙྩཀྑཾ, ཏེསཾ ཏཾ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ, ཡེཔི ¶ ཙ མེཏྟིཡབྷཱུམཛཀེཧི ཀཏེན ཨབྷཱུཏེན ཨབྦྷཱཙིཀྑཎེན ཐེརེ གཱརཝརཧིཏཱ པུཐུཛྫནཱ, ཏེསཾ ཐེརེ བཧུམཱནུཔྤཱདནཏྠཉྩ ཨཱམནྟེསི. ཏཏྠ ཏཏྲཱཏི ཝཙནསཉྙཱཔནེ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཁོཏི ཨཝདྷཱརཎེ. ཏེསུ ‘‘ཏཏྲཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ‘‘བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསཱི’’ཏི ཨེཏེསཾ པདཱནཾ ཝུཙྩམཱནཏཾཡེཝ ཛོཏེཏི. ‘‘ཁོ’’ཏི པན ཨིམིནཱ ཨཱམནྟེསིཡེཝ, ནཱསྶ ཨཱམནྟནེ ཀོཙི ཨནྟརཱཡོ ཨཧོསཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི. ཨཐ ཝཱ ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ ཨཱརཱམེ. ཁོཏི ཝཙནཱལངྐཱརེ ནིཔཱཏོ. ཨཱམནྟེསཱིཏི ཨབྷཱསི. ཀསྨཱ པན བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུཡེཝ ཨཱམནྟེསཱིཏི? ཛེཊྛཏྟཱ སེཊྛཏྟཱ ཨཱསནྣཏྟཱ སབྦཀཱལཾ སནྣིཧིཏཏྟཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཝིསེསཏོ བྷཱཛནབྷཱུཏཏྟཱ ཙ.

བྷིཀྑཝོཏི ཏེསཾ ཨཱམནྟནཱཀཱརདསྶནཾ. བྷདནྟེཏི ཨཱམནྟིཏཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ གཱརཝེན སཏྠུ པཊིཝཙནདཱནཾ. ཏཏྠ ‘‘བྷིཀྑཝོ’’ཏི ཝདནྟོ བྷགཝཱ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨཱལཔཏི. ‘‘བྷདནྟེ’’ཏི ཝདནྟཱ ཏེ པཙྩཱལཔནྟི. ཨཔིཙ ‘‘བྷིཀྑཝོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཀརུཎཱཝིཔྥཱརསོམྨཧདཡནིསྶིཏཔུབྦངྒམེན ཝཙནེན ཏེ བྷིཀྑཱུ ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརདྷམྨཔཙྩཝེཀྑཎཱདིཏོ ནིཝཏྟེཏྭཱ ཨཏྟནོ མུཁཱབྷིམུཁེ ཀརོཏི. ‘‘བྷདནྟེ’’ཏི ཨིམིནཱ སཏྠརི ཨཱདརབཧུམཱནགཱརཝདཱིཔནཝཙནེན ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨཏྟནོ སུསྶཱུསཏཾ ཨོཝཱདཔྤཊིགྒཧགཱརཝབྷཱཝཉྩ པཊིཝེདེནྟི. བྷགཝཏོ པཙྩསྶོསུནྟི ཏེ བྷིཀྑཱུ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ པཏིཨསྶོསུཾ སོཏུཀཱམཏཾ ཛནེསུཾ ¶ . ཨེཏདཝོཙཱཏི བྷགཝཱ ཨེཏཾ ཨིདཱནི ཝཀྑམཱནཾ སཀལཾ སུཏྟཾ ཨབྷཱསི. དབྦསྶ, བྷིཀྑཝེ, མལླཔུཏྟསྶཱཏིཨཱདི ¶ ཨནནྟརསུཏྟེ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཨེཏམཏྠནྟིཨཱདཱིསུཔི ཨཔུབྦཾ ནཏྠི, ཨནནྟརསུཏྟེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ.

གཱཐཱསུ པན ཨཡོགྷནཧཏསྶཱཏི ཨཡོ ཧཉྙཏི ཨེཏེནཱཏི ཨཡོགྷནཾ, ཀམྨཱརཱནཾ ཨཡོཀཱུཊཾ ཨཡོམུཊྛི ཙ. ཏེན ཨཡོགྷནེན ཧཏསྶ པཧཏསྶ. ཀེཙི པན ‘‘ཨཡོགྷནཧཏསྶཱཏི གྷནཨཡོཔིཎྜཾ ཧཏསྶཱ’’ཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ཨེཝ-སདྡོ ཙེཏྠ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཛལཏོ ཛཱཏཝེདསོཏི ཛྷཱཡམཱནསྶ ཨགྒིསྶ. ཨནཱདརེ ཨེཏཾ སཱམིཝཙནཾ. ཨནུཔུབྦཱུཔསནྟསྶཱཏི ཨནུཀྐམེན ཨུཔསནྟསྶ ཝིཛ྄ཛྷཱཏསྶ ནིརུདྡྷསྶ. ཡཐཱ ན ཉཱཡཏེ གཏཱིཏི ཡཐཱ ཏསྶ གཏི ན ཉཱཡཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨཡོམུཊྛིཀཱུཊཱདིནཱ མཧཏཱ ཨཡོགྷནེན ཧཏསྶ སཾཧཏསྶ, ཀཾསབྷཱཛནཱདིགཏསྶ ཝཱ ཛལམཱནསྶ ཨགྒིསྶ, ཏཐཱ ཨུཔྤནྣསྶ ¶ ཝཱ སདྡསྶ ཨནུཀྐམེན ཨུཔསནྟསྶ སུཝཱུཔསནྟསྶ དསསུ དིསཱསུ ན ཀཏྠཙི གཏི པཉྙཱཡཏི པཙྩཡནིརོདྷེན ཨཔྤཊིསནྡྷིཀནིརུདྡྷཏྟཱ.

ཨེཝཾ སམྨཱཝིམུཏྟཱནནྟི ཨེཝཾ སམྨཱ ཧེཏུནཱ ཉཱཡེན ཏདངྒཝིཀྑམྦྷནཝིམུཏྟིཔུབྦངྒམེན ཨརིཡམགྒེན ཙཏཱུཧིཔི ཨུཔཱདཱནེཧི ཨཱསཝེཧི ཙ ཝིམུཏྟཏྟཱ སམྨཱ ཝིམུཏྟཱནཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཀཱམཔབནྡྷསངྑཱཏཾ ཀཱམོགྷཾ བྷཝོགྷཱདིབྷེདཾ ཨཝསིཊྛཾ ཨོགྷཉྩ ཏརིཏྭཱ ཋིཏཏྟཱ ཀཱམབནྡྷོགྷཏཱརིནཾ སུཊྛུ པཊིཔསྶམྦྷིཏསབྦཀིལེསཝིཔྥནྡིཏཏྟཱ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཝཱཏེཧི ཙ ཨཀམྤནཱིཡཏཱཡ ཨཙལཾ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནསངྑཱཏཾ སབྦསངྑཱརཱུཔསམཾ སུཁཾ པཏྟཱནཾ ཨདྷིགཏཱནཾ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ གཏི དེཝམནུསྶཱདིབྷེདཱསུ གཏཱིསུ ཨཡཾ ནཱམཱཏི པཉྙཔེཏབྦཏཱཡ ཨབྷཱཝཏྟཱ པཉྙཱཔེཏུཾ ནཏྠི ན ཨུཔལབྦྷཏི, ཡཐཱཝུཏྟཛཱཏཝེདོ ཝིཡ ཨཔཉྙཏྟིཀབྷཱཝམེཝ ཧི སོ གཏོཏི ཨཏྠོ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིཊྛིཏཱ ཙ པཱཊལིགཱམིཡཝགྒཝཎྞནཱ.

ནིགམནཀཐཱ

ཨེཏྟཱཝཏཱ ¶ ¶ ¶ ཙ –

སུཝིམུཏྟབྷཝཱདཱནོ, དེཝདཱནཝམཱནིཏོ;

པཙྪིནྣཏཎྷཱསནྟཱནོ, པཱིཏིསཾཝེགདཱིཔནོ.

སདྡྷམྨདཱནནིརཏོ, ཨུཔཱདཱནཀྑཡཱཝཧོ;

ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུདཱནེ ཡེ, ཨུདཱནེསི ཝིནཱཡཀོ.

ཏེ སབྦེ ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ, ཨཱརོཔེནྟེཧི སངྒཧཾ;

ཨུདཱནམིཏི སངྒཱིཏཾ, དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཡཾ.

ཏསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསེཏུཾ, པོརཱཎཊྛཀཐཱནཡཾ;

ནིསྶཱཡ ཡཱ སམཱརདྡྷཱ, ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ མཡཱ.

སཱ ཏཏྠ པརམཏྠཱནཾ, སུཏྟནྟེསུ ཡཐཱརཧཾ;

པཀཱསནཱ པརམཏྠདཱིཔནཱི ནཱམ ནཱམཏོ.

སམྤཏྟཱ པརིནིཊྛཱནཾ, ཨནཱཀུལཝིནིཙྪཡཱ;

ཙཏུཏྟིཾསཔྤམཱཎཱཡ, པཱལི༹ཡཱ བྷཱཎཝཱརཏོ.

ཨིཏི ཏཾ སངྑརོནྟེན, ཡཾ ཏཾ ཨདྷིགཏཾ མཡཱ;

པུཉྙཾ ཏསྶཱནུབྷཱཝེན, ལོཀནཱཐསྶ སཱསནཾ.

ཨོགཱཧིཏྭཱ ཝིསུདྡྷཱཡ, སཱིལཱདིཔཊིཔཏྟིཡཱ;

སབྦེཔི དེཧིནོ ཧོནྟུ, ཝིམུཏྟིརསབྷཱགིནོ.

ཙིརཾ ཏིཊྛཏུ ལོཀསྨིཾ, སམྨཱསམྦུདྡྷསཱསནཾ;

ཏསྨིཾ སགཱརཝཱ ནིཙྩཾ, ཧོནྟུ སབྦེཔི པཱཎིནོ.

སམྨཱ ¶ ཝསྶཏུ ཀཱལེན, དེཝོཔི ཛགཏཱིཔཏི;

སདྡྷམྨནིརཏོ ལོཀཾ, དྷམྨེནེཝ པསཱསཏཱུཏི.

བདརཏིཏྠཝིཧཱརཝཱསིནཱ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལཏྠེརེན

ཀཏཱཨུདཱནསྶ ཨཊྛཀཐཱ སམཏྟཱ.