📜

ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ

ཁུདྡཀནིཀཱཡེ

ཨིཏིཝུཏྟཀ-ཨཊྛཀཐཱ

གནྠཱརམྦྷཀཐཱ

མཧཱཀཱརུཎིཀཾ ནཱཐཾ, ཉེཡྻསཱགརཔཱརགུཾ;

ཝནྡེ ནིཔུཎགམྦྷཱིར-ཝིཙིཏྲནཡདེསནཾ.

ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཱ, ཡེན ནིཡྻནྟི ལོཀཏོ;

ཝནྡེ ཏམུཏྟམཾ དྷམྨཾ, སམྨཱསམྦུདྡྷཔཱུཛིཏཾ.

སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོ, ཋིཏོ མགྒཕལེསུ ཡོ;

ཝནྡེ ཨརིཡསངྒྷཾ ཏཾ, པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཨནུཏྟརཾ.

ཝནྡནཱཛནིཏཾ པུཉྙཾ, ཨིཏི ཡཾ རཏནཏྟཡེ;

ཧཏནྟརཱཡོ སབྦཏྠ, ཧུཏྭཱཧཾ ཏསྶ ཏེཛསཱ.

ཨེཀཀཱདིཔྤབྷེདེན, དེསིཏཱནི མཧེསིནཱ;

ལོབྷཱདཱིནཾ པཧཱནཱནི, དཱིཔནཱནི ཝིསེསཏོ.

སུཏྟཱནི ཨེཀཏོ ཀཏྭཱ, ཨིཏིཝུཏྟཔདཀྑརཾ;

དྷམྨསངྒཱཧཀཱ ཐེརཱ, སངྒཱཡིཾསུ མཧེསཡོ.

ཨིཏིཝུཏྟཀམིཙྩེཝ, ནཱམེན ཝསིནོ པུརེ;

ཡཾ ཁུདྡཀནིཀཱཡསྨིཾ, གམྦྷཱིརཏྠཔདཀྐམཾ.

ཏསྶ གམྦྷཱིརཉཱཎེཧི, ཨོགཱཧེཏབྦབྷཱཝཏོ;

ཀིཉྩཱཔི དུཀྐརཱ ཀཱཏུཾ, ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ མཡཱ.

སཧསཾཝཎྞནཾ ཡསྨཱ, དྷརཏེ སཏྠུ སཱསནཾ;

པུབྦཱཙརིཡསཱིཧཱནཾ, ཏིཊྛཏེཝ ཝིནིཙྪཡོ.

ཏསྨཱ ཏཾ ཨཝལམྦིཏྭཱ, ཨོགཱཧེཏྭཱན པཉྩཔི;

ནིཀཱཡེ ཨུཔནིསྶཱཡ, པོརཱཎཊྛཀཐཱནཡཾ.

ནིསྶིཏཾ ཝཱཙནཱམགྒཾ, སུཝིསུདྡྷཾ ཨནཱཀུལཾ;

མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ, ནིཔུཎཏྠཝིནིཙྪཡཾ.

པུནཔྤུནཱགཏཾ ཨཏྠཾ, ཝཛྫཡིཏྭཱན སཱདྷུཀཾ;

ཡཐཱབལཾ ཀརིསྶཱམི, ཨིཏིཝུཏྟཀཝཎྞནཾ.

ཨིཏི ཨཱཀངྑམཱནསྶ, སདྡྷམྨསྶ ཙིརཊྛིཏིཾ;

ཝིབྷཛནྟསྶ ཏསྶཏྠཾ, ནིསཱམཡཐ སཱདྷཝོཏི.

ཏཏྠ ཨིཏིཝུཏྟཀཾ ནཱམ ཨེཀཀནིཔཱཏོ, དུཀནིཔཱཏོ, ཏིཀནིཔཱཏོ, ཙཏུཀྐནིཔཱཏོཏི ཙཏུནིཔཱཏསངྒཧཾ. ཏམྤི ཝིནཡཔིཊཀཾ, སུཏྟནྟཔིཊཀཾ, ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀནྟི ཏཱིསུ པིཊཀེསུ སུཏྟནྟཔིཊཀཔརིཡཱཔནྣཾ; དཱིགྷནིཀཱཡོ མཛ྄ཛྷིམནིཀཱཡོ, སཾཡུཏྟནིཀཱཡོ, ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡོ, ཁུདྡཀནིཀཱཡོཏི པཉྩསུ ནིཀཱཡེསུ ཁུདྡཀནིཀཱཡཔརིཡཱཔནྣཾ; སུཏྟཾ, གེཡྻཾ, ཝེཡྻཱཀརཎཾ, གཱཐཱ, ཨུདཱནཾ, ཨིཏིཝུཏྟཀཾ, ཛཱཏཀཾ, ཨབྦྷུཏདྷམྨཾ, ཝེདལླནྟི ནཝསུ སཱསནངྒེསུ ཨིཏིཝུཏྟཀངྒབྷཱུཏཾ.

‘‘དྭཱསཱིཏི བུདྡྷཏོ གཎྷིཾ, དྭེསཧསྶཱནི བྷིཀྑུཏོ;

ཙཏུརཱསཱིཏི སཧསྶཱནི, ཡེ མེ དྷམྨཱ པཝཏྟིནོ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༡༠༢༧) –

ཨེཝཾ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན པཊིཉྙཱཏེསུ ཙཏུརཱསཱིཏིཡཱ དྷམྨཀྑནྡྷསཧསྶེསུ ཀཏིཔཡདྷམྨཀྑནྡྷསངྒཧཾ. སུཏྟཏོ ཨེཀཀནིཔཱཏེ ཏཱཝ སཏྟཝཱིསཏི སུཏྟཱནི, དུཀནིཔཱཏེ དྭཱཝཱིསཏི, ཏིཀནིཔཱཏེ པཉྙཱས, ཙཏུཀྐནིཔཱཏེ ཏེརསཱཏི དྭཱདསཱདྷིཀསུཏྟསཏསངྒཧཾ. ཏསྶ ནིཔཱཏེསུ ཨེཀཀནིཔཱཏོ ཨཱདི, ཝགྒེསུ པཱཊིབྷོགཝགྒོ, སུཏྟེསུ ལོབྷསུཏྟཾ. ཏསྶཱཔི ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ’’ཏིཨཱདིཀཾ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཱལེ ཝུཏྟཾ ནིདཱནམཱདི. སཱ པནཱཡཾ པཋམམཧཱསངྒཱིཏི ཝིནཡཔིཊཀེ ཏནྟིམཱརུལ༹ྷཱ ཨེཝ. ཡོ པནེཏྠ ནིདཱནཀོསལླཏྠཾ ཝཏྟབྦོ ཀཐཱམགྒོ, སོཔི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ དཱིགྷནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ ཝིཏྠཱརཏོ ཝུཏྟོཡེཝཱཏི ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོ.

ནིདཱནཝཎྞནཱ

ཡཾ པནེཏཾ ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱཏིཨཱདིཀཾ ནིདཱནཾ. ཨེཀདྷམྨཾ, བྷིཀྑཝེ, པཛཧཐཱཏིཨཱདིཀཾ སུཏྟཾ. ཏཏྠ ཝུཏྟཾ བྷགཝཏཱཏིཨཱདཱིནི ནཱམཔདཱནི. ཨིཏཱིཏི ནིཔཱཏཔདཾ. པཛཧཐཱཏི ཨེཏྠ པ-ཨིཏི ཨུཔསགྒཔདཾ, ཛཧཐཱ-ཏི ཨཱཁྱཱཏཔདཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན སབྦཏྠ པདཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨཏྠཏོ པན ཝུཏྟསདྡོ ཏཱཝ སཨུཔསགྒོ ཨནུཔསགྒོ ཙ ཝཔནེ ཝཱཔསམཀརཎེ ཀེསོཧཱརཎེ ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཾ པཝུཏྟབྷཱཝེ པཱཝཙནབྷཱཝེན པཝཏྟིཏེ ཨཛ྄ཛྷེསནེ ཀཐནེཏི ཨེཝམཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས –

‘‘གཱཝོ ཏསྶ པཛཱཡནྟི, ཁེཏྟེ ཝུཏྟཾ ཝིརཱུཧཏི;

ཝུཏྟཱནཾ ཕལམསྣཱཏི, ཡོ མིཏྟཱནཾ ན དུབྦྷཏཱི’’ཏི. –

ཨཱདཱིསུ (ཛཱ. ༢.༢༢.༡༩) ཝཔནེ ཨཱགཏོ. ‘‘ནོ ཙ ཁོ པཊིཝུཏྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༨༩) ཨཊྛདནྟཀཱདཱིཧི ཝཱཔསམཀརཎེ. ‘‘ཀཱཔཊིཀོ མཱཎཝོ དཧརོ ཝུཏྟསིརོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༤༢༦) ཀེསོཧཱརཎེ. ‘‘པནྣལོམོ པརདཏྟཝུཏྟོ མིགབྷཱུཏེན ཙེཏསཱ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༣༢) ཛཱིཝིཏཝུཏྟིཡཾ. ‘‘སེཡྻཐཱཔི ནཱམ པཎྜུཔལཱསོ བནྡྷནཱ པཝུཏྟོ ཨབྷབྦོ ཧརིཏཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༩༢; པཱཙི. ༦༦༦; མཧཱཝ. ༡༢༩) བནྡྷནཏོ པཝུཏྟབྷཱཝེ. ‘‘ཡེསམིདཾ ཨེཏརཧི, བྲཱཧྨཎཱ, པོརཱཎཾ མནྟཔདཾ གཱིཏཾ པཝུཏྟཾ སམིཧིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ པཱཝཙནབྷཱཝེན པཝཏྟིཏེ. ལོཀེ པན – ‘‘ཝུཏྟོ གཎོ ཝུཏྟོ པཱརཱཡནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཛ྄ཛྷེནེ. ‘‘ཝུཏྟཾ ཁོ པནེཏཾ བྷགཝཏཱ དྷམྨདཱཡཱདཱ མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཐ, མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༠) ཀཐནེ. ཨིདྷཱཔི ཀཐནེ དཊྛབྦོ. ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ཀཐིཏཾ བྷཱསིཏནྟི ཨཏྠོ.

དུཏིཡོ པན ཝུཏྟསདྡོ ཝཙནེ ཙིཎྞབྷཱཝེ ཙ ཝེདིཏབྦོ. ཧི-ཨིཏི ཛཱཏུ ཝིབྱཏྟནྟི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ནིཔཱཏོ. སོ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནསུཏྟསྶ བྷགཝཏོ ཝིབྱཏྟཾ བྷཱསིཏབྷཱཝཾ ཛོཏེཏི. ཝཱཙཀསདྡསནྣིདྷཱནེ ཧི པཡུཏྟཱ ནིཔཱཏཱ. ཏེཧི ཝཏྟབྦམཏྠཾ ཛོཏེནྟི. ཨེཏནྟི ཨཡཾ ཨེཏསདྡོ –

‘‘ཡོ ཙ བུདྡྷཉྩ དྷམྨཉྩ, སངྒྷཉྩ སརཎཾ གཏོ;

ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི, སམྨཔྤཉྙཱཡ པསྶཏི.

‘‘དུཀྑཾ དུཀྑསམུཔྤཱདཾ, དུཀྑསྶ ཙ ཨཏིཀྐམཾ;

ཨརིཡཉྩཊྛངྒིཀཾ མགྒཾ, དུཀྑཱུཔསམགཱམིནཾ.

‘‘ཨེཏཾ ཁོ སརཎཾ ཁེམཾ, ཨེཏཾ སརཎམུཏྟམཾ;

ཨེཏཾ སརཎམཱགམྨ, སབྦདུཀྑཱ པམུཙྩཏཱི’’ཏི. (དྷ. པ. ༡༩༠-༡༩༢) –

ཨཱདཱིསུ ཡཐཱཝུཏྟེ ཨཱསནྣཔཙྩཀྑེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨཔྤམཏྟཀཾ ཁོ པནེཏཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨོརམཏྟཀཾ སཱིལམཏྟཀཾ, ཡེན པུཐུཛྫནོ ཏཐཱགཏསྶ ཝཎྞཾ ཝདམཱནོ ཝདེཡྻཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༧) པན ཝཀྑམཱནེ ཨཱསནྣཔཙྩཀྑེ. ཨིདྷཱཔི ཝཀྑམཱནེཡེཝ དཊྛབྦོ. སངྒཱཡནཝསེན ཝཀྑམཱནཉྷི སུཏྟཾ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན བུདྡྷིཡཾ ཋཔེཏྭཱ ཏདཱ ‘‘ཨེཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.

བྷགཝཏཱཏི ཨེཏྠ བྷགཝཱཏི གརུཝཙནཾ. གརུཾ ཧི ལོཀེ བྷགཝཱཏི ཝདནྟི. ཏཐཱགཏོ ཙ སབྦགུཎཝིསིཊྛཏཱཡ སཏྟཱནཾ གརུ, ཏསྨཱ བྷགཝཱཏི ཝེདིཏབྦོ. པོརཱཎེཧིཔི ཝུཏྟཾ –

‘‘བྷགཝཱཏི ཝཙནཾ སེཊྛཾ, བྷགཝཱཏི ཝཙནམུཏྟམཾ;

གརུ གཱརཝཡུཏྟོ སོ, བྷགཝཱ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.

སེཊྛཝཱཙཀཉྷི ཝཙནཾ སེཊྛགུཎསཧཙརཎཏོ སེཊྛནྟི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཝུཙྩཏཱིཏི ཝཙནཾ, ཨཏྠོ. ཏསྨཱ བྷགཝཱཏི ཝཙནཾ སེཊྛནྟི བྷགཝཱཏི ཨིམིནཱ ཝཙནེན ཝཙནཱིཡོ ཡོ ཨཏྠོ, སོ སེཊྛོཏི ཨཏྠོ. བྷགཝཱཏི ཝཙནམུཏྟམནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. གཱརཝཡུཏྟོཏི གརུབྷཱཝཡུཏྟོ གརུགུཎཡོགཏོ, གརུཀརཎཾ ཝཱ སཱཏིསཡཾ ཨརཧཏཱིཏི གཱརཝཡུཏྟོ, གཱརཝཱརཧོཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ གུཎཝིསིཊྛསཏྟུཏྟམགརུགཱརཝཱདྷིཝཙནམེཏཾ ཡདིདཾ བྷགཝཱཏི. ཨཔིཙ –

‘‘བྷགཱི བྷཛཱི བྷཱགཱི ཝིབྷཏྟཝཱ ཨིཏི,

ཨཀཱསི བྷགྒནྟི གརཱུཏི བྷཱགྱཝཱ;

བཧཱུཧི ཉཱཡེཧི སུབྷཱཝིཏཏྟནོ,

བྷཝནྟགོ སོ བྷགཝཱཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. –

ནིདྡེསེ ཨཱགཏནཡེན –

‘‘བྷཱགྱཝཱ བྷགྒཝཱ ཡུཏྟོ, བྷགེཧི ཙ ཝིབྷཏྟཝཱ;

བྷཏྟཝཱ ཝནྟགམནོ, བྷཝེསུ བྷགཝཱ ཏཏོ’’ཏི.

ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ ཙ ཝསེན བྷགཝཱཏི པདསྶ ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ. སོ པནཱཡཾ ཨཏྠོ སབྦཱཀཱརེན ཝིསུདྡྷིམགྒེ བུདྡྷཱནུསྶཏིནིདྡེསེ ཝུཏྟོཏི. ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོ.

ཨཔརོ ནཡོ – བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ, བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ, བྷཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ, བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ, བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘བྷཱགཝཱ བྷཏཝཱ བྷཱགེ, བྷགེ ཙ ཝནི བྷཏྟཝཱ;

བྷགེ ཝམི ཏཐཱ བྷཱགེ, ཝམཱིཏི བྷགཝཱ ཛིནོ’’.

ཏཏྠ ཀཐཾ བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ སཱིལཱདཡོ དྷམྨཀྑནྡྷཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ, ཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ ནིརཏིསཡཱ ཏཐཱགཏསྶ ཨཏྠི ཨུཔལབྦྷནྟི. ཏཐཱ ཧིསྶ སཱིལཾ, སམཱདྷི, པཉྙཱ, ཝིམུཏྟི, ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ, ཧིརཱི, ཨོཏྟཔྤཾ, སདྡྷཱ, ཝཱིརིཡཾ, སཏི, སམྤཛཉྙཾ, སཱིལཝིསུདྡྷི, ཙིཏྟཝིསུདྡྷི, དིཊྛིཝིསུདྡྷི, སམཐོ, ཝིཔསྶནཱ, ཏཱིཎི ཀུསལམཱུལཱནི, ཏཱིཎི སུཙརིཏཱནི, ཏཡོ སམྨཱཝིཏཀྐཱ, ཏིསྶོ ཨནཝཛྫསཉྙཱ, ཏིསྶོ དྷཱཏུཡོ, ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ, ཙཏྟཱརོ སམྨཔྤདྷཱནཱ, ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ, ཙཏྟཱརོ ཨརིཡམགྒཱ, ཙཏྟཱརི ཨརིཡཕལཱནི, ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ, ཙཏུཡོནིཔརིཙྪེདཀཉཱཎཱནི, ཙཏྟཱརོ ཨརིཡཝཾསཱ, ཙཏྟཱརི ཝེསཱརཛྫཉཱཎཱནི, པཉྩ པདྷཱནིཡངྒཱནི, པཉྩངྒིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, པཉྩཉཱཎིཀོ སམྨཱསམཱདྷི, པཉྩིནྡྲིཡཱནི, པཉྩ བལཱནི, པཉྩ ནིསྶཱརཎཱིཡཱ དྷཱཏུཡོ, པཉྩ ཝིམུཏྟཱཡཏནཉཱཎཱནི, པཉྩ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ སཉྙཱ, ཚ ཨནུསྶཏིཊྛཱནཱནི, ཚ གཱརཝཱ, ཚ ནིསྶཱརཎཱིཡཱ དྷཱཏུཡོ, ཚ སཏཏཝིཧཱརཱ, ཚ ཨནུཏྟརིཡཱནི, ཚ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ སཉྙཱ, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཚ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, སཏྟ ཨཔརིཧཱནིཡཱ དྷམྨཱ, སཏྟ ཨརིཡདྷནཱནི, སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ, སཏྟ སཔྤུརིསདྷམྨཱ, སཏྟ ནིཛྫརཝཏྠཱུནི, སཏྟ སཉྙཱ, སཏྟ དཀྑིཎེཡྻཔུགྒལདེསནཱ, སཏྟ ཁཱིཎཱསཝབལདེསནཱ, ཨཊྛ པཉྙཱཔཊིལཱབྷཧེཏུདེསནཱ, ཨཊྛསམྨཏྟཱནི, ཨཊྛ ལོཀདྷམྨཱཏིཀྐམོ, ཨཊྛ ཨཱརམྦྷཝཏྠཱུནི, ཨཊྛ ཨཀྑཎདེསནཱ, ཨཊྛ མཧཱཔུརིསཝིཏཀྐཱ, ཨཊྛ ཨབྷིབྷཱཡཏནདེསནཱ, ཨཊྛ ཝིམོཀྑཱ, ནཝ ཡོནིསོམནསིཀཱརམཱུལཀཱ དྷམྨཱ, ནཝ པཱརིསུདྡྷིཔདྷཱནིཡངྒཱནི, ནཝ སཏྟཱཝཱསདེསནཱ, ནཝ ཨཱགྷཱཏཔྤཊིཝིནཡཱ, ནཝ སཉྙཱ, ནཝ ནཱནཏྟཱ, ནཝ ཨནུཔུབྦཝིཧཱརཱ, དས ནཱཐཀརཎཱ དྷམྨཱ, དས ཀསིཎཱཡཏནཱནི, དས ཀུསལཀམྨཔཐཱ, དས སམྨཏྟཱནི, དས ཨརིཡཝཱསཱ, དས ཨསེཀྑཱ དྷམྨཱ, དས ཏཐཱགཏབལཱནི, ཨེཀཱདས མེཏྟཱནིསཾསཱ, དྭཱདས དྷམྨཙཀྐཱཀཱརཱ, ཏེརས དྷུཏགུཎཱ, ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི, པཉྩདས ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ དྷམྨཱ, སོལ༹སཝིདྷཱ ཨཱནཱཔཱནསྶཏི, སོལ༹ས ཨཔརནྟཔནཱིཡཱ དྷམྨཱ, ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ, ཨེཀཱུནཝཱིསཏི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཱནི, ཙཏུཙཏྟཱལཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི, པཉྙཱས ཨུདཡབྦཡཉཱཎཱནི, པརོཔཎྞཱས ཀུསལདྷམྨཱ, སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནི, ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསམཱཔཏྟིསཉྩཱརིམཧཱཝཛིརཉཱཎཾ, ཨནནྟནཡསམནྟཔཊྛཱནཔཝིཙཡཔཙྩཝེཀྑཎདེསནཱཉཱཎཱནི, ཏཐཱ ཨནནྟཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨནནྟཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱདིཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཙཱཏི, ཨེཝམཱདཡོ ཨནནྟཱ ཨཔརིམཱཎབྷེདཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ ནིརཏིསཡཱ གུཎབྷཱགཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ ཝིཛྫནྟི ཨུཔལབྦྷནྟི. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟཝིབྷཱགཱ གུཎབྷཱགཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི བྷཱགཝཱཏི ཝཏྟབྦེ. ཨཱཀཱརསྶ རསྶཏྟཾ ཀཏྭཱ ‘‘བྷགཝཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨེཝཾ ཏཱཝ བྷཱགཝཱཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཡསྨཱ སཱིལཱདཡོ སབྦེ, གུཎབྷཱགཱ ཨསེསཏོ;

ཝིཛྫནྟི སུགཏེ ཏསྨཱ, བྷགཝཱཏི པཝུཙྩཏི’’.

ཀཐཾ བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ སབྦལོཀཧིཏཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔནྣེཧི མནུསྶཏྟཱདིཀེ ཨཊྛ དྷམྨེ སམོདྷཱནེཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཀཏམཧཱབྷིནཱིཧཱརེཧི མཧཱབོདྷིསཏྟེཧི པརིཔཱུརེཏབྦཱ དཱནཔཱརམཱི, སཱིལནེཀྑམྨཔཉྙཱཝཱིརིཡཁནྟིསཙྩཨདྷིཊྛཱནམེཏྟཱཨུཔེཀྑཱཔཱརམཱིཏི དས པཱརམིཡོ, དས ཨུཔཔཱརམིཡོ, དས པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི སམཏིཾས པཱརམིཡོ, དཱནཱདཱིནི ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི, ཙཏྟཱརི ཨདྷིཊྛཱནཱནི, ཨཏྟཔརིཙྩཱགོ, ནཡནདྷནརཛྫཔུཏྟདཱརཔརིཙྩཱགོཏི པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགཱ, པུབྦཡོགོ, པུབྦཙརིཡཱ, དྷམྨཀྑཱནཾ, ལོཀཏྠཙརིཡཱ, ཉཱཏཏྠཙརིཡཱ, བུདྡྷཏྠཙརིཡཱཏི ཨེཝམཱདཡོ སངྑེཔཏོ ཝཱ པུཉྙསམྦྷཱརཉཱཎསམྦྷཱརཱ བུདྡྷཀརདྷམྨཱ, ཏེ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི ཡཐཱ ཧཱནབྷཱགིཡཱ, སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ, ཋིཏིབྷཱགིཡཱ, ཝཱ ན ཧོནྟི; ཨཐ ཁོ ཨུཏྟརུཏྟརི ཝིསེསབྷཱགིཡཱཝ ཧོནྟི; ཨེཝཾ སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ཨནཝསེསཏོ བྷཏཱ སམྦྷཏཱ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ; ནིརུཏྟིནཡེན ཏཀཱརསྶ གཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཏཝཱཏི ཏེཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟེ བུདྡྷཀརདྷམྨེ ཝུཏྟནཡེན བྷརི སམྦྷརི པརིཔཱུརེསཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝམྤི བྷཏཝཱཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཡསྨཱ སམྦོདྷིཡཱ སབྦེ, དཱནཔཱརམིཨཱདིཀེ;

སམྦྷཱརེ བྷཏཝཱ ནཱཐོ, ཏསྨཱཔི བྷགཝཱ མཏོ’’.

ཀཐཾ བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ? ཡེ ཏེ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནཀསམཱཔཏྟིབྷཱགཱ, ཏེ ཨནཝསེསཏོ ལོཀཧིཏཏྠཾ ཨཏྟནོ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཏྠཉྩ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝནི བྷཛི སེཝི བཧུལམཀཱསཱིཏི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ ཨབྷིཉྙེཡྻེསུ དྷམྨེསུ ཀུསལཱདཱིསུ ཁནྡྷཱདཱིསུ ཙ ཡེ ཏེ པརིཉྙེཡྻཱདིཝསེན སངྑེཔཏོ ཝཱ ཙཏུབྦིདྷཱ ཨབྷིསམཡབྷཱགཱ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ‘‘ཙཀྑུ པརིཉྙེཡྻཾ …པེ… ཛརཱམརཎཾ པརིཉྙེཡྻ’’ནྟིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༡.༢༡) ཨནེཀེ པརིཉྙེཡྻབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུསྶ སམུདཡོ པཧཱཏབྦོ…པེ… ཛརཱམརཎསྶ སམུདཡོ པཧཱཏབྦོ’’ཏིཨཱདིནཱ པཧཱཏབྦབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུསྶ ནིརོདྷོ སཙྪིཀཱཏབྦོ…པེ… ཛརཱམརཎསྶ ནིརོདྷོ སཙྪིཀཱཏབྦོ’’ཏིཨཱདིནཱ སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱགཱ, ‘‘ཙཀྑུནིརོདྷགཱམིནཱིཔཊིཔདཱ བྷཱཝེཏབྦཱ…པེ… ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ བྷཱཝེཏབྦཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཨནེཀབྷེདཱ བྷཱཝེཏབྦབྷཱགཱ ཙ དྷམྨཱ, ཏེ སབྦེ ཝནི བྷཛི ཡཐཱརཧཾ གོཙརབྷཱཝནཱསེཝནཱནཾ ཝསེན སེཝི. ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ ཡེ ཨིམེ སཱིལཱདཡོ དྷམྨཀྑནྡྷཱ སཱཝཀེཧི སཱདྷཱརཎཱ གུཎཀོཊྛཱསཱ གུཎབྷཱགཱ, ཀིནྟི ནུ ཁོ ཏེ ཝེནེཡྻསནྟཱནེསུ པཏིཊྛཔེཡྻནྟི མཧཱཀརུཎཱཡ ཝནི ཨབྷིཔཏྠཡི. སཱ ཙསྶ ཨབྷིཔཏྠནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཕལཱཝཧཱ ཨཧོསི. ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཡསྨཱ ཉེཡྻསམཱཔཏྟི-གུཎབྷཱགེ ཏཐཱགཏོ;

བྷཛི པཏྠཡི སཏྟཱནཾ, ཧིཏཱཡ བྷགཝཱ ཏཏོ’’.

ཀཐཾ བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ? སམཱསཏོ ཏཱཝ ཀཏཔུཉྙེཧི པཡོགསམྤནྣེཧི ཡཐཱཝིབྷཝཾ བྷཛཱིཡནྟཱིཏི བྷགཱ, ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱ སམྤཏྟིཡོ. ཏཏྠ ལོཀིཡེ ཏཱཝ ཏཐཱགཏོ སམྦོདྷིཏོ པུབྦེ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོ པརམུཀྐཾསགཏེ ཝནི བྷཛི སེཝི, ཡཏྠ པཏིཊྛཱཡ ནིརཝསེསཏོ བུདྡྷཀརདྷམྨེ སམནྣཱནེནྟོ བུདྡྷདྷམྨེ པརིཔཱཙེསི. བུདྡྷབྷཱུཏོ པན ཏེ ནིརཝཛྫསུཁཱུཔསཾཧིཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ ལོཀུཏྟརེཔི ཝནི བྷཛི སེཝི. ཝིཏྠཱརཏོ པན པདེསརཛྫཨིསྶརིཡཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟིདེཝརཛྫསམྤཏྟིཨཱདིཝསེན ཛྷཱནཝིམོཀྑསམཱདྷིསམཱཔཏྟིཉཱཎདསྶནམགྒབྷཱཝནཱཕལ- སཙྪིཀིརིཡཱདིཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཝསེན ཙ ཨནེཀཝིཧིཏེ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེ བྷགེ ཝནི བྷཛི སེཝི. ཨེཝཾ བྷགེ ཝནཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཡཱ ཏཱ སམྤཏྟིཡོ ལོཀེ, ཡཱ ཙ ལོཀུཏྟརཱ པུཐཱུ;

སབྦཱ ཏཱ བྷཛི སམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱཔི བྷགཝཱ མཏོ’’.

ཀཐཾ བྷཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ? བྷཏྟཱ དལ༹ྷབྷཏྟིཀཱ ཨསྶ བཧཱུ ཨཏྠཱིཏི བྷགཝཱ. ཏཐཱགཏོ ཧི མཧཱཀརུཎཱསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདིཨཔརིམིཏནིརུཔམཔྤབྷཱཝགུཎཝིསེསསམངྒིབྷཱཝཏོ སབྦསཏྟུཏྟམོ, སབྦཱནཏྠཔརིཧཱརཔུབྦངྒམཱཡ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟཱུཔཀཱརིཏཱཡ དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫནབྱཱམཔྤབྷཱདི- ཨནཉྙསཱདྷཱརཎགུཎཝིསེསཔཊིམཎྜིཏརཱུཔཀཱཡཏཱཡ, ཡཐཱབྷུཙྩགུཎཱདྷིགཏེན ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟེན ལོཀཏྟཡབྱཱཔིནཱ སུཝིཔུལེན སུཝིསུདྡྷེན ཙ ཐུཏིགྷོསེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟཱསུ ཨཔྤིཙྪཏཱསནྟུཊྛིཏཱདཱིསུ སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝཏོ དསབལཙཏུཝེསཱརཛྫཱདིནིརཏིསཡགུཎཝིསེསསམངྒིབྷཱཝཏོ ཙ རཱུཔཔྤམཱཎོ རཱུཔཔྤསནྣོ, གྷོསཔྤམཱཎོ གྷོསཔྤསནྣོ, ལཱུཁཔྤམཱཎོ ལཱུཁཔྤསནྣོ, དྷམྨཔྤམཱཎོ དྷམྨཔྤསནྣོཏི ཨེཝཾ ཙཏུཔྤམཱཎིཀེ ལོཀསནྣིཝཱསེ སབྦཐཱཔི པསཱདཱཝཧབྷཱཝེན སམནྟཔཱསཱདིཀཏྟཱ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ སདེཝམནུསྶཱནཾ ཨཱདརབཧུམཱནགཱརཝཱཡཏནཏཱཡ པརམཔེམསམྦྷཏྟིཊྛཱནཾ. ཡེ ཙ ཏསྶ ཨོཝཱདེ པཏིཊྛིཏཱ ཨཝེཙྩཔྤསཱདེན སམནྣཱགཏཱ ཧོནྟི, ཀེནཙི ཨསཾཧཱརིཡཱ ཏེསཾ སམྦྷཏྟི སམཎེན ཝཱ བྲཱཧྨཎེན ཝཱ དེཝེན ཝཱ མཱརེན ཝཱ བྲཧྨུནཱ ཝཱ. ཏཐཱ ཧི ཏེ ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགེཔི ཏཏྠ པསཱདཾ ན པརིཙྩཛནྟི, ཏསྶ ཝཱ ཨཱཎཾ དལ༹ྷབྷཏྟིབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝཱཧ –

‘‘ཡོ ཝེ ཀཏཉྙཱུ ཀཏཝེདི དྷཱིརོ;

ཀལྱཱཎམིཏྟོ དལ༹ྷབྷཏྟི ཙ ཧོཏཱི’’ཏི. (ཛཱ. ༢.༡༧.༧༨);

‘‘སེཡྻཐཱཔི, བྷིཀྑཝེ, མཧཱསམུདྡོ ཋིཏདྷམྨོ ཝེལཾ ནཱཏིཝཏྟཏི; ཨེཝམེཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཡཾ མཡཱ སཱཝཀཱནཾ སིཀྑཱཔདཾ པཉྙཏྟཾ, ཏཾ མམ སཱཝཀཱ ཛཱིཝིཏཧེཏུཔི ནཱཏིཀྐམནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༨.༢༠; ཨུདཱ. ༤༥; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༨༥) ཙ.

ཨེཝཾ བྷཏྟཝཱཏི བྷགཝཱ ནིརུཏྟིནཡེན ཨེཀསྶ ཏཀཱརསྶ ལོཔཾ ཀཏྭཱ ཨིཏརསྶ གཀཱརཾ ཀཏྭཱ.

‘‘གུཎཱཏིསཡཡུཏྟསྶ, ཡསྨཱ ལོཀཧིཏེསིནོ;

སམྦྷཏྟཱ བཧཝོ སཏྠུ, བྷགཝཱ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.

ཀཐཾ བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ? ཡསྨཱ ཏཐཱགཏོ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོཔི པུརིམཱསུ ཛཱཏཱིསུ པཱརམིཡོ པཱུརེནྟོ བྷགསངྑཱཏཾ སིརིཾ ཨིསྶརིཡཾ ཡསཉྩ ཝམི ཨུགྒིརི ཁེལ༹པིཎྜཾ ཝིཡ ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡི. ཏཐཱ ཧིསྶ སོམནསྶཀུམཱརཀཱལེ, ཧཏྠིཔཱལཀུམཱརཀཱལེ, ཨཡོགྷརཔཎྜིཏཀཱལེ, མཱུགཔཀྑཔཎྜིཏཀཱལེ, ཙཱུལ༹སུཏསོམཀཱལེཏི ཨེཝམཱདཱིསུ ནེཀྑམྨཔཱརམིཔཱུརཎཝསེན དེཝརཛྫསདིསཱཡ རཛྫསིརིཡཱ པརིཙྩཏྟཏྟབྷཱཝཱནཾ པརིམཱཎཾ ནཏྠི. ཙརིམཏྟབྷཱཝེཔི ཧཏྠགཏཾ ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ དེཝལོཀཱདྷིཔཙྩསདིསཾ ཙཏུདྡཱིཔིསྶརིཡཾ ཙཀྐཝཏྟིསམྤཏྟིསནྣིསྶཡཾ སཏྟརཏནསམུཛྫལཾ ཡསཉྩ ཏིཎཱཡཔི ཨམཉྙམཱནོ ནིརཔེཀྑོ པཧཱཡ ཨབྷིནིཀྑམིཏྭཱ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ. ཏསྨཱ ཨིམེ སིརིཨཱདིཀེ བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཱནི ནཱམ ནཀྑཏྟཱནི, ཏེཧི སམཾ གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི བྷགཱ, སིནེརུཡུགནྡྷརཨུཏྟརཀུརུཧིམཝནྟཱདིབྷཱཛནལོཀཝིསེསསནྣིསྶཡཱ སོབྷཱ ཀཔྤཊྛིཏིཡབྷཱཝཏོ. ཏེཔི བྷགཝཱ ཝམི ཏཾནིཝཱསིསཏྟཱཝཱསསམཏིཀྐམནཏོཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔྤཧཱནེན པཛཧཱིཏི. ཨེཝམྤི བྷགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཙཀྐཝཏྟིསིརིཾ ཡསྨཱ, ཡསཾ ཨིསྶརིཡཾ སུཁཾ;

པཧཱསི ལོཀཙིཏྟཉྩ, སུགཏོ བྷགཝཱ ཏཏོ’’.

ཀཐཾ བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ? བྷཱགཱ ནཱམ ཀོཊྛཱསཱ. ཏེ ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱདིཝསེན, ཏཏྠཱཔི རཱུཔཝེདནཱདིཝསེན, ཨཏཱིཏཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀཝིདྷཱ. ཏེ ཙ བྷགཝཱ སབྦཾ པཔཉྩཾ, སབྦཾ ཡོགཾ, སབྦཾ གནྠཾ, སབྦཾ སཾཡོཛནཾ, སམུཙྪིནྡིཏྭཱ ཨམཏདྷཱཏུཾ སམདྷིགཙྪནྟོ ཝམི ཨུགྒིརི ཨནཔེཀྑོ ཚཌྜཡི, ན པཙྩཱགམི. ཏཐཱ ཧེས སབྦཏྠཀམེཝ པཐཝིཾ, ཨཱཔཾ, ཏེཛཾ, ཝཱཡཾ, ཙཀྑུཾ, སོཏཾ, གྷཱནཾ, ཛཱིཝ྄ཧཾ, ཀཱཡཾ, མནཾ, རཱུཔེ, སདྡེ, གནྡྷེ, རསེ, ཕོཊྛབྦེ, དྷམྨེ, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ…པེ… མནོཝིཉྙཱཎཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཾ …པེ… མནོསམྥསྶཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ ཝེདནཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ ཝེདནཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ སཉྙཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ སཉྙཾ; ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ ཙེཏནཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ ཙེཏནཾ; རཱུཔཏཎྷཾ …པེ… དྷམྨཏཎྷཾ; རཱུཔཝིཏཀྐཾ…པེ… དྷམྨཝིཏཀྐཾ; རཱུཔཝིཙཱརཾ…པེ… དྷམྨཝིཙཱརནྟིཨཱདིནཱ ཨནུཔདདྷམྨཝིབྷཱགཝསེནཔི སབྦེཝ དྷམྨཀོཊྛཱསེ ཨནཝསེསཏོ ཝམི ཨུགྒིརི ཨནཔེཀྑཔརིཙྩཱགེན ཚཌྜཡི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཾ ཏཾ, ཨཱནནྡ, ཙཏྟཾ ཝནྟཾ མུཏྟཾ པཧཱིནཾ པཊིནིསྶཊྛཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏོ པུན པཙྩཱགམིསྶཏཱིཏི ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི. (དཱི. ནི. ༢.༡༨༣) –

ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ. ཨཐ ཝཱ བྷཱགེ ཝམཱིཏི སབྦེཔི ཀུསལཱཀུསལེ སཱཝཛྫཱནཝཛྫེ ཧཱིནཔྤཎཱིཏེ ཀཎྷསུཀྐསཔྤཊིབྷཱགེ དྷམྨེ ཨརིཡམགྒཉཱཎམུཁེན ཝམི ཨུགྒིརི ཨནཔེཀྑོ པརིཙྩཛི པཛཧི, པརེསཉྩ ཏཐཏྟཱཡ དྷམྨཾ དེསེསི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘དྷམྨཱཔི ཝོ, བྷིཀྑཝེ, པཧཱཏབྦཱ པགེཝ ཨདྷམྨཱ, ཀུལླཱུཔམཾ, ཝོ བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེསྶཱམི, ནིཏྠརཎཏྠཱཡ ནོ གཧཎཏྠཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. (མ. ནི. ༡.༢༤༠) –

ཨེཝམྤི བྷཱགེ ཝམཱིཏི བྷགཝཱ.

‘‘ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱདི-དྷམྨབྷེདཱ མཧེསིནཱ;

ཀཎྷསུཀྐཱ ཡཏོ ཝནྟཱ, ཏཏོཔི བྷགཝཱ མཏོ’’.

ཏེན ཝུཏྟཾ –

‘‘བྷཱགཝཱ བྷཏཝཱ བྷཱགེ, བྷགེ ཙ ཝནི བྷཏྟཝཱ;

བྷགེ ཝམི ཏཐཱ བྷཱགེ, ཝམཱིཏི བྷགཝཱ ཛིནོ’’ཏི.

ཏེན བྷགཝཏཱ. ཨརཧཏཱཏི ཀིལེསེཧི ཨཱརཀཏྟཱ, ཨནཝསེསཱནཾ ཝཱ ཀིལེསཱརཱིནཾ ཧཏཏྟཱ, སཾསཱརཙཀྐསྶ ཝཱ ཨརཱནཾ ཧཏཏྟཱ, པཙྩཡཱདཱིནཾ ཨརཧཏྟཱ, པཱཔཀརཎེ རཧཱབྷཱཝཱཏི ཨིམེཧི ཀཱརཎེཧི ཨརཧཏཱ. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ. ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏྠ ཙ བྷགཝཏཱཏི ཨིམིནཱསྶ བྷཱགྱཝནྟཏཱདཱིཔནེན ཀཔྤཱནཾ ཨནེཀེསུ ཨསངྑྱེཡྻེསུ ཨུཔཙིཏཔུཉྙསམྦྷཱརབྷཱཝཏོ སཏཔུཉྙལཀྑཎདྷརསྶ དྭཏྟིཾསམཧཱཔུརིསལཀྑཎཨསཱིཏིཨནུབྱཉྫན- བྱཱམཔྤབྷཱཀེཏུམཱལཱདིཔཊིམཎྜིཏཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ རཱུཔཀཱཡསམྤཏྟིདཱིཔིཏཱ ཧོཏི. ཨརཧཏཱཏི ཨིམིནཱསྶ ཨནཝསེསཀིལེསཔྤཧཱནདཱིཔནེན ཨཱསཝཀྑཡཔདཊྛཱནསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདྷིགམཔརིདཱིཔནཏོ དསབལཙཏུཝེསཱརཛྫཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཨཊྛཱརསཱཝེཎིཀབུདྡྷདྷམྨཱདི- ཨཙིནྟེཡྻཱཔརིམེཡྻདྷམྨཀཱཡསམྤཏྟི དཱིཔིཏཱ ཧོཏི. ཏདུབྷཡེནཔི ལོཀིཡསརིཀྑཀཱནཾ བཧུམཏབྷཱཝོ, གཧཊྛཔབྦཛིཏེཧི ཨབྷིགམནཱིཡཏཱ, ཏཐཱ ཨབྷིགཏཱནཉྩ ཏེསཾ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀདུཀྑཱཔནཡནེ པཊིབལབྷཱཝོ, ཨཱམིསདཱནདྷམྨདཱནེཧི ཨུཔཀཱརིཏཱ, ལོཀིཡལོཀུཏྟརེཧི གུཎེཧི སཾཡོཛནསམཏྠཏཱ ཙ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི.

ཏཐཱ བྷགཝཏཱཏི ཨིམིནཱ ཙརཎདྷམྨེསུ མུདྡྷབྷཱུཏདིབྦཝིཧཱརཱདིཝིཧཱརཝིསེསསམཱཡོགཔརིདཱིཔནེན ཙརཎསམྤདཱ དཱིཔིཏཱ ཧོཏི. ཨརཧཏཱཏི ཨིམིནཱ སབྦཝིཛྫཱསུ སིཁཱཔྤཏྟཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཱདྷིགམཔརིདཱིཔནེན ཝིཛྫཱསམྤདཱ དཱིཔིཏཱ ཧོཏི. པུརིམེན ཝཱ ཨནྟརཱཡིཀནིཡྻཱནིཀདྷམྨཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏཝིབྷཏྟབྷཱཝདཱིཔནེན པཙྪིམཝེསཱརཛྫདྭཡསམཱཡོགོ, པཙྪིམེན སཝཱསནནིརཝསེསཀིལེསཔྤཧཱནདཱིཔནེན པུརིམཝེསཱརཛྫདྭཡསམཱཡོགོ ཝིབྷཱཝིཏོ ཧོཏི.

ཏཐཱ པུརིམེན ཏཐཱགཏསྶ པཊིཉྙཱསཙྩཝཙཱིསཙྩཉཱཎསཙྩཔརིདཱིཔནེན, ཀཱམགུཎལོཀིཡཱདྷིཔཙྩཡསལཱབྷསཀྐཱརཱདིཔརིཙྩཱགཔརིདཱིཔནེན, ཨནཝསེསཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཔརིཙྩཱགཔརིདཱིཔནེན, ཙ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔཱརིཔཱུརི པཀཱསིཏཱ ཧོཏི; དུཏིཡེན སབྦསངྑཱརཱུཔསམསམདྷིགམཔརིདཱིཔནེན, སམྨཱསམྦོདྷིཔརིདཱིཔནེན ཙ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔཉྙཱདྷིཊྛཱནཔཱརིཔཱུརི པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི བྷགཝཏོ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏསྶ ལོཀུཏྟརགུཎེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརསྶ མཧཱཀརུཎཱཡོགེན ཡཐཱཔཊིཉྙཾ སབྦཔཱརམིཏཱནུཊྛཱནེན སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, པཱརམིཏཱཔཊིཔཀྑཔརིཙྩཱགེན ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, པཱརམིཏཱགུཎེཧི ཙིཏྟཝཱུཔསམེན ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ, པཱརམིཏཱཧི ཨེཝ པརཧིཏཱུཔཱཡཀོསལླཏོ པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ པཱརིཔཱུརིགཏཾ.

ཏཐཱ ‘ཡཱཙཀཛནཾ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ དསྶཱམཱི’ཏི པཊིཛཱནནེན པཊིཉྙཾ ཨཝིསཾཝཱདེཏྭཱ དཱནེན ཙ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ, དེཡྻཔརིཙྩཱགཏོ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ, དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀདཱནདེཡྻཔརིཀྑཡེསུ ལོབྷདོསམོཧབྷཡཝཱུཔསམེན ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཾ, ཡཐཱརཧཾ ཡཐཱཀཱལཾ ཡཐཱཝིདྷི ཙ དཱནེན པཉྙུཏྟརཏཱཡ ཙ པཉྙཱདྷིཊྛཱནཾ པཱརིཔཱུརིགཏཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསཔཱརམཱིསུཔི ཙཏུརཱདྷིཊྛཱནཔཱརིཔཱུརི ཝེདིཏབྦཱ. སབྦཱ ཧི པཱརམིཡོ སཙྩཔྤབྷཱཝིཏཱ ཙཱགཱབྷིབྱཉྫིཏཱ ཨུཔསམཱནུབྲཱུཧིཏཱ པཉྙཱཔརིསུདྡྷཱཏི ཨེཝཾ ཙཏུརཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགཏསྶ ཏཐཱགཏསྶ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སཱིལཝིསུདྡྷི, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨཱཛཱིཝཝིསུདྡྷི, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཙིཏྟཝིསུདྡྷི, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན དིཊྛིཝིསུདྡྷི. ཏཐཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེནསྶ སཾཝཱསེན སཱིལཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སཾཝོཧཱརེན སོཙེཡྻཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨཱཔདཱསུ ཐཱམོ ཝེདིཏབྦོ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སཱཀཙྪཱཡ པཉྙཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཏཐཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨདུཊྛོ ཨདྷིཝཱསེཏི, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨལུདྡྷོ པཊིསེཝཏི, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨབྷཱིཏོ པརིཝཛྫེཏི, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨམཱུལ༹ྷོ ཝིནོདེཏི. ཏཐཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཙསྶ ནེཀྑམྨསུཁཔྤཏྟི, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན པཝིཝེཀསུཁཔྤཏྟི, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨུཔསམསུཁཔྤཏྟི, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སམྦོདྷིསུཁཔྤཏྟི དཱིཔིཏཱ ཧོཏི. སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཝཱ ཝིཝེཀཛཔཱིཏིསུཁཔྤཏྟི, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སམཱདྷིཛཔཱིཏིསུཁཔྤཏྟི, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨཔཱིཏིཛཀཱཡསུཁཔྤཏྟི, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སཏིཔཱརིསུདྡྷིཛཨུཔེཀྑཱསུཁཔྤཏྟི. ཏཐཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན པརིཝཱརསམྤཏྟིལཀྑཎཔཙྩཡསུཁསམཱཡོགོ པརིདཱིཔིཏོ ཧོཏི ཨཝིསཾཝཱདནཏོ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན སནྟུཊྛིལཀྑཎསབྷཱཝསུཁསམཱཡོགོ ཨལོབྷབྷཱཝཏོ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཀཏཔུཉྙཏཱལཀྑཎཧེཏུསུཁསམཱཡོགོ ཀིལེསེཧི ཨནབྷིབྷཱུཏབྷཱཝཏོ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཝིམུཏྟིསམྤཏྟིལཀྑཎདུཀྑཱུཔསམསུཁསམཱཡོགོ པརིདཱིཔིཏོ ཧོཏི, ཉཱཎསམྤཏྟིཡཱ ནིབྦཱནཱདྷིགམནཏོ.

ཏཐཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨརིཡསྶ སཱིལཀྑནྡྷསྶ ཨནུབོདྷཔྤཊིཝེདྷསིདྡྷི, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨརིཡསྶ སམཱདྷིཀྑནྡྷསྶ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨརིཡསྶ པཉྙཱཀྑནྡྷསྶ, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནསམུདཱགམེན ཨརིཡསྶ ཝིམུཏྟིཀྑནྡྷསྶ ཨནུབོདྷཔྤཊིཝེདྷསིདྡྷི དཱིཔིཏཱ ཧོཏི. སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎེན ཙ ཏཔསིདྡྷི, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎེན སབྦནིསྶགྒསིདྡྷི, ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎེན ཨིནྡྲིཡསཾཝརསིདྡྷི, པཉྙཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎེན བུདྡྷིསིདྡྷི, ཏེན ཙ ནིབྦཱནསིདྡྷི. ཏཐཱ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎེན ཙཏུཨརིཡསཙྩཱབྷིསམཡཔྤཊིལཱབྷོ, ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎེན ཙཏུཨརིཡཝཾསཔྤཊིལཱབྷོ, ༠.ཨུཔསམཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎེན ཙཏུཨརིཡཝིཧཱརཔྤཊིལཱབྷོ, པཉྙཱདྷིཊྛཱནཔརིཔཱུརཎེན ཙཏུཨརིཡཝོཧཱརཔྤཊིལཱབྷོ དཱིཔིཏོ ཧོཏི.

ཨཔརོ ནཡོ – བྷགཝཏཱཏི ཨེཏེན སཏྟཱནཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརསམྤཏྟིཨབྷིཀངྑཱདཱིཔནེན ཏཐཱགཏསྶ མཧཱཀརུཎཱ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. ཨརཧཏཱཏི ཨེཏེན པཧཱནསམྤཏྟིདཱིཔནེན པཧཱནཔཉྙཱ པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. ཏཏྠ པཉྙཱཡསྶ དྷམྨརཛྫཔཏྟི, ཀརུཎཱཡ དྷམྨསཾཝིབྷཱགོ; པཉྙཱཡ སཾསཱརདུཀྑནིབྦིདཱ, ཀརུཎཱཡ སཾསཱརདུཀྑསཧནཾ; པཉྙཱཡ པརདུཀྑཔརིཛཱནནཾ, ཀརུཎཱཡ པརདུཀྑཔྤཊིཀཱརཱརམྦྷོ. པཉྙཱཡ པརིནིབྦཱནཱབྷིམུཁབྷཱཝོ, ཀརུཎཱཡ ཏདདྷིགམོ; པཉྙཱཡ སཡཾ ཏརཎཾ, ཀརུཎཱཡ པརེསཾ ཏཱརཎཾ; པཉྙཱཡ བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི, ཀརུཎཱཡ བུདྡྷཀིཙྩསིདྡྷི. ཀརུཎཱཡ ཝཱ བོདྷིསཏྟབྷཱུམིཡཾ སཾསཱརཱབྷིམུཁབྷཱཝོ, པཉྙཱཡ ཏཏྠ ཨནབྷིརཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱཡ པརེསཾ ཨཝིཧིཾསནཾ, པཉྙཱཡ སཡཾ པརེཧི ཨབྷཱཡནཾ; ཀརུཎཱཡ པརཾ རཀྑནྟོ ཨཏྟཱནཾ རཀྑཏི, པཉྙཱཡ ཨཏྟཱནཾ རཀྑནྟོ པརཾ རཀྑཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱཡ ཨཔརནྟཔོ, པཉྙཱཡ ཨནཏྟནྟཔོ. ཏེན ཨཏྟཧིཏཱཡ པཊིཔནྣཱདཱིསུ ཙཏུཏྠཔུགྒལབྷཱཝོ སིདྡྷོ ཧོཏི.

ཏཐཱ ཀརུཎཱཡ ལོཀནཱཐཏཱ, པཉྙཱཡ ཨཏྟནཱཐཏཱ; ཀརུཎཱཡ ཙསྶ ནིནྣཏཱབྷཱཝོ, པཉྙཱཡ ཨུནྣཏཱབྷཱཝོ. ཏཐཱ ཀརུཎཱཡ སབྦསཏྟེསུ ཛནིཏཱནུགྒཧོ, པཉྙཱནུགཏཏྟཱ ན ཙ ན སབྦཏྠ ཝིརཏྟཙིཏྟོ; པཉྙཱཡ སབྦདྷམྨེསུ ཝིརཏྟཙིཏྟོ, ཀརུཎཱནུགཏཏྟཱ ན ཙ ན སབྦསཏྟཱནུགྒཧཱཡ པཝཏྟོ. ཡཐཱ ཧི ཀརུཎཱ ཏཐཱགཏསྶ སིནེཧསོཀཝིརཧིཏཱ, ཨེཝཾ པཉྙཱ ཨཧཾཀཱརམམཾཀཱརཝིནིམུཏྟཱཏི ཨཉྙམཉྙཾ ཝིསོདྷིཏཱ པརམཝིསུདྡྷཱཏི དཊྛབྦཱ. ཏཏྠ པཉྙཱཁེཏྟཾ བལཱནི, ཀརུཎཱཁེཏྟཾ ཝེསཱརཛྫཱནི. ཏེསུ བལསམཱཡོགེན པརེཧི ན ཨབྷིབྷུཡྻཏི, ཝེསཱརཛྫསམཱཡོགེན པརེ ཨབྷིབྷཝཏི. བལེཧི སཏྠུསམྤདཱསིདྡྷི, ཝེསཱརཛྫེཧི སཱསནསམྤདཱསིདྡྷི. ཏཐཱ བལེཧི བུདྡྷརཏནསིདྡྷི, ཝེསཱརཛྫེཧི དྷམྨརཏནསིདྡྷཱིཏི ཨཡམེཏྠ ‘‘བྷགཝཏཱ ཨརཧཏཱ’’ཏི པདདྭཡསྶ ཨཏྠཡོཛནཱཡ མུཁམཏྟདསྶནཾ.

ཀསྨཱ པནེཏྠ ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ པུན ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ? ཨནུསྶཝཔཊིཀྑེཔེན ནིཡམདསྶནཏྠཾ. ཡཐཱ ཧི ཀེནཙི པརཏོ སུཏྭཱ ཝུཏྟཾ ཡདིཔི ཙ ཛཱནནྟེན ཝུཏྟཾ, ན ཏེནེཝ ཝུཏྟཾ པརེནཔི ཝུཏྟཏྟཱ. ན ཙ ཏཾ ཏེན ཝུཏྟམེཝ, ཨཔིཙ ཁོ སུཏམྤི, ན ཨེཝམིདྷ. བྷགཝཏཱ ཧི པརཏོ ཨསུཏྭཱ སཡམྦྷུཉཱཎེན ཨཏྟནཱ ཨདྷིགཏམེཝ ཝུཏྟནྟི ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ དསྶནཏྠཾ དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ’’ ཏཉྩ ཁོ བྷགཝཏཱཝ ཝུཏྟཾ, ན ཨཉྙེན, ཝུཏྟམེཝ ཙ, ན སུཏནྟི. ཨདྷིཀཝཙནཉྷི ཨཉྙམཏྠཾ བོདྷེཏཱིཏི ན པུནརུཏྟིདོསོ. ཨེས ནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི.

ཏཐཱ པུབྦརཙནཱབྷཱཝདསྶནཏྠཾ དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. བྷགཝཱ ཧི སམྨཱསམྦུདྡྷཏཱཡ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔྤཊིབྷཱནེན སམྤཏྟཔརིསཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ དྷམྨཾ དེསེཏི, ན ཏསྶ ཀཱརཎཱ དཱནཱདཱིནཾ ཝིཡ པུབྦརཙནཱཀིཙྩཾ ཨཏྠི. ཏེནེཏཾ དསྶེཏི – ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ, ཏཉྩ ཁོ ན པུབྦརཙནཱཝསེན ཏཀྐཔརིཡཱཧཏཾ ཝཱིམཾསཱནུཙརིཏཾ, ཨཔིཙ ཁོ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཋཱནསོ ཝུཏྟམེཝཱ’’ཏི.

ཨཔྤཊིཝཏྟིཡཝཙནབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝཱ དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཡཉྷི བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ, ཝུཏྟམེཝ ཏཾ, ན ཀེནཙི པཊིཀྑིཔིཏུཾ སཀྐཱ ཨཀྑརསམྤཏྟིཡཱ ཨཏྠསམྤཏྟིཡཱ ཙ. ཝུཏྟཾ ཧེཏཾ –

‘‘ཨེཏཾ བྷགཝཏཱ བཱརཱཎསིཡཾ ཨིསིཔཏནེ མིགདཱཡེ ཨནུཏྟརཾ དྷམྨཙཀྐཾ པཝཏྟིཏཾ ཨཔྤཊིཝཏྟིཡཾ ཀེནཙི སམཎེན ཝཱ བྲཱཧྨཎེན ཝཱ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༧).

ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨཱགཙྪེཡྻ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ ‘ན ཡིདཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ, ཡཾ སམཎེན གོཏམེན པཉྙཏྟཾ, ཨཧམིདཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ ཋཔེཏྭཱ ཨཉྙཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ པཉྙཱཔེསྶཱམཱི’ཏི, ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདི. –

ཏསྨཱ ཨཔྤཊིཝཏྟིཡཝཙནབྷཱཝདསྶནཏྠམྤི དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.

ཨཐ ཝཱ སོཏཱུནཾ ཨཏྠནིཔྥཱདཀབྷཱཝདསྶནཏྠཾ དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཡཉྷི པརེསཾ ཨཱསཡཱདིཾ ཨཛཱནནྟེན ཨསབྦཉྙུནཱ ཨདེསེ ཨཀཱལེ ཝཱ ཝུཏྟཾ, ཏཾ སཙྩམྤི སམཱནཾ སོཏཱུནཾ ཨཏྠནིཔྥཱདནེ ཨསམཏྠཏཱཡ ཨཝུཏྟཾ ནཱམ སིཡཱ, པགེཝ ཨསཙྩཾ. བྷགཝཏཱ པན སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝཏོ སམྨདེཝ པརེསཾ ཨཱསཡཱདིཾ དེསཀཱལཾ ཨཏྠསིདྡྷིཉྩ ཛཱནནྟེན ཝུཏྟཾ ཨེཀནྟེན སོཏཱུནཾ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠནིཔྥཱདནཏོ ཝུཏྟམེཝ, ནཏྠི ཏསྶ ཨཝུཏྟཏཱཔརིཡཱཡོ. ཏསྨཱ སོཏཱུནཾ ཨཏྠནིཔྥཱདཀབྷཱཝདསྶནཏྠམྤི དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨཔིཙ ཡཐཱ ན ཏཾ སུཏཾ ནཱམ, ཡཾ ན ཝིཉྙཱཏཏྠཾ ཡཉྩ ན ཏཐཏྟཱཡ པཊིཔནྣཾ, ཨེཝཾ ན ཏཾ ཝུཏྟཾ ནཱམ, ཡཾ ན སམྨཱ པཊིགྒཧིཏཾ. བྷགཝཏོ པན ཝཙནཾ ཙཏསྶོཔི པརིསཱ སམྨདེཝ པཊིགྒཧེཏྭཱ ཏཐཏྟཱཡ པཊིཔཛྫནྟི. ཏསྨཱ སམྨདེཝ པཊིགྒཧིཏབྷཱཝདསྶནཏྠམྤི དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.

ཨཐ ཝཱ ཨརིཡེཧི ཨཝིརུདྡྷཝཙནབྷཱཝདསྶནཏྠཾ དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱ ཧི བྷགཝཱ ཀུསལཱཀུསལསཱཝཛྫཱནཝཛྫབྷེདེ དྷམྨེ པཝཏྟིནིཝཏྟིཡོ སམྨུཏིཔརམཏྠེ ཙ ཨཝིསཾཝཱདེནྟོ ཝདཏི, ཨེཝཾ དྷམྨསེནཱཔཏིཔྤབྷུཏཡོ ཨརིཡཱཔི བྷགཝཏི དྷརམཱནེ པརིནིབྦུཏེ ཙ ཏསྶེཝ དེསནཾ ཨནུགནྟྭཱ ཝདནྟི, ན ཏཏྠ ནཱནཱཝཱདཏཱ. ཏསྨཱ ཝུཏྟམརཧཏཱ ཏཏོ པརབྷཱགེ ཨརཧཏཱ ཨརིཡསངྒྷེནཱཔཱིཏི ཨེཝཾ ཨརིཡེཧི ཨཝིརུདྡྷཝཙནབྷཱཝདསྶནཏྠམྤི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ.

ཨཐ ཝཱ པུརིམེཧི སམྨཱསམྦུདྡྷེཧི ཝུཏྟནཡབྷཱཝདསྶནཏྠཾ དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སཏིཔི ཧི ཛཱཏིགོཏྟཱཡུཔྤམཱཎཱདིཝིསེསེ དསབལཱདིགུཎེཧི ཝིཡ དྷམྨདེསནཱཡ བུདྡྷཱནཾ ཝིསེསོ ནཏྠི, ཨཉྙམཉྙཾ ཨཏྟནཱ ཙ ཏེ པུབྦེནཱཔརཾ ཨཝིརུདྡྷམེཝ ཝདནྟི. ཏསྨཱ ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཡཐཱ བུདྡྷེཧི ཨཏྟནཱ ཙ པུབྦེ, ཨིདཱནིཔི ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏཱ ཏཐེཝ ཝུཏྟཾ ཨརཧཏཱཏི ཨེཝཾ པུརིམབུདྡྷེཧི ཨཏྟནཱ ཙ སུཏྟནྟརེསུ ཝུཏྟནཡབྷཱཝདསྶནཏྠམྤི དྭིཀྑཏྟུཾ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏེན བུདྡྷཱནཾ དེསནཱཡ སབྦཏྠ ཨཝིརོདྷོ དཱིཔིཏོ ཧོཏི.

ཨཐ ཝཱ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཡདེཏཾ དུཏིཡཾ པདཾ, ཏཾ ཨརཧནྟཝུཏྟབྷཱཝཝཙནཾ དཊྛབྦཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ཨརཧཏཱཔི ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨེཀདྷམྨཾ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིཀཾ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནཾ ཝཙནནྟི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཡདེཏཾ དུཏིཡཾ པདཾ, ཏཾ ན ཝཙནཏྠཾ, ཨཐ ཁོ ཝཔནཏྠཾ དཊྛབྦཾ. ཏེནེཏཾ དསྶེཏི – ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ, ཏཉྩ ཁོ ན ཝུཏྟམཏྟཾ, ན ཀཐིཏམཏྟཾ; ཨཐ ཁོ ཝེནེཡྻཱནཾ ཀུསལམཱུལཾ ཝཔིཏ’’ནྟི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཡདེཏཾ ཝུཏྟནྟི དུཏིཡཾ པདཾ, ཏཾ ཝཏྟནཏྠཾ. ཨཡཾ ཧིསྶ ཨཏྠོ – ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ཨརཧཏཱ, ཏཉྩ ཁོ ན ཝུཏྟམཏྟཾ, ཨཔིཙ ཏདཏྠཛཱཏཾ ཝུཏྟཾ ཙརིཏནྟི. ཏེན ‘‘ཡཐཱ ཝཱདཱི བྷགཝཱ ཏཐཱ ཀཱརཱི’’ཏི དསྶེཏི. ཨཐ ཝཱ ཝུཏྟཾ བྷགཝཏཱ, ཝུཏྟཝཙནཾ ཨརཧཏཱ ཝཏྟུཾ ཡུཏྟེནཱཏི ཨཏྠོ.

ཨཐ ཝཱ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི སངྑེཔཀཐཱཨུདྡིསནཾ སནྡྷཱཡཱཧ, པུན ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝིཏྠཱརཀཐཱནིདསྶནཾ. བྷགཝཱ ཧི སངྑེཔཏོ ཝིཏྠཱརཏོ ཙ དྷམྨཾ དེསེཏི. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ དུརུཏྟཝཙནཱབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ པུན ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སབྦདཱ ཉཱཎཱནུགཏཝཙཱིཀམྨཏཱཡ ཧི བྷགཝཏོ སཝཱསནཔཧཱིནསབྦདོསསྶ ཨཀྑལིཏབྱཔྤཐསྶ ཀདཱཙིཔི དུརུཏྟཾ ནཱམ ནཏྠི. ཡཐཱ ཀེཙི ལོཀེ སཏིསམྨོསེན ཝཱ དཝཱ ཝཱ རཝཱ ཝཱ ཀིཉྩི ཝཏྭཱ ཨཐ པཊིལདྡྷསཉྙཱ པུབྦེ ཝུཏྟཾ ཨཝུཏྟཾ ཝཱ ཀརོནྟི པཊིསངྑརོནྟི ཝཱ, ན ཨེཝཾ བྷགཝཱ. བྷགཝཱ པན ནིཙྩཀཱལཾ སམཱཧིཏོ. ཨསམྨོསདྷམྨོ ཨསམྨོཧདྷམྨོ ཙ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསམུཔབྱཱུལ༹ྷཱཡ པཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱཡ ཨུཔནཱིཏམཏྠཾ ཨཔརིམིཏཀཱལཾ སམྦྷཏཔུཉྙསམྦྷཱརསམུདཱགཏེཧི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེཧི ཝིསདཝིསུདྡྷེཧི ཀརཎཝིསེསེཧི སོཏཱཡཏནརསཱཡནབྷཱུཏཾ སུཎནྟཱནཾ ཨམཏཝསྶཾ ཝསྶནྟོ ཝིཡ སོཏབྦསཱརཾ སཝནཱནུཏྟརིཡཾ ཙཏུསཙྩཾ པཀཱསེནྟོ ཀརཝཱིཀརུཏམཉྫུནཱ སརེན སབྷཱཝནིརུཏྟིཡཱ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཝཙནཾ ཝདཏི, ནཏྠི ཏཏྠ ཝཱལགྒམཏྟམྤི ཨཝཀྑལིཏཾ, ཀུཏོ པན དུརུཏྟཱཝཀཱསོ. ཏསྨཱ ‘‘ཡཾ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཝུཏྟམེཝ, ན ཨཝུཏྟཾ དུརུཏྟཾ ཝཱ ཀདཱཙི ཧོཏཱི’’ཏི དསྶནཏྠཾ – ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ པུན – ‘‘ཝུཏྟམརཧཏཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ན ཨེཏྠ པུནརུཏྟིདོསོཏི. ཨེཝམེཏྠ པུནརུཏྟསདྡསྶ སཱཏྠཀཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཨིཏི མེ སུཏནྟི ཨེཏྠ ཨིཏཱིཏི ཨཡཾ ཨིཏིསདྡོ ཧེཏུཔརིསམཱཔནཱདིཔདཏྠཝིཔརིཡཱཡཔཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཱདིཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཏཐཱ ཧེས – ‘‘རུཔྤཏཱིཏི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཏསྨཱ རཱུཔནྟི ཝུཙྩཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༣.༧༩) ཧེཏུཨཏྠེ དིསྶཏི. ‘‘ཏསྨཱཏིཧ མེ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨདཱཡཱདཱ བྷཝཐ, མཱ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ. ཨཏྠི མེ ཏུམྷེསུ ཨནུཀམྤཱ – ཀིནྟི མེ སཱཝཀཱ དྷམྨདཱཡཱདཱ བྷཝེཡྻུཾ, ནོ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༠) པརིསམཱཔནེ. ‘‘ཨིཏི ཝཱ ཨིཏི ཨེཝརཱུཔཱ ཝིསཱུཀདསྶནཱ པཊིཝིརཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༡༠) ཨཱདིཨཏྠེ. ‘‘མཱགཎྜིཡོཏི ཝཱ ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ སངྑཱ སམཉྙཱ པཉྙཏྟི ཝོཧཱརོ ནཱམཾ ནཱམཀམྨཾ ནཱམདྷེཡྻཾ ནིརུཏྟི བྱཉྫནཾ ཨབྷིལཱཔོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༧༥) པདཏྠཝིཔརིཡཱཡེ. ‘‘ཨིཏི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, སཔྤཊིབྷཡོ བཱལོ, ཨཔྤཊིབྷཡོ པཎྜིཏོ; སཨུཔདྡཝོ བཱལོ, ཨནུཔདྡཝོ པཎྜིཏོ; སཨུཔསགྒོ བཱལོ, ཨནུཔསགྒོ པཎྜིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༡) པཀཱརེ. ‘‘སབྦམཏྠཱིཏི ཁོ, ཀཙྩཱན, ཨཡམེཀོ ཨནྟོ, སབྦཾ ནཏྠཱིཏི ཁོ, ཀཙྩཱན, ཨཡཾ དུཏིཡོ ཨནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༢.༡༥) ནིདསྶནེ. ‘‘ཨཏྠི ཨིདཔྤཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ཨིཏི པུཊྛེན སཏཱ, ཨཱནནྡ, ཨཏྠཱིཏིསྶ ཝཙནཱིཡཾ. ཀིཾཔཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ཨིཏི ཙེ ཝདེཡྻ, ཛཱཏིཔཙྩཡཱ ཛརཱམརཎནྟི ཨིཙྩསྶ ཝཙནཱིཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༩༦) ཨཝདྷཱརཎེ, སནྣིཊྛཱནེཏི ཨཏྠོ. སྭཱཡམིདྷ པཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎེསུ དཊྛབྦོ.

ཏཏྠ པཀཱརཏྠེན ཨིཏིསདྡེན ཨེཏམཏྠཾ དཱིཔེཏི – ནཱནཱནཡནིཔུཎམནེཀཛ྄ཛྷཱསཡསམུཊྛཱནཾ ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣཾ ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡཾ དྷམྨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷགམྦྷཱིརཾ སབྦསཏྟཱནཾ སཀསཀབྷཱསཱནུརཱུཔཏོ སོཏཔཐམཱགཙྪནྟཾ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ སབྦཔྤཀཱརེན ཀོ སམཏྠོ ཝིཉྙཱཏུཾ, སབྦཐཱམེན པན སོཏུཀཱམཏཾ ཛནེཏྭཱཔི ཨིཏི མེ སུཏཾ, མཡཱཔི ཨེཀེན པཀཱརེན སུཏནྟི.

ཨེཏྠ ཙ ཨེཀཏྟནཱནཏྟཨབྱཱཔཱརཨེཝཾདྷམྨཏཱསངྑཱཏཱ ནནྡིཡཱཝཏྟཏིཔུཀྑལསཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏདིསཱལོཙནཨངྐུསསངྑཱཏཱ ཙ ཝིསཡཱདིབྷེདེན ནཱནཱཝིདྷཱ ནཡཱ ནཱནཱནཡཱ. ནཡཱ ཝཱ པཱལི༹གཏིཡོ, ཏཱ ཙ པཉྙཏྟིཨནུཔཉྙཏྟིཨཱདིཝསེན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིལོཀིཡཱདིཏདུབྷཡཝོམིསྶཏཱདིཝསེན, ཀུསལཱདིཝསེན, ཁནྡྷཱདིཝསེན, སངྒཧཱདིཝསེན, སམཡཝིམུཏྟཱདིཝསེན, ཋཔནཱདིཝསེན, ཀུསལམཱུལཱདིཝསེན, ཏིཀཔཊྛཱནཱདིཝསེན ཙ ནཱནཔྤཀཱརཱཏི ནཱནཱནཡཱ. ཏེཧི ནིཔུཎཾ སཎྷཾ སུཁུམནྟི ནཱནཱནཡནིཔུཎཾ.

ཨཱསཡོཝ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ, སོ ཙ སསྶཏཱདིབྷེདེན ཨཔྤརཛཀྑཏཱདིབྷེདེན ཙ ཨནེཀཝིདྷོ. ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིཀོ ཨེཝ ཝཱ ཨནེཀོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡོ. སོ སམུཊྛཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུ ཨེཏསྶཱཏི ཨནེཀཛ྄ཛྷཱསཡསམུཊྛཱནཾ.

ཀུསལཱདིཨཏྠསམྤཏྟིཡཱ ཏབྦིབྷཱཝནབྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ སངྐཱསནཔཀཱསནཝིཝརཎཝིབྷཛནཨུཏྟཱནཱིཀརཎཔཉྙཏྟིཝསེན ཚཧི ཨཏྠཔདེཧི ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསཝསེན ཚཧི བྱཉྫནཔདེཧི ཙ སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣཾ.

ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིབྷེདེན ཏེསུ ཙ ཨེཀེཀསྶ ཝིསཡཱདིབྷེདེན ཝིཝིདྷཾ བཧུཝིདྷཾ ཝཱ པཱཊིཧཱརིཡཾ ཨེཏསྶཱཏི ཝིཝིདྷཔཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏཏྠ པཊིཔཀྑཧརཎཏོ རཱགཱདིཀིལེསཱཔནཡནཏོ པཊིཧཱརིཡནྟི ཨཏྠེ སཏི བྷགཝཏོ པཊིཔཀྑཱ རཱགཱདཡོ ན སནྟི ཡེ ཧརིཏབྦཱ, པུཐུཛྫནཱནམྤི ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཨཊྛགུཎསམནྣཱགཏེ ཙིཏྟེ ཧཏཔཊིཔཀྑེ ཨིདྡྷིཝིདྷཾ པཝཏྟཏི. ཏསྨཱ ཏཏྠ པཝཏྟཝོཧཱརེན ཙ ན སཀྐཱ ཨིདྷ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝཏྟུཾ. ཡསྨཱ པན མཧཱཀཱརུཎིཀསྶ བྷགཝཏོ ཝེནེཡྻགཏཱ ཙ ཀིལེསཱ པཊིཔཀྑཱ, ཏསྨཱ ཏེསཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ སཱསནསྶ ཙ པཊིཔཀྑཱ ཏིཏྠིཡཱ, ཏེསཾ ཧརཎཏོ པཱཊིཧཱརིཡཾ. ཏེ ཧི དིཊྛིཧརཎཝསེན དིཊྛིཔྤཀཱསནེ ཨསམཏྠབྷཱཝེན ཙ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནཱིཧི ཧརིཏཱ ཨཔནཱིཏཱ ཧོནྟི. པཊཱིཏི ཝཱ པཙྪཱཏི ཨཏྠོ. ཏསྨཱ སམཱཧིཏེ ཙིཏྟེ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེ ཀཏཀིཙྩེན པཙྪཱ ཧརིཏབྦཾ པཝཏྟེཏབྦནྟི པཊིཧཱརིཡཾ. ཨཏྟནོ ཝཱ ཨུཔཀྐིལེསེསུ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནམགྒེཧི ཧརིཏེསུ པཙྪཱ ཧརཎཾ པཊིཧཱརིཡཾ. ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིཡོ ཙ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསེན ཀཏཀིཙྩེན སཏྟཧིཏཏྠཾ པུན པཝཏྟེཏབྦཱ, ཧརིཏེསུ ཙ ཨཏྟནོ ཨུཔཀྐིལེསེསུ པརསནྟཱནེ ཨུཔཀྐིལེསཧརཎཱནི ཧོནྟཱིཏི པཊིཧཱརིཡཱནི བྷཝནྟི. པཊིཧཱརིཡམེཝ པཱཊིཧཱརིཡཾ, པཊིཧཱརིཡེ ཝཱ ཨིདྡྷིཨཱདེསནཱནུསཱསནིསམུདཱཡེ བྷཝཾ ཨེཀེཀཾ པཱཊིཧཱརིཡནྟི ཝུཙྩཏི. པཊིཧཱརིཡཾ ཝཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ མགྒོ ཙ པཊིཔཀྑཧརཎཏོ, ཏཏྠ ཛཱཏཾ, ཏསྨིཾ ཝཱ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ, ཏཏོ ཝཱ ཨཱགཏནྟི པཱཊིཧཱརིཡཾ.

ཡསྨཱ པན ཏནྟིཨཏྠདེསནཱཏབྦོཧཱརཱབྷིསམཡསངྑཱཏཱ ཧེཏུཧེཏུཕལཏདུབྷཡཔཉྙཏྟིཔཊིཝེདྷསངྑཱཏཱ ཝཱ དྷམྨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷཱ གམྦྷཱིརཱ, ཨནུཔཙིཏསམྦྷཱརེཧི སསཱདཱིཧི ཝིཡ མཧཱསམུདྡོ དུཀྑོགཱལ༹ྷཱ ཨལབྦྷནེཡྻཔྤཏིཊྛཱ ཙ. ཏསྨཱ ཏེཧི ཙཏཱུཧི གམྦྷཱིརབྷཱཝེཧི ཡུཏྟནྟི དྷམྨཏྠདེསནཱཔཊིཝེདྷགམྦྷཱིརཾ.

ཨེཀོ ཨེཝ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱགྷོསོ ཨེཀསྨིཾ ཁཎེ པཝཏྟམཱནོ ནཱནཱབྷཱསཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ བྷཱསཱཝསེན ཨཔུབྦཾ ཨཙརིམཾ གཧཎཱུཔགོ ཧུཏྭཱ ཨཏྠཱདྷིགམཱཡ ཧོཏི. ཨཙིནྟེཡྻོ ཧི བུདྡྷཱནཾ བུདྡྷཱནུབྷཱཝོཏི སབྦསཏྟཱནཾ སཀསཀབྷཱསཱནུརཱུཔཏོ སོཏཔཐམཱགཙྪཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ནིདསྶནཏྠེན – ‘‘ནཱཧཾ སཡམྦྷཱུ, ན མཡཱ ཨིདཾ སཙྪིཀཏ’’ནྟི ཨཏྟཱནཾ པརིམོཙེནྟོ – ‘‘ཨིཏི མེ སུཏཾ, མཡཱཔི ཨེཝཾ སུཏ’’ནྟི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཾ སཀལཾ སུཏྟཾ ནིདསྶེཏི.

ཨཝདྷཱརཎཏྠེན – ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ བཧུསྶུཏཱནཾ ཡདིདཾ ཨཱནནྡོ, གཏིམནྟཱནཾ, སཏིམནྟཱནཾ, དྷིཏིམནྟཱནཾ, ཨུཔཊྛཱཀཱནཾ ཡདིདཾ ཨཱནནྡོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༢༡༩-༢༢༣) ཨེཝཾ བྷགཝཏཱ, ‘‘ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཨཏྠཀུསལོ དྷམྨཀུསལོ བྱཉྫནཀུསལོ ནིརུཏྟིཀུསལོ པུབྦཱཔརཀུསལོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༡༦༩) ཨེཝཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ ཙ པསཏྠབྷཱཝཱནུརཱུཔཾ ཨཏྟནོ དྷཱརཎབལཾ དསྶེནྟོ སཏྟཱནཾ སོཏུཀམྱཏཾ ཛནེཏི – ‘‘ཨིཏི མེ སུཏཾ, ཏཉྩ ཁོ ཨཏྠཏོ ཝཱ བྱཉྫནཏོ ཝཱ ཨནཱུནམནདྷིཀཾ, ཨེཝམེཝ, ན ཨཉྙཐཱ, དཊྛབྦ’’ནྟི. ཨཉྙཐཱཏི བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏཱཀཱརཏོ ཨཉྙཐཱ, ན པན བྷགཝཏཱ དེསིཏཱཀཱརཏོ. ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝཱ ཧི བྷགཝཏོ དེསནཱ, སཱ ན སབྦཱཀཱརེན སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུནྟི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ. སུཏཱཀཱརཱཝིརུཛ྄ཛྷནམེཝ ཧི དྷཱརཎབལཾ. ན ཧེཏྠ ཨཏྠནྟརཏཱཔརིཧཱརོ དྭིནྣམྤི ཨཏྠཱནཾ ཨེཀཝིསཡཏྟཱ. ཨིཏརཐཱ ཧི ཐེརོ བྷགཝཏོ དེསནཱཡ སབྦཐཱ པཊིགྒཧཎེ སམཏྠོ ཨསམཏྠོཏི ཝཱ ཨཱཔཛྫེཡྻཱཏི.

མེ-སདྡོ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧིསྶ – ‘‘གཱཐཱབྷིགཱིཏཾ མེ ཨབྷོཛནེཡྻ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༩༤; སུ. ནི. ༨༡) མཡཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘སཱདྷུ མེ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ སཾཁིཏྟེན དྷམྨཾ དེསེཏཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༨༨; ༥.༣༨༡; ཨ. ནི. ༤.༢༥༧) མཡ྄ཧནྟི ཨཏྠོ. ‘‘དྷམྨདཱཡཱདཱ མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཐཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༩) མམཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷ པན ‘‘མཡཱ སུཏ’’ནྟི ཙ ‘‘མམ སུཏ’’ནྟི ཙ ཨཏྠདྭཡེ ཡུཛྫཏི.

ཨེཏྠ ཙ ཡོ པརོ ན ཧོཏི, སོ ཨཏྟཱཏི ཨེཝཾ ཝཏྟབྦེ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏེ སཀསནྟཱནེ ཝཏྟནཏོ ཏིཝིདྷོཔི མེ-སདྡོ ཡདིཔི ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཨཏྠེ དིསྶཏི, ཀརཎསམྤདཱནཱདིཝིསེསསངྑཱཏོ པནསྶ ཝིཛྫཏེཝཱཡཾ ཨཏྠབྷེདོཏི ཨཱཧ – ‘‘མེ-སདྡོ ཏཱིསུ ཨཏྠེསུ དིསྶཏཱི’’ཏི.

སུཏནྟི ཨཡཾ སུཏ-སདྡོ སཨུཔསགྒོ ཨནུཔསགྒོ ཙ གམནཝིསྶུཏཀིལིནྣཱུཔཙིཏཱནུཡོགསོཏཝིཉྙེཡྻསོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཏཱདིཨནེཀཏྠཔྤབྷེདོ. ཀིཉྩཱཔི ཧི ཀིརིཡཱཝིསེསཀོ ཨུཔསགྒོ, ཛོཏཀབྷཱཝཏོ པན སཏིཔི ཏསྨིཾ སུཏ-སདྡོ ཨེཝ ཏཾ ཏཾ ཨཏྠཾ ཝདཏཱིཏི ཨནུཔསགྒསྶ སུཏསདྡསྶ ཨཏྠུདྡྷཱརེ སཨུཔསགྒོཔི ཨུདཱཧརཱིཡཏི.

ཏཏྠ ‘‘སེནཱཡ པསུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ གཙྪནྟོཏི ཨཏྠོ. ‘‘སུཏདྷམྨསྶ པསྶཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨུདཱ. ༡༡) ཝིསྶུཏདྷམྨསྶཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨཝསྶུཏཱ ཨཝསྶུཏསྶཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱཙི. ༦༥༧) ཀིལིནྣཱ ཀིལིནྣསྶཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཏུམྷེཧི པུཉྙཾ པསུཏཾ ཨནཔྤཀ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཁུ. པཱ. ༧.༡༢) ཨུཔཙིཏནྟི ཨཏྠོ. ‘‘ཡེ ཛྷཱནཔྤསུཏཱ དྷཱིརཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༡༨༡) ཛྷཱནཱནུཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༤༡) སོཏཝིཉྙེཡྻནྟི ཨཏྠོ. ‘‘སུཏདྷརོ སུཏསནྣིཙཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༣༩) སོཏདྭཱརཱནུསཱརཝིཉྙཱཏདྷརོཏི ཨཏྠོ. ཨིདྷ པནསྶ ‘‘སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརིཏ’’ནྟི ཝཱ ‘‘ཨུཔདྷཱརཎ’’ནྟི ཝཱ ཨཏྠོ. མེ-སདྡསྶ ཧི མཡཱཏི ཨཏྠེ སཏི ‘‘ཨིཏི མེ སུཏཾ, མཡཱ སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརིཏ’’ནྟི ཨཏྠོ. མམཱཏི ཨཏྠེ སཏི ‘‘ཨིཏི མམ སུཏཾ སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན ཨུཔདྷཱརཎ’’ནྟི ཨཏྠོ.

ཨེཝམེཏེསུ ཏཱིསུ པདེསུ ཡསྨཱ སུཏསདྡསནྣིདྷཱནེ པཡུཏྟེན ཨིཏིསདྡེན སཝནཀིརིཡཱཛོཏཀེན བྷཝིཏབྦཾ. ཏསྨཱ ཨིཏཱིཏི སོཏཝིཉྙཱཎཱདིཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདསྶནཾ. མེཏི ཝུཏྟཝིཉྙཱཎསམངྒིཔུགྒལནིདསྶནཾ. སབྦཱནིཔི ཝཱཀྱཱནི ཨེཝཀཱརཏྠསཧིཏཱནིཡེཝ ཨཝདྷཱརཎཕལཏྟཱ. ཏེན སུཏནྟི ཨསྶཝནབྷཱཝཔྤཊིཀྑེཔཏོ ཨནཱུནཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶནཾ. ཡཐཱ ཧི སུཏཾ སུཏམེཝཱཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏི, ཏཾ སམྨཱ སུཏཾ ཨནཱུནགྒཧཎཾ ཨཝིཔརཱིཏགྒཧཎཉྩ ཧོཏཱིཏི. ཨཐ ཝཱ སདྡནྟརཏྠཱཔོཧནཝསེན སདྡོ ཨཏྠཾ ཝདཏཱིཏི, ཡསྨཱ སུཏནྟི ཨེཏསྶ ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཡམཏྠོ, ཏསྨཱ སུཏནྟི ཨསྶཝནབྷཱཝཔྤཊིཀྑེཔཏོ ཨནཱུནཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨིཏི མེ སུཏཾ, ན དིཊྛཾ, ན སཡམྦྷུཉཱཎེན སཙྪིཀཏཾ, ན ཨཉྙཐཱ ཝཱ ཨུཔལདྡྷཾ, ཨཔིཙ སུཏཾཝ, ཏཉྩ ཁོ སམྨདེཝཱཏི. ཨཝདྷཱརཎཏྠེ ཝཱ ཨིཏིསདྡེ ཨཡམཏྠཡོཛནཱཏི ཏདཔེཀྑསྶ སུཏ-སདྡསྶ ནིཡམཏྠོ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨསྶཝནབྷཱཝཔྤཊིཀྑེཔོ, ཨནཱུནཱཝིཔརཱིཏགྒཧཎནིདསྶནཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཝཾ སཝནཧེཏུསཝནཝིསེསཝསེན པདཏྟཡསྶ ཨཏྠཡོཛནཱ ཀཏཱཏི དཊྛབྦཾ.

ཏཐཱ ཨིཏཱིཏི སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན པཝཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎཏོ ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིབྷཱཝཔྤཀཱསནཾ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨིཏིསདྡོཏི ཀཏྭཱ. མེཏི ཨཏྟཔྤཀཱསནཾ. སུཏནྟི དྷམྨཔྤཀཱསནཾ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ པརིཡཏྟིདྷམྨཱརམྨཎཏྟཱ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔོ – ནཱནཔྤཀཱརེན ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟཱཡ ཝིཉྙཱཎཝཱིཐིཡཱ ཀཱརཎབྷཱུཏཱཡ མཡཱ ན ཨཉྙཾ ཀཏཾ, ཨིདཾ པན ཀཏཾ, ཨཡཾ དྷམྨོ སུཏོཏི.

ཏཐཱ ཨིཏཱིཏི ནིདསྶིཏབྦཔྤཀཱསནཾ ནིདསྶནཏྠོ ཨིཏི-སདྡོཏི ཀཏྭཱ ནིདསྶེཏབྦསྶ ནིདསྶིཏབྦཏྟཱབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ. ཏསྨཱ ཨིཏིསདྡེན སཀལམྤི སུཏཾ པཙྩཱམཊྛནྟི ཝེདིཏབྦཾ. མེཏི པུགྒལཔྤཀཱསནཾ. སུཏནྟི པུགྒལཀིཙྩཔྤཀཱསནཾ. སུཏ-སདྡེན ཧི ལབྦྷམཱནཱ སཝནཀིརིཡཱ སཝནཝིཉྙཱཎཔྤབནྡྷཔྤཊིབདྡྷཱ, ཏཏྠ ཙ པུགྒལཝོཧཱརོ. ན ཧི པུགྒལཝོཧཱརརཧིཏེ དྷམྨཔྤབནྡྷེ སཝནཀིརིཡཱ ལབྦྷཏི. ཏསྶཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡཾ སུཏྟཾ ནིདྡིསིསྶཱམི, ཏཾ མཡཱ ཨིཏི སུཏནྟི.

ཏཐཱ ཨིཏཱིཏི ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནཱནཱརམྨཎཔྤཝཏྟིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎཾ ཧོཏི, ཏསྶ ནཱནཱཀཱརནིདྡེསོ ཨཱཀཱརཏྠོ ཨིཏིསདྡོཏི ཀཏྭཱ. ཨིཏཱིཏི ཧི ཨཡཾ ཨཱཀཱརཔཉྙཏྟི དྷམྨཱནཾ ཏཾ ཏཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརཾ ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཱཔེཏབྦསབྷཱཝཏྟཱ. མེཏི ཀཏྟུནིདྡེསོ. སུཏནྟི ཝིསཡནིདྡེསོ. སོཏབྦོ ཧི དྷམྨོ སཝནཀིརིཡཱཀཏྟུཔུགྒལསྶ སཝནཀིརིཡཱཝསེན པཝཏྟིཊྛཱནཾ ཧོཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ནཱནཔྤཀཱརཔྤཝཏྟེན ཙིཏྟསནྟཱནེན ཏཾསམངྒིནོ ཀཏྟུ ཝིསཡེ གཧཎསནྣིཊྛཱནཾ དསྶིཏཾ ཧོཏི.

ཨཐ ཝཱ ཨིཏཱིཏི པུགྒལཀིཙྩནིདྡེསོ. སུཏཱནཉྷི དྷམྨཱནཾ གཧིཏཱཀཱརསྶ ནིདསྶནསྶ ཨཝདྷཱརཎསྶ ཝཱ པཀཱསནབྷཱཝེན ཨིཏིསདྡེན ཏདཱཀཱརཱདིདྷཱརཎསྶ པུགྒལཝོཧཱརཱུཔཱདཱནདྷམྨབྱཱཔཱརབྷཱཝཏོ པུགྒལཀིཙྩཾ ནཱམ ནིདྡིཊྛཾ ཧོཏཱིཏི. སུཏནྟི ཝིཉྙཱཎཀིཙྩནིདྡེསོ. པུགྒལཝཱདིནོཔི ཧི སཝནཀིརིཡཱ ཝིཉྙཱཎནིརཔེཀྑཱ ན ཧོཏཱིཏི. མེཏི ཨུབྷཡཀིཙྩཡུཏྟཔུགྒལནིདྡེསོ. མེཏི ཧི སདྡཔྤཝཏྟི ཨེཀནྟེནེཝ སཏྟཝིསེསཝིསཡཱ, ཝིཉྙཱཎཀིཙྩཉྩ ཏཏྠེཝ སམོདཧིཏབྦནྟི. ཨཡཾ པནེཏྠ སངྑེཔོ – མཡཱ སཝནཀིཙྩཝིཉྙཱཎསམངྒིནཱ པུགྒལེན ཝིཉྙཱཎཝསེན ལདྡྷསྶཝནཀིཙྩཝོཧཱརེན སུཏནྟི.

ཏཐཱ ཨིཏཱིཏི ཙ མེཏི ཙ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི. སབྦསྶ ཧི སདྡཱདྷིགམནཱིཡསྶ ཨཏྠསྶ པཉྙཏྟིམུཁེནེཝ པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱ སབྦཔཉྙཏྟཱིནཉྩ ཝིཛྫམཱནཱདཱིསུ ཚསྭེཝ པཉྙཏྟཱིསུ ཨཝརོདྷོ, ཏསྨཱ ཡོ མཱཡཱམརཱིཙིཨཱདཡོ ཝིཡ ཨབྷཱུཏཏྠོ, ཨནུསྶཝཱདཱིཧི གཧེཏབྦོ ཝིཡ ཨནུཏྟམཏྠོ ཙ ན ཧོཏི. སོ རཱུཔསདྡཱདིཀོ རུཔྤནཱནུབྷཝནཱདིཀོ ཙ པརམཏྠསབྷཱཝོ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཝིཛྫཏི. ཡོ པན ཨིཏཱིཏི ཙ མེཏི ཙ ཝུཙྩམཱནོ ཨཱཀཱརཱདིཨཔརམཏྠསབྷཱཝོ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠཝསེན ཨནུཔལབྦྷམཱནོ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི ནཱམ, ཀིམེཏྠ ཏཾ པརམཏྠཏོ ཨཏྠི, ཡཾ ཨིཏཱིཏི ཝཱ མེཏི ཝཱ ནིདྡེསཾ ལབྷེཐ. སུཏནྟི ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟི. ཡཉྷི ཏཾ སོཏེན ཨུཔལདྡྷཾ, ཏཾ པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནནྟི.

ཏཐཱ ཨིཏཱིཏི སོཏཔཐམཱགཏེ དྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ ཏེསཾ ཨུཔདྷཱརིཏཱཀཱརཱདཱིནཾ པཙྩཱམསནཝསེན. མེཏི སསནྟཏིཔརིཡཱཔནྣེ ཁནྡྷེ ཀརཎཱདིཝིསེསཝིསིཊྛེ ཨུཔཱདཱཡ ཝཏྟབྦཏོ ཨུཔཱདཱཔཉྙཏྟི. སུཏནྟི དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ཝཏྟབྦཏོ ཨུཔནིདྷཱཔཉྙཏྟི. དིཊྛཱདིསབྷཱཝརཧིཏེ སདྡཱཡཏནེ པཝཏྟམཱནོཔི སུཏཝོཧཱརོ དུཏིཡཾ, ཏཏིཡནྟི ཨཱདིཀོ ཝིཡ པཋམཱདིཾ ནིསྶཱཡ ‘‘ཡཾ ན དིཊྛམུཏཝིཉྙཱཏནིརཔེཀྑཾ, ཏཾ སུཏ’’ནྟི ཝིཉྙེཡྻཏྟཱ དིཊྛཱདཱིནི ཨུཔནིདྷཱཡ ཝཏྟབྦོ ཧོཏི. ཨསུཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཧི སུཏནྟི པཀཱསིཏོཡམཏྠོཏི.

ཨེཏྠ ཙ ཨིཏཱིཏི ཝཙནེན ཨསམྨོཧཾ དཱིཔེཏི. པཊིཝིདྡྷཱ ཧི ཨཏྠསྶ པཀཱརཝིསེསཱ ཨིཏཱིཏི ཨིདྷ ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན པཙྩཱམཊྛཱ, ཏེནསྶ ཨསམྨོཧོ དཱིཔིཏོ. ན ཧི སམྨཱུལ༹ྷོ ནཱནཔྤཀཱརཔྤཊིཝེདྷསམཏྠོ ཧོཏི, ལོབྷཔྤཧཱནཱདིཝསེན ནཱནཔྤཀཱརཱ དུཔྤཊིཝིདྡྷཱ ཙ སུཏྟཏྠཱ ནིདྡིསཱིཡནྟི. སུཏནྟི ཝཙནེན ཨསམྨོསཾ དཱིཔེཏི སུཏཱཀཱརསྶ ཡཱཐཱཝཏོ དསྶིཡམཱནཏྟཱ ཡསྶ ཧི སུཏཾ སམྨུཊྛཾ ཧོཏི, ན སོ ཀཱལནྟརེ མཡཱ སུཏནྟི པཊིཛཱནཱཏི. ཨིཙྩསྶ ཨསམྨོཧེན སམྨོཧཱབྷཱཝེན པཉྙཱཡ ཨེཝ ཝཱ སཝནཀཱལསམྦྷཱུཏཱཡ ཏདུཏྟརིཀཱལཔཉྙཱསིདྡྷི, ཏཐཱ ཨསམྨོསེན སཏིསིདྡྷི. ཏཏྠ པཉྙཱཔུབྦངྒམཱཡ སཏིཡཱ བྱཉྫནཱཝདྷཱརཎསམཏྠཏཱ. བྱཉྫནཱནཉྷི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཱཀཱརོ ནཱཏིགམྦྷཱིརོ, ཡཐཱསུཏདྷཱརཎམེཝ ཏཏྠ ཀརཎཱིཡནྟི སཏིཡཱ བྱཱཔཱརོ ཨདྷིཀོ, པཉྙཱ ཏཏྠ གུཎཱིབྷཱུཏཱ ཧོཏི པཉྙཱཡ པུབྦངྒམཱཏི ཀཏྭཱ. སཏིཔུབྦངྒམཱཡ པཉྙཱཡ ཨཏྠཔྤཊིཝེདྷསམཏྠཏཱ. ཨཏྠསྶ ཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ ཨཱཀཱརོ གམྦྷཱིརོཏི པཉྙཱཡ བྱཱཔཱརོ ཨདྷིཀོ, སཏི ཏཏྠ གུཎཱིབྷཱུཏཱ ཧོཏི སཏིཡཱ པུབྦངྒམཱཏི ཀཏྭཱ. ཏདུབྷཡསམཏྠཏཱཡོགེན ཨཏྠབྱཉྫནསམྤནྣསྶ དྷམྨཀོསསྶ ཨནུཔཱལནསམཏྠཏཱཡ དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀཏྟསིདྡྷི.

ཨཔརོ ནཡོ – ཨིཏཱིཏི ཝཙནེན ཡོནིསོམནསིཀཱརཾ དཱིཔེཏི. ཏེན ཝུཙྩམཱནཱནཾ ཨཱཀཱརནིདསྶནཱཝདྷཱརཎཏྠཱནཾ ཨུཔརི ཝཀྑམཱནཱནཾ ནཱནཔྤཀཱརཔྤཊིཝེདྷཛོཏཀཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏསདྡྷམྨཝིསཡཏྟཱ. ན ཧི ཨཡོནིསོ མནསིཀརོཏོ ནཱནཔྤཀཱརཔྤཊིཝེདྷོ སམྦྷཝཏི. སུཏནྟི ཝཙནེན ཨཝིཀྑེཔཾ དཱིཔེཏི, ནིདཱནཔུཙྪཱཝསེན པཀརཎཔྤཏྟསྶ ཝཀྑམཱནསྶ སུཏྟསྶ སཝནཾ ན སམཱདྷཱནམནྟརེན སམྦྷཝཏི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟསྶ སཝནཱབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པུགྒལོ སབྦསམྤཏྟིཡཱ ཝུཙྩམཱནོཔི ‘‘ན མཡཱ སུཏཾ, པུན བྷཎཐཱ’’ཏི ཝདཏི. ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཙེཏྠ ཨཏྟསམྨཱཔཎིདྷིཾ པུབྦེཀཏཔུཉྙཏཉྩ སཱདྷེཏི, སམྨཱ ཨཔྤཎིཧིཏཏྟསྶ པུབྦེ ཨཀཏཔུཉྙསྶ ཝཱ ཏདབྷཱཝཏོ. ཨཝིཀྑེཔེན སདྡྷམྨསྶཝནཾ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཉྩ སཱདྷེཏི, ཨསྶུཏཝཏོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡརཧིཏསྶ ཙ ཏདབྷཱཝཏོ. ན ཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ སདྡྷམྨཾ སོཏུཾ སཀྐོཏི, ན ཙ སཔྤུརིསེ ཨནུཔསྶཡམཱནསྶ སཝནཾ ཨཏྠི.

ཨཔརོ ནཡོ – ‘‘ཡསྶ ཙིཏྟསནྟཱནསྶ ནཱནཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ནཱནཏྠབྱཉྫནགྒཧཎཾ ཧོཏི, ཏསྶ ནཱནཱཀཱརནིདྡེསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ ཙ སོ བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ ཨཏྠབྱཉྫནཔྤབྷེདཔརིཙྪེདཝསེན སཀལསཱསནསམྤཏིཨོགཱཧནེན ནིརཝསེསཔརཧིཏཔཱརིཔཱུརིཀཱརཎབྷཱུཏོ ཨེཝཾབྷདྡཀོ ཨཱཀཱརོ ན སམྨཱ ཨཔྤཎིཧིཏཏྟནོ པུབྦེ ཨཀཏཔུཉྙསྶ ཝཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཨིཏཱིཏི ཨིམིནཱ བྷདྡཀེན ཨཱཀཱརེན པཙྪིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིམཏྟནོ དཱིཔེཏི, སུཏནྟི སཝནཡོགེན པུརིམཙཀྐདྭཡསམྤཏྟིཾ. ན ཧི ཨཔྤཏིརཱུཔེ དེསེ ཝསཏོ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡརཧིཏསྶ ཝཱ སཝནཾ ཨཏྠི. ཨིཙྩསྶ པཙྪིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱ ཨཱསཡསུདྡྷི སིདྡྷཱ ཧོཏི, སམྨཱ པཎིཧིཏཏྟོ པུབྦེ ཙ ཀཏཔུཉྙོ ཝིསུདྡྷཱསཡོ ཧོཏི, ཏདཝིསུདྡྷིཧེཏཱུནཾ ཀིལེསཱནཾ དཱུརཱིབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ – ‘‘སམྨཱ པཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, སེཡྻསོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི (དྷ. པ. ༤༣) ‘‘ཀཏཔུཉྙོསི ཏྭཾ, ཨཱནནྡ, པདྷཱནམནུཡུཉྫ, ཁིཔྤཾ ཧོཧིསི ཨནཱསཝོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༢༠༧) ཙ. པུརིམཙཀྐདྭཡསིདྡྷིཡཱ པཡོགསུདྡྷི. པཏིརཱུཔདེསཝཱསེན ཧི སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡེན ཙ སཱདྷཱུནཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནེནཔི ཝིསུདྡྷཔྤཡོགོ ཧོཏི. ཏཱཡ ཙ ཨཱསཡསུདྡྷིཡཱ ཨདྷིགམབྱཏྟིསིདྡྷི, པུབྦེ ཨེཝ ཏཎྷཱདིཊྛིསཾཀིལེསཱནཾ ཝིསོདྷིཏཏྟཱ པཡོགསུདྡྷིཡཱ ཨཱགམབྱཏྟིསིདྡྷི. སུཔརིསུདྡྷཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ ཧི ཝིཔྤཊིསཱརཱབྷཱཝཏོ ཨཝིཀྑིཏྟཙིཏྟོ པརིཡཏྟིཡཾ ཝིསཱརདོ ཧོཏི. ཨིཏི པཡོགཱསཡསུདྡྷསྶ ཨཱགམཱདྷིགམསམྤནྣསྶ ཝཙནཾ ཨརུཎུགྒམནཾ ཝིཡ སཱུརིཡསྶ ཨུདཡཏོ, ཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཝིཡ ཙ ཀུསལདྷམྨསྶ, ཨརཧཏི བྷགཝཏོ ཝཙནསྶ པུབྦངྒམཾ བྷཝིཏུནྟི ཋཱནེ ནིདཱནཾ ཋཔེནྟོ ཨིཏི མེ སུཏནྟིཨཱདིམཱཧ.

ཨཔརོ ནཡོ – ཨིཏཱིཏི ཨིམིནཱ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེན ནཱནཔྤཀཱརཔྤཊིཝེདྷདཱིཔཀེན ཨཏྟནོ ཨཏྠཔཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིསབྦྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. སུཏནྟི ཨིམིནཱ ཨིཏིསདྡསནྣིདྷཱནཏོ ཝཀྑམཱནཱཔེཀྑཱཡ ཝཱ སོཏབྦབྷེདཔྤཊིཝེདྷདཱིཔཀེན དྷམྨནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱསམྤཏྟིསབྦྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. ཨིཏཱིཏི ཙ ཨིདཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཡོནིསོམནསིཀཱརདཱིཔཀཾ ཝཙནཾ བྷཱསམཱནོ ‘‘ཨེཏེ མཡཱ དྷམྨཱ མནསཱནུཔེཀྑིཏཱ དིཊྛིཡཱ སུཔྤཊིཝིདྡྷཱ’’ཏི དཱིཔེཏི. པརིཡཏྟིདྷམྨཱ ཧི ‘‘ཨིདྷ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ, ཨིདྷ སམཱདྷི, ཨིདྷ པཉྙཱ, ཨེཏྟཀཱ ཨེཏྠ ཨནུསནྡྷིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན མནསཱ ཨནུཔེཀྑིཏཱ ཨནུསྶཝཱཀཱརཔརིཝིཏཀྐསཧིཏཱཡ དྷམྨནིཛ྄ཛྷཱནཀྑནྟིབྷཱུཏཱཡ ཉཱཏཔརིཉྙཱསངྑཱཏཱཡ ཝཱ དིཊྛིཡཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཝུཏྟརཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ‘‘ཨིཏི རཱུཔཾ, ཨེཏྟཀཾ རཱུཔ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན སུཊྛུ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པཊིཝིདྡྷཱ ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཧིཏསུཁཱཝཧཱ ཧོནྟཱིཏི. སུཏྟནྟི ཨིདཾ སཝནཡོགཔརིདཱིཔཀཝཙནཾ བྷཱསམཱནོ ‘‘བཧཱུ མཡཱ དྷམྨཱ སུཏཱ དྷཱཏཱ ཝཙསཱ པརིཙིཏཱ’’ཏི དཱིཔེཏི. སོཏཱཝདྷཱནཔྤཊིབདྡྷཱ ཧི པརིཡཏྟིདྷམྨསྶ སཝནདྷཱརཎཔརིཙཡཱ. ཏདུབྷཡེནཔི དྷམྨསྶ སྭཱཀྑཱཏབྷཱཝེན ཨཏྠབྱཉྫནཔཱརིཔཱུརིཾ དཱིཔེནྟོ སཝནེ ཨཱདརཾ ཛནེཏི. ཨཏྠབྱཉྫནཔརིཔུཎྞཉྷི དྷམྨཾ ཨཱདརེན ཨསྶུཎནྟོ མཧཏཱ ཧིཏཱ པརིབཱཧིརོ ཧོཏཱིཏི ཨཱདརཾ ཛནེཏྭཱ སཀྐཙྩཾ དྷམྨོ སོཏབྦོ.

ཨིཏི མེ སུཏནྟི ཨིམིནཱ པན སཀལེན ཝཙནེན ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ ཨཏྟནོ ཨདཧནྟོ ཨསཔྤུརིསབྷཱུམིཾ ཨཏིཀྐམཏི, སཱཝཀཏྟཾ པཊིཛཱནནྟོ སཔྤུརིསབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམཏི. ཏཐཱ ཨསདྡྷམྨཱ ཙིཏྟཾ ཝུཊྛཱཔེཏི, སདྡྷམྨེ ཙིཏྟཾ པཏིཊྛཱཔེཏི. ‘‘ཀེཝལཾ སུཏམེཝེཏཾ མཡཱ, ཏསྶེཝ པན བྷགཝཏོ ཝཙན’’ནྟི དཱིཔེནྟོ ཨཏྟཱནཾ པརིམོཙེཏི, སཏྠཱརཾ ཨཔདིསཏི, ཛིནཝཙནཾ ཨཔྤེཏི, དྷམྨནེཏྟིཾ པཏིཊྛཱཔེཏི.

ཨཔིཙ ཨིཏི མེ སུཏནྟི ཨཏྟནཱ ཨུཔྤཱདིཏབྷཱཝཾ ཨཔྤཊིཛཱནནྟོ པུརིམསྶཝནཾ ཝིཝརནྟོ སམྨུཁཱ པཊིགྒཧིཏམིདཾ མཡཱ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫཝིསཱརདསྶ དསབལདྷརསྶ ཨཱསབྷཊྛཱནཊྛཱཡིནོ སཱིཧནཱདནཱདིནོ སབྦསཏྟུཏྟམསྶ དྷམྨིསྶརསྶ དྷམྨརཱཛསྶ དྷམྨཱདྷིཔཏིནོ དྷམྨདཱིཔསྶ དྷམྨསརཎསྶ སདྡྷམྨཝརཙཀྐཝཏྟིནོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ. ན ཨེཏྠ ཨཏྠེ ཝཱ དྷམྨེ ཝཱ པདེ ཝཱ བྱཉྫནེ ཝཱ ཀངྑཱ ཝཱ ཝིམཏི ཝཱ ཀཱཏབྦཱཏི སབྦདེཝམནུསྶཱནཾ ཨིམསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ ཨསྶདྡྷིཡཾ ཝིནཱསེཏི, སདྡྷཱསམྤདཾ ཨུཔྤཱདེཏི. ཏེནེཏཾ ཝུཙྩཏི –

‘‘ཝིནཱསཡཏི ཨསྶདྡྷཾ, སདྡྷཾ ཝཌྜྷེཏི སཱསནེ;

ཨིཏི མེ སུཏམིཙྩེཝཾ, ཝདཾ གོཏམསཱཝཀོ’’ཏི.

ཨེཏྠཱཧ – ‘‘ཀསྨཱ པནེཏྠ ཡཐཱ ཨཉྙེསུ སུཏྟེསུ ‘ཨེཝཾ མེ སུཏཾ, ཨེཀཾ སམཡཾ བྷགཝཱ’ཏིཨཱདིནཱ ཀཱལདེསེ ཨཔདིསིཏྭཱཝ ནིདཱནཾ བྷཱསིཏཾ, ཨེཝཾ ན བྷཱསིཏ’’ནྟི? ཨཔརེ ཏཱཝ ཨཱཧུ – ན པན ཐེརེན བྷཱསིཏཏྟཱ. ཨིདཉྷི ནིདཱནཾ ན ཨཱཡསྨཏཱ ཨཱནནྡེན པཋམཾ བྷཱསིཏཾ ཁུཛྫུཏྟརཱཡ པན བྷགཝཏཱ ཨུཔཱསིཀཱསུ བཧུསྶུཏབྷཱཝེན ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏཱཡ སེཀྑཔྤཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟཱཡ ཨརིཡསཱཝིཀཱཡ སཱམཱཝཏིཔྤམུཁཱནཾ པཉྩནྣཾ ཨིཏྠིསཏཱནཾ པཋམཾ བྷཱསིཏཾ.

ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཔུབྦཱིཀཐཱ – ཨིཏོ ཀིར ཀཔྤསཏསཧསྶམཏྠཀེ པདུམུཏྟརོ ནཱམ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ལོཀེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ པཝཏྟིཏཝརདྷམྨཙཀྐོ ཧཾསཝཏིཡཾ ཝིཧརཏི. ཨཐེཀདིཝསཾ ཧཾསཝཏིཡཾ ཨེཀཱ ཀུལདྷཱིཏཱ སཏྠུ དྷམྨདེསནཾ སོཏུཾ གཙྪནྟཱིཧི ཨུཔཱསིཀཱཧི སདྡྷིཾ ཨཱརཱམཾ གཏཱ. སཏྠཱརཾ ཨེཀཾ ཨུཔཱསིཀཾ བཧུསྶུཏཱནཾ ཨེཏདགྒེ ཋཔེནྟཾ དིསྭཱ ཨདྷིཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཏཾ ཋཱནནྟརཾ པཏྠེསི. སཏྠཱཔི ནཾ བྱཱཀཱསི ‘‘ཨནཱགཏེ གོཏམསྶ ནཱམ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཱཝིཀཱནཾ ཨུཔཱསིཀཱནཾ བཧུསྶུཏཱནཾ ཨགྒཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི. ཏསྶཱ ཡཱཝཛཱིཝཾ ཀུསལཾ ཀཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ པུན མནུསྶེསཱུཏི ཨེཝཾ དེཝམནུསྶེསུ སཾསརནྟིཡཱ ཀཔྤསཏསཧསྶཾ ཨཏིཀྐནྟཾ. ཨཐ ཨིམསྨིཾ བྷདྡཀཔྤེ ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏོ ཀཱལེ སཱ དེཝལོཀཏོ ཙཝིཏྭཱ གྷོསཀསེཊྛིསྶ གེཧེ དཱསིཡཱ ཀུཙྪིསྨིཾ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི, ཨུཏྟརཱཏིསྶཱ ནཱམཾ ཨཀཾསུ. སཱ ཛཱཏཀཱལེ ཁུཛྫཱ ཨཧོསཱིཏི ཁུཛྫུཏྟརཱཏྭེཝ པཉྙཱཡིཏྠ. སཱ ཨཔརབྷཱགེ གྷོསཀསེཊྛིནཱ རཉྙོ ཨུཏེནསྶ སཱམཱཝཏིཡཱ དིནྣཀཱལེ ཏསྶཱ པརིཙཱརིཀབྷཱཝེན དིནྣཱ རཉྙོ ཨུཏེནསྶ ཨནྟེཔུརེ ཝསཏི.

ཏེན ཙ སམཡེན ཀོསམྦིཡཾ གྷོསཀསེཊྛིཀུཀྐུཊསེཊྛིཔཱཝཱརིཀསེཊྛིནོ བྷགཝནྟཾ ཨུདྡིསྶ ཏཡོ ཝིཧཱརེ ཀཱརེཏྭཱ ཛནཔདཙཱརིཀཾ ཙརནྟེ ཏཐཱགཏེ ཀོསམྦིནགརཾ སམྤཏྟེ བུདྡྷཔྤམུཁསྶ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཝིཧཱརེ ནིཡྻཱདེཏྭཱ མཧཱདཱནཱནི པཝཏྟེསུཾ, མཱསམཏྟཾ ཨཏིཀྐམི. ཨཐ ནེསཾ ཨེཏདཧོསི – ‘‘བུདྡྷཱ ནཱམ སབྦལོཀཱནུཀམྤཀཱ, ཨཉྙེསམྤི ཨོཀཱསཾ དསྶཱམཱ’’ཏི ཀོསམྦིནགརཝཱསིནོཔི ཛནསྶ ཨོཀཱསཾ ཨཀཾསུ. ཏཏོ པཊྛཱཡ ནཱགརཱ ཝཱིཐིསབྷཱགེན གཎསབྷཱགེན མཧཱདཱནཾ དེནྟི. ཨཐེཀདིཝསཾ སཏྠཱ བྷིཀྑུསངྒྷཔརིཝུཏོ མཱལཱཀཱརཛེཊྛཀསྶ གེཧེ ནིསཱིདི. ཏསྨིཾ ཁཎེ ཁུཛྫུཏྟརཱ སཱམཱཝཏིཡཱ པུཔྥཱནི གཧེཏུཾ ཨཊྛ ཀཧཱཔཎེ ཨཱདཱཡ ཏཾ གེཧཾ ཨགམཱསི. མཱལཱཀཱརཛེཊྛཀོ ཏཾ དིསྭཱ ‘‘ཨམྨ ཨུཏྟརེ, ཨཛྫ ཏུཡ྄ཧཾ པུཔྥཱནི དཱཏུཾ ཁཎོ ནཏྠི, ཨཧཾ བུདྡྷཔྤམུཁཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ པརིཝིསཱམི, ཏྭམྤི པརིཝེསནཱཡ སཧཱཡིཀཱ ཧོཧི, ཨེཝཾ ཨིཏོ པརེསཾ ཝེཡྻཱཝཙྩཀརཎཏོ མུཙྩིསྶསཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏོ ཁུཛྫུཏྟརཱ བུདྡྷཱནཾ བྷཏྟགྒེ ཝེཡྻཱཝཙྩཾ ཨཀཱསི. སཱ སཏྠཱརཱ ཨུཔནིསིནྣཀཐཱཝསེན ཀཐིཏཾ སབྦམེཝ དྷམྨཾ ཨུགྒཎྷི, ཨནུམོདནཾ པན སུཏྭཱ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱསི.

སཱ ཨཉྙེསུ དིཝསེསུ ཙཏྟཱརོཝ ཀཧཱཔཎེ དཏྭཱ པུཔྥཱནི གཧེཏྭཱ གཙྪཏི, ཏསྨིཾ པན དིཝསེ དིཊྛསཙྩབྷཱཝེན པརསནྟཀེ ཙིཏྟཾ ཨནུཔྤཱདེཏྭཱ ཨཊྛཔི ཀཧཱཔཎེ དཏྭཱ པཙྪིཾ པཱུརེཏྭཱ པུཔྥཱནི གཧེཏྭཱ སཱམཱཝཏིཡཱ སནྟིཀཾ ཨགམཱསི. ཨཐ ནཾ སཱ པུཙྪི ‘‘ཨམྨ ཨུཏྟརེ, ཏྭཾ ཨཉྙེསུ དིཝསེསུ ན བཧཱུནི པུཔྥཱནི ཨཱཧརསི, ཨཛྫ པན བཧུཀཱནི, ཀིཾ ནོ རཱཛཱ ཨུཏྟརིཏརཾ པསནྣོ’’ཏི? སཱ མུསཱ ཝཏྟུཾ ཨབྷབྦཏཱཡ ཨཏཱིཏེ ཨཏྟནཱ ཀཏཾ ཨནིགཱུཧིཏྭཱ སབྦཾ ཀཐེསི. ཨཐ ‘‘ཀསྨཱ ཨཛྫ བཧཱུནི ཨཱཧརསཱི’’ཏི ཙ ཝུཏྟཱ ‘‘ཨཛྫཱཧཾ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ དྷམྨཾ སུཏྭཱ ཨམཏཾ སཙྪཱཀཱསིཾ, ཏསྨཱ ཏུམྷེ ན ཝཉྩེམཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨརེ དུཊྛདཱསི, ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ ཏཡཱ གཧིཏེ ཀཧཱཔཎེ དེཧཱི’’ཏི ཨཏཛྫེཏྭཱ པུབྦཧེཏུནཱ ཙོདིཡམཱནཱ ‘‘ཨམྨ, ཏཡཱ པཱིཏཾ ཨམཏཾ, ཨམྷེཔི པཱཡེཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཏེན ཧི མཾ ནྷཱཔེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟེ སོལ༹སཧི གནྡྷོདཀགྷཊེཧི ནྷཱཔེཏྭཱ དྭེ མཊྛསཱཊཀེ དཱཔེསི. སཱ ཨེཀཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཨེཀཾ པཱརུཔིཏྭཱ ཨཱསནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ ཨཱསནེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཝིཙིཏྲབཱིཛནིཾ ཨཱདཱཡ ནཱིཙཱསནེསུ ནིསིནྣཱནི པཉྩ མཱཏུགཱམསཏཱནི ཨཱམནྟེཏྭཱ སེཁཔྤཊིསམྦྷིདཱསུ ཋཏྭཱ སཏྠཱརཱ དེསིཏནིཡཱམེནེཝ ཏཱསཾ དྷམྨཾ དེསེསི. དེསནཱཝསཱནེ ཏཱ སབྦཱ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧིཾསུ. ཏཱ སབྦཱཔི ཁུཛྫུཏྟརཾ ཝནྡིཏྭཱ ‘‘ཨམྨ, ཨཛྫ པཊྛཱཡ ཏྭཾ ཀིལིཊྛཀམྨཾ མཱ ཀརི, ཨམྷཱཀཾ མཱཏུཊྛཱནེ ཨཱཙརིཡཊྛཱནེ ཙ པཏིཊྛཱཧཱི’’ཏི གརུཊྛཱནེ ཋཔཡིཾསུ.

ཀསྨཱ པནེསཱ དཱསཱི ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟཱཏི? སཱ ཀིར ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷཀཱལེ བཱརཱཎསིཡཾ སེཊྛིདྷཱིཏཱ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟཱ. ཨེཀཱཡ ཁཱིཎཱསཝཏྠེརིཡཱ ཨུཔཊྛཱཀཀུལཾ གཏཱཡ ‘‘ཨེཏཾ མེ ཨཡྻེ, པསཱདྷནཔེལི༹ཀཾ དེཐཱ’’ཏི ཝེཡྻཱཝཙྩཾ ཀཱརེསི. ཐེརཱིཔི ‘‘ཨདེནྟིཡཱ མཡི ཨཱགྷཱཏཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ནིརཡེ ནིབྦཏྟིསྶཏི, དེནྟིཡཱ པརེསཾ དཱསཱི ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟིསྶཏི, ནིརཡསནྟཱཔཏོ དཱསིབྷཱཝོ སེཡྻོ’’ཏི ཨནུདྡཡཾ པཊིཙྩ ཏསྶཱ ཝཙནཾ ཨཀཱསི. སཱ ཏེན ཀམྨེན པཉྩ ཛཱཏིསཏཱནི པརེསཾ དཱསཱིཡེཝ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟི.

ཀསྨཱ པན ཁུཛྫཱ ཨཧོསི? ཨནུཔྤནྣེ ཀིར བུདྡྷེ ཨཡཾ བཱརཱཎསིརཉྙོ གེཧེ ཝསནྟཱི ཨེཀཾ རཱཛཀུལཱུཔཀཾ པཙྩེཀབུདྡྷཾ ཐོཀཾ ཁུཛྫདྷཱཏུཀཾ དིསྭཱ ཨཏྟནཱ སཧཝཱསཱིནཾ མཱཏུགཱམཱནཾ པུརཏོ པརིཧཱསཾ ཀརོནྟཱི ཡཐཱཝཛྫཾ ཀེལི༹ཝསེན ཁུཛྫཱཀཱརཾ དསྶེསི, ཏསྨཱ ཁུཛྫཱ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟི.

ཀིཾ པན ཀཏྭཱ པཉྙཝནྟཱི ཛཱཏཱཏི? ཨནུཔྤནྣེ ཀིར བུདྡྷེ ཨཡཾ བཱརཱཎསིརཉྙོ གེཧེ ཝསནྟཱི ཨཊྛ པཙྩེཀབུདྡྷེ རཱཛགེཧཏོ ཨུཎྷཔཱཡཱསསྶ པཱུརིཏེ པཏྟེ པརིཝཏྟིཏྭཱ པརིཝཏྟིཏྭཱ གཎྷནྟེ དིསྭཱ ཨཏྟནོ སནྟཀཱནི ཨཊྛ དནྟཝལཡཱནི ‘‘ཨིདྷ ཋཔེཏྭཱ གཎྷཐཱ’’ཏི ཨདཱསི. ཏེ ཏཐཱ ཀཏྭཱ ཨོལོཀེསུཾ. ‘‘ཏུམྷཱཀཉྙེཝ ཏཱནི པརིཙྩཏྟཱནི, གཧེཏྭཱ གཙྪཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏེ ནནྡམཱུལཀཔབྦྷཱརཾ ཨགམཾསུ. ཨཛྫཱཔི ཏཱནི ཝལཡཱནི ཨརོགཱནེཝ. སཱ ཏསྶ ནིསྶནྡེན པཉྙཝནྟཱི ཛཱཏཱ.

ཨཐ ནཾ སཱམཱཝཏིཔྤམུཁཱནི པཉྩ ཨིཏྠིསཏཱནི ‘‘ཨམྨ, ཏྭཾ དིཝསེ དིཝསེ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ བྷགཝཏཱ དེསིཏཾ དྷམྨཾ སུཏྭཱ ཨམྷཱཀཾ དེསེཧཱི’’ཏི ཝདིཾསུ. སཱ ཏཐཱ ཀརོནྟཱི ཨཔརབྷཱགེ ཏིཔིཊཀདྷརཱ ཛཱཏཱ. ཏསྨཱ ནཾ སཏྠཱ – ‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝིཀཱནཾ བཧུསྶུཏཱནཾ ཨུཔཱསིཀཱནཾ ཡདིདཾ ཁུཛྫུཏྟརཱ’’ཏི ཨེཏདགྒེ ཋཔེསི. ཨིཏི ཨུཔཱསིཀཱསུ བཧུསྶུཏབྷཱཝེན སཏྠཱརཱ ཨེཏདགྒེ ཋཔིཏཱ པཊིསམྦྷིདཱཔྤཏྟཱ ཁུཛྫུཏྟརཱ ཨརིཡསཱཝིཀཱ སཏྠརི ཀོསམྦིཡཾ ཝིཧརནྟེ ཀཱལེན ཀཱལཾ སཏྠུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ དྷམྨཾ སུཏྭཱ ཨནྟེཔུརཾ གནྟྭཱ སཱམཱཝཏིཔྤམུཁཱནཾ པཉྩནྣཾ ཨིཏྠིསཏཱནཾ ཨརིཡསཱཝིཀཱནཾ སཏྠཱརཱ དེསིཏནིཡཱམེན ཡཐཱསུཏཾ དྷམྨཾ ཀཐེནྟཱི ཨཏྟཱནཾ པརིམོཙེཏྭཱ སཏྠུ སནྟིཀེ སུཏབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟཱི ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟམརཧཏཱཏི མེ སུཏ’’ནྟི ནིདཱནཾ ཨཱརོཔེསི.

ཡསྨཱ པན ཏསྨིཾཡེཝ ནགརེ བྷགཝཏོ སམྨུཁཱ སུཏྭཱ ཏདཧེཝ ཏཱཡ ཏཱསཾ བྷཱསིཏཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཨེཀཾ སམཡཾ བྷགཝཱ ཀོསམྦིཡཾ ཝིཧརཏཱི’’ཏི ཀཱལདེསཾ ཨཔདིསིཏུཾ པཡོཛནསམྦྷཝོཝ ནཏྠི སུཔཱཀཊབྷཱཝཏོ. བྷིཀྑུནིཡོ ཙསྶཱ སནྟིཀེ ཨིམཱནི སུཏྟཱནི གཎྷིཾསུ. ཨེཝཾ པརམྤརཱཡ བྷིཀྑཱུསུཔི ཏཱཡ ཨཱརོཔིཏཾ ནིདཱནཾ པཱཀཊཾ ཨཧོསི. ཨཐ ཨཱཡསྨཱ ཨཱནནྡོ ཏཐཱགཏསྶ པརིནིབྦཱནཏོ ཨཔརབྷཱགེ སཏྟཔཎྞིགུཧཱཡཾ ཨཛཱཏསཏྟུནཱ ཀཱརཱཔིཏེ སདྡྷམྨམཎྜཔེ མཧཱཀསྶཔཔྤམུཁསྶ ཝསཱིགཎསྶ མཛ྄ཛྷེ ནིསཱིདིཏྭཱ དྷམྨཾ སངྒཱཡནྟོ ཨིམེསཾ སུཏྟཱནཾ ནིདཱནསྶ དྭེལ༹ྷཀཾ པརིཧརནྟོ ཏཱཡ ཨཱརོཔིཏནིཡཱམེནེཝ ནིདཱནཾ ཨཱརོཔེསཱིཏི.

ཀེཙི པནེཏྠ བཧུཔྤཀཱརེ པཔཉྩེནྟི. ཀིཾ ཏེཧི? ཨཔིཙ ནཱནཱནཡེཧི སངྒཱིཏིཀཱརཱ དྷམྨཝིནཡཾ སངྒཱཡིཾསུ. ཨནུབུདྡྷཱ ཧི དྷམྨསངྒཱཧཀམཧཱཐེརཱ, ཏེ སམྨདེཝ དྷམྨཝིནཡསྶ སངྒཱཡནཱཀཱརཾ ཛཱནནྟཱ ཀཏྠཙི ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ, ཀཏྠཙི ‘‘ཏེན སམཡེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ, ཀཏྠཙི གཱཐཱབནྡྷཝསེན ནིདཱནཾ ཋཔེནྟཱ, ཀཏྠཙི སབྦེན སབྦཾ ནིདཱནཾ ཨཊྛཔེནྟཱ ཝགྒསངྒཧཱདིཝསེན དྷམྨཝིནཡཾ སངྒཱཡིཾསུ. ཏཏྠ ཨིདྷ ཝུཏྟཉྷེཏནྟིཨཱདིནཱ ནིདཱནཾ ཋཔེཏྭཱ སངྒཱཡིཾསུ, ཀིཉྩི སུཏྟགེཡྻཱདིཝསེན ནཝངྒམིདཾ བུདྡྷཝཙནཾ. ཡཐཱ ཙེཏཾ, ཨེཝཾ སབྦེསམྤི སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨཔྤཀཉྩ ནེསཾ ཨཧོསི སུཏྟཾ གེཡྻ’’ནྟིཨཱདི. ཏཏྠ ཨིཏིཝུཏྟཀངྒསྶ ཨཉྙཾ ཀིཉྩི ན པཉྙཱཡཏི ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟཾ ཋཔེཏྭཱ ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ…པེ… མེ སུཏ’’ནྟི ཨིདཾ ཝཙནཾ. ཏེནཱཧུ ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ ‘‘ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱཏི ཨཱདིནཡཔྤཝཏྟཱ དྭཱདསུཏྟརསཏསུཏྟནྟཱ ཨིཏིཝུཏྟཀ’’ནྟི. ཏསྨཱ སཏྠུ ཨདྷིཔྤཱཡཾ ཛཱནནྟེཧི དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཨརིཡསཱཝིཀཱཡ ཝཱ ཨིམེསཾ སུཏྟཱནཾ ཨིཏིཝུཏྟཀངྒབྷཱཝཉཱཔནཏྠཾ ཨིམིནཱཝ ནཡེན ནིདཱནཾ ཋཔིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

ཀིམཏྠཾ པན དྷམྨཝིནཡསངྒཧེ ཀཡིརམཱནེ ནིདཱནཝཙནཾ? ནནུ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཝཙནསྶེཝ སངྒཧོ ཀཱཏབྦོཏི? ཝུཙྩཏེ – དེསནཱཡ ཋིཏིཨསམྨོསསདྡྷེཡྻབྷཱཝསམྤཱདནཏྠཾ. ཀཱལདེསདེསཀཔརིསཱཔདེསེཧི ཨུཔནིབནྡྷིཏྭཱ ཋཔིཏཱ ཧི དེསནཱ ཙིརཊྛིཏིཀཱ ཧོཏི ཨསམྨོསདྷམྨཱ སདྡྷེཡྻཱ ཙ དེསཀཱལཀཏྟུཧེཏུནིམིཏྟེཧི ཨུཔནིབདྡྷོ ཝིཡ ཝོཧཱརཝིནིཙྪཡོ. ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཏཱ མཧཱཀསྶཔེན བྲཧྨཛཱལམཱུལཔརིཡཱཡསུཏྟཱདཱིནཾ དེསཱདིཔུཙྪཱསུ ཀཏཱསུ ཏཱསཾ ཝིསྶཛྫནཾ ཀརོནྟེན དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀེན ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནིདཱནཾ བྷཱསིཏཾ. ཨིདྷ པན དེསཀཱལསྶ ཨགྒཧཎེ ཀཱརཎཾ ཝུཏྟམེཝ.

ཨཔིཙ སཏྠུ སམྤཏྟིཔྤཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཏཐཱགཏསྶ ཧི བྷགཝཏོ པུབྦརཙནཱནུམཱནཱགམཏཀྐཱབྷཱཝཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི. ན ཧི སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ པུབྦརཙནཱདཱིཧི ཨཏྠོ ཨཏྠི སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཱཙཱརཏཱཡ ཨེཀཔྤམཱཎཏྟཱ ཙ ཉེཡྻདྷམྨེསུ. ཏཐཱ ཨཱཙརིཡམུཊྛིདྷམྨམཙྪརིཡསཱསནསཱཝཀཱནུརཱགཱབྷཱཝཏོ ཁཱིཎཱསཝབྷཱཝསིདྡྷི. ན ཧི སབྦསོ ཁཱིཎཱསཝསྶ ཏེ སམྦྷཝནྟཱིཏི སུཝིསུདྡྷསྶ པརཱནུགྒཧཔཝཏྟི. ཨེཝཾ དེསཀསཾཀིལེསབྷཱུཏཱནཾ དིཊྛིསཱིལསམྤདཱདཱུསཀཱནཾ ཨཝིཛྫཱཏཎྷཱནཾ ཨཙྩནྟཱབྷཱཝསཾསཱུཙཀེཧི ཉཱཎསམྤདཱཔཧཱནསམྤདཱབྷིབྱཉྫཀེཧི ཙ སམྦུདྡྷཝིསུདྡྷབྷཱཝེཧི པུརིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷི, ཏཏོ ཙ ཨནྟརཱཡིཀནིཡྻཱནིཀདྷམྨེསུ ཨསམྨོཧབྷཱཝསིདྡྷིཏོ པཙྪིམཝེསཱརཛྫདྭཡསིདྡྷཱིཏི བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫསམནྣཱགམོ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཔཊིཔཏྟི ཙ ནིདཱནཝཙནེན པཀཱསིཏཱ ཧོཏི, ཏཏྠ ཏཏྠ སམྤཏྟཔརིསཱཡ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔྤཊིབྷཱནེན དྷམྨདེསནཱདཱིཔནཏོ. ཨིདྷ པན ཨནཝསེསཏོ ཀཱམདོསཔྤཧཱནཾ ཝིདྷཱཡ དེསནཱདཱིཔནཏོ ཙཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྠུ སམྤཏྟིཔྤཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘བྷགཝཏཱ ཨརཧཏཱ’’ཏི ཨིམེཧི པདེཧི ཡཐཱཝུཏྟཨཏྠཝིབྷཱཝནཏཱ ཧེཊྛཱ དསྶིཏཱ ཨེཝ.

ཏཐཱ སཱསནསམྤཏྟིཔྤཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཉཱཎཀརུཎཱཔརིགྒཧིཏསབྦཀིརིཡསྶ ཧི བྷགཝཏོ ནཏྠི ནིརཏྠཀཱ པཊིཔཏྟི ཨཏྟཧིཏཱ ཝཱ. ཏསྨཱ པརེསཾཡེཝཏྠཱཡ པཝཏྟསབྦཀིརིཡསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཀལམྤི ཀཱཡཝཙཱིམནོཀམྨཾ ཡཐཱཔཝཏྟཾ ཝུཙྩམཱནཾ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ སཏྟཱནཾ ཨནུསཱསནཏྠེན སཱསནཾ, ན ཀབྦརཙནཱ. ཏཡིདཾ སཏྠུ ཙརིཏཾ ཀཱལདེསདེསཀཔརིསཱཔདེསེཧི ཏཏྠ ཏཏྠ ནིདཱནཝཙནེཧི ཡཐཱརཧཾ པཀཱསིཡཏི. ཨིདྷ པན དེསཀཔརིསཱཔདེསེཧཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཱསནསམྤཏྟིཔྤཀཱསནཏྠཾ ནིདཱནཝཙན’’ནྟི.

ཨཔིཙ སཏྠུནོ པམཱཎབྷཱཝཔྤཀཱསནེན སཱསནསྶ པམཱཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ནིདཱནཝཙནཾ. ཏཉྩསྶ པམཱཎབྷཱཝདསྶནཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ‘‘བྷགཝཏཱ ཨརཧཏཱ’’ཏི ཨིམེཧི པདེཧི ཝིབྷཱཝིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨིདམེཏྠ ནིདཱནཝཙནཔྤཡོཛནསྶ མུཁམཏྟནིདསྶནནྟི.

ནིདཱནཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡. ཨེཀཀནིཔཱཏོ

༡. པཋམཝགྒོ

༡. ལོབྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༡. ཨིདཱནི ཨེཀདྷམྨཾ, བྷིཀྑཝེ, པཛཧཐཱཏིཨཱདིནཱ ནཡེན བྷགཝཏཱ ནིཀྑིཏྟསྶ སུཏྟསྶ ཝཎྞནཱཡ ཨོཀཱསོ ཨནུཔྤཏྟོ. སཱ པནེསཱ ཨཏྠཝཎྞནཱ ཡསྨཱ སུཏྟནིཀྑེཔཾ ཝིཙཱརེཏྭཱ ཝུཙྩམཱནཱ པཱཀཊཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ སུཏྟནིཀྑེཔཾ ཏཱཝ ཝིཙཱརེསྶཱམ. ཙཏྟཱརོ ཧི སུཏྟནིཀྑེཔཱ – ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, པརཛ྄ཛྷཱསཡོ, པུཙྪཱཝསིཀོ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོཏི. ཡཐཱ ཧི ཨནེཀསཏཨནེཀསཧསྶབྷེདཱནིཔི སུཏྟནྟཱནི སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིཔཊྛཱནནཡེན སོལ༹སཝིདྷཏཾ ནཱཏིཝཏྟནྟི, ཨེཝཾ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདིསུཏྟནིཀྑེཔཝསེན ཙཏུབྦིདྷཏཾ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི. ཏཏྠ ཡཐཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀེཧི སདྡྷིཾ སཾསགྒབྷེདོ སམྦྷཝཏི ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ པུཙྪཱཝསིཀོ ཙ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ཙ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ཙ, ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ཙ པུཙྪཱཝསིཀོ ཙཱཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནུསནྡྷིསམྦྷཝཏོ; ཨེཝཾ ཡདིཔི ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡེནཔི སཾསགྒབྷེདོ སམྦྷཝཏི, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདཱིཧི པན པུརཏོ ཋིཏེཧི ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ སཾསགྒོ ནཏྠཱིཏི ནིརཝསེསོ པཊྛཱནནཡོ ན སམྦྷཝཏི. ཏདནྟོགདྷཏྟཱ ཝཱ སམྦྷཝནྟཱནཾ སེསནིཀྑེཔཱནཾ མཱུལནིཀྑེཔཝསེན ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ནིཀྑིཔཱིཡཏཱིཏི ནིཀྑེཔོ, སུཏྟཾ ཨེཝ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ. ཨཐ ཝཱ ནིཀྑིཔནཾ ནིཀྑེཔོ, སུཏྟསྶ ནིཀྑེཔོ སུཏྟནིཀྑེཔོ, སུཏྟདེསནཱཏི ཨཏྠོ. ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, སོ ཨསྶ ཨཏྠི ཀཱརཎབྷཱུཏོཏི ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ, ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨེཏསྶཱཏི ཝཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརཛ྄ཛྷཱསཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. པུཙྪཱཡ ཝསོཏི པུཙྪཱཝསོ. སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི པུཙྪཱཝསིཀོ. སུཏྟདེསནཱཡ ཝཏྠུབྷཱུཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨཏྠུཔྤཏྟི, ཨཏྠུཔྤཏྟི ཨེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟི ཐ-ཀཱརསྶ ཋ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ, སཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ. ཨཐ ཝཱ ནིཀྑིཔཱིཡཏི སུཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི ནིཀྑེཔོ, ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡཱདི ཨེཝ. ཨེཏསྨིཾ པན ཨཏྠཝིཀཔྤེ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ. པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ. པུཙྪཱིཡཏཱིཏི པུཙྪཱ, པུཙྪིཏབྦོ ཨཏྠོ, པུཙྪཱཝསེན པཝཏྟཾ དྷམྨཔྤཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཝཙནཾ པུཙྪཱཝསཾ, ཏདེཝ ནིཀྑེཔསདྡཱཔེཀྑཱཡ པུཙྪཱཝསིཀོཏི པུལླིངྒཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཨཊྛུཔྤཏྟི ཨེཝ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨཔིཙ པརེསཾ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཱདིཀཱརཎནིརཔེཀྑཏྟཱ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡསྶ ཝིསུཾ སུཏྟནིཀྑེཔབྷཱཝོ ཡུཏྟོ, ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ དྷམྨཏནྟིཋཔནཏྠཾ པཝཏྟིཏདེསནཏྟཱ. པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ པན པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱནཾ དེསནཱཔཝཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཡཾ པཝཏྟིཏཱནཾ ཀཐཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཾ ཨནཝརོདྷོ, པུཙྪཱཝསིཀཊྛུཔྤཏྟིཀཱནཾ ཝཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརོདྷེན པཝཏྟིཏཱནཾ ཀཐཾ པརཛ྄ཛྷཱསཡེ ཨནཝརོདྷོཏི? ན ཙོདེཏབྦམེཏཾ. པརེསཉྷི ཨབྷིནཱིཧཱརཔརིཔུཙྪཱདིཝིནིམུཏྟསྶེཝ སུཏྟདེསནཱཀཱརཎུཔྤཱདསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཔུཙྪཱཝསིཀཱནཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ. ཏཐཱ ཧི བྲཧྨཛཱལདྷམྨདཱཡཱདསུཏྟཱདཱིནཾ (དཱི. ན. ༡.༡ ཨཱདཡོ) ཝཎྞཱཝཎྞཨཱམིསུཔྤཱདཱདིདེསནཱནིམིཏྟཾ ཨཊྛུཔྤཏྟི ཝུཙྩཏི. པརེསཾ པུཙྪཾ ཝིནཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡམེཝ ནིམིཏྟཾ ཀཏྭཱ དེསིཏོ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ, པུཙྪཱཝསེན དེསིཏོ པུཙྪཱཝསིཀོཏི པཱཀཊོཡམཏྠོཏི.

ཡཱནི བྷགཝཱ པརེཧི ཨནཛ྄ཛྷིཊྛོ ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ཀཐེཏི, སེཡྻཐིདཾ – ཨཱཀངྑེཡྻསུཏྟཾ, ཏུཝཊྚཀསུཏྟནྟིཨེཝམཱདཱིནི (སུ. ནི. ༩༢༡ ཨཱདཡོ; མ. ནི. ༡.༦༤ ཨཱདཡོ), ཏེསཾ ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ ནིཀྑེཔོ.

ཡཱནི པན ‘‘པརིཔཀྐཱ ཁོ རཱཧུལསྶ ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱ དྷམྨཱ, ཡཾནཱུནཱཧཾ རཱཧུལཾ ཨུཏྟརིཾ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡེ ཝིནེཡྻ’’ནྟི ཨེཝཾ པརེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཁནྟིཾ ཨབྷིནཱིཧཱརཾ བུཛ྄ཛྷནབྷཱཝཉྩ ཨོལོཀེཏྭཱ པརཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཀཐིཏཱནི, སེཡྻཐིདཾ – རཱཧུལོཝཱདསུཏྟཾ, དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནསུཏྟནྟིཨེཝམཱདཱིནི (མ. ནི. ༢.༡༠༧ ཨཱདཡོ; ༣.༤༡༦ ཨཱདཡོ; སཾ. ནི. ༣.༥༩; མཧཱཝ. ༡༩-༢༠), ཏེསཾ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ནིཀྑེཔོ.

བྷགཝནྟཾ པན ཨུཔསངྐམིཏྭཱ དེཝཱ མནུསྶཱ ཙཏསྶོ པརིསཱ ཙཏྟཱརོ ཝཎྞཱ ཙ ཏཐཱ ཏཐཱ པཉྷཾ པུཙྪནྟི ‘‘བོཛ྄ཛྷངྒཱ བོཛ྄ཛྷངྒཱཏི, བྷནྟེ, ཝུཙྩནྟི, ནཱིཝརཎཱ ནཱིཝརཎཱཏི ཝུཙྩནྟཱི’’ཏིཨཱདིནཱ, ཨེཝཾ པུཊྛེན བྷགཝཏཱ ཡཱནི ཀཐིཏཱནི བོཛ྄ཛྷངྒསཾཡུཏྟཱདཱིནི (སཾ. ནི. ༥.༡༨༦) ཏེསཾ པུཙྪཱཝསིཀོ ནིཀྑེཔོ.

ཡཱནི པན ཏཱནི ཨུཔྤནྣཾ ཀཱརཎཾ པཊིཙྩ ཀཐིཏཱནི, སེཡྻཐིདཾ – དྷམྨདཱཡཱདཾ, པུཏྟམཾསཱུཔམཾ, དཱརུཀྑནྡྷཱུཔམནྟིཨེཝམཱདཱིནི (མ. ནི. ༡.༢༩; སཾ. ནི. ༢.༦༣), ཏེསཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ནིཀྑེཔོ.

ཨེཝམིམེསུ ཙཏཱུསུ སུཏྟནིཀྑེཔེསུ ཨིམསྶ སུཏྟསྶ པརཛ྄ཛྷཱསཡོ ནིཀྑེཔོ. པརཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཧེཏཾ ནིཀྑིཏྟཾ. ཀེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན? ལོབྷེ ཨཱདཱིནཝདསྶཱིནཾ པུགྒལཱནཾ. ཀེཙི པན ‘‘ཨཏྟཛ྄ཛྷཱསཡོ’’ཏི ཝདནྟི.

ཏཏྠ ཨེཀདྷམྨཾ, བྷིཀྑཝེཏིཨཱདཱིསུ ཨེཀསདྡོ ཨཏྠེཝ ཨཉྙཏྠེ ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙནྟི ཨིཏྠེཀེ ཨབྷིཝདནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༧). ཨཏྠི སེཊྛེ ‘‘ཙེཏསོ ཨེཀོདིབྷཱཝ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༢༨; པཱརཱ. ༡༡). ཨཏྠི ཨསཧཱཡེ ‘‘ཨེཀོ ཝཱུཔཀཊྛོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༤༠༥). ཨཏྠི སངྑཱཡཾ ‘‘ཨེཀོཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཁཎོ ཙ སམཡོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཝཱསཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༨.༢༩). ཨིདྷཱཔི སངྑཱཡམེཝ དཊྛབྦོ.

དྷམྨ-སདྡོ པརིཡཏྟིསཙྩསམཱདྷིཔཉྙཱཔཀཏིཔུཉྙཱཔཏྟིསུཉྙཏཱཉེཡྻསབྷཱཝཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧིསྶ ‘‘ཨིདྷ བྷིཀྑུ དྷམྨཾ པརིཡཱཔུཎཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༥.༧༣) པརིཡཏྟི ཨཏྠོ. ‘‘དིཊྛདྷམྨོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༩༩) སཙྩཱནི. ‘‘ཨེཝཾདྷམྨཱ ཏེ བྷགཝནྟོ ཨཧེསུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༡༣; ༣.༡༤༢) སམཱདྷི. ‘‘སཙྩཾ དྷམྨོ དྷིཏི ཙཱགོ, སཝེ པེཙྩ ན སོཙཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཛཱ. ༡.༡.༥༧) པཉྙཱ. ‘‘ཛཱཏིདྷམྨཱནཾ, བྷིཀྑཝེ, སཏྟཱནཾ ཨེཝཾ ཨིཙྪཱ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༩༨) པཀཏི. ‘‘དྷམྨོ ཧཝེ རཀྑཏི དྷམྨཙཱརི’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཛཱ. ༡.༡༠.༡༠༢) པུཉྙཾ. ‘‘ཏིཎྞཾ དྷམྨཱནཾ ཨཉྙཏརེན ཝདེཡྻ པཱརཱཛིཀེན ཝཱ སངྒྷཱདིསེསེན ཝཱ པཱཙིཏྟིཡེན ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༤༤༤) ཨཱཔཏྟི. ‘‘ཏསྨིཾ ཁོ པན སམཡེ དྷམྨཱ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༡༢༡) སུཉྙཏཱ. ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ སབྦཱཀཱརེན བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎམུཁེ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མཧཱནི. ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. མོགྷརཱཛམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༨༥) ཉེཡྻོ. ‘‘ཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ཏིཀམཱཏིཀཱ ༡) སབྷཱཝོ ཨཏྠོ. ཨིདྷཱཔི སབྷཱཝོ. ཏསྨཱ ཨེཀདྷམྨནྟི ཨེཀཾ སཾཀིལེསསབྷཱཝནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཀོ ཙ སོ དྷམྨོ ཙཱཏི ཨེཀདྷམྨོ, ཏཾ ཨེཀདྷམྨཾ.

བྷིཀྑཝེཏི བྷིཀྑཱུ ཨཱལཔཏི. ཀིམཏྠཾ པན བྷགཝཱ དྷམྨཾ དེསེནྟོ བྷིཀྑཱུ ཨཱལཔཏི, ན དྷམྨམེཝ དེསེཏཱིཏི? སཏིཛནནཏྠཾ. བྷིཀྑཱུ ཧི ཨཉྙཾ ཙིནྟེནྟཱཔི དྷམྨཾ པཙྩཝེཀྑནྟཱཔི ཀམྨཊྛཱནཾ མནསི ཀརོནྟཱཔི ནིསིནྣཱ ཧོནྟི. ཏེ པཋམཾ ཨནཱལཔིཏྭཱ དྷམྨེ དེསིཡམཱནེ ‘‘ཨཡཾ དེསནཱ ཀིཾནིདཱནཱ, ཀིཾཔཙྩཡཱ’’ཏི སལླཀྑེཏུཾ ན སཀྐོནྟི. ཨཱལཔིཏེ པན སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ སལླཀྑེཏུཾ སཀྐོནྟི, ཏསྨཱ སཏིཛནནཏྠཾ ‘‘བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨཱལཔཏི. ཏེན ཙ ཏེསཾ བྷིཀྑནསཱིལཏཱདིགུཎཡོགསིདྡྷེན ཝཙནེན ཧཱིནཱདྷིཀཛནསེཝིཏཾ ཝུཏྟིཾ པཀཱསེནྟོ ཨུདྡྷཏདཱིནབྷཱཝནིགྒཧཾ ཀརོཏི. ‘‘བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨིམིནཱ ཀརུཎཱཝིཔྥཱརསོམྨཧདཡནཡནནིཔཱཏཔུབྦངྒམེན ཝཙནེན ཏེ ཨཏྟནོ མུཁཱབྷིམུཁེ ཀརོནྟོ ཏེན ཙ ཀཐེཏུཀམྱཏཱདཱིཔཀེན ཝཙནེན ནེསཾ སོཏུཀམྱཏཾ ཛནེཏི. ཏེནེཝ ཙ སམྦོདྷནཏྠེན སཱདྷུཀཾ སཝནམནསིཀཱརེཔི ནིཡོཛེཏི. སཱདྷུཀཾ སཝནམནསིཀཱརཱཡཏྟཱ ཧི སཱསནསམྤཏྟི.

ཨཉྙེསུཔི དེཝམནུསྶེསུ པརིསཔརིཡཱཔནྣེསུ ཝིཛྫམཱནེསུ ཀསྨཱ བྷིཀྑཱུ ཨེཝ ཨཱམནྟེསཱིཏི? ཛེཊྛསེཊྛཱསནྣསདཱསནྣིཧིཏབྷཱཝཏོ. སབྦཔརིསསཱདྷཱརཎཱ ཧི བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱ, པརིསཱཡ ཙ ཛེཊྛཱ བྷིཀྑཱུ པཋམུཔྤནྣཏྟཱ, སེཊྛཱ ཨནགཱརིཡབྷཱཝཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ སཏྠུ ཙརིཡཱནུཝིདྷཱཡཀཏྟཱ སཀལསཱསནཔཊིགྒཱཧཀཏྟཱ ཙ, ཨཱསནྣཱ ཏཏྠ ནིསིནྣེསུ སམཱིཔཝུཏྟིཡཱ, སདཱསནྣིཧིཏཱ སཏྠུསནྟིཀཱཝཙརཏྟཱ. ཨཔིཙ ཏེ དྷམྨདེསནཱཡ བྷཱཛནཾ ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཏྟིསབྦྷཱཝཏོ, ཝིསེསཏོ ཙ ཨེཀཙྩེ བྷིཀྑཱུ སནྡྷཱཡ ཨཡཾ དེསནཱཏི ཏེ ཨེཝ ཨཱལཔི.

པཛཧཐཱཏི ཨེཏྠ པཧཱནཾ ནཱམ ཏདངྒཔྤཧཱནཾ, ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནཾ, སམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ, པཊིཔྤསྶདྡྷིཔྤཧཱནཾ, ནིསྶརཎཔྤཧཱནནྟི པཉྩཝིདྷཾ. ཏཏྠ ཡཾ དཱིཔཱལོཀེནེཝ ཏམསྶ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ ཨལོབྷཱདཱིཧི ལོབྷཱདིཀསྶ, ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདཱདིཝིཔསྶནཱཉཱཎེཧི ཏསྶ ཏསྶ ཨནཏྠསྶ པཧཱནཾ. སེཡྻཐིདཾ – པརིཙྩཱགེན ལོབྷཱདིམལསྶ, སཱིལེན པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིདུསྶཱིལྱསྶ, སདྡྷཱདཱིཧི ཨསྶདྡྷིཡཱདིཀསྶ, ནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱནེན སཀྐཱཡདིཊྛིཡཱ, པཙྩཡཔརིགྒཧེན ཨཧེཏུཝིསམཧེཏུདིཊྛཱིནཾ, ཏསྶེཝ ཨཔརབྷཱགེན ཀངྑཱཝིཏརཎེན ཀཐཾཀཐཱིབྷཱཝསྶ, ཀལཱཔསམྨསནེན ‘‘ཨཧཾ མམཱ’’ཏི གཱཧསྶ, མགྒཱམགྒཝཝཏྠཱནེན ཨམགྒེ མགྒསཉྙཱཡ, ཨུདཡདསྶནེན ཨུཙྪེདདིཊྛིཡཱ, ཝཡདསྶནེན སསྶཏདིཊྛིཡཱ, བྷཡདསྶནེན སབྷཡེསུ ཨབྷཡསཉྙཱཡ, ཨཱདཱིནཝདསྶནེན ཨསྶཱདསཉྙཱཡ, ནིབྦིདཱནུཔསྶནེན ཨབྷིརཏིསཉྙཱཡ, མུཙྩིཏུཀམྱཏཱཉཱཎེན ཨམུཙྩིཏུཀམྱཏཱཡ ཨུཔེཀྑཱཉཱཎེན ཨནུཔེཀྑཱཡ, ཨནུལོམེན དྷམྨཊྛིཏིཡཱ, ནིབྦཱནེན པཊིལོམབྷཱཝསྶ, གོཏྲབྷུནཱ སངྑཱརནིམིཏྟགྒཱཧསྶ པཧཱནཾ, ཨེཏཾ ཏདངྒཔྤཧཱནཾ ནཱམ.

ཡཾ པན ཨུཔཙཱརཔྤནཱབྷེདེན སམཱདྷིནཱ པཝཏྟིབྷཱཝནིཝཱརཎཏོ གྷཊཔྤཧཱརེནེཝ ཨུདཀཔིཊྛེ སེཝཱལསྶ ཏེསཾ ཏེསཾ ནཱིཝརཎཱདིདྷམྨཱནཾ པཧཱནཾ, ཨེཏཾ ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནཾ ནཱམ. ཡཾ ཙཏུནྣཾ ཨརིཡམགྒཱནཾ བྷཱཝིཏཏྟཱ ཏཾཏཾམགྒཝཏོ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ‘‘དིཊྛིགཏཱནཾ པཧཱནཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༢༧༧; ཝིབྷ. ༦༢༨) ནཡེན ཝུཏྟསྶ སམུདཡཔཀྑིཡསྶ ཀིལེསགཎསྶ ཨཙྩནྟཾ ཨཔྤཝཏྟིབྷཱཝེན སམུཙྪིནྡནཾ, ཨིདཾ སམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ ནཱམ. ཡཾ པན ཕལཀྑཎེ པཊིཔྤསྶདྡྷཏྟཾ ཀིལེསཱནཾ, ཨེཏཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཔྤཧཱནཾ ནཱམ. ཡཾ པན སབྦསངྑཏནིསྶཊཏྟཱ པཧཱིནསབྦསངྑཏཾ ནིབྦཱནཾ, ཨེཏཾ ནིསྶརཎཔྤཧཱནཾ ནཱམ. ཨེཝཾ པཉྩཝིདྷེ པཧཱནེ ཨནཱགཱམིཀབྷཱཝཀརསྶ པཧཱནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཨིདྷ སམུཙྪེདཔྤཧཱནནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཏསྨཱ པཛཧཐཱཏི པརིཙྩཛཐ, སམུཙྪིནྡཐཱཏི ཨཏྠོ.

ཨཧནྟི བྷགཝཱ ཨཏྟཱནཾ ནིདྡིསཏི. ཝོཏི ཨཡཾ ཝོསདྡོ པཙྩཏྟཨུཔཡོགཀརཎསཱམིཝཙནཔདཔཱུརཎསམྤདཱནེསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཀཙྩི, པན ཝོ ཨནུརུདྡྷཱ, སམགྒཱ སམྨོདམཱནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༢༦) པཙྩཏྟེ ཨཱགཏོ. ‘‘གཙྪཐ, བྷིཀྑཝེ, པཎཱམེམི ཝོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༡༥༧) ཨུཔཡོགེ. ‘‘ན ཝོ མམ སནྟིཀེ ཝཏྠབྦ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༡༥༧) ཀརཎེ. ‘‘སབྦེསཾ ཝོ, སཱརིཔུཏྟ, སུབྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༤༥) སཱམིཝཙནེ. ‘‘ཡེ ཧི ཝོ ཨརིཡཱ པརིསུདྡྷཀཱཡཀམྨནྟཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༥) པདཔཱུརཎེ. ‘‘ཝནཔཏྠཔརིཡཱཡཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དེསེསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༩༠) སམྤདཱནེ. ཨིདྷཱཔི སམྤདཱནེ ཨེཝ དཊྛབྦོ.

པཱཊིབྷོགོཏི པཊིབྷཱུ. སོ ཧི དྷཱརཎཀཾ པཊིཙྩ དྷནིཀསྶ, དྷནིཀཾ པཊིཙྩ དྷཱརཎཀསྶ པཊིནིདྷིབྷཱུཏོ དྷནིཀསནྟཀསྶ ཏཏོ ཧརཎཱདིསངྑཱཏེན བྷུཉྫནེན བྷོགོཏི པཊིབྷོགོ, པཊིབྷོགོ ཨེཝ པཱཊིབྷོགོ. ཨནཱགཱམིཏཱཡཱཏི ཨནཱགཱམིབྷཱཝཏྠཱཡ. པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཧི ཀཱམབྷཝསྶ ཨནཱགམནཏོ ཨནཱགཱམཱི. ཡོ ཡསྶ དྷམྨསྶ ཨདྷིགམེན ཨནཱགཱམཱིཏི ཝུཙྩཏི, སཕལོ སོ ཏཏིཡམགྒོ ཨནཱགཱམིཏཱ ནཱམ. ཨིཏི བྷགཝཱ ཝེནེཡྻདམནཀུསལོ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུཀཱུལཾ ཏཏིཡམགྒཱདྷིགམཾ ལཧུནཱ ཨུཔཱཡེན ཨེཀདྷམྨཔཱུརཎཏཱམཏྟེན ཐིརཾ ཀཏྭཱ དསྶེསི ཡཐཱ ཏཾ སམྨཱསམྦུདྡྷོ. བྷིནྣབྷཱུམིཀཱཔི ཧི པཊིགྷསཾཡོཛནཱདཡོ ཏཏིཡམགྒཝཛ྄ཛྷཱ ཀིལེསཱ ཀཱམརཱགཔྤཧཱནཾ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི.

ཀསྨཱ པནེཏྠ བྷགཝཱ ཨཏྟཱནཾ པཱཊིབྷོགབྷཱཝེ ཋཔེསི? ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨནཱགཱམིམགྒཱདྷིགམཱཡ ཨུསྶཱཧཛནནཏྠཾ. པསྶཏི ཧི བྷགཝཱ ‘‘མཡཱ ‘ཨེཀདྷམྨཾ, བྷིཀྑཝེ, པཛཧཐ, ཨཧཾ ཝོ པཱཊིབྷོགོ ཨནཱགཱམིཏཱཡཱ’ཏི ཝུཏྟེ ཨིམེ བྷིཀྑཱུ ཨདྡྷཱ ཏཾ ཨེཀདྷམྨཾ པཧཱཡ སཀྐཱ ཏཏིཡབྷཱུམིཾ སམདྷིགནྟུཾ, ཡཏོ དྷམྨསྶཱམི པཋམམཱཧ ‘ཨཧཾ པཱཊིབྷོགོ’ཏི ཨུསྶཱཧཛཱཏཱ ཏདཏྠཱཡ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ མཉྙིསྶནྟཱི’’ཏི. ཏསྨཱ ཨུསྶཱཧཛནནཏྠཾ ཨནཱགཱམིཏཱཡ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཏྟཱནཾ པཱཊིབྷོགབྷཱཝེ ཋཔེསི.

ཀཏམཾ ཨེཀདྷམྨནྟི ཨེཏྠ ཀཏམནྟི པུཙྪཱཝཙནཾ. པུཙྪཱ ཙ ནཱམེསཱ པཉྩཝིདྷཱ – ཨདིཊྛཛོཏནཱཔུཙྪཱ, དིཊྛསཾསནྡནཱཔུཙྪཱ, ཝིམཏིཙྪེདནཱཔུཙྪཱ, ཨནུམཏིཔུཙྪཱ, ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱཏི. ཏཏྠ པཀཏིཡཱ ལཀྑཎཾ ཨཉྙཱཏཾ ཧོཏི ཨདིཊྛཾ ཨཏུལིཏཾ ཨཏཱིརིཏཾ ཨཝིབྷཱུཏཾ ཨཝིབྷཱཝིཏཾ, ཏསྶ ཉཱཎཱཡ དསྶནཱཡ ཏུལནཱཡ ཏཱིརཎཱཡ ཝིབྷཱུཏཏྠཱཡ ཝིབྷཱཝནཏྠཱཡ པཉྷཾ པུཙྪཏི, ཨཡཾ ཨདིཊྛཛོཏནཱཔུཙྪཱ. པཀཏིཡཱ ལཀྑཎཾ ཉཱཏཾ ཧོཏི དིཊྛཾ ཏུལིཏཾ ཏཱིརིཏཾ ཝིབྷཱུཏཾ ཝིབྷཱཝིཏཾ. སོ ཨཉྙེཧི པཎྜིཏེཧི སདྡྷིཾ སཾསནྡནཏྠཱཡ པཉྷཾ པུཙྪཏི, ཨཡཾ དིཊྛསཾསནྡནཱཔུཙྪཱ. པཀཏིཡཱ སཾསཡཔཀྑནྡོ ཧོཏི ཝིམཏིཔཀྑནྡོ དྭེལ༹ྷཀཛཱཏོ – ‘‘ཨེཝཾ ནུ ཁོ, ན ནུ ཁོ, ཀིཾ ནུ ཁོ, ཀཐཾ ནུ ཁོ’’ཏི, སོ ཝིམཏིཙྪེདནཏྠཱཡ པཉྷཾ པུཙྪཏི, ཨཡཾ ཝིམཏིཙྪེདནཱཔུཙྪཱ. བྷགཝཱ ཧི ཨནུམཏིགྒཧཎཏྠཾ པཉྷཾ པུཙྪཏི – ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐ, བྷིཀྑཝེ, རཱུཔཾ ནིཙྩཾ ཝཱ ཨནིཙྩཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༣.༥༩; མཧཱཝ. ༢༡), ཨཡཾ ཨནུམཏིཔུཙྪཱ. བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ པཉྷཾ པུཙྪཏི – ‘‘ཙཏྟཱརོམེ, བྷིཀྑཝེ, ཨཱཧཱརཱ བྷཱུཏཱནཾ ཝཱ སཏྟཱནཾ ཋིཏིཡཱ སམྦྷཝེསཱིནཾ ཝཱ ཨནུགྒཧཱཡ. ཀཏམེ ཙཏྟཱརོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༡༡) ཨཡཾ ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱ.

ཏཏྠ པུརིམཱ ཏིསྶོ པུཙྪཱ བུདྡྷཱནཾ ནཏྠི. ཀསྨཱ? ཏཱིསུ ཧི ཨདྡྷཱསུ ཀིཉྩི སངྑཏཾ ཨདྡྷཱཝིམུཏྟཾ ཝཱ ཨསངྑཏཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཨདིཊྛཾ ཨཏུལིཏཾ ཨཏཱིརིཏཾ ཨཝིབྷཱུཏཾ ཨཝིབྷཱཝིཏཾ ནཱམ ནཏྠི. ཏེན ནེསཾ ཨདིཊྛཛོཏནཱཔུཙྪཱ ནཏྠི. ཡཾ པན ཏེཧི ཨཏྟནོ ཉཱཎེན པཊིཝིདྡྷཾ, ཏསྶ ཨཉྙེན སམཎེན ཝཱ བྲཱཧྨཎེན ཝཱ དེཝེན ཝཱ མཱརེན ཝཱ བྲཧྨུནཱ ཝཱ སདྡྷིཾ སཾསནྡནཀིཙྩཾ ནཏྠི, ཏེན ནེསཾ དིཊྛསཾསནྡནཱཔུཙྪཱཔི ནཏྠི. ཡསྨཱ པན བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ ཨཀཐཾཀཐཱི ཏིཎྞཝིཙིཀིཙྪཱ སབྦདྷམྨེསུ ཝིགཏསཾསཡཱ, ཏེན ནེསཾ ཝིམཏིཙྪེདནཱཔུཙྪཱཔི ནཏྠི. ཨིཏརཱ པན དྭེ པུཙྪཱ ཨཏྠི, ཏཱསུ ཨཡཾ ཀཐེཏུཀམྱཏཱཔུཙྪཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.

ཨིདཱནི ཏཱཡ པུཙྪཱཡ པུཊྛམཏྠཾ སརཱུཔཏོ དསྶེནྟོ ‘‘ལོབྷཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཀདྷམྨ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ལུབྦྷནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ ལུབྦྷཏི, ལུབྦྷནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི ལོབྷོ. སྭཱཡཾ ཨཱརམྨཎགྒཧཎལཀྑཎོ མཀྐཊཱལེཔོ ཝིཡ, ཨབྷིསངྒརསོ ཏཏྟཀཔཱལེ པཀྑིཏྟམཾསཔེསི ཝིཡ, ཨཔརིཙྩཱགཔཙྩུཔཊྛཱནོ ཏེལཉྫནརཱགོ ཝིཡ, སཾཡོཛནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདདསྶནཔདཊྛཱནོ, ཏཎྷཱནདིབྷཱཝེན ཝཌྜྷམཱནོ ཡཏྠ སམུཔྤནྣོ, སཱིགྷསོཏཱ ནདཱི ཝིཡ མཧཱསམུདྡཾ ཨཔཱཡམེཝ ཏཾ སཏྟཾ གཧེཏྭཱ གཙྪཏཱིཏི དཊྛབྦོ. ཀིཉྩཱཔི ཨཡཾ ལོབྷསདྡོ སབྦལོབྷསཱམཉྙཝཙནོ, ཨིདྷ པན ཀཱམརཱགཝཙནོཏི ཝེདིཏབྦོ. སོ ཧི ཨནཱགཱམིམགྒཝཛ྄ཛྷོ.

པུན བྷིཀྑཝེཏི ཨཱལཔནཾ དྷམྨསྶ པཊིགྒཱཧཀབྷཱཝེན ཨབྷིམུཁཱིབྷཱུཏཱནཾ ཏཏྠ ཨཱདརཛནནཏྠཾ. པཛཧཐཱཏི ཨིམིནཱ པཧཱནཱབྷིསམཡོ ཝིཧིཏོ, སོ ཙ པརིཉྙཱསཙྪིཀིརིཡཱབྷཱཝནཱབྷིསམཡེཧི སདྡྷིཾ ཨེཝ པཝཏྟཏི, ན ཝིསུནྟི ཙཏུསཙྩཱདྷིཊྛཱནཱནི ཙཏྟཱརིཔི སམྨཱདིཊྛིཡཱ ཀིཙྩཱནི ཝིཧིཏཱནེཝ ཧོནྟི. ཡཐཱ ཙ ‘‘ལོབྷཾ པཛཧཐཱ’’ཏི ཝུཏྟེ པཧཱནེཀཊྛབྷཱཝཏོ དོསཱདཱིནམྤི པཧཱནཾ ཨཏྠཏོ ཝུཏྟམེཝ ཧོཏི, ཨེཝཾ སམུདཡསཙྩཝིསཡེ སམྨཱདིཊྛིཀིཙྩེ པཧཱནཱབྷིསམཡེ ཝུཏྟེ ཏསྶཱ སཧཀཱརཱིཀཱརཎབྷཱུཏཱནཾ སམྨཱསངྐཔྤཱདཱིནཾ སེསམགྒངྒཱནམྤི སམུདཡསཙྩཝིསཡཀིཙྩཾ ཨཏྠཏོ ཝུཏྟམེཝ ཧོཏཱིཏི པརིཔུཎྞོ ཨརིཡམགྒབྱཱཔཱརོ ཨིདྷ ཀཐིཏོཏི དཊྛབྦོ. ཨིམིནཱ ནཡེན སཏིཔཊྛཱནཱདཱིནམྤི བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱནཾ བྱཱཔཱརསྶ ཨིདྷ ཝུཏྟབྷཱཝོ ཡཐཱརཧཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦོ.

ཨཔིཙེཏྠ ལོབྷཾ པཛཧཐཱཏི ཨེཏེན པཧཱནཔརིཉྙཱ ཝུཏྟཱ. སཱ ཙ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱདྷིཊྛཱནཱ, ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ ཙ ཉཱཏཔརིཉྙཱདྷིཊྛཱནཱཏི ཨཝིནཱབྷཱཝེན ཏིསྶོཔི པརིཉྙཱ བོདྷིཏཱ ཧོནྟི. ཨེཝམེཏྠ སཧ ཕལེན ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ པརིཔུཎྞཾ ཀཏྭཱ པཀཱསིཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཐ ཝཱ ལོབྷཾ པཛཧཐཱཏི སཧ ཕལེན ཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷི དེསིཏཱ. སཱ ཙ པཊིཔདཱཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིསནྣིསྶཡཱ…པེ… ཙིཏྟཝིསུདྡྷིསཱིལཝིསུདྡྷིསནྣིསྶཡཱ ཙཱཏི ནཱནནྟརིཀབྷཱཝེན སཧ ཕལེན སབྦཱཔི སཏྟ ཝིསུདྡྷིཡོ ཝིབྷཱཝིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཨེཝམེཏཱཡ ཝིསུདྡྷིཀྐམབྷཱཝནཱཡ པརིཉྙཱཏྟཡསམྤཱདནེན ལོབྷཾ པཛཧིཏུཀཱམེན –

‘‘ཨནཏྠཛནནོ ལོབྷོ, ལོབྷོ ཙིཏྟཔྤཀོཔནོ;

བྷཡམནྟརཏོ ཛཱཏཾ, ཏཾ ཛནོ ནཱཝབུཛ྄ཛྷཏི.

‘‘ལུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ལུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏི;

ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཡཾ ལོབྷོ སཧཏེ ནརཾ’’. (ཨིཏིཝུ. ༨༨);

རཏྟོ ཁོ, ཨཱཝུསོ, རཱགེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ པཱཎམྤི ཧནཏི, ཨདིནྣམྤི ཨཱདིཡཏི, སནྡྷིམྤི ཚིནྡཏི, ནིལློཔམྤི ཧརཏི, ཨེཀཱགཱརིཀམྤི ཀརོཏི, པརིཔནྠེཔི ཏིཊྛཏི, པརདཱརམྤི གཙྪཏི, མུསཱཔི བྷཎཏི. ཏདཔི ཏེསཾ བྷཝཏཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏཾ ཨཝེདཡཏཾ ཏཎྷཱནུགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཾ ཝིཔྥནྡིཏམེཝ (ཨ. ནི. ༣.༥༤).

‘‘ཏཎྷཱདུཏིཡོ པུརིསོ, དཱིགྷམདྡྷཱན སཾསརཾ;

ཨིཏྠབྷཱཝཉྙཐཱབྷཱཝཾ, སཾསཱརཾ ནཱཏིཝཏྟཏི’’. (ཨིཏིཝུ. ༡༥, ༡༠༥);

‘‘ནཏྠི རཱགསམོ ཨགྒི, ནཏྠི དོསསམོ ཀལི’’. (དྷ. པ. ༢༠༢, ༢༥༡);

‘‘ཀཱམརཱགེན ཌཡ྄ཧཱམི, ཙིཏྟཾ མེ པརིཌཡ྄ཧཏི’’. (སཾ. ནི. ༡.༢༡༢);

‘‘ཡེ རཱགརཏྟཱནུཔཏནྟི སོཏཾ, སཡཾཀཏཾ མཀྐཊཀོཝ ཛཱལ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༣༤༧) ཙ –

ཨེཝམཱདིསུཏྟཔདཱནུསཱརེན ནཱནཱནཡེཧི ལོབྷསྶ ཨཱདཱིནཝཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ཏསྶ པཧཱནཱཡ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ.

ཨཔིཙ ཚ དྷམྨཱ ཀཱམརཱགསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི, ཨསུབྷནིམིཏྟསྶ ཨུགྒཧོ, ཨསུབྷབྷཱཝནཱནུཡོགོ, ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརཏཱ, བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ, སཔྤཱཡཀཐཱཏི. དསཝིདྷཉྷི ཨསུབྷནིམིཏྟཾ ཨུགྒཎྷནྟསྶཱཔི ཀཱམརཱགོ པཧཱིཡཏི, ཀཱཡགཏཱསཏིབྷཱཝནཱཝསེན སཝིཉྙཱཎཀེ ཨུདྡྷུམཱཏཀཱདིཝསེན ཨཝིཉྙཱཎཀེ ཨསུབྷེ ཨསུབྷབྷཱཝནཱནུཡོགམནུཡུཏྟསྶཱཔི, མནཙྪཊྛེསུ ཨིནྡྲིཡེསུ སཾཝརཎཝསེན སཏིཀཝཱཊེན པིཧིཏདྭཱརསྶཱཔི, ཙཏུནྣཾ པཉྩནྣཾ ཝཱ ཨཱལོཔཱནཾ ཨོཀཱསེ སཏི ཨུདཀཾ པིཝིཏྭཱ ཡཱཔནསཱིལཏཱཡ བྷོཛནེ མཏྟཉྙུནོཔི. ཏེནེཝཱཧ –

‘‘ཙཏྟཱརོ པཉྩ ཨཱལོཔེ, ཨབྷུཏྭཱ ཨུདཀཾ པིཝེ;

ཨལཾ ཕཱསུཝིཧཱརཱཡ, པཧིཏཏྟསྶ བྷིཀྑུནོ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༩༨༣);

ཨསུབྷཀམྨཊྛཱནབྷཱཝནཱརཏེ ཀལྱཱཎམིཏྟེ སེཝནྟསྶཱཔི, ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ དསཨསུབྷནིསྶིཏསཔྤཱཡཀཐཱཡཔི པཧཱིཡཏི. ཏེནེཝཱཧ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨསུབྷནིམིཏྟཾ, ཏཏྠ ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ, ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཀཱམཙྪནྡསྶ ཨནུཔྤཱདཱཡ ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཀཱམཙྪནྡསྶ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི.

ཨེཝཾ པུབྦབྷཱགེ ཀཱམརཱགསངྑཱཏསྶ ལོབྷསྶ པཧཱནཱཡ པཊིཔནྣོ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཏཏིཡམགྒེན ཏཾ ཨནཝསེསཏོ སམུཙྪིནྡཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ལོབྷཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཀདྷམྨཾ པཛཧཐ, ཨཧཾ ཝོ པཱཊིབྷོགོ ཨནཱགཱམིཏཱཡཱ’’ཏི.

ཨེཏྠཱཧ ‘‘ཀོ པནེཏྠ ལོབྷོ པཧཱིཡཏི, ཀིཾ ཨཏཱིཏོ, ཨཐ ཨནཱགཏོ, ཨུདཱཧུ པཙྩུཔྤནྣོ’’ཏི? ཀིཉྩེཏྠ – ན ཏཱཝ ཨཏཱིཏོ ལོབྷོ པཧཱིཡེཡྻ, ན ཨནཱགཏོ ཝཱ ཏེསཾ ཨབྷཱཝཏོ. ན ཧི ནིརུདྡྷཾ ཨནུཔྤནྣཾ ཝཱ ཨཏྠཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཝཱཡཱམོ ཙ ཨཕལོ ཨཱཔཛྫཏི. ཨཐ པཙྩུཔྤནྣོ, ཨེཝམྤི ཨཕལོ ཝཱཡཱམོ ཏསྶ སརསབྷངྒཏྟཱ, སཾཀིལིཊྛཱ ཙ མགྒབྷཱཝནཱ ཨཱཔཛྫཏི, ཙིཏྟཝིཔྤཡུཏྟོ ཝཱ ལོབྷོ སིཡཱ, ན ཙཱཡཾ ནཡོ ཨིཙྪིཏོཏི. ཝུཙྩཏེ – ན ཝུཏྟནཡེན ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣོ ལོབྷོ པཧཱིཡཏི. སེཡྻཐཱཔི ཨིདྷ ཏརུཎརུཀྑོ ཨསཉྫཱཏཕལོ, ཏཾ པུརིསོ ཀུཋཱརིཡཱ མཱུལེ ཚིནྡེཡྻ, ཏསྶ རུཀྑསྶ ཚེདེ ཨསཏི ཡཱནི ཕལཱནི ནིབྦཏྟེཡྻུཾ, ཏཱནི རུཀྑསྶ ཚིནྣཏྟཱ ཨཛཱཏཱནི ཨེཝ ན ཛཱཡེཡྻུཾ, ཨེཝམེཝ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེ ཨསཏི ཨུཔྤཛྫནཱརཧོ ལོབྷོ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན པཙྩཡགྷཱཏསྶ ཀཏཏྟཱ ན ཨུཔྤཛྫཏི. ཨཡཉྷི ཨཊྛཀཐཱསུ ‘‘བྷཱུམིལདྡྷུཔྤནྣོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཝིཔསྶནཱཡ ཧི ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱ པཉྩཀྑནྡྷཱ ཏསྶ ཨུཔྤཛྫནཊྛཱནཏཱཡ བྷཱུམི ནཱམ. སཱ བྷཱུམི ཏེན ལདྡྷཱཏི ཀཏྭཱ བྷཱུམིལདྡྷུཔྤནྣོ. ཨཱརམྨཎཱདྷིགྒཧིཏུཔྤནྣོ ཨཝིཀྑམྦྷིཏུཔྤནྣོ ཨསམཱུཧཏུཔྤནྣོཏི ཙ ཨཡམེཝ ཝུཙྩཏི.

ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ སུཏྟེ. ཨེཏནྟི ཨེཏཾ ཨཏྠཛཱཏཾ. ཨིདཱནི གཱཐཱབནྡྷཝསེན ཝུཙྩམཱནཾ. ཨིཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཀེན པན ཝུཙྩཏི? བྷགཝཏཱ ཝ. ཨཉྙེསུ ཧི ཏཱདིསེསུ ཋཱནེསུ སངྒཱིཏིཀཱརེཧི ཨུཔནིབནྡྷགཱཐཱ ཧོནྟི, ཨིདྷ པན བྷགཝཏཱ ཝ གཱཐཱརུཙིཀཱནཾ པུགྒལཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཝུཏྟམེཝཏྠཾ སངྒཧེཏྭཱ གཱཐཱ བྷཱསིཏཱ.

ཏཏྠ ཡེན ལོབྷེན ལུདྡྷཱསེ, སཏྟཱ གཙྪནྟི དུགྒཏིནྟི ཡེན ཨཱརམྨཎགྒཧཎལཀྑཎེན ཏཏོ ཨེཝ ཨབྷིསངྒརསེན ལོབྷེན ལུདྡྷཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརེསུ ཨཱཡཏནེསུ གིདྡྷཱ གདྷིཏཱ. སེཏི ཧི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨཀྑརཙིནྟཀཱ པན ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ སེ-ཀཱརཱགམཾ ཨིཙྪནྟི. ཏཐཱ ལུདྡྷཏྟཱ ཨེཝ ཀཱཡསུཙརིཏཱདཱིསུ ཀིཉྩི སུཙརིཏཾ ཨཀཏྭཱ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདཱིནི ཙ ཨུཔཙིནིཏྭཱ རཱུཔཱདཱིསུ སཏྟཝིསཏྟཏཱཡ སཏྟཱཏི ལདྡྷནཱམཱ པཱཎིནོ དུཀྑསྶ ནིབྦཏྟིཊྛཱནཏཱཡ དུགྒཏཱིཏི སངྑཾ གཏཾ ནིརཡཾ ཏིརཙྪཱནཡོནིཾ པེཏྟིཝིསཡཉྩ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན གཙྪནྟི ཨུཔཔཛྫནྟི.

ཏཾ ལོབྷཾ སམྨདཉྙཱཡ, པཛཧནྟི ཝིཔསྶིནོཏི ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ ལོབྷཾ སབྷཱཝཏོ སམུདཡཏོ ཨཏྠངྒམཏོ ཨསྶཱདཏོ ཨཱདཱིནཝཏོ ནིསྶརཎཏོཏི ཨིམེཧི ཨཱཀཱརེཧི སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཧེཏུནཱ ཉཱཡེན ཨཉྙཱཡ ཉཱཏཏཱིརཎཔརིཉྙཱསངྑཱཏཱཡ པཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱ རཱུཔཱདིཀེ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷེ ཨནིཙྩཱདཱིཧི ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི པསྶནཏོ ཝིཔསྶིནོ ཨཝསིཊྛཀིལེསེ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཔུབྦངྒམཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ སམུཙྪེདཔྤཧཱནཝསེན པཛཧནྟི, ན པུན ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཛྫིཏུཾ དེནྟི. པཧཱཡ ན པུནཱཡནྟི, ཨིམཾ ལོཀཾ ཀུདཱཙནནྟི ཨེཝཾ སཧཛེཀཊྛཔཧཱནེཀཊྛེཧི ཨཝསིཊྛཀིལེསེཧི སདྡྷིཾ ཏཾ ལོབྷཾ ཨནཱགཱམིམགྒེན པཛཧིཏྭཱ པུན པཙྪཱ ཨིམཾ ཀཱམདྷཱཏུསངྑཱཏཾ ལོཀཾ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཀདཱཙིཔི ན ཨཱགཙྪནྟི ཨོརམྦྷཱགིཡཱནཾ སཾཡོཛནཱནཾ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ. ཨིཏི བྷགཝཱ ཨནཱགཱམིཕལེན དེསནཾ ནིཊྛཱཔེསི.

ཨཡམྤི ཨཏྠོཏི ནིདཱནཱཝསཱནཏོ པབྷུཏི ཡཱཝ གཱཐཱཔརིཡོསཱནཱ ཨིམིནཱ སུཏྟེན པཀཱསིཏོ ཨཏྠོ. ཨཔི-སདྡོ ཨིདཱནི ཝཀྑམཱནསུཏྟཏྠསམྤིཎྜནོ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ སམུདཡསཙྩཾ སརཱུཔེནེཝ ཨཱགཏཾ, པཧཱནཱཔདེསེན མགྒསཙྩཾ. ཨིཏརཾ སཙྩདྭཡཉྩ ཏདུབྷཡཧེཏུཏཱཡ ནིདྡྷཱརེཏབྦཾ. གཱཐཱཡ པན དུཀྑསམུདཡམགྒསཙྩཱནི ཡཐཱརུཏཝསེནེཝ ཉཱཡནྟི, ཨིཏརཾ ནིདྡྷཱརེཏབྦཾ. ཨེསེཝ ནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི སུཏྟེསུ.

པརམཏྠདཱིཔནིཡཱ ཁུདྡཀནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཨིཏིཝུཏྟཀཝཎྞནཱཡ པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དོསསུཏྟཝཎྞནཱ

༢. ཝུཏྟཉྷེཏཾ …པེ… དོསནྟི དུཏིཡསུཏྟཾ. ཏཏྲཱཡཾ ཨཔུབྦཔདཝཎྞནཱ. ཡཐཱ ཨེཏྠ, ཨེཝཾ ཨིཏོ པརེསུཔི སབྦཏྠ ཨཔུབྦཔདཝཎྞནཾཡེཝ ཀརིསྶཱམ. ཡསྨཱ ཨིདཾ སུཏྟཾ དོསབཧུལཱནཾ པུགྒལཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨོལོཀེཏྭཱ དོསཝཱུཔསམནཏྠཾ དེསིཏཾ, ཏསྨཱ ‘‘དོསཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཀདྷམྨཾ པཛཧཐཱ’’ཏི ཨཱགཏཾ. ཏཏྠ དོསནྟི ‘‘ཨནཏྠཾ མེ ཨཙརཱིཏི ཨཱགྷཱཏོ ཛཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༩༦༠) ནཡེན སུཏྟེ ཝུཏྟཱནཾ ནཝནྣཾ, ‘‘ཨཏྠཾ མེ ནཱཙརཱི’’ཏིཨཱདཱིནཉྩ ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ སིདྡྷཱནཾ ནཝནྣམེཝཱཏི ཨཊྛཱརསནྣཾ ཁཱཎུཀཎྚཀཱདིནཱ ཨཊྛཱནེན སདྡྷིཾ ཨེཀཱུནཝཱིསཏིཡཱ ཨཉྙཏརཱགྷཱཏཝཏྠུསམྦྷཝཾ ཨཱགྷཱཏཾ. སོ ཧི དུསྶནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ དུསྶཏི, དུསྶནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི དོསོཏི ཝུཙྩཏི. སོ ཙཎྜིཀྐལཀྑཎོ པཧཊཱསཱིཝིསོ ཝིཡ, ཝིསཔྤནརསོ ཝིསནིཔཱཏོ ཝིཡ, ཨཏྟནོ ནིསྶཡདཧནརསོ ཝཱ དཱཝགྒི ཝིཡ, དུསྶནཔཙྩུཔཊྛཱནོ ལདྡྷོཀཱསོ ཝིཡ སཔཏྟོ, ཡཐཱཝུཏྟཨཱགྷཱཏཝཏྠུཔདཊྛཱནོ ཝིསསཾསཊྛཔཱུཏིམུཏྟཾ ཝིཡ དཊྛབྦོ. པཛཧཐཱཏི སམུཙྪིནྡཐ. ཏཏྠ ཡེ ཨིམེ –

‘‘པཉྩིམེ, བྷིཀྑཝེ, ཨཱགྷཱཏཔཊིཝིནཡཱ, ཡཏྠ བྷིཀྑུནོ ཨུཔྤནྣོ ཨཱགྷཱཏོ སབྦསོ པཊིཝིནེཏབྦོ. ཀཏམེ པཉྩ? ཡསྨིཾ, བྷིཀྑཝེ, པུགྒལེ ཨཱགྷཱཏོ ཛཱཡེཐ, མེཏྟཱ ཏསྨིཾ པུགྒལེ བྷཱཝེཏབྦཱ…པེ… ཀརུཎཱ…པེ… ཨུཔེཀྑཱ, ཨསཏིཨམནསིཀཱརོ ཏསྨིཾ པུགྒལེ ཨཱཔཛྫིཏབྦོ, ཨེཝཾ ཏསྨིཾ པུགྒལེ ཨཱགྷཱཏོ པཊིཝིནེཏབྦོ. ཡསྨིཾ, བྷིཀྑཝེ, པུགྒལེ ཨཱགྷཱཏོ ཛཱཡེཐ, ཀམྨསྶཀཏཱ ཏསྨིཾ པུགྒལེ ཨདྷིཊྛཱཏབྦཱ ‘ཀམྨསྶཀོ ཨཡམཱཡསྨཱ ཀམྨདཱཡཱདོ…པེ… བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༡༦༡) –

ཨེཝཾ པཉྩ ཨཱགྷཱཏཔྤཊིཝིནཡཱ ཝུཏྟཱཡེཝ.

‘‘པཉྩིམེ, ཨཱཝུསོ, ཨཱགྷཱཏཔཊིཝིནཡཱ, ཡཏྠ བྷིཀྑུནོ ཨུཔྤནྣོ ཨཱགྷཱཏོ སབྦསོ པཊིཝིནེཏབྦོ. ཀཏམེ པཉྩ? ཨིདྷཱཝུསོ, ཨེཀཙྩོ པུགྒལོ ཨཔརིསུདྡྷཀཱཡསམཱཙཱརོ ཧོཏི པརིསུདྡྷཝཙཱིསམཱཙཱརོ; ཨེཝརཱུཔེཔི, ཨཱཝུསོ, པུགྒལེ ཨཱགྷཱཏོ པཊིཝིནེཏབྦོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༡༦༢) –

ཨེཝམཱདིནཱཔི ནཡེན པཉྩ ཨཱགྷཱཏཔཊིཝིནཡཱ ཝུཏྟཱ, ཏེསུ ཡེན ཀེནཙི ཨཱགྷཱཏཔཊིཝིནཡཝིདྷིནཱ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ. ཨཔིཙ ཡོ –

‘‘ཨུབྷཏོདཎྜཀེན ཙེཔི, བྷིཀྑཝེ, ཀཀཙེན ཙོརཱ ཨོཙརཀཱ ཨངྒམངྒཱནི ཨོཀནྟེཡྻུཾ, ཏཏྲཱཔི ཡོ མནོ པདཱུསེཡྻ, ན མེ སོ ཏེན སཱསནཀརོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༣༢) སཏྠུ ཨོཝཱདོ.

‘‘ཏསྶེཝ ཏེན པཱཔིཡོ, ཡོ ཀུདྡྷཾ པཊིཀུཛ྄ཛྷཏི;

ཀུདྡྷཾ ཨཔྤཊིཀུཛ྄ཛྷནྟོ, སངྒཱམཾ ཛེཏི དུཛྫཡཾ.

‘‘ཨུབྷིནྣམཏྠཾ ཙརཏི, ཨཏྟནོ ཙ པརསྶ ཙ;

པརཾ སངྐུཔིཏཾ ཉཏྭཱ, ཡོ སཏོ ཨུཔསམྨཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༨༨);

‘‘སཏྟིམེ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སཔཏྟཀནྟཱ སཔཏྟཀརཎཱ ཀོདྷནཾ ཨཱགཙྪནྟི ཨིཏྠིཾ ཝཱ པུརིསཾ ཝཱ. ཀཏམེ སཏྟ? ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, སཔཏྟོ སཔཏྟསྶ ཨེཝཾ ཨིཙྪཏི, ‘ཨཧོ ཝཏཱཡཾ དུབྦཎྞོ ཨསྶཱ’ཏི. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ? ན, བྷིཀྑཝེ, སཔཏྟོ སཔཏྟསྶ ཝཎྞཝཏཱཡ ནནྡཏི. ཀོདྷནོཡཾ, བྷིཀྑཝེ, པུརིསཔུགྒལོ ཀོདྷཱབྷིབྷཱུཏོ ཀོདྷཔརེཏོ ཀིཉྩཱཔི སོ ཧོཏི སུནྷཱཏོ སུཝིལིཏྟོ ཀཔྤིཏཀེསམསྶུ ཨོདཱཏཝཏྠཝསནོ, ཨཐ ཁོ སོ དུབྦཎྞོཝ ཧོཏི ཀོདྷཱབྷིབྷཱུཏོ. ཨཡཾ, བྷིཀྑཝེ, པཋམོ དྷམྨོ སཔཏྟཀནྟོ སཔཏྟཀརཎོ ཀོདྷནཾ ཨཱགཙྪཏི ཨིཏྠིཾ ཝཱ པུརིསཾ ཝཱ.

‘‘པུན ཙཔརཾ, བྷིཀྑཝེ, སཔཏྟོ སཔཏྟསྶ ཨེཝཾ ཨིཙྪཏི ‘ཨཧོ ཝཏཱཡཾ དུཀྑཾ སཡེཡྻཱ’ཏི…པེ… ན པཙུརཏྠོ ཨསྶཱཏི…པེ… ན བྷོགཝཱ ཨསྶཱཏི…པེ… ན ཡསཝཱ ཨསྶཱཏི…པེ… ན མིཏྟཝཱ ཨསྶཱཏི…པེ… ཀཱཡསྶ བྷེདཱ པརཾ མརཎཱ ཨཔཱཡཾ དུགྒཏིཾ ཝིནིཔཱཏཾ ནིརཡཾ ཨུཔཔཛྫེཡྻཱཏི. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ? ན, བྷིཀྑཝེ, སཔཏྟོ སཔཏྟསྶ སུགཏིགམནེ ནནྡཏི. ཀོདྷནོཡཾ, བྷིཀྑཝེ, པུརིསཔུགྒལོ ཀོདྷཱབྷིབྷཱུཏོ ཀོདྷཔརེཏོ ཀཱཡེན དུཙྩརིཏཾ ཙརཏི, ཝཱཙཱཡ དུཙྩརིཏཾ ཙརཏི, མནསཱ དུཙྩརིཏཾ ཙརཏི. སོ ཀཱཡེན དུཙྩརིཏཾ ཙརིཏྭཱ ཝཱཙཱཡ དུཙྩརིཏཾ ཙརིཏྭཱ མནསཱ དུཙྩརིཏཾ ཙརིཏྭཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ པརཾ མརཎཱ…པེ… ནིརཡཾ ཨུཔཔཛྫཏི ཀོདྷཱབྷིབྷཱུཏོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༧.༦༤).

‘‘ཀུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ཀུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏི…པེ…. (ཨ. ནི. ༧.༦༤);

‘‘ཀོདྷཾ ཛཧེ ཝིཔྤཛཧེཡྻ མཱནཾ, སཾཡོཛནཾ སབྦམཏིཀྐམེཡྻ. (དྷ. པ. ༢༢༡);

‘‘ཨནཏྠཛནནོ ཀོདྷོ, ཀོདྷོ ཙིཏྟཔྤཀོཔནོ…པེ…. (ཨ. ནི. ༧.༦༤);

‘‘ཀོདྷཾ ཚེཏྭཱ སུཁཾ སེཏི, ཀོདྷཾ ཚེཏྭཱ ན སོཙཏི;

ཀོདྷསྶ ཝིསམཱུལསྶ, མདྷུརགྒསྶ བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༨༧);

‘‘ཨེཀཱཔརཱདྷཾ ཁམ བྷཱུརིཔཉྙ,

ན པཎྜིཏཱ ཀོདྷབལཱ བྷཝནྟཱི’’ཏི. –

ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན དོསེ ཨཱདཱིནཝེ ཝུཏྟཔྤཊིཔཀྑཏོ དོསཔྤཧཱནེ ཨཱནིསཾསེ ཙ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པུབྦབྷཱགེ དོསཾ ཏདངྒཔྤཧཱནཱདིཝསེན པཛཧིཏྭཱ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཏཏིཡམགྒེན སབྦསོ དོསཾ སམུཙྪིནྡཐ, པཛཧཐཱཏི ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཏཏྠ ནིཡོཛནཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དོསཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཀདྷམྨཾ པཛཧཐཱ’’ཏི. དུཊྛཱསེཏི ཨཱགྷཱཏེན དཱུསིཏཙིཏྟཏཱཡ པདུཊྛཱ. སེསམེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པཋམསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. མོཧསུཏྟཝཎྞནཱ

༣. ཏཏིཡེ མོཧནྟི ཨཉྙཱཎཾ. ཏཉྷི དུཀྑེ ཨཉྙཱཎཾ, དུཀྑསམུདཡེ ཨཉྙཱཎཾ, དུཀྑནིརོདྷེ ཨཉྙཱཎཾ, དུཀྑནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཨཉྙཱཎནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ཝིབྷཱགེན ཨནེཀཔྤབྷེདམྤི མུཡ྄ཧནྟི. ཏེན སཡཾ ཝཱ མུཡ྄ཧཏི མུཡ྄ཧནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏནྟི མོཧོཏི ཝུཙྩཏི. སོ ཙིཏྟསྶ ཨནྡྷབྷཱཝལཀྑཎོ, ཨཉྙཱཎལཀྑཎོ ཝཱ, ཨསམྤཊིཝེདྷརསོ, ཨཱརམྨཎསབྷཱཝཙྪཱདནརསོ ཝཱ, ཨསམྨཱཔྤཊིཔཏྟིཔཙྩུཔཊྛཱནོ, ཨནྡྷཀཱརཔཙྩུཔཊྛཱནོ ཝཱ, ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཔདཊྛཱནོ, སབྦཱཀུསལཱནཾ མཱུལནྟི དཊྛབྦོ. ཨིདྷཱཔི པཛཧཐཱཏི པདསྶ –

‘‘མཱུལ༹ྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, མཱུལ༹ྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏི;

ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཡཾ མོཧོ སཧཏེ ནརཾ’’. (ཨིཏིཝུ. ༨༨);

‘‘ཨནཏྠཛནནོ མོཧོ…པེ…. (ཨིཏིཝུ. ༨༨);

‘‘ཨཝིཛྫཱ, བྷིཀྑཝེ, པུབྦངྒམཱ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ སམཱཔཏྟིཡཱ’’ (ཨིཏིཝུ. ༤༠);

‘‘མོཧསམྦནྡྷནོ ལོཀོ, བྷབྦརཱུཔོཝ དིསྶཏི’’; (ཨུདཱ. ༧༠);

‘‘མོཧོ ནིདཱནཾ ཀམྨཱནཾ སམུདཡཱཡ’’ (ཨ. ནི. ༣.༣༤);

‘‘མཱུལ༹ྷོ ཁོ, བྲཱཧྨཎ, མོཧེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ དིཊྛདྷམྨིཀམྤི བྷཡཾ ཝེརཾ པསཝཏི, སམྤརཱཡིཀམྤི བྷཡཾ ཝེརཾ པསཝཏཱི’’ཏི ཙ –

ཨཱདིནཱ ནཡེན ‘‘ཡོ ཀོཙི དྷམྨོ ཀཱམཙྪནྡཱདིསཾཀིལེསདྷམྨེཧི ནིབྦཏྟེཏབྦོ, ཨཏྠཏོ སབྦོ སོ མོཧཧེཏུཀོ’’ཏི ཙ མོཧེ ཨཱདཱིནཝཾ ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ མོཧཔྤཧཱནེ ཨཱནིསཾསཉྩ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ཀཱམཙྪནྡཱདིཔྤཧཱནཀྐམེནེཝ པུབྦབྷཱགེ ཏདངྒཱདིཝསེན མོཧཾ པཛཧནྟཱ ཏཏིཡམགྒེན ཡཐཱཝུཏྟལོབྷདོསེཀཊྛཾ མོཧཾ སམུཙྪེདཝསེན པཛཧཐཱཏི ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨནཱགཱམིམགྒཝཛ྄ཛྷོ ཨེཝ ཧི མོཧོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོཏི. མཱུལ༹ྷཱསེཏི ཀུསལཱཀུསལསཱཝཛྫཱནཝཛྫཱདིབྷེདེ ཨཏྟནོ ཧིཏཱཧིཏེ སམྨཱུལ༹ྷཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཀོདྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༤. ཙཏུཏྠེ ཀོདྷནྟི དོསཾ. དོསོ ཨེཝ ཧི ཀོདྷཔརིཡཱཡེན བུཛ྄ཛྷནཀཱནཾ པུགྒལཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཨེཝཾ ཝུཏྟོ. ཏསྨཱ དུཏིཡསུཏྟེ ཝུཏྟནཡེནེཝེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཔིཙ ཀུཛ྄ཛྷནལཀྑཎོ ཀོདྷོ, ཨཱགྷཱཏཀརཎརསོ, ཙིཏྟསྶ བྱཱཔཏྟིབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནོ, ཙེཏསོ པཱུཏིབྷཱཝོཏི དཊྛབྦོཏི ཨཡམྤི ཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. མཀྑསུཏྟཝཎྞནཱ

༥. པཉྩམེ མཀྑནྟི པརགུཎམཀྑནཾ. ཡདིཔི ཧི སོ གཱུཐཾ གཧེཏྭཱ པརཾ པཧརནྟོ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཀརཾ པཋམཏརཾ མཀྑཏིཡེཝ, ཏཐཱཔི པརེསཾ གུཎམཀྑནཱདྷིཔྤཱཡེན པཝཏྟེཏབྦཏྟཱ ‘‘པརགུཎམཀྑནོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཐཱ ཧི སོ ཨུདཀཔུཉྪནམིཝ ནྷཱཏསྶ སརཱིརགཏཾ ཨུདཀཾ པརེསཾ གུཎེ མཀྑེཏི པུཉྪཏི ཝིནཱསེཏི, པརེཧི ཝཱ ཀཏཱནཾ མཧནྟཱནམྤི ཀཱརཱནཾ ཁེཔནཏོ དྷཾསནཏོ མཀྑོཏི ཝུཙྩཏི. སོ པརགུཎམཀྑནལཀྑཎོ, ཏེསཾ ཝིནཱསནརསོ, ཏདཝཙྪཱདནཔཙྩུཔཊྛཱནོ. ཨཏྠཏོ པན པརེསཾ གུཎམཀྑནཱཀཱརེན པཝཏྟོ དོམནསྶསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདོཏི དཊྛབྦཾ. པཛཧཐཱཏི ཏཏྠ ཝུཏྟཔྤབྷེདཾ དོསཾ, དོསེ ཙ ཝུཏྟནཡཾ ཨཱདཱིནཝཾ, པཧཱནེ ཙསྶ ཨཱནིསཾསཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པུབྦབྷཱགེ ཏདངྒཱདིཝསེན པཛཧནྟཱ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཏཏིཡམགྒེན ཨནཝསེསཾ སམུཙྪིནྡཐཱཏི ཨཏྠོ. མཀྑཱསེཏི མཀྑིཏཱ མཀྑིཏཔརགུཎཱ, པརེསཾ གུཎཱནཾ མཀྑིཏཱརོ, ཏཏོ ཨེཝ ཨཏྟནོཔི དྷཾསིཏགུཎཱཏི ཨཏྠོ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. མཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༦. ཚཊྛེ མཱནནྟི ཛཱཏིཨཱདིཝཏྠུཀཾ ཙེཏསོ ཨུནྣམནཾ. སོ ཧི ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན མཉྙནྟི ཏེན, སཡཾ ཝཱ མཉྙཏི, མཱནནཾ སམྤགྒཧོཏི ཝཱ མཱནོཏི ཝུཙྩཏི. སྭཱཡཾ སེཡྻོཧམསྨཱིཏི མཱནོ, སདིསོཧམསྨཱིཏི མཱནོ, ཧཱིནོཧམསྨཱིཏི མཱནོཏི ཨེཝཾ ཏིཝིདྷོ. པུན སེཡྻསྶ སེཡྻོཧམསྨཱིཏི མཱནོ, སེཡྻསྶ སདིསོ, སེཡྻསྶ ཧཱིནོ; སདིསསྶ སེཡྻོ, སདིསསྶ སདིསོ, སདིསསྶ ཧཱིནོ; ཧཱིནསྶ སེཡྻོ, ཧཱིནསྶ སདིསོ, ཧཱིནསྶ ཧཱིནོཧམསྨཱིཏི མཱནོཏི ཨེཝཾ ནཝཝིདྷོཔི ཨུནྣཏིལཀྑཎོ, ཨཧཾཀཱརརསོ, སམྤགྒཧརསོ ཝཱ, ཨུདྡྷུམཱཏབྷཱཝཔཙྩུཔཊྛཱནོ, ཀེཏུཀམྱཏཱཔཙྩུཔཊྛཱནོ ཝཱ, དིཊྛིཝིཔྤཡུཏྟལོབྷཔདཊྛཱནོ ཨུམྨཱདོ ཝིཡཱཏི དཊྛབྦོ. པཛཧཐཱཏི ཏསྶ སབྦསྶཔི ཨཏྟུཀྐཾསནཔརཝམྦྷནནིམིཏྟཏཱ, གརུཊྛཱནིཡེསུ ཨབྷིཝཱདནཔཙྩུཔཊྛཱནཨཉྫལིཀམྨསཱམཱིཙིཀམྨཱདཱིནཾ ཨཀརཎེ ཀཱརཎཏཱ, ཛཱཏིམདཔུརིསམདཱདིབྷཱཝེན པམཱདཱཔཏྟིཧེཏུབྷཱཝོཏི ཨེཝམཱདིབྷེདཾ ཨཱདཱིནཝཾ ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ནིརཏིམཱནཏཱཡ ཨཱནིསཾསཉྩ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ རཱཛསབྷཾ ཨནུཔྤཏྟོ ཙཎྜཱལོ ཝིཡ སབྲཧྨཙཱརཱིསུ ནཱིཙཙིཏྟཏཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ པུབྦབྷཱགེ ཏདངྒཱདིཝསེན ཏཾ པཛཧནྟཱ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨནཱགཱམིམགྒེན སམུཙྪིནྡཐཱཏི ཨཏྠོ. ཨནཱགཱམིམགྒཝཛ྄ཛྷོ ཨེཝ ཧི མཱནོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ. མཏྟཱསེཏི ཛཱཏིམདཔུརིསམདཱདིཝསེན མཱནེན པམཱདཱཔཏྟིཧེཏུབྷཱུཏེན མཏྟཱ ཨཏྟཱནཾ པགྒཧེཏྭཱ ཙརནྟཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨིམེསུ པན པཊིཔཱཊིཡཱ ཚསུ སུཏྟེསུ གཱཐཱསུ ཝཱ ཨནཱགཱམིཕལཾ པཱཔེཏྭཱ དེསནཱ ནིཊྛཱཔིཏཱ. ཏཏྠ ཡེ ཨིམེ ཨཝིཧཱ ཨཏཔྤཱ སུདསྶཱ སུདསྶཱི ཨཀནིཊྛཱཏི ཨུཔཔཏྟིབྷཝཝསེན པཉྩ ཨནཱགཱམིནོ, ཏེསུ ཨཝིཧེསུ ཨུཔཔནྣཱ ཨཝིཧཱ ནཱམ. ཏེ ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡཱི, ཨུཔཧཙྩཔརིནིབྦཱཡཱི, ཨསངྑཱརཔརིནིབྦཱཡཱི, སསངྑཱརཔརིནིབྦཱཡཱི, ཨུདྡྷཾསོཏོ ཨཀནིཊྛགཱམཱིཏི པཉྩཝིདྷཱ, ཏཐཱ ཨཏཔྤཱ, སུདསྶཱ, སུདསྶིནོ. ཨཀནིཊྛེསུ པན ཨུདྡྷཾསོཏོ ཨཀནིཊྛགཱམཱི པརིཧཱཡཏི. ཏཏྠ ཡོ ཨཝིཧཱདཱིསུ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨཱཡུཝེམཛ྄ཛྷཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཨརཧཏྟཔྤཏྟིཡཱ ཀིལེསཔརིནིབྦཱནེན པརིནིབྦཱཡཏི, ཨཡཾ ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡཱི ནཱམ. ཡོ པན ཨཝིཧཱདཱིསུ ཨཱདིཏོ པཉྩཀཔྤསཏཱདིབྷེདཾ ཨཱཡུཝེམཛ྄ཛྷཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ པརིནིབྦཱཡཏི, ཨཡཾ ཨུཔཧཙྩཔརིནིབྦཱཡཱི ནཱམ. ཡོ ཨསངྑཱརེན ཨདྷིམཏྟཔྤཡོགཾ ཨཀཏྭཱ ཨཔྤདུཀྑེན ཨཀསིརེན པརིནིབྦཱཡཏི, ཨཡཾ ཨསངྑཱརཔརིནིབྦཱཡཱི ནཱམ. ཡོ པན སསངྑཱརེན ཨདྷིམཏྟཔྤཡོགཾ ཀཏྭཱ དུཀྑེན ཀིཙྪེན ཀསིརེན པརིནིབྦཱཡཏི, ཨཡཾ སསངྑཱརཔརིནིབྦཱཡཱི ནཱམ. ཨིཏརོ པན ཨཝིཧཱདཱིསུ ཨུདྡྷཾཝཱཧིཏབྷཱཝེན ཨུདྡྷམསྶ ཏཎྷཱསོཏཾ, ཝཊྚསོཏཾ, མགྒསོཏམེཝ ཝཱཏི ཨུདྡྷཾསོཏོ. ཨཝིཧཱདཱིསུ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ པཏྟུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཏཏྠ ཏཏྠ ཡཱཝཏཱཡུཀཾ ཋཏྭཱ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨཀནིཊྛཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཀནིཊྛགཱམཱི.

ཨེཏྠ ཙ ཨུདྡྷཾསོཏོ ཨཀནིཊྛགཱམཱི, ཨུདྡྷཾསོཏོ ན ཨཀནིཊྛགཱམཱི, ན ཨུདྡྷཾསོཏོ ཨཀནིཊྛགཱམཱི, ན ཨུདྡྷཾསོཏོ ན ཨཀནིཊྛགཱམཱིཏི ཙཏུཀྐཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཀཐཾ? ཡོ ཨཝིཧཏོ པཊྛཱཡ ཙཏྟཱརོ དེཝལོཀེ སོདྷེཏྭཱ ཨཀནིཊྛཾ གནྟྭཱ པརིནིབྦཱཡཏི, ཨཡཾ ཨུདྡྷཾསོཏོ ཨཀནིཊྛགཱམཱི ནཱམ. ཡོ པན ཧེཊྛཱ ཏཡོ དེཝལོཀེ སོདྷེཏྭཱ སུདསྶཱིདེཝལོཀེ ཋཏྭཱ པརིནིབྦཱཡཏི, ཨཡཾ ཨུདྡྷཾསོཏོ ན ཨཀནིཊྛགཱམཱི ནཱམ. ཡོ ཨིཏོ ཨཀནིཊྛམེཝ གནྟྭཱ པརིནིབྦཱཡཏི, ཨཡཾ ན ཨུདྡྷཾསོཏོ ཨཀནིཊྛགཱམཱི ནཱམ. ཡོ པན ཧེཊྛཱ ཙཏཱུསུ དེཝལོཀེསུ ཏཏྠ ཏཏྠེཝ པརིནིབྦཱཡཏི, ཨཡཾ ན ཨུདྡྷཾསོཏོ, ན ཨཀནིཊྛགཱམཱི ནཱམཱཏི.

ཏཏྠ ཨཝིཧེསུ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཀཔྤསཏཏོ ཨུདྡྷཾ པརིནིབྦཱཡིཀོ, དྭིནྣཾ ཀཔྤསཏཱནཾ མཏྠཀེ པརིནིབྦཱཡིཀོ, པཉྩཀཔྤསཏེ ཨསམྤཏྟེ པརིནིབྦཱཡིཀོཏི ཏཡོ ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡིནོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨུཔཔནྣཾ ཝཱ སམནནྟརཱ ཨཔྤཏྟཾ ཝཱ ཝེམཛ྄ཛྷ’’ནྟི (པུ. པ. ༣༦). ཝཱ-སདྡེན ཧི པཏྟམཏྟོཔི སངྒཧིཏོཏི. ཨེཝཾ ཏཡོ ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡིནོ, ཨེཀོ ཨུཔཧཙྩཔརིནིབྦཱཡཱི ཨེཀོ ཨུདྡྷཾསོཏོ. ཏེསུ ཨསངྑཱརཔརིནིབྦཱཡིནོ པཉྩ, སསངྑཱརཔརིནིབྦཱཡིནོ པཉྩཱཏི དས ཧོནྟི. ཏཐཱ ཨཏཔྤཱསུདསྶཱསུདསྶཱིསཱུཏི ཙཏྟཱརོ དསཀཱ ཙཏྟཱརཱིསཾ ཨཀནིཊྛེ པན ཨུདྡྷཾསོཏསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཏཡོ ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡིནོ, ཨེཀོ ཨུཔཧཙྩཔརིནིབྦཱཡཱིཏི ཨསངྑཱརཔརིནིབྦཱཡིནོ ཙཏྟཱརོ, སསངྑཱརཔརིནིབྦཱཡིནོ ཙཏྟཱརོཏི ཨཊྛ, ཨེཝམེཏེ ཨཊྛཙཏྟཱརཱིསཾ ཨནཱགཱམིནོ. ཏེ སབྦེཔི ཨིམེསུ སུཏྟེསུ ཨཝིསེསཝཙནེན གཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སབྦཔརིཉྙཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༧. སཏྟམེ སབྦནྟི ཨནཝསེསཾ. ཨནཝསེསཝཱཙཀོ ཧི ཨཡཾ སབྦ-སདྡོ. སོ ཡེན ཡེན སམྦནྡྷཾ གཙྪཏི, ཏསྶ ཏསྶ ཨནཝསེསཏཾ དཱིཔེཏི; ཡཐཱ ‘‘སབྦཾ རཱུཔཾ, སབྦཱ ཝེདནཱ, སབྦསཀྐཱཡཔརིཡཱཔནྣེསུ དྷམྨེསཱུ’’ཏི. སོ པནཱཡཾ སབྦ-སདྡོ སཔྤདེསནིཔྤདེསཝིསཡཏཱཡ དུཝིདྷོ. ཏཐཱ ཧེས སབྦསབྦཾ, པདེསསབྦཾ, ཨཱཡཏནསབྦཾ, སཀྐཱཡསབྦནྟི ཙཏཱུསུ ཝིསཡེསུ དིཊྛཔྤཡོགོ. ཏཏྠ ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ སབྦཱཀཱརེན བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎམུཁེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ནི. མོགྷརཱཛམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༨༥) སབྦསབྦསྨིཾ ཨཱགཏོ. ‘‘སབྦེསཾ ཝོ, སཱརིཔུཏྟཱ, སུབྷཱསིཏཾ པརིཡཱཡེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༤༥) པདེསསབྦསྨིཾ. ‘‘སབྦཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དེསེསྶཱམི, ཙཀྑུཉྩེཝ རཱུཔཉྩ…པེ…. མནཉྩེཝ དྷམྨེ ཙཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༢༣-༢༥) ཨེཏྠ ཨཱཡཏནསབྦསྨིཾ. ‘‘སབྦདྷམྨམཱུལཔརིཡཱཡཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དེསེསྶཱམཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡) སཀྐཱཡསབྦསྨིཾ. ཏཏྠ སབྦསབྦསྨིཾ ཨཱགཏོ ནིཔྤདེསཝིསཡོ, ཨིཏརེསུ ཏཱིསུཔི ཨཱགཏོ སཔྤདེསཝིསཡོ. ཨིདྷ པན སཀྐཱཡསབྦསྨིཾ ཝེདིཏབྦོ. ཝིཔསྶནཱཡ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱ ཧི ཨིདྷ ‘‘སབྦ’’ནྟི ཨནཝསེསཏོ གཧིཏཱ.

ཨནབྷིཛཱནནྟི ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ, ཨིམེ ཨཀུསལཱ, ཨིམེ སཱཝཛྫཱ, ཨིམེ ཨནཝཛྫཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཨིམེ པཉྩཀྑནྡྷཱ, ཨིམཱནི དྭཱདསཱཡཏནཱནི, ཨིམཱ ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ, ཨིདཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ, ཨཡཾ དུཀྑསམུདཡོ ཨརིཡསཙྩ’’ནྟི ཙ ཨཱདིནཱ སབྦེ ཨབྷིཉྙེཡྻེ དྷམྨེ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཏོ ཨནབྷིཛཱནནྟོ ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེན ན ཛཱནནྟོ. ཨཔརིཛཱནནྟི ན པརིཛཱནནྟོ. ཡོ ཧི སབྦཾ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཛཱཏཾ པརིཛཱནཱཏི, སོ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཛཱནཱཏི – ཉཱཏཔརིཉྙཱཡ, ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ, པཧཱནཔརིཉྙཱཡ. ཏཏྠ ཀཏམཱ ཉཱཏཔརིཉྙཱ? སབྦཾ ཏེབྷཱུམཀཾ ནཱམརཱུཔཾ – ‘‘ཨིདཾ རཱུཔཾ, ཨེཏྟཀཾ རཱུཔཾ, ན ཨིཏོ བྷིཡྻོ. ཨིདཾ ནཱམཾ, ཨེཏྟཀཾ ནཱམཾ, ན ཨིཏོ བྷིཡྻོ’’ཏི བྷཱུཏཔྤསཱདཱདིཔྤབྷེདཾ རཱུཔཾ, ཕསྶཱདིཔྤབྷེདཾ ནཱམཉྩ, ལཀྑཎརསཔཙྩུཔཊྛཱནཔདཊྛཱནཏོ ཝཝཏྠཔེཏི. ཏསྶ ཨཝིཛྫཱདིཀཉྩ པཙྩཡཾ པརིགྒཎྷཱཏི. ཨཡཾ ཉཱཏཔརིཉྙཱ. ཀཏམཱ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ? ཨེཝཾ ཉཱཏཾ ཀཏྭཱ ཏཾ སབྦཾ ཏཱིརེཏི ཨནིཙྩཏོ དུཀྑཏོ རོགཏོཏི དྭཱཙཏྟཱལཱིསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི. ཨཡཾ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ. ཀཏམཱ པཧཱནཔརིཉྙཱ? ཨེཝཾ ཏཱིརཡིཏྭཱ ཨགྒམགྒེན སབྦསྨིཾ ཚནྡརཱགཾ པཛཧཏི. ཨཡཾ པཧཱནཔརིཉྙཱ.

དིཊྛིཝིསུདྡྷིཀངྑཱཝིཏརཎཝིསུདྡྷིཡོཔི ཉཱཏཔརིཉྙཱ. མགྒཱམགྒཔཊིཔདཱཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིཡོ ཀལཱཔསམྨསནཱདིཨནུལོམཔརིཡོསཱནཱ ཝཱ པཉྙཱ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ. ཨརིཡམགྒེན པཛཧནཾ པཧཱནཔརིཉྙཱ. ཡོ སབྦཾ པརིཛཱནཱཏི, སོ ཨིམཱཧི ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཛཱནཱཏི. ཨིདྷ པན ཝིརཱགཔྤཧཱནཱནཾ པཊིཀྑེཔཝསེན ཝིསུཾ གཧིཏཏྟཱ ཉཱཏཔརིཉྙཱཡ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ ཙ ཝསེན པརིཛཱནནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཡོ པནེཝཾ ན པརིཛཱནཱཏི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཔརིཛཱན’’ནྟི.

ཏཏྠ ཙིཏྟཾ ཨཝིརཱཛཡནྟི ཏསྨིཾ ཨབྷིཉྙེཡྻཝིསེསེ པརིཉྙེཡྻེ ཨཏྟནོ ཙིཏྟསནྟཱནཾ ན ཝིརཱཛཡཾ, ན ཝིརཛྫནྟོ; ཡཐཱ ཏཏྠ རཱགོ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ ཝིརཱགཱནུཔསྶནཾ ན ཨུཔྤཱདེནྟོཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤཛཧནྟི ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ ཏཏྠ པཧཱཏབྦཡུཏྟཀཾ ཀིལེསཝཊྚཾ ཨནཝསེསཏོ ན པཛཧནྟོ. ཡཐཱ ཙེཏཾ, ཨེཝཾ ཨབྷིཛཱནནཱདཡོཔི མིསྶཀམགྒཝསེན ཝེདིཏབྦཱ. པུབྦབྷཱགེ ཧི ནཱནཱཙིཏྟཝསེན ཉཱཏཏཱིརཎཔཧཱནཔརིཉྙཱཧི ཀམེན ཨབྷིཛཱནནཱདཱིནི སམྤཱདེཏྭཱ མགྒཀཱལེ ཨེཀཀྑཎེནེཝ ཀིཙྩཝསེན ཏཾ སབྦཾ ནིཔྥཱདེནྟཾ ཨེཀམེཝ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི. ཨབྷབྦོ དུཀྑཀྑཡཱཡཱཏི ནིབྦཱནཱཡ སཀལསྶ ཝཊྚདུཀྑསྶ ཁེཔནཱཡ ན བྷབྦོ, ནཱལཾ ན སམཏྠོཏི ཨཏྠོ.

སབྦཉྩ ཁོཏི ཨེཏྠ ཙ-སདྡོ བྱཏིརེཀེ, ཁོ-སདྡོ ཨཝདྷཱརཎེ. ཏདུབྷཡེན ཨབྷིཛཱནནཱདིཏོ ལདྡྷབྦཾ ཝིསེསཾ དུཀྑཀྑཡསྶ ཙ ཨེཀནྟཀཱརཎཾ དཱིཔེཏི. ཨབྷིཛཱནནཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཝུཏྟམེཝ. ཏཏྠ པན པཊིཀྑེཔཝསེན ཝུཏྟཾ, ཨིདྷ ཝིདྷཱནཝསེན ཝེདིཏབྦཾ. ཨཡམེཝ ཝིསེསོ. ཨཔིཙ ཨབྷིཛཱནནྟི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཔཉྩཀསངྑཱཏཾ སཀྐཱཡསབྦཾ སརཱུཔཏོ པཙྩཡཏོ ཙ ཉཱཎསྶ ཨབྷིམུཁཱིཀརཎཝསེན ཨབྷིཛཱནནྟོ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཱཀཱརཱདིཔརིགྒཧེན ཏཾ ཨནིཙྩཱདིལཀྑཎེཧི པརིཙྪིཛྫམཱནཝསེན པརིཛཱནནྟོ. ཝིརཱཛཡནྟི སམྨདེཝསྶ ཨནིཙྩཏཱདིཨཝབོདྷེན ཨུཔྤནྣབྷཡཱདཱིནཝནིབྦིདཱདིཉཱཎཱནུབྷཱཝེན ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ ཝིརཏྟཾ ཀརོནྟོ ཏཏྠ ཨཎུམཏྟམྤི རཱགཾ ཨནུཔྤཱདེནྟོ. པཛཧནྟི ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ སམུདཡཔཀྑིཡཾ ཀིལེསཝཊྚཾ པཛཧནྟོ སམུཙྪིནྡནྟོ. བྷབྦོ དུཀྑཀྑཡཱཡཱཏི ཨེཝཾ ཀིལེསམལཔྤཧཱནེནེཝ སབྦསྶ ཀམྨཝཊྚསྶ པརིཀྑཱིཎཏྟཱ ཨནཝསེསཝིཔཱཀཝཊྚཁེཔནཱཡ སཀལསཾསཱརཝཊྚདུཀྑཔརིཀྑཡབྷཱུཏཱཡ ཝཱ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ བྷབྦོ ཨེཀནྟེནེཏཾ པཱཔུཎིཏུནྟི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཡོ སབྦཾ སབྦཏོ ཉཏྭཱཏི ཡོ ཡུཏྟཡོགོ ཨཱརདྡྷཝིཔསྶཀོ སབྦཾ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཛཱཏཾ སབྦཏོ སབྦབྷཱགེན ཀུསལཱདིཀྑནྡྷཱདིཝིབྷཱགཏོ དུཀྑཱདིཔཱིལ༹ནཱདིཝིབྷཱགཏོ ཙ. ཨཐ ཝཱ སབྦཏོཏི སབྦསྨཱ ཀཀྑལ༹ཕུསནཱདིལཀྑཎཱདིཏོ ཨནིཙྩཱདིཏོ ཙཱཏི སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནིཏྭཱ ཝིཔསྶནཱཔུབྦངྒམེན མགྒཉཱཎེན པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ, ཝིཔསྶནཱཉཱཎེནེཝ ཝཱ ཛཱནནཧེཏུ. སབྦཏྠེསུ ན རཛྫཏཱིཏི སབྦེསུ ཨཏཱིཏཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེསུ སཀྐཱཡདྷམྨེསུ ན རཛྫཏི, ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན རཱགཾ ན ཛནེཏི. ཨིམིནཱསྶ ཏཎྷཱགཱཧསྶ ཨབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ཏཾ ནིམིཏྟཏྟཱ དིཊྛམཱནགྒཱཧཱནཾ ‘‘ཨེཏཾ མམ ཨེསོཧམསྨི, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི ཨིམསྶ མིཙྪཱགཱཧཏྟཡསྶཔི ཨབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ས ཝེཏི ཨེཏྠ ས-ཨིཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཝེ-ཏི བྱཏྟཾ, ཨེཀཾསེནཱཏི ཝཱ ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠེ ནིཔཱཏོ. སབྦཔརིཉྙཱཏི སབྦཔརིཛཱནནཏོ, ཡཐཱཝུཏྟསྶ སབྦསྶ ཨབྷིསམཡཝསེན པརིཛཱནནཏོ. སོཏི ཡཐཱཝུཏྟོ ཡོགཱཝཙརོ, ཨརིཡོ ཨེཝ ཝཱ. སབྦདུཀྑམུཔཙྩགཱཏི སབྦཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ཨཙྩགཱ ཨཏིཀྐམི, སམཏིཀྐམཱིཏི ཨཏྠོ.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. མཱནཔརིཉྙཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༨. ཨཊྛམེ ཨཔུབྦཾ ནཏྠི, ཀེཝལཾ མཱནཝསེན དེསནཱ པཝཏྟཱ. གཱཐཱསུ པན མཱནུཔེཏཱ ཨཡཾ པཛཱཏི ཀམྨཀིལེསེཧི པཛཱཡཏཱིཏི པཛཱཏི ལདྡྷནཱམཱ ཨིམེ སཏྟཱ མཉྙནལཀྑཎེན མཱནེན ཨུཔེཏཱ ཨུཔགཏཱ. མཱནགནྠཱ བྷཝེ རཏཱཏི ཀིམིཀཱིཊཔཊངྒཱདིཨཏྟབྷཱཝེཔི མཱནེན གནྠིཏཱ མཱནསཾཡོཛནེན སཾཡུཏྟཱ. ཏཏོ ཨེཝ དཱིགྷརཏྟཾ པརིབྷཱཝིཏཱཧཾཀཱརཝསེན ‘‘ཨེཏཾ མམཱ’’ཏི སངྑཱརེསུ ཨཛ྄ཛྷོསཱནབཧུལཏྟཱ ཏཏྠ ནིཙྩསུཁཨཏྟཱདིཝིཔལླཱསཝསེན ཙ ཀཱམཱདིབྷཝེ རཏཱ. མཱནཾ ཨཔརིཛཱནནྟཱཏི མཱནཾ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི ན པརིཛཱནནྟཱ. ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎེན ཝཱ ཨནཏིཀྐམནྟཱ, ‘‘མཱནཾ ཨཔརིཉྙཱཡཱ’’ཏི ཀེཙི པཋནྟི. ཨཱགནྟཱརོ པུནབྦྷཝནྟི པུན ཨཱཡཱཏིཾ ཨུཔཔཏྟིབྷཝཾ. པུནཔྤུནཾ བྷཝནཏོ ཝཱ པུནབྦྷཝསངྑཱཏཾ སཾསཱརཾ ཨཔརཱཔརཾ པརིཝཏྟནཝསེན གནྟཱརོ ཨུཔགནྟཱརོ ཧོནྟི, བྷཝཏོ ན པརིམུཙྩནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཡེ ཙ མཱནཾ པཧནྟྭཱན, ཝིམུཏྟཱ མཱནསངྑཡེཏི ཡེ པན ཨརཧཏྟམགྒེན སབྦསོ མཱནཾ པཛཧིཏྭཱ མཱནསྶ ཨཙྩནྟསངྑཡབྷཱུཏེ ཨརཧཏྟཕལེ ནིབྦཱནེ ཝཱ ཏདེཀཊྛསབྦཀིལེསཝིམུཏྟིཡཱ ཝིམུཏྟཱ སུཊྛུ མུཏྟཱ. ཏེ མཱནགནྠཱབྷིབྷུནོ, སབྦདུཀྑམུཔཙྩགུནྟི ཏེ པརིཀྑཱིཎབྷཝསཾཡོཛནཱ ཨརཧནྟོ སབྦསོ མཱནགནྠཾ མཱནསཾཡོཛནཾ སམུཙྪེདཔྤཧཱནེན ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏཱ, ཨནཝསེསཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ཨཏིཀྐམིཾསཱུཏི ཨཏྠོ. ཨེཝམེཏསྨིཾ སཏྟམསུཏྟེ ཙ ཨརཧཏྟཾ ཀཐིཏནྟི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩-༡༠. ལོབྷདོསཔརིཉྙཱསུཏྟདྭཡཝཎྞནཱ

༩-༡༠. ནཝམདསམེསུ ཨཔུབྦཾ ནཏྠི. དེསནཱཝིལཱསཝསེན ཏཐཱ བུཛ྄ཛྷནཀཱནཾ ཝེནེཡྻཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན ཝཱ ཏཐཱ དེསིཏཱནཱིཏི དཊྛབྦཾ.

ནཝམདསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡཝགྒོ

༡-༣. མོཧཔརིཉྙཱདིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡-༡༣. དུཏིཡཝགྒེཔི པཋམཱདཱིནི ཏཱིཎི སུཏྟཱནི ཝུཏྟནཡཱནེཝ, ཏཐཱ དེསནཱཀཱརཎམྤི ཝུཏྟམེཝ.

༤. ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༤. ཙཏུཏྠེ – ‘‘ནཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ན-ཀཱརོ པཊིསེདྷཏྠོ. ཨཧནྟི བྷགཝཱ ཨཏྟཱནཾ ནིདྡིསཏི. ཨཉྙནྟི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎཏོ ཨཉྙཾ. ཨེཀནཱིཝརཎམྤཱིཏི ཨེཀནཱིཝརཎདྷམྨམྤི. སམནུཔསྶཱམཱིཏི དྭེ སམནུཔསྶནཱ – དིཊྛིསམནུཔསྶནཱ ཙ ཉཱཎསམནུཔསྶནཱ ཙ. ཏཏྠ ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༤.༢༠༠; པཊི. མ. ༡.༡༣༠) ཨཱགཏཱ ཨཡཾ དིཊྛིསམནུཔསྶནཱ ནཱམ. ‘‘ཨནིཙྩཏོ སམནུཔསྶཏི, ནོ ནིཙྩཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༣.༣༥) པན ཨཱགཏཱ ཨཡཾ ཉཱཎསམནུཔསྶནཱ ནཱམ. ཨིདྷཱཔི ཉཱཎསམནུཔསྶནཱཝ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ‘‘སམནུཔསྶཱམཱི’’ཏི ཙ པདསྶ ན-ཀཱརེན སམྦནྡྷོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘ཨཧཾ, བྷིཀྑཝེ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསངྑཱཏེན སམནྟཙཀྑུནཱ སབྦདྷམྨེ ཧཏྠཱམལཀཾ ཝིཡ ཨོལོཀེནྟོཔི ཨཉྙཾ ཨེཀནཱིཝརཎམྤི ན སམནུཔསྶཱམཱི’’ཏི.

ཡེན ནཱིཝརཎེན ནིཝུཏཱ པཛཱ དཱིགྷརཏྟཾ སནྡྷཱཝནྟི སཾསརནྟཱིཏི ཡེན ནཱིཝརཎཀསབྷཱཝཏྟཱ ནཱིཝརཎེན དྷམྨསབྷཱཝཾ ཛཱནིཏུཾ པསྶིཏུཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ཨདཏྭཱ ཚཱདེཏྭཱ པརིཡོནནྡྷིཏྭཱ ཋཱནེན ཨནྡྷཀཱརེན ནིཝུཏཱ སཏྟཱ ཨནཱདིམཏསཾསཱརེ ཨཔརིམཱཎེ ཀཔྤེ མཧནྟེསུ ཙེཝ ཁུདྡཀེསུ ཙ བྷཝཱདཱིསུ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཝསེན སབྦཏོ དྷཱཝནྟི ཙེཝ སཾསརནྟི, ཙ. ཨཱརམྨཎནྟརསངྐམནཝསེན ཝཱ སནྡྷཱཝནཾ, བྷཝནྟརསངྐམནཝསེན སཾསརཎཾ. ཀིལེསཱནཾ བལཝབྷཱཝེན ཝཱ སནྡྷཱཝནཾ, དུབྦལབྷཱཝེན སཾསརཎཾ. ཁཎིཀམརཎཝསེན ཝཱ ཨེཀཛཱཏིཡཾ སནྡྷཱཝནཾ, ཝོཧཱརམརཎཝསེན ཨནེཀཱསུ ཛཱཏཱིསུ སཾསརཎཾ. ཙིཏྟཝསེན ཝཱ སནྡྷཱཝནཾ, ‘‘ཙིཏྟམསྶ ཝིདྷཱཝཏཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ, ཀམྨཝསེན སཾསརཎཾ. ཨེཝཾ སནྡྷཱཝནསཾསརཎཱནཾ ཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོ.

ཡཐཡིདནྟི ཡཐཱ ཨིདཾ. ཡ-ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ, སནྡྷིཝསེན རསྶཏྟཾ. ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎནྟི ཨེཏྠ པཱུརེཏུཾ ཨཡུཏྟཊྛེན ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདི ཨཝིནྡིཡཾ ནཱམ, ཨལདྡྷབྦནྟི ཨཏྠོ. ཏཾ ཨཝིནྡིཡཾ ཝིནྡཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ. ཝིཔརཱིཏཏོ ཀཱཡསུཙརིཏཱདི ཝིནྡིཡཾ ནཱམ, ཏཾ ཝིནྡིཡཾ ན ཝིནྡཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ. ཁནྡྷཱནཾ རཱསཊྛཾ, ཨཱཡཏནཱནཾ ཨཱཡཏནཊྛཾ, དྷཱཏཱུནཾ སུཉྙཊྛཾ, ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཨཱདྷིཔཏེཡྻཊྛཾ, སཙྩཱནཾ ཏཐཊྛཾ དུཀྑཱདཱིནཾ པཱིལ༹ནཱདིཝསེན ཝུཏྟཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཨཏྠཾ ཨཝིདིཏཾ ཀརོཏཱིཏིཔི ཨཝིཛྫཱ. ཨནྟཝིརཧིཏེ སཾསཱརེ སཏྟེ ཛཝཱཔེཏཱིཏི ཝཱ ཨཝིཛྫཱ, པརམཏྠཏོ ཝཱ ཨཝིཛྫམཱནེསུ ཨིཏྠིཔུརིསཱདཱིསུ ཛཝཏི པཝཏྟཏི, ཝིཛྫམཱནེསུ ཁནྡྷཱདཱིསུ ན ཛཝཏི, ན པཝཏྟཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱ. ཨཔིཙ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིནཾ ཝཏྠཱརམྨཎཱནཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཔཊིཙྩསམུཔྤནྣཱནཉྩ དྷམྨཱནཾ ཚཱདནཏོཔི ཨཝིཛྫཱ. ཨཝིཛྫཱཝ ནཱིཝརཎནྟི ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎཾ.

ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎེན ཧི, བྷིཀྑཝེ, ནིཝུཏཱ པཛཱ དཱིགྷརཏྟཾ སནྡྷཱཝནྟི སཾསརནྟཱིཏི ཨིདཾ པུརིམསྶེཝ དལ༹ྷཱིཀརཎཏྠཾ ཝུཏྟཾ. པུརིམཾ ཝཱ – ‘‘ཡཐཡིདཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎ’’ནྟི ཨེཝཾ ཨོཔམྨདསྶནཝསེན ཝུཏྟཾ, ཨིདཾ ནཱིཝརཎཱནུབྷཱཝདསྶནཝསེན. ཀསྨཱ པནེཏྠ ཨཝིཛྫཱཝ ཨེཝཾ ཝུཏྟཱ, ན ཨཉྙེ དྷམྨཱཏི? ཨཱདཱིནཝཔཊིཙྪཱདནེན ཀཱམཙྪནྡཱདཱིནཾ ཝིསེསཔྤཙྩཡབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཏཱཡ པཊིཙྪཱདིཏཱདཱིནཝེ ཝིསཡེ ཀཱམཙྪནྡཱདཡོ པཝཏྟནྟི.

ནཏྠཉྙོཏི ཨཱདིཀཱ གཱཐཱ ཝུཏྟསྶ ཨཝུཏྟསྶ ཙ ཨཏྠསྶ སངྒཎྷནཝསེན བྷཱསིཏཱ. ཏཏྠ ནིཝུཏཱཏི ནིཝཱརིཏཱ པལིགུཎྛིཏཱ, པཊིཙྪཱདིཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨཧོརཏྟནྟི དིཝཱ ཙེཝ རཏྟིཉྩ, སབྦཀཱལནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡཐཱ མོཧེན ཨཱཝུཏཱཏི ཡེན པཀཱརེན ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎསངྑཱཏེན མོཧེན ཨཱཝུཏཱ པཊིཙྪཱདིཏཱ སུཝིཉྙེཡྻམྤི ཨཛཱནནྟིཡོ པཛཱ སཾསཱརེ སཾསརནྟི, ཏཐཱརཱུཔོ ཨཉྙོ ཨེཀདྷམྨོཔི ཨེཀནཱིཝརཎམྤི ནཏྠཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཡེ ཙ མོཧཾ པཧནྟྭཱན, ཏམོཁནྡྷཾ པདཱལཡུནྟི ཡེ པན ཨརིཡསཱཝཀཱ པུབྦབྷཱགེ ཏདངྒཱདིཔྤཧཱནཝསེན, ཧེཊྛིམམགྒེཧི ཝཱ ཏཾཏཾམགྒཝཛ྄ཛྷཾ མོཧཾ པཛཧིཏྭཱ ཨགྒམགྒེན ཝཛིརཱུཔམཉཱཎེན མོཧསངྑཱཏམེཝ ཏམོརཱསིཾ པདཱལཡིཾསུ, ཨནཝསེསཏོ སམུཙྪིནྡིཾསུ. ན ཏེ པུན སཾསརནྟཱིཏི ཏེ ཨརཧནྟོ –

‘‘ཁནྡྷཱནཉྩ པཊིཔཱཊི, དྷཱཏུཨཱཡཏནཱན ཙ;

ཨབྦོཙྪིནྣཾ ཝཏྟམཱནཱ, སཾསཱརོཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི. –

ཨེཝཾ ཝུཏྟེ ཨིམསྨིཾ སཾསཱརེ ན སཾསརནྟི ན པརིབྦྷམནྟི. ཀིཾ ཀཱརཎཱ? ཧེཏུ ཏེསཾ ན ཝིཛྫཏི, ཡསྨཱ སཾསཱརསྶ ཧེཏུ མཱུལཀཱརཎཾ ཨཝིཛྫཱ, སཱ ཏེསཾ ན ཝིཛྫཏི, སབྦསོ ནཏྠི སམུཙྪིནྣཏྟཱཏི.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཏཎྷཱསཾཡོཛནསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༥. པཉྩམེ ཡསྶ ཝིཛྫཏི, ཏཾ པུགྒལཾ དུཀྑེཧི, ཀམྨཾ ཝཱ ཝིཔཱཀེཧི, བྷཝཡོནིགཏིཝིཉྙཱཎཊྛིཏིསཏྟཱཝཱསེ ཝཱ བྷཝནྟརཱདཱིཧི སཾཡོཛེཏཱིཏི སཾཡོཛནཾ. ཏཎྷཱཡནཊྛེན ཏཎྷཱ, ཏསཏི སཡཾ པརིཏསཏི, ཏསནྟི ཝཱ ཨེཏཱཡཱཏི ཏཎྷཱ. སཉྙུཏྟཱཏི ཙཀྑཱདཱིསུ ཨབྷིནིཝེསཝཏྠཱུསུ བདྡྷཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཀཱམཉྩེཏྠ ཨཝིཛྫཱཡཔི སཾཡོཛནབྷཱཝོ ཏཎྷཱཡ ཙ ནཱིཝརཎབྷཱཝོ ཨཏྠིཡེཝ, ཏཐཱཔི ཨཝིཛྫཱཡ པཊིཙྪཱདིཏཱདཱིནཝེཧི བྷཝེཧི ཏཎྷཱ སཏྟེ སཾཡོཛེཏཱིཏི ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ དསྶནཏྠཾ པུརིམསུཏྟེ ཨཝིཛྫཱ ནཱིཝརཎབྷཱཝེན, ཨིདྷ ཙ ཏཎྷཱ སཾཡོཛནབྷཱཝེནེཝ ཝུཏྟཱ. ཀིཉྩ ནཱིཝརཎསཾཡོཛནཔྤདྷཱནསྶ དསྶནཏྠཾ. ཡཐཱ ཧི ནཱིཝརཎབྷཱཝེན ཨཝིཛྫཱ སཾཀིལེསདྷམྨཱནཾ པདྷཱནབྷཱུཏཱ པུབྦངྒམཱ ཙ, ཨེཝཾ སཾཡོཛནབྷཱཝེན ནེསཾ ཏཎྷཱཏི ཏདདྷཱིནཔྤདྷཱནབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ སུཏྟདྭཡེ ཨེཝམེཏེ དྷམྨཱ ཝུཏྟཱ. ཨཔིཙ ཝིསེསེན ཨཝིཛྫཱ ནིབྦཱནསུཁཾ ནིཝཱརེཏཱིཏི ‘‘ནཱིཝརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཱ, ཏཎྷཱ སཾསཱརདུཀྑེན སཏྟེ སཾཡོཛེཏཱིཏི ‘‘སཾཡོཛན’’ནྟི.

དསྶནགམནནྟརཱཡཀརཎཏོ ཝཱ ཝིཛྫཱཙརཎཝིཔཀྑཏོ དྭཡཾ དྭིདྷཱ ཝུཏྟཾ. ཝིཛྫཱཡ ཧི ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀབྷཱུཏཱ ཨཝིཛྫཱ ནིབྦཱནདསྶནསྶ ཨཝིཔརཱིཏདསྶནསྶ ཙ ཝིསེསཏོ ཨནྟརཱཡཀརཱ, ཙརཎདྷམྨཱནཾ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀབྷཱུཏཱ ཏཎྷཱ གམནསྶ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ ཨནྟརཱཡཀརཱཏི; ཨེཝམཡཾ ཨཝིཛྫཱཡ ནིཝུཏོ ཨནྡྷཱིཀཏོ ཏཎྷཱཡ སཾཝུཏོ བདྡྷོ ཨསྶུཏཝཱ པུཐུཛྫནོ ཨནྡྷོ ཝིཡ བདྡྷོ མཧཱཀནྟཱརཾ, སཾསཱརཀནྟཱརཾ ནཱཏིཝཏྟཏི. ཨནཏྠུཔྤཏྟིཧེཏུདྭཡདསྶནཏྠམྤི དྭཡཾ དྭིདྷཱ ཝུཏྟཾ. ཨཝིཛྫཱགཏོ ཧི པུགྒལོ བཱལབྷཱཝེན ཨཏྠཾ པརིཧཱཔེཏི, ཨནཏྠཉྩ ཨཏྟནོ ཀརོཏི, ཨཀུསལོ ཝིཡ ཨཱཏུརོ ཨསཔྤཱཡཀིརིཡཱཡ. ཛཱནནྟོཔི བཱལོ བཱལབྷཱཝེན ཨཏྠཾ པརིཧཱཔེཏི, ཨནཏྠཉྩ ཀརོཏི ཛཱནནྟོ ཝིཡ རོགཱི ཨསཔྤཱཡསེཝཱི. མཀྐཊཱལེཔོཔམསུཏྟཾ ཙེཏསྶ ཨཏྠསྶ སཱདྷཀཾ.

པཊིཙྩསམུཔྤཱདསྶ མཱུལཀཱརཎདསྶནཏྠམྤེཏྠ དྭཡཾ དྭིདྷཱ ཝུཏྟཾ. ཝིསེསེན ཧི སམྨོཧསྶ བལཝབྷཱཝཏོ ཨཝིཛྫཱཁེཏྟཾ ཨཏཱིཏོ ཨདྡྷཱ, པཏྠནཱཡ བལཝབྷཱཝཏོ ཏཎྷཱཁེཏྟཾ ཨནཱགཏོ ཨདྡྷཱ. ཏཐཱ ཧི བཱལཛནོ སམྨོཧབཧུལོ ཨཏཱིཏམནུསོཙཏི, ཏསྶ ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱཏི སབྦཾ ནེཏབྦཾ. པཏྠནཱབཧུལོ ཨནཱགཏཾ པཛཔྤཏི, ཏསྶ ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཨུཔཱདཱནནྟིཨཱདི སབྦཾ ནེཏབྦཾ. ཏེནེཝ ཏཱསཾ པུབྦནྟཱཧརཎེན ཨཔརནྟཔཊིསནྡྷཱནེན ཙསྶ ཡཐཱཀྐམཾ མཱུལཀཱརཎཏཱ དསྶིཏཱཏི ཝེདིཏབྦནྟི.

གཱཐཱསུ ཏཎྷཱདུཏིཡོཏི ཏཎྷཱསཧཱཡོ. ཏཎྷཱ ཧི ནིརུདཀཀནྟཱརེ མརཱིཙིཀཱཡ ཨུདཀསཉྙཱ ཝིཡ པིཔཱསཱབྷིབྷཱུཏཾ ཨཔྤཊིཀཱརདུཀྑཱབྷིབྷཱུཏམྤི སཏྟཾ ཨསྶཱདསནྡསྶནཝསེན སཧཱཡཀིཙྩཾ ཀརོནྟཱི བྷཝཱདཱིསུ ཨནིབྦིནྡཾ ཀཏྭཱ པརིབྦྷམཱཔེཏི, ཏསྨཱ ཏཎྷཱ པུརིསསྶ ‘‘དུཏིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ནནུ ཙ ཨཉྙེཔི ཀིལེསཱདཡོ བྷཝཱབྷིནིབྦཏྟིཡཱ པཙྩཡཱཝ? སཙྩམེཏཾ, ན པན ཏཐཱ ཝིསེསཔྤཙྩཡོ ཡཐཱ ཏཎྷཱ. ཏཐཱ ཧི སཱ ཀུསལེཧི ཝིནཱ ཨཀུསལེཧི, ཀཱམཱཝཙརཱདིཀུསལེཧི ཙ ཝིནཱ རཱུཔཱཝཙརཱདིཀུསལེཧི བྷཝནིབྦཏྟིཡཱ ཝིསེསཔྤཙྩཡོ, ཡཏོ སམུདཡསཙྩནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི. ཨིཏྠབྷཱཝཉྙཐཱབྷཱཝནྟི ཨིཏྠབྷཱཝོ ཙ ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ ཙ ཨིཏྠབྷཱཝཉྙཐཱབྷཱཝོ. སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨིཏྠབྷཱཝཉྙཐཱབྷཱཝོ སཾསཱརོ, ཏཾ ཏཏྠ ཨིཏྠབྷཱཝོ མནུསྶཏྟཾ, ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ ཏཏོ ཨཝསིཊྛསཏྟཱཝཱསཱ. ཨིཏྠབྷཱཝོ ཝཱ ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ པཙྩུཔྤནྣོ ཨཏྟབྷཱཝོ, ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ ཨནཱགཏཏྟབྷཱཝོ. ཨེཝརཱུཔོ ཝཱ ཨཉྙོཔི ཨཏྟབྷཱཝོ ཨིཏྠབྷཱཝོ, ན ཨེཝརཱུཔོ ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ. ཏཾ ཨིཏྠབྷཱཝཉྙཐཱབྷཱཝཾ སཾསཱརཾ ཁནྡྷདྷཱཏུཨཱཡཏནཔཊིཔཱཊིཾ ནཱཏིཝཏྟཏི, ན ཨཏིཀྐམཏི.

ཨེཏམཱདཱིནཝཾ ཉཏྭཱ, ཏཎྷཾ དུཀྑསྶ སམྦྷཝནྟི ཨེཏཾ སཀལཝཊྚདུཀྑསྶ སམྦྷཝཾ སམུདཡཾ ཏཎྷཾ ཨཱདཱིནཝཾ ཨཱདཱིནཝཏོ ཉཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨེཏམཱདཱིནཝཾ ཉཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ སཾསཱརནཱཏིཝཏྟནཾ ཨཱདཱིནཝཾ དོསཾ ཉཏྭཱ. ཏཎྷཾ དུཀྑསྶ སམྦྷཝནྟི ཏཎྷཉྩ ཝུཏྟནཡེན ཝཊྚདུཀྑསྶ པདྷཱནཀཱརཎནྟི ཉཏྭཱ. ཝཱིཏཏཎྷོ ཨནཱདཱནོ, སཏོ བྷིཀྑུ, པརིབྦཛེཏི ཨེཝཾ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཛཱནནྟོ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ ཏཎྷཾ ཝིགམེནྟོ ཨགྒམགྒེན སབྦསོ ཝཱིཏཏཎྷོ ཝིགཏཏཎྷོ, ཏཏོ ཨེཝ ཙཏཱུསུ ཨུཔཱདཱནེསུ ཀསྶཙིཔི ཨབྷཱཝེན ཨཱཡཏིཾ པཊིསནྡྷིསངྑཱཏསྶ ཝཱ ཨཱདཱནསྶ ཨབྷཱཝེན ཨནཱདཱནོ, སཏིཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ སབྦཏྠ སཏོཀཱརིཏཱཡ སཏོ བྷིནྣཀིལེསོ བྷིཀྑུ པརིབྦཛེ ཙརེཡྻ, ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནེན ཝཱ སངྑཱརཔྤཝཏྟིཏོ ཨཔགཙྪེཡྻཱཏི ཨཏྠོ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. པཋམསེཁསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༦. ཚཊྛེ སེཁསྶཱཏི ཨེཏྠ ཀེནཊྛེན སེཁོ? སེཀྑདྷམྨཔཊིལཱབྷཏོ སེཁོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཀིཏྟཱཝཏཱ ནུ ཁོ, བྷནྟེ, སེཁོ ཧོཏཱིཏི? ཨིདྷ, བྷིཀྑུ, སེཁཱཡ སམྨཱདིཊྛིཡཱ སམནྣཱགཏོ ཧོཏི…པེ… སེཁེན སམྨཱསམཱདྷིནཱ སམནྣཱགཏོ ཧོཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ, བྷིཀྑུ, སེཁོ ཧོཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༣).

ཨཔིཙ སིཀྑཏཱིཏི སེཁོ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘སིཀྑཏཱིཏི ཁོ, བྷིཀྑུ, ཏསྨཱ སེཁོཏི ཝུཙྩཏི. ཀིཉྩ སིཀྑཏི? ཨདྷིསཱིལམྤི སིཀྑཏི, ཨདྷིཙིཏྟམྤི སིཀྑཏི, ཨདྷིཔཉྙམྤི སིཀྑཏི. སིཀྑཏཱིཏི ཁོ, བྷིཀྑུ, ཏསྨཱ སེཁོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༨༦).

ཡོཔི ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནོ ཨནུལོམཔྤཊིཔདཱཡ པརིཔཱུརཀཱརཱི སཱིལསམྤནྣོ ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརོ བྷོཛནེ མཏྟཉྙཱུ ཛཱགརིཡཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ པུབྦརཏྟཱཔརརཏྟཾ བོདྷིཔཀྑིཡཱནཾ དྷམྨཱནཾ བྷཱཝནཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ ཝིཧརཏི – ‘‘ཨཛྫ ཝཱ སྭེ ཝཱ ཨཉྙཏརཾ སཱམཉྙཕལཾ ཨདྷིགམིསྶཱམཱི’’ཏི, སོཔི ཝུཙྩཏི སིཀྑཏཱིཏི སེཁོཏི. ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ ན པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོཝ སེཁོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཨཐ ཁོ ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནོཔི. ཨཔྤཏྟཾ མཱནསཾ ཨེཏེནཱཏི ཨཔྤཏྟམཱནསོ. མཱནསནྟི ‘‘ཨནྟལིཀྑཙརོ པཱསོ, ཡྭཱཡཾ ཙརཏི མཱནསོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༡༥༡; མཧཱཝ. ༣༣) ཨེཏྠ རཱགོ མཱནསནྟི ཝུཏྟོ. ‘‘ཙིཏྟཾ མནོ མཱནས’’ནྟི (དྷ. ས. ༦༣, ༦༥) ཨེཏྠ ཙིཏྟཾ. ‘‘ཨཔྤཏྟམཱནསོ སེཁོ, ཀཱལཾ ཀཡིརཱ ཛནེ སུཏཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༡༥༩) ཨེཏྠ ཨརཧཏྟཾ. ཨིདྷཱཔི ཨརཧཏྟམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཏེན ཨཔྤཏྟཨརཧཏྟསྶཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.

ཨནུཏྟརནྟི སེཊྛཾ, ཨསདིསནྟི ཨཏྠོ. ཙཏཱུཧི ཡོགེཧི ཁེམཾ ཨནུཔདྡུཏནྟི ཡོགཀྑེམཾ, ཨརཧཏྟམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ. པཏྠཡམཱནསྶཱཏི དྭེ པཏྠནཱ ཏཎྷཱཔཏྠནཱ, ཀུསལཙྪནྡཔཏྠནཱ ཙ. ‘‘པཏྠཡམཱནསྶ ཧི ཛཔྤིཏཱནི, པཝེདྷིཏཾ ཝཱཔི པཀཔྤིཏེསཱུ’’ཏི (སུ. ནི. ༩༠༨; མཧཱནི. ༡༣༧) ཨེཏྠ ཏཎྷཱཔཏྠནཱ.

‘‘ཚིནྣཾ པཱཔིམཏོ སོཏཾ, ཝིདྡྷསྟཾ ཝིནལཱི༹ཀཏཾ;

པཱམོཛྫབཧུལཱ ཧོཐ, ཁེམཾ པཏྠེཐ བྷིཀྑཝོ’’ཏི. (མ. ནི. ༡.༣༥༢);

ཨེཏྠ ཀཏྟུཀམྱཏཱཀུསལཙྪནྡཔཏྠནཱ, ཨཡམེཝ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ. ཏེན པཏྠཡམཱནསྶཱཏི ཏཾ ཡོགཀྑེམཾ གནྟུཀཱམསྶ ཏནྣིནྣསྶ ཏཔྤོཎསྶ ཏཔྤབྦྷཱརསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཝིཧརཏོཏི ཨེཀཾ ཨིརིཡཱཔཐདུཀྑཾ ཨཉྙེན ཨིརིཡཱཔཐེན ཝིཙྪིནྡིཏྭཱ ཨཔརིཔཏནྟཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ ཧརཏོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱཏི ཨདྷིམུཙྩནྟོ སདྡྷཱཡ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡེསནཡེན ཙེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀནྟི ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏེ ཨཛ྄ཛྷཏྟེ བྷཝཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཾ. ཨངྒནྟི ཀཱརཎཾ. ཨིཏི ཀརིཏྭཱཏི ཨེཝཾ ཀཏྭཱ. ན ཨཉྙཾ ཨེཀངྒམྤི སམནུཔསྶཱམཱིཏི ཨེཏྠ ཨཡཾ སངྑེཔཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ སམུཊྛིཏཾ ཀཱརཎནྟི ཀཏྭཱ ཨཉྙཾ ཨེཀཀཱརཎམྤི ན སམནུཔསྶཱམི ཡཾ ཨེཝཾ བཧཱུཔཀཱརཾ, ཡཐཡིདཾ ཡོནིསོ མནསིཀཱརོཏི ཨུཔཱཡམནསིཀཱརོ, པཐམནསིཀཱརོ, ཨནིཙྩཱདཱིསུ ཨནིཙྩཱདིནཡེནེཝ མནསིཀཱརོ, ཨནིཙྩཱནུལོམིཀེན ཝཱ ཙིཏྟསྶ ཨཱཝཊྚནཱ ཨནྭཱཝཊྚནཱ ཨཱབྷོགོ སམནྣཱཧཱརོ མནསིཀཱརོ. ཨཡཾ ཡོནིསོ མནསིཀཱརོ.

ཨིདཱནི ཡོནིསོ མནསིཀཱརསྶ ཨཱནུབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོནིསོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ མནསི ཀརོནྟོ ཨཀུསལཾ པཛཧཏི, ཀུསལཾ བྷཱཝེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡོནིསོ མནསི ཀརོནྟོཏི ‘‘ཨིདཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ, ཨཡཾ དུཀྑསམུདཡོ ཨརིཡསཙྩཾ, ཨཡཾ དུཀྑནིརོདྷོ ཨརིཡསཙྩཾ, ཨཡཾ དུཀྑནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ ཨརིཡསཙྩ’’ནྟི ཙཏཱུསུ ཨརིཡསཙྩེསུ ཡོནིསོ མནསིཀཱརཾ པཝཏྟེནྟོ.

ཏཏྲཱཡཾ ཨཏྠཝིབྷཱཝནཱ – ཡདིཔི ཨིདཾ སུཏྟཾ ཨཝིསེསེན སེཀྑཔུགྒལཝསེན ཨཱགཏཾ, ཙཏུམགྒསཱདྷཱརཎཝསེན པན སངྑེཔེནེཝ ཀམྨཊྛཱནཾ ཀཐཡིསྶཱམ. ཡོ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནིཀོ ཡོགཱཝཙརོ ‘‘ཏཎྷཱཝཛྫཱ ཏེབྷཱུམཀཱ ཁནྡྷཱ དུཀྑཾ, ཏཎྷཱ སམུདཡོ, ཨུབྷིནྣཾ ཨཔྤཝཏྟི ནིརོདྷོ, ནིརོདྷསམྤཱཔཀོ མགྒོ’’ཏི ཨེཝཾ པུབྦེ ཨེཝ ཨཱཙརིཡསནྟིཀེ ཨུགྒཧིཏཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནོ. སོ ཨཔརེན སམཡེན ཝིཔསྶནཱམགྒཾ སམཱརུལ༹ྷོ སམཱནོ ཏེབྷཱུམཀེ ཁནྡྷེ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏི, ཨུཔཱཡེན པཐེན སམནྣཱཧརཏི ཙེཝ ཝིཔསྶཏི ཙ. ཝིཔསྶནཱ ཧི ཨིདྷ མནསིཀཱརསཱིསེན ཝུཏྟཱ. ཡཱ པནཱཡཾ ཏསྶ དུཀྑསྶ སམུཊྛཱཔིཀཱ པུརིམབྷཝིཀཱ ཏཎྷཱ, ཨཡཾ དུཀྑསམུདཡོཏི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏི. ཡསྨཱ པན ཨིདཾ དུཀྑཾ, ཨཡཉྩ སམུདཡོ ཨིདཾ ཋཱནཾ པཏྭཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟི ན པཝཏྟནྟི, ཏསྨཱ ཡདིདཾ ནིབྦཱནཾ ནཱམ, ཨཡཾ དུཀྑནིརོདྷོཏི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏི. ནིརོདྷསམྤཱཔཀཾ ཨཊྛངྒིཀཾ མགྒཾ, ‘‘ཨཡཾ དུཀྑནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ’’ཏི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏི, ཨུཔཱཡེན པཐེན སམནྣཱཧརཏི ཙེཝ ཝིཔསྶཏི ཙ.

ཏཏྲཱཡཾ ཨུཔཱཡོ – ཨབྷིནིཝེསོ ནཱམ ཁནྡྷེ ཧོཏི, ན ཝིཝཊྚེ, ཏསྨཱ ཨཡམཏྠོ – ‘‘ཨིམསྨིཾ ཀཱཡེ པཐཝཱིདྷཱཏུ, ཨཱཔོདྷཱཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༨) ནཡེན ཙཏྟཱརི མཧཱབྷཱུཏཱནི ཏདནུསཱརེན ཨུཔཱདཱརཱུཔཱནི ཙ པརིགྒཧེཏྭཱ ‘‘ཨཡཾ རཱུཔཀྑནྡྷོ’’ཏི ཝཝཏྠཔེཏི. ཏཾ ཝཝཏྠཱཔཡཏོ ཨུཔྤནྣེ ཏདཱརམྨཎེ ཙིཏྟཙེཏསིཀདྷམྨེ ‘‘ཨིམེ ཙཏྟཱརོ ཨརཱུཔཀྑནྡྷཱ’’ཏི ཝཝཏྠཔེཏི. ཏཏོ ‘‘ཨིམེ པཉྩཀྑནྡྷཱ དུཀྑ’’ནྟི ཝཝཏྠཔེཏི. ཏེ པན སངྑེཔཏོ ནཱམཉྩ རཱུཔཉྩཱཏི དྭེ བྷཱགཱ ཧོནྟི. ཨིདཉྩ ནཱམརཱུཔཾ སཧེཏུ སཔྤཙྩཡཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏསྶ ཨཡཾ ཨཝིཛྫཱབྷཝཏཎྷཱདིཀོ ཧེཏུ, ཨཡཾ ཨཱཧཱརཱདིཀོ པཙྩཡོཏི ཧེཏུཔྤཙྩཡེ ཝཝཏྠཔེཏི. སོ ཏེསཾ པཙྩཡཱནཉྩ པཙྩཡུཔྤནྣཱནཉྩ ཡཱཐཱཝསརསལཀྑཎཾ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཨཧུཏྭཱ བྷཝནྟི, ཧུཏྭཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟི, ཏསྨཱ ཨནིཙྩཱ’’ཏི ཨནིཙྩལཀྑཎཾ ཨཱརོཔེཏི, ‘‘ཨུདཡབྦཡཔཊིཔཱིལི༹ཏཏྟཱ དུཀྑཱ’’ཏི དུཀྑལཀྑཎཾ ཨཱརོཔེཏི, ‘‘ཨཝསཝཏྟནཏོ ཨནཏྟཱ’’ཏི ཨནཏྟལཀྑཎཾ ཨཱརོཔེཏི.

ཨེཝཾ ཏིལཀྑཎཱནི ཨཱརོཔེཏྭཱ ཝིཔསྶནྟོ ཨུདཡབྦཡཉཱཎུཔྤཏྟིཡཱ ཨུཔྤནྣེ ཨོབྷཱསཱདིཀེ ཝིཔསྶནུཔཀྐིལེསེ ‘ཨམགྒོ’ཏི ཨུདཡབྦཡཉཱཎམེཝ ‘‘ཨརིཡམགྒསྶ ཨུཔཱཡབྷཱུཏོ པུབྦབྷཱགམགྒོ’’ཏི མགྒཱམགྒཾ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ པུན ཨུདཡབྦཡཉཱཎཾ པཊིཔཱཊིཡཱ བྷངྒཉཱཎཱདཱིནི ཙ ཨུཔྤཱདེནྟོ སོཏཱཔཏྟིམགྒཱདཡོ པཱཔུཎཱཏི. ཏསྨིཾ ཁཎེ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི ཨེཀཔྤཊིཝེདྷེནེཝ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ཨེཀཱབྷིསམཡེན ཨབྷིསམེཏི. ཏཏྠ དུཀྑཾ པརིཉྙཱཔཊིཝེདྷེན པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོ, སམུདཡཾ པཧཱནཔྤཊིཝེདྷེན པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོ སབྦཾ ཨཀུསལཾ པཛཧཏི, ནིརོདྷཾ སཙྪིཀིརིཡཱཔཊིཝེདྷེན པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོ མགྒཾ བྷཱཝནཱཔཊིཝེདྷེན པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོ སབྦཾ ཀུསལཾ བྷཱཝེཏི. ཨརིཡམགྒོ ཧི ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ཀུཙྪིཏསལནཱདིཨཏྠེན ཀུསལོ, ཏསྨིཉྩ བྷཱཝིཏེ སབྦེཔི ཀུསལཱ ཨནཝཛྫབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟཱིཏི. ཨེཝཾ ཡོནིསོ མནསི ཀརོནྟོ ཨཀུསལཾ པཛཧཏི, ཀུསལཾ བྷཱཝེཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨིདཾ དུཀྑནྟི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏི, ཨཡཾ དུཀྑསམུདཡོཏི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༡). ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡོནིསོ མནསིཀཱརསམྤནྣསྶེཏཾ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནོ པཱཊིཀངྑཾ – ཨརིཡཾ ཨཊྛངྒིཀཾ མགྒཾ བྷཱཝེསྶཏི, ཨརིཡཾ ཨཊྛངྒིཀཾ མགྒཾ བཧུལཱིཀརིསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༥༥).

ཡོནིསོ མནསིཀཱརོཏི གཱཐཱཡ ཨཡཾ སངྑེཔཏྠོ – སིཀྑཏི, སིཀྑཱཔདཱནི ཏསྶ ཨཏྠི, སིཀྑནསཱིལོཏི ཝཱ སེཁོ. སཾསཱརེ བྷཡཾ ཨིཀྑཏཱིཏི བྷིཀྑུ. ཏསྶ སེཁསྶ བྷིཀྑུནོ ཨུཏྟམཏྠསྶ ཨརཧཏྟསྶ པཏྟིཡཱ ཨདྷིགམཱཡ ཡཐཱ ཡོནིསོ མནསིཀཱརོ, ཨེཝཾ བཧུཀཱརོ བཧཱུཔཀཱརོ ཨཉྙོ ཀོཙི དྷམྨོ ནཏྠི. ཀསྨཱ? ཡསྨཱ ཡོནིསོ ཨུཔཱཡེན མནསིཀཱརཾ པུརཀྑཏྭཱ པདཧཾ ཙཏུབྦིདྷསམྨཔྤདྷཱནཝསེན པདཧནྟོ, ཁཡཾ དུཀྑསྶ པཱཔུཎེ སཾཀིལེསཝཊྚདུཀྑསྶ པརིཀྑཡཾ པརིཡོསཱནཾ ནིབྦཱནཾ པཱཔུཎེ ཨདྷིགཙྪེཡྻ, ཏསྨཱ ཡོནིསོ མནསིཀཱརོ བཧུཀཱརོཏི.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. དུཏིཡསེཁསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༧. སཏྟམེ བཱཧིརནྟི ཨཛ྄ཛྷཏྟསནྟཱནཏོ བཧི བྷཝཾ. ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཏི ཡསྶ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོ ཨགྷསྶ གྷཱཏཱ, ཧིཏསྶ ཝིདྷཱཏཱ སབྦཱཀཱརེན ཨུཔཀཱརཀོ མིཏྟོ ཧོཏི, སོ པུགྒལོ ཀལྱཱཎམིཏྟོ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ. ཏཏྲཱཡཾ ཀལྱཱཎམིཏྟོ པཀཏིཡཱ སདྡྷཱསམྤནྣོ ཧོཏི སཱིལསམྤནྣོ སུཏསམྤནྣོ ཙཱགསམྤནྣོ ཝཱིརིཡསམྤནྣོ སཏིསམྤནྣོ སམཱདྷིསམྤནྣོ པཉྙཱསམྤནྣོ. ཏཏྠ སདྡྷཱསམྤཏྟིཡཱ སདྡཧཏི ཏཐཱགཏསྶ བོདྷིཾ, ཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཧེཏུབྷཱུཏཾ སཏྟེསུ ཧིཏསུཁེསིཏཾ ན པརིཙྩཛཏི, སཱིལསམྤཏྟིཡཱ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ པིཡོ ཧོཏི གརུ ཙ བྷཱཝནཱིཡོ ཙོདཀོ པཱཔགརཧཱི ཝཏྟཱ ཝཙནཀྑམོ, སུཏསམྤཏྟིཡཱ ཁནྡྷཱཡཏནསཙྩཔཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདིཀཱནཾ གམྦྷཱིརཱནཾ ཀཐཱནཾ ཀཏྟཱ ཧོཏི, ཙཱགསམྤཏྟིཡཱ ཨཔྤིཙྪོ ཧོཏི སནྟུཊྛོ པཝིཝིཏྟོ ཨསཾསཊྛོ, ཝཱིརིཡསམྤཏྟིཡཱ ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཧིཏཔྤཊིཔཏྟིཡཾ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཧོཏི, སཏིསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔཊྛིཏསྶཏི ཧོཏི པརམེན སཏིནེཔཀྐེན སམནྣཱགཏོ ཙིརཀཏམྤི ཙིརབྷཱསིཏམྤི སརིཏཱ ཨནུསྶརིཏཱ, སམཱདྷིསམྤཏྟིཡཱ ཨཝིཀྑིཏྟོ ཧོཏི སམཱཧིཏོ ཨེཀགྒཙིཏྟོ, པཉྙཱསམྤཏྟིཡཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ པཛཱནཱཏི. སོ སཏིཡཱ ཀུསལཱཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ གཏིཡོ སམནྭེསནྟོ པཉྙཱཡ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཛཱནིཏྭཱ སམཱདྷིནཱ ཏཏྠ ཨབྱགྒཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ ཝཱིརིཡེན སཏྟེ ཨཧིཏཏོ ནིསེདྷེཏྭཱ ཨེཀནྟཧིཏེ ནིཡོཛེཏི. ཏེནེཝཱཧ –

‘‘པིཡོ གརུ བྷཱཝནཱིཡོ, ཝཏྟཱ ཙ ཝཙནཀྑམོ;

གམྦྷཱིརཉྩ ཀཐཾ ཀཏྟཱ, ནོ ཙཱཊྛཱནེ ནིཡོཛཀོ’’ཏི. (ནེཏྟི. ༡༡༣);

ཀལྱཱཎམིཏྟོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཨཀུསལཾ པཛཧཏི, ཀུསལཾ བྷཱཝེཏཱིཏི ཀལྱཱཎམིཏྟོ པུགྒལོ ཀལྱཱཎམིཏྟཾ ནིསྶཱཡ ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎཾ ཨུཔྤཱདེཏི, ཨུཔྤནྣཾ སདྡྷཾ ཕཱཏིཾ ཀརོཏི, སདྡྷཱཛཱཏོ ཨུཔསངྐམཏི ཨུཔསངྐམིཏྭཱ དྷམྨཾ སུཎཱཏི. ཏཾ དྷམྨཾ སུཏྭཱ ཏཐཱགཏེ སདྡྷཾ པཊིལབྷཏི, ཏེན སདྡྷཱཔཊིལཱབྷེན གྷརཱཝཱསཾ པཧཱཡ པབྦཛྫཾ ཨནུཏིཊྛཏི, ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཾ སམྤཱདེཏི, ཡཐཱབལཾ དྷུཏདྷམྨེ སམཱདཱཡ ཝཏྟཏི, དསཀཐཱཝཏྠུལཱབྷཱི ཧོཏི, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཝིཧརཏི ཨུཔཊྛིཏསྶཏི སམྤཛཱནོ པུབྦརཏྟཱཔརརཏྟཾ བོདྷིཔཀྑིཡཱནཾ དྷམྨཱནཾ བྷཱཝནཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ, ནཙིརསྶེཝ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན སབྦཾ ཨཀུསལཾ སམུཙྪིནྡཏི, སབྦཉྩ ཀུསལཾ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གམེནྟོ ཝཌྜྷེཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཏཾ, མེགྷིཡ, བྷིཀྑུནོ པཱཊིཀངྑཾ ཀལྱཱཎསཧཱཡསྶ ཀལྱཱཎསམྤཝངྐསྶ ‘ཡཾ སཱིལཝཱ བྷཝིསྶཏི, པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ ཝིཧརིསྶཏི ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོ, ཨཎུམཏྟེསུ ཝཛྫེསུ, བྷཡདསྶཱཝཱི སམཱདཱཡ སིཀྑིསྶཏི, སིཀྑཱཔདེསུ’.

‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཏཾ…པེ… ཀལྱཱཎསམྤཝངྐསྶ ‘ཡཾ ཡཱཡཾ ཀཐཱ ཨབྷིསལླེཁིཀཱ ཙེཏོཝིཝརཎསཔྤཱཡཱ ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡ…པེ… ནིབྦཱནཱཡ སཾཝཏྟཏི. སེཡྻཐིདཾ – ཨཔྤིཙྪཀཐཱ, སནྟུཊྛིཀཐཱ, པཝིཝེཀཀཐཱ, ཨསཾསགྒཀཐཱ, ཝཱིརིཡཱརམྦྷཀཐཱ, སཱིལཀཐཱ, སམཱདྷིཀཐཱ…པེ… ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཀཐཱ. ཨེཝརཱུཔཱཡ ཀཐཱཡ ནིཀཱམལཱབྷཱི བྷཝིསྶཏི ཨཀིཙྪལཱབྷཱི ཨཀསིརལཱབྷཱི’.

‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཏཾ …པེ… ཀལྱཱཎསམྤཝངྐསྶ ‘ཡཾ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཝིཧརིསྶཏི ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཧཱནཱཡ ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨུཔསམྤདཱཡ ཐཱམཝཱ དལ༹ྷཔརཀྐམོ ཨནིཀྑིཏྟདྷུརོ ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ’.

‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟསྶེཏཾ…པེ… ཀལྱཱཎསམྤཝངྐསྶ ‘ཡཾ པཉྙཝཱ བྷཝིསྶཏི, ཨུདཡཏྠགཱམིནིཡཱ པཉྙཱཡ སམནྣཱགཏོ ཨརིཡཱཡ ནིབྦེདྷིཀཱཡ སམྨཱ དུཀྑཀྑཡགཱམིནིཡཱ’’’ཏི (ཨུདཱ. ༣༡).

ཨེཝཾ སཀལཝཊྚདུཀྑཔརིམུཙྩནནིམིཏྟཾ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏེནེཝཱཧ –

‘‘མམཉྷི, ཨཱནནྡ, ཀལྱཱཎམིཏྟཾ ཨཱགམྨ ཛཱཏིདྷམྨཱ སཏྟཱ ཛཱཏིཡཱ པརིམུཙྩནྟི, ཛརཱདྷམྨཱ སཏྟཱ ཛརཱཡ པརིམུཙྩནྟཱི’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༡.༡༢༩).

ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཀལྱཱཎམིཏྟོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཨཀུསལཾ པཛཧཏི, ཀུསལཾ བྷཱཝེཏཱི’’ཏི.

གཱཐཱཡ སཔྤཏིསྶོཏི པཏིསྶཝསངྑཱཏེན སཧ པཏིསྶེནཱཏི སཔྤཏིསྶོ, ཀལྱཱཎམིཏྟསྶ ཨོཝཱདཾ སིརསཱ སམྤཊིཙྪཀོ སུབྦཙོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཧིཏསུཁེ པཏིཊྛཱཔནེན པཏི ཨིསེཏཱིཏི པཏིསྶོ, ཨོཝཱདདཱཡཀོ. གརུཨཱདརཡོགེན ཏེན པཏིསྶེན སཧ ཝཏྟཏཱིཏི སཔྤཏིསྶོ, གརཱུསུ གརུཙིཏྟཱིཀཱརབཧུལོ. སགཱརཝོཏི ཚབྦིདྷེནཔི གཱརཝེན ཡུཏྟོ. ཀརཾ མིཏྟཱནཾ ཝཙནནྟི ཀལྱཱཎམིཏྟཱནཾ ཨོཝཱདཾ ཀརོནྟོ ཡཐོཝཱདཾ པཊིཔཛྫནྟོ. སམྤཛཱནོཏི སཏྟཊྛཱནིཡེན སམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏོ. པཏིསྶཏོཏི ཀམྨཊྛཱནཾ ཕཱཏིཾ, གམེཏུཾ སམཏྠཱཡ སཏིཡཱ པཏིསྶཏོ སཏོཀཱརཱི. ཨནུཔུབྦེནཱཏི སཱིལཱདིཝིསུདྡྷིཔཊིཔཱཊིཡཱ, ཏཏྠ ཙ ཝིཔསྶནཱཔཊིཔཱཊིཡཱ ཙེཝ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ ཙ. སབྦསཾཡོཛནཀྑཡནྟི ཀཱམརཱགསཾཡོཛནཱདཱིནཾ སབྦེསཾ སཾཡོཛནཱནཾ ཁེཔནཏོ སབྦསཾཡོཛནཀྑཡསངྑཱཏསྶ ཨརིཡམགྒསྶ པརིཡོསཱནབྷཱུཏཾ ཨརཧཏྟཾ, ཏསྶ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ. པཱཔུཎེ ཨདྷིགཙྪེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ཨིཏི ཨིམེསུ དྭཱིསུ སུཏྟེསུ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམསྶ སཏྠཱརཱ པདྷཱནངྒཾ ནཱམ གཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. སངྒྷབྷེདསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༨. ཨཊྛམེ ཨེཀདྷམྨོཏི ཀཏརོཡཾ སུཏྟནིཀྑེཔོ? ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ. ཏཏྲཱཡཾ སངྑེཔཀཐཱ – དེཝདཏྟོ ཧི ཨཛཱཏསཏྟུཾ དུགྒཧཎཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ ཏསྶ པིཏརཾ རཱཛཱནཾ བིམྦིསཱརཾ ཏེན མཱརཱཔེཏྭཱཔི ཨབྷིམཱརེ པཡོཛེཏྭཱཔི སིལཱཔཝིཛ྄ཛྷནེན ལོཧིཏུཔྤཱདཀམྨཾ ཀཏྭཱཔི ན ཏཱཝཏཱ པཱཀཊོ ཛཱཏོ, ནཱལཱ༹གིརིཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ པན པཱཀཊོ ཛཱཏོ. ཨཐ མཧཱཛནོ ‘‘ཨེཝརཱུཔམྤི ནཱམ པཱཔཾ གཧེཏྭཱ རཱཛཱ ཝིཙརཏཱི’’ཏི ཀོལཱཧལཾ ཨཀཱསི, མཧཱགྷོསོ ཨཧོསི. ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ ཨཏྟནཱ དཱིཡམཱནཱནི པཉྩ ཐཱལིཔཱཀསཏཱནི པཙྪིནྡཱཔེསི, ཨུཔཊྛཱནམྤིསྶ ནཱགམཱསི. ནཱགརཱཔི ཀུལཾ ཨུཔགཏསྶ ཀཊཙྪུབྷཏྟམྤིསྶ ནཱདཾསུ. སོ པརིཧཱིནལཱབྷསཀྐཱརོ ཀོཧཉྙེན ཛཱིཝིཏུཀཱམོ སཏྠཱརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཉྩ ཝཏྠཱུནི ཡཱཙིཏྭཱ ‘‘ཨལཾ, དེཝདཏྟ, ཡོ ཨིཙྪཏི, སོ ཨཱརཉྙིཀོ ཧོཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ (པཱརཱ. ༤༠༩; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༤༣) བྷགཝཏཱ པཊིཀྑིཏྟོ ཏེཧི པཉྩཧི ཝཏྠཱུཧི བཱལཾ ལཱུཁཔྤསནྣཾ ཛནཾ སཉྙཱཔེནྟོ པཉྩསཏེ ཝཛྫིཔུཏྟཀེ སལཱཀཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ སངྒྷཾ བྷིནྡིཏྭཱཝ ཏེ ཨཱདཱཡ གཡཱསཱིསཾ ཨགམཱསི. ཨཐ དྭེ ཨགྒསཱཝཀཱ སཏྠུ ཨཱཎཱཡ ཏཏྠ གནྟྭཱ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ཏེ ཨརིཡཕལེ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ཨཱནཡིཾསུ. ཡེ པནསྶ སངྒྷབྷེདཱཡ པརཀྐམནྟསྶ ལདྡྷིཾ རོཙེཏྭཱ ཏཐེཝ པགྒཡ྄ཧ ཋིཏཱ སངྒྷེ བྷིཛྫནྟེ བྷིནྣེ ཙ སམནུཉྙཱ ཨཧེསུཾ, ཏེསཾ ཏཾ དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ ཨཧོསི.

དེཝདཏྟོཔི ན ཙིརསྶེཝ རོགཱབྷིབྷཱུཏོ བཱལ༹ྷགིལཱནོ མརཎཀཱལེ ‘‘སཏྠཱརཾ ཝནྡིསྶཱམཱི’’ཏི མཉྩཀསིཝིཀཱཡ ནཱིཡམཱནོ ཛེཏཝནཔོཀྑརཎིཏཱིརེ ཋཔིཏོ པཐཝིཡཱ ཝིཝརེ དིནྣེ པཏིཏྭཱ ཨཝཱིཙིམྷི ནིབྦཏྟི, ཡོཛནསཏིཀོ ཙསྶ ཨཏྟབྷཱཝོ ཨཧོསི ཀཔྤཊྛིཡོ ཏཱལཀྑནྡྷཔརིམཱཎེཧི ཨཡསཱུལེཧི ཝིནིཝིདྡྷོ. དེཝདཏྟཔཀྑིཀཱནི ཙ པཉྩམཏྟཱནི ཀུལསཏཱནི ཏསྶ ལདྡྷིཡཾ ཋིཏཱནི སཧ བནྡྷཝེཧི ནིརཡེ ནིབྦཏྟཱནི. ཨེཀདིཝསཾ བྷིཀྑཱུ དྷམྨསབྷཱཡཾ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུཾ ‘‘ཨཱཝུསོ, དེཝདཏྟེན སངྒྷཾ བྷིནྡནྟེན བྷཱརིཡཾ ཀམྨཾ ཀཏ’’ནྟི. ཨཐ སཏྠཱ དྷམྨསབྷཾ ཨུཔགནྟྭཱ ‘‘ཀཱཡ ནུཏྠ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཏརཧི ཀཐཱཡ སནྣིསིནྣཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ སངྒྷབྷེདེ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེནྟོ ཨིམཾ སུཏྟཾ ཨབྷཱསི. ཀེཙི པན བྷཎནྟི ‘‘དེཝདཏྟསྶ ཏཔྤཀྑིཀཱནཉྩ ཏཐཱ ནིརཡེ ནིབྦཏྟབྷཱཝཾ དིསྭཱ སངྒྷབྷེདེ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེནྟོ བྷགཝཱ ཨཏྟནོ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ཨིམཾ སུཏྟཾ དེསེསཱི’’ཏི.

ཏཏྠ ཨེཀདྷམྨོཏི ཨེཀོ ཨཀུསལོ མཧཱསཱཝཛྫདྷམྨོ. ལོཀེཏི སཏྟལོཀེ. ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨེཏྠ བྷེདསཾཝཏྟནིཀེསུ བྷཎྜནཱདཱིསུ སངྒྷེ ཨུཔྤནྣེསུཔི ‘‘དྷམྨོ ཨདྷམྨོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཊྛཱརསབྷེདཀརཝཏྠཱུསུ ཡསྶ ཀསྶཙི དཱིཔནཝསེན ཝོཧརནྟེསུཔི ཏཏྠ རུཙིཛནནཏྠཾ ཨནུསྶཱཝེནྟེསུཔི ཨནུསྶཱཝེཏྭཱ སལཱཀཱཡ གཱཧིཏཱཡཔི སངྒྷབྷེདོ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ནཱམ ཧོཏི, སལཱཀཱཡ པན གཱཧིཏཱཡ ཙཏྟཱརོ ཝཱ ཨཏིརེཀཱ ཝཱ ཡདཱ ཨཱཝེཎིཀཾ ཨུདྡེསཾ ཝཱ སངྒྷཀམྨཾ ཝཱ ཀརོནྟི, ཏདཱ སངྒྷབྷེདོ ཨུཔྤཛྫཏི ནཱམ. ཀཏེ པན ཏསྨིཾ སངྒྷབྷེདོ ཨུཔྤནྣོ ནཱམ? ཀམྨཾ, ཨུདྡེསོ, ཝོཧཱརོ, ཨནུསྶཱཝནཱ, སལཱཀགྒཱཧོཏི ཨིམེསུ ཧི པཉྩསུ སངྒྷསྶ བྷེདཀཱརཎེསུ ཀམྨཾ ཝཱ ཨུདྡེསོ ཝཱ པམཱཎཾ, ཝོཧཱརཱནུསྶཱཝནསལཱཀགྒཱཧཱ པན པུབྦབྷཱགཱཏི.

བཧུཛནཱཧིཏཱཡཱཏིཨཱདཱིསུ ༠.མཧཱཛནསྶ ཛྷཱནམགྒཱདིསམྤཏྟིནིཝཱརཎེན ཨཧིཏཱཡ, སགྒསམྤཏྟིནིཝཱརཎེན ཨསུཁཱཡ, ཨཔཱཡཱུཔཔཏྟིཧེཏུབྷཱཝེན ཨནཏྠཱཡ. ཨཀུསལདྷམྨཝསེན ཝཱ ཨཧིཏཱཡ, ཧིཏམཏྟསྶཔི ཨབྷཱཝཱ སུགཏིཡམྤི ནིབྦཏྟནཀཀཱཡིཀཙེཏསིཀདུཀྑཱཡ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. དེཝམནུསྶཱནནྟི ཨིདཾ ‘‘བཧུནོ ཛནསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟེསུ ཨུཀྐཊྛཔུགྒལནིདྡེསོ. ཨཔརོ ནཡོ – བཧུཛནཱཧིཏཱཡཱཏི བཧུཛནསྶ མཧཏོ སཏྟཀཱཡསྶ ཨཧིཏཏྠཱཡ, དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཨནཏྠཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨསུཁཱཡཱཏི དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཨསུཁཏྠཱཡ, དུཝིདྷདུཀྑཏྠཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཨནཏྠཱཡཱཏི པརམཏྠཔཊིཀྑེཔཱཡ. ནིབྦཱནཉྷི པརམཏྠོ, ཏཏོ ཨུཏྟརིཾ ཨཏྠོ ནཏྠི. ཨཧིཏཱཡཱཏི མགྒཔཊིཀྑེཔཱཡ. ནིབྦཱནསམྤཱཔཀམགྒཏོ ཧི ཨུཏྟརིཾ ཧིཏཾ ནཱམ ནཏྠི. དུཀྑཱཡཱཏི ཨརིཡསུཁཝིརཱདྷནེན ཝཊྚདུཀྑཏཱཡ. ཡེ ཧི ཨརིཡསུཁཏོ ཝིརདྡྷཱ ཏཾ ཨདྷིགནྟུཾ ཨབྷབྦཱ, ཏེ ཝཊྚདུཀྑེ པརིབྦྷམནྟི, ཨརིཡསུཁཏོ ཙ ཨུཏྟརིཾ སུཁཾ ནཱམ ནཏྠི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨཡཾ སམཱདྷི པཙྩུཔྤནྣསུཁོ ཙེཝ ཨཱཡཏིཉྩ སུཁཝིཔཱཀོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༥༥; ཨ. ནི. ༥.༢༧).

ཨིདཱནི ‘‘སངྒྷབྷེདོ’’ཏི སརཱུཔཏོ དསྶེཏྭཱ ཏསྶ ཨཧིཏཱདཱིནཾ ཨེཀནྟཧེཏུབྷཱཝཾ པཀཱསེཏུཾ ‘‘སངྒྷེ ཁོ པན, བྷིཀྑཝེ, བྷིནྣེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བྷིནྣེཏི ནིམིཏྟཏྠེ བྷུམྨཾ ཡཐཱ ‘‘ཨདྷནཱནཾ དྷནེ ཨནནུཔྤདཱིཡམཱནེ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༩༡), བྷེདཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. ཨཉྙམཉྙཾ བྷཎྜནཱནཱིཏི ཙཏུནྣཾ པརིསཱནཾ ཏཔྤཀྑིཀཱནཉྩ ‘‘ཨེསོ དྷམྨོ, ནེསོ དྷམྨོ’’ཏི ཨཉྙམཉྙཾ ཝིཝདནཱནི. བྷཎྜནཉྷི ཀལཧསྶ པུབྦབྷཱགོ. པརིབྷཱསཱཏི ‘‘ཨིདཉྩིདཉྩ ཝོ ཨནཏྠཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི བྷཡུཔྤཱདནཝསེན ཏཛྫནཱ. པརིཀྑེཔཱཏི ཛཱཏིཨཱདིཝསེན པརིཏོ ཁེཔཱ, དསཧི ཨཀྐོསཝཏྠཱུཧི ཁུཾསནཝམྦྷནཱ. པརིཙྩཛནཱཏི ཨུཀྑེཔནིཡཀམྨཀརཎཱདིཝསེན ནིསྶཱརཎཱ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ སངྒྷབྷེདེ, ཏནྣིམིཏྟེ ཝཱ བྷཎྜནཱདིཀེ. ཨཔྤསནྣཱཏི རཏནཏྟཡགུཎཱནཾ ཨནབྷིཉྙཱ. ན པསཱིདནྟཱིཏི ‘‘དྷམྨཙཱརིནོ སམཙཱརིནོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡྭཱཡཾ བྷིཀྑཱུསུ པསཱདནཱཀཱརོ, ཏཐཱ ན པསཱིདནྟི, ཏེསཾ ཝཱ སོཏབྦཾ སདྡྷཱཏབྦཾ ན མཉྙནྟི. ཏཐཱ ཙ དྷམྨེ སཏྠརི ཙ ཨཔྤསནྣཱཝ ཧོནྟི. ཨེཀཙྩཱནཾ ཨཉྙཐཏྟནྟི པུཐུཛྫནཱནཾ ཨཝིརུལ༹ྷསདྡྷཱནཾ པསཱདཉྙཐཏྟཾ.

གཱཐཱཡཾ ཨཱཔཱཡིཀོཏིཨཱདཱིསུ ཨཔཱཡེ ནིབྦཏྟནཱརཧཏཱཡ ཨཱཔཱཡིཀོ. ཏཏྠཔི ཨཝཱིཙིསངྑཱཏེ མཧཱནིརཡེ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ནེརཡིཀོ. ཨེཀཾ ཨནྟརཀཔྤཾ པརིཔུཎྞམེཝ ཀཏྭཱ ཏཏྠ ཏིཊྛཏཱིཏི ཀཔྤཊྛོ. སངྒྷབྷེདསངྑཱཏེ ཝགྒེ རཏོཏི ཝགྒརཏོ. ཨདྷམྨིཡཏཱཡ ཨདྷམྨོ. བྷེདཀརཝཏྠཱུཧི སངྒྷབྷེདསངྑཱཏེ ཨེཝ ཙ ཨདྷམྨེ ཋིཏོཏི ཨདྷམྨཊྛོ. ཡོགཀྑེམཱ པདྷཾསཏཱིཏི ཡོགཀྑེམཏོ ཧིཏཏོ པདྷཾསཏི པརིཧཱཡཏི, ཙཏཱུཧི ཝཱ ཡོགེཧི ཨནུཔདྡུཏཏྟཱ ཡོགཀྑེམཾ ནཱམ ཨརཧཏྟཾ ནིབྦཱནཉྩ, ཏཏོ པནསྶ དྷཾསནེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙཏོ སཾཧཏཊྛེན སངྒྷཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཨེཀཀམྨཱདིཝིདྷཱནཡོགེན སམགྒཾ སཧིཏཾ. བྷེཏྭཱནཱཏི པུབྦེ ཝུཏྟལཀྑཎེན སངྒྷབྷེདེན བྷིནྡིཏྭཱ. ཀཔྤནྟི ཨཱཡུཀཔྤཾ. སོ པནེཏྠ ཨནྟརཀཔྤོཝ. ནིརཡམྷཱིཏི ཨཝཱིཙིམཧཱནིརཡམྷི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. སངྒྷསཱམགྒཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༩. ནཝམེ ཨེཀདྷམྨོཏི ཨེཀོ ཀུསལདྷམྨོ ཨནཝཛྫདྷམྨོ. ‘‘ཨཡཾ དྷམྨོ, ནཱཡཾ དྷམྨོ’’ཏིཨཱདིནཱ སཙེ སངྒྷེ ཝིཝཱདོ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, ཏཏྠ དྷམྨཀཱམེན ཝིཉྙུནཱ ཨིཏི པཊིསཉྩིཀྑིཏབྦཾ ‘‘ཋཱནཾ ཁོ, པནེཏཾ ཝིཛྫཏི, ཡདིདཾ ཝིཝཱདོ ཝཌྜྷམཱནོ སངྒྷརཱཛིཡཱ ཝཱ སངྒྷབྷེདཱཡ ཝཱ སཾཝཏྟེཡྻཱ’’ཏི. སཙེ ཏཾ ཨདྷིཀརཎཾ ཨཏྟནཱ པགྒཧེཏྭཱ ཋིཏོ, ཨགྒིཾ ཨཀྐནྟེན ཝིཡ སཧསཱ ཏཏོ ཨོརམིཏབྦཾ. ཨཐ པརེཧི ཏཾ པགྒཧིཏཾ སཡཉྩེཏཾ སཀྐོཏི ཝཱུཔསམེཏུཾ, ཨུསྶཱཧཛཱཏོ ཧུཏྭཱ དཱུརམྤི གནྟྭཱ ཏཐཱ པཊིཔཛྫིཏབྦཾ, ཡཐཱ ཏཾ ཝཱུཔསམྨཏི. སཙེ པན སཡཾ ན སཀྐོཏི, སོ ཙ ཝིཝཱདོ ཨུཔརཱུཔརི ཝཌྜྷཏེཝ, ན ཝཱུཔསམྨཏི. ཡེ ཏཏྠ པཏིརཱུཔཱ སིཀྑཱཀཱམཱ སབྲཧྨཙཱརིནོ, ཏེ ཨུསྶཱཧེཏྭཱ ཡེན དྷམྨེན ཡེན ཝིནཡེན ཡེན སཏྠུསཱསནེན ཏཾ ཨདྷིཀརཎཾ ཡཐཱ ཝཱུཔསམྨཏི, ཏཐཱ ཝཱུཔསམེཏབྦཾ. ཨེཝཾ ཝཱུཔསམེནྟསྶ ཡོ སངྒྷསཱམགྒིཀརོ ཀུསལོ དྷམྨོ, ཨཡམེཏྠ ཨེཀདྷམྨོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. སོ ཧི ཨུབྷཏོཔཀྑིཡཱནཾ དྭེལ༹ྷཀཛཱཏཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ, ཏེསཾ ཨནུཝཏྟནཝསེན ཋིཏཱནཾ བྷིཀྑུནཱིནཾ ཨུཔཱསཀཱནཾ ཨུཔཱསིཀཱནཾ ཏེསཾ ཨཱརཀྑདེཝཏཱནཾ ཡཱཝདེཝ བྲཧྨཱནམྤི ཨུཔྤཛྫནཱརཧཾ ཨཧིཏཾ དུཀྑཱཝཧཾ སཾཀིལེསདྷམྨཾ ཨཔནེཏྭཱ མཧཏོ པུཉྙརཱསིསྶ ཀུསལཱབྷིསནྡསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ ཧིཏསུཁཱཝཧོ ཧོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཀདྷམྨོ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏི བཧུཛནཧིཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཏསྶཏྠོ ཨནནྟརསུཏྟེ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦོ. སངྒྷསཱམགྒཱིཏི སངྒྷསྶ སམགྒབྷཱཝོ བྷེདཱབྷཱཝོ ཨེཀཀམྨཏཱ ཨེཀུདྡེསཏཱ ཙ.

གཱཐཱཡཾ སུཁཱ སངྒྷསྶ སཱམགྒཱིཏི སུཁསྶ པཙྩཡབྷཱཝཏོ སཱམགྒཱི སུཁཱཏི ཝུཏྟཱ. ཡཐཱ ‘‘སུཁོ བུདྡྷཱནམུཔྤཱདོ’’ཏི (དྷ. པ. ༡༩༤). སམགྒཱནཉྩནུགྒཧོཏི སམགྒཱནཾ སཱམགྒིཨནུམོདནེན ཨནུགྒཎྷནཾ སཱམགྒིཨནུརཱུཔཾ, ཡཐཱ ཏེ སཱམགྒིཾ ན ཝིཛཧནྟི, ཏཐཱ གཧཎཾ ཋཔནཾ ཨནུབལཔྤདཱནནྟི ཨཏྠོ. སངྒྷཾ སམགྒཾ ཀཏྭཱནཱཏི བྷིནྣཾ སངྒྷཾ རཱཛིཔཏྟཾ ཝཱ སམགྒཾ སཧིཏཾ ཀཏྭཱ. ཀཔྤནྟི ཨཱཡུཀཔྤམེཝ. སགྒམྷི མོདཏཱིཏི ཀཱམཱཝཙརདེཝལོཀེ ཨཉྙེ དེཝེ དསཧི ཋཱནེཧི ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ དིབྦསུཁཾ ཨནུབྷཝནྟོ ཨིཙྪིཏནིཔྥཏྟིཡཱཝ མོདཏི པམོདཏི ལལཏི ཀཱིལ༹ཏཱིཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. པདུཊྛཙིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༠. དསམསྶ ཀཱ ཨུཔྤཏྟི? ཨཊྛུཔྤཏྟིཡེཝ. ཨེཀདིཝསཾ ཀིར བྷིཀྑཱུ དྷམྨསབྷཱཡཾ སནྣིསིནྣཱ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུཾ – ‘‘ཨཱཝུསོ, ཨིདྷེཀཙྩོ བཧུཾ པུཉྙཀམྨཾ ཀརོཏི, ཨེཀཙྩོ བཧུཾ པཱཔཀམྨཾ, ཨེཀཙྩོ ཨུབྷཡཝོམིསྶཀཾ ཀརོཏི. ཏཏྠ ཝོམིསྶཀཱརིནོ ཀཱིདིསོ ཨབྷིསམྤརཱཡོ’’ཏི? ཨཐ སཏྠཱ དྷམྨསབྷཾ ཨུཔགནྭཱ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསིནྣོ ཏཾ ཀཐཾ སུཏྭཱ ‘‘བྷིཀྑཝེ, མརཎཱསནྣཀཱལེ སཾཀིལིཊྛཙིཏྟསྶ དུགྒཏི པཱཊིཀངྑཱ’’ཏི དསྶེནྟོ ཨིམཱཡ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨིདཾ སུཏྟཾ དེསེསི.

ཏཏྠ ཨིདྷཱཏི དེསཱཔདེསེ ནིཔཱཏོ. སྭཱཡཾ ཀཏྠཙི པདེསཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝུཙྩཏི ‘‘ཨིདྷེཝ ཏིཊྛམཱནསྶ, དེཝབྷཱུཏསྶ མེ སཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༦༩). ཀཏྠཙི སཱསནཾ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘ཨིདྷེཝ, བྷིཀྑཝེ, སམཎོ ཨིདྷ དུཏིཡོ སམཎོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༣༩; ཨ. ནི. ༤.༢༤༡). ཀཏྠཙི པདཔཱུརཎམཏྟེ ‘‘ཨིདྷཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, བྷུཏྟཱཝཱི ཨསྶཾ པཝཱརིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༠). ཀཏྠཙི ལོཀཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝུཙྩཏི ‘‘ཨིདྷ ཏཐཱགཏོ ལོཀེ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༣.༦༡). ཨིདྷཱཔི ལོཀེ ཨེཝ དཊྛབྦོ. ཨེཀཙྩནྟི ཨེཀཾ, ཨཉྙཏརནྟི ཨཏྠོ. པུགྒལནྟི སཏྟཾ. སོ ཧི ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཀུསལཱཀུསལཱནཾ ཏབྦིཔཱཀཱནཉྩ པཱུརཎཏོ མརཎཝསེན གལནཏོ ཙ པུགྒལོཏི ཝུཙྩཏི. པདུཊྛཙིཏྟནྟི པདོསེན ཨཱགྷཱཏེན དུཊྛཙིཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ པདུཊྛཙིཏྟནྟི དོསེན རཱགཱདིནཱ པདཱུསིཏཙིཏྟཾ. ཨེཏྠ ཙ ཨེཀཙྩནྟི ཨིདཾ པདུཊྛཙིཏྟསྶ པུགྒལསྶ ཝིསེསནཾ. ཡསྶ ཧི པཊིསནྡྷིདཱཡཀཀམྨཾ ཨོཀཱསམཀཱསི, སོ ཏཐཱ ཝུཏྟོ. ཡསྶ ཙ ཨཀུསལཔྤཝཏྟིཏོ ཙིཏྟཾ ནིཝཏྟེཏྭཱ ཀུསལཝསེན ཨོཏཱརེཏུཾ ན སཀྐཱ, ཨེཝཾ ཨཱསནྣམརཎོ. ཨེཝནྟི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཱཀཱརཾ དསྶེཏི. ཙེཏསཱཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟེན ཙེཏོཔརིཡཉཱཎེན. ཙེཏོཏི ཏསྶ པུགྒལསྶ ཙིཏྟཾ. པརིཙྩཱཏི པརིཙྪིནྡིཏྭཱ པཛཱནཱམི. ནནུ ཙ ཡཐཱཀམྨུཔགཉཱཎསྶཱཡཾ ཝིསཡོཏི? སཙྩམེཏཾ, ཏདཱ པཝཏྟམཱནཨཀུསལཙིཏྟཝསེན པནེཏཾ ཝུཏྟཾ.

ཨིམམྷི ཙཱཡཾ སམཡེཏི ཨིམསྨིཾ ཀཱལེ, ཨིམཱཡཾ ཝཱ པཙྩཡསཱམགྒིཡཾ, ཨཡཾ པུགྒལོ ཛཝནཝཱིཐིཡཱ ཨཔརབྷཱགེ ཀཱལཾ ཀརེཡྻ ཙེཏི ཨཏྠོ. ན ཧི ཛཝནཀྑཎེ ཀཱལཾཀིརིཡཱ ཨཏྠི. ཡཐཱབྷཏཾ ནིཀྑིཏྟོ ཨེཝཾ ནིརཡེཏི ཡཐཱ ཨཱབྷཏཾ ཀིཉྩི ཨཱཧརིཏྭཱ ཋཔིཏཾ, ཨེཝཾ ཨཏྟནོ ཀམྨུནཱ ནིཀྑིཏྟོ ནིརཡེ ཋཔིཏོ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཀཱཡསྶ བྷེདཱཏི ཨུཔཱདིནྣཀྑནྡྷཔརིཙྩཱགཱ. པརཾ མརཎཱཏི ཏདནནྟརཾ ཨབྷིནིབྦཏྟཀྑནྡྷགྒཧཎེ. ཨཐ ཝཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱཏི ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ཨུཔཙྪེདཱ. པརཾ མརཎཱཏི ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷཾ.

ཨཔཱཡནྟིཨཱདི སབྦཾ ནིརཡསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ནིརཡོ ཧི ཨཡསངྑཱཏཱ སུཁཱ ཨཔེཏོཏི ཨཔཱཡོ; སགྒམོཀྑཧེཏུབྷཱུཏཱ ཝཱ པུཉྙསམྨཏཱ ཨཡཱ ཨཔེཏོཏིཔི ཨཔཱཡོ. དུཀྑསྶ གཏི པཊིསརཎནྟི དུགྒཏི; དོསབཧུལཏྟཱ ཝཱ དུཊྛེན ཀམྨུནཱ ནིབྦཏྟཱ གཏཱིཏིཔི དུགྒཏི. ཝིཝསཱ ནིཔཏནྟི ཨེཏྠ དུཀྐཊཀམྨཀཱརིནོ, ཝིནསྶནྟཱ ཝཱ ཨེཏྠ ནིཔཏནྟི སམྦྷིཛྫམཱནངྒཔཙྩངྒཱཏི ཝིནིཔཱཏོ. ནཏྠི ཨེཏྠ ཨསྶཱདསཉྙིཏོ ཨཡོཏི ནིརསྶཱདཊྛེན ནིརཡོ. ཨཐ ཝཱ ཨཔཱཡགྒཧཎེན ཏིརཙྪཱནཡོནི ཝུཙྩཏི. ཏིརཙྪཱནཡོནི ཧི ཨཔཱཡོ སུགཏིཏོ ཨཔེཏཏྟཱ, ན དུགྒཏི མཧེསཀྑཱནཾ ནཱགརཱཛཱདཱིནཾ སམྦྷཝཏོ. དུགྒཏིགྒཧཎེན པེཏྟིཝིསཡོ. སོ ཧི ཨཔཱཡོ ཙེཝ དུགྒཏི ཙ སུགཏིཏོ ཨཔེཏཏྟཱ དུཀྑསྶ ཙ གཏིབྷཱུཏཏྟཱ, ན ཝིནིཔཱཏོ ཨསུརསདིསཾ ཨཝིནིཔཱཏཏྟཱ. ཝིནིཔཱཏགྒཧཎེན ཨསུརཀཱཡོ. སོ ཧི ཡཐཱཝུཏྟེན ཨཏྠེན ཨཔཱཡོ ཙེཝ དུགྒཏི ཙ, སབྦསམྤཏྟིསམུསྶཡེཧི ཝིནིཔཏིཏཏྟཱ ཝིནིཔཱཏོཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ནིརཡགྒཧཎེན ཨཝཱིཙིཨཱདིཨནེཀཔྤཀཱརོ ནིརཡོཝ ཝུཙྩཏི. ཨིདྷ པན སབྦཔདེཧིཔི ནིརཡོཝ ཝུཏྟོ. ཨུཔཔཛྫནྟཱིཏི པཊིསནྡྷིཾ གཎྷནྟི.

གཱཐཱསུ པཋམགཱཐཱ སངྒཱིཏིཀཱལེ དྷམྨསངྒཱཧཀཏྠེརེཧི ཋཔིཏཱ. ཉཏྭཱནཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱ. ཉཱཎཔུབྦཀཉྷི བྱཱཀརཎཾ. ཧེཏུཨཏྠོ ཝཱ ཏྭཱ-སདྡོ ཡཐཱ ‘‘སཱིཧཾ དིསྭཱ བྷཡཾ ཧོཏཱི’’ཏི, ཛཱནནཧེཏཱུཏི ཨཏྠོ. བུདྡྷོ, བྷིཀྑཱུནཾ སནྟིཀེཏི བུདྡྷོ བྷགཝཱ ཨཏྟནོ སནྟིཀེ བྷིཀྑཱུནཾ ཨེཏཾ པརཏོ དྭཱིཧི གཱཐཱཧི ཝུཙྩམཱནཾ ཨཏྠཾ བྱཱཀཱསི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

དུཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཏིཡཝགྒོ

༡. པསནྣཙིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༡. ཏཏིཡཝགྒསྶ པཋམེ པསནྣཙིཏྟནྟི རཏནཏྟཡསདྡྷཱཡ ཀམྨཕལསདྡྷཱཡ ཙ པསནྣམཱནསཾ. སུགཏིནྟི སུནྡརཾ གཏིཾ, སུཁསྶ ཝཱ གཏིནྟི སུགཏིཾ. སགྒནྟི རཱུཔཱདིསམྤཏྟཱིཧི སུཊྛུ ཨགྒནྟི སགྒཾ. ལོཀནྟི ལོཀིཡནྟི ཨེཏྠ པུཉྙཔཱཔཕལཱནི, ལུཛྫནཊྛེནེཝ ཝཱ ལོཀཾ. ཨེཏྠ ཙ སུགཏིགྒཧཎེན མནུསྶགཏིཔི སངྒཡ྄ཧཏི, སགྒགྒཧཎེན དེཝགཏི ཨེཝ. སེསཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. མེཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༢. དུཏིཡེ མཱ, བྷིཀྑཝེ, པུཉྙཱནནྟི ཨེཏྠ མཱཏི པཊིསེདྷེ ནིཔཱཏོ. པུཉྙསདྡོ ‘‘ཀུསལཱནཾ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱནཾ སམཱདཱནཧེཏུ ཨེཝམིདཾ པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༣༨༠) པུཉྙཕལེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨཝིཛྫཱགཏོཡཾ, བྷིཀྑཝེ, པུརིསཔུགྒལོ པུཉྙཉྩེ སངྑཱརཾ ཨབྷིསངྑརོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༢.༥༡) ཀཱམརཱུཔཱཝཙརསུཙརིཏེ. ‘‘པུཉྙཱུཔགཾ བྷཝཏི ཝིཉྙཱཎ’’ནྟིཨཱདཱིསུ སུགཏིཝིསེསབྷཱུཏེ ཨུཔཔཏྟིབྷཝེ. ‘‘ཏཱིཎིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནི – དཱནམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ, སཱིལམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ, བྷཱཝནཱམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨིཏིཝུ. ༦༠; ཨ. ནི. ༨.༣༦) ཀུསལཙེཏནཱཡཾ. ཨིདྷ པན ཏེབྷཱུམཀཀུསལདྷམྨེ ཝེདིཏབྦོ. བྷཱཡིཏྠཱཏི ཨེཏྠ དུཝིདྷཾ བྷཡཾ ཉཱཎབྷཡཾ, སཱརཛྫབྷཡནྟི. ཏཏྠ ‘‘ཡེཔི ཏེ, བྷིཀྑཝེ, དེཝཱ དཱིགྷཱཡུཀཱ ཝཎྞཝནྟོ སུཁབཧུལཱ ཨུཙྩེསུ ཝིམཱནེསུ ཙིརཊྛིཏིཀཱ, ཏེཔི ཏཐཱགཏསྶ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ ཡེབྷུཡྻེན བྷཡཾ སཾཝེགཾ སནྟཱསཾ ཨཱཔཛྫནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༣༣) ཨཱགཏཾ ཉཱཎབྷཡཾ. ‘‘ཨཧུདེཝ བྷཡཾ, ཨཧུ ཚམྦྷིཏཏྟཾ, ཨཧུ ལོམཧཾསོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༡༨) ཨཱགཏཾ སཱརཛྫབྷཡཾ. ཨིདྷཱཔི སཱརཛྫབྷཡམེཝ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, དཱིགྷརཏྟཾ ཀཱཡཝཙཱིསཾཡམོ ཝཏྟཔཊིཝཏྟཔཱུརཎཾ ཨེཀཱསནཾ, ཨེཀསེཡྻཾ, ཨིནྡྲིཡདམོ, དྷུཏདྷམྨེཧི ཙིཏྟསྶ ནིགྒཧོ, སཏིསམྤཛཉྙཾ, ཀམྨཊྛཱནཱནུཡོགཝསེན ཝཱིརིཡཱརམྦྷོཏི ཨེཝམཱདཱིནི ཡཱནི བྷིཀྑུནཱ, ནིརནྟརཾ པཝཏྟེཏབྦཱནི པུཉྙཱནི, ཏེཧི མཱ བྷཱཡིཏྠ, མཱ བྷཡཾ སནྟཱསཾ ཨཱཔཛྫིཏྠ, ཨེཀཙྩསྶ དིཊྛདྷམྨསུཁསྶ ཨུཔརོདྷབྷཡེན སམྤརཱཡིཀནིབྦཱནསུཁདཱཡཀེཧི པུཉྙེཧི མཱ བྷཱཡིཏྠཱཏི. ནིསྶཀྐེ ཧི ཨིདཾ སཱམིཝཙནཾ.

ཨིདཱནི ཏཏོ ཨབྷཱཡིཏབྦབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘སུཁསྶེཏ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུཁསདྡོ ‘‘སུཁོ བུདྡྷཱནཾ ཨུཔྤཱདོ, སུཁཱ ཝིརཱགཏཱ ལོཀེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༡༩༤) སུཁམཱུལེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཡསྨཱ ཙ ཁོ, མཧཱལི, རཱུཔཾ སུཁཾ སུཁཱནུཔཏིཏཾ སུཁཱཝཀྐནྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༣.༦༠) སུཁཱརམྨཎེ. ‘‘ཡཱཝཉྩིདཾ, བྷིཀྑཝེ, ན སུཀརཾ ཨཀྑཱནེན པཱཔུཎིཏུཾ ཡཱཝ སུཁཱ སགྒཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༥༥) སུཁཔཙྩཡཊྛཱནེ. ‘‘སུཁོ པུཉྙསྶ ཨུཙྩཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༡༡༨) སུཁཧེཏུམྷི. ‘‘དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཱ ཨེཏེ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༨༢) ཨབྱཱཔཛྫེ. ‘‘ནིབྦཱནཾ པརམཾ སུཁ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༢༠༤; མ. ནི. ༢.༢༡༥) ནིབྦཱནེ. ‘‘སུཁསྶ ཙ པཧཱནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ནི. ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟནིདྡེས ༡༢༥) སུཁཝེདནཱཡཾ. ‘‘ཨདུཀྑམསུཁཾ སནྟཾ, སུཁམིཙྩེཝ བྷཱསིཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༢༥༣; ཨིཏིཝུ. ༥༣) ཨུཔེཀྑཱཝེདནཱཡཾ. ‘‘དྭེཔི མཡཱ, ཨཱནནྡ, ཝེདནཱ ཝུཏྟཱ པརིཡཱཡེན སུཁཱ ཝེདནཱ, དུཀྑཱ ཝེདནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༨༩) ཨིཊྛསུཁེ. ‘‘སུཁོ ཝིཔཱཀོ པུཉྙཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ (པེཊཀོ. ༢༣) སུཁཝིཔཱཀེ. ཨིདྷཱཔི ཨིཊྛཝིཔཱཀེ ཨེཝ དཊྛབྦོ. ཨིཊྛསྶཱཏིཨཱདཱིསུ ཨེསིཏབྦཏོ ཨནིཊྛཔཊིཀྑེཔཏོ ཙ ཨིཊྛསྶ, ཀམནཱིཡཏོ མནསྨིཉྩ ཀམནཏོ པཝིསནཏོ ཀནྟསྶ, པིཡཱཡིཏབྦཏོ སནྟཔྤནཏོ ཙ པིཡསྶ, མཱནནཱིཡཏོ མནསྶ པཝཌྜྷནཏོ ཙ མནཱཔསྶཱཏི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཡདིདཾ པུཉྙཱནཱིཏི ‘‘པུཉྙཱནཱི’’ཏི ཡདིདཾ ཝཙནཾ, ཨེཏཾ སུཁསྶ ཨིཊྛསྶ ཝིཔཱཀསྶ ཨདྷིཝཙནཾ ནཱམཾ, སུཁམེཝ ཏཾ ཡདིདཾ པུཉྙནྟི ཕལེན ཀཱརཎསྶ ཨབྷེདཱུཔཙཱརཾ ཝདཏི. ཏེན ཀཏཱུཔཙིཏཱནཾ པུཉྙཱནཾ ཨཝསྶཾབྷཱཝིཕལཾ སུཏྭཱ ཨཔྤམཏྟེན སཀྐཙྩཾ པུཉྙཱནི ཀཱཏབྦཱནཱིཏི པུཉྙཀིརིཡཱཡཾ ནིཡོཛེཏི, ཨཱདརཉྩ ནེསཾ ཏཏྠ ཨུཔྤཱདེཏི.

ཨིདཱནི ཨཏྟནཱ སུནེཏྟཀཱལེ ཀཏེན པུཉྙཀམྨེན དཱིགྷརཏྟཾ པཙྩནུབྷཱུཏཾ བྷཝནྟརཔཊིཙྪནྣཾ ཨུལཱ༹རཏམཾ པུཉྙཝིཔཱཀཾ ཨུདཱཧརིཏྭཱ ཏམཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཨབྷིཛཱནཱམི ཁོ པནཱཧ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨབྷིཛཱནཱམཱིཏི ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེན ཛཱནཱམི, པཙྩཀྑཏོ བུཛ྄ཛྷཱམི. དཱིགྷརཏྟནྟི ཙིརཀཱལཾ. པུཉྙཱནནྟི དཱནཱདིཀུསལདྷམྨཱནཾ. སཏྟ ཝསྶཱནཱིཏི སཏྟ སཾཝཙྪརཱནི. མེཏྟཙིཏྟནྟི མིཛྫཏཱིཏི མེཏྟཱ, སིནིཡ྄ཧཏཱིཏི ཨཏྠོ. མིཏྟེ བྷཝཱ, མིཏྟསྶ ཝཱ ཨེསཱ པཝཏྟཱིཏིཔི མེཏྟཱ. ལཀྑཎཱདིཏོ པན ཧིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིལཀྑཎཱ, ཧིཏཱུཔསཾཧཱརརསཱ, ཨཱགྷཱཏཝིནཡཔཙྩུཔཊྛཱནཱ, སཏྟཱནཾ མནཱཔབྷཱཝདསྶནཔདཊྛཱནཱ. བྱཱཔཱདཱུཔསམོ ཨེཏིསྶཱ སམྤཏྟི, སིནེཧཱསམྦྷཝོ ཝིཔཏྟི. སཱ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི མེཏྟཙིཏྟཾ. བྷཱཝེཏྭཱཏི མེཏྟཱསཧགཏཾ ཙིཏྟཾ, ཙིཏྟསཱིསེན སམཱདྷི ཝུཏྟོཏི མེཏྟཱསམཱདྷིཾ མེཏྟཱབྲཧྨཝིཧཱརཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཙེཝ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཙ. སཏྟ སཾཝཊྚཝིཝཊྚཀཔྤེཏི སཏྟ མཧཱཀཔྤེ. སཾཝཊྚ-ཝིཝཊྚགྒཧཎེནེཝ ཧི སཾཝཊྚཊྛཱཡི-ཝིཝཊྚཊྛཱཡིནོཔི གཧིཏཱ. ཨིམཾ ལོཀནྟི ཀཱམལོཀཾ. སཾཝཊྚམཱནེ སུདནྟི སཾཝཊྚམཱནེ. སུདནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ ཝིནསྶམཱནེཏི ཨཏྠོ. ‘‘སཾཝཏྟམཱནེ སུད’’ནྟི ཙ པཋནྟི. ཀཔྤེཏི ཀཱལེ. ཀཔྤསཱིསེན ཧི ཀཱལོ ཝུཏྟོ. ཀཱལེ ཁཱིཡམཱནེ ཀཔྤོཔི ཁཱིཡཏེཝ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཀཱལོ གྷསཏི བྷཱུཏཱནི, སབྦཱནེཝ སཧཏྟནཱ’’ཏི. (ཛཱ. ༡.༢.༡༩༠);

‘‘ཨཱབྷསྶརཱུཔགོ ཧོམཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཏེཛོསཾཝཊྚཝསེནེཏྠ ཀཔྤཝུཊྛཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨཱབྷསྶརཱུཔགོཏི ཏཏྠ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨཱབྷསྶརབྲཧྨལོཀཾ ཨུཔགཙྪཱམཱིཏི ཨཱབྷསྶརཱུཔགོ ཧོམི. ཝིཝཊྚམཱནེཏི སཎྛཧམཱནེ, ཛཱཡམཱནེཏི ཨཏྠོ. སུཉྙཾ བྲཧྨཝིམཱནཾ ཨུཔཔཛྫཱམཱིཏི ཀསྶཙི སཏྟསྶ ཏཏྠ ནིབྦཏྟསྶ ཨབྷཱཝཏོ སུཉྙཾ, ཡཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནབྷཱུམིསངྑཱཏཾ བྲཧྨཝིམཱནཾ ཨཱདིཏོ ནིབྦཏྟཾ, ཏཾ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨུཔཔཛྫཱམི ཨུཔེམི. བྲཧྨཱཏི ཀཱམཱཝཙརསཏྟེཧི སེཊྛཊྛེན ཏཐཱ ཏཐཱ བྲཱུཧིཏགུཎཏཱཡ བྲཧྨཝིཧཱརཏོ ནིབྦཏྟཊྛེན ཙ བྲཧྨཱ. བྲཧྨཔཱརིསཛྫབྲཧྨཔུརོཧིཏེཧི མཧནྟོ བྲཧྨཱཏི མཧཱབྲཧྨཱ. ཏཏོ ཨེཝ ཏེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏཏྟཱ ཨབྷིབྷཱུ. ཏེཧི ཀེནཙི གུཎེན ན ཨབྷིབྷཱུཏོཏི ཨནབྷིབྷཱུཏོ. ཨཉྙདཏྠཱུཏི ཨེཀཾསཝཙནེ ནིཔཱཏོ. དསོཏི དསྶནསཱིལོ, སོ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཱནཾ དསྶནསམཏྠོ, ཨབྷིཉྙཱཎེན པསྶིཏབྦཾ པསྶཱམཱིཏི ཨཏྠོ. སེསབྲཧྨཱནཾ ཨིདྡྷིཔཱདབྷཱཝནཱབལེན ཨཏྟནོ ཙིཏྟཉྩ མམ ཝསེ ཝཏྟེམཱིཏི ཝསཝཏྟཱི ཧོམཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏདཱ ཀིར བོདྷིསཏྟོ ཨཊྛསམཱཔཏྟིལཱབྷཱིཔི སམཱནོ ཏཐཱ སཏྟཧིཏཾ ཨཏྟནོ པཱརམིཔརིཔཱུརཎཉྩ ཨོལོཀེནྟོ ཏཱསུ ཨེཝ དྭཱིསུ ཛྷཱནབྷཱུམཱིསུ ནིཀནྟིཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ མེཏྟཱབྲཧྨཝིཧཱརཝསེན ཨཔརཱཔརཾ སཾསརི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྟཝསྶཱནི…པེ… ཝསཝཏྟཱི’’ཏི.

ཨེཝཾ བྷགཝཱ རཱུཔཱཝཙརཔུཉྙསྶ ཝིཔཱཀམཧནྟཏཾ པཀཱསེཏྭཱ ཨིདཱནི ཀཱམཱཝཙརཔུཉྙསྶཱཔི ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཚཏྟིཾསཀྑཏྟུ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཀྐོ ཨཧོསིནྟི ཚཏྟིཾས ཝཱརེ ཨཉྙཏྠ ཨནུཔཔཛྫིཏྭཱ ནིརནྟརཾ སཀྐོ དེཝཱནམིནྡོ ཏཱཝཏིཾསདེཝརཱཛཱ ཨཧོསི. རཱཛཱ ཨཧོསིནྟིཨཱདཱིསུ ཙཏཱུཧི ཨཙྪརིཡདྷམྨེཧི ཙཏཱུཧི ཙ སངྒཧཝཏྠཱུཧི ལོཀཾ རཉྫེཏཱིཏི རཱཛཱ. ཙཀྐརཏནཾ ཝཏྟེཏི, ཙཏཱུཧི སམྤཏྟིཙཀྐེཧི ཝཏྟཏི, ཏེཧི ཙ པརཾ ཝཏྟེཏི, པརཧིཏཱཡ ཙ ཨིརིཡཱཔཐཙཀྐཱནཾ ཝཏྟོ ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠཱིཏི ཙཀྐཝཏྟཱི. རཱཛཱཏི ཙེཏྠ སཱམཉྙཾ, ཙཀྐཝཏྟཱིཏི ཝིསེསཾ. དྷམྨེན ཙརཏཱིཏི དྷམྨིཀོ. ཉཱཡེན སམེན ཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ. དྷམྨེནེཝ རཛྫཾ ལབྷིཏྭཱ རཱཛཱ ཛཱཏོཏི དྷམྨརཱཛཱ. པརཧིཏདྷམྨཙརཎེན ཝཱ དྷམྨིཀོ, ཨཏྟཧིཏདྷམྨཙརཎེན དྷམྨརཱཛཱ, ཙཏུརནྟཱཡ ཨིསྶརོཏི ཙཱཏུརནྟོ, ཙཏུསམུདྡནྟཱཡ ཙཏུབྦིདྷདཱིཔཝིབྷཱུསིཏཱཡ ཙ པཐཝིཡཱ ཨིསྶརོཏི ཨཏྠོ. ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཀོཔཱདིཔཙྩཏྠིཀེ, བཧིདྡྷཱ ཙ སབྦརཱཛཱནོ ཨདཎྜེན ཨསཏྠེན ཝིཛེསཱིཏི ཝིཛིཏཱཝཱི. ཛནཔདེ ཐཱཝརབྷཱཝཾ དྷུཝབྷཱཝཾ པཏྟོ, ན སཀྐཱ ཀེནཙི ཏཏོ ཙཱལེཏུཾ ཛནཔདོ ཝཱ ཏམྷི ཐཱཝརིཡཔྤཏྟོ ཨནུཡུཏྟོ སཀམྨནིརཏོ ཨཙལོ ཨསམྤཝེདྷཱིཏི ཛནཔདཏྠཱཝརིཡཔྤཏྟོ.

ཙཀྐརཏནཾ, ཧཏྠིརཏནཾ, ཨསྶརཏནཾ, མཎིརཏནཾ, ཨིཏྠིརཏནཾ, གཧཔཏིརཏནཾ, པརིཎཱཡཀརཏནནྟི ཨིམེཧི སཏྟཧི རཏནེཧི སམུཔེཏོཏི སཏྟརཏནསམནྣཱགཏོ. ཏེསུ ཧི རཱཛཱ ཙཀྐཝཏྟི ཙཀྐརཏནེན ཨཛིཏཾ ཛིནཱཏི, ཧཏྠིཨསྶརཏནེཧི ཝིཛིཏེ སུཁེནེཝ ཨནུཝིཙརཏི, པརིཎཱཡཀརཏནེན ཝིཛིཏམནུརཀྑཏི, སེསེཧི ཨུཔབྷོགསུཁམནུབྷཝཏི. པཋམེན ཙསྶ ཨུསྶཱཧསཏྟིཡོགོ, པཙྪིམེན མནྟསཏྟིཡོགོ, ཧཏྠིཨསྶགཧཔཏིརཏནེཧི པབྷཱུསཏྟིཡོགོ སུཔརིཔུཎྞོ ཧོཏི, ཨིཏྠིམཎིརཏནེཧི ཏིཝིདྷསཏྟིཡོགཕལཾ. སོ ཨིཏྠིམཎིརཏནེཧི པརིབྷོགསུཁམནུབྷཝཏི, སེསེཧི ཨུཔབྷོགསུཁཾ. ཝིསེསཏོ ཙསྶ པུརིམཱནི ཏཱིཎི ཨདོསཀུསལམཱུལཛནིཏཀམྨཱནུབྷཱཝེན སམྤཛྫནྟི, མཛ྄ཛྷིམཱནི ཨལོབྷཀུསལམཱུལཛནིཏཀམྨཱནུབྷཱཝེན, པཙྪིམམེཀཾ ཨམོཧཀུསལམཱུལཛནིཏཀམྨཱནུབྷཱཝེནཱཏི ཝེདིཏབྦཾ པདེསརཛྫསྶཱཏི ཁུདྡཀརཛྫསྶ.

ཨེཏདཧོསཱིཏི ཨཏྟནོ སམྤཏྟིཡོ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ པཙྪིམེ ཙཀྐཝཏྟིཀཱལེ ཨེཏཾ ‘‘ཀིསྶ ནུ ཁོ མེ ཨིདཾ ཀམྨསྶ ཕལ’’ནྟིཨཱདིཀཾ ཨཧོསི. སབྦཏྠཀམེཝ ཏསྨིཾ ཏསྨིམྤི བྷཝེ ཨེཏདཧོསིཡེཝ. ཏཏྠཱཡཾ ཙཀྐཝཏྟིཀཱལཝསེན ཡོཛནཱ. ཨེཝཾམཧིདྡྷིཀོཏི མཎིརཏནཧཏྠིརཏནཱདིཔྤམུཁཱཡ ཀོསཝཱཧནསམྤཏྟིཡཱ ཛནཔདཏྠཱཝརིཡཔྤཏྟིཡཱ ཙ ཨེཝཾམཧིདྡྷིཀོ. ཨེཝཾམཧཱནུབྷཱཝོཏི ཙཀྐརཏནཱདིསམནྣཱགམེན ཀསྶཙིཔི པཱིལ༹ཾ ཨཀརོནྟོཝ སབྦརཱཛཱུཧི སིརསཱ སམྤཊིཙྪིཏསཱསནཝེཧཱསགམནཱདཱིཧི ཨེཝཾ མཧཱནུབྷཱཝོ. དཱནསྶཱཏི ཨནྣཱདིདེཡྻདྷམྨཔརིཙྩཱགསྶ. དམསྶཱཏི ཙཀྑཱདིཨིནྡྲིཡདམནསྶ ཙེཝ སམཱདྷཱནཝསེན རཱགཱདིཀིལེསདམནསྶ ཙ. སཾཡམསྶཱཏི ཀཱཡཝཙཱིསཾཡམསྶ. ཏཏྠ ཡཾ སམཱདྷཱནཝསེན ཀིལེསདམནཾ, ཏཾ བྷཱཝནཱམཡཾ པུཉྙཾ, ཏཉྩ ཁོ མེཏྟཱབྲཧྨཝིཧཱརབྷཱུཏཾ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ. ཏསྨིཉྩ ཨུཔཙཱརཔྤནཱབྷེདེན དུཝིདྷེ ཡཾ ཨཔྤནཱཔྤཏྟཾ, ཏེནསྶ ཡཐཱཝུཏྟཱསུ དྭཱིསུ ཛྷཱནབྷཱུམཱིསུ ཨུཔཔཏྟི ཨཧོསི. ཨིཏརེན ཏིཝིདྷེནཱཔི ཡཐཱརཧཾ པཏྟཙཀྐཝཏྟིཨཱདིབྷཱཝོཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཨིཏི བྷགཝཱ ཨཏྟཱནཾ ཀཱཡསཀྑི ཀཏྭཱ པུཉྙཱནཾ ཝིཔཱཀམཧནྟཏཾ པཀཱསེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏམེཝཏྠཾ གཱཐཱབནྡྷེན དསྶེནྟོ ‘‘པུཉྙམེཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པུཉྙམེཝ སོ སིཀྑེཡྻཱཏི ཡོ ཨཏྠཀཱམོ ཀུལཔུཏྟོ, སོ པུཉྙཕལནིབྦཏྟནཏོ, ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ པུནནཏོ ཙ ‘‘པུཉྙ’’ནྟི ལདྡྷནཱམཾ ཏིཝིདྷཾ ཀུསལམེཝ སིཀྑེཡྻ ནིཝེསེཡྻ ཨུཔཙིནེཡྻ པསཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ཨཱཡཏགྒནྟི ཝིཔུལཕལཏཱཡ ཨུལཱ༹རཕལཏཱཡ ཨཱཡཏགྒཾ, པིཡམནཱཔཕལཏཱཡ ཝཱ ཨཱཡཏིཾ ཨུཏྟམནྟི ཨཱཡཏགྒཾ, ཨཱཡེན ཝཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཔྤཙྩཡེན ཨུལཱ༹རཏམེན ཨགྒནྟི ཨཱཡཏགྒཾ. ཏཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ. ཨཐ ཝཱ ཨཱཡེན པུཉྙཕལེན ཨགྒཾ པདྷཱནནྟི ཨཱཡཏགྒཾ. ཏཏོ ཨེཝ སུཁུདྲཡཾ སུཁཝིཔཱཀནྟི ཨཏྠོ.

ཀཏམཾ པན ཏཾ པུཉྙཾ, ཀཐཉྩ ནཾ སིཀྑེཡྻཱཏི ཨཱཧ ‘‘དཱནཉྩ སམཙརིཡཉྩ, མེཏྟཙིཏྟཉྩ བྷཱཝཡེ’’ཏི. ཏཏྠ སམཙརིཡནྟི ཀཱཡཝིསམཱདཱིནི ཝཛྫེཏྭཱ ཀཱཡསམཱདིཙརིཏཾ, སུཝིསུདྡྷཾ སཱིལནྟི ཨཏྠོ. བྷཱཝཡེཏི ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཱདེཡྻ ཝཌྜྷེཡྻ. ཨེཏེ དྷམྨེཏི ཨེཏེ དཱནཱདིཀེ སུཙརིཏདྷམྨེ. སུཁསམུདྡཡེཏི སུཁཱནིསཾསེ, ཨཱནིསཾསཕལམྤི ནེསཾ སུཁམེཝཱཏི དསྶེཏི. ཨབྱཱཔཛྫཾ སུཁཾ ལོཀནྟི ཀཱམཙྪནྡཱདིབྱཱཔཱདཝིརཧིཏཏྟཱ ཨབྱཱཔཛྫཾ ནིདྡུཀྑཾ, པརཔཱིལཱ༹བྷཱཝེ པན ཝཏྟབྦཾ ནཏྠི. ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཝསེན སུཁབཧུལཏྟཱ སུཁཾ, ཨེཀནྟསུཁཉྩ བྲཧྨལོཀཾ ཛྷཱནཔུཉྙཱནཾ, ཨིཏརཔུཉྙཱནཾ པན ཏདཉྙཾ སམྤཏྟིབྷཝསངྑཱཏཾ སུཁཾ ལོཀཾ པཎྜིཏོ སཔྤཉྙོ ཨུཔཔཛྫཏི ཨུཔེཏི. ཨིཏི ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ གཱཐཱསུ ཙ ཝཊྚསམྤཏྟི ཨེཝ ཀཐིཏཱ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཨུབྷཡཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༣. ཏཏིཡེ བྷཱཝིཏོཏི ཨུཔྤཱདིཏོ ཙ ཝཌྜྷིཏོ ཙ. བཧུལཱིཀཏོཏི པུནཔྤུནཾ ཀཏོ. ཨཏྠོཏི ཧིཏཾ. ཏཉྷི ཨརཎཱིཡཏོ ཨུཔགནྟབྦཏོ ཨཏྠོཏི ཝུཙྩཏི. སམདྷིགཡ྄ཧ ཏིཊྛཏཱིཏི སམྨཱ པརིགྒཧེཏྭཱ ཨཝིཛཧིཏྭཱ ཝཏྟཏི. དིཊྛདྷམྨིཀནྟི དིཊྛདྷམྨོ ཝུཙྩཏི པཙྩཀྑབྷཱུཏོ ཨཏྟབྷཱཝོ, དིཊྛདྷམྨེ བྷཝཾ དིཊྛདྷམྨིཀཾ, ཨིདྷལོཀཔརིཡཱཔནྣནྟི ཨཏྠོ. སམྤརཱཡིཀནྟི དྷམྨཝསེན སམྤརེཏབྦཏོ སམྤརཱཡོ, པརལོཀོ, སམྤརཱཡེ བྷཝཾ སམྤརཱཡིཀཾ, པརལོཀཔརིཡཱཔནྣནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.

ཀོ པནེས དིཊྛདྷམྨིཀོ ནཱམ ཨཏྠོ, ཀོ ཝཱ སམྤརཱཡིཀོཏི? སངྑེཔེན ཏཱཝ ཡཾ ཨིདྷལོཀསུཁཾ, ཡཉྩེཏརཧི ཨིདྷལོཀསུཁཱཝཧཾ, ཨཡཾ དིཊྛདྷམྨིཀོ ཨཏྠོ. སེཡྻཐིདཾ – གཧཊྛཱནཾ ཏཱཝ ཨིདྷ ཡཾ ཀིཉྩི ཝིཏྟཱུཔཀརཎཾ, ཨནཱཀུལཀམྨནྟཏཱ, ཨཱརོགྱསཾཝིདྷཱནཾ, ཝཏྠུཝིསདཀིརིཡཱཡོགཝིཧིཏཱནི སིཔྤཱཡཏནཝིཛྫཱཊྛཱནཱནི སངྒཧིཏཔརིཛནཏཱཏི ཨེཝམཱདི. པབྦཛིཏཱནཾ པན ཡེ ཨིམེ ཛཱིཝིཏཔརིཀྑཱརཱ ཙཱིཝརཔིཎྜཔཱཏསེནཱསནགིལཱནཔྤཙྩཡབྷེསཛྫཔརིཀྑཱརཱ. ཏེསཾ ཨཀིཙྪལཱབྷོ, ཏཏྠ ཙ སངྑཱཡ པཊིསེཝནཱ, སངྑཱཡ པརིཝཛྫནཱ, ཝཏྠུཝིསདཀིརིཡཱ, ཨཔྤིཙྪཏཱ, སནྟུཊྛི, པཝིཝེཀོ, ཨསཾསགྒོཏི ཨེཝམཱདི. པཏིརཱུཔདེསཝཱསསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡསདྡྷམྨསྶཝནཡོནིསོམནསིཀཱརཱདཡོ པན ཨུབྷཡེསཾ སཱདྷཱརཎཱ ཨུབྷཡཱནུརཱུཔཱ ཙཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.

ཨཔྤམཱདོཏི ཨེཏྠ ཨཔྤམཱདོ པམཱདཔྤཊིཔཀྑཏོ ཝེདིཏབྦོ. ཀོ པནེས པམཱདོ ནཱམ? པམཛྫནཱཀཱརོ. ཝུཏྟཾ ཧེཏཾ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ པམཱདོ? ཀཱཡདུཙྩརིཏེ ཝཱ ཝཙཱིདུཙྩརིཏེ ཝཱ མནོདུཙྩརིཏེ ཝཱ པཉྩསུ ཝཱ ཀཱམགུཎེསུ ཙིཏྟསྶ ཝོསྶགྒོ ཝོསྶགྒཱནུཔྤཱདནཾ ཀུསལཱནཾ ཝཱ དྷམྨཱནཾ བྷཱཝནཱཡ ཨསཀྐཙྩཀིརིཡཏཱ ཨསཱཏཙྩཀིརིཡཏཱ ཨནཊྛིཏཀིརིཡཏཱ ཨོལཱིནཝུཏྟིཏཱ ནིཀྑིཏྟཚནྡཏཱ ནིཀྑིཏྟདྷུརཏཱ ཨནཱསེཝནཱ ཨབྷཱཝནཱ ཨབཧུལཱིཀམྨཾ ཨནདྷིཊྛཱནཾ ཨནནུཡོགོཔམཱདོ. ཡོ ཨེཝརཱུཔོ པམཱདོ པམཛྫནཱ པམཛྫིཏཏྟཾ. ཨཡཾ ཝུཙྩཏི པམཱདོ’’ཏི (ཝིབྷ. ༨༤༦).

ཏསྨཱ ཝུཏྟཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨཔྤམཱདོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏྠཏོ ཧི སོ སཏིཡཱ ཨཝིཔྤཝཱསོ, ནིཙྩཾ ཨུཔཊྛིཏསྶཏིཡཱ ཨེཏཾ ནཱམཾ. ཨཔརེ པན ‘‘སཏིསམྤཛཉྙཡོགེན པཝཏྟཱ ཙཏྟཱརོ ཨརཱུཔིནོ ཁནྡྷཱ ཨཔྤམཱདོ’’ཏི ཝདནྟི.

‘‘བྷཱཝིཏོ བཧཱུལཱིཀཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཀཐཾ པནཱཡཾ ཨཔྤམཱདོ བྷཱཝེཏབྦོཏི? ན ཨཔྤམཱདབྷཱཝནཱ ནཱམ ཝིསུཾ ཨེཀབྷཱཝནཱ ཨཏྠི. ཡཱ ཧི ཀཱཙི པུཉྙཀིརིཡཱ ཀུསལཀིརིཡཱ, སབྦཱ སཱ ཨཔྤམཱདབྷཱཝནཱཏྭེཝ ཝེདིཏབྦཱ. ཝིསེསཏོ པན ཝིཝཊྚཱུཔནིསྶཡཾ སརཎགམནཾ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀསཾཝརཉྩ ཨུཔཱདཱཡ སབྦཱ སཱིལབྷཱཝནཱ, སབྦཱ སམཱདྷིབྷཱཝནཱ, སབྦཱ པཉྙཱབྷཱཝནཱ, སབྦཱ ཀུསལབྷཱཝནཱ, ཨནཝཛྫབྷཱཝནཱ, ཨཔྤམཱདབྷཱཝནཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ཨཔྤམཱདོ’’ཏི ཧི ཨིདཾ མཧནྟཾ ཨཏྠཾ དཱིཔེཏི, མཧནྟཾ ཨཏྠཾ པརིགྒཧེཏྭཱ ཏིཊྛཏི. སཀལམྤི ཏེཔིཊཀཾ བུདྡྷཝཙནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨཔྤམཱདཔདསྶ ཨཏྠཾ ཀཏྭཱ ཀཐེནྟོ དྷམྨཀཐིཀོ ‘‘ཨཏིཏྠེན པཀྑནྡོ’’ཏི ན ཝཏྟབྦོ. ཀསྨཱ? ཨཔྤམཱདཔདསྶ མཧནྟབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཀུསིནཱརཱཡཾ ཡམཀསཱལཱནམནྟརེ པརིནིབྦཱནསམཡེ ནིཔནྣོ ཨབྷིསམྦོདྷིཏོ པཊྛཱཡ པཉྩཙཏྟཱལཱིསཱཡ ཝསྶེསུ ཨཏྟནཱ བྷཱསིཏཾ དྷམྨཾ ཨེཀེན པདེན སངྒཧེཏྭཱ དསྶེནྟོ – ‘‘ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐཱ’’ཏི བྷིཀྑཱུནཾ ཨོཝཱདམདཱསི. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ –

‘‘སེཡྻཐཱཔི, བྷིཀྑཝེ, ཡཱནི ཀཱནིཙི ཛངྒལཱནཾ པཱཎཱནཾ པདཛཱཏཱནི, སབྦཱནི ཏཱནི ཧཏྠིཔདེ སམོདྷཱནཾ གཙྪནྟི, ཧཏྠིཔདཾ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏི ཡདིདཾ མཧནྟཊྛེན; ཨེཝམེཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཡེ ཀེཙི ཀུསལཱ དྷམྨཱ, སབྦེཏེ ཨཔྤམཱདམཱུལཀཱ ཨཔྤམཱདསམོསརཎཱ, ཨཔྤམཱདོ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༣༠༠).

གཱཐཱསུ ཨཔྤམཱདཾ པསཾསནྟཱིཏི དཱནཱདིཔུཉྙཀིརིཡཱསུ ཨཔྤམཱདཾ ཨཔྤམཛྫནཾ པཎྜིཏཱ སཔྤཉྙཱ བུདྡྷཱདཡོ པསཾསནྟི, ཝཎྞེནྟི ཐོམེནྟི. ཀསྨཱ? ཡསྨཱ ཨཔྤམཏྟོ ཨུབྷོ ཨཏྠེ ཨདྷིགཎྷཱཏི པཎྜིཏོ. ཀེ པན ཏེ ཨུབྷོ ཨཏྠཱཏི ཨཱཧ – ‘‘དིཊྛེ དྷམྨེ ཙ ཡོ ཨཏྠོ, ཡོ ཙཏྠོ སམྤརཱཡིཀོ’’ཏི, ཨེཝམེཏྠ པདཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨིདྷཱཔི དིཊྛེ དྷམྨེ ཙ ཡོ ཨཏྠོཏི གཧཊྛསྶ ཏཱཝ ‘‘ཨནཝཛྫཱནི ཀམྨཱནི, ཨནཱཀུལཱ ཙ ཀམྨནྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཝུཏྟོ ཀསིགོརཀྑཱདིཝིདྷིནཱ ལདྡྷབྦོ ཨཏྠོ, པབྦཛིཏསྶ པན ཨཝིཔྤཊིསཱརཱདིཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཡོ ཙཏྠོ སམྤརཱཡིཀོཏི པན ཨུབྷཡེསམྤི དྷམྨཙརིཡཱཝ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཏྠཱབྷིསམཡཱཏི དུཝིདྷསྶཔི ཨཏྠསྶ ཧིཏསྶ པཊིལཱབྷཱ, ལདྡྷབྦེན སམིཏི སངྒཏི སམོདྷཱནནྟི སམཡོ, ལཱབྷོ. སམཡོ ཨེཝ ཨབྷིསམཡོ, ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན ཝཱ སམཡོ ཨབྷིསམཡོཏི ཨེཝམེཏྠ ཨབྷིསམཡོ ཝེདིཏབྦོ. དྷིཏིསམྤནྣཏྟཱ དྷཱིརོ. ཏཏིཡེན ཙེཏྠ ཨཏྠ-སདྡེན པརམཏྠསྶ ནིབྦཱནསྶཱཔི སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ. ཨིཏི ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ ཝཊྚསམྤཏྟི ཨེཝ ཀཐིཏཱ. གཱཐཱཡཾ པན ཝིཝཊྚསྶཔི སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨཔྤམཱདོ ཨམཏཔདཾ, པམཱདོ མཙྩུནོ པདཾ;

ཨཔྤམཏྟཱ ན མཱིཡནྟི, ཡེ པམཏྟཱ ཡཐཱ མཏཱ.

‘‘ཨེཝཾ ཝིསེསཏོ ཉཏྭཱ, ཨཔྤམཱདམྷི པཎྜིཏཱ;

ཨཔྤམཱདེ པམོདནྟི, ཨརིཡཱནཾ གོཙརེ རཏཱ.

‘‘ཏེ ཛྷཱཡིནོ སཱཏཏིཀཱ, ནིཙྩཾ དལ༹ྷཔརཀྐམཱ;

ཕུསནྟི དྷཱིརཱ ནིབྦཱནཾ, ཡོགཀྑེམཾ ཨནུཏྟར’’ནྟི. (དྷ. པ. ༢༡-༢༣);

ཏསྨཱ ‘‘ཨཏྠཱབྷིསམཡཱ’’ཏི ཨེཏྠ ལོཀུཏྟརཏྠཝསེནཔི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨཊྛིཔུཉྫསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༤. ཙཏུཏྠེ ཨེཀཔུགྒལསྶཱཏི ཨེཏྠ པུགྒལོཏི ཨཡཾ ཝོཧཱརཀཐཱ. བུདྡྷསྶ ཧི བྷགཝཏོ དུཝིདྷཱ དེསནཱ སམྨུཏིདེསནཱ ཙ པརམཏྠདེསནཱ ཙཱཏི. ཏཏྠ ‘‘པུགྒལོ, སཏྟོ, ཨིཏྠཱི, པུརིསོ, ཁཏྟིཡོ, བྲཱཧྨཎོ, དེཝོ, མཱརོ’’ཏི ཨེཝརཱུཔཱ སམྨུཏིདེསནཱ. ‘‘ཨནིཙྩཾ, དུཀྑཾ, ཨནཏྟཱ, ཁནྡྷཱ, དྷཱཏུ, ཨཱཡཏནཱ, སཏིཔཊྛཱནཱ’’ཏི ཨེཝརཱུཔཱ པརམཏྠདེསནཱ. ཏཏྠ བྷགཝཱ ཡེ སམྨུཏིཝསེན དེསནཾ སུཏྭཱ ཝིསེསམདྷིགནྟུཾ སམཏྠཱ, ནེསཾ སམྨུཏིདེསནཾ དེསེཏི. ཡེ པན པརམཏྠཝསེན དེསནཾ སུཏྭཱ ཝིསེསམདྷིགནྟུཾ སམཏྠཱ, ཏེསཾ པརམཏྠདེསནཾ དེསེཏི.

ཏཏྠཱཡཾ ཨུཔམཱ – ཡཐཱ ཧི དེསབྷཱསཱཀུསལོ ཏིཎྞཾ ཝེདཱནཾ ཨཏྠསཾཝཎྞནཀོ ཨཱཙརིཡོ ཡེ དམིལ༹བྷཱསཱཡ ཝུཏྟེ ཨཏྠཾ ཛཱནནྟི, ཏེསཾ དམིལ༹བྷཱསཱཡ ཨཱཙིཀྑཏི. ཡེ ཨནྡྷཀབྷཱསཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཱཡ, ཏེསཾ ཏཱཡ ཏཱཡ བྷཱསཱཡ. ཨེཝཾ ཏེ མཱཎཝཀཱ ཚེཀཾ བྱཏྟཾ ཨཱཙརིཡམཱགམྨ ཁིཔྤམེཝ སིཔྤཾ ཨུགྒཎྷནྟི. ཏཏྠ ཨཱཙརིཡོ ཝིཡ བུདྡྷོ བྷགཝཱ, ཏཡོ ཝེདཱ ཝིཡ ཀཐེཏབྦབྷཱཝེ ཋིཏཱནི ཏཱིཎི པིཊཀཱནི, དེསབྷཱསཱཀོསལླམིཝ སམྨུཏིཔརམཏྠཀོསལླཾ, ནཱནཱདེསབྷཱསཱ མཱཎཝཀཱ ཝིཡ སམྨུཏིཔརམཏྠཝསེན པཊིཝིཛ྄ཛྷནསམཏྠཱ ཝེནེཡྻཱ, ཨཱཙརིཡསྶ དམིལ༹བྷཱསཱདིཨཱཙིཀྑནཾ ཝིཡ བྷགཝཏོ སམྨུཏིཔརམཏྠཝསེན དེསནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཱཧ ཙེཏྠ –

‘‘དུཝེ སཙྩཱནི ཨཀྑཱསི, སམྦུདྡྷོ ཝདཏཾ ཝརོ;

སམྨུཏིཾ པརམཏྠཉྩ, ཏཏིཡཾ ནཱུཔལབྦྷཏི.

‘‘སངྐེཏཝཙནཾ སཙྩཾ, ལོཀསམྨུཏིཀཱརཎཱ;

པརམཏྠཝཙནཾ སཙྩཾ, དྷམྨཱནཾ བྷཱུཏཀཱརཎཱ.

‘‘ཏསྨཱ ཝོཧཱརཀུསལསྶ, ལོཀནཱཐསྶ སཏྠུནོ;

སམྨུཏིཾ ཝོཧརནྟསྶ, མུསཱཝཱདོ ན ཛཱཡཏཱི’’ཏི.

ཨཔིཙ ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ པུགྒལཀཐཾ ཀཐེཏི – ཧིརོཏྟཔྤདཱིཔནཏྠཾ, ཀམྨསྶཀཏཱདཱིཔནཏྠཾ, པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརདཱིཔནཏྠཾ,, ཨཱནནྟརིཡདཱིཔནཏྠཾ, བྲཧྨཝིཧཱརདཱིཔནཏྠཾ, པུབྦེནིཝཱསདཱིཔནཏྠཾ, དཀྑིཎཱཝིསུདྡྷིདཱིཔནཏྠཾ, ལོཀསམྨུཏིཡཱ ཨཔྤཧཱནཏྠཾ, ཙཱཏི. ‘‘ཁནྡྷདྷཱཏུཨཱཡཏནཱནི ཧིརིཡནྟི ཨོཏྟཔྤནྟཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟེ མཧཱཛནོ ན ཛཱནཱཏི, སམྨོཧཾ ཨཱཔཛྫཏི, པཊིསཏྟུ ཝཱ ཧོཏི – ‘‘ཀིམིདཾ ཁནྡྷདྷཱཏུཨཱཡཏནཱནི ཧིརིཡནྟི ཨོཏྟཔྤནྟི ནཱམཱ’’ཏི? ‘‘ཨིཏྠཱི ཧིརིཡཏི ཨོཏྟཔྤཏི, པུརིསོ, ཁཏྟིཡོ, བྲཱཧྨཎོ, དེཝོ, མཱརོ’’ཏི པན ཝུཏྟེ ཛཱནཱཏི, ན སམྨོཧཾ ཨཱཔཛྫཏི, ན པཊིསཏྟུ ཝཱ ཧོཏི. ཏསྨཱ བྷགཝཱ ཧིརོཏྟཔྤདཱིཔནཏྠཾ པུགྒལཀཐཾ ཀཐེཏི.

‘‘ཁནྡྷཱ ཀམྨསྶཀཱ, དྷཱཏུཡོ ཨཱཡཏནཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏསྨཱ ཀམྨསྶཀཏཱདཱིཔནཏྠམྤི པུགྒལཀཐཾ ཀཐེཏི.

‘‘ཝེལུ༹ཝནཱདཡོ མཧཱཝིཧཱརཱ ཁནྡྷེཧི ཀཱརཱཔིཏཱ, དྷཱཏཱུཧི ཨཱཡཏནེཧཱི’’ཏི ཝུཏྟེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏཐཱ ‘‘ཁནྡྷཱ མཱཏརཾ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེནྟི, པིཏརཾ, ཨརཧནྟཾ, རུཧིརུཔྤཱདཀམྨཾ, སངྒྷབྷེདཀམྨཾ ཀརོནྟི, དྷཱཏུཡོ ཨཱཡཏནཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ‘‘ཁནྡྷཱ མེཏྟཱཡནྟི, དྷཱཏུཡོ ཨཱཡཏནཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ‘‘ཁནྡྷཱ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརནྟི, དྷཱཏུཡོ ཨཱཡཏནཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏསྨཱ བྷགཝཱ པཙྩཏྟཔུརིསཀཱརདཱིཔནཏྠཾ ཨཱནནྟརིཡདཱིཔནཏྠཾ བྲཧྨཝིཧཱརདཱིཔནཏྠཾ པུབྦེནིཝཱསདཱིཔནཏྠཉྩ པུགྒལཀཐཾ ཀཐེཏི.

‘‘ཁནྡྷཱ དཱནཾ པཊིགྒཎྷནྟི, དྷཱཏུཡོ ཨཱཡཏནཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟེཔི མཧཱཛནོ ན ཛཱནཱཏི, སམྨོཧཾ ཨཱཔཛྫཏི, པཊིསཏྟུ ཝཱ ཧོཏི ‘‘ཀིམིདཾ ཁནྡྷཱ དྷཱཏུཡོ ཨཱཡཏནཱནི པཊིགྒཎྷནྟི ནཱམཱ’’ཏི? ‘‘པུགྒལཱ པཊིགྒཎྷནྟཱི’’ཏི པན ཝུཏྟེ ཛཱནཱཏི, ན སམྨོཧཾ ཨཱཔཛྫཏི, ན པཊིསཏྟུ ཝཱ ཧོཏི. ཏསྨཱ བྷགཝཱ དཀྑིཎཱཝིསུདྡྷིདཱིཔནཏྠཾ པུགྒལཀཐཾ ཀཐེཏི.

ལོཀསམྨུཏིཉྩ བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ ན པཛཧནྟི, ལོཀསམཉྙཱཡ ལོཀནིརུཏྟིཡཱ ལོཀཱབྷིལཱཔེ ཋིཏཱཡེཝ དྷམྨཾ དེསེནྟི. ཏསྨཱ བྷགཝཱ ལོཀསམྨུཏིཡཱ ཨཔྤཧཱནཏྠམྤི པུགྒལཀཐཾ ཀཐེཏི. སོ ཨིདྷཱཔི ལོཀཝོཧཱརཝསེན དེསེཏབྦམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཀཔུགྒལསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཨེཀཔུགྒལསྶཱཏི ཨེཀསཏྟསྶ. ཀཔྤནྟི མཧཱཀཔྤཾ. ཡདིཔི ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཨིདཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཡཏྠ པན སཏྟཱནཾ སནྡྷཱཝནཾ སཾསརཎཾ སམྦྷཝཏི, ཏསྶ ཝསེན གཧེཏབྦཾ. ཨཊྛིཀངྐལོཏི ཨཊྛིབྷཱགོ. ‘‘ཨཊྛིཁལོ’’ཏིཔི པཋནྟི, ཨཊྛིསཉྩཡོཏི ཨཏྠོ. ཨཊྛིཔུཉྫོཏི ཨཊྛིསམཱུཧོ. ཨཊྛིརཱསཱིཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཀེཙི པན ‘‘ཀཊིཔྤམཱཎཏོ ཧེཊྛཱ སམཱུཧོ ཀངྐལོ ནཱམ, ཏཏོ ཨུཔརི ཡཱཝ ཏཱལཔྤམཱཎཾ པུཉྫོ, ཏཏོ ཨུཔརི རཱསཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཏཾ ཏེསཾ མཏིམཏྟཾ. སབྦམེཏཾ སམཱུཧསྶེཝ པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝེཔུལླསྶེཝ ཨུཔམཱབྷཱཝེན ཨཱཧཊཏྟཱ.

སཙེ སཾཧཱརཀོ ཨསྶཱཏི ཨཝིཔྤཀིརཎཝསེན སཾཧརིཏྭཱ ཋཔེཏཱ ཀོཙི ཡདི སིཡཱཏི པརིཀཔྤནཝསེན ཝདཏི. སམྦྷཏཉྩ ན ཝིནསྶེཡྻཱཏི ཏཐཱ ཀེནཙི སམྦྷཏཉྩ ཏཾ ཨཊྛིཀངྐལཾ ཨནྟརདྷཱནཱབྷཱཝེན པཱུཏིབྷཱུཏཾ ཙུཎྞཝིཙུཎྞཉྩ ཨཧུཏྭཱ སཙེ ན ཝིནསྶེཡྻཱཏི པརིཀཔྤནཝསེནེཝ ཝདཏི. ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཨེཀསྶ སཏྟསྶ ཀམྨཀིལེསེཧི ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཝསེན ཨེཀཾ མཧཱཀཔྤཾ སནྡྷཱཝནྟསྶ སཾསརནྟསྶ ཨེཝཾ མཧཱཨཊྛིསཉྩཡོ བྷཝེཡྻ, ཨཱརོཧཔརིཎཱཧེཧི ཡཏྟཀོཡཾ ཝེཔུལླཔབྦཏོ. སཙེ པནསྶ ཀོཙི སཾཧརིཏྭཱ ཋཔེཏཱ བྷཝེཡྻ, སམྦྷཏཉྩ ཏཾ སཙེ ཨཝིནསྶནྟཾ ཏིཊྛེཡྻཱཏི. ཨཡཉྩ ནཡོ ནིབྦུཏཔྤདཱིཔེ ཝིཡ བྷིཛྫནསབྷཱཝེ ཀལེ༹ཝརནིཀྑེཔརཧིཏེ ཨོཔཔཱཏིཀཏྟབྷཱཝེ སབྦེན སབྦཾ ཨནཊྛིཀེ ཙ ཁུདྡཀཏྟབྷཱཝེ ཝཛྫེཏྭཱ ཝུཏྟོ. ཀེཙི པན ‘‘པརིཀཔྤནཝསེན ཨིམསྶ ནཡསྶ ཨཱཧཊཏྟཱ ཏེསམྤི ཡདི སིཡཱ ཨཊྛིཀངྐལོ, ཏེནཱཔི སཧེཝ ཨཡཾ ཨཊྛིཔུཉྫཔརིམཱཎོ ཝུཏྟོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཔརེ པན ‘‘ནཡིདམེཝཾ ལབྦྷམཱནསྶེཝ ཨཊྛིཔུཉྫསྶ ཝསེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ཨིམསྶ པརིམཱཎསྶ ཝུཏྟཏཱ. ཏསྨཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ’’ཏི.

གཱཐཱསུ མཧེསིནཱཏི མཧནྟེ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ ཨེསཏི གཝེསཏཱིཏི མཧེསཱི, སམྨཱསམྦུདྡྷོ. ‘‘ཨིཏི ཝུཏྟཾ མཧེསིནཱ’’ཏི ཙ བྷགཝཱ ‘‘དསབལསམནྣཱགཏོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨཏྟཱནཾ ཨཉྙཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ དསྶེཏི. ཝེཔུལློཏི རཱཛགཧཾ པརིཝཱརེཏྭཱ ཋིཏེསུ པཉྩསུ པབྦཏེསུ ཝིཔུལབྷཱཝཏོ ཝེཔུལློཏི ལདྡྷནཱམོ. ཏཏོ ཨེཝ མཧཱ, ཋིཏདིསཱབྷཱགཝསེན ཨུཏྟརོ གིཛ྄ཛྷཀཱུཊསྶ. གིརིབྦཛེཏི གིརིབྦཛཔུརནཱམཀསྶ རཱཛགཧསྶ སམཱིཔེ.

ཨེཏྟཱཝཏཱ བྷགཝཱ ‘‘ཨེཏྟཀེནཱཔི ཀཱལེན ཨནུཔཙྪིནྣབྷཝམཱུལསྶ ཨཔརིཉྙཱཏཝཏྠུཀསྶ པུཐུཛྫནསྶ ཨཡམཱིདིསཱི ཀཊསིཝཌྜྷནཱ’’ཏི ཝཊྚེ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡེསཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཨནནུབོདྷཱ ཨཔྤཊིཝེདྷཱ ཨནྡྷཔུཐུཛྫནསྶ ཨེཝཾ ཀཊསིཝཌྜྷནཱ, ཏཱནི ཨརིཡསཙྩཱནི དིཊྛཝཏོ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ཨཡཾ ནཏྠཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡཏོ ཙ ཨརིཡསཙྩཱནཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཡཏོཏི ཡདཱ. ཨརིཡསཙྩཱནཱིཏི ཨརཎཱིཡཏོ ཨརིཡཱནི, ཨཝིཏཐབྷཱཝེན སཙྩཱནི ཙཱཏི ཨརིཡསཙྩཱནི, ཨརིཡབྷཱཝཀརཱནི ཝཱ སཙྩཱནི ཨརིཡསཙྩཱནི, ཨརིཡེཧི ཝཱ བུདྡྷཱདཱིཧི པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦཱནི སཙྩཱནི ཨརིཡསཙྩཱནི. ཨཐ ཝཱ ཨརིཡསྶ སཙྩཱནི ཨརིཡསཙྩཱནི. སདེཝཀེན ཧི ལོཀེན སརཎནྟི ཨརཎཱིཡཏོ ཨརིཡོ བྷགཝཱ, ཏེན སཡམྦྷུཉཱཎེན དིཊྛཏྟཱ ཏསྶ སཙྩཱནཱིཏི ཨརིཡསཙྩཱནི. སམྨཔྤཉྙཱཡ པསྶཏཱིཏི སམྨཱ ཧེཏུནཱ ཉཱཡེན ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ པརིཉྙཱཔཧཱནསཙྪིཀིརིཡཱབྷཱཝནཱབྷིསམཡཝསེན པསྶཏི. དུཀྑནྟིཨཱདི ཨརིཡསཙྩཱནཾ སརཱུཔདསྶནཾ. ཏཏྠ ཨནེཀཱུཔདྡཝཱདྷིཊྛཱནཏཱཡ ཀུཙྪིཏབྷཱཝཏོ བཱལཛནཔརིཀཔྤིཏདྷུཝསུབྷསུཁཏྟཝིརཧེན ཏུཙྪབྷཱཝཏོ ཙ དུཀྑཾ. དུཀྑཾ སམུཔྤཛྫཏི ཨེཏེནཱཏི དུཀྑསམུཔྤཱདོ, དུཀྑསམུདཡོ. དུཀྑཾ ཨཏིཀྐམཏི ཨེཏེན ཨཱརམྨཎཔྤཙྩཡབྷཱུཏེན, ཨེཏྠ ཝཱཏི དུཀྑསྶ ཨཏིཀྐམོ, ནིབྦཱནཾ. ཨཱརཀཏྟཱ ཀིལེསེཧི ཨརཎཱིཡཏོ ཙ ཨརིཡོ. སམྨཱདིཊྛིཨཱདཱིནཾ ཨཊྛནྣཾ ཨངྒཱནཾ ཝསེན ཨཊྛངྒིཀོ. མཱརེནྟོ ཀིལེསེ གཙྪཏི, ནིབྦཱནཏྠིཀེཧི མགྒཱིཡཏི, སཡཾ ཝཱ ནིབྦཱནཾ མགྒཏཱིཏི མགྒོ. ཏཏོ ཨེཝ དུཀྑསྶ ཨུཔསམཾ ནིརོདྷཾ གཙྪཏཱིཏི དུཀྑཱུཔསམགཱམཱི. ཡཏོ སམྨཔྤཉྙཱཡ པསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ.

ས སཏྟཀྑཏྟུཾ པརམཾ, སནྡྷཱཝིཏྭཱན པུགྒལོཏི སོ ཨེཝཾ ཙཏུསཙྩདསྶཱཝཱི ཨརིཡཔུགྒལོ སོཏཱཔནྣོ སབྦམུདིནྡྲིཡོ སམཱནོ སཏྟཝཱརཔརམཾཡེཝ བྷཝཱདཱིསུ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིཝསེན སནྡྷཱཝིཏྭཱ སཾསརིཏྭཱ. ཨེཀབཱིཛཱི, ཀོལཾཀོལོ, སཏྟཀྑཏྟུཔརམོཏི ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཏིཀྑམཛ྄ཛྷིམམུདུབྷཱཝེན ཏཡོ ཧི སོཏཱཔནྣཱ. ཏེསུ སབྦམུདིནྡྲིཡསྶ ཝསེནིདཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ས སཏྟཀྑཏྟུཾ པརམཾ, སནྡྷཱཝིཏྭཱནཱ’’ཏི. དུཀྑསྶནྟཀརོ ཧོཏཱིཏི ཝཊྚདུཀྑསྶ ཨནྟཀརོ པརིཡོསཱནཀརོ ཧོཏི. ཀཐཾ? སབྦསཾཡོཛནཀྑཡཱ ཨནུཔུབྦེན ཨགྒམགྒཾ ཨདྷིགནྟྭཱ ནིརཝསེསཱནཾ སཾཡོཛནཱནཾ ཁེཔནཱཏི ཨརཧཏྟཕལེནེཝ དེསནཱཡ ཀཱུཊཾ གཎྷི.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. མུསཱཝཱདསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༥. པཉྩམེ ཨེཀདྷམྨཾ ཨཏཱིཏསྶཱཏི ཀཱ ཨུཔྤཏྟི? བྷགཝཏོ བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ མཧཱལཱབྷསཀྐཱརོ ཨུཔྤཛྫི, ཏིཏྠིཡཱནཾ པརིཧཱཡི. ཏེ ཧཏལཱབྷསཀྐཱརཱ ནིཔྤབྷཱ ནིཏྟེཛཱ ཨིསྶཱཔཀཏཱ ཙིཉྩམཱཎཝིཀཾ ནཱམ པརིབྦཱཛིཀཾ ཨུཡྻོཛེསུཾ – ‘‘ཨེཧི, ཏྭཾ བྷགིནི, སམཎཾ གོཏམཾ ཨབྷཱུཏེན ཨབྦྷཱཙིཀྑསྶཱུ’’ཏི. སཱ བྷགཝནྟཾ ཙཏུཔརིསམཛ྄ཛྷེ དྷམྨཾ དེསེནྟཾ ཨུཔགནྟྭཱ ཨབྷཱུཏེན ཨབྦྷཱཙིཀྑིཏྭཱ སཀྐེནསྶཱ ཨབྷཱུཏབྷཱཝེ པཀཱསིཏེ མཧཱཛནེན ‘‘དྷཱི ཀཱལ༹ཀཎྞཱི’’ཏི ཝིཧཱརཏོ ནིཀྐཌྜྷཱཔིཏཱ པཐཝིཡཱ ཝིཝརེ དིནྣེ ཨཝཱིཙིཛཱལཱནཾ ཨིནྡྷནཾ ཧུཏྭཱཝ ཨཝཱིཙིནིརཡེ ནིབྦཏྟི, བྷིཡྻོསོམཏྟཱཡ ཏིཏྠིཡཱནཾ ལཱབྷསཀྐཱརོ པརིཧཱཡི. བྷིཀྑཱུ དྷམྨསབྷཱཡཾ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུཾ ‘‘ཨཱཝུསོ, ཙིཉྩམཱཎཝིཀཱ ཨེཝཾ ཨུལཱ༹རགུཎཾ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ ཨབྷཱུཏེན ཨཀྐོསིཏྭཱ མཧཱཝིནཱསཾ པཏྟཱ’’ཏི. སཏྠཱ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཀཱཡ ནུཏྠ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཏརཧི ཀཐཱཡ སནྣིསིནྣཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, ཨིདཱནེཝ, པུབྦེཔི སཱ མཾ ཨབྷཱུཏེན ཨཀྐོསིཏྭཱ མཧཱཝིནཱསཾ པཏྟཱཡེཝཱ’’ཏི མཧཱཔདུམཛཱཏཀམྤི ཝིཏྠཱརེཏྭཱ ཨུཔརི དྷམྨཾ དེསེནྟོ ཨིམིསྶཱ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ‘‘ཨེཀདྷམྨཾ ཨཏཱིཏསྶཱ’’ཏི ཨིདཾ སུཏྟཾ དེསེསི.

ཏཏྠ ཨེཀདྷམྨནྟི ཨེཀཾ ཝཙཱིསཙྩསངྑཱཏཾ དྷམྨཾ. ཨཏཱིཏསྶཱཏི ཡཱ སཱ ཨཊྛ ཨནརིཡཝོཧཱརེ ཝཛྫེཏྭཱ ཨཊྛསུ ཨརིཡཝོཧཱརེསུ པཏིཊྛཱཔནཏྠཾ ‘‘སཙྩཾ, བྷཎེ, ནཱལིཀ’’ནྟི ཨརིཡེཧི ཋཔིཏཱ མརིཡཱདཱ, ཏཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཋིཏསྶ. པུརིསོ ཨེཝ པུགྒལོཏི པུརིསཔུགྒལོ, ཏསྶ. ཨཀརཎཱིཡནྟི ཀཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཾ. སམྤཛཱནམུསཱཝཱདཱི ཧི པུགྒལོ ཀིཉྩི པཱཔཀམྨཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨིདཾ ནཱམ ཏཡཱ ཀཏ’’ནྟི ཝུཏྟེ ‘‘ན མཡཱ ཀཏ’’ནྟི མུསཱཝཱདེནེཝ པརིཧརིསྶཏི. ཨེཝཉྩ པཊིཔཛྫནྟོ ཀིཉྩི པཱཔཀམྨཾ ཀརོཏིཡེཝ, ན ཏཏྠ ལཛྫཏི སཙྩམརིཡཱདཱཡ སམཏིཀྐནྟཏྟཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཏམཾ ཨེཀདྷམྨཾ, ཡདིདཾ, བྷིཀྑཝེ, སམྤཛཱནམུསཱཝཱདོ’’ཏི.

གཱཐཱཡཾ མུསཱཝཱདིསྶཱཏི མུསཱ ཨབྷཱུཏཾ ཨཏཙྪཾ པརེསཾ ཝིཉྙཱཔནཝསེན ཝདནསཱིལསྶ. ཡསྶ དསསུ ཝཙནེསུ ཨེཀམྤི སཙྩཾ ནཏྠི, ཨེཝརཱུཔེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. ཛནྟུནོཏི སཏྟསྶ. སཏྟོ ཧི ཛཱཡནཊྛེན ‘‘ཛནྟཱུ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཝིཏིཎྞཔརལོཀསྶཱཏི ཝིསྶཊྛཔརལོཀསྶ. ཨཱིདིསོ ཧི མནུསྶསམྤཏྟི དེཝལོཀསམྤཏྟི ཨཝསཱནེ ནིབྦཱནསམྤཏྟཱིཏི ཨིམཱ ཏིསྶོཔི སམྤཏྟིཡོ ན པསྶཏི. ནཏྠི པཱཔནྟི ཏསྶ ཏཱདིསསྶ ཨིདཾ ནཱམ པཱཔཾ ན ཀཏྟབྦནྟི ནཏྠཱིཏི.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. དཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༦. ཚཊྛེ ཨེཝཉྩེཏི ཨེཏྠ ཨེཝནྟི ཨུཔམཱཀཱརེ ནིཔཱཏོ, ཙེཏི པརིཀཔྤནེ. སཏྟཱཏི རཱུཔཱདཱིསུ སཏྟཱ ཝིསཏྟཱ. ཛཱནེཡྻུནྟི བུཛ྄ཛྷེཡྻུཾ. དཱནསཾཝིབྷཱགསྶཱཏི ཡཱཡ ཧི ཙེཏནཱཡ ཨནྣཱདིདེཡྻདྷམྨཾ སཾཧརིཏྭཱ ཨནུཀམྤཱཔཱུཛཱསུ ཨཉྙཏརཝསེན པརེསཾ དཱིཡཏི, ཏཾ དཱནཾ. ཡཱཡ པན ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦབྷཱཝེན གཧིཏཝཏྠུསྶ ཨེཀདེསོ སཾཝིབྷཛིཏྭཱ དཱིཡཏི, ཨཡཾ སཾཝིབྷཱགོ. ཝིཔཱཀནྟི ཕལཾ. ཡཐཱཧཾ ཛཱནཱམཱིཏི ཡཐཱ ཨཧཾ ཛཱནཱམི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཏིརཙྪཱནགཏསྶཔི དཱནཾ དཏྭཱ ཨཏྟབྷཱཝསཏེ པཝཏྟསུཁཝིཔཙྩནཝསེན སཏགུཎཱ དཀྑིཎཱ ཧོཏཱིཏི ཨེཝམཱདིནཱ, བྷིཀྑཝེ, ཡེན པཀཱརེན ཨཧཾ དཱནསྶ སཾཝིབྷཱགསྶ ཙ ཝིཔཱཀཾ ཀམྨཝིཔཱཀཾ ཉཱཎབལེན པཙྩཀྑཏོ ཛཱནཱམི, ཨེཝཾ ཨིམེ སཏྟཱ ཡདི ཛཱནེཡྻུནྟི. ན ཨདཏྭཱ བྷུཉྫེཡྻུནྟི ཡཾ བྷུཉྫིཏབྦཡུཏྟཀཾ ཨཏྟནོ ཨཏྠི, ཏཏོ པརེསཾ ན ཨདཏྭཱ མཙྪརིཡཙིཏྟེན ཙ ཏཎྷཱལོབྷཝསེན ཙ བྷུཉྫེཡྻུཾ, དཏྭཱཝ བྷུཉྫེཡྻུཾ. ན ཙ ནེསཾ མཙྪེརམལཾ ཙིཏྟཾ པརིཡཱདཱཡ ཏིཊྛེཡྻཱཏི ཨཏྟནོ སམྤཏྟཱིནཾ པརེཧི སཱདྷཱརཎབྷཱཝཱསཧནལཀྑཎཾ ཙིཏྟསྶ པབྷསྶརབྷཱཝདཱུསཀཱནཾ ཨུཔཀྐིལེསབྷཱུཏཱནཾ ཀཎྷདྷམྨཱནཾ ཨཉྙཏརཾ མཙྪེརམལཾ. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟམཙྪེརཉྩེཝ ཨཉྙམྤི དཱནནྟརཱཡཀརཾ ཨིསྶཱལོབྷདོསཱདིམལཉྩ ནེསཾ སཏྟཱནཾ ཙིཏྟཾ ཡཐཱ དཱནཙེཏནཱ ན པཝཏྟཏི, ན ཝཱ སུཔརིསུདྡྷཱ ཧོཏི, ཨེཝཾ པརིཡཱདཱཡ པརིཏོ གཧེཏྭཱ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ན ཏིཊྛེཡྻ. ཀོ ཧི སམྨདེཝ དཱནཕལཾ ཛཱནནྟོ ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ མཙྪེརམལསྶ ཨོཀཱསཾ དདེཡྻ.

ཡོཔི ནེསཾ ཨསྶ ཙརིམོ ཨཱལོཔོཏི ནེསཾ སཏྟཱནཾ ཡོ སབྦཔཙྪིམཀོ ཨཱལོཔོ སིཡཱ. ཙརིམཾ ཀབལ༹ནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨིམེ སཏྟཱ པཀཏིཡཱ ཡཏྟཀེཧི ཨཱལོཔེཧི སཡཾ ཡཱཔེཡྻུཾ, ཏེསུ ཨེཀམེཝ ཨཱལོཔཾ ཨཏྟནོ ཨཏྠཱཡ ཋཔེཏྭཱ ཏདཉྙེ སབྦེ ཨཱལོཔེ ཨཱགཏཱགཏཱནཾ ཨཏྠིཀཱནཾ དཏྭཱ ཡོ ཋཔིཏོ ཨཱལོཔོ ཨསྶ, སོ ཨིདྷ ཙརིམོ ཨཱལོཔོ ནཱམ. ཏཏོཔི ན ཨསཾཝིབྷཛིཏྭཱ བྷུཉྫེཡྻུཾ, སཙེ ནེསཾ པཊིགྒཱཧཀཱ ཨསྶཱུཏི ནེསཾ སཏྟཱནཾ པཊིགྒཱཧཀཱ ཡདི སིཡུཾ, ཏཏོཔི ཡཐཱཝུཏྟཙརིམཱལོཔཏོཔི སཾཝིབྷཛིཏྭཱཝ ཨེཀདེསཾ དཏྭཱཝ བྷུཉྫེཡྻུཾ, ཡཐཱཧཾ དཱནསཾཝིབྷཱགསྶ ཝིཔཱཀཾ པཙྩཀྑཏོ ཛཱནཱམི, ཨེཝཾ ཡདི ཛཱནེཡྻུནྟི. ཡསྨཱ ཙ ཁོཏིཨཱདིནཱ ཀམྨཕལསྶ ཨཔྤཙྩཀྑབྷཱཝཏོ ཨེཝམེཏེ སཏྟཱ དཱནསཾཝིབྷཱགེསུ ན པཝཏྟནྟཱིཏི ཡཐཱདྷིཔྤེཏམཏྠཾ ཀཱརཎེན སམྤཊིཔཱདེཏི. ཨེཏེནེཝ ཏེསཾ ཏདཉྙཔུཉྙེསུ ཙ ཨཔྤཊིཔཏྟིཡཱ ཨཔུཉྙེསུ ཙ པཊིཔཏྟིཡཱ ཀཱརཎཾ དསྶིཏནྟི དཊྛབྦཾ.

གཱཐཱསུ ཡཐཱཝུཏྟཾ མཧེསིནཱཏི མཧེསིནཱ བྷགཝཏཱ ‘‘ཏིརཙྪཱནགཏེ དཱནཾ དཏྭཱ སཏགུཎཱ དཀྑིཎཱ པཱཊིཀངྑིཏབྦཱ’ ཏིཨཱདིནཱ, ཨིདྷེཝ ཝཱ ‘‘ཨེཝཾ ཙེ སཏྟཱ ཛཱནེཡྻུ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཾ, ཉཱཎཙཱརེན ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཙིཏྟཾ ཉཱཏནྟི ཨཏྠོ. ཝིཔཱཀཾ སཾཝིབྷཱགསྶཱཏི སཾཝིབྷཱགསྶཔི ཝིཔཱཀཾ, ཀོ པན ཝཱདོ དཱནསྶ. ཡཐཱ ཧོཏི མཧཔྥལནྟི ཡཐཱ སོ ཝིཔཱཀོ མཧནྟཾ ཕལཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨིམེ སཏྟཱ ཡདི ཛཱནེཡྻུནྟི སམྦནྡྷོ. ཝིནེཡྻ མཙྪེརམལནྟི མཙྪརིཡམལཾ ཨཔནེཏྭཱ ཀམྨཕལསདྡྷཱཡ རཏནཏྟཡསདྡྷཱཡ ཙ ཝིསེསཏོ པསནྣེན ཙིཏྟེན ཡེསུ ཀིལེསེཧི ཨཱརཀཏྟཱ ཨརིཡེསུ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣེསུ དིནྣཾ ཨཔྤཀམྤི དཱནཾ མཧཔྥལཾ ཧོཏི, ཏེསུ ཡུཏྟཀཱལེན དཛྫུཾ དདེཡྻུཾ.

མཧཔྥལབྷཱཝཀརཎཏོ དཀྑིཎཾ ཨརཧནྟཱིཏི དཀྑིཎེཡྻཱ, སམྨཱཔཊིཔནྣཱ, ཏེསུ དཀྑིཎེཡྻེསུ. དཀྑིཎཾ པརལོཀཾ སདྡཧིཏྭཱ དཱཏབྦཾ དེཡྻདྷམྨཾ ཡཐཱ ཏཾ དཱནཾ ཧོཏི མཧཱདཱནཾ, ཨེཝཾ དཏྭཱ. ཨཐ ཝཱ བཧུནོ ཨནྣཾ དཏྭཱ, ཀཐཾ པན ཨནྣཾ དཱཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘དཀྑིཎེཡྻེསུ དཀྑིཎ’’ནྟི. ཨིཏོ མནུསྶཏྟཱ མནུསྶཏྟབྷཱཝཏོ ཙུཏཱ པཊིསནྡྷིཝསེན སགྒཾ གཙྪནྟི དཱཡཀཱ. ཀཱམཀཱམིནོཏི ཀཱམེཏབྦཱནཾ ཨུལཱ༹རཱནཾ དེཝབྷོགཱནཾ པཊིལདྡྷརཱུཔཝིབྷཝེན ཀམྨུནཱ ཨུཔགམནེ སཱདྷུཀཱརིཏཱཡ ཀཱམཀཱམིནོ སབྦཀཱམསམངྒིནོ. མོདནྟི ཡཐཱརུཙི པརིཙཱརེནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. མེཏྟཱབྷཱཝནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༧. སཏྟམེ ཡཱནི ཀཱནིཙཱིཏི ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཾ. ཨོཔདྷིཀཱནི པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནཱིཏི

ཏེསཾ ནིཡམནཾ. ཏཏྠ ཨུཔདྷི ཝུཙྩནྟི ཁནྡྷཱ, ཨུཔདྷིསྶ ཀརཎཾ སཱིལཾ ཨེཏེསཾ, ཨུཔདྷིཔྤཡོཛནཱནི ཝཱ ཨོཔདྷིཀཱནི. སམྤཏྟིབྷཝེ ཨཏྟབྷཱཝཛནཀཱནི པཊིསནྡྷིཔཝཏྟིཝིཔཱཀདཱཡཀཱནི. པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནཱིཏི པུཉྙཀིརིཡཱ ཙ ཏཱ ཏེསཾ ཏེསཾ ཕལཱནིསཾསཱནཾ ཝཏྠཱུནི ཙཱཏི པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནི. ཏཱནི པན སངྑེཔཏོ དཱནམཡཾ, སཱིལམཡཾ, བྷཱཝནཱམཡནྟི ཏིཝིདྷཱནི ཧོནྟི. ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པརཏོ ཏིཀནིཔཱཏཝཎྞནཱཡཾ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. མེཏྟཱཡ ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱཏི མེཏྟཱབྷཱཝནཱཝསེན པཊིལདྡྷཏིཀཙཏུཀྐཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡཱ. ‘‘མེཏྟཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟེ ཨུཔཙཱརོཔི ལབྦྷཏི ཨཔྤནཱཔི, ‘‘ཙེཏོཝིམུཏྟཱི’’ཏི པན ཝུཏྟེ ཨཔྤནཱཛྷཱནམེཝ ལབྦྷཏི. ཏཉྷི ནཱིཝརཎཱདིཔཙྩནཱིཀདྷམྨཏོ ཙིཏྟསྶ སུཊྛུ ཝིམུཏྟིབྷཱཝེན ཙེཏོཝིམུཏྟཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཀལཾ ནཱགྒྷནྟི སོལ༹སིནྟི མེཏྟཱབྲཧྨཝིཧཱརསྶ སོལ༹སབྷཱགཾ ཨོཔདྷིཀཱནི པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནི ན ཨགྒྷནྟི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – མེཏྟཱཡ ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱ ཡོ ཝིཔཱཀོ, ཏཾ སོལ༹ས ཀོཊྛཱསེ ཀཏྭཱ ཏཏོ ཨེཀཾ པུན སོལ༹ས ཀོཊྛཱསེ ཀཏྭཱ ཏཏྠ ཡོ ཨེཀཀོཊྛཱསོ, ན ཏཾ ཨཉྙཱནི ཨོཔདྷིཀཱནི པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནི ཨགྒྷནྟཱིཏི. ཨདྷིགྒཧེཏྭཱཏི ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ. བྷཱསཏེཏི ཨུཔཀྐིལེསཝིསུདྡྷིཡཱ དིཔྤཏི. ཏཔཏེཏི ཏཏོ ཨེཝ ཨནཝསེསེ པཊིཔཀྑདྷམྨེ སནྟཔཏི. ཝིརོཙཏཱིཏི ཨུབྷཡསམྤཏྟིཡཱ ཝིརོཙཏི. མེཏྟཱ ཧི ཙེཏོཝིམུཏྟི ཙནྡཱལོཀསངྑཱཏཱ ཝིགཏཱུཔཀྐིལེསཱ ཛུཎྷཱ ཝིཡ དིཔྤཏི, ཨཱཏཔོ ཝིཡ ཨནྡྷཀཱརཾ པཙྩནཱིཀདྷམྨེ ཝིདྷམནྟཱི ཏཔཏི, ཨོསདྷིཏཱརཀཱ ཝིཡ ཝིཛྫོཏམཱནཱ ཝིརོཙཏི ཙ.

སེཡྻཐཱཔཱིཏི ཨོཔམྨདསྶནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཏཱརཀརཱུཔཱནནྟི ཛོཏཱིནཾ. ཙནྡིཡཱཏི ཙནྡསྶ ཨཡནྟི ཙནྡཱི, ཏསྶཱ ཙནྡིཡཱ, པབྷཱཡ ཛུཎྷཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཝསྶཱནནྟི ཝསྶཱནཾ བཧུཝསེན ལདྡྷཝོཧཱརསྶ ཨུཏུནོ. པཙྪིམེ མཱསེཏི ཀཏྟིཀམཱསེ. སརདསམཡེཏི སརདཀཱལེ. ཨསྶཡུཛཀཏྟིཀམཱསཱ ཧི ལོཀེ ‘‘སརདཨུཏཱུ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཝིདྡྷེཏི ཨུབྦིདྡྷེ, མེགྷཝིགམེན དཱུརཱིབྷཱུཏེཏི ཨཏྠོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཝིགཏཝལཱཧཀེ’’ཏི. དེཝེཏི ཨཱཀཱསེ. ནབྷཾ ཨབྦྷུསྶཀྐམཱནོཏི ཨུདཡཊྛཱནཏོ ཨཱཀཱསཾ ཨུལླངྒྷནྟོ. ཏམགཏནྟི ཏམཾ. ཨབྷིཝིཧཙྩཱཏི ཨབྷིཧནྟྭཱ ཝིདྷམིཏྭཱ. ཨོསདྷིཏཱརཀཱཏི ཨུསྶནྣཱ པབྷཱ ཨེཏཱཡ དྷཱིཡཏི, ཨོསདྷཱིནཾ ཝཱ ཨནུབལཔྤདཱཡིཀཏྟཱ ཨོསདྷཱིཏི ལདྡྷནཱམཱ ཏཱརཀཱ.

ཨེཏྠཱཧ – ཀསྨཱ པན བྷགཝཏཱ སམཱནེཔི ཨོཔདྷིཀབྷཱཝེ མེཏྟཱ ཨིཏརེཧི ཨོཔདྷིཀཔུཉྙེཧི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཱཏི? ཝུཙྩཏེ – སེཊྛཊྛེན ནིདྡོསབྷཱཝེན ཙ སཏྟེསུ སུཔྤཊིཔཏྟིབྷཱཝཏོ. སེཊྛཱ ཧི ཨེཏེ ཝིཧཱརཱ, སབྦསཏྟེསུ སམྨཱཔཊིཔཏྟིབྷཱུཏཱནི ཡདིདཾ མེཏྟཱཛྷཱནཱནི. ཡཐཱ ཙ བྲཧྨཱནོ ནིདྡོསཙིཏྟཱ ཝིཧརནྟི, ཨེཝཾ ཨེཏེཧི སམནྣཱགཏཱ ཡོགིནོ བྲཧྨསམཱཝ ཧུཏྭཱ ཝིཧརནྟི. ཏཐཱ ཧིམེ ‘‘བྲཧྨཝིཧཱརཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཨིཏི སེཊྛཊྛེན ནིདྡོསབྷཱཝེན ཙ སཏྟེསུ སུཔྤཊིཔཏྟིབྷཱཝཏོ མེཏྟཱཝ ཨིཏརེཧི ཨོཔདྷིཀཔུཉྙེཧི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཱ.

ཨེཝམྤི ཀསྨཱ མེཏྟཱཝ ཨེཝཾ ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཱ? ཨིཏརེསཾ བྲཧྨཝིཧཱརཱནཾ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ དཱནཱདཱིནཾ སབྦེསཾ ཀལྱཱཎདྷམྨཱནཾ པརིཔཱུརིཀཏྟཱ ཙ. ཨཡཉྷི སཏྟེསུ ཧིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིལཀྑཎཱ མེཏྟཱ, ཧིཏཱུཔསཾཧཱརསཱ, ཨཱགྷཱཏཝིནཡཔཙྩུཔཊྛཱནཱ. ཡདི ཨནོདྷིསོ བྷཱཝིཏཱ བཧུལཱིཀཏཱ, ཨཐ སུཁེནེཝ ཀརུཎཱདིབྷཱཝནཱ སམྤཛྫནྟཱིཏི མེཏྟཱ ཨིཏརེསཾ བྲཧྨཝིཧཱརཱནཾ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ཏཐཱ ཧི སཏྟེསུ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡཏཱཡ སཏི ནེསཾ དུཀྑཱསཧནཏཱ, སམྤཏྟིཝིསེསཱནཾ ཙིརཊྛིཏིཀཱམཏཱ, པཀྑཔཱཏཱབྷཱཝེན སབྦཏྠ སམཔྤཝཏྟཙིཏྟཏཱ ཙ སུཁེནེཝ ཨིཛ྄ཛྷནྟི. ཨེཝཉྩ སཀལལོཀཧིཏསུཁཝིདྷཱནཱདྷིམུཏྟཱ མཧཱབོདྷིསཏྟཱ ‘‘ཨིམསྶ དཱཏབྦཾ, ཨིམསྶ ན དཱཏབྦ’’ནྟི ཨུཏྟམཝིཙཡཝསེན ཝིབྷཱགཾ ཨཀཏྭཱ སབྦསཏྟཱནཾ ནིརཝསེསསུཁནིདཱནཾ དཱནཾ དེནྟི, ཧིཏསུཁཏྠམེཝ ནེསཾ སཱིལཾ སམཱདིཡནྟི, སཱིལཔརིཔཱུརཎཏྠཾ ནེཀྑམྨཾ བྷཛནྟི, ཏེསཾ ཧིཏསུཁེསུ ཨསམྨོཧཏྠཱཡ པཉྙཾ པརིཡོདཔེནྟི, ཧིཏསུཁཱབྷིཝཌྜྷནཏྠམེཝ དལ༹ྷཾ ཝཱིརིཡམཱརབྷནྟི, ཨུཏྟམཝཱིརིཡཝསེན ཝཱིརབྷཱཝཾ པཏྟཱཔི སཏྟཱནཾ ནཱནཔྤཀཱརཾ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ཨཔརཱདྷཾ ཁམནྟི, ‘‘ཨིདཾ ཝོ དསྶཱམ, ཀརིསྶཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀཏཾ པཊིཉྙཱཏཾ ན ཝིསཾཝཱདེནྟི, ཏེསཾ ཧིཏསུཁཱཡེཝ ཨཙལཱདྷིཊྛཱནཱ ཧོནྟི. ཏེསུ ཨཙལཱཡ མེཏྟཱཡ པུབྦཀཱརིནོ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡེནེཝ ནེསཾ ཝིཔྤཀཱརེ ཨུདཱསཱིནཱ ཧོནྟི, པུབྦཀཱརིཏཱཡཔི ན པཙྩུཔཀཱརམཱསིསནྟཱིཏི. ཨེཝཾ ཏེ པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཡཱཝ དསབལཙཏུ-ཝེསཱརཛྫ-ཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎ-ཨཊྛཱརསཱཝེཎིཀབུདྡྷདྷམྨཔྤབྷེདེ སབྦེཔི ཀལྱཱཎདྷམྨེ པརིཔཱུརེནྟི. ཨེཝཾ དཱནཱདཱིནཾ སབྦེསཾ ཀལྱཱཎདྷམྨཱནཾ པཱརིཔཱུརིཀཱ མེཏྟཱཏི ཙ ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ དསྶནཏྠཾ སཱ ཨིཏརེཧི ཝིསེསེཏྭཱ ཝུཏྟཱ.

ཨཔིཙ མེཏྟཱཡ ཨིཏརེཧི ཨོཔདྷིཀཔུཉྙེཧི མཧཱནུབྷཱཝཏཱ ཝེལཱམསུཏྟེན དཱིཔེཏབྦཱ. ཏཏྠ ཧི ཡཐཱ ནཱམ མཧཏཱ ཝེལཱམསྶ དཱནཏོ ཨེཀསྶ སོཏཱཔནྣསྶ དཱནཾ མཧཔྥལཏརཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སོཏཱཔནྣསཏཏོ ཨེཀསྶ སཀདཱགཱམིསྶ དཱནཾ…པེ… པཙྩེཀབུདྡྷསཏཏོ བྷགཝཏོ, ཏཏོཔི བུདྡྷཔྤམུཁསྶ སངྒྷསྶ དཱནཾ, ཏཏོཔི ཙཱཏུདྡིསསྶ སངྒྷསྶ ཝིཧཱརདཱནཾ, ཏཏོཔི སརཎགམནཾ, ཏཏོཔི སཱིལསམཱདཱནཾ, ཏཏོཔི གདྡཱུཧནམཏྟཾ ཀཱལཾ མེཏྟཱབྷཱཝནཱ མཧཔྥལཏརཱ ཝུཏྟཱ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཡཾ གཧཔཏི ཝེལཱམོ བྲཱཧྨཎོ དཱནཾ ཨདཱསི མཧཱདཱནཾ. ཡོ ཙེཀཾ དིཊྛིསམྤནྣཾ བྷོཛེཡྻ, ཨིདཾ ཏཏོ མཧཔྥལཏརཾ. ཡོ ཙ སཏཾ དིཊྛིསམྤནྣཾ བྷོཛེཡྻ…པེ… སུརཱམེརཡམཛྫཔྤམཱདཊྛཱནཱ ཝེརམཎིཾ. ཡོ ཙ ཨནྟམསོ གདྡཱུཧནམཏྟམྤི མེཏྟཙིཏྟཾ བྷཱཝེཡྻ, ཨིདཾ ཏཏོ མཧཔྥལཏར’’ནྟི (ཨ. ནི. ༩.༢༠).

མཧགྒཏཔུཉྙབྷཱཝེན པནསྶཱ པརིཏྟཔུཉྙཏོ སཱཏིསཡཏཱཡ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡཾ པམཱཎཀཏཾ ཀམྨཾ, ན ཏཾ ཏཏྲཱཝསིསྶཏི, ན ཏཾ ཏཏྲཱཝཏིཊྛཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༥༥༦; སཾ. ནི. ༤.༣༦༠). ཀཱམཱཝཙརཀམྨཉྷི པམཱཎཀཏཾ ནཱམ, མཧགྒཏཀམྨཾ པན པམཱཎཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨོདྷིསཀཱནོདྷིསཀཕརཎཝསེན ཝཌྜྷིཏྭཱ ཀཏཏྟཱ ཨཔྤམཱཎཀཏཾ ནཱམ. ཀཱམཱཝཙརཀམྨཾ ཏསྶ མཧགྒཏཀམྨསྶ ཨནྟརཱ ལགྒིཏུཾ ཝཱ ཏཾ ཀམྨཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཝིཔཱཀསྶ ཨོཀཱསཾ གཧེཏྭཱ ཋཱཏུཾ ཝཱ ན སཀྐོཏི, ཨཐ ཁོ མཧགྒཏཀམྨམེཝ ཏཾ པརིཏྟཀམྨཾ མཧོགྷོ ཝིཡ པརིཏྟཾ ཨུདཀཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨོཀཱསཾ གཧེཏྭཱ ཏིཊྛཏི, ཏསྶ ཝིཔཱཀཾ པཊིབཱཧིཏྭཱ སཡམེཝ བྲཧྨསཧབྱཏཾ ཨུཔནེཏཱིཏི ཨཡཉྷི ཏསྶ ཨཏྠོཏི.

གཱཐཱསུ ཡོཏི ཡོ ཀོཙི གཧཊྛོ ཝཱ པབྦཛིཏོ ཝཱ. མེཏྟནྟི མེཏྟཱཛྷཱནཾ. ཨཔྤམཱཎནྟི བྷཱཝནཱཝསེན ཨཱརམྨཎཝསེན ཙ ཨཔྤམཱཎཾ. ཨསུབྷབྷཱཝནཱདཡོ ཝིཡ ཧི ཨཱརམྨཎེ ཨེཀདེསགྒཧཎཾ ཨཀཏྭཱ ཨནཝསེསཕརཎཝསེན ཨནོདྷིསོཕརཎཝསེན ཙ ཨཔྤམཱཎཱརམྨཎཏཱཡ པགུཎབྷཱཝནཱཝསེན ཨཔྤམཱཎཾ. ཏནཱུ སཾཡོཛནཱ ཧོནྟཱིཏི མེཏྟཱཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ སམྨསིཏྭཱ ཧེཊྛིམེ ཨརིཡམགྒེ ཨདྷིགཙྪནྟསྶ སུཁེནེཝ པཊིགྷསཾཡོཛནཱདཡོ པཧཱིཡམཱནཱ ཏནཱུ ཧོནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘པསྶཏོ ཨུཔདྷིཀྑཡ’’ནྟི. ‘‘ཨུཔདྷིཀྑཡོ’’ཏི ཧི ནིབྦཱནཾ ཝུཙྩཏི. ཏཉྩསྶ སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཝསེན མགྒཉཱཎེན པསྶཏི. ཨཐ ཝཱ ཏནཱུ སཾཡོཛནཱ ཧོནྟཱིཏི མེཏྟཱཛྷཱནཔདཊྛཱནཱཡ ཝིཔསྶནཱཡ ཨནུཀྐམེན ཨུཔདྷིཀྑཡསངྑཱཏཾ ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ ཏཾ པསྶཏོ པགེཝ དསཔི སཾཡོཛནཱ ཏནཱུ ཧོནྟི, པཧཱིཡནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཏནཱུ སཾཡོཛནཱ ཧོནྟཱིཏི པཊིགྷོ ཙེཝ པཊིགྷསམྤཡུཏྟསཾཡོཛནཱ ཙ ཏནུཀཱ ཧོནྟི. པསྶཏོ ཨུཔདྷིཀྑཡནྟི ཏེསཾཡེཝ ཀིལེསཱུཔདྷཱིནཾ ཁཡསངྑཱཏཾ མེཏྟཾ ཨདྷིགམཝསེན པསྶནྟ སྶཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཨེཝཾ ཀིལེསཔྤཧཱནཾ ནིབྦཱནཱདྷིགམཉྩ མེཏྟཱབྷཱཝནཱཡ སིཁཱཔྤཏྟམཱནིསཾསཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཉྙེ ཨཱནིསཾསེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཀམྤི ཙེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨདུཊྛཙིཏྟོཏི མེཏྟཱབལེན སུཊྛུ ཝིཀྑམྦྷིཏབྱཱཔཱདཏཱཡ བྱཱཔཱདེན ཨདཱུསིཏཙིཏྟོ. མེཏྟཱཡཏཱིཏི ཧིཏཕརཎཝསེན མེཏྟཾ ཀརོཏི. ཀུསལོཏི ཨཏིསཡེན ཀུསལཝཱ མཧཱཔུཉྙོ, པཊིགྷཱདིཨནཏྠཝིགམེན ཝོ. ཁེམཱི ཏེནཱཏི ཏེན མེཏྟཱཡིཏེན. སབྦེ ཙ པཱཎེཏི ཙསདྡོ བྱཏིརེཀེ. མནསཱནུཀམྤནྟི ཙིཏྟེན ཨནུཀམྤནྟོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨེཀསཏྟཝིསཡཱཔི ཏཱཝ མེཏྟཱ མཧཱཀུསལརཱསི, སབྦེ པན པཱཎེ ཨཏྟནོ པིཡཔུཏྟཾ ཝིཡ ཧིཏཕརཎེན མནསཱ ཨནུཀམྤནྟོ པཧཱུཏཾ བཧུཾ ཨནཔྤཀཾ ཨཔརིཡནྟཾ ཙཏུསཊྛིམཧཱཀཔྤེཔི ཨཏྟནོ ཝིཔཱཀཔྤབནྡྷཾ པཝཏྟེཏུཾ སམཏྠཾ ཨུལཱ༹རཔུཉྙཾ ཨརིཡོ པརིསུདྡྷཙིཏྟོ པུགྒལོ པཀརོཏི ནིཔྥཱདེཏི.

སཏྟསཎྜནྟི སཏྟསངྑཱཏེན སཎྜེན སམནྣཱགཏཾ བྷརིཏཾ, སཏྟེཧི ཨཝིརལ༹ཾ ཨཱཀིཎྞམནུསྶནྟི ཨཏྠོ. ཝིཛིཏྭཱཏི ཨདཎྜེན ཨསཏྠེན དྷམྨེནེཝ ཝིཛིནིཏྭཱ. རཱཛིསཡོཏི ཨིསིསདིསཱ དྷམྨིཀརཱཛཱནོ. ཡཛམཱནཱཏི དཱནཱནི དདམཱནཱ. ཨནུཔརིཡགཱཏི ཝིཙརིཾསུ.

ཨསྶམེདྷནྟིཨཱདཱིསུ པོརཱཎཀརཱཛཀཱལེ ཀིར སསྶམེདྷཾ, པུརིསམེདྷཾ, སམྨཱཔཱསཾ, ཝཱཙཱཔེཡྻནྟི ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི ཨཧེསུཾ, ཡེཧི རཱཛཱནོ ལོཀཾ སངྒཎྷིཾསུ. ཏཏྠ ནིཔྥནྣསསྶཏོ དསམབྷཱགགྒཧཎཾ སསྶམེདྷཾ ནཱམ, སསྶསམྤཱདནེ, མེདྷཱཝིཏཱཏི ཨཏྠོ. མཧཱཡོདྷཱནཾ ཚམཱསིཀཾ བྷཏྟཝེཏནཱནུཔྤདཱནཾ པུརིསམེདྷཾ ནཱམ, པུརིསསངྒཎྷནེ མེདྷཱཝིཏཱཏི ཨཏྠོ. དལིདྡམནུསྶཱནཾ པོཏྠཀེ ལེཁཾ གཧེཏྭཱ ཏཱིཎི ཝསྶཱནི ཝིནཱ ཝཌྜྷིཡཱ སཧསྶདྭིསཧསྶམཏྟདྷནཱནུཔྤདཱནཾ སམྨཱཔཱསཾ ནཱམ. ཏཉྷི སམྨཱ མནུསྶེ པཱསེཏི ཧདཡེ བནྡྷིཏྭཱ ཝིཡ ཋཔེཏི, ཏསྨཱ ‘‘སམྨཱཔཱས’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ‘‘ཏཱཏ མཱཏུལཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པན སཎྷཝཱཙཱཡ སངྒཧཎཾ ཝཱཙཱཔེཡྻཾ ནཱམ, པེཡྻཝཛྫཾ པིཡཝཱཙཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ཙཏཱུཧི སངྒཧཝཏྠཱུཧི སངྒཧིཏཾ རཊྛཾ ཨིདྡྷཉྩེཝ ཧོཏི ཕཱིཏཉྩ པཧཱུཏཨནྣཔཱནཾ ཁེམཾ ནིརབྦུདཾ. མནུསྶཱ མུདཱ མོདམཱནཱ ཨུརེ པུཏྟེ ནཙྩེནྟཱ ཨཔཱརུཏགྷརཱ ཝིཧརནྟི. ཨིདཾ གྷརདྭཱརེསུ ཨགྒལཱ༹ནཾ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘ནིརགྒལ༹’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨཡཾ པོརཱཎིཀཱ པཝེཎི, ཨཡཾ པོརཱཎིཀཱ པཀཏི.

ཨཔརབྷཱགེ པན ཨོཀྐཱཀརཱཛཀཱལེ བྲཱཧྨཎཱ ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི སངྒཧཝཏྠཱུནི ཨིམཉྩ རཊྛསམྤཏྟིཾ པརིཝཏྟེནྟཱ ཨུདྡྷམྨཱུལཾ ཀཏྭཱ ཨསྶམེདྷཾ པུརིསམེདྷནྟིཨཱདིཀེ པཉྩ ཡཉྙེ ནཱམ ཨཀཾསུ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ བྲཱཧྨཎདྷམྨིཡསུཏྟེ –

‘‘ཏེསཾ ཨཱསི ཝིཔལླཱསོ, དིསྭཱན ཨཎུཏོ ཨཎུཾ…པེ….

‘‘ཏེ ཏཏྠ མནྟེ གནྠེཏྭཱ, ཨོཀྐཱཀཾ ཏདུཔཱགམུ’’ནྟི. (སུ. ནི. ༣༠༡-༣༠༤);

ཏཏྠ ཨསྶམེཏྠ མེདྷནྟི བཱདྷེནྟཱིཏི ཨསྶམེདྷོ. དྭཱིཧི པརིཡཉྙེཧི ཡཛིཏབྦསྶ ཨེཀཝཱིསཏིཡཱུཔསྶ ཨེཀསྨིཾ པཙྪིམདིཝསེ ཨེཝ སཏྟནཝུཏིཔཉྩཔསུསཏགྷཱཏབྷཱིསནསྶ ཋཔེཏྭཱ བྷཱུམིཉྩ པུརིསེ ཙ ཨཝསེསསབྦཝིབྷཝདཀྑིཎསྶ ཡཉྙསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. པུརིསམེཏྠ མེདྷནྟི བཱདྷེནྟཱིཏི པུརིསམེདྷོ. ཙཏཱུཧི པརིཡཉྙེཧི ཡཛིཏབྦསྶ སདྡྷིཾབྷཱུམིཡཱ ཨསྶམེདྷེ ཝུཏྟཝིབྷཝདཀྑིཎསྶ ཡཉྙསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. སམྨམེཏྠ པཱསནྟི ཁིཔནྟཱིཏི སམྨཱཔཱསོ. ཡུགཙྪིགྒལེ༹ པཝེསནདཎྜཀསངྑཱཏཾ སམྨཾ ཁིཔིཏྭཱ ཏསྶ པཏིཏོཀཱསེ ཝེདིཾ ཀཏྭཱ སཾཧཱརིམེཧི ཡཱུཔཱདཱིཧི སརསྶཏིནདིཡཱ ནིམུགྒོཀཱསཏོ པབྷུཏི པཊིལོམཾ གཙྪནྟེན ཡཛིཏབྦསྶ སཏྲཡཱགསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ ཝཱཛམེཏྠ པིཝནྟཱིཏི ཝཱཛཔེཡྻོ. ཨེཀེན པརིཡཉྙེན སཏྟརསཧི པསཱུཧི ཡཛིཏབྦསྶ བེལུ༹ཝཡཱུཔསྶ སཏྟརསཀདཀྑིཎསྶ ཡཉྙསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ནཏྠི ཨེཏྠ ཨགྒལོ༹ཏི ནིརགྒལོ༹. ནཝཧི པརིཡཉྙེཧི ཡཛིཏབྦསྶ སདྡྷིཾ བྷཱུམིཡཱ པུརིསེཧི ཙ ཨསྶམེདྷེ ཝུཏྟཝིབྷཝདཀྑིཎསྶ སབྦམེདྷཔརིཡཱཡནཱམསྶ ཨསྶམེདྷཝིཀཔྤསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ.

ཙནྡཔྤབྷཱཏི ཙནྡཔྤབྷཱཡ. ཏཱརགཎཱཝ སབྦེཏི ཡཐཱ སབྦེཔི ཏཱརཱགཎཱ ཙནྡིམསོབྷཱཡ སོལ༹སིམྤི ཀལཾ ནཱགྒྷནྟི, ཨེཝཾ ཏེ ཨསྶམེདྷཱདཡོ ཡཉྙཱ མེཏྟཙིཏྟསྶ ཝུཏྟལཀྑཎེན སུབྷཱཝིཏསྶ སོལ༹སིམྤི ཀལཾ ནཱནུབྷཝནྟི, ན པཱཔུཎནྟི, ནཱགྒྷནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨིདཱནི ཨཔརེཔི དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀེ མེཏྟཱབྷཱཝནཱཡ ཨཱནིསཾསེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡོ ན ཧནྟཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡོཏི མེཏྟཱབྲཧྨཝིཧཱརབྷཱཝནཱནུཡུཏྟོ པུགྒལོ. ན ཧནྟཱིཏི ཏེནེཝ མེཏྟཱབྷཱཝནཱནུབྷཱཝེན དཱུརཝིཀྑམྦྷིཏབྱཱཔཱདཏཱཡ ན ཀཉྩི སཏྟཾ ཧིཾསཏི, ལེཌྜུདཎྜཱདཱིཧི ན ཝིབཱདྷཏི ཝཱ. ན གྷཱཏེཏཱིཏི པརཾ སམཱདཔེཏྭཱ ན སཏྟེ ཧནཱཔེཏི ན ཝིབཱདྷཱཔེཏི ཙ. ན ཛིནཱཏཱིཏི སཱརམྦྷཝིགྒཱཧིཀཀཐཱདིཝསེན ན ཀཉྩི ཛིནཱཏི སཱརམྦྷསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོ, ཛཱནིཀརཎཝསེན ཝཱ ཨཌྜཀརཎཱདིནཱ ན ཀཉྩི ཛིནཱཏི. ན ཛཱཔཡེཏི པརེཔི པཡོཛེཏྭཱ པརེསཾ དྷནཛཱནིཾ ན ཀཱརཱཔེཡྻ. མེཏྟཾསོཏི མེཏྟཱམཡཙིཏྟཀོཊྛཱསོ, མེཏྟཱཡ ཝཱ ཨཾསོ ཨཝིཛཧནཊྛེན ཨཝཡཝབྷཱུཏོཏི མེཏྟཾསོ. སབྦབྷཱུཏེསཱུཏི སབྦསཏྟེསུ. ཏཏོ ཨེཝ ཝེརཾ ཏསྶ ན ཀེནཙཱིཏི ཨཀུསལཝེརཾ ཏསྶ ཀེནཙིཔི ཀཱརཎེན ནཏྠི, པུགྒལཝེརསངྑཱཏོ ཝིརོདྷོ ཀེནཙི པུརིསེན སདྡྷིཾ ཏསྶ མེཏྟཱཝིཧཱརིསྶ ནཏྠཱིཏི.

ཨེཝམེཏསྨིཾ ཨེཀཀནིཔཱཏེ པཊིཔཱཊིཡཱ ཏེརསསུ སུཏྟེསུ སིཀྑཱསུཏྟདྭཡེ ཙཱཏི པནྣརསསུ སུཏྟེསུ ཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, ནཱིཝརཎསུཏྟཾ སཾཡོཛནསུཏྟཾ ཨཔྤམཱདསུཏྟཾ ཨཊྛིསཉྩཡསུཏྟནྟི ཨེཏེསུ ཙཏཱུསུ སུཏྟེསུ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ. ཨིཏརེསུ པན ཝཊྚམེཝ ཀཐིཏནྟི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པརམཏྠདཱིཔནིཡཱ

ཁུདྡཀནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཨིཏིཝུཏྟཀསྶ ཨེཀཀནིཔཱཏཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཀནིཔཱཏོ

༡. པཋམཝགྒོ

༡. དུཀྑཝིཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༨. དུཀནིཔཱཏསྶ པཋམེ དྭཱིཧཱིཏི གཎནཔརིཙྪེདོ. དྷམྨེཧཱིཏི པརིཙྪིནྣདྷམྨནིདསྶནཾ. དྭཱིཧི དྷམྨེཧཱིཏི དྭཱིཧི ཨཀུསལདྷམྨེཧི. སམནྣཱགཏོཏི ཡུཏྟོ. དིཊྛེཝ དྷམྨེཏི ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ. དུཀྑཾ ཝིཧརཏཱིཏི ཙཏཱུསུཔི ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཀིལེསདུཀྑེན ཙེཝ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀདུཀྑེན ཙ དུཀྑཾ ཝིཧརཏི. སཝིགྷཱཏནྟི ཙིཏྟཱུཔགྷཱཏེན ཙེཝ ཀཱཡཱུཔགྷཱཏེན ཙ སཝིགྷཱཏཾ. སཨུཔཱཡཱསནྟི ཀིལེསཱུཔཱཡཱསེན ཙེཝ སརཱིརཁེདེན ཙ བལཝཨཱཡཱསཝསེན སཨུཔཱཡཱསཾ. སཔརིལཱ༹ཧནྟི ཀིལེསཔརིལཱ༹ཧེན ཙེཝ ཀཱཡཔརིལཱ༹ཧེན ཙ སཔརིལཱ༹ཧཾ. ཀཱཡསྶ བྷེདཱཏི ཨུཔཱདིནྣཀྑནྡྷཔརིཙྩཱགཱ. པརཾ མརཎཱཏི ཏདནནྟརཾ ཨབྷིནིབྦཏྟཀྑནྡྷགྒཧཎེ. ཨཐ ཝཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱཏི ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདཱ. པརཾ མརཎཱཏི ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷཾ. དུགྒཏི པཱཊིཀངྑཱཏི དུགྒཏིསངྑཱཏཱནཾ ཙཏུནྣཾ ཨཔཱཡཱནཾ ཨཉྙཏརཱ གཏི ཨིཙྪིཏབྦཱ, ཨཝསྶཾབྷཱཝིནཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨགུཏྟདྭཱརོཏི ཨཔིཧིཏདྭཱརོ. ཀཏྠ པན ཨགུཏྟདྭཱརོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིནྡྲིཡེསཱུ’’ཏི. ཏེན མནཙྪཊྛཱནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཨསཾཝརམཱཧ. པཊིགྒཧཎཔརིབྷོགཝསེན བྷོཛནེ མཏྟཾ ན ཛཱནཱཏཱིཏི བྷོཛནེ ཨམཏྟཉྙཱུ. ‘‘ཨིནྡྲིཡེསུ ཨགུཏྟདྭཱརཏཱཡ བྷོཛནེ ཨམཏྟཉྙུཏཱཡཱ’’ཏིཔི པཋནྟི.

ཀཐཾ ཨིནྡྲིཡེསུ ཨགུཏྟདྭཱརཏཱ, ཀཐཾ ཝཱ གུཏྟདྭཱརཏཱཏི? ཀིཉྩཱཔི ཧི ཙཀྑུནྡྲིཡེ སཾཝརོ ཝཱ ཨསཾཝརོ ཝཱ ནཏྠི. ན ཧི ཙཀྑུཔསཱདཾ ནིསྶཱཡ སཏི ཝཱ མུཊྛསྶཙྩཾ ཝཱ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨཔིཙ ཡདཱ རཱུཔཱརམྨཎཾ ཙཀྑུསྶ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪཏི, ཏདཱ བྷཝངྒེ དྭིཀྑཏྟུཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ནིརུདྡྷེ ཀིརིཡཱམནོདྷཱཏུ ཨཱཝཛྫནཀིཙྩཾ སཱདྷཡམཱནཱ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ཏཏོ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ དསྶནཀིཙྩཾ, ཏཏོ ཝིཔཱཀམནོདྷཱཏུ སམྤཊིཙྪནཀིཙྩཾ, ཏཏོ ཝིཔཱཀཱཧེཏུཀམནོཝིཉྙཱཎདྷཱཏུ སནྟཱིརཎཀིཙྩཾ, ཏཏོ ཀིརིཡཱཧེཏུཀམནོཝིཉྙཱཎདྷཱཏུ ཝོཊྛབྦནཀིཙྩཾ སཱདྷཡམཱནཱ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ཏདནནྟརཾ ཛཝནཾ ཛཝཏི. ཏཐཱཔི ནེཝ བྷཝངྒསམཡེ, ན ཨཱཝཛྫནཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརསམཡེ སཾཝརོ ཝཱ ཨསཾཝརོ ཝཱ ཨཏྠི, ཛཝནཀྑཎེ པན སཙེ དུསྶཱིལྱཾ ཝཱ མུཊྛསྶཙྩཾ ཝཱ ཨཉྙཱཎཾ ཝཱ ཨཀྑནྟི ཝཱ ཀོསཛྫཾ ཝཱ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨསཾཝརོ ཧོཏི. ཨེཝཾ ཧོནྟོཔི སོ ‘‘ཙཀྑུདྭཱརེ ཨསཾཝརོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཀསྨཱ? ཡསྨཱ ཏསྨིཾ སཏི དྭཱརམྤི ཨགུཏྟཾ ཧོཏི བྷཝངྒམྤི ཨཱཝཛྫནཱདཱིནི ཝཱིཐིཙིཏྟཱནིཔི. ཡཐཱ ཀིཾ? ཡཐཱ ནགརེ ཙཏཱུསུ དྭཱརེསུ ཨསཾཝུཏེསུ ཀིཉྩཱཔི ཨནྟོགྷརདྭཱརཀོཊྛཀགབྦྷཱདཡོ སུསཾཝུཏཱ ཏཐཱཔི ཨནྟོནགརེ སབྦཾ བྷཎྜཾ ཨརཀྑིཏཾ ཨགོཔིཏམེཝ ཧོཏི. ནགརདྭཱརེཧི པཝིསིཏྭཱ ཙོརཱ ཡདིཙྪནྟི, ཏཾ ཧརེཡྻུཾ. ཨེཝམེཝ ཛཝནེ དུསྶཱིལྱཱདཱིསུ ཨུཔྤནྣེསུ ཏསྨིཾ ཨསཾཝརེ སཏིདྭཱརམྤི ཨགུཏྟཾ ཧོཏི, བྷཝངྒམྤི ཨཱཝཛྫནཱདཱིནི ཝཱིཐིཙིཏྟཱནིཔི. ཏསྨིཾ པན ཨསཏི ཛཝནེ སཱིལཱདཱིསུ ཨུཔྤནྣེསུ དྭཱརམྤི གུཏྟཾ ཧོཏི བྷཝངྒམྤི ཨཱཝཛྫནཱདཱིནི ཝཱིཐིཙིཏྟཱནིཔི. ཡཐཱ ཀིཾ? ཡཐཱ ནགརདྭཱརེསུ སཾཝུཏེསུ ཀིཉྩཱཔི ཨནྟོགྷརདྭཱརཱདཡོ ཨསཾཝུཏཱ, ཏཐཱཔི ཨནྟོནགརེ སབྦཾ བྷཎྜཾ སུརཀྑིཏཾ སུགོཔིཏམེཝ ཧོཏི. ནགརདྭཱརེསུ ཧི པིཧིཏེསུ ཙོརཱནཾ པཝེསོ ནཏྠི. ཨེཝམེཝ ཛཝནེ སཱིལཱདཱིསུ ཨུཔྤནྣེསུ དྭཱརམྤི གུཏྟཾ ཧོཏི, བྷཝངྒམྤི, ཨཱཝཛྫནཱདཱིནི ཝཱིཐིཙིཏྟཱནིཔི. ཏསྨཱ ཛཝནཀྑཎེ ཨུཔྤཛྫམཱནོཔི ‘‘ཙཀྑུདྭཱརེ སཾཝརོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སེསདྭཱརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཝཾ ཨིནྡྲིཡེསུ ཨགུཏྟདྭཱརཏཱ, གུཏྟདྭཱརཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ.

ཀཐཾ པན བྷོཛནེ ཨམཏྟཉྙཱུ, ཀཐཾ ཝཱ མཏྟཉྙཱུཏི? ཡོ ཧི པུགྒལོ མཧིཙྪོ ཧུཏྭཱ པཊིགྒཧཎེ མཏྟཾ ན ཛཱནཱཏི. མཧིཙྪཔུགྒལོ ཧི ཡཐཱ ནཱམ ཀཙྪཔུཊཝཱཎིཛོ པིལ༹ནྡྷནབྷཎྜཀཾ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཨུཙྪངྒེཔི པཀྑིཔིཏབྦཡུཏྟཀཾ པཀྑིཔིཏྭཱ མཧཱཛནསྶ པསྶནྟསྶེཝ ‘‘ཨསུཀཾ གཎྷཐ, ཨསུཀཾ གཎྷཐཱ’’ཏི མུཁེན ཨུགྒྷོསེཏི, ཨེཝམེཝ ཨཔྤམཏྟཀམྤི ཨཏྟནོ སཱིལཾ ཝཱ གནྠཾ ཝཱ དྷུཏངྒགུཎཾ ཝཱ ཨནྟམསོ ཨརཉྙཝཱསམཏྟཀམྤི མཧཱཛནསྶ ཛཱནནྟསྶེཝ སམྦྷཱཝེཏི, སམྦྷཱཝེཏྭཱ ཙ པན སཀཊེཧིཔི ཨུཔནཱིཏེ པཙྩཡེ ‘‘ཨལ’’ནྟི ཨཝཏྭཱ པཊིགྒཎྷཱཏི. ཏཡོ ཧི པཱུརེཏུཾ ན སཀྐཱ ཨགྒི ཨུཔཱདཱནེན, སམུདྡོ ཨུདཀེན, མཧིཙྪོ པཙྩཡེཧཱིཏི –

‘‘ཨགྒིཀྑནྡྷོ སམུདྡོ ཙ, མཧིཙྪོ ཙཱཔི པུགྒལོ;

བཧུཀེ པཙྩཡེ དིནྣེ, ཏཡོཔེཏེ ན པཱུརཡེཏི’’.

མཧིཙྪཔུགྒལོ ཧི ཝིཛཱཏམཱཏུཡཱཔི མནཾ གཎྷིཏུཾ ན སཀྐོཏི. ཨེཝརཱུཔོ ཧི ཨནུཔྤནྣཾ ལཱབྷཾ ན ཨུཔྤཱདེཏི, ཨུཔྤནྣལཱབྷཏོ ཙ པརིཧཱཡཏི. ཨེཝཾ ཏཱཝ པཊིགྒཧཎེ ཨམཏྟཉྙཱུ ཧོཏི. ཡོ པན དྷམྨེན སམེན ལདྡྷམྤི ཨཱཧཱརཾ གདྷིཏོ མུཙྪིཏོ ཨཛ྄ཛྷོཔནྣོ ཨནཱདཱིནཝདསྶཱཝཱི ཨནིསྶརཎཔཉྙོ ཨཱཧརཧཏྠཀཨལཾསཱཊཀཏཏྠཝཊྚཀཀཱཀམཱསཀབྷུཏྟཝམིཏཀབྲཱཧྨཎཱནཾ ཨཉྙཏརོ ཝིཡ ཨཡོནིསོ ཨནུཔཱཡེན ཡཱཝདཏྠཾ ཨུདརཱཝདེཧཀཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ སེཡྻསུཁཾ པསྶསུཁཾ མིདྡྷསུཁཾ ཨནུཡུཏྟོ ཝིཧརཏི. ཨཡཾ པརིབྷོགེ ཨམཏྟཉྙཱུ ནཱམ.

ཡོ པན ‘‘ཡདིཔི དེཡྻདྷམྨོ བཧུ ཧོཏི, དཱཡཀོ ཨཔྤཾ དཱཏུཀཱམོ, དཱཡཀསྶ ཝསེན ཨཔྤཾ གཎྷཱཏི. དེཡྻདྷམྨོ ཨཔྤོ, དཱཡཀོ བཧུཾ དཱཏུཀཱམོ, དེཡྻདྷམྨསྶ ཝསེན ཨཔྤཾ གཎྷཱཏི. དེཡྻདྷམྨོ བཧུ, དཱཡཀོཔི བཧུཾ དཱཏུཀཱམོ, ཨཏྟནོ ཐཱམཾ ཉཏྭཱ པམཱཎཡུཏྟམེཝ གཎྷཱཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟསྶ པཊིགྒཧཎེ པམཱཎཛཱནནསྶ ཙེཝ, ‘‘པཊིསངྑཱ ཡོནིསོ ཨཱཧཱརཾ ཨཱཧཱརེཏི, ནེཝ དཝཱཡ, ན མདཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༣༥༥) ‘‘ལདྡྷཉྩ པིཎྜཔཱཏཾ ཨགདྷིཏོ ཨམུཙྪིཏོ ཨནཛ྄ཛྷོཔནྣོ ཨཱདཱིནཝདསྶཱཝཱི ནིསྶརཎཔཉྙོ པརིབྷུཉྫཏཱི’’ཏི ཙ ཨཱདིནཱ ནཡེན ཝུཏྟསྶ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཊིསངྑཱནཔཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱ ཨཱཧཱརཔརིབྷུཉྫནསངྑཱཏསྶ པརིབྷོགེ པམཱཎཛཱནནསྶ ཙ ཝསེན བྷོཛནེ མཏྟཉྙཱུ ཧོཏི, ཨཡཾ བྷོཛནེ མཏྟཉྙཱུ ནཱམ. ཨེཝཾ བྷོཛནེ ཨམཏྟཉྙུཏཱ མཏྟཉྙུཏཱ ཙ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

གཱཐཱསུ པན ཙཀྑུནྟིཨཱདཱིསུ ཙཀྑཏཱིཏི ཙཀྑུ, རཱུཔཾ ཨསྶཱདེཏི, སམཝིསམཾ ཨཱཙིཀྑནྟཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཝཱ ཨཏྠོ. སུཎཱཏཱིཏི སོཏཾ. གྷཱཡཏཱིཏི གྷཱནཾ. ཛཱིཝིཏནིམིཏྟཾ ཨཱཧཱརརསོ ཛཱིཝིཏཾ, ཏཾ ཨཝ྄ཧཱཡཏཱིཏི ཛིཝ྄ཧཱ. ཀུཙྪིཏཱནཾ ཨཱཡོཏི ཀཱཡོ. མནཏེ ཝིཛཱནཱཏཱིཏི མནོ. པོརཱཎཱ པནཱཧུ མུནཱཏཱིཏི མནོ, ནཱལི༹ཡཱ མིནམཱནོ ཝིཡ མཧཱཏུལཱཡ དྷཱརཡམཱནོ ཝིཡ ཙ ཨཱརམྨཎཾ ཝིཛཱནཱཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ཏཱཝེཏྠ པདཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

བྷཱཝཏྠཏོ པན དུཝིདྷཾ ཙཀྑུ – མཾསཙཀྑུ ཙ པཉྙཱཙཀྑུ ཙ. ཏེསུ བུདྡྷཙཀྑུ, སམནྟཙཀྑུ, ཉཱཎཙཀྑུ, དིབྦཙཀྑུ, དྷམྨཙཀྑཱུཏི པཉྩཝིདྷཾ པཉྙཱཙཀྑུ. ཏཏྠ ‘‘ཨདྡསཾ ཁོ ཨཧཾ, བྷིཀྑཝེ, བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེནྟོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༨༣) ཨིདཾ བུདྡྷཙཀྑུ ནཱམ. ‘‘སམནྟཙཀྑུ ཝུཙྩཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎ’’ནྟི (ཙཱུལ༹ཝ. དྷོཏཀམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༣༢) ཨིདཾ སམནྟཙཀྑུ ནཱམ. ‘‘ཙཀྑུཾ ཨུདཔཱདཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༥) ཨིདཾ ཉཱཎཙཀྑུ ནཱམ. ‘‘ཨདྡསཾ ཁོ ཨཧཾ, བྷིཀྑཝེ, དིབྦེན ཙཀྑུནཱ ཝིསུདྡྷེནཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༨༤) ཨིདཾ དིབྦཙཀྑུ ནཱམ. ‘‘ཝིརཛཾ ཝཱིཏམལཾ དྷམྨཙཀྑུཾ ཨུདཔཱདཱི’’ཏི (མ. ནི. ༢.༣༩༥; མཧཱཝ. ༡༦) ཨིདཾ ཧེཊྛིམམགྒཏྟཡསངྑཱཏཾ དྷམྨཙཀྑུ ནཱམ.

མཾསཙཀྑུཔི དུཝིདྷཾ – སསམྦྷཱརཙཀྑུ, པསཱདཙཀྑཱུཏི. ཏཏྠ ཡྭཱཡཾ ཨཀྑིཀཱུཔཀེ པཏིཊྛིཏོ ཧེཊྛཱ ཨཀྑིཀཱུཔཀཊྛིཀེན, ཨུཔརི བྷམུཀཊྛིཀེན, ཨུབྷཏོ ཨཀྑིཀཱུཊེཧི, ཨནྟོ མཏྠལུངྒེན, བཧིདྡྷཱ ཨཀྑིལོམེཧི པརིཙྪིནྣོ མཾསཔིཎྜོ, སངྑེཔཏོ ཙཏསྶོ དྷཱཏུཡོ – ཝཎྞོ, གནྡྷོ, རསོ, ཨོཛཱསམྦྷཝོ སཎྛཱནཾ ཛཱིཝིཏཾ བྷཱཝོ ཀཱཡཔསཱདོ ཙཀྑུཔསཱདོཏི ཙུདྡས སམྦྷཱརཱ. ཝིཏྠཱརཏོ ཙཏསྶོ དྷཱཏུཡོ ཏཾནིསྶིཏཱ ཝཎྞགནྡྷརསཨོཛཱསཎྛཱནསམྦྷཝཱཏི ཨིམཱནི དས ཙཏུསམུཊྛཱནིཀཏྟཱ ཙཏྟཱལཱིསཾ ཧོནྟི, ཛཱིཝིཏཾ བྷཱཝོ ཀཱཡཔསཱདོ ཙཀྑུཔསཱདོཏི ཙཏྟཱརི ཨེཀནྟཀམྨསམུཊྛཱནེཝཱཏི ཨིམེསཾ ཙཏུཙཏྟཱལཱིསཱཡ རཱུཔཱནཾ ཝསེན ཙཏུཙཏྟཱལཱིས སམྦྷཱརཱ. ཡཾ ལོཀེ ‘‘སེཏཾ ཝཊྚཾ པུཐུལཾ ཝིསཊཾ ཝིཔུལཾ ཙཀྑཱུ’’ཏི སཉྫཱནནྟོ ན ཙཀྑུཾ སཉྫཱནཱཏི, ཝཏྠུཾ ཙཀྑུཏོ སཉྫཱནཱཏི, ཡོ མཾསཔིཎྜོ ཨཀྑིཀཱུཔཀེ པཏིཊྛིཏོ ནྷཱརུསུཏྟཀེན མཏྠལུངྒེན ཨཱབདྡྷོ, ཡཏྠ སེཏམྤི ཨཏྠི ཀཎྷམྤི ལོཧིཏཀམྤི པཐཝཱིཔི ཨཱཔོཔི ཏེཛོཔི ཝཱཡོཔི. ཡཾ སེམྷུསྶདཏྟཱ སེཏཾ, པིཏྟུསྶདཏྟཱ ཀཎྷཾ, རུཧིརུསྶདཏྟཱ ལོཧིཏཀཾ, པཐཝུསྶདཏྟཱ པཏྠདྡྷཾ, ཨཱཔུསྶདཏྟཱ པགྒྷརཏི, ཏེཛུསྶདཏྟཱ པརིཌཡ྄ཧཏི, ཝཱཡུསྶདཏྟཱ སམྦྷམཏི, ཨིདཾ སསམྦྷཱརཙཀྑུ ནཱམ. ཡོ པན ཨེཏྠ སིཏོ ཨེཏྠ པཊིབདྡྷོ ཙཏུནྣཾ མཧཱབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔཱདཱཡ པསཱདོ, ཨིདཾ པསཱདཙཀྑུ ནཱམ. ཨིདཉྷི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཱདཱིནཾ ཡཐཱརཧཾ ཝཏྠུདྭཱརབྷཱཝེན པཝཏྟཏི.

སོཏཱདཱིསུཔི སོཏཾ དིབྦསོཏཾ, མཾསསོཏནྟི དུཝིདྷཾ. ཨེཏྠ ‘‘དིབྦཱཡ སོཏདྷཱཏུཡཱ ཝིསུདྡྷཱཡ ཨཏིཀྐནྟམཱནུསིཀཱཡ ཨུབྷོ སདྡེ སུཎཱཏཱི’’ཏི ཨིདཾ དིབྦསོཏཾ ནཱམ. མཾསསོཏཾ པན སསམྦྷཱརསོཏཾ པསཱདསོཏནྟི དུཝིདྷནྟིཨཱདི སབྦཾ ཙཀྑུམྷི ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ, ཏཐཱ གྷཱནཛིཝ྄ཧཱ. ཀཱཡོ པན ཙོཔནཀཱཡོ, ཀརཛཀཱཡོ, སམཱུཧཀཱཡོ, པསཱདཀཱཡོཏིཨཱདིནཱ བཧུཝིདྷོ. ཏཏྠ –

‘‘ཀཱཡེན སཾཝུཏཱ དྷཱིརཱ, ཨཐོ ཝཱཙཱཡ སཾཝུཏཱ’’ཏི. (དྷ. པ. ༢༣༤) –

ཨཡཾ ཙོཔནཀཱཡོ ནཱམ. ‘‘ཨིམམྷཱ ཀཱཡཱ ཨཉྙཾ ཀཱཡཾ ཨབྷིནིམྨིནཱཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༢༣༦; པཊི. མ. ༣.༡༤) ཨཡཾ ཀརཛཀཱཡོ ནཱམ. སམཱུཧཀཱཡོ པན ཝིཉྙཱཎཱདིསམཱུཧཝསེན ཨནེཀཝིདྷོ ཨཱགཏོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཚ ཨིམེ, ཨཱཝུསོ, ཝིཉྙཱཎཀཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༠༡) ཝིཉྙཱཎསམཱུཧོ ཝུཏྟོ. ‘‘ཚ ཕསྶཀཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༣.༣༢༣; མ. ནི. ༡.༩༨) ཕསྶཱདིསམཱུཧོ. ཏཐཱ ‘‘ཀཱཡཔསྶདྡྷི ཀཱཡལཧུཏཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༡༡༤) ཝེདནཱཀྑནྡྷཱདཡོ. ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ པཐཝིཀཱཡཾ ཨནིཙྩཏོ ཨནུཔསྶཏི, ཨཱཔོཀཱཡཾ ཏེཛོཀཱཡཾ ཝཱཡོཀཱཡཾ ཀེསཀཱཡཾ ལོམཀཱཡ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (པཊི. མ. ༣.༣༥) པཐཝཱདིསམཱུཧོ. ‘‘ཀཱཡེན ཕོཊྛབྦཾ ཕུསིཏྭཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༡༦) ཨཡཾ པསཱདཀཱཡོ. ཨིདྷཱཔི པསཱདཀཱཡོ ཝེདིཏབྦོ. སོ ཧི ཀཱཡཝིཉྙཱཎཱདཱིནཾ ཡཐཱརཧཾ ཝཏྠུདྭཱརབྷཱཝེན པཝཏྟཏི. མནོཏི པན ཀིཉྩཱཔི སབྦཾ ཝིཉྙཱཎཾ ཝུཙྩཏི, ཏཐཱཔི དྭཱརབྷཱཝསྶ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཏྟཱ དྭཱརབྷཱུཏཾ སཱཝཛྫནཾ བྷཝངྒཾ ཝེདིཏབྦཾ.

ཨེཏཱནི ཡསྶ དྭཱརཱནི ཨགུཏྟཱནི ཙ བྷིཀྑུནོཏི ཡསྶ བྷིཀྑུནོ ཨེཏཱནི མནཙྪཊྛཱནི དྭཱརཱནི སཏིཝོསྶགྒེན པམཱདཾ ཨཱཔནྣཏྟཱ སཏིཀཝཱཊེན ཨཔིཧིཏཱནི. བྷོཛནམྷི…པེ… ཨདྷིགཙྪཏཱིཏི སོ བྷིཀྑུ ཝུཏྟནཡེན བྷོཛནེ ཨམཏྟཉྙཱུ ཨིནྡྲིཡེསུ ཙ སཾཝརརཧིཏོ དིཊྛདྷམྨིཀཉྩ རོགཱདིཝསེན, སམྤརཱཡིཀཉྩ དུགྒཏིཔརིཡཱཔནྣཾ ཀཱཡདུཀྑཾ རཱགཱདིཀིལེསསནྟཱཔཝསེན, ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏཝསེན ཙ ཙེཏོདུཀྑནྟི སབྦཐཱཔི དུཀྑམེཝ ཨདྷིགཙྪཏི པཱཔུཎཱཏི. ཡསྨཱ ཙེཏདེཝཾ, ཏསྨཱ དུཝིདྷེནཔི དུཀྑགྒིནཱ ཨིདྷལོཀེ ཙ པརལོཀེ ཙ ཌཡ྄ཧམཱནེན ཀཱཡེན ཌཡ྄ཧམཱནེན ཙེཏསཱ དིཝཱ ཝཱ ཡདི ཝཱ རཏྟིཾ ནིཙྩཀཱལམེཝ ཏཱདིསོ པུགྒལོ དུཀྑམེཝ ཝིཧརཏི, ན ཏསྶ སུཁཝིཧཱརསྶ སམྦྷཝོ, ཝཊྚདུཀྑཱནཏིཀྐམེ པན ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠཱིཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སུཁཝིཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༢༩. དུཏིཡེ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཔནཱིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༠. ཏཏིཡེ ཏཔནཱིཡཱཏི ཨིདྷ ཙེཝ སམྤརཱཡེ ཙ ཏཔནྟི ཝིབཱདྷེནྟི ཝིཧེཋེནྟཱིཏི ཏཔནཱིཡཱ. ཏཔནཾ ཝཱ དུཀྑཾ དིཊྛེ ཙེཝ དྷམྨེ ཨབྷིསམྤརཱཡེ ཙ ཏསྶ ཨུཔྤཱདནེན ཙེཝ ཨནུབལཔྤདཱནེན ཙ ཧིཏཱཏི ཏཔནཱིཡཱ. ཨཐ ཝཱ ཏཔནྟི ཏེནཱཏི ཏཔནཾ, པཙྪཱནུཏཱཔོ, ཝིཔྤཊིསཱརོཏི ཨཏྠོ, ཏསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོ ཧིཏཱཏི ཏཔནཱིཡཱ. ཨཀཏཀལྱཱཎོཏི ཨཀཏཾ ཀལྱཱཎཾ བྷདྡཀཾ པུཉྙཾ ཨེཏེནཱཏི ཨཀཏཀལྱཱཎོ. སེསཔདདྭཡཾ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. པུཉྙཉྷི པཝཏྟིཧིཏཏཱཡ ཨཱཡཏིཾསུཁཏཱཡ ཙ བྷདྡཀཊྛེན ཀལྱཱཎནྟི ཙ ཀུཙྪིཏསལནཱདིཨཏྠེན ཀུསལནྟི ཙ དུཀྑབྷཱིརཱུནཾ སཾསཱརབྷཱིརཱུནཉྩ རཀྑནཊྛེན བྷཱིརུཏྟཱཎནྟི ཙ ཝུཙྩཏི. ཀཏཔཱཔོཏི ཀཏཾ ཨུཔཙིཏཾ པཱཔཾ ཨེཏེནཱཏི ཀཏཔཱཔོ. སེསཔདདྭཡཾ ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨཀུསལཀམྨཉྷི ལཱམཀཊྛེན པཱཔནྟི ཙ ཨཏྟནོ པཝཏྟིཀྑཎེ ཝིཔཱཀཀྑཎེ ཙ གྷོརསབྷཱཝཏཱཡ ལུདྡནྟི ཙ ཀིལེསེཧི དཱུསིཏབྷཱཝེན ཀིབྦིསནྟི ཙ ཝུཙྩཏི. ཨིཏི བྷགཝཱ ‘‘དྭེ དྷམྨཱ ཏཔནཱིཡཱ’’ཏི དྷམྨཱདྷིཊྛཱནེན ཨུདྡིསིཏྭཱ ཨཀཏཾ ཀུསལཾ དྷམྨཾ ཀཏཉྩ ཨཀུསལཾ དྷམྨཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ནིདྡིསི. ཨིདཱནི ཏེསཾ ཏཔནཱིཡབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ‘‘སོ ཨཀཏཾ མེ ཀལྱཱཎནྟིཔི ཏཔྤཏི, ཀཏཾ མེ པཱཔནྟིཔི ཏཔྤཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཙིཏྟསནྟཱསེན ཏཔྤཏི ཨནུཏཔྤཏི ཨནུསོཙཏཱིཏི ཨཏྠོ.

གཱཐཱསུ དུཊྛུ ཙརིཏཾ, ཀིལེསཔཱུཏིཀཏྟཱ ཝཱ དུཊྛཾ ཙརིཏནྟི དུཙྩརིཏཾ. ཀཱཡེན དུཙྩརིཏཾ, ཀཱཡཏོ ཝཱ པཝཏྟཾ དུཙྩརིཏཾ ཀཱཡདུཙྩརིཏཾ. ཨེཝཾ ཝཙཱིམནོདུཙྩརིཏཱནིཔི དཊྛབྦཱནི. ཨིམཱནི ཙ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདཱིནི ཀམྨཔཐཔྤཏྟཱནི ཨདྷིཔྤེཏཱནཱིཏི ཡཾ ན ཀམྨཔཐཔྤཏྟཾ ཨཀུསལཛཱཏཾ, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཡཉྩཉྙཾ དོསསཉྷིཏ’’ནྟི. ཏསྶཏྠོ – ཡམྤི ཙ ཨཉྙཾ ཀམྨཔཐབྷཱཝཾ ཨཔྤཏྟཏྟཱ ནིཔྤརིཡཱཡེན ཀཱཡཀམྨཱདིསངྑཾ ན ལབྷཏི, རཱགཱདིཀིལེསསཾསཊྛཏྟཱ དོསསཧིཏཾ ཨཀུསལཾ ཏམྤི ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ནིརཡནྟི ནིརཏིཨཏྠེན ནིརསྶཱདཊྛེན ཝཱ ནིརཡནྟི ལདྡྷནཱམཾ སབྦམྤི དུགྒཏིཾ, ཨཡསངྑཱཏསུཁཔྤཊིཀྑེཔེན ཝཱ སབྦཏྠ སུགཏིདུགྒཏཱིསུ ནིརཡདུཀྑཾ. སོ ཏཱདིསོ པུགྒལོ ཨུཔགཙྪཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཨེཏྠ ཙ ཀཱཡདུཙྩརིཏསྶ ཏཔནཱིཡབྷཱཝེ ནནྡོ ཡཀྑོ ནནྡོ མཱཎཝཀོ ནནྡོ གོགྷཱཏཀོ དྭེ བྷཱཏིཀཱཏི ཨེཏེསཾ ཝཏྠཱུནི ཀཐེཏབྦཱནི. ཏེ ཀིར གཱཝིཾ ཝདྷིཏྭཱ མཾསཾ དྭེ ཀོཊྛཱསེ ཨཀཾསུ. ཏཏོ ཀནིཊྛོ ཛེཊྛཾ ཨཱཧ – ‘‘མཡ྄ཧཾ དཱརཀཱ བཧཱུ, ཨིམཱནི མེ ཨནྟཱནི དེཧཱི’’ཏི. ཨཐ ནཾ ཛེཊྛོ – ‘‘སབྦཾ མཾསཾ དྭེདྷཱ ཝིབྷཏྟཾ, པུན ཀིམགྒཧེསཱི’’ཏི པཧརིཏྭཱ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཱཔེསི. ནིཝཏྟིཏྭཱ ཙ ནཾ ཨོལོཀེནྟོ མཏཾ དིསྭཱ ‘‘བྷཱརིཡཾ ཝཏ མཡཱ ཀཏཾ, སྭཱཧཾ ཨཀཱརཎེནེཝ ནཾ མཱརེསི’’ནྟི ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེསི. ཨཐསྶ བལཝཝིཔྤཊིསཱརོ ཨུཔྤཛྫི. སོ ཋིཏཊྛཱནེཔི ནིསིནྣཊྛཱནེཔི ཏདེཝ ཀམྨཾ ཨཱཝཛྫེཏི, ཙིཏྟསྶཱདཾ ན ལབྷཏི, ཨསིཏཔཱིཏཁཱཡིཏམྤིསྶ སརཱིརེ ཨོཛཾ ན ཕརཏི, ཨཊྛིཙམྨམཏྟམེཝ ཨཧོསི. ཨཐ ནཾ ཨེཀོ ཐེརོ པུཙྪི ‘‘ཨུཔཱསཀ, ཏྭཾ ཨཏིཝིཡ ཀིསོ ཨཊྛིཙམྨམཏྟོ ཛཱཏོ, ཀཱིདིསོ ཏེ རོགོ, ཨུདཱཧུ ཨཏྠི ཀིཉྩི ཏཔནཱིཡཾ ཀམྨཾ ཀཏ’’ནྟི? སོ ‘‘ཨཱམ, བྷནྟེ’’ཏི སབྦཾ ཨཱརོཙེསི. ཨཐསྶ སོ ‘‘བྷཱརིཡཾ ཏེ, ཨུཔཱསཀ, ཀམྨཾ ཀཏཾ, ཨནཔརཱདྷཊྛཱནེ ཨཔརདྡྷ’’ནྟི ཨཱཧ. སོ ཏེནེཝ ཀམྨུནཱ ཀཱལཾ ཀཏྭཱ ནིརཡེ ནིབྦཏྟི. ཝཙཱིདུཙྩརིཏསྶ པན སུཔྤབུདྡྷསཀྐཀོཀཱལིཀཙིཉྩམཱཎཝིཀཱདཱིནཾ ཝཏྠཱུནི ཀཐེཏབྦཱནི, མནོདུཙྩརིཏསྶ ཨུཀྐལཛཡབྷཉྙཱདཱིནཾ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨཏཔནཱིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༡. ཙཏུཏྠེ ཏཏིཡེ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. པཋམསཱིལསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༢. པཉྩམེ པཱཔཀེན ཙ སཱིལེནཱཏི པཱཔཀཾ ནཱམ སཱིལཾ སཱིལབྷེདཀརོ ཨསཾཝརོཏི ཝདནྟི. ཏཏྠ ཡདི ཨསཾཝརོ ཨསཱིལམེཝ ཏཾདུསྶཱིལྱབྷཱཝཏོ, ཀཐཾ སཱིལནྟི ཝུཙྩཏི? ཏཏྠཱཡཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ སིཡཱ – ཡཐཱ ནཱམ ལོཀེ ཨདིཊྛཾ ‘‘དིཊྛ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཨསཱིལཝཱ ‘‘སཱིལཝཱ’’ཏི, ཨེཝམིདྷཱཔི ཨསཱིལམྤི ཨསཾཝརོཔི ‘‘སཱིལ’’ནྟི ཝོཧརཱིཡཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཀཏམེ ཙ, ཐཔཏི, ཨཀུསལཱ སཱིལཱ? ཨཀུསལཾ ཀཱཡཀམྨཾ, ཨཀུསལཾ ཝཙཱིཀམྨཾ, པཱཔཀོ ཨཱཛཱིཝོ’’ཏི (མ. ནི. ༢.༢༦༤) ཝཙནཏོ ཨཀུསལདྷམྨེསུཔི ཨཏྠེཝ སཱིལསམཉྙཱ, ཏསྨཱ པརིཙཡཝསེན སབྷཱཝསིདྡྷི ཝིཡ པཀཏིབྷཱུཏོ སབྦོ སམཱཙཱརོ ‘‘སཱིལ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཏཏྠ ཡཾ ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཊྛེན ཨཀུསལཾ ལཱམཀཾ, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘པཱཔཀེན ཙ སཱིལེནཱ’’ཏི. པཱཔིཀཱཡ ཙ དིཊྛིཡཱཏི སབྦཱཔི མིཙྪཱདིཊྛིཡོ པཱཔིཀཱཝ. ཝིསེསཏོ པན ཨཧེཏུཀདིཊྛི, ཨཀིརིཡདིཊྛི, ནཏྠིཀདིཊྛཱིཏི ཨིམཱ ཏིཝིདྷཱ དིཊྛིཡོ པཱཔིཀཏརཱ. ཏཏྠ པཱཔཀེན སཱིལེན སམནྣཱགཏོ པུགྒལོ པཡོགཝིཔནྣོ ཧོཏི, པཱཔིཀཱཡ དིཊྛིཡཱ སམནྣཱགཏོ ཨཱསཡཝིཔནྣོ ཧོཏི, ཨེཝཾ པཡོགཱསཡཝིཔནྣོ པུགྒལོ ནིརཡཱུཔགོ ཧོཏིཡེཝ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིམེཧི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, དྭཱིཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ པུགྒལོ ཡཐཱབྷཏཾ ནིཀྑིཏྟོ, ཨེཝཾ ནིརཡེ’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ‘‘དྭཱིཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ’’ཏི ཨིདཾ ལཀྑཎཝཙནཾ དཊྛབྦཾ, ན ཏནྟིནིདྡེསོ. ཡཐཱ ཏཾ ལོཀེ ‘‘ཡདིམེ བྱཱདྷིཏཱ སིཡུཾ, ཨིམེསཾ ཨིདཾ བྷེསཛྫཾ དཱཏབྦ’’ནྟི. ཨཉྙེསུཔི ཨཱིདིསེསུ ཋཱནེསུ ཨེསེཝ ནཡོ. དུཔྤཉྙོཏི ནིཔྤཉྙོ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. དུཏིཡསཱིལསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༣. ཚཊྛེ བྷདྡཀེན ཙ སཱིལེནཱཏི ཀཱཡསུཙརིཏཱདིཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལེན. ཏཉྷི ཨཁཎྜཱདིསཱིལབྷཱཝེན སཡཉྩ ཀལྱཱཎཾ, སམཐཝིཔསྶནཱདིཀལྱཱཎགུཎཱཝཧཾ ཙཱཏི ‘‘བྷདྡཀ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. བྷདྡིཀཱཡ ཙ དིཊྛིཡཱཏི ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎེན ཙེཝ ཀམྨཔཐསམྨཱདིཊྛིཡཱ ཙ. ཏཏྠ བྷདྡཀེན སཱིལེན པཡོགསམྤནྣོ ཧོཏི, བྷདྡིཀཱཡ དིཊྛིཡཱ ཨཱསཡསམྤནྣོ. ཨིཏི པཡོགཱསཡསམྤནྣོ པུགྒལོ སགྒཱུཔགོ ཧོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨིམེཧི, ཁོ, བྷིཀྑཝེ, དྭཱིཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ པུགྒལོ ཡཐཱབྷཏཾ ནིཀྑིཏྟོ, ཨེཝཾ སགྒེ’’ཏི. སཔྤཉྙོཏི པཉྙཝཱ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཨཱཏཱཔཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༤. སཏྟམེ ཨནཱཏཱཔཱིཏི ཀིལེསཱནཾ ཨཱཏཱཔནཊྛེན ཨཱཏཱཔོ, ཝཱིརིཡཾ, སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨཱཏཱཔཱི, ན ཨཱཏཱཔཱི ཨནཱཏཱཔཱི, སམྨཔྤདྷཱནཝིརཧིཏོ ཀུསཱིཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨོཏྟཱཔོ ཝུཙྩཏི པཱཔུཏྲཱསོ, སོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨོཏྟཱཔཱི, ན ཨོཏྟཱཔཱི ཨནོཏྟཱཔཱི, ཨོཏྟཱཔརཧིཏོ. ཨཐ ཝཱ ཨཱཏཱཔཔྤཊིཔཀྑོ ཨནཱཏཱཔོ, ཀོསཛྫཾ སོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨནཱཏཱཔཱི. ཡཾ ‘‘ན ཨོཏྟཔཏི ཨོཏྟཔྤིཏབྦེན, ན ཨོཏྟཔཏི པཱཔཀཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ སམཱཔཏྟིཡཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨནོཏྟཔྤཾ ཨནོཏྟཱཔོ. སོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨནོཏྟཱཔཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨབྷབྦོཏི ཨནརཧོ. སམྦོདྷཱཡཱཏི ཨརིཡམགྒཏྠཱཡ. ནིབྦཱནཱཡཱཏི ཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟཝཱུཔསམཱཡ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནཱཡ. ཨནུཏྟརསྶ ཡོགཀྑེམསྶཱཏི ཨརཧཏྟཕལསྶ. ཏཉྷི ཨུཏྟརིཏརསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨནུཏྟརཾ, ཙཏཱུཧི ཡོགེཧི ཨནུཔདྡུཏཏྟཱ ཁེམཾ ནིབྦྷཡནྟི ཡོགཀྑེམནྟི ཙ ཝུཙྩཏི. ཨདྷིགམཱཡཱཏི པཏྟིཡཱ. ཨཱཏཱཔཱིཏི ཝཱིརིཡཝཱ. སོ ཧི ‘‘ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཝིཧརཏི ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཧཱནཱཡ, ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨུཔསམྤདཱཡ, ཐཱམཝཱ དལ༹ྷཔརཀྐམོ ཨནིཀྑིཏྟདྷུརོ ཀུསལེསུ དྷམྨེསཱུ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༤༥) ཨེཝཾ ཝུཏྟེན ཝཱིརིཡཱརམྦྷེན སམནྣཱགཏོ ཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟམེཝ ཨཱཏཱཔནསཱིལོཏི ཨཱཏཱཔཱི. ཨོཏྟཱཔཱིཏི ‘‘ཡཾ ཨོཏྟཔཏི ཨོཏྟཔྤིཏབྦེན, ཨོཏྟཔཏི པཱཔཀཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ སམཱཔཏྟིཡཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༣༡) ཨེཝཾ ཝུཏྟེན ཨོཏྟཔྤེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨོཏྟཔནསཱིལོཏི ཨོཏྟཔྤཱི. ཨཡཉྷི ཨོཏྟཱཔཱིཏི ཝུཏྟོ. ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ ཧིརིཡཱ ཙ སམནྣཱགཏོ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི ཧིརོཏྟཔྤསམྤནྣོ ཨཎུམཏྟེཔི ཝཛྫེ བྷཡདསྶཱཝཱི སཱིལེསུ པརིཔཱུརཀཱརཱི ཧོཏི. ཨིཙྩསྶ སཱིལསམྤདཱ དསྶིཏཱ. ཨཱཏཱཔཱིཏི ཨིམིནཱ ནཡེནསྶ ཀིལེསཔརིཏཱཔིཏཱདཱིཔནེན སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱནུཡུཏྟཏཱ དསྶིཏཱ. ཡཐཱཝུཏྟཉྩ ཝཱིརིཡཾ སདྡྷཱསཏིསམཱདྷིཔཉྙཱཧི ཝིནཱ ན ཧོཏཱིཏི ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙཀཱནི སདྡྷཱཔཉྩམཱནི ཨིནྡྲིཡཱནི ཨཏྠཏོ ཝུཏྟཱནེཝ ཧོནྟི. ཏེསུ ཙ སིདྡྷེསུ ཨནིཙྩེ ཨནིཙྩསཉྙཱ, ཨནིཙྩེ དུཀྑསཉྙཱ, དུཀྑེ ཨནཏྟསཉྙཱ, པཧཱནསཉྙཱ, ཝིརཱགསཉྙཱ, ནིརོདྷསཉྙཱཏི ཚ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ སཉྙཱ སིདྡྷཱ ཨེཝཱཏི. ཨེཝཾ ཨིམེཧི དྭཱིཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏསྶ ལོཀིཡཱནཾ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱནཾ སིཛ྄ཛྷནཏོ མགྒཕལནིབྦཱནཱདྷིགམསྶ བྷབྦཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཱཏཱཔཱི ཙ ཁོ…པེ… ཨདྷིགམཱཡཱ’’ཏི ཨཱཧ.

གཱཐཱསུ ཀུསཱིཏོཏི མིཙྪཱཝིཏཀྐབཧུལཏཱཡ ཀཱམབྱཱཔཱདཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐསངྑཱཏེཧི ཀུཙྪིཏེཧི པཱཔདྷམྨེཧི སིཏོ སམྦནྡྷོ ཡུཏྟོཏི ཀུསཱིཏོ. ཀུཙྪིཏཾ ཝཱ སཱིདཏི སམྨཱཔཊིཔཏྟིཏོ ཨཝསཱིདཏཱིཏི ཀུསཱིཏོ, ད-ཀཱརསྶ ཏ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ. ཧཱིནཝཱིརིཡོཏི ནིབྦཱིརིཡོ, ཙཏཱུསུཔི ཨིརིཡཱཔཐེསུ ཝཱིརིཡཀརཎརཧིཏོ. ཨནུསྶཱཧསཾཧནནསབྷཱཝསྶ ཙིཏྟཱལསིཡསྶ ཐིནསྶ, ཨསཏྟིཝིགྷཱཏསབྷཱཝསྶ ཀཱཡཱལསིཡསྶ མིདྡྷསྶ ཙ ཨབྷིཎྷཔྤཝཏྟིཡཱ ཐིནམིདྡྷབཧུལོ. པཱཔཛིགུཙྪནལཀྑཎཱཡ ཧིརིཡཱ ཨབྷཱཝེན ཏཔྤཊིཔཀྑེན ཨཧིརིཀེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཙ ཨཧིརིཀོ. ཧིརོཏྟཔྤཝཱིརིཡཱནཾ ཨབྷཱཝེནེཝ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ནཏྠི ཨེཏསྶ ཨཱདརོཏི ཨནཱདརོ. ཨུབྷཡཐཱཔི ཏཐཱ དྷམྨཔུགྒལེན དུཝིདྷཀིརིཡཱཀརཎེན ཨནཱདརོ. ཕུཊྛུནྟི ཕུསིཏུཾ. སམྦོདྷིམུཏྟམནྟི སམྦོདྷིསངྑཱཏཾ ཨུཏྟམཾ ཨརཧཏྟཾ ཨདྷིགནྟུཾ ཨབྷབྦོཏི ཨཏྠོ.

སཏིམཱཏི ཙིརཀཏཙིརབྷཱསིཏཱནཾ ཨནུསྶརཎེ སམཏྠསྶ སཏིནེཔཀྐསྶ བྷཱཝེན ཙཏུསཏིཔཊྛཱནཡོགེན སཏིམཱ. ནིཔཀོཏི སཏྟཊྛཱནིཡསམྤཛཉྙསངྑཱཏེན ཙེཝ ཀམྨཊྛཱནཔརིཧརཎཔཉྙཱསངྑཱཏེན ཙ ནེཔཀྐེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ནིཔཀོ. ཛྷཱཡཱིཏི ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེན ཙཱཏི དྭཱིཧིཔི ཛྷཱནེཧི ཛྷཱཡཱི. ཨཔྤམཏྟོཏི ‘‘དིཝསཾ ཙངྐམེན ནིསཛྫཱཡ ཨཱཝརཎིཡེཧི དྷམྨེཧི ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཀམྨཊྛཱནབྷཱཝནཱཡ ཨཔྤམཏྟོ. སཾཡོཛནཾ ཛཱཏིཛརཱཡ ཚེཏྭཱཏི ཛཱཏིཡཱ ཙེཝ ཛརཱཡ ཙ སཏྟེ སཾཡོཛེཏཱིཏི སཾཡོཛནནྟི ལདྡྷནཱམཾ ཀཱམརཱགཱདིཀཾ དསཝིདྷམྤི ཀིལེསཛཱཏཾ ཨནུསཡསམུགྒྷཱཏཝསེན མཱུལཏོ ཚིནྡིཏྭཱ. ཨཐ ཝཱ སཾཡོཛནཾ ཛཱཏིཛརཱཡ ཚེཏྭཱཏི ཛཱཏིཛརཱཡ སཾཡོཛནཾ ཚིནྡིཏྭཱ. ཡསྶ ཧི སཾཡོཛནཱནི ཨཙྪིནྣཱནི, ཏསྶ ཛཱཏིཛརཱཡ ཨཙྪེདོ ཨསམུགྒྷཱཏོཝ. ཡསྶ པན ཏཱནི ཚིནྣཱནི, ཏསྶ ཛཱཏིཛརཱཔི ཚིནྣཱཝ ཀཱརཎསྶ སམུགྒྷཱཏིཏཏྟཱ. ཏསྨཱ སཾཡོཛནཾ ཚིནྡནྟོ ཨེཝ ཛཱཏིཛརཱཔི ཚིནྡཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཾཡོཛནཾ ཛཱཏིཛརཱཡ ཚེཏྭཱ’’ཏི. ཨིདྷེཝ སམྦོདྷིམནུཏྟརཾ ཕུསེཏི ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨགྒམགྒཾ ཨརཧཏྟཾ ཝཱ ཕུསེ པཱཔུཎེཡྻ.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. པཋམནཀུཧནསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༥. ཨཊྛམེ ནཡིདནྟི ཨེཏྠ ནཨིཏི པཊིསེདྷེ ནིཔཱཏོ, ཏསྶ ‘‘ཝུསྶཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ, ཡཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ. ཨིདཾ-སདྡོ ‘‘ཨེཀམིདཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, སམཡཾ ཨུཀྐཊྛཱཡཾ ཝིཧརཱམི སུབྷགཝནེ སཱལརཱཛམཱུལེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༥༠༡) ནིཔཱཏམཏྟཾ. ‘‘ཨིདཾ ཁོ ཏཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨཔྤམཏྟཀཾ ཨོརམཏྟཀཾ སཱིལམཏྟཀ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༧) ཡཐཱཝུཏྟེ ཨཱསནྣཔཙྩཀྑེ ཨཱགཏོ.

‘‘ཨིདཉྷི ཏཾ ཛེཏཝནཾ, ཨིསིསངྒྷནིསེཝིཏཾ;

ཨཱཝུཏྠཾ དྷམྨརཱཛེན, པཱིཏིསཉྫནནཾ མམཱ’’ཏི. –

ཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༤༨) ཝཀྑམཱནེ ཨཱསནྣཔཙྩཀྑེ. ཨིདྷཱཔི ཝཀྑམཱནེཡེཝ ཨཱསནྣཔཙྩཀྑེ དཊྛབྦོ.

བྲཧྨཙརིཡ-སདྡོ –

‘‘ཀིཾ ཏེ ཝཏཾ ཀིཾ པན བྲཧྨཙརིཡཾ,

ཀིསྶ སུཙིཎྞསྶ ཨཡཾ ཝིཔཱཀོ;

ཨིདྡྷཱི ཛུཏཱི བལཝཱིརིཡཱུཔཔཏྟི,

ཨིདཉྩ ཏེ ནཱག མཧཱཝིམཱནཾ.

‘‘ཨཧཉྩ བྷརིཡཱ ཙ མནུསྶལོཀེ,

སདྡྷཱ ཨུབྷོ དཱནཔཏཱི ཨཧུམྷཱ;

ཨོཔཱནབྷཱུཏཾ མེ གྷརཾ ཏདཱསི,

སནྟཔྤིཏཱ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཙ.

‘‘ཏཾ མེ ཝཏཾ ཏཾ པན བྲཧྨཙརིཡཾ,

ཏསྶ སུཙིཎྞསྶ ཨཡཾ ཝིཔཱཀོ;

ཨིདྡྷཱི ཛུཏཱི བལཝཱིརིཡཱུཔཔཏྟི,

ཨིདཉྩ མེ དྷཱིར མཧཱཝིམཱན’’ནྟི. (ཛཱ. ༢.༢༢.༡༥༩༢-༡༥༩༣, ༡༥༩༥) –

ཨིམསྨིཾ པུཎྞཀཛཱཏཀེ དཱནེ ཨཱགཏོ.

‘‘ཀེན པཱཎི ཀཱམདདོ, ཀེན པཱཎི མདྷུསྶཝོ;

ཀེན ཏེ བྲཧྨཙརིཡེན, པུཉྙཾ པཱཎིམྷི ཨིཛ྄ཛྷཏི.

‘‘ཏེན པཱཎི ཀཱམདདོ, ཏེན པཱཎི མདྷུསྶཝོ;

ཏེན མེ བྲཧྨཙརིཡེན, པུཉྙཾ པཱཎིམྷི ཨིཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི. (པེ. ཝ. ༢༧༥, ༢༧༧) –

ཨིམསྨིཾ ཨངྐུརཔེཏཝཏྠུསྨིཾ ཝེཡྻཱཝཙྩེ. ‘‘ཨིདཾ ཁོ ཏཾ, བྷིཀྑཝེ, ཏིཏྟིརིཡཾ ནཱམ བྲཧྨཙརིཡཾ ཨཧོསཱི’’ཏི (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༡༡) ཨིམསྨིཾ ཏིཏྟིརཛཱཏཀེ པཉྩསིཀྑཱཔདསཱིལེ. ‘‘ཏཾ ཁོ པན, པཉྩསིཁ, བྲཧྨཙརིཡཾ ནེཝ ནིབྦིདཱཡ ན ཝིརཱགཱཡ…པེ… ཡཱཝདེཝ བྲཧྨལོཀཱུཔཔཏྟིཡཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༣༢༩) ཨིམསྨིཾ མཧཱགོཝིནྡསུཏྟེ བྲཧྨཝིཧཱརེ. ‘‘པརེ ཨབྲཧྨཙཱརཱི བྷཝིསྶནྟི, མཡམེཏྠ བྲཧྨཙཱརིནོ བྷཝིསྶཱམཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༨༣) སལླེཁསུཏྟེ མེཐུནཝིརཏིཡཾ.

‘‘མཡཉྩ བྷརིཡཱ ནཱཏིཀྐམཱམ,

ཨམྷེ ཙ བྷརིཡཱ ནཱཏིཀྐམནྟི;

ཨཉྙཏྲ ཏཱཧི བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརཱམ,

ཏསྨཱ ཧི ཨམྷཾ དཧརཱ ན མཱིཡརེ’’ཏི. (ཛཱ. ༡.༡༠.༩༧) –

མཧཱདྷམྨཔཱལཛཱཏཀེ སདཱརསནྟོསེ. ‘‘ཨབྷིཛཱནཱམི ཁོ པནཱཧཾ, སཱརིཔུཏྟ, ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརིཏཱ – ཏཔསྶཱི སུདཾ ཧོམཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༥༥) ལོམཧཾསསུཏྟེ ཝཱིརིཡེ.

‘‘ཧཱིནེན བྲཧྨཙརིཡེན, ཁཏྟིཡེ ཨུཔཔཛྫཏི;

མཛ྄ཛྷིམེན ཙ དེཝཏྟཾ, ཨུཏྟམེན ཝིསུཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི. (ཛཱ. ༡.༨.༧༥) –

ནིམིཛཱཏཀེ ཨཏྟདམནཝསེན ཀཏེ ཨཊྛངྒིཀཨུཔོསཐེ. ‘‘ཨིདཾ ཁོ པན, པཉྩསིཁ, བྲཧྨཙརིཡཾ ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡ ཝིརཱགཱཡ…པེ… ཨཡམེཝ ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༣༢༩) མཧཱགོཝིནྡསུཏྟེཡེཝ ཨརིཡམགྒེ. ‘‘ཏཡིདཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཨིདྡྷཉྩེཝ ཕཱིཏཉྩ ཝིཏྠཱརིཀཾ བཱཧུཛཉྙཾ པུཐུབྷཱུཏཾ ཡཱཝ དེཝམནུསྶེཧི སུཔྤཀཱསིཏ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༡༧༤) པཱསཱདིཀསུཏྟེ སིཀྑཏྟཡསངྒཧེ སཀལསྨིཾ སཱསནེ. ཨིདྷཱཔི ཨརིཡམགྒེ སཱསནེ ཙ ཝཏྟཏི.

ཝུསྶཏཱིཏི ཝསཱིཡཏི, ཙརཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཛནཀུཧནཏྠནྟི ‘‘ཨཧོ ཨཡྻོ སཱིལཝཱ ཝཏྟསམྤནྣོ ཨཔྤིཙྪོ སནྟུཊྛོ མཧིདྡྷིཀོ མཧཱནུབྷཱཝོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཛནསྶ སཏྟལོཀསྶ ཝིམྷཱཔནཏྠཾ. ཛནལཔནཏྠནྟི ‘‘ཨེཝརཱུཔསྶ ནཱམ ཨཡྻསྶ དིནྣཾ མཧཔྥལཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི པསནྣཙིཏྟེཧི ‘‘ཀེནཏྠོ, ཀིཾ ཨཱཧརཱིཡཏཱུ’’ཏི མནུསྶེཧི ཝདཱཔནཏྠཾ. ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཱནིསཾསཏྠནྟི ཡྭཱཡཾ ‘‘ཨཱཀངྑེཡྻ ཙེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ‘ལཱབྷཱི ཨསྶཾ ཙཱིཝརཔིཎྜཔཱཏསེནཱསནགིལཱནཔྤཙྩཡབྷེསཛྫཔརིཀྑཱརཱན’ནྟི, སཱིལེ-སྭེཝསྶ པརིཔཱུརཀཱརཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༦༥) སཱིལཱནིསཾསབྷཱཝེན ཝུཏྟོ ཙཏུཔཙྩཡལཱབྷོ, ཡོ ཙ ཙཏུནྣཾ པཙྩཡཱནཾ སཀྐཙྩདཱནསངྑཱཏོ ཨཱདརབཧུམཱནགརུཀརཎསངྑཱཏོ ཙ སཀྐཱརོ, ཡོ ཙ ‘‘སཱིལསམྤནྣོ བཧུསྶུཏོ སུཏདྷརོ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཨུགྒཏཐུཏིགྷོསསངྑཱཏོ སིལོཀོ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟཱནཾ དིཊྛདྷམྨིཀོ ཨཱནིསཾསོ, ཏདཏྠཾ. ཨིཏི མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏཱུཏི ‘‘ཨེཝཾ བྲཧྨཙརིཡཝཱསེ སཏི ‘ཨཡཾ སཱིལཝཱ ཀལྱཱཎདྷམྨོ’ཏིཨཱདིནཱ མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏུ སམྦྷཱཝེཏཱུ’’ཏི ཨཏྟནོ སནྟགུཎཝསེན སམྦྷཱཝནཏྠམྤི ན ཨིདཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཝུསྶཏཱིཏི སམྦནྡྷོ.

ཀེཙི པན ‘‘ཛནཀུཧནཏྠནྟི པཱཔིཙྪསྶ ཨིཙྪཱཔཀཏསྶ སཏོ སཱམནྟཛཔྤནཨིརིཡཱཔཐནིསྶིཏཔཙྩཡཔཊིསེཝནསངྑཱཏེན ཏིཝིདྷེན ཀུཧནཝཏྠུནཱ ཀུཧནབྷཱཝེན ཛནསྶ ཝིམྷཱཔནཏྠཾ. ཛནལཔནཏྠནྟི པཱཔིཙྪསྶེཝ སཏོ པཙྩཡཏྠཾ པརིཀཐོབྷཱསཱདིཝསེན ལཔནབྷཱཝེན ཨུཔལཱཔནབྷཱཝེན ཝཱ ཛནསྶ ལཔནཏྠཾ. ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཱནིསཾསཏྠནྟི པཱཔིཙྪསྶེཝ སཏོ ལཱབྷཱདིགརུཏཱཡ ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀསངྑཱཏསྶ ཨཱནིསཾསཨུདཡསྶ ནིཔྥཱདནཏྠཾ. ཨིཏི མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏཱུཏི པཱཔིཙྪསྶེཝ སཏོ ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཱདྷིཔྤཱཡེན ‘ཨིཏི ཨེཝཾ མཾ ཛནོ ཛཱནཱཏཱུ’ཏི ན ཨིདཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཝུསྶཏཱི’’ཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠཾ ཝདནྟི. པུརིམོཡེཝ པན ཨཏྠོ སཱརཏརོ.

ཨཐ ཁོཏི ཨེཏྠ ཨཐཱཏི ཨཉྙདཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཁོཏི ཨཝདྷཱརཎེ. ཏེན ཀུཧནཱདིཏོ ཨཉྙདཏྠཱཡེཝ པན ཨིདཾ, བྷིཀྑཝེ, བྲཧྨཙརིཡཾ ཝུསྶཏཱིཏི དསྶེཏི. ཨིདཱནི ཏཾ པཡོཛནཾ དསྶེནྟོ ‘‘སཾཝརཏྠཉྩེཝ པཧཱནཏྠཉྩཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ པཉྩཝིདྷོ སཾཝརོ – པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ, སཏིསཾཝརོ, ཉཱཎསཾཝརོ, ཁནྟིསཾཝརོ, ཝཱིརིཡསཾཝརོཏི.

ཏཏྠ ‘‘ཨིམིནཱ པཱཏིམོཀྑསཾཝརེན ཨུཔེཏོ ཧོཏི སམུཔེཏོ’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༡༡) ཧི ཨཱདིནཱ ནཡེན ཨཱགཏོ ཨཡཾ པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ ནཱམ, ཡོ སཱིལསཾཝརོཏི ཙ པཝུཙྩཏི. ‘‘རཀྑཏི ཙཀྑུནྡྲིཡཾ, ཙཀྑུནྡྲིཡེ སཾཝརཾ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༢༡༣; མ. ནི. ༡.༢༩༥; སཾ. ནི. ༤.༢༣༩; ཨ. ནི. ༣.༡༦) ཨཱགཏོ ཨཡཾ སཏིསཾཝརོ.

‘‘ཡཱནི སོཏཱནི ལོཀསྨིཾ (ཨཛིཏཱཏི བྷགཝཱ),

སཏི ཏེསཾ ནིཝཱརཎཾ;

སོཏཱནཾ སཾཝརཾ བྲཱུམི,

པཉྙཱཡེཏེ པིདྷཱིཡརེ’’ཏི. (སུ. ནི. ༡༠༤༡) –

ཨཱགཏོ ཨཡཾ ཉཱཎསཾཝརོ. ‘‘ཁམོ ཧོཏི སཱིཏསྶ ཨུཎྷསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༤; ཨ. ནི. ༤.༡༡༤; ༦.༥༨) ནཡེན ཨཱགཏོ ཨཡཾ ཁནྟིསཾཝརོ. ‘‘ཨུཔྤནྣཾ ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནཱདྷིཝཱསེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༦; ཨ. ནི. ༤.༡༡༤; ༦.༥༨) ནཡེན ཨཱགཏོ ཨཡཾ ཝཱིརིཡསཾཝརོ. ཨཏྠཏོ པན པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིནཾ པཛཧནཝསེན, ཝཏྟཔཊིཝཏྟཱནཾ ཀརཎཝསེན ཙ པཝཏྟཱ ཙེཏནཱ ཝིརཏིཡོ ཙ. སངྑེཔཏོ སབྦོ ཀཱཡཝཙཱིསཾཡམོ, ཝིཏྠཱརཏོ སཏྟནྣཾ ཨཱཔཏྟིཀྑནྡྷཱནཾ ཨཝཱིཏིཀྐམོ སཱིལསཾཝརོ. སཏི ཨེཝ སཏིསཾཝརོ, སཏིཔྤདྷཱནཱ ཝཱ ཀུསལཱ ཁནྡྷཱ. ཉཱཎམེཝ ཉཱཎསཾཝརོ. ཨདྷིཝཱསནཝསེན ཨདོསོ, ཨདོསཔྤདྷཱནཱ ཝཱ ཏཐཱ པཝཏྟཱ ཀུསལཱ ཁནྡྷཱ ཁནྟིསཾཝརོ, པཉྙཱཏི ཨེཀེ. ཀཱམཝིཏཀྐཱདཱིནཾ ཨནདྷིཝཱསནཝསེན པཝཏྟཾ ཝཱིརིཡམེཝ ཝཱིརིཡསཾཝརོ. ཏེསུ པཋམོ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིདུསྶཱིལྱསྶ སཾཝརཎཏོ སཾཝརོ, དུཏིཡོ མུཊྛསྶཙྩསྶ, ཏཏིཡོ ཨཉྙཱཎསྶ, ཙཏུཏྠོ ཨཀྑནྟིཡཱ, པཉྩམོ ཀོསཛྫསྶ སཾཝརཎཏོ པིདཧནཏོ སཾཝརོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝམེཏསྶ སཾཝརསྶ ཨཏྠཱཡ སཾཝརཏྠཾ, སཾཝརནིཔྥཱདནཏྠནྟི ཨཏྠོ.

པཧཱནམྤི པཉྩཝིདྷཾ – ཏདངྒཔྤཧཱནཾ, ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནཾ, སམུཙྪེདཔྤཧཱནཾ, པཊིཔྤསྶདྡྷིཔྤཧཱནཾ, ནིསྶརཎཔྤཧཱནནྟི. ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཨེཀཀནིཔཱཏེ པཋམསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟམེཝ. ཏསྶ པན པཉྩཝིདྷསྶཔི ཏཐཱ ཏཐཱ རཱགཱདིཀིལེསཱནཾ པཊིནིསྶཛྫནཊྛེན སམཏིཀྐམནཊྛེན ཝཱ པཧཱནསྶ ཨཏྠཱཡ པཧཱནཏྠཾ, པཧཱནསཱདྷནཏྠནྟི ཨཏྠོ. ཏཏྠ སཾཝརེན ཀིལེསཱནཾ ཙིཏྟསནྟཱནེ པཝེསནནིཝཱརཎཾ པཧཱནེན པཝེསནནིཝཱརཎཉྩེཝ སམུགྒྷཱཏོ ཙཱཏི ཝདནྟི. ཨུབྷཡེནཱཔི པན ཡཐཱརཧཾ ཨུབྷཡཾ སམྤཛྫཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. སཱིལཱདིདྷམྨཱ ཨེཝ ཧི སཾཝརཎཏོ སཾཝརོ, པཛཧནཏོ པཧཱནནྟི.

གཱཐཱསུ ཨནཱིཏིཧནྟི ཨཱིཏིཡོ ཝུཙྩནྟི ཨུཔདྡཝཱ – དིཊྛདྷམྨིཀཱ ཙ སམྤརཱཡིཀཱ ཙ. ཨཱིཏིཡོ ཧནཏི ཝིནཱསེཏི པཛཧཏཱིཏི ཨཱིཏིཧཾ, ཨནུ ཨཱིཏིཧནྟི ཨནཱིཏིཧཾ, སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ མགྒབྲཧྨཙརིཡཉྩ. ཨཐ ཝཱ ཨཱིཏཱིཧི ཨནཏྠེཧི སདྡྷིཾ ཧནནྟི གཙྪནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི ཨཱིཏིཧཱ, ཏཎྷཱདིཨུཔཀྐིལེསཱ. ནཏྠི ཨེཏྠ ཨཱིཏིཧཱཏི ཨནཱིཏིཧཾ. ཨཱིཏིཧཱ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟེནཊྛེན ཏིཏྠིཡསམཡཱ, ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨིདཾ ཨནཱིཏིཧཾ. ‘‘ཨནིཏིཧ’’ནྟིཔི པཱཋོ. ཏསྶཏྠོ – ‘‘ཨིཏིཧཱཡ’’ནྟི དྷམྨེསུ ཨནེཀཾསགྒཱཧབྷཱཝཏོ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཨིཏིཧཾ ནཱམ, སམྨཱསམྦུདྡྷཔྤཝེདིཏཏྟཱ ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫནྟཱནཾ ནིཀྐངྑབྷཱཝསཱདྷནཏོ ནཏྠི ཨེཏྠ ཨིཏིཧནྟི ཨནིཏིཧཾ, ཨཔརཔྤཙྩཡནྟི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘པཙྩཏྟཾ ཝེདིཏབྦོ ཝིཉྙཱུཧཱི’’ཏི ‘‘ཨཏཀྐཱཝཙརོ’’ཏི ཙ. གཱཐཱསུཁཏྠཾ པན ‘‘ཨནཱིཏིཧ’’ནྟི དཱིགྷཾ ཀཏྭཱ པཋནྟི.

ནིབྦཱནསངྑཱཏཾ ཨོགདྷཾ པཏིཊྛཾ པཱརཾ གཙྪཏཱིཏི ནིབྦཱནོགདྷགཱམཱི, ཝིམུཏྟིརསཏྟཱ ཨེཀནྟེནེཝ ནིབྦཱནསམྤཱཔཀོཏི ཨཏྠོ. ཏཾ ནིབྦཱནོགདྷགཱམིནཾ བྲཧྨཙརིཡཾ. སོཏི ཡོ སོ སམཏིཾས པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ སབྦཀིལེསེ བྷིནྡིཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, སོ བྷགཝཱ ཨདེསཡི དེསེསི. ནིབྦཱནོགདྷོཏི ཝཱ ཨརིཡམགྒོ ཝུཙྩཏི. ཏེན ཝིནཱ ནིབྦཱནོགཱཧནསྶ ཨསམྦྷཝཏོ ཏསྶ ཙ ནིབྦཱནཾ ཨནཱལམྦིཏྭཱ ཨཔྤཝཏྟནཏོ, ཏཉྩ ཏཾ ཨེཀནྟཾ གཙྪཏཱིཏི ནིབྦཱནོགདྷགཱམཱི. ཨཐ ཝཱ ནིབྦཱནོགདྷགཱམིནནྟི ནིབྦཱནསྶ ཨནྟོགཱམིནཾ མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ, ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀརིཏྭཱ ཏསྶ ཨནྟོ ཨེཝ ཝཏྟཏི པཝཏྟཏཱིཏི. མཧཏྟེཧཱིཏི མཧཱཨཱཏུམེཧི ཨུལཱ༹རཛ྄ཛྷཱསཡེཧི. མཧནྟཾ ནིབྦཱནཾ, མཧནྟེ ཝཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདིཀེ ཨེསནྟི གཝེསནྟཱིཏི མཧེསིནོ བུདྡྷཱདཡོ ཨརིཡཱ. ཏེཧི ཨནུཡཱཏོ པཊིཔནྣོ. ཡཐཱ བུདྡྷེན དེསིཏནྟི ཡཐཱ ཨབྷིཉྙེཡྻཱདིདྷམྨེ ཨབྷིཉྙེཡྻཱདིབྷཱཝེནེཝ སམྨཱསམྦུདྡྷེན མཡཱ དེསིཏཾ, ཨེཝཾ ཡེ ཨེཏཾ མགྒབྲཧྨཙརིཡཾ ཏདཏྠཾ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཉྩ པཊིཔཛྫནྟི. ཏེ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ ཨནུསཱསནྟསྶ སཏྠུ མཡ྄ཧཾ སཱསནཀཱརིནོ ཨོཝཱདཔྤཊིཀརཱ སཀལསྶ ཝཊྚདུཀྑསྶ ཨནྟཾ པརིཡནྟཾ ཨཔྤཝཏྟིཾ ཀརིསྶནྟི, དུཀྑསྶ ཝཱ ཨནྟཾ ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀརིསྶནྟཱིཏི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. དུཏིཡནཀུཧནསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༦. ནཝམེ ཨབྷིཉྙཏྠནྟི ཀུསལཱདིཝིབྷཱགེན ཁནྡྷཱདིཝིབྷཱགེན ཙ སབྦདྷམྨེ ཨབྷིཝིསིཊྛེན ཉཱཎེན ཨཝིཔརཱིཏཏོ ཛཱནནཏྠཾ. པརིཉྙཏྠནྟི ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིནཱ པརིཛཱནནཏྠཾ སམཏིཀྐམནཏྠཉྩ. ཏཏྠ ཨབྷིཉྙེཡྻཨབྷིཛཱནནཱ ཙཏུསཙྩཝིསཡཱ. པརིཉྙེཡྻཔརིཛཱནནཱ པན ཡདིཔི དུཀྑསཙྩཝིསཡཱ, པཧཱནསཙྪིཀིརིཡཱབྷཱཝནཱབྷིསམཡེཧི པན ཝིནཱ ན པཝཏྟཏཱིཏི པཧཱནཱདཡོཔི ཨིདྷ གཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. སེསཾ ཨནནྟརསུཏྟེ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. སོམནསྶསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༧. དསམེ སུཁསོམནསྶབཧུལོཏི ཨེཏྠ སུཁནྟི ཀཱཡིཀཾ སུཁཾ, སོམནསྶནྟི ཙེཏསིཀཾ. ཏསྨཱ ཡསྶ ཀཱཡིཀཾ ཙེཏསིཀཉྩ སུཁཾ ཨབྷིཎྷཾ པཝཏྟཏི, སོ སུཁསོམནསྶབཧུལོཏི ཝུཏྟོ. ཡོནཱིཏི ‘‘ཙཏསྶོ ཁོ ཨིམཱ, སཱརིཔུཏྟ, ཡོནིཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༥༢) ཁནྡྷཀོཊྛཱསོ ཡོནཱིཏི ཨཱགཏོ. ‘‘ཡོནི ཧེསཱ, བྷཱུམིཛ, ཕལསྶ ཨདྷིགམཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༢༦) ཀཱརཎཾ.

‘‘ན ཙཱཧཾ བྲཱཧྨཎཾ བྲཱུམི, ཡོནིཛཾ མཏྟིསམྦྷཝ’’ནྟི ཙ. (མ. ནི. ༢.༤༥༧; དྷ. པ. ༣༩༦; སུ. ནི. ༦༢༥);

‘‘ཏམེནཾ ཀམྨཛཱ ཝཱཏཱ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཨུདྡྷཾཔཱདཾ ཨདྷོསིརཾ སམྤརིཝཏྟེཏྭཱ མཱཏུ ཡོནིམུཁེ སམྤཊིཔཱདེནྟཱི’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ པསྶཱཝམགྒོ. ཨིདྷ པན ཀཱརཎཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཨསྶཱཏི ཨནེན. ཨཱརདྡྷཱཏི པཊྛཔིཏཱ པགྒཧིཏཱ པརིཔུཎྞཱ སམྤཱདིཏཱ ཝཱ.

ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱཡཱཏི ཨེཏྠ ཨཱསཝནྟཱིཏི ཨཱསཝཱ, ཙཀྑུཏོཔི…པེ… མནཏོཔི སཝནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. དྷམྨཏོ ཡཱཝ གོཏྲབྷཱུ, ཨོཀཱསཏོ ཡཱཝ བྷཝགྒཱ སཝནྟཱིཏི ཝཱ ཨཱསཝཱ. ཨེཏེ དྷམྨེ ཨེཏཉྩ ཨོཀཱསཾ ཨནྟོ ཀརིཏྭཱ པཝཏྟནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨནྟོཀརཎཏྠོ ཧི ཨཡཾ ཨཱཀཱརོ. ཙིརཔཱརིཝཱསིཡཊྛེན མདིརཱདཡོ ཨཱསཝཱ ཝིཡཱཏིཔི ཨཱསཝཱ. ལོཀེ ཧི ཙིརཔཱརིཝཱསིཀཱ མདིརཱདཡོ ཨཱསཝཱཏི ཝུཙྩནྟི. ཡདི ཙ ཙིརཔཱརིཝཱསིཡཊྛེན ཨཱསཝཱ, ཨེཏེ ཨེཝ བྷཝིཏུཾ ཨརཧནྟི. ཝུཏྟཾ ཧེཏཾ – ‘‘པུརིམཱ, བྷིཀྑཝེ, ཀོཊི ན པཉྙཱཡཏི ཨཝིཛྫཱཡ, ཨིཏོ པུབྦེ ཨཝིཛྫཱ ནཱཧོསཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༡༠.༦༡). ཨཱཡཏཾ སཾསཱརདུཀྑཾ སཝནྟི པསཝནྟཱིཏིཔི ཨཱསཝཱ. པུརིམཱནི ཙེཏྠ ནིབྦཙནཱནི ཡཏྠ ཀིལེསཱ ཨཱསཝཱཏི ཨཱགཏཱ, ཏཏྠ ཡུཛྫནྟི; པཙྪིམཾ ཀམྨེཔི. ན ཀེཝལཉྩ ཀམྨཀིལེསཱ ཨེཝ ཨཱསཝཱ, ཨཔིཙ ཁོ ནཱནཔྤཀཱརཱ ཨུཔདྡཝཱཔི. ཨབྷིདྷམྨེ ཧི ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨཱསཝཱ – ཀཱམཱསཝོ, བྷཝཱསཝོ, དིཊྛཱསཝོ, ཨཝིཛྫཱསཝོ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༡༠༢) ཀཱམརཱགཱདཡོ ཀིལེསཱ ཨཱསཝཱཏི ཨཱགཏཱ. སུཏྟེཔི ‘‘ནཱཧཾ, ཙུནྡ, དིཊྛདྷམྨིཀཱནཾཡེཝ ཨཱསཝཱནཾ སཾཝརཱཡ དྷམྨཾ དེསེམཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༡༨༢) ཨེཏྠ ཝིཝཱདམཱུལབྷཱུཏཱ ཀིལེསཱ ཨཱསཝཱཏི ཨཱགཏཱ.

‘‘ཡེན དེཝཱུཔཔཏྱསྶ, གནྡྷབྦོ ཝཱ ཝིཧངྒམོ;

ཡཀྑཏྟཾ ཡེན གཙྪེཡྻ, མནུསྶཏྟཉྩ ཨབྦཛེ;

ཏེ མཡ྄ཧཾ, ཨཱསཝཱ ཁཱིཎཱ, ཝིདྡྷསྟཱ ཝིནལཱི༹ཀཏཱ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༤.༣༦) –

ཨེཏྠ ཏེབྷཱུམཀཾ ཀམྨཾ ཨཝསེསཱ ཙ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ. ‘‘དིཊྛདྷམྨིཀཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ སཾཝརཱཡ སམྤརཱཡིཀཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ པཊིགྷཱཏཱཡཱ’’ཏི (པཱརཱ. ༣༩) ཨེཏྠ པརཱུཔགྷཱཏཝིཔྤཊིསཱརཝདྷབནྡྷཱདཡོ ཙེཝ ཨཔཱཡདུཀྑབྷཱུཏཱ ནཱནཔྤཀཱརཱ ཨུཔདྡཝཱ ཙ.

ཏེ པནེཏེ ཨཱསཝཱ ཝིནཡེ ‘‘དིཊྛདྷམྨིཀཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ སཾཝརཱཡ, སམྤརཱཡིཀཱནཾ ཨཱསཝཱནཾ པཊིགྷཱཏཱཡཱ’’ཏི དྭེདྷཱ ཨཱགཏཱ. སལཱ༹ཡཏནེ ‘‘ཏཡོམེ, ཨཱཝུསོ, ཨཱསཝཱ – ཀཱམཱསཝོ, བྷཝཱསཝོ, ཨཝིཛྫཱསཝོ’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༣༢༡) ཏིདྷཱ ཨཱགཏཱ. ཏཐཱ ཨཉྙེསུ སུཏྟནྟེསུ. ཨབྷིདྷམྨེ ཏེཡེཝ དིཊྛཱསཝེན སདྡྷིཾ ཙཏུདྷཱ ཨཱགཏཱ. ནིབྦེདྷིཀཔརིཡཱཡེ པན ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཱསཝཱ ནིརཡགམནཱིཡཱ, ཨཏྠི ཨཱསཝཱ ཏིརཙྪཱནཡོནིགམནཱིཡཱ, ཨཏྠི ཨཱསཝཱ པེཏྟིཝིསཡགམནཱིཡཱ, ཨཏྠི ཨཱསཝཱ མནུསྶལོཀགམནཱིཡཱ, ཨཏྠི ཨཱསཝཱ དེཝལོཀགམནཱིཡཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༦.༦༣) པཉྩདྷཱ ཨཱགཏཱ. ཀམྨམེཝ ཙེཏྠ ཨཱསཝཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཚཀྐནིཔཱཏེ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཱསཝཱ སཾཝརཱ པཧཱཏབྦཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༦.༥༨) ནཡེན ཚདྷཱ ཨཱགཏཱ. སབྦཱསཝཔརིཡཱཡེ ཏེཡེཝ དསྶནཔཧཱཏབྦེཧི དྷམྨེཧི སདྡྷིཾ སཏྟདྷཱ ཨཱགཏཱ. ཨིདྷ པན ཨབྷིདྷམྨཔརིཡཱཡེན ཙཏྟཱརོ ཨཱསཝཱ ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.

ཁཡཱཡཱཏི ཨེཏྠ པན ‘‘ཡོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡོ ཝཡོ བྷེདོ པརིབྷེདོ ཨནིཙྩཏཱ ཨནྟརདྷཱན’’ནྟི ཨཱསཝཱནཾ སརསབྷེདོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡོཏི ཝུཏྟོ. ‘‘ཛཱནཏོ ཨཧཾ, བྷིཀྑཝེ, པསྶཏོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཾ ཝདཱམཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༥) ཨེཏྠ ཨཱསཝཱནཾ ཁཱིཎཱཀཱརོ ནཏྠིབྷཱཝོ ཨཙྩནྟཾ ཨསམུཔྤཱདོ ཨཱསཝཀྑཡོཏི ཝུཏྟོ.

‘‘སེཁསྶ སིཀྑམཱནསྶ, ཨུཛུམགྒཱནུསཱརིནོ;

ཁཡསྨིཾ པཋམཾ ཉཱཎཾ, ཏཏོ ཨཉྙཱ ཨནནྟརཱ’’ཏི. (ཨིཏིཝུ. ༦༢) –

ཨེཏྠ ཨརིཡམགྒོ ཨཱསཝཀྑཡོཏི ཝུཏྟོ. ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱ སམཎོ ཧོཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༣༨) ཨེཏྠ ཕལཾ.

‘‘པརཝཛྫཱནུཔསྶིསྶ, ནིཙྩཾ ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིནོ;

ཨཱསཝཱ ཏསྶ ཝཌྜྷནྟི, ཨཱརཱ སོ ཨཱསཝཀྑཡཱ’’ཏི. (དྷ. པ. ༢༥༣) –

ཨེཏྠ ནིབྦཱནཾ. ཨིདྷ པན ཕལཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཨརཧཏྟཕལཏྠཱཡཱཏི ཨཏྠོ.

སཾཝེཛནཱིཡེསུ ཋཱནེསཱུཏི སཾཝེགཛནཀེསུ ཛཱཏིཨཱདཱིསུ སཾཝེགཝཏྠཱུསུ. ཛཱཏི, ཛརཱ, བྱཱདྷི, མརཎཾ, ཨཔཱཡདུཀྑཾ, ཨཏཱིཏེ ཝཊྚམཱུལཀཾ དུཀྑཾ, ཨནཱགཏེ ཝཊྚམཱུལཀཾ དུཀྑཾ, པཙྩུཔྤནྣེ ཨཱཧཱརཔརིཡེཊྛིམཱུལཀཾ དུཀྑནྟི ཨིམཱནི ཧི སཾཝེགཝཏྠཱུནི སཾཝེཛནཱིཡཊྛཱནཱནི ནཱམ. ཨཔིཙ ‘‘ཨཱདིཏྟོ ལོཀསནྣིཝཱསོ ཨུཡྻུཏྟོ པཡཱཏོ ཀུམྨགྒཔྤཊིཔནྣོ, ཨུཔནཱིཡཏི ལོཀོ ཨདྡྷུཝོ, ཨཏཱཎོ ལོཀོ ཨནབྷིསྶརོ, ཨསྶཀོ ལོཀོ, སབྦཾ པཧཱཡ གམནཱིཡཾ, ཨཱུནོ ལོཀོ ཨཏིཏྟོ ཏཎྷཱདཱསོ’’ཏིཨེཝམཱདཱིནི (པཊི. མ. ༡.༡༡༧) ཙེཏྠ སཾཝེཛནཱིཡཊྛཱནཱནཱིཏི ཝེདིཏབྦཱནི. སཾཝེཛནེནཱཏི ཛཱཏིཨཱདིསཾཝེགཝཏྠཱུནི པཊིཙྩ ཨུཔྤནྣབྷཡསངྑཱཏེན སཾཝེཛནེན. ཨཏྠཏོ པན སཧོཏྟཔྤཉཱཎཾ སཾཝེགོ ནཱམ.

སཾཝིགྒསྶཱཏི གབྦྷོཀྐནྟིཀཱདིཝསེན ཨནེཀཝིདྷེཧི ཛཱཏིཨཱདིདུཀྑེཧི སཾཝེགཛཱཏསྶ. ‘‘སཾཝེཛིཏྭཱ’’ཏི ཙ པཋནྟི. ཡོནིསོ པདྷཱནེནཱཏི ཨུཔཱཡཔདྷཱནེན, སམྨཱཝཱཡཱམེནཱཏི ཨཏྠོ. སོ ཧི ཡཐཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ པཧཱིཡནྟི, ཀུསལཱ དྷམྨཱ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟི, ཨེཝཾ པདཧནཏོ ཨུཏྟམབྷཱཝསཱདྷནཏོ ཙ ‘‘པདྷཱན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཏཏྠ སཾཝེགེན བྷཝཱདཱིསུ ཀིཉྩི ཏཱཎཾ ལེཎཾ པཊིསརཎཾ ཨཔསྶནྟོ ཏཏྠ ཨནོལཱིཡནྟོ ཨལགྒམཱནསོ ཏཔྤཊིཔཀྑེན ཙ ཝིནིཝཏྟིཏཝིསཉྙིཏོ ཨཉྙདཏྠུ ནིབྦཱནནིནྣོ ཧོཏི ནིབྦཱནཔོཎོ ནིབྦཱནཔབྦྷཱརོ. སོ ཀལྱཱཎམིཏྟསནྣིསྶཡེན ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལོ ཝིསུདྡྷཱསཡཔྤཡོགོ སམཐཝིཔསྶནཱསུ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟོ སབྦསྨིམྤི སངྑཱརགཏེ ནིབྦིནྡཏི ཝིརཛྫཏི, ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏི. ཏཏྠ ཡདིདཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལོ ཝིསུདྡྷཱསཡཔྤཡོགོ སམཐཝིཔསྶནཱསུ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟོ, ཏེནསྶ དིཊྛེཝ དྷམྨེ སུཁསོམནསྶབཧུལཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཡཾ པནཱཡཾ སམཐེ པཏིཊྛིཏོ ཝིཔསྶནཱཡ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟོ སབྦསྨིམྤི སངྑཱརགཏེ ནིབྦིནྡཏི ཝིརཛྫཏི, ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏི, ཏེནསྶ ཡོནི ཨཱརདྡྷཱ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱཡཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.

གཱཐཱསུ སཾཝིཛྫེཐེཝཱཏི སཾཝིཛྫེཡྻ ཨེཝ སཾཝེགཾ ཀརེཡྻ ཨེཝ. ‘‘སཾཝིཛྫིཏྭཱནཱ’’ཏི ཙ པཋནྟི. ཝུཏྟནཡེན སཾཝིགྒོ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ. པཎྜིཏོཏི སཔྤཉྙོ, ཏིཧེཏུཀཔཊིསནྡྷཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཉྙཱཡ སམཝེཀྑིཡཱཏི སཾཝེགཝཏྠཱུནི སཾཝིཛྫནཝསེན པཉྙཱཡ སམྨཱ ཨཝེཀྑིཡ. ཨཐ ཝཱ པཉྙཱཡ སམྨཱ ཨཝེཀྑིཏྭཱཏི. སེསཾ སབྦཏྠ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཨིཏི པརམཏྠདཱིཔནིཡཱ ཨིཏིཝུཏྟཀ-ཨཊྛཀཐཱཡ

དུཀནིཔཱཏེ པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡཝགྒོ

༡. ཝིཏཀྐསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༨. དུཏིཡཝགྒསྶ པཋམེ ཏཐཱགཏཾ, བྷིཀྑཝེཏི ཨེཏྠ ཏཐཱགཏ-སདྡོ ཏཱཝ སཏྟཝོཧཱརསམྨཱསམྦུདྡྷཱདཱིསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༦༥) སཏྟཝོཧཱརེ.

‘‘ཏཐཱགཏཾ དེཝམནུསྶཔཱུཛིཏཾ,

བུདྡྷཾ ནམསྶཱམ སུཝཏྠི ཧོཏཱུ’’ཏི. (ཁུ. པཱ. ༦.༡༦) –

ཨཱདཱིསུ སམྨཱསམྦུདྡྷེ.

‘‘ཏཐཱགཏཾ དེཝམནུསྶཔཱུཛིཏཾ,

དྷམྨཾ ནམསྶཱམ སུཝཏྠི ཧོཏཱུ’’ཏི. (ཁུ. པཱ. ༦.༡༧) –

ཨཱདཱིསུ དྷམྨེ.

‘‘ཏཐཱགཏཾ དེཝམནུསྶཔཱུཛིཏཾ,

སངྒྷཾ ནམསྶཱམ སུཝཏྠི ཧོཏཱུ’’ཏི. (ཁུ. པཱ. ༦.༡༨) –

ཨཱདཱིསུ སངྒྷེ. ཨིདྷ པན སམྨཱསམྦུདྡྷེ. ཏསྨཱ ཏཐཱགཏནྟི ཨེཏྠ ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝུཙྩཏི. ཀཏམེཧི ཨཊྛཧི? ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐདྷམྨེ ཡཱཐཱཝཏོ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐདསྶིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ, ཏཐཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ, ཨབྷིབྷཝནཊྛེན ཏཐཱགཏོཏི.

ཀཐཾ བྷགཝཱ ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཐཱ ཡེན ཨབྷིནཱིཧཱརེན དཱནཔཱརམིཾ པཱུརེཏྭཱ སཱིལནེཀྑམྨཔཉྙཱཝཱིརིཡཁནྟིསཙྩཨདྷིཊྛཱནམེཏྟཱཨུཔེཀྑཱཔཱརམིཾ པཱུརེཏྭཱ ཨིམཱ དས པཱརམིཡོ, དས ཨུཔཔཱརམིཡོ, དས པརམཏྠཔཱརམིཡོཏི སམཏིཾས པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཨངྒཔརིཙྩཱགཾ, ཨཏྟཔརིཙྩཱགཾ, དྷནཔརིཙྩཱགཾ, དཱརཔརིཙྩཱགཾ, རཛྫཔརིཙྩཱགནྟི ཨིམཱནི པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགཱནི པརིཙྩཛིཏྭཱ ཡཐཱ ཝིཔསྶིཨཱདཡོ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ ཨཱགཏཱ, ཏཐཱ ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཱཔི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཡཐེཝ ལོཀམྷི ཝིཔསྶིཨཱདཡོ,

སབྦཉྙུབྷཱཝཾ མུནཡོ ཨིདྷཱགཏཱ;

ཏཐཱ ཨཡཾ སཀྱམུནཱིཔི ཨཱགཏོ,

ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི ཏེན ཙཀྑུམཱ’’ཏི. –

ཨེཝཾ ཏཐཱ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཐཱ སམྤཏིཛཱཏཱཝ ཝིཔསྶིཨཱདཡོ སམེཧི པཱདེཧི པཐཝིཡཾ པཏིཊྛཱཡ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁཱ སཏྟཔདཝཱིཏིཧཱརེན གཏཱ, ཏཐཱ ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཱཔི གཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱཧུ –

‘‘མུཧུཏྟཛཱཏོཝ གཝཾཔཏཱི ཡཐཱ,

སམེཧི པཱདེཧི ཕུསཱི ཝསུནྡྷརཾ;

སོ ཝིཀྐམཱི སཏྟ པདཱནི གོཏམོ,

སེཏཉྩ ཚཏྟཾ ཨནུདྷཱརཡུཾ མརཱུ.

‘‘གནྟྭཱན སོ སཏྟ པདཱནི གོཏམོ,

དིསཱ ཝིལོཀེསི སམཱ སམནྟཏོ;

ཨཊྛངྒུཔེཏཾ གིརམབྦྷུདཱིརཡི,

སཱིཧོ ཡཐཱ པབྦཏམུདྡྷནིཊྛིཏོ’’ཏི. –

ཨེཝཾ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? སབྦེསཾ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ སལཀྑཎཾ, སཱམཉྙལཀྑཎཾ, ཏཐཾ, ཨཝིཏཐཾ, ཉཱཎགཏིཡཱ ཨཱགཏོ, ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ པཏྟོ, ཨནུབུདྡྷོཏི ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱཧ –

‘‘སབྦེསཾ པན དྷམྨཱནཾ, སཀསཱམཉྙལཀྑཎཾ;

ཏཐམེཝཱགཏོ ཡསྨཱ, ཏསྨཱ ནཱཐོ ཏཐཱགཏོ’’ཏི. –

ཨེཝཾ ཏཐལཀྑཎཾ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐདྷམྨེ ཡཱཐཱཝཏོ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཏཐཱགཏོ? ཏཐདྷམྨཱ ནཱམ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི. ཡཐཱཧ ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཀཏམཱནི ཙཏྟཱརི? ཨིདཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩནྟི, བྷིཀྑཝེ, ཏཐམེཏཾ ཨཝིཏཐམེཏཾ ཨནཉྙཐམེཏ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༩༠) ཝིཏྠཱརོ. ཏཱནི ཙ བྷགཝཱ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཏསྨཱཔི ཏཐཱནཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྟཱ ཏཐཱགཏོ. ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྠོ ཧི ཨེཏྠ གཏ-སདྡོ. ཨེཝཾ ཏཐདྷམྨེ ཡཱཐཱཝཏོ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐདསྶིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ? ཡཾ སདེཝཀེ ལོཀེ…པེ… སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཙཀྑུདྭཱརེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ ནཱམ ཨཏྠི, ཏཾ བྷགཝཱ སབྦཱཀཱརཏོ ཛཱནཱཏི པསྶཏི. ཨེཝཾ ཛཱནཏཱ པསྶཏཱ ཙཱནེན ཏཾ ཨིཊྛཱདིཝསེན ཝཱ དིཊྛསུཏམུཏཝིཉྙཱཏེསུ ལབྦྷམཱནཔདཝསེན ཝཱ ‘‘ཀཏམཾ ཏཾ རཱུཔཾ རཱུཔཱཡཏནཾ, ཡཾ རཱུཔཾ ཙཏུནྣཾ མཧཱབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཎྞནིབྷཱ སནིདསྶནཾ སཔྤཊིགྷཾ ནཱིལཾ པཱིཏཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༦༡༦) ནཡེན ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི ཏེརསཧི ཝཱརེཧི དྭེཔཉྙཱསཱཡ ནཡེཧི ཝིབྷཛྫམཱནཾ ཏཐམེཝ ཧོཏི, ཝིཏཐཾ ནཏྠི. ཨེས ནཡོ སོཏདྭཱརཱདཱིསུ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟེསུ སདྡཱདཱིསུ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཡཾ, བྷིཀྑཝེ, སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ…པེ… སདེཝམནུསྶཱཡ དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏཾ ཝིཉྙཱཏཾ པཏྟཾ པརིཡེསིཏཾ ཨནུཝིཙརིཏཾ མནསཱ, ཏམཧཾ ཛཱནཱམི…པེ… ཏམཧཾ ཨབྦྷཉྙཱསིཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏསྶ ཝིདིཏཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏོ ན ཨུཔཊྛཱསཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༤).

ཨེཝཾ ཏཐདསྶིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ. ཨེཏྠ ཏཐདསྶིཨཏྠེ ཏཐཱགཏོཏི པདསྶ སམྦྷཝོ ཝེདིཏབྦོ.

ཀཐཾ ཏཐཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ? ཡཾ རཏྟིཾ བྷགཝཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ཡཉྩ རཏྟིཾ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦཱཡི, ཨེཏྠནྟརེ པཉྩཙཏྟཱལཱིསཝསྶཔརིམཱཎཀཱལེ ཡཾ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ སུཏྟགེཡྻཱདི, སབྦཾ ཏཾ པརིསུདྡྷཾ པརིཔུཎྞཾ རཱགམདཱདིནིམྨདནཾ ཨེཀསདིསཾ ཏཐཾ ཨཝིཏཐཾ. ཏེནཱཧ –

‘‘ཡཉྩ, ཙུནྡ, རཏྟིཾ ཏཐཱགཏོ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷཏི, ཡཉྩ རཏྟིཾ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦཱཡཏི, ཡཾ ཨེཏསྨིཾ ཨནྟརེ བྷཱསཏི ལཔཏི ནིདྡིསཏི, སབྦཾ ཏཾ ཏཐེཝ ཧོཏི, ནོ ཨཉྙཐཱ. ཏསྨཱ ‘ཏཐཱགཏོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༡༨༨; ཨ. ནི. ༤.༢༣).

གདཨཏྠོ ཧི ཨེཏྠ གཏསདྡོ. ཨེཝཾ ཏཐཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ. ཨཔིཙ ཨཱགདནཾ ཨཱགདོ, ཝཙནནྟི ཨཏྠོ. ཏཐོ ཨཝིཔརཱིཏོ ཨཱགདོ ཨསྶཱཏི དཀཱརསྶ ཏཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱགཏོཏི, ཨེཝམྤེཏྠ པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ.

ཀཐཾ ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ? བྷགཝཏོ ཧི ཝཱཙཱཡ ཀཱཡོ ཨནུལོམེཏི, ཀཱཡསྶཔི ཝཱཙཱ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝཱདཱི ཏཐཱཀཱརཱི, ཡཐཱཀཱརཱི ཏཐཱཝཱདཱི ཙ ཧོཏི. ཨེཝཾབྷཱུཏསྶ ཙསྶ ཡཐཱ ཝཱཙཱ, ཀཱཡོཔི ཏཐཱ གཏོ པཝཏྟོ. ཡཐཱ ཙ ཀཱཡོ, ཝཱཙཱཔི ཏཐཱ གཏཱཏི ཏཐཱགཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཐཱཝཱདཱི, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ ཏཐཱཀཱརཱི, ཡཐཱཀཱརཱི ཏཐཱཝཱདཱི. ཨིཏི ཡཐཱཝཱདཱི ཏཐཱཀཱརཱི, ཡཐཱཀཱརཱི ཏཐཱཝཱདཱི. ཏསྨཱ ‘ཏཐཱགཏོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. ཨེཝཾ ཏཐཱཀཱརིཏཱཡ ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཨབྷིབྷཝནཊྛེན ཏཐཱགཏོ? ཡསྨཱ བྷགཝཱ ཨུཔརི བྷཝགྒཾ ཧེཊྛཱ ཨཝཱིཙིཾ པརིཡནྟཾ ཀརིཏྭཱ ཏིརིཡཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ སབྦསཏྟེ ཨབྷིབྷཝཏི སཱིལེནཔི སམཱདྷིནཱཔི པཉྙཱཡཔི ཝིམུཏྟིཡཱཔི ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནེནཔི, ན ཏསྶ ཏུལཱ ཝཱ པམཱཎཾ ཝཱ ཨཏྠི, ཨཐ ཁོ ཨཏུལོ ཨཔྤམེཡྻོ ཨནུཏྟརོ དེཝཱནཾ ཨཏིདེཝོ སཀྐཱནཾ ཨཏིསཀྐོ བྲཧྨཱནཾ ཨཏིབྲཧྨཱ སབྦསཏྟུཏྟམོ, ཏསྨཱ ཏཐཱགཏོ. ཏེནཱཧ –

‘‘སདེཝཀེ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ…པེ… མནུསྶཱཡ ཏཐཱགཏོ ཨབྷིབྷཱུ ཨནབྷིབྷཱུཏོ ཨཉྙདཏྠུ དསོ ཝསཝཏྟཱི, ཏསྨཱ ‘ཏཐཱགཏོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༡༨༨; ཨ. ནི. ༤.༢༣).

ཏཏྲཱཡཾ པདསིདྡྷི – ཨགདོ ཝིཡ ཨགདོ, དེསནཱཝིལཱསོ ཙེཝ པུཉྙུསྶཡོ ཙ. ཏེན ཧེས མཧཱནུབྷཱཝོ བྷིསཀྐོ ཝིཡ དིབྦཱགདེན སཔྤེ, སབྦཔརཔྤཝཱདིནོ སདེཝཀཉྩ ལོཀཾ ཨབྷིབྷཝཏི. ཨིཏི སབྦལོཀཱབྷིབྷཝནེ ཏཐོ ཨཝིཔརཱིཏོ ཡཐཱཝུཏྟོ ཨགདོ ཨེཏསྶཱཏི དཀཱརསྶ ཏཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝཾ ཨབྷིབྷཝནཊྛེན ཏཐཱགཏོ.

ཨཔིཙ ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཾ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཏཏྠ སཀལལོཀཾ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ གཏོ ཨཝགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ལོཀསམུདཡཾ པཧཱནཔརིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ གཏོ ཨཏཱིཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ལོཀནིརོདྷཾ སཙྪིཀིརིཡཱཡ ཏཐཱཡ གཏོ ཨདྷིགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནིཾ པཊིཔདཾ ཏཐཾ གཏོ པཊིཔནྣོཏི ཏཐཱགཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ལོཀོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷོ. ལོཀསྨཱ ཏཐཱགཏོ ཝིསཾཡུཏྟོ. ལོཀསམུདཡོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ལོཀསམུདཡོ ཏཐཱགཏསྶ པཧཱིནོ. ལོཀནིརོདྷོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷོ, ལོཀནིརོདྷོ ཏཐཱགཏསྶ སཙྪིཀཏོ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷཱ, ལོཀནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ ཏཐཱགཏསྶ བྷཱཝིཏཱ. ཡཾ, བྷིཀྑཝེ, སདེཝཀསྶ…པེ… སབྦཾ ཏཾ ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷཾ. ཏསྨཱ ‘ཏཐཱགཏོ’ཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༣).

ཨཔརེཧིཔི ཨཊྛཧི ཀཱརཎེཧི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ. ཏཐཱཡ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱཔཝཏྟིཀོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐེཧི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཱ གཏབྷཱཝེན ཏཐཱགཏོཏི.

ཀཐཾ ཏཐཱཡ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཱ སཱ བྷགཝཏཱ སུམེདྷབྷཱུཏེན དཱིཔངྐརདསབལསྶ པཱདམཱུལེ –

‘‘མནུསྶཏྟཾ ལིངྒསམྤཏྟི, ཧེཏུ སཏྠཱརདསྶནཾ;

པབྦཛྫཱ གུཎསམྤཏྟི, ཨདྷིཀཱརོ ཙ ཚནྡཏཱ;

ཨཊྛདྷམྨསམོདྷཱནཱ, ཨབྷིནཱིཧཱརོ སམིཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི. (བུ. ཝཾ. ༢.༥༩) –

ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཨཊྛངྒསམནྣཱགཏཾ ཨབྷིནཱིཧཱརཾ སམྤཱདེནྟེན ‘‘ཨཧཾ སདེཝཀཾ ལོཀཾ ཏིཎྞོ ཏཱརེསྶཱམི, མུཏྟོ མོཙེསྶཱམི, དནྟོ དམེསྶཱམི, ཨསྶཏྠོ ཨསྶཱསེསྶཱམི, པརིནིབྦུཏོ པརིནིབྦཱཔེསྶཱམི, སུདྡྷོ སོདྷེསྶཱམི, བུདྡྷོ བོདྷེསྶཱམཱི’’ཏི མཧཱཔཊིཉྙཱ པཝཏྟིཏཱ. ཝུཏྟཾ ཧེཏཾ –

‘‘ཀིཾ མེ ཨེཀེན ཏིཎྞེན, པུརིསེན ཐཱམདསྶིནཱ;

སབྦཉྙུཏཾ པཱཔུཎིཏྭཱ, སནྟཱརེསྶཾ སདེཝཀཾ.

‘‘ཨིམིནཱ མེ ཨདྷིཀཱརེན, ཀཏེན པུརིསུཏྟམེ;

སབྦཉྙུཏཾ པཱཔུཎིཏྭཱ, ཏཱརེམི ཛནཏཾ བཧུཾ.

‘‘སཾསཱརསོཏཾ ཚིནྡིཏྭཱ, ཝིདྡྷཾསེཏྭཱ ཏཡོ བྷཝེ;

དྷམྨནཱཝཾ སམཱརུཡ྄ཧ, སནྟཱརེསྶཾ སདེཝཀཾ.

‘‘ཀིཾ མེ ཨཉྙཱཏཝེསེན, དྷམྨཾ སཙྪིཀཏེནིདྷ;

སབྦཉྙུཏཾ པཱཔུཎིཏྭཱ, བུདྡྷོ ཧེསྶཾ སདེཝཀེ’’ཏི. (བུ. ཝཾ. ༥༥-༥༨);

ཏཾ པནེཏཾ མཧཱཔཊིཉྙཾ སཀལསྶཔི བུདྡྷཀརདྷམྨསམུདཱཡསྶ པཝིཙཡཔཙྩཝེཀྑཎསམཱདཱནཱནཾ ཀཱརཎབྷཱུཏཾ ཨཝིསཾཝཱདེནྟོ ལོཀནཱཐོ ཡསྨཱ མཧཱཀཔྤཱནཾ སཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ནིརཝསེསཏོ དཱནཔཱརམིཨཱདཡོ སམཏིཾསཔཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ, ཨངྒཔརིཙྩཱགཱདཡོ པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ པརིཙྩཛིཏྭཱ, སཙྩཱདྷིཊྛཱནཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ཨདྷིཊྛཱནཱནི པརིབྲཱུཧེཏྭཱ, པུཉྙཉཱཎསམྦྷཱརེ སམྦྷརིཏྭཱ པུབྦཡོགཔུབྦཙརིཡདྷམྨཀྑཱནཉཱཏཏྠཙརིཡཱདཡོ ཨུཀྐཾསཱཔེཏྭཱ, བུདྡྷིཙརིཡཾ པརམཀོཊིཾ པཱཔེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷི; ཏསྨཱ ཏསྶེཝ སཱ མཧཱཔཊིཉྙཱ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ, ན ཏསྶ ཝཱལགྒམཏྟམྤི ཝིཏཐཾ ཨཏྠི. ཏཐཱ ཧི དཱིཔངྐརོ དསབལོ ཀོཎྜཉྙོ, མངྒལོ…པེ… ཀསྶཔོ བྷགཝཱཏི ཨིམེ ཙཏུཝཱིསཏི སམྨཱསམྦུདྡྷཱ པཊིཔཱཊིཡཱ ཨུཔྤནྣཱ ‘‘བུདྡྷོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ནཾ བྱཱཀརིཾསུ. ཨེཝཾ ཙཏུཝཱིསཏིཡཱ བུདྡྷཱནཾ སནྟིཀེ ལདྡྷབྱཱཀརཎོ ཡེ ཏེ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརེཧི བོདྷིསཏྟེཧི ལདྡྷབྦཱ ཨཱནིསཾསཱ, ཏེ ལབྷིཏྭཱཝ ཨཱགཏོཏི ཏཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ མཧཱཔཊིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ ཨབྷིསམྦུདྡྷབྷཱཝཾ ཨཱགཏོ ཨདྷིགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱཡ ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཱཡཾ མཧཱཀརུཎཱ ལོཀནཱཐསྶ, ཡཱཡ མཧཱདུཀྑསམྦཱདྷཔྤཊིཔནྣཾ སཏྟནིཀཱཡཾ དིསྭཱ ‘‘ཏསྶ ནཏྠཉྙོ ཀོཙི པཊིསརཎཾ, ཨཧམེཝ ནཾ ཨིཏོ སཾསཱརདུཀྑཏོ མུཏྟོ མོཙེསྶཱམཱི’’ཏི སམུསྶཱཧིཏམཱནསོ མཧཱབྷིནཱིཧཱརཾ ཨཀཱསི. ཀཏྭཱ ཙ ཡཐཱཔཎིདྷཱནཾ སཀལལོཀཧིཏསམྤཱདནཱཡ ཨུསྶུཀྐམཱཔནྣོ ཨཏྟནོ ཀཱཡཛཱིཝིཏནིརཔེཀྑོ པརེསཾ སོཏཔཐགམནམཏྟེནཔི ཙིཏྟུཏྲཱསསམུཔྤཱདིཀཱ ཨཏིདུཀྐརཱ དུཀྐརཙརིཡཱ སམཱཙརནྟོ ཡཐཱ མཧཱབོདྷིསཏྟཱནཾ པཊིཔཏྟི ཧཱནབྷཱགིཡཱ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ ཋིཏིབྷཱགིཡཱ ཝཱ ན ཧོཏི, ཨཐ ཁོ ཨུཏྟརི ཝིསེསབྷཱགིཡཱཝ ཧོཏི, ཏཐཱ པཊིཔཛྫམཱནོ ཨནུཔུབྦེན ནིརཝསེསེ བོདྷིསམྦྷཱརེ སམཱནེཏྭཱ ཨབྷིསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎི. ཏཏོ པརཉྩ ཏཱཡེཝ མཧཱཀརུཎཱཡ སཉྩོདིཏམཱནསོ པཝིཝེཀརཏིཾ པརམཉྩ སནྟཾ ཝིམོཀྑསུཁཾ པཧཱཡ བཱལཛནབཧུལེ ལོཀེ ཏེཧི སམུཔྤཱདིཏཾ སམྨཱནཱཝམཱནཝིཔྤཀཱརཾ ཨགཎེཏྭཱ ཝེནེཡྻཛནཝིནཡནེན ནིརཝསེསཾ བུདྡྷཀིཙྩཾ ནིཊྛཔེསི. ཏཏྲ ཡོ བྷགཝཏོ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱཡ སམོཀྐམནཱཀཱརོ, སོ པརཏོ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ཡཐཱ བུདྡྷབྷཱུཏསྶ ལོཀནཱཐསྶ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ, ཨེཝཾ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏསྶཔི མཧཱབྷིནཱིཧཱརཀཱལཱདཱིསཱུཏི སབྦཏྠ སབྦདཱ ཙ ཨེཀསདིསཏཱཡ ཏཐཱཝ སཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ. ཏསྨཱ ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱསུ སབྦསཏྟེསུ སམཱནརསཱཡ ཏཐཱཡ མཧཱཀརུཎཱཡ སཀལལོཀཧིཏཱཡ གཏོ པཊིཔནྣོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཏཐཱནི ནཱམ ཙཏྟཱརི ཨརིཡམགྒཉཱཎཱནི. ཏཱནི ཧི ‘‘ཨིདཾ དུཀྑཾ, ཨཡཾ དུཀྑསམུདཡོ, ཨཡཾ དུཀྑནིརོདྷོ, ཨཡཾ དུཀྑནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ’’ཏི ཨེཝཾ སབྦཉེཡྻསངྒཱཧཀཱནཾ པཝཏྟིནིཝཏྟིཏདུབྷཡཧེཏུབྷཱུཏཱནཾ ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ, དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛོ སངྑཏཊྛོ སནྟཱཔཊྛོ ཝིཔརིཎཱམཊྛོ, སམུདཡསྶ ཨཱཡཱུཧནཊྛོ ནིདཱནཊྛོ སཾཡོགཊྛོ པལིབོདྷཊྛོ, ནིརོདྷསྶ ནིསྶརཎཊྛོ ཝིཝེཀཊྛོ ཨསངྑཏཊྛོ ཨམཏཊྛོ, མགྒསྶ ནིཡྻཱནཊྛོ ཧེཏྭཊྛོ དསྶནཊྛོ ཨདྷིཔཏེཡྻཊྛོཏིཨཱདཱིནཾ ཏབྦིབྷཱགཱནཉྩ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཱཝབོདྷཝིབནྡྷཀསྶ སཾཀིལེསཔཀྑསྶ སམུཙྪིནྡནེན པཊིལདྡྷཱཡ ཏཏྠ ཨསམྨོཧཱབྷིསམཡསངྑཱཏཱཡ ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝསརསལཀྑཎསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི, ཏཱནི བྷགཝཱ ཨནཉྙནེཡྻོ སཡམེཝ ཨཱགཏོ ཨདྷིགཏོ, ཏསྨཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཡཐཱ ཙ མགྒཉཱཎཱནི, ཨེཝཾ བྷགཝཏོ ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཱནི ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཱནི ཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎཱནི པཉྩགཏིཔརིཙྪེདཉཱཎཱནི ཚཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི སཏྟབོཛ྄ཛྷངྒཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཨཊྛམགྒངྒཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ནཝཱནུཔུབྦཝིཧཱརསམཱཔཏྟིཉཱཎཱནི དསབལཉཱཎཱནི ཙ ཝིབྷཱཝེཏབྦཱནི.

ཏཏྲཱཡཾ ཝིབྷཱཝནཱ – ཡཉྷི ཀིཉྩི ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཧཱིནཱདིབྷེདབྷིནྣཱནཾ ཧཱིནཱདིབྷེདབྷིནྣཱསུ ཨཏཱིཏཱསུ ཁནྡྷཱཡཏནདྷཱཏཱུསུ སབྷཱཝཀིཙྩཱདི ཨཝཏྠཱཝིསེསཱདི ཁནྡྷཔཊིབདྡྷནཱམགོཏྟཱདི ཙ ཛཱནིཏབྦཾ. ཨནིནྡྲིཡབདྡྷེསུ ཙ ཨཏིསུཁུམཏིརོཧིཏཝིདཱུརདེསེསུ རཱུཔདྷམྨེསུ ཡོ ཏཾཏཾཔཙྩཡཝིསེསེཧི སདྡྷིཾ པཙྩཡུཔྤནྣཱནཾ ཝཎྞསཎྛཱནགནྡྷརསཕསྶཱདིཝིསེསོ, ཏཏྠ སབྦཏྠེཝ ཧཏྠཏལེ ཋཔིཏཨཱམལཀོ ཝིཡ པཙྩཀྑཏོ ཨསངྒམཔྤཊིཧཏཾ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཏཐཱ ཨནཱགཏཱསུ པཙྩུཔྤནྣཱསུ ཙཱཏི ཨིམཱནི ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཱནི ནཱམ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཨཏཱིཏཾསེ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཔྤཊིཧཏཾ ཉཱཎཾ, ཨནཱགཏཾསེ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཔྤཊིཧཏཾ ཉཱཎཾ, པཙྩུཔྤནྣཾསེ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཔྤཊིཧཏཾ ཉཱཎ’’ནྟི (པཊི. མ. ༣.༥).

ཏཱནི པནེཏཱནི ཏཏྠ ཏཏྠ དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝསརསལཀྑཎསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི, ཏཱནི བྷགཝཱ སཡམྦྷུཉཱཎེན ཨདྷིགཉྪི. ཨེཝཾ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ, ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ, པཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱཏི ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱ. ཏཏྠ ཨཏྠཔབྷེདསྶ སལླཀྑཎཝིབྷཱཝནཝཝཏྠཱནཀརཎསམཏྠཾ ཨཏྠེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ. དྷམྨཔབྷེདསྶ སལླཀྑཎཝིབྷཱཝནཝཝཏྠཱནཀརཎསམཏྠཾ དྷམྨེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ. ནིརུཏྟིཔབྷེདསྶ སལླཀྑཎཝིབྷཱཝནཝཝཏྠཱནཀརཎསམཏྠཾ ནིརུཏྟཱབྷིལཱཔེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ. པཊིབྷཱནཔབྷེདསྶ སལླཀྑཎཝིབྷཱཝནཝཝཏྠཱནཀརཎསམཏྠཾ པཊིབྷཱནེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ པཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨཏྠེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, དྷམྨེ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ, ཏཏྲ དྷམྨནིརུཏྟཱབྷིལཱཔེ ཉཱཎཾ ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ, ཉཱཎེསུ ཉཱཎཾ པཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༧༡༨).

ཨེཏྠ ཙ ཧེཏུཨནུསཱརེན ཨརཎཱིཡཏོ ཨདྷིགནྟབྦཏོ ཙ སངྑེཔཏོ ཧེཏུཕལཾ ཨཏྠོ ནཱམ. པབྷེདཏོ པན ཡཾཀིཉྩི པཙྩཡུཔྤནྣཾ, ནིབྦཱནཾ, བྷཱསིཏཏྠོ, ཝིཔཱཀོ, ཀིརིཡཱཏི ཨིམེ པཉྩ དྷམྨཱ ཨཏྠོ. ཏཾ ཨཏྠཾ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ. དྷམྨོཏི སངྑེཔཏོ པཙྩཡོ. སོ ཧི ཡསྨཱ ཏཾ ཏཾ ཨཏྠཾ ཝིདཧཏི པཝཏྟེཏི ཙེཝ པཱཔེཏི ཙ, ཏསྨཱ དྷམྨོཏི ཝུཙྩཏི. པབྷེདཏོ པན ཡོ ཀོཙི ཕལནིབྦཏྟཀོ ཧེཏུ, ཨརིཡམགྒོ, བྷཱསིཏཾ, ཀུསལཾ, ཨཀུསལནྟི ཨིམེ པཉྩ དྷམྨཱ དྷམྨོ, ཏཾ དྷམྨཾ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཏསྨིཾ དྷམྨེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘དུཀྑེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, དུཀྑསམུདཡེ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ, དུཀྑནིརོདྷེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, དུཀྑནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༧༡༩).

ཨཐ ཝཱ ཧེཏུམྷི ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ, ཧེཏུཕལེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ. ཡེ དྷམྨཱ ཛཱཏཱ བྷཱུཏཱ སཉྫཱཏཱ ནིབྦཏྟཱ ཨབྷིནིབྦཏྟཱ པཱཏུབྷཱུཏཱ, ཨིམེསུ དྷམྨེསུ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ. ཡམྷཱ དྷམྨཱ ཏེ དྷམྨཱ ཛཱཏཱ བྷཱུཏཱ སཉྫཱཏཱ ནིབྦཏྟཱ ཨབྷིནིབྦཏྟཱ པཱཏུབྷཱུཏཱ, ཏེསུ དྷམྨེསུ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ. ཛརཱམརཎེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, ཛརཱམརཎསམུདཡེ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ. ཛརཱམརཎནིརོདྷེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, ཛརཱམརཎནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ. ཛཱཏིཡཱ, བྷཝེ, ཨུཔཱདཱནེ, ཏཎྷཱཡ, ཝེདནཱཡ, ཕསྶེ, སལཱ༹ཡཏནེ, ནཱམརཱུཔེ, ཝིཉྙཱཎེ, སངྑཱརེསུ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, སངྑཱརསམུདཡེ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ. སངྑཱརནིརོདྷེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ, སངྑཱརནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ.

‘‘ཨིདྷ བྷིཀྑུ དྷམྨཾ ཛཱནཱཏི – སུཏྟཾ, གེཡྻཾ…པེ… ཝེདལླཾ. ཨཡཾ ཝུཙྩཏི དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ. སོ ཏསྶ ཏསྶེཝ བྷཱསིཏསྶ ཨཏྠཾ ཛཱནཱཏི – ‘ཨཡཾ ཨིམསྶ བྷཱསིཏསྶ ཨཏྠོ, ཨཡཾ ཨིམསྶ བྷཱསིཏསྶ ཨཏྠོ’ཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ (ཝིབྷ. ༧༢༤).

‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ? ཡསྨིཾ སམཡེ ཀཱམཱཝཙརཾ ཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏི སོམནསྶསཧགཏཾ ཉཱཎསམྤཡུཏྟཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ ཝཱ…པེ… དྷམྨཱརམྨཎཾ ཝཱ ཡཾ ཡཾ ཝཱ པནཱརབྦྷ, ཏསྨིཾ སམཡེ ཕསྶོ ཧོཏི…པེ… ཨཝིཀྑེཔོ ཧོཏི. ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ. ཨིམེསུ དྷམྨེསུ ཉཱཎཾ དྷམྨཔཊིསམྦྷིདཱ, ཏེསཾ ཝིཔཱཀེ ཉཱཎཾ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱ’’ཏིཨཱདི ཝིཏྠཱརོ (ཝིབྷ. ༧༢༥).

ཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཙ དྷམྨེ ཙ སབྷཱཝནིརུཏྟི ཨབྱབྷིཙཱརཝོཧཱརོ ཨབྷིལཱཔོ, ཏསྨིཾ སབྷཱཝནིརུཏྟཱབྷིལཱཔེ མཱགདྷིཀཱཡ སབྦསཏྟཱནཾ མཱུལབྷཱསཱཡ ‘‘ཨཡཾ སབྷཱཝནིརུཏྟི, ཨཡཾ ན སབྷཱཝནིརུཏྟཱི’’ཏི པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ ནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱ. ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཏེསུ ཉཱཎེསུ གོཙརཀིཙྩཱདིཝསེན ཝིཏྠཱརཏོ པཝཏྟཾ སབྦམྤི ཉཱཎམཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ ཏསྨིཾ ཉཱཎེ པབྷེདགཏཾ ཉཱཎཾ པཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱ. ཨིཏི ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི པཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཱནི སཡམེཝ བྷགཝཏཱ ཨདྷིགཏཱནི ཨཏྠདྷམྨཱདིཀེ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྟནོ ཝིསཡེ ཨཝིསཾཝཱདནཝསེན ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ཡཾ ཀིཉྩི ཉེཡྻཾ ནཱམ, སབྦཾ ཏཾ བྷགཝཏཱ སབྦཱཀཱརེན ཉཱཏཾ དིཊྛཾ ཨདྷིགཏཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཾ. ཏཐཱ ཧིསྶ ཨབྷིཉྙེཡྻཱ དྷམྨཱ ཨབྷིཉྙེཡྻཏོ བུདྡྷཱ, པརིཉྙེཡྻཱ དྷམྨཱ པརིཉྙེཡྻཏོ བུདྡྷཱ, པཧཱཏབྦཱ དྷམྨཱ པཧཱཏབྦཏོ བུདྡྷཱ, སཙྪིཀཱཏབྦཱ དྷམྨཱ སཙྪིཀཱཏབྦཏོ བུདྡྷཱ, བྷཱཝེཏབྦཱ དྷམྨཱ བྷཱཝེཏབྦཏོ བུདྡྷཱ, ཡཏོ ནཾ ཀོཙི སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ དེཝོ ཝཱ མཱརོ ཝཱ བྲཧྨཱ ཝཱ ‘‘ཨིམེ ནཱམ ཏེ དྷམྨཱ ཨནབྷིསམྦུདྡྷཱ’’ཏི སཧ དྷམྨེན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སམཏྠོ ནཏྠི.

ཡཾ ཀིཉྩི པཧཱཏབྦཾ ནཱམ, སབྦཾ ཏཾ བྷགཝཏཱ ཨནཝསེསཏོ བོདྷིམཱུལེཡེཝ པཧཱིནཾ ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཾ, ན ཏསྶ པཧཱནཱཡ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཾ ཨཏྠི. ཏཐཱ ཧིསྶ ལོབྷདོསམོཧཝིཔརཱིཏམནསིཀཱརཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཐིནམིདྡྷ- ཀོདྷཱུཔནཱཧམཀྑཔལཱསཨིསྶཱམཙྪརིཡ- མཱཡཱསཱཋེཡྻཐམྦྷསཱརམྦྷམཱནཱཏིམཱནམདཔམཱདཏིཝིདྷཱཀུསལམཱུལདུཙྩརིཏ- ཝིསམསཉྙཱམལཝིཏཀྐཔཔཉྩཨེསནཱཏཎྷཱཙཏུབྦིདྷཝིཔརིཡེསཨཱསཝ- གནྠཨོགྷཡོགཱགཏིཏཎྷུཔཱདཱནཔཉྩཱབྷིནནྡནནཱིཝརཎ- ཙེཏོཁིལཙེཏསོཝིནིབནྡྷཚཝིཝཱདམཱུལསཏྟཱནུསཡ- ཨཊྛམིཙྪཏྟནཝཨཱགྷཱཏཝཏྠུཏཎྷཱམཱུལཀདསཨཀུསལ- ཀམྨཔཐཨེཀཝཱིསཏིཨནེསནདྭཱསཊྛིདིཊྛིགཏཨཊྛསཏཏཎྷཱཝིཙརིཏཱདིཔྤབྷེདཾ དིཡཌྜྷཀིལེསསཧསྶཾ སཧ ཝཱསནཱཡ པཧཱིནཾ སམུཙྪིནྣཾ སམཱུཧཏཾ, ཡཏོ ནཾ ཀོཙི སམཎོ ཝཱ…པེ… བྲཧྨཱ ཝཱ ‘‘ཨིམེ ནཱམ ཏེ ཀིལེསཱ ཨཔྤཧཱིནཱ’’ཏི སཧ དྷམྨེན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སམཏྠོ ནཏྠི.

ཡེ ཙིམེ བྷགཝཏཱ ཀམྨཝིཔཱཀཀིལེསཱུཔཝཱདཨཱཎཱཝཱིཏིཀྐམཔྤབྷེདཱ ཨནྟརཱཡིཀཱ དྷམྨཱ ཝུཏྟཱ, ཨལམེཝ ཏེ ཨེཀནྟེན ཨནྟརཱཡཱཡ, ཡཏོ ནཾ ཀོཙི སམཎོ ཝཱ…པེ… བྲཧྨཱ ཝཱ ‘‘ནཱལཾ ཏེ པཊིསེཝཏོ ཨནྟརཱཡཱཡཱ’’ཏི སཧ དྷམྨེན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སམཏྠོ ནཏྠི.

ཡོ ཙ བྷགཝཏཱ ནིརཝསེསཝཊྚདུཀྑནིསྶརཎཱཡ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱསངྒཧོ སཏྟཀོཊྛཱསིཀོ སཏྟཏིཾསཔྤབྷེདོ ཨརིཡམགྒཔུབྦངྒམོ ཨནུཏྟརོ ནིཡྻཱནདྷམྨོ དེསིཏོ, སོ ཨེཀནྟེནེཝ ནིཡྻཱཏི པཊིཔནྣསྶ ཝཊྚདུཀྑཏོ, ཡཏོ ནཾ ཀོཙི སམཎོ ཝཱ…པེ… བྲཧྨཱ ཝཱ ‘‘ནིཡྻཱནདྷམྨོ ཏཡཱ དེསིཏོ ན ནིཡྻཱཏཱི’’ཏི སཧ དྷམྨེན ཨནུཡུཉྫིཏུཾ སམཏྠོ ནཏྠི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཏེ པཊིཛཱནཏོ ཨིམེ དྷམྨཱ ཨནབྷིསམྦུདྡྷཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༥༠) ཝིཏྠཱརོ. ཨེཝམེཏཱནི ཨཏྟནོ ཉཱཎཔྤཧཱནདེསནཱཝིསེསཱནཾ ཨཝིཏཐབྷཱཝཱཝབོདྷནཏོ ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟཱནི བྷགཝཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎཱནི ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ནིརཡགཏི, ཏིརཙྪཱནགཏི, པེཏགཏི, མནུསྶགཏི, དེཝགཏཱིཏི པཉྩ གཏིཡོ. ཏཱསུ སཉྫཱིཝཱདཡོ ཨཊྛ མཧཱནིརཡཱ, ཀུཀྐུལཱ༹དཡོ སོལ༹ས ཨུསྶདནིརཡཱ, ལོཀནྟརིཀནིརཡོ ཙཱཏི སབྦེཔིམེ ཨེཀནྟདུཀྑཏཱཡ ནིརསྶཱདཊྛེན ནིརཡཱ ཙ, སཀཀམྨུནཱ གནྟབྦཏོ གཏི ཙཱཏི ནིརཡགཏི. ཏིབྦནྡྷཀཱརསཱིཏནརཀཱཔི ཨེཏེསྭེཝ ཨནྟོགདྷཱ ཀིམིཀཱིཊཔཊངྒསརཱིསཔཔཀྑིསོཎསིངྒཱལཱདཡོ ཏིརིཡཾ ཨཉྪིཏབྷཱཝེན ཏིརཙྪཱནཱ ནཱམ. ཏེ ཨེཝ གཏཱིཏི ཏིརཙྪཱནགཏི. ཁུཔྤིཔཱསིཏཔརདཏྟཱུཔཛཱིཝིནིཛ྄ཛྷཱམཏཎྷིཀཱདཡོ དུཀྑབཧུལཏཱཡ པཀཊྛསུཁཏོ ཨིཏཱ ཝིགཏཱཏི པེཏཱ, ཏེ ཨེཝ གཏཱིཏི པེཏགཏི. ཀཱལཀཉྩིཀཱདིཨསུརཱཔི ཨེཏེསྭེཝ ཨནྟོགདྷཱ. པརིཏྟདཱིཔཝཱསཱིཧི སདྡྷིཾ ཛམྦུདཱིཔཱདིཙཏུམཧཱདཱིཔཝཱསིནོ མནསོ ཨུསྶནྣཏཱཡ མནུསྶཱ, ཏེ ཨེཝ གཏཱིཏི མནུསྶགཏི. ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཱུཔགཱཏི ཨིམེ ཚབྦཱིསཏི དེཝནིཀཱཡཱ དིབྦནྟི ཨཏྟནོ ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝེན ཀཱིལ༹ནྟི ཛོཏེནྟི ཙཱཏི དེཝཱ, ཏེ ཨེཝ གཏཱིཏི དེཝགཏི.

ཏཱ པནེཏཱ གཏིཡོ ཡསྨཱ ཏཾཏཾཀམྨནིབྦཏྟོ ཨུཔཔཏྟིབྷཝཝིསེསོ, ཏསྨཱ ཨཏྠཏོ ཝིཔཱཀཀྑནྡྷཱ ཀཊཏྟཱ ཙ རཱུཔཾ. ཏཏྠ ‘‘ཨཡཾ ནཱམ གཏི ནཱམ ཨིམིནཱ ཀམྨུནཱ ཛཱཡཏི, ཏསྶ ཀམྨསྶ པཙྩཡཝིསེསེཧི ཨེཝཾ ཝིབྷཱགབྷིནྣཏྟཱ ཝིསུཾ ཨེཏེ སཏྟནིཀཱཡཱ ཨེཝཾ ཝིབྷཱགབྷིནྣཱ’’ཏི ཡཐཱསཀཾཧེཏུཕལཝིབྷཱགཔརིཙྪིནྡནཝསེན ཋཱནསོ ཧེཏུསོ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘པཉྩ ཁོ ཨིམཱ, སཱརིཔུཏྟ, གཏིཡོ. ཀཏམཱ པཉྩ? ནིརཡོ, ཏིརཙྪཱནཡོནི, པེཏྟིཝིསཡོ, མནུསྶཱ, དེཝཱ. ནིརཡཉྩཱཧཾ, སཱརིཔུཏྟ, པཛཱནཱམི, ནིརཡགཱམིཉྩ མགྒཾ, ནིརཡགཱམིནིཉྩ པཊིཔདཾ; ཡཐཱ པཊིཔནྣོ ཙ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ པརཾ མརཎཱ ཨཔཱཡཾ དུགྒཏིཾ ཝིནིཔཱཏཾ ནིརཡཾ ཨུཔཔཛྫཏི, ཏཉྩ པཛཱནཱམཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༡༥༣).

ཏཱནི པནེཏཱནི བྷགཝཏོ ཉཱཎཱནི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཝིསཡེ ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ཡཾ སཏྟཱནཾ སདྡྷཱདིཡོགཝིཀལབྷཱཝཱཝབོདྷེན ཨཔྤརཛཀྑམཧཱརཛཀྑཏཱདིཝིསེསཝིབྷཱཝནཾ པཉྙཱསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི པཝཏྟཾ བྷགཝཏོ ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟཉཱཎཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘སདྡྷོ པུགྒལོ ཨཔྤརཛཀྑོ, ཨསྶདྡྷོ པུགྒལོ མཧཱརཛཀྑོ’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༡༡) ཝིཏྠཱརོ.

ཡཉྩ ‘‘ཨཡཾ པུགྒལོ ཨཔྤརཛཀྑོ, ཨཡཾ སསྶཏདིཊྛིཀོ, ཨཡཾ ཨུཙྪེདདིཊྛིཀོ, ཨཡཾ ཨནུལོམིཀཱཡཾ ཁནྟིཡཾ ཋིཏོ, ཨཡཾ ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎེ ཋིཏོ, ཨཡཾ ཀཱམཱསཡོ, ན ནེཀྑམྨཱདིཨཱསཡོ, ཨཡཾ ནེཀྑམྨཱསཡོ, ན ཀཱམཱདིཨཱསཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཨིམསྶ ཀཱམརཱགོ ཨཏིཝིཡ ཐཱམགཏོ, ན པཊིགྷཱདིཀོ, ཨིམསྶ པཊིགྷོ ཨཏིཝིཡ ཐཱམགཏོ, ན ཀཱམརཱགཱདིཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཨིམསྶ པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ཨདྷིཀོ, ན ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ན ཨཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརོ, ཨིམསྶ ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ཨདྷིཀོ, ན པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ན ཨཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརོ, ཨིམསྶ ཨཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརོ ཨདྷིཀོ, ན པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ན ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ. ཨིམསྶ ཀཱཡསུཙརིཏཾ ཨདྷིཀཾ, ཨིམསྶ ཝཙཱིསུཙརིཏཾ, ཨིམསྶ མནོསུཙརིཏཾ. ཨཡཾ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀོ, ཨཡཾ པཎཱིཏཱདྷིམུཏྟིཀོ, ཨཡཾ ཀམྨཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ཨཡཾ ཀིལེསཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ཨཡཾ ཝིཔཱཀཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ཨཡཾ ན ཀམྨཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ, ན ཀིལེསཱཝརཎེན, ན ཝིཔཱཀཱཝརཎེན སམནྣཱགཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱདཱིནཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིབྷཱཝནཱཀཱརཔྤཝཏྟཾ བྷགཝཏོ ཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎཾ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨིདྷ ཏཐཱགཏོ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཾ ཛཱནཱཏི, ཨནུསཡཾ ཛཱནཱཏི, ཙརིཏཾ ཛཱནཱཏི, ཨདྷིམུཏྟིཾ ཛཱནཱཏི, བྷབྦཱབྷབྦེ སཏྟེ ཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི (པཊི. མ. ༡.༡༡༣).

ཡཉྩ ཨུཔརིམཧེཊྛིམཔུརཏྠིམཔཙྪིམཀཱཡེཧི དཀྑིཎཝཱམཨཀྑིཀཎྞསོཏནཱསིཀཱསོཏཨཾསཀཱུཊཔསྶཧཏྠཔཱདེཧི ཨངྒུལངྒུལནྟརེཧི ལོམལོམཀཱུཔེཧི ཙ ཨགྒིཀྑནྡྷཱུདཀདྷཱརཱཔཝཏྟནཾ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ ཝིཝིདྷཝིཀུབྦནིདྡྷིནིམྨཱཔནཀཾ བྷགཝཏོ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཉཱཎཾ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨིདྷ ཏཐཱགཏོ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡཾ ཀརོཏི ཨསཱདྷཱརཎཾ སཱཝཀེཧི. ཨུཔརིམཀཱཡཏོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ པཝཏྟཏི, ཧེཊྛིམཀཱཡཏོ ཨུདཀདྷཱརཱ པཝཏྟཏི. ཧེཊྛིམཀཱཡཏོ ཨགྒིཀྑནྡྷོ པཝཏྟཏི, ཨུཔརིམཀཱཡཏོ ཨུདཀདྷཱརཱ པཝཏྟཏཱི’’ཏིཨཱདི (པཊི. མ. ༡.༡༡༦).

ཡཉྩ རཱགཱདཱིཧི ཛཱཏིཨཱདཱིཧི ཙ ཨནེཀེཧི དུཀྑདྷམྨེཧི ཨུཔདྡུཏཾ སཏྟནིཀཱཡཾ ཏཏོ ནཱིཧརིཏུཀཱམཏཱཝསེན ནཱནཱནཡེཧི པཝཏྟསྶ བྷགཝཏོ མཧཱཀརུཎོཀྐམནསྶ པཙྩཡབྷཱུཏཾ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཉཱཎཾ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཀཏམཾ ཏཐཱགཏསྶ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཉཱཎཾ? བཧུཀེཧི ཨཱཀཱརེཧི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏི, ཨཱདིཏྟོ ལོཀསནྣིཝཱསོཏི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏཱི’’ཏི. –

ཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༡.༡༡༧) ཨེཀཱུནནཝུཏིཡཱ ཨཱཀཱརེཧི ཝིབྷཛནཾ ཀཏཾ.

ཡཾ པན ཡཱཝཏཱ དྷམྨདྷཱཏུ, ཡཏྟཀཾ ཉཱཏབྦཾ སངྑཏཱསངྑཏཱདི, ཏསྶ སབྦསྶ པརོཔདེསེན ཝིནཱ སབྦཱཀཱརཏོ པཊིཛཱནནསམཏྠཾ ཨཱཀངྑཱམཏྟཔྤཊིབདྡྷཝུཏྟི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ སབྦཐཱ ཨནཝསེསསངྑཏཱསངྑཏསམྨུཏིསཙྩཱཝབོདྷཏོ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏཏྠཱཝརཎཱབྷཱཝཏོཝ ནིསྶངྒཔྤཝཏྟིཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི ཙ ཝུཙྩཏི. ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན པརཏོ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི.

ཨེཝམེཏཱནི བྷགཝཏོ ཚ ཨསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི ཨཝིཔརཱིཏཱཀཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཡཐཱསཀཾཝིསཡསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ‘‘སཏྟིམེ, བྷིཀྑཝེ, བོཛ྄ཛྷངྒཱ – སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, དྷམྨཝིཙཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཝཱིརིཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པཱིཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པསྶདྡྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, སམཱདྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ’’ཏི (པཊི. མ. ༢.༡༧; སཾ. ནི. ༥.༡༨༥) ཨེཝཾ སརཱུཔཏོ ཡཱཡཾ ལོཀུཏྟརམགྒཀྑཎེ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀཱམསུཁཏྟཀིལམཐཱནུཡོགཨུཙྪེདསསྶཏཱབྷིནིཝེསཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ ཨུཔདྡཝཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱུཏཱ སཏིཨཱདིབྷེདཱ དྷམྨསཱམགྒཱི, ཡཱཡ ཨརིཡསཱཝཀོ བུཛ྄ཛྷཏི, ཀིལེསནིདྡཱཡ ཨུཊྛཧཏི, ཙཏྟཱརི ཝཱ སཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ སཙྪིཀརོཏི, སཱ དྷམྨསཱམགྒཱི ‘‘བོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྶཱ བོདྷིཡཱ ཨངྒཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱ. ཨརིཡསཱཝཀོ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ དྷམྨསཱམགྒིཡཱ བུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཀཏྭཱ ‘‘བོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྶ བོདྷིསྶ ཨངྒཱཏི བོཛ྄ཛྷངྒཱཏི ཨེཝཾ སཱམཉྙལཀྑཎཏོ, ཨུཔཊྛཱནལཀྑཎོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པཝིཙཡལཀྑཎོ དྷམྨཝིཙཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, པགྒཧལཀྑཎོ ཝཱིརིཡསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཕརཎལཀྑཎོ པཱིཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཨུཔསམལཀྑཎོ པསྶདྡྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ, ཨཝིཀྑེཔལཀྑཎོ སམཱདྷིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ པཊིསངྑཱནལཀྑཎོ ཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒོཏི ཨེཝཾ ཝིསེསལཀྑཎཏོ.

‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ? ཨིདྷ བྷིཀྑུ སཏིམཱ ཧོཏི པརམེན སཏིནེཔཀྐེན སམནྣཱགཏོ, ཙིརཀཏམྤི ཙིརབྷཱསིཏམྤི སརིཏཱ ཧོཏི ཨནུསྶརིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༦༧) སཏྟནྣཾ བོཛ྄ཛྷངྒཱནཾ ཨཉྙམཉྙཱུཔཀཱརཝསེན ཨེཀཀྑཎེ པཝཏྟིདསྶནཏོ. ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ? ཨཏྠི ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ དྷམྨེསུ སཏི, ཨཏྠི བཧིདྡྷཱ དྷམྨེསུ སཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༦༩) ཏེསཾ ཝིསཡཝིབྷཱཝནཱཔཝཏྟིདསྶནཏོ. ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ? ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཾ བྷཱཝེཏི ཝིཝེཀནིསྶིཏཾ, ཝིརཱགནིསྶིཏཾ, ནིརོདྷནིསྶིཏཾ, ཝོསགྒཔརིཎཱམི’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༧༡) བྷཱཝནཱཝིདྷིདསྶནཏོ. ‘‘ཏཏྠ ཀཏམེ སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ? ཨིདྷ བྷིཀྑུ ཡསྨིཾ སམཡེ ལོཀུཏྟརཾ ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏི…པེ… ཏསྨིཾ སམཡེ སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ ཧོནྟི, སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ…པེ… ཨུཔེཀྑཱསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ. ཏཏྠ ཀཏམོ སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ? ཡཱ སཏི ཨནུསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༧༨) ཚནཝུཏིཡཱ ནཡསཧསྶཝིབྷཱགེཧཱིཏི ཨེཝཾ ནཱནཱཀཱརཏོ པཝཏྟཱནི བྷགཝཏོ བོཛ྄ཛྷངྒཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ དུཀྑནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱ ཨརིཡསཙྩཾ? ཨཡམེཝ ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ, སེཡྻཐིདཾ – སམྨཱདིཊྛི…པེ… སམྨཱསམཱདྷཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༢༠༥) ཨེཝཾ སརཱུཔཏོ. སབྦཀིལེསེཧི ཨཱརཀཏྟཱ ཨརིཡབྷཱཝཀརཏྟཱ ཨརིཡཕལཔཊིལཱབྷཀརཏྟཱ ཙ ཨརིཡོ. ཨརིཡཱནཾ ཨཊྛཝིདྷཏྟཱ ནིབྦཱནཱདྷིགམཱཡ ཨེཀནྟཀཱརཎཏྟཱ ཙ ཨཊྛངྒིཀོ. ཀིལེསེ མཱརེནྟོ གཙྪཏི, ཨཏྠིཀེཧི མགྒཱིཡཏི, སཡཾ ཝཱ ནིབྦཱནཾ མགྒཡཏཱིཏི མགྒོཏི ཨེཝཾ སཱམཉྙལཀྑཎཏོ. ‘‘སམྨཱདསྶནལཀྑཎཱ སམྨཱདིཊྛི, སམྨཱཨབྷིནིརོཔནལཀྑཎོ སམྨཱསངྐཔྤོ, སམྨཱཔརིགྒཧཎལཀྑཎཱ སམྨཱཝཱཙཱ, སམྨཱསམུཊྛཱཔནལཀྑཎོ སམྨཱཀམྨནྟོ, སམྨཱཝོདཱནལཀྑཎོ སམྨཱཨཱཛཱིཝོ, སམྨཱཔགྒཧལཀྑཎོ སམྨཱཝཱཡཱམོ, སམྨཱཨུཔཊྛཱནལཀྑཎཱ སམྨཱསཏི, སམྨཱཨཝིཀྑེཔལཀྑཎོ སམྨཱསམཱདྷཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝིསེསལཀྑཎཏོ. སམྨཱདིཊྛི ཏཱཝ ཨཉྙེཧིཔི ཨཏྟནོ པཙྩནཱིཀཀིལེསེཧི སདྡྷིཾ མིཙྪཱདིཊྛིཾ པཛཧཏི, ནིབྦཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོཏི, ཏཔྤཊིཙྪཱདཀམོཧཝིདྷམནེན ཨསམྨོཧཏོ སམྤཡུཏྟདྷམྨེ ཙ པསྶཏི, ཏཐཱ སམྨཱསངྐཔྤཱདཡོཔི མིཙྪཱསངྐཔྤཱདཱིནི པཛཧནྟི, ནིརོདྷཉྩ ཨཱརམྨཎཾ ཀརོནྟི, སཧཛཱཏདྷམྨཱནཾ སམྨཱཨབྷིནིརོཔནཔརིགྒཧཎསམུཊྛཱཔནཝོདཱནཔགྒཧཨུཔཊྛཱནསམཱདཧནཱནི ཙ ཀརོནྟཱིཏི ཨེཝཾ ཀིཙྩཝིབྷཱགཏོ. སམྨཱདིཊྛི པུབྦབྷཱགེ ནཱནཀྑཎཱ ཝིསུཾ དུཀྑཱདིཨཱརམྨཎཱ ཧུཏྭཱ མགྒཀཱལེ ཨེཀཀྑཎཱ ནིབྦཱནམེཝ ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ ཀིཙྩཏོ ‘‘དུཀྑེ ཉཱཎ’’ནྟིཨཱདཱིནི ཙཏྟཱརི ནཱམཱནི ལབྷཏི. སམྨཱསངྐཔྤཱདཡོཔི པུབྦབྷཱགེ ནཱནཀྑཎཱ ནཱནཱརམྨཎཱ, མགྒཀཱལེ ཨེཀཀྑཎཱ ཨེཀཱརམྨཎཱ, ཏེསུ སམྨཱསངྐཔྤོ ཀིཙྩཏོ ‘‘ནེཀྑམྨསངྐཔྤོ’’ཏིཨཱདཱིནི ཏཱིཎི ནཱམཱནི ལབྷཏི. སམྨཱཝཱཙཱདཡོ ཏཡོ པུབྦབྷཱགེ ‘‘མུསཱཝཱདཱ ཝེརམཎཱི’’ཏིཨཱདིཝིབྷཱགཱ ཝིརཏིཡོཔི ཙེཏནཱཡོཔི ཧུཏྭཱ མགྒཀྑཎེ ཝིརཏིཡོཝ, སམྨཱཝཱཡཱམསཏིཡོ ཀིཙྩཏོ སམྨཔྤདྷཱནསཏིཔཊྛཱནཝསེན ཙཏྟཱརི ནཱམཱནི ལབྷནྟི. སམྨཱསམཱདྷི པན མགྒཀྑཎེཔི པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདིཝསེན ནཱནཱ ཨེཝཱཏི ཨེཝཾ པུབྦབྷཱགཱཔརབྷཱགེསུ པཝཏྟིཝིབྷཱགཏོ. ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ སམྨཱདིཊྛིཾ བྷཱཝེཏི ཝིཝེཀནིསྶིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༨༩) བྷཱཝནཱཝིདྷིཏོ. ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ? ཨིདྷ, བྷིཀྑུ, ཡསྨིཾ སམཡེ ལོཀུཏྟརཾ ཛྷཱནཾ བྷཱཝེཏི…པེ… དུཀྑཔཊིཔདཾ དནྡྷཱབྷིཉྙཾ, ཏསྨིཾ སམཡེ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ ཧོཏི – སམྨཱདིཊྛི སམྨཱསངྐཔྤོ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༩༩) ཙཏུརཱསཱིཏིཡཱ ནཡསཧསྶཝིབྷཱགེཧཱིཏི ཨེཝཾ ཨནེཀཱཀཱརཏོ པཝཏྟཱནི བྷགཝཏོ ཨརིཡམགྒཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ སབྦཱནིཔི ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཏཐཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡཱ ཙ ནིརོདྷསམཱཔཏྟཱིཏི ཨེཏཱསུ ཨནུཔཊིཔཱཊིཡཱ ཝིཧརིཏབྦཊྛེན སམཱཔཛྫིཏབྦཊྛེན ཙ ཨནུཔུབྦཝིཧཱརསམཱཔཏྟཱིསུ སམྤཱདནཔཙྩཝེཀྑཎཱདིཝསེན ཡཐཱརཧཾ སམྤཡོགཝསེན ཙ པཝཏྟཱནི བྷགཝཏོ ཉཱཎཱནི ཏདཏྠསིདྡྷིཡཱ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཏཐཱ ‘‘ཨིདཾ ཨིམསྶ ཋཱནཾ, ཨིདཾ ཨཊྛཱན’’ནྟི ཨཝིཔརཱིཏཾ ཏསྶ ཏསྶ ཕལསྶ ཀཱརཎཱཀཱརཎཛཱནནཾ, ཏེསཾ ཏེསཾ སཏྟཱནཾ ཨཏཱིཏཱདིབྷེདབྷིནྣསྶ ཀམྨསམཱདཱནསྶ ཨནཝསེསཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིཔཱཀནྟརཛཱནནཾ, ཨཱཡཱུཧནཀྑཎེཡེཝ ཏསྶ ཏསྶ སཏྟསྶ ‘‘ཨཡཾ ནིརཡགཱམིནཱི པཊིཔདཱ…པེ… ཨཡཾ ནིབྦཱནགཱམིནཱི པཊིཔདཱ’’ཏི ཡཱཐཱཝཏོ སཱསཝཱནཱསཝཀམྨཝིབྷཱགཛཱནནཾ, ཁནྡྷཱཡཏནཱནཾ ཨུཔཱདིནྣཱནུཔཱདིནྣཱདིཨནེཀསབྷཱཝཾ ནཱནཱསབྷཱཝཉྩ ཏསྶ ལོཀསྶ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམ དྷཱཏུཡཱ ཨུསྶནྣཏྟཱ ཨིམསྨིཾ དྷམྨཔྤབནྡྷེ ཨཡཾ ཝིསེསོ ཛཱཡཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཡཐཱབྷཱུཏཾ དྷཱཏུནཱནཏྟཛཱནནཾ, སདྡྷཱདིཨིནྡྲིཡཱནཾ ཏིཀྑམུདུཏཱཛཱནནཾ སཾཀིལེསཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཛྷཱནཝིམོཀྑཱདིཛཱནནཾ, སཏྟཱནཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ཛཱཏཱིསུ ཏཔྤཊིབནྡྷེན སདྡྷིཾ ཨནཝསེསཏོ པུབྦེནིཝུཏྠཀྑནྡྷསནྟཏིཛཱནནཾ ཧཱིནཱདིཝིབྷཱགེཧི སདྡྷིཾ ཙུཏིཔཊིསནྡྷིཛཱནནཾ, ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཙཏུསཙྩཛཱནནནྟི ཨིམཱནི བྷགཝཏོ དསབལཉཱཎཱནི ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཡཐཱསཀཾཝིསཡཱཝགཱཧནཏོ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠསཱདྷནཏོ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཝུཏྟིཡཱ ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨིདྷ ཏཐཱགཏོ ཋཱནཉྩ ཋཱནཏོ ཨཊྛཱནཉྩ ཨཊྛཱནཏོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཝིབྷ. ༨༠༩; ཨ. ནི. ༡༠.༢༡).

ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཡཐཱ ཙེཏེསམྤི ཉཱཎཱནཾ ཝསེན, ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟཱནཾ སཏིཔཊྛཱནསམྨཔྤདྷཱནཱདིཝིབྷཱཝནཉཱཎཱདིཨནནྟཱཔརིམེཡྻབྷེདཱནཾ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱནཾ པཉྙཱཝིསེསཱནཾ ཝསེན བྷགཝཱ ཏཐཱནི ཉཱཎཱནི ཨཱགཏོ ཨདྷིགཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཨེཝམྤི ཏཐཱནི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཱ ཏཱ བྷགཝཏོ ཨབྷིཛཱཏིཨབྷིསམྦོདྷིདྷམྨཝིནཡཔཉྙཱཔནཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཡོ, ཏཱ ཏཐཱ. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི? ཡདཏྠཾ ཏཱ ལོཀནཱཐེན ཨབྷིཔཏྠིཏཱ པཝཏྟིཏཱ ཙ, ཏདཏྠསྶ ཨེཀནྟསིདྡྷིཡཱ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཨཝིཔརཱིཏཏྠཝུཏྟིཡཱ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ. ཏཐཱ ཧི ཨཡཾ བྷགཝཱ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོ སམཏིཾསཔཱརམིཔརིཔཱུརཎཱདིཀཾ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ སབྦབུདྡྷཏྟཧེཏུཾ སམྤཱདེཏྭཱ ཏུསིཏཔུརེ ཋིཏོ བུདྡྷཀོལཱཧལཾ སུཏྭཱ དསསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹དེཝཏཱཧི ཨེཀཏོ སནྣིཔཏིཏཱཧི ཨུཔསངྐམིཏྭཱ –

‘‘ཀཱལོ ཁོ ཏེ མཧཱཝཱིར, ཨུཔྤཛྫ མཱཏུཀུཙྪིཡཾ;

སདེཝཀཾ ཏཱརཡནྟོ, བུཛ྄ཛྷསྶུ ཨམཏཾ པད’’ནྟི. (བུ. ཝཾ. ༡.༦༧) –

ཨཱཡཱཙིཏོ ཨུཔྤནྣཔུབྦནིམིཏྟོ པཉྩ མཧཱཝིལོཀནཱནི ཝིལོཀེཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནི ཨཧཾ མནུསྶཡོནིཡཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱསཱལ༹ྷིཔུཎྞམཱཡཾ སཀྱརཱཛཀུལེ མཧཱམཱཡཱཡ དེཝིཡཱ ཀུཙྪིཡཾ པཊིསནྡྷིཾ གཧེཏྭཱ དས མཱསེ དེཝམནུསྶེཧི མཧཏཱ པརིཧཱརེན པརིཧརིཡམཱནོ ཝིསཱཁཔུཎྞམཱཡཾ པཙྩཱུསསམཡེ ཨབྷིཛཱཏིཾ པཱཔུཎི.

ཨབྷིཛཱཏིཀྑཎེ པནསྶ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཀྑཎེ ཝིཡ དྭཏྟིཾས པུབྦནིམིཏྟཱནི པཱཏུརཧེསུཾ, ཨཡཾ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུ སཾཀམྤི སམྤཀམྤི སམྤཝེདྷི, དསསུ ཙཀྐཝཱལ༹སཧསྶེསུ ཨཔརིམཱཎོ ཨོབྷཱསོ ཕརི, ཏསྶ, ཏཾ སིརིཾ དཊྛུཀཱམཱ ཝིཡ ཨནྡྷཱ ཙཀྑཱུནི པཊིལབྷིཾསུ, བདྷིརཱ སདྡཾ སུཎིཾསུ, མཱུགཱ སམཱལཔིཾསུ, ཁུཛྫཱ ཨུཛུགཏྟཱ ཨཧེསུཾ, པངྒུལཱ པདསཱ གམནཾ པཊིལབྷིཾསུ, བནྡྷནགཏཱ སབྦསཏྟཱ ཨནྡུབནྡྷནཱདཱིཧི མུཙྩིཾསུ, སབྦནརཀེསུ ཨགྒི ནིབྦཱཡི, པེཏྟིཝིསཡེ ཁུཔྤིཔཱསཱ ཝཱུཔསམི, ཏིརཙྪཱནཱནཾ བྷཡཾ ནཱཧོསི, སབྦསཏྟཱནཾ རོགོ ཝཱུཔསམི, སབྦསཏྟཱ པིཡཾཝདཱ ཨཧེསུཾ, མདྷུརེནཱཀཱརེན ཨསྶཱ ཧསིཾསུ, ཝཱརཎཱ གཛྫིཾསུ, སབྦཏཱུརིཡཱནི སཀསཀནིནྣཱདཾ མུཉྩིཾསུ, ཨགྷཊྚིཏཱནི ཨེཝ མནུསྶཱནཾ ཧཏྠཱུཔགཱདཱིནི ཨཱབྷརཎཱནི མདྷུརེནཱཀཱརེན སདྡཾ མུཉྩིཾསུ, སབྦདིསཱ ཝིཔྤསནྣཱ ཨཧེསུཾ, སཏྟཱནཾ སུཁཾ ཨུཔྤཱདཡམཱནོ མུདུསཱིཏལཝཱཏོ ཝཱཡི, ཨཀཱལམེགྷོ ཝསྶི, པཐཝིཏོཔི ཨུདཀཾ ཨུབྦྷིཛྫིཏྭཱ ཝིསྶནྡི, པཀྑིནོ ཨཱཀཱསགམནཾ ཝིཛཧིཾསུ, ནདིཡོ ཨསནྡམཱནཱ ཨཊྛཾསུ, མཧཱསམུདྡེ མདྷུརཾ ཨུདཀཾ ཨཧོསི, ཨུཔཀྐིལེསཝིནིམུཏྟེ སཱུརིཡེ དིཔྤམཱནེ ཨེཝ ཨཱཀཱསགཏཱ སབྦཱ ཛོཏིཡོ ཛོཏིཾསུ, ཋཔེཏྭཱ ཨརཱུཔཱཝཙརེ དེཝེ ཨཝསེསཱ སབྦེ དེཝཱ སབྦེ ཙ ནེརཡིཀཱ དིསྶམཱནརཱུཔཱ ཨཧེསུཾ, ཏརུཀུཊྚཀཝཱཊསེལཱདཡོ ཨནཱཝརཎབྷཱུཏཱ ཨཧེསུཾ, སཏྟཱནཾ ཙུཏཱུཔཔཱཏཱ ནཱཧེསུཾ, སབྦཾ ཨནིཊྛགནྡྷཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ དིབྦགནྡྷོ པཝཱཡི, སབྦེ ཕལཱུཔགཱ རུཀྑཱ ཕལདྷརཱ སམྤཛྫིཾསུ, མཧཱསམུདྡོ སབྦཏྠཀམེཝ པཉྩཝཎྞེཧི པདུམེཧི སཉྪནྣཏལོ ཨཧོསི, ཐལཛཛལཛཱདཱིནི སབྦཔུཔྥཱནི པུཔྥིཾསུ, རུཀྑཱནཾ ཁནྡྷེསུ ཁནྡྷཔདུམཱནི, སཱཁཱསུ སཱཁཱཔདུམཱནི, ལཏཱསུ ལཏཱཔདུམཱནི, པུཔྥིཾསུ, མཧཱིཏལསིལཱཏལཱནི བྷིནྡིཏྭཱ ཨུཔརཱུཔརི སཏྟ སཏྟ ཧུཏྭཱ དཎྜཔདུམཱནི ནཱམ ནིཀྑམིཾསུ, ཨཱཀཱསེ ཨོལམྦཀཔདུམཱནི ནིབྦཏྟིཾསུ, སམནྟཏོ པུཔྥཝསྶཾ ཝསྶི ཨཱཀཱསེ དིབྦཏཱུརིཡཱནི ཝཛྫིཾསུ, སཀལདསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུ ཝཊྚེཏྭཱ ཝིསྶཊྛམཱལཱགུལ༹ཾ ཝིཡ, ཨུཔྤཱིལེ༹ཏྭཱ པཝཏྟམཱལཱཀལཱཔོ ཝིཡ, ཨལངྐཏཔཊིཡཏྟཾ མཱལཱསནཾ ཝིཡ ཙ ཨེཀམཱལཱམཱལིནཱི ཝིཔྥུརནྟཝཱལ༹བཱིཛནཱི པུཔྥདྷཱུཔགནྡྷཔརིཝཱསིཏཱ པརམསོབྷགྒཔྤཏྟཱ ཨཧོསི, ཏཱནི ཙ པུབྦནིམིཏྟཱནི ཨུཔརི ཨདྷིགཏཱནཾ ཨནེཀེསཾ ཝིསེསཱདྷིགམཱནཾ ནིམིཏྟབྷཱུཏཱནི ཨེཝ ཨཧེསུཾ. ཨེཝཾ ཨནེཀཙྪརིཡཔཱཏུབྷཱཝཱ ཨཡཾ ཨབྷིཛཱཏི ཡདཏྠཾ ཏེན ཨབྷིཔཏྠིཏཱ, ཏསྶཱ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཱ ཨེཀནྟསིདྡྷིཡཱ ཏཐཱཝ ཨཧོསི ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ.

ཏཐཱ ཡེ བུདྡྷཝེནེཡྻཱ བོདྷནེཡྻབནྡྷཝཱ, ཏེ སབྦེཔི ཨནཝསེསཏོ སཡམེཝ བྷགཝཏཱ ཝིནཱིཏཱ. ཡེ ཙ སཱཝཀཝེནེཡྻཱ དྷམྨཝེནེཡྻཱ ཙ, ཏེཔི སཱཝཀཱདཱིཧི ཝིནཱིཏཱ ཝིནཡཾ གཙྪནྟི གམིསྶནྟི ཙཱཏི ཡདཏྠཾ བྷགཝཏཱ ཨབྷིསམྦོདྷི ཨབྷིཔཏྠིཏཱ, ཏདཏྠསྶ ཨེཀནྟསིདྡྷིཡཱ ཨབྷིསམྦོདྷི ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ.

ཨཔིཙ ཡསྶ ཡསྶ ཉེཡྻདྷམྨསྶ ཡོ ཡོ སབྷཱཝོ བུཛ྄ཛྷིཏབྦོ, སོ སོ ཧཏྠཏལེ ཋཔིཏཨཱམལཀཾ ཝིཡ ཨཱཝཛྫནམཏྟཔཊིབདྡྷེན ཨཏྟནོ ཉཱཎེན ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨནཝསེསཏོ བྷགཝཏཱ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཨེཝམྤི ཨབྷིསམྦོདྷི ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ.

ཏཐཱ ཏེསཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཏཐཱ ཏཐཱ དེསེཏབྦཔྤཀཱརཾ, ཏེསཾ ཏེསཉྩ སཏྟཱནཾ ཨཱསཡཱནུསཡཙརིཡཱདྷིམུཏྟིཾ སམྨདེཝ ཨོལོཀེཏྭཱ དྷམྨཏཾ ཨཝིཛཧནྟེནེཝ པཉྙཏྟིནཡཾ ཝོཧཱརམཏྟཾ ཨནཏིདྷཱཝནྟེནེཝ ཙ དྷམྨཏཾ ཝིབྷཱཝེནྟེན ཡཐཱཔརཱདྷཾ ཡཐཱཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཡཐཱདྷམྨཉྩ ཨནུསཱསནྟེན བྷགཝཏཱ ཝེནེཡྻཱ ཝིནཱིཏཱ ཨརིཡབྷཱུམིཾ སམྤཱཔིཏཱཏི དྷམྨཝིནཡཔཉྙཱཔནཱཔིསྶ ཏདཏྠསིདྡྷིཡཱ ཡཐཱབྷཱུཏཝུཏྟིཡཱ ཙ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ.

ཏཐཱ ཡཱ སཱ བྷགཝཏཱ ཨནུཔྤཏྟཱ པཐཝིཡཱདིཕསྶཝེདནཱདིརཱུཔཱརཱུཔསབྷཱཝནིམུཏྟཱ ལུཛྫནཔལུཛྫནབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ལོཀསབྷཱཝཱཏཱིཏཱ ཏམསཱ ཝིསཾསཊྛཏྟཱ ཀེནཙི ཨནོབྷཱསནཱིཡཱ ལོཀསབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ཨེཝ གཏིཨཱདིབྷཱཝརཧིཏཱ ཨཔྤཏིཊྛཱ ཨནཱརམྨཎཱ ཨམཏམཧཱནིབྦཱནདྷཱཏུ ཁནྡྷསངྑཱཏཱནཾ ཨུཔཱདཱིནཾ ལེསམཏྟསྶཱཔི ཨབྷཱཝཏོ ‘‘ཨནུཔཱདིསེསཱ’’ཏིཔི ཝུཙྩཏི. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཏདཱཡཏནཾ, ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི ན ཨཱཔོ ན ཏེཛོ ན ཝཱཡོ ན ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནཾ ན ཝིཉྙཱཎཉྩཱཡཏནཾ ན ཨཱཀིཉྩཉྙཱཡཏནཾ ན ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཾ ནཱཡཾ ལོཀོ ན པརོ ལོཀོ ན ཙ ཨུབྷོ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ. ཏམཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ནེཝ ཨཱགཏིཾ ཝདཱམི ན གཏིཾ ན ཋིཏིཾ ན ཙུཏིཾ ན ཨུཔཔཏྟིཾ; ཨཔྤཏིཊྛཾ ཨཔྤཝཏྟཾ ཨནཱརམྨཎམེཝེཏཾ ཨེསེཝནྟོ དུཀྑསྶཱ’’ཏི (ཨུདཱ. ༧༡).

སཱ སབྦེསམྤི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ ཨཏྠངྒམོ སབྦསངྑཱརཱནཾ སམཐོ, སབྦཱུཔདྷཱིནཾ པཊིནིསྶགྒོ, སབྦདུཀྑཱནཾ ཝཱུཔསམོ, སབྦཱལཡཱནཾ སམུགྒྷཱཏོ, སབྦཝཊྚཱནཾ ཨུཔཙྪེདོ, ཨཙྩནྟསནྟིལཀྑཎཱཏི ཡཐཱཝུཏྟསབྷཱཝསྶ ཀདཱཙིཔི ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཏཐཱ ཨཝིཏཐཱ ཨནཉྙཐཱ. ཨེཝམེཏཱ ཨབྷིཛཱཏིཨཱདིཀཱ ཏཐཱ གཏོ ཨུཔགཏོ ཨདྷིགཏོ པཊིཔནྣོ པཏྟོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ? ཡཐཱཝིདྷཱ པུརིམཀཱ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱཝིདྷོ. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི? ཡཐཱཝིདྷཱ ཏེ བྷགཝནྟོ མགྒསཱིལེན, ཕལསཱིལེན, སབྦེནཔི ལོཀིཡལོཀུཏྟརསཱིལེན, མགྒསམཱདྷིནཱ, ཕལསམཱདྷིནཱ, སབྦེནཔི ལོཀིཡལོཀུཏྟརསམཱདྷིནཱ, མགྒཔཉྙཱཡ, ཕལཔཉྙཱཡ, སབྦཱཡཔི ལོཀིཡལོཀུཏྟརཔཉྙཱཡ, དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫིཏབྦེཧི ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསམཱཔཏྟིཝིཧཱརེཧི, ཏདངྒཝིམུཏྟིཡཱ ཝིཀྑམྦྷནཝིམུཏྟིཡཱ སམུཙྪེདཝིམུཏྟིཡཱ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིམུཏྟིཡཱ ནིསྶརཎཝིམུཏྟིཡཱཏི སངྑེཔཏོ, ཝིཏྠཱརཏོ པན ཨནནྟཱཔརིམཱཎབྷེདེཧི ཨཙིནྟེཡྻཱནུབྷཱཝེཧི སཀལསབྦཉྙུགུཎེཧི, ཨཡམྤི ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཱ ཏཐཱཝིདྷོ. སབྦེསཉྷི སམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ ཨཱཡུཝེམཏྟཾ, སརཱིརཔྤམཱཎཝེམཏྟཾ, ཀུལཝེམཏྟཾ, དུཀྐརཙརིཡཱཝེམཏྟཾ, རསྨིཝེམཏྟནྟི ཨིམེཧི པཉྩཧི ཝེམཏྟེཧི སིཡཱ ཝེམཏྟཾ, ན པན སཱིལཝིསུདྡྷིཨཱདཱིསུ ཝིསུདྡྷཱིསུ སམཐཝིཔསྶནཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨཏྟནཱ པཊིཝིདྡྷགུཎེསུ ཙ ཀིཉྩི ནཱནཱཀརཎཾ ཨཏྠི, ཨཐ ཁོ མཛ྄ཛྷེ བྷིནྣསུཝཎྞཾ ཝིཡ ཨཉྙཾམཉྙཾ ནིབྦིསེསཱ ཏེ བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝིདྷཱ པུརིམཀཱ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ, ཨཡམྤི བྷགཝཱ ཏཐཱཝིདྷོ. ཨེཝཾ ཏཐཱཝིདྷོཏི ཏཐཱགཏོ. ཝིདྷཏྠོ ཙེཏྠ གཏསདྡོ. ཏཐཱ ཧི ལོཀིཡཱ ཝིདྷཡུཏྟགཏསདྡེ པཀཱརཏྠེ ཝདནྟི.

ཀཐཾ ཏཐཱཔཝཏྟིཀོཏི ཏཐཱགཏོ? ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེན ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཏྠཔཊིསམྦྷིདཱདཱིནཾ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟིཡཱ ཨནཱཝརཎཉཱཎཔཊིལཱབྷེན ཙ བྷགཝཏོ ཀཱཡཔྤཝཏྟིཡཱདཱིནཾ ཀཏྠཙི པཊིགྷཱཏཱབྷཱཝཏོ ཡཐཱརུཙི ཏཐཱ གཏཾ གཏི གམནཾ ཀཱཡཝཙཱིཙིཏྟཔྤཝཏྟི ཨེཏསྶཱཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱཔཝཏྟིཀོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐེཧི ཨགཏོཏི ཏཐཱགཏོ? བོདྷིསམྦྷཱརསམྦྷརཎེ ཏཔྤཊིཔཀྑཔྤཝཏྟིསངྑཱཏཾ ནཏྠི ཨེཏསྶ གཏནྟི ཨགཏོ. སོ པནསྶ ཨགཏབྷཱཝོ མཙྪེརདཱནཔཱརམིཨཱདཱིསུ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསཔཙྩཝེཀྑཎཱདིནཡཔྤཝཏྟེཧི ཉཱཎེཧཱིཏི ཏཐེཧི ཉཱཎེཧི ཨགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཨཐ ཝཱ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཔྤཝཏྟིསངྑཱཏཾ ཁནྡྷཔྤཝཏྟིསངྑཱཏམེཝ ཝཱ པཉྩསུཔི གཏཱིསུ གཏཾ གམནཾ ཨེཏསྶ ནཏྠཱིཏི ཨགཏོ. སཨུཔཱདིསེསཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཱ སྭཱཡམསྶ ཨགཏབྷཱཝོ ཏཐེཧི ཨརིཡམགྒཉཱཎེཧཱིཏི ཨེཝམྤི བྷགཝཱ ཏཐེཧི ཨཱགཏོཏི ཏཐཱགཏོ.

ཀཐཾ ཏཐཱགཏབྷཱཝེན ཏཐཱགཏོ? ཏཐཱགཏབྷཱཝེནཱཏི ཙ ཏཐཱགཏསྶ སབྦྷཱཝེན, ཨཏྠིཏཱཡཱཏི ཨཏྠོ. ཀོ པནེས ཏཐཱགཏོ, ཡསྶ ཨཏྠིཏཱཡ བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི? སདྡྷམྨོ. སདྡྷམྨོ ཧི ཨརིཡམགྒོ ཏཱཝ ཡཐཱ ཡུགནདྡྷསམཐཝིཔསྶནཱབལེན ཨནཝསེསཀིལེསཔཀྑཾ སམཱུཧནནྟེན སམུཙྪེདཔྤཧཱནཝསེན གནྟབྦཾ, ཏཐཱ གཏོ. ཕལདྷམྨོ ཡཐཱ ཨཏྟནོ མགྒཱནུརཱུཔཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཔྤཧཱནཝསེན གནྟབྦཾ, ཏཐཱ གཏོ པཝཏྟོ. ནིབྦཱནདྷམྨོ པན ཡཐཱ གཏོ པཉྙཱཡ པཊིཝིདྡྷོ སཀལཝཊྚདུཀྑཝཱུཔསམཱཡ སམྤཛྫཏི, བུདྡྷཱདཱིཧི ཏཐཱ གཏོ སཙྪིཀཏོཏི ཏཐཱགཏོ. པརིཡཏྟིདྷམྨོཔི ཡཐཱ པུརིམབུདྡྷེཧི སུཏྟགེཡྻཱདིཝསེན པཝཏྟིཨཱདིཔྤཀཱསནཝསེན ཙ ཝེནེཡྻཱནཾ ཨཱསཡཱདིཨནུརཱུཔཾ པཝཏྟིཏོ, ཨམྷཱཀམྤི བྷགཝཏཱ ཏཐཱ གཏོ གདིཏོ པཝཏྟིཏོཏི ཝཱ ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱ བྷགཝཏཱ དེསིཏོ, ཏཐཱ བྷགཝཏོ སཱཝཀེཧི གཏོ ཨཝགཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ སབྦོཔི སདྡྷམྨོ ཏཐཱགཏོ. ཏེནཱཧ སཀྐོ དེཝཱནམིནྡོ ‘‘ཏཐཱགཏཾ དེཝམནུསྶཔཱུཛིཏཾ, དྷམྨཾ ནམསྶཱམ སུཝཏྠི ཧོཏཱུ’’ཏི (ཁུ. པཱ. ༦.༡༧; སུ. ནི. ༢༤༠). སྭཱསྶ ཨཏྠཱིཏི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ.

ཡཐཱ ཙ དྷམྨོ, ཨེཝཾ ཨརིཡསངྒྷོཔི, ཡཐཱ ཨཏྟཧིཏཱཡ པརཧིཏཱཡ ཙ པཊིཔནྣེཧི སུཝིསུདྡྷཾ པུབྦབྷཱགསམཐཝིཔསྶནཱཔཊིཔདཾ པུརཀྑཏྭཱ ཏེན ཏེན མགྒེན གནྟབྦཾ, ཏཾ ཏཾ ཏཐཱ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ཡཐཱ ཝཱ བྷགཝཏཱ སཙྩཔཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདིནཡོ དེསིཏོ, ཏཐཱ ཙ བུདྡྷཏྟཱ ཏཐཱ གདནཏོ ཙ ཏཐཱགཏོ. ཏེནཱཧ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ – ‘‘ཏཐཱགཏཾ དེཝམནུསྶཔཱུཛིཏཾ, སངྒྷཾ ནམསྶཱམ སུཝཏྠི ཧོཏཱུ’’ཏི (ཁུ. པཱ. ༦.༡༨; སུ. ནི. ༢༤༡), སྭཱསྶ སཱཝཀབྷཱུཏོ ཨཏྠཱིཏི བྷགཝཱ ཏཐཱགཏོ. ཨེཝཾ ཏཐཱགཏབྷཱཝེན ཏཐཱགཏོ.

ཨིདམྤི ཏཐཱགཏསྶ ཏཐཱགཏབྷཱཝདཱིཔནེ མུཁམཏྟཀམེཝ, སབྦཱཀཱརེན པན ཏཐཱགཏོཝ ཏཐཱགཏསྶ ཏཐཱགཏབྷཱཝཾ ཝཎྞེཡྻ. ཨིདཉྷི ཏཐཱགཏཔདཾ མཧཏྠཾ, མཧཱགཏིཀཾ, མཧཱཝིསཡཾ, ཏསྶ ཨཔྤམཱདཔདསྶ ཝིཡ ཏེཔིཊཀམྤི བུདྡྷཝཙནཾ ཡུཏྟིཏོ ཨཏྠབྷཱཝེན ཨཱཧརནྟོ ‘‘ཨཏིཏྠེན དྷམྨཀཐིཀོ པཀྑནྡོ’’ཏི ན ཝཏྟབྦོཏི.

ཏཏྠེཏཾ ཝུཙྩཏི –

‘‘ཡཐེཝ ལོཀེ པུརིམཱ མཧེསིནོ,

སབྦཉྙུབྷཱཝཾ མུནཡོ ཨིདྷཱགཏཱ;

ཏཐཱ ཨཡཾ སཀྱམུནཱིཔི ཨཱགཏོ,

ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི ཏེན ཙཀྑུམཱ.

‘‘པཧཱཡ ཀཱམཱདིམལེ ཨསེསཏོ,

སམཱདྷིཉཱཎེཧི ཡཐཱ གཏཱ ཛིནཱ;

པུརཱཏནཱ སཀྱམུནཱི ཛུཏིནྡྷརོ,

ཏཐཱ གཏོ ཏེན ཏཐཱགཏོ མཏོ.

‘‘ཏཐཉྩ དྷཱཏཱཡཏནཱདིལཀྑཎཾ,

སབྷཱཝསཱམཉྙཝིབྷཱགབྷེདཏོ;

སཡམྦྷུཉཱཎེན ཛིནོཡམཱགཏོ,

ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི སཀྱཔུངྒཝོ.

‘‘ཏཐཱནི སཙྩཱནི སམནྟཙཀྑུནཱ,

ཏཐཱ ཨིདཔྤཙྩཡཏཱ ཙ སབྦསོ;

ཨནཉྙནེཡྻཱ ནཡཏོ ཝིབྷཱཝིཏཱ,

ཏཐཱ གཏོ ཏེན ཛིནོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཨནེཀབྷེདཱསུཔི ལོཀདྷཱཏུསུ,

ཛིནསྶ རཱུཔཱཡཏནཱདིགོཙརེ;

ཝིཙིཏྟབྷེདེ ཏཐམེཝ དསྶནཾ,

ཏཐཱགཏོ ཏེན སམནྟལོཙནོ.

‘‘ཡཏོ ཙ དྷམྨཾ ཏཐམེཝ བྷཱསཏི,

ཀརོཏི ཝཱཙཱཡནུརཱུཔམཏྟནོ;

གུཎེཧི ལོཀཾ ཨབྷིབྷུཡྻིརཱིཡཏི,

ཏཐཱགཏོ ཏེནཔི ལོཀནཱཡཀོ.

‘‘ཏཐཱ པརིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ སབྦསོ,

ཨཝེདི ལོཀཾ པབྷཝཾ ཨཏིཀྐམི;

གཏོ ཙ པཙྩཀྑཀིརིཡཱཡ ནིབྦུཏིཾ,

ཨརིཡམགྒཉྩ གཏོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཏཐཱ པཊིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ སབྦསོ,

ཧིཏཱཡ ལོཀསྶ ཡཏོཡམཱགཏོ;

ཏཐཱཡ ནཱཐོ ཀརུཎཱཡ སབྦདཱ,

གཏོ ཙ ཏེནཱཔི ཛིནོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཏཐཱནི ཉཱཎཱནི ཡཏོཡམཱགཏོ,

ཡཐཱསབྷཱཝཾ ཝིསཡཱཝབོདྷཏོ;

ཏཐཱབྷིཛཱཏིཔྤབྷུཏཱི ཏཐཱགཏོ,

ཏདཏྠསམྤཱདནཏོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཡཐཱཝིདྷཱ ཏེ པུརིམཱ མཧེསིནོ,

ཏཐཱཝིདྷོཡམྤི ཏཐཱ ཡཐཱརུཙི;

པཝཏྟཝཱཙཱ ཏནུཙིཏྟབྷཱཝཏོ,

ཏཐཱགཏོ ཝུཙྩཏི ཨགྒཔུགྒལོ.

‘‘སམྦོདྷིསམྦྷཱརཝིཔཀྑཏོ པུརེ,

གཏཾ ན སཾསཱརགཏམྤི ཏསྶ ཝཱ;

ན ཙཏྠི ནཱཐསྶ བྷཝནྟདསྶིནོ,

ཏཐེཧི ཏསྨཱ ཨགཏོ ཏཐཱགཏོ.

‘‘ཏཐཱགཏོ དྷམྨཝརོ མཧེསིནཱ,

ཡཐཱ པཧཱཏབྦམལཾ པཧཱིཡཏི;

ཏཐཱགཏོ ཨརིཡགཎོ ཝིནཱཡཀོ,

ཏཐཱགཏོ ཏེན སམངྒིབྷཱཝཏོ’’ཏི.

ཨརཧནྟཾ སམྨཱསམྦུདྡྷནྟི ཨེཏྠ ཨརཧཱཏི པདསྶ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ. སམྨཱ སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ. ཡཾཀིཉྩི ཉེཡྻཾ ནཱམ, ཏསྶ སབྦསྶཔི སབྦཱཀཱརཏོ ཨཝིཔརཱིཏཏོ སཡམེཝ ཨབྷིསམྦུདྡྷཏྟཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨིམིནཱསྶ པརོཔདེསརཧིཏསྶ སབྦཱཀཱརེན སབྦདྷམྨཱཝབོདྷནསམཏྠསྶ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཝུཏྟིནོ ཨནཱཝརཎཉཱཎསངྑཱཏསྶ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ཨདྷིགམོ དསྶིཏོ.

ནནུ ཙ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཏོ ཨཉྙཾ ཨནཱཝརཎཾ, ཨཉྙཐཱ ཚ ཨསཱདྷཱརཎཱནི ཉཱཎཱནི བུདྡྷཉཱཎཱནཱིཏི ཝཙནཾ ཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻཱཏི? ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི, ཝིསཡཔྤཝཏྟིབྷེདཝསེན ཨཉྙེཧི ཨསཱདྷཱརཎབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཨེཀསྶེཝ ཉཱཎསྶ དྭིདྷཱ ཝུཏྟཏྟཱ. ཨེཀམེཝ ཧི ཏཾ ཉཱཎཾ ཨནཝསེསསངྑཏཱསངྑཏསམྨུཏིདྷམྨཝིསཡཏཱཡ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཏཏྠ ཙ ཨཱཝརཎཱབྷཱཝཏོ ནིསྶངྒཙཱརམུཔཱདཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི ཝུཏྟཾ. ཡཐཱཧ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ –

‘‘སབྦཾ སངྑཏཱསངྑཏཾ ཨནཝསེསཾ ཛཱནཱཏཱིཏི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ. ཏཏྠ ཨཱཝརཎཾ ནཏྠཱིཏི ཨནཱཝརཎཉཱཎ’’ནྟིཨཱདི (པཊི. མ. ༡.༡༡༩).

ཏསྨཱ ནཏྠི ནེསཾ ཨཏྠཏོ བྷེདོ, ཨེཀནྟེནེཝེཏཾ ཨེཝམིཙྪིཏབྦཾ. ཨཉྙཐཱ སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎཉཱཎཱནཾ སཱདྷཱརཎཏཱ ཨསབྦདྷམྨཱརམྨཎཏཱ ཙ ཨཱཔཛྫེཡྻ. ན ཧི བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཨཎུམཏྟམྤི ཨཱཝརཎཾ ཨཏྠི, ཨནཱཝརཎཉཱཎསྶ ཙ ཨསབྦདྷམྨཱརམྨཎབྷཱཝེ ཡཏྠ ཏཾ ན པཝཏྟཏི ཏཏྠཱཝརཎསབྦྷཱཝཏོ ཨནཱཝརཎབྷཱཝོཡེཝ ན སིཡཱ. ཨཐ ཝཱ པན ཧོཏུ ཨཉྙམེཝ ཨནཱཝརཎཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཏོ, ཨིདྷ པན སབྦཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཏཱཡ ཨནཱཝརཎཉཱཎནྟི སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཏསྶེཝཱདྷིགམེན བྷགཝཱ སབྦཉྙཱུ སབྦཝིདཱུ སམྨཱསམྦུདྡྷོཏི ཝུཙྩཏི, ན སཀིཾཡེཝ སབྦདྷམྨཱཝབོདྷཏོ. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ –

‘‘ཝིམོཀྑནྟིཀམེཏཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ བོདྷིཡཱ མཱུལེ སཧ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ པཊིལཱབྷཱ སཙྪིཀཱ པཉྙཏྟི ཡདིདཾ བུདྡྷོ’’ཏི.

སབྦདྷམྨཱཝབོདྷནསམཏྠཉཱཎསམདྷིགམེན ཧི བྷགཝཏོ སནྟཱནེ ཨནཝསེསདྷམྨེ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ སམཏྠཏཱ ཨཧོསཱིཏི.

ཨེཏྠཱཧ – ཀིཾ པནིདཾ ཉཱཎཾ པཝཏྟམཱནཾ སཀིཾཡེཝ སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, ཨུདཱཧུ ཀམེནཱཏི? ཀིཉྩེཏྠ – ཡདི ཏཱཝ སཀིཾཡེཝ སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ པཝཏྟཏི, ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔྤཙྩུཔནྣཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱདིབྷེདབྷིནྣཱནཾ སངྑཏདྷམྨཱནཾ ཨསངྑཏསམྨུཏིདྷམྨཱནཉྩ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཨུཔཊྛཱནེ དཱུརཏོ ཙིཏྟཔཊཾ པེཀྑནྟསྶ ཝིཡ ཝིསཡཝིབྷཱགེནཱཝབོདྷོ ན སིཡཱ, ཏཐཱ ཙ སཏི ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི ཝིཔསྶནྟཱནཾ ཨནཏྟཱཀཱརེན ཝིཡ སབྦདྷམྨཱ ཨནིརཱུཔིཏརཱུཔེན བྷགཝཏོ ཉཱཎསྶ ཝིསཡཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཔཛྫཏི. ཡེཔི ‘‘སབྦཉེཡྻདྷམྨཱནཾ ཋིཏལཀྑཎཝིསཡཾ ཝིཀཔྤརཧིཏཾ སབྦཀཱལཾ བུདྡྷཱནཾ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཏེན ཏེ སབྦཝིདཱུཏི ཝུཙྩནྟི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ –

‘‘ཙརཾ སམཱཧིཏོ ནཱགོ, ཏིཊྛནྟོཔི སམཱཧིཏོ’’ཏི. –

‘‘ཨིདམྤི ཝཙནཾ སུཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏེསམྤི ཝུཏྟདོསཱནཱཏིཝཏྟི, ཋིཏལཀྑཎཱརམྨཎཏཱཡ ཙ ཨཏཱིཏཱནཱགཏསམྨུཏིདྷམྨཱནཾ ཏདབྷཱཝཏོ, ཨེཀདེསཝིསཡམེཝ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ སིཡཱ. ཏསྨཱ སཀིཾཡེཝ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི ན ཡུཛྫཏི.

ཨཐ ཀམེན སབྦསྨིཾ ཝིསཡེ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏཱིཏི? ཨེཝམྤི ན ཡུཛྫཏི. ན ཧི ཛཱཏིབྷཱུམིསབྷཱཝཱདིཝསེན དིསཱདེསཀཱལཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣེ ཉེཡྻེ ཀམེན གཡ྄ཧམཱནེ ཏསྶ ཨནཝསེསཔཊིཝེདྷོ སམྦྷཝཏི ཨཔརིཡནྟབྷཱཝཏོ ཉེཡྻསྶ. ཡེ པན ‘‘ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནཏོ ཉེཡྻསྶ ཨེཀདེསཾ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ སེསེཔི ཨེཝནྟི ཨདྷིམུཙྩིཏྭཱ ཝཝཏྠཱཔནེན སབྦཉྙཱུ བྷགཝཱ, ཏཉྩ ཉཱཎཾ ན ཨནུམཱནིཀཾ སཾསཡཱབྷཱཝཏོ. སཾསཡཱནུབདྡྷཉྷི ལོཀེ ཨནུམཱནཉཱཎ’’ནྟི ཝདནྟི, ཏེསམྤི ན ཡུཏྟཾ. སབྦསྶ ཧི ཨཔཙྩཀྑབྷཱཝེ ཨཏྠསྶ ཨཝིསཾཝཱདནེན ཉེཡྻསྶ ཨེཀདེསཾ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ སེསེཔི ཨེཝནྟི ཨདྷིམུཙྩིཏྭཱ ཝཝཏྠཱཔནསྶ ཨསམྦྷཝཏོ. ཡཉྷི ཏཾ སེསཾ, ཏཾ ཨཔཙྩཀྑནྟི. ཨཐ ཏམྤི པཙྩཀྑཾ, ཏསྶ སེསབྷཱཝོ པན ན སིཡཱཏི སབྦམེཏཾ ཨཀཱརཎཾ. ཀསྨཱ? ཨཝིསཡཝིཙཱརབྷཱཝཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘བུདྡྷཝིསཡོ, བྷིཀྑཝེ, ཨཙིནྟེཡྻོ, ན ཙིནྟེཏབྦོ; ཡོ ཙིནྟེཡྻ, ཨུམྨཱདསྶ ཝིགྷཱཏསྶ བྷཱགཱི ཨསྶཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༧༧).

ཨིདཾ པནེཏྠ སནྣིཊྛཱནཾ – ཡཾཀིཉྩི བྷགཝཏཱ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏཾ སཀལམེཀདེསོ ཝཱ, ཏཏྠ ཨཔྤཊིཧཏཝུཏྟིཏཱཡ པཙྩཀྑཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ནིཙྩསམཱདྷཱནཉྩ ཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ, ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏསྶ སཀལསྶ ཨཝིསཡབྷཱཝཏོ ཏསྶ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཝུཏྟིཏཱ ན སིཡཱ, ཨེཀནྟེནེཝ སཱ ཨིཙྪིཏབྦཱ ‘‘སབྦེ དྷམྨཱ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཨཱཝཛྫནཔཊིབདྡྷཱ, ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷཱ, མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཱ, ཙིཏྟུཔྤཱདཔཊིབདྡྷཱ’’ཏི (མཧཱནི. ༦༩; ཙཱུལ༹ནི. མོགྷརཱཛམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༨༥) ཝཙནཏོ. ཨཏཱིཏཱནཱགཏཝིསཡམྤི བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ ཨནུམཱནཱགམནཏཀྐགྒཧཎཝིརཧིཏཏྟཱ པཙྩཀྑམེཝ.

ནནུ ཙ ཨེཏསྨིམྤི པཀྑེ ཡདཱ སཀལཾ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏཾ, ཏདཱ སཀིམེཝ སཀལཝིསཡཏཱཡ ཨནིརཱུཔིཏརཱུཔེན བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པཝཏྟེཡྻཱཏི ཝུཏྟདོསཱནཱཏིཝཏྟིཡེཝཱཏི? ན, ཏསྶ ཝིསོདྷིཏཏྟཱ. ཝིསོདྷིཏོ ཧི སོ བུདྡྷཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོཏི. ཨཉྙཐཱ པཙུརཛནཉཱཎསམཝུཏྟིཏཱཡ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ ཉཱཎསྶ ཨཙིནྟེཡྻཏཱ ན སིཡཱ, ཏསྨཱ སཀལདྷམྨཱརམྨཎམྤི ཏཾ ཨེཀདྷམྨཱརམྨཎཾ ཝིཡ སུཝཝཏྠཱཔིཏེཡེཝ ཏེ དྷམྨེ ཀཏྭཱ པཝཏྟཏཱིཏི ཨིདམེཏྠ ཨཙིནྟེཡྻཾ. ཡཱཝཏཀཾ ཉེཡྻཾ, ཏཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ, ཡཱཝཏཀཾ ཉཱཎཾ, ཏཱཝཏཀཾ ཉེཡྻཾ, ཉེཡྻཔརིཡནྟིཀཾ ཉཱཎཾ, ཉཱཎཔརིཡནྟིཀཾ ཉེཡྻནྟི ཨེཝམེཀཛ྄ཛྷཾ ཝིསུཾ ཝིསུཾ སཀིཾ ཀམེན ཙ ཨིཙྪཱནུརཱུཔཾ སམྨཱ སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ བྷགཝཱ. ཏཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ.

དྭེ ཝིཏཀྐཱཏི དྭེ སམྨཱ ཝིཏཀྐཱ. ཏཏྠ ཝིཏཀྐེནྟི ཨེཏེན, སཡཾ ཝཱ ཝིཏཀྐེཏི, ཝིཏཀྐནམཏྟམེཝ ཝཱཏི ཝིཏཀྐོ. སྭཱཡཾ ཨཱརམྨཎཱབྷིནིརོཔནལཀྑཎོ, ཨཱཧནནཔརིཡཱཧནནརསོ, ཨཱརམྨཎེ ཙིཏྟསྶ ཨཱནཡནཔཙྩུཔཊྛཱནོ. ཝིསཡབྷེདེན པན ཏཾ དྭིདྷཱ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘དྭེ ཝིཏཀྐཱ’’ཏི. སམུདཱཙརནྟཱིཏི སམཾ སམྨཱ ཙ ཨུདྡྷམུདྡྷཾ མརིཡཱདཱཡ ཙརནྟི. མརིཡཱདཏྠོ ཧི ཨཡམཱཀཱརོ, ཏེན ཙ ཡོགེན ‘‘ཏཐཱགཏཾ ཨརཧནྟཾ སམྨཱསམྦུདྡྷ’’ནྟི ཨིདཾ སཱམིཨཏྠེ ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཏཐཱགཏསྶ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཨཏྟནོ ཝིསཡེ སམཾ སམྨཱ ཙ ཨཉྙམཉྙཾ མརིཡཱདཾ ཨནཏིཀྐམནྟཱ ཨུདྡྷམུདྡྷཾ བཧུལཾ ཨབྷིཎྷཾ ཙརནྟི པཝཏྟནྟཱིཏི.

ཀོ པན ནེསཾ ཝིསཡོ, ཀཱ ཝཱ མརིཡཱདཱ, ཀཐཉྩ ཏཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཏེ ཨུདྡྷམུདྡྷཾ བཧུལཾ ཨབྷིཎྷཾ ནིཙྩཾ པཝཏྟནྟཱིཏི? ཝུཙྩཏེ – ཁེམཝིཏཀྐོ, པཝིཝེཀཝིཏཀྐོཏི ཨིམེ དྭེ ཝིཏཀྐཱཡེཝ. ཏེསུ ཁེམཝིཏཀྐོ ཏཱཝ བྷགཝཏོ ཝིསེསེན ཀརུཎཱསམྤཡུཏྟོ, མེཏྟཱམུདིཏཱསམྤཡུཏྟོཔི ལབྦྷཏེཝ, ཏསྨཱ སོ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཡཱ མེཏྟཱདིསམཱཔཏྟིཡཱ ཙ པུབྦངྒམོ སམྤཡུཏྟོ ཙ ཝེདིཏབྦོ. པཝིཝེཀཝིཏཀྐོ པན ཕལསམཱཔཏྟིཡཱ པུབྦངྒམོ སམྤཡུཏྟོ ཙ, དིབྦཝིཧཱརཱདིཝསེནཱཔི ལབྦྷཏེཝ. ཨིཏི ནེསཾ ཝིཏཀྐོ ཝིསཡོ, ཏསྨཱ ཨེཀསྨིཾ སནྟཱནེ བཧུལཾ པཝཏྟམཱནཱནམྤི ཀཱལེན ཀཱལཾ སཝིསཡསྨིཾཡེཝ ཙརཎཏོ ནཏྠི མརིཡཱདཱ, ན སངྐརེན ཝུཏྟི.

ཏཏྠ ཁེམཝིཏཀྐོ བྷགཝཏོ ཀརུཎོཀྐམནཱདིནཱ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ, པཝིཝེཀཝིཏཀྐོ སམཱཔཏྟཱིཧི. ཏཏྲཱཡཾ ཝིབྷཱཝནཱ – ‘‘ཨཡཾ ལོཀོ སནྟཱཔཛཱཏོ དུཀྑཔརེཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ རཱགགྒིཨཱདཱིཧི ལོཀསནྣིཝཱསསྶ ཨཱདིཏྟཏཱདིཨཱཀཱརདསྶནེཧི མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཡཱ པུབྦབྷཱགེ, སམཱཔཏྟིཡམྤི པཋམཛ྄ཛྷཱནཝསེན ཝཏྟབྦོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ (པཊི. མ. ༡.༡༡༧-༡༡༨) –

‘‘བཧཱུཧི ཨཱཀཱརེཧི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏི, ཨཱདིཏྟོ ལོཀསནྣིཝཱསོཏི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏི. ཨུཡྻུཏྟོ, པཡཱཏོ, ཀུམྨགྒཔཊིཔནྣོ, ཨུཔནཱིཡཏི ལོཀོ ཨདྡྷུཝོ, ཨཏཱཎོ ལོཀོ ཨནབྷིསྶརོ, ཨསྶཀོ ལོཀོ, སབྦཾ པཧཱཡ གམནཱིཡཾ, ཨཱུནོ ལོཀོ ཨཏིཏྟོ ཏཎྷཱདཱསོ.

‘‘ཨཏཱཡནོ ལོཀསནྣིཝཱསོ, ཨལེཎོ, ཨསརཎོ, ཨསརཎཱིབྷཱུཏོ, ཨུདྡྷཏོ ལོཀོ ཨཝཱུཔསནྟོ, སསལློ ལོཀསནྣིཝཱསོ ཝིདྡྷོ པུཐུསལླེཧི, ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཱཝརཎོ ཀིལེསཔཉྫརཔརིཀྑིཏྟོ, ཨཝིཛྫཱགཏོ ལོཀསནྣིཝཱསོ ཨཎྜབྷཱུཏོ པརིཡོནདྡྷོ ཏནྟཱཀུལཀཛཱཏོ ཀུལཱགུཎྛིཀཛཱཏོ མུཉྫཔབྦཛབྷཱུཏོ ཨཔཱཡཾ དུགྒཏིཾ ཝིནིཔཱཏཾ སཾསཱརཾ ནཱཏིཝཏྟཏཱིཏི པསྶནྟཱནཾ, ཨཝིཛྫཱཝིསདོསསཾལིཏྟོ ཀིལེསཀལལཱིབྷཱུཏོ, རཱགདོསམོཧཛཊཱཛཊིཏོ.

‘‘ཏཎྷཱསངྒྷཱཊཔཊིམུཀྐོ, ཏཎྷཱཛཱལེན ཨོཏྠཊོ, ཏཎྷཱསོཏེན ཝུཡ྄ཧཏི, ཏཎྷཱསཾཡོཛནེན སཾཡུཏྟོ, ཏཎྷཱནུསཡེན ཨནུསཊོ, ཏཎྷཱསནྟཱཔེན སནྟཔྤཏི, ཏཎྷཱཔརིལཱ༹ཧེན པརིཌཡ྄ཧཏི.

‘‘དིཊྛིསངྒྷཱཊཔཊིམུཀྐོ, དིཊྛིཛཱལེན ཨོཏྠཊོ, དིཊྛིསོཏེན ཝུཡ྄ཧཏི, དིཊྛིསཾཡོཛནེན སཾཡུཏྟོ, དིཊྛཱནུསཡེན ཨནུསཊོ, དིཊྛིསནྟཱཔེན སནྟཔྤཏི, དིཊྛིཔརིལཱ༹ཧེན པརིཌཡ྄ཧཏི.

‘‘ཛཱཏིཡཱ ཨནུགཏོ, ཛརཱཡ ཨནུསཊོ, བྱཱདྷིནཱ ཨབྷིབྷཱུཏོ, མརཎེན ཨབྦྷཱཧཏོ, དུཀྑེ པཏིཊྛིཏོ.

‘‘ཏཎྷཱཡ ཨོཌྜིཏོ, ཛརཱཔཱཀཱརཔརིཀྑིཏྟོ, མཙྩུཔཱསཔརིཀྑིཏྟོ, མཧཱབནྡྷནབདྡྷོ, ལོཀསནྣིཝཱསོ, རཱགབནྡྷནེན, དོསམོཧབནྡྷནེན, མཱནདིཊྛིཀིལེསདུཙྩརིཏབནྡྷནེན བདྡྷོ, མཧཱསམྦཱདྷཔཊིཔནྣོ, མཧཱཔལིབོདྷེན པལིབུདྡྷོ, མཧཱཔཔཱཏེ པཏིཏོ, མཧཱཀནྟཱརཔཊིཔནྣོ, མཧཱསཾསཱརཔཊིཔནྣོ, མཧཱཝིདུགྒེ སམྤརིཝཏྟཏི, མཧཱཔལིཔེ པལིཔནྣོ.

‘‘ཨབྦྷཱཧཏོ ལོཀསནྣིཝཱསོ, ཨཱདིཏྟོ ལོཀསནྣིཝཱསོ རཱགགྒིནཱ, དོསགྒིནཱ, མོཧགྒིནཱ ཛཱཏིཡཱ…པེ… ཨུཔཱཡཱསེཧི, ཨུནྣཱིཏཀོ ལོཀསནྣིཝཱསོ ཧཉྙཏི ནིཙྩམཏཱཎོ པཏྟདཎྜོ ཏཀྐརོ, ཝཛྫབནྡྷནབདྡྷོ ཨཱགྷཱཏནཔཙྩུཔཊྛིཏོ, ཨནཱཐོ ལོཀསནྣིཝཱསོ པརམཀཱརུཉྙཏཾ པཏྟོ, དུཀྑཱབྷིཏུནྣོ ཙིརརཏྟཔཱིལི༹ཏོ, ནིཙྩགདྷིཏོ ནིཙྩཔིཔཱསིཏོ.

‘‘ཨནྡྷོ, ཨཙཀྑུཀོ, ཧཏནེཏྟོ, ཨཔརིཎཱཡཀོ, ཝིཔཐཔཀྑནྡོ, ཨཉྫསཱཔརདྡྷོ, མཧོགྷཔཀྑནྡོ.

‘‘དྭཱིཧི དིཊྛིགཏེཧི པརིཡུཊྛིཏོ, ཏཱིཧི དུཙྩརིཏེཧི ཝིཔྤཊིཔནྣོ, ཙཏཱུཧི ཡོགེཧི ཡོཛིཏོ, ཙཏཱུཧི གནྠེཧི གནྠིཏོ, ཙཏཱུཧི ཨུཔཱདཱནེཧི ཨུཔཱདཱིཡཏི, པཉྩགཏིསམཱརུལ༹ྷོ, པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི རཛྫཏི, པཉྩཧི ནཱིཝརཎེཧི ཨོཏྠཊོ, ཚཧི ཝིཝཱདམཱུལེཧི ཝིཝདཏི, ཚཧི ཏཎྷཱཀཱཡེཧི རཛྫཏི, ཚཧི དིཊྛིགཏེཧི པརིཡུཊྛིཏོ, སཏྟཧི ཨནུསཡེཧི ཨནུསཊོ, སཏྟཧི སཾཡོཛནེཧི སཾཡུཏྟོ, སཏྟཧི མཱནེཧི ཨུནྣཏོ, ཨཊྛཧི ལོཀདྷམྨེཧི སམྤརིཝཏྟཏི, ཨཊྛཧི མིཙྪཏྟེཧི ནིཡཏོ, ཨཊྛཧི པུརིསདོསེཧི དུསྶཏི, ནཝཧི ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུཧི ཨཱགྷཱཏིཏོ, ནཝཧི མཱནེཧི ཨུནྣཏོ, ནཝཧི ཏཎྷཱམཱུལཀེཧི དྷམྨེཧི རཛྫཏི, དསཧི ཀིལེསཝཏྠཱུཧི ཀིལིསྶཏི, དསཧི ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུཧི ཨཱགྷཱཏིཏོ, དསཧི ཨཀུསལཀམྨཔཐེཧི སམནྣཱགཏོ, དསཧི སཾཡོཛནེཧི སཾཡུཏྟོ, དསཧི མིཙྪཏྟེཧི ནིཡཏོ, དསཝཏྠུཀཱཡ དིཊྛིཡཱ སམནྣཱགཏོ, དསཝཏྠུཀཱཡ ཨནྟགྒཱཧིཀཱཡ དིཊྛིཡཱ སམནྣཱགཏོ, ཨཊྛསཏཏཎྷཱཔཔཉྩེཧི པཔཉྩིཏོ, དྭཱསཊྛིཡཱ དིཊྛིགཏེཧི པརིཡུཊྛིཏོ ལོཀསནྣིཝཱསོཏི སམྤསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏི.

‘‘ཨཧཉྩམྷི ཏིཎྞོ, ལོཀོ ཙ ཨཏིཎྞོ. ཨཧཉྩམྷི མུཏྟོ, ལོཀོ ཙ ཨམུཏྟོ. ཨཧཉྩམྷི དནྟོ, ལོཀོ ཙ ཨདནྟོ. ཨཧཉྩམྷི སནྟོ, ལོཀོ ཙ ཨསནྟོ. ཨཧཉྩམྷི ཨསྶཏྠོ, ལོཀོ ཙ ཨནསྶཏྠོ. ཨཧཉྩམྷི པརིནིབྦུཏོ, ལོཀོ ཙ ཨཔརིནིབྦུཏོ. པཧོམི ཁྭཱཧཾ ཏིཎྞོ ཏཱརེཏུཾ, མུཏྟོ མོཙེཏུཾ, དནྟོ དམེཏུཾ, སནྟོ སམེཏུཾ, ཨསྶཏྠོ ཨསྶཱསེཏུཾ, པརིནིབྦུཏོ པརེ ཙ པརིནིབྦཱཔེཏུནྟི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏཱི’’ཏི (པཊི. མ. ༡.༡༡༧-༡༡༨).

ཨིམིནཱཝ ནཡེན བྷགཝཏོ སཏྟེསུ མེཏྟཱཨོཀྐམནཉྩ ཝིབྷཱཝེཏབྦཾ. ཀརུཎཱཝིསཡསྶ ཧི དུཀྑསྶ པཊིཔཀྑབྷཱུཏཾ སུཁཾ སཏྟེསུ ཨུཔསཾཧརནྟཱི མེཏྟཱཔི པཝཏྟཏཱིཏི ཨིདྷ ཨབྱཱཔཱདཨཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐཱ ཁེམཝིཏཀྐོ. པཝིཝེཀཝིཏཀྐོ པན ནེཀྑམྨཝིཏཀྐོཡེཝ, ཏསྶ དིབྦཝིཧཱརཨརིཡཝིཧཱརེསུ པུབྦབྷཱགསྶ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ པཙྩཝེཀྑཎཱཡ ཙ ཝསེན པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཏྠ ཡེ ཏེ བྷགཝཏོ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནཀཝསེན ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསངྑཱ སམཱཔཏྟིཝིཧཱརཱ, ཡེསཾ པུརེཙརཎབྷཱཝེན པཝཏྟཾ སམཱདྷིཙརིཡཱནུགཏཾ ཉཱཎཙརིཡཱནུགཏཾ ཉཱཎཾ ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསམཱཔཏྟིསཉྩཱརིམཧཱཝཛིརཉཱཎནྟི ཝུཙྩཏི, ཏེསཾ ཝསེན བྷགཝཏོ པཝིཝེཀཝིཏཀྐསྶ བཧུལཾ པཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ མཧཱསཙྩཀསུཏྟེནཔི ཝེདིཏབྦོ. ཝུཏྟཉྷི ཏཏྠ བྷགཝཏཱ –

‘‘སོ ཁོ ཨཧཾ, ཨགྒིཝེསྶན, ཏསྨིཾཡེཝ པུརིམསྨིཾ སམཱདྷིནིམིཏྟེ ཨཛ྄ཛྷཏྟམེཝ ཙིཏྟཾ སཎྛཔེམི, སནྣིསཱདེམི, ཡེན སུདཾ ནིཙྩཀཔྤཾ ཝིཧརཱམཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༣༨༧).

ཨིདཉྷི བྷགཝཱ ‘‘སམཎོ གོཏམོ ཨབྷིརཱུཔོ པཱསཱདིཀོ སུཕུསིཏཾ དནྟཱཝརཎཾ, ཛིཝ྄ཧཱ ཏནུཀཱ, མདྷུརཾ ཝཙནཾ, ཏེན པརིསཾ རཉྫེནྟོ མཉྙེ ཝིཙརཏི, ཙིཏྟེ པནསྶ ཨེཀགྒཏཱ ནཏྠི, ཡོ ཨེཝཾ སཉྙཏྟིབཧུལོ ཙརཏཱི’’ཏི སཙྩཀེན ནིགཎྛཔུཏྟེན ཝིཏཀྐིཏེ ཨཝསྶཾ སཧོཌྷཾ ཙོརཾ གཎྷནྟོ ཝིཡ ‘‘ན ཨགྒིཝེསྶན ཏཐཱགཏོ པརིསཾ རཉྫེནྟོ སཉྙཏྟིབཧུལོ ཝིཙརཏི, ཙཀྐཝཱལ༹པརིཡནྟཱཡཔི པརིསཱཡ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཨསལླཱིནོ ཨནུཔལིཏྟོ ཨེཀཏྟཾ ཨེཀཝིཧཱརིསུཉྙཏཱཕལསམཱཔཏྟིཕལཾ ཨནུཡུཏྟོ’’ཏི དསྶེཏུཾ ཨཱཧརི.

བྷགཝཱ ཧི ཡསྨིཾ ཁཎེ པརིསཱ སཱདྷུཀཱརཾ དེཏི, དྷམྨཾ ཝཱ པཙྩཝེཀྑཏི, ཏསྨིཾ ཁཎེ པུབྦབྷཱགེན ཀཱལཾ པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ཕལསམཱཔཏྟིཾ ཨསྶཱསཝཱརེ པསྶཱསཝཱརེ སམཱཔཛྫཏི, སཱདྷུཀཱརསདྡནིགྒྷོསེ ཨཝིཙྪིནྣེཡེཝ དྷམྨཔཙྩཝེཀྑཎཱཡ ཙ པརིཡོསཱནེ སམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛཱཡ ཋིཏཊྛཱནཏོ པཊྛཱཡ དྷམྨཾ དེསེཏི. བུདྡྷཱནཉྷི བྷཝངྒཔརིཝཱསོ ལཧུཀོ, ཨསྶཱསཝཱརེ པསྶཱསཝཱརེ སམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫནྟི. ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟསམཱཔཏྟཱིནཾ སཔུབྦབྷཱགཱནཾ ཝསེན བྷགཝཏོ ཁེམཝིཏཀྐསྶ པཝིཝེཀཝིཏཀྐསྶ ཙ བཧུལཔྤཝཏྟི ཝེདིཏབྦཱ.

ཏཏྠ ཡསྶ བྱཱཔཱདཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐཱདིསཾཀིལེསཔྤཧཱནསྶ ཨབྱཱཔཱདཝིཏཀྐསྶ ཨཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐསྶ ཙ ཨཱནུབྷཱཝེན ཀུཏོཙིཔི བྷཡཱབྷཱཝཏོ ཏཾསམངྒཱི ཁེམཔྤཏྟོ ཙ ཝིཧརཏི, ཏཏོ ཙ སབྦསྶཔི སབྦདཱཔི ཁེམམེཝ ཧོཏི ཨབྷཡམེཝ. ཏསྨཱ དུཝིདྷོཔི ཨུབྷཡེསཾ ཁེམངྐརོཏི ཁེམཝིཏཀྐོ. ཡསྶ པན ཀཱམཝིཏཀྐཱདིསཾཀིལེསཔཧཱནསྶ ནེཀྑམྨཝིཏཀྐསྶ ཨཱནུབྷཱཝེན ཀཱཡཝིཝེཀོ, ཙིཏྟཝིཝེཀོ, ཨུཔདྷིཝིཝེཀོཏི ཏིཝིདྷོ; ཏདངྒཝིཝེཀོ, ཝིཀྑམྦྷནཝིཝེཀོ, སམུཙྪེདཝིཝེཀོ, པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིཝེཀོ, ནིསྶརཎཝིཝེཀོཏི པཉྩཝིདྷོ ཙ ཝིཝེཀོ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི. སོ ཡཐཱརཧཾ ཨཱརམྨཎཏོ སམྤཡོགཏོ ཙ པཝིཝེཀསཧགཏོ ཝིཏཀྐོཏི པཝིཝེཀཝིཏཀྐོ. ཨེཏེ ཙ དྭེ ཝིཏཀྐཱ ཨེཝཾ ཝིབྷཏྟཝིསཡཱཔི སམཱནཱ ཨཱདིཀམྨིཀཱནཾ ཨཉྙམཉྙཱུཔཀཱརཱཡ སམྦྷཝནྟི. ཡཐཱ ཧི ཁེམཝིཏཀྐསྶ པཝིཝེཀཝིཏཀྐོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཨུཔྤཱདཱཡ ཨུཔྤནྣསྶ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ ཝེཔུལླཱཡ ཧོཏི, ཨེཝཾ པཝིཝེཀཝིཏཀྐསྶཔི ཁེམཝིཏཀྐོ. ན ཧི ཝཱུཔཀཊྛཀཱཡཙིཏྟཱནམནྟརེན མེཏྟཱཝིཧཱརཱདཡོ སམྦྷཝནྟི བྱཱཔཱདཱདིཔྤཧཱནེན ཙ ཝིནཱ ཙིཏྟཝིཝེཀཱདཱིནཾ ཨསམྦྷཝོཡེཝཱཏི ཨཉྙམཉྙསྶ བཧཱུཔཀཱརཱ ཨེཏེ དྷམྨཱ དཊྛབྦཱ. བྷགཝཏོ པན སབྦསོ པཧཱིནསཾཀིལེསསྶ ལོཀཧིཏཏྠཱཡ ཨེཝཾ ཁེམཝིཏཀྐོ ཙ པཝིཝེཀཝིཏཀྐོ ཙ ཨསྶཱསཝཱརམཏྟེཔི ཧིཏསུཁམཱཝཧནྟིཡེཝཱཏི. ཁེམོ ཙ ཝིཏཀྐོ པཝིཝེཀོ ཙ ཝིཏཀྐོཏི སམྦནྡྷིཏབྦཾ.

ཨེཝཾ ཨུདྡིཊྛེ དྭེ ཝིཏཀྐེ ནིདྡིསིཏུཾ ‘‘ཨབྱཱཔཛ྄ཛྷཱརཱམོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨབྱཱཔཛ྄ཛྷནཾ ཀསྶཙི ཨདུཀྑནཾ ཨབྱཱཔཛ྄ཛྷོ, སོ ཨཱརམིཏབྦཏོ ཨཱརཱམོ ཨེཏསྶཱཏི ཨབྱཱཔཛ྄ཛྷཱརཱམོ. ཨབྱཱཔཛ྄ཛྷེ རཏོ སེཝནཝསེན ནིརཏོཏི ཨབྱཱཔཛ྄ཛྷརཏོ. ཨེསེཝཱཏི ཨེསོ ཨེཝ. ཨིརིཡཱཡཱཏི ཀིརིཡཱཡ, ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགེནཱཏི ཨཏྠོ. ན ཀཉྩི བྱཱབཱདྷེམཱིཏི ཧཱིནཱདཱིསུ ཀཉྩིཔི སཏྟཾ ཏཎྷཱཏསཱདིཡོགཏོ ཏསཾ ཝཱ ཏདབྷཱཝཏོ པཧཱིནསབྦཀིལེསཝིཔྥནྡིཏཏྟཱ ཐཱཝརཾ ཝཱ ན བཱདྷེམི ན དུཀྑཱཔེམི. ཀརུཎཛ྄ཛྷཱསཡོ བྷགཝཱ མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིབཧུལོ ཨཏྟནོ པརམརུཙིཏཀརུཎཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔམེཝམཱཧ. ཏེན ཨཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐཾ ཨབྱཱཔཱདཝིཏཀྐཉྩ དསྶེཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘ཨཧཾ ཨིམཱཡ ཨིརིཡཱཡ ཨིམཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨེཝཾ སམྨཱ པཊིཔཛྫནྟོ ཨེཝཾ སམཱཔཏྟིཝིཧཱརེཧི ཝིཧརནྟོ ཨེཝཾ པུཉྙཏྠིཀེཧི ཀཏཱནི སཀྐཱརགརུཀཱརམཱནནཝནྡནཔཱུཛནཱནི ཨདྷིཝཱསེནྟོ སཏྟེསུ ན ཀཉྩི བྱཱབཱདྷེམི, ཨཔིཙ ཁོ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠཔྤབྷེདཾ ཧིཏསུཁམེཝ ནེསཾ པརིབྲཱུཧེམཱི’ཏི.

ཡཾ ཨཀུསལཾ, ཏཾ པཧཱིནནྟི ཡཾ དིཡཌྜྷཀིལེསསཧསྶབྷེདཾ ཨཉྙཉྩ ཏཾསམྤཡུཏྟཾ ཨནནྟཔྤབྷེདཾ ཨཀུསལཾ, ཏཾ སབྦཾ བོདྷིམཱུལེཡེཝ མཡ྄ཧཾ པཧཱིནཾ སམཱུཧཏནྟི. ཨིམིནཱ པཝིཝེཀེསུ མུདྡྷབྷཱུཏེན སདྡྷིཾ ནིསྶརཎཝིཝེཀེན སམུཙྪེདཔྤཊིཔྤསྶདྡྷིཝིཝེཀེ དསྶེཏི. ཀེཙི པནེཏྠ ཏདངྒཝིཀྑམྦྷནཝིཝེཀེཔི ཨུདྡྷརནྟི. ཨཱགམནཱིཡཔཊིཔདཱཡ ཧི སདྡྷིཾ བྷགཝཏཱ ཨཏྟནོ ཀིལེསཀྑཡོ ཨིདྷ ཝུཏྟོཏི.

ཨིཏི བྷགཝཱ ཨཔརིམིཏཀཔྤཔརིཙིཏྟཾ ཨཏྟནོ པཝིཝེཀཛ྄ཛྷཱསཡཾ སདྡྷིཾ ནིསྶརཎཛ྄ཛྷཱསཡེན ཨིདཱནི མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ ཋིཏོ ཏམཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཕལསམཱཔཏྟིཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཀིལེསཔྤཧཱནཔཙྩཝེཀྑཎམུཁེན ཝིབྷཱཝེཏི. ཡདཏྠཾ པནེཏྠ སཏྠཱ ཨིམེ དྭེ ཝིཏཀྐེ ཨུདྡྷརི, ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏསྨཱཏིཧ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. བྷགཝཱ ཧི ཨིམསྶ ཝིཏཀྐདྭཡསྶ ཨཏྟནོ བཧུལསམུདཱཙཱརདསྶནམུཁེནེཝ ཏཏྠ བྷིཀྑཱུ ནིཝེསེཏུཾ ཨིམཾ དེསནཾ ཨཱརབྷི.

ཏཏྠ ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཨབྱཱཔཛ྄ཛྷཔཝིཝེཀཱབྷིརཏསྶ མེ ཁེམཔཝིཝེཀཝིཏཀྐཱཡེཝ བཧུལཾ པཝཏྟནྟི, ཏསྨཱ. ཏིཧཱཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨབྱཱཔཛ྄ཛྷཱརཱམཱ ཝིཧརཐཱཏི སབྦསཏྟེསུ མེཏྟཱཝིཧཱརེན ཀརུཎཱཝིཧཱརེ ན ཙ ཨབྷིརམནྟཱ ཝིཧརཐ. ཏེན བྱཱཔཱདསྶ ཏདེཀཊྛཀིལེསཱནཉྩ དཱུརཱིཀརཎམཱཧ. ཏེསཾ ཝོཏི ཨེཏྠ ཝོཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. པཝིཝེཀཱརཱམཱ ཝིཧརཐཱཏི ཀཱཡཱདིཝིཝེཀཉྩེཝ ཏདངྒཱདིཝིཝེཀཉྩཱཏི སབྦཝིཝེཀེ ཨཱརམིཏབྦཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ ཝིཧརཐ. ཨིམཱཡ མཡནྟིཨཱདི ཡཐཱ ནེསཾ ཁེམཝིཏཀྐསྶ པཝཏྟནཱཀཱརདསྶནཾ, ཨེཝཾ ཀིཾ ཨཀུསལནྟིཨཱདི པཝིཝེཀཝིཏཀྐསྶ པཝཏྟནཱཀཱརདསྶནཾ. ཏཏྠ ཡཐཱ ཨནཝཛྫདྷམྨེ པརིཔཱུརེཏུཀཱམེན ཀིཾཀུསལགཝེསིནཱ ཧུཏྭཱ ཀུསལདྷམྨཔརིཡེསནཱ ཀཱཏབྦཱཝ, སཱཝཛྫདྷམྨེ པཛཧིཏུཀཱམེནཱཔི ཨཀུསལཔརིཡེསནཱ ཀཱཏབྦཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀིཾ ཨཀུསལ’’ནྟིཨཱདི. ཨབྷིཉྙཱཔུབྦིཀཱ ཧི པརིཉྙཱཔཧཱནསཙྪིཀིརིཡཱབྷཱཝནཱ. ཏཏྠ ཀིཾ ཨཀུསལནྟི ཨཀུསལཾ ནཱམ ཀིཾ, སབྷཱཝཏོ ཀིམསྶ ལཀྑཎཾ, ཀཱནི ཝཱ རསཔཙྩུཔཊྛཱནཔདཊྛཱནཱནཱིཏི ཨཀུསལསྶ སབྷཱཝཀིཙྩཱདིཏོ པཙྩཝེཀྑཎཝིདྷིཾ དསྶེཏི. ཨཱདིཀམྨིཀཝསེན ཙེས ཝིཏཀྐོ ཨཱགཏོ, ཀིཾ ཨཔྤཧཱིནཾ ཀིཾ པཛཧཱམཱཏི ཨིདཾ པདདྭཡཾ སེཀྑཝསེན. ཏསྨཱ ཀིཾ ཨཔྤཧཱིནནྟི ཀཱམརཱགསཾཡོཛནཱདཱིསུ ཨཀུསལེསུ ཀིཾ ཨཀུསལཾ ཨམྷཱཀཾ མགྒེན ཨསམུཙྪིནྣཾ? ཀིཾ པཛཧཱམཱཏི ཀིཾ ཨཀུསལཾ སམུགྒྷཱཏེམ? ཨཐ ཝཱ ཀིཾ པཛཧཱམཱཏི ཝཱིཏིཀྐམཔརིཡུཊྛཱནཱནུསཡེསུ ཀིཾ ཝིབྷཱགཾ ཨཀུསལཾ ཨིདཱནི མཡཾ པཛཧཱམཱཏི ཨཏྠོ. ཀེཙི པན ‘‘ཀིཾ ཨཔྤཧཱིན’’ནྟི པཋནྟི. ཏེསཾ དིཊྛིསཾཡོཛནཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདེསུ ཨཀུསལེསུ ཀིཾ ཀཏམཾ ཨཀུསལཾ, ཀེན ཀཏམེན པཀཱརེན, ཀཏམེན ཝཱ མགྒེན ཨམྷཱཀཾ ཨཔྤཧཱིནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

གཱཐཱསུ བུདྡྷནྟི ཙཏུནྣཾ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ སཡམྦྷུཉཱཎེན བུདྡྷཏྟཱ པཊིཝིདྡྷཏྟཱ བུདྡྷཾ སཙྩཝིནིམུཏྟསྶ ཉེཡྻསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨབྷིཉྙེཡྻཾ ཨབྷིཉྙཱཏཾ, བྷཱཝེཏབྦཉྩ བྷཱཝིཏཾ;

པཧཱཏབྦཾ པཧཱིནཾ མེ, ཏསྨཱ བུདྡྷོསྨི བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ༥༦༣; མ. ནི. ༢.༣༩༩);

ཋཔེཏྭཱ མཧཱབོདྷིསཏྟཾ ཨཉྙེཧི སཧིཏུཾ ཝཧིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཨསཡ྄ཧསྶ སཀལསྶ བོདྷིསམྦྷཱརསྶ མཧཱཀརུཎཱདྷིཀཱརསྶ ཙ སཧནཏོ ཝཧནཏོ, ཏཐཱ ཨཉྙེཧི སཧིཏུཾ ཨབྷིབྷཝིཏུཾ དུཀྐརཏྟཱ ཨསཡ྄ཧཱནཾ པཉྩནྣཾ མཱརཱནཾ སཧནཏོ ཨབྷིབྷཝནཏོ, ཨཱསཡཱནུསཡཙརིཡཱདྷིམུཏྟིཨཱདིཝིབྷཱགཱཝབོདྷེན ཡཐཱརཧཾ ཝེནེཡྻཱནཾ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཨནུསཱསནསངྑཱཏསྶ ཨཉྙེཧི ཨསཡ྄ཧསྶ བུདྡྷཀིཙྩསྶ སཧནཏོ ཝཧནཏོ, ཏཏྠ ཝཱ སཱདྷུཀཱརིབྷཱཝཏོ ཨསཡ྄ཧསཱཧིནཾ. སམུདཱཙརནྟི ནནྟི ཨེཏྠ ནནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ, ནཾ ཏཐཱགཏནྟི ཝཱ ཨཏྠོ.

སཀཔརསནྟཱནེསུ ཏམསངྑཱཏཾ མོཧནྡྷཀཱརཾ ནུདི ཁིཔཱིཏི ཏམོནུདོ. པཱརཾ ནིབྦཱནཾ གཏོཏི པཱརགཏོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘མུཏྟོ མོཙེཡྻ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན པཝཏྟིཏསྶ མཧཱབྷིནཱིཧཱརསྶ སཀལསྶ ཝཱ སཾསཱརདུཀྑསྶ སབྦཉྙུགུཎཱནཾ པཱརཾ པརིཡནྟཾ གཏོཏི པཱརགཏོ, ཏཾ ཏམོནུདཾ པཱརགཏཾ. ཏཏོ ཨེཝ པཏྟིཔཏྟཾ བུདྡྷཾ, སཱིལཱདིཾ དསབལཉཱཎཱདིཉྩ སམྨཱསམྦུདྡྷེཧི པཏྟབྦཾ སབྦཾ པཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཝསིམནྟི ཛྷཱནཱདཱིསུ ཨཱཀངྑཱཔཊིབདྡྷོ པརམོ ཨཱཝཛྫནཱདིཝསིབྷཱཝོ, ཨརིཡིདྡྷིསངྑཱཏོ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎོ ཙིཏྟཝསིབྷཱཝོ ཙ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཝསིམཱ, ཏཾ ཝསིམཾ, ཝསིནནྟི ཨཏྠོ. སབྦེསཾ ཀཱམཱསཝཱདཱིནཾ ཨབྷཱཝེན ཨནཱསཝཾ. ཀཱཡཝིསམཱདིཀསྶ ཝིསམསྶ ཝནྟཏྟཱ ཝཱ ཝིསསངྑཱཏཾ སབྦཾ ཀིལེསམལཾ ཏརིཏྭཱ ཝཱ ཝིསཾ སཀལཝཊྚདུཀྑཾ སཡཾ ཏརིཏྭཱ ཏཱརཎཏོ ཝིསནྟརོ ཏཾ ཝིསནྟརཾ. ཏཎྷཀྑཡེ ཨརཧཏྟཕལེ ནིབྦཱནེ ཝཱ ཝིམུཏྟཾ, ཨུབྷཡམྷི གམནཏོ མོནསངྑཱཏེན ཉཱཎེན ཀཱཡམོནེཡྻཱདཱིཧི ཝཱ སཱཏིསཡཾ སམནྣཱགཏཏྟཱ མུནིཾ. མུནཱིཏི ཧི ཨགཱརིཡམུནི, ཨནགཱརིཡམུནི, སེཀྑམུནི, ཨསེཀྑམུནི, པཙྩེཀམུནི, མུནིམུནཱིཏི ཨནེཀཝིདྷཱ མུནཡོ. ཏཏྠ གིཧཱི ཨཱགཏཕལོ ཝིཉྙཱཏསཱསནོ ཨགཱརིཡམུནི, ཏཐཱརཱུཔོ པབྦཛིཏོ ཨནགཱརིཡམུནི, སཏྟ སེཀྑཱ སེཀྑམུནི, ཁཱིཎཱསཝོ ཨསེཀྑམུནི, པཙྩེཀབུདྡྷོ པཙྩེཀམུནི, སམྨཱསམྦུདྡྷོ མུནིམུནཱིཏི. ཨཡམེཝ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ. ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝཱབྷཱཝཏོ ཨནྟིམཾ, པཙྪིམཾ དེཧཾ ཀཱཡཾ དྷཱརེཏཱིཏི ཨནྟིམདེཧདྷཱརཱི, ཏཾ ཨནྟིམདེཧདྷཱརིཾ. ཀིལེསམཱརཱདཱིནཾ སམྨདེཝ པརིཙྩཏྟཏྟཱ མཱརཉྫཧཾ. ཏཏོ ཨེཝ ཛརཱཧེཏུསམུཙྪེདཏོ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཔྤཏྟིཝསེན པཱཀཊཛརཱདིསབྦཛརཱཡ པཱརགུཾ. ཛརཱསཱིསེན ཙེཏྠ ཛཱཏིམརཎསོཀཱདཱིནཾ པཱརགམནཾ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ. ཏཾ ཨེཝཾབྷཱུཏཾ ཏཐཱགཏཾ དུཝེ ཝིཏཀྐཱ སམུདཱཙརནྟཱིཏི བྲཱུམཱིཏི སམྦནྡྷོ.

ཨིཏི བྷགཝཱ པཋམགཱཐཱཡ ཝིཏཀྐདྭཡཾ ཨུདྡིསིཏྭཱ ཏཏོ དུཏིཡགཱཐཱཡ པཝིཝེཀཝིཏཀྐཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཁེམཝིཏཀྐཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སེལེ ཡཐཱ’’ཏི ཏཏིཡགཱཐམཱཧ. ཏཏྠ སེལེ ཡཐཱ པབྦཏམུདྡྷནིཊྛིཏོཏི སེལེ སིལཱམཡེ ཨེཀགྒྷནཔབྦཏམུདྡྷནི ཡཐཱ ཋིཏོ. ན ཧི ཏཏྠ ཋིཏསྶ ཨུདྡྷཾ གཱིཝུཀྑིཔནཔསཱརཎཱདིཀིཙྩཾ ཨཏྠི. ཏཐཱུཔམནྟི ཏཔྤཊིབྷཱགཾ སེལཔབྦཏཱུཔམཾ. ཨཡཾ པནེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཡཐཱ སེལཔབྦཏམུདྡྷནི ཋིཏོ ཙཀྑུམཱ པུརིསོ སམནྟཏོ ཛནཏཾ པསྶེཡྻ, ཨེཝམེཝ སུམེདྷོ, སུནྡརཔཉྙོ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎེན སམནྟཙཀྑུ བྷགཝཱ དྷམྨམཡཾ པཉྙཱམཡཾ པཱསཱདམཱརུཡ྄ཧ སཡཾ ཨཔེཏསོཀོ སོཀཱཝཏིཎྞཾ ཛཱཏིཛརཱབྷིབྷཱུཏཉྩ ཛནཏཾ སཏྟཀཱཡཾ ཨཝེཀྑཏི ཨུཔདྷཱརཡཏི ཨུཔཔརིཀྑཏི. ཨཡཾ པནེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཡཐཱ ཧི པབྦཏཔཱདེ སམནྟཱ མཧནྟཾ ཁེཏྟཾ ཀཏྭཱ ཏཏྠ ཀེདཱརཔཱལཱི༹སུ ཀུཊིཡོ ཀཏྭཱ རཏྟིཾ ཨགྒིཾ ཛཱལེཡྻ, ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏཉྩ ཨནྡྷཀཱརཾ བྷཝེཡྻ, ཨཐསྶ པབྦཏསྶ མཏྠཀེ ཋཏྭཱ ཙཀྑུམཏོ པུརིསསྶ བྷཱུམིཔྤདེསཾ ཨོལོཀཡཏོ ནེཝ ཁེཏྟཾ, ན ཀེདཱརཔཱལི༹ཡོ, ན ཀུཊིཡོ, ན ཏཏྠ སཡིཏམནུསྶཱ པཉྙཱཡེཡྻུཾ, ཀུཊཱིསུ པན ཨགྒིཛཱལམཏྟམེཝ པཉྙཱཡེཡྻ, ཨེཝཾ དྷམྨམཡཾ པཱསཱདམཱརུཡ྄ཧ སཏྟཀཱཡཾ ཨོལོཀཡཏོ ཏཐཱགཏསྶ ཡེ ཏེ ཨཀཏཀལྱཱཎཱ སཏྟཱ, ཏེ ཨེཀཝིཧཱརེ དཀྑིཎཔསྶེ ནིསིནྣཱཔི བུདྡྷཉཱཎསྶ ཨཱཔཱཐཾ ནཱགཙྪནྟི, རཏྟིཾ ཁིཏྟསརཱ ཝིཡ ཧོནྟི. ཡེ པན ཀཏཀལྱཱཎཱ ཝེནེཡྻཔུགྒལཱ, ཏེ ཨེཝསྶ དཱུརེཔི ཋིཏཱ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪནྟི, སོ ཨགྒི ཝིཡ ཧིམཝནྟཔབྦཏོ ཝིཡ ཙ ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘དཱུརེ སནྟོ པཀཱསེནྟི, ཧིམཝནྟོཝ པབྦཏོ;

ཨསནྟེཏྠ ན དིསྶནྟི, རཏྟིཾ ཁིཏྟཱ ཡཐཱ སརཱ’’ཏི. (དྷ. པ. ༣༠༤; ནེཏྟི. ༡༡);

ཨེཝམེཏསྨིཾ སུཏྟེ གཱཐཱསུ ཙ བྷགཝཱ ཨཏྟཱནཾ པརཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ དསྶེསི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དེསནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༣༩. དུཏིཡེ པརིཡཱཡེནཱཏི ཨེཏྠ པརིཡཱཡ-སདྡོ ‘‘མདྷུཔིཎྜིཀཔརིཡཱཡོཏྭེཝ ནཾ དྷཱརེཧཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༢༠༥) དེསནཱཡཾ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨཏྠི ཁྭེས, བྲཱཧྨཎ, པརིཡཱཡོ, ཡེན མཾ པརིཡཱཡེན སམྨཱ ཝདམཱནོ ཝདེཡྻ – ཨཀིརིཡཝཱདོ སམཎོ གོཏམོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༥; ཨ. ནི. ༨.༡༡) ཀཱརཎེ. ‘‘ཀསྶ ནུ ཁོ, ཨཱནནྡ, ཨཛྫ པརིཡཱཡོ བྷིཀྑུནིཡོ ཨོཝདིཏུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༣༩༨) ཝཱརེ. ཨིདྷ པན ཝཱརེཔི ཀཱརཎེཔི ཝཊྚཏི, ཏསྨཱ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏསྶ དྭེ དྷམྨདེསནཱ ཡཐཱརཧཾ ཀཱརཎེན བྷཝནྟི, ཝཱརེན ཝཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ. བྷགཝཱ ཧི ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཀདཱཙི ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ, ཨིམེ, དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ. ཨིམེ དྷམྨཱ སཱཝཛྫཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཨནཝཛྫཱ. ཨིམེ སེཝིཏབྦཱ, ཨིམེ ན སེཝིཏབྦཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀུསལཱཀུསལདྷམྨེ ཝིབྷཛནྟོ ཀུསལདྷམྨེཧི ཨཀུསལདྷམྨེ ཨསངྐརཏོ པཉྙཱཔེནྟོ ‘‘པཱཔཾ པཱཔཀཏོ པསྶཐཱ’’ཏི དྷམྨཾ དེསེཏི. ཀདཱཙི ‘‘པཱཎཱཏིཔཱཏོ, བྷིཀྑཝེ, ཨཱསེཝིཏོ བྷཱཝིཏོ བཧུལཱིཀཏོ ནིརཡསཾཝཏྟནིཀོ ཏིརཙྪཱནཡོནིསཾཝཏྟནིཀོ པེཏྟིཝིསཡསཾཝཏྟནིཀོ, ཡོ སབྦལཧུཀོ པཱཎཱཏིཔཱཏོ, སོ ཨཔྤཱཡུཀསཾཝཏྟནིཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༨.༤༠) ཨཱདཱིནཝཾ པཀཱསེནྟོ པཱཔཏོ ནིབྦིདཱདཱིཧི ནིཡོཛེནྟོ ‘‘ནིབྦིནྡཐ ཝིརཛྫཐཱ’’ཏི དྷམྨཾ དེསེཏི.

བྷཝནྟཱིཏི ཧོནྟི པཝཏྟནྟི. པཱཔཾ པཱཔཀཏོ པསྶཐཱཏི སབྦཾ པཱཔདྷམྨཾ དིཊྛེཝ དྷམྨེ ཨཱཡཏིཉྩ ཨཧིཏདུཀྑཱཝཧཏོ ལཱམཀཏོ པསྶཐ. ཏཏྠ ནིབྦིནྡཐཱཏི ཏསྨིཾ པཱཔདྷམྨེ ‘‘ཨཙྩནྟཧཱིནབྷཱཝཏོ ལཱམཀཊྛེན པཱཔཾ, ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཊྛེན ཨཀུསལཾ, པཀཏིཔབྷསྶརསྶ པསནྣསྶ ཙ ཙིཏྟསྶ པབྷསྶརཱདིབྷཱཝཝིནཱསནཏོ སཾཀིལེསིཀཾ, པུནཔྤུནཾ བྷཝདུཀྑནིབྦཏྟནཏོ པོནོབྦྷཝིཀཾ, སཧེཝ དརཐེཧི པརིལཱ༹ཧེཧི ཝཏྟནཏོ སདརཐཾ, དུཀྑསྶེཝ ཝིཔཙྩནཏོ དུཀྑཝིཔཱཀཾ, ཨཔརིམཱཎམྤི ཀཱལཾ ཨནཱགཏེ ཛཱཏིཛརཱམརཎནིབྦཏྟནཏོ ཨཱཡཏིཾ ཛཱཏིཛརཱམརཎིཡཾ, སབྦཧིཏསུཁཝིདྡྷཾསནསམཏྠ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ནཱནཱཝིདྷེ ཨཱདཱིནཝེ, ཏསྶ ཙ པཧཱནེ ཨཱནིསཾསེ སམྨཔཉྙཱཡ པསྶནྟཱ ནིབྦིནྡཐ ནིབྦེདཾ ཨཱཔཛྫཐ. ནིབྦིནྡནྟཱ ཙ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན པཱཔཏོ ཝིརཛྫཐ ཙེཝ ཝིམུཙྩཐ ཙ. མགྒེན ཝཱ སམུཙྪེདཝིརཱགཝསེན ཝིརཛྫཐ, ཏཏོ ཕལེན པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིམུཏྟིཝསེན ཝིམུཙྩཐ. ཨཐ ཝཱ པཱཔནྟི ལཱམཀཏོ པཱཔཾ. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི? ཡཾ ཨནིཙྩདུཀྑཱདིབྷཱཝེན ཀུཙྪིཏཾ ཨརིཡེཧི ཛིགུཙྪནཱིཡཾ ཝཊྚདུཀྑཾ པཱཔེཏཱིཏི པཱཔཾ. ཀིཾ པན ཏཾ? ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཛཱཏཾ. ཡཐཱཝུཏྟེན ཨཏྠེན པཱཔཀཏོ དིསྭཱ ཏཏྠ ཨནིཙྩཏོ, དུཀྑཏོ, རོགཏོ, གཎྜཏོ, སལླཏོ, ཨགྷཏོ, ཨཱབཱདྷཏོཏིཨཱདིནཱ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེནྟཱ ནིབྦིནྡཐ. ཨཡཾ དུཏིཡཱཏི ཡཱཐཱཝཏོ ཨཧིཏཱནཏྠཝིབྷཱཝནཾ པཋམཾ ཨུཔཱདཱཡ ཏཏོ ཝིཝེཙནཾ ཨཡཾ དུཏིཡཱ དྷམྨདེསནཱ.

གཱཐཱསུ བུདྡྷསྶཱཏི སབྦཉྙུབུདྡྷསྶ. སབྦབྷཱུཏཱནུཀམྤིནོཏི སབྦེཔི སཏྟེ མཧཱཀརུཎཱཡ ཨནུཀམྤནསབྷཱཝསྶ. པརིཡཱཡཝཙནནྟི པརིཡཱཡེན ཀཐནཾ དེསནཾ. པསྶཱཏི པརིསཾ ཨཱལཔཏི, པརིསཛེཊྛཀཾ ཝཱ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཀེཙི པནཱཧུ ‘‘ཨཏྟཱནམེཝ སནྡྷཱཡ བྷགཝཱ ‘པསྶཱ’ཏི ཨཝོཙཱ’’ཏི. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ པཱཔཀེ ཝིརཛྫཐ རཱགཾ པཛཧཐཱཏི ཨཏྠོ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཝིཛྫཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༠. ཏཏིཡེ པུབྦངྒམཱཏི སཧཛཱཏཝསེན, ཨུཔནིསྶཡཝསེན ཙཱཏི དྭཱིཧི ཨཱཀཱརེཧི པུབྦངྒམཱ པུརསྶརཱ པདྷཱནཀཱརཎཾ. ན ཧི ཨཝིཛྫཱཡ ཝིནཱ ཨཀུསལུཔྤཏྟི ཨཏྠི. སམཱཔཏྟིཡཱཏི སམཱཔཛྫནཱཡ སབྷཱཝཔཊིལཱབྷཱཡ, པཝཏྟིཡཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ཨཀུསལཔྤཝཏྟིཡཱ ཨཱདཱིནཝཔྤཊིཙྪཱདནེན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརསྶ པཙྩཡབྷཱཝེན ཨཔྤཧཱིནབྷཱཝེན ཙ ཨཀུསལདྷམྨཱནཾ ཨུཔནིསྶཡབྷཱཝོ དིསྶཏི.

ཨེཝཾ བྱཱདྷིམརཎཱདིདུཀྑསྶ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ སབྦཱཔི གཏིཡོ ཨིདྷ དུགྒཏིཡོ. ཨཐ ཝཱ རཱགཱདིཀིལེསེཧི དཱུསིཏཱ གཏིཡོ ཀཱཡཝཙཱིཙིཏྟཱནཾ པཝཏྟིཡོཏི དུགྒཏིཡོ, ཀཱཡཝཙཱིམནོདུཙྩརིཏཱནི. ཨསྨིཾ ལོཀེཏི ཨིདྷ ལོཀེ མནུསྶགཏིཡཾ ཝཱ. པརམྷི ཙཱཏི ཏཏོ ཨཉྙཱསུ གཏཱིསུ. ཨཝིཛྫཱམཱུལིཀཱ སབྦཱཏི ཏཱ སབྦཱཔི དུཙྩརིཏསྶ ཝིཔཏྟིཡོ ཝུཏྟནཡེན ཨཝིཛྫཱཔུབྦངྒམཏྟཱ ཨཝིཛྫཱམཱུལིཀཱ ཨེཝ. ཨིཙྪཱལོབྷསམུསྶཡཱཏི ཨསམྤཏྟཝིསཡཔརིཡེསནལཀྑཎཱཡ ཨིཙྪཱཡ, སམྤཏྟཝིསཡལུབྦྷནལཀྑཎེན ལོབྷེན ཙ སམུསྶིཏཱ ཨུཔཙིཏཱཏི ཨིཙྪཱལོབྷསམུསྶཡཱ.

ཡཏོཏི ཡསྨཱ ཨཝིཛྫཱཧེཏུ ཨཝིཛྫཱཡ ནིཝུཏོ ཧུཏྭཱ. པཱཔིཙྪོཏི ཨཝིཛྫཱཡ པཊིཙྪཱདིཏཏྟཱ པཱཔིཙྪཏཱཡ ཨཱདཱིནཝེ ཨཔསྶནྟོ ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཝསེན ཀོཧཉྙཱདཱིནི ཀརོནྟོ པཱཔིཙྪོ, ལོབྷེནེཝ ཨཏྲིཙྪཏཱཔི གཧིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ཨནཱདརོཏི ལོཀཱདྷིཔཏིནོ ཨོཏྟཔྤསྶ ཨབྷཱཝེན སབྲཧྨཙཱརཱིསུ ཨཱདརརཧིཏོ. ཏཏོཏི ཏསྨཱ ཨཝིཛྫཱཔཱཔིཙྪཏཱཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཧེཏུ. པསཝཏཱིཏི ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིབྷེདཾ པཱཔཾ ཨུཔཙིནཏི. ཨཔཱཡཾ ཏེན གཙྪཏཱིཏི ཏེན ཏཐཱ པསུཏེན པཱཔེན ནིརཡཱདིབྷེདཾ ཨཔཱཡཾ གཙྪཏི ཨུཔཔཛྫཏི.

ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཨེཏེ ཨེཝཾ སབྦདུཙྩརིཏམཱུལབྷཱུཏཱ སབྦདུགྒཏིཔརིཀྐིལེསཧེཏུབྷཱུཏཱ ཙ ཨཝིཛྫཱདཡོ, ཏསྨཱ ཨིཙྪཉྩ, ལོབྷཉྩ, ཨཝིཛྫཉྩ, ཙསདྡེན ཨཧིརིཀཱནོཏྟཔྤཉྩ ཝིརཱཛཡཾ སམུཙྪེདཝསེན པཛཧཾ. ཀཐཾ ཝིརཱཛེཏཱིཏི ཨཱཧ? ཝིཛྫཾ ཨུཔྤཱདཡནྟི, ཝིཔསྶནཱཔཊིཔཱཊིཡཱ ཙ, མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ ཙ, ཨུསྶཀྐིཏྭཱ ཨརཧཏྟམགྒཝིཛྫཾ ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཱདཡནྟོ. སབྦཱ དུགྒཏིཡོཏི སབྦཱཔི དུཙྩརིཏསངྑཱཏཱ དུགྒཏིཡོ, ཝཊྚདུཀྑསྶ ཝཱ ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ དུཀྑཱ, སབྦཱ པཉྩཔི གཏིཡོ ཛཧེ པཛཧེཡྻ སམཏིཀྐམེཡྻ. ཀིལེསཝཊྚཔྤཧཱནེནེཝ ཧི ཀམྨཝཊྚཾ ཝིཔཱཀཝཊྚཉྩ པཧཱིནཾ ཧོཏཱིཏི.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམབྷཱཎཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. པཉྙཱཔརིཧཱིནསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༡. ཙཏུཏྠེ སུཔརིཧཱིནཱཏི སུཊྛུ པརིཧཱིནཱ. ཡེ ཨརིཡཱཡ པཉྙཱཡ པརིཧཱིནཱཏི ཡེ སཏྟཱ པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨུདཡབྦཡཔཊིཝིཛ྄ཛྷནེན ཙཏུསཙྩཔཊིཝིཛ྄ཛྷནེན ཙ ཀིལེསེཧི ཨཱརཀཱ ཋིཏཏྟཱ ཨརིཡཱཡ པརིསུདྡྷཱཡ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཡ ཙ མགྒཔཉྙཱཡ ཙ པརིཧཱིནཱ, ཏེ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱཧི སམྤཏྟཱིཧི ཨཏིཝིཡ པརིཧཱིནཱ མཧཱཛཱནིཀཱ. ཀེ པན ཏེཏི? ཡེ ཀམྨཱཝརཎེན སམནྣཱགཏཱ. ཏེ ཧི མིཙྪཏྟནིཡཏབྷཱཝཏོ ཨེཀནྟེན པརིཧཱིནཱ ཨཔརིཔུཎྞཱ མཧཱཛཱནིཀཱ. ཏེནཱཧ ‘‘དུགྒཏི པཱཊིཀངྑཱ’’ཏི. ཝིཔཱཀཱཝརཎསམངྒིནོཔི པརིཧཱིནཱ. ཨཐ ཝཱ སུཀྐཔཀྑེ ཨཔརིཧཱིནཱ ནཱམ ཏིཝིདྷཱཝརཎཝིརཧིཏཱ སམྨཱདིཊྛིཀཱ ཀམྨསྶཀཏཉཱཎེན ཙ སམནྣཱགཏཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཾ.

གཱཐཱསུ པཉྙཱཡཱཏི ནིསྶཀྐཝཙནཾ, ཝིཔསྶནཱཉཱཎཏོ མགྒཉཱཎཏོ ཙ པརིཧཱནེནཱཏི. སཱམིཝཙནཾ ཝཱ ཨེཏཾ, ཡཐཱཝུཏྟཉཱཎསྶ པརིཧཱནེནཱཏི, ཨུཔྤཱདེཏབྦསྶ ཨནུཔྤཱདནམེཝ ཙེཏྠ པརིཧཱནཾ. ནིཝིཊྛཾ ནཱམརཱུཔསྨིནྟི ནཱམརཱུཔེ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཔཉྩཀེ ‘‘ཨེཏཾ མམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཎྷཱདིཊྛིཝསེན ཨབྷིནིཝིཊྛཾ ཨཛ྄ཛྷོསིཏཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཨིདཾ སཙྩནྟི མཉྙཏཱིཏི ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ མོགྷམཉྙ’’ནྟི མཉྙཏི. ‘‘སདེཝཀེ ལོཀེ’’ཏི ཝིབྷཏྟི པརིཎཱམེཏབྦཱ.

ཨེཝཾ པཋམགཱཐཱཡ སཾཀིལེསཔཀྑཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡསྶཱ ཨནུཔྤཏྟིཡཱ ནཱམརཱུཔསྨིཾ མཉྙནཱབྷིནིཝེསེཧི ཀིལེསཝཊྚཾ ཝཏྟཏི, ཏསྶཱ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཝཊྚསྶ ཨུཔཙྪེདོཏི པཉྙཱཡ ཨཱནུབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ ‘‘པཉྙཱ ཧི སེཊྛཱ ལོཀསྨི’’ནྟི གཱཐམཱཧ.

ཏཏྠ ལོཀསྨིནྟི སངྑཱརལོཀསྨིཾ. སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཝིཡ སཏྟེསུ, སངྑཱརེསུ པཉྙཱསདིསོ དྷམྨོ ནཏྠི. པཉྙུཏྟརཱ ཧི ཀུསལཱ དྷམྨཱ, པཉྙཱཡ ཙ སིདྡྷཱཡ སབྦེ ཨནཝཛྫདྷམྨཱ སིདྡྷཱ ཨེཝ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘སམྨཱདིཊྛིསྶ སམྨཱསངྐཔྤོ པཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༣.༡༤༡; སཾ. ནི. ༥.༡). ཡཱ པནེཏྠ པཉྙཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ, སཱ སེཊྛཱཏི ཐོམིཏཱ. ཡཐཱ ཙ སཱ པཝཏྟཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཱཡཾ ནིབྦེདྷགཱམིནཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏསྶཏྠོ – ཡཱ ཨཡཾ པཉྙཱ ཨནིབྦིདྡྷཔུབྦཾ ཨཔདཱལིཏཔུབྦཾ ལོབྷཀྑནྡྷཱདིཾ ནིབྦིཛ྄ཛྷནྟཱི པདཱལེནྟཱི གཙྪཏི པཝཏྟཏཱིཏི ནིབྦེདྷགཱམིནཱི, ཡཱཡ ཙ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ བྷཝཡོནིགཏིཝིཉྙཱཎཊྛིཏིསཏྟཱཝཱསེསུ སཏྟནིཀཱཡེསུ ཁནྡྷཱནཾ པཋམཱབྷིནིབྦཏྟིསངྑཱཏཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཏཾནིམིཏྟསྶ ཙ ཀམྨབྷཝསྶ པརིཀྑཡཾ པརིཡོསཱནཾ ནིབྦཱནཾ ཨརཧཏྟཉྩ སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཛཱནཱཏི སཙྪིཀརོཏི, ཨཡཾ སཧཝིཔསྶནཱ མགྒཔཉྙཱ སེཊྛཱ ལོཀསྨིནྟི.

ཨིདཱནི ཡཐཱཝུཏྟཔཉྙཱནུབྷཱཝསམྤནྣེ ཁཱིཎཱསཝེ ཨབྷིཏྠཝནྟོ ‘‘ཏེསཾ དེཝཱ མནུསྶཱ ཙཱ’’ཏི ཨོསཱནགཱཐམཱཧ. ཏསྶཏྠོ – ཏེསཾ ཙཏཱུསུ ཨརིཡསཙྩེསུ པརིཉྙཱདཱིནཾ སོལ༹སནྣཾ ཀིཙྩཱནཾ ནིཊྛིཏཏྟཱ ཙཏུསཙྩསམྦོདྷེན སམྦུདྡྷཱནཾ, སཏིཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ སཏིམཏཾ, ཝུཏྟནཡེན སམུགྒྷཱཏིཏསམྨོཧཏྟཱ པཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ ཧཱསཔཉྙཱནཾ, པུབྦབྷཱགེ ཝཱ སཱིལཱདིཔཱརིཔཱུརིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ནིབྦཱནསཙྪིཀིརིཡཱཡ ཧཱསཝེདཏུཊྛིཔཱམོཛྫབཧུལཏཱཡ ཧཱསཔཉྙཱནཾ, སབྦསོ པརིཀྑཱིཎབྷཝསཾཡོཛནཏྟཱ ཨནྟིམསརཱིརདྷཱརཱིནཾ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ དེཝཱ མནུསྶཱ ཙ པིཧཡནྟི པིཡཱ ཧོནྟི, ཏབྦྷཱཝཾ ཨདྷིགནྟུཾ ཨིཙྪནྟི ‘‘ཨཧོ པཉྙཱནུབྷཱཝོ, ཨཧོ ཝཏ མཡམྤི ཨེདིསཱ ཨེཝཾ ནིཏྟིཎྞསབྦདུཀྑཱ བྷཝེཡྻཱམཱ’’ཏི.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. སུཀྐདྷམྨསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༢. པཉྩམེ སུཀྐཱཏི ན ཝཎྞསུཀྐཏཱཡ སུཀྐཱ, སུཀྐབྷཱཝཱཡ པན པརམཝོདཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ནིཔྥཏྟིསུཀྐཏཱཡ སུཀྐཱ. སརསེནཔི སབྦེ ཀུསལཱ དྷམྨཱ སུཀྐཱ ཨེཝ ཀཎྷབྷཱཝཔཊིཔཀྑཏོ. ཏེསཉྷི ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཙིཏྟཾ པབྷསྶརཾ ཧོཏི པརིསུདྡྷཾ. དྷམྨཱཏི ཀུསལཱ དྷམྨཱ. ལོཀནྟི སཏྟལོཀཾ. པཱལེནྟཱིཏི ཨཱདྷཱརསནྡྷཱརཎེན མརིཡཱདཾ ཋཔེནྟཱ རཀྑནྟི. ཧིརཱི ཙ ཨོཏྟཔྤཉྩཱཏི ཨེཏྠ ཧིརིཡཏི ཧིརིཡིཏབྦེན, ཧིརིཡནྟི ཨེཏེནཱཏི ཝཱ ཧིརཱི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘ཡཾ ཧིརིཡཏི ཧིརིཡིཏབྦེན, ཧིརིཡཏི པཱཔཀཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ སམཱཔཏྟིཡཱ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཧིརཱི’’ཏི (དྷ. ས. ༣༠). ཨོཏྟཔྤཏི ཨོཏྟཔྤིཏབྦེན, ཨོཏྟཔྤནྟི ཨེཏེནཱཏི ཝཱ ཨོཏྟཔྤཾ. ཝུཏྟམྤིཙེཏཾ ‘‘ཡཾ ཨོཏྟཔྤཏི ཨོཏྟཔྤིཏབྦེན, ཨོཏྟཔྤཏི པཱཔཀཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ སམཱཔཏྟིཡཱ, ཨིདཾ ཝུཙྩཏི ཨོཏྟཔྤ’’ནྟི (དྷ. ས. ༣༡).

ཏཏྠ ཨཛ྄ཛྷཏྟསམུཊྛཱནཱ ཧིརཱི, བཧིདྡྷཱསམུཊྛཱནཾ ཨོཏྟཔྤཾ. ཨཏྟཱདྷིཔཏེཡྻཱ ཧིརཱི, ལོཀཱདྷིཔཏེཡྻཾ ཨོཏྟཔྤཾ. ལཛྫཱསབྷཱཝསཎྛིཏཱ ཧིརཱི, བྷཡསབྷཱཝསཎྛིཏཾ ཨོཏྟཔྤཾ. སཔྤཏིསྶཝལཀྑཎཱ ཧིརཱི, ཝཛྫབྷཱིརུཀབྷཡདསྶཱཝིལཀྑཎཾ ཨོཏྟཔྤཾ.

ཏཏྠ ཨཛ྄ཛྷཏྟསམུཊྛཱནཾ ཧིརིཾ ཙཏཱུཧི ཀཱརཎེཧི སམུཊྛཱཔེཏི – ཛཱཏིཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ, ཝཡཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ, སཱུརབྷཱཝཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ, བཱཧུསཙྩཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ. ཀཐཾ? ‘‘པཱཔཀརཎཾ ནཱམེཏཾ ན ཛཱཏིསམྤནྣཱནཾ ཀམྨཾ, ཧཱིནཛཙྩཱནཾ ཀེཝཊྚཱདཱིནཾ ཀམྨཾ, མཱདིསསྶ ཛཱཏིསམྤནྣསྶ ཨིདཾ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན ཡུཏྟ’’ནྟི ཨེཝཾ ཏཱཝ ཛཱཏིཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔཱཔཀམྨཾ ཨཀརོནྟོ ཧིརིཾ སམུཊྛཱཔེཏི. ཏཐཱ ‘‘པཱཔཀརཎཾ ནཱམེཏཾ དཧརེཧི ཀཏྟབྦཀམྨཾ, མཱདིསསྶ ཝཡེ ཋིཏསྶ ཨིདཾ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན ཡུཏྟ’’ནྟི ཨེཝཾ ཝཡཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔཱཔཀམྨཾ ཨཀརོནྟོ ཧིརིཾ སམུཊྛཱཔེཏི. ཏཐཱ ‘‘པཱཔཀརཎཾ ནཱམེཏཾ དུབྦལཛཱཏིཀཱནཾ ཀམྨཾ, མཱདིསསྶ སཱུརབྷཱཝསམྤནྣསྶ ཨིདཾ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན ཡུཏྟ’’ནྟི ཨེཝཾ སཱུརབྷཱཝཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔཱཔཀམྨཾ ཨཀརོནྟོ ཧིརིཾ སམུཊྛཱཔེཏི. ཏཐཱ ‘‘པཱཔཀརཎཾ ནཱམེཏཾ ཨནྡྷབཱལཱནཾ ཀམྨཾ, ན པཎྜིཏཱནཾ, མཱདིསསྶ པཎྜིཏསྶ བཧུསྶུཏསྶ ཨིདཾ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ན ཡུཏྟ’’ནྟི ཨེཝཾ བཱཧུསཙྩཾ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔཱཔཀམྨཾ ཨཀརོནྟོ ཧིརིཾ སམུཊྛཱཔེཏི. ཨེཝཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟསམུཊྛཱནཾ ཧིརིཾ ཙཏཱུཧི ཀཱརཎེཧི སམུཊྛཱཔེཏི. སམུཊྛཱཔེཏྭཱ ཙ པན ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ ཧིརིཾ པཝེསེཏྭཱ པཱཔཀམྨཾ ན ཀརོཏི. ཨེཝཾ ཧིརཱི ཨཛ྄ཛྷཏྟསམུཊྛཱནཱ ནཱམ ཧོཏི.

ཀཐཾ ཨོཏྟཔྤཾ བཧིདྡྷཱསམུཊྛཱནཾ ནཱམ? ‘‘སཙེ ཏྭཾ པཱཔཀམྨཾ ཀརིསྶསི, ཙཏཱུསུ པརིསཱསུ གརཧཔྤཏྟོ བྷཝིསྶསི.

‘‘གརཧིསྶནྟི ཏཾ ཝིཉྙཱུ, ཨསུཙིཾ ནཱགརིཀོ ཡཐཱ;

ཝཛྫིཏོ སཱིལཝནྟེཧི, ཀཐཾ བྷིཀྑུ ཀརིསྶསཱི’’ཏི. –

པཙྩཝེཀྑནྟོ ཧི བཧིདྡྷཱསམུཊྛིཏེན ཨོཏྟཔྤེན པཱཔཀམྨཾ ན ཀརོཏི. ཨེཝཾ ཨོཏྟཔྤཾ བཧིདྡྷཱསམུཊྛཱནཾ ནཱམ ཧོཏི.

ཀཐཾ ཧིརཱི ཨཏྟཱདྷིཔཏེཡྻཱ ནཱམ? ཨིདྷེཀཙྩོ ཀུལཔུཏྟོ ཨཏྟཱནཾ ཨདྷིཔཏིཾ ཛེཊྛཀཾ ཀཏྭཱ ‘‘མཱདིསསྶ སདྡྷཱཔབྦཛིཏསྶ བཧུསྶུཏསྶ དྷུཏཝཱདིསྶ ན ཡུཏྟཾ པཱཔཀམྨཾ ཀཱཏུ’’ནྟི པཱཔཀམྨཾ ན ཀརོཏི. ཨེཝཾ ཧིརཱི ཨཏྟཱདྷིཔཏེཡྻཱ ནཱམ ཧོཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘སོ ཨཏྟཱནཾཡེཝ ཨདྷིཔཏིཾ ཀརིཏྭཱ ཨཀུསལཾ པཛཧཏི, ཀུསལཾ བྷཱཝེཏི, སཱཝཛྫཾ པཛཧཏི, ཨནཝཛྫཾ བྷཱཝེཏི, སུདྡྷམཏྟཱནཾ པརིཧརཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༤༠).

ཀཐཾ ཨོཏྟཔྤཾ ལོཀཱདྷིཔཏེཡྻཾ ནཱམ? ཨིདྷེཀཙྩོ ཀུལཔུཏྟོ ལོཀཾ ཨདྷིཔཏིཾ ཛེཊྛཀཾ ཀཏྭཱ པཱཔཀམྨཾ ན ཀརོཏི. ཡཐཱཧ –

‘‘མཧཱ ཁོ པནཱཡཾ ལོཀསནྣིཝཱསོ. མཧནྟསྨིཾ ཁོ པན ལོཀསནྣིཝཱསེ སནྟི སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཨིདྡྷིམནྟོ དིབྦཙཀྑུཀཱ པརཙིཏྟཝིདུནོ, ཏེ དཱུརཏོཔི པསྶནྟི, ཨཱསནྣཱཔི ན དིསྶནྟི, ཙེཏསཱཔི ཙིཏྟཾ པཛཱནནྟི, ཏེཔི མཾ ཨེཝཾ ཛཱནིསྶནྟི ‘པསྶཐ བྷོ ཨིམཾ ཀུལཔུཏྟཾ, སདྡྷཱ ཨགཱརསྨཱ ཨནགཱརིཡཾ པབྦཛིཏོ སམཱནོ ཝོཀིཎྞོ ཝིཧརཏི པཱཔཀེཧི ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧཱི’ཏི. སནྟི དེཝཏཱ ཨིདྡྷིམནྟིནིཡོ དིབྦཙཀྑུཀཱ པརཙིཏྟཝིདུནིཡོ, ཏཱ དཱུརཏོཔི པསྶནྟི, ཨཱསནྣཱཔི ན དིསྶནྟི, ཙེཏསཱཔི ཙིཏྟཾ པཛཱནནྟི, ཏཱཔི མཾ ཨེཝཾ ཛཱནིསྶནྟི ‘པསྶཐ བྷོ ཨིམཾ, ཀུལཔུཏྟཾ, སདྡྷཱ ཨགཱརསྨཱ ཨནགཱརིཡཾ པབྦཛིཏོ སམཱནོ ཝོཀིཎྞོ ཝིཧརཏི པཱཔཀེཧི ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧཱི’ཏི. སོ ལོཀཾཡེཝ ཨདྷིཔཏིཾ ཀཏྭཱ ཨཀུསལཾ པཛཧཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༤༠).

ཨེཝཾ ལོཀཱདྷིཔཏེཡྻཾ ཨོཏྟཔྤཾ.

ལཛྫཱསབྷཱཝསཎྛིཏཱཏི ཨེཏྠ ལཛྫཱཏི ལཛྫནཱཀཱརོ, ཏེན སབྷཱཝེན སཎྛིཏཱ ཧིརཱི. བྷཡནྟི ཨཔཱཡབྷཡཾ, ཏེན སབྷཱཝེན སཎྛིཏཾ ཨོཏྟཔྤཾ. ཏདུབྷཡཾ པཱཔཔརིཝཛྫནེ པཱཀཊཾ ཧོཏི. ཏཏྠ ཡཐཱ དྭཱིསུ ཨཡོགུལེ༹སུ ཨེཀོ སཱིཏལོ བྷཝེཡྻ གཱུཐམཀྑིཏོ, ཨེཀོ ཨུཎྷོ ཨཱདིཏྟོ. ཏེསུ ཡཐཱ སཱིཏལཾ གཱུཐམཀྑིཏཏྟཱ ཛིགུཙྪནྟོ ཝིཉྙུཛཱཏིཀོ ན གཎྷཱཏི, ཨིཏརཾ དཱཧབྷཡེན, ཨེཝཾ པཎྜིཏོ ལཛྫཱཡ ཛིགུཙྪནྟོ པཱཔཾ ན ཀརོཏི, ཨོཏྟཔྤེན ཨཔཱཡབྷཱིཏོ པཱཔཾ ན ཀརོཏི. ཨེཝཾ ལཛྫཱསབྷཱཝསཎྛིཏཱ ཧིརཱི, བྷཡསབྷཱཝསཎྛིཏཾ ཨོཏྟཔྤཾ.

ཀཐཾ སཔྤཏིསྶཝལཀྑཎཱ ཧིརཱི, ཝཛྫབྷཱིརུཀབྷཡདསྶཱཝིལཀྑཎཾ ཨོཏྟཔྤཾ? ཨེཀཙྩོ ཧི ཛཱཏིམཧཏྟཔཙྩཝེཀྑཎཱ, སཏྠུམཧཏྟཔཙྩཝེཀྑཎཱ, དཱཡཛྫམཧཏྟཔཙྩཝེཀྑཎཱ, སབྲཧྨཙཱརིམཧཏྟཔཙྩཝེཀྑཎཱཏི ཙཏཱུཧི ཀཱརཎེཧི ཏཏྠ གཱརཝེན སཔྤཏིསྶཝལཀྑཎཾ ཧིརིཾ སམུཊྛཱཔེཏྭཱ པཱཔཾ ན ཀརོཏི, ཨེཀཙྩོ ཨཏྟཱནུཝཱདབྷཡཾ, པརཱནུཝཱདབྷཡཾ, དཎྜབྷཡཾ, དུགྒཏིབྷཡནྟི ཙཏཱུཧི ཀཱརཎེཧི ཝཛྫཏོ བྷཱཡནྟོ ཝཛྫབྷཱིརུཀབྷཡདསྶཱཝིལཀྑཎཾ ཨོཏྟཔྤཾ སམུཊྛཱཔེཏྭཱ པཱཔཾ ན ཀརོཏི. ཨེཏྠ ཙ ཨཛ྄ཛྷཏྟསམུཊྛཱནཱདིཏཱ ཧིརོཏྟཔྤཱནཾ ཏཏྠ ཏཏྠ པཱཀཊབྷཱཝེན ཝུཏྟཱ, ན པན ནེསཾ ཀདཱཙི ཨཉྙམཉྙཝིཔྤཡོགོ. ན ཧི ལཛྫནཾ ནིབྦྷཡཾ, པཱཔབྷཡཾ ཝཱ ཨལཛྫནཾ ཨཏྠཱིཏི.

ཨིམེ ཙེ, བྷིཀྑཝེ, དྭེ སུཀྐཱ དྷམྨཱ ལོཀཾ ན པཱལེཡྻུནྟི བྷིཀྑཝེ, ཨིམེ དྭེ ཨནཝཛྫདྷམྨཱ ཡདི ལོཀཾ ན རཀྑེཡྻུཾ, ལོཀཔཱལཀཱ ཡདི ན བྷཝེཡྻུཾ. ནཡིདྷ པཉྙཱཡེཐ མཱཏཱཏི ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ ལོཀེ ཛནིཀཱ མཱཏཱ ‘‘ཨཡཾ མེ མཱཏཱ’’ཏི གརུཙིཏྟཱིཀཱརཝསེན ན པཉྙཱཡེཐ, ‘‘ཨཡཾ མཱཏཱ’’ཏི ན ལབྦྷེཡྻ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. མཱཏུཙྪཱཏི མཱཏུབྷགིནཱི. མཱཏུལཱནཱིཏི མཱཏུལབྷརིཡཱ. གརཱུནནྟི མཧཱཔིཏུཙཱུལ༹པིཏུཛེཊྛབྷཱཏུཨཱདཱིནཾ གརུཊྛཱནིཡཱནཾ. སམྦྷེདནྟི སངྐརཾ, མརིཡཱདབྷེདཾ ཝཱ. ཡཐཱ ཨཛེལ༹ཀཱཏིཨཱདཱིཧི ཨུཔམཾ དསྶེཏི. ཨེཏེ ཧི སཏྟཱ ‘‘ཨཡཾ མེ མཱཏཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘མཱཏུཙྪཱ’’ཏི ཝཱ གརུཙིཏྟཱིཀཱརཝསེན ན ཛཱནནྟི, ཡཾ ཝཏྠུཾ ནིསྶཱཡ ཨུཔྤནྣཱ, ཏཏྠཔི ཝིཔྤཊིཔཛྫནྟི. ཏསྨཱ ཨུཔམཾ ཨཱཧརནྟོ ཨཛེལ༹ཀཱདཡོ ཨཱཧརི. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཡཐཱ ཨཛེལ༹ཀཱདཡོ ཏིརཙྪཱནཱ ཧིརོཏྟཔྤརཧིཏཱ མཱཏཱདིསཉྙཾ ཨཀཏྭཱ བྷིནྣམརིཡཱདཱ སབྦཏྠ སམྦྷེདེན ཝཏྟནྟི, ཨེཝམཡཾ མནུསྶལོཀོ ཡདི ལོཀཔཱལཀདྷམྨཱ ན བྷཝེཡྻུཾ, སབྦཏྠ སམྦྷེདེན ཝཏྟེཡྻ. ཡསྨཱ པནིམེ ལོཀཔཱལཀདྷམྨཱ ལོཀཾ པཱལེནྟི, ཏསྨཱ ནཏྠི སམྦྷེདོཏི.

གཱཐཱསུ ཡེསཾ ཙེ ཧིརིཨོཏྟཔྤནྟི ཙེཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཡེསཾ སཏྟཱནཾ ཧིརཱི ཙ ཨོཏྟཔྤཉྩ སབྦདཱཝ སབྦཀཱལམེཝ ན ཝིཛྫཏི ན ཨུཔལབྦྷཏི. ཝོཀྐནྟཱ སུཀྐམཱུལཱ ཏེཏི ཏེ སཏྟཱ ཀུསལམཱུལཔཙྪེདཱཝཧསྶཱཔི ཀམྨསྶ ཀརཎཏོ ཀུསལཀམྨཱནཾ པཏིཊྛཱནབྷཱུཏཱནཾ ཧིརོཏྟཔྤཱནམེཝ ཝཱ ཨབྷཱཝཏོ ཀུསལཏོ ཝོཀྐམིཏྭཱ, ཨཔསཀྐིཏྭཱ, ཋིཏཏྟཱ ཝོཀྐནྟཱ སུཀྐམཱུལཱ, པུནཔྤུནཾ ཛཱཡནམཱིཡནསབྷཱཝཏྟཱ ཛཱཏིམརཎགཱམིནོ སཾསཱརཾ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

ཡེསཉྩ ཧིརིཨོཏྟཔྤནྟི ཡེསཾ པན པརིསུདྡྷམཏཱིནཾ སཏྟཱནཾ ཧིརཱི ཙ ཨོཏྟཔྤཉྩཱཏི ཨིམེ དྷམྨཱ སདཱ སབྦཀཱལཾ རཏྟིནྡིཝཾ ནཝམཛ྄ཛྷིམཏྠེརཀཱལེསུ སམྨཱ ཨུཔགམྨ ཋིཏཱ པཱཔཱ ཛིགུཙྪནྟཱ བྷཱཡནྟཱ ཏདངྒཱདིཝསེན པཱཔཾ པཛཧནྟཱ. ཝིརཱུལ༹ྷབྲཧྨཙརིཡཱཏི སཱསནབྲཧྨཙརིཡེ མགྒབྲཧྨཙརིཡེ ཙ ཝིརཱུལ༹ྷཾ ཨཱཔནྣཱ, ཨགྒམགྒཱདྷིགམེན སབྦསོ སནྟཀིལེསཏཱཡ སནྟགུཎཏཱཡ ཝཱ སནྟོ, པུནབྦྷཝསྶ ཁེཔིཏཏྟཱ ཁཱིཎཔུནབྦྷཝཱ ཧོནྟཱིཏི.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཨཛཱཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༣. ཚཊྛེ ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེཏི ཀཱ ཨུཔྤཏྟི? ཨེཀདིཝསཾ ཀིར བྷགཝཏཱ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན སཾསཱརེ ཨཱདཱིནཝཾ པཀཱསེཏྭཱ ཏདུཔསམནཱདིཝསེན ནིབྦཱནཔཊིསཾཡུཏྟཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ ཀཏཱཡ བྷིཀྑཱུནཾ ཨེཏདཧོསི ‘‘ཨཡཾ སཾསཱརོ བྷགཝཏཱ ཨཝིཛྫཱདཱིཧི ཀཱརཎེཧི སཧེཏུཀོ ཝུཏྟོ, ནིབྦཱནསྶ པན ཏདུཔསམསྶ ན ཀིཉྩི ཀཱརཎཾ ཝུཏྟཾ, ཏཡིདཾ ཨཧེཏུཀཾ ཀཐཾ སཙྩིཀཊྛཔརམཏྠེན ཨུཔལབྦྷཏཱི’’ཏི. ཨཐ བྷགཝཱ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཝིམཏིཝིདྷམནཏྠཉྩེཝ, ‘‘ཨིདྷ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ‘ནིབྦཱནཾ ནིབྦཱན’ནྟི ཝཱཙཱཝཏྠུམཏྟམེཝ, ནཏྠི ཧི པརམཏྠཏོ ནིབྦཱནཾ ནཱམ ཨནུཔལབྦྷམཱནསབྷཱཝཏྟཱ’’ཏི ལོཀཱཡཏིཀཱདཡོ ཝིཡ ཝིཔྤཊིཔནྣཱནཾ བཧིདྡྷཱ ཙ པུཐུདིཊྛིགཏིཀཱནཾ མིཙྪཱཝཱདབྷཉྫནཏྠཉྩ, ཨམཏམཧཱནིབྦཱནསྶ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝདཱིཔནཏྠཾ ཏསྶ ཙ ནིསྶརཎབྷཱཝཱདིཨཱནུབྷཱཝཝནྟཏཱདཱིཔནཏྠཾ པཱིཏིཝེགེན ཨུདཱནཝསེན ཨིདཾ སུཏྟཾ ཨབྷཱསི. ཏཐཱ ཧི ཨིདཾ སུཏྟཾ ཨུདཱནེཔི (ཨུདཱ. ༧༢-༧༤) སངྒཱིཏཾ.

ཏཏྠ ཨཏྠཱིཏི ཝིཛྫཏི པརམཏྠཏོ ཨུཔལབྦྷཏི. ཨཛཱཏཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨཀཏཾ ཨསངྑཏནྟི སབྦཱནིཔི པདཱནི ཨཉྙམཉྙཝེཝཙནཱནི. ཨཐ ཝཱ ཝེདནཱདཡོ ཝིཡ ཧེཏུཔཙྩཡསམཝཱཡསངྑཱཏཱཡ ཀཱརཎསཱམགྒིཡཱ ན ཛཱཏཾ ན ནིབྦཏྟནྟི ཨཛཱཏཾ. ཀཱརཎེན ཝིནཱ སཡམེཝ ན བྷཱུཏཾ ན པཱཏུབྷཱུཏཾ ན ཨུཔྤནྣནྟི ཨབྷཱུཏཾ. ཨེཝཾ ཨཛཱཏཏྟཱ ཨབྷཱུཏཏྟཱ ཙ ཡེན ཀེནཙི ཀཱརཎེན ན ཀཏནྟི ཨཀཏཾ. ཛཱཏབྷཱུཏཀཏསབྷཱཝོ ཙ ནཱམརཱུཔཱདཱིནཾ སངྑཏདྷམྨཱནཾ ཧོཏི, ན ཨསངྑཏསབྷཱཝསྶ ནིབྦཱནསྶཱཏི དསྶནཏྠཾ ཨསངྑཏནྟི ཝུཏྟཾ. པཊིལོམཏོ ཝཱ སམེཙྩ སམྦྷུཡྻ པཙྩཡེཧི ཀཏནྟི སངྑཏཾ, ཏཐཱ ན སངྑཏཾ, སངྑཏལཀྑཎརཧིཏནྟི ཙ ཨསངྑཏནྟི ཨེཝཾ ཨནེཀེཧི ཀཱརཎེཧི ནིབྦཏྟིཏབྷཱཝེ པཊིསིདྡྷེ ‘‘སིཡཱ ནུ ཁོ ཨེཀེནེཝ ཀཱརཎེན ཀཏ’’ནྟི ཨཱསངྐཱཡཾ ‘‘ན ཀེནཙི ཀཏ’’ནྟི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཀཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཨཔྤཙྩཡམྤི སམཱནཾ ‘‘སཡམེཝ ནུ ཁོ ཨིདཾ བྷཱུཏཾ པཱཏུབྷཱུཏ’’ནྟི ཨཱསངྐཱཡཾ ཏནྣིཝཏྟནཏྠཾ ‘‘ཨབྷཱུཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨཡཉྩ ཨེཏསྶ ཨསངྑཏཱཀཏཱབྷཱུཏབྷཱཝོ སབྦེན སབྦཾ ཨཛཱཏིདྷམྨཏྟཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཛཱཏ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི. ཨེཝམེཏེསཾ ཙཏུནྣམྤི པདཱནཾ སཱཏྠཀབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨིཏི བྷགཝཱ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཛཱཏཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨཀཏཾ ཨསངྑཏ’’ནྟི པརམཏྠཏོ ནིབྦཱནསྶ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ཝཏྭཱ ཏཏྠ ཧེཏུཾ དསྶེནྟོ ‘‘ནོ ཙེཏཾ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶཱཡཾ སངྑེཔོ – བྷིཀྑཝེ, ཡདི ཨཛཱཏཱདིསབྷཱཝཱ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ ན ཨབྷཝིསྶ ན སིཡཱ, ཨིདྷ ལོཀེ ཛཱཏཱདིསབྷཱཝསྶ རཱུཔཱདིཀྑནྡྷཔཉྩཀསངྑཱཏསྶ སངྑཱརགཏསྶ ནིསྶརཎཾ ཨནཝསེསཝཊྚུཔསམོ ན པཉྙཱཡེཡྻ ན ཨུཔལབྦྷེཡྻ ན སམྦྷཝེཡྻ. ནིབྦཱནཉྷི ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟམཱནཱ སམྨཱདིཊྛིཨཱདཡོ ཨརིཡམགྒདྷམྨཱ ཨནཝསེསཏོ ཀིལེསེ སམུཙྪིནྡནྟི, ཏེནེཏྠ སབྦསྶཔི ཝཊྚདུཀྑསྶ ཨཔྤཝཏྟི ཨཔགམོ ནིསྶརཎཾ པཉྙཱཡཏི.

ཨེཝཾ བྱཏིརེཀཝསེན ནིབྦཱནསྶ ཨཏྠིབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨནྭཡཝསེནཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡསྨཱ ཙ ཁོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ. ཨེཏྠ ཙ ཡསྨཱ ‘‘ཨཔཙྩཡཱ དྷམྨཱ, ཨསངྑཏཱ དྷམྨཱ (དྷ. ས. དུཀམཱཏིཀཱ ༧, ༨). ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཏདཱཡཏནཾ, ཡཏྠ ནེཝ པཐཝཱི (ཨུདཱ. ༧༡). ཨིདམྤི ཁོ ཋཱནཾ དུདྡསཾ ཡདིདཾ སབྦསངྑཱརསམཐོ སབྦཱུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒོ (མཧཱཝ. ༧; མ. ནི. ༡.༢༨༡). ཨསངྑཏཉྩ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཾ དེསེསྶཱམི ཨསངྑཏགཱམིནིཉྩ པཊིཔད’’ནྟིཨཱདཱིཧི (སཾ. ནི. ༤.༣༦༦) ཨནེཀེཧི སུཏྟཔདེཧི ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཛཱཏ’’ནྟི ཨིམིནཱཔི སུཏྟེན ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརམཏྠཏོ སབྦྷཱཝོ སབྦལོཀཾ ཨནུཀམྤམཱནེན སམྨཱསམྦུདྡྷེན དེསིཏོ, ཏསྨཱ ན པཊིཀྑིཔིཏབྦཾ. ཏཏྠ ཨཔྤཙྩཀྑཀཱརཱིནམྤི ཝིཉྙཱུནཾ ཀངྑཱ ཝཱ ཝིམཏི ཝཱ ནཏྠི ཨེཝ. ཡེ པན ཨབུདྡྷིཔུགྒལཱ, ཏེསཾ ཝིམཏིཝིནོདནཏྠཾ ཨཡམེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡནིདྡྷཱརཎམུཁེན ཡུཏྟིཝིཙཱརཎཱ – ཡཐཱ པརིཉྙེཡྻཏཱཡ སཨུཏྟརཱནཾ ཀཱམཱནཾ རཱུཔཱནཉྩ པཊིཔཀྑབྷཱུཏཾ ཏབྦིདྷུརསབྷཱཝཾ ནིསྶརཎཾ པཉྙཱཡཏི, ཨེཝཾ ཏཾསབྷཱཝཱནཾ སབྦེསཾ སངྑཏདྷམྨཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱུཏེན ཏབྦིདྷུརསབྷཱཝེན ནིསྶརཎེན བྷཝིཏབྦཾ. ཡཉྩེཏཾ ནིསྶརཎཾ, སཱ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ. ཀིཉྩ བྷིཡྻོ, སངྑཏདྷམྨཱརམྨཎཾ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ ཨཔི ཨནུལོམཉཱཎཾ ཀིལེསེ སམུཙྪེདཝསེན པཛཧིཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏཐཱ སམྨུཏིསཙྩཱརམྨཎཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདཱིསུ ཉཱཎཾ ཝིཀྑམྦྷནཝསེནེཝ ཀིལེསེ པཛཧཏི, ན སམུཙྪེདཝསེན. ཨིཏི སངྑཏདྷམྨཱརམྨཎསྶ སམྨུཏིསཙྩཱརམྨཎསྶ ཙ ཉཱཎསྶ ཀིལེསཱནཾ སམུཙྪེདཔྤཧཱནེ ཨསམཏྠབྷཱཝཏོ ཏེསཾ སམུཙྪེདཔྤཧཱནཀརསྶ ཨརིཡམགྒཉཱཎསྶ ཏདུབྷཡཝིཔརཱིཏསབྷཱཝེན ཨཱརམྨཎེན བྷཝིཏབྦཾ, སཱ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ. ཏཐཱ ‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཛཱཏཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨཀཏཾ ཨསངྑཏ’’ནྟི ཨིདཾ ནིབྦཱནསྶ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝཛོཏཀཝཙནཾ ཨཝིཔརཱིཏཏྠཾ བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཏྟཱ. ཡཉྷི བྷགཝཏཱ བྷཱསིཏཾ, ཏཾ ཨཝིཔརཱིཏཏྠཾ པརམཏྠནྟི ཡཐཱ ཏཾ ‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ, སབྦེ སངྑཱརཱ དུཀྑཱ, སབྦེ དྷམྨཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༢༧༧-༢༧༩; ཙཱུལ༹ནི. ཧེམཀམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༥༦). ཏཐཱ ནིབྦཱནསདྡོ ཀཏྠཙི ཝིསཡེ ཡཐཱབྷཱུཏཔརམཏྠཝིསཡོ ཨུཔཙཱརཝུཏྟིསབྦྷཱཝཏོ སེཡྻཐཱཔི སཱིཧསདྡོ. ཨཐ ཝཱ ཨཏྠེཝ པརམཏྠཏོ ཨསངྑཏཱདྷཱཏུ ཨིཏརཏབྦིཔརཱིཏཝིནིམུཏྟསབྷཱཝཏྟཱ སེཡྻཐཱཔི པཐཝཱིདྷཱཏུ ཝེདནཱཏི. ཨེཝམཱདཱིཧི ནཡེཧི ཡུཏྟིཏོཔི ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ.

གཱཐཱསུ ཛཱཏནྟི ཛཱཡནཊྛེན ཛཱཏཾ, ཛཱཏིལཀྑཎཔྤཏྟནྟི ཨཏྠོ. བྷཱུཏནྟི བྷཝནཊྛེན བྷཱུཏཾ, ཨཧུཏྭཱ སམྦྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ. སམུཔྤནྣནྟི སཧིཏབྷཱཝེན ཨུཔྤནྣཾ, སཧིཏེཧི དྷམྨེཧི ཙ ཨུཔྤནྣནྟི ཨཏྠོ. ཀཏནྟི ཀཱརཎབྷཱུཏེཧི པཙྩཡེཧི ནིབྦཏྟིཏཾ. སངྑཏནྟི ཏེཧིཡེཝ སམེཙྩ སམྦྷུཡྻ ཀཏནྟི སངྑཏཾ, སབྦམེཏཾ པཙྩཡནིབྦཏྟསྶ ཨདྷིཝཙནཾ. ནིཙྩསཱརཱདིཝིརཧིཏཏོ ཨདྡྷུཝཾ. ཛརཱཡ མརཎེན ཙ ཨེཀནྟེནེཝ སངྒྷཊིཏཾ སཾསཊྛནྟི ཛརཱམརཎསངྒྷཱཏཾ. ‘‘ཛརཱམརཎསངྒྷཊྚ’’ནྟིཔི པཋནྟི, ཛརཱཡ མརཎེན ཙ ཨུཔདྡུཏཾ པཱིལི༹ཏནྟི ཨཏྠོ. ཨཀྑིརོགཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ རོགཱནཾ ནཱིལ༹ཾ ཀུལཱཝཀནྟི རོགནཱིལ༹ཾ. སརསཏོ ཨུཔཀྐམཏོ ཙ པབྷངྒུཔརམསཱིལཏཱཡ པབྷངྒུརཾ.

ཙཏུབྦིདྷོ ཨཱཧཱརོ ཙ ཏཎྷཱསངྑཱཏཱ ནེཏྟི ཙ པབྷཝོ སམུཊྛཱནཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨཱཧཱརནེཏྟིཔྤབྷཝཾ. སབྦོཔི ཝཱ པཙྩཡོ ཨཱཧཱརོ. ཨིདྷ པན ཏཎྷཱཡ ནེཏྟིགྒཧཎེན གཧིཏཏྟཱ ཏཎྷཱཝཛྫཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏསྨཱ ཨཱཧཱརོ ཙ ནེཏྟི ཙ པབྷཝོ ཨེཏསྶཱཏི ཨཱཧཱརནེཏྟིཔྤབྷཝཾ. ཨཱཧཱརོ ཨེཝ ཝཱ ནཡནཊྛེན པཝཏྟནཊྛེན ནེཏྟཱིཏི ཨེཝམྤི ཨཱཧཱརནེཏྟིཔྤབྷཝཾ. ནཱལཾ ཏདབྷིནནྡིཏུནྟི ཏཾ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཔཉྩཀཾ ཨེཝཾ པཙྩཡཱདྷཱིནཝུཏྟིཀཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཨནིཙྩཾ, དུཀྑཉྩ ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི ཨབྷིནནྡིཏུཾ ཨསྶཱདེཏུཾ ན ཡུཏྟཾ.

ཏསྶ ནིསྶརཎནྟི ‘‘ཛཱཏཾ བྷཱུཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟསྶ ཏསྶ སཀྐཱཡསྶ ནིསྶརཎཾ ནིཀྐམོ ཨནུཔསནྟསབྷཱཝསྶ རཱགཱདིཀིལེསསྶ སབྦསངྑཱརསྶ ཙ ཨབྷཱཝེན ཏདུཔསམབྷཱཝེན པསཏྠབྷཱཝེན ཙ སནྟཾ, ཏཀྐཉཱཎསྶ ཨགོཙརབྷཱཝཏོ ཨཏཀྐཱཝཙརཾ, ནིཙྩཊྛེན དྷུཝཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཨཛཱཏཾ ཨསམུཔྤནྣཾ, སོཀཧེཏཱུནཾ ཨབྷཱཝཏོ ཨསོཀཾ, ཝིགཏརཱགཱདིརཛཏྟཱ ཝིརཛཾ, སཾསཱརདུཀྑཊྚིཏེཧི པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱ པདཾ, ཛཱཏིཨཱདིདུཀྑདྷམྨཱནཾ ནིརོདྷཧེཏུཏཱཡ ནིརོདྷོ དུཀྑདྷམྨཱནཾ, སབྦསངྑཱརཱནཾ ཨུཔསམཧེཏུཏཱཡ སངྑཱརཱུཔསམོ, ཏཏོ ཨེཝ ཨཙྩནྟསུཁཏཱཡ སུཁོཏི སབྦཔདེཧི ཨམཏམཧཱནིབྦཱནམེཝ ཐོམེཏི. ཨེཝཾ བྷགཝཱ པཋམགཱཐཱཡ བྱཏིརེཀཝསེན, དུཏིཡགཱཐཱཡ ཨནྭཡཝསེན ཙ ནིབྦཱནཾ ཝིབྷཱཝེསི.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ནིབྦཱནདྷཱཏུསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༤. སཏྟམེ དྭེམཱཏི དྭེ ཨིམཱ. ཝཱནཾ ཝུཙྩཏི ཏཎྷཱ, ནིཀྑནྟཾ ཝཱནཏོ, ནཏྠི ཝཱ ཨེཏྠ ཝཱནཾ, ཨིམསྨིཾ ཝཱ ཨདྷིགཏེ ཝཱནསྶ ཨབྷཱཝོཏི ནིབྦཱནཾ, ཏདེཝ ནིསྶཏྟནིཛྫཱིཝཊྛེན སབྷཱཝདྷཱརཎཊྛེན ཙ དྷཱཏཱུཏི ནིབྦཱནདྷཱཏུ. ཡདིཔི ཏསྶཱ པརམཏྠཏོ བྷེདོ ནཏྠི, པརིཡཱཡེན པན པཉྙཱཡཏཱིཏི ཏཾ པརིཡཱཡབྷེདཾ སནྡྷཱཡ ‘‘དྭེམཱ, བྷིཀྑཝེ, ནིབྦཱནདྷཱཏུཡོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཔྤབྷེདཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཨུཔཱདིསེསཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏཎྷཱདཱིཧི ཕལབྷཱཝེན ཨུཔཱདཱིཡཏཱིཏི ཨུཔཱདི, ཁནྡྷཔཉྩཀཾ. ཨུཔཱདིཡེཝ སེསོཏི ཨུཔཱདིསེསོ, སཧ ཨུཔཱདིསེསེནཱཏི སཨུཔཱདིསེསཱ, ཏདབྷཱཝཏོ ཨནུཔཱདིསེསཱ.

ཨརཧནྟི ཨཱརཀཀིལེསོ, དཱུརཀིལེསོཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཀཐཉྩ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཨརཧཾ ཧོཏི, ཨཱརཀཱསྶ ཧོནྟི པཱཔཀཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ, སཾཀིལེསིཀཱ པོནོབྦྷཝིཀཱ, སདརཱ དུཀྑཝིཔཱཀཱ, ཨཱཡཏིཾ ཛཱཏིཛརཱམརཎིཡཱ. ཨེཝཾ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཨརཧཾ ཧོཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༣༤).

ཁཱིཎཱསཝོཏི ཀཱམཱསཝཱདཡོ ཙཏྟཱརོཔི ཨཱསཝཱ ཨརཧཏོ ཁཱིཎཱ སམུཙྪིནྣཱ པཧཱིནཱ པཊིཔྤསྶདྡྷཱ ཨབྷབྦུཔྤཏྟིཀཱ ཉཱཎགྒིནཱ དཌྜྷཱཏི ཁཱིཎཱསཝོ. ཝུསིཏཝཱཏི གརུསཾཝཱསེཔི ཨརིཡམགྒེཔི དསསུ ཨརིཡཝཱསེསུཔི ཝསི པརིཝསི པརིཝུཊྛོ ཝུཊྛཝཱསོ ཙིཎྞཙརཎོཏི ཝུསིཏཝཱ. ཀཏཀརཎཱིཡོཏི པུཐུཛྫནཀལྱཱཎཀཾ ཨུཔཱདཱཡ སཏྟ སེཁཱ ཙཏཱུཧི མགྒེཧི ཀརཎཱིཡཾ ཀརོནྟི ནཱམ, ཁཱིཎཱསཝསྶ སབྦཀརཎཱིཡཱནི ཀཏཱནི པརིཡོསིཏཱནི, ནཏྠི ཨུཏྟརིཾ ཀརཎཱིཡཾ དུཀྑཀྑཡཱདྷིགམཱཡཱཏི ཀཏཀརཎཱིཡོ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘ཏསྶ སམྨཱ ཝིམུཏྟསྶ, སནྟཙིཏྟསྶ བྷིཀྑུནོ;

ཀཏསྶ པཊིཙཡོ ནཏྠི, ཀརཎཱིཡཾ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི. (ཨ. ནི. ༦.༥༥; མཧཱཝ. ༢༤༤);

ཨོཧིཏབྷཱརོཏི ཏཡོ བྷཱརཱ – ཁནྡྷབྷཱརོ, ཀིལེསབྷཱརོ, ཨབྷིསངྑཱརབྷཱརོཏི. ཏསྶིམེ ཏཡོཔི བྷཱརཱ ཨོཧིཏཱ ཨོརོཔིཏཱ ནིཀྑིཏྟཱ པཱཏིཏཱཏི ཨོཧིཏབྷཱརོ. ཨནུཔྤཏྟསདཏྠོཏི ཨནུཔྤཏྟོ སདཏྠཾ, སཀཏྠནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཀཀཱརསྶ དཀཱརོ ཀཏོ. ཨནུཔྤཏྟོ སདཏྠོ ཨེཏེནཱཏི ཨནུཔྤཏྟསདཏྠོ, སདཏྠོཏི ཙ ཨརཧཏྟཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཉྷི ཨཏྟུཔནིབནྡྷཊྛེན ཨཏྟནོ ཨཝིཛཧནཊྛེན ཨཏྟནོ པརམཏྠེན ཙ ཨཏྟནོ ཨཏྠཏྟཱ སཀཏྠོ ཧོཏི. པརིཀྑཱིཎབྷཝསཾཡོཛནོཏི ཀཱམརཱགསཾཡོཛནཾ, པཊིགྷསཾཡོཛནཾ, མཱནདིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱསཱིལབྦཏཔརཱམཱསབྷཝརཱགཨིསྶཱམཙྪརིཡཨཝིཛྫཱསཾཡོཛནནྟི ཨིམཱནི སཏྟེ བྷཝེསུ. བྷཝཾ ཝཱ བྷཝེན སཾཡོཛེནྟི ཨུཔནིབནྡྷནྟཱིཏི བྷཝསཾཡོཛནཱནི ནཱམ. ཏཱནི ཨརཧཏོ པརིཀྑཱིཎཱནི, པཧཱིནཱནི, ཉཱཎགྒིནཱ, དཌྜྷཱནཱིཏི པརིཀྑཱིཎབྷཝསཾཡོཛནོ. སམྨདཉྙཱ ཝིམུཏྟོཏི ཨེཏྠ སམྨདཉྙཱཏི སམྨཱ ཨཉྙཱཡ, ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཁནྡྷཱནཾ ཁནྡྷཊྛཾ, ཨཱཡཏནཱནཾ ཨཱཡཏནཊྛཾ, དྷཱཏཱུནཾ སུཉྙཊྛཾ, དུཀྑསྶ པཱིལ༹ནཊྛཾ, སམུདཡསྶ པབྷཝཊྛཾ, ནིརོདྷསྶ སནྟཊྛཾ, མགྒསྶ དསྶནཊྛཾ ‘‘སབྦེ སངྑཱརཱ ཨནིཙྩཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིབྷེདཾ ཝཱ སམྨཱ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱ ཏཱིརཡིཏྭཱ ཏུལཡིཏྭཱ ཝིབྷཱཝེཏྭཱ ཝིབྷཱུཏཾ ཀཏྭཱ. ཝིམུཏྟོཏི དྭེ ཝིམུཏྟིཡོ ཙིཏྟསྶ ཙ ཝིམུཏྟི ནིབྦཱནཉྩ. ཨརཧཱ ཧི སབྦཀིལེསེཧི ཝིམུཏྟཏྟཱ ཙིཏྟཝིམུཏྟིཡཱཔི ཝིམུཏྟོ, ནིབྦཱནེཔི ཝིམུཏྟོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སམྨདཉྙཱ ཝིམུཏྟོ’’ཏི.

ཏསྶ ཏིཊྛནྟེཝ པཉྩིནྡྲིཡཱནཱིཏི ཏསྶ ཨརཧཏོ ཙརིམབྷཝཧེཏུབྷཱུཏཾ ཀམྨཾ ཡཱཝ ན ཁཱིཡཏི, ཏཱཝ ཏིཊྛནྟིཡེཝ ཙཀྑཱདཱིནི པཉྩིནྡྲིཡཱནི. ཨཝིགྷཱཏཏྟཱཏི ཨནུཔྤཱདནིརོདྷཝསེན ཨནིརུདྡྷཏྟཱ. མནཱཔཱམནཱཔནྟི ཨིཊྛཱནིཊྛཾ རཱུཔཱདིགོཙརཾ. པཙྩནུབྷོཏཱིཏི ཝིནྡཏི པཊིལབྷཏི. སུཁདུཀྑཾ པཊིསཾཝེདེཏཱིཏི ཝིཔཱཀབྷཱུཏཾ སུཁཉྩ དུཀྑཉྩ པཊིསཾཝེདེཏི ཏེཧི དྭཱརེཧི པཊིལབྷཏི.

ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨུཔཱདིསེསཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སཨུཔཱདིསེསཾ ནིབྦཱནདྷཱཏུཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏསྶ ཡོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏསྶཱཏི ཏསྶ སཨུཔཱདིསེསསྶ སཏོ ཨརཧཏོ. ཡོ རཱགཀྑཡོཏི རཱགསྶ ཁཡོ ཁཱིཎཱཀཱརོ ཨབྷཱཝོ ཨཙྩནྟམནུཔྤཱདོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཨེཏྟཱཝཏཱ རཱགཱདིཀྑཡོ སཨུཔཱདིསེསཱ ནིབྦཱནདྷཱཏཱུཏི དསྶིཏཾ ཧོཏི.

ཨིདྷེཝཱཏི ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ. སབྦཝེདཡིཏཱནཱིཏི སུཁཱདཡོ སབྦཱ ཨབྱཱཀཏཝེདནཱ, ཀུསལཱཀུསལཝེདནཱ པན པུབྦེཡེཝ པཧཱིནཱཏི. ཨནབྷིནནྡིཏཱནཱིཏི ཏཎྷཱདཱིཧི ན ཨབྷིནནྡིཏཱནི. སཱིཏིབྷཝིསྶནྟཱིཏི ཨཙྩནྟཝཱུཔསམེན སངྑཱརདརཐཔཊིཔྤསྶདྡྷིཡཱ སཱིཏལཱི བྷཝིསྶནྟི, ཨཔྤཊིསནྡྷིཀནིརོདྷེན ནིརུཛ྄ཛྷིསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ན ཀེཝལཾ ཝེདཡིཏཱནིཡེཝ, སབྦེཔི པན ཁཱིཎཱསཝསནྟཱནེ པཉྩཀྑནྡྷཱ ནིརུཛ྄ཛྷིསྶནྟི, ཝེདཡིཏསཱིསེན དེསནཱ ཀཏཱ.

གཱཐཱསུ ཙཀྑུམཏཱཏི བུདྡྷཙཀྑུ, དྷམྨཙཀྑུ, དིབྦཙཀྑུ, པཉྙཱཙཀྑུ, སམནྟཙཀྑཱུཏི པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམཏཱ. ཨནིསྶིཏེནཱཏི ཏཎྷཱདིཊྛིནིསྶཡཝསེན ཀཉྩི དྷམྨཾ ཨནིསྶིཏེན, རཱགབནྡྷནཱདཱིཧི ཝཱ ཨབནྡྷེན. ཏཱདིནཱཏི ཚལ༹ངྒུཔེཀྑཱཝསེན སབྦཏྠ ཨིཊྛཱདཱིསུ ཨེཀསབྷཱཝཏཱསངྑཱཏེན ཏཱདིལཀྑཎེན ཏཱདིནཱ. དིཊྛདྷམྨིཀཱཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ བྷཝཱ ཝཏྟམཱནཱ. བྷཝནེཏྟིསངྑཡཱཏི བྷཝནེཏྟིཡཱ ཏཎྷཱཡ པརིཀྑཡཱ. སམྤརཱཡིཀཱཏི སམྤརཱཡེ ཁནྡྷབྷེདཏོ པརབྷཱགེ བྷཝཱ. ཡམྷཱིཏི ཡསྨིཾ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནེ. བྷཝཱནཱིཏི ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟཾ, ཨུཔཔཏྟིབྷཝཱ སབྦསོ ཨནཝསེསཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟི, ན པཝཏྟནྟི.

ཏེཏི ཏེ ཨེཝཾ ཝིམུཏྟཙིཏྟཱ. དྷམྨསཱརཱདྷིགམཱཏི ཝིམུཏྟིསཱརཏྟཱ ཨིམསྶ དྷམྨཝིནཡསྶ, དྷམྨེསུ སཱརབྷཱུཏསྶ ཨརཧཏྟསྶ ཨདྷིགམནཏོ. ཁཡེཏི རཱགཱདིཀྑཡབྷཱུཏེ ནིབྦཱནེ རཏཱ ཨབྷིརཏཱ. ཨཐ ཝཱ ནིཙྩབྷཱཝཏོ སེཊྛབྷཱཝཏོ ཙ དྷམྨེསུ སཱརནྟི དྷམྨསཱརཾ, ནིབྦཱནཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཝིརཱགོ སེཊྛོ དྷམྨཱནཾ (དྷ. པ. ༢༧༣), ཝིརཱགོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༩༠; ཨ. ནི. ༤.༣༤) ཙ. ཏསྶ དྷམྨསཱརསྶ ཨདྷིགམཧེཏུ ཁཡེ སབྦསངྑཱརཔརིཀྑཡེ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནེ རཏཱ. པཧཾསཱུཏི པཛཧིཾསུ. ཏེཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. པཊིསལླཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༥. ཨཊྛམེ པཊིསལླཱནརཱམཱཏི ཏེཧི ཏེཧི སཏྟསངྑཱརེཧི པཊིནིཝཏྟིཏྭཱ སལླཱནཾ པཊིསལླཱནཾ, ཨེཀཝིཧཱརོ ཨེཀམནྟསེཝིཏཱ, ཀཱཡཝིཝེཀོཏི ཨཏྠོ. ཏཾ པཊིསལླཱནཾ རམནྟི རོཙནྟཱིཏི པཊིསལླཱནརཱམཱ. ‘‘པཊིསལླཱནཱརཱམཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཡཐཱ ཝུཏྟཾ པཊིསལླཱནཾ ཨཱརམིཏབྦཏོ ཨཱརཱམོ ཨེཏེསནྟི པཊིསལླཱནཱརཱམཱ. ཝིཧརཐཱཏི ཨེཝཾབྷཱུཏཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཐཱཏི ཨཏྠོ. པཊིསལླཱནེ རཏཱ ནིརཏཱ སམྨུདིཏཱཏི པཊིསལླཱནརཏཱ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ, ཏསྶ ནིམིཏྟབྷཱུཏཱ ཝཱུཔཀཊྛཀཱཡཏཱ ཙ དསྶིཏཱ. ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ, སཱིལསཾཝརོ, ཨིནྡྲིཡེསུ, གུཏྟདྭཱརཏཱ, བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ, སཏིསམྤཛཉྙནྟི ཨིམེཧི དྷམྨེཧི ཝིནཱ ན ཝཏྟཏཱིཏི ཏེཔི ཨིདྷ ཨཏྠཏོ ཝུཏྟཱ ཨེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.

ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཙེཏོསམཐམནུཡུཏྟཱཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟསམཐེ ཨནུཡུཏྟཱ. ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨཏྟནོཏི ཙ ཨེཏཾ ཨེཀཏྠཾ, བྱཉྫནམེཝ ནཱནཾ. བྷུམྨཏྠེ ཙེཏཾ སམཐནྟི ཨནུསདྡཡོགེན ཨུཔཡོགཝཙནཾ. ཨནིརཱཀཏཛ྄ཛྷཱནཱཏི བཧི ཨནཱིཧཏཛ྄ཛྷཱནཱ ཨཝིནཱསིཏཛ྄ཛྷཱནཱ ཝཱ. ནཱིཧརཎཾ ཝིནཱསོ ཝཱཏི ཨིདཾ ནིརཱཀཏཾ ནཱམ ‘‘ཐམྦྷཾ ནིརཾཀཏྭཱ ནིཝཱཏཝུཏྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ. ནི. ༣༢༨) ཝིཡ. ཝིཔསྶནཱཡ སམནྣཱགཏཱཏི སཏྟཝིདྷཱཡ ཨནུཔསྶནཱཡ ཡུཏྟཱ. སཏྟཝིདྷཱ ཨནུཔསྶནཱ ནཱམ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ, དུཀྑཱནུཔསྶནཱ, ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱ, ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱ, ཝིརཱགཱནུཔསྶནཱ, ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱ, པཊིནིསྶགྒཱནུཔསྶནཱ ཙ, ཏཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཝིཏྠཱརིཏཱཝ.

བྲཱུཧེཏཱརོ སུཉྙཱགཱརཱནནྟི ཝཌྜྷེཏཱརོ སུཉྙཱགཱརཱནཾ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘སུཉྙཱགཱརཱན’’ནྟི ཡཾཀིཉྩི ཝིཝིཏྟཾ བྷཱཝནཱནུཡོགསྶ ཨནུཙྪཝིཀཊྛཱནཾ. སམཐཝིཔསྶནཱཝསེན ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ རཏྟིནྡིཝཾ སུཉྙཱགཱརཾ པཝིསིཏྭཱ བྷཱཝནཱནུཡོགཝསེན ནིསཱིདམཱནཱ བྷིཀྑཱུ ‘‘བྲཱུཧེཏཱརོ སུཉྙཱགཱརཱན’’ནྟི ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཀབྷཱུམིཀཱདིཔཱསཱདེཔི པན ཝཱསཾ ཀུརུམཱནཱ ཛྷཱཡིནོ སུཉྙཱགཱརཱནཾ བྲཱུཧེཏཱརོཏྭེཝ ཝེདིཏབྦཱ.

ཨེཏྠ ཙ ཡཱ ‘‘པཊིསལླཱནརཱམཱ, བྷིཀྑཝེ, ཝིཧརཐ པཊིསལླཱནརཏཱ’’ཏི ཝཱུཔཀཊྛཀཱཡཏཱ ཝིཧིཏཱ, སཱ པརིསུདྡྷསཱིལསྶ, ན ཨསཱིལསྶ ཨཝིསུདྡྷསཱིལསྶ ཝཱ ཏསྶ རཱུཔཱརམྨཎཱདིཏོ ཙིཏྟཝིནིཝཏྟནསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོཏི ཨཏྠཏོ སཱིལཝིསུདྡྷི དསྶིཏཱཏི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ. ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཙེཏོསམཐམནུཡུཏྟཱ ཨནིརཱཀཏཛ྄ཛྷཱནཱ’’ཏི པདདྭཡེན སམཱདྷིབྷཱཝནཱ, ‘‘ཝིཔསྶནཱཡ སམནྣཱགཏཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པཉྙཱབྷཱཝནཱ ཝིཧིཏཱཏི ལོཀིཡཱ ཏིསྶོ སིཀྑཱ དསྶིཏཱ.

ཨིདཱནི ཏཱསུ པཏིཊྛིཏསྶ ཨཝསྶཾབྷཱཝིཕལཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པཊིསལླཱནརཱམཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ བྲཱུཧེཏཱནནྟི ཝཌྜྷེཏཱནཾ. དྭིནྣཾ ཕལཱནནྟི ཏཏིཡཙཏུཏྠཕལཱནཾ. པཱཊིཀངྑནྟི ཨིཙྪིཏབྦཾ ཨཝསྶཾབྷཱཝཱི. ཨཉྙཱཏི ཨརཧཏྟཾ. ཏཉྷི ཧེཊྛིམམགྒཉཱཎེཧི ཉཱཏམརིཡཱདཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཛཱནནཏོ པརིཔུཎྞཛཱནནཏྟཱ ཨུཔརི ཛཱནནཀིཙྩཱབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ཨཉྙཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. སཏི ཝཱ ཨུཔཱདིསེསེཏི སཏི ཝཱ ཀིལེསཱུཔཱདིསེསེ, པཧཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻེ སཏི. ཉཱཎེ ཧི ཨཔརིཔཀྐེ ཡེ ཏེན པརིཔཀྐེན པཧཱཏབྦཀིལེསཱ, ཏེ ན པཧཱིཡནྟི. ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སཏི ཝཱ ཨུཔཱདིསེསེ’’ཏི. སཏི ཙ ཀིལེསེ ཁནྡྷཱབྷིསངྑཱརཱ ཏིཊྛནྟི ཨེཝ. ཨིཏི ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ ཨནཱགཱམིཕལཾ ཨརཧཏྟནྟི དྭེ དྷམྨཱ དསྶིཏཱ. ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ ཨིཏོ པརེསུ དྭཱིསུ སུཏྟེསུ.

གཱཐཱསུ ཡེ སནྟཙིཏྟཱཏི ཡེ ཡོགཱཝཙརཱ ཏདངྒཝསེན ཝིཀྑམྦྷནཝསེཝ ཙ སམིཏཀིལེསཏཱཡ སནྟཙིཏྟཱ. ནེཔཀྐཾ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ, ཏཱཡ སམནྣཱགཏཏྟཱ ནིཔཀཱ. ཨིམིནཱ ཏེསཾ ཀམྨཊྛཱནཔརིཧརཎཉཱཎཾ དསྶེཏི. སཏིམནྟོ ཙ ཛྷཱཡིནོཏི ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ ཀམྨཊྛཱནཱཝིཛཧནཧེཏུབྷཱུཏཱཡ སཏིཡཱ སཏིམནྟོ, ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནལཀྑཎེན ཛྷཱནེན ཛྷཱཡིནོ. སམྨཱ དྷམྨཾ ཝིཔསྶནྟི, ཀཱམེསུ ཨནཔེཀྑིནོཏི པུབྦེཡེཝ ‘‘ཨཊྛིཀངྐལཱུཔམཱ ཀཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༣༤; པཱཙི. ༤༡༧) ཝཏྠུཀཱམེསུ ཀིལེསཀཱམེསུ ཙ ཨཱདཱིནཝཔཙྩཝེཀྑཎེན ཨནཔེཀྑིནོ ཨནཏྠིཀཱ ཏེ པཧཱཡ ཨདྷིགཏཾ ཨུཔཙཱརསམཱདྷིཾ ཨཔྤནཱསམཱདྷིཾ ཝཱ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ནཱམརཱུཔཾ ཏསྶ པཙྩཡེ ཙ པརིགྒཧེཏྭཱ ཀལཱཔསམྨསནཱདིཀྐམེན སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ པཉྩཀྑནྡྷདྷམྨཾ ཨནིཙྩཱདིཏོ ཝིཔསྶནྟི.

ཨཔྤམཱདརཏཱཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརཱཡ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཡ ཨཔྤམཛྫནེ རཏཱ ཨབྷིརཏཱ ཏཏྠ ཨཔྤམཱདེནེཝ རཏྟིནྡིཝཾ ཝཱིཏིནཱམེནྟཱ. སནྟཱཏི སམཱནཱ. ‘‘སཏྟཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, པུགྒལཱཏི ཨཏྠོ. པམཱདེ བྷཡདསྶིནོཏི ནིརཡཱུཔཔཏྟིཨཱདིཀཾ པམཱདེ བྷཡཾ པསྶནྟཱ. ཨབྷབྦཱ པརིཧཱནཱཡཱཏི ཏེ ཨེཝརཱུཔཱ སམཐཝིཔསྶནཱདྷམྨེཧི མགྒཕལེཧི ཝཱ པརིཧཱནཱཡ ཨབྷབྦཱ. སམཐཝིཔསྶནཱཏོ ཧི སམྤཏྟཏོ ན པརིཧཱཡནྟི, ཨིཏརཱནི ཙ ཨཔྤཏྟཱནི པཱཔུཎནྟི. ནིབྦཱནསྶེཝ སནྟིཀེཏི ནིབྦཱནསྶ ཙ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནསྶ ཙ སནྟིཀེ ཨེཝ, ན ཙིརསྶེཝ ནཾ ཨདྷིགམིསྶནྟཱིཏི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. སིཀྑཱནིསཾསསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༦. ནཝམེ སིཀྑཱནིསཾསཱཏི ཨེཏྠ སིཀྑིཏབྦཱཏི སིཀྑཱ, སཱ ཏིཝིདྷཱ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱ, ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱ, ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱཏི. ཏིཝིདྷཱཔི ཙེསཱ སིཀྑཱ ཨཱནིསཾསཱ ཨེཏེསཾ, ན ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཱཏི སིཀྑཱནིསཾསཱ. ཝིཧརཐཱཏི སིཀྑཱནིསཾསཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཐ, ཏཱིསུ སིཀྑཱསུ ཨཱནིསཾསདསྶཱཝིནོ ཧུཏྭཱ ཏཱཧི སིཀྑཱཧི ལདྡྷབྦཾ ཨཱནིསཾསམེཝ སམྤསྶནྟཱ ཝིཧརཐཱཏི ཨཏྠོ. པཉྙུཏྟརཱཏི ཏཱསུ སིཀྑཱསུ ཡཱ ཨདྷིཔཉྙཱསིཀྑཱསངྑཱཏཱ པཉྙཱ, སཱ ཨུཏྟརཱ པདྷཱནཱ ཝིསིཊྛཱ ཨེཏེསནྟི པཉྙུཏྟརཱ. ཡེ ཧི སིཀྑཱནིསཾསཱ ཝིཧརནྟི, ཏེ པཉྙུཏྟརཱ བྷཝནྟཱིཏི. ཝིམུཏྟིསཱརཱཏི ཨརཧཏྟཕལསངྑཱཏཱ ཝིམུཏྟི སཱརཾ ཨེཏེསནྟི ཝིམུཏྟིསཱརཱ, ཡཐཱཝུཏྟཾ ཝིམུཏྟིཾཡེཝ སཱརཏོ གཧེཏྭཱ ཋིཏཱཏི ཨཏྠོ. ཡེ ཧི སིཀྑཱནིསཾསཱ པཉྙུཏྟརཱ ཙ, ན ཏེ བྷཝཝིསེསཾ པཏྠེནྟི, ཨཔིཙ ཁོ ཝིབྷཝཾ ཨཱཀངྑནྟཱ ཝིམུཏྟིཾཡེཝ སཱརཏོ པཙྩེནྟི. སཏཱདྷིཔཏེཡྻཱཏི ཛེཊྛཀཀརཎཊྛེན སཏི ཨདྷིཔཏེཡྻཾ ཨེཏེསནྟི སཏཱདྷིཔཏེཡྻཱ ཨདྷིཔཏི ཨེཝ ཨདྷིཔཏེཡྻནྟི ཀཏྭཱ, ཙཏཱུསུ སཏིཔཊྛཱནེསུ སུཔྤཏིཊྛིཏཙིཏྟཱ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱདིམུཁེན སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱནུཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ.

ཨཐ ཝཱ སིཀྑཱནིསཾསཱཏི བྷིཀྑཝེ, ཨེཝརཱུཔེ དུལླབྷཀྑཎཔཊིལཱབྷེ ཏིཝིདྷསིཀྑཱསིཀྑནམེཝ ཨཱནིསཾསཾ ཀཏྭཱ ཝིཧརཐ, ཨེཝཾ ཝིཧརནྟཱ ཙ པཉྙུཏྟརཱ པཉྙཱཡ ཨུཏྟརཱ ལོཀུཏྟརཔཉྙཱཡ སམནྣཱགཏཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཐ, ཨེཝཾབྷཱུཏཱ ཙ ཝིམུཏྟིསཱརཱ ནིབྦཱནསཱརཱ ཨནཉྙསཱརཱ ཝིཧརཐ. ཏཐཱབྷཱཝསྶ ཙཱཡཾ ཨུཔཱཡོ, ཡཾ སཏཱདྷིཔཏེཡྻཱ ཝིཧརཐ, སཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཱཡ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟཱ ཧོཐ, སབྦཏྠ ཝཱ སཏཱརཀྑེན ཙེཏསཱ ཝིཧརཐཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིཏི བྷགཝཱ ཏཱིསུ སིཀྑཱསུ བྷིཀྑཱུ ནིཡོཛེནྟོ ཡཐཱ ཏཱ སིཀྑིཏབྦཱ, ཡེན ཙ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟི, ཏཾ སངྑེཔེནེཝ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནཱནཾ ཕལཝིསེསདསྶནེན ཏསྶཱ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨམོགྷབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ ‘‘སིཀྑཱནིསཾསཱན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ ཝུཏྟཏྠམེཝ.

གཱཐཱསུ པརིཔུཎྞསིཀྑནྟི ཨགྒཕལཔྤཏྟིཡཱ པརིསུདྡྷསིཀྑཾ, ཨསེཀྑནྟི ཨཏྠོ. ཨཔཧཱནདྷམྨནྟི ཨེཏྠ པཧཱནདྷམྨཱ ཝུཙྩནྟི ཀུཔྤཱ ཝིམུཏྟིཡོ. པཧཱནདྷམྨོཏི ཧི ཧཱནདྷམྨོ ཀུཔྤདྷམྨོ. ན པཧཱནདྷམྨོཏི ཨཔཧཱནདྷམྨོ, ཨཀུཔྤདྷམྨོ. ‘‘ཨཔྤཧཱནདྷམྨོ’’ཏིཔི པཱལི༹, སོ ཨེཝ ཨཏྠོ. ཁཡོ ཨེཝ ཨནྟོཏི ཁཡནྟོ, ཛཱཏིཡཱ ཁཡནྟོ ཛཱཏིཁཡནྟོ, ནིབྦཱནཾ. ཁཡོ ཝཱ མརཎཾ, ཛཱཏིཁཡནྟོ ནིབྦཱནམེཝ, ཏསྶ དིཊྛཏྟཱ ཛཱཏིཁཡནྟདསྶཱི.

ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ སིཀྑཱཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཨཡཾ ཛརཱཔཱརངྒམནཔརིཡོསཱནོ ཨཱནིསཾསོ, ཏསྨཱ. སདཱཏི སབྦཀཱལཾ. ཛྷཱནརཏཱཏི ལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེ, ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནེཏི དུཝིདྷེཔི ཛྷཱནེ རཏཱ, ཏཏོ ཨེཝ སམཱཧིཏཱ. མཱརཾ སསེནཾ ཨབྷིབྷུཡྻཱཏི ཀིལེསསེནཱཡ ཨནཊྛསེནཱཡ ཙ སསེནཾ ཨནཝསིཊྛཾ ཙཏུབྦིདྷམྤི མཱརཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ. དེཝཔུཏྟམཱརསྶཔི ཧི གུཎམཱརཎེ སཧཱཡབྷཱཝཱུཔགམནཏོ ཀིལེསཱ ‘‘སེནཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི. ཏཐཱ རོགཱདཡོ ཨནཊྛཱ མཙྩུམཱརསྶ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཀཱམཱ ཏེ པཋམཱ སེནཱ, དུཏིཡཱ ཨརཏི ཝུཙྩཏི;

ཏཏིཡཱ ཁུཔྤིཔཱསཱ ཏེ, ཙཏུཏྠཱི ཏཎྷཱ པཝུཙྩཏི.

‘‘པཉྩམཱི ཐིནམིདྡྷཾ ཏེ, ཚཊྛཱ བྷཱིརཱུ པཝུཙྩཏི;

སཏྟམཱི ཝིཙིཀིཙྪཱ ཏེ, མཀྑོ ཐམྦྷོ ཙ ཨཊྛམོ.

‘‘ལཱབྷོ སིལོཀོ སཀྐཱརོ, མིཙྪཱལདྡྷོ ཙ ཡོ ཡསོ;

ཡོ ཙཏྟཱནཾ སམུཀྐཾསེ, པརེ ཙ ཨཝཛཱནཏི.

‘‘ཨེསཱ ནམུཙི ཏེ སེནཱ, ཀཎྷསྶཱབྷིཔྤཧཱརིནཱི;

ན ནཾ ཨསཱུརོ ཛིནཱཏི, ཛེཏྭཱ ཙ ལབྷཏེ སུཁ’’ནྟི. (སུ. ནི. ༤༣༨-༤༤༡; མཧཱནི. ༢༨);

ཡཐཱ ཙཱཧ –

‘‘ཨཛྫེཝ ཀིཙྩམཱཏཔྤཾ, ཀོ ཛཉྙཱ མརཎཾ སུཝེ;

ན ཧི ནོ སངྒརཾ ཏེན, མཧཱསེནེན མཙྩུནཱ’’ཏི. (མ. ནི. ༣.༢༨༠; ཛཱ. ༢.༢༢.༡༢༡);

བྷཝཐ ཛཱཏིམརཎསྶ པཱརགཱཏི ཛཱཏིཡཱ མརཎསྶ ཙ པཱརགཱམིནོ ནིབྦཱནགཱམིནོ བྷཝཐཱཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཛཱགརིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༧. དསམེ ཛཱགརོཏི ཛཱགརཀོ ཝིགཏནིདྡོ ཛཱགརིཡཾ ཨནུཡུཏྟོ, རཏྟིནྡིཝཾ ཀམྨཊྛཱནམནསིཀཱརེ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟོཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཀཐཉྩ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ པུབྦརཏྟཱཔརརཏྟཾ ཛཱགརིཡཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ ཧོཏི? ཨིདྷ བྷིཀྑུ དིཝསཾ ཙངྐམེན ནིསཛྫཱཡ ཨཱཝརཎཱིཡེཧི དྷམྨེཧི ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏི, རཏྟིཡཱ པཋམཾ ཡཱམཾ ཙངྐམེན ནིསཛྫཱཡ ཨཱཝརཎཱིཡེཧི དྷམྨེཧི ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏི, རཏྟིཡཱ མཛ྄ཛྷིམཾ ཡཱམཾ དཀྑིཎེན པསྶེན སཱིཧསེཡྻཾ ཀཔྤེཏི པཱདེ པཱདཾ ཨཙྩཱདྷཱཡ སཏོ སམྤཛཱནོ ཨུཊྛཱནསཉྙཾ མནསི ཀརིཏྭཱ, རཏྟིཡཱ པཙྪིམཾ ཡཱམཾ པཙྩུཊྛཱཡ ཙངྐམེན ནིསཛྫཱཡ ཨཱཝརཎཱིཡེཧི དྷམྨེཧི ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏི. ཨེཝཾ བྷིཀྑུ པུབྦརཏྟཱཔརརཏྟཾ ཛཱགརིཡཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ ཧོཏཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༡༩).

ཙསདྡོ སམྤིཎྜནཏྠོ, ཏེན ཝཀྑམཱནེ སཏཱདིབྷཱཝེ སམྤིཎྜེཏི. ཨསྶཱཏི སིཡཱ, བྷཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཛཱགརོ ཙ བྷིཀྑུ ཝིཧརེཡྻཱ’’ཏི ཙ པཋནྟི. སབྦཏྠ སབྦདཱ ཙ ཀམྨཊྛཱནཱཝིཛཧནཝསེན སཏིཨཝིཔྤཝཱསེན སཏོ སམྤཛཱནོཏི སཏྟཊྛཱནིཡསྶ ཙཏུབྦིདྷསྶཔི སམྤཛཉྙསྶ ཝསེན སམྤཛཱནོ. སམཱཧིཏོཏི ཨུཔཙཱརསམཱདྷིནཱ ཨཔྤནཱསམཱདྷིནཱ ཙ སམཱཧིཏོ ཨེཀགྒཙིཏྟོ. པམུདིཏོཏི པཊིཔཏྟིཡཱ ཨཱནིསཾསདསྶནེན ཨུཏྟརུཏྟརི ཝིསེསཱདྷིགམེན ཝཱིརིཡཱརམྦྷསྶ ཙ ཨམོགྷབྷཱཝདསྶནེན པམུདིཏོ པཱམོཛྫབཧུལོ. ཝིཔྤསནྣོཏི ཏཏོ ཨེཝ པཊིཔཏྟིབྷཱུཏཱསུ ཏཱིསུ སིཀྑཱསུ པཊིཔཏྟིདེསཀེ ཙ སཏྠརི སདྡྷཱབཧུལཏཱཡ སུཊྛུ པསནྣོ. སབྦཏྠ ཨསྶཱཏི སམྦནྡྷོ ཝིཧརེཡྻཱཏི ཝཱ.

ཏཏྠ ཀཱལཝིཔསྶཱི ཙ ཀུསལེསུ དྷམྨེསཱུཏི ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཝིཔསྶཀོ, ཏཏྠ ཝཱ ཀམྨཊྛཱནཱནུཡོགེ ཀཱལཝིཔསྶཱི ཀཱལཱནུརཱུཔཾ ཝིཔསྶཀོ. ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི? ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཀལཱཔསམྨསནཱདིཝསེན སམྨསནྟོ ཨཱཝཱསཱདིཀེ སཏྟ ཨསཔྤཱཡེ ཝཛྫེཏྭཱ སཔྤཱཡེ སེཝནྟོ ཨནྟརཱ ཝོསཱནཾ ཨནཱཔཛྫིཏྭཱ པཧིཏཏྟོ ཙིཏྟསྶ སམཱཧིཏཱཀཱརཾ སལླཀྑེནྟོ སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱདིཾ པཝཏྟེནྟོ ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཝིཔསྶནཱཙིཏྟཾ ལཱིནཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾ དྷམྨཝིཙཡཝཱིརིཡཔཱིཏིསངྑཱཏེསུ, ཡསྨིཾ པན ཀཱལེ ཙིཏྟཾ ཨུདྡྷཏཾ ཧོཏི, ཏསྨིཾ པསྶདྡྷིསམཱདྷིཨུཔེཀྑཱསངྑཱཏེསུ ཀུསལེསུ ཨནཝཛྫེསུ བོཛ྄ཛྷངྒདྷམྨེསཱུཏི ཨེཝཾ ཏཏྠ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཀཱལེ, ཏསྨིཾ ཝཱ ཀམྨཊྛཱནཱནུཡོགེ ཀཱལཱནུརཱུཔཾ ཝིཔསྶཀོ ཨསྶཱཏི. སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒོ པན སབྦཏྠེཝ ཨིཙྪིཏབྦོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘སཏིཉྩ ཁྭཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, སབྦཏྠིཀཾ ཝདཱམཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༤; མི. པ. ༢.༡.༡༣). ཨེཏྟཱཝཏཱ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ དེསནཱཡ ཛཱགརིཡཾ དསྶེཏྭཱ ཡེཧི དྷམྨེཧི ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ སམྤཛྫཏི, ཏེ པཀཱསེཏི.

ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཨཱརདྡྷཝིཔསྶཀསྶ བྷིཀྑུནོ སངྑེཔེནེཝ སདྡྷིཾ ཨུཔཀཱརཀདྷམྨེཧི སམྨསནཙཱརཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཐཱ པཊིཔཛྫནྟསྶ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨཝཉྫྷབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཛཱགརསྶ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཛཱགརིཡཱནུཡོགེ སཏིསམྤཛཉྙསམཱདཱནཱནི སབྦཏྠཀཱནི སམྨོདཔསཱདཱཝཧཱནི, ཏཏྠ ཀཱལཝིཔསྶནཱ ནཱམ ཝིཔསྶནཱཡ གབྦྷགྒཧཎཾ པརིཔཱཀགཏཾ. ཨུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟེ ཧི ཝཱིཐིཔཊིཔནྣེ ཝིཔསྶནཱཉཱཎེ ཏིཀྑེ སཱུརེ ཝཧནྟེ ཡོགིནོ ཨུལཱ༹རཾ པཱམོཛྫཾ པསཱདོ ཙ ཧོཏི, ཏེཧི ཙ ཝིསེསཱདྷིགམསྶ སནྟིཀེཡེཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཏོ ཡཏོ སམྨསཏི, ཁནྡྷཱནཾ ཨུདཡབྦཡཾ;

ལབྷཏཱི པཱིཏིཔཱམོཛྫཾ, ཨམཏཾ ཏཾ ཝིཛཱནཏཾ.

‘‘པཱམོཛྫབཧུལོ བྷིཀྑུ, པསནྣོ བུདྡྷསཱསནེ;

ཨདྷིགཙྪེ པདཾ སནྟཾ, སངྑཱརཱུཔསམཾ སུཁ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༣༧༤, ༣༨༡);

གཱཐཱསུ ཛཱགརནྟཱ སུཎཱཐེཏནྟི ཨེཏཾ མམ ཝཙནཾ ཨེཀནྟེནེཝ པམཱདནིདྡཱཡ ཨཝིཛྫཱནིདྡཱཡ པབོདྷནཏྠཾ ཛཱགརནྟཱ སཏིསམྤཛཉྙཱདིདྷམྨསམཱཡོགེན ཛཱགརིཡཾ ཨནུཡུཏྟཱ སུཎཱཐ. ཡེ སུཏྟཱ ཏེ པབུཛ྄ཛྷཐཱཏི ཡེ ཡཐཱཝུཏྟནིདྡཱཡ སུཏྟཱ སུཔནཾ ཨུཔགཏཱ, ཏེ ཏུམྷེ ཛཱགརིཡཱནུཡོགཝསེན ཨིནྡྲིཡབལབོཛ྄ཛྷངྒེ སངྐཌྜྷིཏྭཱ ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེནྟཱ ཨཔྤམཱདཔཊིཔཏྟིཡཱ ཏཏོ པབུཛ྄ཛྷཐ ཨཐ ཝཱ ཛཱགརནྟཱཏི ཛཱགརནིམིཏྟཱ. ‘‘སུཎཱཐེཏ’’ནྟི ཨེཏྠ ‘‘ཨེཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཀིཾ ཏཾ ཝཙནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡེ སུཏྟཱ ཏེ པབུཛ྄ཛྷཐཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཡེ སུཏྟཱཏི ཡེ ཀིལེསནིདྡཱཡ སུཏྟཱ, ཏེ ཏུམྷེ ཨརིཡམགྒཔཊིབོདྷེན པབུཛ྄ཛྷཐ. སུཏྟཱ ཛཱགརིཏཾ སེཡྻོཏི ཨིདཾ པབོདྷསྶ ཀཱརཎཝཙནཾ. ཡསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟསུཔཏོ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ ཛཱགརིཏཾ ཛཱགརཎཾ ཨཏྠཀཱམསྶ ཀུལཔུཏྟསྶ སེཡྻོ པཱསཾསཏརོ ཧིཏསུཁཱཝཧོ, ཏསྨཱ པབུཛ྄ཛྷཐ. ནཏྠི ཛཱགརཏོ བྷཡནྟི ཨིདཾ ཏཏྠ ཨཱནིསཾསདསྶནཾ. ཡོ ཧི སདྡྷཱདཱིཧི ཛཱགརཎདྷམྨེཧི སམནྣཱགམེན ཛཱགརོ ཛགྒཏི, པམཱདནིདྡཾ ན ཨུཔགཙྪཏི, ཏསྶ ཨཏྟཱནུཝཱདབྷཡཾ པརཱནུཝཱདབྷཡཾ དཎྜབྷཡཾ དུགྒཏིབྷཡཾ ཛཱཏིཨཱདིནིམིཏྟཾ སབྦམྤི ཝཊྚབྷཡཾ ནཏྠི.

ཀཱལེནཱཏི ཨཱཝཱསསཔྤཱཡཱདཱིནཾ ལདྡྷཀཱལེན. སོཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. སམྨཱ དྷམྨཾ པརིཝཱིམཾསམཱནོཏི ཝིཔསྶནཱཡ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཾ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཾ སམྨཱ ཉཱཡེན ཡཐཱ ནིབྦིནྡནཝིརཛྫནཱདཡོ སམྦྷཝནྟི, ཨེཝཾ པརིཏོ ཝཱིམཾསནྟོ, སབྦཱཀཱརེན ཝིཔསྶནྟོཏི ཨཏྠོ. ཨེཀོདིབྷཱུཏོཏི ཨེཀོ སེཊྛོ ཧུཏྭཱ ཨུདེཏཱིཏི ཨེཀོདི, སམཱདྷི. སོ ཨེཀོདི བྷཱུཏོ ཛཱཏོ ཨུཔྤནྣོ ཨེཏསྶཱཏི ཨེཀོདིབྷཱུཏོ. ཨགྒིཨཱཧིཏཱདིསདྡཱནཾ ཝིཡ ཨེཏྠ བྷཱུཏསདྡསྶ པརཝཙནཾ དཊྛབྦཾ. ཨེཀོདིཾ ཝཱ བྷཱུཏོ པཏྟོཏི ཨེཀོདིབྷཱུཏོ. ཨེཏྠ ཙ ཨེཀོདཱིཏི མགྒསམཱདྷི ཨདྷིཔྤེཏོ, ‘‘སམཱཧིཏོ’’ཏི ཨེཏྠ པན པཱདཀཛ྄ཛྷཱནསམཱདྷིནཱ སདྡྷིཾ ཝིཔསྶནཱསམཱདྷི. ཨཐ ཝཱ ཀཱལེནཱཏི མགྒཔཊིཝེདྷཀཱལེན. སམྨཱ དྷམྨཾ པརིཝཱིམཾསམཱནོཏི སམྨདེཝ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིཝསེན ཝཱིམཾསནྟོ, ཨེཀཱབྷིསམཡེན ཨབྷིསམེནྟོ. ཨེཀོདིབྷཱུཏོཏི ཨེཀོ སེཊྛོ ཨསཧཱཡོ ཝཱ ཧུཏྭཱ ཨུདེཏཱིཏི ཨེཀོདི, ཙཏུཀིཙྩསཱདྷཀོ སམྨཔྤདྷཱནོ. སོ ཨེཀོདི བྷཱུཏོ ཛཱཏོཏི སབྦཾ པུརིམསདིསམེཝ. ཝིཧནེ ཏམཾ སོཏི སོ ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཨརིཡསཱཝཀོ ཨརཧཏྟམགྒེན ཨཝིཛྫཱཏམཾ ཨནཝསེསཏོ ཝིཧནེཡྻ སམུཙྪིནྡེཡྻ.

ཨིཏི བྷགཝཱ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨམོགྷབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཏྠ དལ༹ྷཾ ནིཡོཛེནྟོ ‘‘ཏསྨཱ ཧཝེ’’ཏི ཨོསཱནགཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཛཱགརཏོ སཏིཨཝིཔྤཝཱསཱདིནཱ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི, ཨནུཀྐམེན ཨརིཡམགྒོ པཱཏུབྷཝཏི, ཏཏོ ཙསྶ སབྦཾ ཝཊྚབྷཡཾ ནཏྠི, ཏསྨཱ. ཧཝེཏི ཨེཀཾསེན དལ༹ྷཾ ཝཱ. བྷཛེཐཱཏི བྷཛེཡྻ. ཨེཝཾ ཛཱགརིཡཾ བྷཛནྟོ ཙ ཨཱཏཱཔིབྷཱཝཱདིགུཎཡུཏྟོ བྷིཀྑུ སཾཡོཛནཱནི བྷིནྡིཏྭཱ ཨགྒཕལཉཱཎསངྑཱཏཾ ཨནུཏྟརཾ ཨུཏྟརརཧིཏཾ སམྦོདྷིཾ ཕུསེ པཱཔུཎེཡྻ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༡. ཨཱཔཱཡིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༨. ཨེཀཱདསམེ ཨཱཔཱཡིཀཱཏི ཨཔཱཡེ ནིབྦཏྟིསྶནྟཱིཏི ཨཱཔཱཡིཀཱ. ཏཏྠཱཔི ནིརཡེ ནིབྦཏྟིསྶནྟཱིཏི ནེརཡིཀཱ. ཨིདམཔྤཧཱཡཱཏི ཨིདཾ ཨིདཱནི ཝཀྑམཱནཾ དུཝིདྷཾ པཱཔསམཱཙཱརཾ ཨཔྤཛཧིཏྭཱ, ཏཐཱཔཊིཔཏྟིཏཐཱཔགྒཧཎཝསེན པཝཏྟཾ ཝཱཙཾ ཙིཏྟཾ དིཊྛིཉྩ ཨཔྤཊིནིསྶཛྫིཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨབྲཧྨཙཱརཱིཏི བྲཧྨསེཊྛཾ ཙརཏཱིཏི བྲཧྨཙཱརཱི, བྲཧྨཱ ཝཱ སེཊྛོ ཨཱཙཱརོ ཨེཏསྶ ཨཏྠཱིཏི བྲཧྨཙཱརཱི, ན བྲཧྨཙཱརཱིཏི ཨབྲཧྨཙཱརཱི, བྲཧྨཙཱརིཔཊིརཱུཔཀོ དུསྶཱིལོཏི ཨཏྠོ. བྲཧྨཙཱརིཔཊིཉྙོཏི ‘‘བྲཧྨཙཱརཱི ཨཧ’’ནྟི ཨེཝཾཔཊིཉྙོ. པརིཔུཎྞནྟི ཨཁཎྜཱདིབྷཱཝེན ཨཝིཀལཾ. པརིསུདྡྷནྟི ཨུཔཀྐིལེསཱབྷཱཝེན པརིསུདྡྷཾ. ཨམཱུལཀེནཱཏི དིཊྛཱདིམཱུལཝིརཧིཏེན, དིཊྛཾ སུཏཾ པརིསངྐིཏནྟི ཨིམེཧི ཙོདནཱམཱུལེཧི ཝཛྫིཏེན. ཨབྲཧྨཙརིཡེན ཨསེཊྛཙརིཡེན. ཨནུདྡྷཾསེཏཱིཏི ‘‘པརིསུདྡྷོ ཨཡ’’ནྟི ཛཱནནྟོཝ པཱརཱཛིཀཝཏྠུནཱ དྷཾསེཏི པདྷཾསེཏི, ཙོདེཏི ཨཀྐོསཏི ཝཱ.

གཱཐཱསུ ཨབྷཱུཏཝཱདཱིཏི པརསྶ དོསཾ ཨདིསྭཱཝ ཨབྷཱུཏེན ཏུཙྪེན མུསཱཝཱདཾ ཀཏྭཱ པརཾ ཨབྦྷཱཙིཀྑནྟོ. ཀཏྭཱཏི ཡོ ཝཱ པན པཱཔཀམྨཾ ཀཏྭཱ ‘‘ནཱཧཾ ཨེཏཾ ཀརོམཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨུབྷོཔི ཏེ པེཙྩ སམཱ བྷཝནྟཱིཏི ཏེ ཨུབྷོཔི ཛནཱ ཨིཏོ པརལོཀཾ གནྟྭཱ ནིརཡཾ ཨུཔགམནཏོ གཏིཡཱ སམཱནཱ བྷཝནྟི. ཏཏྠ གཏིཡེཝ ནེསཾ པརིཙྪིནྣཱ, ན པན ཨཱཡུ. བཧུཉྷི པཱཔཾ ཀཏྭཱ ཙིརཾ ནིརཡེ པཙྩཏི, པརིཏྟཾ ཀཏྭཱ ཨཔྤམཏྟཀམེཝ ཀཱལཾ. ཡསྨཱ པན ཏེསཾ ཨུབྷིནྣམྤི ཀམྨཾ ལཱམཀམེཝ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ནིཧཱིནཀམྨཱ མནུཛཱ པརཏྠཱ’’ཏི. ‘‘པརཏྠཱ’’ཏི པན པདསྶ པུརཏོ ‘‘པེཙྩཱ’’ཏི པདེན སམྦནྡྷོ – པརཏྠ པེཙྩ ཨིཏོ གནྟྭཱ ཏེ ནིཧཱིནཀམྨཱ སམཱ བྷཝནྟཱིཏི.

ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཨབྷཱུཏབྦྷཀྑཱནཝསེན བྷཱུཏདོསཔཊིཙྪཱདནཝསེན ཙ པཝཏྟསྶ མུསཱཝཱདསྶ ཝིཔཱཀཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏསྨིཾ ཋཱནེ ནིསིནྣཱནཾ བཧཱུནཾ པཱཔབྷིཀྑཱུནཾ དུཙྩརིཏཀམྨསྶ ཝིཔཱཀདསྶནེན སཾཝེཛནཏྠཾ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི. ཏཏྠ ཀཱསཱཝཀཎྛཱཏི ཀསཱཝརསཔཱིཏཏྟཱ ཀཱསཱཝེན ཝཏྠེན པལིཝེཋིཏཀཎྛཱ. པཱཔདྷམྨཱཏི ལཱམཀདྷམྨཱ. ཨསཉྙཏཱཏི ཀཱཡཱདཱིཧི སཉྙམརཧིཏཱ. པཱཔཱཏི ཏཐཱརཱུཔཱ པཱཔཔུགྒལཱ, པཱཔེཧི ཀམྨེཧི ཨུཔཔཛྫིཏྭཱ ‘‘ཏསྶ ཀཱཡོཔི ཨཱདིཏྟོ སམྤཛྫལིཏོ སཛོཏིབྷཱུཏོ, སངྒྷཱཊིཔི ཨཱདིཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༢.༢༡༨-༢༡༩; པཱརཱ. ༢༣༠) ལཀྑཎསཾཡུཏྟེ ཝུཏྟནཡེན མཧཱདུཀྑཾ ཨནུབྷཝནྟིཡེཝ.

ཏཏིཡགཱཐཱཡ ཨཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡཉྩེ བྷུཉྫེཡྻ དུསྶཱིལོ ནིསྶཱིལཔུགྒལོ ཀཱཡཱདཱིཧི ཨསཉྙཏོ རཊྛཝཱསཱིཧི སདྡྷཱཡ དིནྣཾ ཡཾ རཊྛཔིཎྜཾ ‘‘སམཎོམྷཱི’’ཏི པཊིཛཱནནྟོ གཧེཏྭཱ བྷུཉྫེཡྻ, ཏཏོ ཨཱདིཏྟོ ཨགྒིཝཎྞོ ཨཡོགུལོ༹ཝ བྷུཏྟོ སེཡྻོ སུནྡརཏརོ. ཀིཾཀཱརཎཱ? ཏཔྤཙྩཡཱ ཧིསྶ ཨེཀོཝ ཨཏྟབྷཱཝོ ཛྷཱཡེཡྻ, དུསྶཱིལོ པན ཧུཏྭཱ སདྡྷཱདེཡྻཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཨནེཀཱནིཔི ཛཱཏིསཏཱནི ནིརཡེ ཨུཔྤཛྫེཡྻཱཏི.

ཨེཀཱདསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༢. དིཊྛིགཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༤༩. དྭཱདསམེ དྭཱིཧི དིཊྛིགཏེཧཱིཏི ཨེཏྠ དིཊྛིཡོཝ དིཊྛིགཏཱནི ‘‘གཱུཐགཏཾ མུཏྟགཏ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༩.༡༡) ཝིཡ. གཧིཏཱཀཱརསུཉྙཏཱཡ ཝཱ དིཊྛཱིནཾ གཏམཏྟཱནཱིཏི དིཊྛིགཏཱནི, ཏེཧི དིཊྛིགཏེཧི. པརིཡུཊྛིཏཱཏི ཨབྷིབྷཱུཏཱ པལིབུདྡྷཱ ཝཱ. པལིབོདྷཏྠོ ཝཱཔི ཧི པརིཡུཊྛཱནསདྡོ ‘‘ཙོརཱ མགྒེ པརིཡུཊྛིཾསཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཙཱུལ༹ཝ. ༤༣༠) ཝིཡ. དེཝཱཏི ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ. ཏེ ཧི དིབྦནྟི ཨུལཱ༹རཏམེཧི ཀཱམགུཎེཧི ཛྷཱནཱདཱིཧི ཙ ཀཱིལ༹ནྟི, ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝེན ཝཱ ཡཐིཙྪིཏམཏྠཾ གཙྪནྟི ཨདྷིགཙྪནྟཱིཏི ཙ དེཝཱཏི ཝུཙྩནྟི. མནསྶ ཨུསྶནྣཏྟཱ མནུསྶཱ, ཨུཀྐཊྛནིདྡེསཝསེན ཙེཏཾ ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘སཏྠཱ དེཝམནུསྶཱན’’ནྟི. ཨོལཱིཡནྟི ཨེཀེཏི ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙཱ’’ཏི བྷཝེསུ ཨོལཱིཡནཱབྷིནིཝེསབྷཱུཏེན སསྶཏབྷཱཝེན ཨེཀཙྩེ དེཝཱ མནུསྶཱ ཙ ཨཝལཱིཡནྟི ཨལླཱིཡནྟི སངྐོཙཾ ཨཱཔཛྫནྟི, ན ཏཏོ ནིསྶརནྟི. ཨཏིདྷཱཝནྟཱིཏི པརམཏྠཏོ བྷིནྣསབྷཱཝཱནམྤི སབྷཱཝདྷམྨཱནཾ ཡྭཱཡཾ ཧེཏུཕལབྷཱཝེན སམྦནྡྷོ, ཏཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ནཱནཏྟནཡསྶཔི གཧཎེན ཏཏྠ ཏཏྠེཝ དྷཱཝནྟི, ཏསྨཱ ‘‘ཨུཙྪིཛྫཏི ཨཏྟཱ ཙ ལོཀོ ཙ, ན ཧོཏི པརཾ མརཎཱ’’ཏི ཨུཙྪེདེ ཝཱ བྷཝནིརོདྷཔཊིཔཏྟིཡཱ པཊིཀྑེཔདྷམྨཏཾ ཨཏིདྷཱཝནྟི ཨཏིཀྐམནྟི. ཙཀྑུམནྟོ ཙ པསྶནྟཱིཏི ཙསདྡོ བྱཏིརེཀེ. པུབྦཡོགསམྤཏྟིཡཱ ཉཱཎཔརིཔཱཀེན པཉྙཱཙཀྑུམནྟོ པན དེཝམནུསྶཱ ཏེནེཝ པཉྙཱཙཀྑུནཱ སསྶཏཾ ཨུཙྪེདཉྩ ཨནྟདྭཡཾ ཨནུཔགམྨ མཛ྄ཛྷིམཔཊིཔཏྟིདསྶནེན པཙྩཀྑཾ ཀརོནྟི. ཏེ ཧི ‘‘ནཱམརཱུཔམཏྟམིདཾ པཊིཙྩསམུཔྤནྣཾ, ཏསྨཱ ན སསྶཏཾ, ནཱཔི ཨུཙྪིཛྫཏཱི’’ཏི ཨཝིཔརཱིཏཏོ པསྶནྟི.

ཨེཝཾ ཨོལཱིཡནཱདིཀེ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ཨུདྡིསིཏུཾ ‘‘ཀཐཉྩ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ བྷཝཱཏི ཀཱམབྷཝོ, རཱུཔབྷཝོ, ཨརཱུཔབྷཝོ. ཨཔརེཔི ཏཡོ བྷཝཱ སཉྙཱིབྷཝོ, ཨསཉྙཱིབྷཝོ, ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིབྷཝོ. ཨཔརེཔི ཏཡོ བྷཝཱ ཨེཀཝོཀཱརབྷཝོ, ཙཏུཝོཀཱརབྷཝོ, པཉྩཝོཀཱརབྷཝོཏི. ཨེཏེཧི བྷཝེཧི ཨཱརམནྟི ཨབྷིནནྡནྟཱིཏི བྷཝཱརཱམཱ. བྷཝེསུ རཏཱ ཨབྷིརཏཱཏི བྷཝརཏཱ. བྷཝེསུ སུཊྛུ མུདིཏཱཏི བྷཝསམྨུདིཏཱ. བྷཝནིརོདྷཱཡཱཏི ཏེསཾ བྷཝཱནཾ ཨཙྩནྟནིརོདྷཱཡ ཨནུཔྤཱདནཏྠཱཡ. དྷམྨེ དེསིཡམཱནེཏི ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏེ ནིཡྻཱནིཀདྷམྨེ ཝུཙྩམཱནེ. ན པཀྑནྡཏཱིཏི སསྶཏཱབྷིནིཝིཊྛཏྟཱ སཾཁིཏྟདྷམྨཏྟཱ ན པཝིསཏི ན ཨོགཱཧཏི. ན པསཱིདཏཱིཏི པསཱདཾ ནཱཔཛྫཏི ན ཏཾ སདྡཧཏི. ན སནྟིཊྛཏཱིཏི ཏསྶཾ དེསནཱཡཾ ན ཏིཊྛཏི ནཱདྷིམུཙྩཏི. ཨེཝཾ སསྶཏཏོ ཨབྷིནིཝིསནེན བྷཝེསུ ཨོལཱིཡནྟི.

ཨཊྚཱིཡམཱནཱཏི བྷཝེ ཛརཱརོགམརཎཱདཱིནི ཝདྷབནྡྷནཙྪེདནཱདཱིནི ཙ དིསྭཱ སཾཝིཛྫནེན ཏེཧི སམངྒིབྷཱཝེན བྷཝེན པཱིལི༹ཡམཱནཱ དུཀྑཱཔིཡམཱནཱ. ཧརཱཡམཱནཱཏི ལཛྫམཱནཱ ཛིགུཙྪམཱནཱཏི པཊིཀཱུལཏོ དཧནྟཱ. ཝིབྷཝནྟི ཨུཙྪེདཾ. ཨབྷིནནྡནྟཱིཏི ཏཎྷཱདིཊྛཱབྷིནནྡནཱཧི ཨཛ྄ཛྷོསཱཡ ནནྡནྟི. ཡཏོ ཀིར བྷོཏིཨཱདི ཏེསཾ ཨབྷིནནྡནཱཀཱརདསྶནཾ. ཏཏྠ ཡཏོཏི ཡདཱ. བྷོཏི ཨཱལཔནཾ. ཨཡཾ ཨཏྟཱཏི ཀཱརཀཱདིབྷཱཝེན ཨཏྟནཱ པརིཀཔྤིཏཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨུཙྪིཛྫཏཱིཏི ཨུཔཙྪིཛྫཏི. ཝིནསྶཏཱིཏི ན དིསྶཏི, ཝིནཱསཾ ཨབྷཱཝཾ གཙྪཏི. ན ཧོཏི པརཾ མརཎཱཏི མརཎེན ཨུདྡྷཾ ན བྷཝཏི. ཨེཏཾ སནྟནྟི ཡདེཏཾ ཨཏྟནོ ཨུཙྪེདཱདི, ཨེཏཾ སབྦབྷཝཝཱུཔསམཏོ སབྦསནྟཱཔཝཱུཔསམཏོ ཙ སནྟཾ, སནྟཏྟཱ ཨེཝ པཎཱིཏཾ, ཏཙྪཱཝིཔརཱིཏབྷཱཝཏོ ཡཱཐཱཝཾ. ཏཏྠ ‘‘སནྟཾ པཎཱིཏ’’ནྟི ཨིདཾ དྭཡཾ ཏཎྷཱབྷིནནྡནཱཡ ཝདནྟི, ‘‘ཡཱཐཱཝ’’ནྟི དིཊྛཱབྷིནནྡནཱཡ. ཨེཝནྟི ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟཨུཙྪེདཱབྷིནིཝེསནེན.

བྷཱུཏནྟི ཁནྡྷཔཉྩཀཾ. ཏཉྷི པཙྩཡསམྦྷཱུཏཏྟཱ པརམཏྠཏོ ཝིཛྫམཱནཏྟཱ ཙ བྷཱུཏནྟི ཝུཙྩཏི. ཏེནཱཧ ‘‘བྷཱུཏམིདཾ, བྷིཀྑཝེ, སམནུཔསྶཐཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༠༡). བྷཱུཏཏོ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཏོ སལཀྑཎཏོ སཱམཉྙལཀྑཎཏོ ཙ པསྶཏི. ཨིདཉྷི ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ནཱམརཱུཔམཏྟཾ. ཏཏྠ ‘‘ཨིམེ པཐཝཱིཨཱདཡོ དྷམྨཱ རཱུཔཾ, ཨིམེ ཕསྶཱདཡོ དྷམྨཱ ནཱམཾ, ཨིམཱནི ནེསཾ ལཀྑཎཱདཱིནི, ཨིམེ ནེསཾ ཨཝིཛྫཱདཡོ པཙྩཡཱ’’ཏི ཨེཝཾ སཔཙྩཡནཱམརཱུཔདསྶནཝསེན ཙེཝ, ‘‘སབྦེཔིམེ དྷམྨཱ ཨཧུཏྭཱ སམྦྷོནྟི, ཧུཏྭཱ པཊིཝེནྟི, ཏསྨཱ ཨནིཙྩཱ, ཨནིཙྩཏྟཱ དུཀྑཱ, དུཀྑཏྟཱ ཨནཏྟཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱདིཝསེན ཙ པསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཏརུཎཝིཔསྶནཱཔརིཡོསཱནཱ ཝིཔསྶནཱབྷཱུམི དསྶིཏཱ. ནིབྦིདཱཡཱཏི བྷཱུཏསངྑཱཏསྶ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཛཱཏསྶ ནིབྦིནྡནཏྠཱཡ, ཨེཏེན བལཝཝིཔསྶནཾ དསྶེཏི. ཝིརཱགཱཡཱཏི ཝིརཱགཏྠཾ ཝིརཛྫནཏྠཾ, ཨིམིནཱ མགྒཾ དསྶེཏི. ནིརོདྷཱཡཱཏི ནིརུཛ྄ཛྷནཏྠཾ, ཨིམིནཱཔི མགྒམེཝ དསྶེཏི. ནིརོདྷཱཡཱཏི ཝཱ པཊིཔྤསྶདྡྷིནིརོདྷེན སདྡྷིཾ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནཾ དསྶེཏི. ཨེཝཾ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཙཀྑུམནྟོ པསྶནྟཱིཏི ཨེཝཾ པཉྙཱཙཀྑུམནྟོ སཔུབྦབྷཱགེན མགྒཔཉྙཱཙཀྑུནཱ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ པསྶནྟི.

གཱཐཱསུ ཡེ བྷཱུཏཾ བྷཱུཏཏོ དིསྭཱཏི ཡེ ཨརིཡསཱཝཀཱ བྷཱུཏཾ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ བྷཱུཏཏོ ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཏོ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ དིསྭཱ. ཨེཏེན པརིཉྙཱབྷིསམཡཾ དསྶེཏི. བྷཱུཏསྶ ཙ ཨཏིཀྐམནྟི བྷཱཝནཱབྷིསམཡཾ. ཨརིཡམགྒོ ཧི བྷཱུཏཾ ཨཏིཀྐམཏི ཨེཏེནཱཏི ‘‘བྷཱུཏསྶ ཨཏིཀྐམོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཡཐཱབྷཱུཏེཏི ཨཝིཔརཱིཏསཙྩསབྷཱཝེ ནིབྦཱནེ. ཝིམུཙྩནྟི ཨདྷིམུཙྩནྟི, ཨེཏེན སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཾ དསྶེཏི. བྷཝཏཎྷཱཔརིཀྑཡཱཏི བྷཝཏཎྷཱཡ སབྦསོ ཁེཔནཱ སམུཙྪིནྡནཏོ, ཨེཏེན སམུདཡཔྤཧཱནཾ དསྶེཏི.

སཝེ བྷཱུཏཔརིཉྙོ སོཏི ཨེཏྠ པན སཝེཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. སོ བྷཱུཏཔརིཉྙོ བྷཱུཏསྶ ཨཏིཀྐམནཱུཔཱཡེན མགྒེན བྷཝཏཎྷཱཔརིཀྑཡཱ པརིཉྙཱཏཀྑནྡྷོ ཏཏོ ཨེཝ ཡཐཱབྷཱུཏེ ནིབྦཱནེ ཨདྷིམུཏྟོ. བྷཝཱབྷཝེཏི ཁུདྡཀེ ཙེཝ མཧནྟེ ཙ, ཨུཙྪེདཱདིདསྶནེ ཝཱ ཝཱིཏཏཎྷོ བྷིནྣཀིལེསོ. བྷིཀྑུ བྷཱུཏསྶ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷསངྑཱཏསྶ ཨཏྟབྷཱཝསྶ ཝིབྷཝཱ, ཨཱཡཏིཾ ཨནུཔྤཱདཱ པུནབྦྷཝཾ ནཱགཙྪཏི, ཨཔཉྙཏྟིཀབྷཱཝམེཝ གཙྪཏཱིཏི ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ དེསནཾ ནིཊྛཱཔེསི.

ཨིཏི ཨིམསྨིཾ ཝགྒེ ཨེཀཱདསམེ ཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, ཏཏིཡཙཏུཏྠཔཉྩམེསུ པརིཡོསཱནསུཏྟེ ཙ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, སེསེསུ ཝིཝཊྚམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.

དྭཱདསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པརམཏྠདཱིཔནིཡཱ ཁུདྡཀནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཨིཏིཝུཏྟཀསྶ དུཀནིཔཱཏཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏིཀནིཔཱཏོ

༡. པཋམཝགྒོ

༡. མཱུལསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༠. ཏིཀནིཔཱཏསྶ པཋམེ ཏཱིཎཱིཏི གཎནཔརིཙྪེདོ. ཨིམཱནཱིཏི ཨབྷིམུཁཱིཀརཎཾ. ཨཀུསལམཱུལཱནཱིཏི པརིཙྪིནྣདྷམྨནིདསྶནཾ. ཏཏྠ ཨཀུསལཱནི ཙ ཏཱནི མཱུལཱནི ཙཱཏི ཨཀུསལམཱུལཱནི. ཨཐ ཝཱ ཨཀུསལཱནཾ ཧེཏུཔཙྩཡཔབྷཝཛནཀསམུཊྛཱཔཀནིབྦཏྟཀཊྛེན མཱུལཱནི ཙཱཏི ཨཀུསལམཱུལཱནི, ཨཀུསལདྷམྨཱནཾ ཀཱརཎཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ཀཱརཎཉྷི ཡཐཱ ཧིནོཏི ཨེཏསྨཱ ཕལཾ པཝཏྟཏཱིཏི ཧེཏུ, པཊིཙྩ ཨེཏསྨཱ ཨེཏཱིཏི པཙྩཡོ, པབྷཝཏི ཨེཏསྨཱཏི པབྷཝོ, ཨཏྟནོ ཕལཾ ཛནེཏཱིཏི ཛནཀཾ, སམུཊྛཱཔེཏཱིཏི སམུཊྛཱཔཀཾ, ནིབྦཏྟེཏཱིཏི ནིབྦཏྟཀནྟི ཙ ཝུཙྩཏི. ཨེཝཾ པཏིཊྛཊྛེན མཱུལནྟི, ཏསྨཱ ཨཀུསལམཱུལཱནཱིཏི ཨཀུསལཱནཾ སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝསཱདྷནཱནི, ཀཱརཎཱནཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.

ཀེཙི པན ‘‘སཱལིཨཱདཱིནཾ སཱལིབཱིཛཱདཱིནི ཝིཡ མཎིཔྤབྷཱདཱིནཾ མཎིཝཎྞཱདཡོ ཝིཡ ཙ ཨཀུསལཱནཾ ཨཀུསལབྷཱཝསཱདྷཀོ ལོབྷཱདཱིནཾ མཱུལཊྛོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨེཝཾ སནྟེ ཨཀུསལཙིཏྟསམུཊྛཱནརཱུཔེསུ ཏེསཾ ཧེཏུཔཙྩཡབྷཱཝོ ན སིཡཱ. ན ཧི ཏཱནི ཏེསཾ ཨཀུསལབྷཱཝཾ སཱདྷེནྟི, ན ཙ པཙྩཡཱ ན ཧོནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཧེཏཱུ ཧེཏུསམྤཡུཏྟཀཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཏཾསམུཊྛཱནཱནཉྩ རཱུཔཱནཾ ཧེཏུཔཙྩཡེན པཙྩཡོ’’ཏི (པཊྛཱ. ༡.པཙྩཡནིདྡེས.༡).

ཨཧེཏུཀསྶ ཙ མོཧསྶ ཨཀུསལབྷཱཝོ ན སིཡཱ ཨཀུསལབྷཱཝསཱདྷཀསྶ མཱུལནྟརསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཨཐཱཔི སིཡཱ ལོབྷཱདཱིནཾ སབྷཱཝསིདྡྷོ ཨཀུསལཱདིབྷཱཝོ, ཏཾསམྤཡུཏྟཱནཾ པན ལོབྷཱདིཔཊིབདྡྷོཏི. ཨེཝམྤི ཡཐཱ ལོབྷཱདཱིནཾ, ཨེཝཾ ཨལོབྷཱདཱིནམྤི སབྷཱཝསིདྡྷོ ཀུསལཱདིབྷཱཝོཏི ཨལོབྷཱདཡོ ཀུསལཱ ཨེཝ སིཡུཾ, ན ཨབྱཱཀཏཱ, ན ཙ ཧོནྟི. ཏསྨཱ ཡཐཱ སམྤཡུཏྟེསུ, ཨེཝཾ མཱུལེསུཔི ཀུསལཱདིབྷཱཝོ པརིཡེསིཏབྦོ. ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཀོ ཝིཡ ཧི ཀུསལབྷཱཝསྶ, ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཱདིཀོ ཨཀུསལབྷཱཝསྶ ཀཱརཎནྟི གཧེཏབྦཾ. ཨེཝཾ ཨཀུསལབྷཱཝསཱདྷནཝསེན ལོབྷཱདཱིནཾ མཱུལཊྛཾ ཨགྒཧེཏྭཱ སུཔྤཏིཊྛིཏབྷཱཝསཱདྷནཝསེན གཡ྄ཧམཱནེ ན ཀོཙི དོསོ. ལདྡྷཧེཏུཔཙྩཡཱ ཧི དྷམྨཱ ཝིརཱུལ༹ྷམཱུལཱ ཝིཡ པཱདཔཱ ཐིརཱ ཧོནྟི སུཔྤཏིཊྛིཏཱ, ཧེཏུརཧིཏཱ པན ཏིལབཱིཛཀཱདིསེཝཱལཱ ཝིཡ ན སུཔྤཏིཊྛིཏཱཏི ཧེཏུཨཱདིཨཏྠེན ཨཀུསལཱནཾ ཨུཔཀཱརཀཏྟཱ མཱུལཱནཱིཏི ཨཀུསལམཱུལཱནི. ཡསྨཱ པན མཱུལེན མུཏྟོ ཨཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདོ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཏཱིཧི མཱུལེཧི སབྦོ ཨཀུསལརཱསི པརིཡཱདིཡིཏྭཱ དསྶིཏོཏི དཊྛབྦཾ.

ཏཱནི ཨཀུསལམཱུལཱནི སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ལོབྷོ ཨཀུསལམཱུལ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ལོབྷཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ཏཏྠ པན ཏཏིཡམགྒཝཛ྄ཛྷཱ ལོབྷཱདཡོ ཨཱགཏཱ, ཨིདྷ པན ཨནཝསེསཱཏི ཨཡམེཝ ཝིསེསོ.

གཱཐཱཡཾ པཱཔཙེཏསནྟི ཨཀུསལདྷམྨསམཱཡོགཏོ ལཱམཀཙིཏྟཾ. ཧིཾསནྟཱིཏི ཨཏྟནོ པཝཏྟིཀྑཎེ ཨཱཡཏིཾ ཝིཔཱཀཀྑཎེ ཙ ཝིབཱདྷེནྟི. ཨཏྟསམྦྷཱུཏཱཏི ཨཏྟནི ཛཱཏཱ. ཏཙསཱརནྟི གཎྛིཏཾ, ཝེལུ༹ནྟི ཨཏྠོ. སམྥལནྟི ཨཏྟནོ ཕལཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཁདིརསཱིསཔཱདཡོ ཝིཡ ཨནྟོསཱརོ ཨཧུཏྭཱ བཧིསཱརཏཱཡ ཏཙསཱརནྟི ལདྡྷནཱམཾ ཝེལུ༹ཨཱདིཾ ཡཐཱ ཨཏྟསམྦྷཱུཏམེཝ ཕལཾ ཧིཾསཏི ཝིནཱསེཏི, ཨེཝམེཝ ཨནྟོ སཱིལཱདིསཱརརཧིཏཾ ལཱམཀཙིཏྟཾ པུགྒལཾ ཨཏྟསམྦྷཱུཏཱཡེཝ ལོབྷཱདཡོ ཝིནཱསེནྟཱིཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དྷཱཏུསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༡. དུཏིཡེ དྷཱཏུཡོཏི ཨཏྟནོ ཕལསྶ སབྷཱཝསྶ ཙ དྷཱརཎཊྛེན དྷཱཏུཡོ. ཡཉྩེཏྠ ཕལནིབྦཏྟཀཾ, ཏཾ ཨཏྟནོ ཕལསྶ སབྷཱཝསྶ ཙ, ཨིཏརཾ སབྷཱཝསྶེཝ དྷཱརཎཊྛེན དྷཱཏུ. རཱུཔདྷཱཏཱུཏི རཱུཔབྷཝོ. དྷཱཏུཡཱ ཨཱགཏཊྛཱནེ བྷཝེན པརིཙྪིནྡིཏབྦཾ, བྷཝསྶ ཨཱགཏཊྛཱནེ དྷཱཏུཡཱ པརིཙྪིནྡིཏབྦནྟི ཨིདྷ བྷཝེན པརིཙྪེདོ ཀཐིཏོ. ཏསྨཱ –

‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ རཱུཔཱཝཙརཱ? ཧེཊྛཏོ བྲཧྨལོཀཾ པརིཡནྟཾ ཀརིཏྭཱ ཨུཔརིཏོ ཨཀནིཊྛེ དེཝེ ཨནྟོ ཀརིཏྭཱ ཨེཏྠཱཝཙརཱ ཨེཏྠ པརིཡཱཔནྣཱ ཁནྡྷདྷཱཏུཨཱཡཏནཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ རཱུཔཱཝཙརཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༢༨༩) –

ཨེཝཾ ཝུཏྟཱ རཱུཔཱཝཙརདྷམྨཱ རཱུཔདྷཱཏུ. ཨརཱུཔདྷཱཏཱུཏི ཨརཱུཔབྷཝོ. ཨིདྷཱཔི བྷཝེན པརིཙྪེདོ ཀཐིཏོཏི –

‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ ཨརཱུཔཱཝཙརཱ? ཧེཊྛཏོ ཨཱཀཱསཱནཉྩཱཡཏནཱུཔགེ དེཝེ ཨནྟོ ཀརིཏྭཱ, ཨུཔརིཏོ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཱུཔགེ དེཝེ ཨནྟོ ཀརིཏྭཱ, ཨེཏྠཱཝཙརཱ ཨེཏྠ པརིཡཱཔནྣཱ ཁནྡྷདྷཱཏུཨཱཡཏནཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཨརཱུཔཱཝཙརཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༢༩༡) –

ཨེཝཾ ཝུཏྟཱ ཨརཱུཔཱཝཙརདྷམྨཱ ཨརཱུཔདྷཱཏུ. ནིརོདྷདྷཱཏཱུཏི ནིབྦཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ.

ཨཔརོ ནཡོ – རཱུཔསཧིཏཱ, རཱུཔཔཊིབདྡྷཱ, དྷམྨཔྤཝཏྟི རཱུཔདྷཱཏུ, པཉྩཝོཀཱརབྷཝོ, ཨེཀཝོཀཱརབྷཝོ ཙ, ཏེན སཀལོ ཀཱམབྷཝོ རཱུཔབྷཝོ ཙ སངྒཧིཏོ. རཱུཔརཧིཏཱ དྷམྨཔྤཝཏྟི ཨརཱུཔདྷཱཏུ, ཙཏུཝོཀཱརབྷཝོ, ཏེན ཨརཱུཔབྷཝོ སངྒཧིཏོ. ཨིཏི དྭཱིཧི པདེཧི ཏཡོ བྷཝཱ སབྦཱ སཾསཱརཔྤཝཏྟི དསྶིཏཱ. ཏཏིཡཔདེན པན ཨསངྑཏདྷཱཏུཡེཝ སངྒཧིཏཱཏི མགྒཕལཱནི ཨིདྷ ཏིཀཝིནིམུཏྟདྷམྨཱ ནཱམ ཛཱཏཱ. ཀེཙི པན ‘‘རཱུཔདྷཱཏཱུཏི རཱུཔསབྷཱཝཱ དྷམྨཱ, ཨརཱུཔདྷཱཏཱུཏི ཨརཱུཔསབྷཱཝཱ དྷམྨཱཏི པདདྭཡེན ཨནཝསེསཏོ པཉྩཀྑནྡྷཱ གཧིཏཱ’’ཏི. ‘‘རཱུཔཏཎྷཱཡ ཝིསཡབྷཱུཏཱ དྷམྨཱ རཱུཔདྷཱཏུ, ཨརཱུཔཏཎྷཱཡ ཝིསཡབྷཱུཏཱ ཨརཱུཔདྷཱཏཱུ’’ཏི ཙ ཝདནྟི, ཏཾ སབྦཾ ཨིདྷ ནཱདྷིཔྤེཏཾ. ཏསྨཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

གཱཐཱསུ རཱུཔདྷཱཏུཾ པརིཉྙཱཡཱཏི རཱུཔཔཊིབདྡྷདྷམྨཔཝཏྟིཾ ཉཱཏཔརིཉྙཱདཱིཧི ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཛཱནིཏྭཱ. ཨཱརུཔྤེསུ ཨསཎྛིཏཱཏི ཨརཱུཔཱཝཙརདྷམྨེསུ བྷཝརཱགཝསེན བྷཝདིཊྛིཝསེན ཙ ན པཏིཊྛིཏཱ ཨནལླཱིནཱ. ‘‘ཨརཱུཔེསུ ཨསཎྛིཏཱ’’ཏི ཙ པཋནྟི, སོ ཨེཝ ཨཏྠོ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཱནཾ པརིཉྙཱ ཝུཏྟཱ. ནིརོདྷེ ཡེ ཝིམུཙྩནྟཱིཏི ཡེ ནིབྦཱནེ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏེ ཨགྒམགྒཕལཝསེན སམུཙྪེདཔཊིཔྤསྶདྡྷཱིཧི ཨནཝསེསཀིལེསཏོ ཝིམུཙྩནྟི. ཏེ ཛནཱ མཙྩུཧཱཡིནོཏི ཏེ ཁཱིཎཱསཝཛནཱ མརཎཾ སམཏཱིཏཱ.

ཨེཝཾ དྷཱཏུཏྟཡསམཏིཀྐམེན ཨམཏཱདྷིགམཾ དསྶེཏྭཱ ‘‘ཨཡཉྩ པཊིཔདཱ མཡཱ གཏམགྒོ ཙ ཏུམྷཱཀཾ དསྶིཏོ’’ཏི ཏཏྠ ནེསཾ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེནྟོ དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཀཱཡེནཱཏི ནཱམཀཱཡེན མགྒཕལེཧི. ཕུསཡིཏྭཱཏི པཏྭཱ. ནིརཱུཔདྷིནྟི ཁནྡྷཱདིསབྦཱུཔདྷིརཧིཏཾ. ཨུཔདྷིཔྤཊིནིསྶགྒནྟི ཏེསཾཡེཝ ཙ ཨུཔདྷཱིནཾ པཊིནིསྶཛྫནཀཱརཎཾ. ནིབྦཱནསྶ ཧི མགྒཉཱཎེན སཙྪིཀིརིཡཱཡ སབྦེ ཨུཔདྷཡོ པཊིནིསྶཊྛཱ ཧོནྟཱིཏི ཏཾ ཏེསཾ པཊིནིསྶཛྫནཀཱརཎཾ. སཙྪིཀཏྭཱཏི ཀཱལེན ཀཱལཾ ཕལསམཱཔཏྟིསམཱཔཛྫནེན ཨཏྟཔཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ ཨནཱསཝོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཏམེཝ ཨསོཀཾ ཝིརཛཾ ནིབྦཱནཔདཾ དེསེཏི. ཏསྨཱ ཏདདྷིགམཱཡ ཨུསྶུཀྐཾ ཀཱཏབྦནྟི.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. པཋམཝེདནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༢. ཏཏིཡེ ཝེདནཱཏི ཨཱརམྨཎརསཾ ཝེདིཡནྟི ཨནུབྷཝནྟཱིཏི ཝེདནཱ. ཏཱ ཝིབྷཱགཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘སུཁཱ ཝེདནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སུཁ-སདྡོ ཨཏྠུདྡྷཱརཝསེན ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ. དུཀྑ-སདྡོ པན ‘‘ཛཱཏིཔི དུཀྑཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༨༧; ཝིབྷ. ༡༩༠) དུཀྑཝཏྠུསྨིཾ ཨཱགཏོ. ‘‘ཡསྨཱ ཙ ཁོ, མཧཱལི, རཱུཔཾ དུཀྑཾ དུཀྑཱནུཔཏིཏཾ དུཀྑཱཝཀྐནྟ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༣.༦༠) དུཀྑཱརམྨཎེ. ‘‘དུཀྑོ པཱཔསྶ ཨུཙྩཡོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༡༡༧) དུཀྑཔཙྩཡེ. ‘‘ཡཱཝཉྩིདཾ, བྷིཀྑཝེ, ན སུཀརཱ ཨཀྑཱནེན པཱཔུཎིཏུཾ, ཡཱཝ དུཀྑཱ ནིརཡཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༢༥༠) དུཀྑཔཙྩཡཊྛཱནེ. ‘‘སུཁསྶ ཙ པཧཱནཱ དུཀྑསྶ ཙ པཧཱནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༣༢; དྷ. ས. ༡༦༥) དུཀྑཝེདནཱཡཾ. ཨིདྷཱཔི དུཀྑཝེདནཱཡམེཝ.

ཝཙནཏྠཏོ པན སུཁཡཏཱིཏི སུཁཱ. དུཀྑཡཏཱིཏི དུཀྑཱ. ན དུཀྑཱ ན སུཁཱཏི ཨདུཀྑམསུཁཱ, མཀཱརོ པདསནྡྷིཝསེན ཝུཏྟོ. ཏཱསུ ཨིཊྛཱནུབྷཝནལཀྑཎཱ སུཁཱ, ཨནིཊྛཱནུབྷཝནལཀྑཎཱ དུཀྑཱ, ཨུབྷཡཝིཔརཱིཏཱནུབྷཝནལཀྑཎཱ ཨདུཀྑམསུཁཱ. ཏསྨཱ སུཁདུཀྑཝེདནཱནཾ ཨུཔྤཏྟི པཱཀཊཱ, ན ཨདུཀྑམསུཁཱཡ. ཡདཱ ཧི སུཁཾ ཨུཔྤཛྫཏི, སཀལསརཱིརཾ བྷེནྟཾ མདྡནྟཾ ཕརམཱནཾ སཏདྷོཏསཔྤིཾ ཁཱདཱཔེནྟཾ ཝིཡ, སཏཔཱཀཏེལཾ མཀྑེནྟཾ ཝིཡ, གྷཊསཧསྶེན པརིལཱ༹ཧཾ ནིབྦཱཔཡམཱནཾ ཝིཡ ཙ ‘‘ཨཧོ སུཁཾ, ཨཧོ སུཁ’’ནྟི ཝཱཙཾ ནིཙྪཱརཡམཱནམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི. ཡདཱ དུཀྑཾ ཨུཔྤཛྫཏི, སཀལསརཱིརཾ ཁོབྷེནྟཾ མདྡནྟཾ ཕརམཱནཾ ཏཏྟཕཱལཾ པཝེསེནྟཾ ཝིཡ ཝིལཱིནཏམྦལོཧཾ ཨཱསིཉྩནྟཾ ཝིཡ ཙ ‘‘ཨཧོ དུཀྑཾ, ཨཧོ དུཀྑ’’ནྟི ཝིཔྤལཱཔེནྟམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨིཏི སུཁདུཀྑཝེདནཱནཾ ཨུཔྤཏྟི པཱཀཊཱ.

ཨདུཀྑམསུཁཱ པན དུབྦིཛཱནཱ དུདྡཱིཔནཱ ཨནྡྷཀཱརཱ ཨཝིབྷཱུཏཱ. སཱ སུཁདུཀྑཱནཾ ཨཔགམེ སཱཏཱསཱཏཔཊིཔཀྑཝསེན མཛ྄ཛྷཏྟཱཀཱརབྷཱུཏཱ ནཡཏོ གཎྷནྟསྶེཝ པཱཀཊཱ ཧོཏི. ཡཐཱ ཀིཾ? ཡཐཱ པུབྦཱཔརཾ སཔཾསུཀེ པདེསེ ཨུཔཙརིཏམགྒཝསེན པིཊྛིཔཱསཱཎེ མིགེན གཏམགྒོ, ཨེཝཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཱརམྨཎེསུ སུཁདུཀྑཱནུབྷཝནེནཔི མཛ྄ཛྷཏྟཱརམྨཎཱནུབྷཝནབྷཱཝེན ཝིཉྙཱཡཏི. མཛ྄ཛྷཏྟཱརམྨཎགྒཧཎཾ པིཊྛིཔཱསཱཎགམནཾ ཝིཡ ཨིཊྛཱནིཊྛཱརམྨཎགྒཧཎཱབྷཱཝཏོ. ཡཉྩ ཏཏྲཱནུབྷཝནཾ, སཱ ཨདུཀྑམསུཁཱཏི.

ཨེཝམེཏྠ སུཁདུཀྑཨདུཀྑམསུཁབྷཱཝེན ཏིདྷཱ ཝུཏྟཱཔི ཀཏྠཙི སུཁདུཀྑབྷཱཝེན དྭིདྷཱ ཝུཏྟཱ. ཡཐཱཧ – ‘‘དྭེཔི མཡཱ, ཨཱནནྡ, ཝེདནཱ ཝུཏྟཱ, པརིཡཱཡེན སུཁཱ ཝེདནཱ, དུཀྑཱ ཝེདནཱ’’ཏི (མ. ནི. ༢.༨༩). ཀཏྠཙི ཏིསྶོཔི ཝིསུཾ ཝིསུཾ སུཁདུཀྑཨདུཀྑམསུཁབྷཱཝེན ‘‘སུཁཱ ཝེདནཱ ཋིཏིསུཁཱ ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཱ, དུཀྑཱ ཝེདནཱ ཋིཏིདུཀྑཱ ཝིཔརིཎཱམསུཁཱ, ཨདུཀྑམསུཁཱ ཝེདནཱ ཉཱཎསུཁཱ ཨཉྙཱཎདུཀྑཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༦༥). ཀཏྠཙི སབྦཱཔི དུཀྑབྷཱཝེན. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི ཝེདཡིཏཾ, སབྦཾ ཏཾ དུཀྑསྨིནྟི ཝདཱམཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༢༥༩).

ཏཏྠ སིཡཱ – ཡདི ཏིསྶོ ཝེདནཱ ཡཐཱ ཨིདྷ ཝུཏྟཱ, ཨཉྙེསུ ཙ ཨེདིསེསུ སུཏྟེསུ ཨབྷིདྷམྨེ ཙ ཨེཝཾ ཨཝཏྭཱ ཀསྨཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི ཝེདཡིཏཾ, སབྦཾ ཏཾ དུཀྑསྨིནྟི ཝདཱམཱི’’ཏི, ‘‘དྭེཔི མཡཱ, ཨཱནནྡ, ཝེདནཱ ཝུཏྟཱ’’ཏི ཙ? སནྡྷཱཡབྷཱསིཏམེཏཾ, ཏསྨཱ སཱ པརིཡཱཡདེསནཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘སངྑཱརཱནིཙྩཏཾ, ཨཱནནྡ, མཡཱ སནྡྷཱཡ བྷཱསིཏཾ སངྑཱརཝིཔརིཎཱམཏཾ, ‘ཡཾ ཀིཉྩི ཝེདཡིཏཾ, སབྦཾ ཏཾ དུཀྑསྨི’’’ནྟི (སཾ. ནི. ༤.༢༥༩).

‘‘དྭེཔི མཡཱ, ཨཱནནྡ, ཝེདནཱ ཝུཏྟཱ པརིཡཱཡེནཱ’’ཏི ཙ (སཾ. ནི. ༤.༢༥༩).

ཨེཏྠ ཧི སུཁཱ ཨདུཀྑམསུཁཱཏི ཨིམཱསཾ དྭིནྣཾ ཝེདནཱནཾ ནིཔྤརིཡཱཡེན དུཀྑབྷཱཝོ ནཏྠི, ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡེན པན ཏཏྠ ནིཙྪནྡདསྶནཏྠཾ པརིཡཱཡེན དུཀྑབྷཱཝོ ཝུཏྟོཏི སཱ ཏཱདིསཱི པརིཡཱཡདེསནཱ. ཨཡཾ པན ཝེདནཏྟཡདེསནཱ སབྷཱཝཀཐཱཏི ཀཏྭཱ ནིཔྤརིཡཱཡདེསནཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨཱཙརིཡཱནཾ སམཱནཀཐཱ.

ཝིཏཎྜཝཱདཱི པནཱཧ ‘‘དུཀྑཏཱདྭཡཝཙནཏོ པརིཡཱཡདེསནཱཝ ཝེདནཏྟཡདེསནཱ’’ཏི. སོ ‘‘མཱ ཧེཝ’’ནྟིསྶ ཝཙནཱིཡོ, ཡསྨཱ བྷགཝཏཱ སབྦཱསཾ ཝེདནཱནཾ དུཀྑབྷཱཝོ ཨདྷིཔྤཱཡཝསེན ཝུཏྟོ ‘‘སངྑཱརཱནིཙྩཏཾ, ཨཱནནྡ, མཡཱ སནྡྷཱཡ བྷཱསིཏཾ སངྑཱརཝིཔརིཎཱམཏཾ ‘ཡཾ ཀིཉྩི ཝེདཡིཏཾ, སབྦཾ ཏཾ དུཀྑསྨི’’’ནྟི. ཡདི པནེཏྠ ཝེདནཏྟཡདེསནཱ པརིཡཱཡདེསནཱ སིཡཱ, ‘‘ཨིདཾ མཡཱ སནྡྷཱཡ བྷཱསིཏཾ ཏིསྶོ ཝེདནཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ, ན པནེཏཾ ཝུཏྟཾ.

ཨཔིཙཱཡམེཝ ཝཏྟབྦོ ‘‘ཀོ, པནཱཝུསོ, ཝེདནཏྟཡདེསནཱཡ ཨདྷིཔྤཱཡོ’’ཏི? སཙེ ཝདེཡྻ ‘‘མུདུཀཱ དུཀྑཱ ཝེདནཱ སུཁཱ, ཨདྷིམཏྟཱ དུཀྑཱ, མཛ྄ཛྷིམཱ ཨདུཀྑམསུཁཱཏི ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡེན ཝུཏྟཱ. ཏཱསུ ཧི ན སཏྟཱནཾ སུཁཱདིཝཌྜྷཱི’’ཏི. སོ ཝཏྟབྦོ – ཀོ པནཱཝུསོ དུཀྑཝེདནཱཡ སབྷཱཝོ, ཡེན ‘‘སབྦཱ ཝེདནཱ དུཀྑཱ’’ཏི ཝུཙྩེཡྻུཾ? ཡདི ཡཱཡ ཨུཔྤནྣཱཡ སཏྟཱ ཝིཡོགམེཝ ཨིཙྪནྟི, སོ དུཀྑཝེདནཱཡ སབྷཱཝོ. ཡཱཡ ཙ པན ཨུཔྤནྣཱཡ སཏྟཱ ཨཝིཡོགམེཝ ཨིཙྪནྟི, ཡཱཡ ན ཨུབྷཡཾ ཨིཙྪནྟི, སཱ ཀཐཾ དུཀྑཝེདནཱ སིཡཱ? ཨཐ ཡཱ ཨཏྟནོ ནིསྶཡསྶ ཨུཔགྷཱཏཀཱརཱི, སཱ དུཀྑཱ. ཡཱ ཨནུགྒཧཀཱརཱི, སཱ ཀཐཾ དུཀྑཱ སིཡཱ. ཨཐ པན ཡདརིཡཱ དུཀྑཏོ པསྶནྟི, སོ དུཀྑཝེདནཱཡ སབྷཱཝོ, སངྑཱརདུཀྑཏཱཡ ཝེདནཾ ཨརིཡཱ དུཀྑཏོ པསྶནྟི, སཱ ཙ ཨབྷིཎྷསབྷཱཝཱཏི ཀཐཾ ཏཱསཾ ཝེདནཱནཾ མུདུམཛ྄ཛྷིམཱདྷིམཏྟདུཀྑབྷཱཝོ སིཡཱ? ཡདི ཙ སངྑཱརདུཀྑཏཱཡ ཨེཝ ཝེདནཱནཾ དུཀྑབྷཱཝོ སིཡཱ, ‘‘ཏིསྶོ ཨིམཱ, བྷིཀྑཝེ, དུཀྑཏཱཡོ དུཀྑདུཀྑཏཱ, ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཏཱ, སངྑཱརདུཀྑཏཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥) ཨཡཾ དུཀྑཏཱནཾ ཝིབྷཱགདེསནཱ ནིཔྤཡོཛནཱ སིཡཱ. ཏཐཱ ཙ སཏི སུཏྟམེཝ པཊིབཱཧིཏཾ སིཡཱ, པུརིམེསུ ཙ ཏཱིསུ རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནེསུ མུདུཀཱ དུཀྑཱ ཝེདནཱཏི ཨཱཔཛྫཏི སུཁཝེདནཱཝཙནཏོ. ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནེ ཨརཱུཔཛ྄ཛྷཱནེསུ ཙ མཛ྄ཛྷིམཱ, ཨདུཀྑམསུཁཝེདནཱཝཙནཏོ. ཨེཝཾ སནྟེ པུརིམཱ ཏིསྶོ རཱུཔཱཝཙརསམཱཔཏྟིཡོ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡཱ ཨརཱུཔསམཱཔཏྟཱིཧི ཙ སནྟཏརཱཏི ཨཱཔཛྫཏི. ཀཐཾ ཝཱ སནྟཏརཔྤཎཱིཏཏརཱསུ སམཱཔཏྟཱིསུ དུཀྑཝེདནཱཡ ཨདྷིཀབྷཱཝོ ཡུཛྫཏི? ཏསྨཱ ཝེདནཏྟཡདེསནཱཡ པརིཡཱཡདེསནཱབྷཱཝོ ན ཡུཏྟོཏི.

ཡཾ པན ཝུཏྟཾ ‘‘དུཀྑེ སུཁནྟི སཉྙཱཝིཔལླཱསོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༤༩; པཊི. མ. ༡.༢༣༦), ཏཾ ཀཐནྟི? ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཏཱཡ སངྑཱརདུཀྑཏཱཡ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏཱནཝབོདྷེན ཡཱ ཨེཀནྟཏོ སུཁསཉྙཱ, ཡཱ ཙ དུཀྑནིམིཏྟེ སུཁནིམིཏྟསཉྙཱ, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཨེཝམྤི ‘‘སུཁཱ, བྷིཀྑཝེ, ཝེདནཱ དུཀྑཏོ དཊྛབྦཱ’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༥༣) ཨིདཾ པན ཀཐནྟི? ཨིདཾ པན ཝིཔརིཎཱམདསྶནེ སནྣིཡོཛནཏྠཾ ཝུཏྟཾ ཏསྶ ཏཏྠ ཝིརཱགུཔྤཏྟིཡཱ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ སུཁཝེདནཱཡ བཧུདུཀྑཱནུགཏབྷཱཝཏོ ཙ. ཏཐཱ ཧི དུཀྑསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོ ཨནེཀེཧི དུཀྑདྷམྨེཧི ཨནུབདྡྷཏྟཱ ཙ པཎྜིཏཱ སུཁམྤི དུཀྑམིཙྩེཝ པཊིཔནྣཱ.

ཨེཝམྤི ནཏྠེཝ སུཁཱ ཝེདནཱ, སུཁཧེཏཱུནཾ ནིཡམཱབྷཱཝཏོ. ཡེ ཧི སུཁཝེདནཱཡ ཧེཏུསམྨཏཱ གྷཱསཙྪཱདནཱདཡོ, ཏེ ཨེཝ ཨདྷིམཏྟཾ ཨཀཱལེ ཙ པཊིསེཝིཡམཱནཱ དུཀྑཝེདནཱཡ ཧེཏུབྷཱཝམཱཔཛྫནྟི. ན ཙ ཡེནེཝ ཧེཏུནཱ སུཁཾ, ཏེནེཝ དུཀྑནྟི ཡུཏྟཾ ཝཏྟུཾ. ཏསྨཱ ན ཏེ སུཁཧེཏཱུ, དུཀྑནྟརཱཔགམེ པན ཨཝིཉྙཱུནཾ སུཁསཉྙཱ ཡཐཱ ཙིརཏརཾ ཋཱནཱདིཨིརིཡཱཔཐསམངྒཱི ཧུཏྭཱ ཏདཉྙཨིརིཡཱཔཐསམཱཡོགེ མཧནྟཉྩ བྷཱརཾ ཝཧཏོ བྷཱརནིཀྑེཔེ ཙེཝ ཝཱུཔསམེ ཙ, ཏསྨཱ ནཏྠེཝ སུཁནྟི? ཏཡིདཾ སམྨདེཝ སུཁཧེཏུཾ ཨཔརིཉྙཱཡ ཏསྶ ནིཡམཱབྷཱཝཔརིཀཔྤནཾ. ཨཱརམྨཎམཏྟམེཝ ཧི ཀེཝལཾ སུཁཧེཏུཾ མནསིཀཏྭཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ, ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀསརཱིརསྶ ཨཝཏྠཱཝིསེསཾ སམུདིཏཾ པན ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཏདུབྷཡཾ སུཁཱདིཧེཏཱུཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཡཱདིསཉྩ ཏདུབྷཡཾ སུཁཝེདནཱཡ ཧེཏུ, ཏཱདིསཾ ན ཀདཱཙིཔི དུཀྑཝེདནཱཡ ཧེཏུ ཧོཏཱིཏི ཝཝཏྠིཏཱ ཨེཝ སུཁཱདིཧེཏུ. ཡཐཱ ནཱམ ཏེཛོདྷཱཏུ སཱལིཡཝཌཱཀསསྶཱདཱིནཾ ཡཱདིསམཝཏྠནྟརཾ པཏྭཱ སཱཏམདྷུརབྷཱཝཧེཏུ ཧོཏི, ན ཏཱདིསམེཝ པཏྭཱ ཀདཱཙིཔི ཨསཱཏཨམདྷུརབྷཱཝཧེཏུ ཧོཏི, ཨེཝཾསམྤདམིདཾ དཊྛབྦཾ.

དུཀྑཱཔགམེཝ ཀདཱཙི སུཁཝེདནནྟརཾ ཨུཔལབྦྷཏི. ཏཏྠ སུཁེཡེཝ སུཁསཉྙཱ, ན དུཀྑཱཔགམམཏྟེ ཡཐཱ ཨདྡྷཱནགམནཔརིསྶམཀིལནྟསྶ སམྦཱཧནེ ཨིརིཡཱཔཐཔརིཝཏྟནེ ཙ, ཨཉྙཐཱ ཀཱལནྟརེཔི པརིསྶམཱཔགམེ ཏཱདིསཱི སུཁསཉྙཱ སིཡཱ. དུཀྑཱཔགམམཏྟེ པན སུཁནྟི པརིཀཔྤནཱ ཝེདནཱཝིསེསསྶ ཨནུཔལབྦྷམཱནཏྟཱ. ཨེཀནྟེནེཝ ཙེཏཾ ཨེཝཾ སམྤཊིཙྪིཏབྦཾ, ཡཏོ པཎཱིཏཔྤཎཱིཏཱནིཡེཝ ཨཱརམྨཎཱནི མཧཏཱ ཨཱཡཱསེན སཏྟཱ ཨབྷིཔཏྠཡནྟི, ན ཙ ནེསཾ ཡེན ཀེནཙི ཡཐཱལདྡྷམཏྟེན པཙྩཡེན པཏིཀཱརཾ ཀཱཏུཾ སཀྐཱ ཏཎྷུཔྤཱདེནཱཏི. ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཧི ཏཎྷཱཨུཔཱདི, ཏཐཱབྷཱཝེ ཙ སུགནྡྷམདྷུརསུཁསམྥསྶཱདིཝཏྠཱུནཾ ཨིཏརཱིཏརབྷཱཝེན སུཁཝིསེསསཉྙཱ ཛཱཡམཱནཱ ཀཏམསྶ དུཀྑཝིསེསསྶ ཨཔགམནེ གྷཱནཛིཝ྄ཧཱཀཱཡདྭཱརེསུ, སོཏདྭཱརེ ཙ དིབྦསངྒཱིཏསདིསཔཉྩངྒིཀཏཱུརིཡསདྡཱཝདྷཱརཎེ. ཏསྨཱ ན དུཀྑཝེདནཱཡམེཝ དུཀྑནྟརཱཔགམེ སུཁསཉྙཱ, ནཱཔི ཀེཝལེ དུཀྑཱཔགམམཏྟེཏི ཨཱགམཏོ ཡུཏྟིཏོཔི ཝཝཏྠིཏཱ ཏིསྶོ ཝེདནཱཏི བྷགཝཏོ ཝེདནཏྟཡདེསནཱ ནཱིཏཏྠཱཡེཝ, ན ནེཡྻཏྠཱཏི སཉྙཱཔེཏབྦཾ. ཨེཝཉྩེཏཾ ཨུཔེཏི, ཨིཙྩེཏཾ ཀུསལཾ, ནོ ཙེ, ཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཨུཡྻོཛེཏབྦོ ‘‘གཙྪ ཡཐཱསུཁ’’ནྟི.

ཨེཝམེཏཱ ཨཉྙམཉྙཔཊིཔཀྑསབྷཱཝཝཝཏྠིཏལཀྑཎཱ ཨེཝ ཏིསྶོ ཝེདནཱ བྷགཝཏཱ དེསིཏཱ. ཏཉྩ ཁོ ཝིཔསྶནཱཀམྨིཀཱནཾ ཡོགཱཝཙརཱནཾ ཝེདནཱམུཁེན ཨརཱུཔཀམྨཊྛཱནདསྶནཏྠཾ. དུཝིདྷཉྷི ཀམྨཊྛཱནཾ རཱུཔཀམྨཊྛཱནཾ, ཨརཱུཔཀམྨཊྛཱནནྟི. ཏཏྠ བྷགཝཱ རཱུཔཀམྨཊྛཱནཾ ཀཐེནྟོ སངྑེཔམནསིཀཱརཝསེན ཝཱ ཝིཏྠཱརམནསིཀཱརཝསེན ཝཱ ཙཏུདྷཱཏུཝཝཏྠཱནཱདིཝསེན ཝཱ ཀཐེཏི. ཨརཱུཔཀམྨཊྛཱནཾ པན ཀཐེནྟོ ཕསྶཝསེན ཝཱ ཝེདནཱཝསེན ཝཱ ཙིཏྟཝསེན ཝཱ ཀཐེཏི. ཨེཀཙྩསྶ ཧི ཨཱཔཱཐགཏེ ཨཱརམྨཎེ ཨཱཝཛྫཏོ ཏཏྠ ཙིཏྟཙེཏསིཀཱནཾ པཋམཱབྷིནིཔཱཏོ ཕསྶོ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཕུསནྟོ ཨུཔྤཛྫམཱནོ པཱཀཊོ ཧོཏི, ཨེཀཙྩསྶ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཨནུབྷཝནྟཱི ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཝེདནཱ པཱཀཊཱ ཧོཏི, ཨེཀཙྩསྶ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཝིཛཱནནྟཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཾ ཝིཉྙཱཎཾ པཱཀཊཾ ཧོཏི. ཨིཏི ཏེསཾ ཏེསཾ པུགྒལཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན ཡཐཱཔཱཀཊཾ ཕསྶཱདིམུཁེན ཏིདྷཱ ཨརཱུཔཀམྨཊྛཱནཾ ཀཐེཏི.

ཏཏྠ ཡསྶ ཕསྶོ པཱཀཊོ ཧོཏི, སོཔི ‘‘ན ཀེཝལཾ ཕསྶོཝ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏེན སདྡྷིཾ ཏདེཝ ཨཱརམྨཎཾ ཨནུབྷཝམཱནཱ ཝེདནཱཔི ཨུཔྤཛྫཏི, སཉྫཱནམཱནཱ སཉྙཱཔི, ཙེཏཡམཱནཱ ཙེཏནཱཔི, ཝིཛཱནམཱནཾ ཝིཉྙཱཎམྤི ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཕསྶཔཉྩམཀེཡེཝ པརིགྒཎྷཱཏི. ཡསྶ ཝེདནཱ པཱཀཊཱ ཧོཏི, སོཔི ‘‘ན ཀེཝལཾ ཝེདནཱཝ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཱཡ སདྡྷིཾ ཕུསམཱནོ ཕསྶོཔི ཨུཔྤཛྫཏི, སཉྫཱནམཱནཱ སཉྙཱཔི, ཙེཏཡམཱནཱ ཙེཏནཱཔི, ཝིཛཱནམཱནཾ ཝིཉྙཱཎམྤི ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཕསྶཔཉྩམཀེཡེཝ པརིགྒཎྷཱཏི. ཡསྶ ཝིཉྙཱཎཾ པཱཀཊཾ ཧོཏི, སོཔི ‘‘ན ཀེཝལཾ ཝིཉྙཱཎམེཝ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏེན སདྡྷིཾ ཏདེཝཱརམྨཎཾ ཕུསམཱནོ ཕསྶོཔི ཨུཔྤཛྫཏི, ཨནུབྷཝམཱནཱ ཝེདནཱཔི, སཉྫཱནམཱནཱ སཉྙཱཔི, ཙེཏཡམཱནཱ ཙེཏནཱཔི ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཕསྶཔཉྩམཀེཡེཝ པརིགྒཎྷཱཏི.

སོ ‘‘ཨིམེ ཕསྶཔཉྩམཀཱ དྷམྨཱ ཀིཾནིསྶིཏཱ’’ཏི ཨུཔདྷཱརེནྟོ ‘‘ཝཏྠུནིསྶིཏཱ’’ཏི པཛཱནཱཏི. ཝཏྠུ ནཱམ ཀརཛཀཱཡོ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིདཉྩ པན མེ ཝིཉྙཱཎཾ ཨེཏྠསིཏཾ ཨེཏྠཔཊིབདྡྷ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༢༣༥; མ. ནི. ༢.༢༥༢). སོ ཨཏྠཏོ བྷཱུཏཱ ཙེཝ ཨུཔཱདཱརཱུཔཱནི ཙ, ཨེཝམེཏྠ ཝཏྠུ རཱུཔཾ, ཕསྶཔཉྩམཀཱ ནཱམནྟི ནཱམརཱུཔམཏྟམེཝ པསྶཏི. རཱུཔཉྩེཏྠ རཱུཔཀྑནྡྷོ, ནཱམཾ ཙཏྟཱརོ ཨརཱུཔིནོ ཁནྡྷཱཏི པཉྩཀྑནྡྷམཏྟཾ ཧོཏི. ནཱམརཱུཔཝིནིམུཏྟཱ ཧི པཉྩཀྑནྡྷཱ, པཉྩཀྑནྡྷཝིནིམུཏྟཾ ཝཱ ནཱམརཱུཔཾ ནཏྠི. སོ ‘‘ཨིམེ པཉྩཀྑནྡྷཱ ཀིཾཧེཏུཀཱ’’ཏི ཨུཔཔརིཀྑནྟོ ‘‘ཨཝིཛྫཱདིཧེཏུཀཱ’’ཏི, ཏཏོ ‘‘པཙྩཡོ ཙེཝ པཙྩཡུཔྤནྣཉྩ ཨིདཾ, ཨཉྙོ སཏྟོ ཝཱ པུགྒལོ ཝཱ ནཏྠི, སུདྡྷསངྑཱརཔུཉྫམཏྟམེཝཱ’’ཏི སཔྤཙྩཡནཱམརཱུཔཝསེན ཏིལཀྑཎཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཝིཔསྶནཱཔཊིཔཱཊིཡཱ ‘‘ཨནིཙྩཾ དུཀྑམནཏྟཱ’’ཏི སམྨསནྟོ ཝིཙརཏི. སོ ‘‘ཨཛྫ ཨཛྫཱ’’ཏི པཊིཝེདྷཾ ཨཱཀངྑམཱནོ ཏཐཱརཱུཔེ སམཡེ ཨུཏུསཔྤཱཡཾ, པུགྒལསཔྤཱཡཾ, བྷོཛནསཔྤཱཡཾ, དྷམྨསྶཝནསཔྤཱཡཾ ཝཱ ལབྷིཏྭཱ ཨེཀཔལླངྐེན ནིསིནྣོཝ ཝིཔསྶནཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ ཨརཧཏྟེ པཏིཊྛཱཏི. ཨེཝཾ ཨིམེསཾ ཏིཎྞཾ ཛནཱནཾ ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱ ཀམྨཊྛཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨིདྷ པན བྷགཝཱ ཝེདནཱཝསེན བུཛ྄ཛྷནཀཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན ཨརཱུཔཀམྨཊྛཱནཾ ཀཐེནྟོ ཝེདནཱཝསེན ཀཐེསི. ཏཏྠ –

‘‘ལཀྑཎཉྩ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཨུཔྤཏྟི ཨནུསཡོ ཏཐཱ;

ཋཱནཾ པཝཏྟིཀཱལོ ཙ, ཨིནྡྲིཡཉྩ དྭིདྷཱདིཏཱ’’ཏི. –

ཨིདཾ པཀིཎྞཀཾ ཝེདིཏབྦཾ – ཏཏྠ ལཀྑཎཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ཨདྷིཊྛཱནནྟི ཕསྶོ. ‘‘ཕསྶཔཙྩཡཱ ཝེདནཱ’’ཏི ཧི ཝཙནཏོ ཕསྶོ ཝེདནཱཡ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ཏཐཱ ཧི སོ ཝེདནཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ ནིཙྩམྨགཱཝཱིཨུཔམཱཡ ཨུཔམིཏོ. ཏཏྠ སུཁཝེདནཱིཡོ ཕསྶོ སུཁཱཡ ཝེདནཱཡ ཨདྷིཊྛཱནཾ, དུཀྑཝེདནཱིཡོ ཕསྶོ དུཀྑཱཡ ཝེདནཱཡ, ཨདུཀྑམསུཁཝེདནཱིཡོ ཕསྶོ ཨདུཀྑམསུཁཱཡ ཝེདནཱཡ ཨདྷིཊྛཱནཾ, ཨཱསནྣཀཱརཎནྟི ཨཏྠོ. ཝེདནཱ ཀསྶ པདཊྛཱནཾ? ‘‘ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཏཎྷཱ’’ཏི ཝཙནཏོ ཏཎྷཱཡ པདཊྛཱནཾ ཨབྷིཔཏྠནཱིཡབྷཱཝཏོ. སུཁཱ ཝེདནཱ ཏཱཝ ཏཎྷཱཡ པདཊྛཱནཾ ཧོཏུ, ཨིཏརཱ པན ཀཐནྟི? ཝུཙྩཏེ སུཁསམངྒཱིཔི ཏཱཝ ཏཾསདིསཾ ཏཏོ ཝཱ ཨུཏྟརིཏརཾ སུཁཾ ཨབྷིཔཏྠེཏི, ཀིམངྒ པན དུཀྑསམངྒཱིབྷཱུཏོ. ཨདུཀྑམསུཁཱ ཙ སནྟབྷཱཝེན སུཁམིཙྩེཝ ཝུཙྩཏཱིཏི ཏིསྶོཔི ཝེདནཱ ཏཎྷཱཡ པདཊྛཱནཾ.

ཨུཔྤཏྟཱིཏི ཨུཔྤཏྟིཀཱརཎཾ. ཨིཊྛཱརམྨཎབྷཱུཏཱ ཧི སཏྟསངྑཱརཱ སུཁཝེདནཱཡ ཨུཔྤཏྟིཀཱརཎཾ, ཏེ ཨེཝ ཨནིཊྛཱརམྨཎབྷཱུཏཱ དུཀྑཝེདནཱཡ, མཛ྄ཛྷཏྟཱརམྨཎབྷཱུཏཱ ཨདུཀྑམསུཁཱཡ. ཝིཔཱཀཏོ ཏདཱཀཱརགྒཧཎཏོ ཙེཏྠ ཨིཊྛཱནིཊྛཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཨནུསཡོཏི ཨིམཱསུ ཏཱིསུ ཝེདནཱསུ སུཁཱཡ ཝེདནཱཡ རཱགཱནུསཡོ ཨནུསེཏི, དུཀྑཱཡ ཝེདནཱཡ པཊིགྷཱནུསཡོ, ཨདུཀྑམསུཁཱཡ ཝེདནཱཡ ཨཝིཛྫཱནུསཡོ ཨནུསེཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘སུཁཱཡ ཁོ, ཨཱཝུསོ ཝིསཱཁ, ཝེདནཱཡ རཱགཱནུསཡོ ཨནུསེཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༤༦༥).

དིཊྛིམཱནཱནུསཡཱ ཙེཏྠ རཱགཔཀྑིཡཱ ཀཱཏབྦཱ. སུཁཱབྷིནནྡནེན ཧི དིཊྛིགཏིཀཱ ‘‘སསྶཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ སཀྐཱཡེ ཨབྷིནིཝིསནྟི, མཱནཛཱཏིཀཱ ཙ མཱནཾ ཛཔྤེནྟི ‘‘སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏིཨཱདིནཱ. ཝིཙིཀིཙྪཱནུསཡོ པན ཨཝིཛྫཱཔཀྑིཀོ ཀཱཏབྦོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཝིབྷངྒེ (ཝིབྷ. ༢༨༨-༢༨༩) ‘‘ཝེདནཱཔཙྩཡཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ’’ཏི. ཨནུསཡཱནཉྩ ཏཏྠ ཏཏྠ སནྟཱནེ ཨཔྤཧཱིནབྷཱཝེན ཐཱམགམནཾ. ཏསྨཱ ‘‘སུཁཱཡ ཝེདནཱཡ རཱགཱནུསཡོ ཨནུསེཏཱི’’ཏི མགྒེན ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ ཨནུརཱུཔཀཱརཎལཱབྷེ ཨུཔྤཛྫནཱརཧོ རཱགོ, ཏཏྠ སཡིཏོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི.

ཋཱནནྟི ཀཱཡོ ཙིཏྟཉྩ ཝེདནཱཡ ཋཱནཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘ཡཾ ཏསྨིཾ སམཡེ ཀཱཡིཀཾ སུཁཾ ཀཱཡསམྥསྶཛཾ སཱཏཾ སུཁཾ ཝེདཡིཏཾ (དྷ. ས. ༤༤༩). ཡཾ ཏསྨིཾ སམཡེ ཙེཏསིཀཾ སུཁཾ ཙེཏོསམྥསྶཛཾ སཱཏཾ སུཁཾ ཝེདཡིཏ’’ནྟི (དྷ. ས. ༤༧༡) ཙ.

པཝཏྟིཀཱལོཏི པཝཏྟིཀྑཎོ, པཝཏྟནཱཀལནཉྩ. པཝཏྟིཀྑཎེན ཧི སུཁདུཀྑཝེདནཱནཾ སུཁདུཀྑབྷཱཝོ ཝཝཏྠིཏོ. ཡཐཱཧ –

‘‘སུཁཱ ཁོ, ཨཱཝུསོ ཝིསཱཁ, ཝེདནཱ ཋིཏིསུཁཱ ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཱ, དུཀྑཱ ཁོ, ཨཱཝུསོ ཝིསཱཁ, ཝེདནཱ ཋིཏིདུཀྑཱ ཝིཔརིཎཱམསུཁཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༦༥).

སུཁཱཡ ཝེདནཱཡ ཨཏྠིབྷཱཝོ སུཁཾ, ནཏྠིབྷཱཝོ དུཀྑཾ. དུཀྑཱཡ ཝེདནཱཡ ཨཏྠིབྷཱཝོ དུཀྑཾ, ནཏྠིབྷཱཝོ སུཁནྟི ཨཏྠོ. ཨདུཀྑམསུཁཱཡ ཝེདནཱཡ པཝཏྟནཱཀལནཾ པཝཏྟིཡཱ ཨཱཀལནཾ ཨནཱཀལནཉྩ ཛཱནནཾ ཨཛཱནནཉྩ སུཁདུཀྑབྷཱཝཝཝཏྠཱནཾ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘ཨདུཀྑམསུཁཱ ཁོ, ཨཱཝུསོ ཝིསཱཁ, ཝེདནཱ ཉཱཎསུཁཱ ཨཉྙཱཎདུཀྑཱ’’ཏི.

ཨིནྡྲིཡནྟི ཨེཏཱ ཧི སུཁཱདཡོ ཏིསྶོ ཝེདནཱ སུཁིནྡྲིཡཾ, དུཀྑིནྡྲིཡཾ, སོམནསྶིནྡྲིཡཾ, དོམནསྶིནྡྲིཡཾ, ཨུཔེཀྑིནྡྲིཡནྟི ཨདྷིཔཏེཡྻཊྛེན ཨིནྡྲིཡཏོ པཉྩདྷཱ ཝིབྷཏྟཱ. ཀཱཡིཀཉྷི སཱཏཾ སུཁིནྡྲིཡནྟི ཝུཏྟཾ, ཨསཱཏཾ དུཀྑིནྡྲིཡནྟི. མཱནསཾ པན སཱཏཾ སོམནསྶིནྡྲིཡནྟི ཝུཏྟཾ, ཨསཱཏཾ དོམནསྶིནྡྲིཡནྟི. དུཝིདྷམྤི ནེཝ སཱཏཾ ནཱསཱཏཾ ཨུཔེཀྑིནྡྲིཡནྟི. ཀིཾ པནེཏྠ ཀཱརཎཾ – ཡཐཱ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀཱ སུཁདུཀྑཝེདནཱ ‘‘སུཁིནྡྲིཡཾ སོམནསྶིནྡྲིཡཾ, དུཀྑིནྡྲིཡཾ དོམནསྶིནྡྲིཡ’’ནྟི ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝུཏྟཱ, ན ཨེཝཾ ཨདུཀྑམསུཁཱཏི? བྷེདཱབྷཱཝཏོ. ཡཐེཝ ཧི ཨནུགྒཧསབྷཱཝཱ བཱདྷཀསབྷཱཝཱ ཙ སུཁདུཀྑཝེདནཱ ཨཉྙཐཱ ཀཱཡསྶ ཨནུགྒཧཾ བཱདྷཀཉྩ ཀརོནྟི, ཙིཏྟསྶ ཙ ཨཉྙཐཱ, ན ཨེཝཾ ཨདུཀྑམསུཁཱ, ཏསྨཱ བྷེདཱབྷཱཝཏོ ཝིབྷཛིཏྭཱ ན ཝུཏྟཱ.

དྭིདྷཱདིཏཱཏི སབྦཱཔི ཧི ཝེདནཱ ཝེདཡིཏཊྛེན ཨེཀཝིདྷཱཔི ནིསྶཡབྷེདེན དུཝིདྷཱ – ཀཱཡིཀཱ ཙེཏསིཀཱཏི, སུཁཱ, དུཀྑཱ, ཨདུཀྑམསུཁཱཏི ཏིཝིདྷཱ, ཙཏུཡོནིཝསེན ཙཏུབྦིདྷཱ, ཨིནྡྲིཡཝསེན, གཏིཝསེན ཙ པཉྩཝིདྷཱ, དྭཱརཝསེན ཙ ཨཱརམྨཎཝསེན ཙ ཚབྦིདྷཱ, སཏྟཝིཉྙཱཎདྷཱཏུཡོགེན སཏྟཝིདྷཱ, ཨཊྛལོཀདྷམྨཔཙྩཡཏཱཡ ཨཊྛཝིདྷཱ, སུཁཱདཱིནཾ པཙྩེཀཾ ཨཏཱིཏཱདིཝིབྷཱགེན ནཝཝིདྷཱ, ཏཱ ཨེཝ ཨཛ྄ཛྷཏྟབཧིདྡྷཱབྷེདེན ཨཊྛཱརསཝིདྷཱ, ཏཐཱ རཱུཔཱདཱིསུ ཚསུ ཨཱརམྨཎེསུ ཨེཀེཀསྨིཾ སུཁཱདིཝསེན ཏིསྶོ ཏིསྶོ ཀཏྭཱ. རཱུཔཱརམྨཎསྨིཉྷི སུཁཱཔི ཨུཔྤཛྫཏི, དུཀྑཱཔི, ཨདུཀྑམསུཁཱཔི, ཨེཝཾ ཨིཏརེསུཔི. ཨཐ ཝཱ ཨཊྛཱརསམནོཔཝིཙཱརཝསེན ཨཊྛཱརས. ཝུཏྟཉྷི –

‘‘ཙཀྑུནཱ རཱུཔཾ དིསྭཱ སོམནསྶཊྛཱནིཡཾ རཱུཔཾ ཨུཔཝིཙརཏི, དོམནསྶཊྛཱནིཡཾ, ཨུཔེཀྑཱཊྛཱནིཡཾ རཱུཔཾ ཨུཔཝིཙརཏི, སོཏེན སདྡཾ…པེ… མནསཱ དྷམྨཾ ཝིཉྙཱཡ སོམནསྶཊྛཱནིཡཾ དྷམྨཾ ཨུཔཝིཙརཏི, དོམནསྶཊྛཱནིཡཾ, ཨུཔེཀྑཱཊྛཱནིཡཾ དྷམྨཾ ཨུཔཝིཙརཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༦༢).

ཨེཝཾ ཨཊྛཱརསཝིདྷཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཚ གེཧསྶིཏཱནི སོམནསྶཱནི, ཚ གེཧསྶིཏཱནི དོམནསྶཱནི, ཚ གེཧསྶིཏཱ ཨུཔེཀྑཱ, ཏཐཱ ནེཀྑམྨསྶིཏཱ སོམནསྶཱདཡོཏི ཨེཝཾ ཚཏྟིཾསཝིདྷཱ. ཨཏཱིཏེ ཚཏྟིཾས, ཨནཱགཏེ ཚཏྟིཾས, པཙྩུཔྤནྣེ ཚཏྟིཾསཱཏི ཨཊྛུཏྟརསཏམྤི བྷཝནྟི. ཨེཝམེཏྠ དྭིདྷཱདིཏཱ ཝེདིཏབྦཱཏི.

པཀིཎྞཀཀཐཱ ནིཊྛིཏཱ.

གཱཐཱསུ སམཱཧིཏོཏི ཨུཔཙཱརཔྤནཱབྷེདེན སམཱདྷིནཱ སམཱཧིཏོ. ཏེན སམཐབྷཱཝནཱནུཡོགཾ དསྶེཏི. སམྤཛཱནོཏི སཱཏྠཀསམྤཛཉྙཱདིནཱ ཙཏུབྦིདྷེན སམྤཛཉྙེན སམྤཛཱནོ. ཏེན ཝིཔསྶནཱནུཡོགཾ དསྶེཏི. སཏོཏི སཏོཀཱརཱི. ཏེན སམཐཝིཔསྶནཱནཡེན དྷམྨཱ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟི. ཏེན སམནྣཱགཏཏྟཾ དསྶེཏི. ཝེདནཱ ཙ པཛཱནཱཏཱིཏི ‘‘ཨིམཱ ཝེདནཱ, ཨེཏྟཀཱ ཝེདནཱ’’ཏི སབྷཱཝཏོ ཝིབྷཱགཏོ ‘‘ཨནིཙྩཱ དུཀྑཱ ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱ’’ཏི ཨནིཙྩཱདིལཀྑཎཏོ ཙ པུབྦབྷཱགེ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཛཱནནྟོ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨརིཡམགྒེན པརིཉྙཱཔཊིཝེདྷེན པཛཱནཱཏི. ཝེདནཱནཉྩ སམྦྷཝནྟི སམུདཡསཙྩཾ. ཡཏྠ ཙེཏཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཨེཏྟཱཝཏཱ ཝེདནཱ ཡཏྠ ནིརུཛ྄ཛྷནྟི, ཏཾ ནིརོདྷསཙྩཾ. ཁཡགཱམིནནྟི ཝེདནཱནཾ ཁཡགཱམིནཾ ཨརིཡམགྒཉྩ པཛཱནཱཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཝེདནཱནཾ ཁཡཱཏི ཨེཝཾ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟེན ཨརིཡམགྒེན ཝེདནཱནཾ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷཱ. ནིཙྪཱཏོ པརིནིབྦུཏོཏི ནིཏྟཎྷོ, པཧཱིནཏཎྷོ, ཀིལེསཔརིནིབྦཱནེན, ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནེན ཙ པརིནིབྦུཏོ ཧོཏི.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. དུཏིཡཝེདནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༣. ཙཏུཏྠེ དུཀྑཏོ དཊྛབྦཱཏི སུཁཝེདནཱ ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཝསེན དུཀྑཱཏི ཉཱཎཙཀྑུནཱ པསྶིཏབྦཱ. སལླཏོ དཊྛབྦཱཏི དུནྣཱིཧརཎཊྛེན ཨནྟོཏུདནཊྛེན པཱིལ༹ནཊྛེན དུཀྑདུཀྑབྷཱཝེན དུཀྑཝེདནཱ སལླནྟི པསྶིཏབྦཱ. ཨནིཙྩཏོཏི ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཏོ ཨུདཡབྦཡཝནྟཏོ ཏཱཝཀཱལིཀཏོ ནིཙྩཔཊིཔཀྑཏོ ཙ ཨདུཀྑམསུཁཱ ཝེདནཱ ཨནིཙྩཱཏི པསྶིཏབྦཱ. ཀཱམཉྩེཏྠ སབྦཱཔི ཝེདནཱ ཨནིཙྩཏོ པསྶིཏབྦཱ, ཨནིཙྩདསྶནཏོ པན སཱཏིསཡཾ ཝིརཱགནིམིཏྟཾ དུཀྑདསྶནནྟི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ སཏྠཱ ‘‘སུཁཱ, བྷིཀྑཝེ, ཝེདནཱ དུཀྑཏོ དཊྛབྦཱ, དུཀྑཱ ཝེདནཱ སལླཏོ དཊྛབྦཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨཐ ཝཱ ཡཏྠ པུཐུཛྫནཱ སུཁཱབྷིནིཝེསིནོ, ཏཏྠ ནིབྦེདཛནནཏྠཾ ཏཐཱ ཝུཏྟཾ. ཏེནསྶཱ སངྑཱརདུཀྑཏཱཡ དུཀྑབྷཱཝོ དསྶིཏོ. ཡདནིཙྩཾ, ཏཾ དུཀྑནྟི ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཏཱཡ ‘‘སུཁཱ, བྷིཀྑཝེ, ཝེདནཱ དུཀྑཏོ དཊྛབྦཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘སུཁཱཔི ཏཱཝ ཨེདིསཱི, དུཀྑཱ ནུ ཁོ ཀཱིདིསཱི’’ཏི ཙིནྟེནྟཱནཾ དུཀྑདུཀྑཏཱཡ ‘‘དུཀྑཱ ཝེདནཱ སལླཏོ དཊྛབྦཱ’’ཏི ཨཱཧ, ཨིཏརཱ པན སངྑཱརདུཀྑཏཱཡ ཨེཝ དུཀྑཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨདུཀྑམསུཁཱ ཝེདནཱ ཨནིཙྩཏོ དཊྛབྦཱ’’ཏི ཨཝོཙ.

ཨེཏྠ ཙ ‘‘སུཁཱ ཝེདནཱ དུཀྑཏོ དཊྛབྦཱ’’ཏི ཨེཏེན རཱགསྶ སམུགྒྷཱཏནཱུཔཱཡོ དསྶིཏོ. སུཁཝེདནཱཡ ཧི རཱགཱནུསཡོ ཨནུསེཏི. ‘‘དུཀྑཱ ཝེདནཱ སལླཏོ དཊྛབྦཱ’’ཏི ཨེཏེན དོསསྶ སམུགྒྷཱཏནཱུཔཱཡོ དསྶིཏོ. དུཀྑཝེདནཱཡ ཧི པཊིགྷཱནུསཡོ ཨནུསེཏི. ‘‘ཨདུཀྑམསུཁཱ ཝེདནཱ ཨནིཙྩཏོ དཊྛབྦཱ’’ཏི ཨེཏེན མོཧསྶ སམུགྒྷཱཏནཱུཔཱཡོ དསྶིཏོ. ཨདུཀྑམསུཁཝེདནཱཡ ཧི ཨཝིཛྫཱནུསཡོ ཨནུསེཏི.

ཏཐཱ པཋམེན ཏཎྷཱསཾཀིལེསསྶ པཧཱནཾ དསྶིཏཾ ཏསྶ སུཁསྶཱདཧེཏུཀཏྟཱ, དུཏིཡེན དུཙྩརིཏསཾཀིལེསསྶ པཧཱནཾ. ཡཐཱབྷཱུཏཉྷི དུཀྑཾ ཨཔརིཛཱནནྟཱ ཏསྶ པརིཧརཎཏྠཾ དུཙྩརིཏཾ ཙརནྟི. ཏཏིཡེན དིཊྛིསཾཀིལེསསྶ པཧཱནཾ ཨནིཙྩཏོ པསྶནྟསྶ དིཊྛིསཾཀིལེསཱབྷཱཝཏོ ཨཝིཛྫཱནིམིཏྟཏྟཱ དིཊྛིསཾཀིལེསསྶ, ཨཝིཛྫཱནིམིཏྟཉྩ ཨདུཀྑམསུཁཱ ཝེདནཱ. པཋམེན ཝཱ ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཔརིཉྙཱ, དུཏིཡེན དུཀྑདུཀྑཔརིཉྙཱ, ཏཏིཡེན སངྑཱརདུཀྑཔརིཉྙཱ. པཋམེན ཝཱ ཨིཊྛཱརམྨཎཔརིཉྙཱ, དུཏིཡེན ཨནིཊྛཱརམྨཎཔརིཉྙཱ, ཏཏིཡེན མཛ྄ཛྷཏྟཱརམྨཎཔརིཉྙཱ. ཝིརཏྟེསུ ཧི ཏདཱརམྨཎདྷམྨེསུ ཨཱརམྨཎཱནིཔི ཝིརཏྟཱནེཝ ཧོནྟཱིཏི. པཋམེན ཝཱ རཱགཔྤཧཱནཔརིཀིཏྟནེན དུཀྑཱནུཔསྶནཱཡ ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑོ དཱིཔིཏོ ཧོཏི, དུཏིཡེན དོསཔྤཧཱནཔརིཀིཏྟནེན ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱཡ ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑོ, ཏཏིཡེན མོཧཔྤཧཱནཔརིཀིཏྟནེན ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱཡ སུཉྙཏཝིམོཀྑོ དཱིཔིཏོ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཡཏོཏི ཡདཱ, ཡསྨཱ ཝཱ. ཨརིཡོཏི ཀིལེསེཧི ཨཱརཀཱ ཋིཏོ པརིསུདྡྷོ. སམྨདྡསོཏི སབྦཱསཾ ཝེདནཱནཾ ཙཏུནྣམྤི ཝཱ སཙྩཱནཾ ཨཝིཔརཱིཏདསྶཱཝཱི. ཨཙྪེཙྪི ཏཎྷནྟི ཝེདནཱམཱུལཀཾ ཏཎྷཾ ཨགྒམགྒེན ཚིནྡི, ཨནཝསེསཏོ སམུཙྪིནྡི. ཝིཝཏྟཡི སཾཡོཛནནྟི དསཝིདྷཾ སཾཡོཛནཾ པརིཝཏྟཡི, ནིམྨཱུལམཀཱསི. སམྨཱཏི ཧེཏུནཱ ཀཱརཎེན. མཱནཱབྷིསམཡཱཏི མཱནསྶ དསྶནཱབྷིསམཡཱ, པཧཱནཱབྷིསམཡཱ ཝཱ. ཨརཧཏྟམགྒོ ཧི ཀིཙྩཝསེན མཱནཾ པསྶཏི, ཨཡམསྶ དསྶནཱབྷིསམཡོ. ཏེན དིཊྛོ པན སོ ཏཱཝདེཝ པཧཱིཡཏི དིཊྛཝིསེན དིཊྛསཏྟཱནཾ ཛཱིཝིཏཾ ཝིཡ, ཨཡམསྶ པཧཱནཱབྷིསམཡོ. ཨནྟམཀཱསི དུཀྑསྶཱཏི ཨེཝཾ ཨརཧཏྟམགྒེན མཱནསྶ དིཊྛཏྟཱ པཧཱིནཏྟཱ ཙ སབྦསྶེཝ ཝཊྚདུཀྑསྶ ཀོཊིསངྑཱཏཾ ཨནྟཾ པརིཙྪེདཾ པརིཝཊུམཾ ཨཀཱསི, ཨནྟིམསམུསྶཡམཏྟཱཝསེསཾ དུཀྑམཀཱསཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.

གཱཐཱསུ ཡོཏི ཡོ ཨརིཡསཱཝཀོ. ཨདྡཱཏི ཨདྡས, སུཁཝེདནཾ དུཀྑཏོ པསྶཱིཏི ཨཏྠོ. སུཁཝེདནཱ ཧི ཝིསམིསྶཾ ཝིཡ བྷོཛནཾ པརིབྷོགཀཱལེ ཨསྶཱདཾ དདམཱནཱ ཝིཔརིཎཱམཀཱལེ དུཀྑཱཡེཝཱཏི. དུཀྑམདྡཀྑི སལླཏོཏི ཡཐཱ སལླཾ སརཱིརཾ ཨནུཔཝིསནྟམྤི པཝིཊྛམྤི ཨུདྡྷརིཡམཱནམྤི པཱིལ༹མེཝ ཛནེཏི, ཨེཝཾ དུཀྑཝེདནཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཱཔི ཋིཏིཔྤཏྟཱཔི བྷིཛྫམཱནཱཔི ཝིབཱདྷཏིཡེཝཱཏི ཏཾ སལླཏོ ཝིཔསྶཱིཏི ཝུཏྟཾ. ཨདྡཀྑི ནཾ ཨནིཙྩཏོཏི སུཁདུཀྑཏོ སནྟསབྷཱཝཏཱཡ སནྟཏརཛཱཏིཀམྤི ནཾ ཨདུཀྑམསུཁཾ ཨནིཙྩནྟིཀཏཱཡ ཨནིཙྩཏོ པསྶི.

ས ཝེ སམྨདྡསོཏི སོ ཨེཝཾ ཏིསྶནྣཾ ཝེདནཱནཾ སམྨདེཝ དུཀྑཱདིཏོ དསྶཱཝཱི. ཡཏོཏི ཡསྨཱ. ཏཏྠཱཏི ཝེདནཱཡཾ. ཝིམུཙྩཏཱིཏི སམུཙྪེདཝིམུཏྟིཝསེན ཝིམུཙྩཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡསྨཱ སུཁཱདཱིནི དུཀྑཱདིཏོ ཨདྡས, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཝེདནཱཡ ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཔྤཧཱནེན སམུཙྪེདཝསེན ཝིམུཙྩཏི. ཡཾསདྡེ ཧི ཝུཏྟེ ཏཾསདྡོ ཨཱཧརིཏྭཱ ཝཏྟབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཡཏོཏི ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟེཧི སཾཡཏོ ཡཏཏྟོ, ཡཏཏི པདཧཏཱིཏི ཝཱ ཡཏོ, ཨཱཡཏཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨབྷིཉྙཱཝོསིཏོཏི ཝེདནཱམུཁེན ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ བྷཱཝེཏྭཱ ཚཊྛཱབྷིཉྙཱཡ པརིཡོསིཏོ ཀཏཀིཙྩོ. སནྟོཏི རཱགཱདིཀིལེསཝཱུཔསམེན སནྟོ. ཡོགཱཏིགོཏི ཀཱམཡོགཱདིཾ ཙཏུབྦིདྷམྤི ཡོགཾ ཨཏིཀྐནྟོ. ཨུབྷཡཧིཏམུནནཏོ མུནཱིཏི.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. པཋམཨེསནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༤. པཉྩམེ ཨེསནཱཏི གཝེསནཱ པརིཡེསནཱ མགྒནཱ. ཏཱ ཝིབྷཱགཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཱམེསནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཀཱམེསནཱཏི ཀཱམཱནཾ ཨེསནཱ, ཀཱམསངྑཱཏཱ ཝཱ ཨེསནཱ ཀཱམེསནཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ ཀཱམེསནཱ? ཡོ ཀཱམེསུ ཀཱམཙྪནྡོ, ཀཱམརཱགོ, ཀཱམནནྡཱི, ཀཱམསྣེཧོ, ཀཱམཔིཔཱསཱ, ཀཱམམུཙྪཱ, ཀཱམཛ྄ཛྷོསཱནཾ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཀཱམེསནཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༩༡༩).

ཏསྨཱ ཀཱམརཱགོ ཀཱམེསནཱཏི ཝེདིཏབྦོ. བྷཝེསནཱཡཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ བྷཝེསནཱ? ཡོ བྷཝེསུ བྷཝཙྪནྡོ…པེ… བྷཝཛ྄ཛྷོསཱནཾ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྷཝེསནཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༩༡༩).

ཏསྨཱ བྷཝེསནརཱགོ རཱུཔཱརཱུཔབྷཝཔཏྠནཱ བྷཝེསནཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. བྲཧྨཙརིཡསྶ ཨེསནཱ བྲཧྨཙརིཡེསནཱ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ བྲཧྨཙརིཡེསནཱ? སསྶཏོ ལོཀོཏི ཝཱ, ཨསསྶཏོ ལོཀོཏི ཝཱ, ཨནྟཝཱ ལོཀོཏི ཝཱ, ཨནནྟཝཱ ལོཀོཏི ཝཱ, ཏཾ ཛཱིཝཾ ཏཾ སརཱིརནྟི ཝཱ, ཨཉྙཾ ཛཱིཝཾ ཨཉྙཾ སརཱིརནྟི ཝཱ, ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱཏི ཝཱ, ན ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱཏི ཝཱ, ཧོཏི ཙ ན ཙ ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱཏི ཝཱ, ནེཝ ཧོཏི ན ན ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱཏི ཝཱ, ཡཱ ཨེཝརཱུཔཱ དིཊྛི དིཊྛིགཏཾ དིཊྛིགཧནཾ དིཊྛིཀནྟཱརོ དིཊྛིཝིསཱུཀཱཡིཀཾ དིཊྛིཝིཔྥནྡིཏཾ དིཊྛིསཉྙོཛནཾ གཱཧོ པཏིཊྛཱཧོ ཨབྷིནིཝེསོ པརཱམཱསོ ཀུམྨགྒོ མིཙྪཱཔཐོ མིཙྪཏྟཾ ཏིཏྠཱཡཏནཾ ཝིཔརིཡེསགྒཱཧོ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྲཧྨཙརིཡེསནཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༩༡༩).

ཏསྨཱ དིཊྛིགཏསམྨཏསྶ བྲཧྨཙརིཡསྶ ཨེསནཱ དིཊྛིབྲཧྨཙརིཡེསནཱཏི ཝེདིཏབྦཱཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ རཱགདིཊྛིཡོ ཨེསནཱཏི དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ན ཀེཝལཉྩ རཱགདིཊྛིཡོཝ ཨེསནཱ, ཏདེཀཊྛཾ ཀམྨམྤི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ ཀཱམེསནཱ? ཀཱམརཱགོ ཏདེཀཊྛཾ ཨཀུསལཾ ཀཱཡཀམྨཾ ཝཙཱིཀམྨཾ མནོཀམྨཾ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཀཱམེསནཱ. ཏཏྠ ཀཏམཱ བྷཝེསནཱ? བྷཝརཱགོ ཏདེཀཊྛཾ ཨཀུསལཾ ཀཱཡཀམྨཾ ཝཙཱིཀམྨཾ མནོཀམྨཾ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྷཝེསནཱ. ཏཏྠ ཀཏམཱ བྲཧྨཙརིཡེསནཱ? ཨནྟགྒཱཧིཀཱ དིཊྛི ཏདེཀཊྛཾ ཨཀུསལཾ ཀཱཡཀམྨཾ, ཝཙཱིཀམྨཾ, མནོཀམྨཾ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྲཧྨཙརིཡེསནཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༩༡༩) –

ཨེཝམེཏཱ ཏིསྶོ ཨེསནཱ ཝེདིཏབྦཱ.

གཱཐཱསུ སམྦྷཝནྟི ཨེཏྠ ཨེསནཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱུཏཱ ཨཝིཛྫཱདཡོ ཏཎྷཱ ཙཱཏི སམྦྷཝོ, སམུདཡོཏི ཨཏྠོ. ཡཏྠ ཙེཏཱ ནིརུཛ྄ཛྷནྟཱིཏི བྲཧྨཙརིཡེསནཱ པཋམམགྒེན ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ཀཱམེསནཱ ཨནཱགཱམིམགྒེན, བྷཝེསནཱ ཨརཧཏྟམགྒེན ནིརུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. དུཏིཡཨེསནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༥. ཚཊྛེ བྲཧྨཙརིཡེསནཱ སཧཱཏི བྲཧྨཙརིཡེསནཱཡ སདྡྷིཾ. ཝིབྷཏྟིལོཔེན ཧི ཨཡཾ ནིདྡེསོ, ཀརཎཏྠེ ཝཱ ཨེཏཾ པཙྩཏྟཝཙནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི ‘‘བྲཧྨཙརིཡེསནཱཡ སདྡྷིཾ ཀཱམེསནཱ, བྷཝེསནཱཏི ཏིསྶོ ཨེསནཱ’’ཏི. ཏཱསུ བྲཧྨཙརིཡེསནཾ སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིཏིསཙྩཔརཱམཱསོ, དིཊྛིཊྛཱནཱ སམུསྶཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏསྶཏྠོ – ཨིཏི ཨེཝཾ སཙྩནྟི པརཱམཱསོ ཨིཏིསཙྩཔརཱམཱསོ. ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙནྟི དིཊྛིཡཱ པཝཏྟིཨཱཀཱརཾ དསྶེཏི. དིཊྛིཡོ ཨེཝ སབྦཱནཏྠཧེཏུབྷཱཝཏོ དིཊྛིཊྛཱནཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ – ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཔརམཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ཝཛྫཾ ཝདཱམཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༣༡༠). ཏཱ ཨེཝ ཙ ཨུཔརཱུཔརི ཝཌྜྷམཱནཱ ལོབྷཱདིཀིལེསསམུསྶཡེན ཙ སམུསྶཡཱ, ‘‘ཨིདམེཝ སཙྩཾ, མོགྷམཉྙ’’ནྟི མིཙྪཱབྷིནིཝིསམཱནཱ སབྦཱནཏྠཧེཏུབྷཱུཏཱ ཀིལེསདུཀྑཱུཔཙཡཧེཏུབྷཱུཏཱ ཙ དིཊྛིཡོ བྲཧྨཙརིཡེསནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཏེན པཝཏྟིཨཱཀཱརཏོ ནིབྦཏྟིཏོ ཙ བྲཧྨཙརིཡེསནཱ དསྶིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ.

སབྦརཱགཝིརཏྟསྶཱཏི སབྦེཧི ཀཱམརཱགབྷཝརཱགེཧི ཝིརཏྟསྶ. ཏཏོ ཨེཝ ཏཎྷཀྑཡསངྑཱཏེ ནིབྦཱནེ ཝིམུཏྟཏྟཱ ཏཎྷཀྑཡཝིམུཏྟིནོ ཨརཧཏོ. ཨེསནཱ པཊིནིསྶཊྛཱཏི ཀཱམེསནཱ, བྷཝེསནཱ ཙ སབྦསོ ནིསྶཊྛཱ པཧཱིནཱ. དིཊྛིཊྛཱནཱ སམཱུཧཏཱཏི བྲཧྨཙརིཡེསནཱསངྑཱཏཱ དིཊྛིཊྛཱནཱ ཙ པཋམམགྒེནེཝ སམུགྒྷཱཏིཏཱ. ཨེསནཱནཾ ཁཡཱཏི ཨེཝམེཏཱསཾ ཏིསྶནྣཾ ཨེསནཱནཾ ཁཡཱ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷཱ བྷིནྣཀིལེསཏྟཱ. བྷིཀྑཱུཏི ཙ སབྦསོ ཨཱསཱབྷཱ ཝཱ. ནིརཱསོཏི ཙ དིཊྛེཀཊྛསྶ ཝིཙིཀིཙྪཱཀཐཾཀཐཱསལླསྶ པཧཱིནཏྟཱ ཨཀཐཾཀཐཱིཏི ཙ ཝུཙྩཏཱིཏི.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧-༨. ཨཱསཝསུཏྟདྭཡཝཎྞནཱ

༥༦-༥༧. སཏྟམེ ཀཱམཱསཝོཏི ཀཱམེསུ ཨཱསཝོ, ཀཱམསངྑཱཏོ ཝཱ ཨཱསཝོ ཀཱམཱསཝོ, ཨཏྠཏོ པན ཀཱམརཱགོ རཱུཔཱདིཨབྷིརཏི ཙ ཀཱམཱསཝོ. རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཚནྡརཱགོ ཛྷཱནནིཀནྟི སསྶཏདིཊྛིསཧགཏོ རཱགོ བྷཝཔཏྠནཱ ཙ བྷཝཱསཝོ. ཨཝིཛྫཱཝ ཨཝིཛྫཱསཝོ.

ཨཱསཝཱནཉྩ སམྦྷཝནྟི ཨེཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཨཝིཛྫཱདཡོ ཙ ཀིལེསཱ ཨཱསཝཱནཾ སམྦྷཝོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨཡོནིསོ, བྷིཀྑཝེ, མནསིཀརོཏོ ཨནུཔྤནྣཱ ཙེཝ ཨཱསཝཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཨུཔྤནྣཱ ཙ ཨཱསཝཱ པཝཌྜྷནྟཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༥).

‘‘ཨཝིཛྫཱ, བྷིཀྑཝེ, པུབྦངྒམཱ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ སམཱཔཏྟིཡཱ ཨནྭདེཝ ཨཧིརིཀཾ ཨནོཏྟཔྤ’’ནྟི (ཨིཏིཝུ. ༤༠) ཙ.

མགྒཉྩ ཁཡགཱམིནནྟི ཨཱསཝཱནཾ ཁཡགཱམིནཾ ཨརིཡམགྒཉྩ. ཏཏྠ ཀཱམཱསཝོ ཨནཱགཱམིམགྒེན པཧཱིཡཏི, བྷཝཱསཝོ ཨཝིཛྫཱསཝོ ཙ ཨརཧཏྟམགྒེན. ཀཱམུཔཱདཱནཾ ཝིཡ ཀཱམཱསཝོཔི ཨགྒམགྒཝཛ྄ཛྷོཏི ཙ ཝདནྟི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཨཊྛམེ ཨཔུབྦཾ ནཏྠི.

སཏྟམཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཏཎྷཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༨. ནཝམེ ཏཎྷཱཡནཊྛེན ཏཎྷཱ, རཱུཔཱདིཝིསཡཾ ཏསཏཱིཏི ཝཱ ཏཎྷཱ. ཨིདཱནི ཏཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཱམཏཎྷཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ པཉྩཀཱམགུཎིཀོ རཱགོ ཀཱམཏཎྷཱ. རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཚནྡརཱགོ ཛྷཱནནིཀནྟི སསྶཏདིཊྛིསཧགཏོ རཱགོ བྷཝཝསེན པཏྠནཱ ཙ བྷཝཏཎྷཱ. ཨུཙྪེདདིཊྛིསཧགཏོ རཱགོ ཝིབྷཝཏཎྷཱ. ཨཔིཙ པཙྪིམཏཎྷཱདྭཡཾ ཋཔེཏྭཱ སེསཱ སབྦཱཔི ཏཎྷཱ ཀཱམཏཎྷཱ ཨེཝ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ བྷཝཏཎྷཱ? སསྶཏདིཊྛིསཧགཏོ རཱགོ སཱརཱགོ ཙིཏྟསྶ སཱརཱགོ – ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྷཝཏཎྷཱ. ཏཏྠ ཀཏམཱ ཝིབྷཝཏཎྷཱ? ཨུཙྪེདདིཊྛིསཧགཏོ རཱགོ སཱརཱགོ ཙིཏྟསྶ སཱརཱགོ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཝིབྷཝཏཎྷཱ. ཨཝསེསཱ ཏཎྷཱ ཀཱམཏཎྷཱ’’ཏི (ཝིབྷ. ༩༡༦).

ཨིམཱ ཙ ཏིསྶོ ཏཎྷཱ རཱུཔཏཎྷཱ…པེ… དྷམྨཏཎྷཱཏི ཝིསཡབྷེདཏོ པཙྩེཀཾ ཚབྦིདྷཱཏི ཀཏྭཱ ཨཊྛཱརས ཧོནྟི. ཏཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟརཱུཔཱདཱིསུ ཨཊྛཱརས, བཧིདྡྷཱརཱུཔཱདཱིསུ ཨཊྛཱརསཱཏི ཚཏྟིཾས, ཨིཏི ཨཏཱིཏཱ ཚཏྟིཾས, ཨནཱགཏཱ ཚཏྟིཾས, པཙྩུཔྤནྣཱ ཚཏྟིཾསཱཏི ཝིབྷཱགཏོ ཨཊྛསཏཾ ཧོནྟི. པུན སངྒཧེ ཀརིཡམཱནེ ཀཱལབྷེདཾ ཨནཱམསིཏྭཱ གཡ྄ཧམཱནཱ ཚཏྟིཾསེཝ ཧོནྟི, རཱུཔཱདཱིནཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཝིབྷཱགེ ཨཀརིཡམཱནེ ཨཊྛཱརསེཝ, རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎཝིབྷཱགམཏྟེ གཡ྄ཧམཱནེ ཚལེ༹ཝ, ཨཱརམྨཎཝིབྷཱགམྤི ཨཀཏྭཱ གཡ྄ཧམཱནཱ ཏིསྶོཡེཝ ཧོནྟཱིཏི.

གཱཐཱསུ ཏཎྷཱཡོགེནཱཏི ཏཎྷཱསངྑཱཏེན ཡོགེན, ཀཱམཡོགེན, བྷཝཡོགེན ཙ. སཾཡུཏྟཱཏི སམྦནྡྷཱ, བྷཝཱདཱིསུ སཾཡོཛིཏཱ ཝཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘རཏྟཙིཏྟཱ བྷཝཱབྷཝེ’’ཏི. ཁུདྡཀེ ཙེཝ མཧནྟེ ཙ བྷཝེ ལགྒཙིཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ བྷཝོཏི སསྶཏདིཊྛི, ཨབྷཝོཏི ཨུཙྪེདདིཊྛི. ཏསྨཱ བྷཝཱབྷཝེ སསྶཏུཙྪེདདིཊྛཱིསུ སཏྟཝིསཏྟཙིཏྟཱཏི. ཨེཏེན བྷཝཏཎྷཱ, ཝིབྷཝཏཎྷཱ ཙ དསྶིཏཱ. ཨིམསྨིཾ པཀྑེ ‘‘ཏཎྷཱཡོགེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཀཱམཏཎྷཱཝ དསྶིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཏེ ཡོགཡུཏྟཱ མཱརསྶཱཏི ཏེ ཨེཝཾབྷཱུཏཱ པུགྒལཱ མཱརསྶ པཱསསངྑཱཏེན ཡོགེན ཡུཏྟཱ བདྡྷཱ. རཱགོ ཧི མཱརཡོགོ མཱརཔཱསོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ –

‘‘ཨནྟལིཀྑཙརོ པཱསོ, ཡྭཱཡཾ ཙརཏི མཱནསོ;

ཏེན ཏཾ བཱདྷཡིསྶཱམི, ན མེ སམཎ མོཀྑསཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༥༡; མཧཱཝ. ༣༣);

ཙཏཱུཧི ཡོགེཧི ཨནུཔདྡུཏཏྟཱ ཡོགཀྑེམཾ, ནིབྦཱནཾ ཨརཧཏྟཉྩ, ཏསྶ ཨནདྷིགམེན ཨཡོགཀྑེམིནོ. ཨུཔརཱུཔརི ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱནཾ ཛནནཏོ ཛནཱ, པཱཎིནོ. རཱུཔཱདཱིསུ སཏྟཱ ཝིསཏྟཱཏི སཏྟཱ.

‘‘ཁནྡྷཱནཉྩ པཊིཔཱཊི, དྷཱཏུཨཱཡཏནཱན ཙ;

ཨབྦོཙྪིནྣཾ ཝཏྟམཱནཱ, སཾསཱརོཏི པཝུཙྩཏཱི’’ཏི. –

ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ཁནྡྷཱདཱིནཾ ཨཔརཱཔརུཔྤཏྟིསངྑཱཏཾ སཾསཱརཾ གཙྪནྟི, ཏཏོ ན མུཙྩནྟི. ཀསྨཱ? ཏཎྷཱཡོགཡུཏྟཏྟཱ. ཛཱཏིམརཎགཱམིནོ པུནཔྤུནཾ ཛནནམརཎསྶེཝ ཨུཔགམནསཱིལཱཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཝཊྚཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཝིཝཊྚཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེ ཙ ཏཎྷཾ པཧནྟྭཱནཱ’’ཏི གཱཐམཱཧ. སཱ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཏྟཱ སུཝིཉྙེཡྻཱཝ.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. མཱརདྷེཡྻསུཏྟཝཎྞནཱ

༥༩. དསམསྶ ཀཱ ཨུཔྤཏྟི? ཨེཀདིཝསཾ ཀིར སཏྠཱ སེཀྑབཧུལཱཡ པརིསཱཡ པརིཝུཏོ ནིསིནྣོ ཏེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཨུཔརི ཝིསེསཱདྷིགམཱཡ ཨུསྶཱཧཾ ཛནེཏུཾ ཨསེཀྑབྷཱུམིཾ ཐོམེནྟོ ཨིདཾ སུཏྟཾ ཨབྷཱསི. ཏཏྠ ཨཏིཀྐམྨཱཏིཨཱདཱིསུ ཨཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཨཏིཀྐམྨ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ. མཱརདྷེཡྻཾ མཱརསྶ ཝིསཡཾ ཨིསྶརིཡཊྛཱནཾ. ཨཱདིཙྩོཝ ཡཐཱ ཨཱདིཙྩོ ཨབྦྷཱདིཨུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟོ ཨཏྟནོ ཨིདྡྷིཡཱ ཨཱནུབྷཱཝེན ཏེཛསཱཏི ཏཱིཧི གུཎེཧི སམནྣཱགཏོ ནབྷཾ ཨབྦྷུསྶཀྐམཱནོ སབྦཾ ཨཱཀཱསགཏཾ ཏམཾ ཨཏིཀྐམྨ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཝིདྷམིཏྭཱ ཝིརོཙཏི, ཨོབྷཱསཏི, ཏཔཏི; ཨེཝམེཝ ཁཱིཎཱསཝོ བྷིཀྑུ ཏཱིཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ སབྦུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟོ མཱརདྷེཡྻསངྑཱཏཾ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨཔྤཝཏྟཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཝིརོཙཏཱིཏི.

ཨསེཀྑེནཱཏི ཨེཏྠ སིཀྑཱསུ ཛཱཏཱཏི སེཀྑཱ, སཏྟནྣཾ སེཀྑཱནཾ ཨེཏེཏི ཝཱ སེཀྑཱ, ཨཔརིཡོསིཏསིཀྑཏྟཱ སཡམེཝ སིཀྑནྟཱིཏི ཝཱ སེཀྑཱ མགྒདྷམྨཱ ཧེཊྛིམཕལཏྟཡདྷམྨཱ ཙ. ཨགྒཕལདྷམྨཱ པན ཨུཔརི སིཀྑིཏབྦཱབྷཱཝེན ན སེཀྑཱཏི ཨསེཀྑཱ. ཡཏྠ ཧི སེཀྑབྷཱཝཱསངྐཱ ཨཏྠི, ཏཏྠཱཡཾ པཊིསེདྷོཏི ལོཀིཡདྷམྨེསུ ནིབྦཱནེ ཙ ཨསེཀྑབྷཱཝཱནཱཔཏྟི དཊྛབྦཱ. སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱསངྑཱཏཱ ཧི སིཀྑཱ ཨཏྟནོ པཊིཔཀྑཀིལེསེཧི ཝིཔྤཡུཏྟཱ པརིསུདྡྷཱ ཨུཔཀྐིལེསཱནཾ ཨཱརམྨཎབྷཱཝམྤི ཨནུཔགམནཏོ སཱཏིསཡཾ སིཀྑཱཏི ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཱ, ཨཊྛསུཔི མགྒཕལེསུ ཝིཛྫནྟི; ཏསྨཱ ཙཏུམགྒཧེཊྛིམཕལཏྟཡདྷམྨཱ ཝིཡ ཨརཧཏྟཕལདྷམྨཱཔི ‘‘ཏཱསུ སིཀྑཱསུ ཛཱཏཱ’’ཏི ཙ, ཏཾསིཀྑཱསམངྒིནོ ཨརཧཏོ ཨིཏརེསཾ ཝིཡ སེཀྑཏྟེ སཏི ‘‘སེཀྑསྶ ཨེཏེ’’ཏི ཙ ‘‘སིཀྑཱ སཱིལཾ ཨེཏེས’’ནྟི ཙ སེཀྑཱཏི ཨཱསངྐཱ སིཡུནྟི ཏདཱསངྐཱནིཝཏྟནཏྠཾ ཨསེཀྑཱཏི ཡཐཱཝུཏྟསེཀྑབྷཱཝཔྤཊིསེདྷཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨརཧཏྟཕལེ པཝཏྟམཱནཱ ཧི སིཀྑཱ པརིནིཊྛིཏཀིཙྩཏྟཱ ན སིཀྑཱཀིཙྩཾ ཀརོནྟི, ཀེཝལཾ སིཀྑཱཕལབྷཱཝེན པཝཏྟནྟི. ཏསྨཱ ཏཱ ན སིཀྑཱཝཙནཾ ཨརཧནྟི, ནཱཔི ཏཾསམངྒིནོ སེཀྑཝཙནཾ, ན ཙ ཏཾསམྤཡུཏྟདྷམྨཱ སིཀྑནསཱིལཱ. ‘‘སིཀྑཱསུ ཛཱཏཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིཨཏྠེཧི ཨགྒཕལདྷམྨཱ སེཀྑཱ ན ཧོནྟི. ཧེཊྛིམཕལེསུ པན སིཀྑཱ སཀདཱགཱམིམགྒཝིཔསྶནཱདཱིནཾ ཨུཔནིསྶཡབྷཱཝཏོ སིཀྑཱཀིཙྩཾ ཀརོནྟཱིཏི སིཀྑཱཝཙནཾ ཨརཧནྟི, ཏཾསམངྒིནོ ཙ སེཀྑཝཙནཾ, ཏཾསམྤཡུཏྟཱ དྷམྨཱ ཙ སིཀྑནསཱིལཱ. སེཀྑདྷམྨཱ ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཨཏྠེཧི སེཀྑཱ ཧོནྟིཡེཝ.

ཨཐ ཝཱ སེཀྑཱཏི ཨཔརིཡོསིཏསིཀྑཱནཾ ཝཙནནྟི, ཨསེཀྑཱཏི པདཾ པརིཡོསིཏསིཀྑཱནཾ དསྶནནྟི ན ལོཀིཡདྷམྨནིབྦཱནཱནཾ ཨསེཀྑབྷཱཝཱཔཏྟི. ཝུཌྜྷིཔྤཏྟཱ སེཀྑཱ ཨསེཀྑཱ ཙ སེཀྑདྷམྨེསུ ཨེཝ ཀེསཉྩི ཝུཌྜྷིཔྤཏྟཱནཾ ཨསེཀྑཏཱ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨརཧཏྟམགྒདྷམྨཱ ཝུཌྜྷིཔྤཏྟཱ. ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཙ ཨཏྠེཧི སེཀྑཱཏི ཀཏྭཱ ཨསེཀྑཱ ཨཱཔནྣཱཏི ཙེ? ཏཾ ན, སདིསེསུ ཏབྦོཧཱརཏོ. ཨརཧཏྟམགྒཏོ ཧི ནིནྣཱནཱཀརཎཾ ཨརཧཏྟཕལཾ ཋཔེཏྭཱ པརིཉྙཱདིཀིཙྩཀརཎཾ ཝིཔཱཀབྷཱཝཉྩ, ཏསྨཱ ཏེ ཨེཝ སེཀྑཱ དྷམྨཱ ཨརཧཏྟཕལབྷཱཝཾ ཨཱཔནྣཱཏི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ. ཀུསལསུཁཏོ ཙ ཝིཔཱཀསུཁཾ སནྟཏརཏཱཡ པཎཱིཏཏརནྟི ཝུཌྜྷིཔྤཏྟཱཝ ཏེ དྷམྨཱ ཧོནྟཱིཏི ‘‘ཨསེཀྑཱ’’ཏི ཝུཙྩནྟི.

ཏེ པན ཨསེཀྑདྷམྨེ ཁནྡྷཝསེན ཨིདྷ ཏིདྷཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཏེཧི སམནྣཱགམེན ཁཱིཎཱསཝསྶ ཨཱནུབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ བྷགཝཱ ‘‘ཨསེཀྑེན སཱིལཀྑནྡྷེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སཱིལསདྡསྶ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོ. ཁནྡྷསདྡོ པན རཱསིམྷི པཉྙཏྟིཡཾ རུལ༹ྷིཡཾ གུཎེཏི བཧཱུསུ ཨཏྠེསུ དིཊྛཔྤཡོགོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨསངྑེཡྻོ ཨཔྤམེཡྻོ མཧཱཨུདཀཀྑནྡྷོཏྭེཝ སངྑྱཾ གཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༥༡; ༦.༣༧) རཱསིམྷི ཨཱགཏོ. ‘‘ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱ མཧནྟཾ དཱརུཀྑནྡྷཾ གངྒཱཡ ནདིཡཱ སོཏེན ཝུཡ྄ཧམཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༤.༢༤༡) པཉྙཏྟིཡཾ. ‘‘ཙིཏྟཾ མནོ མཱནསཾ ཧདཡཾ པཎྜརཾ མནོ མནཱཡཏནཾ ཝིཉྙཱཎཾ ཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༦༣, ༦༥) རུལ༹ྷིཡཾ. ‘‘ན ཁོ, ཨཱཝུསོ ཝིསཱཁ, ཨརིཡེན ཨཊྛངྒིཀེན མགྒེན ཏཡོ ཁནྡྷཱ སངྒཧིཏཱ, ཏཱིཧི ཙ ཁོ, ཨཱཝུསོ ཝིསཱཁ, ཁནྡྷེཧི ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ སངྒཧིཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༤༦༢) གུཎེ. ཨིདྷཱཔི གུཎེཡེཝ དཊྛབྦོ. ཏསྨཱ ཨསེཀྑེན སཱིལསངྑཱཏེན གུཎེནཱཏི ཨཏྠོ. སམནྣཱགཏོཏི སམྤཡུཏྟོ སམངྒཱིབྷཱུཏོ. སམཱདཧཏི ཨེཏེན, སཡཾ ཝཱ སམཱདཧཏི, སམཱདྷཱནམེཝ ཝཱཏི སམཱདྷི. པཀཱརེཧི ཛཱནཱཏི ཡཐཱསབྷཱཝཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི པཉྙཱ. སཱིལམེཝ ཁནྡྷོ སཱིལཀྑནྡྷོ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.

ཏཏྠ ཨགྒཕལབྷཱུཏཱ སམྨཱཝཱཙཱ, སམྨཱཀམྨནྟོ, སམྨཱཨཱཛཱིཝོ ཙ སབྷཱཝེནེཝ ཨསེཀྑོ སཱིལཀྑནྡྷོ ནཱམ, ཏཐཱ སམྨཱསམཱདྷི ཨསེཀྑོ སམཱདྷིཀྑནྡྷོ. ཏདུཔཀཱརཀཏོ པན སམྨཱཝཱཡཱམསམྨཱསཏིཡོ སམཱདྷིཀྑནྡྷེ སངྒཧཾ གཙྪནྟི. ཏཐཱ སམྨཱདིཊྛི ཨསེཀྑོ པཉྙཱཀྑནྡྷོ. ཏདུཔཀཱརཀཏོ སམྨཱསངྐཔྤོ པཉྙཱཀྑནྡྷེ སངྒཧཾ གཙྪཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཊྛཔི ཨརཧཏྟཕལདྷམྨཱ ཏཱིཧི ཁནྡྷེཧི སངྒཧེཏྭཱ དསྶིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.

ཡསྶ ཨེཏེ སུབྷཱཝིཏཱཏི ཡེན ཨརཧཏཱ ཨེཏེ སཱིལཱདཡོ ཨསེཀྑདྷམྨཀྑནྡྷཱ སུབྷཱཝིཏཱ སུཊྛུ ཝཌྜྷིཏཱ, སོ ཨཱདིཙྩོཝ ཝིརོཙཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ‘‘ཡསྶ ཙེཏེ’’ཏིཔི པཋནྟི. ཏེསཉྩ སདྡོ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨེཝམེཏསྨིཾ ཝགྒེ པཋམསུཏྟེ ཝཊྚཾ, པརིཡོསཱནསུཏྟེ ཝིཝཊྚཾ, ཨིཏརེསུ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཋམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. དུཏིཡཝགྒོ

༡. པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༠. དུཏིཡཝགྒསྶ པཋམེ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནཱིཏི པུཛྫབྷཝཕལཾ ནིབྦཏྟེནྟི, ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ པུནནྟཱིཏི ཝཱ པུཉྙཱནི, པུཉྙཱནི ཙ ཏཱནི ཧེཏུཔཙྩཡེཧི ཀཏྟབྦཏོ ཀིརིཡཱ ཙཱཏི པུཉྙཀིརིཡཱ. ཏཱ ཨེཝ ཙ ཏེསཾ ཏེསཾ ཨཱནིསཾསཱནཾ ཝཏྠུབྷཱཝཏོ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནི. དཱནམཡནྟི ཨནུཔཙྪིནྣབྷཝམཱུལསྶ ཨནུགྒཧཝསེན པཱུཛཱཝསེན ཝཱ ཨཏྟནོ དེཡྻདྷམྨསྶ པརེསཾ པརིཙྩཱགཙེཏནཱ དཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི དཱནཾ, དཱནམེཝ དཱནམཡཾ. ཙཱིཝརཱདཱིསུ ཧི ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ ཨནྣཱདཱིསུ ཝཱ དསསུ དཱནཝཏྠཱུསུ རཱུཔཱདཱིསུ ཝཱ ཚསུ ཨཱརམྨཎེསུ ཏཾ ཏཾ དེནྟསྶ ཏེསཾ ཨུཔྤཱདནཏོ པཊྛཱཡ པུབྦབྷཱགེ པརིཙྩཱགཀཱལེ པཙྪཱ སོམནསྶཙིཏྟེན ཨནུསྶརཎེ ཙཱཏི ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཝུཏྟནཡེན པཝཏྟཙེཏནཱ དཱནམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ནཱམ.

སཱིལམཡནྟི ནིཙྩསཱིལཨུཔོསཐནིཡམཱདིཝསེན པཉྩ, ཨཊྛ, དས ཝཱ སཱིལཱནི སམཱདིཡནྟསྶ སཱིལཔཱུརཎཏྠཾ པབྦཛིསྶཱམཱིཏི ཝིཧཱརཾ གཙྪནྟསྶ པབྦཛནྟསྶ མནོརཐཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ ‘‘པབྦཛིཏོ ཝཏམྷི སཱདྷུ སུཊྛཱུ’’ཏི ཨཱཝཛྫེནྟསྶ སདྡྷཱཡ པཱཏིམོཀྑཾ པརིཔཱུརེནྟསྶ པཉྙཱཡ ཙཱིཝརཱདིཀེ པཙྩཝེཀྑནྟསྶ སཏིཡཱ ཨཱཔཱཐགཏེསུ རཱུཔཱདཱིསུ ཙཀྑུདྭཱརཱདཱིནི སཾཝརནྟསྶ ཝཱིརིཡེན ཨཱཛཱིཝཾ སོདྷེནྟསྶ ཙ པཝཏྟཱ ཙེཏནཱ སཱིལཏཱིཏི སཱིལམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ནཱམ.

ཏཐཱ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ (པཊི. མ. ༡.༤༨) ཝུཏྟེན ཝིཔསྶནཱམགྒེན ཙཀྑུཾ ཨནིཙྩཏོ དུཀྑཏོ ཨནཏྟཏོ ཝིཔསྶནྟསྶ སོཏཾ, གྷཱནཾ, ཛིཝ྄ཧཾ, ཀཱཡཾ, མནཾ. རཱུཔེ…པེ… དྷམྨེ, ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ…པེ… མནོཝིཉྙཱཎཾ. ཙཀྑུསམྥསྶཾ…པེ… མནོསམྥསྶཾ, ཙཀྑུསམྥསྶཛཾ ཝེདནཾ…པེ… མནོསམྥསྶཛཾ ཝེདནཾ. རཱུཔསཉྙཾ…པེ… དྷམྨསཉྙཾ. ཛརཱམརཎཾ ཨནིཙྩཏོ དུཀྑཏོ ཨནཏྟཏོ ཝིཔསྶནྟསྶ ཡཱ ཙེཏནཱ, ཡཱ ཙ པཐཝཱིཀསིཎཱདཱིསུ ཨཊྛཏིཾསཱཡ ཨཱརམྨཎེསུ པཝཏྟཱ ཛྷཱནཙེཏནཱ, ཡཱ ཙ ཨནཝཛྫེསུ ཀམྨཱཡཏནསིཔྤཱཡཏནཝིཛྫཱཊྛཱནེསུ པརིཙཡམནསིཀཱརཱདིཝསེན པཝཏྟཱ ཙེཏནཱ, སབྦཱ བྷཱཝེཏི ཨེཏཱཡཱཏི བྷཱཝནཱམཡཾ ཝུཏྟནཡེན པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ཙཱཏི.

ཨེཀམེཀཉྩེཏྠ ཡཐཱརཧཾ པུབྦབྷཱགཏོ པཊྛཱཡ ཀཱཡེན ཀརོནྟསྶ ཀཱཡཀམྨཾ ཧོཏི, ཏདཏྠཾ ཝཱཙཾ ནིཙྪཱརེནྟསྶ ཝཙཱིཀམྨཾ, ཀཱཡངྒཾ ཝཱཙངྒཉྩ ཨཙོཔེཏྭཱ མནསཱ ཙིནྟེནྟསྶ མནོཀམྨཾ. ཨནྣཱདཱིནི དེནྟསྶ ཙཱཔི ‘‘ཨནྣདཱནཱདཱིནི དེམཱི’’ཏི ཝཱ དཱནཔཱརམིཾ ཨཱཝཛྫེཏྭཱ ཝཱ དཱནཀཱལེ དཱནམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ཧོཏི. ཝཏྟསཱིསེ ཋཏྭཱ དདཏོ སཱིལམཡཾ, ཁཡཏོ ཝཡཏོ ཀམྨཏོ སམྨསནཾ པཊྛཔེཏྭཱ དདཏོ བྷཱཝནཱམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ཧོཏི.

ཨཔརཱནིཔི སཏྟ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནི – ཨཔཙིཏིསཧགཏཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ཝེཡྻཱཝཙྩསཧགཏཾ པཏྟིཨནུཔྤདཱནཾ ཨབྦྷནུམོདནཾ དེསནཱམཡཾ སཝནམཡཾ དིཊྛིཛུགཏཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུཏི. སརཎགམནམྤི ཧི དིཊྛིཛུགཏེནེཝ སངྒཡ྄ཧཏི. ཡཾ པནེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པརཏོ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི.

ཏཏྠ ཝུཌྜྷཏརཾ དིསྭཱ པཙྩུགྒམནཔཏྟཙཱིཝརཔཊིགྒཧཎཱབྷིཝཱདནམགྒསམྤདཱནཱདིཝསེན ཨཔཙཱཡནསཧགཏཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཝུཌྜྷཏརཱནཾ ཝཏྟཔཊིཔཏྟིཀརཎཝསེན, གཱམཾ པིཎྜཱཡ པཝིཊྛཾ བྷིཀྑུཾ དིསྭཱ པཏྟཾ གཧེཏྭཱ གཱམེ བྷིཀྑཾ སམྤཱདེཏྭཱ ཨུཔསཾཧརཎཝསེན ‘‘གཙྪ བྷིཀྑཱུནཾ པཏྟཾ ཨཱཧརཱ’’ཏི སུཏྭཱ ཝེགེན གནྟྭཱ པཏྟཱཧརཎཱདིཝསེན ཙ ཝེཡྻཱཝཙྩསཧགཏཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཙཏྟཱརོ པཙྩཡེ དཏྭཱ པུཔྥགནྡྷཱདཱིཧི རཏནཏྟཡསྶ པཱུཛཾ ཀཏྭཱ ཨཉྙཾ ཝཱ ཏཱདིསཾ པུཉྙཾ ཀཏྭཱ ‘‘སབྦསཏྟཱནཾ པཏྟི ཧོཏཱུ’’ཏི པརིཎཱམཝསེན པཏྟིཨནུཔྤདཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ པརེཧི དིནྣཱཡ པཏྟིཡཱ ཀེཝལཾ ཝཱ པརེཧི ཀཏཾ པུཉྙཾ ‘‘སཱདྷུ, སུཊྛཱུ’’ཏི ཨནུམོདནཝསེན ཨབྦྷནུམོདནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨཏྟནོ པགུཎདྷམྨཾ ཨཔཙྩཱསཱིསནྟོ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡེན པརེསཾ དེསེཏི – ཨིདཾ དེསནཱམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ནཱམ. ཡཾ པན ཨེཀོ ‘‘ཨེཝཾ མཾ དྷམྨཀཐིཀོཏི ཛཱནིསྶནྟཱི’’ཏི ཨིཙྪཱཡ ཋཏྭཱ ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀསནྣིསྶིཏོ དྷམྨཾ དེསེཏི, ཏཾ ན མཧཔྥལཾ ཧོཏི. ‘‘ཨདྡྷཱ ཨཡཾ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཱནཾ པཊིཔཛྫནཱུཔཱཡོ’’ཏི ཡོནིསོམནསིཀཱརཔུརེཙཱརིཀཧིཏཕརཎེན མུདུཙིཏྟེན དྷམྨཾ སུཎཱཏི, ཨིདཾ སཝནམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ཧོཏི. ཡཾ པནེཀོ ‘‘ཨིཏི མཾ སདྡྷོཏི ཛཱནིསྶནྟཱི’’ཏི སུཎཱཏི, ཏཾ ན མཧཔྥལཾ ཧོཏི. དིཊྛིཡཱ ཨུཛུགམནཾ དིཊྛིཛུགཏཾ, ‘‘ཨཏྠི དིནྣ’’ནྟིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟསྶ སམྨཱདསྶནསྶ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨིདཉྷི པུབྦབྷཱགེ ཝཱ པཙྪཱབྷཱགེ ཝཱ ཉཱཎཝིཔྤཡུཏྟམྤི ཨུཛུཀརཎཀཱལེ ཉཱཎསམྤཡུཏྟམེཝ ཧོཏི. ཨཔརེ པནཱཧུ ‘‘ཝིཛཱནནཔཛཱནནཝསེན དསྶནཾ དིཊྛི ཀུསལཉྩ ཝིཉྙཱཎཾ ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎཱདི ཙ སམྨཱདསྶན’’ནྟི. ཏཏྠ ཀུསལེན ཝིཉྙཱཎེན ཉཱཎསྶ ཨནུཔྤཱདེཔི ཨཏྟནཱ ཀཏཔུཉྙཱནུསྶརཎཝཎྞཱརཧཝཎྞནཱདཱིནཾ སངྒཧོ, ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎེན ཀམྨཔཐསམྨཱདིཊྛིཡཱ. ཨིཏརཾ པན དིཊྛིཛུགཏཾ སབྦེསཾ ནིཡམལཀྑཎཾ. ཡཉྷི ཀིཉྩི པུཉྙཾ ཀརོནྟསྶ དིཊྛིཡཱ ཨུཛུབྷཱཝེནེཝ ཏཾ མཧཔྥལཾ ཧོཏི.

ཨིམེསཾ པན སཏྟནྣཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནཾ པུརིམེཧི ཏཱིཧི དཱནམཡཱདཱིཧི པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུཧི སངྒཧོ. ཏཏྠ ཧི ཨཔཙཱཡནཝེཡྻཱཝཙྩཱནི སཱིལམཡེ, པཏྟིཨནུཔྤདཱནཨབྦྷནུམོདནཱནི དཱནམཡེ, དྷམྨདེསནཱསཝནཱནི བྷཱཝནཱམཡེ, དིཊྛིཛུགཏཾ ཏཱིསུཔི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘ཏཱིཎིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནི. ཀཏམཱནི ཏཱིཎི? དཱནམཡཾ…པེ… བྷཱཝནཱམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུ’’ཏི (ཨ. ནི. ༨.༣༦).

ཨེཏྠ ཙ ཨཊྛནྣཾ ཀཱམཱཝཙརཀུསལཙེཏནཱནཾ ཝསེན ཏིཎྞམྤི པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུནཾ པཝཏྟི ཧོཏི. ཡཐཱ ཧི པགུཎཾ དྷམྨཾ པརིཝཏྟེནྟསྶ ཨེཀཙྩེ ཨནུསནྡྷིཾ ཨསལླཀྑེནྟསྶེཝ གཙྪནྟི, ཨེཝཾ པགུཎཾ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཾ ཨནུཡུཉྫནྟསྶ ཨནྟརནྟརཱ ཉཱཎཝིཔྤཡུཏྟཙིཏྟེནཱཔི མནསིཀཱརོ པཝཏྟཏི. སབྦཾ ཏཾ པན མཧགྒཏཀུསལཙེཏནཱནཾ ཝསེན བྷཱཝནཱམཡམེཝ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ཧོཏི, ན ཨིཏརཱནི. གཱཐཱཡ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཙཀྑུསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༡. དུཏིཡེ ཙཀྑཱུནཱིཏི ཙཀྑནྟཱིཏི ཙཀྑཱུནི, སམཝིསམཾ ཨཱཙིཀྑནྟཱནི ཝིཡ པཝཏྟནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཙཀྑནཊྛེན ཙཀྑཱུནི. ཀིམིདཾ ཙཀྑནཾ ནཱམ? ཨསྶཱདནཾ, ཏཐཱ ཧི ཝདནྟི ‘‘མདྷུཾ ཙཀྑཏི བྱཉྫནཾ ཙཀྑཏཱི’’ཏི ཨིམཱནི ཙ ཨཱརམྨཎརསཾ ཨནུབྷཝནྟཱནི ཨསྶཱདེནྟཱནི ཝིཡ ཧོནྟཱིཏི ཙཀྑནཊྛེན ཙཀྑཱུནི. ཏཱནི པན སངྑེཔཏོ དྭེ ཙཀྑཱུནི – ཉཱཎཙཀྑུ, མཾསཙཀྑུ ཙཱཏི. ཏེསུ མཾསཙཀྑུ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ཉཱཎཙཀྑུ དིབྦཙཀྑུ, པཉྙཱཙཀྑཱུཏི ཨིདྷ དྭིདྷཱ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.

ཏཏྠ དིབྦཙཀྑཱུཏི དིབྦསདིསཏྟཱ དིབྦཾ. དེཝཏཱནཉྷི སུཙརིཏཀམྨནིབྦཏྟཾ པིཏྟསེམྷརུཧིརཱདཱིཧི ཨཔལིབུདྡྷཾ ཨུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟཏཱཡ དཱུརེཔི ཨཱརམྨཎགྒཧཎསམཏྠཾ དིབྦཾ པསཱདཙཀྑུ ཧོཏི. ཨིདཉྩཱཔི ཝཱིརིཡབྷཱཝནཱབལནིབྦཏྟཾ ཉཱཎཙཀྑུ ཏཱདིསམེཝཱཏི དིབྦསདིསཏྟཱ དིབྦཾ, དིབྦཝིཧཱརཝསེན པཊིལདྡྷཏྟཱ ཨཏྟནོ ཙ དིབྦཝིཧཱརསནྣིསྶིཏཏྟཱ ཨཱལོཀཔརིགྒཧེན མཧཱཛུཏིཀཏྟཱ. ཏིརོཀུཊྚཱདིགཏརཱུཔདསྶནེན མཧཱགཏིཀཏྟཱཔི དིབྦཾ. ཏཾ སབྦཾ སདྡསཏྠཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཾ. དསྶནཊྛེན ཙཀྑུཀིཙྩཀརཎེན ཙཀྑུམིཝཱཏིཔི ཙཀྑུ, དིབྦཉྩ ཏཾ ཙཀྑུ ཙཱཏི དིབྦཙཀྑུ.

པཛཱནཱཏཱིཏི པཉྙཱ. ཀིཾ པཛཱནཱཏི? ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘པཛཱནཱཏཱིཏི ཁོ, ཨཱཝུསོ, ཏསྨཱ པཉྙཱཏི ཝུཙྩཏི. ཀིཉྩ པཛཱནཱཏི? ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༤༤༩).

ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘པཉྙཱཔནཝསེན པཉྙཱ. ཀིནྟི པཉྙཱཔེཏི? ཨནིཙྩནྟི པཉྙཱཔེཏི, དུཀྑནྟི པཉྙཱཔེཏི, ཨནཏྟཱཏི པཉྙཱཔེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཱ པནཱཡཾ ལཀྑཎཱདིཏོ ཡཐཱསབྷཱཝཔཊིཝེདྷལཀྑཎཱ, ཨཀྑལིཏཔཊིཝེདྷལཀྑཎཱ ཝཱ ཀུསལིསྶཱསཁིཏྟཨུསུཔཊིཝེདྷོ ཝིཡ, ཝིསཡོབྷཱསནརསཱ པདཱིཔོ ཝིཡ, ཨསམྨོཧཔཙྩུཔཊྛཱནཱ ཨརཉྙགཏསུདེསཀོ ཝིཡ. ཝིསེསཏོ པནེཏྠ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎསངྑཱཏཱ པཉྙཱ ཙཏུསཙྩདསྶནཊྛེན པཉྙཱཙཀྑཱུཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཀྑུཾ ཨུདཔཱདི, ཉཱཎཾ ཨུདཔཱདི, པཉྙཱ ཨུདཔཱདི, ཝིཛྫཱ ཨུདཔཱདི, ཨཱལོཀོ ཨུདཔཱདཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༥).

ཨེཏེསུ ཙ མཾསཙཀྑུ པརིཏྟཾ, དིབྦཙཀྑུ མཧགྒཏཾ, ཨིཏརཾ ཨཔྤམཱཎཾ. མཾསཙཀྑུ རཱུཔཾ, ཨིཏརཱནི ཨརཱུཔཱནི. མཾསཙཀྑུ དིབྦཙཀྑུ ཙ ལོཀིཡཱནི སཱསཝཱནི རཱུཔཝིསཡཱནི, ཨིཏརཾ ལོཀུཏྟརཾ ཨནཱསཝཾ ཙཏུསཙྩཝིསཡཾ. མཾསཙཀྑུ ཨབྱཱཀཏཾ, དིབྦཙཀྑུ སིཡཱ ཀུསལཾ སིཡཱ ཨབྱཱཀཏཾ, ཏཐཱ པཉྙཱཙཀྑུ. མཾསཙཀྑུ ཀཱམཱཝཙརཾ, དིབྦཙཀྑུ རཱུཔཱཝཙརཾ, ཨིཏརཾ ལོཀུཏྟརནྟི ཨེཝམཱདི ཝིབྷཱགཱ ཝེདིཏབྦཱ.

གཱཐཱསུ ཨནུཏྟརནྟི པཉྙཱཙཀྑུཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཏཉྷི ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎབྷཱཝཏོ ཨནུཏྟརཾ. ཨཀྑཱསི པུརིསུཏྟམོཏི པུརིསཱནཾ ཨུཏྟམོ ཨགྒོ སམྨཱསམྦུདྡྷོ དེསེསི. ཨུཔྤཱདོཏི མཾསཙཀྑུསྶ པཝཏྟི. མགྒོཏི ཨུཔཱཡོ, དིབྦཙཀྑུསྶ ཀཱརཎཾ. པཀཏིཙཀྑུམཏོ ཨེཝ ཧི དིབྦཙཀྑུ ཨུཔྤཛྫཏི, ཡསྨཱ ཀསིཎཱལོཀཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ དིབྦཙཀྑུཉཱཎསྶ ཨུཔྤཱདནཾ, སོ ཙ ཀསིཎམཎྜལེ ཨུགྒཧནིམིཏྟེན ཝིནཱ ནཏྠཱིཏི. ཡཏོཏི ཡདཱ. ཉཱཎནྟི ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘པཉྙཱཙཀྑུ ཨནུཏྟར’’ནྟི. ཡསྶ ཙཀྑུསྶ པཊིལཱབྷཱཏི ཡསྶ ཨརིཡསྶ པཉྙཱཙཀྑུསྶ ཨུཔྤཏྟིཡཱ བྷཱཝནཱཡ སབྦསྨཱ ཝཊྚདུཀྑཏོ པམུཙྩཏི པརིམུཙྩཏཱིཏི.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཨིནྡྲིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༢. ཏཏིཡེ ཨིནྡྲིཡཱནཱིཏི ཨདྷིཔཏེཡྻཊྛེན ཨིནྡྲིཡཱནི. ཡཱནི ཧི སཧཛཱཏདྷམྨེསུ ཨིསྶརཱ ཝིཡ ཧུཏྭཱ ཏེཧི ཨནུཝཏྟིཏབྦཱནི, ཏཱནི ཨིནྡྲིཡཱནི ནཱམ. ཨཔིཙ ཨིནྡོ བྷགཝཱ དྷམྨིསྶརོ པརམེན ཙིཏྟིསྶརིཡེན སམནྣཱགཏོ. ཏེན ཨིནྡེན སབྦཔཋམཾ དིཊྛཏྟཱ ཨདྷིགཏཏྟཱ པརེསཉྩ དིཊྛཏྟཱ དེསིཏཏྟཱ ཝིཧིཏཏྟཱ གོཙརབྷཱཝནཱསེཝནཱཧི དིཊྛཏྟཱ ཙ ཨིནྡྲིཡཱནི. ཨིནྡཾ ཝཱ མགྒཱདྷིགམསྶ ཨུཔནིསྶཡབྷཱུཏཾ པུཉྙཀམྨཾ, ཏསྶ ལིངྒཱནཱིཏིཔི ཨིནྡྲིཡཱནི. ཨནཉྙཱཏཉྙསྶཱམཱིཏིནྡྲིཡནྟི ‘‘ཨནམཏགྒེ སཾསཱརེ ཨནཉྙཱཏཾ ཨནདྷིགཏཾ ཨམཏཔདཾ ཙཏུསཙྩདྷམྨམེཝ ཝཱ ཛཱནིསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཔནྣསྶ ཨིམིནཱ པུབྦབྷཱགེན ཨུཔྤནྣཾ ཨིནྡྲིཡཾ, སོཏཱཔཏྟིམགྒཔཉྙཱཡེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨཉྙིནྡྲིཡནྟི ཨཱཛཱནནཨིནྡྲིཡཾ. ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ཨཱཛཱནཱཏི པཋམམགྒཉཱཎེན དིཊྛམརིཡཱདཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱཝ ཛཱནཱཏཱིཏི ཨཉྙཱ. ཡཐེཝ ཧི པཋམམགྒཔཉྙཱ དུཀྑཱདཱིསུ པརིཉྙཱབྷིསམཡཱདིཝསེན པཝཏྟཏི, ཏཐེཝ ཨཡམྤི པཝཏྟཏཱིཏི ཨཉྙཱ ཙ སཱ ཡཐཱཝུཏྟེནཊྛེན ཨིནྡྲིཡཾ ཙཱཏི ཨཉྙིནྡྲིཡཾ. ཨཱཛཱནནཊྛེནེཝ ཨཉྙསྶ ཝཱ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ཨིནྡྲིཡནྟི ཨཉྙིནྡྲིཡཾ, སོཏཱཔཏྟིཕལཏོ པཊྛཱཡ ཚསུ ཋཱནེསུ ཉཱཎསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨཉྙཱཏཱཝིནྡྲིཡནྟི ཨཉྙཱཏཱཝིནོ ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ ནིཊྛིཏཉཱཎཀིཙྩསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ ཨུཔྤཛྫནཏོ ཨིནྡྲིཡཊྛསམྦྷཝཏོ ཙ ཨཉྙཱཏཱཝིནྡྲིཡཾ. ཨེཏྠ ཙ པཋམཔཙྪིམཱནི པཋམམགྒཙཏུཏྠཕལཝསེན ཨེཀཊྛཱནིཀཱནི, ཨིཏརཾ ཨིཏརམགྒཕལཝསེན ཚཊྛཱནིཀནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

གཱཐཱསུ སིཀྑམཱནསྶཱཏི ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཡོ སིཀྑམཱནསྶ བྷཱཝེནྟསྶ. ཨུཛུམགྒཱནུསཱརིནོཏི ཨུཛུམགྒོ ཝུཙྩཏི ཨརིཡམགྒོ, ཨནྟདྭཡཝིཝཛྫིཏཏྟཱ ཏསྶ ཨནུསྶརཎཏོ ཨུཛུམགྒཱནུསཱརིནོ, པཊིཔཱཊིཡཱ མགྒེ ཨུཔྤཱདེནྟསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཁཡསྨིནྟི ཨནཝསེསཀིལེསཱནཾ ཁེཔནཏོ ཁཡསངྑཱཏེ ཨགྒམགྒེ ཉཱཎཾ པཋམཾ པུརེཡེཝ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏཏོ ཨཉྙཱ ཨནནྟརཱཏི ཏཏོ མགྒཉཱཎཏོ ཨནནྟརཱ ཨརཧཏྟཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨཐ ཝཱ ཨུཛུམགྒཱནུསཱརིནོཏི ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཱདིཀེ ཝཛྫེཏྭཱ སམཐཝིཔསྶནཾ ཡུགནདྡྷཾ ཀཏྭཱ བྷཱཝནཱཝསེན པཝཏྟཾ པུབྦབྷཱགམགྒཾ ཨནུསྶརནྟསྶ ཨནུགཙྪནྟསྶ པཊིཔཛྫནྟསྶ གོཏྲབྷུཉཱཎཱནནྟརཾ དིཊྛེཀཊྛཱནཾ ཀིལེསཱནཾ ཁེཔནཏོ ཁཡསྨིཾ སོཏཱཔཏྟིམགྒེ པཋམཾ ཉཱཎཾ ཨནཉྙཱཏཉྙསྶཱམཱིཏིནྡྲིཡཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏཏོ ཨཉྙཱ ཨནནྟརཱཏི ཏཏོ པཋམཉཱཎཏོ ཨནནྟརཱ ཨནནྟརཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨགྒམགྒཱ ཨཉྙཱ ཨཉྙིནྡྲིཡཾ ཨུཔྤཛྫཏི.

ཏཏོ ཨཉྙཱ ཝིམུཏྟསྶཱཏི ཏཏོ ཨཉྙཱ ཨཉྙིནྡྲིཡཏོ པཙྪཱ ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎཱནནྟརཱ ཨརཧཏྟཕལེན པཉྙཱཝིམུཏྟིཡཱ ཨཉྙཱཏཱཝིནྡྲིཡེན ཝིམུཏྟསྶ. ཉཱཎཾ ཝེ ཧོཏི ཏཱདིནོཏི ཨརཧཏྟཕལུཔྤཏྟིཏོ ཨུཏྟརཀཱལེ ཨིཊྛཱནིཊྛཱདཱིསུ ཏཱདིལཀྑཎཔྤཏྟསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཀཐཾ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཀུཔྤཱ མེ ཝིམུཏྟཱི’’ཏི. ཏསྶ ཨཀུཔྤབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི ‘‘བྷཝསཾཡོཛནཀྑཡཱ’’ཏི.

ཨིདཱནི ཏཱདིསཾ ཁཱིཎཱསཝཾ ཐོམེནྟོ ‘‘ས ཝེ ཨིནྡྲིཡསམྤནྣོ’’ཏི ཏཏིཡཾ གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཨིནྡྲིཡསམྤནྣོཏི ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཏཱིཧི ལོཀུཏྟརིནྡྲིཡེཧི སམནྣཱགཏོ, སུདྡྷེཧིཔི ཝཱ པཊིཔྤསྶདྡྷིལདྡྷེཧི སདྡྷཱདཱིཧི ཨིནྡྲིཡེཧི སམནྣཱགཏོ པརིཔུཎྞོ, ཏཏོ ཨེཝ ཙཀྑཱདཱིཧི སུཊྛུ ཝཱུཔསནྟེཧི ནིབྦིསེཝནེཧི ཨིནྡྲིཡེཧི སམནྣཱགཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘སནྟོ’’ཏི, སབྦཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཝཱུཔསམེན ཨུཔསནྟོཏི ཨཏྠོ. སནྟིཔདེ རཏོཏི ནིབྦཱནེ ཨབྷིརཏོ ཨདྷིམུཏྟོ. ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨིནྡྲིཡསམྤནྣོ’’ཏི ཨེཏེན བྷཱཝིཏམགྒཏཱ, པརིཉྙཱཏཀྑནྡྷཏཱ ཙསྶ དསྶིཏཱ. ‘‘སནྟོ’’ཏི ཨེཏེན པཧཱིནཀིལེསཏཱ, ‘‘སནྟིཔདེ རཏོ’’ཏི ཨེཏེན སཙྪིཀཏནིརོདྷཏཱཏི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨདྡྷཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༣. ཙཏུཏྠེ ཨདྡྷཱཏི ཀཱལཱ. ཨཏཱིཏོ ཨདྡྷཱཏིཨཱདཱིསུ དྭེ པརིཡཱཡཱ – སུཏྟནྟཔརིཡཱཡོ, ཨབྷིདྷམྨཔརིཡཱཡོ ཙ. ཏཏྠ སུཏྟནྟཔརིཡཱཡེན པཊིསནྡྷིཏོ པུབྦེ ཨཏཱིཏོ ཨདྡྷཱ ནཱམ, ཙུཏིཏོ པཙྪཱ ཨནཱགཏོ ཨདྡྷཱ ནཱམ, སཧ ཙུཏིཔཊིསནྡྷཱིཧི ཏདནནྟརཾ པཙྩུཔྤནྣོ ཨདྡྷཱ ནཱམ. ཨབྷིདྷམྨཔརིཡཱཡེན ཨུཔྤཱདོ, ཋིཏི, བྷངྒོཏི ཨིམེ ཏཡོ ཁཎེ པཏྭཱ ནིརུདྡྷདྷམྨཱ ཨཏཱིཏོ ཨདྡྷཱ ནཱམ, ཏཡོཔི ཁཎེ ཨསམྤཏྟཱ ཨནཱགཏོ ཨདྡྷཱ ནཱམ, ཁཎཏྟཡསམངྒིནོ པཙྩུཔྤནྣོ ཨདྡྷཱ ནཱམ.

ཨཔརོ ནཡོ – ཨཡཉྷི ཨཏཱིཏཱདིཝིབྷཱགོ ཨདྡྷཱསནྟཏིསམཡཁཎཝསེན ཙཏུདྷཱ ཝེདིཏབྦོ. ཏེསུ ཨདྡྷཱཝིབྷཱགོ ཝུཏྟོ. སནྟཏིཝསེན སབྷཱགཱ ཨེཀཨུཏུསམུཊྛཱནཱ, ཨེཀཱཧཱརསམུཊྛཱནཱ ཙ པུབྦཱཔརིཡཝསེན ཝཏྟམཱནཱཔི པཙྩུཔྤནྣཱ. ཏཏོ པུབྦེ ཝིསབྷཱགཨུཏུཨཱཧཱརསམུཊྛཱནཱ ཨཏཱིཏཱ པཙྪཱ ཨནཱགཏཱ. ཙིཏྟཛཱ ཨེཀཝཱིཐིཨེཀཛཝནཨེཀསམཱཔཏྟིསམུཊྛཱནཱ པཙྩུཔྤནྣཱ ནཱམ, ཏཏོ པུབྦེ ཨཏཱིཏཱ, པཙྪཱ ཨནཱགཏཱ. ཀམྨསམུཊྛཱནཱནཾ པཱཊིཡེཀྐཾ སནྟཏིཝསེན ཨཏཱིཏཱདིབྷེདོ ནཏྠི, ཏེསཾཡེཝ པན ཨུཏུཨཱཧཱརཙིཏྟསམུཊྛཱནཱནཾ ཨུཔཏྠམྦྷཀཝསེན ཏསྶ ཨཏཱིཏཱདིབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. སམཡཝསེན ཨེཀམུཧུཏྟཔུབྦཎྷསཱཡནྷརཏྟིདིཝཱདཱིསུ སམཡེསུ སནྟཱནཝསེན པཝཏྟམཱནཱ ཏཾཏཾསམཡེ པཙྩུཔྤནྣཱ ནཱམ, ཏཏོ པུབྦེ ཨཏཱིཏཱ, པཙྪཱ ཨནཱགཏཱ. ཨཡཾ ཏཱཝ རཱུཔདྷམྨེསུ ནཡོ. ཨརཱུཔདྷམྨེསུ པན ཁཎཝསེན ཨུཔྤཱདཱདིཀྑཎཏྟཡཔརིཡཱཔནྣཱ པཙྩུཔྤནྣཱ, ཏཏོ པུབྦེ ཨཏཱིཏཱ, པཙྪཱ ཨནཱགཏཱ. ཨཔིཙ ཨཏིཀྐནྟཧེཏུཔཙྩཡཀིཙྩཱ ཨཏཱིཏཱ, ནིཊྛིཏཧེཏུཀིཙྩཱ ཨནིཊྛིཏཔཙྩཡཀིཙྩཱ པཙྩུཔྤནྣཱ, ཨུབྷཡཀིཙྩཾ ཨསམྤཏྟཱ ཨནཱགཏཱ. ཨཏྟནོ ཝཱ ཀིཙྩཀྑཎེ པཙྩུཔྤནྣཱ, ཏཏོ པུབྦེ ཨཏཱིཏཱ, པཙྪཱ ཨནཱགཏཱ. ཨེཏྠ ཙ ཁཎཱདིཀཐཱཝ ནིཔྤརིཡཱཡཱ, སེསཱ པརིཡཱཡཱ. ཨཡཉྷི ཨཏཱིཏཱདིབྷེདོ ནཱམ དྷམྨཱནཾ ཧོཏི, ན ཀཱལསྶ. ཨཏཱིཏཱདིབྷེདེ པན དྷམྨེ ཨུཔཱདཱཡ པརམཏྠཏོ ཨཝིཛྫམཱནོཔི ཀཱལོ ཨིདྷ ཏེནེཝ ཝོཧཱརེན ཨཏཱིཏོཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟོཏི ཝེདིཏབྦོ.

གཱཐཱསུ ཨཀྑེཡྻསཉྙིནོཏི ཨེཏྠ ཨཀྑཱཡཏི, ཀཐཱིཡཏི, པཉྙཱཔཱིཡཏཱིཏི ཨཀྑེཡྻཾ, ཀཐཱཝཏྠུ, ཨཏྠཏོ རཱུཔཱདཡོ པཉྩཀྑནྡྷཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨཏཱིཏཾ ཝཱ ཨདྡྷཱནཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐཾ ཀཐེཡྻ, ཨནཱགཏཾ ཝཱ…པེ… པཙྩུཔྤནྣཾ ཝཱ ཨདྡྷཱནཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐཾ ཀཐེཡྻཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༠༥).

ཏཐཱ –

‘‘ཡཾ, བྷིཀྑཝེ, རཱུཔཾ ཨཏཱིཏཾ ནིརུདྡྷཾ ཝིཔརིཎཏཾ, ‘ཨཧོསཱི’ཏི ཏསྶ སངྑཱ, ‘ཨཧོསཱི’ཏི ཏསྶ སམཉྙཱ, ‘ཨཧོསཱི’ཏི ཏསྶ པཉྙཏྟི; ན ཏསྶ སངྑཱ ཨཏྠཱིཏི, ན ཏསྶ སངྑཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༦༢) –

ཨེཝཾ ཝུཏྟེན ནིརུཏྟིཔཐསུཏྟེནཔི ཨེཏྠ ཨཏྠོ དཱིཔེཏབྦོ. ཨེཝཾ ཀཐཱཝཏྠུབྷཱཝེན ཨཀྑེཡྻསངྑཱཏེ ཁནྡྷཔཉྩཀེ ཨཧནྟི ཙ མམནྟི ཙ དེཝོཏི ཙ མནུསྶོཏི ཙ ཨིཏྠཱིཏི ཙ པུརིསོཏི ཙ ཨཱདིནཱ པཝཏྟསཉྙཱཝསེན ཨཀྑེཡྻསཉྙིནོ, པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ སཏྟཔུགྒལཱདིསཉྙིནོཏི ཨཏྠོ. ཨཀྑེཡྻསྨིཾ ཏཎྷཱདིཊྛིགྒཱཧཝསེན པཏིཊྛིཏཱ, རཱགཱདིཝསེན ཝཱ ཨཊྛཧཱཀཱརེཧི པཏིཊྛིཏཱ. རཏྟོ ཧི རཱགཝསེན པཏིཊྛིཏོ ཧོཏི, དུཊྛོ དོསཝསེན, མཱུལ༹ྷོ མོཧཝསེན, པརཱམཊྛོ དིཊྛིཝསེན, ཐཱམགཏོ ཨནུསཡཝསེན, ཝིནིབདྡྷོ མཱནཝསེན, ཨནིཊྛངྒཏོ ཝིཙིཀིཙྪཱཝསེན, ཝིཀྑེཔགཏོ ཨུདྡྷཙྩཝསེན པཏིཊྛིཏོ ཧོཏཱིཏི.

ཨཀྑེཡྻཾ ཨཔརིཉྙཱཡཱཏི ཏཾ ཨཀྑེཡྻཾ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི ཨཔརིཛཱནིཏྭཱ ཏསྶ ཨཔརིཛཱནནཧེཏུ. ཡོགམཱཡནྟི མཙྩུནོཏི མརཎསྶ ཡོགཾ ཏེན སཾཡོགཾ ཨུཔགཙྪནྟི, ན ཝིསཾཡོགནྟི ཨཏྠོ.

ཨཐ ཝཱ ཡོགནྟི ཨུཔཱཡཾ, ཏེན ཡོཛིཏཾ པསཱརིཏཾ མཱརསེནཊྛཱནིཡཾ ཨནཏྠཛཱལཾ ཀིལེསཛཱལཉྩ ཨུཔགཙྪནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –

‘‘ན ཧི ནོ སངྒརཾ ཏེན, མཧཱསེནེན མཙྩུནཱ’’ཏི. (མ. ནི. ༣.༢༧༢; ཛཱ. ༢.༢༢.༡༢༡; ནེཏྟི. ༡༠༣);

ཨེཏྟཱཝཏཱ ཝཊྚཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཝིཝཊྚཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཀྑེཡྻཉྩ པརིཉྙཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཙ-སདྡོ བྱཏིརེཀེ, ཏེན ཨཀྑེཡྻཔརིཛཱནནེན ལདྡྷབྦཾ ཝཀྑམཱནམེཝ ཝིསེསཾ ཛོཏེཏི. པརིཉྙཱཡཱཏི ཝིཔསྶནཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ དུཀྑནྟི པརིཙྪིཛྫ ཛཱནིཏྭཱ, ཏཔྤཊིབདྡྷཀིལེསཔྤཧཱནེན ཝཱ ཏཾ སམཏིཀྐམིཏྭཱ ཏིསྶནྣམྤི པརིཉྙཱནཾ ཀིཙྩཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ. ཨཀྑཱཏཱརཾ ན མཉྙཏཱིཏི སབྦསོ མཉྙནཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ ཁཱིཎཱསཝོ ཨཀྑཱཏཱརཾ ན མཉྙཏི, ཀཱརཀཱདིསབྷཱཝཾ ཀིཉྩི ཨཏྟཱནཾ ན པཙྩེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཕུཊྛོ ཝིམོཀྑོ མནསཱ, སནྟིཔདམནུཏྟརནྟི ཡསྨཱ སབྦསངྑཏཝིམུཏྟཏྟཱ ‘‘ཝིམོཀྑོ’’ཏི སབྦཀིལེསསནྟཱཔཝཱུཔསམནཊྛཱནཏཱཡ ‘‘སནྟིཔད’’ནྟི ལདྡྷནཱམོ ནིབྦཱནདྷམྨོ ཕུཊྛོ ཕུསིཏོ པཏྟོ, ཏསྨཱ ཨཀྑཱཏཱརཾ ན མཉྙཏཱིཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘པརིཉྙཱཡཱ’’ཏི པདེན དུཀྑསཙྩསྶ པརིཉྙཱབྷིསམཡཾ སམུདཡསཙྩསྶ པཧཱནཱབྷིསམཡཉྩ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ‘‘ཕུཊྛོ ཝིམོཀྑོ མནསཱ, སནྟིཔདམནུཏྟར’’ནྟི ཨིམིནཱ མགྒནིརོདྷཱནཾ བྷཱཝནཱསཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡཾ ཝདཏི. ཏསྶཏྠོ – སམུཙྪེདཝསེན སབྦཀིལེསེཧི ཝིམུཙྩཏཱིཏི ཝིམོཀྑོ, ཨརིཡམགྒོ. སོ པནསྶ མགྒཙིཏྟེན ཕུཊྛོ ཕུསིཏོ བྷཱཝིཏོ, ཏེནེཝ ཨནུཏྟརཾ སནྟིཔདཾ ནིབྦཱནཾ ཕུཊྛཾ ཕུསིཏཾ སཙྪིཀཏནྟི.

ཨཀྑེཡྻསམྤནྣོཏི ཨཀྑེཡྻནིམིཏྟཾ ཝིཝིདྷཱཧི ཝིཔཏྟཱིཧི ཨུཔདྡུཏེ ལོཀེ པཧཱིནཝིཔལླཱསཏཱཡ ཏཏོ སུཔརིམུཏྟོ ཨཀྑེཡྻཔརིཉྙཱབྷིནིབྦཏྟཱཧི སམྤཏྟཱིཧི སམྤནྣོ སམནྣཱགཏོ. སངྑཱཡ སེཝཱིཏི པཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ ཙཱིཝརཱདིཔཙྩཡེ སངྑཱཡ པརིཏུལེཏྭཱཝ སེཝནསཱིལོ, སངྑཱཏདྷམྨཏྟཱ ཙ ཨཱཔཱཐགཏཾ སབྦམྤི ཝིསཡཾ ཚལ༹ངྒུཔེཀྑཱཝསེན སངྑཱཡ སེཝནསཱིལོ. དྷམྨཊྛོཏི ཨསེཀྑདྷམྨེསུ ནིབྦཱནདྷམྨེ ཨེཝ ཝཱ ཋིཏོ. ཝེདགཱུཏི ཝེདིཏབྦསྶ ཙཏུསཙྩསྶ པཱརངྒཏཏྟཱ ཝེདགཱུ. ཨེཝཾགུཎོ ཨརཧཱ བྷཝཱདཱིསུ ཀཏྠཙི ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝཱབྷཱཝཏོ མནུསྶདེཝཱཏི སངྑྱཾ ན ཨུཔེཏི, ཨཔཉྙཏྟིཀབྷཱཝམེཝ གཙྪཏཱིཏི ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནེན དེསནཾ ནིཊྛཱཔེསི.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. དུཙྩརིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༤. པཉྩམེ དུཊྛུ ཙརིཏཱནི, དུཊྛཱནི ཝཱ ཙརིཏཱནི དུཙྩརིཏཱནི. ཀཱཡེན དུཙྩརིཏཾ, ཀཱཡཏོ ཝཱ པཝཏྟཾ དུཙྩརིཏཾ ཀཱཡདུཙྩརིཏཾ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨིམཱནི ཙ དུཙྩརིཏཱནི པཉྙཏྟིཡཱ ཝཱ ཀཐེཏབྦཱནི ཀམྨཔཐེཧི ཝཱ. ཏཏྠ པཉྙཏྟིཡཱ ཏཱཝ ཀཱཡདྭཱརེ པཉྙཏྟསིཀྑཱཔདསྶ ཝཱིཏིཀྐམོ ཀཱཡདུཙྩརིཏཾ, ཝཙཱིདྭཱརེ པཉྙཏྟསིཀྑཱཔདསྶ ཝཱིཏིཀྐམོ ཝཙཱིདུཙྩརིཏཾ, ཨུབྷཡཏྠ པཉྙཏྟསྶ ཝཱིཏིཀྐམོ མནོདུཙྩརིཏནྟི ཨཡཾ པཉྙཏྟིཀཐཱ. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཡོ པན ཏིསྶོ ཙེཏནཱ ཀཱཡདྭཱརེཔི, ཝཙཱིདྭཱརེཔི, ཨུཔྤནྣཱ ཀཱཡདུཙྩརིཏཾ, ཏཐཱ ཙཏསྶོ མུསཱཝཱདཱདིཙེཏནཱ ཝཙཱིདུཙྩརིཏཾ, ཨབྷིཛ྄ཛྷཱ, བྱཱཔཱདོ, མིཙྪཱདིཊྛཱིཏི ཏཡོ ཙེཏནཱསམྤཡུཏྟདྷམྨཱ མནོདུཙྩརིཏནྟི ཨཡཾ ཀམྨཔཐཀཐཱ.

གཱཐཱཡཾ ཀམྨཔཐཔྤཏྟོཡེཝ པཱཔདྷམྨོ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིབྷཱཝེན ཝུཏྟོཏི ཏདཉྙཾ པཱཔདྷམྨཾ སངྒཎྷིཏུཾ ‘‘ཡཉྩཉྙཾ དོསསཉྷིཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ དོསསཉྷིཏནྟི རཱགཱདིཀིལེསསཾཧིཏཾ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. སུཙརིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༥. ཚཊྛེ སུཊྛུ ཙརིཏཱནི, སུནྡརཱནི ཝཱ ཙརིཏཱནི སུཙརིཏཱནི. ཀཱཡེན སུཙརིཏཾ, ཀཱཡཏོ ཝཱ པཝཏྟཾ སུཙརིཏཾ ཀཱཡསུཙརིཏཾ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨིདྷཱཔི པན པཉྙཏྟིཝསེན, ཀམྨཔཐཝསེན ཙཱཏི དུཝིདྷཱ ཀཐཱ. ཏཏྠ ཀཱཡདྭཱརེ པཉྙཏྟསིཀྑཱཔདསྶ ཨཝཱིཏིཀྐམོ ཀཱཡསུཙརིཏཾ, ཝཙཱིདྭཱརེ པཉྙཏྟསིཀྑཱཔདསྶ ཨཝཱིཏིཀྐམོ ཝཙཱིསུཙརིཏཾ, ཨུབྷཡཏྠ པཉྙཏྟསྶ ཨཝཱིཏིཀྐམོ མནོསུཙརིཏནྟི ཨཡཾ པཉྙཏྟིཀཐཱ. པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིཧི པན ཝིརམནྟསྶ ཨུཔྤནྣཱ ཏིསྶོ ཙེཏནཱཔི ཝིརཏིཡོཔི ཀཱཡསུཙརིཏཾ, མུསཱཝཱདཱདཱིཧི ཝིརམནྟསྶ ཙཏསྶོ ཙེཏནཱཔི ཝིརཏིཡོཔི ཝཙཱིསུཙརིཏཾ, ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱ, ཨབྱཱཔཱདོ, སམྨཱདིཊྛཱིཏི ཏཡོ ཙེཏནཱསམྤཡུཏྟདྷམྨཱ མནོསུཙརིཏནྟི ཨཡཾ ཀམྨཔཐཀཐཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སོཙེཡྻསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༦. སཏྟམེ སོཙེཡྻཱནཱིཏི སུཙིབྷཱཝཱ. ཀཱཡསོཙེཡྻནྟི ཀཱཡསུཙརིཏཾ, ཝཙཱིམནོསོཙེཡྻཱནིཔི ཝཙཱིམནོསུཙརིཏཱནེཝ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ ཀཱཡསོཙེཡྻཾ? པཱཎཱཏིཔཱཏཱ ཝེརམཎཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༣.༡༢༡-༡༢༢).

གཱཐཱཡཾ སམུཙྪེདཝསེན པཧཱིནསབྦཀཱཡདུཙྩརིཏཏྟཱ ཀཱཡེན སུཙཱིཏི ཀཱཡསུཙི. སོཙེཡྻསམྤནྣནྟི པཊིཔྤསྶདྡྷཀིལེསཏྟཱ སུཔརིསུདྡྷཱཡ སོཙེཡྻསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔེཏཾ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. མོནེཡྻསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༧. ཨཊྛམེ མོནེཡྻཱནཱིཏི ཨེཏྠ ཨིདྷལོཀཔརལོཀཾ ཨཏྟཧིཏཔརཧིཏཉྩ མུནཱཏཱིཏི མུནི, ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནེན སདྡྷིཾ སཏྟ སེཀྑཱ ཨརཧཱ ཙ. ཨིདྷ པན ཨརཧཱཝ ཨདྷིཔྤེཏོ. མུནིནོ བྷཱཝཱཏི མོནེཡྻཱནི, ཨརཧཏོ ཀཱཡཝཙཱིམནོསམཱཙཱརཱ.

ཨཐ ཝཱ མུནིབྷཱཝཀརཱ མོནེཡྻཔཊིཔདཱདྷམྨཱ མོནེཡྻཱནི. ཏེསམཡཾ ཝིཏྠཱརོ –

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ ཀཱཡམོནེཡྻཾ? ཏིཝིདྷཀཱཡདུཙྩརིཏསྶ པཧཱནཾ ཀཱཡམོནེཡྻཾ, ཏིཝིདྷཾ ཀཱཡསུཙརིཏཾ ཀཱཡམོནེཡྻཾ, ཀཱཡཱརམྨཎེ ཉཱཎཾ ཀཱཡམོནེཡྻཾ, ཀཱཡཔརིཉྙཱ ཀཱཡམོནེཡྻཾ, པརིཉྙཱསཧགཏོ མགྒོ ཀཱཡམོནེཡྻཾ, ཀཱཡསྨིཾ ཚནྡརཱགཔྤཧཱནཾ ཀཱཡམོནེཡྻཾ, ཀཱཡསངྑཱརནིརོདྷཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟི ཀཱཡམོནེཡྻཾ.

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ ཝཙཱིམོནེཡྻཾ? ཙཏུབྦིདྷཝཙཱིདུཙྩརིཏསྶ པཧཱནཾ ཝཙཱིམོནེཡྻཾ, ཙཏུབྦིདྷཾ ཝཙཱིསུཙརིཏཾ, ཝཱཙཱརམྨཎེ ཉཱཎཾ, ཝཱཙཱཔརིཉྙཱ, པརིཉྙཱསཧགཏོ མགྒོ, ཝཱཙཱཡ ཚནྡརཱགཔྤཧཱནཾ, ཝཙཱིསངྑཱརནིརོདྷཱ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟི ཝཙཱིམོནེཡྻཾ.

‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ མནོམོནེཡྻཾ? ཏིཝིདྷམནོདུཙྩརིཏསྶ པཧཱནཾ མནོམོནེཡྻཾ, ཏིཝིདྷཾ མནོསུཙརིཏཾ, མནཱརམྨཎེ ཉཱཎཾ, མནོཔརིཉྙཱ, པརིཉྙཱསཧགཏོ མགྒོ, མནསྨིཾ ཚནྡརཱགཔྤཧཱནཾ, ཙིཏྟསངྑཱརནིརོདྷཱ སཉྙཱཝེདཡིཏནིརོདྷསམཱཔཏྟི མནོམོནེཡྻ’’ནྟི (མཧཱནི. ༡༤; ཙཱུལ༹ནི. མེཏྟགཱུམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༢༡).

ནིནྷཱཏཔཱཔཀནྟི ཨགྒམགྒཛལེན སུཊྛུ ཝིཀྑཱལིཏཔཱཔམལཾ.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. པཋམརཱགསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༨. ནཝམེ ཡསྶ ཀསྶཙཱིཏི ཨནིཡམིཏཝཙནཾ, ཏསྨཱ ཡསྶ ཀསྶཙི པུགྒལསྶ གཧཊྛསྶ ཝཱ པབྦཛིཏསྶ ཝཱ. རཱགོ ཨཔྤཧཱིནོཏི རཉྫནཊྛེན རཱགོ སམུཙྪེདཝསེན ན པཧཱིནོ, མགྒེན ཨནུཔྤཏྟིདྷམྨཏཾ ན ཨཱཔཱདིཏོ. དོསམོཧེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏཏྠ ཨཔཱཡགམནཱིཡཱ རཱགདོསམོཧཱ པཋམམགྒེན, ཨོལཱ༹རིཀཱ ཀཱམརཱགདོསཱ དུཏིཡམགྒེན, ཏེཡེཝ ཨནཝསེསཱ ཏཏིཡམགྒེན, བྷཝརཱགོ ཨཝསིཊྛམོཧོ ཙ ཙཏུཏྠམགྒེན པཧཱིཡནྟི. ཨེཝམེཏེསུ པཧཱིཡནྟེསུ ཏདེཀཊྛཏོ སབྦེཔི ཀིལེསཱ པཧཱིཡནྟེཝ. ཨེཝམེཏེ རཱགཱདཡོ ཡསྶ ཀསྶཙི བྷིཀྑུསྶ ཝཱ བྷིཀྑུནིཡཱ ཝཱ ཨུཔཱསཀསྶ ཝཱ ཨུཔཱསིཀཱཡ ཝཱ མགྒེན ཨཔྤཧཱིནཱ. བདྡྷོ མཱརསྶཱཏི ཀིལེསམཱརེན བདྡྷོཏི ཝུཙྩཏི. ཡདགྒེན ཙ ཀིལེསམཱརེན བདྡྷོ, ཏདགྒེན ཨབྷིསངྑཱརམཱརཱདཱིཧིཔི བདྡྷོཡེཝ ཧོཏི. པཊིམུཀྐསྶ མཱརཔཱསོཏི པཊིམུཀྐོ ཨསྶ ཨནེན ཨཔྤཧཱིནཀིལེསེན པུགྒལེན ཏཱཡེཝ ཨཔྤཧཱིནཀིལེསཏཱཡ མཱརཔཱསསངྑཱཏོ ཀིལེསོ ཨཏྟནོ ཙིཏྟསནྟཱནེ པཊིམུཀྐོ པཝེསིཏོ, ཏེན སཡཾ བནྡྷཱཔིཏོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ པཊིམུཀྐོ ཨསྶ བྷཝེཡྻ མཱརཔཱསོ. སུཀྐཔཀྑེ ཨོམུཀྐསྶཱཏི ཨཝམུཀྐོ མོཙིཏོ ཨཔནཱིཏོ ཨསྶ. སེསཾ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦཾ.

ཨིདྷ གཱཐཱ སུཀྐཔཀྑཝསེནེཝ ཨཱགཏཱ. ཏཏྲཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡསྶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ རཱགདོསཱཝིཛྫཱ ཝིརཱཛིཏཱ ཨགྒམགྒེན ནིརོདྷིཏཱ, ཏཾ བྷཱཝིཏཀཱཡསཱིལཙིཏྟཔཉྙཏཱཡ བྷཱཝིཏཏྟེསུ ཨརཧནྟེསུ ཨཉྙཏརཾ ཨབྦྷནྟརཾ ཨེཀཾ བྲཧྨབྷཱུཏཾ བྲཧྨཾ ཝཱ སེཊྛཾ ཨརཧཏྟཕལཾ པཏྟཾ. ཡཐཱ ཨཉྙེ ཁཱིཎཱསཝཱ པུབྦཱུཔནིསྶཡསམྤཏྟིསམནྣཱགཏཱ ཧུཏྭཱ ཨཱགཏཱ, ཡཐཱ ཙ ཏེ ཨནྟདྭཡརཧིཏཱཡ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷསཧགཏཱཡ མཛ྄ཛྷིམཱཡ པཊིཔདཱཡ ནིབྦཱནཾ གཏཱ ཨདྷིགཏཱ. ཡཐཱ ཝཱ ཏེ ཁནྡྷཱདཱིནཾ ཏཐལཀྑཎཾ ཡཱཐཱཝཏོ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཾསུ, ཡཐཱ ཙ ཏེ ཏཐདྷམྨེ དུཀྑཱདཡོ ཨཝིཔརཱིཏཏོ ཨབྦྷཉྙིཾསུ, རཱུཔཱདིཀེ ཙ ཝིསཡེ ཡཐཱ ཏེ དིཊྛམཏྟཱདིཝསེནེཝ པསྶིཾསུ, ཡཐཱ ཝཱ པན ཏེ ཨཊྛ ཨནརིཡཝོཧཱརེ ཝཛྫེཏྭཱ ཨརིཡཝོཧཱརཝསེནེཝ པཝཏྟཝཱཙཱ, ཝཱཙཱནུརཱུཔཉྩ པཝཏྟཀཱཡཱ, ཀཱཡཱནུརཱུཔཉྩ པཝཏྟཝཱཙཱ, ཏཐཱ ཨཡམྤི ཨརིཡཔུགྒལོཏི ཏཐཱགཏཾ, ཙཏུསཙྩབུདྡྷཏཱཡ བུདྡྷཾ, པུགྒལཝེརཾ ཀིལེསཝེརཾ ཨཏྟཱནུཝཱདཱདིབྷཡཉྩ ཨཏིཀྐནྟནྟི ཝེརབྷཡཱཏཱིཏཾ. སབྦེསཾ ཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཱདཱིནཾ པཧཱིནཏྟཱ སབྦཔྤཧཱཡིནཾ བུདྡྷཱདཡོ ཨརིཡཱ ཨཱཧུ ཀཐེནྟི ཀིཏྟེནྟཱིཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. དུཏིཡརཱགསུཏྟཝཎྞནཱ

༦༩. དསམེ ཨཏརཱིཏི ཏིཎྞོ, ན ཏིཎྞོ ཨཏིཎྞོ. སམུདྡནྟི སཾསཱརསམུདྡཾ, ཙཀྑཱཡཏནཱདིསམུདྡཾ ཝཱ. ཏདུབྷཡམྤི དུཔྤཱུརཎཊྛེན སམུདྡོ ཝིཡཱཏི སམུདྡཾ. ཨཐ ཝཱ སམུདྡནཊྛེན སམུདྡཾ, ཀིལེསཝསྶནེན སཏྟསནྟཱནསྶ ཀིལེསསདནཏོཏི ཨཏྠོ. སཝཱིཙིནྟི ཀོདྷཱུཔཱཡཱསཝཱིཙཱིཧི སཝཱིཙིཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཝཱིཙིབྷཡནྟི ཁོ, བྷིཀྑུ, ཀོདྷཱུཔཱཡཱསསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (ཨིཏིཝུ. ༡༠༩; མ. ནི. ༢.༡༦༢). སཱཝཊྚནྟི པཉྩཀཱམགུཎཱཝཊྚེཧི སཧ ཨཱཝཊྚཾ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘ཨཱཝཊྚབྷཡནྟི ཁོ, བྷིཀྑུ, པཉྩནྣེཏཾ ཀཱམགུཎཱནཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (ཨིཏིཝུ. ༡༠༩; མ. ནི. ༢.༡༦༤; ཨ. ནི. ༤.༡༢༢). སགཧཾ སརཀྑསནྟི ཨཏྟནོ གོཙརགཏཱནཾ ཨནཏྠཛནནཏོ ཙཎྜམཀརམཙྪཀཙྪཔརཀྑསསདིསེཧི ཝིསབྷཱགཔུགྒལེཧི སཧིཏཾ. ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘སགཧཾ སརཀྑསནྟི ཁོ, བྷིཀྑུ, མཱཏུགཱམསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (ཨིཏིཝུ. ༡༠༩). ཨཏརཱིཏི མགྒཔཉྙཱནཱཝཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཾ སམུདྡཾ ཨུཏྟརི. ཏིཎྞོཏི ནིཏྟིཎྞོ. པཱརངྒཏོཏི ཏསྶ སམུདྡསྶ པཱརཾ པརཏཱིརཾ ནིརོདྷཾ ཨུཔགཏོ. ཐལེ ཏིཊྛཏཱིཏི ཏཏོ ཨེཝ སཾསཱརམཧོགྷཾ ཀཱམཱདིམཧོགྷཉྩ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཐལེ པརཏཱིརེ ནིབྦཱནེ བཱཧིཏཔཱཔབྲཱཧྨཎོ ཏིཊྛཏཱིཏི ཝུཙྩཏི.

ཨིདྷཱཔི གཱཐཱ སུཀྐཔཀྑཝསེནེཝ ཨཱགཏཱ. ཏཏྠ ཨཱུམིབྷཡནྟི ཡཐཱཝུཏྟཨཱུམིབྷཡཾ, བྷཱཡིཏབྦཾ ཨེཏསྨཱཏི ཏཾ ཨཱུམི བྷཡཾ. དུཏྟརནྟི དུརཏིཀྐམཾ. ཨཙྩཏཱརཱིཏི ཨཏིཀྐམི.

སངྒཱཏིགོཏི རཱགཱདཱིནཾ པཉྩནྣཾ སངྒཱནཾ ཨཏིཀྐནྟཏྟཱ པཧཱིནཏྟཱ སངྒཱཏིགོ. ཨཏྠངྒཏོ སོ ན པམཱཎམེཏཱིཏི སོ ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཨརཧཱ རཱགཱདཱིནཾ པམཱཎཀརདྷམྨཱནཾ ཨཙྩནྟམེཝ ཨཏྠཾ གཏཏྟཱ ཨཏྠངྒཏོ, ཏཏོ ཨེཝ སཱིལཱདིདྷམྨཀྑནྡྷཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཙ ‘‘ཨེདིསོ སཱིལེན སམཱདྷིནཱ པཉྙཱཡཱ’’ཏི ཀེནཙི པམིཎིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻོ པམཱཎཾ ན ཨེཏི, ཨཐ ཝཱ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ གཏོ སོ ཨརཧཱ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམ གཏིཡཱ ཋིཏོ, ཨེདིསོ ཙ ནཱམགོཏྟེནཱ’’ཏི པམིཎིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏཱཡ པམཱཎཾ ན ཨེཏི ན ཨུཔགཙྪཏི. ཏཏོ ཨེཝ ཨམོཧཡི མཙྩུརཱཛཾ, ཏེན ཨནུབནྡྷིཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻོཏི ཝདཱམཱིཏི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱཝ དེསནཾ ནིཊྛཱཔེསི. ཨིཏི ཨིམསྨིཾ ཝགྒེ པཋམཔཉྩམཚཊྛེསུ ཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, དུཏིཡསཏྟམཨཊྛམེསུ ཝིཝཊྚཾ, སེསེསུ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

དུཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཏཏིཡཝགྒོ

༡. མིཙྪཱདིཊྛིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༠. ཏཏིཡཝགྒསྶ པཋམེ དིཊྛཱ མཡཱཏི མཡཱ དིཊྛཱ, མམ སམནྟཙཀྑུནཱ དིབྦཙཀྑུནཱ ཙཱཏི དྭཱིཧིཔི ཙཀྑཱུཧི དིཊྛཱ པཙྩཀྑཏོ ཝིདིཏཱ. ཏེན ཨནུསྶཝཱདིཾ པཊིཀྑིཔཏི, ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ཨིདཱནེཝ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགམིསྶཏི. ཀཱཡདུཙྩརིཏེན སམནྣཱགཏཱཏི ཀཱཡདུཙྩརིཏེན སམངྒཱིབྷཱུཏཱ. ཨརིཡཱནཾ ཨུཔཝཱདཀཱཏི བུདྡྷཱདཱིནཾ ཨརིཡཱནཾ ཨནྟམསོ གིཧིསོཏཱཔནྣཱནམྤི གུཎཔརིདྷཾསནེན ཨབྷཱུཏབྦྷཀྑཱནེན ཨུཔཝཱདཀཱ ཨཀྐོསཀཱ གརཧཀཱ. མིཙྪཱདིཊྛིཀཱཏི ཝིཔརཱིཏདསྶནཱ. མིཙྪཱདིཊྛིཀམྨསམཱདཱནཱཏི མིཙྪཱདསྶནཧེཏུ སམཱདིནྣནཱནཱཝིདྷཀམྨཱ ཡེ ཙ, མིཙྪཱདིཊྛིམཱུལཀེསུ ཀཱཡཀམྨཱདཱིསུ ཨཉྙེཔི སམཱདཔེནྟི. ཨེཏྠ ཙ ཝཙཱིམནོདུཙྩརིཏགྒཧཎེནེཝ ཨརིཡཱུཔཝཱདམིཙྪཱདིཊྛཱིསུ གཧིཏཱསུ པུནཝཙནཾ མཧཱསཱཝཛྫབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ནེསཾ. མཧཱསཱཝཛྫོ ཧི ཨརིཡཱུཔཝཱདོ ཨཱནནྟརིཡསདིསོ. ཡཐཱཧ –

‘‘སེཡྻཐཱཔི, སཱརིཔུཏྟ, བྷིཀྑུ སཱིལསམྤནྣོ, སམཱདྷིསམྤནྣོ, པཉྙཱསམྤནྣོ, དིཊྛེཝ དྷམྨེ ཨཉྙཾ ཨཱརཱདྷེཡྻ; ཨེཝཾསམྤདམིདཾ, སཱརིཔུཏྟ, ཝདཱམི ཏཾ ཝཱཙཾ ཨཔྤཧཱཡ, ཏཾ ཙིཏྟཾ ཨཔྤཧཱཡ, ཏཾ དིཊྛིཾ ཨཔྤཊིནིསྶཛྫིཏྭཱ ཡཐཱབྷཏཾ ནིཀྑིཏྟོ ཨེཝཾ ནིརཡེ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༤༩).

མིཙྪཱདིཊྛིཏོ ཙ མཧཱསཱཝཛྫཏརཾ ནཱམ ཨཉྙཾ ནཏྠི. ཡཐཱཧ –

‘‘ནཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨཉྙཾ ཨེཀདྷམྨམྤི སམནུཔསྶཱམི, ཡཾ ཨེཝཾ མཧཱསཱཝཛྫཏརཾ ཡཐཡིདཾ, བྷིཀྑཝེ, མིཙྪཱདིཊྛི. མིཙྪཱདིཊྛིཔརམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཝཛྫཱནཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༣༡༠).

ཏཾ ཁོ པནཱཏིཨཱདི ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ ཨཏྟཔཙྩཀྑབྷཱཝཾ དལ༹ྷཏརཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ ཨཱརདྡྷཾ. ཏམྤི སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

གཱཐཱསུ མིཙྪཱ མནཾ པཎིདྷཱཡཱཏི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིནཾ ཝསེན ཙིཏྟཾ ཨཡོནིསོ ཋཔེཏྭཱ. མིཙྪཱ ཝཱཙཉྩ བྷཱསིཡཱཏི མིཙྪཱ མུསཱཝཱདཱདིཝསེན ཝཱཙཾ བྷཱསིཏྭཱ. མིཙྪཱ ཀམྨཱནི ཀཏྭཱནཱཏི པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཝསེན ཀཱཡཀམྨཱནི ཀཏྭཱ. ཨཐ ཝཱ མིཙྪཱ མནཾ པཎིདྷཱཡཱཏི མིཙྪཱདིཊྛིཝསེན ཙིཏྟཾ ཝིཔརཱིཏཾ ཋཔེཏྭཱ. སེསཔདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨིདཱནིསྶ ཏཐཱ དུཙྩརིཏཙརཎེ ཀཱརཎཾ དསྶེཏི ཨཔྤསྶུཏོཏི, ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཧིཏཱཝཧེན སུཏེན ཝིརཧིཏོཏི ཨཏྠོ. ཨཔུཉྙཀརོཏི ཏཏོ ཨེཝ ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀོཝིདཏཱཡ ཀིབྦིསཀཱརཱི པཱཔདྷམྨོ. ཨཔྤསྨིཾ ཨིདྷ ཛཱིཝིཏེཏི ཨིདྷ མནུསྶལོཀེ ཛཱིཝིཏེ ཨཏིཔརིཏྟེ. ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཡོ ཙིརཾ ཛཱིཝཏི, སོ ཝསྶསཏཾ ཨཔྤཾ ཝཱ བྷིཡྻོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༩༣; སཾ. ནི. ༡.༡༤༥), ‘‘ཨཔྤམཱཡུ མནུསྶཱན’’ནྟི (སཾ. ནི. ༡.༡༤༥; མཧཱནི. ༡༠) ཙ. ཏསྨཱ བཧུསྶུཏོ སཔྤཉྙོ སཱིགྷཾ པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ སགྒཱུཔགོ ནིབྦཱནཔཏིཊྛོ ཝཱ ཧོཏི. ཡོ པན ཨཔྤསྶུཏོ ཨཔུཉྙཀརོ, ཀཱཡསྶ བྷེདཱ དུཔྤཉྙོ ནིརཡཾ སོ ཨུཔཔཛྫཏཱིཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སམྨཱདིཊྛིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༡. དུཏིཡེ པཋམསུཏྟེ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ནིསྶརཎིཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༢. ཏཏིཡེ ནིསྶརཎིཡཱཏི ནིསྶརཎཔཊིསཾཡུཏྟཱ. དྷཱཏུཡོཏི སཏྟསུཉྙསབྷཱཝཱ. ཀཱམཱནནྟི ཀིལེསཀཱམཱནཉྩེཝ ཝཏྠུཀཱམཱནཉྩ. ཨཐ ཝཱ ཀཱམཱནནྟི ཀིལེསཀཱམཱནཾ. ཀིལེསཀཱམཏོ ཧི ནིསྶརཎཱ ཝཏྠུཀཱམེཧིཔི ནིསྶརཎཾཡེཝ ཧོཏི, ན ཨཉྙཐཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ན ཏེ ཀཱམཱ ཡཱནི ཙིཏྲཱནི ལོཀེ,

སངྐཔྤརཱགོ པུརིསསྶ ཀཱམོ;

ཏིཊྛནྟི ཙིཏྲཱནི ཏཐེཝ ལོཀེ,

ཨཐེཏྠ དྷཱིརཱ ཝིནཡནྟི ཚནྡ’’ནྟི. (ཨ. ནི. ༦.༦༣);

ནིསྶརཎནྟི ཨཔགམོ. ནེཀྑམྨནྟི པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ, ཝིསེསཏོ ཏཾ ཨསུབྷཱརམྨཎཾ དཊྛབྦཾ. ཡོ པན ཏཾ ཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ སངྑཱརེ སམྨསིཏྭཱ ཏཏིཡམགྒཾ པཏྭཱ ཨནཱགཱམིམགྒེན ནིབྦཱནཾ སཙྪིཀརོཏི, ཏསྶ ཙིཏྟཾ ཨཙྩནྟམེཝ ཀཱམེཧི ནིསྶཊནྟི ཨིདཾ ཨུཀྐཊྛཏོ ཀཱམཱནཾ ནིསྶརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. རཱུཔཱནནྟི རཱུཔདྷམྨཱནཾ, ཝིསེསེན སདྡྷིཾ ཨཱརམྨཎེཧི ཀུསལཝིཔཱཀཀིརིཡཱབྷེདཏོ སབྦེསཾ རཱུཔཱཝཙརདྷམྨཱནཾ. ཨཱརུཔྤནྟི ཨརཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཾ. ཀེཙི པན ‘‘ཀཱམཱན’’ནྟི པདསྶ ‘‘སབྦེསཾ ཀཱམཱཝཙརདྷམྨཱན’’ནྟི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ‘‘ནེཀྑམྨ’’ནྟི ཙ ‘‘པཉྩ རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནཱི’’ཏི. ཏཾ ཨཊྛཀཐཱསུ ནཏྠི, ན ཡུཛྫཏི ཙ. བྷཱུཏནྟི ཛཱཏཾ. སངྑཏནྟི སམེཙྩ སམྦྷུཡྻ པཙྩཡེཧི ཀཏཾ. པཊིཙྩསམུཔྤནྣནྟི ཀཱརཎཏོ ནིབྦཏྟཾ. ཏཱིཧིཔི པདེཧི ཏེབྷཱུམཀེ དྷམྨེ ཨནཝསེསཏོ པརིཡཱདིཡཏི. ནིརོདྷོཏི ནིབྦཱནཾ. ཨེཏྠ ཙ པཋམཱཡ དྷཱཏུཡཱ ཀཱམཔརིཉྙཱ ཝུཏྟཱ, དུཏིཡཱཡ རཱུཔཔརིཉྙཱ, ཏཏིཡཱཡ སབྦསངྑཏཔརིཉྙཱ སབྦབྷཝསམཏིཀྐམོ ཝུཏྟོ.

གཱཐཱསུ ཀཱམནིསྶརཎཾ ཉཏྭཱཏི ‘‘ཨིདཾ ཀཱམནིསྶརཎཾ – ཨེཝཉྩ ཀཱམཏོ ནིསྶརཎ’’ནྟི ཛཱནིཏྭཱ. ཨཏིཀྐམཏི ཨེཏེནཱཏི ཨཏིཀྐམོ, ཨཏིཀྐམནཱུཔཱཡོ, ཏཾ ཨཏིཀྐམཾ ཨཱརུཔྤཾ ཉཏྭཱ. སབྦེ སངྑཱརཱ སམནྟི ཝཱུཔསམནྟི ཨེཏྠཱཏི སབྦསངྑཱརསམཐོ, ནིབྦཱནཾ, ཏཾ ཕུསཾ ཕུསནྟོ. སེསཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. སནྟཏརསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༣. ཙཏུཏྠེ རཱུཔེཧཱིཏི རཱུཔཱཝཙརདྷམྨེཧི. སནྟཏརཱཏི ཨཏིསཡེན སནྟཱ. རཱུཔཱཝཙརདྷམྨཱ ཧི ཀིལེསཝིཀྑམྦྷནཏོ ཝིཏཀྐཱདིཨོལཱ༹རིཀངྒཔྤཧཱནཏོ སམཱདྷིབྷཱུམིབྷཱཝཏོ ཙ སནྟཱ ནཱམ, ཨཱརུཔྤཱ པན ཏེཧིཔི ཨངྒསནྟཏཱཡ ཙེཝ ཨཱརམྨཎསནྟཏཱཡ ཙ ཨཏིསཡེན སནྟཝུཏྟིཀཱ, ཏེན སནྟཏརཱཏི ཝུཏྟཱ. ནིརོདྷོཏི ནིབྦཱནཾ. སངྑཱརཱཝསེསསུཁུམབྷཱཝཔྤཏྟིཏོཔི ཧི ཙཏུཏྠཱརུཔྤཏོ ཕལསམཱཔཏྟིཡོཝ སནྟཏརཱ ཀིལེསདརཐཔཊིཔསྶདྡྷིཏོ ནིབྦཱནཱརམྨཎཏོ ཙ, ཀིམངྒཾ པན སབྦསངྑཱརསམཐོ ནིབྦཱནཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱརུཔྤེཧི ནིརོདྷོ སནྟཏརོ’’ཏི.

གཱཐཱསུ རཱུཔཱུཔགཱཏི རཱུཔབྷཝཱུཔགཱ. རཱུཔབྷཝོ ཧི ཨིདྷ རཱུཔནྟི ཝུཏྟོ, ‘‘རཱུཔཱུཔཔཏྟིཡཱ མགྒཾ བྷཱཝེཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ. ཨརཱུཔཊྛཱཡིནོཏི ཨརཱུཔཱཝཙརཱ. ནིརོདྷཾ ཨཔྤཛཱནནྟཱ, ཨཱགནྟཱརོ པུནབྦྷཝནྟི ཨེཏེན རཱུཔཱརཱུཔཱཝཙརདྷམྨེཧི ནིརོདྷསྶ སནྟབྷཱཝམེཝ དསྶེཏི. ཨརཱུཔེསུ ཨསཎྛིཏཱཏི ཨརཱུཔརཱགེན ཨརཱུཔབྷཝེསུ ཨཔྤཏིཊྛཧནྟཱ, ཏེཔི པརིཛཱནནྟཱཏི ཨཏྠོ. ནིརོདྷེ ཡེ ཝིམུཙྩནྟཱིཏི ཨེཏྠ ཡེཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. སེསཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. པུཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༤. པཉྩམེ པུཏྟཱཏི ཨཏྲཛཱ ཨོརསཔུཏྟཱ, དིནྣཀཱདཡོཔི ཝཱ. སནྟོཏི བྷཝནྟཱ སཾཝིཛྫམཱནཱ ལོཀསྨིནྟི ཨིམསྨིཾ ལོཀེ ཨུཔལབྦྷམཱནཱ. ཨཏྠིབྷཱཝེན སནྟོ, པཱཀཊབྷཱཝེན ཝིཛྫམཱནཱ. ཨཏིཛཱཏོཏི ཨཏྟནོ གུཎེཧི མཱཏཱཔིཏརོ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཛཱཏོ, ཏེཧི ཨདྷིཀགུཎོཏི ཨཏྠོ. ཨནུཛཱཏོཏི གུཎེཧི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨནུརཱུཔོ ཧུཏྭཱ ཛཱཏོ, ཏེཧི སམཱནགུཎོཏི ཨཏྠོ. ཨཝཛཱཏོཏི གུཎེཧི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨདྷམོ ཧུཏྭཱ ཛཱཏོ, ཏེཧི ཧཱིནགུཎོཏི ཨཏྠོ. ཡེཧི པན གུཎེཧི ཡུཏྟོ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨདྷིཀོ སམོ ཧཱིནོཏི ཙ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏེ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཐཉྩ, བྷིཀྑཝེ, པུཏྟོ ཨཏིཛཱཏོ ཧོཏཱི’’ཏི ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ པུཙྪཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, པུཏྟསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡེསོ ཨཱརདྡྷོ.

ཏཏྠ ན བུདྡྷཾ སརཎཾ གཏཱཏིཨཱདཱིསུ བུདྡྷོཏི སབྦདྷམྨེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎནིམིཏྟཱནུཏྟརཝིམོཀྑཱདྷིགམཔརིབྷཱཝིཏཾ ཁནྡྷསནྟཱནཾ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནཾ ཝཱ སཙྩཱབྷིསམྦོདྷིཾ ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཏྟིཀོ སཏྟཱཏིསཡོ བུདྡྷོ. ཡཐཱཧ –

‘‘བུདྡྷོཏི ཡོ སོ བྷགཝཱ སཡམྦྷཱུ ཨནཱཙརིཡཀོ པུབྦེ ཨནནུསྶུཏེསུ དྷམྨེསུ སཱམཾ སཙྩཱནི ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷི, ཏཏྠ ཙ སབྦཉྙུཏཾ པཏྟོ, བལེསུ ཙ ཝསཱིབྷཱཝ’’ནྟི (ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཏྠུཏིགཱཐཱནིདྡེས ༩༧; པཊི. མ. ༡.༡༦༡) –

ཨཡཾ ཏཱཝ ཨཏྠཏོ བུདྡྷཝིབྷཱཝནཱ.

བྱཉྫནཏོ པན སཝཱསནཱཡ ཀིལེསནིདྡཱཡ ཨཙྩནྟཝིགམེན བུདྡྷཝཱ པཊིབུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ, བུདྡྷིཡཱ ཝཱ ཝིཀསིཏབྷཱཝེན བུདྡྷཝཱ ཝིབུདྡྷཝཱཏི བུདྡྷོ, བུཛ྄ཛྷིཏཱཏི བུདྡྷོ, བོདྷེཏཱཏི བུདྡྷོཏི ཨེཝམཱདིནཱ ནཡེན ཝེདིཏབྦོ. ཡཐཱཧ –

‘‘བུཛ྄ཛྷིཏཱ སཙྩཱནཱིཏི བུདྡྷོ, བོདྷེཏཱ པཛཱཡཱཏི བུདྡྷོ, སབྦཉྙུཏཱཡ བུདྡྷོ, སབྦདསྶཱཝིཏཱཡ བུདྡྷོ, ཨནཉྙནེཡྻཏཱཡ བུདྡྷོ, ཝིསཝིཏཱཡ བུདྡྷོ, ཁཱིཎཱསཝསངྑཱཏེན བུདྡྷོ, ནིརུཔཀྐིལེསསངྑཱཏེན བུདྡྷོ, ཨེཀནྟཝཱིཏརཱགོཏི བུདྡྷོ, ཨེཀནྟཝཱིཏདོསོཏི བུདྡྷོ, ཨེཀནྟཝཱིཏམོཧོཏི བུདྡྷོ, ཨེཀནྟནིཀྐིལེསོཏི བུདྡྷོ, ཨེཀཱཡནམགྒཾ གཏོཏི བུདྡྷོ, ཨེཀོ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི བུདྡྷོ, ཨབུདྡྷིཝིཧཏཏྟཱ བུདྡྷིཔཊིལཱབྷཱཏི བུདྡྷོ, བུདྡྷོཏི ཙེཏཾ ནཱམཾ ན མཱཏརཱ ཀཏཾ, ན པིཏརཱ ཀཏཾ, ན བྷཱཏརཱ ཀཏཾ, ན བྷགིནིཡཱ ཀཏཾ, ན མིཏྟཱམཙྩེཧི ཀཏཾ, ན ཉཱཏིསཱལོཧིཏེཧི ཀཏཾ, ན སམཎབྲཱཧྨཎེཧི ཀཏཾ, ན དེཝཏཱཧི ཀཏཾ, ཨཐ ཁོ ཝིམོཀྑནྟིཀམེཏཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ བོདྷིཡཱ མཱུལེ སཧ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ པཊིལཱབྷཱ སཙྪིཀཱ པཉྙཏྟི, ཡདིདཾ བུདྡྷོ’’ཏི (ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཏྠུཏིགཱཐཱནིདྡེས ༩༧; པཊི. མ. ༡.༡༦༢).

ཧིཾསཏཱིཏི སརཎཾ, སབྦཾ ཨནཏྠཾ ཨཔཱཡདུཀྑཾ སབྦཾ སཾསཱརདུཀྑཾ ཧིཾསཏི ཝིནཱསེཏི ཝིདྡྷཾསེཏཱིཏི ཨཏྠོ. སརཎཾ གཏཱཏི ‘‘བུདྡྷོ བྷགཝཱ ཨམྷཱཀཾ སརཎཾ གཏི པརཱཡཎཾ པཊིསརཎཾ ཨགྷསྶ ཧནྟཱ ཧིཏསྶ ཝིདྷཱཏཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན བུདྡྷཾ བྷགཝནྟཾ གཙྪཱམ བྷཛཱམ སེཝཱམ པཡིརུཔཱསཱམ. ཨེཝཾ ཝཱ ཛཱནཱམ བུཛ྄ཛྷཱམཱཏི ཨེཝཾ གཏཱ ཨུཔགཏཱ བུདྡྷཾ སརཎཾ གཏཱ. ཏཔྤཊིཀྑེཔེན ན བུདྡྷཾ སརཎཾ གཏཱ.

དྷམྨཾ སརཎཾ གཏཱཏི ཨདྷིགཏམགྒེ སཙྪིཀཏནིརོདྷེ ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཙཏཱུསུ ཨཔཱཡེསུ ཨཔཏམཱནེ ཀཏྭཱ དྷཱརེཏཱིཏི དྷམྨོ. སོ ཨཏྠཏོ ཨརིཡམགྒོ ཙེཝ ནིབྦཱནཉྩ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཱཝཏཱ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སངྑཏཱ, ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི ཝིཏྠཱརོ (ཨ. ནི. ༤.༣༤).

ན ཀེཝལཉྩ ཨརིཡམགྒནིབྦཱནཱནི ཨེཝ, ཨཔིཙ ཁོ ཨརིཡཕལེཧི སདྡྷིཾ པརིཡཏྟིདྷམྨོ ཙ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཚཏྟམཱཎཝཀཝིམཱནེ –

‘‘རཱགཝིརཱགམནེཛམསོཀཾ,

དྷམྨམསངྑཏམཔྤཊིཀཱུལཾ;

མདྷུརམིམཾ པགུཎཾ སུཝིབྷཏྟཾ,

དྷམྨམིམཾ སརཎཏྠམུཔེཧཱི’’ཏི. (ཝི. ཝ. ༨༨༧);

ཏཏྠ ཧི རཱགཝིརཱགོཏི མགྒོ ཀཐིཏོ, ཨནེཛམསོཀནྟི ཕལཾ, དྷམྨསངྑཏནྟི ནིབྦཱནཾ, ཨཔྤཊིཀཱུལཾ མདྷུརམིམཾ པགུཎཾ སུཝིབྷཏྟནྟི པིཊཀཏྟཡེན ཝིབྷཏྟཱ སབྦདྷམྨཀྑནྡྷཱ ཀཐིཏཱ. ཏཾ དྷམྨཾ ཝུཏྟནཡེན སརཎནྟི གཏཱ དྷམྨཾ སརཎཾ གཏཱ. ཏཔྤཊིཀྑེཔེན ན དྷམྨཾ སརཎཾ གཏཱ.

དིཊྛིསཱིལསངྒྷཱཏེན སཾཧཏོཏི སངྒྷོ. སོ ཨཏྠཏོ ཨཊྛཨརིཡཔུགྒལསམཱུཧོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཏསྨིཾ ཨེཝ ཝིམཱནེ –

‘‘ཡཏྠ ཙ དིནྣ མཧཔྥལམཱཧུ,

ཙཏཱུསུ སུཙཱིསུ པུརིསཡུགེསུ;

ཨཊྛ ཙ པུགྒལ དྷམྨདསཱ ཏེ,

སངྒྷམིམཾ སརཎཏྠམུཔེཧཱི’’ཏི. (ཝི. ཝ. ༨༨༨);

ཏཾ སངྒྷཾ ཝུཏྟནཡེན སརཎནྟི གཏཱ སངྒྷཾ སརཎཾ གཏཱ. ཏཔྤཊིཀྑེཔེན ན སངྒྷཾ སརཎཾ གཏཱཏི.

ཨེཏྠ ཙ སརཎགམནཀོསལླཏྠཾ སརཎཾ སརཎགམནཾ, ཡོ ཙ སརཎཾ གཙྪཏི སརཎགམནཔྤབྷེདོ, ཕལཾ, སཾཀིལེསོ, བྷེདོ, ཝོདཱནནྟི ཨཡཾ ཝིདྷི ཝེདིཏབྦོ.

ཏཏྠ པདཏྠཏོ ཏཱཝ ཧིཾསཏཱིཏི སརཎཾ, སརཎགཏཱནཾ ཏེནེཝ སརཎགམནེན བྷཡཾ སནྟཱསཾ དུཀྑཾ དུགྒཏིཾ པརིཀིལེསཾ ཧནཏི ཝིནཱསེཏཱིཏི ཨཏྠོ, རཏནཏྟཡསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨཐ ཝཱ ཧིཏེ པཝཏྟནེན ཨཧིཏཱ ནིཝཏྟནེན ཙ སཏྟཱནཾ བྷཡཾ ཧིཾསཏཱིཏི བུདྡྷོ སརཎཾ, བྷཝཀནྟཱརཏོ ཨུཏྟཱརཎེན ཨསྶཱསདཱནེན ཙ དྷམྨོ, ཨཔྤཀཱནམྤི ཀཱརཱནཾ ཝིཔུལཕལཔཊིལཱབྷཀརཎེན སངྒྷོ. ཏསྨཱ ཨིམིནཱཔི པརིཡཱཡེན རཏནཏྟཡཾ སརཎཾ. ཏཔྤསཱདཏགྒརུཏཱཧི ཝིཧཏཀིལེསོ ཏཔྤརཱཡཎཏཱཀཱརཔྤཝཏྟོ ཙིཏྟུཔྤཱདོ སརཎགམནཾ. ཏཾསམངྒིསཏྟོ སརཎཾ གཙྪཏི, ཝུཏྟཔྤཀཱརེན ཙིཏྟུཔྤཱདེན ‘‘ཨེཏཱནི མེ ཏཱིཎི རཏནཱནི སརཎཾ, ཨེཏཱནི པརཱཡཎ’’ནྟི ཨེཝཾ ཨུཔེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ཏཱཝ སརཎཾ སརཎགམནཾ, ཡོ ཙ སརཎཾ གཙྪཏཱིཏི ཨིདཾ ཏཡཾ ཝེདིཏབྦཾ.

པབྷེདཏོ པན དུཝིདྷཾ སརཎགམནཾ – ལོཀིཡཾ, ལོཀུཏྟརཉྩ. ཏཏྠ ལོཀུཏྟརཾ དིཊྛསཙྩཱནཾ མགྒཀྑཎེ སརཎགམནུཔཀྐིལེསསམུཙྪེདེན ཨཱརམྨཎཏོ ནིབྦཱནཱརམྨཎཾ ཧུཏྭཱ ཀིཙྩཏོ སཀལེཔི རཏནཏྟཡེ ཨིཛ྄ཛྷཏི, ལོཀིཡཾ པུཐུཛྫནཱནཾ སརཎགམནུཔཀྐིལེསཝིཀྑམྦྷནེན ཨཱརམྨཎཏོ བུདྡྷཱདིགུཎཱརམྨཎཾ ཧུཏྭཱ ཨིཛ྄ཛྷཏི. ཏཾ ཨཏྠཏོ བུདྡྷཱདཱིསུ ཝཏྠཱུསུ སདྡྷཱཔཊིལཱབྷོ, སདྡྷཱམཱུལིཀཱ ཙ སམྨཱདིཊྛི དསསུ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུསུ དིཊྛིཛུཀམྨནྟི ཝུཙྩཏི.

ཏཡིདཾ ཙཏུདྷཱ པཝཏྟཏི – ཨཏྟསནྣིཡྻཱཏནེན, ཏཔྤརཱཡཎཏཱཡ, སིསྶབྷཱཝཱུཔགམནེན, པཎིཔཱཏེནཱཏི. ཏཏྠ ཨཏྟསནྣིཡྻཱཏནཾ ནཱམ ‘‘ཨཛྫ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཨཧཾ ཨཏྟཱནཾ བུདྡྷསྶ ནིཡྻཱཏེམི, དྷམྨསྶ, སངྒྷསྶཱ’’ཏི ཨེཝཾ བུདྡྷཱདཱིནཾ ཨཏྟཔརིཙྩཛནཾ. ཏཔྤརཱཡཎཾ ནཱམ ‘‘ཨཛྫ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཨཧཾ བུདྡྷཔརཱཡཎོ, དྷམྨཔརཱཡཎོ, སངྒྷཔརཱཡཎོ ཨིཏི མཾ དྷཱརེཧཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཏཔྤཊིསརཎབྷཱཝོ ཏཔྤརཱཡཎཏཱ. སིསྶབྷཱཝཱུཔགམནཾ ནཱམ ‘‘ཨཛྫ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཨཧཾ བུདྡྷསྶ ཨནྟེཝཱསིཀོ, དྷམྨསྶ, སངྒྷསྶ ཨིཏི མཾ དྷཱརེཏཱུ’’ཏི ཨེཝཾ སིསྶབྷཱཝསྶ ཨུཔགམནཾ. པཎིཔཱཏོ ནཱམ ‘‘ཨཛྫ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཨཧཾ ཨབྷིཝཱདནཔཙྩུཊྛཱནཨཉྫལིཀམྨསཱམཱིཙིཀམྨཾ བུདྡྷཱདཱིནཾ ཨེཝ ཏིཎྞཾ ཝཏྠཱུནཾ ཀརོམི ཨིཏི མཾ དྷཱརེཏཱུ’’ཏི ཨེཝཾ བུདྡྷཱདཱིསུ པརམནིཔཙྩཀཱརོ. ཨིམེསཉྷི ཙཏུནྣཾ ཨཱཀཱརཱནཾ ཨཉྙཏརཾ ཀརོནྟེན གཧིཏཾ ཨེཝ ཧོཏི སརཎགམནཾ.

ཨཔིཙ ‘‘བྷགཝཏོ ཨཏྟཱནཾ པརིཙྩཛཱམི, དྷམྨསྶ, སངྒྷསྶ ཨཏྟཱནཾ པརིཙྩཛཱམི, ཛཱིཝིཏཾ པརིཙྩཛཱམི, པརིཙྩཏྟོ ཨེཝ མེ ཨཏྟཱ ཛཱིཝིཏཉྩ, ཛཱིཝིཏཔརིཡནྟིཀཾ བུདྡྷཾ སརཎཾ གཙྪཱམི, བུདྡྷོ མེ སརཎཾ ཏཱཎཾ ལེཎ’’ནྟི ཨེཝམྤི ཨཏྟསནྣིཡྻཱཏནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘སཏྠཱརཉྩ ཝཏཱཧཾ པསྶེཡྻཾ, བྷགཝནྟམེཝ པསྶེཡྻཾ; སུགཏཉྩ ཝཏཱཧཾ པསྶེཡྻཾ, བྷགཝནྟམེཝ པསྶེཡྻཾ; སམྨཱསམྦུདྡྷཉྩ ཝཏཱཧཾ པསྶེཡྻཾ; བྷགཝནྟམེཝ པསྶེཡྻ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༢.༡༥༤) ཨེཝཾ མཧཱཀསྶཔཏྠེརསྶ སརཎགམནཾ ཝིཡ སིསྶབྷཱཝཱུཔགམནཾ དཊྛབྦཾ.

‘‘སོ ཨཧཾ ཝིཙརིསྶཱམི, གཱམཱ གཱམཾ པུརཱ པུརཾ;

ནམསྶམཱནོ སམྦུདྡྷཾ, དྷམྨསྶ ཙ སུདྷམྨཏ’’ནྟི. (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ༡༩༤) –

ཨེཝཾ ཨཱལ༹ཝཀཱདཱིནཾ སརཎགམནཾ ཝིཡ ཏཔྤརཱཡཎཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘ཨཐ ཁོ, བྲཧྨཱཡུ, བྲཱཧྨཎོ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ ཨེཀཾསཾ ཨུཏྟརཱསངྒཾ ཀརིཏྭཱ བྷགཝཏོ པཱདེསུ སིརསཱ ནིཔཏིཏྭཱ བྷགཝཏོ པཱདཱནི མུཁེན ཙ པརིཙུམྦཏི, པཱཎཱིཧི ཙ པརིསམྦཱཧཏི, ནཱམཉྩ སཱཝེཏི ‘བྲཧྨཱཡུ ཨཧཾ, བྷོ གོཏམ, བྲཱཧྨཎོ, བྲཧྨཱཡུ ཨཧཾ, བྷོ གོཏམ, བྲཱཧྨཎོ’’’ཏི (མ. ནི. ༢.༣༩༤) ཨེཝཾ པཎིཔཱཏོ དཊྛབྦོ.

སོ པནེས ཉཱཏིབྷཡཱཙརིཡདཀྑིཎེཡྻཝསེན ཙཏུབྦིདྷོ ཧོཏི. ཏཏྠ དཀྑིཎེཡྻཔཎིཔཱཏེན སརཎགམནཾ ཧོཏི, ན ཨིཏརེཧི. སེཊྛཝསེནེཝ ཧི སརཎཾ གཡ྄ཧཏི, སེཊྛཝསེན བྷིཛྫཏི. ཏསྨཱ ཡོ ‘‘ཨཡམེཝ ལོཀེ སབྦསཏྟུཏྟམོ ཨགྒདཀྑིཎེཡྻོ’’ཏི ཝནྡཏི, ཏེནེཝ སརཎཾ གཧིཏཾ ཧོཏི, ན ཉཱཏིབྷཡཱཙརིཡསཉྙཱཡ ཝནྡནྟེན. ཨེཝཾ གཧིཏསརཎསྶ ཨུཔཱསཀསྶ ཝཱ ཨུཔཱསིཀཱཡ ཝཱ ཨཉྙཏིཏྠིཡེསུ པབྦཛིཏམྤི ‘‘ཉཱཏཀོ མེ ཨཡ’’ནྟི ཝནྡཏོ སརཎཾ ན བྷིཛྫཏི, པགེཝ ཨཔབྦཛིཏཾ. ཏཐཱ རཱཛཱནཾ བྷཡེན ཝནྡཏོ. སོ ཧི རཊྛཔཱུཛིཏཏྟཱ ཨཝནྡིཡམཱནོ ཨནཏྠམྤི ཀརེཡྻཱཏི. ཏཐཱ ཡཾཀིཉྩི སིཔྤཾ སིཀྑཱཔཀཾ ཏིཏྠིཡམྤི ‘‘ཨཱཙརིཡོ མེ ཨཡ’’ནྟི ཝནྡཏོཔི ན བྷིཛྫཏི. ཨེཝཾ སརཎགམནསྶ པབྷེདོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏྠ ཙ ལོཀུཏྟརསྶ སརཎགམནསྶ ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནི ཝིཔཱཀཕལཾ, སབྦདུཀྑཀྑཡོ ཨཱནིསཾསཕལཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡོ ཙ བུདྡྷཉྩ དྷམྨཉྩ, སངྒྷཉྩ སརཎཾ གཏོ;

ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི, སམྨཔྤཉྙཱཡ པསྶཏི.

‘‘དུཀྑཾ དུཀྑསམུཔྤཱདཾ, དུཀྑསྶ ཙ ཨཏིཀྐམཾ;

ཨརིཡཾ ཙཊྛངྒིཀཾ མགྒཾ, དུཀྑཱུཔསམགཱམིནཾ.

‘‘ཨེཏཾ ཁོ སརཎཾ ཁེམཾ, ཨེཏཾ སརཎམུཏྟམཾ;

ཨེཏཾ སརཎམཱགམྨ, སབྦདུཀྑཱ པམུཙྩཏཱི’’ཏི. (དྷ. པ. ༡༩༠-༡༩༢);

ཨཔིཙ ནིཙྩཏོ ཨནུཔགམནཱདཱིནིཔི ཨེཏསྶ ཨཱནིསཾསཕལཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཨཊྛཱནམེཏཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨནཝཀཱསོ, ཡཾ དིཊྛིསམྤནྣོ པུགྒལོ ཀཉྩི སངྑཱརཾ ནིཙྩཏོ ཨུཔགཙྪེཡྻ, སུཁཏོ ཨུཔགཙྪེཡྻ, ཀཉྩི དྷམྨཾ ཨཏྟཏོ ཨུཔགཙྪེཡྻ, མཱཏརཾ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཡྻ, པིཏརཾ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཡྻ, ཨརཧནྟཾ ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཡྻ, དུཊྛཙིཏྟོ ཏཐཱགཏསྶ ལོཧིཏཾ ཨུཔྤཱདེཡྻ, སངྒྷཾ བྷིནྡེཡྻ, ཨཉྙཾ སཏྠཱརཾ ཨུདྡིསེཡྻ ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༣.༡༢༧-༡༢༨; ཨ. ནི. ༡.༢༦༨-༢༧༦; ཝིབྷ. ༨༠༩).

ལོཀིཡསྶ པན སརཎགམནསྶ བྷཝསམྤདཱཔི བྷོགསམྤདཱཔི ཕལམེཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡེ ཀེཙི བུདྡྷཾ སརཎཾ གཏཱསེ,

ན ཏེ གམིསྶནྟི ཨཔཱཡབྷཱུམིཾ;

པཧཱཡ མཱནུསཾ དེཧཾ,

དེཝཀཱཡཾ པརིཔཱུརེསྶནྟཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༣༧);

ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ –

‘‘ཨཐ ཁོ སཀྐོ དེཝཱནམིནྡོ ཨསཱིཏིཡཱ དེཝཏཱསཧསྶེཧི སདྡྷིཾ ཡེནཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ ཏེནུཔསངྐམི…པེ… ཨེཀམནྟཾ ཋིཏཾ ཁོ སཀྐཾ དེཝཱནམིནྡཾ ཨཱཡསྨཱ མཧཱམོགྒལླཱནོ ཨེཏདཝོཙ – ‘སཱདྷུ ཁོ, དེཝཱནམིནྡ, བུདྡྷཾ སརཎགམནཾ ཧོཏི. བུདྡྷཾ སརཎགམནཧེཏུ ཁོ, དེཝཱནམིནྡ, ཨེཝམིདྷེཀཙྩེ སཏྟཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ པརཾ མརཎཱ སུགཏིཾ སགྒཾ ལོཀཾ ཨུཔཔཛྫནྟི. ཏེ ཨཉྙེ དེཝེ དསཧི ཋཱནེཧི ཨདྷིགཎྷནྟི – དིབྦེན ཨཱཡུནཱ, དིབྦེན ཝཎྞེན, དིབྦེན སུཁེན, དིབྦེན ཡསེན, དིབྦེན ཨཱདྷིཔཏེཡྻེན, དིབྦེཧི རཱུཔེཧི, དིབྦེཧི སདྡེཧི, དིབྦེཧི གནྡྷེཧི, དིབྦེཧི རསེཧི, དིབྦེཧི ཕོཊྛབྦེཧི…པེ… དྷམྨཾ, སངྒྷཾ…པེ… ཕོཊྛབྦེཧཱི’’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༣༤༡).

ཝེལཱམསུཏྟཱདིཝསེནཔི (ཨ. ནི. ༩.༢༠) སརཎགམནསྶ ཕལཝིསེསོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝཾ སརཎགམནསྶ ཕལཾ ཝེདིཏབྦཾ.

ལོཀིཡསརཎགམནཉྩེཏྠ ཏཱིསུ ཝཏྠཱུསུ ཨཉྙཱཎསཾསཡམིཙྪཱཉཱཎཱདཱིཧི སཾཀིལིསྶཏི, ན མཧཱཛུཏིཀཾ ཧོཏི ན མཧཱཝིཔྥཱརཾ. ལོཀུཏྟརསྶ པན སཾཀིལེསོ ནཏྠི. ལོཀིཡསྶ ཙ སརཎགམནསྶ དུཝིདྷོ བྷེདོ – སཱཝཛྫོ, ཨནཝཛྫོ ཙ. ཏཏྠ སཱཝཛྫོ ཨཉྙསཏྠཱརཱདཱིསུ ཨཏྟསནྣིཡྻཱཏནཱདཱིཧི ཧོཏི, སོ ཨནིཊྛཕལོ. ཨནཝཛྫོ ཀཱལཀིརིཡཱཡ, སོ ཨཝིཔཱཀཏྟཱ ཨཕལོ. ལོཀུཏྟརསྶ པན ནེཝཏྠི བྷེདོ. བྷཝནྟརེཔི ཧི ཨརིཡསཱཝཀོ ཨཉྙཾ སཏྠཱརཾ ན ཨུདྡིསཏཱིཏི ཨེཝཾ སརཎགམནསྶ སཾཀིལེསོ ཙ བྷེདོ ཙ ཝེདིཏབྦོ.

ཝོདཱནམྤི ཙ ལོཀིཡསྶེཝ ཡསྶ ཧི སཾཀིལེསོ, ཏསྶེཝ ཏཏོ ཝོདཱནེན བྷཝིཏབྦཾ. ལོཀུཏྟརཾ པན ནིཙྩཝོདཱནམེཝཱཏི.

པཱཎཱཏིཔཱཏཱཏི ཨེཏྠ པཱཎསྶ སརསེནེཝ པཏནསབྷཱཝསྶ ཨནྟརཱ ཨེཝ ཨཏིཔཱཏནཾ ཨཏིཔཱཏོ, སཎིཀཾ པཏིཏུཾ ཨདཏྭཱ སཱིགྷཾ པཱཏནནྟི ཨཏྠོ. ཨཏིཀྐམྨ ཝཱ སཏྠཱདཱིཧི ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ པཱཏནཾ ཨཏིཔཱཏོ, པཱཎགྷཱཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཱཎོཏི ཙེཏྠ ཁནྡྷསནྟཱནོ, ཡོ སཏྟོཏི ཝོཧརཱིཡཏི, པརམཏྠཏོ རཱུཔཱརཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ. རཱུཔཛཱིཝིཏིནྡྲིཡེ ཧི ཝིཀོཔིཏེ ཨིཏརམྤི ཏཾསམྦནྡྷཏཱཡ ཝིནསྶཏཱིཏི. ཏསྨིཾ པན པཱཎེ པཱཎསཉྙིནོ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདཀཨུཔཀྐམསམུཊྛཱཔིཀཱ ཀཱཡཝཙཱིདྭཱརཱནཾ ཨཉྙཏརདྭཱརཔྤཝཏྟཱ ཝདྷཀཙེཏནཱ པཱཎཱཏིཔཱཏོ. ཡཱཡ ཧི ཙེཏནཱཡ པཝཏྟམཱནསྶ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡསྶ ནིསྶཡབྷཱུཏེསུ ཨུཔཀྐམཀརཎཧེཏུཀམཧཱབྷཱུཏཔཙྩཡཱ ཨུཔྤཛྫནཀམཧཱབྷཱུཏཱ པུརིམསདིསཱ ན ཨུཔྤཛྫནྟི, ཝིསདིསཱ ཨེཝ ཨུཔྤཛྫནྟི, སཱ ཏཱདིསཔྤཡོགསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ པཱཎཱཏིཔཱཏོ. ལདྡྷཱུཔཀྐམཱནི ཧི བྷཱུཏཱནི པུརིམབྷཱུཏཱནི ཝིཡ ན ཝིསདཱནཱིཏི སམཱནཛཱཏིཡཱནཾ ཀཱརཎཱནི ན ཧོནྟཱིཏི. ‘‘ཀཱཡཝཙཱིདྭཱརཱནཾ ཨཉྙཏརདྭཱརཔྤཝཏྟཱ’’ཏི ཨིདཾ མནོདྭཱརེ པཝཏྟཱཡ ཝདྷཀཙེཏནཱཡ པཱཎཱཏིཔཱཏཏཱསམྦྷཝདསྶནཾ. ཀུལུམྦསུཏྟེཔི ཧི ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ ཨིདྡྷིམཱ ཙེཏོ ཝསིཔྤཏྟོ ཨཉྙིསྶཱ ཀུཙྪིགཏཾ གབྦྷཾ པཱཔཀེན མནསཱ ཨནུཔེཀྑིཏཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཝིཛྫཱམཡིདྡྷི ཨདྷིཔྤེཏཱ. སཱ ཙ ཝཙཱིདྭཱརཾ མུཉྩིཏྭཱ ན སཀྐཱ ནིབྦཏྟེཏུནྟི ཝཙཱིདྭཱརཝསེནེཝ ནིཔྤཛྫཏི. ཡེ པན ‘‘བྷཱཝནཱམཡིདྡྷི ཏཏྠ ཨདྷིཔྤེཏཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏེསཾ ཝཱདོ ཀུསལཏྟིཀཝེདནཏྟིཀཝིཏཀྐཏྟིཀབྷཱུམནྟརེཧི ཝིརུཛ྄ཛྷཏི.

སྭཱཡཾ པཱཎཱཏིཔཱཏོ གུཎརཧིཏེསུ ཏིརཙྪཱནགཏཱདཱིསུ ཁུདྡཀེ པཱཎེ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, མཧཱསརཱིརེ མཧཱསཱཝཛྫོ. ཀསྨཱ? པཡོགམཧནྟཏཱཡ. པཡོགསམཏྟེཔི ཝཏྠུམཧནྟཏཱདཱིཧི མཧཱསཱཝཛྫོ, གུཎཝནྟེསུ མནུསྶཱདཱིསུ ཨཔྤགུཎེ པཱཎེ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, མཧཱགུཎེ མཧཱསཱཝཛྫོ. སརཱིརགུཎཱནཾ པན སམབྷཱཝེ སཏི ཀིལེསཱནཾ ཨུཔཀྐམཱནཉྩ མུདུཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, ཏིབྦཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫོ.

ཨེཏྠ ཙ པཡོགཝཏྠུམཧནྟཏཱདཱིཧི མཧཱསཱཝཛྫཏཱ ཏེཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔྤཛྫམཱནཱཡ ཙེཏནཱཡ བལཝབྷཱཝཏོ ཝེདིཏབྦཱ. ཡཐཱདྷིཔྤེཏསྶ པཡོགསྶ སཧསཱ ནིཔྥཱདནཝསེན སཀིཙྩསཱདྷིཀཱཡ བཧུཀྑཏྟུཾ པཝཏྟཛཝནེཧི ལདྡྷཱསེཝནཱཡ ཙ སནྣིཊྛཱཔཀཙེཏནཱཡ པཡོགསྶ མཧནྟབྷཱཝོ. སཏིཔི ཀདཱཙི ཁུདྡཀེ ཙེཝ མཧནྟེ ཙ པཱཎེ པཡོགསྶ སམབྷཱཝེ མཧནྟཾ ཧནནྟསྶ ཙེཏནཱ ཏིབྦཏརཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཝཏྠུམཧནྟཏཱཔི ཙེཏནཱཡ བལཝབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཾ. ཨིཏི ཨུབྷཡམྤེཏཾ ཙེཏནཱབལཝབྷཱཝེནེཝ མཧཱསཱཝཛྫཏཱཡ ཧེཏུ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧནྟབྦསྶ མཧཱགུཎབྷཱཝེ ཏཏྠ པཝཏྟཨུཔཀཱརཙེཏནཱ ཝིཡ ཁེཏྟཝིསེསནིཔྥཏྟིཡཱ ཨཔཀཱརཙེཏནཱཔི བལཝཏཱི ཏིབྦཏརཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཏསྶ མཧཱསཱཝཛྫཏཱ དཊྛབྦཱ. ཏསྨཱ པཡོགཝཏྠུཨཱདིཔཙྩཡཱནཾ ཨམཧཏྟེཔི གུཎམཧནྟཏཱདིཔཙྩཡེཧི ཙེཏནཱཡ བལཝབྷཱཝཝསེནེཝ མཧཱསཱཝཛྫཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཏསྶ པཱཎོ, པཱཎསཉྙིཏཱ, ཝདྷཀཙིཏྟཾ, ཨུཔཀྐམོ, ཏེན མརཎནྟི པཉྩ སམྦྷཱརཱ. པཉྩསམྦྷཱརཡུཏྟོ པཱཎཱཏིཔཱཏོཏི པཉྩསམྦྷཱརཱཝིནིམུཏྟོ དཊྛབྦོ. ཏེསུ པཱཎསཉྙིཏཱཝདྷཀཙིཏྟཱནི པུབྦབྷཱགིཡཱནིཔི ཧོནྟི, ཨུཔཀྐམོ ཝདྷཀཙེཏནཱསམུཊྛཱཔིཏོ. ཏསྶ ཚ པཡོགཱ – སཱཧཏྠིཀོ, ཨཱཎཏྟིཀོ, ནིསྶགྒིཡོ, ཐཱཝརོ, ཝིཛྫཱམཡོ, ཨིདྡྷིམཡོཏི. ཏེསུ སཧཏྠེན ནིབྦཏྟོ སཱཧཏྠིཀོ. པརེསཾ ཨཱཎཱཔནཝསེན པཝཏྟོ ཨཱཎཏྟིཀོ. ཨུསུསཏྟིཨཱདཱིནཾ ནིསྶཛྫནཝསེན པཝཏྟོ ནིསྶགྒིཡོ. ཨོཔཱཏཁཎནཱདིཝསེན པཝཏྟོ ཐཱཝརོ. ཨཱཐབྦཎིཀཱདཱིནཾ ཝིཡ མནྟཔརིཛཔྤནཔཡོགོ ཝིཛྫཱམཡོ. དཱཋཱཀོཊྚནཱདཱིནཾ ཝིཡ ཀམྨཝིཔཱཀཛིདྡྷིམཡོ.

ཨེཏྠཱཧ – ཁཎེ ཁཎེ ནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝེསུ སངྑཱརེསུ, ཀོ ཧནྟཱ, ཀོ ཝཱ ཧཉྙཏི? ཡདི ཙིཏྟཙེཏསིཀསནྟཱནོ, སོ ཨརཱུཔིཏཱཡ ན ཚེདནབྷེདནཱདིཝསེན ཝིཀོཔནསམཏྠོ, ནཱཔི ཝིཀོཔནཱིཡོ, ཨཐ རཱུཔསནྟཱནོ, སོ ཨཙེཏནཏཱཡ ཀཊྛཀལིངྒརཱུཔམོཏི ན ཏཏྠ ཚེདནཱདིནཱ པཱཎཱཏིཔཱཏོ ལབྦྷཏི, ཡཐཱ མཏསརཱིརེ. པཡོགོཔི པཱཎཱཏིཔཱཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟོ པཧརཎཔྤཧཱརཱདིཀོ ཨཏཱིཏེསུ སངྑཱརེསུ བྷཝེཡྻ ཨནཱགཏེསུ པཙྩུཔྤནྣེསུ ཝཱ. ཏཏྠ ན ཏཱཝ ཨཏཱིཏེསུ ཨནཱགཏེསུ ཙ སམྦྷཝཏི ཏེསཾ ཨཝིཛྫམཱནསབྷཱཝཏྟཱ, པཙྩུཔྤནྣེསུ ཙ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀཏྟཱ སརསེནེཝ ནིརུཛ྄ཛྷནསབྷཱཝཏཱཡ ཝིནཱསཱབྷིམུཁེསུ ནིཔྤཡོཛནོ པཡོགོ སིཡཱ, ཝིནཱསསྶ ཙ ཀཱརཎརཧིཏཏྟཱ ན པཧརཎཔྤཧཱརཱདིཔྤཡོགཧེཏུཀཾ མརཎཾ, ནིརཱིཧཏྟཱ ཙ སངྑཱརཱནཾ ཀསྶ སོ པཡོགོ, ཁཎིཀབྷཱཝེན ཝདྷཱདྷིཔྤཱཡསམཀཱལམེཝ བྷིཛྫནཀསྶ ཡཱཝ ཀིརིཡཱཔརིཡོསཱནཀཱལམནཝཊྛཱནཏོ ཀསྶ ཝཱ པཱཎཱཏིཔཱཏོ ཀམྨབནྡྷོཏི?

ཝུཙྩཏེ – ཡཐཱཝུཏྟཝདྷཀཙེཏནཱསམངྒཱི སངྑཱརཱནཾ པུཉྫོ སཏྟསངྑཱཏོ ཧནྟཱ. ཏེན པཝཏྟིཏཝདྷཔྤཡོགནིམིཏྟཾ ཨཔགཏུསྨཱཝིཉྙཱཎཛཱིཝིཏིནྡྲིཡོ མཏོཏི ཝོཧཱརསྶ ཝཏྠུབྷཱུཏོ ཡཐཱཝུཏྟཝདྷཔྤཡོགཱཀརཎེ པུབྦེ ཝིཡ ཨུདྡྷཾ པཝཏྟནཱརཧོ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཔུཉྫོ ཧཉྙཏི, ཙིཏྟཙེཏསིཀསནྟཱནོ ཨེཝ ཝཱ. ཝདྷཔྤཡོགཱཝིསཡབྷཱཝེཔི ཏསྶ པཉྩཝོཀཱརབྷཝེ རཱུཔསནྟཱནཱདྷཱིནཝུཏྟིཏཱཡ བྷཱུཏརཱུཔེསུ ཀཏཔྤཡོགཝསེན ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཝིཙྪེདེན སོཔི ཝིཙྪིཛྫཏཱིཏི ན པཱཎཱཏིཔཱཏསྶ ཨསམྦྷཝོ, ནཱཔི ཨཧེཏུཀོ, ན ཙ པཡོགོ ནིཔྤཡོཛནོ. པཙྩུཔྤནྣེསུ སངྑཱརེསུ ཀཏཔྤཡོགཝསེན ཏདནནྟརཾ ཨུཔྤཛྫནཱརཧསྶ སངྑཱརཀལཱཔསྶ ཏཐཱ ཨནུཔྤཏྟིཏོ ཁཎིཀཱནཉྩ སངྑཱརཱནཾ ཁཎིཀམརཎསྶ ཨིདྷ མརཎབྷཱཝེན ཨནདྷིཔྤེཏཏྟཱ སནྟཏིམརཎསྶ ཙ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན སཧེཏུཀབྷཱཝཏོ ན ཨཧེཏུཀཾ མརཎཾ, ནིརཱིཧཀེསུཔི སངྑཱརེསུ ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨཏྠིབྷཱཝམཏྟེནེཝ ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ཨནུརཱུཔཕལུཔྤཱདནནིཡཏཱནི ཀཱརཎཱནིཡེཝ ཀརོནྟཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཡཐཱ པདཱིཔོ པཀཱསེཏཱིཏི, ཏཐེཝ གྷཱཏཀཝོཧཱརོ. ན ཙ ཀེཝལསྶ ཝདྷཱདྷིཔྤཱཡསཧབྷུནོ ཙིཏྟཙེཏསིཀཀལཱཔསྶ པཱཎཱཏིཔཱཏོ ཨིཙྪིཏོ, སནྟཱནཝསེན ཝཏྟམཱནསྶེཝ པན ཨིཙྪིཏོཏི ཨཏྠེཝ པཱཎཱཏིཔཱཏེན ཀམྨབནྡྷོ. སནྟཱནཝསེན ཝཏྟམཱནཱནཉྩ པདཱིཔཱདཱིནཾ ཨཏྠཀིརིཡཱསིདྡྷི དིསྶཏཱིཏི. ཨཡཉྩ ཝིཙཱརཎཱ ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིསུཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཝིབྷཱཝེཏབྦཱ. ཏསྨཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ. ན པཊིཝིརཏཱཏི ཨཔྤཊིཝིརཏཱ.

ཨདིནྣསྶ ཨཱདཱནཾ ཨདིནྣཱདཱནཾ, པརསྶ ཧརཎཾ ཐེཡྻཾ ཙོརིཀཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏཏྠ ཨདིནྣནྟི པརཔརིགྒཧིཏཾ, ཡཏྠ པརོ ཡཐཱཀཱམཀཱརིཏཾ ཨཱཔཛྫནྟོ ཨདཎྜཱརཧོ ཨནུཔཝཛྫོ ཙ ཧོཏི. ཏསྨིཾ པརཔརིགྒཧིཏེ པརཔརིགྒཧིཏསཉྙིནོ ཏདཱདཱཡཀཨུཔཀྐམསམུཊྛཱཔིཀཱ ཐེཡྻཙེཏནཱ ཨདིནྣཱདཱནཾ. ཏཾ ཧཱིནེ པརསནྟཀེ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, པཎཱིཏེ མཧཱསཱཝཛྫཾ. ཀསྨཱ? ཝཏྠུཔཎཱིཏཏཱཡ. ཏཐཱ ཁུདྡཀེ པརསནྟཀེ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, མཧནྟེ མཧཱསཱཝཛྫཾ. ཀསྨཱ? ཝཏྠུམཧནྟཏཱཡ པཡོགམཧནྟཏཱཡ ཙ. ཝཏྠུསམཏྟེ པན སཏི གུཎཱདྷིཀཱནཾ སནྟཀེ ཝཏྠུསྨིཾ མཧཱསཱཝཛྫཾ, ཏཾཏཾགུཎཱདྷིཀཾ ཨུཔཱདཱཡ ཏཏོ ཏཏོ ཧཱིནགུཎསྶ སནྟཀེ ཝཏྠུསྨིཾ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ. ཝཏྠུགུཎཱནཾ པན སམབྷཱཝེ སཏི ཀིལེསཱནཾ པཡོགསྶ ཙ མུདུབྷཱཝེ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, ཏིབྦབྷཱཝེ མཧཱསཱཝཛྫཾ.

ཏསྶ པཉྩ སམྦྷཱརཱ – པརཔརིགྒཧིཏཾ, པརཔརིགྒཧིཏསཉྙིཏཱ, ཐེཡྻཙིཏྟཾ, ཨུཔཀྐམོ, ཏེན ཧརཎནྟི. ཚ པཡོགཱ སཱཧཏྠིཀཱདཡོཝ. ཏེ ཙ ཁོ ཡཐཱནུརཱུཔཾ ཐེཡྻཱཝཧཱརོ, པསཡ྄ཧཱཝཧཱརོ, པརིཀཔྤཱཝཧཱརོ, པཊིཙྪནྣཱཝཧཱརོ, ཀུསཱཝཧཱརོཏི ཨིམེསཾ ཨཝཧཱརཱནཾ ཝསེན པཝཏྟཱ. ཨེཏྠ ཙ མནྟཔརིཛཔྤནེན པརསནྟཀཧརཎཾ ཝིཛྫཱམཡོ པཡོགོ. ཝིནཱ མནྟེན ཏཱདིསེན ཨིདྡྷཱནུབྷཱཝསིདྡྷེན ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགེན པརསནྟཀསྶ ཨཱཀཌྜྷནཾ ཨིདྡྷིམཡོ པཡོགོཏི ཝེདིཏབྦོ.

ཀཱམེསཱུཏི མེཐུནསམཱཙཱརེསུ. མིཙྪཱཙཱརོཏི ཨེཀནྟནིནྡིཏོ ལཱམཀཱཙཱརོ. ལཀྑཎཏོ པན ཨསདྡྷམྨཱདྷིཔྤཱཡེན ཀཱཡདྭཱརཔྤཝཏྟཱ ཨགམནཱིཡཊྛཱནཝཱིཏིཀྐམཙེཏནཱ ཀཱམེསུ མིཙྪཱཙཱརོ. ཏཏྠ ཨགམནཱིཡཊྛཱནཾ ནཱམ པུརིསཱནཾ ཏཱཝ མཱཏུརཀྑིཏཱདཡོ དས, དྷནཀྐཱིཏཱདཡོ དསཱཏི ཝཱིསཏི ཨིཏྠིཡོ, ཨིཏྠཱིསུ པན དྭིནྣཾ སཱརཀྑསཔརིདཎྜཱནཾ, དསནྣཉྩ དྷནཀྐཱིཏཱདཱིནནྟི དྭཱདསནྣཾ ཨིཏྠཱིནཾ ཨཉྙཔུརིསཱ. སྭཱཡཾ མིཙྪཱཙཱརོ སཱིལཱདིགུཎརཧིཏེ ཨགམནཱིཡཊྛཱནེ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣེ མཧཱསཱཝཛྫོ. གུཎརཧིཏེཔི ཙ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ མིཙྪཱ ཙརནྟསྶ མཧཱསཱཝཛྫོ, ཨུབྷིནྣཾ སམཱནཙྪནྡཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫོ. སམཱནཙྪནྡབྷཱཝེཔི ཀིལེསཱནཾ ཨུཔཀྐམཱནཉྩ མུདུཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, ཏིབྦཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫོ. ཏསྶ ཙཏྟཱརོ སམྦྷཱརཱ – ཨགམནཱིཡཝཏྠུ, ཏསྨིཾ སེཝནཙིཏྟཾ, སེཝནཔཡོགོ, མགྒེནམགྒཔྤཊིཔཏྟིཨདྷིཝཱསནནྟི. ཏཏྠ ཨཏྟནོ རུཙིཡཱ པཝཏྟིཏསྶ ཏཡོ, བལཀྐཱརེན པཝཏྟིཏསྶ ཏཡོཏི ཨནཝསེསགྒཧཎེན ཙཏྟཱརོ དཊྛབྦཱ, ཨཏྠསིདྡྷི པན ཏཱིཧེཝ. ཨེཀོ པཡོགོ སཱཧཏྠིཀོཝ.

མུསཱཏི ཝིསཾཝཱདནཔུརེཀྑཱརསྶ ཨཏྠབྷཉྫཀོ ཀཱཡཝཙཱིཔཡོགོ, ཝིསཾཝཱདནཱདྷིཔྤཱཡེན པནསྶ པརཝིསཾཝཱདཀཀཱཡཝཙཱིཔཡོགསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ མུསཱཝཱདོ. ཨཔརོ ནཡོ མུསཱཏི ཨབྷཱུཏཾ ཝཏྠུ, ཝཱདོཏི ཏསྶ བྷཱུཏཏོ ཏཙྪཏོ ཝིཉྙཱཔནཾ. ཏསྨཱ ཨཏཐཾ ཝཏྠུཾ ཏཐཏོ པརཾ ཝིཉྙཱཔེཏུཀཱམསྶ ཏཐཱཝིཉྙཱཔནཔཡོགསམུཊྛཱཔིཀཱ ཙེཏནཱ མུསཱཝཱདོ.

སོ ཡམཏྠཾ བྷཉྫཏི, ཏསྶ ཨཔྤཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, མཧནྟཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫོ. ཨཔིཙ གཧཊྛཱནཾ ཨཏྟནོ སནྟཀཾ ཨདཱཏུཀཱམཏཱཡ ནཏྠཱིཏི ཨཱདིནཡཔྤཝཏྟོ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, སཀྑིནཱ ཧུཏྭཱ ཨཏྠབྷཉྫནཝསེན ཝུཏྟོ མཧཱསཱཝཛྫོ. པབྦཛིཏཱནཾ ཨཔྤཀམྤི ཏེལཾ ཝཱ སཔྤིཾ ཝཱ ལབྷིཏྭཱ ཧསཱདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ཨཛྫ གཱམེ ཏེལཾ ནདཱི མཉྙེ སནྡཏཱི’’ཏི པཱུརཎཀཐཱནཡེན པཝཏྟོ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, ཨདིཊྛཾཡེཝ པན ‘‘དིཊྛ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན ཝདནྟཱནཾ མཧཱསཱཝཛྫོ. ཏཐཱ ཡསྶ ཨཏྠཾ བྷཉྫཏི, ཏསྶ ཨཔྤགུཎཏཱཡ ཨཔྤསཱཝཛྫོ, མཧཱགུཎཏཱཡ མཧཱསཱཝཛྫོ. ཀིལེསཱནཾ མུདུཏིབྦཏཱཝསེན ཙ ཨཔྤསཱཝཛྫམཧཱསཱཝཛྫཏཱ ལབྦྷཏེཝ.

ཏསྶ ཙཏྟཱརོ སམྦྷཱརཱ – ཨཏཐཾ ཝཏྠུ, ཝིསཾཝཱདནཙིཏྟཾ, ཏཛྫོ ཝཱཡཱམོ, པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནནནྟི. ཝིསཾཝཱདནཱདྷིཔྤཱཡེན ཧི པཡོགེ ཀཏེཔི པརེན ཏསྨིཾ ཨཏྠེ ཨཝིཉྙཱཏེ ཝིསཾཝཱདནསྶ ཨསིཛ྄ཛྷནཏོ པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནནམྤི ཨེཀོ སམྦྷཱརོ ཝེདིཏབྦོ. ཀེཙི པན ‘‘ཨབྷཱུཏཝཙནཾ, ཝིསཾཝཱདནཙིཏྟཾ, པརསྶ ཏདཏྠཝིཛཱནནནྟི ཏཡོ སམྦྷཱརཱ’’ཏི ཝདནྟི. སཙེ པན པརོ དནྡྷཏཱཡ ཝིཙཱརེཏྭཱ ཏམཏྠཾ ཛཱནཱཏི, སནྣིཊྛཱཔཀཙེཏནཱཡ པཝཏྟཏྟཱ ཀིརིཡཱསམུཊྛཱཔཀཙེཏནཱཀྑཎེཡེཝ མུསཱཝཱདཀམྨུནཱ བཛ྄ཛྷཏི.

སུརཱཏི པིཊྛསུརཱ, པཱུཝསུརཱ, ཨོདནསུརཱ, ཀིཎྞཔཀྑིཏྟཱ, སམྦྷཱརསཾཡུཏྟཱཏི པཉྩ སུརཱ. མེརཡནྟི པུཔྥཱསཝོ, ཕལཱསཝོ, མདྷྭཱསཝོ, གུལཱ༹སཝོ སམྦྷཱརསཾཡུཏྟོཏི པཉྩ ཨཱསཝཱ. ཏདུབྷཡམྤི མདནཱིཡཊྛེན མཛྫཾ. ཡཱཡ ཙེཏནཱཡ ཏཾ པིཝཏི, སཱ པམཱདཀཱརཎཏྟཱ པམཱདཊྛཱནཾ. ལཀྑཎཏོ པན ཡཐཱཝུཏྟསྶ སུརཱམེརཡསངྑཱཏསྶ མཛྫསྶ བཱིཛཏོ པཊྛཱཡ མདཝསེན ཀཱཡདྭཱརཔྤཝཏྟཱ པམཱདཙེཏནཱ སུརཱམེརཡམཛྫཔམཱདཊྛཱནཾ. ཏསྶ མཛྫབྷཱཝོ, པཱཏུཀམྱཏཱཙིཏྟཾ, ཏཛྫོ ཝཱཡཱམོ, ཨཛ྄ཛྷོཧརཎནྟི ཙཏྟཱརོ སམྦྷཱརཱ. ཨཀུསལཙིཏྟེནེཝ ཙསྶ པཱཏབྦཏོ ཨེཀནྟེན སཱཝཛྫབྷཱཝོ. ཨརིཡསཱཝཀཱནཾ པན ཝཏྠུཾ ཨཛཱནནྟཱནམྤི མུཁཾ ན པཝིསཏི, པགེཝ ཛཱནནྟཱནཾ. ཨཌྜྷཔསཏམཏྟསྶ པཱནཾ ཨཔྤསཱཝཛྫཾ, ཨདྡྷཱལ༹ྷཀམཏྟསྶ པཱནཾ ཏཏོ མཧནྟཾ མཧཱསཱཝཛྫཾ, ཀཱཡསཉྩཱལནསམཏྠཾ བཧུཾ པིཝིཏྭཱ གཱམགྷཱཏཀཱདིཀམྨཾ ཀརོནྟསྶ མཧཱསཱཝཛྫམེཝ. པཱཔཀམྨཉྷི པཱཎཱཏིཔཱཏཾ པཏྭཱ ཁཱིཎཱསཝེ མཧཱསཱཝཛྫཾ, ཨདིནྣཱདཱནཾ པཏྭཱ ཁཱིཎཱསཝསྶ སནྟཀེ མཧཱསཱཝཛྫཾ, མིཙྪཱཙཱརཾ པཏྭཱ ཁཱིཎཱསཝཱཡ བྷིཀྑུནིཡཱ ཝཱིཏིཀྐམེ, མུསཱཝཱདཾ པཏྭཱ མུསཱཝཱདེན སངྒྷབྷེདེ, སུརཱཔཱནཾ པཏྭཱ ཀཱཡསཉྩཱལནསམཏྠཾ བཧུཾ པིཝིཏྭཱ གཱམགྷཱཏཀཱདིཀམྨཾ མཧཱསཱཝཛྫཾ. སབྦེཧིཔི ཙེཏེཧི མུསཱཝཱདེན སངྒྷབྷེདོཝ མཧཱསཱཝཛྫོ. ཏཉྷི ཀཏྭཱ ཀཔྤཾ ནིརཡེ པཙྩཏི.

ཨིདཱནི ཨེཏེསུ སབྷཱཝཏོ, ཨཱརམྨཎཏོ, ཝེདནཏོ, མཱུལཏོ, ཀམྨཏོ, ཕལཏོཏི ཚཧི ཨཱཀཱརེཧི ཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ སབྷཱཝཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཡོ སབྦེཔི ཙེཏནཱསབྷཱཝཱཝ. ཨཱརམྨཎཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏོ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཱརམྨཎཏོ སངྑཱརཱརམྨཎོ, ཨདིནྣཱདཱནཾ སཏྟཱརམྨཎཾ ཝཱ སངྑཱརཱརམྨཎཾ ཝཱ, མིཙྪཱཙཱརོ ཕོཊྛབྦཝསེན སངྑཱརཱརམྨཎོ, སཏྟཱརམྨཎོཏི ཨེཀེ. མུསཱཝཱདོ སཏྟཱརམྨཎོ ཝཱ སངྑཱརཱརམྨཎོ ཝཱ, སུརཱཔཱནཾ སངྑཱརཱརམྨཎཾ. ཝེདནཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏོ དུཀྑཝེདནོ, ཨདིནྣཱདཱནཾ ཏིཝེདནཾ, མིཙྪཱཙཱརོ སུཁམཛ྄ཛྷཏྟཝསེན དྭིཝེདནོ, ཏཐཱ སུརཱཔཱནཾ. སནྣིཊྛཱཔཀཙིཏྟེན པན ཨུབྷཡམྤི མཛ྄ཛྷཏྟཝེདནཾ ན ཧོཏི. མུསཱཝཱདོ ཏིཝེདནོ. མཱུལཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏོ དོསམོཧཝསེན དྭིམཱུལཀོ, ཨདིནྣཱདཱནཾ མུསཱཝཱདོ ཙ དོསམོཧཝསེན ཝཱ ལོབྷམོཧཝསེན ཝཱ, མིཙྪཱཙཱརོ སུརཱཔཱནཉྩ ལོབྷམོཧཝསེན དྭིམཱུལཾ. ཀམྨཏོ མུསཱཝཱདོཡེཝེཏྠ ཝཙཱིཀམྨཾ, སེསཾ ཙཏུབྦིདྷམྤི ཀཱཡཀམྨམེཝ. ཕལཏོ སབྦེཔི ཨཔཱཡཱུཔཔཏྟིཕལཱ ཙེཝ སུགཏིཡམྤི ཨཔྤཱཡུཀཏཱདིནཱནཱཝིདྷཨནིཊྛཕལཱ ཙཱཏི ཨེཝམེཏྠ སབྷཱཝཱདིཏོ ཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨཔྤཊིཝིརཏཱཏི སམཱདཱནཝིརཏིཡཱ སམྤཏྟཝིརཏིཡཱ ཙ ཨབྷཱཝེན ན པཊིཝིརཏཱ. དུསྶཱིལཱཏི ཏཏོ ཨེཝ པཉྩསཱིལམཏྟསྶཱཔི ཨབྷཱཝེན ནིསྶཱིལཱ. པཱཔདྷམྨཱཏི ལཱམཀདྷམྨཱ, ཧཱིནཱཙཱརཱ. པཱཎཱཏིཔཱཏཱ པཊིཝིརཏོཏི སིཀྑཱཔདསམཱདཱནེན པཱཎཱཏིཔཱཏཏོ ཝིརཏོ, ཨཱརཀཱ ཋིཏོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི.

ཨིདྷཱཔི པཱཎཱཏིཔཱཏཱཝེརམཎིཨཱདཱིནཾ སབྷཱཝཏོ ཨཱརམྨཎཏོ, ཝེདནཏོ, མཱུལཏོ, ཀམྨཏོ, སམཱདཱནཏོ, བྷེདཏོ, ཕལཏོ ཙ ཝིཉྙཱཏབྦོ ཝིནིཙྪཡོ. ཏཏྠ སབྷཱཝཏོ པཉྩཔི ཙེཏནཱཡོཔི ཧོནྟི ཝིརཏིཡོཔི, ཝིརཏིཝསེན པན དེསནཱ ཨཱགཏཱ. ཡཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ ཝིརམནྟསྶ ‘‘ཡཱ ཏསྨིཾ སམཡེ པཱཎཱཏིཔཱཏཱ ཨཱརཏི ཝིརཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟཱ ཀུསལཙིཏྟསམྤཡུཏྟཱ ཝིརཏི. སཱ པབྷེདཏོ ཏིཝིདྷཱ – སམྤཏྟཝིརཏི, སམཱདཱནཝིརཏི, སམུཙྪེདཝིརཏཱིཏི. ཏཏྠ ཨསམཱདིནྣསིཀྑཱཔདཱནཾ ཨཏྟནོ ཛཱཏིཝཡབཱཧུསཙྩཱདཱིནི པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ‘‘ཨཡུཏྟམེཏཾ ཨམྷཱཀཾ ཀཱཏུ’’ནྟི སམྤཏྟཝཏྠུཾ ཨཝཱིཏིཀྐམནྟཱནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཝིརཏི སམྤཏྟཝིརཏི ནཱམ. སམཱདིནྣསིཀྑཱཔདཱནཾ སིཀྑཱཔདསམཱདཱནེ ཏདུཏྟརི ཙ ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏམྤི པརིཙྩཛིཏྭཱ ཝཏྠུཾ ཨཝཱིཏིཀྐམནྟཱནཾ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཝིརཏི སམཱདཱནཝིརཏི ནཱམ. ཨརིཡམགྒསམྤཡུཏྟཱ པན ཝིརཏི སམུཙྪེདཝིརཏི ནཱམ, ཡསྶཱ ཨུཔྤཏྟིཏོ པཊྛཱཡ ཨརིཡཔུགྒལཱནཾ ‘‘པཱཎཾ གྷཱཏེསྶཱམཱ’’ཏི ཙིཏྟམྤི ན ཨུཔྤཛྫཏི. ཏཱསུ སམཱདཱནཝིརཏི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ.

ཨཱརམྨཎཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིནཾ ཨཱརམྨཎཱནེཝ ཨེཏེསཾ ཨཱརམྨཎཱནི. ཝཱིཏིཀྐམིཏབྦཏོཡེཝ ཧི ཝིརཏི ནཱམ ཧོཏི. ཡཐཱ པན ནིབྦཱནཱརམྨཎོ ཨརིཡམགྒོ ཀིལེསེ པཛཧཏི, ཨེཝཾ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཱདིཨཱརམྨཎཱཡེཝ ཨེཏེ ཀུསལདྷམྨཱ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིནི དུསྶཱིལྱཱནི པཛཧནྟི. ཝེདནཏོ སབྦཱཔི སུཁཝེདནཱཝ.

མཱུལཏོ ཉཱཎསམྤཡུཏྟཙིཏྟེན ཝིརམནྟསྶ ཨལོབྷཨདོསཨམོཧཝསེན ཏིམཱུལཱ ཧོནྟི, ཉཱཎཝིཔྤཡུཏྟཙིཏྟེན ཝིརམནྟསྶ ཨལོབྷཨདོསཝསེན དྭིམཱུལཱ. ཀམྨཏོ མུསཱཝཱདཱ ཝེརམཎི ཝཙཱིཀམྨཾ, སེསཱ ཀཱཡཀམྨཾ. སམཱདཱནཏོ ཨཉྙསྶ གརུཊྛཱནིཡསྶ སནྟིཀེ ཏཾ ཨལབྷནྟེན སཡམེཝ ཝཱ པཉྩ སཱིལཱནི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ པཱཊིཡེཀྐཾ ཝཱ སམཱདིཡནྟེན སམཱདིནྣཱནི ཧོནྟི. བྷེདཏོ གཧཊྛཱནཾ ཡཾ ཡཾ ཝཱིཏིཀྐནྟཾ, ཏཾ ཏདེཝ བྷིཛྫཏི, ཨིཏརཾ ན བྷིཛྫཏི. ཀསྨཱ? གཧཊྛཱ ཧི ཨནིབདྡྷསཱིལཱ ཧོནྟི, ཡཾ ཡཾ སཀྐོནྟི, ཏཾ ཏདེཝ རཀྑནྟི. པབྦཛིཏཱནཾ པན ཨེཀསྨིཾ ཝཱིཏིཀྐནྟེ སབྦཱནི བྷིཛྫནྟཱིཏི.

ཕལཏོཏི པཱཎཱཏིཔཱཏཱ ཝེརམཎིཡཱ ཙེཏྠ ཨངྒཔཙྩངྒསམྤནྣཏཱ, ཨཱརོཧཔརིཎཱཧསམྤཏྟི, ཛཝནསམྤཏྟི, སུཔྤཏིཊྛིཏཔཱདཏཱ, ཙཱརུཏཱ, མུདུཏཱ, སུཙིཏཱ, སཱུརཏཱ, མཧབྦལཏཱ, ཝིསྶཊྛཝཙནཏཱ, སཏྟཱནཾ པིཡམནཱཔཏཱ, ཨབྷིཛྫཔརིསཏཱ, ཨཙྪམྦྷིཏཱ, དུཔྤདྷཾསིཡཏཱ, པརཱུཔཀྐམེན ཨམརཎཏཱ, མཧཱཔརིཝཱརཏཱ, སུཝཎྞཏཱ, སུསཎྛཱནཏཱ, ཨཔྤཱབཱདྷཏཱ, ཨསོཀཏཱ, པིཡམནཱཔེཧི ཨཝིཔྤཡོགོ, དཱིགྷཱཡུཀཏཱཏི ཨེཝམཱདཱིནི ཕལཱནི.

ཨདིནྣཱདཱནཱ ཝེརམཎིཡཱ མཧཱདྷནདྷཉྙཏཱ, ཨནནྟབྷོགཏཱ, ཐིརབྷོགཏཱ, ཨིཙྪིཏཱནཾ བྷོགཱནཾ ཁིཔྤཾ པཊིལཱབྷོ, རཱཛཱདཱིཧི ཨསཱདྷཱརཎབྷོགཏཱ, ཨུལཱ༹རབྷོགཏཱ, ཏཏྠ ཏཏྠ ཛེཊྛཀབྷཱཝོ, ནཏྠིབྷཱཝསྶ ཨཛཱནནཏཱ, སུཁཝིཧཱརིཏཱཏི ཨེཝམཱདཱིནི.

ཨབྲཧྨཙརིཡཱ ཝེརམཎིཡཱ ཝིགཏཔཙྩཏྠིཀཏཱ, སབྦསཏྟཱནཾ པིཡམནཱཔཏཱ, ཨནྣཔཱནཝཏྠཙྪཱདནཱདཱིནཾ ལཱབྷིཏཱ, སུཁསུཔནཏཱ, སུཁཔཊིབུཛ྄ཛྷནཏཱ, ཨཔཱཡབྷཡཝིམོཀྑོ, ཨིཏྠིབྷཱཝནཔུཾསཀབྷཱཝཱནཾ ཨབྷབྦཏཱ, ཨཀྐོདྷནཏཱ, སཙྩཀཱརིཏཱ, ཨམངྐུཏཱ, ཨཱརཱདྷནསུཁཏཱ, པརིཔུཎྞིནྡྲིཡཏཱ, པརིཔུཎྞལཀྑཎཏཱ, ནིརཱསངྐཏཱ, ཨཔྤོསྶུཀྐཏཱ, སུཁཝིཧཱརིཏཱ, ཨཀུཏོབྷཡཏཱ, པིཡཝིཔྤཡོགཱབྷཱཝོཏི ཨེཝམཱདཱིནི. ཡསྨཱ པན མིཙྪཱཙཱརཱཝེརམཎིཡཱ ཕལཱནིཔི ཨེཏྠེཝ ཨནྟོགདྷཱནི, ཏསྨཱ (ཨབྲཧྨཙརིཡཱ ཝེརམཎིཡཱ).

མུསཱཝཱདཱ ཝེརམཎིཡཱ ཝིཔྤསནྣིནྡྲིཡཏཱ, ཝིསྶཊྛམདྷུརབྷཱཎིཏཱ, སམསིཏསུདྡྷདནྟཏཱ, ནཱཏིཐཱུལཏཱ, ནཱཏིཀིསཏཱ, ནཱཏིརསྶཏཱ, ནཱཏིདཱིགྷཏཱ, སུཁསམྥསྶཏཱ, ཨུཔྤལགནྡྷམུཁཏཱ, སུསྶཱུསཀཔརིསཏཱ, ཨཱདེཡྻཝཙནཏཱ, ཀམལདལསདིསམུདུལོཧིཏཏནུཛིཝ྄ཧཏཱ, ཨལཱིནཏཱ, ཨནུདྡྷཏཏཱཏི ཨེཝམཱདཱིནི.

སུརཱམེརཡམཛྫཔམཱདཊྛཱནཱ ཝེརམཎིཡཱ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣེསུ ཀིཙྩཀརཎཱིཡེསུ ཨཔྤམཱདཏཱ, ཉཱཎཝནྟཏཱ, སདཱ ཨུཔཊྛིཏསྶཏིཏཱ, ཨུཔྤནྣེསུ ཀིཙྩཀརཎཱིཡེསུ ཋཱནུཔྤཏྟིཀཔཊིབྷཱནཝནྟཏཱ, ཨནལསཏཱ, ཨཛལ༹ཏཱ, ཨནུམྨཏྟཏཱ, ཨཙྪམྦྷིཏཱ, ཨསཱརམྦྷིཏཱ, ཨནིསྶུཀིཏཱ, ཨམཙྪརིཏཱ, སཙྩཝཱདིཏཱ, ཨཔིསུཎཨཕརུསཨསམྥཔྤལཱཔཝཱདིཏཱ, ཀཏཉྙུཏཱ, ཀཏཝེདིཏཱ, ཙཱགཝནྟཏཱ, སཱིལཝནྟཏཱ, ཨུཛུཀཏཱ, ཨཀྐོདྷནཏཱ, ཧིརོཏྟཔྤསམྤནྣཏཱ, ཨུཛུདིཊྛིཏཱ, མཧནྟཏཱ, པཎྜིཏཏཱ, ཨཏྠཱནཏྠཀུསལཏཱཏི ཨེཝམཱདཱིནི ཕལཱནི. ཨེཝམེཏྠ པཱཎཱཏིཔཱཏཱཝེརམཎིཨཱདཱིནམྤི སབྷཱཝཱདིཏོ ཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ.

སཱིལཝཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཔཉྩསཱིལཝསེན སཱིལཝཱ. ཀལྱཱཎདྷམྨོཏི སུནྡརདྷམྨོ, སརཎགམནཔརིདཱིཔིཏཱཡ དིཊྛིསམྤཏྟིཡཱ སམྤནྣཔཉྙོཏི ཨཏྠོ. ཡོ པན པུཏྟོ མཱཏཱཔིཏཱུསུ ཨསྶདྡྷེསུ དུསྶཱིལེསུ ཙ སཡམྤི ཏཱདིསོ, སོཔི ཨཝཛཱཏོཡེཝཱཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨསྶདྡྷིཡཱདཡོ ཧི ཨིདྷ ཨཝཛཱཏབྷཱཝསྶ ལཀྑཎཾ ཝུཏྟཱ, ཏེ ཙ ཏསྨིཾ སཾཝིཛྫནྟི. མཱཏཱཔིཏརོ པན ཨུཔཱདཱཡ པུཏྟསྶ ཨཏིཛཱཏཱདིབྷཱཝོ ཝུཙྩཏཱིཏི.

ཡོ ཧོཏི ཀུལགནྡྷནོཏི ཀུལཙྪེདཀོ ཀུལཝིནཱསཀོ. ཚེདནཏྠོ ཧི ཨིདྷ གནྡྷསདྡོ, ‘‘ཨུཔྤལགནྡྷཔཙྩཏྠིཀཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༦༥) ཝིཡ. ཀེཙི པན ‘‘ཀུལདྷཾསནོ’’ཏི པཋནྟི, སོ ཨེཝཏྠོ.

ཨེཏེ ཁོ པུཏྟཱ ལོཀསྨིནྟི ཨེཏེ ཨཏིཛཱཏཱདཡོ ཏཡོ པུཏྟཱ ཨེཝ ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ པུཏྟཱ ནཱམ, ན ཨིཏོ ཝིནིམུཏྟཱ ཨཏྠི. ཨིམེསུ པན ཡེ བྷཝནྟི ཨུཔཱསཀཱ ཡེ སརཎགམནསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔཱསཀཱ བྷཝནྟི ཀམྨསྶཀཏཱཉཱཎེན ཀམྨསྶ ཀོཝིདཱ, ཏེ ཙ པཎྜིཏཱ པཉྙཝནྟོ, པཉྩསཱིལདསསཱིལེན སམྤནྣཱ པརིཔུཎྞཱ. ཡཱཙཀཱནཾ ཝཙནཾ ཛཱནནྟི, ཏེསཾ མུཁཱཀཱརདསྶནེནེཝ ཨདྷིཔྤཱཡཔཱུརཎཏོཏི ཝདཉྙཱུ, ཏེསཾ ཝཱ ‘‘དེཧཱི’’ཏི ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨིམེ པུབྦེ དཱནཾ ཨདཏྭཱ ཨེཝཾབྷཱུཏཱ, མཡཱ པན ཨེཝཾ ན བྷཝིཏབྦ’’ནྟི ཏེསཾ པརིཙྩཱགེན ཏདཏྠཾ ཛཱནནྟཱིཏི ཝདཉྙཱུ, པཎྜིཏཱནཾ ཝཱ ཀམྨསྶཀཏཱདིདཱིཔཀཾ ཝཙནཾ ཛཱནནྟཱིཏི ཝདཉྙཱུ. ‘‘པདཉྙཱུ’’ཏི ཙ པཋནྟི, པདཱནིཡཱ པརིཙྩཱགསཱིལཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏོ ཨེཝ ཝིགཏམཙྪེརམལཏྟཱ ཝཱིཏམཙྪརཱ. ཨབྦྷགྷནཱཏི ཨབྦྷསངྑཱཏཱ གྷནཱ, གྷནམེགྷཔཊལཱ ཝཱ མུཏྟོ ཙནྡོཝིཡ, ཨུཔཱསཀཱདིཔརིསཱསུ ཁཏྟིཡཱདིཔརིསཱསུ ཙ ཝིརོཙརེ ཝིརོཙནྟི, སོབྷནྟཱིཏི ཨཏྠོ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཨཝུཊྛིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༥. ཚཊྛེ ཨཝུཊྛིཀསམོཏི ཨཝུཊྛིཀམེགྷསམོ. ཨེཀཙྩོ ཧི མེགྷོ སཏཔཊལསཧསྶཔཊལོ ཧུཏྭཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ཐནནྟོ གཛྫནྟོ ཝིཛྫོཏནྟོ ཨེཀཾ ཨུདཀབིནྡུམྤི ཨཔཱཏེཏྭཱ ཝིགཙྪཏི, ཏཐཱུཔམོ ཨེཀཙྩོ པུགྒལོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཝུཊྛིཀསམོ’’ཏི. པདེསཝསྶཱིཏི ཨེཀདེསཝསྶིམེགྷསམོ. པདེསཝསྶཱི ཝིཡཱཏི ཧི པདེསཝསྶཱི. ཨེཀཙྩོ ཨེཀསྨིཾཡེཝ ཋཱནེ ཋིཏེསུ མནུསྶེསུ ཡཐཱ ཨེཀཙྩེ ཏེམེནྟི, ཨེཀཙྩེ ན ཏེམེནྟི, ཨེཝཾ མནྡཾ ཝསྶཏི, ཏཐཱུཔམཾ ཨེཀཙྩཾ པུགྒལཾ དསྶེཏི ‘‘པདེསཝསྶཱི’’ཏི. སབྦཏྠཱབྷིཝསྶཱིཏི སབྦསྨིཾ པཐཝཱིཔབྦཏསམུདྡཱདིཀེ ཛགཏིཔྤདེསེ ཨབྷིཝསྶིམེགྷསམོ. ཨེཀཙྩོ ཧི སཀལཙཀྐཝཱལ༹གབྦྷཾ པཏྠརིཏྭཱ སབྦཏྠཀམེཝ ཨབྷིཝསྶཏི, ཏཾ ཙཱཏུདྡཱིཔིཀམཧཱམེགྷཾ ཨེཀཙྩསྶ པུགྒལསྶ ཨུཔམཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦཏྠཱབྷིཝསྶཱི’’ཏི.

སབྦེསཱནནྟི སབྦེསཾ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ. ན དཱཏཱ ཧོཏཱིཏི ཨདཱནསཱིལོ ཧོཏི, ཐདྡྷམཙྪརིཏཱཡ ན ཀསྶཙི ཀིཉྩི དེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདཱནི དཱནསྶ ཁེཏྟཾ དེཡྻདྷམྨཉྩ ཝིབྷཱགེན དསྶེཏུཾ ‘‘སམཎབྲཱཧྨཎཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སམིཏཔཱཔསམཎཱ ཙེཝ པབྦཛྫམཏྟསམཎཱ ཙ བཱཧིཏཔཱཔབྲཱཧྨཎཱ ཙེཝ ཛཱཏིམཏྟབྲཱཧྨཎཱ ཙ ཨིདྷ ‘‘སམཎབྲཱཧྨཎཱ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཀཔཎཱ ནཱམ དུགྒཏཱ དལིདྡམནུསྶཱ. ཨདྡྷིཀཱ ནཱམ པཐཱཝིནོ པརིབྦཡཝིཧཱིནཱ. ཝནིབྦཀཱ ནཱམ ཡེ ‘‘ཨིཊྛཾ དེཐ ཀནྟཾ མནཱཔཾ ཀཱལེན ཨནཝཛྫཾ ཨུདགྒཙིཏྟཱ པསནྣཙིཏྟཱ, ཨེཝཾ དེནྟཱ གཙྪཐ སུགཏིཾ, གཙྪཐ བྲཧྨལོཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན དཱནེ ནིཡོཛེནྟཱ དཱནསྶ ཝཎྞཾ ཐོམེནྟཱ ཝིཙརནྟི. ཡཱཙཀཱ ནཱམ ཡེ ཀེཝལཾ ‘‘མུཊྛིམཏྟཾ དེཐ, པསཏམཏྟཾ དེཐ, སརཱཝམཏྟཾ དེཐཱ’’ཏི ཨཔྤཀམྤི ཡཱཙམཱནཱ ཝིཙརནྟི. ཏཏྠ སམཎབྲཱཧྨཎགྒཧཎེན གུཎཁེཏྟཾ ཨུཔཀཱརིཁེཏྟཉྩ དསྶེཏི, ཀཔཎཱདིགྒཧཎེན ཀརུཎཱཁེཏྟཾ. ཨནྣནྟི ཡཾཀིཉྩི ཁཱདནཱིཡཾ བྷོཛནཱིཡཾ. པཱནནྟི ཨམྦཔཱནཱདིཔཱནཀཾ. ཝཏྠནྟི ནིཝཱསནཔཱརུཔནཱདིཨཙྪཱདནཾ. ཡཱནནྟི རཐཝཡ྄ཧཱདི ཨནྟམསོ ཨུཔཱཧནཾ ཨུཔཱདཱཡ གམནསཱདྷནཾ. མཱལཱཏི གནྠིཏཱགནྠིཏབྷེདཾ སབྦཾ པུཔྥཾ. གནྡྷནྟི ཡཾཀིཉྩི གནྡྷཛཱཏཾ པིསིཏཾ ཨཔིསིཏཾ གནྡྷཱུཔཀརཎཉྩ. ཝིལེཔནནྟི ཚཝིརཱགཀརཎཾ. སེཡྻཱཏི མཉྩཔཱིཋཱདི ཙེཝ པཱཝཱརཀོཛཝཱདི ཙ སཡིཏབྦཝཏྠུ. སེཡྻགྒཧཎེན ཙེཏྠ ཨཱསནམྤི གཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ. ཨཱཝསཐནྟི ཝཱཏཱཏཔཱདིཔརིསྶཡཝིནོདནཾ པཏིསྶཡཾ. པདཱིཔེཡྻནྟི དཱིཔཀཔལླིཀཱདིཔདཱིཔཱུཔཀརཎཾ.

ཨེཝཾ ཁོ, བྷིཀྑཝེཏི ཝིཛྫམཱནེཔི དེཡྻདྷམྨེ པཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཨེཝཾ དཱཏབྦཝཏྠུཾ སབྦེན སབྦཾ ཨདེནྟོ པུགྒལོ ཨཝསྶིཀམེགྷསདིསོ ཧོཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – བྷིཀྑཝེ, ཡཐཱ སོ མེགྷོ སཏཔཊལསཧསྶཔཊལོ ཧུཏྭཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ན ཀིཉྩི ཝསྶི ཝིགཙྪཏི, ཨེཝམེཝ ཡོ ཨུལཱ༹རཾ ཝིཔུལཉྩ བྷོགཾ སཾཧརིཏྭཱ གེཧཾ ཨཱཝསནྟོ ཀསྶཙི ཀཊཙྪུམཏྟཾ བྷིཀྑཾ ཝཱ ཨུལུ༹ངྐམཏྟཾ ཡཱགུཾ ཝཱ ཨདཏྭཱ ཝིགཙྪཏི, ཝིཝསོ མཙྩུཝསཾ གཙྪཏི, སོ ཨཝུཊྛིཀསམོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསེསུཔི ནིགམནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨིམེསུ ཙ ཏཱིསུ པུགྒལེསུ པཋམོ ཨེཀཾསེནེཝ གརཧིཏབྦོ, དུཏིཡོ པསཾསནཱིཡོ, ཏཏིཡོ, པསཾསནཱིཡཏརོ. པཋམོ ཝཱ ཨེཀནྟེནེཝ སབྦནིཧཱིནོ, དུཏིཡོ མཛ྄ཛྷིམོ, ཏཏིཡོ ཨུཏྟམོཏི ཝེདིཏབྦོ.

གཱཐཱསུ སམཎེཏི ཨུཔཡོགཝསེན བཧུཝཙནཾ ཏཐཱ སེསེསུཔི. ལདྡྷཱནཱཏི ལབྷིཏྭཱ, སམཎེ དཀྑིཎེཡྻེ པཝཱརེཏྭཱ པུཊྛོ ན སཾཝིབྷཛཏི. ཨནྣཾ པཱནཉྩ བྷོཛནནྟི ཨནྣཾ ཝཱ པཱནཾ ཝཱ ཨཉྙཾ ཝཱ བྷུཉྫིཏབྦཡུཏྟཀཾ བྷོཛནཾ, ཏཾ ན སཾཝིབྷཛཏི. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཡོ ཨཏྠིཀབྷཱཝེན ཨུཔགཏེ སམྤཊིགྒཱཧཀེ ལབྷིཏྭཱ ཨནྣཱདིནཱ སཾཝིབྷཱགམཏྟམྤི ན ཀརོཏི, ཀིཾ སོ ཨཉྙཾ དཱནཾ དསྶཏི, ཏཾ ཨེཝརཱུཔཾ ཐདྡྷམཙྪརིཡཾ པུརིསཱདྷམཾ ནིཧཱིནཔུགྒལཾ པཎྜིཏཱ ཨཝུཊྛིཀསམོཏི ཨཱཧུ ཀཐཡནྟཱིཏི.

ཨེཀཙྩཱནཾ ན དདཱཏཱིཏི ཝིཛྫམཱནེཔི མཧཏི དཱཏབྦདྷམྨེ ཨེཀེསཾ སཏྟཱནཾ ཏེསུ ཀོདྷཝསེན ཝཱ, དེཡྻདྷམྨེ ལོབྷཝསེན ཝཱ ན དདཱཏི. ཨེཀཙྩཱནཾ པཝེཙྪཏཱིཏི ཨེཀེསཾཡེཝ པན དདཱཏི. མེདྷཱཝིནོཏི པཉྙཝནྟོ པཎྜིཏཱ ཛནཱ.

སུབྷིཀྑཝཱཙོཏི ཡོ ཨུཔགཏཱནཾ ཡཱཙཀཱནཾ ‘‘ཨནྣཾ དེཐ, པཱནཾ དེཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཾ ཏཾ དཱཔེཏི, སོ སུལབྷབྷིཀྑཏཱཡ སུབྷིཀྑཱ ཝཱཙཱ ཨེཏསྶཱཏི སུབྷིཀྑཝཱཙོ. ‘‘སུབྷིཀྑཝསྶཱི’’ཏིཔི པཋནྟི. ཡཐཱ ལོཀོ སུབྷིཀྑོ ཧོཏི, ཨེཝཾ སབྦཏྠཱབྷིཝསྶིཏམཧཱམེགྷོ སུབྷིཀྑཝསྶཱི ནཱམ ཧོཏི. ཨེཝམཡམྤི མཧཱདཱནེཧི སབྦཏྠཱབྷིཝསྶཱི སུབྷིཀྑཝསྶཱིཏི. ཨཱམོདམཱནོ པཀིརེཏཱིཏི ཏུཊྛཧཊྛམཱནསོ སཧཏྠེན དཱནཾ དེནྟོ པཊིགྒཱཧཀཁེཏྟེ དེཡྻདྷམྨཾ པཀིརེནྟོ ཝིཡ ཧོཏི, ཝཱཙཱཡཔི ‘‘དེཐ དེཐཱ’’ཏི བྷཱསཏི.

ཨིདཱནི ནཾ སུབྷིཀྑཝསྶིཏབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱཔི མེགྷོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྲཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡཐཱ མཧཱམེགྷོ པཋམཾ མནྡནིགྒྷོསེན ཐནཡིཏྭཱ པུན སཀལནདཱིཀནྡརཱནི ཨེཀནིནྣཱདཾ ཀརོནྟོ གཛྫཡིཏྭཱ པཝསྶཏི, སབྦཏྠཀམེཝ ཝཱརིནཱ ཨུདཀེན ཐལཾ ནིནྣཉྩ ཨབྷིསནྡནྟོ པཱུརེཏི ཨེཀོགྷཾ ཀརོཏི, ཨེཝམེཝ ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ ཨེཀཙྩོ ཨུལཱ༹རཔུགྒལོ སབྦསམཏཱཡ སོ མཧཱམེགྷོ ཝིཡ ཝསྶིཏབྦཏྟཱ ཏཱདིསོ ཡཐཱ དྷནཾ ཨུཊྛཱནཱདྷིགཏཾ ཨཏྟནོ ཨུཊྛཱནཝཱིརིཡཱབྷིནིབྦཏྟཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨནལསོ ཧུཏྭཱ ཏཉྩ དྷམྨེན ཉཱཡེན སཾཧརིཏྭཱ ཏནྣིབྦཏྟེན ཨནྣེན པཱནེན ཨཉྙེན ཙ དེཡྻདྷམྨེན པཏྟེ སམྤཏྟེ ཝནིབྦཀེ སམྨཱ སམྨདེཝ དེསཀཱལཱནུརཱུཔཉྩེཝ ཨིཙྪཱནུརཱུཔཉྩ ཏཔྤེཏི སམྤཝཱརེཏཱིཏི.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སུཁཔཏྠནཱསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༦. སཏྟམེ སུཁཱནཱིཏི སུཁནིམིཏྟཱནི. པཏྠཡམཱནོཏི ཨིཙྪམཱནོ ཨཱཀངྑམཱནོ. སཱིལནྟི གཧཊྛསཱིལཾ པབྦཛིཏསཱིལཉྩ. གཧཊྛོ ཙེ གཧཊྛསཱིལཾ, པབྦཛིཏོ ཙེ ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. རཀྑེཡྻཱཏི སམཱདིཡིཏྭཱ ཨཝཱིཏིཀྐམནྟོ སམྨདེཝ གོཔེཡྻ. པསཾསཱ མེ ཨཱགཙྪཏཱུཏི ‘‘མམ ཀལྱཱཎོ ཀིཏྟིསདྡོ ཨཱགཙྪཏཱུ’’ཏི ཨིཙྪནྟོ པཎྜིཏོ སཔྤཉྙོ སཱིལཾ རཀྑེཡྻ. སཱིལཝཏོ ཧི གཧཊྛསྶ ཏཱཝ ‘‘ཨསུཀོ ཨསུཀཀུལསྶ པུཏྟོ སཱིལཝཱ ཀལྱཱཎདྷམྨོ སདྡྷོ པསནྣོ དཱཡཀོ ཀཱརཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ པརིསམཛ྄ཛྷེ ཀལྱཱཎོ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏི, པབྦཛིཏསྶ ‘‘ཨསུཀོ ནཱམ བྷིཀྑུ སཱིལཝཱ ཝཏྟསམྤནྣོ སོརཏོ སུཁསཾཝཱསོ སགཱརཝོ སཔྤཏིསྶོ’’ཏིཨཱདིནཱ…པེ… ཨབྦྷུགྒཙྪཏཱིཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘པུན ཙཔརཾ, གཧཔཏཡོ, སཱིལཝཏོ སཱིལསམྤནྣསྶ ཀལྱཱཎོ ཀིཏྟིསདྡོ ཨབྦྷུགྒཙྪཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༢༡༣; ཨུདཱ. ༧༦; མཧཱཝ. ༢༨༥).

ཏཐཱ –

‘‘ཨཱཀངྑེཡྻ ཙེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ – ‘སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ པིཡོ ཙསྶཾ མནཱཔོ, གརུ ཙ བྷཱཝནཱིཡོ ཙཱ’ཏི, སཱིལེསྭེཝསྶ པརིཔཱུརཀཱརཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༦༥).

བྷོགཱ མེ ཨུཔྤཛྫནྟཱུཏི ཨེཏྠ གཧཊྛསྶ ཏཱཝ སཱིལཝཏོ ཀལྱཱཎདྷམྨསྶ ཡེན ཡེན སིཔྤཊྛཱནེན ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེཏི – ཡདི ཀསིཡཱ, ཡདི ཝཎིཛྫཱཡ, ཡདི རཱཛཔོརིསེན, ཏཾ ཏཾ ཡཐཱཀཱལཾ ཡཐཱཝིདྷིཉྩ ཨཏིཝིཡ ཨཔྤམཏྟབྷཱཝཏོ ཨཐསྶ ཨནུཔྤནྣཱ ཙེཝ བྷོགཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཨུཔྤནྣཱ ཙ བྷོགཱ ཕཱཏིཾ གམིསྶནྟི. པབྦཛིཏསྶ པན སཱིལཱཙཱརསམྤནྣསྶ ཨཔྤམཱདཝིཧཱརིསྶ སཏོ སཱིལསམྤནྣསྶ སཱིལསམྤདཱཡ ཨཔྤིཙྪཏཱདིགུཎེསུ ཙ པསནྣཱ མནུསྶཱ ཨུལཱ༹རུལཱ༹རེ པཙྩཡེ ཨབྷིཧརནྟི, ཨེཝམསྶ ཨནུཔྤནྣཱ ཙེཝ བྷོགཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཨུཔྤནྣཱ ཙ ཐིརཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –

‘‘པུན ཙཔརཾ, གཧཔཏཡོ, སཱིལཝཱ སཱིལསམྤནྣོ ཨཔྤམཱདཱདྷིཀརཎཾ མཧནྟཾ བྷོགཀྑནྡྷཾ ཨདྷིགཙྪཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༢༡༣; ཨུདཱ. ༧༦; མཧཱཝ. ༢༨༥).

ཏཐཱ –

‘‘ཨཱཀངྑེཡྻ ཙེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ – ‘ལཱབྷཱི ཨསྶ ཙཱིཝརཔིཎྜཔཱཏསེནཱསནགིལཱནཔཙྩཡབྷེསཛྫཔརིཀྑཱརཱན’ནྟི, སཱིལེསྭེཝསྶ པརིཔཱུརཀཱརཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༦༥) ཙ –

སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

གཱཐཱསུ པཏྠཡཱནོཏི པཏྠཡནྟོ. ཏཡོ སུཁེཏི ཏཱིཎི སུཁཱནི. ཝིཏྟལཱབྷནྟི དྷནལཱབྷཾ, བྷོགུཔྤཏྟིནྟི ཨཏྠོ. ཝིསེསཏོ ཙེཏྠ པསཾསཱཡ ཙེཏསིཀསུཁཾ, བྷོགེཧི ཀཱཡིཀསུཁཾ, ཨིཏརེན ཨུཔཔཏྟིསུཁཾ; ཏཐཱ པཋམེན དིཊྛདྷམྨསུཁཾ, ཏཏིཡེན སམྤརཱཡསུཁཾ, དུཏིཡེན ཨུབྷཡསུཁཾ གཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

ཨིདཱནི པསཾསཱདིཀཱརཎསྶ སཱིལསྶ ཝིཡ པསཾསཱདཱིནམྤི ཝིསེསཀཱརཎཾ པཱཔམིཏྟཔརིཝཛྫནཾ ཀལྱཱཎམིཏྟསེཝནཉྩ ཨཱདཱིནཝཱནིསཾསེཧི སདྡྷིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཀརོནྟོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སངྐིཡོཏི པཱཔསྨིཾ པརིསངྐིཏབྦོ ‘‘ཨདྡྷཱ ཨིམིནཱ པཱཔཾ ཀཏཾ ཝཱ ཀརིསྶཏི ཝཱ, ཏཐཱ ཧེས པཱཔཔུརིསེཧི སདྡྷིཾ སཉྩརཏཱི’’ཏི. ཨསྶཱཏི ཨིམསྶ པཱཔཛནསེཝིནོ པུགྒལསྶ ཨུཔརི, ཨསྶ ཝཱ པུགྒལསྶ ཨཝཎྞོ ཨབྷཱུཏོཔི པཱཔཛནསེཝིཏཱཡ རུཧཏི ཝིརཱུལ༹ྷིཾ ཝེཔུལླཾ ཨཱཔཛྫཏི པཏྠརཏི. ཨསྶཱཏི ཝཱ བྷུམྨཏྠེ སཱམིཝཙནཾ, ཏསྨིཾ པུགྒལེཏི ཨཏྠོ. ས ཝེ ཏཱདིསཀོ ཧོཏཱིཏི ཡོ ཡཱདིསཾ པཱཔམིཏྟཾ ཝཱ ཀལྱཱཎམིཏྟཾ ཝཱ བྷཛཏི ཨུཔསེཝཏི ཙ, སོ པུགྒལོ བྷཱུམིབྷཱགཝསེན ཨུདཀཾ ཝིཡ ཏཱདིསོཝ ཧོཏི, པཱཔདྷམྨོ ཀལྱཱཎདྷམྨོ ཝཱ ཧོཏི. ཀསྨཱ? སཧཝཱསོ ཧི ཏཱདིསོ; ཡསྨཱ སཧཝཱསོ སཾསགྒོ ཨུཔརཱགོ ཝིཡ ཕལིཀམཎཱིསུ པུརིསཨུཔནིསྶཡབྷཱུཏཾ པུགྒལཱཀཱརཾ གཱཧཱཔེཏི, ཏསྨཱ པཱཔཔུགྒལེན སཧ ཝཱསོ ན ཀཱཏབྦོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

སེཝམཱནོ སེཝམཱནནྟི པརཾ པཀཏིསུདྡྷཾ པུགྒལཾ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཨཏྟཱནཾ སེཝམཱནཾ སེཝམཱནོ བྷཛམཱནོ པཱཔཔུགྒལོ, ཏེན ཝཱ སེཝིཡམཱནོ. སམྥུཊྛོ སམྥུསནྟི ཏེན པཀཏིསུདྡྷེན པུགྒལེན སཧཝཱསེན སཾསགྒེན སམྥུཊྛོ པཱཔཔུགྒལོ སཡམྤི, ཏཐཱ ཏཾ ཕུསནྟོ. སརོ དིདྡྷོ ཀལཱཔཾ ཝཱཏི ཡཐཱ ནཱམ སརོ ཝིསེན དིདྡྷོ ལིཏྟོ སརཀལཱཔགཏོ སརསམཱུཧསངྑཱཏཾ སརཀལཱཔཾ ཨཏྟནཱ ཕུཊྛཾ ཨལིཏྟམྤི ཨུཔལིམྤཏི, ཨེཝཾ པཱཔེན ཨུཔལེཔབྷཡཱ དྷཱིརོཏི དྷིཏིསམྤནྣཏྟཱ དྷཱིརོ པཎྜིཏཔུརིསོ པཱཔསཧཱཡོ ན བྷཝེཡྻ.

པཱུཏིམཙྪཾ ཀུསགྒེནཱཏི ཡཐཱ ཀུཙྪིཏབྷཱཝེན པཱུཏིབྷཱུཏཾ མཙྪཾ ཀུསཏིཎགྒེན ཡོ པུརིསོ ཨུཔནཡ྄ཧཏི པུཊབནྡྷཝསེན བནྡྷཏི, ཏསྶ ཏེ ཀུསཱ ཨཔཱུཏིཀཱཔི པཱུཏིམཙྪསམྦནྡྷེན པཱུཏི དུགྒནྡྷམེཝ ཝཱཡནྟི. ཨེཝཾ བཱལཱུཔསེཝནཱཏི ཨེཝཾསམྤདཱ བཱལཛནཱུཔསེཝནཱ དཊྛབྦཱ. ཨེཝཾ དྷཱིརཱུཔསེཝནཱཏི ཡཐཱ ཨསུརབྷིནོཔི པཏྟཱ ཏགརསམྦནྡྷེན སུརབྷིཾ ཝཱཡནྟི, ཨེཝཾ པཎྜིཏཱུཔསེཝནཱ པཀཏིཡཱ ཨསཱིལཝཏོ སཱིལསམཱདཱནཱདིཝསེན སཱིལགནྡྷཝཱཡནསྶ ཀཱརཎཾ ཧོཏི.

ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཨཀལྱཱཎམིཏྟསེཝནཱཡ ཀལྱཱཎམིཏྟསེཝནཱཡ ཙ ཨཡཾ ཨེདིསོ ཨཱདཱིནཝོ ཨཱནིསཾསོ ཙ, ཏསྨཱ པཏྟཔུཊསྶེཝ པལཱསཔུཊསྶ ཝིཡ དུགྒནྡྷསུགནྡྷཝཏྠུསཾསགྒེན ཨསཱདྷུསཱདྷུཛནསནྣིསྶཡེན ཙ. ཉཏྭཱ སམྤཱཀམཏྟནོཏི ཨཏྟནོ དུཀྑུདྲཡཾ སུཁུདྲཡཉྩ ཕལནིཔྥཏྟིཾ ཉཏྭཱ ཛཱནིཏྭཱ ཨསནྟེ པཱཔམིཏྟེ ན ཨུཔསེཝེཡྻ, སནྟེ ཨུཔསནྟེ ཝནྟདོསེ པསཏྠེ ཝཱ པཎྜིཏེ སེཝེཡྻ. ཏཐཱ ཧི ཨསནྟོ ནིརཡཾ ནེནྟི, སནྟོ པཱཔེནྟི སུགྒཏིནྟི. ཨིཏི བྷགཝཱ པཋམགཱཐཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཱནི ཏཱིཎི སུཁནིམིཏྟཱནི དསྶེཏྭཱ ཏཏོ པརཱཧི པཉྩཧི གཱཐཱཧི པཊིཔཀྑཔརིཝཛྫནེན སདྡྷིཾ པསཾསཱསུཁསྶ ཨཱགམནཾ དསྶེཏྭཱ ཨོསཱནགཱཐཱཡ ཏིཎྞམྤི སུཁཱནཾ ཨཱགམནཀཱརཎེན སདྡྷིཾ ཨོསཱནསུཁཾ དསྶེཏི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. བྷིདུརསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༧. ཨཊྛམེ བྷིདུརཱཡནྟི བྷིདུརོ ཨཡཾ. ཀཱཡོཏི རཱུཔཀཱཡོ. སོ ཧི ཨངྒཔཙྩངྒཱནཾ ཀེསཱདཱིནཉྩ སམཱུཧཊྛེན, ཨེཝཾ ཀུཙྪིཏཱནཾ ཛེགུཙྪཱནཾ ཨཱཡོ ཨུཔྤཏྟིདེསོཏིཔི ཀཱཡོ. ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ཨཱཡནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨཱཡོ. ཀེ ཨཱཡནྟི? ཀུཙྪིཏཱ ཀེསཱདཡོ. ཨིཏི ཀུཙྪིཏཱནཾ ཨཱཡོཏིཔི ཀཱཡོ. ཨཏྠཏོ པན ཙཏུསནྟཏིཝསེན པཝཏྟམཱནཱནཾ བྷཱུཏུཔཱདཱཡདྷམྨཱནཾ པུཉྫོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – བྷིཀྑཝེ, ཨཡཾ ཙཏུམཧཱབྷཱུཏམཡོ རཱུཔཀཱཡོ བྷིདུརོ བྷེདནསཱིལོ བྷེདནསབྷཱཝོ ཁཎེ ཁཎེ ཝིདྡྷཾསནསབྷཱཝོཏི. ‘‘བྷིནྡརཱཡ’’ནྟིཔི པཱཋོ, སོ ཨེཝཏྠོ. ཝིཉྙཱཎནྟི ཏེབྷཱུམཀཾ ཀུསལཱདིཙིཏྟཾ. ཝཙནཏྠོ པན – ཏཾ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ ཝིཛཱནཱཏཱིཏི ཝིཉྙཱཎཾ. ཡཉྷི སཉྫཱནནཔཛཱནནཝིདྷུརཾ ཨཱརམྨཎཝིཛཱནནཾ ཨུཔལདྡྷི, ཏཾ ཝིཉྙཱཎཾ. ཝིརཱགདྷམྨནྟི ཝིརཛྫནདྷམྨཾ, པལུཛྫནསབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ. སབྦེ ཨུཔདྷཱིཏི ཁནྡྷཱུཔདྷི, ཀིལེསཱུཔདྷི, ཨབྷིསངྑཱརཱུཔདྷི, པཉྩཀཱམགུཎཱུཔདྷཱིཏི ཨེཏེ ‘‘ཨུཔདྷཱིཡཏི ཨེཏྠ དུཀྑ’’ནྟི ཨུཔདྷིསཉྙིཏཱ སབྦེཔི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཀིལེསཱབྷིསངྑཱརཔཉྩཀཱམགུཎདྷམྨཱ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཊྛེན ཨནིཙྩཱ, ཨུདཡབྦཡཔྤཊིཔཱིལ༹ནཊྛེན དུཀྑཱ, ཛརཱཡ མརཎེན ཙཱཏི དྭིདྷཱ ཝིཔརིཎཱམེཏབྦསབྷཱཝཏཱཡ པཀཏིཝིཛཧནཊྛེན ཝིཔརིཎཱམདྷམྨཱ. ཨེཝམེཏྠ ཨནིཙྩདསྶནསུཁཏཱཡ རཱུཔདྷམྨེ ཝིཉྙཱཎཉྩ ཝིསུཾ གཧེཏྭཱ པུན ཨུཔདྷིཝིབྷཱགེན སབྦེཔི ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཧེཏྭཱ ཨནིཙྩདུཀྑཱནུཔསྶནཱམུཁེན ཏཐཱབུཛ྄ཛྷནཀཱནཾ པུགྒལཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན སམྨསནཙཱརོ.ཀཐིཏོ. ཀཱམཉྩེཏྠ ལཀྑཎདྭཡམེཝ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཾ, ‘‘ཡཾ དུཀྑཾ, ཏདནཏྟཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༡༥) པན ཝཙནཏོ དུཀྑལཀྑཎེནེཝ ཨནཏྟལཀྑཎམྤི དསྶིཏམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.

གཱཐཱཡཾ ཨུཔདྷཱིསུ བྷཡཾ དིསྭཱཏི ཨུཔདྷཱིསུ བྷཡཏུཔཊྛཱནཉཱཎཝསེན བྷཡཾ དིསྭཱ, ཏེསཾ བྷཱཡིཏབྦཏཾ པསྶིཏྭཱ. ཨིམིནཱ བལཝཝིཔསྶནཾ དསྶེཏི. བྷཡཏུཔཊྛཱནཉཱཎམེཝ ཧི ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝིསེསཝསེན ཨཱདཱིནཝཱནུཔསྶནཱ ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱཏི ཙ ཝུཙྩཏི. ཛཱཏིམརཎམཙྩགཱཏི ཨེཝཾ སམྨསནྟོ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ མགྒེན གྷཊེཏྭཱ མགྒཔརམྤརཱཡ ཨརཧཏྟཾ པཏྟོ ཛཱཏིམརཎཾ ཨཏཱིཏོ ནཱམ ཧོཏི. ཀཐཾ? སམྤཏྭཱ པརམཾ སནྟིནྟི པརམཾ ཨུཏྟམཾ ཨནུཏྟརཾ སནྟིཾ སབྦསངྑཱརཱུཔསམཾ ནིབྦཱནཾ ཨདྷིགནྟྭཱ. ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཙ ཀཱལཾ ཀངྑཏི བྷཱཝིཏཏྟོཏི ཙཏུནྣཾ ཨརིཡམགྒཱནཾ ཝསེན བྷཱཝནཱབྷིསམཡནིཔྥཏྟིཡཱ བྷཱཝིཏཀཱཡསཱིལཙིཏྟཔཉྙཏྟཱ བྷཱཝིཏཏྟོ མརཎཾ ཛཱིཝིཏཉྩ ཨནབྷིནནྡནྟོ ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནཀཱལཾ ཀངྑཏི ཨུདིཀྑཏི, ན ཏསྶ ཀཏྠཙི པཏྠནཱ ཧོཏཱིཏི. ཏེནཱཧ –

‘‘ནཱབྷིནནྡཱམི མརཎཾ, ནཱབྷིནནྡཱམི ཛཱིཝིཏཾ;

ཀཱལཉྩ པཊིཀངྑཱམི, ནིབྦིསཾ བྷཏཀོ ཡཐཱ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༦༠༦);

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. དྷཱཏུསོསཾསནྡནསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༨. ནཝམེ དྷཱཏུསོཏི དྷཱཏུཏོ. དྷཱཏཱུཏི ཙ ཨཛ྄ཛྷཱསཡདྷཱཏུ ཨཛ྄ཛྷཱསཡསབྷཱཝོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཡོ ཨདྷིམུཏྟཱིཏིཔི ཝུཙྩཏི. སཾསནྡནྟཱིཏི ཏཱཡ དྷཱཏུསབྷཱགཏཱཡ ཡཐཱདྷཱཏུ ཡཐཱཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨལླཱིཡནྟི ཨེཀཏོ ཧོནྟི. སམེནྟཱིཏི ཏཱཡ ཨེཝ སམཱནཛ྄ཛྷཱསཡཏཱཡ ཨེཀཙིཏྟཱ ཧུཏྭཱ སམཱགཙྪནྟི ཨཉྙམཉྙཾ བྷཛནྟི ཨུཔསངྐམནྟི, ཨཏྟནོ རུཙིབྷཱཝཁནྟིདིཊྛིཡོ ཝཱ ཏཏྠ ཏཏྠ སམེ ཀརོནྟཱ པཝཏྟནྟི. ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཱཏི ཧཱིནེ ཀཱམགུཎཱདིཀེ ཨདྷིམུཏྟི ཨེཏེསནྟི ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཱ, ཧཱིནཛ྄ཛྷཱསཡཱ. ཀལྱཱཎཱདྷིམུཏྟིཀཱཏི ཀལྱཱཎེ ནེཀྑམྨཱདིཀེ ཨདྷིམུཏྟི ཨེཏེསནྟི ཀལྱཱཎཱདྷིམུཏྟིཀཱ, པཎཱིཏཛ྄ཛྷཱསཡཱ. སཙེ ཧི ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱ ན སཱིལཝནྟོ, ཨནྟེཝཱསིཀསདྡྷིཝིཧཱརིཀཱ ཙ སཱིལཝནྟོ, ཏེ ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡེཔི ན ཨུཔསངྐམནྟི, ཨཏྟནོ སདིསེ སཱརུཔྤབྷིཀྑཱུཡེཝ ཨུཔསངྐམནྟི. སཙེ པན ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱ སཱིལཝནྟོ, ཨིཏརེ ན སཱིལཝནྟོ, ཏེཔི ན ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡེ ཨུཔསངྐམནྟི, ཨཏྟནོ སདིསེ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀེཡེཝ ཨུཔསངྐམནྟི. ཨེཝཾ ཨུཔསངྐམནཾ པན ན ཀེཝལཾ ཨེཏརཧི ཨེཝ, ཨཐ ཁོ ཨཏཱིཏཱནཱགཏེཔཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨཏཱིཏམྤི, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སངྑེཔཏོ སཾཀིལེསདྷམྨེསུ ཨབྷིནིཝིཊྛཱ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀཱ, ཝོདཱནདྷམྨེསུ ཨབྷིནིཝིཊྛཱ ཀལྱཱཎཱདྷིམུཏྟིཀཱ.

ཨིདཾ པན དུསྶཱིལཱནཾ དུསྶཱིལསེཝནམེཝ, སཱིལཝནྟཱནཾ སཱིལཝནྟསེཝནམེཝ, དུཔྤཉྙཱནཾ དུཔྤཉྙསེཝནམེཝ, པཉྙཝནྟཱནཾ པཉྙཝནྟསེཝནམེཝ ཀོ ནིཡཱམེཏཱིཏི? ཨཛ྄ཛྷཱསཡདྷཱཏུ ནིཡཱམེཏི. སམྦཧུལཱ ཀིར བྷིཀྑཱུ ཨེཀསྨིཾ གཱམེ བྷིཀྑཱཙཱརཾ ཙརནྟི. ཏེ མནུསྶཱ བཧུཾ བྷཏྟཾ ཨཱཧརིཏྭཱ པཏྟཱནི པཱུརེཏྭཱ ‘‘ཡཐཱསབྷཱགཾ པརིབྷུཉྫཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨུཡྻོཛེསུཾ. བྷིཀྑཱུ ཨཱཧཾསུ ‘‘ཨཱཝུསོ, མནུསྶཱ དྷཱཏུསཾཡུཏྟཀམྨེ པཡོཛེནྟཱི’’ཏི. ཨེཝཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡདྷཱཏུ ནིཡཱམེཏཱིཏི. དྷཱཏུསཾཡུཏྟེན ཨཡམཏྠོ དཱིཔེཏབྦོ – གིཛ྄ཛྷཀཱུཊཔབྦཏསྨིཉྷི གིལཱནསེཡྻཱཡ ནིཔནྣོ བྷགཝཱ ཨཱརཀྑཏྠཱཡ པརིཝཱརེཏྭཱ ཝསནྟེསུ སཱརིཔུཏྟམོགྒལླཱནཱདཱིསུ ཨེཀམེཀཾ ཨཏྟནོ པརིསཱཡ སདྡྷིཾ ཙངྐམནྟཾ ཨོལོཀེཏྭཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེསི ‘‘པསྶཐ ནོ ཏུམྷེ, བྷིཀྑཝེ, སཱརིཔུཏྟཾ སམྦཧུལེཧི བྷིཀྑཱུཧི སདྡྷིཾ ཙངྐམནྟནྟི. ཨེཝཾ, བྷནྟེ. སབྦེ ཁོ ཨེཏེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑཱུ མཧཱཔཉྙཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༩༩) སབྦཾ ཝིཏྠཱརེཏབྦཾ.

གཱཐཱསུ སཾསགྒཱཏི སཾཀིལེསཏོ སཧཝཱསཱདིཝསེན སམཱཡོགཏོ, ཨཐ ཝཱ དསྶནསཾསགྒོ, སཝནསཾསགྒོ, སམུལླཱཔསཾསགྒོ, སམྦྷོགསཾསགྒོ, ཀཱཡསཾསགྒོཏི ཨེཝཾ པཉྩཝིདྷེ སཾསགྒེ ཡཏོ ཀུཏོཙི སཾསགྒཏོ. ཝནཐོ ཛཱཏོཏི ཀིལེསོ ཨུཔྤནྣོ མགྒེན ཨསམཱུཧཏོ. ཨསཾསགྒེན ཚིཛྫཏཱིཏི སཾསགྒཔཊིཀྑེཔེན ཀཱཡཝིཝེཀཱདིནཱ པུབྦབྷཱགེ ཚིཛྫིཏྭཱ པུན ཨཙྩནྟཱསཾསགྒེན སམུཙྪེདཝིཝེཀེན ཚིཛྫཏི པཧཱིཡཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ སངྑེཔཏོ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཡཱ སམུདཡོ ཨཏྠངྒམོ ཙ དསྶིཏོ ཧོཏི.

ཡསྨཱ པན ཏེ སཾསགྒཱ ཏེ ཙ ཀིལེསཱ ཀོསཛྫཝསེན ཨུཔྤཛྫནྟི ཙེཝ ཝཌྜྷནྟི ཙ, ན ཝཱིརིཡཱརམྦྷཝསེན, ཏསྨཱ ཧཱིནཱདྷིམུཏྟིཀེ ཀུསཱིཏཔུགྒལེ ཝཛྫེཏྭཱ ཀལྱཱཎཱདྷིམུཏྟིཀེ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡེ སེཝནྟེན ཨསཾསགྒེན སཾསགྒཛོ ཝནཐོ ཚིནྡིཏབྦོཏི ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེནྟོ ཀུསཱིཏསེཝནཱཡ ཏཱཝ ཨཱདཱིནཝཾ པཀཱསེཏུཾ ‘‘པརིཏྟཾ དཱརུ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ པརིཏྟཾ དཱརུནྟི ཁུདྡཀཾ ཀཊྛམཡཾ ཀུལླཾ. ཡཐཱ སཱིདེ མཧཎྞཝེཏི ཡཐཱ ཁུདྡཀཾ ཀུལླཾ ཨཱརུཧིཏྭཱ མཧཱསམུདྡཾ ཏརིཏུཀཱམོ ཏཱིརཾ ཨཔྤཏྭཱ སམུདྡམཛ྄ཛྷེཡེཝ སཱིདེཡྻ, པཏིཏྭཱ མཙྪཀཙྪཔབྷཀྑོ བྷཝེཡྻ. ཨེཝཾ ཀུསཱིཏཾ ཨཱགམྨ, སཱདྷུཛཱིཝཱིཔི སཱིདཏཱིཏི ཨེཝམེཝ ཀུསཱིཏཾ ཝཱིརིཡཱརམྦྷརཧིཏཾ ཀིལེསཝསིཀཾ པུགྒལཾ ནིསྶཱཡ ཏེན ཀཏསཾསགྒོ སཱདྷུཛཱིཝཱིཔི པརིསུདྡྷཱཛཱིཝོ པརིསུདྡྷསཱིལོཔི སམཱནོ ཧཱིནསཾསགྒཏོ ཨུཔྤནྣེཧི ཀཱམཝིཏཀྐཱདཱིཧི ཁཛྫམཱནོ པཱརཾ གནྟུཾ ཨསམཏྠོ སཾསཱརཎྞཝེཡེཝ སཱིདཏི. ཏསྨཱཏི ཡསྨཱ ཨེཝཾ ཨནཏྠཱཝཧོ ཀུསཱིཏསཾསགྒོ, ཏསྨཱ ཏཾ ཨཱགམྨ ཨཱལསིཡཱནུཡོགེན ཀུཙྪིཏཾ སཱིདཏཱིཏི ཀུསཱིཏཾ. ཏཏོ ཨེཝ ཧཱིནཝཱིརིཡཾ ནིབྦཱིརིཡཾ ཨཀལྱཱཎམིཏྟཾ པརིཝཛྫེཡྻ. ཨེཀནྟེནེཝ པན ཀཱཡཝིཝེཀཱདཱིནཉྩེཝ ཏདངྒཝིཝེཀཱདཱིནཉྩ ཝསེན པཝིཝིཏྟེཧི, ཏཏོ ཨེཝ ཀིལེསེཧི ཨཱརཀཏྟཱ ཨརིཡེཧི པརིསུདྡྷེཧི ནིབྦཱནཾ པཊིཔེསིཏཏྟབྷཱཝཏོ པཧིཏཏྟེཧི ཨཱརམྨཎལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཱནཾ ཝསེན ཛྷཱཡནཏོ ཛྷཱཡཱིཧི སབྦཀཱལཾ པགྒཧིཏཝཱིརིཡཏཱཡ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡེཧི པཎྜིཏེཧི སཔྤཉྙེཧིཡེཝ སཧ ཨཱཝསེཡྻ སཾཝསེཡྻཱཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. པརིཧཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༧༩. དསམེ པརིཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཨཝུདྡྷིཡཱ བྷཝནྟི, མགྒཱདྷིགམསྶ པརིཔནྠཱཡ ཧོནྟི. ཨདྷིགཏསྶ པན མགྒསྶ པརིཧཱནི ནཱམ ནཏྠི. ‘‘ཏཡོ དྷམྨཱ’’ཏི དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཝསེན ཨུདྡིཊྛདྷམྨེ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ དེསནཱཡ ཝིབྷཛནྟོ ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, སེཁོ བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཀམྨཾ ཨཱརམིཏབྦཏོ ཨཱརཱམོ ཨེཏསྶཱཏི ཀམྨཱརཱམོ. ཀམྨེ རཏོཏི ཀམྨརཏོ. ཀམྨཱརཱམཏཾ ཀམྨཱབྷིརཏིཾ ཨནུཡུཏྟོ པཡུཏྟོཏི ཀམྨཱརཱམཏམནུཡུཏྟོ. ཏཏྠ ཀམྨཾ ནཱམ ཨིཏིཀཏྟབྦཾ ཀམྨཾ, སེཡྻཐིདཾ – ཙཱིཝརཝིཙཱརཎཾ, ཙཱིཝརཀརཎཾ, ཨུཔཏྠམྦྷནཾ, པཏྟཏྠཝིཀཾ, ཨཾསབནྡྷནཾ, ཀཱཡབནྡྷནཾ, དྷམཀརཎཾ, ཨཱདྷཱརཀཾ, པཱདཀཐལིཀཾ, སམྨཛྫནཱིཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ ཨུཔཀརཎཱནཾ ཀརཎཾ, ཡཉྩ ཝིཧཱརེ ཁཎྜཕུལླཱདིཔཊིསངྑརཎཾ. ཨེཀཙྩོ ཧི ཨེཏཱནི ཀརོནྟོ སཀལདིཝསཾ ཨེཏཱནེཝ ཀརོཏི. ཏཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ. ཡོ པན ཨེཏེསཾ ཀརཎཝེལཱཡམེཝ ཨེཏཱནི ཀརོཏི, ཨུདྡེསཝེལཱཡཾ ཨུདྡེསཾ གཎྷཱཏི, སཛ྄ཛྷཱཡཝེལཱཡཾ སཛ྄ཛྷཱཡཏི, ཙེཏིཡངྒཎཝཏྟཱདིཀརཎཝེལཱཡཾ ཙེཏིཡངྒཎཝཏྟཱདཱིནི ཀརོཏི, མནསིཀཱརཝེལཱཡཾ མནསིཀཱརཾ ཀརོཏི སབྦཏྠཀཀམྨཊྛཱནེ ཝཱ པཱརིཧཱརིཡཀམྨཊྛཱནེ ཝཱ, ན སོ ཀམྨཱརཱམོ ནཱམ. ཏསྶ ཏཾ –

‘‘ཡཱནི ཁོ པན ཏཱནི སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ ཨུཙྩཱཝཙཱནི ཀིཾཀརཎཱིཡཱནི, ཏཏྠ དཀྑོ ཧོཏི ཨནལསོ, ཏཏྲུཔཱཡཱཡ ཝཱིམཾསཱཡ སམནྣཱགཏོ, ཨལཾ ཀཱཏུཾ ཨལཾ སཾཝིདྷཱཏུ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༣༤༥; ཨ. ནི. ༡༠.༡༨) –

ཨཱདིནཱ སཏྠཱརཱ ཨནུཉྙཱཏཀརཎམེཝ ཧོཏི.

བྷསྶཱརཱམོཏི ཡོ བྷགཝཏཱ པཊིཀྑིཏྟརཱཛཀཐཱདིཝསེན རཏྟིནྡིཝཾ ཝཱིཏིནཱམེཏི, ཨཡཾ བྷསྶེ པརིཡནྟཀཱརཱི ན ཧོཏཱིཏི བྷསྶཱརཱམོ ནཱམ. ཡོ པན རཏྟིམྤི དིཝཱཔི དྷམྨཾ ཀཐེཏི, པཉྷཾ ཝིསྶཛྫེཏི, ཨཡཾ ཨཔྤབྷསྶོ བྷསྶེ པརིཡནྟཀཱརཱིཡེཝ. ཀསྨཱ? ‘‘སནྣིཔཏིཏཱནཾ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, དྭཡཾ ཀརཎཱིཡཾ – དྷམྨཱི ཝཱ ཀཐཱ, ཨརིཡོ ཝཱ ཏུཎྷཱིབྷཱཝོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༧༣) ཝུཏྟཝིདྷིཾཡེཝ པཊིཔནྣོཏི.

ནིདྡཱརཱམོཏི ཡོ ཡཱཝདཏྠཾ ཨུདརཱཝདེཧཀཾ བྷུཉྫིཏྭཱ སེཡྻསུཁཾ, པསྶསུཁཾ, མིདྡྷསུཁཾ ཨནུཡུཉྫཏི, ཡོ ཙ གཙྪནྟོཔི ནིསིནྣོཔི ཋིཏོཔི ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏོ ནིདྡཱཡཏི, ཨཡཾ ནིདྡཱརཱམོ ནཱམ. ཡསྶ པན ཀརཛཀཱཡགེལཉྙེན ཙིཏྟཾ བྷཝངྒཾ ཨོཏརཏི, ནཱཡཾ ནིདྡཱརཱམོ, ཏེནེཝཱཧ –

‘‘ཨབྷིཛཱནཱམི ཁོ པནཱཧཾ, ཨགྒིཝེསྶན, གིམྷཱནཾ པཙྪིམེ མཱསེ པཙྪཱབྷཏྟཾ པིཎྜཔཱཏཔྤཊིཀྐནྟོ ཙཏུགྒུཎཾ སངྒྷཱཊིཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ དཀྑིཎེན པསྶེན སཏོ སམྤཛཱནོ ནིདྡཾ ཨོཀྐམིཏཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༣༨༧).

ཨེཏྠ ཙ པུཐུཛྫནཀལྱཱཎཀོཔི སེཁོཏྭེཝ ཝེདིཏབྦོ. ཏསྨཱ ཏསྶ སབྦསྶཔི ཝིསེསཱདྷིགམསྶ ཨིཏརེསཾ ཨུཔརི ཝིསེསཱདྷིགམསྶ ཙ པརིཧཱནཱཡ ཝཏྟནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. སུཀྐཔཀྑསྶ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨཏྠཝིབྷཱཝནཱ ཝེདིཏབྦཱ.

གཱཐཱསུ ཨུདྡྷཏོཏི ཙིཏྟཝིཀྑེཔཀརེན ཨུདྡྷཙྩེན ཨུདྡྷཏོ ཨཝཱུཔསནྟོ. ཨཔྤཀིཙྩསྶཱཏི ཨནུཉྙཱཏསྶཔི ཝུཏྟཔྤཀཱརསྶ ཀིཙྩསྶ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟཀཱལེཡེཝ ཀརཎཏོ ཨཔྤཀིཙྩོ ཨསྶ བྷཝེཡྻ. ཨཔྤམིདྡྷོཏི ‘‘དིཝསཾ ཙངྐམེན ནིསཛྫཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཛཱགརིཡཱནུཡོགེན ནིདྡཱརཧིཏོ ཨསྶ. ཨནུདྡྷཏོཏི བྷསྶཱརཱམཏཱཡ ཨུཔྤཛྫནཀཙིཏྟཝིཀྑེཔསྶ ཨབྷསྶཱརཱམོ ཧུཏྭཱ པརིཝཛྫནེན ན ཨུདྡྷཏོ ཝཱུཔསནྟཙིཏྟོ, སམཱཧིཏོཏི ཨཏྠོ. སེསཾ པུབྦེ ཝུཏྟནཡཏྟཱ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ. ཨིཏི ཨིམསྨིཾ ཝགྒེ པཋམདུཏིཡཔཉྩམཚཊྛསཏྟམཨཊྛམནཝམེསུ སུཏྟེསུ ཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, ཨིཏརེསུ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཏཏིཡཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཙཏུཏྠཝགྒོ

༡. ཝིཏཀྐསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༠. ཙཏུཏྠཝགྒསྶ པཋམེ ཨཀུསལཝིཏཀྐཱཏི ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཱ ཝིཏཀྐཱ, མིཙྪཱཝིཏཀྐཱཏི ཨཏྠོ. ཨནཝཉྙཏྟིཔཊིསཾཡུཏྟོཏི ཨེཏྠ ཨནཝཉྙཏྟཱིཏི ཨནཝཉྙཱ པརེཧི ཨཏྟནོ ཨཧཱིལི༹ཏཏཱ ཨཔརིབྷཱུཏཏཱ, ‘‘ཨཧོ ཝཏ མཾ པརེ ན ཨཝཛཱནེཡྻུ’’ནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟོ ཨིཙྪཱཙཱརོ, ཏཱཡ ཨནཝཉྙཏྟིཡཱ པཊིསཾཡུཏྟོ སཾསཊྛོ, ཏཾ ཝཱ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟོ ཨནཝཉྙཏྟིཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ. ཏསྨཱ ‘‘ཀཐཾ ནུ ཁོ མཾ པརེ གཧཊྛཱ ཙེཝ པབྦཛིཏཱ ཙ ན ཨོརཀཏོ དཧེཡྻུ’’ནྟི སམྦྷཱཝནཀམྱཏཱཡ ཨིཙྪཱཙཱརེ, ཋཏྭཱ པཝཏྟིཏཝིཏཀྐསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཔཊིསཾཡུཏྟོཏི ཙཱིཝརཱདིལཱབྷེན ཙེཝ སཀྐཱརེན ཙ ཀིཏྟིསདྡེན ཙ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན པཊིསཾཡུཏྟོ. པརཱནུདྡཡཏཱཔཊིསཾཡུཏྟོཏི པརེསུ ཨནུདྡཡཏཱཔཏིརཱུཔཀེན གེཧསིཏཔེམེན པཊིསཾཡུཏྟོ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘སཾསཊྛོ ཝིཧརཏི རཱཛཱུཧི རཱཛམཧཱམཏྟེཧི བྲཱཧྨཎེཧི གཧཔཏིཀེཧི ཏིཏྠིཡེཧི ཏིཏྠིཡསཱཝཀེཧི སཧནནྡཱི སཧསོཀཱི, སུཁིཏེསུ སུཁིཏོ, དུཀྑིཏེསུ དུཀྑིཏོ, ཨུཔྤནྣེསུ ཀིཙྩཀརཎཱིཡེསུ ཨཏྟནཱཝ ཡོགཾ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༣; ༤.༢༤༡; ཝིབྷ. ༨༨༨).

གཱཐཱསུ ཨནཝཉྙཏྟིཡཱ པཊིསཾཡུཏྟོ པུགྒལོ ཨནཝཉྙཏྟིསཾཡུཏྟོ. ལཱབྷསཀྐཱརེ གཱརཝོ ཨེཏསྶ, ན དྷམྨེཏི ལཱབྷསཀྐཱརགཱརཝོ. སུཁདུཀྑེསུ ཨམཱ སཧ བྷཝཱཏི ཨམཙྩཱ, སཧཱཡསདིསཱ ཨུཔཊྛཱཀཱ. ཏེཧི གེཧསིཏཔེམཝསེན སཧ ནནྡནསཱིལོ སཧནནྡཱི ཨམཙྩེཧི, ཨིམིནཱ པརཱནུདྡཡཏཱཔཊིསཾཡུཏྟཾ ཝིཏཀྐཾ དསྶེཏི. ཨཱརཱ སཾཡོཛནཀྑཡཱཏི ཨིམེཧི ཏཱིཧི ཝིཏཀྐེཧི ཨབྷིབྷཱུཏོ པུགྒལོ སཾཡོཛནཀྑཡཏོ ཨརཧཏྟཏོ དཱུརེ, ཏསྶ ཏཾ དུལླབྷནྟི ཨཏྠོ.

པུཏྟཔསུནྟི པུཏྟེ ཙ པསཝོ ཙ. པུཏྟསདྡེན ཙེཏྠ དཱརཱདཡོ; པསུསདྡེན ཨསྶམཧིཾསཁེཏྟཝཏྠཱདཡོ ཙ སངྒཧིཏཱ. ཝིཝཱཧེཏི ཝིཝཱཧཀཱརཱཔནེ. ཨིམིནཱ ཨཱཝཱཧོཔི སངྒཧིཏོ. སཾཧརཱནཱིཏི པརིགྒཧཱནི, པརིཀྑཱརསངྒཧཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘སནྠཝཱནཱི’’ཏི ཙ པཋནྟི, མིཏྟསནྠཝཱནཱིཏི ཨཏྠོ. སབྦཏྠ ཧིཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ. བྷབྦོ སོ ཏཱདིསོ བྷིཀྑཱུཏི སོ ཡཐཱཝུཏྟཾ སབྦཾ པཔཉྩཾ པརིཙྩཛིཏྭཱ ཡཐཱ སཏྠཱརཱ ཝུཏྟཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ, ཏཐཱ པསྶིཏབྦཏོ ཏཱདིསོ སཾསཱརེ བྷཡཾ ཨིཀྑཏཱིཏི བྷིཀྑུ ཨུཏྟམཾ སམྦོདྷིཾ ཨརཧཏྟཾ པཏྟུཾ ཨརཧཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སཀྐཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༡. དུཏིཡེ སཀྐཱརེནཱཏི སཀྐཱརེན ཧེཏུབྷཱུཏེན, ཨཐ ཝཱ སཀྐཱརེནཱཏི སཀྐཱརཧེཏུནཱ, སཀྐཱརཧེཏུཀེན ཝཱ. སཀྐཱརཉྷི ནིསྶཱཡ ཨིདྷེཀཙྩེ པུགྒལཱ པཱཔིཙྪཱ ཨིཙྪཱཔཀཏཱ ཨིཙྪཱཙཱརེ ཋཏྭཱ ‘‘སཀྐཱརཾ ནིབྦཏྟེསྶཱམཱ’’ཏི ཨནེཀཝིཧིཏཾ ཨནེསནཾ ཨཔྤཏིརཱུཔཾ ཨཱཔཛྫིཏྭཱ ཨིཏོ ཙུཏཱ ཨཔཱཡེསུ ནིབྦཏྟནྟི, ཨཔརེ ཡཐཱསཀྐཱརཾ ལབྷིཏྭཱ ཏནྣིམིཏྟཾ མཱནམདམཙྪརིཡཱདིཝསེན པམཱདཾ ཨཱཔཛྫིཏྭཱ ཨིཏོ ཙུཏཱ ཨཔཱཡེསུ ནིབྦཏྟནྟི. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ – ‘‘སཀྐཱརེན ཨབྷིབྷཱུཏཱ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟཱ’’ཏི. ཏཏྠ ཨབྷིབྷཱུཏཱཏི ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཱ. པརིཡཱདིནྣཙིཏྟཱཏི ཁེཔིཏཙིཏྟཱ, ཨིཙྪཱཙཱརེན མཱནམདཱདིནཱ ཙ ཁཡཾ པཱཔིཏཀུསལཙིཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟཱཏི པརིཏོ ཨཱདིནྣཙིཏྟཱ, ཝུཏྟཔྤཀཱརེན ཨཀུསལཀོཊྛཱསེན ཡཐཱ ཀུསལཙིཏྟསྶ ཨུཔྤཏྟིཝཱརོ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ སམནྟཏོ གཧིཏཙིཏྟསནྟཱནཱཏི ཨཏྠོ. ཨསཀྐཱརེནཱཏི ཧཱིལེ༹ཏྭཱ པརིབྷཝིཏྭཱ པརེཧི ཨཏྟནི པཝཏྟིཏེན ཨསཀྐཱརེན ཧེཏུནཱ, ཨསཀྐཱརཧེཏུཀེན ཝཱ མཱནཱདིནཱ. སཀྐཱརེན ཙ ཨསཀྐཱརེན ཙཱཏི ཀེཧིཙི པཝཏྟིཏེན སཀྐཱརེན ཀེཧིཙི པཝཏྟིཏེན ཨསཀྐཱརེན ཙ. ཡེ ཧི ཀེཧིཙི པཋམཾ སཀྐཏཱ ཧུཏྭཱ ཏེཧིཡེཝ ཨསཱརབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ པཙྪཱ ཨསཀྐཏཱ ཧོནྟི, ཏཱདིསེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘སཀྐཱརེན ཙ ཨསཀྐཱརེན ཙཱ’’ཏི.

ཨེཏྠ སཀྐཱརེན ཨབྷིབྷཱུཏཱ དེཝདཏྟཱདཡོ ནིདསྶེཏབྦཱ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘ཕལཾ ཝེ ཀདལིཾ ཧནྟི, ཕལཾ ཝེལུ༹ཾ ཕལཾ ནལ༹ཾ;

སཀྐཱརོ ཀཱཔུརིསཾ ཧནྟི, གབྦྷོ ཨསྶཏརིཾ ཡཐཱ’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༨༣; ཨ. ནི. ༤.༦༨; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༣༥);

སཱདྷཱུནཾ ཨུཔརི ཀཏེན ཨསཀྐཱརེན ཨབྷིབྷཱུཏཱ དཎྜཀཱིརཱཛཀཱལིངྒརཱཛམཛ྄ཛྷརཱཛཱདཡོ ནིདསྶེཏབྦཱ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘ཀིསཉྷི ཝཙྪཾ ཨཝཀིརིཡ དཎྜཀཱི,

ཨུཙྪིནྣམཱུལོ སཛནོ སརཊྛོ;

ཀུཀྐུལ༹ནཱམེ ནིརཡམྷི པཙྩཏི,

ཏསྶ ཕུལིངྒཱནི པཏནྟི ཀཱཡེ.

‘‘ཡོ སཉྙཏེ པབྦཛིཏེ ཨཝཉྩཡི,

དྷམྨཾ བྷཎནྟེ སམཎེ ཨདཱུསཀེ;

ཏཾ ནཱལི༹ཀེརཾ སུནཁཱ པརཏྠ,

སངྒམྨ ཁཱདནྟི ཝིཕནྡམཱནཾ’’. (ཛཱ. ༢.༡༧.༧༠-༧༡);

‘‘ཨུཔཧཙྩ མནཾ མཛ྄ཛྷོ, མཱཏངྒསྨིཾ ཡསསྶིནེ;

སཔཱརིསཛྫོ ཨུཙྪིནྣོ, མཛ྄ཛྷཱརཉྙཾ ཏདཱ ཨཧཱུ’’ཏི. (ཛཱ. ༢.༡༩.༩༦);

སཀྐཱརེན ཙ ཨསཀྐཱརེན ཙ ཨབྷིབྷཱུཏཱ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ ནཱཊཔུཏྟཱདཡོ ནིདསྶེཏབྦཱ.

གཱཐཱསུ ཨུབྷཡནྟི ཨུབྷཡེན སཀྐཱརེན ཙ ཨསཀྐཱརེན ཙ. སམཱདྷི ན ཝིཀམྤཏཱིཏི ན ཙལཏི, ཨེཀགྒབྷཱཝེན ཏིཊྛཏི. ཀསྶ པན ན ཙལཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཔྤམཱདཝིཧཱརིནོ’’ཏི. ཡོ པམཱདཀརདྷམྨཱནཾ རཱགཱདཱིནཾ སུཊྛུ པཧཱིནཏྟཱ ཨཔྤམཱདཝིཧཱརཱི ཨརཧཱ, ཏསྶ. སོ ཧི ལོཀདྷམྨེཧི ན ཝིཀམྤཏི. སུཁུམདིཊྛིཝིཔསྶཀནྟི ཕལསམཱཔཏྟིཨཏྠཾ སུཁུམཱཡ དིཊྛིཡཱ པཉྙཱཡ ཨབྷིཎྷཾ པཝཏྟཝིཔསྶནཏྟཱ སུཁུམདིཊྛིཝིཔསྶཀཾ. ཨུཔཱདཱནཀྑཡཱརཱམནྟི ཙཏུནྣཾ ཨུཔཱདཱནཱནཾ ཁཡཾ པརིཡོསཱནབྷཱུཏཾ ཨརཧཏྟཕལཾ ཨཱརམིཏབྦཾ ཨེཏསྶཱཏི ཨུཔཱདཱནཀྑཡཱརཱམཾ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. དེཝསདྡསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༢. ཏཏིཡེ དེཝེསཱུཏི ཋཔེཏྭཱ ཨརཱུཔཱཝཙརདེཝེ ཙེཝ ཨསཉྙདེཝེ ཙ ཏདཉྙེསུ ཨུཔཔཏྟིདེཝེསུ. དེཝསདྡཱཏི དེཝཱནཾ པཱིཏིསམུདཱཧཱརསདྡཱ. ནིཙྪརནྟཱིཏི ཨཉྙམཉྙཾ ཨཱལཱཔསལླཱཔཝསེན པཝཏྟནྟི. སམཡཱ སམཡཾ ཨུཔཱདཱཡཱཏི སམཡཏོ སམཡཾ པཊིཙྩ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཋིཏཱ ཏེ དེཝཱ ཏཾ ཀཱལཾ ཨཱགམྨ ནཾ པསྶིསྶནྟི, ཏཏོ ཏཾ སམཡཾ སམྤཏྟཾ ཨཱགམྨཱཏི. ‘‘སམཡཾ སམཡཾ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏི ཙ ཀེཙི པཋནྟི, ཏེསཾ ཏཾ ཏཾ སམཡཾ པཊིཙྩཱཏི ཨཏྠོ. ཡསྨིཾ སམཡེཏི ཡདཱ ‘‘ཨཊྛིཀངྐལཱུཔམཱ ཀཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༣༤; པཱཙི. ༤༡༧), ‘‘སམྦཱདྷོ གྷརཱཝཱསོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༡༩༡; སཾ. ནི. ༢.༡༥༤) ཙ ཀཱམེསུ གྷརཱཝཱསེ ཙ ཨཱདཱིནཝཱ, ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ནེཀྑམྨེ ཨཱནིསཾསཱ ཙ སུདིཊྛཱ ཧོནྟི, ཏསྨིཾ སམཡེ. ཏདཱ ཧིསྶ ཨེཀནྟེན པབྦཛྫཱཡ ཙིཏྟཾ ནམཏི. ཨརིཡསཱཝཀོཏི ཨརིཡསྶ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ སཱཝཀོ, སཱཝཀབྷཱཝཾ ཨུཔགནྟུཀཱམོ, ཨརིཡསཱཝཀོ ཝཱ ཨཝསྶཾབྷཱཝཱི. ཨནྟིམབྷཝིཀཾ སཱཝཀབོདྷིསཏྟཾ སནྡྷཱཡ ཨཡམཱརམྦྷོ. ཀེསམསྶུཾ ཨོཧཱརེཏྭཱཏི ཀེསེ ཙ མསྶུཉྩ ཨོཧཱརེཏྭཱ ཨཔནེཏྭཱ. ཀཱསཱཡཱནི ཝཏྠཱནི ཨཙྪཱདེཏྭཱཏི ཀསཱཡེན རཏྟཏཱཡ ཀཱསཱཡཱནི བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟཱནཾ ཨནུཙྪཝིཀཱནི ཝཏྠཱནི ནིཝཱསེཏྭཱ ཙེཝ པཱརུཔིཏྭཱ ཙ. ཨགཱརསྨཱ ཨནགཱརིཡཾ པབྦཛྫཱཡ ཙེཏེཏཱིཏི ཨགཱརསྨཱ གྷརཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཨནགཱརིཡཾ པབྦཛྫཾ པབྦཛེཡྻནྟི པབྦཛྫཱཡ ཙེཏེཏི པཀཔྤེཏི, པབྦཛཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྠ ཙ ཡསྨཱ ཨགཱརསྶ ཧིཏཾ ཀསིཝཎིཛྫཱདིཀམྨཾ ཨགཱརིཡནྟི ཝུཙྩཏི, ཏཉྩ པབྦཛྫཱཡ ནཏྠི, ཏསྨཱ པབྦཛྫཱ ཨནགཱརིཡནྟི ཉཱཏབྦཱ.

མཱརེནཱཏི ཀིལེསམཱརེན. སངྒཱམཱཡ ཙེཏེཏཱིཏི ཡུཛ྄ཛྷནཏྠཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེཏི, མཱརཾ ཨབྷིཝིཛེཏུཾ སནྣཡ྄ཧཏི. ཡསྨཱ པན ཨེཝརཱུཔསྶ པཊིཔཛྫནཀཔུགྒལསྶ དེཝཔུཏྟམཱརོཔི ཨནྟརཱཡཱཡ ཨུཔཀྐམཏི, ཏསྨཱ ཏསྶཔི ཝསེན མཱརེནཱཏི ཨེཏྠ དེཝཔུཏྟམཱརེནཱཏིཔི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏསྶཱཔི ཨཡཾ ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏཾ ཀརིསྶཏེཝཱཏི. ཡསྨཱ པན པབྦཛིཏདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཁུརགྒཏོ ཝཱ པཊྛཱཡ སཱིལཱནི སམཱདིཡནྟོ པརིསོདྷེནྟོ སམཐཝིཔསྶནཱསུ ཀམྨཾ ཀརོནྟོ ཡཐཱརཧཾ ཏདངྒཔྤཧཱནཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནཱནཾ ཝསེན ཀིལེསམཱརཾ པརིཔཱཏེཏི ནཱམ, ན ཡུཛ྄ཛྷཏི ནཱམ སམྤཧཱརསྶ ཨབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘མཱརེན སདྡྷིཾ སངྒཱམཱཡ ཙེཏེཏཱི’’ཏི.

སཏྟནྣནྟི ཀོཊྛཱསཏོ སཏྟནྣཾ, པབྷེདཏོ པན ཏེ སཏྟཏིཾས ཧོནྟི. ཀཐཾ? ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ, ཙཏྟཱརོ སམྨཔྤདྷཱནཱ, ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ, པཉྩིནྡྲིཡཱནི, པཉྩ བལཱནི, སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ, ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོཏི. ཨེཝཾ པབྷེདཏོ སཏྟཏིཾསཝིདྷཱཔི སཏིཔཊྛཱནཱདིཀོཊྛཱསཏོ སཏྟེཝ ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྟནྣ’’ནྟི. བོདྷིཔཀྑིཡཱནནྟི བུཛ྄ཛྷནཊྛེན བོདྷཱིཏི ལདྡྷནཱམསྶ ཨརིཡཔུགྒལསྶ མགྒཉཱཎསྶེཝ ཝཱ པཀྑེ བྷཝཱནཾ བོདྷིཔཀྑིཡཱནཾ, བོདྷིཀོཊྛཱསིཡཱནནྟི ཨཏྠོ. ‘‘བོདྷིཔཀྑིཀཱན’’ནྟིཔི པཱཋོ, བོདྷིཔཀྑཝནྟཱནཾ, བོདྷིཔཀྑེ ཝཱ ནིཡུཏྟཱནནྟི ཨཏྠོ. བྷཱཝནཱནུཡོགམནུཡུཏྟོཏི ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཨརིཡམགྒབྷཱཝནཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ. ཝིཔསྶནཱཀྑཎེ ཧི སཏིཔཊྛཱནཱདཡོ པརིཡཱཡེན བོདྷིཔཀྑིཡཱ ནཱམ, མགྒཀྑཎེཡེཝ པན ཏེ ནིཔྤརིཡཱཡེན བོདྷིཔཀྑིཡཱ ནཱམ ཧོནྟི.

ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱཏི ཀཱམཱསཝཱདཱིནཾ སབྦེསཾ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱ. ཨཱསཝེསུ ཧི ཁཱིཎེསུ སབྦེ ཀིལེསཱ ཁཱིཎཱཡེཝ ཧོནྟི. ཏེན ཨརཧཏྟམགྒོ ཝུཏྟོ ཧོཏི. ཨནཱསཝནྟི ཨཱསཝཝིརཧིཏཾ. ཙེཏོཝིམུཏྟིཾ པཉྙཱཝིམུཏྟིནྟི ཨེཏྠ ཙེཏོཝཙནེན ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷི, པཉྙཱཝཙནེན ཏཾསམྤཡུཏྟཱ ཙ པཉྙཱ ཝུཏྟཱ. ཏཏྠ སམཱདྷི རཱགཏོ ཝིམུཏྟཏྟཱ ཙེཏོཝིམུཏྟི, པཉྙཱ ཨཝིཛྫཱཡ ཝིམུཏྟཏྟཱ པཉྙཱཝིམུཏྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཡོ ཧིསྶ, བྷིཀྑཝེ, སམཱདྷི, ཏདསྶ སམཱདྷིནྡྲིཡཾ. ཡཱ ཧིསྶ, བྷིཀྑཝེ, པཉྙཱ, ཏདསྶ པཉྙིནྡྲིཡཾ. ཨིཏི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, རཱགཝིརཱགཱ ཙེཏོཝིམུཏྟི, ཨཝིཛྫཱཝིརཱགཱ པཉྙཱཝིམུཏྟཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༥༡༦).

ཨཔིཙེཏྠ སམཐཕལཾ ཙེཏོཝིམུཏྟི, ཝིཔསྶནཱཕལཾ པཉྙཱཝིམུཏྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཱ. དིཊྛེཝ དྷམྨེཏི ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ. སཡཾ ཨབྷིཉྙཱ སཙྪིཀཏྭཱཏི ཨཏྟནཱཡེཝ ཨབྷིཝིསིཊྛཱཡ པཉྙཱཡ པཙྩཀྑཾ ཀཏྭཱ ཨཔརཔྤཙྩཡེན ཉཏྭཱ. ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏཱིཏི པཱཔུཎིཏྭཱ སམྤཱདེཏྭཱ ཝིཧརཏི. ཏམེཝ སངྒཱམསཱིསཾ ཨབྷིཝིཛིཡ ཨཛ྄ཛྷཱཝསཏཱིཏི མཱརཾ ཨབྷིཝིཛིནིཏྭཱ ཝིཛིཏཝིཛཡཏྟཱ ཏེན ཀཏསངྒཱམསངྑཱཏསྶ ཨརིཡམགྒསྶ སཱིསབྷཱུཏཾ ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟིཨིསྶརིཡཊྛཱནཾ, ཨབྷིབྷཝནྟོ ཨཱཝསཏི, སམཱཔཛྫཏི ཨིཙྩེཝ ཨཏྠོ. ཨིམེ ཙ དེཝསདྡཱ དིཊྛསཙྩེསུ དེཝེསུ པཝཏྟནྟི, ཝིསེསཏོ སུདྡྷཱཝཱསདེཝེསཱུཏི ཝེདིཏབྦཾ.

གཱཐཱསུ མཧནྟནྟི སཱིལཱདིགུཎམཧཏྟེན མཧནྟཾ. ཝཱིཏསཱརདནྟི སཱརཛྫཀརཱནཾ ཀིལེསཱནཾ ཨབྷཱཝེན ཝིགཏསཱརཛྫཾ ཨཔགཏམངྐུབྷཱཝཾ. པུརིསཱཛཉྙཱཏི ཨསྶཱདཱིསུ ཨསྶཱཛཱནཱིཡཱདཡོ ཝིཡ པུརིསེསུ ཨཱཛཱནཱིཡབྷཱུཏཱ ཨུཏྟམཔུརིསཱ. དུཛྫཡམཛ྄ཛྷབྷཱུཏི པཙུརཛནེཧི ཛེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཾ ཀིལེསཝཱཧིནིཾ ཨབྷིབྷཝི ཨཛ྄ཛྷོཏྠརི. ‘‘ཨཛྫཡཱི’’ཏིཔི པཋནྟི, ཨཛིནཱིཏི ཨཏྠོ. ཛེཏྭཱན མཙྩུནོ སེནཾ, ཝིམོཀྑེན ཨནཱཝརནྟི ལོཀཏྟཡཱབྷིབྱཱཔནཏོ དིཡཌྜྷསཧསྶཱདིཝིབྷཱགཏོ ཙ ཝིཔུལཏྟཱ ཨཉྙེཧི ཨཱཝརིཏུཾ པཊིསེདྷེཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཏྟཱ ཙ ཨནཱཝརཾ, མཙྩུནོ མཱརསྶ སེནཾ ཝིམོཀྑེན ཨརིཡམགྒེན ཛེཏྭཱ ཡོ ཏྭཾ དུཛྫཡཾ ཨཛཡི, ཏསྶ ནམོ, ཏེ པུརིསཱཛཉྙཱཏི སམྦནྡྷོ.

ཨིཏཱིཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརེན. ཧི-ཨིཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ. ཨེཏཾ པཏྟམཱནསཾ ཨདྷིགཏཱརཧཏྟཾ ཁཱིཎཱསཝཾ དེཝཏཱ ནམསྶནྟཱིཏི ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ནིགམནཝསེན དསྶེཏི. ཨཐ ཝཱ ཨིཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན. ཀིཾ པན ཨེཏཾ ཀཱརཎཾ? ནམུཙིསེནཱཝིཛཡེན པཏྟམཱནསཏྟཾ. ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན ཏཾ དེཝཏཱ ནམསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིདཱནི ཏཾ ཀཱརཎཾ ཕལཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཉྷི ཏསྶ ན པསྶནྟི, ཡེན མཙྩུཝསཾ ཝཛེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏསྶཏྠོ – ཡསྨཱ ཏསྶ པུརིསཱཛཉྙསྶ པཎིདྷཱཡ གཝེསནྟཱཔི དེཝཱ ཨཎུམཏྟམྤི ཏཾ ཀཱརཎཾ ན པསྶནྟི, ཡེན སོ མཙྩུནོ མརཎསྶ ཝསཾ ཝཛེ ཨུཔགཙྪེཡྻ. ཏསྨཱ ཏཾ ཝིསུདྡྷིདེཝཱ ནམསྶནྟཱིཏི.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. པཉྩཔུབྦནིམིཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༣. ཙཏུཏྠེ ཡདཱཏི ཡསྨིཾ ཀཱལེ. དེཝོཏི ཨུཔཔཏྟིདེཝོ. ཏཡོ ཧི དེཝཱ – སམྨུཏིདེཝཱ, ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ, ཝིསུདྡྷིདེཝཱཏི. ཏེསུ སམྨུཏིདེཝཱ ནཱམ རཱཛཱནོ ཁཏྟིཡཱ. ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ནཱམ ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཏོ པཊྛཱཡ ཏདུཔརིདེཝཱ. ཝིསུདྡྷིདེཝཱ ནཱམ ཁཱིཎཱསཝཱ. ཨིདྷ པན ཀཱམཱཝཙརདེཝོ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དེཝོཏི ཨུཔཔཏྟིདེཝོ’’ཏི. དེཝཀཱཡཱཏི དེཝསམཱུཧཏོ, དེཝཊྛཱནཏོ ཝཱ, དེཝལོཀཏོཏི ཨཏྠོ. སམཱུཧནིཝཱསཝཱཙཀོ ཧི ཨཡཾ ཀཱཡསདྡོ. ཙཝནདྷམྨོཏི མརཎདྷམྨོ, ཨཱཡུཀྑཡེན ཝཱ པུཉྙཀྑཡེན ཝཱ ཨུཔཊྛིཏམརཎོཏི ཨཏྠོ.

པཉྩསྶ པུབྦནིམིཏྟཱནི པཱཏུབྷཝནྟཱིཏི ཨསྶ ཨུཔཊྛིཏམརཎསྶ དེཝཔུཏྟསྶ པཉྩ མརཎསྶ པུབྦནིམིཏྟཱནི ཨུཔྤཛྫནྟི, པཀཱསཱནི ཝཱ ཧོནྟི. མཱལཱ མིལཱཡནྟཱིཏི ཏེན པིལ༹ནྡྷིཏམཱལཱ མཛ྄ཛྷནྷིཀསམཡེ ཨཱཏཔེ ཁིཏྟཱ ཝིཡ མིལཱཏཱ ཝིཧཏསོབྷཱ ཧོནྟི.

ཝཏྠཱནི ཀིལིསྶནྟཱིཏི སརདསམཡེ ཝིགཏཝལཱཧཀེ ཨཱཀཱསེ ཨབྦྷུསྶཀྐམཱནབཱལསཱུརིཡསདིསཔྤབྷཱནི ནཱནཱཝིརཱགཝཎྞཱནི ཏེན ནིཝཏྠཔཱརུཏཝཏྠཱནི ཏཾ ཁཎཾཡེཝ ཀདྡམེ ཁིཔིཏྭཱ མདྡིཏཱནི ཝིཡ ཝིཧཏཔྤབྷཱནི མལིནཱནི ཧོནྟི.

ཀཙྪེཧི སེདཱ མུཙྩནྟཱིཏི སུཔརིསུདྡྷཛཱཏིམཎི ཝིཡ སུསིཀྑིཏསིཔྤཱཙརིཡརཙིཏསུཝཎྞཔཊིམཱ ཝིཡ ཙ པུབྦེ སེདམལཛལླིཀཱརཧིཏསརཱིརསྶ ཏསྨིཾ ཁཎེ ཨུབྷོཧི ཀཙྪེཧི སེདདྷཱརཱ སནྡནྟི པགྒྷརནྟི. ན ཀེཝལཉྩ ཀཙྪེཧིཡེཝ, སཀལསརཱིརཏོཔི པནསྶ སེདཛལཀཎྞིཀཱ མུཙྩཏིཡེཝ, ཡེན ཨཱམུཏྟམུཏྟཱཛཱལགཝཙྪིཏོ ཝིཡ ཏསྶ ཀཱཡོ ཧོཏི.

ཀཱཡེ དུབྦཎྞིཡཾ ཨོཀྐམཏཱིཏི པུབྦེ པཊིསནྡྷིཏོ པཊྛཱཡ ཡཐཱནུབྷཱཝཾ ཨེཀཡོཛནཾ དྭིཡོཛནཾ ཡཱཝ དྭཱདསཡོཛནམཏྟམྤི པདེསཾ ཨཱབྷཱཡ ཕརིཏྭཱ ཝིཛྫོཏམཱནོ ཀཱཡོ ཧོཏི ཁཎྜིཙྩཔཱལིཙྩཱདིཝིརཧིཏོ, ན སཱིཏཾ ན ཨུཎྷཾ ཨུཔགྷཱཏཀཾ, དེཝདྷཱིཏཱ སོལ༹སཝསྶུདྡེསིཀཱ ཝིཡ ཧོཏི, དེཝཔུཏྟོ ཝཱིསཏིཝསྶུདྡེསིཀོ ཝིཡ, ཏཾ ཁཎཾཡེཝ ནིཔྤབྷེ ནིཏྟེཛེ ཀཱཡེ ཝིརཱུཔབྷཱཝོ ཨནུཔཝིསཏི སཎྛཱཏི.

སཀེ དེཝོ དེཝཱསནེ ནཱབྷིརམཏཱིཏི ཨཏྟནོ ཨཙྪརཱགཎེཧི སདྡྷིཾ ཀཱིལ༹ནཔརིཙརཎཀདིབྦཱསནེ ན རམཏི, ན ཙིཏྟསྶཱདཾ ལབྷཏི. ཏསྶ ཀིར མནུསྶགཎནཱཡ སཏྟཧི དིཝསེཧི མརཎཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨིམཱནི པུབྦནིམིཏྟཱནི པཱཏུབྷཝནྟི. སོ ཏེསཾ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ‘‘ཨེཝརཱུཔཱཡ ནཱམ སམྤཏྟིཡཱ ཝིནཱ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི བལཝསོཀཱབྷིབྷཱུཏོ ཧོཏི. ཏེནསྶ ཀཱཡེ མཧཱཔརིལཱ༹ཧོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏེན སབྦཏོ གཏྟེཧི སེདཱ མུཙྩནྟི. ཙིརཏརཾ ཀཱལཾ ཨཔརིཙིཏདུཀྑོ ཏཾ ཨདྷིཝཱསེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཨེཀཙྩོ ‘‘དཡ྄ཧཱམི དཡ྄ཧཱམཱི’’ཏི ཀནྡནྟོ པརིདེཝནྟོ ཀཏྠཙི ཨསྶཱདཾ ཨལབྷནྟོ ཝིཛཔྤནྟོ ཝིལཔནྟོ ཏཧིཾ ཏཧིཾ ཨཱཧིཎྜཏི. ཨེཀཙྩོ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ ཀཱཡཝཱཙཱཧི ཝིཀཱརཾ ཨཀརོནྟོཔི པིཡཝིཔྤཡོགདུཀྑཾ ཨསཧནྟོ ཝིཧཉྙམཱནོ ཝིཙརཏི.

ཨིམཱནི པན པུབྦནིམིཏྟཱནི ཡཐཱ ལོཀེ མཧཱཔུཉྙཱནཾ རཱཛརཱཛམཧཱམཏྟཱདཱིནཾཡེཝ ཨུཀྐཱཔཱཏབྷཱུམིཙཱལཙནྡགྒཱཧཱདཱིནི ནིམིཏྟཱནི པཉྙཱཡནྟི, ན སབྦེསཾ; ཨེཝམེཝ མཧེསཀྑདེཝཱནཾཡེཝ པཉྙཱཡཏི. ཨུཔྤནྣཱནི ཙ ཏཱནི ‘‘ཨིམཱནི མརཎསྶ པུབྦནིམིཏྟཱནི ནཱམཱ’’ཏི ཀེཙི དེཝཱ ཛཱནནྟི, ན སབྦེ. ཏཏྠ ཡོ མནྡེན ཀུསལཀམྨེན ནིབྦཏྟོ, སོ ‘‘ཨིདཱནི ཀོ ཛཱནཱཏི, ‘ཀུཧིཾ ནིབྦཏྟིསྶཱམཱི’’’ཏི བྷཱཡཏི. ཡོ པན མཧཱཔུཉྙོ, སོ ‘‘བཧུཾ མཡཱ དཱནཾ དིནྣཾ, སཱིལཾ རཀྑིཏཾ, པུཉྙཾ ཨུཔཙིཏཾ, ཨིཏོ ཙུཏསྶ མེ སུགཏིཡེཝ པཱཊིཀངྑཱ’’ཏི ན བྷཱཡཏི ན ཝིཀམྤཏི. ཨེཝཾ ཨུཔཊྛིཏཔུབྦནིམིཏྟཾ པན ཏཾ གཧེཏྭཱ དེཝཏཱ ནནྡནཝནཾ པཝེསེནྟི སབྦདེཝལོཀེསུ ནནྡནཝནཾ ཨཏྠིཡེཝ.

ཏཱིཧི ཝཱཙཱཧི ཨནུམོདེནྟཱིཏི ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནེཧི ཏཱིཧི ཝཙནེཧི ཨནུམོདེནྟི, མོདཾ པམོདཾ ཨུཔྤཱདེནྟི, ཨསྶཱསེནྟི, ཨབྷིཝདནཝསེན ཝཱ ཏཾཁཎཱནུརཱུཔཾ པམོདཾ ཀརོནྟི. ཀེཙི པན ‘‘ཨནུམོདེནྟཱི’’ཏི པདསྶ ‘‘ཨོཝདནྟཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཨིཏོཏི དེཝལོཀཏོ. བྷོཏི ཨཱལཔནཾ. སུགཏིནྟི སུནྡརགཏིཾ, མནུསྶལོཀཾ སནྡྷཱཡ ཝདནྟི. གཙྪཱཏི པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨུཔེཧི.

ཨེཝཾ ཝུཏྟེཏི ཨེཝཾ ཏདཱ ཏེཧི དེཝེཧི ཏསྶ ‘‘ཨིཏོ བྷོ སུགཏིཾ གཙྪཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝཏྟབྦཝཙནེ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟེ ཨཉྙཏརོ ནཱམགོཏྟེན ཨཔཱཀཊོ ཏསྶཾ པརིསཱཡཾ ནིསིནྣོ ཨནུསནྡྷིཀུསལོ ཨེཀོ བྷིཀྑུ ‘‘ཨེཏེ སུགཏིཨཱདཡོ བྷགཝཏཱ ཨཝིསེསཏོ ཝུཏྟཱ ཨཝིབྷཱུཏཱ, ཧནྡ ཏེ ཝིབྷཱུཏཏརེ ཀཱརཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏཾ ‘‘ཀིཾནུ ཁོ, བྷནྟེ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཨཝོཙ. སདྡྷཱདིགུཎཝིསེསཔཊིལཱབྷཀཱརཎཏོ དེཝཱུཔཔཏྟིཧེཏུཏོ ཙ མནུསྶཏྟཾ དེཝཱནཾ ཨབྷིསམྨཏནྟི ཨཱཧ ‘‘མནུསྶཏྟཾ ཁོ བྷིཀྑུ དེཝཱནཾ སུགཏིགམནསངྑཱཏ’’ནྟི.

སུགཏིགམནསངྑཱཏནྟི ‘‘སུགཏིགམན’’ནྟི སམྨཱ ཀཐིཏཾ, ཝཎྞིཏཾ ཐོམིཏནྟི ཨཏྠོ. ཡཾ མནུསྶབྷཱུཏོཏི ཨེཏྠ ཡནྟི ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ, ཏེན པཊིལབྷཏཱིཏི ཨེཏྠ པཊིལབྷནཀིརིཡཱ ཨཱམསཱིཡཏི, ཡོ སདྡྷཱཔཊིལཱབྷོཏི ཨཏྠོ. མནུསྶབྷཱུཏོཏི མནུསྶེསུ ཨུཔྤནྣོ, མནུསྶབྷཱཝཾ ཝཱ པཏྟོ. ཡསྨཱ དེཝལོཀེ ཨུཔྤནྣཱནཾ ཏཐཱགཏསྶ དྷམྨདེསནཱ ཡེབྷུཡྻེན དུལླབྷཱ སཝནཱཡ, ན ཏཐཱ མནུསྶཱནཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘མནུསྶབྷཱུཏོ’’ཏི. ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏེ དྷམྨཝིནཡེཏི ཏཐཱགཏེན བྷགཝཏཱ དེསིཏེ སིཀྑཏྟཡསངྒཧེ སཱསནེ. ཏཉྷི དྷམྨཏོ ཨནཔེཏཏྟཱ དྷམྨོ ཙ, ཨཱསཡཱནུརཱུཔཾ ཝིནེཡྻཱནཾ ཝིནཡནཏོ ཝིནཡོ ཙཱཏི དྷམྨཝིནཡོ, ཨུཔནིསྶཡསམྤཏྟིཡཱ ཝཱ དྷམྨཏོ ཨནཔེཏཏྟཱ དྷམྨཾ ཨཔྤརཛཀྑཛཱཏིཀཾ ཝིནེཏཱིཏི དྷམྨཝིནཡོ. དྷམྨེནེཝ ཝཱ ཝིནཡོ, ན དཎྜསཏྠེཧཱིཏི དྷམྨཝིནཡོ, དྷམྨཡུཏྟོ ཝཱ ཝིནཡོཏི དྷམྨཝིནཡོ, དྷམྨཱཡ ཝཱ སཧ མགྒཕལནིབྦཱནཱཡ ཝིནཡོཏི དྷམྨཝིནཡོ, མཧཱཀརུཎཱསབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདིདྷམྨཏོ ཝཱ པཝཏྟོ ཝིནཡོཏི དྷམྨཝིནཡོ. དྷམྨོ ཝཱ བྷགཝཱ དྷམྨབྷཱུཏོ དྷམྨཀཱཡོ དྷམྨསྶཱམཱི, ཏསྶ དྷམྨསྶ ཝིནཡོ, ན ཏཀྐིཡཱནནྟི དྷམྨཝིནཡོ, དྷམྨེ ཝཱ མགྒཕལེ ནིཔྥཱདེཏབྦཝིསཡབྷཱུཏེ ཝཱ པཝཏྟོ ཝིནཡོཏི དྷམྨཝིནཡོཏི ཝུཙྩཏི. ཏསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ.

སདྡྷཾ པཊིལབྷཏཱིཏི ‘‘སྭཱཀྑཱཏོ བྷགཝཏཱ དྷམྨོ’’ཏིཨཱདིནཱ སདྡྷཾ ཨུཔྤཱདེཏི. སདྡྷོ ཧི ཨིམསྨིཾ དྷམྨཝིནཡེ ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནོ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེ ཨཱརཱདྷེསྶཏི. སུལདྡྷལཱབྷསངྑཱཏནྟི ཨེཏྠ ཡཐཱ ཧིརཉྙསུཝཎྞཁེཏྟཝཏྠཱདིལཱབྷོ སཏྟཱནཾ ཨུཔབྷོགསུཁཾ ཨཱཝཧཏི, ཁུཔྤིཔཱསཱདིདུཀྑཾ པཊིབཱཧཏི, དྷནདཱལིདྡིཡཾ ཝཱུཔསམེཏི, མུཏྟཱདིརཏནཔཊིལཱབྷཧེཏུ ཧོཏི, ལོཀསནྟཏིཉྩ ཨཱཝཧཏི; ཨེཝཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱ སདྡྷཱཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཾ ཝིཔཱཀསུཁམཱཝཧཏི, སདྡྷཱདྷུརེན པཊིཔནྣཱནཾ ཛཱཏིཛརཱདིདུཀྑཾ པཊིབཱཧཏི, གུཎདཱལིདྡིཡཾ ཝཱུཔསམེཏི, སཏིསམྦོཛ྄ཛྷངྒཱདིརཏནཔཊིལཱབྷཧེཏུ ཧོཏི, ལོཀསནྟཏིཉྩ ཨཱཝཧཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘སདྡྷོ སཱིལེན སམྤནྣོ, ཡསོ བྷོགསམཔྤིཏོ;

ཡཾ ཡཾ པདེསཾ བྷཛཏི, ཏཏྠ ཏཏྠེཝ པཱུཛིཏོ’’ཏི. (དྷ. པ. ༣༠༣);

ཨེཝཾ སདྡྷཱཔཊིལཱབྷསྶ སུལདྡྷལཱབྷཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཡསྨཱ པནཱཡཾ སདྡྷཱཔཊིལཱབྷོ ཨནུགཱམིཀོ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎོ སབྦསམྤཏྟིཧེཏུ, ལོཀིཡསྶ ཙ ཧིརཉྙསུཝཎྞཱདིདྷནལཱབྷསྶ ཀཱརཎཾ. སདྡྷོཡེཝ ཧི དཱནཱདཱིནི པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ ཨུལཱ༹རུལཱ༹རཝིཏྟཱུཔཀརཎཱནི ཨདྷིགཙྪཏི, ཏེཧི ཙ ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཨཏྠམེཝ སམྤཱདེཏི. ཨསྶདྡྷསྶ པན ཏཱནི ཨནཏྠཱཝཧཱནི ཧོནྟི, ཨིདྷ ཙེཝ སམྤརཱཡེ ཙཱཏི, ཨེཝམྤི སདྡྷཱཡ སུལདྡྷལཱབྷཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཧི –

‘‘སདྡྷཱ བནྡྷཏི པཱཐེཡྻཾ’’. (སཾ. ནི. ༡.༧༩).

‘‘སདྡྷཱ དུཏིཡཱ པུརིསསྶ ཧོཏཱི’’ཏི ཙ. (སཾ. ནི. ༡.༣༦, ༥༩).

‘‘སདྡྷཱིདྷ ཝིཏྟཾ པུརིསསྶ སེཊྛ’’ནྟི ཙ. (སཾ. ནི. ༡.༧༣; སུ. ནི. ༡༨༤).

‘‘སདྡྷཱཧཏྠོ མཧཱནཱགོ’’ཏི ཙ. (ཨ. ནི. ༦.༤༣; ཐེརགཱ. ༦༩༤).

‘‘སདྡྷཱ བཱིཛཾ ཏཔོ ཝུཊྛཱི’’ཏི ཙ. (སཾ. ནི. ༡.༡༩༧; སུ. ནི. ༧༧).

‘‘སདྡྷེསིཀོ, བྷིཀྑཝེ, ཨརིཡསཱཝཀོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༧.༦༧) ཙ.

‘‘སདྡྷཱཡ ཏརཏི ཨོགྷ’’ནྟི ཙ. (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦) –

ཨནེཀེསུ ཋཱནེསུ ཨནེཀེཧི ཀཱརཎེཧི སདྡྷཱ སཾཝཎྞིཏཱ.

ཨིདཱནི ཡཱཡ སདྡྷཱཡ སཱསནེ ཀུསལདྷམྨེསུ སུཔྤཏིཊྛིཏོ ནཱམ ཧོཏི ནིཡཱམོཀྐནྟིཡཱ, ཏཾ སདྡྷཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཱ ཁོ པནསྶཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨསྶཱཏི ཨིམསྶ བྷཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ནིཝིཊྛཱཏི ཨབྷིནིཝིཊྛཱ ཙིཏྟསནྟཱནཾ ཨནུཔཝིཊྛཱ. མཱུལཛཱཏཱཏི ཛཱཏམཱུལཱ. ཀིཾ པན སདྡྷཱཡ མཱུལཾ ནཱམ? སདྡྷེཡྻཝཏྠུསྨིཾ ཨོཀཔྤནཧེཏུབྷཱུཏོ ཨུཔཱཡམནསིཀཱརོ. ཨཔིཙ སཔྤུརིསསེཝནཱ སདྡྷམྨསྶཝནཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརོ དྷམྨཱནུདྷམྨཔྤཊིཔཏྟཱིཏི ཙཏྟཱརི སོཏཱཔཏྟིཡངྒཱནི མཱུལཱནི ཝེདིཏབྦཱནི. པཏིཊྛིཏཱཏི ཨརིཡམགྒཱདྷིགམེན ཀེནཙི ཨཀམྤནཱིཡབྷཱཝེན ཨཝཊྛིཏཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དལ༹ྷཱ ཨསཾཧཱརིཡཱ’’ཏི. དལ༹ྷཱཏི ཐིརཱ. ཨསཾཧཱརིཡཱཏི ཀེནཙི སཾཧརིཏུཾ ཝཱ ཧཱཔེཏུཾ ཝཱ ཨཔནེཏུཾ ཝཱ ཨསཀྐུཎེཡྻཱ. ཨིཏི ཏེ དེཝཱ ཏསྶ སོཏཱཔཏྟིམགྒསམདྷིགམཾ ཨཱསཱིསནྟཱ ཨེཝཾ ཝདནྟི. ཨཏྟནོ དེཝལོཀེ ཀཱམསུཁཱུཔབྷོགཱརཧམེཝ ཧི ཨརིཡཔུགྒལཾ ཏེ ཨིཙྪནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཧི, དེཝ, པུནཔྤུན’’ནྟི.

གཱཐཱསུ པུཉྙཀྑཡམརཎམྤི ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡུཔཙྪེདེནེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཝཏི ཨཱཡུསངྑཡཱ’’ཏི. ཨནུམོདཏནྟི ཨནུམོདནྟཱནཾ. མནུསྶཱནཾ སཧབྱཏནྟི མནུསྶེཧི སཧབྷཱཝཾ. སཧ བྱེཏཱིཏི སཧབྱོ, སཧཔཝཏྟནཀོ, ཏསྶ བྷཱཝོ སཧབྱཏཱ. ནིཝིཊྛསྶཱཏི ནིཝིཊྛཱ བྷཝེཡྻ. ཡཱཝཛཱིཝནྟི ཡཱཝ ཛཱིཝིཏཔྤཝཏྟིཡཱ, ཡཱཝ པརིནིབྦཱནཱཏི ཨཏྠོ.

ཨཔྤམཱཎནྟི སཀྐཙྩཾ བཧུཾ ཨུལཱ༹རཾ བཧུཀྑཏྟུཉྩ ཀརཎཝསེན པམཱཎརཧིཏཾ. ནིརཱུཔདྷིནྟི ཀིལེསཱུཔདྷིརཧིཏཾ, སུཝིསུདྡྷཾ ནིམྨལནྟི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ པན ཏེ དེཝཱ མཧགྒཏཀུསལཾ ན ཨིཙྪནྟི ཀཱམལོཀསམཏིཀྐམནཏོ, ཀཱམཱཝཙརཔུཉྙམེཝ ཨིཙྪནྟི, ཏསྨཱ ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ – ‘‘ཨིཏོ དེཝལོཀཏོ ཙུཏོ མནུསྶེསུ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཝིཉྙུཏཾ པཏྟོ ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིཾ སབྦཾ དུཙྩརིཏཾ པཧཱཡ ཀཱཡསུཙརིཏཱདིཾ སབྦཾ སུཙརིཏཾ ཨུལཱ༹རཾ ཝིཔུལཾ ཨུཔཙིནིཏྭཱ ཨརིཡམགྒེན ཨཱགཏསདྡྷོ བྷཝཱཧཱི’’ཏི. ཡསྨཱ པན ལོཀུཏྟརེསུ པཋམམགྒཾ དུཏིཡམགྒམྤི ཝཱ ཨིཙྪནྟི ཨཏྟནོ དེཝལོཀཱུཔཔཏྟིཡཱ ཨནཏིཝཏྟནཏོ, ཏསྨཱ ཏེསམྤི ཝསེན ‘‘ཨཔྤམཱཎཾ ནིརཱུཔདྷི’’ནྟིཔདཱནཾ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ – པམཱཎཀརཱནཾ དིཊྛེཀཊྛཨོལཱ༹རིཀཀཱམརཱགཱདིཀིལེསཱནཾ ཨུཔཙྪེདེན ཨཔྤམཱཎཾ, སཏྟམབྷཝཏོ ཝཱ ཨུཔྤཛྫནཱརཧསྶ ཁནྡྷཱུཔདྷིསྶ ཏཾནིབྦཏྟཀཨབྷིསངྑཱརཱུཔདྷིསྶ ཏཾཏཾམགྒཝཛ྄ཛྷཀིལེསཱུཔདྷིསྶ ཙ པཧཱནེན ཏེསཾ ཨནིབྦཏྟནཏོ ནིརུཔདྷིསངྑཱཏནིབྦཱནསནྣིསྶིཏཏྟཱ ཙ ནིརུཔདྷཱིཏི.

ཨེཝཾ ཨཙྩནྟམེཝ ཨཔཱཡདྭཱརཔིདྷཱཡཀཾ ཀམྨཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི སགྒསམྤཏྟིནིབྦཏྟཀཀམྨཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཏོ ཨོཔདྷིཀ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨོཔདྷིཀནྟི ཨུཔདྷིཝེཔཀྐཾ ཨཏྟབྷཱཝསམྤཏྟིཡཱ ཙེཝ བྷོགསམྤཏྟིཡཱ ཙ ནིབྦཏྟཀནྟི ཨཏྠོ. ཨུཔདྷཱིཏི ཧི ཨཏྟབྷཱཝོ ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ ‘‘སནྟེཀཙྩཱནི པཱཔཀཱནི ཀམྨསམཱདཱནཱནི ཨུཔདྷིསམྤཏྟིཔཊིབཱཧིཏཱནི ན ཝིཔཙྩནྟཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༨༡༠). ཀཱམགུཎཱཔི. ཡཐཱཧ ‘‘ཨུཔདྷཱིཧི ནརསྶ སོཙནཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༡༢; སུ. ནི. ༣༤). ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ཨུཔདྷཱིཡཏི ཨེཏྠ སུཁདུཀྑནྟི ཨུཔདྷི, ཨཏྟབྷཱཝོ ཀཱམགུཎཱ ཙ. ཨུཔདྷིཀརཎཾ སཱིལཾ ཨེཏསྶ, ཨུཔདྷིཾ ཝཱ ཨརཧཏཱིཏི ཨོཔདྷིཀཾ, པུཉྙཾ, ཏཾ བཧུཾ ཨུལཱ༹རཾ ཀཏྭཱ. ཀཐཾ? དཱནེན. དཱནཉྷི ཨིཏརེཧི སུཀརནྟི ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. དཱནེནཱཏི ཝཱ པདེན ཨབྷཡདཱནམྤི ཝུཏྟཾ, ན ཨཱམིསདཱནམེཝཱཏི སཱིལསྶཱཔི སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཡསྨཱ པན ཏེ དེཝཱ ཨསུརཀཱཡཧཱནིཾ ཨེཀནྟེནེཝ དེཝཀཱཡཔཱརིཔཱུརིཉྩ ཨིཙྪནྟི, ཏསྨཱ ཏསྶ ཨུཔཱཡཾ དསྶེནྟཱ ‘‘ཨཉྙེཔི མཙྩེ སདྡྷམྨེ, བྲཧྨཙརིཡེ ནིཝེསཡཱ’’ཏི དྷམྨདཱནེ ནིཡོཛེནྟི. ཡདཱ ཝིདཱུཏི ཡསྨིཾ ཀཱལེ དེཝཱ དེཝཾ ཙཝནྟཾ ཝིདཱུ ཝིཛཱནེཡྻུཾ, ཏདཱ ཨིམཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཨནུཀམྤཱཡ དུཀྑཱཔནཡནཀམྱཏཱཡ ‘‘དེཝ, ཨིམེ དེཝཀཱཡེ པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫནཝསེན ཨེཧི ཨཱགཙྪཱཧཱི’’ཏི ཙ ཨནུམོདེནྟཱིཏི.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. བཧུཛནཧིཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༤. པཉྩམེ ལོཀེཏི ཨེཏྠ ཏཡོ ལོཀཱ – སཏྟལོཀོ, སངྑཱརལོཀོ, ཨོཀཱསལོཀོཏི. ཏེསུ ཨིནྡྲིཡབདྡྷཱནཾ རཱུཔདྷམྨཱནཾ ཨརཱུཔདྷམྨཱནཾ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཉྩ སནྟཱནཝསེན ཝཏྟམཱནཱནཾ སམཱུཧོ སཏྟལོཀོ, པཐཝཱིཔབྦཏཱདིབྷེདོ ཨོཀཱསལོཀོ, ཨུབྷཡེཔི ཁནྡྷཱ སངྑཱརལོཀོ. ཏེསུ སཏྟལོཀོ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏོ. ཏསྨཱ ལོཀེཏི སཏྟལོཀེ. ཏཏྠཱཔི ན དེཝལོཀེ, ན བྲཧྨལོཀེ, མནུསྶལོཀེ. མནུསྶལོཀེཔི ན ཨཉྙསྨིཾ ཙཀྐཝཱལེ༹, ཨིམསྨིཾཡེཝ ཙཀྐཝཱལེ༹. ཏཏྲཱཔི ན སབྦཊྛཱནེསུ, ‘‘པུརཏྠིམཱཡ དིསཱཡ གཛངྒལཾ ནཱམ ནིགམོ, ཏསྶ ཨཔརེན མཧཱསཱལཱ, ཏཏོ པརཾ པཙྩནྟིམཱ ཛནཔདཱ, ཨོརཏོ མཛ྄ཛྷེ; པུརཏྠིམདཀྑིཎཱཡ དིསཱཡ སལླཝཏཱི ནཱམ ནདཱི, ཏཏོ པརཾ པཙྩནྟིམཱ ཛནཔདཱ, ཨོརཏོ མཛ྄ཛྷེ; དཀྑིཎཱཡ དིསཱཡ སེཏཀཎྞིཀཾ ནཱམ ནིགམོ, ཏཏོ པརཾ པཙྩནྟིམཱ ཛནཔདཱ, ཨོརཏོ མཛ྄ཛྷེ; པཙྪིམཱཡ དིསཱཡ ཐཱུཎཾ ནཱམ བྲཱཧྨཎགཱམོ, ཏཏོ པརཾ པཙྩནྟིམཱ ཛནཔདཱ, ཨོརཏོ མཛ྄ཛྷེ; ཨུཏྟརཱཡ དིསཱཡ ཨུསིརདྡྷཛོ ནཱམ པབྦཏོ, ཏཏོ པརཾ པཙྩནྟིམཱ ཛནཔདཱ, ཨོརཏོ མཛ྄ཛྷེ’’ཏི (མཧཱཝ. ༢༥༩) ཨེཝཾ པརིཙྪིནྣེ ཨཱཡཱམཏོ ཏིཡོཛནསཏེ ཝིཏྠཱརཏོ ཨཌྜྷཏེཡྻཡོཛནསཏེ པརིཀྑེཔཏོ ནཝཡོཛནསཏེ མཛ྄ཛྷིམདེསེ ཨུཔྤཛྫཏི ཏཐཱགཏོ. ན ཀེཝལཉྩ ཏཐཱགཏོཝ པཙྩེཀབུདྡྷཱ ཨགྒསཱཝཀཱ ཨསཱིཏིམཧཱཐེརཱ བུདྡྷམཱཏཱ བུདྡྷཔིཏཱ ཙཀྐཝཏྟིརཱཛཱ ཨཉྙེ ཙ སཱརཔྤཏྟཱ བྲཱཧྨཎགཧཔཏིཀཱ ཨེཏྠེཝ ཨུཔྤཛྫནྟི. ཨིདྷ པན ཏཐཱགཏཝཱརེཡེཝ སབྦཏྠཀཝསེན ཨཡཾ ནཡོ ལབྦྷཏི, ཨིཏརེསུ ཨེཀདེསཝསེན.

ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཨུཔྤཛྫནྟཱིཏི ཨིདཾ པན ཨུབྷཡམྤི ཝིཔྤཀཏཝཙནམེཝ, ཨུཔྤཛྫནྟཱ བཧུཛནཧིཏཏྠཱཡ ཨུཔྤཛྫནྟི, ན ཨཉྙེན ཀཱརཎེནཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝརཱུཔཉྷེཏྠ སདྡལཀྑཎཾ ན སཀྐཱ ཨཉྙེན སདྡལཀྑཎེན པཊིབཱཧིཏུཾ.

ཨཔིཙ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ནཱམ ཨུཔྤཛྫཏི ནཱམ ཨུཔྤནྣོ ནཱམཱཏི ཨཡཾ པབྷེདོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཐཱགཏོ ཧི མཧཱབྷིནཱིཧཱརཾ ཀརོནྟོ, བུདྡྷཀརེ དྷམྨེ པརིཡེསནྟོ, པཱརམིཡོ པཱུརེནྟོ, པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ པརིཙྩཛནྟོ, ཉཱཏཏྠཙརིཡཾ ཙརནྟོ, ལོཀཏྠཙརིཡཾ, བུདྡྷཏྠཙརིཡཾ ཀོཊིཾ པཱཔེནྟོ, པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཏུསིཏབྷཝནེ ཏིཊྛནྟོ, ཏཏོ ཨོཏརིཏྭཱ ཙརིམབྷཝེ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷནྟོ, ཨགཱརམཛ྄ཛྷེ ཝསནྟོ, ཨབྷིནིཀྑམནྟོ, མཧཱཔདྷཱནཾ པདཧནྟོ, པརིཔཀྐཉཱཎོ བོདྷིམཎྜཾ ཨཱརུཡ྄ཧ མཱརབལཾ ཝིདྷམེནྟོ པཋམཡཱམེ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརནྟོ, མཛ྄ཛྷིམཡཱམེ དིབྦཙཀྑུཾ ཝིསོདྷེནྟོ, པཙྪིམཡཱམེ པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ ཉཱཎཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ ཨནེཀཱཀཱརཾ སབྦསངྑཱརེ སམྨསིཏྭཱ སོཏཱཔཏྟིམགྒཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོ ཡཱཝ ཨནཱགཱམིཕལཾ སཙྪིཀརོནྟོཔི ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨེཝ ནཱམ, ཨརཧཏྟམགྒཀྑཎེ ཨུཔྤཛྫཏི ནཱམ, ཨརཧཏྟཕལཀྑཎེ པན ཨུཔྤནྣོ ནཱམ. བུདྡྷཱནཉྷི སཱཝཀཱནཾ ཝིཡ ན པཊིཔཱཊིཡཱ ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎཱདཱིནཾ ཨུཔྤཱདནཀིཙྩཾ ཨཏྠི, སཧེཝ པན ཨརཧཏྟམགྒེན སཀལོཔི བུདྡྷགུཎརཱསི ཨཱགཏོཝ ནཱམ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཏེ ནིབྦཏྟསབྦཀིཙྩཏྟཱ ཨརཧཏྟཕལཀྑཎེ ཨུཔྤནྣཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཨིདྷ ཨརཧཏྟཕལཀྑཎཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨུཔྤནྣོ ཧོཏཱིཏི ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ.

སཱཝཀོཔི ཁཱིཎཱསཝོ སཱཝཀབོདྷིཡཱ ཧེཏུབྷཱུཏེ པུཉྙསམྦྷཱརེ སམྦྷརནྟོ པུབྦཡོགཾ པུབྦཙརིཡཾ གཏཔཙྩཱགཏཝཏྟཾ པཱུརེནྟོ ཙརིམབྷཝེ ནིབྦཏྟནྟོ ཨནུཀྐམེན ཝིཉྙུཏཾ པཏྭཱ སཾསཱརེ ཨཱདཱིནཝཾ དིསྭཱ པབྦཛྫཱཡ ཙེཏཡམཱནོ པབྦཛྫཾ མཏྠཀཾ པཱཔེཏྭཱ སཱིལཱདཱིནི པརིཔཱུརེནྟོ དྷུཏདྷམྨེ སམཱདཱཡ ཝཏྟམཱནོ ཛཱགརིཡཾ ཨནུཡུཉྫནྟོ ཉཱཎཱནི ནིབྦཏྟེནྟོ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཧེཊྛིམམགྒེ ཨདྷིགཙྪནྟོཔི ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨེཝ ནཱམ, ཨརཧཏྟམགྒཀྑཎེ ཨུཔྤཛྫཏི ནཱམ, ཨརཧཏྟཕལཀྑཎེ པན ཨུཔྤནྣོ ནཱམ. སེཀྑོ པན པུབྦཱུཔནིསྶཡཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ གོཏྲབྷུཉཱཎཱ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ནཱམ, པཋམམགྒཀྑཎེ ཨུཔྤཛྫཏི ནཱམ, པཋམཕལཀྑཎཏོ པཊྛཱཡ ཨུཔྤནྣོ ནཱམ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ‘‘ཏཡོམེ, བྷིཀྑཝེ, པུགྒལཱ ལོཀེ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཨུཔྤཛྫནྟཱི’’ཏི པདཱནཾ ཨཏྠོ ཝུཏྟོ ཧོཏི.

ཨིདཱནི བཧུཛནཧིཏཱཡཱཏིཨཱདཱིསུ བཧུཛནཧིཏཱཡཱཏི མཧཱཛནསྶ ཧིཏཏྠཱཡ. བཧུཛནསུཁཱཡཱཏི མཧཱཛནསྶ སུཁཏྠཱཡ. ལོཀཱནུཀམྤཱཡཱཏི སཏྟལོཀསྶ ཨནུཀམྤཾ པཊིཙྩ. ཀཏརསཏྟལོཀསྶཱཏི? ཡོ ཏཐཱགཏསྶ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ དྷམྨཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི, ཨམཏཔཱནཾ པིཝཏི, ཏསྶ. བྷགཝཏོ ཧི དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟནསུཏྟནྟདེསནཱཡ ཨཉྙཱཏཀོཎྜཉྙཔྤམུཁཱ ཨཊྛཱརས བྲཧྨཀོཊིཡོ དྷམྨཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཾསུ. ཨེཝཾ ཡཱཝ སུབྷདྡཔརིབྦཱཛཀཝིནཡནཱ དྷམྨཾ པཊིཝིདྡྷསཏྟཱནཾ གཎནཱ ནཏྠི, མཧཱསམཡསུཏྟནྟདེསནཱཡཾ མངྒལསུཏྟཾ, ཙཱུལ༹རཱཧུལོཝཱདཾ, སམཙིཏྟདེསནཱཡནྟི ཨིམེསུ ཙཏཱུསུ ཋཱནེསུ ཨབྷིསམཡཾ པཏྟསཏྟཱནཾ པརིཙྪེདོ ནཏྠི. ཨེཝམེཏསྶ ཨཔརིམཱཎསྶ སཏྟལོཀསྶ ཨནུཀམྤཱཡ. སཱཝཀསྶ པན ཨརཧཏོ སེཀྑསྶ ཙ ལོཀཱནུཀམྤཱཡ ཨུཔྤཏྟི དྷམྨསེནཱཔཏིཨཱདཱིཧི དྷམྨབྷཎྜཱགཱརིཀཱདཱིཧི ཙ དེསིཏདེསནཱཡ པཊིཝེདྷཔྤཏྟསཏྟཱནཾ ཝསེན, ཨཔརབྷཱགེ ཙ མཧཱམཧིནྡཏྠེརཱདཱིཧི དེསིཏདེསནཱཡ པཊིཝིདྡྷསཙྩཱནཾ ཝསེན, ཡཱཝཛྫཏནཱ ཨིཏོ པརཾ ཨནཱགཏེ ཙ སཱསནཾ ནིསྶཱཡ སགྒམོཀྑམགྒེསུ པཏིཊྛཧནྟཱནཾ ཝསེནཔི ཨཡམཏྠོ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.

ཨཔིཙ བཧུཛནཧིཏཱཡཱཏི བཧུཛནསྶ ཧིཏཏྠཱཡ, ནེསཾ པཉྙཱསམྤཏྟིཡཱ དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཧིཏཱུཔདེསཀོཏི. བཧུཛནསུཁཱཡཱཏི བཧུཛནསྶ སུཁཏྠཱཡ, ཙཱགསམྤཏྟིཡཱ ཨུཔཀརཎསུཁསམྤདཱཡཀོཏི. ལོཀཱནུཀམྤཱཡཱཏི ལོཀསྶ ཨནུཀམྤནཏྠཱཡ, མེཏྟཱཀརུཎཱསམྤཏྟིཡཱ མཱཏཱཔིཏརོ ཝིཡ ལོཀསྶ རཀྑིཏཱ གོཔིཏཱཏི. ཨཏྠཱཡ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ དེཝམནུསྶཱནནྟི ཨིདྷ དེཝམནུསྶགྒཧཎེན བྷབྦཔུགྒལེ ཝེནེཡྻསཏྟེ ཨེཝ གཧེཏྭཱ ཏེསཾ ནིབྦཱནམགྒཕལཱདྷིགམཱཡ ཏཐཱགཏསྶ ཨུཔྤཏྟི དསྶིཏཱ པཋམཝཱརེ, དུཏིཡཏཏིཡཝཱརེསུ པན ཨརཧཏོ སེཀྑསྶ ཙ ཝསེན ཡོཛེཏབྦཾ. ཏཏྠ ཨཏྠཱཡཱཏི ཨིམིནཱ པརམཏྠཱཡ, ནིབྦཱནཱཡཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཧིཏཱཡཱཏི ཏཾསམྤཱཔཀམགྒཏྠཱཡཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ནིབྦཱནསམྤཱཔཀམགྒཏོ ཧི ཨུཏྟརིཾ ཧིཏཾ ནཱམ ནཏྠི. སུཁཱཡཱཏི ཕལསམཱཔཏྟིསུཁཏྠཱཡཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཏཏོ ཨུཏྟརི སུཁཱབྷཱཝཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨཡཾ སམཱདྷི པཙྩུཔྤནྣསུཁོ ཙེཝ ཨཱཡཏིཉྩ སུཁཝིཔཱཀོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༥༥; ཨ. ནི. ༥.༢༧; ཝིབྷ. ༨༠༤).

ཏཐཱགཏོཏིཨཱདཱིནཾ པདཱནཾ ཨཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོ. ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣོཏིཨཱདཱིསུ ཏིསྶོཔི ཝིཛྫཱ བྷཡབྷེརཝེ (མ. ནི. ༡.༣༤ ཨཱདཡོ) ཨཱགཏནཡེན, ཚཔི ཝིཛྫཱ ཚལ༹བྷིཉྙཱཝསེན, ཨཊྛཔི ཝིཛྫཱ ཨམྦཊྛསུཏྟེ ཨཱགཏཱཏི ཝིཛྫཱཧི, སཱིལསཾཝརཱདཱིཧི, པནྣརསཧི ཙརཎདྷམྨེཧི ཙ, ཨནཉྙསཱདྷཱརཎེཧི སམྤནྣོ སམནྣཱགཏོཏི ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣོ. སོབྷནགམནཏྟཱ, སུནྡརཾ ཋཱནཾ གཏཏྟཱ, སམྨཱ གཏཏྟཱ, སམྨཱ གདཏྟཱ ཙ སུགཏོ. སབྦཐཱ ཝིདིཏལོཀཏྟཱ ལོཀཝིདཱུ. ནཏྠི ཨེཏསྶ ཨུཏྟརོཏི ཨནུཏྟརོ. པུརིསདམྨེ པུརིསཝེནེཡྻེ སཱརེཏི ཝིནེཏཱིཏི པུརིསདམྨསཱརཐི. དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ ཨནུསཱསཏཱིཏི སཏྠཱ. སབྦསྶཱཔི ནེཡྻསྶ སབྦཔྤཀཱརེན སཡམྦྷུཉཱཎེན བུདྡྷཏྟཱ བུདྡྷོཏི ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ, ཝིཏྠཱརོ པན ཝིསུདྡྷིམགྒཏོ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༡༣༢-༡༣༣) གཧེཏབྦོ.

སོ དྷམྨཾ དེསེཏི ཨཱདི…པེ… པརིཡོསཱནཀལྱཱཎནྟི སོ བྷགཝཱ སཏྟེསུ ཀཱརུཉྙཾ པཊིཙྩ ཧིཏྭཱཔི ཨནུཏྟརཾ ཝིཝེཀསུཁཾ དྷམྨཾ དེསེཏི. ཏཉྩ ཁོ ཨཔྤཾ ཝཱ བཧུཾ ཝཱ དེསེནྟོ ཨཱདིཀལྱཱཎཱདིཔྤཀཱརམེཝ དེསེཏི. ཀཐཾ? ཨེཀགཱཐཱཔི ཧི སམནྟབྷདྡཀཏྟཱ དྷམྨསྶ པཋམཔཱདེན ཨཱདིཀལྱཱཎཱ, དུཏིཡཏཏིཡེཧི མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎཱ, པཙྪིམེན པརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ. ཨེཀཱནུསནྡྷིཀཾ སུཏྟཾ ནིདཱནེན ཨཱདིཀལྱཱཎཾ, ནིགམནེན པརིཡོསཱནཀལྱཱཎཾ, སེསེན མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎཾ. ནཱནཱནུསནྡྷིཀཾ སུཏྟཾ པཋམེན ཨནུསནྡྷིནཱ ཨཱདིཀལྱཱཎཾ, པཙྪིམེན པརིཡོསཱནཀལྱཱཎཾ, སེསེཧི མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎཾ. སཀལོཔི ཝཱ སཱསནདྷམྨོ ཨཏྟནོ ཨཏྠབྷཱུཏེན སཱིལེན ཨཱདིཀལྱཱཎོ, སམཐཝིཔསྶནཱམགྒཕལེཧི མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎོ, ནིབྦཱནེན པརིཡོསཱནཀལྱཱཎོ. སཱིལསམཱདྷཱིཧི ཝཱ ཨཱདིཀལྱཱཎོ, ཝིཔསྶནཱམགྒེཧི མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎོ, ཕལནིབྦཱནེཧི པརིཡོསཱནཀལྱཱཎོ. བུདྡྷསུབུདྡྷཏཱཡ ཝཱ ཨཱདིཀལྱཱཎོ, དྷམྨསུདྷམྨཏཱཡ མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎོ, སངྒྷསུཔྤཊིཔཏྟིཡཱ པརིཡོསཱནཀལྱཱཎོ. ཏཾ སུཏྭཱ ཏཐཏྟཱཡ པཊིཔནྣེན ཨདྷིགནྟབྦཱཡ ཨབྷིསམྦོདྷིཡཱ ཝཱ ཨཱདིཀལྱཱཎོ, པཙྩེཀབོདྷིཡཱ མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎོ, སཱཝཀབོདྷིཡཱ པརིཡོསཱནཀལྱཱཎོ. སུཡྻམཱནོ ཙེས ནཱིཝརཎཝིཀྑམྦྷནཏོ སཝནེནཔི ཀལྱཱཎམེཝ ཨཱཝཧཏཱིཏི ཨཱདིཀལྱཱཎོ, པཊིཔཛྫིཡམཱནོ སམཐཝིཔསྶནཱསུཁཱཝཧནཏོ པཊིཔཏྟིཡཱཔི སུཁམེཝ ཨཱཝཧཏཱིཏི མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎོ, ཏཐཱཔཊིཔནྣོ ཙ པཊིཔཏྟིཕལེ ནིཊྛིཏེ ཏཱདིབྷཱཝཱཝཧནཏོ པཊིཔཏྟིཕལེནཔི ཀལྱཱཎམེཝ ཨཱཝཧཏཱིཏི པརིཡོསཱནཀལྱཱཎོ. ནཱཐཔྤབྷཝཏྟཱ ཙ པབྷཝསུདྡྷིཡཱ ཨཱདིཀལྱཱཎོ, ཨཏྠསུདྡྷིཡཱ མཛ྄ཛྷེཀལྱཱཎོ, ཀིཙྩསུདྡྷིཡཱ པརིཡོསཱནཀལྱཱཎོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སོ དྷམྨཾ དེསེཏི ཨཱདི…པེ… པརིཡོསཱནཀལྱཱཎ’’ནྟི.

ཡཾ པན བྷགཝཱ དྷམྨཾ དེསེནྟོ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ མགྒབྲཧྨཙརིཡཉྩ པཀཱསེཏི, ནཱནཱནཡེཧི དཱིཔེཏི, ཏཾ ཡཐཱནུརཱུཔཾ ཨཏྠསམྤཏྟིཡཱ སཱཏྠཾ, བྱཉྫནསམྤཏྟིཡཱ སབྱཉྫནཾ. སངྐཱསན, པཀཱསན, ཝིཝརཎ, ཝིབྷཛན, ཨུཏྟཱནཱིཀརཎ པཉྙཏྟིཨཏྠཔདསམཱཡོགཏོ སཱཏྠཾ, ཨཀྑརཔདབྱཉྫནཱཀཱརནིརུཏྟིནིདྡེསསམྤཏྟིཡཱ སབྱཉྫནཾ, ཨཏྠགམྦྷཱིརཏཱཔཊིཝེདྷགམྦྷཱིརཏཱཧི ཝཱ སཱཏྠཾ, དྷམྨགམྦྷཱིརཏཱདེསནཱགམྦྷཱིརཏཱཧི སབྱཉྫནཾ. ཨཏྠཔཊིབྷཱནཔཊིསམྦྷིདཱཝིསཡཏོ ཝཱ སཱཏྠཾ, དྷམྨནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱཝིསཡཏོ སབྱཉྫནཾ. པཎྜིཏཝེདནཱིཡཏོ པརིཀྑཀཛནཔྤསཱདཀནྟི སཱཏྠཾ, སདྡྷེཡྻཏོ ལོཀིཡཛནཔྤསཱདཀནྟི སབྱཉྫནཾ. གམྦྷཱིརཱདྷིཔྤཱཡཏོ སཱཏྠཾ, ཨུཏྟཱནཔདཏོ སབྱཉྫནཾ. ཨུཔནེཏབྦསྶ ཨབྷཱཝཏོ སཀལཔརིཔུཎྞབྷཱཝེན ཀེཝལཔརིཔུཎྞཾ, ཨཔནེཏབྦསྶ ཨབྷཱཝཏོ ནིདྡོསབྷཱཝེན པརིསུདྡྷཾ, ཨཔིཙ པཊིཔཏྟིཡཱ ཨདྷིགམབྱཏྟིཏོ སཱཏྠཾ, པརིཡཏྟིཡཱ ཨཱགམབྱཏྟིཏོ སབྱཉྫནཾ, སཱིལཱདིཔཉྩདྷམྨཀྑནྡྷཔཱརིཔཱུརིཡཱ པརིཔུཎྞཾ, ནིརུཔཀྐིལེསཏོ ནིཏྠརཎཏྠཱཡ པཝཏྟིཏོ ལོཀཱམིསནིརཔེཀྑཏོ ཙ པརིསུདྡྷཾ, སིཀྑཏྟཡཔརིགྒཧིཏཏྟཱ བྲཧྨབྷཱུཏེཧི སེཊྛེཧི ཙརིཏབྦཏོ ཏེསཾ ཙརིཡབྷཱཝཏོ ཙ བྲཧྨཙརིཡཾ. ཏསྨཱ ‘‘སཱཏྠཾ སབྱཉྫནཾ…པེ… པཀཱསེཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. པཋམོཏི གཎནཱནུཔུབྦཏོ སབྦལོཀུཏྟམབྷཱཝཏོ ཙ པཋམོ པུགྒལོ.

ཏསྶེཝ སཏྠུ སཱཝཀོཏི ཏསྶེཝ ཡཐཱཝུཏྟགུཎསྶ སཏྠུ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ དྷམྨདེསནཱཡ སཝནནྟེ ཛཱཏོ དྷམྨསེནཱཔཏིསདིསོ སཱཝཀོ, ན པཱུརཎཱདི ཝིཡ པཊིཉྙཱམཏྟེན སཏྠུ སཱཝཀོ. པཱཊིཔདོཏི པཊིཔདཱསངྑཱཏེན ཨརིཡམགྒེན ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏོ བྷཝོཏི པཱཊིཔདོ, ཨནིཊྛིཏཔཊིཔཏྟིཀིཙྩོ པཊིཔཛྫམཱནོཏི ཨཏྠོ. སུཏྟགེཡྻཱདི པརིཡཏྟིདྷམྨོ བཧུཾ སུཏོ ཨེཏེནཱཏི བཧུསྶུཏོ. པཱཏིམོཀྑསཾཝརཱདིསཱིལེན ཙེཝ ཨཱརཉྙིཀངྒཱདིདྷུཏངྒཝཏེཧི ཙ ཨུཔཔནྣོ སམྤནྣོ སམནྣཱགཏོཏི སཱིལཝཏཱུཔཔནྣོ. ཨིཏི བྷགཝཱ ‘‘ལོཀཱནུཀམྤཱ ནཱམ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡེན དྷམྨདེསནཱ, སཱ ཙ ཨིམེསུ ཨེཝ ཏཱིསུ པུགྒལེསུ པཊིབདྡྷཱ’’ཏི དསྶེཏི. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

གཱཐཱསུ ཏསྶནྭཡོཏི ཏསྶེཝ སཏྠུ པཊིཔཏྟིཡཱ དྷམྨདེསནཱཡ ཙ ཨནུགམནེན ཏསྶནྭཡོ ཨནུཛཱཏོ. ཨཝིཛྫནྡྷཀཱརཾ ཝིདྷམིཏྭཱ སཔརསནྟཱནེསུ དྷམྨཱལོཀསངྑཱཏཱཡ པབྷཱཡ ཀརཎཏོ པབྷངྐརཱ. དྷམྨམུདཱིརཡནྟཱཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཀཐེནྟཱ. ཨཔཱཔུརནྟཱིཏི ཨུགྒྷཱཊེནྟི. ཨམཏསྶ ནིབྦཱནསྶ. དྭཱརཾ ཨརིཡམགྒཾ. ཡོགཱཏི ཀཱམཡོགཱདིཏོ. སཏྠཝཱཧེནཱཏི ཝེནེཡྻསཏྠཝཱཧནཏོ བྷཝཀནྟཱརནིཏྠརཎཏོ སཏྠཝཱཧོ, བྷགཝཱ, ཏེན སཏྠཝཱཧེན. སུདེསིཏཾ མགྒམནུཀྐམནྟཱིཏི ཏེན སམྨཱ དེསིཏཾ ཨརིཡམགྒཾ ཏསྶ དེསནཱནུསཱརེན ཨནུགཙྪནྟི པཊིཔཛྫནྟི. ཨིདྷེཝཱཏི ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ. སེསཾ ཨུཏྟཱནམེཝ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཨསུབྷཱནུཔསྶཱིསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༥. ཚཊྛེ ཨསུབྷཱནུཔསྶཱིཏི ཨསུབྷཾ ཨནུཔསྶནྟཱ དྭཏྟིཾསཱཀཱརཝསེན ཙེཝ ཨུདྡྷུམཱཏཀཱདཱིསུ གཧིཏནིམིཏྟསྶ ཨུཔསཾཧརཎཝསེན ཙ ཀཱཡསྨིཾ ཨསུབྷཾ ཨསུབྷཱཀཱརཾ ཨནུཔསྶཀཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཐ. ཨཱནཱཔཱནསྶཏཱིཏི ཨཱནཱཔཱནེ སཏི, ཏཾ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཱ སཏི, ཨསྶཱསཔསྶཱསཔརིགྒཱཧིཀཱ སཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨཱནནྟི ཨསྶཱསོ, ནོ པསྶཱསོ. པཱནནྟི པསྶཱསོ, ནོ ཨསྶཱསོ’’ཏིཨཱདི (པཊི. མ. ༡.༡༦༠).

ཝོཏི ཏུམྷཱཀཾ. ཨཛ྄ཛྷཏྟནྟི ཨིདྷ གོཙརཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. པརིམུཁནྟི ཨབྷིམུཁཾ. སཱུཔཊྛིཏཱཏི སུཊྛུ ཨུཔཊྛིཏཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨཱནཱཔཱནསྶཏི ཙ ཏུམྷཱཀཾ ཀམྨཊྛཱནཱབྷིམུཁཾ སུཊྛུ ཨུཔཊྛིཏཱ ཧོཏཱུཏི. ཨཐ ཝཱ པརིམུཁནྟི པརིགྒཧིཏནིཡྻཱནཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ – ‘‘པརཱིཏི པརིགྒཧཊྛོ, མུཁནྟི ནིཡྻཱནཊྛོ, སཏཱིཏི ཨུཔཊྛཱནཊྛོ, ཏེན ཝུཙྩཏི པརིམུཁཾ སཏི’’ནྟི (པཊི. མ. ༡.༡༦༤). ཨིམིནཱ ཙཏུསཏིཔཊྛཱནསོལ༹སཔྤབྷེདཱ ཨཱནཱཔཱནསྶཏིཀམྨཊྛཱནབྷཱཝནཱ དསྶིཏཱཏི དཊྛབྦཱ.

ཨེཝཾ སངྑེཔེནེཝ རཱགཙརིཏཝིཏཀྐཙརིཏཱནཾ སཔྤཱཡཾ པཊིཀཱུལམནསིཀཱརཀཱཡཱནུཔསྶནཱཝསེན སམཐཀམྨཊྛཱནཾ ཝིཔསྶནཱཀམྨཊྛཱནཉྩ ཨུཔདིསིཏྭཱ ཨིདཱནི སུདྡྷཝིཔསྶནཱཀམྨཊྛཱནམེཝ དསྶེནྟོ ‘‘སབྦསངྑཱརེསུ ཨནིཙྩཱནུཔསྶིནོ ཝིཧརཐཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ ཨནིཙྩཾ, ཨནིཙྩལཀྑཎཾ, ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ, ཨནིཙྩཱནུཔསྶཱིཏི ཨིདཾ ཙཏུཀྐཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཧུཏྭཱ, ཨབྷཱཝཏོ, ཨུདཡབྦཡཡོགཏོ, ཏཱཝཀཱལིཀཏོ, ནིཙྩཔཊིཀྑེཔཏོ ཙ ཁནྡྷཔཉྩཀཾ ཨནིཙྩཾ ནཱམ. ཏསྶ ཡོ ཧུཏྭཱ ཨབྷཱཝཱཀཱརོ, ཏཾ ཨནིཙྩལཀྑཎཾ ནཱམ. ཏཾ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཱ ཝིཔསྶནཱ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ. ཏཾ ཨནིཙྩནྟི ཝིཔསྶཀོ ཨནིཙྩཱནུཔསྶཱི. ཨེཏྠ ཙ ཨེཀཱདསཝིདྷཱ ཨསུབྷཀཐཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ པཱཔེཏྭཱ, སོལ༹སཝཏྠུཀཱ ཙ ཨཱནཱཔཱནཀཐཱ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ པཱཔེཏྭཱ, ཝིཔསྶནཱཀཐཱ ཙ ཝིཏྠཱརཏོ ཝཏྟབྦཱ, སཱ པན སབྦཱཀཱརཏོ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༢.༧༣༧-༧༤༠) ཀཐིཏཱཏི ཏཏྠ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཱ.

ཨིདཱནི ཨསུབྷཱནུཔསྶནཱདཱིཧི ནིཔྥཱདེཏབྦཾ ཕལཝིསེསཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨསུབྷཱནུཔསྶཱིན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སུབྷཱཡ དྷཱཏུཡཱཏི སུབྷབྷཱཝེ, སུབྷནིམིཏྟེཏི ཨཏྠོ. རཱགཱནུསཡོཏི སུབྷཱརམྨཎེ ཨུཔྤཛྫནཱརཧོ ཀཱམརཱགཱནུསཡོ. སོ ཀེསཱདཱིསུ ཨུདྡྷུམཱཏཀཱདཱིསུ ཝཱ ཨསུབྷཱནུཔསྶཱིནཾ ཨསུབྷནིམིཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཏཏྠ པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཏཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཨདྷིགཏེན ཨནཱགཱམིམགྒེན པཧཱིཡཏི, སབྦསོ སམུཙྪིནྡཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨསུབྷཱ བྷཱཝེཏབྦཱ ཀཱམརཱགསྶ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༩.༣; ཨུདཱ. ༣༡). བཱཧིརཱཏི བཧིདྡྷཱཝཏྠུཀཏྟཱ ཨནཏྠཱཝཧཏྟཱ ཙ བཱཧིརཱ བཧིབྷཱུཏཱ. ཝིཏཀྐཱསཡཱཏི ཀཱམསངྐཔྤཱདིམིཙྪཱཝིཏཀྐཱ. ཏེ ཧི ཨཔྤཧཱིནཱ ཨཱསཡཱནུགཏཱ སཏི པཙྩཡསམཝཱཡེ ཨུཔྤཛྫནཏོ ཝིཏཀྐཱསཡཱཏི ཝུཏྟཱ. ཀཱམཝིཏཀྐོ ཙེཏྠ ཀཱམརཱགགྒཧཎེན གཧིཏོ ཨེཝཱཏི ཏདཝསེསཱ ཝིཏཀྐཱ ཨེཝ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཝིགྷཱཏཔཀྑིཀཱཏི དུཀྑབྷཱགིཡཱ, ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏནིབྦཏྟནཀཱ ཝཱ. ཏེ ན ཧོནྟཱིཏི ཏེ པཧཱིཡནྟི. བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ, ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ, ཉཱཏིཝིཏཀྐོ, ཛནཔདཝིཏཀྐོ, ཨམརཱཝིཏཀྐོ, ཨནཝཉྙཏྟིཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ, ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ, པརཱནུདྡཡཏཱཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོཏི ཨཊྛ, ཀཱམཝིཏཀྐེན སདྡྷིཾ ནཝཝིདྷཱ མཧཱཝིཏཀྐཱ ཨཱནཱཔཱནསྶཏིསམཱདྷིནཱ ཏནྣིསྶིཏཱཡ ཙ ཝིཔསྶནཱཡ པུབྦབྷཱགེ ཝིཀྑམྦྷིཏཱ. ཏཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཨདྷིགཏེན ཨརིཡམགྒེན ཡཐཱརཧཾ ཨནཝསེསཏོ པཧཱིཡནྟི. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘ཨཱནཱཔཱནསྶཏི བྷཱཝེཏབྦཱ ཝིཏཀྐུཔཙྪེདཱཡཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༩.༣; ཨུདཱ. ༣༡).

ཡཱ ཨཝིཛྫཱ, སཱ པཧཱིཡཏཱིཏི ཡཱ སཙྩསབྷཱཝཔཊིཙྪཱདིནཱི སབྦཱནཏྠཀཱརཱི སཀལསྶ ཝཊྚདུཀྑསྶ མཱུལབྷཱུཏཱ ཨཝིཛྫཱ, སཱ ཨནིཙྩཱནུཔསྶཱིནཾ ཝིཧརཏཾ སམུཙྪིཛྫཏི. ཨིདཾ ཀིར བྷགཝཏཱ ཨནིཙྩཱཀཱརཏོ ཝུཊྛིཏསྶ སུཀྑཝིཔསྶཀཁཱིཎཱསཝསྶ ཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏསྶཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཏེབྷཱུམཀེསུ སབྦསངྑཱརེསུ ཨནིཙྩཱདིཏོ སམྨསནཾ པཊྛཔེཏྭཱ ཝིཔསྶནྟཱནཾ ཡདཱ ཨནིཙྩནྟི པཝཏྟམཱནཱ ཝུཊྛཱནགཱམིནཱིཝིཔསྶནཱ མགྒེན གྷཊཱིཡཏི, ཨནུཀྐམེན ཨརཧཏྟམགྒོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏེསཾ ཨནིཙྩཱནུཔསྶཱིནཾ ཝིཧརཏཾ ཨཝིཛྫཱ ཨནཝསེསཏོ པཧཱིཡཏི, ཨརཧཏྟམགྒཝིཛྫཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི. ཨནིཙྩཱནུཔསྶཱིནཾ ཝིཧརཏནྟི ཨིདཾ ཨནིཙྩལཀྑཎསྶ ཏེསཾ པཱཀཊབྷཱཝཏོ ཨིཏརསྶ ལཀྑཎདྭཡསྶ གཧཎེ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཝཱ ཝུཏྟཾ, ན པན ཨེཀསྶེཝ ལཀྑཎསྶ ཨནུཔསྶིཏབྦཏོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཡདནིཙྩཾ ཏཾ དུཀྑཾ, ཡཾ དུཀྑཾ ཏདནཏྟཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༡༥). ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནིཙྩསཉྙིནོ ཧི, མེགྷིཡ, ཨནཏྟསཉྙཱ སཎྛཱཏི, ཨནཏྟསཉྙཱི ཨསྨིམཱནསམུགྒྷཱཏཾ པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏི.

གཱཐཱསུ ཨཱནཱཔཱནེ པཊིསྶཏོཏི ཨཱནཱཔཱནནིམིཏྟསྨིཾ པཊི པཊི སཏོ, ཨུཔཊྛིཏསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ. པསྶནྟི ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཙཀྑུནཱ སངྑཱརཱུཔསམཾ ནིབྦཱནཾ པསྶནྟོ. ཨཱཏཱཔཱི སབྦདཱཏི ཨནྟརཱཝོསཱནཾ ཨནཱཔཛྫིཏྭཱ ཨསུབྷཱནུཔསྶནཱདཱིསུ སཏཏཾ ཨཱཏཱཔཱི ཡུཏྟཔྤཡུཏྟོ, ཏཏོ ཨེཝ ཡཏོ ཝཱཡམམཱནོ, ནིཡཏོ ཝཱ སམྨཏྟནིཡཱམེན ཏཏྠ སབྦསངྑཱརསམཐེ ནིབྦཱནེ ཨརཧཏྟཕལཝིམུཏྟིཡཱ ཝིམུཙྩཏི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔནྣསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༦. སཏྟམེ དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔནྣསྶཱཏི ཨེཏྠ དྷམྨོ ནཱམ ནཝཝིདྷོ ལོཀུཏྟརདྷམྨོ, ཏསྶ དྷམྨསྶ ཨནུདྷམྨོ སཱིལཝིསུདྡྷིཨཱདི པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱདྷམྨོ, ཏཾ དྷམྨཱནུདྷམྨཾ པཊིཔནྣསྶ ཨདྷིགནྟུཾ པཊིཔཛྫམཱནསྶ. ཨཡམནུདྷམྨོ ཧོཏཱིཏི ཨཡཾ ཨནུཙྪཝིཀསབྷཱཝོ པཏིརཱུཔསབྷཱཝོ ཧོཏི. ཝེཡྻཱཀརཎཱཡཱཏི ཀཐནཱཡ. དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔནྣོཡནྟི ཡནྟི ཀརཎཏྠེ པཙྩཏྟཝཙནཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡེན ཨནུདྷམྨེན ཏཾ དྷམྨཱནུདྷམྨཾ པཊིཔནྣོཏི བྱཱཀརམཱནོ སམྨདེཝ བྱཱཀརོནྟོ ནཱམ སིཡཱ, ན ཏཏོནིདཱནཾ ཝིཉྙཱུཧི གརཧིཏབྦོ སིཡཱཏི. ཡནྟི ཝཱ ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ, ཏེནེཏཾ དསྶེཏི ‘‘ཡདིདཾ དྷམྨསྶེཝ བྷཱསནཾ, དྷམྨཝིཏཀྐསྶེཝ ཙ ཝིཏཀྐནཾ ཏདུབྷཡཱབྷཱཝེ ཉཱཎུཔེཀྑཱཡ, ཨཡཾ དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔནྣསྶ བྷིཀྑུནོ ཏཐཱརཱུཔོ ཨཡནྟི ཀཐནཱཡཱནུརཱུཔཧེཏུ ཨནུཙྪཝིཀཀཱརཎཾ. བྷཱསམཱནོ དྷམྨཾཡེཝ བྷཱསེཡྻཱཏི ཀཐེནྟོ ཙེ དསཀཐཱཝཏྠུདྷམྨཾཡེཝ ཀཐེཡྻ, ན ཏཔྤཊིཔཀྑམཧིཙྪཏཱདིཨདྷམྨཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཱཡཾ ཀཐཱ ཨབྷིསལླེཁིཀཱ ཙེཏོཝིཝརཎསཔྤཱཡཱ ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡ ཝིརཱགཱཡ ནིརོདྷཱཡ ཨུཔསམཱཡ ཨབྷིཉྙཱཡ སམྦོདྷཱཡ ནིབྦཱནཱཡ སཾཝཏྟཏི. སེཡྻཐིདཾ – ཨཔྤིཙྪཀཐཱ, སནྟུཊྛིཀཐཱ, པཝིཝེཀཀཐཱ, ཨསཾསགྒཀཐཱ, ཝཱིརིཡཱརམྦྷཀཐཱ, སཱིལཀཐཱ, སམཱདྷིཀཐཱ, པཉྙཱཀཐཱ, ཝིམུཏྟིཀཐཱ, ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཀཐཱ, ཨེཝརཱུཔཱཡ ཀཐཱཡ ནིཀཱམལཱབྷཱི ཧོཏི ཨཀིཙྪལཱབྷཱི ཨཀསིརལཱབྷཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༩.༣; ཨུདཱ. ༣༡).

ཨབྷིསལླེཁིཀཱཡ ཀཐཱཡ ལཱབྷཱི ཨེཝ ཧི ཏཾ བྷཱསེཡྻ. ཨེཏེན ཀལྱཱཎམིཏྟསམྤདཱ དསྶིཏཱ.

དྷམྨཝིཏཀྐནྟི ནེཀྑམྨཝིཏཀྐཱདིཾ དྷམྨཏོ ཨནཔེཏཾ ཝིཏཀྐཡཏོ ‘‘སཱིལཱདིཔཊིཔདཾ པརིཔཱུརེསྶཱམཱི’’ཏི ཨུཔརཱུཔརི ཨུསྶཱཧོ ཨབྷིཝཌྜྷིསྶཏི. སོ པན ཝིཏཀྐོ སཱིལཱདཱིནཾ ཨནུཔཀཱརདྷམྨེ ཝཛྫེཏྭཱ ཨུཔཀཱརདྷམྨེ ཨནུབྲཱུཧནཝསེན ཧཱནབྷཱགིཡབྷཱཝཾ ཨཔནེཏྭཱ ཋིཏིབྷཱགིཡབྷཱཝེཔི ཨཊྛཏྭཱ ཝིསེསབྷཱགིཡཏཾ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཏཉྩ པཱཔནཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཨནེཀཔྤབྷེདོ ཝེདིཏབྦོ. ནོ ཨདྷམྨཝིཏཀྐནྟི ཀཱམཝིཏཀྐཾ ནོ ཝིཏཀྐེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ཏདུབྷཡཾ ཝཱ པནཱཏི ཡདེཏཾ པརེསཾ ཨནུགྒཧཎཏྠཾ དྷམྨབྷཱསནཾ ཨཏྟནོ ཨནུགྒཧཎཏྠཾ དྷམྨཝིཏཀྐནཉྩ ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ པན ཏཾ ཨུབྷཡཾ ཨབྷིནིཝཛྫེཏྭཱ ཨཔྤཊིཔཛྫིཏྭཱ ཨཀཏྭཱ. ཨུཔེཀྑཀོཏི ཏཐཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨུདཱསཱིནོ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནམེཝ ཨནུབྲཱུཧནྟོ ཝིཧརེཡྻ, སམཐཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨུཔེཀྑཀོ ཧུཏྭཱ ཝིཔསྶནཱཡམེཝ ཀམྨཾ ཀརོནྟོ ཝིཧརེཡྻ. ཝིཔསྶནམྤི ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ ཏཏྠཔི སངྑཱརུཔེཀྑཱཉཱཎཝསེན ཨུཔེཀྑཀོ ཡཱཝ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ མགྒེན གྷཊཱིཡཏི, ཏཱཝ ཡཐཱ ཏཾ ཏིཀྑཾ སཱུརཾ པསནྣཾ ཧུཏྭཱ ཝཧཏི, ཏཐཱ ཝིཧརེཡྻ སཏོ སམྤཛཱནོཏི.

གཱཐཱསུ སམཐཝིཔསྶནཱདྷམྨོ ཨཱརམིཏབྦཊྛེན ཨཱརཱམོ ཨེཏསྶཱཏི དྷམྨཱརཱམོ. ཏསྨིཾཡེཝ དྷམྨེ རཏོཏི དྷམྨརཏོ. ཏསྶེཝ དྷམྨསྶ པུནཔྤུནཾ ཝིཙིནྟནཏོ དྷམྨཾ ཨནུཝིཙིནྟཡཾ ཏཾ དྷམྨཾ ཨཱཝཛྫེནྟོ, མནསི ཀརོནྟོཏི ཨཏྠོ. ཨནུསྶརནྟི ཏམེཝ དྷམྨཾ ཨུཔརཱུཔརིབྷཱཝནཱཝསེན ཨནུསྶརནྟོ. ཨཐ ཝཱ ཝིམུཏྟཱཡཏནསཱིསེ ཋཏྭཱ པརེསཾ དེསནཱཝསེན སཱིལཱདིདྷམྨོ ཨཱརམིཏབྦཊྛེན ཨཱརཱམོ ཨེཏསྶཱཏི དྷམྨཱརཱམོ. ཏཐེཝ ཏསྨིཾ དྷམྨེ རཏོ ཨབྷིརཏོཏི དྷམྨརཏོ. ཏེསཾཡེཝ སཱིལཱདིདྷམྨཱནཾ གཏིཡོ སམནྭེསནྟོ ཀཱམཝིཏཀྐཱདཱིནཾ ཨོཀཱསཾ ཨདཏྭཱ ནེཀྑམྨསངྐཔྤཱདིདྷམྨཾཡེཝ ཨནུཝིཙིནྟནཏོ དྷམྨཾ ཨནུཝིཙིནྟཡཾ. ཏདུབྷཡཾ ཝཱ པན ཨོལཱ༹རིཀཏོ དཧནྟོ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑིཏྭཱ སམཐཝིཔསྶནཱདྷམྨམེཝ ཨུཔརཱུཔརི བྷཱཝནཱཝསེན ཨནུསྶརནྟོ ཨནུབྲཱུཧནཝསེན པཝཏྟེནྟོ. སདྡྷམྨཱཏི སཏྟཏིཾསཔྤབྷེདཱ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ནཝཝིདྷལོཀུཏྟརདྷམྨཱ ཙ ན པརིཧཱཡཏི, ན ཙིརསྶེཝ ཏཾ ཨདྷིགཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨིདཱནི ཏསྶ ཨནུསྶརཎཝིདྷིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཙརཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཙརཾ ཝཱཏི བྷིཀྑཱཙཱརཝསེན ཙངྐམནཝསེན ཙ ཙརནྟོ ཝཱ. ཡདི ཝཱ ཏིཊྛནྟི ཏིཊྛནྟོ ཝཱ ནིསིནྣོ ཝཱ, ཨུད ཝཱ སཡནྟི སཡནྟོ ཝཱ. ཨེཝཾ ཙཏཱུསུཔི ཨིརིཡཱཔཐེསུ. ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ སམཡཾ ཙིཏྟནྟི ཡཐཱཝུཏྟེ ཀམྨཊྛཱནསངྑཱཏེ གོཙརཛ྄ཛྷཏྟེ ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ རཱགཱདིཀིལེསཱནཾ ཝཱུཔསམནཝསེན པཛཧནཝསེན སམཡཾ སམེནྟོ. སནྟིམེཝཱདྷིགཙྪཏཱིཏི ཨཙྩནྟསནྟིཾ ནིབྦཱནམེཝ པཱཔུཎཱཏཱིཏི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཨནྡྷཀརཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༧. ཨཊྛམེ ཨཀུསལཝིཏཀྐཱཏི ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཱ ཝིཏཀྐཱ. ཨནྡྷཀརཎཱཏིཨཱདཱིསུ ཡསྶ སཡཾ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཏཾ ཡཐཱབྷཱུཏདསྶནནིཝཱརཎེན ཨནྡྷཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨནྡྷཀརཎཱ. ན པཉྙཱཙཀྑུཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨཙཀྑུཀརཎཱ. ཨཉྙཱཎཾ ཀརོནྟཱིཏི ཨཉྙཱཎཀརཎཱ. པཉྙཱནིརོདྷིཀཱཏི ཀམྨསྶཀཏཱཔཉྙཱ, ཛྷཱནཔཉྙཱ, ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱཏི ཨིམཱ ཏིསྶོ པཉྙཱ ཨཔྤཝཏྟིཀརཎེན ནིརོདྷེནྟཱིཏི པཉྙཱནིརོདྷིཀཱ. ཨནིཊྛཕལདཱཡཀཏྟཱ དུཀྑསངྑཱཏསྶ ཝིགྷཱཏསྶ པཀྑེ ཝཏྟནྟཱིཏི ཝིགྷཱཏཔཀྑིཀཱ. ཀིལེསནིབྦཱནཾ ན སཾཝཏྟཡནྟཱིཏི ཨནིབྦཱནསཾཝཏྟནིཀཱ.

ཀཱམཝིཏཀྐོཏི ཀཱམཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ. སོ ཧི ཀིལེསཀཱམསཧིཏོ ཧུཏྭཱ ཝཏྠུཀཱམེསུ པཝཏྟཏི. བྱཱཔཱདཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ. ཝིཧིཾསཱཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ. ཨིམེ དྭེ ཙ སཏྟེསུཔི སངྑཱརེསུཔི ཨུཔྤཛྫནྟི. ཀཱམཝིཏཀྐོ ཧི པིཡམནཱཔེ སཏྟེ ཝཱ སངྑཱརེ ཝཱ ཝིཏཀྐེནྟསྶ ཨུཔྤཛྫཏི, བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ ཨཔྤིཡེ ཨམནཱཔེ སཏྟེ ཝཱ སངྑཱརེ ཝཱ ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨོལོཀནཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ནཱསནཱ ཨུཔྤཛྫཏི, ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ སངྑཱརེསུ ན ཨུཔྤཛྫཏི, སངྑཱརཱ དུཀྑཱཔེཏབྦཱ ནཱམ ནཏྠི, ‘‘ཨིམེ སཏྟཱ ཧཉྙནྟུ ཝཱ བཛ྄ཛྷནྟུ ཝཱ ཨུཙྪིཛྫནྟུ ཝཱ ཝིནསྶནྟུ ཝཱ མཱ ཝཱ ཨཧེསུ’’ནྟི ཙིནྟནཀཱལེ པན སཏྟེསུ ཨུཔྤཛྫཏི.

ཨིམེཡེཝ པན ཀཱམསངྐཔྤཱདཡོ. ཨཏྠཏོ ཧི ཀཱམཝིཏཀྐཱདཱིནཾ ཀཱམསངྐཔྤཱདཱིནཉྩ ནཱནཱཀརཎཾ ནཏྠི, ཏཾསམྤཡུཏྟཱ པན སཉྙཱདཡོ ཀཱམསཉྙཱདཡོ. ཀཱམདྷཱཏུཨཱདཱིནཾ པན ཡསྨཱ པཱལི༹ཡཾ –

‘‘ཀཱམཔཊིསཾཡུཏྟོ ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ…པེ… མིཙྪཱསངྐཔྤོ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཀཱམདྷཱཏུ, སབྦེཔི ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ཀཱམདྷཱཏུ. བྱཱཔཱདཔཊིསཾཡུཏྟོ ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ…པེ… མིཙྪཱསངྐཔྤོ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྱཱཔཱདདྷཱཏུ. དསསུ ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུསུ ཙིཏྟསྶ ཨཱགྷཱཏོ པཊིགྷཱཏོ…པེ… ཨནཏྟམནཏཱ ཙིཏྟསྶ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི བྱཱཔཱདདྷཱཏུ. ཝིཧིཾསཱཔཊིསཾཡུཏྟོ ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ མིཙྪཱསངྐཔྤོ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཝིཧིཾསཱདྷཱཏུ. ཨིདྷེཀཙྩོ པཱཎིནཱ ཝཱ ལེཌྜུནཱ ཝཱ དཎྜེན ཝཱ སཏྠེན ཝཱ རཛྫུཡཱ ཝཱ ཨཉྙཏརཉྙཏརེན སཏྟེ ཝིཧེཋེཏི, ཨཡཾ ཝིཧིཾསཱདྷཱཏཱུ’’ཏི (ཝིབྷ. ༡༨༢, ༩༡༠) –

ཨཱགཏཏྟཱ ཝིསེསོ ལབྦྷཏི.

ཏཏྠ དྭེ ཀཐཱ སབྦསངྒཱཧིཀཱ ཙ ཨསམྦྷིནྣཱ ཙ. ཏཏྠ ཀཱམདྷཱཏུཡཱ གཧིཏཱཡ ཨིཏརཱ དྭེཔི གཧིཏཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཏཏོ པན ནཱིཧརིཏྭཱ ཨཡཾ བྱཱཔཱདདྷཱཏུ, ཨཡཾ ཝིཧིཾསཱདྷཱཏཱུཏི དསྶེཏཱིཏི ཨཡཾ སབྦསངྒཱཧིཀཱ ནཱམ. ཀཱམདྷཱཏུཾ ཀཐེནྟོ པན བྷགཝཱ བྱཱཔཱདདྷཱཏུཾ བྱཱཔཱདདྷཱཏུཊྛཱནེ, ཝིཧིཾསཱདྷཱཏུཾ ཝིཧིཾསཱདྷཱཏུཊྛཱནེ ཋཔེཏྭཱཝ ཨཝསེསཾ ཀཱམདྷཱཏུ ནཱམཱཏི ཀཐེསཱིཏི ཨཡཾ ཨསམྦྷིནྣཀཐཱ ནཱམ.

སུཀྐཔཀྑེ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ནེཀྑམྨཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ ནེཀྑམྨཝིཏཀྐོ. སོ ཨསུབྷཔུབྦབྷཱགེ ཀཱམཱཝཙརོ ཧོཏི, ཨསུབྷཛ྄ཛྷཱནེ རཱུཔཱཝཙརོ, ཏཾ ཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཨུཔྤནྣམགྒཕལཀཱལེ ལོཀུཏྟརོ. ཨབྱཱཔཱདཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ ཨབྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ. སོ མེཏྟཱཔུབྦབྷཱགེ ཀཱམཱཝཙརོ ཧོཏི, མེཏྟཱཛྷཱནེ རཱུཔཱཝཙརོ, ཏཾ ཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཨུཔྤནྣམགྒཕལཀཱལེ ལོཀུཏྟརོ. ཨཝིཧིཾསཱཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝིཏཀྐོ ཨཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ. སོ ཀརུཎཱཔུབྦབྷཱགེ ཀཱམཱཝཙརོ, ཀརུཎཱཛ྄ཛྷཱནེ རཱུཔཱཝཙརོ, ཏཾ ཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཨུཔྤནྣམགྒཕལཀཱལེ ལོཀུཏྟརོ. ཡདཱ པན ཨལོབྷོ སཱིསཾ ཧོཏི, ཏདཱ ཨིཏརེ དྭེ ཏདནྭཱཡིཀཱ ཧོནྟི. ཡདཱ མེཏྟཱ སཱིསཾ ཧོཏི, ཏདཱ ཨིཏརེ དྭེ ཏདནྭཱཡིཀཱ ཧོནྟི. ཡདཱ ཀརུཎཱ སཱིསཾ ཧོཏི, ཏདཱ ཨིཏརེ དྭེ ཏདནྭཱཡིཀཱ ཧོནྟི.

ཨིམེཡེཝ པན ནེཀྑམྨསངྐཔྤཱདཡོ. ཨཏྠཏོ ཧི ནེཀྑམྨཝིཏཀྐཱདཱིནཾ ནེཀྑམྨསངྐཔྤཱདཱིནཉྩ ནཱནཱཀརཎཾ ནཏྠི, ཏཾསམྤཡུཏྟཱ པན སཉྙཱདཡོ ནེཀྑམྨསཉྙཱདཡོ. ནེཀྑམྨདྷཱཏུཨཱདཱིནཾ པན ཡསྨཱ པཱལི༹ཡཾ –

‘‘ནེཀྑམྨཔཊིསཾཡུཏྟོ ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ སངྐཔྤོ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ནེཀྑམྨདྷཱཏུ, སབྦེཔི ཀུསལཱ དྷམྨཱ ནེཀྑམྨདྷཱཏུ. ཨབྱཱཔཱདཔཊིསཾཡུཏྟོ ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ སངྐཔྤོ, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨབྱཱཔཱདདྷཱཏུ. ཡཱ སཏྟེསུ མེཏྟི མེཏྟཱཡནཱ མེཏྟཱཙེཏོཝིམུཏྟི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨབྱཱཔཱདདྷཱཏུ. ཨཝིཧིཾསཱཔཊིསཾཡུཏྟོ ཏཀྐོ ཝིཏཀྐོ སངྐཔྤོ – ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨཝིཧིཾསཱདྷཱཏུ. ཡཱ སཏྟེསུ ཀརུཎཱ ཀརུཎཱཡནཱ ཀརུཎཱཙེཏོཝིམུཏྟི – ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨཝིཧིཾསཱདྷཱཏཱུ’’ཏི. (ཝིབྷ. ༡༨༢) –

ཨཱགཏཏྟཱ ཝིསེསོ ལབྦྷཏི. ཨིདྷཱཔི སབྦསངྒཱཧིཀཱ, ཨསམྦྷིནྣཱཏི དྭེ ཀཐཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཱ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

གཱཐཱསུ ཝིཏཀྐཡེཏི ཝིཏཀྐེཡྻ. ནིརཱཀརེཏི ཨཏྟནོ སནྟཱནཏོ ནཱིཧརེཡྻ ཝིནོདེཡྻ, པཛཧེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. སཝེ ཝིཏཀྐཱནི ཝིཙཱརིཏཱནི, སམེཏི ཝུཊྛཱིཝ རཛཾ སམཱུཧཏནྟི ཡཐཱ ནཱམ གིམྷཱནཾ པཙྪིམེ མཱསེ པཐཝིཡཾ སམཱུཧཏཾ སམནྟཏོ ཨུཊྛིཏཾ རཛཾ མཧཏོ ཨཀཱལམེགྷསྶ ཝསྶཏོ ཝུཊྛི ཋཱནསོ ཝཱུཔསམེཏི, ཨེཝམེཝ སོ ཡོགཱཝཙརོ ཝིཏཀྐཱནི མིཙྪཱཝིཏཀྐེ ཙ ཝིཙཱརིཏཱནི ཏཾསམྤཡུཏྟཝིཙཱརེ ཙ སམེཏི ཝཱུཔསམེཏི སམུཙྪིནྡཏི. ཏཐཱབྷཱུཏོ ཙ ཝིཏཀྐཱུཔསམེན ཙེཏསཱ སབྦེསཾ མིཙྪཱཝིཏཀྐཱནཾ ཨུཔསམནཏོ ཝིཏཀྐཱུཔསམེན ཨརིཡམགྒཙིཏྟེན. ཨིདྷེཝ དིཊྛེཝ དྷམྨེ, སནྟིཔདཾ ནིབྦཱནཾ, སམཛ྄ཛྷགཱ སམདྷིགཏོ ཧོཏཱིཏི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཨནྟརཱམལསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༨. ནཝམེ ཨནྟརཱམལཱཏི ཨེཏྠ ཨནྟརཱསདྡོ –

‘‘ནདཱིཏཱིརེསུ སཎྛཱནེ, སབྷཱསུ རཐིཡཱསུ ཙ;

ཛནཱ སངྒམྨ མནྟེནྟི, མཉྩ ཏཉྩ ཀིམནྟར’’ནྟི. –

ཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༢༨) ཀཱརཎེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨདྡསཱ མཾ, བྷནྟེ, ཨཉྙཏརཱ ཨིཏྠཱི ཝིཛྫནྟརིཀཱཡ བྷཱཛནཾ དྷོཝནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༢.༡༤༩) ཁཎེ. ‘‘ཨཔིཙཱཡཾ ཏཔོདཱ དྭིནྣཾ མཧཱནིརཡཱནཾ ཨནྟརིཀཱཡ ཨཱགཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (པཱརཱ. ༢༣༡) ཝིཝརེ.

‘‘པཱིཏཝཏྠེ པཱིཏདྷཛེ, པཱིཏཱལངྐཱརབྷཱུསིཏེ;

པཱིཏནྟརཱཧི ཝགྒཱུཧི, ཨཔིལ༹ནྡྷཱཝ སོབྷསཱི’’ཏི. –

ཨཱདཱིསུ (ཝི. ཝ. ༦༥༨) ཨུཏྟརིསཱཊཀེ. ‘‘ཡསྶནྟརཏོ ན སནྟི ཀོཔཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨུདཱ. ༢༠) ཙིཏྟེ. ཨིདྷཱཔི ཙིཏྟེ ཨེཝ དཊྛབྦོ. ཏསྨཱ ཨནྟརེ ཙིཏྟེ བྷཝཱ ཨནྟརཱ. ཡསྨིཾ སནྟཱནེ ཨུཔྤནྣཱ, ཏསྶ མལིནབྷཱཝཀརཎཏོ མལཱ. ཏཏྠ མལཾ ནཱམ དུཝིདྷཾ – སརཱིརམལཾ, ཙིཏྟམལནྟི. ཏེསུ སརཱིརམལཾ སེདཛལླིཀཱདི སརཱིརེ ནིབྦཏྟཾ, ཏཏྠ ལགྒཾ ཨཱགནྟུཀརཛཉྩ, ཏཾ ཨུདཀེནཔི ནཱིཧརཎཱིཡཾ, ན ཏཐཱ སཾཀིལེསིཀཾ. ཙིཏྟམལཾ པན རཱགཱདིསཾཀིལེསིཀཾ, ཏཾ ཨརིཡམགྒེཧེཝ ནཱིཧརཎཱིཡཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ པོརཱཎེཧི –

‘‘རཱུཔེན སཾཀིལིཊྛེན, སཾཀིལིསྶནྟི མཱཎཝཱ;

རཱུཔེ སུདྡྷེ ཝིསུཛ྄ཛྷནྟི, ཨནཀྑཱཏཾ མཧེསིནཱ.

‘‘ཙིཏྟེན སཾཀིལིཊྛེན, སཾཀིལིསྶནྟི མཱཎཝཱ;

ཙིཏྟེ སུདྡྷེ ཝིསུཛ྄ཛྷནྟི, ཨིཏི ཝུཏྟཾ མཧེསིནཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༧༣; མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༠༦);

ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཙིཏྟསཾཀིལེསཱ, བྷིཀྑཝེ, སཏྟཱ སཾཀིལིསྶནྟི, ཙིཏྟཝོདཱནཱ ཝིསུཛ྄ཛྷནྟཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༡༠༠). ཏསྨཱ བྷགཝཱ ཨིདྷཱཔི ཙིཏྟམལཝིསོདྷནཱཡ པཊིཔཛྫིཏབྦནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཡོམེ, བྷིཀྑཝེ, ཨནྟརཱམལཱ’’ཏི ཨཱཧ.

ཡཐཱ ཙེཏེ ལོབྷཱདཡོ སཏྟཱནཾ ཙིཏྟེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ མལིནབྷཱཝཀརཱ ནཱནཔྤཀཱརསཾཀིལེསཝིདྷཱཡཀཱཏི ཨནྟརཱམལཱ, ཨེཝཾ ཨེཀཏོ བྷུཉྫིཏྭཱ, ཨེཀཏོ སཡིཏྭཱ, ཨོཏཱརགཝེསཱི ཨམིཏྟསཏྟུ ཝིཡ ཙིཏྟེ ཨེཝ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ སཏྟཱནཾ ནཱནཱཝིདྷཨནཏྠཱཝཧཱ, ནཱནཔྤཀཱརདུཀྑནིབྦཏྟཀཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨནྟརཱཨམིཏྟཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ མིཏྟཔཊིཔཀྑཏོ ཨམིཏྟཱ, སཔཏྟཀིཙྩཀརཎཏོ སཔཏྟཱ, ཧིཾསནཏོ ཝདྷཀཱ, ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏོ པཙྩཏྠིཀཱ.

ཏཏྠ དྭཱིཧི ཨཱཀཱརེཧི ལོབྷཱདཱིནཾ ཨམིཏྟཱདིབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཝེརཱིཔུགྒལོ ཧི ཨནྟརཾ ལབྷམཱནོ ཨཏྟནོ ཝེརིསྶ སཏྠེན ཝཱ སཱིསཾ པཱཏེཏི, ཨུཔཱཡེན ཝཱ མཧནྟཾ ཨནཏྠཾ ཨུཔྤཱདེཏི. ཨིམེ ཙ ལོབྷཱདཡོ པཉྙཱསིརཔཱཏནེན ཡོནིསམྤཊིཔཱདནེན ཙ ཏཱདིསཾ ཏཏོ བལཝཏརཾ ཨནཏྠཾ ནིབྦཏྟེནྟི. ཀཐཾ? ཙཀྑུདྭཱརསྨིཉྷི ཨིཊྛཱདཱིསུ ཨཱརམྨཎེསུ ཨཱཔཱཐགཏེསུ ཡཐཱརཧཾ ཏཱནི ཨཱརབྦྷ ལོབྷཱདཡོ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཨེཏྟཱཝཏཱསྶ པཉྙཱསིརཾ པཱཏིཏཾ ནཱམ ཧོཏི. སོཏདྭཱརཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཝཾ ཏཱཝ པཉྙཱསིརཔཱཏནཏོ ཨམིཏྟཱདིསདིསཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ལོབྷཱདཡོ པན ཀམྨནིདཱནཱ ཧུཏྭཱ ཨཎྜཛཱདིབྷེདཱ ཙཏསྶོ ཡོནིཡོ ཨུཔནེནྟི. ཏསྶ ཡོནིཨུཔགམནམཱུལཀཱནི པཉྩཝཱིསཏི མཧཱབྷཡཱནི དྭཏྟིཾས ཀམྨཀརཎཱནི ཙ ཨཱགཏཱནེཝ ཧོནྟི. ཨེཝཾ ཡོནིསམྤཊིཔཱདནཏོཔི ནེསཾ ཨམིཏྟཱདིསདིསཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨིཏི ལོབྷཱདཡོ ཨམིཏྟཱདིསདིསཏཱཡ ཙིཏྟསམྦྷཱུཏཏཱཡ ཙ ‘‘ཨནྟརཱཨམིཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཱ. ཨཔིཙ ཨམིཏྟེཧི ཀཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻཾ ལོབྷཱདཡོ ཀརོནྟི, ཨམིཏྟཱདིབྷཱཝོ ཙ ལོབྷཱདཱིཧི ཛཱཡཏཱིཏི ཏེསཾ ཨམིཏྟཱདིབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘དིསོ དིསཾ ཡནྟཾ ཀཡིརཱ, ཝེརཱི ཝཱ པན ཝེརིནཾ;

མིཙྪཱཔཎིཧིཏཾ ཙིཏྟཾ, པཱཔིཡོ ནཾ ཏཏོ ཀརེ’’ཏི. (དྷ. པ. ༤༢; ཨུདཱ. ༣༣);

གཱཐཱསུ ཨཏྟནོ པརེསཉྩ ཨནཏྠཾ ཛནེཏཱིཏི ཨནཏྠཛནནོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡདཔི ལུདྡྷོ ཨབྷིསངྑརོཏི ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ མནསཱ ཏདཔི ཨཀུསལཾ; ཡདཔི ལུདྡྷོ ལོབྷེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ པརསྶ ཨསཏཱ དུཀྑཾ ཨུཔྤཱདེཏི ཝདྷེན ཝཱ བནྡྷེན ཝཱ ཛཱནིཡཱ ཝཱ གརཧཱཡ ཝཱ པབྦཱཛནཱཡ ཝཱ བལཝམྷི བལཏྠོ ཨིཏི, ཏདཔི ཨཀུསལཾ, ཨིཏིསྶམེ ལོབྷཛཱ ལོབྷནིདཱནཱ ལོབྷསམུདཡཱ ལོབྷཔཙྩཡཱ ཨནེཀེ པཱཔཀཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ སམྦྷཝནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༧༠).

ཨཔརམྤི ཝུཏྟཾ –

‘‘རཏྟོ ཁོ, བྲཱཧྨཎ, རཱགེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ ཨཏྟབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི, པརབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི, ཨུབྷཡབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི, ཙེཏསིཀམྤི དུཀྑཾ དོམནསྶཾ པཊིསཾཝེདེཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༣.༥༤).

ཙིཏྟཔྤཀོཔནོཏི ཙིཏྟསངྑོབྷནོ. ལོབྷོ ཧི ལོབྷནཱིཡེ ཝཏྠུསྨིཾ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཙིཏྟཾ ཁོབྷེནྟོ པཀོཔེནྟོ ཝིཔརིཎཱམེནྟོ ཝིཀཱརཾ ཨཱཔཱདེནྟོ ཨུཔྤཛྫཏི, པསཱདཱདིཝསེན པཝཏྟིཏུཾ ན དེཏི. བྷཡམནྟརཏོ ཛཱཏཾ, ཏཾ ཛནོ ནཱཝབུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཏཾ ལོབྷསངྑཱཏཾ ཨནྟརཏོ ཨབྦྷནྟརེ ཨཏྟནོ ཙིཏྟེཡེཝ ཛཱཏཾ ཨནཏྠཛནནཙིཏྟཔྤཀོཔནཱདིཾ བྷཡཾ བྷཡཧེཏུཾ ཨཡཾ བཱལམཧཱཛནོ ནཱཝབུཛ྄ཛྷཏི ན ཛཱནཱཏཱིཏི.

ལུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏཱིཏི ཨཏྟཏྠཔརཏྠཱདིབྷེདཾ ཨཏྠཾ ཧིཏཾ ལུདྡྷཔུགྒལོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ན ཛཱནཱཏི. དྷམྨཾ ན པསྶཏཱིཏི དསཀུསལཀམྨཔཐདྷམྨམྤི ལུདྡྷོ ལོབྷེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ ན པསྶཏི པཙྩཀྑཏོ ན ཛཱནཱཏི, པགེཝ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཾ. ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

‘‘རཏྟོ ཁོ, བྲཱཧྨཎ, རཱགེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ ཨཏྟཏྠམྤི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ན པཛཱནཱཏི, པརཏྠམྤི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ན པཛཱནཱཏི, ཨུབྷཡཏྠམྤི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ན པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༣.༥༥).

ཨནྡྷཏམནྟི ཨནྡྷབྷཱཝཀརཾ ཏམཾ. ཡནྟི ཡཏྠ. བྷུམྨཏྠེ ཧི ཨེཏཾ པཙྩཏྟཝཙནཾ. ཡསྨིཾ ཀཱལེ ལོབྷོ སཧཏེ ཨབྷིབྷཝཏི ནརཾ, ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏཱིཏི. ཡནྟི ཝཱ ཀཱརཎཝཙནཾ. ཡསྨཱ ལོབྷོ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ནརཾ སཧཏེ ཨབྷིབྷཝཏི, ཏསྨཱ ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏཱིཏི ཡོཛནཱ, ཡ-ཏ-སདྡཱནཾ ཨེཀནྟསམྦནྡྷབྷཱཝཏོ. ཨཐ ཝཱ ཡནྟི ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ, ‘‘ལོབྷོ སཧཏེ’’ཏི ཨེཏྠ ཡདེཏཾ ལོབྷསྶ སཧནཾ ཨབྷིབྷཝནཾ ཝུཏྟཾ. ཨེཏཾ ཨནྡྷབྷཱཝཀརསྶ ཏམསྶ གམནཾ ཨུཔྤཱདོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཡཾ ནརཾ ལོབྷོ སཧཏེ ཨབྷིབྷཝཏི, ཏསྶ ཨནྡྷཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཏཏོ ཙ ལུདྡྷོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏི, ལུདྡྷོ དྷམྨཾ ན པསྶཏཱིཏི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.

ཡོ ཙ ལོབྷཾ པཧནྟྭཱནཱཏི ཡོ པུབྦབྷཱགེ ཏདངྒཝསེན ཝིཀྑམྦྷནཝསེན ཙ ཡཐཱརཧཾ སམཐཝིཔསྶནཱཧི ལོབྷཾ པཛཧིཏྭཱ ཏཐཱ པཛཧནཧེཏུ ལོབྷནེཡྻེ དིབྦེཔི རཱུཔཱདིཀེ ཨུཔཊྛིཏེ ན ལུབྦྷཏི, བལཝཝིཔསྶནཱནུབྷཱཝེན ལོབྷོ པཧཱིཡཏེ ཏམྷཱཏི ཏསྨཱ ཨརིཡཔུགྒལཱ ཨརིཡམགྒེན ལོབྷོ པཧཱིཡཏི པཛཧཱིཡཏི, ཨཙྩནྟམེཝ པརིཙྩཛཱིཡཏི. ཡཐཱ ཀིཾ? ཨུདབིནྡཱུཝ པོཀྑརཱཏི པདུམིནིཔཎྞཏོ ཨུདཀབིནྡུ ཝིཡ. སེསགཱཐཱནམྤི ཨིམིནཱ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཏཐཱ དོསསྶ –

‘‘ཡདཔི དུཊྛོ ཨབྷིསངྑརོཏི ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ མནསཱ ཏདཔི ཨཀུསལཾ; ཡདཔི དུཊྛོ དོསེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ པརསྶ ཨསཏཱ དུཀྑཾ ཨུཔྤཱདེཏི ཝདྷེན ཝཱ བནྡྷེན ཝཱ ཛཱནིཡཱ ཝཱ གརཧཱཡ ཝཱ པབྦཱཛནཱཡ ཝཱ བལཝམྷི བལཏྠོ ཨིཏི, ཏདཔི ཨཀུསལཾ. ཨིཏིསྶམེ དོསཛཱ དོསནིདཱནཱ དོསསམུདཡཱ དོསཔཙྩཡཱ ཨནེཀེ པཱཔཀཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ སམྦྷཝནྟཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༧༠).

ཏཐཱ –

‘‘དུཊྛོ ཁོ, བྲཱཧྨཎ, དོསེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ ཨཏྟབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི, པརབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི, ཨུབྷཡབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏི ཙེཏསིཀམྤི དུཀྑཾ དོམནསྶཾ པཊིསཾཝེདེཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༥༥).

ཏཐཱ –

‘‘དུཊྛོ ཁོ, བྲཱཧྨཎ, དོསེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ ཨཏྟཏྠམྤི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ན པཛཱནཱཏི, པརཏྠམྤི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ན པཛཱནཱཏི, ཨུབྷཡཏྠམྤི ཡཐཱ བྷཱུཏཾ ན པཛཱནཱཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༥༥) –

ཨཱདིསུཏྟཔདཱནུསཱརེན ཨནཏྠཛནནཏཱ ཨཏྠཧཱནིཧེཏུཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ.

ཏཐཱ མོཧསྶ ‘‘ཡདཔི མཱུལ༹ྷོ ཨབྷིསངྑརོཏི ཀཱཡེན ཝཱཙཱཡ མནསཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༣.༧༠), ‘‘མཱུལ༹ྷོ ཁོ, བྲཱཧྨཎ, མོཧེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ ཨཏྟབྱཱབཱདྷཱཡཔི ཙེཏེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ(ཨ. ནི. ༣.༥༥), ‘‘ཨཏྟཏྠམྤི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ན པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༣.༥༥) ཙ ཨཱགཏསུཏྟཔདཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཱ.

ཏཱལཔཀྐཾཝ བནྡྷནཱཏི ཏཱལཕལཾ ཝིཡ ཨུསུམུཔྤཱདེན ཝཎྚཏོ, ཏཏིཡམགྒཉཱཎུཔྤཱདེན ཏསྶ ཙིཏྟཏོ དོསོ པཧཱིཡཏི, པརིཙྩཛཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. མོཧཾ ཝིཧནྟི སོ སབྦནྟི སོ ཨརིཡཔུགྒལོ སབྦཾ ཨནཝསེསཾ མོཧཾ ཙཏུཏྠམགྒེན ཝིཧནྟི ཝིདྷམཏི སམུཙྪིནྡཏི. ཨཱདིཙྩོཝུདཡཾ ཏམནྟི ཨཱདིཙྩོ ཝིཡ ཨུདཡཾ ཨུགྒཙྪནྟོ ཏམཾ ཨནྡྷཀཱརཾ.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. དེཝདཏྟསུཏྟཝཎྞནཱ

༨༩. དསམེ ཏཱིཧི, བྷིཀྑཝེ, ཨསདྡྷམྨེཧི ཨབྷིབྷཱུཏོཏི ཀཱ ཨུཔྤཏྟི? དེཝདཏྟེ ཧི ཨཝཱིཙིམཧཱནིརཡཾ པཝིཊྛེ དེཝདཏྟཔཀྑིཡཱ ཨཉྙཏིཏྠིཡཱ ཙ ‘‘སམཎེན གོཏམེན ཨབྷིསཔིཏོ དེཝདཏྟོ པཐཝིཾ པཝིཊྛོ’’ཏི ཨབྦྷཱཙིཀྑིཾསུ. ཏཾ སུཏྭཱ སཱསནེ ཨནབྷིཔྤསནྣཱ མནུསྶཱ ‘‘སིཡཱ ནུ ཁོ ཨེཏདེཝཾ, ཡཐཱ ཨིམེ བྷཎནྟཱི’’ཏི ཨཱསངྐཾ ཨུཔྤཱདེསུཾ. ཏཾ པཝཏྟིཾ བྷིཀྑཱུ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེསུཾ. ཨཐ བྷགཝཱ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏཱ ཀསྶཙི ཨབྷིསཔཾ དེནྟི, ཏསྨཱ ན དེཝདཏྟོ མཡཱ ཨབྷིསཔིཏོ, ཨཏྟནོ ཀམྨེནེཝ ནིརཡཾ པཝིཊྛོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏེསཾ མིཙྪཱགཱཧཾ པཊིསེདྷེནྟོ ཨིམཱཡ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨིདཾ སུཏྟཾ ཨབྷཱསི.

ཏཏྠ ཨསདྡྷམྨེཧཱིཏི ཨསཏཾ དྷམྨེཧི, ཨསནྟེཧི ཝཱ དྷམྨེཧི. ཨཏེཀིཙྪོཏི བུདྡྷེཧིཔི ཨནིཝཏྟནཱིཡཏྟཱ ཨཝཱིཙིནིབྦཏྟིཡཱ ཏིཀིཙྪཱབྷཱཝཏོ ཨཏེཀིཙྪོ, ཨཏིཀིཙྪནཱིཡོཏི ཨཏྠོ. ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཱདྷིཔྤཱཡེན པཝཏྟཱ པཱཔཱ ཨིཙྪཱ ཨེཏསྶཱཏི པཱཔིཙྪོ, ཏསྶ བྷཱཝོ པཱཔིཙྪཏཱ, ཏཱཡ. ‘‘ཨཧཾ བུདྡྷོ བྷཝིསྶཱམི, སངྒྷཾ པརིཧརིསྶཱམཱི’’ཏི ཏསྶ ཨིཙྪཱ ཨུཔྤནྣཱ. ཀོཀཱལིཀཱདཡོ པཱཔཱ ལཱམཀཱ མིཏྟཱ ཨེཏསྶཱཏི པཱཔམིཏྟོ, ཏསྶ བྷཱཝོ པཱཔམིཏྟཏཱ, ཏཱཡ. ཨུཏྟརིཀརཎཱིཡེཏི ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱཧི ཨུཏྟརིཀརཎཱིཡེ ཨདྷིགནྟབྦེ མགྒཕལེ ཨནདྷིགཏེ སཏི ཨེཝ, ཏཾ ཨནདྷིགནྟྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨོརམཏྟཀེནཱཏི ཨཔྤམཏྟཀེན ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱམཏྟེན. ཝིསེསཱདྷིགམེནཱཏི ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཱདྷིགམེན. ཨནྟརཱཏི ཝེམཛ྄ཛྷེ. ཝོསཱནཾ ཨཱཔཱདཱིཏི ཨཀཏཀིཙྩོཝ སམཱནོ ‘‘ཀཏཀིཙྩོམྷཱི’’ཏི མཉྙམཱནོ སམཎདྷམྨཏོ ཝིགམཾ ཨཱཔཛྫི. ཨིཏི བྷགཝཱ ཨིམིནཱ སུཏྟེན ཝིསེསཏོ པུཐུཛྫནབྷཱཝེ ཨཱདཱིནཝཾ པཀཱསེསི བྷཱརིཡོ པུཐུཛྫནབྷཱཝོ, ཡཏྲ ཧི ནཱམ ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱཔརིཡོསཱནཱ སམྤཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱཔི ཨནེཀཱནཏྠཱཝཧཾ ནཱནཱཝིདྷཾ དུཀྑཧེཏུཾ ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཾ ཨསཔྤུརིསསཾསགྒཾ ཨཱལསིཡཱནུཡོགཉྩ ཨཝིཛཧནྟོ ཨཝཱིཙིམྷི ཀཔྤཊྛིཡཾ ཨཏེཀིཙྪཾ ཀིབྦིསཾ པསཝིསྶཏཱིཏི.

གཱཐཱསུ མཱཏི པཊིསེདྷེ ནིཔཱཏོ. ཛཱཏཱུཏི ཨེཀཾསེན. ཀོཙཱིཏི སབྦསངྒཱཧཀཝཙནཾ. ལོཀསྨིནྟི སཏྟལོཀེ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི ‘‘ཨིམསྨིཾ སཏྟལོཀེ ཀོཙི པུགྒལོ ཨེཀཾསེན པཱཔིཙྪོ མཱ ཧོཏཱུ’’ཏི. ཏདམིནཱཔི ཛཱནཱཐ, པཱཔིཙྪཱནཾ ཡཐཱ གཏཱིཏི པཱཔིཙྪཱནཾ པུགྒལཱནཾ ཡཐཱ གཏི ཡཱདིསཱི ནིཔྥཏྟི, ཡཱདིསོ ཨབྷིསམྤརཱཡོ, ཏཾ ཨིམིནཱཔི ཀཱརཎེན ཛཱནཱཐཱཏི དེཝདཏྟཾ ནིདསྶེནྟོ ཨེཝམཱཧ. པཎྜིཏོཏི སམཉྙཱཏོཏི པརིཡཏྟིབཱཧུསཙྩེན པཎྜིཏོཏི ཉཱཏོ. བྷཱཝིཏཏྟོཏི སམྨཏོཏི ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱཧི བྷཱཝིཏཙིཏྟོཏི སམྦྷཱཝིཏོ. ཏཐཱ ཧི སོ པུབྦེ ‘‘མཧིདྡྷིཀོ གོདྷིཔུཏྟོ, མཧཱནུབྷཱཝོ གོདྷིཔུཏྟོ’’ཏི དྷམྨསེནཱཔཏིནཱཔི པསཾསིཏོ ཨཧོསི. ཛལཾཝ ཡསསཱ ཨཊྛཱ, དེཝདཏྟོཏི ཝིསྶུཏོཏི ཨཏྟནོ ཀིཏྟིཡཱ པརིཝཱརེན ཛལནྟོ ཝིཡ ཨོབྷཱསེནྟོ ཝིཡ ཋིཏོ དེཝདཏྟོཏི ཨེཝཾ ཝིསྶུཏོ པཱཀཊོ ཨཧོསི. ‘‘མེ སུཏྟ’’ནྟིཔི པཱཋོ, མཡཱ སུཏཾ སུཏམཏྟཾ, ཀཏིཔཱཧེནེཝ ཨཏཐཱབྷཱུཏཏྟཱ ཏསྶ ཏཾ པཎྜིཙྩཱདི སཝནམཏྟམེཝཱཏི ཨཏྠོ.

སོ སམཱནམནུཙིཎྞོ, ཨཱསཛྫ ནཾ ཏཐཱགཏནྟི སོ ཨེཝཾབྷཱུཏོ དེཝདཏྟོ ‘‘བུདྡྷོཔི སཀྱཔུཏྟོ, ཨཧམྤི སཀྱཔུཏྟོ, བུདྡྷོཔི སམཎོ, ཨཧམྤི སམཎོ, བུདྡྷོཔི ཨིདྡྷིམཱ, ཨཧམྤི ཨིདྡྷིམཱ, བུདྡྷོཔི དིབྦཙཀྑུཀོ, ཨཧམྤི དིབྦཙཀྑུཀོ, བུདྡྷོཔི དིབྦསོཏཀོ, ཨཧམྤི དིབྦསོཏཀོ, བུདྡྷོཔི ཙེཏོཔརིཡཉཱཎལཱབྷཱི, ཨཧམྤི ཙེཏོཔརིཡཉཱཎལཱབྷཱི, བུདྡྷོཔི ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣེ དྷམྨེ ཛཱནཱཏི, ཨཧམྤི ཏེ ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཨཏྟནོ པམཱཎཾ ཨཛཱནིཏྭཱ སམྨཱསམྦུདྡྷཾ ཨཏྟནཱ སམསམཊྛཔནེན སམཱནཾ ཨཱཔཛྫནྟོ ‘‘ཨིདཱནཱཧཾ བུདྡྷོ བྷཝིསྶཱམི, བྷིཀྑུསངྒྷཾ པརིཧརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨབྷིམཱརཔཡོཛནཱ ཏཐཱགཏཾ ཨཱསཛྫ ཨཱསཱདེཏྭཱ ཝིཧེཋེཏྭཱ. ‘‘པམཱདམནུཛཱིནོ’’ཏིཔི པཋནྟི. ཏསྶཏྠོ ‘‘ཝུཏྟནཡེན པམཱདཾ ཨཱཔཛྫནྟོ པམཱདཾ ནིསྶཱཡ བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ ཡུགགྒཱཧཙིཏྟུཔྤཱདེན སཧེཝ ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱཧི ཨནུཛཱིནོ པརིཧཱིནོ’’ཏི. ཨཝཱིཙིནིརཡཾ པཏྟོ, ཙཏུདྭཱརཾ བྷཡཱནཀནྟི ཛཱལཱནཾ ཏཏྠ ཨུཔྤནྣསཏྟཱནཾ ཝཱ ནིརནྟརཏཱཡ ‘‘ཨཝཱིཙཱི’’ཏི ལདྡྷནཱམཾ ཙཏཱུསུ པསྶེསུ ཙཏུམཧཱདྭཱརཡོགེན ཙཏུདྭཱརཾ ཨཏིབྷཡཱནཀཾ མཧཱནིརཡཾ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན པཏྟོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –

‘‘ཙཏུཀྐཎྞོ ཙཏུདྭཱརོ, ཝིབྷཏྟོ བྷཱགསོ མིཏོ;

ཨཡོཔཱཀཱརཔརིཡནྟོ, ཨཡསཱ པཊིཀུཛྫིཏོ.

‘‘ཏསྶ ཨཡོམཡཱ བྷཱུམི, ཛལིཏཱ ཏེཛསཱ ཡུཏཱ;

སམནྟཱ ཡོཛནསཏཾ, ཕརིཏྭཱ ཏིཊྛཏི སབྦདཱ’’ཏི. (མ. ནི. ༣.༢༥༠; ཨ. ནི. ༣.༣༦; པེ. ཝ. ༦༩༣-༦༩༤; ཛཱ. ༢.༡༩.༨༦-༨༧);

ཨདུཊྛསྶཱཏི ཨདུཊྛཙིཏྟསྶ. དུབྦྷེཏི དཱུསེཡྻ. ཏམེཝ པཱཔཾ ཕུསཏཱིཏི ཏམེཝ ཨདུཊྛདུབྦྷིཾ པཱཔཔུགྒལཾ པཱཔཾ ནིཧཱིནཾ པཱཔཕལཾ ཕུསཏི པཱཔུཎཱཏི ཨབྷིབྷཝཏི. བྷེསྨཱཏི ཝིཔུལབྷཱཝེན གམྦྷཱིརབྷཱཝེན ཙ བྷིཾསཱཔེནྟོ ཝིཡ, ཝིཔུལགམྦྷཱིརོཏི ཨཏྠོ. ཝཱདེནཱཏི དོསེན. ཝིཧིཾསཏཱིཏི བཱདྷཏི ཨཱསཱདེཏི. ཝཱདོ ཏམྷི ན རཱུཧཏཱིཏི ཏསྨིཾ ཏཐཱགཏེ པརེན ཨཱརོཔིཡམཱནོ དོསོ ན རུཧཏི, ན ཏིཊྛཏི, ཝིསཀུམྦྷོ ཝིཡ སམུདྡསྶ, ན ཏསྶ ཝིཀཱརཾ ཛནེཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཨེཝཾ ཚཧི གཱཐཱཧི པཱཔིཙྪཏཱདིསམནྣཱགཏསྶ ནིརཡཱུཔགབྷཱཝདསྶནེན དུཀྑཏོ ཨཔརིམུཏྟཏཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཔྤཊིཔཀྑདྷམྨསམནྣཱགཏསྶ དུཀྑཀྑཡཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏཱདིསཾ མིཏྟ’’ནྟི ཨོསཱནགཱཐམཱཧ. ཏསྶཏྠོ – ཡསྶ སམྨཱ པཊིཔནྣསྶ མགྒཱནུགོ པཊིཔཏྟིམགྒཾ ཨནུགཏོ སམྨཱ པཊིཔནྣོ ཨཔྤིཙྪཏཱདིགུཎསམནྣཱགམེན སཀལཝཊྚདུཀྑསྶ ཁཡཾ པརིཡོསཱནཾ པཱཔུཎེཡྻ. ཏཱདིསཾ བུདྡྷཾ ཝཱ བུདྡྷསཱཝཀཾ ཝཱ པཎྜིཏོ སཔྤཉྙོ, ཨཏྟནོ མིཏྟཾ ཀུབྦེཐ ཏེན མེཏྟིཀཾ ཀརེཡྻ, ཏཉྩ སེཝེཡྻ ཏམེཝ པཡིརུཔཱསེཡྻཱཏི.

ཨིཏི ཨིམསྨིཾ ཝགྒེ ཚཊྛསཏྟམསུཏྟེསུ ཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, ཨིཏརེསུ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཙཏུཏྠཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. པཉྩམཝགྒོ

༡. ཨགྒཔྤསཱདསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༠. པཉྩམཝགྒསྶ པཋམེ ཨགྒཔྤསཱདཱཏི ཨེཏྠ ཨཡཾ ཨགྒསདྡོ ཨཱདིཀོཊིཀོཊྛཱསསེཊྛེསུ དིསྶཏི. ཏཐཱ ཧེས ‘‘ཨཛྫཏགྒེ, སམྨ དོཝཱརིཀ, ཨཱཝརཱམི དྭཱརཾ ནིགཎྛཱནཾ ནིགཎྛཱིནཾ (མ. ནི. ༢.༧༠). ཨཛྫཏགྒེ པཱཎུཔེཏཾ སརཎཾ གཏ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༢༥༠; པཱརཱ. ༡༥) ཙ ཨཱདཱིསུ ཨཱདིམྷི དིསྶཏི. ‘‘ཏེནེཝ ཨངྒུལགྒེན ཏཾ ཨངྒུལགྒཾ པརཱམསེཡྻ (ཀཐཱ. ༤༤༡). ཨུཙྪགྒཾ ཝེལ༹གྒ’’ནྟི ཙ ཨཱདཱིསུ ཀོཊིཡཾ. ‘‘ཨམྦིལགྒཾ ཝཱ མདྷུརགྒཾ ཝཱ ཏིཏྟཀགྒཾ ཝཱ (སཾ. ནི. ༥.༣༧༤). ཨནུཛཱནཱམི, བྷིཀྑཝེ, ཝིཧཱརགྒེན ཝཱ པརིཝེཎགྒེན ཝཱ བྷཱཛེཏུ’’ནྟི (ཙཱུལ༹ཝ. ༣༡༨) ཙ ཨཱདཱིསུ ཀོཊྛཱསེ. ‘‘ཨཡཾ ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ པུགྒལཱནཾ ཨགྒོ ཙ སེཊྛོ ཙ ཨུཏྟམོ ཙ པཝརོ ཙ (ཨ. ནི. ༤.༩༥). ཨགྒོཧམསྨི ལོཀསྶཱ’’ཏི ཙ ཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༡; མ. ནི. ༣.༢༠༧) སེཊྛེ. སྭཱཡམིདྷཱཔི སེཊྛེཡེཝ དཊྛབྦོ. ཏསྨཱ ཨགྒེསུ སེཊྛེསུ པསཱདཱ, ཨགྒབྷཱུཏཱ སེཊྛབྷཱུཏཱ ཝཱ པསཱདཱ ཨགྒཔྤསཱདཱཏི ཨཏྠོ.

པུརིམསྨིཉྩ ཨཏྠེ ཨགྒསདྡེན བུདྡྷཱདིརཏནཏྟཡཾ ཝུཙྩཏི. ཏེསུ བྷགཝཱ ཏཱཝ ཨསདིསཊྛེན, གུཎཝིསིཊྛཊྛེན, ཨསམསམཊྛེན ཙ ཨགྒོ. སོ ཧི མཧཱབྷིནཱིཧཱརཾ དསནྣཾ པཱརམཱིནཾ པཝིཙཡཉྩ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཏེཧི བོདྷིསམྦྷཱརགུཎེཧི ཙེཝ བུདྡྷགུཎེཧི ཙ སེསཛནེཧི ཨསདིསོཏི ཨསདིསཊྛེན ཨགྒོ. ཡེ ཙསྶ གུཎཱ མཧཱཀརུཎཱདཡོ, ཏེ སེསསཏྟཱནཾ གུཎེཧི ཝིསིཊྛཱཏི གུཎཝིསིཊྛཊྛེནཔི སབྦསཏྟུཏྟམཏཱཡ ཨགྒོ. ཡེ པན པུརིམཀཱ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ སབྦསཏྟེཧི ཨསམཱ, ཏེཧི སདྡྷིཾ ཨཡམེཝ རཱུཔཀཱཡགུཎེཧི ཙེཝ དྷམྨཀཱཡགུཎེཧི ཙ སམོཏི ཨསམསམཊྛེནཔི ཨགྒོ. ཏཐཱ དུལླབྷཔཱཏུབྷཱཝཏོ ཨཙྪརིཡམནུསྶབྷཱཝཏོ བཧུཛནཧིཏསུཁཱཝཧཏོ ཨདུཏིཡཨསཧཱཡཱདིབྷཱཝཏོ ཙ བྷགཝཱ ལོཀེ ཨགྒོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཐཱཧ –

‘‘ཨེཀཔུགྒལསྶ, བྷིཀྑཝེ, པཱཏུབྷཱཝོ དུལླབྷོ ལོཀསྨིཾ, ཀཏམསྶ ཨེཀཔུགྒལསྶ? ཏཐཱགཏསྶ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ.

‘‘ཨེཀཔུགྒལོ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏི ཨཙྪརིཡམནུསྶོ.

‘‘ཨེཀཔུགྒལོ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏི བཧུཛན…པེ… སམྨཱསམྦུདྡྷོ.

‘‘ཨེཀཔུགྒལོ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨདུཏིཡོ ཨསཧཱཡོ ཨཔྤཊིམོ ཨཔྤཊིསམོ ཨཔྤཊིབྷཱགོ ཨཔྤཊིཔུགྒལོ ཨསམོ ཨསམསམོ དྭིཔདཱནཾ ཨགྒོ. ཀཏམོ ཨེཀཔུགྒལོ? ཏཐཱགཏོ ཨརཧཾ སམྨཱསམྦུདྡྷོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༡༧༠-༡༧༢, ༡༧༤).

དྷམྨསངྒྷཱཔི ཨཉྙདྷམྨསངྒྷེཧི ཨསདིསཊྛེན ཝིསིཊྛགུཎཏཱཡ དུལླབྷཔཱཏུབྷཱཝཱདིནཱ ཙ ཨགྒཱ. ཏཐཱ ཧི ཏེསཾ སྭཱཀྑཱཏཏཱདིསུཔྤཊིཔནྣཏཱདིགུཎཝིསེསེཧི ཨཉྙདྷམྨསངྒྷཱ སདིསཱ ཨཔྤཏརནིཧཱིནཱ ཝཱ ནཏྠི, ཀུཏོ སེཊྛཱ. སཡམེཝ ཙ པན ཏེཧི ཝིསིཊྛགུཎཏཱཡ སེཊྛཱ. ཏཐཱ དུལླབྷུཔྤཱདཨཙྪརིཡབྷཱཝབཧུཛནཧིཏསུཁཱཝཧཱ ཨདུཏིཡཨསཧཱཡཱདིསབྷཱཝཱ ཙ ཏེ. ཡདགྒེན ཧི བྷགཝཱ དུལླབྷཔཱཏུབྷཱཝོ, ཏདགྒེན དྷམྨསངྒྷཱཔཱིཏི. ཨཙྪརིཡཱདིབྷཱཝེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨེཝཾ ཨགྒེསུ སེཊྛེསུ ཨུཏྟམེསུ པཝརེསུ གུཎཝིསིཊྛེསུ པསཱདཱཏི ཨགྒཔྤསཱདཱ.

དུཏིཡསྨིཾ པན ཨཏྠེ ཡཐཱཝུཏྟེསུ ཨགྒེསུ བུདྡྷཱདཱིསུ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཨགྒབྷཱུཏཱ པསཱདཱ ཨགྒཔྤསཱདཱ. ཡེ པན ཨརིཡམགྒེན ཨཱགཏཱ ཨཝེཙྩཔྤསཱདཱ, ཏེ ཨེཀནྟེནེཝ ཨགྒབྷཱུཏཱ པསཱདཱཏི ཨགྒཔྤསཱདཱ. ཡཐཱཧ ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨརིཡསཱཝཀོ བུདྡྷེ ཨཝེཙྩཔྤསཱདེན སམནྣཱགཏོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༢༧). ཨགྒཝིཔཱཀཏྟཱཔི ཙེཏེ ཨགྒཔྤསཱདཱ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཨགྒེ ཁོ པན པསནྣཱནཾ ཨགྒོ ཝིཔཱཀོ’’ཏི.

ཡཱཝཏཱཏི ཡཏྟཀཱ. སཏྟཱཏི པཱཎིནོ. ཨཔདཱཏི ཨཔཱདཀཱ. དྭིཔདཱཏི དྭིཔཱདཀཱ. སེསཔདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཝཱ-སདྡོ སམུཙྩཡཏྠོ, ན ཝིཀཔྤཏྠོ. ཡཐཱ ‘‘ཨནུཔྤནྣོ ཝཱ ཀཱམཱསཝོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨུཔྤནྣོ ཝཱ ཀཱམཱསཝོ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༧) ཨེཏྠ ཨནུཔྤནྣོ ཙ ཨུཔྤནྣོ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཙ ‘‘བྷཱུཏཱནཾ ཝཱ སཏྟཱནཾ ཋིཏིཡཱ སམྦྷཝེསཱིནཾ ཝཱ ཨནུགྒཧཱཡཱ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༠༢; སཾ. ནི. ༢.༡༢) ཨེཏྠ བྷཱུཏཱནཉྩ སམྦྷཝེསཱིནཉྩཱཏི ཨཏྠོ. ཡཐཱ ཙ ‘‘ཨགྒིཏོ ཝཱ ཨུདཀཏོ ཝཱ མིཐུབྷེདཏོ ཝཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༥༢; ཨུདཱ. ༧༦; མཧཱཝ. ༢༨༦) ཨེཏྠ ཨགྒིཏོ ཙ ཨུདཀཏོ ཙ མིཐུབྷེདཏོ ཙཱཏི ཨཏྠོ, ཨེཝཾ ‘‘ཨཔདཱ ཝཱ…པེ… ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི ཨེཏྠཱཔི ཨཔདཱ ཙ དྭིཔདཱ ཙཱཏི སམྤིཎྜནཝསེན ཨཏྠོ དཊྛབྦོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཱ-སདྡོ སམུཙྩཡཏྠོ, ན ཝིཀཔྤཏྠོ’’ཏི.

རཱུཔིནོཏི རཱུཔཝནྟོ. ན རཱུཔིནོཏི ཨརཱུཔིནོ. སཉྙིནོཏི སཉྙཱཝནྟོ. ན སཉྙིནོཏི ཨསཉྙིནོ. ནེཝསཉྙིནཱསཉྙིནོ ནཱམ བྷཝགྒཔརིཡཱཔནྣཱ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ ཀཱམབྷཝོ, རཱུཔབྷཝོ, ཨརཱུཔབྷཝོ, ཨེཀཝོཀཱརབྷཝོ, ཙཏུཝོཀཱརབྷཝོ, པཉྩཝོཀཱརབྷཝོ, སཉྙཱིབྷཝོ, ཨསཉྙཱིབྷཝོ, ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིབྷཝོཏི ནཝཝིདྷེཔི བྷཝེ སཏྟེ ཨནཝསེསཏོ པརིཡཱདིཡིཏྭཱ དསྶེསི དྷམྨརཱཛཱ. ཨེཏྠ ཧི རཱུཔིགྒཧཎེན ཀཱམབྷཝོ རཱུཔབྷཝོ པཉྩཝོཀཱརབྷཝོ ཨེཀཝོཀཱརབྷཝོ ཙ དསྶིཏོ, ཨརཱུཔིགྒཧཎེན ཨརཱུཔབྷཝོ ཙཏུཝོཀཱརབྷཝོ ཙ དསྶིཏོ. སཉྙཱིབྷཝཱདཡོ པན སརཱུཔེནེཝ དསྶིཏཱ. ཨཔདཱདིགྒཧཎེན ཀཱམབྷཝཔཉྩཝོཀཱརབྷཝསཉྙཱིབྷཝཱནཾ ཨེཀདེསོ དསྶིཏོཏི.

ཀསྨཱ པནེཏྠ ཡཐཱ ཨདུཏིཡསུཏྟེ ‘‘དྭིཔདཱནཾ ཨགྒོ’’ཏི དྭིཔདཱནཾ གཧཎམེཝ ཨཀཏྭཱ ཨཔདཱདིགྒཧཎཾ ཀཏནྟི? ཝུཙྩཏེ – ཨདུཏིཡསུཏྟེ ཏཱཝ སེཊྛཏརཝསེན དྭིཔདགྒཧཎམེཝ ཀཏཾ. ཨིམསྨིཉྷི ལོཀེ སེཊྛོ ནཱམ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཨཔདཙཏུཔྤདབཧུཔྤདེསུ ན ཨུཔྤཛྫཏི, དྭིཔདེསུཡེཝ ཨུཔྤཛྫཏི. ཀཏརེསུ དྭིཔདེསུ? མནུསྶེསུ ཙེཝ དེཝེསུ ཙ. མནུསྶེསུ ཨུཔྤཛྫམཱནོ སཀལལོཀཾ ཝསེ ཝཏྟེཏུཾ སམཏྠོ བུདྡྷོ ཧུཏྭཱ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨངྒུཏྟརཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཏིསཧསྶིམཧཱསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཾ ཝསེ ཝཏྟེཏུཾ སམཏྠོ’’ཏི (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༡༧༤) ཝུཏྟཾ. དེཝེསུ ཨུཔྤཛྫམཱནོ དསསཧསྶིལོཀདྷཱཏུཾ ཝསེ ཝཏྟནཀོ མཧཱབྲཧྨཱ ཧུཏྭཱ ཨུཔྤཛྫཏི, སོ ཏསྶ ཀཔྤིཡཀཱརཀོ ཝཱ ཨཱརཱམིཀོ ཝཱ སམྤཛྫཏི. ཨིཏི ཏཏོཔི སེཊྛཏརཝསེནེས ‘‘དྭིཔདཱནཾ ཨགྒོ’’ཏི ཏཏྠ ཝུཏྟོ, ཨིདྷ པན ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཝསེན ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཡཱཝཏྟཀཱ ཧི སཏྟཱ ཨཏྟབྷཱཝཔརིཡཱཔནྣཱ ཨཔདཱ ཝཱ…པེ… ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙིནོ ཝཱ, ཏཐཱགཏོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱིཏི. ནིདྡྷཱརཎེ ཙེཏཾ སཱམིཝཙནཾ, མཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ. ཨགྒོ ཨཀྑཱཡཏཱིཏི པདཝིབྷཱགོ.

ཨགྒོ ཝིཔཱཀོ ཧོཏཱིཏི ཨགྒེ སམྨཱསམྦུདྡྷེ པསནྣཱནཾ ཡོ པསཱདོ, སོ ཨགྒོ སེཊྛོ ཨུཏྟམོ ཀོཊིབྷཱུཏོ ཝཱ, ཏསྨཱ ཏསྶ ཝིཔཱཀོཔི ཨགྒོ སེཊྛོ ཨུཏྟམོ ཀོཊིབྷཱུཏོ ཨུལཱ༹རཏམོ པཎཱིཏཏམོ ཧོཏི. སོ པན པསཱདོ དུཝིདྷོ ལོཀིཡལོཀུཏྟརབྷེདཏོ. ཏེསུ ལོཀིཡསྶ ཏཱཝ –

‘‘ཡེ ཀེཙི བུདྡྷཾ སརཎཾ གཏཱསེ, ན ཏེ གམིསྶནྟི ཨཔཱཡབྷཱུམིཾ;

པཧཱཡ མཱནུསཾ དེཧཾ, དེཝཀཱཡཾ པརིཔཱུརེསྶནྟི. (དཱི. ནི. ༢.༣༣༢; སཾ. ནི. ༡.༣༧);

‘‘བུདྡྷོཏི ཀིཏྟཡནྟསྶ, ཀཱཡེ བྷཝཏི ཡཱ པཱིཏི;

ཝརམེཝ ཧི སཱ པཱིཏི, ཀསིཎེནཔི ཛམྦུདཱིཔསྶ.

‘‘སཏཾ ཧཏྠཱི སཏཾ ཨསྶཱ, སཏཾ ཨསྶཏརཱི རཐཱ;

སཏཾ ཀཉྙཱསཧསྶཱནི, ཨཱམུཀྐམཎིཀུཎྜལཱ;

ཨེཀསྶ པདཝཱིཏིཧཱརསྶ, ཀལཾ ནཱགྒྷནྟི སོལ༹སིཾ’’. (སཾ. ནི. ༡.༢༤༢; ཙཱུལ༹ཝ. ༣༠༥);

‘‘སཱདྷུ ཁོ, དེཝཱནམིནྡ, བུདྡྷཾ སརཎགམནཾ ཧོཏི, བུདྡྷཾ སརཎགམནཧེཏུ ཁོ, དེཝཱནམིནྡ, ཨེཝམིདྷེཀཙྩེ སཏྟཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ པརཾ མརཎཱ སུགཏིཾ སགྒཾ ལོཀཾ ཨུཔཔཛྫནྟི. ཏེ ཨཉྙེ དེཝེ དསཧི ཋཱནེཧི ཨདྷིགཎྷནྟི – དིབྦེན ཨཱཡུནཱ, དིབྦེན ཝཎྞེན, དིབྦེན སུཁེན, དིབྦེན ཡསེན, དིབྦེན ཨཱདྷིཔཏེཡྻེན, དིབྦེཧི རཱུཔེཧི, དིབྦེཧི སདྡེཧི, དིབྦེཧི གནྡྷེཧི, དིབྦེཧི རསེཧི, དིབྦེཧི ཕོཊྛབྦེཧཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༣༤༡) –

ཨེཝམཱདཱིནཾ སུཏྟཔདཱནཾ ཝསེན པསཱདསྶ ཕལཝིསེསཡོགོ ཝེདིཏབྦོ. ཏསྨཱ སོ ཨཔཱཡདུཀྑཝིནིཝཏྟནེན སདྡྷིཾ སམྤཏྟིབྷཝེསུ སུཁཝིཔཱཀདཱཡཀོཏི དཊྛབྦོ. ལོཀུཏྟརོ པན སཱམཉྙཕལཝིཔཱཀདཱཡཀོ ཝཊྚདུཀྑཝིནིཝཏྟཀོ ཙ. སབྦོཔི ཙཱཡཾ པསཱདོ པརམྤརཱཡ ཝཊྚདུཀྑཾ ཝིནིཝཏྟེཏིཡེཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡསྨིཾ, བྷིཀྑཝེ, སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཨཏྟནོ སདྡྷཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོསཔརིཡུཊྛིཏཾ, ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ཨུཛུགཏམེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ ཙིཏྟཾ ཧོཏི. ཨུཛུགཏཙིཏྟསྶ པཱམོཛྫཾ ཛཱཡཏི, པམུདིཏསྶ པཱིཏི ཛཱཡཏི…པེ… ནཱཔརཾ ཨིཏྠཏྟཱཡཱཏི པཛཱནཱཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ༢༦).

དྷམྨཱཏི སབྷཱཝདྷམྨཱ. སངྑཏཱཏི སམེཙྩ སམྦྷུཡྻ པཙྩཡེཧི ཀཏཱཏི སངྑཏཱ, སཔྤཙྩཡདྷམྨཱ. ཧེཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཙ ན ཀེཧིཙི ཀཏཱཏི ཨསངྑཏཱ, ཨཔྤཙྩཡནིབྦཱནཾ. སངྑཏཱནཾ པཊིཡོགིབྷཱཝེན ‘‘ཨསངྑཏཱ’’ཏི པུཐུཝཙནཾ. ཝིརཱགོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱིཏི ཏེསཾ སངྑཏཱསངྑཏདྷམྨཱནཾ ཡོ ཝིརཱགསངྑཱཏོ ཨསངྑཏདྷམྨོ, སོ སབྷཱཝེནེཝ སཎྷསུཁུམབྷཱཝཏོ སནྟཏརཔཎཱིཏཏརབྷཱཝཏོ གམྦྷཱིརཱདིབྷཱཝཏོ མདནིམྨདནཱདིབྷཱཝཏོ ཙ ཨགྒཾ སེཊྛཾ ཨུཏྟམཾ པཝརནྟི ཝུཙྩཏི. ཡདིདནྟི ནིཔཱཏོ, ཡོ ཨཡནྟི ཨཏྠོ. མདནིམྨདནོཏིཨཱདཱིནི སབྦཱནི ནིབྦཱནཝེཝཙནཱནིཡེཝ. ཏཐཱ ཧི ཏཾ ཨཱགམྨ མཱནམདཔུརིསམདཱདིཀོ སབྦོ མདོ ནིམྨདཱིཡཏི པམདྡཱིཡཏི, ཀཱམཔིཔཱསཱདིཀཱ སབྦཱ པིཔཱསཱ ཝིནཱིཡཏི, ཀཱམཱལཡཱདིཀཱ སབྦེཔི ཨཱལཡཱ སམུགྒྷཱཏཱིཡནྟི, སབྦེཔི ཀམྨཝཊྚཀིལེསཝཊྚཝིཔཱཀཝཊྚཱ ཨུཔཙྪིཛྫནྟི, ཨཊྛསཏབྷེདཱ སབྦཱཔི ཏཎྷཱ ཁཱིཡཏི, སབྦེཔི ཀིལེསཱ ཝིརཛྫནྟི, སབྦཾ དུཀྑཾ ནིརུཛ྄ཛྷཏི, ཏསྨཱ མདནིམྨདནོ…པེ… ནིརོདྷོཏི ཝུཙྩཏི. ཡཱ པནེསཱ ཏཎྷཱ བྷཝེན བྷཝཾ, ཕལེན ཀམྨཾ ཝིནཏི སཾསིབྦཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝཱནནྟི ཝུཙྩཏི. ཏཾ ཝཱནཾ ཨེཏྠ ནཏྠི, ཨེཏསྨིཾ ཝཱ ཨདྷིགཏེ ཨརིཡཔུགྒལསྶ ན ཧོཏཱིཏི ནིབྦཱནཾ.

ཨགྒོ ཝིཔཱཀོ ཧོཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི –

‘‘ཡེ ཀེཙི དྷམྨཾ སརཎཾ གཏཱསེ…པེ…. (དཱི. ནི. ༢.༣༣༢; སཾ. ནི. ༡.༣༧);

‘‘དྷམྨོཏི ཀིཏྟཡནྟསྶ, ཀཱཡེ བྷཝཏི ཡཱ པཱིཏི…པེ….

‘‘སཱདྷུ ཁོ, དེཝཱནམིནྡ, དྷམྨཾ སརཎགམནཾ ཧོཏི. དྷམྨཾ སརཎགམནཧེཏུ ཁོ, དེཝཱནམིནྡ, ཨེཝམིདྷེཀཙྩེ…པེ… དིབྦེཧི ཕོཊྛབྦེཧཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༣༤༡) –

ཨེཝམཱདཱིནཾ སུཏྟཔདཱནཾ ཝསེན དྷམྨེ པསཱདསྶ ཕལཝིསེསཡོགོ ཝེདིཏབྦོ. ཨེཝམེཏྠ ཨསངྑཏདྷམྨཝསེནེཝ ཨགྒབྷཱཝོ ཨཱགཏོ, སབྦསངྑཏནིསྶརཎདསྶནཏྠཾ ཨརིཡམགྒཝསེནཔི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏེཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཡཱཝཏཱ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སངྑཏཱ, ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༣༤).

‘‘མགྒཱནཊྛངྒིཀོ སེཊྛོ’’ཏི ཙ. (དྷ. པ. ༢༧༣).

སངྒྷཱ ཝཱ གཎཱ ཝཱཏི ཛནསམཱུཧསངྑཱཏཱ ཡཱཝཏཱ ལོཀེ སངྒྷཱ ཝཱ གཎཱ ཝཱ. ཏཐཱགཏསཱཝཀསངྒྷོཏི ཨཊྛཨརིཡཔུགྒལསམཱུཧསངྑཱཏོ དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏོ ཏཐཱགཏསྶ སཱཝཀསངྒྷོ. ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱིཏི ཨཏྟནོ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཨཱདིགུཎཝིསེསེན ཏེསཾ སངྒྷཱནཾ ཨགྒོ སེཊྛོ ཨུཏྟམོ པཝརོཏི ཝུཙྩཏི. ཡདིདནྟི ཡཱནི ཨིམཱནི. ཙཏྟཱརི པུརིསཡུགཱནཱིཏི ཡུགལ༹ཝསེན པཋམམགྒཊྛོ པཋམཕལཊྛོཏི ཨིདམེཀཾ ཡུགལ༹ཾ, ཡཱཝ ཙཏུཏྠམགྒཊྛོ ཙཏུཏྠཕལཊྛོཏི ཨིདམེཀཾ ཡུགལ༹ནྟི ཨེཝཾ ཙཏྟཱརི པུརིསཡུགཱནི. ཨཊྛ པུརིསཔུགྒལཱཏི པུརིསཔུགྒལཝསེན ཨེཀོ པཋམམགྒཊྛོ ཨེཀོ པཋམཕལཊྛོཏི ཨིམིནཱ ནཡེན ཨཊྛ པུརིསཔུགྒལཱ. ཨེཏྠ ཙ པུརིསོཏི ཝཱ པུགྒལོཏི ཝཱ ཨེཀཏྠཱནི ཨེཏཱནི པདཱནི, ཝེནེཡྻཝསེན པནེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨེས བྷགཝཏོ སཱཝཀསངྒྷོཏི ཡཱནིམཱནི ཡུགཝསེན ཙཏྟཱརི པུརིསཡུགཱནི, པཱཊེཀྐཏོ ཨཊྛ པུརིསཔུགྒལཱ, ཨེས བྷགཝཏོ སཱཝཀསངྒྷོ.

ཨཱཧུནེཡྻོཏིཨཱདཱིསུ ཨཱནེཏྭཱ ཧུནིཏབྦནྟི ཨཱཧུནཾ, དཱུརཏོཔི ཨཱགནྟྭཱ སཱིལཝནྟེསུ དཱཏབྦནྟི ཨཏྠོ. ཙཏུནྣཾ པཙྩཡཱནམེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. མཧཔྥལབྷཱཝཀརཎཏོ ཏཾ ཨཱཧུནཾ པཊིགྒཧེཏུཾ ཡུཏྟོཏི ཨཱཧུནེཡྻོ. ཨཐ ཝཱ དཱུརཏོཔི ཨཱགནྟྭཱ སབྦཾ སཱཔཏེཡྻམྤི ཨེཏྠ ཧུནིཏབྦཾ, སཀྐཱདཱིནམྤི ཨཱཧཝནཾ ཨརཧཏཱིཏི ཝཱ ཨཱཧཝནཱིཡོ. ཡོ ཙཱཡཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨཱཧཝནཱིཡོ ནཱམ ཨགྒི, ཡཏྠ ཧུཏཾ མཧཔྥལནྟི ཏེསཾ ལདྡྷི, སོ ཙེ ཧུཏསྶ མཧཔྥལཏཱཡ ཨཱཧཝནཱིཡོ, སངྒྷོཝ ཨཱཧཝནཱིཡོ. སངྒྷེ ཧུཏཉྷི མཧཔྥལཾ ཧོཏི. ཡཐཱཧ –

‘‘ཡོ ཙ ཝསྶསཏཾ ཛནྟུ, ཨགྒིཾ པརིཙརེ ཝནེ;

ཨེཀཉྩ བྷཱཝིཏཏྟཱནཾ, མུཧུཏྟམཔི པཱུཛཡེ;

སཱ ཨེཝ པཱུཛནཱ སེཡྻོ, ཡཉྩེ ཝསྶསཏཾ ཧུཏ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༡༠༧);

ཏཡིདཾ ནིཀཱཡནྟརེ ‘‘ཨཱཧཝནཱིཡོ’’ཏི པདཾ ཨིདྷ ‘‘ཨཱཧུནེཡྻོ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན ཨཏྠཏོ ཨེཀཾ, བྱཉྫནཏོ པན ཀིཉྩིམཏྟམེཝ ནཱནཾ, ཏསྨཱ ཨེཝམཏྠཝཎྞནཱ ཀཏཱ.

པཱཧུནེཡྻོཏི ཨེཏྠ པན པཱཧུནཾ ཝུཙྩཏི དིསཱཝིདིསཏོ ཨཱགཏཱནཾ པིཡམནཱཔཱནཾ ཉཱཏིམིཏྟཱནཾ ཨཏྠཱཡ སཀྐཱརེན པཊིཡཏྟཾ ཨཱགནྟུཀདཱནཾ, ཏམྤི ཋཔེཏྭཱ ཏེ ཏཐཱརཱུཔེ པཱཧུནཀེ སངྒྷསྶེཝ དཱཏུཾ ཡུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧེས ཨེཀབུདྡྷནྟརེཔི དིསྶཏི ཨབྦོཀིཎྞཉྩ. ཨཡཾ པནེཏྠ པདཏྠོ – ‘‘པིཡམནཱཔཏྟཀརེཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ’’ཏི ཨེཝཾ པཱཧུནམསྶ དཱཏུཾ ཡུཏྟཾ, པཱཧུནཉྩ པཊིགྒཧེཏུཾ ཡུཏྟོཏི པཱཧུནེཡྻོ. ཡེསཾ པན པཱཧཝནཱིཡོཏི པཱལི༹, ཏེསཾ ཡསྨཱ སངྒྷོ པུབྦཀཱརཾ ཨརཧཏི, ཏསྨཱ སངྒྷོ སབྦཔཋམཾ ཨཱནེཏྭཱ ཨེཏྠ ཧུནིཏབྦནྟི པཱཧཝནཱིཡོ, སབྦཔྤཀཱརེན ཝཱ ཨཱཧཝནཾ ཨརཧཏཱིཏི པཱཧཝནཱིཡོ. སྭཱཡམིདྷ ཏེནེཝ ཨཏྠེན པཱཧུནེཡྻོཏི ཝུཙྩཏི.

‘‘དཀྑིཎཱ’’ཏི པརལོཀཾ སདྡཧིཏྭཱ དཱཏབྦདཱནཾ, ཏཾ དཀྑིཎཾ ཨརཧཏི དཀྑིཎཱཡ ཝཱ ཧིཏོ མཧཔྥལབྷཱཝཀརཎེན ཝིསོདྷནཏོཏི དཀྑིཎེཡྻོ. ཨུབྷོ ཧཏྠེ སིརསི པཏིཊྛཔེཏྭཱ སབྦལོཀེན ཀརིཡམཱནཾ ཨཉྫལིཀམྨཾ ཨརཧཏཱིཏི ཨཉྫལིཀརཎཱིཡོ. ཨནུཏྟརཾ པུཉྙཀྑེཏྟཾ ལོཀསྶཱཏི སབྦལོཀསྶ ཨསདིསཾ པུཉྙཝིརཱུཧནཊྛཱནཾ. ཡཐཱ ཧི རཏྟསཱལཱིནཾ ཝཱ ཡཝཱནཾ ཝཱ ཝིརཱུཧནཊྛཱནཾ ‘‘རཏྟསཱལིཀྑེཏྟཾ ཡཝཀྑེཏྟ’’ནྟི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ སངྒྷོ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ པུཉྙཝིརཱུཧནཊྛཱནཾ. སངྒྷཾ ནིསྶཱཡ ཧི ལོཀསྶ ནཱནཔྤཀཱརཧིཏསུཁནིབྦཏྟཀཱནི པུཉྙཱནི ཝིརཱུཧནྟི, ཏསྨཱ སངྒྷོ ཨནུཏྟརཾ པུཉྙཀྑེཏྟཾ ལོཀསྶ. ཨིདྷཱཔི –

‘‘ཡེ ཀེཙི སངྒྷཾ སརཎཾ གཏཱསེ…པེ…. (དཱི. ནི. ༢.༣༣༢; སཾ. ནི. ༡.༣༧);

‘‘སངྒྷོཏི ཀིཏྟཡནྟསྶ, ཀཱཡེ བྷཝཏི ཡཱ པཱིཏི…པེ…’’.

‘‘སཱདྷུ ཁོ, དེཝཱནམིནྡ, སངྒྷཾ སརཎགམནཾ ཧོཏི, སངྒྷཾ སརཎགམནཧེཏུ ཁོ དེཝཱནམིནྡ…པེ… དིབྦེཧི ཕོཊྛབྦེཧཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༣༤༡) –

ཨཱདཱིནཾ སུཏྟཔདཱནཾ ཝསེན སངྒྷེ པསཱདསྶ ཕལཝིསེསཡོགོ, ཏེནསྶ ཨགྒཏཱ ཨགྒཝིཔཱཀཏཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཐཱ ཨནུཏྟརིཡཔཊིལཱབྷོ སཏྟམབྷཝཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཝཊྚདུཀྑསམུཙྪེདོ ཨནུཏྟརསུཁཱདྷིགམོཏི ཨེཝམཱདིཨུལཱ༹རཕལནིཔྥཱདནཝསེན ཨགྒཝིཔཱཀཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.

གཱཐཱསུ ཨགྒཏོཏི ཨགྒེ རཏནཏྟཡེ, ཨགྒབྷཱཝཏོ ཝཱ པསནྣཱནཾ. ཨགྒཾ དྷམྨནྟི ཨགྒསབྷཱཝཾ བུདྡྷསུབུདྡྷཏཾ དྷམྨསུདྷམྨཏཾ སངྒྷསུཔྤཊིཔཏྟིཾ རཏནཏྟཡསྶ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ ཨུཏྟམསབྷཱཝཾ, དསབལཱདིསྭཱཀྑཱཏཏཱདིསུཔྤཊིཔནྣཏཱདིགུཎསབྷཱཝཾ ཝཱ ཝིཛཱནཏཾ ཝིཛཱནནྟཱནཾ. ཨེཝཾ སཱདྷཱརཎཏོ ཨགྒཔྤསཱདཝཏྠུཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨསཱདྷཱརཎཏོ ཏཾ ཝིབྷཱགེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཨགྒེ བུདྡྷེ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ པསནྣཱནནྟི ཨཝེཙྩཔྤསཱདེན ཨིཏརཔྤསཱདེན ཙ པསནྣཱནཾ ཨདྷིམུཏྟཱནཾ. ཝིརཱགཱུཔསམེཏི ཝིརཱགེ ཨུཔསམེ ཙ, སབྦསྶ རཱགསྶ སབྦེསཾ ཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟཝིརཱགཧེཏུབྷཱུཏེ ཨཙྩནྟཨུཔསམཧེཏུབྷཱུཏེ ཙཱཏི ཨཏྠོ. སུཁེཏི ཝཊྚདུཀྑཀྑཡབྷཱཝེན སངྑཱརཱུཔསམསུཁབྷཱཝེན ཙ སུཁེ.

ཨགྒསྨིཾ དཱནཾ དདཏནྟི ཨགྒེ རཏནཏྟཡེ དཱནཾ དེནྟཱནཾ དེཡྻདྷམྨཾ པརིཙྩཛནྟཱནཾ. ཏཏྠ དྷརམཱནཾ བྷགཝནྟཾ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔཊྛཧནྟཱ པཱུཛེནྟཱ སཀྐརོནྟཱ པརིནིབྦུཏཉྩ བྷགཝནྟཾ ཨུདྡིསྶ དྷཱཏུཙེཏིཡཱདིཀེ ཨུཔཊྛཧནྟཱ པཱུཛེནྟཱ སཀྐརོནྟཱ བུདྡྷེ དཱནཾ དདནྟི ནཱམ. ‘‘དྷམྨཾ པཱུཛེསྶཱམཱ’’ཏི དྷམྨདྷརེ པུགྒལེ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔཊྛཧནྟཱ པཱུཛེནྟཱ སཀྐརོནྟཱ དྷམྨཉྩ ཙིརཊྛིཏིཀཾ ཀརོནྟཱ དྷམྨེ དཱནཾ དདནྟི ནཱམ. ཏཐཱ ཨརིཡསངྒྷཾ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཨུཔཊྛཧནྟཱ པཱུཛེནྟཱ སཀྐརོནྟཱ ཏཾ ཨུདྡིསྶ ཨིཏརསྨིམྤི ཏཐཱ པཊིཔཛྫནྟཱ སངྒྷེ དཱནཾ དདནྟི ནཱམ. ཨགྒཾ པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏཱིཏི ཨེཝཾ རཏནཏྟཡེ པསནྣེན ཙེཏསཱ ཨུལཱ༹རཾ པརིཙྩཱགཾ ཨུལཱ༹རཉྩ པཱུཛཱསཀྐཱརཾ པཝཏྟེནྟཱནཾ དིཝསེ དིཝསེ ཨགྒཾ ཨུལཱ༹རཾ ཀུསལཾ ཨུཔཙཱིཡཏི. ཨིདཱནི ཏསྶ པུཉྙསྶ ཨགྒཝིཔཱཀཏཱཡ ཨགྒབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨགྒཾ ཨཱཡཱུ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨགྒཾ ཨཱཡཱུཏི དིབྦཾ ཝཱ མཱནུསཾ ཝཱ ཨགྒཾ ཨུལཱ༹རཏམཾ ཨཱཡུ. པཝཌྜྷཏཱིཏི ཨུཔརཱུཔརི བྲཱུཧཏི. ཝཎྞོཏི རཱུཔསམྤདཱ. ཡསོཏི པརིཝཱརསམྤདཱ. ཀིཏྟཱིཏི ཐུཏིགྷོསོ. སུཁནྟི ཀཱཡིཀཾ ཙེཏསིཀཉྩ སུཁཾ. བལནྟི ཀཱཡབལཾ ཉཱཎབལཉྩ.

ཨགྒསྶ དཱཏཱཏི ཨགྒསྶ རཏནཏྟཡསྶ དཱཏཱ, ཨཐ ཝཱ ཨགྒསྶ དེཡྻདྷམྨསྶ དཱནཾ ཨུལཱ༹རཾ ཀཏྭཱ ཏཏྠ པུཉྙཾ པཝཏྟེཏཱ. ཨགྒདྷམྨསམཱཧིཏོཏི ཨགྒེན པསཱདདྷམྨེན དཱནཱདིདྷམྨེན ཙ སམཱཧིཏོ སམནྣཱགཏོ ཨཙལཔྤསཱདཡུཏྟོ, ཏསྶ ཝཱ ཝིཔཱཀབྷཱུཏེཧི བཧུཛནསྶ པིཡམནཱཔཏཱདིདྷམྨེཧི ཡུཏྟོ. ཨགྒཔྤཏྟོ པམོདཏཱིཏི ཡཏྠ ཡཏྠ སཏྟནིཀཱཡེ ཨུཔྤནྣོ, ཏཏྠ ཏཏྠ ཨགྒབྷཱཝཾ སེཊྛབྷཱཝཾ ཨདྷིགཏོ, ཨགྒབྷཱཝཾ ཝཱ ལོཀུཏྟརམགྒཕལཾ ཨདྷིགཏོ པམོདཏི ཨབྷིརམཏི པརིཏུསྶཏཱིཏི.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. ཛཱིཝིཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༡. དུཏིཡཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཝསེན དེསིཏཾ. ཨེཀསྨིཉྷི སམཡེ བྷགཝཏི ཀཔིལཝཏྠུསྨིཾ ནིགྲོདྷཱརཱམེ ཝིཧརནྟེ བྷིཀྑཱུ ཨཱགནྟུཀབྷིཀྑཱུནཾ སེནཱསནཱནི པཉྙཱཔེནྟཱ པཏྟཙཱིཝརཱནི པཊིསཱམེནྟཱ སཱམཎེརཱ ཙ ལཱབྷབྷཱཛནཱིཡཊྛཱནེ སམྤཏྟསམྤཏྟཱནཾ ལཱབྷཾ གཎྷནྟཱ ཨུཙྩཱསདྡཱ མཧཱསདྡཱ ཨཧེསུཾ. ཏཾ སུཏྭཱ བྷགཝཱ བྷིཀྑཱུ པཎཱམེསི. ཏེ ཀིར སབྦེཝ ནཝཱ ཨདྷུནཱགཏཱ ཨིམཾ དྷམྨཝིནཡཾ. ཏཾ ཉཏྭཱ མཧཱབྲཧྨཱ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཨབྷིནནྡཏུ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ བྷིཀྑུསངྒྷ’’ནྟི (མ. ནི. ༢.༡༥༨) ཏེསཾ པཎཱམིཏབྷིཀྑཱུནཾ ཨནུགྒཎྷནཾ ཡཱཙི. བྷགཝཱ ཏསྶ ཨོཀཱསཾ ཨཀཱསི. ཨཐ མཧཱབྲཧྨཱ ‘‘ཀཏཱཝཀཱསོ ཁོམྷི བྷགཝཏཱ’’ཏི བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ པཀྐཱམི. ཨཐ བྷགཝཱ ‘‘བྷིཀྑུསངྒྷོ ཨཱགཙྪཏཱུ’’ཏི ཨཱནནྡཏྠེརསྶ ཨཱཀཱརཾ དསྶེསི. ཨཐ ཏེ བྷིཀྑཱུ ཨཱནནྡཏྠེརེན པཀྐོསིཏཱ བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ སཱརཛྫམཱནརཱུཔཱ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདིཾསུ. བྷགཝཱ ཏེསཾ སཔྤཱཡདེསནཾ ཝཱིམཾསནྟོ ‘‘ཨིམེ ཨཱམིསཧེཏུ པཎཱམིཏཱ, པིཎྜིཡཱལོཔདྷམྨདེསནཱ ནེསཾ སཔྤཱཡཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཨནྟམིདཾ, བྷིཀྑཝེ’’ཏི ཨིམཾ དེསནཾ དེསེསི.

ཏཏྲཱཡཾ ཨནྟསདྡོ ‘‘སནྟི, བྷིཀྑཝེ, ཨེཀེ སམཎབྲཱཧྨཎཱ པུབྦནྟཀཔྤིཀཱ པུབྦནྟཱནུདིཊྛིནོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༩) ཀོཊྛཱསེ ཨཱགཏོ. ‘‘ཨནྟམཀཱསི དུཀྑསྶ, ཨནྟཝཱ ཨཡཾ ལོཀོ པརིཝཊུམོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༥༥) པརིཙྪེདེ. ‘‘ཧརིཏནྟཾ ཝཱ པཐནྟཾ ཝཱ སེལནྟཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༣༠༤) མརིཡཱདཱཡཾ. ‘‘ཨནྟཾ ཨནྟགུཎ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༧; ཁུ. པཱ. ༣.དྭཏྟིཾསཱཀཱར) སརཱིརཱཝཡཝེ ‘‘ཙརནྟི ལོཀེ པརིཝཱརཚནྣཱ, ཨནྟོ ཨསུདྡྷཱ བཧི སོབྷམཱནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༡༢༢; མཧཱནི. ༡༩༡) ཙིཏྟེ. ‘‘ཨཔྤེཀཙྩཱནི ཨུཔྤལཱནི ཝཱ པདུམཱནི ཝཱ པུཎྜརཱིཀཱནི ཝཱ ཨུདཀེ ཛཱཏཱནི ཨུདཀེ སཾཝཌྜྷཱནི ཨུདཀཱནུགྒཏཱནི ཨནྟོ ནིམུགྒཔོསཱིནཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༦༩; སཾ. ནི. ༡.༡༧༢; མཧཱཝ. ༩) ཨབྦྷནྟརེ.

‘‘མིགཱནཾ ཀོཊྛུཀོ ཨནྟོ, པཀྑཱིནཾ པན ཝཱཡསོ;

ཨེརཎྜོ ཨནྟོ རུཀྑཱནཾ, ཏཡོ ཨནྟཱ སམཱགཏཱ’’ཏི. (ཛཱ. ༡.༣.༡༣༥) –

ཨཱདཱིསུ ལཱམཀེ. ཨིདྷཱཔི ལཱམཀེ ཨེཝ དཊྛབྦོ. ཏསྨཱ ཨནྟམིདཾ བྷིཀྑཝེ ཛཱིཝིཀཱནནྟི བྷིཀྑཝེ ཨིདཾ ཛཱིཝིཀཱནཾ ཨནྟཾ པཙྪིམཾ ལཱམཀཾ, སབྦནིཧཱིནཾ ཛཱིཝིཏནྟི ཨཏྠོ. ཡདིདཾ པིཎྜོལྱནྟི ཡཾ ཨིདཾ པིཎྜཔརིཡེསནེན བྷིཀྑཱཙརིཡཱཡ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟསྶ ཛཱིཝིཏཾ. ཨཡཾ པནེཏྠ པདཏྠོ – པིཎྜཱཡ ཨུལཏཱིཏི པིཎྜོལོ, ཏསྶ ཀམྨཾ པིཎྜོལྱཾ, པིཎྜཔརིཡེསནེན ཛཱིཝིཀཱཏི ཨཏྠོ.

ཨབྷིསཱཔོཏི ཨཀྐོསོ. ཀུཔིཏཱ ཧི མནུསྶཱ ཨཏྟནོ པཙྩཏྠིཀཾ ‘‘པིལོཏིཀཁཎྜཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཀཔཱལཧཏྠོ པིཎྜཾ པརིཡེསམཱནོ ཙརེཡྻཱསཱི’’ཏི ཨཀྐོསནྟི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཀིཾ ཏུཡ྄ཧཾ ཨཀཱཏབྦཾ ཨཏྠི, ཡོ ཏྭཾ ཨེཝཾ བལཝཱིརིཡཱུཔཔནྣོཔི ཧིརོཏྟཔྤཾ པཧཱཡ ཀཔཎོ པིཎྜོལོ ཝིཙརསི པཏྟཔཱཎཱི’’ཏི ཨེཝམྤི ཨཀྐོསནྟིཡེཝ. ཏཉྩ ཁོ ཨེཏནྟི ཏཾ ཨེཏཾ ཨབྷིསཔམྤི སམཱནཾ པིཎྜོལྱཾ. ཀུལཔུཏྟཱ ཨུཔེནྟི ཨཏྠཝསིཀཱཏི མམ སཱསནེ ཛཱཏིཀུལཔུཏྟཱ ཙ ཨཱཙཱརཀུལཔུཏྟཱ ཙ ཨཏྠཝསིཀཱ ཀཱརཎཝསིཀཱ ཧུཏྭཱ ཀཱརཎཝསཾ པཊིཙྩ ཨུཔེནྟི ཨུཔགཙྪནྟི.

རཱཛཱབྷིནཱིཏཱཏིཨཱདཱིསུ ཡེ རཉྙོ སནྟཀཾ ཁཱདིཏྭཱ རཉྙཱ བནྡྷནཱགཱརེ བནྡྷཱཔིཏཱ པལཱཡིཏྭཱ པབྦཛནྟི, ཏེ རཉྙཱ བནྡྷནཾ ཨབྷིནཱིཏཏྟཱ རཱཛཱབྷིནཱིཏཱ ནཱམ. ཡེ པན ཙོརེཧི ཨཊཝིཡཾ གཧེཏྭཱ ཨེཀཙྩེསུ མཱརིཡམཱནེསུ ཨེཀཙྩེ ‘‘མཡཾ སཱམི ཏུམྷེཧི ཝིསྶཊྛཱ གེཧཾ ཨནཛ྄ཛྷཱཝསིཏྭཱ པབྦཛིསྶཱམ, ཏཏྠ ཏཏྠ ཡཾ ཡཾ བུདྡྷཔཱུཛཱདིཔུཉྙཾ ཀརིསྶཱམ, ཏཏོ ཏཏོ ཏུམྷཱཀཾ པཏྟིཾ དསྶཱམཱ’’ཏི ཏེཧི ཝིསྶཊྛཱ པབྦཛནྟི, ཏེ ཙོརཱབྷིནཱིཏཱ ནཱམ ཙོརེཧི མཱརེཏབྦཏཾ ཨབྷིནཱིཏཏྟཱ. ཡེ པན ཨིཎཾ གཧེཏྭཱ པཊིདཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ པལཱཡིཏྭཱ པབྦཛནྟི, ཏེ ཨིཎཊྚཱ ནཱམ. ཏཉྩ ཁོ ཨེཏཾ པིཎྜོལྱཾ ཀུལཔུཏྟཱ མམ སཱསནེ ནེཝ རཱཛཱབྷིནཱིཏཱ…པེ… ན ཨཱཛཱིཝིཀཱཔཀཏཱ ཨུཔེནྟི, ཨཔིཙ ཁོ ‘‘ཨོཏིཎྞམྷཱ ཛཱཏིཡཱ…པེ… པཉྙཱཡེཐཱ’’ཏི ཨུཔེནྟཱིཏི པདསམྦནྡྷོ.

ཏཏྠ ཨོཏིཎྞམྷཱཏི ཨོཏིཎྞཱ ཨམྷཱ. ཛཱཏིཡཱཏིཨཱདཱིསུ ཏམྷི ཏམྷི སཏྟནིཀཱཡེ ཁནྡྷཱནཾ པཋམཱབྷིནིབྦཏྟི ཛཱཏི, པརིཔཱཀོ ཛརཱ, བྷེདོ མརཎཾ. ཉཱཏིརོགབྷོགསཱིལདིཊྛིབྱསནེཧི ཕུཊྛསྶ སནྟཱཔོ ཨནྟོ ནིཛ྄ཛྷཱནཾ སོཀོ, ཏེཧི ཕུཊྛསྶ ཝཙཱིཝིཔྤལཱཔོ པརིདེཝོ. ཨནིཊྛཕོཊྛབྦཔཊིཧཏཀཱཡསྶ ཀཱཡཔཱིལ༹ནཾ དུཀྑཾ, ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུསུ ཨུཔཧཏཙིཏྟསྶ ཙེཏོཔཱིལ༹ནཾ དོམནསྶཾ. ཉཱཏིབྱསནཱདཱིཧི ཨེཝ ཕུཊྛསྶ པརིདེཝེནཔི ཨདྷིཝཱསེཏུཾ ཨསམཏྠསྶ ཙིཏྟསནྟཱཔསམུཊྛིཏོ བྷུསོ ཨཱཡཱསོ ཨུཔཱཡཱསོ. ཨེཏེཧི ཛཱཏིཨཱདཱིཧི ཨོཏིཎྞཱ དུཀྑོཏིཎྞཱ, ཏེཧི ཛཱཏིཨཱདིདུཀྑེཧི ཨནྟོ ཨནུཔཝིཊྛཱ. དུཀྑཔརེཏཱཏི ཏེཧི དུཀྑདུཀྑཝཏྠཱུཧི ཨབྷིབྷཱུཏཱ. ཛཱཏིཨཱདཡོ ཧི དུཀྑསྶ ཝཏྠུབྷཱཝཏོ དུཀྑཱ, དུཀྑབྷཱཝཏོ ཙ སོཀཔརིདེཝདུཀྑདོམནསྶུཔཱཡཱསཱ དུཀྑཱཏི. ཨཔྤེཝ ནཱམ…པེ… པཉྙཱཡེཐཱཏི ཨིམསྶ སཀལསྶ ཝཊྚདུཀྑརཱསིསྶ པརིཙྪེདཀརཎཾ ཨོསཱནཀིརིཡཱ ཨཔི ནཱམ པཉྙཱཡེཡྻ.

སོ ཙ ཧོཏི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱལཱུཏི ཨིདཾ ཡོ ཀུལཔུཏྟོ ‘‘དུཀྑསྶནྟཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི པུབྦེ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ པབྦཛིཏོ ཨཔརབྷཱགེ ཏཾ པབྦཛྫཾ ཏཐཱརཱུཔཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱལཱུཏི པརབྷཎྜཱནཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡིཏཱ. ཏིབྦསཱརཱགོཏི བལཝརཱགོ. བྱཱཔནྣཙིཏྟོཏི བྱཱཔཱདེན པཱུཏིབྷཱུཏཏྟཱ ཝིཔནྣཙིཏྟོ. པདུཊྛམནསངྐཔྤོཏི ཏིཁིཎསིངྒོ ཝིཡ ཙཎྜགོཎོ པརེསཾ ཨུཔགྷཱཏཝསེན དུཊྛཙིཏྟོ. མུཊྛསྶཏཱིཏི བྷཏྟནིཀྑིཏྟཀཱཀོ ཝིཡ, མཾསནིཀྑིཏྟསུནཁོ ཝིཡ ཙ ནཊྛསྶཏི, ཨིདྷ ཀཏཾ ཨེཏྠ ན སརཏི. ཨསམྤཛཱནོཏི ནིཔྤཉྙོ ཁནྡྷཱདིཔརིཙྪེདརཧིཏོ. ཨསམཱཧིཏོཏི ཙཎྜསོཏེ བདྡྷནཱཝཱ ཝིཡ ཨསཎྛིཏོ. ཝིབྦྷནྟཙིཏྟོཏི པནྠཱརུལ༹ྷམིགོ ཝིཡ བྷནྟམནོ. པཱཀཏིནྡྲིཡོཏི ཡཐཱ གིཧཱི སཾཝརཱབྷཱཝེན པརིགྒཧཔརིཛནེ ཨོལོཀེནྟི ཨསཾཝུཏིནྡྲིཡཱ, ཨེཝཾ ཨསཾཝུཏིནྡྲིཡོ ཧོཏི.

ཚཝཱལཱཏནྟི ཚཝཱནཾ དཌྜྷཊྛཱནེ ཨལཱཏཾ. ཨུབྷཏོཔདིཏྟཾ མཛ྄ཛྷེ གཱུཐགཏནྟི པམཱཎེན ཨཊྛངྒུལམཏྟཾ ཨུབྷཏོ དྭཱིསུ ཀོཊཱིསུ ཨཱདིཏྟཾ མཛ྄ཛྷེ གཱུཐམཀྑིཏཾ. ནེཝ གཱམེཏི སཙེ ཧི ཏཾ ཡུགནངྒལགོཔཱནསིཔཀྑཔཱསཀཱདཱིནཾ ཨཏྠཱཡ ཨུཔནེཏུཾ སཀྐཱ ཨསྶ གཱམེ ཀཊྛཏྠཾ ཕརེཡྻ. སཙེ ཁེཏྟཀུཊིཡཱ ཀཊྛཏྠརམཉྩཀཱདཱིནཾ ཨཏྠཱཡ ཨུཔནེཏུཾ སཀྐཱ ཨསྶ, ཨརཉྙེ ཀཊྛཏྠཾ ཕརེཡྻ. ཡསྨཱ པན ཨུབྷཡཏྠཱཔི ན སཀྐཱ, ཏསྨཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱུཔམཱཧནྟི ཏཐཱུཔམཾ ཚཝཱལཱཏསདིསཾ ཨཧཾ ཨིམཾ ཡཐཱཝུཏྟཔུགྒལཾ ཝདཱམི. གིཧིབྷོགཱ ཙ པརིཧཱིནོཏི ཡོ ཨགཱརེ ཝསནྟེཧི གིཧཱིཧི དཱཡཛྫེ བྷཱཛིཡམཱནེ ཨཉྙཐཱ ཙ བྷོགོ ལདྡྷབྦོ ཨསྶ, ཏཏོ ཙ པརིཧཱིནོ. སཱམཉྙཏྠཉྩཱཏི ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱནཾ ཨོཝཱདེ ཋཏྭཱ པརིཡཏྟིཔཊིཝེདྷཝསེན པཏྟབྦཾ སཱམཉྙཏྠཉྩ ན པརིཔཱུརེཏི. ཨིམཾ པན ཨུཔམཾ སཏྠཱ ན དུསྶཱིལསྶ ཝསེན ཨཱཧརི, པརིསུདྡྷསཱིལསྶ པན ཨལསསྶ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིཧི དོསེཧི དཱུསིཏཙིཏྟསྶ པུགྒལསྶ ཝསེན ཨཱཧརཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ.

གཱཐཱསུ གིཧིབྷོགཱཏི ཀཱམསུཁསམྦྷོགཏོ. པརིཧཱིནོཏི ཛཱིནོ. སཱམཉྙཏྠནྟི པཊིཝེདྷབཱཧུསཙྩཉྩེཝ པརིཡཏྟིབཱཧུསཙྩཉྩ. ཏཱདིསོ ཧི ཨསུཏཾ སོཏུཾ སུཏཾ པརིཡོདཱཔེཏུཾ ན སཀྐོཏི ཨལསབྷཱཝཏོ. དུཊྛུ བྷགོཏི དུབྦྷགོ, ཨལཀྑིཀོ ཀཱལ༹ཀཎྞིཔུརིསོ. པརིདྷཾསམཱནོཏི ཝིནསྶམཱནོ. པཀིརེཏཱིཏི ཝིཀིརེཏི ཝིདྡྷཾསེཏི. སབྦམེཏཾ བྷཱཝིནོ སཱམཉྙཏྠསྶ ཨནུཔྤཱདནམེཝ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཚཝཱལཱཏཾཝ ནསྶཏཱིཏི སོ ཏཱདིསོ པུགྒལོ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཚཝཱལཱཏཾ ཝིཡ ཀསྶཙི ཨནུཔཡུཛྫམཱནོ ཨེཝ ནསྶཏི ཨུབྷཏོ པརིབྷཊྛབྷཱཝཏོ. ཨེཝཾ ‘‘ཀཱཡཝཱཙཱཧི ཨཀཏཝཱིཏིཀྐམོཔི ཙིཏྟཾ ཨཝིསོདྷེནྟོ ནསྶཏི, པགེཝ ཀཏཝཱིཏིཀྐམོ དུསྶཱིལོ’’ཏི ཏསྶ ཨཔཱཡདུཀྑབྷཱགིབྷཱཝདསྶནེན དུསྶཱིལེ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེཏྭཱ ཏཏོ སཏྟེ ཝིཝེཙེཏུཀཱམོ ‘‘ཀཱསཱཝཀཎྛཱ’’ཏིཨཱདིནཱ གཱཐཱདྭཡམཱཧ. ཏསྶཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོ ཨེཝ.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. སངྒྷཱཊིཀཎྞསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༢. ཏཏིཡེ སངྒྷཱཊིཀཎྞེཏི ཙཱིཝརཀོཊིཡཾ. གཧེཏྭཱཏི པརཱམསིཏྭཱ. ཨནུབནྡྷོ ཨསྶཱཏི ཨནུགཏོ བྷཝེཡྻ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘བྷིཀྑཝེ, ཨིདྷེཀཙྩོ བྷིཀྑུ ཨཏྟནོ ཧཏྠེན མཡཱ པཱརུཏསྶ སུགཏམཧཱཙཱིཝརསྶ ཀཎྞེ པརཱམསནྟོ ཝིཡ མཾ ཨནུགཙྪེཡྻ, ཨེཝཾ མཡ྄ཧཾ ཨཱསནྣཏརོ ཧུཏྭཱ ཝིཧརེཡྻཱ’’ཏི. པཱདེ པཱདཾ ནིཀྑིཔནྟོཏི གཙྪནྟསྶ མམ པཱདེ པཱདཾ ནིཀྑིཏྟཊྛཱནེ པཱདུདྡྷཱརཎཱནནྟརཾ ཨཏྟནོ པཱདཾ ནིཀྑིཔནྟོ. ཨུབྷཡེནཱཔི ‘‘ཋཱནགམནཱདཱིསུ ཨཝིཛཧནྟོ སབྦཀཱལཾ མཡ྄ཧཾ སམཱིཔེ ཨེཝ ཝིཧརེཡྻ ཙེཔཱི’’ཏི དསྶེཏི. སོ ཨཱརཀཱཝ མཡ྄ཧཾ, ཨཧཉྩ ཏསྶཱཏི སོ བྷིཀྑུ མཡཱ ཝུཏྟཾ པཊིཔདཾ ཨཔཱུརེནྟོ མམ དཱུརེཡེཝ, ཨཧཉྩ ཏསྶ དཱུརེཡེཝ. ཨེཏེན མཾསཙཀྑུནཱ ཏཐཱགཏདསྶནཾ རཱུཔཀཱཡསམོདྷཱནཉྩ ཨཀཱརཎཾ, ཉཱཎཙཀྑུནཱཝ དསྶནཾ དྷམྨཀཱཡསམོདྷཱནམེཝ ཙ པམཱཎནྟི དསྶེཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘དྷམྨཉྷི སོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ན པསྶཏི, དྷམྨཾ ཨཔསྶནྟོ ན མཾ པསྶཏཱི’’ཏི. ཏཏྠ དྷམྨོ ནཱམ ནཝཝིདྷོ ལོཀུཏྟརདྷམྨོ. སོ ཙ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིཧི དཱུསིཏཙིཏྟེན ན སཀྐཱ པསྶིཏུཾ, ཏསྨཱ དྷམྨསྶ ཨདསྶནཏོ དྷམྨཀཱཡཉྩ ན པསྶཏཱིཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ –

‘‘ཀིཾ ཏེ, ཝཀྐལི, ཨིམིནཱ པཱུཏིཀཱཡེན དིཊྛེན? ཡོ ཁོ, ཝཀྐལི, དྷམྨཾ པསྶཏི སོ མཾ པསྶཏི; ཡོ མཾ པསྶཏི, སོ དྷམྨཾ པསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༨༧).

‘‘དྷམྨབྷཱུཏོ བྲཧྨབྷཱུཏོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༠༣; པཊི. མ. ༣.༥) ཙ.

‘‘དྷམྨཀཱཡོ ཨིཏིཔི, བྲཧྨཀཱཡོ ཨིཏིཔཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༡༡༨) ཙ ཨཱདི.

ཡོཛནསཏེཏི ཡོཛནསཏེ པདེསེ, ཡོཛནསཏམཏྠཀེཏི ཨཏྠོ. སེསཾ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦཾ. ཨརིཡམགྒཱདྷིགམཝསེན ཙསྶ ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱལུཨཱདིབྷཱཝོ དཊྛབྦོ.

གཱཐཱསུ མཧིཙྪོཏི ཀཱམེསུ ཏིབྦསཱརཱགཏཱཡ མཧཱཨིཙྪོ. ཝིགྷཱཏཝཱཏི པདུཊྛམནསངྐཔྤཏཱཡ སཏྟེསུ ཨཱགྷཱཏཝསེན མཧིཙྪཏཱཡ ཨིཙྪིཏཱལཱབྷེན ཙ ཝིགྷཱཏཝཱ. ཨེཛཱནུགོཏི ཨེཛཱསངྑཱཏཱཡ ཏཎྷཱཡ དཱསོ ཝིཡ ཧུཏྭཱ ཏཾ ཨནུགཙྪནྟོ. རཱགཱདིཀིལེསཔརིལཱ༹ཧཱབྷིབྷཝེན ཨནིབྦུཏོ. རཱུཔཱདིཝིསཡཱནཾ ཨབྷིཀངྑནེན གིདྡྷོ. པསྶ ཡཱཝཉྩ ཨཱརཀཱཏི ཨནེཛསྶ ནིབྦུཏསྶ ཝཱིཏགེདྷསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཨོཀཱསཝསེན སམཱིཔེཔི སམཱནོ མཧིཙྪོ ཝིགྷཱཏཝཱ ཨེཛཱནུགོ ཨནིབྦུཏོ གིདྡྷོ བཱལཔུཐུཛྫནོ དྷམྨསབྷཱཝཏོ ཡཏྟཀཾ དཱུརེ, ཏསྶ སོ དཱུརབྷཱཝོ པསྶ, ཝཏྟུམྤི ན སུཀརནྟི ཨཏྠོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ནབྷཉྩ དཱུརེ པཐཝཱི ཙ དཱུརེ,

པཱརཾ སམུདྡསྶ ཏཐཱཧུ དཱུརེ;

ཏཏོ ཧཝེ དཱུརཏརཾ ཝདནྟི,

སཏཉྩ དྷམྨོ ཨསཏཉྩ རཱཛཱ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༤.༤༧; ཛཱ. ༢.༢༡.༤༡༤);

དྷམྨམབྷིཉྙཱཡཱཏི ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཨབྷིཉྙཱཡ ཨཉྙཱཡ ཉཱཏཏཱིརཎཔརིཉྙཱཧི ཡཐཱརཧཾ པུབྦབྷཱགེ ཛཱནིཏྭཱ. དྷམྨམཉྙཱཡཱཏི ཏམེཝ དྷམྨཾ ཨཔརབྷཱགེ མགྒཉཱཎེན པརིཉྙཱདིཝསེན ཡཐཱམརིཡཱདཾ ཛཱནིཏྭཱ. པཎྜིཏོཏི པཊིཝེདྷབཱཧུསཙྩེན པཎྜིཏོ. རཧདོཝ ནིཝཱཏེ ཙཱཏི ནིཝཱཏཊྛཱནེ རཧདོ ཝིཡ ཨནེཛོ ཀིལེསཙལནརཧིཏོ ཨུཔསམྨཏི, ཡཐཱ སོ རཧདོ ནིཝཱཏཊྛཱནེ ཝཱཏེན ཨནབྦྷཱཧཏོ སནྣིསིནྣོཝ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨཡམྤི སབྦཐཱཔི པཊིཔྤསྶདྡྷཀིལེསོ ཀིལེསཙལནརཧིཏོ ཨརཧཏྟཕལསམཱདྷིནཱ ཝཱུཔསམྨཏི, སབྦཀཱལཾ ཨུཔསནྟསབྷཱཝོཝ ཧོཏི. ཨནེཛོཏི སོ ཨེཝཾ ཨནེཛཱདིསབྷཱཝོ ཨརཧཱ ཨནེཛཱདིསབྷཱཝསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཨོཀཱསཏོ དཱུརེཔི སམཱནོ དྷམྨསབྷཱཝཏོ ཨདཱུརེ སནྟིཀེ ཨེཝཱཏི.

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཨགྒིསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༣. ཙཏུཏྠེ ཨནུདཧནཊྛེན ཨགྒི, རཱགོ ཨེཝ ཨགྒི རཱགགྒི. རཱགོ ཧི ཨུཔྤཛྫམཱནོ སཏྟེ ཨནུདཧཏི ཛྷཱཔེཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཨགྒཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨིཏརེསུཔི དྭཱིསུ ཨེསེཝ ནཡོ. ཏཏྠ ཡཐཱ ཨགྒི ཡདེཝ ཨིནྡྷནཾ ནིསྶཱཡ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཾ ནིདཧཏི, མཧཱཔརིལཱ༹ཧོ ཙ ཧོཏི, ཨེཝམིམེཔི རཱགཱདཡོ ཡསྨིཾ སནྟཱནེ སཡཾ ཨུཔྤནྣཱ, ཏཾ ནིདཧནྟི, མཧཱཔརིལཱ༹ཧཱ ཙ ཧོནྟི དུནྣིབྦཱཔཡཱ. ཏེསུ རཱགཔརིལཱ༹ཧེན སནྟཏྟཧདཡཱནཾ ཨིཙྪིཏཱལཱབྷདུཀྑེན མརཎཔྤཏྟཱནཾ སཏྟཱནཾ པམཱཎཾ ནཏྠི. ཨཡཾ ཏཱཝ རཱགསྶ ཨནུདཧནཏཱ. དོསསྶ པན ཨནུདཧནཏཱཡ ཝིསེསཏོ མནོཔདོསིཀཱ དེཝཱ, མོཧསྶ ཨནུདཧནཏཱཡ ཁིཌྜཱཔདོསིཀཱ དེཝཱ ཙ ནིདསྶནཾ. མོཧཝསེན ཧི ཏེསཾ སཏིསམྨོསོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཁིཌྜཱཝསེན ཨཱཧཱརཝེལཾ ཨཏིཝཏྟེནྟཱ ཀཱལཾ ཀརོནྟི. ཨཡཾ ཏཱཝ རཱགཱདཱིནཾ དིཊྛདྷམྨིཀོ ཨནུདཧནབྷཱཝོ. སམྤརཱཡིཀོ པན ནིརཡཱདཱིསུ ནིབྦཏྟཱཔནཝསེན གྷོརཏརོ དུརདྷིཝཱསོ ཙ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ཨཱདིཏྟཔརིཡཱཡེན ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.

གཱཐཱསུ ཀཱམེསུ མུཙྪིཏེཏི ཝཏྠུཀཱམེསུ པཱཏབྱཏཱཝསེན མུཙྪཾ བཱལྱཾ པམཱདཾ མིཙྪཱཙཱརཾ ཨཱཔནྣེ. བྱཱཔནྣེཏི བྱཱཔནྣཙིཏྟེ དཧཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ནརེ པཱཎཱཏིཔཱཏིནོཏི ཨིདཾ དོསགྒིསྶ. ཨརིཡདྷམྨེ ཨཀོཝིདེཏི ཡེ ཁནྡྷཱཡཏནཱདཱིསུ སབྦེན སབྦཾ ཨུགྒཧཔརིཔུཙྪཱཡ མནསིཀཱརརཧིཏཱ ཨརིཡདྷམྨསྶ ཨཀུསལཱ, ཏེ སམྨོཧེན ཨབྷིབྷཱུཏཱ ཝིསེསེན སམྨཱུལ༹ྷཱ ནཱམཱཏི ཝུཏྟཱ. ཨེཏེ ཨགྒཱི ཨཛཱནནྟཱཏི ‘‘ཨེཏེ རཱགགྒིཨཱདཡོ ཨིདྷ ཙེཝ སམྤརཱཡེ ཙ ཨནུདཧནྟཱི’’ཏི ཨཛཱནནྟཱ པརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན པཧཱནཱབྷིསམཡཝསེན ཙ ཨཔྤཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཱ. སཀྐཱཡཱབྷིརཏཱཏི སཀྐཱཡེ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཔཉྩཀེ ཏཎྷཱདིཊྛིམཱནནནྡནཱབྷིརཏཱ. ཝཌྜྷཡནྟཱིཏི པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫནེན ཝཌྜྷཡནྟི ཨཱཙིནནྟི. ནིརཡནྟི ཨཊྛཝིདྷཾ མཧཱནིརཡཾ, སོལ༹སཝིདྷཾ ཨུསྶདནིརཡནྟི སབྦམྤི ནིརཡཾ. ཏིརཙྪཱནཉྩ ཡོནིཡོཏི ཏིརཙྪཱནཡོནིཡོ ཙ. ཨསུརནྟི ཨསུརཀཱཡཾ པེཏྟིཝིསཡཉྩ ཝཌྜྷཡནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ.

ཨེཏྟཱཝཏཱ རཱགགྒིཨཱདཱིནཾ ཨིདྷ ཙེཝ སམྤརཱཡེ ཙ ཨནུདཧནབྷཱཝདསྶནམུཁེན ཝཊྚཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ནེསཾ ནིབྦཱཔནེན ཝིཝཊྚཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེ ཙ རཏྟིནྡིཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡུཏྟཱཏི བྷཱཝནཱནུཡོགཝསེན ཡུཏྟཱ. ཀཏྠ? སམྨཱསམྦུདྡྷསཱསནེ. ཏེན ཨཉྙསཱསནེ རཱགགྒིཨཱདཱིནཾ ནིབྦཱཔནཱབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཾ ཏེསཾ ནིབྦཱཔནཝིདྷིཾ ཨསུབྷཀམྨཊྛཱནཾ སངྑེཔེནེཝ དསྶེནྟོ –

‘‘ཏེ ནིབྦཱཔེནྟི རཱགགྒིཾ, ནིཙྩཾ ཨསུབྷསཉྙིནོ;

དོསགྒིཾ པན མེཏྟཱཡ, ནིབྦཱཔེནྟི ནརུཏྟམཱ;

མོཧགྒིཾ པན པཉྙཱཡ, ཡཱཡཾ ནིབྦེདྷགཱམིནཱི’’ཏི. –

ཨཱཧ. ཏཏྠ ཨསུབྷསཉྙིནོཏི དྭཏྟིཾསཱཀཱརཝསེན ཙེཝ ཨུདྡྷུམཱཏཀཱདིཝསེན ཙ ཨསུབྷབྷཱཝནཱནུཡོགེན ཨསུབྷསཉྙིནོ. མེཏྟཱཡཱཏི ‘‘སོ མེཏྟཱསཧགཏེན ཙེཏསཱ ཨེཀཾ དིསཾ ཕརིཏྭཱ ཝིཧརཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༦༤, ༦༦) ཝུཏྟཱཡ མེཏྟཱབྷཱཝནཱཡ. ཨེཏྠ ཙ ཨསུབྷཛ྄ཛྷཱནཉྩ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ནིབྦཏྟིཏཨནཱགཱམིམགྒེན རཱགགྒིདོསགྒཱིནཾ ནིབྦཱཔནཾ ཝེདིཏབྦཾ. པཉྙཱཡཱཏི ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཡཱཡཾ ནིབྦེདྷགཱམིནཱི’’ཏི. སཱ ཧི ཀིལེསཀྑནྡྷཾ ཝིནིཝིཛ྄ཛྷནྟཱི གཙྪཏི པཝཏྟཏཱིཏི ནིབྦེདྷགཱམིནཱིཏི ཝུཙྩཏི. ཨསེསཾ པརིནིབྦནྟཱིཏི ཨརཧཏྟམགྒེན ཨསེསཾ རཱགགྒིཨཱདིཾ ནིབྦཱཔེཏྭཱ སཨུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཋིཏཱ པཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟིཡཱ ནིཔཀཱ པུབྦེཝ སམྨཔྤདྷཱནེན སབྦསོ ཀོསཛྫསྶ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ ཕལསམཱཔཏྟིསམཱཔཛྫནེན ཨཀིལཱསུབྷཱཝེན ཙ རཏྟིནྡིཝམཏནྡིཏཱ ཙརིམཀཙིཏྟནིརོདྷེན ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཨསེསཾ པརིནིབྦནྟི. ཏཏོ ཙ ཨསེསཾ ནིསྶེསཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ཨཙྩགུཾ ཨཏིཀྐམཾསུ.

ཨེཝཾ ཡེ རཱགགྒིཨཱདིཀེ ནིབྦཱཔེནྟི, ཏེསཾ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནེན ནིབྦུཏིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི པཊིཝིདྡྷགུཎེཧི ཐོམེནྟོ ཨོསཱནགཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཨརིཡདྡསཱཏི ཨརིཡེཧི བུདྡྷཱདཱིཧི པསྶིཏབྦཾ ཀིལེསེཧི ཝཱ ཨཱརཀཏྟཱ ཨརིཡཾ ནིབྦཱནཾ, ཨརིཡཾ ཙཏུསཙྩམེཝ ཝཱ དིཊྛཝནྟོཏི ཨརིཡདྡསཱ. ཝེདསྶ མགྒཉཱཎསྶ, ཏེན ཝཱ ཝེདེན སཾསཱརསྶ པརིཡོསཱནཾ གཏཱཏི ཝེདགུནོ. སམྨདཉྙཱཡཱཏི སམྨདེཝ སབྦཾ ཨཱཛཱནིཏབྦཾ ཀུསལཱདིཾ ཁནྡྷཱདིཉྩ ཛཱནིཏྭཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. ཨུཔཔརིཀྑསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༤. པཉྩམེ ཏཐཱ ཏཐཱཏི ཏེན ཏེན པཀཱརེན. ཨུཔཔརིཀྑེཡྻཱཏི ཝཱིམཾསེཡྻ པརིཏུལེཡྻ སམྨསེཡྻ ཝཱ. ཡཐཱ ཡཐཱསྶ ཨུཔཔརིཀྑཏོཏི ཡཐཱ ཡཐཱ ཨསྶ བྷིཀྑུནོ ཨུཔཔརིཀྑནྟསྶ. བཧིདྡྷཱ ཙསྶ ཝིཉྙཱཎཾ ཨཝིཀྑིཏྟཾ ཨཝིསཊནྟི བཧིདྡྷཱ རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎེ ཨུཔྤཛྫནཀཝིཀྑེཔཱབྷཱཝཏོ ཨཝིཀྑིཏྟཾ སམཱཧིཏཾ, ཏཏོ ཨེཝ ཨཝིསཊཾ སིཡཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – བྷིཀྑཝེ, ཡེན ཡེན པཀཱརེན ཨིམསྶ ཨཱརདྡྷཝིཔསྶཀསྶ བྷིཀྑུནོ ཨུཔཔརིཀྑཏོ སངྑཱརེ སམྨསནྟསྶ པུབྦེ སམཱཧིཏཱཀཱརསལླཀྑཎཝསེན སམཐནིམིཏྟཾ གཧེཏྭཱ སཀྐཙྩཾ ནིརནྟརཾ སམྨསནཉཱཎཾ པཝཏྟེནྟསྶ ཨཏྟནོ ཝིཔསྶནཱཙིཏྟཾ ཀམྨཊྛཱནཏོ བཧིདྡྷཱ རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎེ ཨུཔྤཛྫནཀཾ ན སིཡཱ, ཨཙྩཱརདྡྷཝཱིརིཡཏཱཡ ཨུདྡྷཙྩཔཀྑིཡཾ ན སིཡཱ, ཏེན ཏེན པཀཱརེན བྷིཀྑུ ཨུཔཔརིཀྑེཡྻ པརིཏུལེཡྻཱཏི. ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨསཎྛིཏནྟི ཡསྨཱ ཝཱིརིཡེ མནྡཾ ཝཧནྟེ སམཱདྷིསྶ བལཝབྷཱཝཏོ ཀོསཛྫཱབྷིབྷཝེན ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ གོཙརཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏེ ཀམྨཊྛཱནཱརམྨཎེ སངྐོཙཝསེན ཋིཏཏྟཱ སཎྛིཏཾ ནཱམ ཧོཏི, ཝཱིརིཡསམཏཱཡ པན ཡོཛིཏཱཡ ཨསཎྛིཏཾ ཧོཏི ཝཱིཐིཾ པཊིཔནྣཾ. ཏསྨཱ ཡཐཱ ཡཐཱསྶ ཨུཔཔརིཀྑཏོ ཝིཉྙཱཎཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨསཎྛིཏཾ ཨསྶ, ཝཱིཐིཔཊིཔནྣཾ སིཡཱ, ཏཐཱ ཏཐཱ ཨུཔཔརིཀྑེཡྻ. ཨནུཔཱདཱཡ ན པརིཏསྶེཡྻཱཏི ཡཐཱ ཡཐཱསྶ ཨུཔཔརིཀྑཏོ ‘‘ཨེཏཾ མམ, ཨེསོ མེ ཨཏྟཱ’’ཏི ཏཎྷཱདིཊྛིགྒཱཧཝསེན རཱུཔཱདཱིསུ ཀཉྩི སངྑཱརཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ཏཏོ ཨེཝ ཏཎྷཱདིཊྛིགྒཱཧཝསེན ན པརིཏསྶེཡྻ, ཏཐཱ ཏཐཱ ཨུཔཔརིཀྑེཡྻཱཏི སམྦནྡྷོ. ཀཐཾ པན ཨུཔཔརིཀྑཏོ ཏིཝིདྷམྤེཏཾ སིཡཱཏི? ཨུདྡྷཙྩཔཀྑིཡེ ཀོསཛྫཔཀྑིཡེ ཙ དྷམྨེ ཝཛྫེནྟོ ཝཱིརིཡསམཏཾ ཡོཛེཏྭཱ པུབྦེཝ ཝིཔསྶནུཔཀྐིལེསེཧི ཙིཏྟཾ ཝིསོདྷེཏྭཱ ཡཐཱ སམྨདེཝ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ ཝིཔསྶནཱཝཱིཐིཾ པཊིཔཛྫཏི, ཏཐཱ སམྨསཏོ.

ཨིཏི བྷགཝཱ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནིཀསྶ བྷིཀྑུནོ ཨནུཀྐམེན པཊིཔདཱཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིཡཱ ཨཱརདྡྷཱཡ ཨཙྩཱརདྡྷཝཱིརིཡཨཏིསིཐིལཝཱིརིཡཝིཔསྶནུཔཀྐིལེསེཧི ཙིཏྟསྶ ཝིསོདྷནཱུཔཱཡཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཐཱ ཝིསོདྷིཏེ ཝིཔསྶནཱཉཱཎེ ན ཙིརསྶེཝ ཝིཔསྶནཾ མགྒེན གྷཊེཏྭཱ སཀལཝཊྚདུཀྑསམཏིཀྐམཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘བཧིདྡྷཱ, བྷིཀྑཝེ, ཝིཉྙཱཎེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ, ཏཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཡཾ པན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཨཱཡཏིཾ ཛཱཏིཛརཱམརཎདུཀྑསམུདཡསམྦྷཝོ ན ཧོཏཱི’’ཏི, ཏསྶཏྠོ – ཨེཝཾ ཝིཔསྶནཾ མགྒེན གྷཊེཏྭཱ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ ཨགྒམགྒེན ཨནཝསེསཏོ ཀིལེསེསུ ཁཱིཎེསུ ཨཱཡཏིཾ ཨནཱགཏེ ཛཱཏིཛརཱམརཎསཀལཝཊྚདུཀྑསམུདཡསངྑཱཏོ སམྦྷཝོ ཨུཔྤཱདོ ཙ ན ཧོཏི, ཛཱཏིསངྑཱཏོ ཝཱ དུཀྑསམུདཡོ ཛརཱམརཎསངྑཱཏོ དུཀྑསམྦྷཝོ ཙ ན ཧོཏི.

གཱཐཱཡཾ སཏྟསངྒཔྤཧཱིནསྶཱཏི ཏཎྷཱསངྒོ, དིཊྛིསངྒོ, མཱནསངྒོ, ཀོདྷསངྒོ, ཨཝིཛྫཱསངྒོ, ཀིལེསསངྒོ, དུཙྩརིཏསངྒོཏི ཨིམེསཾ སཏྟནྣཾ སངྒཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ སཏྟསངྒཔྤཧཱིནསྶ. ཀེཙི པན ‘‘སཏྟཱནུསཡཱ ཨེཝ སཏྟ སངྒཱ’’ཏི ཝདནྟི. ནེཏྟིཙྪིནྣསྶཱཏི ཚིནྣབྷཝནེཏྟིཀསྶ. ཝིཀྑཱིཎོ ཛཱཏིསཾསཱརོཏི པུནཔྤུནཾ ཛཱཡནཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཛཱཏིཧེཏུཀཏྟཱ ཙ ཛཱཏིབྷཱུཏོ སཾསཱརོཏི ཛཱཏིསཾསཱརོ, སོ བྷཝནེཏྟིཡཱ ཚིནྣཏྟཱ ཝིཀྑཱིཎོ པརིཀྑཱིཎོ, ཏཏོ ཨེཝ ནཏྠི ཏསྶ པུནབྦྷཝོཏི.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཀཱམཱུཔཔཏྟིསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༥. ཚཊྛེ ཀཱམཱུཔཔཏྟིཡོཏི ཀཱམཔཊིལཱབྷཱ ཀཱམཔཊིསེཝནཱ ཝཱ. པཙྩུཔཊྛིཏཀཱམཱཏི ནིབདྡྷཀཱམཱ ནིབདྡྷཱརམྨཎཱ ཡཐཱ ཏཾ མནུསྶཱ. མནུསྶཱ ཧི ནིབདྡྷཝཏྠུསྨིཾ ཝསཾ ཝཏྟེནྟི. ཡཏྠ པཊིབདྡྷཙིཏྟཱ ཧོནྟི, སཏམྤི སཧསྶམྤི དཏྭཱ ཏམེཝ མཱཏུགཱམཾ ཨཱནེཏྭཱ ནིབདྡྷབྷོགཾ བྷུཉྫནྟི. ཨེཀཙྩེ ཙ དེཝཱ. ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཏོ པཊྛཱཡ ཧི ཙཏུདེཝལོཀཝཱསིནོ ནིབདྡྷཝཏྠུསྨིཾཡེཝ ཝསཾ ཝཏྟེནྟི. པཉྩསིཁཝཏྠུ ཙེཏྠ ནིདསྶནཾ. ཏཐཱ ཨེཀཙྩེ ཨཱཔཱཡིཀེ ནེརཡིཀེ ཋཔེཏྭཱ སེསཨཔཱཡསཏྟཱཔི ནིབདྡྷཝཏྠུསྨིཾཡེཝ ཝསཾ ཝཏྟེནྟི. མཙྪཱ ཧི ཨཏྟནོ མཙྪིཡཱ, ཀཙྪཔོ ཀཙྪཔིཡཱཏི ཨེཝཾ སབྦེཔི ཏིརཙྪཱནཱ པེཏཱ ཝིནིཔཱཏིཀཱ ཙ. ཏསྨཱ ནེརཡིཀེ ཋཔེཏྭཱ སེསཨཔཱཡསཏྟེ ཨུཔཱདཱཡ ཡཱཝ ཏུསིཏཀཱཡཱ ཨིམེ སཏྟཱ པཙྩུཔཊྛིཏཀཱམཱ ནཱམ, ནིམྨཱནརཏིནོཏི སཡཾ ནིམྨིཏེ ནིམྨཱནེ རཏི ཨེཏེསནྟི ནིམྨཱནརཏིནོ. ཏེ ཧི ནཱིལཔཱིཏཱདིཝསེན ཡཱདིསཾ ཡཱདིསཾ རཱུཔཾ ཨིཙྪནྟི, ཏཱདིསཾ ཏཱདིསཾ ནིམྨིནིཏྭཱ རམནྟི ཨཱཡསྨཏོ ཨནུརུདྡྷསྶ པུརཏོ མནཱཔཀཱཡིཀཱ དེཝཏཱ ཝིཡ. པརནིམྨིཏཝསཝཏྟིནོཏི པརེཧི ནིམྨིཏེ ཀཱམེ ཝསཾ ཝཏྟེནྟཱིཏི པརནིམྨིཏཝསཝཏྟིནོ. ཏེསཉྷི མནཾ ཉཏྭཱ པརེ ཡཐཱརུཙིཏཾ ཀཱམབྷོགཾ ནིམྨིནནྟི, ཏེ ཏཏྠ ཝསཾ ཝཏྟེནྟི. ཀཐཾ ཏེ པརསྶ མནཾ ཛཱནནྟཱིཏི? པཀཏིསེཝནཱཝསེན. ཡཐཱ ཧི ཀུསལོ སཱུདོ རཉྙོ བྷུཉྫནྟསྶ ཡཾ ཡཾ རུཙྩཏི, ཏཾ ཏཾ ཛཱནཱཏི, ཨེཝཾ པཀཏིཡཱ ཨབྷིརུཙིཏཱརམྨཎཾ ཉཏྭཱ ཏཱདིསེཡེཝ ནིམྨིནནྟི, ཏེ ཏཏྠ ཝསཾ ཝཏྟེནྟི, མེཐུནསེཝནཱདིཝསེན ཀཱམེ པརིབྷུཉྫནྟི. ཀེཙི པན ‘‘ཧསིཏམཏྟེན ཨོལོཀིཏམཏྟེན ཨཱལིངྒིཏམཏྟེན ཧཏྠགྒཧཎམཏྟེན ཙ ཏེསཾ ཀཱམཀིཙྩཾ ཨིཛ྄ཛྷཏཱི’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨེཏཾ པན ནཏྠཱི’’ཏི པཊིཀྑིཏྟཾ. ན ཧི ཀཱཡེན ཨཕུསནྟསྶ ཕོཊྛབྦཾ ཀཱམཀིཙྩཾ སཱདྷེཏི. ཚནྣམྤི ཀཱམཱཝཙརདེཝཱནཾ ཀཱམཱ པཱཀཏིཀཱ ཨེཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཚ ཨེཏེ ཀཱམཱཝཙརཱ, སབྦཀཱམསམིདྡྷིནོ;

སབྦེསཾ ཨེཀསངྑཱཏཾ, ཨཱཡུ བྷཝཏི ཀིཏྟཀ’’ནྟི. (ཝིབྷ. ༡༠༢༣);

གཱཐཱསུ ཡེ ཙཉྙེཏི ཡེ ཡཐཱཝུཏྟདེཝེཧི ཨཉྙེ ཙ ཀཱམབྷོགིནོ མནུསྶཱ ཙེཝ ཨེཀཙྩེ ཨཔཱཡཱུཔགཱ ཙ སབྦེ ཏེ. ཨིཏྠབྷཱཝཉྙཐཱབྷཱཝནྟི ཨིམཾ ཡཐཱཔཊིལདྡྷཏྟབྷཱཝཉྩེཝ, ཨུཔཔཏྟིབྷཝནྟརསངྑཱཏཾ ཨིཏོ ཨཉྙཐཱབྷཱཝཉྩཱཏི དྭིཔྤབྷེདཾ སཾསཱརཾ ནཱཏིཝཏྟརེ ན ཨཏིཀྐམནྟི. སབྦེ པརིཙྩཛེ ཀཱམེཏི དིབྦཱདིབྷེདེ སབྦེཔི ཀཱམེ ཝཏྠུཀཱམེ ཙ ཀིལེསཀཱམེ ཙ པརིཙྩཛེཡྻ. ཀིལེསཀཱམེ ཨནཱགཱམིམགྒེན པཛཧནྟོཡེཝ ཧི ཝཏྠུཀཱམེ པརིཙྩཛཏི ནཱམ. པིཡརཱུཔསཱཏགདྷིཏནྟི པིཡརཱུཔེསུ རཱུཔཱདཱིསུ སུཁཝེདནསྶཱདེན གདྷིཏཾ གིདྡྷཾ. ཚེཏྭཱ སོཏཾ དུརཙྩཡནྟི ཨཉྙེཧི དུརཙྩཡཾ དུརཏིཀྐམཾ ཏཎྷཱསོཏཾ ཨརཧཏྟམགྒེན སམུཙྪིནྡིཏྭཱ. སེསཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝཱཏི.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. ཀཱམཡོགསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༦. སཏྟམེ ཀཱམཡོགཡུཏྟོཏི པཉྩཀཱམགུཎིཀོ རཱགོ ཀཱམཡོགོ, ཏེན ཡུཏྟོ ཀཱམཡོགཡུཏྟོ, ཨསམུཙྪིནྣཀཱམརཱགསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཚནྡརཱགོ བྷཝཡོགོ, ཏཐཱ ཛྷཱནནིཀནྟི སསྶཏདིཊྛིསཧགཏོ ཙ རཱགོ, ཏེན ཡུཏྟོ བྷཝཡོགཡུཏྟོ, ཨཔྤཧཱིནབྷཝརཱགོཏི ཨཏྠོ. ཨཱགཱམཱིཏི བྲཧྨལོཀེ ཋིཏོཔི པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨིམཾ མནུསྶལོཀཾ ཨཱགམནསཱིལོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཱགནྟཱ ཨིཏྠཏྟ’’ནྟི. མནུསྶཏྟབྷཱཝསངྑཱཏཾ ཨིཏྠབྷཱཝཾ ཨཱགམནདྷམྨོ, མནུསྶེསུ ཨུཔཔཛྫནསཱིལོཏི ཨཏྠོ. ཀཱམཉྩེཏྠ ཀཱམཡོགོ ཨིཏྠཏྟཾ ཨཱགམནསྶ ཀཱརཎཾ. ཡོ པན ཀཱམཡོགཡུཏྟོ, སོ ཨེཀནྟེན བྷཝཡོགཡུཏྟོཔི ཧོཏཱིཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཀཱམཡོགཡུཏྟོ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཡོགཡུཏྟོ’’ཏི ཨུབྷཡམྤི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.

ཀཱམཡོགཝིསཾཡུཏྟོཏི ཨེཏྠ ཨསུབྷཛ྄ཛྷཱནམྤི ཀཱམཡོགཝིསཾཡོགོ, ཏཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཨདྷིགཏོ ཨནཱགཱམིམགྒོ ཨེཀནྟེནེཝ ཀཱམཡོགཝིསཾཡོགོ ནཱམ, ཏསྨཱ ཏཏིཡམགྒཕལེ ཋིཏོ ཨརིཡཔུགྒལོ ‘‘ཀཱམཡོགཝིསཾཡུཏྟོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཡསྨཱ པན རཱུཔཱརཱུཔབྷཝེསུ ཚནྡརཱགོ ཨནཱགཱམིམགྒེན ན པཧཱིཡཏི, ཏསྨཱ སོ ཨཔྤཧཱིནབྷཝཡོགཏྟཱ ‘‘བྷཝཡོགཡུཏྟོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨནཱགཱམཱིཏི ཀཱམལོཀཾ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཨནཱགམནཏོ ཨནཱགཱམཱི. ཀཱམཡོགཝིསཾཡོགཝསེནེཝ ཧི སདྡྷིཾ ཨནཝསེསཨོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནསམུགྒྷཱཏེན ཨཛ྄ཛྷཏྟསཾཡོཛནཱབྷཱཝསིདྡྷིཏོ ཨིཏྠཏྟཾ ཨནཱགནྟྭཱ ཧོཏི, ཏཏྠ པརིནིབྦཱཡཱི ཨནཱཝཏྟིདྷམྨོ. ཡསྶ པན ཨནཝསེསཾ བྷཝཡོགོ པཧཱིནོ, ཏསྶ ཨཝིཛྫཱཡོགཱདིཨཝསིཊྛཀིལེསཱཔི ཏདེཀཊྛབྷཱཝཏོ པཧཱིནཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏི, སོ པརིཀྑཱིཎབྷཝསཾཡོཛནོ ‘‘ཨརཧཾ ཁཱིཎཱསཝོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཀཱམཡོགཝིསཾཡུཏྟོ, བྷིཀྑཝེ, བྷཝཡོགཝིསཾཡུཏྟོ ཨརཧཾ ཧོཏི ཁཱིཎཱསཝོ’’ཏི. ཨེཏྠ ཙ ཀཱམཡོགཝིསཾཡོགོ ཨནཱགཱམཱི ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནསྶ སུཁདུཀྑསོམནསྶདོམནསྶཔྤཧཱནཾ ཝིཡ, ཏཏིཡམགྒསྶ དིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱསཱིལབྦཏཔརཱམཱསསཾཡོཛནཔརིཀྑཡོ ཝིཡ ཙ ཙཏུཏྠམགྒསྶ ཝཎྞབྷཎནཏྠཾ ཝུཏྟོཏི དཊྛབྦཾ. པཋམཔདེན སོཏཱཔནྣསཀདཱགཱམཱིཧི སདྡྷིཾ སབྦོ པུཐུཛྫནོ གཧིཏོ, དུཏིཡཔདེན པན སབྦོ ཨནཱགཱམཱི, ཏཏིཡཔདེན ཨརཧཱཏི ཨརཧཏྟནིཀཱུཊེན དེསནཾ ནིཊྛཱཔེསི.

གཱཐཱསུ ཨུབྷཡནྟི ཨུབྷཡེན, ཀཱམཡོགེན, བྷཝཡོགེན ཙ སཾཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. སཏྟཱ གཙྪནྟི སཾསཱརནྟི པུཐུཛྫནཱ སོཏཱཔནྣཱ སཀདཱགཱམིནོཏི ཨིམེ ཏིཝིདྷཱ སཏྟཱ ཀཱམཡོགབྷཝཡོགཱནཾ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱ གཙྪནྟི སཾསཱརནྟི. ཏཏོ ཨེཝ ཛཱཏིམརཎགཱམིནོ ཧོནྟི. ཨེཏྠ ཨེཀབཱིཛཱི, ཀོལཾཀོལོ, སཏྟཀྑཏྟུཔརམོཏི ཏཱིསུ སོཏཱཔནྣེསུ སབྦམུདུ སཏྟཀྑཏྟུཔརམོ, སོ ཨཊྛམཾ བྷཝཾ ན ནིབྦཏྟེཏི, ཨཏྟནོ པརིཙྪིནྣཛཱཏིཝསེན པན སཾསརཏི, ཏཐཱ ཨིཏརེཔི. སཀདཱགཱམཱིསུཔི ཡོ ཨིདྷ སཀདཱགཱམིམགྒཾ པཏྭཱ དེཝལོཀེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ པུན ཨིདྷ ནིབྦཏྟཏི, སོ ཨཏྟནོ པརིཙྪིནྣཛཱཏིཝསེནེཝ སཾསརཏི. ཡེ པན སཀདཱགཱམིནོ ཝོམིསྶཀནཡེན ཝིནཱ ཏཏྠ ཏཏྠ དེཝེསུཡེཝ མནུསྶེསུཡེཝ ཝཱ ནིབྦཏྟནྟི, ཏེ ཨུཔརིམགྒཱདྷིགམཱཡ ཡཱཝ ཨིནྡྲིཡཔརིཔཱཀཱ པུནཔྤུནཾ ཨུཔྤཛྫནཏོ སཾསརནྟིཡེཝ. པུཐུཛྫནེ པན ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི སབྦབྷཝསཾཡོཛནཱནཾ ཨཔརིཀྑཱིཎཏྟཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ –

‘‘ཀཱམཡོགེན སཾཡུཏྟཱ, བྷཝཡོགེན ཙཱུབྷཡཾ;

སཏྟཱ གཙྪནྟི སཾསཱརཾ, ཛཱཏིམརཎགཱམིནོ’’ཏི.

ཀཱམེ པཧནྟྭཱནཱཏི ཀཱམརཱགསངྑཱཏེ ཀིལེསཀཱམེ ཨནཱགཱམིམགྒེན པཛཧིཏྭཱ. ཚིནྣསཾསཡཱཏི སམུཙྪིནྣཀངྑཱ, ཏཉྩ ཁོ སོཏཱཔཏྟིམགྒེནེཝ. ཝཎྞབྷཎནཏྠཾ པན ཙཏུཏྠམགྒསྶ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨརཧནྟོ ཧི ཨིདྷ ‘‘ཚིནྣསཾསཡཱ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཁཱིཎམཱནཔུནབྦྷཝཱ’’ཏི. སབྦསོ ཁཱིཎོ ནཝཝིདྷོཔི མཱནོ ཨཱཡཏིཾ པུནབྦྷཝོ ཙ ཨེཏེསནྟི ཁཱིཎམཱནཔུནབྦྷཝཱ. མཱནགྒཧཎེན ཙེཏྠ ཏདེཀཊྛཏཱཡ ལཀྑཎཝསེན ཝཱ སབྦོ ཙཏུཏྠམགྒཝཛ྄ཛྷོ ཀིལེསོ གཧིཏོཏི. ཁཱིཎམཱནཏཱཡ ཙ སཨུཔཱདིསེསཱ ནིབྦཱནདྷཱཏུ ཝུཏྟཱ ཧོཏི, ཁཱིཎཔུནབྦྷཝཏཱཡ ཨནུཔཱདིསེསཱ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. ཀལྱཱཎསཱིལསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༧. ཨཊྛམེ ཀལྱཱཎསཱིལོཏི སུནྡརསཱིལོ, པསཏྠསཱིལོ, པརིཔུཎྞསཱིལོ. ཏཏྠ སཱིལཔཱརིཔཱུརཱི དྭཱིཧི ཀཱརཎེཧི ཧོཏི སམྨདེཝ སཱིལཝིཔཏྟིཡཱ ཨཱདཱིནཝདསྶནེན, སཱིལསམྤཏྟིཡཱ ཙ ཨཱནིསཾསདསྶནེན. ཨིདྷ པན སབྦཔརིབནྡྷཝིཔྤམུཏྟསྶ སབྦཱཀཱརཔརིཔུཎྞསྶ མགྒསཱིལསྶ ཕལསཱིལསྶ ཙ ཝསེན ཀལྱཱཎཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཀལྱཱཎདྷམྨོཏི སབྦེ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ, ཏསྨཱ ཀལྱཱཎཱ སཏིཔཊྛཱནཱདིབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ཨེཏསྶཱཏི ཀལྱཱཎདྷམྨོ. ཀལྱཱཎཔཉྙོཏི ཙ མགྒཕལཔཉྙཱཝསེནེཝ ཀལྱཱཎཔཉྙོ. ལོཀུཏྟརཱ ཨེཝ ཧི སཱིལཱདིདྷམྨཱ ཨེཀནྟཀལྱཱཎཱ ནཱམ ཨཀུཔྤསབྷཱཝཏྟཱ. ཀེཙི པན ‘‘ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཝསེན ཀལྱཱཎསཱིལོ, ཝིཔསྶནཱམགྒདྷམྨཝསེན ཀལྱཱཎདྷམྨོ, མགྒཕལཔཉྙཱཝསེན ཀལྱཱཎཔཉྙོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨསེཀྑཱ ཨེཝ ཏེ སཱིལདྷམྨཔཉྙཱཏི ཨེཀེ. ཨཔརེ པན བྷཎནྟི – སོཏཱཔནྣསཀདཱགཱམཱིནཾ མགྒཕལསཱིལཾ ཀལྱཱཎསཱིལཾ ནཱམ, ཏསྨཱ ‘‘ཀལྱཱཎསཱིལོ’’ཏི ཨིམིནཱ སོཏཱཔནྣོ སཀདཱགཱམཱི ཙ གཧིཏཱ ཧོནྟི. ཏེ ཧི སཱིལེསུ པརིཔཱུརཀཱརིནོ ནཱམ. ཨནཱགཱམིམགྒཕལདྷམྨཱ ཨགྒམགྒདྷམྨཱ ཙ ཀལྱཱཎདྷམྨཱ ནཱམ. ཏཏྠ ཧི བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟི. ཏསྨཱ ‘‘ཀལྱཱཎདྷམྨོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཏཏིཡམགྒཊྛཏོ པཊྛཱཡ ཏཡོ ཨརིཡཱ གཧིཏཱ ཧོནྟི. པཉྙཱཀིཙྩསྶ མཏྠཀཔྤཏྟིཡཱ ཨགྒཕལེ པཉྙཱ ཀལྱཱཎཔཉྙཱ ནཱམ, ཏསྨཱ པཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟོ ཨརཧཱ ‘‘ཀལྱཱཎཔཉྙོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨེཝམེཝ པུགྒལཱ གཧིཏཱ ཧོནྟཱིཏི. ཀིཾ ཨིམིནཱ པཔཉྩེན? ཨགྒམགྒཕལདྷམྨཱ ཨིདྷ ཀལྱཱཎསཱིལཱདཡོ ཝུཏྟཱཏི ཨཡམམྷཱཀཾ ཁནྟི. དྷམྨཝིབྷཱགེན ཧི ཨཡཾ པུགྒལཝིབྷཱགོ, ན དྷམྨཝིབྷཱགོཏི.

ཀེཝལཱིཏི ཨེཏྠ ཀེཝལཾ ཝུཙྩཏི ཀེནཙི ཨཝོམིསྶཀཏཱཡ སབྦསངྑཏཝིཝིཏྟཾ ནིབྦཱནཾ, ཏསྶ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཨརཧཱ ཀེཝལཱི. ཨཐ ཝཱ པཧཱནབྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཡཱ པརིཡོསཱནཨནཝཛྫདྷམྨཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཙ ཀལྱཱཎཀཊྛེན ཨབྱཱསེཀསུཁཏཱཡ ཙ ཀེཝལཾ ཨརཧཏྟཾ, ཏདདྷིགམེན ཀེཝལཱི ཁཱིཎཱསཝོ. མགྒབྲཧྨཙརིཡཝཱསཾ ཝསིཏྭཱ པརིཡོསཱཔེཏྭཱ ཋིཏོཏི ཝུསིཏཝཱ. ཨུཏྟམེཧི ཨགྒབྷཱུཏེཧི ཝཱ ཨསེཀྑདྷམྨེཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ‘‘ཨུཏྟམཔུརིསོ’’ཏི ཝུཙྩཏི.

སཱིལཝཱཏི ཨེཏྠ ཀེནཊྛེན སཱིལཾ? སཱིལནཊྛེན སཱིལཾ. ཀིམིདཾ སཱིལནཾ ནཱམ? སམཱདྷཱནཾ, སུསཱིལྱཝསེན ཀཱཡཀམྨཱདཱིནཾ ཨཝིཔྤཀིཎྞཏཱཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨུཔདྷཱརཎཾ, ཛྷཱནཱདིཀུསལདྷམྨཱནཾ པཏིཊྛཱནཝསེན ཨཱདྷཱརབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ. ཏསྨཱ སཱིལཏི, སཱིལེཏཱིཏི ཝཱ སཱིལཾ. ཨཡཾ ཏཱཝ སདྡལཀྑཎནཡེན སཱིལཊྛོ. ཨཔརེ པན ‘‘སིརཊྛོ སཱིལཊྛོ, སཱིཏལཊྛོ སཱིལཊྛོ, སིཝཊྛོ སཱིལཊྛོ’’ཏི ནིརུཏྟིནཡེན ཨཏྠཾ ཝཎྞཡནྟི. ཏཡིདཾ པཱརིཔཱུརིཏོ ཨཏིསཡཏོ ཝཱ སཱིལཾ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི སཱིལཝཱ, ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཝསེན སཱིལསམྤནྣོཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠ ཡཾ ཛེཊྛཀསཱིལཾ, ཏཾ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི ཨེཀཙྩཱནཾ ཨཱཙརིཡཱནཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨཔརེན པན བྷཎནྟི – ཨུབྷཡཏྠཱཔི པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟོ. པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ ཨེཝ ཧི སཱིལཾ, ཨིཏརེསུ ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ ཚདྭཱརརཀྑཎམཏྟམེཝ, ཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷི དྷམྨེན པཙྩཡུཔྤཱདནམཏྟམེཝ, པཙྩཡསནྣིསྶིཏཾ པཊིལདྡྷཔཙྩཡེ ‘‘ཨིདམཏྠ’’ནྟི པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པརིབྷུཉྫནམཏྟམེཝ. ནིཔྤརིཡཱཡེན པཱཏིམོཀྑསཾཝརོཝ སཱིལཾ. ཡསྶ སོ བྷིནྣོ, སོ སཱིསཙྪིནྣོ པུརིསོ ཝིཡ ཧཏྠཔཱདེ ‘‘སེསཱནི རཀྑིསྶཏཱི’’ཏི ན ཝཏྟབྦོ. ཡསྶ པན སོ ཨརོགོ, ཨཙྪིནྣསཱིསོ ཝིཡ པུརིསོ, ཏཱནི པུན པཱཀཏིཀཱནི ཀཏྭཱ རཀྑིཏུཾ སཀྐོཏི. ཏསྨཱ སཱིལཝཱཏི ཨིམིནཱ པཱཏིམོཀྑསཱིལམེཝ ཨུདྡིསིཏྭཱ ཏཾ ཝིཏྠཱརེཏུཾ ‘‘པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི.

ཏཏྠ པཱཏིམོཀྑནྟི སིཀྑཱཔདསཱིལཾ. ཏཉྷི ཡོ ནཾ པཱཏི རཀྑཏི, ཏཾ མོཀྑེཏི མོཙེཏི ཨཱཔཱཡིཀཱདཱིཧི དུཀྑེཧཱིཏི པཱཏིམོཀྑཾ. སཾཝརཎཾ སཾཝརོ, ཀཱཡཝཱཙཱཧི ཨཝཱིཏིཀྐམོ. པཱཏིམོཀྑམེཝ སཾཝརོ པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ, ཏེན སཾཝུཏོ པིཧིཏཀཱཡཝཱཙོཏི པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ. ཨིདམསྶ ཏསྨིཾ སཱིལེ པཏིཊྛིཏབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. ཝིཧརཏཱིཏི ཏདནུརཱུཔཝིཧཱརསམངྒིབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོཏི ཧེཊྛཱ པཱཏིམོཀྑསཾཝརསྶ, ཨུཔརི ཝིསེསཱནུཡོགསྶ ཙ ཨུཔཀཱརཀདྷམྨཔརིདཱིཔནཾ. ཨཎུམཏྟེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶཱཝཱིཏི པཱཏིམོཀྑསཱིལཏོ ཨཙཝནདྷམྨཏཱཔརིདཱིཔནཾ. སམཱདཱཡཱཏི སིཀྑཱཔདཱནཾ ཨནཝསེསཏོ ཨཱདཱནཔརིདཱིཔནཾ. སིཀྑཏཱིཏི སིཀྑཱཡ སམངྒིབྷཱཝཔརིདཱིཔནཾ. སིཀྑཱཔདེསཱུཏི སིཀྑིཏབྦདྷམྨཔརིདཱིཔནཾ.

ཨཔརོ ནཡོ – ཀིལེསཱནཾ བལཝབྷཱཝཏོ པཱཔཀིརིཡཱཡ སུཀརབྷཱཝཏོ པུཉྙཀིརིཡཱཡ ཙ དུཀྐརབྷཱཝཏོ བཧུཀྑཏྟུཾ ཨཔཱཡེསུ པཏནསཱིལོཏི པཱཏཱི, པུཐུཛྫནོ. ཨནིཙྩཏཱཡ ཝཱ བྷཝཱདཱིསུ ཀམྨཝེགཀྑིཏྟོ གྷཊིཡནྟཾ ཝིཡ ཨནཝཊྛཱནེན པརིབྦྷམནཏོ གམནསཱིལོཏི པཱཏཱི, མརཎཝསེན ཝཱ ཏམྷི ཏམྷི སཏྟནིཀཱཡེ ཨཏྟབྷཱཝསྶ པཱཏནསཱིལོཏི པཱཏཱི, སཏྟསནྟཱནོ, ཙིཏྟམེཝ ཝཱ. ཏཾ པཱཏིནཾ སཾསཱརདུཀྑཏོ མོཀྑེཏཱིཏི པཱཏིམོཀྑོ. ཙིཏྟསྶ ཧི ཝིམོཀྑེན སཏྟོ ཝིམུཏྟོ. ‘‘ཙིཏྟཝོདཱནཱ ཝིསུཛ྄ཛྷནྟཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༣.༡༠༠) ‘‘ཨནུཔཱདཱཡ ཨཱསཝེཧི ཙིཏྟཾ ཝིམུཏྟ’’ནྟི (མ. ནི. ༢.༢༠༦) ཙ ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཨཝིཛྫཱདིནཱ ཧེཏུནཱ སཾསཱརེ པཏཏི གཙྪཏི པཝཏྟཏཱིཏི པཱཏི. ‘‘ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཏཎྷཱསཾཡོཛནཱནཾ སནྡྷཱཝཏཾ སཾསརཏ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༢.༡༢༤; ༥.༥༢༠) ཧི ཝུཏྟཾ. ཏསྶ པཱཏིནོ སཏྟསྶ ཏཎྷཱདིསཾཀིལེསཏྟཡཏོ མོཀྑོ ཨེཏེནཱཏི པཱཏིམོཀྑོ. ‘‘ཀཎྛེཀཱལོ’’ཏིཨཱདཱིནཾ ཝིཡསྶ སམཱསསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ.

ཨཐ ཝཱ པཱཏེཏི ཝིནིཔཱཏེཏི དུཀྑེཏི པཱཏི, ཙིཏྟཾ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཙིཏྟེན ནཱིཡཏི ལོཀོ, ཙིཏྟེན པརིཀསྶཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༦༢). ཏསྶ པཱཏིནོ མོཀྑོ ཨེཏེནཱཏི པཱཏིམོཀྑོ. པཏཏི ཝཱ ཨེཏེན ཨཔཱཡདུཀྑེ སཾསཱརདུཀྑེ ཙཱཏི པཱཏི, ཏཎྷཱདིསཾཀིལེསོ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཏཎྷཱ ཛནེཏི པུརིསཾ (སཾ. ནི. ༡.༥༦-༥༧), ཏཎྷཱདུཏིཡོ པུརིསོ’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༡༥, ༡༠༥; ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཱནུགཱིཏིགཱཐཱནིདྡེས ༡༠༧) ཙ ཨཱདི. ཏཏོ པཱཏིཏོ མོཀྑོཏི པཱཏིམོཀྑོ. ཨཐ ཝཱ པཏཏི ཨེཏྠཱཏི པཱཏི, ཚ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནི བཱཧིརཱནི ཙ ཨཱཡཏནཱནི. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཚསུ ལོཀོ སམུཔྤནྣོ, ཚསུ ཀུབྦཏི སནྠཝ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༡.༧༠). ཏཏོ ཚཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཱཡཏནསངྑཱཏཏོ པཱཏིཏོ མོཀྑོཏི པཱཏིམོཀྑོ. ཨཐ ཝཱ པཱཏོ ཝིནིཔཱཏོ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི པཱཏཱི, སཾསཱརོ. ཏཏོ མོཀྑོཏི པཱཏིམོཀྑོ. ཨཐ ཝཱ སབྦལོཀཱདྷིཔཏིབྷཱཝཏོ དྷམྨིསྶརོ བྷགཝཱ པཏཱིཏི ཝུཙྩཏི, མུཙྩཏི ཨེཏེནཱཏི མོཀྑོ, པཏིནོ མོཀྑོ ཏེན པཉྙཏྟཏྟཱཏི པཏིམོཀྑོ, པཏིམོཀྑོ ཨེཝ པཱཏིམོཀྑོ. སབྦགུཎཱནཾ ཝཱ མཱུལབྷཱཝཏོ ཨུཏྟམཊྛེན པཏི ཙ སོ ཡཐཱཝུཏྟཊྛེན མོཀྑོ ཙཱཏི པཏིམོཀྑོ, པཏིམོཀྑོ ཨེཝ པཱཏིམོཀྑོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘པཱཏིམོཀྑནྟི མུཁམེཏཾ པམུཁམེཏ’’ནྟི (མཧཱཝ. ༡༣༥) ཝིཏྠཱརོ.

ཨཐ ཝཱ པཨིཏི པཀཱརེ, ཨཏཱིཏི ཨཙྩནྟཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཏསྨཱ པཀཱརེཧི ཨཙྩནྟཾ མོཀྑེཏཱིཏི པཱཏིམོཀྑོ. ཨིདཉྷི སཱིལཾ སཡཾ ཏདངྒཝསེན, སམཱདྷིསཧིཏཾ པཉྙཱསཧིཏཉྩ ཝིཀྑམྦྷནཝསེན སམུཙྪེདཝསེན ཙ ཨཙྩནྟཾ མོཀྑེཏི མོཙེཏཱིཏི པཱཏིམོཀྑཾ. པཏི པཏི མོཀྑོཏི ཝཱ པཏིམོཀྑོ, ཏམྷཱ ཏམྷཱ ཝཱིཏིཀྐམིཏབྦདོསཏོ པཏི པཙྩེཀཾ མོཀྑོཏི ཨཏྠོ. པཏིམོཀྑོ ཨེཝ པཱཏིམོཀྑོ. མོཀྑོཏི ཝཱ ནིབྦཱནཾ, ཏསྶ མོཀྑསྶ པཊིབིམྦབྷཱུཏནྟི པཏིམོཀྑཾ. པཱཏིམོཀྑསཱིལསཾཝརོ ཧི སཱུརིཡསྶ ཨརུཎུགྒམནཾ ཝིཡ ནིབྦཱནསྶ ཨུདཡབྷཱུཏོ ཏཔྤཊིབྷཱགོ ཝིཡ ཧོཏི ཡཐཱརཧཾ ཀིལེསནིབྦཱཔནཏོཏི པཏིམོཀྑཾ, པཏིམོཀྑཾ ཨེཝ པཱཏིམོཀྑཾ. ཨཐ ཝཱ མོཀྑཾ པཏི ཝཏྟཏི མོཀྑཱབྷིམུཁནྟི པཏིམོཀྑཾ, པཏིམོཀྑམེཝ པཱཏིམོཀྑནྟི ཨེཝཾ ཏཱཝེཏྠ པཱཏིམོཀྑསདྡསྶ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

སཾཝརཏི པིདཧཏི ཨེཏེནཱཏི སཾཝརོ, པཱཏིམོཀྑམེཝ སཾཝརོཏི པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ. ཨཏྠཏོ པན ཏཏོ ཏཏོ ཝཱིཏིཀྐམིཏབྦཏོ ཝིརཏིཡོ ཙེཏནཱ ཝཱ, ཏེན པཱཏིམོཀྑསཾཝརེན ཨུཔེཏོ སམནྣཱགཏོ པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོཏི ཝུཏྟོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ཝིབྷངྒེ –

‘‘ཨིམིནཱ པཱཏིམོཀྑསཾཝརེན ཨུཔེཏོ ཧོཏི སམུཔེཏོ ཨུཔགཏོ སམུཔགཏོ སམྤནྣོ སམནྣཱགཏོ. ཏེན ཝུཙྩཏི པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏོ’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༡༡).

ཝིཧརཏཱིཏི ཨིརིཡཱཔཐཝིཧཱརེན ཝིཧརཏི, ཨིརིཡཏི, ཝཏྟཏི. ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོཏི ཝེལུ༹དཱནཱདིམིཙྪཱཛཱིཝསྶ ཀཱཡཔཱགབྦྷིཡཱདཱིནཉྩ ཨཀརཎེན, སབྦསོ ཨནཱཙཱརཾ ཝཛྫེཏྭཱ ‘‘ཀཱཡིཀོ ཨཝཱིཏིཀྐམོ, ཝཱཙསིཀོ ཨཝཱིཏིཀྐམོ’’ཏི ཨེཝཾ ཝུཏྟབྷིཀྑུསཱརུཔྤཨཱཙཱརསམྤཏྟིཡཱ ཝེསིཡཱདིཨགོཙརཾ ཝཛྫེཏྭཱ པིཎྜཔཱཏཱདིཨཏྠཾ ཨུཔསངྐམིཏུཾ ཡུཏྟཊྛཱནསངྑཱཏགོཙརེན ཙ སམྤནྣཏྟཱ ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོ. ཨཔིཙ ཡོ བྷིཀྑུ སཏྠརི སགཱརཝོ སཔྤཏིསྶོ སབྲཧྨཙཱརཱིསུ སགཱརཝོ སཔྤཏིསྶོ ཧིརོཏྟཔྤསམྤནྣོ སུནིཝཏྠོ སུཔཱརུཏོ པཱསཱདིཀེན ཨབྷིཀྐནྟེན པཊིཀྐནྟེན ཨཱལོཀིཏེན ཝིལོཀིཏེན སམིཉྫིཏེན པསཱརིཏེན ཨོཀྑིཏྟཙཀྑུ ཨིརིཡཱཔཐསམྤནྣོ ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརོ བྷོཛནེ མཏྟཉྙཱུ ཛཱགརིཡཱནུཡུཏྟོ སཏིསམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏོ ཨཔྤིཙྪོ སནྟུཊྛོ པཝིཝིཏྟོ ཨསཾསཊྛོ ཨཱབྷིསམཱཙཱརིཀེསུ སཀྐཙྩཀཱརཱི གརུཙིཏྟཱིཀཱརབཧུལོ ཝིཧརཏི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི ཨཱཙཱརསམྤནྣོ.

གོཙརོ པན – ཨུཔནིསྶཡགོཙརོ, ཨཱརཀྑགོཙརོ, ཨུཔནིབནྡྷགོཙརོཏི ཏིཝིདྷོ. ཏཏྠ དསཀཐཱཝཏྠུགུཎསམནྣཱགཏོ ཝུཏྟལཀྑཎོ ཀལྱཱཎམིཏྟོ ཡཾ ནིསྶཱཡ ཨསུཏཾ སུཎཱཏི, སུཏཾ པརིཡོདཔེཏི, ཀངྑཾ ཝིཏརཏི, དིཊྛིཾ ཨུཛུཀཾ ཀརོཏི, ཙིཏྟཾ པསཱདེཏི, ཡསྶ ཙ ཨནུསིཀྑནྟོ སདྡྷཱཡ ཝཌྜྷཏི, སཱིལེན, སུཏེན, ཙཱགེན, པཉྙཱཡ ཝཌྜྷཏི, ཨཡཾ ཨུཔནིསྶཡགོཙརོ. ཡོ བྷིཀྑུ ཨནྟརགྷརཾ པཝིཊྛོ ཝཱིཐིཾ པཊིཔནྣོ ཨོཀྑིཏྟཙཀྑུ ཡུགམཏྟདསྶཱཝཱི སཾཝུཏོ གཙྪཏི, ན ཧཏྠིཾ ཨོལོཀེནྟོ, ན ཨསྶཾ, ན རཐཾ, ན པཏྟིཾ, ན ཨིཏྠིཾ, ན པུརིསཾ ཨོལོཀེནྟོ, ན ཨུདྡྷཾ ཨོལོཀེནྟོ, ན ཨདྷོ ཨོལོཀེནྟོ, ན དིསཱཝིདིསཱ པེཀྑམཱནོ གཙྪཏི, ཨཡཾ ཨཱརཀྑགོཙརོ. ཨུཔནིབནྡྷགོཙརོ པན ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ, ཡཏྠ བྷིཀྑུ ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ ཨུཔནིབནྡྷཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཀོ ཙ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནོ གོཙརོ སཀོ པེཏྟིཀོ ཝིསཡོ? ཡདིདཾ – ཙཏྟཱརོ སཏིཔཊྛཱནཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༣༧༢).

ཨིཏི ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཨཱཙཱརསམྤཏྟིཡཱ ཨིམཱཡ ཙ གོཙརསམྤཏྟིཡཱ སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཱཙཱརགོཙརསམྤནྣོ.

ཨཎུམཏྟེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶཱཝཱིཏི ཨཔྤམཏྟཀེསུ ཨཎུཔྤམཱཎེསུ ཨསཉྩིཙྩ ཨཱཔནྣསེཁིཡཨཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདཱདིབྷེདེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶནསཱིལོ. ཡོ ཧི བྷིཀྑུ པརམཱཎུམཏྟཾ ཝཛྫཾ ཨཊྛསཊྛིཡོཛནསཏསཧསྶུབྦེདྷསིནེརུཔབྦཏརཱཛསདིསཾ ཀཏྭཱ པསྶཏི, ཡོཔི བྷིཀྑུ སབྦལཧུཀཾ དུབྦྷཱསིཏམཏྟཾ པཱརཱཛིཀསདིསཾ ཀཏྭཱ པསྶཏི, ཨཡཾ ཨཎུམཏྟེསུ ཝཛྫེསུ བྷཡདསྶཱཝཱི ནཱམ. སམཱདཱཡ སིཀྑཏི སིཀྑཱཔདེསཱུཏི ཡཾ ཀིཉྩི སིཀྑཱཔདེསུ སིཀྑིཏབྦཾ, ཏཾ སབྦེན སབྦཾ སབྦཐཱ སབྦཾ ཨནཝསེསཾ སམཱདིཡིཏྭཱ སིཀྑཏི ཝཏྟཏི, པཱུརེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨིཏི ཀལྱཱཎསཱིལོཏི ཨིམིནཱ པཀཱརེན ཀལྱཱཎསཱིལོ སམཱནོ. པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཝསེན ཧི ནིདྡིཊྛཾ སཱིལཾ ‘‘ཨེཝཾ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཀལྱཱཎསཱིལོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཔུགྒལཱདྷིཊྛཱནཝསེནེཝ ནིགམེཏྭཱ ‘‘ཀལྱཱཎདྷམྨོ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟདྷམྨེ ནིདྡིསིཏུཀཱམེན ‘‘ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨིདཾ སཱིལཾ ཨདྷིཊྛཱན’’ནྟི དསྶེཏུཾ པུན ‘‘ཨིཏི ཀལྱཱཎསཱིལོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. སཏྟནྣཾ བོདྷིཔཀྑིཡཱནནྟིཨཱདི སབྦཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཏྠམེཝ. པུན ཀལྱཱཎསཱིལོཏིཨཱདི ནིགམནཾ.

གཱཐཱསུ དུཀྐཊནྟི དུཊྛུ ཀཏཾ, དུཙྩརིཏནྟི ཨཏྠོ. ཧིརིམནནྟི ཧིརིམནྟཾ ཧིརིསམྤནྣཾ, སབྦསོ པཱཔཔཝཏྟིཡཱ ཛིགུཙྪནསབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ. ཧིརིམནནྟི ཝཱ ཧིརིསཧིཏཙིཏྟཾ. ཧིརིགྒཧཎེནེཝ ཙེཏྠ ཨོཏྟཔྤམྤི གཧིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཧིརོཏྟཔྤགྒཧཎེན ཙ སབྦསོ དུཙྩརིཏཱབྷཱཝསྶ ཧེཏུཾ དསྶེནྟོ ཀལྱཱཎསཱིལཏཾ ཧེཏུཏོ ཝིབྷཱཝེཏི. སམྦོདྷཱིཏི ཨརིཡཉཱཎཾ, ཏཾ གཙྪནྟི བྷཛནྟཱིཏི སམྦོདྷིགཱམིནོ, བོདྷིཔཀྑིཀཱཏི ཨཏྠོ. ཨནུསྶདནྟི རཱགུསྶདཱདིརཧིཏཾ. ‘‘ཏཐཱཝིདྷ’’ནྟིཔི པཋནྟི. ‘‘བོདྷིཔཀྑིཀཱནཾ དྷམྨཱནཾ བྷཱཝནཱནུཡོགམནུཡུཏྟོ’’ཏི ཡཐཱ ཡཐཱ པུབྦེ ཝུཏྟཾ, ཏཐཱཝིདྷཾ ཏཱདིསནྟི ཨཏྠོ. དུཀྑསྶཱཏི ཝཊྚདུཀྑསྶ, ཝཊྚདུཀྑཧེཏུནོ ཝཱ. ཨིདྷེཝ ཁཡམཏྟནོཏི ཨཱསཝཀྑཡཱདྷིགམེན ཨཏྟནོ ཝཊྚདུཀྑཧེཏུནོ སམུདཡཔཀྑིཡསྶ ཀིལེསགཎསྶ ཨིདྷེཝ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ ཁཡཾ ཨནུཔྤཱདཾ པཛཱནཱཏི, ཝཊྚདུཀྑསྶེཝ ཝཱ ཨིདྷེཝ ཙརིམཀཙིཏྟནིརོདྷེན ཁཡཾ ཁཱིཎབྷཱཝཾ པཛཱནཱཏི. ཏེཧི དྷམྨེཧི སམྤནྣནྟི ཏེཧི ཡཐཱཝུཏྟསཱིལཱདིདྷམྨེཧི སམནྣཱགཏཾ. ཨསིཏནྟི ཏཎྷཱདིཊྛིནིསྶཡཱནཾ པཧཱིནཏྟཱ ཨསིཏཾ, ཀཏྠཙི ཨནིསྶིཏཾ. སབྦལོཀསྶཱཏི སབྦསྨིཾ སཏྟལོཀེ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. དཱནསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༨. ནཝམེ དཱནནྟི དཱཏབྦཾ, སཝཏྠུཀཱ ཝཱ ཙེཏནཱ དཱནཾ, སམྤཏྟིཔརིཙྩཱགསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨཱམིསདཱནནྟི ཙཏྟཱརོ པཙྩཡཱ དེཡྻབྷཱཝཝསེན ཨཱམིསདཱནཾ ནཱམ. ཏེ ཧི ཏཎྷཱདཱིཧི ཨཱམསིཏབྦཏོ ཨཱམིསནྟི ཝུཙྩནྟི. ཏེསཾ ཝཱ པརིཙྩཱགཙེཏནཱ ཨཱམིསདཱནཾ. དྷམྨདཱནནྟི ཨིདྷེཀཙྩོ ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ སཱཝཛྫཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཨནཝཛྫཱ, ཨིམེ ཝིཉྙུགརཧིཏཱ, ཨིམེ ཝིཉྙུཔྤསཏྠཱ; ཨིམེ སམཏྟཱ སམཱདིནྣཱ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟི, ཨིམེ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི ཀུསལཱཀུསལཀམྨཔཐེ ཝིབྷཛནྟོ ཀམྨཀམྨཝིཔཱཀེ ཨིདྷལོཀཔརལོཀེ པཙྩཀྑཏོ དསྶེནྟོ ཝིཡ པཱཀཊཾ ཀརོནྟོ ཨཀུསལེཧི དྷམྨེཧི ནིཝཏྟཱཔེནྟོ, ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ པཏིཊྛཱཔེནྟོ, དྷམྨཾ དེསེཏི, ཨིདཾ དྷམྨདཱནཾ. ཡོ པན ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཨབྷིཉྙེཡྻཱ, ཨིམེ པརིཉྙེཡྻཱ, ཨིམེ པཧཱཏབྦཱ, ཨིམེ སཙྪིཀཱཏབྦཱ, ཨིམེ བྷཱཝེཏབྦཱ’’ཏི སཙྩཱནི ཝིབྷཱཝེནྟོ ཨམཏཱདྷིགམཱཡ པཊིཔཏྟིདྷམྨཾ དེསེཏི, ཨིདཾ སིཁཱཔྤཏྟཾ དྷམྨདཱནཾ ནཱམ. ཨེཏདགྒནྟི ཨེཏཾ ཨགྒཾ. ཡདིདནྟི ཡཾ ཨིདཾ དྷམྨདཱནཾ ཝུཏྟཾ, ཨེཏཾ ཨིམེསུ དྭཱིསུ དཱནེསུ ཨགྒཾ སེཊྛཾ ཨུཏྟམཾ. ཝིཝཊྚགཱམིདྷམྨདཱནཉྷི ནིསྶཱཡ སབྦཱནཏྠཏོ པརིམུཙྩཏི, སཀལཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ཨཏིཀྐམཏི. ལོཀིཡཾ པན དྷམྨདཱནཾ སབྦེསཾ དཱནཱནཾ ནིདཱནཾ སབྦསམྤཏྟཱིནཾ མཱུལཾ. ཏེནཱཧ –

‘‘སབྦདཱནཾ དྷམྨདཱནཾ ཛིནཱཏི, སབྦརསཾ དྷམྨརསོ ཛིནཱཏི;

སབྦརཏིཾ དྷམྨརཏཱི ཛིནཱཏི, ཏཎྷཀྑཡོ སབྦདུཀྑཾ ཛིནཱཏཱི’’ཏི. (དྷ. པ. ༣༥༤) –

ཨབྷཡདཱནམེཏྠ དྷམྨདཱནེནེཝ སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ.

སཱདྷཱརཎབྷོགིཏཱདྷིཔྤཱཡེན ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦཏོ ཙཏུཔཙྩཡཏོ སཡམེཝ ཨབྷུཉྫིཏྭཱ པརེསཾ སཾཝིབྷཛནཾ ཨཱམིསསཾཝིབྷཱགོ. སཱདྷཱརཎབྷོགིཏཱདྷིཔྤཱཡེནེཝ ཨཏྟནཱ ཝིདིཏསྶ ཨདྷིགཏསྶ དྷམྨསྶ ཨཔྤོསྶུཀྐོ ཨཧུཏྭཱ པརེསཾ ཨུཔདེསོ དྷམྨསཾཝིབྷཱགོ. ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཙཏཱུཧི ཙ སངྒཧཝཏྠཱུཧི པརེསཾ ཨནུགྒཎྷནཾ ཨནུཀམྤནཾ ཨཱམིསཱནུགྒཧོ. ཝུཏྟནཡེནེཝ དྷམྨེན པརེསཾ ཨནུགྒཎྷནཾ ཨནུཀམྤནཾ དྷམྨཱནུགྒཧོ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

གཱཐཱསུ ཡམཱཧུ དཱནཾ པརམནྟི ཡཾ དཱནཾ ཙིཏྟཁེཏྟདེཡྻདྷམྨཱནཾ ཨུལཱ༹རབྷཱཝེན པརམཾ ཨུཏྟམཾ, བྷོགསམྤཏྟིཨཱདཱིནཾ ཝཱ པཱུརཎཏོ ཕལནཏོ, པརསྶ ཝཱ ལོབྷམཙྪརིཡཱདིཀསྶ པཊིཔཀྑསྶ མདྡནཏོ ཧིཾསནཏོ ‘‘པརམ’’ནྟི བུདྡྷཱ བྷགཝནྟོ ཨཱཧུ. ཨནུཏྟརནྟི ཡཾ དཱནཾ ཙེཏནཱདིསམྤཏྟིཡཱ སཱཏིསཡཔཝཏྟིཡཱ ཨགྒབྷཱཝེན ཨགྒཝིཔཱཀཏྟཱ ཙ ཨུཏྟརརཧིཏཾ ཨནུཏྟརབྷཱཝསཱདྷནཾ ཙཱཏི ཨཱཧུ. ཡཾ སཾཝིབྷཱགནྟི ཨེཏྠཱཔི ‘‘པརམཾ ཨནུཏྟར’’ནྟི པདདྭཡཾ ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཝཎྞཡཱིཏི ཀིཏྟཡི, ‘‘བྷོཛནཾ, བྷིཀྑཝེ, དདམཱནོ དཱཡཀོ པཊིགྒཱཧཀཱནཾ པཉྩ ཋཱནཱནི དེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༥.༣༧), ‘‘ཨེཝཾ ཙེ, བྷིཀྑཝེ, སཏྟཱ ཛཱནེཡྻུཾ དཱནསཾཝིབྷཱགསྶ ཝིཔཱཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ཨིཏིཝུ. ༢༦) ཙ པསཾསཡི. ཡཐཱ པན དཱནཾ སཾཝིབྷཱགོ ཙ པརམཾ ཨནུཏྟརཉྩ ཧོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨགྒམྷཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨགྒམྷཱིཏི སཱིལཱདིགུཎཝིསེསཡོགེན སེཊྛེ ཨནུཏྟརེ པུཉྙཀྑེཏྟེ སམྨཱསམྦུདྡྷེ ཨརིཡསངྒྷེ ཙ. པསནྣཙིཏྟོཏི ཀམྨཕལསདྡྷཱཡ རཏནཏྟཡསདྡྷཱཡ ཙ ཙིཏྟཾ པསཱདེནྟོ ཨོཀཔྤེནྟོ. ཙིཏྟསམྤཏྟིཡཱ ཧི ཁེཏྟསམྤཏྟིཡཱ ཙ པརིཏྟེཔི དེཡྻདྷམྨེ དཱནཾ མཧཱནུབྷཱཝཾ ཧོཏི མཧཱཛུཏིཀཾ མཧཱཝིཔྥཱརཾ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ནཏྠི ཙིཏྟེ པསནྣམྷི, ཨཔྤཀཱ ནཱམ དཀྑིཎཱ;

ཏཐཱགཏེ ཝཱ སམྦུདྡྷེ, ཨཐ ཝཱ ཏསྶ སཱཝཀེ’’ཏི. (ཝི. ཝ. ༨༠༤; ནེཏྟི. ༩༥);

ཝིཉྙཱུཏི སཔྤཉྙོ. པཛཱནནྟི སམྨདེཝ དཱནཕལཾ དཱནཱནིསཾསཾ པཛཱནནྟོ. ཀོ ན ཡཛེཐ ཀཱལེཏི ཡུཏྟཔྤཏྟཀཱལེ ཀོ ནཱམ དཱནཾ ན དདེཡྻ? སདྡྷཱ, དེཡྻདྷམྨོ, པཊིགྒཱཧཀཱཏི ཨིམེསཾ ཏིཎྞཾ སམྨུཁིབྷཱུཏཀཱལེཡེཝ ཧི དཱནཾ སམྦྷཝཏི, ན ཨཉྙཐཱ, པཊིགྒཱཧཀཱནཾ ཝཱ དཱཏུཾ ཡུཏྟཀཱལེ.

ཨེཝཾ པཋམགཱཐཱཡ ཨཱམིསདཱནསཾཝིབྷཱགཱནུགྒཧེ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི དྷམྨདཱནསཾཝིབྷཱགཱནུགྒཧེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡེ ཙེཝ བྷཱསནྟཱི’’ཏི དུཏིཡགཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཨུབྷཡནྟི ‘‘བྷཱསནྟི སུཎནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ དེསཀཱ པཊིགྒཱཧཀཱཏི ཨུབྷཡཾ. ཨཡཾ པནེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཡེ སུགཏསྶ བྷགཝཏོ སཱསནེ སདྡྷམྨེ པསནྣཙིཏྟཱ ཝིམུཏྟཱཡཏནསཱིསེ ཋཏྭཱ དེསེནྟི པཊིགྒཎྷནྟི ཙ, ཏེསཾ དེསཀཔཊིགྒཱཧཀཱནཾ སོ དྷམྨདཱནདྷམྨསཾཝིབྷཱགདྷམྨཱནུགྒཧསངྑཱཏོ ཨཏྠོ. པརམཏྠསཱདྷནཏོ པརམོ. ཏཎྷཱསཾཀིལེསཱདིསབྦསཾཀིལེསམལཝིསོདྷནེན ཝིསུཛ྄ཛྷཏི. ཀཱིདིསཱནཾ? ཡེ ཨཔྤམཏྟཱ སུགཏསྶ སཱསནེ. ཡེ ཙ –

‘‘སབྦཔཱཔསྶ ཨཀརཎཾ, ཀུསལསྶ ཨུཔསམྤདཱ;

སཙིཏྟཔརིཡོདཔནཾ, ཨེཏཾ བུདྡྷཱན སཱསན’’ནྟི. (དཱི. ནི. ༢.༩༠; དྷ. པ. ༡༨༣) –

སངྑེཔཏོ ཨེཝཾ པཀཱསིཏེ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ སཱསནེ ཨོཝཱདེ ཨནུསིཊྛིཡཾ ཨཔྤམཏྟཱ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཡོ སཀྐཙྩཾ སམྤཱདེནྟི. ཏེསཾ ཝིསུཛ྄ཛྷཏི, ཨརཧཏྟཕལཝིསུདྡྷིཡཱ ཨཏིཝིཡ ཝོདཱཡཏཱིཏི.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ཏེཝིཛྫསུཏྟཝཎྞནཱ

༩༩. དསམེ དྷམྨེནཱཏི ཉཱཡེན, སམྨཱཔཊིཔཏྟིསངྑཱཏེན ཧེཏུནཱ ཀཱརཎེན. ཡཱཡ ཧི པཊིཔདཱཡ ཏེཝིཛྫོ ཧོཏི, སཱ པཊིཔདཱ ཨིདྷ དྷམྨོཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཀཱ པན སཱ པཊིཔདཱཏི? ཙརཎསམྤདཱ ཙ ཝིཛྫཱསམྤདཱ ཙ. ཏེཝིཛྫནྟི པུབྦེནིཝཱསཱནུསྶཏིཉཱཎཱདཱིཧི ཏཱིཧི ཝིཛྫཱཧི སམནྣཱགཏཾ. བྲཱཧྨཎནྟི བཱཧིཏཔཱཔབྲཱཧྨཎཾ. པཉྙཱཔེམཱིཏི ‘‘བྲཱཧྨཎོ’’ཏི ཛཱནཱཔེམི པཏིཊྛཔེམི. ནཱཉྙཾ ལཔིཏལཱཔནམཏྟེནཱཏི ཨཉྙཾ ཛཱཏིམཏྟབྲཱཧྨཎཾ ཨཊྛཀཱདཱིཧི ལཔིཏམཏྟཝིཔྤལཔནམཏྟེན བྲཱཧྨཎཾ ན པཉྙཱཔེམཱིཏི. ཨཐ ཝཱ ལཔིཏལཱཔནམཏྟེནཱཏི མནྟཱནཾ ཨཛ྄ཛྷེནཨཛ྄ཛྷཱཔནམཏྟེན. ཨུབྷཡཐཱཔི ཡཾ པན བྲཱཧྨཎཱ སཱམཝེདཱདིཝེདཏྟཡཨཛ྄ཛྷེནེན ཏེཝིཛྫཾ བྲཱཧྨཎཾ ཝདནྟི, ཏཾ པཊིཀྑིཔཏི. བྷགཝཏཱ ཧི ‘‘པརམཏྠཏོ ཨཏེཝིཛྫཾ བྲཱཧྨཎཾཡེཝ ཙེཏེ བྷོཝཱདིནོ ཨཝིཛྫཱནིཝུཏཱ ‘ཏེཝིཛྫོ བྲཱཧྨཎོ’ཏི ཝདནྟི, ཨེཝཾ པན ཏེཝིཛྫོ བྲཱཧྨཎོ ཧོཏཱི’’ཏི དསྶནཏྠཾ ཏཐཱ བུཛ྄ཛྷནཀཱནཾ པུགྒལཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན ཨཡཾ དེསནཱ ཨཱརདྡྷཱ.

ཏཏྠ ཡསྨཱ ཝིཛྫཱསམྤནྣོ ཙརཎསམྤནྣོཡེཝ ཧོཏི ཙརཎསམྤདཱཡ ཝིནཱ ཝིཛྫཱསམྤཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ, ཏསྨཱ ཙརཎསམྤདཾ ཨནྟོགདྷཾ ཀཏྭཱ ཝིཛྫཱསཱིསེནེཝ བྲཱཧྨཎཾ པཉྙཱཔེཏུཀཱམོ ‘‘དྷམྨེནཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ཏེཝིཛྫཾ བྲཱཧྨཎཾ པཉྙཱཔེམཱི’’ཏི དེསནཾ སམུཊྛཱཔེཏྭཱ ‘‘ཀཐཉྩཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨེན ཏེཝིཛྫཾ བྲཱཧྨཎཾ པཉྙཱཔེམཱི’’ཏི ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ པུཙྪཾ ཀཏྭཱ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ དེསནཱཡ ཝིཛྫཏྟཡཾ ཝིབྷཛནྟོ ‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཨནེཀཝིཧིཏནྟི ཨནེཀཝིདྷཾ, ཨནེཀེཧི ཝཱ པཀཱརེཧི པཝཏྟིཏཾ, སཾཝཎྞིཏནྟི ཨཏྠོ. པུབྦེནིཝཱསནྟི སམནནྟརཱཏཱིཏབྷཝཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ནིཝུཏྠཀྑནྡྷསནྟཱནཾ. ནིཝུཏྠནྟི ཨཛ྄ཛྷཱཝུཏྠཾ ཨནུབྷཱུཏཾ, ཨཏྟནོ སནྟཱནེ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ནིརུདྡྷཾ, ནིཝུཏྠདྷམྨཾ ཝཱ ནིཝུཏྠཾ, གོཙརནིཝཱསེན ནིཝུཏྠཾ, ཨཏྟནོ ཝིཉྙཱཎེན ཝིཉྙཱཏཾ པརཝིཉྙཱཎཝིཉྙཱཏམྤི ཝཱ ཚིནྣཝཊུམཀཱནུསྶརཎཱདཱིསུ. ཨནུསྶརཏཱིཏི ‘‘ཨེཀམྤི ཛཱཏིཾ དྭེཔི ཛཱཏིཡོ’’ཏི ཨེཝཾ ཛཱཏིཔཊིཔཱཊིཝསེན ཨནུགནྟྭཱ སརཏི, ཨནུདེཝ ཝཱ སརཏི, ཙིཏྟེ ཨབྷིནིནྣཱམིཏེ པརིཀམྨསམནནྟརཾ སརཏི.

སེཡྻཐིདནྟི ཨཱརདྡྷཔྤཀཱརདསྶནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཏེནེཝ ཡྭཱཡཾ པུབྦེནིཝཱསོ ཨཱརདྡྷོ ཧོཏི, ཏསྶ པཀཱརཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨེཀམྤི ཛཱཏི’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨེཀམྤི ཛཱཏིནྟི ཨེཀམྤི པཊིསནྡྷིམཱུལཀཾ ཙུཏིཔརིཡོསཱནཾ ཨེཀབྷཝཔརིཡཱཔནྣཾ ཁནྡྷསནྟཱནཾ. ཨེས ནཡོ དྭེཔི ཛཱཏིཡོཏིཨཱདཱིསུ. ཨནེཀེཔི སཾཝཊྚཀཔྤེཏིཨཱདཱིསུ པན པརིཧཱཡམཱནོ ཀཔྤོ སཾཝཊྚཀཔྤོ, ཝཌྜྷམཱནོ ཝིཝཊྚཀཔྤོ. ཏཏྠ སཾཝཊྚེན སཾཝཊྚཊྛཱཡཱི གཧིཏོ ཧོཏི ཏམྨཱུལཀཏྟཱ, ཝིཝཊྚེན ཙ ཝིཝཊྚཊྛཱཡཱི. ཨེཝཉྷི སཏི ཡཱནི ཏཱནི ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཀཔྤསྶ ཨསངྑྱེཡྻཱནི. ཀཏམཱནི ཙཏྟཱརི? སཾཝཊྚོ, སཾཝཊྚཊྛཱཡཱི, ཝིཝཊྚོ, ཝིཝཊྚཊྛཱཡཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༡༥༦) ཝུཏྟཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི, ཏཱནི པརིགྒཧིཏཱནི ཧོནྟི.

ཏཏྠ ཏཡོ སཾཝཊྚཱ – ཏེཛོསཾཝཊྚོ, ཨཱཔོསཾཝཊྚོ, ཝཱཡོསཾཝཊྚོཏི. ཏིསྶོ སཾཝཊྚསཱིམཱ – ཨཱབྷསྶརཱ, སུབྷཀིཎྷཱ, ཝེཧཔྥལཱཏི. ཡདཱ ཀཔྤོ ཏེཛེན སཾཝཊྚཏི, ཨཱབྷསྶརཏོ ཧེཊྛཱ ཨགྒིནཱ ཌཡ྄ཧཏི. ཡདཱ ཨུདཀེན སཾཝཊྚཏི, སུབྷཀིཎྷཏོ ཧེཊྛཱ ཨུདཀེན ཝིལཱིཡཏི. ཡདཱ ཝཱཏེན སཾཝཊྚཏི, ཝེཧཔྥལཏོ ཧེཊྛཱ ཝཱཏེན ཝིདྡྷཾསིཡཏི. ཝིཏྠཱརཏོ པན ཀོཊིསཏསཧསྶཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཨེཀཏོ ཝིནསྶཏི. ཨིཏི ཨེཝརཱུཔོ ཨཡཾ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨནུསྶརནྟོ བྷིཀྑུ ཨནེཀེཔི སཾཝཊྚཀཔྤེ ཨནེཀེཔི ཝིཝཊྚཀཔྤེ ཨནེཀེཔི སཾཝཊྚཝིཝཊྚཀཔྤེ ཨནུསྶརཏི. ཀཐཾ? ཨམུཏྲཱསིནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན.

ཏཏྠ ཨམུཏྲཱསིནྟི ཨམུམྷི སཾཝཊྚཀཔྤེ ཨམུམྷི བྷཝེ ཝཱ ཡོནིཡཱ ཝཱ གཏིཡཱ ཝཱ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡཱ ཝཱ སཏྟཱཝཱསེ ཝཱ སཏྟནིཀཱཡེ ཝཱ ཨཧམཧོསིཾ. ཨེཝཾནཱམོཏི ཏིསྶོ ཝཱ ཕུསྶོ ཝཱ. ཨེཝཾགོཏྟོཏི གོཏམོ ཝཱ ཀསྶཔོ ཝཱ. ཨེཝཾཝཎྞོཏི ཨོདཱཏོ ཝཱ སཱམོ ཝཱ. ཨེཝམཱཧཱརོཏི སཱལིམཾསོདནཱཧཱརོ ཝཱ པཝཏྟཕལབྷོཛནོ ཝཱ. ཨེཝཾསུཁདུཀྑཔྤཊིསཾཝེདཱིཏི ཨནེཀཔྤཀཱརཱནཾ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀཱནཾ སཱམིསནིརཱམིསཱདིཔྤབྷེདཱནཾ ཝཱ སུཁདུཀྑཱནཾ པཊིསཾཝེདཱི. ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོཏི ཨེཝཾ ཝསྶསཏཔརིམཱཎཱཡུཔརིཡནྟོ ཝཱ ཙཏུརཱསཱིཏིཀཔྤསཏསཧསྶཔརིམཱཎཱཡུཔརིཡནྟོ ཝཱ. སོ ཏཏོ ཙུཏོ ཨམུཏྲ ཨུདཔཱདིནྟི སོཧཾ ཏཏོ བྷཝཏོ ཡོནིཏོ གཏིཏོ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཏོ སཏྟཱཝཱསཏོ སཏྟནིཀཱཡཏོ ཝཱ ཙུཏོ པུན ཨམུཀསྨིཾ ནཱམ བྷཝེ ཡོནིཡཱ གཏིཡཱ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡཱ སཏྟཱཝཱསེ སཏྟནིཀཱཡེ ཝཱ ཨུདཔཱདིཾ. ཏཏྲཱཔཱསིནྟི ཨཐ ཏཏྲཔི བྷཝེ ཡོནིཡཱ གཏིཡཱ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡཱ སཏྟཱཝཱསེ སཏྟནིཀཱཡེ ཝཱ པུན ཨཧོསིཾ. ཨེཝཾནཱམོཏིཨཱདི ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨཐ ཝཱ ཡསྨཱ ‘‘ཨམུཏྲཱསི’’ནྟི ཨིདཾ ཨནུཔུབྦེན ཨཱརོཧནྟསྶ ཨཏྟནོ ཨབྷིནཱིཧཱརཱནུརཱུཔཾ ཡཐཱབལཾ སརཎཾ, ‘‘སོ ཏཏོ ཙུཏོ’’ཏི པཊིནིཝཏྟནྟསྶ པཙྩཝེཀྑཎཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཨིདྷཱུཔཔནྣོ’’ཏི ཨིམིསྶཱ ཨིདྷཱུཔཔཏྟིཡཱ ཨནནྟརཾ ‘‘ཨམུཏྲ ཨུདཔཱདི’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏཏྲཱཔཱསིནྟི ཏཏྲཔི བྷཝེ…པེ… སཏྟནིཀཱཡེ ཝཱ ཨཱསིཾ. ཨེཝཾནཱམོཏི དཏྟོ ཝཱ མིཏྟོ ཝཱ, ཨེཝཾགོཏྟོཏི ཝཱསེཊྛོ ཝཱ ཀསྶཔོ ཝཱ. ཨེཝཾཝཎྞོཏི ཀཱལོ༹ ཝཱ ཨོདཱཏོ ཝཱ. ཨེཝམཱཧཱརོཏི སུདྷཱཧཱརོ ཝཱ སཱལིཨོདནཱདིཨཱཧཱརོ ཝཱ. ཨེཝཾསུཁདུཀྑཔྤཊིསཾཝེདཱིཏི དིབྦསུཁཔྤཊིསཾཝེདཱི ཝཱ མཱནུསསུཁདུཀྑཔྤཊིསཾཝེདཱི ཝཱ. ཨེཝམཱཡུཔརིཡནྟོཏི ཨེཝཾ ཏཾཏཾཔརམཱཡུཔརིཡནྟོ. སོ ཏཏོ ཙུཏོཏི སོཧཾ ཏཏོ བྷཝཱདིཏོ ཙུཏོ. ཨིདྷཱུཔཔནྣོཏི ཨིདྷ ཨིམསྨིཾ ཙརིམབྷཝེ མནུསྶོ ཧུཏྭཱ ཨུཔཔནྣོ ནིབྦཏྟོ.

ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ. སཱཀཱརཾ སཨུདྡེསནྟི ནཱམགོཏྟཱདིཝསེན སཨུདྡེསཾ, ཝཎྞཱདིཝསེན སཱཀཱརཾ. ནཱམགོཏྟེན ཧི སཏྟཱ ‘‘ཏིསྶོ གོཏམོ’’ཏི ཨུདྡིསཱིཡནྟི, ཝཎྞཱདཱིཧི ‘‘སཱམོ ཨོདཱཏོ’’ཏི ནཱནཏྟཏོ པཉྙཱཡནྟི. ཏསྨཱ ནཱམགོཏྟཾ ཨུདྡེསོ, ཨིཏརེ ཨཱཀཱརཱ. ཨཡམསྶ པཋམཱ ཝིཛྫཱ ཨདྷིགཏཱཏི ཨཡཾ ཨིམིནཱ བྷིཀྑུནཱ པཋམཾ ཨདྷིགམཝསེན པཋམཱ, ཝིདིཏཀརཎཊྛེན ཝིཛྫཱ ཨདྷིགཏཱ སཙྪིཀཏཱ ཧོཏི. ཀིཾ པནཱཡཾ ཝིདིཏཾ ཀརོཏི? པུབྦེནིཝཱསཾ. ཨཝིཛྫཱཏི ཏསྶེཝ པུབྦེནིཝཱསསྶ ཨཝིདིཏཀརཎཊྛེན ཏསྶ པཊིཙྪཱདཀམོཧོ ཝུཙྩཏི. ཏམོཏི སྭེཝ མོཧོ པཊིཙྪཱདཀཊྛེན ཏམོཏི ཝུཙྩཏི. ཨཱལོཀོཏི སཱ ཨེཝ ཝིཛྫཱ ཨོབྷཱསཀརཎཊྛེན ཨཱལོཀོ. ཨེཏྠ ཙ ཝིཛྫཱ ཨདྷིགཏཱཏི ཨཡཾ ཨཏྠོ, སེསཾ པསཾསཱཝཙནཾ. ཡོཛནཱ པནེཏྠ – ཨཡཾ ཁོ ཏེན བྷིཀྑུནཱ ཝིཛྫཱ ཨདྷིགཏཱ, ཏསྶ ཨདྷིགཏཝིཛྫསྶ ཨཝིཛྫཱ ཝིཧཏཱ, ཝིནཊྛཱཏི ཨཏྠོ. ཀསྨཱ? ཡསྨཱ ཝིཛྫཱ ཨུཔྤནྣཱཏི. སེསཔདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ.

ཡཐཱ ཏནྟི ཨེཏྠ ཡཐཱཏི ཨོཔམྨཏྠེ, ཏནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ. སཏིཡཱ ཨཝིཔྤཝཱསེན ཨཔྤམཏྟསྶ. ཝཱིརིཡཱཏཱཔེན ཨཱཏཱཔིནོ. ཀཱཡེ ཙ ཛཱིཝིཏེ ཙ ཨནཔེཀྑཏཱཡ པཧིཏཏྟསྶ པེསིཏཙིཏྟསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ ཨཔྤམཏྟསྶ ཨཱཏཱཔིནོ པཧིཏཏྟསྶ ཝིཧརཏོ ཨཝིཛྫཱ ཝིཧཉྙེཡྻ, ཝིཛྫཱ ཨུཔྤཛྫེཡྻ, ཏམོ ཝིཧཉྙེཡྻ, ཨཱལོཀོ ཨུཔྤཛྫེཡྻ; ཨེཝམེཝ ཏསྶ བྷིཀྑུནོ ཨཝིཛྫཱ ཝིཧཏཱ, ཝིཛྫཱ ཨུཔྤནྣཱ, ཏམོ ཝིཧཏོ, ཨཱལོཀོ ཨུཔྤནྣོ, ཏསྶ པདྷཱནཱནུཡོགསྶ ཨནུརཱུཔམེཝ ཕལཾ ལབྷིཏྭཱ ཝིཧརཏཱིཏི.

དིབྦེན ཙཀྑུནཱཏི ཨེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ཝིསུདྡྷེནཱཏི ཙུཏཱུཔཔཱཏདསྶནེན དིཊྛིཝིསུདྡྷིཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝིསུདྡྷཾ. ཡོ ཧི ཙུཏིམཏྟམེཝ པསྶཏི ན ཨུཔཔཱཏཾ, སོ ཨུཙྪེདདིཊྛིཾ གཎྷཱཏི. ཡོ ཨུཔཔཱཏམཏྟམེཝ པསྶཏི ན ཙུཏིཾ, སོ ནཝསཏྟཔཱཏུབྷཱཝདིཊྛིཾ གཎྷཱཏི. ཡོ པན ཏདུབྷཡཾ པསྶཏི, སོ ཡསྨཱ དུཝིདྷམྤི ཏཾ དིཊྛིགཏཾ ཨཏིཝཏྟཏི, ཏསྨཱསྶ ཏཾ དསྶནཾ དིཊྛིཝིསུདྡྷིཧེཏུ ཧོཏི, ཏདུབྷཡམྤཱཡཾ བུདྡྷཔུཏྟོ པསྶཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཙུཏཱུཔཔཱཏདསྶནེན དིཊྛིཝིསུདྡྷིཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝིསུདྡྷ’’ནྟི. ཨེཀཱདསཨུཔཀྐིལེསཝིརཧཏོ ཝཱ ཝིསུདྡྷཾ. ཡཐཱཧ ‘‘ཝིཙིཀིཙྪཱ ཙིཏྟསྶ ཨུཔཀྐིལེསོཏི – ཨིཏི ཝིདིཏྭཱ ཝིཙིཀིཙྪཾ ཙིཏྟསྶ ཨུཔཀྐིལེསཾ པཛཧིཾ, ཨམནསིཀཱརོ…པེ… ཐིནམིདྡྷཾ, ཚམྦྷིཏཏྟཾ, ཨུཔྤིལླཾ, དུཊྛུལླཾ, ཨཙྩཱརདྡྷཝཱིརིཡཾ, ཨཏིལཱིནཝཱིརིཡཾ, ཨབྷིཛཔྤཱ, ནཱནཏྟསཉྙཱ, ཨཏིནིཛ྄ཛྷཱཡིཏཏྟཾ རཱུཔཱནཾ ཙིཏྟསྶ ཨུཔཀྐིལེསོ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༢༤༢) ཨེཝཾ ཝུཏྟེཧི ཨེཀཱདསཧི ཨུཔཀྐིལེསེཧི ཨནུཔཀྐིལིཊྛཏྟཱ ཝིསུདྡྷཾ. མནུསྶཱུཔཙཱརཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ རཱུཔདསྶནེན ཨཏིཀྐནྟམཱནུསཀཾ, མཾསཙཀྑུཾ ཝཱ ཨཏིཀྐནྟཏྟཱ ཨཏིཀྐནྟམཱནུསཀཾ. ཏེན དིབྦེན ཙཀྑུནཱ ཝིསུདྡྷེན ཨཏིཀྐནྟམཱནུསཀེན. སཏྟེ པསྶཏཱིཏི མནུསྶམཾསཙཀྑུནཱ ཝིཡ སཏྟེ པསྶཏི དཀྑཏི ཨཱལོཀེཏི.

ཙཝམཱནེ ཨུཔཔཛྫམཱནེཏི ཨེཏྠ ཙུཏིཀྑཎེ ཨུཔཔཏྟིཀྑཎེ ཝཱ དིབྦཙཀྑུནཱཔི དཊྛུཾ ན སཀྐཱ. ཡེ པན ཨཱསནྣཙུཏིཀཱ ཨིདཱནི ཙཝིསྶནྟི, ཏེ ཙཝམཱནཱ. ཡེ ཙ གཧིཏཔཊིསནྡྷིཀཱ སམྤཏིནིབྦཏྟཱ ཝཱ, ཏེ ཨུཔཔཛྫམཱནཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏེ ཨེཝརཱུཔེ ཙཝམཱནེ ཨུཔཔཛྫམཱནེ ཙ པསྶཏཱིཏི དསྶེཏི. ཧཱིནེཏི མོཧནིསྶནྡཡུཏྟཏྟཱ ཧཱིནཱནཾ ཛཱཏིཀུལབྷོགཱདཱིནཾ ཝསེན ཧཱིལི༹ཏེ པརིབྷཱུཏེ. པཎཱིཏེཏི ཨམོཧནིསྶནྡཡུཏྟཏྟཱ ཏབྦིཔརཱིཏེ. སུཝཎྞེཏི ཨདོསནིསྶནྡཡུཏྟཏྟཱ ཨིཊྛཀནྟམནཱཔཝཎྞཡུཏྟེ. དུབྦཎྞེཏི དོསནིསྶནྡཡུཏྟཏྟཱ ཨནིཊྛཨཀནྟཱམནཱཔཝཎྞཡུཏྟེ. ཨབྷིརཱུཔེ ཝིརཱུཔེཏིཔི ཨཏྠོ. སུགཏེཏི སུགཏིགཏེ, ཨལོབྷནིསྶནྡཡུཏྟཏྟཱ ཝཱ ཨཌྜྷེ མཧདྡྷནེ. དུགྒཏེཏི དུགྒཏིགཏེ, ལོབྷནིསྶནྡཡུཏྟཏྟཱ ཝཱ དལིདྡེ ཨཔྤནྣཔཱནབྷོཛནེ. ཡཐཱཀམྨཱུཔགེཏི ཡཾ ཡཾ ཀམྨཾ ཨུཔཙིཏཾ, ཏེན ཏེན ཨུཔགཏེ. ཏཏྠ པུརིམེཧི ‘‘ཙཝམཱནེ’’ཏིཨཱདཱིཧི དིབྦཙཀྑུཀིཙྩཾ ཝུཏྟཾ, ཨིམིནཱ པན པདེན ཡཐཱཀམྨཱུཔགཉཱཎཀིཙྩཾ.

ཏསྶ ཙ ཉཱཎསྶ ཨཡཾ ཨུཔྤཏྟིཀྐམོ – ཨིདྷ བྷིཀྑུ ཧེཊྛཱ ནིརཡཱབྷིམུཁཾ ཨཱལོཀཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ནེརཡིཀེ སཏྟེ པསྶཏི མཧནྟཾ དུཀྑཾ ཨནུབྷཝམཱནེ, ཨིདཾ དསྶནཾ དིབྦཙཀྑུཉཱཎཀིཙྩམེཝ. སོ ཙ ཨེཝཾ མནསི ཀརོཏི ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ ཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཨིམེ སཏྟཱ ཨེཏཾ དུཀྑཾ ཨནུབྷཝནྟཱི’’ཏི, ཨཐསྶ ‘‘ཨིདཾ ནཱམ ཀཏྭཱ’’ཏི ཏཾཀམྨཱརམྨཎཾ ཉཱཎཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏཐཱ ཨུཔརི དེཝལོཀཱབྷིམུཁཾ ཨཱལོཀཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ནནྡནཝནམིསྶཀཝནཕཱརུསཀཝནཱདཱིསུ སཏྟེ པསྶཏི དིབྦསམྤཏྟིཾ ཨནུབྷཝམཱནེ, ཨིདམྤི དསྶནཾ དིབྦཙཀྑུཉཱཎཀིཙྩམེཝ. སོ ཨེཝཾ མནསི ཀརོཏི ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ ཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཨིམེ སཏྟཱ ཨེཏཾ སམྤཏྟིཾ ཨནུབྷཝནྟཱི’’ཏི? ཨཐསྶ ‘‘ཨིདཾ ནཱམ ཀཏྭཱ’’ཏི ཏཾཀམྨཱརམྨཎཾ ཉཱཎཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཨིདཾ ཡཐཱཀམྨཱུཔགཉཱཎཾ ནཱམ. ཨིམསྶ ཝིསུཾ པརིཀམྨཾ ནཱམ ནཏྠི. ཡཐཱ ཙིམསྶ, ཨེཝཾ ཨནཱགཏཾསཉཱཎསྶཔི. དིབྦཙཀྑུཔཱདཀཱནེཝ ཧི ཨིམཱནི དིབྦཙཀྑུནཱ སཧེཝ ཨིཛ྄ཛྷནྟི. ཀཱཡདུཙྩརིཏེནཱཏིཨཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཨིདྷ ཝིཛྫཱཏི དིབྦཙཀྑུཉཱཎཝིཛྫཱ. ཨཝིཛྫཱཏི སཏྟཱནཾ ཙུཏིཔཊིསནྡྷིཙྪཱདིཀཱ ཨཝིཛྫཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཏཏིཡཝཱརེ ཝིཛྫཱཏི ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎཝིཛྫཱ. ཨཝིཛྫཱཏི ཙཏུསཙྩཔྤཊིཙྪཱདིཀཱ ཨཝིཛྫཱ. སེསཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཏྟཱ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ. ཨེཝཾ ཁོཏིཨཱདི ནིགམནཾ.

གཱཐཱསུ ཨཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཡོ ཡཐཱཝུཏྟཾ པུབྦེནིཝཱསཾ ཨཝེཏི ཨཝགཙྪཏི, ཝུཏྟནཡེན པཱཀཊཾ ཀཏྭཱ ཛཱནཱཏི. ‘‘ཡོཝེདཱི’’ཏིཔི པཱཋོ, ཡོ ཨཝེདི ཝིདིཏཾ ཀཏྭཱ ཋིཏོཏི ཨཏྠོ. ཚབྦཱིསཏིདེཝལོཀསངྑཱཏཾ སགྒཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཨཔཱཡཉྩ ཝུཏྟནཡེནེཝ དིབྦཙཀྑུནཱ པསྶཏི. ཨཐོཏི ཏཏོ པརཾ ཛཱཏིཀྑཡསངྑཱཏཾ ཨརཧཏྟཾ ནིབྦཱནམེཝ ཝཱ པཏྟོ ཨདྷིགཏོ. ཏཏོ ཨེཝ ཨབྷིཉྙཱ ཨབྷིཝིསིཊྛཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ ཛཱནིཏབྦཾ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཛཱནིཏྭཱ ཀིཙྩཝོསཱནེན ཝོསིཏོ ནིཊྛཱནཔྤཏྟོ. མོནེཡྻདྷམྨསམནྣཱགམེན མུནི, ཁཱིཎཱསཝོ ཡསྨཱ ཨེཏཱཧི ཡཐཱཝུཏྟཱཧི ཏཱིཧི ཝིཛྫཱཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ ཏཏོ ཏཏིཡཝིཛྫཱཡ སབྦཐཱ བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ ཙ ཏེཝིཛྫོ བྲཱཧྨཎོ ནཱམ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཏམེཝ ཨཧཾ ཏེཝིཛྫཾ བྲཱཧྨཎཾ ཝདཱམི, ཨཉྙཾ པན ལཔིཏལཱཔནཾ ཡཛུཨཱདིམནྟཔདཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱཔནཔརཾ ཏེཝིཛྫཾ བྲཱཧྨཎཾ ན ཝདཱམི, ཏེཝིཛྫོཏི ཏཾ ན ཀཐེམཱིཏི.

ཨིཏི ཨིམསྨིཾ ཝགྒེ དུཏིཡསུཏྟེ ཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, པཉྩམཨཊྛམདསམསུཏྟེསུ ཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, ཨིཏརེསུ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པཉྩམཝགྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

པརམཏྠདཱིཔནིཡཱ ཁུདྡཀནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཨིཏིཝུཏྟཀསྶ ཏིཀནིཔཱཏཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. ཙཏུཀྐནིཔཱཏོ

༡. བྲཱཧྨཎདྷམྨཡཱགསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༠. ཙཏུཀྐནིཔཱཏསྶ པཋམེ ཨཧནྟི ཨཏྟནིདྡེསོ. ཡོ ཧི པརོ ན ཧོཏི, སོ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟསངྑཱཏོ ཨཏྟཱ ‘‘ཨཧ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. ཨསྨཱིཏི པཊིཛཱནནཱ. ཡོ པརམཏྠབྲཱཧྨཎབྷཱཝོ ‘‘ཨཧ’’ནྟི ཝུཙྩམཱནོ, ཏསྶ ཨཏྟནི ཨཏྠིབྷཱཝཾ པཊིཛཱནནྟོ ཧི སཏྠཱ ‘‘ཨསྨཱི’’ཏི ཨཝོཙ. ‘‘ཨཧམསྨཱི’’ཏི ཙ ཡཐཱ ‘‘ཨཧམསྨི བྲཧྨཱ མཧཱབྲཧྨཱ, སེཡྻོཧམསྨཱི’’ཏི ཙ ཨཔྤཧཱིནདིཊྛིམཱནཱནུསཡཱ པུཐུཛྫནཱ ཨཏྟནོ དིཊྛིམཱནམཉྙནཱབྷིནིཝེསཝསེན ཨབྷིཝདནྟི, ན ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. སབྦསོ པན པཧཱིནདིཊྛིམཱནཱནུསཡོ བྷགཝཱ སམཉྙཾ ཨནཏིདྷཱཝནྟོ ལོཀསམཉྙཱནུརོདྷེན ཝེནེཡྻསནྟཱནེསུ དྷམྨཾ པཏིཊྛཔེནྟོ ཀེཝལཾ ཏཱདིསསྶ གུཎསྶ ཨཏྟནི ཝིཛྫམཱནཏཾ པཊིཛཱནནྟོ ‘‘ཨཧམསྨཱི’’ཏི ཨཱཧ. བྲཱཧྨཎོཏི བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ བྲཧྨསྶ ཙ ཨཎནཏོ བྲཱཧྨཎོ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཨཧཾ པརམཏྠཏོ བྲཱཧྨཎོསྨཱིཏི. བྷགཝཱ སབྦཱཀཱརཔརིཔུཎྞསྶ དཱནསཾཡམཱདིཝཏསམཱདཱནསྶ ནིརཝསེསཱཡ ཏཔཙརིཡཱཡ པཱརཾ གཏོ སམྨདེཝ ཝུསིཏབྲཧྨཙརིཡཝཱསོ སཀལཝེདནྟགཱུ སུཝིསུདྡྷཝིཛྫཱཙརཎོ སབྦཐཱ ནིནྷཱཏཔཱཔམལོ ཨནུཏྟརསྶ ཨརིཡམགྒསངྑཱཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ ཝཏྟཱ པཝཏྟཱ, སུཔརིསུདྡྷསྶ ཙ སཱསནབྲཧྨཙརིཡསྶ པཝེདེཏཱ, ཏསྨཱ སབྦསོ བཱཧིཏཔཱཔཏྟཱ བྲཧྨསྶ ཙ ཨཎནཏོ ཀཐནཏོ པརམཏྠེན བྲཱཧྨཎོཏི ཝུཙྩཏི.

ཨིཏི བྷགཝཱ སདེཝཀེ ལོཀེ ཨཏྟནོ ཨནུཏྟརཾ བྲཱཧྨཎབྷཱཝཾ པཝེདེཏྭཱ ཡཱནི ཏཱནི བྲཱཧྨཎདཱནཱདཱིནི ཚ ཀམྨཱནི བྲཱཧྨཎསྶ པཉྙཱཔེནྟི, ཏེསམྤི སུཔརིསུདྡྷཱནཾ ཨུཀྐཾསཏོ ཨཏྟནི སཾཝིཛྫམཱནཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཱཙཡོགོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཡཱཙཡོགོཏི ཡཱཙེཧི ཡུཏྟོ. ཡཱཙནྟཱིཏི ཡཱཙཱ, ཡཱཙཀཱ, ཏེ པནེཏྠ ཝེནེཡྻཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏེ ཧི ‘‘དེསེཏུ, བྷནྟེ བྷགཝཱ, དྷམྨཾ; དེསེཏུ, སུགཏོ, དྷམྨ’’ནྟི བྷགཝནྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ དྷམྨདེསནཾ ཡཱཙནྟི. བྷགཝཱ ཙ ཏེསཾ ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏཾ ཨཀརོནྟོ ཡཐཱརུཙི དྷམྨཾ དེསེནྟོ དྷམྨདཱནཾ དེཏཱིཏི ཡཱཙཡོགོ, སདཱ སབྦཀཱལཾ ཏེཧི ཨཝིརཧིཏོ. ཨཐ ཝཱ ཡཱཙཡོགོཏི ཡཱཙནཡོགྒོ, ཨདྷིཔྤཱཡཔཱུརཎཏོ ཡཱཙིཏུཾ ཡུཏྟོཏི ཨཏྠོ ‘‘ཡཱཛཡོགོ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཏཏྠ ཡཱཛོ ཝུཙྩཏི མཧཱདཱནཾ, ཡིཊྛནྟི ཨཏྠོ. ཨིདྷ པན དྷམྨདཱནཾ ཝེདིཏབྦཾ, ཡཱཛེ ནིཡུཏྟོཏི ཡཱཛཡོགཱ. སདཱཏི སབྦདཱ, ཨནཝརཏཔྤཝཏྟསདྡྷམྨམཧཱདཱནོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཡཱཛེན ཡོཛེཏཱིཏིཔི ཡཱཛཡོགོ. ཏིཝིདྷདཱནསངྑཱཏེན ཡཱཛེན སཏྟེ ཡཐཱརཧཾ ཡོཛེཏི, ཏཏྠ དཱནེ ནིཡོཛེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཡཱཛཡོགོ སཏཏ’’ནྟིཔི པཋནྟི. པཡཏཔཱཎཱིཏི པརིསུདྡྷཧཏྠོ. ཡོ ཧི དཱནཱདྷིམུཏྟོ ཨཱམིསདཱནཾ དེནྟོ སཀྐཙྩཾ སཧཏྠེན དེཡྻདྷམྨཾ དཱཏུཾ སདཱ དྷོཏཧཏྠོཡེཝ ཧོཏི, སོ ‘‘པཡཏཔཱཎཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. བྷགཝཱཔི དྷམྨདཱནཱདྷིམུཏྟོ སཀྐཙྩཾ སབྦཀཱལཾ དྷམྨདཱནེ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟོཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཡཏཔཱཎཱི’’ཏི. ‘‘སདཱ’’ཏི ཙ པདཾ ཨིམིནཱཔི སདྡྷིཾ ཡོཛེཏབྦཾ ‘‘སདཱ པཡཏཔཱཎཱི’’ཏི. ཨཝིབྷཱགེན ཧི སཏྠཱ ཝེནེཡྻལོཀསྶ སདྡྷམྨདཱནཾ སདཱ སབྦཀཱལཾ པཝཏྟེནྟོ ཏཏྠ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟོ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཏི.

ཨཔརོ ནཡོ – ཡོགོ ཝུཙྩཏི བྷཱཝནཱ. ཡཐཱཧ ‘‘ཡོགཱ ཝེ ཛཱཡཏེ བྷཱུརཱི’’ཏི (དྷ. པ. ༢༨༢). ཏསྨཱ ཡཱཛཡོགོཏི ཡཱཛབྷཱཝནཾ, པརིཙྩཱགབྷཱཝནཾ ཨནུཡུཏྟོཏི ཨཏྠོ. བྷགཝཱ ཧི ཨབྷིསམྦོདྷིཏོ པུབྦེ བོདྷིསཏྟབྷཱུཏོཔི ཀརུཎཱསམུསྶཱཧིཏོ ཨནཝསེསཏོ དཱནཾ པརིབྲཱུཧེནྟོ ཏཏྠ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟོ ཧུཏྭཱ ཨབྷིསམྦོདྷིཾ པཱཔུཎི, བུདྡྷོ ཧུཏྭཱཔི ཏིཝིདྷཾ དཱནཾ པརིབྲཱུཧེསི ཝིསེསཏོ དྷམྨདཱནཾ, པརེཔི ཏཏྠ ནིཡོཛེསི. ཏཐཱ ཧི སོ ཝེནེཡྻཡཱཙཀཱནཾ ཀསྶཙི སརཎཱནི ཨདཱསི, ཀསྶཙི པཉྩ སཱིལཱནི, ཀསྶཙི དས སཱིལཱནི, ཀསྶཙི ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཾ, ཀསྶཙི དྷུཏདྷམྨེ, ཀསྶཙི ཙཏྟཱརི ཛྷཱནཱནི, ཀསྶཙི ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ, ཀསྶཙི པཉྩཱབྷིཉྙཱཡོ, ཙཏྟཱརོ མགྒེ, ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནི, ཏིསྶོ ཝིཛྫཱ, ཙཏསྶོ པཊིསམྦྷིདཱཏི ཨེཝམཱདིལོཀིཡལོཀུཏྟརབྷེདཾ གུཎདྷནཾ དྷམྨདཱནཝསེན ཡཐཱདྷིཔྤཱཡཾ དེནྟོ པརེ ཙ ‘‘དེཐཱ’’ཏི ནིཡོཛེནྟོ པརིཙྩཱགབྷཱཝནཾ པརིབྲཱུཧེསི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པརིཙྩཱགབྷཱཝནཾ ཨནུཡུཏྟོ’’ཏི.

པཡཏཔཱཎཱིཏི ཝཱ ཨཱཡཏཔཱཎཱི, ཧཏྠགཏཾ ཀིཉྩི དཱཏུཾ ‘‘ཨེཧི གཎྷཱ’’ཏི པསཱརིཏཧཏྠོ ཝིཡ ཨཱཙརིཡམུཊྛིཾ ཨཀཏྭཱ སདྡྷམྨདཱནེ ཡུཏྟཔྤཡུཏྟོཏི ཨཏྠོ. པཡཏཔཱཎཱིཏི ཝཱ ཨུསྶཱཧིཏཧཏྠོ, ཨཱམིསདཱནཾ དཱཏུཾ ཨུསྶཱཧིཏཧཏྠོ ཝིཡ དྷམྨདཱནེ ཀཏུསྶཱཧོཏི ཨཏྠོ. ཨནྟིམདེཧདྷརོཏི བྲཧྨཙརིཡཝསེན བྲཱཧྨཎཀརཎཱནཾ དྷམྨཱནཾ པཱརིཔཱུརིཡཱ པཙྪིམཏྟབྷཱཝདྷཱརཱི. ཨཝུསིཏཝཏོ ཧི ཝསལཀརཎཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨཔྤཧཱནེན ཝསལཱདིསམཉྙཱ གཏི ཨཱཡཏིཾ གབྦྷསེཡྻཱ སིཡཱ. ཏེན བྷགཝཱ ཨཏྟནོ ཨཙྩནྟཝུསིཏབྲཱཧྨཎབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ཨནུཏྟརོ བྷིསཀྐོ སལླཀཏྟོཏི དུཏྟིཀིཙྪསྶ ཝཊྚདུཀྑརོགསྶ ཏིཀིཙྪནཏོ ཨུཏྟམོ བྷིསཀྐོ, ཨཉྙེཧི ཨནུདྡྷརཎཱིཡཱནཾ རཱགཱདིསལླཱནཾ ཀནྟནཏོ སམུཙྪེདཝསེན སམུདྡྷརཎཏོ ཨུཏྟམོ སལླཀནྟནཝེཛྫོ. ཨིམིནཱ ནིཔྤརིཡཱཡཏོ བྲཱཧྨཎཀརཎཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨཏྟནི པཏིཊྛིཏཱནཾ པརསནྟཏིཡཾ པཏིཊྛཱཔནེན པརེསམྤི བྲཱཧྨཎཀརཎམཱཧ.

ཏསྶ མེ ཏུམྷེ པུཏྟཱཏི ཏསྶ ཨེཝརཱུཔསྶ མམ ཏུམྷེ, བྷིཀྑཝེ, པུཏྟཱ ཨཏྲཛཱ ཧོཐ. ཨོརསཱཏི ཨུརསི སམྦནྡྷཱ. ཡཐཱ ཧི སཏྟཱནཾ ཨོརསཔུཏྟཱ ཨཏྲཛཱ ཝིསེསེན པིཏུསནྟཀསྶ དཱཡཛྫསྶ བྷཱགིནོ ཧོནྟི, ཨེཝམེཏེཔི ཨརིཡཔུགྒལཱ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ དྷམྨསྶཝནནྟེ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏཱ. ཏསྶ སནྟཀསྶ ཝིམུཏྟིསུཁསྶ ཨརིཡདྷམྨརཏནསྶ ཙ ཨེཀཾསབྷཱགིཡཏཱཡ ཨོརསཱ. ཨཐ ཝཱ བྷགཝཏོ དྷམྨདེསནཱནུབྷཱཝེན ཨརིཡབྷཱུམིཾ ཨོཀྐམམཱནཱ ཨོཀྐནྟཱ ཙ ཨརིཡསཱཝཀཱ སཏྠུ ཨུརེ ཝཱཡཱམཛནིཏཱབྷིཛཱཏིཏཱཡ ནིཔྤརིཡཱཡེན ‘‘ཨོརསཔུཏྟཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧནྟི. ཏཐཱ ཧི ཏེ བྷགཝཏཱ ཨཱསཡཱནུསཡཙརིཡཱདྷིམུཏྟིཨཱདིཝོལོཀནེན ཝཛྫཱནུཙིནྟནེན ཙ ཧདཡེ ཀཏྭཱ ཝཛྫཏོ ནིཝཱརེཏྭཱ ཨནཝཛྫེ པཏིཊྛཔེནྟེན སཱིལཱདིདྷམྨསརཱིརཔོསནེན སཾཝཌྜྷིཏཱ. མུཁཏོ ཛཱཏཱཏི མུཁཏོ ཛཱཏཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ ཨརིཡཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཛཱཏཏྟཱ མུཁཏོ ཛཱཏཱ. ཨཐ ཝཱ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏོ སབྦསྶ ཀུསལདྷམྨསྶ མུཁཏོ པཱཏིམོཀྑཏོ ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱསངྑཱཏཏོ ཝིམོཀྑམུཁཏོ ཝཱ ཨརིཡམགྒཛཱཏིཡཱ ཛཱཏཱཏིཔི མུཁཏོ ཛཱཏཱ. སིཀྑཏྟཡསངྒཧེ སཱསནདྷམྨེ ཨརིཡམགྒདྷམྨེ ཝཱ ཛཱཏཱཏི དྷམྨཛཱ. ཏེནེཝ དྷམྨེན ནིམྨིཏཱ མཱཔིཏཱཏི དྷམྨནིམྨིཏཱ. སཏིདྷམྨཝིཙཡཱདི དྷམྨདཱཡཱདཱ, ན ལཱབྷསཀྐཱརཱདི ཨཱམིསདཱཡཱདཱ, དྷམྨདཱཡཱདཱ ནོ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ ཧོཐཱཏི ཨཏྠོ.

ཏཏྠ དྷམྨོ དུཝིདྷོ – ནིཔྤརིཡཱཡདྷམྨོ, པརིཡཱཡདྷམྨོཏི. ཨཱམིསམྤི དུཝིདྷཾ – ནིཔྤརིཡཱཡཱམིསཾ, པརིཡཱཡཱམིསནྟི. ཀཐཾ? མགྒཕལནིབྦཱནཔྤབྷེདོ ཧི ནཝཝིདྷོ ལོཀུཏྟརདྷམྨོ ནིཔྤརིཡཱཡདྷམྨོ, ནིབྦཏྟིཏདྷམྨོཡེཝ, ན ཀེནཙི པརིཡཱཡེན ཀཱརཎེན ཝཱ ལེསེན ཝཱ དྷམྨོ. ཡཾ པནིདཾ ཝིཝཊྚཱུཔནིསྶིཏཾ ཀུསལཾ, སེཡྻཐིདཾ – ཨིདྷེཀཙྩོ ཝིཝཊྚཾ པཏྠེནྟོ དཱནཾ དེཏི, སཱིལཾ སམཱདིཡཏི, ཨུཔོསཐཀམྨཾ ཀརོཏི, གནྡྷམཱལཱདཱིཧི ཝཏྠུཔཱུཛཾ ཀརོཏི, དྷམྨཾ སུཎཱཏི, དེསེཏི, ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏི, ཨེཝཾ ཀརོནྟོ ཨནུཔུབྦེན ནིཔྤརིཡཱཡཾ ཨམཏཾ ནིབྦཱནཾ པཊིལབྷཏི, ཨཡཾ པརིཡཱཡདྷམྨོ. ཏཐཱ ཙཱིཝརཱདཡོ ཙཏྟཱརོ པཙྩཡཱ ནིཔྤརིཡཱཡཱམིསམེཝ, ན ཨཉྙེན པརིཡཱཡེན ཝཱ ཀཱརཎེན ཝཱ ལེསེན ཝཱ ཨཱམིསཾ. ཡཾ པནིདཾ ཝཊྚགཱམིཀུསལཾ, སེཡྻཐིདཾ – ཨིདྷེཀཙྩོ ཝཊྚཾ པཏྠེནྟོ སམྤཏྟིབྷཝཾ ཨིཙྪམཱནོ དཱནཾ དེཏི…པེ… སམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏི, ཨེཝཾ ཀརོནྟོ ཨནུཔུབྦེན དེཝམནུསྶསམྤཏྟིཡོ པཊིལབྷཏི, ཨིདཾ པརིཡཱཡཱམིསཾ ནཱམ.

ཏཏྠ ནིཔྤརིཡཱཡདྷམྨོཔི བྷགཝཏོཡེཝ སནྟཀོ. བྷགཝཏཱ ཧི ཀཐིཏཏྟཱ བྷིཀྑཱུ མགྒཕལནིབྦཱནཱནི ཨདྷིགཙྪནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘སོ, ཧི, བྲཱཧྨཎ, བྷགཝཱ ཨནུཔྤནྣསྶ མགྒསྶ ཨུཔྤཱདེཏཱ, ཨསཉྫཱཏསྶ མགྒསྶ སཉྫནེཏཱ…པེ… མགྒཱནུགཱ ཙ པནེཏརཧི སཱཝཀཱ ཝིཧརནྟི པཙྪཱ སམནྣཱགཏཱ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༧༩; ཙཱུལནི. མོགྷརཱཛམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༨༥).

‘‘སོ, ཧཱཝུསོ, བྷགཝཱ ཛཱནཾ ཛཱནཱཏི, པསྶཾ པསྶཏི, ཙཀྑུབྷཱུཏོ ཉཱཎབྷཱུཏོ དྷམྨབྷཱུཏོ བྲཧྨབྷཱུཏོ, ཝཏྟཱ པཝཏྟཱ, ཨཏྠསྶ ནིནྣེཏཱ, ཨམཏསྶ དཱཏཱ, དྷམྨསྶཱམཱི ཏཐཱགཏོ’’ཏི (མ. ནི. ༡.༢༠༣; ༣.༢༨༡) ཙ.

པརིཡཱཡདྷམྨོཔི བྷགཝཏོཡེཝ སནྟཀོ. བྷགཝཏཱ ཧི ཀཐིཏཏྟཱ ཨེཝ ཛཱནནྟི ‘‘ཝིཝཊྚཾ པཏྠེཏྭཱ དཱནཾ དེནྟོ…པེ… སམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེནྟོ ཨནུཀྐམེན ཨམཏཾ ནིབྦཱནཾ པཊིལབྷཏཱི’’ཏི. ནིཔྤརིཡཱཡཱམིསམྤི བྷགཝཏོཡེཝ སནྟཀཾ. བྷགཝཏཱ ཧི ཨནུཉྙཱཏཏྟཱཡེཝ བྷིཀྑཱུཧི ཛཱིཝཀཝཏྠུཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ པཎཱིཏཙཱིཝརཾ ལདྡྷཾ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཨནུཛཱནཱམི, བྷིཀྑཝེ, གཧཔཏིཙཱིཝརཾ. ཡོ ཨིཙྪཏི, པཾསུཀཱུལིཀོ ཧོཏུ. ཡོ ཨིཙྪཏི, གཧཔཏིཙཱིཝརཾ སཱདིཡཏུ. ཨིཏརཱིཏརེནཔཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, སནྟུཊྛིཾཡེཝ ཝཎྞེམཱི’’ཏི (མཧཱཝ. ༣༣༧).

ཨེཝཾ ཨིཏརེཔི པཙྩཡཱ བྷགཝཏཱ ཨནུཉྙཱཏཏྟཱ ཨེཝ བྷིཀྑཱུཧི པརིབྷུཉྫིཏུཾ ལདྡྷཱ. པརིཡཱཡཱམིསམྤི བྷགཝཏོཡེཝ སནྟཀཾ. བྷགཝཏཱ ཧི ཀཐིཏཏྟཱ ཨེཝ ཛཱནནྟི ‘‘སམྤཏྟིབྷཝཾ པཏྠེནྟོ དཱནཾ དཏྭཱ སཱིལཾ…པེ… སམཱཔཏྟིཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཨནུཀྐམེན པརིཡཱཡཱམིསཾ དིབྦསམྤཏྟིཾ མནུསྶསམྤཏྟིཉྩ པཊིལབྷཏཱི’’ཏི. ཡདེཝ ཡསྨཱ ནིཔྤརིཡཱཡདྷམྨོཔི པརིཡཱཡདྷམྨོཔི ནིཔྤརིཡཱཡཱམིསམྤི པརིཡཱཡཱམིསམྤི བྷགཝཏོཡེཝ སནྟཀཾ, ཏསྨཱ ཏཏྠ ཨཏྟནོ སཱམིབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ཏཏྠ ཙ ཡཾ སེཊྛཏརཾ ཨཙྩནྟཧིཏསུཁཱཝཧཾ ཏཏྠེཝ ནེ ནིཡོཛེནྟོ ཨེཝམཱཧ ‘‘ཏསྶ མེ ཏུམྷེ པུཏྟཱ ཨོརསཱ…པེ… ནོ ཨཱམིསདཱཡཱདཱ’’ཏི.

ཨིཏི བྷགཝཱ པརིཔུཎྞཝཏསམཱདཱནཾ ཏཔཙརིཡཾ སམྨདེཝ ཝུསིཏབྲཧྨཙརིཡཾ སུཝིསུདྡྷཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཾ ཨནཝསེསཝེདནྟཔཱརགུཾ བཱཧིཏསབྦཔཱཔཾ སཏཏཾ ཡཱཙཡོགཾ སདེཝཀེ ལོཀེ ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཔྤཏྟཾ ཨཏྟནོ པརམཏྠབྲཱཧྨཎབྷཱཝཾ ཨརིཡསཱཝཀཱནཉྩ ཨཏྟནོ ཨོརསཔུཏྟཱདིབྷཱཝཾ པཝེདེསི. བྷགཝཱ ཧི ‘‘སཱིཧོཏི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༥.༩༩) ཨེཏྠ སཱིཧསདིསཾ, ‘‘པུརིསོ མགྒཀུསལོཏི ཁོ, ཏིསྶ, ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (སཾ. ནི. ༣.༨༤) ཨེཏྠ མགྒདེསཀཔུརིསསདིསཾ, ‘‘རཱཛཱཧམསྨི སེལཱ’’ཏི (མ. ནི. ༢.༣༩༩; སུ. ནི. ༥༥༩) ཨེཏྠ རཱཛསདིསཾ, ‘‘བྷིསཀྐོ སལླཀཏྟོཏི ཁོ, སུནཀྑཏྟ, ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (མ. ནི. ༣.༦༥) ཨེཏྠ ཝེཛྫསདིསཾ, ‘‘བྲཱཧྨཎོཏི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི (ཨ. ནི. ༨.༨༥) ཨེཏྠ བྲཱཧྨཎསདིསཾ ཨཏྟཱནཾ ཀཐེསི. ཨིདྷཱཔི བྲཱཧྨཎ སདིསཾ ཀཏྭཱ ཀཐེསི.

ཨིདཱནི ཡེཧི དཱནཱདཱིཧི ཡུཏྟསྶ ཨིཏོ བཱཧིརཀབྲཱཧྨཎསྶ བྲཱཧྨཎཀིཙྩཾ པརིཔུཎྞཾ མཉྙནྟི, ཏེཧི ཨཏྟནོ དཱནཱདཱིནཾ ཨགྒསེཊྛབྷཱཝཾ པཀཱསེཏུཾ ‘‘དྭེམཱནི, བྷིཀྑཝེ, དཱནཱནཱི’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ ཡཱགཱཏི མཧཱཡཉྙཱ, མཧཱདཱནཱནཱིཏི ཨཏྠོ, ཡཱནི ‘‘ཡིཊྛཱནཱི’’ཏིཔི ཝུཙྩནྟི. ཏཏྠ ཝེལཱམདཱནཝེསྶནྟརདཱནམཧཱཝིཛིཏཡཉྙསདིསཱ ཨཱམིསཡཱགཱ ཝེདིཏབྦཱ, མཧཱསམཡསུཏྟམངྒལསུཏྟཙཱུལ༹རཱཧུལོཝཱདསུཏྟསམཙིཏྟསུཏྟདེསནཱདཡོ དྷམྨཡཱགཱ. སེསཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.

གཱཐཱཡཾ ཨཡཛཱིཏི ཨདཱསི. ཨམཙྪརཱིཏི སབྦམཙྪརིཡཱནཾ བོདྷིམཱུལེཡེཝ སུཔྤཧཱིནཏྟཱ མཙྪེརརཧིཏོ. སབྦབྷཱུཏཱནུཀམྤཱིཏི མཧཱཀརུཎཱཡ སབྦསཏྟེ པིཡཔུཏྟཾ ཝིཡ ཨནུགྒཎྷནསཱིལོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཝདྷཀེ དེཝདཏྟེ ཙ, ཙོརེ ཨངྒུལིམཱལཀེ;

དྷནཔཱལེ རཱཧུལེ ཙེཝ, སམཙིཏྟོ མཧཱམུནཱི’’ཏི. (མི. པ. ༦.༦.༥) –

སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

པཋམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༢. སུལབྷསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༡. དུཏིཡེ ཨཔྤཱནཱིཏི པརིཏྟཱནི. སུལབྷཱནཱིཏི སུཁེན ལདྡྷབྦཱནི, ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཝཱ སཀྐཱ ཧོཏི ལདྡྷུཾ. ཨནཝཛྫཱནཱིཏི ཝཛྫརཧིཏཱནི ནིདྡོསཱནི ཨཱགམནསུདྡྷིཏོ ཀཱཡམཎྜནཱདིཀིལེསཝཏྠུབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ ཙ. ཏཏྠ སུལབྷཏཱཡ པརིཡེསནདུཀྑསྶ ཨབྷཱཝོ དསྶིཏོ, ཨཔྤཏཱཡ པརིཧརཎདུཀྑསྶཔི ཨབྷཱཝོ དསྶིཏོ, ཨནཝཛྫཏཱཡ ཨགརཧིཏབྦཏཱཡ བྷིཀྑུསཱརུཔྤབྷཱཝོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཨཔྤཏཱཡ ཝཱ པརིཏྟཱསསྶ ཨཝཏྠུཏཱ, སུལབྷཏཱཡ གེདྷཱཡ ཨཝཏྠུཏཱ, ཨནཝཛྫཏཱཡ ཨཱདཱིནཝཝསེན ནིསྶརཎཔཉྙཱཡ ཝཏྠུཏཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི. ཨཔྤཏཱཡ ཝཱ ལཱབྷེན ན སོམནསྶཾ ཛནཡནྟི, སུལབྷཏཱཡ ཨལཱབྷེན ན དོམནསྶཾ ཛནཡནྟི, ཨནཝཛྫཏཱཡ ཝིཔྤཊིསཱརནིམིཏྟཾ ཨཉྙཱཎུཔེཀྑཾ ན ཛནཡནྟི ཨཝིཔྤཊིསཱརཝཏྠུབྷཱཝཏོ.

པཾསུཀཱུལནྟི རཐིཀཱསུསཱནསངྐཱརཀཱུཊཱདཱིསུ ཡཏྠ ཀཏྠཙི པཾསཱུནཾ ཨུཔརི ཋིཏཏྟཱ ཨབྦྷུགྒཏཊྛེན པཾསུཀཱུལཾ ཝིཡཱཏི པཾསུཀཱུལཾ, པཾསུ ཝིཡ ཀུཙྪིཏབྷཱཝཾ ཨུལཏི གཙྪཏཱིཏི པཾསུཀཱུལནྟི ཨེཝཾ ལདྡྷནཱམཾ རཐིཀཱདཱིསུ པཏིཏནནྟཀཱནི ཨུཙྩིནིཏྭཱ ཀཏཙཱིཝརཾ. པིཎྜིཡཱལོཔོཏི ཛངྒྷཔིཎྜིཡཱ བལེན ཙརིཏྭཱ གྷརེ གྷརེ ཨཱལོཔམཏྟཾ ཀཏྭཱ ལདྡྷབྷོཛནཾ. རུཀྑམཱུལནྟི ཝིཝེཀཱནུརཱུཔཾ ཡཾཀིཉྩི རུཀྑསམཱིཔཾ. པཱུཏིམུཏྟནྟི ཡཾཀིཉྩི གོམུཏྟཾ. ཡཐཱ ཧི སུཝཎྞཝཎྞོཔི ཀཱཡོ པཱུཏིཀཱཡོཝ ཨེཝཾ ཨབྷིནཝམྤི མུཏྟཾ པཱུཏིམུཏྟམེཝ. ཏཏྠ ཀེཙི གོམུཏྟབྷཱཝིཏཾ ཧརིཏཀཱིཁཎྜཾ ‘‘པཱུཏིམུཏྟ’’ནྟི ཝདནྟི, པཱུཏིབྷཱཝེན ཨཱཔཎཱདིཏོ ཝིསྶཊྛཾ ཚཌྜིཏཾ ཨཔརིགྒཧིཏཾ ཡཾཀིཉྩི བྷེསཛྫཾ པཱུཏིམུཏྟནྟི ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཨཔརེ.

ཡཏོ ཁོཏི པཙྩཏྟེ ནིསྶཀྐཝཙནཾ, ཡཾ ཁོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏེན ‘‘ཏུཊྛོ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཀིརིཡཾ པརཱམསཏི. ཏུཊྛོཏི སནྟུཊྛོ. ཨིདམསྶཱཧནྟི ཡྭཱཡཾ ཙཏུབྦིདྷེན ཡཐཱཝུཏྟེན པཙྩཡེན ཨཔྤེན སུལབྷེན སནྟོསོ, ཨིདཾ ཨིམསྶ བྷིཀྑུནོ སཱིལསཾཝརཱདཱིསུ ཨཉྙཏརཾ ཨེཀཾ སཱམཉྙངྒཾ སམཎབྷཱཝཀཱརཎནྟི ཨཧཾ ཝདཱམི. སནྟུཊྛསྶ ཧི ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཾ སུཔརིཔུཎྞཾ ཧོཏི, སམཐཝིཔསྶནཱ ཙ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟི. ཨཐ ཝཱ སཱམཉྙཾ ནཱམ ཨརིཡམགྒོ. ཏསྶ སངྑེཔཏོ དྭེ ཨངྒཱནི – བཱཧིརཾ, ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀནྟི. ཏཏྠ བཱཧིརཾ སཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡོ སདྡྷམྨསྶཝནཉྩ, ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཾ པན ཡོནིསོ མནསིཀཱརོ དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔཏྟི ཙ. ཏེསུ ཡསྨཱ ཡཐཱརཧཾ དྷམྨཱནུདྷམྨཔཊིཔཏྟིབྷཱུཏཱ ཏསྶཱ མཱུལབྷཱུཏཱ ཙེཏེ དྷམྨཱ, ཡདིདཾ ཨཔྤིཙྪཏཱ སནྟུཊྛིཏཱ པཝིཝིཏྟཏཱ ཨསཾསཊྛཏཱ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཏཱཏི ཨེཝམཱདཡོ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིདམསྶཱཧཾ ཨཉྙཏརཾ སཱམཉྙངྒནྟི ཝདཱམཱི’’ཏི.

གཱཐཱསུ སེནཱསནམཱརབྦྷཱཏི ཝིཧཱརཱདིཾ མཉྩཔཱིཋཱདིཉྩ སེནཱསནཾ ནིསྶཱཡ. ཙཱིཝརཾ པཱནབྷོཛནནྟི ནིཝཱསནཱདིཙཱིཝརཾ, ཨམྦཔཱནཀཱདིཔཱནཾ, ཁཱདནཱིཡབྷོཛནཱིཡཱདིབྷུཉྫིཏབྦཝཏྠུཉྩ ཨཱརབྦྷཱཏི སམྦནྡྷོ. ཝིགྷཱཏོ ཝིཧཏབྷཱཝོ ཙེཏོདུཀྑཾ ན ཧོཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ‘‘ཨསུཀསྨིཾ ནཱམ ཨཱཝཱསེ པཙྩཡཱ སུལབྷཱ’’ཏི ལབྷིཏབྦཊྛཱནགམནེན ཝཱ ‘‘མཡ྄ཧཾ པཱཔུཎཱཏི ན ཏུཡ྄ཧ’’ནྟི ཝིཝཱདཱཔཛྫནེན ཝཱ ནཝཀམྨཀརཎཱདིཝསེན ཝཱ སེནཱསནཱདཱིནི པརིཡེསནྟཱནཾ ཨསནྟུཊྛཱནཾ ཨིཙྪིཏལཱབྷཱདིནཱ ཡོ ཝིགྷཱཏོ ཙིཏྟསྶ ཧོཏི, སོ ཏཏྠ སནྟུཊྛསྶ ན ཧོཏཱིཏི. དིསཱ ནཔྤཊིཧཉྙཏཱིཏི སནྟུཊྛིཡཱ ཙཱཏུདྡིསཱབྷཱཝེན དིསཱ ནཔྤཊིཧནྟི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ཙཱཏུདྡིསོ ཨཔྤཊིགྷོ ཙ ཧོཏི,

སནྟུསྶམཱནོ ཨིཏརཱིཏརེནཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ༤༢; ཙཱུལ༹ནི. ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟནིདྡེས ༡༢༨);

ཡསྶ ཧི ‘‘ཨསུཀཊྛཱནཾ ནཱམ གཏོ ཙཱིཝརཱདཱིནི ལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏསྶ དིསཱ པཊིཧཉྙཏི ནཱམ. ཡསྶ པན ཨེཝཾ ན ཨུཔྤཛྫཏི, ཏསྶ དིསཱ ན པཊིཧཉྙཏི ནཱམ. དྷམྨཱཏི པཊིཔཏྟིདྷམྨཱ. སཱམཉྙསྶཱནུལོམིཀཱཏི སམཎདྷམྨསྶ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཡ ཨརིཡམགྒསྶེཝ ཝཱ ཨནུཙྪཝིཀཱ ཨཔྤིཙྪཏཱདཡོ. ཨདྷིགྒཧིཏཱཏི སབྦེ ཏེ ཏུཊྛཙིཏྟསྶ སནྟུཊྛཙིཏྟེན བྷིཀྑུནཱ ཨདྷིགྒཧིཏཱ པཊིཔཀྑདྷམྨེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ གཧིཏཱ ཧོནྟི ཨབྦྷནྟརགཏཱ, ན བཱཧིརགཏཱཏི.

དུཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༣. ཨཱསཝཀྑཡསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༢. ཏཏིཡེ ཛཱནཏོཏི ཛཱནནྟསྶ. པསྶཏོཏི པསྶནྟསྶ. ཡདིཔི ཨིམཱནི དྭེཔི པདཱནི ཨེཀཏྠཱནི, བྱཉྫནམེཝ ནཱནཾ, ཨེཝཾ སནྟེཔི ‘‘ཛཱནཏོ’’ཏི ཉཱཎལཀྑཎཾ ཨུཔཱདཱཡ པུགྒལཾ ནིདྡིསཏི. ཛཱནནལཀྑཎཉྷི ཉཱཎཾ. ‘‘པསྶཏོ’’ཏི ཉཱཎཔྤབྷཱཝཾ ཨུཔཱདཱཡ. དསྶནཔྤབྷཱཝཉྷི ཨུཔཱདཱཡ ཉཱཎསམངྒཱི པུགྒལོ ཙཀྑུམཱ ཝིཡ པུགྒལོ ཙཀྑུནཱ རཱུཔཱནི, ཉཱཎེན ཝིཝཊེ དྷམྨེ པསྶཏི. ཨཐ ཝཱ ཛཱནཏོཏི ཨནུབོདྷཉཱཎེན ཛཱནཏོ. པསྶཏོཏི པཊིཝེདྷཉཱཎེན པསྶཏོ. པཊིལོམཏོ ཝཱ དསྶནམགྒེན པསྶཏོ, བྷཱཝནཱམགྒེན ཛཱནཏོ. ཀེཙི པན ‘‘ཉཱཏཏཱིརཎཔཧཱནཔརིཉྙཱཧི ཛཱནཏོ, སིཁཱཔྤཏྟཝིཔསྶནཱཡ པསྶཏོ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཐ ཝཱ དུཀྑཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡེན ཛཱནཏོ, ནིརོདྷཾ སཙྪིཀིརིཡཱབྷིསམཡེན པསྶཏོ. ཏདུབྷཡེ ཙ སཏི པཧཱནབྷཱཝནཱབྷིསམཡཱ སིདྡྷཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏི ཙཏུསཙྩཱབྷིསམཡོ ཝུཏྟོ ཧོཏི. ཡདཱ ཙེཏྠ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཏདཱ ‘‘ཛཱནཏོ པསྶཏོ’’ཏི པདཱནཾ ཧེཏུཨཏྠདཱིཔནཏཱ དཊྛབྦཱ. ཡདཱ པན མགྒཉཱཎཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཏདཱ མགྒཀིཙྩཏྠདཱིཔནཏཱ.

ཨཱསཝཱནཾ ཁཡནྟི ‘‘ཛཱནཏོ, ཨཧཾ བྷིཀྑཝེ, པསྶཏོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཾ ཝདཱམཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༥; སཾ. ནི. ༣.༡༠༡; ༥.༡༠༩༥) ཨེཝམཱགཏེ སབྦཱསཝསཾཝརཔརིཡཱཡེ ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱ ཨནཱསཝཾ ཙེཏོཝིམུཏྟི’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༤༣༨) ཙ སུཏྟཔདེསུ ཨཱསཝཱནཾ པཧཱནཾ ཨཙྩནྟཀྑཡོ ཨསམུཔྤཱདོ ཁཱིཎཱཀཱརོ ནཏྠིབྷཱཝོ ‘‘ཨཱསཝཀྑཡོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱ སམཎོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༤༣༨) ཕལཾ.

‘‘པརཝཛྫཱནུཔསྶིསྶ, ནིཙྩཾ ཨུཛ྄ཛྷཱནསཉྙིནོ;

ཨཱསཝཱ ཏསྶ ཝཌྜྷནྟི, ཨཱརཱ སོ ཨཱསཝཀྑཡཱ’’ཏི. (དྷ. པ. ༢༥༣); –

ཨཱདཱིསུ ནིབྦཱནཾ.

‘‘སེཁསྶ སིཀྑམཱནསྶ, ཨུཛུམགྒཱནུསཱརིནོ;

ཁཡསྨིཾ པཋམཾ ཉཱཎཾ, ཏཏོ ཨཉྙཱ ཨནནྟརཱ;

ཏཏོ ཨཉྙཱཝིམུཏྟསྶ, ཉཱཎཾ ཝེ ཧོཏི ཏཱདིནོ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༣.༨༦; ཨིཏིཝུ. ༦༢) –

ཨེཝམཱགཏེ ཨིནྡྲིཡསུཏྟེ ཨིདྷ ཙ མགྒོ ‘‘ཨཱསཝཀྑཡོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ཛཱནནྟསྶ པསྶནྟསྶ ཨཧཾ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམཾ ཝདཱམཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ནོ ཨཛཱནཏོ ནོ ཨཔསྶཏོཏི ཡོ པན ན ཛཱནཱཏི ན པསྶཏི, ཏསྶ ནོ ཝདཱམཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏེན ཡེ ཨཛཱནཏོ ཨཔསྶཏོཔི སཾསཱརསུདྡྷིཾ ཝདནྟི, ཏེ པཊིཀྑིཔཏི. པུརིམེན ཝཱ པདདྭཡེན ཨུཔཱཡོ ཝུཏྟོ, ཨིམིནཱ ཨནུཔཱཡཔཊིསེདྷོ. སངྑེཔེན ཙེཏྠ ཉཱཎཾ ཨཱསཝཀྑཡཀརཾ, སེསཾ ཏསྶ པརིཀྑཱརོཏི དསྶེཏི.

ཨིདཱནི ཡཾ ཛཱནཏོ ཡཾ པསྶཏོ ཨཱསཝཀྑཡོ ཧོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀིཉྩ, བྷིཀྑཝེ, ཛཱནཏོ’’ཏི པུཙྪཾ ཨཱརབྷི. ཏཏྠ ཛཱནནཱ བཧུཝིདྷཱ. དབྦཛཱཏིཀོ ཨེཝ ཧི ཀོཙི བྷིཀྑུ ཚཏྟཾ ཀཱཏུཾ ཛཱནཱཏི, ཀོཙི ཙཱིཝརཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརཾ, ཏསྶ ཨཱིདིསཱནི ཀམྨཱནི ཝཏྟསཱིསེ ཋཏྭཱ ཀརོནྟསྶ སཱ ཛཱནནཱ ‘‘མགྒཕལཱནཾ པདཊྛཱནཾ ན ཧོཏཱི’’ཏི ན ཝཏྟབྦཱ. ཡོ པན སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ ཝེཛྫཀམྨཱདཱིནི ཀཱཏུཾ ཛཱནཱཏི, ཏསྶེཝཾ ཛཱནཏོ ཨཱསཝཱ ཝཌྜྷནྟིཡེཝ. ཏསྨཱ ཡཾ ཛཱནཏོ ཡཾ པསྶཏོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡོ ཧོཏི, ཏདེཝ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདི. ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརསུཏྟེ སངྑེཔཏོ ཝུཏྟམེཝ.

ཏཏྠ པན ‘‘ཡོནིསོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ མནསི ཀརོནྟོ ཨཀུསལཾ པཛཧཏི, ཀུསལཾ བྷཱཝེཏཱི’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༡༦) ཨཱགཏཏྟཱ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑནྟི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཏྠཝིབྷཱཝནཱ ཀཏཱ. ཨིདྷ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑནྟི, བྷིཀྑཝེ, ཛཱནཏོ པསྶཏོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡོ ཧོཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༡༥; སཾ. ནི. ༣.༡༠༡; ༥.༡༠༩༥) ཨཱགཏཏྟཱ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑནྟི པརིཉྙཱཔཊིཝེདྷཝསེན པརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན མགྒཉཱཎེན ཛཱནཏོ པསྶཏོ ཨཱསཝཱནཾ ཁཡོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཱསཝེསུ ཙ པཋམམགྒེན དིཊྛཱསཝོ ཁཱིཡཏི, ཏཏིཡམགྒེན ཀཱམཱསཝོ, ཙཏུཏྠམགྒེན བྷཝཱསཝོ ཨཝིཛྫཱསཝོ ཙ ཁཱིཡཏཱིཏི ཝེདིཏབྦོ.

གཱཐཱསུ ཝིམུཏྟིཉཱཎནྟི ཝིམུཏྟིཡཾ ནིབྦཱནེ ཕལེ ཙ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཾ. ཨུཏྟམནྟི ཨུཏྟམདྷམྨཱརམྨཎཏྟཱ ཨུཏྟམཾ. ཁཡེ ཉཱཎནྟི ཨཱསཝཱནཾ སཾཡོཛནཱནཉྩ ཁཡེ ཁཡཀརེ ཨརིཡམགྒེ ཉཱཎཾ. ‘‘ཁཱིཎཱ སཾཡོཛནཱ ཨིཏི ཉཱཎ’’ནྟི ཨིདྷཱཔི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷིཏབྦཾ. ཏེན པཧཱིནཀིལེསཔཙྩཝེཀྑཎཾ དསྶེཏི. ཨེཝམེཏྠ ཙཏྟཱརིཔི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཱནི ཝུཏྟཱནི ཧོནྟི. ཨཝསིཊྛཀིལེསཔཙྩཝེཀྑཎཱ ཧི ཨིདྷ ནཏྠི ཨརཧཏྟཕལཱདྷིགམསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཡཐཱ ཙེཏྠ ཛཱནཏོ པསྶཏོཏི ནིབྦཱནཱདྷིགམེན སམྨཱདིཊྛིཀིཙྩཾ ཨདྷིཀཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ, ཨེཝཾ སམྨཔྤདྷཱནཀིཙྩམྤི ཨདྷིཀམེཝ ཨིཙྪིཏབྦནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ན ཏྭེཝིདཾ ཀུསཱིཏེནཱ’’ཏི ཨོསཱནགཱཐམཱཧ.

ཏཏྠ ན ཏྭེཝིདནྟི ན ཏུ ཨེཝ ཨིདཾ. ཏུསདྡོ ནིཔཱཏམཏྟཾ. བཱལེནམཝིཛཱནཏཱཏི མཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཨིདཾ སེཀྑམགྒེན ཨསེཀྑམགྒེན ཙ པཏྟབྦཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཀཱཡགནྠཱདིསབྦགནྠཱནཾ པམོཙནཾ པམོཙནསྶ ནིམིཏྟབྷཱུཏཾ ནིབྦཱནཾ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨཝིཛཱནཏཱ ཏཏོ ཨེཝ བཱལེན ཨཝིདྡསུནཱ ཡཐཱ ཨདྷིགནྟུཾ ན སཀྐཱ, ཨེཝཾ ཀུསཱིཏེན ནིབྦཱིརིཡེནཱཔི, ཏསྨཱ ཏདདྷིགམཱཡ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡེན བྷཝིཏབྦནྟི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡསྶཱཡཾ དྷམྨོ, ནོ ཀུསཱིཏསྶ’’ (དཱི. ནི. ༣.༣༥༨).

‘‘ཨཱརམྦྷཐ ནིཀྐམཐ, ཡུཉྫཐ བུདྡྷསཱསནེ;

དྷུནཱཐ མཙྩུནོ སེནཾ, ནལཱ༹གཱརཾཝ ཀུཉྫརོ’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༡༨༥; ནེཏྟི. ༢༩; མི. པ. ༥.༡.༤);

ཏཏིཡསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༤. སམཎབྲཱཧྨཎསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༣. ཙཏུཏྠེ ཡེ ཧི ཀེཙཱིཏི ཡེ ཀེཙི. ཨིདཾ དུཀྑནྟི ཡཐཱབྷཱུཏཾ ནཔྤཛཱནནྟཱིཏི ‘‘ཨིདཾ དུཀྑཾ, ཨེཏྟཀཾ དུཀྑཾ, ན ཨིཏོ བྷིཡྻོ’’ཏི ཨཝིཔརཱིཏཾ སབྷཱཝསརསལཀྑཎཏོ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ དུཀྑསཙྩཾ ན ཛཱནནྟི ན པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟི. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ན མེ ཏེ, བྷིཀྑཝེཏིཨཱདཱིསུ ཨཡཾ སངྑེཔཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ ཨནནུཡུཏྟཱ པབྦཛྫཱམཏྟསམཎཱ ཙེཝ ཛཱཏིམཏྟབྲཱཧྨཎཱ ཙ ན མཡཱ ཏེ སམིཏཔཱཔསམཎེསུ སམཎོཏི, བཱཧིཏཔཱཔབྲཱཧྨཎེསུ བྲཱཧྨཎོཏི ཙ སམྨཏཱ ཨནུཉྙཱཏཱ. ཀསྨཱ? སམཎཀརཎཱནཾ བྲཱཧྨཎཀརཎཱནཉྩ དྷམྨཱནཾ ཨབྷཱཝཏོཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ན ཙ པན ཏེ ཨཱཡསྨནྟོ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ སཱམཉྙཏྠནྟི སཱམཉྙསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ, ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནཱིཏི ཨཏྠོ. བྲཧྨཉྙཏྠནྟི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཨཔརེ པན ‘‘སཱམཉྙཏྠནྟི ཙཏྟཱརོ ཨརིཡམགྒཱ, བྲཧྨཉྙཏྠནྟི ཙཏྟཱརི ཨརིཡཕལཱནཱི’’ཏི ཝདནྟི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. སུཀྐཔཀྑོ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན ཝེདིཏབྦོ. གཱཐཱསུ ཨཔུབྦཾ ནཏྠི.

ཙཏུཏྠསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༥. སཱིལསམྤནྣསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༤. པཉྩམེ སཱིལསམྤནྣཱཏི ཨེཏྠ སཱིལཾ ནཱམ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརསཱིལཾ, ཏེན སམྤནྣཱ སམནྣཱགཏཱཏི སཱིལསམྤནྣཱ. སམཱདྷིཔཉྙཱསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཝིམུཏྟི པན ཕལཝིམུཏྟིཡེཝ, ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཾ. ཨེཝམེཏྠ སཱིལཱདཡོ ཏཡོ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཱ, ཝིམུཏྟི ལོཀུཏྟརཱཝ, ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ ལོཀིཡམེཝ. དིཊྛདྷམྨིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེཧི ཡཐཱརཧཾ པརེ ཨོཝདནྟི ཨནུསཱསནྟཱིཏི ཨོཝཱདཀཱ. ཝིཉྙཱཔཀཱཏི ཀམྨཱནི ཀམྨཕལཱནི ཙ, ཝིཉྙཱཔཀཱ, ཏཏྠ ཙ ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ. ཨིམེ དྷམྨཱ སཱཝཛྫཱ, ཨིམེ དྷམྨཱ ཨནཝཛྫཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀུསལཱདིཝིབྷཱགཏོ ཁནྡྷཱདིཝིབྷཱགཏོ སལཀྑཎཏོ སཱམཉྙལཀྑཎཏོཏི ཝིཝིདྷེཧི ནཡེཧི དྷམྨཱནཾ ཉཱཔཀཱ ཨཝབོདྷཀཱ. སནྡསྶཀཱཏི ཏེཡེཝ དྷམྨེ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཝིཡ པརསྶ པཙྩཀྑཏོ དསྶེཏཱརོ. སམཱདཔཀཱཏི ཡཾ སཱིལཱདི ཡེཧི ཨསམཱདིནྣཾ, ཏསྶ སམཱདཱཔེཏཱརོ, ཏཏྠ ཏེ པཏིཊྛཱཔེཏཱརོ. སམུཏྟེཛཀཱཏི ཨེཝཾ ཀུསལདྷམྨེསུ པཏིཊྛིཏཱནཾ ཨུཔརི ཨདྷིཙིཏྟཱནུཡོགེ ནིཡོཛནཝསེན ཙིཏྟསྶ སམྨཱ ཨུཏྟེཛཀཱ, ཡཐཱ ཝིསེསཱདྷིགམོ ཧོཏི, ཨེཝཾ ནིསཱམནཝསེན ཏེཛཀཱ. སམྤཧཾསཀཱཏི ཏེསཾ ཡཐཱལདྡྷེཧི ཨུཔརིལདྡྷབྦེཧི ཙ གུཎཝིསེསེཧི ཙིཏྟསྶ སམྨཱ པཧཾསཀཱ, ལདྡྷསྶཱདཝསེན སུཊྛུ ཏོསཀཱ. ཨལཾསམཀྑཱཏཱརོཏི ཨལཾ པརིཡཏྟཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨཔརིཧཱཔེཏྭཱ སམྨདེཝ ཨནུགྒཧཱདྷིཔྤཱཡེན ཨཀྑཱཏཱརོ.

ཨཐ ཝཱ སནྡསྶཀཱཏི དྷམྨཾ དེསེནྟཱ པཝཏྟིནིཝཏྟིཡོ སབྷཱཝསརསལཀྑཎཏོ སམྨདེཝ དསྶེཏཱརོ. སམཱདཔཀཱཏི ཙིཏྟེ པཏིཊྛཱཔནཝསེན ཏསྶེཝ ཨཏྠསྶ གཱཧཱཔཀཱ. སམུཏྟེཛཀཱཏི ཏདཏྠགྒཧཎེ ཨུསྶཱཧཛནནེན སམྨདེཝ ཝོདཔཀཱ ཛོཏཀཱ ཝཱ. སམྤཧཾསཀཱཏི ཏདཏྠཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨཱནིསཾསདསྶནེན སམྨདེཝ པཧཾསཀཱ ཏོསཀཱ. ཨལཾསམཀྑཱཏཱརོཏི སམཏྠཱ ཧུཏྭཱ ཝུཏྟནཡེན སམཀྑཱཏཱརོ. སདྡྷམྨསྶཱཏི པཊིཝེདྷསདྡྷམྨསྶ, ཏིཝིདྷསྶཱཔི ཝཱ སདྡྷམྨསྶ དེསེཏཱརོ.

དསྶནམྤཧནྟི དསྶནམྤི ཨཧཾ. ཏཾ པནེཏཾ ཙཀྑུདསྶནཾ ཉཱཎདསྶནནྟི དུཝིདྷཾ. ཏཏྠ པསནྣེཧི ཙཀྑཱུཧི ཨརིཡཱནཾ ཨོལོཀནཾ ཙཀྑུདསྶནཾ ནཱམ. ཨརིཡབྷཱཝཀརཱནཾ པན དྷམྨཱནཾ ཨརིཡབྷཱཝསྶ ཙ ཝིཔསྶནཱམགྒཕལེཧི ཨདྷིགམོ ཉཱཎདསྶནཾ ནཱམ. ཨིམསྨིཾ པནཏྠེ ཙཀྑུདསྶནཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཨརིཡཱནཉྷི པསནྣེཧི ཙཀྑཱུཧི ཨོལོཀནམྤི སཏྟཱནཾ བཧཱུཔཀཱརམེཝ. སཝནནྟི ‘‘ཨསུཀོ ནཱམ ཁཱིཎཱསཝོ ཨསུཀསྨིཾ ནཱམ རཊྛེ ཝཱ ཛནཔདེ ཝཱ གཱམེ ཝཱ ནིགམེ ཝཱ ཝིཧཱརེ ཝཱ ལེཎེ ཝཱ ཝསཏཱི’’ཏི ཀཐེནྟཱནཾ སོཏེན སཝནཾ, ཨེཏམྤི བཧཱུཔཀཱརམེཝ. ཨུཔསངྐམནནྟི ‘‘དཱནཾ ཝཱ དསྶཱམི, པཉྷཾ ཝཱ པུཙྪིསྶཱམི, དྷམྨཾ ཝཱ སོསྶཱམི, སཀྐཱརཾ ཝཱ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཝརཱུཔེན ཙིཏྟེན ཨརིཡཱནཾ ཨུཔསངྐམནཾ. པཡིརུཔཱསནནྟི པཉྷཔཡིརུཔཱསནཾ, ཨརིཡཱནཾ གུཎེ སུཏྭཱ ཏེ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ནིམནྟེཏྭཱ དཱནཾ ཝཱ དཏྭཱ ཝཏྟཾ ཝཱ ཀཏྭཱ ‘‘ཀིཾ, བྷནྟེ, ཀུསལ’’ནྟིཨཱདིནཱ ནཡེན པཉྷཔུཙྪནནྟི ཨཏྠོ. ཝེཡྻཱཝཙྩཱདིཀརཎཾ པཡིརུཔཱསནཾཡེཝ. ཨནུསྶརཎནྟི རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནེསུ ནིསིནྣསྶ ‘‘ཨིདཱནི ཨརིཡཱ གུམྦལེཎམཎྜཔཱདཱིསུ ཛྷཱནཝིཔསྶནཱམགྒཕལསུཁེཧི ཝཱིཏིནཱམེནྟཱི’’ཏི ཏེསཾ དིབྦཝིཧཱརཱདིགུཎཝིསེསཱརམྨཎཾ ཨནུསྶརཎཾ. ཡོ ཝཱ ཏེསཾ སནྟིཀཱ ཨོཝཱདོ ལདྡྷོ ཧོཏི, ཏཾ ཨཱཝཛྫིཏྭཱ ‘‘ཨིམསྨིཾ ཋཱནེ སཱིལཾ ཀཐིཏཾ, ཨིམསྨིཾ སམཱདྷི, ཨིམསྨིཾ ཝིཔསྶནཱ, ཨིམསྨིཾ མགྒོ, ཨིམསྨིཾ ཕལ’’ནྟི ཨེཝཾ ཨནུསྶརཎཾ.

ཨནུཔབྦཛྫནྟི ཨརིཡེསུ ཙིཏྟཾ པསཱདེཏྭཱ གྷརཱ ནིཀྑམྨ ཏེསཾ སནྟིཀེ པབྦཛྫཾ. ཨརིཡེསུ ཧི ཙིཏྟཾ པསཱདེཏྭཱ ཏེསཾཡེཝ སནྟིཀེ པབྦཛིཏྭཱ ཏེསཾཡེཝ ཨོཝཱདཱནུསཱསནིཾ པཙྩཱསཱིསམཱནསྶ ཙརཏོཔི པབྦཛྫཱ ཨནུཔབྦཛྫཱ ནཱམ, ཨཉྙེསཾ སནྟིཀེ ཨོཝཱདཱནུསཱསནིཾ པཙྩཱསཱིསམཱནསྶ ཙརཏོཔི པབྦཛྫཱ ཨནུཔབྦཛྫཱ ནཱམ, ཨརིཡེསུ པསཱདེན ཨཉྙཏྠ པབྦཛིཏྭཱ ཨརིཡཱནཾ སནྟིཀེ ཨོཝཱདཱནུསཱསནིཾ པཙྩཱསཱིསམཱནསྶ ཙརཏོཔི པབྦཛྫཱ ཨནུཔབྦཛྫཱཝ. ཨཉྙེསུ པན པསཱདེན ཨཉྙེསཾཡེཝ སནྟིཀེ པབྦཛིཏྭཱ ཨཉྙེསཾཡེཝ ཨོཝཱདཱནུསཱསནིཾ པཙྩཱསཱིསམཱནསྶ ཙརཏོ པབྦཛྫཱ ཨནུཔབྦཛྫཱ ནཱམ ན ཧོཏི. ཝུཏྟནཡེན པབྦཛིཏེསུ པན མཧཱཀསྶཔཏྠེརསྶ ཏཱཝ ཨནུཔབྦཛྫཾ པབྦཛིཏཱ སཏསཧསྶམཏྟཱ ཨཧེསུཾ, ཏཐཱ ཐེརསྶེཝ སདྡྷིཝིཧཱརིཀསྶ ཙནྡགུཏྟཏྠེརསྶ, ཏསྶཱཔི སདྡྷིཝིཧཱརིཀསྶ སཱུརིཡགུཏྟཏྠེརསྶ, ཏསྶཱཔི སདྡྷིཝིཧཱརིཀསྶ ཨསྶགུཏྟཏྠེརསྶ, ཏསྶཱཔི སདྡྷིཝིཧཱརིཀསྶ ཡོནཀདྷམྨརཀྑིཏཏྠེརསྶ. ཏསྶ པན སདྡྷིཝིཧཱརིཀོ ཨསོཀརཉྙོ ཀནིཊྛབྷཱཏཱ ཏིསྶཏྠེརོ ནཱམ ཨཧོསི. ཏསྶ ཨནུཔབྦཛྫཾ པབྦཛིཏཱ ཨཌྜྷཏེཡྻཀོཊིསངྑཱ ཨཧེསུཾ. དཱིཔཔྤསཱདཀམཧཱམཧིནྡཏྠེརསྶ པན ཨནུཔབྦཛིཏཱནཾ གཎནཔརིཙྪེདོ ནཏྠི. ཡཱཝཛྫདིཝསཱ ལངྐཱདཱིཔེ སཏྠརི པསཱདེན པབྦཛནྟཱ མཧཱམཧིནྡཏྠེརསྶེཝ ཨནུཔབྦཛྫནྟི ནཱམ.

ཨིདཱནི ཡེན ཀཱརཎེན ཏེསཾ ཨརིཡཱནཾ དསྶནཱདི བཧཱུཔཀཱརནྟི ཝུཏྟཾ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཐཱརཱུཔེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཏཐཱརཱུཔེཏི ཏཱདིསེ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣེ ཨརིཡེ. ཡསྨཱ དསྶནསཝནཱནུསྶརཎཱནི ཨུཔསངྐམནཔཡིརུཔཱསནཊྛཱནཱནི, ཏསྨཱ ཏཱནི ཨནཱམསིཏྭཱ ཨུཔསངྐམནཔཡིརུཔཱསནཱནིཡེཝ དསྶེཏུཾ ‘‘སེཝཏོ བྷཛཏོ པཡིརུཔཱསཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. དསྶནསཝནཱནུསྶརཎཏོ ཧི ཨརིཡེསུ ཨུཔྤནྣསདྡྷོ ཏེ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཡིརུཔཱསིཏྭཱ པཉྷཾ པུཙྪིཏྭཱ ལདྡྷསཝནཱནུཏྟརིཡོ ཨཔརིཔཱུརེ སཱིལཱདིགུཎེ པརིཔཱུརེསྶཏཱིཏི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘སདྡྷཱཛཱཏོ ཨུཔསངྐམཏི, ཨུཔསངྐམནྟོ པཡིརུཔཱསཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༢.༡༨༣).

ཏཏྠ སེཝཏོཏི ཝཏྟཔཊིཝཏྟཀརཎཝསེན ཀཱལེན ཀཱལཾ ཨུཔསངྐམཏོ. བྷཛཏོཏི སམྤིཡཱཡནབྷཏྟིཝསེན བྷཛཏོ. པཡིརུཔཱསཏོཏི པཉྷཔུཙྪནེན པཊིཔཏྟིཨནུཀརཎེན ཙ པཡིརུཔཱསཏོཏི ཏིཎྞཾ པདཱནཾ ཨཏྠཝིབྷཱགོ དཱིཔེཏབྦོ. ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནསྶ པཱརིཔཱུརི ཨེཀཱུནཝཱིསཏིམསྶ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎསྶ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཝེདིཏབྦཱ.

ཨེཝརཱུཔཱ ཙ ཏེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑཱུཏིཨཱདཱིསུ ཡེ ཡཐཱཝུཏྟགུཎསམནྣཱགམེན ཨེཝརཱུཔཱ ཨེདིསཱ བྷིནྣསབྦཀིལེསཱ བྷིཀྑཱུ, ཏེ དིཊྛདྷམྨིཀཱདིཧིཏེསུ སཏྟཱནཾ ནིཡོཛནཝསེན ཨནུསཱསནཏོ སཏྠཱརོཏིཔི ཝུཙྩནྟི. ཛཱཏིཀནྟཱརཱདིནིཏྠརཎཏོ སཏྠཝཱཧཱཏིཔི, རཱགཱདིརཎཱནཾ ཛཧནཏོ ཛཧཱཔནཏོ ཙ རཎཉྫཧཱཏིཔི, ཨཝིཛྫཱཏམསྶ ཝིནོདནཏོ ཝིནོདཱཔནཏོ ཙ ཏམོནུདཱཏིཔི, སཔརསནྟཱནེསུ པཉྙཱཨཱལོཀཔཉྙཱཨོབྷཱསཔཉྙཱཔཛྫོཏཱནཾ ཀརཎེན ནིབྦཏྟནེན ཨཱལོཀཱདིཀརཱཏིཔི, ཏཐཱ ཉཱཎུཀྐཱཉཱཎཔྤབྷཱདྷམྨུཀྐཱདྷམྨཔྤབྷཱནཾ དྷཱརཎེན ཀརཎེན ཙ ཨུཀྐཱདྷཱརཱཏིཔི, པབྷངྐརཱཏིཔི, ཨཱརཀཏྟཱ ཀིལེསེཧི, ཨནཡེ ན ཨིརིཡནཏོ, ཨཡེ ཙ ཨིརིཡནཏོ པརེསཾ ཏཐཱབྷཱཝཧེཏུབྷཱཝཏོ, སདེཝཀེན ལོཀེན ཨརཎཱིཡཏོ ཨརིཡཱཏིཔི, པཉྙཱཙཀྑུདྷམྨཙཀྑཱུནཾ སཱཏིསཡཔཊིལཱབྷེན ཙཀྑུམནྟོཏིཔི ཝུཙྩནྟི.

གཱཐཱསུ པཱམོཛྫཀརཎཾ ཋཱནནྟི ནིརཱམིསསྶ པམོདསྶ ནིབྦཏྟཀཾ ཋཱནཾ ཀཱརཎཾ. ཨེཏནྟི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦནིདསྶནཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཝིཛཱནཏནྟི སཾཀིལེསཝོདཱནེ ཡཱཐཱཝཏོ ཛཱནནྟཱནཾ. བྷཱཝིཏཏྟཱནནྟི བྷཱཝིཏསབྷཱཝཱནཾ, ཀཱཡབྷཱཝནཱདཱིཧི བྷཱཝིཏསནྟཱནཱནནྟི ཨཏྠོ. དྷམྨཛཱིཝིནནྟི མིཙྪཱཛཱིཝཾ པཧཱཡ དྷམྨེན ཉཱཡེན ཛཱིཝིཀཀཔྤནཏོ, དྷམྨེན ཝཱ ཉཱཡེན ཨཏྟབྷཱཝསྶ པཝཏྟནཏོ, སམཱཔཏྟིབཧུལཏཱཡ ཝཱ ཨགྒཕལདྷམྨེན ཛཱིཝནཏོ དྷམྨཛཱིཝིནཾ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཡདིདཾ བྷཱཝིཏཏྟཱནཾ པརིནིཊྛིཏསམཱདྷིཔཉྙཱབྷཱཝནཱནཾ ཏཏོ ཨེཝ དྷམྨཛཱིཝིནཾ ཨརིཡཱནཾ དསྶནཾ. ཨེཏཾ ཨཝིཔྤཊིསཱརནིམིཏྟཱནཾ སཱིལཱདཱིནཾ པཱརིཔཱུརིཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝིཛཱནཏཾ སཔྤཉྙཛཱཏིཀཱནཾ ཨེཀནྟེནེཝ པཱིཏིཔཱམོཛྫཀཱརཎནྟི.

ཨིདཱནི ཏཾ ཏསྶ ཀཱརཎབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེ ཛོཏཡནྟཱི’’ཏི ཨོསཱནགཱཐཱདྭཡམཱཧ. ཏཏྠ ཏེཏི ཏེ བྷཱཝིཏཏྟཱ དྷམྨཛཱིཝིནོ ཨརིཡཱ. ཛོཏཡནྟཱིཏི པཀཱསཡནྟི. བྷཱསཡནྟཱིཏི སདྡྷམྨོབྷཱསེན ལོཀཾ པབྷཱསཡནྟི, དྷམྨཾ དེསེནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཡེསནྟི ཡེསཾ ཨརིཡཱནཾ. སཱསནནྟི ཨོཝཱདཾ. སམྨདཉྙཱཡཱཏི པུབྦབྷཱགཉཱཎེཧི སམྨདེཝ ཛཱནིཏྭཱ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

པཉྩམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༦. ཏཎྷུཔྤཱདསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༥. ཚཊྛེ ཏཎྷུཔྤཱདཱཏི ཨེཏྠ ཨུཔྤཛྫཏི ཨེཏེསཱུཏི ཨུཔྤཱདཱ. ཀཱ ཨུཔྤཛྫཏི? ཏཎྷཱ. ཏཎྷཱཡ ཨུཔྤཱདཱ ཏཎྷུཔྤཱདཱ, ཏཎྷཱཝཏྠཱུནི ཏཎྷཱཀཱརཎཱནཱིཏི ཨཏྠོ. ཡཏྠཱཏི ཡེསུ ནིམིཏྟབྷཱུཏེསུ. ཨུཔྤཛྫམཱནཱཏི ཨུཔྤཛྫནསཱིལཱ. ཙཱིཝརཧེཏཱུཏི ‘‘ཀཏྠ མནཱཔཾ ཙཱིཝརཾ ལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི ཙཱིཝརཀཱརཎཱ ཨུཔྤཛྫཏི. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨིཏིབྷཝཱབྷཝཧེཏཱུཏི ཨེཏྠ པན ཨིཏཱིཏི ནིདསྶནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཡཐཱ ཙཱིཝརཱདིཧེཏུ, ཨེཝཾ བྷཝཱབྷཝཧེཏུཔཱིཏི ཨཏྠོ. བྷཝཱབྷཝཱཏི ཙེཏྠ པཎཱིཏཔྤཎཱིཏཱནི སཔྤིནཝནཱིཏཱདཱིནི ཨདྷིཔྤེཏཱནི བྷཝཏི ཨཱརོགྱཾ ཨེཏེནཱཏི ཀཏྭཱ. ‘‘སམྤཏྟིབྷཝེསུ པཎཱིཏཔྤཎཱིཏཏརོ བྷཝཱབྷཝོ’’ཏིཔི ཝདནྟི. བྷཝོཏི ཝཱ སམྤཏྟི, ཨབྷཝོཏི ཝིཔཏྟི. བྷཝོཏི ཝུཌྜྷི, ཨབྷཝོཏི ཧཱནི. ཏཾ ནིམིཏྟཉྩ ཏཎྷཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘བྷཝཱབྷཝཧེཏུ ཝཱ’’ཏི.

གཱཐཱ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཏྠཱ ཨེཝ. ཨཔིཙ ཏཎྷཱདུཏིཡོཏི ཏཎྷཱསཧཱཡོ. ཨཡཉྷི སཏྟོ ཨནམཏགྒེ སཾསཱརཝཊྚེ སཾསརནྟོ ན ཨེཀཀོཝ སཾསརཏི, ཏཎྷཾ པན དུཏིཡིཀཾ སཧཱཡིཀཾ ལབྷིཏྭཱཝ སཾསརཏི. ཏཐཱ ཧི ཏཾ པཔཱཏཔཱཏཾ ཨཙིནྟེཏྭཱ མདྷུགཎྷནཀལུདྡཀཾ ཝིཡ ཨནེཀཱདཱིནཝཱཀུལེསུཔི བྷཝེསུ ཨཱནིསཾསམེཝ དསྶེནྟཱི ཨནཏྠཛཱལེ སཱ པརིབྦྷམཱཔེཏི. ཨེཏམཱདཱིནཝཾ ཉཏྭཱཏི ཨེཏཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣེསུ ཁནྡྷེསུ ཨིཏྠབྷཱཝཉྙཐཱབྷཱཝསཉྙིཏཾ ཨཱདཱིནཝཾ ཛཱནིཏྭཱ. ཏཎྷཾ དུཀྑསྶ སམྦྷཝནྟི ‘‘ཏཎྷཱ ཙཱཡཾ ཝཊྚདུཀྑསྶ སམྦྷཝོ པབྷཝོ ཀཱརཎ’’ནྟི ཛཱནིཏྭཱ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ ཨེཀསྶ བྷིཀྑུནོ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཨརཧཏྟུཔྤཏྟི དསྶིཏཱ. ཨིདཱནི ཏཾ ཁཱིཎཱསཝཾ ཐོམེནྟོ ‘‘ཝཱིཏཏཎྷོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཡཾ པནེཏྠ ཨཝུཏྟཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཚཊྛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༧. སབྲཧྨཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༦. སཏྟམེ སབྲཧྨཀཱནཱིཏི སསེཊྛཀཱནི. ཡེསནྟི ཡེསཾ ཀུལཱནཾ. པུཏྟཱནནྟི པུཏྟེཧི པཱུཛིཏསདྡཡོགེན ཧི ཨིདཾ ཀརཎཏྠེ སཱམིཝཙནཾ. ཨཛ྄ཛྷཱགཱརེཏི སཀེ གྷརེ. པཱུཛིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཡཾ གྷརེ ཨཏྠི, ཏེན པཊིཛགྒིཏཱ མནཱཔེན ཙེཝ ཀཱཡིཀཝཱཙསིཀེན ཙ པཙྩུཔཊྛིཏཱ ཧོནྟི. ཨིཏི མཱཏཱཔིཏུཔཱུཛཀཱནི ཀུལཱནི ‘‘སབྲཧྨཀཱནཱི’’ཏི པསཾསིཏྭཱ ཨུཔརིཔི ནེསཾ པསཾསནཱིཡཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘སཔུབྦདེཝཏཱནཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ བྲཧྨཱཏིཨཱདཱིནི ཏེསཾ བྲཧྨཱདིབྷཱཝསཱདྷནཏྠཾ ཝུཏྟཱནི. ཏཏྲཱཡམཏྠཝིབྷཱཝནཱ – བྲཧྨཱཏི སེཊྛཱདྷིཝཙནཾ. ཡཐཱ ཧི བྲཧྨུནོ ཙཏསྶོ བྷཱཝནཱ ཨཝིཛཧིཏཱ ཧོནྟི མེཏྟཱ, ཀརུཎཱ, མུདིཏཱ, ཨུཔེཀྑཱཏི, ཨེཝཾ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ པུཏྟེསུ ཙཏསྶོ བྷཱཝནཱ ཨཝིཛཧིཏཱ ཧོནྟི. ཏཱ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཝེདིཏབྦཱ – ཀུཙྪིགཏསྨིཉྷི དཱརཀེ ‘‘ཀདཱ ན ཁོ པུཏྟཀཾ ཨརོགཾ པརིཔུཎྞངྒཔཙྩངྒཾ པསྶིསྶཱམཱ’’ཏི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ མེཏྟཙིཏྟཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཡདཱ པནེས མནྡོ ཨུཏྟཱནསེཡྻཀོ ཨཱུཀཱཧི ཝཱ མངྐུལེཧི ཝཱ དཊྛོ དུཀྑསེཡྻཱཡ ཝཱ པཱིལི༹ཏོ པརོདཏི ཝིརཝཏི, ཏདཱསྶ སདྡཾ སུཏྭཱ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཀཱརུཉྙཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨཱདྷཱཝིཏྭཱ ཝིདྷཱཝིཏྭཱ ཀཱིལ༹ནཀཱལེ པན ལོབྷནཱིཡཝཡསྨིཾ ཝཱ ཋིཏཀཱལེ དཱརཀཾ ཨོལོཀེཏྭཱ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཙིཏྟཾ སཔྤིམཎྜེ པཀྑིཏྟསཏཝིཧཏཀཔྤཱསཔིཙུཔཊལཾ ཝིཡ མུདུཀཾ ཨཱམོདིཏཾ པམོདིཏཾ, ཏདཱ ནེསཾ མུདིཏཱ ལབྦྷཏི. ཡདཱ པན ཏེསཾ པུཏྟོ དཱརབྷརཎཾ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ པཱཊིཡེཀྐཾ ཨགཱརཾ ཨཛ྄ཛྷཱཝསཏི, ཏདཱ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ‘‘སཀྐོཏི དཱནི ནོ པུཏྟཀོ ཨཏྟནོ དྷམྨཏཱཡ ཛཱིཝིཏུ’’ནྟི མཛ྄ཛྷཏྟབྷཱཝོ ཨུཔྤཛྫཏི. ཨེཝཾ ཏསྨིཾ ཀཱལེ ཨུཔེཀྑཱ ལབྦྷཏི. ཨེཝཾ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ པུཏྟེསུ ཡཐཱཀཱལཾ ཙཏུབྦིདྷསྶཔི བྲཧྨཝིཧཱརསྶ ལབྦྷནཏོ བྲཧྨསདིསཝུཏྟིཏཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘བྲཧྨཱཏི, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི.

པུབྦདེཝཏཱཏི ཨེཏྠ དེཝཱ ནཱམ ཏིཝིདྷཱ – སམྨུཏིདེཝཱ, ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ, ཝིསུདྡྷིདེཝཱཏི. ཏེསུ སམྨུཏིདེཝཱ ནཱམ རཱཛཱནོ ཁཏྟིཡཱ. ཏེ ཧི ‘‘དེཝོ, དེཝཱི’’ཏི ལོཀེ ཝོཧརཱིཡནྟི, དེཝཱ ཝིཡ ལོཀསྶ ནིགྒཧཱནུགྒཧསམཏྠཱ ཙ ཧོནྟི. ཨུཔཔཏྟིདེཝཱ ནཱམ ཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ བྷཝགྒཱ ཨུཔྤནྣཱ སཏྟཱ. ཝིསུདྡྷིདེཝཱ ནཱམ ཁཱིཎཱསཝཱ སབྦཀིལེསཝིསུདྡྷིཏོ. ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – དིབྦནྟི, ཀཱིལ༹ནྟི, ལལ༹ནྟི, ཛོཏནྟི པཊིཔཀྑཾ ཛཡནྟི ཝཱཏི དེཝཱ. ཏེསུ སབྦསེཊྛཱ ཝིསུདྡྷིདེཝཱ. ཡཐཱ ཏེ བཱལཛནེཧི ཀཏཾ ཨཔརཱདྷཾ ཨགཎེཏྭཱ ཨེཀནྟེནེཝ ཏེསཾ ཨནཏྠཧཱནིཾ ཨཏྠུཔྤཏྟིཉྩ ཨཱཀངྑནྟཱཝ ཡཐཱཝུཏྟབྲཧྨཝིཧཱརཡོགེན ཨཏྠཱཡ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ པཊིཔཛྫནྟི, དཀྑིཎེཡྻཏཱཡ ཙ ཏེསཾ ཀཱརཱནཾ མཧཔྥལཏཾ མཧཱནིསཾསཏཉྩ ཨཱཝཧནྟི; ཨེཝམེཝ མཱཏཱཔིཏརོཔི པུཏྟཱནཾ ཨཔརཱདྷཾ ཨགཎེཏྭཱ ཨེཀནྟེནེཝ ཏེསཾ ཨནཏྠཧཱནིཾ ཨཏྠུཔྤཏྟིཉྩ ཨཱཀངྑནྟཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཙཏུབྦིདྷསྶཔི བྲཧྨཝིཧཱརསྶ ལབྦྷནཏོ ཨཏྠཱཡ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ པཊིཔཛྫནྟཱ པརམདཀྑིཎེཡྻཱ ཧུཏྭཱ ཨཏྟནི ཀཏཱནཾ ཀཱརཱནཾ མཧཔྥལཏཾ མཧཱནིསཾསཏཉྩ ཨཱཝཧནྟི. སབྦདེཝེཧི ཙ པཋམཾ ཏེསཾ ཨུཔཀཱརཝནྟཏཱཡ ཏེ ཨཱདིཏོཡེཝ དེཝཱ. ཏེསཉྷི ཝསེན ཏེ པཋམཾ ཨཉྙེ དེཝེ ‘‘དེཝཱ’’ཏི ཛཱནནྟི ཨཱརཱདྷེནྟི པཡིརུཔཱསནྟི, ཨཱརཱདྷནཝིདྷིཾ ཉཏྭཱ ཏཐཱ པཊིཔཛྫནྟཱ ཏསྶཱ པཊིཔཏྟིཡཱ ཕལཾ ཨདྷིགཙྪནྟི, ཏསྨཱ ཏེ པཙྪཱདེཝཱ ནཱམ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པུབྦདེཝཏཱཏི, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི.

པུབྦཱཙརིཡཱཏི པཋམཨཱཙརིཡཱ. མཱཏཱཔིཏརོ ཧི པུཏྟེ སིཀྑཱཔེནྟཱ ཨཏིཏརུཎཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ‘‘ཨེཝཾ ནིསཱིད, ཨེཝཾ གཙྪ, ཨེཝཾ ཏིཊྛ, ཨེཝཾ སཡ, ཨེཝཾ ཁཱད, ཨེཝཾ བྷུཉྫ, ཨཡཾ ཏེ ‘ཏཱཏཱ’ཏི ཝཏྟབྦོ, ཨཡཾ ‘བྷཱཏིཀཱ’ཏི, ཨཡཾ ‘བྷགིནཱི’ཏི, ཨིདཾ ནཱམ ཀཱཏུཾ ཝཊྚཏི, ཨིདཾ ན ཝཊྚཏི, ཨསུཀཾ ནཱམ ཨུཔསངྐམིཏུཾ ཝཊྚཏི, ཨསུཀཾ ནཱམ ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི གཱཧེནྟི སིཀྑཱཔེནྟི. ཨཔརབྷཱགེ ཨཉྙེ ཨཱཙརིཡཱཔི སིཔྤཾ མུདྡཾ གཎནནྟི ཨེཝམཱདིཾ སིཀྑཱཔེནྟི, ཨཉྙེ སརཎཱནི དེནྟི, སཱིལེསུ པཏིཊྛཱཔེནྟི, པབྦཱཛེནྟི, དྷམྨཾ ཨུགྒཎྷཱཔེནྟི, ཨུཔསམྤཱདེནྟི, སོཏཱཔཏྟིམགྒཱདཱིནི པཱཔེནྟི. ཨིཏི སབྦེཔི ཏེ པཙྪཱཨཱཙརིཡཱ ནཱམ. མཱཏཱཔིཏརོ པན སབྦཔཋམཾ. ཏེནཱཧ ‘‘པུབྦཱཙརིཡཱཏི, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི.

ཨཱཧུནེཡྻཱཏི ཨཱནེཏྭཱ ཧུནིཏབྦནྟི ཨཱཧུནཾ, དཱུརཏོཔི ཨཱནེཏྭཱ ཕལཝིསེསཾ ཨཱཀངྑནྟེན གུཎཝནྟེསུ དཱཏབྦཱནཾ ཨནྣཔཱནཝཏྠཙྪཱདནཱདཱིནཾ ཨེཏཾ ནཱམཾ, ཨུཔཀཱརཁེཏྟཏཱཡ ཏཾ ཨཱཧུནཾ ཨརཧནྟཱིཏི ཨཱཧུནེཡྻཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཧུནེཡྻཱཏི, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི.

ཨིདཱནི ཏེསཾ བྲཧྨཱདིབྷཱཝེ ཀཱརཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ? བཧུཀཱརཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏཱུཏི ཏཾ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ བྲཧྨཱདིཨདྷིཝཙནཾ ཀེན ཀཱརཎེནཱཏི ཙེཏི ཨཏྠོ. བཧུཀཱརཱཏི བཧཱུཔཀཱརཱ. ཨཱཔཱདཀཱཏི ཛཱིཝིཏསྶ ཨཱཔཱདཀཱ, པཱལཀཱ. པུཏྟཱནཉྷི མཱཏཱཔིཏཱུཧི ཛཱིཝིཏཾ ཨཱཔཱདིཏཾ པཱལིཏཾ གྷཊིཏཾ ཨནུཔྤབནྡྷེན པཝཏྟིཏཾ སམྤཱདིཏཾ. པོསཀཱཏི ཧཏྠཔཱདེ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཧདཡལོཧིཏཾ པཱཡེཏྭཱ པོསེཏཱརོ. ཨིམསྶ ལོཀསྶ དསྶེཏཱརོཏི པུཏྟཱནཾ ཨིམསྨིཾ ལོཀེ ཨིཊྛཱནིཊྛཱརམྨཎདསྶནཾ ནཱམ མཱཏཱཔིཏརོ ནིསྶཱཡ ཛཱཏནྟི ཏེ ནེསཾ ཨིམསྶ ལོཀསྶ དསྶེཏཱརོ ནཱམ. ཨིཏི ཏེསཾ བཧུཀཱརཏྟཾ བྲཧྨཱདིབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཾ དསྶིཏཾ, ཡེན པུཏྟོ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ལོཀིཡེན ཨུཔཀཱརེན ཀེནཙི པརིཡཱཡེན པརིཡནྟཾ པཊིཀཱརཾ ཀཱཏུཾ ན སམཏྠོཡེཝ. སཙེ ཧི པུཏྟོ ‘‘མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨུཔཀཱརསྶ པཙྩུཔཀཱརཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨུཊྛཱཡ སམུཊྛཱཡ ཝཱཡམནྟོ དཀྑིཎེ ཨཾསཀཱུཊེ མཱཏརཾ, ཨིཏརསྨིཾ པིཏརཾ ཋཔེཏྭཱ ཝསྶསཏཱཡུཀོ སཀལཾ ཝསྶསཏམྤི པརིཧརེཡྻ ཙཏཱུཧི པཙྩཡེཧི ཨུཙྪཱདནཔརིམདྡནནྷཱཔནསམྦཱཧནཱདཱིཧི ཙ ཡཐཱརུཙི ཨུཔཊྛཧནྟོ ཏེསཾ མུཏྟཀརཱིསམྤི ཨཛིགུཙྪནྟོ, ན ཨེཏྟཱཝཏཱ པུཏྟེན མཱཏཱཔིཏཱུནཾ པཊིཀཱརོ ཀཏོ ཧོཏི ཨཉྙཏྲ སདྡྷཱདིགུཎཝིསེསེ པཏིཊྛཱཔནཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘དྭིནྣཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ན སུཔྤཊིཀཱརཾ ཝདཱམི. ཀཏམེསཾ དྭིནྣཾ? མཱཏུ ཙ པིཏུ ཙ. ཨེཀེན, བྷིཀྑཝེ, ཨཾསེན མཱཏརཾ པརིཧརེཡྻ, ཨེཀེན ཨཾསེན པིཏརཾ པརིཧརེཡྻ ཝསྶསཏཱཡུཀོ ཝསྶསཏཛཱིཝཱི, སོ ཙ ནེསཾ ཨུཙྪཱདནཔརིམདྡནནྷཱཔནསམྦཱཧནེན, ཏེ ཙ ཏཏྠེཝ མུཏྟཀརཱིསཾ ཙཛེཡྻུཾ, ན ཏྭེཝ, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཀཏཾ ཝཱ ཧོཏི པཊིཀཏཾ ཝཱ. ཨིམིསྶཱ ཙ, བྷིཀྑཝེ, མཧཱཔཐཝིཡཱ པཧཱུཏརཏྟརཏནཱཡ མཱཏཱཔིཏརོ ཨིསྶརིཡཱདྷིཔཙྩེ རཛྫེ པཏིཊྛཱཔེཡྻ, ན ཏྭེཝ, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཀཏཾ ཝཱ ཧོཏི པཊིཀཏཾ ཝཱ. ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ? བཧུཀཱརཱ, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏརོ པུཏྟཱནཾ ཨཱཔཱདཀཱ པོསཀཱ ཨིམསྶ ལོཀསྶ དསྶེཏཱརོ.

‘‘ཡོ ཙ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏརོ ཨསྶདྡྷེ སདྡྷཱསམྤདཱཡ སམཱདཔེཏི ནིཝེསེཏི པཏིཊྛཱཔེཏི. དུསྶཱིལེ སཱིལསམྤདཱཡ, མཙྪརིནོ ཙཱགསམྤདཱཡ, དུཔྤཉྙེ པཉྙཱསམྤདཱཡ སམཱདཔེཏི ནིཝེསེཏི པཏིཊྛཱཔེཏི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཀཏཉྩ ཧོཏི པཊིཀཏཉྩཱ’’ཏི (ཨ. ནི. ༢.༣༤).

ཏཐཱ –

‘‘མཱཏཱཔིཏུཨུཔཊྛཱནཾ, པུཏྟདཱརསྶ སངྒཧོ’’ཏི; (ཁུ. པཱ. ༥.༦);

‘‘མཱཏཱཔིཏུཨུཔཊྛཱནཾ, བྷིཀྑཝེ, པཎྜིཏཔཉྙཏྟ’’ནྟི ཙ –

ཨེཝམཱདཱིནི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ པུཏྟསྶ བཧཱུཔཀཱརབྷཱཝསཱདྷཀཱནི སུཏྟཱནི དཊྛབྦཱནི.

གཱཐཱསུ ཝུཙྩརེཏི ཝུཙྩནྟི ཀཐཱིཡནྟི. པཛཱཡ ཨནུཀམྤཀཱཏི པརེསཾ པཱཎཾ ཚིནྡིཏྭཱཔི ཨཏྟནོ སནྟཀཾ ཡཾཀིཉྩི ཙཛིཏྭཱཔི ཨཏྟནོ པཛཾ པཊིཛགྒནྟི གོཔཡནྟི, ཏསྨཱ པཛཱཡ ཨཏྟནོ པུཏྟཱནཾ ཨནུཀམྤཀཱ ཨནུགྒཱཧཀཱ.

ནམསྶེཡྻཱཏི སཱཡཾ པཱཏཾ ཨུཔཊྛཱནཾ གནྟྭཱ ‘‘ཨིདཾ མཡ྄ཧཾ ཨུཏྟམཾ པུཉྙཀྑེཏྟ’’ནྟི ནམཀྐཱརཾ ཀརེཡྻ. སཀྐརེཡྻཱཏི སཀྐཱརེན པཊིམཱནེཡྻ. ཨིདཱནི ཏཾ སཀྐཱརཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨནྣེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨནྣེནཱཏི ཡཱགུབྷཏྟཁཱདནཱིཡེན. པཱནེནཱཏི ཨཊྛཝིདྷཔཱནེན. ཝཏྠེནཱཏི ནིཝཱསནཔཱརུཔནེན. སཡནེནཱཏི མཉྩཔཱིཋབྷིསིབིམྦོཧནཱདིནཱ སཡནེན. ཨུཙྪཱདནེནཱཏི དུགྒནྡྷཾ པཊིཝིནོདེཏྭཱ སུགནྡྷཀརཎུཙྪཱདནེན. ནྷཱནེནཱཏི སཱིཏཀཱལེ ཨུཎྷོདཀེན, ཨུཎྷཀཱལེ སཱིཏོདཀེན གཏྟཱནི པརིསིཉྩིཏྭཱ ནྷཱཔནེན. པཱདཱནཾ དྷོཝནེན ཙཱཏི ཨུཎྷོདཀསཱིཏོདཀེཧི པཱདདྷོཝནེན ཙེཝ ཏེལམཀྑནེན ཙ.

ཏཱཡ ནཾ པཱརིཙརིཡཱཡཱཏི ཨེཏྠ ནནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ, ཡཐཱཝུཏྟཔརིཙརཎེན. ཨཐ ཝཱ པཱརིཙརིཡཱཡཱཏི བྷརཎཀིཙྩཀརཎཀུལཝཾསཔཏིཊྛཱཔནཱདིནཱ པཉྩཝིདྷཨུཔཊྛཱནེན. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘པཉྩཧི ཁོ, གཧཔཏིཔུཏྟ, ཋཱནེཧི པུཏྟེན པུརཏྠིམཱ དིསཱ མཱཏཱཔིཏརོ པཙྩུཔཊྛཱཏབྦཱ ‘བྷཏོ ནེ བྷརིསྶཱམི, ཀིཙྩཾ ནེསཾ ཀརིསྶཱམི, ཀུལཝཾསཾ ཋཔེསྶཱམི, དཱཡཛྫཾ པཊིཔཛྫིསྶཱམི. ཨཐ ཝཱ པན ནེསཾ པེཏཱནཾ ཀཱལཀཏཱནཾ དཀྑིཎམནུཔྤདསྶཱམཱི’ཏི. ཨིམེཧི ཁོ, གཧཔཏིཔུཏྟ, པཉྩཧི ཋཱནེཧི པུཏྟེན པུརཏྠིམཱ དིསཱ མཱཏཱཔིཏརོ པཙྩུཔཊྛིཏཱ པཉྩཧི ཋཱནེཧི པུཏྟཾ ཨནུཀམྤནྟི – པཱཔཱ ནིཝཱརེནྟི, ཀལྱཱཎེ ནིཝེསེནྟི, སིཔྤཾ སིཀྑཱཔེནྟི, པཏིརཱུཔེན དཱརེན སཾཡོཛེནྟི, སམཡེ དཱཡཛྫཾ ནིཡྻཱདེནྟཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༢༦༧).

ཨཔིཙ ཡོ མཱཏཱཔིཏརོ ཏཱིསུ ཝཏྠཱུསུ ཨབྷིཔྤསནྣེ ཀཏྭཱ སཱིལེསུ ཝཱ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ པབྦཛྫཱཡ ཝཱ ནིཡོཛེཏྭཱ ཨུཔཊྛཧཏི, ཨཡཾ མཱཏཱཔིཏུཨུཔཊྛཱཀཱནཾ ཨགྒོཏི ཝེདིཏབྦོ. སཱ པནཱཡཾ པཱརིཙརིཡཱ པུཏྟསྶ ཨུབྷཡལོཀཧིཏསུཁཱཝཧཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨིདྷེཝ ནཾ པསཾསནྟི, པེཙྩ སགྒེ པམོདཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཏཏྠ ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ ལོཀེ. མཱཏཱཔིཏུཨུཔཊྛཱཀཉྷི པུགྒལཾ པཎྜིཏམནུསྶཱ ཏཏྠ པཱརིཙརིཡཱཡ པསཾསནྟི ཝཎྞེནྟི ཐོམེནྟི, ཏསྶ ཙ དིཊྛཱནུགཏིཾ ཨཱཔཛྫནྟཱ སཡམྤི ཨཏྟནོ མཱཏཱཔིཏཱུསུ ཏཐཱ པཊིཔཛྫིཏྭཱ མཧནྟཾ པུཉྙཾ པསཝནྟི. པེཙྩཱཏི པརལོཀཾ གནྟྭཱ སགྒེ ཋིཏོ མཱཏཱཔིཏུཔཊྛཱཀོ དིབྦསམྤཏྟཱིཧི མོདཏི པམོདཏི ཨབྷིནནྡཏཱིཏི.

སཏྟམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༨. བཧུཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༧. ཨཊྛམེ བྲཱཧྨཎགཧཔཏིཀཱཏི བྲཱཧྨཎཱ ཙེཝ གཧཔཏིཀཱ ཙ. ཋཔེཏྭཱ བྲཱཧྨཎེ ཡེ ཀེཙི ཨགཱརཾ ཨཛ྄ཛྷཱཝསནྟཱ ཨིདྷ གཧཔཏིཀཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. ཡེཏི ཨནིཡམཏོ ནིདྡིཊྛཔརཱམསནཾ. ཝོཏི ཨུཔཡོགབཧུཝཙནཾ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཏུམྷཱཀཾ བཧཱུཔཀཱརཱ བྲཱཧྨཎགཧཔཏིཀཱ, ཡེ བྲཱཧྨཎཱ ཙེཝ སེསཨགཱརིཀཱ ཙ ‘‘ཏུམྷེ ཨེཝ ཨམྷཱཀཾ པུཉྙཀྑེཏྟཾ, ཡཏྠ མཡཾ ཨུདྡྷགྒིཀཾ དཀྑིཎཾ པཏིཊྛཱཔེམ སོཝགྒིཀཾ སུཁཝིཔཱཀཾ སགྒསཾཝཏྟནིཀ’’ནྟི ཙཱིཝརཱདཱིཧི པཙྩཡེཧི པཏིཨུཔཊྛིཏཱཏི.

ཨེཝཾ ‘‘ཨཱམིསདཱནེན ཨཱམིསསཾཝིབྷཱགེན ཨཱམིསཱནུགྒཧེན གཧཊྛཱ བྷིཀྑཱུནཾ ཨུཔཀཱརཝནྟོ’’ཏི དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི དྷམྨདཱནེན དྷམྨསཾཝིབྷཱགེན དྷམྨཱནུགྒཧེན བྷིཀྑཱུནམྤི ཏེསཾ ཨུཔཀཱརཝནྟཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཏུམྷེཔི, བྷིཀྑཝེ,’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

ཨིམིནཱ ཀིཾ ཀཐིཏཾ? པིཎྜཱཔཙཱཡནཾ ནཱམ ཀཐིཏཾ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – བྷིཀྑཝེ, ཡསྨཱ ཨིམེ བྲཱཧྨཎགཧཔཏིཀཱ ནེཝ ཏུམྷཱཀཾ ཉཱཏཀཱ, ན མིཏྟཱ, ན ཨིཎཾ ཝཱ དྷཱརེནྟི, ཨཐ ཁོ ‘‘ཨིམེ སམཎཱ སམྨགྒཏཱ སམྨཱ པཊིཔནྣཱ, ཨེཏྠ ནོ ཀཱརཱ མཧཔྥལཱ བྷཝིསྶནྟི མཧཱནིསཾསཱ’’ཏི ཕལཝིསེསཾ ཨཱཀངྑནྟཱ ཏུམྷེ ཙཱིཝརཱདཱིཧི ཨུཔཊྛཧནྟི. ཏསྨཱ ཏཾ ཏེསཾ ཨདྷིཔྤཱཡཾ པརིཔཱུརེནྟཱ ཨཔྤམཱདེན སམྤཱདེཐ, དྷམྨདེསནཱཔི ཝོ ཀཱརཀཱནཾཡེཝ སོབྷཏི, ཨཱདེཡྻཱ ཙ ཧོཏི, ན ཨིཏརེསནྟི ཨེཝཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཾ ཨཔྤམཱདོ ཀརཎཱིཡོཏི.

ཨེཝམིདཾ, བྷིཀྑཝེཏིཨཱདཱིསུ ཨཡཾ སངྑེཔཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཨེཝཾ ཨིམིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན གཧཊྛཔབྦཛིཏེཧི ཨཱམིསདཱནདྷམྨདཱནཝསེན ཨཉྙམཉྙཾ སནྣིསྶཱཡ ཀཱམཱདིཝསེན ཙཏུབྦིདྷསྶཔི ཨོགྷསྶ ནིཏྠརཎཏྠཱཡ སཀལསྶཔི ཝཊྚདུཀྑསྶ སམྨདེཝ པརིཡོསཱནཀརཎཱཡ ཨུཔོསཐསཱིལནིཡམཱདིཝསེན ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཱདིཝསེན ཝཱ ཨིདཾ སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ མགྒབྲཧྨཙརིཡཉྩ ཝུསྶཏི ཙརཱིཡཏཱིཏི.

གཱཐཱསུ སཱགཱརཱཏི གཧཊྛཱ. ཨནགཱརཱཏི པརིཙྩཏྟཨགཱརཱ པབྦཛིཏཱ. ཨུབྷོ ཨཉྙོཉྙནིསྶིཏཱཏི ཏེ ཨུབྷོཔི ཨཉྙམཉྙསནྣིསྶིཏཱ. སཱགཱརཱ ཧི ཨནགཱརཱནཾ དྷམྨདཱནསནྣིསྶིཏཱ, ཨནགཱརཱ ཙ སཱགཱརཱནཾ པཙྩཡདཱནསནྣིསྶིཏཱ. ཨཱརཱདྷཡནྟཱིཏི སཱདྷེནྟི སམྤཱདེནྟི. སདྡྷམྨནྟི པཊིཔཏྟིསདྡྷམྨཾ པཊིཝེདྷསདྡྷམྨཉྩ. ཏཏྠ ཡཾ ཨུཏྟམཾ, ཏཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཡོགཀྑེམཾ ཨནུཏྟར’’ནྟི ཨརཧཏྟཾ ནིབྦཱནཉྩ. སཱགཱརེསཱུཏི སཱགཱརེཧི, ནིསྶཀྐེ ཨིདཾ བྷུམྨཝཙནཾ, སཱགཱརཱནཾ ཝཱ སནྟིཀེ. པཙྩཡནྟི ཝུཏྟཱཝསེསཾ དུཝིདྷཾ པཙྩཡཾ པིཎྜཔཱཏཾ བྷེསཛྫཉྩ. པརིསྶཡཝིནོདནནྟི ཨུཏུཔརིསྶཡཱདིཔརིསྶཡཧརཎཾ ཝིཧཱརཱདིཨཱཝསཐཾ. སུགཏནྟི སམྨཱ པཊིཔནྣཾ ཀལྱཱཎཔུཐུཛྫནེན སདྡྷིཾ ཨཊྛཝིདྷཾ ཨརིཡཔུགྒལཾ. སཱཝཀོ ཧི ཨིདྷ སུགཏོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. གྷརམེསིནོཏི གྷརཾ ཨེསིནོ, གེཧེ ཋཏྭཱ གྷརཱཝཱསཾ ཝསནྟཱ བྷོགཱུཔཀརཎཱནི ཙེཝ གཧཊྛསཱིལཱདཱིནི ཙ ཨེསནསཱིལཱཏི ཨཏྠོ. སདྡཧཱནོ ཨརཧཏནྟི ཨརཧནྟཱནཾ ཨརིཡཱནཾ ཝཙནཾ, ཏེསཾ ཝཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ སདྡཧནྟཱ. ‘‘ཨདྡྷཱ ཨིམེ སམྨཱ པཊིཔནྣཱ, ཡཐཱ ཨིམེ ཀཐེནྟི, ཏཐཱ པཊིཔཛྫནྟཱནཾ སཱ པཊིཔཏྟི སགྒམོཀྑསམྤཏྟིཡཱ སཾཝཏྟཏཱི’’ཏི ཨབྷིསདྡཧནྟཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘སདྡཧནྟཱ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཨརིཡཔཉྙཱཡཱཏི སུཝིསུདྡྷཔཉྙཱཡ. ཛྷཱཡིནོཏི ཨཱརམྨཎལཀྑཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནཝསེན དུཝིདྷེནཔི ཛྷཱནེན ཛྷཱཡིནོ.

ཨིདྷ དྷམྨཾ ཙརིཏྭཱནཱཏི ཨིམསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ, ཨིམསྨིཾ ཝཱ སཱསནེ ལོཀིཡལོཀུཏྟརསུཁསྶ མགྒབྷཱུཏཾ སཱིལཱདིདྷམྨཾ པཊིཔཛྫིཏྭཱ ཡཱཝ པརིནིབྦཱནཾ ན པཱཔུཎནྟི, ཏཱཝདེཝ སུགཏིགཱམིནོ. ནནྡིནོཏི པཱིཏིསོམནསྶཡོགེན ནནྡནསཱིལཱ. ཀེཙི པན ‘‘དྷམྨཾ ཙརིཏྭཱན མགྒནྟི སོཏཱཔཏྟིམགྒཾ པཱཔུཎིཏྭཱ’’ཏི ཝདནྟི. དེཝལོཀསྨིནྟི ཚབྦིདྷེཔི ཀཱམཱཝཙརདེཝལོཀེ. མོདནྟི ཀཱམཀཱམིནོཏི ཡཐིཙྪིཏཝཏྠུནིཔྥཏྟིཏོ ཀཱམཀཱམིནོ ཀཱམཝནྟོ ཧུཏྭཱ པམོདནྟཱིཏི.

ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༩. ཀུཧསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༨. ནཝམེ ཀུཧཱཏི སཱམནྟཛཔྤནཱདིནཱ ཀུཧནཝཏྠུནཱ ཀུཧཀཱ, ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནིཙྪཱཡ ཀོཧཉྙཾ ཀཏྭཱ པརེསཾ ཝིམྷཱཔཀཱཏི ཨཏྠོ. ཐདྡྷཱཏི ཀོདྷེན ཙ མཱནེན ཙ ཐདྡྷམཱནསཱ. ‘‘ཀོདྷནོ ཧོཏི ཨུཔཱཡཱསབཧུལོ, ཨཔྤམྤི ཝུཏྟོ སམཱནོ ཨབྷིསཛྫཏི ཀུཔྤཏི བྱཱཔཛྫཏི པཏིཏྠཱིཡཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༣.༢༥; པུ. པ. ༡༠༡) ཨེཝཾ ཝུཏྟེན ཀོདྷེན ཙ, ‘‘དུབྦཙོ ཧོཏི དོཝཙསྶཀརཎེཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགཏོ ཨཀྑམོ ཨཔྤདཀྑིཎགྒཱཧཱི ཨནུསཱསནི’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༡༨༡) ཨེཝཾ ཝུཏྟེན དོཝཙསྶེན ཙ, ‘‘ཛཱཏིམདོ, གོཏྟམདོ, སིཔྤམདོ, ཨཱརོགྱམདོ, ཡོབྦནམདོ, ཛཱིཝིཏམདོ’’ཏི (ཝིབྷ. ༨༣༢) ཨེཝཾ ཝུཏྟེན ཛཱཏིམདཱདིབྷེདེན མདེན ཙ གརུཀཱཏབྦེསུ གརཱུསུ པརམནིཔཙྩཀཱརཾ ཨཀཏྭཱ ཨཡོསལཱཀཾ གིལིཏྭཱ ཋིཏཱ ཝིཡ ཨནོནཏཱ ཧུཏྭཱ ཝིཙརཎཀཱ. ལཔཱཏི ཨུཔལཱཔཀཱ མིཙྪཱཛཱིཝཝསེན ཀུལསངྒཱཧཀཱ པཙྩཡཏྠཾ པཡུཏྟཝཱཙཱཝསེན ནིཔྤེསིཀཏཱཝསེན ཙ ལཔཀཱཏི ཝཱ ཨཏྠོ.

སིངྒཱིཏི ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ སིངྒཾ? ཡཾ སིངྒཾ སིངྒཱརཏཱ ཙཱཏུརཏཱ ཙཱཏུརིཡཾ པརིཀྑཏྟཏཱ པཱརིཀྑཏྟིཡ’’ནྟི (ཝིབྷ. ༨༥༢) ཨེཝཾ ཝུཏྟེཧི སིངྒསདིསེཧི པཱཀཊཀིལེསེཧི སམནྣཱགཏཱ. ཨུནྣལཱ༹ཏི ཨུགྒཏནལཱ༹, ནལ༹སདིསཾ ཏུཙྪམཱནཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཝིཙརཎཀཱ. ཨསམཱཧིཏཱཏི ཙིཏྟེཀགྒཏཱམཏྟསྶཱཔི ཨལཱབྷིནོ. ན མེ ཏེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑཱུ མཱམཀཱཏི ཏེ མཡ྄ཧཾ བྷིཀྑཱུ མམ སནྟཀཱ ན ཧོནྟི. མེཏི ཨིདཾ པདཾ ཨཏྟཱནཾ ཨུདྡིསྶ པབྦཛིཏཏྟཱ བྷགཝཏཱ ཝུཏྟཾ. ཡསྨཱ པན ཏེ ཀུཧནཱདིཡོགཏོ ན སམྨཱ པཊིཔནྣཱ, ཏསྨཱ ‘‘ན མཱམཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཨཔགཏཱཏི ཡདིཔི ཏེ མམ སཱསནེ པབྦཛིཏཱ, ཡཐཱནུསིཊྛཾ པན ཨཔྤཊིཔཛྫནཏོ ཨཔགཏཱ ཨེཝ ཨིམསྨཱ དྷམྨཝིནཡཱ, ཨིཏོ ཏེ སུཝིདཱུརཝིདཱུརེ ཋིཏཱཏི དསྶེཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘ནབྷཉྩ དཱུརེ པཐཝཱི ཙ དཱུརེ,

པཱརཾ སམུདྡསྶ ཏདཱཧུ དཱུརེ;

ཏཏོ ཧཝེ དཱུརཏརཾ ཝདནྟི,

སཏཉྩ དྷམྨཾ ཨསཏཉྩ རཱཛཱ’’ཏི. (ཨ. ནི. ༤.༤༧; ཛཱ. ༢.༢༡.༤༡༤);

ཝུདྡྷིཾ ཝིརཱུལ༹ྷིཾ ཝེཔུལླཾ ཨཱཔཛྫནྟཱིཏི སཱིལཱདིགུཎེཧི ཝཌྜྷནཝསེན ཝུདྡྷིཾ, ཏཏྠ ནིཙྩལབྷཱཝེན ཝིརཱུལ༹ྷིཾ, སབྦཏྠ པཏྠཊབྷཱཝེན སཱིལཱདིདྷམྨཀྑནྡྷཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཝེཔུལླཾ. ན ཙ ཏེ ཀུཧཱདིསབྷཱཝཱ བྷིཀྑཱུ ཨཱཔཛྫནྟི, ན ཙ པཱཔུཎནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེ ཁོ མེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑཱུ མཱམཀཱཏི ཨིདྷཱཔི མེཏི ཨཏྟཱནཾ ཨུདྡིསྶ པབྦཛིཏཏྟཱ ཝདཏི, སམྨཱ པཊིཔནྣཏྟཱ པན ‘‘མཱམཀཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེན སུཀྐཔཀྑོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ ཡཱཝ ཨརཧཏྟམགྒཱ ཝིརཱུཧནྟི ནཱམ, ཨརཧཏྟཕལེ པན སམྤཏྟེ ཝིརཱུལ༹ྷིཾ ཝེཔུལླཾ ཨཱཔནྣཱ ནཱམ. གཱཐཱ སུཝིཉྙེཡྻཱ ཨེཝ.

ནཝམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༠. ནདཱིསོཏསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༠༩. དསམེ སེཡྻཐཱཔཱིཏི ཨོཔམྨདསྶནཏྠེ ནིཔཱཏོ, ཡཐཱ ནཱམཱཏི ཨཏྠོ. ནདིཡཱ སོཏེན ཨོཝུཡ྄ཧེཡྻཱཏི སཱིགྷསོཏཱཡ ཧཱརཧཱརིནིཡཱ ནདིཡཱ ཨུདཀཝེགེན ཧེཊྛཏོ ཝུཡ྄ཧེཡྻ ཨདྷོ ཧརིཡེཐ. པིཡརཱུཔསཱཏརཱུཔེནཱཏི པིཡསབྷཱཝེན སཱཏསབྷཱཝེན ཙ ཀཱརཎབྷཱུཏེན, ཏསྶཾ ནདིཡཾ ཏསྶཱ ཝཱ པརཏཱིརེ མཎིསུཝཎྞཱདི ཨཉྙཾ ཝཱ པིཡཝཏྠུ ཝིཏྟཱུཔཀརཎཾ ཨཏྠི, ཏཾ གཧེསྶཱམཱིཏི ནདིཡཾ པཏིཏྭཱ སོཏེན ཨཝཀཌྜྷེཡྻ. ཀིཉྩཱཔཱིཏི ཨནུཛཱནནཨསམྦྷཱཝནཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཀིཾ ཨནུཛཱནཱཏི, ཀིཾ ན སམྦྷཱཝེཏི? ཏེན པུརིསེན ཨདྷིཔྤེཏསྶ པིཡཝཏྠུསྶ ཏཏྠ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ཨནུཛཱནཱཏི, ཏཐཱགམནཾ པན ཨཱདཱིནཝཝནྟཏཱཡ ན སམྦྷཱཝེཏི. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨམྦྷོ, པུརིས, ཡདིཔི ཏཡཱ ཨདྷིཔྤེཏཾ པིཡཝཏྠུ ཏཏྠ ཨུཔལབྦྷཏི, ཨེཝཾ གམནེ པན ཨཡམཱདཱིནཝོ, ཡཾ ཏྭཾ ཧེཊྛཱ རཧདཾ པཏྭཱ མརཎཾ མརཎམཏྟཾ ཝཱ དུཀྑཾ པཱཔུཎེཡྻཱསཱིཏི.

ཨཏྠི ཙེཏྠ ཧེཊྛཱ རཧདོཏི ཨེཏིསྶཱ ནདིཡཱ ཧེཊྛཱ ཨནུསོཏབྷཱགེ ཨཏིཝིཡ གམྦྷཱིརཝིཏྠཏོ ཨེཀོ མཧཱསརོ ཨཏྠི. སོ ཙ སམནྟཏོ ཝཱཏཱབྷིགྷཱཏསམུཊྛིཏཱཧི མཎིམཡཔབྦཏཀཱུཊསནྣིབྷཱཧི མཧཏཱིཧི ཨཱུམཱིཧི ཝཱིཙཱིཧི སཨཱུམི, ཝིསམེསུ བྷཱུམིཔྤདེསེསུ སཝེགཾ ཨནུཔཀྑནྡནྟེན ཨིམིསྶཱ ཏཱཝ ནདིཡཱ མཧོགྷེན ཏཧིཾ ཏཧིཾ ཨཱཝཊྚམཱནཝིཔུལཛལཏཱཡ བལཝཱམུཁསདིསེཧི སཧ ཨཱཝཊྚེཧཱིཏི སཱཝཊྚོ. ཏཾ རཧདཾ ཨོཏིཎྞསཏྟེཡེཝ ཨཏྟནོ ནིབདྡྷཱམིསགོཙརེ ཀཏྭཱ ཨཛ྄ཛྷཱཝསནྟེན ཨཏིཝིཡ བྷཡཱནཀདསྶནེན གྷོརཙེཏསཱ དཀརཀྑསེན སགཧོ སརཀྑསོ, ཙཎྜམཙྪམཀརཱདིནཱ ཝཱ སགཧོ, ཡཐཱཝུཏྟརཀྑསེན སརཀྑསོ.

ཡནྟི ཨེཝཾ སཔྤཊིབྷཡཾ ཡཾ རཧདཾ. ཨམྦྷོ པུརིསཱཏི ཨཱལཔནཾ. མརཎཾ ཝཱ ནིགཙྪསཱིཏི ཏཱཧི ཝཱ ཨཱུམཱིཧི ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊོ, ཏེསུ ཝཱ ཨཱཝཊྚེསུ ནིཔཏིཏོ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཏེསཾ ཝཱ ཙཎྜམཙྪམཀརཱདཱིནཾ མུཁེ ནིཔཏིཏོ. ཏསྶ ཝཱ དཀརཀྑསསྶ ཧཏྠཾ གཏོ མརཎཾ ཝཱ གམིསྶསི, ཨཐ ཝཱ པན ཨཱཡུསེསེ སཏི ཏཏོ མུཙྩིཏྭཱ ཨཔགཙྪནྟོ ཏེཧི ཨཱུམིཨཱདཱིཧི ཛནིཏགྷཊྚིཏཝསེན མརཎམཏྟཾ མརཎཔྤམཱཎཾ དུཀྑཾ ནིགཙྪསི. པཊིསོཏཾ ཝཱཡམེཡྻཱཏི སོ པུབྦེ ཨནུསོཏཾ ཝུཡ྄ཧམཱནོ ཏསྶ པུརིསསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨནཏྠོ ཀིར མེ ཨུཔཊྛིཏོ, མཙྩུམུཁེ ཀིརཱཧཾ པརིཝཏྟཱམཱི’’ཏི ཨུཔྤནྣབལཝབྷཡོ སམྦྷམནྟོ དིགུཎཾ ཀཏྭཱ ཨུསྶཱཧཾ ཧཏྠེཧི ཙ པཱདེཧི ཙ ཝཱཡམེཡྻ ཏརེཡྻ, ན ཙིརེནེཝ ཏཱིརཾ སམྤཱཔུཎེཡྻ.

ཨཏྠསྶ ཝིཉྙཱཔནཱཡཱཏི ཙཏུསཙྩཔཊིཝེདྷཱནུཀཱུལསྶ ཨཏྠསྶ སམྦོདྷནཱཡ ཨུཔམཱ ཀཏཱ. ཨཡཉྩེཏྠ ཨཏྠོཏི ཨཡམེཝ ཨིདཱནི ཝུཙྩམཱནོ ཨིདྷ མཡཱ ཨདྷིཔྤེཏོ ཨུཔམེཡྻཏྠོ, ཡསྶ ཝིཉྙཱཔནཱཡ ཨུཔམཱ ཨཱཧཊཱ.

ཏཎྷཱཡེཏཾ ཨདྷིཝཙནནྟི ཨེཏྠ ཙཏཱུཧི ཨཱཀཱརེཧི ཏཎྷཱཡ སོཏསདིསཏཱ ཝེདིཏབྦཱ ཨནུཀྐམཔརིཝུཌྜྷིཏོ ཨནུཔྤབནྡྷཏོ ཨོསཱིདཱཔནཏོ དུརུཏྟརཎཏོ ཙ. ཡཐཱ ཧི ཨུཔརི མཧཱམེགྷེ ཨབྷིཔྤཝུཊྛེ ཨུདཀཾ པབྦཏཀནྡརཔདརསཱཁཱཡོ པཱུརེཏྭཱ ཏཏོ བྷསྶིཏྭཱ ཀུསུབྦྷེ པཱུརེཏྭཱ ཏཏོ བྷསྶིཏྭཱ ཀུནྣདིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཏཏོ མཧཱནདིཡོ པཀྑནྡིཏྭཱ ཨེཀོགྷཾ ཧུཏྭཱ པཝཏྟམཱནཾ ‘‘ནདཱིསོཏོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝམེཝ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཱདིཝསེན ཨནེཀབྷེདེསུ རཱུཔཱདཱིསུ ཨཱརམྨཎེསུ ལོབྷོ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཨནུཀྐམེན པརིཝུཌྜྷིཾ གཙྪནྟོ ‘‘ཏཎྷཱསོཏོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཡཐཱ ཙ ནདཱིསོཏོ ཨཱགམནཏོ ཡཱཝ སམུདྡཔྤཏྟི, ཏཱཝ སཏི ཝིཙྪེདཔཙྩཡཱབྷཱཝེ ཨཝིཙྪིཛྫམཱནོ ཨནུཔྤབནྡྷེན པཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཏཎྷཱསོཏོཔི ཨཱགམནཏོ པཊྛཱཡ ཨསཏི ཝིཙྪེདཔཙྩཡེ ཨཝིཙྪིཛྫམཱནོ ཨཔཱཡསམུདྡཱབྷིམུཁོ ཨནུཔྤབནྡྷེན པཝཏྟཏི. ཡཐཱ པན ནདཱིསོཏོ ཏདནྟོགདྷེ སཏྟེ ཨོསཱིདཱཔེཏི, སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ན དེཏི, མརཎཾ ཝཱ མརཎམཏྟཾ ཝཱ དུཀྑཾ པཱཔེཏི, ཨེཝཾ ཏཎྷཱསོཏོཔི ཨཏྟནོ སོཏནྟོགཏེ སཏྟེ ཨོསཱིདཱཔེཏི, པཉྙཱསཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ན དེཏི, ཀུསལམཱུལཙྪེདནེན སཾཀིལེསདྷམྨསམཱཔཛྫནེན ཙ མརཎཾ ཝཱ མརཎམཏྟཾ ཝཱ དུཀྑཾ པཱཔེཏི.

ཡཐཱ ཙ ནདིཡཱ སོཏོ མཧོགྷབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནོ ཨུལུ༹མྤཾ ཝཱ ནཱཝཾ ཝཱ བནྡྷིཏུཾ ནེཏུཉྩ ཚེཀཾ པུརིསཾ ནིསྶཱཡ པརཏཱིརཾ གནྟུཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཀཏྭཱ ཏཛྫཾ ཝཱཡཱམཾ ཀརོནྟེན ཏརིཏབྦོ, ན ཡེན ཝཱ ཏེན ཝཱཏི དུརུཏྟརོ, ཨེཝཾ ཏཎྷཱསོཏོཔི ཀཱམོགྷབྷཝོགྷབྷཱུཏོ སཱིལསཾཝརཾ པཱུརེཏུཾ སམཐཝིཔསྶནཱསུ ཀམྨཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ནིཔཀེན ཨརཧཏྟཾ པཱཔུཎིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ སམུཊྛཱཔེཏྭཱ ཀལྱཱཎམིཏྟེ ནིསྶཱཡ སམཐཝིཔསྶནཱནཱཝཾ ཨབྷིརུཧིཏྭཱ སམྨཱཝཱཡཱམཾ ཀརོནྟེན ཏརིཏབྦོ, ན ཡེན ཝཱ ཏེན ཝཱཏི དུརུཏྟརོ. ཨེཝཾ ཨནུཀྐམཔརིཝུཌྜྷིཏོ ཨནུཔྤབནྡྷཏོ ཨོསཱིདཱཔནཏོ དུརུཏྟརཎཏོཏི ཙཏཱུཧི ཨཱཀཱརེཧི ཏཎྷཱཡ ནདཱིསོཏསདིསཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.

པིཡརཱུཔཾ སཱཏརཱུཔནྟི པིཡཛཱཏིཀཾ པིཡསབྷཱཝཾ པིཡརཱུཔཾ, མདྷུརཛཱཏིཀཾ མདྷུརསབྷཱཝཾ སཱཏརཱུཔཾ, ཨིཊྛསབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ. ཚནྣེཏནྟི ཚནྣཾ ཨེཏཾ. ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནནྟི ཨེཏྠ ‘‘ཨེཝཾ མཡཾ ཨཏྟཱཏི གཧཎཾ གམིསྶཱམཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཝིཡ ཨདྷིཔྤཱཡེན ཨཏྟཱནཾ ཨདྷིཀཱརཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟཱནཱིཏི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནི. ཏཏྠ གོཙརཛ྄ཛྷཏྟཾ, ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟཾ, ཝིསཡཛ྄ཛྷཏྟཾ, ཨཛ྄ཛྷཏྟཛ྄ཛྷཏྟནྟི ཙཏུབྦིདྷཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ. ཏེསུ ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟརཏོ སམཱཧིཏོ’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ (དྷ. པ. ༣༦༢) ཝུཏྟཾ ཨིདཾ གོཙརཛ྄ཛྷཏྟཾ ནཱམ. ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ སམྤསཱདན’’ནྟི (དཱི. ནི. ༡.༢༢༨; དྷ. ས. ༡༦༡) ཨཱགཏཾ ཨིདཾ ནིཡཀཛ྄ཛྷཏྟཾ ནཱམ. ‘‘སབྦནིམིཏྟཱནཾ ཨམནསིཀཱརཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ སུཉྙཏཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༣.༡༨༧) ཨེཝམཱགཏཾ ཨིདཾ ཝིསཡཛ྄ཛྷཏྟཾ ནཱམ. ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱ དྷམྨཱ, བཱཧིརཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ཏིཀམཱཏིཀཱ ༢༠) ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཛ྄ཛྷཏྟཾ ནཱམ. ཨིདྷཱཔི ཨེཏདེཝ ཨདྷིཔྤེཏཾ, ཏསྨཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟཱནིཡེཝ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནི. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟེནེཝ ཨཏྠེན ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཱ དྷམྨཱ, བཧིདྡྷཱ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཏེསུ ཨཛ྄ཛྷཏྟེསུ བྷཝཱནི ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནི, ཙཀྑཱདཱིནི. ཏེསཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནཾ.

ཨཱཡཏནཱནནྟི ཨེཏྠ ཨཱཡཏནཏོ, ཨཱཡཱནཾ ཏནནཏོ, ཨཱཡཏསྶ ཙ ནཡནཏོ ཨཱཡཏནཱནཱིཏི. ཙཀྑཱདཱིསུ ཧི ཏཾཏཾདྭཱརཝཏྠུཀཱ ཙིཏྟཙེཏསིཀཱ དྷམྨཱ སཀེན སཀེན ཨནུབྷཝནཱདིནཱ ཀིཙྩེན ཨཱཡཏནྟི ཨུཊྛཧནྟི གྷཊནྟི ཝཱཡམནྟི, ཏེ ཙ ཨཱཡབྷཱུཏེ དྷམྨེ ཨེཏཱནི ཏནོནྟི ཝིཏྠཱརེནྟི, ཡཉྩ ཨནམཏགྒེ སཾསཱརེ པཝཏྟཾ ཨཏིཝིཡ ཨཱཡཏཾ ཝཊྚདུཀྑཾ, ཏཾ ནཡནྟི པཝཏྟེནྟི. ཨིཏི སབྦཐཱཔིམེ དྷམྨཱ ཨཱཡཏནཏོ, ཨཱཡཱནཾ ཏནནཏོ, ཨཱཡཏསྶ ཙ ནཡནཏོ ཨཱཡཏནཱནཱིཏི ཝུཙྩནྟི. ཨཔིཙ ནིཝཱསཊྛཱནཊྛེན, ཨཱཀརཊྛེན, སམོསརཎཊྛཱནཊྛེན, སཉྫཱཏིདེསཊྛེན, ཀཱརཎཊྛེན ཙ ཨཱཡཏནཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ལོཀེ ‘‘ཨིསྶརཱཡཏནཾ དེཝཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ནིཝཱསཊྛཱནཾ ཨཱཡཏནནྟི ཝུཙྩཏི. ‘‘སུཝཎྞཱཡཏནཾ རཛཏཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཨཱཀརོ. སཱསནེ པན ‘‘མནོརམེ ཨཱཡཏནེ, སེཝནྟི ནཾ ཝིཧངྒམཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སམོསརཎཊྛཱནཾ. ‘‘དཀྑིཎཱཔཐོ གུནྣཾ ཨཱཡཏན’’ནྟིཨཱདཱིསུ སཉྫཱཏིདེསོ. ‘‘ཏཏྲ ཏཏྲེཝ སཀྑིབྷབྦཏཾ པཱཔུཎཱཏི སཏི སཏིཨཱཡཏནེ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༡༥༨; ཨ. ནི. ༣.༡༠༢) ཀཱརཎཾ ཨཱཡཏནནྟི ཝུཙྩཏི. ཙཀྑཱདཱིསུ ཙ ཏེ ཏེ ཙིཏྟཙེཏསིཀཱ དྷམྨཱ ནིཝསནྟི ཏདཱཡཏྟཝུཏྟིཏཱཡཱཏི ཙཀྑཱདཡོ ཏེསཾ ནིཝཱསཊྛཱནཾ. ཏཏྠ ཙ ཏེ ཨཱཀིཎྞཱ ཏནྣིསྶིཏཏྟཱཏི ཏེ ནེསཾ ཨཱཀརོ, སམོསརཎཊྛཱནཉྩ ཏཏྠ ཝཏྠུདྭཱརབྷཱཝེན སམོསརཎཏོ, སཉྫཱཏིདེསོ ཙ ཏནྣིསྶཡབྷཱཝེན ཏེསཾ ཏཏྠེཝ ཨུཔྤཏྟིཏོ, ཀཱརཎཉྩ ཏདབྷཱཝེ ཏེསཾ ཨབྷཱཝཏོཏི. ཨིཏི ནིཝཱསཊྛཱནཊྛེན, ཨཱཀརཊྛེན, སམོསརཎཊྛཱནཊྛེན, སཉྫཱཏིདེསཊྛེན, ཀཱརཎཊྛེནཱཏི ཨིམེཧི ཀཱརཎེཧི ཙཀྑཱདཱིནི ཨཱཡཏནཱནཱིཏི ཝུཙྩནྟི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཚནྣེཏཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནཾ ཨཱཡཏནཱན’’ནྟི.

ཡདིཔི རཱུཔཱདཡོཔི དྷམྨཱ ‘‘རཱུཔཾ ལོཀེ པིཡརཱུཔཾ སཱཏརཱུཔཾ, ཨེཏྠེསཱ ཏཎྷཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཏཎྷཱཝཏྠུབྷཱཝཏོ པིཡརཱུཔསཱཏརཱུཔབྷཱཝེན ཝུཏྟཱ. ཙཀྑཱདིཀེ པན མུཉྩིཏྭཱ ཨཏྟབྷཱཝཔཉྙཏྟིཡཱ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘མམ ཙཀྑུ མམ སོཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨདྷིཀསིནེཧཝཏྠུབྷཱཝེན ཙཀྑཱདཡོ སཱཏིསཡཾ པིཡརཱུཔཾ སཱཏརཱུཔནྟི ནིདྡེསཾ ཨརཧནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘པིཡརཱུཔཾ སཱཏརཱུཔནྟི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཚནྣེཏཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནཾ ཨཱཡཏནཱནཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི ཝུཏྟཾ.

ཨོརམྦྷཱགིཡཱནནྟི ཨེཏྠ ཨོརཾ ཝུཙྩཏི ཀཱམདྷཱཏུ, ཏཔྤརིཡཱཔནྣཱ ཨོརམྦྷཱགཱ, པཙྩཡབྷཱཝེན ཏེསཾ ཧིཏཱཏི ཨོརམྦྷཱགིཡཱ. ཡསྶ སཾཝིཛྫནྟི, ཏཾ པུགྒལཾ ཝཊྚསྨིཾ སཾཡོཛེནྟི བནྡྷནྟཱིཏི སཾཡོཛནཱནི. སཀྐཱཡདིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱསཱིལབྦཏཔརཱམཱསཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཱནཾ ཨེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཏེ ཧི ཀཱམབྷཝཱུཔགཱནཾ སངྑཱརཱནཾ པཙྩཡཱ ཧུཏྭཱ རཱུཔཱརཱུཔདྷཱཏུཏོ ཧེཊྛཱབྷཱཝེན ནིཧཱིནབྷཱཝེན ཨོརམྦྷཱགབྷཱུཏེན ཀཱམབྷཝེན སཏྟེ སཾཡོཛེནྟི. ཨེཏེནེཝ ཏེསཾ ཧེཊྛཱརཧདསདིསཏཱ དཱིཔིཏཱཏི དཊྛབྦཱ. ཨཱུམིབྷཡནྟི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཀོདྷུཔཱཡཱསསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནནྟི བྷཱཡཏི ཨེཏསྨཱཏི བྷཡཾ, ཨཱུམི ཨེཝ བྷཡནྟི ཨཱུམིབྷཡཾ. ཀུཛ྄ཛྷནཊྛེན ཀོདྷོ, སྭེཝ ཙིཏྟསྶ སརཱིརསྶ ཙ ཨབྷིཔྤམདྡནཔཝེདྷནུཔྤཱདནེན དལ༹ྷཾ ཨཱཡཱསནཊྛེན ཨུཔཱཡཱསོ.

ཨེཏྠ ཙ ཨནེཀཝཱརཾ པཝཏྟིཏྭཱ ཨཏྟནཱ སམཝེཏཾ སཏྟཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠརིཏྭཱ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏུཾ ཨདཏྭཱ ཨནཡབྱསནཱཔཱདནེན ཀོདྷུཔཱཡཱསསྶ ཨཱུམིསདིསཏཱ དཊྛབྦཱ. ཏཐཱ ཀཱམགུཎཱནཾ ཀིལེསཱབྷིབྷཱུཏེ སཏྟེ ཨིཏོ ཙ ཨེཏྟོ, ཨེཏྟོ ཙ ཨིཏོཏི ཨེཝཾ མནཱཔིཡརཱུཔཱདིཝིསཡསངྑཱཏེ ཨཏྟནི སཾསཱརེཏྭཱ ཡཐཱ ཏཏོ བཧིབྷཱུཏེ ནེཀྑམྨེ ཙིཏྟམྤི ན ཨུཔྤཛྫཏི ཨེཝཾ ཨཱཝཊྚེཏྭཱ བྱསནཱཔཱདནེན ཨཱཝཊྚསདིསཏཱ དཊྛབྦཱ. ཡཐཱ པན གཧརཀྑསོཔི ཨཱརཀྑརཧིཏཾ ཨཏྟནོ གོཙརབྷཱུམིགཏཾ པུརིསཾ ཨབྷིབྷུཡྻ གཧེཏྭཱ ཨགོཙརེ ཋིཏམྤི རཀྑསམཱཡཱཡ གོཙརཾ ནེཏྭཱ བྷེརཝརཱུཔདསྶནཱདིནཱ ཨཝསཾ ཨཏྟནོ ཨུཔཀཱརཾ ཀཱཏུཾ ཨསམཏྠཾ ཀཏྭཱ ཨནྭཱཝིསིཏྭཱ ཝཎྞབལབྷོགཡསསུཁེཧིཔི ཝིཡོཛེནྟོ མཧནྟཾ ཨནཡབྱསནཾ ཨཱཔཱདེཏི, ཨེཝཾ མཱཏུགཱམོཔི ཡོནིསོམནསིཀཱརརཧིཏཾ ཨཝཱིརཔུརིསཾ ཨིཏྠིཀུཏྟབྷཱུཏེཧི ཨཏྟནོ ཧཱཝབྷཱཝཝིལཱསེཧི ཨབྷིབྷུཡྻ གཧེཏྭཱ ཝཱིརཛཱཏིཡམྤི ཨཏྟནོ རཱུཔཱདཱིཧི པལོབྷནཝསེན ཨིཏྠིམཱཡཱཡ ཨནྭཱཝིསིཏྭཱ ཨཝསཾ ཨཏྟནོ ཨུཔཀཱརདྷམྨེ སཱིལཱདཡོ སམྤཱདེཏུཾ ཨསམཏྠཾ ཀརོནྟོ གུཎཝཎྞཱདཱིཧི ཝིཡོཛེཏྭཱ མཧནྟཾ ཨནཡབྱསནཾ ཨཱཔཱདེཏི, ཨེཝཾ མཱཏུགཱམསྶ གཧརཀྑསསདིསཏཱ དཊྛབྦཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཝཊྚནྟི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, པཉྩནྣེཏཾ ཀཱམགུཎཱནཾ ཨདྷིཝཙནཾ, གཧརཀྑསོཏི ཁོ, བྷིཀྑཝེ, མཱཏུགཱམསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙན’’ནྟི.

པཊིསོཏོཏི ཁོ བྷིཀྑཝེ ནེཀྑམྨསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནནྟི ཨེཏྠ པབྦཛྫཱ སཧ ཨུཔཙཱརེན པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ ཝིཔསྶནཱཔཉྙཱ ཙ ནིབྦཱནཉྩ ནེཀྑམྨཾ ནཱམ. སབྦེཔི ཀུསལཱ དྷམྨཱ ནེཀྑམྨཾ ནཱམ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘པབྦཛྫཱ པཋམཾ ཛྷཱནཾ, ནིབྦཱནཉྩ ཝིཔསྶནཱ;

སབྦེཔི ཀུསལཱ དྷམྨཱ, ནེཀྑམྨནྟི པཝུཙྩརེ’’ཏི.

ཨིམེསཾ པན པབྦཛྫཱདཱིནཾ ཏཎྷཱསོཏསྶ པཊིལོམཏོ པཊིསོཏསདིསཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཝིསེསེན ཧི དྷམྨཝིནཡོ ནེཀྑམྨཾ, ཏསྶ ཨདྷིཊྛཱནཾ པབྦཛྫཱ ཙ, དྷམྨཝིནཡོ ཙ ཏཎྷཱསོཏསྶ པཊིསོཏཾ ཝུཙྩཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –

‘‘པཊིསོཏགཱམིཾ ནིཔུཎཾ, གམྦྷཱིརཾ དུདྡསཾ ཨཎུཾ;

རཱགརཏྟཱ ན དཀྑནྟི, ཏམོཁནྡྷེན ཨཱཝུཏཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ༢.༦༥; མ. ནི. ༡.༢༨༡; སཾ. ནི. ༡.༡༧༢);

ཝཱིརིཡཱརམྦྷསྶཱཏི ཙཏུབྦིདྷསམྨཔྤདྷཱནཝཱིརིཡསྶ. ཏསྶ ཀཱམོགྷཱདིབྷེདཏཎྷཱསོཏསནྟརཎསྶ ཧཏྠེཧི པཱདེཧི ཙཏུརངྒནདཱིསོཏསནྟརཎཝཱཡཱམསྶ སདིསཏཱ པཱཀཊཱཡེཝ. ཏཐཱ ནདཱིསོཏསྶ ཏཱིརེ ཋིཏསྶ ཙཀྑུམཏོ པུརིསསྶ ཀཱམཱདིཾ ཙཏུབྦིདྷམྤི ཨོགྷཾ ཏརིཏྭཱ ཏསྶ པརཏཱིརབྷཱུཏེ ནིབྦཱནཐལེ ཋིཏསྶ པཉྩཧི ཙཀྑཱུཧི ཙཀྑུམཏོ བྷགཝཏོ སདིསབྷཱཝོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཀྑུམཱ པུརིསོ…པེ… སམྨཱསམྦུདྡྷསྶཱ’’ཏི.

ཏཏྲིདཾ ཨོཔམྨསཾསནྡནཾ – ནདཱིསོཏོ ཝིཡ ཨནུཔྤབནྡྷཝསེན པཝཏྟམཱནོ ཏཎྷཱསོཏོ, ཏེན ཝུཡ྄ཧམཱནོ པུརིསོ ཝིཡ ཨནམཏགྒེ སཾསཱརཝཊྚེ པརིབྦྷམནཏོ ཏཎྷཱསོཏེན ཝུཡ྄ཧམཱནོ སཏྟོ, ཏསྶ ཏཏྠ པིཡརཱུཔསཱཏརཱུཔཝཏྠུསྨིཾ ཨབྷིནིཝེསོ ཝིཡ ཨིམསྶ ཙཀྑཱདཱིསུ ཨབྷིནིཝེསོ, སཨཱུམིསཱཝཊྚསགཧརཀྑསོ ཧེཊྛཱརཧདོ ཝིཡ ཀོདྷུཔཱཡཱསཔཉྩཀཱམགུཎམཱཏུགཱམསམཱཀུལོ པཉྩོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནསམཱུཧོ, ཏམཏྠཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱ ཏསྶ ནདཱིསོཏསྶ པརཏཱིརེ ཋིཏོ ཙཀྑུམཱ པུརིསོ ཝིཡ སཀལཾ སཾསཱརཱདཱིནཝཾ སབྦཉྩ ཉེཡྻདྷམྨཾ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཝིདིཏྭཱ ཏཎྷཱསོཏསྶ པརཏཱིརབྷཱུཏེ ནིབྦཱནཐལེ ཋིཏོ སམནྟཙཀྑུ བྷགཝཱ, ཏསྶ པུརིསསྶ ཏསྨིཾ ནདིཡཱ སོཏེན ཝུཡ྄ཧམཱནེ པུརིསེ ཨནུཀམྤཱཡ རཧདསྶ རཧདཱདཱིནཝསྶ ཙ ཨཱཙིཀྑནཾ ཝིཡ ཏཎྷཱསོཏེན ཝུཡ྄ཧམཱནསྶ སཏྟསྶ མཧཱཀརུཎཱཡ བྷགཝཏོ ཏཎྷཱདཱིནཾ ཏདཱདཱིནཝསྶ ཙ ཝིབྷཱཝནཱ, ཏསྶ ཝཙནཾ ཨསདྡཧིཏྭཱ ཨནུསོཏགཱམིནོ ཏསྶ པུརིསསྶ ཏསྨིཾ རཧདེ མརཎཔྤཏྟིམརཎམཏྟདུཀྑཔྤཏྟིཡོ ཝིཡ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ཨསམྤཊིཙྪནྟསྶ ཨཔཱཡུཔྤཏྟི, སུགཏིཡཾ དུཀྑུཔྤཏྟི ཙ, ཏསྶ པན ཝཙནཾ སདྡཧིཏྭཱ ཧཏྠེཧི ཙ པཱདེཧི ཙ ཝཱཡཱམཀརཎཾ ཝིཡ ཏེན ཙ ཝཱཡཱམེན པརཏཱིརཾ པཏྭཱ སུཁེན ཡཐིཙྪིཏཊྛཱནགམནཾ ཝིཡ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཏཎྷཱདཱིསུ ཨཱདཱིནཝཾ པསྶིཏྭཱ ཏཎྷཱསོཏསྶ པཊིསོཏཔབྦཛྫཱདིནེཀྑམྨཝསེན ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡསྶ ཙ ཏེནེཝ ཝཱིརིཡཱརམྦྷེན ཏཎྷཱསོཏཱཏིཀྐམནཾ ནིབྦཱནཏཱིརཾ པཏྭཱ ཨརཧཏྟཕལསམཱཔཏྟིཝསེན ཡཐཱརུཙི སུཁཝིཧཱརོཏི.

གཱཐཱསུ སཧཱཔི དུཀྑེན ཛཧེཡྻ ཀཱམེཏི ཛྷཱནམགྒཱདྷིགམཏྠཾ སམཐཝིཔསྶནཱནུཡོགཾ ཀརོནྟོ བྷིཀྑུ ཡདིཔི ཏེསཾ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ ཀིཙྪེན ཀསིརེན སམྤཛྫཏི, ན སུཁེན ཝཱིཐིཾ ཨོཏརཏི པུབྦབྷཱགབྷཱཝནཱཡ ཀིལེསཱནཾ བལཝབྷཱཝཏོ, ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཝཱ ཨཏིཀྑབྷཱཝཏོ. ཏཐཱ སཏི སཧཱཔི དུཀྑེན ཛཧེཡྻ ཀཱམེ, པཋམཛ྄ཛྷཱནེན ཝིཀྑམྦྷེནྟོ ཏཏིཡམགྒེན སམུཙྪིནྡནྟོ ཀིལེསཀཱམེ པཛཧེཡྻ. ཨེཏེན དུཀྑཔཊིཔདེ ཛྷཱནམགྒེ དསྶེཏི.

ཡོགཀྑེམཾ ཨཱཡཏིཾ པཏྠཡཱནོཏི ཨནཱགཱམིཏཾ ཨརཧཏྟཾ ཨིཙྪནྟོ ཨཱཀངྑམཱནོ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཡདིཔི ཨེཏརཧི ཀིཙྪེན ཀསིརེན ཛྷཱནཔུརིམམགྒེ ཨདྷིགཙྪཱམི, ཨིམེ པན ནིསྶཱཡ ཨུཔརི ཨརཧཏྟཾ ཨདྷིགནྟྭཱ ཀཏཀིཙྩོ པཧཱིནསབྦདུཀྑོ བྷཝིསྶཱམཱིཏི སཧཱཔི དུཀྑེན ཛྷཱནཱདཱིཧི ཀཱམེ པཛཧེཡྻཱཏི. ཨཐ ཝཱ ཡོ ཀཱམཝིཏཀྐབཧུལོ པུགྒལོ ཀལྱཱཎམིཏྟསྶ ཝསེན པབྦཛྫཾ སཱིལཝིསོདྷནཾ ཛྷཱནཱདཱིནཾ པུབྦབྷཱགཔཊིཔཏྟིཾ ཝཱ པཊིཔཛྫནྟོ ཀིཙྪེན ཀསིརེན ཨསྶུམུཁོ རོདམཱནོ ཏཾ ཝིཏཀྐཾ ཝིཀྑམྦྷེཏི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘སཧཱཔི དུཀྑེན ཛཧེཡྻ ཀཱམེ’’ཏི. སོ ཧི ཀིཙྪེནཔི ཀཱམེ པཛཧནྟོ ཛྷཱནཾ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ཏཾ ཛྷཱནཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཝིཔསྶནྟོ ཨནུཀྐམེན ཨརཧཏྟེ པཏིཊྛཧེཡྻ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡོགཀྑེམཾ ཨཱཡཏིཾ པཏྠཡཱནོ’’ཏི.

སམྨཔྤཛཱནོཏི ཝིཔསྶནཱསཧིཏཱཡ མགྒཔཉྙཱཡ སམྨདེཝ པཛཱནནྟོ. སུཝིམུཏྟཙིཏྟོཏི ཏསྶ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམསྶ ཨནནྟརཾ ཕལཝིམུཏྟིཡཱ སུཊྛུ ཝིམུཏྟཙིཏྟོ. ཝིམུཏྟིཡཱ ཕསྶཡེ ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ མགྒཕལཱདྷིགམནཀཱལེ ཝིམུཏྟིཾ ནིབྦཱནཾ ཕསྶཡེ ཕུསེཡྻ པཱཔུཎེཡྻ ཨདྷིགཙྪེཡྻ སཙྪིཀརེཡྻ. ཨུཔཡོགཏྠེ ཧི ‘‘ཝིམུཏྟིཡཱ’’ཏི ཨིདཾ སཱམིཝཙནཾ. ཝིམུཏྟིཡཱ ཝཱ ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱཡ ཏཏྠ ཏཏྠ ཏཾཏཾཕལསམཱཔཏྟིཀཱལེ ཨཏྟནོ ཕལཙིཏྟཾ ཕསྶཡེ ཕུསེཡྻ པཱཔུཎེཡྻ, ནིབྦཱནོགདྷཱཡ ཕལསམཱཔཏྟིཡཱ ཝིཧརེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ས ཝེདགཱུཏི སོ ཝེདསངྑཱཏེན མགྒཉཱཎེན ཙཏུནྣཾ སཙྩཱནཾ གཏཏྟཱ པཊིཝིདྡྷཏྟཱ ཝེདགཱུ. ལོཀནྟགཱུཏི ཁནྡྷལོཀསྶ པརིཡནྟཾ གཏོ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.

དསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༡. ཙརསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༠. ཨེཀཱདསམེ ཙརཏོཏི གཙྪནྟསྶ, ཙངྐམནྟསྶ ཝཱ. ཨུཔྤཛྫཏི ཀཱམཝིཏཀྐོ ཝཱཏི ཝཏྠུཀཱམེསུ ཨཝཱིཏརཱགཏཱཡ ཏཱདིསེ པཙྩཡེ ཀཱམཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝཱ ཝིཏཀྐོ ཨུཔྤཛྫཏི ཙེ, ཡདི ཨུཔྤཛྫཏི. བྱཱཔཱདཝིཏཀྐོ ཝཱ ཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐོ ཝཱཏི ཨཱགྷཱཏནིམིཏྟབྱཱཔཱདཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝཱ ཝིཏཀྐོ, ལེཌྜུདཎྜཱདཱིཧི པརཝིཧེཋནཝསེན ཝིཧིཾསཱཔཊིསཾཡུཏྟོ ཝཱ ཝིཏཀྐོ ཨུཔྤཛྫཏི ཙེཏི སམྦནྡྷོ. ཨདྷིཝཱསེཏཱིཏི ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཾ ཡཐཱཔཙྩཡཾ ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ ཨུཔྤནྣཾ ‘‘ཨིཏིཔཱཡཾ ཝིཏཀྐོ པཱཔཀོ, ཨིཏིཔི ཨཀུསལོ, ཨིཏིཔི སཱཝཛྫོ, སོ ཙ ཁོ ཨཏྟབྱཱབཱདྷཱཡཔི སཾཝཏྟཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན པཙྩཝེཀྑཎཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཨདྷིཝཱསེཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཝཱསེཏི ཙེ. ཨདྷིཝཱསེནྟོཡེཝ ཙ ནཔྤཛཧཏི ཏདངྒཱདིཔྤཧཱནཝསེན ན པཊིནིསྶཛྫཏི, ཏཏོ ཨེཝ ན ཝིནོདེཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟསནྟཱནཏོ ན ནུདཏི ན ནཱིཧརཏི, ཏཐཱ ཨཝིནོདནཏོ ན བྱནྟཱིཀརོཏི ན ཝིགཏནྟཾ ཀརོཏི. ཨཱཏཱཔཱི པཧིཏཏྟོ ཡཐཱ ཏེསཾ ཨནྟོཔི ནཱཝསིསྶཏི ཨནྟམསོ བྷངྒམཏྟམྤི ཨེཝཾ ཀརོཏི, ཨཡཾ པན ཏཐཱ ན ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཐཱབྷཱུཏོཝ ན ཨནབྷཱཝཾ གམེཏི ཨནུ ཨནུ ཨབྷཱཝཾ ན གམེཏི. ན པཛཧཏི ཙེ, ན ཝིནོདེཏི ཙེཏིཨཱདིནཱ ཙེ-སདྡཾ ཡོཛེཏྭཱ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཙརནྟི ཙརནྟོ. ཨེཝཾབྷཱུཏོཏི ཨེཝཾ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཔཱཔཝིཏཀྐེཧི སམངྒཱིབྷཱུཏོ. ཨནཱཏཱཔཱི ཨནོཏྟཱཔཱིཏི ཀིལེསཱནཾ ཨཱཏཱཔནསྶ ཝཱིརིཡསྶ ཨབྷཱཝེན ཨནཱཏཱཔཱི, པཱཔུཏྲཱསཨཱཏཱཔནཔརིཏཱཔནལཀྑཎསྶ ཨོཏྟཔྤསྶ ཨབྷཱཝེན ཨནོཏྟཱཔཱི. སཏཏཾ སམིཏནྟི སབྦཀཱལཾ ནིརནྟརཾ. ཀུསཱིཏོ ཧཱིནཝཱིརིཡོཏི ཀུསལེཧི དྷམྨེཧི པརིཧཱཡིཏྭཱ ཨཀུསལཔཀྑེ ཀུཙྪིཏཾ སཱིདནཏོ ཀོསཛྫསམནྣཱགམེན ཙ ཀུསཱིཏོ, སམྨཔྤདྷཱནཝཱིརིཡཱབྷཱཝེན ཧཱིནཝཱིརིཡོ ཝཱིརིཡཝིརཧིཏོཏི ཝུཙྩཏི ཀཐཱིཡཏི. ཋིཏསྶཱཏི གམནཾ ཨུཔཙྪིནྡིཏྭཱ ཏིཊྛཏོ. སཡནཨིརིཡཱཔཐསྶ ཝིསེསཏོ ཀོསཛྫཔཀྑིཀཏྟཱ ཡཐཱ ཏཾསམངྒིནོ ཝིཏཀྐཱ སམྦྷཝནྟི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཛཱགརསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.

སུཀྐཔཀྑེ ཏཉྩེ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ནཱདྷིཝཱསེཏཱིཏི ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡསྶཱཔི ཝིཧརཏོ ཨནཱདིམཏི སཾསཱརེ ཙིརཀཱལབྷཱཝིཏེན ཏཐཱརཱུཔཔྤཙྩཡསམཱཡོགེན སཏིསམྨོསེན ཝཱ ཀཱམཝིཏཀྐཱདི ཨུཔྤཛྫཏི ཙེ, ཏཾ བྷིཀྑུ ཨཏྟནོ ཙིཏྟཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ན ཝཱསེཏི ཙེ, ཨབྦྷནྟརེ ན ཝཱསེཏི ཙེཏི ཨཏྠོ. ཨནདྷིཝཱསེནྟོ ཀིཾ ཀརོཏཱིཏི? པཛཧཏི ཚཌྜེཏི. ཀིཾ ཀཙཝརཾ ཝིཡ པིཊཀེན? ན ཧི, ཨཔིཙ ཁོ ཏཾ ཝིནོདེཏི ནུདཏི ནཱིཧརཏི. ཀིཾ བལཱིབདྡཾ ཝིཡ པཏོདེན? ན ཧི, ཨཐ ཁོ ནཾ བྱནྟཱིཀརོཏི ཝིགཏནྟཾ ཀརོཏི. ཡཐཱ ཏེསཾ ཨནྟོཔི ནཱཝསིསྶཏི ཨནྟམསོ བྷངྒམཏྟམྤི, ཏཐཱ ཏེ ཀརོཏི. ཀཐཾ པན ཏེ ཏཐཱ ཀརོཏི? ཨནབྷཱཝཾ གམེཏི ཨནུ ཨནུ ཨབྷཱཝཾ གམེཏི, ཝིཀྑམྦྷནཔྤཧཱནེན ཡཐཱ སུཝིཀྑམྦྷིཏཱ ཧོནྟི ཏཐཱ ནེ ཀརོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.

ཨེཝཾབྷཱུཏོཏིཨཱདཱིསུ ཨེཝཾ ཀཱམཝིཏཀྐཱདཱིནཾ ཨནདྷིཝཱསནེན སུཝིསུདྡྷཱསཡོ སམཱནོ ཏཱཡ ཙ ཨཱསཡསམྤཏྟིཡཱ ཏནྣིམིཏྟཱཡ ཙ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ པརིསུདྡྷསཱིལོ ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརོ བྷོཛནེ མཏྟཉྙཱུ སཏིསམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏོ ཛཱགརིཡཾ ཨནུཡུཏྟོ ཏདངྒཱདིཝསེན ཀིལེསཱནཾ ཨཱཏཱཔནལཀྑཎེན ཝཱིརིཡེན སམནྣཱགཏཏྟཱ ཨཱཏཱཔཱི, སབྦསོ པཱཔུཏྲཱསེན སམནྣཱགཏཏྟཱ. ཨོཏྟཱཔཱི སཏཏཾ རཏྟིནྡིཝཾ, སམིཏཾ ནིརནྟརཾ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱནུཡོགཝསེན ཙཏུབྦིདྷསམྨཔྤདྷཱནསིདྡྷིཡཱ, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ པཧིཏཏྟོ ནིབྦཱནཾ པཊིཔེསིཏཙིཏྟོཏི ཝུཙྩཏི ཀཐཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

གཱཐཱསུ གེཧནིསྶིཏནྟི ཨེཏྠ གེཧཝཱསཱིཧི ཨཔརིཙྩཏྟཏྟཱ གེཧཝཱསཱིནཾ སབྷཱཝཏྟཱ གེཧདྷམྨཏྟཱ ཝཱ གེཧཾ ཝུཙྩཏི ཝཏྠུཀཱམོ. ཨཐ ཝཱ གེཧཔཊིབདྡྷབྷཱཝཏོ ཀིལེསཀཱམཱནཾ ནིཝཱསཊྛཱནབྷཱཝཏོ ཏཾཝཏྠུཀཏྟཱ ཝཱ ཀཱམཝིཏཀྐཱདི གེཧནིསྶིཏཾ ནཱམ. ཀུམྨགྒཾ པཊིཔནྣོཏི ཡསྨཱ ཨརིཡམགྒསྶ ཨུཔྤཐབྷཱཝཏོ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཡོ ཏདེཀཊྛདྷམྨཱ ཙ ཀུམྨགྒོ, ཏསྨཱ ཀཱམཝིཏཀྐཱདིབཧུལོ པུགྒལོ ཀུམྨགྒཾ པཊིཔནྣོ ནཱམ. མོཧནེཡྻེསུ མུཙྪིཏོཏི མོཧསཾཝཏྟནིཡེསུ རཱུཔཱདཱིསུ མུཙྪིཏོ སམྨཏྟོ ཨཛ྄ཛྷོཔནྣོ. སམྦོདྷིནྟི ཨརིཡམགྒཉཱཎཾ. ཕུཊྛུནྟི ཕུསིཏུཾ པཏྟུཾ, སོ ཏཱདིསོ མིཙྪཱསངྐཔྤགོཙརོ ཨབྷབྦོ, ན ཀདཱཙི ཏཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨཏྠོ.

ཝིཏཀྐཾ སམཡིཏྭཱནཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཾ མིཙྪཱཝིཏཀྐཾ པཊིསངྑཱནབྷཱཝནཱབལེཧི ཝཱུཔསམེཏྭཱ. ཝིཏཀྐཱུཔསམེ རཏོཏི ནཝནྣམྤི མཧཱཝིཏཀྐཱནཾ ཨཙྩནྟཝཱུཔསམབྷཱུཏེ ཨརཧཏྟེ ནིབྦཱནེ ཨེཝ ཝཱ ཨཛ྄ཛྷཱསཡེན རཏོ ཨབྷིརཏོ. བྷབྦོ སོ ཏཱདིསོཏི སོ ཡཐཱཝུཏྟོ སམྨཱ པཊིཔཛྫམཱནོ པུགྒལོ པུབྦབྷཱགེ སམཐཝིཔསྶནཱབལེན སབྦཝིཏཀྐེ ཡཐཱརཧཾ ཏདངྒཱདིཝསེན ཝཱུཔསམེཏྭཱ ཋིཏོ, ཝིཔསྶནཾ ཨུསྶུཀྐཱཔེཏྭཱ མགྒཔཊིཔཱཊིཡཱ ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནསངྑཱཏཉྩ ཨནུཏྟརཾ སམྦོདྷིཾ ཕུཊྛུཾ ཨདྷིགནྟུཾ བྷབྦོ སམཏྠོཏི.

ཨེཀཱདསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༢. སམྤནྣསཱིལསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༡. དྭཱདསམེ སམྤནྣསཱིལཱཏི ཨེཏྠ ཏིཝིདྷཾ སམྤནྣཾ པརིཔུཎྞསམངྒཱིམདྷུརཝསེན. ཏེསུ –

‘‘སམྤནྣཾ སཱལིཀེདཱརཾ, སུཝཱ བྷུཉྫནྟི ཀོསིཡ;

པཊིཝེདེམི ཏེ བྲཧྨེ, ན ནེ ཝཱརེཏུམུསྶཧེ’’ཏི. (ཛཱ. ༡.༡༤.༡) –

ཨེཏྠ པརིཔུཎྞཏྠོ སམྤནྣསདྡོ. ‘‘ཨིམིནཱ པཱཏིམོཀྑསཾཝརེན ཨུཔེཏོ ཧོཏི སམུཔེཏོ ཨུཔགཏོ སམུཔགཏོ སམྤནྣོ སམནྣཱགཏོ’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༡༡) ཨེཏྠ སམངྒིབྷཱཝཏྠོ སམྤནྣསདྡོ. ‘‘ཨིམིསྶཱ, བྷནྟེ, མཧཱཔཐཝིཡཱ ཧེཊྛིམཏལཾ སམྤནྣཾ – སེཡྻཐཱཔི ཁུདྡམདྷུཾ ཨནཱིལཀཾ, ཨེཝམསྶཱད’’ནྟི (པཱརཱ. ༡༧) ཨེཏྠ མདྷུརཏྠོ སམྤནྣསདྡོ. ཨིདྷ པན པརིཔུཎྞཏྠེཔི སམངྒིབྷཱཝེཔི ཝཊྚཏི, ཏསྨཱ སམྤནྣསཱིལཱཏི པརིཔུཎྞསཱིལཱ ཧུཏྭཱཏིཔི, སཱིལསམངྒིནོ ཧུཏྭཱཏིཔི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཏཏྠ ‘‘པརིཔུཎྞསཱིལཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཏྠེན ཁེཏྟདོསཝིགམེན ཁེཏྟཔཱརིཔཱུརི ཝིཡ པརིཔུཎྞཾ ནཱམ ཧོཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཁེཏྟདོསཝིགམེན ཁེཏྟཔཱརིཔཱུརི ཝིཡ སཱིལདོསཝིགམེན སཱིལཔཱརིཔཱུརི ཝུཏྟཱ’’ཏི. ‘‘སཱིལསམངྒིནོ’’ཏི ཨིམིནཱ པན ཨཏྠེན སཱིལེན སམངྒཱིབྷཱུཏཱ སམོདྷཱནགཏཱ སམནྣཱགཏཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཐཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཏཏྠ དྭཱིཧི ཀཱརཎེཧི སམྤནྣསཱིལཏཱ ཧོཏི སཱིལཝིཔཏྟིཡཱ ཨཱདཱིནཝདསྶནེན, སཱིལསམྤཏྟིཡཱ ཨཱནིསཾསདསྶནེན ཙ. ཏདུབྷཡམྤི ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི. ༡.༢༠-༢༡) ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ ‘‘སམྤནྣསཱིལཱ’’ཏི ཨེཏྟཱཝཏཱ ཀིར བྷགཝཱ ཙཏུཔཱརིསུདྡྷིསཱིལཾ ཨུདྡིསིཏྭཱ ‘‘པཱཏིམོཀྑསཾཝརསཾཝུཏཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཛེཊྛཀསཱིལཾ དསྶེཏཱིཏིཨཱདིནཱ ཨེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟམེཝ. ཀིམསྶ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡནྟི ཨེཝཾ སམྤནྣསཱིལཱནཾ ཝིཧརཏཾ ཏུམྷཱཀཾ ཀིནྟི སིཡཱ ཨུཏྟརི ཀཱཏབྦཾ, པཊིཔཛྫིཏབྦནྟི ཙེཏི ཨཏྠོ.

ཨེཝཾ ‘‘སམྤནྣསཱིལཱ, བྷིཀྑཝེ, ཝིཧརཐཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སམྤཱདནཱུཔཱཡེན སདྡྷིཾ སཱིལསམྤདཱཡ བྷིཀྑཱུ ནིཡོཛེནྟོ ཨནེཀཔུགྒལཱདྷིཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ དེསནཾ ཨཱརབྷིཏྭཱ ཨིདཱནི ཡསྨཱ ཨེཀཔུགྒལཱདྷིཊྛཱནཝསེན པཝཏྟིཏཱཔི བྷགཝཏོ དེསནཱ ཨནེཀཔུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཝ ཧོཏི སབྦསཱདྷཱརཎཏྟཱ, ཏསྨཱ ཏཾ ཨེཀཔུགྒལཱདྷིཊྛཱནཝསེན དསྶེནྟོ ‘‘ཙརཏོ ཙེཔི, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུནོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

ཏཏྠ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨབྷིཛ྄ཛྷཱ, པརབྷཎྜཱབྷིཛ྄ཛྷཱཡནལཀྑཎསྶ ལོབྷསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. བྱཱཔཛྫཏི པཱུཏིབྷཝཏི ཙིཏྟཾ ཨེཏེནཱཏི བྱཱཔཱདོ, ‘‘ཨནཏྠཾ མེ ཨཙརཱི’’ཏིཨཱདིནཡཔྤཝཏྟསྶ ཨེཀཱུནཝཱིསཏིཨཱགྷཱཏཝཏྠུཝིསཡསྶ དོསསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨུབྷིནྣམྤི ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ ཀཱམཙྪནྡོ? ཡོ ཀཱམེསུ ཀཱམཙྪནྡོ ཀཱམསྣེཧོ ཀཱམཔིཔཱསཱ ཀཱམཔརིལཱ༹ཧོ ཀཱམམུཙྪཱ ཀཱམཛ྄ཛྷོསཱན’’ནྟི (དྷ. ས. ༡༡༥༩), ཏཐཱ ‘‘ལོབྷོ ལུབྦྷནཱ ལུབྦྷིཏཏྟཾ སཱརཱགོ སཱརཛྫནཱ སཱརཛྫིཏཏྟཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱ ལོབྷོ ཨཀུསལམཱུལ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༣༩༡), ‘‘དོསོ དུསྶནཱ དུསྶིཏཏྟཾ བྱཱཔཏྟི བྱཱཔཛྫནཱ བྱཱཔཛྫིཏཏྟཾ ཝིརོདྷོ པཊིཝིརོདྷོ ཙཎྜིཀྐཾ ཨསུརོཔོ ཨནཏྟམནཏཱ ཙིཏྟསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༤༡༨, ༡༢༣༧) ཙ ཝིཏྠཱརོ ཝེདིཏབྦོ. ཝིགཏོ ཧོཏཱིཏི ཨཡཉྩ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱ, ཨཡཉྩ བྱཱཔཱདོ ཝིགཏོ ཧོཏི ཨཔགཏོ, པཧཱིནོ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཀཱམཙྪནྡནཱིཝརཎསྶ ཙ བྱཱཔཱདནཱིཝརཎསྶ ཙ པཧཱནཾ དསྶིཏཾ ཧོཏི.

ཐིནམིདྡྷནྟི ཐིནཉྩེཝ མིདྡྷཉྩ. ཏེསུ ཙིཏྟསྶ ཨཀམྨཉྙཏཱ ཐིནཾ, ཨཱལསིཡསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ, ཝེདནཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ ཁནྡྷཱནཾ ཨཀམྨཉྙཏཱ མིདྡྷཾ, པཙལཱཡིཀབྷཱཝསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ. ཨུབྷིནྣམྤི ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ ཐིནཾ? ཡཱ ཙིཏྟསྶ ཨཀལླཏཱ ཨཀམྨཉྙཏཱ ཨོལཱིཡནཱ སལླཱིཡནཱ. ཏཏྠ ཀཏམཾ མིདྡྷཾ? ཡཱ ཀཱཡསྶ ཨཀལླཏཱ ཨཀམྨཉྙཏཱ ཨོནཱཧོ པརིཡོནཱཧོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༡༦༢-༡༡༦༣) ནཡེན ཝིཏྠཱརོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩནྟི ཨུདྡྷཙྩཉྩེཝ ཀུཀྐུཙྩཉྩ. ཏཏྠ ཨུདྡྷཙྩཾ ནཱམ ཙིཏྟསྶ ཨུདྡྷཏཱཀཱརོ, ཀུཀྐུཙྩཾ ནཱམ ཨཀཏཀལྱཱཎསྶ ཀཏཔཱཔསྶ ཏཔྤཙྩཡཱ ཝིཔྤཊིསཱརོ. ཨུབྷིནྣམྤི ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཾ ཨུདྡྷཙྩཾ? ཡཾ ཙིཏྟསྶ ཨུདྡྷཙྩཾ ཨཝཱུཔསམོ ཙེཏསོ ཝིཀྑེཔོ བྷནྟཏྟཾ ཙིཏྟསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༡༦༥) ཝིཏྠཱརོ. ‘‘ཨཀཏཾ ཝཏ མེ ཀལྱཱཎཾ, ཨཀཏཾ ཀུསལཾ, ཨཀཏཾ བྷཱིརུཏྟཱནཾ; ཀཏཾ པཱཔཾ, ཀཏཾ ལུདྡཾ, ཀཏཾ ཀིབྦིས’’ནྟིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༣.༢༤༨; ནེཏྟི. ༡༢༠) པཝཏྟིཨཱཀཱརོ ཝེདིཏབྦོ.

ཝིཙིཀིཙྪཱཏི བུདྡྷཱདཱིསུ སཾསཡོ. ཏསྶཱ ‘‘སཏྠརི ཀངྑཏི ཝིཙིཀིཙྪཏི, ནཱདྷིམུཙྩཏི ན སམྤསཱིདཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༩༡༥), ‘‘ཏཏྠ ཀཏམཱ ཝིཙིཀིཙྪཱ? ཡཱ ཀངྑཱ ཀངྑཱཡནཱ ཀངྑཱཡིཏཏྟཾ ཝིམཏི ཝིཙིཀིཙྪཱ དྭེལ༹ྷཀཾ དྭེདྷཱཔཐོ སཾསཡོ ཨནེཀཾསགྒཱཧོ ཨཱསཔྤནཱ པརིསཔྤནཱ ཨཔརིཡོགཱཧནཱ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ཙིཏྟསྶ མནོཝིལེཁོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༠༠༨) ཙ ནཡེན ཝིཏྠཱརོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨེཏྠ ཙ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱབྱཱཔཱདཱདཱིནཾ ཝིགམཝསེན ཙ པཧཱནཝསེན ཙ ཏེསཾ ཝིཀྑམྦྷནམེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –

‘‘སོ ཨབྷིཛ྄ཛྷཾ ལོཀེ པཧཱཡ ཝིགཏཱབྷིཛ྄ཛྷེན ཙེཏསཱ ཝིཧརཏི, ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡ ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏི. བྱཱཔཱདཔདོསཾ པཧཱཡ ཨབྱཱཔནྣཙིཏྟོ ཝིཧརཏི, བྱཱཔཱདཔདོསཱ ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏི. ཐིནམིདྡྷཾ པཧཱཡ ཝིགཏཐིནམིདྡྷོ ཝིཧརཏི ཨཱལོཀསཉྙཱི སཏོ སམྤཛཱནོ, ཐིནམིདྡྷཱ ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏི. ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཾ པཧཱཡ ཨནུདྡྷཏོ ཝིཧརཏི ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨུཔསནྟཙིཏྟོ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཱ ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏི. ཝིཙིཀིཙྪཾ པཧཱཡ ཏིཎྞཝིཙིཀིཙྪོ ཝིཧརཏི ཨཀཐཾཀཐཱི ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ, ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཙིཏྟཾ པརིསོདྷེཏཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༥༠༨).

ཏཏྠ ཡཐཱ ནཱིཝརཎཱནཾ པཧཱནཾ ཧོཏི, ཏཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཀཐཉྩ ནེསཾ པཧཱནཾ ཧོཏི? ཀཱམཙྪནྡསྶ ཏཱཝ ཨསུབྷནིམིཏྟེ ཡོནིསོམནསིཀཱརེན པཧཱནཾ ཧོཏི, སུབྷནིམིཏྟེ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེནསྶ ཨུཔྤཏྟི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, སུབྷནིམིཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཀཱམཙྪནྡསྶ ཨུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཀཱམཙྪནྡསྶ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ ཝེཔུལླཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

ཨེཝཾ སུབྷནིམིཏྟེ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཨུཔྤཛྫནྟསྶ ཀཱམཙྪནྡསྶ ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨསུབྷནིམིཏྟེ ཡོནིསོམནསིཀཱརེན པཧཱནཾ ཧོཏི. ཏཏྠ ཨསུབྷནིམིཏྟཾ ནཱམ ཨསུབྷམྤི ཨསུབྷཱརམྨཎམྤི, ཡོནིསོམནསིཀཱརོ ནཱམ ཨུཔཱཡམནསིཀཱརོ, པཐམནསིཀཱརོ, ཨནིཙྩེ ཨནིཙྩནྟི ཝཱ, དུཀྑེ དུཀྑནྟི ཝཱ, ཨནཏྟནི ཨནཏྟཱཏི ཝཱ, ཨསུབྷེ ཨསུབྷནྟི ཝཱ མནསིཀཱརོ. ཏཾ ཏཏྠ བཧུལཾ པཝཏྟཡཏོ ཀཱམཙྪནྡོ པཧཱིཡཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨསུབྷནིམིཏྟཾ. ཏཏྠ ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ – ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཀཱམཙྪནྡསྶ ཨནུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཀཱམཙྪནྡསྶ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

ཨཔིཙ ཚ དྷམྨཱ ཀཱམཙྪནྡསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི – ཨསུབྷནིམིཏྟསྶ ཨུགྒཧོ, ཨསུབྷབྷཱཝནཱནུཡོགོ, ཨིནྡྲིཡེསུ གུཏྟདྭཱརཏཱ, བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ, སཔྤཱཡཀཐཱཏི. དསཝིདྷཉྷི ཨསུབྷནིམིཏྟཾ ཨུགྒཎྷནྟསྶཔི ཀཱམཙྪནྡོ པཧཱིཡཏི, བྷཱཝེནྟསྶཔི, ཨིནྡྲིཡེསུ པིཧིཏདྭཱརསྶཔི ཙཏུནྣཾ པཉྩནྣཾ ཨཱལོཔཱནཾ ཨོཀཱསེ སཏི ཨུདཀཾ པིཝིཏྭཱ ཡཱཔནསཱིལཏཱཡ བྷོཛནེ མཏྟཉྙུནོཔི. ཏེན ཝུཏྟཾ –

‘‘ཙཏྟཱརོ པཉྩ ཨཱལོཔེ, ཨབྷུཏྭཱ ཨུདཀཾ པིཝེ;

ཨལཾ ཕཱསུཝིཧཱརཱཡ, པཧིཏཏྟསྶ བྷིཀྑུནོ’’ཏི. (ཐེརགཱ. ༩༨༣);

ཨསུབྷཀམྨིཀཏིསྶཏྠེརསདིསེ ཀལྱཱཎམིཏྟེ སེཝནྟསྶཔི ཀཱམཙྪནྡོ པཧཱིཡཏི, ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ དསཨསུབྷནིསྶིཏསཔྤཱཡཀཐཱཡཔི པཧཱིཡཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཚ དྷམྨཱ ཀཱམཙྪནྡསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི.

པཊིགྷནིམིཏྟེ ཨཱཡོནིསོམནསིཀཱརེན བྱཱཔཱདསྶ ཨུཔྤཱདོ ཧོཏི. ཏཏྠ པཊིགྷམྤི པཊིགྷནིམིཏྟཾ, པཊིགྷཱརམྨཎམྤི པཊིགྷནིམིཏྟཾ. ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ སབྦཏྠ ཨེཀལཀྑཎོ ཨེཝ. ཏཾ ཏསྨིཾ ནིམིཏྟེ བཧུལཾ པཝཏྟཡཏོ བྱཱཔཱདོ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, པཊིགྷནིམིཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ – ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ བྱཱཔཱདསྶ ཨུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ བྱཱཔཱདསྶ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ ཝེཔུལླཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

མེཏྟཱཡ པན ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརེནསྶ པཧཱནཾ ཧོཏི. ཏཏྠ ‘‘མེཏྟཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཨཔྤནཱཔི ཨུཔཙཱརོཔི ཝཊྚཏི, ‘‘ཙེཏོཝིམུཏྟཱི’’ཏི པན ཨཔྤནཱཝ. ཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཝུཏྟལཀྑཎོཝ. ཏཾ ཏཏྠ བཧུལཾ པཝཏྟཡཏོ བྱཱཔཱདོ པཧཱིཡཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, མེཏྟཱཙེཏོཝིམུཏྟི. ཏཏྠ ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ བྱཱཔཱདསྶ ཨནུཔྤཱདཱཡ ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ བྱཱཔཱདསྶ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

ཨཔིཙ ཚ དྷམྨཱ བྱཱཔཱདསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི – མེཏྟཱནིམིཏྟསྶ ཨུགྒཧོ, མེཏྟཱབྷཱཝནཱ, ཀམྨསྶཀཏཱཔཙྩཝེཀྑཎཱ, པཊིསངྑཱནབཧུལཏཱ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ, སཔྤཱཡཀཐཱཏི. ཨོདྷིསཀཱནོདྷིསཀདིསཱཕརཎཱནཉྷི ཨཉྙཏརཝསེན མེཏྟཾ ཨུགྒཎྷནྟསྶཔི བྱཱཔཱདོ པཧཱིཡཏི, ཨོདྷིསོ ཨནོདྷིསོ དིསཱཕརཎཝསེན མེཏྟཾ བྷཱཝེནྟསྶཔི བྱཱཔཱདོ པཧཱིཡཏི, ‘‘ཏྭཾ ཨེཏསྶ ཀུདྡྷོ ཀིཾ ཀརིསྶསི, ཀིམསྶ སཱིལཱདཱིནི ཝིནཱསེཏུཾ སཀྑིསྶསི ནནུ ཏྭཾ ཨཏྟནོ ཀམྨེན ཨཱགནྟྭཱ ཨཏྟནོ ཀམྨེནེཝ གམིསྶསི, པརསྶ ཀུཛ྄ཛྷནཾ ནཱམ ཝཱིཏཙྩིཀངྒཱརཏཏྟཨཡསལཱཀགཱུཐཱདཱིནི གཧེཏྭཱ པརཾ པཧརིཏུཀཱམཏཱ ཝིཡ ཧོཏི. ཨེསོཔི ཏཝ ཀུདྡྷོ ཀིཾ ཀརིསྶཏི, ཀིཾ ཏེ སཱིལཱདཱིནི ཝིནཱསེཏུཾ སཀྑིསྶཏི ཨེས ཨཏྟནོ ཀམྨེན ཨཱགནྟྭཱ ཨཏྟནོ ཀམྨེནེཝ གམིསྶཏི, ཨཔྤཊིཙྪིཏཔཧེཎཀཾ ཝིཡ, པཊིཝཱཏཾ ཁིཏྟརཛོམུཊྛི ཝིཡ ཙ ཨེཏསྶེཝ ཨེས ཀོདྷོ མཏྠཀེ པཏིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨཏྟནོ ཙ པརསྶ ཙཱཏི ཨུབྷཡེསཾ ཀམྨསྶཀཏཾ པཙྩཝེཀྑཏོཔི, པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཊིསངྑཱནེ ཋིཏསྶཔི, ཨསྶགུཏྟཏྠེརསདིསེ མེཏྟཱབྷཱཝནཱརཏེ ཀལྱཱཎམིཏྟེ སེཝནྟསྶཱཔི བྱཱཔཱདོ པཧཱིཡཏི, ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ མེཏྟཱནིསྶིཏསཔྤཱཡཀཐཱཡཔི པཧཱིཡཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཚ དྷམྨཱ བྱཱཔཱདསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི.

ཨརཏིཨཱདཱིསུ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཐིནམིདྡྷསྶ ཨུཔྤཱདོ ཧོཏི. ཨརཏི ནཱམ ཨུཀྐཎྛིཏཏཱ, ཏནྡཱི ནཱམ ཀཱཡཱལསིཡཾ, ཝིཛམྦྷིཏཱ ནཱམ ཀཱཡཝིནམནཱ, བྷཏྟསམྨདོ ནཱམ བྷཏྟམུཙྪཱ བྷཏྟཔརིལཱ༹ཧོ, ཙེཏསོ ལཱིནཏྟཾ ནཱམ ཙིཏྟསྶ ལཱིནཱཀཱརོ. ཨིམེསུ ཨརཏིཨཱདཱིསུ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཾ བཧུལཾ པཝཏྟཡཏོ ཐིནམིདྡྷཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨརཏི ཏནྡཱི ཝིཛམྦྷིཏཱ བྷཏྟསམྨདོ ཙེཏསོ ལཱིནཏྟཾ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ – ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཐིནམིདྡྷསྶ ཨུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཐིནམིདྡྷསྶ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ ཝེཔུལླཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

ཨཱརམྦྷདྷཱཏུཨཱདཱིསུ པན ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཐིནམིདྡྷསྶ པཧཱནཾ ཧོཏི. ཨཱརམྦྷདྷཱཏུ ནཱམ པཋམཱརམྦྷཝཱིརིཡཾ, ནིཀྐམདྷཱཏུ ནཱམ ཀོསཛྫཏོ ནིཀྑནྟཏཱཡ ཏཏོ བལཝཏརཾ, པརཀྐམདྷཱཏུ ནཱམ པརཾ པརཾ ཋཱནཾ ཨཀྐམནཏོ ཏཏོཔི བལཝཏརཾ. ཨིམསྨིཾ ཏིཔྤབྷེདེ ཝཱིརིཡེ ཡོནིསོམནསིཀཱརཾ བཧུལཾ པཝཏྟཡཏོ ཐིནམིདྡྷཾ པཧཱིཡཏི. ཏེནཱཧ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཨཱརམྦྷདྷཱཏུ, ནིཀྐམདྷཱཏུ, པརཀྐམདྷཱཏུ. ཏཏྠ ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ – ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཐིནམིདྡྷསྶ ཨནུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཐིནམིདྡྷསྶ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

ཨཔིཙ ཚ དྷམྨཱ ཐིནམིདྡྷསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི, ཨཏིབྷོཛནེ ནིམིཏྟགྒཱཧོ – ཨིརིཡཱཔཐསམྤརིཝཏྟནཏཱ, ཨཱལོཀསཉྙཱམནསིཀཱརོ, ཨབྦྷོཀཱསཝཱསོ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ, སཔྤཱཡཀཐཱཏི. ཨཱཧརཧཏྠཀབྷུཏྟཝམིཏཀཏཏྠཝཊྚཀཨལཾསཱཊཀཀཱཀམཱསཀབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནེ ནིསིནྣསྶ ཧི སམཎདྷམྨཾ ཀརོཏོ ཐིནམིདྡྷཾ མཧཱཧཏྠཱི ཝིཡ ཨོཏྠརནྟཾ ཨཱགཙྪཏི, ཙཏུཔཉྩཨཱལོཔཨོཀཱསཾ པན ཋཔེཏྭཱ པཱནཱིཡཾ པིཝིཏྭཱ ཡཱཔནསཱིལསྶ བྷིཀྑུནོ ཏཾ ན ཧོཏི. ཨེཝཾ ཨཏིབྷོཛནེ ནིམིཏྟཾ གཎྷནྟསྶཔི ཐིནམིདྡྷཾ པཧཱིཡཏི. ཡསྨིཾ ཨིརིཡཱཔཐེ ཐིནམིདྡྷཾ ཨོཀྐམཏི, ཏཏོ ཨཉྙཾ པརིཝཏྟེནྟསྶཔི, རཏྟིཾ ཙནྡཱལོཀཾ དཱིཔཱལོཀཾ ཨུཀྐཱལོཀཾ དིཝཱ སཱུརིཡཱལོཀཾ མནསིཀརོནྟསྶཔི, ཨབྦྷོཀཱསེ ཝསནྟསྶཔི མཧཱཀསྶཔཏྠེརསདིསེ ཝིགཏཐིནམིདྡྷེ ཀལྱཱཎམིཏྟེ སེཝནྟསྶཔི ཐིནམིདྡྷཾ པཧཱིཡཏི, ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ དྷུཏངྒནིསྶིཏསཔྤཱཡཀཐཱཡཔི པཧཱིཡཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཚ དྷམྨཱ ཐིནམིདྡྷསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི.

ཙེཏསོ ཨཝཱུཔསམེ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩསྶ ཨུཔྤཱདོ ཧོཏི. ཨཝཱུཔསམོ ནཱམ ཨཝཱུཔསནྟཱཀཱརོ, ཨཏྠཏོ ཏཾ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩམེཝ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཾ བཧུལཾ པཝཏྟཡཏོ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཾ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏེནཱཧ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཙེཏསོ ཨཝཱུཔསམོ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ – ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩསྶ ཨུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩསྶ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ ཝེཔུལླཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

སམཱདྷིསངྑཱཏེ པན ཙེཏསོ ཝཱུཔསམེ ཡོནིསོམནསིཀཱརེནསྶ པཧཱནཾ ཧོཏི. ཏེནཱཧ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཙེཏསོ ཝཱུཔསམོ. ཏཏྠ ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ – ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩསྶ ཨནུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣསྶ ཝཱ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩསྶ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

ཨཔིཙ ཚ དྷམྨཱ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི – བཧུསྶུཏཏཱ, པརིཔུཙྪཀཏཱ, ཝིནཡེ པཀཏཉྙུཏཱ, ཝུཌྜྷསེཝིཏཱ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ, སཔྤཱཡཀཐཱཏི. བཱཧུསཙྩེནཔི ཧི ཨེཀཾ ཝཱ དྭེ ཝཱ ཏཡོ ཝཱ ཙཏྟཱརོ ཝཱ པཉྩ ཝཱ ནིཀཱཡེ པཱལི༹ཝསེན ཙ ཨཏྠཝསེན ཙ ཨུགྒཎྷནྟསྶཔི ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཾ པཧཱིཡཏི, ཀཔྤིཡཱཀཔྤིཡཔརིཔུཙྪཱབཧུལསྶཔི, ཝིནཡཔཉྙཏྟིཡཾ ཙིཎྞཝསཱིབྷཱཝཏཱཡ པཀཏཉྙུནོཔི, ཝུཌྜྷེ མཧལླཀཏྠེརེ ཨུཔསངྐམནྟསྶཔི, ཨུཔཱལིཏྠེརསདིསེ ཝིནཡདྷརེ ཀལྱཱཎམིཏྟེ སེཝནྟསྶཔི ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཾ པཧཱིཡཏི, ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ ཀཔྤིཡཱཀཔྤིཡནིསྶིཏསཔྤཱཡཀཐཱཡཔི པཧཱིཡཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཚ དྷམྨཱ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩསྶ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི.

ཝིཙིཀིཙྪཱཊྛཱནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཨུཔྤཱདོ ཧོཏི. ཝིཙིཀིཙྪཱཊྛཱནིཡཱ དྷམྨཱ ནཱམ པུནཔྤུནཾ ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཀཱརཎཏྟཱ ཝིཙིཀིཙྪཱཝ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཾ བཧུལཾ པཝཏྟཡཏོ ཝིཙིཀིཙྪཱ ཨུཔྤཛྫཏི. ཏེནཱཧ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཝིཙིཀིཙྪཱཊྛཱནིཡཱ དྷམྨཱ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ – ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣཱཡ ཝཱ ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཨུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣཱཡ ཝཱ ཝིཙིཀིཙྪཱཡ བྷིཡྻོབྷཱཝཱཡ ཝེཔུལླཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

ཀུསལཱདིདྷམྨེསུ པན ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཝིཙིཀིཙྪཱཡ པཧཱནཾ ཧོཏི. ཏེནཱཧ –

‘‘ཨཏྠི, བྷིཀྑཝེ, ཀུསལཱཀུསལཱ དྷམྨཱ, སཱཝཛྫཱནཝཛྫཱ དྷམྨཱ, སེཝིཏབྦཱསེཝིཏབྦཱ དྷམྨཱ, ཧཱིནཔཎཱིཏཱ དྷམྨཱ, ཀཎྷསུཀྐསཔྤཊིབྷཱགཱ དྷམྨཱ. ཏཏྠ ཡོནིསོམནསིཀཱརབཧུལཱིཀཱརོ ཨཡམཱཧཱརོ ཨནུཔྤནྣཱཡ ཝཱ ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཨནུཔྤཱདཱཡ, ཨུཔྤནྣཱཡ ཝཱ ཝིཙིཀིཙྪཱཡ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༢).

ཨཔིཙ ཚ དྷམྨཱ ཝིཙིཀིཙྪཱཡ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟི བཧུསྶུཏཏཱ, པརིཔུཙྪཀཏཱ, ཝིནཡེ པཀཏཉྙུཏཱ, ཨདྷིམོཀྑབཧུལཏཱ, ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱ, སཔྤཱཡཀཐཱཏི. བཱཧུསཙྩཝསེནཔི ཧི ཨེཀཾ ཝཱ…པེ… པཉྩ ཝཱ ནིཀཱཡེ པཱལི༹ཝསེན ཙ ཨཏྠཝསེན ཙ ཨུགྒཎྷནྟསྶཔི ཝིཙིཀིཙྪཱ པཧཱིཡཏི, ཏཱིཎི རཏནཱནི ཨཱརབྦྷ ཀུསལཱདིབྷེདེསུ དྷམྨེསུ པརིཔུཙྪཱབཧུལསྶཔི, ཝིནཡེ ཙིཎྞཝསཱིབྷཱཝསྶཔི, ཏཱིསུ རཏནེསུ ཨོཀཔྤནཱིཡ, སདྡྷཱསངྑཱཏ, ཨདྷིམོཀྑབཧུལསྶཔི, སདྡྷཱདྷིམུཏྟེ ཝཀྐལིཏྠེརསདིསེ ཀལྱཱཎམིཏྟེ སེཝནྟསྶཔི ཝིཙིཀིཙྪཱ པཧཱིཡཏི, ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ ཏིཎྞཾ རཏནཱནཾ གུཎནིསྶིཏསཔྤཱཡཀཐཱཡཔི པཧཱིཡཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཚ དྷམྨཱ ཝིཙིཀིཙྪཱཡ པཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི.

ཨེཏྠ ཙ ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཏེཧི ཏེཧི དྷམྨེཧི ཝིཀྑམྦྷནཝསེན པཧཱིནཱནཾ ཨིམེསཾ ནཱིཝརཎཱནཾ ཀཱམཙྪནྡནཱིཝརཎསྶ ཏཱཝ ཨརཧཏྟམགྒེན ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཾ ཧོཏི, ཏཐཱ ཐིནམིདྡྷནཱིཝརཎསྶ ཨུདྡྷཙྩནཱིཝརཎསྶ ཙ. བྱཱཔཱདནཱིཝརཎསྶ པན ཀུཀྐུཙྩནཱིཝརཎསྶ ཙ ཨནཱགཱམིམགྒེན, ཝིཙིཀིཙྪཱནཱིཝརཎསྶ སོཏཱཔཏྟིམགྒེན ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཾ ཧོཏི. ཏསྨཱ ཏེསཾ ཏཐཱ པཧཱནཱཡ ཨུཔཀཱརདྷམྨེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཱརདྡྷཾ ཧོཏི ཝཱིརིཡ’’ནྟིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཨིདམེཝ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིནཾ ནཱིཝརཎཱནཾ པཧཱནཾ, ཡསྨཱ ཧཱིནཝཱིརིཡཏཱཡ ཀུསཱིཏེན, ཨནུཔཊྛིཏསྶཏིཏཱཡ མུཊྛསྶཏིནཱ, ཨཔཊིཔྤསྶདྡྷདརཐཏཱཡ སཱརདྡྷཀཱཡེན, ཨསམཱཧིཏཏཱཡ ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟེན ན ཀདཱཙིཔི ཏེ སཀྐཱ ནིབྦཏྟེཏུཾ, པགེཝ ཨིཏརཾ, ཏསྨཱ ཡཐཱ པཊིཔནྣསྶ སོ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདཱིནཾ ཝིགམོ པཧཱནཾ སམྦྷཝཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཱརདྡྷཾ ཧོཏི ཝཱིརིཡ’’ནྟིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏསྶཏྠོ – ཏེསཾ ནཱིཝརཎཱནཾ པཧཱནཱཡ སབྦེསམྤི ཝཱ སཾཀིལེསདྷམྨཱནཾ སམུཙྪིནྡནཏྠཱཡ ཝཱིརིཡཾ ཨཱརདྡྷཾ ཧོཏི, པགྒཧིཏཾ ཨསིཐིལཔྤཝཏྟནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨཱརདྡྷཏྟཱ ཨེཝ ཙ ཨནྟརཱ སངྐོཙསྶ ཨནཱཔཛྫནཏོ ཨསལླཱིནཾ.

ཨུཔཊྛིཏཱ སཏི ཨསམྨུཊྛཱཏི ན ཀེཝལཉྩ ཝཱིརིཡམེཝ, སཏིཔི ཨཱརམྨཎཱབྷིམུཁབྷཱཝེན ཨུཔཊྛིཏཱ ཧོཏི, ཏཐཱ ཨུཔཊྛིཏཏྟཱ ཨེཝ ཙ ཙིརཀཏཙིརབྷཱསིཏཱནཾ སརཎསམཏྠཏཱཡ ཨསམྨུཊྛཱ. པསྶདྡྷོཏི ཀཱཡཙིཏྟདརཐཔྤསྶམྦྷནེན ཀཱཡོཔིསྶ པསྶདྡྷོ ཧོཏི. ཏཏྠ ཡསྨཱ ནཱམཀཱཡེ པསྶདྡྷེ རཱུཔཀཱཡོཔིསྶ པསྶདྡྷོ ཨེཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ནཱམཀཱཡོ རཱུཔཀཱཡོ’’ཏི ཨཝིསེསེཏྭཱ ‘‘པསྶདྡྷོ ཀཱཡོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨསཱརདྡྷོཏི སོ ཙ པསྶདྡྷཏྟཱ ཨེཝ ཨསཱརདྡྷོ, ཝིགཏདརཐོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སམཱཧིཏཾ ཙིཏྟཾ ཨེཀགྒནྟི ཙིཏྟམྤིསྶ སམྨཱ ཨཱཧིཏཾ སུཊྛུ ཋཔིཏཾ ཨཔྤིཏཾ ཝིཡ ཧོཏི, སམཱཧིཏཏྟཱ ཨེཝ ཙ ཨེཀགྒཾ ཨཙལཾ ནིཔྥནྡནཾ ནིརིཉྫནནྟི.

ཨེཏྟཱཝཏཱ ཛྷཱནམགྒཱནཾ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ ཀཐིཏཱ. ཏེནེཝཱཧ –

‘‘ཙརམྤི, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཨེཝཾབྷཱུཏོ ཨཱཏཱཔཱི ཨོཏྟཱཔཱི སཏཏཾ སམིཏཾ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ པཧིཏཏྟོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༡༡༠).

ཏསྶཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོ ཨེཝ.

གཱཐཱསུ ཡཏཾ ཙརེཏི ཡཏམཱནོ ཙརེཡྻ, ཙངྐམནཱདིཝསེན གམནཾ ཀཔྤེནྟོཔི ‘‘ཨནུཔྤནྣཱནཾ པཱཔཀཱནཾ ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨནུཔྤཱདཱཡ ཚནྡཾ ཛནེཏི ཝཱཡམཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (སཾ. ནི. ༥.༦༥༡-༦༦༢; ཝིབྷ. ༣༩༠) ནཡེན ཝུཏྟསམྨཔྤདྷཱནཝཱིརིཡཝསེན ཡཏནྟོ གྷཊེནྟོ ཝཱཡམནྟོ ཡཐཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ པཧཱིཡནྟི, ཀུསལཱ དྷམྨཱ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟི, ཨེཝཾ གམནཾ ཀཔྤེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཀེཙི པན ‘‘ཡཏ’’ནྟི ཨེཏསྶ སཾཡཏོཏི ཨཏྠཾ ཝདནྟི. ཏིཊྛེཏི ཏིཊྛེཡྻ ཋཱནཾ ཀཔྤེཡྻ. ཨཙྪེཏི ནིསཱིདེཡྻ. སཡེཏི ནིཔཛྫེཡྻ. ཡཏམེནཾ པསཱརཡེཏི ཨེཏཾ པསཱརེཏབྦཾ ཧཏྠཔཱདཱདིཾ ཡཏཾ ཡཏམཱནོ ཡཐཱཝུཏྟཝཱིརིཡསམངྒཱིཡེཝ ཧུཏྭཱ པསཱརེཡྻ, སབྦཏྠ པམཱདཾ ཝིཛཧེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.

ཨིདཱནི ཡཐཱ པཊིཔཛྫནྟོ ཡཏཾ ཡཏམཱནོ ནཱམ ཧོཏི, ཏཾ པཊིཔདཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨུདྡྷ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཨུདྡྷནྟི ཨུཔརི. ཏིརིཡནྟི ཏིརིཡཏོ, པུརཏྠིམདིསཱདིཝསེན སམནྟཏོ དིསཱབྷཱགེསཱུཏི ཨཏྠོ. ཨཔཱཙཱིནནྟི ཧེཊྛཱ. ཡཱཝཏཱ ཛགཏོ གཏཱིཏི ཡཏྟཀཱ སཏྟསངྑཱརབྷེདསྶ ལོཀསྶ པཝཏྟི, ཏཏྠ སབྦཏྠཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨནཝསེསཏོ སམྨསནཉཱཎསྶ ཝིསཡཾ སངྒཧེཏྭཱ དསྶེཏི. སམཝེཀྑིཏཱཏི སམྨཱ ཧེཏུནཱ ཉཱཡེན ཨཝེཀྑིཏཱ, ཨནིཙྩཱདིཝསེན ཝིཔསྶཀོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. དྷམྨཱནནྟི སཏྟསུཉྙཱནཾ. ཁནྡྷཱནནྟི རཱུཔཱདཱིནཾ པཉྩནྣཾ ཁནྡྷཱནཾ. ཨུདཡབྦཡནྟི ཨུདཡཉྩ ཝཡཉྩ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨུཔརི ཏིརིཡཾ ཨདྷོཏི ཏིསངྒཧེ སབྦསྨིཾ ལོཀེ ཨཏཱིཏཱདིབྷེདབྷིནྣཱནཾ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷསངྑཱཏཱནཾ སབྦེསཾ རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ ཨནིཙྩཏཱདིསམྨསནཱདྷིགཏེན ཨུདཡབྦཡཉཱཎེན པཉྩཝཱིསཏིཡཱ ཨཱཀཱརེཧི ཨུདཡཾ, པཉྩཝཱིསཏིཡཱ ཨཱཀཱརེཧི ཝཡཉྩ སམཝེཀྑིཏཱ སམནུཔསྶིཏཱ བྷཝེཡྻཱཏི.

ཙེཏོསམཐསཱམཱིཙིནྟི ཙིཏྟསཾཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟཝཱུཔསམནཏོ ཙེཏོསམཐསངྑཱཏསྶ ཨརིཡམགྒསྶ ཨནུཙྪཝིཀཔཊིཔདཾ ཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷིཾ. སིཀྑམཱནནྟི པཊིཔཛྫམཱནཾ བྷཱཝེནྟཾ ཉཱཎཔརམྤརཾ ནིབྦཏྟེནྟཾ. སདཱཏི སབྦཀཱལཾ, རཏྟིཉྩེཝ དིཝཱ ཙ. སཏནྟི ཙཏུསམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏཱཡ སཏིཡཱ སཏོཀཱརིཾ. སཏཏཾ པཧིཏཏྟོཏི སབྦཀཱལཾ པཧིཏཏྟོ ནིབྦཱནཾ པཊིཔེསིཏཏྟོཏི ཏཐཱཝིདྷཾ བྷིཀྑུཾ བུདྡྷཱདཡོ ཨརིཡཱ ཨཱཧུ ཨཱཙིཀྑནྟི ཀཐེནྟི. སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝ.

དྭཱདསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

༡༣. ལོཀསུཏྟཝཎྞནཱ

༡༡༢. ཏེརསམེ ལོཀོཏི ལུཛྫནཔལུཛྫནཊྛེན ལོཀོ, ཨཏྠཏོ པུརིམཾ ཨརིཡསཙྩདྭཡཾ ཨིདྷ པན དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ ཝེདིཏབྦཾ. སྭཱཡཾ སཏྟལོཀོ, སངྑཱརལོཀོ, ཨོཀཱསལོཀོཏི ཝིབྷཱགཏོ སརཱུཔཏོ ཙ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ. ཨཔིཙ ཁནྡྷལོཀཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀཝིདྷོ ལོཀོ. ཡཐཱཧ –

‘‘ལོཀོཏི ཁནྡྷལོཀོ, དྷཱཏུལོཀོ, ཨཱཡཏནལོཀོ, ཝིཔཏྟིབྷཝལོཀོ, ཝིཔཏྟིསམྦྷཝལོཀོ, སམྤཏྟིབྷཝལོཀོ, སམྤཏྟིསམྦྷཝལོཀོ, ཨེཀོ ལོཀོ སབྦེ སཏྟཱ ཨཧཱརཊྛིཏིཀཱ, དྭེ ལོཀཱ ནཱམཉྩ རཱུཔཉྩ, ཏཡོ ལོཀཱ ཏིསྶོ ཝེདནཱ, ཙཏྟཱརོ ལོཀཱ ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརཱ, པཉྩ ལོཀཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ, ཚ ལོཀཱ ཚ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཱནི ཨཱཡཏནཱནི, སཏྟ ལོཀཱ སཏྟ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡོ, ཨཊྛ ལོཀཱ ཨཊྛ ལོཀདྷམྨཱ, ནཝ ལོཀཱ ནཝ སཏྟཱཝཱསཱ, དས ལོཀཱ དསཱཡཏནཱནི, དྭཱདས ལོཀཱ དྭཱདསཱཡཏནཱནི, ཨཊྛཱརས ལོཀཱ ཨཊྛཱརས དྷཱཏུཡོ’’ཏི (མཧཱནི. ༣; ཙཱུལ༹ནི. ཨཛིཏམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༢).

ཨེཝམནེཀདྷཱ ཝིབྷཏྟོཔི ལོཀོ པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ ཨེཝ སངྒཧཾ སམོསརཎཾ གཙྪཏི, ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ ཙ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ ཛཱཏིཔི དུཀྑཱ …པེ… སཾཁིཏྟེན པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱཔི དུཀྑཱཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྠཏོ པུརིམཾ ཨརིཡསཙྩདྭཡཾ, ཨིདྷ པན དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ ཝེདིཏབྦ’’ནྟི. ནནུ ཙ ལུཛྫནཔལུཛྫནཊྛོ ཨཝིསེསེན པཉྩསུ ཁནྡྷེསུ སམྦྷཝཏཱིཏི? སཙྩཾ སམྦྷཝཏི. ཡཾ པན ན ལུཛྫཏཱིཏི གཧིཏཾ, ཏཾ ཏཐཱ ན ཧོཏི, ཨེཀཾསེནེཝ ལུཛྫཏི པལུཛྫཏཱིཏི སོ ལོཀོཏི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསྭེཝ ལོཀསདྡོ ནིརཱུལ༹ྷོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཏསྨཱ ལོཀོཏི དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ ཨེཝ.

ཡདིཔི ཏཐཱགཏ-སདྡསྶ ཧེཊྛཱ ཏཐཱགཏསུཏྟེ ནཱནཱནཡེཧི ཝིཏྠཱརཏོ ཨཏྠོ ཝིབྷཏྟོ, ཏཐཱཔི པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱམུཁེན ཨཡམཏྠཝིབྷཱཝནཱ – ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ‘‘ཨབྷིཉྙེཡྻཏོ པརིཉྙེཡྻཏོ’’ཏི པུབྦེ ཝུཏྟཝིབྷཱགེན ཝཱ ཨཝིསེསཏོ ཏཱཝ ཨཱསཡཱནུསཡཙརིཡཱདྷིམུཏྟིཨཱདིབྷེདཏོ ཀུསལཱཀུསལཱདིཝིབྷཱགཏོ ཝཊྚཔྤམཱཎསཎྛཱནཱདིབྷེདཏོ, ཝིསེསཏོ ཝཱ པན ‘‘ཨཡཾ སསྶཏཱསཡོ, ཨཡཾ ཨུཙྪེདཱསཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ‘‘ཀཀྑལ༹ལཀྑཎཱ པཐཝཱིདྷཱཏུ, པགྒྷརཎལཀྑཎཱ ཨཱཔོདྷཱཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཨབྷིཝིསིཊྛེན སཡམྦྷུཉཱཎེན སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཡོ ཡོ ཨཏྠོ ཡཐཱ ཡཐཱ བུཛ྄ཛྷིཏབྦོ, ཏཐཱ ཏཐཱ བུདྡྷོ ཉཱཏོ ཨཏྟཔཙྩཀྑོ ཀཏོཏི ཨབྷིསམྦུདྡྷོ.

ལོཀསྨཱཏི ཡཐཱཝུཏྟལོཀཏོ. ཝིསཾཡུཏྟོཏི ཝིསཾསཊྛོ, ཏཔྤཊིབདྡྷཱནཾ སབྦེསཾ སཾཡོཛནཱནཾ སམྨདེཝ སམུཙྪིནྣཏྟཱ ཏཏོ ཝིཔྤམུཏྟོཏི ཨཏྠོ. ལོཀསམུདཡོཏི སུཏྟནྟནཡེན ཏཎྷཱ, ཨབྷིདྷམྨནཡེན པན ཨབྷིསངྑཱརེཧི སདྡྷིཾ དིཡཌྜྷཀིལེསསཧསྶཾ. པཧཱིནོཏི བོདྷིམཎྜེ ཨརཧཏྟམགྒཉཱཎེན སམུཙྪེདཔྤཧཱནཝསེན སཝཱསནཾ པཧཱིནོ. ལོཀནིརོདྷོཏི ནིབྦཱནཾ. སཙྪིཀཏོཏི ཨཏྟཔཙྩཀྑོ ཀཏོ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱཏི སཱིལཱདིཀྑནྡྷཏྟཡསངྒཧོ ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ. སོ ཧི ལོཀནིརོདྷཾ ནིབྦཱནཾ གཙྪཏི ཨདྷིགཙྪཏི, ཏདཏྠཾ ཨརིཡེཧི པཊིཔཛྫཱིཡཏི ཙཱཏི ལོཀནིརོདྷགཱམིནཱི པཊིཔདཱཏི ཝུཙྩཏི.

ཨེཏྟཱཝཏཱ ཏཐཱནི ཨབྷིསམྦུདྡྷོ ཡཱཐཱཝཏོ གཏོཏི ཏཐཱགཏོཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཙཏྟཱརི ཧི ཨརིཡསཙྩཱནི ཏཐཱནི ནཱམ. ཡཐཱཧ –

‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱནི ཨཝིཏཐཱནི ཨནཉྙཐཱནི. ཀཏམཱནི ཙཏྟཱརི? ཨིདཾ དུཀྑནྟི, བྷིཀྑཝེ, ཏཐམེཏཾ ཨཝིཏཐམེཏཾ, ཨནཉྙཐམེཏ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༥.༡༠༩༠) ཝིཏྠཱརོ.

ཨཔིཙ ཏཐཱཡ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, ཏཐཾ གཏོཏི ཏཐཱགཏོ, གཏོཏི ཙ ཨཝགཏོ ཨཏཱིཏོ པཏྟོ པཊིཔནྣོཏི ཨཏྠོ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡསྨཱ བྷགཝཱ སཀལལོཀཾ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ ཨཝིཔརཱིཏཱཡ གཏོ ཨཝགཏོ, ཏསྨཱ ལོཀོ ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷོཏི ཏཐཱགཏོ. ལོཀསམུདཡཾ པཧཱནཔརིཉྙཱཡ ཏཐཱཡ གཏོ ཨཏཱིཏོཏི ཏཐཱགཏོ. ལོཀནིརོདྷཾ སཙྪིཀིརིཡཱཡ ཏཐཱཡ གཏོ པཏྟོཏི ཏཐཱགཏོ. ལོཀནིརོདྷགཱམིནིཾ པཊིཔདཾ ཏཐཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ གཏོ པཊིཔནྣོཏི ཏཐཱགཏོཏི. ཨེཝཾ ཨིམིསྶཱ པཱལི༹ཡཱ བྷགཝཏོ ཏཐཱགཏབྷཱཝདཱིཔནཝསེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.

ཨིཏི བྷགཝཱ ཙཏུསཙྩཱབྷིསམྦོདྷནཝསེན ཨཏྟནོ ཏཐཱགཏབྷཱཝཾ པཀཱསེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཏྠ དིཊྛཱདིཨབྷིསམྦོདྷིཝསེནཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཾ, བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨངྒུཏྟརཊྛཀཐཱཡཾ (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༤.༢༣) པན ‘‘ཙཏཱུཧི སཙྩེཧི ཨཏྟནོ བུདྡྷབྷཱཝཾ ཀཐེཏྭཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཏཐཱགཏསདྡ-བུདྡྷསདྡཱནཾ ཨཏྠཏོ ནིནྣཱནཱཀརཎཏཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཙེཝ ཧི པཱལི༹ པཝཏྟཱཏི. ཏཏྠ དིཊྛནྟི རཱུཔཱཡཏནཾ. སུཏནྟི སདྡཱཡཏནཾ. མུཏནྟི པཏྭཱ གཧེཏབྦཏོ གནྡྷཱཡཏནཾ, རསཱཡཏནཾ, ཕོཊྛབྦཱཡཏནཉྩ. ཝིཉྙཱཏནྟི སུཁདུཀྑཱདིདྷམྨཱརམྨཎཾ. པཏྟནྟི པརིཡེསིཏྭཱ ཝཱ ཨཔརིཡེསིཏྭཱ ཝཱ པཏྟཾ. པརིཡེསིཏནྟི པཏྟཾ ཝཱ ཨཔྤཏྟཾ ཝཱ པརིཡེསིཏཾ. ཨནུཝིཙརིཏཾ མནསཱཏི ཙིཏྟེན ཨནུསཉྩརིཏཾ. ཀསྶ པན ཨནུཝིཙརིཏཾ མནསཱཏི? སདེཝཀསྶ…པེ… སདེཝམནུསྶཱཡཱཏི སམྦནྡྷནཱིཡཾ. ཏཏྠ སཧ དེཝེཧཱིཏི སདེཝཀོ, ཏསྶ སདེཝཀསྶ. སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.

སདེཝཀཝཙནེན ཙེཏྠ པཉྩཀཱམཱཝཙརདེཝགྒཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ, སམཱརཀཝཙནེན ཚཊྛཀཱམཱཝཙརདེཝགྒཧཎཾ, སབྲཧྨཀཝཙནེན བྲཧྨཀཱཡིཀཱདིབྲཧྨགྒཧཎཾ, སསྶམཎབྲཱཧྨཎིཝཙནེན སཱསནསྶ པཙྩཏྠིཀསམཎབྲཱཧྨཎགྒཧཎཉྩེཝ སམིཏཔཱཔབཱཧིཏཔཱཔསམཎབྲཱཧྨཎགྒཧཎཉྩ, པཛཱཝཙནེན སཏྟལོཀགྒཧཎཾ, སདེཝམནུསྶཝཙནེན སམྨུཏིདེཝཨཝསེསམནུསྶགྒཧཎཾ. ཨེཝམེཏྠ ཏཱིཧི པདེཧི དེཝམཱརབྲཧྨེཧི སདྡྷིཾ སཏྟལོཀོ, དྭཱིཧི པཛཱཝསེན སཏྟལོཀོ གཧིཏོཏི ཝེདིཏབྦོ.

ཨཔརོ ནཡོ – སདེཝཀགྒཧཎེན ཨརཱུཔཱཝཙརདེཝལོཀོ གཧིཏོ, སམཱརཀཝཙནེན ཚཀཱམཱཝཙརདེཝལོཀོ, སབྲཧྨཀཝཙནེན རཱུཔཱིབྲཧྨལོཀོ, སསྶམཎབྲཱཧྨཎཱདིཝཙནེན སམྨུཏིདེཝེཧི སཧ ཨཝསེསསཏྟལོཀོ གཧིཏོ. ཨཔིཙེཏྠ སདེཝཀཝཙནེན ཨུཀྐཊྛཔརིཙྪེདཏོ སབྦལོཀཝིསཡསྶ བྷགཝཏོ ཨབྷིསམྦུདྡྷབྷཱཝེ པཀཱསིཏེ ཡེསམེཝཾ སིཡཱ ‘‘མཱརོ ནཱམ མཧཱནུབྷཱཝོ ཚཀཱམཱཝཙརིསྶརོ ཝསཝཏྟཱི, བྲཧྨཱ པན ཏཏོཔི མཧཱནུབྷཱཝཏརོ དསཧི ཨངྒུལཱིཧི དསསུ ཙཀྐཝཱལ༹སཧསྶེསུ ཨཱལོཀཾ ཕརཏི, ཨུཏྟམཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟིསུཁཾ པཊིསཾཝེདེཏི. པུཐཱུ ཙ སམཎབྲཱཧྨཎཱ ཨིདྡྷིམནྟོ དིབྦཙཀྑུཀཱ པརཙིཏྟཝིདུནོ མཧཱནུབྷཱཝཱ སཾཝིཛྫནྟི. ཨཡཉྩ སཏྟཀཱཡོ ཨནནྟོ ཨཔརིམཱཎོ, ཀིམེཏེསཾ སབྦེསཾཡེཝ ཝིསཡོ ཨནཝསེསཏོ བྷགཝཏཱ ཨབྷིསམྦུདྡྷོ’’ཏི? ཏེསཾ ཝིམཏིཾ ཝིདྷམེནྟོ བྷགཝཱ ‘‘སདེཝཀསྶ ལོཀསྶཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.

པོརཱཎཱ པནཱཧུ – ‘‘སདེཝཀསྶཱ’’ཏི དེཝཏཱཧི སདྡྷིཾ ཨཝསེསལོཀཾ པརིཡཱདིཡཏི, ‘‘སམཱརཀསྶཱ’’ཏི མཱརེན སདྡྷིཾ ཨཝསེསལོཀཾ, ‘‘སབྲཧྨཀསྶཱ’’ཏི བྲཧྨེཧི སདྡྷིཾ ཨཝསེསལོཀཾ. ཨེཝཾ སབྦེཔི ཏིབྷཝཱུཔགེ སཏྟེ ཏཱིསུ པདེསུ པཀྑིཔིཏྭཱ པུན དྭཱིཧི པདེཧི པརིཡཱདིཡནྟོ ‘‘སསྶམཎབྲཱཧྨཎིཡཱ པཛཱཡ སདེཝམནུསྶཱཡཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨེཝཾ པཉྩཧིཔི པདེཧི ཁནྡྷཏྟཡཔརིཙྪིནྣེ སབྦསཏྟེ པརིཡཱདིཡཏི.

ཡསྨཱ ཏཾ ཏཐཱགཏེན ཨབྷིསམྦུདྡྷནྟི ཨིམིནཱ ཨིདཾ དསྶེཏི – ཡཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨིམསྶ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ ‘‘ནཱིལཾ པཱིཏཀ’’ནྟིཨཱདི རཱུཔཱརམྨཎཾ ཙཀྑུདྭཱརེ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪཏི, ཏཾ སབྦཾ ‘‘ཨཡཾ སཏྟོ ཨིམསྨིཾ ཁཎེ ཨིམཾ ནཱམ རཱུཔཱརམྨཎཾ དིསྭཱ སུམནོ ཝཱ དུམྨནོ ཝཱ མཛ྄ཛྷཏྟོ ཝཱ ཛཱཏོ’’ཏི ཏཐཱགཏསྶ ཨེཝཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཾ. ཏཐཱ ཡཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨིམསྶ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ ‘‘བྷེརིསདྡོ མུདིངྒསདྡོ’’ཏིཨཱདི སདྡཱརམྨཎཾ སོཏདྭཱརེ ཨཱཔཱཐཾ ཨཱགཙྪཏི, ‘‘མཱུལགནྡྷོ ཏཙགནྡྷོ’’ཏིཨཱདི གནྡྷཱརམྨཎཾ གྷཱནདྭཱརེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪཏི, ‘‘མཱུལརསོ ཁནྡྷརསོ’’ཏིཨཱདི རསཱརམྨཎཾ ཛིཝ྄ཧཱདྭཱརེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪཏི, ‘‘ཀཀྑལ༹ཾ མུདུཀ’’ནྟིཨཱདི པཐཝཱིདྷཱཏུཏེཛོདྷཱཏུཝཱཡོདྷཱཏུབྷེདཾ ཕོཊྛབྦཱརམྨཎཾ ཀཱཡདྭཱརེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪཏི, ‘‘ཨཡཾ སཏྟོ ཨིམསྨིཾ ཁཎེ ཨིམཾ ནཱམ ཕོཊྛབྦཾ ཕུསིཏྭཱ སུམནོ ཝཱ དུམྨནོ ཝཱ མཛ྄ཛྷཏྟོ ཝཱ ཛཱཏོ’’ཏི སབྦཾ ཏཾ ཏཐཱགཏསྶ ཨེཝཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཾ.

ཏཐཱ ཡཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨིམསྶ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ སུཁཱདིབྷེདཾ དྷམྨཱརམྨཎཾ མནོདྭཱརེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪཏི, ‘‘ཨཡཾ སཏྟོ ཨིམསྨིཾ ཁཎེ ཨིམཾ ནཱམ དྷམྨཱརམྨཎཾ ཛཱནིཏྭཱ སུམནོ ཝཱ དུམྨནོ ཝཱ མཛ྄ཛྷཏྟོ ཝཱ ཛཱཏོ’’ཏི སབྦཾ ཏཾ ཏཐཱགཏསྶ ཨེཝཾ ཨབྷིསམྦུདྡྷཾ. ཨེཝཾ ཡཾ ཨིམསྶ སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏཾ ཝིཉྙཱཏཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏེན ཨདིཊྛཾ ཝཱ ཨསུཏཾ ཝཱ ཨམུཏཾ ཝཱ ཨཝིཉྙཱཏཾ ཝཱ ནཏྠི. ཨིམསྶ པན མཧཱཛནསྶ པརིཡེསིཏྭཱ ཨཔྤཏྟམྤི ཨཏྠི, ཨཔརིཡེསིཏྭཱ ཨཔྤཏྟམྤི ཨཏྠི, པརིཡེསིཏྭཱ པཏྟམྤི ཨཏྠི, ཨཔརིཡེསིཏྭཱ པཏྟམྤི ཨཏྠི. སབྦམྤི ཏཐཱགཏསྶ ཨཔྤཏྟཾ ནཱམ ནཏྠི ཉཱཎེན ཨསཙྪིཀཏཾ. ཏཏོ ཨེཝ ཡཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཙཀྑུདྭཱརེ ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟཾ རཱུཔཱརམྨཎཾ ནཱམ ཨཏྠི, ཏཾ བྷགཝཱ སབྦཾ སབྦཱཀཱརེན ཛཱནཱཏི པསྶཏི. ཨེཝཾ ཛཱནཏཱ པསྶཏཱ ཙཱནེན ཏཾ ཨིཊྛཱནིཊྛཱདིཝསེན ཝཱ དིཊྛསུཏམུཏཝིཉྙཱཏེསུ ལབྦྷམཱནཔདཝསེན ཝཱ ‘‘ཀཏམཾ ཏཾ རཱུཔཾ རཱུཔཱཡཏནཾ? ཡཾ རཱུཔཾ ཙཏུནྣཾ མཧཱབྷཱུཏཱནཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཎྞནིབྷཱ སནིདསྶནཾ སཔྤཊིགྷཾ ནཱིལཾ པཱིཏཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༦༡༧) ནཡེན ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི ཏེརསཧི ཝཱརེཧི དྭེཔཉྙཱསཱཡ ནཡེཧི ཝིབྷཛྫམཱནཾ ཏཐེཝ ཧོཏི, ཝིཏཐཾ ནཏྠི. ཨེས ནཡོ སོཏདྭཱརཱདཱིསུཔི ཨཱཔཱཐམཱགཙྪནྟེསུ སདྡཱདཱིསུ.

ཏསྨཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝུཙྩཏཱིཏི ཡཾ ཡཐཱ ལོཀེན གཏཾ, ཏསྶ ཏཐེཝ གཏཏྟཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝུཙྩཏི. པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘ཨབྷིསམྦུདྡྷ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏསདྡེན སམཱནཏྠཾ. ཨིམིནཱ ཏཐཱདསྶིབྷཱཝཏོ ཏཐཱགཏོཏི ཨཡམཏྠོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ –

‘‘ན ཏསྶ ཨདྡིཊྛམིདྷཏྠི ཀིཉྩི,

ཨཐོ ཨཝིཉྙཱཏམཛཱནིཏབྦཾ;

སབྦཾ ཨབྷིཉྙཱསི ཡདཏྠི ནེཡྻཾ,

ཏཐཱགཏོ ཏེན སམནྟཙཀྑཱུ’’ཏི. (མཧཱནི. ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. མོགྷརཱཛམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༨༥; པཊི. མ. ༡.༡༢༡);

སུཏྟནྟེཔི ཝུཏྟཾ བྷགཝཏཱ –

‘‘ཡཾ, བྷིཀྑཝེ, སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ…པེ… སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ དིཊྛཾ སུཏཾ མུཏཾ ཝིཉྙཱཏཾ པཏྟཾ པརིཡེསིཏཾ ཨནུཝིཙརིཏཾ མནསཱ, ཏམཧཾ ཛཱནཱམི, ཏམཧཾ ཨབྦྷཉྙཱསིཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏསྶ ཝིདིཏཾ, ཏཾ ཏཐཱགཏོ ན ཨུཔཊྛཱསཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༢༤).

ཡཉྩ, བྷིཀྑཝེ, རཏྟིཾ ཏཐཱགཏོ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨབྷིསམྦུཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཡསྶཉྩ ཝིསཱཁཔུཎྞམརཏྟིཡཾ ཏཐཱ ཨཱགཏཱདིཨཏྠེན ཏཐཱགཏོ བྷགཝཱ བོདྷིམཎྜེ ཨཔརཱཛིཏཔལླངྐེ ནིསིནྣོ ཏིཎྞཾ མཱརཱནཾ མཏྠཀཾ མདྡིཏྭཱ ཨུཏྟརིཏརཱབྷཱཝཏོ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎེན སདྡྷིཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཨདྷིགཙྪཏི. ཡཉྩ རཏྟིཾ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦཱཡཏཱིཏི ཡསྶཉྩ ཝིསཱཁཔུཎྞམརཏྟིཡཾཡེཝ ཀུསིནཱརཱཡཾ ཨུཔཝཏྟནེ མལླཱནཾ སཱལཝནེ ཡམཀསཱལཱནམནྟརེ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ པརིནིབྦཱཡཏི. ཡཾ ཨེཏསྨིཾ ཨནྟརེཏི ཨིམཱསཾ དྭིནྣཾ སཨུཔཱདིསེསཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏཱུནཾ ཝེམཛ྄ཛྷེ པཉྩཙཏྟཱལཱིསཝསྶཔརིམཱཎེ ཀཱལེ པཋམབོདྷིཡམྤི, མཛ྄ཛྷིམབོདྷིཡམྤི, པཙྪིམབོདྷིཡམྤི ཡཾ སུཏྟགེཡྻཱདིཔྤབྷེདཾ དྷམྨཾ བྷཱསཏི ནིདྡིསནཝསེན, ལཔཏི ཨུདྡྷིསནཝསེན, ནིདྡིསཏི པཊིནིདྡིསནཝསེན. སབྦཾ ཏཾ ཏཐེཝ ཧོཏཱིཏི ཏཾ ཨེཏྠནྟརེ དེསིཏཾ སབྦཾ སུཏྟགེཡྻཱདིནཝངྒཾ བུདྡྷཝཙནཾ ཨཏྠཏོ བྱཉྫནཏོ ཙ ཨནུཔཝཛྫཾ ཨནཱུནཾ ཨནདྷིཀཾ སབྦཱཀཱརཔརིཔུཎྞཾ རཱགམདནིམྨདནཾ…པེ… མོཧམདནིམྨདནཾ, ནཏྠི ཏཏྠ ཝཱལགྒམཏྟམྤི ཨཝཀྑལིཏཾ, ཨེཀམུདྡིཀཱཡ ལཉྪིཏཾ ཝིཡ ཨེཀནཱལི༹ཡཱ མིཏཾ ཝིཡ ཨེཀཏུལཱཡ ཏུལིཏཾ ཝིཡ ཙ ཏཾ ཏཐེཝ ཧོཏི ཡསྶཏྠཱཡ བྷཱསིཏཾ, ཨེཀནྟེནེཝ ཏསྶ སཱདྷནཏོ, ནོ ཨཉྙཐཱ. ཏསྨཱ ཏཐཾ, ཨཝིཏཐཾ, ཨནཉྙཐཾ. ཨེཏེན ཏཐཱཝཱདིཏཱཡ ཏཐཱགཏོཏི དསྶེཏི. གདཨཏྠོ ཨཡཾ གཏསདྡོ དཀཱརསྶ ཏཀཱརཾ ཀཏྭཱ, ཏསྨཱ ཏཐཾ གདཏཱིཏི ཏཐཱགཏོཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཨཱགདནཾ ཨཱགདོ, ཝཙནནྟི ཨཏྠོ. ཏཐོ ཨཝིཔརཱིཏོ ཨཱགདོ ཡསྶཱཏི དཀཱརསྶ ཏཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱགཏོཏི ཨེཝམེཏྠ པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ.

ཡཐཱཝཱདཱི ཏཐཱཀཱརཱིཏི ཡེ དྷམྨེ བྷགཝཱ ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ སཱཝཛྫཱ ཝིཉྙུགརཧིཏཱ སམཏྟཱ སམཱདིནྣཱ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི པརེསཾ དྷམྨཾ དེསེནྟོ ཝདཏི, ཏེ དྷམྨེ ཨེཀནྟེནེཝ སཡཾ པཧཱསི. ཡེ པན དྷམྨེ བྷགཝཱ ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ ཨནཝཛྫཱ ཝིཉྙུཔྤསཏྠཱ སམཏྟཱ སམཱདིནྣཱ ཧིཏཱཡ སུཁཱཡ སཾཝཏྟནྟཱི’’ཏི ཝདཏི, ཏེ དྷམྨེ ཨེཀནྟེནེཝ སཡཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧཱསི. ཏསྨཱ ཡཐཱཝཱདཱི བྷགཝཱ, ཏཐཱཀཱརཱིཏི ཝེདིཏབྦོ. ཡཐཱཀཱརཱི ཏཐཱཝཱདཱིཏི སམྨདེཝ སཱིལཱདིཔརིཔཱུརཎཝསེན སམྨཱ པཊིཔནྣོ སཡཾ ཡཐཱཀཱརཱི བྷགཝཱ, ཏཐེཝ དྷམྨདེསནཱཡ པརེསཾ ཏཏྠ པཏིཊྛཱཔནཝསེན ཏཐཱཝཱདཱི. བྷགཝཏོ ཧི ཝཱཙཱཡ ཀཱཡོ ཨནུལོམེཏི, ཀཱཡསྶཔི ཝཱཙཱ. ཏསྨཱ ཡཐཱཝཱདཱི ཏཐཱཀཱརཱི, ཡཐཱཀཱརཱི ཏཐཱཝཱདཱི ཙ ཧོཏི. ཨེཝཾབྷཱུཏསྶ ཙསྶ ཡཐཱ ཝཱཙཱ, ཀཱཡོཔི ཏཐཱ གཏོ པཝཏྟོ. ཡཐཱ ཙ ཀཱཡོ, ཝཱཙཱཔི ཏཐཱ གཏཱ པཝཏྟཱཏི ཨཏྠོ.

ཨབྷིབྷཱུ ཨནབྷིབྷཱུཏོཏི ཨུཔརི བྷཝགྒཾ ཧེཊྛཱ ཨཝཱིཙིནིརཡཾ པརིཡནྟཾ ཀཏྭཱ ཏིརིཡཾ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ བྷགཝཱ སབྦསཏྟེ ཨབྷིབྷཝཏི སཱིལེནཔི སམཱདྷིནཱཔི པཉྙཱཡཔི ཝིམུཏྟིཡཱཔི ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནེནཔི, ན ཏསྶ ཏུལཱ ཝཱ པམཱཎཾ ཝཱ ཨཏྠི, ཨསམོ ཨསམསམོ ཨཔྤཊིམོ ཨཔྤཊིབྷཱགོ ཨཔྤཊིཔུགྒལོ ཨཏུལོ ཨཔྤམེཡྻོ ཨནུཏྟརོ དྷམྨརཱཛཱ དེཝཱནཾ ཨཏིདེཝོ སཀྐཱནཾ ཨཏིསཀྐོ བྲཧྨཱནཾ ཨཏིབྲཧྨཱ. ཏཏོ ཨེཝ སཡཾ ན ཀེནཙི ཨབྷིབྷཱུཏོཏི ཨནབྷིབྷཱུཏོ. ཨཉྙདཏྠཱུཏི ཨེཀཾསཏྠེ ནིཔཱཏོ. ཡཉྷི ཀིཉྩི ནེཡྻཾ ནཱམ, སབྦཾ ཏཾ ཧཏྠཏལེ ཨཱམལཀཾ ཝིཡ པསྶཏཱིཏི དསོ. ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཱསཡཱདིཨཝབོདྷེན ཧིཏཱུཔསཾཧཱརཱདིནཱ ཙ སཏྟེ, བྷཱཝཉྙཐཏྟཱུཔནཡཝསེན སངྑཱརེ སབྦཱཀཱརེན སུཙིཎྞཝསིཏཱཡ སམཱཔཏྟིཡོ ཙིཏྟཉྩ ཝསེ ཝཏྟེཏཱིཏི ཝསཝཏྟཱི. ཨེཏྟཱཝཏཱ ཨབྷིབྷཝནཊྛེན བྷགཝཱ ཨཏྟནོ ཏཐཱགཏབྷཱཝཾ དསྶེཏི.

ཏཏྲེཝཾ པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ – ཨགདོ ཝིཡ ཨགདོ. ཀོ པནེས? དེསནཱཝིལཱསོ ཙེཝ པུཉྙུསྶཡོ ཙ. ཏེནེཝ ཧེས མཧཱནུབྷཱཝོ བྷིསཀྐོ ཝིཡ དིབྦཱགདེན སཔྤེ, སབྦེ པརཔྤཝཱདིནོ སདེཝཀཉྩ ལོཀཾ ཨབྷིབྷཝཏི. ཨིཏི སབྦལོཀཱབྷིབྷཝནེ ཏཐོ ཨཝིཔརཱིཏོ དེསནཱཝིལཱསོ ཙེཝ པུཉྙུསྶཡོ ཙ ཨགདོ ཨསྶཱཏི དཀཱརསྶ ཏཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སདེཝཀེ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ…པེ… ཝསཝཏྟཱི, ཏསྨཱ ཏཐཱགཏོཏི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.

གཱཐཱསུ སབྦལོཀཾ ཨབྷིཉྙཱཡཱཏི ཏེདྷཱཏུཀལོཀསནྣིཝཱསཾ ཛཱནིཏྭཱ. སབྦལོཀེ ཡཐཱཏཐནྟི ཏསྨིཾ ཏེདྷཱཏུཀལོཀསནྣིཝཱསེ ཡཾཀིཉྩི ནེཡྻཾ, ཏཾ སབྦཾ ཡཐཱཏཐཾ ཨཝིཔརཱིཏཾ ཛཱནིཏྭཱ. སབྦལོཀཝིསཾཡུཏྟོཏི ཙཏུནྣཾ ཡོགཱནཾ ཨནཝསེསཔྤཧཱནེན སབྦེནཔི ལོཀེན ཝིསཾཡུཏྟོ ཝིཔྤམུཏྟོ. ཨནཱུཔཡོཏི སབྦསྨིམྤི ལོཀེ ཏཎྷཱདིཊྛིཨུཔཡེཧི ཨནཱུཔཡོ ཏེཧི ཨུཔཡེཧི ཝིརཧིཏོ.

སབྦཱབྷིབྷཱུཏི རཱུཔཱདཱིནི སབྦཱརམྨཎཱནི, སབྦཾ སངྑཱརགཏཾ, སབྦེཔི མཱརེ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཋིཏོ. དྷཱིརོཏི དྷིཏིསམྤནྣོ. སབྦགནྠཔྤམོཙནོཏི སབྦེ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཀཱཡགནྠཱདིཀེ མོཙེཏྭཱ ཋིཏོ ཝེནེཡྻསནྟཱནེཔི ཨཏྟནོ དེསནཱཝིལཱསེན ཏེསཾ པམོཙནཏོ སབྦགནྠཔྤམོཙནོ. ཕུཊྛཱསྶཱཏི ཕུཊྛཱ ཨསྶ. ཀརཎཏྠེ ཨིདཾ སཱམིཝཙནཾ, ཕུཊྛཱ ཨནེནཱཏི ཨཏྠོ. པརམཱ སནྟཱིཏི ནིབྦཱནཾ. ཏཉྷི ཏེན ཉཱཎཕུསནེན ཕུཊྛཾ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ནིབྦཱནཾ ཨཀུཏོབྷཡ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ པརམཱ སནྟཱིཏི ཨུཏྟམཱ སནྟི. ཀཏརཱ སཱཏི? ནིབྦཱནཾ. ཡསྨཱ པན ནིབྦཱནེ ཀུཏོཙི བྷཡཾ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཏཾ ཨཀུཏོབྷཡནྟི ཝུཙྩཏི.

ཨནཱིགྷོཏི ནིདྡུཀྑོ. སབྦཀམྨཀྑཡཾ པཏྟོཏི སབྦེསཾ ཀམྨཱནཾ ཁཡཾ པརིཡོསཱནཾ ཨཙྩནྟཱབྷཱཝཾ པཏྟོ. ཝིམུཏྟོ ཨུཔདྷིསངྑཡེཏི ཨུཔདྷིསངྑཡསངྑཱཏེ ནིབྦཱནེ ཏདཱརམྨཎཱཡ ཕལཝིམུཏྟིཡཱ ཝིམུཏྟོ. ཨེས སོཏི ཨེསོ སོ. སཱིཧོ ཨནུཏྟརོཏི པརིསྶཡཱནཾ སཧནཊྛེན, ཀིལེསཱནཾ ཧནནཊྛེན ཙ, ཏཐཱགཏོ ཨནུཏྟརོ སཱིཧོ ནཱམ. བྲཧྨནྟི སེཊྛཾ. ཙཀྐནྟི དྷམྨཙཀྐཾ. པཝཏྟཡཱིཏི ཏིཔརིཝཊྚཾ དྭཱདསཱཀཱརཾ པཝཏྟེསི.

ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ ཏཐཱགཏསྶ གུཎེ ཛཱནིཏྭཱ. སངྒམྨཱཏི སམཱགནྟྭཱ. ཏཾ ནམསྶནྟཱིཏི ཏཾ ཏཐཱགཏཾ ཏེ སརཎཾ གཏཱ དེཝམནུསྶཱ ནམསྶནྟི. མཧནྟེཧི སཱིལཱདིགུཎེཧི སམནྣཱགཏཏྟཱ མཧནྟཾ, ཙཏུཝེསཱརཛྫཡོགེན ཝཱིཏསཱརདཾ. ཨིདཱནི ཡཾ ཝདནྟཱ ཏེ ནམསྶནྟི, ཏཾ དསྶེཏུཾ དནྟོཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ.

ཨིཏི ཨིམསྨིཾ ཙཏུཀྐནིཔཱཏེ ཚཊྛེ སཏྟམེ ཙ སུཏྟེ ཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, པཋམདུཏིཡཏཏིཡདྭཱདསམཏེརསམེསུ ཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏཾ, སེསེསུ ཝཊྚཝིཝཊྚཾ ཀཐིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ.

ཏེརསམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ཨིཏི པརམཏྠདཱིཔནིཡཱ

ཁུདྡཀནིཀཱཡ-ཨཊྛཀཐཱཡ

ཨིཏིཝུཏྟཀསྶ ཙཏུཀྐནིཔཱཏཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.

ནིགམནཀཐཱ

ཨེཏྟཱཝཏཱ ཙ –

དྷམྨིསྶརེན ཛགཏོ, དྷམྨཱལོཀཝིདྷཱཡིནཱ;

དྷམྨཱནཾ བོདྷནེཡྻཱནཾ, ཛཱནཏཱ དེསནཱཝིདྷིཾ.

ཏཾ ཏཾ ནིདཱནམཱགམྨ, སབྦལོཀཧིཏེསིནཱ;

ཨེཀཀཱདིཔྤབྷེདེན, དེསིཏཱནི མཧེསིནཱ.

དསུཏྟརསཏཾ དྭེ ཙ, སུཏྟཱནི ཨིཏིཝུཏྟཀཾ;

ཨིཏིཝུཏྟཔྤབྷེདེན, སངྒཱཡིཾསུ མཧེསཡོ.

ཚལ༹བྷིཉྙཱ ཝསིཔྤཏྟཱ, པབྷིནྣཔཊིསམྦྷིདཱ;

ཡཾ ཏཾ སཱསནདྷོརཡ྄ཧཱ, དྷམྨསངྒཱཧཀཱ པུརེ.

ཏསྶ ཨཏྠཾ པཀཱསེཏུཾ, པོརཱཎཊྛཀཐཱནཡཾ;

ནིསྶཱཡ ཡཱ སམཱརདྡྷཱ, ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ མཡཱ.

སཱ ཏཏྠ པརམཏྠཱནཾ, སུཏྟནྟེསུ ཡཐཱརཧཾ;

པཀཱསནཱ པརམཏྠ-དཱིཔནཱི ནཱམ ནཱམཏོ.

སམྤཏྟཱ པརིནིཊྛཱནཾ, ཨནཱཀུལཝིནིཙྪཡཱ;

ཨཊྛཏྟིཾསཔྤམཱཎཱཡ, པཱལི༹ཡཱ བྷཱཎཝཱརཏོ.

ཨིཏི ཏཾ སངྑརོནྟེན, ཡཾ ཏཾ ཨདྷིགཏཾ མཡཱ;

པུཉྙཾ ཏསྶཱནུབྷཱཝེན, ལོཀནཱཐསྶ སཱསནཾ.

ཨོགཱཧེཏྭཱ ཝིསུདྡྷཱཡ, སཱིལཱདིཔཊིཔཏྟིཡཱ;

སབྦེཔི པཱཎིནོ ཧོནྟུ, ཝིམུཏྟིརསབྷཱགིནོ.

ཙིརཾ ཏིཊྛཏུ ལོཀསྨིཾ, སམྨཱསམྦུདྡྷསཱསནཾ;

ཏསྨིཾ སགཱརཝཱ ནིཙྩཾ, ཧོནྟུ སབྦེཔི པཱཎིནོ.

སམྨཱ ཝསྶཏུ ཀཱལེན, དེཝོཔི ཛགཏིཔྤཏི;

སདྡྷམྨནིརཏོ ལོཀཾ, དྷམྨེནེཝ པསཱསཏཱུཏི.

ཨིཏི བདརཏིཏྠཝིཧཱརཝཱསིནཱ ཨཱཙརིཡདྷམྨཔཱལེན ཀཏཱ

ཨིཏིཝུཏྟཀསྶ ཨཊྛཀཐཱ ནིཊྛིཏཱ.