📜
ནམོ ཏསྶ བྷགཝཏོ ཨརཧཏོ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ
ཁུདྡཀནིཀཱཡེ
ནེཏྟིཔྤཀརཎ-ཊཱིཀཱ
གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ
སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ ¶ ¶ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ; མ. ནི. ཊཱི. ༡.༡ གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡ གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ) རཏནཏྟཡཝནྡནཱ སཾཝཎྞེཏབྦསྶ དྷམྨསྶ པབྷཝནིསྶཡཝིསུདྡྷིཔཊིཝེདནཏྠཾ, ཏཾ པན དྷམྨསཾཝཎྞནཱསུ ཝིཉྙཱུནཾ བཧུམཱནུཔྤཱདནཏྠཾ, ཏཾ སམྨདེཝ ཏེསཾ ཨུགྒཧཎདྷཱརཎཱདིཀྐམལདྡྷབྦཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ སབྦཧིཏསུཁནིཔྥཱདནཏྠཾ. ཨཐ ཝཱ མངྒལབྷཱཝཏོ, སབྦཀིརིཡཱསུ པུབྦཀིཙྩབྷཱཝཏོ, པཎྜིཏེཧི སམྨཱཙརིཏབྷཱཝཏོ, ཨཱཡཏིཾ པརེསཾ དིཊྛཱནུགཏིཨཱཔཛྫནཏོ ཙ སཾཝཎྞནཱཡཾ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀིརིཡཱ. ཨཐ ཝཱ རཏནཏྟཡཔཎཱམཀརཎཾ པཱུཛནཱིཡཔཱུཛཱཔུཉྙཝིསེསནིབྦཏྟནཏྠཾ, ཏཾ ཨཏྟནོ ཡཐཱལདྡྷསམྤཏྟིནིམིཏྟསྶ ཀམྨསྶ བལཱནུཔྤདཱནཏྠཾ, ཨནྟརཱ ཙ ཏསྶ ཨསངྐོཙནཏྠཾ, ཏདུབྷཡཾ ཨནནྟརཱཡེན ཨཊྛཀཐཱཡ པརིསམཱཔནཏྠཾ. ཨིདམེཝ ཙ པཡོཛནཾ ཨཱཙརིཡེན ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ. ཏཐཱ ¶ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཝནྡནཱཛནིཏཾ…པེ… ཏསྶ ཏེཛསཱ’’ཏི. ཝཏྠུཏྟཡཔཱུཛཱ ཧི ནིརཏིསཡཔུཉྙཀྑེཏྟསམྦུདྡྷིཡཱ ཨཔརིམེཡྻཔྤབྷཱཝོ པུཉྙཱཏིསཡོཏི བཧུཝིདྷནྟརཱཡེཔི ལོཀསནྣིཝཱསེ ཨནྟརཱཡནིབནྡྷནསཀལསཾཀིལེསཝིདྡྷཾསནཱཡ པཧོཏི, བྷཡཱདིཨུཔདྡཝཉྩ ནིཝཱརེཏི. ཡཐཱཧ –
‘‘པཱུཛཱརཧེ པཱུཛཡཏོ, བུདྡྷེ ཡདི ཝ སཱཝཀེ’’ཏི. (དྷ. པ. ༡༩༥; ཨཔ. ཐེར ༡.༡༠.༡) ཙ,
ཏཐཱ ¶ –
‘‘ཡེ, བྷིཀྑཝེ, བུདྡྷེ པསནྣཱ, ཨགྒེ ཏེ པསནྣཱ, ཨགྒེ ཁོ པན པསནྣཱནཾ ཨགྒོ ཝིཔཱཀོ ཧོཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༤.༣༤; ཨིཏིཝུ. ༩༠) ཙ,
ཏཐཱ –
‘‘‘བུདྡྷོ’ཏི ཀིཏྟཡནྟསྶ, ཀཱཡེ བྷཝཏི ཡཱ པཱིཏི;
ཝརམེཝ ཧི སཱ པཱིཏི, ཀསིཎེནཔི ཛམྦུདཱིཔསྶ;
‘‘‘དྷམྨོ’ཏི…པེ… ‘སངྒྷོ’ཏི…པེ… དཱིཔསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༦; ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ ༩༠; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ; མ. ནི. ཊཱི. ༡.༡; ཨ. ནི. ཊཱི. ༢.༤.༣༤) ཙ,
ཏཐཱ –
‘‘ཡསྨིཾ, མཧཱནཱམ, སམཡེ ཨརིཡསཱཝཀོ ཏཐཱགཏཾ ཨནུསྶརཏི, ནེཝསྶ ཏསྨིཾ སམཡེ རཱགཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, ན དོས…པེ… ན མོཧཔརིཡུཊྛིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི (ཨ. ནི. ༦.༡༠; ༡༡.༡༡) ཙ,
ཏཐཱ –
‘‘ཨརཉྙེ ¶ རུཀྑམཱུལེ ཝཱ…པེ…;
བྷཡཾ ཝཱ ཚམྦྷིཏཏྟཾ ཝཱ, ལོམཧཾསོ ན ཧེསྶཏཱི’’ཏི. (སཾ. ནི. ༡.༢༤༩) ཙ;
ཏཏྠ ཡསྶ རཏནཏྟཡསྶ ཝནྡནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, ཏསྶ གུཎཱཏིསཡཡོགསནྡསྶནཏྠཾ ‘‘མཧཱཀཱརུཎིཀ’’ནྟིཨཱདིནཱ གཱཐཱཏྟཡམཱཧ. གུཎཱཏིསཡཡོགེན ཧི ཝནྡནཱརཧབྷཱཝོ, ཝནྡནཱརཧེ ཙ ཀཏཱ ཝནྡནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཔྤཡོཛནཾ སཱདྷེཏཱིཏི. ཏཏྠ ཡསྶཱ སཾཝཎྞནཾ ཀཏྟུཀཱམོ, སཱ ནེཏྟི ཝིསེསཏོ ཡཐཱནུལོམསཱསནསནྣིསྶཡཱ, ཏསྶ ཙ ཝིཙིཏྟཱཀཱརཔྤཝཏྟིཝིབྷཱཝིནཱི. ཏཐཱ ཧི སུཏྟནྟདེསནཱ ན ཝིནཡདེསནཱ ཝིཡ ཀརུཎཱཔྤདྷཱནཱ, ནཱཔི ཨབྷིདྷམྨདེསནཱ ཝིཡ པཉྙཱཔྤདྷཱནཱ, ཨཐ ཁོ ཀརུཎཱཔཉྙཱཔྤདྷཱནཱཏི ཏདུབྷཡཔྤདྷཱནདེསནཱཝིསེསཝིབྷཱཝནཾ ཏཱཝ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཐོམནཾ ཀཱཏུཾ ཏམྨཱུལཀཏྟཱ སེསརཏནཱནཾ ‘‘མཧཱཀཱརུཎིཀཾ ནཱཐ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཏཏྠ ཀིརཏཱིཏི (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ; མ. ནི. ཊཱི. ༡.༡; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡; ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡) ཀརུཎཱ, པརདུཀྑཾ ཝིཀྑིཔཏི ཨཔནེཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཀིཎཱཏཱིཏི ཀརུཎཱ, པརདུཀྑེ སཏི ཀཱརུཎིཀཾ ཧིཾསཏི ཝིབཱདྷཏཱིཏི ཨཏྠོ ¶ . ཀམྤནཾ ཀརོཏཱིཏི ཝཱ ཀརུཎཱ, པརདུཀྑེ སཏི སཱདྷཱུནཾ ཧདཡཁེདཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀམིཏི ཝཱ སུཁཾ, ཏཾ རུནྡྷཏཱིཏི ཀརུཎཱ. ཨེསཱ ཧི པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཱལཀྑཎཱ, ཨཏྟསུཁནིརཔེཀྑཏཱཡ ཀཱརུཎིཀཱནཾ སུཁཾ རུནྡྷཏི ཝིབནྡྷཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཀིརིཡཏི དུཀྑིཏེསུ པསཱརིཡཏཱིཏི ཝཱ ཀརུཎཱ, ཀརུཎཱཡ ནིཡུཏྟོཏི ཀཱརུཎིཀོ ཡཐཱ ‘‘དོཝཱརིཀོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༧.༦༧). ཡཐཱ ཧི དྭཱརཊྛཱནཏོ ཨཉྙཏྠ ཝཏྟམཱནོཔི དྭཱརཔཊིབདྡྷཛཱིཝིཀོ པུརིསོ དྭཱརཱནཏིཝཏྟཝུཏྟིཏཱཡ དྭཱརེ ནིཡུཏྟོཏི ‘‘དོཝཱརིཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ བྷགཝཱ མེཏྟཱདིཝསེན ཀརུཎཱཝིཧཱརཏོ ཨཉྙཏྠ ཝཏྟམཱནོཔི ཀརུཎཱནཏིཝཏྟཝུཏྟིཏཱཡ ཀརུཎཱཡ ནིཡུཏྟོཏི ‘‘ཀཱརུཎིཀོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. མཧཱབྷིནཱིཧཱརཏོ པཊྛཱཡ ཧི ཡཱཝ མཧཱཔརིནིབྦཱནཱ ལོཀཧིཏཏྠམེཝ ལོཀནཱཐཱ ཏིཊྛནྟཱིཏི. མཧནྟོ ཀཱརུཎིཀོཏི མཧཱཀཱརུཎིཀོ. སཏིཔི བྷགཝཏོ ཏདཉྙགུཎཱནམྤི ཝསེན མཧནྟབྷཱཝེ ཀཱརུཎིཀསདྡསནྣིདྷཱནེན ཝུཏྟཏྟཱ ཀརུཎཱཝསེནེཝེཏྠ མཧནྟབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ ཡཐཱ ‘‘མཧཱཝེཡྻཱཀརཎོ’’ཏི. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘མཧཱཀཱརུཎིཀོ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན སཏྠུ མཧཱཀརུཎཱ ཝུཏྟཱ ཧོཏི.
ཨཔརོ ནཡོ – ཨཏྠསཱདྷནཏོ ཀརུཎཾ ཀརུཎཱཡནཾ ཀརུཎཱསམྤཝཏྟནཾ ཨརཧཏཱིཏི ཀཱརུཎིཀོ ¶ . བྷགཝཏོ ཧི སབྦཉྙུཏཱཡ ཨནཝསེསཏོ སཏྟཱནཾ ཧིཏཾ, ཧིཏུཔཱཡཉྩ ཛཱནཏོ, ཏཏྠ ཙ ཨཀིལཱསུནོ ཧིཏེསིཏཱ སཏྠིཀཱ, ན ཏཐཱ ཨཉྙེསནྟི. ཨཐ ཝཱ ཀརུཎཱ ཀརུཎཱཡནཾ སཱིལཾ པཀཏི སབྷཱཝོ ཨེཏསྶཱཏི ཀཱརུཎིཀོ. བྷགཝཱ ཧི པཐཝཱིཕསྶཱདཡོ ཝིཡ ཀཀྑལ༹ཕུསནཱདིསབྷཱཝཱ ཀརུཎཱསབྷཱཝོ སབྷཱཝབྷཱུཏཀརུཎོཏི ཨཏྠོ. སེསཾ པུརིམསདིསམེཝ. ཨཐ ཝཱ མཧཱཝིསཡཏཱཡ, མཧཱནུབྷཱཝཏཱཡ, མཧཔྥལཏཱཡ ཙ མཧཏཱི ཀརུཎཱཏི མཧཱཀརུཎཱ. བྷགཝཏོ ཧི ཀརུཎཱ ནིརཝསེསེསུ སཏྟེསུ པཝཏྟཏི, པཝཏྟམཱནཱ ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ པཝཏྟཏི, དིཊྛདྷམྨིཀཱདིབྷེདཉྩ མཧནྟམེཝ སཏྟཱནཾ ཧིཏསུཁཾ ཨེཀནྟཏོ ནིཔྥཱདེཏི, མཧཱཀརུཎཱཡ ནིཡུཏྟོཏི མཧཱཀཱརུཎིཀོ, ཏཾ མཧཱཀཱརུཎིཀཾ. སེསཾ སབྦཾ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. སུམཱགདྷཱདིཔདཱནཾ ཝིཡ ཙེཏྠ སདྡསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ.
ནཱཐཏཱིཏི ¶ ནཱཐོ, ཝེནེཡྻཱནཾ ཧིཏསུཁཾ ཨཱསཱིསཏི པཏྠེཏཱིཏི ཨཏྠོ, མེཏྟཱཡནཝསེན ཙེཏྠ ཧིཏསུཁཱསཱིསནཾ ཝེདིཏབྦཾ, ན ཀརུཎཱཡནཝསེན པཋམཔདེན ཝུཏྟཏྟཱ. ཨཐ ཝཱ ནཱཐཏི ཝེནེཡྻགཏཾ ཀིལེསབྱསནཾ ཨུཔཏཱཔེཏཱིཏི ནཱཐོ, ནཱཐཏཱིཏི ཝཱ ནཱཐོ, ཡཱཙཏཱིཏི ཨཏྠོ. བྷགཝཱ ཧི ‘‘སཱདྷུ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ ཀཱལེན ཀཱལཾ ཨཏྟསམྤཏྟིཾ པཙྩཝེཀྑིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཨ. ནི. ༨.༧, ༨) སཏྟཱནཾ ཏཾ ཏཾ ཧིཏཔྤཊིཔཏྟིཾ ཡཱཙིཏྭཱཔི མཧཱཀརུཎཱཡ སམུསྶཱཧིཏོ ཏེ ཏཏྠ ནིཡོཛེཏི. པརམེན ཝཱ ཙིཏྟིསྶརིཡེན སམནྣཱགཏོ, སབྦསཏྟེ ཝཱ སཱིལཱདིགུཎེཧི ཨཱིསཏི ཨབྷིབྷཝཏཱིཏི པརམིསྶརོ བྷགཝཱ ‘‘ནཱཐོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཾ ནཱཐཾ.
ཉཱཏབྦནྟི ཉེཡྻཾ, ཨཏཱིཏཱདིབྷེདབྷིནྣཾ སབྦཾ སངྑཏཾ, ཨསངྑཏཉྩ. སངྒརཎཊྛེན སཱགརོ, པཏིཏཔཏིཏཱནཾ ཨཏྟནོ པུཐུལགམྦྷཱིརབྷཱཝེཧི སཾསཱིདནཾ ནིམྨུཛྫནཾ ཀརོཏཱིཏི ཨཏྠོ. སཾ-སདྡསྶ ཙེཏྠ ‘‘སཱབྷཱཝོ, སཱརཱགོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དྷ. ས. ༣༨༩, ༣༩༡) ཝིཡ ནིརུཏྟིནཡེན དཊྛབྦོ. སངྒརཎཊྛེནཱཏི ཝཱ སངྒརཀརཎཊྛེན, ཋིཏདྷམྨཏཱཡ ‘‘ཨཡཾ མེ མརིཡཱདཱ, ཨིམཾ ཝེལཾ ནཱཏིཀྐམཱམཱི’’ཏི ལོཀེན སངྒརཾ སངྐེཏཾ ཀརོནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. སངྒརཎཾ ཝཱ སམནྟཏོ གལནཾ སནྡནཾ ཨུདཀེན ཀརོཏཱིཏི སཱགརོ. ཀཔྤཝུཊྛཱནཀཱལེ ཧི མཧཱསམུདྡོ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ པགྒྷརིཏྭཱ སཀལཾ ལོཀདྷཱཏུཾ ཨེཀོགྷཾ ཀརོཏཱིཏི. ལོཀིཡཱ པན ཝདནྟི ‘‘སཱགརསྶ རཉྙོ པུཏྟེཧི སཱགརེཧི ནིབྦཏྟིཏོ ཁཏོཏི སཱགརོ, པུརཏྠིམོ སམུདྡཔྤདེསོ, ཏཾསམྦནྡྷཏཱཡ རུལ༹ྷིཝསེན སབྦོཔི སམུདྡོ ཏཐཱ ཝོཧརཱིཡཏཱི’’ཏི. སཱགརསདིསཏྟཱ སཱགརོ, ཉེཡྻམེཝ སཱགརོཏི ཉེཡྻསཱགརོ. སདིསཏཱ ཙེཏྠ པུཐུལདུཏྟརགམྦྷཱིརཱནཱདིཀཱལིཀཏཱཧི ཝེདིཏབྦཱ, ནིཧཱིནཾ ཙེཏམོཔམྨཾ. ཏཐཱ ཧི ཉེཡྻསྶེཝ སཱཏིསཡཱ པུཐུལཏཱ ཨཔརིམཱཎལོཀདྷཱཏུབྱཱཔནཏོ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶེཝ ཏརཎཱིཡཏཱཡ དུཏྟརཏཱ, གམྦྷཱིརཏཱ, ཨཱདིཀོཊིརཧིཏཱ ཙ པཝཏྟི, ན ཨིཏརསྶ ¶ པརིཙྪིནྣདེསཏྟཱ བཱཧིརཀཝཱིཏརཱགེཧིཔི ཨིཏྟརེན ཁཎེན ཨཏིཀྐམིཏབྦཏྟཱ, པརིམིཏགམྦྷཱིརཏྟཱ, པརིམིཏཀཱལཏྟཱ ཙ. ཉེཡྻསཱགརསྶ པཱརཾ པརིཡནྟཾ གཏོཏི ཉེཡྻསཱགརཔཱརགཱུ, ཏཾ ཉེཡྻསཱགརཔཱརགུཾ.
གམནཉྩེཏྠ ¶ ཉཱཎགམནམེཝ, ན ཨིཏརཾ ཉེཡྻགྒཧཎཏོ, ཏཾ པན ཉཱཎཾ དུཝིདྷཾ སམྨསནཔཊིཝེདྷབྷེདཏོ, ཏཐཱ ཧེཏུཕལབྷེདཏོ. ཏཏྠ ‘‘ཀིཙྪཾ ཝཏཱཡཾ ལོཀོ ཨཱཔནྣོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༢.༥༧; སཾ. ནི. ༢.༤, ༡༠; པེཊཀོ. ༢༣) ཀརུཎཱཡནཝསེནེཝ ཨབྷིནིཝིསིཏྭཱ ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརེ སངྑཱརེ སམྨསནྟཾ བྷགཝཏོ སམྨསནཉཱཎཾ ཚཏྟིཾསཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན ཉེཡྻསཱགརཾ ཨཛ྄ཛྷོགཱཧེཏྭཱ ཏསྶ པཱརཾ པརིཡནྟཾ ཨགམཱསི, ཡཾ ‘‘མཧཱཝཛིརཉཱཎ’’ནྟི ཝུཙྩཏི. པཊིཝེདྷཉཱཎཾ པན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནཾ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཾ, ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, ཡཾ ‘‘མཧཱབོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. པཱརགམནཉྩ ཏསྶ ཀིཙྩསིདྡྷིཡཱ, སམཏྠཏཱཡ ཙ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཡཐཱཝུཏྟཾ སམྨསནཉཱཎཾ ཧེཏུ, ཨིཏརཾ ཕལཾ. སཧ སམྨསནཉཱཎེན ཝཱ ཨཱསཝཀྑཡཉཱཎཾ ཧེཏུ, སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཕལཾ ཏདཱནིསཾསབྷཱཝཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཝནྡེཏི ནམཱམི, ཨབྷིཏྠཝཱམི ཝཱ. སཎྷཊྛེན ནིཔུཎཱ, ཨནུཔཙིཏཉཱཎསམྦྷཱརཱནཾ ཨགཱདྷཊྛེན གམྦྷཱིརཱ, ཨེཀཏྟཱདིབྷེདཏོ ནནྡིཡཱཝཊྚཱདིཝིབྷཱགཏོ ཙ ཝིཙིཏྲཱ ཝིསིཊྛཱ ནཱནཱཝིདྷཱ ནཡཱ ཨེཏིསྶཱཏི ནིཔུཎགམྦྷཱིརཝིཙིཏྲནཡཱ, ནིཔུཎགམྦྷཱིརཝིཙིཏྲནཡཱ དེསནཱ ཨསྶཱཏི ནིཔུཎགམྦྷཱིརཝིཙིཏྲནཡདེསནོ, ཏཾ ནིཔུཎ…པེ… དེསནཾ. ནཡཏཱིཏི ཝཱ ནཡོ, པཱལི༹གཏི, སཱ ཙ ཝུཏྟནཡེན ཨཏྠཏོ ནིཔུཎཱ, ཨཏྠཏོ བྱཉྫནཏོ ཙ གམྦྷཱིརཱ, སངྑེཔཝིཏྠཱརཱནུལོམཱདིཔྤཝཏྟིཡཱ ནཱནཱཝིདྷཏཱཡ ཝིཙིཏྲཱ. ཏཐཱ ཧི པཉྙཏྟིཨནུཔཉྙཏྟིཨཱདིཝསེན, སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིལོཀིཡཱདིཏདུབྷཡཝོམིསྶཏཱདིཝསེན, ཀུསལཱདིཁནྡྷཱདིསངྒཧཱདིསམཡཝིམུཏྟཱདིཋཔནཱདིཀུསལམཱུལཱདིཏིཀཔཊྛཱནཱདིཝསེན ཙ ཨནེཀཝིདྷཱ པཱལི༹གཏཱིཏི.
ཏཏྠ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ) དྭཱིཧཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཏོ, པརཧིཏཔྤཊིཔཏྟིཏོ ཙ. ཏེསུ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི ཨནཱཝརཎཉཱཎཱདྷིགམཏོ, སཝཱསནཱནཾ སབྦེསཾ ཀིལེསཱནཾ ཨཙྩནྟཔྤཧཱནཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཱ, པརཧིཏཔྤཊིཔཏྟི ལཱབྷསཀྐཱརཱདིནིརཔེཀྑཙིཏྟསྶ སབྦདུཀྑནིཡྻཱནིཀདྷམྨདེསནཏོ, པཊིཝིརུདྡྷེསུཔི ནིཙྩཾ ཧིཏཛ྄ཛྷཱསཡཉཱཎཔརིཔཱཀཀཱལཱགམནཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཱ. སཱ པནེཏྠ པཡོགཏོ, ཨཱསཡཏོ ཙ དུཝིདྷཱ, པརཧིཏཔྤཊིཔཏྟི, ཡཐཱཝུཏྟབྷེདཱ དུཝིདྷཱ ཙ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི པཀཱསིཏཱ ¶ ཧོཏི. ཀཐཾ? ‘‘མཧཱཀཱརུཎིཀ’’ནྟི ཨིམིནཱ ཨཱསཡཏོ ¶ , ‘‘ནིཔུཎ…པེ… དེསན’’ནྟི ཨིམིནཱ པཡོགཏོ, ‘‘ནཱཐ’’ནྟི ཨིམིནཱ པན ཨུབྷཡཐཱཔི བྷགཝཏོ པརཧིཏཔྤཊིཔཏྟི པཀཱསིཏཱ ཀརུཎཱཀིཙྩདཱིཔནཏོ, ‘‘ཉེཡྻསཱགརཔཱརགུ’’ནྟི ཨིམིནཱ སཱཏིསཡཾ ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟི པརམུཀྐཾསགཏཉཱཎཀིཙྩདཱིཔནཏོ.
ཨཐ ཝཱ ཏཱིཧཱཀཱརེཧི བྷགཝཏོ ཐོམནཱ ཝེདིཏབྦཱ ཧེཏུཏོ, ཕལཏོ, ཨུཔཀཱརཏོ ཙ. ཏཏྠ ཧེཏུ མཧཱཀརུཎཱ, སཱ པན པཋམཔདེན སརཱུཔེནེཝ དསྶིཏཱ. ཕལཾ ཙཏུབྦིདྷཾ ཉཱཎསམྤདཱ པཧཱནསམྤདཱ ཨཱནུབྷཱཝསམྤདཱ རཱུཔཀཱཡསམྤདཱ ཙཱཏི. ཏཱསུ པདྷཱནབྷཱུཏཱ ཉཱཎཔཧཱནསམྤདཱ ‘‘ཉེཡྻསཱགརཔཱརགུ’’ནྟི ཨིམིནཱ པདེན པཀཱསིཏཱ. པདྷཱནེ ཧི དསྶིཏེ ཨཝིནཱབྷཱཝཏོ ཨིཏརམྤི དྭཡཾ དསྶིཏམེཝ ཧོཏི. ན ཧི བུདྡྷཱནཾ ཨཱནུབྷཱཝརཱུཔཀཱཡསམྤཏྟཱིཧི ཝིནཱ ཀདཱཙིཔི དྷམྨཀཱཡསིརཱི ཝཏྟཏཱིཏི. ཨུཔཀཱརོ ཨནནྟརཾ ཨབཱཧིརཾ ཀཏྭཱ ཏིཝིདྷཡཱནམུཁེན ཝིམུཏྟིདྷམྨདེསནཱ, སཱ ‘‘ནཱཐཾ, ནིཔུཎ…པེ… དེསན’’ནྟི པདདྭཡེན པཀཱསིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཏཏྠ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ) ‘‘མཧཱཀཱརུཎིཀ’’ནྟི ཨེཏེན སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ དསྶེཏི. མཧཱཀརུཎཱསཉྩོདིཏམཱནསོ ཧི བྷགཝཱ སཾསཱརཔངྐཏོ སཏྟཱནཾ སམུདྡྷརཎཏྠཾ ཀཏཱབྷིནཱིཧཱརོ ཨནུཔུབྦེན པཱརམིཡོ པཱུརེཏྭཱ ཨནུཏྟརཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ ཨདྷིགཏོཏི ཀརུཎཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ མཱུལཾ. ‘‘ཉེཡྻསཱགརཔཱརགུ’’ནྟི ཨེཏེན པུབྦབྷཱགཔྤཊིཔཏྟིཡཱ སདྡྷིཾ སམྨཱསམྦོདྷིཾ དསྶེཏི. ཨནཱཝརཎཉཱཎཔདཊྛཱནཉྷི མགྒཉཱཎཾ, མགྒཉཱཎཔདཊྛཱནཉྩ ཨནཱཝརཎཉཱཎཾ ‘‘སམྨཱསམྦོདྷཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཝུཏྟཔྤབྷེདཾ པན སམྨསནཉཱཎཾ སཧ པཉྙཱཔཱརམིཡཱ ཏསྶཱ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ. ཏསྶཱ ཧི ཨཱནུབྷཱཝེན ལཱིནུདྡྷཙྩཔཏིཊྛཱནཱཡཱུཧནཀཱམསུཁལླིཀཏྟཀིལམཐཱནུཡོགསསྶཏུཙྪེདཱདིཨནྟདྭཡཝིརཧིཏཱ ཨུཀྐཾསཔཱརམིཔྤཏྟཱ མཛ྄ཛྷིམཱ པཊིཔདཱ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཏཱ. ‘‘ནཱཐ’’ནྟི ཨིམིནཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ ཕལཾ དསྶེཏི ལོཀཏྟཡནཱཡཀབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ཏཐཱ ཧི སབྦཱནཏྠཔརིཧཱརཔུབྦངྒམཱཡ ནིརཝསེསཧིཏསུཁཝིདྷཱནཏཔྤརཱཡ ནིརཏིསཡཱཡ པཡོགསམྤཏྟིཡཱ, སདེཝམནུསྶཱཡ པཛཱཡ ཨཙྩནྟུཔཀཱརིཏཱཡ ཨཔརིམིཏནིརུཔམབྷཱཝགུཎཝིསེསསམངྒིཏཱཡ ཙ སབྦསཏྟུཏྟམོ བྷགཝཱ ཨཔརིམཱཎཱསུ ལོཀདྷཱཏཱུསུ ཨཔརིམཱཎཱནཾ སཏྟཱནཾ ཨནུཏྟརགཱརཝཊྛཱནབྷཱུཏཏཱཡ ཙ ‘‘ནཱཐོ’’ཏི ཝུཙྩཏཱིཏི. ‘‘ནིཔུཎ…པེ… དེསན’’ནྟི ཨིམིནཱ སམྨཱསམྦོདྷིཡཱ པཡོཛནཾ ¶ དསྶེཏི. སཾསཱརམཧོགྷཏོ སཏྟསནྟཱརཎཏྠཉྷི བྷགཝཏཱ སམྨཱསམྦོདྷི ཨབྷིཔཏྠིཏཱ, ཏཉྩ སཏྟསནྟཱརཎཾ ཡཐཱཝུཏྟདེསནཱསམྤཏྟིཡཱ སམིཛ྄ཛྷཏི ཏདཝིནཱབྷཱཝཏོ. ཨིམིནཱ བྷགཝཏོ སཱཏིསཡཱ པརཧིཏཔྤཊིཔཏྟི དསྶིཏཱ, ཨིཏརེཧི ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟཱིཏི ཏདུབྷཡེན ཨཏྟཧིཏཱཡ པཊིཔནྣཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ པུགྒལེསུ བྷགཝཏོ ཙཏུཏྠཔུགྒལབྷཱཝཾ ¶ དཱིཔེཏི, ཏེན ཙ ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ, ཨུཏྟམཝནྡནཱིཡབྷཱཝཾ, ཨཏྟནོ ཙ ཝནྡནཀིརིཡཱཡ ཁེཏྟངྒཏབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི.
ཨེཏྠ ཙ ཡཐཱ ‘‘མཧཱཀཱརུཎིཀ’’ནྟི ཨིམིནཱ པདེན བྷགཝཏོ མཧཱཀརུཎཱ དསྶིཏཱ, ཨེཝཾ ‘‘ཉེཡྻསཱགརཔཱརགུ’’ནྟི ཨེཏེན མཧཱཔཉྙཱ དསྶིཏཱ. ཏེསུ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ལོཀིཡེསུ མཧགྒཏབྷཱཝཔྤཏྟཱསཱདྷཱརཎགུཎདཱིཔནཏོ བྷགཝཏོ སབྦལོཀིཡགུཎསམྤཏྟི དསྶིཏཱ ཧོཏི, པཉྙཱགྒཧཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔདཊྛཱནམགྒཉཱཎདཱིཔནཏོ སབྦལོཀུཏྟརགུཎསམྤཏྟི. ཏདུབྷཡགྒཧཎསིདྡྷོ ཨེཝ ཙཏྠོ ནཱཐསདྡེན པཀཱསཱིཡཏི. ཀརུཎཱཝཙནེན ཨུཔགམནཾ ནིརུཔཀྐིལེསཾ དསྶེཏི, པཉྙཱཝཙནེན ཨཔགམནཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ལོཀསམཉྙཱནུརཱུཔཾ བྷགཝཏོ པཝཏྟིཾ དསྶེཏི ལོཀཝོཧཱརཝིསཡཏྟཱ ཀརུཎཱཡ, པཉྙཱགྒཧཎེན སམཉྙཱཡ ཨནཏིདྷཱཝནཾ. སབྷཱཝཱནཝབོདྷེན ཧི དྷམྨཱནཾ སམཉྙཾ ཨཏིདྷཱཝིཏྭཱ སཏྟཱདིསམྨསནཾ ཧོཏཱིཏི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཝིཧཱརཾ དསྶེཏི, པཉྙཱགྒཧཎེན ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཾ, ཙཏུསཙྩཉཱཎཾ, ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཾ, ཙཏུཝེསཱརཛྫཉཱཎཾ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན མཧཱཀརུཎཱསམཱཔཏྟིཉཱཎསྶ གཧིཏཏྟཱ སེསཱསཱདྷཱརཎཉཱཎཱནི, ཚ ཨབྷིཉྙཱ, ཨཊྛསུ པརིསཱསུ (མ. ནི. ༡.༡༥༡, ༡༧༨) ཨཀམྤནཉཱཎཱནི, དས བལཱནི, ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི, སོལ༹ས ཉཱཎཙརིཡཱ, ཨཊྛཱརས བུདྡྷདྷམྨཱ (མཧཱནི. ༦༩, ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. མོགྷརཱཛམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༣༠༥; ཝིབྷ. མཱུལཊཱི. སུཏྟནྟབྷཱཛནཱིཡཝཎྞནཱ; དཱི. ནི. ཊཱི. ༣.༡༤༡), ཙཏུཙཏྟཱལཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནཱིཏི (སཾ. ནི. ༢.༣༤) ཨེཝམཱདཱིནཾ ཨནེཀེསཾ པཉྙཱཔྤབྷེདཱནཾ ཝསེན ཉཱཎཙཱརཾ དསྶེཏི.
ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཙརཎསམྤཏྟི, པཉྙཱགྒཧཎེན ཝིཛྫཱསམྤཏྟི. ཀརུཎཱགྒཧཎེན སཏྟཱདྷིཔཏིཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན དྷམྨཱདྷིཔཏིཏཱ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ¶ ལོཀནཱཐབྷཱཝོ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཨཏྟནཱཐབྷཱཝོ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན པུབྦཀཱརིབྷཱཝོ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཀཏཉྙུཏཱ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཨཔརནྟཔཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན ཨནཏྟནྟཔཏཱ. ཀརུཎཱགྒཧཎེན ཝཱ བུདྡྷཀརདྷམྨསིདྡྷི, པཉྙཱགྒཧཎེན བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན པརེསཾ ཏཱརཎཾ, པཉྙཱགྒཧཎེན སཡཾ ཏཱརཎཾ. ཏཐཱ ཀརུཎཱགྒཧཎེན སབྦསཏྟེསུ ཨནུགྒཧཙིཏྟཏཱ, པཉྙཱགྒཧཎེན སབྦདྷམྨེསུ ཝིརཏྟཙིཏྟཏཱ དསྶིཏཱ ཧོཏི. སབྦེསཉྩ བུདྡྷགུཎཱནཾ ཀརུཎཱ ཨཱདི ཏཾནིདཱནབྷཱཝཏོ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནཾ ཏཏོ ཨུཏྟརི ཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ, ཨིཏི ཨཱདིཔརིཡོསཱནདསྶནེན སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཀརུཎཱཝཙནེན སཱིལཀྑནྡྷཔུབྦངྒམོ སམཱདྷིཀྑནྡྷོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ཀརུཎཱནིདཱནཉྷི སཱིལཾ ཏཏོ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཝིརཏིཔྤཝཏྟིཏོ, སཱ ¶ ཙ ཛྷཱནཏྟཡསམྤཡོགིནཱིཏི. པཉྙཱཝཙནེན པཉྙཱཀྑནྡྷོ. སཱིལཉྩ སབྦབུདྡྷགུཎཱནཾ ཨཱདི, སམཱདྷི མཛ྄ཛྷེ, པཉྙཱ པརིཡོསཱནནྟི ཨེཝམྤི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི ནཡཏོ དསྶིཏཏྟཱ. ཨེསོ ཨེཝ ཧི ནིརཝསེསཏོ བུདྡྷགུཎཱནཾ དསྶནུཔཱཡོ, ཡདིདཾ ནཡགྒཱཧཎཾ, ཨཉྙཐཱ ཀོ ནཱམ སམཏྠོ བྷགཝཏོ གུཎེ ཨནུཔདཾ ནིརཝསེསཏོ དསྶེཏུཾ. ཏེནེཝཱཧ –
‘‘བུདྡྷོཔི བུདྡྷསྶ བྷཎེཡྻ ཝཎྞཾ, ཀཔྤམྤི ཙེ ཨཉྙམབྷཱསམཱནོ;
ཁཱིཡེཐ ཀཔྤོ ཙིརདཱིགྷམནྟརེ, ཝཎྞོ ན ཁཱིཡེཐ ཏཐཱགཏསྶཱ’’ཏི. (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༡.༣༠༤; ༣.༡༤༡; མ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༤༢༥; ཨུདཱ. ཨཊྛ. ༥༣; ཨཔ. ཨཊྛ. ༢.༧.༢༠; བུ. ཝཾ. ཨཊྛ. ༤.༤; ཙརིཡཱ. ཨཊྛ. ནིདཱནཀཐཱ, པཀིཎྞཀཀཐཱ; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ; མ. ནི. ཊཱི. ༡.༡; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡; ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༡; ཝཛིར. ཊཱི. གནྠཱརམྦྷཀཐཱ; སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ);
ཏེནེཝ ཙ ཨཱཡསྨཏཱ སཱརིཔུཏྟཏྠེརེནཱཔི བུདྡྷགུཎཔརིཙྪེདནཾ པཏི ཨནུཡུཏྟེན ‘‘ནོ ཧེཏཾ, བྷནྟེ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༤༥) པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ཨཔིཙ མེ, བྷནྟེ, དྷམྨནྭཡོ ཝིདིཏོ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༤༦) ཝུཏྟཾ.
ཨེཝཾ སངྑེཔེན སཀལསབྦཉྙུགུཎེཧི བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཏྠཝིཏྭཱ ཨིདཱནི སདྡྷམྨཾ ཐོམེཏུཾ ‘‘ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཱ ཧུཏྭཱཏི ཝཙནསེསོ. ཝིནྡིཡཾ དྷམྨཱནཾ སལཀྑཎཾ, སཱམཉྙལཀྑཎཉྩ ¶ ཝིནྡཏཱིཏི ཝིཛྫཱ, ལོབྷཀྑནྡྷཱདཱིནི ཝཱ ཝིཛ྄ཛྷནཊྛེན ཝིཛྫཱ, ཙཏུནྣཾ ཝཱ ཨརིཡསཙྩཱནཾ ཝིདིཏཀརཎཊྛེན ཝིཛྫཱཏི ཨེཝཾ ཏཱཝེཏྠ ཝཙནཏྠཏོ ཝིཛྫཱ ཝེདིཏབྦཱ. པབྷེདཏོ པན ཏིསྶོཔི ཝིཛྫཱ ཝིཛྫཱ བྷཡབྷེརཝསུཏྟེ ཨཱགཏནིཡཱམེནེཝ, ཨཊྛཔི ཝིཛྫཱ ཝིཛྫཱ ཨམྦཊྛསུཏྟཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༡.༢༧༨ ཨཱདཡོ) ཨཱགཏནིཡཱམེནེཝ. ཙརནྟི ཏེཧཱིཏི ཙརཎཱནི, སཱིལསཾཝརཱདཡོ པཉྩདས དྷམྨཱ, ཨིཏི ཨིམཱཧི ཝིཛྫཱཧི, ཨིམེཧི ཙ ཙརཎེཧི སམྤནྣཱ སམྤནྣཱགཏཱཏི ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཱ.
ཡེནཱཏི ཡེན དྷམྨེན ཀརཎབྷཱུཏེན, ཧེཏུབྷཱུཏེན ཙ. ཏཏྠ མགྒདྷམྨསྶ ཀརཎཏྠོ ཝེདིཏབྦོ ནིཡྻཱནཀིརིཡཱསཱདྷཀཏམབྷཱཝཏོ, ནིབྦཱནདྷམྨསྶ ཧེཏུཨཏྠོ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡབྷཱཝཏོ. པཙྩཡཏྠོ ཧི ¶ ཨཡཾ ཧེཏྭཏྠོ. པརིཡཏྟིདྷམྨསྶཔི ཧེཏུཨཏྠོ ཡུཛྫཏེཝ པརམྤརཱཡ ཧེཏུབྷཱཝཏོ. ཕལདྷམྨེ པན ཨུབྷཡམྤི སམྦྷཝཏི. ཀཐཾ? ‘‘ཏཱཡ སདྡྷཱཡ ཨཝཱུཔསནྟཱཡཱ’’ཏི ཝཙནཏོ མགྒེན སམུཙྪིནྣཱནཾ ཀིལེསཱནཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཔྤཧཱནཀིཙྩཏཱཡ ཕལསྶ ནིཡྻཱནཱནུགུཎཏཱ, ནིཡྻཱནཔརིཡོསཱནཏཱ ཙཱཏི ཨིམིནཱ པརིཡཱཡེན སིཡཱ ཀརཎཏྠོ ནིཡྻཱནཀིརིཡཱཡ. སཀདཱགཱམིམགྒཝིཔསྶནཱདཱིནཾ པན ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡབྷཱཝཏོ སིཡཱ ཧེཏུཨཏྠོ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨགྒཔྤསཱདསུཏྟཱདཱིསུ (ཨིཏིཝུ. ༩༠) ཨགྒཱདིབྷཱཝེན ཨགྒཧིཏཱཔི ཕལཔརིཡཏྟིདྷམྨཱ ཚཏྟམཱཎཝཀཝིམཱནཱདཱིསུ (ཝི. ཝ. ༨༨༦ ཨཱདཡོ) སརཎཱིཡབྷཱཝེན གཧིཏཱཏི ཏེསཾ མགྒནིབྦཱནཱནཾ ཝིཡ མཧཱཨཊྛཀཐཱཡཾ སརཎབྷཱཝོ ཨུདྡྷཊོ. ཝིསེསཏོ ཙེཏྠ མགྒཔརིཡཱཔནྣཱ ཨེཝ ཝིཛྫཱཙརཎདྷམྨཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏེ ཧི ནིཔྤརིཡཱཡེན ནིཡྻཱནཀིརིཡཱཡ སཱདྷཀཏམབྷཱུཏཱ, ན ཨིཏརེ. ཨིཏརེསཾ པན ནིཡྻཱནཏྠཏཱཡ ནིཡྻཱནཏཱ. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ‘‘ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཱ ཧུཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ནིཡྻཱནསམཀཱལམེཝ ཧི ཡཐཱཝུཏྟཝིཛྫཱཙརཎསམྤཏྟིསམདྷིགམོཏི? ནཱཡཾ ཝིརོདྷོ སམཱནཀཱལཏཱཡ ཨེཝ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ཡཐཱ ‘‘ཙཀྑུཉྩ པཊིཙྩ རཱུཔེ ཙ ཨུཔྤཛྫཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎ’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༢༠༤, ༤༠༠; ༣.༤༢༡, ༤༢༥, ༤༢༦; སཾ. ནི. ༢.༤༣-༤༥; ༤.༦༠; ཀཐཱ. ༤༦༥, ༤༦༧). སམྤནྣཱཏི ཝཱ པདསྶ ཝཏྟམཱནཀཱལཏྠཏཱ ཝེདིཏབྦཱ ‘‘ཨུཔྤནྣཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. ཏིཀམཱཏིཀཱ ༡༧) ཨེཏྠ ཨུཔྤནྣསདྡསྶ ཝིཡ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཝཙནསེསམནྟརེནེཝ པདཡོཛནཱ སིདྡྷཱ ཧོཏི. ‘‘ཡེནཱ’’ཏི ¶ ཙ པདཾ ཨུབྷཡཏྠ སམྦནྡྷིཏབྦཾ ‘‘ཡེན དྷམྨེན ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཱ, ཡེན དྷམྨེན ནིཡྻནྟཱི’’ཏི.
ལོཀཏོཏི ཁནྡྷཱདིལོཀཏོ, ཝཊྚཏོཏི ཨཏྠོ. ནྟི ཏཾ མགྒནིབྦཱནཕལཔརིཡཏྟིབྷེདཾ དྷམྨཾ. ཨུཏྟམནྟི སེཊྛཾ. ཏཐཱ ཧེས ཨཏྟནཱ ཨུཏྟརིཏརསྶ ཨབྷཱཝེན ‘‘ཨནུཏྟརོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཏཏྠ མགྒསྶ ནིཡྻཱནཧེཏུཨཱདིཨཏྠེན, ནིབྦཱནསྶ ནིསྶརཎཝིཝེཀཱདིཨཏྠེན, ཕལསྶ ཨརིཡསནྟབྷཱཝཱདིཨཏྠེན ཙ སེཊྛཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. སྭཱཡམཏྠོ ‘‘ཡཱཝཏཱ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སངྑཏཱ, ཨརིཡོ ཨཊྛངྒིཀོ མགྒོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏཱི’’ཏི (ཨིཏིཝུ. ༩༠; ཨ. ནི. ༤.༣༤) ཨཱདིསུཏྟཔདཱནུསཱརེན ཝིབྷཱཝེཏབྦོ.
དྷམྨནྟི ཡཐཱནུསིཊྛཾ པཊིཔཛྫམཱནེ ཨཔཱཡཏོ, སཾསཱརཏོ ཙ ཨཔཏམཱནེ ཀཏྭཱ དྷཱརེཏཱིཏི དྷམྨོ. སམྨཱ, སཱམཉྩ སབྦདྷམྨཱནཾ བུདྡྷཏྟཱ སམྨཱསམྦུདྡྷོ, སབྦཉྙུཏཱཨནཱཝརཎཉཱཎོ སམནྟཙཀྑུ བྷགཝཱ, ཏེན ཡཐཱ སམྨཱསམྦོདྷིསམདྷིགམེནེཝ སབྦེ བུདྡྷགུཎཱ སམྤཱཔུཎཱིཡནྟི, ཨེཝཾ སམྨདེཝ ཨཱསེཝནཱཡ བྷཱཝནཱཡ བཧུལཱིཀིརིཡཱཡ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཡཱ སམྨདེཝ པཙྩཝེཀྑཎཱཡ སཀྐཙྩཾ དྷམྨདེསནཱཡ ཝེནེཡྻསནྟཱནེསུ པཏིཊྛཱཔནེན –
‘‘ཨརིཡཾ ¶ , ཝོ བྷིཀྑཝེ, སམྨཱསམཱདྷིཾ དེསེསྶཱམི (མ. ནི. ༣.༡༣༦; པེཊཀོ. ༢༤). མགྒཱནཊྛངྒིཀོ སེཊྛོ (དྷ. པ. ༢༧༣; ནེཏྟི. ༡༧༠; པེཊཀོ. ༣༠). ཡཱཝཏཱ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨཱ སངྑཏཱ ཝཱ ཨསངྑཏཱ ཝཱ, ཝིརཱགོ ཏེསཾ ཨགྒམཀྑཱཡཏི (ཨིཏིཝུ. ༩༠; ཨ. ནི. ༤.༣༤). ཨེཀཱཡནོ ཨཡཾ, བྷིཀྑཝེ, མགྒོ སཏྟཱནཾ ཝིསུདྡྷིཡཱ (དཱི. ནི. ༢.༣༧༣; མ. ནི. ༡.༡༠༦; སཾ. ནི. ༥.༣༦༧, ༣༨༤). དྷམྨཾ, ཝོ བྷིཀྑཝེ, དེསེསྶཱམི ཨཱདིཀལྱཱཎ’’ནྟི (མ. ནི. ༣.༤༢༠; ནེཏྟི. ༥) –
ཨཱདིཝཙནེཧི, ཨབྷིཏྠཝནེན ཙ པཱུཛིཏོ མཱནིཏོ ཨཔཙིཏོཏི སམྨཱསམྦུདྡྷཔཱུཛིཏོ, ཏཾ སམྨཱསམྦུདྡྷཔཱུཛིཏཾ དྷམྨཾ ཝནྡེཏི སམྦནྡྷོ.
ཨཡཾ པནེཏྠ སངྑེཔཏྠོ – ཡསྶ དྷམྨསྶ ཨདྷིགམནེ ཝིཛྫཱསམྤནྣཱ ཙེཝ ཧོནྟི ཙརཎསམྤནྣཱ ཙ, སབྦཝཊྚདུཀྑཏོ ཙ ནིཡྻནྟི, ཏམེཝ ཨརིཡཱནཾ སཀལགུཎསམངྒིབྷཱཝནིམིཏྟཾ, ཨནཝསེསདུཀྑནིསྶརཎཧེཏུབྷཱུཏཉྩ ཨུཏྟམཾ ¶ པཝརཾ སདྡྷིཾ པརིཡཏྟིདྷམྨེན ནཝཝིདྷཾ ལོཀུཏྟརདྷམྨཾ བྷགཝཏཱཔི སམྨཱཔཊིཔཏྟིཨཱདིཝིདྷིནཱ པཱུཛིཏཾ ནམཱམི, ཨབྷིཏྠཝཱམི ཝཱཏི.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཡེན ལོཀཏོ ནིཡྻནྟི, ཝིཛྫཱཙརཎསམྤནྣཱ ཙ ཧོནྟཱི’’ཏི པདདྭཡེན ཡཐཱཀྐམཾ དྷམྨསྶ བྷཱཝེཏབྦབྷཱཝོ, སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱཝོ ཙ ཝུཏྟོ. ཏེསུ པཋམེན ཝིཛྫཱསམྤཏྟིཡཱ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, དུཏིཡེན ཝིམུཏྟིསམྤཏྟིཡཱ. ཏཐཱ པཋམེན ཛྷཱནསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན ཝིམོཀྑསམྤདཱཡ. པཋམེན ཝཱ སམཱདྷིསམྤདཱཡ, དུཏིཡེན སམཱཔཏྟིསམྤདཱཡ. པཋམེན ཝཱ ཁཡཉཱཎབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨནུཔྤཱདཉཱཎབྷཱཝེན. ཨཐ ཝཱ པུརིམེན ཝིཛྫཱུཔམཏཱཡ, དུཏིཡེན ཝཛིརཱུཔམཏཱཡ. པུརིམེན ཝཱ ཝིརཱགསམྤཏྟིཡཱ, དུཏིཡེན ནིརོདྷསམྤཏྟིཡཱ. ཏཐཱ པཋམེན ནིཡྻཱནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ནིསྶརཎབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཧེཏུབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨསངྑཏབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ དསྶནབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཝིཝེཀབྷཱཝེན. པཋམེན ཝཱ ཨདྷིཔཏིབྷཱཝེན, དུཏིཡེན ཨམཏབྷཱཝེན དྷམྨཾ ཐོམེཏི. ཨཐ ཝཱ པཋམེན ནིཡྻཱནིཀབྷཱཝདསྶནཏོ སྭཱཀྑཱཏཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི, དུཏིཡེན སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱཝཏོ སནྡིཊྛིཀཏཱཡ. ཏཐཱ པུརིམེན ཨཀཱལིཀཏཱཡ, པཙྪིམེན ཨེཧིཔསྶིཀཏཱཡ. པུརིམེན ཝཱ ཨོཔནེཡྻིཀཏཱཡ, པཙྪིམེན པཙྩཏྟཾ ཝེདིཏབྦཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི.
‘‘ཨུཏྟམ’’ནྟི ཙ ཨེཏེན ཨཉྙསྶ ཝིསིཊྛསྶ ཨབྷཱཝདཱིཔནེན པརིཔུཎྞཏཱཡ དྷམྨཾ ཐོམེཏི ¶ , ‘‘སམྨཱསམྦུདྡྷཔཱུཛིཏ’’ནྟི ཨེཏེན པརིསུདྡྷཏཱཡ. སབྦདོསཱཔགམེན ཧིསྶ པཱུཛནཱིཡཏཱ. པརིསུདྡྷཏཱཡ ཙསྶ པཧཱནསམྤདཱ, པརིཔུཎྞཏཱཡ པབྷཝསམྤདཱ. པཧཱནསམྤཏྟིཡཱ ཙ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརཱི ཨནཝསེསདོསསམུགྒྷཱཊནཏོ, པབྷཝསམྤཏྟིཡཱ སཙྪིཀིརིཡནིབྦཏྟི ཏཏུཏྟརི ཀརཎཱིཡཱབྷཱཝཏོ. ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཏཱཡ ཧི ཨུཏྟམོཏི. ཏཐཱ བྷཱཝེཏབྦབྷཱཝེནསྶ སཧ པུབྦབྷཱགསཱིལཱདཱིཧི སེཀྑཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ, སཙྪིཀཱཏབྦབྷཱཝེན སཧ ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ ཨསེཀྑཱ སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟཱིཏི.
ཨེཝཾ སངྑེཔེན སབྦསདྡྷམྨགུཎེཧི སདྡྷམྨཾ ཐོམེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨརིཡསངྒྷཾ ཐོམེཏུཾ ‘‘སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོཏི སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱཝིམུཏྟིཡཱདིགུཎེཧི སམྤནྣོ སམནྣཱགཏོ, སམྤནྣསཱིལཱདིགུཎོ ཝཱ. ཨརིཡཱནཉྷི ཏཾཏཾམགྒཝཛ྄ཛྷཀིལེསཔྤཧཱནེན ཧཏཔཊིཔཀྑཱ སུཝིསུདྡྷཱ སཱིལཱདཡོ ‘‘སམྤནྣཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧནྟི ¶ , ན པུཐཱུཛྫནཱནཾ, ཡཏོ ‘‘སུཔྤཊིཔནྣོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༧༤; ཨ. ནི. ༦.༡༠; ཨུདཱ. ༡༨) ཨརིཡསངྒྷོ ཐོམཱིཡཏི. ཨཐ ཝཱ སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོཏི པརིཔུཎྞསཱིལཱདིགུཎོ. ཨརིཡཔུགྒལཱནཉྷི ཨརིཡསཙྩཔྤཊིཝེདྷེན སཧེཝ ཡཐཱརཧཾ སེཀྑཱསེཀྑཱ སཱིལཱདིདྷམྨཀྑནྡྷཱ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟཱིཏི. ཋིཏོ མགྒཕལེསཱུཏི མགྒེསུ, ཕལེསུ ཙ ཋིཏོ, མགྒཊྛོ, ཕལཊྛོ ཙཱཏི ཨཏྠོ. ཡོཏི ཨནིཡམཏོ ཨརིཡསངྒྷཾ ནིདྡིསཏི, ཏསྶ ‘‘ཏ’’ནྟི ཨིམིནཱ ནིཡམཾ ཝེདིཏབྦཾ.
ནནུ ཙ ཨརིཡསངྒྷེ ན སབྦེ ཨརིཡཔུགྒལཱ མགྒཊྛཱ, ནཱཔི སབྦེ ཕལཊྛཱཏི? སཙྩམེཏཾ, ཨཝཡཝདྷམྨེན པན སམུདཱཡཾ ནིདྡིསནྟོ ཨེཝམཱཧ ཡཐཱ ‘‘སམཾ ཙུཎྞ’’ནྟི. ཡཐཱ ཧི ཡོགཙུཎྞསྶ ཨཝཡཝེསུ ལབྦྷམཱནོ སམབྷཱཝོ སམུདཱཡེ ཨཔདིསཱིཡཏི ‘‘སམཾ ཙུཎྞ’’ནྟི, ཨེཝཾ ཨརིཡསངྒྷསྶ ཨཝཡཝབྷཱུཏེསུ ཨརིཡཔུགྒལེསུ ལབྦྷམཱནོ མགྒཊྛཕལཊྛབྷཱཝོ སམུདཱཡབྷཱུཏེ ཨརིཡསངྒྷེ ཋིཏོ ‘‘མགྒཕལེསཱུ’’ཏི ཨཔདིཊྛོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨཱརཀཏྟཱ ཀིལེསེཧི, ཨནཡེ ན ཨིརིཡནཏོ, ཨཡེ ཙ ཨིརིཡནཏོ, སདེཝཀེན ཙ ལོཀེན ‘‘སརཎ’’ནྟི ཨརཎཱིཡཏོ ཨརིཡོ, དིཊྛིསཱིལསཱམཉྙེན སཾཧཏཏྟཱ སངྒྷོ, ཨརིཡོ ཙ སོ སངྒྷོ ཙཱཏི ཨརིཡསངྒྷོ, ཏཾ ཨརིཡསངྒྷཾ. པུཛྫབྷཝཕལནིབྦཏྟནཏོ ཨཏྟནོ སནྟཱནཾ པུནཱཏཱིཏི ཝཱ པུཉྙཾ, ཁིཏྟཾ ཝུཏྟཾ བཱིཛཾ ཝིརུཧནཊྛཱནཏཱཡ ཏཱཡཏི རཀྑཏཱིཏི ཁེཏྟཾ ཀེདཱརཱདི, ཁེཏྟཾ ཝིཡཱཏི ཁེཏྟཾ, སཏྟཱནཾ པུཉྙསྶ མཧཔྥལབྷཱཝཀརཎེན ཝིརུཧནཊྛཱནཏཱཡ ཁེཏྟནྟི པུཉྙཀྑེཏྟཾ. ཨནུཏྟརཾ ཝནྡེཏི སམྦནྡྷོ.
ཨེཏྠ ¶ ཙ ‘‘སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོ’’ཏི ཨེཏེན ཨརིཡསངྒྷསྶ བྷགཝཏོ ཨནུཛཱཏཔུཏྟཏཾ དསྶེཏི, ཏེནསྶ པབྷཝསམྤདཱ དཱིཔིཏཱ ཧོཏི. ‘‘ཋིཏོ མགྒཕལེསཱུ’’ཏི ཨེཏེན པཧཱནསམྤདཾ, ཉཱཎསམྤདཉྩ དསྶེཏི ཀིལེསཱནཾ སམུཙྪེདཔྤཊིཔྤསྶདྡྷིཔྤཧཱནདཱིཔནཏོ, མགྒཕལཉཱཎཱདྷིགམདཱིཔནཏོ ཙ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨེཏེན པབྷཝསམྤདཾ སབྦསངྒྷཱནཾ ཨགྒབྷཱཝདཱིཔནཏོ, སདེཝཀེན ཙ ལོཀེན ཨརཎཱིཡབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ‘‘པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཨནུཏྟར’’ནྟི ཨེཏེན ལོཀསྶ བཧཱུཔཀཱརཏཾ དསྶེཏི ཨགྒདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝདཱིཔནཏོ.
ཏཐཱ ¶ ‘‘སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོ’’ཏི ཨིདཾ ཨརིཡསངྒྷསྶ སམྨཱཨུཛུཉཱཡསཱམཱིཙིཔྤཊིཔནྣབྷཱཝདཱིཔནཾ. ‘‘ཋིཏོ མགྒཕལེསཱུ’’ཏི ཨིདཾ སཏིཔི སནྟཱནཝིབྷཱགེན ཨནེཀབྷཱཝེ ཙཏུཔུརིསཡུགཨཊྛཔུརིསཔུགྒལབྷཱཝདཱིཔནཾ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷ’’ནྟི ཨིདཾ ཨཱཧུནེཡྻཱདིབྷཱཝདཱིཔནཾ. ‘‘པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཨནུཏྟར’’ནྟི ཨིདཾ ལོཀསྶ ཧིཏསུཁཱཡ པཊིཔནྣཏཱདཱིཔནཾ. ཏཐཱ ‘‘ཋིཏོ མགྒཕལེསཱུ’’ཏི ཨིདཾ ཨརིཡསངྒྷསྶ ལོཀུཏྟརསརཎགམནསབྦྷཱཝདཱིཔནཾ, ཏེནསྶ བྷགཝཏོ ཨོརསཔུཏྟབྷཱཝོ དསྶིཏོ ཧོཏི. ‘‘སཱིལཱདིགུཎསམྤནྣོ’’ཏི ཨིམིནཱ པནསྶ ཝིཧཏཝིདྷསྟཀིལེསཱ ཨནཝསེསཱ སེཀྑཱསེཀྑཱ སཱིལཱདིདྷམྨཀྑནྡྷཱ དསྶིཏཱ. ‘‘ཨརིཡསངྒྷཾ པུཉྙཀྑེཏྟཾ ཨནུཏྟར’’ནྟི ཨིམིནཱ ཏེསཾ ཏེསཉྙེཝ ཡཐཱཝུཏྟགུཎཝིསེསཱནཾ སུཔརིསུདྡྷཏཾ དཱིཔེཏི. ཏེནསྶ མཧཱནུབྷཱཝཏཾ, ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝཾ, ཝནྡནཱརཧབྷཱཝཾ, ཨཏྟནོ ཙ ཝནྡནཱཀིརིཡཱཡ ཁེཏྟངྒཏབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི. སརཎགམནཉྩ སཱཝཀཱནཾ སབྦགུཎཱནཾ ཨཱདི, སཔུབྦབྷཱགཔྤཊིཔདཱ སེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ མཛ྄ཛྷེ, ཨསེཀྑཱ སཱིལཀྑནྡྷཱདཡོ པརིཡོསཱནནྟི ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀལྱཱཎཱ སབྦེ ཨརིཡསངྒྷགུཎཱ ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ པཀཱསིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨེཝཾ གཱཐཱཏྟཡེན སངྑེཔཏོ སཀལགུཎསཾཀིཏྟནམུཁེན རཏནཏྟཡསྶ པཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཨིདཱནི ཏཾ ནིཔཙྩཀཱརཾ ཡཐཱདྷིཔྤེཏེ པཡོཛནེ པརིཎཱམེནྟོ ‘‘ཝནྡནཱཛནིཏ’’ནྟི གཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ཝནྡནཱཛནིཏནྟི ཝནྡནཱཀཱརེན ནིབྦཏྟིཏཾ, རཏནཏྟཡགུཎཱབྷིཏྠཝནཝསེན, ནིཔཙྩཀཱརཝསེན ཝཱ ཨུཔྤཱདིཏནྟི ཨཏྠོ. ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ ‘‘མཧཱཀཱརུཎིཀ’’ནྟིཨཱདིཔྤཀཱརེན. རཏིཛནནཊྛེན རཏནཾ, བུདྡྷདྷམྨསངྒྷཱ, ཙིཏྟཱིཀཏཱདིབྷཱཝོ ཝཱ རཏནཊྛོ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘ཙིཏྟཱིཀཏཾ མཧགྒྷཉྩ, ཨཏུལཾ དུལླབྷདསྶནཾ;
ཨནོམསཏྟཔརིབྷོགཾ, རཏནཾ ཏེན ཝུཙྩཏཱི’’ཏི. (ཁུ. པཱ. ཨཊྛ. ༦.༣; དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༣༣; སཾ. ནི. ༥.༢༢༣; སུ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༢༢༦; མཧཱནི. ཨཊྛ. ༥༠; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱ; མ. ནི. ཊཱི. ༡.༤; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༤; ཨ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༤; སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ);
ཙིཏྟཱིཀཏབྷཱཝཱདཡོ ¶ ཙ ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ བུདྡྷཱདཱིསུ ཨེཝ ལབྦྷནྟི, རཏནཱནཾ ཏཡཾ རཏནཏྟཡཾ, ཏསྨིཾ རཏནཏྟཡེ. ཧཏནྟརཱཡོཏི ཝིདྷསྟཨུཔདྡཝོ ཧུཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ, ཨེཏེན ཨཏྟནོ པསཱདསམྤཏྟིཡཱ, རཏནཏྟཡསྶ ཙ ཁེཏྟབྷཱཝསམྤཏྟིཡཱ ཏསྶ པུཉྙསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ ཨུཔགྷཱཏཀཨུཔདྡཝཱནཾ ¶ ཝིཧནནེ སམཏྠཏཾ དསྶེཏི. སབྦཏྠཱཏི སབྦསྨིཾ ཨནྟོ ཙེཝ བཧི ཙ, ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀབཱཧིརཝཏྠཱུསཱུཏི ཨཏྠོ. སབྦཏྠཱཏི ཝཱ སབྦསྨིཾ ཀཱལེ, སཾཝཎྞནཱཡ ཨཱདིམཛ྄ཛྷཔརིཡོསཱནཀཱལེསཱུཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཧུཏྭཱཏི པུབྦཀཱལཀིརིཡཱ, ཏསྶ ‘‘ཀརིསྶཱམཏྠཝཎྞན’’ནྟི ཨེཏེན སམྦནྡྷོ. ཏསྶཱཏི ཡཾ རཏནཏྟཡེ ཝནྡནཱཛནིཏཾ པུཉྙཾ, ཏསྶ. ཏེཛསཱཏི ཨཱནུབྷཱཝེན བལེན.
ཨེཝཾ རཏནཏྟཡཝནྡནཱཡ པཡོཛནཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ནེཏྟིཔྤཀརཎསྶ གམྦྷཱིརཏྠཏྟཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ དུཀྐརབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཋིཏི’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཋིཏིནྟི ཋཱནཾ ཨནནྟརདྷཱནཾ ཨཝིཙྪེདཔྤཝཏྟིཾ. ཨཱཀངྑམཱནེནཱཏི ཨིཙྪམཱནེན པཏྠཡནྟེན, ‘‘ཨཧོཝཏཱཡཾ སདྡྷམྨནེཏྟི ཙིརཾ ཏིཊྛེཡྻཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཏྠཡནྟེནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཙིརནྟི དཱིགྷཀཱལཾ, པཉྩཝསྶསཧསྶཔརིམཱཎཾ ཀཱལནྟི ཨཏྠོ. སདྡྷམྨནེཏྟིཡཱཏི སདྡྷམྨསངྑཱཏཱཡ ནེཏྟིཡཱ. སདྡྷམྨོ ཧི ཝེནེཡྻསནྟཱནེསུ ཨརིཡགུཎཱནཾ ནཡནཏོ ནེཏྟི, སདྡྷམྨསྶ ཝཱ ནེཏྟི སདྡྷམྨནེཏྟི, ཏསྶཱ སདྡྷམྨནེཏྟིཡཱ, སྭཱཡམཏྠོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཝིཙཱརིཏོ ཨེཝ. ཐེརེནཱཏི ཐིརགུཎཡུཏྟེན. ཨབྷིཡཱཙིཏོཏི ཨཱདརགཱརཝེན ཡཱཙིཏོ. ཨབྷིམུཁཾ ཝཱ ཡཱཙིཏོ, ཨནུཏྟརཾ ཀཏྭཱ ཡཱཙིཏོཏི ཨཏྠོ. ཨུདྡིསྶ ཝཱ ཡཱཙིཏོ, གརུཏརཾ ཀཏྭཱ ཡཱཙིཏོཏི ཨཏྠོ, ‘‘ཀརོཏུ ཨཱཡསྨཱ ནེཏྟིཔྤཀརཎསྶ ཀཉྩི ཨཏྠསཾཝཎྞན’’ནྟི ཨེཝཾ ནེཏྟིཡཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཾ པཏི ཨཛ྄ཛྷེསིཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨེཏྠ ཙ སདྡྷམྨསྶ ཙིརཾ ཋིཏིཀཱམེན ཨཛ྄ཛྷཱསཡསམྤནྣེན སཱསནེ ཐིརགུཎཡུཏྟེན སབྲཧྨཙཱརིནཱ ཨཱདརགཱརཝེན, ཨབྷིམུཁཾ ཝཱ ཡཱཙིཏེན མེ ན སཀྐཱ ཏསྶ ཨབྷིཡཱཙནཾ པཊིཀྑིཔིཏུནྟི དསྶེཏི ‘‘ཋིཏིཾ ཨཱཀངྑམཱནེནཱ’’ཏི གཱཐཱཡ.
པདུམུཏྟརནཱཐསྶཱཏི པདུམུཏྟརསྶ སམྨཱསམྦུདྡྷསྶ. པསྶཏཱཏི པུབྦེནིཝཱསཙཀྑུནཱ, སམནྟཙཀྑུནཱ ཨེཝ ཝཱ ཧཏྠཏལེ ཋཔིཏཨཱམལཀཾ ཝིཡ ཨབྷིནཱིཧཱརཾ པསྶནྟེན. ཏཱདིནཱཏི ཏཱདིབྷཱཝཡུཏྟེན ¶ , སབྦཏྠ ཝཱ ནིབྦིཀཱརེན, ‘‘ཨམྷཱཀཾ བྷགཝཏཱ’’ཏི ཝཙནསེསོ. ཡསྶཱཏི ཨཱཡསྨཏོ མཧཱཀཙྩཱནཏྠེརསྶ. ཋཔིཏོཏི –
‘‘ཨེཏདགྒཾ, བྷིཀྑཝེ, མམ སཱཝཀཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ སཾཁིཏྟེན བྷཱསིཏསྶ ཝིཏྠཱརེན ཨཏྠཾ ཝིབྷཛནྟཱནཾ ཡདིདཾ མཧཱཀཙྩཱནོ’’ཏི (ཨ. ནི. ༡.༡༨༨, ༡༩༧) –
ཨེཝཾ ¶ ཋཔིཏོ. སཱིལཱདིགུཎཝིསེསེཧི མཧནྟཱ སཱཝཀཱཏི མཧཱསཱཝཀཱ (ཐེརགཱ. ཨཊྛ. ༢.༡༢༨༨; ཨ. ནི. ཊཱི. ༢.༣.༥༩), མཧཱཀསྶཔཱདཡོ, ཏེསུ ཨཡམཱཡསྨཱ ཨཉྙཏརོཏི, མཧཱསཱཝཀོ ཙ སོ གུཎཝིསེསཡོགཏོ ཨུཏྟམོ ཙཱཏི མཧཱསཱཝཀུཏྟམོ.
ཛྷཱནཱདཱིསུ སཱཏིསཡཱནཾ ཨཱཝཛྫནཱདིཝསཱིབྷཱཝཱནཾ, ཨརིཡིདྡྷིཝསེན པརམསྶ ཙ ཙེཏོཝསཱིབྷཱཝསྶ ཨདྷིགཏཏྟཱ ཝསིཔྤཏྟོ. ཨཏྠཱདཱིསུ སཝིསེསབྷེདགཏཔཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཏྟཱ པབྷིནྣཔཊིསམྦྷིདོ. ‘‘པཎྜིཏོ, བྷིཀྑཝེ, མཧཱཀཙྩཱནོ, མཧཱཔཉྙོ, བྷིཀྑཝེ, མཧཱཀཙྩཱནོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༢༠༥) ཨནེཀེསུ ཋཱནེསུ བྷགཝཏཱ པསཾསིཏཏྟཱ སམྦུདྡྷེན པསཾསིཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཏྠུ ཙེཝ སཾཝཎྞིཏོ སཾབྷཱཝིཏོ, ཝིཉྙཱུནཉྩ སབྲཧྨཙཱརིན’’ནྟི.
ཨནུམོདིཏཱཏི ‘‘སཱདྷུ སཱདྷུ, ཀཙྩཱན, སཱདྷུ ཁོ, ཏྭཾ ཀཙྩཱན, ཨིམཾ དྷམྨསཾཝཎྞནཾ ཨབྷཱསཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨནུམོདིཏཱ. ཨེཀསྨིཾ ཀིར སམཡེ ཨཡཾ མཧཱཐེརོ ཛམྦུཝནསཎྜེ ཝིཧརནྟོ ཨཏྟནོ སནྟིཀཱཝཙརཱནཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨིམཾ ཧཱརནཡཔཊིམཎྜིཏཾ པཀརཎཾ ཨབྷཱསི. བྷཱསིཏྭཱ ཙ བྷགཝཏོ སནྟིཀཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ བྷགཝནྟཾ ཨབྷིཝཱདེཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ནིསིནྣོ ཡཐཱབྷཱསིཏཾ ཨིམཾ པཀརཎཾ བྷགཝཏོ ནིཝེདེསི. ཏཾ སུཏྭཱ བྷགཝཱ ‘‘སཱདྷུ སཱདྷཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནུམོདིཏྭཱ ‘‘ཏསྨཱཏིཧ, ཏྭཾ ཀཙྩཱན, ཨིམཾ དྷམྨསཾཝཎྞནཾ དྷམྨནེཏྟིཏྭེཝ དྷཱརེཧཱི’’ཏི ནཱམགྒཧཎཾ ཨཀཱསཱིཏི ཝདནྟི. དེསནཱཧཱརཱདིནནྡིཡཱཝཊྚནཡཱདིཧཱརནཡཱནུསཱརེནེཝ སབྦདྷམྨསཾཝཎྞནཱནཾ གཏིཡོཏི ཨཱཧ ‘‘སཱསནསྶ སདཱཡཏྟཱ, ནཝངྒསྶཏྠཝཎྞནཱ’’ཏི.
གམྦྷཱིརཉཱཎེཧཱིཧི གམྦྷཱིརེཧི ཉཱཎེཧི, ན སདྡྷཱམཏྟཀེན, གམྦྷཱིརཉཱཎེཧི ཝཱ མཧཱཔཉྙེཧི ཨརིཡེཧི. པཀརཎསྶ གམྦྷཱིརཏྠཏཾ, ཨཏྟནོ ཙ ཉཱཎསྶ ནཱཏིཝིསཡཏཾ ཝིདིཏྭཱ སཾཝཎྞནཱརམྦྷེ སཾསཱིདནྟམྤི མཾ སཱསནགུཎཱདིཨུཔནིསྶཡསམྤདཱ ཨུསྶཱཧེསཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཀིཉྩཱཔཱི’’ཏིཨཱདིནཱ.
‘‘པཉྩཔི ¶ ནིཀཱཡེ ཨོགཱཧེཏྭཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ནེཏྟིཡཱ པཉྩཔི མཧཱནིཀཱཡེ ཨནུཔཝིསིཏྭཱ ཨཝཊྛཱནཾ, ཏེསཾ སཾཝཎྞནཱབྷཱཝཉྩ དཱིཔེཏི. ཏཏྠ ¶ ‘‘ཀཏམོ ཨསྶཱདོ ཙ ཨཱདཱིནཝོ ཙཱ’’ཏིཨཱདིཔེཊཀོཔདེསཔཱལི༹ཾ (པེཊཀོ. ༢༣) ཨཱནེཏྭཱ ཨིདྷ དེསནཱཧཱརཱདཱིནཾ པདཏྠཝིནིཙྪཡོ པེཊཀེན སཾསནྡནཾ ནཱམ. ‘‘ཡཐཱབལ’’ནྟི ཨིམིནཱ སབྦཐཱ སབྦབྷཱགེནཱཔི ནེཏྟིཡཱ སཾཝཎྞནཱ མཡཱ ན སུཀརཱ ཀཱཏུཾ, ཨཏྟནོ པན ཉཱཎབལཱནུརཱུཔཾ ཀརིསྶཱམཱིཏི ནིརཏིམཱནཏཾ དཱིཔེཏི.
སུཝིསུདྡྷནྟི སུཊྛུ ཝིསུདྡྷཾ, ནིཀཱཡནྟརལདྡྷིདོསེཧི ཨནྟརནྟརཱ ཨནུཔྤཝེསིཏེཧི ཨསམྨིསྶནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨསཾཀིཎྞནྟི སནིཀཱཡེཔི པདཏྠནྟརཔརིཀཔྤནཱདིནཱ ཨསཾཀིཎྞཾ ཏཱདིསསངྐརརཧིཏཾ ཨནཱཀུལཾ སུཔརིཙྪིནྣཾ. ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི ནིཙྪིནོཏཱིཏི ཝིནིཙྪཡོ. ཨཏྠཱནཾ ཝིནིཙྪཡོ ཨཏྠཝིནིཙྪཡོ. གཎྛིཊྛཱནབྷཱུཏེསུ ཨཏྠེསུ ཁིལམདྡནཱཀཱརེན པཝཏྟཱ ཝིམཏིཙྪེདཀཐཱ, ནིཔུཎོ སུཁུམོ སཎྷོ ཨཏྠཝིནིཙྪཡོ ཨེཏསྶཱཏི ནིཔུཎཏྠཝིནིཙྪཡོ. ཨཐ ཝཱ ཨཏྠེ ཝིནིཙྪིནོཏཱིཏི ཨཏྠཝིནིཙྪཡོ, ཡཐཱཝུཏྟཨཏྠཝིསཡཉཱཎཾ, ནིཔུཎོ ཚེཀོ ཨཏྠཝིནིཙྪཡོ ཨེཏསྶཱཏི ནིཔུཎཏྠཝིནིཙྪཡོ, ཏཾ ནིཔུཎཏྠཝིནིཙྪཡཾ. སམཡནྟི སིདྡྷནྟཾ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – མཧཱཝིཧཱརཝཱསཱིནཾ སིདྡྷནྟོ ཝུཏྟནཡེན སུཔརིསུདྡྷོ, ཨནཱཀུལོ, སཎྷསུཁུམཝིནིཙྪཡོ ཙ, སིདྡྷནྟཾ ཏཾ ཨཝིལོམེནྟོ ཨནུཀཱུལཏོ ཏཏྠ སིདྡྷཾཡེཝ དྷམྨནེཏྟིཾ པཀཱསཡནྟོ ནེཏྟིཔྤཀརཎསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཾ ཀརིསྶཱམཱིཏི.
པམཱདལེཁནྟི ཨཔརབྷཱགེ པོཏྠཀཱརུལ༹ྷཀཱལེ པམཛྫིཏྭཱ ལིཁནཝསེན པཝཏྟཔྤམཱདཔཱཋཾ. ཝཛྫེཏྭཱཏི ཨཔནེཏྭཱ. པཱལི༹ཾ སམྨཱ ནིཡོཛཡནྟི ཏཾ ཏཾ ནེཏྟིཔཱལི༹ཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨུདཱཧརཎབྷཱཝེན ཨཱནཱིཏསུཏྟེ སམྨདེཝ ནིཡོཛེནྟོ, ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ ཝཱ ཏཾ ཏཾ ཨུདཱཧརཎསུཏྟསངྑཱཏཾ པཱལི༹ཾ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ལཀྑཎབྷཱུཏེ ནེཏྟིགནྠེ སམྨདེཝ ནིཡོཛེནྟོ. ཨུཔདེསནྟི ནེཏྟིཨུཔནིསཾ ནེཏྟིཧདཡཾ. ཡྭཱཡཾ སཔཊྛཱནཝིབྷཱགསྶ ཏེཏྟིཾསཝིདྷསྶ ནེཏྟིཔདཏྠསྶ སཧ ནིམིཏྟཝིབྷཱགེན ཨསངྐརཏོ ཝཝཏྠིཏོ ཝིསཡོ, ཏཾ. ཝིབྷཱཝེནྟོ པཀཱསེནྟོ. ཏསྶཱ ནེཏྟིཡཱ ཀརིསྶཱམི ཨཏྠཝཎྞནནྟི སམྦནྡྷོ.
ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨབྷིཡཱཙིཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ ནིམིཏྟཾ དསྶེཏི, ‘‘ཋིཏིཾ ཨཱཀངྑམཱནེན ཙིརཾ སདྡྷམྨནེཏྟིཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པཡོཛནཾ, ‘‘ཀརིསྶཱམཏྠཝཎྞན’’ནྟི ¶ ཨིམིནཱ པིཎྜཏྠཾ. སཾཝཎྞིཡམཱནཱ ཧི པཀརཎཏྠཱ སཾཝཎྞནཱཡ པིཎྜཏྠོ. ‘‘ཏམུཔནིསྶཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཀརཎཔྤཀཱརཾ.
ཨིདཱནི ¶ སཾཝཎྞནཱཡ སཝནེ ནིཡོཛེནྟོ ‘‘ཨིཏི ཨཏྠ’’ནྟི ཨོསཱནགཱཐམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘སཀྐཙྩ’’ནྟི པདཾ ཨུབྷཡཏྠ ཡོཛེཏབྦཾ ‘‘སཀྐཙྩཾ ཝིབྷཛནྟསྶ, སཀྐཙྩཾ ནིསཱམཡཐཱ’’ཏི.
གནྠཱརམྦྷཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནིདཱནཀཐཱཝཎྞནཱ
ཝཙནཏྠཛཱནནེན ཝིདིཏཔྤཀརཎཏྠསཱམཉྙཏྠསྶ པཀརཎཀཐཱ ཝུཙྩམཱནཱ སོབྷེཡྻཱཏི ནེཏྟིཔདཏྠཔརིཛཱནནམེཝ ཨཱདིམྷི ཡུཏྟརཱུཔནྟི ཏདཏྠཾ པུཙྪཏི ‘‘ཏཏྠ ཀེནཊྛེན ནེཏྟཱི’’ཏི. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ‘‘ཏསྶཱ ནེཏྟིཡཱ ཀརིསྶཱམཏྠཝཎྞན’’ནྟི ཡདིདཾ ཝུཏྟཾ, ཏསྨིཾ; ཡསྶཱ ཀརིསྶཱམཏྠཝཎྞནནྟི པཊིཉྙཱཏཾ, སཱ ནེཏྟི ཀེནཊྛེན ནེཏྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཏཏྠཱཏི ཝཱ ‘‘ནེཏྟིཔྤཀརཎསྶཱ’’ཏི ཨེཏསྨིཾ ཝཙནེ ཡཱ ནེཏྟི ཝུཏྟཱ, སཱ ཀེནཊྛེན ནེཏྟཱིཏི ཨཏྠོ. ‘‘ནཡནཊྛེནཱ’’ཏི ཨིདཾ ཀཏྟུཀརཎཱདྷིཀརཎསཱདྷནཱནཾ སཱདྷཱརཎཝཙནནྟི ‘‘ཨརིཡདྷམྨཾ ནཡཏཱི’’ཏི ཀཏྟུསཱདྷནཝསེན ཏཱཝ ནེཏྟིསདྡསྶ ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ཀརཎཱདྷིཀརཎསཱདྷནཝསེན ཝཏྟུཾ ‘‘ནཡནྟི ཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟནྟི ནེཏྟིཨུཔདེསཱདྷཱིནཏྟཱ ཨེཝ སུཏྟཱཝབོདྷསྶ ཝུཏྟཾ. པེཊཀེ ‘‘ཏསྨཱ ནིབྦཱཡིཏུཀཱམེན སུཏམཡེན ཨཏྠཱ པརིཡེསིཏབྦཱ, ཏཏྠ པརིཡེསནཱཡ ཨཡཾ ཨནུཔུབྦཱི བྷཝཏི སོལ༹ས ཧཱརཱ པཉྩ ནཡཱ ཨཊྛཱརས མཱུལཔདཱནཱི’’ཏིཨཱདི (པེཊཀོ. ༣). ཧཱརནཡཝིཙཱརཎཱ ཝིནིམུཏྟོ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཝིསེསོ ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སུཏྟསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ ནེཏྟིཨུཔདེསཱཡཏྟཱ’’ཏི. སྭཱཡམཏྠོ པརཏོ པཀིཎྞཀཀཐཱཡཾ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ཨེཝཾ མཧཱཝིསཡཱ ཙཱཡཾ ནེཏྟི ཀུཏོ པབྷཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘སུཏྟཔྤབྷཝཱ’’ཏི, ཨེཏེན ནེཏྟིཡཱ པམཱཎབྷཱུཏཏཾ དསྶེཏི. ཨིདཉྩ སུཏྟསྶ ནེཏྟིསནྣིསྶཡཏཱཔརིདཱིཔནཔརཾ, ན ཐེརཔྤབྷཝཏཱཔཊིཀྑེཔཔརཾ. ཐེརོ ཧི པཉྩ མཧཱནིཀཱཡེ ཨོགཱཧེཏྭཱ ཏཾསནྣིསྶཡེནེཝ ¶ ཏེསཾ སཾཝཎྞནཱབྷཱུཏཾ ཨིམཾ པཀརཎཾ ཨབྷཱསི, ཏསྨཱ ཨཡམེཝ སཾཝཎྞནཱདྷམྨོ, ཡདིདཾ སཾཝཎྞེཏབྦདྷམྨསནྣིསྶཡཏཱ.
པཀརཎཔརིཙྪེདཏོཏི པཀརཎསྶ ཝིབྷཱགཏོ. ཧཱརཝིཙཱརཱདཡོ ཧི ཏཡོ ནེཏྟིཔྤཀརཎསྶ ཝིབྷཱགཱ, པཀརཎབྷཱུཏཔརིཙྪེདཏོ ཝཱ. ཏཱིཎི ཧི ཨེཏཱནི པཀརཎཱནི ཏཡོ ཨདྷིཀཱརཱ, ཡདིདཾ ཧཱརཝིཙཱརཱདཡོ. པཱལི༹ཝཝཏྠཱནཏོཏི པཱཋསནྣིཝེསཏོ.
‘‘སབྦོ ¶ ཧི པཀརཎཏྠོ’’ཏིཨཱདིནཱ སངྒཧཝཱརསྶ ཨནྭཏྠསཉྙཏཾ དསྶེཏི. ‘‘ནནུ ཙེཏྠ པཊྛཱནཾ ཨསངྒཧིཏ’’ནྟི ཙོདཀོ བྱབྷིཙཱརམཱཧ. ཨིཏརོ ཡདིཔི སརཱུཔཏོ ཨསངྒཧིཏཾ, ཨཏྠཏོ པན སངྒཧིཏནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ནཡིདམེཝ’’ཏིཨཱདིནཱ པརིཧརཏི. པུན ‘‘ཏཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏམེཝཏྠཾ པཱལི༹ཡཱ པཱཀཊཏརཾ ཀརོཏི. ཨཏྠནཡཱ ནནྡིཡཱཝཊྚཱདཡོ. སངྑཱརཏྟིཀཱ པུཉྙཱབྷིསངྑཱརཱདཡོ, ཀཱཡསངྑཱརཱདཡོ ཙ. ཏེསུ ཨཏྠནཡཱནཾ ཨཉྙམཉྙསངྒཧོ པརཏོ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ཨིཏརེ པན ཀཱམཱཝཙརཱ, རཱུཔཱཝཙརཱ ཙ ཀུསལཱ ཙེཏནཱ པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ, ཨཀུསལཱ ཙེཏནཱ ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ, ཨརཱུཔཱཝཙརཱ ཀུསལཱ ཙེཏནཱ ཨཱནེཉྫཱབྷིསངྑཱརོ. པུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ཙ ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ཙ ཀཱཡདྭཱརཔྤཝཏྟོ ཀཱཡསངྑཱརོ, སོ ཨེཝ ཝཙཱིདྭཱརཔྤཝཏྟོ ཝཙཱིསངྑཱརོ, མནོདྭཱརཔྤཝཏྟོ པན ཏིཝིདྷོཔི ཙིཏྟསངྑཱརོ. ཨིཏི ཛཱཏིཝསེན པུརིམཏྟིཀེ ཝུཏྟཱ ཨེཝ དྷམྨཱ དྭཱརཝསེན དུཏིཡཏྟིཀེ ཝུཏྟཱ, ཏེ ཨེཝ ཙ པུརིམཏྟིཀེཏི ཨཉྙམཉྙསངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ.
ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ ཝཱརེ. པེཊཀེཏི པེཊཀོཔདེསེ. སམྤཏམཱནཱཏི སཾཝཎྞནཱཝསེན སནྣིཔཏནྟཱ. ‘‘བྱཉྫནཝིདྷིཔུཐུཏྟཱ’’ཏི ཨིདཾ ཨེཀསྨིཾ སུཏྟེ ཨནེཀེསཾ ཧཱརཱནཾ སནྣིཔཏནསྶ ཀཱརཎཝཙནཾ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨནེཀསཱམཏྠིཡནིཙིཏཱ སདྡཱ’’ཏི ཨཀྑརཙིནྟཀཱ ཝདནྟི.
‘‘ན སརཱུཔཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ སངྒཧཝཱརེ ཝིཡ ཨུདྡེསནིདྡེསཝཱརེསུཔི པཊྛཱནསྶ ཨཏྠཏོ ཨུདྡྷཊཏཾ དསྶེཏི. མཱུལཔདགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཏྟཱ ཨུདྡེསཝཱརེ ཏཱཝ ཨེཝཾ ཧོཏུ, ནིདྡེསཝཱརེ པན ཀཐནྟི? ཏཏྠཱཔི ནཡགྒཧཎེནེཝ མཱུལཔདཱནིཔི གཧིཏཱནཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ན ཧི མཱུལཔདེཧི ཝིནཱ ཀཱཙི ནཡཡོཛནཱ སམྦྷཝཏི. ཨཔརེ པན ‘‘ཧཱརནཡཱ ཝིཡ པཊྛཱནཾ ན ¶ སུཏྟསྶ སཾཝཎྞནཱཝིསེསོ, ཨཐ ཁོ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སུཏྟེ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཏཱདིལབྦྷམཱནཝིསེསམཏྟནྟི ན ཏསྶ པཀརཎསྶ པདཏྠསངྒཧོ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཏེཏྟིཾསཱཡ ནེཏྟིཔདཏྠེསུ པཊྛཱནཾ ཨསངྒཧིཏཾ, ཨུདྡེསནིདྡེསཝཱརེསུ ཙ ཨནུདྡྷཊམེཝཱ’’ཏི ཝདནྟི.
‘‘པཱལི༹ཏོ ཨེཝ ཝིཉྙཱཡཏཱི’’ཏི ཝུཏྟམཏྠཾ སམཏྠེནྟོ ‘‘ཏཐཱ ཧི…པེ… ཨཱབྷཏ’’ནྟི ཨཱཧ, ཏེན ཐེརེན བྷཱསིཏབྷཱཝོ ཝིཡ བྷགཝཏཱ ཨནུམོདིཏབྷཱཝོཔི པཱལི༹ཨནུགཏོ ཨེཝཱཏི དསྶེཏི. སཱཝཀབྷཱསིཏཏྟཱ ནིདཱནཾ ན ཝུཏྟནྟི ན སཀྐཱ ཝཏྟུནྟི ཙོདེནྟོ ‘‘སཱཝཀ…པེ… བྷཱསིཏ’’ནྟི ཨཱཧ. ནཡིདཾ ཨེཀནྟིཀནྟི ཙ སཱཝཀབྷཱསིཏབུདྡྷབྷཱསིཏབྷཱཝོ ནིདཱནཱཝཙནསྶ, ནིདཱནཝཙནསྶ ཙ ཨཀཱརཎཾ ཨུབྷཡཏྠཱཔི ཨུབྷཡསྶ དསྶནཏོ. ཏསྨཱ ནིདཱནཱཝཙནེན ནེཏྟིཡཱ ཨསཱཝཀབྷཱསིཏཏཱ ན སིཛ྄ཛྷཏཱིཏི དསྶེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ན ཙ ཏཱཝཏཱ ཏཱནི ཨཔྤམཱཎཾ, ཨེཝམིདྷཱཔི དཊྛབྦ’’ནྟི.
ཡེནེཝ ¶ ཀཱརཎེན ནིདཱནཱཝཙནསྶ པམཱཎབྷཱཝསཱདྷནཏཱ, ཏེནེཝ ཀཱརཎེན ཨིམསྶ པཀརཎསྶ པམཱཎབྷཱཝསིདྡྷཱིཏི དསྶེཏི ‘‘ནིདཱནཉྩ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨིདཱནི ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ནེཏྟིཡཱ ནིདཱནཱཝཙནེན ཨབྱབྷིཙཱརཧེཏུམཱཧ. ཨཡཉྷེཏྠ པཡོགོ ན ནེཏྟིཡཱ ནིདཱནཾ ཝཏྟབྦཾ པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱབྷཱཝཏོ. ཡཱ ཧི པཱལི༹ཡཱ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ ན ཏསྶཱ ནིདཱནཝཙནཾ དིཊྛཾ ཡཐཱ པཊིསམྦྷིདཱམགྒསྶ, ནིདྡེསཱདཱིནཉྩཱཏི.
‘‘ཨཡཾ ཝིབྷཱགོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨེཀཝིདྷཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཙཏུརཱསཱིཏིསཧསྶཔྤབྷེདཱ, ཏཱཝ ཡཐཱདསྶིཏསྶ པཀརཎཝིབྷཱགསྶ པུན ‘‘ཨཱདིནཱ ནཡེན པཀརཎཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ’’ཏི ཨིདཾ ནིགམནཾ. ཏཏྠ ཨཱདིནཱ ནཡེནཱཏི ཨཱདིསདྡེན ཨབྷིཉྙེཡྻདྷམྨནིདྡེསཏོ པཉྙཏྟིཔཉྙཔེཏབྦདྷམྨཝིབྷཛནཏོ ཏིཡདྡྷཔརིཡཱཔནྣདྷམྨཝིཙཱརཏོ ཙཏུརོགྷནིཏྠརཎཏྠཏོ པཉྩཱབྷིནནྡནཱདིཔྤཧཱནཏོ ཚཏཎྷཱཀཱཡུཔསམནཏོ སངྒཧཝཱརཱདིསཏྟཝཱརསངྒཧཏོ ཨཊྛམིཙྪཏྟསམུགྒྷཱཏདཱིཔནཏོཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ.
༡. སངྒཧཝཱརཝཎྞནཱ
ཡནྟི ཨནིཡམཏྠོ སབྦནཱམསདྡོ ཀམྨསཱདྷནཝསེན ཝུཏྟོ. ཨཏྠཱཝབོདྷནཏྠོ སདྡཔྤཡོགོ ཨཏྠཔརཱདྷཱིནོ ཀེཝལོ ཨཏྠཔདཏྠཀོ ¶ , སོ པདཏྠཝིཔརིཡེསཀཱརིནཱ ཨིཏི-སདྡེན པརབྷཱུཏེན སདྡཔདཏྠཀོ ཛཱཡཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡནྟི ཨནིཡམཏོ ཨུཔཡོགནིདྡེསོ’’ཏི. ལོཀོཏི ཀཏྟུནིདྡེསོཏིཨཱདཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཨེཝཾ ‘‘ཡ’’ནྟིཨཱདཱིནཾ གཱཐཱཔདཱནཾ ཀམྨཀཏྟུཀིརིཡཱཀཏྟུཝིསེསནཱདིདསྶནཝསེན ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཝཡཝཛོཏནཝསེན པདཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ལོཀིཡནྟི ཨེཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ལོཀསདྡོ ཨིདྷ སཱམཏྠིཡཏོ སཏྟལོཀཝཙནོ དཊྛབྦོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཱུཛནཀིརིཡཱཡོགྱབྷཱུཏཏཱཝསེནཱ’’ཏི. སཱསནནྟརདྷཱནཏོ པརཾ པཱུཛནཱ ཨཉྙབུདྡྷུཔྤཱདེན ཝེདིཏབྦཱ, ཡཐེཏརཧི ཝིཔསྶཱིཨཱདིསམྨཱསམྦུདྡྷཱནཾ. ‘‘དཱིཔངྐརོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡདིཔི བུདྡྷཝཾསདེསནཱཡཾ (བུ. ཝཾ. ༢.༧༥) བྷགཝཏཱཝ ཝུཏྟཾ, སུམེདྷཔཎྜིཏཏྟབྷཱཝེན པན པཝཏྟིཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱཧ བྷགཝཱ སུམེདྷབྷཱུཏོ’’ཏི.
པརིཉྙཱཀྐམེནཱཏི ཉཱཏཔརིཉྙཱདིཔཊིཔཱཊིཡཱ. ལཀྑཎཱཝབོདྷཔྤཊིཔཏྟིཡཱཏི ཝིཔསྶནཱཡ. ཏེན ¶ ཝུཏྟཾ ‘‘སུཉྙཏམུཁཱདཱིཧཱི’’ཏི. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟནྟི ཝིཉྙཱུཧི ཝེདནཱིཡཏཱཡ ཨེཝ སཱསནཝརསྶ ཝུཏྟཾ བྷགཝཏཱ –
‘‘ཨེཏུ ཝིཉྙཱུ པུརིསོ ཨསཋོ ཨམཱཡཱཝཱི ཨུཛུཛཱཏིཀོ, ཨཧམནུསཱསཱམི, ཨཧཾ དྷམྨཾ དེསེམི, ཡཐཱནུསིཊྛཾ ཏཐཱ པཊིཔཛྫམཱནོ ན ཙིརསྶེཝ སཱམཉྙེཝ ཨུསྶཏི, སཱམཾ དཀྑིཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༢.༢༨༡).
ཡཾ-སདྡོ སཱསནཝིསཡོ, ལོཀཔཱལསདྡོ སཏྠུཝིསཡོཔི ལོཀཾ པཏི གུཎཱིབྷཱུཏོཏི ‘‘ཏསྶཱ’’ཏི པཊིནིདྡེསསྶ ཀཐཾ སཏྠུཝིསཡཏཱཏི ཙོདནཾ མནསིཀཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘སལོཀཔཱལོཏི ཙེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི, གུཎཱིབྷཱུཏོཔི ལོཀཔཱལསདྡོ པདྷཱནབྷཱུཏོ ཝིཡ པཊིནིདྡེསཾ ཨརཧཏི. ཨཉྙོ ཧི སདྡཀྐམོ, ཨཉྙོ ཨཏྠཀྐམོཏི.
དྷམྨགཱརཝེན བྷགཝཱ དྷམྨཾ པཱུཛེནྟོ ཝེནེཡྻབནྡྷཝེ ཨཙིནྟེཏྭཱ སམཱཔཏྟིསམཱཔཛྫནདྷམྨཔཙྩཝེཀྑཎཱཧི སཏྟསཏྟཱཧཾ ཝཱིཏིནཱམེསཱིཏི ཨཱཧ ‘‘བྷགཝཏོ…པེ… དཱིཔེཏབྦཱ’’ཏི. ཏཏྠ ཨཱདིསདྡེན སཱཝཀེཧི དྷམྨསྶཝནསྶ, ཏེསཾ པཙྩུགྒམནཱདཱིནཉྩ སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨིཙྩསྶཱཏི ¶ ཨིཏི ཨསྶ, ཨེཝཾ བྷགཝཏོ ཨཝིཔརཱིཏཨནནྟརཱཡིཀནིཡྻཱནིཀདྷམྨདེསནཱཡ སབྦཉྙུཏཱནཱཝརཎབྷཱཝདཱིཔནེནཱཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཏི ཙཏུཝེསཱརཛྫཡོགེན. ཏདཝིནཱབྷཱཝིནཱ དསབལ…པེ… པཀཱསིཏཱ ཧོཏི. ཨཱཝེཎིཀབུདྡྷདྷམྨཱདཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱདིསདྡེན ཏཱིསུ ཀཱལེསུ ཨཔྤཊིཧཏཉཱཎཱནི, ཙཏུསཙྩཉཱཎཱནི, ཙཏུཔཊིསམྦྷིདཱཉཱཎཱནི, པཉྩགཏིཔརིཙྪེདཀཉཱཎཱནི, ཚ ཨབྷིཉྙཱཉཱཎཱནི, སཏྟ ཨརིཡདྷནཱནི, སཏྟ བོཛ྄ཛྷངྒཱ, ཨཊྛ ཝིཛྫཱ, ཨཊྛསུ པརིསཱསུ ཨཀམྤནཉཱཎཱནི, ཨཊྛ ཝིམོཀྑཱ, ནཝ སམཱདྷིཙརིཡཱ, ནཝ ཨནུཔུབྦཝིཧཱརཱ, དས ནཱཐཀརཎཱ དྷམྨཱ, དས ཨརིཡཝཱསཱ, དྭཱདས དྷམྨཙཀྐཱཀཱརཱ, ཏེརས དྷུཏདྷམྨཱ, ཙུདྡས བུདྡྷཉཱཎཱནི, པནྣརས ཙརཎདྷམྨཱ, སོལ༹ས ཉཱཎཙརིཡཱ, སོལ༹ས ཨཱནཱཔཱནསྶཏཱི, ཨེཀཱུནཝཱིསཏི པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎཱནི, ཙཏུཝཱིསཏི པཙྩཡཝིབྷཱཝནཉཱཎཱནི, ཙཏུཙཏྟཱརཱིས ཉཱཎཝཏྠཱུནི, སཏྟསཏྟཏི ཉཱཎཝཏྠཱུནི, ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསམཱཔཏྟིསཉྩཱརིམཧཱཝཛིརཉཱཎཾ, ཨནནྟནཡསམནྟཔཊྛཱནཔཝིཙཡདེསནཱཀཱརཔྤཝཏྟཉཱཎཱནི ཙཱཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ བྷགཝཏོ གུཎཝིསེསཱནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ.
ཨཔརོ ¶ ནཡོ – གུཎཝིསིཊྛཏཾ དཱིཔེཏི, སཱ ཙ གུཎཝིསིཊྛཏཱ མཧཱཀརུཎཱམཧཱཔཉྙཱཧི ཝེདིཏབྦཱ ཏཱཧི སཏྠུསམྤཏྟིསིདྡྷིཏོ. ཏཏྠ མཧཱཀརུཎཱཡ པཝཏྟིབྷེདོ ‘‘བཧུཀེཧི ཨཱཀཱརེཧི པསྶནྟཱནཾ བུདྡྷཱནཾ བྷགཝནྟཱནཾ སཏྟེསུ མཧཱཀརུཎཱ ཨོཀྐམཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཊིསམྦྷིདཱམགྒེ (པཊི. མ. ༡.༡༡༧) ཝུཏྟནཡེན ཝེདིཏབྦོ. མཧཱཔཉྙཱཡ པན པཝཏྟིབྷེདོ ཝུཏྟོ ཨེཝ. ཏཏྠ ཀརུཎཱཡ བྷགཝཏོ ཙརཎསམྤཏྟི, པཉྙཱཡ ཝིཛྫཱསམྤཏྟི. ཀརུཎཱཡ སཏྟཱདྷིཔཏིཏཱ, པཉྙཱཡ དྷམྨཱདྷིཔཏིཏཱ. ཀརུཎཱཡ ལོཀནཱཐཏཱ, པཉྙཱཡ ཨཏྟནཱཐཏཱ. ཀརུཎཱཡ པུབྦཀཱརིཏཱ, པཉྙཱཡ ཀཏཉྙུཏཱ. ཀརུཎཱཡ ཨཔརནྟཔཏཱ, པཉྙཱཡ ཨནཏྟནྟཔཏཱ. ཀརུཎཱཡ བུདྡྷཀརདྷམྨསིདྡྷི, པཉྙཱཡ བུདྡྷབྷཱཝསིདྡྷི. ཀརུཎཱཡ པརེསཾ ཏཱརཎཾ, པཉྙཱཡ སཡཾ ཏཱརཎཾ. ཀརུཎཱཡ སབྦསཏྟེསུ ཨནུགྒཧཙིཏྟཏཱ, པཉྙཱཡ སབྦདྷམྨེསུ ཝིརཏྟཙིཏྟཏཱ པཀཱསིཏཱ ཧོཏཱིཏི ཨནཝསེསཏོ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཡཱ, ཨཏྟཧིཏསམྤཏྟིཡཱ ཙ པཱརིཔཱུརཱི ཝེདིཏབྦཱ. ཏཱིསུཔི ཨཝཏྠཱསཱུཏི ཧེཏུཕལསཏྟཱུཔཀཱརཱཝཏྠཱསུ.
ཨབྷིསམཡོ ¶ པཊིཝེདྷསཱསནསྶ, མནསིཀརཎཾ པཊིཔཏྟིསཱསནསྶ, སཝནཱདཱིཧི པརིཙཡཀརཎཾ པརིཡཏྟིསཱསནསྶཱཏི ཏིཎྞམྤི ཝསེན ཡོཛེཏབྦོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཐཱརཧ’’ནྟི. ‘‘སཀྐཙྩཾ དྷམྨདེསནེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨིདྷ ‘‘སཱསན’’ནྟི ཝུཏྟསྶ ཏིཝིདྷསྶཱཔི སདྡྷམྨསྶ ཨཝིསེསེན དེསནཱཔཱུཛཾ ཝཏྭཱ ཐོམནཱཔཱུཛནསྶ ཝསེན ཏཾ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཨརིཡཾ, ཝོ བྷིཀྑཝེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘ཐོམནེནཱ’’ཏི པདེནཱཔི ‘‘སཀྐཙྩ’’ནྟི པདཾ ཡོཛེཏབྦཾ. པཱུཛནཱདྭཡསྶཱཔི ཝཱ ཝསེན ཨིདྷཱཔི པདཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨརིཡབྷཱཝཱདཡོཏི ཨརིཡསེཊྛཨགྒབྷཱཝཱདཡོ. ནིཡྻཱནཱདཡོཏི ནིཡྻཱནཧེཏུདསྶནཱདཡོ. སྭཱཀྑཱཏཏཱདཡོཏི སྭཱཀྑཱཏསནྡིཊྛིཀཏཱདཡོ.
ཨིདཱནི ཨརིཡསངྒྷགུཎཱནམྤི ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ པཀཱསིཏབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. བཱལྱཱདིསམཏིཀྐམནཏོཏི བཱལཨབྱཏྟབྷཱཝཱདིསམཏིཀྐམནཏོ.
ཉཱཎཝིསེསོ སུཏཙིནྟཱབྷཱཝནཱམཡཉཱཎཱནི. སོཏབྦམནསིཀཱཏབྦཔཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦཱཝཏྠཱ ཨཝཏྠཱབྷེདོ. ཨུབྷཡནྟི བྱཉྫནཔདཾ, ཨཏྠཔདཉྩ. ཨུབྷཡཐཱཏི ཀརཎཀམྨསཱདྷནཝསེན པཙྩེཀཾ ཡོཛེཏབྦཾ. པཊིཔཛྫིཏབྦཏྟཱཏི ཉཱཏབྦཏྟཱ.
‘‘ཨཡཉྩ གཱཐཱ’’ཏིཨཱདི ཀེསཉྩི ཝཱདོ. ཏཐཱ ཧི ཨཔརེ ‘‘ཐེརེནེཝཱཡཾ གཱཐཱ བྷཱསིཏཱ’’ཏི ཝདནྟི. ཨཏྟཱུཔནཱཡིཀཱཔི ཧི ཀདཱཙི དྷམྨདེསནཱ ཧོཏི ཨེཝ ཡཐཱ ‘‘དསབལསམནྣཱགཏོ ¶ , བྷིཀྑཝེ, ཏཐཱགཏོ ཙཏུཝེསཱརཛྫཝིསཱརདོ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༢.༢༡-༢༢). ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ‘‘ཀཏམེ སོལ༹ས ཧཱརཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ སམཏྠིཏཾ ཧོཏི.
ཡཐཱཝུཏྟཨཏྠམུཁེནེཝཱཏི མཱུལཔདསངྑཱཏཨཏྠུདྡྷཱརེནེཝ. པརཏོ ཨཱགམིསྶཏཱིཏི ནིདྡེསཝཱརསྶ པརིཡོསཱནེ ཨཱགམིསྶཏི ‘‘ཏཱིཎི ཙ ནཡཱ ཨནཱུནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ནེཏྟི. ༤ དྭཱདསཔད).
ཝུཙྩཏཱིཏི ཀཏྟརི ཀམྨནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ‘‘ཝདཏཱི’’ཏི. ཨཐ ཝཱ ཝུཙྩཏཱིཏི ཀམྨཀཏྟུནིདྡེསོཡཾ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – ཧཱརཱ, ནཡཱ ཙཱཏི ཨུབྷཡཾ པརིགྒཧིཏཾ སཾཝཎྞཀེན སབྦཐཱ གཧིཏཉྩེ, ཝུཙྩཏི སུཏྟཾ, སཡམེཝ སུཏྟཾ སཾཝཎྞེཏཱིཏི ¶ , ཨེཏེན ཧཱརནཡེསུ ཝསཱིབྷཱཝེན སུཏྟསཾཝཎྞནཱཡ སུཀརཏཾ དསྶེཏི.
པཀཱརནྟརེནཱཏི པུབྦེ ‘‘སཱསན’’ནྟི ཝུཏྟམཏྠཾ ‘‘དེསནཱ, དེསིཏ’’ནྟི ཏཏོ ཨཉྙེན པཀཱརེན. ནིཡམེཏྭཱཏི ཏསྶ ཨེཀནྟཏོ ཝིཉྙེཡྻཏཾ ཨཝདྷཱརེཏྭཱ. ཝིཉྙེཡྻཏཱ ཝིསིཊྛེསུ དེསནཱདེསིཏེསུ ཝིཉྙེཡྻཔདེ ལབྦྷམཱནཱ ཝིཛཱནནཀིརིཡཱ.
དེསནཱདེསིཏཱནི ཙ ཡཱཝདེཝ ཝིཛཱནནཏྠཱནཱིཏི ཝིཛཱནནཾ པདྷཱནནྟི ཏམེཝ ནིདྡྷཱརེནྟོ ‘‘ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ ཝིཛཱནནེ’’ཏི ཨཱཧ.
ཨེཏྠཱཧཱཏི ནཝངྒསཱསནནཝཝིདྷསུཏྟནྟཱཏི ཨེཏསྨིཾ ཨཏྠཝཙནེ ཨཱཧ ཙོདཀོ. ཏསྶཱཡཾ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ནཝཧི ཨངྒེཧི ཝཝཏྠིཏེཧི ཨཉྙམཉྙསངྐརརཧིཏེཧི བྷཝིཏབྦཾ, ཏཐཱ ཙ སཏི ཨསུཏྟསབྷཱཝཱནེཝ གེཡྻངྒཱདཱིནཱིཏི ནཝཝིདྷསུཏྟནྟཝཙནཾ ཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻ. ཨཐ སུཏྟསབྷཱཝཱནི གེཡྻངྒཱདཱིནི, ཨེཝཾ སཏི ‘‘སུཏྟ’’ནྟི ཝིསུཾ སུཏྟངྒཾ ན སིཡཱ, ཨེཝཾ སནྟེ ཨཊྛངྒསཱསནཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཐཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི. གེཡྻངྒཱདཱིསུ ཀཏིཔཡཱནམྤི སུཏྟབྷཱཝེ ཡཐཱཝུཏྟདོསཱནཏིཝཏྟི, པགེཝ སབྦེསནྟི དསྶེཏི ‘‘ཡཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. སངྒཧེསཱུཏི ཨཊྛཀཐཱསུ. པོརཱཎཊྛཀཐཱནཉྷི སངྑེཔབྷཱུཏཱ ཨིདཱནི ཨཊྛཀཐཱ ‘‘སངྒཧཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. སུཏྟཾ ནཱམ སགཱཐཀཾ ཝཱ སིཡཱ, ནིགྒཱཐཀཾ ཝཱཏི ཨངྒདྭཡེནེཝ ཏདུབྷཡངྒཾ ཀཏནྟི ཝིསུཾ སུཏྟངྒསྶ ཨསམྦྷཝོ ཏདུབྷཡཝིནིམུཏྟསྶ སུཏྟསྶ ཨབྷཱཝཏོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སུཏྟངྒམེཝ ན སིཡཱ’’ཏི. ཨཐཱཔི ཀཐཉྩི. སིཡཱཏི ཝཀྑམཱནཾ སཱམཉྙཝིདྷིཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཨེཝམྤི ཨཡཾ དོསོཏི དསྶེནྟོ ‘‘མངྒལསུཏྟཱདཱིན’’ནྟིཨཱདིམཱཧ.
ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟནྟི ¶ གེཡྻངྒབྷཱཝནིམིཏྟཾ. ཝེཡྻཱཀརཎསྶ ཏབྦྷཱཝནིམིཏྟནྟི སམྦནྡྷོ. ཙོདཀོ ‘‘གཱཐཱཝིརཧེ’’ཏི ཝཙནཾ ཨགྒཎྷནྟོ ‘‘པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཾ བྱཱཀརཎ’’ནྟི ཝཙནམཏྟམེཝ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ སནྟེ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙོདེཏི. ཨིཏརོ པན ཨོཀཱསཝིདྷིཏོ ཨནོཀཱསོ ཝིདྷི བལཝཱཏི ཉཱཡཾ གཱཐཱཝིརཧིཏཾཡེཝ ཝེཡྻཱཀརཎནྟི, ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏནྟི ཙ དསྶེནྟོ ‘‘ནཱཔཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པརིཧརཏི. ཏཐཱ ཧཱིཏི ཏེནེཝ ཀཱརཎེན, སཏིཔི སཉྙནྟརནིམིཏྟཡོགེ ཨནོཀཱསསཉྙཱནཾ བལཝབྷཱཝེནེཝཱཏི ཨཏྠོ.
སངྒཧཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༢. ཨུདྡེསཝཱརཝཎྞནཱ
༡. ཝིབྷཱགེནཱཏི ¶ སརཱུཔཝིབྷཱགེན. ཨདིཊྛཾ ཛོཏཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨདིཊྛཛོཏནཱ. དིཊྛཾ སཾསནྡཱིཡཏི ཨེཏཱཡཱཏི དིཊྛསཾསནྡནཱ, སཾསནྡནཾ ཙེཏྠ སཱཀཙྪཱཝསེན ཝིནིཙྪཡཀརཎཾ. ཝིམཏི ཚིཛྫཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཝིམཏིཙྪེདནཱ. ཨནུམཏིཡཱ པུཙྪཱ ཨནུམཏིཔུཙྪཱ. ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐཱ’’ཏི ཧི ཀཱ ཏུམྷཱཀཾ ཨནུམཏཱིཏི ཨནུམཏི པུཙྪིཏཱ. ཀཐེཏུཀམྱཏཱཏི ཀཐེཏུཀམྱཏཱཡ.
‘‘ཧརཱིཡནྟི ཨེཏེཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཀརཎཱདྷིཀརཎཀཏྟུབྷཱཝཀམྨསཱདྷནཱནཾ ཝསེན ཧཱར-སདྡསྶ ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ སདིསཀཔྤནཱཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཧཱརཱ ཝིཡཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པུན གནྠཀརཎཱདིཨཏྠེན གནྠཱདིསདྡཱནཾ ཝིཡ ཧཱརཀརཎཱདིཨཏྠེན ཧཱརསདྡསིདྡྷིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཧཱརཡནྟཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘ཧརཎཏོ, རམཎཏོ ཙཱ’’ཏི ཨིམིནཱ མནོཧརཱ མནོརམཱ ཙེཏེ སཾཝཎྞནཱཝིསེསཱཏི དསྶེཏི.
ཨུཔཔཏྟིསཱདྷནཡུཏྟཱིཏི ལཀྑཎཧེཏུ. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘ནནུ ཙ ཨཉྙེཔི ཧཱརཱ ཡུཏྟིསཧིཏཱ ཨེཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དེསནཱཧཱརེ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན.
ཙཏུནྣཾ བྱཱུཧོ ཨེཏྠཱཏི བྷིནྣཱདྷིཀརཎཱནམྤི པདཱནཾ ཨཉྙཔདཏྠསམཱསོ ལབྦྷཏི ‘‘ཨུརསིལོམོ’’ཏིཨཱདཱིནཾ (དཱི. ནི. ཊཱི. ༣.༥༤, ༣༠༣) ཝིཡཱཏི ཝུཏྟཾ.
སེསནྟི ‘‘ཝིཝཙནམེཝ ཝེཝཙན’’ནྟི ཨེཝམཱདི.
ཨནུཔྤཝེསཱིཡནྟཱིཏི ¶ ཨཝགཱཧཱིཡནྟི. སམཱདྷཱིཡནྟཱིཏི པརིཧརཱིཡནྟི. ཝིནཱ ཝིཀཔྤེནཱཏི ཛཱཏི སཱམཉྙཾ, བྷེདོ སཱམཉྙཾ, སམྦནྡྷོ སཱམཉྙནྟིཨཱདིནཱ པདཏྠནྟརབྷཱཝཝིཀཔྤནམནྟརེན.
པདཊྛཱནཱདིམུཁེནཱཏི པདཊྛཱནཝེཝཙནབྷཱཝནཱཔཧཱནམུཁེན. ཀེཙཱིཏི པདཊྛཱནཔརིཀྑཱརཨཱཝཊྚཔརིཝཏྟནཔཉྙཏྟིཨོཏརཎེ སནྡྷཱཡ ཝདཏི.
༢. སམྦནྡྷོཏི ཧེཏུཕལབྷཱཝཡོགོ. ཏཐཱབྷཱུཏཱནཉྷི དྷམྨཱནཾ ཨེཀསནྟཱནསིདྡྷཏཱ ཨེཀཏྟནཡོ. ཝིབྷཱགོ སཏིཔི ནེསཾ ཧེཏུཕལབྷཱཝེ ཝིབྷཏྟསབྷཱཝཏཱ. ཨཉྙོ ཨེཝ ཧི ཧེཏུ, ཨཉྙཾ ཕལནྟི. བྱཱཔཱརཝིརཧོ ནིརཱིཧཏཱ. ན ཧི ཧེཏུཕལཱནཾ ཨེཝཾ ཧོཏི ‘‘ཨཧཾ ཨིམཾ ནིབྦཏྟེམི, ཨིམིནཱཧཾ ནིབྦཏྟོ’’ཏི. ཨནུརཱུཔཕལཏཱ པཙྩཡུཔྤནྣཱནཾ པཙྩཡཱནུཀཱུལཏཱ. སམཱུཧཱདིཾ ¶ ཨུཔཱདཱཡ ལོཀསངྐེཏསིདྡྷཱ ཝོཧཱརམཏྟཏཱ སམྨུཏིསབྷཱཝོ. པཐཝཱིཕསྶཱདཱིནཾ ཀཀྑལ༹ཕུསནཱདིལཀྑཎཾ པརམཏྠསབྷཱཝོ. ཨཡཉྷེཏྠ སངྑེཔོ – ཡསྨིཾ བྷིནྣེ, ཨིཏརཱཔོཧེ ཝཱ ཙིཏྟེན ཀཏེན ཏཐཱ བུདྡྷི, ཨིདཾ སམྨུཏིསཙྩཾ ཡཐཱ གྷཊེ, སསམྦྷཱརཛལེ ཙ, ཏབྦིཔརིཡཱཡེན པརམཏྠསཙྩནྟི. པརམཏྠསཙྩཔྤཊིཝེདྷཱཡཱཏི ནིབྦཱནཱདྷིགམཱཡ.
ཨནྟོཏི ཨབྦྷནྟརོ. པདྷཱནཱཝཡཝེནཱཏི མཱུལབྷཱཝེན. ‘‘ནནྡཱི དུཀྑསྶ མཱུལ’’ནྟིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༡༣) ཏཎྷཱ ‘‘ནནྡཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ. ‘‘སངྒཱམེ ཙ ནནྡིཾ ཙརཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ པམོདོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཎྷཱཡ, པམོདསྶ ཝཱ’’ཏི.
༣. ཛཱཏིབྷེདཏོཏི ཀུསལཱ, ཨཀུསལཱཏི ཨིམསྨཱ ཝིསེསཱ. ཡུཛྫནྟཱིཏི ཨེཏྠ ཧེཏུཨཏྠོ ཨནྟོནཱིཏོ ཝེདིཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡོཛཱིཡནྟཱི’’ཏི. ཀེཧི ཡོཛཱིཡནྟི? སཾཝཎྞནཀེཧཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཡུཛྫནྟཱིཏི ཝཱ ཡུཏྟཱ ཧོནྟི, ཏེཧི སམཱནཡོགཀྑམཱ ཏགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ ཏདེཀཊྛབྷཱཝཏོ. ཨིམསྨིཾ ཨཏྠེ ‘‘ནཝཧི པདེཧཱི’’ཏི སཧཡོགེ ཀརཎཝཙནཾ, པུརིམསྨིཾ ཀརཎེ. ‘‘ཨེཏེ ཁོ’’ཏི ཙ པཱཋོ. ཏཏྠ ཁོ-སདྡསྶ པདཔཱུརཎཏཱ, ཨཝདྷཱརཎཏྠཏཱ ཝཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཏེ ཨེཝཱཏི ཨེཏེ ཏཎྷཱདཡོ ཨེཝ, ན ཨིཏོ ཨཉྙེཏི ཨཏྠོ. ཨཊྛཱརསེཝ ན ཏཏོ ཨུདྡྷཾ, ཨདྷོ ཝཱཏི. པུརིམསྨིཾ པཀྑེ མཱུལཔདནྟརཱབྷཱཝོ, དུཏིཡསྨིཾ ཏེསཾ ཨནཱུནཱདྷིཀཏཱ དཱིཔིཏཱ ཧོཏི.
ཨུདྡེསཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༣. ནིདྡེསཝཱརཝཎྞནཱ
༤. ནིདྡེསཝཱརེ ¶ སཱམཉྙཏོཏི སཱདྷཱརཎཏོ. ཝིསེསེནཱཏི ཨསཱདྷཱརཎཏོ. པདཏྠོཏི སདྡཏྠོ. ལཀྑཎནྟི སབྷཱཝོ. ཀམོཏི ཨནུཔུབྦཱི. ཨེཏྟཱཝཏཱཏི ཨེཏྟཀཔྤམཱཎབྷཱཝོ. ཧེཏྭཱདཱིཏི ཧེཏུཕལབྷཱུམིཨུཔནིསཱསབྷཱགཝིསབྷཱགལཀྑཎནཡཱ. ཝིསེསཏོ པན ལཀྑཎནྟི སམྦནྡྷོ.
ཧཱརསངྑེཔཝཎྞནཱ
༡. ཡཾ, བྷིཀྑཝེཏི ཨེཏྠ ཡནྟི པཙྩཏྟཝཙནཾ, ཏཉྩ སུཁཾ, སོམནསྶནྟི དྭཡེན སམཱནཱདྷིཀརཎནྟི ཀཏྭཱ ‘‘ཨསྶཱདཱིཡཏཱིཏི ཨསྶཱདོ, སུཁཾ, སོམནསྶཉྩཱ’’ཏི ¶ ཝུཏྟཾ. སུཁཱདིཝེདནཱ ཝིཡ མནཱཔིཡརཱུཔཱདིཔི ཨཝཱིཏརཱགསྶ ཨསྶཱདེཏབྦནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཨིཊྛཱརམྨཎམྤཱི’’ཏི. ‘‘ཨསྶཱདེཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཝཱ ཨསྶཱདོ, ཏཎྷཱ’’ཏི ཨེཏེན ‘‘ཡ’’ནྟི ཧེཏུཨཏྠེ ནིཔཱཏོཏི དསྶེཏི. ཏཏྲཱཡམཏྠོ – ཡེན ཧེཏུནཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷེ པཊིཙྩ ཨསྶཱདནཱིཡབྷཱཝེན ཨུཔྤཛྫཏི སུཁཾ སོམནསྶཾ, ཨཡཾ ཏཎྷཱསངྑཱཏོ ཨསྶཱདོ ཨསྶཱདནཀིརིཡཱཡ ཀཱརཎནྟི. ཨིཏི ཀཏྭཱ ཨཡམཏྠོ དིཊྛཱབྷིནནྡནཱདིབྷཱཝཏོ ཝིཔལླཱསེསུཔི སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཝིཔལླཱསཱཔཱི’’ཏི. ཨནིཊྛམྤཱིཏི པི-སདྡེན ཨིཊྛམྤཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ, ཨནཝསེསཱ སཱསཝཱ དྷམྨཱ ཨིདྷ ཨཱརམྨཎགྒཧཎེན གཧིཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘སབྦེསཾ ཏེབྷཱུམཀསངྑཱརཱན’’ནྟི.
དུཀྑཱདུཀྑམསུཁཝེདནཱནནྟི ཨེཏྠ དུཀྑསབྷཱཝཱ ཨེཝ ཨདུཀྑམསུཁཱ ཝེདནཱ གཧིཏཱ ཨནིཊྛཱརམྨཎསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ, ན སུཁསབྷཱཝཱ. ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཱཡཾ, བྷནྟེ, ཨདུཀྑམསུཁཱ ཝེདནཱ, སནྟསྨིཾ ཨེསཱ པཎཱིཏེ སུཁེ ཝུཏྟཱ བྷགཝཏཱ’’ཏི (མ. ནི. ༢.༨༨; སཾ. ནི. ༤.༢༦༧). ‘‘སུཁཔརིཡཱཡསབྦྷཱཝཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨིཊྛཏཱམཏྟཏོཔི ལེསེན སཏྟཱནཾ ཨཱརམྨཎསྶ ཨསྶཱདནཱིཡཏཱ སམྦྷཝཏཱིཏི དསྶེཏི.
ཨཱདཱིནཝོ དོསནིསྶནྡནཏཱཡ དོསོ, སྭཱཡཾ པཱིལ༹ནཝུཏྟིཡཱ ཝེདིཏབྦོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱདཱིནཝོ དུཀྑཱ ཝེདནཱ, ཏིསྶོཔི ཝཱ དུཀྑཏཱ’’ཏི. ཨེཝཾ དོསཏྠཏཾ ཨཱདཱིནཝསྶ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཀཔཎཏྠཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཡཏོཏི ཡསྨཱ དོསཀཔཎསབྷཱཝཏྟཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
ནིསྶརཏཱིཏི ¶ ཝིཝིཏྟི, སབྦསངྑཱརཝིཝེཀོཏི ཨཏྠོ. སཱམཉྙནིདྡེསེནཱཏི ནིསྶརཎསདྡཝཙནཱིཡཏཱསཱམཉྙེན. པུརིམཱནནྟི ཨསྶཱདཱདཱིནཝཏཱནཾ. ཨུཔཱཡོ ཙཱཏིཨཱདཱིསུ ཙ-སདྡོ པདཔཱུརཎམཏྟནྟི ཀཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘པཙྪིམཱནཉྩཱ’’ཏི, ཕལཱདཱིནནྟི ཨཏྠོ. ཏདནྟོགདྷབྷེདཱནནྟི ཨརིཡམགྒཔརིཡཱཔནྣཝིསེསཱནཾ.
ཀཱམབྷཝཱདཱིནནྟི ཨཱདི-སདྡེན ན རཱུཔཱརཱུཔབྷཝཱ ཨེཝ གཧིཏཱ, ཨཐ ཁོ ཏེ ཙ སཉྙཱིབྷཝཱདཡོ ཙ ཨེཀཝོཀཱརབྷཝཱདཡོ ཙ གཧིཏཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏིཎྞཾ ཏིཎྞཾ བྷཝཱན’’ནྟི.
ཡཱཝདེཝ ¶ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཏྠཱ བྷགཝཏོ དེསནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནནུ ཙ…པེ… ནིཔྥཱདཱིཡཏཱི’’ཏི. ‘‘ཝུཏྟམེཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པུནརུཏྟིདོསཾ ཙོདེཏི. ཨིཏརོ ‘‘སཙྩམེཏ’’ནྟི ཨནུཛཱནིཏྭཱ ‘‘ཏཉྩ ཁོ’’ཏིཨཱདིནཱ པརིཧརཏི. ‘‘པརམྤརཱཡཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཝིཡ ན པརཏོགྷོསོ ཨཱསནྣཀཱརཎཾ དྷམྨཱདྷིགམསྶ དྷམྨསྶ པཙྩཏྟཾ ཝེདནཱིཡཏྟཱཏི དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཨཀྑཱཏཱརོ ཏཐཱགཏཱ, པཊིཔནྣཱ པམོཀྑནྟི, ཛྷཱཡིནོ མཱརབནྡྷནཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༢༧༦) ཝུཏྟཾ. ཏདདྷིགམཀཱརཎཾ ཨརིཡམགྒཱདྷིགམཀཱརཎཾ སིཡཱ. ཀིཾ པན ཏནྟི ཨཱཧ ‘‘སམྤཏྟིབྷཝཧེཏཱུ’’ཏི, ཏེན ཙརིམཏྟབྷཱཝཧེཏུབྷཱུཏཾ པུཉྙསམྤཏྟིཾ ཝདཏི.
‘‘ཨཏྟཱནུདིཊྛིཾ ཨཱུཧཙྩ, ཨེཝཾ མཙྩུཏརོ སིཡཱ’’ཏི ཨིདཾ ཨརིཡམགྒསྶ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ ཕལབྷཱཝསཱདྷནཾ. ཡེན ཧི ཝིདྷིནཱ ཨཏྟཱནུདིཊྛིསམུགྒྷཱཏོ, མཙྩུཏརཎཉྩ སིཡཱ, སོ ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཨིམིནཱ པཀཱསིཏོཏི. ཨཏྟཱནུདིཊྛིསམུགྒྷཱཏམཙྩུཏརཎཱནཾ ཕལབྷཱཝེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི.
‘‘དྷམྨོ ཧཝེ’’ཏི པན གཱཐཱཡཾ ལོཀིཡསྶ པུཉྙཕལསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ཨིདཾ ཕལ’’ནྟི. ཡཾ ནིབྦཏྟེཏབྦཾ, ཏཾ ཕལཾ. ཡཾ ནིབྦཏྟཀཾ, སོ ཨུཔཱཡོ. ཨཡམེཏྠ ཝིནིཙྪཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཏེན ནཡེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨུཔདྷིསམྤཏྟཱིཏི ཨཏྟབྷཱཝསོབྷཱ.
ཝིསུདྡྷཱིཏི ཉཱཎདསྶནཝིསུདྡྷི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ – ‘‘ཨེཏྠཱཔི…པེ… ཝིཉྙཱཏུ’’ནྟི. ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིནཱཔི ཏམེཝཏྠཾ ཝཙནནྟརེ པཱཀཊཏརཾ ཀརོཏི.
སརཱུཔཏོ ཨཱགཏཱནི ‘‘ཡཏོ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, བྷིཀྑུ པཉྩནྣཾ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ སམུདཡཉྩ ཨཏྠངྒམཉྩ ཨསྶཱདཉྩ ཨཱདཱིནཝཉྩ ནིསྶརཎཉྩ ཡཐཱབྷཱུཏཾ པཛཱནཱཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༣.༢༦-༢༨). ཨེཀདེསེན ¶ ཨཱགཏཱནི ‘‘སཾཡོཛནིཡེསུ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིནོ ཝིཧརཏོ (སཾ. ནི. ༢.༥༣), བཧུདུཀྑཱ བཧུཔཱཡཱསཱ, ཨཱདཱིནཝོ ཨེཏྠ བྷིཡྻོ (མ. ནི. ༡.༡༡༧), སངྑཱརཱནམེཏཾ ནིསྶརཎཾ, ཡདིདཾ ནིབྦཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ (པཊི. མ. ༡.༢༤; ༣.༤༡). ན སརཱུཔེན ཨཱགཏཱནི ཡཐཱ སཱམཉྙཕལསུཏྟཱདཱིསུ. ཨཏྠཝསེནཱཏི ཨསྶཱདེཏབྦཱདིཨཏྠཝསེན. ན པཔཉྩིཏོཏི ན ཝིཏྠཱརིཏོ.
༢. ཨེསེཝ ¶ ནཡོཏི ཨཏིདེསེན ཝིཙིཡམཱནཝཙནསེསོ ཨཏིདིཊྛོ. བྷཱཝཏྠེ ཏོཧི ཨཱཧ ‘‘ཝིསྶཛྫིཏནྟི ཝིསྶཛྫནཱ’’ཏི. སུཏྟེ ཨཱགཏཾ ན ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཝསེན ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨཱགཏནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པུཙྪཱནུརཱུཔཏཱ ཨིདྷ པུབྦཱཔརནྟི ཙཏུབྱཱུཧཔུབྦཱཔརཏོ ཨིམཾ ཝིསེསེཏྭཱ དསྶེཏི. པུཙྪཱནུསནྡྷཱིཏི པུཙྪཱཡ ཝིསྶཛྫནེན ཨནུསནྡྷཱནཾ. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཧེཊྛིམདེསནཱཡ པུཙྪཱནིམིཏྟཔཝཏྟཨུཔརིདེསནཱཡ སམྦནྡྷོ ‘‘པུཙྪཱནུསནྡྷཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. པུབྦཱཔེཀྑནྟི པུཙྪིཏཝིསྶཛྫིཏཔདཱཔེཀྑཾ. ‘‘སུཏྟསྶཱ’’ཏི ཝཱ ཨིམིནཱ པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཱཨནུགཱིཏིཡོ ཋཔེཏྭཱ སེསོ ཝིཙཡཧཱརཔདཏྠོ སངྒཧིཏོཏི པདསྶཱཔི སངྒཧོ ཝེདིཏབྦོ. ཨིམསྨིཾ པཀྑེ གཱཐཱཡཾ ཙ-སདྡོ པདཔཱུརཎམཏྟེ དཊྛབྦོ.
‘‘ཙཀྑུ ཨནིཙྩ’’ནྟི པུཊྛེ ‘‘ཨཱམ, ཙཀྑུ ཨནིཙྩམེཝཱ’’ཏི ཨེཀནྟཏོ ཝིསྶཛྫནཾ ཨེཀཾསབྱཱཀརཎཾ. ‘‘ཨཉྙིནྡྲིཡཾ བྷཱཝེཏབྦཾ, སཙྪིཀཱཏབྦཉྩཱ’’ཏི པུཊྛེ ‘‘མགྒཔརིཡཱཔནྣཾ བྷཱཝེཏབྦཾ, ཕལཔརིཡཱཔནྣཾ སཙྪིཀཱཏབྦ’’ནྟི ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝིསྶཛྫནཾ ཝིབྷཛྫབྱཱཀརཎཾ. ‘‘ཨཉྙིནྡྲིཡཾ ཀུསལ’’ནྟི པུཊྛེ ‘‘ཀིཾ ཨནཝཛྫཊྛོ ཀུསལཊྛོ, ཨུདཱཧུ སུཁཝིཔཱཀཊྛོ’’ཏི པཊིཔུཙྪིཏྭཱ ཝིསྶཛྫནཾ པཊིཔུཙྪཱབྱཱཀརཎཾ. ‘‘སསྶཏོ ཨཏྟཱ, ཨསསྶཏོ ཝཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཨབྱཱཀཏམེཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨཝིསྶཛྫནཾ ཋཔནཾ. ‘‘ཀིཾ པནེཏེ ཀུསལཱཏི ཝཱ དྷམྨཱཏི ཝཱ ཨེཀཏྠཱ, ཨུདཱཧུ ནཱནཏྠཱ’’ཏི ཨིདཾ པུཙྪནཾ སཱཝསེསཾ. ཝིསྶཛྫནསྶ པན སཱཝསེསཏཱ ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཝསེན དེསནཱཡཾ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཔྤཱཊིཧཱིརཀཾ སཨུཏྟརཾ. སཔྤཱཊིཧཱིརཀཾ ནིརུཏྟརཾ. སེསཾ ཝིཙཡཧཱརནིདྡེསེ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
ཨེཏྠ ཙ ཨསྶཱདོ ཨསྶཱདཧེཏུ ཡཱཝ ཨཱཎཏྟིཧེཏཱུཏི ཨེཝཾ ཧེཏཱུནམྤི ཨསྶཱདཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱ. ཏཏྠ སངྑེཔཏོ སུཁསུཁཔཙྩཡལཀྑཎོ ཨསྶཱདོ, སོ ཝིསེསཏོ སགྒསམྤཏྟིཡཱ དཱིཔེཏབྦོ. སཱ ཧི ཏསྶ ཨུཀྐཾསོ, སེསཱ པནེཏྠ བྷཝསམྤཏྟི ཏདནྭཱཡིཀཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཏསྶ ཧེཏུ དཱནམཡཾ, སཱིལམཡཉྩ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ. དུཀྑདུཀྑཔཙྩཡལཀྑཎོ ཨཱདཱིནཝོ. ཝིཔརིཎཱམསངྑཱརདུཀྑཏཱནཾ ཏདཝརོདྷཏོ ཝཊྚདུཀྑསྶཱཔི ཨེཏྠ སངྒཧོ. ཝིསེསཏོ པན ཀཱམཱནཾ ཨོཀཱརོཏི ¶ དཊྛབྦོ, སྭཱཡཾ སཾཀིལེསཝཏྠུནཱ, ཨིཏྟརཔཙྩུཔཊྛཱནཏཱདཱིཧི ཙ ཝིབྷཱཝེཏབྦོ, ཏསྶ ཧེཏུ དས ཨཀུསལཀམྨཔཐཱ. ནེཀྑམྨཾ ནིསྶརཎཾ, ཏསྶ ཧེཏུ ཡཐཱརཧཾ ཏདནུཙྪཝིཀཱ པུབྦབྷཱགཔྤཊིཔདཱ. ཕལཾ དེསནཱཕལམེཝ, ཏསྶ ¶ ཧེཏུ དེསནཱ. ཨུཔཱཡོ ཡཐཱཝུཏྟཨུཔཱཡོཝ, ཏསྶ ཧེཏུ ཙཏྟཱརི ཙཀྐཱནི. ཨཱཎཏྟི ཨུཔདེསོ, ཏསྶ རཱགགྒིཨཱདཱིཧི ལོཀསྶ ཨཱདིཏྟཏཱ, སཏྠུ མཧཱཀརུཎཱཡོགོ ཙ ཧེཏུ.
ཏཐཱ ཙཏཱུསུ ཨརིཡསཙྩེསུ སམུདཡེན ཨསྶཱདོ, དུཀྑེན ཨཱདཱིནཝོ, མགྒནིརོདྷེཧི ནིསྶརཎཾ, མགྒོ ཝཱ ཨུཔཱཡོ, ཏདུཔདེསོ ཨཱཎཏྟི, ཨནུཔཱདིསེསཱ ནིབྦཱནདྷཱཏུ ཕལཾ. ཨིཏི ཨནུཔུབྦཀཐཱཡ སདྡྷིཾ བུདྡྷཱནཾ སཱམུཀྐཾསིཀཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ ནིདྡྷཱརཎབྷཱཝེན ཝིཙཡོ ཝེདིཏབྦོ. པདསྶ པདཏྠསམྦནྡྷོ ཧེཏུ. སོ ཧི ཏསྶ པཝཏྟིནིམིཏྟཾ, པཉྷསྶ ཉཱཏུཀཱམཏཱ, ཀཐེཀུཀཱམཏཱ ཙ. ཨདིཊྛཛོཏནཱདཱིནཉྷི ཙཏུནྣཾ ཉཱཏུཀཱམཏཱ, ཨིཏརསྶ ཨིཏརཱ. ཝིསྶཛྫནསྶ པཉྷོ ཧེཏུ. ཨེཝཾ སེསཱནམྤི ཡཐཱརཧཾ ཝཏྟབྦཾ.
༣. བྱཉྫནཏྠཱནཾ ཡུཏྟཱཡུཏྟཔརིཀྑཱཏི བྱཉྫནགྒཧཎེན པདཾ གཧིཏཾ, ཨཏྠགྒཧཎེན པཉྷཱདཱིཧི སདྡྷིཾ ཨསྶཱདཱདཡོ གཧིཏཱ. ཝིཙཡཧཱརཔདཏྠཱ ཨེཝ ཧི ཡུཏྟཱཡུཏྟཱདིཝིསེསསཧིཏཱ ཡུཏྟིཧཱརཱདཱིནཾ པདཏྠཱ. ཏཐཱ ཧི པདཊྛཱནཔདཊྛཱནིཀབྷཱཝཝིསིཊྛཱ ཏེཡེཝ པདཊྛཱནཧཱརསྶ པདཏྠཱ. ལཀྑཎལཀྑིཏབྦཏཱཝིསིཊྛཱ, ནིདྡྷཱརིཏཱ ཙ ལཀྑཎཧཱརསྶ, ནིབྦཙནཱདིཝིབྷཱཝནཱཝིསིཊྛཱ ཙཏུབྱཱུཧཧཱརསྶ, སབྷཱགདྷམྨཝསེན, ཝིསབྷཱགདྷམྨཝསེན ཙ ཨཱཝཊྚནཝིསིཊྛཱ ཨཱཝཊྚཧཱརསྶ, བྷཱུམིཝིབྷཱགཱདིཝིསིཊྛཱ ཝིབྷཏྟིཧཱརསྶ, པཊིཔཀྑཏོ པརིཝཏྟནཝིསིཊྛཱ པརིཝཏྟནཧཱརསྶ, པརིཡཱཡཝེཝཙནཝིསིཊྛཱ ཝེཝཙནཧཱརསྶ, པབྷཝཱདིཔཉྙཱཔནཝིསིཊྛཱ པཉྙཏྟིཧཱརསྶ, ཁནྡྷཱདིམུཁེཧི ཨོཏརཎཝིསིཊྛཱ ཨོཏརཎཧཱརསྶ, པདཔདཏྠཔཉྷཱརམྦྷསོདྷནཝིསིཊྛཱ སོདྷནཧཱརསྶ, སཱམཉྙཝིསེསནིདྡྷཱརཎཝིསིཊྛཱ ཨདྷིཊྛཱནཧཱརསྶ, པཙྩཡདྷམྨེཧི པརིཀྑརཎཝིསིཊྛཱ པརིཀྑཱརཧཱརསྶ, པཧཱཏབྦབྷཱཝེཏབྦཏཱནིདྡྷཱརཎཝིསིཊྛཱ སམཱརོཔནཧཱརསྶ པདཏྠཱ. ‘‘བྱཉྫནསྶ སབྷཱཝནིརུཏྟིཏཱ, ཨཏྠསྶ སུཏྟཱདཱིཧི ཨཝིལོམནཾ ཡུཏྟབྷཱཝོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨསབྷཱཝནིརུཏྟིཏཱ, སུཏྟཱདཱིཧི ཝིལོམནཉྩ ཨཡུཏྟབྷཱཝོཏི དཱིཔེཏི, ཏེན ཡུཏྟཱཡུཏྟཱིནཾ ཧེཏུཾ དསྶེཏི.
༤. ཡོནིསོམནསིཀཱརཱདཱིཏི ཨཱདིསདྡེན སདྡྷམྨསྶཝནསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཱདིསཱདྷཱརཎཾ, ཨསཱདྷཱརཎཉྩ དེཡྻཔཊིགྒཱཧཀཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. སམྦྷཝཏོཏི ཡཐཱརཧཾ ཏསྶ དྷམྨསྶ ཨནུརཱུཔཾ. ཡཱཝ སབྦདྷམྨཱཏི ¶ ཨེཏྠ སབྦཾ ནཱམ པདེསསབྦཾ, ན སབྦསབྦནྟི. ཨཡཉྷི སབྦསདྡོ ཡཐཱ པཋམཝིཀཔྤེ སུཏྟེ ཨཱགཏདྷམྨཝསེན པདེསཝིསཡོ, ཨེཝཾ དུཏིཡཝིཀཔྤེ པདཊྛཱནཔདཊྛཱནིཀནིདྡྷཱརཎེན ¶ ཏཾཏཾཔཀརཎཔརིཙྪིནྣདྷམྨགྒཧཎཏོ པདེསཝིསཡོ ཨེཝ, ན ཨནཝསེསདྷམྨཝིསཡོཏི. སུཏྟཱགཏདྷམྨཱནཾ ཡཱནི པདཊྛཱནཱནི, ཏེསཉྩ ཡཱནཱིཏི ཨེཝཾ ཀཱརཎཔརམྤརཱནིདྡྷཱརཎལཀྑཎོ པདཊྛཱནཧཱརོ, པརིཀྑཱརཧཱརོ པན སུཏྟཱགཏདྷམྨཱནཾ ཏཾཏཾཔཙྩཡུཔྤནྣཱནཾ པཊིཧེཏུཔཙྩཡཏཱཝིསེསཝིབྷཱཝནལཀྑཎོཏི སཏིཔི ཀཱརཎཝིཙཱརཎབྷཱཝེ ཨཡཾ པདཊྛཱནཧཱརཔརིཀྑཱརཧཱརཱནཾ ཝིསེསོ.
༥. ཡཐཱ ‘‘སམཱནཱདྷིཀརཎསམཱནཔདེ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨེཀསདྡསྶ ཨཏྠོ སམཱནསདྡོ, ཨེཝཾ ཨེཀརསཊྛེན བྷཱཝནཱ ‘‘ཨེཀུཔྤཱདཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཀཐཱ. ༤༧༣) ཝིཡ ཨེཀལཀྑཎཱཏི ཨེཏྠ ཨེཀསདྡོ སམཱནཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘སམཱནལཀྑཎཱ’’ཏི. སཾཝཎྞནཱཝསེནཱཏི ཨེཏྠ ཀམྨཏྠེ ཨན-སདྡོ, སཾཝཎྞེཏབྦཏཱཝསེནཱཏི ཨཏྠོ. ལཀྑཎཱཏི ཨུཔལཀྑཎཱ. ‘‘ནཱནཏྟཀཱཡནཱནཏྟསཉྙིནོ (དཱི. ནི. ༣.༣༤༡, ༣༥༧, ༣༥༩; ཨ. ནི. ༩.༢༤), ནཱནཏྟསཉྙཱནཾ ཨམནསིཀཱརཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སཧཙཱརིཏཱ དཊྛབྦཱ. སཉྙཱསཧགཏཱ ཧི དྷམྨཱ ཏཏྠ སཉྙཱགྒཧཎེན གཧིཏཱ. ‘‘དདཾ མིཏྟཱནི གནྠཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ. ནི. ༡.༢༤༦; སུ. ནི. ༡༨༩) སམཱནཀིཙྩཏཱ. པིཡཝཙནཏྠཙརིཡཱ སམཱནཏྟཏཱཔི ཧི ཏཏྠ མིཏྟགནྠནཀིཙྩེན སམཱནཀིཙྩཱ གཡ྄ཧནྟི སངྒཧཝཏྠུབྷཱཝཏོ. ‘‘ཕསྶཔཙྩཡཱ ཝེདནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༡༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡, ༣༩; མཧཱཝ. ༡; ཝིབྷ. ༢༢༥; ཨུདཱ. ༡; ནེཏྟི. ༢༤) སམཱནཧེཏུཏཱ. ཡཐཱ ཧི ཕསྶོ ཝེདནཱཡ, ཨེཝཾ སཉྙཱདཱིནམྤི སཧཛཱཏཱདིནཱ པཙྩཡོ ཧོཏི ཨེཝཱཏི ཏེཔི སམཱནཧེཏུཏཱཡ ཝུཏྟཱ ཨེཝ ཧོནྟི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཛྫཱམནོཝིཉྙཱཎདྷཱཏུསམྥསྶཛཱ ཙེཏནཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༥), ‘‘ཕུཊྛོ སཉྫཱནཱཏི, ཕུཊྛོ ཙེཏེཏཱི’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༤.༩༣). ཨེཝཾ ‘‘ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཨུཔཱདཱན’’ནྟི (མ. ནི. ༣.༡༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡, ༣༩; མཧཱཝ. ༡; ཝིབྷ. ༢༢༥; ཨུདཱ. ༡; ནེཏྟི. ༢༤) ཨེཝམཱདིཔི ཨུདཱཧརིཏབྦཾ. ‘‘ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༣.༡༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡, ༣༩; མཧཱཝ. ༡; ཝིབྷ. ༢༢༥; ཨུདཱ. ༡; ནེཏྟི. ༢༤) སམཱནཕལཏཱ དཊྛབྦཱ. ཡཐཱ ཧི སངྑཱརཱ ཨཝིཛྫཱཡ ཕལཾ, ཨེཝཾ ཏཎྷུཔཱདཱདཱིནམྤཱིཏི ཏེཔི ཏཏྠ གཧིཏཱཝ ཧོནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘པུརིམཀམྨབྷཝསྨིཾ མོཧོ ཨཝིཛྫཱ ཨཱཡཱུཧནཱ སངྑཱརཱ ནིཀནྟི ཏཎྷཱ ཨུཔགམནཾ ཨུཔཱདཱན’’ནྟི. ‘‘རཱུཔཾ ཨསྶཱདེཏི ཨབྷིནནྡཏི ¶ , ཏཾ ཨཱརབྦྷ རཱགོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི (པཊྛཱ. ༡.༡.༤༢༤) ཝུཏྟེ ཏཾསམྤཡུཏྟཱ ཝེདནཱདཡོ ཝུཏྟཱ ཨེཝ ཧོནྟི སམཱནཱརམྨཎབྷཱཝཏོ. ན ཧི ཏེཧི ཝིནཱ ཏསྶ ཨུཔྤཏྟི ཨཏྠི. ཨེཝམཱདཱིཧཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱདིསདྡེན ཨཏྠཔྤཀརཎལིངྒསདྡནྟརསནྣིདྷཱནསཱམཏྠིཡཱདཱིནམྤི སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཨཏྠཱདིཝསེནཔི ཧི སུཏྟེ ཨཝུཏྟཱནམྤི ¶ ཝུཏྟཱནཾ ཝིཡ ནིདྡྷཱརཎཾ སམྦྷཝཏཱིཏི. ཝུཏྟཔྤཀཱརེནཱཏི ‘‘ཝདྷཀཊྛེན ཨེཀལཀྑཎཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ཡཾ, ‘‘སཧཙཱརིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ ཝུཏྟེན པཀཱརེན.
༦. ‘‘ཕུསནཊྛེན ཕསྶོ’’ཏིཨཱདིནཱ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝཙནཾ ནིབྦཙནཾ, ཏཾ པན པདསྶེཝ, ན ཝཱཀྱསྶཱཏི ཨཱཧ ‘‘པདནིབྦཙན’’ནྟི. ཨདྷིཔྤཱཡནིདཱནཱནིཔེཏྠ བྱཉྫནམུཁེནེཝ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱནི. ནིབྦཙནཔུབྦཱཔརསནྡྷཱིསུ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསེསཏོ བྱཉྫནདྭཱརེནེཝ ཨཏྠཔརིཡེསནཱ’’ཏི. པཝཏྟིནིམིཏྟཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཱདི.
༧. ‘‘པདཊྛཱནེ’’ཏི ཨིདཾ སུཏྟེ ཨཱགཏདྷམྨཱནཾ ཀཱརཎབྷཱུཏེཔི དྷམྨེ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ སབྷཱགཏོ, ཝིསབྷཱགཏོ ཙ ཨཱཝཊྚནཾ ཀཱཏབྦནྟི དསྶནཏྠཾ ཝུཏྟཾ, ན ཏནྟིཝསེན. ཏསྨཱ པདཊྛཱནནིདྡྷཱརཎཱཡ ཝིནཱཔི ཨཱཝཊྚནཾ ཡུཏྟམེཝཱཏི སིདྡྷཾ ཧོཏི. པདསྶ ཝཱ སདྡཔཝཏྟིཊྛཱནཾ པདཊྛཱནཾ པདཏྠོ. ཨེཏསྨིཾ པཀྑེ ‘‘ཨཱརམྦྷཐ ནིཀྐམཐཱཏི (སཾ. ནི. ༡.༡༨༥; ནེཏྟི. ༢༩; པེཊཀོ. ༣༨; མི. པ. ༥.༡.༤) ཝཱིརིཡསྶ པདཊྛཱན’’ནྟི (ནེཏྟི. ༢༩) ཨེཏྠ ཡྭཱཡམཱརམྦྷདྷཱཏུཨཱདིཀོ ཨཏྠོ ཝུཏྟོ, ཏཾ ཝཱིརིཡསདྡསྶ པཝཏྟིཊྛཱནཾ ཝཱིརིཡསདྡཱབྷིདྷེཡྻོ ཨཏྠོཏི ཨེཝམཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སེསཀཾ ནཱམགཧིཏཏོ ཨིཏརཾ, ཏཾ པན ཏསྶ པཊིཔཀྑབྷཱུཏཾ ཝཱ སིཡཱ, ཨཉྙཾ ཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིསབྷཱགཏཱཡ ཨགྒཧཎེན ཝཱ’’ཏི. སཾཝཎྞནཱཡ ཡོཛེནྟོཏི ཡཐཱཝུཏྟཝིསབྷཱགདྷམྨནིདྡྷཱརཎབྷཱུཏེན ཨཏྠཀཐནེན པཱལི༹ཡཾ ཡོཛེནྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘དེསན’’ནྟི. ‘‘པཊིཔཀྑེ’’ཏི ཨིདཾ ནིདསྶནམཏྟཾ དཊྛབྦཾ སབྷཱགདྷམྨཝསེནཔི ཨཱཝཊྚནསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ.
༨. ནཱམཝསེནཱཏི སཱདྷཱརཎནཱམཝསེན. པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘མིཙྪཏྟནིཡཏཱནཾ སཏྟཱནཾ, ཨནིཡཏཱནཉྩ སཏྟཱནཾ དསྶནཔཧཱཏབྦཱ ཀིལེསཱ སཱདྷཱརཎཱ’’ཏིཨཱགཏཏྟཱ (ནེཏྟི. ༣༤) ‘‘དསྶནཔཧཱཏབྦཱདིནཱམཝསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝཏྠུཝསེནཱཏི ¶ སཏྟསནྟཱནཝསེན. སོ ཧི དྷམྨཱནཾ པཝཏྟིཊྛཱནཏཱཡ ཨིདྷ ‘‘ཝཏྠཱུ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ. ཏེནཱཧ – ‘‘པུཐུཛྫནསྶ, སོཏཱཔནྣསྶ ཙ ཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཱ སཱདྷཱརཎཱ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ༣༤). ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེནཱཏི ནཱམཏོ, ཝཏྠུཏོ ཙ ཨཱཝེཎིཀཏཱཡ. ཏཾཏཾམགྒཕལཊྛཱནཉྷི ཏཾཏཾམགྒཕལཊྛཏཱ, བྷབྦཱནཾ བྷབྦཏཱ, ཨབྷབྦཱནཾ ཨབྷབྦཏཱ ཨསཱདྷཱརཎཱ.
༩. ‘‘བྷཱཝིཏེ’’ཏི ཨིདཾ བྷཱཝནཱཀིརིཡཱཡ ཨུཔལཀྑཎཾ, ན ཨེཏྠ ཀཱལཝཙནིཙྪཱཏི ཨཱཧ ‘‘བྷཱཝེཏབྦེཏི ཨཏྠོ’’ཏི. བྷཱཝནཱ ཙེཏྠ ཨཱསེཝནཱཏི, ཀུསལསདྡོཔི ཨནཝཛྫཊྛོཏི ཝེདིཏབྦོ ¶ . པཊིཔཀྑཏོཏི ཝིཔཀྑཏོ. ཝིསདིསཱུདཱཧརཎེན བྱཏིརེཀཏོ ཡཐཱདྷིཔྤེཏདྷམྨཔྤཏིཊྛཱནཱ ཧེསཱ.
༡༠. པདཏྠསྶཱཏི པདཱབྷིདྷེཡྻསྶ ཨཏྠསྶ, སབྷཱཝདྷམྨསྶ ཝཱ.
ནིཀྑེཔོ དེསནཱ. པབྷཝོ སམུདཡོ.
༡༢. ‘‘ཨཝུཏྟཱནམྤི སངྒཧོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཝུཏྟསམུཙྩཡཏྠོ ཙ-སདྡོཏི དསྶེཏི.
༡༣. ‘‘གཱཐཱརུལ༹ྷེ’’ཏི ཨིམིནཱ པཱལི༹ཨཱགཏོཝ པཉྷོ ཝེདིཏབྦོ, ན ཨིཏརོཏི དསྶེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘བུདྡྷཱདཱིཧི བྱཱཀཏེ’’ཏི. ཏསྶ ཨཏྠསྶཱཏི ཨཱརདྡྷསྶ ཨཏྠསྶ, ཏེན ཨཱརམྦྷསོདྷནསྶ ཝིསཡམཱཧ. ཨེཏྠ ཙ ཨཏྠདྭཱརེནེཝ པདཔུཙྪཱསོདྷནམྤི ཀརཱིཡཏཱིཏི པུན ‘‘ཏསྶ ཨཏྠསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ ཝིསྶཛྫིཏམྷཱིཏི ཝིསྶཛྫནེ. ཝིསྶཛྫནསོདྷནེན ཧི པཉྷཱསོདྷནཾ. པཉྷེཏི པུཙྪཱཡཾ. གཱཐཱཡནྟི ཨུཔལཀྑཎཾ, ཏེན གཱཐཱཡཾ, སུཏྟགེཡྻཱདཱིསུ ཙཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཡམཱརབྦྷཱཏི ཡཾ སཱིལཱདིམཱརབྦྷ གཱཐཱདཱིསུ དེསིཏཾ, ཏསྨིཾ ཨཱརམྦྷེཏི ཨཏྠོ. པུཙྪིཏཱཏི པུཙྪཱཀཱརིནཱི, ‘‘ཀཱ ཨེཏྠ པདསུདྡྷི, ཀཱ པཉྷཱསུདྡྷི, ཀཱ ཨཱརམྦྷསུདྡྷཱི’’ཏི ཨེཝཾ པུཙྪཱཀཱརིནཱི པུཙྪཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟིཏཱ སུདྡྷཱསུདྡྷཔརིཀྑཱཏི ཡོཛནཱ.
༡༤. ན ཝིཀཔྤཡིཏབྦཱཏི ཡཐཱ ལོཀེ ‘‘ཛཱཏི སཱམཉྙཾ, བྷེདོ སཱམཉྙཾ, སམྦནྡྷོ སཱམཉྙ’’ནྟིཨཱདིནཱ སཱམཉྙཾ ཛཱཏིཨཱདིཾ, ཏབྦིདྷུརཉྩ ཝིསེསཾ ¶ ཝིཀཔྤེནྟི པརིཀཔྤེནྟི, ཨེཝཾ ན ཝིཀཔྤཡིཏབྦཱཏི ཨཏྠོ. ཡདཱ ཡོ ཀཱལཝིསེསོ ‘‘སྭེ’’ཏི ལདྡྷཝོཧཱརོ, ཏདཱ སོ ཏཾདིཝསཱཏིཀྐམེ ‘‘ཨཛྫཱ’’ཏི, པུན ཏཾདིཝསཱཏིཀྐམེ ‘‘ཧིཡྻོ’’ཏི ཝོཧརཱིཡཏཱིཏི ཨནཝཊྛིཏསབྷཱཝཱ ཨེཏེ ཀཱལཝིསེསཱ. དིསཱཡཔི ‘‘ཨེཀཾ ཨཝདྷིཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ པུརཏྠིམཱ དིསཱ, ཏཏོ ཨཉྙཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ པཙྪིམཱ ནཱམ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནཝཊྛིཏསབྷཱཝཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཛཱཏིཨཱདིཨཔེཀྑཱཡཱཏི ཛཱཏིཨཱདིདུཀྑཝིསེསཱཔེཀྑཱཡ. སཙྩཱཔེཀྑཱཡཱཏི སཙྩསཱམཉྙཱཔེཀྑཱཡ. ‘‘ཏཎྷཱ’’ཏི ཝུཙྩམཱནཾ ཀཱམཏཎྷཱདིཨཔེཀྑཱཡ སཱམཉྙམྤི སམཱནཾ སཙྩཱཔེཀྑཱཡ ཝིསེསོ ཧོཏཱིཏི ཨེཝམཱདིཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨེས ནཡོ སམུདཡཱདཱིསུཔཱི’’ཏི.
༡༦. ཨེཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ བུདྡྷཝཙནེ. ཏེནཱཧ ‘‘སིཀྑཏྟཡསངྑཱཏསྶཱ’’ཏིཨཱདི. ཡཐཱརུཏཾ ཡཐཱཀཐིཏཾ སདྡཏོ ཨདྷིགཏཾ ནིདྡྷཱརིཏཾ, ན ཨཏྠཔྤཀརཎལིངྒསདྡནྟརསནྣིདྷཱནཱདིཔྤམཱཎནྟརཱདྷིགཏཾ ¶ . ‘‘ཨཏྠཏོ དསྶིཏཱ’’ཏི ཨིདཾ ཡསྨིཾ སུཏྟེ བྷཱཝནཱཝ ཀཐིཏཱ, ན པཧཱནཾ, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ.
ནཡསངྑེཔཝཎྞནཱ
༡༧. ཏཎྷཱཝིཛྫཱཧི ཀརཎབྷཱུཏཱཧི. སཾཀིལེསོ པཀྑོ ཨེཏསྶཱཏི སཾཀིལེསཔཀྑོ, སཾཀིལེསཔཀྑིཀོ སུཏྟཏྠོ, ཏསྶ ནཡནལཀྑཎོཏི ཡོཛནཱ. ཝོདཱནཔཀྑསྶ སུཏྟཏྠསྶཱཏི སམྦནྡྷོ. ཝུཊྛཱནགཱམིནིཡཱ, བལཝཝིཔསྶནཱཡ ཙ དུཀྑཱདཱིསུ པརིཉྙེཡྻཏཱདཱིནི མགྒཱནུགུཎོ གཧཎཱཀཱརོ ཨནུགཱཧཎནཡོ. ཡདི ཨེཝཾ ཀཐཾ ནཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏསྶ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ‘‘ནཡཝོཧཱརོ’’ཏི ཨིམིནཱ ནཡཱདྷིཊྛཱནཾ ནཡོཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི.
༡༨. བཱདྷཀཱདིབྷཱཝཏོཏི བཱདྷཀཔབྷཝསནྟིནིཡྻཱནབྷཱཝཏོ. ཨཉྙཐཱབྷཱཝཱབྷཱཝེནཱཏི ཨབཱདྷཀཨཔྤབྷཝཨསནྟི ཨནིཡྻཱནབྷཱཝཱབྷཱཝེན. སཙྩསབྷཱཝཏྟཱཏི ཨམུསཱསབྷཱཝཏྟཱ. ཨཝིསཾཝཱདནཏོཏི ཨརིཡསབྷཱཝཱདིབྷཱཝསྶ ན ཝིསཾཝཱདནཏོ ཨེཀནྟིཀཏྟཱཏི ཨཏྠོ.
༡༩. སཾཀིལིཊྛདྷམྨཱཏི སཾཀིལེསསམནྣཱགཏཱ དྷམྨཱ སདྡྷམྨནཡཀོཝིདཱཏི སཙྩཔཊིཙྩསམུཔྤཱདཱདིདྷམྨནཡཀུསལཱ, ཨེཀཏྟཱདིནཡཀུསལཱ ཝཱ.
༢༠. ཨཏྠཝིསྶཛྫནེསཱུཏི ¶ ‘‘ཨིམེ དྷམྨཱ ཀུསལཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡) སུཏྟེ ཀཏཔཉྷཝིསྶཛྫནེསུ ཙེཝ ཨཊྛཀཐཱཡ ཀཏཨཏྠསཾཝཎྞནཱསུ ཙ. ‘‘ཝོདཱནིཡཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨནཝཛྫདྷམྨཱ ཨིདྷ ཀུསལཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ, ན སུཁཝིཔཱཀཱཏི དསྶེཏི. ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠནཡསྶ ཡོཛནཏྠཾ མནསཱ ཝོལོཀཡཏེཏི ཡོཛནཱ.
༢༡. ཡདི ཀརཎབྷཱུཏཾ, ཀཐཾ ཏསྶ ཨཏྠནྟརཱབྷཱཝོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེན ཧཱི’’ཏིཨཱདི. དིསཱབྷཱུཏདྷམྨཱནཾ ཝོལོཀཡནསམཱནཡནབྷཱཝཏོ ཝོཧཱརབྷཱུཏོ, ཀམྨབྷཱུཏོ ཙ ནཡོ, ན ནནྡིཡཱཝཊྚཱདཡོ ཝིཡ ཨཏྠབྷཱུཏོཏི ‘‘ཝོཧཱརནཡོ, ཀམྨནཡོ’’ཏི ཙ ཝུཙྩཏི.
དྭཱདསཔདཝཎྞནཱ
༢༣. ཨཔརིཡོསིཏེ པདེཏི ཨུཙྩཱརཎཝེལཱཡཾ པདེ ཨསམཏྟེ, ཝིཔྤཀཏེཏི ཨཏྠོ. པརིཡོསིཏེ ཧི ‘‘པད’’ནྟྭེ སམཉྙཱ སིཡཱ, ན ‘‘ཨཀྑར’’ནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པདསྶ ཝེཝཙནཏཱཡ ¶ ཨཏྠཝསེན པརིཡཱཡཾ ཁརནྟཾ སཉྩརནྟཾ ཝིཡ ཧོཏི, ན ཨེཝཾ ཝཎྞོ ཨཝེཝཙནཏྟཱཏི ཨཱཧ པརིཡཱཡཝསེན ཨཀྑརཎཏོ’’ཏི. ན ཧི ཝཎྞསྶ པརིཡཱཡོ ཝིཛྫཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ཨཀཱརཱདིཝཎྞཝིསེསཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི, ན ཝཎྞསཱམཉྙཾ. ཏསྶ ཧི ཝཎྞོ ཨཀྑརནྟི པརིཡཱཡོ ཝུཏྟོ ཨེཝཱཏི.
ཨཀྑརསདྡསྶ ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ ཏཔྤསངྒེན ཝཎྞསདྡསྶཔི ཝཏྟུཾ ‘‘ཀེནཊྛེན ཝཎྞོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ནནུ པདེན, ཝཱཀྱེན ཝཱ ཨཏྠོ སཾཝཎྞཱིཡཏི, ན ཨཀྑརེནཱཏི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཝཎྞོ ཨེཝ ཧཱི’’ཏིཨཱདི. པདཱདིབྷཱཝེནཱཏི པདཝཱཀྱབྷཱཝེན. ཡཐཱསམྦནྡྷནྟི ཡཐཱསངྐེཏཾ. ཨཡཾ-སདྡོ ཨིམསྶཏྠསྶ ཝཱཙཀོ, ཨཡཾ ཨཏྠོ ཨིམསྶ སདྡསྶ ཝཙནཱིཡོཏི ཡཐཱགཧིཏསངྐེཏཱནུརཱུཔཾ སདྡཏྠཱནཾ ཝཱཙཀཝཙནཱིཡབྷཱཝོ. ཨཐ ཝཱ ཡྭཱཡཾ སདྡཏྠཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཨཝིནཱབྷཱཝོ, སོ སམྦནྡྷོ. ཏདནུརཱུཔཾ ཨེཀཀྑརཾ ནཱམཔདཾ ‘‘མཱ ཨེཝཾ མཉྙསཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ མཱ-ཀཱརཱདི. ཀེཙཱིཏི ཨབྷཡགིརིཝཱསིནོ. ཏེ ཧི ཨབྷིདྷམྨདེསནཾ ‘‘མནསཱདེསནཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཡཏོ རཱཧུལཱཙརིཡོ ‘‘ཝིསུདྡྷཀརུཎཱནཾ མནསཱདེསནཱ ཝཱཙཱཡ ཨཀྑརཎཏོ ཨཀྑརསཉྙིཏཱ’’ཏི ཨཱཧ.
སཏྭཔྤདྷཱནནྟི ¶ དྲབྱཔྤདྷཱནཾ. ནཱམཔདེ ཧི དྲབྱམཱཝིབྷཱུཏརཱུཔཾ, ཀིརིཡཱ ཨནཱཝིབྷཱུཏརཱུཔཱ ཡཐཱ ‘‘ཕསྶོ’’ཏི (མ. ནི. ༣.༡༢༦; སཾ. ནི. ༢.༡, ༣༩; མཧཱཝ. ༡; ཝིབྷ. ༢༢༥; ཨུདཱ. ༡; ནེཏྟི. ༢༤). ཨཱཁྱཱཏཔདེ པན ཀིརིཡཱ ཨཱཝིབྷཱུཏརཱུཔཱ, དྲབྱམནཱཝིབྷཱུཏརཱུཔཾ ཡཐཱ ‘‘ཕུསཏཱི’’ཏི. ཏེན ནེསཾ སཏྭཀིརིཡཱཔྤདྷཱནཏཱ ཝུཏྟཱ. ཀིརིཡཱཝིསེསགྒཧཎནིམིཏྟནྟི ཀིརིཡཱཝིསེསཱཝབོདྷཧེཏུ ཀིརིཡཱཝིསེསདཱིཔནཏོ, ཡཐཱ ‘‘ཙིརཔྤཝཱསི’’ནྟི (དྷ. པ. ༢༡༩) ཨེཏྠ པ-སདྡོ ཝསནཀིརིཡཱཡ ཝིཡོགཝིསིཊྛཏཾ དཱིཔེཏི. ‘‘ཨེཝཾ མནསི ཀརོཐ, མཱ ཨེཝཾ མནསཱཀཏྠཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཀིརིཡཱཝིསེསསྶ ཛོཏཀོ ཨེཝཾ-སདྡོ. ‘‘ཨེཝཾསཱིལཱ (དཱི. ནི. ༣.༡༤༢) ཨེཝཾདྷམྨཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༡༣; མ. ནི. ༣. ༡༩༨; སཾ. ནི. ༥.༣༧༨) སཏྭཝིསེསསྶ. ཨེཝཾ སེསནིཔཱཏཔདཱནམྤཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀིརིཡཱཡ…པེ… ནིཔཱཏཔད’’ནྟི.
སངྑེཔཏོ ཝུཏྟཾ, ཀིཾ པན ཏནྟི ཨཱཧ ‘‘པདཱབྷིཧིཏ’’ནྟི. ཨཐ ཝཱ སངྑེཔཏོ ཝུཏྟཾ, ཡོ ཨཀྑརེཧི སངྐཱསིཏོཏི ཝུཙྩཏི. པདཱབྷིཧིཏཾ པདེཧི ཀཐིཏཾ, ཡོ པདེཧི པཀཱསིཏོཏི ཝུཙྩཏི. ཏདུབྷཡཾ, ཡདི པདསམུདཱཡོ ཝཱཀྱཾ, ཏསྶ ཀོ པརིཙྪེདོ. ཡཱཝཏཱ ཨདྷིཔྤེཏཏྠཔརིཡོསཱནཾ, ཏཱཝཏཱ ཨེཀཝཱཀྱནྟིཔི ཝདནྟི, བཧཱུཔེཏྠ པཀཱརེ ཝཎྞེནྟི. ཀིཾ ཏེཧི, སཱཁྱཱཏཾ ¶ སཱབྱཡཾ སཀཱརཀཾ སཝིསེསནཾ ‘‘ཝཱཀྱ’’ནྟི དཊྛབྦཾ. ནནུ ཙ པདེནཔི ཨཏྠོ བྱཉྫཱིཡཏཱིཏི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘པདམཏྟསཝནེཔི ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཱཀཱརེསུ ཝཱཀྱཝིབྷཱགེསུ ཨབྷིཧིཏཾ ཀཐིཏཾ ནིབྦཙནཾ ཨཱཀཱརཱབྷིཧིཏཾ ནིབྦཙནཾ. ‘‘ཨབྷིཧིཏནྟི ཙ པཱལི༹ཨཱགཏ’’ནྟི ཝདནྟི.
‘‘ནིབྦཱནཾ མགྒཏི, ནིབྦཱནཏྠིཀེཧི ཝཱ མགྒཱིཡཏི, ཀིལེསེ ཝཱ མཱརེནྟོ གཙྪཏཱིཏི མགྒོ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ཨཊྛ. ༡༦) ནིབྦཙནཱནཾ ཝིཏྠཱརོ. ཏཾནིདྡེསཀཐནཏྟཱ ནིདྡེསོཏི ཨིམམཏྠམཱཧ ‘‘ནིབྦཙནཝིཏྠཱརོ ནིརཝསེསདེསནཏྟཱ ནིདྡེསོ’’ཏི. པདེཧཱིཏི ཝཱཀྱཱཝཡཝབྷཱུཏེཧི, ཝཱཀྱཏོ ཝིབྷཛྫམཱནེཧི ཝཱ ཨཱཁྱཱཏཱདིཔདེཧི. ཏེནཱཧ ‘‘ཝཱཀྱསྶ ཝིབྷཱགོ’’ཏི, ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཨཔརིཡོསིཏེ’’ཏིཨཱདི. ཨཔརེ པན ‘‘པཀཏིཔཙྩཡལོཔཱདེསཱདིཝསེན ཨཀྑརཝིབྷཱགོ ཨཱཀཱརོ, ནིརུཏྟིནཡེན པདཝིབྷཱགོ ནིབྦཙནཾ, ཝཱཀྱཝིབྷཱགོ ནིདྡེསོ. ཝཎྞཔདཝཱཀྱཱནི ཧི ཨཝིབྷཏྟཱནི, ཝིབྷཏྟཱནི ཙ ཚ བྱཉྫནཔདཱནཱི’’ཏི ཝདནྟི. ཚཊྛཾ ཝཙནནྟི ཚཊྛཾ པདཾ. ཀཱཏབྦནྟི ‘‘ཨཀྑརཾ ¶ པདཾ བྱཉྫནཾ ཨཱཀཱརོ ཏཐེཝ ནིརུཏྟི ནིདྡེསོ ཚཊྛཝཙན’’ནྟི གཱཐཱཡཾ ཨེཝཾ ཀཏྟབྦཾ, སཾཝཎྞནཱཝསེན ཝཱ ཨཱཀཱརཔདཾ ཙཏུཏྠཾ ཀཱཏབྦནྟི ཨཏྠོ. སབྦོ སདྡཝོཧཱརོ ཝིབྷཏྟེཧི, ཨཝིབྷཏྟེཧི ཙ ཨཀྑརཔདཝཱཀྱེཧེཝ, ཏདཉྙཔྤཀཱརོ ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཱནིམཱནཱི’’ཏིཨཱདི.
༢༤. ཀཱསནཱསདྡོ ཀམྨཏྠོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཱསཱིཡཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པདེཧི ཏཱཝ ཨཏྠསྶ སངྐཱསནཱ, པཀཱསནཱ ཙ ཧོཏུ, པདཱཝདྷིཀཱཔི སཾཝཎྞནཱ ཨིཙྪིཏཱཏི ཨཀྑརེཧི པན ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཀྑརེཧི སུཡྻམཱནེཧཱི’’ཏིཨཱདི. པདཏྠསམྤཊིཔཏྟཱིཏི པདཱབྷིདྷེཡྻཨཏྠཱཝབོདྷོ. ‘‘ཨཀྑརེཧི སངྐཱསེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཀྑརཀརཎཾ སངྐཱསནབྷཱུཏཾ ཨུགྒྷཊནཀིརིཡཾ ཝདནྟེན ཡཐཱཝུཏྟོ ཨཏྠོ སཱདྷིཏོཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཝིབྷཛནུཏྟཱནཱིཀམྨཔཉྙཏྟཱིཏི ཨེཀཏྟནིདྡེསོ སམཱཧཱརོཏི ཨཡཾ དྭནྡསམཱསོ. ཨུབྷཡེནཱཏི ‘‘ཝིཝརཎཱ, ཝིབྷཛནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ དྭཡེན. ཨེཏེཧཱིཏི ཨེཏྠ ཨེཝ-ཀཱརོ ལུཏྟནིདྡིཊྛོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཏེཧི ཨེཝཱ’’ཏི. ‘‘སངྐཱསནཱ…པེ… ཨབྷཱཝཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཡཐཱདྷིཔྤེཏཨནཱུནཱཝདྷཱརཎཕལཾ དསྶེཏི. ཨུགྒྷཊནཱདཱིཏི ཨཱདིསདྡེན ཝིཔཉྩནནཡཱནི སངྒཎྷཱཏི.
༢༥. སམྨཱ ¶ ཡུཏྟོཏི སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ, ཨནཝསེསཏོ ཙ ཡུཏྟོ སཧིཏོ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནཱུནཱ’’ཏི. སབྦོ ཧི པཱལི༹ཨཏྠོ ཨཏྠཔདཨཏྠནཡེཧི ཨནཝསེསཏོ སངྒཧིཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘སབྦསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདི.
༢༦. ཀསྨཱ པནེཏྠ མཱུལཔདཔདཊྛཱནཱནི ཨསངྒཧིཏཱནཱིཏི? པདཏྠནྟརཱབྷཱཝཏོ. མཱུལཔདཱནི ཧི ནཡཱནཾ སམུཊྛཱནམཏྟཏྟཱ པདཊྛཱནཱནཱིཏི དསྶིཏོཡཾ ནཡོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིཏོ ཝིནིམུཏྟོ ཀོཙི ནེཏྟིཔདཏྠོ ནཏྠཱི’’ཏི.
ནེཏྟིཡཱ ཀཱརཎབྷཱུཏཱཡ. ཧཱརཱ སཾཝཎྞེཏབྦཱཏི སུཏྟསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཝསེན ཧཱརཱ ཝིཏྠཱརེཏབྦཱ. སྭཱཡནྟི སོ ཨཡཾ སཾཝཎྞནཱཀྐམོ. ཡེན ཨནུཀྐམེན ནེཏྟིཡཾ དེསིཏཱ, ཏེནེཝ སུཏྟེ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཝསེན ཡོཛེཏབྦཱཏི. ཨེཝཾ སིདྡྷེཏི དེསནཱཀྐམེནེཝ སིདྡྷེ. ཨཡཾ ཨཱརམྦྷོཏི ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམ’’ནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟོ ཨཱརམྦྷོ. ཨིམམཏྠནྟི ཨིམཾ ཝུཙྩམཱནནིཡམསངྑཱཏཾ ཨཏྠཾ.
ཡདི ¶ དེསིཏཀྐམེནེཝ ཧཱརནཡཱ སུཏྟེ ཡོཛེཏབྦཱ སིཡུཾ, ཀིཾ སོ ཀམོ ཀཱརཎནིརཔེཀྑོ, ཨུདཱཧུ ཀཱརཎསཱཔེཀྑོཏི? ཀིཉྩེཏྠ – ཡདི ཏཱཝ ཀཱརཎནིརཔེཀྑོ ཧཱརནཡཱནཾ ཨནུཀྐམོ, ཨནེཀེ ཨཏྠཱ ཝུཙྩམཱནཱ ཨཝསྶཾ ཨེཀེན ཀམེན ཝུཙྩནྟཱིཏི. ཨེཝཾ སནྟེ ཡེན ཀེནཙི ཀམེན སུཏྟེ ཡོཛེཏབྦཱ སིཡུཾ, ཏཐཱ སཏི ནིཡམོ ནིརཏྠཀོ སིཡཱ. ཨཐ ཀཱརཎསཱཔེཀྑོ, ཀིཾ ཏཾ ཀཱརཎནྟི? ཨིཏརོ ཀཱརཎགཝེསནཾ ཨཀཏྭཱ ཨཏྠོ ཨེཝེཏྠ གཝེསིཏབྦོཏི ཨདྷིཔྤཱཡེན ‘‘ནཱཡམནུཡོགོ ན ཀཏྠཙི ཨནུཀྐམེ ནིཝིསཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ན པན མཡཾ དེཝཱནཾཔིཡསྶ མནོརཐཝིགྷཱཏཱཡ ཙེཏེམཱ’’ཏི ཀམཀཱརཎཾ ཝིཙཱརེནྟོ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དེསནཱཧཱརསྶ ཏཱཝ ཨཱདིཏོ དེསནཱཡ ཀཱརཎཾ པཏིཊྛཔེཏི. ཏཏྠ དྷམྨདེསནཱཡ ནིསྶཡོ ཨསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཱནི, སརཱིརཾ ཨཱཎཏྟི. པཀཏིཡཱ སབྷཱཝེན. ནིདྡྷཱརཎེན ཝིནཱཔི པཏིཊྛཱབྷཱཝཏོ ནིསྶཡབྷཱཝཏོ.
‘‘ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཨཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀརོཏི. ཨེས ནཡོ ཨིཏརེསུཔི.
ཝིཙཡཱནནྟརནྟི ¶ ཝིཙཡཧཱརཱནནྟརཾ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏཐཱ ཧཱིཏི ལཀྑཎཧཱརཝིབྷངྒེ ཡུཏྟཱཡུཏྟཱནཾ ཀཱརཎཔརམྤརཱཡ པརིགྒཧིཏསབྷཱཝཱནཾ ཨཝུཏྟཱནམྤི ཨེཀལཀྑཎཏཱཡ གཧཎཾ ཝུཏྟཾ.
ཨཏྠཏོ ནིདྡྷཱརིཏཱནནྟི ཨཏྠུདྡྷཱརཔུབྦཱཔརཱནུསནྡྷིཨཱདིཨཏྠཏོ སུཏྟནྟརཏོ ཨུདྡྷཊཱནཾ སཾཝཎྞིཡམཱནསུཏྟེ ཨཱནཱིཏཱནཾ པཱལི༹དྷམྨཱནཾ. སདྡཏོ, པམཱཎནྟརཏོ ཙ ལདྡྷཱནཾ ཨིདྷ ཝིཙཱརེཏབྦཏྟཱ ཨཱཧ ‘‘ནིརཝསེསཏོ’’ཏི. ཨཏྠསྶཱཏི ཨབྷིདྷེཡྻཏྠསྶ. དྷམྨསྶཱཏི སབྷཱཝདྷམྨསྶ. ཏཏྠ ཏཏྠ ཏཾ ཨབྷིནིརོཔེཏཱིཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨཏྠེ, དྷམྨེ ཙ ཏཾ ནཱམཾ ཨབྷིནིརོཔེཏི, ‘‘ཨཡམེཝཾནཱམོ’’ཏི ཝོཧརཏི. ‘‘ཨཏྠསྶ, དྷམྨསྶཱ’’ཏི པདདྭཡེན སཱམཉྙཏོ ཨཏྠོ, དྷམྨོ ཙ ཨནཝསེསེཏྭཱ གཧིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱན’’ནྟི, ཡཏོ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཏྠ ཏཏྠཱ’’ཏི. ཏཐཱཏི ཡཐཱ ཨནཝསེསཏྠཱཝབོདྷདཱིཔཀཾ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཾ ཀཏཾ ཙཏུབྱཱུཧཔཱལི༹ཡཾ, ཨེཝཾ པུནཔྤུནཾ གབྦྷམུཔེཏཱིཏི ཨེཏྠ ཨསདྡཝཏཱི ཨཏྠཱ པཝཏྟིཝསེན ལབྦྷམཱནཱ སམྨཱཔཊིཔཏྟི ཨུདྡྷཊཱཏི ཨུཔསཾཧཱརཏྠོ ཏཐཱ-སདྡོ.
ཏེནེཝཱཏི ¶ སུཏྟནྟརསཾསནྡནསྶ སབྷཱགཝིསབྷཱགདྷམྨནྟརཱཝཊྚནཱུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཨེཝ. ཡཏོཏི སབྷཱགཝིསབྷཱགདྷམྨཱཝཊྚནསྶ སཱདྷཱརཎཱདིདྷམྨཝིབྷཛནཱུཔཱཡཏྟཱ. པཊིཝིབྷཏྟསབྷཱཝེཏི པཊིབྷཱགབྷཱཝེན ཝིབྷཏྟསབྷཱཝེ.
ཏེ དྷམྨཱཏི པཊིཔཀྑཏོ པརིཝཏྟིཏདྷམྨཱ. ན པརིཡཱཡཝིབྷཱཝནཱ པཉྙཏྟིཝིབྷཱགཔརིགྒཱཧིཀཱཏི ཨཱཧ ‘‘པརིཡཱ…པེ… སུབོདྷནཉྩཱ’’ཏི.
པུཙྪཱཝིསོདྷནཾ ཝིསྶཛྫནཾ. ཨཱརམྦྷཝིསོདྷནཾ དེསནཱཡ ཨཏྠཀཐནཾ. ཏདུབྷཡཝིཙཱརོ དྷཱཏཱདཱིསུ ཨསམྨུཡ྄ཧནྟསྶེཝ སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དྷཱཏཱཡཏནཱ…པེ… སམྤཱདེཏུ’’ནྟི. སུདྡྷོ ཨཱརམྦྷོཏིཨཱདིཔཱལི༹ནིདསྶནེནཔི ཨཡམེཝཏྠོ ཨུདཱཧཊོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
‘‘ཀཱརཎཱཀཱརོ’’ཏི པདཊྛཱནཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. པབྷེདཏོ དེསནཱཀཱརོཏི ཝེཝཙནཾ. ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝུཙྩམཱནཱནཱིཏི ཨུདྡྷརིཏྭཱ སམཱརོཔིཡམཱནཱནཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སུཏྟསྶ ཨཏྠཾ ཏཐཏྟཱཝབོདྷཱཡཱཏི སུཏྟསྶ པདཏྠཱཝགམམུཁེན ཙཏུསཙྩཱབྷིསམཡཱཡ.
ཝེནེཡྻཏྟཡཡུཏྟོ ¶ ཨཏྠནཡཏྟཡཱུཔདེསོ ‘‘ཝེནེཡྻཏྟཡཔྤཡོཛིཏོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཝེནེཡྻཏྟཡཉྷི པཙྩཡསམཝཱཡེ ཏདུཔདེསཕལཾ ཨདྷིགཙྪནྟཾ ཨཏྠཾ པཡོཛེཏི ནཱམཱཏི. ཏདནུཀྐམེནེཝཱཏི ཏེསཾ ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཨཱདཱིནཾ དེསནཱནུཀྐམེནེཝ. ཏེཏི ཏཡོ ཨཏྠནཡཱ. ཏེསནྟི ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཨཱདཱིནཾ. ཡཐཱ ཨུདྡེསཱདཱིནཾ སངྑེཔམཛ྄ཛྷིམཝིཏྠཱརཝུཏྟིཡཱ ཏིཎྞཾ པུགྒལཱནཾ ཨུཔཀཱརཏཱ, ཨེཝཾ ཏེསཾ ཨཏྠནཡཱནཾ. ཏསྶཱཏི ཨཏྠནཡཏྠསྶ. ཏཏྠཱཏི ཏསྶཾ ཏསྶཾ བྷཱུམིཡཾ.
སམུཊྛཱནཾ ནིདཱནཾ. ཨནེཀདྷཱ སདྡནཡཏོ, ནིརུཏྟིནཡཏོ ཙཱཏི ཨནེཀཔྤཀཱརཾ. པདཏྠོ སདྡཏྠོ. ཝིདྷི ཨནུཝཱདོཏི ཨིདམེཏྠ ཝིདྷིཝཙནཾ, ཨཡམནུཝཱདོཏི ཨཡཾ ཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ. སམཱདྷཱཏབྦོཏི པརིཧརིཏབྦོ. ཨནུསནྡྷཱིཡཱ ཨནུརཱུཔཾ ནིགམེཏབྦནྟི ཡཱཡ ཨནུསནྡྷིཡཱ སུཏྟེ ཨུཔརི དེསནཱ པཝཏྟཱ, ཏདནུརཱུཔཾ སཾཝཎྞནཱ ནིགམེཏབྦཱ. པཡོཛནནྟི ཕལཾ. པིཎྜཏྠོཏི སངྑེཔཏྠོ. ཨནུསནྡྷཱིཏི པུཙྪཱནུསནྡྷིཨཱདིཨནུསནྡྷི. ཨུཔོགྒྷཱཊོཏི ནིདསྶནཾ. ཙཱལནཱཏི ཙོདནཱ. པཙྩུཔཊྛཱནཾ པརིཧཱརོ.
པཀཏིཨཱདིཔདཱཝཡཝཾ ¶ བྷིནྡིཏྭཱ ཀཐནཾ བྷེདཀཐཱ ཡཐཱ ‘‘དིབྦནྟཱིཏི དེཝཱ’’ཏི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡༥༣). པདསྶ ཨཏྠཀཐནཾ ཏཏྭཀཐཱ ཡཐཱ ‘‘བུདྡྷོཏི ཡོ སོ བྷགཝཱ སཡམྦྷཱུ ཨནཱཙརིཡཀོ’’ཏི (མཧཱནི. ༡༩༢; ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཏྠུཏིགཱཐཱནིདྡེས ༩༧; པཊི. མ. ༡.༡༦༡). པརིཡཱཡཝཙནཾ ཝེཝཙནགྒཧཎཾ ཡཐཱ ‘‘པཉྙཱ པཛཱནནཱ’’ཏི (དྷ. ས. ༡༦). ཝིཙཡཡུཏྟིཙཏུབྱཱུཧཔརིཝཏྟནཧཱརེཀདེསསངྒཧིཏཱ, ཝེཝཙནཧཱརསངྒཧིཏཱ ཙཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏེ ཨིདྷ ཀཏིཔཡཧཱརསངྒཧིཏཱ’’ཏི.
ཨཏྟནོ ཕལཾ དྷཱརེཏཱིཏི དྷམྨོཏི ཧེཏུནོ དྷམྨབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. ཉཱཔཀཧེཏཱུཔི ཉཱཎཀརཎཊྛེན ཀཱརཀེ པཀྑིཔིཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཀཱརཀོ སམྤཱཔཀོཏི དུཝིདྷོ’’ཏི. པུན ཙཀྑུབཱིཛཱདིནིབྦཏྟཀམེཝ ཀཱརཎཾ ཀཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘པུན…པེ… ཏིཝིདྷོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘ཏཡོ ཀུསལཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ. ས. ༡༠༥༩-༡༠༦༠) ཨཱགཏཱ ཨལོབྷཱདཡོ, ལོབྷཱདཡོ ཙ ཧེཏུཧེཏུ ནཱམ. ‘‘ཙཏྟཱརོ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, མཧཱབྷཱུཏཱ ཧེཏུ, ཙཏྟཱརོ མཧཱབྷཱུཏཱ པཙྩཡོ རཱུཔཀྑནྡྷསྶ པཉྙཱཔནཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༣.༨༦) ཨཱགཏོ པཙྩཡཧེཏུ ནཱམ. ཀུསལཱཀུསལཾ ཀམྨཾ ཨཏྟནོ ཝིཔཱཀཾ པཏི ཨུཏྟམཧེཏུ ནཱམ. ཙཀྑཱདིབཱིཛཱདི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཨངྐུརཱདཱིནཾ ཨསཱདྷཱརཎཧེཏུ ནཱམ. ཀུསལཱཀུསལཱནཾ སཏིཔི པཙྩཡདྷམྨབྷཱཝེ ཨིཊྛཱནིཊྛཕལཝིསེསཧེཏུབྷཱཝདསྶནཏྠཾ ཝིསུཾ གཧཎཾ, སདྡམགྒཱནཾ པན ཉཱཔཀསམྤཱཔཀཧེཏུབྷཱཝདསྶནཏྠནྟི དཊྛབྦཾ. ཨངྐུརཱདིཀསྶ ཨསཱདྷཱརཎཧེཏུ བཱིཛཱདིསམཱནཛཱཏིཡཧེཏུཏཱཡ སབྷཱགཧེཏུ ¶ . སཱདྷཱརཎཧེཏུ བྷུསསལིལཱདིཨསམཱནཛཱཏིཡཏཱཡ ཨསབྷཱགཧེཏུ. ཨིནྡྲིཡབདྡྷསནྟཱནིཀོ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཧེཏུ, ཨིཏརོ བཱཧིརཧེཏུ. ཀེཙི པན ‘‘སསནྟཱནིཀོ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཧེཏུ, ཨིཏརོ བཱཧིརཧེཏཱུ’’ཏི ཝདནྟི. པརིགྒཱཧཀོ ཨུཔཏྠམྦྷཀོ. པརམྤརཧེཏུ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡོ.
ནིབྦཱནསྶ ཨནིབྦཏྟནིཡེཔི སམུདཡཔྤཧཱནསམུདཡནིརོདྷཱནཾ ཨདྷིགམཱདྷིགནྟབྦབྷཱཝཏོ ནིབྦཱནཾ པཏི མགྒསྶ ཧེཏུབྷཱཝོ ཝིཡ མགྒཾ པཏི ནིབྦཱནསྶ ཕལབྷཱཝོ ཨུཔཙཱརསིདྡྷོཏི ཨཱཧ ‘‘ཕལཔརིཡཱཡོ ལབྦྷཏཱི’’ཏི.
པཊིཔཛྫམཱནབྷཱུམི མགྒདྷམྨཱ. པཊིཔནྣབྷཱུམི ཕལདྷམྨཱ.
ཀིཙྩཏོཏི ¶ སརསཏོ. ལཀྑཎཏོཏི ཨུཔལཀྑཎཏོ. སཱམཉྙཏོཏི སམཱནབྷཱཝཏོ. ཏེན སམཱནཧེཏུཏཱ, སམཱནཕལཏཱ, སམཱནཱརམྨཎཏཱ ཙ གཧིཏཱ ཧོཏཱིཏི. ཏཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ལཀྑཎཧཱརནིདྡེསཝཎྞནཱཡཾ ཝུཏྟམེཝ.
ཨཔིཙེཏྠ སམྤཡོགཝིཔྤཡོགཝིརོདྷཔཀརཎལིངྒསདྡནྟརསནྣིདྷཱནསཱམཏྠིཡཱདཱིནམྤི ཝསེན ནཡཝིབྷཱགོ ཝེདིཏབྦོ. ཏཏྠ སམྤཡོགཏོ ཏཱཝནཡཝིབྷཱགོ – ‘‘ནཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨཉྙཾ ཨེཀདྷམྨམྤི སམནུཔསྶཱམི, ཡཾ ཨེཝཾ ལཧུཔརིཝཏྟཾ, ཡཐཡིདཾ ཙིཏྟ’’ནྟི (ཨ. ནི. ༡.༤༨) ཙིཏྟསྶ ལཧུཔརིཝཏྟིཏཱ གཧིཏཱ, ཏཾསམྤཡོགཏོ ཙེཏསིཀཱནམྤི གཧིཏཱཝ ཧོཏི ཨཉྙཏྠ ནེསཾ ཙིཏྟེན སམྤཡོགདཱིཔནཏོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘སཉྙིནོ’’ཏི. སཉྙཱསཧིཏཏཱཝཙནེན ཧི ནེསཾ ཝེདནཱཙེཏནཱདིཝནྟཏཱཔི སམྤཡོགཏོ དཱིཔིཏཱ ཧོཏི.
ཝིཔྤཡོགཏོ – ‘‘ཨཧེཏུཀཱ’’ཏི. ཧེཏུསམྤཡུཏྟཱ ཧི དྷམྨཱ ‘‘སཧེཏུཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཱཏི ཏབྦིདྷུརཱ དྷམྨཱ ཝིཔྤཡོགཏོ ‘‘ཨཧེཏུཀཱ’’ཏི ཝུཏྟཱཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨསཉྙིནོ’’ཏི. སཉྙཱཝིཔྤཡུཏྟཱ ཧི དྷམྨཔཝཏྟི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ, ན སཉྙཱཡ ཨབྷཱཝམཏྟནྟི ཝིཉྙཱཡཏི.
ཝིརོདྷཏོ – ‘‘ཨཊྛམཀོ (ཡམ. ༣.ཨིནྡྲིཡཡམཀཔཱལི༹.༤༣༩), སདྡྷཱནུསཱརཱི’’ཏི (པུ. པ. མཱཏིཀཱ ༧.༣༦) ཙ ཝུཏྟེ ཏཾ སནྟཏིཡཾ སཾཡོཛནཏྟཡཔྤཧཱནཾ ཝིཉྙཱཡཏི, ཏཐཱ ‘‘སཏི ཝཱ ཨུཔཱདིསེསེ ཨནཱགཱམིཏཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༤༠༤; མ. ནི. ༡.༡༣༧) ཝུཏྟེ པཉྩོརམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཔྤཧཱནཾ ¶ , ‘‘དིཊྛེཝ དྷམྨེ ཨཉྙཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༤༠༤; མ. ནི. ༡.༡༣༧) ཝུཏྟེ ཨནཝསེསསཾཡོཛནཔྤཧཱནཾ ཝིཉྙཱཡཏི.
པཀརཎཏོ – ‘‘ཨབྱཱཀཏཱ དྷམྨཱ’’ཏི (དྷ. ས. མཱཏིཀཱ). ཨདྷིཀཱརཏོ ཧི ཀུསལཱཀུསལབྷཱཝེན ན ཀཐིཏཱཏི ཉཱཡཏི. ‘‘ཨུཔདྷཱི ཧི ནརསྶ སོཙནཱ’’ཏི (སཾ. ནི. ༡.༡༢, ༡༤༤) ཙ. བཱཧིརཱ ཧི དྷམྨཱ ཨིདྷ ‘‘ཨུཔདྷཱི’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཝིཉྙཱཡཏི.
ལིངྒཏོ – ‘‘སཱིཏེནཔི རུཔྤཏི, ཨུཎྷེནཔི རུཔྤཏཱི’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༣.༧༩). སཱིཏཱདིགྒཧཎེན ཧི ལིངྒེན བྷཱུཏུཔཱདཱཡཔྤཀཱརསྶེཝ དྷམྨསྶ རཱུཔབྷཱཝོ, ན ཨིཏརསྶ.
སདྡནྟརསནྣིདྷཱནཏོ – ‘‘ཀཱཡཔསྶདྡྷི, ཀཱཡཱཡཏན’’ནྟི. ‘‘ཡཱ ཝེདནཱཀྑནྡྷསྶཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནཏོ ཧི པུརིམོ ཀཱཡསདྡོ སམཱུཧཝཱཙཱི, ཨིཏརོ ཨཱཡཏནསདྡསནྣིདྷཱནཏོ པསཱདཝཱཙཱི.
སཱམཏྠིཡཏོ ¶ – ‘‘སབྦཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨཱདིཏྟཾ (སཾ. ནི. ༤.༢༨; མཧཱཝ. ༥༤), སབྦེ ཏསནྟི དཎྜསྶཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༡༢༩) ཙ, ཏཐཱ ‘‘སབྦཱཝནྟཾ ལོཀཾ མེཏྟཱསཧགཏེན ཙེཏསཱ…པེ… ཕརིཏྭཱ ཝིཧརཏཱི’’ཏིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༥༥༦; ༣.༣༠༨; མ. ནི. ༡.༧༧, ༢༣༢, ༤༥༩, ༥༠༩; ༢.༣༠༩; ༣.༢༣༠; ཝིབྷ. ༦༤༢). ཨེཏྠ ཧི སཏིཔི སབྦསདྡསྶ ཨནཝསེསསཏྟཝཱཙཀཏྟེ ཨཱདིཏྟཏཱ སཱཔེཀྑསྶེཝ ཨཏྠསྶ ཝཱཙཀཏྟཱ པདེསཝཱཙཱི སབྦསདྡོ, ལོཀསདྡོཔི སཏྟཝཱཙཱི. སཏྟཱརམྨཎཱ ཧི ཨཔྤམཉྙཱཏི. ཏཐཱ ‘‘མཱཏརཾ པིཏརཾ ཧནྟྭཱ’’ཏི (དྷ. པ. ༢༩༤-༢༩༥) སབྦེན སབྦཾ ཧི སཔཊིཀྑེཔཏོ, མཱཏུཔིཏུགྷཱཏཀམྨསྶ ཙ མཧཱསཱཝཛྫཏཱཔཝེདནཏོ, ཨིདྷ ཙ ཏདནུཉྙཱཡ ཀཏཱཡ མཱཏུཔིཏུཊྛཱནིཡཱ ཏཱདིསཱ ཀེཙི པཱཔདྷམྨཱ ཝེནེཡྻཝསེན གཧིཏཱ ཝིཉྙཱཡཏི. ཀེ པན ཏེཏི? ཏཎྷཱམཱནཱ. ཏཎྷཱ ཧི ཛནནཱི སཏྟཱནཾ. ‘‘ཏཎྷཱ ཛནེཏི པུརིས’’ནྟི (སཾ. ནི. ༡.༥༥-༥༧) ཧི ཝུཏྟཾ. པིཏུཊྛཱནིཡོ མཱནོ ཏཾ ནིསྶཱཡ ཨཏྟསམྤགྒཎྷཏོ ‘‘ཨཧཾ ཨསུཀསྶ རུཉྙོ, རཱཛམཧཱམཏྟསྶ ཝཱ པུཏྟོ’’ཏི ཡཐཱ. སཱམཏྠིཡཱདཱིནནྟི ཨཱདིསདྡེན དེསཔཀཏིཨཱདཡོ སངྒཡ྄ཧནྟི.
ལབྦྷམཱནཔདཏྠནིདྡྷཱརཎམུཁེནཱཏི ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ སུཏྟེ ལབྦྷམཱནཨསྶཱདཱདིཧཱརཔདཏྠནིདྡྷཱརཎདྭཱརེན. ཡཐཱལཀྑཎནྟི ཡཾ ཡཾ ལཀྑཎཾ, ལཀྑཎཱནུརཱུཔཾ ཝཱ ཡཐཱལཀྑཎཾ. ཧེཏུཕལཱདཱིནི ཨུཔདྷཱརེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཱནི ཏེསཾ ཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིདཱནི ཧེཏུཕལཱདཡོ ཡེ ཡསྨིཾ ¶ ཧཱརེ སཝིསེསཾ ཨིཙྪིཏབྦཱ, ཏེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝིསེསཏོ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
ནིདྡེསཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༤. པཊིནིདྡེསཝཱརཝཎྞནཱ
༡. དེསནཱཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༥. ཨནྭཏྠསཉྙཏནྟི ཨཏྠཱནུགཏསཉྙབྷཱཝཾ, ‘‘དེསནཱཧཱརོ’’ཏི ཨཡཾ སཉྙཱ ཨནྭཏྠཱ ཨཏྠཱནུགཏཱཏི ཨཏྠོ.
ཨཝུཏྟམེཝཱཏི ¶ པུབྦེ ཨསཾཝཎྞིཏཔདམེཝ. ‘‘དྷམྨཾ ཝོ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༣.༤༢༠) ཝཙནསྶ སམྦནྡྷཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཏྠ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེཔིཊཀསྶ ཧི བུདྡྷཝཙནསྶ སཾཝཎྞནཱལཀྑཎཾ ནེཏྟིཔྤཀརཎཾ, ཏཉྩ པརིཡཏྟིདྷམྨསངྒཱཧཀེ སུཏྟཔདེ སཾཝཎྞེཏབྦབྷཱཝེན གཧིཏེ གཧིཏམེཝ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘དེསནཱཧཱརེན…པེ… དསྶེཏཱི’’ཏི.
ཡེསཾ ཨསྶཱདཱདཱིནཾ ཝིབྷཛནལཀྑཎོ དེསནཱཧཱརོ, ཏེ གཱཐཱཡ, ཨིདྷཱཔི ཙ ཨཱགཏེ ‘‘ཨསྶཱདཾ ཨཱདཱིནཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨུདཱཧརཎཝསེན ཝིབྷཛིཏུཾ ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ ཨསྶཱདོ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ. ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཏསྶཾ ‘‘ཨསྶཱདཱདཱིནཝཏཱ’’ཏི གཱཐཱཡཾ ཝུཏྟོ ཀཏམོ ཨསྶཱདོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘ཨསྶཱདཾ ཨཱདཱིནཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡོ ཨིདྷ ཨསྶཱདཱདཱིནཾ ཨུདྡེསོ, ཏཏྠ ཀཏམོ ཨསྶཱདོཏི ཙེཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཀམྨཀརཎཏྠབྷིནྣསྶ ཝིསཡཝིསཡིཏཱལཀྑཎསྶ ཨསྶཱདདྭཡསྶ ནིདསྶནཏྠཾ གཱཐཱདྭཡུདཱཧརཎཾ, ཏཐཱ ཀཱམཝིཔརིཎཱམལཀྑཎསྶ, ཝཊྚདུཀྑལཀྑཎསྶ ཙཱཏི དུཝིདྷསྶཱཔི ཨཱདཱིནཝསྶ ནིདསྶནཏྠཾ ‘‘ཨརིཡམགྒོ ནིབྦཱན’’ནྟི དུཝིདྷསྶཱཔི ནིསྶརཎསྶ ནིདསྶནནིདསྶནཏྠཉྩ དྭེ དྭེ གཱཐཱ ཨུདཱཧཊཱ.
དྷམྨོ ཧཝེ རཀྑཏི དྷམྨཙཱརིནྟི (ཛཱ. ༡.༡༠.༡༠༢-༡༠༣; ནེཏྟི. ༥, ༢༦, ༣༡; པེཊཀོ. ༢༢) ཨེཏྠ ¶ དྷམྨཙཱརིནོ མགྒཕལནིབྦཱནེཧི སཱཏིསཡཱརཀྑཱ སམྦྷཝཏི, སམྤཏྟིབྷཝསྶཱཔི ཝིཔརིཎཱམསངྑཱརདུཀྑཏཱཧི དུགྒཏིབྷཱཝོ ཨིཙྪིཏོཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ནིསྶརཎཾ ཨནཱམསིཏྭཱ’’ཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ནིབྦཱནཾ ཝཱ ཨུཔནིདྷཱཡ སབྦཱ ཨུཔཔཏྟིཡོ དུགྒཏཱི’’ཏི.
ཨཝེཀྑསྶཱུཏི ཝིདྷཱནཾ. ཏསྶཱ པན ཨཝེཀྑཱཡ པཝཏྟིཨཱཀཱརོ, ཝིསཡོ, ཀཏྟཱ ཙ ‘‘སུཉྙཏོ, ལོཀཾ, མོགྷརཱཛཱ’’ཏི པདཏྟཡེན ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ – ‘‘སུཉྙཏོ…པེ… ཨཱཎཏྟཱི’’ཏི. ཏཏྠ སངྑཱརཱནཾ སུཉྙཏཱ ཨནཏྟསབྷཱཝཏཱཡ, ཨཏྟསུཉྙཏཱཡ ཙ སིཡཱ. ཡཏོ ཏེ ན ཝསཝཏྟིནོ, ཨཏྟསཱརཝིརཧིཏཱ ཙ, ཡཏོ ཏེ ཨནཏྟཱ, རིཏྟཱ, ཏུཙྪཱ ཙ ཨཏྟནཱ, ཏདུབྷཡཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཝསཝཏྟིཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨེཝཾ མཙྩུཏརོ སིཡཱཏི ཨེཝཾ པཊིཔཏྟིཡཱ མཙྩུཏརོ བྷཝེཡྻཱཏི ཨཏྠོ. པརིཀཔྤེཏྭཱ ཝིདྷིཡམཱནསྶ མཙྩུཏརཎསྶ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ དེསནཱཡ པཙྩཀྑཏོ སིཛ྄ཛྷམཱནཾ སཱཏིསཡཾ ཕལནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏསྶ ཡཾ…པེ… ཕལ’’ནྟི.
༦. ཨུདཱཧརཎཝསེནཱཏི ¶ ནིདསྶནཝསེན. ཏཏྠ ‘‘པུགྒལཝིབྷཱགེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཨཱདིཔུགྒལཔཡོཛིཏོ ཨསྶཱདཱདཱིསུ བྷགཝཏོ དེསནཱཝིསེསོཏི དསྶེཏི.
གྷཊིཏམཏྟནྟི སོཏདྭཱརཱནུསཱརེན མནོདྭཱརིཀཝིཉྙཱཎསནྟཱནེན ཨཱལམྦིཏམཏྟཾ. སསྶཏཱདིཨཱཀཱརསྶཱཏི སསྶཏུཙྪེདཱཀཱརསྶ. ཨིདཉྷི དྭཡཾ དྷམྨདེསནཱཡ ཙཱལེཏབྦཾ, ན ཨནུལོམིཀཁནྟི, ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎཾ ཝཱ. ཨེཏསྨིཉྷི ཙཏུཀྐེ ཨཱསཡསཱམཉྙཏཱ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘སསྶཏུཙྪེདདིཊྛཱི ཙ, ཁནྟི ཙེཝཱནུལོམིཀཱ;
ཡཐཱབྷཱུཏཉྩ ཡཾ ཉཱཎཾ, ཨེཏཾ ཨཱསཡསཉྙིཏ’’ནྟི. (ཝིསུདྡྷི. མཧཱཊཱི. ༡.༡༣༦; དཱི. ནི. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ; སཱརཏྠ. ཊཱི. ༡.པཋམམཧཱསངྒཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ, ཝེརཉྫཀཎྜཝཎྞནཱ; ཝི. ཝི. ཊཱི. ༡.ཝེརཉྫཀཎྜཝཎྞནཱ);
ཙལནཱཡཱཏི ཝིཀྑམྦྷནཱཡ. པརཱནུཝཏྟིཡཱཏི སམུཙྪེདནཱཡ. ཨུགྒྷཊིཏེ ཛཱནཱཏཱིཏི ཨུགྒྷཊིཏཉྙཱུཏི མཱུལཝིབྷུཛཱདིཔཀྑེཔེན སདྡསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ཝིཔཉྩིཏནྟི ‘‘ཝིསམཾ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ པརིཝཏྟནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༧༠) ཝིཡ བྷཱཝནཔུཾསཀནིདྡེསོཏི ཨཱཧ ¶ ‘‘མནྡཾ སཎིཀ’’ནྟི. ནིསྶརཎཨཱདཱིནཝནིསྶརཎཨསྶཱདཱདཱིནཝནིསྶརཎཱནཾ ཝིབྷཱཝནཱ ཝེནེཡྻཏྟཡཝིནཡནསམཏྠཱ.
ཙཏྟཱརོཏི ཨསྶཱདོ ཙ ཨཱདཱིནཝོ ཙ ཨསྶཱདོ ཨཱདཱིནཝོ ཙ ཨསྶཱདོ ནིསྶརཎཉྩཱཏི ཨེཏེ ཙཏྟཱརོ. ཡདི ནིསྶརཎཝིབྷཱཝནཱ ཝེནེཡྻཝིནཡནསམཏྠཱ, ཀསྨཱ པཉྩམོ ན གཧིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཱདཱིནཝཱཝཙནཏོ’’ཏི. ཡདི ཧི ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཾ སནྡྷཱཡ ཨཡཾ ནཡོ ཝུཙྩཏི, ནིསྶརཎམཏྟེན སིདྡྷཾ སིཡཱ. ཨཐ ཝིཔཉྩིཏཉྙུཾ, ནེཡྻཾ ཝཱ, ཨཱདཱིནཝོ ཙ ནིསྶརཎཉྩ ཨསྶཱདོ ཙ ཨཱདཱིནཝོ ནིསྶརཎཉྩ ཝཏྟབྦོ སིཡཱ? ཏཐཱ ཨཔྤཝཏྟཏྟཱ ན གཧིཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཱདཱིནཝཱཝཙནཏོ’’ཏིཨཱདི. དེསནནྟི སཱམཉྙཏོ གཧིཏཾ ‘‘སུཏྟེཀདེསཾ གཱཐཾ ཝཱ’’ཏི ཝིསེསེཏི. པདཔརམཨགྒཧཎཉྩེཏྠ སཨུཔཱཡསྶ ནིསྶརཎསྶ ཨནཱམཊྛཏྟཱ.
‘‘ཀལྱཱཎ’’ནྟི ཨིམིནཱ ཨིཊྛཝིཔཱཀོ, ‘‘པཱཔཀ’’ནྟི ཨནིཊྛཝིཔཱཀོ ཨདྷིཔྤེཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཡཾ ཨསྶཱདོ, ཨཡཾ ཨཱདཱིནཝོ’’ཏི. ལཱབྷཱདཱིནཾ པུཉྙཕལཏྟཱ ཏདནུརོདྷཾ ཝཱ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཡཾ ཨསྶཱདོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏབྦིཔརིཡཱཡེན ཨལཱབྷཱདཱིནཾ ཨཱདཱིནཝཏཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཀཱམཱཏི ¶ ཀིལེསཀཱམསཧིཏཱ ཝཏྠུཀཱམཱ. ཝིརཱུཔརཱུཔེནཱཏི ཨཔྤཏིརཱུཔཱཀཱརེན. མཐེནྟཱིཏི མདྡནྟི. པབྦཛིཏོམྷཱིཏི པབྦཛྫཾ ཨུཔགཏོ ཨམྷི. ཨཔཎྞཀནྟི ཨཝིརཛ྄ཛྷནཀཾ. སཱམཉྙནྟི སམཎབྷཱཝོ. སམིཏཔཱཔབྷཱཝོཡེཝ སེཡྻོ སུནྡརཏརོ.
ཏཏྠ ‘‘ཀཱམཱ ཧི ཙིཏྲཱ མདྷུརཱ མནོརམཱ’’ཏི ཨཡཾ ཨསྶཱདོ, ‘‘ཝིརཱུཔརཱུཔེན མཐེནྟི ཙིཏྟ’’ནྟི ཨཡཾ ཨཱདཱིནཝོ, ‘‘ཨཔཎྞཀཾ སཱམཉྙ’’ནྟི ཨིདཾ ནིསྶརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཡཾ…པེ… ནིསྶརཎཉྩཱ’’ཏི.
ཕལཱདཱིནཾ ཨེཀཀཝསེན ཙ ཏིཀཝསེན ཙ པཱལི༹ཡཾ ཨུདཱཧཊཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘དུཀཝསེནཔཱི’’ཏི.
སུཁཱ པཊིཔདཱ, དུཀྑཱ པཊིཔདཱཏི ཡཱ དྭེ པཊིཔདཱ, ཏཱསུ ཨེཀེཀཱ དནྡྷཁིཔྤཱབྷིཉྙཏཱཡ དྭེ དྭེ ཧོནྟཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཊིཔདཱབྷིཉྙཱཀཏོ ཝིབྷཱགོ པཊིཔདཱཀཏོ ཧོཏཱི’’ཏི. ཀཏཔུབྦཀིཙྩསྶ པཐཝཱིཀསིཎཱདཱིསུ སབྦཔཋམཾ ‘‘པཐཝཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཝཏྟམནསིཀཱརོ པཋམསམནྣཱཧཱརོ. ཨུཔཙཱརནྟི ཨུཔཙཱརཛ྄ཛྷཱནཾ. པཊིཔཛྫིཏབྦཏཱཡ ཛྷཱནམྤི ‘‘པཊིཔདཱ’’ཏི ¶ ཝུཙྩཏི. ཏདཉྙཱ ཧེཊྛིམཔཉྙཏོ ཨདྷིཀཱ པཉྙཱཏི ཀཏྭཱ ‘‘ཨབྷིཉྙཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ཀིལེསེཏི ནཱིཝརཎཔྤཀཱརེ, ཏཾསཧགཏཀིལེསེ ཙ. ཨངྒཔཱཏུབྷཱཝནྟི ཝིཏཀྐཱདིཛྷཱནངྒཔཊིལཱབྷཾ.
ཨབྷིནིཝིསནྟོཏི པཊྛཔེནྟོ. རཱུཔཱརཱུཔཾ པརིགྒཎྷནྟོཏི རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨེ ལཀྑཎཱདཱིཧི པརིཙྪིནྡིཏྭཱ གཎྷནྟོ. པརིགྒཧིཏརཱུཔཱརཱུཔསྶ མགྒཔཱཏུབྷཱཝདནྡྷཏཱ ཙ ནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱནཱདཱིནཾ ཀིཙྪསིདྡྷིཡཱ སིཡཱཏི ན རཱུཔཱརཱུཔཔརིགྒཧཀིཙྪཏཱཡ ཨེཝ དུཀྑཱཔཊིཔདཏཱ ཝཏྟབྦཱཏི ཙེ? ན, ནཱམརཱུཔཝཝཏྠཱཔནཱདཱིནཾ པཙྩནཱིཀཀིལེསམནྡཏཱཡ སུཁསིདྡྷིཡམྤི ཏཐཱསིདྡྷཝིཔསྶནཱསཧགཏཱནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ མནྡཏཱཡ མགྒཔཱཏུབྷཱཝཏོ. རཱུཔཱརཱུཔཾ པརིགྒཧེཏྭཱཏི ཨཀིཙྪེནཔི པརིགྒཧེཏྭཱ, ཀིཙྪེན པརིགྒཧིཏེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. ཨེཝཾ སེསེསུཔི. ནཱམརཱུཔཾ ཝཝཏྠཱཔེནྟོཏི ‘‘ནཱམརཱུཔམཏྟམེཏཾ, ན ཨཉྙོ ཀོཙི སཏྟཱདིཀོ’’ཏི ཝཝཏྠཱཔནཾ ཀརོནྟོ. ཀཏརོ པནེཏྠ ཝཱརོ ཡུཏྟརཱུཔོཏི? ཡོ ཀོཙི སཀིཾ, དྭིཀྑཏྟུཾ, ཨནེཀསཏཀྑཏྟུནྟི ཨེཝམཱདཱིསུ ཧི ཝིཀྑམྦྷནཝཱརེསུ སཀིཾ, དྭིཀྑཏྟུཉྩ ཝིཀྑམྦྷནཝཱརོ སུཁཱ པཊིཔདཱ ཨེཝ, ན ཏཏོ ཨུདྡྷཾ སུཁཱ པཊིཔདཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏིཀྑཏྟུཾ ཝིཀྑམྦྷནཝཱརཏོ ¶ པཊྛཱཡ དུཀྑཱ པཊིཔདཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཔིཙ ཀལཱཔསམྨསནཱཝསཱནེ ཨུདཡབྦཡཱནུཔསྶནཱཡ ཨུཔྤནྣསྶ ཝིཔསྶནུཔཀྐིལེསསྶ ཏིཀྑཏྟུཾ ཝིཀྑམྦྷནེན ཀིཙྪཏཱཝཱརོ དུཀྑཱ པཊིཔདཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེཏྠ དནྡྷཏྟཱ པཊིཔདཱཡ ཨེཏསྶ ཨཀིཙྪཏྟེཔི པུརིམཱནཾ ཀིཙྪཏྟེ དུཀྑཱཔཊིཔདཏཱ ཝུཏྟནཡཱཝ. ཡསྶ པན སབྦཏྠ ཨཀིཙྪཏཱ, ཏསྶ པརམུཀྐཾསགཏཱ སུཁཱ པཊིཔདཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཡཐཱ ནཱམརཱུཔཔརིགྒཧཀིཙྪཏཱཡ མགྒཔཱཏུབྷཱཝདནྡྷཏཱཡ དུཀྑཱ པཊིཔདཱ དནྡྷཱབྷིཉྙཱ ཝུཏྟཱ, ཏཐཱ ཏབྦིཔརིཡཱཡེན ཙཏུཏྠཱི, ཏདུབྷཡཝོམིསྶཏཱཝསེན དུཏིཡཱ, ཏཏིཡཱ ཙ ཉཱཏབྦཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨིམིནཱ…པེ… ཝེདིཏབྦཱ’’ཏི. ཝཊྚདུཀྑཏོ ནིཡྻཱནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ‘‘ཝིཔསྶནཱཔཀྑིཀཱ ཨེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཧེཏུཔཱཡཕལེཧཱིཏི ཨེཏྠ ཏཎྷཱཙརིཏཏཱ, མནྡཔཉྙཏཱ ཙ པཋམཱཡ པཊིཔདཱཡ ཧེཏུ, ཏཎྷཱཙརིཏཏཱ, ཨུདཏྠཔཉྙཏཱ ཙ དུཏིཡཱཡ, དིཊྛིཙརིཏཏཱ, མནྡཔཉྙཏཱ ཙ ཏཏིཡཱཡ, དིཊྛིཙརིཏཏཱ, ཨུདཏྠཔཉྙཏཱ ཙ ཙཏུཏྠིཡཱ. ཨུཔཱཡོ པན ཡཐཱཀྐམཾ སཏིསམཱདྷིཝཱིརིཡཔཉྙིནྡྲིཡཱནི ¶ , སཏིཔཊྛཱནཛྷཱནསམྨཔྤདྷཱནསཙྩཱནི ཙ ཨུཔནིསྶཡབྷཱུཏཱནི. ཕལཾ ཝཊྚདུཀྑཏོ ནིཡྻཱནཾ.
སམཱདྷིམུཁེནཱཏི སམཱདྷིམུཁེན བྷཱཝནཱནུཡོགེན. ཏེནེཝཱཧ ‘‘སམཐཔུབྦངྒམཱཡ ཝིཔསྶནཱཡཱ’’ཏི. ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ ནེཏྟིཔྤཀརཎེ. ཝཀྑཏི ‘‘རཱགཝིརཱགཱ ཙེཏོཝིམུཏྟི སེཀྑཕལ’’ནྟི, ‘‘རཱགཝིརཱགཱ ཙེཏོཝིམུཏྟིཀཱམདྷཱཏུསམཏིཀྐམ’’ནྟི ཙ. སོཏི ཨནཱགཱམཱི.
ཏེནཱཏི པཊིཔཀྑེན. ཏཏོཏི པཊིཔཀྑཏོ. སམཱནཱདྷིཀརཎཝསེན ཙ ཙེཏོཝིམུཏྟིསདྡཱནཾ སམཱསཾ ཀཏྭཱ བྷིནྣཱདྷིཀརཎཝསེན ཝཏྟུཾ ‘‘ཨཐ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. པུན ‘‘ཙེཏསོ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཉྙཔདཏྠཝསེན ཙེཏོཝིམུཏྟིཔདཱནཾ སམཱསཾ དསྶེཏི. ཝིཉྙཱཎཔརིཡཱཡེན ཙེཏོ-སདྡེན ཝུཏྟཡོཛནཱ ན སམྦྷཝཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱསམྦྷཝ’’ནྟི.
ཧཱ-སདྡོ གཏིཨཏྠོ, གཏི ཙེཏྠ ཉཱཎགཏི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཧཱཏབྦཱཏི གམེཏབྦཱ’’ཏི. ནེཏབྦཱཏི ཉཱཔེཏབྦཱ.
༧. ཏནྟི ¶ པུགྒལཝིབྷཱགཾ. ཉཱཎཝིབྷཱགེནཱཏི སུཏམཡཱདིཉཱཎཔྤབྷེདེན. ནིབྦཏྟནནྟི ཨུཔྤཱདནཾ. ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཏཱཏིཨཱདིཔུགྒལཝིབྷཱགབྷཱུཏེ དེསནཱབྷཱཛནེ. དེསནཱཡནྟི སུཏྟེ. ཏཾ དསྶེཏུནྟི ཏཾ པུགྒལཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ. ‘‘སྭཱཡཾ ཧཱརོ ཀཐཾ སམྦྷཝཏཱི’’ཏི ཀེཙི པཋནྟི.
སཱཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརདྷམྨཏྠཱནཾ ཝཱིམཾསནཔཉྙཱ. ཨདྷིཀཱརཏོཏི ‘‘སཏྠཱ ཝཱ དྷམྨཾ དེསཡཏཱི’’ཏིཨཱདིཨདྷིཀཱརཏོ. སཱམཏྠིཡཏོ ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཨཱདིཝེནེཡྻཝིནཡནསམཏྠབྷཱཝཏོ. པརིཡཏྟིདྷམྨསྶ ཨུཔདྷཱརཎནྟི ཨེཏྠཱཔི ‘‘ཨདྷིཀཱརཏོ སཱམཏྠིཡཏོ ཝཱ’’ཏི ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ.
‘‘ཝཱིམཾསཱདིཔརིཡཱཡཝཏཱི པཋམཝིཀཔྤཝསེན, ཝཱིམཾསཱདིཝིབྷཱགཝཏཱི དུཏིཡཝིཀཔྤཝསེན, ཙིནྟཱཡ ཧེཏུབྷཱུཏཱཡ ནིབྦཏྟཱ ཙིནྟཱམཡཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན སཀྐཱ ཡོཛེཏུནྟི ཨཱཧ ‘‘སེསཾ ཝུཏྟནཡམེཝཱ’’ཏི.
སུཏཙིནྟཱམཡཉཱཎེསཱུཏི སུཏམཡཉཱཎེ ཙ ཙིནྟཱམཡཉཱཎེ ཙ སུཏཙིནྟཱམཡཉཱཎེསུ ཙ སུཏཙིནྟཱམཡཉཱཎེསཱུཏི ཨེཀདེསསརཱུཔེཀསེསོ ཝེདིཏབྦོ. ཙིནྟཱམཡཉཱཎེཡེཝ ཧི པཏིཊྛིཏཱ མཧཱབོདྷིསཏྟཱ ¶ ཙརིམབྷཝེ ཝིཔསྶནཾ ཨཱརབྷནྟི, ཨིཏརེ སུཏཙིནྟཱམཡཉཱཎེསཱུཏི. ཏེཧཱིཏི ཏཐཱ པཋནྟེཧི. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘ཨུཔཱདཱརཱུཔཾ པརིགྒཎྷཱཏི, ཨརཱུཔཾ པརིགྒཎྷཱཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཊིཔདཱཀཐཱཡཾ (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༥) ཝུཏྟནཡེན.
༨. པརཏོ གྷོསོ པཙྩཡབྷཱུཏོ ཨེཏིསྶཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ‘‘པཙྩཏྟསམུཊྛིཏེན ཙ ཡོནིསོམནསིཀཱརེནཱ’’ཏི ཨིདཾ ཨཱཝུཏྟིནཡེན དུཏིཡཾ ཨཱཝཊྚཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏེན སཱཝཀཱནཾ བྷཱཝནཱམཡཉཱཎུཔྤཏྟི སངྒཧིཏཱ ཧོཏི. སཱཝཀཱནམེཝ ཝཱ ཉཱཎུཔྤཏྟི ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཨཱདིཝིབྷཱགཀཐནཏོ. ཨེཏསྨིཾ པཀྑེ པུབྦེ ཝུཏྟཨེཀསེསནཡོཔི པཊིཀྑིཏྟོ དཊྛབྦོ. ‘‘ཨཱསཡཔཡོགཔབོདྷསྶ ནིཔྥཱདིཏཏྟཱ’’ཏི ཨེཏེན པཙྪིམཙཀྐདྭཡཔརིཡཱཔནྣཱནི པུབྦཧེཏུསངྒཧཱནི སུཏཙིནྟཱམཡཉཱཎཱནི སནྡྷཱཡ ‘‘ཨིམཱ དྭེ པཉྙཱ ཨཏྠཱི’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི. ཨཏྠིབྷཱཝོ ཙེཏཱསཾ པཊིཔཀྑེན ཨནུཔདྡུཏཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨཔརིཀྑཏཏྟཱ ཨནབྷིསངྑཏཏྟཱ. སུཏམཡཉཱཎསྶཱཔི པུརིམསིདྡྷསྶ.
༩. དེསནཱཔཊིཔདཱཉཱཎཝིབྷཱགེཧཱིཏི ¶ ནིསྶརཎདེསནཱདིདེསནཱཝིབྷཱགེཧི, དུཀྑཱཔཊིཔདཱདིཔཊིཔདཱཝིབྷཱགེཧི, སུཏམཡཉཱཎཱདིཉཱཎཝིབྷཱགེཧི.
ཨཝསིཊྛཔཱརིསཛྫེནཱཏི ཁཏྟིཡགཧཔཏིཔརིསཔརིཡཱཔནྣེན. ཨཊྛནྣནྟི ཁཏྟིཡཔརིསཱ བྲཱཧྨཎགཧཔཏིསམཎཙཱཏུམཧཱརཱཛིཀཏཱཝཏིཾསམཱརབྲཧྨཔརིསཱཏི ཨིམཱསཾ ཨཊྛནྣཾ.
སམཏྠེཏཱིཏི སམཏྠཾ སམྦནྡྷཏྠཾ ཀརོཏི.
ཏམེཝ དྭཱདསཔདབྷཱཝཾ དཱིཔེཏྭཱཏི སམྦནྡྷོ. ཏདཏྠསྶཱཏི ཚཚཀྐཔརིཡཱཡཏྠསྶ (མ. ནི. ༣.༤༢༠ ཨཱདཡོ). སབྦཔརིཡཏྟིདྷམྨསངྒཱཧཀཏྟཱ ཚཚཀྐཔརིཡཱཡསྶ, ཏདཏྠསྶ ཙ དྷམྨཙཀྐཔྤཝཏྟེན སུཏྟེན (སཾ. ནི. ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ. ༡༣; པཊི. མ. ༢.༣༠) སངྒཧིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦསྶཱཔི…པེ… ཝིབྷཱཝེནྟོ’’ཏི. ཝིསཡིབྷཱཝེན བྱཉྫནཔདཱནཾ, ཝིསཡབྷཱཝེན ཨཏྠཔདཱནཾ སམྦནྡྷཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཏེསཾ…པེ… སམྦནྡྷབྷཱཝ’’ནྟི.
པདཱཝཡཝོ ཨཀྑརཱནི. པདཏྠོཏི པདཏྠཱཝཡཝོ. པདཏྠགྒཧཎསྶཱཏི པདཏྠཱཝབོདྷསྶ. ཝིསེསཱདྷཱནཾ ཝིསེསུཔྤཏྟི. ཝཱཀྱབྷེདེཏི ཝཱཀྱཝིསེསེ. ཙིཏྟཔརིཏོསནཾ ཙིཏྟཱརཱདྷནཾ. བུདྡྷིནིསཱནཾ པཉྙཱཡ ཏེཛནཾ ཏིཀྑབྷཱཝཀརཎཾ. ནཱནཱཝཱཀྱཝིསཡཏཱཔི སིདྡྷཱ ཧོཏི པདཱདཱིཧིཔི སངྐཱསནསྶ སིདྡྷཏྟཱ ¶ . ཨེཀཝཱཀྱཝིསཡཏཱཡ ཧི ཨཏྠཔདཱནཾ སངྐཱསནཱདཡོ ཡཐཱཀྐམཾ ཨཀྑརཱདིཝིསཡཱ ཨེཝཱཏི ནིཡམོ སིཡཱ. ཨེཏེནཱཏི ཨཏྠཔདཱནཾ ནཱནཱཝཱཀྱཝིསཡཏྠེན.
ཨུགྒྷཊནཱདིཨཏྠཱནཱིཏི ཨུགྒྷཊནཝིཔཉྩནནཡནཔྤཡོཛནཱནི.
༡༠. ཨུཔཏིཊྛཏི ཨེཏྠཱཏི ཨུཔཊྛིཏནྟི ཨུཔཊྛིཏསདྡསྶ ཨདྷིཀརཎཏྠཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨུཔཏིཊྛནཊྛཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཡཐཱ ‘‘པདཀྐནྟ’’ནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིདཾ ནེས’’ནྟིཨཱདི. པཊིཔཏྟིདེསནཱགམནེཧཱིཏི པཊིཔཏྟིགམནདེསནཱགམནེཧི. ‘‘ཀིཙྪཾ ཝཏཱཡཾ ལོཀོ ཨཱཔནྣོ ཛཱཡཏི ཙ…པེ… ཛརཱམརཎསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཛརཱམརཎཏོ པཊྛཱཡ པཊིཙྩསམུཔྤཱདམུཁེན ཝིཔསྶནཾ ཨབྷིནིཝིསིཏྭཱ མཧཱགཧནཾ ཚིནྡིཏུཾ ནིསཱནསིལཱཡཾ ཕརསུཾ ནིསེནྟོ ཝིཡ ཀིལེསགཧནཾ ཚིནྡིཏུཾ ལོཀནཱཐོ ཉཱཎཕརསུཾ ཏེཛེནྟོ བུདྡྷབྷཱཝཱཡ ཧེཏུསམྤཏྟིཡཱ པརིཔཱཀགཏཏྟཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཱདྷིགམཱཡ ཝིཔསྶནཱགབྦྷཾ ¶ གཎྷཱཔེནྟོ ཨནྟརནྟརཱ ནཱནཱསམཱཔཏྟིཡོ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཨནུཔདདྷམྨཝིཔསྶནཱཝསེན ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརསངྑཱརེ སམྨསནྟོ ཚཏྟིཾསཀོཊིསཏསཧསྶམུཁེན ཡཾ ཉཱཎཾ པཝཏྟེསི, ཏཾ ‘‘མཧཱཝཛིརཉཱཎ’’ནྟི ཝདནྟི. ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ‘‘ཙཏུཝཱིསཏིཀོཊིསཏསཧསྶསམཱཔཏྟིསཉྩཱརིམཧཱཝཛིརཉཱཎ’’ནྟི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༣.༡༤༡) ཨཱགཏཾ, ཏཾ དེཝསིཀཾ ཝལ༹ཉྫནཀསམཱཔཏྟཱིནཾ པུརེཙརཱནུཙརཉཱཎཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཡཾ པན ཝཀྑཏི ‘‘ཉཱཎཝཛིརམོཧཛཱལཔདཱལན’’ནྟི, ཏཾ སཧ ཝིཔསྶནཱཡ མགྒཉཱཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཨེཏཾ བྲཧྨཙརིཡནྟི སཱསནབྲཧྨཙརིཡཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཏཾ དསྶེནྟོ ‘‘བྲཧྨུནོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
དེསནཱཡཱཏི ཀརཎཏྠེ ཨིདཾ ཀརཎཝཙནཾ. ནིཡུཏྟོཏི ཨེཏྠ ཧེཏུཨཏྠོ ཨནྟོནཱིཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཡོཛིཏོ’’ཏི ཨཱཧ.
དེསནཱཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༢. ཝིཙཡཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༡༡. ཛཱཏིལིངྒཀཱལསཱདྷནཝིབྷཏྟིསངྑྱཱཝིསེསཱདིཏོ སདྡཏོ པདཝིཙཡོ ཀཱཏབྦོ. ཏཏྠ ཀརིཡམཱནོ ཙ ཡཐཱསབྷཱཝནིརུཏྟིཡཱ ཨེཝ ཀཏོ སུཀཏོ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨིདཾ ནཱམཔདཾ ¶ …པེ… ཨཡཾ སདྡཏོ པདཝིཙཡོ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘སོ པནཱཡ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཝཏྟབྦཨཏྠསཾཝཎྞནཱཏི ཏཾཏཾཔདཝཙནཱིཡསྶ ཨཏྠསྶ བྷེདཾ ཝཏྭཱ པརིཡཱཡེཧི ཝིཝརིཏྭཱ ཀཐནཾ.
ཝིཙིཡམཱནསྶ སུཏྟཔདསྶཱཏི པུཙྪཱཝསེན པཝཏྟསུཏྟཔདསྶ. ‘‘སུཏྟནྟརཔདཱནིཔི པུཙྪཱཝསེནེཝ པཝཏྟཱནཱི’’ཏི ཝདནྟི ‘‘ན སབྦམྤི སུཏྟཔད’’ནྟི. ཨེཀསྶེཝ པདསྶ སམྦྷཝནྟཱནཾ ཨནེཀེསཾ ཨཏྠཱནཾ ཨུདྡྷཱརོ ཨཏྠུདྡྷཱརོ. ཨེཀསྶེཝ པན ཨཏྠསྶ སམྦྷཝནྟཱནཾ ཨནེཀེསཾ པདཱནཾ ཨུདྡྷཱརོ པདུདྡྷཱརོ. སབྦེ ཧི སཾཝཎྞིཡམཱནེ སུཏྟེ ལབྦྷམཱནེ སབྦེ པདཏྠེ. ནཝ སུཏྟནྟེཏི སུཏྟགེཡྻཱདིཝསེན ནཝཔྤཀཱརེ སུཏྟསྨིཾ ཨཱནེཏྭཱ ཝིཙིནཏཱིཏི ¶ ཡོཛནཱ. ཨཐ ཝཱ ‘‘སབྦེ ནཝ སུཏྟནྟེ’’ཏི ཨིམིནཱ པཝིཙཡལཀྑཎེན ཧཱརེན སུཏྟགེཡྻཱདཱིནི སབྦཱནིཔི ནཝཔྤཀཱརཱནི སུཏྟཱནི ཝིཙིནཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘སུཏྟགེཡྻཱདིཀེ’’ཏིཨཱདི.
‘‘ཀོསལཱནཾ པུརཱ རམྨཱ’’ཏིཨཱདིཀཱ (སུ. ནི. ༩༨༢) ཚཔཉྙཱས གཱཐཱ ཝཏྠུགཱཐཱ. ‘‘པཱརཱཡནམནུགཱཡིསྶ’’ནྟི (སུ. ནི. ༡༡༣༧ ཨཱདཡོ) པན ཨཱདིཀཱ ཨེཀཱུནཝཱིསཏི གཱཐཱ ཨནུགཱིཏིགཱཐཱ. ཨིདཾ ནཱམཾ ཀཏནྟི ཨིདཾ ‘‘པཱརཱཡན’’ནྟི ནཱམཾ ཀཏཾ. ཏེནཱཧ ‘‘པཱརཾ གམནཱིཡཱ ཨིམེ དྷམྨཱ, ཏསྨཱ ཨིམསྶ དྷམྨཔརིཡཱཡསྶ ‘པཱརཱཡནནྟྭེཝ ཨདྷིཝཙན’’’ནྟི (སུ. ནི. པཱརཱཡནཏྠུཏིགཱཐཱ; ཙཱུལ༹ནི. པཱརཱཡནཏྠུཏིགཱཐཱ ༡༤༩ ཨཱདཡོ). བུདྡྷིཡཾ ཝིཔརིཝཏྟམཱནནྟི ཨིམསྶ ཝིཙཡཧཱརཝིབྷངྒསྶ དེསནཱཀཱལེ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀཙྩཱནོ ཨཏྟནོ བུདྡྷིཡཾ ཝཏྟམཱནཾ ཀཏྭཱ ཨེཝམཱཧཱཏི ཡོཛནཱ.
ཨེཀཾསབྱཱཀརཎསྶ ཨཡནྟི ཨེཀཾསབྱཱཀརཎཱིཡཱ, ཨེཀཾསེན ཝཱ བྱཱཀཱཏབྦཏྟཱ ཨེཀཾསབྱཱཀརཎཱིཡཱ, ཨེཀཾསབྱཱཀརཎཡོགྒཱཏི ཨཏྠོ. སེསཔདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཋཔནཱིཡཱཏི ཋཔེཏབྦཏྟཱ ཨབྱཱཀརཎཱིཡཱཏི ཨཏྠོ. སམཡནྟརཔརིཙཡེན ནིཝཱརཎདྷམྨཾ པཏི སཾསཡཔཀྑནྡོ པུཙྪཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ཝིམཏིཙྪེདན’’ནྟི. པཀཏིཡཱ པན ནིཝཱརཎདྷམྨཾ ཨཛཱནནྟོ ཉཱཏུཀཱམཏཱཡ པུཙྪཏཱིཏི ཨདིཊྛཛོཏནཱཡ པུཙྪཱཔི སིཡཱ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ལོཀསྶ ནིཝཱརཎཱདཱིནི ཨཛཱནནྟེནཱ’’ཏི.
ཨེཀཝཏྠུཔརིགྒཧཱཏི ཨེཀསྶ ཨབྷིདྷེཡྻཏྠསྶ གཧཎཏོ.
ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙཀཨིནྡྲིཡཱནི ཝིཝཊྚཔཀྑེ ཋིཏསྶ སདྡྷཱདཡོ དྷམྨཱ, ཀིཾ པནེཏྠ ཨརིཡཱནམྤི ཨིནྡྲིཡལོཀེན སངྒཧོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པརིཡཱཔནྣདྷམྨཝསེནཱ’’ཏིཨཱདི.
ཀཱལ༹པཀྑཙཱཏུདྡསཱིགྷནཝནསཎྜམེགྷཔཊལཙྪཱདནཨཌྜྷརཏྟཱིནཾ ¶ ཝསེན ཙཏུརངྒསམནྣཱགཏེན. ཝིཝིཙྪཱཏི ཝིཙིཀིཙྪཱཡ. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིཙིཀིཙྪཱཧེཏཱུ’’ཏི. དུཀྑམསྶ མཧབྦྷཡནྟི ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསྶཱ’’ཏི པདཾ ‘‘ཛཔྤཱབྷིལེཔནཾ ཨསྶ བྲཱུམཱི’’ཏི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷིཏབྦནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཛཔྤཱ ཏཎྷཱ ཨསྶ ལོཀསྶཱ’’ཏི ཨཱཧ. ‘‘སབྦསཏྟཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ, ‘‘སབྦསོཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཙ ཨནྭཡཏོ, བྱཏིརེཀཏོ ཙ སཱཏིསཡཾ ཨཝིཛྫཱཡ ནཱིཝརཎབྷཱཝཾ ¶ དསྶེཏི. ‘‘དཱུརེ སནྟོ པཀཱསནྟི (དྷ. པ. ༣༠༤; ནེཏྟི. ༡༡), རཏྟོ ཨཏྠཾ ན ཛཱནཱཏཱི’’ཏི (ནེཏྟི. ༡༡, ༢༧) གཱཐཱདྭཡེནཱཔི ཨནུགཱིཏིཝིཙཡཾ དསྶེཏཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
རཱུཔཱཝཙརཱཏི རཱུཔཱཝཙརསཏྟཱ. ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཏཱཡ མུཙྩནསྶ ཀཱརཎཝཙནནྟི སམྦནྡྷོ. ཡཏོ ཝཊྚདུཀྑཏོ མུཙྩནཾ. ཏཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཝསེན སངྑཱརདུཀྑཏཱགཧཎེན.
ཨེཀཱདྷཱརནྟི ཨེཀཝཏྠུ ཨདྷིཊྛཱནཾ. ནིཝཱརཎཾ ཝིཀྑམྦྷནཾ པིདྷཱནཾ སམུཙྪེདོཏི ཨཏྠདྭཡསྶ པུཙྪིཏཏྟཱ ‘‘ཨནེཀཱདྷཱརཾ དསྶེཏུ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིཝཱརཎསངྑཱཏཾ སཾཝརཾ…པེ… པིདྷིཡྻནྟི པཙྪིཛྫནྟཱི’’ཏི (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༡༠༤༡; ཙཱུལ༹ནི. ཨཊྛ. ༣). ཏསྶཏྠོ ‘‘ནིཝཱརཎསངྑཱཏཾ ཝིཀྑམྦྷནཾ, སཾཝརཾ, པིདྷཱནཉྩ ཀཐེཧཱི’’ཏི.
‘‘ཝོདཱན’’ནྟི ཨིམིནཱ སོཏཱནཾ ཝིཀྑམྦྷནཝིསུདྡྷི, ‘‘ཝུཊྛཱན’’ནྟི ཨིམིནཱ སམུཙྪེདཝིསུདྡྷི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘པུཙྪཱཡ དུཝིདྷཏྠཝིསཡཏཾ ཝིཝརིཏུཾ ‘ཨེཝ’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟ’’ནྟི. ཏཐཱ ཙཱཧ ‘‘ཝོདཱཡཏི…པེ… ཨརིཡམགྒོ’’ཏི.
དིཊྛིམཱནཱཝིཛྫཱསོཏཱཔི ཏཎྷཱསོཏཱནུགཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེབྷུཡྻེན ཨནུརོདྷཝསེནཱ’’ཏི. ཨུཔཙཱརཝསེནཱཏི ནིསྶིཏུཔཙཱརཝསེན. སབྦསྨཱཏི ཙཀྑུཏོ ཡཱཝ མནཏོཏི སབྦསྨཱ དྭཱརཏོ. སབྦཔྤཀཱརེནཱཏྟི ཏཎྷཱཡནམིཙྪཱབྷིནིཝེསནཨུནྣམནཱདིཔྤཀཱརེན.
ཏམེཝ སཏིནྟི ཡཱཡཾ སཏི པུབྦབྷཱགེ སོཏཱནཾ ཝིཀྑམྦྷནཝསེན ཝུཏྟཱ, ཏམེཝ སཏིཾ. མགྒཀྑཎེ སོཏཱནཾ སཾཝརཾ པིདྷཱནཾ བྲཱུམི. ཡསྨཱ པན པིདྷཱཡིཀཱཔི སཏི མགྒཀྑཎེ པཉྙཱནུགཱ, པཉྙཱཀིཙྩམེཝེཏྠ ཨདྷིཀཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘པཉྙཱཡེཏེ པིདྷཱིཡརེ’’ཏི.
སཾཝརཔིདྷཱནཱནནྟི ཨེཏྠ སཾཝརསདྡེན ནིཝཱརཎཾ ཝུཏྟཾ.
ཡསྨིཾ ¶ ཡསྨིཾ ཨརིཡམགྒེ ཨནདྷིགཏེ ཡཾ ཡཾ ཨབྷིསངྑཱརཝིཉྙཱཎཾ ཨུཔྤཛྫནཱརཧཾ, ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཨདྷིགཏེ ཏཾ ཏཾ ཝིཉྙཱཎཾ ཨནུཔྤཱདནིརོདྷེན ནིརུཛ྄ཛྷཏི སདྡྷིཾ ཨཏྟནཱ སམྤཡུཏྟནཱམརཱུཔེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏསྶ ཏསྶ ཝིཉྙཱཎསྶ ནིརོདྷེན སཧེཝཱ’’ཏི. ཨནུཔྤཱདནིརོདྷོ ཧི ཨེཏྠ ‘‘ནིརོདྷོ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏོ ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱཏི. ཨནུསནྡྷཱིཡཏི ཨེཏེནཱཏི ཨནུསནྡྷི, ཨིདྷ པུཙྪིཡམཱནོ ཨཏྠོ.
སཧ ¶ ཝིསཡེན དསྶེཏུནྟི ཨེཏྠ སཙྩཱནི ཨེཝ ཝིསཡོ. པཧཱཏབྦསབྷཱཝཾ སམུདཡསཙྩཾ, ཏསྶ ཝིསཡོ དུཀྑསཙྩཾ. ‘‘སཾཡོཛནིཡེསུ, བྷིཀྑཝེ, དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིནོ ཝིཧརཏོ ཏཎྷཱ པཝཌྜྷཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༢.༥༣, ༥༧) ཧི ཝུཏྟཾ. པཧཱཡཀསབྷཱཝཾ མགྒསཙྩཾ, ཏསྶ ཝིསཡོ ནིརོདྷསཙྩནྟི ཨཱཧ ‘‘སཧ ཝིསཡེན…པེ… སཙྩེསཱུ’’ཏི. ཀཱམཉྩེཏྠ ‘‘སམུདཡོ དྭཱིསུ བྷཱུམཱིསུ པཧཱིཡཏཱི’’ཏི ཨཱརདྡྷཾ, ‘‘དསྶནེན ཏཱིཎི སཾཡོཛནཱནི པཧཱིཡནྟི, བྷཱཝནཱཡ སཏྟ སཾཡོཛནཱནི པཧཱིཡནྟཱི’’ཏི པན ཝིབྷཱགཝཙནམེཝ ཝཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘པཧཱཡཀཝིབྷཱགམུཁེན པཧཱཏབྦཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུ’’ནྟི.
ནིརཝསེསཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཱ ཏཏིཡམགྒེན པཧཱིཡནྟི, ཨིཏརེ ཙཏུཏྠམགྒེནཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨིཏརེཧི པན ནིརཝསེས’’ནྟི. ཏཏྠཱཏི ཀམྨཝིཔཱཀཝཊྚཔྤབྷེདེན ཏེདྷཱཏུཀེ བྷཝཏྟཡེ. སཾཡོཛནཝསེནཱཏི སབྦདཱ ཡོཛནཝསེན བནྡྷནཝསེན.
༡༢. ཨགྒཕལཉཱཎཏཱཡ ཨེཀམྤི སམཱནཾ ཏནྣིམིཏྟསྶ ཁཡཱནུཔྤཱདཱརམྨཎསྶ པཙྩཝེཀྑཎཉཱཎསྶ ཝསེན ཕལཝོཧཱརེན དྭེ ནཱམཱནི ལབྷཏི.
སོམནསྶནཱམལཱབྷོ ཨིམིནཱ ཨཱརམྨཎསངྐེཏེནཱཏི ཏདཏྠཾ ཝིཝརནྟོ ‘‘ཁཡེ…པེ… སམཉྙཱཡཱ’’ཏི ཨཱཧ.
༡༣. ཏགྒཧཎེནེཝཱཏི ཕསྶཔཉྩམཀཔཉྩརཱུཔིནྡྲིཡགྒཧཎེནེཝ. སཧཙརཎཱདིནཱཏི སཧཛཱཏཱདིཨནནྟརཱདིཔཙྩཡབྷཱཝེན ཙེཝ ནིསྶཡཱརམྨཎཱདིནཱ ཙ. ‘‘སམྤཡུཏྟ’’ནྟི ཨིམིནཱ སཧིཏཏཱ ཨཝིསིཊྛཏཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཝིབྷཱགེན གཧཎཱིཡབྷཱཝཾ སནྡྷཱཡཱ’’ཏི.
ཀཐཾ སམཱདྷིནྡྲིཡཾ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཏིགྒཧཎེན ཙེཏྠ པརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནཾ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏ’’ནྟི. ན ཧི སམཱདྷིནཱ པརིཡུཊྛཱནཔྤཧཱནཾ སམྦྷཝཏི.
པདཧཏི ¶ ཨེཏེནཱཏི པདྷཱནཾ, ཝཱིརིཡཾ. ཏེཏི ཝཱིརིཡསངྑཱརཱ. ཨེཀརསེནཱཏི ཡཐཱ ཨིནྡྲིཡཱནི ཨེཀརསཱནི ཧོནྟི, ཨེཝཾ ཨེཀརསབྷཱཝེན སརཎཏོ པཝཏྟནཏོ. ཏཐཱ པཝཏྟིཡཱ ཨེཝ སུཊྛུ ཝཏ ཝཱིརིཡཾ ཝཱཧེསཱིཏི ཡོགིནཱ སངྐཔྤེཏབྦཏོ ཏདུཔགཝཱིརིཡཝཱཧནཊྛེན ‘‘སམྤཧཾསནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ མེ…པེ… ཧེཏུབྷཱཝཏོ’’ཏི.
ཨིདྡྷིསདྡསྶ ¶ པཋམོ ཀཏྟུཨཏྠོ, དུཏིཡོ ཀརཎཏྠོ ཝུཏྟོ, པཱདསདྡསྶ ཨེཀོ ཀརཎཏྠོ ཨེཝ. པཛྫིཏབྦཱ ཙ ཨིདྡྷཱི ཝུཏྟཱ, ན ཙ ཨིཛ྄ཛྷནྟི. པཛྫིཏབྦཱ ཙ ཨིདྡྷཱི པཛྫནཀརཎེན པཱདེན སམཱནཱདྷིཀརཎཱ ན ཧོནྟཱིཏི ‘‘པཋམེན ཨཏྠེན ཨིདྡྷི ཨེཝ པཱདོ’’ཏི ཀཐཾ སཀྐཱ ཝཏྟུཾ, ཏཐཱ ཨིདྡྷིཀིརིཡཱཀརཎེན སཱདྷེཏབྦཱ བུདྡྷིསངྑཱཏཱ ཨིདྡྷི པཛྫནཀིརིཡཱཀརཎེན པཛྫིཏབྦཱཏི དྭིནྣཾ ཀརཎཱནཾ ན སམཱནཱདྷིཀརཎཏཱ སམྦྷཝཏཱིཏི ‘‘དུཏིཡེན ཨཏྠེན ཨིདྡྷིཡཱ པཱདོ’’ཏི ཀཐཾ སཀྐཱ ཝཏྟུནྟི ཙེ? སཀྐཱ, པཱདསྶ ཨིཛ྄ཛྷམཱནཀོཊྛཱས ཨིཛ྄ཛྷནཀརཎཱུཔཱཡབྷཱཝཏོ. ཨཐ ཝཱ ‘‘པཋམེན ཨཏྠེན ཨིདྡྷིཡཱ པཱདོ, དུཏིཡེན ཨཏྠེན ཨིདྡྷི ཨེཝ པཱདོ ཨིདྡྷིཔཱདོ’’ཏི ཨེཝཾ ཡོཛནཏོ. ཀཐཾ? ཨནནྟརཏྠོ པཙྩཱསཏྟིཉཱཡེན ཨིདྷ པཋམོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ, ཏཏོ པུརིམོ དུཏིཡོཏི.
‘‘ཚནྡཾ ཙེ བྷིཀྑུ ཨདྷིཔཏིཾ ཀརིཏྭཱ ལབྷཏི སམཱདྷི’’ནྟིཨཱདི (ཝིབྷ. ༤༣༢) ཝཙནཏོ ཚནྡསམཱདྷིཔྤདྷཱནསངྑཱརསམནྣཱགཏཾ ཨིདྡྷིཔཱདཾ བྷཱཝེཏཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཚནྡཱདྷིཔཏི སམཱདྷི ཚནྡསམཱདྷཱིཏི ཨདྷིཔཏིསདྡལོཔཾ ཀཏྭཱ སམཱསོ ཝུཏྟོཏི ཝིཉྙཱཡཏི. ཨདྷིཔཏིསདྡཏྠདསྶནཝསེནེཝ པན ‘‘ཚནྡཧེཏུཀོ, ཚནྡཱདྷིཀོ ཝཱ སམཱདྷཱི’’ཏི སམྨོཧཝིནོདནིཡཾ (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༤༣༡) ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཨིདྷཱཔི ཚནྡཱདྷིཔཏི སམཱདྷི ཚནྡསམཱདྷཱིཏི ཝེདིཏབྦོ. ཏཾ པན ཚནྡཾ ཝུཏྟནཡེན སདྡྷཱསཱིསེན དསྶེནྟོ ‘‘སདྡྷཱདྷིཔཏེཡྻཱ ཙིཏྟེཀགྒཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ‘‘ཨིདཾ པདྷཱན’’ནྟི ཝཱ ཝཱིརིཡཾ ཝུཏྟཾ. ཝཱིརིཡསདྡཱཔེཀྑཱསཧིཏཾ ཨེཀཝཙནེན ཝཏྭཱ ཙཏུབྦིདྷསྶཔི ཝཱིརིཡསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ ནིབྦཏྟེཏབྦདྷམྨཝིབྷཱགེན ཙ ‘‘ཨིམེ སངྑཱརཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེན པདྷཱནབྷཱུཏཱ སངྑཱརཱཏི ཨེཝཾ སམཱསོ ཝེདིཏབྦོ. སངྑཏསངྑཱརཱདིནིཝཏྟནཏྠཉྩེཏྠ པདྷཱནགྒཧཎཾ. ཨཐ ཝཱ ཏཾ ཏཾ ཝིསེསཾ སངྑརོཏཱིཏི སངྑཱརོ, སབྦམྤི ཝཱིརིཡཾ. ཏཏྠ ཙཏུཀིཙྩསཱདྷཀཏོ ཨཉྙསྶ ནིཝཏྟནཏྠཾ པདྷཱནགྒཧཎནྟི པདྷཱནབྷཱུཏཱ སེཊྛབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ.
ཝཱིརིཡིདྡྷིཔཱདནིདྡེསེ ‘‘ཝཱིརིཡསམཱདྷིཔྤདྷཱནསངྑཱརསམནྣཱགཏ’’ནྟི (ཝིབྷ. ༤༣༥) དྭིཀྑཏྟུཾ ཝཱིརིཡཾ ཨཱགཏཾ. ཏཏྠ པུརིམཾ སམཱདྷིཝིསེསནཾ ‘‘ཝཱིརིཡཱདྷིཔཏི སམཱདྷི ཝཱིརིཡསམཱདྷཱི’’ཏི, དུཏིཡཾ སམནྣཱགམངྒདསྶནཏྠཾ. དྭེ ཨེཝ ཧི སབྦཏྠ སམནྣཱགམངྒཱནི སམཱདྷི, པདྷཱནསངྑཱརོ ཙ. ཚནྡཱདཡོ ¶ སམཱདྷིཝིསེསནཱནི. པདྷཱནསངྑཱརོ པན པདྷཱནཝཙནེནེཝ ཝིསེསིཏོ, ན ཚནྡཱདཱིཧཱིཏི ན ཨིདྷ ཝཱིརིཡཱདྷིཔཏིཏཱ པདྷཱནསངྑཱརསྶ ཝུཏྟཱ ཧོཏི. ཝཱིརིཡཉྩ སམཱདྷིཾ ཝིསེསེཏྭཱ ཋིཏམེཝ སམནྣཱགམངྒཝསེན ¶ པདྷཱནསངྑཱརཝཙནེན ཝུཏྟནྟི ནཱཔི དྭཱིཧི ཝཱིརིཡེཧི སམནྣཱགམོ ཝུཏྟོ ཧོཏི. ཡསྨཱ པན ཚནྡཱདཱིཧི ཝིསིཊྛོ སམཱདྷི ཏཐཱ ཝིསིཊྛེནེཝ ཏེན སམྤཡུཏྟོ པདྷཱནསངྑཱརོ, སེསདྷམྨཱ ཙ, ཏསྨཱ སམཱདྷིཝིསེསནཱནཾ ཝསེན ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཝིསེསནབྷཱཝོ ཙ ཚནྡཱདཱིནཾ ཏཾཏཾཨཔསྶཡནཝསེན ཧོཏཱིཏི ཚནྡསམཱདྷི…པེ… ཨིདྡྷིཔཱདནྟི ཨེཏྠ ནིསྶཡཏྠེཔི པཱདསདྡེན ཨུཔཱཡཏྠེན ཚནྡཱདཱིནཾ ཨིདྡྷིཔཱདཏཱ ཝུཏྟཱ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཨབྷིདྷམྨེ ཨུཏྟརཙཱུལ༹བྷཱཛནཱིཡེ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ ཚནྡིདྡྷིཔཱདོ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ. ༤༥༧) ཚནྡཱདཱིནམེཝ ཨིདྡྷིཔཱདཏཱ ཝུཏྟཱ. པཉྷཱཔུཙྪཀེ ཙ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ – ཨིདྷ བྷིཀྑུ ཚནྡསམཱདྷཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༤༦༢) ཨཱརབྷིཏྭཱཔི པུན ཚནྡཱདཱིནཾཡེཝ ཀུསལཱདིབྷཱཝོ ཝིབྷཏྟོ. ཨུཔཱཡིདྡྷིཔཱདདསྶནཏྠམེཝ ཧི ནིསྶཡིདྡྷིཔཱདདསྶནཾ ཀཏཾ. ཨཉྙཐཱ ཙཏུབྦིདྷཏཱཝ ན ཧོཏཱིཏི. ཨཡམེཏྠ པཱལི༹ཝསེན ཨཏྠཝིནིཙྪཡོ ཝེདིཏབྦོ.
ཏདངྒསམུཙྪེདནིསྶརཎཝིཝེཀནིསྶིཏཏྟཾ ཝཏྭཱ པཊིཔྤསྶདྡྷིཝིཝེཀནིསྶིཏསྶ ཨཝཙནཾ ‘‘ཚནྡསམཱདྷི…པེ… ཨིདྡྷིཔཱདཾ བྷཱཝེཏཱི’’ཏི (ཝིབྷ. ༤༣༢) བྷཱཝེཏབྦཱནཾ ཨིདྡྷིཔཱདཱནཾ ཝུཏྟཏྟཱ. བྷཱཝིཏིདྡྷིཔཱདསྶ ཧི སཙྪིཀཱཏབྦཱ ཕལཔརིཡཱཔནྣཱ ཨིདྡྷིཔཱདཱཏི.
ཝོསྶགྒསདྡོ པརིཙྩཱགཏྠོ, པཀྑནྡནཏྠོ ཙཱཏི ཝོསྶགྒསྶ དུཝིདྷཏཱ ཝུཏྟཱ. ཡཐཱཝུཏྟེན པཀཱརེནཱཏི ཏདངྒསམུཙྪེདཔྤཀཱརེན, ཏནྣིནྣབྷཱཝཱརམྨཎཔྤཀཱརེན ཙ. པརིཎམནྟཾ ཝིཔསྶནཀྑཎེ.
༡༤. པུབྦབྷཱགཔཉྙཱཡཱཏི ཨེཀཱཝཛྫནནཱནཱཝཛྫནཝཱིཐཱིསུ པཝཏྟཨུཔཙཱརཔཉྙཱཡ. ཨདྷིགམཔཉྙཱཡཱཏི ཨཔྤནཱཔཉྙཱཡ. པུན པུབྦབྷཱགཔཉྙཱཡཱཏི ནཱནཱཝཛྫནུཔཙཱརཔཉྙཱཡ, པཊིསནྡྷིཔཉྙཱཡ ཝཱ. ཨུཔཙཱརཔཉྙཱཡཱཏི ཨེཀཱཝཛྫནེ, སབྦཏྠ ཝཱ པཝཏྟཨུཔཙཱརཔཉྙཱཡ.
པུཙྪཱཝིསྶཛྫནཝིཙཡོཔཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟཱཡ པུཙྪཱཡ ཝིསྶཛྫནཝིཙཡོཔི. ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེནཱཏི ཨདིཊྛཛོཏནཱ, ཝིམཏིཙྪེདནཱ ཙཱཏི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཱནུགམནེན.
༡༥. སེཁེ ¶ ཨསེཁེཏི སེཀྑེ ཨརིཡཔུགྒལེ, ཨསེཀྑེ ཨརིཡཔུགྒལེ. ཝིཔསྶནཱཔུབྦངྒམཔྤཧཱནེཏི ཝིཔསྶནཾ པུརེཙཱརིཀཾ ཀཏྭཱ པཝཏྟཀིལེསཔྤཧཱནེ, པཧཱནཱབྷིསམཡེཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཡཾ ¶ ཨནིཙྩཾ དུཀྑཾ ཨནཏྟཱ’’ཏི པཱལི༹ཾ དསྶེཏྭཱ པུན ‘‘ཡཾ ཨནིཙྩེ དུཀྑེ ཨནཏྟནཱི’’ཏི ཝཙནཾ ཨེཝམྤེཏྠ པཋནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ.
སེསསཾཀིལེསཝོདཱནདྷམྨཱཏི གེདྷཏོ ཨཝསིཊྛསཾཀིལེསདྷམྨཱ ཙ སབྦཝོདཱནདྷམྨཱ ཙ. ཨབྷཱཝེནཱཏི ཨབྷཱཝནེན ཨབྷཱཝཀརཎེན.
པཡོགཔརཀྐམནྟི བྷུསཾ ཡོགོ པཡོགོ, པཡོགོཝ པརཀྐམོ པཡོགཔརཀྐམོ, ཙིཏྟཾ. ཨུཀྑིཔཏཱིཏི ཀོསཛྫཔཀྑེ པཏིཏུཾ ཨདེནྟོ ཀུསལཔཀྑེ ཨུདྡྷཾ ཁིཔེནྟོ ཝིཡ པཝཏྟཏི. པདྷཱནཝཱིརིཡནྟི ཨཀུསལཱནཾ ཨནུཔྤཱདནཊྛེན ཨུཏྟམཝཱིརིཡཾ. ཡོཛེཏབྦཱནཱིཏི ‘‘ཨཱསེཝམཱནོ ཝཱཡམཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཱནི. ཨནུཔྤནྣཱཏི ཨཝཏྟབྦཏཾ ཨཱཔནྣཱནནྟི བྷཱུམིལདྡྷཱརམྨཎཱདྷིགྒཧིཏཱཝིཀྑམྦྷིཏཱསམུགྒྷཱཊིཏུཔྤནྣཱནཾ.
༡༦. ‘‘ཨཊྛམཀསྶ ཨིནྡྲིཡཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘པཋམམགྒེ སདྡྷཱདཡོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨིནྡྲིཡགྒཧཎཉྩ པཱལི༹ཡཾ ནིདསྶནམཏྟཾ དཊྛབྦཾ.
ཨསུབྷཱནུཔསྶནཱ ཀཱཡཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘སཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཱཡ སུནིགྒཧིཏོ ཀཱམཝིཏཀྐོ’’ཏི. སམཱདྷི ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཀཱམཝིཏཀྐམྤི ནིགྒཧེཏྭཱ ཨེཝ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨནཝཛྫསུཁཔདཊྛཱནེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ དྷམྨཙྪནྡཏོ ཨུཔྤཛྫམཱནོ ཝཱིརིཡཙྪནྡོ ཁནྟིཾ པརིབྲཱུཧེཏཱིཏི དསྶེཏི. ཨནཝཛྫདྷམྨཱནཾ ཨུཔཀཱརཀདྷམྨཱསེཝནཾ ཝིཡ ཨནུཔཀཱརཀདྷམྨཔརིཝཛྫནམྤི པཉྙཱནིསེཝནེནེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམཱདྷིཨཱདཱིན’’ནྟིཨཱདི.
༡༧. སབྦདྷམྨཱདྷིཊྛཱནཾ དེསནཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ཝིབྷཛིཏུཾ ‘‘ལོཀོ ནཱམཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ‘‘སབྦདྷམྨཱནནྟི…པེ… དསྶེཏུ’’ནྟི ཨཱཧ. མཧགྒཏདྷམྨེསུ ཋཱནཾ ཏཾསམྤཱདནཱཝ. ཏཐཱ སེསེསུ. ཝཌྜྷིཡམཱནེསཱུཏི ཡཐཱ ཝིམུཏྟིཾ པརིཔཱཙཡནྟི, ཨེཝཾ བྲཱུཧིཡམཱནེསུ.
དསྶནཔརིཉྙཱཏི རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཱནཾ སལཀྑཎཏོ, པཙྩཡཏོ ཙ པརིཛཱནནཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཉཱཏཔརིཉྙཱ’’ཏི. པཊིཔཀྑཝིདྷམནེན སདྡྷིཾ ལཀྑཎཏྟཡཝིབྷཱཝནཱ ཨིདྷ ‘‘བྷཱཝནཱཔརིཉྙཱ’’ཏི ཨདྷིཔྤེཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘བྷཱཝནཱ…པེ… པརིཉྙཱ ཙཱ’’ཏི ¶ . དསྶནཏྠཱ པརིཉྙཱ དསྶནཔརིཉྙཱ, བྷཱཝནཏྠཱ པརིཉྙཱ བྷཱཝནཱཔརིཉྙཱཏི ཨེཝཾ ཝཱ ཨེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ.
ཀཀྑལ༹ཕུསནཱདཱིཏི ¶ ཀཀྑལཱ༹དིཕུསནཱདི. ཨབྷིཛཱནིཏྭཱཏི ཨབྷིཉྙཱཡ པཉྙཱཡ ཛཱནིཏྭཱ, ཋིཏསྶ ཨབྷིཛཱནནཧེཏུ ཝཱཏི ཨཏྠོ. ཨཏྠོཏི ཕལཾ. ནཡོཏི ཝུཏྟནཡོ.
‘‘ཡཾ ཨསངྑཏ’’ནྟིཔི པཋནྟི. ཙཏུནཡཀོཝིདོཏི ཨེཀཏྟནཱནཏྟཱདིནཡཙཏུཀྐེ ནིཔུཎོ. དེསནཱཡུཏྟིཀུསལོཏི དྷམྨཱནཾ དེསནཱཝིདྷིམྷི ཀུསལོ.
སདིསཱི ཀཱཏབྦཱ སཾསནྡནཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཱནེཏབྦཱ ‘‘ཨཡཾ དེསནཱ ཨིམཱཡ དེསནཱཡ ཨེཝཾ སཾསནྡཏཱི’’ཏི. ཨཏྠཏོ ཨཔེཏནྟི ཨཡུཏྟཏྠཾ. ཨསམྦནྡྷཏྠནྟི ཨཉྙམཉྙཾ ཨསམྦནྡྷཔདཏྠཾ. ནནུ པཊྛཱནཝིཙཱརོ ནཡཝིཙཱརོ ཝིཡ ཧཱརེཧི ཨསམྨིསྶོ ཝིཙཱརཎནྟརོཏི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཡསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཨིདྷ ནིཀྑིཏྟོཏི ཨིདྷ སུཏྟཝིཙཡེ སུཏྟཏྠཝིཙཱརབྷཱཝཏོ ནིཀྑིཏྟོ, ཨེཏེན ཝཱ པཊྛཱནསྶ ཧཱརནྟོགདྷབྷཱཝདསྶནེནེཝ མཱུལཔདཱནཾ ཝིཡ པཊྛཱནསྶ པདཏྠནྟརཱབྷཱཝོ དསྶིཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཨིམསྶ སུཏྟསྶཱཏི སཾཝཎྞིཡམཱནསུཏྟཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཀསྨིཾ ཝཱ པདེཏི སཾཝཎྞིཡམཱནཾ གཱཐཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཏབྦིཙཡེནཱཏི པུཙྪཱདིཝིཙཡེན, ཨསྶཱདཱདིཝིཙཡེན ཙ.
ཝིཙཡཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༣. ཡུཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༡༨. ཨེཝམེཏསྶ སུཏྟསྶ ཨཏྠོ ན གཧེཏབྦོ, ཨེཝཾ པན གཧེཏབྦོཏི ཨགྒཧེཏབྦགཧེཏབྦཱནཾ ཨཏྠཱནཾ ཝིཛཧནགྒཧཎཏྠཱཡ ཡུཏྟཱཡུཏྟིཝིཙཱརཎཱཡཾ ཝཛྫེཏབྦེསུ ཏཱཝ པཋམཾ པཊིཔཏྟཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཏཐཱཀཱརེན གཡ྄ཧམཱནཱ སུཏྟཏྠཱ ཝིསཡོ’’ཏི ཡཐཱ ‘‘ཝཱམཾ མུཉྩ, དཀྑིཎཾ གཎྷཱ’’ཏི (དྷ. ས. ཨཊྛ. ༤༩༨; ཝིསུདྡྷི. མཧཱཊཱི. ༡.༡༤; སཾ. ནི. ཊཱི. ༡.༡.༢༡༣). ཝཛྫེཏབྦབྷཱཝཏོ ཧི སུཏྟཔདེཧི སུཏྟཏྠེ ¶ ཝིཝེཙིཏེ གཧེཏབྦབྷཱཝོ ཙ ཨཝསིཊྛོ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘མེཏྟཱཝིཧཱརསྶ སཏོ བྱཱཔཱདོ ཙིཏྟཾ པརིཡཱདཱཡ ཋསྶཏཱི’ཏི ན ཡུཛྫཏི དེསནཱ, ‘བྱཱཔཱདོ པཧཱནཾ ཨབྦྷཏྠཾ གཙྪཏཱི’ཏི ཡུཛྫཏི དེསནཱ’’ཏི (ནེཏྟི. ༢༡).
ཡུཏྟིནིདྡྷཱརཎེན ¶ ཨཡཐཱསབྷཱཝཏོ ཝིཝེཙིཏྭཱ ཡཐཱསབྷཱཝཏོ དྷམྨསྶ གཧཎཀཱརཎཱནི ཀཐེནྟོ ‘‘མཧནྟཱ ཨཔདིསིཏབྦཱ ཨེཏེསནྟི མཧཱཔདེསཱ’’ཏི ཨིམམཏྠམཱཧ ‘‘བུདྡྷཱདཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ. པཏིཊྛཱནཱནཱིཏི པཏིཊྛཱནསཱདྷནཱནི. སེསེསཱུཏི སངྒྷཱཔདེསཱདཱིསུ. པཋམཏྠོ ཨེཝ ཧི ཨིདྷ པཱལི༹ ཨཱགཏོ, ཝིནིཙྪཡནེ ཀཱརཎཾ མཧཱཔདེསོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. སུཏྟོཏརཎཱདཱིཏི ཨཱདིསདྡེན སུཏྟཱནོཏརཎཱདིཔི སངྒཡ྄ཧཏི. སུཏྟོཏརཎཝིནཡསནྡསྶནཱནི ཧི ཀེནཙི ཡཐཱབྷཏསྶ གནྠསྶ ‘‘དྷམྨོ’’ཏི ཝིནིཙྪཡནེ ཀཱརཎཾ. སུཏྟཱནོཏརཎཝིནཡཱསནྡསྶནཱནི ‘‘ཨདྷམྨོ’’ཏི. ཡདི ཨེཝནྟི ཡདི ཡཐཱབྷཏསྶ གནྠསྶ སུཏྟཝིནཡེཧི སཾསནྡནཾ ‘‘དྷམྨོ’’ཏི, ཨསཾསནྡནཾ ‘‘ཨདྷམྨོ’’ཏི ཝིནིཙྪཡཀཱརཎཾ, ཨེཝཾ སནྟེཏི ཨཏྠོ. སམྤདཱིཡཏི ཉཱཔཱིཡཏི དྷམྨོ ཨེཏེཧཱིཏི སམྤདཱཡཱ, ཨཀྑཱཏཱརོ.
ཝིནཱིཡནྟི རཱགཱདཡོ ཨེཏེནཱཏི ཝིནཡོ, ཀཱརཎཾ. ཏེནཱཧ ‘‘རཱགཱདིཝཱུཔསམནིམིཏྟ’’ནྟི. ཀིཾ པན ཏཾ? སཱདྷིཊྛཱནསམཐཝིཔསྶནཱདིདྷམྨཱ. ཡེ པརཏོ ‘‘ཏེཙཏྟཱལཱིསཾ བོདྷངྒམཱ དྷམྨཱ’’ཏི (ནེཏྟི. ༢༤) ཝཀྑཏི.
ཝིནཡམཧཱཔདེསཱ ཀཔྤིཡཱནུལོམཏོ ཨནུལོམཀཔྤིཡཾ ནཱམ, ཏཾསདིསཏཱཡ སུཏྟནྟམཧཱཔདེསཱཔི ཨནུལོམཀཔྤིཡནྟི ཨཊྛཀཐཱཝོཧཱརོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཾ ཨནུལོམཀཔྤིཡནྟི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི.
ཡདིཔི ཏཏྠ ཏཏྠ པཝཏྟཱ བྷགཝཏོ པཀིཎྞཀདེསནཱ ཨཊྛཀཐཱ, སཱ པན དྷམྨསངྒཱཧཀེཧི ཏེཔིཊཀཾ བུདྡྷཝཙནཾ སངྒཱཡིཏྭཱ ཏསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱནུརཱུཔེན ཝཱཙནཱམགྒཾ ཨཱརོཔིཏཏྟཱ ཨཱཙརིཡཝཱདོ ནཱམ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཱཙརིཡཝཱདོ ནཱམ ཨཊྛཀཐཱ’’ཏི. ཏིསྶོཔི སངྒཱིཏིཡོ ཨཱརུལ༹ྷོ ཨེཝ ཧི བུདྡྷཝཙནསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱབྷཱུཏོ ཀཐཱམགྒོ པཙྪཱ ཏམྦཔཎྞིཡེཧི མཧཱཐེརེཧི སཱིཧལ༹བྷཱསཱཡ ཋཔིཏོ. ཨཏྟནོམཏི ཐེརཝཱདོ. སམེནྟམེཝ གཧེཏབྦནྟི ཡཐཱ པཱལི༹ཡཱ སཾསནྡཏི ¶ , ཨེཝཾ མཧཱཔདེསཏོ ཨཏྠཱ ཨུདྡྷརིཏབྦཱཏི དསྶེཏི. པམཱདཔཱཋཝསེན ཨཱཙརིཡཝཱདསྶ ཀདཱཙི པཱལི༹ཡཱ ཨསཾསནྡནཱཔི སིཡཱ, སོ ན གཧེཏབྦོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘སུཏྟེན སམེནྟོ ཨེཝ གཧེཏབྦོ’’ཏི.
ཙཏཱུཧི མཧཱཔདེསེཧི ཡུཛྫཏཱིཏི ཙཏཱུཧི མཧཱཔདེསེཧི ན ཝིརུཛ྄ཛྷཏི. ཨིདཱནི ཏཾ ཨཝིརུཛ྄ཛྷནཱཀཱརཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡེན ཡེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སུཏྟོཏརཎཱདི ཨེཝ ཧེཏྠ ཀཱརཎཾ. ཏསྶ ཙ ཨནེཀཱཀཱརཏཱཡ ‘‘པཀཱརེནཱ’’ཏི ཝུཏྟོ. སཾཝཎྞིཡམཱནེ སུཏྟེ སཾཝཎྞནཱཝསེན གཧེཏབྦནྟི ¶ སམྦནྡྷོ. ཨཱབྷཏེནཱཏི ཨཱནཱིཏེན. སུཏྟཏོཏི སུཏྟནྟརཏོ. ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ – ཀེནཙི པསངྒེན སུཏྟནྟརཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ ཨཱནཱིཏེན སུཏྟཔདེན སུཏྟོཏརཎཱདིནཱ, ཀཱརཎཔྤཀཱརེན ཙ ཙཏུམཧཱཔདེསཱཝིརོདྷེན སཾཝཎྞིཡམཱནེ སུཏྟེ སཾཝཎྞནཱཝསེན ཨཏྠཛཱཏཾ གཧེཏབྦནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏེན…པེ… ཀཱཏབྦཱ’’ཏི. ཏཏྠ ཡུཏྟིཧཱརཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱཏི ཡུཏྟིནིདྡྷཱརཎཝསེན ཨཡཾ ཡུཏྟིཧཱརོ ཡོཛེཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཡུཏྟིཧཱརཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱཏི ཨིམིནཱ ཧཱརེན ཝཀྑམཱནནཡེན ཡུཏྟིགཝེསནཾ ཀཏྭཱ ཏཱཡ ཡུཏྟིཡཱ སབྦཧཱརཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱཏི ཨཏྠོ. ལཀྑཎཉྷེཏཾ ཡུཏྟིགཝེསནཱཡ, ཡདིདཾ ཡུཏྟིཧཱརོ. ཏེནཱཧ ‘‘སབྦེསཾ ཧཱརཱནཾ, ཡཱ བྷཱུམཱི, ཡོ ཙ གོཙརོ ཏེསཾ. ‘‘ཡུཏྟཱཡུཏྟཔརིཀྑཱ’’ཏི (ནེཏྟི. ༤), ‘‘ཨིམཱཡ ཡུཏྟིཡཱ ཨཉྙམཉྙེཧི ཀཱརཎེཧི གཝེསིཏབྦ’’ནྟི (ནེཏྟི. ༢༠) ཙ.
༡༩. ཡདི ཝཱ སབྦཱནི པདཱནི ཨེཀཾ ཨཏྠཾ ཨབྷིཝདནྟཱིཏི ཡོཛནཱ.
༢༠. ཛརཱཡཾ ཋིཏསྶ ཨཉྙཐཏྟནྟི ཋིཏསྶ ཡཾ ཨཉྙཐཏྟཾ ཨཉྙཐཱབྷཱཝོ, ཨཡཾ ཛརཱ ནཱམ. ཁཎིཀམརཎཾ ཁཎིཀནིརོདྷོ. སམུཙྪེདམརཎཾ ཁཱིཎཱསཝཱནཾ ཁནྡྷཔརིནིབྦཱནཾ.
ཀེཝལསྶཱཏི ཛརཱཡ ཨམིསྶསྶ. ཨཉྙཱཝ ཛརཱ, ཨཉྙཾ མརཎནྟི ‘‘པཊིཉྙཱཏསྶ ཀེཝལསྶ མརཎསྶ དིཊྛཏྟཱ’’ཏི ཧེཏུ. ཡཐཱ ཏཾ དེཝཱནནྟི སདིསཱུདཱཧརཎཾ, ཝིསདིསཱུདཱཧརཎཾ པན ཨིདྡྷིཔཱདཱདཡོ, ཨནྭཡབྱཏིརེཀཱ གཧེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཱ.
ཏེཧཱིཏི ¶ ཛརཱམརཎེཧི.
‘‘ཛཱིརཎབྷིཛྫནསབྷཱཝཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ལེསེན ཏཎྷཱཛརཱམརཎཱནཾ ཨནཉྙཏྟཾ ཡོཛེཏི. ཡདིཔི ‘‘ཨཉྙཱ ཏཎྷཱ, ཨཉྙཱ ཛརཱ, ཨཉྙཾ མརཎ’’ནྟི སིདྡྷོཝཱཡམཏྠོ, ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཨིད’’ནྟིཨཱདི, ཏཐཱཔི སཀྐུཎེཡྻཔརིཧཱརཱཡཾ ཙོདནཱཏི ཨཛ྄ཛྷཱརུལ༹ྷཾ ཏཏྠ དོསཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡདི ཙ ཡཐཱ ཛརཱམརཎ’’ནྟི པཱལི༹པཝཏྟཱནི དསྶེནྟོ ‘‘ཡདི…པེ… དསྶེཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. བྷཱཝོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཏེསནྟི ཏཎྷཱཛརཱམརཎཱནཾ.
‘‘ཨིམཱཡ ཡུཏྟིཡཱ ཨཉྙམཉྙེཧི ཀཱརཎེཧི གཝེསིཏབྦ’’ནྟི ཙ ཀེཙི པཋནྟི, བྱཉྫནཏོཔི གཝེསིཏབྦཾ, ཨཉྙཏྠ ཨཏྠཏོ ཨཉྙཏྠམྤཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏམེཝ བྱཉྫནཏོ ཨཉྙཏྠཾ དསྶེཏུཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘སལློཏི ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨིམེསནྟི སལླདྷཱུཔཱཡནཱནཾ. ཨིཙྪཱཝིཔརིཡཱཡེཏི ¶ ཨིཙྪིཏཱལཱབྷེ, ཨཔྤཙྩཡསམཝཱཡེ ཝཱ. ཨིདམྤི སམཏྠནཾ ཧོཏི ཡཐཱདྷིཔྤེཏསྶ ཨཉྙཏྠསྶ བྱཏིརེཀདསྶནབྷཱཝཏོ. ཛརཱམརཎཝིཔརིཡཱཡེཏི ཛརཱམརཎེ ཨསཏི. ན ཧི ཡཐཱདྷིཔྤེཏཛརཱམརཎཱབྷཱཝེ ཏཎྷཱ ན ཧོཏཱིཏི.
དྭིདྷཱ ཝུཏྟཱཏི དྭིཔྤཀཱརེན ཝུཏྟཱ, དྭིཀྑཏྟུཾ ཝཱ ཝུཏྟཱ. ཡཾ ཨིདཾ…པེ… ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན ཝཱ ཨབྷིལཔནནྟི ཨེཝཾ ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ ཡོཛེཏབྦནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཝིསེསོཏི ཨཡཾ ཨེཏཱསཾ ཨིཙྪཱཏཎྷཱནཾ པཀཏིསངྑཱཏོ ཝིསེསོ. ‘‘དྭཱིཧི ནཱམེཧཱི’’ཏིཔི པཱལི༹. ཡདིཔི ཨེཝནྟི ཀཱམཾ ཝིསཡཝིསེསེསུ ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟཨཝཏྠཱཝིསེསེན ཨིཙྪཱཏཎྷཱནཾ ཨཏྠི ཀཱཙི བྷེདམཏྟཱཏི ཨཏྠོ. སབྷཱཝཏོ པན བྷེདོ ནཏྠཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཐཱཔཱི’’ཏི ཨཱཧ.
ཨིཙྪནྟཱིཏི ཀཱམེནྟི. ཏཎྷཱཡནཱ པཱཏུཀཱམཏཱ. སནྟཱཔནཊྛེནཱཏི པརིདཧནབྷཱཝེན. ཨཱཀཌྜྷནཊྛེནཱཏི ཨཝཧརཎཊྛེན. སརིཏཱནཱིཏི རཱགཝསེན ཨལླཱནི. ཏཾསམྤཡུཏྟཔཱིཏིཝསེན སིནིདྡྷཱནི སིནེཧིཏཱནི. ཝིསཏྟིཀཱཏི ཝིཏྠཏཱ རཱུཔཱདཱིསུ ཏེབྷཱུམཀདྷམྨེསུ བྱཱཔནཝསེན. ཝིསཊཱཏི པུརིམཝེཝཙནམེཝ ཏ-ཀཱརསྶ ཊ-ཀཱརཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཝིསཱལཱཏི ཝིཔུལཱ. ཝིསཀྐཏཱིཏི པརིསཀྐཏི སཧཏི. རཏྟོ ཧི རཱགཝཏྠུནཱ པཱདེན ཏཱལི༹ཡམཱནོཔི སཧཏི. ‘‘ཨོསཀྐནཾ, ཝིཔྥནྡནཾ ཝཱ ཝིསཀྐན’’ནྟི ཝདནྟི. ཨནིཙྩཱདིཀཾ ནིཙྩཱདིཏོ ¶ གཎྷནྟཱི ཝིསཾཝཱདིཀཱ ཧོཏི. ཝིསཾཧརཏཱིཏི ཏཐཱ ཏཐཱ ཀཱམེསུ ཨཱནིསཾསཾ དསྶེནྟཱི ཝིཝིདྷེཧི ཨཱཀཱརེཧི ནེཀྑམྨཱབྷིམུཁཔྤཝཏྟིཏོ ཙིཏྟཾ སཾཧརཏི སཾཁིཔཏི. ཝིསཾ ཝཱ དུཀྑཾ, ཏཾ ཧརཏི, ཝཧཏཱིཏི ཨཏྠོ. དུཀྑནིབྦཏྟཀསྶ ཀམྨསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝིསམཱུལཱ, ཝིསཾ ཝཱ དུཀྑཱདིབྷེདཱ ཝེདནཱ མཱུལཾ ཨེཏཱཡཱཏི ཝིསམཱུལཱ, དུཀྑསམུདཡཏྟཱ ཝིསཾ ཕལཾ ཨེཏིསྶཱཏི ཝིསཕལཱ. རཱུཔཱདིདུཀྑསྶེཝ པརིབྷོགོ ཨེཏཱཡ, ན ཨམཏསྶཱཏི ཝིསཔརིབྷོགཱ. སབྦཏྠ ནིརུཏྟིཝསེན པདསིདྡྷི ཝེདིཏབྦཱ. ཡོ པནེཏྠ པདྷཱནོ ཨཏྠོ, ཏཾ དསྶེཏུཾ པུན ‘‘ཝིསཏཱ ཝཱ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
སིནེཧནཾ པེམཀརཎཾ. བནྡྷནཊྛེནཱཏི སཾཡོཛནཊྛེན. ཨཱསཱིསནཊྛེནཱཏི ཨིཙྪནཊྛེན. ཨབྷིནནྡནཊྛེནཱཏི ཨསྶཱདནཊྛེན, སམྤཊིཙྪནཊྛེན ཝཱ.
༢༡. ཨནབྷིརཏཱིཏི ཨུཀྐཎྛཱ. ཉཱཎནིབྦིདཱཏི ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱ. ཡཐཱ ཙ དུཀྑཱུ…པེ… ཙཱརེསུ ཡུཏྟི ཝུཏྟཱཏི ཡོཛནཱ.
སུཁཱཔཊིཔདཱདནྡྷཱབྷིཉྙཱ ¶ སུཁཱཔཊིཔདཱཁིཔྤཱབྷིཉྙཱ སུཁཱཔཊིཔདཱདཡོ. ཡོ དུཀྑཱཡ པཊིཔདཱཡ ཝིསེསཾ ཨདྷིགནྟུཾ བྷབྦོ, ཏསྶ སུཁཱཔཊིཔདཱཡོགྱསྶ ཝིཡ ཀརིཡམཱནཱ དྷམྨདེསནཱ ཝིསེསཱཝཧཱ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ སཱ ན ཡུཏྟཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘རཱགཙརིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ. རཱགཙརིཏསྶ ཏཐཱ ཏཐཱ ཀཱམཱནཾ ཨཱདཱིནཝཾ, ཨོཀཱརཾ, སཾཀིལེསཾ, ནེཀྑམྨེ ཨཱནིསཾསཉྩ ཨཝིབྷཱཝེཏྭཱ ཨཱདིཏོ ཝིཔསྶནཱཀཐཱཝ ཀརིཡམཱནཱ ན ཝིསེསཱཝཧཱ ཧོཏི ཨཱསཡསྶ ཨསོདྷིཏཏྟཱཏི ཨེཏམཏྠཾ དསྶེནྟོ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཝིཔསྶནཱ…པེ… དེསནཱ’’ཏི ཨཱཧཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. སེསཔདེསུཔཱིཏི ཡཐཱ ‘‘རཱགཙརིཏསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ རཱགཙརིཏཀོཊྛཱསཝསེན པཱལི༹ཡཾ དེསནཱཡ ཨཡུཏྟི ཝུཏྟཱ, ཨིམིནཱ ནཡེན སེསཔདེསུཔི དོསཙརིཏཀོཊྛཱསཱདཱིསུཔི ‘‘དོསཙརིཏསྶ པུགྒལསྶ ཨསུབྷཾ དེསེཡྻཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ཡཾ ཨཝུཏྟོཔི ཡཐཱསམྦྷཝམཏྠོ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝཏྟབྦོ. ཀསྨཱ པན ཡུཏྟིཧཱརེ ཨཡུཏྟིནིདྡྷཱརཎཱ ཀཏཱཏི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདི. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོཏི སེསེསུཔི དོསཙརིཏཱདིཝསེན ནིདྡྷཱརིཏེསུ ཨཡུཏྟིགཝེསནེསུ ཨཡམེཝ ཨུཔཱཡོ. ཨནུལོམཔྤཧཱན’’ནྟིཔི པཱལི༹, སོ ཨེཝཏྠོ.
‘‘ཡཱཝཏིཀཱ ¶ ཉཱཎསྶ བྷཱུམཱི’’ཏི ཨེཏེན ཡུཏྟིཧཱརསྶ མཧཱཝིསཡཏཾ དསྶེཏི. ཀསྨཱ པནཱཡཾ མཧཱཝིསཡོཏི? ཡུཏྟིཝིཙཱརབྷཱཝཏོ, སཾཝཎྞེཏབྦསྶ ཙ དྷམྨསྶ ནཱནཱནཡནིཔུཎཱདིགུཎཝིསེསཡོགཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏཱུ’’ཏི ཨཱཧ.
ཨཔརབྷཱགེཏི པཙྪཱབྷཱགེ. མེཏྟཱཝིཧཱརིབྷཱགསྶ ཨཔརིཧཱིནཏཱཝཙནཏོ ཨཡོགོ ཝུཏྟོ. ཏེནཱཧ ‘‘སཏོ’’ཏི. ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎཏོ ཨེཝཱཏི པཊིཔཀྑཏྟཱ ཨེཝ.
པཧཱནེཀཊྛབྷཱཝཏོ དིཊྛིམཉྙིཏསྶ. ཨཱདཱིནཝདསྶནེན ཝིཏཀྐཾ ཛིགུཙྪནྟཱ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནསྶ ཨཱསནྣཨུཔཙཱརཛ྄ཛྷཱནདྷམྨཱཔི ཝིཏཀྐཱརམྨཎཱ ན ཧོནྟི, པགེཝ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནདྷམྨཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ཨཱརམྨཎཀརཎཏྠོ ཧེཏྠ སཧགཏསདྡོ’’ཏི.
ཨེཝཾ ཡུཏྟིཧཱརལཀྑཎཾ ཨཱགམཏོ ཡུཏྟཱཡུཏྟཝིཙཱརཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཱགམཱནུགཏཱཡ ཡུཏྟིཡཱཔི ཏཾ དསྶེཏུཾ གུཎམུཁེན དོསཝིབྷཛནཾ ཝིབྷཛནྟོ ‘‘ཨཔིཙེཏྠཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཾ ཨུཏྟཱནཏྠམེཝ.
ཡུཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༤. པདཊྛཱནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༢༢. ཏེསཾ ¶ ཏེསནྟི ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཾ, ཏེན ཡེ སུཏྟེ ཝུཏྟཱ ཙ དྷམྨཱ, ཡེ ཙ ཏེསཾ ཀཱརཎབྷཱུཏཾ, ཏེསཾ སབྦེསམྤཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སབྦདྷམྨཡཱཐཱཝཨསམྤཊིཝེདྷོཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཏྠ པན སོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
པིཡཱཡིཏབྦཛཱཏིཡནྟི པེམནཱིཡསབྷཱཝཾ. མིཙྪཱཔཊིཔདཱཏི པམཱདཱཔཏྟི, མིཙྪཱབྷིནིཝེསོ ཝཱ. ཨེཀཝཱརཾ ཨུཔྤནྣཱཔི པཱཎཱཏིཔཱཏཙེཏནཱ ཝེརཔྤསཝནཏོ དོསསྶ, ཨེཀཝཱརཾ ཨུཔྤནྣཱཔི པམཱདཱཔཏྟི, མིཙྪཱབྷིནིཝེསོ ཝཱ མོཧསྶ ཨུཔྤཏྟིཀཱརཎནྟི པཱལི༹ཡཾ ཨཝུཏྟམྤི ནཡཏོ ནིདྡྷཱརེཏབྦནྟི དསྶེནྟོ ‘‘དོསསྶ…པེ… ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ’’ཏི ཨཱཧ. ནིམིཏྟཏྠགྒཧཎལཀྑཎཾ ཝཎྞསཎྛཱནཾ, ཨནུབྱཉྫནཏྠགྒཧཎལཀྑཎཾ ཨནུབྱཉྫནནྟི ‘‘ནིམིཏྟཱནུབྱཉྫནགྒཧཎལཀྑཎཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏཏྠ ནིམིཏྟཾ ཨིཏྠིཔུརིསནིམིཏྟཾ. ཨནུབྱཉྫནཾ ཧཏྠཔཱདཧསིཏཀཐིཏཱདི. ཕསྶོ པཙྩཡོ ཨེཏིསྶཱཏི ¶ ཕསྶཔཙྩཡཱ, ཏཾབྷཱཝོ ཕསྶཔཙྩཡཏཱ. ཨསྶཱདེཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཨསྶཱདོ, ཏཎྷཱ.
ཝཏྠཱུནི ཉེཡྻདྷམྨོཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཏྠུཨཝིཔྤཊིཔཏྟི ཝིསཡསབྷཱཝཔཊིཝེདྷོ’’ཏི. ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སཱིལསམཱདྷིསམྤདཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨེཀདེསུཔལཀྑཎཝསེན, ཝཎྞགནྡྷརཱགིསཔྤཱཡཝསེན ཝཱ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཝིནཱིལཀཝིཔུབྦཀགྒཧཎལཀྑཎཱ ཨསུབྷསཉྙཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཏསྶཱ ནིབྦིདཱཔདཊྛཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ ནིབྦིདཾ དསྶེནྟོ ‘‘ནིབྦིདཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ པརིཏསྶནཏོ ཝིསེསེཏུཾ ‘‘ཉཱཎེནཱ’’ཏི ཝིསེསིཏཾ. ཏཐཱ པཝཏྟནྟི ནིབྦིདནཱཀཱརེན པཝཏྟནཾ.
ཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫནྟིཡཱ ཝིདེཧརཉྙོ དྷཱིཏཱཡ རུཙཱཡ ཛཱཏིསྶརཉཱཎཾ ཀམྨསྶཀཏཉྙཱཎསྶ ཀཱརཎཾ ཨཧོསི, ན པན ཨསཔྤུརིསཱུཔནིསྶཡཏོ, ཨཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫནྟསྶ ཏསྶེཝ རཉྙོ སེནཱཔཏིནོ ཨལཱཏསྶ བཱིཛཀསྶ དཱསསྶཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨིམསྶ ཙ…པེ… ཨུདཱཧརིཏབྦོ’’ཏི ཨཱཧ. སོཏི པསཱདོ. ཨཝཏྠཱཝིསེསོཏི སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཾ ཨནཱཝིལབྷཱཝལཀྑིཏོ ཨཝཏྠཱབྷེདོ. ཨཱཡཏནགཏོཏི ཋཱནགཏོ, རཏནཏྟཡཝིསཡོཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཀཱཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཝཏྠཱཝིསེསེན ཝིནཱ སབྷཱཝསིདྡྷམེཝ པདཊྛཱནཾ དསྶེཏི.
ཨིམསྨིཾ ཙ ཋཱནེ པཱལི༹ཡཾ པུབྦེ ཡེསཾ དྷམྨཱནཾ པདཊྛཱནཾ ནིདྡྷཱརིཏཾ, ཏེ དྷམྨཱ ཡེསཾ དྷམྨཱནཾ ¶ པདཊྛཱནཱནི ཧོནྟི, ཏེ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཔརོ ནཡོ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷནྟི ཝེདིཏབྦཾ. ཨསྶཱདམནསིཀཱརོ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརལཀྑཎོ ཝུཏྟོ ནིདསྶནམཏྟཨཏྠོཏི ཝེདིཏབྦོ, ཡེབྷུཡྻེན སཏྟཱནཾ ལོབྷཝསེན ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཱ སཾཝཏྟནྟཱིཏྟི དསྶནཏྠཾ ཝཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨུཔཔཏྟི ཨེཝ ཨོཔཔཙྩཡཾ, ཏསྶ བྷཱཝོ ཨོཔཔཙྩཡིཀནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔཔཏྟིབྷཝབྷཱཝེནཱ’’ཏི. ཝཝཏྠིཏབྷཱཝོཏི ཝཝཏྠིཏབྷཱཝོ རཱུཔསྶ དསྶནཱདིཔཊིནིཡཏཱརམྨཎཀིཙྩཏཱ. བྷཝསྶ ཨངྒཱནཱིཏི བྷཝསྶ ཀཱརཎཱནི. དུཏིཡེ ཨངྒཱནཱིཏི ཨཝཡཝཱ, ཀམྨཝཊྚམྤི ཝཱ ཀཱརཎངྒབྷཱཝེན ཡོཛེཏབྦཾ.
ཀམྨཊྛཱནསྶཱཏི བྷཱཝནཱཡ བྲཱུཧནཱ ཝཌྜྷནཱ. ཏེསཱུཏི ཏིཏྠཉྙུཏཱདཱིསུ. ཀལྱཱཎམིཏྟསྶ སམྨདེཝ པཡིརུཔཱསནཱཡཔཱིཏི ཏཾ ནིསྶཱཡ ལདྡྷེན སབྦཱཡ དྷམྨསྶཝནེན དྷམྨུཔསཾཧིཏཾ པཱམོཛྫཾ ཧོཏཱིཏི ཏིཏྠཉྙུཏཱ པཱིཏཉྙུཏཱཡ པདཊྛཱནཾ. ཨེཝཾ ཡཱཡ ཝིམུཏྟིཡཱ སཏི ཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནཾ ཧོཏཱིཏི ¶ སཱ ཏསྶ པདཊྛཱནནྟི ཨཡམཏྠོ པཱཀཊོཏི ཨཱཧ ‘‘པུརིམཱནཾ…པེ… སུཝིཉྙེཡྻོ ཨེཝཱ’’ཏི. སཧ ཨདྷིཊྛཱནེནཱཏི ཉཱཏཔརིཉྙཱཡ སདྡྷིཾ. ཉཱཏཔརིཉྙཱ ཧི ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ ཨདྷིཊྛཱནཾ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
པདཊྛཱནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༥. ལཀྑཎཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༢༣. ‘‘ལཀྑཎཧཱརསྶ ཝིསཡཾ པུཙྪཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ‘‘ཀོ པན ཏསྶ ཝིསཡོ’’ཏི ཝུཏྟེ སམཱནལཀྑཎཱ ཨཝུཏྟདྷམྨཱ. ཀཱཡཱནུཔསྶནཱཡ སམཱརདྡྷཱཡ ཝེདནཱནུཔསྶནཱདཡོ སུཁེནེཝ སིཛ྄ཛྷནྟཱིཏི ཏབྦཙནེན ཝེདནཱགཏཱསཏིཨཱདཱིནཾ ཝུཏྟབྷཱཝོ དསྶིཏོ སཏིཔཊྛཱནབྷཱཝེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱཏི ཀཱཡཱནུཔསྶནཱསཏིཔཊྛཱནསྶ སདྡྷཱནུགྒཧིཏཱནི ཝཱིརིཡསཏིསམཱདྷིཔཉྙིནྡྲིཡཱནི སཱདྷནཾ, ཨེཝཾ ཨིཏརེསམྤཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཨཡཾ ཨཏྠོ ཨཊྛཀཐཱཡམེཝ (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༥༡) པརཏོ ཨཱགམིསྶཏི. ཨིམིནཱ ནཡེན སེསེསུཔི ཨེཀལཀྑཎཏཱནིདྡེསེསུ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. པརཏོཏི ཙཏུབྱཱུཧཧཱརཝཎྞནཱཡཾ (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༢༠).
ཨསམྨིསྶཏོཏི ཝེདནཱདཡོཔི ཨེཏྠ སིཏཱ ཨེཏྠ པཊིསནྡྷཱཏི ཀཱཡེ ཝེདནཱདིཨནུཔསྶནཱཔསངྒེཔི ཨཱཔནྣེ ཏདསམྨིསྶཏོཏི ཨཏྠོ.
ཨཝཡཝིགཱཧསམཉྙཱཏིདྷཱཝནསཱརཱདཱནཱབྷིནིཝེསནིསེདྷནཏྠཾ ¶ ཀཱཡཾ ཨངྒཔཙྩངྒེཧི, ཏཱནི ཙ ཀེསཱདཱིཧི, ཀེསཱདིཀེ ཙ བྷཱུཏུཔཱདཱཡརཱུཔེཧི ཝིནིབྦྷུཛིཏུཾ ‘‘ཏཐཱ ན ཀཱཡེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. པཱསཱདཱདིནགརཱཝཡཝསམཱུཧེ ཨཝཡཝིཝཱདིནོཔི ཨཝཡཝིགཱཧཎཾ ཀརོནྟི. ནགརཾ ནཱམ ཀོཙི ཨཏྠོ ཨཏྠཱིཏི པན ཀེསཉྩི སམཉྙཱཏིདྷཱཝནཾ སིཡཱཏི ཨིཏྠིཔུརིསཱདིསམཉྙཱཏིདྷཱཝནེ ནགརནིདསྶནཾ ཝུཏྟཾ. ཨཉྙོ ཀོཙི སཏྟཱདིཀོ. ཡཾ པསྶཏི ཨིཏྠིཾ, པུརིསཾ ཝཱ. ནནུ ཙཀྑུནཱ ཨིཏྠིཔུརིསདསྶནཾ ནཏྠཱིཏི? སཙྩཾ ནཏྠི, ‘‘ཨིཏྠིཾ པསྶཱམི, པུརིསཾ པསྶཱམཱི’’ཏི པན པཝཏྟསམཉྙཱཝསེན ‘‘ཡཾ པསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. མིཙྪཱདསྶནེན ཝཱ དིཊྛིཡཱ ཡཾ པསྶཏི, ན ཏཾ དིཊྛཾ རཱུཔཱཡཏནཾ ཧོཏི, རཱུཔཱཡཏནཾ ཝཱ ཏཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཐ ཝཱ ཏཾ ཀོསཱདིབྷཱུཏུཔཱདཱཡསམཱུཧསངྑཱཏཾ ¶ དིཊྛཾ ན ཧོཏི, དིཊྛཾ ཝཱ ཡཐཱཝུཏྟཾ ན ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཡཾ དིཊྛཾ ཏཾ ན པསྶཏཱིཏི ཡཾ རཱུཔཱཡཏནཾ, ཀེསཱདིབྷཱུཏུཔཱདཱཡསམཱུཧསངྑཱཏཾ ཝཱ དིཊྛཾ, ཏཾ པཉྙཱཙཀྑུནཱ བྷཱུཏཏོ ན པསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ན ཨཉྙདྷམྨཱནུཔསྶཱིཏི ན ཨཉྙསབྷཱཝཱནུཔསྶཱི, ཨསུབྷཱདིཏོ ཨཉྙཱཀཱརཱནུཔསྶཱི ན ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི.
པཐཝཱིཀཱཡནྟི ཀེསཱདིཾ པཐཝཱིདྷམྨསམཱུཧཏྟཱ ‘‘ཀཱཡོ’’ཏི ཝདཏི, ལཀྑཎཔཐཝིམེཝ ཝཱ ཨནེཀབྷེདབྷིནྣཾ སཀལསརཱིརགཏཾ པུབྦཱཔརིཡབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནཾ སམཱུཧཝསེན གཧེཏྭཱ ‘‘ཀཱཡོ’’ཏི ཝདཏི. ཨེཝཾ ཨཉྙཏྠཱཔི.
ཨཱཀཱརསམཱུཧསངྑཱཏསྶཱཏི ཨནིཙྩཏཱདིཨཱཀཱརསམུདཱཡཔརིཡཱཡསྶ.
ཏཱིསུ བྷཝེསུ ཀིལེསེཏི བྷཝཏྟཡཝིསཡཀིལེསེ. སབྦཏྠིཀནྟི སབྦཏྠ ལཱིནེ, ཨུདྡྷཏེ ཙ ཙིཏྟེ ཨིཙྪིཏབྦཏྠཱ, སབྦེ ཝཱ ལཱིནེ, ཨུདྡྷཏེ ཙ བྷཱཝེཏབྦཱ བོཛ྄ཛྷངྒཱ ཨཏྠིཀཱ ཨེཏཱཡཱཏི སབྦཏྠིཀཱ. ཨནྟོ སངྐོཙོཏི ཨནྟོ ཨོལཱིཡནཱ, ཀོསཛྫནྟི ཨཏྠོ.
༢༤. གཧིཏེསཱུཏི བྷཱཝནཱགྒཧཎེན གཧིཏེསུ, བྷཱཝིཏེསཱུཏི ཨཏྠོ, ཝཙནེན ཝཱ གཧིཏེསུ. བྷཱཝནཱགྒཧཎདཱིཔནཏྠཏྟཱ པན ཝཙནེན གཧཎསྶ བྷཱཝནཱགྒཧཎམེཏྠ པདྷཱནཾ. ཡསྶ སཏིཔཊྛཱནཱ བྷཱཝིཏཱ, ཏསྶ སམྨཔྤདྷཱནཱདཡོ བོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨཱ ན བྷཱཝིཏཱཏི ནེཏཾ ཋཱནཾ ཝིཛྫཏཱིཏི ཙ སམཱནལཀྑཎཏཱཔདེསེན ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏུཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཙཏཱུསུ སཏིཔཊྛཱནེསུ བྷཱཝིཡམཱནེསུ ཙཏྟཱརོ སམྨཔྤདྷཱནཱ བྷཱཝནཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཝིཔལླཱསཱ ¶ པཧཱིཡནྟི ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀབྷཱཝཏོ. ‘‘ཨཱཧཱརསམུདཡཱ ཀཱཡསྶ སམུདཡོ, ཕསྶསམུདཡཱ ཝེདནཱནཾ སམུདཡོ (སཾ. ནི. ༥.༤༠༨), སངྑཱརཔཙྩཡཱ ཝིཉྙཱཎཾ, ཝིཉྙཱཎཔཙྩཡཱ ནཱམརཱུཔ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༡.༡, ༣༩; མ. ནི. ༣.༡༢༦; མཧཱཝ. ༡; ཨུདཱ. ༡; ཝིབྷ. ༢༢༥) ཝཙནཏོ ཀཱཡཱདཱིནཾ སམུདཡབྷཱུཏཱ ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརཕསྶམནོསཉྩེཏནཱཝིཉྙཱཎཱཧཱརཱཀཱཡཱདཱིནཾ པརིཛཱནནེན པརིཉྙཱཏཱ ཧོནྟི ཏཔྤཊིཔཀྑཔྤཧཱནཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཙཏྟཱརོ ¶ ཨཱཧཱརཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. སབྦཏྠཱཏི ‘‘ཨུཔཱདཱནེཧི ཨནུཔཱདཱནོ བྷཝཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ.
ཏཏྠ ཡསྨཱ པཉྩ ཀཱམགུཎཱ སཝིསེསཱ ཀཱཡེ ལབྦྷནྟཱིཏི ཝིསེསེན ཀཱཡོ ཀཱམུཔཱདཱནསྶ ཝཏྠུ, སུཁཝེདནསྶཱདཝསེན པརལོཀནིརཔེཀྑོ ‘‘ནཏྠི དིནྣ’’ནྟིཨཱདི (དཱི. ནི. ༡.༡༧༡; མ. ནི. ༡.༤༤༥; ༢.༩༤-༩༥, ༢༢༥; ༣.༩༡, ༡༡༦; སཾ. ནི. ༣.༢༡༠; དྷ. ས. ༡༢༢༡; ཝིབྷ. ༩༣༨) པརཱམཱསཾ ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི དིཊྛུཔཱདཱནསྶ ཝེདནཱ, ཙིཏྟེ ནིཙྩགྒཧཎཝསེན སསྶཏསྶ ‘‘ཨཏྟནོ སཱིལཱདིཝསེན པརིསུདྡྷཔརཱམསནཾ ཧོཏཱི’’ཏི སཱིལབྦཏུཔཱདཱནསྶ ཙིཏྟཾ, ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདེན བྷཱུཏཾ བྷཱུཏཏོ ཨཔསྶནྟསྶ ‘‘ཨཏྟཱབྷིནིཝེསོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨཏྟཝཱདུཔཱདཱནསྶ དྷམྨཱ ཝཏྠུ, ཏསྨཱ ‘‘ཙཏཱུསུ སཏིཔཊྛཱནེསུ བྷཱཝིཡམཱནེསུ ཨུཔཱདཱནེཧི ཨནུཔཱདཱནོ བྷཝཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཡསྨཱ པན ཝུཏྟནཡེནེཝ ཀཱཡོ ཀཱམཡོགསྶ ཝཏྠུ, བྷཝེསུ སུཁགྒཧཎཝསེན བྷཝསྶཱདོ ཧོཏཱིཏི བྷཝཡོགསྶ ཝེདནཱ, སནྟཏིགྷནགྒཧཎཝསེན ཙིཏྟེ ཨཏྟཱབྷིནིཝེསོ ཧོཏཱིཏི དིཊྛིཡོགསྶཙིཏྟཾ, དྷམྨཝིནིབྦྷོགསྶ དུཀྐརཏྟཱ, དྷམྨཱནཾ དྷམྨམཏྟཏཱཡ ཙ དུཔྤཊིཝིཛ྄ཛྷཏྟཱ སམྨོཧོ ཧོཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱཡོགསྶ དྷམྨཱ, ཝཏྠུ, ཏསྨཱ ཙཏུསཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཱཡ ཏེསུ ཏེསཾ པཧཱནསིདྡྷིཏོ ཡོགེཧི ཝིསཾཡུཏྟཏཱ ཝུཏྟཱ. ཨེཏེནེཝ ཨཱསཝེཧི ཨནཱསཝཏཱ, ཨོགྷེཧི ནིཏྟིཎྞཏཱ ཙ སཾཝཎྞིཏཱ ཧོཏི ཀཱམརཱགཱདཱིནཾ ཨེཝ ཀཱམཡོགཀཱམཱསཝཀཱམོགྷཱདིབྷཱཝཏོ.
ཝུཏྟནཡེནེཝ ཀཱཡོ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཀཱཡགནྠསྶ ཝཏྠུ, ‘‘དུཀྑཱཡ ཝེདནཱཡ པཊིགྷཱནུསཡོ ཨནུསེཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༦༥) དུཀྑདུཀྑཝིཔརིཎཱམདུཀྑསངྑཱརདུཀྑབྷཱུཏཱ ཝེདནཱ ཝིསེསེན བྱཱཔཱདཀཱཡགནྠསྶ ཝཏྠུ, ཙིཏྟེ ནིཙྩཱབྷིནིཝེསཝསེན སསྶཏསྶ ‘‘ཨཏྟནོ སཱིལེན སུདྡྷཱི’’ཏིཨཱདིཔརཱམསནཾ ཧོཏཱིཏི སཱིལབྦཏཔརཱམཱསསྶ ཙིཏྟཾ ཝཏྠུ, སཔྤཙྩཡནཱམརཱུཔདསྶནཱབྷཱཝཏོ བྷཝཝིབྷཝདིཊྛིསངྑཱཏོ ཨིདཾསཙྩཱབྷིནིཝེསོ ཧོཏཱིཏི ཏསྶ དྷམྨཱ ཝཏྠཱུཏི ཙཏུསཏིཔཊྛཱནཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
ཝུཏྟནཡེནེཝ ¶ ¶ ཝིསེསཏོ ཀཱཡོ རཱགསལླསྶ ཝཏྠུ, ཝེདནཱ དོསསལླསྶ, ‘‘ཙིཏྟཾ ནིཙྩགྒཧཎཝསེན ཨཏྟཱབྷིནིཝེསཾ ཨཏྟཱནཾ སེཡྻཱདིཏོ དཧཏཱི’’ཏི ཙིཏྟཾ མཱནསལླསྶ, ཝུཏྟནཡེནེཝ དྷམྨཱ མོཧསལླསྶ ཝཏྠཱུཏི ཙཏུསཏིཔཊྛཱནཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
ཡསྨཱ པན ཀཱཡཱནུཔསྶནཱདཱིཧི ཀཱཡཝེདནཱཙིཏྟདྷམྨེསུ པརིཉྙཱཏེསུ རཱུཔཝེདནཱསཉྙཱསངྑཱརཀྑནྡྷཱ པརིཉྙཱཏཱ ཧོནྟི, ཙིཏྟེ ཧི པརིཉྙཱཏེ སཉྙཱཔི པརིཉྙཱཏཱཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡོ ཙསྶ པརིཉྙཾ གཙྪནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཏཐཱ ཝིསེསཏོ ཀཱཡེ སཱཔེཀྑཱ ཚནྡཱགཏིཾ གཙྪཏཱིཏི ཀཱཡོ ཚནྡཱགཏིཡཱ ཝཏྠུ, ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདནཱ བྱཱཔཱདསྶ ནིམིཏྟནྟི སཱ དོསཱགཏིཡཱ ཝཏྠུ, སནྟཏིགྷནགྒཧཎཝསེན སརཱགཱདིཙིཏྟེ སམྨོཧོ ཧོཏཱིཏི མོཧཱགཏིཡཱ ཙིཏྟཾ, དྷམྨསབྷཱཝཱནཝབོདྷེན བྷཡཾ ཧོཏཱིཏི བྷཡཱགཏིཡཱ དྷམྨཱ ཝཏྠཱུཏི ཙཏུསཏིཔཊྛཱནབྷཱཝནཱཡ ཨགཏིགམནཔྤཧཱནཾ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨགཏིགམནེཧི ཙ ན ཨགཏིཾ གཙྪཏཱི’’ཏི.
‘‘ཨཀུསལསྶ སོམནསྶསྶ ཝསེནཱ’’ཏི ཨིདཾ ‘‘ཨཡམྤི ཨཏྠོ སམྦྷཝཏཱི’’ཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ‘‘སུཁཱཡ ཝེདནཱཡ རཱགཱནུསཡོ ཨནུསེཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༤༦༥) པན ཝཙནཏོ སུཁཝེདནཱགྒཧཎེན ཏཏྠཱནུསཡནེན སམུདཡསཙྩཾ དེསིཏནྟི ཝེདིཏབྦཾ. དེསིཏཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩནྟི དུཀྑདུཀྑགྒཧཎེན སཱཏིསཡཾ དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ པཀཱསིཏཾ ཧོཏཱིཏི པཱལི༹ཡཾ ‘‘དུཀྑཾ ཨརིཡསཙྩཾ དེསིཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སཧཙརཎཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ནིདྡེསཝཱརཝཎྞནཱཡཾ (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༥ ཨཱདཡོ) ཝུཏྟཾ.
ལཀྑཎཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༦. ཙཏུབྱཱུཧཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༢༥. ཧཱརཱནནྟི ནིདྡྷཱརཎེ སཱམིཝཙནཾ. ཧཱརེསུ ཨིམསྶ ཙཏུབྱཱུཧཧཱརསྶ ཝིསེསཏོ སུཏྟསྶ བྱཉྫནཝིཙཡབྷཱཝཏོཏི ཡོཛནཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘བྱཉྫན…པེ… དསྶེཏཱི’’ཏི. ཡཱཡཱཏི ནིརུཏྟིཡཱ.
ཡཐཱརཧནྟི ¶ ¶ སཾཝཎྞིཡམཱནེ སུཏྟེ ཡཾ ཡཾ ཨརཧཏི ནིབྦཙནཾ ཝཏྟུཾ, ཏཾཏཾལོཀསམཉྙཱནུརོདྷེནེཝ. པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱ སམྤཱདེཏྭཱ པཙྪཱ སཙྩཱབྷིསམཡཾ པཱཔུཎཱཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམྨུཏི…པེ… ཧོཏཱི’’ཏི, ཏཾཏཾཔཉྙཏྟིགྒཧཎམུཁེན པརམཏྠགྒཧཎཾ ཧོཏཱིཏི ཨེཝཾ ཝཱ ཨིམིནཱ སམྦནྡྷོ.
ཡམིདཾ ཨནིནྡྲིཡབདྡྷརཱུཔསནྟཱནཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨུབྷཡམནྟརེནཱ’’ཏི ཨིདྷ ཝུཏྟཾ. ཨོཏརཎཧཱརེ (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༤༢ ཨཱདཡོ) པནསྶ དྭཱརཔྤཝཏྟཕསྶཱདིདྷམྨེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི ཕསྶསམུདིཏེསུ དྷམྨེསཱུ’’ཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ཨཊྛཀཐཱཙརིཡཱ པནཱཧུ ‘‘ཨནྟརེནཱཏི ཝཙནཾ པན ཝིཀཔྤནྟརདཱིཔན’’ནྟི. ཏསྨཱ ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ – ན ཨིམཾ ལོཀཾ, ན ཧུརཾ ལོཀཾ, ཨཐ ཁོ ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི. ཨཔརོ ཝིཀཔྤོ – ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི ཝཱ ཝཙནཾ ཝིཀཔྤནྟརཱབྷཱཝདཱིཔནཾ. ཏསྶཏྠོ – ན ཨིམཾ ལོཀཾ, ན ཧུརཾ ལོཀཾ ནིསྶཱཡ ཛྷཱཡཏི ཛྷཱཡཱི, ཨུབྷཡམནྟརེན པན ཨཉྙཾ ཋཱནཾ ཨཏྠཱིཏི.
ཡེཔི ཙ ‘‘ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡཱི, སམྦྷཝེསཱི’’ཏི ཙ ཨིམེསཾ སུཏྟཔདཱནཾ ཨཏྠཾ མིཙྪཱ གཧེཏྭཱ ཨཏྠི ཨེཝ ཨནྟརཱབྷཝོཏི ཝདནྟི, ཏེཔི ཡསྨཱ ཨཝིཧཱདཱིསུ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཱཡུཝེམཛ྄ཛྷཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཨནྟརཱ ཨགྒམགྒཱདྷིགམེན ཨནཝསེསཀིལེསཔརིནིབྦཱནེན པརིནིབྦཱཡནྟཱིཏི ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡཱི, ན ཨནྟརཱབྷཝབྷཱུཏོཏི པུརིམསྶ སུཏྟཔདསྶ ཨཏྠོ. པཙྪིམསྶ ཙ ཡེ བྷཱུཏཱ ཨེཝ, ན པུན བྷཝིསྶནྟི, ཏེ ཧི (ཀཐཱ. ཨནུཊཱི. ༥༠༧) ཁཱིཎཱསཝཱ, པུརིམཔདེཧི ‘‘བྷཱུཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ. ཏབྦིཔརཱིཏཏཱཡ སམྦྷཝཾ ཨེསནྟཱིཏི སམྦྷཝེསིནོ. ཨཔྤཧཱིནབྷཝསཾཡོཛནཏྟཱ སེཀྑཱ, པུཐུཛྫནཱ ཙ. ཙཏཱུསུ ཝཱ ཡོནཱིསུ ཨཎྜཛཛལཱབུཛསཏྟཱ ཡཱཝ ཨཎྜཀོསཾ, ཝཏྠིཀོསཉྩ ན བྷིནྡནྟི, ཏཱཝ སམྦྷཝེསཱི ནཱམ. ཨཎྜཀོསཏོ, ཝཏྠིཀོསཏོ ཙ བཧི ནིཀྑནྟཱ བྷཱུཏཱ ནཱམ. སཾསེདཛཨོཔཔཱཏིཀཱ ཙ པཋམཙིཏྟཀྑཎེ སམྦྷཝེསཱི ནཱམ, དུཏིཡཙིཏྟཀྑཎཏོ པཊྛཱཡ བྷཱུཏཱ ནཱམ. ཡེན ཝཱ ཨིརིཡཱཔཐེན ཛཱཡནྟི, ཡཱཝ ཏཏོ ཨཉྙཾ ན པཱཔུཎནྟི, ཏཱཝ སམྦྷཝེསཱི, ཏཏོ པརཾ བྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ, ཏསྨཱ ནཏྠཱིཏི པཊིཀྑིཔིཏབྦཾ. སཏི ཧི ཨུཛུཀེ པཱལི༹ཨནུགཏེ ཨཏྠེ ཀིཾ ཨནིདྡྷཱརིཏསཱམཏྠིཡེན ཨནྟརཱབྷཝེན ཨཏྟབྷཱཝཔརིཀཔྤིཏེན པཡོཛནནྟི.
ཡཾ ¶ པན ཡེ ‘‘སནྟཱནཝསེན པཝཏྟམཱནཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨཝིཙྪེདེན དེསནྟརེསུ པཱཏུབྷཱཝོ དིཊྛོ. ཡཐཱ ཏཾ ཝཱིཧིཨཱདིཨཝིཉྙཱཎཀསནྟཱནེ, ཨེཝཾ སཝིཉྙཱཎཀསནྟཱནེཔི ཨཝིཙྪེདེན དེསནྟརེསུ པཱཏུབྷཱཝེན བྷཝིཏབྦཾ. ཨཡཉྩ ནཡོ སཏི ཨནྟརཱབྷཝེ ཡུཛྫཏི, ནཱཉྙཐཱ’’ཏི ཡུཏྟིཾ ¶ ཝདནྟི. ཏེཧི ཨིདྡྷིམཏོ ཙེཏོཝསིཔྤཏྟསྶ ཙིཏྟཱནུགཏིཀཾ ཀཱཡཾ ཨདྷིཊྛཧནྟསྶ ཁཎེན བྲཧྨལོཀཏོ ཨིདྷཱུཔསངྐམནེ, ཨིཏོ ཝཱ བྲཧྨལོཀགམནེ ཡུཏྟི ཝཏྟབྦཱ. ཡདི སབྦཏྠེཝ ཝིཙྪིནྣདེསེ དྷམྨཱནཾ པཝཏྟི ན ཨིཙྪིཏཱ, ཡདིཔི སིཡཱ ‘‘ཨིདྡྷིཝིསཡོ ཨཙིནྟེཡྻོ’’ཏི, ཏཾ ཨིདྷཱཔི སམཱནཾ ‘‘ཀམྨཝིཔཱཀོ ཨཙིནྟེཡྻོ’’ཏི ཝཙནཏོ, ཏསྨཱ ཏཾ ཏེསཾ མཏིམཏྟམེཝ. ཨཙིནྟེཡྻསབྷཱཝཱ ཧི སབྷཱཝདྷམྨཱ, ཏེ ཀཏྠཙི པཙྩཡཝིསེསེན ཝིཙྪིནྣདེསེ པཱཏུབྷཝནྟི, ཀཏྠཙི ཨཝིཙྪིནྣདེསེ ཙ. ཏཐཱ ཧི མུཁགྷོསཱདཱིཧི ཨཉྙསྨིཾ དེསེ ཨཱདཱསཔབྦཏཔྤདེསཱདིཀེ པཊིབིམྦཔཊིགྷོསཱདིཀཾ པཙྩཡུཔྤནྣཾ ནིབྦཏྟམཱནཾ དིསྶཏི, ཏསྨཱ ན སབྦཾ སབྦཏྠ ཨུཔནེཏབྦནྟི ཨཡམེཏྠ སངྑེཔོ. ཝིཏྠཱརཏོ པན པཊིབིམྦསྶ ཨུདཱཧརཎབྷཱཝསཱདྷནཱདིཀོ ཨནྟརཱབྷཝཝིཙཱརོ ཀཐཱཝཏྠུཔྤཀརཎསྶཊཱིཀཱཡཾ (ཀཐཱ. ཨནུཊཱི. ༥༠༧) གཧེཏབྦོ.
ཨཔརེ པན ‘‘ཨིདྷཱཏི ཀཱམབྷཝོ, ཧུརནྟི ཨརཱུཔབྷཝོ, ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི རཱུཔབྷཝོ ཝུཏྟོ’’ཏི ཝདནྟི, ‘‘ཨིདྷཱཏི པཙྩཡདྷམྨཱ, ཧུརནྟི པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱ, ཨུབྷཡམནྟརེནཱཏི པཎྞཏྟིདྷམྨཱ ཝུཏྟཱ’’ཏི ཙ ཝདནྟི, ཏཾ སབྦཨཊྛཀཐཱསུ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཝསིཊྛཾ རཱུཔནྟི ཨཱཔོདྷཱཏུཨཱཀཱསདྷཱཏཱུཧི སདྡྷིཾ ལཀྑཎརཱུཔཱནི, ཨོཛཉྩ སནྡྷཱཡཱཧ ཨནིནྡྲིཡབདྡྷརཱུཔསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏསྶ ཁཱིཎཱསཝསྶ ཏཾ ནིབྦཱནཱརམྨཎཾ ཙིཏྟཾ ན ཛཱནནྟི ན ཉཱཡནྟི ‘‘ཛྷཱཡམཱནཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
ཙཏུབྱཱུཧཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༧. ཨཱཝཊྚཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༢༩. ཨཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཝིདྡྷཾསནསབྷཱཝཏྟཱ, ཨཀུསལཱནཾ ཝཱ པཛཧནེ ཀུསལཱནཾ སམྤཱདནེ པཊྛཔནསབྷཱཝཏྟཱ ཨཱརམྦྷདྷཱཏུ. ཏཐཱབྷཱུཏཱཏི སཱིལཱདཱིཧི ¶ སམངྒཱིབྷཱུཏཱ. ཀཱམདྷཱཏུཨཱདིཀཱ ཏིདྷཱཏུཡོཝ ཏེདྷཱཏུ. ཏསྶ ཨབྷིབྷཝནཏོ ཏེདྷཱཏུཨིསྶརོ མཙྩུརཱཛཱ. ཨནཱདིམཏིསཾསཱརེ ཙིརཀཱལཾ ལདྡྷཔཏིཊྛཱཔི ཨཙིརཀཱལཾ བྷཱཝིཏེཧི ཀུསལེཧི དྷམྨེཧི སམུཙྪིནྡནཱིཡཏྟཱ ཨབལཱ ཀིལེསཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨབལཾ དུབྦལ’’ནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨབལཱ ནཾ བལཱིཡནྟཱི’’ཏི.
ཨིདཾ ཝཙནཾ ཨཡཾ གཱཐཱཔཱདོ. སམཱདྷིསྶ པདཊྛཱནནྟི ཨེཏྠ སམཱདྷིསྶ ཀཱརཎཾ སམཏཱནུཡོགེ ནིཡོཛནཏོཏི ¶ ཡོཛེཏབྦཾ. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. པཔཉྩཱཏི རཱགཱདཡོཝ. ཏཐཱ ཙེཝ སཾཝཎྞིཏནྟི དེསནཱཡ པདཊྛཱནབྷཱཝེནེཝ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ ཀཏཱཏི ཨཏྠོ.
ནྟི ཏཾ དེསནཾ. ཏསྶཱཏི སབྷཱགཱདིཝསེན ཨཱཝཊྚནསྶ. པརིཔཀྐཉཱཎཱནཾ ཝིསེསཱདྷིགམཱཡ. ལཱབྷཝིནིཙྪཡཔརིགྒཧམཙྪརིཡཱནཱིཏིཨཱདཱིསུ ལཱབྷོཏི རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎཔྤཊིལཱབྷོ. སོ པརིཡེསནཱཡ སཏི ཧོཏཱིཏི པརིཡེསནཱགྒཧཎེན གཧིཏོ. ཝིནིཙྪཡོཏི ‘‘ཨེཏྟཀཾ མེ རཱུཔཱརམྨཎཏྠཱཡ བྷཝིསྶཏི, ཨེཏྟཀཾ སདྡཱདིཨཱརམྨཎཏྠཱཡ, ཨེཏྟཀཾ མཡ྄ཧཾ, ཨེཏྟཀཾ པརསྶ, ཨེཏྟཀཾ པརིབྷུཉྫིསྶཱམི, ཨེཏྟཀཾ ནིདཧིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟོ ཝིཏཀྐོ ཝིནིཙྪཡོ. སོ ལཱཔིཏཧེཏུཀཏྟཱ པརིཡེསནམཱུལཀཏཱཡ པརིཡེསནཱགྒཧཎེནེཝ གཧིཏོ, ཏཐཱ པརིགྒཧམཙྪརིཡཱནི. ཏཏྠ པརིགྒཧོ ‘‘མམ ཨིད’’ནྟི པརིགྒཎྷནཾ. མཙྪརིཡཾ ‘‘མཡ྄ཧེཝ ཧོཏཱུ’’ཏི པརེཧི སཱདྷཱརཎབྷཱཝཱསཧནཾ. ཏེནེཝསྶ པོརཱཎཱ ཨེཝཾ ཝཙནཏྠཾ ཝདནྟི ‘‘མཡ྄ཧེཝིདམཙྪརིཡཾ ཧོཏུ, མཱ ཨཉྙེསཾ ཨཙྪརིཡཾ ཧོཏཱུཏི པཝཏྟཏྟཱ མཙྪརིཡནྟི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ཨཊྛ. ༢.༡༠༣; ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༣.༩.༢༣). པརིབྷོགཏྠཱནཾ པན ཝིནིཙྪཡཱདཱིནཾ པརིབྷོགནྟོགདྷཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཚནྡརཱགོ དུབྦལརཱགོ. ཨཛ྄ཛྷོསཱནཾ ‘‘མམ ཨིད’’ནྟི ཏཎྷཱཝསེན བལཝསནྣིཊྛཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཚནྡརཱགཨཛ྄ཛྷོསཱནཱ ཏཎྷཱ ཨེཝཱ’’ཏི. ཨཱརཀྑནིམིཏྟཾ དྭཱརཔིདཧནམཉྫཱུསཱགོཔནཱདིནཱ སུཊྛུ རཀྑཎནིམིཏྟཾ. པཱཔཱནི ཀརོནྟོ པརིབྷོགནིམིཏྟཾ རཏྟོ གིདྡྷོ གདྷིཏོ མུཙྪིཏོ ཧུཏྭཱ མིགོཝ པརིབྷུཉྫནནིམིཏྟཾ པམཱདཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨེཝཾ པརིཡེནཱརཀྑཱ པརིབྷོགནིམིཏྟཾ. པམཱདོ ཏིཝིདྷོ ཏཎྷཱཡ ཝསེན ཀཐིཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཏིཝིདྷོ ཏཎྷཱཡཱཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཱཧ.
ཨཝིསེསེན ཝུཏྟནྟི ‘‘ཀཏམེན ཨུཔཱདཱནེན སཨུཔཱདཱནཱ’’ཏི ཝིབྷཱགེན པུཙྪིཏྭཱཔི ‘‘ཨཝིཛྫཱཡ ཙ ཏཎྷཱཡ ཙཱ’’ཏི ཨཝིནིབྦྷུཛིཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཏཎྷཉྩ ཨཝིཛྫཉྩ ཙཏུརུཔཱདཱནཾ ¶ ཝསེནཱཏི ཀཱམུཔཱདཱནཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཨུཔཱདཱནཱནཾ ཝསེན ཝིབྷཛིཏྭཱ ཁནྡྷཱནཾ དུཀྑབྷཱཝེན དུཀྑསཙྩབྷཱཝེན སཧ པརིཉྙེཡྻབྷཱཝཾ, ཨུཔཱདཱནཱནཾ སམུདཡབྷཱཝེན སམུདཡསཙྩབྷཱཝེན སཧ པཧཱཏབྦབྷཱཝཾ དསྶེཏཱིཏི ཡོཛནཱ.
༣༠. ‘‘ཡོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟོ ཏིཝིདྷོ པམཱདོ པརིཡེསཏི, ཨཱརཀྑཎཉྩ ཀརོཏི, པརིབྷོགནིམིཏྟཉྩཱཏི སམྦནྡྷོ. པམཱདོ ཧི པམཛྫནྟསྶ པུགྒལསྶ བྷོགཱནཾ པརིཡེསནཱཡ, ཨཱརཀྑཎཱཡ ཙ ཧེཏུབྷཱུཏོ ཀཏྟུབྷཱཝེན ཨུཔཙརིཏོ, པརིབྷོགསྶ པན ནིམིཏྟཾ. ‘‘ཏཔྤཊིཔཀྑེནཱ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ ཝིཝརཏི ‘‘ཨཔྤམཱདཱནུཡོགེནཱ’’ཏི, ཏེན སམཐབྷཱཝཾ དསྶེཏི ¶ . ཁེཔནཱཏི ཁཡཔཱཔནཱ. ཝོདཱནཔཀྑཝིསབྷཱགདྷམྨཝསེནཱཏི ཝོདཱནཔཀྑོ ཙ སོ པམཱདསྶ ཝིསབྷཱགདྷམྨོ ཙཱཏི ཝོདཱན…པེ… དྷམྨོ, སམཐོ, ཏསྶ ཝསེན.
སམཐེ སཏཱིཏི ཨདྷིཊྛཱནབྷཱུཏེ ཛྷཱནེ སཏི, ཏཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཡཱ པཉྙཱཏི ནཱམརཱུཔཔརིཙྪེདཱདིཝསེན པཝཏྟཔཉྙཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨཡཾ ཝིཔསྶནཱ’’ཏི. པཧཱིནེསཱུཏི པཧཱིཡམཱནེསུ.
ཝོདཱནཔཀྑནྟི ཨཱརམྦྷདྷཱཏུཨཱདིཝོདཱནཔཀྑཾ ནིཀྑིཔིཏྭཱ. ཝིསབྷཱགདྷམྨཝསེནཱཏི པམཱདཝསེནེཝ. སབྷཱགདྷམྨཝསེནཱཏི པུབྦེ ནིཀྑིཏྟསྶ ཨཱརམྦྷདྷཱཏུཨཱདིཝོདཱནདྷམྨསྶ སམཐཱདིསབྷཱགདྷམྨཝསེན.
པུན ཨཔརིཡོདཱཔནིཡཾ སིཁཱཔྤཏྟཔརིཡོདཱཔནཾ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏཾ པན ཨརཧཏྟེན ཧོཏཱི’’ཏི.
མོཧསམུཊྛཱནཏཱ ཝུཏྟཱ ‘‘མོཧོ ཨེཝ སམུཊྛཱན’’ནྟི ཀཏྭཱ. ཨཉྙཐཱ པིསུཎཱཝཱཙཱཡ དོསསམུཊྛཱནཏཱ མུསཱཝཱདསྶ ཝིཡ མོཧསམུཊྛཱནབྷཱཝཱ ཝཏྟབྦཱ སིཡཱ.
ཀམྨཔཐབྷཱཝཾ པཏྟཱནཾ, ཨཔྤཏྟཱནཉྩ ཨཀུསལདྷམྨཱནཾ ‘‘སབྦཔཱཔ’’ནྟི པདེན པརིགྒཧིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཀམྨཔཐཀམྨཝིབྷཱགེནཱ’’ཏི.
༣༡. སེསཔདཱནནྟི ‘‘ཀུསལསྶ ཨུཔསམྤདཱ’’ཏིཨཱདཱིནཾ (དཱི. ནི. ༢.༩༠; དྷ. པ. ༡༨༣; ནེཏྟི. ༣༠, ༥༠, ༡༡༦, ༡༢༤; པེཊཀོ. ༢༩) གཱཐཱཡ ཨཝསིཊྛཔདཱནཾ. ཡཐཱདྷིགཏནྟི ཨཏྟནཱ ཨདྷིགཏཔྤཀཱརཾ, པཙྪཱ བྷཱུམིདིསཱ.
ཨུཔརི ¶ ཡཱཔེནྟཱིཏི མནུསྶལོཀཏོ ཨུཔརིཊྛིམཾ དེཝལོཀཾ གམེནྟི.
༣༢. ཡཐཱཝུཏྟསྶ དྷམྨསྶཱཏི སཱིལསྶ ཙ མགྒསྶ ཙ. ཏཎྷཱཝིཛྫཱདཱིནནྟི ཨཱདིསདྡེན ཏདེཀཊྛཀིལེསཱ གཡ྄ཧནྟི, ཏེསཾ པདཊྛཱནདྷམྨཱ ཙ. སམཐཝིཔསྶནཱདཱིནནྟི ཨཱདིསདྡེན སཱམཉྙཕལཱནཾ སངྒཧོ. ཡདགྒེན ཙེཏྠ ‘‘ནིརོདྷོ རཀྑཏཱི’’ཏི ཝུཏྟོ, ཏདགྒེན མགྒོ རཀྑཎཀིརིཡཱཡ ¶ ཀརཎཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡེན རཀྑཏཱི’’ཏི. ཝིསབྷཱགདྷམྨཝསེན པུརིམཱནི སབྷཱགདྷམྨཱཝཊྚནཝསེན པཙྪིམཱནི སཙྩཱནི ནིདྡྷཱརིཏཱནཱིཏི ཡོཛེཏབྦཾ.
ཨཱཝཊྚཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༨. ཝིབྷཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༣༣. དྷམྨེསཱུཏི པུཉྙཱདིདཱནཱདིབྷེདབྷིནྣེསུ སབྷཱཝདྷམྨེསུ. ཏཏྠ ལབྦྷམཱནོཏི ཏེསུ ཡཐཱཝུཏྟེསུ དྷམྨེསུ ལབྦྷམཱནོ. བྷཱུམིཝིབྷཱགོཏི ཀཱམཱཝཙརཱདིདསྶནཱདིབྷཱུམིཔྤབྷེདོ. པདཊྛཱནཝིབྷཱགོཏི ཏེ པུཉྙཱདིདྷམྨཱ ཡེསཾ པདཊྛཱནཾ, ཏེསཾ ཝཱ ཡེ དྷམྨཱ པདཊྛཱནཾ, ཏབྦིབྷཱགོ. ཡེསཾ སུཏྟཱནནྟི མཱུལཔདཊྛཱནབྷཱུཏཱནཾ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ སུཏྟཱནཾ ཝསེན. ཨསངྐརཝཝཏྠཱནེན ཧི ཨེཏེསུ སུཏྟེསུ སཱཏིསཡཾ དྷམྨཱ ཝིབྷཏྟཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཏེནཱཧ ‘‘ཝིསེསཏོ’’ཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ཝཱསནཱབྷཱགིཡནིབྦེདྷབྷཱགིཡསུཏྟཱནི ཨེཝེཏྠ གཧིཏཱནཱིཏི? ནཡིདམེཝཾ ནིཀྑམནཔརིཡོསཱནབྷཱཝེན ཨིཏརེསམྤི གཧིཏཏྟཱ. ཡཏོ ཧི ནིསྶཊཱ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཱ དྷམྨཱ, ཏེ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ. ཡཾཔརིཡོསཱནཱ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ དྷམྨཱ, ཏེ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཱཏི དྭཡགྒཧཎེནེཝ ཨིཏརམྤི དྭཡཾ གཧིཏམེཝ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ སུཏྟཱནཾ དེསནཱཡཱ’’ཏི. ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི སུཏྟཱནཱིཏི པཱལི༹ཡཱ, ཝཀྑམཱནཱཡ དེསནཱཡ ཝཱ ཨིཏརདྭཡསངྒཧོ དཊྛབྦོ, ན པཊིཀྑེཔོ.
ཏེནེཝཱཏི ནིཡམསྶ ཨཀཏཏྟཱ, ཏཏོ ཙ ཏེན ཏནྣིསྶིཏེན ཙ བྲཧྨཙཱརཱི བྷཝཏཱིཏི སིདྡྷཾ ཧོཏི. ཨེཝ-སདྡོ ཝཱ སམུཙྩཡཏྠོ དཊྛབྦོ. སིཡཱ ཏསྶ པཊིཀྑེཔོཏི ཏསྶ ཨཊྛསམཱཔཏྟིབྲཧྨཙརིཡསྶ སིཡཱ པཊིཀྑེཔོ. ཨེཝཾ སཏི སཱཝསེསཱ དེསནཱ སིཡཱ.
ཏདངྒཱདིཔྤཧཱནདྭཡཾ ¶ པདཊྛཱནབྷཱུཏཾ ཨིདྷ གཎནཱུཔགཾ ན ཧོཏཱིཏི ‘‘སམུཙྪེདཔཊིཔྤསྶདྡྷིཔྤཧཱནཱནཾ ཝསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཐཱ ཧེཏྠ ཀེཙི ‘‘ཏེནེཝཱ’’ཏི པཋནྟི. ‘‘ཏེནེཝ བྲཧྨཙརིཡེནཱཏི པཋནྟཱི’’ཏི ཨིདཾ ‘‘སཾཝརསཱིལེ ཋིཏོ’’ཏི (ནེཏྟི. ༣༣) ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ པཱལི༹ཝིཀཔྤཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ‘‘ཡསྨཱ…པེ… ཝཀྑཏཱི’’ཏི ཨིདཾ པཙྪིམཔཱཋསྶེཝ ཡུཏྟཏཱཡ ཀཱརཎཝཙནཾ.
ཀཐཾ ¶ མནྟཱཏི? ཨནིབྦེདྷསབྷཱཝཏྟཱ མཧགྒཏཔུཉྙཱནཾ ན ནིབྦེདྷབྷཱགིཡསུཏྟེན སངྒཧོ, ཝཱསནཱབྷཱགིཡཏྟཱ པན ཝཱསནཱབྷཱགིཡསུཏྟེནེཝ སངྒཧོཏི. ཏདུཔསངྒཱ ཧི པཙྪིམོ ཨེཝ པཱཋོ ཡུཏྟཏརོ. ཨིཏརཐཱ སཱཝསེསཱ དེསནཱ བྷཝེཡྻ. ཏེནཱཧ ‘‘ན ཧི…པེ… དེསེཏཱི’’ཏི.
སཾཀིལེསབྷཱགིཡཨསེཀྑབྷཱགིཡཱནཾ པརཏོ ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཀྑམཱནཱནཾ…པེ… ཝསེནཱ’’ཏི. ‘‘སབྦཏོ’’ཏི ཨིདཾ པུབྦཔརཱཔེཀྑཾ. ཏསྶ པརཱཔེཀྑཏཱཡ ‘‘སབྦཏོབྷཱགེན ཨེཀཱདསསུ ཋཱནེསུ པཀྑིཔིཏྭཱ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཡོཛིཏཾ. ཏཏྠ པདཱདིཀེ ཝིཙཡཧཱརཔདཏྠེ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨེཀཱདསསུ ཋཱནེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པུབྦཔེཀྑཏཱཡ པན ‘‘སབྦཏོབྷཱགེན དེསནཱཡ ཕལེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཾ.
སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱནཾ ཏཎྷཱསཾཀིལེསཱདིནཱ དེསནཱནཡོ ཝེདིཏབྦོ. ཕལཾ ཨཔཱཡདུཀྑེན མནུསྶེསུ དོབྷགྒིཡེན. ཨསེཀྑབྷཱགིཡཱནཾ ཨསེཀྑེཧི སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིཧི དེསནཱནཡོ. ཕལཾ ཨགྒཕལེན ཙ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ཙ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཝེདིཏབྦཾ. ཨིཏརེསཾ པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟམེཝ. ཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནགྒཧཎེན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱནཾ, ཝིརཱགགྒཧཎེན ཨསེཀྑགྒཧཎེནེཝ ཙ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཱནཾ ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཀྑམཱནཱནཾ…པེ… ཝསེནཱ’’ཏི. པདཔདཏྠཝིཙཱརཡུཏྟིནིདྡྷཱརཎམུཁེན དྷམྨཝིབྷཏྟིཨཱདིཝིཙཱརོ ཀཱཏབྦོཏི དསྶེཏུཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཝིཙཡེན…པེ… ཏབྦཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཝིཙཡེན…པེ… དསྶེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
༣༤. ཨེཝནྟི ཨིཏི. དྷམྨེཏི ཝུཏྟསབྷཱགདྷམྨེ. སཱདྷཱརཎཱསཱདྷཱརཎབྷཱཝེཧཱིཏི སཱམཉྙཝིསེསེན ཝིསིཊྛེཧི. དྭེ དྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱཏི དྭེ ཨིམེ དྷམྨཱ ཡེཧི སབྷཱགདྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཀཏམེ དྭེ? ནཱམཾ, ཝཏྠུ ཙ. ཏཏྠ ནཱམཾ ནཱམཔཉྙཏྟི, ཏཾམུཁེནེཝ སདྡཏོ ཏདཏྠཱཝགམོ. སདྡེན ཙ སཱམཉྙརཱུཔེནེཝ ཏཐཱརཱུཔསྶ ཨཏྠསྶ ¶ གཧཎཾ, ན ཝིསེསརཱུཔེན, ཏསྨཱ སདྡཝཙནཱིཡཱ ཨཏྠཱ སཱདྷཱརཎརཱུཔནཱམཱཡཏྟགཧཎཱིཡཏཱཡ ནཱམསཱདྷཱརཎཱ ཝུཏྟཱ. ཝཏྠཱུཏི པཝཏྟིཊྛཱནཾ. ཡཏྠ ཧི ཡེ དྷམྨཱ པཝཏྟནྟི, ཏེསཾ སབྦེསཾ ཏེ དྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱཏི པཝཏྟིཊྛཱནསངྑཱཏཱནཾ ཝཏྠཱུནཾ སཱདྷཱརཎཱ. ཡསྨཱ པནིདཾ དྭཡཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ སཱདྷཱརཎབྷཱཝེ པཀཏིབྷཱུཏཾ སབྷཱཝབྷཱུཏཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘དྭེ དྷམྨཱཏི དུཝེ པཀཏིཡོ’’ཏི. ཨེཀསནྟཏིཔཏིཏཏཱཡཱཏི སམཱནསནྟཏིཔཝཏྟིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘སམཱནཝཏྠུཀཱ’’ཏི. དསྶནཔཧཱཏབྦཱནཉྷི ཡཐཱ མིཙྪཏྟནིཡཏསཏྟཱ པཝཏྟིཊྛཱནཾ, ཨེཝཾ ཨནིཡཏཱཔཱིཏི ཨུབྷཡེ ཧི ཏེ སམཱནཝཏྠུཀཱ. ཨེས ནཡོ ཨིཏརེསུཔི. སཀྐཱཡདིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱསཱིལབྦཏཔརཱམཱསཱ ཧི བྷིནྣསབྷཱཝཱཔེཏེ དྷམྨཱ དསྶནེན པཧཱཏབྦཏཾ ¶ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི ཏེ ནཱམསཱམཉྙཏཾ པཏྟཱ, རཱུཔརཱགཱདཡོ ཙ བྷཱཝནཱཡ པཧཱཏབྦཏནྟི ཨཱཧ ‘‘པཧཱནེཀཊྛཱ ནཱམསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི. ཡཐཱ པན ‘‘ཝཏྠཱུནཾ སཱདྷཱརཎཱ ཝཏྠུསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏི, ཨེཝཾ ‘‘ཝཏྠུནཱ སཱདྷཱརཎཱ ཝཏྠུསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཧཛེཀཊྛཱ ཝཏྠུསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཏེ ཧི ཨཉྙམཉྙཾ ཕུསནཱདིསབྷཱཝཏོ བྷིནྣཱཔི ཡསྨིཾ པཝཏྟནྟི, ཏེན ཝཏྠུནཱ སཱདྷཱརཎཱ ནཱམ ཧོནྟི. ཨེཏྠ ཙ ལབྦྷམཱནམྤི ཀུསལཱདིནཱམསཱདྷཱརཎཾ ཨནཱམསིཏྭཱ ཝཏྠུསཱདྷཱརཎཱ ཏཱཝ ཡོཛིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ. པཊིཔཀྑཱདཱིཧཱིཏི ཨཱདིསདྡེན སམཱནཕལཏཱསཧབྱཏཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི. སེསཔདེསཱུཏི ‘‘པུཐུཛྫནསྶཱ’’ཏིཨཱདིཝཱཀྱེསུ. ཀཐཾ? ཏཏྠ ཧི པུཐུཛྫནསྶ, སོཏཱཔནྣསྶ ཙ སམྦྷཝཏོ ཨནཱགཱམིནོ, ཨརཧཏོ ཙ ཨསམྦྷཝཏོཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཾ.
ཀཐཾ ཏེ ཨོདྷིསོ གཧིཏཱཏི ཀེནཱཀཱརེན ཏེ ‘‘སཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཝུཏྟདྷམྨཱ བྷཱགསོ གཧིཏཱ. ‘‘ཨམུཀསྶ, ཨམུཀསྶ ཙཱ’’ཏི ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ. སཱམཉྙབྷཱུཏཱ དྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱ ནཱམ, ཨེཝཾ སནྟེ ཀཐཾ ཏེསཾ མིཙྪཏྟནིཡཏཱནིཡཏཱདིཝསེན ཝིབྷཱགེན པཝཏྟིཊྛཱནཏཱ ཝུཙྩཏི, ན ཝཏྟབྦནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཐ ཝིབྷཱགེན ཏཾ ཝཏྟབྦཾ, ནནུ ཏེ སཱདྷཱརཎཱཏི ན ཝཏྟབྦམེཝཱཏི? ཨེཝཾ སཱདྷཱརཎཱཏི མིཙྪཏྟནིཡཏཱནཾ, ཨནིཡཏཱནནྟི ཨིམེསཾ ཨུབྷཡེསཾཡེཝ ཏེ དྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱ. ཏེནཱཧ – ‘‘ན སབྦསཏྟཱནཾ སཱདྷཱརཎཏཱཡ སཱདྷཱརཎཱ’’ཏི. ‘‘ཡསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ, ཏེནེཏཾ དསྶེཏི ‘‘ཀེཙི དྷམྨཱ ཀེསཉྩིདེཝ དྷམྨཱནཾ སཱདྷཱརཎཱ ¶ ཧོནྟི, ཨཉྙེསཾ ཨསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘པཊིནིཡཏཉྷི ཏེསཾ པཝཏྟིཊྛཱན’’ནྟི.
ཨིཏརཐཱཏི ཨནིཡཏཔཝཏྟིཊྛཱནཏཱཡ སབྦེསཾ སཱདྷཱརཎཱ, ཨསཱདྷཱརཎཱ ཝཱ སིཡུཾ, ཏཐཱ སཏི. ཏཐཱ ཝོཧཱརོཏི ‘‘སཱདྷཱརཎཱ, ཨསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཙ ཨཡཾ ཝོཧཱརོ སཱམཉྙཱ ཨེཝ ན བྷཝེཡྻ. ཨེཏེ ཨེཝ དྷམྨཱཏི ‘‘སཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཝུཏྟདྷམྨཱ ཨེཝ. ཨེཝནྟི ‘‘མིཙྪཏྟནིཡཏཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན. ནིཡཏཝིསཡཱ པརིཙྪིནྣཔྤཝཏྟིཊྛཱནཱ. ‘‘ཡོཔཱི’’ཏིཨཱདི པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ པཱཀཊཀརཎཾ. ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནྭཡཏོ, བྱཏིརེཀཏོ ཙ ཏམེཝཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི. སེསེཔཱིཏི ‘‘བྷཱཝནཱཔཧཱཏབྦཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིམྷིཔི.
པཙྩཏྟནིཡཏོཏི པཱཊིཔུགྒལིཀོ. ཨིཏརསྶཱཏི ཨཔཙྩཏྟནིཡཏསྶ. ཏཐཱཏི ཨསཱདྷཱརཎབྷཱཝེན. ཀོཙི དྷམྨོ ཀཉྩི དྷམྨཾ ཨུཔཱདཱཡ སཱདྷཱརཎོཔི སམཱནོ ཏདཉྙཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨསཱདྷཱརཎོཔི ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱདྷཱརཎཱཝིདྷུརཏཱཡཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཾ ཏཾ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཐཱ ཧི ‘‘དྷམྨཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཔཋམམགྒཊྛཏཱ དཱིཔིཏཱ, ཏཱདིསཱནཾ ཨེཝ ཨནེཀེསཾ ཨརིཡཱནཾ ཝསེན སཱདྷཱརཎཱཏི ¶ . པཋམསྶཱཏི ཨཊྛམཀསྶ. དུཏིཡསྶཱཏི སོཏཱཔནྣསྶ. པུན ཨཊྛམཀསྶཱཏི ‘‘ཨཊྛམཀསྶ, ཨནཱགཱམིསྶ ཙཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟཨཊྛམཀསྶ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨནཱགཱམིམགྒཊྛསྶཱ’’ཏི. ཨགྒཕལཊྛཏོ པཊྛཱཡ པཊིལོམཏོ གཎིཡམཱནོ པཋམམགྒཊྛོ ཨཊྛམཀོ, མགྒཊྛཏཱཡ, པཧཱིཡམཱནཀིལེསཏཱཡ ཙ སབྦེཔི མགྒཊྛཱ ཨཊྛམཀཱ ཝིཡཱཏི ཨཊྛམཀཱ, ‘‘ཨེཀཙིཏྟཀྑཎཏོ ཨུདྡྷཾ ན ཏིཊྛཏཱིཏི ཨཊྛམཀོ’’ཏི ཨཔརེ ནིརུཏྟིནཡེན. ‘‘སེཀྑཱ’’ཏི ནཱམཾ སཱདྷཱརཎནྟི སམྦནྡྷོ. ཨིཏརེསཱུཏི ‘‘བྷབྦཱབྷབྦཱ’’ཏི ཝུཏྟེསུ ཨནརིཡེསུ. ཏེནཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཧཱིནུཀྐཊྛམཛ྄ཛྷིམཾ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏི.
ནིཡཱམཱཝཀྐནྟིཡཱཏི ཨཝཀྐནྟནིཡཱམཏཱཡ. ཉཱཎུཏྠརསྶཱཏི ཉཱཎཱདྷིཀསྶ. ཏཐཱཝིདྷཔཙྩཡསམཱཡོགེཏི ཉཱཎཝིསེསཔཙྩཡསམཝཱཡེ. ཡཐཱ ཧི ཉཱཎབལེན དནྡྷཱབྷིཉྙཏཱ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ པཊིཔདཱཔཊིཔནྣོཔི སུཁེན ཝིསོསཱིཡཏཱིཏི. སཱ ཧི སུཁཱཔཊིཔདཱ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཱ ཏཾསམངྒིནོ ཉཱཎུཏྟརཏྟཱ ཝིཔསྶནཱཡ པདཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཱ.
དྷམྨཏོ ¶ ཨནཔེཏཱ ཙིནྟཱ དྷམྨཙིནྟཱ, ཡོནིསོམནསིཀཱརེན པཝཏྟིཏཏྟཱ དྷམྨེསུ ཙིནྟཱ, དྷམྨོ ཝཱ ཉཱཎཾ, ཏསྨཱ དྷམྨཱཝཧཱ ཙིནྟཱ དྷམྨཙིནྟཱ, ཙིནྟཱམཡཉཱཎསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཱ ཙིནྟཱཏི ཨཏྠོ.
པཱལི༹ཡཾ སུཏམཡཔཉྙཱགྒཧཎེན ‘‘ཡེ ཏེ དྷམྨཱ ཨཱདིཀལྱཱཎཱ…པེ… ཏཐཱརཱུཔཱསྶ དྷམྨཱ བཧུསྶུཏཱ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ. ནི. ༨.༢) སུཏྟཔདསངྒཧོ ཨཏྠོ པརིགྒཧིཏོ, ཏཐཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརགྒཧཎེན ‘‘སོ ‘ཨནིཙྩ’ནྟི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟོ ཨུཔཱཡམནསིཀཱརོ པརིགྒཧིཏོ. སམྨཱདིཊྛིགྒཧཎེན ‘‘སམྨཱདིཊྛིཾ བྷཱཝེཏི ཝིཝེཀནིསྶིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཱ སམྨཱདིཊྛི པརིགྒཧིཏཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཐ ཁོ…པེ… དསྶེཏུ’’ནྟི. སེསནྟི ‘‘དྷམྨསྭཱཀྑཱཏཏཱ’’ཏི ཨེཝམཱདི.
ཡསྶ ཙ པུབྦེ ཨཏྠོ ན སཾཝཎྞིཏོ, ཏཏྠ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཡ ཨཱཡཏནགཏོ པསཱདོ, ཙིཏྟཝཱུཔསམོ ཙ ཕལནྟི དསྶེནྟོ ‘‘སཔྤུརིས…པེ… པདཊྛཱན’’ནྟི ཨཱཧ. ཨཏྟསམྨཱཔཎིཧིཏཏྟཱ པཱཔཛེགུཙྪིནིབྦིདཱདིབཧུལོཝ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཏྠ…པེ… པདཊྛཱན’’ནྟི. དྷམྨོ སྭཱཀྑཱཏོ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ པརིཡོསཱནཱ སབྦསམྤཏྟིཔཱརིཔཱུརིཧེཏཱུཏི དསྶེནྟོ ‘‘དྷམྨསྭཱཀྑཱཏཏཱ…པེ… པདཊྛཱན’’ནྟི ཨཱཧ. ཀུསལམཱུལརོཔནཱ ཧི སམཱཔཏྟིཔརིཡོསཱནཱཏི ¶ . སངྒྷསུཊྛུཏཱཡ སངྒྷསྶ སུཊྛུབྷཱཝཱཡ སངྒྷསྶ སཔྤཏིསྶཏཱཡ ‘‘སུཊྛུ, བྷནྟེ’’ཏི ཝཙནསམྤཊིཙྪནབྷཱཝཱཡ. ཨིཏརཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
ཝིབྷཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༩. པརིཝཏྟནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༣༥. སམྨཱདིཊྛིསྶ…པེ… ནིཛྫིཎྞཱ བྷཝཏཱིཏི ཨེཏྠ ཡཐཱ མགྒསམྨཱདིཊྛིཝསེནཏྠོ ཝུཏྟོ, ཨེཝཾ ཀམྨསྶཀཏཱཀམྨཔཐསམྨཱདིཊྛཱིནམྤི ཝསེན ཨཏྠོ ལབྦྷཏེཝ. ཀམྨཔཐཀཐཱ ཧེསཱ. ཡཐཱཝུཏྟེནཱཀཱརེནཱཏི ‘‘ཨཝིམུཏྟཱཝ སམཱནཱ’’ཏི, ‘‘ཨཝིམུཏྟིཡ’’ནྟི ཙ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན. མིཙྪཱབྷིནིཝེསཝསེནཱཏི ཨསམྨཱསམྦུདྡྷཾ ཨེཝ སམྨཱསམྦུདྡྷོཏི, ཨནིཡྻཱནིཀཾ ཨེཝ ནིཡྻཱནིཀོཏི, ཨསནྟཾ ཨེཝ པན སནྟནྟི, ཨནརིཡཾ ཨེཝ ཨརིཡོཏི ཝིཔརཱིཏཱབྷིནིཝེསཝསེན ¶ . མིཙྪཱདྷིམོཀྑོཏི ཨཡཱཐཱཝཔསཱདོ, ཨཡཱཐཱཝསནྣིཊྛཱནཾ ཝཱ. ཨུཔྤནྣམོཧོ མིཙྪཱཝིམུཏྟིཉཱཎདསྶནནྟི སམྦནྡྷོ.
༣༦. ཝཱདཱནཾ ཝཱ ཨནུཝཱདཱ ཝཱདཱནུཝཱདཱ, ཏེསཾ ཝཱདཱནཾ ཨུཔཱདཱཏི ཨཏྠོ. ཝཱདཱནུཔཝཏྟིཡོཏི ཝཱདཱནཾ དོསཱནཾ ཨནུཔཝཏྟིཡོ.
ཨནྟདྭཡཔརིཝཏྟནནྟི ཀཱམསུཁཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགསངྑཱཏསྶ ཨནྟདྭཡསྶ པཊིཔཀྑཝསེན པརིཝཏྟནཾ.
ཨེཏེསུཔི ཝཱརེསཱུཏི ‘‘ནིཡྻཱནིཀོ དྷམྨོ ཏེསཾ ཨདྷམྨོ, སུཁོ ཏེསཾ ཨདྷམྨོ’’ཏི ཙ ཨིམེསུ ཝཱརེསུ. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ཡདི ཨཏྟཔརིཏཱཔནཾ ཨཏྟནོ དུཀྑཱཔནཾ དྷམྨོ, དྷམྨསྶ པཊིཝིརུདྡྷོ ཨདྷམྨོ སིཡཱ, དུཀྑསྶ ཙ སུཁཔཊིཝིརུདྡྷནྟི ཛྷཱནམགྒཕལསུཁསྶ, ཨནཝཛྫཔཙྩཡཔརིབྷོགསུཁསྶ ཙ ཏེསཾ ཨདྷམྨབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨེཝཾ ཝཏྟབྦཱ. ‘‘ཡཾ ཡཾ ཝཱ པནཱཏིཨཱདིནཱ’’ཏི ཨིདཾ ཨཝསེསཔཱཋཱམསནཾ. ཨེཏྠ ཡཾ ཡཾ ཝཱ པན དྷམྨནྟི ཡཾ ཝཱ ཏཾ ཝཱ དྷམྨཾ, ཀུསལཾ ཝཱ ཨཀུསལཾ ཝཱ ཨིཊྛཾ ཝཱ ཨནིཊྛཾ ཝཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. རོཙཡཏི ཝཱ ཨུཔགཙྪཏི ཝཱཏི ཙིཏྟེན རོཙཏི, དིཊྛིཡཱ ཨུཔགཙྪཏཱིཏི. ཏསྶ ཏསྶ དྷམྨསྶ ཡོ པཊིཔཀྑོཏི ཏསྶ ཏསྶ རུཙིཏསྶ, ཨུཔགཏསྶ ཝཱ དྷམྨསྶ ཡོ པཊིཔཀྑོ ནཱམ. སྭསྶ ཨནིཊྛཏོ ཨཛ྄ཛྷཱཔནྣོ བྷཝཏཱིཏི ¶ ཡོ དྷམྨོ ཨསྶ རུཙིཏསྶ, ཨུཔགཏསྶ ཝཱ དྷམྨསྶ ཨནིཊྛཏོ པཙྩནཱིཀཏོ ཨབྦྷུཔགཏོ ཧོཏི, ཏེན པཊིཔཀྑེན དེསནཱཡ པརིཝཏྟནཾ པརིཝཏྟནོ ཧཱརོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘པཊིཔཀྑསྶ ལཀྑཎཾ ཝིབྷཱཝེཏཱི’’ཏི.
པརིཝཏྟནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༠. ཝེཝཙནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༣༧. ཨཉྙམཉྙེཧཱིཏི ཨཉྙེཧི ཨཉྙེཧི. ཨཱཡཏིནྟི པཙྩཝེཀྑཎཀཱལེ. ཀཐཉྩཱིཏི ཡེན ཀེནཙི པཀཱརེན, པཋམཾ ཝུཏྟེན པརིཡཱཡེན ཨཔྤཊིཝིཛ྄ཛྷནྟོ ཨཔརེན པརིཡཱཡེན པཊིཝིཛ྄ཛྷེཡྻཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. པརིཡཱཡཝཙནཾ ནིདྡིསཏཱིཏི སམྦནྡྷོ. ཨེཝཾ སབྦཏྠ. ཏསྨིཾ ཁཎེཏི པརིཡཱཡཝཙནསྶ ཝུཏྟཀྑཎེ. ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཱནནྟི ཨཱརམྨཎནྟརེཧི ཝིཝིདྷཁིཏྟཙིཏྟཱནཾ ¶ . ཨཉྙཝིཧིཏཱནནྟི ཨཉྙཾ ཙིནྟེནྟཱནཾ. ཀསྨཱ པན ཨཉྙེན པརིཡཱཡེན ཏདཏྠཱཝབོདྷནཾ, ནནུ ཏེན ཝུཏྟེ དལ༹ྷཱིཀརཎཾ ཧོཏཱིཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཏེནེཝཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཏདཉྙེསནྟི ཏེཧི ཝིཀྑིཏྟཙིཏྟཱདཱིཧི ཨཉྙེསཾ, ཡེཧི པཋམཾ ཝཙནཾ སམྨདེཝ གཧིཏཾ. ཏཏྠཱཏི ཝུཏྟཝཙནེནེཝ པུནཔྤུནཾ ཝཙནེ. ཨདྷིགཏཨནྭཏྠཏཱཡ པུནརུཏྟི པརིཝཛྫནཏྠཾ ཝིསེསནབྷཱཝེན ཏཱཧི ཏཱཧི སཉྙཱཧིཔི ཨཡམྤི སདྡོ ཨིམསྶཏྠསྶ ཝཱཙཀོ, ཨཡམྤི སདྡོ ཨིམསྶཏྠསྶ ཝཱཙཀོཏི པཉྙཱཔནེཧི. དེསེཏབྦསྶ ཏསྶ ཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨཏྟནོ ཙིཏྟེ ཨུཔནིབནྡྷནཾ ཋཔནཾ. ཏཏྠཱཏི དྷམྨནིརུཏྟིཔཊིསམྦྷིདཱཡཾ. བཱིཛཱཝཱཔནཾ ཧེཏུསམྤཱདནཾ.
ཨེཝཾ བྷགཝཏོ པརིཡཱཡདེསནཱཡཾ ཨནེཀཱནི པཡོཛནཱནི ཝཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཏྟནོ སམྨཱསམྦུདྡྷཏཱཡ ཨེཝཾ ཏཐཱགཏཱ བུདྡྷལཱིལཱཡ ཨནེཀེཧི པརིཡཱཡེཧི དྷམྨཾ དེསེནྟཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཀིཾ བཧུནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
པཱལི༹ཡཾ ‘‘པིཧཱ ནཱམ ཡཱ ཝཏྟམཱནསྶ ཨཏྠསྶ པཏྠནཱ’’ཏི པཙྩུཔྤནྣཝིསཡཏཾ དསྶེཏྭཱ པུན ཨནཱགཏཝིསཡཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སེཡྻཏརཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟནྟི ‘‘ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཏྠཝིསཡཱ ཏཎྷཱ པིཧཱ’’ཏི ཨཱཧ.
ཨཏྠནིཔྥཏྟིཔཊིཔཱལནཱཏི ¶ ཨིམསྨིཾ ཝཱ པདེ པིཧཱཡ ཨེཝཏྠཝསེན ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཏྠཝིསཡབྷཱཝདཱིཔནཏོ.
དྷམྨཱརམྨཎེནེཝ སངྒཧིཏཱ ‘‘དྷམྨཱརམྨཎ’’ནྟྭེཝ གཧཎཾ གཏཱ. ཙཏུཝཱིསཏི པདཱནཱིཏི ཨེཏྠ གེཧསིཏདོམནསྶཱུཔཝིཙཱརཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཚཀྐཱནཾ ཝསེན ཙཏུཝཱིས ཀོཊྛཱསཱ.
༣༨. སཱཡེཝ པཏྠནཱཀཱརེན དྷམྨནནྡཱིཏིཨཱདིམཱཧཱཏི ཨེཏྠ ཨཡམཏྠོ – སཱ ཨེཝ པཏྠནཱཀཱརེན པཝཏྟིཡཱ ཨཱསཱདིཔརིཡཱཡེན ཝུཏྟཱ ཏཎྷཱ རཱུཔཱདིདྷམྨེསུ ནནྡནཊྛེན དྷམྨནནྡཱི. ཏེསཾ ཨེཝ པིཡཱཡནཊྛེན དྷམྨཔེམཾ. གིལིཏྭཱ པརིནིཊྛཔེཏྭཱ ཋཱནཏོ དྷམྨཛ྄ཛྷོསཱནནྟི.
ཨིམིནཱཔཱིཏི ན ཀེཝལཾ ‘‘པཉྙཱ པཛཱནནཱ’’ཏིཨཱདིཨཱཝེཎིཀཔརིཡཱཡེནེཝ ཝེཝཙནཾ ཝཏྟབྦཾ, ཨཐ ཁོ ཨིམིནཱ ཨཱདྷིཔཏེཡྻཱདིསཱདྷཱརཎཔརིཡཱཡེནཔི ཝེཝཙནཾ ཝཏྟབྦནྟི ཨཏྠོ. ཨིམིནཱཝ ནཡེནཱཏི ཨེཏེན པརིཡཱཡཝཙནེན ¶ . ན ཧི དེསནཏྠསཱདྷནཾ ‘‘ཨིཏིཔི སོ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདིཔཱལི༹ནཡདསྶནནྟི དསྶེཏི. བལནིཔྥཏྟིགཏོཏིཨཱདཱིསུ དསསུ ཏཐཱགཏབལེསུ ནིཔྥཏྟིཾ པཱརིཔཱུརིཾ གཏོ. སམྦོདྷིཔཧཱནནྟརཱཡདེསནཱ ཝིསེསཙོདནཱསུ ཝིསཱརདབྷཱཝསངྑཱཏཱནི ཙཏྟཱརི ཉཱཎཱནི པཏྟོ ཨདྷིགཏོཏི ཝེསཱརཛྫཔྤཏྟོ.
ལོབྷཛ྄ཛྷཱསཡཱདིཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཝིསེསེན ཨཏིཝཏྟོཏི ཨཛ྄ཛྷཱསཡཝཱིཏིཝཏྟོ. ཨཏཱིཏཧེཏུསངྑེཔཱདིསངྑེཔཝིརཧིཏཏཱཡ ཨསངྑེཔསངྑཱཏཾ ནིབྦཱནཾ, ཨཀུཔྤདྷམྨཏཱཡ གུཎེཧི ཝཱ ཨསངྑེཔཾ ཨསངྑྱེཡྻཾ གཏོ ཨུཔགཏོཏི ཨསངྑེཔགཏོ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ. ཨུདྡྷེཡྻནྟི ཨུདྡྷརིཏབྦཾ.
དྷམྨཱནུསྶཏིཡཾ ཨེཝཾ ཨཏྠོ དཊྛབྦོཏི སམྦནྡྷོ. སཾསཱརདུཀྑཏོ པཱཏི, སནྟེན སུཁེན རམེཏི ཙཱཏི ཝཱ པཱརཾ.
ཨབྷཱུཏཔུབྦཏྟཱཏི ཨནུཔྤནྣཔུབྦཏྟཱ, ཏེནསྶ ནིཙྩཏཾཝ ཝིབྷཱཝེཏི ཀེནཙི དེཝཏོཔསགྒཱདིནཱ ཨནུཔསཛྫནཱིཡཏྟཱ ཨནུཔསཊྛཏྟཱ.
‘‘དུཔྤསྶ’’ནྟིཔི པཱལི༹, དུརདྷིགམནྟི ཨཏྠོ. གུཎསོབྷཱསུརབྷིབྷཱཝེནཱཏི གུཎེཧི སོབྷཱཡ, སུགནྡྷིབྷཱཝེན ཙ.
ཡཐཱ ¶ ཨཀྑཎཝེདྷཱི པུགྒལོ སིཔྤནིཔྥཏྟིཡཱ རཏྟནྡྷཀཱརཏིམིསཱཡ ཨཙིརཀྑཎཱལོཀེན ཨཏིསུཁུམམྤི དཱུརགཏཾ ལཀྑཾ ཝིཛ྄ཛྷཏི, ཨེཝཾ ཨརིཡསཱཝཀོ སཱིལསམྤཏྟིཡཱ ཨཏིསུཁུམཾ ནིབྦཱནཾ ཙཏུསཙྩདྷམྨཾ ཨེཀཔཊིཝེདྷེནེཝ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སིཔྤཉྩ སཱིལཾ ཨཀྑཎཝེདྷིཏཱཡཱ’’ཏི. ལོཀིཀནྟི ནིདསྶནམཏྟཾ དཊྛབྦཾ ལོཀུཏྟརདྷམྨཨོལོཀནསྶཱཔི ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོ.
ཝེཝཙནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༡. པཉྙཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༣༩. བྷགཝཏོ སཱབྷཱཝིཀདྷམྨཀཐཱཡཱཏི ཨཏྟནོ བྷཱཝོ སབྷཱཝོ, སབྷཱཝེན ནིབྦཏྟཱ, ཏཏོ ཝཱ ཨཱགཏཱཏི སཱབྷཱཝིཀཱ, སཱ ཨེཝ དྷམྨཀཐཱཏི སཱབྷཱཝིཀདྷམྨཀཐཱ, བུདྡྷཱནཾ སཱམུཀྐཾསིཀདྷམྨཀཐཱཏི ཨཏྠོ ¶ , ཏཱཡ ཀརཎབྷཱུཏཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ ཨནཉྙཏྟེཔི ཀཐཱདེསནཱནཾ ཨུཔཙཱརསིདྡྷེན བྷེདེནེཝཾ ཝུཏྟཾ, ཨཝཡཝསམུདཱཡཝིབྷཱགེན ཝཱ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཱ ཙ པཀཏིཀཐཱཡ དེསནཱ? ཙཏྟཱརི སཙྩཱནཱི’’ཏི. ཨིདཉྷི ཨཏྠསྶ དེསནཱཡ ཨབྷེདོཔཙཱརཾ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཏསྶཱ དེསནཱཡ པཉྙཱཔནཱ. ཨཡཾ པཉྙཏྟིཧཱརོཏི སངྑེཔེནེཝ པཉྙཏྟིཧཱརསྶ སརཱུཔམཱཧ. སཱཏི ཡཐཱཝུཏྟདེསནཱ. ཏཐཱ ཏཐཱཏི ཡཐཱ ཡཐཱ སཙྩཱནི དེསེཏབྦཱནི, ཏཐཱ ཏཐཱ. ཀཐཉྩེཏཱནི དེསེཏབྦཱནི? པརིཉྙེཡྻཱདིཔྤཀཱརེན. ཡཐཱདྷིཔྤེཏནྟི ཨདྷིཔྤེཏཱནུརཱུཔཾ, བོདྷནེཡྻབནྡྷཝཱནཾ བོདྷནཱདྷིཔྤཱཡཱནུཀཱུལནྟི ཨཏྠོ. ཨཏྠནྟི དེསེཏབྦཏྠཾ, དུཀྑཱདིཨཏྠམེཝ ཝཱ. ནིཀྑིཔཏཱིཏི པཏིཊྛཱཔེཏི. ཡཏོ ‘‘ཙཏྟཱརོ སུཏྟནིཀྑེཔཱ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ཨཊྛ. ༡.མཱུལཔརིཡཱཡསུཏྟཝཎྞནཱ) ཨཊྛཀཐཱསུ ཝུཙྩཏི.
ཏཏྠཱཏི ནིཀྑེཔདེསནཱཡནྟི ཨཏྠོ. མགྒཔཀྑིཡཱཏི དུཀྑསཙྩཏོ བཧིཀཏཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཡསྨིཾ ཋཱནེཏི ཡསྨིཾ བྷཝཱདིསངྑཱཏེ ཋཱནེ. ཡཐཱཝུཏྟཱ དེསནཱཏི ཙཏུརཱཧཱརཔཊིབདྡྷརཱགཱདིམུཁེན ཝཊྚདཱིཔནཱི ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ དེསནཱ.
༤༡. ཏེཔརིཝཊྚཝསེནཱཏི ཨེཏྠཱཔི ‘‘སཙྩེསཱུ’’ཏི ཡོཛེཏབྦཾ. པརིཉྙཱཔཉྙཏྟཱིཏི ཨཱཧཱཏི ¶ སམྦནྡྷོ. ཨཛ྄ཛྷཏྟརཏོ, སམཱཧིཏོཏི པདདྭཡེན སམཱདྷཱནཝིསིཊྛཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟརཏཏཱབྷཱཝནཾ དཱིཔེཏི གོཙརཛ྄ཛྷཏྟཏཱདཱིཔནཏོ. ཀེཝལོ ཧི ཨཛ྄ཛྷཏྟསདྡོ ཨཛ྄ཛྷཏྟཛ྄ཛྷཏྟགོཙརཛ྄ཛྷཏྟེསུཔི ཝཏྟཏི. ཨཛ྄ཛྷཏྟརཏཏཱཝིསིཊྛཉྩ སམཱདྷཱནཾ སཱཏིསཡཾ ཙིཏྟཊྛིཏིཾ དཱིཔེཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘སམཱདྷཱནཝིསིཊྛསྶཱ’’ཏིཨཱདིནཱ.
ཨཱསཛྫནཊྛེནཱཏི ཨཱསངྒནཊྛེན. ཏཐཱ དསྶནནྟི ཨཏཐཱབྷཱུཏསྶཱཔི བྷབྦརཱུཔསྶ ཝིཡ ཨཏྟནོ ཝིདཾསནཾ. ཨལཀྑིཀོཏི ཝིལཀྑིཀོ.
ཀཱམཱནནྟི ཀཱམཱཝཙརདྷམྨཱནཾ. རཱུཔཱནནྟི རཱུཔཱཝཙརདྷམྨཱནཾ. ནིསྶརཎནྟི ཀཱམཱནཾ རཱུཔཱཝཙརདྷམྨཱ ནིསྶརཎཾ, ཏེསཾ ཨརཱུཔཱཝཙརདྷམྨཱ ནིསྶརཎཾ. ཨེཝཾ ཏཾསབྷཱཝཱནནྟི སཨུཏྟརསབྷཱཝཱནཾ. ཏཐཱཏི ཡཐཱ སངྑཏདྷམྨཱནཾ ནིསྶརཎབྷཱཝཏོ, ཀིལེསསམུཙྪེདཀསྶ ཨརིཡམགྒསྶ ཨཱརམྨཎབྷཱཝཏོ ཙ ¶ ཨཏྠེཝ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ, ཏཐཱ ཝུཙྩམཱནེནཱཔི ཀཱརཎེན ཨཏྠེཝ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏཱུཏི དསྶེཏི. ཀཏྠཙི ཝིསཡེཏི ཨསངྑཏདྷཱཏུཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨཝིཔརཱིཏཏྠོཏི བྷཱུཏཏྠོ. ‘‘ཡཏོ ཁོ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི སམཔྤིཏོ སམངྒཱིབྷཱུཏོ པརིཙཱརེཏི, ཨེཏྟཱཝཏཱ ཁོ བྷོ ཨཡཾ ཨཏྟཱ པརམདིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཔྤཏྟོ ཧོཏི (དཱི. ནི. ༡.༩༤), སཔཀཊྛནིབྦཱནབྷཱཝིནོ’’ཏི ཙ ཨེཝམཱདཱིསུ ཨུཔཙཱརཝུཏྟིསབྦྷཱཝཏོ. ཡཐཱ ཏཾ སཱིཧསདྡོཏི ཡཐཱ ‘‘སཱིཧོ མཱཎཝཀོ’’ཏིཨཱདིནཱ མཱཎཝཀཱདཱིསུ ཨུཔཙཱརཝུཏྟིནཱ ཝཏྟམཱནོ མིགརཱཛེ བྷཱུཏཏྠཝིསཡེ དིཊྛོ, ཨེཝཾ ནིབྦཱནསདྡོཔི ཀཱམགུཎརཱུཔཛ྄ཛྷཱནསམངྒིཏཱསུ ཨུཔཙཱརཝུཏྟིཡཱ ཝཏྟམཱནོ ཀཏྠཙི ཝིསཡེ ཨཝིཔརཱིཏཏྠོ. ཡཏྠ ཙ ཝིསཡེ ཨཝིཔརཱིཏཏྠོ, སཱ ཨསངྑཏཱ དྷཱཏུ. ཧཏྠཏལེ སཨཱམལཀཾ ཝིཡ ཉེཡྻཾ པཙྩཀྑཏོ པསྶནྟསྶ ཨེཀཔྤམཱཎསྶ སཏྠུཝཙནམེཝེཏྠ པམཱཎནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཀིཾ ཝཱ ཨེཏཱཡ ཡུཏྟིཙིནྟཱཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ‘‘པཊིཉྙཱཏསྶ ཨཏྠསྶ སིདྡྷིཡཱ པཀཱསནཱཔཉྙཏྟཱི’’ཏི ནིགམཾ སནྡྷཱཡཱཧཱཏི.
པཉྙཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༢. ཨོཏརཎཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༤༢. ཨིནྡྲིཡེཧཱིཏི ¶ ཀརཎེ ཀརཎཝཙནཾ ‘‘མགྒེན གཙྪཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ, ‘‘ཕརསུནཱ ཚིནྡཏཱི’’ཏི ཨེཝམཱདཱིསུ ཝིཡ ཙ. ཨོཏརཎཱཏི ཨནུཔྤཝེསནཱ.
པཉྙཱཀྑནྡྷེ སངྒཎྷནཝསེན སམྨཱསངྐཔྤོ ཝིཡཱཏི ཡོཛནཱ. ཨདྷིཙིཏྟཨནུཡུཏྟཱནཾ སདྡཧནུསྶཧནུཔཊྛཱནསམཱདཧནེཧི སདྡྷཱདཱིསུ ཨུཔཀརོནྟེསུ ཨེཝ པཉྙཱ དསྶནཀིཙྩཾ སཱདྷེཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘སདྡྷཱ..པེ… ཝུཏྟཱནཱི’’ཏི ཨཱཧ. ནོ ཙ བྷཝངྒཱཏི ཏེསཾ སངྑཱརཱནཾ པཝཏྟིཀཱརཎཏཱབྷཱཝཾ དསྶེཏི.
༤༣. ཏཐཱ ཝུཏྟོཏི ‘‘ནིསྶཡོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཙེཏནཱསཱིསེན ཏཎྷཾ ཨེཝ ཝདཏི ཙེཏནཱསཧཙརཎཏོ.
རཏྟསྶཱཏི ¶ མགྒེན ཨསམུཙྪིནྣརཱགསྶ. ཡེན པུགྒལོ ‘‘རཏྟོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏསྶ རཱགསྶ སམྦནྡྷིནཱི སུཁཱ ཝེདནཱ ཝུཏྟཱ ཏཏྠ ཏསྶ ཨནུསཡནཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘སུཁཱཡ…པེ… ཝུཏྟ’’ནྟི. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཐཱ’’ཏིཨཱདི.
ཏཱནི ཨེཝ ཨིནྡྲིཡཱནཱིཏི སུཁསོམནསྶུཔེཀྑིནྡྲིཡཱནི. ‘‘སངྑཱརཔརིཡཱཔནྣཱནཱི’’ཏི ཝཙནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨིདྷ ཝེདནཱསཱིསེན ཙེཏནཱ ཝུཏྟཱ’’ཏི. ན ཧི ཝེདནཱ སངྑཱརཀྑནྡྷཔརིཡཱཔནྣཱ ཧོཏི. ཏཎྷཱཡ, དིཊྛིཡཱཏི ཙ ཨུཔཡོགེ ཀརཎཝཙནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཎྷཱཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཨིདཱནི ཨུཔཡོགཝསེནེཝ ‘‘ཏཎྷཱཡཱ’’ཏིཨཱདཱིནཾ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ སེསདྷམྨཱནནྟི ཏཎྷཱཝཛྫིཏཨཝིསིཊྛདྷམྨཱནཾ. ཏཎྷཱཡ ནིསྶཡབྷཱཝེཏི ཡདཱ ཏཎྷཱ ཏེསཾ ནིསྶཡོ ཧོཏི.
ཏཎྷཱཡ སེསདྷམྨཱནཾ པཙྩཡབྷཱཝེཏི ཡདཱ སེསདྷམྨཱ ཏཎྷཱཔཙྩཡཱ ཧོནྟི. ‘‘ཀརཛཀཱཡསནྣིསྶིཏཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཝེདནཱདིཀྑནྡྷཏྟཡནིསྶིཏཱཔི གཧིཏཱ ཀཱཡཔྤསྶདྡྷིབྷཱཝཏོ. ཀཱརཎབྷཱཝནྟི པརམྤརཧེཏུབྷཱཝཾ. ཏཎྷཱདིཊྛིཨུཔཡེནཱཏི དིཊྛིཨུཔཡེན ཙ དིཊྛིསཧགཏཏཎྷཱཨུཔཡེན ཙ.
‘‘ཨཱགཏཱིཏི ¶ ཨིདྷཱགཏི, གཏཱིཏི པེཙྩབྷཝོ’’ཏི པདདྭཡེན ཝུཏྟམེཝཏྠཾ པཱཀཊཏརཾ ཀཱཏུཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཱགཏིགཏཱིཔི ན བྷཝནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨིདྷ ཧུརནྟི དྭཱརཱརམྨཎདྷམྨཱ དསྶིཏཱ ཨཱསནྣདཱུརབྷཱཝེཧི དྭཱརཱརམྨཎེཧི ཝིནིཝཏྟེཏྭཱ གཧིཏཏྟཱ. ཨིདྷ དྭཱརཔྤཝཏྟདྷམྨཱ ‘‘ཨུབྷཡམནྟརེནཱ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠབྷཱཝེན ཝུཏྟཱ. ཙཏུབྱཱུཧཧཱརེ པན ཨནིནྡྲིཡབདྡྷརཱུཔདྷམྨཱ ཏཐཱ ཝུཏྟཱ. ཀཱརཎབྷཱུཏེན ཨནནྟརཔཙྩཡབྷཱུཏེན, ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡབྷཱུཏེན ཙ. ཡེ དྷམྨཱ ཨུཔཱདཱཡ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི སམཉྙཱ, ཏེསཾ ཝིཉྙཱཎཱདིདྷམྨཱནཾ ཨབྷཱཝེན ཨནུཔྤཱདདྷམྨཏཾ ཨཱཔཱདིཏཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ‘‘ཨནིསྶིཏསྶ ཙལིཏཾ ནཏྠཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཊིལོམཏོ པཙྩཡབྷཱཝོ དསྶིཏོཏི དསྶེནྟོ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨེསེཝནྟོ དུཀྑསྶཱཏི པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ’’ཏི ཝཏྭཱ ནནུ ‘‘ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཱ སངྑཱརཱ’’ཏིཨཱདིཀོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡ ཡཐཱཝུཏྟསྶ པཊིཙྩསམུཔྤཱདབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སོ དུཝིདྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ ལོཀིཡལོཀུཏྟརཝསེན པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ ཝིབྷཏྟོ. ཏདཏྠཏཱཡཱཏི ཝཱིཏརཱགཝིམུཏྟིཨཏྠཏཱཡ. ཏབྦྷཱཝནྟི ལོཀུཏྟརཔཊིཙྩསམུཔྤཱདབྷཱཝཾ.
ཨོཏརཎཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༣. སོདྷནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༤༥. སོདྷེཏི ¶ ནཱམཱཏི པུཙྪིཏམཏྠཾ ཧཏྠཏལེ ཋཔིཏཨཱམལཀཾ ཝིཡ པཙྩཀྑཏོ དསྶེནྟོ ནིགྒུམྦཾ ནིཛྫཊཾ ཀཏྭཱ ཝིཝརནྟོ ཏབྦིསཡཨཉྙཱཎསཾསཡཱདིམལཱཔནཡནེན སོདྷེཏི, ཨེཝཾ སོདྷེནྟོ ཙ པདསྶ ཨཏྠེན ཨབྷེདོཔཙཱརཾ ཀཏྭཱ ‘‘པདཾ སོདྷེཏི’’ཙྩེཝ ཝུཙྩཏི. ཏེནཱཧ ‘‘པདཾ སོདྷེཏི ནཱམཱ’’ཏི. པུཙྪཱཡ ཝིསྶཛྫནམེཝེཏྠ སོདྷནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཏདཏྠསྶ ཝིསྶཛྫནཏོ’’ཏི. ཨཱརབྷཱིཡཏཱིཏི ཨཱརམྦྷོ, དེསནཱཡ པཀཱསིཡམཱནོ ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ན ཏཱཝ…པེ… པབོདྷིཏཏྟཱ’’ཏི. ཨིདྷ སོདྷནཾ ནཱམ པཊིཙྪནྣརཱུཔསྶ ཨཏྠསྶ དེསནཱནུབྷཱཝེན ཝིཝཊབྷཱཝཀརཎནྟི ཏམཏྠཾ ཨུཔམཱཡ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨཉྙཱཎཔཀྑནྡཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
སོདྷནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༤. ཨདྷིཊྛཱནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༤༦. དྷཱརཡིཏབྦཱཏི ¶ ཨུཔདྷཱརེཏབྦཱ, ཨུཔལཀྑིཏབྦཱཏི ཨཏྠོ. ཝུཏྟམེཝ ‘‘སཱམཉྙཝིསེསཀཔྤནཱཡ ཝོཧཱརབྷཱཝེན ཨནཝཊྛཱནཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༡༤).
ཏཾ ཏཾ ཕལནྟི ནིརཡཱདིཾ ཏཾ ཏཾ ཕལཾ. ཨཉྩིཏཱཏི གཏཱ. ཡོནཱིཏི ཨེཀཛཱཏི. སམཱནཝསེན མིསྶཱིབྷཝཏི ཨེཏཱཡཱཏི ཧི ཡོནི, ཨུཔཔཏྟི. པེཙྩཱཏི མརིཏྭཱ. ཨུསྶནྣཏཱཡཱཏི ཝིཏཀྐབཧུལཏཱཡ. ‘‘ཨུསྶནྣཏྟཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི. སསྶཏཱདཱིཧི ཝཱ ཨུསྶནྣཏྟཱ. ཨསུརཛཱཏིཡཱ ནིབྦཏྟཱཔནཀོ ཨསུརཛཱཏིནིབྦཏྟནཀོ.
སངྑཱཏི པཉྙཱ. པཉྙཱཔདྷཱནཱ ཙ བྷཱཝནཱཏི ཨཱཧ ‘‘པཊིསངྑཱཡ པཊིཔཀྑབྷཱཝནཱཡཱ’’ཏི.
༤༧. པཏྠཊབྷཱཝེན པཐཝཱི. སབྷཱཝདྷཱརཎཊྛེན, ནིསྶཏྟནིཛྫཱིཝཊྛེན ཙ དྷཱཏུ. ཨཱཔཱིཡཏི, ཨཔྤཱཡཏཱིཏི ཝཱ ཨཱཔོ. ཏེཛནཝསེན ཏིཀྑཏཱཝསེན, དཧནཝསེན ཝཱ ཏེཛོ. ཝཱཡནཝསེན ཝེགགམནཝསེན, སམུདཱིརཎཝསེན ¶ ཝཱ ཝཱཡོ. ཝཱིསཏི ཨཱཀཱརཱཏི ཀེསཱདཡོ ཝཱིསཏི ཀོཊྛཱསཱ, པཀཱརཱ ཝཱ. ཀཀྑལ༹ལཀྑཎཱདྷིཀཏཱཡ ཀེསཱདཱི ཀཀྑལ༹ལཀྑཎཱ ཝུཏྟཱ.
པཱཊིཡེཀྐོ པཐཝཱིདྷཱཏུཀོཊྛཱསོཏི པཐཝཱིཀོཊྛཱསམཏྟོ, ཨཏྟསུཉྙདྷམྨམཏྟོཏི ཨཏྠོ. སནྟཔྤཏཱིཏི ཨེཏྠ སརཱིརཔཀཏིམཏིཀྐམིཏྭཱ ཨུཎྷབྷཱཝོ སནྟཱཔོ, སརཱིརདཧནཝསེན པཝཏྟོ མཧཱདཱཧོ, ཨཡམེཏེསཾ ཝིསེསོ. ཡེན ཙ ཛཱིརཱིཡཏཱིཏི ཨེཀཱཧིཀཱདིཛརཱརོགེན ཛརཱིཡཏཱིཏི ཙ ཨཏྠོ ཡུཛྫཏི. ‘‘སཏཝཱརཾ ཏཱཔེཏྭཱ ཏཱཔེཏྭཱ ཨུདཀེ པཀྑིཔིཏྭཱ ཨུདྡྷཊསཔྤི སཏདྷོཏསཔྤཱི’’ཏི ཝདནྟི. རསརུདྷིརམཾསམེདནྷཱརུཨཊྛིཨཊྛིམིཉྫཱ རསཱདཡོ. ཀེཙི ནྷཱརུཾ ཨཔནེཏྭཱ སུཀྐཾ སཏྟམཾ དྷཱཏུཾ ཝདནྟི. ཝིཝེཀནྟི ཝིསུཾབྷཱཝཾ, ཝིསདིསབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ. ཝཏྠུསངྑཱཏོ ཧི ཨཱཧཱརོ པརིཎཱམཾ གཙྪནྟོ པཱཎབྷཀྑགཧཎིཔདནིཡ མུཏྟཀརཱིསབྷཱཝེཧི ཝིཡ ཨཏྟནཱཔི ཝིསདིསརསསངྑཱཏཾ ཝིསུཾབྷཱཝཾ ནིབྦཏྟེནྟོ ཏབྦྷཱཝཾ གཙྪཏཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཏཐཱ རསཱདཡོཔི རུདྷིརཱདིཀོཊྛཱསཾ. ཏེནཱཧ ‘‘རསཱདིབྷཱཝེན ཝིཝེཀཾ གཙྪཏཱི’’ཏི.
སབྷཱཝལཀྑཎཏོཏི ཨསུཙིབྷཱཝེན ལཀྑིཏབྦཏོ.
༤༨. ཡཱཐཱཝསརསལཀྑཎནྟི ¶ རསིཏབྦོཏི རསོ, པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏབྦོ སབྷཱཝོ, ཨཏྟནོ རསོ སརསོ, ཡཱཐཱཝོ སརསོ, ཡཱཐཱཝསརསོ ཡཱཐཱཝསརསོ ཨེཝ ལཀྑིཏབྦཏྟཱ ལཀྑཎནྟི ཡཱཐཱཝསརསལཀྑཎཾ. ཨཐ ཝཱ ཡཱཐཱཝསརསལཀྑཎནྟི ཨཝིཔརཱིཏཾ ཨཏྟནོ པཝཏྟིསངྑཱཏཾ ཀིཙྩཉྩེཝ པཱིལ༹ནསངྑཱཏཾ ལཀྑཎཉྩ. ‘‘ཨིདཾ ཀིཙྩཾ, ཨིདཾ ལཀྑཎ’’ནྟི ཨཝིཛྫཱཧེཏུ ཉཱཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཏབྦིསཡཉཱཎུཔྤཏྟིཾ ནིཝཱརེནྟཱི ཚཱདེཏྭཱ པརིཡོནནྡྷིཏྭཱ ཏིཊྛཏཱིཏི ཝུཏྟཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཛཱནིཏུཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷིཏུཾ ན དེཏཱི’’ཏི. ཏཡིདམསྶཱ ཀིཙྩནྟི ཀིཙྩཏོ ཀཐིཏཱ. ཀཐིཏཱཏི ཙ ཝུཏྟཱ, ཡཏོ ཙ ཨཝིཛྫཱ ཨསམྤཊིཝེདྷརསཱཏི ཝུཙྩཏི. ཛཱཡཏི ཨེཏྠཱཏི ཛཱཏི, ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནཾ. ཡདིཔི ནིརོདྷམགྒེ ཨཝིཛྫཱ ཨཱརམྨཎཾ ན ཀརོཏི, ཏེ པན ཛཱནིཏུཀཱམསྶ ཏཔྤཊིཙྪཱདནཝསེན ཨནིརོདྷམགྒེསུ ནིརོདྷམགྒགྒཧཎསྶ ཀཱརཎབྷཱཝེན པཝཏྟམཱནཱ ཏཏྠ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཝུཙྩཏི, ཏེསམྤི ཨཝིཛྫཱཡ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནཏཱ ཧོཏི, ཨིཏརེསཾ ཨཱརམྨཎབྷཱཝེན ཙཱཏི.
ཨཏྠཱནཏྠནྟི ¶ ཧིཏཱཧིཏཾ. སམྨོཧཝིནོདནིཡཾ པན ‘‘ཨཏྠཏྠ’’ནྟི (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༢༢༦) ཝུཏྟཾ, ཏཏྠ ཨཏྠོ ཨེཝ ཨཏྠཏྠོཏི ཨཏྠསྶ ཨཝིཔརཱིཏཏཱདསྶནཏྠཾ དུཏིཡེན ཨཏྠསདྡེན ཝིསེསནཾ. ན ཧི ཉཱཎཾ ཨནཏྠེ ‘‘ཨཏྠོ’’ཏི གཎྷཱཏཱིཏི. ཀཱརཎཱཀཱརཎནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེཝཾ དཊྛབྦཾ. ཨཏྠཏྠནྟི ཝཱ ཨཱམེཌིཏཝཙནཾ སབྦེསཾ ཨཏྠཱནཾ པཱཀཊཀརཎབྷཱཝཔྤཀཱསནཏྠཾ, ཕལཾ ཕལནྟི ཨཏྠོ, ཧིཏཔརིཡཱཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ནྟི ཨཏྠཱནཏྠཱདིཀཾ. ཨཱཀཱརནྟི ཨཏྠཱདིཀཱརཎམེཝ.
པཊིཝིདྡྷསྶ པུན ཨཝེཀྑནཱ པཙྩཝེཀྑཎཱ. དུཙིནྟིཏཙིནྟིཏཱདིལཀྑཎསྶ བཱལསྶ བྷཱཝོ བཱལྱཾ. སམྤཛཱནཱཏཱིཏི སམཾ པཀཱརེཧི ཛཱནཱཏི. བལཝམོཧོ པམོཧོ. སམནྟཏོ མོཧནཾ སམྨོཧོ. དུགྒཏིགཱམིཀམྨསྶ ཝིསེསཔཙྩཡཏྟཱ ཨཝིནྡིཡཾ. ཝིནྡཏཱིཏི ལབྷཏི. ཨནཝཛྫདྷམྨཱནཾ ཝིཛྫཱ ཝིཡ ཝིསེསཔཙྩཡོ ན ཧོཏཱིཏི ཝིནྡིཡཾ ན ཝིནྡཏི. ཨཡཾ ཨཝིཛྫཱཡ ཝེམཏྟཏཱཏི ཨཡཾ ‘‘དུཀྑེ ཨཉྙཱཎ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཀིཙྩཛཱཏིལཀྑཎེཧི ཝུཏྟོ ཨཝིཛྫཱཡ ཨཝིསེསོ. ཝིཛྫཱཏིཨཱདཱིནཾ ཝུཏྟནཡཱནསཱརེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
པཱསཱཎསཀྑརཝཱལིཀཱཝིརཧིཏཱ བྷཱུམི སཎྷཱཏི ‘‘སཎྷཊྛེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཏཏྟཀམེཝ ¶ ཀཱལནྟི པཉྩཀཔྤསཏཱནི. ཝིབྷཱུཏཾ སམཏྟིཀྐནྟཾ རཱུཔསཉྙཱསངྑཱཏཾ རཱུཔཾ ཨེཏཱཡཱཏི ཝིབྷཱུཏརཱུཔཾ, སམཱཔཏྟིནྟི པདཏྠོ. ན ཧི ཀཱཙི ཨརཱུཔསམཱཔཏྟི རཱུཔསཉྙཱསཧགཏཱ པཝཏྟཱིཏི. ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡཾ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི, ཏཏྠ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནསམཱཔཏྟིཡཱ ཝིསུཾ གཧིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སེསཱརུཔྤསམཱཔཏྟིཡོ’’ཏི.
དམཐཾ ཨནུཔགཙྪནྟོ དུཊྛསྶོ ཁལུངྐསྶོ. ཨུཏྟརིདམཐཱཡཱཏི ཨརིཡམགྒདམཐཱཡ.
ཨིཏརོཏི དུཀྑཱཔཊིཔདོ ཁིཔྤཱབྷིཉྙོ, སུཁཱཔཊིཔདོ ཙ ཁིཔྤཱབྷིཉྙོ. ཨུབྷཡཏོབྷཱགེཧཱིཏི རཱུཔཀཱཡནཱམཀཱཡབྷཱགེཧི. ཨུབྷཡཏོཏི ཝིཀྑམྦྷནསམུཙྪེདཝིམུཏྟིཝསེན.
ཨནེཀོཔཱིཏི ¶ སབྷཱཝེན ཨནེཀོཔི. ཨེཀསདྡཱབྷིདྷེཡྻཏཱཡཱཏི སཱམཉྙསདྡཱབྷིདྷེཡྻཏཱཡ.
ཨདྷིཊྛཱནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༥. པརིཀྑཱརཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༤༩. ‘‘ཧིནོཏཱི’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཀཱརཎབྷཱཝཾ གཙྪཏཱི’’ཏི ཨཱཧ ཨནེཀཏྠཏྟཱ དྷཱཏཱུནཾ. ཨེཏཱིཏི ཨཱགཙྪཏི, ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཏྠོ.
ཨཝིཛྫཱཡཔི ཧེཏུབྷཱཝེཏི ཨེཏྠ ཨཝིཛྫཱ ཨནནྟརཱཡ ཨཝིཛྫཱཡ ཨནནྟརསམནནྟརཱུཔནིསྶཡནཏྠིཝིགཏཱསེཝནཔཙྩཡེཧི, ཨནནྟརཱཡ པན སཧཛཱཏཱཡ སཧཛཱཏཨཉྙམཉྙནིསྶཡསམྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཧེཏུཔཙྩཡེཧི, ཨསཧཛཱཏཱཡ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིཡཱ ཨེཝ པཙྩཡོ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨཏྟནོ ཕལཾ ཀརོཏཱིཏི ཀཱརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀཱརཎབྷཱཝོ ཙ ཕལཱཔེཀྑཱཡཱ’’ཏི.
ནིབྦཏྟིཨཏྠོ ཕལཏྠོ ཕལསངྑཱཏོ ཨཏྠོ.
ཡོ སབྷཱཝོཏི པུཉྙཱདིཨབྷིསངྑཱརཱནཾ ཡོ ཨབྷིསངྑརཎསབྷཱཝོ, སོ ཧེཏུ. སེསཔདེསཱུཏི ཝིཉྙཱཎཱདིཔདེསུ. ཡཐཱཝུཏྟཔྤབྷེདོཏི ‘‘ཨསཱདྷཱརཎལཀྑཎོ ཧེཏཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཔྤབྷེདོ. ཡོ ཀོཙི ¶ པཙྩཡོཏི ཛནཀཱདིབྷེདཾ ཡཾ ཀིཉྩི ཀཱརཎཾ. ཨབྷིསངྑརཎཏོཏི པཙྩཀྑཏོ, པརམྤརཱཡ ཙ ནིབྦཏྟནཏོ.
པརིཀྑཱརཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༡༦. སམཱརོཔནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
༥༠. སུཏྟེན གཧིཏེཏི སུཏྟེ ཝུཏྟེ. པདཊྛཱནགྒཧཎཾ ཨདྷིཊྛཱནཝིསཡདསྶནཏྠཾ, ཝེཝཙནགྒཧཎཾ ཨདྷིཝཙནཝིབྷཱགདསྶནཏྠནྟི ཡོཛནཱ. ཝིསཡཱདྷིཊྛཱནབྷཱཝཏོཏི ཝིསཡསངྑཱཏཔཝཏྟིཊྛཱནབྷཱཝཏོ. ཝནཱིཡཏཱིཏི བྷཛཱིཡཏི. ཝནཏཱིཏི བྷཛཏི སེཝཏི. ཝནུཏེཏི ཡཱཙཏི, པཏྠེཏཱིཏི ཨཏྠོ ¶ . པཉྩ ཀཱམགུཎཱ ཀཱམཏཎྷཱཡ ཀཱརཎཾ ཧོཏི ཨཱརམྨཎཔཙྩཡཏཱཡ. ནིམིཏྟགྒཱཧོ ཨནུབྱཉྫནགྒཱཧསྶ ཀཱརཎཾ ཧོཏི ཨུཔནིསྶཡཏཱཡཱཏི ཨེཝཾ སེསེསུཔི ཡཐཱརཧཾ ཀཱརཎཏཱ ཝཏྟབྦཱ.
༥༡. ‘‘ཀཱཡེ ཀཱཡཱནུཔསྶཱི ཝིཧརཱཧཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ལཀྑཎཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱཡཾ (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༢༣) ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཨཡཾ པན ཝིསེསོ – རཱུཔདྷམྨཔརིཉྙཱཡཱཏི རཱུཔཱུཔིཀཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཔརིཉྙཱཡ.
‘‘དུཀྑ’’ནྟི པསྶནྟཱི སཱ ཝེདནཱནུཔསྶནཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཝེདནཱཧེཏུཔརིཉྙཱཡཱཏི ཕསྶཔརིཉྙཱཡ. ‘‘ཝེདནཱཝསེནཱ’’ཏི པདེན ཨཏྟནཱ ཨུཔྤཱདིཏདུཀྑཝསེན. ཝེདནཱཔརིཉྙཱཡཱཏི ཝེདནཱུཔིཀཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཔརིཉྙཱཡ. ནིཙྩཱབྷིནིཝེསཔཊིཔཀྑཏོ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ནིཙྩསཉྙཱནིམིཏྟསྶཱཏི ནིཙྩསཉྙཱཧེཏུཀསྶ. སཉྙཱཔརིཉྙཱཡཱཏི སཉྙཱུཔིཀཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཔརིཉྙཱཡ. པཋམམགྒཝཛ྄ཛྷཏྟཱ ཨགཏིགམནསྶ ཝུཏྟཾ ‘‘དིཊྛཱབྷིནིཝེསསྶ…པེ… ཨགཏིགམནསྶ ཙཱ’’ཏི.
སངྑཱརཔརིཉྙཱཡཱཏི སངྑཱརཱུཔིཀཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཔརིཉྙཱཡ.
སམཱརོཔནཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནིཊྛིཏཱ ཙ ཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ.
༡. དེསནཱཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ
‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ¶ ཧཱརསམྤཱཏདེསནཱཡ སམྦནྡྷདསྶནཾ. ཏཏྠ པུརིམེན ཨུཔམཱདྭཡེན སུཔརིཀམྨཀཏམཎིཀོཊྚིམསདིསཱི, སུཝིརཙིཏཛམྦུནདཱབྷརཎསདིསཱི ཙ པཱལི༹. ཏཏྠ ཀཏནཱནཱཝཎྞཔུཔྥཱུཔཧཱརསདིསཱི, ཝིཝིདྷརཾསིཛཱལཱསམུཛྫལབདྡྷནཱནཱརཏནཱཝལིསདིསཱི ཙ ཧཱརཝིབྷངྒདེསནཱཏི དསྶེཏི. པཙྪིམེན ཏསྶ པཎཱིཏམཧཱརཧེ ཛཊཱཧི སདྡྷིཾ དུཀྐརཏརཏཾ དཱིཔེཏི. ཡཱཡཾ གཱཐཱ ཝུཏྟཱཏི ཡོཛནཱ.
༥༢. ཡསྨཱཡཾ ཧཱརཝིབྷངྒཝཱརོ ནཔྤཡོཛེཏི ཡཐཱཝུཏྟེན ཀཱརཎེན, ཏསྨཱ སཱ ཧཱརཝིབྷངྒཝཱརསྶ ཨཱདིམྷི ན པཙྩཱམཊྛཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ ¶ . ཧཱརསམྤཱཏཝཱརོ པན ཏཾ པཡོཛེཏཱིཏི ཡསྨཱ པན ཧཱརསམྤཱཏཝཱརོ ཏཾ གཱཐཾ པཡོཛེཏི ཡཐཱཝུཏྟེནེཝ ཀཱརཎེན, ཏསྨཱ ‘‘སོལ༹ས…པེ… ཨཱཧཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཡོཛནཱནཡདསྶནནྟི ཡོཛནཱཡ ནཡདསྶནཾ.
ཏེནཱཏི ‘‘ཏཾ མཙྩུནོ པད’’ནྟི ཝཙནེན. སབྦཾ ཝིཔལླཱསནྟི དྭཱདསཝིདྷམྤི ཝིཔལླཱསཾ. སཱམཉྙསྶ…པེ… ཝོཧརཱིཡཏི ཡཏྠ པཏིཊྛིཏཾ སཱམཉྙཾ, སོ ཝིསེསོ. ཨཏྠཏོ པན སཉྙཱདཡོ ཨེཝ རཱུཔཱདིཝིསཡཾ ཝིཔརཱིཏཱཀཱརེན གཎྷནྟེ ཝིཔལླཱསོཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཉྙཱཝིཔལླཱསོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཨིནྡཛཱལཱདིཝསེན མཎིཨཱདིཨཱཀཱརེན ཨུཔཊྛཧནྟེ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཔཉྩཀེ ཨཧཾམམཱདིཀཱརཎཏཱཡ ནིརུཏྟིནཡེན ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི ཝུཙྩམཱནོ ཏཾབུདྡྷིཝོཧཱརཔྤཝཏྟིནིམིཏྟཏཱཡ ཨཏྟབྷཱཝོ སུཁཱདཱིནཾ ཝཏྠུཏཱཡ ‘‘ཨཏྟབྷཱཝཝཏྠཱུ’’ཏི པཝུཙྩཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏེཧཱི’’ཏིཨཱདི. ཏེསནྟི ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱནཾ. ཝིཔལླཱསཱནཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརོ ‘‘ཨསུབྷེ སུབྷ’’ནྟིཨཱདི. ཝིསཡོ ཀཱཡཝེདནཱཙིཏྟདྷམྨཱ. ཨཝིཛྫཱ ཙ…པེ… ཨེཝ སམྨོཧཔུབྦཀཏྟཱ སབྦཝིཔལླཱསཱནཾ. ཙ-སདྡོ སུབྷསུཁསཉྙཱནནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦོ.
ཏཏྠཱཡཾ ཡོཛནཱ – ‘‘ཨཝིཛྫཱ ཙ སུབྷསུཁསཉྙཱནཾ པཙྩཡོ ཨེཝ, ན ཏཎྷཱ ཨེཝ, ཨཝིཛྫཱ སུབྷསུཁསཉྙཱནཉྩ པཙྩཡོ, ན ནིཙྩཨཏྟསཉྙཱནཾ ཨེཝཱ’’ཏི. ཨེཝཾ སནྟེཔི པུརིམཱནཾ དྭིནྣཾ ཝིཔརཱིཏསཉྙཱནཾ ཏཎྷཱ, པཙྪིམཱནཾ ཨཝིཛྫཱ ཝིསེསཔཙྩཡོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཏཐཱཔཱི’’ཏིཨཱདི. ཨཝིཛྫཱསཱིསེན ཙེཏྠ དིཊྛིཡཱ གཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘དིཊྛིནིཝུཏཾ ཙིཏྟ’’ནྟི ¶ , ‘‘ཡོ དིཊྛིཝིཔལླཱསོ’’ཏི ཙ ཨཱདི, ཡཐཱ ཙ ཨཝིཛྫཱསཱིསེན དིཊྛིཡཱ གཧཎཾ, ཨེཝཾ དིཊྛིསཱིསེན ཨཝིཛྫཱཡཔི གཧཎཾ སིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘དིཊྛིསཱིསེན ཨཝིཛྫཱ ཝུཏྟཱ’’ཏི. ཏཎྷཱཝིཛྫཱསུ སུབྷསུཁསཉྙཱནཾ ཡཐཱ ཏཎྷཱ ཝིསེསཔཙྩཡོ, ན ཨེཝཾ ཨཝིཛྫཱ. ནིཙྩཨཏྟསཉྙཱནཾ པན ཡཐཱ ཨཝིཛྫཱ ཝིསེསཔཙྩཡོ, ན ཏཐཱ ཏཎྷཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘མོཧོ ཝིསེསཔཙྩཡོ’’ཏི ཨཱཧ.
པཙྪིམཱནཾ དྭིནྣཾ…པེ… ཧོཏཱིཏི ཨཏཱིཏཾསེ ཏཎྷཱབྷིནིཝེསསྶ བལཝབྷཱཝཱབྷཱཝཏོ. ཏེནེཝ ཧི ‘‘སོ ཨཏཱིཏཾ རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི’’ཙྩེཝ ¶ ཝུཏྟཾ, ན ‘‘ཨབྷིནནྡཏཱི’’ཏི. ཏཎྷཱཝིཔལླཱསོཏི ཏཎྷཾ ཨུཔནིསྶཱཡ པཝཏྟོ ཝིཔལླཱསོ, ན ཧི ཏཎྷཱ སཡཾ ཝིཔལླཱསོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཎྷཱམཱུལཀོ ཝིཔལླཱསོ’’ཏི. དིཊྛཱབྷིནནྡནཝསེནཱཏི ཏཎྷུཔནིསྶཡདིཊྛཱབྷིནནྡནཝསེན, ཡཏོ སོ ‘‘ཏཎྷཱཝིཔལླཱསོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨེཏེནཱཏི ‘‘ཡོ ཏཎྷཱཝིཔལླཱསོ’’ཏིཨཱདིཔཱཋེན. སོལ༹ས སཉྙཱིཝཱདཱ, ཨཊྛ ཨསཉྙཱིཝཱདཱ, ཨཊྛ ནེཝསཉྙཱིནཱསཉྙཱིཝཱདཱ, པཉྩ པརམདིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདཱ ཙ, ཡཐཱ ཨཏྟནོ གཏཱཡ, ནིབྦཱནཔྤཏྟིཡཱ ཙ པརིཀཔྤཝསེན སུབྷསུཁཱཀཱརགྒཱཧིནོ, ན ཨེཝཾ སཏྟ ཨུཙྪེདཝཱདཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཡེབྷུཡྻེནཱ’’ཏི. པཊིཔཀྑཝསེནཔཱིཏི ཝིསུདྡྷིཝསེནཔི. ཡཱཝ ཧི ཨུཔཀྐིལེསཱ, ཏཱཝ ཙིཏྟཾ ན ཝིསུཛ྄ཛྷཏེཝ. ཡདཱ ཙ ཏེ པཧཱིནཱ, ཏདཱ ཝིསུདྡྷམེཝ. ཏེནཱཧ ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདི. ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེནཱ’’ཏི པཱལི༹ཾ ནིཀྑིཔིཏྭཱ ཝིཔལླཱསམུཁེནེཝ དེསནཱཡ ནིདྡྷཱརིཡམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཐཱནུསནྡྷིནཱཝ གཱཐཾ ནིཊྛཔེཏུ’’ནྟི.
མཱརསྶཱཏི ཀིལེསམཱརསྶ. ཏསྶ ཧི ཝསེ ཋིཏོ སེསམཱརཱནཾ ཧཏྠགཏོ ཨེཝཱཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཀིལེསམཱརགྒཧཎེནེཝཱ’’ཏིཨཱདི.
མཱརབནྡྷནནྟི སཏྟམཱརཔཀྑེ མཱརསྶ བནྡྷནནྟི མཱརབནྡྷནཾ. སོ ཧི ཀིལེསབནྡྷནབྷཱུཏེ ཨཏྟནོ སམཱརཀཔརིསེ མཉྙཏི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནྟལི…པེ… མོཀྑསཱི’’ཏི (མཧཱཝ. ༣༣). ཨིཏརམཱརཔཀྑེ མཱརོཝ བནྡྷནནྟི མཱརབནྡྷནཾ. ཝིསངྑཱརོ ནིབྦཱནཾ.
མོཧསམྤཡོགཏོ ཙིཏྟཾ ‘‘མཱུལ༹ྷ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི རཏྟདུཊྛཱནམྤི མཱུལ༹ྷཏཱཡ སབྦྷཱཝེ ‘‘མཱུལ༹ྷ’’ནྟི ཝིསུཾ ཝཙནཾ ཨཱཝེཎིཀམོཧཝསེན ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ‘‘དྭིནྣཾ མོམཱུཧཙིཏྟུཔྤཱདཱནཾ ཝསེནཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨེཝནྟི ཨེཝཾ རཱགཱདིཨཀུསལཔྤཏྟིཡཱ ཀུསལབྷཎྜཙྪེདནཏོ ཨརཀྑིཏཾ ཙིཏྟཾ ཧོཏི, སབྦོཔི མིཙྪཱབྷིནིཝེསོ ཨེཏྠེཝ སངྒཧཾ སམོསརཎཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘མིཙྪཱདིཊྛི ¶ …པེ… ཝེདིཏབྦ’’ནྟི. སབྦེཔཱིཏི ‘‘ཨརཀྑིཏཾ, མིཙྪཱདིཊྛིཧཏཾ, ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏ’’ནྟི ཏཱིཧིཔི པདེཧི ཝུཏྟདྷམྨཱ.
ཙཀྑུནཱཏི དྭཱརེན. རཱུཔནྟི ཝིསབྷཱགཝཏྠུསནྣིསྶིཏཾ རཱུཔཱཡཏནཾ. ནིམིཏྟགྒཱཧཱིཏི ‘‘ཨིཏྠཱི’’ཏི ཝཱ པུརིསོ’’ཏི ཝཱ ‘‘སུབྷ’’ནྟི ཝཱ ‘‘ཨསུབྷ’’ནྟི ཝཱ པརིཀཔྤིཏནིམིཏྟཾ ¶ གཎྷཱཏི, ཏསྶ ཝཱ གཧཎསཱིལོ. ཨནུབྱཉྫནགྒཱཧཱིཏི ཧཏྠཔཱདཧསིཏཀཐིཏཱདིཔྤབྷེདེ ཀིལེསཱནཾ ཨནུ ཨནུ བྱཉྫནཏོ ཨནུབྱཉྫནསཉྙིཏེ ཨཱཀཱརེ གཎྷཱཏི, ཏེསཾ ཝཱ གཧཎསཱིལོ. ཡཏྭཱདྷིཀརཎནྟི ཡཾ ནིམིཏྟཾ, ནིམིཏྟཱནུབྱཉྫནགྒཧཎནིམིཏྟནྟི ཨཏྠོ. ཨེཝཾ ‘‘ཙཀྑུནྡྲིཡཾ ཨསཾཝུཏཾ ཝིཧརནྟ’’ནྟི, ཡོ ‘‘ནིམིཏྟགྒཱཧཱི, ཨནུབྱཉྫནགྒཱཧཱི’’ཏི ཙ ཝུཏྟོ པུགྒལོ, ཏམེནཾ ཙཀྑུནྡྲིཡཾ ཙཀྑུདྭཱརཾ ཨསཾཝུཏཾ སཏིཀཝཱཊེན ཨཔིཧིཏཾ ཀཏྭཱ ཝཏྟནྟཾ, ཏསྶ ཙ རཱུཔསྶ ཨིཊྛཱཀཱརགྒཧཎེ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱ, ཨནིཊྛཱཀཱརགྒཧཎེ དོམནསྶཾ, ཨསམཔེཀྑནེ མོཧོ མིཙྪཱབྷིནིཝེསེ མིཙྪཱདིཊྛཱིཏི ཨེཝཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱབྱཱཔཱདཱ, ཨཉྙེ ཙ ལཱམཀཊྛེན པཱཔཀཱ ཨཀོསལླསམྦྷཱུཏཊྛེན ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨནྭཱསྶཝེཡྻུཾ ཨནུ ཨནུ པཝཏྟེཡྻུཾ.
ཏསྶ སཾཝརཱཡ ན པཊིཔཛྫཏཱིཏི ཏསྶ ཙཀྑུདྭཱརསྶ སཾཝརཱཡ སཏིཀཝཱཊེན པིདཧནཏྠཾ ན པཊིཔཛྫཏི. སཱ པན ཨཔྤཊིཔཏྟི ཙཀྑུནྡྲིཡསྶ ཨནཱརཀྑཱསཾཝརསྶ ཨནུཔྤཱདོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ན རཀྑཏི…པེ… ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཛཝནེ ཨུཔྤཛྫམཱནོཔི ཧི ཨསཾཝརོ ཏེན དྭཱརེན པཝཏྟནཏོ ‘‘ཙཀྑུནྡྲིཡཱསཾཝརོ’’ཏྭེཝ ཝུཙྩཏཱིཏི. སེསདྭཱརེསུཔི ཝུཏྟནཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘པུབྦནྟཀཔྤནཝསེན ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སངྑེཔཏོ ཝུཏྟམཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེནྟོ ‘‘སངྑེཔཏོ ཙ ཝིཏྠཱརོ ཨཉྙོ’’ཏི ཀཏྭཱ ཏཾ སམུཙྩིནནྟོ ‘‘ཡཱ ཙ ཁོ ཨིམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཡཐཱཝུཏྟཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱཏི དྭཱདས ཨཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདདྷམྨཱ, ཏེསཾ ཝཏྠཱུནི ཝཱ. ཏེ ཧི སམུདཡཝཛྫཱ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ. ‘‘ཨེཝ’’ནྟི ཨིམིནཱ ནེཏྟིཔཱལི༹ཡཾ, ཨཊྛཀཐཱཡཉྩ ནིདྡྷཱརིཏཔྤཀཱརེན. ཨིདྷཱཏི ཨིམིསྶཾ ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེནཱ’’ཏི གཱཐཱཡཾ.
ཡདིཔི དེསནཱཧཱརསམྤཱཏཔཱལི༹ཡཾ ‘‘ཏསྨཱ རཀྑིཏཙིཏྟསྶཱ’’ཏི གཱཐཱ སརཱུཔཏོ ན གཧིཏཱ, ཨཏྠཏོ པན ‘‘ཏེསཾ བྷགཝཱ པརིཉྙཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ གཧིཏཱ ཨེཝཱཏི ཏསྶཱ གཧིཏབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཀཐཾ དེསེཏཱི’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཏསྨཱ རཀྑིཏཙིཏྟསྶཱ’’ཏི གཱཐཾ ཨུདྡྷརི.
ཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཀམྨཾ ཀརོནྟོཏི ‘‘སོ ‘ཨིདཾ དུཀྑ’ནྟི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ ནཡེན ཝིཔསྶནཱསངྑཱཏེན ཡོནིསོམནསིཀཱརེན བྷཱཝནཱཀམྨཾ ཀརོནྟོ, བྷཱཝེནྟོཏི ཨཏྠོ ¶ . ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎནྟི ཉཱཏཔརིཉྙཱཡ པུབྦབྷཱགཝིཔསྶནཱཡ ‘‘ཨཝིཛྫཱསམུདཡཱ རཱུཔསམུདཡོ, ཨཝིཛྫཱནིརོདྷཱ རཱུཔནིརོདྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ (པཊི. མ. ༡.༥༠) སམཔཉྙཱསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི. ནིརཡགཏིཡཾ དུཀྑདུཀྑཏཱ, སུགཏིཝིསེསེ བྲཧྨལོཀེཀདེསེ སངྑཱརདུཀྑཏཱ, ཨིཏརཏྠ དྭེ ཏིསྶོཔཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཏིཝིདྷདུཀྑཏཱཡོགེནཱ’’ཏི.
དེསནཱཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༢. ཝིཙཡཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ
༥༣. ཀུསལདྷམྨཱརམྨཎཱཏི ཀུསལདྷམྨེ ཨུདྡིསྶ པཝཏྟིམཏྟཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན ཏེསཾ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡཏཾ ཨིདྷ ‘‘ཀུསལཱ དྷམྨཱ’’ཏི ལོཀུཏྟརདྷམྨཱནཾ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ན ཧི ཀདཱཙི ཨནུཔཱདཱནིཡཱ དྷམྨཱ ཨུཔཱདཱནཱརམྨཎཱ ཧོནྟི. ཕལདྷམྨེ ཨུདྡིསྶ པཝཏྟཱཡ ཏཎྷཱཡ གཧིཏཏྟཱ ‘‘ཀུསལ…པེ… དཊྛབྦོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. དེསནཱཧཱརེཏི དེསནཱཧཱརསམྤཱཏེ. ཀཐཾ པན ཀུསལབྷཱཝོཏི ‘‘ཀུསལཱ’’ཏི ཝཙནམཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཙོདེཏི, ཏཉྩ ནིདསྶནམཏྟཾ དཊྛབྦཾ, པཧཱནཧེཏུབྷཱཝོཔིསྶཱ སིཡཱ ཙོདཀེན སམྤཊིཙྪིཏོཝ. ‘‘མཱནོཔི དུཝིདྷོ’’ཏིཨཱདིནཱ མཱནསྶ ཙ ཏསྶཱ ཏཎྷཱཡ ཙ སེཝིཏབྦབྷཱཝོ ཨཀུསལཱནཾ པཧཱནཱཡ, ཀུསལཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཡཱ ཙ པཙྩཡབྷཱཝཏོ.
ནེཀྑམྨསྶིཏཾ དོམནསྶཾ ནཱམ ‘‘ཨརིཡབྷཱུམིཾ པཱཔུཎིཏུཾ ནཱསཀྑི’’ནྟི ཨནུསོཙཏོ ཨུཔྤནྣཾ དོམནསྶནྟི སམྦནྡྷོ. ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན, པིཧཾ ཨུཔཊྛཔེཏྭཱ ཚསུ དྭཱརེསུ ཨིཊྛཱརམྨཎེ ཨཱཔཱཐགཏེ ཨནིཙྩཱདིཝསེན ཝིཔསྶནཾ པཊྛཔེཏྭཱཏི ཡོཛནཱ. ཨིཊྛཱརམྨཎཉྩེཏྠ ཡཐཱཝུཏྟཨནུསོཙནདོམནསྶུཔྤཏྟཱིནཾ ཡཐཱབྷིནིཝིཊྛསྶ ཨཱརམྨཎསྶ ཨནིཊྛཏཱཡཱཏི དསྶནཏྠཾ. ‘‘ཀཐཾ ནེཀྑམྨཝསེནཱ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ ཝིཝརིཏུཾ ‘‘ཝིཔསྶནཱཝསེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཝིཔསྶནཱདིཝིནིམུཏྟཱ ཝཱ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདིཝསེན ཝུཏྟཱ ཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨིདྷ ནེཀྑམྨཾ. ཨནུསྶཏིགྒཧཎེན ཨུཔཙཱརཛ྄ཛྷཱནམེཝ གཧིཏནྟི ‘‘པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདིཝསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཱདིསདྡེན དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཨགྒཕལཱ ཨུཔརིཝིསེསཱ སངྒཧིཏཱ. ཡཱཡ པཉྙཱཝིམུཏྟིཡཱ.
ཨུཔེཀྑཱསཏིཔཱརིསུདྡྷིབྷཱཝེནཱཏི ¶ ཨུཔེཀྑཱཛནིཏསཏིཔཱརིསུདྡྷིསབྦྷཱཝེན. ཀམྨཡོགྒནྟི ཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱདིཀམྨསྶ ཡོགྒཾ ཨནུརཱུཔཾ ཨནུཙྪཝིཀཾ. ཨསྶདྡྷིཡེཏི ཨསྶདྡྷིཡཧེཏུ, ‘‘ཨསྶདྡྷིཡེནཱ’’ཏིཔི ¶ པཋནྟི, སོ ཨེཝཏྠོ. ཨོབྷཱསགཏནྟི ཉཱཎོབྷཱསགཏཾ. ཀཱམཾ པུབྦེཔི པཉྙཱ ཝུཏྟཱ, ཨསྶདྡྷིཡཱདཱིཧི པན ཨཉྙེསཾ ཀིལེསཱནཾ ཝིདྷམནམྤི པཉྙཱཡ ཨེཝ ཧོཏི, སཱ ཙ ཨེཝཾབྷཱུཏཱཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨོབྷཱསགཏཾ ཀིལེསནྡྷཀཱརེ ན ཨིཉྫཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཀོཔོ ཀོདྷོ. ཨཔྤཙྩཡོ དོམནསྶཾ. ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎཱདིཀཱ ཚ ཨབྷིཉྙཱ པཱཀཊཱ ཨེཝཱཏི ‘‘དྭེ ཙ ཝིསེསེ’’ཏི ཝུཏྟདྷམྨེ དསྶེཏུཾ ‘‘མནོམཡིདྡྷི, ཝིཔསྶནཱཉཱཎཉྩཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨངྒཎཱནི རཱགཱདཡོ. ཨུཔཀྐིལེསཱ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཝིསམལོབྷཱདཡོ. ཨནུལོམནཾ ཏདེཀཊྛཏཱ. ཕནྡནཱ དུབྦལཱ ཝིཀྑེཔཔྤཝཏྟི. བལཝཏཱི ཨནཝཊྛཱནཾ. སབྦོ མིཙྪཱབྷིནིཝེསོ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརེན ཧོཏི, མིཙྪཱཝིཏཀྐེན ཙ. ཏཏྠ ཨཡོནིསོམནསིཀཱརོ ཨཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདོ ཏཔྤརིཡཱཔནྣོ མིཙྪཱཝིཏཀྐོ ཝིཀྑེཔསཧིཏོ ཨེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘མིཙྪཱབྷིནིཝེསཧེཏུཏཱཡ དིཊྛིཔཀྑོ’’ཏི ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཝིཏཀྐོཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ, ཨཡོནིསོ མནསིཀཱརོཔི དིཊྛིཊྛཱན’’ནྟི (པཊི. མ. ༡.༡༢༤).
ཨཐ ཝཱ ཨིཉྫནཱཏི ཕནྡནཱ, དིཊྛཔརིཏྟཱསོ. ཡཐཱཧ ‘‘ཏདཔི ཏེསཾ བྷཝཏཾ སམཎབྲཱཧྨཎཱནཾ ཨཛཱནཏཾ ཨཔསྶཏཾ ཝེདཡིཏཾ ཏཎྷཱགཏཱནཾ པརིཏསྶིཏཝིཔྥནྡིཏམེཝཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༡.༡༠༥ ཨཱདཡོ). ཨཊྛིཏཱིཏི ཨནཝཊྛཱནཾ, དིཊྛིཝིཏཀྐོ. ཏེན ཧི པུཐུཛྫནོ ཀཱལེ སསྶཏཾ, ཀཱལེ ཨུཙྪེདནྟི ཏཾ ཏཾ དིཊྛིགྒཧཎཾ པཀྑནྡནྟོ སཏྟཏོ པརིབྦྷཊྛཨནྡྷོ ཝིཡ, སམུདྡེ ཝིསྶཊྛཝཱཧནིཀཱ ཝིཡ, ཡནྟེ ཡུཏྟགོཎོ ཝིཡ ཙ ཏཐཱ ཏཐཱ པརིབྦྷམཏི. ཏེནཱཧ ‘‘དིཊྛིཡོཔི དིཊྛིཊྛཱནཾ, ཝིཏཀྐོཔི དིཊྛིཊྛཱན’’ནྟི (པཊི. མ. ༡.༡༢༤) ཙ. ཨེཏསྨིཉྩ པཀྑེ མིཙྪཱབྷིནིཝེསཏཱཡ, མིཙྪཱབྷིནིཝེསཧེཏུཏཱཡ ཙ ཏསྶཱ དྭེ པཀྑཱཏི ཨེཀདེསསརཱུཔེཀསེསོ ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦཾ.
‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདིནཱ ‘‘སོ ཨུཔརིམ’’ནྟིཨཱདིཔཱལི༹ཡཾ སམྦནྡྷཾ དསྶེཏི. པཊིགྷསཉྙཱཏི བྷུམྨཏྠེ པཙྩཏྟཝཙནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘པཊིགྷ…པེ… སཉྙཱསཱུ’’ཏི ཨཱཧ. རཱུཔཱཝཙརསཉྙཱཏི སཉྙཱསཱིསེན རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི ཝདཏི. ནཱནཏྟསཉྙཱཏི ¶ ནཱནཱསབྷཱཝཱ, ནཱནཱསབྷཱཝེ ཝཱ ཨཱརམྨཎེ སཉྙཱ. ཋཔེཏྭཱ པཊིགྷསཉྙཱ ཨཝསིཊྛཀཱམཱཝཙརསཉྙཱ ཧེཏཱ. ཏཱ སམཏིཀྐམཏཱིཏི ཏཱ རཱུཔསཉྙཱནཱནཏྟསཉྙཱཡོ ཨཱརམྨཎེཧི སདྡྷིཾ སམྨདེཝ ཨཏིཀྐམཏི.
རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནོབྷཱསོཔི ཀསིཎཱརམྨཎཱ. ཀསིཎནིསྶནྡོ ཧི ཨཱརུཔྤཛ྄ཛྷཱནུཔྤཏྟི. དསྶནནྟི ཀསིཎརཱུཔཱནཾ དསྶནཾ. ཨབྷིཛ྄ཛྷཱབྱཱཔཱདཔྤཧཱནེན སདྡྷིཾ ཝཱིརིཡཱརམྦྷོ ཨུཔཀཱརཀོ སམཐོ ¶ སཏིཔསྶདྡྷིཡོ པརིཀྑཱརངྒཏཱ ཝུཏྟཱ ཨེཝ. སཏིརཧིཏཾ སམྨསནཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི ‘‘ཡཱ ཨུཔཊྛིཏཱ སཏི ཨསམྨུཊྛཱ, ཨཡཾ ཝིཔསྶནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེན སཏིསཱིསེན ཝིཔསྶནཱ གཧིཏཱཏི དསྶེཏི. སམྨོསཱནཾ པཧཱནམཱཧཱཏི སམྦནྡྷོ.
༥༤. པཙྩུཔྤནྣསུཁཨཱཡཏིསུཁཝིཔཱཀཀིརིཡནིརཱམིསཨཀཱཔུརིསསེཝིཏབྷཱཝེཧི ཨེཝ སེསཱ པཱལི༹ཡཾ ཨེཏསྶ སམཱདྷིསྶ སནྟཔཎཱིཏཏཱདིཝིསེསཱ ཝུཏྟཱ, ཏེཔི ཨིདྷ སངྒཧིཏཱཏི ཏེསཾ པདཱནཾ ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨངྒསནྟཏཱཡཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨངྒསནྟཏཱཡཱཏི ཕལཛྷཱནངྒཱནཾ ཨུཔསནྟཏཱཡ. ཀིལེསདརཐསནྟཏཱཡཱཏི ཀིལེསདརཐཔཊིཔྤསྶདྡྷིཡཱ. པཎཱིཏོཏི ཨུལཱ༹རོ. ཨེཀོདིབྷཱཝེནཱཏི མགྒསམཱདྷིསངྑཱཏེན ཨེཀོདིབྷཱཝེན. ཨེཀོདིབྷཱཝནྟི སམཱདྷཱནཾ. ལོཀིཡསམཱདྷིསྶ པཙྩནཱིཀནཱིཝརཎཔཋམཛ྄ཛྷཱནནིཀནྟིཨཱདཱིནི ནིགྒཧེཏབྦཱནི, ཨཉྙེ ཙ ཀིལེསཱ ཝཱརེཏབྦཱ. ཨིམསྶ པན ཨརཧཏྟསམཱདྷིསྶ པཊིཔྤསྶདྡྷཀིལེསཏྟཱ ན ནིགྒཧེཏབྦཾ, ཝཱརེཏབྦཉྩ ཨཏྠཱིཏི སོ མགྒཱནནྟརཾ སམཱཔཏྟིཀྑཎེཝ ཨཔྤཡོགེནེཝ ཨདྷིགཏཏྟཱ, ཋིཏཏྟཱ ཙ ཨཔརིཧཱནིཝསེན ཝཱ ཨདྷིགཏཏྟཱ ནསསངྑཱརནིགྒཡ྄ཧཝཱརིཏགཏོ.
‘‘སཏིཝེཔུལླཔྤཏྟོ’’ཏི ཨེཏེན ཨཔྤཝཏྟམཱནཱཡཔི སཏིཡཱ སཏིབཧུལཏཱཡ སཏོ ཨེཝ ནཱམཱཏི དསྶེཏི. ‘‘ཡཐཱཔརིཙྪིནྣཀཱལཝསེནཱ’’ཏི ཨེཏེན པརིཙྪིནྣསཏིཡཱ སཏོཏི དསྶེཏི.
ཝཀྑམཱནེནཱཏི ‘‘པཱིཏིཕརཎཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནནྟརཾ ཝཀྑམཱནེན. ‘‘པཱིཏིཕརཎཏཱ’’ཏི པན པཱལི༹ ཨཱགཏཱ. ཏཾ ‘‘པཉྩངྒིཀོ སམྨཱསམཱདྷཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༣༥༥) སམཱདྷིཨངྒབྷཱཝེན པཉྙཱ ཨུདྡིཊྛཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ. ཏཏོ ཨེཝ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘པཱིཏིཕརཎཏཱ’’ཏིཨཱདཱིནཉྩ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱ ཀཏཱ. ཏཏྠ ‘‘སོ ཨིམམེཝ ཀཱཡཾ ¶ ཝིཝེཀཛེན པཱིཏིསུཁེན ཨབྷིསནྡེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དཱི. ནི. ༡.༢༢༦) ནཡེན པཱིཏིཡཱ, སུཁསྶ ཙ ཕརཎཾ ཝེདིཏབྦཾ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
སམཱདྷིཝསེན སམཐོ ཨུདྡྷཊོཏི སབྷཱཝཝསེན སམཐོ ཨུདྡྷཊོ, ན ཨུཔཀཱརཀདྷམྨཝསེནཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
༥༥. རཱགཔཊིཔཀྑཏྟཱ སམཱདྷིསྶ ‘‘ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱཡ སིཀྑནྟོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེནཱཏི ‘‘སུཁཔཎིདྷིཨཱདིསམུགྒྷཱཊནེན ཨཔྤཎིཧིཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ. ཨེཏྠ ཙ སངྑཱརཱནཾ ཁཎབྷངྒུརཏཾ སམྨདེཝ པསྶནྟསྶ ན རཱགོ པཏིཊྛཾ ལབྷཏཱིཏི ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ རཱགཙརིཏསྶ སཔྤཱཡཱ ¶ ཝུཏྟཱ, ཏཐཱ སངྑཱརཱནཾ སབྷཱཝདུཀྑཏཾ སམྨདེཝ པསྶནྟསྶ པཀཏིཡཱཔི དུཀྑིཏེསུ དུཀྑུཔྤཱདནཾ ཝཎེ ཁཱརོདཀསེཀསདིསནྟི ན དོསོ པཏིཊྛཾ ལབྷཏཱིཏི དུཀྑཱནུཔསྶནཱ དོསཙརིཏསྶ སཔྤཱཡཱ ཝུཏྟཱ, ཏཐཱ སངྑཱརེསུ སམྨདེཝ གྷནཝིནིབྦྷོགེ ཀཏེ ཨཏྟསུཉྙཏཱཡ ཨུཔཊྛཧམཱནཱཡ ན མོཧོ པཏིཊྛཾ ལབྷཏཱིཏི ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱ མོཧཙརིཏསྶ སཔྤཱཡཱ ཝུཏྟཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. རཱགཔཊིཔཀྑཏྟཱ སམཱདྷིསྶ ‘‘ཨདྷིཙིཏྟསིཀྑཱཡ སིཀྑནྟོ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨེས ནཡོ ཨིཏརེསུ. སེསམེཏྠ སུཝིཉྙེཡྻཾ.
ཁནྟིབཧུལོ ཨུཔྤནྣཾ ཨརཏིཾ ཨནབྷིརཏིཾ ཨབྷིབྷུཡྻ ཝིཧརནྟོ སུཁེན སམཱདྷིཾ ཨདྷིགཙྪཏཱིཏི ཁནྟིཔྤདྷཱནཏཱཔི སམཐཔཀྑབྷཛནསྶ ཀཱརཎཾ ཝུཏྟཱ. ཨུཊྛཱནཾ སམྤཛྫཏཱིཏི སམྤནྣཀཱཡིཀཝཱིརིཡཾ. སམྨཱཀམྨནྟཝཱཡཱམཱནཾ ཡོ ཀཱཡིཀཱདིཝིཀཔྤོ ཝུཏྟོ པཱལི༹ཡཾ, སོ ནེསཾ ཀཱཡིཀསྶ པཡོགསྶ སམུཊྛཱནཝསེན ཝེདིཏབྦོ.
‘‘ཁིཔྤཱདྷིགམོ’’ཏི ཨིམིནཱ མགྒཱསེཝནབྷཱཝཾ དསྶེཏི. ‘‘ཝིཔསྶནཱཡ ཝིམུཏྟཱདྷིགམོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཝིཔསྶནཱནུབྷཱཝེན སམུཙྪེདཝིམུཏྟི ཝིཀྑམྦྷནཝིམུཏྟི ཝིཡ སམཐཱནུབྷཱཝེནཱཏི དསྶེཏི. ལོཀིཡེཧཱིཏི ནིསྶཀྐཝཙནཾ. མཧནྟཱནནྟི ཨུལཱ༹རཱནཾ, པཎཱིཏཱནནྟི ཨཏྠོ.
༥༦. ཏནྟི ཝིཙཡཧཱརཾ. ཝིསཾཝཱདནཧེཏཱུནཾ ལོབྷཱདཱིནཾ པཱཔདྷམྨཱནཾ. སོདྷེནྟོཏི ཡཐཱ སརཎཱདིཝིསཡཱ ཨཉྙཱཎཱདིསཾཀིལེསཱ ན པཝཏྟནྟི, ཨེཝཾ སོདྷེནྟོ. པརིཔཱུརེནྟཱཏི ཡཐཱ སཱིལཾ ཨཁཎྜཱདིབྷཱཝེན པརིཔུཎྞཾ ཧོཏི ཨནཱུནཾ, ཨེཝཾ པརིཔཱུརེནྟཱ.
‘‘ཏཐཱ ¶ པཊིཔཛྫནྟོ’’ཏི ཨིམིནཱ སཏྠུ མཧཱཔཏིཀཱརབྷཱཝོ པརིཔུཎྞོ དསྶིཏོཏི པཋམཝཱདེ ‘‘དསྶནཱབྷཱུམིཉྩ བྷཱཝནཱབྷཱུམིཉྩཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཡསྶ ཨཏྠཱཡཱཏི ཡསྶ ཡསྶ པཧཱནཏྠཱཡ. ཏཐཱ པཊིཔནྣསྶཱཏི ཡཐཱ ཨསུབྷཛ྄ཛྷཱནཱདིཾ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ཨནཱགཱམིམགྒཱདིཨདྷིགམོ ཧོཏི, ཏཐཱ པཊིཔནྣསྶ.
ཝདྷིཏནྟི གྷཱཏིཏཾ.
‘‘མནུསྶབྷཱུཏོ’’ཏི ཨིདཾ པུབྦཱཔརཱཔེཀྑཾ ཀཏྭཱ ‘‘པིཏཱ མནུསྶབྷཱུཏོ ཁཱིཎཱསཝོ’’ཏི ཙ ཏཐཱ ¶ ‘‘མཱཏཱ མནུསྶབྷཱུཏཱ’’ཏི ཡོཛེཏབྦཾ. བྷེདཱནུརཱུཔསྶ སཱཝནཾ ཨནུསྶཱཝནཾ, བྷེདཱནུརཱུཔེན ཝཱ ཝཙནེན ཝིཉྙཱཔནཾ.
༥༧. མནུསྶཏྟནྟི མནུསྶཛཱཏིཏཱ. ལིངྒསམྤཏྟཱིཏི པུརིསབྷཱཝོ. ཧེཏཱུཏི མནོཝཙཱིཔཎིདྷཱནསིདྡྷིཡཱ སདྡྷིཾ པུབྦཧེཏུསམྤདཱ. སཏྠཱརདསྶནནྟི སཏྠུ སམྨུཁཱིབྷཱཝོ. གུཎསམྤཏྟཱིཏི ཨབྷིཉྙཱསམཱཔཏྟིལཱབྷོ. ཨདྷིཀཱརོཏི ཨཏྟནོ སརཱིརནིརཔེཀྑཾ སཏྠུ ཨུཔཀཱརཀརཎཾ. ཚནྡཏཱཏི བུདྡྷབྷཱཝཱཡ དལ༹ྷཙྪནྡཏཱ ཨནིཝཏྟིདྷམྨཏཱ.
ན ཨུཔྤཛྫནྟཱིཏི པན ཨཏྠཱིཏི ‘‘ན མེ ཨཱཙརིཡོ ཨཏྠི, སདིསོ མེ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༡.༢༨༥; ༢.༣༤༡; ཀཐཱ. ༤༠༥; མཧཱཝ. ༡༡; མི. པ. ༤.༥.༡༡) ཨིམིསྶཱ ལོཀདྷཱཏུཡཱ ཋཏྭཱ ཝདནྟེན བྷགཝཏཱ ‘‘ཀིཾ པནཱཝུསོ སཱརིཔུཏྟ, ཨཏྠེཏརཧི ཨཉྙོ སམཎོ ཝཱ བྲཱཧྨཎོ ཝཱ བྷགཝཏོ སམསམོ སམྦོདྷིཡནྟི ཨེཝཾ པུཊྛོ ཨཧཾ, བྷནྟེ, ‘ནོ’ཏི ཝདེཡྻ’’ནྟི (དཱི. ནི. ༣.༡༦༡) ཝཏྭཱ ཏསྶ ཀཱརཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཊྛཱནམེཏཾ ཨནཝཀཱསོ, ཡཾ ཨེཀིསྶཱ ལོཀདྷཱཏུཡཱ དྭེ ཨརཧནྟོ སམྨཱསམྦུདྡྷཱ’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༡༦༡; ཨ. ནི. ༡.༢༧༧) ཨིམཾ སུཏྟཾ དསྶེནྟེན དྷམྨསེནཱཔཏིནཱཝ བུདྡྷཁེཏྟབྷཱུཏཾ ཨིམཾ ལོཀདྷཱཏུཾ ཋཔེཏྭཱ ཨཉྙཏྠ ཨནུཔྤཏྟི ཝུཏྟཱ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ.
ཁེཏྟཔརིགྒཧོ ཀཏོ ནཱམ ཧོཏི ‘‘ཨིདཾ བུདྡྷཁེཏྟཾ ནཱམཱ’’ཏི.
ཨེཝཾ ཋཱནཱཊྛཱནབྷཱཝཾ གཏཱཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརེན ཋཱནབྷཱུཏཱ, ཝུཏྟནཡེན ཝཱ ཨཉྙེཔི ཡཐཱརཧཾ ཋཱནཱཊྛཱནབྷཱཝེན པཝཏྟཱ. སཏྟཔཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏཱཏི ཨིནྡྲིཡབདྡྷེ ཁནྡྷེ སནྡྷཱཡ ཝདཏི.
༥༨. ཕལསྶ ¶ པཙྩཀྑཀཱརིཏཱཏི ‘‘ཨིམསྶ ཀམྨསྶ ཨིདཾ ཕལ’’ནྟི ཏཾཏཾཀམྨཕལཱཝབོདྷོ. ཨཔྤདཱནཱབྷཱཝོཏི པཙྩཡསམཝཱཡེ ཀམྨསྶ ཨེཀནྟཏོ ཕལུཔྤཱདནཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀཏཱུཔཙིཏཱན’’ནྟི.
༥༩. ཨཛ྄ཛྷོསིཏཝཏྠུནཱཏི ཏཎྷཱབྷིནིཝེསཝསེན ཨབྷིནིཝིཊྛཝཏྠུནཱ. རཱུཔབྷཝཨརཱུཔབྷཝཱདིནཱཏི བྷཝཏཎྷཱ ཝིཡ སཡཾ དསྶེཏི.
ཁནྡྷཏྟཡཝསེནཱཏི ¶ སཱིལཱདིཀྑནྡྷཏྟཡཝསེན. པཊིཔདཱཝིབྷཱགེནཱཏི ‘‘སབྦཏྠགཱམིནཱི’’ཏི ཨཱདིཔཊིཔདཱཡ བྷེདེན.
ཏཏྠཏཏྠགཱམིནཱིཏི ནིརཡཱདིནིབྦཱནནྟི དྭཱིསུ གནྡྷབྦཊྛཱནེསུ ཏཏྠ ཏཏྠེཝ གམནསཱིལཱ. སབྦཏྠགཱམིནཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟེསུ སབྦཊྛཱནེསུ ཙ གམནསཱིལཱ.
སཉྫཱིཝོ ཀཱལ༹སུཏྟཾ སངྒྷཱཏོ རོརུཝོ མཧཱརོརུཝོ ཏཱཔནོ མཧཱཏཱཔནོ ཨཝཱིཙཱིཏི ཨེཏེ ཨཊྛ མཧཱནིརཡཱ. ཨེཀེཀསྶ ཙཏྟཱརི ཙཏྟཱརི དྭཱརཱནི, ཨེཀེཀསྨིཾ དྭཱརེ ཙཏྟཱརོ ཙཏྟཱརོ གཱུཐནིརཡཱདཡོཏི ཨེཝཾ སོལ༹ས ཨུསྶདནིརཡེ ཝཎྞེནྟི.
སཀྐསུཡཱམཱདིཀོ ཛེཊྛཀདེཝརཱཛཱ. པཛཱཔཏིཝརུཎཨཱིསཱནཱདཡོ ཝིཡ དུཏིཡཱདིཊྛཱནནྟརཀཱརཀོ པརིཙཱརཀོ.
ཀིལེསཀཱམཔཀྑེཏི ‘‘སངྐཔྤོ ཀཱམོ, རཱགོ ཀཱམོ, སངྐཔྤརཱགོ ཀཱམོཏི (མཧཱནི. ༡) ཨེཏྠ ཝུཏྟསངྐཔྤཝསེན ཝུཏྟཾ. སོཔི ཧི ཝིབཱདྷཏི, ཨུཔཏཱཔེཏི ཙཱཏི ཀིལེསཏྟསམྦྷཝཏོ ཀིལེསཀཱམོ ཝུཏྟོ, ན ཀིལེསཝཏྠུབྷཱཝཏོ. ཀཱམཔཊིསཾཡུཏྟོཏི ཀཱམརཱགསངྑཱཏེན ཀཱམེན སམྤཡུཏྟོ, ཀཱམཔཊིབདྡྷོ ཝཱ. ཨཉྙེསུ ཙ ཀཱམཔཊིསཾཡུཏྟེསུ དྷམྨེསུ ཝིཛྫམཱནེསུ ཝིཏཀྐེ ཨེཝ ཀཱམསདྡོ དྷཱཏུསདྡོ ནིརུལ༹ྷོཏི ཝེདིཏབྦོ ཝིཏཀྐསྶ ཀཱམསངྐཔྤཝུཏྟིཡཱ སཱཏིསཡཏྟཱ. ཨེས ནཡོ བྱཱཔཱདདྷཱཏུཨཱདཱིསུ. པརསྶ, ཨཏྟནོ ཙ དུཀྑཱཔནཾ ཝིཧིཾསཱ. ཏཾ ཏུ མིཙྪཱཧི ཝིཧིཾསཱ.
བཱིཛཱདིདྷཱཏུནཱནཏྟཝསེན ཁནྡྷཱདིནཱནཏྟཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཁནྡྷོཏི དྭིདྷཱབྷཱུཏགྒོ.
༦༠. ཨཛ྄ཛྷཱསཡདྷཱཏཱུཏི ¶ ཨཛ྄ཛྷཱསཡསབྷཱཝོ. ཡཐཱ གཱུཐཱདཱིནཾ སབྷཱཝོ ཨེསོ ཡཾ གཱུཐཱདཱིཧེཝ སཾསནྡཏི, ཨེཝཾ པུགྒལཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡསྶེཝེས སབྷཱཝོ, ཡཾ དུསྶཱིལཱདཡོ དུསྶཱིལཱདིཀེཧེཝ སཾསནྡནྟི.
སདྡྷཱམཱུལཀཏྟཱ ཀུསལཀིརིཡཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཾ སདྡྷཱཝསེནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘སདྡྷཱ བཱིཛ’’ནྟི (སུ. ནི. ༧༧). ཡཾ ལོབྷཝསེན, སདྡྷཱཝསེན ཙ དོསཝསེན, སདྡྷཱཝསེན ཙ མོཧཝསེན ¶ , སདྡྷཱཝསེན ཙཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཝཱིརིཡཝསེནཱཏི སམྨཔྤདྷཱནཝཱིརིཡཝསེན. པཉྙཱཝསེནཱཏི མགྒསམྨཱདིཊྛིཝསེན.
ཨཀུསལསྶ ཀམྨསྶ ཀཏོཀཱསཏཱཡ པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཝིཔཱཀཱཝརཎེན ནིཝུཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཏཾ པན ནིདསྶནམཏྟཾ དཊྛབྦཾ ཀམྨཱཝརཎཱདཱིཧིཔི ནིཝུཏཏཱཡ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཡཐཱ དེཝདཏྟཾ ཀོཀཱལིཀཾ སུནཀྑཏྟཾ ལིཙྪཝིཔུཏྟནྟི ཨུདཱཧཊཾ, ཡདིཔི བྷགཝཱ པཊིཝེདྷསྶ ཨཊྛཱནཏཾ དིསྭཱ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡདེསནཾ ན དེསེཏི, ཝཱསནཱབྷཱགིཡཾ པན ཏཐཱརཱུཔསྶ དེསེཏི ཨེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཙྩཔྤཊིཝེདྷ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཨཛཱཏསཏྟུཨཱདཱིནནྟི ཨཱདིསདྡེན སཙྩཀཱདཱིནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏསྶཱཔི བྷགཝཱ ཨནཱགཏེ ཝཱསནཏྠཱཡ དྷམྨཾ དེསེསི. སཏྠཱ ཧི ‘‘ཨནཱགཏེ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔེ སཱསནཾ པཏིཊྛཧིསྶཏཱི’’ཏི ཏཏྠཱཡཾ ཀུལགྷརེ ནིབྦཏྟོ པབྦཛིཏྭཱ ཀཱལ༹བུདྡྷརཀྑིཏཏྠེརོ ནཱམ པབྷིནྣཔཊིསམྦྷིདོ མཧཱཁཱིཎཱསཝོ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨིདཾ དིསྭཱ དྷམྨཾ དེསེསི, སོ ཙ ཏཐཱ ཨཧོསཱིཏི.
ཨསམྤུཎྞེཏི ཨེཀནྟཏོ ཝིཔཱཀདཱནསམཏྠཏཱཝསེན པཱརིཔཱུརིཾ ཨནུཔགཏེ. དིཊྛུཔནིསྶཡདིཊྛིསཧགཏསྶ ཀམྨཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ཀམྨེ ཨསམྤུཎྞེ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཀིལེསནྟརཱཡ མིསྶཀཾ ཀམྨནྟརཱཡཾ དསྶེཏྭཱ’’ཏི.
༦༡. དིཊྛི པནེཏྠ པདྷཱནབྷཱཝེན པཱལི༹ཡཾ གཧིཏཱ སཱིལབྦཏཔརཱམཱསསྶ ཨདྷིཔྤེཏཏྟཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཐཱ པུཎྞཉྩ གོཝཏིཀཾ, ཨཙེལཉྩ ཀུཀྐུརཝཏིཀ’’ནྟི. ཨསམྤུཎྞཏྟཱ ཨེཝ ཧི ཏསྶ མིཙྪཱདིཊྛིཀམྨསམཱདཱནསྶ ཏེསཾ བྷགཝཱ ‘‘ཙཏྟཱརིམཱནི, པུཎྞ, ཀམྨཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༢.༨༡) དྷམྨཾ དེསེསི. ཏཱཡ ཙ དེསནཱཡ ཏེ ཏཾ དིཊྛིཾ པཊིནིསྶཛྫིཏྭཱ སམྨཏྟེ པཏིཊྛཧིཾསུ.
༦༢. པགུཎཏཱཡ ¶ ཝོདཱནཾ པགུཎཝོདཱནཾ. ཏདེཝ པཋམཛ྄ཛྷཱནཱདཱིཧི ཝུཊྛཧིཏྭཱ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱདིཨདྷིགམསྶ པཙྩཡཏྟཱ ཝུཊྛཱནཾ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝུཊྛཱནཾ པགུཎཝོདཱན’’ནྟི. བྷཝངྒཝུཊྛཱནཾ བྷཝངྒུཔྤཏྟི. བྷཝངྒཙིཏྟེ ཧི ཨུཔྤནྣེ ཏཾསམངྒིསམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛིཏོ ནཱམ ཧོཏི. སཉྙཱཝེདཡིཏཨཔགམོ ཨེཝ ཨཔགམཝིམོཀྑོ.
ཨིདཾ ཝུཊྛཱནནྟི ཨིདཾ ཡཐཱཝུཏྟཾ ཀོསལླཾ ཝུཊྛཱནཧེཏུབྷཱཝཏོ ཝུཊྛཱནཾ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝོདཱནམྤི ཏམྷཱ ཏམྷཱ སམཱདྷིམྷཱ ཝུཊྛཱན’’ནྟི (ཝིབྷ. ༨༢༨). ཨིམཱཡ པན ཝུཊྛཱནཔཱལི༹ཡཱ ཨསངྒཧིཏཏྟཱ ¶ ‘‘ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡཱ ཝུཊྛཱནཾ པཱལི༹མུཏྟཀཝུཊྛཱནཾ ནཱམཱ’’ཏི སམྨོཧཝིནོདནིཡཾ (ཝིབྷ. ཨཊྛ. ༨༢༨) ཝུཏྟཾ. ཡེ པན ‘‘ནིརོདྷཏོ ཕལསམཱཔཏྟིཡཱ ཝུཊྛཱན’’ནྟི པཱལི༹ཡཾ ནཏྠཱིཏི ཝདེཡྻུཾ, ཏེ ‘‘ནིརོདྷཱ ཝུཊྛཧནྟསྶ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནཾ ཕལསམཱཔཏྟིཡཱ ཨནནྟརཔཙྩཡེན པཙྩཡོ’’ཏི (པཊྛཱ. ༡.༡.༤༡༧) ཨིམཱཡ པཱལི༹ཡཱ པཊིསེདྷེཏབྦཱ.
༦༣. ཨཡཾ ཙསྶ ཨཱསཡོཏི ཨེཏྠ ཨཱསཡཛཱནནཱདིནཱ ཡེཧི ཨིནྡྲིཡེཧི ཡེཧི པརོཔརེཧི སཏྟཱ ཀལྱཱཎཔཱཔཱསཡཱདིཀཱ ཧོནྟི, ཏེསཾ པཛཱནནཾ ཝིབྷཱཝེཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟཨཱསཡཱནུསཡཉཱཎཱནཾ ཝིསུཾ ཨསཱདྷཱརཎཏཱ, ཨིནྡྲིཡཔརོཔརིཡཏྟནཱནཱདྷིམུཏྟིཀཏཱཉཱཎཱནཾ ཝིསུཾ བལཏཱ ཙ སིདྡྷཱ ཧོཏི.
ཐཱམགཏོཏི ཨེཏྠ ཐཱམགམནཾ ནཱམ ཨཉྙེསཾ ཨསཱདྷཱརཎོ ཀཱམརཱགཱདཱིནཾ ཨེཝ ཨཱཝེཎིཀོ སབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ, ཡཏོ ‘‘ཐཱམགཏོ ཨནུསཡཾ པཛཧཏཱི’’ཏི (པཊི. མ. ༣.༢༡) ཝུཏྟཾ.
ཨཱཝཛྫནམཏྟེནེཝ སརཏི ཨཱཀངྑཱཡཏྟཝུཏྟིཀཏྟཱ. ཝུཏྟཉྷི ‘‘ཨཱཀངྑཔཊིབདྡྷཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ, མནསིཀཱརཔཊིབདྡྷཾ བུདྡྷསྶ བྷགཝཏོ ཉཱཎ’’ནྟིཨཱདི (མཧཱནི. ༡༥༦; ཙཱུལ༹ནི. མོགྷརཱཛམཱཎཝཔུཙྪཱནིདྡེས ༨༥; པཊི. མ. ༣.༥). སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཝིཡ ཧི སབྦཾ བྷགཝཏོ ཉཱཎཾ པརིཀམྨནིརཔེཀྑནྟི.
༦༤. ཨུཔཀྐིལེསཝིམུཏྟཏྟཱཏི ཨེཏྠ ཙིཏྟཱདི ཨེཝ ཨུཔཀྐིལེསཱ, ནིབྦཏྟཀསྶ ཝཱ ཀམྨསྶ པཱརིབནྡྷཀིལེསཱ. ཀསིཎཀམྨཔརིཀམྨཛྷཱནནིབྦཏྟནཀསིཎབྷཱཝོ ཙུདྡསཝིདྷེན ཙིཏྟཔརིདམནཾ ཨབྷིཉྙཱབྷིནཱིཧཱརོཏི སབྦཏྠཱཔི ¶ ཝཱིརིཡབལསྶ བཧཱུཔཀཱརཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཱིརིཡབྷཱཝནཱབལནིབྦཏྟ’’ནྟི. དིབྦསདིསཏྟཱཏི དིབྦེ བྷཝནྟི དིབྦཾ, ཡཐཱཝུཏྟཾ པསཱདཙཀྑུ, དིབྦཾ ཝིཡཱཏི དིབྦཾ, ཨགྒཏཾ ཨབྷིཉྙཱཎཾ. དིབྦཝིཧཱརོ ཙཏྟཱརི རཱུཔཱཝཙརཛ྄ཛྷཱནཱནི. ཏེསཾ ཝསེན ནིབྦཏྟིཏྭཱ པཊིལདྡྷབྦཏྟཱ དིབྦཾ, ཏེན དིབྦཧེཏུཀཏྟཱ དིབྦནྟི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི. དིབྦཝིཧཱརསནྣིསྶིཏཏྟཱཏི རཱུཔཱཝཙརཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནེན ནིསྶཡཔཙྩཡེན ནིབྦཏྟཏྟཱ, ཏེན དིབྦནིསྶིཏཾ དིབྦནྟི དསྶེཏི. དིཝུསདྡཾ ཨཀྑརཙིནྟཀཱ ཀཱིལཱ༹དཱིསུ པཋནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཾ སབྦཾ སདྡསཏྠཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦ’’ནྟི. པུརིམཱ ཧི ཏཡོ ཨཏྠཱ ཀཱིལ༹ཏྠསྶ ཝསེན, ཨིཏརེ ཛུཏིགཏིཨཏྠཝསེནེཝ དསྶིཏཱཏི.
མནུསྶཱུཔཙཱརནྟི མནུསྶགོཙརཾ. དཊྛུཾ ན སཀྐཱ ཨིཏྟརཁཎཏྟཱ ཁཎཔཙྩུཔྤནྣསྶ. ‘‘ཨཱསནྣཙུཏིཀཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ སནྟཏིཔཙྩུཔྤནྣཝསེན ‘‘ཙཝམཱནེ ཨུཔཔཛྫམཱནེ’’ཏི ཝུཏྟནྟི དསྶེཏི. ‘‘མོཧནིསྶནྡཡུཏྟཏྟཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཏྟཱནཾ ཧཱིནཔཎཱིཏཏྟཱདིབྷཱཝསྶ མོཧཱདིཀམྨནིདཱནཧེཏུཀཏཾ, ནིསྶནྡཕལཏཉྩ དསྶེཏི. དིབྦཙཀྑུསྶ པཱདཀཾ ཨེཏེསནྟི དིབྦཙཀྑུཔཱདཀཱནི. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དིབྦཙཀྑུནཱ སཧེཝ ཨིཛ྄ཛྷནྟཱི’’ཏི. ཏཱནི ཧིསྶ པརིབྷཎྜཉཱཎཱནི.
སམཱདཱིཡནྟཱིཏི སམཱདཱནཱནི, ཀམྨཱནི སམཱདཱནཱནི ཨེཏེསནྟི ཀམྨསམཱདཱནཱ. སམཱདཱཏབྦནཱནཱཝིདྷཀམྨཱཏི ཨཏྠོ པུརིམེ ཨཏྠེ, དུཏིཡེ པན ཀམྨཱནི སམཱདཱཔེནྟཱིཏི ཀམྨསམཱདཱནཱ, མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ ཀམྨསམཱདཱནཱ མིཙྪཱདིཊྛིཀམྨསམཱདཱནཱ, ཧེཏུཨཏྠེ ཙེཏཾ ཀརཎཝཙནཾ.
ཏཾ ཝཱཙནྟི ཏཾ ཨརིཡཱནཾ ཨུཔཝདནཝཱཙཾ. ཏཾ ཙིཏྟནྟི སམུཊྛཱཔཀཙིཏྟཾ. ཏཾ དིཊྛིནྟི ཡེན མིཙྪཱགཱཧེན ཨརིཡེ ཨནུདྡྷཾསེཏི, མིཙྪཱབྷིནིཝེསཾ. ཨཡམྤེཏྠ ཨཏྠོ – ཡཐཱ ནཱམ ཧེཏུསམྤནྣསྶ བྷིཀྑུནོ ཝིསུདྡྷཾ སཱིལཾ, སམཱདྷིཉྩ སམྤཱདེཏྭཱ ཋིཏསྶ དནྡྷོ སཏུཔྤཱདོ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཱཡ དིཊྛེཝ དྷམྨེ ཨཉྙཱ, སཏི ཝཱ ཨུཔཱདིསེསེ ཨནཱགཱམིཏཱ. ཨེཝམེཝཾ ཡོ ཨརིཡཱུཔཝཱདཱི ཡཐཱཝུཏྟཙིཏྟདིཊྛཱིཧི ཨཔཀྐམིཏྭཱ ཨཔྤཏིརཱུཔཾ སབྷཱཝཾ ‘‘མཡཱ, བྷནྟེ, ཏུམྷཱཀཾ ཨུཔརི ཝུཏྟ’ནྟི ཨཙྩཡདེསནཱཡ ཏེ ན ཁམཱཔེཏི, སོ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ ནིརཡེ ཨེཝཱཏི. ཏེསུ པསནྣཙིཏྟསྶ ཁམཱཔནཉྷེཏྠ ཏེསཾ ཝཱཙཱདཱིནཾ པཧཱནཾ པཊིནིསྶགྒོཝ. ཨིཏོ སཱཝཛྫཏརཾ ནཱམ ཨཉྙཾ ནཏྠི སབྦཱནཏྠཝིདྷཱནཏོ, སབྦཧིཏསུཁཔརིདྷཾསནཏོ ཙ.
ཀཱཡསྶ ¶ བྷེདཱཏི ཨིདྷ ཀཱཡསདྡོ ཨཏྟབྷཱཝཔརིཡཱཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔཱདིནྣཀྑནྡྷཔརིཙྩཱགཱ’’ཏི. ཏདནནྟརནྟི ཏསྶ མརཎསངྑཱཏསྶ ཁནྡྷཔརིཙྩཱགསྶ ཨནནྟརཾ. ཨབྷིནིབྦཏྟཀྑནྡྷཏྠོ པརསདྡོ, ཨནོརིམབྷཱུཏཝཏྠུཝིསཡོ ཝཱ སིཡཱ, ཨཝདྷིཝིསེསནམཏྟཾ ཝཱ. ཏེསུ པུརིམཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཨབྷིནིབྦཏྟཀྑནྡྷགྒཧཎེ’’ཏི, པཙྪིམསྶ པན ཝསེན ‘‘ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷ’’ནྟི.
ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེནཱཏི ‘‘སུཊྛུ ཙརིཏཾ, སོབྷནཾ ཝཱ ཙརིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ. ཧནནནྟི གྷཱཏནཾ.
ཀཱརཎཱཀཱརཎནྟི ཋཱནཱཊྛཱནཾ. ཙེཏནཱཙེཏནཱསམྤཡུཏྟདྷམྨེ ནིརཡཱདིནིབྦཱནགཱམིཔཊིཔདཱབྷཱུཏེ ཀམྨནྟི གཧེཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཀམྨཔརིཙྪེདམེཝཱ’’ཏི. ཀམྨཝིཔཱཀནྟརཾ ཀམྨཝིཔཱཀཝིསེསོ ཀམྨཝིཔཱཀསྶ ཝིབྷཱགོ. ཨཔྤེཏུཾ ན སཀྐོཏི ཨཊྛམནཝམབལཱནི ཝིཡ, ཏཾསདིསཾ ཨིདྡྷིཝིདྷཉཱཎཾ ཝིཡ ཝིཀུབྦིཏུཾ, ཨེཏེནསྶ བལསདིསཏཉྩ ནིཝཱརེཏི. ཛྷཱནཱདིཉཱཎཾ ཝིཡ ཝཱ ཨཔྤེཏུཾ ¶ , ཝིཀུབྦིཏུཉྩ. ཡདིཔི ཧི ཛྷཱནཱདིཔཙྩཝེཀྑཎཱཉཱཎཾ ཨིདྷ ཚཊྛཾ བལནྟི ཏསྶ སཝིཏཀྐསཝིཙཱརཏཱ ཝུཏྟཱ, ཏཐཱཔི ཛྷཱནཱདཱིཧི ཝིནཱ པཙྩཝེཀྑཎཱ ནཏྠཱིཏི ཛྷཱནཱདིསཧགཏཾ ཉཱཎཾ ཏདནྟོགདྷཾ ཀཏྭཱ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. ཨཐ ཝཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ ཛྷཱནཱདིཀིཙྩཾ ཝིཡ ན སབྦཾ བལཀིཙྩཾ ཀཱཏུཾ སཀྐོཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཛྷཱནཾ ཧུཏྭཱ ཨཔྤེཏུཾ, ཨིདྡྷི ཧུཏྭཱ ཝིཀུབྦིཏུཉྩ ན སཀྐོཏཱི’’ཏི (ཝིབྷ. མཱུལཊཱི. ༨༣༡) ཝུཏྟཾ, ན པན ཀསྶཙི བལསྶ ཛྷཱནཨིདྡྷིབྷཱཝོཏི དཊྛབྦཾ.
ཝིཙཡཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༣. ཡུཏྟིཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ
༦༥. པཊིཔཀྑཔཊིབཱལ༹ྷཱ ཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨུཔྤཛྫིཏུམེཝ ན སཀྐོནྟི, ཨུཔྤནྣཱཔི སམྨདེཝ ཨཏྟནོ ཀིཙྩཾ ཀཱཏུཾ ཨསམཏྠཏཱཡ ཨནུཔྤནྣསདིསཱཏི པཊིཔཀྑནིཝཱརཎེན ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཀིཙྩཀརཎབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ ‘‘མནཙྪཊྛཱནི…པེ… བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཝིཧརནྟསྶཱཏི ཝིཧརཎཧེཏུ. ཝིཧརནྟོཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ, ཏེན རཀྑིཏཙིཏྟཏཱ ཝུཏྟནཡེན ཨེཀནྟཏོ སམྨཱསངྐཔྤགོཙརཏཱཡ ཙ སཾཝཏྟཏཱིཏི དསྶེཏི. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ¶ མིཙྪཱསངྐཔྤཱནཾ ཨཝསརཾ ཨདཏྭཱ ཝིསོདྷིཏནེཀྑམྨཱདིཝིཏཀྐཏཱཡ. ཨཝིཔརཱིཏམེཝཱཏི ཀཱཡཱདིཨསུབྷཱདིཏོ ཨཱདཱནཾ. ཝིནིཔཱཏབྷཡནྟི དུགྒཏིབྷཡཾ. སབྦོཔི ཙཱཡམཏྠོཏི ‘‘སམྨཱསངྐཔྤགོཙརོ སམྨཱདིཊྛི བྷཝིསྶཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཨཏྠོ ཡུཏྟིཡཱ ཡུཏྟོ ཨེཝ ཨནརཱུཔཀཱརཎབྷཱཝཏོ.
ཡུཏྟིཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
༤. པདཊྛཱནཧཱརསམྤཱཏཱདིཝཎྞནཱ
༦༦. ཡསྨཱ ཝཱ སཾཀིལེསཏོ རཀྑིཏཙིཏྟསྶ ཏཱིཎི སུཙརིཏཱནི པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪནྟི, ཏསྨཱ རཀྑིཏཙིཏྟསྶཱཏི ཨེཏྠ ཡཱཡཾ རཀྑིཏཙིཏྟཏཱ, སཱ ཀཱཡསུཙརིཏཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ སུཙརིཏཱནཾ པདཊྛཱནནྟི ཨེཝམེཏྠ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཏྟཱདྷཱིནནྟི ཨཏྟཔརཱདྷཱིནཾ.
ཏཏོ ཨེཝཱཏི ཀཱརཎགྒཧཎེན ཕལསྶ གཧིཏཏྟཱ ཨེཝ.
༦༨. ཏཏྠ ¶ ཨིཏིསདྡོཏི ‘‘པརིཔཱལཱིཡཏཱི’’ཏི ཨིཏིསདྡོ.
༧༣-༤. པཱལི༹ཡཾ པཉྩིནྡྲིཡཱནི ཏཱིཧི ཁནྡྷེཧི སངྒཧིཏཱནཱིཏི ཨེཏྠ སདྡྷཱཝཱིརིཡསཏིནྡྲིཡེཧི པཱཏིམོཀྑཱདི ཏིཝིདྷཾ སཱིལཾ གཧིཏཾ སོདྷེཏབྦཏྟཱ. ཏེསནྟི ཏེཧི སཱིལཀྑནྡྷོ སངྒཧིཏོ. སམཱདྷིཔཉྙིནྡྲིཡེཧི སམཱདྷིཔཉྙཱཀྑནྡྷཱ གཧིཏཱཏི པཱཀཊོཡམཏྠོ, ཏཐཱ སེསམྤཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨིཏོ པརེསུ…པེ… ཝུཏྟནཡམེཝཱ’’ཏི.
༧༦. ཧེཏུཧེཏུསམུཔྤནྣཔཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣསངྑཱཏསྶཱཏི ཨེཏྠ ཧེཏུཔཙྩཡཝིབྷཱགོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟོཡེཝ.
པདཊྛཱནཧཱརསམྤཱཏཱདིཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
མིསྶཀཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ
ཨིདཱནི ཡསྨཱ སུཏྟེསུ ཧཱརཱནཾ ཡོཛནཱནཡདསྶནཏྟཱ ཧཱརསམྤཱཏདེསནཱ ཧཱརཝིབྷངྒདེསནཱ ཝིཡ ན ཧཱརསརཱུཔམཏྟདསྶནཏྟཱ, ཏསྨཱ པེཊཀོཔདེསེ ¶ ཨཱགཏནཡཱནུསཱརེན ཨཔརེཧི ཝིཔརིཡཱཡེཧི ཧཱརསམྤཱཏཡོཛནཱཝིདྷིཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཔིཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཝིཛྫཱཝིཛྫཱཡ ཀུསལཱཀུསལཙིཏྟཔྤཝཏྟིཡཱ ཨལོབྷཱདོསལོབྷདོསཱཔི པརམྤརབྷཱཝེན པཝཏྟནྟི ནིདཱནབྷཱཝཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཚ དྷམྨཱ…པེ… མཱུལཱནཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཡཐཱ ཙ ནིདཱནབྷཱཝེན པུབྦངྒམཏཱ, ཨེཝཾ ཨཏྟནོ ཝསེཝཏྟནེནཱཔི པུབྦངྒམཏཱ ལབྦྷཏེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཱདྷིཔཏིཀཱནཾ ཨདྷིཔཏི, སབྦཙིཏྟུཔྤཱདཱནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཱི’’ཏི. ཨལོབྷསྶཱཏི ཨལོབྷཡུཏྟསྶ ཙིཏྟུཔྤཱདསྶ. ནེཀྑམྨཙྪནྡེནཱཏི ཀུསལཙྪནྡེན. ནེཀྑམྨསདྡོ པབྦཛྫཱདཱིསུ ནིརུལ༹ྷོ. ཝུཏྟཉྷི –
‘‘པབྦཛྫཱ པཋམཾ ཛྷཱནཾ, ནིབྦཱནཉྩ ཝིཔསྶནཱ;
སབྦེཔི ཀུསལཱ དྷམྨཱ, ‘ནེཀྑམྨ’ནྟི པཝུཙྩརེ’’ཏི. (ཨིཏིཝུ. ཨཊྛ. ༡༠༩; དཱི. ནི. ཊཱི. ༢.༣༥༩; ཨ. ནི. ཊཱི. ༢.༢.༦༦) –
ཏེསུ ¶ ཨིདྷ ཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཀུསལཙྪནྡེནཱ’’ཏི. ནེཀྑམྨཙྪནྡེན ཨུཔནིསྶཡབྷཱུཏེན, ན ཨདྷིཔཏིབྷཱུཏེན. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨལོབྷཔྤདྷཱནོ ཙེ ཙིཏྟུཔྤཱདོ ཧོཏི, ནེཀྑམྨཙྪནྡེན ཨུཔནིསྶཡབྷཱུཏེན མནོ ཏསྶ པུབྦངྒམོ ཧོཏི. སེསཔདདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཡདགྒེན ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ མནོ པུབྦངྒམཾ, ཏདགྒེན ཏེསཾ ཛེཊྛཾ, པདྷཱནཉྩཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘མནོསེཊྛཱཏི མནོ ཏེསཾ དྷམྨཱན’’ནྟིཨཱདི. མནོམཡཏཱ མནེན ཀཏཱདིབྷཱཝོ, སོ ཙ མནསྶ ཏེསཾ སཧཛཱཏཱདིནཱ པཙྩཡབྷཱཝོ ཨེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘མནོམཡཱཏི…པེ… པཙྩཡོ’’ཏི. ཏེ པནཱཏི ཨེཏྠ པན-སདྡོ ཝིསེསཏྠདཱིཔཀོ, ཏེནེཏཾ དསྶེཏི – ཡདིཔི ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ ཚནྡཱདཡོཔི པཙྩཡཱ ཨེཝ, ཨིནྡྲིཡཱདིཔཙྩཡེན པན སཝིསེསཾ པཙྩཡབྷཱུཏསྶ མནསྶེཝ ཝསེནེཝ ཝུཏྟཾ ‘‘མནོམཡཱ’’ཏི. ཏཏྠ ཚནྡསམུདཱནཱིཏཱཏི ཡཐཱཝུཏྟནེཀྑམྨཱདིཚནྡེན སམྨཱ ཨུདྡྷམུདྡྷཾ ནཱིཏཱ, ཏཏོ སམུདཱགཏཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏོ ཨེཝ ནེཀྑམྨཝིཏཀྐཱདིཏོ སམུཔྤནྣཏྟཱ ཨནཱཝིལསངྐཔྤསམུཊྛཱནཱ. ཏཛྫཱམནོཝིཉྙཱཎདྷཱཏུསམྥསྶེན སཧཱདྷིཊྛཱནཏོ ཕསྶསམོདྷཱནཱ. ‘‘ཕུཊྛོ, བྷིཀྑཝེ, ཝེདེཏི, ཕུཊྛོ སཉྫཱནཱཏི, ཕུཊྛོ ཙེཏེཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༩༣) ཧི ཝུཏྟཾ. ཨིདཾ མནོཀམྨནྟི ཀཱཡངྒཝཱཙངྒཙོཔནཾ ཨཀཏྭཱ སདྡྷཱསམནྣཱགཏེན པསནྣེན མནསཱ པཝཏྟཾ ཨིདཾ ཀུསལཾ མནོཀམྨཾ. ཏཾ པན ¶ ཨནབྷིཛ྄ཛྷཱསཧགཏཾ, ཨབྱཱཔཱདསཧགཏཾ, སམྨཱདིཊྛིསཧགཏནྟི ཏིཝིདྷཾ ཧོཏི.
བྷཱསཏཱིཏི ཨཝིསཾཝཱདནཱདིནཱ ཝཱཙངྒཙོཔནཱཝསེན པཝཏྟེནྟིཡཱ ཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཡཱ སཱདྷེཏབྦཾ སཱདྷེཏཱིཏི ཨཏྠོ, ཏེན ཀཱཡདྭཱརཏོ པཝཏྟཀུསལཝཙཱིཀམྨམྤི སངྒཧིཏཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ཝཙཱིཝིཉྙཏྟིཝིཔྥཱརཏོ, ཏཐཱ སཱདིཡནཏོ ཙ བྷཱསཏཱི’’ཏི. སབྦམྤི ཝཙཱིཀམྨཾ སཙྩཱདིཝསེན ཙཏུབྦིདྷཾ. ཀརོཏཱིཏི ཨཏྟནོ, པརེསཉྩ ཧིཏཱཧིཏཱནི ཀཱརཎཱཀཱརཎེཧི ཀཱཡངྒཙོཔནཱཝསེན པཝཏྟེནྟིཡཱ ཀཱཡཝིཉྙཏྟིཡཱ སཱདྷེཏབྦཾ སཱདྷེཏཱིཏི ཨཏྠོ, ཏེན ཝཙཱིདྭཱརཏོ པཝཏྟཀུསལཀཱཡཀམྨམྤི སངྒཧིཏཾ ཧོཏི. ཏཐཱ ཙ ཝཀྑཏི ‘‘ཀཱཡཝིཉྙཏྟིཝིཔྥཱརཏོ, ཏཐཱ སཱདིཡནཏོ ཙ ཀརོཏཱི’’ཏི (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༧༦ མིསྶཀཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ). ཀམྨཔཐཝསེན གཡ྄ཧམཱནེ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཝསེན ཏཾ ཏིཝིདྷཾ ཧོཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཨིཏི དསཀུསལཀམྨཔཐཱདསྶིཏཱ’’ཏི. དསཔུཉྙཀིརིཡཝཏྠུཝསེནཱཔི གཱཐཱཡ ཨཏྠོ ཡུཛྫཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སོ པསནྣཙིཏྟོ’’ཏིཨཱདི. བྷཱསཏི ཝཱ ཀརོཏི ཝཱ ཀེཝལཾ མནསཱ པཝཏྟཏཱིཏི ཨནིཡམཏྠོ ཝཱ-སདྡོ. ཏཐཱ ཙེཝ སཾཝཎྞིཏཾ.
དསཝིདྷསྶ ཀུསལཀམྨསྶཱཏི དསཝིདྷསྶ ཀུསལཀམྨཔཐཀམྨསྶ, ཝཀྑམཱནནཡེན ཝཱ དསཔུཉྙཀིརིཡཝཏྠུསངྑཱཏསྶ ¶ ཀུསལཀམྨསྶ. ནནུ ཏཏྠ དཱནཱདིམཡཾ ཏིཝིདྷམེཝ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ ཝུཏྟནྟི? སཙྩཾ, ཏཾ པན ཨིཏརེསཾ ཏདནྟོགདྷཏྟཱ.
‘‘སུཁམནྭེཏཱི’’ཏི སངྑེཔེན ཝུཏྟཾ སུཁཱནུགམཾ ཝིཏྠཱརེན དསྶེནྟོ ‘‘ཨིདྷསྶུ པུརིསོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ཨེཝཾ སནྟནྟི ཨེཝཾ བྷཱུཏཾ, ཨཔྤཧཱིནཱནུསཡོ ཧུཏྭཱ སུཁཝེདནཱིཡཕསྶསམྦྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ.
ཏཏྠ ‘‘ཡཾ མནོ’’ཏིཨཱདིནཱ གཱཐཱཏྠཝསེན ཙཏུསཙྩཾ ནིདྡྷཱརེཏི. ཨཱདིཏོ ཝཝཏྠཱཔིཏེསུ ཁནྡྷཱདཱིསུ ཁནྡྷམུཁེན སཙྩཱནཾ ཀཐིཏཏྟཱ སཏྟཱནཾ བྷིནྣརུཙིབྷཱཝཏོ ནཱནཱནཡེཧི ཝིཔསྶནཱབྷཱུམིཀོསལླཏྠཾ, པུབྦཱཔརསམྦནྡྷདསྶནཏྠཉྩ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ…པེ… ནིདྡྷཱརེཏབྦཱནཱི’’ཏི. སཙྩམུཁེན ཨསྶཱདཱདིཀེ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏཾ ཡོཛེཏུཾ ‘‘ཏཏྠ སམུདཡེནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ, ཏཾ ཝུཏྟནཡམེཝ. ཡཉྷེཏྠ ཨཉྙམྤི ཨཏྠཏོ ན ཝིབྷཏྟཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡཏྟཱ, ཨུཏྟཱནཏྠཏྟཱ ཙཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
མནནལཀྑཎེཏི ¶ མནནལཀྑཎཧེཏུ. ‘‘མནནལཀྑཎེནཱ’’ཏི ཝཱ པཱཋོ. ཨཱིཧཱབྷཱཝཏོ བྱཱཔཱརཱབྷཱཝཏོ. ཡེན པསཱདེན སམནྣཱགཏཏྟཱ མནོ ‘‘པསནྣོ’’ཏི ཝུཏྟོ, ཏསྶ པསཱདསྶ ཀིཙྩཾ མནེ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཨཀཱལུསིཡཏོ, ཨཱརམྨཎསྶ ཨོཀཔྤནཏོ ཙ པསནྣེནཱ’’ཏི. ཏཐཱ སཱདིཡནཏོཏི ཝཱཙཱཡ ཝཏྟབྦཾ ཨཝཏྭཱཝ ཕསྶསཱདིཡནཏོ ཨནུཛཱནཏོ. དུཏིཡེ ཏཐཱ སཱདིཡནཏོཏི ཀཱཡེན ཀཱཏབྦཾ ཡཐཱ ཀཏཾ ཧོཏི, ཏཐཱ ཝཱཙཱཡ སཾཝིདྷཱནཏོ. ཏཐཱ པསུཏཏྟཱཏི ཡཐཱ སུཁམནྭེཏི, ཏཐཱ ཨུཔཙིཏཏྟཱ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ. ཏཏོཏི ཏཏོ ཀཱརཎཱ, མནསཱ པསནྣེན, བྷཱསནེན, ཀརཎེན ཙ ཧེཏུནཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. ཨནཉྙཏྠཱཏི ཨེཏསྨིཾ པན ཨཏྠེ. ཏཏོཏི ཏཏོ ཨེཝ. ཡོ ཧི པསནྣམནོ ཏེན ཡཾ བྷཱསནཾ, ཀརཎཉྩ, ཏཏོ ཨེཝ ནཾ སུཁམནྭེཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. སཱཏབྷཱཝཏོཏི སཱཏཝེདནཱབྷཱཝཏོ. ཨིཊྛབྷཱཝཏོཏི མནཱཔབྷཱཝཏོ. ཀམྨཏོ ཝིཔཱཀུཔྤཏྟིཕལདཱནསམཏྠབྷཱཝེན ཀམྨསྶ ནིབྦཏྟཏྟཱ ཝིཔཱཀསྶེཝ ཨནིབྦཏྟཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀཏཱུ…པེ… ཨནྭེཏཱིཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཀཱརཎཱཡཏྟ ཝུཏྟིཏོཏི ཀཏབྷཱཝཧེཏུཀཏྟཱ ཀམྨསྶཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨསངྐནྟིཏོཏི ཡསྨིཾ སནྟཱནེ ཀམྨཾ ནིབྦཏྟཾ, ཏདཉྙསནྟཱནཱ སངྐམནཏོ.
ཨཱདྷིཔཙྩཡོགཏོཏི སཧཛཱཏཱདྷིཔཏིཝསེན ཨཱདྷིཔཙྩཡུཏྟཏྟཱ. སཧཛཱཏདྷམྨཱནཉྷི ཏཾསམྤཡུཏྟསྶ མནསྶ ཝསེན པུབྦངྒམཏཱ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཱ. ཏཏོ ཨེཝཱཏི ཨཱདྷིཔཙྩཡོགཏོ ཨེཝ. མནསྶཱཏི ཨུཔཡོགཏྠེ སཱམིཝཙནཾ. ཏེསཾ དྷམྨཱནནྟི སམྦནྡྷོ. ཀུསལབྷཱཝོ ཡུཛྫཏི པསཱདསྶ ཡོནིསོམནསིཀཱརཧེཏུཀཏྟཱ ¶ . ནནུ ཝིབྷཛྫབྱཱཀརཎེསུ ཏེསཾ སཱཝཀཱནཾ སདྡྷཱ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི? ནཱཡཾ སདྡྷཱ, ཏདཱཀཱརཱ པན ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ཏཐཱ ཝུཙྩནྟཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ནཱཡཾ པསཱདོ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༧༦ མིསྶཀཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ). སུཁཾ ཨནྭེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི ཀམྨསྶ ཕལདཱནེ སམཏྠབྷཱཝཏོ. ཡཐཱ ཧི ཀཏཾ ཀམྨཾ ཕལདཱནསམཏྠཾ ཧོཏི, ཏཐཱ ཀཏཾ ཨུཔཙིཏནྟི ཝུཙྩཏཱིཏི.
མནོཔཝིཙཱརཱ ཨིདྷ ནེཀྑམྨསིཏཱ སོམནསྶཱུཔཝིཙཱརཱ, ཨུཔེཀྑཱུཔཝིཙཱརཱ ཙ ཝེདིཏབྦཱ ཀུསལཱདྷིཀཱརཏྟཱ. ཏེ པན ཡསྨཱ ཙིཏྟཾ ནིསྶཱཡེཝ པཝཏྟནྟི, ནཱནིསྶཱཡ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘མནོ མནོཔཝིཙཱརཱནཾ པདཊྛཱན’’ནྟི. ཀུསལཔཀྑསྶ པདཊྛཱནནྟི ཨེཏྠ ཀུསལོ ཏཱཝ ཕསྶོ ཀུསལསྶ ཝེདནཱཀྑནྡྷསྶ ¶ སཉྙཱཀྑནྡྷསྶ སངྑཱརཀྑནྡྷསྶ སཧཛཱཏཱདིནཱ པཙྩཡོ ཧོཏི. ‘‘ཕུཊྛོ, བྷིཀྑཝེ, ཝེདེཏི, ཕུཊྛོ སཉྫཱནཱཏི, ཕུཊྛོ ཙེཏེཏཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༤.༩༣) ཝུཏྟཾ. ཨེཝཾ ཝེདནཱདཱིནམྤི ཝེདིཏབྦཾ. སདྡྷཱདཱིནམྤི པཙྩཡབྷཱཝེ ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠི. སབྦསྶཱཏི ཙཏུབྷཱུམཀསྶ. ཀཱམཱཝཙརཱ ཧི ཀུསལཱ དྷམྨཱ ཡཐཱརཧཾ ཙཏུབྷཱུམཀསྶཱཔི ཀུསལསྶ པཙྩཡཱ ཧོནྟི, ཨེཝཾ ཨིཏརབྷཱུམཀཱཔི.
‘‘པསནྣེན མནསཱ བྷཱསཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཝིསེསཏོ སམྨཱཝཱཙཱཔཙྩཡཾ བྷཱསནཾ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘བྷཱསཏཱིཏི སམྨཱཝཱཙཱ’’ཏི. ཏཏྠཱཡམདྷིཔྤཱཡོ ‘‘བྷཱསཏཱིཏི ཡམིདཾ པདཾ, ཨིམིནཱ སམྨཱཝཱཙཱ གཧིཏཱ ཧོཏཱི’’ཏི. ཀརོཏཱིཏི སམྨཱཀམྨནྟོཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སུཔརིསུདྡྷེ ཀཱཡཝཙཱིཀམྨེ ཋིཏསྶ ཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷི, ན ཨིཏརསྶཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེ སམྨཱཨཱཛཱིཝསྶ པདཊྛཱན’’ནྟི. ཏཏྠ ཏེཏི སམྨཱཝཱཙཱཀམྨནྟཱ. ཡསྨཱ པན ཨཱཛཱིཝཊྛམཀེ སཱིལེ པཏིཊྛིཏསྶ ཨུཔྤནྣཱནུཔྤནྣཱནཾ ཨཀུསལདྷམྨཱནཾ པཧཱནཱནུཔྤཱདནཱནི, ཨནུཔྤནྣུཔྤནྣཱནཾ ཀུསལདྷམྨཱནཾ ཨུཔྤཱདནཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཙ སམྦྷཝནྟི, ཏཐཱ སམྨཱཝཱཡཱམེ ཋིཏསྶེཝ ཀཱཡཱདཱིསུ སུབྷསཉྙཱདིཝིདྡྷཾསིནཱི སམྨཱསཏི སམྦྷཝཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སམྨཱཨཱཛཱིཝོ…པེ…པདཊྛཱན’’ནྟི. ཛེཊྛཀསཱིལཾ པཱཏིམོཀྑསཾཝརོ, སདྡྷཱསཱདྷནོ ཙ སོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཾ སཱིལསྶ པདཊྛཱན’’ནྟི.
ཏེསནྟི ཀཱཡཝཙཱིཀམྨཱནཾ. ཀམྨཔཙྩཡཏཱཡཱཏི ཀུསལཀམྨཧེཏུཀཏཱཡ.
པདཏྠོ ཙ ཝུཏྟནཡེནཱཏི ‘‘མནནཏོ ཨཱརམྨཎཝིཛཱནནཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ.
ཨཡཾ ¶ ཨཱཝཊྚོཏི ཨཡཾ སབྷཱགཝིསབྷཱགདྷམྨཱཝཊྚནཝསེན ཨཱཝཊྚོ. ཨེཏྠ ཧི ཀུསལམཱུལསམྨཏྟམགྒཱདིནིདྡྷཱརཎཱ སབྷཱགདྷམྨཱཝཊྚནཱ. ཨཝིཛྫཱབྷཝཏཎྷཱནཾ ནིདྡྷཱརཎཱ ཝིསབྷཱགདྷམྨཱཝཊྚནཱ.
ཝིབྷཏྟིཧཱརེ པདཊྛཱནབྷཱུམིཝིབྷཱགཱ ཝུཏྟནཡཱ, སུཝིཉྙེཡྻཱ ཙཱཏི དྷམྨཝིབྷཱགམེཝ དསྶེནྟོ ‘‘ནཡིད’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ‘‘ནཡིདཾ ཡཐཱརུཏཝསེན གཧེཏབྦ’’ནྟི སུཏྟསྶ ནེཡྻཏྠཏཾ ཝཏྭཱ ‘‘ཡོཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཾ ཝིཝརཏི. ‘‘དུཀྑམེཝ ཨནྭེཏཱི’’ཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཧིཏེསིཏཱ ཀུསལམེཝཱཏི? ནཡིདམཱིདིསཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཨདྷམྨཾ པན དྷམྨོཏི, དྷམྨཉྩ པན ¶ ཨདྷམྨོཏི དཱིཔནེན ལོཀསྶ སབྦཱནཏྠབཱིཛབྷཱུཏེསུ སཀལཧིཏསུཁུཔཱཡཔཊིཀྑེཔཀེསུ ཏིཏྠཀརེསུ ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནཝསེན པཝཏྟམིཙྪཱདྷིམོཀྑཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ. ཡོ ཧི ལོཀེ ཨཔྤམཏྟཀམྤི པུཉྙཾ ཀཱཏུཀཱམཾ པཱཔིཀཾ དིཊྛིཾ ནིསྶཱཡ པཊིབཱཧཏི, སོཔི གཱརཡ྄ཧོ, ཀིམངྒཾ པན ཨརིཡཝིནཡེ སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ པཊིབཱཧནྟེསཱུཏི དུཀྑཕལཱཝ ཏཏྠ སམྦྷཱཝནཱཔསཾསཱ པཡིརུཔཱསནཱ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ – ‘‘ན ཁོ ཨཧཾ, མོགྷཔུརིས, ཨརཧཏྟསྶ མཙྪརཱཡཱམི, ཨཔིཙ ཏུཡ྄ཧེཝེཏཾ པཱཔཀཾ དིཊྛིགཏཾ…པེ… དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡ སཾཝཏྟཏཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༣.༧), ‘‘ཡོ ནིནྡིཡཾ པསཾསཏི (སུ. ནི. ༦༦༣; སཾ. ནི. ༡.༡༨༠, ༡༨༡; ཨ. ནི. ༤.༣; ནེཏྟི. ༩༢), སབྦསྶཱཔི ཨནཏྠསྶ མཱུལཾ བཱལཱུཔསེཝནཱ’’ཏི ཙ.
ཨིདཉྷི སུཏྟནྟི ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ…པེ…པད’’ནྟི (དྷ. པ. ༡, ༢) པཋམཾ གཱཐཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨེཏསྶཱཏི སཾཝཎྞིཡམཱནསུཏྟསྶ.
ཀིཙྩཔཉྙཏྟཱིཏི ཨདྷིཔཏིཔཙྩཡསངྑཱཏསྶ ཀིཙྩསྶ པཉྙཱཔནཾ. པདྷཱནཔཉྙཏྟཱིཏི པདྷཱནབྷཱཝསྶ པཉྙཱཔནཱ. སཧཛཱཏཔཉྙཏྟཱིཏི ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ མནསཱ སཧབྷཱཝཔཉྙཱཔནཱ.
མཧཱབྷཱུཏཱཏཱིཏི ཨིཏིསདྡོ ཨཱདིཨཏྠོ, ཏེན མཧཱབྷཱུཏཱཝིནཱབྷཱཝཱི སབྦོ རཱུཔདྷམྨོ སངྒཡ྄ཧཏི.
‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ’’ཏི སམཱསཔདེ ‘‘མནོ’’ཏི པདཾ ཏདཝཡཝམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ནེཝ པདསུདྡྷཱི’’ཏི. ཏེནེཝཱཧ ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱཏི པདསུདྡྷཱི’’ཏི. ‘‘ཚཱཡཱཝ ཨནཔཱཡིནཱི’’ཏི ཨིདཾ སུཁཱནུགམསྶ ཨུདཱཧརཎམཏྟཾ, ན ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠཔརིསམཱཔནཾ. ‘‘སུཁམནྭེཏཱི’’ཏི པན ཡཐཱདྷིཔྤེཏཏྠཔརིསམཱཔནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘པདསུདྡྷི ཙེཝ ཨཱརམྦྷསུདྡྷི ཙཱ’’ཏི.
ཨེཀཏྟཏཱཏི ¶ མནོཔུབྦངྒམཱདིསཱམཉྙཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨེཝཾ སེསེསུཔི. ཝེམཏྟཏཱ ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟདྷམྨེ པསཱདོ དྷཱརཎཱཡ ནིཝཏྟེཏྭཱ པསནྣསངྑཱཏེ ཝིསེསེ ཨཝཊྛཱཔནཏོ. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. པསཱདོ སིནེཧསབྷཱཝོ, ཨསྶདྡྷིཡཾ ཝིཡ ལཱུཁསབྷཱཝཾ དོསཾ ཝིནོདེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘བྱཱཔཱདཝིཀྑམྦྷནཏོ’’ཏི. བཧིདྡྷཱཏི སདྡྷེཡྻཝཏྠུཾ སནྡྷཱཡཱཧ. ཨོཀཔྤནཏོཏི ཨཱརམྨཎཾ ཨནུཔཝིསིཏྭཱ ཨནུཔཀྑནྡིཏྭཱ སདྡཧནཏོ.
དེཡྻདྷམྨཱདཡོཏི ¶ ཨེཏྠ ཨཱདིསདྡེན སཾཝེགཧིརོཏྟཔྤཀསིཎམཎྜལཱདཡོ སངྒཡ྄ཧནྟི. ཨིཊྛཱརམྨཎཱདཡོཏི ཨཱདིསདྡེན ཨིཊྛམཛ྄ཛྷཏྟཱརམྨཎཱ, དྭཱརདྷམྨཱ, མནསིཀཱརོཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ. ཏཐཱ ཕསྶོཏི ཡཐཱ ཝེདནཱདཱིནཾ ཨིཊྛཱརམྨཎཱདཡོ པཙྩཡོ, ཨེཝཾ ཕསྶོཔཱིཏི པཙྩཡཏཱསཱམཉྙམེཝ ཨུཔསཾཧརཏི ཏཐཱ-སདྡོ. ཝེདནཱདཱིནནྟི ཧི ཝེདནཱདཡོ ཏཡོ ཁནྡྷཱ གཧིཏཱ. ཝིཉྙཱཎསྶ ཝེདནཱདཡོཏི ནཱམརཱུཔཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི.
‘‘སཱིལམཡསྶ ཨདོསོ པདཊྛཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ ཁནྟིཔདྷཱནཏྟཱ སཱིལསྶ. ཨདྷིཊྛཱཏཱིཏི ཨནུཡུཉྫཏི ཨུཔྤཱདེཏི. སོཏི ཨེཝཾ ཀུསལཙིཏྟཾ བྷཱཝེནྟོ. ‘‘ཨནུཔྤནྣཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ བྷཱཝནཱཔཧཱནསམཱརོཔནཱནི དསྶེནྟོ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཝསེན གཱཐཱཡ ཨཏྠཾ ཝིཙིནིཏྭཱ སམཱརོཔེཏི, ཨེཝམྤི སཀྐཱ ཡོཛེཏུནྟི ཝཱསནཱབྷཱགིཡཝསེན པདཊྛཱནནིདྡེསེ ཨུདཱཧརཱིཡཏི.
ཨེཝཾ ‘‘མནོཔུབྦངྒམཱ དྷམྨཱ’’ཏི གཱཐཱཡ ཝསེན ཧཱརསམྤཱཏཡོཛནཱཝིདྷིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི གཱཐཱནྟརེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཐཱ དདཏོ པུཉྙ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ བྷཱཝནཱམཡནྟི པཉྙཱབྷཱཝནཱམཡཾ.
‘‘ཨལོབྷོ ཀུསལམཱུལ’’ནྟིཨཱདི དཱནཱདཱིནཾ ཨལོབྷཱདིཔདྷཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ, སབྦཏྠ ཙ ‘‘ཝུཏྟ’’ནྟི པདཾ ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཏེསནྟི རཱགཱདཱིནཾ. ནིསྶརཎནྟི ཙ པརིནིབྦཱནམེཝ སནྡྷཱཡ ཝདཏི.
པརིཙྩཱགསཱིལོ ཨལོབྷཛ྄ཛྷཱསཡོ ཀཱམེསུ ཨཱདཱིནཝདསྶཱཝཱི སམྨདེཝ སཱིལཾ པརིཔཱུརེཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དདཏོ…པེ… པདཊྛཱན’’ནྟི. ཨིདྷ ཨོལཱ༹རིཀཱ ནཱམ ཀིལེསཱ ཝཱིཏིཀྐམཱཝཏྠཱནཾ, ཏཔྤཧཱནཾ ཏདངྒཔྤཧཱནེན ཝེདིཏབྦཾ. མཛ྄ཛྷིམཱནནྟི པརིཡུཊྛཱནཱཝཏྠཱནཾ. སུཁུམཱནནྟི ཨནུསཡཱཝཏྠཱནཾ. ཀཏཱཝཱིབྷཱུམི ནྟི ཁཱིཎཱསཝབྷཱུམིཾ.
དདཏོཏི མགྒསཧགཏེན ཨལོབྷེན སདེཝཀསྶ ལོཀསྶ ཨབྷཡདཱནཾ དདཏོ. པུཉྙནྟི ལོཀུཏྟརཀུསལཾ. ¶ སཾཡམཏོཏི མགྒཔརིཡཱཔནྣེཧི སམྨཱཝཱཙཱཀམྨནྟཱཛཱིཝེཧི དིཊྛེཀཊྛཱདིསཾཀིལེསཏོ མགྒསཾཡམེན སཾཡམནྟསྶ. ཝེརནྟི པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔཱཔཾ. ཀུསལོཏི མགྒསམྨཱདིཊྛིཡཱ ཀུསལོ ཝིཙཀྑཎོ. ཛཧཱཏི པཱཔཀནྟི ཏེཧི ཏེཧི མགྒེཧི ཏཾ ཏཾ པཧཱཏབྦཾ པཱཔདྷམྨཾ ཨོདྷིསོ ཛཧཱཏི སམུཙྪིནྡཏི. ཏེནཱཧ ‘‘མགྒོ ཝུཏྟོ’’ཏི.
‘‘དདཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ¶ པུབྦེ ཨཝིབྷཱགེན ཀུསལམཱུལཱནི ཨུདྡྷཊཱནཱིཏི ཨིདཱནི ཝིབྷཱགེན ཏཱནི ཨུདྡྷརནྟོ ‘‘ལོཀིཡཀུསལམཱུལ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ.
པུཐུཛྫནབྷཱུམི སེཀྑབྷཱུམི དསྶིཏཱ པཧཱནསྶ ཝིཔྤཀཏབྷཱཝདཱིཔནཏོ. ཨསེཀྑབྷཱུམི དསྶིཏཱ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནདཱིཔནཏོ.
སགྒགཱམིནཱི པཊིཔདཱ པུབྦབྷཱགཔྤཊིཔཏྟི.
པུཉྙེ ཀཐིཏེ པུཉྙཕལམྤི ཀཐིཏམེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘དདཏོ…པེ… དེསནམཱཧཱ’’ཏི. སཙྩཀམྨཊྛཱནེན ཝིནཱ སཾཀིལེསཔྤཧཱནཾ ནཏྠཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཀུསལོ…པེ… དེསནམཱཧཱ’’ཏི.
ཝེརསདྡོ ཨདིནྣཱདཱནཱདིཔཱཔདྷམྨེསུཔི ནིརུལ༹ྷོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཝཾ སབྦཱནིཔི སིཀྑཱཔདཱནི ཝིཏྠཱརེཏབྦཱནཱི’’ཏི. དྭེཔི ཝིམུཏྟིཡོ སེཀྑཱསེཀྑཝིམུཏྟིཡོ, སཨུཔཱདིསེསཨནུཔཱདིསེསཝིམུཏྟིཡོ ཙ. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘ནིབྦུཏོཏི དྭེ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡོ’’ཏིཨཱདི (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༧༦).
ཀཱརཎཱུཔཙཱརེན, ཀཱརཎགྒཧཎེན ཝཱ ཕལཾ གཧིཏནྟི ཨཱཧ ‘‘དྭེ སུགཏིཡོ’’ཏིཨཱདི. ཝཊྚཝིཝཊྚསམྤཏྟིཡོ ཨིམིསྶཱ དེསནཱཡ ཕལཾ, ཏསྶ དཱནཾ སཱིལཾ བྷཱཝནཱ ཨུཔཱཡོ, ‘‘སམྤཏྟིདྭཡཾ ཨིཙྪནྟེན དཱནཱདཱིསུ ཨཔྤམཏྟེན བྷཝིཏབྦ’’ནྟི ཨཡམེཏྠ བྷགཝཏོ ཨཱཎཏྟཱིཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཕལཱདཱིནི ཡཐཱརཧཾ ཝེདིཏབྦཱནཱི’’ཏི.
ཝིཙཡོཏི ཝིཙཡཧཱརསམྤཱཏོ, སོ ཝུཙྩཏཱིཏི ཨཏྠོ. ཨེས ནཡོ ཨིཏོ པརེསུཔི. ‘‘ཏིཝིདྷམྤི དཱནམཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ པདཏྠཝིཙཡཾ དསྶེཏི, ཏེན ཨསྶཱདཱདཡོ, ཨིཏརེ ཙ ཝིཙཡཧཱརཔདཏྠཱ ¶ ཨཏྠཏོ ཝིཙིཏཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏི. རཱུཔཱདིཨཱརམྨཎསྶ པརིཙྩཱགོ ཝུཏྟོཏི སམྦནྡྷོ. སབྦོཏི སཀལོ ཨནཝསེསཏོ ཀིཙྩསྶ ཝུཏྟཏྟཱ.
དཱནཱབྷིརཏསྶ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘དདཏོ…པེ… པདཊྛཱན’’ནྟི. ཝིརཏིསཙྩེ, ཝཙཱིསཙྩེ ཙ ཏིཊྛཏོ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘སཾཡམ…པེ… པདཊྛཱན’’ནྟི. ཀོསལླཡོགཏོ ཙ པཱཔཔྤཧཱནཏོ ཙ པཉྙཱཔཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཀུསལོ…པེ… པདཊྛཱན’’ནྟི. ཨནཝསེསརཱགཱདཱིསུ པཧཱིནེསུ ཨུཔསམོ ཨུཔཊྛིཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘རཱག…པེ… པདཊྛཱན’’ནྟི.
ཀུསལོཏི ¶ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ཀོསལླསམྨཱདིཊྛི ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཀུསལོ…པེ… མགྒངྒཱདིབྷཱཝེན ཨེཀལཀྑཎཏྟཱ’’ཏི. ཨཱདིསདྡེན བོདྷིཔཀྑིཡབྷཱཝཱདིཾ སངྒཎྷཱཏི. ཁེཔེཏབྦབྷཱཝེནཱཏི པཧཱཏབྦབྷཱཝེན.
ཨཝེརཏནྟི ཨསཔཏྟཏཾ. ཀུསལདྷམྨེཧཱིཏི ཨནཝཛྫདྷམྨེཧི, ཕལནིབྦཱནེཧཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. དཱནསྶ མཧཔྥལཏཱ, སཱིལཱདིགུཎེཧི སཏྠུ ཨནུཏྟརདཀྑིཎེཡྻབྷཱཝོ, ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནནྟི ཨིམེསཾ པཙྩཝེཀྑཎཱ ཨིམསྶ དཱནསྶ ནིདཱནནྟི ཨཡམཏྠོ པཱལི༹ཡཾ ནིརུལ༹ྷོཝ. ནིབྦཙནནིདཱནསནྡྷཡོ སུཝིཉྙེཡྻཱཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ནིབྦཙནནིདཱནསནྡྷཡོ ཝཏྟབྦཱ’’ཏི.
པཊིཔཀྑནིདྡེསེན སམུདཡོཏི དེསནཏྠཾ པཊིཔཀྑནིདྡེསནེན ནིདྡྷཱརིཏོ ཨཡཾ མཙྪརིཡཱདིསཾཀིལེསཔཀྑིཀོ སམུདཡོ. ཨལོབྷེན…པེ… དཱནཱདཱིཧཱིཏི ཡེཧི ཨལོབྷཱདཱིཧི དཱནཱདཡོ དྷམྨཱ སམྦྷཝནྟི, ཏཱནི དཱནཱདིགྒཧཎེནེཝ གཧིཏཱནཱིཏི ཀུསལམཱུལཱནི ནིདྡྷཱརེཏི ‘‘ཨིམཱནི ཏཱིཎི ཀུསལཱནཱི’’ཏི. ཏེསནྟི ཀུསལམཱུལཱནཾ.
བྷཡཧེཏུ དེཏི པཎྞཱཀཱརཱདིཝསེན. རཱགཧེཏུ དེཏི སབྷཱགཝཏྠུསྶ. ཨཱམིསཀིཉྩིཀྑཧེཏུ དེཏི ལཉྫཱདིཝསེན. ཨནུཀམྤནྟོ ཝཱ ཀརུཎཱཁེཏྟེ. ཨཔཙཡམཱནོ གུཎཁེཏྟེ, ཨུཔཀཱརཁེཏྟེ ཝཱ. བྷཡཱུཔརཏོཏི བྷཡེན ཨོརཏོ. ཏེན ཏཐཱརཱུཔེན སཾཡམེན ཝེརཾ ན ཙིཡཏེཝ. ཨེཝཾ སབྦསྶ ཨཀུསལསྶ པཱཔཀོ ཝིཔཱཀོཏི ཡོཛནཱ.
‘‘དདཏོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱ དཱནཔཊིཀྑེཔེན པརིཝཏྟནཾ དསྶིཏཾ, ཨེཝཾ པཧཱནཔཊིཀྑེཔེནཔི པརིཝཏྟནཾ དསྶེཏབྦནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཀུསལོ པན ན ཛཧཱཏཱི’’ཏི.
ཀམྨཕལཾ ¶ སདྡཧནྟོ དཱནཀིརིཡཱཡཾ པདཧནྟོ ཡེན ཝིདྷིནཱ དཱནཾ དཱཏབྦཾ, ཏཏྠ སཏིཾ ཨུཔཊྛཔེནྟོ ཙིཏྟཾ སམཱདཧནྟོ སམྨཱདིཊྛིཾ པུརཀྑརོནྟོ དཱནེ སམྨཱཔཊིཔནྣོ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘དཱནཾ ནཱམ…པེ… ཧོཏཱི’’ཏི.
བྷཱཝནཱཔཧཱནསམཱརོཔནཱནི པཱལི༹ཡཾ སརཱུཔཏོ ཝིཉྙཱཡནྟཱིཏི པདཊྛཱནཝེཝཙནསམཱརོཔནཱནི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏཾ སཱིལསྶ པདཊྛཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ, ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻཾ. ཨཉྙཉྩ ཡདེཏྠ ཨཏྠཏོ ན ཝིབྷཏྟཾ, ཏཾ ཝུཏྟནཡཏྟཱ, ཨུཏྟཱནཏྠཏྟཱ ཙཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
ཧཱརསམྤཱཏཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནཡསམུཊྛཱནཝཱརཝཎྞནཱ
༧༩. ‘‘ཝིསཡབྷེདཏོ’’ཏི ¶ སངྑེཔེན ཝུཏྟམཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཝིཝརིཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ ནཡཏོཏི ནཡགྒཱཧཏོ. ན ཧི པཊིཝེདྷཉཱཎཾ ཝིཡ ཝིཔསྶནཱཉཱཎཾ པཙྩཀྑཏོ པཝཏྟཏཱིཏི. ཨནུབུཛ྄ཛྷིཡམཱནོཏི ཨབྷིསམཡཉཱཎསྶ ཨནུརཱུཔཾ བུཛ྄ཛྷིཡམཱནོ. ཡཐཱ ཨེཀཔཊིཝེདྷེནེཝ མགྒཉཱཎཾ པཝཏྟཏི, ཨེཝཾ ཏདནུཙྪཝིཀཾ ཝིཔསྶནཱཉཱཎེན གཡ྄ཧམཱནོཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ནནྡིཡཱཝཊྚཱདཱིནཾ ཏིཎྞཾ ཨཏྠནཡབྷཱཝོ སམཏྠིཏོ ཧོཏཱིཏི. ཏཐཱ ཧི ཨཏྠཝིསེསསརཱུཔཏཱཡ ཏཡོ ནཡཱ ‘‘སུཏྟཏྠོ’’ཏི ཝུཏྟཱ, པདཏྠཝིཙཱརབྷཱཝེཔི པན ཧཱརཱ ‘‘བྱཉྫནཝིཙཡོ’’ཏི. ཡདི ཨེཝཾ ཀཐཾ ཏཡོཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཱནཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི. ཏཏྠ ཨེཀམེཀོ སཾཀིལེསཝོདཱནཱནཾ ཝིབྷཱགཏོ དྭིསངྒཧོཏི ཡོཛནཱ. ཙཏུཚཨཊྛདིསོ ཙཱཏི ན པཙྩེཀཾ ཏེ ནནྡིཡཱཝཊྚཱདཡོ ཙཏུཚཨཊྛདིསཱ, ཨཐ ཁོ ཡཐཱཀྐམནྟི. ‘‘ཨེཝ’’ནྟིཨཱདི ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ ནིགམནཾ.
ཏཐཱ ཙཱཏི ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ ཨུཔཙཡེན སམཏྠནཱ. པུབྦཱ ཀོཊི ན པཉྙཱཡཏཱིཏི ཨེཏྠ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ པརཏོ པཊྛཱནཀཐཱཡཾ ཨཱཝི བྷཝིསྶཏི. ‘‘ཨནྡྷཾ ཏམཾ ཏདཱ ཧོཏི, ཡཾ ལོབྷོ སཧཏེ ནར’’ནྟིཨཱདི (ཙཱུལ༹ནི. ཁགྒཝིསཱཎསུཏྟནིདྡེས ༡༢༨) ཝཙནཏོ ཀཱམཏཎྷཱཔི པཊིཙྪཱདནསབྷཱཝཱ, ཡཏོ ཀཱམཙྪནྡཾ ‘‘ནཱིཝརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨཝིཛྫཱཡ པན བྷཝེསུ ཨཱདཱིནཝཔྤཊིཙྪཱདནཾ ¶ སཱཏིསཡནྟི. ཏཐཱ ཨཝིཛྫཱཔི སཾཡོཛནསབྷཱཝཱ, ཡཏོ སཱ བཧིདྡྷཱ སཾཡོཛནབྷཱཝེན ཝུཏྟཱ. ཨེཝཾ སནྟེཔི ཏཎྷཱཡ བནྡྷནཊྛོ སཱཏིསཡོ ཨཔེཀྑིཏབྷཱཝཏོཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏཐཱཔི…པེ… ཝུཏྟ’’ནྟི ཨཱཧ.
‘‘སཾཡུཏྟཱ’’ཏི པདསྶ སམྤཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘མིསྶིཏཱ’’ཏི. ‘‘ཨཝིཛྫཱབྷིབྷཱུཏཱ…པེ… ཨབྷིནིཝིསནྟཱ’’ཏི ཨེཏེན ཨཝིཛྫཱཡ ཨཡཱཐཱཝགཧཎཧེཏུཏཾ དསྶེཏི, ཏཏོ སོ ཨཝིནྡིཡཾ ཝིནྡཏཱིཏི ཨཝིཛྫཱཏི ཝུཙྩཏི. ཀིལིསྶནཾ ཨུཔཏཱཔནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཀིལིསྶནཔྤཡོགཾ ཨཏྟཔརིཏཱཔནཔཊིཔཏྟི’’ནྟི. ཨལླཱིཡནཾ སེཝནཾ.
དུཀྑནྟི ¶ …པེ… ཛཱནནྟཱིཏི ཨཏྟནཱ ཨནུབྷཱུཡམཱནཾ ཏཐཱ ཏཐཱ ཨུཔཊྛིཏཾ ཀཱཡིཀཙེཏསིཀདུཀྑཾ, ཨིཏརམྤི ཝཱ ཨེཀདེསཾ ཛཱནནྟི. ཏཎྷཱཡཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སབྷཱགཝིསབྷཱགཔཊིཔཛྫིཏབྦཱཀཱརཏོ ཏཏྠ ཏེསཾ ཉཱཎཾ ནཏྠེཝཱཏིདསྶེནྟོ ‘‘ཨིདཾ དུཀྑ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. པཝཏྟིཔཝཏྟིཧེཏུམཏྟམྤཱིཏི ‘‘པཝཏྟི པཝཏྟིཧེཏཱུ’’ཏི ཨེཏྟཀམྤི. ཀཱ པན ཀཐཱཏི པཙུརཛནསཱདྷཱརཎེ ལོཀིཡེཔི ནཱམ ཨཏྠེ ཡེསཾ ཉཱཎསྶ པཊིགྷཱཏོ, པརམགམྦྷཱིརེ ཨརིཡཱནཾ ཨེཝ ཝིསཡབྷཱུཏེ ལོཀུཏྟརེ ནིཝཏྟིནིཝཏྟིཧེཏུསངྑཱཏེ ཨཏྠེ ཀཱ ནཱམ ཀཐཱ, ཚིནྣཱ ཀཐཱཏི ཨཏྠོ. ཨཊྛསམཱཔཏྟིཔབྷེདསྶ ཀེཝལསྶ སམཐསྶ ཏཱདིསེ ཀཱལེ བཱཧིརཀཱནཉྩ ཨིཛ྄ཛྷནཏོ ‘‘ཝིཔསྶནཱདྷིཊྛཱན’’ནྟི ཝིསེསིཏཾ. ཝཱུཔསམོ སམུཙྪེདོ, པཊིཔྤསྶདྡྷི ཙ.
‘‘སཾསཱརསྶ ཨནུཔཙྪེདནཏོ’’ཏི ཨིདཾ དིཊྛིགཏཱནཾ དིཊྛིགཏིཀམཏདསྶནཾ. སོ ཧི པུཏྟམུཁདསྶནེ ཨསཏི སཾསཱརོ ཨུཙྪིཛྫེཡྻཱཏི བྷཱཡཏི. ཡཏོ ཝུཏྟཾ –
‘‘གཎྜུཔྤཱདོ ཀིཀཱི ཙེཝ, ཀུནྟཱི བྲཱཧྨཎདྷམྨིཀོ;
ཨེཏེ ཨབྷཡཾ བྷཱཡནྟི, སམྨཱུལ༹ྷཱ ཙཏུརོ ཛནཱ’’ཏི. (སུ. ནི. ཨཊྛ. ༢.༢༩༣; ཨ. ནི. ཊཱི. ༣.༥.༡༩༢);
ཏདབྷིཉྙཱཏི ཏཾ ཡཐཱཝུཏྟཨནྟདྭཡཾ ཨབྷིཛཱནནྟི གུཎཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཛཱནནྟཱིཏི ཏདབྷིཉྙཱ. ཨཏྠབྷཉྫནཏོ, རོགགཎྜསལླསདིསཏཱཡ ཨཏྟབྷཱཝསཾཀིལེསཱནཉྩ རོགགཎྜསལླཏཱ.
སཀྐཱཡདསྶནེཏི ཨེཏྠ དིཊྛིདསྶནཾ, སཀྐཱཡོཝ དསྶནཾ སཀྐཱཡདསྶནནྟི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཏེསནྟི དིཊྛིཙརིཏཱནཾ. ཨཏྟཱབྷིནིཝེསོ བལཝཱ. ཏསྨཱ ཡཐཱཨུཔཊྛིཏཾ རཱུཔཾ ‘‘ཨཏྟཱ’’ཨིཙྩེཝ ¶ གཎྷནྟཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏཐཱ ཝེདནཱདིཾ. ཏཎྷཱཙརིཏོ པན ཡཐཱཨུཔཊྛིཏཾ རཱུཔཾ ཏཎྷཱཝཏྠུཾ ཀཏྭཱ ཨཏྟནིཡཱབྷིནིཝེསེན ཨབྷིནིཝིསནྟཱ ཏདཉྙམེཝ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶནྟི. ཨེཝཾ ཝེདནཱདཱིསུ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏཎྷཱཙརིཏཱ’’ཏིཨཱདི. ཝིཛྫམཱནེཏི པརམཏྠཏོ ཨུཔལབྦྷམཱནེ. ཀཱཡེཏི སམཱུཧེ. དིཊྛིཡཱ པརིཀཔྤིཏོ ཨཏྟཱདི ཨེཝ པརམཏྠཏོ ནུཔལབྦྷཏི, དིཊྛི པན ལབྦྷཏེཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘སཏཱི ཝཱ ཝིཛྫམཱནཱ’’ཏི.
སཀྐཱཡདསྶནམུཁེནཱཏི སཀྐཱཡདིཊྛིམུཁེན.
ཨུཙྪེདསསྶཏནྟི ¶ ཏཾསཧཙརཎཏོ ཨུཙྪེདསསྶཏདིཊྛི ཝུཏྟཱ. ‘‘ཨུཙྪེདསསྶཏཝཱདཱ’’ཏིཔི པཱཋོ.
ཀསིཎཱཡཏནཱནཱིཏི ཀསིཎཛ྄ཛྷཱནཱནི.
ཏེཛེཏྭཱཏི ནིསཱནེཏྭཱ.
༨༡. ཨེཏྟཱཝཏཱ ནནྡིཡཱཝཊྚསྶ བྷཱུམིརཙནཝསེན སཾཀིལེསཔཀྑོ དསྶིཏོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཏྠ དིཊྛིཙརིཏོཏིཨཱདིནཱ ཝོདཱནཔཀྑཾ དསྶེཏཱི’’ཏི. ‘‘ཡསྨཱ སལླེཁེ ཏིབྦགཱརཝོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཏཏྠ ཏིབྦགཱརཝཏྟཱ སཾལེཁཱནུསནྟཏཝུཏྟིནཱ བྷཝཏཱིཏི དསྶེཏི. སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. མིཙྪཱདྷིམོཀྑོ སདྡྷཱཔཏིརཱུཔཀོ ཨཝཏྠུསྨིཾ པསཱདོ.
པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན དྷམྨམེཝ ཝིབྷཛཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཏྟཱཔི…པེ… དསྶེཏཱི’’ཏི.
ཡེ ཧི ཀེཙཱིཏི ཨེཏྠ ཧི-སདྡོ ནིཔཱཏམཏྟཾ. ‘‘ཨིམཱཧི ཨེཝ ཙཏཱུཧི པཊིཔདཱཧཱི’’ཏིཔི པཱལི༹. དུཀྑཱཔཊིཔདཱདིཝིབྷཱགེན མགྒོ ཨེཝ ཨིདྷ ཝུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘པཊིཔདཱ ཧི མགྒོ’’ཏི ཙཏུདྡིསཱསངྑཱཏཾ མགྒནྟི ཙཏུདྡིསཱསངྑཱཏཾ པཝཏྟནུཔཱཡཾ. དྭེ དིསཱ ཨེཏིསྶཱཏི དྭིདིསཱ. ནནྡིཡཱཝཊྚསྶཱཏི ནནྡིཡཱཝཊྚནཡསྶ.
༨༢. ཝིཝཏྟཏི ཝཊྚཾ ཨེཏྠཱཏི ཝིཝཏྟཾ, ཝིཝཏྟཾ ཨེཝ ཝིཝཊྚཾ, ཨསངྑཏདྷཱཏུ, ནིབྦུཏི ཨེཝ ཝཱ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ནིབྦཱན’’ནྟི.
‘‘ཀཏྠ ¶ དཊྛབྦ’’ནྟི ཝཱ པཱལི༹. ཨུཔཙཡེཏི ཨུཔཙཡཱཝཏྠཱཡནྟི ཨཏྠོ. དསནྣནྟི ལོབྷཱདིཀིལེསཝཏྠཱུནཾ. ཝིཔལླཱསཧེཏུབྷཱཝཏོཏི སུབྷསཉྙཱདིཝིཔལླཱསཧེཏུཀབྷཱཝཏོ. ཝིཔརིཡེསགྒཱཧཝསེན ཧི ཨཱདཱིནཝེསུ ཨེཝ སཾཡོཛནིཡེསུ དྷམྨེསུ ཨསྶཱདཱནུཔསྶིཏཱ. ན ཧི ཡཐཱབྷཱུཏཉཱཎེ སཏི ཏཐཱ སམྦྷཝོ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘དསནྣཾ…པེ… བྷཱཝཏོ’’ཏི. དསཝིདྷཀཱརཎེཏི དསཝིདྷེ ཀཱརཎེ, དསཝིདྷསྶ ཝཱ ཀཱརཎེ. ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཔརིཀྑཏཱ དྷམྨཱ སུབྷཱརམྨཎཱདཡོ.
ཏབྦིསཡཱ ཀིལེསཱཏི ཨཱཧཱརཔརིཉྙཱཔརིབནྡྷབྷཱུཏཱ ཀིལེསཱ. ཝིཉྙཱཎཊྛིཏཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཀཱཡེ པཝཏྟམཱནོ པཋམོ ཝིཔལླཱསོ ཀཱཡསམུདཱཡེ, ཀཱཡེཀདེསེ ཙ ཀབལཱི༹ཀཱརེ ཨཱཧཱརེ པཝཏྟོ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཋམེ ཨཱཧཱརེ ཝིསཡབྷཱུཏེ པཋམོ ཝིཔལླཱསོ ¶ པཝཏྟཏཱི’’ཏི. ཏཐཱ ཝེདནཱཡཾ པཝཏྟམཱནོ དུཏིཡཝིཔལླཱསོ ཏཔྤཙྩཡེ ཕསྶཱཧཱརེ, ཙིཏྟེ པཝཏྟམཱནོ ཏཏིཡཝིཔལླཱསོ ཏཔྤཙྩཡེ མནོསཉྩེཏནཱཧཱརེ, དྷམྨེསུ པཝཏྟམཱནོ ཙཏུཏྠཝིཔལླཱསོ ཏཔྤཙྩཡེ ཝིཉྙཱཎཱཧཱརེ པཝཏྟོ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཙཏུཏྠེ ཨཱཧཱརེ ཙཏུཏྠོ ཝིཔལླཱསོ’’ཏི. ཏེནཱཧ ‘‘སེསཱཧཱརེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ’’ཏི. ཨཱཧཱརསཱིསེན ཝཱ ཨཱཧཱརཔཊིབདྡྷོ ཚནྡརཱགོ གཧིཏོ. ཝིཉྙཱཎཊྛིཏཱིསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཱཧཱརསཱིསེན ཏབྦིསཡཱ ཀིལེསཱ ཨདྷིཔྤེཏཱ’’ཏི. པཋམེ ཨཱཧཱརེ ཝིསཡབྷཱུཏེཏི ཙ པཋམེ ཨཱཧཱརེ ཚནྡརཱགསྶ ཝིསཡབྷཱཝཾ པཏྟེ, ཏབྦྷཱཝཾ ཨནཏིཀྐནྟེཏི ཨཏྠོ. ཨཔྤཧཱིནཙྪནྡརཱགསྶ ཧི ཏཏྠ ཝིཔལླཱསཱ སམྦྷཝནྟི, ན ཨིཏརསྶ. ཏཐཱ དུཏིཡཝིཔལླཱསཱདཱིསུ ཨཔྤཧཱིནེསུ. ཨིཏརེ ཨུཔཱདཱནཱནི པཝཏྟནྟེཝ ཨཔྤཧཱིནཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ’’ཏི. ཡསྨཱ ཙ ཨུཔཱདཱནཱདཱིསུ ཨཔྤཧཱིནེསུཔི ཡོགཱདཡོ པཝཏྟནྟེཝ ཡཐཱརཧཾ ཏཾསབྷཱཝཏྟཱ, ཏདེཀཊྛསབྷཱཝཏོ ཙ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘པཋམེ ཨུཔཱདཱནེ པཋམོ ཡོགོ’’ཏིཨཱདི. ཏེནཱཧ ‘‘སེསཔདེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ’’ཏི.
༨༣. ཨཔརིཛཱནནྟསྶཱཏི ཉཱཏཔརིཉྙཱཡ, ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ, པཧཱནཔརིཉྙཱཡཱཏི ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ཨཛཱནནྟསྶ, ཏེསཾ སམུདཡཉྩ ཨཏྠངྒམཉྩ ཨསྶཱདཉྩ ཨཱདཱིནཝཉྩ ནིསྶརཎཉྩ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཨནཝབུཛ྄ཛྷནྟསྶཱཏི ཨཏྠོ. ཏིབྦོ བཧལོ ཚནྡརཱགོ ཧོཏི ཏཎྷཱཙརིཏབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨིཏི ཨུཔཀྐིལེསསྶ དིཊྛཱབྷིནིཝེསསྶ ཧེཏུབྷཱཝཏོཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཝུཏྟནཡེནེཝཱ’’ཏི. སུབྷསུཁསཉྙཱཀཱམུཔཱདཱནཀཱམབྷཝཡོགཨབྷིཛ྄ཛྷཱཀཱཡགནྠཀཱམབྷཝཱསཝ- ཀཱམབྷཝོགྷརཱགསལླཚནྡཱགཏིགམནཱནི ཏཎྷཱཔཀྑིཀཏཱཡ, ཏཎྷཱསབྷཱཝཏཱཡ ཙ ཏཎྷཱཔདྷཱནཱནི. སཱིལབྦཏུཔཱདཱནབྱཱཔཱདཀཱཡགནྠདོསསལླདོསཱགཏིགམནཱནི པན ཏཎྷཱབྷཱཝེ བྷཱཝཏོ ¶ , ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡོ ཏཎྷཱཝིསཡཏོ, སབྦེསཾ ཝཱ ཏཎྷཱཝིསཡཏོ ཏཎྷཱཔདྷཱནཏཱ ལབྦྷཏེཝ. པཙྪིམཀཱནཾ དིཊྛིཔདྷཱནཏཱ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཝེདིཏབྦཱ.
༨༤. ཀབལཱི༹ཀཱརེ ཨཱཧཱརེཏི ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརཝིསཡེ ཚནྡརཱགེ. ‘‘ཨཔྤཧཱིནེ’’ཏིཨཱདིཀཾ པརིཡཱཡཀཐཾ མུཉྩིཏྭཱ ནིཔྤརིཡཱཡམེཝ དསྶེནྟོ ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརསྶ ¶ ‘‘ཨསུབྷསབྷཱཝཏྟཱ, ཨསུབྷསམུཊྛཱནཏྟཱ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ལབྦྷམཱནེ ཧི ཨུཛུཀེ ཨཏྠེ ཀིཾ པརིཡཱཡཀཐཱཡཱཏི. ཚནྡརཱགོ ཝཱ ཏཏྠ ཨཏྠསིདྡྷོཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. ན ཧི ཏཏྠ ཨསཏི ཚནྡརཱགེ ཝིཔལླཱསོ སམྦྷཝཏི. དུཀྑསབྷཱཝཏྟཱཏི སངྑཱརདུཀྑཏཱཡ དུཀྑསབྷཱཝཏྟཱ. དུཀྑཔཙྩཡཏྟཱཏི ཏིཝིདྷདུཀྑཏཱལཀྑཎསྶ དུཀྑསྶ ཀཱརཎཏོ. ཝིཉྙཱཎེ ནིཙྩསཉྙིནོ. ཏཐཱ ཧི སཱཏི ནཱམ བྷིཀྑུ ཀེཝཊྚཔུཏྟོ ‘‘ཏཾཡེཝ ཝིཉྙཱཎཾ སནྡྷཱཝཏི སཾསརཏཱི’’ཏི ཏཏྠ ནིཙྩཱབྷིནིཝེསཾ སཾཝེདེསི. ཡེབྷུཡྻེན སངྑཱརེསུ ཨཏྟསཉྙིཏཱ དིཊྛིགཏིཀཱནཾ ‘‘ཙེཏནཱ ཨཏྟཱ’’ཏིཨཱདིདིཊྛིཔརིདཱིཔནེསུ ཝེདིཏབྦཱ. ‘‘བྷཝཝིསུདྡྷཱི’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཝཙནཾ ‘‘ནིབྦུཏིསུཁ’’ནྟི. ‘‘སཱིལབྦཏེཧི…པེ… སུཁནྟི དལ༹ྷཾ གཎྷཱཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ སཱིལབྦཏུཔཱདཱནཾ ཨིདྷ བྷཝུཔཱདཱནནྟི དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏི ‘‘སཱིལབྦཏུཔཱདཱནསངྑཱཏེན བྷཝུཔཱདཱནེནཱ’’ཏི.
པཙྩཡཱ ཧོནྟི ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡཱདིནཱ. པཋམེ ཡོགེ ཋིཏོཏི པཋམེ ཡོགེ པཏིཊྛིཏོ. ཨཔྤཧཱིནཱ ཧི ཀིལེསཱ ཀམྨཝཊྚཱདཱིནཾ ཀཱརཎབྷཱུཏཱ ཏཾསམངྒིནོ སཏྟསྶ པཏིཊྛཱཏི ཝུཙྩནྟི. པརསྶ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡནཾ པརཱབྷིཛ྄ཛྷཱཡནཾ. བྷཝཔཏྠནཱཡ བྷཝདིཊྛིབྷཝརཱགཝསེན པིཡཱཡིཏསྶ ཝཏྠུནོ ཝིཔརིཎཱམཉྙཐཱབྷཱཝེ དོམནསྶུཔྤཏྟིཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘བྷཝརཱག…པེ… པདཱུསེནྟཱི’’ཏི.
གནྠིཏྭཱཏི གནྠིཾ ཀཏྭཱ. དྭིདྷཱབྷཱུཏཾ རཛྫུཨཱདིཀེ ཝིཡ གནྠིཀརཎཉྷི གནྠནཾ. ཙིཏྟཾ པརིཡཱདཱཡ ཏིཊྛནྟཱ ཨཱསཝཱནཾ ཨུཔྤཏྟིཧེཏུ ཧོནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ. པརིཡུཊྛཱནཔྤཏྟཱ ཨེཀཙྩེ ཀིལེསཱ ཝིསེསཏོ ཨཱསཝུཔྤཏྟིཧེཏུ ཧོནྟཱིཏི དསྶནཏྠཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཨུཔྤཊིཔཱཊིཝཙནཾ. ཏཔྤཊིཔཀྑེ ཝིསཡེ པཏྠེཏཱིཏི ཡོཛནཱ. ཏབྦིསཡབཧུལེ བྷཝེ པཏྠེཏཱིཏི ཡཐཱ མཱནུསཀེཧི ཀཱམེཧི ནིབྦིནྣརཱུཔཱ དེཝཱུཔཔཏྟི. ཏཾསབྷཱཝཏྟཱཏི དིཊྛིསབྷཱཝཏྟཱ. ཨཔརཱཔརནྟི ཨཉྙམཉྙཾ. ཨེཀཙྩཱ ཧི དིཊྛི ཨེཀཙྩསྶ དིཊྛཱབྷིནིཝེསསྶ ཀཱརཎཾ ཧོཏི, ཡཐཱ སཀྐཱཡདིཊྛི ཨིཏརཱསཾ. ཨབྷིནིཝིསནྟསྶཱཏི ཨབྷིནིཝེསནཧེཏུ. ‘‘ཨཡོནིསོམནསིཀཱརཏོ…པེ… ཨཝིཛྫཱསཝོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཨིདཾ སཙྩཱབྷིནིཝེསསྶ ཕལབྷཱུཏཾ ཨཝིཛྫཱསཝཾ དསྶེཏི ཨེཀནྟཝསྶིམེགྷཝུཊྛཱནེན ཝིཡ མཧོགྷཔྤཝཏྟི. ཨཝིཛྫཱསཝོ སིདྡྷོ ཧོཏི ཝུཊྛིཧེཏུཀམཧོགྷསིདྡྷིཡཱ ཨུཔརིམེགྷཝུཊྛཱནཾ ཝིཡ.
‘‘ནནྡཱིརཱགསཧགཏཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ¶ ¶ (མཧཱཝ. ༡༤) ཝིཡ ཏབྦྷཱཝཏྠོ སཧགཏསདྡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནུསཡ…པེ… བྷཱུཏཱ ཝཱ’’ཏི. ཙིཏྟསྶ ཨབྦྷནྟརསངྑཱཏཾ ཧདཡནྟི ཝིཔཱཀཙིཏྟཔྤཝཏྟིཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཝིཔཱཀཝཊྚེཔི ཀིལེསཝཱསནཱཧིཏཱ ཨཏྠི ཀཱཙི ཝིསེསམཏྟཱ.
ལོབྷསཧགཏསྶ ཝིཉྙཱཎསྶ. ཨིཏརསྶ དོསསཧགཏཱདིཀསྶ. བྱཉྫནེན ཝིཡ བྷོཛནསྶ ཨཱརམྨཎསྶ ཨབྷིསངྑརཎཾ ཝིསེསཱཔཱདནཾ ཨུཔསེཙནཾ, ནནྡཱི སཔྤཱིཏིཀཏཎྷཱ ཨུཔསེཙནཾ ཨེཏསྶཱཏི ནནྡཱུཔསེཙནཾ ཨུཔསེཙནབྷཱུཏཱཡཔི ནནྡིཡཱ རཱགསལླཨུཔནིསཏོ. ཨུཔསིཏྟེ པན ཝཏྟབྦམེཝ ནཏྠཱིཏི དསྶེཏུཾ པཱལི༹ཡཱ ‘‘རཱགསལླེན ནནྡཱུཔསེཙནེན ཝིཉྙཱཎེནཱ’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཏམཏྠཾ པཱཀཊཾ ཀཱཏུཾ ‘‘ཀེན པན ཏཾ ནནྡཱུཔསེཙན’’ནྟི པུཙྪཏི.
རཱགསལླེནཱཏི ཧེཏུམྷི ཀརཎཝཙནནྟི དསྶེནྟོ ‘‘རཱགསལླེན ཧེཏུབྷཱུཏེནཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡཏྠོ ཙེཏྠ ཧེཏྭཏྠོ. ཨུཔགནྟབྦཏོ ཝིཉྙཱཎེནཱཏི ཝིབྷཏྟིཾ པརིཎཱམེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ‘‘པཏིཊྛཱབྷཱཝཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཝིཉྙཱཎསྶ ནིསྶཡཱདིཔཙྩཡཏཾ ཝདཏི. ཏེནཱཧ ‘‘རཱུཔཀྑནྡྷཾ ནིསྶཱཡ ཏིཊྛཏཱི’’ཏི. ཨེཝཾ དུཏིཡཱདིཝིཉྙཱཎཊྛིཏཱིསུཔི ནིསྶཡཱདིཔཙྩཡཏཱ ཝཏྟབྦཱ པཏིཊྛཱཝཙནཏོ.
༨༥. ཡདིཔི ཨཀུསལམཱུལཱདིཀེ ཏིཔུཀྑལསྶ, ཏཎྷཱདིཀེ ནནྡིཡཱཝཊྚསྶ དིསཱབྷཱཝེན ཝཀྑཏི, ཏཐཱཔི ཨཉྙམཉྙཱནུཔྤཝེསཏོ ཨེཀསྨིཾ ནཡེ སིདྡྷེ ཨིཏརེཔི སིདྡྷཱ ཨེཝ ཧོནྟཱིཏི ཨིམསྶ ཝིསེསསྶ དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨཱཧཱརཱདཡོ…པེ… ཝཝཏྠཔེཏུ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཝཀྑམཱནེ ཝཱ ཨཀུསལམཱུལཏཎྷཱདིཀེ ཨཱདིསདྡེན སངྒཧེཏྭཱ ‘‘ཨཱཧཱརཱདཡོ’’ཏི ཝདནྟོ ‘‘ནཡཱན’’ནྟི བཧུཝཙནམཱཧ. ཨེཀསྶ ཨཏྠསྶཱཏི རཱགཙརིཏསྶ ཨུཔཀྐིལེསཏཱསངྑཱཏསྶ ཨེཀསྶ པཡོཛནསྶ. བྱཉྫནཏྠོཔི གཧིཏོ, ན བྱཉྫནམེཝ གཧིཏནྟི སུཏྟཔདཱནི ཨཉྙམཉྙཔརིཡཱཡཝཙནཱནི ཡཐཱརཧཾ ཏཎྷཱཝཏྠཱུནཾ ཏཏྠ ཀཐིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཝཏྠུཀཱ ཏཎྷཱ ཝུཏྟཱ’’ཏི. དོསཝཏྠཱུནཾ, དིཊྛིཝཏྠཱུནཉྩ ཏཏྠ ཀཐིཏཏྟཱ ‘‘སཝཏྠུཀོ དོསོ, སཝཏྠུཀཱ དིཊྛི ཙ ཝུཏྟཱ’’ཏི ཨིམམཏྠཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེནཱ’’ཏི.
དུཀྑཱཀཱརེན ¶ སཧ དུཀྑཱཀཱརཾ གཧེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཨེཝཉྩེཏནྟི ཡདི ཏཾཏཾཨནུཔསྶནཱབཧུལསྶ ཝསེན པུརིམཱཧཱརདྭཡཱདཱིསུ ཝིམོཀྑམུཁཝིསེསནིདྡྷཱརཎཾ ཀཏཾ, ཨེཏཾ ཨེཝམེཝ ཝེདིཏབྦཾ, ན ཨཉྙཐཱ. ཏཏྠ ཀཱརཎཾ ཝདནྟོ ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏསྶཏྠོ – ཡཐཱ ¶ ཨརིཡམགྒཱནཾ ཨོདྷིསོ ཀིལེསཔྤཛཧནཏོ པཧཱཏབྦེསུ དྷམྨེསུ ནིཡམོ ཨཏྠི, ན ཨེཝཾ ཝིཔསྶནཱཡ པརིཉྙཱཔཧཱནཱནཾ ཨནིཙྩནྟིཀཏྟཱཏི.
ཨཔརེ པནཱཧུ – པུརིམེ ཨཱཧཱརདྭཡེ པརིཀིལེསབྷཱཝེན, དུཀྑཔཙྩཡཏྟཱ ཙ དུཀྑལཀྑཎཾ སུཔཱཀཊཾ. ཏཏྠ པུརིམེ ཝིཉྙཱཎཊྛིཏིདྭཡཝིཉྙཱཎཱཧཱརེ ཏཏིཡཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡཾ ཨནིཙྩལཀྑཎཾ, མནོསཉྩེཏནཱཧཱརེ ཙཏུཏྠཝིཉྙཱཎཊྛིཏིཡཾ ཨནཏྟལཀྑཎཾ སུཔཱཀཊནྟི ཏིསྶནྣཾ ཨནུཔསྶནཱནཾ པཝཏྟིམུཁཏཱཡ ཏེཧི ཨཔྤཎིཧིཏཱདིཝིམོཀྑམུཁེཧི པརིཉྙཾ གཙྪནྟཱིཏི. ཏཐཱ ཝིཔལླཱསཱདཱིསུ པུརིམདྭཡཾ དུཀྑཱནུཔསྶནཱཡ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཾ, ཨིཏརདྭཡཾ ཨནིཙྩཱནཏྟཱནུཔསྶནཱནཾ. ཨིཏི པཝཏྟིམུཁཏཱཡ ཙ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏཱཡ ཙ ཨིམེ དྷམྨཱ ཡཐཱརཧཾ ཨཔྤཎིཧིཏཱདིཝིམོཀྑམུཁེཧི པརིཉྙེཡྻཱ, པཧཱཏབྦཱ ཙ ཝུཏྟཱ. ཏཏྠ སུབྷསུཁསཉྙཱཀཱམུཔཱདཱནསཱིལབྦཏུཔཱདཱནཀཱམཡོགབྷཝཡོགཨབྷིཛ྄ཛྷཱཀཱཡ གནྠཀཱམཱསཝཀཱམོགྷ བྷཝོགྷ རཱགསལླཚནྡཨགཏིགམནཱནི སུཁསྶཱདཝསེན པཝཏྟནཏོ དུཀྑཱནུཔསྶནཱཡ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ བྱཱཔཱདཀཱཡགནྠདོསསལླདོསཨགཏིགམནཱནི པཝཏྟིམུཁཏཱཡ ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑམུཁེན པཧཱཏབྦཱནི. ཏཏིཡསཉྙཱདཡོ ནིཙྩཱབྷིནིཝེསཏནྣིམིཏྟཱཧི ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱཡ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑམུཁེན པཧཱཏབྦཱ. ཙཏུཏྠསཉྙཱདཡོ ཨཏྟཱབྷིནིཝེསཏནྣིཏྟཱཧི ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱཡ པཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ སུཉྙཏཝིམོཀྑམུཁེན པཧཱཏབྦཱ. ཏཏྠ མཱནསལླབྷཡཨགཏིགམནཱནཾ ནིཙྩཱབྷིནིཝེསནིམིཏྟཏཱ ཝེདིཏབྦཱ. ན ཧི ཨནིཙྩཏོ པསྶཏོ མཱནཛཔྤནཾ, བྷཡཾ ཝཱ སམྦྷཝཏི. ཨཝིཛྫཱཡོགཱདཱིནཾ ཨཏྟཱབྷིནིཝེསནིམིཏྟཏཱ པཱཀཊཱ ཨེཝཱཏི.
༨༦. ཨཔྤམཉྙཱཝཛྫཱ རཱུཔཱཝཙརསམཱཔཏྟིཡོ དིབྦཝིཧཱརཱ ‘‘དེཝཱུཔཔཏྟིསཾཝཏྟནིཀཀུསལསམཱཔཏྟིཡོ ཙཱ’’ཏི ཀཏྭཱ, སཏིཔི ཏབྦྷཱཝེ པརཧིཏཔཊིཔཏྟིཏོ, ནིདྡོསཏཱཡ ཙ སེཊྛཱ ཝིཧཱརཱཏི ཙཏསྶོ ཨཔྤམཉྙཱ བྲཧྨཝིཧཱརཱ, ཙཏསྶོ ཕལསམཱཔཏྟིཡོ ཨརིཡཝིཧཱརཱ ‘‘ཨཱརཀཱ ཀིལེསེཧི ཨརིཡཱནཾ ཝིཧཱརཱ’’ཏི. ཙཏསྶོ ཨཱརུཔྤསམཱཔཏྟིཡོ ཨཱནེཉྫཝིཧཱརཱ ¶ , སཏིཔི དེཝཱུཔཔཏྟིསཾཝཏྟནིཀཀུསལསམཱཔཏྟིབྷཱཝེ ཨཱནེཉྫསནྟཏཱཧི ལོཀིཡེསུ སིཁཱཔྤཏྟིཏོ.
ཨདྷིཀརཎབྷེདེནཱཏི ཝཏྠུབྷེདེན.
ཡཾ ཨབྷིཎྷཾ ན པཝཏྟཏི, ཏཾ ཨཙྪརིཡནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨནྡྷསྶ…པེ… ཨུཔྤཛྫནཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨདྷིཏིཊྛཏི སཱིལཱདི ཨེཏེན སཙྩེན, ཨེཏྠ ཝཱ སཙྩེ ནིམིཏྟབྷཱུཏེ, ཨདྷིཊྛཱནམཏྟམེཝ ཝཱ ཏཾ སཙྩནྟི ཨེཝཾ ཀརཎཱདྷིཀརཎབྷཱཝཏྠཱ པཙྩཡཝསེན ཝེདིཏབྦཱ སམཱནཱདྷིཀརཎསམཱསཔཀྑེ. ཏཐཱ ¶ ཨཉྙཔདཏྠསམཱསཔཀྑེ. ཨིཏརསྨིཾ པན སམཱསེ ཀརཎཱདྷིཀརཎཏྠཱ ཨེཝ, ཏེ ཙ ཁོ སཱིལཱདིཝསེན ཙ ཝེདིཏབྦཱ. སུཁནྟི ཛྷཱནཝིཔསྶནཱམགྒཕལནིབྦཱནསུཁཾ. ལོཀིཡཝིཔཱཀསུཁམྤི ལབྦྷཏེཝ. ‘‘ནཱཉྙཏྲ བོཛ྄ཛྷཱ…པེ… པཱཎིན’’ནྟི (སཾ. ནི. ༡. ༩༨) ཧི ཨིམཱཡ གཱཐཱཡ སངྒཧིཏཱ ཨནཏྟཔརིཧཱརམུཁེན སཏྟཱནཾ ཨབྷཡཱ ནིབྦཱནསམྤཏྟིསུཁཱཝཧཱ ཙཏྟཱརོ དྷམྨཱ ཨིདྷ ‘‘སུཁབྷཱགིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཱཏི. ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཏོཏི ཕརཎཝསེན ཨནཝསེསགྒཧཎཏོ.
པཋམསྶ སཏིཔཊྛཱནསྶ པཋམཔཊིཔདཱཝསེན པཝཏྟསྶཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨེཝཾ སེསེསུཔི. ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟཔཊིཔདཱསཏིཔཊྛཱནཱནཾ ནཱནནྟརིཡཀཏཾ ཨུཔམཱཡ ཝིབྷཱཝེཏི. སཏིཔི ཙ སབྦཱཧི པཊིཔདཱཧི སབྦེསཾ སཏིཔཊྛཱནཱནཾ ནིཡམཱབྷཱཝེ ནཱནནྟརིཀབྷཱཝེན དེསནཱཀྐམེནེཝེཏྠ ནེསཾ ཨཡམནུཀྐམོ ཀཏོཏི ཝེདིཏབྦོ. ཨཐ ཝཱ ཀཱཡཝེདནཱསུ སུབྷསུཁསཉྙཱནཾ དུབྦིནིཝེཋིཡཏཱཡ ཨསུབྷདུཀྑཱནུཔསྶནཱནཾ ཀིཙྩསིདྡྷིཏོ པུརིམེན པཊིཔདཱདྭཡེན པུརིམཾ སཏིཔཊྛཱནདྭཡཾ ཡོཛིཏཾ ཏདབྷཱཝཏོ. ཨིཏརེན ཨིཏརཾ. ཏཱནི ཧི པུརིམེསུ སཏིཔཊྛཱནེསུ ཀཏཀམྨསྶ ཨིཙྪིཏབྦཱནི. ཨཐ ཝཱ ཡཐཱ ཏཎྷཱཙརིཏདིཊྛིཙརིཏཱནཾ མནྡཏིཀྑཔཉྙཱནཾ ཝསེན ཙཏསྶོ པཊིཔདཱ ཡོཛིཏཱ, ཨེཝཾ ཙཏྟཱརི སཏིཔཊྛཱནཱནི སམྦྷཝནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ པཊིཔདཱསཏིཔཊྛཱནཱནཾ ཨཡམནུཀྐམོ ཀཏོ.
‘‘ཏཐཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཡཐཱ སམཱནཔཊིཔཀྑཏཱཡ པཋམསྶ སཏིཔཊྛཱནསྶ བྷཱཝནཱ པཋམསྶ ཛྷཱནསྶ ཝིསེསཱཝཧཱ, ཨེཝཾ པཱིཏིསཧགཏཱདིསམཱནཏཱཡ དུཏིཡསཏིཔཊྛཱནཱདིབྷཱཝནཱ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱདཱིནཾ ཝིསེསཱཝཧཱཏི ཨིམམཏྠཾ ཨུཔསཾཧརཏི. པཱིཏིཔཊིསཾཝེདནཱདཱིཏི ཨཱདིསདྡེན སུཁཔཊིསཾཝེདནཾ, ཙིཏྟསངྑཱརཔཊིསཾཝེདནཾ, པསྶམྦྷནཉྩ སངྒཎྷཱཏི. ཙིཏྟསྶ ཨབྷིཔྤམོདནགྒཧཎཉྩེཏྠ ¶ ནིདསྶནམཏྟཾ དཊྛབྦཾ པཊིསཾཝེདནསམཱདཧནཝིམོཙནཱནམྤི ཝསེན པཝཏྟིཡཱ ཨིཙྪིཏབྦཏྟཱ. ཨནིཙྩཝིརཱགཱདཱིཏི ཨཱདིསདྡེན ནིརོདྷཔཊིནིསྶགྒཱ སངྒཡ྄ཧནྟི.
རཱུཔཱཝཙརསམཱཔཏྟཱིནནྟི ཨེཏྠ པཊིལདྡྷམཏྟཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནཾ པཋམཛ྄ཛྷཱནསམཱཔཏྟིཡཱ པགུཎཝསཱིབྷཱཝཱཔཱདནསྶ པཙྩཡོ ཧོཏི, ན ཨིཏརཱསཾ. ཨིཏརཱསཾ པན ཨདྷིཊྛཱནབྷཱཝེན པརམྤརཱཡ པཙྩཡོ ཧོཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ. བྱཱཔཱདཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐཨརཏིརཱགཱ བྱཱཔཱདཝིཏཀྐཱདཡོ. སུཁེནཱཏི ཨཀིཙྪེན, ཨཀསིརེནཱཏི ཨཏྠོ.
དིབྦཝིཧཱརཱདིཀེ ཙཏྟཱརོ ཝིཧཱརེ པདཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ ནཱནཱསནྟཱནེསུ ཨུཔྤནྣཱཡ ཝུཊྛཱནགཱམིནིཝིཔསྶནཱཡ ¶ ཡཐཱཀྐམཾ ཨནུཔྤནྣཱཀུསལཱནུཔྤཱདནཱདིཝསེན པཝཏྟཝིསཡཾ སནྡྷཱཡ པཱལི༹ཡཾ ‘‘པཋམོ ཝིཧཱརོ བྷཱཝིཏོ བཧུལཱིཀཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. སམྨཔྤདྷཱནསདིསཉྷེཏྠ སམྨཔྤདྷཱནཾ ཝུཏྟཾ. ཨརིཡཝིཧཱརེ ཙ ཧེཊྛིམེ ནིསྶཱཡ ཨུཔརིམགྒཱདྷིགམཱཡ ཝཱཡམནྟསྶ ཨཡཾ ནཡོ ལབྦྷཏི. མགྒཔརིཡཱཔནྣསྶེཝ ཝཱ སམྨཔྤདྷཱནསྶ ནཱནཱསནྟཱནིཀསྶ ཡཐཱཝུཏྟཝིཔསྶནཱགམནེན ཏཾཏཾཀིཙྩཱདིཀསྶ ཝསེནེཏཾ ཝུཏྟཾ. སཀྐཱ ཧི ཝིཔསྶནཱགམནེན སདྡྷིནྡྲིཡཱདིཏིཀྑཏཱཝིསེསོ ཝིཡ ཝཱིརིཡསྶ ཀིཙྩཝིསེསཝིསཡོ མགྒོ ཝིཉྙཱཏུཾ.
ཏཐཱ སིཁཱཔྤཏྟཨུཔེཀྑཱསཏིཔཱརིསུདྡྷིདིབྦཝིཧཱརཾ ནིསྶཱཡ ཨུཔྤནྣཾ པཋམཾ སམྨཔྤདྷཱནཾ མཱནཔྤཧཱནཾ ཨུཀྐཾསེཏི, བྲཧྨཝིཧཱརསནྣིསྶཡེ ཨུཔྤནྣཾ དུཏིཡཾ སམྨཔྤདྷཱནཾ ཀཱམཱལཡསམུགྒྷཱཏཾ, ཨརིཡཝིཧཱརསནྣིསྶཡེན ཨུཔྤནྣཾ ཏཏིཡཾ སམྨཔྤདྷཱནཾ ཨཝིཛྫཱཔཧཱནཾ, སནྟཝིམོཀྑསནྣིསྶཡེན ཨུཔྤནྣཾ ཙཏུཏྠཾ སམྨཔྤདྷཱནཾ བྷཝཱུཔསམཾ ཨུཀྐཾསེཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘པཋམཾ སམྨཔྤདྷཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
པཧཱིནམཱནོ ན ཝིསཾཝཱདེཡྻཱཏི མཱནཔྤཧཱནཾ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ ཝཌྜྷེཏི ཝིསཾཝཱདནནིམིཏྟསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོ. ཨཔྤཧཱིནམཱནོ ཧི མཱནནིསྶཡེན ཀིཉྩི ཝིསཾཝཱདེཡྻ. ཀཱམཱལཡེ, དིཊྛཱལཡེ ཙ སམུགྒྷཱཊིཏེ ཙཱགཔཊིཔཀྑསྶ ཨཝསརོ ཨེཝ ནཏྠཱིཏི ཨཱལཡསམུགྒྷཱཏོ ཙཱགཱདྷིཊྛཱནཾ ཝཌྜྷེཏི. ཨཝིཛྫཱཡ སམུཙྪིནྣཱཡ པཉྙཱབུདྡྷིཡཱ པརིབནྡྷོཝ ནཏྠི, བྷཝསངྑཱརེསུ ཨོསྶཊྛེསུ ཨབྷཝཱུཔསམསྶ ཨོཀཱསོཝ ནཏྠཱིཏི མཱནཔྤཧཱནཱདཡོ སཙྩཱདྷིཊྛཱནཱདིཀེ སཾཝཌྜྷེནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘མཱནཔྤཧཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཨཝིསཾཝཱདནསཱིལོ ¶ དྷམྨཙྪནྡབཧུལོ ཚནྡཱདྷིཔཏེཡྻཾ སམཱདྷིཾ ནིབྦཏྟེཏི. ཙཱགཱདྷིམུཏྟོ ནེཀྑམྨཛ྄ཛྷཱསཡོ ཨཀོསཛྫབཧུལཏཱཡ ཝཱིརིཡཱདྷིཔཏེཡྻཾ, ཉཱཎུཏྟརོ ཙིཏྟཾ ཨཏྟནོ ཝསེ ཝཏྟེནྟོ ཙིཏྟཱདྷིཔཏེཡྻཾ, ཝཱུཔསནྟསབྷཱཝོ ཨུཔསམཧེཏུབྷཱུཏཱཡ ཝཱིམཾསཱཡ ཝཱིམཾསཡཏོ ཝཱིམཾསཱདྷིཔཏེཡྻཾ སམཱདྷིཾ ནིབྦཏྟེཏཱིཏི སཙྩཱདྷིཊྛཱནཱདིཔཱརིསུདྡྷིཚནྡསམཱདྷིཨཱདཱིནཾ པཱརིཔཱུརིཡཱ སཾཝཏྟཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘སཙྩཱདྷིཊྛཱནཾ བྷཱཝིཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
དྷམྨཙྪནྡབཧུལོ ཚནྡསམཱདྷིམྷི ཋིཏོ ཨིཊྛཱནིཊྛཚལཱ༹རམྨཎཱཔཱཏེ ཨནཝཛྫསེཝཱི ཧོཏི. ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཝཱིརིཡསམཱདྷིམྷི ཋིཏོ སཾཀིལེསཔཀྑསྶ སནྟཔནཝསེནེཝ པུཉྙཾ པརིཔཱུརེཏི. ཙིཏྟཾ ཨཏྟནོ ཝསེ ཝཏྟེནྟོ ཙིཏྟསམཱདྷིམྷི ཋིཏོ པཉྙཱཡ ཨུཔཀཱརཱནུཔཀཱརཀེ དྷམྨེ པརིགྒཎྷནྟོ ¶ བུདྡྷིཾ ཕཱཏིཾ གམིསྶཏི. ཝཱིམཾསཱསམཱདྷིམྷི ཋིཏོ དྷམྨཝིཙཡབཧུལོ ཨུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒཱཝཧམེཝ པཊིཔཏྟིཾ བྲཱུཧེཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཚནྡསམཱདྷི བྷཱཝིཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
དཱུརཱདཱུརཔཙྩཏྠིཀནིཝཱརཎེ བཧཱུཔཀཱརོ ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ མེཏྟཱཡ ཝིསེསུཔྤཏྟིཧེཏུཏོ མེཏྟཾ ཝཌྜྷེཏི. ཏཔེན སཾཀིལེསདྷམྨེ ཝིཀྑམྦྷེནྟོ ཝཱིརིཡཱདྷིཀོ པརདུཀྑཱཔནཡནཀཱམཏཾ སཱཧཏྠིཀཾ ཀརོཏཱིཏི ཏཔོ ཀརུཎཾ སཾཝཌྜྷེཏི. པཉྙཱ པརིཡོདཱཔིཏཱ སཱཝཛྫཱནཝཛྫདྷམྨེ པརིགྒཎྷནྟཱི པཧཱསནིཔཱཏཏོ མུདིཏཾ རཀྑནྟཱི པརིབྲཱུཧེཏི. ཨུཔདྷིནིསྶགྒོ པཀྑནྡོ ནིནྣཔོཎཔབྦྷཱརོཝ སམྨདེཝ སཏྟསངྑཱརེསུ ཨུདཱསིནོ ཧོཏཱིཏི སོ ཨུཔེཀྑཱཝིཧཱརཾ པརིཝཌྜྷེཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ བྷཱཝིཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡོ ཡསྶ ཝིསེསཔཙྩཡོ, སོ ཏཾ པརིཔཱུརེཏཱིཏི ཝུཏྟོ’’ཏི.
༨༧. དིསཱབྷཱཝེནཱཏི ནཡཱནཾ དིསཱབྷཱཝེནཱཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཨཏྠོཔིསྶ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦོ. ཡེན ཙཏུཀྐེན ཡསྶ རཱགཙརིཏཱདིཔུགྒལསྶ ཝོདཱནཾ ཝིསུདྡྷི. ཡཐཱ ཨཔརིཉྙཱཏཱ, ཨཔྤཧཱིནཱ ཙ པཋམཱཧཱརཝིཔལླཱསཱདཡོ རཱགཙརིཏཱདཱིནཾ པུགྒལཱནཾ ཨུཔཀྐིལེསཱ, ཨེཝཾ པཋམཔཊིཔདཱདཡོ བྷཱཝིཏཱ བཧུལཱིཀཏཱ ནེསཾ ཝིསུདྡྷིཡོ ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུནྟི ཨཱཧ ‘‘ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝཱ’’ཏི.
ཨཐ ¶ ཝཱ པུརིམཱཧི དྭཱིཧི པཊིཔདཱཧི སིཛ྄ཛྷམཱནཱ ཝིཔསྶནཱ ཨཏྟནོ ཀིཙྩཝུཏྟིསངྑཱཏཾ པཝཏྟིདུཀྑམྤི སངྒཎྷནྟཱི དུཀྑཱནུཔསྶནཱབཱཧུལླཝིསེསཏོ དུཀྑལཀྑཎཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཱི ‘‘ཨཔྤཎིཧིཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཏཏིཡཱཡ པཊིཔདཱཡ སིཛ྄ཛྷམཱནཱ སུཁཔྤཝཏྟིཀཏཱཡ སམྨདེཝ སནྟཏིགྷནཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཨནིཙྩལཀྑཎཾ ཝིབྷཱཝེནྟཱི ‘‘ཨནིམིཏྟཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཙཏུཏྠཱཡ པན པཊིཔདཱཡ སིཛ྄ཛྷམཱནཱ སུཁཔྤཝཏྟིཀཏཱཡ, ཝིསདཉཱཎཏཱཡ ཙ སམཱུཧཀིཙྩཱརམྨཎགྷནཾ བྷིནྡིཏྭཱ སམྨདེཝ ཨནཏྟལཀྑཎཾ ཝིབྷཱཝེནྟཱི ‘‘སུཉྙཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱ.
ཏཐཱ ཀཱཡཝེདནཱནུཔསྶནཱ ཝིསེསཏོ དུཀྑལཀྑཎཾ ཝིབྷཱཝེནྟཱི, ཙིཏྟཱནུཔསྶནཱ ཨནིཙྩལཀྑཎཾ, དྷམྨཱནུཔསྶནཱ ཨནཏྟལཀྑཎནྟི ཏཱ ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘ཨཔྤཎིཧིཏཱདིཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱ.
སཔྤཱིཏིཀཏཱཡ ཨསྶཱདཱནི པཋམདུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱནི ཝིརཛྫནཝསེན ཝིསེསཏོ དུཀྑཏོ པསྶནྟིཡཱ ¶ ཝིཔསྶནཱཡ ཝསེན ‘‘ཨཔྤཎིཧིཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱནི. ཏཏིཡཾ སནྟསུཁཏཱཡ བཱཧིརཀཱནཾ ནིཙྩཱབྷིནིཝེསཝཏྠུབྷཱུཏཾ སབྷཱཝཏོ ‘‘ཨནིཙྩ’’ནྟི པསྶནྟིཡཱ ཝིཔསྶནཱཡ ཝསེན ‘‘ཨནིམིཏྟཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཙཏུཏྠཾ ཨུཔཀྐིལེསཝིགམཱདཱིཧི པརིསུདྡྷཾ སུསམཱཧིཏཾ ཡཐཱ པརེསཾ, ཨེཝཾ ཨཏྟནོ ཙ ཡཐཱབྷཱུཏསབྷཱཝཱཝབོདྷཧེཏུཏཱཡ སམྨདེཝ ‘‘སུཉྙ’’ནྟི པསྶནྟིཡཱ ཝིཔསྶནཱཡ ཝསེན ‘‘སུཉྙཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
ཨེཝཾ ཝིཧཱརཱནཾ ཝིཔསྶནཱཝསེནེཝ ཝིམོཀྑམུཁཏཱ, ཏཏྠ ‘‘དིབྦབྲཧྨཝིཧཱརཱནཾ སནྟསུཁཏཱཡ ཨསྶཱདནཱིཡཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑམུཁཏཱ ཡོཛེཏབྦཱ. ཨརིཡཝིཧཱརསྶ པཉྙཱདྷིཀཏྟཱ ཝིསེསཏོ ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱསནྣིསྶཡཏཱཡ སུཉྙཏཝིམོཀྑཏཱ. ཨཱནེཉྫཝིཧཱརསྶ སནྟཝིམོཀྑཏཱཡ ཨནིཙྩལཀྑཎཔྤཊིཝེདྷསྶ ཝིསེསཔཙྩཡསབྷཱཝཏོ ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑམུཁཏཱ ཡོཛེཏབྦཱ.
ཏཐཱ པུརིམཱནཾ དྭིནྣཾ སམྨཔྤདྷཱནཱནཾ སཾཀིལེསཝིསཡཏྟཱ ཀིལེསདུཀྑཝཱིཏིཀྐམསྶ དུཀྑཱནུཔསྶནཱབཱཧུལླཏྟཱ ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑམུཁཏཱ. ཏཏིཡསྶ ཨནུཔྤནྣཀུསལུཔྤཱདནེན དྷམྨཱནཾ ཨུདཡཝཡཝནྟཏཱཝིབྷཱཝནཏོ ཨནིཙྩལཀྑཎཾ པཱཀཊནྟི ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑམུཁཏཱ. ཙཏུཏྠསྶ ཨུཔྤནྣཱནཾ ཋིཏཏྟཾ བྱཱཔཱརཱཔཛྫནེན དྷམྨཱནཾ ཨཝསཝཏྟིཏཱདཱིཔནཏོ ཨནཏྟལཀྑཎཾ སུཔཱཀཊནྟི སུཉྙཏཝིམོཀྑམུཁཏཱ.
མཱནཔྤཧཱནཱལཡསམུགྒྷཱཏཱནཾ ¶ སཧཱཡཏཎྷཱཔཧཱནཏཱཡ ཏཎྷཱཔཎིདྷིཝིསོདྷནཏོ ཨཔྤཎིཧིཏཝིམོཀྑམུཁཏཱ. ཨཝིཛྫཱཔཧཱནསྶ པཉྙཱཀིཙྩཱདྷིཀཏཱཡ སུཉྙཏཝིམོཀྑམུཁཏཱ. བྷཝཱུཔསམསྶ སངྑཱརནིམིཏྟཔཊིཔཀྑཏཱཡ ཨནིམིཏྟཝིམོཀྑམུཁཏཱ.
པཀཏིཡཱ དུཀྑསབྷཱཝེ སངྑཱརེ ཉཱཎསཙྩེན ཨཝིསཾཝཱདེནྟོ དུཀྑཏོ ཨེཝ པསྶཏི, ཙཱགཱདྷིཝིམུཏྟཏཱཡ ཏཎྷཾ ཝིདཱུརཱིཀརོནྟོ རཱགཔྤཎིདྷིཾ ཝིསོསེཏཱིཏི པུརིམཾ ཨདྷིཊྛཱནདྭཡཾ ‘‘ཨཔྤཎིཧིཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨིཏརསྶ པན ཨདྷིཊྛཱནདྭཡསྶ སུཉྙཏཱནིམིཏྟཝིམོཀྑམུཁཏཱ ཝུཏྟནཡཱ ཨེཝ.
ཚནྡཱདྷིཔཏེཡྻཱ ཙིཏྟེཀགྒཏཱ ཝིསེསཏོ དྷམྨཙྪནྡཝཏོ ནེཀྑམྨཝིཏཀྐབཧུལསྶ ཧོཏི, ཝཱིརིཡཱདྷིཔཏེཡྻཱ པན ཀཱམཝིཏཀྐཱདིཀེ ཝིནོདེནྟསྶཱཏི ཏདུབྷཡཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཱ ཝིཔསྶནཱ ཝིསེསཏོ རཱགཱདིཔྤཎིདྷཱིནཾ ཝིསོསནཏོ ‘‘ཨཔྤཎིཧིཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. ཙིཏྟཱདྷིཔཏེཡྻཾ ¶ , ཝཱིམཾསཱདྷིཔཏེཡྻཉྩ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཱ ཡཐཱཀྐམཾ ཨནིཙྩཱནཏྟཱནུཔསྶནཱབཱཧུལླཏོ ‘‘ཨནིམིཏྟཾ ཝིམོཀྑམུཁཾ, ཨཔྤཎིཧིཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཙ ཝུཏྟཱ.
ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཝིནཡནོ ཨིནྡྲིཡསཾཝརོ, ཀཱམསངྐཔྤཱདིཝིནོདནོ ཏཔོ ཙ ཝུཏྟནཡེནེཝ པཎིདྷིཔཊིཔཀྑཏོ ཨཔྤཎིཧིཏཾ ཝིམོཀྑམུཁཾ, བུདྡྷི ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱནིམིཏྟཾ, ཨུཔདྷིཔཊིནིསྶགྒོ ནིམིཏྟགྒཱཧཔཊིཔཀྑོཏི ཏདུབྷཡསནྣིསྶཡཱ ཝིཔསྶནཱ ཡཐཱཀྐམཾ ‘‘སུཉྙཏཾ, ཨནིམིཏྟཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱ.
ཨཱསནྣཔཙྩཏྠིཀརཱགཾ པཊིབཱཧནྟཱི མེཏྟཱ རཱགཔཎིདྷིཡཱ པཊིཔཀྑོ, ཀརུཎཱ པརདུཀྑཱཔནཡནཱཀཱརཝུཏྟིཀཱ དུཀྑསཧགཏཱཡ དུཀྑཱནུཔསྶནཱཡ ཝིསེསཔཙྩཡོཏི ཏདུབྷཡསནྣིསྶཡཱ ཝིཔསྶནཱ ‘‘ཨཔྤཎིཧིཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱ. མུདིཏཱ སཏྟཱནཾ མོདགྒཧཎབཧུལཱ ཏདནིཙྩཏཱདསྶནཏོ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱཡ ཝིསེསཔཙྩཡོཏི ཏནྣིསྶཡཱ ཝིཔསྶནཱ ཨནིམིཏྟཾ ཝིམོཀྑམུཁཾ. ཨུཔེཀྑཱ ཉཱཎཀིཙྩཱདྷིཀཏཱཡ ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱཡ ཝིསེསཔཙྩཡོཏི ཏནྣིསྶཡཱ ཝིཔསྶནཱ ‘‘སུཉྙཏཾ ཝིམོཀྑམུཁ’’ནྟི ཝུཏྟཱཏི ཨེཝམེཏྠ པཝཏྟིཨཱཀཱརཏོ ཝིཔསྶཏོ ནིསྶཡཏོ, ཀིཙྩཏོ ཙ བྷིནྡིཏྭཱ ཝིམོཀྑམུཁཱནི ཡོཛིཏཱནཱིཏི.
སམཏིཀྐམནཾ ¶ པརིཉྙཱཔཧཱནཉྩ. སཔརསནྟཱནེཏི ཨཏྟནོ, པརེསཉྩ སནྟཱནེ, ཏེན ཀཱཡིཀོ, ཝཱཙསིཀོ ཙ ཝིཧཱརོ ‘‘ཝིཀྐཱིལི༹ཏ’’ནྟི ཝུཏྟོཏི དསྶེཏི ‘‘ཝིཝིདྷོ ཧཱརོ’’ཏི ཀཏྭཱ. ཏསྶ པན ཝིབྷཱཝནཱ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཱ ནཡསྶ བྷཱུམིབྷཱཝཏོ. ཡེན པཊིཔཀྑབྷཱཝེན. ཏེསཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝོཏི ཏེསཾ ཨཱཧཱརཱདཱིནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝོ པཧཱཏབྦབྷཱཝོ པཊིཔདཱདཱིནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝོ པཧཱཡཀབྷཱཝོཏི ཡོཛེཏབྦཾ. ཏཏྠ པཊིཔདཱགྒཧཎེན ཝིཔསྶནཱ ཀཐིཏཱ. ཝིཔསྶནཱ ཙ ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརེ པརིཛཱནནྟཱི ཏཔྤཊིབདྡྷཚནྡརཱགཾ པཛཧཏཱིཏི ཨུཛུཀམེཝ ཏེསཾ པཊིཔཀྑཏཱ, ཨེཝཾ ཛྷཱནཱདཱིནམྤི ཨུཔཱདཱནཱདིཔཊིཔཀྑཏཱ ཝེདིཏབྦཱ ཏདུཔདེསེན ཝིཔསྶནཱཡ ཀཐིཏཏྟཱ. ཝིཔལླཱསསཏིཔཊྛཱནཱནཾ པཊིཔཀྑབྷཱཝོ པཱཀཊོ ཨེཝ. ནྟི སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏཾ. ཝཱིསཏིཡཱ ཙཏུཀྐེཧི ཝིསབྷཱགཏོ ཝིཏྠཱརེན ཝིབྷཏྟནྟི ཏཱིཧི པདེཧི སངྒཧེཏྭཱ ཀཐིཀཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑེཔེན དསྶེནྟོ’’ཏི.
ཨིནྡྲིཡཱནནྟི སདྡྷཱདིཨིནྡྲིཡཱནཾ. དསནྣཾ ཙཏུཀྐཱནཾ ནིདྡྷཱརཎཱཏི ཡོཛནཱ.
༨༨. ནིགྒཙྪཏཱིཏི ¶ ནིཀྑམཏི. ཏཏོ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཝུཙྩམཱནོ ཧི ནིགྒཙྪནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི. ཙཏྟཱརོ པུགྒལེཏི ‘‘ཏཎྷཱཙརིཏོ མནྡོ’’ཏིཨཱདིནཱ (ནེཏྟི. ༦) ཝུཏྟེ ཙཏྟཱརོ པུགྒལེ. པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ཙེཏྠ དྷམྨོ ཝུཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘བྷཱུམིཾ ནིདྡིསིཏྭཱ’’ཏི. ཏཏོ ཨེཝཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཔུགྒལཙཏུཀྐཏོ ཨེཝ. ཨིཏརཏྠཱཔཱིཏི ‘‘སུཁཱཡ…པེ… པུགྒལཱ’’ཏི ཨེཏྠཱཔི. སཱདྷཱརཎཱཡཱཏི པཋམཙཏུཏྠཱཧིཔི ཝིམིསྶཱཡ. ཡཐཱཝུཏྟཱསཱུཏི དུཏིཡཏཏིཡཱསུ.
ཧེཊྛཱཏི དེསནཱཧཱརཝིབྷངྒཝིཙཡཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱསུ.
ཨེསེཝ ནཡོཏི ཀུསལམཱུལཱདིདྭཱདསཏིཀསངྒཧོ ཨནཝཛྫཔཀྑོ. ‘‘ཝོདཱཡཏི སུཛ྄ཛྷཏི ཨེཏེནཱཏི ཝོདཱན’’ནྟི (ནེཏྟི. ཨཊྛ. ༡༡) ཝཾ ནེཏབྦཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ.
ཡཐཱ ཧཱརཨུདྡེསོ ཀཏོ, ཨེཝཾ ནཡཱནཾ ཨཀརཎེ ཀཱརཎཾ, པཡོཛནཉྩ ཝིབྷཱཝེཏུཀཱམོ ‘‘ཀསྨཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ནཡེཧི ནཡནྟརེཧི. སམྦྷཝདསྶནཏྠནྟི ཨུཔཔཏྟིདསྶནཏྠཾ. ཏཏྠ སམྦྷཝོ ཨནུདྡེསཀྐམེན ནིདྡིསནེ ཀརཎཾ དསྶནཾ པཡོཛནཾ. ཡདི ཧི ཨིམེ ནཡཱ ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནཝསེན ཨསཾཀིཎྞཱ བྷཝེཡྻུཾ, ཧཱརཱ ཝིཡ ཨུདྡེསཱནུཀྐམེནེཝ ནིདྡིསིཏབྦཱ ¶ སིཡུཾ. ཏཐཱ ཧི ཝུཏྟཾ ཧཱརཱནཾ ཨུདྡེསཱཝསཱནེ ‘‘ཨེཏེ སོལ༹ས ཧཱརཱ པཀིཏྟིཏཱ ཨཏྠཏོ ཨསཾཀིཎྞཱ’’ཏི (ནེཏྟི. ༡).
ཡསྨཱ པནེཏེ མཱུལཔདེཧི མཱུལཔདནྟརནིདྡྷཱརཎེན ཨཉྙམཉྙཾ ཏེ ནིགྒཙྪནྟི, ཏསྨཱ ཨེཀསྨིཾ ནིདྡིཊྛེ ཨིཏརོཔི ཨཏྠཏོ ནིདྡིཊྛོཡེཝ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨིམསྶ ཨཏྠསྶ དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨུདྡེསཱནུཀྐམེན ནིདྡེསོ ན ཀཏོ’’ཏི.
ཨིདཱནི ཏམེཝ སངྑེཔེན ཝུཏྟམཏྠཾ ཝིཏྠཱརེན དསྶེཏུཾ ‘‘པཋམནཡཏོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏཎྷཱདིཊྛིཙརིཏཝསེན དྭིདྷཱ པུགྒལེ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཏེསཾ ཝསེན ནནྡིཡཱཝཊྚནཡཾ ནཱིཧརིཏྭཱ པུན ཏེ ཨེཝ ཏཎྷཱདིཊྛིཙརིཏེ ཙཏུཔྤཊིཔདཱཝིབྷཱགེན ཝིབྷཛིཏྭཱ སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏསྶ ནཡསྶ སམྦྷཝོ དསྶིཏོ, ཏེ ཨེཝ ཙཏུཔྤཊིཔདཱབྷེདབྷིནྣེ པུགྒལེ པུན ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཨཱདིཝིབྷཱགེན ཏིདྷཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཏིཔུཀྑལསྶ ནཡསྶ སམྦྷཝོ དསྶིཏོ. ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘པཋམནཡཏོ…པེ… ནིདྡིཊྛོ’’ཏི.
ཡསྨཱ སུབྷསུཁསཉྙཱཧི ལོབྷོ, ནིཙྩསཉྙཱཡ དོསོ ‘‘ཨིམིནཱ མེ ཨནཏྠོ ཀཏོ’’ཏི ཨཱགྷཱཏུཔྤཏྟིཏོ ¶ , ཨཏྟསཉྙཱཡ མོཧོ གཧིཏོ ཧོཏི. ཏཐཱ ཨསུབྷསཉྙཱདཱིཧི ཨལོབྷཱདཡོ, ཏསྨཱ དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཝསེན ཏཏིཡནཡཏོ དུཏིཡནཡསྶ སམྦྷཝོ. ཡསྨཱ པན ལོབྷེ སཏི སམྦྷཝཏོ ལོབྷགྒཧཎེནེཝ དོསོ གཡ྄ཧཏི. ལོབྷོ ཙ ཏཎྷཱ, མོཧོ ཨཝིཛྫཱ, ཏཔྤཊིཔཀྑཏོ ཨལོབྷཱདོསེཧི སམཐོ གཡ྄ཧཏི, ཨམོཧེན ཝིཔསྶནཱ, ཏསྨཱ དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཝསེནེཝ དུཏིཡནཡཏོ པཋམནཡསྶ སམྦྷཝོཏི ཨིམཾ ཝིསེསཾ དཱིཔེཏུཾ ཨུདྡེསཱནུཀྐམེན ནིདྡེསོ ན ཀཏོཏི དསྶེནྟོ ‘‘དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཝསེན པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
ཏེནེཝཱཏི ཏཏིཡནཡཏོ དུཏིཡནཡསྶ ཝིཡ དུཏིཡནཡཏོ པཋམནཡསྶཔི སམྦྷཝཏོ. ཨེཝཾ པཱལི༹ཡཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཝསེན ཨཱགཏཾ ནིསྶཱཡ ཨཊྛཀཐཱཡཾ དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཝསེནེཝ ནཡནིགྒམོ ནིདྡྷཱརིཏོཏི ཨཡམེཝ ཝིསེསོ. ཡདི ཨེཝནྟི པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཔྤཀཱརཏོ ཨཉྙེནཔི པཀཱརེན ནཡཱ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ, ཨེཝཾ སནྟེ ཡཐཱ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཝསེན པཋམནཡཏོ ཏཏིཡནཡསྶ, ཏཏིཡནཡཏོ དུཏིཡནཡསྶ ¶ སམྦྷཝོ དསྶིཏོ, ཨེཝཾ དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཝསེནེཝ པཋམནཡཏོ ཏཏིཡནཡདུཏིཡནཡཱནཾ, དྷམྨཱདྷིཊྛཱནཝསེནེཝ དུཏིཡནཡཏོ ཏཏིཡནཡསྶ སམྦྷཝོ དཱིཔེཏབྦོཏི ཨིམམཏྠམཱཧ ‘‘དྭེ ཧུཏྭཱ…པེ… སིཡཱ’’ཏི.
ཏཏྠ ནཡོཏི པཙྪཱ ཝུཏྟདུཏིཡནཡོ. ཨཏྠཏོཏི ཨཏྠཱཔཏྟིཏོ, ཨཏྠཏོ ལབྦྷམཱནཏྟཱ ཨེཝ སརཱུཔེན ན ཀཐིཏོཏི ཨཏྠོ. ཨིདཱནི ཏཾ ཨཏྠཱཔཏྟིཾ ཨེཀནྟིཀཾ ཀཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡསྨཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨནུཔྤཝེསོ ཨིཙྪིཏོ ཏཾཏཾནཡམཱུལཔདཱནཾ ནཡནྟརམཱུལཔདེསུ སམཝརུཛ྄ཛྷནཏོ. ཏཐཱ ཧི ‘‘ཡཏྠ སབྦོ ཨཀུསལཔཀྑོ སངྒཧཾ སམོསརཎཾ གཙྪཏི, ཡཏྠ སབྦོ ཀུསལཔཀྑོ སངྒཧཾ སམོསརཎཾ གཙྪཏཱི’’ཏི (ནེཏྟི. ༣) ཙ ཝུཏྟཾ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོཏི ‘‘ནཡཱནཾ ཨཉྙམཉྙཨནུཔྤཝེསོ ནིགྒམོ’’ཏི ཨཡཾ དུཝིདྷོ ཨཏྠོ. པིཊཀཱནཾ ཨཏྠཀཐནཾ པེཊཀཾ, སོ ཨེཝ ཨུཔདེསོཏི པེཊཀོཔདེསོ, ཨུཔདེསབྷཱུཏཱ པརིཡཏྟིསཾཝཎྞནཱཏི ཨཏྠོ.
ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡཱཏི ནཡཱནཾ ཨཉྙམཉྙཨནུཔྤཝེསནིགྒམམཏྟམེཝ ཨཝིབྷཱཝེཏྭཱ ནཡཝིཙཱརསྶ པཋམཱཝཡཝཏོ པབྷུཏི ཝིབྷཱཝནཱ དཱིཔནཱ པཀཱསནཱ.
དོསདིཊྛཱིཏི ཨཔྤསྶཱདཏཱདིདོསགཱཧིཀདིཊྛཱི, དོསདསྶིནོཏི ཨཏྠོ. ཏེ ཧི ཨསམཱུཧཏཱནུསཡཱ, ཀཱམེསུ ཙ ཨཱདཱིནཝདསྶིནོ. ཨིདཉྷི ནེསཾ ཨངྒདྭཡཾ ཨཏྟཀིལམཐཱནུཡོགསྶ ཀཱརཎཾ ཝུཏྟཾ. ནཏྠི ཨཏྠོཏི ཡོ རཱགཱབྷིབྷཱུཏེཧི ཨནྡྷབཱལེཧི པརིཀཔྤིཏོ དིཊྛདྷམྨིཀོ ཀཱམེཧི ཨཏྠོ, སོ མདྷུབིནྡུགིདྡྷསྶ མདྷུལིཏྟསཏྠདྷཱརཱཝལེཧནསདིསོ ཨཔྤསྶཱདོ བཧུདུཀྑོ བཧུཔཱཡཱསོ བཧུཨཱདཱིནཝོ ¶ སཝིགྷཱཏོ སཔརིལཱ༹ཧོ སམྤརཱཡིཀོ ཏཐེཝཱཏི སབྦདཱཔི ཝིཉྙཱུཛཱཏིཀསྶ ཀཱམེཧི པཡོཛནཾ ན ཝིཛྫཏི. ཨནཛ྄ཛྷོསིཏཱཏི ཨནབྷིབྷཱུཏཱ ཝིཧརནྟི. ཏེན ཝུཙྩཏི སུཁཱ པཊིཔདཱཏི ཏེན མནྡཀིལེསབྷཱཝེན ཏེསཾ པུགྒལཱནཾ ཨཀིཙྪེན སིཛ྄ཛྷམཱནཱ ཝིཔསྶནཱ པཊིཔདཱ ‘‘སུཁཱ པཊིཔདཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨཛ྄ཛྷོསིཏཱཏི ཨབྷིནིཝིཊྛཱ. ཨིམེ སབྦེ སཏྟཱཏི ཨིམེ ཏཎྷཱདིཊྛིཙརིཏབྷཱཝེན དྭིདྷཱ ཝུཏྟཱ ཨཔརིམཱཎཔྤབྷེདཱ སབྦེཔི པཊིཔཛྫནྟཱ སཏྟཱ.
སུཁེན ¶ པཊིནིསྶཛྫནྟཱིཏི ཀིལེསེ ཨཀིཙྪེན པཛཧནྟི. ‘‘ཨིམཱ ཙཏསྶོ པཊིཔདཱ’’ཏིཨཱདི པཊིཔདཱནཾ ཨེཏྟཱཝཏཱཡཾ, ཝིསཡབྷཱཝཀིཙྩེསུ ཙ བྱབྷིཙཱརཱབྷཱཝདསྶནཾ. ཨཡཾ པཊིཔདཱཏི ནིགམནཾ, ཨཡཾ པཊིཔདཱ ཡཱཡ ཝསེན སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏསྶ ནཡསྶ བྷཱུམིདསྶནཏྠཾ ཙཏྟཱརོ པུགྒལཱ ནིདྡྷཱརིཏཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཙཏུཀྐམགྒེན ཀིལེསེ ནིདྡིསཏཱིཏི ཨནནྟརཾ ཝཀྑམཱནེན ཨཱཧཱརཱདིཙཏུཀྐམགྒེན དསཝཏྠུཀེ ཀིལེསསམཱུཧེ ནིདྡིསཏི. ཙཏུཀྐམགྒེན ཨརིཡདྷམྨེསུ ནིདྡིསིཏབྦཱཏི ཏཔྤཊིཔཀྑེན པཊིཔདཱདིཙཏུཀྐམགྒེན ཨརིཡདྷམྨེསུ བོདྷིཔཀྑིཡེསུ ཝིསཡབྷཱུཏེསུ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཀཐེཏབྦཱ.
ཨིདཉྩ པམཱཎཾ ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརཱཏི ཨིམེསཾ ཝིཔལླཱསཱནཾ པཝཏྟིཡཱ པམཱཎཾ, ཡདིདཾ ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརཱ. ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཱཝདེཝ ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརཱ པརིཉྙཾ ན གཙྪནྟི, ཏཱཝདེཝ ཙཏྟཱརོ ཝིཔལླཱསེ ཝིབྷཛནྟི. ཡཱཝདེཝ ཙཏྟཱརོ ཝིཔལླཱསཱ ཨཔྤཧཱིནཱ, ཏཱཝདེཝ ཙཏྟཱརི ཨུཔཱདཱནཱནི པརིབྲཱུཧནྟཱིཏི. ཨེཝཾ སབྦཏྠ ཡཐཱརཧཾ ཝཏྟབྦཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཝཾ ཨིམཱནི སབྦཱནི དས པདཱནཱི’’ཏི. ‘‘ཡོཛེཏབྦཱནཱི’’ཏི ཙ ཝཙནསེསོ.
‘‘ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡ གནྠཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱཡནམེཝ གནྠནནྟི དསྶེཏི. ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི. པཔཉྩེནྟོཏི དིཊྛཱབྷིནིཝེསཾ ཝིཏྠཱརེནྟོ.
ཝིཔྤཊིསཱརུཔྤཏྟིཧེཏུབྷཱཝོ ཀིལེསཱནཾ ཨཱསཝནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཱསཝནྟཱི’’ཏི. ཀིཾ ཝིཔྤཊིསཱརཱཏི ཏེན ཀིལེསཱནཾ ཝཱིཏིཀྐམཝཏྠུཾ ཝདཏི. ཡསྨཱ ཨཔྤཧཱིནཱནུསཡསྶེཝ ཝིཔྤཊིསཱརཱ, ན ཨིཏརསྶ, ཏསྨཱ ‘‘ཡེ ཝིཔྤཊིསཱརཱ, ཏེ ཨནུསཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. པདདྭཡེནཔི ཕལཱུཔཙཱརེན ཀཱརཎཾ ཝུཏྟཾ.
པཋམེན ¶ པདེནཱཏི ཡཐཱཝུཏྟེསུ དསསུ སུཏྟཔདེསུ པཋམེན པདེན. པཋམཱཡ དིསཱཡཱཏི ཏདཏྠསངྑཱཏཱཡ སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏསྶ སཾཀིལེསཔཀྑེ པཋམཱཡ དིསཱཡ.
ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ, ཝུཏྟནཡེནཱཏི ཨཏྠོ. ཀུསལཱཀུསལཱནནྟི ཡཐཱཝུཏྟཨནཝཛྫསཱཝཛྫདྷམྨཱནཾ. པཀྑཔཊིཔཀྑཝསེནཱཏི ཝོདཱནཔཀྑཏཔྤཊིཔཀྑཝསེན. ཡོཛནཱཏི པཋམདིསཱདིབྷཱཝེན ཡུཏྟེ ཀཏྭཱ མནསཱནུཔེཀྑནཱ. ‘‘མནསཱ ཝོལོཀཡཏེ’’ཏི (ནེཏྟི. ༤) ཧི ཝུཏྟཾ.
ཏསྶཱཏི ¶ དིསཱལོཀནསྶ. སོཏཱཔཏྟིཕལཱདཱིནཾ པརིཡོསཱནཏཱ ཨིནྡྲིཡཝསེན ཝེདིཏབྦཱ. ཡེསཉྷི སདྡྷཱདཱིནཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཝསེན སཏིཔཊྛཱནཱདཱིནི སིཛ྄ཛྷནྟི, ཏེསཾ ཝསེན སོཏཱཔཏྟིཕལཱདཱིནཾ པརིཡོསཱནཏཱ. ཏཏྠ སོཏཱཔཏྟིཕལེ སདྡྷིནྡྲིཡཾ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི. སོཏཱཔནྣོ ཧི སདྡྷཱཡ པརིཔཱུརིཀཱརཱི. སཀདཱགཱམིཕལེ ཝཱིརིཡིནྡྲིཡཾ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི. སཀདཱགཱམཱི ཧི ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡོ ཨུཔརིམགྒཱདྷིགམཱཡ. ཨནཱགཱམིཕལེ སམཱདྷིནྡྲིཡཾ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི. ཨནཱགཱམཱི སམཱདྷིསྨིཾ པརིཔཱུརིཀཱརཱི. ཨགྒཕལེ ཨརཧཏྟེ སཏིནྡྲིཡཉྩ པཉྙིནྡྲིཡཉྩ པཱརིཔཱུརིཾ གཙྪཏི. ཨརཧཱ ཧི སཏིཝེཔུལླཔྤཏྟོ, པཉྙཱཝེཔུལླཔྤཏྟོ ཙཱཏི.
ཨཔརེ པནཱཧུ – སདྡྷཱབལེན སུབྷསཉྙཱཡ པཧཱནཾ. སདྡཧནྟོ ཧི པཊིཀྐཱུལམནསིཀཱརེ ཀམྨཾ ཀརོཏི. ཝཱིརིཡབལེན སུཁསཉྙཱཡ པཧཱནཾ. ཝཱིརིཡཝཱ ཧི སུཁསྶཱདཾ ཨབྷིབྷཝིཏྭཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརམནུཡུཉྫཏི. སམཱདྷིབལེན ནིཙྩསཉྙཱཡ པཧཱནཾ. སམཱཧིཏོ ཧི སངྑཱརཱནཾ ཨུདཡབྦཡཾ པརིགྒཎྷནྟོ ཨནིཙྩསཉྙཾ པཊིལབྷཏི. པཉྙཱབལེན ཨཏྟསཉྙཱཡ པཧཱནཾ. པཉྙཝཱ ཧི སངྑཱརཱནཾ ཨཝསཝཏྟིཏཾ སལླཀྑེནྟོ ཨཏྟསུཉྙཏཾ པཊིཝིཛ྄ཛྷཏི. སཏི པན སབྦཏྠཱཔི ཨིཙྪིཏབྦཱ. ཏེནཱཧ ‘‘སཏིཾ ཙ ཁྭཱཧཾ, བྷིཀྑཝེ, སབྦཏྠིཀཾ ཝདཱམཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༢༣༤; མི. པ. ༢.༡.༡༣). ཨེཝཾ ཙཏུཝིཔལླཱསཔྤཧཱཡཱིནཾ ཙཏུནྣཾ ཨིནྡྲིཡཱནཾ པཱརིཔཱུརིཊྛཱནཾ ཙཏྟཱརི སཱམཉྙཕལཱནི ཙཏུཝིཔལླཱསམུཁཱནཾ ཙཏུནྣཾ དིསཱནཾ པརིཡོསཱནཱནི ཝུཏྟཱནཱིཏི.
‘‘ལོབྷོ ཨཀུསལམཱུལ’’ནྟིཨཱདི ལོབྷཱདཱིནཾ ཧེཏུཕལབྷཱཝེན སམྤཡུཏྟཏཱཡ དསྶནཾ.
ཏཏྠ མནཱཔིཀེནཱཏི ཡེབྷུཡྻཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨམནཱཔིཀེནཱཔི ཧི ཨཱརམྨཎེན ཝིཔརིཡེསཝསེན ལོབྷོ ཨུཔྤཛྫཏི. མནཱཔིཀེནཱཏི ཝཱ མནཱཔིཀཱཀཱརེན. ཕསྶཝེདནཱུཔཝིཙཱརརཱགཝིཏཀྐཔརིལཱ༹ཧཱ ¶ སཧཛཱཏཱཔི ལབྦྷནྟི, ཨསཧཛཱཏཱཔི. ‘‘ཨུཔྤཱདོ’’ཏི ཨེཏེན ཨུཔྤཛྫམཱནསངྑཱརགྒཧཎནྟི ‘‘ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨུཔྤཱདལཀྑཎསྶེཝ པན གཧཎེ ‘‘ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི ན ཝཏྟབྦཾ སིཡཱ. ན ཧི ཨུཔྤཱདོ ཨུཔྤཛྫཏི, རཱགཛཔརིལཱ༹ཧཧེཏུཀཏཱ ཙ ཏེསཾ རཱགསྶ ཏཎྷཱསབྷཱཝཏྟཱ. ཏཎྷཱ ཧི དུཀྑསྶ སམུདཡོ, ཡཾ ཀིཉྩི སམུདཡདྷམྨཾ, སབྦཾ ཏཾ དུཀྑནྟི. ཏཐཱ ཙ ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཎྷཱསཧཛཱཏཝེདནཱཡ ¶ པན ལོབྷོ སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡེཧི ཙ པཙྩཡོ’’ཏི. ཨེཝཾ ཨིཊྛཱརམྨཎེ ཨུཔྤནྣལོབྷསཧགཏསུཁཝེདནཱཡ ཨུདཡོ ཨིདྷ ‘‘ཨུཔྤཱདོ སངྑཏལཀྑཎ’’ནྟི ཝུཏྟོ, ཏསྶཱ ཝིཔརིཎཱམོ ‘‘ཝིཔརིཎཱམདུཀྑཏཱ’’ཏི. ཝིཔརིཎཱམཱཝཏྠཱ ཙ ཨུདཡཱཝཏྠཾ ཝིནཱ ན ཧོཏཱིཏི སཱ ཏཾ ནིསྶཱཡ ཨུཔྤཛྫནྟཱི ཝིཡ ཝུཏྟཱ ‘‘ཨུཔྤཱདཾ…པེ… དུཀྑཏཱ’’ཏི.
དོསོ ཨཀུསལམཱུལནྟིཨཱདཱིསུཔི ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ཨཡཾ པན ཝིསེསོ – ཋིཏསྶ ཨཉྙཐཏྟཾ ནཱམ ཛརཱ, ཏཾ ནིསྶཱཡ དོམནསྶསྶ ཨུཔྤཛྫནཏོ ཝུཏྟཾ ‘‘ཋིཏསྶ…པེ… དུཀྑདུཀྑཏཱ’’ཏི. དོསཛཔརིལཱ༹ཧཧེཏུཀཏཱ ཛརཱཡ དོསབཧུལསྶ པུགྒལསྶ ནཙིརེན ཛཱིརཎཏོ ཝེདིཏབྦཱ.
ཝཡོཏི སངྑཱརཱནཾ ནིརོདྷོ. ཨནིཙྩཏཱཝསེན ཙ སངྑཏདྷམྨཱནཾ སངྑཱརདུཀྑཏཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཡ…པེ… སངྑཱརདུཀྑཏཱ’’ཏི. ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཡདནིཙྩཾ ཏཾ དུཀྑ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༣.༡༥, ༤༥, ༧༦; པཊི. མ. ༢.༡༠). མོཧཛཔརིལཱ༹ཧཧེཏུཀཏཱ ཝཡལཀྑཎསྶ ཡེབྷུཡྻེན སམྨོཧནིམིཏྟཏྟཱ, མརཎསྶ ཨཝིཛྫཱཔཙྩཡཏྟཱ ཙ སཾསཱརཔྤཝཏྟིཡཱ ཝེདིཏབྦཱ.
ཨལོབྷཱདཱིནཾ པཉྙཱདིཔཱརིཔཱུརིཧེཏུཀཏཱ ཡཐཱརཧཾ ཨུཔནིསྶཡཀོཊིསཧཛཱཏཀོཊིཡཱ ཙ པཙྩཡབྷཱཝེན ཝེདིཏབྦཱ. སབྦེ ཧི ཀུསལཱ དྷམྨཱ སབྦེསཾ ཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཡཐཱསམྦྷཝཾ པཙྩཡཝིསེསཱ ཧོནྟི ཨེཝཱཏི. ཨབྱཱཔཱདཝིཏཀྐསནྣིསྶཡོ ཨུཔཝིཙཱརོ ཨབྱཱཔཱདཱུཔཝིཙཱརོ. ཨཝིཧིཾསཱུཔཙཱརེཔི ཨེསེཝ ནཡོ.
ཨཡཾ ཏིཔུཀྑལོ ནཱམ དུཏིཡོ ནཡོ སདྡྷིཾ དིསཱལོཀནནཡེན ནིདྡིཊྛོཏི ཝཙནསེསོ. ‘‘ཨིམེ ཙཏྟཱརོ’’ཏིཨཱདི པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེནེཝ ནནྡིཡཱཝཊྚསྶ ནཡསྶ བྷཱུམིདསྶནཏྠཾ ཨཱརདྡྷཾ. ཨིམེ ཡཐཱཝུཏྟཔཊིཔདཱཙཏུཀྐསྶ ཝསེན ཙཏུབྦིདྷཱ. ཝིསེསེནཱཏི དིཊྛིཏཎྷཱསནྣིསྶཡཏཱཝིསེསེན. དིཊྛིཙརིཏོ ཧི ཏིཀྑཔཉྙོ, མནྡཔཉྙོ ཙ སུཁཱཡ པཊིཔདཱཡ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཱཡ ¶ ཙ དནྡྷཱབྷིཉྙཱཡ ཙ ནིཡྻཱཏཱིཏི དྭིདྷཱ ཝུཏྟོཏི. ཏཐཱ ཏཎྷཱཙརིཏོ དུཀྑཱཡ པཊིཔདཱཡ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཱཡ ཙ དནྡྷཱབྷིཉྙཱཡ ཙ ནིཡྻཱཏཱིཏི དྭིདྷཱ ཝུཏྟོཏི དསྶིཏོ ཙཱཡམཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘དྭེ ཧོནྟི དིཊྛིཙརིཏོ ཙ ཏཎྷཱཙརིཏོ ཙཱ’’ཏི.
ཙཏྟཱརོ ¶ ཧུཏྭཱཏི སཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏསྶ ནཡསྶ བྷཱུམིདསྶནེ ཙཏྟཱརོ ཧུཏྭཱ ཋིཏཱ, ཙཏུཔྤཊིཔདཱཝསེན ཙཏྟཱརོ ཀཏྭཱ ཝུཏྟཱཏི ཨཏྠོ. ཏཡོ ཧོནྟཱིཏི ཏིཔུཀྑལསྶ ནཡསྶ བྷཱུམིདསྶནེ ཨུགྒྷཊིཏཉྙུཨཱདིཝསེན ཏཡོ བྷཝནྟི. ཏཡོ ཧུཏྭཱཏི ཏཐཱ ཏཡོ ཧུཏྭཱ ཋིཏཱ ཏཡོ ཀཏྭཱ ཀཐིཏཱ. དྭེ ཧོནྟཱིཏི ཨིདཱནི ནནྡིཡཱཝཊྚསྶ ནཡསྶ བྷཱུམིདསྶནེ དྭེ བྷཝནྟི. ཨཛ྄ཛྷོསཱནནྟི དིཊྛིཨཛ྄ཛྷོསཱནཾ. ཨབྷིནིཝེསོཏི ཏཎྷཱབྷིནིཝེསོ. ཨཧཾཀཱརོཏི ཨཧཾམཱནོ ‘‘ཨཧ’’ནྟི ཝཱ ཀརཎཾ ཨཧཾཀཱརོ. དིཊྛིམཱནམཉྙནཱནཾ ཝསེན ‘‘ཨཧམསྨཱི’’ཏི སམནུཔསྶནཱ མམཾཀཱརོ, མམཱཡནཾ ཏཎྷཱགྒཱཧོ.
དསཔདཱནི ‘‘པཋམཱ དིསཱ’’ཏི ཀཱཏབྦཱནཱིཏི ནནྡིཡཱཝཊྚསྶ ནཡསྶ ‘‘པཋམཱ དིསཱ’’ཏི ཀརཎཱིཡཱནི, ‘‘པཋམཱ དིསཱ’’ཏི ཝཝཏྠཔེཏབྦཱནཱིཏི ཨཏྠོ. སཾཁིཏྟེན…པེ… པཀྑསྶཱཏི ཨནེཀཔྤབྷེདསྶཔི ཀཎྷཔཀྑསྶ སཾཀིལེསཔཀྑསྶ ཨཏྠཾ སཾཁིཏྟེན སངྑེཔེན པཊིཔཀྑེ ཝཏྟམཱནེ ཝོདཱནདྷམྨེ ཨུདྡིསྶ ཉཱཔེནྟི པཀཱསེནྟི, པཋམཱ ཀཱཏབྦཱཏི ཡོཛནཱ. དས པདཱནི དུཏིཡཀཱནཱིཏི ཏཎྷཱདིཀཱ དས ཀོཊྛཱསཱ ‘‘དུཏིཡཱ དིསཱ’’ཏི ཀཱཏབྦཱ. ‘‘སཾཁིཏྟེན…པེ… ཀཎྷཔཀྑསྶཱ’’ཏི ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ.
ཡོནིསོཏི ཨུཔཱཡསོ. ཡོནིསོ མནསིཀཱརོ ཨནིཙྩཱདིཝསེན པཋམམནསིཀཱརོ. པཉྙཱཏི སུཏཙིནྟཱམཡཱི པཉྙཱ, ཛྷཱནཱབྷིཉྙཱ ཙ. ནིབྦིདཱཏི ནིབྦེདྷཉཱཎཾ. སོམནསྶདྷམྨཱུཔསཉྷིཏཾ པམོདཱདིསཧགཏཾ ཙེཏསིཀསུཁཾ.
ཀུསལཔཀྑེ ཙཱཏི ཙ-སདྡོ སམུཙྩཡཏྠོ, ཏེན ཨུབྷཡཔཀྑཏོ སམུཙྩཡཝསེན ཙཏསྶོ དིསཱ, ན པཙྩེཀནྟི དསྶེཏི.
ཏེསནྟི ཏཎྷཱདཱིནཾ, ཏཎྷཱཡ, ཏཎྷཱཔཀྑིཀཱནཉྩཱཏི ཨཏྠོ. སཏིཔི ཨནཝསེསཏོ རཱགེ པཧཱིཡམཱནེ ཨནཝསེསཏོ ཨཝིཛྫཱཔི པཧཱིཡཏེཝ, རཱགསྶ པན ཙེཏོཝིམུཏྟི ཨུཛུཔཊིཔཀྑོཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘རཱགཝིརཱགཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཨཝིཛྫཱཝིརཱགཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ‘‘ཨཱསཝཱནཾ ཁཡཱ ཨནཱསཝཾ ཙེཏོཝིམུཏྟིཾ པཉྙཱཝིམུཏྟི’’ནྟིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༡.༤༣༨) ཨཱགཏཔཱལི༹ཡཱ ཨཏྠཝཎྞནཱཝསེན ཝུཏྟཱ, ཨིདྷ པན ‘‘རཱགཝིརཱགཱ ཙེཏོཝིམུཏྟི སེཀྑཕལཾ, ཨཝིཛྫཱཝིརཱགཱ ¶ པཉྙཱཝིམུཏྟི ཨསེཀྑཕལ’’ནྟིཨཱདིནཱ (ནེཏྟི. ༥༡) ཝེཝཙནསམཱརོཔནེ ¶ ཨཱགཏཏྟཱ པུརིམཱ ཨནཱགཱམིཕལཾ. ཏཉྷི ཀཱམརཱགསྶ ཨུཛུཝིཔཙྩནཱིཀཏོ སམཱདྷིཔཱརིཔཱུརིཡཱཝ ཝིསེསཏོ ‘‘རཱགཝིརཱགཱ ཙེཏོཝིམུཏྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, པཙྪིམཱ ཨརཧཏྟཕལཾ ཏཎྷཱཡ, ཨཝིཛྫཱཡ ཙ ཨནཝསེསཔྤཧཱནཏོ, པཉྙཱཔཱརིཔཱུརིཡཱ ཙ ‘‘ཨཝིཛྫཱཝིརཱགཱ པཉྙཱཝིམུཏྟཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི.
ཏཏྠཱཏི ནནྡིཡཱཝཊྚནཡེ. ཏེསཱུཏི ‘‘ཙཏྟཱརི པདཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟེསུ ཏཎྷཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ མཱུལཔདེསུ. ཨིདྷ སམོསརཎནྟི སངྒཧོ ཝུཏྟོ, སོ ཙ སབྷཱཝཏོ, སབྷཱགཏོ ཙ ཧོཏཱིཏི ཏཎྷཱདཱིནི ཙཏྟཱརི དསྶེཏྭཱ ‘‘ཏེསུ ཨཊྛཱརས མཱུལཔདཱནི སམོསརནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. སམཐཾ བྷཛནྟི སབྷཱཝཏོ, སབྷཱགཏོ ཙཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཝིཔསྶནཾ བྷཛནྟཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. ནཡཱདྷིཊྛཱནཱནཾ ནཡཱདྷིཊྛཱནེ ཨནུཔྤཝེསོ ནཡཱནཾ ནཡེསུ ཨནུཔྤཝེསོ ཨེཝ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཏིཔུཀྑལོ…པེ… ཨནུཔྤཝིསནྟཱི’’ཏི.
ཨལོབྷཱམོཧཔཀྑཾ ཨབྷཛཱཔེཏྭཱ ཨདོསཔཀྑཾ བྷཛཱཔེཏབྦསྶ ནནྡིཡཱཝཊྚསཱིཧཝིཀྐཱིལི༹ཏམཱུལཔདསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨདོསོ ཨེཀསུཏྟཀོཊིཡཱ ཨེཀཀོཝ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨདོསོ ཨདོསོ ཨེཝཱ’’ཏི. དོསོ དོསོ ཨེཝཱཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. སམོསརནྟི སབྷཱགཏོ ཙ སབྷཱཝཏོ ཙ སངྒཧཾ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ.
བྷཱུམི གོཙརོཏི ཙ མཱུལཔདཱནི ཨེཝ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ཨེཀེཀཾ ནཡཾ ཨནུཔྤཝིསཏི ཏཾཏཾམཱུལཔདཱནུཔྤཝེསཏོ. ཀུསལེ ཝཱ ཝིཉྙཱཏེ ཨཀུསལོ པཊིཔཀྑོ, ཨཀུསལེ ཝཱ ཀུསལོ པཊིཔཀྑོ ཨནྭེསིཏབྦོ སཾཝཎྞིཡམཱནསུཏྟཔདཱནུརཱུཔཏོ ཨུཔཔརིཀྑིཏབྦོ. ཨནྭེསནཱ ཨུཔཔརིཀྑཱ ‘‘དིསཱལོཀན’’ནྟི ཝུཙྩཏི. སོ ནཡོ ནིདྡིསིཏབྦོཏི ཏཐཱ ཨནྭེསིཏྭཱ ཏེཧི དྷམྨེཧི དིསཱ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ སོ སོ ནཡོ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦོ. ཡཐཱ མཱུལཔདེསུ མཱུལཔདཱནཾ ཨནུཔྤཝེསོ སཾཝཎྞིཏོ, ཨིམིནཱཝ ནཡེན མཱུལཔདཏོ མཱུལཔདཱནཾ ནིདྡྷཱརཎཱཏི ཝེདིཏབྦཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཡཐཱ ཨེཀམྷི…པེ… ནིདྡིསིཏབྦཱནཱི’’ཏི ཨཱཧ. ‘‘ཨེཀེཀསྨིཉྷཱི’’ཏིཨཱདི ཀཱརཎཝཙནཾ.
ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཨེཀེཀསྨིཾ ནཡེ. ཨེཀསྨིཾ དྷམྨེ ཝིཉྙཱཏེཏི ཏཎྷཱདིཀེ ཨེཀསྨིཾ མཱུལཔདདྷམྨེ སརཱུཔཏོ, ནིདྡྷཱརཎཝསེན ཝཱ ཝིཉྙཱཏེ. སབྦེ ¶ དྷམྨཱ ཝིཉྙཱཏཱ ཧོནྟཱིཏི ཏདཉྙམཱུལཔདབྷཱུཏཱ སབྦེ ལོབྷཱདཡོ ཝིཉྙཱཏཱ ནཡསྶ བྷཱུམིཙརཎཱཡོགྱཏཱཡ པཀཱསཱ པཱཀཊཱ ཧོནྟི ¶ . ‘‘ཨིམེས’’ནྟིཨཱདི ནཡཏྟཡདིསཱབྷཱུཏདྷམྨཱནཾ མཏྠཀཔཱཔནེན ཏིཎྞཾ ནཡཱནཾ ཀཱུཊགྒཧཎཾ, ཏཾ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡམེཝ.
པུན ‘‘ཨིམེསཱུ’’ཏིཨཱདི ཀམྨནཡདྭཡསྶ ཝིབྷཱགཝིབྷཱཝནཾ, ཏཾ ཝིཉྙེཡྻམེཝ.
ནཡསམུཊྛཱནཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
སཱསནཔཊྛཱནཝཱརཝཎྞནཱ
༨༩. སངྒཧཝཱརཱདཱིསཱུཏི སངྒཧཝཱརཨུདྡེསནིདྡེསཝཱརེསུ. སརཱུཔཏོ ན དསྶིཏཾ, ཨཏྠཏོ པན དསྶིཏམེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཏམེཝ ཧི ཨཏྠཏོ དསྶནཏྠཾ ཨུདཱཧརཎབྷཱཝེན ནིཀྑིཔཏི, ཡཐཱ མཱུལཔདེཧི པཊྛཱནཾ ནིདྡྷཱརེཏབྦནྟི. ‘‘ཨཉྙམཉྙསངྒཧོ’’ཏི ཨིདཾ མཱུལཔདཔཊྛཱནཱནཾ ཨཉྙམཉྙཏོ ནིདྡྷཱརེཏབྦཏཱཡ ཀཱརཎཝཙནཾ ‘‘སཏི ཨནུཔྤཝེསེ ཏཏོ ཝིནིགྒཱམོ སིཡཱ’’ཏི. པཊྛཱནནྟི ཨེཏྠ པ-ཨིཏི ཨུཔསགྒཔདཾ, ཏཾ པན ‘‘ཝིབྷཏྟེསུ དྷམྨེསུ ཡཾ སེཊྛཾ, ཏདུཔཱགམུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ པཀཱརཏྠཛོཏཀནྟི དསྶེནྟོ ‘‘པཀཱརེཧི ཋཱན’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡ པཀཱརཏྠཛོཏཀནྟི དསྶེནྟོ ‘‘པཀཱརེཧི ཋཱན’’ནྟི ཨཱཧ. ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ ནེཏྟིཔྤཀརཎེ. ཏསྶཱཏི དེསནཱསངྑཱཏསྶ པརིཡཏྟིསཱསནསྶ. ཏཐཱབྷཱཝདཱིཔནནྟི ཝེནེཡྻཛ྄ཛྷཱསཡཱནུརཱུཔེན པཝཏྟིཏཏྟཱ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཏཱདིཔྤཀཱརེཧི ཋིཏབྷཱཝེན དཱིཔེཏབྦཏྟཱ ‘‘དཱིཔིསྶཏཱིཏི དཱིཔན’’ནྟི ཀཏྭཱ. པཏིཊྛཧནྟི ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཡོ སམུདཱཡརཱུཔེན གཧིཏཱ. ཨེཏེཧི སཾཀིལེསདྷམྨཱདཱིཧི, སཾཀིལེསདྷམྨཱདཱིནཾ ཨདྷིསཱིལསིཀྑཱདཱིནཾ པཝཏྟནུཔཱཡཏཱ ཨནུཔུབྦིཀཐཱཡ སཱམུཀྐཾསིཀཱཡ དྷམྨདེསནཱཡ དཱིཔེཏབྦཱ. ཏེསནྟི སཾཀིལེསདྷམྨཱདཱིནཾ. པུན ཏེསནྟི སུཏྟཱནི སནྡྷཱཡཱཧ.
གོཊྛཱཏི ཝཛཱ. པཊྛིཏགཱཝོཏི གཏགཱཝོ. ཨཱགཏཊྛཱནསྨིནྟི སཱིཧནཱདསུཏྟཾ (མ. ནི. ༡.༡༥༦) ཝདཏི. པཝཏྟགམནཏྟཱ ཨེཏྠཱཏི ཝཙནསེསོ. ཨཐ ཝཱ གཙྪཏི ཨེཏྠཱཏི གམནཾ, དེསནཱཉཱཎསྶ ནིསྶངྒཝསེན པཝཏྟགམནདེསབྷཱཝཏོ པཊྛཱནཾ ནཱམཱཏི ཨཏྠོ. ཝོམིསྶཱཏི ‘‘སཾཀིལེསབྷཱགིཡཉྩ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དུཀཏིཀཙཏུཀྐབྷཱཝེན མིསྶིཏཱ.
སཾཀིལེསབྷཱཝེ ¶ ཉཱཔེཏབྦེ པཝཏྟཾ, ཏཾ ཝིསཡཾ ཀཏྭཱ དེསིཏནྟི ཨཏྠོ, ཨཏྠམཏྟཝཙནཉྩེཏཾ ¶ , སཾཀིལེསབྷཱགེ བྷཝནྟི སདྡནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. ‘‘སཾཀིལེསབྷཱགིཀ’’ནྟིཔི པཱཋོ, ཏསྶ སཾཀིལེསབྷཱགོ ཨེཏསྶ ཨཏྠི, སཾཀིལེསབྷཱགེ ཝཱ ནིཡུཏྟཾ, སཾཀིལེསབྷཱགསྶ ཝཱ པབོདྷནསཱིལཾ སཾཀིལེསབྷཱགིཀཾ, ཏདེཝ སཾཀིལེསབྷཱགིཡནྟི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ. པདཱལནཾ སམུཙྪིནྡནཾ, པདཱལནསནྣིསྶཡཏཱ ཙེཏྠ པདཱལནགྒཧཎེན གཧིཏཱཏི དཊྛབྦཾ. ཨསེཀྑེཏི ཨསེཀྑདྷམྨེ. ཏེསཾ ཝོམིསྶཀནཡཝསེནཱཏི ཏེསཾ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ པཊིཀྑེཔཱཔཊིཀྑེཔཝོམིསྶཀནཡཝསེན.
‘‘ཏཱནི པན ཚ དུཀཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པདཱནཾ གཧཎཔརིཙྪེདཏོ ཝཝཏྠཱཔནཏཾ ཝཏྭཱ པརཏོ ‘‘སཱདྷཱརཎཱནི ཀཏཱནཱི’’ཏི པདསྶ ཨཏྠསཾཝཎྞནཱཡ སཡམེཝ སརཱུཔཏོ དསྶེསྶཏི. ‘‘ཨནུདྡྷརཎེ ཀཱརཎཾ ནཏྠཱི’ཏི ཝཏྭཱ ཨུདྡྷརཎེ པན ཀཱརཎཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཏཐཱ ཧི ཝཀྑཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹མཱཧརི. ཝོདཱནཾ ནཱམ སཾཀིལེསཏོ ཧོཏི སཾཀིལིཊྛསྶེཝ ཝོདཱནསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ. ཡསྨཱ ཝོདཱནཾ ཏདངྒཱདིཝསེན སཾཀིལེསཏོ ཝིསུཛ྄ཛྷནཾ, ཏསྨཱ ‘‘ཏཾ པན ཨཏྠཏོ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཱདི ཨེཝ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཏདངྒཝིཀྑམྦྷནེཧི ཝོདཱནཾ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཱདིཝསེན ཧོཏི, སམུཙྪེདཔཊིཔྤསྶདྡྷཱིཧི ཝོདཱནཾ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཝསེན, ཨསེཀྑབྷཱགིཡཝསེན ཝོདཱནཾ པཊིཔྤསྶདྡྷིཡཱ ཨེཝ ཝེདིཏབྦཾ. ཡཱཡཾ དེསནཱ རཱགཱདིབྷཱགིནཱི སིཡཱ, སཱ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ. ཡཱཡཾ དེསནཱ ཙཱགཱདིབྷཱགིནཱི སིཡཱ, སཱ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཱ. ཡཱ པན ཨཱཔཏྟིཝིཙྪེདནཱི སཱཝསེསཾ, ཨནཝསེསཉྩ, སཱ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ, ཨསེཀྑབྷཱགིཡཱ ཙ.
‘‘ཏཎྷཱསཾཀིལེསབྷཱགིཡཾ སུཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ པཋམམེཝ སཾཀིལེསབྷཱགསྶ དསྶིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘སཾཀིལེསོ ཏིཝིདྷོ…པེ… ཝིསཡདསྶནཏྠཾ ཨཱརདྡྷ’’ནྟི. བྷཝརཱགོ བྷཝཔཏྠནཱ. ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ན ཝིགཙྪཏི. ཏཏྲ ཏཏྲ བྷཝེཏི ཡདི ཝཱ ཀཱམབྷཝེ, ཡདི ཝཱ རཱུཔབྷཝེ, ཡདི ཝཱ ཨརཱུཔབྷཝེ. པདནྟརསཾཡོཛནཝསེནཱཏི དུཀནཡེནེཝ པདནྟརེན ཡོཛནཝསེན. མིསྶིཏཱནི ཀཏཱནཱིཏི སཾསཊྛཱནི ཀཏཱནི.
ཨེཀཀཙཏུཀྐཝསེན དསྶིཏབྦཱནི པདཱནི ཨེཝ གཧེཏྭཱ ཨཱཝུཏྟིནཡདསྶནཝསེན མིསྶེཏྭཱ ཨཝསིཊྛདུཀཝསེན, ཏིཀཙཏུཀྐཝསེན ཙ ཨིཏརེ ཨཊྛ པཊྛཱནབྷཱགཱ དསྶིཏཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཱནིཡེཝ ཡཐཱཝུཏྟཱནི ཨཊྛ སུཏྟཱནཱི’’ཏིཨཱདི ¶ . ཙཏྟཱརོ ཨེཀཀཱཡེཝ པཱལི༹ཡཾ ཨཱདིཏོ དསྶིཏཱ. ཚདུཀཱ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཱ ཙཏྟཱརོ, ཨཊྛཀཐཱཡཾ དྭེཏི. ཙཏྟཱརོ ཏིཀཱ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཱ དྭེ, ཨཊྛཀཐཱཡཾ དྭེཏི. དྭེ ཙཏུཀྐཱ པན ཨཊྛཀཐཱཡམེཝ ཨཱགཏཱ. ‘‘པཱལི༹ཡཾ ཨནཱགཏཱ’’ཏི ཨིདཾ སརཱུཔཏོ ¶ ཨནཱགམནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ནཡཏོ པན ཨཱགཏབྷཱཝོ དསྶིཏོ ཨེཝ. ཡེ པནེཏྠ པཱལི༹ཡཾ ཨནཱགཏཱ, ཏེསཾ ཨུདཱཧརཎཱནི པརཏོ དསྶཡིསྶཱམ.
སོལ༹སཧཱིཏི སོལ༹སཝིདྷེཧི. ན ཧི ཏཱནི སུཏྟཱནི སོལ༹སེཝ, ཨཐ ཁོ སོལ༹སཔྤཀཱརཱནཱིཏི མཱུལགཎནཾ ཋཔེཏྭཱ ཀཱརཎསུཏྟལདྡྷེན སངྑཱརགབྦྷེན ཏདནུརཱུཔོ ཡོ གཎནཝིཏྠཱརོ, ཏསྶ པཏྠརཎཝིདྷི པཊྛཱནནཡོ. ཨིམིནཱ…པེ… ནཏྠཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟཔཊྛཱནཝིནིམུཏྟོ པརིཡཏྟིསཱསནཔྤདེསོ ན ཝིཛྫཏི ཡཐཱརཧཾ ཏཾཏཾཔཊྛཱནབྷཱཝེན པཝཏྟཏྟཱཏི དསྶེཏི. ཡདི སུཏྟགེཡྻཱདི ནཝཝིདྷཾ པརིཡཏྟིསཱསནཾ ཡཐཱཝུཏྟཔཊྛཱནཝསེནེཝ པཝཏྟཾ, ཏཏྠ ཀཐམིདྷ ཨནིདསྶིཏཱནཾ གཱཐཱདཱིནཾ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིབྷཱཝོ གཧེཏབྦོཏི པཉྷཾ སནྡྷཱཡ ‘‘གཱཐཱཡ གཱཐཱ ཨནུམིནིཏབྦཱ’’ཏིཨཱདིཔཱལི༹ པཝཏྟཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཐཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
ཏཏྠ ཨཡཾ གཱཐཱ ཝིཡཱཏི ‘‘ཀཱམནྡྷཱ ཛཱལསཉྪནྣཱ, མནོཔུབྦངྒམཱ དྷམྨཱ, ཨུདྡྷཾ ཨདྷོ སབྦདྷི ཝིཔྤམུཏྟོ, ཡསྶ སེལཱུཔམཾ ཙིཏྟ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨིདྷ ཨུདཱཧཊགཱཐཱ ཝིཡ. གཱཐཱཏི ཨཉྙཱཔི ཏེཔིཊཀེ བུདྡྷཝཙནེ ཨཱགཏཱ ཨིདྷ ཨནུདཱཧཊཱ. སཾཝཎྞནཱཀཱལེ སམྨུཁཱིབྷཱཝེན ‘‘ཨཡཾ གཱཐཱ ཝིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ ཡཱ ཀཱཙི གཱཐཱ ‘‘སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘སཾཀིལེསཝཱསནཱནིབྦེདྷཨསེཀྑབྷཱགིཡཱ’’ཏི ཝཱ ཨནུམིནིཏབྦཱ ནཡགྒཱཧེན ཉཱཔེཏབྦཱཏི དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ ‘‘སཾཀིལེས…པེ… ཛཱནིཏབྦཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཝཱ-སདྡོ ཧི ཨིདྷ ཨཝུཏྟཝིཀཔྤནཏྠོ. སེསཔདེསཱུཏི ཝེཡྻཱཀརཎསུཏྟཔདེསུ.
༩༠. ཨརིཡཱནཾ དྷམྨནྟི ཙཱརིཏྟཝཱརིཏྟབྷེདཾ སཱིལཱཙཱརཾ. ཨེཀནྟཀརཎཱིཡསྶ ཨཀརཎམྤི ཝཱིཏིཀྐམོ ཨེཝ.
ཨཝིཛྫཱདིཀེ སཾཀིལེསདྷམྨེ ཏདངྒཱདིཝསེན དྷུནཱཏཱིཏི དྷོནཱ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ. པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པརིབྷུཉྫནཔཉྙཱཏི པན པཀརཎེན ཨཝཙྪིནྣཏྟཱ ཝུཏྟཾ. ཏཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཙརནྟོཏི པཙྩཡཱནཾ ཨཔཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པཙྩཡཔརིབྷོགེ ཨཱདཱིནཝཾ ཨཔསྶནྟོ ཨིཎཔརིབྷོགཝསེན པརིབྷུཉྫནྟོ ན པརིམུཙྩཏི ནིརཡཱདིདུཀྑཏོ, ཝཊྚདུཀྑཏོ ཙ.
ཀུཀྐུཛནཀཾ ¶ ནཱམ ཀདལིཡཱ པུཔྥནཱལི༹. པརཱབྷཝཱཡཱཏི ཝིནཱསཱཡ. ཏཐཱཏི ཡཐཱ ཕལཔཱཀནྟཱ ཀདལཱི, ཨེཝཾ ཝེལུ༹ནལཱ༹པི ཨོསདྷིཛཱཏིཀཏྟཱཏི ཨུཔསཾཧཱརཏྠོ ཏཐཱ-སདྡོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཕལཾ ཝེལུ༹ཾ ཕལཾ ནལ༹’’ནྟི.
སུཁེཏྟེཔཱིཏི ¶ པི-སདྡེན ཀོ པན ཝཱདོ ཨཱུསརཱདིདོསདུཊྛེསུ ཁེཏྟེསཱུཏི དསྶེཏི. ‘‘ཚཀཎ…པེ… ཨཏྠོ’’ཏི ཨེཏེན ཡཐཱཝུཏྟཨབྷིསངྑརཎཱབྷཱཝེན བཱིཛདོསདུཊྛནྟི དསྶེཏི.
༩༡. སཛྫིཏནྟི སཉྫིཏཾ. ཨཔརིཀྑཏེཏི པཊིཔཀྑེཧི དྷམྨེཧི ཨཝིཀྑམྦྷིཏེ ཨརོགེ.
ཡཱཡ སམནྣཱགཏོ པུགྒལོ ‘‘ཀིཾ སུཏཾ མཡཱ, ཀིཾ ཝཱ སུཎཱམཱི’’ཏི ཀུསལཾ གཝེསཱི ཙརཏི, སཱ དྷམྨོཛཔཉྙཱ ཀིསྶཝཱ ནཱམ. དུབྦྷཱསིཏཱཏི དུཊྛུ བྷཱསིཏཱ, ཨིསྶཱམཙྪརིཡདོསཱདཱིཧི དུཊྛཱ ཝཱ བྷཱསིཏཱ.
༩༢. ཝིཙིནཱཏཱིཏི ཝིསེསཏོ ཙིནཱཏི པསཝཏི.
ཝིགཏབྷཱུཏཱཏི ཝིགཏསཙྩ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨལཱིཀཝཱདཱི’’ཏི.
ཨཝཛཱཏཔུཏྟཱཏི ལཱམཀཔུཏྟ. བྷགཝཏོ སཱསནེ པབྦཛིཏྭཱ ནིཧཱིནཝུཏྟིཏཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི. ནེརཡིཀོཏི ནིརཡེ ནིབྦཏྟནཀོ. པཱཔཀམྨིནོ པཔཏནྟི ཨེཏྠཱཏི པཔཏཾ, ནརཀཾ.
ཏཎྷཱདཱིནཾ སབྷཱཝབྷེདཏོཏི ཏཎྷཱདིཊྛིདུཙྩརིཏཱནཾ ཏཎྷཱཡནཝིཔརཱིཏདསྶནདུཊྛཙརིཏཏཱསངྑཱཏསབྷཱཝཝིབྷཱགཏོ. ཨཝཏྠཱབྷེདཏོཏི ཏཎྷཱཡ ཚནྡཔེམལོབྷརཱགནནྡཱིཔིཔཱསཱམུཙྪཱདཡོ, དིཊྛིཡཱ གཱཧཔརཱམཱསམིཙྪཱབྷིནིཝེསཝིསུཀཝིཔྥནྡིཏཝིཔརཱིཏདསྶནཱདཡོ, དུཙྩརིཏསྶ ཏིརཙྪཱནཔེཏྟིཝིསཡཨསུརཡོནིགཱམིཏཱདཡོ ཨཝཏྠཱཝིསེསཱ. ཙ-སདྡེན ཏེསཾ ཀཱམཏཎྷཱདིརཱུཔཏཎྷཱདིཨཏྟཱནུདིཊྛཱདིསསྶཏགཱཧཱདིཀཱཡདུཙྩརིཏཱདི- པཱཎཱཏིཔཱཏཱདིཔྤཀཱརབྷེདོ སངྒཡ྄ཧཏི.
༩༣. ཝིཔུལནྟི ཨུལཱ༹རཾ, ཏེལཱདཱིཧི ཙེཝ དྷནདྷཉྙཱདཱིཧི ཙ པཧཱུཏསནྣིཙཡནྟི ཨཏྠོ. སམྦཱདྷཱཏི ཛནསཾམདྡསངྒྷཊཱ.
དཎྜེན ན ཧིཾསཏཱིཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ ཡཾ དཎྜནིདྷཱནཾ, ཏཾ ཝཊྚཝིཝཊྚནིསྶིཏཾ. ཏདུབྷཡསྶཱཔི ཕལཾ དསྶེནྟོ ‘‘སོ པུགྒལོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ.
༩༤. ཀིཉྩཏི ¶ ཏཾསམངྒིནཾ ཝིམདྡཏཱིཏི ཀིཉྩནཾ, རཱགཱདི, པལིབུནྡྷཏི ཀུསལཔྤཝཏྟིཾ ནིཝཱརེཏཱིཏི ¶ པལིབོདྷོ, རཱགཱདིཡེཝ, ཀིཉྩནམེཝ པལིབོདྷོ ཀིཉྩནཔལིབོདྷོ. ཨཐ ཝཱ ཀིཉྩནཉྩ པལིབོདྷོ ཙ ཀིཉྩནཔལིབོདྷོ, ཨཱམིསཀིཉྩིཀྑཉྩ རཱགཱདིསཾཀིལེསོ ཙཱཏི ཨཏྠོ.
ཝིསེསིཏནྟི ཝིལོམཾ, ཝིསམཾ ཀིརིཡནྟི ཨཏྠོ. རཱཛབྷཎྜནྟི ཨོརོདྷེ སནྡྷཱཡ ཝདནྟི.
ཡཱཙཡོགོཏི ཡཱཙནཡོགོ, ཡཱཙཀཱནཾ མནོརཐཔརིཔཱུརཎཏོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཱཙིཏབྦཡུཏྟོ’’ཏི. དཱནཡུཏྟོཏི སཏཏཾ དཱནཀིརིཡཱསམངྒཱི. དཱནསཾཝིབྷཱགརཏོཏི ཨེཏྠ དཱནཾ ནཱམ ཨཏྠིཀཱནཾ ཡཐཱདྷིཔྤཱཡཔཊིཡཏྟཔརིཙྩཱགོ, སཾཝིབྷཱགོ ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦཏོ ཨཔྤམཏྟཀཏོཔི སཾཝིབྷཛནཾ. ཨིམེཧི ཁོ…པེ… ཧོཏཱིཏི ཨེཏྠ ཧོཏིསདྡེན ‘‘སམནྣཱགཏོ’’ཏི པདཾ སམྦནྡྷིཏབྦཾ, ན ‘‘སོཏཱཔནྣོ’’ཏི དསྶེཏུཾ ‘‘སོཏཱཔནྣོ…པེ… ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ. ཏེཧི དྷམྨེཧི སམནྣཱགམོ ཧི ཨིདྷ ཝིདྷཱིཡཏི, ན སོཏཱཔནྣབྷཱཝོ, ཏེན སོཏཱཔནྣལཀྑཎམེཏེ དྷམྨཱ, ན སོཏཱཔནྣབྷཱཝལཀྑཎནྟི དསྶེཏི. ཏཐཱ ཧི ‘‘སོཏཱཔནྣེན…པེ… ལབྦྷམཱནཏཾ དསྶེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ.
༩༥. ལཔཏི ཀཐེཏི ཨེཏེནཱཏི ལཔནཾ, ཨོཊྛཾ.
༩༧. མུདིཏོཏི དིབྦསམྤཏྟིཡཱ པམུདིཏོ.
༩༩. ཀིཉྩཱཔི ཨུདཏཱརཱིཏི ཏརཎཀིརིཡཱ ཨཏཱིཏབྷཱཝེན ཝུཏྟཱ, ཏརཎམེཝ པན གཧེཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཨོགྷཏརཎསྶ ཨརིཡམགྒཀིཙྩཏྟཱ’’ཏི. ཨེཝཾ ཝིཔྤམུཏྟོ, ཝིམུཏྟོཏི ཙ ཨེཏྠ མུཙྩནཀིརིཡཱཡཔི ཝཏྟབྦཾ.
༡༠༠. པཱཏུ-སདྡཔུབྦཀོ བྷཝནྟི-སདྡོ སིཡཱ ཨུཔྤཱདཔརིཡཱཡོ སིཡཱ ཨཱཝིབྷཱཝཔརིཡཱཡོཏི ‘‘པཱཏུབྷཝནྟཱི’’ཏི པདསྶ ‘‘ཨུཔྤཛྫནྟི, པཀཱསེནྟི ཙཱ’’ཏི ཨཏྠོ ཝུཏྟོ. པཱཏུབྷཱུཏདྷམྨསྶཱཏི ཨུཔྤནྣབོདྷིཔཀྑིཡདྷམྨསྶ, ཝིབྷཱུཏཙཏུསཙྩདྷམྨསྶ ཝཱ. ནོ ཀལློཏི ན ཡུཏྟོ. སཧེཏུདྷམྨནྟི ཨེཏྠ པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨཱཝ གཧིཏཱ, ན པཙྩཡདྷམྨཱཏི? ནཡིདམེཝཾ དཊྛབྦཾ པཙྩཡདྷམྨཱནམྤི པཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝཱནཏིཝཏྟནཏོ. ཨཐ ཝཱ སཧེཏུདྷམྨནྟི པཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨོ པདྷཱནབྷཱཝེན ཝུཏྟོ, པཙྩཡདྷམྨོ པན གུཎབྷཱཝེནཱཏི ཨེཝམེཏྠ ཨུབྷཡེསཾ ཝུཏྟབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ.
ཨཱརཉྙཀནྟི ¶ ¶ ཨཱརཉྙཀངྒསམནྣཱགཏཾ. ཨཉྙཱཏོཏི པརིཙཡཝསེན ན ཉཱཏོ, ཨསཾསཊྛོཏི ཨཏྠོ. ཏེནཱཧ ‘‘ནིཙྩནཝོ’’ཏི.
བྱཱཔཱདཝིཧིཾསཱཝིཏཀྐཝིརཧེ ཝེརིཔརིསངྐཱཡ ཨབྷཱཝེ ཨཀིཏྟིཔརིམུཏྟཱིཏི ཨེཝམཱདཱིཧིཔི ཀཱརཎེཧི ཀོདྷཔྤཧཱནེན སུཁཾ སུཔཏི. ཀོདྷཔརིལཱ༹ཧཱབྷཱཝོ པན པཱཀཊཏརོཏི ཨཱཧ ‘‘ཀོདྷ…པེ… སཡཏཱི’’ཏི. ཝིསམཱུལསྶཱཏི ཨེཏྠ ཝིསསརིཀྑཏཱཡ ‘‘ཝིས’’ནྟི དུཀྑཾ ཨདྷིཔྤེཏནྟི ཨཱཧ ‘‘དུཀྑཝིཔཱཀསྶཱ’’ཏི. སུཁནྟི ཙེཏསིཀསུཁཾ. ཨཀྐུཊྛསྶ པཙྩཀྐོསིཏྭཱ ཙ པཙྩཀྐོསནཧེཏུ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཡོཛནཱ.
ཝིསཡབྷེདེན, པཝཏྟིཨཱཀཱརབྷེདེན ཙ ཨནེཀབྷེདཏྟཱ ཀཱམསཉྙཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཱཡ ཀཱཡཙཱི’’ཏི.
དཱནམུཁེནཱཏི དཱནེན མུཁབྷཱུཏེན, དཱནཾ པམུཁཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཨརིཡམགྒསམྤཱཔནཝསེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨནུཀམྤཱནུདྡཡཱནཾ ཨེཀནྟཱནཝཛྫཏམེཝ ཝིབྷཱཝེཏི. ‘‘ཨནུཀམྤཱ’’ཏི པདསྶཏྠཝིཝརཎཾ ‘‘ཀརུཎཱཡནཱ’’ཏི, ཨིཏརསྶ ‘‘མེཏྟཱཡནཱ’’ཏི.
༡༠༢. པཀཏིཨཱདཱིཏི ཨཱདིསདྡེན ཨཎུཨིསྶརཔཛཱཔཏིཔུརིསཀཱལཱདྷིཊྛཱཡཀཱརིཨཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི.
ཀཱམེསཱུཏི ཀཱམགུཎེསུ རཱུཔཱདིཝིསཡེསུ.
བཧལཀིལེསཏཱཡཱཏི བཧུལཀིལེསབྷཱཝེན. པུབྦཧེཏུམནྡཏཱཡཱཏི ཝིཝཊྚཱུཔནིསྶཡསྶ ཀུསལསྶ ཨཀཏཏྟཱ.
ཙིཏྟཝཱུཔསམབྷཱཝནཱཡཱཏི ཙིཏྟཝཱུཔསམཀརབྷཱཝནཱཡ སམཐཝིཔསྶནཱཡ.
པརིསྶཡཱ ¶ སཱིལཱདིཔརིཔཱུརཎསྶ པརིབནྡྷབྷཱུཏཱ ཀིལེསཱ ཨེཝ. ཨནརིཡཱ པཉྙཱསཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཋཱཏུམེཝ ན སཀྐོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཉཱཎསིརེན ཨདྷོསིརཱ ཧུཏྭཱ’’ཏི.
༡༠༣. བྷགཝཏོ, བྷིཀྑུསངྒྷསྶ ཙ ཝསནཡོགྱབྷཱཝོ, ཏེཧི ནིཝུཏྠབྷཱཝོ ཙ ཏསྶ སཱཏིསཡོ ཝཎྞོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཋམགཱཐཱཡ ཛེཏཝནསྶ ཝཎྞཾ ཀཐེཏྭཱ’’ཏི. ཝུཏྟཉྷེཏཾ –
‘‘གཱམེ ¶ ཝཱ ཡདི ཝཱརཉྙེ, ནིནྣེ ཝཱ ཡདི ཝཱ ཐལེ;
ཡཏྠ ཨརཧནྟོ ཝིཧརནྟི, ཏཾ བྷཱུམིརཱམཎེཡྻཀ’’ནྟི. (དྷ. པ. ༩༨; ཐེརགཱ. ༩༩༡);
ཨིདྷ དྷམྨསདྡོ སམཱདྷིཔརིཡཱཡོ ‘‘ཨེཝཾདྷམྨཱ ཏེ བྷགཝནྟོ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི. ནི. ༢.༡༣; མ. ནི. ༣.༡༩༨; སཾ. ནི. ༥.༣༧༨) ཝིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘དྷམྨོཏི སམཱདྷཱི’’ཏི སམཱདྷིཔཀྑིཀཱ དྷམྨཱ སཏིཝཱཡཱམཱ.
ནཱནུགཙྪེཡྻཱཏི ནཱནུཏསེཡྻ. ཨནུཏསནམེཝ ཧི ཏཎྷཱདིཊྛཱིཧི ཨནུགམནཾ. པཊིཝིཔསྶེཡྻཱཏི ཝིཔསྶནཱསམྨསནམཱཧ. ཡམཀཏོ, ཧི ཁཎིཀཏོ, པཊིཔཱཊིཏོ ཙ སམྨསནཾ ཝིཔསྶནཱཡཔི སམྨསནཏོ པཊིཝིཔསྶནཱ ནཱམ. སཱ ཧི ཝིཔསྶནཱཡ དིཊྛིཨུགྒྷཱཊནམཱནསམུགྒྷཱཊནནིཀནྟིཔརིཡཱདཱནཧེཏུཏཱཡ ཝིསེསཏོ པཊིཔཀྑེན ཨསཾཧཱིརཨསཾཀུཔྤནཧེཏུབྷཱུཏཱ པརིབྲཱུཧནཱ ཧོཏི. ‘‘པུནཔྤུནཾ…པེ… ཨཔྤེནྟོ’’ཏི ཨེཏེན ནིབྦཱནཱརམྨཎདྷམྨཱནུབྲཱུཧནཾ ཡཐཱ ‘‘བྲཱུཧེཏཱ སུཉྙཱགཱརཱན’’ནྟི (མ. ནི. ༡.༦༤) དསྶེཏི.
ཡཾ ཀིཉྩི ཨཔདིསིཏྭཱ པཊིཉྙཱདཱནཾ སངྒརོ. སོ པན ཨཏྟནོ ཀིཙྩཝིསེསཾ ཨཔདིསིཏྭཱ མིཏྟསནྠཝཝསེན ཝཱ ཀཱལཱགམནཾ ཨཔདིསིཏྭཱ ཀིཉྩིཀྑཱནུཔྤདཱནེན ཝཱ པཊིབཱཧཀརཎཾ ཨཔདིསིཏྭཱ བལགྒབོདྷཝསེན ཝཱ སིཡཱཏི ཏསྶ མིཏྟཀརཎཱདིཔརིཡཱཡཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སངྒརོཏི…པེ… ནཱམ’’ནྟི. ཨེཝཾ པཊིཔནྣཏྟཱཏི ཨེཝཾ ཨནིཙྩསཉྙཱམུཁེན ཏིཡདྡྷཀེསུ སངྑཱརེསུ ཨཔྤམཱདཔྤཊིཔཏྟིཡཱ པཊིཔནྣཏྟཱ.
དིབྦཙཀྑུ སུཝིསུདྡྷནྟི སཱཝསེསཱ དེསནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཾ སཙྪིཀརོཏཱི’’ཏི. རཱུཔཱཡཏནཉྷེཏྠ ཨདྷིཔྤེཏཾ.
༡༠༤. ཨནྟནྟི ¶ སངྑཱརཱནཾ པཱརིམནྟབྷཱུཏཾ. ཝེདཱནནྟི མགྒཉཱཎཝེདཱནམེཝ. ཨརཧཏྟཱདྷིགམེན ཨནྟཾ པརིཡོསཱནཾ གཏཏྟཱ. ཀམྨཝིཔཱཀཝཊྚཱནཾ, ཀིལེསཝཊྚསྶཱཔི ཙ ཨུསྶདེན ཨུཔཙཡེན ཨུསྶདཱ, རཱགཱདཡོ.
སུཀྐོབྷཱསཏཱཡ སུཀྐཱ, ཨབྷིཝིསིཊྛགྒཧཱ. སབྦཱནི ཝཱ ཏཱརཀརཱུཔཱནི སུཀྐཱ. ཝིནྡཏཱིཏི ཨུཔལབྷཏི, པཊིཝིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཝིཔསྶནཱབྷིནིཝེསོ ཧོཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ‘‘སཀེསུ དྷམྨེསཱུ’’ཏི པཱརགུབྷཱཝསྶ ཝིསེསིཏཏྟཱ ཝུཏྟཾ, ཏཉྩ ཁོ ཨབྷིནིཝེསེནེཝ དེསིཏཾ. ‘‘སབྦཾ ¶ , བྷིཀྑཝེ, ཨབྷིཉྙེཡྻ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༤.༤༦; པཊི. མ. ༡.༣) ཝུཏྟཾ. པཱརགུཏཱ ཙ ཏེསཾ ཁནྡྷཱནཾ པརིཉྙཱབྷིསམཡཝསེན ཧོཏི. ཏཏོ ཙ ནེསཾ ཧེཏུབྷཱུཏསམུདཡེ, ཏདཔྤཝཏྟིལཀྑཎེ ནིརོདྷེ, ནིརོདྷགཱམིནིཡཱ པཊིཔདཱཡ ཙ པཧཱནསཙྪིཀིརིཡཱབྷཱཝནཱབྷིསམཡཔཱརིཔཱུརིཝསེན ཨིཏརསཙྩེསུཔི པཱརགུབྷཱཝོ ཝུཏྟོ ཨེཝ ཧོཏི. སབྦསོ ཧི སཀཨཏྟབྷཱཝབོདྷེནཔི ཙཏུསཙྩཱབྷིསམཡོ ཧོཏིཡེཝ. ཝུཏྟཉྷེཏཾ ‘‘ཨིམསྨིཾཡེཝ བྱཱམམཏྟེ ཀལེ༹ཝརེ སསཉྙིམྷི སམནཀེ ལོཀཉྩ པཉྙཔེམི, ལོཀསམུདཡཉྩཱ’’ཏིཨཱདི (སཾ. ནི. ༡.༡༠༧; ཨ. ནི. ༤.༤༥). ཨཐ ཝཱ སཀེསུ དྷམྨེསཱུཏི ཨཏྟནོ དྷམྨེསུ. ཨཏྟདྷམྨཱ ནཱམ ཨཏྠཀཱམསྶ ཀུལཔུཏྟསྶ སཱིལཱདིདྷམྨཱ. སཱིལསམཱདྷིཔཉྙཱདཡོ ཧི ཝོདཱནདྷམྨཱ ཨེཀནྟཧིཏསུཁསམྤཱདནཏོ པུརིསསྶ སཀདྷམྨཱ ནཱམ, ན ཨནཏྠཱཝཧཱ སཾཀིལེསདྷམྨཱ ཝིཡ པརདྷམྨཱ. ཏེསཾ སཱིལཱདཱིནཾ པཱརིཔཱུརིཡཱ པཱརཾ པརིཡནྟཾ གཏོཏི པཱརགཱུ. ‘‘ཨཀྐུལ པཀྐུལ’’ཨིཏི ཨེཝཾ ཝིཧིཾསནཀཔཡོགཾ. ཨཛཀལཱཔེན (ཨུདཱ. ༧) ཧི ཏདཱ བྷགཝནྟཾ བྷཱིསཱཔེཏུཀཱམེན ཀཏཾ ཡཀྑགཛྫིཏཾ ‘‘ཨཀྐུལ པཀྐུལ’’ ཨིཏི ཨིམིནཱ ཨཱཀཱརེན སཏྟཱནཾ སོཏཔཐཾ ཨགམཱསི, ཏསྨཱ ཏཾ ‘‘ཨཀྐུལཾ པཀྐུལཀརཎ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
ནཱབྷིནནྡཏཱིཏི ‘‘ཨཡཾ མཾ དཊྛུཾ ཨཱགཏཱ’’ཏི ན ཏུསྶཏི. ཡསྨཱ པན ‘‘བྷགཝཏོ བྷཱསིཏཾ ཨབྷིནནྡཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ. ནི. ༡.༨༨) ཝིཡ སམྤཊིཙྪནཏྠོཔི ཨབྷིནནྡསདྡོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཙིཏྟེན ན སམྤཊིཙྪཏཱི’’ཏི. ན སོཙཏཱིཏི ‘‘མཡཱ ཨསམྨོདིཏཱ གཙྪཏཱི’’ཏི ན ཙིཏྟསནྟཱཔཾ ཨཱཔཛྫཏི. ‘‘སངྒཱ སངྒཱམཛིཾ མུཏྟ’’ནྟི ཨིདཾ ཨབྷིནནྡསོཙནཱནཾ ཨབྷཱཝསྶ ཀཱརཎཝཙནཾ.
ཏེནཱཏི ཨུདཀེ ནྷཱནེན. ཏེནེཝཱཧ ‘‘ན ཨུདཀེན སུཙཱི ཧོཏཱི’’ཏི. ཏསྶཏྠོ – ཨུདཀུམྨུཛྫནཱདིནཱ ནེཝ སཏྟཱནཾ སུཙི པཱཔཏོ སུདྡྷི ནཱམ ཧོཏཱིཏི. ཨུདཀུམྨུཛྫནཱདཱིནི ཧི ཨིདྷ ¶ ཨུཏྟརཔདལོཔེན ‘‘ཨུདཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཨུདཀེནཱཏི ཝཱ ཨུམྨུཛྫནཱདིཀིརིཡཱསཱདྷནབྷཱུཏེན ཨུདཀེན སཏྟཱནཾ སུཙི པཱཔསུདྡྷི ན ཧོཏཱིཏི. ཨཐ ཝཱ སུཙིཏེན ཡཐཱཝུཏྟེན ཨུདཀེན པཱཔམལཏོ སུདྡྷོ ནཱམ སཏྟོ ན ཧོཏཱིཏི. ཡདི སིཡཱ, སབྦེསམེཝ མཙྪབནྡྷཱནཾ པཱཔསུདྡྷི སིཡཱ. ཏེནཱཧ ‘‘བཧྭེཏྠ ནྷཱཡཏཱི ཛནོ’’ཏི. མཱཏུགྷཱཏཱདིཔཱཔཀམྨཀཱརཱིནཾ, ཨཉྙེསཉྩ གོམཧིཾསཱདཱིནཾ ཨུདཀཾ ཨོརོཧནྟཱནཾ ཨནྟམསོ མཙྪཀཙྪཔེ ཨུཔཱདཱཡ སབྦེསམྤི པཱཔསུདྡྷི སིཡཱ ¶ , ན པནེཝཾ ཧོཏི. ཀསྨཱ? ནྷཱནཱིཡཔཱཔཧེཏཱུནཾ ཨཔྤཊིཔཀྑབྷཱཝཏོ. ཡཉྷི ཡཾ ཝིནཱསེཏི, སོ ཏསྶ པཊིཔཀྑོ. ཡཐཱ ཨཱལོཀོ ཨནྡྷཀཱརསྶ, ཝིཛྫཱ ཨཝིཛྫཱཡ, ན ཨེཝཾ ནྷཱནཾ པཱཔསྶ, ཏསྨཱ ནིཊྛམེཏྠ གནྟབྦཾ ‘‘ན ཨུདཀེན སུཙཱི ཧོཏཱི’’ཏི. ཡེན པན སུཙི ཧོཏི, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡམྷི སཙྩཉྩཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ སཙྩནྟི ཝཙཱིསཙྩཉྩ ཝིརཏིསཙྩཉྩ. ཨཐ ཝཱ སཙྩནྟི ཉཱཎསཙྩཉྩེཝ པརམཏྠསཙྩཉྩ. དྷམྨོཏི སེསོ ཨརིཡདྷམྨོ. སཙྩསྶ པནེཏྠ ཝིསུཾ གཧཎཾ ཏསྶ བཧུཀཱརཏཱདསྶནཏྠཾ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
ཛཱཏིབལནིསེདྷཀནྟི ཛཱཏིམཏྟབྲཱཧྨཎཱནཾ བྷོཝཱདིཀཱནཾ པཊིསེདྷཀཾ. ཛཱཏིཝཱདསྶ ཝཱ ནིསེདྷཀཾ, ‘‘ན ཛཙྩཱ བྲཱཧྨཎོ ཧོཏཱི’’ཏི (སུ. ནི. ༦༥༥) ཧི ཝུཏྟཾ. ཐེརོ ཧི ཏཐཱཝཱདེན ཏེ ཨནིགྒཎྷནྟོཔི ནིགྒཎྷནྟོ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ.
༡༠༥. ཝིམུཏྟིཡནྟི ཨནུཔཱདིསེསནིབྦཱནདྷཱཏུཡཾ.
སཝཱསནནྟི ཨེཏྠ ཁཱིཎཱསཝསྶཱཔི ཨཁཱིཎཱསཝསདིསཀཱཡཝཙཱིཔཡོགཧེཏུབྷཱུཏཱ སནྟཱནེ ཀིལེསབྷཱཝནཱ ཝཱསནཱ ནཱམ ཨཱཡསྨཏོ པིལིནྡཝཙྪསྶ (ཨ. ནི. ཨཊྛ. ༡.༡.༢༡༥; དྷ. པ. ཨཊྛ. ༢.པིལིནྡཝཙྪཏྠེརཝཏྠུ) ཝསལཝོཧཱརོ ཝིཡ, སཧ ཝཱསནཱཡཱཏི སཝཱསནཾ, བྷཱཝནཔུཾསཀཉྩེཏཾ ‘‘ཝིསམཾ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ པརིཝཏྟནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༧༠) ཝིཡ. ཡཐཱཝུཏྟཝཱསནམྤི ཨསེསེཏྭཱཏི ཨཏྠོ. ཀུམྨགྒཔརིཧརཎཝསེན མགྒསམྤཊིཔཏྟཱིཏི མགྒེ ཀུསལོ ཨམགྒེཔི ཀུསལོ ཨེཝ ཧོཏི. བྷགཝཱ པན སབྦཉྙུཏཱཡ སབྦཏྠེཝ ཀུསལོཏི ཨཱཧ ‘‘མགྒེ ཙ ཨམགྒེ ཙ ཀོཝིདོ’’ཏི.
༡༠༦. ཏམེན ཡུཏྟོཏི ཡཐཱཝུཏྟཏམོ ཏསྶ ཨཏྠཱིཏི ཏམོ, པུགྒལོ. ཨཔྤཀཱསབྷཱཝེན ཋིཏཱ ཁནྡྷཱཝ ཏམོ. ཨཱལོཀབྷཱུཏོཏི ཛཱཏིགུཎཱལོཀོ, པཱཀཊགུཎོཏི ཨཏྠོ.
ཀིལེསམཡཾ ¶ བནྡྷནཾ ‘‘དལ༹ྷ’’ནྟི ཝདནྟི. ཡཏོ སཙྩཱནི པཊིཝིཛ྄ཛྷནྟཱ བུདྡྷཱཝ ནཾ ཚིནྡནྟི, ན ཨཉྙེ.
དུཙྪེདནཏྠེན ¶ སཏིཔི དལ༹ྷབྷཱཝེ སིཐིལཝུཏྟིཏཾ ཏསྶ དཱིཔེཏུཾ ‘‘བནྡྷནབྷཱཝམྤཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ. ཏེན ‘‘ཨཧོ སུཁུམཏརཾ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, མཱརབནྡྷན’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
༡༠༧. ཡདིཔི ཙེཏནཱ ཀུསལཱཀུསལསཱདྷཱརཎཱ, ཨཔུཉྙཱབྷིསངྑཱརོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོཏི ཏསྶ ཝསེན ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཀུསལཙེཏནཱཝསེན ཙེཏེཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཙེཏནཾ ཨབྷིསནྡཧནཾ, ཙིཏྟསྶ བྱཱཔཱརཱཔཏྟིབྷཱཝེན པཝཏྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཡསྨཱ པན ཙེཏནཱ ཡདཱ ཝིཉྙཏྟིཾ སམུཊྛཱཔེཏི, ཏདཱ དིགུཎུསྶཱཧཱདིགུཎཝཱཡཱམཱ ཝིཡ ཧུཏྭཱ པཱཀཊཾ པཡོགཾ ནིཔྥཱདེཏི, ཏསྨཱ ‘‘པཀཔྤེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ. པཱཀཊཔྤཡོགཀཔྤནཉྷེཏྠ པཀཔྤནཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ. ཏེནཱཧ ‘‘ཏམེཝ པཀཔྤེཏཱི’’ཏི. པཙྩཡཊྛོ ཨིདྷ ཨཱརམྨཎཏྠོཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཝཏྟིཡཱ པཙྩཡོ ཧོཏཱི’’ཏི.
༡༠༨. ཡཐཱ ཛལསམུདྡསྶ ཝཱིཙིསམུཊྛཱནཝསེན ལབྦྷམཱནོ ཝེགོ ‘‘ཝཱིཙིམཡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཨེཝཾ ཙཀྑུསམུདྡསྶཱཔི རཱུཔཱཝབྷཱསནཝསེན ལབྦྷམཱནོ ཝེགོ ‘‘རཱུཔམཡོ’’ཏི ཝུཏྟོ. ཨེསེཝ ནཡོ སེསེསུཔི. ཨཱཝིཉྪནཏོཏི ཨཱཀཌྜྷནཏོ, ཨཱཀཌྜྷནཉྩེཏྠ སནྟཱནསྶ ཏནྣིནྣབྷཱཝཧེཏུཏཱཡ དཊྛབྦཾ.
སམུདནཾ ཀིལེསཏེམནཾ, ཨཝསྶཝཧེཏུཏཱ, ཀིལེསཱནཾ ཨཱུམིཨཱདིསདིསཏཱ སམཱཝཊྚནེན སཏྟཱནཾ ཨནཏྠཱཝཧཏཱཡ ཝེདིཏབྦཱ. ཨུཔརཱུཔརིཝེགུཔྤཏྟིཡཱ ཨུཔགཏསྶ ཨུཊྛཱཏུཾ ཨཔྤདཱནེན, གུཎསཱརཝིནཱསནེན ཙ ཀོདྷུཔནཱཧཱདཱིནཾ ཨཱུམིཨཱདིསདིསཏཱ དཊྛབྦཱ.
ཨབྷིམུཁོ ནནྡཏཱིཏི ཏདཱརམྨཎཾ སུཁཾ སོམནསྶཾ སཱདིཡནྟོ སམྤཊིཙྪཏི. ཨབྷིཝདཏཱིཏི ཏཎྷཱབྷིནིཝེསཝསེན ཨབྷིནིཝིསྶ ཝདཏི. ཏཉྷིསྶ ཨབྷིནིཝེསཾ དཱིཔེཏུཾ ‘‘ཨཧོ སུཁ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ. ཨཛ྄ཛྷོསཱནཾ ཨདྷིམུཙྩནབྷཱུཏཱཡ ཏཎྷཱཡ ཏཎྷཱཝཏྠུཀསྶ ཨནུཔཝིསིཏྭཱ ཨཱཝེཎིཀཏཱཀརཎནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཛ྄ཛྷོསཱཡ ཏིཊྛཏཱིཏི གིལིཏྭཱ པརིནིཊྛཔེཏྭཱ’’ཏི.
༡༠༩. ‘‘ཀསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སནྟཱཔདུཀྑཱནཾ ཨསུཔྤཏིཀཱརཏཾ ཨཱཧ ‘‘ཡེན ཝཱ པཀཱརེནཱ’’ཏི. ཡེནཱཏི ཡེན ཝཱ ཀཱམཛ྄ཛྷོསཱནདིཊྛིཛ྄ཛྷོསཱནབྷཱུཏེན མིཙྪཱབྷིནིཝེསཔྤཀཱརེན. གཧཊྛཔབྦཛིཏཱ ཏཐཱརཱུཔཾ ཀཏྭཱ ¶ ཨཏྟནོ ཝཌྜྷིཉྩ མཉྙནྟི. ཨཝཌྜྷི ཨེཝ པན ཧོཏི ཏསྶ པཀཱརསྶ ¶ ཝཌྜྷིཡཾ ཨནུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཙ ཨུཔཱཡབྷཱཝཏོ ཙ ཨཝཌྜྷིཡཾ. ཏཐཱཔཱིཏི ཏཏྠ ཏཏྠ ཨིཙྪཱཝིགྷཱཏཾ པཱཔུཎནྟོཔི. ཡསྨཱ ཨིཏོ བཱཧིརཀཱ སབྦེན སབྦཾ བྷཝནིསྶརཎཾ ཨཔྤཛཱནནྟོ མནྡཀིལེསཾ དཱིགྷཱཡུཀཾ སུཁབཧུལཾ ཨེཀཙྩཾ བྷཝཾ ཏེནེཝ མནྡཀིལེསཱདིབྷཱཝེན ‘‘ནིབྦཱན’’ནྟི སམནུཔསྶནྟི, ཏསྨཱ བྷཝེན བྷཝཝིཔྤམོཀྑཾ ཝདནྟཱིཏི.
བྷཝདིཊྛིསཧགཏཱ ཏཎྷཱ པུརིམཔདེ ཨུཏྟརཔདལོཔེན བྷཝཏཎྷཱཏི ཝུཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘བྷཝཏཎྷཱཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡཱ’’ཏི.
ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ བྷཝེ.
ཏཏོ ཨེཝཱཏི བྷཱུཏརཏིཡཱ ཨེཝ. ཨཉྙམཉྙཉྷི སཏྟཱནཾ ཚནྡརཱགོ བལཝཱ ཧོཏི. ཨནཝསེསཏོཏི ཨནཝསེསེན, ན ཀིཉྩི སེསེཏྭཱ.
སཾསཱརསོཏསྶ ཨནུཀཱུལབྷཱཝེན གཙྪཏཱིཏི ཨནུསོཏགཱམཱི. ཏསྶེཝ པཊིཀྐཱུལཝསེན ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱདཱིཧི པཝཏྟཏཱིཏི པཊིསོཏགཱམཱི, ཨཙལཔྤསཱདཱདིསམནྣཱགམེན ཋིཏསབྷཱཝོཏི ཨཏྠོ.
༡༡༠. ‘‘པལབྦྷཏི, ནིཁཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ ཨུཔསགྒོ པདཝཌྜྷནམཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷིཛཱཏིཀོཏི ཛཱཏིཡོ’’ཏི. ཀཎྷདྷམྨསམནྣཱགཏཏྟཱ ཝཱ ཀཎྷོ. པཋམཝཡེཔི མཛ྄ཛྷིམཝཡེཔི པཱཔསམངྒཱི ཧུཏྭཱ ཋིཏོ ཀཎྷདྷམྨེ ཨབྷིཛཱཡཏི, པཙྪཱཔི པཱཔཾ པསཝཏཱིཏི ཨཏྠོ. སུཀྐོཏི ཝཱ ཨེཏྠ ཝུཏྟཝིཔརིཡཱཡེནེཝ ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
༡༡༡. པུརིམསྨིནྟི པུརིམསྨིཾ པདེ. ཝིསཡེ བྷུམྨཾ ཏཏྠ དེཡྻདྷམྨསྶ པཏིཊྛཱཔནཏོ. དུཏིཡེ ཨདྷིཀརཎེ, ཏདདྷིཀརཎཉྷི ནིབྦཱནནྟི. གཧཊྛཔབྦཛིཏཀིཙྩེསུ ཝཱ ཝིསིཊྛདྷམྨདསྶནཏྠཾ པཙྩཡདཱནཱརཧཏྟཱནཾ སམདྷུརཏཱནིདྡེསོ. ཨཐ ཝཱ ཡེན ཡེན པན ཝཏྠུནཱཏི རཱུཔཱརཱུཔནིརོདྷཱདིནཱ ཏཎྷཱཝཏྠུནཱ. ཨམརཱཝིཀྑེཔཝཏྠུཨཱདིནཱཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན སུབྷསུཁཱདིམིཙྪཱབྷིནིཝེསཝཏྠུཾ སངྒཎྷཱཏི. ཡཐཱ ཝཱ ཏཎྷཱདིཊྛིདུཙྩརིཏཱནཾ ཝསེན སཾཀིལེསབྷཱགིཡསྶ སུཏྟསྶ ཝིབྷཱགོ, ཨེཝཾ སམཐཝིཔསྶནཱསུཙརིཏཝསེན ཏཎྷཱཝོདཱནབྷཱགིཡཱདིསུཏྟཝིབྷཱགོཏི དསྶེཏུཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཏཎྷཱ…པེ… ནིདྡིསིཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ.
ཨིདཾ ¶ ¶ ཨེཝཾ པཝཏྟནྟི ཡཐཱ དུཙིནྟིཏཱདིཝསེན བཱལོ ཧོཏི པུགྒལོ, ཨེཝཾ ཏསྶ དུཙིནྟིཏཙིནྟིཏཱདིབྷཱཝནཱཝསེན པཝཏྟཾ ཨིདཾ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཾ ནཱམ སུཏྟནྟི པུབྦེ སཾཀིལེསདྷམྨཝིབྷཱགེན ཝུཏྟཾ ཨིདཱནི སཱམཉྙཏོ སངྒཧེཏྭཱ ཝདཏི. ཨིདཾ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཾ སུཏྟནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨིམིནཱ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ.
ཀིལེསཊྛཱནེཧཱིཏི ཀིལེསཱནཾ པཝཏྟིཊྛཱནེཧི. ཀིལེསཱཝཏྠཱཧཱིཏི ཀིལེསཱནཾ པཝཏྟིཨཱཀཱརཝིསེསེཧི. ཀཱམརཱགཱདཱིཧི སཾཡུཛྫཏི ཀཱམརཱགཱདིཧེཏུ ཀམྨཝིཔཱཀཱདིནཱ. སཏིཔི ཏེསཾ ཀཱལནྟརཝུཏྟིཡཾ སཾཡུཏྟོ ནཱམ ཧོཏི, ཡཏོ ཀཱམརཱགཱདཡོ ‘‘སཾཡོཛན’’ནྟི ཝུཙྩནྟི. ཨུཔཱདིཡཏཱིཏི དལ༹ྷཾ གཎྷཱཏི པཝཏྟེཏི. སེསཾ ཝུཏྟནཡཏྟཱ, ཨུཏྟཱནཏྟཱ ཙ སཾཝཎྞིཏཾ.
༡༡༢. ཨུདཱཧརཎཝསེནཱཏི ནིདསྶནཝསེན, ཨེཀདེསདསྶནཝསེནཱཏི ཨཏྠོ. སཀལསྶ ཧི པརིཡཏྟིསཱསནསྶ སོལ༹སཧི པཊྛཱནབྷཱགེཧི གཧིཏཏྟཱ. ཡཐཱ ཏདེཀདེསཱནཾ སོལ༹སནྣམྤི པཊྛཱནབྷཱགཱནཾ གཧཎཾ ཨུདཱཧརཎམཏྟཾ, ཏེསཾ པན སོལ༹སནྣཾ ཨེཀདེསགྒཧཎཾ ཨུདཱཧརཎནྟི ཀིམེཏྠ ཝཏྟབྦཾ. ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨེཀདེསདསྶནཝསེནཱཏི ཨཏྠོ’’ཏི. ཀསྨཱ པནེཏྠ པཱལི༹ཡཾ པཊྛཱནསྶ ཨེཀདེསོཝ ཨུདཱཧཊོ, ན ཨཝསེསོཏི? ནཡནིདསྶནཏྠཾ. ཨིམིནཱ ནཡེན ཨཝསེསོཔི པཊྛཱནབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོཏི.
ཏཏྠ ‘‘ཨཔྤམྤི ཙེ སཾཧིཏ བྷཱསམཱནོ…པེ… ས བྷཱགཝཱ སཱམཉྙསྶ ཧོཏཱི’’ཏི (དྷ. པ. ༢༠) ཨིདཾ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཉྩ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཉྩ. ཨེཏྠ ཧི ‘‘ཨཔྤམྤི ཙེ སཾཧིཏ བྷཱསམཱནོ’’ཏི ཨིདཾ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཾ, ‘‘ས བྷཱགཝཱ སཱམཉྙསྶ ཧོཏཱི’’ཏི ཨིདཾ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཾ.
ཏཐཱ མགྷདེཝསུཏྟཾ. ཏཏྠ ཧི ‘‘བྷཱུཏཔུབྦཾ, ཨཱནནྡ, ཨིམིསྶཱཡེཝ མིཐིལཱཡཾ མགྷདེཝོ ནཱམ རཱཛཱ ཨཧོསི དྷམྨིཀོ དྷམྨརཱཛཱ དྷམྨེ ཋིཏོ མཧཱདྷམྨརཱཛཱ, དྷམྨཾ ཙརཏི བྲཱཧྨཎགཧཔཏིཀེསུ ནེགམེསུ ཙེཝ ཛནཔདེསུ ཙ, ཨུཔོསཐཉྩ ཨུཔཝསཏི ཙཱཏུདྡསིཾ, པཉྩདསིཾ, ཨཊྛམིཉྩ པཀྑསྶཱ’’ཏིཨཱདི (མ. ནི. ༢.༣༠༨), ཨིདཾ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཾ. ‘‘ཨིདཾ ཁོ པནཱནནྡ, ཨེཏརཧི མཡཱ ཀལྱཱཎཾ ཝཏྟཾ ནཱིཧརིཏཾ ཨེཀནྟནིབྦིདཱཡ ཝིརཱགཱཡ ནིརོདྷཱཡ ཨུཔསམཱཡ ¶ ཨབྷིཉྙཱཡ སམྦོདྷཱཡ ནིབྦཱནཱཡ སཾཝཏྟཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༣.༡༨༩) ཨིདཾ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཾ. ‘‘པམཱདཾ ཨཔྤམཱདེན, ཡདཱ ནུདཏི པཎྜིཏོ’’ཏི (དྷ. པ. ༢༨) ཨིདཾ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཾ. ‘‘པཉྙཱཔཱསཱད…པེ… ཨཝེཀྑཏཱི’’ཏི (དྷ. པ. ༢༨) ཨིདཾ ཨསེཀྑབྷཱགིཡནྟི ཨིདཾ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཉྩ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཉྩ.
ཏཐཱ ¶ ‘‘ཏཱིཎིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཨིནྡྲིཡཱནཱི’’ཏི (སཾ. ནི. ༥.༤༩༣) སུཏྟཾ. ཏཏྠ ‘‘ཏཱིཎིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, ཨིནྡྲིཡཱནི. ཀཏམཱནི ཏཱིཎཱིཏི? ཨནཉྙཱཏཉྙསྶཱམཱིཏིནྡྲིཡཾ ཨཉྙིནྡྲིཡ’’ནྟི ཨིདཾ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཾ, ‘‘ཨཉྙཱཏཱཝིནྡྲིཡ’’ནྟི (སཾ. ནི. ༥.༤༩༣) ཨིདཾ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཾ.
རཊྛཔཱལསུཏྟཾ (མ. ནི. ༢.༢༩༣ ཨཱདཡོ) སཾཀིལེསབྷཱགིཡཉྩ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཉྩ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཉྩ. ཏཏྠ ཧི ‘‘ཨཱུནོ ལོཀོ ཨཏིཏྟོ ཏཎྷཱདཱསོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༢.༣༠༦) སཾཀིལེསོ ཝིབྷཏྟོ, ‘‘ཨེཀོ ཝཱུཔཀཊྛོ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ. ནི. ༢.༢༩༩) ཨསེཀྑདྷམྨཱ, ཨིཏརེན ཝཱསནཱདྷམྨཱཏི.
‘‘དྷམྨེ ཙ ཡེ ཨརིཡཔཝེདིཏེ རཏཱ, ཨནུཏྟརོ ཏེ ཝཙསཱ མནསཱ ཀམྨུནཱ ཙ;
ཏེ སནྟིསོརཙྩསམཱདྷིསཎྛིཏཱ, སུཏསྶ པཉྙཱཡ ཙ སཱརམཛ྄ཛྷགཱུ’’ཏི. (སུ. ནི. ༣༣༢);
ཨིདཾ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཉྩ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཉྩ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཉྩ. ཨེཏྠ ཧི ‘‘དྷམྨེ ཙ ཡེ ཨརིཡཔཝེདིཏེ རཏཱ’’ཏི ཨཡཾ ཝཱསནཱ, ‘‘ཨནུཏྟརཱ…པེ… སཎྛིཏཱ’’ཏི ཨཡཾ ནིབྦེདྷོ, ‘‘སུཏསྶ པཉྙཱཡ ཙ སཱརམཛ྄ཛྷགཱུ’’ཏི ཨསེཀྑདྷམྨཱ.
ཏཐཱ ‘‘སདྡྷོ སུཏཝཱ ནིཡཱམདསྶཱི’’ཏི གཱཐཱ (སུ. ནི. ༣༧༣). ཏཏྠ ཧི ‘‘སདྡྷོ སུཏཝཱ’’ཏི ཝཱསནཱ, ‘‘ནིཡཱམདསྶཱི ཝགྒགཏེསུ ན ཝགྒསཱརི དྷཱིརོ, ལོབྷཾ དོསཾ ཝིནེཡྻ པཊིགྷ’’ནྟི ནིབྦེདྷོ, ‘‘སམྨཱ སོ ལོཀེ པརིབྦཛེཡྻཱ’’ཏི ཨསེཀྑདྷམྨཱ.
སབྦཱསཝསཾཝརོ པརིསྶཡཱདཱིནཾ ཝསེན སབྦབྷཱགིཡཾ ཝེདིཏབྦཾ. ཏཏྠ ཧི སཾཀིལེསདྷམྨཱ, ལོཀིཡསུཙརིཏདྷམྨཱ, སེཀྑདྷམྨཱ, ཨསེཀྑདྷམྨཱ ཙ ཝིབྷཏྟཱ. ཨསབྦབྷཱགིཡཾ པན ‘‘པསྶཾ པསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིཀཾ (མ. ནི. ༡.༢༠༣) ཨུདཀཱདིཨནུཝཱདནཝཙནཾ ¶ ཝེདིཏབྦཾ. ཨེཝམེཏསྨིཾ སོལ༹སཝིདྷེ སཱསནཔཊྛཱནེ ཨེཏེ ཏཎྷཱདིཝསེན ཏཡོ ¶ སཾཀིལེསབྷཱགཱ, ཝོདཱནཱདིཝསེན ཏཡོ ཝཱསནཱབྷཱགཱ, སེཀྑཱནཾ སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིནཾ ཝསེན ཏཡོ ནིབྦེདྷབྷཱགཱ, ཨསེཀྑཱནཾ སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིནཾ ཨེཝ ཝསེན ཏཡོ ཨསེཀྑབྷཱགཱ, ཏེསཾ ཝསེན མཱུལཔཊྛཱནཱནི ཨེཝ དྭཱདས ཧོནྟི. ཏཱནི པན ཝིཏྠཱརནཡེན ཝིབྷཛིཡམཱནཱནི ཚནྣཝུཏཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི སཧསྶཱནི ཧོནྟི. ཡཐཱདསྶནཾ པནེཏཱནི ཨུདྡྷརིཏབྦཱནི. ཏཱནི པན ཡསྨཱ སངྒཧཏོ ཀཱམཏཎྷཱདིཝསེན ཏཡོ ཏཎྷཱསཾཀིལེསབྷཱགཱ, སསྶཏུཙྪེདཝསེན དྭེ དིཊྛིསཾཀིལེསབྷཱགཱ, ཀཱཡདུཙྩརིཏཱདིཝསེན ཏཡོ དུཙྩརིཏསཾཀིལེསབྷཱགཱཏི ཨཊྛ སཾཀིལེསབྷཱགཱ. དྷམྨཱམིསཱབྷཡདཱནཝསེན ཏིཝིདྷཾ དཱནམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ, ཀཱཡསུཙརིཏཱདིཝསེན ཏིཝིདྷཾ སཱིལམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠུ, སམཐཝིཔསྶནཱཝསེན དུཝིདྷཾ བྷཱཝནཱམཡཾ པུཉྙཀིརིཡཝཏྠཱུཏི ཨཊྛེཝ ཝཱསནཱབྷཱགཱ.
སདྡྷཱནུསཱརཱི སདྡྷཱཝིམུཏྟོ དྷམྨཱནུསཱརཱི དིཊྛིཔྤཏྟོ ཀཱཡསཀྑཱིཏི (པུ. པ. མཱཏིཀཱ ༧.༣༢-༣༦; པུ. པ. ༢༦-༣༠) པཉྩནྣཾ སེཀྑཱནཾ པཙྩེཀཾ ཏཡོ སཱིལཱདིཀྑནྡྷཱཏི པནྣརས ནིབྦེདྷབྷཱགཱ, སུཉྙཏཱནིམིཏྟཱཔཎིཧིཏབྷེདཱ པཉྙཱཝིམུཏྟཱནཾ ཏཡོ ཨགྒཕལདྷམྨཱ, ཏེསུ པཙྩེཀཾ ཏཡོ ཏཡོ སཱིལཱདིཀྑནྡྷཱ, ཏཐཱ ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟཱནནྟི ཨཊྛཱརས, སིཀྑིཏབྦཱབྷཱཝསཱམཉྙེན ཨསངྑཏདྷཱཏུཾ པཀྑིཔིཏྭཱ ཨེཀཱུནཝཱིསཏི ཨསེཀྑབྷཱགཱ, ཨིཏི པུརིམཱནི ཨེཀཏིཾས, ཨིམཱནི ཨེཀཱུནཝཱིསཏཱིཏི སམཔཉྙཱས སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིདྷམྨཱ ཧོནྟི. ཏསྨཱ ཨིམེསཾ སམཔཉྙཱསཱཡ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིདྷམྨཱནཾ ཝསེན སམཔཉྙཱས སུཏྟཱནི ཧོནྟི.
ཡསྨཱ ཙ ཏེ པཉྙཱཝིམུཏྟཱ ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟཝིབྷཱགཾ ཨཀཏྭཱ ཨསངྑཏཱཡ དྷཱཏུཡཱ ཨགྒཧཎེན ནིཔྤརིཡཱཡེན ཨསེཀྑབྷཱགཱབྷཱཝཏོ ནཝེཝ ཨསེཀྑབྷཱགཱཏི སམཙཏྟཱལཱིས ཧོནྟི, ཏསྨཱ པེཊཀེ ‘‘ཙཏྟཱརཱིསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི པརིཡེསིཏབྦཾ, པཉྙཱསཱཡ ཨཱཀཱརེཧི སཱསནཔཊྛཱནཾ ནིདྡིཊྛ’’ནྟི (པེཊཀོ. ༢༡) ཙ ཝུཏྟཾ. སངྒཧཏོ ཨེཝ པན པུབྦེ ཝུཏྟཝིཏྠཱརནཡེན སོལ༹ས ཧོནྟི, པུན ཏིཝིདྷསཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིཝསེན དྭཱདས ཧོནྟི, པུན ཏཎྷཱདིཊྛིདུཙྩརིཏསཾཀིལེསཏཎྷཱདིཊྛིདུཙྩརིཏཝོདཱནབྷཱཝེན ཚ ཧོནྟི, པུན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཾ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཾ དསྶནབྷཱགིཡཾ ¶ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཾ ཨསེཀྑབྷཱགིཡནྟི པཉྩ ཧོནྟི, པུན མཱུལཔཊྛཱནཝསེན ཙཏྟཱརི ཧོནྟི, པུཐུཛྫནབྷཱགིཡསེཀྑབྷཱགིཡཨསེཀྑབྷཱགིཡབྷཱཝེན ཏཱིཎི ཧོནྟི, པུན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཝོདཱནབྷཱགིཡབྷཱཝེན དྭེ ཨེཝ ཧོནྟི. པཊྛཱནབྷཱཝེན པན ཨེཀཝིདྷམེཝ, ཨིཏི པཊྛཱནབྷཱཝེན ཨེཀཝིདྷམྤི སཾཀིལེསཝོདཱནབྷཱགིཡབྷཱཝེན དུཝིདྷནྟི ཝིབྷཱགཏོ ཡཱཝ ཚནྣཝུཏཱདྷིཀཾ ཙཏུསཧསྶཔྤབྷེདཾ ཧོཏི, ཏཱཝ ནེཏབྦཾ. ཨེཝམེཏཾ པཊྛཱནཾ སངྒཧཏོ, ཝིབྷཱགཏོ ཙ ཝེདིཏབྦཾ.
ཨིམསྶཱཔི པཊྛཱནཝིབྷཱགསྶ, ན པུརིམསྶེཝཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ལོཀིཀཾ ཨསྶཏྠཱིཏི, ལོཀིཀསཧཙརཎཏོ ཝཱ ལོཀིཡཾ, སུཏྟཾ པདེསེནཱཏི ཨེཀདེསེན. སབྦཔདེསཱུཏི ཏཾཏཾཏིཀཱནཾ ཏཏིཡཔདེསུ. བུདྡྷཱདཱིནནྟི བུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷབུདྡྷསཱཝཀཱནཾ. དྷམྨོ པནེཏྠ བུདྡྷཱདིགྒཧཎེན ཝེདིཏབྦོ, ཨཱདིསདྡེན ཝཱ.
པརིཎམཏཱིཏི ¶ པརིཔཙྩཏི. དྷརནྟཱིཏི པབནྡྷཝསེན པཝཏྟནྟི. ནྟི པཱཔཀམྨཾ. ཏེཏི ཀུསལཱབྷིནིབྦཏྟཀྑནྡྷཱ. རཀྑནྟི ཝིཔཱཀདཱནཏོ ཝིཔཙྩིཏུཾ ཨོཀཱསཾ ན དེནྟཱིཏི ཨཏྠོ. ཨཡཉྩ ཨཏྠོ ཨུཔཔཛྫཝེདནཱིཡེསུ ཡུཛྫཏི, ཨིཏརསྨིམྤི ཡཐཱརཧཾ ལབྦྷཏེཝ. ཏེནཱཧ ‘‘དུཏིཡེ ཝཱ ཏཏིཡེ ཝཱ ཨཏྟབྷཱཝེ’’ཏི.
༡༡༣. ཨཏྟནོ ཨནཝཛྫསུཁཱཝཧཾ པཊིཔཏྟིཾ པཊིཔཛྫནྟོ པརམཏྠཏོ ཨཏྟཀཱམོ ནཱམཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ སུཁཀཱམོ’’ཏི. སུཁཱནུབནྡྷཉྷི སུཁཾ ཀཱམེནྟོ སུཁམེཝ ཀཱམེཏཱིཏི ཙ སུཁཀཱམོཏི.
ཝིཏྠཏཊྛེནཱཏི སུཝིཔྥཱརདིཊྛཱིནཾ པཝཏྟནཊྛཱནཏཱསངྑཱཏེན ཝིཏྠཱརཊྛེན.
༡༡༤. དིཊྛེ དུཀྑཱདིདྷམྨེཏི བྷཱཝེནབྷཱཝལཀྑཎེ བྷུམྨཾ, དུཀྑཱདིདྷམྨེ དིཊྛེ ཉཱཏེཏི ཨཏྠོ.
‘‘ཨུདྡྷ’’ནྟིཨཱདི ཀཱལདེསཱནཾ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུདྡྷནྟི ཨནཱགཏཾ, ཨུཔརི ཙཱ’’ཏིཨཱདི. གམནེནཱཏི ཙུཏཱུཔཔཱཏགམནེན.
༡༡༥. ནགརདྭཱརཐིརཀརཎཏྠནྟི ནགརསྶ དྭཱརབཱཧཐིརཀརཎཏྠཾ. གམྦྷཱིརནེམཏཱཡཱཏི ‘‘ནེམཾ’’ཝུཙྩཏི ནིཁཱཏཐམྦྷཱདཱིནཾ པཐཝིཾ ཨནུཔཝིསིཏྭཱ ཋིཏཔྤདེསོ ¶ , གམྦྷཱིརཾ ནེམཾ ཨེཏསྶཱཏི གམྦྷཱིརནེམོ, ཏསྶ བྷཱཝོ གམྦྷཱིརནེམཏཱ, ཏཱཡ. ཀམྤནཾ ཡཐཱཋིཏསྶ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ སཉྩོཔནཾ, ཙཱལནཾ ཋིཏཊྛཱནཏོ ཙཱཝནཾ. ཨཛ྄ཛྷོགཱཧེཏྭཱཏི ཨཝིཔརཱིཏསབྷཱཝཱབྷིསམཡཝསེན ཨནུཔཝིསིཏྭཱ, ཨནུཔཝིཊྛོ ཝིཡ ཧུཏྭཱཏི ཨཏྠོ.
སཾཡོཛནཱནཾ པཛཧནཝསེནཱཏི གཱཐཱཡ ཝཙནསེསཾ ཨཱནེཏྭཱ དསྶེཏི. ཨཐ ཝཱ པཧཱཏབྦསྶ པཧཱནེན ཝིནཱ ན བྷཱཝནཱསིདྡྷཱིཏི ཨཏྠསིདྡྷཾ པཧཱཏབྦཔཧཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ, བཧིདྡྷཱཏི པདདྭཡེན ཡོཛེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ བཧིདྡྷཱཏི ཨོརམྦྷཱགིཡཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནཱནཾ ཝིསཾཡོགགཧིཏོཏི ཨིམམཏྠཾ པཱལི༹ཡཱ སམཏྠེཏུཾ ‘‘ཏེནཱཧ སབྦལོཀེ’’ཏི ཝུཏྟཾ.
ཨལོབྷསཱིསེནཱཏི ཨལོབྷེན པུབྦངྒམེན, ཡཏོ ཡོགཱཝཙརོ ‘‘ནེཀྑམྨཙྪནྡོ’’ཏི ཝུཙྩཏི. ཨསུབྷསཉྙཱ རཱགཔྤཊིཔཀྑཏཱཡ ‘‘ཝིསེསཏོ ཨལོབྷཔྤདྷཱནཱ’’ཏི ཝུཏྟཱ, དསཱསུབྷཝསེན ¶ ཝཱ. ཨདྷིགཏཛ྄ཛྷཱནཱདཱིནཱིཏི ཨཱདིསདྡེན ཝིཔསྶནཱདཱིནི སངྒཎྷཱཏི. ཝིཧིཾསཱརཏིརཱགཱནཾ བྱཱཔཱདཧེཏུཀཏོ ཙཏྟཱརོཔི བྲཧྨཝིཧཱརཱ ཨབྱཱཔཱདཔདྷཱནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཙཏུ…པེ… ཨབྱཱཔཱདོ དྷམྨཔད’’ནྟི. ཨདྷིགཏཱནི ཛྷཱནཱདཱིནཱིཏི ཡོཛནཱ. དསཱནུསྶཏི…པེ… ཨདྷིགཏཱནི སམྨཱསཏི དྷམྨཔདཾ སཏིསཱིསེན ཏེསཾ ཨདྷིགནྟབྦཏྟཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཱནཱཔཱནབྷཱཝནཱཡཾ སམཱདྷིཔི པདྷཱནོ, ན སཏི ཨེཝཱཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘དསཀསིཎ…པེ… སམྨཱསམཱདྷི དྷམྨཔད’’ནྟི ཝུཏྟཾ. ཙཏུདྷཱཏུཝཝཏྠཱནཝསེན ཨདྷིགཏཱནམྤི ཨེཏྠེཝ སངྒཧོ དཊྛབྦོ.
༡༡༦. ཨུཔལཀྑཎཀཱརཎཱནཱིཏི སཉྫཱནནནིམིཏྟཱནི.
པཱཔམེཝ པཱཔིཡོཏི ཨཱཧ ‘‘པཱཔཾ ཧོཏཱི’’ཏི, ‘‘པཱཔིཡོ’’ཏི ཙ ལིངྒཝིཔལླཱསཝསེན ཝུཏྟཾ. ཨེཀཝཙནེ བཧུཝཙནནྟི ཨེཀཝཙནེ ཝཏྟབྦེ བཧུཝཙནཾ ཝུཏྟཾ.
༡༡༧. ཨོལཱིཡནཏཎྷཱབྷིནིཝེསཝསེནཱཏི བྷཝཏཎྷཱབྷཝདིཊྛིཝསེན. ཏཱ ཧི བྷཝེསུ སཏྟེ ཨལླཱིཡཱཔེནྟི. ཨཏིདྷཱཝནཱབྷིནིཝེསཝསེནཱཏི ཨུཙྪེདདིཊྛིཝསེན. སཱ ཧི ཨཝཊྚུཔཙྪེདམེཝ ཝཊྚུཔཙྪེདཾ ཀཏྭཱ ཨབྷིནིཝིསནཏོ ཨཏིདྷཱཝནཱབྷིནིཝེསོ ནཱམ. ཨོལཱིཡནྟཱིཏི སམྨཱཔཊིཔཏྟིཏོ སངྐོཙཾ ཨཱཔཛྫནྟི. ཨབྷིདྷཱཝནྟཱིཏི སམྨཱཔཊིཔཏྟིཾ ཨཏིཀྐམནྟི.
ཏེསཉྩཱཏི ¶ ཏེསཾ ཨུབྷིནྣཾ ཨབྷིནིཝེསཱནཾ, ཏདཉྙེསཉྩ སབྦམཉྙིཏཱནཾ.
༡༡༨. ཨིདཾ ཨིཊྛཝིཔཱཀཾ ཨནིཊྛཝིཔཱཀནྟི ཨིདཾ ཨིཊྛཝིཔཱཀསངྑཱཏཾ ཨནིཊྛཝིཔཱཀསངྑཱཏཾ ཕལཾ.
‘‘ཨཀངྑཏོ ན ཛཱནེཡྻུ’’ནྟི ཨེཏེན ‘‘ཨཱཀངྑཏོ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན སདྡྷིཾ སམྦནྡྷདསྶནམུཁེན ‘‘ན ཛཉྙཱ’’ཏི པདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏི.
ན ཨུཔལབྦྷཏཱིཏི ནཏྠཱིཏི ཨཏྠོ.
༡༢༠. ཏཱནཱིཏི ཀམྨཀམྨནིམིཏྟགཏིནིམིཏྟཱནི. པཏྠརཎཱཀཱརོཡེཝ ཧེས, ཡདིདཾ ཚཱཡཱནཾ ¶ ཝོལམྦནཾ. ཨེཝཾ ཧོཏཱིཏི ‘‘ཨཀཏཾ ཝཏ མེ ཀལྱཱཎ’’ནྟིཨཱདིཔྤཀཱརེན ཝིཔྤཊིསཱརོ ཧོཏི.
༡༢༢. ཨེསཀེཧཱིཏི གཝེསཀེཧི སཔརསནྟཱནེ སམྤཱདཀེཧི. དུཀྑུདྲཡནྟི དུཀྑཕལཾ. ཏཱིཧི ཀཱརཎེཧཱིཏི ཀཱཡཝཱཙཱཙིཏྟེཧི. ཏཱནི ཧི ཏཾཏཾསཾཝརཱནཾ དྭཱརབྷཱཝེན ཀཱརཎཱནཱིཏི ཝུཏྟཱནི. ཏཱིཧི ཋཱནེཧཱིཏི ཝཱ ཏཱིཧི ཨུཔྤཏྟིཊྛཱནེཧི. པིཧིཏནྟི པིདྷཱཡཀཾ.
‘‘ཨུཊྛཱནཊྛཱནསངྑཱཏ’’ནྟི ཨིདཾ པཱསཱཎབྷཱཝསཱམཉྙཾ གཧེཏྭཱ ཝུཏྟཾ.
༡༢༣. རཛམིསྶཀནྟི པུཔྥརཛམིསྶཀཾ. ཏསྶཱཏི ཏསྶ སེཀྑཱསེཀྑམུནིནོ. མཧིཙྪཱདཱིནཾ ཝིཡ གཱམེ ཙརཎཔྤཙྩཡཱ གཱམཝཱསཱིནཾ སདྡྷཱཧཱནི ཝཱ བྷོགཧཱནི ཝཱ ན ཧོཏི, ཨཐ ཁོ ཨུཔརཱུཔརི ཝུདྡྷིཡེཝ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘པཱཀཏིཀམེཝ ཧོཏཱི’’ཏི ཨཱཧ. ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀཀམྨཊྛཱནནྟི ཙཏུསཙྩཀམྨཊྛཱནཾ.
ཏེནཱཏི ཀུསལེན ཀཱཡཝཙཱིཀམྨེན. ཐིརབྷཱཝོ ཐཱམཾ ནཱམཱཏི ཏསྶ ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཐཱམཝཱཏི ཋིཏིམཱ’’ཏི ཨཱཧ.
ཨཏྟསཾནིསྶཡཾ པེམཾ ཨཏྟཱཏི གཧེཏྭཱ ‘‘ཨཏྟསམ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟཔེམེན སམཾ པེམཾ ནཏྠཱི’’ཏི. བྷགཝཏོ ཝིཔསྶནཱཉཱཎོབྷཱསཔྤཝཏྟིཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘པཉྙཱ པན…པེ… སཀྐོཏཱི’’ཏི. སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ, པན ཨབྷིཉྙཱཉཱཎཱནི ཙ ཨནནྟཱཔརིམཱཎཾ ལོཀདྷཱཏུཾ ཨོབྷཱསེནྟི.
༡༢༤. ཀིསྶ བྷཱིཏཱཏི ཀེན ཀཱརཎེན བྷཱིཏཱ.
ཋཔེཏྭཱཏི ¶ པཝཏྟེཏྭཱ. ཝཙནཱིཡོ ཡཱཙཀཱནནྟི ཡོཛནཱ, ཡཱཙིཏབྦཡུཏྟོཏི ཨཏྠོ. ཡཉྙཨུཔཀྑརོཏི ཡཉྙོཔཀརཎཾ. ‘‘ཨེཏེསུ དྷམྨེསུ ཋིཏོ ཙཏཱུསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ ཙཏུཀྐཾ ཝཝཏྠཔེཏུཾ ‘‘སདྡྷོཏི ཨེཀཾ ཨངྒ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ.
གཱཐཱཡཾ ཝུཏྟདྷམྨེ དྭེ དྭེ ཨེཀཾ ཀཏྭཱ ཨངྒཀརཎཾ དུཀནཡོ.
ཛཱཏིདྷམྨནྟི ¶ པཝཏྟིདྷམྨཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི.
༡༢༥. སཙྩེཀདེསཏོ སཙྩསམུདཱཡོ ཨནཝསེསཔརིཡཱདཱནཏོ ཝིསིཊྛོཏི དསྶེནྟོ ‘‘པརམཏྠསཙྩཾ ཝཱ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨཱཧ. ཙཏུརོ པདཱཏི ཙཏྟཱརི པདཱནི, ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟཾ, ཙཏྟཱརོ དྷམྨཀོཊྛཱསཱཏི ཨཏྠོ. ཀེཝལཾ སཏྟཝིབྷཱགདསྶནཏྠམེཝ ཙཏུཔདགྒཧཎཾ, ན ཨདྷིགཏདྷམྨཱནུརཱུཔཏཱཡ.
ནིམྨདཱཏི ན མདཱ.
‘‘སཙྩཝཱདཱི ཛིནོ རོམོ’’ཏིཔི པཱཋོ. ཏཏྠ རོམོཏི དིཊྛིརཱགརཏྟཱནཾ ཏིཏྠིཡཱནཾ, ཏིཏྠཀརཱནཉྩ ཨདྷམྨཝཱདཱིནཾ རཱགཝིཔརཱིཏདྷམྨདེསནཏོ བྷཡཛནཀོ, ཨདྷམྨཝཱདཱིནཾ ཝཱ ཏཏྠ ཨཱདཱིནཝདསྶནེན བྷཱཡིཏབྦོ, ཨཔྤཧཱིནཱསཾཝརཱནཾ ཝཱ དུརུཔསངྐམནཏོ དུརཱསདོཏི ཨཏྠོ.
སཙྩོ ཙ སོ དྷམྨོ ཙཱཏི སཙྩདྷམྨོ. ཏེནཱཧ ‘‘ཨེཀནྟནིསྶརཎབྷཱཝེནཱ’’ཏིཨཱདི.
ཨེཀཱཡནབྷཱཝནྟི ཨེཀམགྒབྷཱཝཾ, ཨཉྙམགྒབྷཱཝནྟི ཨཏྠོ.
དསྶནབྷཱགིཡཾ བྷཱཝནཱབྷཱགིཡནྟི ནིབྦེདྷབྷཱགིཡམེཝ དྭིདྷཱ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདཱིཧི ཙཏཱུཧི པདེཧཱི’’ཏི. སེསཏྟིཀཱནནྟི སཏྟཱདྷིཊྛཱནཏྟིཀཱདཱིནཾ ཨཊྛནྣཾ ཏིཀཱནཾ. སེསཔདཱནཉྩཱཏི སཾཀིལེསབྷཱགིཡཉྩ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཉྩཱཏིཨཱདིམིསྶཀཔདཱནཉྩ. ཙ-སདྡེན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིཔདཱནི ཙ སངྒཎྷཱཏི. ལོཀིཡཏྟིཀསྶེཝ ཧི ‘‘སེསཔདཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟེཧི མིསྶཀཔདེཧི ཨེཝཾ སཾསནྡནེ ནཡདསྶནཾ, ཨིཏརེསཾ པན ཏིཀཱནཾ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིཔདེཧི ཙེཝ སེསཔདེཧི ཙ སཾསནྡནེ ཨིདཾ ནཡདསྶནནྟི ‘‘ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན སུཝིཉྙེཡྻ’’ནྟི ཝུཏྟཾ. སམཏིཀྐམནནྟི པཧཱནཾ. སཏིཔི ཝཱསནཱབྷཱགིཡསཾཀིལེསབྷཱགིཡདྷམྨཱནཾ ལོཀིཡབྷཱཝེ ¶ པུརིམེཧི པན པཙྪིམཱ པཧཱཏབྦཱ ཏདངྒཝསེན, ཝིཀྑམྦྷནཝསེན ཙ. ཨེཝཾ པཛཧནསམཏྠཏཱཡ པཧཱནནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཱསནཱབྷཱགིཡཾ སུཏྟཾ སཾཀིལེསབྷཱགིཡསྶ སམཏིཀྐམཱཡ ཧོཏཱི’’ཏི. སཾཀིལེསདྷམྨཱནཾ སམཏིཀྐམེན ཨདྷིགནྟབྦཱ ཝོདཱནདྷམྨཱ ཝིཡཱཏི ཡོཛནཱ. བྷཱཝནཱ ནཱམ ཏིཝིདྷཱ ཛྷཱནབྷཱཝནཱ, ཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱ, མགྒབྷཱཝནཱཏི. ཏཱསུ མགྒབྷཱཝནཱཡ གཧིཏཱཡ ཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱ གཧིཏཱ ཨེཝ ཧོཏཱིཏི ཏཾ ཨནཱམསིཏྭཱ ཨིཏརཱ དྭེ ཨེཝ གཧིཏཱ. ཏཐཱཔི ‘‘བྷཱཝནཱབྷཱགིཡསྶ སུཏྟསྶ པཊིནིསྶགྒཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཀིཾ སབྦེན སབྦཾ ཨསེཀྑསྶ ཛྷཱནབྷཱཝནཱཔི ¶ པཊིནིསྶཊྛཱཏི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨསེཀྑབྷཱགིཡཾ སུཏྟཾ དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཏྠ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི དསྶེནྟོ ‘‘ཨསེཀྑདྷམྨེསུ ཨུཔྤནྣེསུ མགྒབྷཱཝནཱཀིཙྩཾ ནཱམ ནཏྠཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ‘‘ཛྷཱནབྷཱཝནཱཔི དིཊྛདྷམྨསུཁཝིཧཱརཏྠཱ ཨེཝཱ’’ཏི ཨཱཧ.
ཨེཀཾ ཨེཝ བྷཝབཱིཛཾ པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎཾ ཨེཀབཱིཛཾ, ཏཾ ཨསྶ ཨཏྠཱིཏི ཨེཀབཱིཛཱི. སནྡྷཱཝིཏྭཱ སམཱགནྟྭཱ, ནིབྦཏྟནཝསེན ཨུཔགནྟྭཱཏི ཨཏྠོ. སཾསརིཏྭཱཏི ཏསྶེཝ ཝེཝཙནཾ. ཀུལཾ ཀུལཾ གཙྪཏཱིཏི ཀོལཾཀོལོ. པུརིམཔདེ ཨནུནཱསིཀལོཔཾ ཨཀཏྭཱ ནིདྡེསོ.
ཏེསཾ སོཏཱཔནྣཱནཾ. ཨེཏཾ པབྷེདནྟི ཨེཀབཱིཛིཨཱདིཝིབྷཱགཾ. པུརིམབྷཝསིདྡྷཾ ཝིཝཊྚཱུཔནིསྶཡཔུཉྙཀམྨཾ ཨིདྷ པུབྦཧེཏུ ནཱམ. ཡོ ‘‘ཀཏཔུཉྙཏཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི, སོ པཋམམགྒེ སཱདྷིཏེ ཙརིཏཏྠཏཱཡ ཝིཔཀྐཝིཔཱཀཾ ཝིཡ ཀམྨཾ ཨུཔརིམམགྒཱནཾ ཨུཔནིསྶཡོ ན སིཡཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ཨུཔརི…པེ… ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏི. ཏིཎྞཾ མགྒཱནཾ ནིརཏྠཀཏཱ ཨཱཔཛྫཏི པཋམམགྒེནེཝ ཏེཧི ཀཱཏབྦཀིཙྩསྶ སཱདྷིཏཏྟཱ. པཋམམགྒེ…པེ… ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨནུཔྤནྣསྶ ཨཏྠཀིརིཡཱསམྦྷཝཏོ. ཨེཝཾ ཏིཎྞཾ ཝཱདཱནཾ ཡུཏྟིཨབྷཱཝཾ དསྶེཏྭཱ ཙཏུཏྠཝཱདོ ཨེཝེཏྠ ཡུཏྟོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཝིཔསྶནཱ…པེ… ཡུཛྫཏཱི’’ཏི. ‘‘སཙེ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཾ ཡུཏྟིཾ ཝིབྷཱཝེཏི. ཝིམུཏྟིཔརིཔཱཙནཱིཡཱནཾ དྷམྨཱནཾ པརིཔཀྐཏཱཡ ཨིནྡྲིཡཱནཾ ཏིཀྑཏཱཡ ཉཱཎསྶ ཝིསདཏཱཡ ཝིཔསྶནཱཡ བལཝབྷཱཝོ ཝེདིཏབྦོ. སོ ཧི ཝོམིསྶཀནཡེན སཾསརཎཀོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ ‘‘དེཝེ ཙེཝ མཱནུསེ ཙ སནྡྷཱཝིཏྭཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ. ཨིདྷ ཀཱམབྷཝེ ཋིཏོ ཨིདྷཊྛཀོ. མནུསྶདེཝལོཀཱུཔཔཛྫནཏོ ཨོཀཱརེན ཝོཀིཎྞོ. ཨརིཡསཱཝཀསྶ ཏཾཏཾསཏྟནིཀཱཡུཔཔཏྟི ཏསྶ ཏསྶ སོདྷནསདིསཾ ཀིལེསམལཱདིཨནཏྠཱཔནཡནཏོཏི ¶ ཨཱཧ ‘‘ཚ དེཝལོཀེ སོདྷེཏྭཱ’’ཏི. ‘‘ཨཀནིཊྛེ ཋཏྭཱ’’ཏི ཨེཏེན ཧེཊྛཱབྲཧྨལོཀསོདྷནཾ ཝུཏྟམེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཾ.
སདྡྷཾ དྷུརཾ ཀཏྭཱཏི སདྡྷཾ དྷུརཾ ཛེཊྛཀཾ པུབྦངྒམཾ ཀཏྭཱ. སདྡྷཱཡ ཨནུསྶཏི པཊིཔཏྟི, སདྡྷཾ ཝཱ པུབྦབྷཱགིཡཾ ཨནུསྶཏི, སདྡྷཱཡ ཝཱ ཨནུསརཎསཱིལོཏི སདྡྷཱནུསཱརཱི. དྷམྨཱནུསཱརཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ. དྷམྨོཏི པནེཏྠ པཉྙཱ ཝེདིཏབྦཱ. སདྡཧནྟོ ཝིམུཏྟོཏི སདྡྷཱཝིམུཏྟོ. ཡདིཔི སབྦཐཱ ཨཝིམུཏྟོ, སདྡྷཱམཏྟེན པན ཝིམུཏྟོཏི ཨཏྠོ. སདྡྷཱཡ ཝཱ ཨདྷིམུཏྟོཏི སདྡྷཱཝིམུཏྟོ. ཝུཏྟནཡེནཱཏི ཨུཔརིམགྒཝིཔསྶནཱཡ བལཝམནྡམནྡཏརབྷཱཝེན. དིཊྛིཡཱ པཏྟོཏི དིཊྛིཔྤཏྟོ, ཙཏུསཙྩདསྶནསངྑཱཏཱཡ དིཊྛིཡཱ ནིརོདྷཔྤཏྟོཏི ཨཏྠོ. དིཊྛནྟཾ ཝཱ པཏྟོཏི དིཊྛིཔྤཏྟོ, དསྶནསངྑཱཏསྶ སོཏཱཔཏྟིམགྒཉཱཎསྶ ཨནནྟརཔྤཝཏྟོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི. པཋམཕལཏོ པཊྛཱཡ ཧི ཡཱཝ ཨགྒམགྒཱ དིཊྛིཔྤཏྟཱཏི. ཨིདནྟི ཡཐཱཝུཏྟསོཏཱཔནྣཱནཾ སདྡྷཱཝིམུཏྟདིཊྛིཔྤཏྟཏཱཝཙནཾ ¶ . ཨཊྛནྣཾ ཝིམོཀྑཱནནྟི ཙཏསྶོ རཱུཔཱཝཙརསམཱཔཏྟིཡོ, ཙཏསྶོ ཨརཱུཔཱཝཙརསམཱཔཏྟིཡོཏི ཨཊྛ ཝིམོཀྑཱ, ཏེསཾ.
ཕུཊྛནྟཾ སཙྪིཀརོཏཱིཏི ཀཱཡསཀྑཱི, ཕུཊྛཱནཾ ཨནྟོ ཕུཊྛནྟོ, ཕུཊྛཱནཾ ཨརཱུཔཛ྄ཛྷཱནཱནཾ ཨནནྟརོ ཀཱལོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ. ཨཙྩནྟསཾཡོགེ ཙེཏཾ ཨུཔཡོགཝཙནཾ, ཕུཊྛཱནནྟརཀཱལམེཝ སཙྪིཀཱཏབྦཾ སཙྪིཀརོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ‘‘ཝིསམཾ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ པརིཝཏྟནྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (ཨ. ནི. ༤.༧༠) ཝིཡ ཝཱ བྷཱཝནཔུཾསཀནྟི ཨེཏཾ དཊྛབྦཾ. ཡོ ཧི ཨརཱུཔཛ྄ཛྷཱནེན རཱུཔཀཱཡཏོ, ནཱམཀཱཡེཀདེསཏོ ཙ ཝིཀྑམྦྷནཝིམོཀྑེན ཝིམུཏྟོ, ཏེན ནིརོདྷསངྑཱཏོ ཝིམོཀྑོ ཨཱལོཙིཏོ པཀཱསིཏོ ཝིཡ ཧོཏི, ན ཀཱཡེན སཙྪིཀཏོ, ནིརོདྷཾ པན ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ ཨེཀཙྩེསུ ཨཱསཝེསུ ཁེཔིཏེསུ ཏེན སོ སཙྪིཀཏོ ཧོཏི. ཏསྨཱ སོ སཙྪིཀཱཏབྦཾ ནིརོདྷཾ ཡཐཱཨཱལོཙིཏཾ ནཱམཀཱཡེན སཙྪིཀརོཏཱིཏི ‘‘ཀཱཡསཀྑཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི, ན ཏུ ཝིམུཏྟོ ཨེཀཙྩཱནཾ ཨེཝ ཨཱསཝཱནཾ ཨཔརིཀྑཱིཎཏྟཱ.
ཨབྷེདེནཱཏི ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡིཨཱདིབྷེདེན ཝིནཱ. ‘‘ཨབྷེདེནཱ’’ཏི ཙ ཨིདཾ ‘‘སདྡྷཱཝིམུཏྟདིཊྛིཔྤཏྟཀཱཡསཀྑིནོ’’ཏི ཨིདྷཱཔི ཨཱནེཏྭཱ ཡོཛེཏབྦཾ. ཡཐེཝ ཧི ཨནྟརཱཔརིནིབྦཱཡིཨཱདིབྷེདཱནཱམསནེནེཝ ཨེཀོ ཨནཱགཱམཱི ¶ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟབྷེདཨཱམསནེནེཝ སདྡྷཱཝིམུཏྟོ, དིཊྛིཔྤཏྟོ, ཀཱཡསཀྑཱིཏི ཏཡོ ཨནཱགཱམིནོ ཧོནྟི. ཨཡཉྩ ཨནཱགཱམིནོ ཏཱདིསམཝཏྠཱབྷེདཾ གཧེཏྭཱ གཎནཱ ཀཏཱཏི ཝེདིཏབྦཾ. ‘‘ཨཝིཧཱདཱིསཱུ’’ཏིཨཱདི སུཝིཉྙེཡྻམེཝ.
པཉྙཱཡ ཨེཝ ཝིམུཏྟོ, ན ཙེཏོཝིམུཏྟིབྷཱུཏེན སཱཏིསཡེན སམཱདྷིནཱཔཱིཏི པཉྙཱཝིམུཏྟོ. ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟོཏི ཨུབྷོཧི བྷཱགེཧི ཨུབྷཏོབྷཱགཏོ ཝིམུཏྟོ. ཀིལེསཱནཾ ཝིཀྑམྦྷནསམུཙྪིནྣེཧི རཱུཔཀཱཡནཱམཀཱཡཏོ ཝིམུཏྟོཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཝིཀྑམྦྷན…པེ… ཝིམུཏྟོ ནཱམཱ’’ཏི ཨཱཧ. ཨརཱུཔསམཱཔཏྟིཡཱ རཱུཔཀཱཡཏོ, ཨགྒམགྒེན ཨརཱུཔཀཱཡཏོ ཝིམུཏྟཾ. ཡཐཱཧ –
‘‘ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཀཙྩོ པུགྒལོ ཡེ ཏེ སནྟཱ ཝིམོཀྑཱ ཨཏིཀྐམྨ རཱུཔེ ཨཱརུཔྤཱ, ཏེ ཀཱཡེན ཕུསིཏྭཱ ཝིཧརཏི, པཉྙཱཡ ཙསྶ དིསྭཱ ཨཱསཝཱ པརིཀྑཱིཎཱ ཧོནྟི, ཨཡཾ ཝུཙྩཏི, བྷིཀྑཝེ, པུགྒལོ ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟོ’’ཏི (མ. ནི. ༢.༡༨༢).
ཡཾ ¶ པན མཧཱནིདཱནསུཏྟེ ‘‘རཱུཔཱི རཱུཔཱནི པསྶཏཱི’’ཏིཨཱདིཀེ (དཱི. ནི. ༢.༡༢༩) ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཨནྟེ ཨཊྛ ཝིམོཀྑེ ཝཏྭཱ –
‘‘ཡཏོ ཁོ, ཨཱནནྡ, བྷིཀྑུ ཨིམེ ཨཊྛ ཝིམོཀྑེ ཨནུལོམམྤི སམཱཔཛྫཏི…པེ… ཨཡཾ ཝུཙྩཏཱནནྡ, བྷིཀྑུ ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟོ, ཨིམཱཡ ཙ, ཨཱནནྡ, ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟིཡཱ ཨཉྙཱ ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟི ཨུཏྟརིཏརཱ ཝཱ པཎཱིཏཏརཱ ཝཱ ནཏྠཱི’’ཏི (དཱི. ནི. ༢.༡༣༠) –
ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟསེཊྛཝསེན ཝུཏྟཾ. ཏཏྠ ཡསྨཱ ཨཱརུཔྤསམཱཔཏྟཱིསུ ཨེཀཱཡཔི རཱུཔཀཱཡོ ཝིཀྑམྦྷིཏོ ཨེཝ ནཱམ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཙཏུནྣཾ ཨཱརུཔྤསམཱཔཏྟཱིནཾ, ནིརོདྷསམཱཔཏྟིཡཱ ཙ ལཱབྷཱིནཾ ཝསེན པཉྩ ཨུབྷཏོབྷཱགཝིམུཏྟཱ ཝེདིཏབྦཱ. ཨེས ནཡོ ཀཱཡསཀྑིམྷིཔི. ཨཊྛཝིམོཀྑེཀདེསེཔི ཧི ཨཊྛཝིམོཀྑསམཉྙཱ ཡཐཱ ‘‘ལོཀེ སཏྟཱ’’ཏི.
ཏེརསསུ སཱིསེསུ པལིབོདྷསཱིསཱདཱིནི, པཝཏྟསཱིསཉྩ པརིཡཱདིཡིཏབྦཱནི, ཨདྷིམོཀྑསཱིསཱདཱིནི པརིཡཱདཀཱནི, གོཙརསཱིསཾ པརིཡཱདཀཕལཾ. ཏཉྷི ¶ ཝིསཡཛ྄ཛྷཏྟཾ ཕལཾ, ཝིམོཀྑོ པརིཡཱདཀསྶ མགྒསྶ, ཕལསྶ ཙ ཨཱརམྨཎཾ. སངྑཱརསཱིསཾ སངྑཱརཝིཝེཀབྷཱུཏོ ནིརོདྷོཏི པརིཡཱདིཡིཏབྦཱནཾ, པརིཡཱདཀཕལཱནཉྩ སཧ ཝིསཡསཾསིདྡྷིདསྶནེན སམསཱིསིབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ པཊིསམྦྷིདཱཡཾ (པཊི. མ. ༡.༨༧) ཏེརས སཱིསཱནི ཝུཏྟཱནི. ཨིདྷ པན ‘‘ཡསྶ པུགྒལསྶ ཨཔུབྦཾ ཨཙརིམཾ ཨཱསཝཔརིཡཱདཱནཉྩ ཧོཏི ཛཱིཝིཏཔརིཡཱདཱནཉྩཱ’’ཏི (པུ. པ. ༡༦) པུགྒལཔཉྙཏྟིཡཾ ཨཱགཏཏྟཱ ཏེསུ ཀིལེསཔཝཏྟསཱིསཱནཾ ཨེཝ ཝསེན ཡོཛནཾ ཀརོནྟོ ‘‘ཀིལེསསཱིས’’ནྟིཨཱདིམཱཧ. ཏཏྠ པཝཏྟསཱིསམྤི མགྒོ པཝཏྟིཏོ ཝུཊྛཧནྟོ ཙུཏིཏོ ཨུདྡྷཾ ཨཔྤཝཏྟིཀརཎེན ཡདིཔི པརིཡཱདིཡཏི, ཡཱཝ པན ཙུཏི, ཏཱཝ པཝཏྟིསམྦྷཝཏོ ‘‘པཝཏྟསཱིསཾ ཛཱིཝིཏིནྡྲིཡཾ ཙུཏིཙིཏྟཾ པརིཡཱདིཡཏཱི’’ཏི ཨཱཧ.
ཀིལེསཔརིཡཱདཱནེན ཨཏྟནོ ཨནནྟརཾ ཝིཡ ནིཔྥཱདེཏབྦཱ, པཙྩཝེཀྑཎཝཱརཱ ཙ ཀིལེསཔརིཡཱདཱནསྶེཝ ཝཱརཱཏི ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧནྟི. ‘‘ཝིམུཏྟསྨིཾ ཝིམུཏྟམིཏི ཉཱཎཾ ཧོཏཱི’’ཏི (མ. ནི. ༡.༧༨; སཾ. ནི. ༣.༡༢, ༡༤) ཧི ཝཙནཏོ པཙྩཝེཀྑཎཔརིསམཱཔནེན ཀིལེསཔརིཡཱདཱནཾ སམཱཔིཏཾ ནཱམ ཧོཏི. ཏཾ པན པརིསམཱཔནཾ ཡདི ཙུཏིཙིཏྟེན ཧོཏི, ཏེནེཝ ཛཱིཝིཏཔརིསམཱཔནཉྩ ཧོཏཱིཏི ཨིམཱཡ ཝཱརཙུཏིསམཏཱཡ ཀིལེསཔརིཡཱདཱནཛཱིཝིཏཔརིཡཱདཱནཱནཾ ཨཔུབྦཱཙརིམཏཱ ¶ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཝཱརསམཏཱཡཱ’’ཏི. བྷཝངྒཾ ཨོཏརིཏྭཱ པརིནིབྦཱཡཏོཏི ཨེཏྠ པརིནིབྦཱནཙིཏྟམེཝ བྷངྒོཏྟརཎབྷཱཝེན ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ.
ཙརིཏནྟི ཙརིཏཱ ཀཱཡཝཙཱིམནཔྤཝཏྟི. ཨེཏྠ ཙ ཡེན རཱགཱདྷིཀབྷཱཝེན པུགྒལོ ‘‘རཱགཙརིཏོ’’ཏི ལཀྑཱིཡཏི, ཏཡིདཾ ལཀྑཎཾ. ཏེནཱཧ ‘‘རཱགཛ྄ཛྷཱསཡོ རཱགཱདྷིཀོཏི ཨཏྠོ’’ཏི, ཏེན ཨཔྤཧཱིནབྷཱཝེན སནྟཱནེ ཐཱམགཏསྶ རཱགསྶ བལབྷཱཝོ ལཀྑཱིཡཏཱིཏི དཊྛབྦཾ. ཨེསེཝ ནཡོ སེསེསུཔི.
སཱིལཝནྟེཧཱིཏི ཨཱདིསདྡསྶ ལོཔཾ ཀཏྭཱ ནིདྡེསོ ཀཏོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘སཱིལཝནྟཱདཱིཧཱི’’ཏི. ཨཱདིསདྡེན དཱཡཀཱདཱིནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ.
ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱ ¶ ཉེཡྻནྟི ཨཱརམྨཎབྷཱུཏཱཝ ཉེཡྻཾ.
པུཐུཛྫནབྷཱུམིཨཱདཱིསཱུཏི པུཐུཛྫནསེཀྑཱསེཀྑབྷཱུམཱིསུ. ཏཏྠ པུཐུཛྫནབྷཱུམིཝསེན སཾཝརོ, སེཀྑབྷཱུམིཝསེན པཧཱནབྷཱཝནཱ, ཨསེཀྑབྷཱུམིཝསེན སཙྪིཀིརིཡཱ, པུཐུཛྫནབྷཱུམིསེཀྑབྷཱུམིཝསེན ཝཱ ཡཐཱརཧཾ སཾཝརཔཧཱནབྷཱཝནཱ. པུབྦབྷཱགིཡཱ ཧི སཾཝརཔཧཱནབྷཱཝནཱ པུཐུཛྫནསྶ སམྦྷཝནྟི, ཨིཏརཱ སེཀྑསྶ, ཨསེཀྑབྷཱུམིཝསེན སཙྪིཀིརིཡཱ. ནཡཏོ དསྶིཏནྟི ‘‘ཡཾ, བྷིཀྑཝེ, མཡཱ ‘ཨིདཾ ན ཀཔྤཏཱི’ཏི ཨཔྤཊིཀྑིཏྟཾ, ཏཾ ཙེ ཀཔྤིཡཾ ཨནུལོམེཏི, ཨཀཔྤིཡཾ པཊིབཱཧཏི, ཏཾ ཝོ ཀཔྤཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (མཧཱཝ. ༣༠༥) ནཡདསྶནཝསེན པཀཱསིཏཾ. སརཱགཱདིསཾཝཏྟནནྟི སརཱགཱདིབྷཱཝཱཡ སཾཝཏྟནཾ.
ཨཉྙམཉྙཾ སཾསགྒཏོཏི ‘‘སཾཀིལེསབྷཱགིཡཉྩ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཉྩཱ’’ཏིཨཱདིནཱ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདཱིནཾ པདཱནཾ ཨཉྙམཉྙསཾསགྒཏོ. ཨནེཀཝིདྷོཏི དྭཱདསཝིདྷོ ཡཱཝ དྭཱནཝུཏཱདྷིཀཙཏུསཧསྶཝིདྷོཔི ཨནེཀཔྤཀཱརོ. ལོཀིཡསཏྟཱདྷིཊྛཱནཱདིསཾསགྒཏོཏི ཨཱདིསདྡེན ལོཀིཡཾ ཉཱཎཾ, ལོཀུཏྟརཾ ཉཱཎཾ, ལོཀིཡཉྩ ལོཀུཏྟརཉྩ ཉཱཎཾ, ལོཀིཡཾ ཉེཡྻཾ, ལོཀུཏྟརཾ ཉེཡྻཾ, ལོཀིཡཉྩ ལོཀུཏྟརཉྩ ཉེཡྻཾ, ལོཀིཡཾ ཉཱཎཉྩ ཉེཡྻཉྩ, ལོཀུཏྟརཾ ཉཱཎཉྩ ཉེཡྻཉྩ, ལོཀིཡཉྩ ལོཀུཏྟརཉྩ ཉཱཎཉྩ ཉེཡྻཉྩཱཏིཨཱདིཀོ སམྦྷཝནྟོ པཊྛཱནབྷེདོ སངྒཧིཏོ. ཨུབྷཡཏྠཱཏི སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདིཀེ, ལོཀིཡཱདིཀེ ཙ. ཡཐཱརཧནྟི ཡོ ཡོ སཾསགྒཝསེན ཡོཛནཾ ཨརཧཏི, སོ སོ དྷམྨོ. སམྦྷཝཱཝིརོདྷེནེཝ ཧི ཡོཛནཱ. ན ཧི ‘‘ལོཀིཡཾ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཡོཛནཱ སམྦྷཝཏི.
ཏཱིསུ ¶ པིཊཀེསུ ལབྦྷམཱནསྶཱཏི ཏིསྶོ སངྒཱིཏིཡོ ཨཱརུལ༹ྷེ ཏེཔིཊཀེ བུདྡྷཝཙནེ ཨུཔལབྦྷམཱནསྶ ཝིཛྫམཱནསྶ, ཨེཏེན ན ཀེཝལཾ སངྒཧོ ཨེཝ ཡཐཱཝུཏྟབྷེདཱནཾ པཊྛཱནབྷཱགཱནཾ ནིདྡྷཱརཎཱཡ ཀཱརཎཾ, ཨཐ ཁོ པཱལི༹ཡཾ དསྶནཉྩཱཏི ཝིབྷཱཝེཏི. ཏེནཱཧ ‘‘ཡཾ དིསྶཏི ཏཱསུ ཏཱསུ བྷཱུམཱིསཱུ’’ཏི. ‘‘ཏེནེཝ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཏྠསྶ པཱཋཱནུགམཾ དསྶེཏི.
སཱསནཔཊྛཱནཝཱརཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནིགམནཀཐཱཝཎྞནཱ
སདྡྷམྨཱཝཏརཊྛཱནེཏི ¶ དེསནྟརཏོ ཨཱགནྟྭཱ སདྡྷམྨསྶ ཨཝཏརཎོཀཱསབྷཱུཏེ སདྡྷམྨསྶཝནདྷཱརཎཔརིཙཡཔརིཔུཙྪཱམནསིཀཱརབཧུལཱནཾ ནིཝཱསཊྛཱནཏཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ, ཨཏྟནོ ཝཱ སནྟཱནེ པརིཡཏྟིསདྡྷམྨསྶ ཨནུཔྤཝེསནཊྛཱནཏཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟཾ. སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝཱཏི.
ནེཏྟིཨཊྛཀཐཱཡ ལཱིནཏྠཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ.
ནེཏྟིཔྤཀརཎ-ཊཱིཀཱ ནིཊྛིཏཱ.