📜
7. Sattamo paricchedo
Sabbasaṅgahavibhāgo
Catupaññāsa dhammā hi, nāmanāmena bhāsitā;
Aṭṭhārasavidhā vuttā, rūpadhammāti sabbathā.
Abhiññeyyā sabhāvena, dvāsattati samīritā;
Saccikaṭṭhaparamatthā, vatthudhammā salakkhaṇā.
Tesaṃ ¶ ¶ dāni pavakkhāmi, sabbasaṅgāhikaṃ nayaṃ;
Ābhidhammikabhikkhūnaṃ, hatthasāramanuttaraṃ.
Dukā tikā ca khandhāyatanato dhātusaccato;
Paṭiccasamuppādā ca, paccayā ca samaññato.
Paccayo eva nibbānamapaccayamasaṅkhataṃ;
Asaṅkhāramanuppādaṃ, sassataṃ niccalakkhaṇaṃ.
Paccayā ceva saṅkhārā, saṅkhatā ca tatopare;
Uppādavayadhammā ca, paccayaṭṭhitikā tathā.
Nibbānaṃ rūpadhammā ca, vippayuttāva kevalaṃ;
Ārammaṇā eva nāma, nālambanti hi kiñcipi.
Ekuppādanirodhā ca, ekālambaṇavatthukā;
Saṃsaṭṭhā sampayuttā ca, sahajātā yathārahaṃ.
Aññamaññenupatthaddhā, sabbattha sahavuttino;
Sārammaṇārammaṇā ca, cittacetasikā matā.
Vipassanāya bhūmīti, tattha tebhūmakā matā;
Lokiyā pariyāpannā, vaṭṭadhammā sauttarā.
Sakkāyadhammā sabhayā, tīramorimanāmakaṃ;
Saṃyojaniyā samalā, tathā nīvaraṇīyakā.
Saṃklesikā parāmaṭṭhā, upādānīyasāsavā;
Oghanīyā yoganīyā, ganthanīyāti bhāsitā.
Aññe apariyāpannā, vivaṭṭā cāvipassiyā;
Lokuttarānuttarā ca, nosaṃyojaniyādayo.
Kammajātā ¶ upādinnā, nāma vuccanti sāsavā;
Anupādinnakā nāma, tato sesā pavuccare.
Dhammā sappaṭibhāgāti, kusalākusalā matā;
Appaṭibhāgadhammāti, tadaññe paridīpaye.
Saraṇā ¶ ca pahātabbā, dvādasākusalā pana;
Tadaññe araṇā nāma, pahātabbā na kehici.
Rūpino rūpadhammā ca, nāmadhammā arūpino;
Evamādippabhedena, dvidhā bhedaṃ vibhāvaye.
Bālā dhammā tapanīyā, kaṇhā ca kaṭukapphalā;
Asevitabbā sāvajjā, dvādasākusalā matā.
Paṇḍitā cātapanīyā, sukkā ca sukhadāyakā;
Sevitabbānavajjā ca, kusalā ekavīsati.
Kriyā vipākā rūpañca, nibbānanti catubbidhā;
Vuttā abyākatā nāma, dhammā tabbiparītato.
Hīnā dhammā parittā ca, kāmāvacarabhūmikā;
Rūpārūpā pavuccanti, majjhimā ca mahaggatā.
Appamāṇā paṇītā ca, dhammā lokuttarā matā;
Saṃkiliṭṭhasaṃklesikā, dvādasākusalā tathā.
Asaṃkiliṭṭhasaṃklesikā, dhammā tebhūmakāpare;
Asaṃkliṭṭhāsaṃklesikā, nava lokuttarā siyuṃ.
Vipākā te pavuccanti, vipākā catubhūmakā;
Vipākadhammā nāmāti, kusalākusalā matā.
Kriyā rūpañca nibbānaṃ, na pākaṃ na tu paccati;
Ācayagāmino dhammā, puññāpuññāva sāsavā.
Vuttāpacayagāmino ¶ , kusalānuttarā pana;
Kriyā rūpañca nibbānaṃ, pākā cobhayavajjitā.
Paṭhamānuttaro maggo, dassanaṃ bhāvanāpare;
Tadaññe dvayanimmuttā, sabbepi paramatthato.
Satta lokuttarā heṭṭhā, vuttā sekkhāti tādinā;
Arahattaphalameva, asekkhanti pakāsitaṃ.
Lokiyāpi ¶ ca nibbānaṃ, bhāsitobhayavajjitā;
Evamādippakārehi, tividhāti vibhāvaye.
Atītānāgataṃ rūpaṃ, paccuppannamathāparaṃ;
Ajjhattaṃ vā bahiddhā vā, sukhumoḷārikaṃ tathā.
Hīnaṃ paṇītaṃ yaṃ dūre, santike vā tadekato;
Sabbaṃ rūpaṃ samodhāya, rūpakkhandhoti vuccati.
Tatheva vedanākkhandho, nāma yā kāci vedanā;
Saññākkhandhoti saññā ca, rāsibhāvena bhāsitā.
Vaṭṭadhammesu assādaṃ, tadassādopasevanaṃ;
Vinibhujja nidassetuṃ, khandhadvayamudāhaṭaṃ.
Vivādamūlasaṃsāra-kamahetunidassanaṃ;
Sandhāya vedanā saññā, katā nānāti kecana.
Cittasaṃsaṭṭhadhammānaṃ, cetanāmukhato pana;
Saṅkhārakkhandhanāmena, dhammā cetasikā matā.
Sabbabhedaṃ tathā cittaṃ, viññāṇakkhandha sammataṃ;
Bhedābhāvena nibbānaṃ, khandhasaṅgahanissaṭaṃ.
Ālambanīyabhāvena, upādānopakārato;
Pañcupādānakkhandhāti, lokuttaravivajjitā.
Yathā ¶ thūlaṃ hitatthāya, pariggāhakayoginaṃ;
Dhammā tebhūmakā eka-bhūmibhāvāya desitā.
Bhājanaṃ bhojanaṃ tassa, byañjanaṃ bhojako tathā;
Bhuñjitā cāti pañcete, upamenti yathākkamaṃ.
Gilānasālā gelaññaṃ, asappāyopasevanā;
Samuṭṭhānaṃ gilānoti, upamenti ca paṇḍitā.
Cārako kāraṇaṃ tattha, aparādho ca kārako;
Aparādhakato coro, iti copamitā puna.
Niccādhipīḷanaṭṭhena ¶ , bhārāti paridīpitā;
Klesadukkhamukhenete, khādakā ca nirantaraṃ.
Anatthāvahitā niccamukkhittāsikaverino;
Maccumārābhidheyyattā, vadhakāti ca bhāsitā.
Vimaddāsahanaṃ rūpaṃ, pheṇapiṇḍaṃva dubbalaṃ;
Muhuttaramaṇīyattā, vedanā bubbuḷūpamā.
Marīcikūpamā saññā, vipallāsakabhāvato;
Saṅkhārāpi ca nissārā, kadalikkhandhasādisā.
Nānappakāraṃ cintentaṃ, nānāklesavimohitaṃ;
Palambhatīti viññāṇaṃ, māyāsamamudīritaṃ.
Iccevaṃ pañcupādānakkhandhā khandhā ca kevalaṃ;
Pañcakkhandhāti nāmena, desitāti vibhāvaye.
Ajjhattañca bahiddhā ca, viññāṇuppattikāraṇaṃ;
Dvārālambaṇabhedena, dvedhāyatanamīritaṃ.
Cakkhādajjhattikaṃ tattha, chadvārāyatanaṃ bhave;
Bāhirāyatanaṃ nāma, tathā rūpādigocaraṃ.
Iti ¶ vīthippavattānaṃ, dvārālambaṇasaṅgaho;
Āgame abhidhamme tu, sabbathāpi yathārahaṃ.
Tathāhanantarātīto, jāyamānassa pacchato;
Mano sabbopi sabbassa, manassāyatanaṃ bhave.
Tathā pubbaṅgamaṭṭhena, sahajānamarūpinaṃ;
Dvārabhāvena viññāṇaṃ, sabbamāyatanaṃ mataṃ.
Manāyatanamiccevaṃ, pasādāyatanaṃ tathā;
Pañcaviññāṇadhammānaṃ, iti chaddhā vibhāvaye.
Pañcappasādavisayā, pañcāyatanasammatā;
Sesaṃ rūpañca nibbānaṃ, sabbe cetasikāti ca.
Ekūnasaṭṭhidhammānaṃ ¶ , dhammāyatanasaṅgaho;
Iti chaddhā pakāsenti, bāhirāyatanaṃ budhā.
Suññagāmova daṭṭhabba-majjhattikamasārato;
Gāmaghātakacorāva, taṃ hanantaṃva bāhiraṃ.
Nāmappavattimuḷhānaṃ, taduppattikakāraṇaṃ;
Dvādasāyatanānīti, vuttamitthaṃ mahesinā.
Samattā bhāvamattena, dhārentīti salakkhaṇaṃ;
Dvārālambataduppanna-pariyāyena bheditā.
Manāyatanametthāha, satta viññāṇadhātuyo;
Ekādasa yathāvuttā, iccaṭṭhārasa dhātuyo.
Antādikā manodhātu, manoviññāṇadhātuyā;
Pavesāpagame dvāra-pariyāyena tiṭṭhati.
Bherītaladaṇḍaghosa-samaṃ chakkaṃ yathākkamaṃ;
Kaṭṭhāraṇipāvakādi-samañca tividhaṃ bhave.
Dukkhaṃ ¶ samudayo ceva, nirodho ca tathāparo;
Maggo cāti catuddhāha, saccaṃ saccaparakkamo.
Bhāro ca bhāradānañca, bhāranikkhepanaṃ tathā;
Bhāranikkhepanūpāyo, iccopammaṃ yathākkamaṃ.
Rogo roganidānañca, rogavūpasamo tathā;
Rogabhesajjamicceva-mupamāhi ca dīpitaṃ.
Visarukkho rukkhamūlaṃ, rukkhacchedo tathāparo;
Rukkhacchedakasatthanti, catudhopamitaṃ tathā.
Tīramorimasaṅkhātaṃ, mahogho pārimaṃ tathā;
Tadatikkamupāyoti, upamenti ca taṃ budhā.
Sacchikatvāna paccakkha-miccopammaṃ yathākkamaṃ;
Samācikkhi vimokkhāya, saccaṃ tacchaniyāmato.
Tathā ¶ hi dukkhaṃ nābādhaṃ, nāññaṃ dukkhā ca bādhakaṃ;
Bādhakattaniyāmena, dukkhasaccamitīritaṃ.
Taṃ vinā nāññato dukkhaṃ, na hoti na ca taṃ tato;
Dukkhahetuniyāmena, saccamāha visattikaṃ.
Nāññā nibbānato santi, na ca santaṃ na taṃ yato;
Santabhāvaniyāmena, nibbānaṃ saccamuttamaṃ.
Nāññaṃ maggāca niyyānaṃ, aniyyāno na cāpi so;
Tasmā niyyānabhāvena, maggo saccanti sammato.
Iti tacchāvipallāsa-bhūtabhāvo catūsupi;
Saccaṭṭhoti viniddiṭṭho, dukkhādīsvavisesato.
Pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho, santāpaṭṭho ca bhāsito;
Viparīṇāmaṭṭho cāti, dukkhassevaṃ catubbidhā.
Āyūhanā ¶ nidānā ca, saṃyogā palibodhato;
Dukkhassamudayassāpi, catudhatthā pakāsitā.
Nissāraṇā vivekā cā-saṅkhatāmatato tathā;
Atthā dukkhanirodhassa, catudhāva samīritā.
Niyyānato hetuto ca,
Dassanādhipateyyato;
Maggassāpi catuddheva-
Miti soḷasadhā ṭhitā.
Saccikaṭṭhaparamatthaṃ, tacchābhisamayaṭṭhato;
Tathatthamapi saccaṭṭhaṃ, paṭṭhapentettha paṇḍitā.
Tadetaṃ paṭivijjhanti, ariyāva catubbidhaṃ;
Vuttamariyasaccanti, tasmā nāthena taṃ kathaṃ;
Jāti ¶ jarā ca maraṇaṃ, soko ca paridevanā;
Dukkhañca domanassañca, upāyāso tathāparo.
Appiyehi ca saṃyogo, vippayogo piyehi ca;
Yampi na labhaticchanto, tampi dukkhamidaṃ mataṃ.
Apāyesupapajjantā, cavantā devalokato;
Manussesu ca jīrantā, nānābyasanapīḷitā.
Socantā paridevantā, vedentā dukkhavedanaṃ;
Domanassehi santattā, upāyāsavighātino.
Aniṭṭhehi akantehi, appiyehi samāyutā;
Saṅkhārehi ca sattehi, nānānatthavidhāyibhi.
Iṭṭhehi piyakantehi, manāpehi viyojitā;
Saṅkhārehi ca sattehi, nānāsampattidāyibhi.
Dukkhāpagamamicchantā ¶ , patthayantā sukhāgamaṃ;
Alabbhaneyyadhammesu, pipāsāturamānasā.
Kicchādhipannā kapaṇā, vipphandantā rudammukhā;
Taṇhādāsā parābhūtā, bhavasaṃsārasaṃkaṭe.
Yaṃ tebhūmakanissandaṃ, kaṭukaṃ gāḷhavedanaṃ;
Vedenti saṃsāraphalaṃ, taṃjātādiṃ vinā kuto.
Tasmā jātādibhedehi, bādhamānā bhayāvahā;
Dukkhā ca dukkhavatthu ca, bahudhāpi papañcitā.
Te sabbe pañcupādāna-kkhandhā eva samāsato;
Dukkhādhiṭṭhānabhāvena, dukkhatāya niyāmitā.
Tasmā tebhūmakā dhammā, sabbe taṇhāvivajjitā;
Dukkhasaccanti desesi, desanākusalo muni.
Virāgatejālābhena ¶ , taṇhāsnehasinehitaṃ;
Visarukkhova jātādinānānatthaphalodayaṃ.
Nandirāgānubandhena, santānamavakaḍḍhitaṃ;
Punabbhavābhinibbattibhāvena parivattati.
Patiṭṭhitañca tatthetamattasnehānusevanaṃ;
Gocarānunayābaddhaṃ, rāgamucchāsamohitaṃ.
Klesarāsiparikliṭṭhaṃ, byasanopaddavāhataṃ;
Dukkhasallasamāviddhaṃ, vihaññati nirantaraṃ.
Have virāgatejena, vicchinne sati sabbathā;
Kena bandhena santāna-mānessati bhavantaraṃ.
Bhavantaramasampatte, santānamhi vivaṭṭite;
Kimadhiṭṭhāya jātādidukkhadhammā pavattare.
Tasmā ¶ mokkhavipakkhena, taṇhādukkhavidhāyinī;
Dukkhasamudayo nāma, saccamiccāha nāyako.
Sabbadukkhavinimuttaṃ, sabbaklesavinissaṭaṃ;
Dukkhanirodhanāmena, saccaṃ vuccati accutaṃ.
Dukkhañca parijānanto, pajahaṃ dukkhasambhavaṃ;
Nibbānaṃ padamārabbha, bhāvanāvīthimosaṭo.
Niyyānaṭṭhaṅgiko maggo, sabbadukkhavimuttiyā;
Dukkhanirodhagāmīti, saccaṃ tasmā tamīritaṃ.
Catusaccavinimuttā, sesā lokuttarā matā;
Maggaṅgasampayuttā ca, phaladhammā ca sabbathā.
Itthaṃ sahetukaṃ dukkhaṃ, sopāyāmatanibbutiṃ;
Paṭipattihitatthāya, vibhāveti vināyako.
Sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ, desetvāna anuttaro;
Catudhāriyasaccāni, vibhajīti vibhāvaye.
Tabbhāvabhāvibhāvena ¶ , paccayākāralakkhitaṃ;
Tiyaddhaṃ dvādasaṅgañca, vīsatākārasaṅgahaṃ.
Tisandhi catusaṅkhepaṃ, tivaṭṭañca tilakkhaṇaṃ;
Tebhūmakaṃ dvimūlañca, catukkanayamaṇḍitaṃ.
Paccekaṃ catugambhīra-manupubbavavatthitaṃ;
Avijjākūṭasaṅkhātaṃ, bandhāvicchedamaṇḍalaṃ.
Sokādīnatthanissandaṃ, kevalaṃ dukkhapiṇḍitaṃ;
Paṭiccasamuppādoti, bhavacakkaṃ pavuccati.
Paṭividdhāya vijjāya, bhaṅgāvijjāya sabbathā;
Vivaṭṭatānupubbena, hetubhaṅgā yathākathaṃ.
Asmiṃ ¶ sati idaṃ hoti, assuppādā idaṃ bhave;
Asatāsmiṃ na taṃ hoti, tassa bhaṅgāva bhijjati.
Etamatthaṃ purakkhatvā, paccayaṭṭhiti dassitā;
Paṭiccasamuppādassa, idappaccayatā naye.
Tathā hi jātiyāpāha, paccayattaṃ mahāmuni;
Jarāmaraṇadhammānaṃ, mattābhedepi vatthuto.
Āhaccapaccayaṭṭhamhi, nedisī paccayaṭṭhiti;
Tattha dhammantarasseva, paccayaṭṭho vibhāvito.
Vuttamācariyenetaṃ, paṭṭhānanayasaṅgahe;
Labbhamānanayaṃ tāva, dassanatthaṃ papañcito.
Ettha tasmānupekkhitvā, āhacca niyamaṃ budho;
Tabbhāvabhāvimattena, paccayatthaṃ vibhāvaye.
Tatthāvijjā ca saṅkhārā, addhātītoti bhāsitā;
Viññāṇaṃ nāmarūpañca, saḷāyatanasaññitaṃ.
Phasso ca vedanā taṇhā, upādānaṃ bhavoti ca;
Paccuppanno bhave addhā, bhave addhā anāgato.
Jāti ¶ jarā maraṇanti, dvedhā hoti ca sabbathā;
Kālattayavavatthānaṃ, tiyaddhamiti dīpaye.
Tatthāvijjāti aññāṇaṃ, catusaccesu bhāsitaṃ;
Pubbante cāparante ca, paccayaṭṭhitiyaṃ tathā.
Apuññātisaṅkhāroti, vuttā dvādasa cetanā;
Tathā puññābhisaṅkhāro, kāmarūpesu bhāsito.
Āneñjātisaṅkhāroti, vuttāruppā catubbidhā;
Kāyabbacīmanodvāraṃ, patvā tāyeva cetanā.
Vuttā ¶ kāyavacīcittasaṅkhārāti mahesinā;
Saṅkhārāti vibhattevamekūnatiṃsa cetanā.
Ekūnavīsatividhaṃ, paṭisandhikkhaṇe tathā;
Pavatte dvattiṃsavidhaṃ, viññāṇaṃ pākamānasaṃ.
Tividhaṃ vedanā saññā, saṅkhārāti vibheditaṃ;
Nāmarūpaṃ tu duvidhaṃ, bhūtopādāyabhedato.
Saḷāyatanasaṅkhātaṃ, cakkhādajjhattikaṃ mataṃ;
Cakkhusamphassādibhedā, phasso chadhā pakāsito.
Sukhā dukkhā upekkhāti, vedanā tividhā bhave;
Kāme bhave ca vibhave, taṇhāti tividhā matā.
Kāmupādānādibhedā, upādānā catubbidhā;
Kammopapattibhedena, bhavo nāma dvidhā mato.
Attabhāvābhinibbatti, jāti nāma jarā pana;
Purāṇabhāvo maraṇaṃ, pariyosānamīritaṃ.
Dvādasaṅgappabhedena, vibhattevaṃ mahesinā;
Paṭiccasamuppādoti, paccayā eva kevalā.
Paṭicca phalabhāvena, sāpekkhaṃ ṭhitamattani;
Apaccakkhāya saṅgantvā, uppādentīti paccayā.
Avijjāsaṅkhārānaṃ ¶ tu, gahaṇe gahitāva te;
Taṇhupādānabhavāpi, iti pañcettha hetuyo.
Taṇhupādānabhavānaṃ, gahaṇe gahitā puna;
Avijjā saṅkhārā cāti, pañcevetthāpi hetuyo.
Viññāṇādisarūpena, dassitaṃ phalapañcakaṃ;
Jātijjarāmaraṇena, tadeva gahitaṃ puna.
Atīte ¶ hetavo pañca, idāni phalapañcakaṃ;
Idāni hetavo pañca, āyatiṃ phalapañcakaṃ.
Itthaṃ bhedena saṅgayha, dvādasaṅgaṃ vicakkhaṇā;
Atthāpattivisesena, vīsatākāramīrayuṃ.
Hetuphalaṃ phalahetu, puna hetuphalanti ca;
Tisandhi catusaṅkhepaṃ, tamevāhu vibhāvino.
Avijjātaṇhupādānā, klesavaṭṭanti bhāsitā;
Bhavekadeso saṅkhārā, kammavaṭṭaṃ tatoparaṃ.
Vipākavaṭṭamiccevaṃ, vivaṭṭenāvivaṭṭitaṃ;
Tivaṭṭavaṭṭitaṃ hutvā, vaṭṭametaṃ pavattati.
Aniccañca khayaṭṭhena, dukkhametaṃ bhayaṭṭhato;
Anattāsārakaṭṭhena, vaṭṭamevaṃ tilakkhaṇaṃ.
Saṃsārasseva vuttāyaṃ, paccayānaṃ paramparā;
Paṭiccasamuppādoti, tato tebhūmako mato.
Bandhāvijjāṇḍakosena, vijjādibhedavajjitā;
Vimuttirasamappattā, bhavataṇhāpipāsitā.
Abhisaṅkhārabhāvena, paṭibandhati santati;
Tathābhisaṅkhatā pāka-bhāvāya parivattati.
Vipākā ¶ puna kammāni, pākāni puna kammato;
Iccevaṃ pariyāyena, saṃsāroyaṃ pavattati.
Iccāvijjābhavataṇhā, vaṭṭopatthambhakā matā;
Sampayuttānusayitā, tasmā vaṭṭaṃ dvimūlakaṃ.
Paccayapaccayuppanna-santānabhedato pana;
Nānābhūtānamekantaṃ, bījarukkhādayo viya.
Tathāpi ¶ tesaṃ dhammānaṃ, vatthulakkhaṇabhedato;
Dīpavaṭṭisikhānaṃva, natthi ekantamekatā.
Hetuhetusamuppannā, īhābhogavivajjitā;
Paccayāya ca paccetu-mabyāpārā tato matā.
Avijjādīnamevātha, sambhave sambhavanti ca;
Saṅkhārādisabhāvāti, ṭhitevaṃdhammatāya te.
Itthamekattanānattā, abyāpāro tathāparo;
Etthevaṃdhammatā ceti, nayā vuttā catubbidhā.
Phalānaṃ paccayuppatti, paccayattho ca hetusu;
Sabhāvapaṭivedho ca, desanā cittatāti ca.
Atthadhammapaṭivedha-desanānaṃ yathākkamaṃ;
Atigambhīrabhāvena, catugambhīramīritaṃ.
Padhānakāraṇattā hi, avijjādiparamparā;
Kamena saṅkhārādīnaṃ, paccayāti vavatthitā.
Tathā hi jātiyā eva, jarāmaraṇasambhavo;
Ajātānaṃ jarā vātha, maraṇaṃ vā kuto bhave.
Sāvopapattisaṅkhātā, jāti kammabhavoditā;
Aṅkuro viya bījamhā, tattha tatthopalabbhati.
Sampayogānusayato, upādānappatiṭṭhitā;
Āyūhanti ca kammāni, ākaḍḍhantopapattikaṃ.
Upādāniyadhammesu ¶ , taṇhāsnehapipāsitā;
Daḷhī kubbantupādānaṃ, piyarūpābhinandino.
Vedanīyesu dhammesu, assādamanupassato;
Vedanāpaccayā taṇhā, samuṭṭhāya pavaḍḍhati.
Iṭṭhāniṭṭhañca ¶ majjhattaṃ, phusantā pana gocaraṃ;
Vedenti vedanaṃ nāma, nāphusantā kudācanaṃ.
Phusatālambaṇañceso, saḷāyatanasambhave;
Dvārābhāve kuto tassa, samuppatti bhavissati.
Saḷāyatanametañca, nāmarūpūpanissitaṃ;
Chaphassadvārabhāvena, pavattati yathārahaṃ.
Pubbaṅgamādhiṭṭhānena, viññāṇena patiṭṭhahe;
Nāmarūpaṃ upatthaddhaṃ, paṭisandhipavattiyaṃ.
Saṅkhārajanitaṃ hutvā, patiṭṭhāti bhavantare;
Viññāṇaṃ janakābhāve, tassuppatti kathaṃ bhave.
Avijjāyānusayite, paṭivedhavirodhite;
Vaṭṭānugatasantāne, paṭisandhiphalāvahe.
Pākadhammā sabhāvena, pavattanti hi cetanā;
Avijjāpaccayā honti, saṅkhārāti tato matā.
Paṭividdhesu saccesu, paccayānaṃ paramparā;
Vighātīyati sabbāpi, tato vaṭṭaṃ vivaṭṭati.
Iccāvijjāvirodhena, tassā vaṭṭappavattiyā;
Saṅghātanikabhāvena, avijjā kūṭasammatā.
Jarāmaraṇasaṅghāṭa-paṭipīḷitacetasaṃ;
Klesamucchāparetānaṃ, sā cāvijjā pavaḍḍhati.
Iccābaddhamavicchedaṃ, idappaccayamaṇḍalaṃ;
Cakkanemisamāvaṭṭaṃ, kamena parivattati.
Vaṭṭassa ¶ dvādasaṅgassa, tassa tebhūmakassa tu;
Dukkhakkhandhassa dassesi, nissandena nidassanaṃ.
Sokañca ¶ paridevañca, tathā dukkhañca kāyikaṃ;
Domanassamupāyāsaṃ, nānābyasanasambhavaṃ.
Iccāturamaniccantaṃ, mahopaddavasaṅkulaṃ;
Bahupaklesupassaṭṭhaṃ, dukkhametanti piṇḍitaṃ.
Iccevaṃ pañcupādāna-kkhandhabheditasaṅgaho;
Attabhāvabhavaratho, hatthamuttaṃva yantakaṃ.
Gatiṭṭhitinivāsesu, saṃsaranto nirantaraṃ;
Cakkenetena yātīti, bhavacakkamidaṃ mataṃ.
Avijjāṇḍaṃ padāletvā, paṭivedhappavattiyā;
Paccayappaccayuppannā, supaṭṭhanti sabhāvato.
Aniccā dukkhanattā ca, bhaṅgavanto bhayāvahā;
Sādīnavāti saṅkhāya, vivaṭṭamabhitiṭṭhati.
Tato sānusayā taṇhā, nirujjhati punabbhave;
Santānaratiyābhāvā, na pakkhandati sandhiyaṃ.
Aviruḷhikabhāvena, tattha vaṭṭavirodhite;
Abhisaṅkhārabhāvena, na pavattanti cetanā.
Paṭisandhipavattīpi, na janenti bhavantare;
Iccāvijjānirodhena, niruddhā kammacetanā.
Paccayatthanirodhena, saṅkhārānaṃ nirodhato;
Viññāṇaṃ janakābhāvā, niruddhamiti vuccati.
Viññāṇādinirodhā ca, nāmarūpādikaṃ tathā;
Dukkhakkhandhassimassevaṃ, nirodhoti pavuccati.
Iti ¶ vaṭṭavivaṭṭānaṃ, vasā dvedhā vibhāvito;
Paṭiccasamuppādoti, desitoyaṃ mahesinā.
Sabbasaṅkhatadhammānaṃ ¶ , sabbe dhammāpi paccayā;
Janakā cevupatthambhā, saṃvibhattā yathārahaṃ.
Āhacca paccayaṭṭhena, catuvīsatidhā ṭhitā;
Hetālambaṇādhipatānantarasamanantarā.
Sahajātaaññamañña-nissayā copanissayo;
Purejātā pacchājātā-sevanā kammameva ca.
Pākāhārindriyajjhāna-maggaṅgasampayuttakā;
Vippayuttatthi natthi ca, vigatāvigatanti ca.
Pañcātītāva kammaṃ tu, vattamānañca īritaṃ;
Sabbathāpi tayo vuttā, vattamānā tatopare.
Chadhā nāmaṃ tu nāmassa, pañcadhā nāmarūpinaṃ;
Ekadhā puna rūpassa, rūpaṃ nāmassa cekadhā.
Paññattināmarūpāni, nāmassa duvidhā dvayaṃ;
Dvayassa navadhā ceti, chabbidhā paccayā kathaṃ.
Niruddhānantarā eva, jāyantānamanantaraṃ;
Nāmadhammāva nāmānaṃ, janakattopakārakā.
Nirantarappavattiyā, anurūpamanantarā;
Anantarapaccayena, paccayoti pakāsitā.
Samanantarabhāvena, tesaṃ te eva paccayā;
Samanantaranāmena, paccayoti pakāsitā.
Atthibhāvāya dhammānaṃ, natthitāyopakārakā;
Natthipaccayanāmena, vuttā te eva tādinā.
Okāsadānabhāvena, vigatāvopakārakā;
Dhammā te eva vuccanti, vigatappaccayoti ca.
Javā ¶ ¶ paguṇabhāvāya, javānamupakārakā;
Āsevanapaccayoti, niruddhānantarā matā.
Saṃsaṭṭhasahajātānaṃ, sampayogena paccayā;
Sampayuttapaccayoti, nāmā nāmānamīritā.
Icceko vattamāno ca, pañcātītā yathārahaṃ;
Arūpānamarūpā ca, paccayā chabbidhā matā.
Pavatte cittajātānaṃ, kammajānañca sandhiyaṃ;
Rūpānaṃ sahajātāna-marūpānañca tādinā.
Hetubhūtā cha dhammāpi, mūlaṭṭhenopakārakā;
Hetupaccayabhāvena, paccayoti pakāsitā.
Tathā nijjhāyanaṭṭhena, tesamevopakārakā;
Jhānapaccayanāmena, jhānadhammā vibhāvitā.
Tatheva niyyānaṭṭhena, paccayāti pakāsitā;
Maggapaccayanāmena, maggaṅgā ca mahesinā.
Tesameva ca dhammānaṃ, sahajātāti cetanā;
Kammabyāpārābhāvena, vattamānā ca paccayā.
Kaṭattārūpapākānaṃ, nānakkhaṇikacetanā;
Abhisaṅkhārabhāvena, janakappaccayā matā.
Iccevaṃ duvidhā bhedā, vipphāraṭṭhena cetanā;
Kammapaccayanāmena, paccayoti pakāsitā.
Rūpānaṃ sahajātānaṃ, aññamaññamarūpinaṃ;
Paccayā santabhāvena, vipākā samudīritā.
Ekotītopi cattāro, vattamānāti pañcadhā;
Paccayā nāmadhammāva, nāmarūpānamīritā.
Imassa ¶ rūpakāyassa, pacchājātopakārako;
Pacchājātapaccayoti, nāmaṃ rūpānamekadhā.
Sattaviññāṇadhātūnaṃ ¶ , cha vatthūni pavattiyaṃ;
Pañcaviññāṇavīthiyā, pañcālambā yathākkamaṃ.
Purejātavisesena, nāmānamupakārakā;
Purejātapaccayoti, rūpaṃ nāmassa cekadhā.
Cittacetasikā dhammā, yaṃ yamārabbha jāyare;
Ālambaṇapaccayoti, sabbametaṃ pavuccati.
Yamālambaṃ garuṃ katvā, nāmadhammā pavattare;
Svāyamevālambaṇūpa-nissayoti pakāsito.
Anantarapaccayena, ye dhammā paccayā matā;
Te eva vānantarūpa-nissayoti pakāsito.
Rāgasaddhādayo dhammā, ajjhattamanuvāsitā;
Sattasaṅkhāradhammā ca, bahiddhopanisevitā.
Rāgasaddhādidhammānaṃ, kammaṃ pākānamiccayaṃ;
Pakatūpanissayoti, paṭṭhapesi tathāgato.
Iccevaṃ balavaṭṭhena, nissayenopakārakā;
Upanissayanāmena, paccayoyaṃ tidhā mato.
Rūpārūpaṃ paniccevaṃ, tekālikamakālikā;
Paññatti ceva nāmānaṃ, paccayo duvidho mato.
Ālambādhippatibhūtaṃ, nāmānaṃ garugocaraṃ;
Sahajādhippatīdhammā, sahajānaṃ yathārahaṃ.
Nāmarūpānamicceva-mādhippaccena paccayo;
Adhippatipaccayoti, duvidhā paridīpito.
Sahajā ¶ nāmarūpānaṃ, mahābhūtā ca rūpinaṃ;
Paṭisandhikkhaṇe vatthu, nāmānamiti sabbathā.
Sahajātavisesena, dhammānamupakārakā;
Sahajātapaccayoti, tividhevaṃ vibhāvitā.
Arūpino ¶ catukkhandhā, mahābhūtā catubbidhā;
Sandhiyaṃ vatthunāmāni, sahajānīti sabbathā.
Upakārapavattā ca, aññamaññassa tādinā;
Aññamaññapaccayoti, vibhattā tividhā matā.
Sattaviññāṇadhātūnaṃ, bhūtopādāyarūpinaṃ;
Sahajātanāmarūpa-dhammānañca yathākkamaṃ.
Vatthu bhūtā catukkhandhā, nissayenopakārakā;
Nissayappaccayo nāma, paccayoti mato tidhā.
Kabaḷīkāro āhāro, rūpakāyassa paccayo;
Arūpino panāhārā, sahajānaṃ yathārahaṃ.
Nāmarūpānamiccevaṃ, yāpanaṭṭhena paccayā;
Āhārapaccayoteva, duvidhevaṃ pakāsito.
Pasādajīvitārūpi-ndriyadhammā yathākkamaṃ;
Pañcaviññāṇupādinna-rūpānaṃ nāmarūpinaṃ.
Sahajātānamicceva-missaraṭṭhena paccayā;
Indriyappaccayoteva, tividhā samudāhaṭo.
Sattaviññāṇadhātūnaṃ, cha vatthūni yathārahaṃ;
Pacchājātā ca kāyassa, cittacetasikā tathā.
Arūpā sahajātānaṃ, rūpānanti matā tidhā;
Vippayuttapaccayoti, vippayogopakārakā.
Sahajātaṃ ¶ purejātaṃ, pacchājātañca sabbathā;
Kabaḷīkāro āhāro, rūpajīvitamiccayaṃ.
Atthipaccayasaṅkhāto, paccayo pañcadhā mato;
Vijjamānasabhāvena, paccayaṭṭhā yathārahaṃ.
Te evāvigatā hutvā, vattamānopakārakā;
Avigatapaccayoti, sugatena vavatthitā.
Aṭṭhevaṃ ¶ vattamānāni, nāmarūpāni paccayā;
Sabbatthādhippatī cāti, navadhā nāmarūpinaṃ.
Itthamuddiṭṭhaniddiṭṭhā, paṭṭhānanayasaṅgahā;
Kusalākusalādīhi, suvibhattā mahesinā.
Paññattināmarūpānaṃ, vasena tividhā ṭhitā;
Paccayāti pakāsenti, catuvīsati paṇḍitā.
Paññatti paññapīyattā, paññāpetīti ca dvidhā;
Nāmarūpavinimuttā, paññattā tādinā kathaṃ.
Bhūtapariṇāmākāramupādāya tathā tathā;
Bhūmipabbatapāsāṇatiṇarukkhalatādayo.
Sambhārākāramārabbha, sannivesavisesitā;
Yānagāmavanuyyānakaṭasārapaṭādayo.
Kārakavedakākāraṃ, viññattindriyalakkhitaṃ;
Khandhapañcakamāhacca, maccāsurasurādayo.
Candādāvaṭṭanādīhi, disākālādisammuti;
Pārampariyakādīhi, jātigottakulādayo.
Taṃtaṃkriyādibhedehi, paññattā kathinādayo;
Taṃtaṃkalāpāsamphuṭṭhā, kūpākāsaguhādayo.
Taṃ ¶ taṃ nimittamārabbha, cintayantassupaṭṭhitā;
Kasiṇādikavohārā, bhāvanāmayagocarā.
Pubbopalabbhābhāvena, kasiṇugghāṭimādayo;
Nirodhā ca samāpatti, visesābhāvalakkhitā.
Iti taṃ tamupādāya, samaññātā tathā tathā;
Saṅkhā samaññā paññatti, vohāroti pakāsitā.
Ālambaṇaṭṭhākārena, santābhāvepi vatthuto;
Cintāvohāranipphannā, atthacchāyāva bhāsinī.
Paññāpīyattā ¶ paññatti, nāmāyamiti bhāsitā;
Upādāya ca paññatti, sā evopanidhāya ca.
Paññatti paññāpanato, paṇḍitehi pakāsitā;
Avijjamānā paññatti, vijjamānātipi dvidhā.
Lokavohārikaṭṭhena, paññattaṃ paramatthato;
Avijjamānametāya, paññāpenti yadā tadā.
Avijjamānapaññatti, vijjamānaṃ yadā puna;
Paññāpenti tadā esā, vijjamānanti vuccati.
Itthaṃ paññattidhammañca, sammatatthavisesato;
Bhāvadhammañca rūpādi-salakkhaṇavisesato.
Paññāpetīti paññatti, nāmāyamiti bhāsitā;
Yā nāmaṃ nāmakammādināmena samudīritā.
Sā evāvijjamānena-vijjamānādibheditā;
Itthisaddo chaḷābhiñño, rājaputto tu bhāsitā.
Kriyānimittatthayoga-ruḷhijātopacārikā;
Sambandhopacayāvatthā, saṇṭhānāpekkhitā tathā.
Devadattotha ¶ medhāvī, vedanā candimā tathā;
Khattiyo narasīho ca, bhātā lohitakaṃ yuvā.
Kuṇḍalaṃ dussamiccevamādibheditasaṅgahā;
Sammatatthasabhāvesu, vohārākāralakkhitā.
Sāyaṃ yādicchakānvatthasaṅketakkhaṇasambhavā;
Vohāratthavisesena, ñeyyākārānusārinī.
Vacīghosānusārena, sotaviññāṇavīthiyā;
Pavattānantaruppanna-manodvārassa gocarā.
Atthā ¶ yassānusārena, viññāyanti tato paraṃ;
Sammatā ca sabhāvā ca, pubbasaṅketabhāgino.
Yāyaṃ vālambaṇākāravisese paṭidissati;
Vedanādivacīghosaṃ, sabhāvānugacetaso.
Sāyaṃ paññatti viññeyyā, lokasaṅketanimmitā;
Vacīviññattisahito, saddo evāti kecana.
Itthaṃ paññattidhammāti, vuttaṃ paññattikadvayaṃ;
Tathādhivacanā dhammā, niruttīti ca tādinā.
Avisaṃvādakaṭṭhena, lokavohārasādhakaṃ;
Samaññāsaccamiccevaṃ, ācikkhanti vicakkhaṇā.
Satthā yaṃ paramatthamuttamaguṇo nāmañca rūpanti ca,
Dvedhākāsi sabhāvadhammakusalo nibbijjha dhammantaraṃ;
Vohāratthavisesañeyyamaparaṃ byākāsi paññattito,
Āraddhaṃ kamato mayevamakhilaṃ taṃ suṭṭhu niṭṭhāpitaṃ.
Yaṃ dhammaṃ dhammarājā niratikamabhisambodhi maggena buddhā,
Katvā kaṇḍambamūle paramamanupamaṃ pāṭihīraṃ khaṇena;
Pātvākā ¶ tattha patvā puravaragaṇamullāpalāvaṇṇaraṃsi,
Tatthādāyatthasāraṃ kathitamaticiraṃ ṭhātu pāṭhānukūlaṃ.
Iti nāmarūpaparicchede sabbasaṅgahavibhāgo nāma
Sattamo paricchedo.
Niṭṭhito ca nāmarūpaparicchede sabbathāpi
Abhidhammaparamatthavibhāgo.