📜

Pañcatiṃsatimapariccheda

Dvādasarājako

1.

Āmaṇḍagāmaṇyabhayo, mahādāṭhikaaccaye;

Navavassanaṭṭhamāse, rajjaṃ kāresi taṃ suto.

2.

Chattāti chattaṃ kāresi, mahāthūpe manorame;

Tatheva pādavediñca, muddhavediñca kārayi.

3.

Tatheva lohapāsāda, thūpavhe posathavhaye;

Kāresi kucchiājiraṃ, kucchiāḷindameva ca.

4.

Ubhayatthāpi ¶ kāresi, cāruṃ ratanapaṇḍapaṃ;

Rajataleṇa vihārañca, kārāpesi narādhipe.

5.

Mahāgāmeṇḍavāpiṃso, passe kāriya dakkhiṇe;

Dakkhiṇassa vihārassa, adāsi puññadakkhiṇo.

6.

Māghātaṃ sakale dīpe, kāresi manujādhipo;

Valliphalāni sabbāni, ropāpetvā tahiṃ tahiṃ.

7.

Maṃ sakubhaṇḍakaṃ nāma, āmaṇḍiya mahīpati;

Pattaṃ pūrāpayitvāna, kāretvā vatthacumbaṭaṃ.

8.

Dāpesi sabbasaṅghassa, vippasannena cetasā;

Patte pūrāpayitvā so, āmaṇḍa gāmaṇividū.

9.

Taṅkaniṭṭhokaṇirājā-tisso ghātiya tātaraṃ;

Tīṇi vassāni nagare, rajjaṃ kāresi khattiyo.

10.

Uposathagharaṭṭaṃ esā, nicchini cekiyavhaye;

Rājāparādhakammamhi, putte saṭṭhitu bhikkhavo.

11.

Sahoḍḍe gāhayitvāna, rājā cetiya pabbate;

Khipāpesi kaṇiravhe, pabbhāramhi asīlake.

12.

Kaṇirājā accayena, āmaṇḍagāmaṇi suto;

Cūḷābhayo vassamekaṃ, rajjaṃ kāresi khattiyo.

13.

So goṇakanadītīre, purapassamhi dakkhiṇe;

Kārāpesi mahīpālo, vihāre cūḷagallakaṃ.

14.

Cūḷābhayassa’cca yena, sīvali taṃ kaniṭṭhikā;

Āmaṇḍadhītā caturo, māse rajjamakārayi.

15.

Āmaṇḍa bhāgineyyā tu, sīvaliṃ apanīyataṃ;

Iḷanāgoti nāmena, chattaṃ ussāpayi pure.

16.

Tissavāpiṃ gate tasmiṃ, ādivasse narādhipe;

Taṃ hitvā puramāgañchuṃ, bahavolambakaṇṇakā.

17.

Tahiṃ adisvā te rājā, kuddho tehi akārayi;

Maddayaṃ vāpiyā passe, mahāthūpañjasaṃsayaṃ.

18.

Tesaṃ ¶ vicārake katvā, caṇḍāle ca ṭhapāpayi;

Tena kuddhālambakaṇṇā, sabbe hutvāna ekato.

19.

Rājānaṃ taṃ gahetvāna, rundhitvāna sake ghare;

Sayaṃ rajjaṃ vicāresuṃ, rañño devī tadā sakaṃ.

20.

Puttaṃ candamukhasivaṃ, maṇḍayitvā kumārakaṃ;

Datvāna hatthe dhātīnaṃ, maṅgalahatthi santike.

21.

Pesesi vatvā sandesaṃ, netvā taṃ dhātiyo tahiṃ;

Vadiṃsu devisandesaṃ, sabbaṃ maṅgala hatthino.

22.

‘‘Ayaṃ te sādhino putto,

Sāmiko cārake ṭhito;

Arihi ghātato seso,

Tayā ghāto imassa tu.

23.

Tvamenaṃ kira ghātehi, idaṃ devivaco’’iti;

Vatvā tu sayāpesuṃ, pādamūlamhi hatthino.

24.

Dukkhito so ruditvāna, nāgo bhetvāna āḷakaṃ;

Pavisitvā mahāvatthuṃ, dvāraṃ pātiya thāmasā.

25.

Rañño nisinnaṅgaṇamhi, ugghāṭetvā kavāṭakaṃ;

Nisīdāpiya taṃ khandhe, mahātitthamupāgami.

26.

Nāvaṃ āro payitvāna, rājānaṃ tattha kuñjaro;

Pacchimo dadhitīrena, sayaṃ malaya māruhī.

27.

Paratīre vasitvā so, tīṇivassāni khattiyo;

Balakāyaṃ gahetvāna, āgā nāvāti rohaṇaṃ.

28.

Titthe sakkharasobbhamhi, otaritvāna bhūpati;

Akāsi rohaṇe tattha, mahantaṃ balasaṅgahaṃ.

29.

Rañño maṅgalahatthiso, dakkhiṇaṃ malayaṃ tato;

Rohaṇaṃye’vupāgañchi, tassa kammāni kātave.

30.

Mahāpadumanāmassa, tattha jātakabhāṇino;

Tulādhāravhavāsissa, mahātherassa santike.

31.

Kapijātakaṃ ¶ sutvāna, bodhisatte pasādavā;

Nāgamahāvihāraṃ so, jiyāmuttadhanussataṃ.

32.

Katvā kāresi thūpañca, vaḍḍhāpesi yathāṭhitaṃ;

Tissavāpiñca kāresi, tathā duravhavāpikaṃ.

33.

So gahetvā balaṃ rājā, yuddhāya abhinikkhami;

Taṃ sutvā lambakaṇṇā ca, yuddhāya abhisaṃyutā.

34.

Papallakkhandhadvāramhi, khette hiṅkaravāpike;

Yuddhaṃ ubhinnaṃ vattittha, aññamaññavihesanaṃ.

35.

Nāvākilantadehattā, posā sīdanti rājino;

Rājā nāmaṃ sāvayitvā, sayaṃ pāvisi tena so.

36.

Tena bhītālambakaṇṇā, sayiṃsu udarena so;

Tesaṃ sīsāni chinditvā, ratanābhisamaṃkari.

37.

Tikkhattumevantukate, karuṇāya mahīpati;

‘‘Amāretvā’va gaṇhātha, jīvaggāha’nti abruvi.

38.

Tato vijitasaṅgāmo, puraṃ āgamma bhūpati;

Chattaṃ ussāpayitvāna tissavāpi chaṇaṃ agā.

39.

Jalakīḷāya uggantvā, sumaṇḍitapasādhito;

Attano sirisampattiṃ, disvā tassantarāyike.

40.

Lambakaṇṇe saritvāna, kuddho so yojayīrathe;

Yugaparamparā tesaṃ, purato pāvisī puraṃ.

41.

Mahāvatthussa ummāre, ṭhatvā rājāṇapesi so;

‘‘Imesaṃ sīsamummāre, asmiṃ chindatha bho’’iti.

42.

Goṇā eterathe yuttā, tava honti rathesabha;

Siṅgaṃkhurañca etesaṃ, chedāpayata bho’’iti.

43.

Mātuyā atha saññatto, sīsacchedaṃ nivāriya;

Nāsañca pādaṅguṭṭhañca, tesaṃ rājā achedayi.

44.

Hatthivutthaṃ janapadaṃ, adā hatthissa khattiyo;

Hatthibhogo janapado, iti tenāsi nāmato.

45.

Evaṃ anurādhapure, iḷānāgo mahīpati;

Chabbassāni anunāni, rajjaṃ kāresi khattiyo.

46.

Iḷanāgaccaye ¶ tassa, putto candamukhosivo;

Aṭṭhavassaṃ sattamāsaṃ, rājā rajjamakārayi.

47.

Maṇikāragāme vāpi, kārāpetvā mahīpati;

Issarasamaṇavhassa, vihārassa adāsi so.

48.

Tassa rañño mahesī ca, saṅgāme pattimattano;

Tassevā’dā vihārassa, damiḷadevīti vissutā.

49.

Taṃ tissavāpī kīḷāya, hantvā candamukhaṃ sivaṃ;

Yasaḷālakatisso’ti, vissuto taṅkaniṭṭhako.

50.

Anurādhapure ramme, laṅkābhuvadane subhe;

Sattavassānaṭṭhamāse, rājā rajjamakārayi.

51.

Dovirikassa dattassa, puttho dovāriko sayaṃ;

Rañño sadisarūpena, ahosi subhanāmavā.

52.

Subhaṃ balatthaṃ taṃ rājā, rājabhūsāya bhūsiya;

Nisidāpiya pallaṅke, hāsatthaṃ yasaḷālako.

53.

Sīsacoḷaṃ balatthassa, sasīse paṭimuñciya;

Yaṭṭhiṃ gahetvā hatthena, dvāramūle ṭhito sayaṃ.

54.

Vandantesu amaccesu, nisinnaṃ āsanamhi taṃ;

Rājā hasati evaṃ so, kurute antarantarā.

55.

‘‘Balattho ekadivasaṃ, rājānaṃ hasamānakaṃ;

Ayaṃ balattho kasmā me, sammukhāhasatī’’ti so.

56.

Mārāpayitvā rājānaṃ, balattho so subho idha;

Rajjaṃ kāresi chabbassaṃ, subharājāti vissuto.

57.

Dvisu mahāvihāresu, subharājā manoramaṃ;

Pariveṇapantiṃ subha-nāmakaṃyeva kārayi.

58.

Uruvelasamīpamhi, tathā vellivihārakaṃ;

Puratthime ekadvāraṃ, gaṅgante nandigāmakaṃ.

59.

Lambakaṇṇasuto ¶ eko, uttarapassavāsiko;

Senāpatimupaṭṭhāsi, vasabho nāma mātulaṃ.

60.

Hessati vasabho nāma, rājā’ti sutiyāsadā;

Ghāteti rājādīpamhi, sabbe vasabhanāmake.

61.

‘‘Rañño dassāma vasataṃ, ima’’nti bhariyāya so;

Senāpatimantayitvā, pāto rājakulaṃ agā.

62.

Gacchato tena sahasā, tambulaṃ cuṇṇavajjitaṃ;

Hatthamhi vasabhassā’dā, taṃ sādhu parirakkhituṃ.

63.

Rājagehassa dvāramhi, tambulaṃ cuṇṇavajjitaṃ;

Senāpati udikkhitvā, taṃ cuṇṇatthaṃ visajjayi.

64.

Senāpatissa bhariyā, cuṇṇatthaṃ vasabhaṃ gataṃ;

Vatvā rahassaṃ datvā ca, sahassaṃ taṃ palāpayi.

65.

Mahāvihāraṭhānaṃ so, gantvāna vasabho pana;

Tattha therehi khiranna-vatthehi katasaṅgaho.

66.

Tato paraṃ kuṭṭhino ca, rājabhāvāya nicchitaṃ;

Sutvāna vacanaṃhaṭṭho, ‘‘coro hessa’’nti nicchito.

67.

Laddhasamatthapurise, gāmaghātaṃ tato paraṃ;

Karonto rohaṇaṃ gantvā, kapallapuvopadesato.

68.

Kamena raṭṭhaṃ kaṇhantho, sampattabalavāhano;

So rājā dvīhi vassehi, āgamma purasantikaṃ.

69.

Subharājaṃ raṇe hantvā, vasabho so mahabbalo;

Ussāpayi purebhattaṃ, mātulo’pi raṇe pati.

70.

Taṃ mātulassa sariraṃ, pubbabhūtopakārikaṃ;

Akāsi vasabho rājā, mahesiṃ mettanāmikaṃ.

71.

Sohorapāṭhakaṃ pucchi, āyuppamāṇamattano;

‘‘Āha dvādasavassāni’’, rahoyevassa sopi ca.

72.

Rahassaṃ rakkhaṇatthāya, sahassaṃ tassā dāpiya;

Saṅghaṃ so sannipātetvā, vanditvā pucchi bhūpati.

73.

‘‘Siyānu ¶ bhante āyussa, vaḍḍhanakāraṇaṃ’’iti;

‘‘Atthī’’ti saṅgho ācikkhi, antarāyavimocanaṃ.

74.

Parissāvanadānañca, āvāsadāna meva ca;

Gilānavattadānañca, dātabbaṃ manujādhipa.

75.

‘‘Kātabbaṃ jiṇṇakāvāsa-paṭisaṅkharaṇaṃ tathā;

Pañcasīlasamādānaṃ, katvā taṃ sādhurakkhiyaṃ.

76.

Uposathūpavāso ca, kattabbo’ posathe’’iti;

Rājā sādhūti gantvāna, tathā sabbaṃ makāsi so.

77.

Tiṇṇaṃ tiṇṇañca vassānaṃ, accayena mahīpati;

Dīpamhi sabbasaṅghassa, ticīvaramadāpayi.

78.

Anāgatānaṃ therānaṃ, pesayitvāna dāpayi;

Dvattiṃsāyahi ṭhānesu, dāpesi madhupāyasaṃ.

79.

Catusaṭṭhiyā ca ṭhānesu, mahādānaṃtu missakaṃ;

Sahassavaṭṭi catusu, ṭhānesu ca jalāpayi.

80.

Cetiyapabbate ceva, thūpārāme ca cetiye;

Mahāthūpe mahābodhi-ghare iti imesu hi.

81.

Cittalakūṭe kāresi, dasathūpe manorame;

Dīpe’khilamhi āvāse, jiṇṇe ca paṭisaṅkhari.

82.

Valliyeravihāre ca, therassa so pasīdiya;

Mahāvalligottaṃ nāma, vihārañca akārayi.

83.

Kāresi anurārāmaṃ, mahāgāmassa santike;

Heḷigāmaṭṭhakarisa, sahassaṃ tassa dāpayi.

84.

Mucelavihāraṃ kāretvā, so tissavaḍḍhamānake;

Āḷisārodakabhāgaṃ, vihārassa adāpayi.

85.

Kalambatitthe thūpamhi, kāresiṭṭhikakañcukaṃ;

Kāresuposathā gāraṃ, vaṭṭitelattha massatu.

86.

Sahassakarīsavāpiṃso ¶ , kārāpetvā adāsi ca;

Kāresuposathāgāraṃ, vihāre kumbhigallake.

87.

Soye’vu posathāgāraṃ, issarasamaṇake idha;

Thūpārāmethūpagharaṃ, kārāpesi mahīpati.

88.

Mahāvihāre pariveṇa, pantiṃ pacchimapekkhiniṃ;

Kāresi ca catusālañca, jiṇṇakaṃ paṭisaṅkhari.

89.

Catubuddhapaṭimārammaṃ, paṭimānaṃgharaṃtathā;

Mahābodhiṅgaṇe ramme, rājā soyeva kārayi.

90.

Tassa rañño mahesī sā, vuttanāmā manoramaṃ;

Thūpaṃ thūpagharañceva, rammaṃ tatheva kārayi.

91.

Thūpārāme thūpagharaṃ, niṭṭhāpetvā mahīpati;

Tassa niṭṭhāpitamahe, mahādānamadāsi ca.

92.

Yuttānaṃ buddhavacane, bhikkhūnaṃ paccayampi ca;

Bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ, sappiphāṇitameva ca.

93.

Nagarassa catudvāre, kapaṇavaṭṭañca dāpayi;

Gilānānañca bhikkhūnaṃ, gilānavaṭṭameva ca.

94.

Mayettiṃ rājuppalavāpiṃ, vahakolambagāmakaṃ;

Mahānika vittavāpiṃ, mahārāmotti meva ca.

95.

Kehālaṃ kāḷivāpiñca, cambuṭṭhiṃ vātamaṅganaṃ;

Abhivaḍḍhamānakañca, iccekādasa vāpiyo.

96.

Dvādasa mātikā ceva, subhikkhatthamakārayi;

Guttattha purapākāraṃ, ceva muccamakārayi.

97.

Gopurañca catudvāre, mahāvatthuñca kārayi;

Saraṃ kāresi uyyāne, haṃsetatthavisajjayi.

98.

Pure bahū pokkharaṇī, kārāpetvā tahiṃ tahiṃ;

Ummaggena jalaṃ tattha, pavesesi mahīpati.

99.

Evaṃ ¶ nānāvidhaṃ puññaṃ, katvā vasabhabhūpati;

Hatantarāyo so hutvā, puññakamme sadādaro.

100.

Catuttāsīsavassāni, pure rajjamakārayi;

Catuttālīsavesākha, pūjā yo ca akārayi.

101.

Subharājā dharanto so, attano ekadhītaraṃ;

Vasabhena bhayāsaṃkī, appesi’ṭhika vaḍḍhakiṃ.

102.

Attano kambalañceva, rājā bhaṇḍāni ca’ppayi;

Vasabhena hate tasmiṃ, tamādāsiṭṭhavaḍḍhakī.

103.

Dhītiṭhāne ṭhapetvāna, vaḍḍheti attano ghare;

Sakammaṃ karato tassa, bhattaṃ āhari dārikā.

104.

Sā nirodhasamāpannaṃ, tadambapuppha gumbake;

Sattame divase disvā, bhattaṃ medhāvīnī adā.

105.

Puna bhattaṃ randhayitvā, pituno bhattamāhari;

Papañcakāraṇaṃ puṭṭhā, tamatthaṃ pituno vadi.

106.

Tuṭṭho punappunañce’so, bhattaṃ therassa dāpayi;

Vissattho’nāgataṃ disvā, thero āha kumārikaṃ.

107.

‘‘Tavaissariyejāte, imaṃ ṭhānaṃ kumārike;

Sareyyāsī’ti thero tu, tadā ca parinibbuto.

108.

Sake so vasabho rājā, vayappattamhi puttake;

Vaṅkanāsikatissamhi, kaññaṃtassānurūpikaṃ.

109.

Gavesāpesi purisā, taṃ disvāna kumārikaṃ;

Iṭṭhakavaḍḍhakīgāme, itthilakkhaṇa kovidā.

110.

Rañño nivedayuṃ rājā, tamāṇāpetumārabhi;

Tassāha rājadhītattaṃ, iṭṭhakavaḍḍhakī tadā.

111.

Subharañño tu dhītattaṃ, kambalādīhi ñāpayi;

Rājā tuṭṭho sutassā’dā, taṃ sādhu katamaṅgalaṃ.

112.

Vasabhassaccaye putto, vaṅkanāsika tissako;

Anurādhapure rajjaṃ, tīṇi vassāni kārayi.

113.

So ¶ goṇanadiyā tīre, mahāmaṅgalanāmakaṃ;

Vihāraṃ kārayi rājā, vaṅkanāsikatissako.

114.

Mahāmattā tu devī sā, sarantī therabhāsitaṃ;

Vihārakāraṇatthāya, akāsi dhanasañcayaṃ.

115.

Vaṅkanāsikatissassa, accaye kārayī suto;

Rajjaṃ bāvīsavassāni, gajjabāhukagāmaṇi.

116.

Sutvā so mātuvacanaṃ, mātudatthāya kārayi;

Kadambapupphaṭhānamhi, rājamātuvihārakaṃ.

117.

Mātā satasahassaṃ sā, bhūmiatthoya paṇḍitā;

Adā mahāvihārassa, vihārañca akāra yi.

118.

Sayameva akāresi, tattha thūpaṃ silāmayaṃ;

Saṅghabhogañca pādāsi, kiṇitvāna tato tato.

119.

Abhayuttara mahāthūpaṃ, vaḍḍhāpetvā citāpayi;

Catudvāre ca tattheva, ādimukhamakārayi.

120.

Gāmaṇitissavāpiṃ so, kārāpetvā mahīpati;

Abhayagiri vihārassa, pākavaṭṭāya’dāsi ca.

121.

Maricavaṭṭikathūpamhi, kañcukañca akārayi;

Kiṇitvā satasahassena, saṅghabhogamadāsi ca.

122.

Kāresi pacchime vasse, vihāraṃ rāmakavhayaṃ;

Mahejasanasālañca, nagaramhi akārayi.

123.

Gajabāhussaccayena, sasuro tassa rājino;

Rajjaṃ mahallako nāgo, chabbassāni akārayi.

124.

Puratthime pejalakaṃ, dakkhiṇe koṭi pabbataṃ;

Pacchime dakapāsāṇe, nāgadīpe sālipabbataṃ.

125.

Bījagāme tanaveḷiṃ, rohaṇe janapade pana;

Tobbalanāgapabbatañca, antoṭṭhe girihālikaṃ.

126.

Ete ¶ satta vihāre so, mahallanāgabhūpati;

Parittenapi kālena, kārāpesi mahāmatī.

127.

Evaṃ asārehi dhanehi sāraṃ,

Puññāni katvāna bahūni paññā;

Ādenti bālā pana kāma hetu,

Bahūni pāpāni karontā mohā’ti.

Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Dvādasa rājako nāma

Pañcatiṃsatimo paricchedo.