📜

Chattiṃsatima pariccheda

Tayodasa rājako

1.

Mahallanāgaccayena ¶ , putto bhātikatissako;

Catuvīsativassāni, laṃkārajjamakārayi.

2.

Mahāvihāre pākāraṃ, kārāpesi samantato;

Gavaratissavihāraṃ, so kārayitvā mahīpati.

3.

Mahāgāmaṇikaṃ vāpiṃ, vihārassa’ssa’dāsi ca;

Vihārañca akāresi, bhātiyatissa nāmakaṃ.

4.

Kāresuposathāgāraṃ, thūpārāme manorame;

Randhakaṇḍakavāpiñca, kārāpesi mahīpati.

5.

Sattesu muducittoso, saṅghamhi tibbagāravo;

Ubhatosaṅghe mahīpālo, mahādānaṃ pavattayi.

6.

Bhātikatissaccayena, tassa kaniṭṭhatissako;

Aṭṭhavīsasamārajjaṃ, laṃkādīpe akārayi.

7.

Bhūtārāma ¶ mahānāga, therasmiṃ so pasīdiya;

Kāresi ratanapāsādaṃ, abhayagirimhi sādhukaṃ.

8.

Abhayagirimhi pākāraṃ, mahāpariveṇameva ca;

Kāresi maṇisomavhe, mahāpariveṇameva ca.

9.

Tattheva cetiyagharaṃ, ambatthale tatheva ca;

Kāresi paṭisaṅkhāraṃ, nāgadīpe ghare pana.

10.

Mahāvihārasīmaṃso, madditvā tattha kārayi;

Kukkuṭagiri pariveṇa, pantiṃ sakkacca bhūpati.

11.

Mahāvihāre kāresi, dvādasa manujādhipo;

Mahācaturassapāsāde, dassaneyyemanorame.

12.

Dakkhiṇavihāra thūpamhi, kañcukañca akārayi;

Bhattasālaṃ mahāmegha, vanāsimañca maddiya.

13.

Mahāvihārapākāraṃ, passato apanīyaso;

Maggaṃ dakkhiṇavihāra, gāmiñcāpi akārayi.

14.

Bhūtārāma vihārañca, rāmagoṇakameva ca;

Tatheva nandatissassa, ārāmañca akārayi.

15.

Pācinato anuḷātissa, pabbataṃ gaṅgarājiyaṃ;

Niyelatissārāmañca, piḷa piṭṭhi vihārakaṃ.

16.

Rājamahāvihārañca, kāresi manujādhipo;

Soyeva tīsu ṭhānesu, kāresu’posathālayaṃ.

17.

Kalyāṇīka vihāre ca, maṇḍalagirike tathā;

Dubbalavāpitissavhe, vihāresu imesu hi.

18.

Kaniṭṭhatissaccayena, tassa putto akārayi;

Rajjaṃ dveyeva vassāni, cūḷanāgoti vissuto.

19.

Cūḷanāgakaniṭṭhotu, rājāghātiya bhātikaṃ;

Ekavassaṃ kuḍḍanāgo, rajjaṃ laṃkāya kārayi.

20.

Mahāpeḷañca vaḍḍhesi, ekanāḷikachātake;

Bhikkhusatānaṃ pañcannaṃ, abbhocchinnaṃ mahīpati.

21.

Kuḍḍanāgassa ¶ rañño tu, devīyā bhātuko tadā;

Senāpati sirināgo, coro hutvāna rājino.

22.

Balavāhana sampanno, āgamma nagarantikaṃ;

Rājabalena yujjhanto, kuḍḍanāgaṃ mahīpatiṃ.

23.

Palāpetvā laddhajayo, anurādha pure vare;

Laṃkārajjamakāresi, vassānekūnavīsati.

24.

Mahāthūpavare chattaṃ, kārāpetvāna bhūpati;

Suvaṇṇakammaṃ kāresi, dassaneyyaṃ manoramaṃ.

25.

Kāresi lohapāsādaṃ, saṃkhittaṃ pañcabhūmakaṃ;

Mahābodhi catudvāre, sopānaṃ punakārayi.

26.

Kāretvā chattapāsādaṃ, mahe pūjamakārayi;

Kulambaṇañca dīpasmiṃ, vissajjesi dayāparo.

27.

Sirināgaccaye tassa, putto tisso akārayi;

Rajjaṃ dvāvīsavassāni, dhammavohāra kovido.

28.

Ṭhapesi so hi vohāraṃ, hiṃsā muttaṃ yatoidha;

Vohāraka tissarājā, iti nāmaṃ tato ahu.

29.

Kambugāmakavāsissa, devattherassa santike;

Dhammaṃ sutvā paṭikammaṃ, pañcāvāse akārayi.

30.

Mahātissassa therassa, anurā rāmavāsino;

Pasanno mucelapaṭṭane, dāna vaṭṭamakārayi.

31.

Tissarāja maṇḍapañca, mahāvihāradvayepi so;

Mahābodhighare pāci, loharūpaddhayampi ca.

32.

Sattapaṇṇikapāsādaṃ, kāretvā sukhavāsakaṃ;

Māse māse sahassaṃ so, mahāvihārassa dāpayi.

33.

Abhayagirivihāre, dakkhiṇamūlasavhaye;

Maricavaṭṭi vihāramhi, kulālitissasavhaye.

34.

Mahiyaṅgaṇa vihāramhi, mahāgāmakasavhaye;

Mahānāgatissavhamhi, tathā kalyāṇīkavhaye.

35.

Iti ¶ aṭṭhasu thūpesu, chattakammamakārayi;

Mūkanāgasenāpati, vihāre dakkhiṇe tathā.

36.

Marica vaṭṭi vihāramhi, puttabhāgavhaye tathā;

Issarasamaṇavhamhi, tissavhe nāgadīpake.

37.

Iti chasu vihāresu, pākārañca akārayi;

Kāresu’ posathāgāraṃ, anurārāmasavhaye.

38.

Ariyavaṃsakathāṭhāne, laṃkādīpekhilepi ca;

Dāna vaṭṭaṃ ṭhapāpesi, saddhamme gāravena so.

39.

Tiṇī satasahassāni, datvāna manujādhipo;

Iṇato sayike bhikkhū, mocesi sāsanappiyo.

40.

Mahā vesākha pūjaṃ so, kāretvā dīpavāsinaṃ;

Sabbe saṃyeva bhikkhūnaṃ, ticīvaramadāpayi.

41.

Vetullavādaṃ madditvā, kāretvā pāpaniggahaṃ;

Kapilena amaccena, sāsanaṃ jotayīca so.

42.

Vissuto’bhayanāgo’ti, kaniṭṭho tassarājino;

Deviyā tassa saṃsaṭṭho, ñāto bhīto sabhātarā.

43.

Palāyitvā hallatitthaṃ, gantvāna sahasevako;

Kuddho viya mātulassa, hatthapādañca chedayi.

44.

Rājino raṭṭhatedatthaṃ, ṭhapetvāna idheva taṃ;

Sunakhopamaṃ dassayitvā, gahetvā’ti siniddhake.

45.

Tattheva nāvaṃ āruyha, paratīramagāsayaṃ;

Subhavo mātulo tu, upagamma mahīpati.

46.

Suhado viya hutvāna, tasmiṃ raṭṭhamabhindiso;

Abhayo taṃ jānanatthaṃ, dūtaṃ idha visajjayi.

47.

Taṃ disvā pūgarukkhaṃ so, samantā kuntanāḷiyā;

Paribbhamanto madditvā, katvā dubbalamūlakaṃ.

48.

Bāhunāyeva pātetvā, tajjetvā taṃ palāpayi;

Dūto gantvā abhayassa, taṃ pavattiṃ pavedayi.

49.

Ñatvā’bhayo ¶ taṃ damiḷe, ādāya basuke tato;

Nagarantikamāgañchi, bhātarā saha yujjhituṃ.

50.

Taṃ ñatvāna palāyitvā, assamāruyhadeviyā;

Malayaṃ āgamā rājā, taṃkaniṭṭho’nu bandhiya.

51.

Rājānaṃ malaye hantvā, devīmādāya āgato;

Kāresi nagare rajjaṃ, aṭṭhavassāni bhūpati.

52.

Pāsāṇavediṃ kāresi, mahābodhisamantato;

Lohapāsādaṅgaṇamhi, rājā maṇḍapameva ca.

53.

Dvihi satasahassehi, nekavatthāni bhāgiya;

Dīpamhi bhikkhusaṅghassa, vatthadānamadāsi so.

54.

Abhayassa’ccaye bhātu, tassassa tassa atrajo;

Dvevassāni sirināgo, laṃkārajja makārayi.

55.

Paṭisaṅkhariya pākāraṃ, mahābodhisamantato;

Mahābodhigharasseva, soyeva vālikātale.

56.

Mūcelarukkhaparato, haṃsavaṭṭaṃ manoramaṃ;

Mahantaṃ maṇḍapañceva, kārāpesi mahīpati.

57.

Vijayakumārako nāma, sirināgassa atrajo;

Pituno accaye rajjaṃ, ekavassamakārayi.

58.

Lambakaṇṇā tayo āsuṃ, sahātā mahiyaṅgaṇe;

Saṅghatisso saṅghabodhi, tatiyo goṭṭhakābhayo.

59.

Te tissavāpimariyāda-gato andho vicakkhaṇo;

Rājupaṭṭhānamāyante, padasaddena abravi.

60.

‘‘Pathavīsāmino ete, tayo vahatibhū’iti;

Taṃ sutvā abhayo pacchā, yanto pucchi punāhaso.

61.

Tassa vaṃso ṭhassatīti,

Puna pucchitameva so;

‘‘Pacchimassā’’ti so āha,

Taṃ sutvā dvīhisoagā.

62.

Te ¶ puraṃ pavisitvāna, tayo rañño’ti vallabho;

Rājakiccāni sādhentā, vasantā rājasantike.

63.

Hantvā vijayarājānaṃ, rājagehamhi ekato;

Senāpatiṃsaṅghatissaṃ, duverajje’bhisecayuṃ.

64.

Evaṃ so abhisittova, anurādhapuruttame;

Rajjaṃ cattāri vassāni, saṅghatisso akārayi.

65.

Mahāthūpamhi chattañca, hemakammañca kārayi;

Visuṃ satasahassagghe, caturo ca mahāmaṇi.

66.

Majjhe catunnaṃ sūriyānaṃ, ṭhapāpesi mahīpati;

Thūpassa muddhani tathā-nagghavajiracumbaṭaṃ.

67.

So chattamahapūjāya, saṅghassa manujādhipo;

Cattālīsasahassassa, cha cīvaramadāpayi.

68.

Taṃ mahādevatherena, dāmagallaka vāsino;

Desitaṃ khandhake suttaṃ, yāgānisaṃsa dīpanaṃ.

69.

Sutvā pasanno saṅghassa, yāgudānamadāpayi;

Nagarassa catudvāre, sakkaccañceva sādhu ca.

70.

So antarantare rājā, jambupakkāni khādituṃ;

Sahorodho sahāmacco, agāpācina dīpakaṃ.

71.

Upaddutaṃ’ssa gamane, manussā pāci vāsino;

Visaṃ phalesu yo jesuṃ, rājabhojjāya jambuyā.

72.

Khāditvā jambupakkāni, tāni tattheva so mato;

Senāpati saṅghadhabādhīṃ-bhayo rajje’bhisecayi.

73.

Rājāsiri saṅgha bodhi, vissuto pañcasīlavā;

Anurādhapure rajjaṃ, duve vassāni kārayi.

74.

Mahāvihāre kāresi, salākaggaṃ manoramaṃ;

Tadādīpe manusseso, ñatvā dubbuṭṭhupaddute.

75.

Karuṇāya kampitamano, mahāthūpaṅgaṇe sayaṃ;

Nipajji bhūmiyaṃ rājā, katvāna iti nicchayaṃ.

76.

‘‘Pavassitvāna ¶ devena, jalenupalāvite mayi;

Naheva vuṭṭhahissāmi, maramānopahaṃ idha’’.

77.

Evaṃ nipanne bhūminde, devo pāvassi tāvade;

Laṃkādīpamhi sakale, piṇayanto mahāmahiṃ.

78.

Tathāpi nuṭṭhahatiso, apilāpanato jale;

Āvariṃsu tato’maccā, jalaniggamanāḷiyo.

79.

Tato jalamhi pilavaṃ, rājā vuṭṭhāsi dhammiko;

Karuṇāyanudi evaṃ, dīpe dubbuṭṭhikābhayaṃ.

80.

Corātahiṃ tahiṃ jātā, iti sutvāna bhūpati;

Core āṇāpayitvāna, rahassena palāpīya.

81.

Āṇāpetvā rahassena, matānaṃ so kalevaraṃ;

Aggīhi uttāsetvāna, hanitaṃ corupaddavaṃ.

82.

Eko yakkho idhāgamma, rattakkho iti vissuto;

Karoti rattāna’kkhīti, manussānaṃ tahiṃ tahiṃ.

83.

Aññamaññamapekkhitvā, bhāyitvā rattanettataṃ;

Narāmaranti te yakkho, sobhakkhesi asaṅkito.

84.

Rājā upaddavaṃ tesaṃ, sutvā santattamānaso;

Eko’pavāsa gabbhamhi, hutvā aṭṭhaṅguposathi.

85.

‘‘Apassitvāna taṃ yakkhaṃ, na cuṭṭhāmī’’ti so sayi;

Tassa so dhammatejena, agā yakkho tadantikaṃ.

86.

Tena ‘‘kosī’’ti puṭṭho ca, so ‘‘aha’’nti pavedayi;

‘‘Kasmā pajaṃ me bhakkhesi, mā khāda’’iti sobravi.

87.

‘‘Ekasmiṃ me janapade, nare dehī’’ti sobravi;

‘‘Na sakkā iti vutte so, kamenekaṃti abravi.

88.

‘‘Aññaṃ na sakkā dātuṃ me, maṃ khāda’’ iti sobravi;

‘‘Na sakkā’’iti taṃ yāci, gāme gāme baliñca so.

89.

Sādhūti vatvā bhūmindo, dipampi sakalepi ca;

Gāmavare nivesetvā, baliṃtassa adāpayi.

90.

Mahāsattena ¶ teneva, sabbabhūtānukampinā;

Mahārogabhayaṃ jātaṃ, dīpadīpena nāsitaṃ.

91.

So bhaṇḍāgāriko rañño,

Amacco goṭṭhatābhayo;

Cero hutvā uttarato,

Nagaraṃ samupāgami.

92.

Parissāvanamādāya, rājā dakkhiṇadvārato;

Parahiṃsamarocento, ekakova palāyi so.

93.

Puṭabhattaṃ gahetvāna, gacchanto purito pathi;

Bhattabhogāyarājānaṃ, nibandhittha punappunaṃ.

94.

Jalaṃ parissāvayitvā, bhuñjitvāna dayāluko;

Tassevaṃ’nuggahaṃ kātuṃ, idaṃ vacanamabruvi.

95.

‘‘Saṅghabodhi ahaṃ rājā, gahetvā mamabho sīraṃ;

Goṭṭhābhayassa dassehi, bahuṃ dassati te dhanaṃ.

96.

Na icchito tathākātuṃ, tassatthāya mahīpati;

Nisinnoyeva amari, so sīsaṃ tassa ādiya.

97.

Goṭṭhābhayassa dassesi, sotu vimhitamānaso;

Datvā tassa dhanaṃ rañño, sakkāraṃ sādhukārayi.

98.

Evaṃ goṭṭhābhayo eso, meghavaṇṇābhayo’ti ca;

Vissuto terasa samā, laṃkārajjamakārayi.

99.

Mahāvatthuṃ kārayitvā, vatthudvāramhi maṇḍapaṃ;

Kārayitvā maṇḍayitvā, so bhikkhu tattha saṅghato.

100.

Aṭṭhuttarasahassāni, nisīdetvā dine dine;

Yāgukhajjaka bhojjehi, sādūhi vividhehi ca.

101.

Sacīvarehi kappetvā, mahādānaṃ pavattayi;

Ekavīsadinā nevaṃ, nibaddhañcassa kārayi.

102.

Mahāvihāre kāresi, silāmaṇḍapa muttamaṃ;

Lohapāsādathambhe ca, parivattiya ṭhāpayi.

103.

Mahābodhi ¶ silāvediṃ, uttaradvāratoraṇaṃ;

Patiṭṭhāpesi thambhe ca, cakukaṇṇe sacakkake.

104.

Tisso sīlāpaṭimāyo, tīsu dvāresu kārayi;

Ṭhapāpesi ca pallaṅkaṃ, dakkhiṇamhi silāmayaṃ.

105.

Padhānabhūmiṃ kāresi, mahāvihārapacchato;

Dīpamhi jiṇṇakāvāsaṃ, sabbañca paṭisaṅkhari.

106.

Thūpārāme thūpagharaṃ, therambatthalake tathā;

Ārāme maṇisomavhe, paṭisaṅkhārayi ca so.

107.

Thūpārāme maṇisomā-rāme maricavaṭṭake;

Dakkhiṇavha vihāre ca, uposathagharāni ca.

108.

Meghavaṇṇābhayavhañca, navavihāramakārayi;

Vihāramahapūjāyaṃ, piṇḍetvā dīpavāsīnaṃ.

109.

Tiṃsabhikkhusahassānaṃ, chacīvaramadāsi ca;

Mahāvesākhapūjañca, tadā evaṃ akārayi.

110.

Anuvassañca saṅghassa, chacīvaramadāmayi;

Pāpakānaṃ niggahena, sodhento sāsanaṃ tu so.

111.

Vetullavādino bhikkhū, abhayagirinivāsino;

Gāhayitvāsaṭṭhimatte, jinasāsanakaṇṭake.

112.

Katvāna niggahaṃ tesaṃ, paratire khipāpayi;

Tattha khittassa therassa, nissito bhikkhucoḷiko.

113.

Saṅghamitto’tināmena, bhūtivijjādikovido;

Mahāvihāre bhikkhunaṃ, kujjhitvāna idhagamā.

114.

Thūpārāme sannipātaṃ, pavisitvā asaññato;

Saṅghapālassa pariveṇa, vāsittherassa tattha so.

115.

Goṭṭhāsayassa therassa, mātulassa’ssa rājino;

Rañño nāmenā‘‘lapanto, vacanaṃ paṭibāhiya.

116.

Rañño kulūpago āsi, rājā tasmiṃ pasīdiya;

Jeṭṭhaputtaṃ jeṭṭhatissaṃ, mahāsenaṃ kaniṭṭhakaṃ.

117.

Appesi ¶ tassa bhikkhussa, so saṅgaṇhi dutiyakaṃ;

Upanandhi tasmiṃ bhikkhusmiṃ, jeṭṭhatisso kumārako.

118.

Pituno accaye jeṭṭha, sisso rājāahosiso;

Pitu sārīra sakkāre, niggantuṃ nicchamānake.

119.

Duṭṭhāmacce niggahetuṃ, sayaṃ nikkhamma bhūpati;

Kaniṭṭhaṃ purato katvā, pitukāyaṃ anantaraṃ.

120.

Tato amacce katvāna, sayaṃ hutvāna pacchato;

Kaniṭṭhe pitukāye ca, nikkhante tadanantaraṃ.

121.

Dvāraṃ saṃvarayitvāna, duṭṭhamacce nighātiya;

Sūle appesi pituno, citakāyasamantato.

122.

Tena’ssa kammunā nāmaṃ, kakkhalopapadaṃahu;

Saṅghamittotu so bhikkhu, bhīto tasmiṃ narādhipā.

123.

Tassābhisekasamakālaṃ, mahāsenena mantiya;

Tassābhisekaṃ pekkhanto, paratīraṃ gato ito.

124.

Pitarā so vippakataṃ, lohapāsāda muttamaṃ;

Koṭidhanaṃ agghanakaṃ, kāresi sattabhūmakaṃ.

125.

Saṭṭhisatasahassagghaṃ, pūjayitvā maṇiṃtahiṃ;

Kāresi jeṭṭhatissotaṃ, maṇipāsādanāmakaṃ.

126.

Maṇi duve mahagghe ca, mahāthūpe apūjayi;

Mahābodhighare tīṇi, toraṇāni ca kārayi.

127.

Kārayitvā vihāraṃ so, pācinatissa pabbataṃ;

Pañcavāsesu saṅghassa, adāsi puthuvī pati.

128.

Devānaṃpiyatissena, so patiṭṭhāpitaṃ purā;

Thūpārāme urusilā, paṭimaṃ cārudassanaṃ.

129.

Netvāna thūpārāmavhaṃ, jeṭṭhatisso mahīpahi;

Patiṭṭhāpesi ārāme, pācinatissa pabbate.

130.

Kāḷamattikavāpiṃso, adācetiya pabbate;

Vihāra pāsāda mahaṃ, mahāvesākhameva ca.

131.

Katvā ¶ tiṃsa sahassassa, saṅghassa’dā chacīvaraṃ;

Āḷambagāmavāpiṃso, jeṭṭhatisso akārayi.

132.

Evaṃ so vividhaṃ puññaṃ, pāsādakaraṇādikaṃ;

Kārento dasavassāni, rājā rajjamakārayi.

133.

Iti bahuvidha puñña hetu bhūtā,

Narapatitā bahupāpahetu cāti;

Madhuramiva visenamissamannaṃ,

Sujanamano bhajate na taṃ kadāpi.

Sujanappasāda saṃvegatthāya kate mahāvaṃse

Tayodasarājakonāma

Chattiṃsatimo paricchedo.