📜
Sattatiṃsatima pariccheda
Pañcarājako
Jeṭṭhatissaccaye tassa, mahāseno kaniṭṭhako;
Sattavīsativassāni, rājā rajjamakārayi.
Tassa rajjābhisekaṃ taṃ,
Kāretuṃ paratīrato;
So saṅghamittatthero tu,
Kālaṃ ñatvā idhāgato.
Tassābhisekaṃ kāretvā, aññaṃ kiccañcanekadhā;
Mahāvihāra viddhaṃsaṃ, kātukāmo asaññato.
Avinayavādino ete, mahāvihāravāsino;
Vinayavādī mayaṃ rāja, iti gāhiya bhūpabhiṃ.
Mahāvihāravāsissa ¶ , āhāraṃ deti bhikkhuno;
Yo so sataṃ daṇḍiyo’ti, raññā daṇḍaṃ ṭhapāpayi.
Upaddutā tehi bhikkhū, mahāvihāravāsino;
Mahāvihāraṃ chaḍḍetvā, malayaṃ rohaṇaṃ aguṃ.
Tena mahāvihāro’yaṃ, navavassāni chaḍḍito;
Mahāvihāravāsīhi, bhikkhūhi āsi suññako.
‘‘Hoti assāmikaṃ vatthu, putuvisāmino’’iti;
Rājānaṃ saññāpetvā so, thero dummati dummatiṃ.
Mahāvihāraṃ nāsetuṃ, laddhānumati rājato;
Tathā kātuṃ manusse so, yojesi duṭṭhamānaso.
Saṅghamittassa therassa, sevako rājavallabho;
Soṇāmacco dāraṇo ca, bhikkhavo ca alajjino.
Bhinditvā lohapāsādaṃ, sattabhūmaka muttamaṃ;
Ghare nānappakāre ca, ito’bhayagiriṃ nayuṃ.
Mahāvihārā nītehi, pāsādehi bahūhi ca;
Abhayagirivihāroyaṃ, bahupāsādako ahu.
Saṅghamittaṃ pāpamittaṃ, theraṃ soṇañca sevakaṃ;
Āgamma subahuṃ pāpaṃ, akāsi so mahīpati.
Mahāsilāpaṭimaṃ so, pācinatissapabbatā;
Ānetvā’bhayagirimhi, patiṭṭhāpesi bhūpati.
Paṭimāgharaṃ bodhigharaṃ, dhātusālaṃ manoramaṃ;
Catusālañca kāresī, saṅkharī kukkuṭavhayaṃ.
Saṅghamittena therena, tena dāruṇakammunā;
Vihāro so’bhayagiri, dassaneyyo ahu tadā.
Meghavaṇṇābhayo nāma, rañño sabbattha sākhako;
Sakhā amacco kujjhitvā, mahāvihāranāsane.
Coro hutvāna malayaṃ, gantvā laddhamahabbalo;
Khandhāvāraṃ nivesesi, duratissakavāpiyaṃ.
Tatrā’gataṃ ¶ taṃ sutvā, sahāyaṃ so mahīpati;
Yuddhāha paccuggantvāna, khandhāvāraṃ nivesayi.
Sādhuṃ pānañca maṃsañca, labhitvā malayāgataṃ;
‘‘Na sevissaṃ sahāyena, vinā raññā’’ti cintiya.
Ādāya taṃ sayaṃyeva, rattiṃ nikkhamma ekako;
Rañño santikamāgamma, tamatthaṃ paṭivedayi.
Tenā’bhataṃ tena saha, vissattho paribhuñjiya;
‘‘Kasmā coro ahu me tvaṃ, ‘‘iti rājā apucchitaṃ.
‘‘Tayā mahāvihārassa, nāsitattā’’ti abruvi;
‘‘Vihāraṃ vāsayissāmi, khemametaṃ mamaccayaṃ.
Iccheva mabravī rājā, rājānaṃ so khamāpayi;
Tena saññāpito rājā, nagaraṃyeva āgami.
Rājānaṃ saññapetvā so, meghavaṇṇābhayo pana;
Raññā saha na āgañchi, dabbasambhārakāraṇā.
Valabhā bhariyā rañño, ekaṃ lekhakadhītikā;
Mahāvihāranāsamhi, dukkhitaṃ taṃ vināsakaṃ.
Theraṃ mārāpayi kuddhā, saṃgahetvāna vaḍḍhakiṃ;
Thūpārāmaṃ vināsetuṃ, āgataṃ duṭṭhamānasaṃ.
Mārāpetvā saṅghamitta-ttheraṃ dāruṇakārakaṃ;
Soṇāmaccadāraṇañca, ghātayiṃsu asaññakā.
Ānetvā dabbasambhāraṃ, meghavaṇṇābhayo tu so;
Mahāvihārenekāni, pariveṇāni kārayi.
Abhayenabhayo tasmiṃ, vūpasante tu bhikkhavo;
Mahāvihāraṃ vāsesuṃ, āgantvāna tato tato.
Rājā mahābodhighare, pacchimāya disāya tu;
Kāretvā loharūpāni, ṭhapāpesi duve tu so.
Dakkhiṇārāmavāsimhi, kuhake jimhamānase;
Pasīditvā pāpamitte, tissatthere asaññate.
Mahāvihārasīmante ¶ , uyyāne jotināmake;
Jetavanavihāraṃ so, vārayantopi kārayi.
Tato sīmaṃ samugghātuṃ, bhikkhusaṅghamayāciso;
Adātukāmā taṃ bhikkhū, vihāramhā apakkamuṃ.
Idha sīmāsamugghātaṃ, parehi kariyamānakaṃ;
Kopetuṃ bhikkhavo keci, nilīyiṃsu tahiṃ tahiṃ.
Mahāvihāro navamāse, evaṃ bhikkhūhi vajjito;
‘‘Samugghātaṃ karimhā’’ti-pare bhikkhū amaññisuṃ.
Tato sīmāsamugghāte, byāpāre pariniṭṭhite;
Mahāvihāraṃ vāsesuṃ, idhāgantvāna bhikkhavo.
Tassa vihāragāhissa, tissattherassa codanā;
Antimavatthunā āsi, bhūtatthaṃ saṅghamajjhagā.
Vinicchiya mahāmacco, tathā dhammikasammato;
Uppabbājesi dhammena, taṃ anicchāya rājino.
Soyeva rājā kāresi, vihāraṃ maṇihīrakaṃ;
Tayo vihāre kāresi, devālayaṃ vināsiya.
Gokaṇṇaṃ erakāpillaṃ, kalandabrāhmaṇagāmake;
Migagāmavihārañca, gaṅgasenakapabbataṃ.
Pacchimāya disāyātha, dhātusenañca pabbataṃ;
Rājā mahāvihārañca, kokavātamhi kārayi.
Rūpārammavihārañca, cūḷaviṭṭañca kārayi;
Uttarābhayasavhe ca, duve bhikkhūnupassaye.
Kālaveḷakayakkhassa, ṭhāne thūpañca kārayi;
Dīpamhi jiṇṇakāvāse, bahū ca paṭisaṅkhari.
Saṅghattherasahassassa, sahassagghamadāsi so;
Theradānañca sabbesaṃ, anuvassañca cīvaraṃ.
Annapānādidānassa, paricchedo na vijjati;
Subhikkhatthāya kāresi, so’va soḷasa vāpiyo.
Maṇihīramahāvāpiṃ ¶ , jalluraṃ khāṇunāmakaṃ;
Mahāmaṇiṃ kokavātaṃ, morakaparakavāpikaṃ.
Kubbāhakaṃ vāhakañca, rattamālakaṇḍakampi ca;
Tissavaḍḍhamānakañca, veḷaṅgaviṭṭhikampi ca.
Mahāgallacīravāpiṃ, mahādāragallakampi ca;
Kāḷapāsāṇavāpiñca, imā soḷasa vāpiyo.
Gaṅgāya pabbavavhaṃso, mahāmātiñca kārayi;
Evaṃ puññamapuññañca, subahuṃ so upācinīti.
Asādhusaṅgamenevaṃ, yāvajīvaṃ subhāsubhaṃ;
Katvā gato yathākammaṃ, so mahāsenabhūpati.
Tasmā asādhusaṃsaggaṃ, ārakā parivajjiya;
Ahiṃ vā’si visaṃ khippaṃ, kareyya’tthahitaṃ budho.
Ahu rājā sirimegha-vaṇṇo tassa suto tato;
Vandhātā viya lokassa, sabbasampattidāyako.
Mahāsenena pāpānaṃ, vasagena vināsite;
Mahāvihāre sabbepi, sannipātiya bhikkhavo.
Upasaṅkamma vanditvā, nisinno pucchi sādaro;
‘‘Pitarā saṅghamittassa, sahāyena vināsitaṃ.
Kiṃ kimevā’’ti āhaṃsu, bhikkhavo taṃ narissaraṃ;
‘‘Sīmāyugghāṭanaṃ kātuṃ, vāyamitvāpi te pitā.
Nāsakkhi antosīmāyaṃ, bhikkhūnaṃ vijjamānato;
Bhūmigabbhanilīnāhi, sattāsuṃ ettha bhikkhavo.
Amacco soṇāmacco ca, saṅghamitto ca pāpiyo;
Rājānaṃ saññāpetvāna, apuññaṃ tena kārayuṃ.
Bhinditvā lohapāsādaṃ, sattabhūmakamuttamaṃ;
Ghare nānappakāre ca, ito’bhayagiriṃ nayuṃ.
Māsake catubuddhehi, nivutthe cetiyaṅgaṇe;
Vapāpesuñca duppaññā, passa bālasamāgamaṃ’’.
Taṃ ¶ sutvā pitukammaṃ so, nibbinno bālasaṅgame;
Pitarā nāsitaṃ tattha, sabbaṃ pākatikaṃ akā.
Lohapāsādamagado’va, kāsi pāsādamuttamaṃ;
Rañño mahāpanādassa, dassento viya bhūtale.
Pariveṇāni sabbāni, nāsitāni nivesayi;
Bhoge ārāmikānañca, yathāṭhāne ṭhapesi so.
Pitarā paccayānañca, pacchinnattā vibuddhinā;
Chiddāvāsaṃ ghanāvāsaṃ, vihāraṃ’kāsi buddhimā.
Kārite pitarā joti vanece’so vihārake;
Kammaṃ vippakataṃ sabbaṃ, niṭṭhāpesi narissaro.
Therassā’tha mahindassa, samaṇindassa sununo;
Sutvāna manujindo so, pavattiṃ sabbamādito.
Pasīditvā guṇe tassa, rājā dippapasādake;
‘‘Issaro vata dīpassa, thero’’ iti vicintiya.
Paṭibimbaṃ suvaṇṇassa, katvā tammāṇa nissitaṃ;
Pubbakattikamāsassa, pabbapakkhe tu sattame.
Dine netvā cetiyamba-thale therambasaññite;
Tatraṭṭhame nivāsetvā, tato tu navame pana.
Mahāsenaṃ gahetvā so, devasenā samūpamaṃ;
Orodhe nagare ceva, geharakkhaṇake vinā.
Laṃkādīpe ca sakale, sabbe ādāya bhikkhavo;
Vissajjetvā manusse ca, nagare cārakaṭṭhite.
Paṭṭhapetvā mahādānaṃ, ayañcākhilapāṇinaṃ;
Pūjaṃ sabbopahārehi, karonto ca anūpamaṃ.
Paccuggamanametassa, dīpasatthussa satthuno;
Varaputtassa so katvā, devarājā’va satthuno.
Cetiyambathalā yāva, nagaraṃ sādhusajjayi;
Maggaṃ vesālito yāva, sāvatthinagaraṃ yathā.
Vissajjetvā ¶ tahiṃ bhogaṃ, sabbaṃ therassa so pitā;
Rājā moggaliputtassa, therassā’gamane viya.
Datvā tattha mahādānaṃ, kapaṇaddhivanibbake;
Bhikkhavopi ca tosetvā, paccayehi catūhi’pi.
Therassā’gamane evaṃ, passatūti mahājane;
Gahetvā taṃmahantena, sakkārena mahāyaso.
Tamhā oruyha so mahā, sayaṃ hutvā purecaro;
Bhikkhavo cāpi katvāna, parivāre samantato.
Therassa bimbaṃ sovaṇṇaṃ, khirasāgaramajjhago;
Sañjhā ghanaparikkhitto, hemameru’va sobhatha.
Vesālinagaraṃ suttaṃ, desetuṃ lokanāyako;
Agamā evamevāti, dassesi ca mahājanaṃ.
Evaṃ karonto sakkāra-sammānaṃ so narāsabho;
Nagarassa’ssa pācina-dvārapasse sayaṃkataṃ.
Upasaṅkamma sāyaṇhe, vihāraṃ sotthiyā karaṃ;
Tīhaṃ tatthāpi vāsesi, bimbaṃ taṃ jinasununo.
Nagaraṃ sādhusajjetvā, tato dvādasame dine;
Satthussā’dippavesamhi, puraṃ rājagahaṃ yathā.
Paṭimaṃ nīharitvā taṃ, vihāraṃ sotthiyā karaṃ;
Nagare sāgarākāre, vattamāne mahāmahe.
Mahāvihāraṃ netvāna, temāsaṃ bodhiyaṅgaṇe;
Nivāsetvā pavesetvā, teneva vidhinā puraṃ.
Rājagehasamīpamhi, pubbadakkhiṇakoṇake;
Paṭibimbassa kāresi, tassa sādhunivesanaṃ.
Kāretvā iddhiyādīnaṃ, paṭimāyo visārado;
Therena saha tatthe’va, nivesesi mahāpati.
Ārakkhaṃ paṭṭhapetvā, pūjāya ca paribbayaṃ;
Anusaṃvaccharaṃ kātuṃ, evameva niyojayi.
Tassāṇamanurakkhantā ¶ , rājā tabbaṃsikā idha;
Yāva’jjaparirakkhanti, taṃ vidhiṃ na vināsiya.
Pavāraṇādine netvā, vihāraṃ nagarā tato;
Kātuṃ terasiyaṃ pūjaṃ, anuvassaṃ niyojayi.
Vihāre abhaye tissa-vasabhe bodhipādape;
Silāvediñca kāresi, pākārañca manoharaṃ.
Navame tassa vassamhi, dāṭhādhātuṃ mahesino;
Brāhmaṇīkāci ādiya, kāliṅgamhā idhānayi.
Dāṭhādhātussa vaṃsamhi, vuttena vidhasanaṃ;
Gahetvā bahumānena, katvā sammā na muttamaṃ.
Pakkhipitvā karaṇḍamhi, visuddhaphalikumbhavhe;
Devānaṃpiyatissena, rājavatthumhi kārite.
Dhammacakkavhaye gehe, vaḍḍhayittha mahīpati;
Tato paṭṭhāya taṃ gehaṃ, dāṭhādhātugharaṃ ahu.
Rājā satasahassānaṃ, navakaṃ puṇṇamānaso;
Vissajjetvā tato’kāsi, dāṭhādhātu mahāmahaṃ.
Anusaṃvaccharaṃ netvā, vihāramabhayuttaraṃ;
Tassa pūjāvidhiṃ kātu, meva rūpaṃ niyojayi.
Aṭṭhārasa vihāre ca, kārāpesi mahīpati;
Anukampāya pāṇīnaṃ, vāpiyo ca thirodikā.
Bodhi pūjādi puññāni, appameyyāni kāriya;
Aṭṭhavīsatime vasse, gabho so tassa yā gati.
Kumāro jeṭṭhatiso’tha, bhātā tassa kaniṭṭhako;
Chattaṃ laṅghesi saṃkāyaṃ, dantasippamhi kovido.
Katvā kammāni catrāni, dukkarāni mahīpati;
Sippāyatana metaṃ so, tikkhāpesi bahūjane.
Aṇatto pitunā’kāsi, iddhihi viya nimmitaṃ;
Bodhisatta sarūpañca, rūpaṃ sādhu manoharaṃ.
Apasayañca ¶ pallaṅkaṃ, chattaṃ ratanamaṇḍapaṃ;
Citradantamayaṃ kiñci, tassa kammaṃ tahiṃ tahiṃ.
Katvā so navavassāni, laṃkādīpānusāsanaṃ;
Anekāni ca puññāni, yathākammamupāgami.
Buddhadāso tato tassa, putto āsi mahīpati;
Guṇānaṃ ākaro sabba-ratanānaṃ’va sāgaro.
Sukhaṃ sabbapayogehi, karonto dīpavāsinaṃ;
Rakkhamālakamandaṃ’va, puraṃ vassavaṇo dhanī.
Paññā puññaguṇūpeto, visuddhakaruṇālayo;
Tathā dasahi rājūnaṃ, dhammehi samugāgato.
Catasso agati hitvā, kārayanto vinicchayaṃ;
Janaṃ saṅgahavatthūhi, saṅgahesi catūhipi.
Cariyaṃ bodhisattānaṃ, dassento sakkhipāṇinaṃ;
Pitā’va putte so satte, anukampittha bhūpati.
Daḷidde dhanadānenā-kāsi puṇṇamanorathe;
Sukhite sabbabhogānaṃ, jīvitassa ca guttiyā.
Sādhavo saṅgahenā’tha, niggahena asādhavo;
Gilāne vejjakammena, saṅgahesi mahāpati.
Atheka divasaṃ rājā, hatthikkhandhavaraṃ gato;
Tissavāpiṃ nahānattaṃ, gacchamāno mahāpathe.
Addase’kaṃ mahānāgaṃ, kucchiroga samappitaṃ;
Puttabhāga vihārassa, passe vammikamatthake.
Uttāna mudare rogaṃ, dassetuṃ gaṇḍasaññitaṃ;
Nipannaṃso’tha cintesi, tato rogīti nicchayaṃ.
Atho’ruyha mahānāgaṃ, mahānāga samīpago;
Evamāha mahānāgo, mahānāgamanāgavā.
‘‘Kāraṇaṃ te mahānāga, ñātamāgamane mayā;
Kumhe khalu mahātejā, khippaṃ kuppitasīlino.
Tasmā phusitvā taṃ kammaṃ, kātuṃ sakkā na te mayā;
Aphusitvāpi no sakkā, kinnukātabbametthī’ti.
Evaṃ ¶ putte phaṇindo so, kevalaṃ phaṇamattano;
Bilassa’nto pavesetvā, nippajjittha samāhito.
Athe’na mupasaṅkamma, ucchaṅgagatamattano
Satthaṃ gahetvā phāletvā, udaraṃ tassa bhogino.
Nīharitvā tato dosaṃ, katvā bhesajja muttamaṃ;
Sappaṃ taṃ taṅkhaṇeneva, akāsi sukhitaṃ tadā.
Attāna mevaṃ thomesi, ‘‘mahākāruññataṃ mama;
Tiracchānāpi jāniṃsu, sādhu rajjanti me kataṃ.
Disvā sukhitamattānaṃ, pannagoso mahīpatiṃ;
Pūjetuṃ tassa pādāsi, mahagghaṃ maṇimattano.
Silāmayāya sambuddha-paṭimāya akārayi;
Miṇiṃ taṃ nayanaṃ rājā, vihāre abhayuttare.
Ekopi bhikkhu bhikkhanto, gāmamhi thusavitthike;
Sukkhaṃ bhikkhaṃ labhitvāna, khīrabhikkhāya sañcaraṃ.
Khīraṃ sappāṇakaṃ laddhā, paribhuñjittha kucchiyaṃ;
Pāṇakā balavo hutvā, udaraṃ tassa khādisuṃ.
Tato so upasaṅkamma, taṃ nivedesi rājino;
Rāha ‘‘jāto sulo’yaṃ, kadā hāresi kīdisaṃ.
So āha’’ thusavitthimhi, gāme khīrena bhojane;
Bhutte’ti rājā aññāsi, khīraṃ sappāṇakaṃ’’iti.
Tadeva asso ekopi, sirāvedha tikicchiyo;
Rājā tassa sirāvedhaṃ, katvā ādāya lohitaṃ.
Pāyetvā samaṇaṃ āha, muhuttaṃ vītināmaya;
‘‘Assalohitamaṇa’’nti, taṃ sutvā samaṇovami.
Pāṇakā lohiteneva, nikkhamiṃbhu sukhī ahu;
Bhikkhuṃ rājā nivedesi, kucchimevaṃ panattano.
‘‘Ekasatthapahārena ¶ , pāṇakā samaṇo hayo;
Katā arogā sammame, vejjakamma maho’’iti.
Pivanto toyameko hi,
Deḍḍubhaṇḍaṃ majāniya;
Ajjhoharitadā āsi,
Tato jāto’ti deḍḍubho.
Anto tu ditthatuṇḍena, tena dukkhena pīḷito;
Rājānaṃ magamā rājā, nidānaṃ tassa pucchiya.
Anto tu ditthatuṇḍena, tena dukkhena pīḷito;
Rājānaṃ magamā rājā, nidānaṃ tassa pucchiya.
Aentā sappo’ti viññāya, sattāhamupavāsiya;
Sunhātasu vilittañca, sayane sādhu santhate.
Sayāpesi tato so’ti, niddāya mukhamattano;
Vivaritvā tadā sutto, tato tassa mukhantike.
Maṃsapesiṃ ṭhapāpesi, sarajjuṃ tassa niggato;
Gandhena taṃ ḍaṃsitvāna, anto visitumārabhi.
Rajjuyā’tha gahetvāna, samākaḍḍhika pāṇiyaṃ;
Udake pātayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
‘‘Vejjo ahosi sammāsa-mbuddhassa kira jīvako;
Kammaṃ vijjati lokassa, kataṃ kiṃtena dukkaraṃ.
Īdisaṃ kasirāso’pi, kammaṃ natthe’ttha saṃsayo;
Sabbādarena kubbanto, aho puñño dayo mama.
Tathā helloligāmamhi, caṇḍāli muḷhagabbhiniṃ;
Jātaṃ sattasu vāresu, sagabbhaṃ sukhitaṃ akā.
Vātabodhena eko’pi, bhikkhu uṭṭhāpito ahu;
Gopānasī gatetamhi, dukkhāmocesi buddhimā.
Pivantassāpi maṇḍūka, jībayuttaṃ jalaṃ lahuṃ;
Nāsikā bilato gantvā, bījamāruyha matthakaṃ.
Bhijjitvā āsi maṇḍūko, so vuddho tattha gacchati;
Meghassā’gamane tena, so’nibbajjati māṇavo.
Phāletvā ¶ matthakaṃ rājā, maṇḍūkamapanīya so;
Kapālāni ghaṭetvāna-kāsi pākatikaṃ khaṇe.
Hitatthaṃ dīpāvāsinaṃ, gāme gāme mahīpati;
Kāretvā vejjasālāyo, vajje tattha niyojayi.
Sabbesaṃ vajjasatthānaṃ, katvā sāratthasaṅgahaṃ;
Ṭhapesi vejje dīpassa, tikicchatthamanāgate;
Yojesi vejja mekekaṃ, rājā gāma dvipañcake.
Adā visaddha khettānaṃ, vejjānamupajīvanaṃ;
Vejjehatthīnamassānaṃ, balassa ca niyojayi.
Piṭṭhasappinamanvānaṃ, sālāyo ca tahiṃ tahiṃ;
Kāresi saha bhogena, sālāyo ca mahāpathe.
Niccamassosi saddhammaṃ, sakkatvā dhammabhāṇake;
Dhammabhāṇakavaṭṭañca, paṭṭhapesi tahiṃ tahiṃ.
Sāṭakantarato katvā, sattha vaṭṭiṃ mahādayo;
Diṭṭhe diṭṭhe pamocesi, dukkhamhā dukkhite jane.
Atheka divasaṃ rājā, rājābharaṇa maṇḍito;
Saddhiṃ gacchati senāya, devehi viya vāsavo.
Taṃ disvā sirisobhagga-maggaṃ pattaṃ mahī patiṃ;
Rājiddhihi virājantaṃ, baddhavero bhavantare.
Kuṭṭhi eko pakuppitvā, haṭṭhenāhaniyā’vatiṃ;
Pothento tañca pothento, bhūmiṃ kattarayaṭṭhiyā.
Akkosesi anekehi, akkosavacanehi ca;
Vippakāraṃmimaṃ disvā, dūrato’va mahīpati.
‘‘Nāhaṃ sarāmi sattassa, kassā’pi katamappiyaṃ;
Pubbaverī ayaṃ jātu, nibbāpessāmitaṃ’’ iti.
Aṇāpesi samīpaṭṭhaṃ, purisaṃ ‘‘gaccha kuṭṭhino;
Amukassā’bhijānāhi, cittācāra’’nti so tato.
Sahāyo ¶ viya kuṭṭhissa, samīpamhi nisīdiya;
‘‘Ruṭṭho kimatthaṃ bho tva’’nti, pucchi sabbamavoca so.
‘‘Dāso me buddhadāso’yaṃ, rājāhu puññakammunā;
Avamaññāya maṃ mayhaṃ, parato to yāti hatthinā.
Jānāpessāmi attānaṃ, katipāhena soyadi;
Hatthaṃ me eti kāretvā, sabbaṃ dāsāna niggahaṃ.
No ce hatthaṃ mamā’yāti, māretvā galalohitaṃ;
Pivissāmi na sandeho, na cireneva passasi’’.
So gantvā narapālassa, pavattiṃ taṃ nivedayi;
‘‘Pubbaveri mamāyanti, nicchinitvā mahāmati.
Vino detumupāyena, puttaṃveranti verino;
‘‘Sādhu saṅgaṇutaṃ tva’’nti, purisaṃ taṃ niyejayi.
So kuṭṭhimupasaṅkamma, sahāyo piya āhataṃ;
‘‘Rājānaṃ taṃ vināsetuṃ, cetetvā kālamettakaṃ.
Alabhanto sahāyaṃ me, nāsakkhi tassa ghātane;
Laddhātumhe nayissāmi, matthakaṃ me manorathaṃ.
Etha gehe vasitvā me, hotha me anuvattakā;
Ahameva’ssa nāsemi, katipāhena jīvitaṃ.
Iti vatvāna taṃ kuṭṭhaṃ, netvā so gharamattano;
Sunhāta suvilittañca, nivatthasukhumambaraṃ.
Subhuttamadhurāhāraṃ, yobbanitthikathādaraṃ;
Sayāpesi manuññamhi, sayane sādhu santhate.
Ete neva niyāmena, katipāhaṃ nīvāsiya;
Ñatvā taṃ jātavissāsaṃ, sukhitaṃ piṇitindriyaṃ.
‘‘Rañño dinna’’nti vatvāna, khajjabhojjādikaṃ adā;
Dvattikkhattuṃ nisedhetvā, tena’jjhiṭṭho namaggahi.
Bhūpālena kamenā’si, vissattho’tiva bhūmipo;
Matoti sutvā tassā-si hadayaṃ phalitaṃ dvidhā.
Evaṃ ¶ roge tikicchesi, rājā sārīramānase;
Ṭhapesi vejje dīpassa, tikacchattha manāgate.
Pañcavīsatihatthena, pāsāde nopasobhitaṃ;
Mahāvihāremoravha-pariveṇamakārayi.
Samaṇaṃ goḷapānuñca, adā gāmadvayaṃ tahiṃ;
Dhammaghāsaka bhikkhūnaṃ, bhoge kappiyakārake.
Vihāre pariveṇe ca, sampanna catupaccaye;
Vāpiyo dānasālāyo, paṭimāyoca kārayi.
Tasseva rañño rajjamhi, mahādhammakathīyati;
Suttāni parivattesi, sīhaḷāyaniruttiyā.
Abhīti puttā tassā’suṃ, sūrāviraṅgarūpino;
Asītiyā sāvakānaṃ, nāmakāyipadassanā.
Sāriputtādināmehi, puttehi parivārito;
Buddhadāso sasambuddha-rājāviya virocatha.
Evaṃ katvā hitaṃdīpa-vīsīnaṃ tidivaṃ gato;
Vasse ekūnatiṃsamhi, buddhadāso narādhipo.
Tato jeṭṭhasuto tassa, upatisso’si bhūpati;
Sabbarājaguṇopeso, niccasīlo mahādayo.
Dasāpuññakriyāhitvā, dasapuññakriyā’dīyi;
Rājadhammeca pūresi, rājapāramitā dasa.
Gaṇhi saṅgahavatthūhi, cathūhi ca catuddisaṃ;
Mahāpāḷimhi dāpesi, rājārājānubhojanaṃ.
Uttaramhi disābhāge, cetiyamhā tu maṅgalā;
Thūpañca paṭimāgehaṃ, paṭimañcā’pi kārayi.
Karonto tañca so rājā, mākhijjantu janā iti;
Kārāpesi kumārehi, dāpetvā guḷakaṇḍulaṃ.
Rājuppalavhayaṃ ¶ gijjha-kūṭaṃ pokkharapāsayaṃ;
Vālāhassañca ambuṭṭhiṃ, goṇḍigomamhi vāpikaṃ.
Vihāraṃ khaṇḍarājiñca, vāpiyo ca thirodikā;
Appamāṇāni puññāni, kārāpesi tahiṃ tahiṃ.
Vassāmānepi so vasse, sayane sannisinnako;
Kevalaṃ pariṇāmesi, rattiṃ ‘‘khedo janassī’’ti.
Ñatvā amacco taṃ netvā, uyyānaṃ jādayīgharaṃ;
Evaṃ paṭicca attānaṃ, dukkhaṃ nākāsi pāṇinaṃ.
Kāle tassā’sī dukkhitta-rogadukkhehi pīḷito;
Dīpo dīpo pamopāpa-tamaso so sumānaso.
Bhikkhū pucchittha’’kiṃbhante, dubbhikkhādibhayaddite;
Loke lokahitaṃ natthi, kataṃ kiñci mahesīnā.
Gahghārohaṇasuttassa, uppattiṃtassa niddisuṃ;
Sutvā taṃ sabbasovaṇṇaṃ, bimbaṃ sambuddhadhātuno.
Katvā satthusilāpattaṃ, sodakaṃ pāṇisampuṭe;
Ṭhapetvā tassa te rūpa-māropetvā mahārathaṃ.
Sayaṃ sīlaṃ samādāya, samādetvā mahājanaṃ;
Mahādānaṃ pavattetvā, abhayaṃ tambapāṇinaṃ.
Alaṅkatvā ca nagaraṃ, devalokamanoharaṃ;
Dīpavāsīhi sabbehi, bhikkhūhi parivārito.
Otarittha mahāvīthiṃ, bhikkhū tattha samāgatā;
Bhaṇantā ratanaṃ suttaṃ, siñcamānā jalaṃ tathā.
Rājagehantike vīti-magge pākārasantike;
Vicariṃsu tiyāmante, kurumānā padakkhiṇaṃ.
Bhijjamāne’ruṇe vassi, mahāmegho mahītale;
Rogāturāca sabbepi, sukhitākaṃsu ussavaṃ.
‘‘Yadā dubbhikkharogādi-bhayaṃ dīpamhi hessati;
Evameva karontū’’ti, niyojesi narādhipo.
Āruḷho ¶ cetiyaṃ kunta-kipillādimavekkhiya;
Pucchitvā morapiñcena, ‘‘saṇikaṃ yantuvanaṃti ca.
Saṅkhaṃ sodakamādāya, caratā’sanadhovane;
Dakkhiṇaparitoṇamhi, kāretvā rājagehato.
Uposathagharaṃ buddha-paṭimāgeha meva ca;
Pākārena parikkhittaṃ, uyyānañca manoramaṃ.
Cātuddasiṃpañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasamupāgataṃ.
Uposathaṃsamādāya, sāpadānaṃ tahaṃ vasī;
Yāvajīvañca so bhuñji, mahāpāḷimhi bhojanaṃ.
Carantocakalandāna muyyāne bhattamattano;
Katvā nivāpaṃ dāpesi, tadajjāpi ca vattati.
Coraṃ vajjamupanītaṃ, disvā saṃviggamānaso;
Chavaṃ susānaṃ ānetvā, khipitvā lohakumbhiyaṃ.
Datvā dhamaṃ palāpetvā, coraṃ rattiyamuggate;
Sūriye kujjhito coraṃ-viyajhāpayi taṃ chavaṃ.
Akā dīpamhi sabbesaṃ, cetiyānaṃ mahāmahaṃ;
Thūpārāme ca thūpassa, hemacumbaṭakañcukaṃ.
Dvācattālīsavassāni, katvā vañcuṃkhaṇampiso;
Katvā puññamupāgañchi, devarājasahabyataṃ.
Rañño tassa kaniṭṭhena, mahānāmena vallabhā;
Devī satthaṃ nipātetvā, tamaṭhānamhi mārayi.
Pabbajitkā kaniṭṭho so, jīvamānamhi bhātari;
Hate rājini bhītāya, āvattitvā’si bhūpati.
Mahesiṃattano’kāsi, mahesiṃ bhātughātiniṃ;
Gilānasālā kāresi, mahāpāḷiñca vaḍḍhayi.
Lohadvāra ¶ ralaggāma-koṭipassavanavhaye;
Tayo vihāre katvā’dā, bhikkhūnamabhayuttare.
Vihāraṃ kārayitvāna, dhumarakkhamhi pabbate;
Mahesiyā nayenā’dā, bhikkhūnaṃ theravādīnaṃ.
Navakammañca jiṇṇesu, vihāresu sakārayi;
Dānasīlarato vatthu-pūjako ca ahu sadā.
Bodhimaṇḍasamīpamhi, jāto brohmaṇamāṇavo;
Vijjāsippakalāvedī, tīsu vedesu pārago.
Sammāviññātasamayo, sabbavādavisārado;
Vādatthi jambudīpamhi, āhiṇḍanto pavādiko.
Vihāramekaṃ āgamma, rattiṃ pātañjalaṃ mataṃ;
Parivattesi sampuṇṇa-padaṃ suparimaṇḍalaṃ.
Tattheko revatonāma, mahāthero vijāniya;
‘‘Mahāpañño ayaṃ sattho, dametuṃ vaṭṭatī’’ti so.
‘‘Ko nu gadrabharāvena, viravanto’’ti abravi;
‘‘Gadrabhānaṃ rave atthaṃ, kiṃ jānāsī’’ti āhataṃ.
‘‘Ahaṃ jāne’’ti vuttoso, otāresi sakaṃ mataṃ;
Vuttaṃ vuttaṃ viyākāsi, virodhampi ca dassayi.
‘‘Tenahi tvaṃ sakavāda-motārehī’’ti codito;
Pāḷimāhā’bhidhammassa, atthamassa na so’migā.
Āha kasse’samanto’ti, buddhamanto’ti sobravi;
‘‘Dehi me ta’’nti vuttehi, ‘‘gaṇhu pabbajjataṃ’’iti.
Mantatthī pabbajitvāso, uggaṇhi piṭakattayaṃ;
‘‘Ekāyano ayaṃ maggo’’, iti pacchā tamaggahi.
Buddhassa viya gambhīra-ghosattātaṃ viyākaruṃ;
‘‘Buddhaghoso’’ti ghosohi, buddho viya mahītale.
Tattha ñāṇodayaṃ nāma, katvā makaraṇaṃ tadā;
Dhammasaṅgaṇīyā’kāsi, kacchaṃ so aṭṭhasāliniṃ.
Patittaṭṭhakathañceva ¶ , kārāmārabhibuddhimā;
Taṃ disvā revato thero, idaṃ vacanamabruvi.
Pāḷimattaidhānitaṃ, natthi aṭṭhakathā idha;
Tathācariyavādā ca, bhinnarūpā na vijjare.
Sīhaḷāṭṭhakathā suddhā, mahindena matīmatā;
Saṃgītittayamāruḷaṃ, sammāsambuddhadesitaṃ.
Sāriputtādigītañca, kathāmaggaṃ samekkhiya;
Ekā sīhaḷabhāsāya, sīhaḷesu pavattati.
Taṃ tattha gantvā sutvā taṃ, māgadhānaṃ niruttiyā;
Parivattesi sā hoti, sabbalokahitā vahā.
Evaṃ vutto pasanno so, nikkhamitvā tatoimaṃ;
Dīpamāgā imasseva, raññokāle mahāmati.
Mahāvihāraṃ sampatto, vihāraṃ sabbasādhūnaṃ;
Mahāpadhānagharaṃ gantvā, saṅghapālassa santikā.
Sīhaḷaṭṭhakathā suddhā, theravādañca sabbaso;
‘‘Dhammasāmissa esova, adhippāyo’’ti nicchiya.
Tattha saṅghaṃ samānetvā, ‘‘kātumaṭṭhakathāmama;
Potthake detha sabbe’’ti, āha vīmaṃsituṃ sataṃ.
Saṅgho gāthādvayaṃ tassā-dāsi ‘‘sāmattiyaṃ tava;
Ettha dassehi taṃ disvā, sabbe demā’’ti potthake.
Piṭakattayamettheva, saddhimaṭṭhakathāya so;
Visuddhimagga nāmākā, saṅgahetvā samāsato.
Tato saṅghaṃ samuhetvā, sambuddhamatakovidaṃ;
Mahābodhisamīpamhi, so taṃ vācetumārabhi.
Devatā tassa nepuññaṃ, pakāsetuṃ mahājane;
Chādesuṃ potthakaṃso’yi, dvattikkhattumpi taṃ akā.
Vācetuṃ tatiye vāre, potthake samudāhaṭe;
Potthakadvayamaññampi, saṇṭhāpesuṃ tahiṃ marū.
Vācayiṃsu ¶ tadābhikkhū, potthakattaya mekato;
Ganthato atthato cāpi, pubbāparavasena vā.
Theravādehi pāḷihi, padehi byañjanehi ca;
Aññatthattamahūneva, potthatthakesupi tīsupi.
Atha ugghosayi saṅgho, tuṭṭhahaṭṭho tisesato;
‘‘Nissaṃsayā’yaṃ metteyyo’’, iti vatvā punappunaṃ.
Saddhimaṭṭhakathāyā’dā, potthake piṭakattaye;
Ganthakāre vasanto so, vihāre durasaṅkare.
Parivattesi sabbāpi, sīhaḷaṭṭhakathā tadā;
Sabbesaṃ mūlabhāsāya, māgadhāya niruttiyā.
‘‘Sattānaṃ sabbabhāsānaṃ, sā ahosi hitāvahā;
Theriyā cariyāsabbe, pāḷiṃviya tamaggayhaṃ.
Atha kattabbakiccesu, gahetu pariniṭṭhitiṃ;
Vandituṃ so mahābodhiṃ, jambudīpamupāgami.
Sutvā dvāvīsavassāni, mahānāmo mahāmahiṃ;
Katvā puññāni citrāni, yathā kammamugāgami.
Sabbe’pe te dharaṇīpatayo maccumaccetumante,
No sakkhiṃ sūpacitasukhabalāsādhu sampannabhogo;
Evaṃ sabbe nidhanavasagā honti sattā’ti niccaṃ,
Rāgaṃ sammā vinayatudhane jīvite cāpi dhīmā.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Pañcarājako nāma
Sattatiṃsatimo paricchedo.