📜
Aṭṭhatiṃsatima pariccheda
Dasarājako
Mahānāma ¶ suto āsi, damiḷī kucchisambhavo;
Sotthiseno, tathāsaṅgho-dhītā cā’si mahesiyā.
Sotthiseno tadā rajjaṃ, patvā saṅghayanāsito;
Tasmiṃyeva dine bheriṃ, carāpetvā tadā tu sā.
Attano sāmikassadā, chattaggāhakajantuno;
Chattaggāhakavāpiṃ so, katvā saṃvacchare mato.
Atha macco mahāpañño, sahāyo tassa taṃ mataṃ;
Antovatthumhi jhāpetvā, vīhicoraṃ mahābalaṃ.
Rajjayoggoti cintetvā, katvā taṃ bhūpatiṃ raho;
Antoyeva nivāsetvā, rājā rogāturo iti.
Yasaṃ rajjaṃ vicāresi, chaṇe patte mahājanā;
Rājā ce atthi amhehi, saddhiṃ metūti ghosayuṃ.
Taṃ sutvā narapālo so, sabbalaṅkāramaṇḍito;
Samānaṃte mahānāge, nesayoggā mamā’tiso.
Dāṭṭhādhātugharaṭhāne, suvā nāgaṃ samādisi;
Rañño āṇāti vutte so, agā āruyha taṃ puraṃ.
Katvā padakkhiṇaṃ gantvā, pācinadvārato bahi;
Paṭhame cetiyaṭhāne, dhātunāgaṃ samappayi.
Mahācetittaye hatthi-pākāre’kāsi toraṇaṃ;
Mittaseno bahuṃ puññaṃ, katvā vassena so cuto.
Mittasenaṃ raṇe hantvā, damiḷo paṇḍunāmako;
Āgato paratīramhā, laṅkārajjamakārayi.
Janā kulīnā sabbepi, rohaṇaṃ samupāgatā;
Oragaṅgāya isseraṃ, damiḷā eva kappayuṃ.
Ye ¶ subhassa balaṭṭhassa, bhītāmoriyavaṃsajā;
Balāyitvā narāvāsaṃ, kappayiṃsu tahiṃ tahiṃ.
Tesamaññatamo nandi-vāpi gāme kuṭimbako;
Dhātusenavhayo āsi, dāṭhānāmo ca taṃ suto.
Gāme ambilayāgumhi, vasaṃ putte duve labhi;
Dhātusenaṃ silātissa-bodhiṃca sampajātike.
Mātuso dariyo tesaṃ, saddho pabbajja vattati;
Dīghasandakatāvāse, dhātusenāpi māṇavo.
Santike tassa pabbajja-rukkhamūlamhi ekadā;
Sajjhāyati pavissittha, megho nāgotupassiya.
Parikkhipitvā bhogehi, chādayitvā phaṇena ca;
Potthakañca kumārañca, rakkhitaṃ passi mātulo.
Sīse ākiri saṅkāraṃ, tassa ruṭṭho paroyati;
Tasmiṃ cittaṃ na dūsesi, tampi disvāna mātulo.
Uttamo vata’yaṃ satto, rājā hessati nicchayaṃ;
Rakkhitabbo’ti ādāya, taṃ vihāramupāgato.
Goṇisādi vihāre’yaṃ, kattabbo nītimā iti;
Sikkhāpesi kumāraṃ taṃ, paṇḍuko taṃ vijāniya.
Gaṇhathetantipesesi, sevake tassārattiyaṃ;
Disvāna supinaṃ thero, nīharittha kumārakaṃ.
Tasmiṃ nikkhantamattamhi, sevakaṃ parivāriya;
Pariveṇe na passiṃsu, tato nikkhamma te ubho.
Dakkhiṇasmiṃ disābhāge, goṇa nāmaṃ mahānadiṃ;
Patvā sampuṇṇamaṭṭhaṃsu, gantukāmāpi vegasā.
Yathā nadiyaṃ vāreti, amhe taṃ tvampi vāraya;
Vāpiṃgahetvā etthe’ti, vatvā thero tadā nadiṃ.
Otaritthakumārena, saddhiṃ disvāna te ubho;
Nāgarājā tadā eko, piṭṭhiṃ pādāsi tena so.
Uttaritvā kumāraṃ taṃ, netvā paccantamāvasaṃ;
Laddhā khīrodanaṃ sutvā, sesaṃ pattena tassa’dā.
Cittakārena ¶ theramhi, bhattaṃ pakkhippa bhūmiyaṃ;
Bhuñji theropi taṃ jāni, bhuñja te yaṃ mahiṃ iti.
Paṇḍurājāpi katvāna, rajjaṃ vassamhi pañcame;
Cuto putto pipārindo, tatiyo tassa bhātuko.
Kaṇiṭṭho khuddapārindo, kubbaṃ rajjaṃ mahāmahiṃ;
Dhātusenānuge sabbe, viheṭhesi mahājane.
Saṅgahetvā jane sādhu-seno yujjittha rājinā;
So soḷasahi vassehi, puññapāpakaromato.
Niritaro tato āsi, rājāmāsadvayena taṃ;
Dhātuseno vināsesi, tena katvā mahāhavaṃ.
Hate tasmiṃ mahīpāle, dāṭhiyo damiḷo tato;
Rājā vassattha ye hutvā, dhātusenahatotato.
Piṭṭhiyo damiḷo satta-māsena nidhanaṃ gato;
Dhātusenena yujjhitvā, vaṃso pacchijji dāmiḷo.
Athā’si rājālaṅkāyaṃ, dhātuseno irādhipo;
Bhātarā saha dīpamhi, damiḷe dīpaghātake.
Upāyehi anekeyi, ekavīsappamāṇake;
Khandhavāre nivesetvā, katvā yuddhamasesato.
Sodhetvā mediniṃ sādhu, katvā ca sukhitaṃjanaṃ;
Sāsanañca yathāṭhāne, ṭhapesi paranāsitaṃ.
Damiḷe ye’nuvattiṃsu, kulīnā kulagāmavā;
Te maṃ vā sāsanaṃ vā no, rakkhiṃsū’ti pakuppiya.
Tesaṃ gāme gahetvāna, gāme svākāsirakkhake;
Rohaṇā’gamma te sabbe, kulīnā tamupaṭṭhahuṃ.
Tesaṃ sakkārasammānaṃ, yathāyogamakāsi so;
Amacce attano dukkha-sahāyecā’bhi tosayi.
Bandhāpetvā mahāgaṅgaṃ, kedāre’kā thirodake;
Mahāpāḷamhi bhikkhūnaṃ, sālibhattañca dāpayi.
Paṅgurogā turaṭṭānaṃ, sālāyokāsi buddhimā;
Kāḷavāpiṃca gaṇhitvā, bandhi goṇaṃ mahānadiṃ.
Mahāvihāraṃ ¶ katvāna, pantiyuttamanākulaṃ;
Tathā bodhigharañceva, dassaneyya makārayi.
Bhikkhavo paritosetvā, paccayehi catūhipi;
Dhammāsoko’va sokāsi, saṅgahaṃ piṭakattaye.
Aṭṭhārasavihāre ca, theriyāna makārayi;
Sampannabhoge dīpamhi, aṭṭhārasa ca vāpiyo.
Kāḷavāpī vihāro ca, koṭipassāvanāmako;
Dakkhiṇa girināmo ca, vihāro vaḍḍhamānako.
Paṇṇavallakabhūto ca, bhallātakasanāmako;
Pāsāṇasinne desamhi, dhātuseno ca pabbato.
Maṃ gano thūpaviṭṭhi ca, dhātusenopi uttare;
Pācina kambaviṭṭhi ca, tathā antarame giri.
Antāḷi dhātuseno ca, kassapiṭṭhika pubbako;
Rohaṇedāyagāmo ca, sālavāṇo vibhīsano.
Vihāro bhallivāṇo ca, aṭṭhārasanaruttamo;
Pādūlakaṃ hambalaṭṭhi, mahādatthādivāpi yo.
Khuddake ca vihāreso, aṭṭhārasanaruttamo;
Vāpīyo ca tathākatvā, tesameva tu dāpayi.
Pañcavīsati hatthañca, mayūrapariveṇakaṃ;
Haritvā’kāsipāsāda-mekavīsati hatthakaṃ.
Kumārasenassa’petvā, pubbabhogaṃ visodhayi;
Kāḷavāpimmibhāgaddhaṃ, khettānañca satadvayaṃ.
Loha pāsadake jiṇṇe, navakammamakārayi;
Mahāthūpesu chattāni, tīsu jiṇṇāni kārayi.
Devānaṃpiyatissena, kataṃ bodhimahaṃ viya;
Sinhānapūjaṃ bodhissa, varabodhissa kārayi.
Dhāvanā lobhanāvāyo, tattha pūjesi soḷasa;
Alaṅkāraṃ munindassa, abhisekañca kārayi.
Mahābodhi patiṭṭhānā, oraṃ laṅkāya bhūmipā;
Yāva dvādasamaṃ vassaṃ, bodhipūjamakārayuṃ.
Mahāmahindattherassa ¶ , kāretvā paṭibimbakaṃ;
Therassā’lāhanaṃ netvā, kātuṃ pūjaṃ mahārahaṃ.
Datvā sahassaṃ dīpetuṃ, dīpavaṃsaṃ samādisi;
Ṭhitānaṃ tattha bhikkhūnaṃ, dātuñcāṇāpayiguḷaṃ.
Bhikkhussa attano sīse, saṅkārokiraṇaṃ saraṃ;
Lābhaṃ nādāsi vutthassa, pariveṇassa attano.
Phātikammaṃ bahuṃ’kāsi, vihāre abhayuttare;
Silāsatthussa kāresi, mandirañca samaṇḍapaṃ.
Buddha dāsakatenette, naṭṭhe’nagghamaṇi dvayaṃ;
Akāsi nettaṃ satthussa, raṃsi cūḷāmaṇiṃtathā.
Maṇihi ghananīlehi, kesā vattaṃ sumuttamaṃ;
Hemapaṭṭaṃ tathevuṇṇa-lomaṃ sovaṇṇa cīvaraṃ.
Pādajālaṃ suvaṇṇassa, padumaṃ dīpamuttamaṃ;
Nānārāgambaraṃ tattha, pūjayittha asaṃkhiyaṃ.
Akāsi paṭimā gehe, bahumaṅgalacetiye;
Bodhisatte tathā’kāsi, kāḷaselassa satthuno.
Upasumbhavhayassāpi, lokanāthassa kārayi;
Raṃsīcūḷāmaṇiñceva, abhisekavhayassa ca.
Buddhabimbassa kāresi, pubbe vuttaṃ piḷandhanaṃ;
Vāmapassamhi bodhissa, bodhisattagharaṃ tathā.
Metteyyassa ca kāresi, sabbaṃ rājapiḷandhanaṃ;
Samantā yojane tassa, tadā rakkhañca yojayi.
Kārāpesi vihāresu, dhāturājavhapantiyo;
Tathā satasahassena, mahābodhigharaṃ varaṃ.
Thūpāramamhi thūpassa, pūjaṃ jiṇṇavisodhanaṃ;
Dāṭhā dhātugharecāpi, jiṇṇassa paṭisaṅkharaṃ.
Dāṭhādhātukaruṇḍañca, raṃsiñca ghanakoṭṭimaṃ;
Mahagghamanisaṃkiṇṇaṃ, suvaṇṇa padumāni ca.
Dāṭhādhātumhi pūjesi, pūjācākā asaṅkhiyā;
Cīvarādīni dāpesi, bhikkhūnaṃ dīpavāsinaṃ.
Kārāpetvā ¶ vihāresu, navakammaṃ tahiṃ tahiṃ;
Pākāre ca gharetvā’kā, sudhākammaṃ manoharaṃ.
Mahācetittaye katvā, sudhākammaṃ mahārahaṃ;
Suvaṇṇachattaṃ kāresi, tathā vajiracumbaṭaṃ.
Mahāvihāre pāpena, mahāsenena nāsite;
Vasisuṃ dhammarucikā, bhikkhū cetiyapabbate.
Katvā ambatthalaṃ thera-vādānaṃ dātu kāmako;
Yācito tehi tesaṃ’va, adāsi dharaṇī pati.
Dātu paṭhānanāvañca, kāretvā kaṃsalohajaṃ;
Dānavaṭṭaṃ pavattesi, ambaṇebhi dvipañcahi.
Anto bahi ca kāretvā, nagarassa jinālaye;
Paṭimāyo ca pūjesi, dhammāsokasamo’samo.
Tassa puññāni sabbāni, vatthu paṭipadaṃ naro;
Ko hi nāma samatthoti, mukhamattaṃ nidassitaṃ.
Tassa puttaduve āsuṃ, kassapo bhinnamātiko;
Samānamātiko ceva, moggallāno mahabbalo.
Tathā pāṇasamā ekā, duhitā ca manoramā;
Bhāgineyyassa pādāsi, senāpaccañca tañca so.
Vinā dosena tāḷesi, kasāyūrusu so’pitaṃ;
Rājā disvāna duhitu-vatthaṃ lohitamakkhitaṃ.
Ñatvā taṃ mātaraṃ tassa, naggaṃ jhapesi kujjhiya;
Tatoppabhutiso baddha-vero saṅgamma kassapaṃ.
Rajje netaṃ palobhetvā, bhinditvā pituantare;
Saṅgahetvā janaṃ java-gāhaṃ gāhāpayī patiṃ.
Ussāpesi tato chattaṃ, kassapo pitupakkhiye;
Vināsetvā jane laddha-sabbapāpasahāyako.
Moggallāno tato tena,
Kātukāmo mahāhavaṃ;
Aladdha balatāya’gā,
Jambudīpa balatthiko.
Mahārajja ¶ vināsena, viyogena ca sūnuno;
Baddhanāgāravāsena, dukkhitampi durādhipaṃ.
Dukkhāpetumapaññoso, āha kassaparājakaṃ;
Nidhi rājakulerāja-gutta te pitarā iti.
Ne’ti gutte na jānāsi, cittametassa bhūmipa;
Moggallānassa kāpeti, nidhiṃsoti tadabrūvi.
Sutvā taṃ kupito dūte, pāhesī pitusantikaṃ;
Ācikkhatu nidhiṭhāna-miti vatvā narādhamo.
Māretu amhe pāpassa, tassupāyo’ti cintiya;
Tuṇhī ahosi te gantvā, rājakassa nivedayuṃ.
Tato’tīva pakuppitvā, pesayittha punappunaṃ;
Sādhu disvā sahāyamme, nhatvāna kāḷavāpiyaṃ.
Parissāmīti cintetvā, āha dūte sace mamaṃ;
Kāḷavāpiṃsamāpeti, sakkā ñātunti te gatā.
Rañño āhaṃsu rājāpi, tuṭṭhahaṭṭho dhanatthiko;
Pesesi dūte datvāna, rathaṃ jiṇṇena vājinā.
Evaṃ gacchati bhūpāle, pājento rathiko rathaṃ;
Khādanto lājamassāpi, kiñci mattaṃ adāsi so.
Taṃ khāditvā pasīditvā, tasmiṃ pāṇamadā tadā;
Moggallānassa taṃ kātuṃ, saṅgahaṃ dvāranāyakaṃ.
Evaṃ sampattiyo nāma, calā vijjullatopamā;
Tasmā tāsu pamajjeyya, ko hi nāma sacetano.
Rājā etītisutvāna, thero so tassa soha do;
Laddhā māsodanaṃ maṃsaṃ, sāṇuṇañca varaṃ saraṃ.
Rājā roceti etanti, gopayitvā upāvisi;
Gantvā rājāpi vanditvā, ekamantamupāvisī.
Evaṃ nisinnā sampatta-rajjā viya ubhopi te;
Aññamaññā’bhilāpena, nibbāpesuṃ mahādaraṃ.
Bhojayitvāna taṃ thero, ovaditvā anekadhā;
Appamāde niyojesi, dassetvā lokadhammataṃ.
Tato ¶ vāpī mupagamma, oggayhitvā yathā sukhaṃ;
Nhayitvā pivitvā ca, āhevaṃ rājasevake.
Ettakaṃ me dhanaṃ bho’ti, sutvā taṃ rājasevakā;
Āparitvā puraṃrañño, nivedesuṃ nirissaro.
Dhanaṃ rakkhati puttassa, dīpe bhindati mānuse;
Jīvanto’yaṃtī kujjhitvā, āṇāpesi camūpatiṃ.
Mārehi pitaraṃ meti, diṭṭhā piṭṭhīti verino;
Haṭṭhatuṭṭho tiruṭṭhoso, sabbālaṅkaramaṇḍito.
Rājānamupasaṅkamma, purato ca’ssa caṅkami;
Rājādisvā ca cintesi, pāpiyo’yaṃ mataṃ mama.
Kāyaṃ viya dukkhāpetvā, narakaṃ hetu micchati;
Rosuppādena tasseva, kiṃpuremi manorathaṃ.
Iti mettāyamāno taṃ, āha senāpatiṃ pati;
Moggallāne tvayiceva, ekacitto ahaṃ iti.
Hasaṃcālesi sīsaṃso, disvā taṃ jānibhūpati;
‘‘Nūna māreti ajjā’’ti, tadā sāhasikopi so.
Naggaṃ katvāna rājānaṃ, sasaṅkhalika bandhanaṃ;
Puratthābhimukhaṃ katvā, antobandhiya bhittiyaṃ.
Mattikāya vilimpesi, evaṃ disvāpi paṇḍito;
Ko hi rajjeyya bhogesu, jīvitepi yasepi vā.
Dhātuseno narindo so, evaṃ puttahato gato;
Aṭṭhārasahi vassehi, devarājassa santikaṃ.
Kāḷavāpī mayaṃ rājā, kārāpento samāhitaṃ;
Passitvā bhikkhumetantu, vuṭṭhāpetuṃ samādhito.
Asakkonto khipāpesi, paṃsuṃ bhikkhussa matthake;
Sandhiṭṭhiko vipākoyaṃ, tassa kammassa dīpito.
Dasāpite ¶ rājavarā sabhogā,
Upāgamuṃ maccumukhaṃ sabhovā;
Aniccataṃ bhogavato dhane ca,
Disvā sapañño vibhavaṃ icche.
Sujanappasādasaṃvegatthāya kate mahāvaṃse
Dasarājako nāma
Aṭṭhatiṃsatiemā paricchedo.