📜
4. Atthālaṅkārāvabodha-catutthapariccheda
Atthālaṅkārasahitā, saguṇā bandhapaddhati;
Accantakantā kantā [yato accantakantā (ka.)] va vuccante te tato’dhunā.
Sabhāva, vaṅkavuttīnaṃ, bhedā dvidhā alaṃkriyā;
Paṭhamā tattha vatthūnaṃ, nānāvatthā’vibhāvinī.
Yathā
Līlā vikanti subhago, disā thira vilokano;
Bodhisattaṅkuro bhāsaṃ, viroci vāca māsabhiṃ.
Vutti vatthusabhāvassa, yā’ññathā sā’parā bhave;
Tassā’nantavikappattā, hoti bījo’padassanaṃ.
Vaṅkavutti atthālaṅkāra
Uddesa
Tatthā’tisaya, upamā, rūpakā, vutti, dīpakaṃ,;
Akkhepo, tthantaranyāso, byatireko, vibhāvanā.
Hetu ¶ , kkamo, piyataraṃ, samāsa, parikappanā;
Samāhitaṃ, pariyāya, vutti, byājopavaṇṇanaṃ.
Visesa, ruḷhāhaṅkārā, sileso, tulyayogitā;
Nidassanaṃ, mahantattaṃ, vañcanā, ppakatatthuti,.
Ekāvali, aññamaññaṃ, sahavutti, virodhitā;
Parivutti, bbhamo, bhāvo, missa, māsī, rasī, iti.
Ete bhedā samuddiṭṭhā, bhāvo jīvita muccate;
Vaṅkavuttīsu posesi, sileso tu siriṃ paraṃ.
Niddesa
Pakāsakā visesassa, siyā’tisayavutti yā;
Lokā’tikkantavisayā, lokiyā,ti ca sā dvidhā.
Lokiyātisayasse’te,
Bhedā ye jātiādayo;
Paṭipādīyate tva’jja, lokātikkantagocarā.
Pivanti dehakantī ye, nettañjalipuṭena te;
Nā’laṃ hantuṃ jine’saṃ tvaṃ, taṇhaṃ taṇhāharopi kiṃ?
Upamāno’pameyyānaṃ, sadhammattaṃ siyo’pamā;
Sadda, tthagammā, vākyattha, visayā,ti ca sā bhidhā.
Samāsa, paccaye, vā’dī, saddā tesaṃ vasā tidhā;
Saddagammā samāsena, munindo candimā’nano.
Āyādī paccayā tehi, vadanaṃ paṅkajāyate;
Munindanayana dvandaṃ, nīluppaladalīyati.
Ivādī iva, vā, tulya, samāna, nibha, sannibhā;
Yathā, saṅkāsa, tulita, ppakāsa, patirūpakā.
Sarī, sarikkha, saṃvādī, virodhi, sadisā, viya;
Paṭipakkha, paccanīkā, sapakkho, pamito, pamā.
Paṭibimba, paṭicchanna, sarūpa, sama, samitā;
Savaṇṇā, bhā, paṭinidhi, sadhammā, di salakkhaṇā.
Jayatya ¶ , kkosati, hasati, patigajjati, dūbhati;
Usūyatya, vajānāti, nindati, ssati, rundhati.
Tassa coreti sobhaggaṃ, tassa kantiṃ vilumpati;
Tena saddhiṃ vivadati, tulyaṃ tenā’dhirohati.
Kacchaṃ vigāhate, tassa, ta manvetya, nubandhati;
Taṃsīlaṃ, taṃnisedheti, tassa cā’nukaroti, me.
Upamāno’pameyyānaṃ, sadhammattaṃ vibhāvibhi;
Imehi upamābhedā, keci niyyanti sampati.
Vikāsipadumaṃ’vā’ti, sundaraṃ sugatā’nanaṃ;
Iti dhammopamā nāma, tulyadhammanidassanā.
Dhammahīnā ‘‘mukha’mbhoja, sadisaṃ munino’’iti;
Viparīto’pamā ‘‘tulya, mānanena’mbujaṃ tava’’.
Tavā’nana’miva’mbhojaṃ, ambhoja’miva te mukhaṃ;
Aññamaññopamā sā’yaṃ, aññamaññopamānato.
‘‘Yadi kiñci bhave’mbhojaṃ, locana’bbhamuvibbhamaṃ;
Dhāretuṃ mukhasobhaṃ taṃ, tave’’ti abbhutopamā.
‘‘Sugandhi sobhā sambandhī, sisiraṃ’su virodhi ca;
Mukhaṃ tava’mbujaṃve’ti’’, sā silesopamā matā.
Sarūpasaddavāccattā, sā santānopamā yathā;
Bālā’vu’yyānamālā’yaṃ, sā’lakā’nanasobhinī.
Khayī cando, bahurajaṃ, padumaṃ, tehi te mukhaṃ;
Samānampi samukkaṃsi, tya’yaṃ nindopamā matā.
Asamattho mukheni’ndu, jina! Te paṭigajjituṃ;
Jaḷo kalaṅkī’ti ayaṃ, paṭisedhopamā siyā.
‘‘Kacchaṃ candāravindānaṃ, atikkamma mukhaṃ tava;
Attanā’va samaṃ jāta’’, mitya’sādhāraṇopamā.
‘‘Sabba’mbhoja’ppabhāsāro, rāsibhūto’va katthaci;
Tavā’nanaṃ vibhātī’’ti, hotā’bhūtopamā ayaṃ.
Patīyate’tthagammā tu, saddasāmatthiyā kvaci;
Samāsa, ppaccaye, vādi, saddayogaṃ vinā api.
Bhiṅgāne’māni ¶ cakkhūni, nā’mbujaṃ mukha’mevi’daṃ;
Subyattasadisattena, sā sarūpopamā matā.
‘‘Maye’va mukhasobhā’sse, tyala’mindu! Vikatthanā;
Yato’mbujepi sā’tthīti’’, parikappopamā ayaṃ.
‘‘Kiṃ vā’mbuja’ntobhantāli, kiṃ lolanayanaṃ mukhaṃ;
Mama dolāyate citta’’, micca’yaṃ saṃsayopamā.
Kiñci vatthuṃ padassetvā, sadhammassā’bhidhānato;
Sāmyappatītisabbhāvā, pativatthupamā yathā.
Janesu jāyamānesu, ne’kopi jinasādiso;
Dutiyo nanu natthe’va, pārijātassa pādapo.
Vākyatthene’va vākyattho, yadi kocū’pamīyate;
Ivayuttā, viyuttattā, sā vākyatthopamā dvidhā.
Ivayuttā
Jino saṃklesatattānaṃ, āvibhūto janāna’yaṃ;
Ghammasantāpatattānaṃ, ghammakāle’mbudo viya.
Ivaviyuttā
Munindānana mābhāti, vilāsekamanoharaṃ;
Uddhaṃ samuggatassā’pi, kiṃ te canda vijambhanā.
Samubbejeti dhīmantaṃ, bhinnaliṅgādikaṃ tu yaṃ;
Upamādūsanāyā’la, metaṃ katthaci taṃ yathā.
Haṃsī’vā’yaṃ sasī bhinna, liṅgā, kāsaṃ sarāni’va;
Vijāti vacanā, hīnā, sā’va bhatto bhaṭo’dhipe.
‘‘Khajjoto bhāṇumālī’va, vibhāti’’tyadhikopamā;
Aphuṭṭhatthā ‘‘balambodhi, sāgaro viya saṃkhubhi.’’
‘‘Cande kalaṅko bhiṅgo’ve’, tyu’pamāpekkhinī ayaṃ;
Khaṇḍitā keravā’kāro, sakalaṅko nisākaro.
Iccevamādirūpesu, bhavanti vigatā’darā;
Karonti cā’daraṃ dhīrā, payoge kvaci de’va tu.
Itthīyaṃ’vā’jano yāti, vadatye’sā pumā viya;
Piyo pāṇā ivā’yaṃ me, vijjā dhana’miva’ccitā.
Bhavaṃ ¶ viya mahīpāla, devarājā virocate;
Ala’maṃsumato kacchaṃ, tejasā rohituṃ ayaṃ.
Upamāno’pameyyānaṃ, abhedassa nirūpanā;
Upamā’va tirobhūta, bhedā rūpaka muccate.
Asesa vatthu visayaṃ, ekadesa vivutti[vivatti (ṭīkā)], ca;
Taṃ dvidhā puna paccekaṃ, samāsādivasā tidhā.
Asesavatthuvisayasamāsa
Aṅgulidala saṃsobhiṃ, nakhadīdhiti kesaraṃ;
Sirasā na pilandhanti, ke muninda pada’mbujaṃ.
Asesavatthuvisayaasamāsa
Ratanāni guṇā bhūrī, karuṇā sītalaṃ jalaṃ;
Gambhīratta magādhattaṃ, paccakkho’yaṃ jino’mbudhi.
Asesavatthuvisayamissaka
Candikā mandahāsā te, muninda! Vadani’nduno;
Pabodhayatya’yaṃ sādhu, mano kumuda kānanaṃ.
Asesavatthuvisaye, pabhedo rūpake ayaṃ;
Ekadesavivuttimhi, bhedo dāni pavuccati.
Ekadesavivuttisamāsa
Vilāsa hāsa kusumaṃ, rucirā’dhara pallavaṃ;
Sukhaṃ ke vā na vindanti, passantā munino mukhaṃ.
Ekadesavivuttiasamāsa
Pādadvandaṃ munindassa, dadātu vijayaṃ tava;
Nakharaṃsī paraṃ kantā, yassa pāpajayaddhajā.
Ekadesavivuttimissaka
Sunimmalakapolassa, muninda vadani’nduno;
Sādhu’ppabuddha hadayaṃ, jātaṃ kerava kānanaṃ.
Rūpakāni ¶ bahūnye’va [ṭīkāyaṃ uddhaṭaṃ yuttarūpakaṃ sitapupphujalaṃ lola, nettabhiṅga tavā’nanaṃ; kassa nāma mano dhīra, nākaḍḍhati manoharaṃ;], yuttā, yuttādibhedato;
Visuṃ na tāni vuttāni, etthe’va’ntogadhāni’ti.
‘‘Candimā’kāsapaduma’’, miccetaṃ khaṇḍarūpakaṃ;
Duṭṭha, ‘‘mamboruhavanaṃ, nettāni’ccā’’di sundaraṃ.
Pariyanto vikappānaṃ, rūpakasso’pamāya ca;
Natthi yaṃ tena viññeyyaṃ, avutta manumānato.
Punappuna muccāraṇaṃ [punappunuccāraṇaṃ yaṃ (sī. ka.)], yamatthassa, padassa ca;
Ubhayesañca viññeyyā, sā’ya’māvutti nāmato.
Atthāvutti
Mano harati sabbesaṃ, ādadāti disā dasa;
Gaṇhāti nimmalattañca, yasorāsi jinassa’yaṃ.
Padāvutti
Vibhāsenti disā sabbā, munino dehakantiyo;
Vibhā senti ca sabbāpi, candādīnaṃ hatā viya.
Ubhayāvutti
Jitvā viharati klesa, ripuṃ loke jino ayaṃ;
Viharatya’rivaggo’yaṃ, rāsibhūto’va dujjane.
Ekattha vattamānampi, sabbavākyo’pakārakaṃ;
Dīpakaṃ nāma taṃ cādi, majjha, ntavisayaṃ tidhā.
Ādi dīpaka
Akāsi buddho veneyya, bandhūna mamito’dayaṃ;
Sabbapāpehi ca samaṃ, nekatitthiyamaddanaṃ.
Majjhe dīpaka
Dassanaṃ munino sādhu, janānaṃ jāyate’mataṃ;
Tada’ññesaṃ tu jantūnaṃ, visaṃ nicco’patāpanaṃ.
Antadīpaka
Accanta ¶ kanta lāvaṇya, candā’tapa manoharo;
Jinā’nani’ndu indu ca, kassa nā’nandako bhave.
Mālādīpaka
Hotā’vippaṭisārāya, sīlaṃ, pāmojjahetu so;
Taṃ pītihetu, sā cā’yaṃ, passaddhyā’di pasiddhiyā.
Iccā’didīpakattepi, pubbaṃ pubba mapekkhinī;
Vākyamālā pavattāti, taṃ mālādīpakaṃ mataṃ.
Anene’va’ppakārena, sesāna mapi dīpake;
Vikappānaṃ vidhātabbā, nugati suddhabuddhibhi.
Visesa vacani’cchāyaṃ, nisedhavacanaṃ tu yaṃ;
Akkhepo nāma soyañca, tidhā kālappabhedato.
Ekākī’ nekasenaṃ taṃ, māraṃ sa vijayī jino;
Kathaṃ ta mathavā tassa, pāramībala mīdisaṃ.
Atītakkhepo.
Kiṃ citte’jāsamugghātaṃ, apatto’smīti khijjase;
Paṇāmo nanu so ye’va, sakimpi sugate gato.
Vattamānakkhepo.
Saccaṃ na te gamissanti, sivaṃ sujanagocaraṃ;
Micchādiṭṭhi parikkanta [parikanta (ka.)], mānasā ye sudujjanā.
Anāgatakkhepo.
Ñeyyo atthantaranyāso, yo, ññavākyatthasādhano;
Sabbabyāpī visesaṭṭho, hivisiṭṭha’ssa bhedato.
Hi rahita sabbabyāpī
Tepi lokahitā sattā, sūriyo candimā api;
Atthaṃ passa gamissanti, niyamo kena laṅghyate.
Hi sahita sabbabyāpī
Satthā devamanussānaṃ, vasī sopi munissaro;
Gato’va nibbutiṃ sabbe, saṅkhārā na hi sassatā.
Hi rahita visesaṭṭha
Jino ¶ saṃsārakantārā, janaṃ pāpeti [pāpesi (ka.)] nibbutiṃ;
Nanu yuttā gati sā’yaṃ, vesārajja samaṅginaṃ.
Hi sahita visesaṭṭha
Surattaṃ te’dharaphuṭaṃ, jina! Rañjeti mānasaṃ;
Sayaṃ rāgaparītā hi, pare rañjenti saṅgate.
Vācce gamme tha vatthūnaṃ, sadisatte pabhedanaṃ;
Byatireko’ya’mapye’ko, bhayabhedā catubbidho.
Vāccaekabyatireka
Gambhīratta mahattādi, guṇā jaladhinā jina!;
Tulyo tva masi bhedo tu, sarīrene’disena te.
Vācca ubhayabyatireka
Mahāsattā’tigambhīrā, sāgaro sugatopi ca;
Sāgaro’ñjanasaṅkāso, jino cāmīkarajjuti.
Gamma ekabyatireka
Na santāpāpahaṃ nevi, cchitadaṃ migalocanaṃ;
Muninda! Nayanadvandaṃ, tava tagguṇa bhūsitaṃ.
Gammaubhayabyatireka
Munindānana mambhoja, mesaṃ nānatta mīdisaṃ;
Suvuttā’matasandāyī, vadanaṃ ne’disa’mbujaṃ.
Pasiddhaṃ kāraṇaṃ yattha, nivattetvā’ ñākāraṇaṃ;
Sābhāvikatta mathavā, vibhābyaṃ sā vibhāvanā.
Kāraṇantaravibhāvanā
Anañjitā’sitaṃ nettaṃ, adharo rañjitā’ruṇo;
Samānatā bhamu cā’yaṃ, jinā’nāvañcitā tava.
Sābhāvika vibhāvanā
Na hoti khalu dujjanya, mapi dujjanasaṅgame;
Sabhāvanimmalatare, sādhujantūna cetasi.
Janako ¶ , ñāpako ceti, duvidhā hetavo siyuṃ;
Paṭisaṅkharaṇaṃ tesaṃ, alaṅkāratāyo’ditaṃ.
Bhāvā’bhāva kiccavasā, cittahetuvasāpi ca;
Bhedā’nantā idaṃ tesaṃ, mukhamatta nidassanaṃ.
Paramatthapakāse’ka, rasā sabbamanoharā;
Munino desanā’yaṃ me, kāmaṃ toseti mānasaṃ.
Bhāvakicco kārakahetu.
Dhīrehi saha saṃvāsā, saddhammassā’bhiyogato;
Niggaheni’ndriyānañca, dukkhassu’pasamo siyā.
Abhāvakicco kārakahetu.
Muninda’canda saṃvādi, kantabhāvo’pasobhinā;
Mukhene’va subodhaṃ te, manaṃ pāpā’bhinissaṭaṃ.
Bhāvakicco ñāpakahetu.
Sādhuhatthā’ravindāni, saṅkocayati te kathaṃ;
Muninda! Caraṇadvanda, rāgabālā’tapo phusaṃ?
Ayuttakārī cittahetu.
Saṅkocayanti jantūnaṃ, pāṇipaṅkeruhāni’ha;
Muninda! Caraṇadvanda, nakha candāna’ maṃsavo.
Yuttakārī cittahetu.
Uddiṭṭhānaṃ padatthānaṃ, anuddeso yathākkamaṃ;
‘Saṅkhyāna’miti niddiṭṭhaṃ, yathāsaṅkhyaṃ kamopi ca.
Ālāpa hāsa līḷāhi, muninda! Vijayā tava;
Kokilā kumudāni co, pasevante vanaṃ jalaṃ.
Siyā piyataraṃ nāma, attharūpassa kassaci;
Piyassā’tisayene’taṃ, yaṃ hoti paṭipādanaṃ.
Pītiyā me samuppannā, santa! Sandassanā tava;
Kālenā’yaṃ bhave pīti, tave’va puna dassanā.
Vaṇṇiteno’pamānena, vutyā’dhippeta vatthuno;
Samāsavutti nāmā’yaṃ, attha saṅkhepa rūpato.
Sā’yaṃ ¶ visesyamattena, bhinnā’bhinnavisesanā;
Atthe’va aparā pya’tthi, bhinnā’bhinnavisesanā.
Abhinnavisesana
Visuddhā’matasandāyī, pasattharatanā’layo;
Gambhīro cā’ya’ mambodhi, puññenā’pādito mayā.
Bhinnābhinnavisesana
Icchita’tthapado sāro, phalapuppho’pasobhito;
Sacchāyo’ya’mapubbova kapparukkho samuṭṭhito.
Sāgarattena saddhammo, rukkhatteno’dito jino;
Sabbe sādhāraṇā dhammā, pubbatrā’ññatra tu’ttayaṃ.
Vatthuno’ññappakārena, ṭhitā vutti tada’ññathā;
Parikappīyate yattha, sā hoti parikappanā.
Upamā’bbhantarattena, kiriyādivasena ca;
Kameno’dāharissāmi, vividhā parikappanā.
Upamābbhantaraparikappanā
Icchābhaṅgā’turā’sīnā, tā’tiniccala maccharā;
Vasaṃ nenti’va dhīraṃ taṃ, tadā yogā’bhiyogato.
Kriyāparikappanā
Gajaṃ māro samāruḷho, yuddhāya’ccanta’munnataṃ;
Magga manvesatī nūna, jinabhīto palāyituṃ.
Guṇaparikappanā
Muninda! Pādadvande te, cāru rājiva sundare;
Maññe pāpā’bhi’sammadda, jātasoṇena soṇimā.
Maññe, saṅke, dhuvaṃ, nūna, miva, micceva mādihi;
Sā’yaṃ byañjīyate kvā’pi, kvā’pi vākyena gamyate.
Gammaparikappanā
Dayā sañjāta sarasā, dehā nikkhantakantiyo;
Pīṇentā jina! Te sādhu, janaṃ sarasataṃ nayuṃ.
Ārabbhantassa ¶ yaṃkiñci, kattuṃ puññavasā puna;
Sādhana’ntaralābho yo, taṃ vadanti samāhitaṃ.
Mārā’ribhaṅgā’bhimukha, mānaso tassa satthuno;
Mahāmahī mahāravaṃ, ravī’ya’mupakārikā.
Avatvā’bhimataṃ tassa, siddhiyā dassana’ññathā;
Vadanti taṃ ‘pariyāya, vuttī’ti sucibuddhayo.
Vivaṭa’ṅgaṇanikkhittaṃ, dhana’mārakkha vajjitaṃ;
Dhanakāma! Yathākāmaṃ, tuvaṃ gaccha yadicchasi.
Thutiṃ karoti nindanto, viya taṃ byājavaṇṇanaṃ;
Dosā’bhāsā guṇā eva, yanti sannidhi matra hi.
Sañcāletu malaṃ tvaṃ’si, bhusaṃ kuvalayā’khilaṃ;
Visesaṃ tāvatā nātha!, Guṇānaṃ te vadāma kiṃ?
Visesi’cchāyaṃ dabbassa, kriyā, jāti, guṇassa ca;
Vekalladassanaṃ yatra, viseso nāma yaṃ bhave.
Na rathā, na ca mātaṅgā, na hayā, na padātayo;
Jito mārāri muninā, sambhārāvajjanena hi.
Dabbavisesavutti.
Na baddhā bhūkuṭi, neva, phurito dasanacchado;
Mārāribhaṅgaṃ cā’kāsi, muni vīro varo sayaṃ.
Kriyāvisesavutti.
Na disāsu byāttā [tatā (ka.)] raṃsi,
Nā’loko lokapatthaṭo;
Tathāpya’ndhatamaharaṃ, paraṃ sādhusubhāsitaṃ.
Jātivisesavutti.
Na kharaṃ, na hi vā thaddhaṃ, muninda! Vacanaṃ tava;
Tathāpi gāḷhaṃ khaṇati, nimmūlaṃ janatāmadaṃ.
Guṇavisesavutti
Dassīyate’tirittaṃ ¶ tu, sūravīrattanaṃ yahiṃ;
Vadanti viññūvacanaṃ, ruḷhāhaṅkāra mīdisaṃ.
Dame nandopanandassa, kiṃ me byāpāradassanā?
Puttā me pādasambhattā, sajjā sante’va tādise.
Sileso vacanā’nekā, bhidheyye’kapadāyutaṃ;
Abhinnapadavākyādi, vasā tedhā’ya mīrito.
Andhatamaharo hārī, samāruḷho mahodayaṃ;
Rājate raṃsimālī’yaṃ, bhagavā bodhayaṃ jane.
Abhinnapadavākyasileso.
Sāradā’malakā’bhāso, samānīta parikkhayo;
Kumudā’karasambodho, pīṇeti janataṃ sudhī.
Bhinnapadavākyasileso.
Samāhita’ttavinayo, ahīna mada maddano;
Sugato visadaṃ pātu, pāṇinaṃ so vināyako.
Bhinnābhinnapadavākyasileso.
Viruddhā, viruddhā, bhinna, kammā, niyamavā, paro;
Niyama’kkhepavacano, avirodhi, virodhya’pi.
Ocitya samposakādi, sileso, padajā’di [padajāti (ka.)] pi;
Esaṃ nidassanesve’va, rūpa māvi bhavissati.
Viruddhakammasilesa
Savase vattayaṃ lokaṃ, akhilaṃ kallaviggaho;
Parābhavati mārāri, dhammarājā vijambhate.
Aviruddhakammasilesa
Sabhāvamadhuraṃ puñña viseso’daya sambhavaṃ;
Suṇanti vācaṃ munino, janā passanti cā’mataṃ.
Abhinnakammasilesa
Andhakārā’pahārāya ¶ , sabhāva madhurāya ca;
Mano pīṇeti jantūnaṃ, jino vācāya bhāya ca.
Niyamavantasilesa
Kesa’kkhīnaṃ’va kaṇhattaṃ, bhamūnaṃyeva vaṅkatā;
Pāṇipādā’dharānaṃ’va, munindassā’bhirattatā.
Niyamakkhepasilesa
Pāṇipādā’dharesve’va, sārāgo tava dissati;
Dissate so’ya mathavā, nātha! Sādhuguṇesva’pi.
Avirodhisilesa
Salakkhaṇo’tisubhago, tejassī niyato’dayo;
Lokeso jitasaṃkleso,
Vibhāti samaṇissaro.
Virodhisilesa
Asamopi samo loke,
Lokesopi naruttamo;
Sadayo pya’dayo pāpe, cittā’yaṃ munino gati.
Ocityasamposakapadasilesa
Saṃsāradukkho’pahatā, vanatā janatā tvayi;
Sukha micchita maccantaṃ, amatandada! Vindati.
Guṇayuttehi vatthūhi, samaṃ katvāna kassaci;
Saṃkittanaṃ bhavati yaṃ, sā matā tulyayogitā.
Sampattasammado loko, sampattā’lokasampado;
Ubhohi raṃsimālī ca, bhagavā ca tamonudo.
Atthantaraṃ sādhayatā, kiñci taṃ sadisaṃ phalaṃ;
Dassīyate asantaṃ vā, santaṃ vā taṃ nidassanaṃ.
Asantaphalanidassana
Udayā ¶ samaṇindassa, yanti pāpā parābhavaṃ;
Dhammarājaviruddhānaṃ, sūcayantā dura’ntataṃ.
Santaphalanidassana
Siro nikkhitta caraṇo, cchariyāna’mbujāna’yaṃ;
Parama’bbhutataṃ loke, viññāpeta’ttano jino.
Vibhūtiyā mahantattaṃ, adhippāyassa vā siyā;
Paramukkaṃsataṃ yātaṃ, taṃ mahantatta mīritaṃ.
Vibhūtimahantatta
Kirīṭa ratana’cchāyā, nuviddhā’tapa vāraṇo;
Purā paraṃ siriṃ vindi, bodhisatto’ bhinikkhamā.
Adhippāyamahantatta
Satto sambodhiyaṃ bodhi, satto sattahitāya so;
Hitvā sneharasābandha, mapi rāhulamātaraṃ.
Gopetvā vaṇṇanīyaṃ yaṃ, kiñci dassīyate paraṃ;
Asamaṃ vā samaṃ tassa, yadi sā vañcanā matā.
Asamavañcanā
Purato na sahassesu, na pañcesu ca tādino;
Māro paresu tasse’saṃ, sahassaṃ dasavaḍḍhitaṃ.
Samavañcanā
Vivāda manuyuñjanto, munindavadani’ndunā;
Sampuṇṇo candimā nā’yaṃ, chatta metaṃ manobhuno.
Parānuvattanādīhi, nibbindeni’ha yā katā;
Thuti ra’ppakate sā’yaṃ, siyā appakatatthuti.
Sukhaṃ jīvanti hariṇā, vanesva’parasevino;
Anāyāso palābhehi, jaladabbhaṅkurādibhi.
Uttaraṃ uttaraṃ yattha, pubbapubbavisesanaṃ;
Siyā ekāvali sā’yaṃ, dvidhā vidhi, nisedhato.
Vidhiekāvali
Pādā ¶ nakhāli rucirā, nakhāli raṃsi bhāsurā;
Raṃsītamopahāne’ka, rasā sobhanti satthuno.
Nisedhaekāvali
Asantuṭṭho yati neva,
Santoso nā’layāhato;
Nā’layo yo sa jantūnaṃ, nā’nanta byasanā vaho.
Yahiṃ bhūsiya bhūsattaṃ, aññamaññaṃ tu vatthunaṃ;
Vinā’va sadisattaṃ taṃ, aññamaññavibhūsanaṃ.
Byāmaṃ’su maṇḍalaṃ tena, muninā lokabandhunā;
Mahantiṃ vindatī kantiṃ, sopi teneva tādisiṃ.
Kathanaṃ sahabhāvassa, kriyāya ca, guṇassa ca;
‘Sahavuttī’ti viññeyyaṃ, ta’dudāharaṇaṃ yathā.
Kriyāsahavutti
Jalanti candaraṃsīhi, samaṃ satthu nakhaṃ savo;
Vijambhati ca candena, samaṃ tammukhacandimā.
Guṇasahavutti
Jino’dayena malīnaṃ, saha dujjana cetasā;
Pāpaṃ disā suvimalā, saha sajjana cetasā.
Virodhīnaṃ pada’tthānaṃ, yattha saṃsaggadassanaṃ;
Samukkaṃsā’bhidhānatthaṃ, matā sā’yaṃ virodhitā.
Guṇā sabhāva madhurā, api loke’ka bandhuno;
Sevitā pāpa sevīnaṃ, sampadūsenti mānasaṃ.
Yassa kassa ci dānena, yassa kassa ci vatthuno;
Visiṭṭhassa ya mādānaṃ, ‘parivuttī’ti sā matā.
Purā paresaṃ datvāna, manuññaṃ nayanādikaṃ;
Muninā samanuppattā, dāni sabbaññutāsirī[muninda! samanuppatto, dāni sabbaññutāsiriṃ (ka.)].
Kiñci ¶ disvāna viññātā, paṭipajjati taṃsamaṃ;
Saṃsayā’pagataṃ vatthuṃ, yattha so’yaṃ bhamo mato.
Samaṃ disāsu’jjalāsu, jina pāda nakhaṃ’sunā;
Passantā abhinandanti, candā’tapa manā janā.
Pavuccate yaṃ nāmādi, kavīnaṃ bhāvabodhanaṃ;
Yena kenaci vaṇṇena, bhāvo nāmā’ya mīrito.
Nanu teye’va santāno, sāgarā na kulācalā;
Manampi mariyādaṃ ye, saṃvaṭṭepi jahanti no.
Aṅgaṅgi bhāvā sadisa, balabhāvā ca bandhane;
Saṃsaggo’laṅkatīnaṃ yo, taṃ ‘missa’nti pavuccati.
Aṅgaṅgībhāvamissa
Pasatthā munino pāda, nakha raṃsi mahānadī;
Aho! Gāḷhaṃ nimuggepi, sukhayatye’va te jane.
Sadisa bala bhāva missa
Veso sabhāva madhuro, rūpaṃ netta rasāyanaṃ;
Madhū’va munino vācā, na sampīṇeti kaṃ janaṃ.
Āsī nāma siyā’tthassa, iṭṭhassā’sīsanaṃ yathā;
Tiloke’kagati nātho,
Pātu loka mapāyato.
Rasa’ppatīti janakaṃ, jāyate yaṃ vibhūsanaṃ;
‘Rasavanta’nti taṃ ñeyyaṃ, rasavanta vidhānato.
Rāgā’nata’bbhuta saroja mukhaṃ dharāya,
Pādā tilokagaruno’dhika bandharāgā;
Ādāya niccasarasena karena gāḷhaṃ,
Sañcumbayanti satatā’hita sambhamena.
Iccā’nugamma ¶ purimācariyā’nubhāvaṃ,
Saṅkhepato nigadito’ya malaṅkatīnaṃ;
Bhedo’parūpari kavīhi vikappiyānaṃ,
Ko nāma passitu malaṃ khalu tāsa mantaṃ.
Iti saṅgharakkhitamahāsāmi viracite subodhālaṅkāre
Atthālaṅkārāvabodho nāma
Catuttho paricchedo.