📜
1. Sandhi kaṇḍa
Saññā
2. Akkharāpādayo ekacattālīsaṃ.
Akkharāpi ¶ akārādayo ekacattālīsaṃ suttantopakārā. Taṃ yathā-a ā-i ī-u ū-e o, ka kha ga gha ṅa, ca cha ja jha ña, ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va sa ha ḷa aṃ-iti.
Tattha ¶ akkharesu okārantā aṭṭha sarā nāma. Tattheti vattate.
Tattha ¶ saresu lahumattā a, i, u iti tayo rassā.
Tattha ¶ saresu rassehaññe dīghā.
Saṃyogato pubbe eo rassā ivoccante, anantarā byañjanā saṃyogo. Ettha, seyyo, oṭṭho, sotthi.
Sare ¶ ṭhapetvā sesā kādayo niggahītantā byañjanā.
Byañjanānaṃ ¶ kādayo makārantā pañcapañcaso akkharavanto vaggā.
8. Vaggānaṃ ¶ paṭhamadutiyā so cāghoso. Ḷantāññe ghosā. Ghosāghosasaññā ca ‘‘parasamaññā payoge’’ti saṅgahītā. Evaṃ liṅga, sabbanāma, pada, upasagga, nipāta, taddhita, ākhyāta, kammappavacanīyādisaññā ca.
Aṃiti ¶ akārato paraṃ yo bindu sūyate, taṃ niggahītaṃ nāma.
Bindu ¶ cūḷāmaṇākāro, niggahītanti vuccate.
Kevalassā ppayogattā, akāro sannidhīyate.
10. A, kavagga, hā kaṇḍajā, i, cavagga, yā tālujā, u, pavaggā oṭṭhajā, ṭavagga, ra, ḷā muddhajā, tavagga, la, sā dantajā, e kaṇṭhatālujo, o kaṇṭhoṭṭhajo, vo dantoṭṭhajo.
Saññā
Sarasandhi
11. Loka ¶ aggoityasmiṃ – ‘‘pubbamadhoṭhita massaraṃ sarena viyojaye’’ti pubbabyañjanaṃ sarato puthakkātabbaṃ.
Sarā sare lopaṃ.
Anantare sare pare sarā lopaṃ papponti.
‘‘Nare ¶ paraṃ yutte’’ti assaro byañjano parakkharaṃ netabbo lokaggo.
Saretyasmiṃ ¶ opasilesiko kāsasattamī, tato vaṇṇakālabyavadhāne kāriyaṃ na hoti. Yathā-maṃ ahā sīti, ‘‘pamādamanuyuñjantī’’tyādigāthāyaṃ ‘janā appamāda’nti ca. Evaṃ sabbasandhīsu.
Anantaraṃ parassa sarassa lopaṃ vakkhati, tasmānena pubbassa lopo ñāyati, teneva sattamīniddiṭṭhassa paratāpi gamyate.
12. Saretyadhikāro. ¶ Pana ime pana imetīha-sarā lopaṃ itveva.
Vā paro asarūpo.
Asamānarūpāsaramhā paro saro vā lupyate, paname, panime.
13. Bandhussa ¶ iva, na upetītīdha –
Kvacāsavaṇṇaṃ lutte.
Sare lutte parasarassa kvaci asavaṇṇo hotīti i u iccetesaṃ ṭhānāsannā e o. Bandhusseva. Nopeti.
14. Tatra ¶ ayaṃ, yāni idha, bahu upakāraṃ, saddhā idha, tathā upamantyetasmiṃ –
Dīghaṃ.
Sare lutte paro saro kvaci ṭhānāsannaṃ dīghaṃ yāti. Tatrāyaṃ, yānīdha, bahūpakāraṃ, saddhīdha, tathūpamaṃ.
Pubbo ca.
Sare lutte pubbo ca kvaci dīghaṃ yāti. Kiṃ sūdha.
16. Te ¶ ajja, te ahaṃtettha –
Yamedantassādeso.
Sare pare antassa ekārassa kvaci yo ādeso hoti, tyajja, ‘‘dīgha’’nti byañjane pare kvaci dīgho, tyāhaṃ.
Kvacīti kiṃ. Nettha.
17. So ¶ assa, anu etityettha –
Vamodudantānaṃ.
Sare pare anto kārukārānaṃ kvaci vo ādeso hoti. Svassa, anveti.
Kvacīti kiṃ. Tayassu, sametāyasmā.
18. Idha ¶ ahaṃ tīdha –
Do dhassa ca.
Sare pare dhassa kvaci do hoti. Dīghe – idāhaṃ. Kvacīti kiṃ. Idheva. Cakārena byañjanepi, idha bhikkhave.
19. Pati antuṃ, vutti assetīha –
Ivaṇṇo yannavā.
Sare pare ivaṇṇassa yo navā hoti. Kata yakārassa tissa ‘‘sabbo cantī’’ti kvaci cādese ‘‘paradvebhāvo ṭhāne’’ti sarato parabyañjanassa ṭhānāsannavasā dvittaṃ. Paccantaṃ, vutyassa.
Navāti kiṃ. Paṭaggi,
Ettha ‘‘kvaci paṭi patisse’’ti patissa paṭi, vaṇṇaggahaṇaṃ sabbattha rassadīgha saṅgahaṇatthaṃ.
20. Yathā ¶ evetīha –
Evādissa ri pubbo ca rasso.
Sarato parassa evassādiekāro rittaṃ navā yāti. Pubbo ca ṭhānāsannaṃ rassaṃ. Yathariva. Yatheva.
21. Na ¶ imassa, ti aṅgikaṃ, lahu essati, attha atthaṃ, ito āyati, tasmā iha, sabbhi eva, cha abhiññā, putha eva, pā evatīha vā tveva –
Ya va ma da na ta ra ḷā cāgamā.
Sare pare yādayo āgamā vā honti, cakārena go ca. Nayimassa, tivaṅgikaṃ, lahumessati, attadatthaṃ, itonāyati, tasmātiha, sabbhireva, chaḷabhiñā, puthageva, ‘‘rassa’’nti byañjane pare kvaci rasso. Pageva.
Vāti kiṃ. Cha abhiññā, putha eva, pā eva.
Ettha ‘‘sare kvacī’’ti sarānaṃ pakati hoti, sassarūpameva, na vikārotyattho.
22. Abhi ¶ uggatotyatra –
‘‘Abbho abhī’’ti abhissa abbho. Abbhuggato.
Sarasandhi
Byañjanasandhi
23. Byañjanetyadhikāro. Kvacītveva. So bhikkhu, kacci nu tvaṃ, jānema tantīha –
Lopañca tatrākāro.
Byañjane pare sarānaṃ kvaci lopohoti, tatra lutte ṭhāne akārāgamo, cakārena okārukārāpi. Sabhikkhu kaccino tvaṃ, jānemu taṃ.
Kvacīti kiṃ, somuni.
24. Ughoso ¶ , ākhātantīha – dvebhāve ṭhāne itveva.
Vagge ghosāghosānaṃ tatiyapaṭhamā.
Vagge ghosāghosānaṃ catutthadutiyānaṃ tabbagge tatiyapaṭhamā honti yathāsaṅkhyaṃ yutte ṭhāne, ugghoso, rasse akkhātaṃ.
25. Para ¶ sahassaṃ, atippakhotīha – ‘‘kvaci o byañjane’’ti okārāgamo. Parosahassaṃ. Gāgame ca, atippagokho.
26. Ava naddhātyatra – ‘‘o avasse’’ti kvaci avassa o. Onaddhā.
Kvacīti kiṃ. Avasussatu.
Byañjanasandhi.
Niggahītasandhi
27. Niggahītantyadhikāro ¶ . Kiṃ kato, saṃ jāto, saṃ ṭhito, taṃ dhanaṃ, taṃ mittantiha –
Vaggantaṃ vā vagge.
Vaggabyañjane pare bindussa tabbagganto vā hoti. Kiṅkato, sañjāto, saṇṭhito, tandhanaṃ, tammittaṃ.
Vāti kiṃ. Na taṃ kammaṃ.
Vākāreneva le lo ca. Pulliṅgaṃ.
28. Vātyadhikāro ¶ . Evaṃ assa, etaṃ avocetīha –
Madā sare.
Sare pare binduno ma dā vā honti. Evamassa, etadavoca.
Vāti kiṃ. Maṃ ajini.
Eheñaṃ.
Ekāre, he ca pare binduno ño vā hoti. Dvitte – taññeva, tameva. Tañhi, taṃ hi.
Saye ca.
Yakāre pare tena saha binduno ño vā hoti. Dvitte – saññogo, saṃyogo.
31. Cakkhu aniccaṃ, ava sirotīha - āgamo, kvacitveva.
Niggahītañca.
Sare, byañjane vā pare kvaci bindvāgamo hoti. Cakkhuṃaniccaṃ, avaṃsiro.
32. Vidūnaṃ ¶ aggaṃ, tāsaṃ ahaṃtīha –
‘‘Kvaci lopaṃ’’ti sare bindulopo, vidūnaggaṃ. Dīghetāsāhaṃ.
33. Buddhānaṃ sāsanaṃ, saṃ rāgotīha –
‘‘Byañjane ce’’ti bindulopo, buddhānasāsanaṃ. Dīghesārāgo.
Paro vā saro.
Binduto paro saro vā lupyate, bījaṃva.
Byañjano ca visaññogo.
Binduto pare sare lutte saṃyogo byañjano vinaṭṭhasaṃyogo hotīti pubbasalopo. Evaṃsa.
Niggahītasandhi.
Vomissaka sandhī
36. Anupadiṭṭhānaṃ vuttayogato.
Idhāniddiṭṭhā ¶ sandhayo vuttānusārena ñe yyā, yathā – yadi evaṃ, bodhi aṅgātīha – yādese iminā suttena dayakārasaṃyogassa jo, dhayakārasaṃyogassa jho, dvitte – yajjevaṃ, bojjhaṅgā.
37. Asadisasaṃyoge ¶ ekasarūpatā ca.
Pari esanātīha – yādese rakārassa yo, payyesa nā.
38. Vaṇṇānaṃ ¶ bahuttaṃ, viparītatā ca.
Sarati, iti eva, sā itthī, busaṃ eva, bahu ābādho, adhi abhavi, sukhaṃ, dukkhaṃ, jīvotīha –
Māgamo sakāre akārassa u ca, sumarati.
Issa vo, itveva.
Paralope ākārassa o, sotthī.
Mādese ¶ , pubbadīghe ca ekārassa i. Busāmiva.
Vādese havakāravipariyayo. Bahvābādho.
Adhissa kvaci addho, dīghe-addhābhavi.
Binduno, okārassa ca e. Sukhe, dukkhe, jīve.
39. Radānaṃ ¶ ḷo, paṭibodho, pariḷāho.
40. Sare, byañjane vā pare binduno kvaci mo. Mama abhāsi, buddhama saraṇaṃ, pubbe mo paraṃ na netabbo ayuttattā.
41. Binduto parasarāna maññassaratāpi.
Taṃ iminā, evaṃ imaṃ, kiṃ ahaṃ tīha-issa a. Tadaminā.
Issa u, akārassa ca e, bindulopādo. Evumaṃ, kehaṃ.
42. Vākyasukhuccāraṇatthaṃ, chandahānitthañca vaṇṇalopopi.
Paṭisaṅkhāya yonisotīha – pubbayalopo, paṭisaṅkhāyoniso.
43. Alābūnityādo ¶ akāralopo. Lābūni sīdanti, silā plavanti.
Akaramhase tetyādo sakāre garuno ekārassa iminā lahuakāro, akaramhasa te kiccaṃ.
45. Akkharaniyamo ¶ chandaṃ, garulahuniyamo bhave vutti,
Dīgho, saṃyogādipubbo rasso ca garu, lahu tu rasso. Yathā- ā, assa, aṃ, a.
Evamaññāpi ¶ viññeyyā, saṃhitā tantiyā hitā;
Saṃhitāti ca vaṇṇānaṃ, sannidhabyavadhānato.
Vomissakasandhi.