मूल > सुत्तपिटक > संयुत्तनिकाय > सगाथावग्गपाळि

८२. एवं ¶ ¶ ¶ ¶ मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे. अथ खो कस्सपो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितो खो कस्सपो देवपुत्तो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘भिक्खुं भगवा पकासेसि, नो च भिक्खुनो अनुसास’’न्ति. ‘‘तेन हि कस्सप, तञ्ञेवेत्थ पटिभातू’’ति.

‘‘सुभासितस्स सिक्खेथ, समणूपासनस्स च;

एकासनस्स च रहो, चित्तवूपसमस्स चा’’ति.

इदमवोच कस्सपो देवपुत्तो; समनुञ्ञो सत्था अहोसि. अथ खो कस्सपो देवपुत्तो ‘‘समनुञ्ञो मे सत्था’’ति भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायीति.

८३. सावत्थिनिदानं. एकमन्तं ठितो खो कस्सपो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

‘‘भिक्खु ¶ ¶ सिया झायी विमुत्तचित्तो,

सुचेतसो अनिस्सितो तदानिसंसो’’ति.

८४. सावत्थिनिदानं ¶ . अथ खो माघो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि ¶ . एकमन्तं ठितो खो माघो देवपुत्तो भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –

‘‘किंसु छेत्वा सुखं सेति, किंसु छेत्वा न सोचति;

किस्सस्सु एकधम्मस्स, वधं रोचेसि गोतमा’’ति.

‘‘कोधं छेत्वा सुखं सेति, कोधं छेत्वा न सोचति;

कोधस्स विसमूलस्स, मधुरग्गस्स वत्रभू;

वधं अरिया पसंसन्ति, तञ्हि छेत्वा न सोचती’’ति.

८५. सावत्थिनिदानं. एकमन्तं ठितो खो मागधो देवपुत्तो भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –

‘‘कति ¶ लोकस्मिं पज्जोता, येहि लोको पकासति;

भवन्तं पुट्ठुमागम्म, कथं जानेमु तं मय’’न्ति.

‘‘चत्तारो ¶ लोके पज्जोता, पञ्चमेत्थ न विज्जति;

दिवा तपति आदिच्चो, रत्तिमाभाति चन्दिमा.

‘‘अथ अग्गि दिवारत्तिं, तत्थ तत्थ पकासति;

सम्बुद्धो तपतं सेट्ठो, एसा आभा अनुत्तरा’’ति.

८६. सावत्थिनिदानं. अथ खो दामलि देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितो खो दामलि देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

‘‘करणीयमेतं ब्राह्मणेन, पधानं अकिलासुना;

कामानं विप्पहानेन, न तेनासीसते भव’’न्ति.

‘‘नत्थि किच्चं ब्राह्मणस्स (दामलीति भगवा),

नायूहती ¶ पारगतो हि सोव [सोति (सी. पी. क.), होति (स्या. कं.), सो (?)].

नायूहती पारगतो हि सो’’ति [होतीति (स्या. कं.)].

८७. सावत्थिनिदानं ¶ . एकमन्तं ठितो खो कामदो देवपुत्तो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘दुक्करं भगवा, सुदुक्करं भगवा’’ति.

‘‘दुक्करं वापि करोन्ति (कामदाति भगवा),

‘‘दुल्लभा भगवा यदिदं तुट्ठी’’ति.

‘‘दुल्लभं वापि लभन्ति (कामदाति भगवा),

‘‘दुस्समादहं भगवा यदिदं चित्त’’न्ति.

‘‘दुस्समादहं वापि समादहन्ति (कामदाति भगवा),

‘‘दुग्गमो ¶ भगवा विसमो मग्गो’’ति.

‘‘दुग्गमे विसमे वापि, अरिया गच्छन्ति कामद;

अनरिया विसमे मग्गे, पपतन्ति अवंसिरा;

अरियानं समो मग्गो, अरिया हि विसमे समा’’ति.

८८. सावत्थिनिदानं ¶ . एकमन्तं ¶ ठितो खो पञ्चालचण्डो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

‘‘सम्बाधे वत ओकासं, अविन्दि भूरिमेधसो;

यो झानमबुज्झि [झानमबुधा (क. सी.), झानमबुद्धि (स्या. कं. पी. क.)] बुद्धो, पटिलीननिसभो मुनी’’ति.

‘‘सम्बाधे वापि विन्दन्ति (पञ्चालचण्डाति भगवा),

८९. सावत्थिनिदानं. अथ ¶ खो तायनो देवपुत्तो पुराणतित्थकरो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितो खो तायनो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –

‘‘छिन्द सोतं परक्कम्म, कामे पनुद ब्राह्मण;

नप्पहाय मुनी कामे, नेकत्तमुपपज्जति.

‘‘कयिरा चे कयिराथेनं, दळ्हमेनं परक्कमे;

सिथिलो हि परिब्बाजो, भिय्यो आकिरते रजं.

‘‘अकतं ¶ दुक्कटं [दुक्कतं (सी. पी.)] सेय्यो, पच्छा तपति दुक्कटं;

कतञ्च सुकतं सेय्यो, यं कत्वा नानुतप्पति.

‘‘कुसो ¶ ¶ यथा दुग्गहितो, हत्थमेवानुकन्तति;

सामञ्ञं दुप्परामट्ठं, निरयायूपकड्ढति.

‘‘यं किञ्चि सिथिलं कम्मं, संकिलिट्ठञ्च यं वतं;

सङ्कस्सरं ब्रह्मचरियं, न तं होति महप्फल’’न्ति.

इदमवोच तायनो देवपुत्तो; इदं वत्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायीति.

अथ खो भगवा तस्सा रत्तिया अच्चयेन भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘इमं, भिक्खवे, रत्तिं तायनो नाम देवपुत्तो पुराणतित्थकरो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितो खो, भिक्खवे, तायनो देवपुत्तो मम सन्तिके इमा गाथायो अभासि –

‘‘छिन्द सोतं परक्कम्म, कामे पनुद ब्राह्मण;

नप्पहाय मुनी कामे, नेकत्तमुपपज्जति.

‘‘कयिरा चे कयिराथेनं, दळ्हमेनं परक्कमे;

सिथिलो ¶ हि परिब्बाजो, भिय्यो आकिरते रजं.

‘‘अकतं दुक्कटं सेय्यो, पच्छा तपति दुक्कटं;

कतञ्च सुकतं सेय्यो, यं कत्वा नानुतप्पति.

‘‘कुसो ¶ यथा दुग्गहितो, हत्थमेवानुकन्तति;

सामञ्ञं दुप्परामट्ठं, निरयायूपकड्ढति.

‘‘यं ¶ किञ्चि सिथिलं कम्मं, संकिलिट्ठञ्च यं वतं;

सङ्कस्सरं ब्रह्मचरियं, न तं होति महप्फल’’न्ति.

‘‘इदमवोच, भिक्खवे, तायनो देवपुत्तो, इदं वत्वा मं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायि. उग्गण्हाथ, भिक्खवे, तायनगाथा; परियापुणाथ, भिक्खवे, तायनगाथा; धारेथ, भिक्खवे, तायनगाथा. अत्थसंहिता, भिक्खवे, तायनगाथा आदिब्रह्मचरियिका’’ति.

९०. सावत्थिनिदानं ¶ . तेन खो पन समयेन चन्दिमा देवपुत्तो राहुना असुरिन्देन गहितो होति. अथ खो चन्दिमा देवपुत्तो भगवन्तं अनुस्सरमानो तायं वेलायं इमं गाथं अभासि –

‘‘नमो ते बुद्ध वीरत्थु, विप्पमुत्तोसि सब्बधि;

सम्बाधपटिपन्नोस्मि, तस्स मे सरणं भवा’’ति.

अथ खो भगवा चन्दिमं देवपुत्तं आरब्भ राहुं असुरिन्दं गाथाय अज्झभासि –

‘‘तथागतं अरहन्तं, चन्दिमा सरणं गतो;

राहु चन्दं पमुञ्चस्सु, बुद्धा लोकानुकम्पका’’ति.

अथ खो राहु असुरिन्दो चन्दिमं देवपुत्तं मुञ्चित्वा तरमानरूपो येन वेपचित्ति असुरिन्दो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा संविग्गो ¶ लोमहट्ठजातो एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितं खो राहुं असुरिन्दं वेपचित्ति असुरिन्दो गाथाय अज्झभासि –

‘‘किं नु सन्तरमानोव, राहु चन्दं पमुञ्चसि;

संविग्गरूपो आगम्म, किं नु भीतोव तिट्ठसी’’ति.

‘‘सत्तधा ¶ मे फले मुद्धा, जीवन्तो न सुखं लभे;

बुद्धगाथाभिगीतोम्हि, नो चे मुञ्चेय्य चन्दिम’’न्ति.

९१. सावत्थिनिदानं. तेन ¶ खो पन समयेन सूरियो देवपुत्तो राहुना असुरिन्देन गहितो होति. अथ खो सूरियो देवपुत्तो भगवन्तं अनुस्सरमानो तायं वेलायं इमं गाथं अभासि –

‘‘नमो ते बुद्ध वीरत्थु, विप्पमुत्तोसि सब्बधि;

सम्बाधपटिपन्नोस्मि, तस्स मे सरणं भवा’’ति.

अथ खो भगवा सूरियं देवपुत्तं आरब्भ राहुं असुरिन्दं गाथाहि अज्झभासि –

‘‘तथागतं ¶ अरहन्तं, सूरियो सरणं गतो;

राहु सूरियं [सुरियं (सी. स्या. कं. पी.)] पमुञ्चस्सु, बुद्धा लोकानुकम्पका.

पजं ममं राहु पमुञ्च सूरिय’’न्ति.

अथ खो राहु असुरिन्दो सूरियं देवपुत्तं मुञ्चित्वा तरमानरूपो येन वेपचित्ति असुरिन्दो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा संविग्गो लोमहट्ठजातो एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितं खो राहुं असुरिन्दं वेपचित्ति असुरिन्दो गाथाय अज्झभासि –

‘‘किं नु सन्तरमानोव, राहु सूरियं पमुञ्चसि;

संविग्गरूपो आगम्म, किं नु भीतोव तिट्ठसी’’ति.

‘‘सत्तधा ¶ मे फले मुद्धा, जीवन्तो न सुखं लभे;

बुद्धगाथाभिगीतोम्हि, नो चे मुञ्चेय्य सूरिय’’न्ति.

द्वे कस्सपा च माघो च, मागधो दामलि कामदो;

पञ्चालचण्डो तायनो, चन्दिमसूरियेन ते दसाति.

९२. सावत्थिनिदानं ¶ . अथ खो चन्दिमसो [चन्दिमासो (क.)] देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा ¶ तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि ¶ . एकमन्तं ठितो खो चन्दिमसो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

‘‘ते हि सोत्थिं गमिस्सन्ति, कच्छे वामकसे मगा;

झानानि उपसम्पज्ज, एकोदि निपका सता’’ति.

‘‘ते हि पारं गमिस्सन्ति, छेत्वा जालंव अम्बुजो;

झानानि उपसम्पज्ज, अप्पमत्ता रणञ्जहा’’ति.

९३. एकमन्तं ¶ ठितो खो वेण्डु [वेण्हु (सी.)] देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

‘‘सुखिताव ते [सुखिता वत ते (सी. स्या. कं.)] मनुजा, सुगतं पयिरुपासिय;

युञ्जं [युज्ज (सी.), युञ्ज (स्या. कं. पी.)] गोतमसासने, अप्पमत्ता नु सिक्खरे’’ति.

‘‘ये ¶ मे पवुत्ते सिट्ठिपदे [सत्थिपदे (सी. स्या. कं. पी.)] (वेण्डूति भगवा),

९४. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा राजगहे विहरति वेळुवने कलन्दकनिवापे. अथ खो दीघलट्ठि देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं वेळुवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितो खो दीघलट्ठि देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

‘‘भिक्खु सिया झायी विमुत्तचित्तो,

सुचेतसो अनिस्सितो तदानिसंसो’’ति.

९५. एकमन्तं ¶ ठितो खो नन्दनो देवपुत्तो भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –

९६. एकमन्तं ठितो खो चन्दनो देवपुत्तो भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –

‘‘कथंसु [कोसुध (सी.)] तरति ओघं, रत्तिन्दिवमतन्दितो;

अप्पतिट्ठे अनालम्बे, को गम्भीरे न सीदती’’ति.

‘‘सब्बदा सीलसम्पन्नो, पञ्ञवा सुसमाहितो;

आरद्धवीरियो पहितत्तो, ओघं तरति दुत्तरं.

‘‘विरतो ¶ कामसञ्ञाय, रूपसंयोजनातिगो;

नन्दीरागपरिक्खीणो, सो गम्भीरे न सीदती’’ति.

९७. एकमन्तं ¶ ¶ ठितो खो वासुदत्तो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

‘‘सत्तिया विय ओमट्ठो, डय्हमानोव [डय्हमानेव (सब्बत्थ)] मत्थके;

कामरागप्पहानाय, सतो भिक्खु परिब्बजे’’ति.

‘‘सत्तिया विय ओमट्ठो, डय्हमानोव मत्थके;

सक्कायदिट्ठिप्पहानाय, सतो भिक्खु परिब्बजे’’ति.

९८. एकमन्तं ठितो खो सुब्रह्मा देवपुत्तो भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –

‘‘निच्चं उत्रस्तमिदं चित्तं, निच्चं उब्बिग्गमिदं [उब्बिग्गिदं (महासतिपट्ठानसुत्तवण्णनायं)] मनो;

अनुप्पन्नेसु ¶ किच्छेसु [किच्चेसु (बहूसु)], अथो उप्पतितेसु च;

सचे अत्थि अनुत्रस्तं, तं मे अक्खाहि पुच्छितो’’ति.

‘‘नाञ्ञत्र बोज्झा तपसा [बोज्झङ्गतपसा (सी. स्या. कं. पी.)], नाञ्ञत्रिन्द्रियसंवरा;

नाञ्ञत्र सब्बनिस्सग्गा, सोत्थिं पस्सामि पाणिन’’न्ति.

‘‘इदमवोच…पे… तत्थेवन्तरधायी’’ति.

९९. एवं ¶ मे सुतं – एकं समयं भगवा साकेते विहरति अञ्जनवने मिगदाये. अथ खो ककुधो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं अञ्जनवनं ओभासेत्वा ¶ येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितो खो ककुधो देवपुत्तो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘नन्दसि, समणा’’ति? ‘‘किं लद्धा, आवुसो’’ति? ‘‘तेन हि, समण, सोचसी’’ति? ‘‘किं जीयित्थ, आवुसो’’ति? ‘‘तेन हि, समण, नेव नन्दसि न च [नेव (सी. स्या. कं.)] सोचसी’’ति? ‘‘एवमावुसो’’ति.

‘‘कच्चि ¶ त्वं अनघो [अनिघो (सब्बत्थ)] भिक्खु, कच्चि नन्दी [नन्दि (सी. स्या. कं.)] न विज्जति;

कच्चि तं एकमासीनं, अरती नाभिकीरती’’ति.

‘‘अनघो वे अहं यक्ख, अथो नन्दी न विज्जति;

अथो मं एकमासीनं, अरती नाभिकीरती’’ति.

‘‘कथं त्वं अनघो भिक्खु, कथं नन्दी न विज्जति;

कथं तं एकमासीनं, अरती नाभिकीरती’’ति.

‘‘अघजातस्स वे नन्दी, नन्दीजातस्स वे अघं;

अनन्दी अनघो भिक्खु, एवं जानाहि आवुसो’’ति.

‘‘चिरस्सं वत पस्सामि, ब्राह्मणं परिनिब्बुतं;

अनन्दिं अनघं भिक्खुं, तिण्णं लोके विसत्तिक’’न्ति.

१००. राजगहनिदानं ¶ . एकमन्तं ठितो खो उत्तरो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

पुञ्ञानि कयिराथ सुखावहानी’’ति.

लोकामिसं पजहे सन्तिपेक्खो’’ति.

१०१. एकमन्तं ठितो खो अनाथपिण्डिको देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –

‘‘इदञ्हि तं जेतवनं, इसिसङ्घनिसेवितं;

आवुत्थं धम्मराजेन, पीतिसञ्जननं मम.

‘‘कम्मं ¶ विज्जा च धम्मो च, सीलं जीवितमुत्तमं;

एतेन मच्चा सुज्झन्ति, न गोत्तेन धनेन वा.

‘‘तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं अत्थमत्तनो;

योनिसो ¶ ¶ विचिने धम्मं, एवं तत्थ विसुज्झति.

‘‘सारिपुत्तोव पञ्ञाय, सीलेन उपसमेन च;

योपि पारङ्गतो भिक्खु, एतावपरमो सिया’’ति.

इदमवोच अनाथपिण्डिको देवपुत्तो. इदं वत्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायीति.

अथ ¶ खो भगवा तस्सा रत्तिया अच्चयेन भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘इमं, भिक्खवे, रत्तिं अञ्ञतरो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितो खो, भिक्खवे, सो देवपुत्तो मम सन्तिके इमा गाथायो अभासि –

‘‘इदञ्हि तं जेतवनं, इसिसङ्घनिसेवितं;

आवुत्थं धम्मराजेन, पीतिसञ्जननं मम.

‘‘कम्मं विज्जा च धम्मो च, सीलं जीवितमुत्तमं;

एतेन मच्चा सुज्झन्ति, न गोत्तेन धनेन वा.

‘‘तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं अत्थमत्तनो;

योनिसो विचिने धम्मं, एवं तत्थ विसुज्झति.

‘‘सारिपुत्तोव पञ्ञाय, सीलेन उपसमेन च;

योपि पारङ्गतो भिक्खु, एतावपरमो सिया’’ति.

‘‘इदमवोच, भिक्खवे, सो देवपुत्तो. इदं वत्वा मं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायी’’ति.

एवं ¶ वुत्ते, आयस्मा आनन्दो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘सो हि नून, भन्ते, अनाथपिण्डिको देवपुत्तो भविस्सति. अनाथपिण्डिको गहपति आयस्मन्ते सारिपुत्ते अभिप्पसन्नो अहोसी’’ति. ‘‘साधु ¶ साधु, आनन्द, यावतकं खो, आनन्द, तक्काय पत्तब्बं अनुप्पत्तं तं तया. अनाथपिण्डिको हि सो, आनन्द, देवपुत्तो’’ति.

चन्दिमसो ¶ [चन्दिमासो (पी. क.)] च वेण्डु [वेण्हु (सी. क.)] च, दीघलट्ठि च नन्दनो;

चन्दनो वासुदत्तो च, सुब्रह्मा ककुधेन च;

उत्तरो नवमो वुत्तो, दसमो अनाथपिण्डिकोति.

१०२. एवं ¶ मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे. अथ खो सिवो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि. एकमन्तं ठितो खो सिवो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –