📜

९. वनसंयुत्तं

१. विवेकसुत्तं

२२१. एवं मे सुतं – एकं समयं अञ्ञतरो भिक्खु कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन सो भिक्खु दिवाविहारगतो पापके अकुसले वितक्के वितक्केति गेहनिस्सिते. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता तस्स भिक्खुनो अनुकम्पिका अत्थकामा तं भिक्खुं संवेजेतुकामा येन सो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं गाथाहि अज्झभासि –

‘‘विवेककामोसि वनं पविट्ठो,

अथ ते मनो निच्छरती बहिद्धा;

जनो जनस्मिं विनयस्सु छन्दं,

ततो सुखी होहिसि वीतरागो.

‘‘अरतिं पजहासि सतो, भवासि सतं तं सारयामसे;

पातालरजो हि दुत्तरो, मा तं कामरजो अवाहरि.

‘‘सकुणो यथा पंसुकुन्थितो [पंसुकुण्ठितो (क.), पंसुकुण्डितो (सी. स्या. कं. पी.)], विधुनं पातयति सितं रजं;

एवं भिक्खु पधानवा सतिमा, विधुनं पातयति सितं रज’’न्ति.

अथ खो सो भिक्खु ताय देवताय संवेजितो संवेगमापादीति.

२. उपट्ठानसुत्तं

२२२. एकं समयं अञ्ञतरो भिक्खु कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन सो भिक्खु दिवाविहारगतो सुपति. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता तस्स भिक्खुनो अनुकम्पिका अत्थकामा तं भिक्खुं संवेजेतुकामा येन सो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं गाथाहि अज्झभासि –

‘‘उट्ठेहि भिक्खु किं सेसि, को अत्थो सुपितेन [सुपिनेन (सी.)] ते;

आतुरस्स हि का निद्दा, सल्लविद्धस्स रुप्पतो.

‘‘याय सद्धाय पब्बजितो [याय सद्धापब्बजितो (सी. स्या. कं.)], अगारस्मानगारियं;

तमेव सद्धं ब्रूहेहि, मा निद्दाय वसं गमी’’ति.

‘‘अनिच्चा अद्धुवा कामा, येसु मन्दोव मुच्छितो;

बद्धेसु [खन्धेसु (सी.)] मुत्तं असितं, कस्मा पब्बजितं तपे.

‘‘छन्दरागस्स विनया, अविज्जासमतिक्कमा;

तं ञाणं परमोदानं [परियोदातं (सी. पी.), परमोदातं (स्या. कं.), परमवोदानं (सी. अट्ठ.)], कस्मा पब्बजितं तपे.

‘‘छेत्वा [भेत्वा (सी. स्या. कं. पी.)] अविज्जं विज्जाय, आसवानं परिक्खया;

असोकं अनुपायासं, कस्मा पब्बजितं तपे.

‘‘आरद्धवीरियं पहितत्तं, निच्चं दळ्हपरक्कमं;

निब्बानं अभिकङ्खन्तं, कस्मा पब्बजितं तपे’’ति.

३. कस्सपगोत्तसुत्तं

२२३. एकं समयं आयस्मा कस्सपगोत्तो कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन आयस्मा कस्सपगोत्तो दिवाविहारगतो अञ्ञतरं छेतं ओवदति. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता आयस्मन्तं कस्सपगोत्तं संवेजेतुकामा येनायस्मा कस्सपगोत्तो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं कस्सपगोत्तं गाथाहि अज्झभासि –

‘‘गिरिदुग्गचरं छेतं, अप्पपञ्ञं अचेतसं;

अकाले ओवदं भिक्खु, मन्दोव पटिभाति मं.

‘‘सुणाति न विजानाति, आलोकेति न पस्सति;

धम्मस्मिं भञ्ञमानस्मिं, अत्थं बालो न बुज्झति.

‘‘सचेपि दस पज्जोते, धारयिस्ससि कस्सप;

नेव दक्खति रूपानि, चक्खु हिस्स न विज्जती’’ति.

अथ खो आयस्मा कस्सपगोत्तो ताय देवताय संवेजितो संवेगमापादीति.

४. सम्बहुलसुत्तं

२२४. एकं समयं सम्बहुला भिक्खू कोसलेसु विहरन्ति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. अथ खो ते भिक्खू वस्संवुट्ठा [वस्संवुत्था (सी. स्या. कं. पी.)] तेमासच्चयेन चारिकं पक्कमिंसु. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता ते भिक्खू अपस्सन्ती परिदेवमाना तायं वेलायं इमं गाथं अभासि –

‘‘अरति विय मेज्ज खायति,

बहुके दिस्वान विवित्ते आसने;

ते चित्तकथा बहुस्सुता,

कोमे गोतमसावका गता’’ति.

एवं वुत्ते, अञ्ञतरा देवता तं देवतं गाथाय पच्चभासि –

‘‘मागधं गता कोसलं गता, एकच्चिया पन वज्जिभूमिया;

मगा विय असङ्गचारिनो, अनिकेता विहरन्ति भिक्खवो’’ति.

५. आनन्दसुत्तं

२२५. एकं समयं आयस्मा आनन्दो कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन आयस्मा आनन्दो अतिवेलं गिहिसञ्ञत्तिबहुलो विहरति. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता आयस्मतो आनन्दस्स अनुकम्पिका अत्थकामा आयस्मन्तं आनन्दं संवेजेतुकामा येनायस्मा आनन्दो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं आनन्दं गाथाय अज्झभासि –

‘‘रुक्खमूलगहनं पसक्किय, निब्बानं हदयस्मिं ओपिय;

झा गोतम मा पमादो [मा च पमादो (सी. पी.)], किं ते बिळिबिळिका करिस्सती’’ति.

अथ खो आयस्मा आनन्दो ताय देवताय संवेजितो संवेगमापादीति.

६. अनुरुद्धसुत्तं

२२६. एकं समयं आयस्मा अनुरुद्धो कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. अथ खो अञ्ञतरा तावतिंसकायिका देवता जालिनी नाम आयस्मतो अनुरुद्धस्स पुराणदुतियिका येनायस्मा अनुरुद्धो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं अनुरुद्धं गाथाय अज्झभासि –

‘‘तत्थ चित्तं पणिधेहि, यत्थ ते वुसितं पुरे;

तावतिंसेसु देवेसु, सब्बकामसमिद्धिसु;

पुरक्खतो परिवुतो, देवकञ्ञाहि सोभसी’’ति.

‘‘दुग्गता देवकञ्ञायो, सक्कायस्मिं पतिट्ठिता;

ते चापि दुग्गता सत्ता, देवकञ्ञाहि पत्थिता’’ति.

‘‘न ते सुखं पजानन्ति, ये न पस्सन्ति नन्दनं;

आवासं नरदेवानं, तिदसानं यसस्सिन’’न्ति.

‘‘न त्वं बाले विजानासि, यथा अरहतं वचो;

अनिच्चा सब्बसङ्खारा, उप्पादवयधम्मिनो;

उप्पज्जित्वा निरुज्झन्ति, तेसं वूपसमो सुखो.

‘‘नत्थि दानि पुनावासो, देवकायस्मि जालिनि;

विक्खीणो जातिसंसारो, नत्थि दानि पुनब्भवो’’ति.

७. नागदत्तसुत्तं

२२७. एकं समयं आयस्मा नागदत्तो कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन आयस्मा नागदत्तो अतिकालेन गामं पविसति, अतिदिवा पटिक्कमति. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता आयस्मतो नागदत्तस्स अनुकम्पिका अत्थकामा आयस्मन्तं नागदत्तं संवेजेतुकामा येनायस्मा नागदत्तो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं नागदत्तं गाथाहि अज्झभासि –

‘‘काले पविस नागदत्त, दिवा च आगन्त्वा अतिवेलचारी;

संसट्ठो गहट्ठेहि, समानसुखदुक्खो.

‘‘भायामि नागदत्तं सुप्पगब्भं, कुलेसु विनिबद्धं;

मा हेव मच्चुरञ्ञो बलवतो, अन्तकस्स वसं उपेसी’’ति [वसमेय्याति (सी. पी.), वसमेसीति (स्या. कं.)].

अथ खो आयस्मा नागदत्तो ताय देवताय संवेजितो संवेगमापादीति.

८. कुलघरणीसुत्तं

२२८. एकं समयं अञ्ञतरो भिक्खु कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन सो भिक्खु अञ्ञतरस्मिं कुले अतिवेलं अज्झोगाळ्हप्पत्तो विहरति. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता तस्स भिक्खुनो अनुकम्पिका अत्थकामा तं भिक्खुं संवेजेतुकामा या तस्मिं कुले कुलघरणी, तस्सा वण्णं अभिनिम्मिनित्वा येन सो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं गाथाय अज्झभासि –

‘‘नदीतीरेसु सण्ठाने, सभासु रथियासु च;

जना सङ्गम्म मन्तेन्ति, मञ्च तञ्च [त्वञ्च (क.)] किमन्तर’’न्ति.

‘‘बहूहि सद्दा पच्चूहा, खमितब्बा तपस्सिना;

न तेन मङ्कु होतब्बं, न हि तेन किलिस्सति.

‘‘यो च सद्दपरित्तासी, वने वातमिगो यथा;

लहुचित्तोति तं आहु, नास्स सम्पज्जते वत’’न्ति.

९. वज्जिपुत्तसुत्तं

२२९. एकं समयं अञ्ञतरो वज्जिपुत्तको भिक्खु वेसालियं विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन वेसालियं वज्जिपुत्तको सब्बरत्तिचारो होति. अथ खो सो भिक्खु वेसालिया तूरिय-ताळित-वादित-निग्घोससद्दं सुत्वा परिदेवमानो तायं वेलायं इमं गाथं अभासि –

‘‘एकका मयं अरञ्ञे विहराम,

अपविद्धंव [अपविट्ठंव (स्या. कं.)] वनस्मिं दारुकं;

एतादिसिकाय रत्तिया,

को सु नामम्हेहि [नाम अम्हेहि (सी. पी.)] पापियो’’ति.

अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता तस्स भिक्खुनो अनुकम्पिका अत्थकामा तं भिक्खुं संवेजेतुकामा येन सो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं गाथाय अज्झभासि –

‘‘एककोव त्वं अरञ्ञे विहरसि, अपविद्धंव वनस्मिं दारुकं;

तस्स ते बहुका पिहयन्ति, नेरयिका विय सग्गगामिन’’न्ति.

अथ खो सो भिक्खु ताय देवताय संवेजितो संवेगमापादीति.

१०. सज्झायसुत्तं

२३०. एकं समयं अञ्ञतरो भिक्खु कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन सो भिक्खु यं सुदं पुब्बे अतिवेलं सज्झायबहुलो विहरति सो अपरेन समयेन अप्पोस्सुक्को तुण्हीभूतो सङ्कसायति. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता तस्स भिक्खुनो धम्मं असुणन्ती येन सो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं गाथाय अज्झभासि –

‘‘कस्मा तुवं धम्मपदानि भिक्खु, नाधीयसि भिक्खूहि संवसन्तो;

सुत्वान धम्मं लभतिप्पसादं, दिट्ठेव धम्मे लभतिप्पसंस’’न्ति.

‘‘अहु पुरे धम्मपदेसु छन्दो, याव विरागेन समागमिम्ह;

यतो विरागेन समागमिम्ह, यं किञ्चि दिट्ठंव सुतं मुतं वा;

अञ्ञाय निक्खेपनमाहु सन्तो’’ति.

११. अकुसलवितक्कसुत्तं

२३१. एकं समयं अञ्ञतरो भिक्खु कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन सो भिक्खु दिवाविहारगतो पापके अकुसले वितक्के वितक्केति, सेय्यथिदं – कामवितक्कं, ब्यापादवितक्कं, विहिंसावितक्कं. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता तस्स भिक्खुनो अनुकम्पिका अत्थकामा तं भिक्खुं संवेजेतुकामा येन सो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं गाथाहि अज्झभासि –

‘‘अयोनिसो मनसिकारा, सो वितक्केहि खज्जसि;

अयोनिसो [अयोनिं (पी. क.)] पटिनिस्सज्ज, योनिसो अनुचिन्तय.

‘‘सत्थारं धम्ममारब्भ, सङ्घं सीलानि अत्तनो;

अधिगच्छसि पामोज्जं, पीतिसुखमसंसयं;

ततो पामोज्जबहुलो, दुक्खस्सन्तं करिस्ससी’’ति.

अथ खो सो भिक्खु ताय देवताय संवेजितो संवेगमापादीति.

१२. मज्झन्हिकसुत्तं

२३२. एकं समयं अञ्ञतरो भिक्खु कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. अथ खो तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता येन सो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तस्स भिक्खुनो सन्तिके इमं गाथं अभासि –

‘‘ठिते मज्झन्हिके काले, सन्निसीवेसु [सन्निसिन्नेसु (स्या. कं. पी.)] पक्खिसु;

सणतेव ब्रहारञ्ञं, तं भयं पटिभाति मं.

‘‘ठिते मज्झन्हिके काले, सन्निसीवेसु पक्खिसु;

सणतेव ब्रहारञ्ञं, सा रति पटिभाति म’’न्ति.

१३. पाकतिन्द्रियसुत्तं

२३३. एकं समयं सम्बहुला भिक्खू कोसलेसु विहरन्ति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे उद्धता उन्नळा चपला मुखरा विकिण्णवाचा मुट्ठस्सतिनो असम्पजाना असमाहिता विब्भन्तचित्ता पाकतिन्द्रिया. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता तेसं भिक्खूनं अनुकम्पिका अत्थकामा ते भिक्खू संवेजेतुकामा येन ते भिक्खू तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा ते भिक्खू गाथाहि अज्झभासि –

‘‘सुखजीविनो पुरे आसुं, भिक्खू गोतमसावका;

अनिच्छा पिण्डमेसना, अनिच्छा सयनासनं;

लोके अनिच्चतं ञत्वा, दुक्खस्सन्तं अकंसु ते.

‘‘दुप्पोसं कत्वा अत्तानं, गामे गामणिका विय;

भुत्वा भुत्वा निपज्जन्ति, परागारेसु मुच्छिता.

‘‘सङ्घस्स अञ्जलिं कत्वा, इधेकच्चे वदामहं;

अपविद्धा [अपविट्ठा (स्या. कं.)] अनाथा ते, यथा पेता तथेव ते.

‘‘ये खो पमत्ता विहरन्ति, ते मे सन्धाय भासितं;

ये अप्पमत्ता विहरन्ति, नमो तेसं करोमह’’न्ति.

अथ खो ते भिक्खू ताय देवताय संवेजिता संवेगमापादुन्ति.

१४. गन्धत्थेनसुत्तं

२३४. एकं समयं अञ्ञतरो भिक्खु कोसलेसु विहरति अञ्ञतरस्मिं वनसण्डे. तेन खो पन समयेन सो भिक्खु पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्कन्तो पोक्खरणिं ओगाहेत्वा पदुमं उपसिङ्घति. अथ खो या तस्मिं वनसण्डे अधिवत्था देवता तस्स भिक्खुनो अनुकम्पिका अत्थकामा तं भिक्खुं संवेजेतुकामा येन सो भिक्खु तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं भिक्खुं गाथाय अज्झभासि –

‘‘यमेतं वारिजं पुप्फं, अदिन्नं उपसिङ्घसि;

एकङ्गमेतं थेय्यानं, गन्धत्थेनोसि मारिसा’’ति.

‘‘न हरामि न भञ्जामि, आरा सिङ्घामि वारिजं;

अथ केन नु वण्णेन, गन्धत्थेनोति वुच्चति.

‘‘य्वायं भिसानि खनति, पुण्डरीकानि भञ्जति;

एवं आकिण्णकम्मन्तो, कस्मा एसो न वुच्चती’’ति.

‘‘आकिण्णलुद्दो पुरिसो, धातिचेलंव मक्खितो;

तस्मिं मे वचनं नत्थि, त्वञ्चारहामि वत्तवे.

‘‘अनङ्गणस्स पोसस्स, निच्चं सुचिगवेसिनो;

वालग्गमत्तं पापस्स, अब्भामत्तंव खायती’’ति.

‘‘अद्धा मं यक्ख जानासि, अथो मे अनुकम्पसि;

पुनपि यक्ख वज्जासि, यदा पस्ससि एदिस’’न्ति.

‘‘नेव तं उपजीवाम, नपि ते भतकाम्हसे;

त्वमेव भिक्खु जानेय्य, येन गच्छेय्य सुग्गति’’न्ति.

अथ खो सो भिक्खु ताय देवताय संवेजितो संवेगमापादीति.

वनसंयुत्तं समत्तं.

तस्सुद्दानं –

विवेकं उपट्ठानञ्च, कस्सपगोत्तेन सम्बहुला;

आनन्दो अनुरुद्धो च, नागदत्तञ्च कुलघरणी.

वज्जिपुत्तो च वेसाली, सज्झायेन अयोनिसो;

मज्झन्हिकालम्हि पाकतिन्द्रिय, पदुमपुप्फेन चुद्दस भवेति.