📜

၂။ ရူပကဏ္ဍော

ဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ရူပကဏ္ဍံ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ပုန ကတမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ဝိပါကာဗျာကတဉ္စေဝ ကိရိယာဗျာကတဉ္စ နိဿေသံ ကတွာ ဘာဇိတံ၊ ရူပါဗျာကတနိဗ္ဗာနာဗျာကတာနိ ပန အကထိတာနိ၊ တာနိ ကထေတုံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ အဗျာကတံ သမောဓာနေတွာ ဒဿေန္တော ကုသလာကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဝိပါကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကုသလာကုသလာနန္တိ စတုဘူမကကုသလာနဉ္စေဝ အကုသလာနဉ္စ။ ဧဝံ တာဝ ဝိပါကာဗျာကတံ ကုသလဝိပါကာကုသလဝိပါကဝသေန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿိတံ။ ယသ္မာ ပန တံ သဗ္ဗမ္ပိ ကာမာဝစရံ ဝါ ဟောတိ၊ ရူပါဝစရာဒီသု ဝါ အညတရံ၊ တသ္မာ ‘ကာမာဝစရာ’တိအာဒိနာ နယေန တဒေဝ ဝိပါကာဗျာကတံ ဘူမန္တရဝသေန ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿိတံ။ ယသ္မာ ပန တံ ဝေဒနာက္ခန္ဓောပိ ဟောတိ…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓောပိ၊ တသ္မာ ပုန သမ္ပယုတ္တစတုက္ခန္ဓဝသေန ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿိတံ။

ဧဝံ ဝိပါကာဗျာကတံ ကုသလာကုသလဝသေန ဘူမန္တရဝသေန သမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓဝသေနာတိ တီဟိ နယေဟိ ပရိယာဒါယ ဒဿေတွာ၊ ပုန ကိရိယာဗျာကတံ ဒဿေန္တော ယေ စ ဓမ္မာ ကိရိယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘ကာမာဝစရာ ရူပါဝစရာ အရူပါဝစရာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ဂဟိတမေဝါတိ နယံ ဒဿေတွာ နိဿဇ္ဇိတံ။ ဣဒါနိ အဝိဘတ္တံ ဒဿေန္တော သဗ္ဗဉ္စ ရူပံ အသင်္ခတာ စ ဓာတူတိ အာဟ။ တတ္ထ ‘သဗ္ဗဉ္စ ရူပ’န္တိ ပဒေန ပဉ္စဝီသတိ ရူပါနိ ဆန္နဝုတိရူပကောဋ္ဌာသာ နိပ္ပဒေသတော ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘အသင်္ခတာ စဓာတူ’တိ ပဒေန နိဗ္ဗာနံ နိပ္ပဒေသတော ဂဟိတန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ ‘အဗျာကတာ ဓမ္မာ’တိ ပဒံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတိ။

၅၈၄။ တတ္ထ ကတမံ သဗ္ဗံ ရူပန္တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဂဟိတံ? ဟေဋ္ဌာ ရူပါဗျာကတံ သင်္ခေပေန ကထိတံ။ ဣဒါနိ တံ ဧကကဒုကတိကစတုက္က…ပေ… ဧကာဒသကဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဂဟိတံ။ တဿတ္ထော – ယံ ဝုတ္တံ ‘သဗ္ဗဉ္စ ရူပံ၊ အသင်္ခတာ စ ဓာတူ’တိ၊ တသ္မိံ ပဒဒွယေ ‘ကတမံ သဗ္ဗံ ရူပံ နာမ’? ဣဒါနိ တံ ဒဿေန္တော စတ္တာရော စ မဟာဘူတာတိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တေန တေသံ ဦနာဓိကဘာဝံ နိဝါရေတိ။ ‘စ’-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန န ကေဝလံ ‘စတ္တာရော မဟာဘူတာဝ’ ရူပံ၊ အညမ္ပိ အတ္ထီတိ ‘ဥပါဒါရူပံ’ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။

မဟာဘူတာတိ ဧတ္ထ မဟန္တပါတုဘာဝါဒီဟိ ကာရဏေဟိ မဟာဘူတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာနိ ဟိ မဟန္တပါတုဘာဝတော၊ မဟာဘူတသာမညတော၊ မဟာပရိဟာရတော၊ မဟာဝိကာရတော၊ မဟန္တဘူတတ္တာ စာတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ မဟာဘူတာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ‘မဟန္တပါတုဘာဝတော’တိ၊ ဧတာနိ ဟိ အနုပါဒိန္နကသန္တာနေပိ ဥပါဒိန္နကသန္တာနေပိ မဟန္တာနိ ပါတုဘူတာနိ။ တေသံ အနုပါဒိန္နကသန္တာနေ ဧဝံ မဟန္တပါတုဘာဝတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဧကဉှိ စက္ကဝါဠံ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ယောဇနာနံ ဒွါဒသ သတသဟဿာနိ တီဏိ သဟဿာနိ စတ္တာရိ သတာနိ ပညာသဉ္စ ယောဇနာနိ။ ပရိက္ခေပတော –

သဗ္ဗံ သတသဟဿာနိ၊ ဆတ္တိံသ ပရိမဏ္ဍလံ၊

ဒသ စေဝ သဟဿာနိ၊ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သတာနိ စ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၃၇)၊

တတ္ထ –

ဒုဝေ သတသဟဿာနိ၊ စတ္တာရိ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ သင်္ခါတာယံ ဝသုန္ဓရာ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၃၇)၊

တဿာယေဝ သန္ဓာရကံ –

စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ အဋ္ဌေဝ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ ဇလံ ဝါတေ ပတိဋ္ဌိတံ။

တဿာပိ သန္ဓာရကော –

နဝသတသဟဿာနိ၊ မာလုတော နဘမုဂ္ဂတော၊

သဋ္ဌိ စေဝ သဟဿာနိ၊ ဧသာ လောကဿ သဏ္ဌိတိ။

ဧဝံ သဏ္ဌိတေ စေတ္ထ ယောဇနာနံ –

စတုရာသီတိသဟဿာနိ၊ အဇ္ဈောဂါဠှော မဟဏ္ဏဝေ၊

အစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝ၊ သိနေရု ပဗ္ဗတုတ္တမော။

တတော ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎေန၊ ပမာဏေန ယထာက္ကမံ၊

အဇ္ဈောဂါဠှုဂ္ဂတာ ဒိဗ္ဗာ၊ နာနာရတနစိတ္တိတာ။

ယုဂန္ဓရော ဤသဓရော၊ ကရဝီကော သုဒဿနော၊

နေမိန္ဓရော ဝိနတကော၊ အဿကဏ္ဏော ဂိရိ ဗြဟာ။

ဧတေ သတ္တ မဟာသေလာ၊ သိနေရုဿ သမန္တတော၊

မဟာရာဇာနမာဝါသာ ဒေဝယက္ခနိသေဝိတာ။

ယောဇနာနံ သတာနုစ္စော၊ ဟိမဝါ ပဉ္စ ပဗ္ဗတော၊

ယောဇနာနံ သဟဿာနိ၊ တီဏိ အာယတဝိတ္ထတော၊

စတုရာသီတိသဟဿေဟိ၊ ကူဋေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတော။

တိပဉ္စယောဇနက္ခန္ဓပရိက္ခေပါ နဂဝှယာ၊

ပညာသယောဇနက္ခန္ဓသာခါယာမာ သမန္တတော။

သတယောဇနဝိတ္ထိဏ္ဏာ ၊ တာဝဒေဝ စ ဥဂ္ဂတာ၊

ဇမ္ဗူ ယဿာနုဘာဝေန၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ ပကာသိတော။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၃၇)၊

ယဉ္စေတံ ဇမ္ဗုယာ ပမာဏံ တဒေဝ အသုရာနံ စိတ္တပါဋလိယာ၊ ဂရုဠာနံ သိမ္ဗလိရုက္ခဿ၊ အပရဂေါယာနေ ကဒမ္ဗရုက္ခဿ၊ ဥတ္တရကုရုမှိ ကပ္ပရုက္ခဿ၊ ပုဗ္ဗဝိဒေဟေ သိရီသဿ၊ တာဝတိံသေသု ပါရိစ္ဆတ္တကဿာတိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

ပါဋလီ သိမ္ဗလီ ဇမ္ဗူ၊ ဒေဝါနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော၊

ကဒမ္ဗော ကပ္ပရုက္ခော စ၊ သိရီသေန ဘဝတိ သတ္တမန္တိ။

ဒွေအသီတိသဟဿာနိ၊ အဇ္ဈောဂါဠှော မဟဏ္ဏဝေ၊

ဥအစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝ၊ စက္ကဝါဠသိလုစ္စယော၊

ပရိက္ခိပိတွာ တံ သဗ္ဗံ၊ လောကဓာတုမယံ ဌိတောတိ။

ဥပါဒိန္နကသန္တာနေပိ မစ္ဆကစ္ဆပဒေဝဒါနဝါဒိသရီရဝသေန မဟန္တာနေဝ ပါတုဘူတာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာသမုဒ္ဒေ ယောဇနသတိကာပိ အတ္တဘာဝါတိ’’အာဒိ။

‘မဟာဘူတသာမညတော’တိ ဧတာနိ ဟိ ယထာ မာယာကာရော အမဏိံယေဝ ဥဒကံ မဏိံ ကတွာ ဒဿေတိ၊ အသုဝဏ္ဏံယေဝ လေဍ္ဍုံ သုဝဏ္ဏံ ကတွာ ဒဿေတိ၊ ယထာ စ သယံ နေဝ ယက္ခော န ပက္ခီ သမာနော ယက္ခဘာဝမ္ပိ ပက္ခိဘာဝမ္ပိ ဒဿေတိ၊ ဧဝမေဝ သယံ အနီလာနေဝ ဟုတွာ နီလံ ဥပါဒါရူပံ ဒဿေန္တိ၊ အပီတာနိ… အလောဟိတာနိ… အနောဒါတာနေဝ ဟုတွာ ဩဒါတံ ဥပါဒါရူပံ ဒဿေန္တီတိ မာယာကာရမဟာဘူတသာမညတော မဟာဘူတာနိ။ ယထာ စ ယက္ခာဒီနိ မဟာဘူတာနိ ယံ ဂဏှန္တိ နေဝ တေသံ တဿ အန္တော န ဗဟိဌာနံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ န စ တံ နိဿာယ န တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဧတာနိပိ နေဝ အညမညဿ အန္တော န ဗဟိ ဌိတာနိ ဟုတွာ ဥပလဗ္ဘန္တိ၊ န စ အညမညံ နိဿာယ န တိဋ္ဌန္တီတိ။ အစိန္တေယျဋ္ဌာနတာယ ယက္ခာဒိမဟာဘူတသာမညတောပိ မဟာဘူတာနိ။

ယထာ စ ယက္ခိနီသင်္ခါတာနိ မဟာဘူတာနိ မနာပေဟိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဝိက္ခေပေဟိ အတ္တနော ဘယာနကဘာဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ သတ္တေ ဝဉ္စေန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဧတာနိပိ ဣတ္ထိပုရိသသရီရာဒီသု မနာပေန ဆဝိဝဏ္ဏေန၊ မနာပေန အင်္ဂပစ္စင်္ဂသဏ္ဌာနေန၊ မနာပေန စ ဟတ္ထပါဒင်္ဂုလိဘမုကဝိက္ခေပေန အတ္တနော ကက္ခဠတာဒိဘေဒံ သရသလက္ခဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဗာလဇနံ ဝဉ္စေန္တိ၊ အတ္တနော သဘာဝံ ဒဋ္ဌုံ န ဒေန္တိ။ ဣတိ ဝဉ္စကဋ္ဌေန ယက္ခိနီမဟာဘူတသာမညတောပိ မဟာဘူတာနိ။

‘မဟာပရိဟာရတော’တိ မဟန္တေဟိ ပစ္စယေဟိ ပရိဟရိတဗ္ဗတော။ ဧတာနိ ဟိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဥပနေတဗ္ဗတ္တာ မဟန္တေဟိ ဃာသစ္ဆာဒနာဒီဟိ ဘူတာနိ ပဝတ္တာနီတိ မဟာဘူတာနိ။ မဟာပရိဟာရာနိ ဝါ ဘူတာနီတိ မဟာဘူတာနိ။

‘မဟာဝိကာရတော’တိ ဘူတာနံ မဟာဝိကာရတော။ ဧတာနိ ဟိ ဥပါဒိဏ္ဏာနိပိ အနုပါဒိဏ္ဏာနိပိ မဟာဝိကာရာနိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ အနုပါဒိဏ္ဏာနံ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနေ ဝိကာရမဟတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဥပါဒိဏ္ဏာနံ ဓာတုက္ခောဘကာလေ။ တထာ ဟိ –

ဘူမိတော ဝုဋ္ဌိတာ ယာဝ၊ ဗြဟ္မလောကာ ဝိဓာဝတိ၊

အစ္စိ အစ္စိမတော လောကေ၊ ဒယှမာနမှိ တေဇသာ။

ကောဋိသတသဟဿေကံ၊ စက္ကဝါဠံ ဝိလီယတိ၊

ကုပိတေန ယဒါ လောကော၊ သလိလေန ဝိနဿတိ။

ကောဋိသတသဟဿေကံ ၊ စက္ကဝါဠံ ဝိကီရတိ၊

ဝါယောဓာတုပ္ပကောပေန၊ ယဒါ လောကော ဝိနဿတိ။

ပတ္ထဒ္ဓါ ဘဝတိ ကာယော၊ ဒဋ္ဌော ကဋ္ဌမုခေန ဝါ၊

ပထဝီဓာတုပ္ပကောပေန၊ ဟောတိ ကဋ္ဌမုခေဝ သော။

ပူတိယော ဘဝတိ ကာယော၊ ဒဋ္ဌော ပူတိမုခေန ဝါ၊

အာပေါဓာတုပ္ပကောပေန၊ ဟောတိ ပူတိမုခေဝ သော။

သန္တတ္တော ဘဝတိ ကာယော၊ ဒဋ္ဌော အဂ္ဂိမုခေန ဝါ၊

တေဇောဓာတုပ္ပကောပေန၊ ဟောတိ အဂ္ဂိမုခေဝ သော။

သဉ္ဆိန္နော ဘဝတိ ကာယော၊ ဒဋ္ဌော သတ္ထမုခေန ဝါ၊

ဝါယောဓာတုပ္ပကောပေန၊ ဟောတိ သတ္ထမုခေဝ သော။ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၂၃၈)၊

ဣတိ မဟာဝိကာရာနိ ဘူတာနီတိ မဟာဘူတာနိ။

‘မဟန္တဘူတတ္တာ စာ’တိ ဧတာနိ ဟိ မဟန္တာနိ မဟတာ ဝါယာမေန ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ၊ ဘူတာနိ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာတိ၊ မဟန္တဘူတတ္တာ စ မဟာဘူတာနိ။ ဧဝံ မဟန္တပါတုဘာဝါဒီဟိ ကာရဏေဟိ မဟာဘူတာနိ။

စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ ဥပါဒါယ၊ နိဿာယ၊ အမုဉ္စိတွာ ပဝတ္တရူပန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗံ ရူပန္တိ ဣဒံ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ၊ ပဒပဋိပါဋိယာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ တေဝီသတိ ဥပါဒါရူပါနီတိ၊ သတ္တဝီသတိပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗံ ရူပံ နာမ။

ဧကဝိဓရူပသင်္ဂဟော

ဣဒါနိ တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ဧကဝိဓာဒီဟိ ဧကာဒသဟိ သင်္ဂဟေဟိ မာတိကံ ဌပေန္တော သဗ္ဗံ ရူပံ န ဟေတူတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ‘သဗ္ဗံ ရူပ’န္တိ ဣဒံ ပဒံ ‘သဗ္ဗံ ရူပံ န ဟေတု’ ‘သဗ္ဗံ ရူပံ အဟေတုက’န္တိ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ ‘န ဟေတူ’တိအာဒီနိ တေစတ္တာလီသပဒါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ တေသု ပဋိပါဋိယာ စတ္တာလီသပဒါနိ မာတိကတော ဂဟေတွာ ဌပိတာနိ၊ အဝသာနေ တီဏိ မာတိကာမုတ္တကာနီတိ။ ဧဝံ တာဝ ပဌမေ သင်္ဂဟေ ပါဠိဝဝတ္ထာနမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဒုတိယသင်္ဂဟာဒီသု။

ဒုဝိဓရူပသင်္ဂဟော

တတြာယံ နယော – ဒုတိယသင်္ဂဟေ တာဝ သတံ စတ္တာရော စ ဒုကာ။ တတ္ထ အတ္ထိ ရူပံ ဥပါဒါ၊ အတ္ထိ ရူပံ နောဥပါဒါတိအာဒယော အာဒိမှိ စုဒ္ဒသ ဒုကာ အညမညသမ္ဗန္ဓာဘာဝတော ပကိဏ္ဏကဒုကာ နာမ။ တတော အတ္ထိ ရူပံ စက္ခုသမ္ဖဿဿ ဝတ္ထူတိအာဒယော ပဉ္စဝီသတိ ဒုကာ ဝတ္ထုအဝတ္ထုဥပပရိက္ခဏဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ဝတ္ထုဒုကာ နာမ။ တတော အတ္ထိ ရူပံ စက္ခုသမ္ဖဿဿ အာရမ္မဏန္တိအာဒယော ပဉ္စဝီသတိ အာရမ္မဏာနာရမ္မဏဥပပရိက္ခဏဝသေန ပဝတ္တတ္တာ အာရမ္မဏဒုကာ နာမ။ တတော အတ္ထိ ရူပံ စက္ခာယတနန္တိ အာဒယော ဒသ အာယတနာနာယတနဥပပရိက္ခဏဝသေန ပဝတ္တတ္တာ အာယတနဒုကာ နာမ။ တတော အတ္ထိ ရူပံ စက္ခုဓာတူတိအာဒယော ဒသ ဓာတုအဓာတုဥပပရိက္ခဏဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ဓာတုဒုကာ နာမ။ တတော အတ္ထိ ရူပံ စက္ခုန္ဒြိယန္တိအာဒယော အဋ္ဌ ဣန္ဒြိယာနိန္ဒြိယဥပပရိက္ခဏဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ဣန္ဒြိယဒုကာ နာမ။ တတော အတ္ထိ ရူပံ ကာယဝိညတ္တီတိအာဒယော ဒွါဒသ သုခုမာသုခုမရူပဥပပရိက္ခဏဝသေန ပဝတ္တတ္တာ သုခုမရူပဒုကာ နာမာတိ။ ဣဒံ ဒုတိယသင်္ဂဟေ ပါဠိဝဝတ္ထာနံ။

တိဝိဓရူပသင်္ဂဟော

၅၈၅။ တတိယသင်္ဂဟေ သတံ တီဏိ စ တိကာနိ။ တတ္ထ ဒုတိယသင်္ဂဟေ ဝုတ္တေသု စုဒ္ဒသသု ပကိဏ္ဏကဒုကေသု ဧကံ အဇ္ဈတ္တိကဒုကံ သေသေဟိ တေရသဟိ ယောဇေတွာ ယံ တံ ရူပံ အဇ္ဈတ္တိကံ တံ ဥပါဒါ၊ ယံ တံ ရူပံ ဗာဟိရံ တံ အတ္ထိ ဥပါဒါ ၊ အတ္ထိ နောဥပါဒါတိအာဒိနာ နယေန ဌပိတာ တေရသ ပကိဏ္ဏကတိကာ နာမ။ တတော တမေဝ ဒုကံ သေသဒုကေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ယံ တံ ရူပံ ဗာဟိရံ တံ စက္ခုသမ္ဖဿဿ န ဝတ္ထု၊ ယံ တံ ရူပံ အဇ္ဈတ္တိကံ တံ အတ္ထိ စက္ခုသမ္ဖဿဿ ဝတ္ထု၊ အတ္ထိ စက္ခုသမ္ဖဿဿ န ဝတ္ထူတိအာဒိနာ နယေန သေသတိကာ ဌပိတာ။ တေသံ နာမဉ္စ ဂဏနာ စ တေသံယေဝ ဝတ္ထုဒုကာဒီနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ ဣဒံ တတိယသင်္ဂဟေ ပါဠိဝဝတ္ထာနံ။

စတုဗ္ဗိဓာဒိရူပသင်္ဂဟာ

၅၈၆။ စတုတ္ထသင်္ဂဟေ ဒွါဝီသတိ စတုက္ကာ။ တတ္ထ သဗ္ဗပစ္ဆိမော အတ္ထိ ရူပံ ဥပါဒါ အတ္ထိ ရူပံ နောဥပါဒါတိ ဧဝံ ဣဓ ဝုတ္တံ မာတိကံ အနာမသိတွာ ဌပိတော ။ ဣတရေ ပန အာမသိတွာ ဌပိတာ။ ကထံ? ယေ တာဝ ဣဓ ဒုဝိဓသင်္ဂဟေ ပကိဏ္ဏကေသု အာဒိတော တယော ဒုကာ၊ တေသု ဧကေကံ ဂဟေတွာ ယံ တံ ရူပံ ဥပါဒါ တံ အတ္ထိ ဥပါဒိဏ္ဏံ၊ အတ္ထိ အနုပါဒိဏ္ဏန္တိအာဒိနာ နယေန ပဉ္စဟိ ပဉ္စဟိ ဒုကေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဒုကတ္တယမူလကာ အာဒိမှိ ပဉ္စဒသ စတုက္ကာ ဌပိတာ။

ဣဒါနိ ယော ယံ စတုက္ကော သနိဒဿနဒုကော သော ယသ္မာ ယံ တံ ရူပံ သနိဒဿနံ တံ အတ္ထိ သပ္ပဋိဃံ၊ အတ္ထိ အပ္ပဋိဃန္တိအာဒိနာ နယေန ပရေဟိ ဝါ၊ အတ္ထိ ဥပါဒါ အတ္ထိ နောဥပါဒါတိအာဒိနာ နယေန ပုရိမေဟိ ဝါ၊ ဒုကေဟိ သဒ္ဓိံ အတ္ထာဘာဝတော ကမာဘာဝတော ဝိသေသာဘာဝတော စ ယောဂံ န ဂစ္ဆတိ။ သနိဒဿနဉှိ ‘အပ္ပဋိဃံ’ နာမ၊ ‘နော ဥပါဒါ’ ဝါ နတ္ထီတိ အတ္ထာဘာဝတော ယောဂံ န ဂစ္ဆတိ။ ‘ဥပါဒိဏ္ဏံ ပန အနုပါဒိဏ္ဏဉ္စ အတ္ထိ တံ ကမာဘာဝါ ယောဂံ န ဂစ္ဆတိ။ သဗ္ဗဒုကာ ဟိ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမေဟေဝ သဒ္ဓိံ ယောဇိတာ။ အယမေတ္ထ ကမော။ ပုရိမေဟိ ပန သဒ္ဓိံ ကမာဘာဝေါတိ။ ‘သတိ အတ္ထေ ကမာဘာဝေါ အကာရဏံ။ တသ္မာ ဥပါဒိဏ္ဏပဒါဒီဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗော’တိ စေ – န၊ ဝိသေသာဘာဝါ၊ ဥပါဒိဏ္ဏပဒါဒီနိ ဟိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ယောဇိတာနိ။ တတ္ထ ‘ဥပါဒိဏ္ဏံ ဝါ သနိဒဿနံ၊ သနိဒဿနံ ဝါ ဥပါဒိဏ္ဏ’န္တိ ဝုတ္တေ ဝိသေသော နတ္ထီတိ ဝိသေသာဘာဝါပိ ယောဂံ န ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ တံ စတုတ္ထဒုကံ အနာမသိတွာ၊ တတော ပရေဟိ အတ္ထိ ရူပံ သပ္ပဋိဃန္တိအာဒီဟိ တီဟိ ဒုကေဟိ သဒ္ဓိံ ‘ယံ တံ ရူပံ သပ္ပဋိဃံ တံ အတ္ထိ ဣန္ဒြိယံ၊ အတ္ထိ န ဣန္ဒြိယံ၊ ယံ တံ ရူပံ အပ္ပဋိဃံ တံ အတ္ထိ ဣန္ဒြိယံ၊ အတ္ထိ န ဣန္ဒြိယ’န္တိအာဒိနာ နယေန ယုဇ္ဇမာနေ ဒွေ ဒွေ ဒုကေ ယောဇေတွာ ဆ စတုက္ကာ ဌပိတာ။

ယထာ စာယံ စတုတ္ထဒုကော ယောဂံ န ဂစ္ဆတိ၊ တထာ တေန သဒ္ဓိံ အာဒိဒုကောပိ။ ကသ္မာ? အနုပါဒါရူပဿ ဧကန္တေန အနိဒဿနတ္တာ။ သော ဟိ ယံ တံ ရူပံ နောဥပါဒါ တံ အတ္ထိ သနိဒဿနံ၊ အတ္ထိ အနိဒဿနန္တိ – ဧဝံ စတုတ္ထေန ဒုကေန သဒ္ဓိံ ယောဇိယမာနော ယောဂံ န ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ တံ အတိက္ကမိတွာ ပဉ္စမေန သဟ ယောဇိတော။ ဧဝံ ယော ယေန သဒ္ဓိံ ယောဂံ ဂစ္ဆတိ၊ ယော စ န ဂစ္ဆတိ သော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ဣဒံ စတုတ္ထသင်္ဂဟေ ပါဠိဝဝတ္ထာနံ။ ဣတော ပရေ ပန ပဉ္စဝိဓသင်္ဂဟာဒယော သတ္တ သင်္ဂဟာ အသမ္မိဿာ ဧဝ။ ဧဝံ သကလာယပိ မာတိကာယ ပါဠိဝဝတ္ထာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ရူပဝိဘတ္တိဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၅၉၄။ ဣဒါနိ တဿာ အတ္ထံ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ သဗ္ဗံ ရူပံ န ဟေတုမေဝါတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ‘ကတမံ တံ သဗ္ဗံ ရူပံ န ဟေတူ’တိ ပုစ္ဆာ န ကတာတိ? ဘေဒါဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ဒုကာဒီသု ‘ဥပါဒါရူပ’မ္ပိ အတ္ထိ ‘နောဥပါဒါရူပ’မ္ပိ၊ ဧဝမိဓ ဟေတု န ဟေတူတိပိ သဟေတုကမဟေတုကန္တိပိ ဘေဒေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ပုစ္ဆံ အကတွာဝ ဝိဘတ္တံ။ တတ္ထ ‘သဗ္ဗ’န္တိ သကလံ၊ နိရဝသေသံ။ ‘ရူပ’န္တိ အယမဿ သီတာဒီဟိ ရုပ္ပနဘာဝဒီပနော သာမညလက္ခဏနိဒ္ဒေသော။ န ဟေတုမေဝါတိ သာဓာရဏဟေတုပဋိက္ခေပနိဒ္ဒေသော။

တတ္ထ ဟေတုဟေတု ပစ္စယဟေတု ဥတ္တမဟေတု သာဓာရဏဟေတူတိ စတုဗ္ဗိဓော ဟေတု။ တေသု ‘တယော ကုသလဟေတူ၊ တယော အကုသလဟေတူ၊ တယော အဗျာကတဟေတူ’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၅၉) အယံ ‘ဟေတုဟေတု’ နာမ။ ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ မဟာဘူတာ ဟေတု၊ စတ္တာရော မဟာဘူတာ ပစ္စယော ရူပက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၈၅၊ သံ။ နိ။ ၃။၈၂) အယံ ‘ပစ္စယဟေတု’ နာမ။ ‘‘ကုသလာကုသလံ အတ္တနော ဝိပါကဋ္ဌာနေ၊ ဥတ္တမံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ ကုသလဝိပါကဋ္ဌာနေ၊ ဥတ္တမံ အနိဋ္ဌာရမ္မဏံ အကုသလဝိပါကဋ္ဌာနေ’’တိ အယံ ‘ဥတ္တမဟေတု’ နာမ။ ယထာဟ – ‘အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၈၊ ဝိဘ။ ၈၁၀၊ ပါဋိ။ မ။ ၂။၄၄)၊ ‘‘ဧသေဝ ဟေတု ဧသ ပစ္စယော သင်္ခါရာနံ ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာ’’တိ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ သာဓာရဏဟေတု ဟုတွာ ပစ္စယဋ္ဌံ ဖရတီတိ အယံ ‘သာဓာရဏဟေတု’ နာမ။ ယထာ ဟိ ပထဝီရသော အာပေါရသော စ မဓုရဿာပိ အမဓုရဿာပိ ပစ္စယော၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာ ကုသလသင်္ခါရာနမ္ပိ အကုသလသင်္ခါရာနမ္ပိ သာဓာရဏပစ္စယော ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ‘ဟေတုဟေတု’ အဓိပ္ပေတော။ ဣတိ ‘ဟေတူ ဓမ္မာ န ဟေတူ ဓမ္မာ’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁) မာတိကာယ အာဂတံ ဟေတုဘာဝံ ရူပဿ နိယမေတွာ ပဋိက္ခိပန္တော ‘န ဟေတုမေဝါ’တိ အာဟ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု ပဋိက္ခေပနိဒ္ဒေသော စ အပ္ပဋိက္ခေပနိဒ္ဒေသော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝစနတ္ထော ပန သဗ္ဗပဒါနံ မာတိကာဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောယေဝ။

သပ္ပစ္စယမေဝါတိ ဧတ္ထ ပန ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ ကမ္မပစ္စယမေဝ ဟောတိ၊ အာဟာရသမုဋ္ဌာနာဒီနိ အာဟာရာဒိပစ္စယာနေဝါတိ ဧဝံ ရူပဿေဝ ဝုတ္တစတုပစ္စယဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရူပမေဝါတိ ‘ရူပိနော ဓမ္မာ အရူပိနော ဓမ္မာ’တိ မာတိကာယ ဝုတ္တံ အရူပီဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဥပ္ပန္နံ ဆဟိ ဝိညာဏေဟီတိ ပစ္စုပ္ပန္နရူပမေဝ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ ဆဟိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိယာမော ပန စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ သန္ဓာယ ဂဟိတော။ န ဟိ တာနိ အတီတာနာဂတံ ဝိဇာနန္တိ။ မနောဝိညာဏံ ပန အတီတမ္ပိ အနာဂတမ္ပိ ဝိဇာနာတိ။ တံ ဣမသ္မိံ ပဉ္စဝိညာဏသောတေ ပတိတတ္တာ သောတပတိတမေဝ ဟုတွာ ဂတံ။ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန ပန အနိစ္စမေဝ။ ဇရာယ အဘိဘဝိတဗ္ဗဓမ္မကတ္တာ ဇရာဘိဘူတမေဝ။ ယသ္မာ ဝါ ရူပကာယေ ဇရာ ပါကဋာ ဟောတိ၊ တသ္မာပိ ‘ဇရာဘိဘူတမေဝါ’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ဧကဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟောတိ ဧတ္ထ ‘ဝိဓာ’-သဒ္ဒေါ မာနသဏ္ဌာနကောဋ္ဌာသေသု ဒိဿတိ။ ‘‘သေယျောဟမသ္မီတိ ဝိဓာ၊ သဒိသောဟမသ္မီတိ ဝိဓာ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၉၆၂) ဟိ မာနော ဝိဓာ နာမ။ ‘‘ကထံဝိဓံ သီလဝန္တံ ဝဒန္တိ၊ ကထံဝိဓံ ပညဝန္တံ ဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၅) သဏ္ဌာနံ။ ‘ကထံဝိဓ’န္တိ ဟိ ပဒဿ ကထံသဏ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုံ ဒုဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၅၁-၇၅၂) ကောဋ္ဌာသော ဝိဓာ နာမ။ ဣဓာပိ ကောဋ္ဌာသောဝ အဓိပ္ပေတော။

သင်္ဂဟသဒ္ဒေါပိ သဇာတိသဉ္ဇာတိကိရိယာဂဏနဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ ခတ္တိယာ အာဂစ္ဆန္တု၊ သဗ္ဗေ ဗြာဟ္မဏာ သဗ္ဗေ ဝေဿာ သဗ္ဗေ သုဒ္ဒါ အာဂစ္ဆန္တု’’၊ ‘‘ယာ စာဝုသော ဝိသာခ၊ သမ္မာဝါစာ၊ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော၊ ယော စ သမ္မာအာဇီဝေါ – ဣမေ ဓမ္မာ သီလက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၂) အယံ ‘သဇာတိသင်္ဂဟော’ နာမ။ ‘ဧကဇာတိကာ အာဂစ္ဆန္တူ’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဝိယ ဟိ ဣဓ သဗ္ဗေ ဇာတိယာ ဧကသင်္ဂဟံ ဂတာ။ ‘‘သဗ္ဗေ ကောသလကာ အာဂစ္ဆန္တု၊ သဗ္ဗေ မာဂဓကာ၊ သဗ္ဗေ ဘာရုကစ္ဆကာ အာဂစ္ဆန္တု’’၊ ‘‘ယော စာဝုသော ဝိသာခ၊ သမ္မာဝါယာမော၊ ယာ စ သမ္မာသတိ၊ ယော စ သမ္မာသမာဓိ – ဣမေ ဓမ္မာ သမာဓိက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ’’တိ အယံ ‘သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟော’ နာမ။ ဧကဋ္ဌာနေ ဇာတာ သံဝုဒ္ဓါ အာဂစ္ဆန္တူတိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဝိယ ဟိ ဣဓ သဗ္ဗေ သဉ္ဇာတိဋ္ဌာနေန နိဝုတ္ထောကာသေန ဧကသင်္ဂဟံ ဂတာ။ ‘‘သဗ္ဗေ ဟတ္ထာရောဟာ အာဂစ္ဆန္တု၊ သဗ္ဗေ အဿာရောဟာ၊ သဗ္ဗေ ရထိကာ အာဂစ္ဆန္တု’’၊ ‘‘ယာ စာဝုသော ဝိသာခ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ယော စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော – ဣမေ ဓမ္မာ ပညာက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၂) အယံ ‘ကိရိယာသင်္ဂဟော’ နာမ။ သဗ္ဗေဝ ဟေတေ အတ္တနော ကိရိယာကရဏေန ဧကသင်္ဂဟံ ဂတာ။ ‘‘စက္ခာယတနံ ကတမက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ? စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဟဉ္စိ စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ – စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ကထာ။ ၄၇၁)၊ အယံ ‘ဂဏနသင်္ဂဟော’ နာမ။ အယမိဓ အဓိပ္ပေတော။ ဧကကောဋ္ဌာသေန ရူပဂဏနာတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ဥပါဒါဘာဇနီယကထာ

၅၉၅။ ဣဒါနိ ဒုဝိဓသင်္ဂဟာဒီသု ‘အတ္ထိ ရူပံ ဥပါဒါ၊ အတ္ထိ ရူပံ နောဥပါဒါ’တိ ဧဝံ ဘေဒသဗ္ဘာဝတော ပုစ္ဆာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပဒဘာဇနံ ဒဿေန္တော ကတမံ တံ ရူပံ ဥပါဒါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပါဒိယတီတိ ‘ဥပါဒါ’၊ မဟာဘူတာနိ ဂဟေတွာ၊ အမုဉ္စိတွာ၊ တာနိ နိဿာယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တံ ပဘေဒတော ဒဿေန္တော စက္ခာယတနန္တိအာဒိမာဟ။

၅၉၆။ ဧဝံ တေဝီသတိဝိဓံ ဥပါဒါရူပံ သင်္ခေပတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ပုန တဒေဝ ဝိတ္ထာရတော နိဒ္ဒိသန္တော ကတမံ တံ ရူပံ စက္ခာယတနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ စက္ခု – မံသစက္ခု ပညာစက္ခု စ။ ဧတေသု ‘ဗုဒ္ဓစက္ခု သမန္တစက္ခု ဉာဏစက္ခု ဒိဗ္ဗစက္ခု ဓမ္မစက္ခူ’တိ ပဉ္စဝိဓံ ပညာစက္ခု။ တတ္ထ ‘‘အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ…ပေ… ဒုဝိညာပယေ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၃) ဣဒံ ဗုဒ္ဓစက္ခု နာမ။ ‘‘သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတညာဏ’’န္တိ ဣဒံ သမန္တစက္ခု နာမ။ ‘‘စက္ခုံ ဥဒပါဒိ ဉာဏံ ဥဒပါဒီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၅) ဣဒံ ဉာဏစက္ခု နာမ။ ‘‘အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄) ဣဒံ ဒိဗ္ဗစက္ခု နာမ။ ‘‘တသ္မိံ ယေဝါသနေ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၅) ဣဒံ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတံ ဉာဏံ ဓမ္မစက္ခု နာမ။

မံသစက္ခုပိ ပသာဒစက္ခု သသမ္ဘာရစက္ခူတိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယောယံ အက္ခိကူပကေ ပတိဋ္ဌိတော ဟေဋ္ဌာ အက္ခိကူပကဋ္ဌိကေန၊ ဥပရိ ဘမုကဋ္ဌိကေန၊ ဥဘတော အက္ခိကူဋေဟိ၊ အန္တော မတ္ထလုင်္ဂေန၊ ဗဟိဒ္ဓါ အက္ခိလောမေဟိ ပရိစ္ဆိန္နော မံသပိဏ္ဍော။ သင်္ခေပတော ‘စတဿော ဓာတုယော၊ ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ၊ သမ္ဘဝေါ သဏ္ဌာနံ၊ ဇီဝိတံ ဘာဝေါ ကာယပသာဒေါ စက္ခုပသာဒေါ’တိ စုဒ္ဒသသမ္ဘာရော။ ဝိတ္ထာရတော ‘စတဿော ဓာတုယော၊ တံသန္နိဿိတဝဏ္ဏဂန္ဓရသဩဇာသဏ္ဌာနသမ္ဘဝါ စာ’တိ ဣမာနိ ဒသ စတုသမုဋ္ဌာနိကတ္တာ စတ္တာလီသံ ဟောန္တိ။ ဇီဝိတံ ဘာဝေါ ကာယပသာဒေါ စက္ခုပသာဒေါတိ စတ္တာရိ ဧကန္တကမ္မသမုဋ္ဌာနာနေဝါတိ ဣမေသံ စတုစတ္တာလီသာယ ရူပါနံ ဝသေန စတုစတ္တာလီသသမ္ဘာရော။ ယံ လောကော သေတံ စက္ခုံ ပုထုလံ ဝိသဋံ ဝိတ္ထိဏ္ဏံ ‘စက္ခု’န္တိ သဉ္ဇာနန္တော န စက္ခုံ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဝတ္ထုံ စက္ခုတော သဉ္ဇာနာတိ၊ သော မံသပိဏ္ဍော အက္ခိကူပေ ပတိဋ္ဌိတော၊ နှာရုသုတ္တကေန မတ္ထလုင်္ဂေ အာဗဒ္ဓါ၊ ယတ္ထ သေတမ္ပိ အတ္ထိ၊ ကဏှမ္ပိ လောဟိတကမ္ပိ၊ ပထဝီပိ အာပေါပိ တေဇောပိ ဝါယောပိ၊ ယံ သေမှူဿဒတ္တာ သေတံ၊ ပိတ္တုဿဒတ္တာ ကဏှံ၊ ရုဟိရုဿဒတ္တာ လောဟိတကံ၊ ပထဝုဿဒတ္တာ ပတ္ထိဏ္ဏံ ဟောတိ၊ အာပုဿဒတ္တာ ပဂ္ဃရတိ၊ တေဇုဿဒတ္တာ ပရိဒယှတိ၊ ဝါယုဿဒတ္တာ သမ္ဘမတိ၊ ဣဒံ သသမ္ဘာရစက္ခု နာမ။

ယော ပနေတ္ထ သိတော ဧတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓါ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါ၊ ဣဒံ ပသာဒစက္ခု နာမ။ တဒေတံ တဿ သသမ္ဘာရစက္ခုနော သေတမဏ္ဍလပရိက္ခိတ္တဿ ကဏှမဏ္ဍလဿ မဇ္ဈေ၊ အဘိမုခေ ဌိတာနံ သရီရသဏ္ဌာနုပ္ပတ္တိဒေသဘူတေ ဒိဋ္ဌိမဏ္ဍလေ၊ သတ္တသု ပိစုပဋလေသု အာသိတ္တတေလံ ပိစုပဋလာနိ ဝိယ၊ သတ္တက္ခိပဋလာနိ ဗျာပေတွာ၊ ဓာရဏနှာပနမဏ္ဍနဗီဇနကိစ္စာဟိ စတူဟိ ဓာတီဟိ ခတ္တိယကုမာရော ဝိယ၊ သန္ဓာရဏအာဗန္ဓနပရိပါစနသမုဒီရဏကိစ္စာဟိ စတူဟိ ဓာတူဟိ ကတူပကာရံ၊ ဥတုစိတ္တာဟာရေဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိယမာနံ၊ အာယုနာ အနုပါလိယမာနံ၊ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသာဒီဟိ ပရိဝုတံ၊ ပမာဏတော ဦကာသိရမတ္တံ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ –

‘‘ယေန စက္ခုပ္ပသာဒေန၊ ရူပါနိ မနုပဿတိ၊

ပရိတ္တံ သုခုမံ ဧတံ၊ ဦကာသိရသမူပမ’’န္တိ။

စက္ခု စ တံ အာယတနဉ္စာတိ စက္ခာယတနံ။ ယံ စက္ခု စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါတိ ဣဓာပိ ဥပယောဂတ္ထေယေဝ သာမိဝစနံ၊ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ ဥပါဒိယိတွာ ပဝတ္တပ္ပသာဒေါတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပသာဒစက္ခုမေဝ ဂဏှာတိ၊ သေသစက္ခုံ ပဋိက္ခိပတိ။ ယံ ပန ဣန္ဒြိယဂေါစရသုတ္တေ ‘‘ဧကံ မဟာဘူတံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါ ပထဝီဓာတုယာ တီဟိ မဟာဘူတေဟိ သင်္ဂဟိတော အာပေါဓာတုယာ စ တေဇောဓာတုယာ စ ဝါယောဓာတုယာ စ၊’’ စတုပရိဝတ္တသုတ္တေ ‘‘ဒွိန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါ ပထဝီဓာတုယာ စ အာပေါဓာတုယာ စ ဒွီဟိ မဟာဘူတေဟိ သင်္ဂဟိတော တေဇောဓာတုယာ စ ဝါယောဓာတုယာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပရိယာယေန ဝုတ္တံ။ အယဉှိ သုတ္တန္တိကကထာ နာမ ပရိယာယဒေသနာ ။ ယော စ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါ သော တေသု ဧကေကဿာပိ ဒိန္နံ ဒွိန္နမ္ပိ ပသာဒေါယေဝါတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန တတ္ထ ဒေသနာ အာဂတာ။ အဘိဓမ္မော ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနာ နာမ။ တသ္မာ ဣဓ ‘စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါ’တိ ဝုတ္တံ။

‘အယံ မေ အတ္တာ’တိ ဗာလဇနေန ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ အတ္တဘာဝေါ ဝုစ္စတိ သရီရမ္ပိ ခန္ဓပဉ္စကမ္ပိ။ တသ္မိံ ပရိယာပန္နော တန္နိဿိတောတိ အတ္တဘာဝပရိယာပန္နော စက္ခုဝိညာဏေန ပဿိတုံ န သက္ကာတိ အနိဒဿနော။ ပဋိဃဋ္ဋနာနိဃံသော ဧတ္ထ ဇာယတီတိ သပ္ပဋိဃော။

ယေနာတိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယေန ကရဏဘူတေန စက္ခုနာ အယံ သတ္တော ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ရူပံ အတီတေ ပဿိ ဝါ၊ ဝတ္တမာနေ ပဿတိ ဝါ၊ အနာဂတေ ပဿိဿတိ ဝါ၊ သစဿ အပရိဘိန္နံ စက္ခု ဘဝေယျ၊ အထာနေန အာပါထဂတံ ရူပံ ပဿေ ဝါ၊ အတီတံ ဝါ ရူပံ အတီတေန စက္ခုနာ ပဿိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နေန ပဿတိ၊ အနာဂတံ အနာဂတေန ပဿိဿတိ၊ သစေ တံ ရူပံ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆေယျ စက္ခုနာ တံ ရူပံ ပဿေယျာတိ ဣဒမေတ္ထ ပရိကပ္ပဝစနံ။ ဒဿနပရိဏာယကဋ္ဌေန စက္ခုံပေတံ၊ သဉ္ဇာတိသမောသရဏဋ္ဌေန စက္ခာယတနံပေတံ၊ သုညတဘာဝနိဿတ္တဋ္ဌေန စက္ခုဓာတုပေသာ။ ဒဿနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ စက္ခုန္ဒြိယံပေတံ။ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောပေသော။ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌေန ဒွါရာပေသာ။ အပူရဏီယဋ္ဌေန သမုဒ္ဒေါပေသော။ ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန ပဏ္ဍရံပေတံ။ ဖဿာဒီနံ အဘိဇာယနဋ္ဌေန ခေတ္တံပေတံ။ တေသံယေဝ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝတ္ထုံပေတံ။ သမဝိသမံ ဒဿေန္တံ အတ္တဘာဝံ နေတီတိ နေတ္တံပေတံ။ တေနေဝဋ္ဌေန နယနံပေတံ။ သက္ကာယပရိယာပန္နဋ္ဌေန ဩရိမံ တီရံပေတံ။ ဗဟုသာဓာရဏဋ္ဌေန အဿာမိကဋ္ဌေန စ သုညော ဂါမောပေသောတိ။

ဧတ္တာဝတာ ‘ပဿိ ဝါ’တိအာဒီဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ စက္ခုံပေတန္တိအာဒီနိ စုဒ္ဒသ နာမာနိ ယောဇေတွာ စက္ခာယတနဿ စတ္တာရော ဝဝတ္ထာပနနယာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဧတ္ထ ဟိ ယေန စက္ခုနာ အနိဒဿနေန သပ္ပဋိဃေန ရူပံ သနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ ပဿိ ဝါ စက္ခုံပေတံ…ပေ… သုညော ဂါမောပေသော၊ ဣဒံ တံ ရူပံ စက္ခာယတနန္တိ အယမေကော နယော။ ဧဝံ သေသာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၅၉၇။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဝိဇ္ဇုနိစ္ဆရဏာဒိကာလေသု အနောလောကေတုကာမဿာပိ ရူပံ စက္ခုပသာဒံ ဃဋ္ဋေတိ၊ တသ္မာ တံ အာကာရံ ဒဿေတုံ ဒုတိယော နိဒ္ဒေသဝါရော အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ယမှိ စက္ခုမှီတိ ယမှိ အဓိကရဏဘူတေ စက္ခုမှိ။ ရူပန္တိ ပစ္စတ္တဝစနမေတံ။ တတ္ထ ပဋိဟညိ ဝါတိ အတီတတ္ထော။ ပဋိဟညတိဝါတိ ပစ္စုပ္ပန္နတ္ထော။ ပဋိဟညိဿတိ ဝါတိ အနာဂတတ္ထော။ ပဋိဟညေ ဝါတိ ဝိကပ္ပနတ္ထော။ အတီတဉှိ ရူပံ အတီတေ စက္ခုသ္မိံ ပဋိဟညိ နာမ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နေ ပဋိဟညတိ နာမ။ အနာဂတံ အနာဂတေ ပဋိဟညိဿတိ နာမ။ သစေ တံ ရူပံ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆေယျ၊ စက္ခုမှိ ပဋိဟညေယျ တံ ရူပန္တိ အယမေတ္ထ ပရိကပ္ပော။ အတ္ထတော ပန ပသာဒံ ဃဋ္ဋယမာနမေဝ ရူပံ ပဋိဟညတိ နာမ။ ဣဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ စတ္တာရော ဝဝတ္ထာပနနယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၅၉၈။ ဣဒါနိ ယသ္မာ အတ္တနော ဣစ္ဆာယ ဩလောကေတုကာမဿ ရူပေ စက္ခုံ ဥပသံဟရတော စက္ခု ရူပသ္မိံ ပဋိဟညတိ၊ တသ္မာ တံ အာကာရံ ဒဿေတုံ တတိယော နိဒ္ဒေသဝါရော အာရဒ္ဓါ။ သော အတ္ထတော ပါကဋောယေဝ။ ဧတ္ထ ပန စက္ခု အာရမ္မဏံ သမ္ပဋိစ္ဆမာနမေဝ ရူပမှိ ပဋိဟညတိ နာမ။ ဣဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ စတ္တာရော ဝဝတ္ထာပနနယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၅၉၉။ ဣတော ပရံ ဖဿပဉ္စမကာနံ ဥပ္ပတ္တိဒဿနဝသေန ပဉ္စ၊ တေသံယေဝ အာရမ္မဏပဋိဗဒ္ဓဥပ္ပတ္တိဒဿနဝသေန ပဉ္စာတိ၊ ဒသ ဝါရာ ဒဿိတာ။ တတ္ထ စက္ခုံ နိဿာယာတိ စက္ခုံ နိဿာယ၊ ပစ္စယံ ကတွာ။ ရူပံ အာရဗ္ဘာတိ ရူပါရမ္မဏံ အာဂမ္မ၊ သန္ဓာယ၊ ပဋိစ္စ။ ဣမိနာ စက္ခုပသာဒဝတ္ထုကာနံ ဖဿာဒီနံ ပုရေဇာတပစ္စယေန စက္ခုဒွါရဇဝနဝီထိပရိယာပန္နာနံ အာရမ္မဏာဓိပတိအာရမ္မဏူပနိဿယပစ္စယေဟိ ရူပဿ ပစ္စယဘာဝေါ ဒဿိတော။ ဣတရေသု ပဉ္စသု ဝါရေသု ရူပံ အာရမ္မဏမဿာတိ ရူပါရမ္မဏောတိ ဧဝံ အာရမ္မဏပစ္စယမတ္တေနေဝ ပစ္စယဘာဝေါ ဒဿိတော။ ယထာ ပန ပုရိမေသု တီသု၊ ဧဝံ ဣမေသုပိ ဒသသု ဝါရေသု စတ္တာရော စတ္တာရော ဝဝတ္ထာပနနယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကတမံ တံ ရူပံ စက္ခာယတနန္တိ ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋံ စက္ခုံ ‘ဣဒံ တ’န္တိ နာနပ္ပကာရတော ဒဿေတုံ၊ ပုရိမာ တယော၊ ဣမေ ဒသာတိ၊ တေရသ နိဒ္ဒေသဝါရာ ဒဿိတာ။ ဧကေကသ္မိဉ္စေတ္ထ စတုန္နံ စတုန္နံ ဝဝတ္ထာပနနယာနံ အာဂတတ္တာ ဒွိပညာသာယ နယေဟိ ပဋိမဏ္ဍေတွာဝ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆၀၀။ ဣတော ပရေသု သောတာယတနာဒိနိဒ္ဒေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိသေသမတ္တံ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – သုဏာတီတိ သောတံ။ တံ သသမ္ဘာရသောတဗိလဿ အန္တော တနုတမ္ဗလောမာစိတေ အင်္ဂုလိဝေဓကသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ ဝုတ္တပ္ပကာရာဟိ ဓာတူဟိ ကတူပကာရံ၊ ဥတုစိတ္တာဟာရေဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိယမာနံ၊ အာယုနာ အနုပါလိယမာနံ၊ ဝဏ္ဏာဒီဟိ ပရိဝုတံ သောတဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။

ဃာယတီတိ ဃာနံ။ တံ သသမ္ဘာရဃာနဗိလဿ အန္တော အဇပ္ပဒသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရဥပကာရုပတ္ထမ္ဘနာနုပါလနပရိဝါရံ ဟုတွာ ဃာနဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။

သာယနဋ္ဌေန ဇိဝှာ။ သာ သသမ္ဘာရဇိဝှာမဇ္ဈဿ ဥပရိ ဥပ္ပလဒလဂ္ဂသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရဥပကာရုပတ္ထမ္ဘနာနုပါလနပရိဝါရာ ဟုတွာ ဇိဝှာဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနာ တိဋ္ဌတိ။

ယာဝတာ ပန ဣမသ္မိံ ကာယေ ဥပါဒိဏ္ဏကရူပံ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ကာယာယတနံ၊ ကပ္ပာသပဋလေ သ္နေဟော ဝိယ၊ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရဥပကာရုပတ္ထမ္ဘနာနုပါလနပရိဝါရမေဝ ဟုတွာ ကာယဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသော ပါဠိပ္ပဘေဒေါ စ အတ္ထော စ စက္ခုနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ ဣဓ စက္ခုပဒဿ ဌာနေ သောတပဒါဒီနိ၊ ရူပပဒဿ ဌာနေ သဒ္ဒပဒါဒီနိ၊ ပဿီတိ အာဒီနံ ဌာနေ သုဏီတိအာဒိပဒါနိ စ အာဂတာနိ။ ‘နေတ္တံပေတံ ၊ နယနံပေတ’န္တိ ဣမဿ စ ပဒဒွယဿ အဘာဝါ ဒွါဒသ ဒွါဒသ နာမာနိ ဟောန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။

တတ္ထ သိယာ – ယဒိ ယာဝတာ ဣမသ္မိံ ကာယေ ဥပါဒိဏ္ဏကရူပံ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ကာယာယတနံ၊ ကပ္ပာသပဋလေ သ္နေဟော ဝိယ။ ‘ဧဝံ သန္တေ လက္ခဏသမ္မိဿတာ အာပဇ္ဇတီ’တိ။ ‘နာပဇ္ဇတီ’တိ။ ‘ကသ္မာ’? ‘အညဿ အညတ္ထ အဘာဝတော’။ ‘ယဒိ ဧဝံ၊ န သဗ္ဗတ္ထ ကာယာယတန’န္တိ? ‘နေဝ ပရမတ္ထတော သဗ္ဗတ္ထ။ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ပနဿ နာနာကရဏံ ပညာပေတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ရူပရသာဒယော၊ ဝါလိကာစုဏ္ဏာနိ ဝိယ၊ ဝိဝေစေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အညမညဗျာပိနောတိ ဝုစ္စန္တိ၊ န စ ပရမတ္ထတော ရူပေ ရသော အတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ ရူပဂ္ဂဟဏေနေဝ ရသဂ္ဂဟဏံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧဝံ ကာယာယတနမ္ပိ ပရမတ္ထတော နေဝ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထိ၊ န စ သဗ္ဗတ္ထ နတ္ထိ၊ ဝိဝေစေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယာတိ။ ဧဝမေတ္ထ န လက္ခဏသမ္မိဿတာ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’။

အပိစ လက္ခဏာဒိဝဝတ္ထာပနတောပေတေသံ အသမ္မိဿတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဧတေသု ဟိ ရူပါဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏံ ဒဋ္ဌုကာမတာနိဒါနကမ္မသမုဋ္ဌာနဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏံ ဝါ စက္ခု၊ ရူပေသု အာဝိဉ္ဆနရသံ၊ စက္ခုဝိညာဏဿ အာဓာရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဒဋ္ဌုကာမတာနိဒါနကမ္မဇဘူတပဒဋ္ဌာနံ။

သဒ္ဒါဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏံ သောတုကာမတာနိဒါနကမ္မသမုဋ္ဌာနဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏံ ဝါ သောတံ၊ သဒ္ဒေသု အာဝိဉ္ဆနရသံ၊ သောတဝိညာဏဿ အာဓာရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ သောတုကာမတာနိဒါနကမ္မဇဘူတပဒဋ္ဌာနံ။

ဂန္ဓာဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏံ ဃာယိတုကာမတာနိဒါနကမ္မသမုဋ္ဌာနဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏံ ဝါ ဃာနံ၊ ဂန္ဓေသု အာဝိဉ္ဆနရသံ၊ ဃာနဝိညာဏဿ အာဓာရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ ဃာယိတုကာမတာနိဒါနကမ္မဇဘူတပဒဋ္ဌာနံ။

ရသာဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏာ သာယိတုကာမတာနိဒါနကမ္မသမုဋ္ဌာနဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏာ ဝါ ဇိဝှာ၊ ရသေသု အာဝိဉ္ဆနရသာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏဿ အာဓာရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သာယိတုကာမတာနိဒါနကမ္မဇဘူတပဒဋ္ဌာနာ။

ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏော ဖုသိတုကာမတာနိဒါနကမ္မသမုဋ္ဌာနဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏော ဝါ ကာယော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု အာဝိဉ္ဆနရသော၊ ကာယဝိညာဏဿ အာဓာရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ ဖုသိတုကာမတာနိဒါနကမ္မဇဘူတပဒဋ္ဌာနော။

ကေစိ ပန ‘တေဇာဓိကာနံ ဘူတာနံ ပသာဒေါ စက္ခု၊ ဝါယုပထဝီအာပါဓိကာနံ ဘူတာနံ ပသာဒါ သောတဃာနဇိဝှာ၊ ကာယော သဗ္ဗေသ’န္တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ‘တေဇာဓိကာနံ ပသာဒေါ စက္ခု၊ ဝိဝရဝါယုအာပပထဝါဓိကာနံ ပသာဒါ သောတဃာနဇိဝှာကာယာ’တိ ဝဒန္တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘သုတ္တံ အာဟရထာ’တိ။ အဒ္ဓါ သုတ္တမေဝ န ဒက္ခိဿန္တိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘တေဇာဒီနံ ဂုဏေဟိ ရူပါဒီဟိ အနုဂ္ဂယှဘာဝတော’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ တေ စ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘ကော ပနေဝမာဟ – ရူပါဒယော တေဇာဒီနံ ဂုဏာ’တိ? အဝိနိဗ္ဘောဂေသု ဟိ ရူပေသု ‘အယံ ဣမဿ ဂုဏော၊ အယံ ဣမဿ ဂုဏော’တိ န လဗ္ဘာ ဝတ္တုံ။ အထာပိ ဝဒေယျုံ – ‘ယထာ တေသု တေသု သမ္ဘာရေသု တဿ တဿ ဘူတဿ အဓိကတာယ ပထဝီအာဒီနံ သန္ဓာရဏာဒီနိ ကိစ္စာနိ ဣစ္ဆထ၊ ဧဝံ တေဇာဒိအဓိကေသု သမ္ဘာရေသု ရူပါဒီနံ အဓိကဘာဝဒဿနတော ဣစ္ဆိတဗ္ဗမေတံ ရူပါဒယော တေသံ ဂုဏာ’တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ဣစ္ဆေယျာမ ၊ ယဒိ အာပါဓိကဿ အာသဝဿ ဂန္ဓတော ပထဝီအဓိကေ ကပ္ပာသေ ဂန္ဓော အဓိကတရော သိယာ၊ တေဇာဓိကဿ စ ဥဏှောဒကဿ ဝဏ္ဏတောပိ သီတူဒကဿ ဝဏ္ဏော ပရိဟာယေထ။ ယသ္မာ ပနေတံ ဥဘယမ္ပိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ပဟာယေထေတံ ဧတေသံ နိဿယဘူတာနံ ဝိသေသကပ္ပနံ၊ ယထာ အဝိသေသေပိ ဧကကလာပေ ဘူတာနံ ရူပရသာဒယော အညမညံ ဝိသဒိသာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ စက္ခုပသာဒါဒယော၊ အဝိဇ္ဇမာနေပိ အညသ္မိံ ဝိသေသကာရဏေတိ ဂဟေတဗ္ဗမေတံ။

ကိံ ပန တံ ယံ အညမညဿ အသာဓာရဏံ? ကမ္မမေဝ နေသံ ဝိသေသကာရဏံ။ တသ္မာ ကမ္မဝိသေသတော ဧတေသံ ဝိသေသော၊ န ဘူတဝိသေသတော။ ဘူတဝိသေသေ ဟိ သတိ ပသာဒေါဝ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ သမာနာနဉှိ ပသာဒေါ၊ န ဝိသမာနာနန္တိ ပေါရာဏာ။ ဧဝံ ကမ္မေဝိသသတော ဝိသေသဝန္တေသု စ ဧတေသု စက္ခုသောတာနိ အသမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂါဟကာနိ အတ္တနော နိဿယံ အနလ္လီနနိဿယေ ဧဝ ဝိသယေ ဝိညာဏဟေတုတ္တာ။ ဃာနဇိဝှာကာယာ သမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂါဟကာ၊ နိဿယဝသေန စေဝ သယဉ္စ အတ္တနော နိဿယံ အလ္လီနေယေဝ ဝိသယေ ဝိညာဏဟေတုတ္တာ။

အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အာပါထဂတတ္တာဝ အာရမ္မဏံ သမ္ပတ္တံ နာမ။ စန္ဒမဏ္ဍလသူရိယမဏ္ဍလာနဉှိ ဒွါစတ္တာလီသယောဇနသဟဿမတ္ထကေ ဌိတာနံ ဝဏ္ဏော စက္ခုပသာဒံ ဃဋ္ဋေတိ။ သော ဒူရေ ဌတွာ ပညာယမာနောပိ သမ္ပတ္တောယေဝ နာမ။ တံဂေါစရတ္တာ စက္ခု သမ္ပတ္တဂေါစရမေဝ နာမ။ ဒူရေ ရုက္ခံ ဆိန္ဒန္တာနမ္ပိ၊ ရဇကာနဉ္စ ဝတ္ထံ ဓောဝန္တာနံ ဒူရတောဝ ကာယဝိကာရော ပညာယတိ။ သဒ္ဒေါ ပန ဓာတုပရမ္ပရာယ အာဂန္တွာ သောတံ ဃဋ္ဋေတွာ သဏိကံ ဝဝတ္ထာနံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အာပါထဂတတ္တာ အာရမ္မဏံ သမ္ပတ္တန္တိ ဝုတ္တံ၊ စန္ဒမဏ္ဍလာဒိဝဏ္ဏော ပန စက္ခုံ အသမ္ပတ္တော ဒူရေ ဌိတောဝ ပညာယတိ။ သဒ္ဒေါပိ သစေ သဏိကံ အာဂစ္ဆေယျ၊ ဒူရေ ဥပ္ပန္နော စိရေန သုယျေယျ၊ ပရမ္ပရဃဋ္ဋနာယ စ အာဂန္တွာ သောတံ ဃဋ္ဋေန္တော အသုကဒိသာယ နာမာတိ န ပညာယေယျ။ တသ္မာ အသမ္ပတ္တဂေါစရာနေဝ တာနိ။

အဟိအာဒိသမာနာနိ စေတာနိ။ ယထာ ဟိ အဟိ နာမ ဗဟိ သိတ္တသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနေ နာဘိရမတိ၊ သင်္ကာရဋ္ဌာနတိဏပဏ္ဏဂဟနဝမ္မိကာနိယေဝ ပန ပဝိသိတွာ နိပန္နကာလေ အဘိရမတိ၊ ဧကဂ္ဂတံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ စက္ခုပေတံ ဝိသမဇ္ဈာသယံ မဋ္ဌေသု သုဝဏ္ဏဘိတ္တိအာဒီသု နာဘိရမတိ၊ ဩလောကေတုမ္ပိ န ဣစ္ဆတိ၊ ရူပစိတ္တပုပ္ဖလတာဒိစိတ္တေသုယေဝ ပန အဘိရမတိ။ တာဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု စက္ခုမှိ အပ္ပဟောန္တေ မုခမ္ပိ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေတုကာမာ ဟောန္တိ။

သုသုမာရောပိ ဗဟိ နိက္ခန္တော ဂဟေတဗ္ဗံ န ပဿတိ၊ အက္ခီနိ နိမ္မီလေတွာဝ စရတိ။ ယဒါ ပန ဗျာမသတမတ္တံ ဥဒကံ ဩဂါဟိတွာ ဗိလံ ပဝိသိတွာ နိပန္နော ဟောတိ၊ တဒါ တဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ သုခံ သုပတိ၊ ဧဝမေဝ သောတံ တမ္ပေ ဗိလဇ္ဈာသယံ အာကာသသန္နိဿိတံ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒကူပကေယေဝ အဇ္ဈာသယံ ကရောတိ။ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒါကာသောယေဝ တဿ သဒ္ဒသဝနေ ပစ္စယော ဟောတိ။ အဇဋာကာသောပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အန္တောလေဏသ္မိဉှိ သဇ္ဈာယေ ကရိယမာနေ န လေဏစ္ဆဒနံ ဘိန္ဒိတွာ သဒ္ဒေါ ဗဟိ နိက္ခမတိ၊ ဒွါရဝါတပါနစ္ဆိဒ္ဒေဟိ ပန နိက္ခမိတွာ ဓာတုပရမ္ပရာယေဝ ဃဋ္ဋေန္တော ဂန္တွာ သောတပသာဒံ ဃဋ္ဋေတိ။ အထ တသ္မိံ ကာလေ ‘အသုကော နာမ သဇ္ဈာယတီ’တိ လေဏပိဋ္ဌေ နိသိန္နာ ဇာနန္တိ။

ဧဝံ သန္တေ သမ္ပတ္တဂေါစရတာ ဟောတိ။ ‘ကိံ ပနေတံ သမ္ပတ္တဂေါစရ’န္တိ? ‘အာမ၊ သမ္ပတ္တဂေါစရံ’။ ‘ယဒိ ဧဝံ၊ ဒူရေ ဘေရီအာဒီသု ဝဇ္ဇမာနေသု ဒူရေ သဒ္ဒေါတိ ဇာနနံ န ဘဝေယျာ’တိ? ‘နော န ဘဝတိ။ သောတပသာဒသ္မိဉှိ ဃဋ္ဋိတေ ဒူရေ သဒ္ဒေါ အာသန္နေ သဒ္ဒေါ၊ ပရတီရေ ဩရိမတီရေတိ တထာ တထာ ဇာနနာကာရော ဟောတိ။ ဓမ္မတာ ဧသာ’တိ။ ‘ကိံ ဧတာယ ဓမ္မတာယ? ယတော ယတော ဆိဒ္ဒံ တတော တတော သဝနံ ဟောတိ၊ စန္ဒိမသူရိယာဒီနံ ဒဿနံ ဝိယာတိ အသမ္ပတ္တဂေါစရမေဝေတံ’။

ပက္ခီပိ ရုက္ခေ ဝါ ဘူမိယံ ဝါ န ရမတိ။ ယဒါ ပန ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒော ဟောတိ၊ တဒါ ဧကဂ္ဂစိတ္တတံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ဃာနမ္ပိ အာကာသဇ္ဈာသယံ ဝါတူပနိဿယဂန္ဓဂေါစရံ။ တထာ ဟိ ဂါဝေါ နဝဝုဋ္ဌေ ဒေဝေ ဘူမိယံ ဃာယိတွာ ဃာယိတွာ အာကာသာဘိမုခါ ဟုတွာ ဝါတံ အာကဍ္ဎန္တိ။ အင်္ဂုလီဟိ ဂန္ဓပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာပိ စ ဥပသိင်္ဃနကာလေ ဝါတံ အနာကဍ္ဎန္တော နေဝ တဿ ဂန္ဓံ ဇာနာတိ။

ကုက္ကုရောပိ ဗဟိ ဝိစရန္တော ခေမဋ္ဌာနံ န ပဿတိ လေဍ္ဍုပဟာရာဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတော ဟောတိ။ အန္တောဂါမံ ပဝိသိတွာ ဥဒ္ဓနဋ္ဌာနေ ဆာရိကံ ဗျူဟိတွာ နိပန္နဿ ပန ဖာသုကံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ဇိဝှာပိ ဂါမဇ္ဈာသယာ အာပေါသန္နိဿိတရသာရမ္မဏာ။ တထာ ဟိ တိယာမရတ္တိံ သမဏဓမ္မံ ကတွာပိ ပါတောဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော ဟောတိ။ သုက္ခခါဒနီယဿ စ န သက္ကာ ခေဠေန အတေမိတဿ ရသံ ဇာနိတုံ။

သိင်္ဂါလောပိ ဗဟိ စရန္တော ရတိံ န ဝိန္ဒတိ၊ အာမကသုသာနေ မနုဿမံသံ ခါဒိတွာ နိပန္နဿေဝ ပနဿ ဖာသုကံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ကာယောပိ ဥပါဒိဏ္ဏကဇ္ဈာသယော ပထဝီနိဿိတဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏော။ တထာ ဟိ အညံ ဥပါဒိဏ္ဏကံ အလဘမာနာ သတ္တာ အတ္တနောဝ ဟတ္ထတလေ သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇန္တိ။ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာ စဿ ပထဝီ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေ ပစ္စယော ဟောတိ။ သုသန္ထတဿပိ ဟိ သယနဿ၊ ဟတ္ထေ ဌပိတာနမ္ပိ ဝါ ဖလာနံ၊ န သက္ကာ အနိသီဒန္တေန ဝါ အနိပ္ပီဠေန္တေန ဝါ ထဒ္ဓမုဒုဘာဝေါ ဇာနိတုန္တိ။ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာပထဝီ ဧတဿ ကာယပသာဒဿ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဇာနနေ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဧဝံ လက္ခဏာဒိဝဝတ္ထာနတောပေတေသံ အသမ္မိဿတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညေယေဝ ဟိ စက္ခုပသာဒဿ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနဂေါစရဇ္ဈာသယနိဿယာ အညေ သောတပသာဒါဒီနန္တိ အသမ္မိဿာနေဝ စက္ခာယတနာဒီနိ။

အပိစ နေသံ အသမ္မိဿတာယ အယံ ဥပမာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ယထာ ဟိ ပဉ္စဝဏ္ဏာနံ ဓဇာနံ ဥဿာပိတာနံ ကိဉ္စာပိ ဆာယာ ဧကာဗဒ္ဓါ ဝိယ ဟောတိ၊ တဿ တဿ ပန အညမညံ အသမ္မိဿာဝ ယထာ စ ပဉ္စဝဏ္ဏေန ကပ္ပာသေန ဝဋ္ဋိံ ကတွာ ဒီပေ ဇာလိတေ ကိဉ္စာပိ ဇာလာ ဧကာဗဒ္ဓါ ဝိယ ဟောတိ၊ တဿ တဿ ပန အံသုနော ပါဋိယေက္ကာ ပါဋိယေက္ကာ ဇာလာ အသမ္မိဿာ ဧဝ၊ ဧဝမေဝ ကိဉ္စာပိ ဣမာနိ ပဉ္စာယတနာနိ ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ သမောသဋာနိ အညမညံ ပန အသမ္မိဿာနေဝ။ န ကေဝလဉ္စ ဣမာနေဝ ပဉ္စ၊ သေသရူပါနိပိ အသမ္မိဿာနေဝ။ ဣမသ္မိဉှိ သရီရေ ဟေဋ္ဌိမကာယော မဇ္ဈိမကာယော ဥပရိမကာယောတိ တယော ကောဋ္ဌာသာ။ တတ္ထ နာဘိတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌိမကာယော နာမ။ တသ္မိံ ကာယဒသကံ၊ ဘာဝဒသကံ၊ အာဟာရသမုဋ္ဌာနာနိ အဋ္ဌ၊ ဥတုသမုဋ္ဌာနာနိ အဋ္ဌ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ အဋ္ဌာတိ စတုစတ္တာလီသ ရူပါနိ။ နာဘိတော ဥဒ္ဓံ ယာဝ ဂလဝါဋကာ မဇ္ဈိမကာယော နာမ။ တတ္ထ စ ကာယဒသကံ၊ ဘာဝဒသကံ၊ ဝတ္ထုဒသကံ၊ အာဟာရသမုဋ္ဌာနာဒီနိ တီဏိ အဋ္ဌကာနီတိ စတုပညာသ ရူပါနိ။ ဂလဝါဋကတော ဥဒ္ဓံ ဥပရိမကာယော နာမ။ တတ္ထ စက္ခုဒသကံ၊ သောတဒသကံ၊ ဃာနဒသကံ၊ ဇိဝှာဒသကံ၊ ကာယဒသကံ၊ ဘာဝဒသကံ၊ အာဟာရသမုဋ္ဌာနာဒီနိ တီဏိ အဋ္ဌကာနီတိ စတုရာသီတိ ရူပါနိ။

တတ္ထ စက္ခုပသာဒဿ ပစ္စယာနိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ၊ ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ စက္ခုပသာဒေါတိ ဣဒံ ဧကန္တတော အဝိနိဘုတ္တာနံ ဒသန္နံ နိပ္ဖန္နရူပါနံ ဝသေန စက္ခုဒသကံ နာမ။ ဣမိနာ နယေန သေသာနိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေသု ဟေဋ္ဌိမကာယေ ရူပံ မဇ္ဈိမကာယဥပရိမကာယရူပေဟိ သဒ္ဓိံ အသမ္မိဿံ။ သေသကာယဒွယေပိ ရူပံ ဣတရေဟိ သဒ္ဓိံ အသမ္မိဿမေဝ။ ယထာ ဟိ သာယနှသမယေ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာ စ ရုက္ခစ္ဆာယာ စ ကိဉ္စာပိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဝိယ ဟောန္တိ အညမညံ ပန အသမ္မိဿာဝ ဧဝံ ဣမေသုပိ ကာယေသု စတုစတ္တာလီသ စတုပညာသ စတုရာသီတိ ရူပါနိ စ ကိဉ္စာပိ ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဝိယ ဟောန္တိ၊ အညမညံ ပန အသမ္မိဿာနေဝါတိ။

၆၁၆။ ရူပါယတနနိဒ္ဒေသေ ဝဏ္ဏောဝ ဝဏ္ဏနိဘာ၊ နိဘာတီတိ ဝါ နိဘာ။ စက္ခုဝိညာဏဿ ပါကဋာ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဝဏ္ဏောဝ နိဘာ ဝဏ္ဏနိဘာ။ သဒ္ဓိံ နိဒဿနေန သနိဒဿနံ၊ စက္ခုဝိညာဏေန ပဿိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဓိံ ပဋိဃေန သပ္ပဋိဃံ၊ ပဋိဃဋ္ဋနနိဃံသဇနကန္တိ အတ္ထော။ နီလာဒီသု ဥမာပုပ္ဖသမာနံ နီလံ၊ ကဏိကာရပုပ္ဖသမာနံ ပီတကံ၊ ဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖသမာနံ လောဟိတကံ၊ ဩသဓိတာရကသမာနံ ဩဒါတံ။ ဈာမင်္ဂါရသမာနံ ကာဠကံ၊ မန္ဒရတ္တံ သိန္ဒုဝါရကရဝီရမကုဠသမာနံ မဉ္ဇိဋ္ဌကံ။ ‘‘ဟရိတ္တစဟေမဝဏ္ဏကာမံသုမုခပက္ကမာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၃၃) ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ ‘ဟရီ’တိ သုဝဏ္ဏံ ဝုတ္တံ၊ ပရတော ပနဿ ဇာတရူပဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ ဣဓ သာမံ ဟရိ နာမ။ ဣမာနိ သတ္တ ဝတ္ထုံ အနာမသိတွာ သဘာဝေနေဝ ဒဿိတာနိ။

ဟရိဝဏ္ဏန္တိ ဟရိတသဒ္ဒလဝဏ္ဏံ။ အမ္ဗင်္ကုရဝဏ္ဏန္တိ အမ္ဗင်္ကုရေန သမာနဝဏ္ဏံ။ ဣမာနိ ဒွေ ဝတ္ထုံ အာမသိတွာ ဒဿိတာနိ။ ဒီဃာဒီနိ ဒွါဒသ ဝေါဟာရတော ဒဿိတာနိ။ သော စ နေသံ ဝေါဟာရော ဥပနိဓာယသိဒ္ဓါ စေဝ သန္နိဝေသသိဒ္ဓါ စ။ ဒီဃာဒီနိ ဟိ အညမညံ ဥပနိဓာယသိဒ္ဓါနိ၊ ဝဋ္ဋာဒီနိ သန္နိဝေသဝိသေသေန။ တတ္ထ ရဿံ ဥပနိဓာယ တတော ဥစ္စတရံ ဒီဃံ၊ တံ ဥပနိဓာယ တတော နီစတရံ ရဿံ။ ထူလံ ဥပနိဓာယ တတော ခုဒ္ဒကတရံ အဏုံ၊ တံ ဥပနိဓာယ တတော မဟန္တတရံ ထူလံ။ စက္ကသဏ္ဌာနံ ဝဋ္ဋံ၊ ကုက္ကုဋဏ္ဍသဏ္ဌာနံ ပရိမဏ္ဍလံ။ စတူဟိ အံသေဟိ ယုတ္တံ စတုရံသံ။ ဆဠံသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိန္နန္တိ ဩနတံ၊ ထလန္တိ ဥန္နတံ။

တတ္ထ ယသ္မာ ဒီဃာဒီနိ ဖုသိတွာ သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ နီလာဒီနိ ပနေဝံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ န နိပ္ပရိယာယေန ဒီဃံ ရူပါယတနံ၊ တထာ ရဿာဒီနိ။ တံ တံ နိဿာယ ပန တထာ တထာ ဌိတံ ဒီဃံ ရဿန္တိ တေန တေန ဝေါဟာရေန ရူပါယတနမေဝေတ္ထ ဘာသိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဆာယာ အာတပေါတိ ဣဒံ အညမညပရိစ္ဆိန္နံ၊ တထာ အာလောကော အန္ဓကာရော စ။ အဗ္ဘာ မဟိကာတိအာဒီနိ စတ္တာရိ ဝတ္ထုနာဝ ဒဿိတာနိ။ တတ္ထ ‘အဗ္ဘာ’တိ ဝလာဟကော။ ‘မဟိကာ’တိ ဟိမံ။ ဣမေဟိ စတူဟိ အဗ္ဘာဒီနံ ဝဏ္ဏာ ဒဿိတာ။ စန္ဒမဏ္ဍလဿ ဝဏ္ဏနိဘာတိအာဒီဟိ တေသံ တေသံ ပဘာဝဏ္ဏာ ဒဿိတာ။

တတ္ထ စန္ဒမဏ္ဍလာဒီနံ ဝတ္ထူနံ ဧဝံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော – မဏိမယံ ရဇတပဋိစ္ဆန္နံ ဧကူနပညာသယောဇနာယာမဝိတ္ထာရံ စန္ဒဿ ဒေဝပုတ္တဿ ဝိမာနံ စန္ဒမဏ္ဍလံ နာမ။ သောဝဏ္ဏမယံ ဖလိကပဋိစ္ဆန္နံ သမပဏ္ဏာသယောဇနာယာမဝိတ္ထာရံ သူရိယဿ ဒေဝပုတ္တဿ ဝိမာနံ သူရိယမဏ္ဍလံ နာမ။ သတ္တရတနမယာနိ သတ္တဋ္ဌဒသဒွါဒသယောဇနာယာမဝိတ္ထာရာနိ တေသံ တေသံ ဒေဝပုတ္တာနံ ဝိမာနာနိ တာရကရူပါနိ နာမ။

တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ စန္ဒော၊ သူရိယော ဥပရိ၊ ဥဘိန္နမန္တရံ ယောဇနံ ဟောတိ။ စန္ဒဿ ဟေဋ္ဌိမန္တတော သူရိယဿ ဥပရိမန္တော ယောဇနသတံ ဟောတိ။ ဒွီသု ပဿေသု နက္ခတ္တတာရကာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧတေသု ပန တီသု စန္ဒော ဒန္ဓဂမနော၊ သူရိယော သီဃဂမနော၊ နက္ခတ္တတာရကာ သဗ္ဗသီဃဂမနာ။ ကာလေန စန္ဒိမသူရိယာနံ ပုရတော ဟောန္တိ ကာလေန ပစ္ဆာ။

အာဒါသမဏ္ဍလန္တိ ကံသမယံ။ မဏီတိ ဌပေတွာ ဝေဠုရိယံ သေသော ဇောတိရသာဒိအနေကပ္ပဘေဒေါ။ သင်္ခေါတိ သာမုဒ္ဒိကော၊ မုတ္တာ သာမုဒ္ဒိကာပိ၊ သေသာပိ။ ဝေဠုရိယောတိ ဝေဠုဝဏ္ဏမဏိ။ ဇာတရူပံ ဝုစ္စတိ သတ္ထုဝဏ္ဏော။ သတ္ထာ ဟိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ သုဝဏ္ဏမ္ပိ သတ္ထုဝဏ္ဏံ။ ရဇတံ ဝုစ္စတိ ကဟာပဏော – လောဟမာသကော ဒါရုမာသကော ဇတုမာသကော၊ ယေ ‘ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တီ’တိ (ပါရာ။ ၅၈၄) ဝုတ္တံ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဣဓ ဂဟိတံ။

ယံ ဝါ ပနညမ္ပီတိ ဣမိနာ ပါဠိအာဂတံ ဌပေတွာ သေသံ တဋ္ဋိကပိလောတိကကဏ္ဏိကဝဏ္ဏာဒိဘေဒံ ရူပံ ဂဟိတံ။ တဉှိ သဗ္ဗံ ယေဝါပနကေသု ပဝိဋ္ဌံ။

ဧဝမေတံ နီလာဒိနာ ဘေဒေန ဘိန္နမ္ပိ ရူပံ သဗ္ဗံ လက္ခဏာဒီဟိ အဘိန္နမေဝ။ သဗ္ဗဉှေတံ စက္ခုပဋိဟနနလက္ခဏံ ရူပံ၊ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝိသယဘာဝရသံ၊ တဿေဝ ဂေါစရပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ စတုမဟာဘူတပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ စေတံ တထာ သဗ္ဗာနိပိ ဥပါဒါရူပါနိ။ ယတ္ထ ပန ဝိသေသော အတ္ထိ တတ္ထ ဝက္ခာမ။ သေသမေတ္ထ စက္ခာယတနနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ စက္ခုပုဗ္ဗင်္ဂမော နိဒ္ဒေသော ဣဓ ရူပပုဗ္ဗင်္ဂမော။ တတ္ထ ‘စက္ခုံ ပေတ’န္တိအာဒီနိ စုဒ္ဒသ နာမာနိ၊ ဣဓ ‘ရူပံပေတ’န္တိအာဒီနိ တီဏိ။ သေသံ တာဒိသမေဝ။ ယထာ ဟိ စတူဟိ စတူဟိ နယေဟိ ပဋိမဏ္ဍေတွာ စက္ခုံ ဝဝတ္ထာပေတုံ တေရသ ဝါရာ ဝုတ္တာ၊ ဣဓာပိ တေ တထေဝ ဝုတ္တာတိ။

၆၂၀။ သဒ္ဒါယတနနိဒ္ဒေသေ ဘေရိသဒ္ဒေါတိ မဟာဘေရီပဟဋဘေရီနံ သဒ္ဒေါ။ မုဒိင်္ဂသင်္ခပဏဝသဒ္ဒါပိ မုဒိင်္ဂါဒိပစ္စယာ သဒ္ဒါ။ ဂီတသင်္ခါတော သဒ္ဒေါ ဂီတသဒ္ဒေါ။ ဝုတ္တာဝသေသာနံ ဝီဏာဒီနံ တန္တိဗဒ္ဓါနံ သဒ္ဒေါ ဝါဒိတသဒ္ဒေါ။ သမ္မသဒ္ဒေါတိ ကံသတာလကဋ္ဌတာလသဒ္ဒေါ။ ပါဏိသဒ္ဒေါတိ ပါဏိပ္ပဟာရသဒ္ဒေါ။ သတ္တာနံ နိဂ္ဃောသသဒ္ဒေါတိ ဗဟူနံ သန္နိပတိတာနံ အပညာယမာနပဒဗျဉ္ဇနနိဂ္ဃောသသဒ္ဒေါ။ ဓာတူနံ သန္နိဃာတသဒ္ဒေါတိ ရုက္ခာနံ အညမညနိဃံသနဃဏ္ဋိကာကောဋနာဒိသဒ္ဒေါ။ ဝါတဿ ဝါယတော သဒ္ဒေါ ဝါတသဒ္ဒေါ။ ဥဒကဿ သန္ဒမာနဿ ဝါ ပဋိဟတဿ ဝါ သဒ္ဒေါ ဥဒကသဒ္ဒေါ။ မနုဿာနံ သလ္လာပါဒိသဒ္ဒေါ မနုဿသဒ္ဒေါ။ တံ ဌပေတွာ သေသော သဗ္ဗောပိ အမနုဿသဒ္ဒေါ။ ဣမိနာ ပဒဒွယေန သဗ္ဗောပိ သဒ္ဒေါ ပရိယာဒိန္နော။ ဧဝံ သန္တေပိ ဝံသဖာလနပိလောတိကဖာလနာဒီသု ပဝတ္တော ပါဠိယံ အနာဂတသဒ္ဒေါ ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝမယံ ဘေရီသဒ္ဒါဒိနာ ဘေဒေန ဘိန္နောပိ သဒ္ဒေါ လက္ခဏာဒီဟိ အဘိန္နောယေဝ။ သဗ္ဗောပိ ဟေသ သောတပဋိဟနနလက္ခဏော သဒ္ဒေါ သောတဝိညာဏဿ ဝိသယဘာဝရသော၊ တဿေဝ ဂေါစရပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သေသံ စက္ခာယတနနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ဟိ စတူဟိ စတူဟိ နယေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတာ တေရသ ဝါရာ ဝုတ္တာ။ တေသံ အတ္ထော သက္ကာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဇာနိတုန္တိ န ဝိတ္ထာရိတော။

၆၂၄။ ဂန္ဓာယတနနိဒ္ဒေသေ မူလဂန္ဓောတိ ယံ ကိဉ္စိ မူလံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တော ဂန္ဓော။ သာရဂန္ဓာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အသိဒ္ဓဒုသိဒ္ဓါနံ ဍာကာဒီနံ ဂန္ဓော အာမကဂန္ဓော။ မစ္ဆသကလိကာပူတိမံသသံကိလိဋ္ဌသပ္ပိအာဒီနံ ဂန္ဓော ဝိဿဂန္ဓော။ သုဂန္ဓောတိ ဣဋ္ဌဂန္ဓော။ ဒုဂ္ဂန္ဓောတိ အနိဋ္ဌဂန္ဓော။ ဣမိနာ ပဒဒွယေန သဗ္ဗောပိ ဂန္ဓော ပရိယာဒိန္နော။ ဧဝံ သန္တေပိ ကဏ္ဏကဂန္ဓပိလောတိကဂန္ဓာဒယော ပါဠိယံ အနာဂတာ သဗ္ဗေပိ ဂန္ဓာ ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝမယံ မူလဂန္ဓာဒိနာ ဘေဒေန ဘိန္နောပိ ဂန္ဓော လက္ခဏာဒီဟိ အဘိန္နောယေဝ။ သဗ္ဗောပိ ဟေသ ဃာနပဋိဟနနလက္ခဏော ဂန္ဓော၊ ဃာနဝိညာဏဿ ဝိသယဘာဝရသော၊ တဿေဝ ဂေါစရပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သေသံ စက္ခာယတနနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ဟိ တထေဝ ဒွိပညာသနယပဋိမဏ္ဍိတာ တေရသ ဝါရာ ဝုတ္တာ။ တေ အတ္ထတော ပါကဋာယေဝ။

၆၂၈။ ရသာယတနနိဒ္ဒေသေ မူလရသောတိ ယံကိဉ္စိ မူလံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တရသော။ ခန္ဓရသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အမ္ဗိလန္တိ တက္ကမ္ဗိလာဒိ။ မဓုရန္တိ ဧကန္တတော ဂေါသပ္ပိအာဒိ။ မဓု ပန ကသာဝယုတ္တံ စိရနိက္ခိတ္တံ ကသာဝံ ဟောတိ။ ဖာဏိတံ ခါရိယုတ္တံ စိရနိက္ခိတ္တံ ခါရိယံ ဟောတိ။ သပ္ပိ ပန စိရနိက္ခိတ္တံ ဝဏ္ဏဂန္ဓေ ဇဟန္တမ္ပိ ရသံ န ဇဟတီတိ တဒေဝ ဧကန္တမဓုရံ။ တိတ္တကန္တိ နိမ္ဗပဏ္ဏာဒိ။ ကဋုကန္တိ သိင်္ဂိဝေရမရိစာဒိ။ လောဏိကန္တိ သာမုဒ္ဒိကလောဏာဒိ။ ခါရိကန္တိ ဝါတိင်္ဂဏကဠီရာဒိ။ လမ္ဗိလန္တိ ဗဒရာမလကကပိဋ္ဌသာလဝါဒိ။ ကသာဝန္တိ ဟရိတကာဒိ။ ဣမေ သဗ္ဗေပိ ရသာ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တာ။ တံတံဝတ္ထုတော ပနေတ္ထ ရသောဝ အမ္ဗိလာဒီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာဒူတိ ဣဋ္ဌရသော၊ အသာဒူတိ အနိဋ္ဌရသော။ ဣမိနာ ပဒဒွယေန သဗ္ဗောပိ ရသော ပရိယာဒိန္နော။ ဧဝံ သန္တေပိ လေဍ္ဍုရသဘိတ္တိရသပိလောတိကရသာဒယော ပါဠိယံ အနာဂတာ သဗ္ဗေပိ ရသာ ယေဝါပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝမယံ မူလရသာဒိနာဘေဒေန ဘိန္နောပိ ရသော လက္ခဏာဒီဟိ အဘိန္နောယေဝ။ သဗ္ဗောပိ ဟေသ ဇိဝှာပဋိဟနနလက္ခဏော ရသော၊ ဇိဝှာဝိညာဏဿ ဝိသယဘာဝရသော၊ တဿေဝ ဂေါစရပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သေသံ စက္ခာယတနနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ဟိ တထေဝ ဒွိပညာသနယပဋိမဏ္ဍိတာ တေရသ ဝါရာ ဝုတ္တာ။

၆၃၂။ ဣတ္ထိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ယန္တိ ကရဏဝစနံ။ ယေန ကာရဏေန ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ဟောန္တီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ တတ္ထ ‘လိင်္ဂ’န္တိ သဏ္ဌာနံ။ ဣတ္ထိယာ ဟိ ဟတ္ထပါဒဂီဝါဥရာဒီနံ သဏ္ဌာနံ န ပုရိသဿ ဝိယ ဟောတိ။ ဣတ္ထီနဉှိ ဟေဋ္ဌိမကာယော ဝိသဒေါ ဟောတိ၊ ဥပရိမကာယော အဝိသဒေါ။ ဟတ္ထပါဒါ ခုဒ္ဒကာ၊ မုခံ ခုဒ္ဒကံ။ နိမိတ္တန္တိ သဉ္ဇာနနံ။ ဣတ္ထီနဉှိ ဥရမံသံ အဝိသဒံ ဟောတိ၊ မုခံ နိမ္မဿုဒါဌိကံ။ ကေသဗန္ဓဝတ္ထဂ္ဂဟဏမ္ပိ န ပုရိသာနံ ဝိယ ဟောတိ။ ကုတ္တန္တိ ကိရိယာ။ ဣတ္ထိယော ဟိ ဒဟရကာလေ သုပ္ပကမုသလကေဟိ ကီဠန္တိ၊ စိတ္တဓီတလိကာယ ကီဠန္တိ၊ မတ္တိကဝါကေန သုတ္တကံ နာမ ကန္တန္တိ။ အာကပ္ပောတိ ဂမနာဒိအာကာရော။ ဣတ္ထိယော ဟိ ဂစ္ဆမာနာ အဝိသဒါ ဂစ္ဆန္တိ၊ တိဋ္ဌမာနာ နိပဇ္ဇမာနာ နိသီဒမာနာ ခါဒမာနာ ဘုဉ္ဇမာနာ အဝိသဒါ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ပုရိသမ္ပိ ဟိ အဝိသဒံ ဒိသွာ မာတုဂါမော ဝိယ ဂစ္ဆတိ တိဋ္ဌတိ နိပဇ္ဇတိ နိသီဒတိ ခါဒတိ ဘုဉ္ဇတီတိ ဝဒန္တိ။

ဣတ္ထတ္တံ ဣတ္ထိဘာဝေါတိ ဥဘယမ္ပိ ဧကတ္ထံ၊ ဣတ္ထိသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ အယံ ကမ္မဇော ပဋိသန္ဓိသမုဋ္ဌိတော။ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ပန ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌိတာနိ။ ယထာ ဟိ ဗီဇေ သတိ၊ ဗီဇံ ပဋိစ္စ၊ ဗီဇပစ္စယာ ရုက္ခော ဝဍ္ဎိတွာ သာခါဝိဋပသမ္ပန္နော ဟုတွာ အာကာသံ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ ဣတ္ထိဘာဝသင်္ခါတေ ဣတ္ထိန္ဒြိယေ သတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ဟောန္တိ။ ဗီဇံ ဝိယ ဟိ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ ဗီဇံ ပဋိစ္စ ဝဍ္ဎိတွာ အာကာသံ ပူရေတွာ ဌိတရုက္ခော ဝိယ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ တတ္ထ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ န စက္ခုဝိညေယျံ၊ မနောဝိညေယျမေဝ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ စက္ခုဝိညေယျာနိပိ မနောဝိညေယျာနိပိ။

ဣဒံ တံ ရူပံ ဣတ္ထိန္ဒြိယန္တိ ဣဒံ တံ ရူပံ၊ ယထာ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနိ ပုရိသဿာပိ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ၊ နိယမတော ပန ဣတ္ထိယာ ဧဝ ဣန္ဒြိယံ ‘ဣတ္ထိန္ဒြိယံ’။

၆၃၃။ ပုရိသိန္ဒြိယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိသလိင်္ဂါဒီနိ ပန ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနံ ပဋိပက္ခတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပုရိသဿ ဟိ ဟတ္ထပါဒဂီဝါဥရာဒီနံ သဏ္ဌာနံ န ဣတ္ထိယာ ဝိယ ဟောတိ။ ပုရိသာနဉှိ ဥပရိမကာယော ဝိသဒေါ ဟောတိ ဟေဋ္ဌိမကာယော အဝိသဒေါ၊ ဟတ္ထပါဒါ မဟန္တာ၊ မုခံ မဟန္တံ၊ ဥရမံသံ ဝိသဒံ၊ မဿုဒါဌိကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကေသဗန္ဓနဝတ္ထဂ္ဂဟဏံ န ဣတ္ထီနံ ဝိယ ဟောတိ။ ဒဟရကာလေ ရထနင်္ဂလာဒီဟိ ကီဠန္တိ၊ ဝါလိကပါဠိံ ကတွာ ဝါပိံ နာမ ခနန္တိ၊ ဂမနာဒီနိ ဝိသဒါနိ ဟောန္တိ။ ဣတ္ထိမ္ပိ ဂမနာဒီနိ ဝိသဒါနိ ကုရုမာနံ ဒိသွာ ‘ပုရိသော ဝိယ ဂစ္ဆတီ’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ။ သေသံ ဣတ္ထိန္ဒြိယေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။

တတ္ထ ဣတ္ထိဘာဝလက္ခဏံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ ဣတ္ထီတိ ပကာသနရသံ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂနိမိတ္တကုတ္တာကပ္ပာနံ ကာရဏဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ပုရိသဘာဝလက္ခဏံ ပုရိသိန္ဒြိယံ၊ ပုရိသောတိ ပကာသနရသံ၊ ပုရိသလိင်္ဂနိမိတ္တကုတ္တာကပ္ပာနံ ကာရဏဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ဥဘယမ္ပေတံ ပဌမကပ္ပိကာနံ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌာတိ။ အပရဘာဂေ ပဋိသန္ဓိယံ။ ပဋိသန္ဓိသမုဋ္ဌိတမ္ပိ ပဝတ္တေ စလတိ ပရိဝတ္တတိ။

ယထာဟ –

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရဿ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘူတံ ဟောတိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရိဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပုရိသလိင်္ဂံ ပါတုဘူတံ ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၉)။

ဣမေသု ပန ဒွီသု ပုရိသလိင်္ဂံ ဥတ္တမံ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဟီနံ။ တသ္မာ ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝအကုသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒုဗ္ဗလကုသလေန ပတိဋ္ဌာတိ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပန အန္တရဓာယန္တံ ဒုဗ္ဗလအကုသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝကုသလေန ပတိဋ္ဌာတိ။ ဧဝံ ဥဘယမ္ပိ အကုသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ကုသလေန ပတိဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပန ကိံ ဧကံ ဣန္ဒြိယံ ဥဒါဟု ဒွေတိ? ဧကံ။ တဉ္စ ခေါ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ။ ‘ဧဝံ သန္တေ ဒုတိယဗျဉ္ဇနကဿ အဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ဣန္ဒြိယဉှိ ဗျဉ္ဇနကာရဏံ ဝုတ္တံ။ တဉ္စဿ နတ္ထီ’တိ? ‘န တဿ ဣန္ဒြိယံ ဗျဉ္ဇနကာရဏံ’။ ‘ကသ္မာ’? ‘သဒါ အဘာဝတော။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဟိ ယဒါ ဣတ္ထိယာ ရာဂစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါဝ ပုရိသဗျဉ္ဇနံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဣတ္ထိဗျဉ္ဇနံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဂုဠှံ ဟောတိ။ တထာ ဣတရဿ ဣတရံ။

ယဒိ စ တေသံ ဣန္ဒြိယံ ဒုတိယဗျဉ္ဇနကာရဏံ ဘဝေယျ၊ သဒါပိ ဗျဉ္ဇနဒွယံ တိဋ္ဌေယျ။ န ပန တိဋ္ဌတိ။ တသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ န တဿ တံ ဗျဉ္ဇနကာရဏံ။ ကမ္မသဟာယံ ပန ရာဂစိတ္တမေဝေတ္ထ ကာရဏံ။ ယသ္မာ စဿ ဧကမေဝ ဣန္ဒြိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယမ္ပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ၊ ပရမ္ပိ ဂဏှာပေတိ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပရံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတိ၊ သယံ ပန န ဂဏှာတီတိ။

၆၃၄။ ဇီဝိတိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ဟေဋ္ဌာ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယေ ဝုတ္တမေဝ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ယော တေသံ အရူပီနံ ဓမ္မာနန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယတ္တာ ယော တေသံ ရူပီနံ ဓမ္မာနန္တိ အယမေဝ ဝိသေသော။ လက္ခဏာဒီနိ ပနဿ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – သဟဇာတရူပါနုပါလနလက္ခဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ တေသံ ပဝတ္တနရသံ၊ တေသံ ယေဝ ဌပနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ယာပယိတဗ္ဗဘူတပဒဋ္ဌာနန္တိ။

၆၃၅။ ကာယဝိညတ္တိနိဒ္ဒေသေ ကာယဝိညတ္တီတိ ဧတ္ထ တာဝ ကာယေန အတ္တနော ဘာဝံ ဝိညာပေန္တာနံ တိရစ္ဆာနေဟိပိ ပုရိသာနံ၊ ပုရိသေဟိ ဝါ တိရစ္ဆာနာနမ္ပိ ကာယဂဟဏာနုသာရေန ဂဟိတာယ ဧတာယ ဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ ‘ဝိညတ္တိ’။ သယံ ကာယဂဟဏာနုသာရေန ဝိညာယတီတိပိ ‘ဝိညတ္တိ’။ ‘‘ကာယေန သံဝရော သာဓူ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၆၁) အာဂတော စောပနသင်္ခါတော ကာယောဝ ဝိညတ္တိ ‘ကာယဝိညတ္တိ’။ ကာယဝိပ္ဖန္ဒနေန အဓိပ္ပာယဝိညာပနဟေတုတ္တာ၊ သယဉ္စ တထာ ဝိညေယျတ္တာ ကာယေန ဝိညတ္တီတိပိ ‘ကာယဝိညတ္တိ’။

ကုသလစိတ္တဿ ဝါတိအာဒီသု အဋ္ဌဟိ ကာမာဝစရေဟိ အဘိညာစိတ္တေန စာတိ နဝဟိ ကုသလစိတ္တေဟိ ကုသလစိတ္တဿ ဝါ၊ ဒွါဒသဟိပိ အကုသလစိတ္တေဟိ အကုသလစိတ္တဿ ဝါ၊ အဋ္ဌဟိ မဟာကိရိယေဟိ ဒွီဟိ အဟေတုကကိရိယေဟိ အဘိညာပ္ပတ္တေန ဧကေန ရူပါဝစရကိရိယေနာတိ ဧကာဒသဟိ ကိရိယစိတ္တေဟိ အဗျာကတစိတ္တဿ ဝါ။ ဣတော အညာနိ ဟိ စိတ္တာနိ ဝိညတ္တိံ န ဇနေန္တိ။ သေက္ခာသေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ ပန ဧတ္တကေဟေဝ စိတ္တေဟိ ဝိညတ္တိ ဟောတီတိ ဧတေသံ ကုသလာဒီနံ ဝသေန တီဟိ ပဒေဟိ ‘ဟေတုတော’ ဒဿိတာ။

ဣဒါနိ ဆဟိ ပဒေဟိ ‘ဖလတော’ ဒဿေတုံ အဘိက္ကမန္တဿ ဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဘိက္ကမာဒယော ဟိ ဝိညတ္တိဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိဖလံ နာမ။ တတ္ထ ‘အဘိက္ကမန္တဿာ’တိ ပုရတော ကာယံ အဘိဟရန္တဿ။ ပဋိက္ကမန္တဿာတိ ပစ္ဆတော ပစ္စာဟရန္တဿ။ အာလောကေန္တဿာတိ ဥဇုကံ ပေက္ခန္တဿ။ ဝိလောကေန္တဿာတိ ဣတော စိတော စ ပေက္ခန္တဿ။ သမိဉ္ဇေန္တဿာတိ သန္ဓယော သင်္ကောစေန္တဿ။ ပသာရေန္တဿာတိ သန္ဓယော ပဋိပဏာမေန္တဿ။

ဣဒါနိ ဆဟိ ပဒေဟိ ‘သဘာဝတော’ ဒဿေတုံ ကာယဿ ထမ္ဘနာတိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘ကာယဿာ’တိ သရီရဿ။ ကာယံ ထမ္ဘေတွာ ထဒ္ဓံ ကရောတီတိ ထမ္ဘနာ။ တမေဝ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎေတွာ သန္ထမ္ဘနာတိ အာဟ။ ဗလဝတရာ ဝါ ထမ္ဘနာ ‘သန္ထမ္ဘနာ’။ သန္ထမ္ဘိတတ္တန္တိ သန္ထမ္ဘိတဘာဝေါ။ ဝိညာပနဝသေန ဝိညတ္တိ။ ဝိညာပနာတိ ဝိညာပနာကာရော။ ဝိညာပိတဘာဝေါ ဝိညာပိတတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ဟေဋ္ဌာ ဒွါရကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။ တထာ ဝစီဝိညတ္တိယံ။

၆၃၆။ ဝစီဝိညတ္တီတိပဒဿ ပန နိဒ္ဒေသပဒါနဉ္စ အတ္ထော တတ္ထ န ဝုတ္တော၊ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဝါစာယ အတ္တနော ဘာဝံ ဝိညာပေန္တာနံ တိရစ္ဆာနေဟိပိ ပုရိသာနံ၊ ပုရိသေဟိ ဝါ တိရစ္ဆာနာနမ္ပိ ၊ ဝစီဂဟဏာနုသာရေန ဂဟိတာယ ဧတာယ ဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ ဝိညတ္တိ။ သယဉ္စ ဝစီဂဟဏာနုသာရေန ဝိညာယတီတိပိ ဝိညတ္တိ။ ‘‘သာဓု ဝါစာယ သံဝရော’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၆၁) အာဂတာ စောပနသင်္ခါတာ ဝစီ ဧဝ ဝိညတ္တိ ‘ဝစီဝိညတ္တိ’။ ဝစီဃောသေန အဓိပ္ပာယဝိညာပနဟေတုတ္တာ သယဉ္စ တထာဝိညေယျတ္တာ ဝါစာယ ဝိညတ္တီတိပိ ‘ဝစီဝိညတ္တိ’။ ဝါစာ ဂိရာတိအာဒီသု ဝုစ္စတီတိ ‘ဝါစာ’။ ဂိရိယတီတိ ‘ဂိရာ’။ ဗျပ္ပထောတိ ဝါကျဘေဒေါ။ ဝါကျဉ္စ တံ ပထော စ အတ္ထံ ဉာတုကာမာနံ ဉာပေတုကာမာနဉ္စာတိပိ ‘ဗျပ္ပထော’။ ဥဒီရိယတီတိ ဥဒီရဏံ။ ဃုဿတီတိ ဃောသော။ ကရိယတီတိ ကမ္မံ။ ဃောသောဝ ကမ္မံ ဃောသကမ္မံ။ နာနပ္ပကာရေဟိ ကတော ဃောသောတိ အတ္ထော။ ဝစိယာ ဘေဒေါ ဝစီဘေဒေါ။ သော ပန ‘န ဘင်္ဂေါ၊ ပဘေဒဂတာ ဝါစာ ဧဝါ’တိ ဉာပနတ္ထံ ဝါစာ ဝစီဘေဒေါတိ ဝုတ္တံ။ ဣမေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟိ ‘သဒ္ဒဝါစာဝ’ ဒဿိတာ။ ဣဒါနိ တာယ ဝါစာယ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာနံ ဝိညတ္တိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝသေန တီဟာကာရေဟိ သဘာဝတော တံ ဒဿေတုံ ယာ တာယ ဝါစာယ ဝိညတ္တီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဣဒါနိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကစိတ္တေသု အသမ္မောဟတ္ထံ ဒွတ္တိံသ ဆဗ္ဗီသ ဧကူနဝီသတိ သောဠသ ပစ္ဆိမာနီတိ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဒွတ္တိံသ စိတ္တာနိ ဟိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဣရိယာပထမ္ပိ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တိ၊ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝိညတ္တိံ ဇနေန္တိ။ ဆဗ္ဗီသတိ ဝိညတ္တိမေဝ န ဇနေန္တိ၊ ဣတရဒွယံ ကရောန္တိ။ ဧကူနဝီသတိ ရူပမေဝ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဣတရဒွယံ န ကရောန္တိ။ သောဠသ ဣမေသု တီသု ဧကမ္ပိ န ကရောန္တိ။

တတ္ထ ဒွတ္တိံသာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနေဝ ကာမာဝစရတော အဋ္ဌ ကုသလာနိ၊ ဒွါဒသ အကုသလာနိ၊ ကိရိယတော ဒသ စိတ္တာနိ၊ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ အဘိညာစိတ္တံ၊ ခီဏာသဝါနံ အဘိညာစိတ္တန္တိ။ ဆဗ္ဗီသာတိ ရူပါဝစရတော ပဉ္စ ကုသလာနိ၊ ပဉ္စ ကိရိယာနိ၊ အရူပါဝစရတော စတ္တာရိ ကုသလာနိ၊ စတ္တာရိ ကိရိယာနိ၊ စတ္တာရိ မဂ္ဂစိတ္တာနိ၊ စတ္တာရိ ဖလစိတ္တာနီတိ။ ဧကူနဝီသတီတိ ကာမာဝစရကုသလဝိပါကတော ဧကာဒသ၊ အကုသလဝိပါကတော ဒွေ ၊ ကိရိယတော ကိရိယမနောဓာတု၊ ရူပါဝစရတော ပဉ္စ ဝိပါကစိတ္တာနီတိ။ သောဠသာတိ ဒွေ ပဉ္စဝိညာဏာနိ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ၊ ခီဏာသဝါနံ စုတိစိတ္တံ၊ အရူပေ စတ္တာရိ ဝိပါကစိတ္တာနီတိ။ ဣမာနိ သောဠသ ရူပိရိယာပထဝိညတ္တီသု ဧကမ္ပိ န ကရောန္တိ။ အညာနိပိ ဗဟူနိ အရူပေ ဥပ္ပန္နာနိ အနောကာသဂတတ္တာ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ န တာနေဝ၊ ကာယဝစီဝိညတ္တိယောပိ။

၆၃၇။ အာကာသဓာတုနိဒ္ဒေသေ န ကဿတိ၊ န နိကဿတိ၊ ကသိတုံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ ဝါ ဘိန္ဒိတုံ ဝါ န သက္ကာတိ အာကာသော။ အာကာသောဝ အာကာသဂတံ၊ ခေဠဂတာဒိ ဝိယ။ အာကာသောတိ ဝါ ဂတန္တိ ‘အာကာသဂတံ’။ န ဟညတီတိ အဃံ၊ အဃဋ္ဋနီယန္တိ အတ္ထော။ အဃမေဝ အဃဂတံ။ ဆိဒ္ဒဋ္ဌေန ဝိဝရော။ ဝိဝရောဝ ဝိဝရဂတံ။ အသမ္ဖုဋ္ဌံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟီတိ ဧတေဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌံ နိဇ္ဇဋာကာသံဝ ကထိတံ။ လက္ခဏာဒိတော ပန ရူပပရိစ္ဆေဒလက္ခဏာ အာကာသဓာတု၊ ရူပပရိယန္တပ္ပကာသနရသာ၊ ရူပမရိယာဒပစ္စုပဋ္ဌာနာ အသမ္ဖုဋ္ဌဘာဝဆိဒ္ဒဝိဝရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ ပရိစ္ဆိန္နရူပပဒဋ္ဌာနာ၊ ယာယ ပရိစ္ဆိန္နေသု ရူပေသု ‘ဣဒမိတော ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယ’န္တိ စ ဟောတိ။

၆၃၈။ ဣတော ပရေ ရူပဿလဟုတာဒီနံ နိဒ္ဒေသာ စိတ္တဿလဟုတာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လက္ခဏာဒိတော ပနေတ္ထ အဒန္ဓတာလက္ခဏာ ရူပဿ လဟုတာ၊ ရူပါနံ ဂရုဘာဝဝိနောဒနရသာ၊ လဟုပရိဝတ္တိတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ လဟုရူပပဒဋ္ဌာနာ။ အထဒ္ဓတာလက္ခဏာ ရူပဿ မုဒုတာ၊ ရူပါနံ ထဒ္ဓဘာဝဝိနောဒနရသာ၊ သဗ္ဗကိရိယာသု အဝိရောဓိတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ မုဒုရူပပဒဋ္ဌာနာ။ သရီရကိရိယာနုကူလကမ္မညဘာဝလက္ခဏာ ရူပဿ ကမ္မညတာ၊ အကမ္မညတာဝိနောဒနရသာ၊ အဒုဗ္ဗလဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ကမ္မညရူပပဒဋ္ဌာနာ။

ဧတာ ပန တိဿော န အညမညံ ဝိဇဟန္တိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယော အရောဂိနော ဝိယ ရူပါနံ လဟုဘာဝေါ၊ အဒန္ဓတာလဟုပရိဝတ္တိပ္ပကာရော၊ ရူပဒန္ဓတ္တကရဓာတုက္ခောဘပဋိပက္ခပစ္စယသမုဋ္ဌာနော၊ သော ရူပဝိကာရော ‘ရူပဿလဟုတာ’။ ယော သုပရိမဒ္ဒိတစမ္မဿေဝ ရူပါနံ မုဒုဘာဝေါ သဗ္ဗကိရိယာဝိသေသေသု သရသဝတ္တနဘာဝေါ ဝသဝတ္တနဘာဝမဒ္ဒဝပ္ပကာရော ရူပထဒ္ဓတ္တကရဓာတုက္ခောဘပဋိပက္ခပစ္စယသမုဋ္ဌာနော ၊ သော ရူပဝိကာရော ‘ရူပဿ မုဒုတာ’။ ယော ပန သုဓန္တသုဝဏ္ဏဿေဝ ရူပါနံ ကမ္မညဘာဝေါ သရီရကိရိယာနုကူလဘာဝပ္ပကာရော သရီရကိရိယာနံ အနနုကူလကရဓာတုက္ခောဘပဋိပက္ခပစ္စယသမုဋ္ဌာနော၊ သော ရူပဝိကာရော ‘ရူပဿ ကမ္မညတာ’တိ။ ဧဝမေတာသံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတာ ပန တိဿောပိ ကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ အာဟာရာဒယောဝ ကရောန္တိ။ တထာ ဟိ ယောဂိနော ‘အဇ္ဇ အမှေဟိ ဘောဇနသပ္ပာယံ လဒ္ဓံ၊ ကာယော နော လဟု မုဒု ကမ္မညော’တိ ဝဒန္တိ။ ‘အဇ္ဇ ဥတုသပ္ပာယံ လဒ္ဓံ၊ အဇ္ဇ အမှာကံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ၊ ကာယော နော လဟု မုဒု ကမ္မညော’တိ ဝဒန္တီတိ။

၆၄၁။ ဥပစယသန္တတိနိဒ္ဒေသေသု အာယတနာနန္တိ အဍ္ဎေကာဒသန္နံ ရူပါယတနာနံ။ အာစယောတိ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ရူပဿ ဥပစယောတိ ယော အာယတနာနံ အာစယော ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ၊ သောဝ ရူပဿ ဥပစယော နာမ ဟောတိ၊ ဝဍ္ဎီတိ အတ္ထော။ ယော ရူပဿ ဥပစယော သာ ရူပဿ သန္တတီတိ ယာ ဧဝံ ဥပစိတာနံ ရူပါနံ ဝဍ္ဎိ၊ တတော ဥတ္တရိတရံ ပဝတ္တိကာလေ သာ ရူပဿ သန္တတိ နာမ ဟောတိ၊ ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ နဒိတီရေ ခတကူပသ္မိဉှိ ဥဒကုဂ္ဂမနကာလော ဝိယ အာစယော၊ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ပရိပုဏ္ဏကာလော ဝိယ ဥပစယော၊ ဝဍ္ဎိ၊ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂမနကာလော ဝိယ သန္တတိ၊ ပဝတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ကိံ ကထိတံ ဟောတီတိ? အာယတနေန ဟိ အာစယော ကထိတော၊ အာစယေန အာယတနံ ကထိတံ။ အာစယောဝ ကထိတော အာယတနမေဝ ကထိတံ။ ဧဝမ္ပိ ကိံ ကထိတံ ဟောတီတိ? စတုသန္တတိရူပါနံ အာစယော ဥပစယော နိဗ္ဗတ္တိ ဝဍ္ဎိ ကထိတာ။ အတ္ထတော ဟိ ဥဘယမ္ပေတံ ဇာတိရူပဿေဝ အဓိဝစနံ။ အာကာရနာနတ္တေန ပန ဝေနေယျဝသေန စ ဥပစယော သန္တတီတိ ဥဒ္ဒေသဒေသနံ ကတွာ ယသ္မာ ဧတ္ထ အတ္ထတော နာနတ္တံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ယော အာယတနာနံ အာစယော သော ရူပဿ ဥပစယော၊ ယော ရူပဿ ဥပစယော သာ ရူပဿ သန္တတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယသ္မာ စ ဥဘယမ္ပေတံ ဇာတိရူပဿေဝ အဓိဝစနံ တသ္မာ ဧတ္ထ အာစယလက္ခဏော ရူပဿ ဥပစယော၊ ပုဗ္ဗန္တတော ရူပါနံ ဥမ္မုဇ္ဇာပနရသော၊ နိယျာတနပစ္စုပဋ္ဌာနော ပရိပုဏ္ဏဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော ဝါ၊ ဥပစိတရူပပဒဋ္ဌာနော။ ပဝတ္တိလက္ခဏာ ရူပဿ သန္တတိ၊ အနုပ္ပဗန္ဓရသာ၊ အနုပစ္ဆေဒပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အနုပ္ပဗန္ဓရူပပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆၄၃။ ဇရတာနိဒ္ဒေသေ ဇီရဏကဝသေန ဇရာ၊ အယမေတ္ထ သဘာဝနိဒ္ဒေသော ။ ဇီရဏာကာရော ဇီရဏတာ။ ခဏ္ဍိစ္စန္တိ အာဒယော တယော ကာလာတိက္ကမေ ကိစ္စနိဒ္ဒေသာ။ ပစ္ဆိမာ ဒွေ ပကတိနိဒ္ဒေသာ။ အယဉှိ ‘ဇရာ’တိ ဣမိနာ ပဒေန သဘာဝတော ဒီပိတာ၊ တေနဿာယံ သဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ‘ဇီရဏတာ’တိ ဣမိနာ အာကာရတော၊ တေနဿာယံ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ခဏ္ဍိစ္စန္တိ ဣမိနာ ကာလာတိက္ကမေ ဒန္တနခါနံ ခဏ္ဍိတဘာဝကရဏကိစ္စတော။ ပါလိစ္စန္တိ ဣမိနာ ကေသလောမာနံ ပလိတဘာဝကရဏကိစ္စတော။ ဝလိတ္တစတာတိ ဣမိနာ မံသံ မိလာပေတွာ တစေ ဝလိဘာဝကရဏကိစ္စတော ဒီပိတာ။ တေနဿာ ဣမေ ‘ခဏ္ဍိစ္စ’န္တိအာဒယော တယော ကာလာတိက္ကမေ ကိစ္စနိဒ္ဒေသာ။ တေဟိ ဣမေသံ ဝိကာရာနံ ဒဿနဝသေန ပါကဋီဘူတာ ပါကဋဇရာ ဒဿိတာ။ ယထေဝ ဟိ ဥဒကဿ ဝါ အဂ္ဂိနော ဝါ တိဏရုက္ခာဒီနံ သံဘဂ္ဂပလိဘဂ္ဂတာယ ဝါ ဈာမတာယ ဝါ ဂတမဂ္ဂေါ ပါကဋော ဟောတိ၊ န စ သော ဂတမဂ္ဂေါ တာနေဝ ဥဒကာဒီနိ၊ ဧဝမေဝ ဇရာယ ဒန္တာဒီသု ခဏ္ဍိစ္စာဒိဝသေန ဂတမဂ္ဂေါ ပါကဋော၊ စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာပိ ဂယှတိ၊ န စ ခဏ္ဍိစ္စာဒီနေဝ ဇရာ။ န ဟိ ဇရာ စက္ခုဝိညေယျာ ဟောတိ။

အာယုနော သံဟာနိ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကောတိ ဣမေဟိ ပန ပဒေဟိ ကာလာတိက္ကမေယေဝ အဘိဗျတ္တာယ အာယုက္ခယစက္ခာဒိဣန္ဒြိယပရိပါကသညိတာယ ပကတိယာ ဒီပိတာ။ တေနဿိမေ ပစ္ဆိမာ ဒွေ ပကတိနိဒ္ဒေသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဇရံ ပတ္တဿ အာယု ဟာယတိ၊ တသ္မာ ဇရာ ‘အာယုနော သံဟာနီ’တိ ဖလူပစာရေန ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ စ ဒဟရကာလေ သုပ္ပသန္နာနိ၊ သုခုမမ္ပိ အတ္တနော ဝိသယံ သုခေနေဝ ဂဏှနသမတ္ထာနိ စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဇရံ ပတ္တဿ ပရိပက္ကာနိ အာလုဠိတာနိ အဝိသဒါနိ၊ ဩဠာရိကမ္ပိ အတ္တနော ဝိသယံ ဂဟေတုံ အသမတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကော’တိပိ ဖလူပစာရေနေဝ ဝုတ္တာ။

သာ ပနာယံ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သဗ္ဗာပိ ဇရာ ပါကဋာ ပဋိစ္ဆန္နာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒန္တာဒီသု ခဏ္ဍဘာဝါဒိဒဿနတော ရူပဓမ္မေသု ဇရာ ပါကဋဇရာ နာမ ။ အရူပဓမ္မေသု ပန ဇရာ တာဒိသဿ ဝိကာရဿ အဒဿနတော ပဋိစ္ဆန္နဇရာ နာမ။ ပုန အဝီစိ သဝီစီတိ ဧဝမ္ပိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ မဏိကနကရဇတပဝါဠစန္ဒိမသူရိယာဒီနံ ဝိယ၊ မန္ဒဒသကာဒီသု ပါဏီနံ ဝိယ စ၊ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီသု စ အပါဏီနံ ဝိယ၊ အန္တရန္တရာ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒီနံ ဒုဝိညေယျတ္တာ ဇရာ အဝီစိဇရာ နာမ၊ နိရန္တရဇရာတိ အတ္ထော။ တတော အညေသု ပန ယထာဝုတ္တေသု အန္တရန္တရာ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒီနံ သုဝိညေယျတ္တာ ဇရာ သဝီစိဇရာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

လက္ခဏာဒိတောပိ ရူပပရိပါကလက္ခဏာ ရူပဿ ဇရတာ၊ ဥပနယနရသာ၊ သဘာဝါနပဂမေပိ နဝဘာဝါပဂမပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဝီဟိပုရာဏဘာဝေါ ဝိယ ပရိပစ္စမာနရူပပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆၄၄။ အနိစ္စတာနိဒ္ဒေသေ ခယဂမနဝသေန ခယော၊ ဝယဂမနဝသေန ဝယော၊ ဘိဇ္ဇနဝသေန ဘေဒေါ။ အထ ဝါ၊ ယသ္မာ တံ ပတွာ ရူပံ ခီယတိ၊ ဝေတိ၊ ဘိဇ္ဇတိ စ၊ တသ္မာ ခီယတိ ဧတသ္မိန္တိ ‘ခယော’၊ ဝေတိ ဧတသ္မိန္တိ ‘ဝယော’၊ ဘိဇ္ဇတိ ဧတသ္မိန္တိ ‘ဘေဒေါ’။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဘေဒေါဝ ပရိဘေဒေါ။ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန၊ န နိစ္စန္တိ အနိစ္စံ။ တဿ ဘာဝေါ အနိစ္စတာ။ အန္တရဓာယတိ ဧတ္ထာတိ အန္တရဓာနံ။ မရဏဉှိ ပတွာ ရူပံ အန္တရဓာယတိ၊ အဒဿနံ ဂစ္ဆတိ။ န ကေဝလဉ္စ ရူပမေဝ၊ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ တသ္မာ ပဉ္စန္နမ္ပိ ခန္ဓာနံ အနိစ္စတာယ ဣဒမေဝ လက္ခဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လက္ခဏာဒိတော ပန ပရိဘေဒလက္ခဏာ ရူပဿ အနိစ္စတာ၊ သံသီဒနရသာ၊ ခယဝယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ပရိဘိဇ္ဇမာနရူပပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဟေဋ္ဌာ ဇာတိ ဂဟိတာ ဇရာ ဂဟိတာ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ မရဏံ ဂဟိတံ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဥက္ခိတ္တာသိကပစ္စာမိတ္တသဒိသာ။ ယထာ ဟိ ပုရိသဿ တယော ပစ္စာမိတ္တာ ဩတာရံ ဂဝေသမာနာ ဝိစရေယျုံ။ တေသု ဧကော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဧတံ နီဟရိတွာ အဋဝိပဝေသနံ မယှံ ဘာရော ဟောတူ’တိ။ ဒုတိယော ‘အဋဝိဂတကာလေ ပေါထေတွာ ပထဝိယံ ပါတနံ မယှံ ဘာရော’တိ။ တတိယော ‘ပထဝိဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ အသိနာ သီသစ္ဆေဒနံ မယှံ ဘာရော’တိ။ ဧဝရူပါ ဣမေ ဇာတိ အာဒယော။ နီဟရိတွာ အဋဝိပဝေသနပစ္စာမိတ္တသဒိသာ ဟေတ္ထ ဇာတိ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တာပနတော။ အဋဝိဂတံ ပေါထေတွာ ပထဝိယံ ပါတနပစ္စာမိတ္တသဒိသာ ဇရာ ၊ နိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓာနံ ဒုဗ္ဗလပရာဓီနမဉ္စပရာယဏဘာဝကရဏတော။ ပထဝိဂတဿ အသိနာ သီသစ္ဆေဒကပစ္စာမိတ္တသဒိသံ မရဏံ၊ ဇရာပ္ပတ္တာနံ ခန္ဓာနံ ဇီဝိတက္ခယပါပနတောတိ။

၆၄၅။ ကဗဠီကာရာဟာရနိဒ္ဒေသေ ကဗဠံ ကရီယတီတိ ကဗဠီကာရော။ အာဟရီယတီတိ အာဟာရော။ ကဗဠံ ကတွာ အဇ္ဈောဟရီယတီတိ အတ္ထော။ ရူပံ ဝါ အာဟရတီတိပိ ‘အာဟာရော’။ ဧဝံ ဝတ္ထုဝသေန နာမံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပုန ဝတ္ထုဝသေနေဝေတံ ပဘေဒတော ဒဿေတုံ ဩဒနော ကုမ္မာသောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဩဒနာဒီနိ ဟိ ဖာဏိတပရိယန္တာနိ ဒွါဒသ ဣဓာဓိပ္ပေတဿ အာဟာရဿ ဝတ္ထူနိ။ ပါဠိယံ အနာဂတာနိ မူလဖလာဒီနိ ယေဝါပနကံ ပဝိဋ္ဌာနိ။

ဣဒါနိ တာနိ မူလဖလာဒီနိ ကတ္တဗ္ဗတော ဒဿေတုံ ယမှိ ယမှိ ဇနပဒေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မုခေန အသိတဗ္ဗံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ မုခါသိယံ။ ဒန္တေဟိ ဝိခါဒိတဗ္ဗန္တိ ဒန္တဝိခါဒနံ။ ဂလေန အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗန္တိ ဂလဇ္ဈောဟရဏီယံ။ ဣဒါနိ တံ ကိစ္စဝသေန ဒဿေတုံ ကုစ္ဆိဝိတ္ထမ္ဘနန္တိ အာဟ။ တဉှိ မူလဖလာဒိ ဩဒနကုမ္မာသာဒိ ဝါ အဇ္ဈောဟဋံ ကုစ္ဆိံ ဝိတ္ထမ္ဘေတိ။ ဣဒမဿ ကိစ္စံ။ ယာယ ဩဇာယ သတ္တာ ယာပေန္တီတိ ဟေဋ္ဌာ သဗ္ဗပဒေဟိ သဝတ္ထုကံ အာဟာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နိဗ္ဗဋ္ဋိတဩဇမေဝ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တံ။

ကိံ ပနေတ္ထ ဝတ္ထုဿ ကိစ္စံ? ကိံ ဩဇာယ? ပရိဿယဟရဏပါလနာနိ။ ဝတ္ထုဟိ ပရိဿယံ ဟရတိ ပါလေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဩဇာ ပါလေတိ ပရိဿယံ ဟရိတုံ န သက္ကောတိ။ ဒွေပိ ဧကတော ဟုတွာ ပါလေတုမ္ပိ သက္ကောန္တိ ပရိဿယမ္ပိ ဟရိတုံ။ ကော ပနေသ ပရိဿယော နာမ? ကမ္မဇတေဇော။ အန္တောကုစ္ဆိယဉှိ ဩဒနာဒိဝတ္ထုသ္မိံ အသတိ၊ ကမ္မဇတေဇော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဥဒရပဋလံ ဂဏှာတိ၊ ‘ဆာတောမှိ၊ အာဟာရံ မေ ဒေထာ’တိ ဝဒါပေတိ။ ဘုတ္တကာလေ ဥဒရပဋလံ မုဉ္စိတွာ ဝတ္ထုံ ဂဏှာတိ။ အထ သတ္တော ဧကဂ္ဂေါ ဟောတိ။

ယထာ ဟိ ဆာယာရက္ခသော ဆာယံ ပဝိဋ္ဌံ ဂဟေတွာ ဒေဝသင်္ခလိကာယ ဗန္ဓိတွာ အတ္တနော ဘဝနေ မောဒန္တော ဆာတကာလေ အာဂန္တွာ သီသေ ဍံသတိ။ သော ဍဋ္ဌတ္တာ ဝိရဝတိ။ တံ ဝိရဝံ သုတွာ ‘ဒုက္ခပ္ပတ္တော ဧတ္ထ အတ္ထီ’တိ တတော တတော မနုဿာ အာဂစ္ဆန္တိ။ သော အာဂတာဂတေ ဂဟေတွာ ခါဒိတွာ ဘဝနေ မောဒတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဆာယာရက္ခသော ဝိယ ဟိ ကမ္မဇတေဇော၊ ဒေဝသင်္ခလိကာယ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတသတ္တော ဝိယ ဥဒရပဋလံ၊ ပုန အာဂတမနုဿာ ဝိယ ဩဒနာဒိဝတ္ထု၊ ဩတရိတွာ သီသေ ဍံသနံ ဝိယ ကမ္မဇတေဇဿ ဝတ္ထုတော မုတ္တဿ ဥဒရပဋလဂ္ဂဟဏံ၊ ဍဋ္ဌဿ ဝိရဝနကာလော ဝိယ ‘အာဟာရံ ဒေထာ’တိ ဝစနကာလော၊ တာယ သညာယ အာဂတာဂတေ ဂဟေတွာ ခါဒိတွာ ဘဝနေ မောဒနကာလော ဝိယ ကမ္မဇတေဇေန ဥဒရပဋလံ မုဉ္စိတွာ ဝတ္ထုသ္မိံ ဂဟိတေ ဧကဂ္ဂစိတ္တတာ။

တတ္ထ ဩဠာရိကေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဩဇာ မန္ဒာ ဟောတိ။ သုခုမေ ဗလဝတီ။ ကုဒြူသကဘတ္တာဒီနိ ဟိ ဘုဉ္ဇိတွာ မုဟုတ္တေနေဝ ဆာတော ဟောတိ။ သပ္ပိအာဒီနိ ပိဝိတွာ ဌိတဿ ဒိဝသမ္ပိ ဘတ္တံ န ရုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုမ္ဘီလာနဉှိ အာဟာရံ ဥပါဒါယ မောရာနံ အာဟာရော သုခုမော။ ကုမ္ဘီလာ ကိရ ပါသာဏေ ဂိလန္တိ။ တေ စ နေသံ ကုစ္ဆိပ္ပတ္တာ ဝိလီယန္တိ။ မောရာ သပ္ပဝိစ္ဆိကာဒိပါဏေ ခါဒန္တိ။ မောရာနံ ပန အာဟာရံ ဥပါဒါယ တရစ္ဆာနံ အာဟာရော သုခုမော။ တေ ကိရ တိဝဿဆဍ္ဍိတာနိ ဝိသာဏာနိ စေဝ အဋ္ဌီနိ စ ခါဒန္တိ။ တာနိ စ နေသံ ခေဠေန တေမိတမတ္တာနေဝ ကန္ဒမူလံ ဝိယ မုဒုကာနိ ဟောန္တိ။ တရစ္ဆာနမ္ပိ အာဟာရမုပါဒါယ ဟတ္ထီနံ အာဟာရော သုခုမော။ တေ ဟိ နာနာရုက္ခသာခါဒယော ခါဒန္တိ။ ဟတ္ထီနံ အာဟာရတော ဂဝယဂေါကဏ္ဏမိဂါဒီနံ အာဟာရော သုခုမော။ တေ ကိရ နိဿာရာနိ နာနာရုက္ခပဏ္ဏာဒီနိ ခါဒန္တိ။ တေသမ္ပိ အာဟာရတော ဂုန္နံ အာဟာရော သုခုမော။ တေ အလ္လသုက္ခတိဏာနိ ခါဒန္တိ။ တေသမ္ပိ အာဟာရတော သသာနံ အာဟာရော သုခုမော။ သသာနံ အာဟာရတော သကုဏာနံ အာဟာရော သုခုမော။ သကုဏာနံ အာဟာရတော ပစ္စန္တဝါသီနံ အာဟာရော သုခုမော။ ပစ္စန္တဝါသီနံ အာဟာရတော ဂါမဘောဇကာနံ အာဟာရော သုခုမော။ ဂါမဘောဇကာနံ အာဟာရတော ရာဇရာဇမဟာမတ္တာနံ အာဟာရော သုခုမော။ တေသမ္ပိ အာဟာရတော စက္ကဝတ္တိနော အာဟာရော သုခုမော။ စက္ကဝတ္တိနော အာဟာရတော ဘုမ္မဒေဝါနံ အာဟာရော သုခုမော။ ဘုမ္မဒေဝါနံ အာဟာရတော စာတုမဟာရာဇိကာနံ အာဟာရော သုခုမော။ ဧဝံ ယာဝ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ အာဟာရော ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။ တေသံ ပနာဟာရော သုခုမောတွေဝ နိဋ္ဌံ ပတ္တော။

လက္ခဏာဒိတောပိ ဩဇာလက္ခဏော ကဗဠီကာရော အာဟာရော၊ ရူပါဟရဏရသော၊ ဥပတ္ထမ္ဘနပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ ကဗဠံ ကတွာ အာဟရိတဗ္ဗဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၄၆။ နောဥပါဒါနိဒ္ဒေသေ ယထာ ဥပါဒါရူပံ ဥပါဒိယတေဝ၊ န အညေန ဥပါဒိယတိ၊ ဧဝမေတံ န ဥပါဒိယတေဝါတိ နောဥပါဒါ။

၆၄၇။ ဖုသိတဗ္ဗန္တိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဖုသိတွာ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဉ္စ တံ အာယတနဉ္စာတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ။ အာပေါ စ တံ နိဿတ္တသုညတသဘာဝဋ္ဌေန ဓာတု စာတိ အာပေါဓာတု။ ဣဒါနိ ယသ္မာ တီဏိ ရူပါနိ ဖုသိတွာ ဇာနိတဗ္ဗာနိ တသ္မာ တာနိ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ကတမံ တံ ရူပံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ? ပထဝီဓာတူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏာ ပထဝီဓာတု၊ ပတိဋ္ဌာနရသာ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ တေဇောဓာတု ဥဏှတ္တလက္ခဏာ၊ ပရိပါစနရသာ၊ မဒ္ဒဝါနုပ္ပဒါနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ဝါယောဓာတု ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏာ၊ သမုဒီရဏရသာ၊ အဘိနီဟာရပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ပုရိမာ ပန ‘အာပေါဓာတု’ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏာ၊ ဗြူဟနရသာ၊ သင်္ဂဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ဧကေကာ စေတ္ထ သေသတ္တယပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကက္ခဠန္တိ ထဒ္ဓံ။ မုဒုကန္တိ အထဒ္ဓံ။ သဏှန္တိ မဋ္ဌံ။ ဖရုသန္တိ ခရံ။ သုခသမ္ဖဿန္တိ သုခဝေဒနာပစ္စယံ ဣဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုက္ခသမ္ဖဿန္တိ ဒုက္ခဝေဒနာပစ္စယံ အနိဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂရုကန္တိ ဘာရိယံ။ လဟုကန္တိ အဘာရိယံ၊ သလ္လဟုကန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘ကက္ခဠံ မုဒုကံ သဏှံ ဖရုသံ ဂရုကံ လဟုက’န္တိ ပဒေဟိ ပထဝီဓာတု ဧဝ ဘာဇိတာ။ ‘‘ယဒါယံ ကာယော အာယုသဟဂတော စ ဟောတိ ဥသ္မာသဟဂတော စ ဝိညာဏသဟဂတော စ တဒါ လဟုတရော စ ဟောတိ မုဒုတရော စ ကမ္မညတရော စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၂၄) သုတ္တေပိ လဟုမုဒုဘူတံ ပထဝီဓာတုမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘သုခသမ္ဖဿံ ဒုက္ခသမ္ဖဿ’န္တိ ပဒဒွယေန ပန တီဏိပိ မဟာဘူတာနိ ဘာဇိတာနိ။ ပထဝီဓာတု ဟိ သုခသမ္ဖဿာပိ အတ္ထိ ဒုက္ခသမ္ဖဿာပိ။ တထာ တေဇောဓာတုဝါယောဓာတုယော။ တတ္ထ သုခသမ္ဖဿာ ပထဝီဓာတု မုဒုတလုဏဟတ္ထေ ဒဟရေ ပါဒေ သမ္ဗာဟန္တေ အဿာဒေတွာ အဿာဒေတွာ ‘သမ္ဗာဟ တာတ၊ သမ္ဗာဟ တာတာ’တိ ဝဒါပနာကာရံ ကရောတိ။ သုခသမ္ဖဿာ တေဇောဓာတု သီတသမယေ အင်္ဂါရကပလ္လံ အာဟရိတွာ ဂတ္တံ သေဒေန္တေ အဿာဒေတွာ အဿာဒေတွာ ‘သေဒေဟိ တာတ၊ သေဒေဟိ တာတာ’တိ ဝဒါပနာကာရံ ကရောတိ။ သုခသမ္ဖဿာ ဝါယောဓာတု ဥဏှသမယေ ဝတ္တသမ္ပန္နေ ဒဟရေ ဗီဇနေန ဗီဇန္တေ အဿာဒေတွာ အဿာဒေတွာ ‘ဗီဇ တာတ၊ ဗီဇ တာတာ’တိ ဝဒါပနာကာရံ ကရောတိ။ ထဒ္ဓဟတ္ထေ ပန ဒဟရေ ပါဒေ သမ္ဗာဟန္တေ အဋ္ဌီနံ ဘိဇ္ဇနကာလော ဝိယ ဟောတိ။ သောပိ ‘အပေဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဥဏှသမယေ အင်္ဂါရကပလ္လေ အာဘတေ ‘အပနေဟိ န’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ သီတသမယေ ဗီဇနေန ဗီဇန္တေ ‘အပေဟိ၊ မာ ဗီဇာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧဝမေတာသံ သုခသမ္ဖဿတာ ဒုက္ခသမ္ဖဿတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃန္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ ပန စတူဟိ စတူဟိ နယေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတာ တေရသ ဝါရာ ဟေဋ္ဌာ ရူပါယတနာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကိံ ပနေတာနိ တီဏိ မဟာဘူတာနိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ ဥဒါဟု နောတိ? အာဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ အာဂတာနိ ကာယပသာဒံ ဃဋ္ဋေန္တိ န ဃဋ္ဋေန္တီတိ? ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ တာနိ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ? နုပ္ပဇ္ဇတိ။ အာဘုဇိတဝသေန ဝါ ဟိ ဥဿဒဝသေန ဝါ အာရမ္မဏကရဏံ ဟောတိ။

တတ္ထ အာဘုဇိတဝသေန တာဝ၊ ပတ္တသ္မိဉှိ ဩဒနေန ပူရေတွာ အာဘတေ ဧကံ သိတ္ထံ ဂဟေတွာ ထဒ္ဓံ ဝါ မုဒုကံ ဝါတိ ဝီမံသန္တော ကိဉ္စာပိ တတ္ထ တေဇောပိ အတ္ထိ ဝါယောပိ အတ္ထိ၊ ပထဝီဓာတုမေဝ ပန အာဘုဇတိ။ ဥဏှောဒကေ ဟတ္ထံ ဩတာရေတွာ ဝီမံသန္တော ကိဉ္စာပိ တတ္ထ ပထဝီပိ အတ္ထိ ဝါယောပိ အတ္ထိ၊ တေဇောဓာတုမေဝ ပန အာဘုဇတိ။ ဥဏှသမယေ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ဝါတေန သရီရံ ပဟရာပေန္တော ဌိတော မန္ဒမန္ဒေ ဝါတေ ပဟရန္တေ ကိဉ္စာပိ တတ္ထ ပထဝီပိ အတ္ထိ တေဇောပိ အတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုမေဝ ပန အာဘုဇတိ။ ဧဝံ အာဘုဇိတဝသေန အာရမ္မဏံ ကရောတိ နာမ။

ယော ပန ဥပက္ခလတိ ဝါ သီသေန ဝါ ရုက္ခံ ပဟရတိ ဘုဉ္ဇန္တော ဝါ သက္ခရံ ဍံသတိ၊ သော ကိဉ္စာပိ တတ္ထ တေဇောပိ အတ္ထိ ဝါယောပိ အတ္ထိ၊ ဥဿဒဝသေန ပန ပထဝီဓာတုမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောတိ။ အဂ္ဂိံ အက္ကမန္တောပိ ကိဉ္စာပိ တတ္ထ ပထဝီပိ အတ္ထိ ဝါယောပိ အတ္ထိ၊ ဥဿဒဝသေန ပန တေဇောဓာတုမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောတိ။ ဗလဝဝါတေ ကဏ္ဏသက္ခလိံ ပဟရိတွာ ဗဓိရဘာဝံ ကရောန္တေ။ ကိဉ္စာပိ တတ္ထ ပထဝီပိ အတ္ထိ တေဇောပိ အတ္ထိ၊ ဥဿဒဝသေန ပန ဝါယောဓာတုမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောတိ။

ယံကိဉ္စိ ဓာတုံ အာရမ္မဏံ ကရောန္တဿ ကာယဝိညာဏမ္ပိ ဧကပ္ပဟာရေန နုပ္ပဇ္ဇတိ။ သူစိကလာပေန ဝိဒ္ဓဿ ဧကပ္ပဟာရေန ကာယော ဃဋ္ဋိယတိ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ပန ဌာနေ ကာယပသာဒေါ ဥဿန္နော ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယတ္ထ ယတ္ထာပိ ပဋိဃဋ္ဋနနိဃံသော ဗလဝါ ဟောတိ တတ္ထ တတ္ထ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကုက္ကုဋပတ္တေန ဝဏေ ဓောဝိယမာနေ အံသုအံသု ကာယပသာဒံ ဃဋ္ဋေတိ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ပန ပသာဒေါ ဥဿန္နော ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဥဿဒဝသေန အာရမ္မဏံ ကရောတိ။ ဥဿဒဝသေနေဝ စ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ကထံ ပန စိတ္တဿ အာရမ္မဏတော သင်္ကန္တိ ဟောတီတိ? ဒွီဟာကာရေဟိ ဟောတိ – အဇ္ဈာသယတော ဝါ ဝိသယာဓိမတ္တတော ဝါ။ ဝိဟာရပူဇာဒီသု ဟိ ‘တာနိ တာနိ စေတိယာနိ စေဝ ပဋိမာယော စ ဝန္ဒိဿာမိ၊ ပေါတ္ထကမ္မစိတ္တကမ္မာနိ စ ဩလောကေဿာမီ’တိ အဇ္ဈာသယေန ဂတော ဧကံ ဝန္ဒိတွာ ဝါ ပဿိတွာ ဝါ ဣတရဿ ဝန္ဒနတ္ထာယ ဝါ ဒဿနတ္ထာယ ဝါ မနံ ကတွာ ဝန္ဒိတုမ္ပိ ပဿိတုမ္ပိ ဂစ္ဆတိယေဝ၊ ဧဝံ အဇ္ဈာသယတော သင်္ကမတိ နာမ။

ကေလာသကူဋပဋိဘာဂံ ပန မဟာစေတိယံ ဩလောကေန္တော ဌိတောပိ အပရဘာဂေ သဗ္ဗတူရိယေသု ပဂ္ဂဟိတေသု ရူပါရမ္မဏံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သဒ္ဒါရမ္မဏံ သင်္ကမတိ။ မနုညဂန္ဓေသု ပုပ္ဖေသု ဝါ ဂန္ဓေသု ဝါ အာဘတေသု သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂန္ဓာရမ္မဏံ သင်္ကမတိ။ ဧဝံ ဝိသယာဓိမတ္တတော သင်္ကမတိ နာမ။

၆၅၁။ အာပေါဓာတုနိဒ္ဒေသေ အာပေါတိ သဘာဝနိဒ္ဒေသော။ အာပေါဝ အာပေါဂတံ။ သိနေဟဝသေန သိနေဟော၊ သိနေဟောဝ သိနေဟဂတံ။ ဗန္ဓနတ္တံရူပဿာတိ ပထဝီဓာတုအာဒိကဿ ဘူတရူပဿ ဗန္ဓနဘာဝေါ။ အယောပိဏ္ဍိအာဒီနိ ဟိ အာပေါဓာတု အာဗန္ဓိတွာ ဗဒ္ဓါနိ ကရောတိ။ တာယ အာဗဒ္ဓတ္တာ တာနိ ဗဒ္ဓါနိ နာမ ဟောန္တိ။ ပါသာဏပဗ္ဗတတာလဋ္ဌိဟတ္ထိဒန္တဂေါသိင်္ဂါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော ။ သဗ္ဗာနိ ဟေတာနိ အာပေါဓာတု ဧဝ အာဗန္ဓိတွာ ဗဒ္ဓါနိ ကရောတိ။ အာပေါဓာတုယာ အာဗဒ္ဓတ္တာဝ ဗဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ။

ကိံ ပန ပထဝီဓာတု သေသဓာတူနံ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ န ဟောတီတိ ဟောတိ ဖုသိတွာ ဟောတိ ဥဒါဟု အဖုသိတွာ? အာပေါဓာတု ဝါ သေသာ အာဗန္ဓမာနာ ဖုသိတွာ အာဗန္ဓတိ ဥဒါဟု အဖုသိတွာတိ? ပထဝီဓာတု တာဝ အာပေါဓာတုယာ အဖုသိတွာဝ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ၊ တေဇောဓာတုယာ စ ဝါယောဓာတုယာ စ ဖုသိတွာ။ အာပေါဓာတု ပန ပထဝီဓာတုမ္ပိ တေဇောဝါယောဓာတုယောပိ အဖုသိတွာဝ အာဗန္ဓတိ။ ယဒိ ဖုသိတွာ အာဗန္ဓေယျ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ နာမ ဘဝေယျ။

တေဇောဓာတုဝါယောဓာတူနမ္ပိ သေသဓာတူသု သကသကကိစ္စကရဏေ ဧသေဝ နယော။ တေဇောဓာတု ဟိ ပထဝီဓာတုံ ဖုသိတွာ ဈာပေတိ။ သာ ပန န ဥဏှာ ဟုတွာ ဈာယတိ။ ယဒိ ဥဏှာ ဟုတွာ ဈာယေယျ ဥဏှတ္တလက္ခဏာ နာမ ဘဝေယျ။ အာပေါဓာတုံ ပန အဖုသိတွာဝ တာပေတိ။ သာပိ တပမာနာ န ဥဏှာ ဟုတွာ တပတိ။ ယဒိ ဥဏှာ ဟုတွာ တပေယျ ဥဏှတ္တလက္ခဏာ နာမ ဘဝေယျ။ ဝါယောဓာတုံ ပန ဖုသိတွာဝ တာပေတိ။ သာပိ တပမာနာ န ဥဏှာ ဟုတွာ တပတိ။ ယဒိ ဥဏှာ ဟုတွာ တပေယျ ဥဏှတ္တလက္ခဏာ နာမ ဘဝေယျ။ ဝါယောဓာတု ပထဝီဓာတုံ ဖုသိတွာ ဝိတ္ထမ္ဘေတိ၊ တထာ တေဇောဓာတုံ အာပေါဓာတုံ ပန အဖုသိတွာဝ ဝိတ္ထမ္ဘေတိ။

ဥစ္ဆုရသံ ပစိတွာ ဖာဏိတပိဏ္ဍေ ကရိယမာနေ အာပေါဓာတု ထဒ္ဓါ ဟောတိ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ သာ ဟိ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏာ။ ပထဝီဓာတု ကက္ခဠလက္ခဏာ။ ဩမတ္တံ ပန အာပေါ အဓိမတ္တပထဝီဂတိကံ ဇာတံ။ သာ ဟိ ရသာကာရေန ဌိတဘာဝံ ဝိဇဟတိ၊ လက္ခဏံ န ဝိဇဟတိ။ ဖာဏိတပိဏ္ဍေ ဝိလီယမာနေပိ ပထဝီဓာတု န ဝိလီယတိ။ ကက္ခဠလက္ခဏာ ဟိ ပထဝီဓာတု ပဂ္ဃရဏလက္ခဏာ အာပေါဓာတု။ ဩမတ္တာ ပန ပထဝီ အဓိမတ္တအာပဂတိကာ ဟောတိ။ သာ ပိဏ္ဍာကာရေန ဌိတဘာဝံ ဝိဇဟတိ၊ လက္ခဏံ န ဝိဇဟတိ။ စတုန္နဉှိ မဟာဘူတာနံ ဘာဝညထတ္တမေဝ ဟောတိ၊ လက္ခဏညထတ္တံ နာမ နတ္ထိ။ တဿ အဘာဝေါ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပသုတ္တေန ဒီပိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သိယာ၊ အာနန္ဒ၊ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ အညထတ္တံ၊ ပထဝီဓာတုယာ…ပေ… ဝါယောဓာတုယာ ၊ န တွေဝ ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတဿ အရိယသာဝကဿ သိယာ အညထတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၆)။

အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – အာနန္ဒ၊ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏာ ပထဝီဓာတု ပရိဝတ္တိတွာ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏာ အာပေါဓာတု နာမ ဘဝေယျ၊ အရိယသာဝကဿ ပန အညထတ္တံ နာမ နတ္ထီတိ။ ဧဝမေတ္ထ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပော အာဂတော။

၆၅၂။ ဣတော ပရေသု ဥပါဒိဏ္ဏရူပါဒိနိဒ္ဒေသေသု ဥပါဒိဏ္ဏပဒါဒီနံ အတ္ထော မာတိကာကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ခာယတနာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။ တတ္ထ တတ္ထ ပန ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝက္ခာမ။

ဥပါဒိဏ္ဏနိဒ္ဒေသေ တာဝ စက္ခာယတနာဒီနိ ဧကန္တဥပါဒိဏ္ဏတ္တာ ဝုတ္တာနိ။ ယသ္မာ ပန ရူပါယတနာဒီနိ ဥပါဒိဏ္ဏာနိပိ အတ္ထိ အနုပါဒိဏ္ဏာနိပိ၊ တသ္မာ တာနိ ယံ ဝါ ပနာတိ သင်္ခေပတော ဒဿေတွာ ပုန ကမ္မဿ ကတတ္တာ ရူပါယတနန္တိအာဒိနာ နယေန ဝိတ္ထာရိတာနိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗယေဝါပနကေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကသ္မာ ပန ‘ကမ္မဿ ကတတ္တာ’တိ စ ‘န ကမ္မဿ ကတတ္တာ’တိ စ ဥဘိန္နမ္ပိ နိဒ္ဒေသေ ‘ဇရတာ စ အနိစ္စတာ စ’ န ဂဟိတာ၊ အနုပါဒိဏ္ဏာဒီနံယေဝ နိဒ္ဒေသေသု ဂဟိတာတိ? န ကမ္မဿ ကတတ္တာတိ ဧတ္ထ တာဝ ကမ္မတော အညပစ္စယသမုဋ္ဌာနံ သင်္ဂဟိတံ။ ‘ကမ္မဿ ကတတ္တာ’တိ ဧတ္ထ ကမ္မသမုဋ္ဌာနမေဝ။ ဣမာနိ စ ဒွေ ရူပါနိ နေဝ ကမ္မတော န အညသ္မာ ရူပဇနကပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတာနိ။ သာ စ နေသံ အနုပ္ပတ္တိ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ အနုပါဒိဏ္ဏန္တိအာဒီသု ပန ကေဝလံ အနုပါဒိဏ္ဏာဒိဂ္ဂဟဏေန ကမ္မာဒိသမုဋ္ဌာနတာ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ နအညပစ္စယသမုဋ္ဌာနတာ အနုညာတာ။ တသ္မာ တတ္ထ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၆၆၆။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနနိဒ္ဒေသေ ကာယဝိညတ္တိ ဝစီဝိညတ္တီတိ ဣဒံ ဒွယံ ယသ္မာ ဧကန္တစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ဘူတာနိ ဥပါဒါယ ပညာယတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ။ ပရမတ္ထတော ပန တဿ နိဿယဘူတာနိ ဘူတာနေဝ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ၊ တံနိဿိတတ္တာ။ ယထာ အနိစ္စဿ ရူပဿ ဇရာမရဏံ အနိစ္စံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ နာမ ဇာတံ။

၆၆၈။ စိတ္တသဟဘုနိဒ္ဒေသေပိ ဧသေဝ နယော။ ယာဝ စိတ္တံ တာဝ ပညာယနတော ဣဒမေဝ ဒွယံ ဝုတ္တံ။ န ပနေတံ စိတ္တေန သဟ ဘူတာနိ ဝိယ၊ စေတနာဒယော ဝိယ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

၆၇၀။ စိတ္တာနုပရိဝတ္တိတာယပိ ဧသေဝ နယော။ ယာဝ စိတ္တံ တာဝ ပညာယနတော ဧဝ ဟေတံ ဒွယံ စိတ္တာနုပရိဝတ္တီတိ ဝုတ္တံ။

၆၇၄။ ဩဠာရိကန္တိ ဝတ္ထာရမ္မဏဘူတတ္တာ သံင်္ဃဋ္ဋနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတော ထူလံ။ ဝုတ္တဝိပလ္လာသတော သုခုမံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၇၆။ ဒူရေတိ ဃဋ္ဋနဝသေန အဂ္ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ဒုဗ္ဗိညေယျဘာဝေန သမီပေ ဌိတမ္ပိ ဒူရေ။ ဣတရံ ပန ဃဋ္ဋနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ သုဝိညေယျဘာဝေန ဒူရေ ဌိတမ္ပိ သန္တိကေ။ စက္ခာယတနာဒိနိဒ္ဒေသာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဒံ တာဝ ဒုဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟေ ဝိသေသမတ္တံ။ တိဝိဓသင်္ဂဟော ဥတ္တာနတ္ထောဝ။

စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၆၆။ စတုဗ္ဗိဓသင်္ဂဟာဝသာနေ ဒိဋ္ဌာဒီနံ ပစ္ဆိမပဒဿ ဘေဒါဘာဝေန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပုစ္ဆံ အကတွာဝ ရူပါယတနံ ဒိဋ္ဌံ သဒ္ဒါယတနံ သုတန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရူပါယတနံ စက္ခုနာ ဩလောကေတွာ ဒက္ခိတုံ သက္ကာတိ ‘ဒိဋ္ဌံ’ နာမ ဇာတံ။ သဒ္ဒါယတနံ သောတေန သုတွာ ဇာနိတုံ သက္ကာတိ ‘သုတံ’ နာမ ဇာတံ။ ဂန္ဓာယတနာဒိတ္တယံ ဃာနဇိဝှာကာယေဟိ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော မုနိတွာ ဇာနိတဗ္ဗဋ္ဌေန မုတံ နာမ ဇာတံ။ ဖုသိတွာ ဝိညာဏုပ္ပတ္တိကာရဏတော ‘မုတံ’ နာမာတိပိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗမေဝ ပန ရူပံ မနောဝိညာဏေန ဇာနိတဗ္ဗန္တိ မနသာ ဝိညာတံ နာမ ဇာတံ။

ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၆၇။ ပဉ္စဝိဓသင်္ဂဟနိဒ္ဒေသေ ကက္ခဠန္တိ ထဒ္ဓံ။ ခရမေဝ ခရဂတံ၊ ဖရုသန္တိ အတ္ထော။ ဣတရေ ဒွေပိ သဘာဝနိဒ္ဒေသာ ဧဝ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တံ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဗာဟိရံ။ ဥပါဒိဏ္ဏန္တိ န ကမ္မသမုဋ္ဌာနမေဝ။ အဝိသေသေန ပန သရီရဋ္ဌကဿေတံ ဂဟဏံ။ သရီရဋ္ဌကဉှိ ဥပါဒိဏ္ဏံ ဝါ ဟောတု အနုပါဒိဏ္ဏံ ဝါ၊ အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌဝသေန သဗ္ဗံ ဥပါဒိဏ္ဏမေဝ နာမ။

၉၆၉။ တေဇောဂတန္တိ သဗ္ဗတေဇေသု ဂတံ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ၊ တေဇော ဧဝ ဝါ တေဇောဘာဝံ ဂတန္တိ ‘တေဇောဂတံ’။ ဥသ္မာတိ ဥသ္မာကာရော။ ဥသ္မာဂတန္တိ ဥသ္မာဘာဝံ ဂတံ။ ဥသ္မာကာရဿေဝေတံ နာမံ။ ဥသုမန္တိ ဗလဝဥသ္မာ။ ဥသုမမေဝ ဥသုမဘာဝံ ဂတန္တိ ဥသုမဂတံ။

၉၇၀။ ဝါယနကဝသေန ဝါယော။ ဝါယောဝ ဝါယောဘာဝံ ဂတတ္တာ ဝါယောဂတံ။ ထမ္ဘိတတ္တန္တိ ဥပ္ပလနာဠတစာဒီနံ ဝိယ ဝါတပုဏ္ဏာနံ ထမ္ဘိတဘာဝေါ ရူပဿ။

ဆက္ကာဒိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၇၂-၄။ ဆဗ္ဗိဓာဒိသင်္ဂဟာနံ တိဏ္ဏံ ဩသာနပဒဿ ဘေဒါဘာဝတော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အပုစ္ဆိတွာဝ နိဒ္ဒေသော ကတော။ တတ္ထ စက္ခုဝိညာဏေန ဇာနိတုံ သက္ကာတိ စက္ခုဝိညေယျံ…ပေ… မနောဝိညာဏေန ဇာနိတုံ သက္ကာတိ မနောဝိညေယျံ။ တိဝိဓာယ မနောဓာတုယာ ဇာနိတုံ သက္ကာတိ မနောဓာတုဝိညေယျံ သဗ္ဗံ ရူပန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဧကံ ရူပမ္ပိ မနောဝိညာဏဓာတုယာ အဇာနိတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘သဗ္ဗံ ရူပ’န္တိ ဝုတ္တံ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ အဘိဓမ္မံ ပတွာ နယံ ကာတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ နယော အကတော နာမ နတ္ထိ။ ဣဒဉ္စ ဧကရူပဿာပိ မနောဝိညာဏဓာတုယာ အဇာနိတဗ္ဗဿ အဘာဝေန နယံ ကာတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနံ နာမ၊ တသ္မာ နယံ ကရောန္တော ‘သဗ္ဗံ ရူပ’န္တိ အာဟ။

၉၇၄။ သုခသမ္ဖဿောတိ သုခဝေဒနာပဋိလာဘပစ္စယော။ ဒုက္ခသမ္ဖဿောတိ ဒုက္ခဝေဒနာပဋိလာဘပစ္စယော။ ဣဓာပိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏဿ သုခဒုက္ခဿ သဗ္ဘာဝတော အယံ နယော ဒိန္နော။

နဝကာဒိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၇၅။ နဝကေ ပန ဣန္ဒြိယရူပဿ နာမ အတ္ထိတာယ နယော ဒိန္နော။ တဿေဝ သပ္ပဋိဃအပ္ပဋိဃတာယ ဒသကေ နယော ဒိန္နော။ ဧကာဒသကေ အဍ္ဎေကာဒသ အာယတနာနိ ဝိဘတ္တာနိ။ တေသံ နိဒ္ဒေသဝါရာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ပကိဏ္ဏကကထာ

ဣမေသု ပန ရူပေသု အသမ္မောဟတ္ထံ သမောဓာနံ သမုဋ္ဌာနံ ပရိနိပ္ဖန္နဉ္စ သင်္ခတန္တိ ဣဒံ ‘ပကိဏ္ဏကံ’ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ‘သမောဓာန’န္တိ သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ ရူပံ သမောဓာနတော စက္ခာယတနံ…ပေ… ကဗဠီကာရော အာဟာရော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ အာပေါဓာတူတိ ပဉ္စဝီသတိသင်္ချံ ဟောတိ။ တံ ဝတ္ထုရူပေန သဒ္ဓိံ ဆဗ္ဗီသတိသင်္ချံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတော အညံ ရူပံ နာမ နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘မိဒ္ဓရူပံ နာမ အတ္ထီ’တိ ဝဒန္တိ။ တေ ‘‘အဒ္ဓါ မုနီသိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ နတ္ထိ နီဝရဏာ တဝါ’’တိအာဒီနိ (သု။ နိ။ ၅၄၆) ဝတွာ မိဒ္ဓရူပံ နာမ နတ္ထီတိ ပဋိသေဓေတဗ္ဗာ။ အပရေ ဗလရူပေန သဒ္ဓိံ သတ္တဝီသတိ၊ သမ္ဘဝရူပေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌဝီသတိ၊ ဇာတိရူပေန သဒ္ဓိံ ဧကူနတိံသတိ၊ ရောဂရူပေန သဒ္ဓိံ သမတိံသတိ ရူပါနီတိ ဝဒန္တိ။ တေပိ တေသံ ဝိသုံ အဘာဝံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ဝါယောဓာတုယာ ဟိ ဂဟိတာယ ဗလရူပံ ဂဟိတမေဝ၊ အညံ ဗလရူပံ နာမ နတ္ထိ။ အာပေါဓာတုယာ သမ္ဘဝရူပံ၊ ဥပစယသန္တတီဟိ ဇာတိရူပံ၊ ဇရတာအနိစ္စတာဟိ ဂဟိတာဟိ ရောဂရူပံ ဂဟိတမေဝ။ အညံ ရောဂရူပံ နာမ နတ္ထိ။ ယောပိ ကဏ္ဏရောဂါဒိ အာဗာဓော သော ဝိသမပစ္စယသမုဋ္ဌိတဓာတုမတ္တမေဝ။ န အညော တတ္ထ ရောဂေါ နာမ အတ္ထီတိ သမောဓာနတော ဆဗ္ဗီသတိမေဝ ရူပါနိ။

‘သမုဋ္ဌာန’န္တိ ကတိ ရူပါနိ ကတိသမုဋ္ဌာနာနိ? ဒသ ဧကသမုဋ္ဌာနာနိ၊ ဧကံ ဒွိသမုဋ္ဌာနံ၊ တီဏိ တိသမုဋ္ဌာနာနိ၊ နဝ စတုသမုဋ္ဌာနာနိ၊ ဒွေ န ကေနစိ သမုဋ္ဌဟန္တိ။

တတ္ထ စက္ခုပသာဒေါ…ပေ… ဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ဧကန္တံ ကမ္မတောဝ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ ကာယဝိညတ္တိဝစီဝိညတ္တိဒွယံ ဧကန္တေန စိတ္တတော သမုဋ္ဌာတီတိ ဒသ‘ဧကသမုဋ္ဌာနာနိ’ နာမ။ သဒ္ဒေါ ဥတုတော စ စိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတီတိ ဧကော ‘ဒွိသမုဋ္ဌာနော’ နာမ။ တတ္ထ အဝိညာဏကသဒ္ဒေါ ဥတုတော သမုဋ္ဌာတိ၊ သဝိညာဏကသဒ္ဒေါ စိတ္တတော။ လဟုတာဒိတ္တယံ ပန ဥတုစိတ္တာဟာရေဟိ သမုဋ္ဌာတီတိ တီဏိ ‘တိသမုဋ္ဌာနာနိ’ နာမ။ အဝသေသာနိ နဝ ရူပါနိ တေဟိ ကမ္မေန စာတိ စတူဟိ သမုဋ္ဌဟန္တီတိ နဝ ‘စတုသမုဋ္ဌာနာနိ’ နာမ။ ဇရတာ အနိစ္စတာ ပန ဧတေသု ဧကတောပိ န သမုဋ္ဌဟန္တီတိ ဒွေ ‘န ကေနစိ သမုဋ္ဌဟန္တိ’ နာမ။ ကသ္မာ? အဇာယနတော။ န ဟိ ဧတာနိ ဇာယန္တိ။ ကသ္မာ? ဇာတဿ ပါကဘေဒတ္တာ။ ဥပ္ပန္နဉှိ ရူပံ ဇီရတိ ဘိဇ္ဇတီတိ အဝဿံ ပနေတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဥပ္ပန္နံ ရူပံ အရူပံ ဝါ အက္ခယံ နာမ ဒိဿတိ။ ယာဝ ပန န ဘိဇ္ဇတိ တာဝဿ ပရိပါကောတိ သိဒ္ဓမေတံ။ ‘ဇာတဿ ပါကဘေဒတ္တာ’တိ ယဒိ စ တာနိ ဇာယေယျုံ တေသမ္ပိ ပါကဘေဒါ ဘဝေယျုံ။ န စ ပါကော ပစ္စတိ၊ ဘေဒေါ ဝါ ဘိဇ္ဇတီတိ ဇာတဿ ပါကဘေဒတ္တာ နေတံ ဒွယံ ဇာယတိ။

တတ္ထ သိယာ – ယထာ ‘ကမ္မဿ ကတတ္တာ’တိ အာဒိနိဒ္ဒေသေသု ‘ရူပဿ ဥပစယော ရူပဿ သန္တတီ’တိ ဝစနေန ‘ဇာတိ’ ဇာယတီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ‘ပါကော’ပိ ပစ္စတု ‘ဘေဒေါ’ပိ ဘိဇ္ဇတူတိ။ ‘‘န တတ္ထ ‘ဇာတိ ဇာယတီ’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတံ။ ယေ ပန ဓမ္မာ ကမ္မာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ တေသံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဘာဝတော ဇာတိယာ တပ္ပစ္စယဘာဝဝေါဟာရော အနုမတော။ န ပန ပရမတ္ထတော ဇာတိ ဇာယတိ။ ဇာယမာနဿ ဟိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိမတ္တံ ဇာတီ’’တိ။

တတ္ထ သိယာ – ‘ယထေဝ ဇာတိ ယေသံ ဓမ္မာနံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ တပ္ပစ္စယဘာဝဝေါဟာရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဝေါဟာရဉ္စ လဘတိ၊ တထာ ပါကဘေဒါပိ ယေသံ ဓမ္မာနံ ပါကဘေဒါ တပ္ပစ္စယဘာဝဝေါဟာရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဝေါဟာရဉ္စ လဘန္တု။ ဧဝံ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ကမ္မာဒိသမုဋ္ဌာနမေဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ‘န ပါကဘေဒါ တံ ဝေါဟာရံ လဘန္တိ။ ကသ္မာ? ဇနကပစ္စယာနုဘာဝက္ခဏေ အဘာဝတော။ ဇနကပစ္စယာနဉှိ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗဓမ္မဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေယေဝ အာနုဘာဝေါ၊ န တတော ဥတ္တရိ။ တေဟိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိတဓမ္မက္ခဏသ္မိဉ္စ ဇာတိ ပညာယမာနာ တပ္ပစ္စယဘာဝဝေါဟာရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဝေါဟာရဉ္စ လဘတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ သဗ္ဘာဝတော၊ န ဣတရဒွယံ၊ တသ္မိံ ခဏေ အဘာဝတောတိ နေဝေတံ ဇာယတီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဇရာမရဏံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) အာဂတတ္တာ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ဇာယတီတိ စေ – ‘န၊ ပရိယာယဒေသိတတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနံ ဓမ္မာနံ ဇရာမရဏတ္တာ ပရိယာယေန တံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘ယဒိ ဧဝံ၊ တယမ္ပေတံ အဇာတတ္တာ သသဝိသာဏံ ဝိယ နတ္ထိ၊ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ ဝါ နိစ္စ’န္တိ စေ – န၊ နိဿယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတော၊ ပထဝီအာဒီနဉှိ နိဿယာနံ ဘာဝေ ဇာတိအာဒိတ္တယံ ပညာယတိ၊ တသ္မာ န နတ္ထိ။ တေသဉ္စ အဘာဝေ န ပညာယတိ၊ တသ္မာ န နိစ္စံ။ ဧတမ္ပိ စ အဘိနိဝေသံ ပဋိသေဓေတုံ ဧဝ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဇရာမရဏံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀)။ ဧဝမာဒီဟိ နယေဟိ တာနိ ဒွေ ရူပါနိ န ကေဟိစိ သမုဋ္ဌဟန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ‘သမုဋ္ဌာန’န္တိ ဧတ္ထ အယမညောပိ အတ္ထော။ တဿာယံ မာတိကာ – ‘ကမ္မဇံ ကမ္မပစ္စယံ ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ၊ အာဟာရသမုဋ္ဌာနံ အာဟာရပစ္စယံ အာဟာရပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ၊ ဥတုသမုဋ္ဌာနံ ဥတုပစ္စယံ ဥတုပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ စိတ္တပစ္စယံ စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာန’န္တိ။

တတ္ထ စက္ခုပသာဒါဒိ အဋ္ဌဝိဓံ ရူပံ သဒ္ဓိံ ဟဒယဝတ္ထုနာ ‘ကမ္မဇံ’ နာမ။ ကေသမဿု ဟတ္ထိဒန္တာ အဿဝါလာ စမရဝါလာတိ ဧဝမာဒိ ‘ကမ္မပစ္စယံ’ နာမ။ စက္ကရတနံ ဒေဝတာနံ ဥယျာနဝိမာနာဒီနီတိ ဧဝမာဒိ ‘ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ’ နာမ။

အာဟာရတော သမုဋ္ဌိတံ သုဒ္ဓဋ္ဌကံ ‘အာဟာရသမုဋ္ဌာနံ’ နာမ။ ကဗဠီကာရော အာဟာရော ဒွိန္နမ္ပိ ရူပသန္တတီနံ ပစ္စယော ဟောတိ အာဟာရသမုဋ္ဌာနဿ စ ဥပါဒိန္နဿ စ။ အာဟာရသမုဋ္ဌာနဿ ဇနကော ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ကမ္မဇဿ အနုပါလကော ဟုတွာတိ ဣဒံ အာဟာရာနုပါလိတံ ကမ္မဇရူပံ ‘အာဟာရပစ္စယံ’ နာမ။ ဝိသဘာဂါဟာရံ သေဝိတွာ အာတပေ ဂစ္ဆန္တဿ တိလကကာဠကုဋ္ဌာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဣဒံ ‘အာဟာရပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ’ နာမ။

ဥတုတော သမုဋ္ဌိတံ သုဒ္ဓဋ္ဌကံ ‘ဥတုသမုဋ္ဌာနံ’ နာမ။ တသ္မိံ ဥတု အညံ အဋ္ဌကံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ ဣဒံ ‘ဥတုပစ္စယံ’ နာမ။ တသ္မိမ္ပိ ဥတု အညံ အဋ္ဌကံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ ဣဒံ ‘ဥတုပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ’ နာမ။ ဧဝံ တိဿောယေဝ သန္တတိယော ဃဋ္ဋေတုံ သက္ကောတိ။ န တတော ပရံ။ ဣမမတ္ထံ အနုပါဒိန္နကေနာပိ ဒီပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတုသမုဋ္ဌာနော နာမ ဝလာဟကော။ ဥတုပစ္စယာ နာမ ဝုဋ္ဌိဓာရာ။ ဒေဝေ ပန ဝုဋ္ဌေ ဗီဇာနိ ဝိရူဟန္တိ၊ ပထဝီ ဂန္ဓံ မုဉ္စတိ၊ ပဗ္ဗတာ နီလာ ခါယန္တိ၊ သမုဒ္ဒေါ ဝဍ္ဎတိ၊ ဧတံ ဥတုပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ နာမ။

စိတ္တတော သမုဋ္ဌိတံ သုဒ္ဓဋ္ဌကံ ‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ’ နာမ။ ‘‘ပစ္ဆာဇာတာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ ပုရေဇာတဿ ဣမဿ ကာယဿ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၁) ဣဒံ ‘စိတ္တပစ္စယံ’ နာမ။ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ ဟတ္ထိမ္ပိ ဒဿေတိ၊ အဿမ္ပိ ဒဿေတိ၊ ရထမ္ပိ ဒဿေတိ ၊ ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗျူဟံ ဒဿေတိတီ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၈) ဣဒံ ‘စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ’ နာမ။

‘ပရိနိပ္ဖန္န’န္တိ ပန္နရသ ရူပါနိ ပရိနိပ္ဖန္နာနိ နာမ၊ ဒသ အပရိနိပ္ဖန္နာနိ နာမ။ ‘ယဒိ အပရိနိပ္ဖန္နာ၊ အသင်္ခတာ နာမ ဘဝေယျုံ’။ ‘‘တေသံယေဝ ပန ရူပါနံ ကာယဝိကာရော ‘ကာယဝိညတ္တိ’ နာမ၊ ဝစီဝိကာရော ‘ဝစီဝိညတ္တိ’ နာမ၊ ဆိဒ္ဒံ ဝိဝရံ ‘အာကာသဓာတု’ နာမ၊ လဟုဘာဝေါ ‘လဟုတာ’ နာမ၊ မုဒုဘာဝေါ ‘မုဒုတာ’ နာမ၊ ကမ္မညဘာဝေါ ‘ကမ္မညတာ’ နာမ၊ နိဗ္ဗတ္တိ ‘ဥပစယော’ နာမ၊ ပဝတ္တိ ‘သန္တတိ’ နာမ၊ ဇီရဏာကာရော ‘ဇရတာ’ နာမ၊ ဟုတွာ အဘာဝါကာရော ‘အနိစ္စတာ’ နာမာတိ။ သဗ္ဗံ ပရိနိပ္ဖန္နံ သင်္ခတမေဝ ဟောတီ’’တိ။

အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟအဋ္ဌကထာယ

ရူပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။