📜

၃။ နိက္ခေပကဏ္ဍော

တိကနိက္ခေပကထာ

၉၈၅။ ဧတ္တာဝတာ ကုသလတ္တိကော သဗ္ဗေသံ ကုသလာဒိဓမ္မာနံ ပဒဘာဇနနယေန ဝိတ္ထာရိတော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ယွာယံ ကုသလတ္တိကဿ ဝိဘဇနနယော ဝုတ္တော၊ သေသတိကဒုကာနမ္ပိ ဧသေဝ ဝိဘဇနနယော ဟောတိ – ယထာ ဟိ ဧတ္ထ၊ ဧဝံ ‘ကတမေ ဓမ္မာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ယေ ဝါ ပန တသ္မိံ သမယေ အညေပိ အတ္ထိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ အရူပိနော ဓမ္မာ ဌပေတွာ ဝေဒနာခန္ဓံ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ’တိအာဒိနာ အနုက္ကမေန သဗ္ဗတိကဒုကေသု သက္ကာ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝိဘာဇနနယံ သလ္လက္ခေတုံ – တသ္မာ တံ ဝိတ္ထာရဒေသနံ နိက္ခိပိတွာ၊ အညေန နာတိသင်္ခေပနာတိဝိတ္ထာရနယေန သဗ္ဗတိကဒုကဓမ္မဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိ နိက္ခေပကဏ္ဍံ အာရဒ္ဓံ။ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍဉှိ ဝိတ္ထာရဒေသနာ၊ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍံ သင်္ခေပဒေသနာ။ ဣဒံ ပန နိက္ခေပကဏ္ဍံ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍံ ဥပါဒါယ သင်္ခေပေါ၊ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍံ ဥပါဒါယ ဝိတ္ထာရောတိ သင်္ခိတ္တဝိတ္ထာရဓာတုကံ ဟောတိ။ တယိဒံ၊ ဝိတ္ထာရဒေသနံ နိက္ခိပိတွာ ဒေသိတတ္တာပိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တကာရဏဝသေနာပိ၊ နိက္ခေပကဏ္ဍံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

မူလတော ခန္ဓတော စာပိ၊ ဒွါရတော စာပိ ဘူမိတော၊

အတ္ထတော ဓမ္မတော စာပိ၊ နာမတော စာပိ လိင်္ဂတော၊

နိက္ခိပိတွာ ဒေသိတတ္တာ၊ နိက္ခေပေါတိ ပဝုစ္စတီတိ။

ဣဒဉှိ တီဏိ ကုသလမူလာနီတိအာဒိနာ နယေန မူလတော နိက္ခိပိတွာ ဒေသိတံ။ တံသမ္ပယုတ္တော ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ ခန္ဓတော။ တံသမုဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မန္တိ ဒွါရတော။ ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တဉှိ ကမ္မံ ကာယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ။ သုခဘူမိယံ၊ ကာမာဝစရေတိ ဘူမိတော နိက္ခိပိတွာ ဒေသိတံ။ တတ္ထ တတ္ထ အတ္ထဓမ္မနာမလိင်္ဂါနံ ဝသေန ဒေသိတတ္တာ အတ္ထာဒီဟိ နိက္ခိပိတွာ ဒေသိတံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ကုသလပဒနိဒ္ဒေသေ တာဝ တီဏီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ကုသလာနိ စ တာနိ မူလာနိ စ၊ ကုသလာနံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဟေတုပစ္စယပဘဝဇနကသမုဋ္ဌာနနိဗ္ဗတ္တကဋ္ဌေန မူလာနီတိ ကုသလမူလာနိ။ ဧဝံ အတ္ထဝသေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နာမဝသေန ဒဿေတုံ အလောဘော အဒေါသော အမောဟောတိ အာဟ။ ဧတ္တာဝတာ ယသ္မာ မူလေန မုတ္တံ ကုသလံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ စတုဘူမကကုသလံ တီဟိ မူလေဟိ ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။ တံသမ္ပယုတ္တောတိ တေဟိ အလောဘာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တော။ တတ္ထ အလောဘေန သမ္ပယုတ္တေ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ၊ အဒေါသာမောဟာပိ အလောဘေန သမ္ပယုတ္တသင်္ခါရက္ခန္ဓဂဏနံယေဝ ဂစ္ဆန္တိ။ သေသဒွယဝသေန သမ္ပယောဂေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ စတုဘူမကကုသလံ ပုန တံသမ္ပယုတ္တကစတုက္ခန္ဓဝသေန ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။ တံသမုဋ္ဌာနန္တိ တေဟိ အလောဘာဒီဟိ သမုဋ္ဌိတံ။ ဣမိနာပိ နယေန တဒေဝ စတုဘူမိကကုသလံ တိဏ္ဏံ ကမ္မဒွါရာနံ ဝသေန ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။ ဧဝံ တာဝ ကုသလံ တီသု ဌာနေသု ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿိတံ။

၉၈၆။ အကုသလေပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွါဒသန္နဉှိ အကုသလစိတ္တာနံ ဧကမ္ပိ မူလေန မုတ္တံ နာမ နတ္ထီတိ မူလေန ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။ တံသမ္ပယုတ္တစတုက္ခန္ဓတော စ ဥဒ္ဓံ အကုသလံ နာမ နတ္ထီတိ တာနေဝ ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တာနိ စတုက္ခန္ဓဝသေန ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿေသိ။ ဓမ္မရာဇာ ကာယကမ္မာဒိဝသေန ပန နေသံ ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော ကမ္မဒွါရဝသေန ပရိယာဒိယိတွာ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။ ယံ ပနေတ္ထ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာတိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဧကသ္မိံ စိတ္တေ ပုဂ္ဂလေ ဝါ ဌိတန္တိ ‘ဧကဋ္ဌံ’။ တတ္ထ ဧကသ္မိံ စိတ္တေ ဌိတံ သဟဇေကဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဌိတံ ပဟာနေကဋ္ဌံ နာမ။ တေန လောဘာဒိနာ အညေန ဝါ တတ္ထ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌေန သဟ ဧကသ္မိံ ဌိတန္တိ တဒေကဋ္ဌံ။ တတ္ထ ‘ကတမေ ဓမ္မာ သံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာ? တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော ဒေါသော မောဟော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’တိ သံကိလိဋ္ဌတ္တိကေ၊ ‘ကတမေ ဓမ္မာ ဟီနာ? တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော ဒေါသော မောဟော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’တိ ဟီနတ္တိကေ ‘ကတမေ ဓမ္မာ အကုသလာ? တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော ဒေါသော မောဟော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’တိ ဣမသ္မိံ ကုသလတ္တိကေ၊ ‘ကတမေ ဓမ္မာ သံကိလိဋ္ဌာ? တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော ဒေါသော မောဟော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’တိ ကိလေသဂေါစ္ဆကေ ‘ကတမေ ဓမ္မာ သရဏာ? တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော ဒေါသော မောဟော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာတိ သရဏဒုကေ’တိ – ဣမေသု ဧတ္တကေသု ဌာနေသု ‘သဟဇေကဋ္ဌံ’ အာဂတံ။

ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗတ္တိကေ ပန ‘ဣမာနိ တီဏိ သံယောဇနာနိ၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’တိ၊ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကတ္တိကေပိ ‘ဣမာနိ တီဏိ သံယောဇနာနိ၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’တိ၊ ပုန တတ္ထေဝ တီဏိ သံယောဇနာနိ – သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ၊ တဒေကဋ္ဌော လောဘော ဒေါသော မောဟော၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတူ၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ တံသမ္ပယုတ္တော ဝေဒနာခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ တံသမုဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကာတိ၊ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေ ‘‘တတ္ထ ကတမေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ? တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော ဒေါသော မောဟော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’’တိ (ဝိဘ။ ၃၉၁) – ဣမေသု ပန ဧတ္တကေသု ဌာနေသု ‘ပဟာနေကဋ္ဌံ’ အာဂတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၉၈၇။ အဗျာကတပဒနိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝါတိ။ ဣမသ္မိံ တိကေ တီဏိ လက္ခဏာနိ တိဿော ပညတ္တိယော ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ အဇဋာကာသံ အာကိဉ္စညာယတနဿ အာရမ္မဏံ နိရောဓသမာပတ္တိ စ န လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ။

၉၈၈။ ဝေဒနာတ္တိကနိဒ္ဒေသေ သုခဘူမိယန္တိ ဧတ္ထ ယထာ တမ္ဗဘူမိ ကဏှဘူမီတိ တမ္ဗကဏှဘူမိယောဝ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ သုခမ္ပိ သုခဘူမိ နာမ။ ယထာ ဥစ္ဆုဘူမိ သာလိဘူမီတိ ဥစ္ဆုသာလီနံ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနာနိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ သုခဿ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနံ စိတ္တမ္ပိ သုခဘူမိ နာမ။ တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ယသ္မာ ပန သာ ကာမာဝစရေ ဝါ ဟောတိ၊ ရူပါဝစရာဒီသု ဝါ၊ တသ္မာဿာ တံ ပဘေဒံ ဒဿေတုံ ကာမာဝစရေတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုခဝေဒနံ ဌပေတွာတိ ယာ သာ သုခဘူမိယံ သုခဝေဒနာ၊ တံ ဌပေတွာ။ တံသမ္ပယုတ္တောတိ တာယ ဌပိတာယ သုခဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တော။ သေသပဒဒွယေပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ဣမသ္မိံ တိကေ တိဿော ဝေဒနာ၊ သဗ္ဗံ ရူပံ၊ နိဗ္ဗာနန္တိ ဣဒမ္ပိ န လဗ္ဘတိ။ အယဉှိ တိကော ကုသလတ္တိကေ စ အလဗ္ဘမာနေဟိ ဣမေဟိ စ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ မုတ္တကော နာမ။ ဣတော ပရေသု ပန တိကဒုကေသု ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ တံ သဗ္ဗံ ပဒါနုက္ကမေန မာတိကာကထာယဉ္စေဝ ကုသလာဒီနံ နိဒ္ဒေသေ စ ဝုတ္တမေဝ။ ယံ ပန ယတ္ထ ဝိသေသမတ္တံ တဒေဝ ဝက္ခာမ။

၉၉၁။ တတ္ထ ဝိပါကတ္တိကေ တာဝ ကိဉ္စာပိ အရူပဓမ္မာ ဝိယ ရူပဓမ္မာပိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာ အတ္ထိ၊ အနာရမ္မဏတ္တာ ပန တေ ကမ္မသရိက္ခကာ န ဟောန္တီတိ သာရမ္မဏာ အရူပဓမ္မာဝ ကမ္မသရိက္ခကတ္တာ ဝိပါကာတိ ဝုတ္တာ၊ ဗီဇသရိက္ခကံ ဖလံ ဝိယ။ သာလိဗီဇသ္မိဉှိ ဝပိတေ အင်္ကုရပတ္တာဒီသု နိက္ခန္တေသုပိ သာလိဖလန္တိ န ဝုစ္စတိ။ ယဒါ ပန သာလိသီသံ ပက္ကံ ဟောတိ ပရိဏတံ၊ တဒါ ဗီဇသရိက္ခကော သာလိ ဧဝ သာလိဖလန္တိ ဝုစ္စတိ။ အင်္ကုရပတ္တာဒီနိ ပန ဗီဇဇာတာနိ ဗီဇတော နိဗ္ဗတ္တာနီတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမေဝ ရူပမ္ပိ ကမ္မဇန္တိ ဝါ ဥပါဒိဏ္ဏန္တိ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၉၉၄။ ဥပါဒိဏ္ဏတ္တိကေ ကိဉ္စာပိ ခီဏာသဝဿ ခန္ဓာ ‘အမှာကံ မာတုလတ္ထေရော အမှာကံ စူဠပိတုတ္ထေရော’တိ ဝဒန္တာနံ ပရေသံ ဥပါဒါနဿ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ ပန အဂ္ဂဟိတာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ အနုပါဒိဏ္ဏာနေဝ။ တာနိ ဟိ၊ ယထာ ဒိဝသံ သန္တတ္တော အယောဂုဠော မက္ခိကာနံ အဘိနိသီဒနဿ ပစ္စယော န ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ တေဇုဿဒတ္တာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ဂဟဏဿ ပစ္စယာ န ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ဣမေ ဓမ္မာ အနုပါဒိဏ္ဏအနုပါဒါနိယာတိ။

၉၉၈။ အသံကိလိဋ္ဌအသံကိလေသိကေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၁၀၀၀။ ဝိတက္ကတ္တိကေ ဝိတက္ကသဟဇာတေန ဝိစာရေန သဒ္ဓိံ ကုသလတ္တိကေ အလဗ္ဘမာနာဝ န လဗ္ဘန္တိ။

၁၀၀၃။ ပီတိသဟဂတတ္တိကေ ပီတိအာဒယော အတ္တနာ သဟဇာတဓမ္မာနံ ပီတိသဟဂတာဒိဘာဝံ ဒတွာ သယံ ပိဋ္ဌိဝဋ္ဋကာ ဇာတာ။ ဣမသ္မိဉှိ တိကေ ဒွေ ဒေါမနဿသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ဒုက္ခသဟဂတံ ကာယဝိညာဏံ ဥပေက္ခာဝေဒနာ ရူပံ နိဗ္ဗာနန္တိ – ဣဒမ္ပိ န လဗ္ဘတိ။ အယဉှိ တိကော ကုသလတ္တိကေ စ အလဗ္ဘမာနေဟိ ဣမေဟိ စ ပဉ္စဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ မုတ္တကော နာမ။

၁၀၀၆။ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗတ္တိကေ သညောဇနာနီတိ ဗန္ဓနာနိ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌီတိ ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌေန သတိ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတေ ကာယေ၊ သယံ ဝါ သတီ တသ္မိံ ကာယေ ဒိဋ္ဌီတိ ‘သက္ကာယဒိဋ္ဌိ’။ သီလေန သုဇ္ဈိတုံ သက္ကာ၊ ဝတေန သုဇ္ဈိတုံ သက္ကာ၊ သီလဝတေဟိ သုဇ္ဈိတုံ သက္ကာတိ ဂဟိတသမာဒါနံ ပန သီလဗ္ဗတပရာမာသော နာမ။

၁၀၀၇။ ဣဓာတိ ဒေသာပဒေသေ နိပါတော။ သွာယံ ကတ္ထစိ လောကံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၈၉)။ ကတ္ထစိ သာသနံ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ကတ္ထစိ ဩကာသံ။ ယထာဟ –

‘‘ဣဓေဝ တိဋ္ဌမာနဿ၊ ဒေဝဘူတဿ မေ သတော၊

ပုနရာယု စ မေ လဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ မာရိသာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၆၉)၊

ကတ္ထစိ ပဒပူရဏမတ္တမေဝ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘုတ္တာဝီ အဿံ ပဝါရိတော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀)။ ဣဓ ပန လောကံ ဥပါဒါယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနောတိ ဧတ္ထ ပန ‘အာဂမာဓိဂမာဘာဝါ ဉေယျော အဿုတဝါ ဣတိ’။ ယဿ ဟိ ခန္ဓဓာတုအာယတနပစ္စယာကာရသတိပဋ္ဌာနာဒီသု ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝိနိစ္ဆယရဟိတတ္တာ ဒိဋ္ဌိပဋိသေဓကော နေဝ ‘အာဂမော’၊ ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂန္တဗ္ဗဿ အနဓိဂတတ္တာ နေဝ ‘အဓိဂမော’ အတ္ထိ၊ သော ‘အာဂမာဓိဂမာဘာဝါ ဉေယျော အဿုတဝါ ဣတိ’။ သွာယံ –

ပုထူနံ ဇနနာဒီဟိ၊ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော၊

ပုထုဇ္ဇနန္တောဂဓတ္တာ၊ ပုထုဝါယံ ဇနော ဣတိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၅၁၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၃၀၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၈၈၊ နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၆)၊

သော ဟိ ပုထူနံ နာနပ္ပကာရာနံ ကိလေသာဒီနံ ဇနနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော။ ယထာဟ – ‘‘ပုထု ကိလေသေ ဇနေန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု အဝိဟတသက္ကာယဒိဋ္ဌိကာတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု သတ္ထာရာနံ မုခုလ္လောကိကာတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု သဗ္ဗဂတီဟိ အဝုဋ္ဌိတာတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု နာနာဘိသင်္ခါရေ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု နာနာဩဃေဟိ ဝုယှန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု နာနာသန္တာပေဟိ သန္တပ္ပန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု နာနာပရိဠာဟေဟိ ပရိဍယှန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ရတ္တာ ဂိဒ္ဓါ ဂဓိတာ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈောသန္နာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ အာဝုတာ နိဝုတာ ဩဝုတာ ပိဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ ပဋိကုဇ္ဇိတာတိ ပုထုဇ္ဇနာ’’တိ (မဟာနိ။ ၉၄)။ ပုထူနံ ဝါ ဂဏနပထမတီတာနံ အရိယဓမ္မပရမ္မုခါနံ နီစဓမ္မသမာစာရာနံ ဇနာနံ အန္တောဂဓတ္တာပိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ပုထု ဝါ အယံ – ဝိသုံယေဝ သင်္ချံ ဂတော၊ ဝိသံသဋ္ဌော သီလသုတာဒိဂုဏယုတ္တေဟိ အရိယေဟိ – ဇနောတိပိ ပုထုဇ္ဇနော။ ဧဝမေတေဟိ ‘အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ယေ တေ –

‘‘ဒုဝေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

အန္ဓော ပုထုဇ္ဇနော ဧကော၊ ကလျာဏေကော ပုထုဇ္ဇနော’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၅၁၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၃၀၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၈၈)၊

ဒွေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ၊ တေသု အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အရိယာနံ အဒဿာဝီတိအာဒီသု အရိယာတိ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ၊ အနယေ န ဣရိယနတော၊ အယေ ဣရိယနတော၊ သဒေဝကေန လောကေန စ အရဏီယတော ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ ဝုစ္စန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ဧဝ ဝါ ဣဓ အရိယာ။ ယထာဟ – ‘‘သဒေဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ…ပေ… တထာဂတော အရိယောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၈)။

သပ္ပုရိသာတိ ဧတ္ထ ပန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တထာဂတသာဝကာ စ သပ္ပုရိသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ ဟိ လောကုတ္တရဂုဏယောဂေန သောဘနာ ပုရိသာတိ သပ္ပုရိသာ။ သဗ္ဗေဝ ဝါ ဧတေ ဒွေဓာပိ ဝုတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါပိ ဟိ အရိယာ စ သပ္ပုရိသာ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓသာဝကာပိ။ ယထာဟ –

‘‘ယော ဝေ ကတညူ ကတဝေဒိ ဓီရော၊

ကလျာဏမိတ္တော ဒဠှဘတ္တိ စ ဟောတိ၊

ဒုခိတဿ သက္ကစ္စ ကရောတိ ကိစ္စံ၊

တထာဝိဓံ သပ္ပုရိသံ ဝဒန္တီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၇၈)၊

‘ကလျာဏမိတ္တော ဒဠှဘတ္တိ စ ဟောတီ’တိ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဗုဒ္ဓသာဝကော ဝုတ္တော။ ကတညုတာဒီဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါတိ။ ဣဒါနိ ယော တေသံ အရိယာနံ အဒဿနသီလော၊ န စ ဒဿနေ သာဓုကာရီ၊ သော အရိယာနံ အဒဿာဝီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စက္ခုနာ အဒဿာဝီ ဉာဏေန အဒဿာဝီတိ ဒုဝိဓော။ တေသု ဉာဏေန အဒဿာဝီ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ မံသစက္ခုနာ ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဝါ အရိယာ ဒိဋ္ဌာပိ အဒိဋ္ဌာဝ ဟောန္တိ၊ တေသံ စက္ခူနံ ဝဏ္ဏမတ္တဂ္ဂဟဏတော၊ န အရိယဘာဝဂေါစရတော။ သောဏသိင်္ဂါလာဒယောပိ စက္ခုနာ အရိယေ ပဿန္တိ၊ န စ တေ အရိယာနံ ဒဿာဝိနော။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – စိတ္တလပဗ္ဗတဝါသိနော ကိရ ခီဏာသဝတ္ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကော ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော ဧကဒိဝသံ ထေရေန သဒ္ဓိံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရဿ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ပိဋ္ဌိတော အာဂစ္ဆန္တော ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘အရိယာ နာမ ဘန္တေ ကီဒိသာ’တိ? ထေရော အာဟ – ‘ဣဓေကစ္စော မဟလ္လကော အရိယာနံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကတွာ သဟ စရန္တောပိ နေဝ အရိယေ ဇာနာတိ၊ ဧဝံဒုဇ္ဇာနာဝုသော၊ အရိယာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ သော နေဝ အညာသိ။ တသ္မာ န စက္ခုနာ ဒဿနံ ‘ဒဿနံ’၊ ဉာဏဒဿနမေဝ ‘ဒဿနံ’။ ယထာဟ – ‘‘ကိံ တေ ဝက္ကလိ ဣမိနာ ပူတိကာယေန ဒိဋ္ဌေန? ယော ခေါ၊ ဝက္ကလိ၊ ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော မံ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇)။ တသ္မာ စက္ခုနာ ပဿန္တောပိ၊ ဉာဏေန အရိယေဟိ ဒိဋ္ဌံ အနိစ္စာဒိလက္ခဏံ အပဿန္တော၊ အရိယာဓိဂတဉ္စ ဓမ္မံ အနဓိဂစ္ဆန္တော၊ အရိယကရဓမ္မာနံ အရိယဘာဝဿ စ အဒိဋ္ဌတ္တာ၊ ‘အရိယာနံ အဒဿာဝီ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အရိယဓမ္မဿအကောဝိဒေါတိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ အရိယဓမ္မေ အကုသလော။ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတောတိ၊ ဧတ္ထ ပန

ဒုဝိဓော ဝိနယော နာမ၊ ဧကမေကေတ္ထ ပဉ္စဓာ၊

အဘာဝတော တဿ အယံ၊ အဝိနီတောတိ ဝုစ္စတိ။

အယဉှိ သံဝရဝိနယော ပဟာနဝိနယောတိ ဒုဝိဓော ဝိနယော။ ဧတ္ထ စ ဒုဝိဓေပိ ဝိနယေ ဧကမေကော ဝိနယော ပဉ္စဓာ ဘိဇ္ဇတိ။ သံဝရဝိနယောပိ ဟိ သီလသံဝရော သတိသံဝရော ဉာဏသံဝရော ခန္တိသံဝရော ဝီရိယသံဝရောတိ ပဉ္စဝိဓော။ ပဟာနဝိနယောပိ တဒင်္ဂပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပဟာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာနံ နိဿရဏပဟာနန္တိ ပဉ္စဝိဓော။

တတ္ထ ‘‘ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၁) အယံ သီလသံဝရော။ ‘‘ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၃၉၊ အ။ နိ။ ၃။၁၆) အယံ သတိသံဝရော။

‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝါ)

သတိ တေသံ နိဝါရဏံ၊

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊

ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁) –

အယံ ဉာဏသံဝရော နာမ။ ‘‘ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၊ အ။ နိ။ ၄။၁၁၄၊ ၆။၅၈) အယံ ခန္တိသံဝရော။ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၆၊ အ။ နိ။ ၄။၁၁၄၊ ၆။၅၈) အယံ ဝီရိယသံဝရော။ သဗ္ဗောပိ စာယံ သံဝရော ယထာသကံ သံဝရိတဗ္ဗာနံ ဝိနေတဗ္ဗာနဉ္စ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သံဝရဏတော သံဝရော၊ ဝိနယနတော ဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တာဝ ‘သံဝရဝိနယော’ ပဉ္စဓာ ဘိဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တထာ ယံ နာမရူပပရိစ္ဆေဒါဒီသု ဝိပဿနာဉာဏေသု ပဋိပက္ခဘာဝတော၊ ဒီပါလောကေနေဝ တမဿ၊ တေန တေန ဝိပဿနာဉာဏေန တဿ တဿ အနတ္ထဿ ပဟာနံ၊ သေယျထိဒံ – နာမရူပဝဝတ္ထာနေန သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ၊ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန အဟေတုဝိသမဟေတုဒိဋ္ဌီနံ၊ တဿေဝ အပရဘာဂေန ကင်္ခါဝိတရဏေန ကထံကထိဘာဝဿ၊ ကလာပသမ္မသနေန ‘အဟံ မမာ’တိ ဂါဟဿ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနေန အမဂ္ဂေ မဂ္ဂသညာယ၊ ဥဒယဒဿနေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ၊ ဝယဒဿနေန သဿတဒိဋ္ဌိယာ၊ ဘယဒဿနေန သဘယေ အဘယသညာယ၊ အာဒီနဝဒဿနေန အဿာဒသညာယ၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ အဘိရတိသညာယ၊ မုစ္စိတုကမျတာဉာဏေန အမုစ္စိတုကာမတာယ၊ ဥပေက္ခာဉာဏေန အနုပေက္ခာယ၊ အနုလောမေန ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ နိဗ္ဗာနေ စ ပဋိလောမဘာဝဿ၊ ဂေါတြဘုနာ သင်္ခါရနိမိတ္တဂ္ဂါဟဿ ပဟာနံ၊ ဧတံ ‘တဒင်္ဂပဟာနံ’ နာမ။

ယံ ပန ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန သမာဓိနာ ပဝတ္တိဘာဝနိဝါရဏတော၊ ဃဋပ္ပဟာရေနေဝ ဥဒကပိဋ္ဌေ သေဝါလဿ၊ တေသံ တေသံ နီဝရဏာဒိဓမ္မာနံ ပဟာနံ၊ ဧတံ ‘ဝိက္ခမ္ဘနပဟာနံ’ နာမ။ ‘‘ယံ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ဘာဝိတတ္တာ တံတံမဂ္ဂဝတော အတ္တနော အတ္တနော သန္တာနေ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၂၇၇) နယေန ဝုတ္တဿ သမုဒယပက္ခိကဿ ကိလေသဂဏဿ အစ္စန္တံ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ပဟာနံ၊ ဣဒံ ‘သမုစ္ဆေဒပဟာနံ’ နာမ။ ယံ ပန ဖလက္ခဏေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တံ ကိလေသာနံ၊ ဧတံ ‘ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာနံ’ နာမ။ ယံ သဗ္ဗသင်္ခတနိဿဋတ္တာ ပဟီနသဗ္ဗသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧတံ ‘နိဿရဏပဟာနံ’ နာမ။ သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ ပဟာနံ ယသ္မာ စာဂဋ္ဌေန ပဟာနံ၊ ဝိနယနဋ္ဌေန ဝိနယော၊ တသ္မာ ‘ပဟာနဝိနယော’တိ ဝုစ္စတိ။ တံတံပဟာနဝတော ဝါ တဿ တဿ ဝိနယဿ သမ္ဘဝတောပေတံ ပဟာနဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ပဟာနဝိနယောပိ ပဉ္စဓာ ဘိဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝမယံ သင်္ခေပတော ဒုဝိဓော၊ ဘေဒတော စ ဒသဝိဓော ဝိနယော၊ ဘိန္နသံဝရတ္တာ၊ ပဟာတဗ္ဗဿ စ အပ္ပဟီနတ္တာ၊ ယသ္မာ ဧတဿ အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဘာဝတော တဿ၊ အယံ ‘အဝိနီတော’တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဧသ နယော သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတောတိ ဧတ္ထာပိ။ နိန္နာနာကရဏဉှေတံ အတ္ထတော။ ယထာဟ – ‘‘ယေဝ တေ အရိယာ တေဝ တေ သပ္ပုရိသာ၊ ယေဝ တေ သပ္ပုရိသာ တေဝ တေ အရိယာ။ ယော ဧဝ သော အရိယာနံ ဓမ္မော သော ဧဝ သော သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မော၊ ယော ဧဝ သော သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မော သော ဧဝ သော အရိယာနံ ဓမ္မော။ ယေဝ တေ အရိယဝိနယာ တေဝ တေ သပ္ပုရိသဝိနယာ၊ ယေဝ တေ သပ္ပုရိသဝိနယာ တေဝ တေ အရိယဝိနယာ။ အရိယေတိ ဝါ သပ္ပုရိသေတိ ဝါ၊ အရိယဓမ္မေတိ ဝါ သပ္ပုရိသဓမ္မေတိ ဝါ၊ အရိယဝိနယေတိ ဝါ သပ္ပုရိသဝိနယေတိ ဝါ၊ ဧသေသေ ဧကေ ဧကဋ္ဌေ သမေ သမဘာဂေ တဇ္ဇာတေ တညေဝါ’’တိ။

ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ – ‘ယံ ရူပံ သော အဟံ၊ ယော အဟံ တံ ရူပ’န္တိ ရူပဉ္စ အတ္တာနဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ။ ‘‘သေယျထာပိ နာမ တေလပ္ပဒီပဿ ဈာယတော ယာ အစ္စိ သော ဝဏ္ဏော၊ ယော ဝဏ္ဏော သာ အစ္စီတိ အစ္စိဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ၊’’ ဧဝမေဝ ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ ဧဝံ ရူပံ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိပဿနာယ ပဿတိ။ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနန္တိ ‘အရူပံ အတ္တာ’တိ ဂဟေတွာ၊ ဆာယာဝန္တံ ရုက္ခံ ဝိယ၊ တံ ရူပဝန္တံ သမနုပဿတိ။ အတ္တနိ ဝါ ရူပန္တိ ‘အရူပမေဝ အတ္တာ’တိ ဂဟေတွာ၊ ပုပ္ဖမှိ ဂန္ဓံ ဝိယ၊ အတ္တနိ ရူပံ သမနုပဿတိ။ ရူပသ္မိံဝါ အတ္တာနန္တိ ‘အရူပမေဝ အတ္တာ’တိ ဂဟေတွာ၊ ကရဏ္ဍကေ မဏိံ ဝိယ၊ အတ္တာနံ ရူပသ္မိံ သမနုပဿတိ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ ‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’တိ သုဒ္ဓရူပမေဝ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ‘ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ၊ ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတိ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’တိ ဣမေသု သတ္တသု ဌာနေသု ‘အရူပံ အတ္တာ’တိ ကထိတံ။ ဝေဒနာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ဝေဒနံ၊ ဝေဒနာယ ဝါ အတ္တာနန္တိ ဧဝံ စတူသု ခန္ဓေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဒွါဒသသု ဌာနေသု ‘ရူပါရူပမိဿကော အတ္တာ’ ကထိတော။ တတ္ထ ‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ဝေဒနံ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’တိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ကထိတာ။ အဝသေသေသု သဿတဒိဋ္ဌိ။ ဧဝမေတ္ထ ပန္နရသ ဘဝဒိဋ္ဌိယော ပဉ္စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိယော ဟောန္တိ။ တာ သဗ္ဗာပိ မဂ္ဂါဝရဏာ၊ န သဂ္ဂါဝရဏာ၊ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၀၀၈။ သတ္ထရိ ကင်္ခတီတိ သတ္ထု သရီရေ ဝါ ဂုဏေ ဝါ ဥဘယတ္ထ ဝါ ကင်္ခတိ။ သရီရေ ကင်္ခမာနော ‘ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ နာမ သရီရံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခတိ။ ဂုဏေ ကင်္ခမာနော ‘အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခတိ။ ဥဘယတ္ထ ကင်္ခမာနော ‘အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာနုရဉ္ဇိတာယ သရီရနိပ္ဖတ္တိယာ သမန္နာဂတော သဗ္ဗဉေယျဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော လောကတာရကော ဗုဒ္ဓါ နာမ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခတိ။ အယဉှိဿ အတ္တဘာဝေ ဂုဏေ ဝါ ကင်္ခနတော ဥဘယတ္ထ ကင်္ခတိ နာမ။ ဝိစိကိစ္ဆတီတိ အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တော ကိစ္ဆတိ ကိလမတိ။ နာဓိမုစ္စတီတိ တတ္ထေဝ အဓိမောက္ခံ န လဘတိ။ န သမ္ပသီဒတီတိ စိတ္တံ အနာဝိလံ ကတွာ ပသီဒိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဂုဏေသု နပ္ပသီဒတိ။

ဓမ္မေ ကင်္ခတီတိအာဒီသု ပန ‘ကိလေသေ ပဇဟန္တာ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသာနိ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ၊ မဂ္ဂဖလာနံ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတံ အမတံ မဟာနိဗ္ဗာနံ နာမ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခန္တောပိ ‘အယံ ဓမ္မော နိယျာနိကော နု ခေါ အနိယျာနိကော’တိ ကင်္ခန္တောပိ ဓမ္မေ ကင်္ခတိ နာမ။ ‘စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌကာ စတ္တာရော ဖလဋ္ဌကာတိ ဣဒံ သင်္ဃရတနံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခန္တောပိ၊ ‘အယံ သင်္ဃော သုပ္ပဋိပန္နော နု ခေါ ဒုပ္ပဋိပန္နော’တိ ကင်္ခန္တောပိ၊ ‘ဧတသ္မိံ သင်္ဃရတနေ ဒိန္နဿ ဝိပါကဖလံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခန္တောပိ သင်္ဃေ ကင်္ခတိ နာမ။ ‘တိဿော ပန သိက္ခာ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခန္တောပိ၊ ‘တိဿော သိက္ခာ သိက္ခိတပစ္စယေန အာနိသံသော အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခန္တောပိ သိက္ခာယ ကင်္ခတိ နာမ။

ပုဗ္ဗန္တော ဝုစ္စတိ အတီတာနိ ခန္ဓဓာတာယတနာနိ။ အပရန္တော အနာဂတာနိ။ တတ္ထ အတီတေသု ခန္ဓာဒီသု ‘အတီတာနိ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’တိ ကင်္ခန္တော ပုဗ္ဗန္တေ ကင်္ခတိ နာမ။ အနာဂတေသု ‘အနာဂတာနိ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’တိ ကင်္ခန္တော အပရန္တေ ကင်္ခတိ နာမ။ ဥဘယတ္ထ ကင်္ခန္တော ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ကင်္ခတိ နာမ။ ‘ဒွါဒသပဒိကံ ပစ္စယဝဋ္ဋံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’တိ ကင်္ခန္တော ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခတိ နာမ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဣမေသံ ဇရာမရဏာဒီနံ ပစ္စယာ ‘ဣဒပ္ပစ္စယာ’။ ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဘာဝေါ ‘ဣဒပ္ပစ္စယတာ’။ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဝါ ‘ဣဒပ္ပစ္စယတာ’၊ ဇာတိအာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဇာတိအာဒီသု တံ တံ ပဋိစ္စ အာဂမ္မ သမုပ္ပန္နာတိ ‘ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ’။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣဒပ္ပစ္စယတာယ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု စ ဓမ္မေသု ကင်္ခတီတိ။

၁၀၀၉။ သီလေနာတိ ဂေါသီလာဒိနာ။ ဝတေနာတိ ဂေါဝတာဒိနာဝ။ သီလဗ္ဗတေနာတိ တဒုဘယေန။ သုဒ္ဓီတိ ကိလေသသုဒ္ဓိ၊ ပရမတ္ထသုဒ္ဓိဘူတံ ဝါ နိဗ္ဗာနမေဝ။ တဒေကဋ္ဌာတိ ဣဓ ပဟာနေကဋ္ဌံ ဓုရံ။ ဣမိဿာ စ ပါဠိယာ ဒိဋ္ဌိကိလေသော ဝိစိကိစ္ဆာကိလေသောတိ ဒွေယေဝ အာဂတာ။ လောဘော ဒေါသော မောဟော မာနော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ပန အဋ္ဌ အနာဂတာ။ အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ ဟိ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသု ပဟီယမာနာသု အပါယဂမနီယော လောဘော ဒေါသော မောဟော မာနော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ သဗ္ဗေပိမေ ပဟာနေကဋ္ဌာ ဟုတွာ ပဟီယန္တိ။ သဟဇေကဋ္ဌံ ပန အာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗံ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဟိ စတ္တာရိ ဒိဋ္ဌိသဟဂတာနိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဉ္စာတိ ပဉ္စ စိတ္တာနိ ပဟီယန္တိ။ တတ္ထ ဒွီသု အသင်္ခါရိကဒိဋ္ဌိစိတ္တေသု ပဟီယန္တေသု တေဟိ သဟဇာတော လောဘော မောဟော ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ကိလေသာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ။ သေသဒိဋ္ဌိကိလေသော စ ဝိစိကိစ္ဆာကိလေသော စ ပဟာနေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ။ ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တသသင်္ခါရိကစိတ္တေသုပိ ပဟီယန္တေသု တေဟိ သဟဇာတော လောဘော မောဟော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ကိလေသာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ။ သေသဒိဋ္ဌိကိလေသော စ ဝိစိကိစ္ဆာကိလေသော စ ပဟာနေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ။ ဧဝံ ပဟာနေကဋ္ဌသ္မိံယေဝ သဟဇေကဋ္ဌံ လဗ္ဘတီတိ ဣဒံ သဟဇေကဋ္ဌံ အာဟရိတွာ ဒီပယိံသု။

တံသမ္ပယုတ္တောတိ တေဟိ တဒေကဋ္ဌေဟိ အဋ္ဌဟိ ကိလေသေဟိ သမ္ပယုတ္တော။ ဝိနိဗ္ဘောဂံ ဝါ ကတွာ တေန လောဘေန တေန ဒေါသေနာတိ ဧဝံ ဧကေကေန သမ္ပယုတ္တတာ ဒီပေတဗ္ဗာ။ တတ္ထ လောဘေ ဂဟိတေ၊ မောဟော မာနော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ အယံ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ ကိလေသဂဏော လောဘသမ္ပယုတ္တော နာမ။ ဒေါသေ ဂဟိတေ၊ မောဟော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ အယံ ကိလေသဂဏော ဒေါသသမ္ပယုတ္တော နာမ။ မောဟေ ဂဟိတေ၊ လောဘော ဒေါသော မာနော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ အယံ ကိလေသဂဏော မောဟသမ္ပယုတ္တော နာမ။ မာနေ ဂဟိတေ၊ တေန သဟုပ္ပန္နော လောဘော မောဟော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ အယံ ကိလေသဂဏော မာနသမ္ပယုတ္တော နာမ။ ဣမိနာ ဥပါယေန တေန ထိနေန တေန ဥဒ္ဓစ္စေန တေန အဟိရိကေန တေန အနောတ္တပ္ပေန သမ္ပယုတ္တော တံသမ္ပယုတ္တောတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တံသမုဋ္ဌာနန္တိ တေန လောဘေန…ပေ… တေန အနောတ္တပ္ပေန သမုဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။

ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ဒဿနံ နာမ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ၊ တေန ပဟာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ‘ကသ္မာ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဒဿနံ နာမ ဇာတော’တိ? ‘ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော’။ ‘နနု ဂေါတြဘု ပဌမတရံ ပဿတီ’တိ ? ‘နော န ပဿတိ၊ ဒိသွာပိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ပန န ကရောတိ၊ သံယောဇနာနံ အပ္ပဟာနတော။ တသ္မာ ပဿတီ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ရာဇာနံ ဒိသွာပိ ပဏ္ဏာကာရံ ဒတွာ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ အဒိဋ္ဌတ္တာ ‘အဇ္ဇာပိ ရာဇာနံ န ပဿာမီ’တိ ဝဒန္တော စေတ္ထ ဇာနပဒပုရိသော နိဒဿနံ။

၁၀၁၁။ အဝသေသော လောဘောတိ ဒဿနေန ပဟီနာဝသေသော။ လောဘော ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒဿနေန ဟိ အပါယဂမနီယာဝ ပဟီနာ။ တေဟိ ပန အညေ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ‘တဒေကဋ္ဌာ’တိ တေဟိ ပါဠိယံ အာဂတေဟိ တီဟိ ကိလေသေဟိ သမ္ပယောဂတောပိ ပဟာနတောပိ ဧကဋ္ဌာ ပဉ္စ ကိလေသာ။ နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယာတိ ဣဒံ သံယောဇနာဒီနံ ဝိယ တေဟိ မဂ္ဂေဟိ အပ္ပဟာတဗ္ဗတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန သတ္တ ဘဝေ ဌပေတွာ အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန ကုသလာဒီနမ္ပိ ပဟာနံ အနုညာတံ၊ တံ တေသံ မဂ္ဂါနံ အဘာဝိတတ္တာ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေ ဥပနိဿယပစ္စယာနံ ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ပဟီနာတိ ဣမံ ပရိယာယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၀၁၃။ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဟေတုကတ္တိကေ ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာတိ နိဋ္ဌပေတွာ၊ ပုန ‘တီဏိ သံယောဇနာနီ’တိအာဒိ ပဟာတဗ္ဗေ ဒဿေတွာ၊ တဒေကဋ္ဌဘာဝေန ဟေတူ စေဝ သဟေတုကေ စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘ကိဉ္စာပိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေသု ဟေတူသု လောဘသဟဂတော မောဟော လောဘေန သဟေတုကော ဟောတိ၊ ဒေါသသဟဂတော မောဟော ဒေါသေန၊ လောဘဒေါသာ စ မောဟေနာတိ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကပဒေပေတေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတော ပန မောဟော အညဿ သမ္ပယုတ္တဟေတုနော အဘာဝေန ဟေတုယေဝ၊ န သဟေတုကောတိ တဿ ပဟာနံ ဒဿေတုံ ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဟေတူ’တိ ဝုတ္တံ။

၁၀၁၈။ ဒုတိယပဒေ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ မောဟဿ ပဟာနံ ဒဿေတုံ ဣမေ ဓမ္မာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတူတိ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သဟေတုကေ ကတွာ ပိဋ္ဌိဝဋ္ဋကော ဇာတော၊ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတော ဝိယ အညဿ သမ္ပယုတ္တဟေတုနော အဘာဝါ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကပဒံ န ဘဇတိ။ တတိယပဒေ အဝသေသာ အကုသလာတိ ပုန အကုသလဂ္ဂဟဏံ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတာနံ မောဟာနံ သင်္ဂဟတ္ထံ ကတံ။ တေ ဟိ သမ္ပယုတ္တဟေတုနော အဘာဝါ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ နာမ န ဟောန္တိ။

၁၀၂၉။ ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တိကေ အာရဗ္ဘာတိ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ သယဉှိ ပရိတ္တာ ဝါ ဟောန္တု မဟဂ္ဂတာ ဝါ၊ ပရိတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နာ ပရိတ္တာရမ္မဏာ၊ မဟဂ္ဂတေ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နာ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏာ၊ အပ္ပမာဏေ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နာ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ။ တေ ပန ပရိတ္တာပိ ဟောန္တိ မဟဂ္ဂတာပိ အပ္ပမာဏာပိ။

၁၀၃၅။ မိစ္ဆတ္တတ္တိကေ အာနန္တရိကာနီတိ အနန္တရာယေန ဖလဒါယကာနိ၊ မာတုဃာတကကမ္မာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တေသု ဟိ ဧကသ္မိမ္ပိ ကမ္မေ ကတေ တံ ပဋိဗာဟိတွာ အညံ ကမ္မံ အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ သိနေရုပ္ပမာဏေပိ ဟိ သုဝဏ္ဏထူပေ ကတွာ စက္ကဝါဠမတ္တံ ဝါ ရတနမယပါကာရံ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ တံ ပူရေတွာ နိသိန္နဿ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ယာဝဇီဝံ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒဒတောပိ တံ ကမ္မံ ဧတေသံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟေတုံ န သက္ကောတိ ဧဝ။ ယာ စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိယတာတိ အဟေတုကဝါဒအကိရိယဝါဒနတ္ထိကဝါဒေသု အညတရာ။ တဉှိ ဂဟေတွာ ဌိတံ ပုဂ္ဂလံ ဗုဒ္ဓသတမ္ပိ ဗုဒ္ဓသဟဿမ္ပိ ဗောဓေတုံ န သက္ကောတိ။

၁၀၃၈။ မဂ္ဂါရမ္မဏတ္တိကေ အရိယမဂ္ဂံ အာရဗ္ဘာတိ လောကုတ္တရမဂ္ဂံ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ တေ ပန ပရိတ္တာပိ ဟောန္တိ မဟဂ္ဂတာပိ။

၁၀၃၉။ မဂ္ဂဟေတုကနိဒ္ဒေသေ ပဌမနယေန ပစ္စယဋ္ဌေန ဟေတုနာ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာနံ ခန္ဓာနံ သဟေတုကဘာဝေါ ဒဿိတော။ ဒုတိယနယေန မဂ္ဂဘူတေန သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန ဟေတုနာ သေသမဂ္ဂင်္ဂါနံ သဟေတုကဘာဝေါ ဒဿိတော။ တတိယနယေန မဂ္ဂေ ဥပ္ပန္နဟေတူဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သဟေတုကဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၀၄၀။ အဓိပတိံ ကရိတွာတိ အာရမ္မဏာဓိပတိံ ကတွာ။ တေ စ ခေါ ပရိတ္တဓမ္မာဝ ဟောန္တိ။ အရိယသာဝကာနဉှိ အတ္တနော မဂ္ဂံ ဂရုံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အာရမ္မဏာဓိပတိ လဗ္ဘတိ။ စေတောပရိယဉာဏေန ပန အရိယသာဝကော ပရဿ မဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခမာနော ဂရုံ ကရောန္တောပိ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂံ ဝိယ ဂရုံ န ကရောတိ။ ‘ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တံ တထာဂတံ ဒိသွာ တဿ မဂ္ဂံ ဂရုံ ကရောတိ န ကရောတီ’တိ? ကရောတိ၊ န ပန အတ္တနော မဂ္ဂံ ဝိယ။ အရဟာ န ကိဉ္စိ ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောတိ ဌပေတွာ မဂ္ဂံ ဖလံ နိဗ္ဗာနန္တိ။ ဧတ္ထာပိ အယမေဝတ္ထော။ ဝီမံသာဓိပတေယျန္တိ ဣဒံ သဟဇာတာဓိပတိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဆန္ဒဉှိ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တဿ ဆန္ဒော အဓိပတိ နာမ ဟောတိ၊ န မဂ္ဂေါ။ သေသဓမ္မာပိ ဆန္ဒာဓိပတိနော နာမ ဟောန္တိ၊ န မဂ္ဂါဓိပတိနော။ စိတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝီမံသံ ပန ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တဿ ဝီမံသာဓိပတိ စေဝ ဟောတိ မဂ္ဂေါ စာတိ။ သေသဓမ္မာ မဂ္ဂါဓိပတိနော နာမ ဟောန္တိ။ ဝီရိယေပိ ဧသေဝ နယော။

၁၀၄၁။ ဥပ္ပန္နတ္တိကနိဒ္ဒေသေ ဇာတာတိ နိဗ္ဗတ္တာ၊ ပဋိလဒ္ဓတ္တဘာဝါ။ ဘူတာတိအာဒီနိ တေသံယေဝ ဝေဝစနာနိ။ ဇာတာ ဧဝ ဟိ ဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဘူတာ။ ပစ္စယသံယောဂေ ဇာတတ္တာ သဉ္ဇာတာ။ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏပ္ပတ္တတ္တာ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဥပသဂ္ဂေန ပန ပဒံ ဝဍ္ဎေတွာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာတိ ဝုတ္တာ။ ပါကဋီဘူတာတိ ပါတုဘူတာ။ ပုဗ္ဗန္တတော ဥဒ္ဓံ ပန္နာတိ ဥပ္ပန္နာ။ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎေတွာ သမုပ္ပန္နာတိ ဝုတ္တာ။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌေနေဝ ဥဒ္ဓံ ဌိတာတိ ဥဋ္ဌိတာ။ ပစ္စယသံယောဂေ ဥဋ္ဌိတာတိ သမုဋ္ဌိတာ။ ပုန ဥပ္ပန္နာတိဝစနေ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပ္ပန္နံသေန သင်္ဂဟိတာတိ ဥပ္ပန္နကောဋ္ဌာသေန ဂဏနံ ဂတာ။ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏန္တိ ဣဒံ နေသံ သဘာဝဒဿနံ။ ဒုတိယပဒနိဒ္ဒေသော ဝုတ္တပဋိသေဓနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတိယပဒနိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။

အယံ ပန တိကော ဒွိန္နံ အဒ္ဓါနံ ဝသေန ပူရေတွာ ဒဿိတော။ လဒ္ဓါကာသဿ ဟိ ကမ္မဿ ဝိပါကော ဒုဝိဓော – ခဏပ္ပတ္တော၊ စ အပ္ပတ္တော စ။ တတ္ထ ‘ခဏပ္ပတ္တော’ ဥပ္ပန္နော နာမ။ ‘အပ္ပတ္တော’ စိတ္တာနန္တရေ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတု၊ ကပ္ပသတသဟဿာတိက္ကမေ ဝါ။ ဓုဝပစ္စယဋ္ဌေန နတ္ထိ နာမ န ဟောတိ၊ ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာ နာမ ဇာတော။ ယထာ ဟိ – ‘‘တိဋ္ဌတေဝ သာယံ၊ ပေါဋ္ဌပါဒ၊ အရူပီ အတ္တာ သညာမယော ။ အထ ဣမဿ ပုရိသဿ အညာ စ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အညာ စ သညာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၁၉)။ ဧတ္ထ အာရုပ္ပေ ကာမာဝစရသညာပဝတ္တိကာလေ ကိဉ္စာပိ မူလဘဝင်္ဂသညာ နိရုဒ္ဓါ ကာမာဝစရသညာယ ပန နိရုဒ္ဓကာလေ အဝဿံ သာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ အရူပသင်္ခါတော အတ္တာ နတ္ထီတိ သင်္ချံ အဂန္တွာ ‘တိဋ္ဌတေဝ’ နာမာတိ ဇာတော။ ဧဝမေဝ လဒ္ဓါကာသဿ ကမ္မဿ ဝိပါကော ဒုဝိဓော…ပေ… ဓုဝပစ္စယဋ္ဌေန နတ္ထိ နာမ န ဟောတိ၊ ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာ နာမ ဇာတော။

ယဒိ ပန အာယူဟိတံ ကုသလာကုသလကမ္မံ သဗ္ဗံ ဝိပါကံ ဒဒေယျ၊ အညဿ ဩကာသော န ဘဝေယျ။ တံ ပန ဒုဝိဓံ ဟောတိ – ဓုဝဝိပါကံ၊ အဓုဝဝိပါကဉ္စ။ တတ္ထ ပဉ္စ အာနန္တရိယကမ္မာနိ၊ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော၊ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါတိ ဧတံ ‘ဓုဝဝိပါကံ’ နာမ။ တံ ပန ခဏပ္ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ အပ္ပတ္တမ္ပိ။ တတ္ထ ‘ခဏပ္ပတ္တံ’ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ‘အပ္ပတ္တံ’ အနုပ္ပန္နံ နာမ။ တဿ ဝိပါကော စိတ္တာနန္တရေ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတု ကပ္ပသတသဟဿာတိက္ကမေ ဝါ။ ဓုဝပစ္စယဋ္ဌေန အနုပ္ပန္နံ နာမ န ဟောတိ၊ ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာ နာမ ဇာတံ။ မေတ္တေယျဗောဓိသတ္တဿ မဂ္ဂေါ အနုပ္ပန္နော နာမ၊ ဖလံ ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာယေဝ နာမ ဇာတံ။

၁၀၄၄။ အတီတတ္တိကနိဒ္ဒေသေ အတီတာတိ ခဏတ္တယံ အတိက္ကန္တာ။ နိရုဒ္ဓါတိ နိရောဓပ္ပတ္တာ။ ဝိဂတာတိ ဝိဘဝံ ဂတာ၊ ဝိဂစ္ဆိတာ ဝါ။ ဝိပရိဏတာတိ ပကတိဝိဇဟနေန ဝိပရိဏာမံ ဂတာ။ နိရောဓသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဂတာတိ အတ္ထင်္ဂတာ။ အဗ္ဘတ္ထင်္ဂတာတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိဂတာတိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိဂစ္ဆိတာ။ ပုန အတီတဝစနေ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ပရတော အနာဂတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတီတံသေန သင်္ဂဟိတာတိ အတီတကောဋ္ဌာသေန ဂဏနံ ဂတာ။ ကတမေ တေတိ? ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ။ ပရတော အနာဂတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၁၀၄၇။ အတီတာရမ္မဏတ္တိကနိဒ္ဒေသေ အတီတေ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘာတိအာဒီသု ပရိတ္တမဟဂ္ဂတာဝ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ ဟိ အတီတာဒီနိ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

၁၀၅၀။ အဇ္ဈတ္တတ္တိကနိဒ္ဒေသေ တေသံ တေသန္တိ ပဒဒွယေန သဗ္ဗသတ္တေ ပရိယာဒိယတိ။ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တန္တိ ဥဘယံ နိယကဇ္ဈတ္တာဓိဝစနံ။ နိယတာတိ အတ္တနိ ဇာတာ။ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာတိ ပါဋိယေက္ကဿ ပါဋိယေက္ကဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္တကာ။ ဥပါဒိဏ္ဏာတိ သရီရဋ္ဌကာ။ တေ ဟိ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ဝါ ဟောန္တု မာ ဝါ၊ အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌဝသေန ပန ဣဓ ဥပါဒိဏ္ဏာတိ ဝုတ္တာ။

၁၀၅၁။ ပရသတ္တာနန္တိ အတ္တာနံ ဌပေတွာ အဝသေသသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ တဒုဘယန္တိ တံ ဥဘယံ။

၁၀၅၃။ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတ္တိကဿ ပဌမပဒေ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုတိယေ အပ္ပမာဏာပိ။ တတိယေ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတာဝ။ အပ္ပမာဏာ ပန ကာလေန ဗဟိဒ္ဓါ ကာလေန အဇ္ဈတ္တံ အာရမ္မဏံ န ကရောန္တိ။ သနိဒဿနတ္တိကနိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနောယေဝါတိ။

ဒုကနိက္ခေပကထာ

၁၀၆၂။ ဒုကေသု အဒေါသနိဒ္ဒေသေ မေတ္တာယနဝသေန မေတ္တိ။ မေတ္တာကာရော မေတ္တာယနာ။ မေတ္တာယ အယိတဿ မေတ္တာသမင်္ဂိနော စိတ္တဿ ဘာဝေါ မေတ္တာယိတတ္တံ။ အနုဒယတီတိ အနုဒ္ဒါ၊ ရက္ခတီတိ အတ္ထော။ အနုဒ္ဒါကာရော အနုဒ္ဒါယနာ။ အနုဒ္ဒါယိတဿ ဘာဝေါ အနုဒ္ဒါယိတတ္တံ။ ဟိတဿ ဧသနဝသေန ဟိတေသိတာ။ အနုကမ္ပနဝသေန အနုကမ္ပာ။ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တာ မေတ္တာဝ ဝုတ္တာ။ သေသပဒေဟိ လောကိယလောကုတ္တရော အဒေါသော ကထိတော။

၁၀၆၃။ အမောဟနိဒ္ဒေသေ ဒုက္ခေ ဉာဏန္တိ ဒုက္ခသစ္စေ ပညာ။ ဒုက္ခသမုဒယေတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဒုက္ခေ ဉာဏံ သဝနသမ္မသနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏာသု ဝတ္တတိ။ တထာ ဒုက္ခသမုဒယေ။ နိရောဓေ ပန သဝနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏာသု ဧဝ။ တထာ ပဋိပဒါယ။ ပုဗ္ဗန္တေတိ အတီတကောဋ္ဌာသေ။ အပရန္တေတိ အနာဂတကောဋ္ဌာသေ။ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေတိ တဒုဘယေ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ဉာဏန္တိ အယံ ပစ္စယော၊ ဣဒံ ပစ္စယုပ္ပန္နံ၊ ဣဒံ ပဋိစ္စ ဣဒံ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဧဝံ ပစ္စယေသု စ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မေသု စ ဉာဏံ။

၁၀၆၅။ လောဘနိဒ္ဒေသေပိ ဟေဋ္ဌာ အနာဂတာနံ ပဒါနံ အယမတ္ထော – ရဉ္ဇနဝသေန ရာဂေါ။ ဗလဝရဉ္ဇနဋ္ဌေန သာရာဂေါ။ ဝိသယေသု သတ္တာနံ အနုနယနတော အနုနယော။ အနုရုဇ္ဈတီတိ အနုရောဓော၊ ကာမေတီတိ အတ္ထော။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဝေ သတ္တာ ဧတာယ နန္ဒန္တိ၊ သယံ ဝါ နန္ဒတီတိ နန္ဒီ။ နန္ဒီ စ သာ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ စာတိ နန္ဒီရာဂေါ။ တတ္ထ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ သကိံ ဥပ္ပန္နာ တဏှာ ‘နန္ဒီ’။ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ‘နန္ဒီရာဂေါ’တိ ဝုစ္စတိ။ စိတ္တဿ သာရာဂေါတိ ယော ဟေဋ္ဌာ ဗလဝရဉ္ဇနဋ္ဌေန သာရာဂေါတိ ဝုတ္တော၊ သော န သတ္တဿ၊ စိတ္တဿေဝ သာရာဂေါတိ အတ္ထော။

ဣစ္ဆန္တိ ဧတာယ အာရမ္မဏာနီတိ ဣစ္ဆာ။ ဗဟလကိလေသဘာဝေန မုစ္ဆန္တိ ဧတာယ ပါဏိနောတိ မုစ္ဆာ။ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဟဏဝသေန အဇ္ဈောသာနံ။ ဣမိနာ သတ္တာ ဂိဇ္ဈန္တိ၊ ဂေဓံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဂေဓော၊ ဗဟလဋ္ဌေန ဝါ ဂေဓော။ ‘‘ဂေဓံ ဝါ ပဝနသဏ္ဍ’’န္တိ ဟိ ဗဟလဋ္ဌေနေဝ ဝုတ္တံ။ အနန္တရပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဝါ ဂေဓောတိ ပလိဂေဓော။ သဉ္ဇန္တိ ဧတေနာတိ သင်္ဂေါ၊ လဂ္ဂနဋ္ဌေန ဝါ သင်္ဂေါ။ ဩသီဒနဋ္ဌေန ပင်္ကော။ အာကဍ္ဎနဝသေန ဧဇာ။ ‘‘ဧဇာ ဣမံ ပုရိသံ ပရိကဍ္ဎတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝဉ္စနဋ္ဌေန မာယာ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တာနံ ဇနနဋ္ဌေန ဇနိကာ။ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅-၅၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တေ ဒုက္ခေန သံယောဇယမာနာ ဇနေတီတိ သဉ္ဇနနီ။ ဃဋနဋ္ဌေန သိဗ္ဗိနီ။ အယဉှိ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တေ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန သိဗ္ဗတိ ဃဋေတိ၊ တုန္နကာရော ဝိယ ပိလောတိကာယ ပိလောတိကံ၊ တသ္မာ ဃဋနဋ္ဌေန သိဗ္ဗိနီတိ ဝုတ္တာ။ အနေကပ္ပကာရံ ဝိသယဇာလံ တဏှာဝိပ္ဖန္ဒိတနိဝေသသင်္ခါတံ ဝါ ဇာလမဿာ အတ္ထီတိ ဇာလိနီ။

အာကဍ္ဎနဋ္ဌေန သီဃသောတာ သရိတာ ဝိယာတိ သရိတာ။ အလ္လဋ္ဌေန ဝါ သရိတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သရိတာနိ သိနေဟိတာနိ စ သောမနဿာနိ ဘဝန္တိ ဇန္တုနော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၄၁)။ အလ္လာနိ စေဝ သိနိဒ္ဓါနိ စာတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ ဝိသတာတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသဋာတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသာလာတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသက္ကတီတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသံဝါဒိကာတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသံဟရတီတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသမူလာတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသဖလာတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသပရိဘောဂါတိ ဝိသတ္တိကာ။ ဝိသတာ ဝါ ပန သာ တဏှာ ရူပေ သဒ္ဒေ ဂန္ဓေ ရသေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ဓမ္မေ ကုလေ ဂဏေ ဝိတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ (မဟာနိ။ ၃)။ အနယဗျသနပါပနဋ္ဌေန ကုမ္မာနုဗန္ဓသုတ္တကံ ဝိယာတိ သုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သုတ္တကန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒီရာဂဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၉)။ ရူပါဒီသု ဝိတ္ထတဋ္ဌေန ဝိသဋာ။ တဿ တဿ ပဋိလာဘတ္ထာယ သတ္တေ အာယူဟာပေတီတိ အာယူဟိနီ။ ဥက္ကဏ္ဌိတုံ အပ္ပဒါနတော သဟာယဋ္ဌေန ဒုတိယာ။ အယဉှိ သတ္တာနံ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဥက္ကဏ္ဌိတုံ န ဒေတိ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ပိယသဟာယော ဝိယ အဘိရမာပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော၊ ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ၊ သံသာရံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၉၊ ဣတိဝု။ ၁၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၁၊ စူဠနိ။ ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၇)၊

ပဏိဓာနကဝသေန ပဏိဓိ။ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝရဇ္ဇု။ ဧတာယ ဟိ သတ္တာ၊ ရဇ္ဇုယာ ဂီဝါယ ဗဒ္ဓါ ဂေါဏာ ဝိယ၊ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ နိယျန္တိ။ တံ တံ အာရမ္မဏံ ဝနတိ ဘဇတိ အလ္လီယတီတိ ဝနံ။ ဝနတိ ယာစတီတိ ဝါ ဝနံ။ ဝနထောတိ ဗျဉ္ဇနေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အနတ္ထဒုက္ခာနံ ဝါ သမုဋ္ဌာပနဋ္ဌေန ဂဟနဋ္ဌေန စ ဝနံ ဝိယာတိ ‘ဝနံ’၊ ဗလဝတဏှာယေတံ နာမံ။ ဂဟနတရဋ္ဌေန ပန တတော ဗလဝတရော ‘ဝနထော’ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဝနံ ဆိန္ဒထ မာ ရုက္ခံ၊ ဝနတော ဇာယတေ ဘယံ၊

ဆေတွာ ဝနဉ္စ ဝနထဉ္စ၊ နိဗ္ဗနာ ဟောထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၃)၊

သန္ထဝနဝသေန သန္ထဝေါ၊ သံသဂ္ဂေါတိ အတ္ထော။ သော ဒုဝိဓော – တဏှာသန္ထဝေါ မိတ္တသန္ထဝေါ စ။ တေသု ဣဓ တဏှာသန္ထဝေါ အဓိပ္ပေတော။ သိနေဟဝသေန သိနေဟော။ အာလယကရဏဝသေန အပေက္ခတီတိ အပေက္ခာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ဣမာနိ တေ ဒေဝ စတုရာသီတိနဂရသဟဿာနိ ကုသာဝတီရာဇဓာနီပမုခါနိ။ ဧတ္ထ ဒေဝ ဆန္ဒံ ဇနေဟိ၊ ဇီဝိတေ အပေက္ခံ ကရောဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၆၆)။ အာလယံ ကရောဟီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ ပါဋိယေက္ကေ ပါဋိယေက္ကေ အာရမ္မဏေ ဗန္ဓတီတိ ပဋိဗန္ဓု။ ဉာတကဋ္ဌေန ဝါ ပါဋိယေက္ကော ဗန္ဓူတိပိ ပဋိဗန္ဓု။ နိစ္စသန္နိဿိတဋ္ဌေန ဟိ သတ္တာနံ တဏှာသမော ဗန္ဓု နာမ နတ္ထိ။

အာရမ္မဏာနံ အသနတော အာသာ။ အဇ္ဈောတ္ထရဏတော စေဝ တိတ္တိံ အနုပဂန္တွာဝ ပရိဘုဉ္ဇနတော စာတိ အတ္ထော။ အာသိသနဝသေန အာသိသနာ။ အာသိသိတဿ ဘာဝေါ အာသိသိတတ္တံ။ ဣဒါနိ တဿာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ရူပါသာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာသိသနဝသေန အာသာတိ အာသာယ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ရူပေ အာသာ ရူပါသာတိ ဧဝံ နဝပိ ပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာနိ ပဉ္စ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ပရိက္ခာရလောဘဝသေန ဆဋ္ဌံ။ တံ ဝိသေသတော ပဗ္ဗဇိတာနံ။ တတော ပရာနိ တီဏိ အတိတ္တိယဝတ္ထုဝသေန ဂဟဋ္ဌာနံ။ န ဟိ တေသံ ဓနပုတ္တဇီဝိတေဟိ အညံ ပိယတရံ အတ္ထိ။ ‘ဧတံ မယှံ ဧတံ မယှ’န္တိ ဝါ ‘အသုကေန မေ ဣဒံ ဒိန္နံ ဣဒံ ဒိန္န’န္တိ ဝါ ဧဝံ သတ္တေ ဇပ္ပာပေတီတိ ဇပ္ပာ။ ပရတော ဒွေ ပဒါနိ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎိတာနိ။ တတော ပရံ အညေနာကာရေန ဝိဘဇိတုံ အာရဒ္ဓတ္တာ ပုန ဇပ္ပာတိ ဝုတ္တံ။ ဇပ္ပနာကာရော ဇပ္ပနာ။ ဇပ္ပိတဿ ဘာဝေါ ဇပ္ပိတတ္တံ။ ပုနပ္ပုနံ ဝိသယေ လုမ္ပတိ အာကဍ္ဎတီတိ လောလုပေါ။ လောလုပဿ ဘာဝေါ လောလုပ္ပံ။ လောလုပ္ပာကာရော လောလုပ္ပာယနာ။ လောလုပ္ပသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ လောလုပ္ပာယိတတ္တံ။

ပုစ္ဆဉ္ဇိကတာတိ ယာယ တဏှာယ လာဘဋ္ဌာနေသု၊ ပုစ္ဆံ စာလယမာနာ သုနခါ ဝိယ၊ ကမ္ပမာနာ ဝိစရန္တိ၊ တံ တဿာ ကမ္ပနတဏှာယ နာမံ။ သာဓု မနာပမနာပေ ဝိသယေ ကာမေတီတိ သာဓုကာမော။ တဿ ဘာဝေါ သာဓုကမျတာ။ မာတာ မာတုစ္ဆာတိအာဒိကေ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ရာဂေါတိ အဓမ္မရာဂေါ။ ယုတ္တဋ္ဌာနေပိ ဗလဝါ ဟုတွာ ဥပ္ပန္နလောဘော ဝိသမလောဘော။ ‘‘ရာဂေါ ဝိသမ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ဝိဘ။ ၉၂၄) ဝါ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဝါ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ဝါ ဥပ္ပန္နော ဆန္ဒရာဂေါ အဓမ္မဋ္ဌေန ‘အဓမ္မရာဂေါ’၊ ဝိသမဋ္ဌေန ‘ဝိသမလောဘော’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အာရမ္မဏာနံ နိကာမနဝသေန နိကန္တိ။ နိကာမနာကာရော နိကာမနာ။ ပတ္ထနာဝသေန ပတ္ထနာ။ ပိဟာယနဝသေန ပိဟနာ။ သုဋ္ဌု ပတ္ထနာ သမ္ပတ္ထနာ။ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု တဏှာ ကာမတဏှာ။ ရူပါရူပဘဝေ တဏှာ ဘဝတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒသင်္ခါတေ ဝိဘဝေ တဏှာ ဝိဘဝတဏှာ။ သုဒ္ဓေ ရူပဘဝသ္မိံယေဝ တဏှာ ရူပတဏှာ။ အရူပဘဝေ တဏှာ အရူပတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ ဒိဋ္ဌိရာဂေါ။ နိရောဓေ တဏှာ နိရောဓတဏှာ။ ရူပေ တဏှာ ရူပတဏှာ။ သဒ္ဒေ တဏှာ သဒ္ဒတဏှာ။ ဂန္ဓတဏှာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဩဃာဒယော ဝုတ္တတ္ထာဝ။

ကုသလဓမ္မေ အာဝရတီတိ အာဝရဏံ။ ဆာဒနဝသေန ဆာဒနံ။ သတ္တေ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဗန္ဓတီတိ ဗန္ဓနံ။ စိတ္တံ ဥပဂန္တွာ ကိလိဿတိ သံကိလိဋ္ဌံ ကရောတီတိ ဥပက္ကိလေသော။ ထာမဂတဋ္ဌေန အနုသေတီတိ အနုသယော။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတီတိ ပရိယုဋ္ဌာနံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနေန ကုသလစာရံ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ ‘‘စောရာ မဂ္ဂေ ပရိယုဋ္ဌိံသု ဓုတ္တာ မဂ္ဂေ ပရိယုဋ္ဌိံသူ’’တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၄၃၀) ဟိ မဂ္ဂံ ဂဏှိံသူတိ အတ္ထော။ ဧဝမိဓာပိ ဂဟဏဋ္ဌေန ပရိယုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပလိဝေဌနဋ္ဌေန လတာ ဝိယာတိ လတာ။ ‘‘လတာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇ တိဋ္ဌတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၄၀) အာဂတဋ္ဌာနေပိ အယံ တဏှာ လတာတိ ဝုတ္တာ။ ဝိဝိဓာနိ ဝတ္ထူနိ ဣစ္ဆတီတိ ဝေဝိစ္ဆံ။ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ မူလန္တိ ဒုက္ခမူလံ။ တဿေဝ ဒုက္ခဿ နိဒါနန္တိ ဒုက္ခနိဒါနံ။ တံ ဒုက္ခံ ဣတော ပဘဝတီတိ ဒုက္ခပ္ပဘဝေါ။ ဗန္ဓနဋ္ဌေန ပါသော ဝိယာတိ ပါသော။ မာရဿ ပါသော မာရပါသော။ ဒုရုဂ္ဂိလနဋ္ဌေန ဗဠိသံ ဝိယာတိ ဗဠိသံ။ မာရဿ ဗဠိသံ မာရဗဠိသံ။ တဏှာဘိဘူတာ မာရဿ ဝိသယံ နာတိက္ကမန္တိ၊ တေသံ ဥပရိ မာရော ဝသံ ဝတ္တေတီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန မာရဿ ဝိသယောတိ မာရဝိသယော။ သန္ဒနဋ္ဌေန တဏှာဝ နဒီ တဏှာနဒီ။ အဇ္ဈောတ္ထရဏဋ္ဌေန တဏှာဝ ဇာလံ တဏှာဇာလံ။ ယထာ သုနခါ ဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓါ ယဒိစ္ဆကံ နီယန္တိ၊ ဧဝံ တဏှာဗဒ္ဓါ သတ္တာပီတိ ဒဠှဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂဒ္ဒုလံ ဝိယာတိ ဂဒ္ဒုလံ။ တဏှာဝ ဂဒ္ဒုလံ တဏှာဂဒ္ဒုလံ။ ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန တဏှာဝ သမုဒ္ဒေါ တဏှာသမုဒ္ဒေါ။

၁၀၆၆။ ဒေါသနိဒ္ဒေသေ အနတ္ထံ မေ အစရီတိ အဝုဍ္ဎိံ မေ အကာသိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဌာနေ ဝါ ပန အာဃာတောတိ အကာရဏေ ကောပေါ – ဧကစ္စော ဟိ ‘ဒေဝေါ အတိဝဿတီ’တိ ကုပ္ပတိ၊ ‘န ဝဿတီ’တိ ကုပ္ပတိ၊ ‘သူရိယော တပ္ပတီ’တိ ကုပ္ပတိ၊ ‘န တပ္ပတီ’တိ ကုပ္ပတိ၊ ဝါတေ ဝါယန္တေပိ ကုပ္ပတိ၊ အဝါယန္တေပိ ကုပ္ပတိ၊ သမ္မဇ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော ဗောဓိပဏ္ဏာနံ ကုပ္ပတိ၊ စီဝရံ ပါရုပိတုံ အသက္ကောန္တော ဝါတဿ ကုပ္ပတိ၊ ဥပက္ခလိတွာ ခါဏုကဿ ကုပ္ပတိ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – အဋ္ဌာနေ ဝါ ပန အာဃာတော ဇာယတီတိ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ နဝသု ဌာနေသု သတ္တေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နတ္တာ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ။ အဋ္ဌာနာဃာတော ပန သင်္ခါရေသု ဥပ္ပန္နော ကမ္မပထဘေဒံ န ကရောတိ။ စိတ္တံ အာဃာတေန္တော ဥပ္ပန္နောတိ စိတ္တဿ အာဃာတော။ တတော ဗလဝတရော ပဋိဃာတော။ ပဋိဟညနဝသေန ပဋိဃံ။ ပဋိဝိရုဇ္ဈတီတိ ပဋိဝိရောဓော။ ကုပ္ပနဝသေန ကောပေါ။ ပကောပေါ သမ္ပကောပေါတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဒုဿနဝသေန ဒေါသော။ ပဒေါသော သမ္ပဒေါသောတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ စိတ္တဿ ဗျာပတ္တီတိ စိတ္တဿ ဝိပန္နတာ၊ ဝိပရိဝတ္တနာကာရော။ မနံ ပဒူသယမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ မနောပဒေါသော။ ကုဇ္ဈနဝသေန ကောဓော။ ကုဇ္ဈနာကာရော ကုဇ္ဈနာ။ ကုဇ္ဈိတဿ ဘာဝေါ ကုဇ္ဈိတတ္တံ။

ဣဒါနိ အကုသလနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယံ ဒဿေတုံ ဒေါသော ဒုဿနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘ယော ဧဝရူပေါ စိတ္တဿ အာဃာတော…ပေ… ကုဇ္ဈိတတ္တ’’န္တိ စ ဣဓ ဝုတ္တော၊ ‘‘ဒေါသော ဒုဿနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဒေါသောတိ။ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သတိ ပုနရုတ္တိဒေါသော ပဋိသေဓိတော ဟောတိ။ မောဟနိဒ္ဒေသော အမောဟနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗာကာရေန ပနေသ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

၁၀၇၉။ တေဟိဓမ္မေဟိ ယေ ဓမ္မာ သဟေတုကာတိ တေဟိ ဟေတုဓမ္မေဟိ ယေ အညေ ဟေတုဓမ္မာ ဝါ နဟေတုဓမ္မာ ဝါ တေ သဟေတုကာ။ အဟေတုကပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဟေတု ဟေတုယေဝ စ ဟောတိ၊ တိဏ္ဏံ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ ဧကတော ဥပ္ပတ္တိယံ သဟေတုကော စ။ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတော ပန မောဟော ဟေတု အဟေတုကော။ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကနိဒ္ဒေသေပိ ဧသေဝ နယော။

၁၀၉၁။ သင်္ခတဒုကနိဒ္ဒေသေ ပုရိမဒုကေ ဝုတ္တံ အသင်္ခတဓာတုံ သန္ဓာယ ယော ဧဝ သော ဓမ္မောတိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ပုရိမဒုကေ ပန ဗဟုဝစနဝသေန ပုစ္ဆာယ ဥဒ္ဓဋတ္တာ ဣမေ ဓမ္မာ အပ္ပစ္စယာတိ ပုစ္ဆာနုသန္ဓိနယေန ဗဟုဝစနံ ကတံ။ ဣမေ ဓမ္မာ သနိဒဿနာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၁၁၀၁။ ကေနစိ ဝိညေယျဒုကနိဒ္ဒေသေ စက္ခုဝိညေယျာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ဝိဇာနိတဗ္ဗာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ကေနစိ ဝိညေယျာတိ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု ကေနစိ ဧကေန စက္ခုဝိညာဏေန ဝါ သောတဝိညာဏေန ဝါ ဝိဇာနိတဗ္ဗာ။ ကေနစိ န ဝိညေယျာတိ တေနေဝ စက္ခုဝိညာဏေန ဝါ သောတဝိညာဏေန ဝါ န ဝိဇာနိတဗ္ဗာ။ ‘ဧဝံ သန္တေ ဒွိန္နမ္ပိ ပဒါနံ အတ္ထနာနတ္တတော ဒုကော ဟောတီ’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္တာ ‘ယေ တေ ဓမ္မာ စက္ခုဝိညေယျာ န တေ ဓမ္မာ သောတဝိညေယျာ’တိ အယံ ဒုကော န ဟောတိ။ ရူပံ ပန စက္ခုဝိညေယျံ သဒ္ဒေါ န စက္ခုဝိညေယျောတိ ဣမမတ္ထံ ဂဟေတွာ ‘ယေ တေ ဓမ္မာ စက္ခုဝိညေယျာ န တေ ဓမ္မာ သောတဝိညေယျာ၊ ယေ ဝါ ပန တေ ဓမ္မာ သောတဝိညေယျာ န တေ ဓမ္မာ စက္ခုဝိညေယျာ’တိ အယမေကော ဒုကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဧကေကဣန္ဒြိယမူလကေ စတ္တာရော စတ္တာရော ကတွာ ဝီသတိ ဒုကာ ဝိဘတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကိံ ပန ‘မနောဝိညာဏေန ကေနစိ ဝိညေယျာ ကေနစိ န ဝိညေယျာ’ နတ္ထိ? တေနေတ္ထ ဒုကာ န ဝုတ္တာတိ? နော နတ္ထိ၊ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော ပန န ဝုတ္တာ။ န ဟိ၊ ယထာ စက္ခုဝိညာဏေန အဝိညေယျာ ဧဝါတိ ဝဝတ္ထာနံ အတ္ထိ၊ ဧဝံ မနောဝိညာဏေနာပီတိ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော ဧတ္ထ ဒုကာ န ဝုတ္တာ။ မနောဝိညာဏေန ပန ကေနစိ ဝိညေယျာ စေဝ အဝိညေယျာ စာတိ အယမတ္ထော အတ္ထိ။ တသ္မာ သော အဝုတ္တောပိ ယထာလာဘဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ မနောဝိညာဏန္တိ ဟိ သင်္ချံ ဂတေဟိ ကာမာဝစရဓမ္မေဟိ ကာမာဝစရဓမ္မာ ဧဝ တာဝ ကေဟိစိ ဝိညေယျာ ကေဟိစိ အဝိညေယျာ။ တေဟိယေဝ ရူပါဝစရာဒိဓမ္မာပိ ကေဟိစိ ဝိညေယျာ ကေဟိစိ အဝိညေယျာ။ ရူပါဝစရေဟိပိ ကာမာဝစရာ ကေဟိစိ ဝိညေယျာ ကေဟိစိ အဝိညေယျာ။ တေဟေဝ ရူပါဝစရာဒယောပိ ကေဟိစိ ဝိညေယျာ ကေဟိစိ အဝိညေယျာ။ အရူပါဝစရေဟိ ပန ကာမာဝစရာ ရူပါဝစရာ အပရိယာပန္နာ စ နေဝ ဝိညေယျာ။ အရူပါဝစရာ ပန ကေဟိစိ ဝိညေယျာ ကေဟိစိ အဝိညေယျာ။ တေပိ စ ကေစိဒေဝ ဝိညေယျာ ကေစိ အဝိညေယျာ။ အပရိယာပန္နေဟိ ကာမာဝစရာဒယော နေဝ ဝိညေယျာ။ အပရိယာပန္နာ ပန နိဗ္ဗာနေန အဝိညေယျတ္တာ ကေဟိစိ ဝိညေယျာ ကေဟိစိ အဝိညေယျာ။ တေပိ စ မဂ္ဂဖလာနံ အဝိညေယျတ္တာ ကေစိဒေဝ ဝိညေယျာ ကေစိ အဝိညေယျာတိ။

၁၁၀၂။ အာသဝနိဒ္ဒေသေ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ကာမာသဝေါ နာမ။ ရူပါရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဈာနနိကန္တိ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဇာတော ရာဂေါ ဘဝဝသေန ပတ္ထနာ ဘဝါသဝေါ နာမ။ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌာသဝေါ နာမ။ အဋ္ဌသု ဌာနေသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာသဝေါ နာမ။ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတေသု ပန အာသဝေသု အသမ္မောဟတ္ထံ ဧကဝိဓာဒိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထတော ဟေတေ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန အာသဝါတိ ဧဝံ ဧကဝိဓာဝ ဟောန္တိ။ ဝိနယေ ပန ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉) ဒုဝိဓေန အာဂတာ။ သုတ္တန္တေ သဠာယတနေ တာဝ ‘‘တယောမေ၊ အာဝုသော၊ အာသဝါ – ကာမာသဝေါ ဘဝါသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၂၁) တိဝိဓေန အာဂတာ။ နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယေ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသဝါ နိရယဂမနီယာ ၊ အတ္ထိ အာသဝါ တိရစ္ဆာနယောနိဂမနီယာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ ပေတ္တိဝိသယဂမနီယာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ မနုဿလောကဂမနီယာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ ဒေဝလောကဂမနီယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃) ပဉ္စဝိဓေန အာဂတာ။ ဆက္ကနိပါတေ အာဟုနေယျသုတ္တေ – ‘‘အတ္ထိ အာသဝါ သံဝရာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ ပဋိသေဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ အဓိဝါသနာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ ပရိဝဇ္ဇနာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ ဝိနောဒနာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ အတ္ထိ အာသဝါ ဘာဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၅၈) ဆဗ္ဗိဓေန အာဂတာ။ သဗ္ဗာသဝပရိယာယေ (မ။ နိ။ ၁။၁၄ အာဒယော) ‘ဒဿနပဟာတဗ္ဗေဟိ’ သဒ္ဓိံ သတ္တဝိဓေန အာဂတာ။ ဣဓ ပနေတေ ကာမာသဝါဒိဘေဒတော စတုဗ္ဗိဓေန အာဂတာ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ပဉ္စကာမဂုဏသင်္ခါတေ ကာမေ အာသဝေါ ‘ကာမာသဝေါ’။ ရူပါရူပသင်္ခါတေ ကမ္မတော စ ဥပပတ္တိတော စ ဒုဝိဓေပိ ဘဝေ အာသဝေါ ‘ဘဝါသဝေါ’။ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ အာသဝေါ ‘ဒိဋ္ဌာသဝေါ’။ အဝိဇ္ဇာဝ အာသဝေါ ‘အဝိဇ္ဇာသဝေါ’။

၁၁၀၃။ ကာမေသူတိ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ကာမသင်္ခါတော ဆန္ဒော၊ န ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော၊ န ဓမ္မစ္ဆန္ဒော။ ကာမနဝသေန ရဇ္ဇနဝသေန စ ကာမောယေဝ ရာဂေါ ကာမရာဂေါ။ ကာမနဝသေန နန္ဒနဝသေန စ ကာမောဝ နန္ဒီတိ ကာမနန္ဒီ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကာမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တဏှာယနဋ္ဌေန ကာမတဏှာ၊ သိနေဟနဋ္ဌေန ကာမသိနေဟော၊ ပရိဍယှနဋ္ဌေန ကာမပရိဠာဟော၊ မုစ္ဆနဋ္ဌေန ကာမမုစ္ဆာ၊ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပနဋ္ဌေန ကာမဇ္ဈောသာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ အဋ္ဌဟိ ပဒေဟိ ဝိဘတ္တော ကာမာသဝေါ နာမ ဝုစ္စတိ။

၁၁၀၄။ ဘဝေသု ဘဝဆန္ဒောတိ ရူပါရူပဘဝေသု ဘဝပတ္ထနာဝသေနေဝ ပဝတ္တော ဆန္ဒော ‘ဘဝဆန္ဒော’။ သေသပဒါနိပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၁၁၀၅။ သဿတော လောကောတိ ဝါတိအာဒီဟိ ဒသဟာကာရေဟိ ဒိဋ္ဌိပ္ပဘေဒေါဝ ဝုတ္တော။ တတ္ထ သဿတော လောကောတိ ဧတ္ထ ခန္ဓပဉ္စကံ လောကောတိ ဂဟေတွာ ‘အယံ လောကော နိစ္စော ဓုဝေါ သဗ္ဗကာလိကော’တိ ဂဏှန္တဿ ‘သဿတ’န္တိ ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ အသဿတောတိ တမေဝ လောကံ ‘ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတီ’တိ ဂဏှန္တဿ ဥစ္ဆေဒဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ အန္တဝါတိ ပရိတ္တကသိဏလာဘိနော ‘သုပ္ပမတ္တေ ဝါ သရာဝမတ္တေ ဝါ’ ကသိဏေ သမာပန္နဿ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တိတရူပါရူပဓမ္မေ လောကောတိ စ ကသိဏပရိစ္ဆေဒန္တေန စ ‘အန္တဝါ’တိ ဂဏှန္တဿ ‘အန္တဝါ လောကော’တိ ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ သာ သဿတဒိဋ္ဌိပိ ဟောတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိပိ။ ဝိပုလကသိဏလာဘိနော ပန တသ္မိံ ကသိဏေ သမာပန္နဿ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တိတရူပါရူပဓမ္မေ လောကောတိ စ ကသိဏပရိစ္ဆေဒန္တေန စ ‘အနန္တော’တိ ဂဏှန္တဿ ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ ဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ သာ သဿတဒိဋ္ဌိပိ ဟောတိ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိပိ။

တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဘေဒနဓမ္မဿ သရီရဿေဝ ‘ဇီဝ’န္တိ ဂဟိတတ္တာ သရီရေ ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနေ ‘ဇီဝမ္ပိ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’တိ ဥစ္ဆေဒဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ ဒုတိယပဒေ သရီရတော အညဿ ဇီဝဿ ဂဟိတတ္တာ သရီရေ ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနေပိ ‘ဇီဝံ န ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’တိ သဿတဂဟဏာကာရပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိအာဒီသု သတ္တော တထာဂတော နာမ။ သော ပရံ မရဏာ ဟောတီတိ ဂဏှတော ပဌမာ သဿတဒိဋ္ဌိ။ န ဟောတီတိ ဂဏှတော ဒုတိယာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတီတိ ဂဏှတော တတိယာ ဧကစ္စသဿတဒိဋ္ဌိ။ နေဝ ဟောတိ န နဟောတီတိ ဂဏှတော စတုတ္ထာ အမရာဝိက္ခေပဒိဋ္ဌိ။ ဣမေ ဓမ္မာ အာသဝါတိ ဣမေ ကာမာသဝဉ္စ ဘဝါသဝဉ္စ ရာဂဝသေန ဧကတော ကတွာ၊ သင်္ခေပတော တယော၊ ဝိတ္ထာရတော စတ္တာရော ဓမ္မာ အာသဝါ နာမ။

ယော ပန ဗြဟ္မာနံ ဝိမာနကပ္ပရုက္ခအာဘရဏေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ကာမာသဝေါ ဟောတိ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ပဉ္စကာမဂုဏိကဿ ရာဂဿ ဣဓေဝ ပဟီနတ္တာ။ ဟေတုဂေါစ္ဆကံ ပန ပတွာ လောဘော ဟေတု နာမ ဟောတိ။ ဂန္ထဂေါစ္ဆကံ ပတွာ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော နာမ။ ကိလေသဂေါစ္ဆကံ ပတွာ လောဘော ကိလေသော နာမ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိသဟဇာတော ပန ရာဂေါ ကာမာသဝေါ ဟောတိ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ၊ ဒိဋ္ဌိရာဂေါ နာမ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဒိဋ္ဌိရာဂရတ္တေ ပုရိသပုဂ္ဂလေ ဒိန္နဒါနံ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ န မဟာနိသံသ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၉)။

ဣမေ ပန အာသဝေ ကိလေသပဋိပါဋိယာပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာပိ။ ကိလေသပဋိပါဋိယာ ကာမာသဝေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီယတိ၊ ဘဝါသဝေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေန၊ ဒိဋ္ဌာသဝေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန၊ အဝိဇ္ဇာသဝေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေန။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌာသဝေါ ပဟီယတိ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ကာမာသဝေါ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘဝါသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ စာတိ။

၁၁၂၁။ သံယောဇနေသု မာနနိဒ္ဒေသေ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနောတိ ဥတ္တမဋ္ဌေန ‘အဟံ သေယျော’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနော။ သဒိသောဟမသ္မီတိ မာနောတိ သမသမဋ္ဌေန ‘အဟံ သဒိသော’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနော။ ဟီနောဟမသ္မီတိ မာနောတိ လာမကဋ္ဌေန ‘အဟံ ဟီနော’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနော။ ဧဝံ သေယျမာနော သဒိသမာနော ဟီနမာနောတိ ဣမေ တယော မာနာ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သေယျဿာပိ ဟိ ‘အဟံ သေယျော သဒိသော ဟီနော’တိ တယော မာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သဒိသဿာပိ၊ ဟီနဿာပိ။ တတ္ထ သေယျဿ သေယျမာနောဝ ယာထာဝမာနော၊ ဣတရေ ဒွေ အယာထာဝမာနာ။ သဒိသဿ သဒိသမာနောဝ…ပေ… ဟီနဿ ဟီနမာနောဝ ယာထာဝမာနော၊ ဣတရေ ဒွေ အယာထာဝမာနာ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? ဧကဿ တယော မာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ကထိတံ။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုကေ ပန ပဌမကမာနဘာဇနီယေ ဧကော မာနော တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ကထိတော။

မာနကရဏဝသေန မာနော။ မညနာ မညိတတ္တန္တိ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသာ။ ဥဿိတဋ္ဌေန ဥန္နတိ။ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ တံ ပုဂ္ဂလံ ဥန္နာမေတိ၊ ဥက္ခိပိတွာ ဌပေတီတိ ဥန္နမော။ သမုဿိတဋ္ဌေန ဓဇော။ ဥက္ခိပနဋ္ဌေန စိတ္တံ သမ္ပဂ္ဂဏှာတီတိ သမ္ပဂ္ဂါဟော။ ကေတု ဝုစ္စတိ ဗဟူသု ဓဇေသု အစ္စုဂ္ဂတဓဇော။ မာနောပိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အပရာပရေ ဥပါဒါယ အစ္စုဂ္ဂတဋ္ဌေန ကေတု ဝိယာတိ ‘ကေတု’။ ကေတုံ ဣစ္ဆတီတိ ကေတုကမျံ၊ တဿ ဘာဝေါ ကေတုကမျတာ။ သာ ပန စိတ္တဿ၊ န အတ္တနော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘ကေတုကမျတာ စိတ္တဿာ’တိ။ မာနသမ္ပယုတ္တဉှိ စိတ္တံ ကေတုံ ဣစ္ဆတိ။ တဿ စ ဘာဝေါ ကေတုကမျတာ၊ ကေတုသင်္ခါတော မာနောတိ။

၁၁၂၆။ ဣဿာနိဒ္ဒေသေ ယာ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣဿာတိ ယာ ဧတေသု ပရေသံ လာဘာဒီသု ‘ကိံ ဣမိနာ ဣမေသ’န္တိ ပရသမ္ပတ္တိခိယျနလက္ခဏာ ဣဿာ။ တတ္ထ လာဘောတိ စီဝရာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ပဋိလာဘော။ ဣဿုကီ ဟိ ပုဂ္ဂလော ပရဿ တံ လာဘံ ခိယျတိ၊ ‘ကိံ ဣမဿ ဣမိနာ’တိ န ဣစ္ဆတိ။ သက္ကာရောတိ တေသံယေဝ ပစ္စယာနံ သုကတာနံ သုန္ဒရာနံ ပဋိလာဘော။ ဂရုကာရောတိ ဂရုကိရိယာ၊ ဘာရိယကရဏံ။ မာနနန္တိ မနေန ပိယကရဏံ။ ဝန္ဒနန္တိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒနံ။ ပူဇနာတိ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇနာ။ ဣဿာယနဝသေန ဣဿာ။ ဣဿာကာရော ဣဿာယနာ။ ဣဿာယိတဘာဝေါ ဣဿာယိတတ္တံ။ ဥသူယာဒီနိ ဣဿာဒိဝေဝစနာနိ။

ဣမိဿာ ပန ဣဿာယ ခိယျနလက္ခဏံ အာဂါရိကေနာပိ အနာဂါရိကေနာပိ ဒီပေတဗ္ဗံ။ အာဂါရိကော ဟိ ဧကစ္စော ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီသု အညတရေန အာဇီဝေန အတ္တနော ပုရိသကာရံ နိဿာယ ဘဒ္ဒကံ ယာနံ ဝါ ဝါဟနံ ဝါ ရတနံ ဝါ လဘတိ။ အပရော တဿ အလာဘတ္ထိကော တေန လာဘေန န တုဿတိ။ ‘ကဒါ နု ခေါ ဧသ ဣမာယ သမ္ပတ္တိယာ ပရိဟာယိတွာ ကပဏော ဟုတွာ စရိဿတီ’တိ စိန္တေတွာ ဧကေန ကာရဏေန တသ္မိံ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ပရိဟီနေ အတ္တမနော ဟောတိ။ အနာဂါရိကောပိ ဧကော ဣဿာမနကော အညံ အတ္တနော သုတပရိယတ္တိအာဒီနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နလာဘာဒိသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘ကဒါ နု ခေါ ဧသော ဣမေဟိ လာဘာဒီဟိ ပရိဟာယိဿတီ’တိ စိန္တေတွာ၊ ယဒါ တံ ဧကေန ကာရဏေန ပရိဟီနံ ပဿတိ၊ တဒါ အတ္တမနော ဟောတိ။ ဧဝံ ပရသမ္ပတ္တိခိယျနလက္ခဏာ ‘ဣဿာ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၁၂၇။ မစ္ဆရိယနိဒ္ဒေသေ ဝတ္ထုတော မစ္ဆရိယဒဿနတ္ထံ ‘ပဉ္စ မစ္ဆရိယာနိ အာဝါသမစ္ဆရိယ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဝါသေ မစ္ဆရိယံ အာဝါသမစ္ဆရိယံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အာဝါသော နာမ သကလာရာမောပိ ပရိဝေဏမ္ပိ ဧကောဝရကောပိ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီနိပိ။ တေသု ဝသန္တာ သုခံ ဝသန္တိ ပစ္စယေ လဘန္တိ။ ဧကော ဘိက္ခု ဝတ္တသမ္ပန္နဿေဝ ပေသလဿ ဘိက္ခုနော တတ္ထ အာဂမနံ န ဣစ္ဆတိ။ အာဂတောပိ ‘ခိပ္ပံ ဂစ္ဆတူ’တိ စိန္တေတိ။ ဣဒံ ‘အာဝါသမစ္ဆရိယံ’ နာမ။ ဘဏ္ဍနကာရကာဒီနံ ပန တတ္ထ ဝါသံ အနိစ္ဆတော အာဝါသမစ္ဆရိယံ နာမ န ဟောတိ။

ကုလန္တိ ဥပဋ္ဌာကကုလမ္ပိ ဉာတိကုလမ္ပိ။ တတ္ထ အညဿ ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆတော ကုလမစ္ဆရိယံ ဟောတိ။ ပါပပုဂ္ဂလဿ ပန ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆန္တောပိ မစ္ဆရီ နာမ န ဟောတိ။ သော ဟိ တေသံ ပသာဒဘေဒါယ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ပသာဒံ ရက္ခိတုံ သမတ္ထဿေဝ ပန ဘိက္ခုနော တတ္ထ ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆန္တော မစ္ဆရီ နာမ ဟောတိ။

လာဘောတိ စတုပစ္စယလာဘောဝ။ တံ အညသ္မိံ သီလဝန္တေယေဝ လဘန္တေ ‘မာ လဘတူ’တိ စိန္တေန္တဿ လာဘမစ္ဆရိယံ ဟောတိ။ ယော ပန သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတိ၊ အပရိဘောဂဒုပ္ပရိဘောဂါဒိဝသေန ဝိနာသေတိ၊ ပူတိဘာဝံ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ အညဿ န ဒေတိ၊ တံ ဒိသွာ ‘သစေ ဣမံ ဧသ န လဘေယျ ၊ အညော သီလဝါ လဘေယျ၊ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆေယျာ’တိ စိန္တေန္တဿ မစ္ဆရိယံ နာမ နတ္ထိ။

ဝဏ္ဏော နာမ သရီရဝဏ္ဏောပိ ဂုဏဝဏ္ဏောပိ။ တတ္ထ သရီရဝဏ္ဏေ မစ္ဆရိပုဂ္ဂလော ‘ပရော ပါသာဒိကော ရူပဝါ’တိ ဝုတ္တေ တံ န ကထေတုကာမော ဟောတိ။ ဂုဏဝဏ္ဏမစ္ဆရီ သီလေန ဓုတင်္ဂေန ပဋိပဒါယ အာစာရေန ဝဏ္ဏံ န ကထေတုကာမော ဟောတိ။

ဓမ္မောတိ ပရိယတ္တိဓမ္မော စ ပဋိဝေဓဓမ္မော စ။ တတ္ထ အရိယသာဝကာ ပဋိဝေဓဓမ္မံ န မစ္ဆရာယန္တိ၊ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မေ သဒေဝကဿ လောကဿ ပဋိဝေဓံ ဣစ္ဆန္တိ။ တံ ပန ပဋိဝေဓံ ‘ပရေ ဇာနန္တူ’တိ ဣစ္ဆန္တိ။ တန္တိဓမ္မေယေဝ ပန ဓမ္မမစ္ဆရိယံ နာမ ဟောတိ။ တေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ယံ ဂုဠှံ ဂန္ထံ ဝါ ကထာမဂ္ဂံ ဝါ ဇာနာတိ တံ အညံ န ဇာနာပေတုကာမော ဟောတိ။ ယော ပန ပုဂ္ဂလံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန၊ ဓမ္မံ ဝါ ဥပပရိက္ခိတွာ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မမစ္ဆရီ နာမ န ဟောတိ။

တတ္ထ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လောလော ဟောတိ၊ ကာလေန သမဏော ဟောတိ၊ ကာလေန ဗြာဟ္မဏော၊ ကာလေန နိဂဏ္ဌော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ‘အယံ ပုဂ္ဂလော ပဝေဏိအာဂတံ တန္တိံ သဏှံ သုခုမံ ဓမ္မန္တရံ ဘိန္ဒိတွာ အာလုဠိဿတီ’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ပုဂ္ဂလံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ နာမ ။ ယော ပန ‘အယံ ဓမ္မော သဏှော သုခုမော၊ သစာယံ ပုဂ္ဂလော ဂဏှိဿတိ အညံ ဗျာကရိတွာ အတ္တာနံ အာဝိကတွာ နဿိဿတီ’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မံ ဥပပရိက္ခိတွာ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ နာမ။ ယော ပန ‘သစာယံ ဣမံ ဓမ္မံ ဂဏှိဿတိ၊ အမှာကံ သမယံ ဘိန္ဒိတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿတီ’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မမစ္ဆရီ နာမ ဟောတိ။

ဣမေသု ပဉ္စသု မစ္ဆရိယေသု အာဝါသမစ္ဆရိယေန တာဝ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ ဟုတွာ တဿေဝ အာဝါသဿ သင်္ကာရံ သီသေန ဥက္ခိပိတွာ ဝိစရတိ။ ကုလမစ္ဆရိယေန တသ္မိံ ကုလေ အညေသံ ဒါနမာနနာဒီနိ ကရောန္တေ ဒိသွာ ‘ဘိန္နံ ဝတိဒံ ကုလံ မမာ’တိ စိန္တယတော လောဟိတမ္ပိ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ကုစ္ဆိဝိရေစနမ္ပိ ဟောတိ၊ အန္တာနိပိ ခဏ္ဍာခဏ္ဍာနိ ဟုတွာ နိက္ခမန္တိ။ လာဘမစ္ဆရိယေန သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ သန္တကေ လာဘေ မစ္ဆရာယိတွာ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂံ ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ မဟာအဇဂရော ဝါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သရီရဝဏ္ဏဂုဏဝဏ္ဏမစ္ဆရေန ပရိယတ္တိဓမ္မမစ္ဆရိယေန စ အတ္တနောဝ ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေတိ၊ ပရေသံ ဝဏ္ဏေ ‘ကိံ ဝဏ္ဏော ဧသော’တိ တံ တံ ဒေါသံ ဝဒန္တော ပရိယတ္တိဓမ္မဉ္စ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဒေန္တော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော စေဝ ဧဠမူဂေါ စ ဟောတိ။

အပိစ အာဝါသမစ္ဆရိယေန လောဟဂေဟေ ပစ္စတိ။ ကုလမစ္ဆရိယေန အပ္ပလာဘော ဟောတိ။ လာဘမစ္ဆရိယေန ဂူထနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယေန ဘဝေ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တဿ ဝဏ္ဏော နာမ န ဟောတိ။ ဓမ္မမစ္ဆရိယေန ကုက္ကုဠနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတီတိ။

မစ္ဆရာယနဝသေန မစ္ဆေရံ။ မစ္ဆရာယနာကာရော မစ္ဆရာယနာ။ မစ္ဆရေန အယိတဿ မစ္ဆေရသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ မစ္ဆရာယိတတ္တံ။ ‘မယှမေဝ ဟောန္တု မာ အညဿာ’တိ သဗ္ဗာပိ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယော ဗျာပေတုံ န ဣစ္ဆတီတိ ဝိဝိစ္ဆော။ ဝိဝိစ္ဆဿ ဘာဝေါ ဝေဝိစ္ဆံ၊ မုဒုမစ္ဆရိယဿေတံ နာမံ။ ကဒရိယော ဝုစ္စတိ အနာဒရော။ တဿ ဘာဝေါ ကဒရိယံ။ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယဿေတံ နာမံ။ တေန ဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ပရမ္ပိ ပရေသံ ဒဒမာနံ နိဝါရေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

ကဒရိယော ပါပသင်္ကပ္ပော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အနာဒရော၊

ဒဒမာနံ နိဝါရေတိ၊ ယာစမာနာန ဘောဇနန္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၂)၊

ယာစကေ ဒိသွာ ကဋုကဘာဝေန စိတ္တံ အဉ္စတိ သင်္ကောစေတီတိ ကဋုကဉ္စုကော။ တဿ ဘာဝေါ ကဋုကဉ္စုကတာ။ အပရော နယော – ကဋုကဉ္စုကတာ ဝုစ္စတိ ကဋစ္ဆုဂ္ဂါဟော။ သမတိတ္တိကပုဏ္ဏာယ ဟိ ဥက္ခလိယာ ဘတ္တံ ဂဏှန္တော သဗ္ဗတောဘာဂေန သင်္ကုဋိတေန အဂ္ဂကဋစ္ဆုနာ ဂဏှာတိ၊ ပူရေတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ မစ္ဆရိပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ သင်္ကုစတိ။ တသ္မိံ သင်္ကုစိတေ ကာယောပိ တထေဝ သင်္ကုစတိ၊ ပဋိကုဋတိ၊ ပဋိနိဝတ္တတိ၊ န သမ္ပသာရိယတီတိ မစ္ဆေရံ ‘ကဋုကဉ္စုကတာ’တိ ဝုတ္တံ။

အဂ္ဂဟိတတ္တံ စိတ္တဿာတိ ပရေသံ ဥပကာရကရဏေ ဒါနာဒိနာ အာကာရေန ယထာ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဧဝံ အာဝရိတွာ ဂဟိတဘာဝေါ စိတ္တဿ။ ယသ္မာ ပန မစ္ဆရိပုဂ္ဂလော အတ္တနော သန္တကံ ပရေသံ အဒါတုကာမော ဟောတိ ပရသန္တကံ ဂဏှိတုကာမော၊ တသ္မာ ‘ဣဒံ အစ္ဆရိယံ မယှမေဝ ဟောတု၊ မာ အညဿာ’တိ ပဝတ္တိဝသေနဿ အတ္တသမ္ပတ္တိနိဂူဟနလက္ခဏတာ အတ္တသမ္ပတ္တိဂ္ဂဟဏလက္ခဏတာ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ ဣမသ္မိံ ဂေါစ္ဆကေ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဣမာနိ ပန သံယောဇနာနိ ကိလေသပဋိပါဋိယာပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာပိ။ ကိလေသပဋိပါဋိယာ ကာမရာဂပဋိဃသံယောဇနာနိ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ၊ မာနသံယောဇနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန၊ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန၊ ဘဝရာဂသံယောဇနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန၊ ဣဿာမစ္ဆရိယာနိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန၊ အဝိဇ္ဇာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသဣဿာမစ္ဆရိယာနိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ၊ ကာမရာဂပဋိဃာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန၊ မာနဘဝရာဂအဝိဇ္ဇာ အရဟတ္တမဂ္ဂေနာတိ။

၁၁၄၀။ ဂန္ထဂေါစ္ဆကေ နာမကာယံ ဂန္ထေတိ၊ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝဋ္ဋသ္မိံ ဃဋေတီတိ ကာယဂန္ထော။ သဗ္ဗညုဘာသိတမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ သဿတော လောကော ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ ဣမိနာ အာကာရေန အဘိနိဝိသတီတိ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော။ ယသ္မာ ပန အဘိဇ္ဈာကာမရာဂါနံ ဝိသေသော အတ္ထိ၊ တသ္မာ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမရာဂေါ’’တိ အဝတွာ ယော ရာဂေါ သာရာဂေါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ‘ဗြဟ္မာနံ ဝိမာနာဒီသု ဆန္ဒရာဂေါ ကာမာသဝေါ န ဟောတိ၊ ဂန္ထဂေါစ္ဆကံ ပတွာ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော ဟောတီ’တိ တံ သုဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရတော ကိလေသဂေါစ္ဆကေပိ ဧသေဝ နယော။ ဌပေတွာ သီလဗ္ဗတပရာမာသန္တိ ဣဒံ ယသ္မာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ‘ဣဒမေဝ သစ္စ’န္တိအာဒိနာ အာကာရေန နာဘိနိဝိသတိ၊ ‘သီလေန သုဒ္ဓီ’တိအာဒိနာ ဧဝ ပန အဘိနိဝိသတိ၊ တသ္မာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဘူတမ္ပိ တံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘ဌပေတွာ’တိ အာဟ။

၁၁၆၂။ နီဝရဏဂေါစ္ဆကဿ ထိနမိဒ္ဓနိဒ္ဒေသေ စိတ္တဿ အကလ္လတာတိ စိတ္တဿ ဂိလာနဘာဝေါ။ ဂိလာနော ဟိ အကလ္လကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိနယေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အကလ္လကော’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၁)။ အကမ္မညတာတိ စိတ္တဂေလညသင်္ခါတောဝ အကမ္မညတာကာရော။ ဩလီယနာတိ ဩလီယနာကာရော။ ဣရိယာပထိကစိတ္တဉှိ ဣရိယာပထံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တံ၊ ရုက္ခေ ဝဂ္ဂုလိ ဝိယ၊ ခီလေ လဂ္ဂိတဖာဏိတဝါရကော ဝိယ စ၊ ဩလီယတိ။ တဿ တံ အာကာရံ သန္ဓာယ ဩလီယနာတိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ လီနန္တိ အဝိပ္ဖာရိကတာယ ပဋိကုဋိတံ။ ဣတရေ ဒွေ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသာ။ ထိနန္တိ သပ္ပိပိဏ္ဍော ဝိယ အဝိပ္ဖာရိကတာယ ဃနဘာဝေန ဌိတံ။ ထိယနာတိ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ထိယိတဘာဝေါ ထိယိတတ္တံ၊ အဝိပ္ဖာရဝသေနေဝ ထဒ္ဓတာတိ အတ္ထော။

၁၁၆၃။ ကာယဿာတိ ခန္ဓတ္တယသင်္ခါတဿ နာမကာယဿ။ အကလ္လတာ အကမ္မညတာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ မေဃော ဝိယ အာကာသံ ကာယံ ဩနယှတီတိ ဩနာဟော။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဩနာဟော ပရိယောနာဟော။ အဗ္ဘန္တရေ သမောရုန္ဓတီတိ အန္တောသမောရောဓော။ ယထာ ဟိ နဂရေ ရုန္ဓိတွာ ဂဟိတေ မနုဿာ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ န လဘန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ မိဒ္ဓေန သမောရုဒ္ဓါ ဓမ္မာ ဝိပ္ဖာရဝသေန နိက္ခမိတုံ န လဘန္တိ။ တသ္မာ အန္တောသမောရောဓောတိ ဝုတ္တံ။ မေဓတီတိ မိဒ္ဓံ၊ အကမ္မညဘာဝေန ဝိဟိံသတီတိ အတ္ထော။ သုပန္တိ တေနာတိ သောပ္ပံ။ အက္ခိဒလာဒီနံ ပစလဘာဝံ ကရောတီတိ ပစလာယိကာ။ သုပနာ သုပိတတ္တန္တိ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသာ။ ယံ ပန တေသံ ပုရတော သောပ္ပပဒံ တဿ ပုနဝစနေ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏန္တိ ဣဒံ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ဧကတော ကတွာ အာဝရဏဋ္ဌေန ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ယေဘုယျေန သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ နိဒ္ဒါယ ပုဗ္ဗဘာဂအပရဘာဂေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ တံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိဇ္ဇတိ။ ခီဏာသဝါနံ ပန ကရဇကာယဿ ဒုဗ္ဗလဘာဝေန ဘဝင်္ဂေါတရဏံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ အသမ္မိဿေ ဝတ္တမာနေ တေ သုပန္တိ၊ သာ နေသံ နိဒ္ဒါ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ စတုဂ္ဂုဏံ သင်္ဃာဋိံ ပညပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇)။ ဧဝရူပေါ ပနာယံ ကရဇကာယဿ ဒုဗ္ဗလဘာဝေါ န မဂ္ဂဝဇ္ဈော၊ ဥပါဒိန္နကေပိ အနုပါဒိန္နကေပိ လဗ္ဘတိ။ ဥပါဒိန္နကေ လဗ္ဘမာနော ယဒါ ခီဏာသဝေါ ဒီဃမဂ္ဂံ ဂတော ဟောတိ၊ အညတရံ ဝါ ပန ကမ္မံ ကတွာ ကိလန္တော၊ ဧဝရူပေ ကာလေ လဗ္ဘတိ။ အနုပါဒိန္နကေ လဗ္ဘမာနော ပဏ္ဏပုပ္ဖေသု လဗ္ဘတိ။ ဧကစ္စာနဉှိ ရုက္ခာနံ ပဏ္ဏာနိ သူရိယာတပေန ပသာရိယန္တိ ရတ္တိံ ပဋိကုဋန္တိ၊ ပဒုမပုပ္ဖာဒီနိ သူရိယာတပေန ပုပ္ဖန္တိ၊ ရတ္တိံ ပုန ပဋိကုဋန္တိ ။ ဣဒံ ပန မိဒ္ဓံ အကုသလတ္တာ ခီဏာသဝါနံ န ဟောတီတိ။

တတ္ထ သိယာ – ‘‘န မိဒ္ဓံ အကုသလံ။ ကသ္မာ? ရူပတ္တာ။ ရူပဉှိ အဗျာကတံ။ ဣဒဉ္စ ရူပံ။ တေနေဝေတ္ထ ‘ကာယဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ’တိ ကာယဂ္ဂဟဏံ ကတ’’န္တိ။ ယဒိ ‘ကာယဿာ’တိ ဝုတ္တမတ္တေနေဝေတံ ရူပံ၊ ကာယပဿဒ္ဓါဒယောပိ ဓမ္မာ ရူပမေဝ ဘဝေယျုံ။ ‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ’ (ဓ။ သ။ ၁၆၃၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၀) ‘ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတီ’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၃၊ အ။ နိ။ ၄။၁၁၃) သုခပဋိသံဝေဒနပရမတ္ထသစ္စသစ္ဆိကရဏာနိပိ ရူပကာယေနေဝ သိယုံ။ တသ္မာ န ဝတ္တဗ္ဗမေတံ ‘ရူပံ မိဒ္ဓ’န္တိ။ နာမကာယော ဟေတ္ထ ကာယော နာမ။ ယဒိ နာမကာယော၊ အထ ကသ္မာ ‘သောပ္ပံ ပစလာယိကာ’တိ ဝုတ္တံ? န ဟိ နာမကာယော သုပတိ၊ န စ ပစလာယတီတိ။ ‘လိင်္ဂါဒီနိ ဝိယ ဣန္ဒြိယဿ၊ တဿ ဖလတ္တာ။ ယထာ ဟိ ‘ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ဣတ္ထိကုတ္တံ ဣတ္ထာကပ္ပော’တိ ဣမာနိ လိင်္ဂါဒီနိ ဣတ္ထိန္ဒြိယဿ ဖလတ္တာ ဝုတ္တာနိ၊ ဧဝံ ဣမဿာပိ နာမကာယဂေလညသင်္ခါတဿ မိဒ္ဓဿ ဖလတ္တာ သောပ္ပာဒီနိ ဝုတ္တာနိ။ မိဒ္ဓေ ဟိ သတိ တာနိ ဟောန္တီတိ။ ဖလူပစာရေန၊ မိဒ္ဓံ အရူပမ္ပိ သမာနံ ‘သောပ္ပံ ပစလာယိကာ သုပနာ သုပိတတ္တ’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘အက္ခိဒလာဒီနံ ပစလဘာဝံ ကရောတီတိ ပစလာယိကာ’တိ ဝစနတ္ထေနာပိ စာယမတ္ထော သာဓိတောယေဝါတိ န ရူပံ မိဒ္ဓံ။ ဩနာဟာဒီဟိပိ စဿ အရူပဘာဝေါ ဒီပိတောယေဝ။ န ဟိ ရူပံ နာမကာယဿ ‘ဩနာဟော ပရိယောနာဟော အန္တောသမောရောဓော’ ဟောတီတိ။ ‘နနု စ ဣမိနာဝ ကာရဏေနေတံ ရူပံ? န ဟိ အရူပံ ကဿစိ ဩနာဟော၊ န ပရိယောနာဟော၊ န အန္တောသမောရောဓော ဟောတီ’တိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ အာဝရဏမ္ပိ န ဘဝေယျ။ တသ္မာ။ ယထာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော အရူပဓမ္မာ အာဝရဏဋ္ဌေန နီဝရဏာ၊ ဧဝံ ဣမဿာပိ ဩနာဟနာဒိအတ္ထေန ဩနာဟာဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိစ ‘‘ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၆၊ သံ။ နိ။ ၅။၂၃၃) ဝစနတောပေတံ အရူပံ။ န ဟိ ရူပံ စိတ္တုပက္ကိလေသော၊ န ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏံ ဟောတီတိ။

ကသ္မာ န ဟောတိ? နနု ဝုတ္တံ –

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သုရံ ပိဝန္တိ မေရယံ၊ သုရာမေရယပါနာ အပ္ပဋိဝိရတာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပက္ကိလေသော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၅၀)။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ဆ ခေါမေ၊ ဂဟပတိပုတ္တ၊ အာဒီနဝါ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာနုယောဂေ – သန္ဒိဋ္ဌိကာ ဓနဇာနိ၊ ကလဟပ္ပဝဍ္ဎနီ၊ ရောဂါနံ အာယတနံ၊ အကိတ္တိသဉ္ဇနနီ၊ ကောပီနနိဒံသနီ၊ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏီတွေဝ ဆဋ္ဌံ ပဒံ ဘဝတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၄၈)။ ပစ္စက္ခတောပိ စေတံ သိဒ္ဓမေဝ။ ယထာ မဇ္ဇေ ဥဒရဂတေ၊ စိတ္တံ သံကိလိဿတိ၊ ပညာ ဒုဗ္ဗလာ ဟောတိ၊ တသ္မာ မဇ္ဇံ ဝိယ မိဒ္ဓမ္ပိ စိတ္တသံကိလေသော စေဝ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏဉ္စ သိယာတိ။ န၊ ပစ္စယနိဒ္ဒေသတော။ ယဒိ ဟိ မဇ္ဇံ သံကိလေသော ဘဝေယျ၊ သော ‘‘ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၉၇) ဝါ၊ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စိမေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ၊ ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ စိတ္တံ န စေဝ မုဒု ဟောတိ၊ န စ ကမ္မနိယံ၊ န စ ပဘဿရံ၊ ပဘင်္ဂု စ၊ န စ သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ ကတမေ ပဉ္စ? ကာမစ္ဆန္ဒော၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၁၄) ဝါ၊ ‘‘ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ? အဘိဇ္ဈာ ဝိသမလောဘော စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၇၁) ဝါ – ဧဝမာဒီသု ဥပက္ကိလေသနိဒ္ဒေသေသု နိဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆေယျ။ ယသ္မာ ပန တသ္မိံ ပီတေ ဥပက္ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ယေ စိတ္တသံကိလေသာ စေဝ ပညာယ စ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တံ တေသံ ပစ္စယတ္တာ ပစ္စယနိဒ္ဒေသတော ဧဝံ ဝုတ္တံ။ မိဒ္ဓံ ပန သယမေဝ စိတ္တဿ သံကိလေသော စေဝ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏဉ္စာတိ အရူပမေဝ မိဒ္ဓံ။

ကိဉ္စ ဘိယျော? သမ္ပယောဂဝစနတော။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေန နီဝရဏဉ္စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တဉ္စာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၇၆) ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သမ္ပယောဂဝစနတော နယိဒံ ရူပံ။ န ဟိ ရူပံ သမ္ပယုတ္တသင်္ချံ လဘတီတိ။ အထာပိ သိယာ – ‘ယထာလာဘဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ‘‘သိပ္ပိသမ္ဗုကမ္ပိ သက္ခရကထလမ္ပိ မစ္ဆဂုမ္ဗမ္ပိ စရန္တမ္ပိ တိဋ္ဌန္တမ္ပီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၉၊ မ။ နိ။ ၁။၄၃၃) ဧဝံ ဧကတော ကတွာ ယထာလာဘဝသေန ဝုတ္တံ။ သက္ခရကထလဉှိ တိဋ္ဌတိ ယေဝ န စရတိ၊ ဣတရဒွယံ တိဋ္ဌတိပိ စရတိပိ။ ဧဝမိဓာပိ မိဒ္ဓံ နီဝရဏမေဝ၊ န သမ္ပယုတ္တံ ၊ ထိနံ နီဝရဏမ္ပိ သမ္ပယုတ္တမ္ပီတိ သဗ္ဗံ ဧကတော ကတွာ ယထာလာဘဝသေန ‘‘နီဝရဏဉ္စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မိဒ္ဓံ ပန ယထာ သက္ခရကထလံ တိဋ္ဌတေဝ န စရတိ၊ ဧဝံ နီဝရဏမေဝ၊ န သမ္ပယုတ္တံ။ တသ္မာ ရူပမေဝ မိဒ္ဓန္တိ။ န၊ ရူပဘာဝါသိဒ္ဓိတော။ သက္ခရကထလဉှိ န စရတီတိ ဝိနာပိ သုတ္တေန သိဒ္ဓံ။ တသ္မာ တတ္ထ ယထာလာဘဝသေနတ္ထော ဟောတု ။ မိဒ္ဓံ ပန ရူပန္တိ အသိဒ္ဓမေတံ။ န သက္ကာ တဿ ဣမိနာ သုတ္တေန ရူပဘာဝေါ သာဓေတုန္တိ မိဒ္ဓဿ ရူပဘာဝါသိဒ္ဓိတော န ဣဒံ ယထာလာဘဝသေန ဝုတ္တန္တိ အရူပမေဝ မိဒ္ဓံ။

ကိဉ္စ ဘိယျော? ‘စတ္တတ္တာ’တိအာဒိဝစနတော။ ဝိဘင်္ဂသ္မိဉှိ ‘‘ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါတိ တဿ ထိနမိဒ္ဓဿ စတ္တတ္တာ ဝန္တတ္တာ မုတ္တတ္တာ ပဟီနတ္တာ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာ၊ တေန ဝုစ္စတိ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၄၇) စ၊ ‘‘ဣဒံ စိတ္တံ ဣမမှာ ထိနမိဒ္ဓါ သောဓေတိ ဝိသောဓေတိ ပရိသောဓေတိ မောစေတိ ဝိမောစေတိ ပရိမောစေတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ထိနမိဒ္ဓါ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ’’ စာတိ (ဝိဘ။ ၅၅၁) – ဧဝံ ‘စတ္တတ္တာ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န စ ‘ရူပံ’ ဧဝံ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာပိ အရူပမေဝ မိဒ္ဓန္တိ။ န၊ စိတ္တဇဿာသမ္ဘဝဝစနတော။ တိဝိဓဉှိ မိဒ္ဓံ – စိတ္တဇံ ဥတုဇံ အာဟာရဇဉ္စ။ တသ္မာ ယံ တတ္ထ စိတ္တဇံ တဿ ဝိဘင်္ဂေ ဈာနစိတ္တေဟိ အသမ္ဘဝေါ ဝုတ္တော၊ န အရူပဘာဝေါ သာဓိတောတိ ရူပမေဝ မိဒ္ဓန္တိ။ န၊ ရူပဘာဝါသိဒ္ဓိတောဝ။ မိဒ္ဓဿ ဟိ ရူပဘာဝေ သိဒ္ဓေ သက္ကာ ဧတံ လဒ္ဓုံ။ တတ္ထ စိတ္တဇဿာသမ္ဘဝေါ ဝုတ္တော။ သော ဧဝ စ န သိဇ္ဈတီတိ အရူပမေဝ မိဒ္ဓံ။

ကိဉ္စ ဘိယျော? ပဟာနဝစနတော။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘ဆ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေ ပဟာယ ဘဗ္ဗော ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုံ၊ ကတမေ ဆ? ကာမစ္ဆန္ဒံ၊ ဗျာပါဒံ၊ ထိနမိဒ္ဓံ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ ကက္ကုစ္စံ၊ ဝိစိကိစ္ဆံ၊ ကာမေသု ခေါ ပနဿ အာဒီနဝေါ သမ္မပညာယ သုဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၇၃) စ၊ ‘‘ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ ဗလဝတိယာ ပညာယ အတ္တတ္ထံ ဝါ ပရတ္ထံ ဝါ ဉဿတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၅၁) စ အာဒီသု မိဒ္ဓဿာပိ ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ န စ ရူပံ ပဟာတဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ရူပက္ခန္ဓော အဘိညေယျော၊ ပရိညေယျော၊ န ပဟာတဗ္ဗော၊ န ဘာဝေတဗ္ဗော န သစ္ဆိကာတဗ္ဗော’’တိ (ဝိဘ။ ၁၀၃၁) ဣမဿာပိ ပဟာနဝစနတော အရူပမေဝ မိဒ္ဓန္တိ။ န၊ ရူပဿာပိ ပဟာနဝစနတော။ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၇၊ သံ။ နိ။ ၃။၃၃)။ ဧတ္ထ ဟိ ရူပဿာပိ ပဟာနံ ဝုတ္တမေဝ။ တသ္မာ အကာရဏမေတန္တိ။ န၊ အညထာ ဝုတ္တတ္တာ။ တသ္မိဉှိ သုတ္တေ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပေ ဆန္ဒရာဂဝိနယော တံ တတ္ထ ပဟာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂၅) ဧဝံ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနဝသေန ရူပဿ ပဟာနံ ဝုတ္တံ၊ န ယထာ ‘‘ဆ ဓမ္မေ ပဟာယ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယာ’’တိ ဧဝံ ပဟာတဗ္ဗမေဝ ဝုတ္တန္တိ၊ အညထာ ဝုတ္တတ္တာ၊ န ရူပံ မိဒ္ဓံ။ တသ္မာ ယာနေတာနိ ‘‘သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ’’တိအာဒီနိ သုတ္တာနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဧတေဟိ စေဝ အညေဟိ စ သုတ္တေဟိ အရူပမေဝ မိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ –

‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝရဏာ နီဝရဏာ စေတသော အဇ္ဈာရုဟာ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ကာမစ္ဆန္ဒော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝရဏော နီဝရဏော…ပေ… ထိနမိဒ္ဓံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝရဏံ နီဝရဏံ စေတသော အဇ္ဈာရုဟံ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၂၀) စ၊ ‘‘ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္ဓကရဏံ အစက္ခုကရဏံ အညာဏကရဏံ ပညာနိရောဓိကံ ဝိဃာတပက္ခိကံ အနိဗ္ဗာနသံဝတ္တနိက’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၂၁) စ၊ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယသ္မိံ သမယေ ထိနမိဒ္ဓပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ထိနမိဒ္ဓပရေတေနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၆) စ၊ ‘‘အယောနိသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနသိကရောတော အနုပ္ပန္နော စေဝ ကာမစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… အနုပ္ပန္နဉ္စေဝ ထိနမိဒ္ဓံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၁၆) စ၊ ‘‘ကေဝလောဟာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကုသလရာသိ ယဒိဒံ ပဉ္စ နီဝရဏာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၁) စ –

ဧဝမာဒီနိ စ အနေကာနိ ဧတဿ အရူပဘာဝဇောတကာနေဝ သုတ္တာနိ ဝုတ္တာနိ။ ယသ္မာ စေတံ အရူပံ တသ္မာ အာရုပ္ပေပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ မဟာပကရဏေ ပဋ္ဌာနေ – ‘‘နီဝရဏံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ နီဝရဏော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ပုရေဇာတပစ္စယာ’’တိ ဧတဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အာရုပ္ပေ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဋိစ္စ ထိနမိဒ္ဓံ… ဥဒ္ဓစ္စံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၈။၈) သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ သန္နိဋ္ဌာနမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ အရူပမေဝ မိဒ္ဓန္တိ။

၁၁၆၆။ ကုက္ကုစ္စနိဒ္ဒေသေ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာတိအာဒီနိ မူလတော ကုက္ကုစ္စဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ ဧဝံသညိတာယ ဟိ ကတေ ဝီတိကမ္မေ၊ နိဋ္ဌိတေ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရေ၊ ပုန သဉ္ဇာတသတိနောပိ ‘ဒုဋ္ဌု မယာ ကတ’န္တိ ဧဝံ အနုတပ္ပမာနဿ ပစ္ဆာနုတာပဝသေနေတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန တံ မူလတော ဒဿေတုံ ‘အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညိတာ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အကပ္ပိယဘောဇနံ ကပ္ပိယသညီ ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အကပ္ပိယမံသံ ကပ္ပိယမံသသညီ ဟုတွာ၊ အစ္ဆမံသံ သူကရမံသန္တိ၊ ဒီပိမံသံ ဝါ မိဂမံသန္တိ ခါဒတိ၊ ကာလေ ဝီတိဝတ္တေ ကာလသညာယ၊ ပဝါရေတွာ အပ္ပဝါရိတသညာယ၊ ပတ္တသ္မိံ ရဇေ ပတိတေ ပဋိဂ္ဂဟိတသညာယ ဘုဉ္ဇတိ – ဧဝံ ‘အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညာယ’ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ နာမ။ သူကရမံသံ ပန အစ္ဆမံသသညာယ ခါဒမာနော၊ ကာလေ စ ဝိကာလသညာယ ဘုဉ္ဇမာနော ‘ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ’ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ နာမ။ အနဝဇ္ဇံ ပန ကိဉ္စိဒေဝ ဝဇ္ဇသညိတာယ၊ ဝဇ္ဇဉ္စ အနဝဇ္ဇသညိတာယ ကရောန္တော ‘အနဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇသညာယ ဝဇ္ဇေ စ အနဝဇ္ဇသညာယ’ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ နာမ။ ယသ္မာ ပနေတံ ‘‘အကတံ ဝတ မေ ကလျာဏံ၊ အကတံ ကုသလံ၊ အကတံ ဘီရုတ္တာဏံ၊ ကတံ ပါပံ၊ ကတံ လုဒ္ဒံ၊ ကတံ ကိဗ္ဗိသ’’န္တိ ဧဝံ အနဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇသညိတာယပိ ကတေ ဝီတိက္ကမေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာဿ အညမ္ပိ ဝတ္ထုံ အနုဇာနန္တော ယံ ဧဝရူပန္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ကုက္ကုစ္စပဒံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ကုက္ကုစ္စာယနာကာရော ကုက္ကုစ္စာယနာ။ ကုက္ကုစ္စေန အယိတဿ ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စာယိတတ္တံ။ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဧတ္ထ ကတာကတဿ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဿ ဝါ အဘိမုခဂမနံ ‘ဝိပ္ပဋိသာရော’ နာမ။ ယသ္မာ ပန သော ကတံ ဝါ ပါပံ အကတံ န ကရောတိ၊ အကတံ ဝါ ကလျာဏံ ကတံ န ကရောတိ၊ တသ္မာ ဝိရူပေါ ကုစ္ဆိတော ဝါ ပဋိသာရောတိ ‘ဝိပ္ပဋိသာရော’။ သော ပန စေတသော၊ န သတ္တဿာတိ ဉာပနတ္ထံ ‘စေတသော’ ဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဝုတ္တံ။ အယမဿ သဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပန ကုက္ကုစ္စံ အာရဂ္ဂမိဝ ကံသပတ္တံ မနံ ဝိလိခမာနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ မနောဝိလေခေါတိ ဝုတ္တံ။ အယမဿ ကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ ယံ ပန ဝိနယေ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တံ အနုဝသိတွာ အနုဝသိတွာ အာဝသထပိဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ကုက္ကုစ္စာယန္တော န ပဋိဂ္ဂဟေသီတိ (ပါစိ။ ၂၀၄) ကုက္ကုစ္စံ အာဂတံ၊ န တံ နီဝရဏံ။ န ဟိ အရဟတော ‘ဒုဋ္ဌု မယာ ဣဒံ ကတ’န္တိ ဧဝံ အနုတာပေါ အတ္ထိ။ နီဝရဏပတိရူပကံ ပနေတံ ‘ကပ္ပတိ န ကပ္ပတီ’တိ ဝီမံသနသင်္ခါတံ ဝိနယကုက္ကုစ္စံ နာမ။

၁၁၇၆။ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ နီဝရဏာ စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တာ စာ’’တိ ပဒဿ နိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ထိနမိဒ္ဓံ အညမညံ န ဝိဇဟတိ၊ တသ္မာ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေန နီဝရဏဉ္စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တဉ္စာတိ အဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ဥဒ္ဓစ္စေ သတိပိ ကုက္ကုစ္စဿ အဘာဝါ ကုက္ကုစ္စေန ဝိနာပိ ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တံ ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စ ယေန သမ္ပယောဂံ န ဂစ္ဆတိ၊ တံ န ယောဇိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမေ ပန နီဝရဏေ ကိလေသပဋိပါဋိယာပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာပိ။ ကိလေသပဋိပါဋိယာ ကာမစ္ဆန္ဒဗျာပါဒါ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ၊ ထိနမိဒ္ဓုဒ္ဓစ္စာနိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန၊ ကုက္ကုစ္စဝိစိကိစ္ဆာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန၊ အဝိဇ္ဇာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ကုက္ကုစ္စဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီယန္တိ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ကာမစ္ဆန္ဒဗျာပါဒါ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ထိနမိဒ္ဓုဒ္ဓစ္စာဝိဇ္ဇာတိ။

၁၁၈၂။ ပရာမာသဂေါစ္ဆကေ တေ ဓမ္မေ ဌပေတွာတိ ပုစ္ဆာသဘာဂေန ဗဟုဝစနံ ကတံ။

၁၂၁၉။ ဥပါဒါနနိဒ္ဒေသေ ဝတ္ထုသင်္ခါတံ ကာမံ ဥပါဒိယတီတိ ကာမုပါဒါနံ ကာမော စ သော ဥပါဒါနဉ္စာတိပိ ကာမုပါဒါနံ။ ဥပါဒါနန္တိ ဒဠှဂ္ဂဟဏံ။ ဒဠှတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဥပသဒ္ဒေါ ဥပါယာသဥပကဋ္ဌာဒီသု ဝိယ။ တထာ ဒိဋ္ဌိ စ သာ ဥပါဒါနဉ္စာတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ ဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတီတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ ‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁) ဟိ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိ ဥပါဒိယဟိ။ တထာ သီလဗ္ဗတံ ဥပါဒိယတီတိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ။ သီလဗ္ဗတဉ္စ တံ ဥပါဒါနဉ္စာတိပိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ။ ဂေါသီလဂေါဝတာဒီနိ ဟိ ‘ဧဝံ သုဒ္ဓီ’တိ အဘိနိဝေသတော သယမေဝ ဥပါဒါနာနိ။ တထာ၊ ဝဒန္တိ ဧတေနာတိ ‘ဝါဒေါ’၊ ဥပါဒိယန္တိ ဧတေနာတိ ‘ဥပါဒါနံ’။ ကိံ ဝဒန္တိ၊ ဥပါဒိယန္တိ ဝါ? အတ္တာနံ။ အတ္တနော ဝါဒုပါဒါနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ၊ ‘အတ္တဝါဒမတ္တမေဝ ဝါ အတ္တာ’တိ ဥပါဒိယန္တိ ဧတေနာတိ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။

၁၂၂၀။ ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ဧတ္ထာပိ ဝတ္ထုကာမာဝ အနဝသေသတော ကာမာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ဝတ္ထုကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ဣဓ ကာမုပါဒါနန္တိ အနာဂါမိနောပိ တံ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ပဉ္စကာမဂုဏဝတ္ထုကော ပနဿ ကာမရာဂေါဝ နတ္ထီတိ။

၁၂၂၁။ ဒိဋ္ဌုပါဒါနနိဒ္ဒေသေ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိ။ ဒိန္နံ နာမ အတ္ထိ၊ သက္ကာ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဒါတုန္တိ ဇာနာတိ၊ ဒိန္နဿ ပန ဖလံ ဝိပါကော နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ နတ္ထိ ယိဋ္ဌန္တိ။ ယိဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ မဟာယာဂေါ။ တံ ယဇိတုံ သက္ကာတိ ဇာနာတိ၊ ယိဋ္ဌဿ ပန ဖလံ ဝိပါကော နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ နတ္ထိ ဟုတန္တိ အာဟုနပါဟုနမင်္ဂလကိရိယာ။ တံ ကာတုံ သက္ကာတိ ဇာနာတိ၊ တဿ ပန ဖလံ ဝိပါကော နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ နတ္ထိ၊ သုကတဒုက္ကဋာနန္တိ ဧတ္ထ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ သုကတကမ္မာနိ နာမ။ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ ဒုက္ကဋကမ္မာနိ နာမ။ တေသံ အတ္ထိဘာဝံ ဇာနာတိ ဖလံ ဝိပါကော ပန နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ နတ္ထိ အယံ လောကောတိ ပရလောကေ ဌိတော ဣမံ လောကံ နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ နတ္ထိ ပရလောကောတိ ဣဓ လောကေ ဌိတော ပရလောကံ နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ နတ္ထိ မာတာ နတ္ထိ ပိတာတိ မာတာပိတူနံ အတ္ထိဘာဝံ ဇာနာတိ၊ တေသု ကတပစ္စယေန ကောစိ ဖလံ ဝိပါကော နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာတိ စဝနကဥပပဇ္ဇနကာ သတ္တာ နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာ ပဋိပန္နာတိ အနုလောမပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာ လောကသ္မိံ နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီတိ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ အတ္တနာဝ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဉတွာ ပဝေဒနသမတ္ထော သဗ္ဗညူ ဗုဒ္ဓါ နာမ နတ္ထီတိ ဂဏှာတိ။

ဣမာနိ ပန ဥပါဒါနာနိ ကိလေသပဋိပါဋိယာပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာပိ။ ကိလေသပဋိပါဋိယာ ကာမုပါဒါနံ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဟီယတိ၊ သေသာနိ တီဏိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌုပါဒါနာဒီနိ ပဟီယန္တိ၊ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကာမုပါဒါနန္တိ။

၁၂၃၅။ ကိလေသဂေါစ္ဆကေ ကိလေသာ ဧဝ ကိလေသဝတ္ထူနိ။ ဝသန္တိ ဝါ ဧတ္ထ အခီဏာသဝါ သတ္တာ လောဘာဒီသု ပတိဋ္ဌိတတ္တာတိ ‘ဝတ္ထူနိ’။ ကိလေသာ စ တေ တပ္ပတိဋ္ဌာနံ သတ္တာနံ ဝတ္ထူနိ စာတိ ‘ကိလေသဝတ္ထူနိ’။ ယသ္မာ စေတ္ထ အနန္တရပစ္စယာဒိဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကိလေသာပိ ဝသန္တိ ဧဝ နာမ၊ တသ္မာ ကိလေသာနံ ဝတ္ထူနီတိပိ ‘ကိလေသဝတ္ထူနိ’။

၁၂၃၆။ တတ္ထ ကတမော လောဘော? ယော ရာဂေါ သာရာဂေါတိ အယံ ပန လောဘော ဟေတုဂေါစ္ဆကေ ဂန္ထဂေါစ္ဆကေ ဣမသ္မိံ ကိလေသဂေါစ္ဆကေတိ တီသု ဌာနေသု အတိရေကပဒသတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ အာသဝသံယောဇနဩဃယောဂနီဝရဏဥပါဒါနဂေါစ္ဆကေသု အဋ္ဌဟိ အဋ္ဌဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သွာယံ အတိရေကပဒသတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေပိ အဋ္ဌဟိ အဋ္ဌဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေပိ နိပ္ပဒေသတောဝ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေသု ဟေတုဂန္ထနီဝရဏဥပါဒါနကိလေသဂေါစ္ဆကေသု စတုမဂ္ဂဝဇ္ဈာ တဏှာ ဧကေနေဝ ကောဋ္ဌာသေန ဌိတာ။ အာသဝသံယောဇနဩဃယောဂေသု စတုမဂ္ဂဝဇ္ဈာပိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟုတွာ ဌိတာ။ ကထံ? အာသဝေသု ကာမာသဝေါ ဘဝါသဝေါတိ၊ သံယောဇနေသု ကာမရာဂသံယောဇနံ ဘဝရာဂသံယောဇနန္တိ၊ ဩဃေသု ကာမောဃော ဘဝေါဃောတိ၊ ယောဂေသု ကာမယောဂေါ ဘဝယောဂေါတိ။

ဣမာနိ ပန ကိလေသဝတ္ထူနိ ကိလေသပဋိပါဋိယာပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာပိ။ ကိလေသပဋိပါဋိယာ လောဘော စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဟီယတိ၊ ဒေါသော အနာဂါမိမဂ္ဂေန၊ မောဟမာနာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန၊ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန၊ ထိနာဒီနိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီယန္တိ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ဒေါသော၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သေသာ သတ္တာတိ။

၁၂၈၇။ ကာမာဝစရနိဒ္ဒေသေ ဟေဋ္ဌတောတိ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန။ အဝီစိနိရယန္တိ ဝါ အဂ္ဂိဇာလာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဝါ ဒုက္ခဝေဒနာယ ဝီစိ၊ အန္တရံ၊ ဆိဒ္ဒံ ဧတ္ထ နတ္ထီတိ အဝီစိ။ သုခသင်္ခါတော အယော ဧတ္ထ နတ္ထီတိ နိရယော။ နိရတိအတ္ထေနပိ နိရဿာဒတ္ထေနပိ နိရယော။ ပရိယန္တံ ကရိတွာတိ တံ အဝီစိသင်္ခါတံ နိရယံ အန္တံ ကတွာ။ ဥပရိတောတိ ဥပရိဘာဂေန။ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေတိ ပရနိမ္မိတေသု ကာမေသု ဝသံ ဝတ္တနတော ဧဝံလဒ္ဓဝေါဟာရေ ဒေဝေ။ အန္တော ကရိတွာတိ အန္တော ပက္ခိပိတွာ။ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေတိ ယေ ဧတသ္မိံ ဩကာသေ။ ဧတ္ထာဝစရာတိ ဣမိနာ ယသ္မာ ဧတသ္မိံ အန္တရေ အညေပိ စရန္တိ ကဒါစိ ကတ္ထစိ သမ္ဘဝတော၊ တသ္မာ တေသံ အသင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘အဝစရာ’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ယေ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဩဂါဠှာ ဟုတွာ စရန္တိ သဗ္ဗတ္ထ သဒါ စ သမ္ဘဝတော၊ အဓောဘာဂေ စရန္တိ အဝီစိနိရယဿ ဟေဋ္ဌာ ဘူတုပါဒါယပဝတ္တိဘာဝေန၊ တေသံ သင်္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ တေ ဟိ အဝဂါဠှာဝ စရန္တိ၊ အဓောဘာဂေဝ စရန္တီတိ အဝစရာ။ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာတိ ဣမိနာ ပန ယသ္မာ ဧတေ ဧတ္ထာဝစရာ အညတ္ထာပိ အဝစရန္တိ၊ န ပန တတ္ထ ပရိယာပန္နာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ အညတ္ထာပိ အဝစရန္တာနံ ပရိဂ္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ ဣဒါနိ တေ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နဓမ္မေ ရာသိသုညတပစ္စယဘာဝတော စေဝ သဘာဝတော စ ဒဿေန္တော ခန္ဓာတိအာဒိမာဟ။

၁၂၈၉။ ရူပါဝစရနိဒ္ဒေသေ ဗြဟ္မလောကန္တိ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိသင်္ခါတံ ဗြဟ္မဋ္ဌာနံ။ သေသမေတ္ထ ကာမာဝစရနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမာပန္နဿ ဝါတိအာဒီသု ပဌမပဒေန ကုသလဇ္ဈာနံ ဝုတ္တံ၊ ဒုတိယေန ဝိပါကဇ္ဈာနံ၊ ဝုတ္တံ တတိယေန ကိရိယဇ္ဈာနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၂၉၁။ အရူပါဝစရနိဒ္ဒေသေ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂေတိ အာကာသာနဉ္စာယတနသင်္ခါတံ ဘဝံ ဥပဂတေ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၃၀၁။ သရဏဒုကနိဒ္ဒေသေ ယွာယံ တီသု အကုသလမူလေသု မောဟော၊ သော လောဘသမ္ပယုတ္တော စ လောဘေန သရဏော၊ ဒေါသသမ္ပယုတ္တော စ ဒေါသေန သရဏော။ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တော ပန မောဟော ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေန စေဝ ရူပရာဂအရူပရာဂသင်္ခါတေန စ ရာဂရဏေန ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝတော သရဏော သရဇောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သုတ္တန္တိကဒုကနိက္ခေပကထာ

၁၃၀၃။ သုတ္တန္တိကဒုကေသု မာတိကာကထာယံ အတ္ထတော ဝိဝေစိတတ္တာ ယာနိ စ နေသံ နိဒ္ဒေသပဒါနိ တေသမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သုဝိညေယျတ္တာ ယေဘုယျေန ဥတ္တာနတ္ထာနိ ဧဝ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝိသေသမတ္တံ – ဝိဇ္ဇူပမဒုကေ တာဝ စက္ခုမာ ကိရ ပုရိသော မေဃန္ဓကာရေ ရတ္တိံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တဿ အန္ဓကာရတာယ မဂ္ဂေါ န ပညာယိ။ ဝိဇ္ဇု နိစ္ဆရိတွာ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေသိ။ အထဿ အန္ဓကာရဝိဂမာ မဂ္ဂေါ ပါကဋော အဟောသိ။ သော ဒုတိယမ္ပိ ဂမနံ အဘိနီဟရိ။ ဒုတိယမ္ပိ အန္ဓကာရော ဩတ္ထရိ။ မဂ္ဂေါ န ပညာယိ။ ဝိဇ္ဇု နိစ္ဆရိတွာ တံ ဝိဒ္ဓံသေသိ။ ဝိဂတေ အန္ဓကာရေ မဂ္ဂေါ ပါကဋော အဟောသိ။ တတိယမ္ပိ ဂမနံ အဘိနီဟရိ။ အန္ဓကာရော ဩတ္ထရိ။ မဂ္ဂေါ န ပညာယိ။ ဝိဇ္ဇု နိစ္ဆရိတွာ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေသိ။

တတ္ထ စက္ခုမတော ပုရိသဿ အန္ဓကာရေ မဂ္ဂပဋိပဇ္ဇနံ ဝိယ အရိယသာဝကဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပဿနာရမ္ဘော။ အန္ဓကာရေ မဂ္ဂဿ အပညာယနကာလော ဝိယ သစ္စစ္ဆာဒကတမံ။ ဝိဇ္ဇုယာ နိစ္ဆရိတွာ အန္ဓကာရဿ ဝိဒ္ဓံသိတကာလော ဝိယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါဘာသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သစ္စစ္ဆာဒကတမဿ ဝိနောဒိတကာလော။ ဝိဂတေ အန္ဓကာရေ မဂ္ဂဿ ပါကဋကာလော ဝိယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ စတုန္နံ သစ္စာနံ ပါကဋကာလော။ မဂ္ဂဿ ပါကဋံ ပန မဂ္ဂသမင်္ဂိပုဂ္ဂလဿ ပါကဋမေဝ။ ဒုတိယဂမနာဘိနီဟာရော ဝိယ သကဒါဂါမိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပဿနာရမ္ဘော။ အန္ဓကာရေ မဂ္ဂဿ အပညာယနကာလော ဝိယ သစ္စစ္ဆာဒကတမံ။ ဒုတိယံ ဝိဇ္ဇုယာ နိစ္ဆရိတွာ အန္ဓကာရဿ ဝိဒ္ဓံသိတကာလော ဝိယ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါဘာသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သစ္စစ္ဆာဒကတမဿ ဝိနောဒိတကာလော။ ဝိဂတေ အန္ဓကာရေ မဂ္ဂဿ ပါကဋကာလော ဝိယ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဿ စတုန္နံ သစ္စာနံ ပါကဋကာလော။ မဂ္ဂဿ ပါကဋံ ပန မဂ္ဂသမင်္ဂိပုဂ္ဂလဿ ပါကဋမေဝ။ တတိယဂမနာဘိနီဟာရော ဝိယ အနာဂါမိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပဿနာရမ္ဘော။ အန္ဓကာရေ မဂ္ဂဿ အပညာယနကာလော ဝိယ သစ္စစ္ဆာဒကတမံ။ တတိယံ ဝိဇ္ဇုယာ နိစ္ဆရိတွာ အန္ဓကာရဿ ဝိဒ္ဓံသိတကာလော ဝိယ အနာဂါမိမဂ္ဂေါဘာသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သစ္စစ္ဆာဒကတမဿ ဝိနောဒိတကာလော။ ဝိဂတေ အန္ဓကာရေ မဂ္ဂဿ ပါကဋကာလော ဝိယ အနာဂါမိမဂ္ဂဿ စတုန္နံ သစ္စာနံ ပါကဋကာလော။ မဂ္ဂဿ ပါကဋံ ပန မဂ္ဂသမင်္ဂိပုဂ္ဂလဿ ပါကဋမေဝ။

ဝဇိရဿ ပန ပါသာဏော ဝါ မဏိ ဝါ အဘေဇ္ဇော နာမ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပတတိ တံ ဝိနိဝိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ဝဇိရံ ခေပေန္တံ အသေသေတွာ ခေပေတိ။ ဝဇိရေန ဂတမဂ္ဂေါ နာမ ပုန ပါကတိကော န ဟောတိ။ ဧဝမေဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဿ အဝဇ္ဈကိလေသော နာမ နတ္ထိ။ သဗ္ဗကိလေသေ ဝိနိဝိဇ္ဈတိ ဝဇိရံ ဝိယ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါပိ ကိလေသေ ခေပေန္တော အသေသေတွာ ခေပေတိ။ ဝဇိရေန ဂတမဂ္ဂဿ ပုန ပါကတိကတ္တာဘာဝေါ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီနကိလေသာနံ ပုန ပစ္စုဒါဝတ္တနံ နာမ နတ္ထီတိ။

၁၃၀၇။ ဗာလဒုကနိဒ္ဒေသေ ဗာလေသု အဟိရိကာနောတ္တပ္ပာနိ ပါကဋာနိ၊ မူလာနိ စ သေသာနံ ဗာလဓမ္မာနံ။ အဟိရိကော ဟိ အနောတ္တပ္ပီ စ န ကိဉ္စိ အကုသလံ န ကရောတိ နာမာတိ။ ဧတာနိ ဒွေ ပဌမံယေဝ ဝိသုံ ဝုတ္တာနိ။ သုက္ကပက္ခေပိ အယမေဝ နယော။ တထာ ကဏှဒုကေ။

၁၃၁၁။ တပနီယဒုကနိဒ္ဒေသေ ကတတ္တာ စ အကတတ္တာ စ တပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ ဟိ ကတတ္တာ တပန္တိ၊ ကာယသုစရိတာဒီနိ အကတတ္တာ။ တထာ ဟိ ပုဂ္ဂလော ‘ကတံ မေ ကာယဒုစ္စရိတ’န္တိ တပ္ပတိ၊ ‘အကတံ မေ ကာယသုစရိတ’န္တိ တပ္ပတိ။ ‘ကတံ မေ ဝစီဒုစ္စရိတ’န္တိ တပ္ပတိ…ပေ… ‘အကတံ မေ မနောသုစရိတ’န္တိ တပ္ပတိ။ အတပနီယေပိ ဧသေဝ နယော။ ကလျာဏကာရီ ဟိ ပုဂ္ဂလော ‘ကတံ မေ ကာယသုစရိတ’န္တိ န တပ္ပတိ၊ ‘အကတံ မေ ကာယဒုစ္စရိတ’န္တိ န တပ္ပတိ…ပေ… ‘အကတံ မေ မနောဒုစ္စရိတ’န္တိ န တပ္ပတီတိ (အ။ နိ။ ၂။၃)။

၁၃၁၃။ အဓိဝစနဒုကနိဒ္ဒေသေ ယာ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗဓမ္မဂ္ဂဟဏံ။ သင်္ခါယတီတိ သင်္ခါ၊ သံကထိယတီတိ အတ္ထော။ ကိန္တိ သံကထိယတိ? အဟန္တိ မမန္တိ ပရောတိ ပရဿာတိ သတ္တောတိ ဘာဝေါတိ ပေါသောတိ ပုဂ္ဂလောတိ နရောတိ မာဏဝေါတိ တိဿောတိ ဒတ္တောတိ၊ ‘မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ’ ‘ဝိဟာရော ပရိဝေဏံ ဒွါရံ ဝါတပါန’န္တိ ဧဝံ အနေကေဟိ အာကာရေဟိ သံကထိယတီတိ ‘သင်္ခါ’။ သမညာယတီတိ သမညာ။ ကိန္တိ သမညာယတိ? ‘အဟန္တိ…ပေ… ဝါတပါန’န္တိ သမညာယတီတိ ‘သမညာ’။ ပညာပိယတီတိ ပညတ္တိ။ ဝေါဟရိယတီတိ ဝေါဟာရော။ ကိန္တိ ဝေါဟရိယတိ? ‘အဟ’န္တိ…ပေ… ‘ဝါတပါန’န္တိ ဝေါဟရိယတီတိ ဝေါဟာရော။

နာမန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ နာမံ – သာမညနာမံ ဂုဏနာမံ ကိတ္တိမနာမံ ဩပပါတိကနာမန္တိ။ တတ္ထ ပဌမကပ္ပိကေသု မဟာဇနေန သမ္မန္နိတွာ ဌပိတတ္တာ မဟာသမ္မတောတိ ရညော နာမံ ‘သာမညနာမံ’ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘မဟာဇနသမ္မတောတိ ခေါ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ မဟာသမ္မတော တွေဝ ပဌမံ အက္ခရံ ဥပနိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၃၁)။ ဓမ္မကထိကော ပံသုကူလိကော ဝိနယဓရော တေပိဋကော သဒ္ဓါ ပသန္နောတိ ဧဝရူပံ ဂုဏတော အာဂတနာမံ ‘ဂုဏနာမံ’ နာမ။ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိအာဒီနိပိ တထာဂတဿ အနေကာနိ နာမသတာနိ ဂုဏနာမာနေဝ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အသင်္ချေယျာနိ နာမာနိ၊ သဂုဏေန မဟေသိနော၊

ဂုဏေန နာမမုဒ္ဓေယျံ၊ အပိ နာမသဟဿတော’’တိ။

ယံ ပန ဇာတဿ ကုမာရကဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ဒက္ခိဏေယျာနံ သက္ကာရံ ကတွာ သမီပေ ဌိတာ ဉာတကာ ကပ္ပေတွာ ပကပ္ပေတွာ ‘အယံ အသုကောနာမာ’တိ နာမံ ကရောန္တိ၊ ဣဒံ ‘ကိတ္တိမနာမ’ နာမ။ ယာ ပန ပုရိမပညတ္တိ ပစ္ဆိမပညတ္တိယံ ပတတိ၊ ပုရိမဝေါဟာရော ပစ္ဆိမဝေါဟာရေ ပတတိ၊ သေယျထိဒံ – ပုရိမကပ္ပေပိ စန္ဒော စန္ဒောယေဝ နာမ၊ ဧတရဟိပိ စန္ဒောဝ။ အတီတေ သူရိယော… သမုဒ္ဒေါ… ပထဝီ… ပဗ္ဗတော ပဗ္ဗတောယေဝ၊ နာမ၊ ဧတရဟိပိ ပဗ္ဗတောယေဝါတိ ဣဒံ ‘ဩပပါတိကနာမံ’ နာမ။ ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ နာမံ ဧတ္ထ နာမမေဝ ဟောတိ။

နာမကမ္မန္တိ နာမကရဏံ။ နာမဓေယျန္တိ နာမဋ္ဌပနံ။ နိရုတ္တီတိ နာမနိရုတ္တိ။ ဗျဉ္ဇနန္တိ နာမဗျဉ္ဇနံ။ ယသ္မာ ပနေတံ အတ္ထံ ဗျဉ္ဇေတိ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အဘိလာပေါတိ နာမာဘိလာပေါဝ။ သဗ္ဗေဝ ဓမ္မာ အဓိဝစနပထာတိ အဓိဝစနဿ နောပထဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ ဧကဓမ္မော သဗ္ဗဓမ္မေသု နိပတတိ၊ သဗ္ဗဓမ္မာ ဧကဓမ္မသ္မိံ နိပတန္တိ။ ကထံ? အယဉှိ နာမပညတ္တိ ဧကဓမ္မော၊ သော သဗ္ဗေသု စတုဘူမကဓမ္မေသု နိပတတိ။ သတ္တောပိ သင်္ခါရောပိ နာမတော မုတ္တကော နာမ နတ္ထိ။

အဋဝီပဗ္ဗတာဒီသု ရုက္ခောပိ ဇာနပဒါနံ ဘာရော။ တေ ဟိ ‘အယံ ကိံ ရုက္ခော နာမာ’တိ ပုဋ္ဌာ ‘ခဒိရော’ ‘ပလာသော’တိ အတ္တနာ ဇာနနကနာမံ ကထေန္တိ။ ယဿ နာမံ န ဇာနန္တိ တမ္ပိ ‘အနာမကော’ နာမာတိ ဝဒန္တိ။ တမ္ပိ တဿ နာမဓေယျမေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ သမုဒ္ဒေ မစ္ဆကစ္ဆပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတရေ ဒွေ ဒုကာ ဣမိနာ သမာနတ္ထာ ဧဝ။

၁၃၁၆။ နာမရူပဒုကေ နာမကရဏဋ္ဌေန စ နမနဋ္ဌေန စ နာမနဋ္ဌေန စ နာမံ။ တတ္ထ စတ္တာရော ခန္ဓာ တာဝ နာမကရဏဋ္ဌေန ‘နာမံ’။ ယထာ ဟိ မဟာဇနသမ္မတတ္တာ မဟာသမ္မတဿ မဟာသမ္မတောတိ နာမံ အဟောသိ၊ ယထာ ဝါ မာတာပိတရော ‘အယံ တိဿော နာမ ဟောတု၊ ဖုဿော နာမ ဟောတူ’တိ ဧဝံ ပုတ္တဿ ကိတ္တိမနာမံ ကရောန္တိ၊ ယထာ ဝါ ‘ဓမ္မကထိကော’ ‘ဝိနယဓရော’တိ ဂုဏတော နာမံ အာဂစ္ဆတိ၊ န ဧဝံ ဝေဒနာဒီနံ။ ဝေဒနာဒယော ဟိ မဟာပထဝီအာဒယော ဝိယ အတ္တနော နာမံ ကရောန္တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေသု ဥပ္ပန္နေသု တေသံ နာမံ ဥပ္ပန္နမေဝ ဟောတိ။ န ဟိ ဝေဒနံ ဥပ္ပန္နံ ‘တွံ ဝေဒနာ နာမ ဟောဟီ’တိ ကောစိ ဘဏတိ။ န စ တဿာ နာမဂ္ဂဟဏကိစ္စံ အတ္ထိ။ ယထာ ပထဝိယာ ဥပ္ပန္နာယ ‘တွံ ပထဝီ နာမ ဟောဟီ’တိ နာမဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ စက္ကဝါဠသိနေရုစန္ဒိမသူရိယနက္ခတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု ‘တွံ စက္ကဝါဠံ နာမ ဟောဟိ တွံ နက္ခတ္တံ နာမ ဟောဟီ’တိ နာမဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ နာမံ ဥပ္ပန္နမေဝ ဟောတိ၊ ဩပပါတိကပညတ္တိယံ နိပတတိ၊ ဧဝံ ဝေဒနာယ ဥပ္ပန္နာယ ‘တွံ ဝေဒနာ နာမ ဟောဟီ’တိ နာမဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ တာယ ဥပ္ပန္နာယ ဝေဒနာတိ နာမံ ဥပ္ပန္နမေဝ ဟောတိ။ ဩပပါတိကပညတ္တိယံ နိပတတိ။ သညာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတီတေပိ ဟိ ဝေဒနာ ဝေဒနာယေဝ၊ သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏံ ဝိညာဏမေဝ။ အနာဂတေပိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ။ နိဗ္ဗာနံ ပန သဒါပိ နိဗ္ဗာနမေဝါတိ။ ‘နာမကရဏဋ္ဌေန’ နာမံ။

‘နမနဋ္ဌေနာ’ပိ စေတ္ထ စတ္တာရော ခန္ဓာ နာမံ။ တေ ဟိ အာရမ္မဏာဘိမုခါ နမန္တိ။ ‘နာမနဋ္ဌေန’ သဗ္ဗမ္ပိ နာမံ။ စတ္တာရော ဟိ ခန္ဓာ အာရမ္မဏေ အညမညံ နာမေန္တိ။ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယတာယ အတ္တနိ အနဝဇ္ဇဓမ္မေ နာမေတိ။

၁၃၁၈။ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာ ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရဒဿနတ္ထံ ဂဟိတာ။

၁၃၂၀။ ဘဝိဿတိ အတ္တာ စ လောကော စာတိ ခန္ဓပဉ္စကံ အတ္တာ စ လောကော စာတိ ဂဟေတွာ ‘တံ ဘဝိဿတီ’တိ ဂဟဏာကာရေန နိဝိဋ္ဌာ သဿတဒိဋ္ဌိ။ ဒုတိယာ ‘န ဘဝိဿတီ’တိ အာကာရေန နိဝိဋ္ဌာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။

၁၃၂၆။ ပုဗ္ဗန္တံအာရဗ္ဘာတိ အတီတကောဋ္ဌာသံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ။ ဣမိနာ ဗြဟ္မဇာလေ အာဂတာ အဋ္ဌာရသ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိယော ဂဟိတာ။ အပရန္တံ အာရဗ္ဘာတိ အနာဂတကောဋ္ဌာသံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ။ ဣမိနာ တတ္ထေဝ အာဂတာ စတုစတ္တာလီသ အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိယော ဂဟိတာ။

၁၃၃၂။ ဒေါဝစဿတာနိဒ္ဒေသေ သဟဓမ္မိကေ ဝုစ္စမာနေတိ သဟဓမ္မိကံ နာမ ယံ ဘဂဝတာ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ၊ တသ္မိံ ဝတ္ထုံ ဒဿေတွာ အာပတ္တိံ အာရောပေတွာ ‘ဣဒံ နာမ တွံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ဣင်္ဃ ဒေသေဟိ ဝုဋ္ဌာဟိ ပဋိကရောဟီ’တိ ဝုစ္စမာနေ။ ဒေါဝစဿာယန္တိအာဒီသု ဧဝံ စောဒိယမာနဿ ပဋိစောဒနာယ ဝါ အပ္ပဒက္ခိဏဂါဟိတာယ ဝါ ဒုဗ္ဗစဿ ကမ္မံ ဒေါဝစဿာယံ။ တဒေဝ ဒေါဝစဿန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ဘာဝေါ ဒေါဝစဿိယံ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဝိပ္ပဋိကူလဂါဟိတာတိ ဝိလောမဂါဟိတာ။ ဝိလောမဂဟဏသင်္ခါတေန ဝိပစ္စနီကေန သာတံ အဿာတိ ဝိပစ္စနီကသာတော။ ‘ပဋာဏိကဂဟဏံ ဂဟေတွာ ဧကပဒေနေဝ တံ နိဿဒ္ဒမကာသိ’န္တိ သုခံ ပဋိလဘန္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဿ ဘာဝေါ ဝိပစ္စနီကသာတတာ။ ဩဝါဒံ အနာဒိယနဝသေန အနာဒရဿ ဘာဝေါ အနာဒရိယံ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အနာဒိယနာကာရော ဝါ အနာဒရတာ။ ဂရုဝါသံ အဝသနဝသေန ဥပ္ပန္နော အဂါရဝဘာဝေါ အဂါရဝတာ။ သဇေဋ္ဌကဝါသံ အဝသနဝသေန ဥပ္ပန္နော အပ္ပဋိဿဝဘာဝေါ အပ္ပဋိဿဝတာ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဧဝရူပါ ဒေါဝစဿတာ နာမ ဝုစ္စတိ။ အတ္ထတော ပနေသာ တေနာကာရေန ပဝတ္တာ စတ္တာရော ခန္ဓာ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓောယေဝ ဝါတိ။ ပါပမိတ္တတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒေါဝစဿတာ ပါပမိတ္တတာဒယော ဟိ ဝိသုံ စေတသိကဓမ္မာ နာမ နတ္ထိ။

၁၃၃၃။ နတ္ထိ ဧတေသံ သဒ္ဓါတိ အဿဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓါဒီနိ ဝတ္ထူနိ န သဒ္ဒဟန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုဿီလာတိ သီလဿ ဒုန္နာမံ နတ္ထိ၊ နိဿီလာတိ အတ္ထော။ အပ္ပဿုတာတိ သုတရဟိတာ။ ပဉ္စ မစ္ဆရိယာနိ ဧတေသံ အတ္ထီတိ မစ္ဆရိနော။ ဒုပ္ပညာတိ နိပ္ပညာ။ သေဝနကဝသေန သေဝနာ။ ဗလဝသေဝနာ နိသေဝနာ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန သေဝနာ သံသေဝနာ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ တီဟိပိ သေဝနာဝ ကထိတာ။ ဘဇနာတိ ဥပသင်္ကမနာ။ သမ္ဘဇနာတိ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဘဇနာ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဘတ္တီတိ ဒဠှဘတ္တိ။ သမ္ဘတ္တီတိ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဘတ္တိ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဒွီဟိပိ ဒဠှဘတ္တိ ဧဝ ကထိတာ။ တံသမ္ပဝင်္ကတာတိ တေသု ပုဂ္ဂလေသု ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ သမ္ပဝင်္ကဘာဝေါ၊ တန္နိန္နတာ တပ္ပောဏတာ တပ္ပဗ္ဘာရတာတိ အတ္ထော။

၁၃၃၄။ သောဝစဿတာဒုကနိဒ္ဒေသောပိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၃၃၆။ ပဉ္စပိအာပတ္တိက္ခန္ဓာတိ မာတိကာနိဒ္ဒေသေန ‘ပါရာဇိကံ သင်္ဃာဒိသေသံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋ’န္တိ ဣမာ ပဉ္စ အာပတ္တိယော။ သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာတိ ဝိနယနိဒ္ဒေသေန ‘ပါရာဇိကံ သင်္ဃာဒိသေသံ ထုလ္လစ္စယံ ပါစိတ္တိယံ ပါဋိဒေသနီယံ ဒုက္ကဋံ ဒုဗ္ဘာသိတ’န္တိ ဣမာ သတ္တ အာပတ္တိယော။ တတ္ထ သဟ ဝတ္ထုနာ တာသံ အာပတ္တီနံ ပရိစ္ဆေဒဇာနနကပညာ အာပတ္တိကုသလတာ နာမ။ သဟ ကမ္မဝါစာယ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒဇာနနကပညာ ပန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာ နာမ။

၁၃၃၈။ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော သမာပတ္တိ။ သဟ ပရိကမ္မေန အပ္ပနာပရိစ္ဆေဒဇာနနကပညာ ပန သမာပတ္တိကုသလတာ နာမ။ ‘စန္ဒေ ဝါ သူရိယေ ဝါ နက္ခတ္တေ ဝါ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’တိ အဝိရဇ္ဈိတွာ တသ္မိံယေဝ သမယေ ဝုဋ္ဌာနကပညာယ အတ္ထိတာယ သမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာ နာမ။

၁၃၄၀။ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ ဥဂ္ဂဟမနသိကာရသဝနဓာရဏပရိစ္ဆေဒဇာနနကပညာ ဓာတုကုသလတာ နာမ။ တာသံယေဝ ဥဂ္ဂဟမနသိကာရဇာနနကပညာ မနသိကာရကုသလတာ နာမ။

၁၃၄၂။ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ ဥဂ္ဂဟမနသိကာရသဝနဓာရဏပရိစ္ဆေဒဇာနနကပညာ လတာ နာမ။ တီသုပိ ဝါ ဧတာသု ကုသလတာသု ဥဂ္ဂဟော မနသိကာရော သဝနံ သမ္မသနံ ပဋိဝေဓော ပစ္စဝေက္ခဏာတိ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ သဝနဥဂ္ဂဟပစ္စဝေက္ခဏာ လောကိယာ၊ ပဋိဝေဓော လောကုတ္တရော။ သမ္မသနမနသိကာရာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ။ ‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’တိအာဒီနိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၅) ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂေ အာဝိဘဝိဿန္တိ။ ‘ဣမိနာ ပန ပစ္စယေန ဣဒံ ဟောတီ’တိ ဇာနနကပညာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလတာ နာမ။

၁၃၄၄။ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလတာဒုကနိဒ္ဒေသေ ဟေတူ ပစ္စယာတိ ဥဘယမ္ပေတံ အညမညဝေဝစနံ။ စက္ခုပသာဒေါ ဟိ ရူပံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ စက္ခုဝိညာဏဿ ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စ။ တထာ သောတပသာဒါဒယော သောတဝိညာဏာဒီနံ၊ အမ္ဗဗီဇာဒီနိ စ အမ္ဗဖလာဒီနံ။ ဒုတိယနယေ ယေ ယေ ဓမ္မာတိ ဝိသဘာဂပစ္စယဓမ္မာနံ နိဒဿနံ။ ယေသံ ယေသန္တိ ဝိသဘာဂပစ္စယသမုပ္ပန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ န ဟေတူ န ပစ္စယာတိ စက္ခုပသာဒေါ သဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ သောတဝိညာဏဿ န ဟေတု န ပစ္စယော။ တထာ သောတပသာဒါဒယော အဝသေသဝိညာဏာဒီနံ။ အမ္ဗာဒယော စ တာလာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိယာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၃၄၆။ အဇ္ဇဝမဒ္ဒဝနိဒ္ဒေသေ နီစစိတ္တတာတိ ပဒမတ္တမေဝ ဝိသေသော။ တဿတ္ထော – မာနာဘာဝေန နီစံ စိတ္တံ အဿာတိ နီစစိတ္တော။ နီစစိတ္တဿ ဘာဝေါ နီစစိတ္တတာ။ သေသံ စိတ္တုဇုကတာစိတ္တမုဒုတာနံ ပဒဘာဇနီယေ အာဂတမေဝ။

၁၃၄၈။ ခန္တိနိဒ္ဒေသေ ခမနကဝသေန ခန္တိ။ ခမနာကာရော ခမနတာ။ အဓိဝါသေန္တိ ဧတာယ၊ အတ္တနော ဥပရိ အာရောပေတွာ ဝါသေန္တိ၊ န ပဋိဗာဟန္တိ၊ န ပစ္စနီကတာယ တိဋ္ဌန္တီတိ အဓိဝါသနတာ။ အစဏ္ဍိကဿ ဘာဝေါ အစဏ္ဍိက္ကံ။ အနသုရောပေါတိ အသုရောပေါ ဝုစ္စတိ န သမ္မာရောပိတတ္တာ ဒုရုတ္တဝစနံ။ တပ္ပဋိပက္ခတော အနသုရောပေါ သုရုတ္တဝါစာတိ အတ္ထော။ ဧဝမေတ္ထ ဖလူပစာရေန ကာရဏံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ အတ္တမနတာ စိတ္တဿာတိ သောမနဿဝသေန စိတ္တဿ သကမနတာ၊ အတ္တနော စိတ္တသဘာဝေါယေဝ၊ န ဗျာပန္နစိတ္တတာတိ အတ္ထော။

၁၃၄၉။ သောရစ္စနိဒ္ဒေသေ ကာယိကော အဝီတိက္ကမောတိ တိဝိဓံ ကာယသုစရိတံ။ ဝါစသိကော အဝီတိက္ကမောတိ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီသုစရိတံ။ ကာယိကဝါစသိကောတိ ဣမိနာ ကာယဝစီဒွါရသမုဋ္ဌိတံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိယာဒိယတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ သောရစ္စန္တိ ဣဒံ ပါပတော သုဋ္ဌု ဩရတတ္တာ သောရစ္စံ နာမ ဝုစ္စတိ။ သဗ္ဗောပိ သီလသံဝရောတိ ဣဒံ ယသ္မာ န ကေဝလံ ကာယဝါစာဟေဝ အနာစာရံ အာစရတိ မနသာပိ အာစရတိ ဧဝ၊ တသ္မာ မာနသိကသီလံ ပရိယာဒါယ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။

၁၃၅၀။ သာခလျနိဒ္ဒေသေ အဏ္ဍကာတိ ယထာ သဒေါသေ ရုက္ခေ အဏ္ဍကာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ဧဝံ သဒေါသတာယ ခုံသနဝမ္ဘနာဒိဝစနေဟိ အဏ္ဍကာ ဇာတာ။ ကက္ကသာတိ ပူတိကာ သာ ယထာ နာမ ပူတိရုက္ခော ကက္ကသော ဟောတိ ပဂ္ဃရိတစုဏ္ဏော ဧဝံ ကက္ကသာ ဟောတိ။ သောတံ ဃံသယမာနာ ဝိယ ပဝိသတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘ကက္ကသာ’တိ။ ပရကဋုကာတိ ပရေသံ ကဋုကာ အမနာပါ ဒေါသဇနနီ။ ပရာဘိသဇ္ဇနီတိ ကုဋိလကဏ္ဋကသာခါ ဝိယ စမ္မေသု ဝိဇ္ဈိတွာ ပရေသံ အဘိသဇ္ဇနီ၊ ဂန္တုကာမာနမ္ပိ ဂန္တုံ အဒတွာ လဂ္ဂနကာရီ။ ကောဓသာမန္တာတိ ကောဓဿ အာသန္နာ။ အသမာဓိသံဝတ္တနိကာတိ အပ္ပနာသမာဓိဿ ဝါ ဥပစာရသမာဓိဿ ဝါ အသံဝတ္တနိကာ။ ဣတိ သဗ္ဗာနေဝေတာနိ သဒေါသဝါစာယ ဝေဝစနာနိ။ တထာရူပိံ ဝါစံ ပဟာယာတိ ဣဒံ ဖရုသဝါစံ အပ္ပဇဟိတွာ ဌိတဿ အန္တရန္တရေ ပဝတ္တာပိ သဏှဝါစာ အသဏှဝါစာ ဧဝ နာမာတိ ဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

နေဠာတိ ဧဠံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော။ နာဿာ ဧဠန္တိ နေဠာ၊ နိဒ္ဒေါသာတိ အတ္ထော။ ‘‘နေဠင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ’’တိ (ဥဒါ။ ၆၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၃၄၇၊ ပေဋကော။ ၂၅) ဧတ္ထ ဝုတ္တနေဠံ ဝိယ။ ကဏ္ဏသုခါတိ ဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ ကဏ္ဏာနံ သုခါ၊ သူစိဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။ အတ္ထမဓုရတာယ သရီရေ ကောပံ အဇနေတွာ ပေမံ ဇနေတီတိ ပေမနီယာ။ ဟဒယံ ဂစ္ဆတိ၊ အပ္ပဋိဟညမာနာ သုခေန စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဟဒယင်္ဂမာ။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏတာယ ပုရေ ဘဝါတိ ပေါရီ။ ပုရေ သံဝဍ္ဎနာရီ ဝိယ သုကုမာရာတိပိ ပေါရီ။ ပုရဿ ဧသာတိပိ ပေါရီ၊ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ နဂရဝါသိနော ဟိ ယုတ္တကထာ ဟောန္တိ။ ပိတိမတ္တံ ပိတာတိ ဘာတိမတ္တံ ဘာတာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝရူပီ ကထာ ဗဟုနော ဇနဿ ကန္တာ ဟောတီတိ ဗဟုဇနကန္တာ။ ကန္တဘာဝေနေဝ ဗဟုနော ဇနဿ မနာပါ စိတ္တဝုဍ္ဎိကရာတိ ဗဟုဇနမနာပါ။ ယာ တတ္ထာတိ ယာ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ။ သဏှဝါစတာတိ မဋ္ဌဝါစတာ။ သခိလဝါစတာတိ မုဒုဝါစတာ။ အဖရုသဝါစတာတိ အကက္ခဠဝါစတာ။

၁၃၅၁။ ပဋိသန္ထာရနိဒ္ဒေသေ အာမိသပဋိသန္ထာရောတိ အာမိသအလာဘေန အတ္တနာ သဟ ပရေသံ ဆိဒ္ဒံ ယထာ ပိဟိတံ ဟောတိ ပဋိစ္ဆန္နံ ဧဝံ အာမိသေန ပဋိသန္ထရဏံ။ ဓမ္မပဋိသန္ထာရောတိ ဓမ္မဿ အပ္ပဋိလာဘေန အတ္တနာ သဟ ပရေသံ ဆိဒ္ဒံ ယထာ ပိဟိတံ ဟောတိ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ ဧဝံ ဓမ္မေန ပဋိသန္ထရဏံ။ ပဋိသန္ထာရကော ဟောတီတိ ဒွေယေဝ ဟိ လောကသန္နိဝါသဿ ဆိဒ္ဒါနိ၊ တေသံ ပဋိသန္ထာရကော ဟောတိ။ အာမိသပဋိသန္ထာရေန ဝါ ဓမ္မပဋိသန္ထာရေန ဝါတိ ဣမိနာ ဒုဝိဓေန ပဋိသန္ထာရေန ပဋိသန္ထာရကော ဟောတိ၊ ပဋိသန္ထရတိ၊ နိရန္တရံ ကရောတိ။

တတြာယံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ကထာ – ပဋိသန္ထာရကေန ဟိ ဘိက္ခုနာ အာဂန္တုကံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာဝ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ တာလဝဏ္ဋေန ဗီဇိတဗ္ဗံ၊ ပါဒါ ဓောဝိတွာ မက္ခေတဗ္ဗာ၊ သပ္ပိဖာဏိတေ သတိ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ အာဝါသော ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဧကဒေသေန အာမိသပဋိသန္ထာရော ကတော နာမ ဟောတိ။

သာယံ ပန နဝကတရေပိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနံ အနာဂတေယေဝ၊ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ နိသီဒိတွာ အဝိသယေ အပုစ္ဆိတွာ တဿ ဝိသယေ ပဉှော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ‘တုမှေ ကတရဘာဏကာ’တိ အပုစ္ဆိတွာ တုမှာကံ ‘အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ကတရံ ဂန္ထံ ဝဠဉ္ဇေန္တီ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပဟောနကဋ္ဌာနေ ပဉှော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေ ကထေတုံ သက္ကောတိ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ သက္ကောတိ သယံ ကထေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကဒေသေန ဓမ္မပဋိသန္ထာရော ကတော နာမ ဟောတိ။

သစေ အတ္တနော သန္တိကေ ဝသတိ တံ အာဒါယ နိဗဒ္ဓံ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂန္တုကာမော ဟောတိ ပုနဒိဝသေ ဂမနသဘာဂေန တံ အာဒါယ ဧကသ္မိံ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။ သစေ အညသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ဘိက္ခူ နိမန္တိတာ ဟောန္တိ တံ ဘိက္ခုံ ဣစ္ဆမာနံ အာဒါယ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘န မယှံ ဧသာ ဒိသာ သဘာဂါ’တိ ဂန္တုံ အနိစ္ဆန္တေ သေသဘိက္ခူ ပေသေတွာ တံ အာဒါယ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။ အတ္တနာ လဒ္ဓါမိသံ တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ‘အာမိသပဋိသန္ထာရော’ ကတော နာမ ဟောတိ။

အာမိသပဋိသန္ထာရကေန ပန အတ္တနာ လဒ္ဓံ ကဿ ဒါတဗ္ဗန္တိ? အာဂန္တုကဿ တာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဂိလာနော ဝါ အဝဿိကော ဝါ အတ္ထိ၊ တေသမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘဏ္ဍဂါဟကဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သာရာဏီယဓမ္မပူရကေန ပန သတဝါရမ္ပိ သဟဿဝါရမ္ပိ အာဂတာဂတာနံ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗံ။ ပဋိသန္ထာရကေန ပန ယေန ယေန န လဒ္ဓံ၊ တဿ တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဗဟိဂါမံ နိက္ခမိတွာ ဇိဏ္ဏကံ ဝါ အနာထံ ဘိက္ခုံ ဝါ ဘိက္ခုနိံ ဝါ ဒိသွာ တေသမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – စောရေဟိ ကိရ ဂုတ္တသာလဂါမေ ပဟတေ တင်္ခဏညေဝ ဧကာ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌိတာ ခီဏာသဝတ္ထေရီ ဒဟရဘိက္ခုနိယာ ဘဏ္ဍကံ ဂါဟာပေတွာ မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဌိတမဇ္ဈနှိကေ နကုလနဂရဂါမဒွါရံ ပတွာ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ တသ္မိံ သမယေ ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော နကုလနဂရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နိက္ခန္တော ထေရိံ ဒိသွာ ဘတ္တေန အာပုစ္ဆိ။ သာ ‘ပတ္တော မေ နတ္ထီ’တိ အာဟ။ ထေရော ‘ဣမိနာဝ ဘုဉ္ဇထာ’တိ သဟ ပတ္တေန အဒါသိ။ ထေရီ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ထေရဿ ဒတွာ အာဟ – ‘အဇ္ဇ တာဝ ဘိက္ခာစာရေန ကိလမိဿထ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပန ဝေါ ဘိက္ခာစာရပရိတ္တာသော နာမ န ဘဝိဿတိ၊ တာတာ’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ထေရဿ ဦနကဟာပဏဂ္ဃနကော ပိဏ္ဍပါတော နာမ န ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗော။ အယံ ‘အာမိသပဋိသန္ထာရော’ နာမ။

ဣမံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဘိက္ခုနာ သင်္ဂဟပက္ခေ ဌတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတဗ္ဗံ၊ ဓမ္မော ဝါစေတဗ္ဗော၊ ကုက္ကုစ္စံ ဝိနောဒေတဗ္ဗံ၊ ဥပ္ပန္နံ ကိစ္စံ ကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ၊ အဗ္ဘာနဝုဋ္ဌာနမာနတ္တပရိဝါသာ ဒါတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာရဟော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ဥပသမ္ပဒါရဟော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုနိယာပိ အတ္တနော သန္တိကေ ဥပသမ္ပဒံ အာကင်္ခမာနာယ ကမ္မဝါစံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အယံ ‘ဓမ္မပဋိသန္ထာရော’ နာမ။

ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပဋိသန္ထာရေဟိ ပဋိသန္ထာရကော ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နံ လာဘံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ထာဝရံ ကရောတိ၊ သဘယဋ္ဌာနေ အတ္တနော ဇီဝိတံ ရက္ခတိ စောရနာဂရညော ပတ္တဂ္ဂဟဏဟတ္ထေနေဝ အဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပတ္တေနေဝ ဘတ္တံ အာကိရန္တော ထေရော ဝိယ။ အလဒ္ဓလာဘုပ္ပာဒနေ ပန ဣတော ပလာယိတွာ ပရတီရံ ဂတေန မဟာနာဂရညာ ဧကဿ ထေရဿ သန္တိကေ သင်္ဂဟံ လဘိတွာ ပုန အာဂန္တွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတေန သေတမ္ဗင်္ဂဏေ ယာဝဇီဝံ ပဝတ္တိတံ မဟာဘေသဇ္ဇဒါနဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ။ ဥပ္ပန္နလာဘထာဝရကရဏေ ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရဿ ဟတ္ထတော ပဋိသန္ထာရံ လဘိတွာ စေတိယပဗ္ဗတေ စောရေဟိ ဘဏ္ဍကဿ အဝိလုတ္တဘာဝေ ဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ။

၁၃၅၂။ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတာနိဒ္ဒေသေ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ ကာရဏဝသေန စက္ခူတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေန ရူပဒဿနသမတ္ထေန စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာ။ ပေါရာဏာ ပနာဟု – ‘‘စက္ခု ရူပံ န ပဿတိ၊ အစိတ္တကတ္တာ၊ စိတ္တံ န ပဿတိ၊ အစက္ခုကတ္တာ၊ ဒွါရာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနေန ပန ပသာဒဝတ္ထုကေန စိတ္တေန ပဿတိ။ ဤဒိသီ ပနေသာ ‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဇတီ’တိအာဒီသု ဝိယ သသမ္ဘာရကထာ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာ’’တိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထောတိ။ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီတိ ဣတ္ထိပုရိသနိမိတ္တံ ဝါ သုဘနိမိတ္တာဒိကံ ဝါ ကိလေသဝတ္ထုဘူတံ နိမိတ္တံ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဂဏှာတိ၊ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ န သဏ္ဌာတိ။ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီတိ ကိလေသာနံ အနုဗျဉ္ဇနတော ပါကဋဘာဝကရဏတော အနုဗျဉ္ဇနန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရံ ဟတ္ထပါဒသိတဟသိတကထိတအာလောကိတဝိလောကိတာဒိဘေဒံ အာကာရံ ဂဏှာတိ။ ယတွာဓိကရဏမေနန္တိအာဒိမှိ ယံကာရဏာ ယဿ စက္ခုန္ဒြိယာသံဝရဿ ဟေတု၊ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ သတိကဝါဋေန စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ အပိဟိတစက္ခုဒွါရံ ဟုတွာ ဝိဟရန္တံ ဧတေ အဘိဇ္ဈာဒယော ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ အနုဗန္ဓေယျုံ အဇ္ဈောတ္ထရေယျုံ။ တဿ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတီတိ တဿ စက္ခုန္ဒြိယဿ သတိကဝါဋေန ပိဒဟနတ္ထာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဧဝံဘူတောယေဝ စ န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ န စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝုစ္စတိ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ နတ္ထိ၊ န ဟိ စက္ခုပသာဒံ နိဿာယ သတိ ဝါ မုဋ္ဌဿစ္စံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အပိစ ယဒါ ရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဿ အာပါထမာဂစ္ဆတိ တဒါ ဘဝင်္ဂေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေ ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ၊ တတော ဝိပါကမနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ၊ တတော ဝိပါကာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု သန္တီရဏကိစ္စံ၊ တတော ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ တဒနန္တရံ ဇဝနံ ဇဝတိ။ တတြာပိ နေဝ ဘဝင်္ဂသမယေ န အာဝဇ္ဇနာဒီနံ အညတရသမယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ အတ္ထိ။ ဇဝနက္ခဏေ ပန ဒုဿီလျံ ဝါ မုဋ္ဌဿစ္စံ ဝါ အညာဏံ ဝါ အက္ခန္တိ ဝါ ကောသဇ္ဇံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အသံဝရော ဟောတိ။

ဧဝံ ဟောန္တော ပန သော ‘စက္ခုန္ဒြိယေ အသံဝရော’တိ ဝုစ္စတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ၊ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နဂရေ စတူသု ဒွါရေသု အသံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရဒွါရကောဋ္ဌကဂဗ္ဘာဒယော သုသံဝုတာ၊ တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ အရက္ခိတံ အဂေါပိတမေဝ ဟောတိ။ နဂရဒွါရေန ဟိ ပဝိသိတွာ စောရာ ယဒိစ္ဆကံ ကရေယျုံ။ ဧဝမေဝ ဇဝနေ ဒုဿီလျာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ၊ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနီတိ။

သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယာ ဣမေသန္တိ ဧဝံ သံဝရံ အနာပဇ္ဇန္တဿ ဣမေသံ ဆန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ယာ အဂုတ္တိ ယာ အဂေါပနာ ယော အနာရက္ခော ယော အသံဝရော၊ အထကနံ၊ အပိဒဟနန္တိ အတ္ထော။

၁၃၅၃။ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာနိဒ္ဒေသေ ဣဓေကစ္စောတိ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ ဧကစ္စော။ အပ္ပဋိသင်္ခါတိ ပဋိသင်္ခါနပညာယ အဇာနိတွာ အနုပဓာရေတွာ။ အယောနိသောတိ အနုပါယေန။ အာဟာရန္တိ အသိတပီတာဒိအဇ္ဈောဟရဏီယံ။ အာဟာရေတီတိ ပရိဘုဉ္ဇတိ အဇ္ဈောဟရတိ။ ဒဝါယာတိအာဒိ အနုပါယဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အနုပါယေန ဟိ အာဟာရေန္တော ဒဝတ္ထာယ မဒတ္ထာယ မဏ္ဍနတ္ထာယ ဝိဘူသနတ္ထာယ ဝါ အာဟာရေတိ၊ နော ဣဒမတ္ထိတံ ပဋိစ္စ။ ယာ တတ္ထ အသန္တုဋ္ဌိတာတိ ယာ တသ္မိံ အယောနိသော အာဟာရပရိဘောဂေ အသန္တုဿနာ အသန္တုဋ္ဌိဘာဝေါ။ အမတ္တညုတာတိ အမတ္တညုဘာဝေါ၊ ပမာဏသင်္ခါတာယ မတ္တာယ အဇာနနံ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ အပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂဝသေန ပဝတ္တာ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ နာမ ဝုစ္စတိ။

၁၃၅၄။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာနိဒ္ဒေသေ စက္ခုနာတိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီတိ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ နိမိတ္တံ န ဂဏှာတိ။ ဧဝံ သေသပဒါနိပိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယထာ စ ဟေဋ္ဌာ ‘ဇဝနေ ဒုဿီလျာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ၊ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ၊ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနီ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ တသ္မိံ သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ၊ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နဂရဒွါရေသု သုသံဝုတေသု၊ ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရာဒယော အသံဝုတာ ဟောန္တိ၊ တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ သုရက္ခိတံ သုဂေါပိတမေဝ ဟောတိ – နဂရဒွါရေသု ပိဟိတေသု စောရာနံ ပဝေသော နတ္ထိ – ဧဝမေဝ ဇဝနေ သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ၊ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။ တသ္မာ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ‘စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော’တိ ဝုတ္တော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၁၃၅၅။ ဘောဇနေ မတ္တညုတာနိဒ္ဒေသေ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတီတိ ပဋိသင်္ခါနပညာယ ဇာနိတွာ ဥပါယေန အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဣဒါနိ တံ ဥပါယံ ဒဿေတုံ နေဝ ဒဝါယာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ‘နေဝ ဒဝါယာ’တိ ဒဝတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။ တတ္ထ နဋလင်္ဃကာဒယော ဒဝတ္ထာယ အာဟာရေန္တိ နာမ။ ယဉှိ ဘောဇနံ ဘုတ္တဿ နစ္စဂီတကဗျသိလောကသင်္ခါတော ဒဝေါ အတိရေကတရေန ပဋိဘာတိ၊ တံ ဘောဇနံ အဓမ္မေန ဝိသမေန ပရိယေသိတွာ တေ အာဟာရေန္တိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ဧဝံ န အာဟာရေတိ။

နမဒါယာတိ မာနမဒပုရိသမဒါနံ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။ တတ္ထ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ မဒတ္ထာယ အာဟာရေန္တိ နာမ။ တေ ဟိ အတ္တနော မာနမဒပုရိသမဒါနံ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ ပိဏ္ဍရသဘောဇနာဒီနိ ပဏီတဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇန္တိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ဧဝံ န အာဟာရေတိ။

န မဏ္ဍနာယာတိ သရီရမဏ္ဍနတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။ တတ္ထ ရူပူပဇီဝိနိယော မာတုဂါမာ အန္တေပုရိကာဒယော စ သပ္ပိဖာဏိတံ နာမ ပိဝန္တိ၊ တေ ဟိ သိနိဒ္ဓံ မုဒုံ မန္ဒံ ဘောဇနံ အာဟာရေန္တိ ‘ဧဝံ နော အင်္ဂလဋ္ဌိ သုသဏ္ဌိတာ ဘဝိဿတိ၊ သရီရေ ဆဝိဝဏ္ဏော ပသန္နော ဘဝိဿတီ’တိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ဧဝံ န အာဟာရေတိ။

န ဝိဘူသနာယာတိ သရီရေ မံသဝိဘူသနတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။ တတ္ထ နိဗ္ဗုဒ္ဓမလ္လမုဋ္ဌိကမလ္လာဒယော သုသိနိဒ္ဓေဟိ မစ္ဆမံသာဒီဟိ သရီရမံသံ ပီဏေန္တိ ‘ဧဝံ နော မံသံ ဥဿဒံ ဘဝိဿတိ ပဟာရသဟနတ္ထာယာ’တိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ဧဝံ သရီရေ မံသဝိဘူသနတ္ထာယ န အာဟာရေတိ။

ယာဝဒေဝါတိ အာဟာရာဟရဏေ ပယောဇနဿ ပရိစ္ဆေဒနိယမဒဿနံ။ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာတိ ဣမဿ စတုမဟာဘူတိကကရဇကာယဿ ဌပနတ္ထာယ အာဟာရေတိ။ ဣဒမဿ အာဟာရာဟရဏေ ပယောဇနန္တိ အတ္ထော။ ယာပနာယာတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယယာပနတ္ထာယ အာဟာရေတိ။ ဝိဟိံသူပရတိယာတိ ဝိဟိံသာ နာမ အဘုတ္တပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာ ခုဒ္ဒါ။ တဿာ ဥပရတိယာ ဝူပသမနတ္ထာယ အာဟာရေတိ။ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယာတိ ဗြဟ္မစရိယံ နာမ တိဿော သိက္ခာ၊ သကလံ သာသနံ၊ တဿ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထာယ အာဟာရေတိ။

ဣတီတိ ဥပါယနိဒဿနံ၊ ဣမိနာ ဥပါယေနာတိ အတ္ထော။ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမီတိ ပုရာဏဝေဒနာ နာမ အဘုတ္တပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာ။ တံ ပဋိဟနိဿာမီတိ အာဟာရေတိ။ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမီတိ နဝဝေဒနာ နာမ အတိဘုတ္တပ္ပစ္စယေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာ။ တံ န ဥပ္ပာဒေဿာမီတိ အာဟာရေတိ။ အထ ဝါ၊ ‘နဝဝေဒနာ’ နာမ ဘုတ္တပ္ပစ္စယာ နဥပ္ပဇ္ဇနကဝေဒနာ။ တဿာ အနုပ္ပန္နာယ အနုပ္ပဇ္ဇနတ္ထမေဝ အာဟာရေတိ။ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတီတိ ယာပနာ စ မေ ဘဝိဿတိ။ အနဝဇ္ဇတာ စာတိ ဧတ္ထ အတ္ထိ သာဝဇ္ဇံ အတ္ထိ အနဝဇ္ဇံ။ တတ္ထ အဓမ္မိကပရိယေသနာ အဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟဏံ အဓမ္မေန ပရိဘောဂေါတိ ဣဒံ ‘သာဝဇ္ဇံ’ နာမ။ ဓမ္မေန ပရိယေသိတွာ ဓမ္မေန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနံ ‘အနဝဇ္ဇံ’ နာမ။ ဧကစ္စော အနဝဇ္ဇေယေဝ သာဝဇ္ဇံ ကရောတိ၊ ‘လဒ္ဓံ မေ’တိ ကတွာ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဘုဉ္ဇတိ။ တံ ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တော ဥဒ္ဓံဝိရေစနအဓောဝိရေစနာဒီဟိ ကိလမတိ။ သကလဝိဟာရေ ဘိက္ခူ တဿ သရီရပဋိဇဂ္ဂနဘေသဇ္ဇပရိယေသနာဒီသု ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ‘ကိံ ဣဒ’န္တိ ဝုတ္တေ ‘အသုကဿ နာမ ဥဒရံ ဥဒ္ဓုမာတ’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ။ ‘ဧသ နိစ္စကာလမ္ပိ ဧဝံပကတိကောယေဝ၊ အတ္တနော ကုစ္ဆိပမာဏံ နာမ န ဇာနာတီ’တိ နိန္ဒန္တိ ဂရဟန္တိ။ အယံ အနဝဇ္ဇေယေဝ သာဝဇ္ဇံ ကရောတိ နာမ။ ဧဝံ အကတွာ ‘အနဝဇ္ဇတာ စ ဘဝိဿတီ’တိ အာဟာရေတိ။

ဖာသုဝိဟာရော စာတိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထိ ဖာသုဝိဟာရော အတ္ထိ န ဖာသုဝိဟာရော။ တတ္ထ ‘အာဟရဟတ္ထကော အလံသာဋကော တတ္ထဝဋ္ဋကော ကာကမာသကော ဘုတ္တဝမိတကော’တိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘောဇနံ န ဖာသုဝိဟာရော နာမ။ ဧတေသု ဟိ ‘အာဟရဟတ္ထကော’ နာမ ဗဟုံ ဘုဉ္ဇိတွာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဥဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ‘အာဟရ ဟတ္ထ’န္တိ ဝဒတိ။ ‘အလံသာဋကော’ နာမ အစ္စုဒ္ဓုမာတကုစ္ဆိတာယ ဥဋ္ဌိတောပိ သာဋကံ နိဝါသေတုံ န သက္ကောတိ။ ‘တတ္ထဝဋ္ဋကော’ နာမ ဥဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ ပရိဝဋ္ဋတိ။ ‘ကာကမာသကော’ နာမ ယထာ ကာကေဟိ အာမသိတုံ သက္ကာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယာဝ မုခဒွါရာ အာဟာရေတိ။ ‘ဘုတ္တဝမိတကော’ နာမ မုခေန သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ ဝမတိ။ ဧဝံ အကတွာ ‘ဖာသုဝိဟာရော စ မေ ဘဝိဿတီ’တိ အာဟာရေတိ။ ဖာသုဝိဟာရော နာမ စတူဟိ ပဉ္စဟိ အာလောပေဟိ ဦနူဒရတာ။ ဧတ္တကဉှိ ဘုဉ္ဇိတွာ ပါနီယံ ပိဝတော စတ္တာရော ဣရိယာပထာ သုခေန ပဝတ္တန္တိ။ တသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ ဧဝမာဟ –

‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ၊ အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၃)၊

ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ အင်္ဂါနိ သမောဓာနေတဗ္ဗာနိ။ ‘နေဝ ဒဝါယာ’တိဟိ ဧကံ အင်္ဂံ၊ ‘န မဒါယာ’တိ ဧကံ၊ ‘န မဏ္ဍနာယာ’တိ ဧကံ၊ ‘န ဝိဘူသနာယာ’တိ ဧကံ၊ ‘ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယာ’တိ ဧကံ၊ ‘ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယာ’တိ ဧကံ၊ ‘ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမီ’တိ ဧကံ၊ ‘ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတီ’တိ ဧကံ အင်္ဂံ။ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာတိ အယမေတ္ထ ဘောဇနာနိသံသော။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပနာဟ – ဟေဋ္ဌာ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ပဋိက္ခေပေါ နာမ။ ဥပရိ ပန အဋ္ဌင်္ဂါနိ သမောဓာနေတဗ္ဗာနီတိ – တတ္ထ ‘ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ’တိ ဧကံ အင်္ဂံ၊ ‘ယာပနာယာ’တိ ဧကံ၊ ‘ဝိဟိံသူပရတိယာတိ’ ဧကံ၊ ‘ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယာ’တိ ဧကံ၊ ‘ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမီ’တိ ဧကံ၊ ‘နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမီ’တိ ဧကံ၊ ‘ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတီ’တိ ဧကံ၊ ‘အနဝဇ္ဇတာ’ စာတိ ဧကံ။ ဖာသုဝိဟာရော ပန ဘောဇနာနိသံသောတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ အာဟာရံ အာဟာရေန္တော ဘောဇနေ မတ္တညူ နာမ ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂေသု ယုတ္တပ္ပမာဏဇာနနဝသေန ပဝတ္တော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ နာမ ဝုစ္စတိ။

၁၃၅၆။ မုဋ္ဌဿစ္စနိဒ္ဒေသေ အသတီတိ သတိဝိရဟိတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ။ အနနုဿတိ အပ္ပဋိဿတီတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အသရဏတာတိ အသရဏာကာရော။ အဓာရဏတာတိ ဓာရေတုံ အသမတ္ထတာ။ တာယ ဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော အာဓာနပ္ပတ္တော နိဓာနက္ခမော န ဟောတိ။ ဥဒကေ အလာဗုကဋာဟံ ဝိယ အာရမ္မဏေ ပိလဝတီတိ ပိလာပနတာ။ သံမုသနတာတိ နဋ္ဌမုဋ္ဌဿတိတာ။ တာယ ဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော နိက္ခိတ္တဘတ္တော ဝိယ ကာကော၊ နိက္ခိတ္တမံသော ဝိယ စ သိင်္ဂါလော ဟောတိ။

၁၃၆၁။ ဘာဝနာဗလနိဒ္ဒေသေ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ အာသေဝနာတိ အာဒိသေဝနာ။ ဘာဝနာတိ ဝဍ္ဎနာ။ ဗဟုလီကမ္မန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကရဏံ။

၁၃၆၈။ သီလဝိပတ္တိနိဒ္ဒေသော သီလသမ္ပဒါနိဒ္ဒေသပဋိပက္ခတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိနိဒ္ဒေသော စ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါနိဒ္ဒေသပဋိပက္ခတော ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါနိဒ္ဒေသော စ ဒိဋ္ဌုပါဒါနနိဒ္ဒေသပဋိပက္ခတော။ သီလဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသော ကိဉ္စာပိ သီလသမ္ပဒါနိဒ္ဒေသေန သမာနော၊ တတ္ထ ပန ဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာပကံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ကထိတံ၊ ဣဓ ဝိသုဒ္ဓိပ္ပတ္တံ သီလံ။ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ပဋိသင်္ခါနဗလဉ္စ ဘာဝနာဗလဉ္စ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ စ၊ သမထနိမိတ္တဉ္စ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တဉ္စ၊ ပဂ္ဂါဟော စ အဝိက္ခေပေါ စ၊ သီလသမ္ပဒါ စ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါ စာတိ ဣမေဟိ ပန ဆဟိ ဒုကေဟိ စတုဘူမကာပိ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မာဝ ကထိတာ။

၁၃၇၃။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသေ ကမ္မဿကတညာဏန္တိ ‘ဣဒံ ကမ္မံ သကံ၊ ဣဒံ နော သက’န္တိ ဇာနနပညာ။ တတ္ထ အတ္တနာ ဝါ ကတံ ဟောတု ပရေန ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ အကုသလကမ္မံ နော သကံ။ ကသ္မာ? အတ္ထဘဉ္ဇနတော အနတ္ထဇနနတော စ။ ကုသလကမ္မံ ပန အနတ္ထဘဉ္ဇနတော အတ္ထဇနနတော စ ‘သကံ’ နာမ။ တတ္ထ ယထာ နာမ သဓနော သဘောဂေါ ပုရိသော အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂါမနိဂမာဒီသု နက္ခတ္တေ သင်္ဃုဋ္ဌေ ‘အဟံ အာဂန္တုကော၊ ကံ နု ခေါ နိဿာယ နက္ခတ္တံ ကီဠေယျ’န္တိ အစိန္တေတွာ ယထာ ယထာ ဣစ္ဆတိ တေန တေန နီဟာရေန နက္ခတ္တံ ကီဠန္တော သုခေန ကန္တာရံ အတိက္ကမတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမသ္မိံ ကမ္မဿကတညာဏေ ဌတွာ ဣမေ သတ္တာ ဗဟုံ ဝဋ္ဋဂါမိကမ္မံ အာယူဟိတွာ သုခေန သုခံ အနုဘဝန္တာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။ သစ္စာနုလောမိကဉာဏန္တိ စတုန္နံ သစ္စာနံ အနုလောမံ ဝိပဿနာဉာဏံ။ မဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ဉာဏံ ဖလသမင်္ဂိဿ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏဖလဉာဏာနိယေဝ။

၁၃၇၄။ ‘ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ခေါ ပနာ’တိပဒဿ နိဒ္ဒေသေ ယာ ပညာ ပဇာနနာတိအာဒီဟိ ပဒေဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနိ ကမ္မဿကတညာဏာဒီနေဝ စတ္တာရိ ဉာဏာနိ ဝိဘတ္တာနိ။

၁၃၇၅။ ‘ယထာဒိဋ္ဌိဿစ ပဓာန’န္တိ ပဒဿ နိဒ္ဒေသေ ယော စေတသိကော ဝီရိယာရမ္ဘောတိအာဒီဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဝီရိယံ ပညာဂတိကမေဝ၊ ပညာယ ဟိ လောကိယဋ္ဌာနေ လောကိယံ လောကုတ္တရဋ္ဌာနေ လောကုတ္တရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၃၇၆။ သံဝေဂဒုကနိဒ္ဒေသေ ဇာတိဘယန္တိ ဇာတိံ ဘယတော ဒိသွာ ဌိတဉာဏံ။ ဇရာမရဏဘယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၁၃၇၇။ အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနန္တိအာဒီဟိ ဇာတိအာဒီနိ ဘယတော ဒိသွာ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏေဟိ မုစ္စိတုကာမဿ ဥပါယပဓာနံ ကထိတံ။ ပဒဘာဇနီယဿ ပနတ္ထော ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၇ ဗောဇ္ဈင်္ဂပဗ္ဗဝဏ္ဏနာ) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

၁၃၇၈။ ‘အသန္တုဋ္ဌိတာ စ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’တိ ပဒနိဒ္ဒေသေ ဘိယျောကမျတာတိ ဝိသေသကာမတာ။ ဣဓေကစ္စော ဟိ အာဒိတောဝ ပက္ခိကဘတ္တံ ဝါ သလာကဘတ္တံ ဝါ ဥပေါသထိကံ ဝါ ပါဋိပဒိကံ ဝါ ဒေတိ၊ သော တေန အသန္တုဋ္ဌော ဟုတွာ ပုန ဓုရဘတ္တံ သင်္ဃဘတ္တံ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတိ၊ အာဝါသံ ကာရေတိ၊ စတ္တာရောပိ ပစ္စယေ ဒေတိ။ တတြာပိ အသန္တုဋ္ဌော ဟုတွာ သရဏာနိ ဂဏှာတိ၊ ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယတိ။ တတြာပိ အသန္တုဋ္ဌော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇတိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကံ နိကာယံ ဒွေ နိကာယေတိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဂဏှာတိ၊ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ဘာဝေတိ၊ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ ။ အရဟတ္တပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ မဟာသန္တုဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ ယာဝ အရဟတ္တာ ဝိသေသကာမတာ ‘ဘိယျောကမျတာ’ နာမ။

၁၃၇၉။ ‘အပ္ပဋိဝါနိတာ စ ပဓာနသ္မိ’န္တိ ပဒဿ နိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ပန္တသေနာသနေသု အဓိကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ ဥက္ကဏ္ဌမာနော ပဓာနံ ပဋိဝါသေတိ နာမ ၊ အနုက္ကဏ္ဌမာနော နော ပဋိဝါသေတိ နာမ၊ တသ္မာ တံ နယံ ဒဿေတုံ ယာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သက္ကစ္စကိရိယတာတိ ကုသလာနံ ကရဏေ သက္ကစ္စကာရိတာ။ သာတစ္စကိရိယတာတိ သတတမေဝ ကရဏံ။ အဋ္ဌိတကိရိယတာတိ ခဏ္ဍံ အကတွာ အဋ္ဌပေတွာ ကရဏံ။ အနောလီနဝုတ္တိတာတိ အလီနဇီဝိတာ၊ အလီနပဝတ္တိတာ ဝါ။ အနိက္ခိတ္တဆန္ဒတာတိ ကုသလစ္ဆန္ဒဿ အနိက္ခိပနံ။ အနိက္ခိတ္တဓုရတာတိ ကုသလကရဏေ ဝီရိယဓုရဿ အနိက္ခိပနံ။

၁၃၈၀။ ‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံဝိဇ္ဇာ’တိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေနိဝါသောတိ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ စ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဉ္စ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဿ အနုဿတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ။ တာယ သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ။ တယိဒံ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓပဋိစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိဇ္ဈတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ တံ တမံ ဝိဇ္ဈိတွာ တေ ခန္ဓေ ဝိဒိတေ ပါကဋေ ကရောတီတိ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေနာပိ ဝိဇ္ဇာ။

စုတူပပါတေ ဉာဏန္တိ စုတိယဉ္စ ဥပပါတေ စ ဉာဏံ။ ဣဒမ္ပိ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိဇ္ဈတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ တံ တမံ ဝိဇ္ဈိတွာ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဝိဒိတာ ပါကဋာ ကရောတီတိ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေနာပိ ဝိဇ္ဇာ။ အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏန္တိ သဗ္ဗကိလေသာနံ ခယသမယေ ဉာဏံ။ တယိဒံ စတုသစ္စစ္ဆာဒကတမံ ဝိဇ္ဈတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ တံ တမံ ဝိဇ္ဈိတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဝိဒိတာနိ ပါကဋာနိ ကရောတီတိ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေနာပိ ဝိဇ္ဇာ။

၁၃၈၁။ ‘စိတ္တဿစ အဓိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနဉ္စာ’တိ ဧတ္ထ အာရမ္မဏေ အဓိမုစ္စနဋ္ဌေန၊ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ စ သုဋ္ဌုမုတ္တဋ္ဌေန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စိတ္တဿ အဓိမုတ္တိ နာမ။ ဣတရံ ပန ‘နတ္ထိ ဧတ္ထ တဏှာသင်္ခါတံ ဝါနံ’၊ ‘နိဂ္ဂတံ ဝါ တသ္မာ ဝါနာ’တိ နိဗ္ဗာနံ။ တတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သယံ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တီတိ ဝုတ္တာ၊ နိဗ္ဗာနံ ပန သဗ္ဗကိလေသေဟိ အစ္စန္တံ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တီတိ။

၁၃၈၂။ မဂ္ဂသမင်္ဂိဿဉာဏန္တိ စတ္တာရိ မဂ္ဂဉာဏာနိ။ ဖလသမင်္ဂိဿ ဉာဏန္တိ စတ္တာရိ ဖလဉာဏာနိ။ တတ္ထ ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ ပဉ္စ ကိလေသေ ခေပေန္တံ နိရောဓေန္တံ ဝူပသမေန္တံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ခယေ ဉာဏံ နာမ ဇာတံ။ ဒုတိယမဂ္ဂဉာဏံ စတ္တာရော ကိလေသေ။ တထာ တတိယမဂ္ဂဉာဏံ။ စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏံ ပန အဋ္ဌ ကိလေသေ ခေပေန္တံ နိရောဓေန္တံ ဝူပသမေန္တံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ‘ခယေ ဉာဏံ’ နာမ ဇာတံ။ တံ တံ မဂ္ဂဖလဉာဏံ ပန တေသံ တေသံ ကိလေသာနံ ခီဏန္တေ နိရုဒ္ဓန္တေ ဝူပသမန္တေ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တေ အနုပ္ပာဒန္တေ အပ္ပဝတ္တန္တေ ဥပ္ပန္နန္တိ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏံ နာမ ဇာတန္တိ။

အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟအဋ္ဌကထာယ

နိက္ခေပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။