📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အဘိဓမ္မပိဋကေ

ဓမ္မသင်္ဂဏီ-မူလဋီကာ

ဝီသတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

၁။ ဓမ္မသံဝဏ္ဏနာယံ သတ္ထရိ ပဏာမကရဏံ ဓမ္မဿ သွာက္ခာတဘာဝေန သတ္ထရိ ပသာဒဇနနတ္ထံ၊ သတ္ထု စ အဝိတထဒေသနဘာဝပ္ပကာသနေန ဓမ္မေ ပသာဒဇနနတ္ထံ။ တဒုဘယပ္ပသာဒါ ဟိ ဓမ္မသမ္ပဋိပတ္တိ မဟတော စ အတ္ထဿ သိဒ္ဓိ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ရတနတ္တယပဏာမဝစနံ အတ္တနော ရတနတ္တယပသာဒဿ ဝိညာပနတ္ထံ၊ တံ ပန ဝိညူနံ စိတ္တာရာဓနတ္ထံ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ ဂါဟဏတ္ထံ၊ တံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိနိပ္ဖာဒနတ္ထန္တိ။ ဣဒံ ပန အာစရိယေန အဓိပ္ပေတပ္ပယောဇနံ အန္တရာယဝိသောသနံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘နိပစ္စကာရဿေတဿ…ပေ… အသေသတော’’တိ။ ရတနတ္တယပဏာမကရဏဉှိ အန္တရာယကရာပုညဝိဃာတကရပုညဝိသေသဘာဝတော မင်္ဂလဘာဝတော ဘယာဒိဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏတော စ အန္တရာယဝိသောသနေ သမတ္ထံ ဟောတိ။ ကထံ ပနေတဿာပုညဝိဃာတကရာဒိဘာဝေါ ဝိဇာနိတဗ္ဗောတိ? ‘‘ယသ္မိံ မဟာနာမ သမယေ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ၊ နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနတော (အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ၁၁။၁၁)၊ ‘‘ပူဇာ စ ပူဇနေယျာနံ၊ ဧတံ မင်္ဂလမုတ္တမ’’န္တိ (ခု။ ပါ။ ၅။၃၊ သု။ နိ။ ၂၆၂) စ၊ ‘‘ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ သရန္တာနံ၊ ဓမ္မံ သင်္ဃဉ္စ ဘိက္ခဝေါ။ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ၊ လောမဟံသော န ဟေဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉) စ ဝစနတောတိ။

တတ္ထ ယဿ သတ္ထုနော ပဏာမံ ကတ္တုကာမော၊ တဿ ဂုဏဝိသေသဒဿနတ္ထံ ‘‘ကရုဏာ ဝိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဂုဏဝိသေသဝါ ဟိ ပဏာမာရဟော ဟောတိ၊ ပဏာမာရဟေ စ ကတော ပဏာမော ဝုတ္တပ္ပယောဇနသိဒ္ဓိကရောဝ ဟောတီတိ။ ဘဂဝတော စ ဒေသနာ ဝိနယပိဋကေ ကရုဏာပ္ပဓာနာ၊ သုတ္တန္တပိဋကေ ပညာကရုဏာပ္ပဓာနာ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန ဝိနယပိဋကဿ သံဝဏ္ဏနံ ကရောန္တေန ကရုဏာပ္ပဓာနာ ဘဂဝတော ထောမနာ ကတာ၊ အာဂမသံဝဏ္ဏနဉ္စ ကရောန္တေန ဥဘယပ္ပဓာနာ၊ အဘိဓမ္မဒေသနာ ပန ပညာပ္ပဓာနာတိ ကတွာ ပညာပ္ပဓာနမေဝ ထောမနံ ကရောန္တော ‘‘ကရုဏာ ဝိယ သတ္တေသူ’’တိ ကရုဏံ ဥပမာဘာဝေန ဂဟေတွာ ပညာယ ထောမေတိ။

တတ္ထ ကရုဏာ ဝိယာတိ နိဒဿနဝစနမေတံ၊ ယဿ ယထာ ကရုဏာ သဗ္ဗေသု သတ္တေသု ပဝတ္တိတ္ထ၊ ဧဝံ သဗ္ဗေသု ဉေယျဓမ္မေသု ပညာပိ ပဝတ္တိတ္ထာတိ အတ္ထော။ သတ္တေသူတိ ဝိသယနိဒဿနမေတံ။ ပညာတိ နိဒဿေတဗ္ဗဓမ္မနိဒဿနံ။ ယဿာတိ တဒဓိဋ္ဌာနပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ မဟေသိနောတိ တဗ္ဗိသေသနံ။ ဉေယျဓမ္မေသူတိ ပညာဝိသယနိဒဿနံ။ သဗ္ဗေသူတိ တဗ္ဗိသေသနံ။ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ကိရိယာနိဒဿနံ။ ယထာရုစီတိ ဝသီဘာဝနိဒဿနံ။

တတ္ထ ကိရတီတိ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခံ ဝိက္ခိပတိ အပနေတီတိ အတ္ထော။ ရူပါဒီသု သတ္တာ ဝိသတ္တာတိ သတ္တာ။ တဿာ ပန ပညတ္တိယာ ခန္ဓသန္တာနေ နိရုဠှဘာဝတော နိစ္ဆန္ဒရာဂါပိ ‘‘သတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပဇာနာတီတိ ပညာ၊ ယထာသဘာဝံ ပကာရေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ယဿာတိ အနိယမနံ။ ‘‘တဿ ပါဒေ နမဿိတွာ’’တိ ဧတေန နိယမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟေသီတိ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒယော ဧသိ ဂဝေသီတိ မဟေသိ။ ဉာတဗ္ဗာတိ ဉေယျာ၊ သဘာဝဓာရဏာဒိနာ အတ္ထေန ဓမ္မာ။ တတ္ထ ‘‘ဉေယျာ’’တိ ဝစနေန ဓမ္မာနံ အဉေယျတ္တံ ပဋိက္ခိပတိ။ ‘‘ဓမ္မာ’’တိ ဝစနေန ဉေယျာနံ သတ္တဇီဝါဒိဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဉေယျာ စ တေ ဓမ္မာ စာတိ ဉေယျဓမ္မာ။ သဗ္ဗေသူတိ အနဝသေသပရိယာဒါနံ။ တေန အညာတာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ။ ယထာရုစီတိ ယာ ယာ ရုစိ ယထာရုစိ၊ ရုစီတိ စ ဣစ္ဆာ၊ ကတ္တုကာမတာ သာ။ ယာ ယာ ပဝတ္တာ တပ္ပဘေဒါ၊ ယထာ ဝါ ရုစိ တထာ၊ ရုစိအနုရူပံ ပဝတ္တာ ‘‘ယထာရုစိ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ယထာ ဝါ ရုစိ ပဝတ္တာ၊ တထာ တထာ ပဝတ္တာ ပညာ ‘‘ယထာရုစိ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

တတ္ထ ဘဂဝတိ ပဝတ္တာဝ ကရုဏာ ဘဂဝတော ပညာယ နိဒဿနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သာ ဟိ အသာဓာရဏာ မဟာကရုဏာ၊ န အညာ။ ယဿာတိ စ ကရုဏာပညာနံ ဥဘိန္နမ္ပိ အာဓာရပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ န ဟိ နိရာဓာရာ ကရုဏာ အတ္ထီတိ ‘‘ကရုဏာ’’တိ ဝုတ္တေ တဒါဓာရဘူတော ပုဂ္ဂလော နိဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ သော စ ဣဓ အညော ဝုတ္တော နတ္ထိ၊ န စ အာသန္နံ ဝဇ္ဇေတွာ ဒူရဿ ဂဟဏေ ပယောဇနံ အတ္ထီတိ ‘‘ယဿာ’’တိ နိဒဿိတပုဂ္ဂလောဝ ကရုဏာယ အာဓာရော။ တေန ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ယဿ အတ္တနော ကရုဏာ ဝိယ ပညာပိ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ။ ကထံ ပန ကရုဏာ သတ္တေသု ပဝတ္တိတ္ထ ယထာ ပညာပိ ဓမ္မေသု ပဝတ္တိတ္ထာတိ? နိရဝသေသတော ယထာရုစိ စ။ ဘဂဝတော ဟိ ကရုဏာ ကဉ္စိ သတ္တံ အဝဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗေသု သတ္တေသု နိရဝသေသေသု ပဝတ္တတိ၊ ပဝတ္တမာနာ စ ရုစိဝသေန ဧကသ္မိံ အနေကေသု စ အညေဟိ အသာဓာရဏာ ပဝတ္တတိ။ န ဟိ အညေသံ ‘‘မဟောဃပက္ခန္ဒာနံ သတ္တာနံ နတ္ထညော ကောစိ ဩဃာ ဥဒ္ဓတာ အညတြ မယာ’’တိ ပဿန္တာနံ ကရုဏောက္ကမနံ ဟောတိ ယထာ ဘဂဝတောတိ။ ပညာပိ ဘဂဝတော သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု နိရဝသေသေသု ပဝတ္တတိ၊ ပဝတ္တမာနာ စ ဧကသ္မိံ အနေကေသု စ ဓမ္မေသု သဘာဝကိစ္စာဒိဇာနနေန အနာဝရဏာ အသာဓာရဏာ ပဝတ္တတိ ယထာရုစိ၊ ယထာ စ ပဿန္တဿ ဘဂဝတော ကရုဏာ ယထာရုစိ ပဝတ္တတိ။ တံ သဗ္ဗံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ မဟာကရုဏာဉာဏဝိဘင်္ဂဝသေန ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ပညာယ စ ယထာရုစိ ပဝတ္တိ သေသာသာဓာရဏဉာဏဝိဘင်္ဂါဒိဝသေန။ ပညာဂဟဏေန စ တီသု ကာလေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏံ စတုသစ္စဉာဏံ စတုပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏံ၊ ကရုဏာဂဟဏေန မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏဿ ဂဟိတတ္တာ တံ ဝဇ္ဇေတွာ အညာနိ အသာဓာရဏဉာဏာနိ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ဒသဗလာနိ ဆ အဘိညာ စတုစတ္တာလီသ ဉာဏဝတ္ထူနိ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနီတိ ဧဝမာဒယော အနေကေ ပညာပ္ပဘေဒါ သင်္ဂယှန္တိ၊ တသ္မာ တဿာ တဿာ ပညာယ ပဝတ္တိဝသေန ယထာရုစိ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ကရုဏာ ဝိယ…ပေ… ယထာရုစီ’’တိ။

တတ္ထ ကရုဏာဂဟဏေန မဟာဗောဓိယာ မူလံ ဒဿေတိ။ မဟာဒုက္ခသမ္ဗာဓပ္ပဋိပန္နဉှိ သတ္တနိကာယံ ဒိသွာ ‘‘တဿ နတ္ထညော ကောစိ သရဏံ၊ အဟမေတံ မုတ္တော မောစေဿာမီ’’တိ ကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော အဘိနီဟာရံ ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ ကတွာ ဗောဓိသမ္ဘာရေ သမောဓာနေတွာ အနုပုဗ္ဗေန သမ္ဗောဓိံ ပတ္တောတိ ကရုဏာ မဟာဗောဓိယာ မူလန္တိ။ သတ္တေသူတိ ဧတေန မဟာဗောဓိယာ ပယောဇနံ ဒဿေတိ။ သတ္တာ ဟိ မဟာဗောဓိံ ပယောဇေန္တိ။ သတ္တသန္တာရဏတ္ထဉှိ သဗ္ဗညုတာ အဘိပတ္ထိတာ။ ယထာဟ –

‘‘ကိံ မေ ဧကေန တိဏ္ဏေန၊ ပုရိသေန ထာမဒဿိနာ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝက’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။ ၅၆)၊

ပညာဂဟဏေန မဟာဗောဓိံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗညုတာယ ဟိ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ မဂ္ဂဉာဏံ၊ မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ ‘‘မဟာဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဉေယျဓမ္မေသု သဗ္ဗေသူတိ ဧတေန သန္တာရေတဗ္ဗာနံ သတ္တာနံ အဘိညေယျပရိညေယျပဟာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗသစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ခန္ဓာယတနဓာတုသစ္စိန္ဒြိယပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ ကုသလာဒိဘေဒေ စ သဗ္ဗဓမ္မေ ဒဿေတိ။ ပဝတ္တိတ္ထ ယထာရုစီတိ ဧတေန ပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏပုဗ္ဗင်္ဂမဒေသနာဉာဏပ္ပဝတ္တိဒီပနေန ပယောဇနသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗဓမ္မာနဉှိ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဟောသိ။ မဂ္ဂဉာဏမေဝ ဟိ တန္တိ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဉ္စ ဝိသေသေန ရတနဃရသတ္တာဟေ အဟောသိ။ ဧဝံ ပဋိဝိဒ္ဓပစ္စဝေက္ခိတာနံ ဓမ္မာနံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာဒီသု ဒေသနာဉာဏံ အဟောသိ၊ ဝိသေသေန စ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ သတ္တပ္ပကရဏဒေသနာယန္တိ။ ဒေသနာဉာဏေန စ ဒေသေန္တော ဘဂဝါ သတ္တေသု ဟိတပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ။ ဧတေန သဗ္ဗေန အတ္တဟိတပဋိပတ္တိံ ပရဟိတပဋိပတ္တိဉ္စ ဒဿေတိ။ မဟာဗောဓိဒဿနေန ဟိ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိ၊ ဣတရေဟိပိ ပရဟိတပဋိပတ္တိ ဒဿိတာတိ။ တေန အတ္တဟိတပဋိပန္နာဒီသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ဘဂဝတော စတုတ္ထပုဂ္ဂလဘာဝံ ဒဿေတိ၊ တေန စ အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျဘာဝံ နိရတိသယပဏာမာရဟဘာဝဉ္စ အတ္တနော စ ကိရိယာယ ခေတ္တင်္ဂတဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဧတ္ထ စ ကရုဏာဂဟဏေန လောကိယေသု မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တာသာဓာရဏဂုဏဒီပနတော သဗ္ဗလောကိယဂုဏသမ္ပတ္တိ ဘဂဝတော ဒဿိတာ ဟောတိ၊ ပညာဂဟဏေနပိ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနမဂ္ဂဉာဏဒီပနတော သဗ္ဗလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပတ္တိ။ ကရုဏာဝစနေန စ ဥပဂမနံ နိရုပက္ကိလေသံ၊ ပညာဝစနေန အပဂမနံ ဒဿေတိ။ ဥပဂမနံ ဒဿေန္တော စ လောကေ သဉ္ဇာတသံဝဍ္ဎဘာဝံ ဒဿေတိ၊ အပဂမနံ ဒဿေန္တော လောကေန အနုပလိတ္တတံ။ ‘‘ကရုဏာ ဝိယ သတ္တေသူ’’တိ စ လောကသမညာနုရူပံ ဘဂဝတော ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဉေယျဓမ္မေသု သဗ္ဗေသု ယထာရုစိ ပညာ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ ဧတေန သမညာယ အနတိဓာဝနံ။ သဗ္ဗဓမ္မသဘာဝါနဝဗောဓေ ဟိ သတိ သမညံ အတိဓာဝိတွာ ‘‘သတ္တော ဇီဝေါ အတ္ထီ’’တိ ပရာမသနံ ဟောတီတိ။ သဗ္ဗေသဉ္စ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ကရုဏာ အာဒိ တန္နိဒါနဘာဝတော၊ ပညာ ပရိယောသာနံ တတော ဥတ္တရိကရဏီယာဘာဝတော။ အာဒိပရိယောသာနဒဿနေန စ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာဝ ဟောန္တိ။ ကရုဏာဂဟဏေန စ သီလက္ခန္ဓပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဓိက္ခန္ဓော ဒဿိတော ဟောတိ။ ကရုဏာနိဒါနဉှိ သီလံ တတော ပါဏာတိပါတာဒိဝိရတိပ္ပဝတ္တိတော တဿာ စ ဈာနတ္တယသမ္ပယောဂတော။ ပညာဝစနေန ပညာက္ခန္ဓော။ သီလဉ္စ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာနံ အာဒိ၊ သမာဓိ မဇ္ဈံ၊ ပညာ ပရိယောသာနန္တိ ဧဝမ္ပိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏာ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။

၂။ ဧဝံ သင်္ခေပေန သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ ဘဂဝန္တံ ထောမေတွာ ယဿာ သံဝဏ္ဏနံ ကတ္တုကာမော၊ တာယ အဘိဓမ္မဒေသနာယ အညေဟိ အသာဓာရဏာယ ထောမေတုံ ‘‘ဒယာယ တာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿာ ပန ဒေသနာယ နိဒါနဉ္စ သမုဋ္ဌာနဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဒယာယ တာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိဒါနဉ္စ ဒုဝိဓံ အဗ္ဘန္တရံ ဗာဟိရဉ္စာတိ။ အဗ္ဘန္တရံ ကရုဏာ၊ ဗာဟိရံ ဒေသကာလာဒိ။ သမုဋ္ဌာနံ ဒေသနာပညာ။ တတ္ထ အဗ္ဘန္တရနိဒါနံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒယာယ တာယ သတ္တေသု၊ သမုဿာဟိတမာနသော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဒယာတိ ကရုဏာ အဓိပ္ပေတာ။ တာယ ဟိ သမုဿာဟိတော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ သမ္ပဝတ္တယီတိ။ တာယာတိ အယံ တ-သဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဿ ပဋိနိဒ္ဒေသော ဟောတိ။

ပုရိမဂါထာယ စ ပဓာနဘာဝေန ပညာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တဗ္ဗိသေသနဘာဝေန ကရုဏာ။ သာ ဟိ တဿာ နိဒဿနဘူတာ အပ္ပဓာနာ တံ ဝိသေသေတွာ ဝိနိဝတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘တာယာ’’တိ ပဋိနိဒ္ဒေသံ နာရဟတိ။ ယာ စ ပဓာနဘူတာ ပညာ၊ သာ ဒေသနာယ သမုဋ္ဌာနံ၊ န သမုဿာဟိနီတိ တဿာ စ ပဋိနိဒ္ဒေသော န ယုတ္တောတိ? ပညာယ တာဝ ပဋိနိဒ္ဒေသော န ယုတ္တောတိ သုဝုတ္တမေတံ၊ ကရုဏာယ ပန ပဋိနိဒ္ဒေသော နော န ယုတ္တော ‘‘ဒယာယ တာယာ’’တိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝတော။ သမာနာဓိကရဏာနဉှိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိယ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ ဟောတိ။ ရူပ-သဒ္ဒေါ ဟိ အညက္ခန္ဓနိဝတ္တနတ္ထံ ဝုစ္စမာနော ဝိသေသနံ ဟောတိ၊ ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ စ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏဝစနဘာဝတော ဝိသေသိတဗ္ဗော၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဒယာယ တာယာ’’တိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ဧကဝိဘတ္တိယုတ္တာနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝတော ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒယာ သမုဿာဟိနီတိ ပဓာနာ၊ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏဝစနဉ္စိဒံ။ တသ္မာ ‘‘ဒယာယာ’’တိ ဝိသေသိတဗ္ဗဝစနမေတံ၊ တဿ စ ယထာ ဝိသေသနံ ဟောတိ ‘‘တာယာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ၊ တထာ တဿ ပဋိနိဒ္ဒေသဘာဝေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ န ဟိ ပညာပဋိနိဒ္ဒေသဘာဝေ ဒယာဝိသေသနံ တ-သဒ္ဒေါ ဟောတိ၊ ကရုဏာပဋိနိဒ္ဒေသဘာဝေ စ ဟောတီတိ။ ပဓာနဉ္စ ပညံ ဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဒယာယာ’’တိ ဧတေန သမ္ဗဇ္ဈမာနော ‘‘တာယာ’’တိ အယံ တ-သဒ္ဒေါ အပ္ပဓာနာယ ကရုဏာယ ပဋိနိဒ္ဒေသော ဘဝိတုမရဟတိ။ အယမေတ္ထ အတ္ထော – ယာယ ဒယာယ သမုဿာဟိတော၊ န သာ ယာ ကာစိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပန နိဒဿနဘူတာ မဟာကရုဏာ၊ တာယ သမုဿာဟိတောတိ။

ကထံ ပန ကရုဏာ ‘‘ဒယာ’’တိ ဉာတဗ္ဗာ၊ နနု ဝုတ္တံ ‘‘ဒယာပန္နော’’တိ ဧတဿ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈) ‘‘မေတ္တစိတ္တတံ အာပန္နော’’တိ၊ တသ္မာ ဒယာ မေတ္တာတိ ယုဇ္ဇေယျ၊ န ကရုဏာတိ? ယဒိ ဧဝံ ‘‘အဒယာပန္နော’’တိ ဧတဿ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နိက္ကရုဏတံ အာပန္နော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒယာ မေတ္တာတိ စ န ယုဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ ဒယာ-သဒ္ဒေါ ယတ္ထ ယတ္ထ ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ အဓိပ္ပာယဝသေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒယာ-သဒ္ဒေါ ဟိ အနုရက္ခဏတ္ထံ အန္တောနီတံ ကတွာ ပဝတ္တမာနော မေတ္တာယ စ ကရုဏာယ စ ပဝတ္တတီတိ နော န ယုဇ္ဇတိ။ ဧဝဉှိ အဋ္ဌကထာနံ အဝိရောဓော ဟောတီတိ။ ကရုဏာ စ ဒေသနာယ နိဒါနဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န မေတ္တာ ‘‘အစ္စန္တမေဝ ဟိ တံ သမယံ ဘဂဝါ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁ မူလပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁) ဧဝမာဒီသု၊ တသ္မာ ဣဓ ကရုဏာဝ ဒယာဝစနေန ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ဟိ သမုဿာဟိနီ၊ န မေတ္တာ၊ မေတ္တာ ပန ပညာဂတိကပဝတ္တိနီ ဟောတီတိ။

‘‘သတ္တေသူ’’တိ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘တာယာ’’တိ ဧတေန ဝစနေန သတ္တဝိသယာ ကရုဏာ ဂဟိတာတိ? နော န ဂဟိတာ၊ ပုရိမဂါထာယ ပန ‘‘သတ္တေသု ကရုဏာ ယထာရုစိ ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ သပ္ပဒေသသတ္တဝိသယာ နိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယာ စ သဗ္ဗာ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန နိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယတံ ဂဟေတုံ ‘‘သတ္တေသူ’’တိ နိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယဘူတာ ဒဿိတာ။ တေန သဗ္ဗသတ္တဝိသယာယ ကရုဏာယ သမုဿာဟိတော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ ဒေဝါနံ သမ္ပဝတ္တယိ၊ န ဒေဝဝိသယာယ ဧဝ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသတ္တဟိတတ္ထံ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ ဒေဝါနံ သမ္ပဝတ္တယိ၊ န ဒေဝါနံယေဝ အတ္ထာယာတိ အယမတ္ထော ဒဿိတောဝ ဟောတိ။ အထ ဝါ ‘‘သတ္တေသူ’’တိ ဣဒံ န ဒယာယ အာလမ္ဗနနိဒဿနံ၊ သမုဿာဟနဝိသယော ပန ဧတေန ဒဿိတော။ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂပ္ပဝတ္တနတ္ထဉှိ ဘဂဝါ ကရုဏာယ န ဒေဝေသုယေဝ သမုဿာဟိတော ၊ သဗ္ဗဗောဓနေယျေသု ပန သတ္တေသု သမုဿာဟိတော သဗ္ဗေသံ အတ္ထာယ ပဝတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ သတ္တေသု သမုဿာဟိတမာနသောတိ သတ္တေသု ဝိသယဘူတေသု နိမိတ္တဘူတေသု ဝါ သမုဿာဟိတမာနသော ဥယျောဇိတစိတ္တောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံ အဗ္ဘန္တရနိဒါနံ ဒဿေတွာ ဗာဟိရနိဒါနံ ဒဿေန္တော ‘‘ပါဋိဟီရာဝသာနမှီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မိံ ကာလေ ဘဂဝတာ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂေါ ပဝတ္တိတော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါဋိဟီရာဝသာနမှိ ဝသန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဝသာနမှိ ဝသန္တော တိဒသာလယေ’’တိ ဝစနတော ယဿာဝသာနမှိ တိဒသာလယေ ဝသိ၊ တံ ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ကတံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဣဓ ‘‘ပါဋိဟီရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ဗောဓိမူလာဒီသု ကတံ ပါဋိဟာရိယံ၊ နာပိ အာဒေသနာနုသာသနိယောတိ ဝိညာယတိ၊ ပါကဋတ္တာ စ အာသန္နတ္တာ စ တဒေဝ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဋိဟာရိယပဒဿ ဝစနတ္ထံ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပဋိပက္ခဟရဏတော ရာဂါဒိကိလေသာပနယနတော ပါဋိဟာရိယ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဘဂဝတော ပန ပဋိပက္ခာ ရာဂါဒယော န သန္တိ ယေ ဟရိတဗ္ဗာ။ ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ ဟိ ဝိဂတုပက္ကိလေသေ အဋ္ဌင်္ဂဂုဏသမန္နာဂတေ စိတ္တေ ဟတပဋိပက္ခေ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပဝတ္တဝေါဟာရေန စ န သက္ကာ ဣဓ ‘‘ပါဋိဟာရိယ’’န္တိ ဝတ္တုံ။ သစေ ပန မဟာကာရုဏိကဿ ဘဂဝတော ဝေနေယျဂတာ စ ကိလေသာ ပဋိပက္ခာ၊ တေသံ ဟရဏတော ‘‘ပါဋိဟာရိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ယုတ္တမေတံ။ အထ ဝါ ဘဂဝတော စ သာသနဿ စ ပဋိပက္ခာ တိတ္ထိယာ၊ တေသံ ဟရဏတော ပါဋိဟာရိယံ။ တေ ဟိ ဒိဋ္ဌိဟရဏဝသေန ဒိဋ္ဌိပ္ပကာသနေ အသမတ္ထဘာဝေန စ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီဟိ ဟရိတာ အပနီတာ ဟောန္တီတိ။ အထ ဝါ ပဋီတိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘ပစ္ဆာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဗောဓေတိ ‘‘တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမှိ၊ အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၉၈၅၊ စူဠနိ။ ပါရာယနဝဂ္ဂ၊ ဝတ္ထုဂါထာ ၄) ဝိယ၊ တသ္မာ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဝိဂတုပက္ကိလေသေ စ ကတကိစ္စေန ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ၊ အတ္တနော ဝါ ဥပက္ကိလေသေသု စတုတ္ထဇ္ဈာနမဂ္ဂေဟိ ဟရိတေသု ပစ္ဆာ ဟရဏံ ပဋိဟာရိယံ၊ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိယော စ ဝိဂတုပက္ကိလေသေန ကတကိစ္စေန စ သတ္တဟိတတ္ထံ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ ဟရိတေသု စ အတ္တနော ဥပက္ကိလေသေသု ပရသတ္တာနံ ဥပက္ကိလေသဟရဏာနိ ဟောန္တီတိ ပဋိဟာရိယာနိ ဘဝန္တိ၊ ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ။ ပဋိဟာရိယေ ဝါ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိသမုဒါယေ ဘဝံ ဧကေကံ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဟာရိယံ ဝါ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ မဂ္ဂေါ စ ပဋိပက္ခဟရဏတော၊ တတ္ထ ဇာတံ၊ တသ္မိံ ဝါ နိမိတ္တဘူတေ၊ တတော ဝါ အာဂတန္တိ ပါဋိဟာရိယံ။ ပါဋိဟာရိယမေဝ ဣဓ ‘‘ပါဋိဟီရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဝသာနမှိ ဝသန္တောတိ ဧတေဟိ ကာလံ နိဒဿေတိ။ ပါဋိဟီရကရဏာဝသာနေန ဟိ တိဒသာလယဝါသေန စ ပရိစ္ဆိန္နော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂပ္ပဝတ္တနဿ ကာလောတိ ။ တိဒသာလယေတိ ဒေသံ နိဒဿေတိ။ သော ဟိ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂပ္ပဝတ္တနဿ ဒေသော တတ္ထ ဝသန္တေန ပဝတ္တိတတ္တာတိ။

၃။ တတ္ထာပိ ဒေသဝိသေသဒဿနတ္ထံ ‘‘ပါရိစ္ဆတ္တကမူလမှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယုဂန္ဓရေတိ သီတပဗ္ဗတေသွေကော ဒွေစတ္တာလီသယောဇနသဟဿုဗ္ဗေဓော၊ အာဒိစ္စော စ တဒုဗ္ဗေဓမဂ္ဂစာရီ၊ သော သတိ သမ္ဘဝေ ယထာ ယုဂန္ဓရေ သောဘေယျ၊ ဧဝံ သောဘမာနော နိသိန္နောတိ အတ္ထော။

၄-၅။ ဣဒါနိ ပုဂ္ဂလေ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကေ အပဒိသန္တော ‘‘စက္ကဝါဠသဟဿေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗသောတိ သမန္တတော အာဂမ္မ သဗ္ဗေဟိ ဒိသာဘာဂေဟိ၊ သန္နိဝေသဝသေန ဝါ သမန္တတော သန္နိဝိဋ္ဌေဟိ ဒသဟိ စက္ကဝါဠသဟဿေဟီတိ အဓိပ္ပာယော၊ န သဗ္ဗသော စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ ဒသဟိ ဒသဟီတိ။ ဧဝံ သတိ စတ္တာလီသစက္ကဝါဠသဟဿေဟိ အဓိကေဟိ ဝါ အာဂမနံ ဝုတ္တံ သိယာ၊ န စေတံ အဓိပ္ပေတန္တိ။ သမန္တတော သန္နိသိန္နေနာတိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သမံ၊ သမ္မာ ဝါ နိသိန္နေန သန္နိသိန္နေန၊ အညမညံ အဗျာဗာဓေတွာ ဘဂဝတိ ဂါရဝံ ကတွာ သောတံ ဩဒဟိတွာ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗေ ဝဇ္ဇေတွာ နိသိန္နေနာတိ အတ္ထော။ မာတရံ ပမုခံ ကတွာ သန္နိသိန္နေန ဒေဝါနံ ဂဏေန ပရိဝါရိတောတိ ဝါ၊ မာတရံ ပမုခံ ကတွာ အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂံ သမ္ပဝတ္တယီတိ ဝါ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ဒေသနာယ သမုဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော ‘‘တဿာ ပညာယ တေဇသာ’’တိ အာဟ။ ယာ သာ အာဒိမှိ ကရုဏာယ ဥပမိတာ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝဇာနနသမတ္ထာ၊ တေသံ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရဇာနနသမတ္ထာ၊ ဗောဓေတဗ္ဗပုဂ္ဂလာနံ အာသယာဓိမုတ္တိယာဒိဝိဘာဝနသမတ္ထာ စ ပညာ၊ တဿာ စ ယထာဝုတ္တဗလယောဂတောတိ အတ္ထော။ တေန သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ အဘိဓမ္မကထာယ သမုဋ္ဌာနဘာဝေ သမတ္ထံ၊ နာညန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေန္တော အဘိဓမ္မကထာယ အသာဓာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂေါတိ ဥပါယော။ ခန္ဓာယတနာဒီနံ ကုသလာဒီနဉ္စ ဓမ္မာနံ အဝဗောဓဿ၊ သစ္စပ္ပဋိဝေဓဿေဝ ဝါ ဥပါယဘာဝတော ‘‘အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ပဗန္ဓော ဝါ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ ဒီဃတ္တာ မဂ္ဂေါ ဝိယာတိ မဂ္ဂေါ၊ တသ္မာ အဘိဓမ္မကထာပဗန္ဓော ‘‘အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဒေဝါနံ ဂဏေန ပရိဝါရိတောတိ ဝတွာ ပုန ဒေဝါနန္တိ ဝစနံ တေသံ ဂဟဏသမတ္ထတံ ဒီပေတိ။ န ဟိ အသမတ္ထာနံ ဘဂဝါ ဒေသေတီတိ။

၆။ ဧဝံ ကရုဏာပညာမုခေဟိ ဂုဏေဟိ ဘဂဝတော အဘိဓမ္မကထာမဂ္ဂပ္ပဝတ္တနေန စ ဟိတပ္ပဋိပတ္တိယာ ပရမပဏာမာရဟတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဓိပ္ပေတံ ပဏာမံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘တဿ ပါဒေ နမဿိတွာ’’တိ။ ဘဂဝတော ထောမနေနေဝ စ ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာ သင်္ဃဿ စ သုပ္ပဋိပန္နတာ ဒဿိတာ ဟောတိ တပ္ပဘဝဿ အနညထာဘာဝတော၊ တသ္မာ ပဏာမာရဟံ တဉ္စ ရတနဒွယံ ပဏမန္တော ‘‘သဒ္ဓမ္မဉ္စဿ…ပေ… စဉ္ဇလိ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါ ‘‘သဒေဝကေ လောကေ တထာဂတော ဝန္ဒနီယော’’တိ၊ သင်္ဃော စ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော…ပေ… အဉ္ဇလိကရဏီယော’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘တဿ ပါဒေ နမဿိတွာ၊ ကတွာ သင်္ဃဿ စဉ္ဇလိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မော ပန သွာက္ခာတတာဒိဂုဏယုတ္တော တထာနုဿရဏေန ပူဇေတဗ္ဗော ဟောတိ ‘‘တမေဝ ဓမ္မံ သက္ကတွာ ဂရုံကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၃၊ အ။ နိ။ ၄။၂၁) ဝစနတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ သဗ္ဗထာ ပူဇေတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ‘‘သဒ္ဓမ္မဉ္စဿ ပူဇေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သိရီမတောတိ ဧတ္ထ သိရီတိ ပညာပုညာနံ အဓိဝစနန္တိ ဝဒန္တိ။ အထ ဝါ ပုညနိဗ္ဗတ္တာ သရီရသောဘဂ္ဂါဒိသမ္ပတ္တိ ကတပုညေ နိဿယတိ၊ ကတပုညေဟိ ဝါ နိဿီယတီတိ ‘‘သိရီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သာ စ အတိသယဝတီ ဘဂဝတော အတ္ထီတိ သိရီမာ၊ ဘဂဝါ၊ တဿ သိရီမတော။

၇။ နိပစ္စကာရဿာတိ ပဏာမကိရိယာယ။ အာနုဘာဝေနာတိ ဗလေန။ သောသေတွာတိ သုက္ခာပေတွာ အန္တရဓာပေတွာ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အန္တရာယေတိ အတ္ထပ္ပကာသနဿ ဥပဃာတကေ။ အသေသတောတိ နိဿေသေ သကလေ။

၈။ ဣဒါနိ အဘိဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရတ္ထတ္တာ အတ္ထပ္ပကာသနဿ ဒုက္ကရဘာဝံ ဒီပေတုံ ‘‘ဝိသုဒ္ဓါစာရသီလေနာ’’တိအာဒိနာ အဘိယာစနံ ဒဿေတိ။ ထုလ္လစ္စယာဒိဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသုဒ္ဓါစာရော၊ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသုဒ္ဓသီလော။ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ ဝါ ဝိသုဒ္ဓါစာရသီလော၊ တေန။ သက္ကစ္စန္တိ စိတ္တိံ ကတွာ။ အဘိယာစိတောတိ အဘိမုခံ ယာစိတော။ တေန အနာဒရိယံ အတ္ထပ္ပကာသနေ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျံ ဒဿေတိ။

၉။ ဣဒါနိ ယဿ အတ္ထံ ပကာသေတုကာမော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ဒေဝဒေဝေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယန္တိ အဘိဓမ္မံ။ ဒေဝဒေဝေါတိ ဝိသုဒ္ဓိသမ္မုတိဥပပတ္တိဒေဝါနံ ဒေဝေါ။ လောကေ ဟိ ယေ ‘‘သရဏံ ပရာယဏ’’န္တိ ဂန္တဗ္ဗာ ဂတိဘူတာ၊ တေ ‘‘ဒေဝါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘဂဝါ စ သဗ္ဗဒေဝါနံ ဂတိဘူတောတိ ။ နယတောတိ သင်္ခေပတော။ သမာစိက္ခီတိ သမ္မာ အာစိက္ခိ ယထာ ထေရော ဗုဇ္ဈတိ။ ဝေနေယျသတ္တေ ဝိနေတီတိ ဝိနာယကော၊ နာယကဝိရဟိတော ဝါ၊ သယမ္ဘူတိ အတ္ထော။

၁၀-၁၂။ ယဉ္စာတိ ယဉ္စ အဘိဓမ္မံ ဘိက္ခူနံ ပယိရုဒါဟာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပယိရုဒါဟာသီတိ ကထေသိ။ ဣတီတိ ဣမိနာ အနုက္ကမေန။ ‘‘ယော ဓာရိတော’’တိ ယန္တိ ဥပယောဂဝသေန ဝုတ္တော ယံ-သဒ္ဒေါ ဓာရိတောတိ ပစ္စတ္တေန သမ္ဗဇ္ဈမာနော ပစ္စတ္တဝသေန ပရိဏမတိ၊ တသ္မာ ယော ဓာရိတော၊ ယော စ သင်္ဂီတော၊ တဿ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဝေဒေန ပညာယ ဤဟတိ ပဝတ္တတီတိ ဝေဒေဟော၊ တေန မုနိနာ။ အဘိဏှသောတိ ဗဟုသော။ အဘိဓမ္မဿာတိ ဧတံ ‘‘အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ဧတေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ယော အတ္ထပ္ပကာသနဿ နိဿယော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အာဒိတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဒိတောတိ အာဒိမှိ ပဌမသင်္ဂီတိယံ။

၁၃။ ယာ အဋ္ဌကထာ သင်္ဂီတာ၊ ကဿ ပန သာ အဋ္ဌကထာတိ? အညဿ ဝုတ္တဿ အဘာဝါ ‘‘ယဿ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဓိကာရဝသေန ‘‘တဿ အဘိဓမ္မဿာ’’တိ ဝိညာယတိ။ သင်္ဂီတာတိ အတ္ထံ ပကာသေတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ‘‘အယံ ဧတဿ အတ္ထော၊ အယံ ဧတဿ အတ္ထော’’တိ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တာ၊ ပစ္ဆာပိ စ ဒုတိယတတိယသင်္ဂီတီသု အနုသင်္ဂီတာ။

၁၄-၁၆။ အဘိသင်္ခတာတိ ရစိတာ။ တတောတိ အဋ္ဌကထာတော။ တန္တိနယာနုဂန္တိ တန္တိဂတိံ အနုဂတံ။ ဘာသန္တိ မာဂဓဘာသံ။ နိကာယန္တရလဒ္ဓီဟီတိ အန္တရန္တရာ အနုပ္ပဝေသိတာဟိ။ အသမ္မိဿန္တိ အဝေါကိဏ္ဏံ။ အနာကုလန္တိ သနိကာယေပိ အနာဝိလံ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အသမ္မိဿော အနာကုလော စ ယော မဟာဝိဟာရဝါသီနံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော၊ တံ ဒီပယန္တော အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ ။ ဧတေန တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရာဒီဟိ ဝုတ္တော ထေရဝါဒေါပိ သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။ အထ ဝါ တမ္ဗပဏ္ဏိဘာသံ အပနေတွာ မာဂဓဘာသဉ္စ အာရောပေတွာ ပကာသိယမာနော ယော အဘိဓမ္မဿ အတ္ထော အသမ္မိဿော အနာကုလောယေဝ စ ဟောတိ မဟာဝိဟာရဝါသီနဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဘူတော၊ တံ အတ္ထံ ‘‘ဧသော မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ ဒီပယန္တော ပကာသယိဿာမိ။ တပ္ပကာသနေနေဝ ဟိ သော တထာ ဒီပိတော ဟောတီတိ။

၁၇။ တောသယန္တော ဝိစက္ခဏေတိ ဝိစက္ခဏေ တောသယန္တော ဂဟေတဗ္ဗံ ဂဟေတွာနာတိ ဧဝံ ယောဇေတွာ ‘‘ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနေယေဝ ဂဟိတံ သုဋ္ဌု ကတ’’န္တိ ဧဝံ တောသယန္တောတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ဂဟေတဗ္ဗဂ္ဂဟဏေနေဝ တောသနံ ကတံ၊ န အညေန အတ္ထပ္ပကာသနေနာတိ ဧတံ အာပဇ္ဇေယျ။ တောသယန္တော အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ ဧဝံ ပန ယောဇနာယ သတိ ဂဟေတဗ္ဗဂ္ဂဟဏံ အညဉ္စ သဗ္ဗံ အတ္ထပ္ပကာသနံ ဟောတီတိ သဗ္ဗေန တေန တောသနံ ကတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တောသယန္တော အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ ယုတ္တရူပါ။

၁၈-၂၀။ ဣဒါနိ ယံ အတ္ထပ္ပကာသနံ ကတ္တုကာမော၊ တဿ မဟတ္တံ ပရိဟရိတုံ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ အတ္ထဝဏ္ဏနန္တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏနာ နာမ ဝိဝရိတွာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဝစနံ။ ဣတီတိ ‘‘အပနေတွာ တတော ဘာသ’’န္တိ ဧဝမာဒိနာ ယထာဒဿိတပ္ပကာရေန။ ဣတိ သောတူနံ ဥဿာဟုပ္ပာဒနဿ ဟေတုံ ဒဿေတိ။ အဘိဓမ္မကထန္တိ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထံ။ နိသာမေထာတိ သုဏာထ။ ဣဒါနိ အဝဿံ အယံ သောတဗ္ဗာယေဝါတိ ဒဠှံ ဥဿာဟေန္တော အာဟ ‘‘ဒုလ္လဘာ ဟိ အယံ ကထာ’’တိ။

ဝီသတိဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

အဋ္ဌသာလိနိံ တာဝ ဝဏ္ဏေန္တေဟိ အာစရိယေဟိ တဿာ သန္နိဝေသော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ တသ္မာ ဣဒံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဝစနတ္ထော ပရိစ္ဆေဒေါ၊ သန္နိဝေသော စ ပါဠိယာ၊

သာဂရေဟိ တထာ စိန္တာ၊ ဒေသနာဟိ ဂမ္ဘီရတာ။

‘‘ဒေသနာယ သရီရဿ၊ ပဝတ္တိဂ္ဂဟဏံ တထာ၊

ထေရဿ ဝါစနာမဂ္ဂ-တပ္ပဘာဝိတတာပိ စ။

‘‘ပဋိဝေဓာ တထာ ဗုဒ္ဓ-ဝစနာဒီဟိ အာဒိတော၊

အာဘိဓမ္မိကဘာဝဿ၊ သာဓနံ သဗ္ဗဒဿိနော။

‘‘ဝိနယေနာထ ဂေါသိင်္ဂ-သုတ္တေန စ မဟေသိနာ၊

ဘာသိတတ္တဿ သံသိဒ္ဓိ၊ နိဒါနေန စ ဒီပိတာ။

‘‘ပကာသေတွာ ဣမံ သဗ္ဗံ၊ ပဋိညာတကထာ ကတာ၊

အဋ္ဌသာလိနိယာ ဧတံ၊ သန္နိဝေသံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

ဝစနတ္ထဝိဇာနနေန ဝိဒိတာဘိဓမ္မသာမညတ္ထဿ အဘိဓမ္မကထာ ဝုစ္စမာနာ သောဘေယျာတိ အဘိဓမ္မပရိဇာနနမေဝ အာဒိမှိ ယုတ္တရူပန္တိ တဒတ္ထံ ပုစ္ဆတိ ‘‘တတ္ထ ကေနဋ္ဌေန အဘိဓမ္မော’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ‘‘အဘိဓမ္မဿ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ယဒိဒံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မိံ။ ‘‘ယဿ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ပဋိညာတံ၊ သော အဘိဓမ္မော ကေနဋ္ဌေန အဘိဓမ္မောတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ ဝါ ‘‘အဘိဓမ္မကထ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ဝစနေ ယော အဘိဓမ္မော ဝုတ္တော၊ သော ကေနဋ္ဌေန အဘိဓမ္မောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေနာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မော အတိရေကော ဓမ္မာတိရေကော၊ သုတ္တန္တာဓိကာ ပါဠီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မော ဝိသေသော ဓမ္မဝိသေသော ဓမ္မာတိသယော၊ ဝိစိတ္တာ ပါဠီတိ အတ္ထော၊ ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသာ ဧဝ အတ္ထော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌော။ ဒွိန္နမ္ပိ အတ္ထာနံ အဘိဓမ္မသဒ္ဒဿ အတ္ထဘာဝေန သာမညတော ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘အဘိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု ဝိယ အတိရေကဝိသေသဋ္ဌဒီပကော အဘိသဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ ဓမ္မော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန ‘‘အဘိဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထ သိယာ – ‘‘အဘိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိ ဧတ္ထ ဓာတုသဒ္ဒဿ ပုရတော ပယုဇ္ဇမာနော အဘိသဒ္ဒေါ ကိရိယာယ အတိရေကဝိသေသဘာဝဒီပကော ဟောတီတိ ယုတ္တံ ဥပသဂ္ဂဘာဝတော၊ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပန န ဓာတုသဒ္ဒေါတိ ဧတသ္မာ ပုရတော အဘိသဒ္ဒေါ ပယောဂမေဝ နာရဟတိ။ အထာပိ ပယုဇ္ဇေယျ၊ ကိရိယာဝိသေသကာ ဥပသဂ္ဂါ၊ န စ ဓမ္မော ကိရိယာတိ ဓမ္မဿ အတိရေကဝိသေသဘာဝဒီပနံ န ယုတ္တန္တိ? နော န ယုတ္တံ။ အညဿပိ ဟိ ဥပသဂ္ဂဿ အဓာတုသဒ္ဒါ ပုရတော ပယုဇ္ဇမာနဿ အကိရိယာယပိ အတိရေကဝိသေသဘာဝဒီပကဿ ဒဿနတောတိ ဧတမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ အတိဆတ္တာဒိဥဒါဟရဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ ဧဝမေဝါတိ ယထာ ဆတ္တာတိရေကဆတ္တဝိသေသာဒိအတ္ထေန အတိဆတ္တာဒယော ဟောန္တိ အတိသဒ္ဒဿ ဥပသဂ္ဂဿ အဓာတုသဒ္ဒဿပိ ပုရတော ပယုဇ္ဇမာနဿ အကိရိယာယ စ တဗ္ဘာဝဒီပကတ္တာ၊ ဧဝမယမ္ပိ ဓမ္မော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန ‘‘အဘိဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ အဘိ-သဒ္ဒဿ ဥပသဂ္ဂဿ အဓာတုသဒ္ဒဿပိ ပုရတော ပယုဇ္ဇမာနဿ အကိရိယာယ စ တဗ္ဘာဝဒီပကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧကဒေသေနေဝ ဝိဘတ္တာတိ ‘‘ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ? ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပက္ခန္ဓော? ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ရူပက္ခန္ဓော’’တိဧဝမာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၄၈၊ ဝိဘ။ ၂) ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသမတ္တေနေဝ ဝိဘတ္တာ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ရူပံ အတီတ’’န္တိဧဝမာဒိနာ (ဝိဘ။ ၃) ပဋိနိဒ္ဒေသဿ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဿ ပဉှပုစ္ဆကဿ စ အဘာဝါ န နိပ္ပဒေသေန။ အဘိဓမ္မံ ပတွာ ပန…ပေ… နိပ္ပဒေသတောဝ ဝိဘတ္တာ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ ဓမ္မော ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေန ‘‘အဘိဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ နိပ္ပဒေသာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ နယာနံ အတိရေကပါဠိဘာဝတော ဝိသေသပါဠိဘာဝတော စာတိ အဓိပ္ပာယော။ သုတ္တန္တေ ဗာဝီသတိယာ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကတော အနာဂတတ္တာ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိအာဒိနာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ တဿ တဿ ပစ္စယဓမ္မဿ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မာနဉ္စ ကုသလာဒိဘာဝေါ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော၊ န စေတ္ထ ‘‘အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ဥဒ္ဒေသော အတ္ထီတိ ပဉှပုစ္ဆကံ နတ္ထိ။ သုတ္တန္တေ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီတိအာဒီနိ။ သာ ပန ဝေရမဏီ ယဒိ သဘာဝကိစ္စာဒိဝသေန ဝိဘဇီယေယျ၊ ‘‘အာရတိ ဝိရတီ’’တိအာဒိနာ အဘိဓမ္မဘာဇနီယမေဝ ဟောတိ။ အထာပိ စိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဝိဘဇီယေယျ၊ တထာပိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယမေဝ ဟောတိ။ အညော ပန ဝေရမဏီနံ ဝိဘဇိတဗ္ဗပ္ပကာရော နတ္ထိ၊ ယေန ပကာရေန သုတ္တန္တဘာဇနီယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တသ္မာ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထိ။

ဝစနတ္ထတော အဘိဓမ္မေ ဉာတေ ပရိစ္ဆေဒတော ဉာပေတုံ အာဟ ‘‘ပကရဏပရိစ္ဆေဒတော’’တိအာဒိ။ ကတိပယာဝ ပဉှဝါရာ အဝသေသာတိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ အနာဂတာ ဟုတွာ မဟာဓမ္မဟဒယေ အာဂတာ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂဝစနဝသေန အဝသေသာ ကတိပယာဝ ပဉှဝါရာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတာတိ ‘‘အပုဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပမတ္တိကာဝ တန္တိ အဝသေသာတိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ အနာဂန္တွာ မဟာဓမ္မဟဒယေ အာဂတတန္တိတော ယဒိ ပထဝီအာဒီနံ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာဓာတုကထာ ရူပကဏ္ဍဓာတုဝိဘင်္ဂါဒီသု၊ အထ ဓာတုကထာယ ဝိတ္ထာရကထာ ဓာတုကထာယ အနာဂန္တွာ မဟာဓာတုကထာယ အာဂတတန္တိ အပ္ပမတ္တိကာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သာဝကဘာသိတတ္တာ ဆဍ္ဍေထ န’’န္တိ၊ တံ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝဒဿနေန ပဋိသေဓေတုံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ စတူသု ပဉှေသူတိ ‘‘ဥပလဗ္ဘတိ နုပလဗ္ဘတီ’’တိ ပဋိညာယ ဂဟိတာယ ပဋိက္ခေပဂဟဏတ္ထံ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တံ သစ္စိကဋ္ဌံ နိဿယံ ကတွာ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာ ဒွေပိ ပဉ္စကာ ဧကော ပဉှော၊ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ သရီရံ သဗ္ဗံ ဝါ ဒေသံ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာ ဧကော၊ ‘‘သဗ္ဗဒါ’’တိ ကာလမုပါဒါယ ဧကော၊ ‘‘သဗ္ဗေသူ’’တိ ယဒိ ခန္ဓာယတနာဒယော ဂဟိတာ၊ တေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာ၊ အထ ပန ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ’’တိ ဧတေဟိ န ကောစိ သစ္စိကဋ္ဌော ဒေသော ကာလော ဝါ အဂ္ဂဟိတော အတ္ထိ၊ တေ ပန သာမညဝသေန ဂဟေတွာ အနုယောဂေါ ကတော၊ န ဘေဒဝသေနာတိ ဘေဒဝသေန ဂဟေတွာ အနုယုဉ္ဇိတုံ ‘‘သဗ္ဗေသူ’’တိ ဝုတ္တာ သစ္စိကဋ္ဌဒေသကာလပ္ပဒေသေ ဥပါဒါယ စ ပဝတ္တာ ဧကောတိ ဧတေသု စတူသု။ ဒွိန္နံ ပဉ္စကာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ…ပေ… မိစ္ဆာ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ…ပေ… မိစ္ဆာ’’တိ (ကထာ။ ၁၈) ဧကံ၊ ‘‘တွံ စေ ပန မညသိ…ပေ… ဣဒံ တေ မိစ္ဆာ’’တိ (ကထာ။ ၃) ဧကံ၊ ‘‘ဧသေ စေ ဒုန္နိဂ္ဂဟိတေ…ပေ… ဣဒံ တေ မိစ္ဆာ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘န ဟေဝံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ၊ တေန ဟိ ယံ နိဂ္ဂဏှာသိ…ပေ… သုကတာ ပဋိပါဒနာ’’တိ (ကထာ။ ၁၀) ဧကန္တိ ဧဝံ နိဂ္ဂဟကရဏံ၊ ပဋိကမ္မကရဏံ၊ နိဂ္ဂဟဿ သုနိဂ္ဂဟဘာဝံ ဣစ္ဆတော ပဋိညာဌပနေန ပဋိကမ္မဝေဌနံ၊ ပဋိကမ္မဿ ဒုပ္ပဋိကမ္မဘာဝံ ဣစ္ဆတော တံနိဒဿနေန နိဂ္ဂဟဿ ဒုန္နိဂ္ဂဟဘာဝဒဿနေန နိဂ္ဂဟနိဗ္ဗေဌနံ၊ အနိဂ္ဂဟဘာဝါရောပနာဒိနာ ဆေဒေါတိ အယံ ဧကော ပဉ္စကော၊ ယော အဋ္ဌကထာယံ အနုလောမပဉ္စကပဋိကမ္မစတုက္ကနိဂ္ဂဟစတုက္ကဥပနယနစတုက္ကနိဂမနစတုက္က နာမေဟိ သကဝါဒိပုဗ္ဗပက္ခေ အနုလောမပစ္စနီကပဉ္စကောတိ ဝုတ္တော၊ ပရဝါဒိပုဗ္ဗပက္ခေ စ ဧဝမေဝ ပစ္စနီယာနုလောမပဉ္စကောတိ ဝုတ္တော။ ဧဝံ ဒွေ ပဉ္စကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သေသပဉှေသုပီတိ အဋ္ဌ ပဉ္စကာ အဋ္ဌမုခါ ဝါဒယုတ္တီတိ ဝုတ္တာ။ ယုတ္တီတိ ဥပါယော၊ ဝါဒဿ ယုတ္တိ ဝါဒယုတ္တိ၊ ဝါဒပ္ပဝတ္တနဿ ဥပါယောတိ အတ္ထော။

အနုလောမပစ္စနီကပဉ္စကေ အာဒိနိဂ္ဂဟံ ဒဿေတွာ ပစ္စနီယာနုလောမပဉ္စကေ စ အာဒိနိဂ္ဂဟမေဝ ဒဿေတွာ မာတိကံ ဒီပေတုံ ‘‘သာ ပနေသာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုဂ္ဂလောတိ အတ္တာ သတ္တော ဇီဝေါ။ ဥပလဗ္ဘတီတိ ပညာယ ဥပဂန္တွာ လဗ္ဘတိ။ သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌေနာတိ မာယာမရီစိအာဒယော ဝိယ နာဘူတာကာရေန၊ အနုဿဝါဒီဟိ ဂဟေတဗ္ဗာ ဝိယ န အနုတ္တမတ္ထဘာဝေန၊ အထ ခေါ ဘူတေန ဥတ္တမတ္ထဘာဝေန ဥပလဗ္ဘတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဣတရော တာဒိသံ ဣစ္ဆန္တော ပဋိဇာနာတိ။ ပုန ယော သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ သော သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌတော အညော တဒါဓာရော၊ အညတြ ဝါ တေဟိ၊ တေသံ ဝါ အာဓာရဘူတော၊ အနညော ဝါ တတော ရုပ္ပနာဒိသဘာဝတော သပ္ပစ္စယာဒိသဘာဝတော ဝါ ဥပလဗ္ဘမာနော အာပဇ္ဇတီတိ အနုယုဉ္ဇတိ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော…ပေ… ပရမဋ္ဌေနာ’’တိ။ ဣတရော ပုဂ္ဂလဿ ရူပါဒီဟိ အညတ္တံ အနညတ္တဉ္စ အနိစ္ဆန္တော ‘‘န ဟေဝ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ။ ပုန သကဝါဒီ ပဋိညာယ ဧကတ္တာပန္နံ အပ္ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပတီတိ ကတွာ နိဂ္ဂဟံ အာရောပေန္တော အာဟ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ။ ‘‘ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိ ပုဋ္ဌော သကဝါဒီ ပုဂ္ဂလဒိဋ္ဌိံ ပဋိသေဓေန္တော ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဇာနာတိ။ ပုန ဣတရော ယော သစ္စိကဋ္ဌေန နုပလဗ္ဘတိ ပုဂ္ဂလော၊ သော သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌတော အညော ဝါ အနညော ဝါ နုပလဗ္ဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ အညဿ ပကာရဿ အဘာဝါတိ အနုယုဉ္ဇတိ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော…ပေ… ပရမဋ္ဌေနာ’’တိ။ ယသ္မာ ပန ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နုပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ တဿ အညတ္တာနညတ္တာနုယောဂေါ အနနုယောဂေါ ပုဂ္ဂလလဒ္ဓိံ ပဋိသေဓေန္တဿ အနာပဇ္ဇနတောတိ ‘‘န ဟေဝ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ။ ဣတရော ပဋိညာယ အာပဇ္ဇနလေသမေဝ ပဿန္တော အဝိပရီတံ အတ္ထံ အသမ္ဗုဇ္ဈန္တောယေဝ နိဂ္ဂဟံ အာရောပေတိ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ။

ဣတီတိ ယံ ဒိသွာ မာတိကာ ဌပိတာ၊ ဧဝံ ဒေသိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ကိန္တိ ယေန ပကာရေန ဗုဒ္ဓဘာသိတံ နာမ ဇာတံ၊ တံ နိဒဿနံ ကိန္တိ အတ္ထော။ ယတောနိဒါနန္တိ ယံကာရဏာ ဆအဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနာဒိနိဒါနန္တိ အတ္ထော။ ပပဉ္စသညာသင်္ခါတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိပပဉ္စသမ္ပယုတ္တာ သညာကောဋ္ဌာသာ။ သမုဒါစရန္တီတိ အဇ္ဈာစရန္တိ။ ဧတ္ထ စေတိ ဧတေသု အာယတနာဒီသု တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ အဘိဝဒိတဗ္ဗံ အဇ္ဈောသိတဗ္ဗဉ္စ နတ္ထိ စေ ။ နနု နတ္ထိယေဝ၊ ကသ္မာ ‘‘နတ္ထိ စေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ အပ္ပဟီနာဘိနန္ဒနာဘိဝဒနဇ္ဈောသာနာနံ ပန ပုထုဇ္ဇနာနံ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗာဒိပ္ပကာရာနိ အာယတနာဒီနိ ဟောန္တီတိ တေသံ န သက္ကာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တုံ၊ ပဟီနာဘိနန္ဒနာဒီနံ ပန သဗ္ဗထာ နတ္ထီတိ ‘‘နတ္ထိ စေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝန္တောတိ အဘိနန္ဒနာဒီနံ နတ္ထိဘာဝကရော မဂ္ဂေါ တပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘူတံ ဖလံ ဝါ ရာဂါနုသယာဒီနံ အန္တော အဝသာနံ၊ အပ္ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။

ဇာနံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနိတဗ္ဗံ ဇာနာတိ။ န ဟိ ပဒေသဉာဏဝါ ဇာနိတဗ္ဗံ သဗ္ဗံ ဇာနာတီတိ။ ပဿံ ပဿတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာစက္ခုဓမ္မစက္ခုဗုဒ္ဓစက္ခုသမန္တစက္ခုသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ ပဿိတဗ္ဗံ ပဿတိ။ အထ ဝါ ဇာနံ ဇာနာတီတိ ယထာ အညေ သဝိပလ္လာသာ ကာမရူပပရိညာဝါဒိနော ဇာနန္တာပိ ဝိပလ္လာသဝသေန ဇာနန္တိ၊ န ဧဝံ ဘဂဝါ ၊ ဘဂဝါ ပန ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ ဇာနန္တော ဇာနာတိယေဝ၊ ဒိဋ္ဌိဒဿနဿ စ အဘာဝါ ပဿန္တော ပဿတိယေဝါတိ အတ္ထော။ စက္ခုဘူတောတိ ပညာစက္ခုမယတ္တာ သတ္တေသု စ တဒုပ္ပာဒနတော လောကဿ စက္ခုဘူတော။ ဉာဏဘူတောတိ ဧတဿ စ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဓမ္မာ ဗောဓိပက္ခိယာ။ ဗြဟ္မာ မဂ္ဂေါ၊ တေဟိ ဥပ္ပန္နတ္တာ လောကဿ စ တဒုပ္ပာဒနတော တဗ္ဘူတော။ ဝတ္တာတိ စတုသစ္စဓမ္မေ ဝဒတီတိ ဝတ္တာ။ ပဝတ္တာတိ စိရံ သစ္စပ္ပဋိဝေဓံ ပဝတ္တေန္တော ဝဒတီတိ ပဝတ္တာ။ အတ္ထဿ နိန္နေတာတိ အတ္ထံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေတာ၊ ပရမတ္ထံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ပါပယိတာ။ အမတဿ ဒါတာတိ အမတသစ္ဆိကိရိယံ သတ္တေသု ဥပ္ပာဒေန္တော အမတံ ဒဒါတီတိ အမတဿ ဒါတာ။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ တဒါယတ္တဘာဝတော ဓမ္မဿာမီ။ သုဝဏ္ဏာလိင်္ဂန္တိ သုဝဏ္ဏမယံ အာလိင်္ဂံ ခုဒ္ဒကမုဒိင်္ဂံ။ သုပုပ္ဖိတသတပတ္တပဒုမမိဝ သဿိရိကံ သသောဘံ သုပုပ္ဖိတသတပတ္တသဿိရိကံ။

အနုမောဒိတကာလတော ပဋ္ဌာယ…ပေ… ဗုဒ္ဓဘာသိတံ နာမ ဇာတန္တိ ဧတေန အနုမောဒနာ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝဿ ကာရဏန္တိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ကထာဝတ္ထုဿ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝေါ န သိယာ အနနုမောဒိတတ္တာ၊ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ‘‘မဟာကစ္စာယနော ဧဝံ ဝိဘဇိဿတီ’’တိ ဒိသွာ ဘဂဝါ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော၊ တထေဝ စ ထေရော ဘဂဝတာ ဒိန္နနယေန ဌပိတမာတိကာယ ဝိဘဇီတိ ဗုဒ္ဓဘာသိတံ နာမ ဇာတံ၊ တံ ပန အနုမောဒနာယ ပါကဋံ ဇာတန္တိ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဝံ သတ္ထာရာ…ပေ… နာမ ဇာတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။

ဣဒါနိ ပါဠိယာ သန္နိဝေသံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏေ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမာဝစရကုသလတော အဋ္ဌာတိ ကာမာဝစရကုသလေ စတ္တာရော ခန္ဓေ ဂဟေတွာ တတော အဋ္ဌ စိတ္တာနိ ဥဒ္ဓရတိ။ ပဌမာ ဝိဘတ္တီတိပိ ဝဒန္တိ။ ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနီတိ ယတ္ထ ဧတာနိ စိတ္တာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ တေ ပါဠိပ္ပဒေသာ ‘‘ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေသဉ္စ သမုဒါယော စိတ္တဝိဘတ္တိ၊ တသ္မာ ဥပပန္နမေတံ ‘‘ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနိ စိတ္တဝိဘတ္တီ’’တိ။ မာတိကဉ္စ ဥဒ္ဒိသိတွာ တတ္ထ ဧကေကံ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ယသ္မာ စိတ္တာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ တသ္မာ မာတိကာပိ စိတ္တဝိဘတ္တိအန္တောဂဓာယေဝါတိ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍံ မာတိကာပဒဘာဇနီယဝသေန ဒုဝိဓန္တိ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။

မူလတောတိ ‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၉၈၅) ကုသလာဒီနံ မူလဝသေန သင်္ခိပိတွာ ဝစနံ။ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ခန္ဓတော။ ‘‘ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ဒွါရတော။ ‘‘သုခဘူမိယံ ကာမာဝစရေ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၉၈၈) ဘူမိတော။ အတ္ထောတိ ဟေတုဖလံ။ ဓမ္မောတိ ဟေတု ။ ‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနိ တီဏိ အကုသလမူလာနီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၉၈၅-၉၈၆) ဟေတုဝသေန သင်္ဂဟော ဓမ္မတော နိက္ခေပေါ။ ‘‘တံသမ္ပယုတ္တော၊ တံသမုဋ္ဌာနာ တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၉၈၅-၉၈၆) ဟေတုဖလဝသေန သင်္ဂဟော အတ္ထတော နိက္ခေပေါ။ အထ ဝါ ဓမ္မောတိ ဘာသိတော။ အတ္ထောတိ ဘာသိတတ္ထော။ ‘‘တယော ကုသလဟေတူ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၅၉) ဓမ္မော။ ‘‘တတ္ထ ကတမေ တယော ကုသလဟေတူ အလောဘော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၀) အတ္ထော၊ သော စ ဓမ္မော။ ‘‘တတ္ထ ကတမော အလောဘော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၁) အတ္ထောတိ ဧဝံ အတ္ထဓမ္မဝသေန နိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမတောတိ ‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနီ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ အလောဘောတိအာဒိနာမဝသေန။ လိင်္ဂတောတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဧကဿေဝ ဓမ္မဿ ‘‘အလောဘော အလုဗ္ဘနာ အလုဗ္ဘိတတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၁) ပုရိသာဒိလိင်္ဂဝသေန နိက္ခေပေါ။

ဂဏနစာရန္တိ ဂဏနပ္ပဝတ္တိံ။ သမာနေန္တီတိ သမာနံ ကရောန္တိ ပူရေန္တိ၊ တထာ သမာနေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပိ။ ‘‘ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော အဝိဇ္ဇာဘာဂိနော’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၀၁) ဧဝမာဒီသု ဧတ္ထ ဝိညာတေသု အာဘိဓမ္မိကတ္ထေရာ သုတ္တန္တံ သုဏန္တာ စိန္တေန္တာ စ သုတ္တန္တေသု ‘‘ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော’’တိအာဒီသု အာဂတေသု အတ္ထဿ ဝိညာတတ္တာ န ကိလမန္တီတိ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာဘိဓမ္မိကတ္ထေရာနံ…ပေ… အကိလမတ္ထံ ဌပိတာ’’တိ။

အနမတဂ္ဂေါတိ အညာတဂ္ဂေါ။ ခန္ဓန္တရန္တိ ခန္ဓနာနတ္တံ၊ ခန္ဓမေဝ ဝါ။ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ သဏှံ၊ သုခုမာယ ပညာယ ဂဟေတဗ္ဗတော သုခုမဉ္စ ဓမ္မံ သဏှသုခုမဓမ္မံ။ ဗလဝတာ ဉာဏဝေဂေန ပဝတ္တတ္တာ ဗလဝတော ဉာဏဝေဂဿ နိမိတ္တဘာဝတော စ ဗလဝံ။ ဂမ္ဘီရမေဝ ဂမ္ဘီရဂတံ၊ ဂမ္ဘီရာနိ ဝါ ဂတာနိ ဂမနာနိ ဧတဿ သန္တီတိ ဂမ္ဘီရဂတံ။ ယထာနုပုဗ္ဗန္တိ ယထာနုပုဗ္ဗေန။ နိခိလေနာတိ နိရဝသေသေန ဒေသိတံ၊ ပဉ္စခိလရဟိတေန ဝါ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ။ ရူပဂတံဝါတိ ဟတ္ထဂတံ ရူပံ ဝိယ စက္ခုနာ။ ‘‘ပဋိဝေဓဉာဏေန သမန္တပဋ္ဌာနံ ယော ပဿတိ၊ သော အတ္ထေဝ၊ နော နတ္ထီ’’တိ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ထေရော ဝဒတီတိ။

ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂေ အာဂတေသု ဧကာဓိကေသု အဋ္ဌသု ကိလေသသတေသု အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ အပနေတွာ သေသာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော စ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဘာဝေန ဒိဂုဏိတာနိ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿာနိ ဒသာဓိကာနိ ဟောန္တိ၊ အပ္ပကံ ပန ဦနမဓိကံ ဝါ န ဂဏနူပဂံ ဟောတီတိ ‘‘ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရေသံ အတီတာဒိဘာဝါမသနာ အဂ္ဂဟဏံ ခေပနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မေစကပဋာတိ နီလနိဘာ ပဋာ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတူတိ စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတူတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? န ဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ ဗဟိ နိဂစ္ဆတီတိ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပပရမ္ပရာယ အာဂတတ္တာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတူတိ ဧတ္ထ ပစ္စယဥတုသဒ္ဒါနံ လောပံ ကတွာ သောယေဝ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တော အတ္ထော သုဝဏ္ဏတာ သုဿရတာ ဝိယ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘သုဿရတာ’’တိ ဥပါဒိန္နကာဓိကာရေ အာဂတံ၊ န စ သဒ္ဒေါ ဥပါဒိန္နကော အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥပါဒိန္နကရူပဩဋ္ဌတာလုအာဒိနိဿယတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ၊ ဧဝမေတ္ထာပိ စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတူ’’တိ ဝဒတိ။

ကာယသက္ခိန္တိ ပစ္စက္ခံ။ ဒန္တာဝရဏန္တိ ဩဋ္ဌဒွယံ။ မုခါဒါနန္တိ မုခဝိဝရံ။ သိလိဋ္ဌန္တိ သံဂတံ သုသဏ္ဌိတံ။ သရေ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာတိ ‘‘ဓမ္မော ဧသော ဝုစ္စတီ’’တိ ဓမ္မဿရဝသေန နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ၊ န ကိလေသာနုဗျဉ္ဇနဝသေန။ ဧကပ္ပဟာရေနာတိ ဧတ္ထ ပဟာရောတိ ဒိဝသဿ တတိယော ဘာဂေါ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ သန္တေတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမဂ္ဂဟေတွာ ဝါစနာမဂ္ဂဿ ထေရပ္ပဘဝတ္တဝစနမေဝ ဂဟေတွာ တေန ပုရိမဝစနဉ္စ ပဋိက္ခိပန္တော စောဒေတိ။

တေနေတမေတဿာတိ ဝိနယဿ။ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဒေတိ ယော တံ သုတ္တံ သဇ္ဈာယတိ သုဏာတိ ဝါစေတိ စိန္တေတိ ဒေသေတိ၊ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတော သီလာဒိအတ္ထော တဿပိ ဟောတိ၊ တေန ပရဿ သာဓေတဗ္ဗတော ပရဿပိ ဟောတီတိ တဒုဘယံ တံ သုတ္တံ သူစေတိ ဒီပေတိ။ တထာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေ လောကိယလောကုတ္တရတ္ထေတိ ဧဝမာဒိဘေဒေ အတ္ထေ အာဒိသဒ္ဒေန သင်္ဂဏှာတိ။ အတ္ထသဒ္ဒေါ စာယံ ဟိတပရိယာယဝစနံ၊ န ဘာသိတတ္ထဝစနံ။ ယဒိ သိယာ၊ သုတ္တံ အတ္တနောပိ ဘာသိတတ္ထံ သူစေတိ ပရသုတ္တဿပီတိ အယမတ္ထော သိယာ၊ သုတ္တေန စ ယော အတ္ထော ပကာသိတော၊ သော တဿေဝ ဟောတီတိ န တေန ပရတ္ထော သူစိတော ဟောတိ၊ တေန စ သူစေတဗ္ဗဿ ပရတ္ထဿ နိဝတ္တေတဗ္ဗဿ အဘာဝါ အတ္တဂ္ဂဟဏံ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ အတ္တတ္ထပရတ္ထဝိနိမုတ္တဿ ဘာသိတတ္ထဿ အဘာဝါ အာဒိဂ္ဂဟဏဉ္စ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ သုတ္တေ အသမ္ဘဝတော သုတ္တာဓာရဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အတ္တတ္ထပရတ္ထာ ဝုတ္တာ။

အထ ဝါ သုတ္တံ အနပေက္ခိတွာ ယေ အတ္တတ္ထာဒယောပိ အတ္ထပ္ပဘေဒါ ဝုတ္တာ နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၆၉၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅) ‘‘အတ္တတ္ထော ပရတ္ထော ဥဘယတ္ထော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော အတ္ထော သမ္ပရာယိကော အတ္ထော ဥတ္တာနော အတ္ထော ဂမ္ဘီရော အတ္ထော ဂုဠှော အတ္ထော ပဋိစ္ဆန္နော အတ္ထော နေယျော အတ္ထော နီတော အတ္ထော အနဝဇ္ဇော အတ္ထော နိက္ကိလေသော အတ္ထော ဝေါဒါနော အတ္ထော ပရမတ္ထော အတ္ထော’’တိ၊ တေ သုတ္တံ သူစေတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘အတ္တနာ စ အပ္ပိစ္ဆော ဟောတီ’’တိ အတ္တတ္ထံ၊ ‘‘အပ္ပိစ္ဆကထဉ္စ ပရေသံ ကတ္တာ ဟောတီ’’တိ ပရတ္ထံ သူစေတီတိ။ ဧဝံ ‘‘အတ္တနာ စ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိအာဒိသုတ္တာနိ (အ။ နိ။ ၄။၉၉) ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဝိနယာဘိဓမ္မေဟိ စ ဝိသေသေတွာ သုတ္တသဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော၊ တသ္မာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသပ္ပဝတ္တာယ ဒေသနာယ အတ္တဟိတပရဟိတာဒီနိ သာတိသယံ ပကာသိတာနိ ဟောန္တိ၊ န အာဏာဓမ္မသဘာဝဝသပ္ပဝတ္တာယာတိ ဣဒမေဝ ‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သုတ္တေ စ အာဏာဓမ္မသဘာဝါ ဝေနေယျဇ္ဈာသယံ အနုဝတ္တန္တိ၊ န ဝိနယာဘိဓမ္မေသု ဝိယ ဝေနေယျဇ္ဈာသယော အာဏာဓမ္မသဘာဝေ အနုဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဝေနေယျာနံ ဧကန္တဟိတပဋိလာဘသံဝတ္တနိကာ သုတ္တန္တဒေသနာ ဟောတီတိ ‘‘သုဝုတ္တာ စေတ္ထ အတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပသဝတီတိ ဖလတိ ။ ‘‘သုတ္တာဏာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ပကာသေတုံ ‘‘သုဋ္ဌု စ နေ တာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဝိဓာနေသု စ သုတ္တဿ ပမာဏဘာဝေါ တေသဉ္စ သင်္ဂါဟကတ္တံ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ တဒတ္ထပ္ပကာသနေ ပဓာနတ္တာ သုတ္တဿ ဣတရေဟိ ဝိသေသနဉ္စ။ ဧတန္တိ ‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော’’တိအာဒိကံ အတ္ထဝစနံ။ ဧတဿာတိ သုတ္တဿ။

အဘိက္ကမန္တီတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ ကမနဿ ဝုဒ္ဓိဘာဝံ အတိရေကတ္တံ ဒီပေတိ။ အဘိက္ကန္တေနာတိ စ ဧတ္ထ ကန္တိယာ အဓိကတ္တံ ဝိသေသဘာဝန္တိ ယုတ္တံ ကိရိယာဝိသေသကတ္တာ ဥပသဂ္ဂဿ။ အဘိညာတာ၊ အဘိရာဇာ၊ အဘိဝိနယေတိ ဧတ္ထ လက္ခဏပူဇိတပရိစ္ဆိန္နေသု ရတ္တိအာဒီသု အဘိ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ ကထမေတံ ယုဇ္ဇေယျာတိ? လက္ခဏကရဏဉာဏပူဇနပရိစ္ဆေဒကိရိယာဒီပနတော တာဟိ စ ကိရိယာဟိ ရတ္တိရာဇဝိနယာနံ ယုတ္တတ္တာ။ ဘာဝနာဖရဏဝုဒ္ဓီဟိ ဝုဒ္ဓိမန္တော။ အာရမ္မဏာဒီဟီတိ အာရမ္မဏသမ္ပယုတ္တကမ္မဒွါရပဋိပဒါဒီဟိ။ အဝိသိဋ္ဌန္တိ အညမညဝိသိဋ္ဌေသု ဝိနယသုတ္တန္တာဘိဓမ္မေသု အဝိသိဋ္ဌံ သမာနံ ပိဋကသဒ္ဒန္တိ အတ္ထော။ ယထာဝုတ္တေနေဝါတိ ‘‘ဧဝံ ဒုဝိဓတ္ထေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန။

ကထေတဗ္ဗာနံ အတ္ထာနံ ဒေသကာယတ္တေန အာဏာဒိဝိဓိနာ အတိသဇ္ဇနံ ပဗောဓနံ ဒေသနာ။ သာသိတဗ္ဗပုဂ္ဂလဂတေန ယထာပရာဓာဒိနာ သာသိတဗ္ဗဘာဝေန အနုသာသနံ ဝိနယနံ သာသနံ။ ကထေတဗ္ဗဿ သံဝရာသံဝရာဒိနော အတ္ထဿ ကထနံ ဝစနပဋိဗဒ္ဓကရဏံ ကထာ။ ဘေဒ-သဒ္ဒေါ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ဒေသနာဘေဒံ သာသနဘေဒံ ကထာဘေဒဉ္စ ယထာရဟံ ပရိဒီပယေ’’တိ။ ဘေဒန္တိ နာနတ္တံ၊ နာနာကရဏန္တိ အတ္ထော။ သိက္ခာ စ ပဟာနာနိ စ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ စ သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရဘာဝံ၊ တဉ္စ ပရိဒီပယေ။ ယန္တိ ပရိယတ္တိအာဒိံ။ ယထာတိ ဥပါရမ္ဘာဒိဟေတု ပရိယာပုဏနာဒိပ္ပကာရေဟိ။

တီသုပိ စေတေသု ဧတေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာတိ ဧတ္ထ တန္တိအတ္ထော တန္တိဒေသနာ တန္တိအတ္ထပဋိဝေဓော စ တန္တိဝိသယာ ဟောန္တီတိ ဝိနယပိဋကာဒီနံ အတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာဓာရဘာဝေါ ယုတ္တော၊ ပိဋကာနိ ပန တန္တိယောယေဝါတိ ဓမ္မာဓာရဘာဝေါ ကထံ ယုဇ္ဇေယျာတိ? တန္တိသမုဒါယဿ အဝယဝတန္တိယာ အာဓာရဘာဝတော၊ ဓမ္မာဒီနဉ္စ ဒုက္ခောဂါဟဘာဝတော တေဟိ ဝိနယာဒယော ဂမ္ဘီရာတိ ဝိနယာဒီနဉ္စ စတုဗ္ဗိဓော ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘ဓမ္မာဒယော ဧဝ ဒုက္ခောဂါဟတ္တာ ဂမ္ဘီရာ၊ န ဝိနယာဒယော’’တိ န စောဒေတဗ္ဗမေတံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဿ ဒုက္ကရဘာဝတော ဓမ္မတ္ထာနံ၊ ဒေသနာဉာဏဿ ဒုက္ကရဘာဝတော ဒေသနာယ စ ဒုက္ခောဂါဟဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိဝေဓဿ ပန ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ တဗ္ဗိသယဉာဏုပ္ပတ္တိယာ စ ဒုက္ကရဘာဝတော ဒုက္ခောဂါဟတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါတိ ဧတေန ဝစနတ္ထေန ဓမ္မဿ ဟေတုဘာဝေါ ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ? ‘‘ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတဿ သမာသပဒဿ အဝယဝပဒတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘ဓမ္မေ ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဓမ္မေ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဟေတုမှီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတဿ စ အတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဉာဏ’’န္တိ၊ တသ္မာ ဟေတုဓမ္မသဒ္ဒါ ဧကတ္ထာ ဉာဏပဋိသမ္ဘိဒါသဒ္ဒါ စာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တေန သာဓိတော ဓမ္မဿ ဟေတုဘာဝေါ။ အတ္ထဿ ဟေတုဖလဘာဝေါ စ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ဟေတုံ ဟေတုဖလဉ္စ သဗ္ဗံ ဂဏှာတိ။ သဘာဝဝါစကော ဟေသ၊ န ပရိယတ္တိဟေတုဘာဝဝါစကော၊ တသ္မာ ယထာဓမ္မန္တိ ယော ယော အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒိဓမ္မော၊ တသ္မိံ တသ္မိန္တိ အတ္ထော။ ဓမ္မာဘိလာပေါတိ အတ္ထဗျဉ္ဇနကော အဝိပရီတာဘိလာပေါ။ ဧတေန ‘‘တတြ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၈-၇၂၀) ဧတ္ထ ဝုတ္တဓမ္မနိရုတ္တိံ ဒဿေတိ။ အနုလောမာဒိဝသေန ဝါ ကထနန္တိ ဧတေန တဿာ ဓမ္မနိရုတ္တိယာ အဘိလာပံ ကထနံ တဿ ဝစနဿ ပဝတ္တနံ ဒဿေတိ။ အဓိပ္ပာယောတိ ဧတေန ‘‘ဒေသနာတိ ပညတ္တီ’’တိ ဧတံ ဝစနံ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တဗ္ဗိနိမုတ္တံ ပညတ္တိံ သန္ဓာယာတိ ဒဿေတိ။

သော စ လောကိယလောကုတ္တရောတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ အဘိသမယံ ယေန ပကာရေန အဘိသမေတိ၊ ယဉ္စ အဘိသမေတိ၊ ယော စ တဿ သဘာဝေါ၊ တေဟိ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ဝိသယတော အသမ္မောဟတော စ အတ္ထာဒိအနုရူပံဓမ္မာဒီသု အဝဗောဓော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဟိ ဝိသယတော အတ္ထာဒိအနုရူပံ ဓမ္မာဒီသု အဝဗောဓော အဝိဇ္ဇာဒိဓမ္မသင်္ခါရာဒိအတ္ထတဒုဘယပညာပနာရမ္မဏော လောကိယော အဘိသမယော။ အသမ္မောဟတော အတ္ထာဒိအနုရူပံ ဓမ္မာဒီသု အဝဗောဓော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော ယထာဝုတ္တဓမ္မတ္ထပညတ္တီသု သမ္မောဟဝိဒ္ဓံသနော လောကုတ္တရော အဘိသမယောတိ။ အဘိသမယတော အညမ္ပိ ပဋိဝေဓတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသံ တေသံ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ပဋိဝေဓနံ ပဋိဝေဓော’’တိ ဣမိနာ ဟိ ဝစနတ္ထေန အဘိသမယော၊ ပဋိဝိဇ္ဈီယတီတိ ပဋိဝေဓောတိ ဣမိနာ တံတံရူပါဒိဓမ္မာနံ အဝိပရီတသဘာဝေါ စ ပဋိဝေဓောတိ ယုဇ္ဇတိ။

ယထာဝုတ္တေဟိ ဓမ္မာဒီဟိ ပိဋကာနံ ဂမ္ဘီရဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧတေသု ပိဋကေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ ယော စေတ္ထာတိ ဧတေသု တံတံပိဋကဂတေသု ဓမ္မာဒီသု ယော ပဋိဝေဓော ဧတေသု စ ပိဋကေသု တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ယော အဝိပရီတသဘာဝေါတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒုက္ခောဂါဟတာ စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော ‘‘အဝိပရီတသဘာဝသင်္ခါတော ပဋိဝေဓော ဒုဗ္ဗိညေယျတာယ ဧဝ ဒုက္ခောဂါဟော’’တိ။

ယန္တိ ပရိယတ္တိဒုဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္ထန္တိ ဘာသိတတ္ထံ ပယောဇနတ္ထဉ္စ။ န ဥပပရိက္ခန္တီတိ န ဝိစာရေန္တိ။ န နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ နိဇ္ဈာနပညံ န ခမန္တိ၊ နိဇ္ဈာယိတွာ ပညာယ ဒိသွာ ရောစေတွာ န ဂဟေတဗ္ဗာ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတီတိ ဧဝံ ဧတာယ ပရိယတ္တိယာ ဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသာ အတ္တနော ဥပရိ ပရေဟိ အာရောပိတဝါဒဿ နိဂ္ဂဟဿ ပမောက္ခပ္ပယောဇနာ ဟုတွာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ။ ဝါဒပ္ပမောက္ခောတိ ဝါ နိန္ဒာပမောက္ခော။ ယဿ စတ္ထာယာတိ ယဿ စ သီလာဒိပရိပူရဏဿ အနုပါဒါဝိမောက္ခဿ ဝါ အတ္ထာယ။ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တီတိ ဉာယေန ပရိယာပုဏန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဿာတိ အဿ ဓမ္မဿ။ နာနုဘောန္တီတိ န ဝိန္ဒန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ ဥပါရမ္ဘမာနဒပ္ပမက္ခပလာသာဒိဟေတုဘာဝေန ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဘဏ္ဍာဂါရေ နိယုတ္တော ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဝိယာတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဓမ္မရတနာနုပါလကော။ အညံ အတ္ထံ အနပေက္ခိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿေဝ သတော ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ။

တာသံယေဝါတိ အဝဓာရဏံ ပါပုဏိတဗ္ဗာနံ ဆဠဘိညာစတုပဋိသမ္ဘိဒါနံ ဝိနယေ ပဘေဒဝစနာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ ဟိ တိဿော ဝိဇ္ဇာဝ ဝိဘတ္တာတိ။ ဒုတိယေ တာသံယေဝါတိ အဝဓာရဏံ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ အပေက္ခိတွာ ကတံ၊ န တိဿော ဝိဇ္ဇာ။ တာ ဟိ ဆသု အဘိညာသု အန္တောဂဓာတိ သုတ္တေ ဝိဘတ္တာယေဝါတိ။ ဉတွာ သင်္ဂယှမာနန္တိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ တေသံ ပိဋကာနံ။ သဗ္ဗမ္ပီတိ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ။

အတ္ထာနုလောမနာမတော အနုလောမိကော။ အနုလောမိကတ္တံယေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကနိကာယမ္ပီတိ ဧကသမူဟမ္ပိ။ ပေါဏိကာ စ စိက္ခလ္လိကာ စ ခတ္တိယာ၊ တေသံ နိဝါသော ပေါဏိကနိကာယော စိက္ခလ္လိကနိကာယော စ။ ဧဝံ ဓမ္မက္ခန္ဓတော စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီတိ ဗုဒ္ဓဝစနပိဋကာဒီနိ နိဋ္ဌာပေတွာ အနေကစ္ဆရိယပါတုဘာဝပဋိမဏ္ဍိတာယ သင်္ဂီတိယာ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနာဒိကော သဗ္ဗော ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါ အညောပိ ဥဒ္ဒါနသင်္ဂဟာဒိဘေဒေါ သင်္ဂီတိယာ ဉာယတီတိ ဧတဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧဝမေတံ သဗ္ဗမ္ပီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အယံ အဘိဓမ္မော ပိဋကတော အဘိဓမ္မပိဋကန္တိအာဒိနာ ပိဋကာဒိဘာဝဒဿနေနေဝ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနဘာဝေါ တထာဂတဿ စ အာဒိတော အာဘိဓမ္မိကဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ သိယာ ‘‘ယဒိ တထာဂတဘာသိတဘာဝေါ အဘိဓမ္မဿ သိဒ္ဓါ သိယာ၊ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနဘာဝေါ စ သိဒ္ဓါ ဘဝေယျ၊ သော ဧဝ စ န သိဒ္ဓါ’’တိ တဿ ဝိနယာဒီဟိ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝံ သာဓေတုံ ဝတ္ထုံ ဒဿေန္တော ‘‘တံ ဓာရယန္တေသု ဘိက္ခူသူ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗသာမယိကပရိသာယာတိ သဗ္ဗနိကာယိကပရိသာယ ပဉ္စပိ နိကာယေ ပရိယာပုဏန္တိယာ။ န ဥဂ္ဂဟိတန္တိ သကလဿ ဝိနယပိဋကဿ အနုဂ္ဂဟိတတ္တာ အာဟ။ ဝိနယမတ္တံ ဥဂ္ဂဟိတန္တိ ဝိဘင်္ဂဒွယဿ ဥဂ္ဂဟိတတ္တာ အာဟ။ ဝိနယံ အဝိဝဏ္ဏေတုကာမတာယ ‘‘အဘိဓမ္မံ ပရိယာပုဏဿူ’’တိ ဘဏန္တဿ အနာပတ္တိံ၊ အဘိဓမ္မေ အနောကာသကတံ ဘိက္ခုံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိယာ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ အဘိဓမ္မဿ ဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝေါ ဒီပိတော ဗုဒ္ဓဘာသိတေဟိ သုတ္တာဒီဟိသဟ ဝစနတော၊ ဗာဟိရကဘာသိတေသု စ ဤဒိသဿ ဝစနဿ အဘာဝါ။

ဣတောပိ ဗလဝတရံ အာဘိဓမ္မိကဿ သာဓုကာရဒါနေန ဝိစိကိစ္ဆာဝိစ္ဆေဒဿ ကတတ္တာ။ ကမ္မတော အညံ ကမ္မံ ကမ္မန္တရံ၊ တံ ကာမာဝစရာဒိံ ရူပါဝစရာဒိဘာဝေန၊ ကဏှဝိပါကာဒိံ သုက္ကဝိပါကာဒိဘာဝေန ကထေန္တော အာလောဠေတိ။

ဇိနစက္ကေတိ ဇိနသာသနေ။ ဝိသံဝါဒေတီတိ ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ။ ဘေဒကရဝတ္ထူသု ဧကသ္မိန္တိ ‘‘ဘာသိတံ လပိတံ တထာဂတေန အဘာသိတံ အလပိတံ တထာဂတေနာတိ ဒီပေတီ’’တိ ဧကသ္မိံ သန္ဒိဿတိ။ ဥတ္တရိပိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော…ပေ… န အညေသံ ဝိသယော…ပေ… နိဒါနကိစ္စံ နာမ နတ္ထီတိ အပါကဋာနံ ကာလဒေသဒေသကပရိသာနံ ပါကဋဘာဝကရဏတ္ထံ တဒုပဒေသသဟိတေန နိဒါနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အညေသံ အဝိသယတ္တာ ဒေသကော ပါကဋော၊ ဩက္ကန္တိကာလာဒီနံ ပါကဋတ္တာ ကာလော စ၊ ဒေဝလောကေ ဒေသိတဘာဝဿ ပါကဋတ္တာ ဒေသပရိသာ စ ပါကဋာတိ ကိံ နိဒါနကိစ္စံ သိယာတိ။

ယတ္ထ ခန္ဓာဒယော နိပ္ပဒေသေန ဝိဘတ္တာ၊ သော အဘိဓမ္မော နာမ၊ တသ္မာ တဿ နိဒါနေန ခန္ဓာဒီနံ နိပ္ပဒေသတောပိ ပဋိဝိဒ္ဓဋ္ဌာနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန ထေရော ‘‘မဟာဗောဓိနိဒါနော အဘိဓမ္မော’’တိ ဒဿေတိ။ ‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာမိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာပိ ဝေဒယိတ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၂) နယေန ပစ္စယာဒီဟိ ဝေဒနံ ဥပပရိက္ခန္တော ခန္ဓာဒိပဒေသာနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ ဝသေန ဝိဟာသိ။ ဓမ္မေတိ ကုသလာဒိအရဏန္တေ။

ဓမ္မံ ပရိဝတ္တေန္တောတိ သာဋ္ဌကထံ ပါဠိံ ပရိဝတ္တေန္တော ဧတံ ပရဝါဒီစောဒနံ ပတွာ ‘‘အယံ ပရဝါဒီ’’တိအာဒိမာဟ။ အမှာဒိသေသု နိဒါနံ ဇာနန္တေသု ပဋိသရဏေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အပ္ပဋိသရဏော အရညေ ကန္ဒန္တော ဝိယ နိဒါနသဗ္ဘာဝေ သက္ခိဘူတေသုပိ အမှေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အသက္ခိကံ အဍ္ဍံ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ နိဒါနဿ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ နနု ဧတံ နိဒါနန္တိ ကထေန္တော ဧဝမာဟ။ ဧကမေဝါတိ ဒေသနာနိဒါနမေဝ အဇ္ဈာသယာနုရူပေန ဒေသိတတ္တာ။ ဒွေ နိဒါနာနီတိ အဓိဂန္တဗ္ဗဒေသေတဗ္ဗဓမ္မာနုရူပေန ဒေသိတတ္တာ။ အဘိဓမ္မာဓိဂမဿ မူလံ အဓိဂမံ နိဒေတီတိ အဓိဂမနိဒါနံ။ ဗောဓိအဘိနီဟာရသဒ္ဓါယာတိ ယာယ သဒ္ဓါယ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ သန္တိကေ ဗောဓိယာ စိတ္တံ အဘိနီဟရိ ပဏိဓာနံ အကာသိ။

သုမေဓကထာဝဏ္ဏနာ

စတုရော စ အသင်္ခိယေတိ (ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁-၂) ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝသေန အတိက္ကမိတွာ အမရံ နာမ နဂရံ အဟောသီတိ ဝစနသေသယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဒသဟီတိ ဟတ္ထိအဿရထဘေရီသင်္ခမုဒိင်္ဂဝီဏာဂီတသမ္မတာဠေဟိ ‘‘အသ္နာထ ပိဝထ ခါဒထာ’’တိ ဒသမေန သဒ္ဒေန။ တေ ပန ဧကဒေသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဟတ္ထိသဒ္ဒ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထိသဒ္ဒန္တိ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘေရီသင်္ခရထာနဉ္စ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တန္တိ ဝါ ဃောသိတန္တိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထိသဒ္ဒန္တိ ဝါ ဟတ္ထိသဒ္ဒဝန္တံ နဂရံ။ ခါဒထ ပိဝထ စေဝါတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဉာတတ္ထတ္တာ အပ္ပယုတ္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နံ ဥယျာနပေါက္ခရဏီအာဒိသမ္ပန္နတ္တာ။ လက္ခဏေတိ ဣတ္ထိလက္ခဏေ ပုရိသလက္ခဏေ စ။ ဣတိဟာသေတိ ပေါရာဏေ။ သဓမ္မေတိ အတ္တနော တေဝိဇ္ဇဓမ္မေ စ ယညဝိဓိအာဒိကေ စ။ ပါရမိန္တိ ပါရဉာဏံ ပါရာဓိဂမံ ဂတော။ စိန္တေသဟန္တိ စိန္တေသိံ အဟံ သုမေဓဘူတောတိ သတ္ထာ ဝဒတိ။ အတ္ထိဟေဟိတီတိ သော ဝိဇ္ဇမာနော ဘဝိဿတိ။ န ဟေတုယေတိ အဘဝိတုံ။ ဧဝမေဝါတိ ဧဝမေဝံ။ န ဂဝေသတီတိ န ဂန္တုံ ဧသတိ န ဣစ္ဆတိ နာနုဂစ္ဆတိ ဝါ။ ဓောဝေတိ ဓောဝန္တေ။ သေရီတိ သာယတ္တိကော။ သယံဝသီတိ သဝသော။ မဟာစောရသမော ဝိယာတိ ကာယသာရာဂဝသေန ဒုစ္စရိတာနေသနေဟိ ကုသလဘဏ္ဍစ္ဆေဒနာ။ နာထာတိ နာထဝန္တော။ ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတန္တိ ဧဝမာဒိကဿ အတ္ထော ကေသုစိ အဋ္ဌကထာပေါတ္ထကေသု လိခိတောတိ ကတွာ န ဝက္ခာမ။

သာသနေတိ ဧတ္ထ တာပသသာသနံ ဈာနာဘိညာ စ။ ဝသီဘူတဿ သတော။ မယိ ဧဝံဘူတေ ဒီပင်္ကရော ဇိနော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သောဓေတိ ဇနော။ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနန္တိ ပရိယာယဝစနေဟိ မဂ္ဂမေဝ ဝဒတိ။ မာ နံ အက္ကမိတ္ထာတိ ဧတ္ထ နန္တိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော။ ဃာတိယာမဟန္တိ ဧတ္ထ စ အ-ဣတိ စ ဟံ-ဣတိ စ နိပါတာ၊ အဟံ-ဣတိ ဝါ ဧကော နိပါတော သာနုနာသိကော ကတော။ အာဟုတီနန္တိ ဒက္ခိဏာဟုတီနံ။ မန္တိ မမ၊ မံ ဝါ အဗြွိ။

ကပ္ပေ အတိက္ကမိတွာ ဝုတ္တေပိ ဗောဓိမှိ မာတာဒိသံကိတ္တနေ သင်္ဂဏှိတုံ ‘‘ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော’’တိအာဒိမာဟ။ သုခေနာတိ ဥတ္တမေန သုခေန။ အသမောတိ တာပသေဟိ အသမော။ အဘိညာသုခတောပိ ဝိသိဋ္ဌံ ဤဒိသံ ဗုဒ္ဓတ္တဗျာကရဏဇံ သုခံ အလဘိံ။ ယာတိ ယာနိ နိမိတ္တာနိ။ အာဘုဇတီတိ အာဝတ္တတိ။ အဘိရဝန္တီတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ ဆုဒ္ဓါတိ နိက္ခန္တာ။ နုဒ္ဓံသတီတိ န ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ။ ဥဘယန္တိ ဥဘယဝစနံ။ ဓုဝသဿတန္တိ ဧကန္တသဿတံ၊ အဝိပရီတမေဝါတိ အတ္ထော။ အာပန္နသတ္တာနန္တိ ဂဗ္ဘိနီနံ။ ယာဝတာဒသ ဒိသာ၊ တတ္ထ။ ဓမ္မဓာတုယာတိ ဓမ္မဓာတုယံ၊ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဝိစိနာမီတိ အတ္ထော။

ယဿ သမ္ပုဏ္ဏော၊ တံ ဝမတေဝ ဥဒကံ နိဿေသံ။ ဧတေတိ ဧကိဿာပိ ဒါနပါရမိတာယ အနေကပ္ပကာရတာယ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ပဋိလဂ္ဂိတံ ရက္ခတီတိ ဝစနသေသော၊ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဥပယောဂေါ ။ စတူသု ဘူမီသူတိ ပါတိမောက္ခာဒီသု သံဝရဘူမီသု။ အဒွေဇ္ဈမာနသောတိ ကဒါစိ ခမနံ ကဒါစိ အက္ခမနံ၊ ကဿစိ ခမနံ ကဿစိ အက္ခမနန္တိ ဧဝံ ဒွေဓာဘာဝံ အနာပန္နမာနသော ဟုတွာ။ သစ္စဿ ဝီထိ နာမ ဒိဋ္ဌာဒိ စ အဒိဋ္ဌာဒိ စ ယထာဘူတံဝ ဝတ္ထု။ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ကုသလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနံ၊ သမာဒိန္နေသု ကုသလေသု အစလတာ အဓိဋ္ဌာနံ နာမ။ ပထဝိယာ ဥပေက္ခနံ နာမ ဝိကာရာနာပတ္တိ။ အညတြာတိ အညံ။ သဘာဝရသလက္ခဏေတိ ဧတ္ထ ဘာဝေါတိ အဝိပရီတတာ ဝိဇ္ဇမာနတာ၊ သဟ ဘာဝေန သဘာဝေါ၊ အဝိပရီတော အတ္တနော ဗောဓိပရိပါစနကိစ္စသင်္ခါတော ရသော၊ အနဝဇ္ဇဝတ္ထုပရိစ္စာဂါဒိသင်္ခါတံ လက္ခဏဉ္စ သဘာဝရသလက္ခဏံ၊ တတော သမ္မသတော။ ဓမ္မတေဇေနာတိ ဉာဏတေဇေန။ စလတာတိ စလတာယ ကမ္ပနတာယ။ သေသီတိ သယိ။ မာ ဘာထာတိ မာ ဘာယိတ္ထ။ သဗ္ဗီတိယောတိ သဗ္ဗာ ဤတိယော ဥပဒ္ဒဝါ တံ ဝိဝဇ္ဇန္တု။

သုမေဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဝစ္ဆတီတိ ဒေတိ။ ယောဂေနာတိ ဥပါယေန။ သမိံသူတိ သန္နိပတိံသု။ အပ္ပတ္တမာနသာတိ အပ္ပတ္တအရဟတ္တာ ဘိက္ခူ ဂရဟိတာ ဘဝန္တိ။ ရိတ္တာတိ သုညာ အန္တရဟိတာ။ သာလကလျာဏီ နာမ ဧကော ရုက္ခော။ ဗုဒ္ဓစက္ကဝတ္တိကာလေယေဝ ကိရ ဧကာဟေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

လိင်္ဂသမ္ပတ္တီတိ ပုရိသလိင်္ဂတာ။ ဟေတူတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိတာ။ ဂုဏသမ္ပတ္တီတိ အဘိညာသမာပတ္တိလာဘိတာ။ အဓိကာရောတိ ဗုဒ္ဓါနံ သက္ကာရကရဏံ။ ဆန္ဒတာတိ ဗုဒ္ဓတ္တပ္ပတ္တိယံ ဆန္ဒသမာယောဂေါ။ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာတိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ ကတပဏိဓာနာ။ ပက္ခိကာတိ ပီဌသပ္ပိကာ။ ပဏ္ဍကာတိ ဥဘယလိင်္ဂရဟိတာ။ ဗောဓိသတ္တာ စ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိပဌမကပ္ပိကေသု ကာလေသု ဥဘယလိင်္ဂရဟိတာ ဟောန္တိ၊ န ပန ပဏ္ဍကပရိယာပန္နာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယာပန္နာ န ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာဝုတ္တေသု ဝါ ဒေါသေသု သဗ္ဗေသု ပရိယာပန္နာ န ဘဝန္တိ၊ ဗောဓိသတ္တေသု ဝါ ပရိယာပန္နာ တဒန္တောဂဓာ၊ ပရိစ္ဆိန္နသံသာရတ္တာ ဝါ ပရိယာပန္နာ ဗောဓိသတ္တာ ဥဘတောဗျဉ္ဇနပဏ္ဍကာ န ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထ သုဒ္ဓဂေါစရာ ယသ္မာ၊ တသ္မာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ န သေဝန္တိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိန္တိ နတ္ထိကာဟေတုကာကိရိယဒိဋ္ဌိံ။ ဘဝါဘဝေတိ ခုဒ္ဒကေ စေဝ မဟန္တေ စ ဘဝေ။ ဘောဇပုတ္တေတိ လုဒ္ဒကေ။ လဂနန္တိ သင်္ဂေါ။ အညထာတိ လီနတာ။ ဂါမဏ္ဍလာတိ ဂါမဒါရကာ။ ရူပန္တိ ဝိပ္ပကာရံ။ အယံ တာဝ နိဒါနကထာ ယာယ အဘိဓမ္မဿ ဗုဒ္ဓဘာသိတတာသိဒ္ဓီတိ အတ္ထယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။