📜

ဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ

၁-၆။ မူလဋ္ဌေနာတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနေန မူလဘာဝေန၊ န ပစ္စယမတ္တဋ္ဌေန ဟေတုဓမ္မာ ဟေတူ ဓမ္မာတိ သမာသာသမာသနိဒ္ဒေသဘာဝေါ ဒွိန္နံ ပါဌာနံ ဝိသေသော။ တထေဝါတိ သမ္ပယောဂတောဝ။ သဟေတုကာနံ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဘာဝတော ‘‘သမ္ပယောဂတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န သဟသဒ္ဒဿ သမ္ပယောဂတ္ထတ္တာ။ သဟ-သဒ္ဒေါ ပန ဧကပုဉ္ဇေ ဥပ္ပာဒတော ယာဝ ဘင်္ဂါ သဟေတုကာနံ ဟေတူဟိ သမာနဒေသဂဟဏာနံ ဟေတုအာဒိသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ၊ သမ္ပယုတ္တ-သဒ္ဒေါ ဧကုပ္ပာဒါဒိဝသေန သဟ ဟေတူဟိ ဧကီဘာဝုပဂမနံ၊ တတော ဧဝ စ ဒွိန္နံ ဒုကာနံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မနာနတ္တာဘာဝေပိ ဟိ ပဒတ္ထနာနတ္တေန ဒုကန္တရံ ဝုစ္စတိ။ န ဟိ ဟေတုဒုကသင်္ဂဟိတေဟိ ဓမ္မေဟိ အညေ သဟေတုကဒုကာဒီဟိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ ဧဝ ပန သဟေတုကာဟေတုကာဒိဘာဝတော သဟေတုကဒုကာဒီဟိ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ သဟေတုကဒုကသင်္ဂဟိတာ ဧဝ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တဘာဝတော ဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကေန ဝုတ္တာ။ န ဟိ ဓမ္မာနံ အဝုတ္တတာပေက္ခံ ဒုကန္တရဝစနန္တိ နတ္ထိ ပုနရုတ္တိဒေါသော။ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရဇာနနဉှိ ဒေသနာဝိလာသော တထာ ဒေသနာဉာဏဉ္စာတိ။ တေန ဓမ္မာနံ တပ္ပကာရတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ သကလေကဒေသဝသေန ပဌမဒုကံ ဒုတိယတတိယေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ စတုတ္ထာဒယော တယော ဒုကာ ဝုတ္တာ။ သကလဉှိ ပဌမဒုကံ ဒုတိယဒုကေကဒေသေန သဟေတုကပဒေန တတိယဒုကေကဒေသေန ဟေတုသမ္ပယုတ္တပဒေန စ ယောဇေတွာ ယထာက္ကမံ စတုတ္ထပဉ္စမဒုကာ ဝုတ္တာ၊ တထာ ပဌမဒုကေကဒေသံ နဟေတုပဒံ သကလေန ဒုတိယဒုကေန ယောဇေတွာ ဆဋ္ဌဒုကော ဝုတ္တော။ ဣဒမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ ဧတေန အဝုတ္တမ္ပိ သမ္ဘဝဝသေန ဒီပိတန္တိ ဒဿေတိ။ သမ္ဘဝေါ ဟိ ဂဟဏဿ ကာရဏန္တိ။ ယထာ ဟေတုသဟေတုကာတိ ဣဒံ သမ္ဘဝတီတိ ကတွာ ဂဟိတံ၊ ဧဝံ ဟေတုအဟေတုကာတိ ဣဒမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗမေဝါတိ ဧဝံ အညတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ပဌမဒုကံ ဒုတိယတတိယဒုကေသု ဒုတိယပဒေဟိ ယောဇေတွာ ‘‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ အဟေတုကာ စ၊ အဟေတုကာ စေဝ ဓမ္မာ န စ ဟေတူ၊ ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာ စ၊ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာ စေဝ ဓမ္မာ န စ ဟေတူ’’တိ ယေ ဒွေ ဒုကာ ကာတဗ္ဗာ၊ တေသံ သမ္ဘဝဝသေနေဝ သင်္ဂဟံ ဒဿေတွာ ခေါ ပန-ပဒေန အပရေသမ္ပိ ဒုကာနံ သင်္ဂဟံ ဒဿေတုံ ‘‘တတြ ယဒေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတြာတိ ပါဠိယံ။ အယံ အတိရေကတ္ထောတိ ဣဒါနိ ယံ ဝက္ခတိ၊ တမတ္ထမာဟ။ တတ္ထ ပန အညေပိ အညထာပီတိ ဧတေသံ ဝိသုံ ပဝတ္တိယာ ဒွေ ဒုကာ ဒဿိတာ၊ သဟ ပဝတ္တိယာ ပန အယမ္ပိ ဒုကော ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာပိ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာပီ’’တိ၊ ဧတေသု ပန ပဉ္စသု ဒုကေသု ဒုတိယဒုကေန တတိယဒုကော ဝိယ၊ စတုတ္ထဒုကေန ပဉ္စမဒုကော ဝိယ စ ဆဋ္ဌဒုကေန နိန္နာနတ္ထတ္တာ ‘‘န ဟေတု ခေါ ပန ဓမ္မာ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာပိ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာပီ’’တိ အယံ ဒုကော န ဝုတ္တော။ ဒဿိတနိန္နာနတ္ထနယော ဟိ သော ပုရိမဒုကေဟီတိ။ ဣတရေသု စတူသု ဟေတူ စေဝ အဟေတုကဒုကေန သမာနတ္ထတ္တာ ဟေတူ စေဝ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တဒုကော၊ ဟေတုသဟေတုကဒုကေန သမာနတ္ထတ္တာ ဟေတုဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကော စ နဟေတုဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကော ဝိယ န ဝတ္တဗ္ဗော။ တေသု ပန ဒွီသု ပစ္ဆိမဒုကေ ‘‘ဟေတူ ခေါ ပန ဓမ္မာ သဟေတုကာ’’တိ ပဒံ စတုတ္ထဒုကေ ပဌမပဒေန နိန္နာနာကရဏတ္တာ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဟေတူ ခေါ ပန ဓမ္မာ အဟေတုကာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ အဟေတုကာ’’တိ ဧတေန နိန္နာနတ္တာ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အဝသိဋ္ဌေ ပန ဧကသ္မိံ ဒုကေ ‘‘အဟေတုကာ စေဝ ဓမ္မာ န စ ဟေတူ’’တိ ပဒံ ဆဋ္ဌဒုကေ ဒုတိယပဒေန ဧကတ္ထတ္တာ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ‘‘ဟေတူ စေဝ ဓမ္မာ အဟေတုကာ စာ’’တိ ဣဒမေဝေကံ ပဒံ အဝသိဋ္ဌံ၊ န စ ဧကေန ပဒေန ဒုကော ဟောတီတိ တဉ္စ န ဝုတ္တန္တိ။ စတုတ္ထဒုကေ ဒုတိယပဒေန ပန သမာနတ္ထဿ ဆဋ္ဌဒုကေ ပဌမပဒဿ ဝစနံ ဒုကပူရဏတ္ထံ၊ ဧတေန ဝါ ဂတိဒဿနေန သဗ္ဗဿ သမ္ဘဝန္တဿ သင်္ဂဟော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိ သဗ္ဗော သမ္ဘဝဒုကော ပဌမဒုကေ ဒုတိယတတိယဒုကပက္ခေပေန ဒဿိတော၊ တေသု စ ပဌမဒုကပက္ခေပေနာတိ။

၇-၁၃။ သမာနကာလေန အသမာနကာလေန ကာလဝိမုတ္တေန စ ပစ္စယေန နိပ္ဖန္နာနံ ပစ္စယာယတ္တာနံ ပစ္စယဘာဝမတ္တေန တေသံ ပစ္စယာနံ အတ္ထိတံ ဒီပေတုံ သပ္ပစ္စယဝစနံ၊ န သဟေတုကဝစနံ ဝိယ သမာနကာလာနမေဝ၊ နာပိ သနိဒဿနံ ဝိယ တံသဘာဝဿ အနတ္ထန္တရဘူတဿ။ သင်္ခတ-သဒ္ဒေါ ပန သမေတေဟိ နိပ္ဖာဒိတဘာဝံ ဒီပေတီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော ဒုကန္တရဝစနေ ကာရဏံ။ ဧတ္ထ စ အပ္ပစ္စယာ အသင်္ခတာတိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော အဝိနိစ္ဆိတတ္ထပရိစ္ဆေဒဒဿနဝသေန မာတိကာဌပနတော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဒ္ဒေသေန ဟိ ကုသလာဒိသဘာဝါနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထိတာမတ္တံ ဝုစ္စတိ၊ န ပရိစ္ဆေဒေါတိ အပရိစ္ဆေဒေန ဗဟုဝစနေန ဥဒ္ဒေသော ဝုတ္တောတိ။ ရူပန္တိ ရူပါယတနံ ပထဝိယာဒိ ဝါ။ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ရူပါယတနဿ အသင်္ဂဟိတတာ အာပဇ္ဇတီတိ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ဝါ ရူပန္တိ အယံ အတ္ထနယော ဝုတ္တော။ တတ္ထ ရူပန္တိ ရုပ္ပနသဘာဝေါ။ န လုဇ္ဇတိ န ပလုဇ္ဇတီတိ ယော ဂဟိတော တထာ န ဟောတိ၊ သော လောကောတိ တံဂဟဏရဟိတာနံ လောကုတ္တရာနံ နတ္ထိ လောကတာ။ ဒုက္ခသစ္စံ ဝါ လောကော၊ တတ္ထ တေနေဝ လောကသဘာဝေန ဝိဒိတာတိ လောကိယာ။

ဧဝံ သန္တေ စက္ခုဝိညာဏေန ဝိဇာနိတဗ္ဗဿ ရူပါယတနဿ တေနေဝ နဝိဇာနိတဗ္ဗဿ သဒ္ဒါယတနာဒိကဿ စ နာနတ္တာ ဒွိန္နမ္ပိ ပဒါနံ အတ္ထနာနတ္တတော ဒုကော ဟောတိ။ ဧဝံ ပန ဒုကေ ဝုစ္စမာနေ ဒုကဗဟုတာ အာပဇ္ဇတိ၊ ယတ္တကာနိ ဝိညာဏာနိ၊ တတ္တကာ ဒုကာ ဝုတ္တာ သမတ္တာ ဌပေတွာ သဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏာနိ ဝိညာဏာနိ။ တေသု စ ဒုကဿ ပစ္ဆေဒေါ အာပဇ္ဇတိ၊ တထာ စ သတိ ‘‘ကေနစီ’’တိ ပဒံ သဗ္ဗဝိညာဏသင်္ဂါဟကံ န သိယာ၊ နိဒ္ဒေသေန စ ဝိရုဒ္ဓံ ဣဒံ ဝစနံ။ ယော စ တတ္ထ ‘‘ယေ တေ ဓမ္မာ စက္ခုဝိညေယျာ၊ န တေ ဓမ္မာ သောတဝိညေယျာတိ အယံ ဒုကော န ဟောတီ’’တိ ပဋိသေဓော ကတော၊ သော စ ကထံ ယုဇ္ဇေယျ။ န ဟိ သမတ္ထာ အဋ္ဌကထာ ပါဠိံ ပဋိသေဓေတုန္တိ၊ န စ ကေနစိ-သဒ္ဒဿ တေနေဝါတိ အယံ ပဒတ္ထော သမ္ဘဝတိ၊ ‘‘ကေနစီ’’တိ ဧတဿ အာဒိပဒဿ အနိယမိတံ ယံ ကိဉ္စိ ဧကံ ပဒတ္ထော၊ တံ ဝတွာ ဝုစ္စမာနဿ ‘‘ကေနစီ’’တိ ဒုတိယပဒဿ ယံ ကိဉ္စိ အပရံ အနိယမိတံ ပဒတ္ထောတိ လောကသိဒ္ဓမေတံ၊ တထေဝ စ နိဒ္ဒေသော ပဝတ္တော၊ န စေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗဓမ္မဘေဒေန ဒုကဘေဒေါ သမတ္တော အာပဇ္ဇတိ ယတ္တကာ ဝိညာတဗ္ဗာ၊ တတ္တကာ ဒုကာတိ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ဒုကဗဟုတာ။ န ဟိ ဧကံယေဝ ဝိညာတဗ္ဗံ ကေနစိ ဝိညေယျံ ကေနစိ န ဝိညေယျဉ္စ၊ ကိန္တု အပရမ္ပိ အပရမ္ပီတိ သဗ္ဗဝိညာတဗ္ဗသင်္ဂဟေ ဒုကော သမတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ကေနစီ’’တိ ပဒံ အနိယမေန သဗ္ဗဝိညာဏသင်္ဂါဟကန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ဝိညာဏနာနတ္တေန စ ဝိညာတဗ္ဗံ ဘိန္ဒိတွာ အယံ ဒုကော ဝုတ္တော၊ န ဝိညာတဗ္ဗာနံ အတ္ထန္တရတာယာတိ။ ဧတဿ ပန ဒုကဿ နိက္ခေပရာသိနိဒ္ဒေသော ဒုကသင်္ဂဟိတဓမ္မေကဒေသေသု ဒုကပဒဒွယပ္ပဝတ္တိဒဿနဝသေန ပဝတ္တော။ အတ္ထုဒ္ဓါရနိဒ္ဒေသော နိရဝသေသဒုကသင်္ဂဟိတဓမ္မဒဿနဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၄-၁၉။ စက္ခုတောပိ…ပေ… မနတောပီတိ စက္ခုဝိညာဏာဒိဝီထီသု တဒနုဂတမနောဝိညာဏဝီထီသု စ ကိဉ္စာပိ ကုသလာဒီနမ္ပိ ပဝတ္တိ အတ္ထိ၊ ကာမာသဝါဒယော ဧဝ ပန ဝဏတော ယူသံ ဝိယ ပဂ္ဃရဏကအသုစိဘာဝေန သန္ဒန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဧဝ ‘‘အာသဝါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ပဂ္ဃရဏကအသုစိမှိ နိရုဠှော အာသဝသဒ္ဒေါတိ။ ဓမ္မတော ယာဝ ဂေါတြဘုန္တိ တတော ပရံ မဂ္ဂဖလေသု အပ္ပဝတ္တိတော ဝုတ္တံ။ ဧတေ ဟိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဓမ္မေ ဂစ္ဆန္တာ တတော ပရံ န ဂစ္ဆန္တီတိ။ နနု တတော ပရံ ဘဝင်္ဂါဒီနိပိ ဂစ္ဆန္တီတိ စေ? န၊ တေသမ္ပိ ပုဗ္ဗေ အာလမ္ဗိတေသု လောကိယဓမ္မေသု သာသဝဘာဝေန အန္တောဂဓတ္တာ တတော ပရတာဘာဝတော။ ဧတ္ထ စ ဂေါတြဘုဝစနေန ဂေါတြဘုဝေါဒါနဖလသမာပတ္တိပုရေစာရိကပရိကမ္မာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ ပဌမမဂ္ဂပုရေစာရိကမေဝ ဝါ ဂေါတြဘု အဝဓိနိဒဿနဘာဝေန ဂဟိတံ၊ တတော ပရံ မဂ္ဂဖလသမာနတာယ ပန အညေသု မဂ္ဂေသု မဂ္ဂဝီထိယံ ဖလသမာပတ္တိဝီထိယံ နိရောဓာနန္တရဉ္စ ပဝတ္တမာနေသု ဖလေသု နိဗ္ဗာနေ စ ပဝတ္တိ နိဝါရိတာ အာသဝါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဝန္တီတိ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒုဝိဓော ဟိ အဝဓိ အဘိဝိဓိဝိသယော အနဘိဝိဓိဝိသယော စ။ အဘိဝိဓိဝိသယံ ကိရိယာ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တတိ ‘‘အာဘဝဂ္ဂါ ဘဂဝတော ယသော ဂတော’’တိ၊ ဣတရံ ဗဟိ ကတွာ ‘‘အာပါဋလိပုတ္တာ ဝုဋ္ဌော ဒေဝေါ’’တိ။ အယဉ္စ အာ-ကာရော အဘိဝိဓိအတ္ထော ဣဓ ဂဟိတောတိ ‘‘အန္တောကရဏတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။

စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌော စိရပရိဝုတ္ထတာ ပုရာဏဘာဝေါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ ဘဝတဏှာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၂) ဣဒံ သုတ္တံ သင်္ဂဟိတံ။ အဝိဇ္ဇာသဝဘဝါသဝါနဉ္စ စိရပရိဝုတ္ထတာယ ဒဿိတာယ တဗ္ဘာဝဘာဝီနံ ကာမာသဝဒိဋ္ဌာသဝါနဉ္စ စိရပရိဝုတ္ထတာ ဒဿိတာ ဟောတိ။ အညေသုပိ ယထာဝုတ္တေ ဓမ္မေ ဩကာသဉ္စ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တမာနေသု မာနာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အတ္တတ္တနိယာဒိဂ္ဂါဟဝသေန အဘိဗျာပနံ မဒကရဏဝသေန အာသဝသဒိသတာ စ ဧတေသံယေဝ၊ နာညေသန္တိ ဧတေသွေဝ အာသဝသဒ္ဒေါ နိရုဠှော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာယတံ ဝါ သဝန္တိ ဖလန္တီတိ အာသဝါ။ န ဟိ ကိဉ္စိ သံသာရဒုက္ခံ အာသဝေဟိ ဝိနာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အတ္ထီတိ။ အာရမ္မဏဘာဝေန ယေ ဓမ္မာ ဝဏော ဝိယ အာသဝေ ပဂ္ဃရန္တိ၊ တေ အသမ္ပယောဂေ အတဗ္ဘာဝေပိ သဟ အာသဝေဟီတိ သာသဝါ၊ အာသဝဝန္တောတိ အတ္ထော။

ဩသာနဒုကေ ‘‘နော အာသဝါ ခေါ ပနာ’’တိ အဝတွာ ‘‘အာသဝဝိပ္ပယုတ္တာ ခေါ ပနာ’’တိ ဝစနံ သာသဝါနံ သဟေတုကာနံ ဝိယ သမ္ပယုတ္တေဟိ တံသဟိတတာ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ။ ဧဝံ သေသဂေါစ္ဆကေသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ ဝိပ္ပယုတ္တဂ္ဂဟဏေ ပယောဇနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပိစ ‘‘နော အာသဝါ ခေါ ပန ဓမ္မာ သာသဝါ’’တိ ဣဒံ ပဒံ စတုတ္ထဒုကေ ဒုတိယပဒေန နိန္နာနံ၊ န စ ဧကေန ဒုကော ဟောတိ၊ တသ္မာ အာသဝဝိပ္ပယုတ္တပဒမေဝ ဂဟေတွာ ဩသာနဒုကယောဇနာ ဉာယာဂတာတိ ကတာ။ ဟေတုဂေါစ္ဆကေ ပန ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တာနံ သဟေတုကတာ နတ္ထီတိ တေ ဂဟေတွာ ဒုကယောဇနာယ အသက္ကုဏေယျတ္တာ နဟေတုပဒံ ဂဟေတွာ ဩသာနဒုကယောဇနာ ကတာ။ ယေ ဝါ ပန ပဌမေ ဒုကေ ဒုတိယဿ ပက္ခေပေ ဧကော၊ တတိယဿ ဒွေ၊ ပဌမဿ ဒုတိယေ ဧကော၊ တတိယေ ဒွေ၊ ဒုတိယဿ တတိယေ ဧကော၊ ဒုတိယေ စ တတိယဿ ဧကောတိ အဋ္ဌ ဒုကာ လဗ္ဘန္တိ၊ တေသု တီဟိ ဣတရေ စ နယတော ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော သေသဂေါစ္ဆကေသုပိ။

၂၀-၂၅။ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာနံ ပစ္စယဘာဝေန တတ္ထ သံယောဇေန္တိ၊ သတိပိ အညေသံ တပ္ပစ္စယဘာဝေ န ဝိနာ သံယောဇနာနိ တေသံ တပ္ပစ္စယဘာဝေါ အတ္ထိ၊ ဩရမ္ဘာဂိယုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသင်္ဂဟိတေဟိ စ တံတံဘဝနိဗ္ဗတ္တကကမ္မနိယမော ဘဝနိယမော စ ဟောတိ၊ န စ ဥပစ္ဆိန္နသံယောဇနဿ ကတာနိပိ ကမ္မာနိ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ။ သံယောဇေတဗ္ဗာတိ ဝါ သံယောဇနိယာ၊ သံယောဇနေ နိယုတ္တာတိ ဝါ။ ဒူရဂတဿပိ အာကဍ္ဎနတော နိဿရိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ဗန္ဓနံ သံယောဇနံ၊ ဂန္ထကရဏံ သင်္ခလိကစက္ကလကာနံ ဝိယ ပဋိဗဒ္ဓတာကရဏံ ဝါ ဂန္ထနံ ဂန္ထော၊ သံသိလိသကရဏံ ယောဇနံ ယောဂေါတိ အယမေတေသံ ဝိသေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနံ သဘာဝကိစ္စဝိသေသညုနာ ပန ဘဂဝတာ သမ္ပယုတ္တေသု အာရမ္မဏေသု တပ္ပစ္စယေသု စ တေဟိ တေဟိ နိပ္ဖာဒိယမာနံ တံ တံ ကိစ္စဝိသေသံ ပဿန္တေန တေ တေ ဓမ္မာ တထာ တထာ အာသဝသံယောဇနဂန္ထာဒိဝသေန ဝုတ္တာတိ ‘‘ကိမတ္ထံ ဧတေယေဝ ဓမ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တာ၊ ကသ္မာ စ ဝုတ္တာ ဧဝ ပုန ဝုတ္တာ’’တိ န စောဒေတဗ္ဗမေတံ။

၂၆-၃၇။ ဂန္ထနိယာတိ ဧတ္ထ အယမညော အတ္ထော ‘‘ဂန္ထကရဏံ ဂန္ထနံ၊ ဂန္ထနေ နိယုတ္တာတိ ဂန္ထနိယာ၊ ဂန္ထယိတုံ သက္ကုဏေယျာ၊ ဂန္ထယိတုံ အရဟန္တီတိ ဝါ ဂန္ထနိယာ’’တိ။ ဧဝံ ဩဃနိယာဒီသုပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာတိက္ကမတီတိ ဧတံ ဓာတွတ္ထံ ဂဟေတွာ ဩဃနိယာတိ ပဒသိဒ္ဓိ ကတာ။

၅၀-၅၄။ ဓမ္မသဘာဝံ အဂ္ဂဟေတွာ ပရတော အာမသန္တီတိ ပရာမာသာ။ ပရတောတိ နိစ္စာဒိတော။ အာမသန္တီတိ သဘာဝပဋိသေဓေန ပရိမဇ္ဇန္တိ။

၅၅-၆၈။ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနံ အဝိဇ္ဇမာနံ ဝါ ဝိစိတ္တသညာယ သညိတံ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂဟေတွာ အပ္ပဝတ္တိတော အာလမ္ဗမာနာ ဓမ္မာ သာရမ္မဏာ။ စိန္တနံ ဂဟဏံ အာရမ္မဏူပလဒ္ဓိ။ စေတသိ နိယုတ္တာ၊ စေတသာ သံသဋ္ဌာ ဝါ စေတသိကာ။ ဒုဗ္ဗိညေယျနာနတ္တတာယ ဧကီဘာဝမိဝုပဂမနံ နိရန္တရဘာဝုပဂမနံ။ ယေသံ ရူပါနံ စိတ္တံ သဟဇာတပစ္စယော ဟောတိ၊ တေသံ စိတ္တဿ စ သုဝိညေယျနာနတ္တန္တိ နိရန္တရဘာဝါနုပဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကတော ဝတ္တမာနာပီတိ အပိ-သဒ္ဒေါ ကော ပန ဝါဒေါ ဧကတော အဝတ္တမာနာတိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ဣဒမေတ္ထ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – အဝိနိဗ္ဘောဂရူပါနံ ကိံ အညမညံ သံသဋ္ဌတာ၊ ဥဒါဟု ဝိသံသဋ္ဌတာတိ? ဝိသုံ အာရမ္မဏဘာဝေန သုဝိညေယျနာနတ္တတ္တာ န သံသဋ္ဌတာ၊ နာပိ ဝိသံသဋ္ဌတာ သံသဋ္ဌာတိ အနာသင်္ကနီယသဘာဝတ္တာ။ စတုန္နဉှိ ခန္ဓာနံ အညမညံ သံသဋ္ဌသဘာဝတ္တာ ရူပနိဗ္ဗာနေဟိပိ သော သံသဋ္ဌဘာဝေါ အတ္ထိ နတ္ထီတိ သိယာ အာသင်္ကာ၊ တသ္မာ တေသံ ဣတရေဟိ၊ ဣတရေသဉ္စ တေဟိ ဝိသံသဋ္ဌသဘာဝတာ ဝုစ္စတိ၊ န ပန ရူပါနံ ရူပေဟိ ကတ္ထစိ သံသဋ္ဌတာ အတ္ထီတိ တဒါသင်္ကာဘာဝတော ဝိသံသဋ္ဌတာ စ ရူပါနံ ရူပေဟိ န ဝုစ္စတီတိ။ ဧသ ဟိ တေသံ သဘာဝေါတိ။ စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနာဒိပဒေသု သံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနာဒိသဒ္ဒါ စိတ္တသဒ္ဒါပေက္ခာတိ ပစ္စေကံ စိတ္တသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓတ္တာ စိတ္တသံသဋ္ဌာ စ တေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ စာတိ ပစ္စေကံ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဥပါဒိယန္တေဝါတိ ဘူတာနိ ဂဏှန္တိ ဧဝ၊ နိဿယန္တိ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ယထာ ဘူတာနိ ဥပါဒိယန္တိ ဂယှန္တိ နိဿီယန္တိ၊ န တထာ ဧတာနိ ဂယှန္တိ နိဿီယန္တိ၊ တသ္မာ ဥပါဒါ။ အထ ဝါ ဘူတာနိ အမုဉ္စိတွာ တေသံ ဝဏ္ဏနိဘာဒိဘာဝေန ဂဟေတဗ္ဗတော ဥပါဒါ။

၇၅-၈၂။ သံကိလိဋ္ဌတ္တိကေဝုတ္တနယေနာတိ သံ-သဒ္ဒံ အပနေတွာ ကိလိသန္တီတိ ကိလေသာတိအာဒိနာ နယေန။

၈၃-၁၀၀။ ကာမာဝစရာဒီသု အယမပရော အတ္ထော – ကာမတဏှာ ကာမော၊ ဧဝံ ရူပါရူပတဏှာ ရူပံ အရူပဉ္စ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန တာနိ ယတ္ထ အဝစရန္တိ၊ တေ ကာမာဝစရာဒယောတိ။ ဧဝဉှိ သတိ အညဘူမီသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အကာမာဝစရာဒိတာ ကာမာဝစရာဒိတာ စ နာပဇ္ဇတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ နိက္ခေပကဏ္ဍေပိ ‘‘ဧတ္ထာဝစရာ’’တိ ဝစနံ အဝီစိပရနိမ္မိတပရိစ္ဆိန္နောကာသာယ ကာမတဏှာယ အာရမ္မဏဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဒေါကာသတာ စ တဏှာယ တန္နိန္နတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒိ ပရိယာပန္နသဒ္ဒဿ အန္တောဂဓာတိ အယမတ္ထော၊ မဂ္ဂါဒိဓမ္မာနဉ္စ လောကုတ္တရန္တောဂဓတ္တာ ပရိယာပန္နတာ အာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ ‘‘ပရိယာပန္နာ’’တိ ဧတ္ထ တေဘူမကဂဟဏံ အတ္ထီတိ? နာပဇ္ဇတိ သဗ္ဗဒါ ပဝတ္တမာနဿ ပစ္စက္ခဿ လောကဿ ဝသေန ပရိယာပန္နနိစ္ဆယတော။ အထ ဝါ ပရိစ္ဆေဒကာရိကာယ တဏှာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာပန္နာ ပဋိပန္နာ ဂဟိတာတိ ပရိယာပန္နာ။

အနီယ-သဒ္ဒေါ ဗဟုလာ ကတ္တုအဘိဓာယကောတိ ဝဋ္ဋစာရကတော နိယျန္တီတိ နိယျာနီယာ၊ နီ-ကာရဿ ရဿတ္တံ ယ-ကာရဿ စ က-ကာရတ္တံ ကတွာ ‘‘နိယျာနိကာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နိယျာနကရဏသီလာ ဝါ နိယျာနိကာ။ ဥတ္တရိတဗ္ဗဿ အညဿ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ အဘာဝါ နိဒ္ဒိသိယမာနာ သဥတ္တရာ ဓမ္မာဝ ဥတ္တရိတဗ္ဗာတိ ‘‘အတ္တာန’’န္တိ အာဟ။ ရာဂါဒီနန္တိ ရာဂါဒီနံ ဒသန္နံ ကိလေသာနံ သဗ္ဗနိယတာကုသလာနံ ဝါ။ တေဟိ နာနပ္ပကာရဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကေဟိ အဘိဘူတာ သတ္တာ ကန္ဒန္တိ အကန္ဒန္တာပိ ကန္ဒနကာရဏဘာဝတော။ ယသ္မာ ပန ပဟာနေကဋ္ဌတာဝသေန စ ‘‘သရဏာ’’တိ အာဟ၊ တသ္မာ ‘‘ရာဂါဒီန’’န္တိ ဝစနေန ရာဂဒေါသမောဟာဝ ဂဟိတာတိ ဉာယတိ။ ရဏ-သဒ္ဒေါ ဝါ ရာဂါဒိရေဏူသု နိရုဠှော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ရဏံ ဝါ ယုဒ္ဓံ၊ ‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ’’တိ (သု။ နိ။ ၄၃၈၊ မဟာနိ။ ၂၈၊ ၆၈၊ ၁၄၉၊ စူဠနိ။ နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄၇) ဧဝမာဒိကာ စ အကုသလာ သေနာ အရိယမဂ္ဂယုဒ္ဓေန ဇေတဗ္ဗတ္တာ သယုဒ္ဓတ္တာ ‘‘သရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ။ အရဏဝိဘင်္ဂသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၃၂၃ အာဒယော) ပန သဒုက္ခာ သဥပဃာတာ သဥပါယာသာ သပရိဠာဟာ မိစ္ဆာပဋိပဒါဘူတာ ကာမသုခါနုယောဂါဒယော ‘‘သရဏာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဒုက္ခာဒီနံ ရဏဘာဝေါ တန္နိဗ္ဗတ္တကသဘာဝါနံ အကုသလာနံ သရဏတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပိဋ္ဌိဒုကာ သမတ္တာ။

သုတ္တန္တိကဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၁-၁၀၈။ ဝိဇ္ဇာရာသန္တောဂဓဓမ္မာ ဝိဇ္ဇာသဘာဂတာယ တဒေကဒေသေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တာ။ ဝဇိရဿ ယတ္ထ တံ ပတတိ၊ တတ္ထ အဘေဇ္ဇံ နာမ ကိဉ္စိ မဏိပါသာဏာဒိ နတ္ထိ၊ န စ တေန ဂမနမဂ္ဂေါ ဝိရုဟတိ၊ ဧဝမေဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယတ္ထ သော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ သန္တာနေ အဘေဇ္ဇော ကိလေသော နာမ နတ္ထိ၊ န စ ဘိန္နော ပုန ဝိရုဟတီတိ ဝဇိရုပမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဒုပစာရေန ဗာလာ ယထာ ‘‘မဉ္စာ ဃောသန္တီ’’တိ။ ကဏှာဘိဇာတီတိ အပါယာ ဝုစ္စန္တိ မနုဿေသု စ ဒေါဘဂ္ဂိယံ။ တပနဿ ဝါ ဒုက္ခဿ ဟိတာတိ တပနိယာ။

ဒါသာဒီသုပိ သိရိဝဍ္ဎကာဒိသဒ္ဒါ ဝိယ အတထတ္တာ ဝစနမတ္တမေဝ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တာ အဓိဝစနာ။ ယသ္မာ ပန အဓိဝစနနိရုတ္တိပညတ္တိပဒါနိ သမာနတ္ထာနိ၊ သဗ္ဗဉ္စ ဝစနံ အဓိဝစနာဒိဘာဝံ ဘဇတိ၊ တသ္မာ တေသုပိ ဝစနဝိသေသေသု ဝိသေသေန ပဝတ္တေဟိ အဓိဝစနာဒိသဒ္ဒေဟိ သဗ္ဗာနိ ဝစနာနိ အတ္ထပ္ပကာသနသာမညေန ဝုတ္တာနီတိ ဧတေနာဓိပ္ပာယေန အယံ အတ္ထယောဇနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ အဓိ-သဒ္ဒေါ ဥပရိဘာဂေ၊ ဥပရိ ဝစနံ အဓိဝစနံ။ ကဿ ဥပရိ? ပကာသေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿာတိ ဝိဒိတောဝါယမတ္ထော။ အဓီနံ ဝါ ဝစနံ အဓိဝစနံ။ ကေန အဓီနံ? အတ္ထေန။ တထာ တံတံအတ္ထပ္ပကာသနေ နိစ္ဆိတံ၊ နိယတံ ဝါ ဝစနံ နိရုတ္တိ။ ပထဝီဓာတုပုရိသာဒိတံတံပကာရေန ဉာပနတော ပညတ္တီတိ ဧဝံ အဓိဝစနာဒိပဒါနံ သဗ္ဗဝစနေသု ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညထာ သိရိဝဍ္ဎကဓနဝဍ္ဎကပ္ပကာရာနမေဝ အဘိလာပါနံ အဓိဝစနတာ၊ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ဧဝံပကာရာနမေဝ နိဒ္ဓါရဏဝစနာနံ နိရုတ္တိတာ၊ တက္ကော ဝိတက္ကောတိ ဧဝံပကာရာနမေဝ ဧကမေဝတ္ထံ တေန တေန ပကာရေန ဉာပေန္တာနံ ပညတ္တိတာ စ အာပဇ္ဇေယျာတိ။

၁၀၉-၁၁၈။ ဖဿော ဝေဒနာတိ သဗ္ဗဒါပိ အရူပဓမ္မာနံ ဖဿာဒိနာမကတ္တာ ပထဝိယာဒီနံ ကေသကုမ္ဘာဒိနာမန္တရာပတ္တိ ဝိယ နာမန္တရာနာပဇ္ဇနတော စ သဒါ အတ္တနာဝ ကတနာမတာယ စတုက္ခန္ဓနိဗ္ဗာနာနိ နာမကရဏဋ္ဌေန နာမံ။ နမနံ အဝိနာဘာဝတော အာရမ္မဏာဘိမုခတာ၊ နမနဟေတုဘူတတာ နာမနံ။ အထ ဝါ အဓိဝစနသမ္ဖဿော ဝိယ အဓိဝစနံ နာမမန္တရေန ယေ အနုပစိတဗောဓိသမ္ဘာရာနံ ဂဟဏံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ နာမာယတ္တဂ္ဂဟဏာ နာမံ။ ရူပံ ပန ဝိနာပိ နာမသာဓနံ အတ္တနော ရုပ္ပနသဘာဝေန ဂဟဏံ ဥပယာတီတိ ရူပံ။

၁၁၉-၁၂၃။ ဣတော ပုဗ္ဗေ ပရိကမ္မံ ပဝတ္တံ၊ ဣတော ပရံ ဘဝင်္ဂံ၊ မဇ္ဈေ သမာပတ္တီတိ ဧဝံ သမာပတ္တီနံ အပ္ပနာပရိစ္ဆေဒပညာ သမာပတ္တိကုသလတာ။ ဝုဋ္ဌာနေ ကုသလဘာဝေါ ပုဗ္ဗေ ဝုဋ္ဌာနေ ပရိစ္ဆေဒကရဏဉာဏံ။ လက္ခဏာဒိဝသေန အနိစ္စာဒိဝသေန စ မနသိ ကရဏံ မနသိကာရော။

၁၂၄-၁၃၄။ သုစိသီလတာ သောရစ္စံ။ သာ ဟိ သောဘနကမ္မရတတာတိ။ သမ္မောဒကဿ၊ သမ္မောဒကော ဝါ မုဒုဘာဝေါ သမ္မောဒကမုဒုဘာဝေါ၊ သဏှဝါစတာ။ ‘‘အဂုတ္တဒွါရတာ’’တိ ဝုတ္တေ ကေသု ဒွါရေသူတိ န ပညာယတီတိ ‘‘ဣန္ဒြိယေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော၊ တဿ ဘာဝေါ သမ္ပဇညံ။ တဒပိ ဉာဏံ ယသ္မာ သမ္ပဇာနာတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇည’’န္တိ အာဟ။ အပ္ပဋိသင်္ခါနေ နိမိတ္တေ ဝိသယေ ဝါ။ ဝီရိယသီသေနာတိ ဝီရိယပါမောက္ခေန။ ဥပ္ပန္နံ ဗလန္တိ ဝီရိယောပတ္ထမ္ဘေန ဟိ ကုသလဘာဝနာ ဗလဝတီ ထိရာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တထာ ဥပ္ပန္နာ ဗလဝတီ ကုသလဘာဝနာ ဗလဝန္တော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိပိ ဝုစ္စန္တိ။ ကသိဏနိမိတ္တံ ဝိယ သညာဏံ ဝိယ သဝိဂ္ဂဟံ ဝိယ စ သုဋ္ဌု ဥပလက္ခေတဗ္ဗာကာရံ ‘‘နိမိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သမထော စ ဧဝံ အာကာရောတိ ‘‘နိမိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တော။ တထာ ဟိ သော ပစ္စဝေက္ခန္တေန ပစ္စဝေက္ခဏတော ဂယှတီတိ။ ဥဒ္ဓစ္စမိဝ စိတ္တံ န ဝိက္ခိပတီတိ၊ ဝိက္ခေပပဋိက္ခေပေါ ဝါ အဝိက္ခေပေါ။

၁၃၅-၁၄၂။ သီလမေဝ ပုနပ္ပုနံ အာသေဝိယမာနံ လောကိယံ လောကုတ္တရမ္ပိ သီလံ ပရိပူရေတီတိ ‘‘သီလပရိပူရဏတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သီလဿ သမ္ပဒါတိ ကာရဏသီလမ္ပိ ဖလသီလမ္ပိ သမ္ပန္နသမုဒါယဿ ဧကဒေသဝသေန ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ကတမေ စ ထပတိ အကုသလာ သီလာ? အကုသလံ ကာယကမ္မံ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ ပါပကော အာဇီဝေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၆၄) ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗမ္ပိ ကုသလာကုသလံ ‘‘သီလ’’န္တိ ဂဟေတွာ တတ္ထ ကုသလသီလံ နိဒ္ဓါရေတွာ ‘‘သီလသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ခေါ ပန ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ ပဓာနန္တိ ကမ္မဿကတဉာဏာဒိသင်္ခါတာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ စေဝါတိ ပဋိပါဋိယာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ခေါ ပနာတိ စ ပဒဒွယဿ သမာနတ္တာ ပညာ။ ယထာဒိဋ္ဌိဿာတိ နိဗ္ဗတ္တိတပ္ပကာရဒိဋ္ဌိဿ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗပဓာနာနုရူပဒိဋ္ဌိဿ ဝါ ယထာဒိဋ္ဌိပဝတ္တကိရိယဿ ဝါ။ သံဝေဂေါတိ သဟောတ္တပ္ပံ ဉာဏံ၊ ဩတ္တပ္ပမေဝ ဝါ။ သမတ္တံ တုဿနံ တိတ္တိ သန္တုဋ္ဌိ၊ နတ္ထိ ဧတဿ သန္တုဋ္ဌီတိ အသန္တုဋ္ဌိ၊ အသန္တုဋ္ဌိဿ ဘာဝေါ အသန္တုဋ္ဌိတာ။ ဝီရိယပ္ပဝါဟေ ပဝတ္တမာနေ အန္တရာ ဧဝ ပဋိဂမနံ နိဝတ္တနံ ပဋိဝါနံ၊ တံ အဿ အတ္ထီတိ ပဋိဝါနီ ၊ န ပဋိဝါနီ အပ္ပဋိဝါနီ၊ တဿ ဘာဝေါ အပ္ပဋိဝါနိတာ။ ဝိမုစ္စနံ နာမ အာရမ္မဏေ အဓိမုတ္တတာ ကိလေသေဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရေဟိ စ နိဿဋတာ စ။ ပဋိသန္ဓိဝသေနာတိ ကိလေသာနံ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေ ခန္ဓသန္တာနေ ပုန သံဒဟနဝသေန။ အနုပ္ပာဒဘူတေတိ တံတံဖလေ။ အနုပ္ပာဒပရိယောသာနေတိ အနုပ္ပာဒကရော မဂ္ဂေါ အနုပ္ပာဒေါ၊ တဿ ပရိယောသာနေ။

သုတ္တန္တိကဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။