📜

၄။ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍံ

တိကအတ္ထုဒ္ဓါရဝဏ္ဏနာ

၁၃၈၄။ နယမဂ္ဂန္တိ သုတ္တန္တဘာဇနီယာဒိနယဂမနံ အနုလောမာဒိနယဂမနဉ္စ။ တမ္ပိ ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထေသု နိစ္ဆိတေသု သုခံ သမာနေန္တိ။ ပဉှုဒ္ဓါရန္တိ ဧကူနပညာသာယ ဧကူနပညာသာယ နဝသု နဝသု စ ပဉှေသု လဗ္ဘမာနဿ ဥဒ္ဓရဏံ၊ တေသုယေဝ လဗ္ဘမာနာနံ ဂဏနာနံ ဌပနံ ဂဏနာစာရော။ အတ္ထုဒ္ဓါရန္တိ ‘‘ဣမေ နာမ စိတ္တုပ္ပာဒါဒယော အတ္ထာ ကုသလာဒိကာ’’တိ ဥဒ္ဓရဏံ။ ကဏ္ဏိကံ ကဏ္ဏိကန္တိ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍရူပကဏ္ဍေသု ဝိဘတ္တေ ပသဋေ ဓမ္မေ ‘‘စတူသု ဘူမီသု ကုသလံ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိအာဒိနာ ရာသိရာသိဝသေန သဟ ဂန္ထေတွာတိ အတ္ထော။ ဃဋဂေါစ္ဆကာ ကဏ္ဏိကဝေဝစနာနေဝ။ ဧတ္ထ ပန စတူသု ဘူမီသု ကုသလန္တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော စတုဘူမကာနံ ကုသလဖဿာဒီနံ ကုသလဘာဝေ ဧကတ္တူပဂမနတော။ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍရူပကဏ္ဍေသု စတုဘူမိစိတ္တုပ္ပာဒါဒိဝသေန ဝိညာတဓမ္မဿ ဝသေနာယံ အတ္ထုဒ္ဓါရဒေသနာ အာရဒ္ဓါတိ တတ္ထ ယံ စတူသု ဘူမီသု ကုသလံ ဝိဘတ္တံ ယာဝ ဝိညာတံ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာတိ အတ္ထော။

ယဒိပိ ကုသလတ္တိကဝိတ္ထာရော ပုဗ္ဗေ ဝိညာတော၊ တထာပိ တတ္ထ ဓမ္မာ သမယဝသေန ဖဿာဒိသဘာဝဝသေန စ ဝိဘတ္တာ ဘိန္နာ ဝိညာတာ၊ န ပန ဧကသ္မိံ လက္ခဏေ သမာနေတွာ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တံ သမယာဒိဘေဒံ ဝဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗဘေဒဘိန္နာနံ ဧကသ္မိံ ကုသလာဒိလက္ခဏေ သမာနေတွာ ဗောဓနတ္ထံ ဣဓ ကုသလတ္တိကနိဒ္ဒေသော ပုန ဝိဘတ္တော။ ဧတ္ထ စ ဧကဝစနေန ကုသလနိဒ္ဒေသံ ကတွာ ဗဟုဝစနေန နိဂမနဿ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ယဒိ ဓမ္မာနံ ကုသလတ္တေ ဧကတ္တူပဂမနံ၊ ကသ္မာ ဧကဝစနေန ပုစ္ဆာပိ န ကတာ? ဥဒ္ဒေသေ ကုသလ-သဒ္ဒဿ ဓမ္မဝိသေသနဘာဝတော တဗ္ဗိသေသနာနံ ဓမ္မာနံ ပုစ္ဆိတတ္တာ တေသဉ္စ အနိဒ္ဓါရိတသင်္ခါဝိသေသတ္တာ၊ နိဒ္ဒေသေ ပန စတူဟိ ဘူမီဟိ ဝိတ္ထာရတော ဝိညာတာဟိ ကုသလေ ဝိသေသေတွာ ဒဿေတီတိ ယုတ္တံ ‘‘စတူသု ဘူမီသု ကုသလ’’န္တိ ဧကတ္တံ နေတွာ ဝစနံ။ ကုသလပဒဉှိ ဧတ္ထ ပဓာနံ၊ တဉ္စ ဝိသေသိတဗ္ဗာနပေက္ခံ ကုသလာကာရမေဝ အတ္တနော သဘာဝေ ဌိတံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာနံ ဧကတ္တမေဝ ဥပါဒါယ ပဝတ္တတိ၊ န ဘေဒန္တိ။

၁၃၈၅။ ဒွါဒသအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါတိ ဧတ္ထာပိ ပဌမာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ သမယဖဿာဒိဝသေန ဘေဒံ အနာမသိတွာ သောမနဿသဟဂတဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဘာဝေ ဧကတ္တံ နေတွာ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ယာဝ ဒွါဒသမောတိ ‘‘ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ စတူသု ဘူမီသု ဝိပါကောတိအာဒီသုပိ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ စိတ္တုပ္ပာဒါတိ ဧတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဥပ္ပာဒေါ၊ ကိံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? စိတ္တံ၊ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒေါ စိတ္တုပ္ပာဒေါတိ ဧဝံ အဝယဝေန သမုဒါယောပလက္ခဏဝသေန အတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ဧဝဉှိ သတိ စိတ္တစေတသိကရာသိ စိတ္တုပ္ပာဒေါတိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စိတ္တမေဝ ဥပ္ပာဒေါ စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ အညဿုပ္ပဇ္ဇနကဿ နိဝတ္တနတ္ထံ စိတ္တဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ စိတ္တဿ အနုပ္ပဇ္ဇနကဘာဝနိဝတ္တနတ္ထံ ဥပ္ပာဒဂ္ဂဟဏံ၊ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ဝါ ‘‘စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ စိတ္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘာဝေါ ပါကဋောတိ ကတွာ ‘‘စိတ္တမေဝ ဥပ္ပာဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ စိတ္တဿ အနုပ္ပဇ္ဇနကဿ နိဝတ္တေတဗ္ဗဿ သဗ္ဘာဝါ ဥပ္ပာဒဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စတ္ထော ‘‘ဒွေပဉ္စဝိညာဏာနီ’’တိအာဒီသု ဝိယ စိတ္တပ္ပဓာနော နိဒ္ဒေသောတိ ကတွာ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၄၂၀။ ဆသု ဒွါရေသူတိ ဧတ္ထ ပဉ္စဒွါရေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ မနောဒွါရေပိ ပရိတ္တာရမ္မဏမေဝ ဇဝနံ တဒါရမ္မဏသင်္ခါတံ ဘဝင်္ဂံ အနုဗန္ဓတိ။ တဉှိ ပရိတ္တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကော၊ ဝိပါကော စ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနံ၊ ကမ္မာနုရူပေါ စ ဝိပါကော ဟောတီတိ ပရိတ္တကမ္မဝိပါကော ပရိတ္တာရမ္မဏဿေဝ အနုဘဝနံ ဟောတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗံ တဒါရမ္မဏံ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ မဟဂ္ဂတဝိပါကောပိ မဟဂ္ဂတာနုဘဝနမေဝ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? န၊ သမာဓိပ္ပဓာနဿ ကမ္မဿ အပ္ပနာပ္ပတ္တဿ သညာဝသာရမ္မဏဿ တာဒိသေနေဝ ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗတ္တာ။ တသ္မာ သမာဓိ သုခါနုဘဝနဘူတော၊ သောပိ ကမ္မာနုရူပတောယေဝ ကမ္မာရမ္မဏော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကမ္မာနုရူပတော ဧဝ စ တဒါရမ္မဏံ ပရိတ္တာရမ္မဏမ္ပိ မဟဂ္ဂတဇဝနံ နာနုဗန္ဓတိ။ တတော ဧဝ ပဋိသန္ဓိအာဒိဘူတော ကာမာဝစရဝိပါကော ကမ္မနိမိတ္တမ္ပိ ပရိတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ န မဟဂ္ဂတံ အပ္ပမာဏံ ဝါ။ ယသ္မာ ပန ဝုတ္တံ ‘‘မဟဂ္ဂတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပရိတ္တာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အပ္ပမာဏာရမ္မဏော ဓမ္မော ပရိတ္တာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ၊ န စ မဟဂ္ဂတပ္ပမာဏဝိပါကော ပရိတ္တာရမ္မဏော အတ္ထိ၊ ဣဓ စ သဗ္ဗကာမာဝစရဝိပါကာနံ ပရိတ္တာရမ္မဏတာဝ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ကမ္မာနုရူပတော မဟဂ္ဂတပ္ပမာဏာရမ္မဏမ္ပိ ပရိတ္တကမ္မံ ယဒိ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ၊ ကမ္မဂတိနိမိတ္တာရမ္မဏမေဝ ဒေတိ။ ပဝတ္တိဝိပါကမ္ပိ ရူပါဒိပရိတ္တာရမ္မဏမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခီဏာသဝါနံ ဝါသနာဝသေန သတိဝိပ္ပယုတ္တဟသနံ ပဝတ္တမာနံ ပရိတ္တေသွေဝ ပဝတ္တတိ၊ န ဣတရေသု ကိလေသဝိရဟေ တာဒိသဟသနပစ္စယဘာဝါဘာဝတော။ တသ္မာ တဿ ပရိတ္တာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ ခီဏာသဝါနံ အသက္ကစ္စဒါနာဒီနိ အာဒရာကရဏဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ န ကောသဇ္ဇာဒိအကုသလဝသေန။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသဗ္ဗုဿုက္ကာ ဟိ တေ ဥတ္တမပုရိသာတိ။ တေသံ အာဒရာကရဏဉ္စ နိရုဿုက္ကတာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၄၂၁။ အတိပဂုဏာနန္တိ ဝစနံ နိရာဒရဿ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တပစ္စဝေက္ခဏဿ ဝိသယဒဿနံ၊ န တဿေဝါတိ ဝိသယနိယမနံ။ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဿပိ ဟိ အတိပဂုဏာနံ ဝိသယတာ သုဋ္ဌုတရံ ဟောတိ ဧဝ။ ယထာ ပဂုဏံ ဂန္ထံ သဇ္ဈာယန္တော ဒွေ တယော ဝါစနာမဂ္ဂေ ဂတေပိ န သလ္လက္ခေတိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တသတိမန္တေန သဇ္ဈာယိတတ္တာ၊ ဧဝံ ပဂုဏဇ္ဈာနေသုပိ ပဝတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အတိပဂုဏာန’’န္တိအာဒိ။ ကသိဏနိမိတ္တာဒိပညတ္တီတိ ပုဗ္ဗေ ဒဿိတံ သဗ္ဗံ ဥပါဒါပညတ္တိမာဟ။ တံ ပန ရူပါဒယော ဝိယ အဝိဇ္ဇမာနော ဝိဇ္ဇမာနော စ အတ္ထောတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ သမ္မုတိသစ္စေ ပန ဝုစ္စမာနာနံ ကသိဏနိမိတ္တာဒိ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တတော ဝစနဝေါဟာရေနေဝ ပညတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ဟိ ပညာပနံ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီတိ တဿ အဝိဇ္ဇမာနတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ။ အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ပန တံ ဝိဇ္ဇမာနမိဝ ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာနာယ သညာယ ပရိတ္တာဒီသု ‘‘အယံ နာမ ဓမ္မော အာရမ္မဏ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ တေ ဧဝ ဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တမာနာယပိ ဓမ္မေသွေဝ အဋ္ဌာနတော။ တသ္မာ သာ သသမ္ပယုတ္တာ ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏာတိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာ။ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာတိ ဣဒံ ပန ဝစနံ ယထာဂဟိတာကာရဿ သညာဝိသယဿ နဝတ္တဗ္ဗတံ သန္ဓာယ နဝတ္တဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ဧတေသန္တိ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ၊ စိတ္တုပ္ပာဒါတိ အညပဒတ္ထသမာသံ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

စတုပညာသစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ရူပဿ စ ဝသေန ပဉ္စပဏ္ဏာသာယ။ ကေဝလန္တိ ဝိနာ ပရာမသနေန။ အနိဋ္ဌင်္ဂတဝသေနာတိ အနိစ္ဆယဂမနဝသေန၊ အနိစ္ဆယံ ဝါ ဒွေဠှံ ဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ အနိဋ္ဌင်္ဂတော၊ တေနာကာရေန ပဝတ္တိ ‘‘အနိဋ္ဌင်္ဂတဝသေန ပဝတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။ နာနာရမ္မဏေသု စိတ္တဿ ဝိက္ခိပနံ ဝိက္ခေပေါ။ အနဝဋ္ဌာနံ အဝူပသမော။ ဂေါတြဘုဝေါဒါနေ ဂေါတြဘူတိ ဂဟေတွာ ‘‘ဂေါတြဘုကာလေ’’တိ အာဟ။

သဗ္ဗတ္ထပါဒကစတုတ္ထန္တိ ဣဓ သဗ္ဗတ္ထ-သဒ္ဒေါ သာမိအတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သဗ္ဗေသု ဝါ ဝိပဿနာဒီသု ပါဒကံ ကာရဏံ သဗ္ဗတ္ထပါဒကန္တိ ဖလဿ ဝိသယဘာဝေန နိဒ္ဒေသော။ အာကာသကသိဏစတုတ္ထန္တိ ပရိစ္ဆေဒါကာသကသိဏစတုတ္ထမာဟ။ တဉှိ ရူပါဝစရံ၊ န ဣတရန္တိ။ ကုသလတောပိ ဒွါဒသဝိဓံ ကိရိယတောပီတိ စတုဝီသတိဝိဓတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋဿပိ ပါဒကံ ဟောတိယေဝါတိ ကုသလံ ကိရိယဉ္စ ဧကတော ကတွာ သဗ္ဗတ္ထပါဒကံ ဝုတ္တန္တိ ကိရိယဇ္ဈာနဿ အဝဋ္ဋပါဒကတ္တာ သာသင်္ကံ ဝဒတိ။ မဟဂ္ဂတစိတ္တေ သမောဒဟတီတိ ဣဒံ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ပါကဋံ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ ပရိကမ္မေဟိ ဂဟေတွာ စိတ္တေ ရူပကာယံ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တေန သမောဒဟတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ ရူပကာယေ သမောဒဟတီတိ ဣဒမ္ပိ ယထာဝုတ္တံ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တသန္တာနံ ရူပကာယေ သမောဒဟိတံ တဒနုဂတိကံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန အဓိဋ္ဌာနဒွယံ အဒိဿမာနကာယတံ ဒိဿမာနကာယတဉ္စ အာပါဒေတိ။ ဂန္တုကာမတာပရိကမ္မဝသေန တံသမ္ပယုတ္တာယ သညာယ သုခသညာလဟုသညာဘာဝတော ဂမနမ္ပိ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သောတာပန္နဿ စိတ္တန္တိ သောတာပန္နဿ ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ မဂ္ဂဖလစိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မာရာဒီနဉှိ ဘဂဝတော စိတ္တဇာနနံ ဝုတ္တန္တိ စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ကသ္မာ သာသဝစိတ္တံ န ဇာနိဿတီတိ။ ဆိန္နဝဋုမကာ ဆိန္နသံသာရဝဋ္ဋာ ဗုဒ္ဓါ။ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏတောပီတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏာနိ တာဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန မဂ္ဂဖလေသု ဉာတေသု ပဝတ္တန္တိ၊ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏဉ္စ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေသု အပ္ပမာဏဓမ္မေသု ဉာတေသူတိ မဂ္ဂါဒိပစ္စဝေက္ခဏာနိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အပ္ပမာဏာရမ္မဏတံ သာဓေန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အပ္ပမာဏာ ခန္ဓာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’ဣစ္စေဝ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၂။၅၈) ဟိ ဝုတ္တံ၊ န နိဗ္ဗာနန္တိ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ဧဝ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏကိစ္စေ ဝုစ္စမာနေပိ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏတာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန တဿပိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာ အနုညာတာတိ ဒိဿတိ။ ကာမာဝစရေနိဗ္ဗတ္တိဿတီတိ နိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဇာနနမာဟ။ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေဟိ မဂ္ဂဖလေဟိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနဘူတေဟိ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ။

၁၄၂၉။ အသဟဇာတတ္တာတိ အသမ္ပယုတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။ န ဟိ အရူပဓမ္မာနံ အရူပဓမ္မေဟိ သဟဇာတတာ သမ္ပယောဂတော အညာ အတ္ထီတိ။ ‘‘အညဓမ္မာရမ္မဏကာလေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မဂ္ဂါရမ္မဏကာလေပိ ပန ဂရုံ အကရဏေ မဂ္ဂါဓိပတိဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

၁၄၃၃။ နိယောဂါတိ နိယောဂတောတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘နိယမေနာ’’တိ အာဟ၊ နိယောဂဝန္တော ဝါ နိယောဂါ၊ နိယတာတိ အတ္ထော။ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ဟိ ဗောဓိတေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဧကန္တေန အနာဂတာရမ္မဏော ကောစိ နတ္ထီတိ။

၁၄၃၄။ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိယံ အတီတာရမ္မဏာဝါတိ ဝုတ္တံ၊ ကမ္မနိမိတ္တံ ပန အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိယံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဘာဝဉ္စ ပဋိသန္ဓိယာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယံ ဝက္ခတိ။ တသ္မာ ဣဒံ မနောဒွါရစုတိယံ အတီတကမ္မနိမိတ္တံ မနောဒွါရေ အာပါထဂတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတဒါရမ္မဏာယ စုတိယာ ပဉ္စစိတ္တက္ခဏာဝသိဋ္ဌာယုကေ ဂတိနိမိတ္တေ ပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တာယ စတ္တာရိ ဘဝင်္ဂါနိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာနိ၊ ဣတရတ္ထ စ ဆ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတော ပရံ ဘဝင်္ဂကာလေ စာ’’တိ။ ယဒါ ဟိ ဂတိနိမိတ္တာရမ္မဏေ ဇဝနေ ပဝတ္တေ အနုပ္ပန္နေ ဧဝ တဒါရမ္မဏေ စုတိ ဟောတိ ရူပါဝစရာရူပါဝစရသတ္တဿ ဝိယ ကာမဓာတုံ ဥပပဇ္ဇန္တဿ၊ တဒါ ပဋိသန္ဓိတော ပရာနိ ဆ ဘဝင်္ဂါနိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာနိ ဟောန္တီတိ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေဟိ အဿာဒနာဒီနိ သပရာမာသာနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ပဏ္ဏတ္တိနိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနဉ္စ ဇဝနာနံ ပုရေစာရိကကာလေတိ ယေသံ ပုရေစာရိကကာလေ ဧကန္တေန အာဝဇ္ဇနာယ အတီတာဒိအာရမ္မဏဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗတာ၊ တေသံ ဝသေန နယံ ဒဿေတိ။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနမ္ပိ ဇဝနာနံ ပုရေစာရိကကာလေ သာ တထာ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ န ပန ဧကန္တေန မဂ္ဂဖလဝီထီသု တဿာ အနိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တာ။

ဣမေ ဂန္ဓာတိ နနု ပစ္စုပ္ပန္နာ ဂန္ဓာ ဂဟိတာ၊ ကထံ ဧတ္ထ အနာဂတာရမ္မဏတာ ဟောတီတိ? ‘‘အဋ္ဌာရသဝဿာဓိကာနိ ဒွေ ဝဿသတာနိ မာ သုဿိံသူ’’တိ ပဝတ္တိတော၊ အနာဂတေ မာ သုဿိံ သူတိ ဟိ အနာဂတံ ဂန္ဓံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တတီတိ အဓိပ္ပာယော။ စိတ္တဝသေန ကာယံ ပရိဏာမေန္တော အဘိမုခီဘူတံ တဒါ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ကာယံ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တံ ဟောတိ။ တထာ အတ္တနော ကာယဿ ဒီဃရဿာဏုထူလနီလာဒိဘာဝါပါဒနဝသေန အညဿ စ ပါဋိဟာရိယဿ ကရဏေ ယောဇေတဗ္ဗံ ။ ဧတ္ထန္တရေ ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထန္တရေ ပဝတ္တာ ရူပသန္တတိအရူပသန္တတိဝါရာ ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ အတိပရိတ္တသဘာဝဥတုအာဒိသမုဋ္ဌာနာ ဝါ ‘‘ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဥဘယမေတံ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ဧတံ ဥဘယံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သံဟီရတီတိ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာဟိ အာကဍ္ဎီယတိ။

ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနောတိ ဝဒန္တိ၊ တေ ပန စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏံ န ဣစ္ဆန္တီတိ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ ယေ ‘‘ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ ဝတ္တမာနံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဝါ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ ဝစနံ န သမေတိ။ န ဟိ တသ္မိံ ခဏဒွယေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပရစိတ္တေန သဟ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမာတိ။ ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏေသု စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဧကဒေသံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ၊ ဧကဒေသံ အတီတာရမ္မဏံ အာပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘‘ပရဿ စိတ္တံ ဇာနိဿာမီတိ ရာသိဝသေန မဟာဇနဿ စိတ္တေ အာဝဇ္ဇိတေ’’တိ၊ ဧတ္ထ စ မဟာဇနော အတ္တနာ ပရေ အနေကေ ပုဂ္ဂလာတိ ပရေသံ စိတ္တံ ဇာနိဿာမီတိ အာဝဇ္ဇနပ္ပဝတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ အထာပိ ပရဿာတိ မဟာဇနဿာတိ အတ္ထော သမ္ဘဝေယျ၊ တထာပိ တဿ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝါ စိတ္တရာသိံ အာဝဇ္ဇိတွာ ဧကဿ ပဋိဝိဇ္ဈနံ အယုတ္တံ။ န ဟိ ရာသိအာဝဇ္ဇနံ ဧကဒေသာဝဇ္ဇနံ ဟောတီတိ။ တသ္မာ တေဟိ ‘‘မဟာဇနဿ စိတ္တေ အာဝဇ္ဇိတေ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။

ယံ ပန တေ ဝဒန္တိ ‘‘ယသ္မာ ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ၊ တတ္ထာယံ အဓိပ္ပာယော သိယာ – စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပရဿ စိတ္တံ ဉာတုကာမော ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အတီတာဒိဝိဘာဂံ အကတွာ စိတ္တသာမညေန ‘‘ဣမဿ စိတ္တံ ဇာနာမီ’’တိ ပရိကမ္မံ ကတွာ ပုန ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ သာမညေနေဝ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇိတွာ တိဏ္ဏံ စတုန္နံ ဝါ ပရိကမ္မာနံ အနန္တရာ စေတောပရိယဉာဏေန ပရစိတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ဝိဘာဝေတိ ရူပံ ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ တတော ပရံ ပန ကာမာဝစရစိတ္တေဟိ သရာဂါဒိဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ နီလာဒိဝဝတ္ထာနံ ဝိယ။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌဟဒယဝတ္ထုရူပဿ သတ္တဿ အဘိမုခီဘူတဿ စိတ္တသာမညေန စိတ္တံ အာဝဇ္ဇယမာနံ အာဝဇ္ဇနံ အဘိမုခီဘူတံ ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇေတိ။ ပရိကမ္မာနိ စ တံ တံ ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ စိတ္တသာမညေနေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တဇာနနပရိကမ္မာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။ စေတောပရိယဉာဏံ ပန ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဝိဘာဝေန္တံ တေန သဟ ဧကက္ခဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ယသ္မာ သန္တာနဿ သန္တာနဂ္ဂဟဏတော ဧကတ္တဝသေန အာဝဇ္ဇနာဒီနိ စိတ္တန္တွေဝ ပဝတ္တာနိ၊ တဉ္စ စိတ္တမေဝ၊ ယံ စေတောပရိယဉာဏေန ဝိဘာဝိတံ၊ တသ္မာ သမာနာကာရပ္ပဝတ္တိတော န အနိဋ္ဌေ မဂ္ဂဖလဝီထိတော အညသ္မိံ ဌာနေ နာနာရမ္မဏတာ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ဟောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဉ္စ ပရိကမ္မံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အာသေဝနပစ္စယောတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ အတီတတ္တိကော စ ဧဝံ အဘိန္နော ဟောတိ။ အညထာ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နေ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နေ စ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ ဣဓ ဝုစ္စမာနေ အတီတာနာဂတာနဉ္စ ပစ္စုပ္ပန္နတာ အာပဇ္ဇေယျ၊ တထာ စ သတိ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ တံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ပုရိမာ ပုရိမာ အတီတာ ခန္ဓာ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရ…ပေ… အနုလောမံ ဂေါတြဘုဿာ’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၅) ပန အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နေသွေဝ အနန္တရာတီတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ အတီတာတိ ဝိညာယန္တိ၊ န စ အဘိဓမ္မမာတိကာယ အာဂတဿ ပစ္စုပ္ပန္နပဒဿ အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နပဒတ္ထတာ ကတ္ထစိ ပါဠိယံ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တေဟိ ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ စိတ္တုပ္ပတ္တိယာ စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ ယဒါ ပန ‘‘ယံ ဣမဿ စိတ္တံ ပဝတ္တံ၊ တံ ဇာနာမိ။ ယံ ဘဝိဿတိ၊ တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝါ အာဘောဂံ ကတွာ ပါဒကဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနာဒီနိ ကရောတိ၊ တဒါ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မာနိ စေတောပရိယဉာဏဉ္စ အတီတာနာဂတာရမ္မဏာနေဝ ဟောန္တိ အာဝဇ္ဇနေနေဝ ဝိဘာဂဿ ကတတ္တာ။

ယေ ပန ‘‘ဣဒ္ဓိမာ ပရဿ စိတ္တံ ဇာနိတုကာမော အာဝဇ္ဇေတိ၊ အာဝဇ္ဇနံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ အာရမ္မဏံ ကတွာ တေနေဝ သဟ နိရုဇ္ဈတိ၊ တတော စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ။ ယေသံ ပစ္ဆိမံ ဣဒ္ဓိစိတ္တံ၊ သေသာနိ ကာမာဝစရာနိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ တဒေဝ နိရုဒ္ဓံ စိတ္တမာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န စ တာနိ နာနာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ၊ အဒ္ဓါဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ နိဿာယ ‘‘အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာတီတာရမ္မဏဘာဝေပိ နာနာရမ္မဏတ္တာဘာဝေါ ဝိယ ဧကဒွိတိစတုပဉ္စစိတ္တက္ခဏာနာဂတေသုပိ စိတ္တေသု အာဝဇ္ဇိတေသု အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ယထာသမ္ဘဝံ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာတီတာရမ္မဏဘာဝေပိ နာနာရမ္မဏတာ န သိယာ၊ တေန စတုပဉ္စစိတ္တက္ခဏာနာဂတေ အာဝဇ္ဇိတေ အနာဂတာရမ္မဏပရိကမ္မာနန္တရံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ စေတောပရိယဉာဏံ သိဒ္ဓ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ ဝါဒေါ ‘‘အနာဂတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏော ဓမ္မော အတီတာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဣမေသံ ပဉှာနံ အနုဒ္ဓဋတ္တာ ဂဏနာယ စ ‘‘အာသေဝနေ တီဏီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ န သိဇ္ဈတိ။ န ဟိ ကုသလကိရိယမဟဂ္ဂတံ အနာသေဝနံ အတ္ထီတိ။

ဧတဿ စ ဝါဒဿ နိဿယဘာဝေါ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နနိရုဒ္ဓါရမ္မဏတာဝစနဿ န သိဇ္ဈတိ၊ ယံ ပဝတ္တံ ယံ ပဝတ္တိဿတီတိ ဝါ ဝိသေသံ အကတွာ ဂဟဏေ အာဝဇ္ဇနဿ အနာဂတဂ္ဂဟဏဘာဝံ၊ တဒဘာဝါ ဇဝနာနမ္ပိ ဝတ္တမာနဂ္ဂဟဏာဘာဝဉ္စ သန္ဓာယေဝ တဿ ဝုတ္တတ္တာ။ တဒါ ဟိ ဘဝင်္ဂစလနာနန္တရံ အဘိမုခီဘူတမေဝ စိတ္တံ အာရဗ္ဘ အာဝဇ္ဇနာ ပဝတ္တတီတိ။ ဇာနနစိတ္တဿပိ ဝတ္တမာနာရမ္မဏဘာဝေ အာဝဇ္ဇနဇာနနစိတ္တာနံ သဟဋ္ဌာနဒေါသာပတ္တိယာ ရာသိဧကဒေသာဝဇ္ဇနပဋိဝေဓေ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာဝဇ္ဇနဇာနနေ စ အနိဋ္ဌေ ဌာနေ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ နာနာရမ္မဏဘာဝဒေါသာပတ္တိယာ စ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏဿ အာရမ္မဏံ ဟောတီ’’တိ၊ တံ အယုတ္တန္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ယထာဝုတ္တဒေါသာနာပတ္တိကာလဝသေနေဝ အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတ္တာ နာနာရမ္မဏတာဘာဝံ ဒိသွာ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ဝတ္တမာနတံ နိရုဒ္ဓါရမ္မဏဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ၊ တမ္ပိ ဝစနံ ပုရိမဝါဒိနော နာနုဇာနေယျုံ။ တသ္မိဉှိ သတိ အာဝဇ္ဇနာ ကုသလာနန္တိအာဒီသု ဝိယ အညပဒသင်္ဂဟိတဿ အနန္တရပစ္စယဝိဓာနတော ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ အာဝဇ္ဇနာ အတီတာရမ္မဏာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝုတ္တန္တိ။

ကသ္မာ ပနေဝံ စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ ဝိစာရိတာ၊ နနု ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ၊ အနာဂတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတေသံ ဝိဘင်္ဂေသု ‘‘အတီတာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿစေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၂)၊ ‘‘အနာဂတာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၇။၃-၄)၊ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ စ ‘‘အနုပ္ပန္နာခန္ဓာ၊ ဥပ္ပာဒိနော ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ စေတောပရိယဉာဏဂ္ဂဟဏံ ကတွာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿာ’’တိ ဧတဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၃)၊ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ စ ‘‘ဥပ္ပန္နာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၇။၂) ဧတ္တကဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တေ စေတောပရိယဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတီ’’တိ ဝိညာယတိ။ ယဒိ ဟိ ပဝတ္တေယျ၊ ပုရိမေသု ဝိယ ဣတရေသု စ စေတောပရိယဉာဏဂ္ဂဟဏံ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? သစ္စံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ နယဒဿနဝသေန ပနေတံ သံခိတ္တန္တိ အညာယ ပါဠိယာ ဝိညာယတိ။ ‘‘အတီတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၀)၊ အနာဂတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၂) ဧတေသဉှိ ဝိဘင်္ဂေသု ‘‘စေတောပရိယဉာဏေန အတီတာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ ဇာနာတိ။ အတီတာရမ္မဏာ ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ စေတောပရိယဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၂)၊ ‘‘စေတောပရိယဉာဏေန အနာဂတာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ…ပေ… စေတောပရိယဉာဏေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ ဇာနာတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ စေတောပရိယဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၁) စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေ ပဝတ္တိ ဝုတ္တာတိ။ တေနေဝါယံ ဝိစာရဏာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တေသန္တိ တေသု ဒွီသု ဉာဏေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ ကုသလာ ခန္ဓာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓပုဗ္ဗေနိဝါသာနာဂတံသဉာဏာပေက္ခော ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော၊ န စေတောပရိယဉာဏယထာကမ္မူပဂဉာဏာပေက္ခောတိ။ တေသံ စတုက္ခန္ဓာရမ္မဏဘာဝဿ အသာဓကောတိ စေ? န၊ အညတ္ထ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စ စေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၆။၇၂) ‘‘သဝိတက္ကသဝိစာရာ ခန္ဓာ စ ဝိတက္ကော စ စေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၆။၆၉) စ ဝုတ္တတ္တာ စေတောပရိယဉာဏာပေက္ခောပိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသောတိ ဣမဿတ္ထဿ သိဒ္ဓိတော။ ဧဝမပိ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စာ’’တိအာဒီသု အဝုတ္တတ္တာ စတုက္ခန္ဓာရမ္မဏတာ န သိဇ္ဈတီတိ? န၊ တတ္ထ အဝစနဿ အညကာရဏတ္တာ။ ယထာကမ္မူပဂဉာဏေန ဟိ ကမ္မသံသဋ္ဌာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ကမ္မပ္ပမုခေန ဂယှန္တိ။ တဉှိ ယထာ စေတောပရိယဉာဏံ ပုရိမပရိကမ္မဝသေန သဝိတက္ကာဒိဝိဘာဂံ သရာဂါဒိဝိဘာဂဉ္စ စိတ္တံ ဝိဘာဝေတိ၊ န ဧဝံ သဝိဘာဂံ ဝိဘာဝေတိ၊ ကမ္မဝသေနေဝ ပန သမုဒါယံ ဝိဘာဝေတီတိ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စာ’’တိအာဒိကေ ဝိဘာဂကရဏေ တံ န ဝုတ္တံ၊ န စတုက္ခန္ဓာနာရမ္မဏတောတိ။ ဣဒံ ပန အဝစနဿ ကာရဏန္တိ။ ကေစိ တတ္ထာပိ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿာ’’တိ ပဌန္တိ ဧဝ။ န ဟိ တံ ကုသလာကုသလဝိဘာဂံ ဝိယ သဝိတက္ကာဒိဝိဘာဂံ ကမ္မံ ဝိဘာဝေတုံ အသမတ္ထံ။ ဒုစ္စရိတသုစရိတဘာဝဝိဘာဝနမ္ပိ ဟိ လောဘာဒိအလောဘာဒိသမ္ပယောဂဝိသေသဝိဘာဝနံ ဟောတီတိ။

၁၄၃၅။ နိယကဇ္ဈတ္တပရိယာယဿအဘာဝေနာတိ သဘာဝဓမ္မတ္တာ ကေနစိ ပရိယာယေန နိယကဇ္ဈတ္တံ အဟောန္တံ သဗ္ဗထာ ဗဟိဒ္ဓါဘာဝေနေဝ ‘‘ဧကန္တဗဟိဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န အသဘာဝဓမ္မတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါပိ အဟောန္တံ ကသိဏာဒိ ဝိယ နိယကဇ္ဈတ္တမတ္တဿ အသမ္ဘဝတော။ အသဘာဝဓမ္မတ္တာ ဧဝ ဟိ ကသိဏာဒိအဇ္ဈတ္တဓမ္မဘူတော စ ကောစိ ဘာဝေါ န ဟောတီတိ အဇ္ဈတ္တတ္တိကေ န ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တံ သဗ္ဗံ အာကိဉ္စညာယတနာဒိ အတီတာရမ္မဏတ္တိကေ ‘‘နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ စ ဝုတ္တန္တိ အနုညာတတ္တာ ဝစနတောတိ ဧတေဟိ ကာရဏေဟိ ပကာသိတန္တိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ တန္တိ ‘‘ဧတဉှိ အာကိဉ္စညာယတန’’န္တိ ဝုတ္တံ အာကိဉ္စညာယတနံ တံ-သဒ္ဒေန အာကဍ္ဎိတွာ ဝဒတိ။ ယော ပနာယမေတ္ထ အတ္ထော ဝုတ္တော ‘‘အာကိဉ္စညာယတနံ ဧကမ္ပိ ဣဓ ဝုစ္စမာနံ အတီတာရမ္မဏတ္တိကေ တေန သဟေကာရမ္မဏတမ္ပိ သန္ဓာယ ကာမာဝစရကုသလာဒီနံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏတာယ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓာပိ တေသံ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏဘာဝံ ဒီပေတီတိ ကတွာ တသ္မိံ ဝုတ္တေ တာနိပိ ဝုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနီ’’တိ၊ တမညေ နာနုဇာနန္တိ။ န ဟိ ဤဒိသံ လေသဝစနံ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍေ အတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ၊ ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တိကေ ယေသံ သမာနာရမ္မဏာနံ ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏတာ နဝတ္တဗ္ဗတာ စ ဝုတ္တာ။ ပုန အတီတာရမ္မဏတ္တိကေ တေသု ဧကမေဝ ဝတွာ အညံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ ဝေဒနာတ္တိကေ သမာနဝေဒနာနံ ယေသံ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ၊ တေသု ဧကမေဝ ပီတိတ္တိကေ သုခသဟဂတနိဒ္ဒေသေ ဝတွာ အညံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝံ ဥပေက္ခာသဟဂတနိဒ္ဒေသာဒီသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ လေသေန ပန ဝိနာ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍေ အတ္ထုဒ္ဓါရဿ ကတတ္တာ အာကိဉ္စညာယတနဿ ဝိယ ကာမာဝစရကုသလာဒီနမ္ပိ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတ္တိကေ နဝတ္တဗ္ဗတာယ သတိ တာနိပိ နဝတ္တဗ္ဗာနီတိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ န ပန ဝုတ္တာနိ။ တသ္မာ အဘာဝနာသာမညေပိ ယာယ အဘာဝနာနိဋ္ဌပ္ပဝတ္တိယာ အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝတ္တမာနံ နဝတ္တဗ္ဗံ ဇာတံ၊ တဿာ ပဝတ္တိယာ အဘာဝေန တာနိ နဝတ္တဗ္ဗာနီတိ န ဝုတ္တာနိ။ ဂဟဏဝိသေသနိမ္မိတာနေဝ ဟိ ကသိဏာဒီနိ သဘာဝတော အဝိဇ္ဇမာနာနီတိ တဒါရမ္မဏာနံ ဗဟိဒ္ဓါဂဟဏဝသေန ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ အာကိဉ္စညာယတနံ ပန န ဗဟိဒ္ဓါဂဟဏဘာဝေန ပဝတ္တတိ၊ နာပိ အဇ္ဈတ္တဂ္ဂဟဏဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ နဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ပန ဂဟဏာကာရေန အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝတ္တတိ၊ န တေန သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ပဝတ္တတိ။ ယဒိ ပဝတ္တေယျ၊ တမ္ပိ အာကိဉ္စညာယတနမေဝ ဘဝေယျ။ ယထာ ဟိ ကိလေသာနံ ဂေါစရံ ပဝတ္တိဝိသေသဉ္စ သဗ္ဗံ ဇာနန္တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ န ယထာ တေ ဂဏှန္တိ၊ တထာ ဂဏှာတိ တဿပိ ကိလေသဘာဝါပတ္တိတော၊ ဧဝံ အာကိဉ္စညာယတနဿ စ ပဝတ္တနာကာရံ ယထာသဘာဝတော ဇာနန္တံ တံ အာကိဉ္စညာယတနမိဝ န ဂဏှာတိ ၊ ကိမင်္ဂံ ပန အညန္တိ။ တေန ကာမာဝစရကုသလာနံ နဝတ္တဗ္ဗတာ န ဝုတ္တာတိ။ အယံ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနဿ ဝိသယဘူတော အပဂမော နာမ ဧကော အတ္ထော အတ္ထီ’’တိ အနိစ္ဆန္တာနံ အာစရိယာနံ ဝိနိစ္ဆယော။

ဝိပါကံ ပန န ကဿစိ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ ဝိပါကံ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဝိပါကာဒီသု ဝိညာဏဉ္စာယတနေသု န ကဿစိ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော၊ တထာ အာကိဉ္စညာယတနဉ္စ နေဝသညာနာသညာယတနဿ။ ယထာ ဟိ ဝိပါကတ္တိကေ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မနေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မမူလကေသု ပဉှေသု ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနကုသလံ ဝိညာဏဉ္စာယတနကုသလဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အာကိဉ္စညာယတနကုသလံ နေဝသညာနာသညာယတနကုသလဿ၊ တထာ ဝိပါကဿ ကိရိယဿ။ အာကာသာနဉ္စာယတနကိရိယံ ဝိညာဏဉ္စာယတနကိရိယဿ။ အာကိဉ္စညာယတနကိရိယံ နေဝသညာနာသညာယတနကိရိယဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၆၊ ၄၁၀) ဝုတ္တံ၊ န တထာ ဝိပါကဓမ္မမူလကေသု ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနဝိပါကာ ဝိညာဏဉ္စာယတနနေဝသညာနာသညာယတနဝိပါကကုသလကိရိယာနံ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တာ။ ဝိပါကတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ စိတ္တဿ အဘိနီဟာရာသမ္ဘဝတောတိ ဝိပါကံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အဘိနီဟာရာသမ္ဘဝတောတိ အတ္ထော။ ဝိပါကဿ ဟိ အာရမ္မဏံ ကတွာ နတ္ထိ အဘိနီဟာရောတိ။

အတ္တနော ခန္ဓာဒီနီတိ အရူပက္ခန္ဓေ ‘‘ခန္ဓာ’’တိ ဂဟေတွာ အာဒိ-သဒ္ဒေန ရူပံ ဂဏှာတိ။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဂယှမာနံ အဟန္တိ ပညတ္တိံ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဏှာတိ။ ဧသ နယော ပရေသံ ခန္ဓာဒိဂ္ဂဟဏေ စ။ ပုန ပညတ္တိဂ္ဂဟဏေန ကသိဏဝိဟာရာဒိအနိန္ဒြိယဗဒ္ဓုပါဒါယပညတ္တိမာဟ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝါ အဟံ ပရံ ပဏ္ဏတ္တိဂ္ဂဟဏေ သဗ္ဗံ ဥပါဒါယပညတ္တိံ။ ကမ္မာဒီသု ကမ္မံ အဇ္ဈတ္တံ၊ ကမ္မနိမိတ္တံ ဥဘယံ၊ ဂတိနိမိတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတ္တနော သရီရေ ဧဝ ကိမိ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တမာနဿ ဂတိနိမိတ္တမ္ပိ အဇ္ဈတ္တံ သိယာ။ မလ္လိကာယ ကုမ္မာသံ ဒဒမာနာယ ရညော အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနလာဘံ၊ သန္တတိမဟာမတ္တဿ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဂတဿ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ၊ သုမနမာလာကာရဿ စ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိနာ ပူဇေန္တဿ ပစ္စေကဗောဓိသစ္ဆိကိရိယံ နိဿာယ ဘဂဝါ သိတံ ပါတွာကာသိ။

ဣမသ္မိံ တိကေ ဩကာသံ လဘန္တီတိ ပရိတ္တာရမ္မဏာတီတာရမ္မဏတ္တိကေသု အလဒ္ဓါကာသာနိ နဝတ္တဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တာနိ၊ ဣဓ ပန နဝတ္တဗ္ဗာနိ န ဟောန္တိ၊ အဇ္ဈတ္တာဒီသု ဧကာရမ္မဏတံ လဘန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတာနိ ဟိ ပဉ္စ သဗ္ဗတ္ထပါဒကာကာသာလောကကသိဏစတုတ္ထာနံ ကသိဏာရမ္မဏတ္တာ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရစတုတ္ထဿ ပညတ္တိအာရမ္မဏတ္တာ၊ အာနာပါနစတုတ္ထဿ နိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာနီတိ။ သကာယစိတ္တာနန္တိ သကကာယစိတ္တာနံ၊ တေန ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န တံ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏန္တိ အတ္ထော။ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓဿ ဝါ ရူပဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘တိဿန္နံ ဝါ ပညတ္တီန’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဝါ-သဒ္ဒေန အာဟရိတဗ္ဗံ၊ နယဒဿနံ ဝါ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဤဒိသေ ဟိ ကာလေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏန္တိ။

တိကအတ္ထုဒ္ဓါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကအတ္ထုဒ္ဓါရဝဏ္ဏနာ

၁၄၇၃။ မာနော…ပေ… ဧကဓာဝါတိ ဣဒံ အဝုတ္တပ္ပကာရဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ အညထာ မာနော ကာမရာဂါဝိဇ္ဇာသညောဇနေဟိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒွိဓာတိ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ ဧသ နယော ဘဝရာဂါဒီသု။ တထာ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဧတ္ထ တထာတိ ဧတဿ ဧကဓာဝါတိ အတ္ထော။

၁၅၁၁။ သသင်္ခါရိကေသူတိ ဣဒံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏဿ တီဟိ နီဝရဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န နိယမတော တတ္ထ တဿ တေဟိ ဥပ္ပတ္တိဒဿနတ္ထံ ထိနမိဒ္ဓဿ အနိယတတ္တာ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေနာတိ ဥဒ္ဓစ္စဿ သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ ဒွေ၊ အညေသု ထိနမိဒ္ဓကုက္ကုစ္စဝိရဟေ တီဏိ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ကတွာ ‘‘ဒွေ တီဏီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ယတ္တကာနံ ပန ဧကတော ဥပ္ပတ္တိယံ နီဝရဏာ စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တာ စာတိ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ၊ ဟေဋ္ဌိမန္တေန တေသံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒွေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ဥဒ္ဓမ္ပိ ပဝတ္တိယံ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ ဧဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တီဏီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွေ တီဏီတိ စ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါတိ အနိယမနိဒ္ဒေသောတိ စတ္တာရိ ဝါ ပဉ္စ ဝါတိပိ ဝိညာယတိ။ ယတ္ထ သဟုပ္ပတ္တိ၊ တတ္ထ နီဝရဏာ စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တာ စ ဟောန္တီတိ ဧတဿ ဝါ လက္ခဏဿ ဒဿနမေတန္တိ။ ယတ္ထ စတ္တာရိ ပဉ္စ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ စာယမတ္ထော သာဓိတော ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ကိလေသဂေါစ္ဆကေ စ ‘‘ဒွေ တယော’’တိ ဝုတ္တံ။ လက္ခဏဒဿနဝသေန ဟိ ကိလေသာ စေဝ ကိလေသသမ္ပယုတ္တာ စ ဝုတ္တာ၊ န သဗ္ဗေသံ သမ္ဘဝန္တာနံ သရူပေန ဒဿနဝသေနာတိ။

ယဒိ ဥဒ္ဓစ္စံ သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? သုတ္တန္တေ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု နီဝရဏေသု အညနီဝရဏရဟိတဿ ဥဒ္ဓစ္စဿ ဝိသယဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ ဆဋ္ဌံ ပန နီဝရဏံ အဘိဓမ္မေ ဣတရေဟိ သဟဂတန္တိ တဿ အညနီဝရဏရဟိတဿ န ကောစိ ဝိသယဝိသေသော အတ္ထိ၊ အတ္တနာ သဟဂတေဟိ ဝိနာ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနာဘာဝါ တဒုပလက္ခိတဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ အဘာဝါ စ နတ္ထေဝ ဝိသယဝိသေသော၊ တသ္မာ ‘‘တံ သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော ပန ဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါ သေသဓမ္မာနံ ဥဒ္ဓစ္စာနုဝတ္တနဘာဝေန တဒုပလက္ခိတော ဥဒ္ဓစ္စဿ ဝိသယဝိသေသော၊ တသ္မာ သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥဒ္ဓစ္စံ သာမညေန ‘‘ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏ’’န္တိ ဂဟေတွာပိ တံ အတ္တနော ဝိသယဝိသေသေန ပကာသေတုံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။ ဧဝဉ္စ ပကာသနံ ဝိသယဝိသေသေသု လောဘဒေါမနဿသဟဂတသသင်္ခါရိကဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတေသု ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဝဝတ္ထပေတွာ တေသံ ဗျာပကဘာဝေန ဆဋ္ဌံ ပကာသေတုံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကေစိ ပန ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေတိ သာမညေန သဗ္ဗံ ဥဒ္ဓစ္စံ ‘ဥဒ္ဓစ္စ’န္တိ ဂဟေတွာ တေန သဟဂတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အယံ ပနတ္ထော န ဗဟုမတော ဒွါဒသမစိတ္တုပ္ပာဒဿ ဝိယ သဗ္ဗာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဥဒ္ဓစ္စေန အနုပလက္ခိတတ္တာ၊ သတိ စ ဥပလက္ခိတတ္တေ ‘‘အဋ္ဌသု လောဘသဟဂတေသူ’’တိအာဒီသု ဝိယ အညေသံ စိတ္တုပ္ပာဒါနံ နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ဒွါဒသသု ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ဥဒ္ဓစ္စာနုပလက္ခိတတ္တာ ပန သဗ္ဗာကုသလာနံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏံ ဝိယ ဣဒမ္ပိ ‘‘သဗ္ဗာကုသလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န ပန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏံ ဝိယ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏဉ္စ သဗ္ဗာကုသလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ နိက္ခေပကဏ္ဍေ ‘‘ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏေန နီဝရဏဉ္စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဧကသ္မိံယေဝ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဂ္ဂဟေတွာ အဓိပ္ပာယော မဂ္ဂိတဗ္ဗောတိ။

ကိလေသဂေါစ္ဆကေ လောဘာဒီနိ ဒသ ကိလေသဝတ္ထူနိ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဣဓေဝ အဘိဓမ္မေ အာဂတာနိ။ တသ္မာ ဣဓေဝ ဝုတ္တဿ ဥဒ္ဓစ္စကိလေသဿ အတ္တနာ သဟ ဝုတ္တေဟိ ကိလေသေဟိ ရဟိတဿ ဝိသယဝိသေသော နတ္ထီတိ ဝိသယဝိသေသေန ပကာသနံ အကတွာ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ အဟိရိကဉ္စ အနောတ္တပ္ပဉ္စ သဗ္ဗာကုသလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိလေသာ စေဝ သံကိလိဋ္ဌပဒနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ သံကိလိဋ္ဌပဒံ ကိလေသသမ္ပယုတ္တပဒေန အသမာနတ္ထံ ကေဝလံ မလေန ဥပတာပိတတံ ဝိဗာဓိတတဉ္စ ဒီပေတိ ၊ တသ္မာ ကိလေသာ စေဝ ကိလေသသမ္ပယုတ္တပဒနိဒ္ဒေသေန သမာနံ နိဒ္ဒေသံ အကတွာ ‘‘တေဝ ကိလေသာ ကိလေသာ စေဝ သံကိလိဋ္ဌာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၅၇၇။ ဒွေ တယော ကိလေသာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒွေ တယောတိ ဟေတုဂေါစ္ဆကာဒီသု ဝုတ္တာဓိကာရဝသေန ရုဠှိယာ ဝုတ္တ’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ယဒိ အတ္ထံ အနပေက္ခိတွာ ရုဠှိယာ ဝုစ္စေယျ၊ ဂန္ထဂေါစ္ဆကေ စ ‘‘ယတ္ထ ဒွေ တယော ဂန္ထာ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယဉ္စ ဝဒန္တိ ‘‘ယတ္ထ ဒွေ တယော အညေဟိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဣမဿတ္ထဿ သမ္ဘဝတော ဧကတော-သဒ္ဒေါ ကိလေသဂေါစ္ဆကေ သာတ္ထကော၊ န ဟေတုဂေါစ္ဆကာဒီသု တေန ဝိနာပိ အဓိပ္ပာယဝိဇာနနတော’’တိ၊ တမ္ပိ န၊ ဟေတုဂေါစ္ဆကာဒီသုပိ နာနာဥပ္ပတ္တိယံ ဟေတူ စေဝ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာဒိဂ္ဂဟဏနိဝါရဏတ္ထတ္တာ ဧကတော-သဒ္ဒဿ၊ တသ္မာ ရုဠှီအနွတ္ထကထာရောပနဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ လောဘော ဆဓာတိအာဒိနာ လောဘပဋိဃမောဟာနံ အညေဟိ ဧကတော ဥပ္ပတ္တိဒဿနေနေဝ တေသမ္ပိ လောဘာဒီဟိ ဧကတော ဥပ္ပတ္တိ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

အဋ္ဌကထာကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတ္တာရိ စ သဟဿာနိ၊ ပုန တီဏိ သတာနိ စ၊

အဋ္ဌသာလိနိယာ ဧတေ၊ ပဒါ လီနတ္ထဇောတကာ။

ဓမ္မမိတ္တောတိ နာမေန၊ သက္ကစ္စံ အဘိယာစိတော၊

အာနန္ဒောဣတိ နာမေန၊ ကတာ ဂန္ထာ သုဗုဒ္ဓိနာတိ။

ဣတိ အဋ္ဌသာလိနိယာ လီနတ္ထပဒဝဏ္ဏနာ

ဓမ္မသင်္ဂဏီ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။