📜

၂။ အာယတနဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၅၄။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ အာယတနဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ တာဝ ဒဿေန္တော ဒွါဒသာယတနာနိ စက္ခာယတနံ ရူပါယတနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါဠိမုတ္တကေန တာဝ နယေန –

အတ္ထလက္ခဏတာဝတွ၊ ကမသင်္ခေပဝိတ္ထာရာ၊

တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော စေဝ၊ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

တတ္ထ ဝိသေသတော တာဝ စက္ခတီတိ စက္ခု၊ ရူပံ အဿာဒေတိ၊ ဝိဘာဝေတိ စာတိ အတ္ထော။ ရူပယတီတိ ရူပံ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေတီတိ အတ္ထော။ သုဏာတီတိ သောတံ။ သပ္ပတီတိ သဒ္ဒေါ၊ ဥဒါဟရိယတီတိ အတ္ထော။ ဃာယတီတိ ဃာနံ။ ဂန္ဓယတီတိ ဂန္ဓော၊ အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစယတီတိ အတ္ထော။ ဇီဝိတံ အဝှာယတီတိ ဇိဝှာ။ ရသန္တိ တံ သတ္တာတိ ရသော၊ အဿာဒေန္တီတိ အတ္ထော။ ကုစ္ဆိတာနံ သာသဝဓမ္မာနံ အာယောတိ ကာယော။ အာယောတိ ဥပ္ပတ္တိဒေသော။ ဖုသီယတီတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ။ မနတီတိ မနော။ အတ္တနော လက္ခဏံ ဓာရယန္တီတိ ဓမ္မာ။

အဝိသေသတော ပန အာယတနတော၊ အာယာနံ တနနတော၊ အာယတဿ စ နယနတော အာယတနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စက္ခုရူပါဒီသု ဟိ တံတံဒွါရာရမ္မဏာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ သေန သေန အနုဘဝနာဒိနာ ကိစ္စေန အာယတန္တိ ဥဋ္ဌဟန္တိ ဃဋ္ဋေန္တိ ဝါယမန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ စ ပန အာယဘူတေ ဓမ္မေ ဧတာနိ တနောန္တိ ဝိတ္ထာရေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ပဝတ္တံ အတီဝ အာယတံ သံသာရဒုက္ခံ ယာဝ န နိဝတ္တတိ တာဝ နယန္တေဝ၊ ပဝတ္တယန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ သဗ္ဗေပိ မေ ဓမ္မာ အာယတနတော အာယာနံ တနနတော အာယတဿ စ နယနတော ‘အာယတနံ အာယတန’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။

အပိစ နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန၊ အာကရဋ္ဌေန၊ သမောသရဏဋ္ဌာနဋ္ဌေန ၊ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန၊ ကာရဏဋ္ဌေန စ အာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ လောကေ ‘‘ဣဿရာယတနံ ဝါသုဒေဝါယတန’’န္တိအာဒီသု နိဝါသဋ္ဌာနံ အာယတနန္တိ ဝုစ္စတိ ။ ‘‘သုဝဏ္ဏာယတနံ ရဇတာယတန’’န္တိအာဒီသု အာကရော။ သာသနေ ပန ‘‘မနောရမေ အာယတနေ သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၃၈) သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဒက္ခိဏာပထော ဂုန္နံ အာယတန’’န္တိအာဒီသု သဉ္ဇာတိဒေသော။ ‘‘တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၂၃) ကာရဏံ။

စက္ခုရူပါဒီသု စာပိ တေ တေ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ နိဝသန္တိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ စက္ခာဒယော နေသံ နိဝါသနဋ္ဌာနံ။ စက္ခာဒီသု စ တေ အာကိဏ္ဏာ တံ နိဿိတတ္တာ တဒါရမ္မဏတ္တာ စာတိ စက္ခာဒယော နေသံ အာကရော။ စက္ခာဒယော စ နေသံ သမောသရဏဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏဝသေန သမောသရဏတော။ စက္ခာဒယော စ နေသံ သဉ္ဇာတိဒေသော၊ တံ နိဿယာရမ္မဏဘာဝေန တတ္ထေဝ ဥပ္ပတ္တိတော။ စက္ခာဒယော စ နေသံ ကာရဏံ၊ တေသံ အဘာဝေ အဘာဝတောတိ။ ဣတိ နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန၊ အာကရဋ္ဌေန၊ သမောသရဏဋ္ဌာနဋ္ဌေန၊ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန၊ ကာရဏဋ္ဌေနာတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဧတေ ဓမ္မာ ‘အာယတနံ အာယတန’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန စက္ခု စ တံ အာယတနဉ္စာတိ စက္ခာယတနံ…ပေ… ဓမ္မာ စ တေ အာယတနဉ္စာတိ ဓမ္မာယတနန္တိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ‘အတ္ထတော’ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

‘လက္ခဏတော’တိ စက္ခာဒီနံ လက္ခဏတောပေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။ တာနိ စ ပန နေသံ လက္ခဏာနိ ဟေဋ္ဌာ ရူပကဏ္ဍနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

‘တာဝတွတော’တိ တာဝဘာဝတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – စက္ခာဒယောပိ ဟိ ဓမ္မာ ဧဝ။ ဧဝံ သတိ ဓမ္မာယတနမိစ္စေဝ အဝတွာ ကသ္မာ ဒွါဒသာယတနာနိ ဝုတ္တာနီတိ စေ? ဆ ဝိညာဏကာယုပ္ပတ္တိဒွါရာရမ္မဏဝဝတ္ထာနတော။ ဣဓ ဆန္နံ ဝိညာဏကာယာနံ ဒွါရဘာဝေန အာရမ္မဏဘာဝေန စ ဝဝတ္ထာနတော အယမေဝ တေသံ ဘေဒေါ ဟောတီတိ ဒွါဒသ ဝုတ္တာနိ။ စက္ခုဝိညာဏဝီထိပရိယာပန္နဿ ဟိ ဝိညာဏကာယဿ စက္ခာယတနမေဝ ဥပ္ပတ္တိဒွါရံ၊ ရူပါယတနမေဝ စာရမ္မဏံ ။ တထာ ဣတရာနိ ဣတရေသံ။ ဆဋ္ဌဿ ပန ဘဝင်္ဂမနသင်္ခါတော မနာယတနေကဒေသောဝ ဥပ္ပတ္တိဒွါရံ၊ အသာဓာရဏဉ္စ ဓမ္မာယတနံ အာရမ္မဏန္တိ ။ ဣတိ ဆန္နံ ဝိညာဏကာယာနံ ဥပ္ပတ္တိဒွါရာရမ္မဏဝဝတ္ထာနတော ဒွါဒသ ဝုတ္တာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘တာဝတွတော’ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

‘ကမတော’တိ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေသု ဥပ္ပတ္တိက္ကမာဒီသု ဒေသနာက္ကမောဝ ယုဇ္ဇတိ။ အဇ္ဈတ္တိကေသု ဟိ အာယတနေသု သနိဒဿနသပ္ပဋိဃဝိသယတ္တာ စက္ခာယတနံ ပါကဋန္တိ ပဌမံ ဒေသိတံ။ တတော အနိဒဿနသပ္ပဋိဃဝိသယာနိ သောတာယတနာဒီနိ။ အထ ဝါ ဒဿနာနုတ္တရိယသဝနာနုတ္တရိယဟေတုဘာဝေန ဗဟူပကာရတ္တာ အဇ္ဈတ္တိကေသု စက္ခာယတနသောတာယတနာနိ ပဌမံ ဒေသိတာနိ။ တတော ဃာနာယတနာဒီနိ တီဏိ။ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဂေါစရဝိသယတ္တာ အန္တေ မနာယတနံ။ စက္ခာဒီနံ ပန ဂေါစရတ္တာ တဿ တဿ အနန္တရာနိ ဗာဟိရေသု ရူပါယတနာဒီနိ။ အပိစ ဝိညာဏုပ္ပတ္တိကာရဏဝဝတ္ထာနတောပိ အယမေဝ တေသံ ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၁) ဧဝံ ‘ကမတော’ပေတ္ထ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

‘သင်္ခေပဝိတ္ထာရာ’တိ သင်္ခေပတော ဟိ မနာယတနဿ စေဝ ဓမ္မာယတနေကဒေသဿ စ နာမေန၊ တဒဝသေသာနဉ္စ အာယတနာနံ ရူပေန သင်္ဂဟိတတ္တာ ဒွါဒသာပိ အာယတနာနိ နာမရူပမတ္တမေဝ ဟောန္တိ။

ဝိတ္ထာရတော ပန အဇ္ဈတ္တိကေသု တာဝ စက္ခာယတနံ ဇာတိဝသေန စက္ခုပသာဒမတ္တမေဝ၊ ပစ္စယဂတိနိကာယပုဂ္ဂလဘေဒတော ပန အနန္တပ္ပဘေဒံ။ တထာ သောတာယတနာဒီနိ စတ္တာရိ။ မနာယတနံ တေဘူမကကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယဝိညာဏဘေဒေန ဧကာသီတိပ္ပဘေဒံ၊ ဝတ္ထုပဋိပဒါဒိဘေဒတော ပန အနန္တပ္ပဘေဒံ။ ရူပဂန္ဓရသာယတနာနိ သမုဋ္ဌာနဘေဒတော စတုပ္ပဘေဒါနိ၊ သဒ္ဒါယတနံ ဒွိပ္ပဘေဒံ။ သဘာဂဝိသဘာဂဘေဒတော ပန သဗ္ဗာနိပိ အနန္တပ္ပဘေဒါနိ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ ပထဝီဓာတုတေဇောဓာတုဝါယောဓာတုဝသေန တိပ္ပဘေဒံ၊ သမုဋ္ဌာနတော စတုပ္ပဘေဒံ၊ သဘာဂဝိသဘာဂတော အနေကပ္ပဘေဒံ။ ဓမ္မာယတနံ တေဘူမကဓမ္မာရမ္မဏဝသေန အနေကပ္ပဘေဒန္တိ။ ဧဝံ သင်္ခေပဝိတ္ထာရာ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

‘ဒဋ္ဌဗ္ဗတော’တိ ဧတ္ထ ပန သဗ္ဗာနေဝေတာနိ အာယတနာနိ အနာဂမနတော အနိဂ္ဂမနတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ န ဟိ တာနိ ပုဗ္ဗေ ဥဒယာ ကုတောစိ အာဂစ္ဆန္တိ၊ နာပိ ဥဒ္ဓံ ဝယာ ကုဟိဉ္စိ ဂစ္ဆန္တိ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗေ ဥဒယာ အပ္ပဋိလဒ္ဓသဘာဝါနိ၊ ဥဒ္ဓံ ဝယာ ပရိဘိန္နသဘာဝါနိ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တဝေမဇ္ဈေ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ အဝသာနိ ပဝတ္တန္တိ။ တသ္မာ အနာဂမနတော အနိဂ္ဂမနတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ တထာ နိရီဟတော အဗျာပါရတော စ။ န ဟိ စက္ခုရူပါဒီနံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟော ဝတ အမှာကံ သာမဂ္ဂိယာ ဝိညာဏံ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’တိ၊ န စ တာနိ ဝိညာဏုပ္ပာဒနတ္ထံ ဒွါရဘာဝေန ဝတ္ထုဘာဝေန အာရမ္မဏဘာဝေန ဝါ ဤဟန္တိ၊ န ဗျာပါရမာပဇ္ဇန္တိ၊ အထ ခေါ ဓမ္မတာဝေသာ ယံ စက္ခုရူပါဒီနံ သာမဂ္ဂိယံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ သမ္ဘဝန္တိ။ တသ္မာ နိရီဟတော အဗျာပါရတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ အပိစ အဇ္ဈတ္တိကာနိ သုညဂါမော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဝိရဟိတတ္တာ၊ ဗာဟိရာနိ ဂါမဃာတကစောရာ ဝိယ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အဘိဃာတကတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟညတိ မနာပါမနာပေဟိ ရူပေဟီတိ ဝိတ္ထာရော။ အပိစ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဆ ပါဏကာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ၊ ဗာဟိရာနိ တေသံ ဂေါစရာ ဝိယာတိ။ ဧဝမ္ပေတ္ထ ‘ဒဋ္ဌဗ္ဗတော’ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယောတိ။

ဣဒါနိ တေသံ ဝိပဿိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေတုံ စက္ခုံ အနိစ္စန္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ စက္ခု တာဝ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပရေဟိပိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနိစ္စံ – ဥပ္ပာဒဝယဝန္တတော၊ ဝိပရိဏာမတော၊ တာဝကာလိကတော၊ နိစ္စပဋိက္ခေပတောတိ။

တဒေဝ ပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခံ။ ယသ္မာ ဝါ ဧတံ ဥပ္ပန္နံ ဌိတိံ ပါပုဏာတိ၊ ဌိတိယံ ဇရာယ ကိလမတိ၊ ဇရံ ပတွာ အဝဿံ ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနတော၊ ဒုက္ခမတော၊ ဒုက္ခဝတ္ထုတော၊ သုခပဋိက္ခေပတောတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခံ။

အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန ပန အနတ္တာ။ ယသ္မာ ဝါ ဧတံ ဥပ္ပန္နံ ဌိတိံ မာ ပါပုဏာတု၊ ဌာနပ္ပတ္တံ မာ ဇိရတု၊ ဇရပ္ပတံ မာ ဘိဇ္ဇတူတိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ကဿစိ ဝသဝတ္တိဘာဝေါ နတ္ထိ၊ သုညံ တေန ဝသဝတ္တနာကာရေန၊ တသ္မာ သုညတော၊ အဿာမိကတော၊ အကာမကာရိယတော၊ အတ္တပဋိက္ခေပတောတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။

ဝိဘဝဂတိကတော ၊ ပုဗ္ဗာပရဝသေန ဘဝသင်္ကန္တိဂမနတော၊ ပကတိဘာဝဝိဇဟနတော စ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ။ ဣဒံ အနိစ္စဝေဝစနမေဝ။ ရူပါ အနိစ္စာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစေတ္ထ ဌပေတွာ စက္ခုံ တေဘူမကဓမ္မာ အနိစ္စာ၊ နော စက္ခု။ စက္ခု ပန စက္ခု စေဝ အနိစ္စဉ္စ။ တထာ သေသဓမ္မာ ဒုက္ခာ၊ နော စက္ခု။ စက္ခု ပန စက္ခု စေဝ ဒုက္ခဉ္စ။ သေသဓမ္မာ အနတ္တာ၊ နော စက္ခု။ စက္ခု ပန စက္ခု စေဝ အနတ္တာ စာတိ။ ရူပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တန္တဘာဇနီယေ တထာဂတေန ကိံ ဒဿိတန္တိ? ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ အနတ္တလက္ခဏံ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟိ အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေန္တော အနိစ္စေန ဝါ ဒဿေတိ၊ ဒုက္ခေန ဝါ၊ အနိစ္စဒုက္ခေဟိ ဝါ။ တတ္ထ ‘‘စက္ခု၊ အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ၊ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ။ စက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ။ ယဿ ခေါ ပန ဥပ္ပာဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ ‘အတ္တာ မေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ ဝေတိ စာ’တိ ဣစ္စဿ ဧဝမာဂတံ ဟောတိ။ တသ္မာ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ – စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ ဣတိ စက္ခု အနတ္တာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၂)။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အနိစ္စေန အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေသိ။ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ။ ရူပဉ္စ ဟိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာ အဘဝိဿ၊ န ယိဒံ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ၊ လဗ္ဘေထ စ ရူပေ – ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု၊ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီတိ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ အနတ္တာ တသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ၊ န စ လဗ္ဘတိ ရူပေ – ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု၊ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၉၊ မဟာဝ။ ၂၀) ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒုက္ခေန အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေသိ။ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ၊ ယဒနတ္တာ တံ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၁၅) အနိစ္စဒုက္ခေဟိ အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေသိ။ ကသ္မာ? အနိစ္စဒုက္ခာနံ ပါကဋတ္တာ။

ဟတ္ထတော ဟိ တဋ္ဋကေ ဝါ သရကေ ဝါ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဝါ ပတိတွာ ဘိန္နေ ‘အဟော အနိစ္စ’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ အနိစ္စံ ပါကဋံ နာမ။ အတ္တဘာဝသ္မိံ ပန ဂဏ္ဍပိဠကာဒီသု ဝါ ဥဋ္ဌိတာသု ခါဏုကဏ္ဋကာဒီဟိ ဝါ ဝိဒ္ဓါသု ‘အဟော ဒုက္ခ’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဒုက္ခံ ပါကဋံ နာမ။ အနတ္တလက္ခဏံ အပါကဋံ အန္ဓကာရံ အဝိဘူတံ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈံ ဒုဒ္ဒီပနံ ဒုပ္ပညာပနံ ။ အနိစ္စဒုက္ခလက္ခဏာနိ ဥပ္ပာဒါ ဝါ တထာဂတာနံ အနုပ္ပာဒါ ဝါ ပညာယန္တိ။ အနတ္တလက္ခဏံ ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ န ပညာယတိ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ပညာယတိ။ မဟိဒ္ဓိကာ ဟိ မဟာနုဘာဝါ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ သရဘင်္ဂသတ္ထာရာဒယောပိ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခ’န္တိ ဝတ္တုံ သက္ကောန္တိ၊ ‘အနတ္တာ’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောန္တိ။ သစေ ဟိ တေ သမ္ပတ္တပရိသာယ အနတ္တာတိ ဝတ္တုံ သက္ကုဏေယျုံ၊ သမ္ပတ္တပရိသာယ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓော ဘဝေယျ။ အနတ္တလက္ခဏပညာပနဉှိ အညဿ ကဿစိ အဝိသယော၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနမေဝ ဝိသယော။ ဧဝမေတံ အနတ္တလက္ခဏံ အပါကဋံ။ တသ္မာ သတ္ထာ အနတ္တလက္ခဏံ ဒဿေန္တော အနိစ္စေန ဝါ ဒဿေသိ၊ ဒုက္ခေန ဝါ၊ အနိစ္စဒုက္ခေဟိ ဝါ။ ဣဓ ပန တံ အနိစ္စဒုက္ခေဟိ ဒဿေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမာနိ ပန လက္ခဏာနိ ကိဿ အမနသိကာရာ အပ္ပဋိဝေဓာ၊ ကေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ၊ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ? အနိစ္စလက္ခဏံ တာဝ ဥဒယဗ္ဗယာနံ အမနသိကာရာ အပ္ပဋိဝေဓာ၊ သန္တတိယာ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ၊ န ဥပဋ္ဌာတိ။ ဒုက္ခလက္ခဏံ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနဿ အမနသိကာရာ အပ္ပဋိဝေဓာ၊ ဣရိယာပထေဟိ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ၊ န ဥပဋ္ဌာတိ။ အနတ္တလက္ခဏံ နာနာဓာတုဝိနိဗ္ဘောဂဿ အမနသိကာရာ အပ္ပဋိဝေဓာ၊ ဃနေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ၊ န ဥပဋ္ဌာတိ။ ဥဒယဗ္ဗယံ ပန ပရိဂ္ဂဟေတွာ သန္တတိယာ ဝိကောပိတာယ အနိစ္စလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနံ မနသိကတွာ ဣရိယာပထေ ဥဂ္ဃာဋိတေ ဒုက္ခလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။ နာနာဓာတုယော ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေ ကတေ အနတ္တလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။

ဧတ္ထ စ အနိစ္စံ အနိစ္စလက္ခဏံ၊ ဒုက္ခံ ဒုက္ခလက္ခဏံ၊ အနတ္တာ အနတ္တလက္ခဏန္တိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ အနိစ္စန္တိ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ကသ္မာ? ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တဘာဝါ၊ ဟုတွာ အဘာဝတော ဝါ၊ ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တံ အနိစ္စလက္ခဏံ၊ ဟုတွာ အဘာဝသင်္ခါတော အာကာရဝိကာရော ဝါ။ ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝစနတော ပန တဒေဝ ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခံ။ ကသ္မာ? အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနတော၊ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနာကာရော ဒုက္ခလက္ခဏံ။ ‘‘ယံ ဒုက္ခံ တံ အနတ္တာ’’တိ ပန ဝစနတော တဒေဝ ခန္ဓပဉ္စကံ အနတ္တာ။ ကသ္မာ? အဝသဝတ္တနတော၊ အဝသဝတ္တနာကာရော အနတ္တလက္ခဏံ။ ဣတိ အညဒေဝ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ အညာနိ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏာနိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယောတိ ဣဒဉှိ သဗ္ဗမ္ပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ နာမ။ ဝုတ္တပ္ပကာရာကာရဝိကာရာ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏာနီတိ။

သင်္ခေပတော ပနေတ္ထ ဒသာယတနာနိ ကာမာဝစရာနိ၊ ဒွေ တေဘူမကာနိ။ သဗ္ဗေသုပိ သမ္မသနစာရော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ယထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိပဿကာနံ ဥပကာရတ္ထာယ ‘‘စက္ခာယတနံ ရူပါယတန’’န္တိ ယုဂလတော အာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တထာ အဝတွာ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနံ သဗ္ဗာကာရတော သဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘စက္ခာယတနံ သောတာယတန’’န္တိ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝဝတ္ထာနနယေန ဝုတ္တာနိ။

၁၅၆။ တေသံ နိဒ္ဒေသဝါရေ တတ္ထ ကတမံ စက္ခာယတနန္တိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၁၆၇။ ယံ ပနေတံ ဓမ္မာယတနနိဒ္ဒေသေ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အသင်္ခတာ ဓာတု? ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတြာယမတ္ထော – အသင်္ခတာ ဓာတူတိ အသင်္ခတသဘာဝံ နိဗ္ဗာနံ။ ယသ္မာ ပနေတံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီယန္တိ၊ တသ္မာ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘ပါဋိယေက္ကံ နိဗ္ဗာနံ နာမ နတ္ထိ၊ ကိလေသက္ခယောဝ နိဗ္ဗာန’န္တိ။ ‘သုတ္တံ အာဟရာ’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗာနန္တိ ခေါ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဝုစ္စတိ၊ ကတမံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ နိဗ္ဗာနန္တိ? ယော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော – ဣဒံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဧတံ ဇမ္ဗုခါဒကသုတ္တံ အာဟရိတွာ ‘ဣမိနာ သုတ္တေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ပါဋိယေက္ကံ နိဗ္ဗာနံ နာမ နတ္ထိ၊ ကိလေသက္ခယောဝ နိဗ္ဗာန’န္တိ အာဟ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ကိံ ပန ယထာ စေတံ သုတ္တံ တထာ အတ္ထော’တိ? အဒ္ဓါ ဝက္ခတိ – ‘အာမ ၊ နတ္ထိ သုတ္တတော မုဉ္စိတွာ အတ္ထော’တိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘ဣဒံ တာဝ တေ သုတ္တံ အာဘတံ၊ အနန္တရသုတ္တံ အာဟရာ’တိ။ အနန္တရသုတ္တံ နာမ – ‘‘အရဟတ္တံ အရဟတ္တန္တိ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဝုစ္စတိ၊ ကတမံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ အရဟတ္တန္တိ? ယော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော – ဣဒံ ဝုစ္စတိ အရဟတ္တ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၁၅) ဣဒံ တဿေဝါနန္တရံ အာဘတသုတ္တံ။

ဣမသ္မိံ ပန နံ အာဘတေ အာဟံသု – ‘နိဗ္ဗာနံ နာမ ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နော ဓမ္မော၊ အရဟတ္တံ စတ္တာရော ခန္ဓာ။ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကတွာ ဝိဟရန္တော ဓမ္မသေနာပတိ နိဗ္ဗာနံ ပုစ္ဆိတောပိ အရဟတ္တံ ပုစ္ဆိတောပိ ကိလေသက္ခယမေဝ အာဟ။ ကိံ ပန နိဗ္ဗာနဉ္စ အရဟတ္တဉ္စ ဧကံ ဥဒါဟု နာန’န္တိ? ‘ဧကံ ဝါ ဟောတု နာနံ ဝါ။ ကော ဧတ္ထ တယာ အတိဗဟုံ စုဏ္ဏီကရဏံ ကရောန္တေန အတ္ထော’? ‘န တွံ ဧကံ နာနံ ဇာနာသီတိ။ နနု ဉာတေ သာဓု ဟောတီ’တိ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ပုစ္ဆိတော ဝဉ္စေတုံ အသက္ကောန္တော အာဟ – ‘ရာဂါဒီနံ ခီဏန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ အရဟတ္တံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော’တိ ဝုစ္စတီတိ။ တတော နံ အာဟံသု – ‘မဟာကမ္မံ တေ ကတံ။ လဉ္ဇံ ဒတွာပိ တံ ဝဒါပေန္တော ဧတဒေဝ ဝဒါပေယျ။ ယထေဝ စ တေ ဧတံ ဝိဘဇိတွာ ကထိတံ၊ ဧဝံ ဣဒမ္ပိ သလ္လက္ခေဟိ – နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုတ္တံ။ တီဏိပိ ဟိ ဧတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီ’တိ။

သစေ ဧဝံ ဝုတ္တေ သညတ္တိံ ဂစ္ဆတိ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ၊ ဗဟုနိဗ္ဗာနတာယ ကာရေတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧဝံ တာဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘ရာဂက္ခယော နာမ ရာဂဿေဝ ခယော ဥဒါဟု ဒေါသမောဟာနမ္ပိ? ဒေါသက္ခယော နာမ ဒေါသဿေဝ ခယော ဥဒါဟု ရာဂမောဟာနမ္ပိ? မောဟက္ခယော နာမ မောဟဿေဝ ခယော ဥဒါဟု ရာဂဒေါသာနမ္ပီ’တိ? အဒ္ဓါ ဝက္ခတိ – ‘ရာဂက္ခယော နာမ ရာဂဿေဝ ခယော၊ ဒေါသက္ခယော နာမ ဒေါသဿေဝ ခယော၊ မောဟက္ခယော နာမ မောဟဿေဝ ခယော’တိ။

တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘တဝ ဝါဒေ ရာဂက္ခယော ဧကံ နိဗ္ဗာနံ ဟောတိ၊ ဒေါသက္ခယော ဧကံ၊ မောဟက္ခယော ဧကံ၊ တိဏ္ဏံ အကုသလမူလာနံ ခယေ တီဏိ နိဗ္ဗာနာနိ ဟောန္တိ၊ စတုန္နံ ဥပါဒါနာနံ ခယေ စတ္တာရိ၊ ပဉ္စန္နံ နီဝရဏာနံ ခယေ ပဉ္စ၊ ဆန္နံ တဏှာကာယာနံ ခယေ ဆ၊ သတ္တန္နံ အနုသယာနံ ခယေ သတ္တ၊ အဋ္ဌန္နံ မိစ္ဆတ္တာနံ ခယေ အဋ္ဌ၊ နဝန္နံ တဏှာမူလကဓမ္မာနံ ခယေ နဝ၊ ဒသန္နံ သံယောဇနာနံ ခယေ ဒသ၊ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿဿ ခယေ ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဗဟူနိ နိဗ္ဗာနာနိ ဟောန္တိ။ နတ္ထိ ပန တေ နိဗ္ဗာနာနံ ပမာဏန္တိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တီဏိပိ ဟေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီတိ ဂဏှ’။

သစေ ပန ဧဝံ ဝုတ္တေပိ န သလ္လက္ခေတိ၊ ဩဠာရိကတာယ ကာရေတဗ္ဗော။ ကထံ? ‘အန္ဓဗာလာ ဟိ အစ္ဆဒီပိမိဂမက္ကဋာဒယောပိ ကိလေသပရိယုဋ္ဌိတာ ဝတ္ထုံ ပဋိသေဝန္တိ။ အထ နေသံ ပဋိသေဝနပရိယန္တေ ကိလေသော ဝူပသမ္မတိ။ တဝ ဝါဒေ အစ္ဆဒီပိမိဂမက္ကဋာဒယော နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ ဩဠာရိကံ ဝတ တေ နိဗ္ဗာနံ ထူလံ၊ ကဏ္ဏေဟိ ပိဠန္ဓိတုံ န သက္ကာတိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တီဏိပိ ဟေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီတိ ဂဏှ’။

သစေ ပန ဧဝံ ဝုတ္တေပိ န သလ္လက္ခေတိ၊ ဂေါတြဘုနာပိ ကာရေတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧဝံ တာဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘တွံ ဂေါတြဘု နာမ အတ္ထီတိ ဝဒေသီ’တိ? ‘အာမ ဝဒါမီ’တိ။ ‘ဂေါတြဘုက္ခဏေ ကိလေသာ ခီဏာ၊ ခီယန္တိ၊ ခီယိဿန္တီ’တိ? န ခီဏာ၊ န ခီယန္တိ၊ အပိစ ခေါ ခီယိဿန္တီတိ။ ‘ဂေါတြဘု ပန ကိံ အာရမ္မဏံ ကရောတီ’တိ? ‘နိဗ္ဗာနံ’။ ‘တဝ ဂေါတြဘုက္ခဏေ ကိလေသာ န ခီဏာ၊ န ခီယန္တိ၊ အထ ခေါ ခီယိဿန္တိ။ တွံ အခီဏေသုယေဝ ကိလေသေသု ကိလေသက္ခယံ နိဗ္ဗာနံ ပညပေသိ၊ အပ္ပဟီနေသု အနုသယေသု အနုသယပ္ပဟာနံ နိဗ္ဗာနံ ပညပေသိ။ တံ တေ န သမေတိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တီဏိပိ ဟေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီတိ ဂဏှ’။

သစေ ပန ဧဝံ ဝုတ္တေပိ န သလ္လက္ခေတိ၊ မဂ္ဂေန ကာရေတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧဝံ တာဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘တွံ မဂ္ဂံ နာမ ဝဒေသီ’တိ? ‘အာမ ဝဒေမီ’တိ။ ‘မဂ္ဂက္ခဏေ ကိလေသာ ခီဏာ၊ ခီယန္တိ၊ ခိယိဿန္တီ’တိ? ဇာနမာနော ဝက္ခတိ – ‘ခီဏာတိ ဝါ ခီယိဿန္တီတိ ဝါ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ခီယန္တီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ။ ‘ယဒိ ဧဝံ၊ မဂ္ဂဿ ကိလေသက္ခယံ နိဗ္ဗာနံ ကတမံ? မဂ္ဂေန ခီယနကကိလေသာ ကတမေ? မဂ္ဂေါ ကတမံ ကိလေသက္ခယံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကတမေ ကိလေသေ ခေပေတိ? တသ္မာ မာ ဧဝံ ဂဏှ။ နိဗ္ဗာနံ ပန အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ခီဏာတိ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တီဏိပိ ဟေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ အဓိဝစနာနီ’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဧဝမာဟ – ‘တွံ အာဂမ္မ အာဂမ္မာတိ ဝဒေသီ’တိ? ‘အာမ ဝဒေမီ’တိ။ ‘အာဂမ္မ နာမာတိ ဣဒံ တေ ကုတော လဒ္ဓ’န္တိ? ‘သုတ္တတော လဒ္ဓ’န္တိ ။ ‘အာဟရ သုတ္တ’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာ စ တံ အာဂမ္မ၊ တမှိ ခီဏာ၊ တမှိ ဘဂ္ဂါ၊ န စ ကိဉ္စိ ကဒါစီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပရဝါဒီ တုဏှီဘာဝံ အာပန္နောတိ။

ဣဓာပိ ဒသာယတနာနိ ကာမာဝစရာနိ၊ ဒွေ ပန စတုဘူမကာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။

၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

၁၆၈။ ဣဓာပိ ပဉှာပုစ္ဆကေ ယံ လဗ္ဘတိ ယဉ္စ န လဗ္ဘတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆိတွာ လဗ္ဘမာနဝသေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝုတ္တံ၊ န ကေဝလဉ္စ ဣဓ၊ သဗ္ဗေသုပိ ပဉှာပုစ္ဆကေသု ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ပန ဒသန္နံ အာယတနာနံ ရူပဘာဝေန အဗျာကတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒွိန္နံ အာယတနာနံ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဝိယ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ စတ္တာရော ခန္ဓာ သပ္ပစ္စယာဝ သင်္ခတာဝ ဓမ္မာယတနံ ပန ‘‘သိယာ အပ္ပစ္စယံ၊ သိယာ အသင်္ခတ’’န္တိ အာဂတံ။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု စ အနာရမ္မဏံ သုခုမရူပသင်္ခါတံ ဓမ္မာယတနံ န-ဝတ္တဗ္ဗကောဋ္ဌာသံ ဘဇတိ။ တဉ္စ ခေါ အနာရမ္မဏတ္တာ န ပရိတ္တာဒိဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏတ္တာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသံ တာဒိသမေဝ။ ဣဓာပိ ဟိ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဝိယ ဒွါယတနာ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ကာမာဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ရဇ္ဇန္တဿ ဒုဿန္တဿ မုယှန္တဿ သံဝရန္တဿ သမ္မသန္တဿ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ စ ပရိတ္တာရမ္မဏာတိ သဗ္ဗံ ခန္ဓေသု ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။

သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ

အာယတနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။