📜

၁၆။ ဉာဏဝိဘင်္ဂေါ

၁။ ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၅၁။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ ဉာဏဝိဘင်္ဂေ ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူတိအာဒိနာ နယေန ပဌမံ ဧကဝိဓာဒီဟိ ဒသဝိဓပရိယောသာနေဟိ ဒသဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ မာတိကံ ဌပေတွာ နိက္ခိတ္တပဒါနုက္ကမေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

တတ္ထ ဧကဝိဓေနာတိ ဧကပ္ပကာရေန၊ ဧကကောဋ္ဌာသေန ဝါ။ ဉာဏဝတ္ထူတိ ဧတ္ထ ပန ဉာဏဉ္စ တံ ဝတ္ထု စ နာနပ္ပကာရာနံ သမ္ပတ္တီနန္တိ ဉာဏဝတ္ထု၊ ဩကာသဋ္ဌေန ဉာဏဿ ဝတ္ထူတိပိ ဉာဏဝတ္ထု။ ဣဓ ပန ပုရိမေနေဝတ္ထေန ဉာဏဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဧကဝိဓပရိစ္ဆေဒါဝသာနေ ‘‘ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ပညာ – ဧဝံ ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စ ဝိညာဏာတိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ပဉ္စ။ န ဟေတူတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သင်္ခေပတော ပနေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ နိဒ္ဒေသဝါရေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဒုကမာတိကာဒိပဒေသုပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ တတ္ထေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ နိက္ခေပပရိစ္ဆေဒမတ္တံ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘န ဟေတု အဟေတုကာ’’တိအာဒီဟိ တာဝ ဓမ္မသင်္ဂဟမာတိကာဝသေန၊ ‘‘အနိစ္စာ ဇရာဘိဘူတာ’’တိအာဒီဟိ အမာတိကာဝသေနာတိ သင်္ခေပတော ဒုဝိဓေဟိ ပဘေဒတော အဋ္ဌသတ္တတိယာ ပဒေဟိ ဧကကမာတိကာ နိက္ခိတ္တာ။

ဒုကာနုရူပေဟိ ပန ပဉ္စတိံသာယ ဒုကေဟိ ဒုကမာတိကာ နိက္ခိတ္တာ။

တိကာနုရူပေဟိ ‘‘စိန္တာမယာ ပညာ’’တိအာဒီဟိ စတူဟိ ဗာဟိရတ္တိကေဟိ၊ ‘‘ဝိပါကာ ပညာ’’တိအာဒီဟိ အနိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ စုဒ္ဒသဟိ မာတိကာတိကေဟိ၊ ဝိတက္ကတ္တိကေ ပဌမပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ တေရသဟိ၊ ဒုတိယပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ သတ္တဟိ၊ တတိယပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ ဒွါဒသဟိ၊ ပီတိတ္တိကေ စ ပဌမပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ တေရသဟိ၊ တထာ ဒုတိယပဒေန၊ တတိယပဒေန နိယမိတပညာဝသေန ဝုတ္တေဟိ ဒွါဒသဟီတိ အဋ္ဌာသီတိယာ တိကေဟိ တိကမာတိကာ နိက္ခိတ္တာ။

စတုက္ကမာတိကာ ပန ‘ကမ္မဿကတဉာဏ’န္တိအာဒီဟိ ဧကဝီသတိယာ စတုက္ကေဟိ၊ ပဉ္စကမာတိကာ ဒွီဟိ ပဉ္စကေဟိ၊ ဆက္ကမာတိကာ ဧကေန ဆက္ကေန၊ သတ္တကမာတိကာ ‘‘သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနီ’’တိ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဝုတ္တေဟိ ဧကာဒသဟိ သတ္တကေဟိ၊ အဋ္ဌကမာတိကာ ဧကေန အဋ္ဌကေန၊ နဝကမာတိကာ ဧကေန နဝကေန။

၁၀။ ဒသကမာတိကာဝဏ္ဏနာ

၇၆၀။ ဒသကမာတိကာ ‘‘ဒသ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိအာဒိနာ ဧကေနေဝ ဒသကေန နိက္ခိတ္တာ။ တတ္ထ ဒသာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တထာဂတဿာတိ ယထာ ဝိပဿီအာဒယော ပုဗ္ဗကာ ဣသယော အာဂတာ တထာ အာဂတဿ၊ ယထာ စ တေ ဂတာ တထာ ဂတဿ။ တထာဂတဗလာနီတိ အညေဟိ အသာဓာရဏာနိ တထာဂတဿေဝ ဗလာနိ၊ ယထာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဗလာနိ ပုညုဿယသမ္ပတ္တိယာ အာဂတာနိ တထာ အာဂတဗလာနီတိပိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ တထာဂတဿ ဗလံ – ကာယဗလဉ္စ ဉာဏဗလဉ္စ။ တေသု ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

ကာဠာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ၊ ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊

ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ၊ ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာတိ။ –

ဣမာနိ ဟိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။

တတ္ထ ‘ကာဠာဝက’န္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ တံ ဧကဿ ကာဠာဝကဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ကာဠာဝကာနံ ဗလံ တံ ဧကဿ ဂင်္ဂေယဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင်္ဂေယျာနံ တံ ဧကဿ ပဏ္ဍရဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ တံ ဧကဿ တမ္ဗဿ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ တံ ဧကဿ ပိင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင်္ဂလာနံ တံ ဧကဿ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ တံ ဧကဿ မင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ မင်္ဂလာနံ တံ ဧကဿ ဟေမဝတဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမဝတာနံ တံ ဧကဿ ဥပေါသထဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပေါသထာနံ တံ ဧကဿ ဆဒ္ဒန္တဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ တံ ဧကဿ တထာဂတဿ။ နာရာယနသင်္ခါတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ။ တဒေတံ ပကတိဟတ္ထီနံ ဂဏနာယ ဟတ္ထိကောဋိသဟဿာနံ၊ ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။

ဉာဏဗလံ ပန ဣဓ တာဝ ပါဠိယံ အာဂတမေဝ ဒသဗလဉာဏံ။ မဟာသီဟနာဒေ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၆ အာဒယော) ဒသဗလဉာဏံ၊ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ၊ အဋ္ဌသု ပရိသာသု အကမ္ပနဉာဏံ၊ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ သံယုတ္တကေ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃-၃၄) အာဂတာနိ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ၊ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနီတိ ဧဝံ အညာနိပိ အနေကာနိ ဉာဏသဟဿာနိ – ဧတံ ဉာဏဗလံ နာမ။ ဣဓာပိ ဉာဏဗလမေဝ အဓိပ္ပေတံ ဉာဏဉှိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဥပတ္ထမ္ဘကဋ္ဌေန စ ဗလန္တိ ဝုတ္တံ။

ယေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတောတိ ယေဟိ ဒသဟိ ဉာဏဗလေဟိ ဥပေတော သမုပေတော။ အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥတ္တမဋ္ဌာနံ၊ အာသဘာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အပိ စ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော၊ ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော၊ ဝဇသတဇေဋ္ဌကော ဝါ ဥသဘော၊ ဝဇသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော၊ သဗ္ဗဂဝသေဋ္ဌော သဗ္ဗပရိဿယသဟော သေတော ပါသာဒိကော မဟာဘာရဝဟော အသနိသတသဒ္ဒေဟိပိ အကမ္ပနီယော နိသဘော။ သော ဣဓ ဥသဘောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ တဿ ပရိယာယဝစနံ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ။ ဌာနန္တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ပန အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ။ ယထေဝ ဟိ နိသဘသင်္ခါတော ဥသဘော ဥသဘဗလေန သမန္နာဂတော စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ တထာဂတောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပါဒေဟိ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယော အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနော စ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ဥပဂစ္ဆတိ၊ န ပစ္စက္ခာတိ၊ အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ။

ပရိသာသူတိ အဋ္ဌသု ပရိသာသု။ သီဟနာဒံ နဒတီတိ သေဋ္ဌနာဒံ အဘီတနာဒံ နဒတိ၊ သီဟနာဒသဒိသံ ဝါ နာဒံ နဒတိ။ အယမတ္ထော သီဟနာဒသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ယထာ ဝါ သီဟော သဟနတော စ ဟနနတော စ သီဟောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ တထာဂတော လောကဓမ္မာနံ သဟနတော ပရပ္ပဝါဒါနဉ္စ ဟနနတော သီဟောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တဿ သီဟဿ နာဒံ သီဟနာဒံ။ တတ္ထ ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော ‘‘ဣတိ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ နယေန နာနာဝိဓဒေသနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတီ’’တိ။

ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ဝိသုဒ္ဓံ။ စက္ကသဒ္ဒေါ စ ပနာယံ –

သမ္ပတ္တိယံ လက္ခဏေ စ၊ ရထင်္ဂေ ဣရိယာပထေ၊

ဒါနေ ရတနဓမ္မူရ၊ စက္ကာဒီသု စ ဒိဿတိ၊

ဓမ္မစက္ကေ ဣဓ မတော၊ တဉ္စ ဒွေဓာ ဝိဘာဝယေ။

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကာနိ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဟိ အယံ သမ္ပတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပါဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅) ဧတ္ထ လက္ခဏေ။ ‘‘စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁) ဧတ္ထ ရထင်္ဂေ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၉) ဧတ္ထ ဣရိယာပထေ။ ‘‘ဒဒံ ဘုဉ္ဇ မာ စ ပမာဒေါ၊ စက္ကံ ပဝတ္တယ သဗ္ဗပါဏိန’’န္တိ (ဇာ။ ၁။၇။၁၄၉) ဧတ္ထ ဒါနေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပါတုရဟောသီ’’တိ ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၆၂) ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကေ။ ‘‘ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃) ဧတ္ထ ဥရစက္ကေ။ ‘‘ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧတ္ထ ပဟရဏစက္ကေ။ ‘‘အသနိဝိစက္က’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၆၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၆၂) ဧတ္ထ အသနိမဏ္ဍလေ။ ဣဓ ပနာယံ ဓမ္မစက္ကေ မတော။

တံ ပန ဓမ္မစက္ကံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ – ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ ပညာပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဖလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ၊ ကရုဏာပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဖလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ အဘိနိက္ခမနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ၊ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ၊ ဒီပင်္ကရဗျာကရဏတော ပဋ္ဌာယ ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ ယာဝ အညာကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါ ပဝတ္တမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တေသု ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ၊ ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဩရသဉာဏံ။

ဣဒါနိ ယေဟိ ဒသဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ယာနိ အာဒိတောဝ ‘‘ဒသ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ နိက္ခိတ္တာနိ၊ တာနိ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ကတမာနိ ဒသ? ဣဓ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ ဖလံ တိဋ္ဌတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စ၊ တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဘဂဝါ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ တံ တံ ဌာန’’န္တိ စ ‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ တံ တံ အဋ္ဌာန’န္တိ စ ပဇာနန္တော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။ ဣဒမ္ပိ တထာဂတဿာတိ ဣဒမ္ပိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကမ္မသမာဒါနာနန္တိ သမာဒိယိတွာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ၊ ကမ္မံ ဟေတု။

သဗ္ဗတ္ထ ဂါမိနိန္တိ သဗ္ဗဂတိဂါမိနိဉ္စ အဂတိဂါမိနိဉ္စ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဗဟူသုပိ မနုဿေသု ဧကမေဝ ပါဏံ ဃာတေန္တေသု ‘ဣမဿ စေတနာ နိရယဂါမိနီ ဘဝိဿတိ၊ ဣမဿ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမိနီ’တိ ဣမိနာ နယေန ဧကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ကုသလာကုသလစေတနာသင်္ခါတာနံ ပဋိပတ္တီနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဇာနာတိ။

အနေကဓာတုန္တိ စက္ခုဓာတုအာဒီဟိ ကာမဓာတုအာဒီဟိ ဝါ ဓာတူဟိ ဗဟုဓာတုံ။ နာနာဓာတုန္တိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ ဝိလက္ခဏတာယ နာနပ္ပကာရဓာတုံ။ လောကန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ တာသံ တာသံ ဓာတူနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။

နာနာဓိမုတ္တိကတန္တိ ဟီနာဒီဟိ အဓိမုတ္တီဟိ နာနာဓိမုတ္တိကဘာဝံ။

ပရသတ္တာနန္တိ ပဓာနသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တတော ပရေသံ ဟီနသတ္တာနံ၊ ဧကတ္ထမေဝ ဝါ ဧတံ ပဒဒွယံ ဝေနေယျဝသေန ပန ဒွေဓာ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တန္တိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရဘာဝဉ္စ အပရဘာဝဉ္စ ဝုဍ္ဎိဉ္စ ဟာနိဉ္စာတိ အတ္ထော။

ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ၊ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ၊ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ၊ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနဉ္စ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ယေန ကာရဏေန ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌဟန္တိ၊ တံ ကာရဏံ။

ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိန္တိ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာနုဿရဏံ။

စုတူပပါတန္တိ စုတိဉ္စ ဥပပါတဉ္စ။

အာသဝါနံ ခယန္တိ ကာမာသဝါဒီနံ ခယသင်္ခါတံ အာသဝနိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ။

ဣမာနီတိ ယာနိ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဒသ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ အဝေါစ၊ ဣမာနိ တာနီတိ အပ္ပနံ ကရောတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ ဉတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ တထာဂတော ပဌမံယေဝ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏေန ဝေနေယျသတ္တာနံ အာသဝက္ခယာဓိဂမဿ စေဝ အနဓိဂမဿ စ ဌာနာဋ္ဌာနဘူတံ ကိလေသာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ၊ လောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိဌာနဒဿနတော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဌာနာဘာဝဒဿနတော စ။ အထ နေသံ ကမ္မဝိပါကဉာဏေန ဝိပါကာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ ၊ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိဒဿနတော။ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီပဋိပဒါဉာဏေန ကမ္မာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ၊ အာနန္တရိယကမ္မာဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ အနာဝရဏာနံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏေန အနုကူလဓမ္မဒေသနတ္ထံ စရိယာဝိသေသံ ပဿတိ၊ ဓာတုဝေမတ္တဒဿနတော။ အထ နေသံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏေန အဓိမုတ္တိံ ပဿတိ၊ ပယောဂံ အနာဒိယိတွာပိ အဓိမုတ္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနတ္ထံ။ အထေဝံ ဒိဋ္ဌာဓိမုတ္တီနံ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ပဿတိ၊ သဒ္ဓါဒီနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ ပရိညာတိန္ဒြိယပရောပရိယတ္တာပိ ပနေတေ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ၊ အထ ဈာနာဒိပရိညာဏေန ဈာနာဒီသု ဝသီဘူတတ္တာ ဣဒ္ဓိဝိသေသေန ခိပ္ပံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဥပဂန္တွာ စ နေသံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ပုဗ္ဗဇာတိဘာဝနံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခာနုဘာဝတော ပတ္တဗ္ဗေန စေတောပရိယဉာဏေန သမ္ပတ္တိစိတ္တဝိသေသံ ပဿန္တော အာသဝက္ခယဉာဏာနုဘာဝေန အာသဝက္ခယဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဝိဂတသမ္မောဟတ္တာ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဣမာနိ ဒသဗလာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ တာဝ မာတိကာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

(၁။) ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၆၁။ ဣဒါနိ ယထာနိက္ခိတ္တာယ မာတိကာယ ‘‘ပဉ္စဝိညာဏာ န ဟေတုမေဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန အာရဒ္ဓေ နိဒ္ဒေသဝါရေ န ဟေတုမေဝါတိ သာဓာရဏဟေတုပဋိက္ခေပနိဒ္ဒေသော။ တတ္ထ ‘‘ဟေတုဟေတု၊ ပစ္စယဟေတု၊ ဥတ္တမဟေတု၊ သာဓာရဏဟေတူတိ စတုဗ္ဗိဓော ဟေတူ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ရူပကဏ္ဍေ ‘‘သဗ္ဗံ ရူပံ န ဟေတုမေဝါ’’တိအာဒီနံ အတ္ထဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၉၄) ဝုတ္တမေဝ။ အဟေတုကမေဝါတိအာဒီသု ဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန မကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အဟေတုကာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစ ‘‘ဟေတူ ဓမ္မာ နဟေတူ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁) ဓမ္မကောဋ္ဌာသေသု ပဉ္စဝိညာဏာနိ ဟေတူ ဓမ္မာတိ ဝါ သဟေတုကာ ဓမ္မာတိ ဝါ န ဟောန္တိ။ ဧကန္တေန ပန န ဟေတူယေဝ၊ အဟေတုကာ ယေဝါတိ ဣမာနိပိ နယေနေတ္ထ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဗျာကတမေဝါတိ ပဒံ ဝိပါကာဗျာကတဝသေန ဝုတ္တံ။ သာရမ္မဏမေဝါတိ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏဝသေန။ ပစ္စယာရမ္မဏံ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏန္တိ ဟိ ဒုဝိဓံ အာရမ္မဏံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏမေဝ ဓုရံ၊ ပစ္စယာရမ္မဏမ္ပိ လဗ္ဘတိယေဝ။ အစေတသိကမေဝါတိ ပဒံ စိတ္တံ၊ ရူပံ၊ နိဗ္ဗာနန္တိ တီသု အစေတသိကေသု စိတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နော အပရိယာပန္နမေဝါတိ ဂတိပရိယာပန္နစုတိပရိယာပန္နသံသာရဝဋ္ဋဘဝပရိယာပန္နဘာဝတော ပရိယာပန္နာ ဧဝ၊ နော အပရိယာပန္နာ။ လောကတော ဝဋ္ဋတော န နိယျန္တီတိ အနိယျာနိကာ။ ဥပ္ပန္နံ မနောဝိညာဏဝိညေယျမေဝါတိ ရူပကဏ္ဍေ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပစ္စုပ္ပန္နာနေဝ ရူပါဒီနိ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော အတီတာဒိဝိသယံ မနောဝိညာဏမ္ပိ ပဉ္စဝိညာဏသောတပတိတမေဝ ကတွာ ‘‘ဥပပန္နံ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိညေယျ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၅၈၄) ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဝိညာဏာ ပန ယသ္မာ ပစ္စုပ္ပန္နာပိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အာရမ္မဏာ န ဟောန္တိ၊ မနောဝိညာဏဿေဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘မနောဝိညာဏဝိညေယျမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနိစ္စမေဝါတိ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာယေဝ။ ဇရာဘိဘူတမေဝါတိ ဇရာယ အဘိဘူတတ္တာ ဇရာဘိဘူတာ ဧဝ။

၇၆၂။ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုကာ ဥပ္ပန္နာရမ္မဏာတိ အနာဂတပဋိက္ခေပေါ။ န ဟိ တေ အနာဂတေသု ဝတ္ထာရမ္မဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

ပုရေဇာတဝတ္ထုကာ ပုရေဇာတာရမ္မဏာတိ သဟုပ္ပတ္တိပဋိက္ခေပေါ။ န ဟိ တေ သဟုပ္ပန္နံ ဝတ္ထုံ ဝါ အာရမ္မဏံ ဝါ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ သယံ ပန ပစ္ဆာဇာတာ ဟုတွာ ပုရေဇာတေသု ဝတ္ထာရမ္မဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာတိ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ တာနိ ဟိ အဇ္ဈတ္တိကေ ပဉ္စ ပသာဒေ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗာဟိရာရမ္မဏာတိ ဗာဟိရရူပါဒိအာရမ္မဏာ။ တတ္ထ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ပဉ္စဝိညာဏာ ဟိ ပသာဒဝတ္ထုကတ္တာ အဇ္ဈတ္တိကာ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာ၊ မနောဝိညာဏံ ဟဒယရူပံ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ အဇ္ဈတ္တိကံ ဗာဟိရဝတ္ထုကံ၊ ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ တယော ခန္ဓာ ဗာဟိရာ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာ ၊ မနောဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ တယော ခန္ဓာ ဟဒယရူပံ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ဗာဟိရာ ဗာဟိရဝတ္ထုကာ။

အသမ္ဘိန္နဝတ္ထုကာတိ အနိရုဒ္ဓဝတ္ထုကာ။ န ဟိ တေ နိရုဒ္ဓံ အတီတံ ဝတ္ထုံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အသမ္ဘိန္နာရမ္မဏတာယပိ ဧသေဝ နယော။

အညံ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝတ္ထု စ အာရမ္မဏဉ္စာတိအာဒီသု စက္ခုဝိညာဏဿ ဟိ အညံ ဝတ္ထု၊ အညံ အာရမ္မဏံ။ အညံ သောတဝိညာဏာဒီနံ။ စက္ခုဝိညာဏံ သောတပသာဒါဒီသု အညတရံ ဝတ္ထုံ၊ သဒ္ဒါဒီသု ဝါ အညတရံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကပ္ပတော ကပ္ပံ ဂန္တွာပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စက္ခုပသာဒမေဝ ပန ဝတ္ထုံ ကတွာ ရူပဉ္စ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမဿ ဝတ္ထုပိ ဒွါရမ္ပိ အာရမ္မဏမ္ပိ နိဗဒ္ဓံ၊ အညံ ဝတ္ထုံ ဝါ ဒွါရံ ဝါ အာရမ္မဏံ ဝါ န သင်္ကမတိ၊ နိဗဒ္ဓဝတ္ထု နိဗဒ္ဓဒွါရံ နိဗဒ္ဓါရမ္မဏမေဝ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၇၆၃။ နအညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောန္တီတိ ဧတ္ထ အညမညဿ စက္ခု သောတဿ၊ သောတံ ဝါ စက္ခုဿာတိ ဧဝံ ဧကံ ဧကဿ ဂေါစရဝိသယံ န ပစ္စနုဘောတီတိ အတ္ထော။ သစေ ဟိ နီလာဒိဘေဒံ ရူပါရမ္မဏံ သမောဓာနေတွာ သောတိန္ဒြိယဿ ဥပနေယျ ‘ဣင်္ဃ တာဝ နံ ဝဝတ္ထာပေဟိ ဝိဘာဝေဟိ – ကိံ နာမေတံ အာရမ္မဏ’န္တိ၊ စက္ခုဝိညာဏံ ဝိနာပိ မုခေန အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အရေ အန္ဓဗာလ၊ ဝဿသတမ္ပိ ဝဿသဟဿမ္ပိ ပရိဓာဝမာနော အညတြ မယာ ကုဟိံ ဧတဿ ဇာနနကံ လဘိဿသိ၊ အာဟရ နံ စက္ခုပသာဒေ ဥပနေဟိ၊ အဟမေတံ အာရမ္မဏံ ဇာနိဿာမိ – ယဒိ ဝါ နီလံ ယဒိ ဝါ ပီတကံ။ န ဟိ ဧသော အညဿ ဝိသယော၊ မယှမေဝေသော ဝိသယော’တိ။ သေသဝိညာဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတေ အညမညဿ ဂေါစရဝိသယံ န ပစ္စနုဘောန္တိ နာမ။

၇၆၄။ သမန္နာဟရန္တဿာတိ အာဝဇ္ဇနေနေဝ သမန္နာဟရန္တဿ။

မနသိကရောန္တဿာတိ အာဝဇ္ဇနေနေဝ မနသိကရောန္တဿ။ ဧတာနိ ဟိ စိတ္တာနိ အာဝဇ္ဇနေန သမန္နာဟဋကာလေ မနသိကတကာလေယေဝ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

န အဗ္ဗောကိဏ္ဏာတိ အညေန ဝိညာဏေန အဗ္ဗောကိဏ္ဏာ နိရန္တရာဝ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧတေန တေသံ အနန္တရတာ ပဋိက္ခိတ္တာ။

၇၆၅။ န အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ ဧတေန သဗ္ဗေသမ္ပိ သဟုပ္ပတ္တိ ပဋိက္ခိတ္တာ။ နအညမညဿ သမနန္တရာတိ ဧတေန သမနန္တရတာ ပဋိက္ခိတ္တာ။

၇၆၆။ အာဝဋ္ဋနာ ဝါတိအာဒီနိ စတ္တာရိပိ အာဝဇ္ဇနဿေဝ နာမာနိ။ တဉှိ ဘဝင်္ဂဿ အာဝဋ္ဋနတော အာဝဋ္ဋနာ၊ တဿေဝ အာဘုဇနတော အာဘောဂေါ၊ ရူပါဒီနံ သမန္နာဟရဏတော သမန္နာဟာရော၊ တေသံယေဝ မနသိကရဏတော မနသိကာရောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေတ္ထ သင်္ခေပတော ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ဌတွာ အာဝဇ္ဇနာဒိကိစ္စံ ကာတုံ သမတ္ထဘာဝေါ ပဋိက္ခိတ္တော။

န ကဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဧကမ္ပိ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ န ပဋိဝိဇာနာတိ။

အညတြအဘိနိပါတမတ္တာတိ ဌပေတွာ ရူပါဒီနံ အဘိနိပါတမတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သုပဏ္ဍိတောပိ ပုရိသော၊ ဌပေတွာ အာပါထဂတာနိ ရူပါဒီနိ၊ အညံ ကုသလာကုသလေသု ဧကဓမ္မမ္ပိ ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န ပဋိဝိဇာနာတိ။ စက္ခုဝိညာဏံ ပနေတ္ထ ဒဿနမတ္တမေဝ ဟောတိ။ သောတဝိညာဏာဒီနိ သဝနဃာယနသာယနဖုသနမတ္တာနေဝ။ ဒဿနာဒိမတ္တတော ပန မုတ္တာ အညာ ဧတေသံ ကုသလာဒိပဋိဝိညတ္တိ နာမ နတ္ထိ။

မနောဓာတုယာပီတိ သမ္ပဋိစ္ဆနမနောဓာတုယာပိ။ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော စေတ္ထ ပိကာရော။ တသ္မာ မနောဓာတုယာပိ တတော ပရာဟိ မနောဝိညာဏဓာတူဟိပီတိ သဗ္ဗေဟိပိ ပဉ္စဒွါရိကဝိညာဏေဟိ န ကဉ္စိ ကုသလာကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

န ကဉ္စိ ဣရိယာပထံ ကပ္ပေတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ဟိ ပဉ္စဒွါရိကဝိညာဏေဟိ ဂမနာဒီသု ကဉ္စိ ဣရိယာပထံ ကပ္ပေတိ၊ န ကာယကမ္မံ န ဝစီကမ္မံ ပဋ္ဌပေတိ၊ န ကုသလာကုသလံ ဓမ္မံ သမာဒိယတိ၊ န သမာဓိံ သမာပဇ္ဇတိ လောကိယံ ဝါ လောကုတ္တရံ ဝါ၊ န သမာဓိတော ဝုဋ္ဌာတိ လောကိယာ ဝါ လောကုတ္တရာ ဝါ၊ န ဘဝတော စဝတိ၊ န ဘဝန္တရေ ဥပပဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ကုသလာကုသလဓမ္မပဋိဝိဇာနနာဒိဝစနပရိယောသာနံ ကိစ္စံ မနောဒွါရိကစိတ္တေနေဝ ဟောတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေနာတိ သဗ္ဗဿာပေတဿ ကိစ္စဿ ကရဏေ သဟဇဝနကာနိ ဝီထိစိတ္တာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။ ယထာ စေတေသံ ဧတာနိ ကိစ္စာနိ နတ္ထိ၊ ဧဝံ နိယာမောက္ကမနာဒီနိပိ။ န ဟိ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနေန မိစ္ဆတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ၊ န သမ္မတ္တနိယာမံ၊ န စေတံ ဇဝနံ နာမဂေါတ္တမာရဗ္ဘ ဇဝတိ၊ န ကသိဏာဒိပဏ္ဏတ္တိံ၊ န လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဗလဝဝိပဿနာဝသေန၊ န ရူပါရူပဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဇဝတိ၊ န နိဗ္ဗာနံ၊ န စေတေန သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အဘိညာဉာဏံ၊ န သာဝကပါရမီဉာဏံ၊ န ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ၊ န သဗ္ဗညုတဉာဏံ။ သဗ္ဗောပိ ပနေသ ပဘေဒေါ မနောဒွါရိကဇဝနေယေဝ လဗ္ဘတိ။

န သုပတိ န ပဋိဗုဇ္ဈတိ န သုပိနံ ပဿတီတိ သဗ္ဗေနာပိ စ ပဉ္စဒွါရိကစိတ္တေန နေဝ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမတိ၊ န နိဒ္ဒါယတိ၊ န ပဋိဗုဇ္ဈတိ၊ န ကိဉ္စ သုပိနံ ပဿတီတိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု သဟ ဇဝနေန ဝီထိစိတ္တံ ပဋိက္ခိတ္တံ။

နိဒ္ဒါယန္တဿ ဟိ မဟာဝဋ္ဋိံ ဇာလေတွာ ဒီပေ စက္ခုသမီပေ ဥပနီတေ ပဌမံ စက္ခုဒွါရိကံ အာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေတိ၊ မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ။ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ စက္ခုဒွါရိကံ အာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတိ။ တတော စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ။ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ပဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ။ တေန စိတ္တေန ဉတွာ ‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာလောကော’တိ ဇာနာတိ။

တထာ နိဒ္ဒါယန္တဿ ကဏ္ဏသမီပေ တူရိယေသု ပဂ္ဂဟိတေသု၊ ဃာနသမီပေ သုဂန္ဓေသု ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓေသု ဝါ ပုပ္ဖေသု ဥပနီတေသု၊ မုခေ သပ္ပိမှိ ဝါ ဖာဏိတေ ဝါ ပက္ခိတ္တေ၊ ပိဋ္ဌိယံ ပါဏိနာ ပဟာရေ ဒိန္နေ ပဌမံ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေန္တိ၊ မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ။ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေန္တိ။ တတော သောတဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ။ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ပဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ။ တေန စိတ္တေန ဉတွာ ‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သဒ္ဒေါ – သင်္ခသဒ္ဒေါ၊ ဘေရိသဒ္ဒေါ’တိ ဝါ ‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဂန္ဓော – မူလဂန္ဓော၊ သာရဂန္ဓော’တိ ဝါ ‘ကိံ ဣဒံ မယှံ မုခေ ပက္ခိတ္တရသံ – သပ္ပီတိ ဝါ ဖာဏိတ’န္တိ ဝါ ‘ကေနမှိ ပိဋ္ဌိယံ ပဟတော၊ အတိထဒ္ဓါ မေ ပဟာရော’တိ ဝါ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ။ ဧဝံ မနောဒွါရိကဇဝနေနေဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။ သုပိနမ္ပိ တေနေဝ ပဿတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။

တဉ္စ ပနေတံ သုပိနံ ပဿန္တော စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပဿတိ – ဓာတုက္ခောဘတော ဝါ အနုဘူတပုဗ္ဗတော ဝါ ဒေဝတောပသံဟာရတော ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ဝါတိ။ တတ္ထ ပိတ္တာဒီနံ ခေါဘကရဏပစ္စယယောဂေန ခုဘိတဓာတုကော ‘ဓာတုက္ခောဘတော’ သုပိနံ ပဿတိ။ ပဿန္တော စ နာနာဝိဓံ သုပိနံ ပဿတိ – ပဗ္ဗတာ ပတန္တော ဝိယ၊ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ၊ ဝါဠမိဂဟတ္ထိစောရာဒီဟိ အနုဗဒ္ဓါ ဝိယ စ ဟောတိ။ ‘အနုဘူတပုဗ္ဗတော’ ပဿန္တော ပုဗ္ဗေ အနုဘူတပုဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ပဿတိ။ ‘ဒေဝတောပသံဟာရတော’ ပဿန္တဿ ဒေဝတာ အတ္ထကာမတာယ ဝါ အနတ္ထကာမတာယ ဝါ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါ နာနာဝိဓာနိ အာရမ္မဏာနိ ဥပသံဟရန္တိ။ သော တာသံ ဒေဝတာနံ အာနုဘာဝေန တာနိ အာရမ္မဏာနိ ပဿတိ။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ပဿန္တော ပုညာပုညဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတုကာမဿ အတ္ထဿ ဝါ အနတ္ထဿ ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတံ သုပိနံ ပဿတိ ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တံ၊ ဗောဓိသတ္တော ဝိယ ပဉ္စ မဟာသုပိနေ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆)၊ ကောသလရာဇာ ဝိယ စ သောဠသ သုပိနေတိ (ဇာ။ ၁။၁။၄၁)။

တတ္ထ ယံ ဓာတုက္ခောဘတော အနုဘူတပုဗ္ဗတော စ သုပိနံ ပဿတိ၊ န တံ သစ္စံ ဟောတိ။ ယံ ဒေဝတောပသံဟာရတော ပဿတိ၊ တံ သစ္စံ ဝါ ဟောတိ အလိကံ ဝါ။ ကုဒ္ဓါ ဟိ ဒေဝတာ ဥပါယေန ဝိနာသေတုကာမာ ဝိပရီတမ္ပိ ကတွာ ဒဿေန္တိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ရောဟဏေ ကိရ နာဂမဟာဝိဟာရေ မဟာထေရော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အနပလောကေတွာဝ ဧကံ နာဂရုက္ခံ ဆိန္ဒာပေသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ထေရဿ ကုဒ္ဓါ ပဌမမေဝ နံ ပလောဘေတွာ ပစ္ဆာ ‘ဣတော တေ သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ဥပဋ္ဌာကော ရာဇာ မရိဿတီ’တိ သုပိနေ အာရောစေသိ။ ထေရော နံ ကထံ အာဟရိတွာ ရာဇောရောဓာနံ အာစိက္ခိ။ တာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိံသု။ ရာဇာ ‘ကိံ ဧတ’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ ‘ဧဝံ ထေရေန ဝုတ္တ’န္တိ အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ဒိဝသေ ဂဏာပေတွာ သတ္တာဟေ ဝီတိဝတ္တေ ကုဇ္ဈိတွာ ထေရဿ ဟတ္ထပါဒေ ဆိန္ဒာပေသိ။

ယံ ပန ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ပဿတိ တံ ဧကန္တသစ္စမေဝ ဟောတိ။ ဧတေသဉ္စ စတုန္နံ မူလကာရဏာနံ သံသဂ္ဂဘေဒတောပိ သုပိနဘေဒေါ ဟောတိယေဝ။ တဉ္စ ပနေတံ စတုဗ္ဗိဓံ သုပိနံ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာဝ ပဿန္တိ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ၊ အသေက္ခာ န ပဿန္တိ ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ။

ကိံ ပန တံ ပဿန္တော သုတ္တော ပဿတိ၊ ပဋိဗုဒ္ဓါ? ဥဒါဟု နေဝ သုတ္တော ပဿတိ န ပဋိဗုဒ္ဓါတိ? ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ တာဝ သုတ္တော ပဿတိ၊ အဘိဓမ္မဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ဘဝင်္ဂစိတ္တေန ဟိ သုပတိ။ တဉ္စ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တံ ဝါ န ဟောတိ။ သုပိနံ ပဿန္တဿ စ ဤဒိသာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ၊ ဝိနယဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ယဉှိ ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ၊ တံ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန ပဿတိ။ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန စ ကတေ ဝီတိက္ကမေ အနာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ သုပိနံ ပဿန္တေန ပန ကတေ ဝီတိက္ကမေ ဧကန္တံ အနာပတ္တိ ဧဝ။ အထ နေဝ သုတ္တော န ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ၊ န သုပိနံ နာမ ပဿတိ။ ဧဝဉှိ သတိ သုပိနဿ အဘာဝေါဝ အာပဇ္ဇတိ? န အဘာဝေါ ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ကပိမိဒ္ဓပရေတော ပဿတိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ကပိမိဒ္ဓပရေတော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သုပိနံ ပဿတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၅။၃။၅)။ ‘ကပိမိဒ္ဓပရေတော’တိ မက္ကဋနိဒ္ဒါယ ယုတ္တော။ ယထာ ဟိ မက္ကဋဿ နိဒ္ဒါ လဟုပရိဝတ္တာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယာ နိဒ္ဒါ ပုနပ္ပုနံ ကုသလာဒိစိတ္တဝေါကိဏ္ဏတ္တာ လဟုပရိဝတ္တာ၊ ယဿာ ပဝတ္တိယံ ပုနပ္ပုနံ ဘဝင်္ဂတော ဥတ္တရဏံ ဟောတိ၊ တာယ ယုတ္တော သုပိနံ ပဿတိ။ တေနာယံ သုပိနော ကုသလောပိ ဟောတိ အကုသလောပိ အဗျာကတောပိ ၃၈၆။ တတ္ထ သုပိနန္တေ စေတိယဝန္ဒနဓမ္မဿဝနဓမ္မဒေသနာဒီနိ ကရောန္တဿ ကုသလော၊ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ကရောန္တဿ အကုသလော၊ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တော အာဝဇ္ဇနတဒါရမ္မဏက္ခဏေ အဗျာကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုပိနေနေဝ ‘ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မေ၊ သုတံ ဝိယ မေ’တိ ကထနကာလေပိ အဗျာကတောယေဝ။

ကိံ ပန သုပိနေ ကတံ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ သဝိပါကံ အဝိပါကန္တိ? သဝိပါကံ၊ ဒုဗ္ဗလတ္တာ ပန ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဒိန္နာယ အညကမ္မေန ပဋိသန္ဓိယာ ပဝတ္တေ ဝေဒနီယံ ဟောတိ။

ဧဝံ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ပညာတိ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ န ဟေတွဋ္ဌော ယာထာဝဋ္ဌော။ တံ ယာထာဝဋ္ဌံ ဝတ္ထုံ ဝိဘာဝေတီတိ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ။ တထာ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ အဟေတုကဋ္ဌော၊ ဇရာဘိဘူတဋ္ဌော၊ န သုပိနံ ပဿနဋ္ဌော၊ ယာထာဝဋ္ဌော။ တံ ယာထာဝဋ္ဌံ ဝတ္ထုံ ဝိဘာဝေတီတိ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ။ ဣတိ ယာ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ပညာ’’တိ မာတိကာယ နိက္ခိတ္တာ၊ သာ ဧဝံ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ပညာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဿာ ဧဝ စ ဝသေန ဧဝံ ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူတိ ဧဝံ ဧကေကကောဋ္ဌာသေန ဉာဏဂဏနာ ဧကေန ဝါ အာကာရေန ဉာဏပရိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ။

ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

(၂။) ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၆၇။ ဒုဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ စတူသု ဘူမီသု ကုသလေတိ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စတုဘူမကကုသလပညာ။ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု အတ္ထေသု အတ္တနော အတ္တနော ဘူမိပရိယာပန္နံ ဝိပါကသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဇာပေတိ ဇနေတိ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထဇာပိကာ။ အရဟတော အဘိညံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ သမာပတ္တိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ကိရိယာဗျာကတေတိ အဘိညာယ စေဝ သမာပတ္တိယာ စ ပရိကမ္မသမယေ ကာမာဝစရကိရိယပညာ။ သာ ဟိ အဘိညာသမာပတ္တိပဘေဒံ ကိရိယသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဇာပေတိ ဇနေတိ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထဇာပိကာ ပညာတိ ဝုတ္တာ။ အယံ ပန အပရောပိ ပါဠိမုတ္တကော အဋ္ဌကထာနယော – ယာပိ ဟိ ပုရိမာ ကာမာဝစရကိရိယာ ပစ္ဆိမာယ ကာမာဝစရကိရိယာယ အနန္တရာဒိဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ သာပိ တံ ကိရိယတ္ထံ ဇာပေတီတိ အတ္ထဇာပိကာ ပညာ နာမ။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဒုတိယပဒနိဒ္ဒေသေ စတူသု ဘူမီသု ဝိပါကေတိ ကာမာဝစရဝိပါကေ ပညာ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန ကာမာဝစရဝိပါကတ္ထံ ဇာပေတွာ ဌိတာတိ ဇာပိတတ္ထာ။ ရူပါဝစရာဒိဝိပါကပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗာပိ ဝါ ဧသာ အတ္တနော အတ္တနော ကာရဏေဟိ ဇာပိတာ ဇနိတာ ပဝတ္တိတာ သယမ္ပိ အတ္ထဘူတာတိပိ ဇာပိတတ္ထာ။ အရဟတော ဥပ္ပန္နာယ အဘိညာယ ဥပ္ပန္နာယ သမာပတ္တိယာတိ ဝုတ္တကိရိယပညာယပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန အပရောပိ ပါဠိမုတ္တကော အဋ္ဌကထာနယော – ကာမာဝစရကိရိယပညာပိ ဟိ သဟဇာတာဒိဝသေန ကာမာဝစရကိရိယသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဇာပေတွာ ဌိတာတိ ဇာပိတတ္ထာ။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရကိရိယပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗာပိ ဝါ ဧသာ အတ္တနော အတ္တနော ကာရဏေဟိ ဇာပိတာ ဇနိတာ ပဝတ္တိတာ သယဉ္စ အတ္ထဘူတာတိပိ ဇာပိတတ္ထာ။ သေသမေတ္ထ သဗ္ဗံ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယတ္တာ ပါကဋမေဝါတိ။

ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

(၃။) တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၆၈။ တိဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ယောဂဝိဟိတေသူတိ ယောဂေါ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ ပညာဝိဟိတေသု ပညာပရိဏာမိတေသူတိ အတ္ထော။ ကမ္မာယတနေသူတိ ဧတ္ထ ကမ္မမေဝ ကမ္မာယတနံ၊ အထ ဝါ ကမ္မဉ္စ တံ အာယတနဉ္စ အာဇီဝါဒီနန္တိပိ ကမ္မာယတနံ။ သိပ္ပာယတနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ ကမ္မံ – ဟီနဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ။ တတ္ထ ဟီနံ နာမ ဝဍ္ဎကီကမ္မံ၊ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကကမ္မန္တိ ဧဝမာဒိ။ ဥက္ကဋ္ဌံ နာမ ကသိ၊ ဝဏိဇ္ဇာ၊ ဂေါရက္ခန္တိ ဧဝမာဒိ။ သိပ္ပမ္ပိ ဒုဝိဓံ ဟီနဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ။ တတ္ထ ဟီနံ သိပ္ပံ နာမ နဠကာရသိပ္ပံ၊ ပေသကာရသိပ္ပံ၊ ကုမ္ဘကာရသိပ္ပံ၊ စမ္မကာရသိပ္ပံ၊ နှာပိတသိပ္ပန္တိ ဧဝမာဒိ။ ဥက္ကဋ္ဌံ နာမ သိပ္ပံ မုဒ္ဒါ၊ ဂဏနာ၊ လေခဉ္စာတိ ဧဝမာဒိ ဝိဇ္ဇာဝ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ။ တံ ဓမ္မိကမေဝ ဂဟိတံ။ နာဂမဏ္ဍလပရိတ္တသဒိသံ၊ ဖုဓမနကမန္တသဒိသံ၊ သာလာကိယံ ၊ သလ္လကတ္တိယန္တိအာဒီနိ ပန ဝေဇ္ဇသတ္ထာနိ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ အာစရိယ၊ သိပ္ပံ သိက္ခိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၂၉) သိပ္ပာယတနေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ န ဂဟိတာနိ။

တတ္ထ ဧကော ပဏ္ဍိတော မနုဿာနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ အတ္တနော စ ဓမ္မတာယ ဂေဟပါသာဒယာနနာဝါဒီနိ ဥပ္ပာဒေတိ။ သော ဟိ ‘ဣမေ မနုဿာ ဝသနဋ္ဌာနေန ဝိနာ ဒုက္ခိတာ’တိ ဟိတကိရိယာယ ဌတွာ ဒီဃစတုရဿာဒိဘေဒံ ဂေဟံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သီတုဏှပဋိဃာတတ္ထာယ ဧကဘူမိကဒွိဘူမိကာဒိဘေဒေ ပါသာဒေ ကရောတိ၊ ‘ယာနေ အသတိ အနုသဉ္စရဏံ နာမ ဒုက္ခ’န္တိ ဇင်္ဃာကိလမထပဋိဝိနောဒနတ္ထာယ ဝယှသကဋသန္ဒမာနိကာဒီနိ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ‘နာဝါယ အသတိ သမုဒ္ဒါဒီသု သဉ္စာရော နာမ နတ္ထီ’တိ နာနပ္ပကာရံ နာဝံ ဥပ္ပာဒေတိ။ သော သဗ္ဗမ္ပေတံ နေဝ အညေဟိ ကယိရမာနံ ပဿတိ၊ န ကတံ ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ န ကထေန္တာနံ သုဏာတိ၊ အတ္တနော ပန ဓမ္မတာယ စိန္တာယ ကရောတိ။ ပညဝတာ ဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကတမ္ပိ အညေဟိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကရောန္တေဟိ ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။ အယံ တာဝ ဟီနကမ္မေ နယော။

ဥက္ကဋ္ဌကမ္မေပိ ‘ကသိကမ္မေ အသတိ မနုဿာနံ ဇီဝိတံ န ပဝတ္တတီ’တိ ဧကော ပဏ္ဍိတော မနုဿာနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ ယုဂနင်္ဂလာဒီနိ ကသိဘဏ္ဍာနိ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တထာ နာနပ္ပကာရံ ဝါဏိဇကမ္မံ ဂေါရက္ခဉ္စ ဥပ္ပာဒေတိ။ သော သဗ္ဗမ္ပေတံ နေဝ အညေဟိ ကရိယမာနံ ပဿတိ…ပေ… ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။ အယံ ဥက္ကဋ္ဌကမ္မေ နယော။

ဒုဝိဓေပိ ပန သိပ္ပာယတနေ ဧကော ပဏ္ဍိတော မနုဿာနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ နဠကာရသိပ္ပာဒီနိ ဟီနသိပ္ပာနိ၊ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဂဏနသင်္ခါတံ မုဒ္ဒံ၊ အစ္ဆိန္နကသင်္ခါတံ ဂဏနံ၊ မာတိကာပ္ပဘေဒကာဒိဘေဒဉ္စ လေခံ ဥပ္ပာဒေတိ။ သော သဗ္ဗမ္ပေတံ နေဝ အညေဟိ ကရိယမာနံ ပဿတိ…ပေ… ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။ အယံ သိပ္ပာယတနေ နယော။

ဧကစ္စော ပန ပဏ္ဍိတော အမနုဿသရီသပါဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတာနံ မနုဿာနံ တိကိစ္ဆနတ္ထာယ ဓမ္မိကာနိ နာဂမဏ္ဍလမန္တာဒီနိ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာနိ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တာနိ နေဝ အညေဟိ ကရိယမာနာနိ ပဿတိ၊ န ကတာနိ ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ န ကထေန္တာနံ သုဏာတိ၊ အတ္တနော ပန ဓမ္မတာယ စိန္တာယ ကရောတိ။ ပညဝတာ ဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကတမ္ပိ အညေဟိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကရောန္တေဟိ ကတသဒိသမေဝ ဟောတိ။

ကမ္မဿကတံဝါတိ ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ သတ္တာနံ သကံ၊ ဣဒံ နော သက’’န္တိ ဧဝံ ဇာနနဉာဏံ။ သစ္စာနုလောမိကံ ဝါတိ ဝိပဿနာဉာဏံ။ တဉှိ စတုန္နံ သစ္စာနံ အနုလောမနတော သစ္စာနုလောမိကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒါနိဿ ပဝတ္တနာကာရံ ဒဿေတုံ ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အနိစ္စလက္ခဏမေဝ အာဂတံ၊ န ဒုက္ခလက္ခဏအနတ္တလက္ခဏာနိ၊ အတ္ထဝသေန ပန အာဂတာနေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ – ယဉှိ အနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာတိ။

ယံ ဧဝရူပိန္တိ ယံ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ နိဒ္ဒိဋ္ဌသဘာဝံ အနုလောမိကံ။ ခန္တိန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ပညာဝေဝစနာနေဝ။ သာ ဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနံ ကမ္မာယတနာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ကာရဏာနံ အပစ္စနီကဒဿနေန အနုလောမေတီတိ အနုလောမိကာ။ တထာ သတ္တာနံ ဟိတစရိယာယ အနုလောမေတိ၊ မဂ္ဂသစ္စဿ အနုလောမေတိ၊ ပရမတ္ထသစ္စဿ နိဗ္ဗာနဿ အနုလောမနတော အနုလောမေတီတိပိ အနုလောမိကာ။ သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ ကာရဏာနိ ခမတိ သဟတိ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတီတိ ခန္တိ၊ ပဿတီတိ ဒိဋ္ဌိ၊ ရောစေတီတိ ရုစိ၊ မုဒတီတိ မုဒိ၊ ပေက္ခတီတိ ပေက္ခာ။ သဗ္ဗေပိဿာ တေ ကမ္မာယတနာဒယော ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ၊ ဝိသေသတော စ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတာ ဓမ္မာ ပုနပ္ပုနံ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တဝသေန နိဇ္ဈာယမာနာ တံ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ ဓမ္မနိဇ္ဈာနခန္တီ။

ပရတော အဿုတွာ ပဋိလဘတီတိ အညဿ ဥပဒေသဝစနံ အဿုတွာ သယမေဝ စိန္တေန္တော ပဋိလဘတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ စိန္တာမယာ ပညာ နာမ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနေသာ န ယေသံ ကေသဉ္စိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဘိညာတာနံ ပန မဟာသတ္တာနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထာပိ သစ္စာနုလောမိကဉာဏံ ဒွိန္နံယေဝ ဗောဓိသတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသပညာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပူရိတပါရမီနံ မဟာပညာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပရတောသုတွာ ပဋိလဘတီတိ ဧတ္ထ ကမ္မာယတနာဒီနိ ပရေန ကရိယမာနာနိ ဝါ ကတာနိ ဝါ ဒိသွာပိ ယဿ ကဿစိ ကထယမာနဿ ဝစနံ သုတွာပိ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာပိ ပဋိလဒ္ဓါ သဗ္ဗာ ပရတော သုတွာယေဝ ပဋိလဒ္ဓါ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သမာပန္နဿာတိ သမာပတ္တိသမင်္ဂိဿ၊ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တာ ပညာ ဘာဝနာမယာ နာမာတိ အတ္ထော။

၇၆၉။ ဒါနံအာရဗ္ဘာတိ ဒါနံ ပဋိစ္စ၊ ဒါနစေတနာပစ္စယာတိ အတ္ထော။ ဒါနာဓိဂစ္ဆာတိ ဒါနံ အဓိဂစ္ဆန္တဿ၊ ပါပုဏန္တဿာတိ အတ္ထော။ ယာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယာ ဧဝံ ဒါနစေတနာသမ္ပယုတ္တာ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဒါနမယာ ပညာ နာမ။ သာ ပနေသာ ‘ဒါနံ ဒဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ၊ ဒါနံ ဒေန္တဿ၊ ဒါနံ ဒတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပုဗ္ဗစေတနာ၊ မုဉ္စစေတနာ၊ အပရစေတနာတိ တိဝိဓေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

သီလံ အာရဗ္ဘ သီလာဓိဂစ္ဆာတိ ဣဓာပိ သီလစေတနာသမ္ပယုတ္တာဝ သီလမယာ ပညာတိ အဓိပ္ပေတာ။ အယမ္ပိ ‘သီလံ ပူရေဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ၊ သီလံ ပူရေန္တဿ၊ သီလံ ပူရေတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပုဗ္ဗစေတနာ၊ မုဉ္စစေတနာ၊ အပရစေတနာတိ တိဝိဓေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဘာဝနာမယာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယေဝ။

၇၇၀။ အဓိသီလပညာဒီသု သီလာဒီနိ ဒုဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – သီလံ၊ အဓိသီလံ၊ စိတ္တံ၊ အဓိစိတ္တံ၊ ပညာ၊ အဓိပညာတိ။ တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပာဒါ ဝါ တထာဂတာနံ အနုပ္ပာဒါ ဝါ တထာဂတာနံ ဌိတာဝ သာ ဓာတု ဓမ္မဋ္ဌိတတာ ဓမ္မနိယာမတာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ အ။ နိ။ ၃။၁၃၇) ဣမာယ တန္တိယာ သင်္ဂဟိတဝသေန ပဉ္စပိ သီလာနိ ဒသပိ သီလာနိ သီလံ နာမ။ တဉှိ တထာဂတေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ ဟောတိ။ အနုပ္ပန္နေ ကေ ပညာပေန္တီတိ? တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ၊ စက္ကဝတ္တိရာဇာနော စ ပညာပေန္တိ။ ဥပ္ပန္နေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဘိက္ခုနီသင်္ဃော၊ ဥပါသကာ၊ ဥပါသိကာယော စ ပညာပေန္တိ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပန သဗ္ဗသီလေဟိ အဓိကံ ဥပ္ပန္နေယေဝ တထာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နော အနုပ္ပန္နေ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါယေဝ စ နံ ပညာပေန္တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ ဣဒံ နာမ ဟောတီ’’တိ ပညာပနဉှိ အညေသံ အဝိသယော၊ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဧသ ဝိသယော၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဗလံ။ ဣတိ ယသ္မာ ပါတိမောက္ခသံဝရော အဓိသီလံ၊ တသ္မာ တံ အဓိသီလပညံ ဒဿေတုံ ပါတိမောက္ခသံဝရံ သံဝရန္တဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယ ဧဝ ပန တန္တိယာ သင်္ဂဟိတဝသေန ဝဋ္ဋပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စိတ္တံ နာမ။ တဉှိ တထာဂတေ ဥပ္ပန္နေပိ ဟောတိ အနုပ္ပန္နေပိ။ အနုပ္ပန္နေ ကေ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ? တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ စေဝ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ စ စက္ကဝတ္တိရာဇာနော စ။ ဥပ္ပန္နေ ဘဂဝတိ ဝိသေသတ္ထိကာ ဘိက္ခုအာဒယောပိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိယေဝ။ ဝိပဿနာပါဒိကာ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သဗ္ဗစိတ္တေဟိ အဓိကာ၊ ဥပ္ပန္နေယေဝ တထာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ နော အနုပ္ပန္နေ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ ဧဝ စ ဧတာ ပညာပေန္တိ ။ ဣတိ ယသ္မာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော အဓိစိတ္တံ၊ တသ္မာ အဓိစိတ္တပညံ ဒဿေတုံ ရူပါဝစရာရူပါဝစရသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယ ဧဝ ပန တန္တိယာ သင်္ဂဟိတဝသေန ကမ္မဿကတဉာဏံ ပညာ နာမ။ တဉှိ တထာဂတေ ဥပ္ပန္နေပိ ဟောတိ အနုပ္ပန္နေပိ။ အနုပ္ပန္နေ ဝေလာမဒါနဝေဿန္တရဒါနာဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နေ တေန ဉာဏေန မဟာဒါနံ ပဝတ္တေန္တာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ။ မဂ္ဂဖလပညာ ပန သဗ္ဗပညာဟိ အဓိကာ၊ ဥပ္ပန္နေယေဝ တထာဂတေ ဝိတ္ထာရိကာ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ၊ နော အနုပ္ပန္နေ။ ဣတိ ယသ္မာ မဂ္ဂဖလပညာ အဓိပညာ၊ တသ္မာ အတိရေကပညာယ ပညံ ဒဿေတုံ စတူသု မဂ္ဂေသူတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ သိယာ – သီလံ၊ အဓိသီလံ၊ စိတ္တံ၊ အဓိစိတ္တံ၊ ပညာ၊ အဓိပညာတိ ဣမေသု ဆသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝိပဿနာ ပညာ ကတရသန္နိဿိတာတိ? အဓိပညာသန္နိဿိတာ။ တသ္မာ ယထာ ဩမကတရပ္ပမာဏံ ဆတ္တံ ဝါ ဓဇံ ဝါ ဥပါဒါယ အတိရေကပ္ပမာဏံ အတိဆတ္တံ အတိဓဇောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ပဉ္စသီလံ ဒသသီလံ ဥပါဒါယ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ‘အဓိသီလံ’ နာမ၊ ဝဋ္ဋပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ဥပါဒါယ ဝိပဿနာပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ‘အဓိစိတ္တံ’ နာမ၊ ကမ္မဿကတပညံ ဥပါဒါယ ဝိပဿနာပညာ စ မဂ္ဂပညာ စ ဖလပညာ စ ‘အဓိပညာ’ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၇၇၁။ အာယကောသလ္လာဒိနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ အာယောတိ ဝုဍ္ဎိ၊ သာ အနတ္ထဟာနိတော အတ္ထုပ္ပတ္တိတော စ ဒုဝိဓာ၊ အပါယောတိ အဝုဍ္ဎိ၊ သာပိ အတ္ထဟာနိတော အနတ္ထုပ္ပတ္တိတော စ ဒုဝိဓာ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ဣမေ ဓမ္မေ မနသိကရောတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဣမေသံ အကုသလဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိပ္ပဟာနေသု ကုသလဓမ္မာနဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီသု ပညာ – ဣဒံ အာယကောသလ္လံ နာမ ဝုစ္စတိ။ ယာ ပနေသာ ကုသလဓမ္မာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနနိရုဇ္ဈနေသု အကုသလဓမ္မာနဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီသု ပညာ – ဣဒံ အပါယကောသလ္လံ နာမာတိ အတ္ထော။ အာယကောသလ္လံ တာဝ ပညာ ဟောတု၊ အပါယကောသလ္လံ ကထံ ပညာ နာမ ဇာတာတိ? ပညဝါယေဝ ဟိ ‘မယှံ ဧဝံ မနသိကရောတော အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ဥပ္ပန္နာ စ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ အနုပ္ပန္နာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ ပဝဍ္ဎန္တီ’တိ ပဇာနာတိ။ သော ဧဝံ ဉတွာ အနုပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နေ ပဇဟတိ၊ အနုပ္ပန္နေ ကုသလေ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ပါပေတိ။ ဧဝံ အပါယကောသလ္လမ္ပိ ပညာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာပိ တတြူပါယာ ပညာ ဥပါယကောသလ္လန္တိ ဣဒံ ပန အစ္စာယိကကိစ္စေ ဝါ ဘယေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ တဿ တိကိစ္ဆနတ္ထံ ဌာနုပ္ပတ္တိယကာရဏဇာနနဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

(၄။) စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၉၃။ စတုဗ္ဗိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ အတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီသု ဒိန္နပစ္စယာ ဖလံ အတ္ထီတိ ဣမိနာ ဥပါယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယံ ဉာဏံ ‘ဣဒံ ကမ္မံ သကံ၊ ဣဒံ နော သက’န္တိ ဇာနာတိ – ဣဒံ ကမ္မဿကတဉာဏံ နာမ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ၊ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတန္တိ ဣဒံ န သကကမ္မံ နာမ။ တီသု ဒွါရေသု ဒသဝိဓမ္ပိ သုစရိတံ သကကမ္မံ နာမ။ အတ္တနော ဝါပိ ဟောတု ပရဿ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ အကုသလံ န သကကမ္မံ နာမ။ ကသ္မာ? အတ္ထဘဉ္ဇနတော အနတ္ထဇနနတော စ။ အတ္တနော ဝါ ဟောတု ပရဿ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ ကုသလံ သကကမ္မံ နာမ။ ကသ္မာ? အနတ္ထဘဉ္ဇနတော အတ္ထဇနနတော စ။ ဧဝံ ဇာနနသမတ္ထေ ဣမသ္မိံ ကမ္မဿကတဉာဏေ ဌတွာ ဗဟုံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ပူရေတွာ ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ သုခေန သုခံ သမ္ပတ္တိယာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ယထာ ဟိ သဓနော ပုရိသော ပဉ္စသု သကဋသတေသု သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ စေဝ လောဏတိလတဏ္ဍုလာဒီနိ စ အာရောပေတွာ ကန္တာရမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အတ္ထေ ဥပ္ပန္နေ သဗ္ဗေသံ ဥပကရဏာနံ ဂဟိတတ္တာ န စိန္တေတိ၊ န ပရိတဿတိ၊ သုခေနေဝ ခေမန္တံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမသ္မိမ္ပိ ကမ္မဿကတဉာဏေ ဌတွာ ဗဟုံ ဒါနံ ဒတွာ…ပေ… နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာနံ ဂဏနပထော နတ္ထိ။ ဌပေတွာ သစ္စာနုလောမိကံ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂသစ္စဿ ပရမတ္ထသစ္စဿ စ အနုလောမနတော သစ္စာနုလောမိကန္တိ လဒ္ဓနာမံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဌပေတွာ အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ သာသဝါ ကုသလာ ပညာ ကမ္မဿကတဉာဏမေဝါတိ အတ္ထော။

၇၉၄။ မဂ္ဂသမင်္ဂိဿဉာဏံ ဒုက္ခေပေတံ ဉာဏန္တိ ဧတ္ထ ဧကမေဝ မဂ္ဂဉာဏံ စတူသု သစ္စေသု ဧကပဋိဝေဓဝသေန စတူသု ဌာနေသု သင်္ဂဟိတံ။

၇၉၆။ ဓမ္မေ ဉာဏန္တိ ဧတ္ထ မဂ္ဂပညာ တာဝ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဧကပဋိဝေဓဝသေန ဓမ္မေ ဉာဏံ နာမ ဟောတု၊ ဖလပညာ ကထံ ဓမ္မေ ဉာဏံ နာမာတိ? နိရောဓသစ္စဝသေန။ ဒုဝိဓာပိ ဟေသာ ပညာ အပရပ္ပစ္စယေ အတ္ထပစ္စက္ခေ အရိယသစ္စဓမ္မေ ကိစ္စတော စ အာရမ္မဏတော စ ပဝတ္တတ္တာ ဓမ္မေ ဉာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သော ဣမိနာ ဓမ္မေနာတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂဉာဏံ ဓမ္မဂေါစရတ္တာ ဂေါစရဝေါဟာရေန ဓမ္မောတိ ဝုတ္တံ၊ ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ ကရဏဝစနံ၊ ဣမံ ဓမ္မံ ဉာတေနာတိ အတ္ထော၊ စတုသစ္စဓမ္မံ ဇာနိတွာ ဌိတေန မဂ္ဂဉာဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌေနာတိ ဒဿနေန၊ ဓမ္မံ ပဿိတွာ ဌိတေနာတိ အတ္ထော။ ပတ္တေနာတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပတွာ ဌိတတ္တာ ဓမ္မံ ပတ္တေန။ ဝိဒိတေနာတိ မဂ္ဂဉာဏေန စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဝိဒိတာနိ ပါကဋာနိ ကတာနိ။ တသ္မာ တံ ဓမ္မံ ဝိဒိတံ နာမ ဟောတိ။ တေန ဝိဒိတဓမ္မေန။ ပရိယောဂါဠှေနာတိ စတုသစ္စဓမ္မံ ပရိယောဂါဟေတွာ ဌိတေန။ နယံ နေတီတိ အတီတေ စ အနာဂတေ စ နယံ နေတိ ဟရတိ ပေသေတိ။ ဣဒံ ပန န မဂ္ဂဉာဏဿ ကိစ္စံ၊ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ ကိစ္စံ။ သတ္ထာရာ ပန မဂ္ဂဉာဏံ အတီတာနာဂတေ နယံ နယနသဒိသံ ကတံ။ ကသ္မာ? မဂ္ဂမူလကတ္တာ။ ဘာဝိတမဂ္ဂဿ ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ သတ္ထာ မဂ္ဂဉာဏမေဝ နယံ နယနသဒိသံ အကာသိ။ အပိစ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ယဒေတံ ဣမိနာ စတုသစ္စဂေါစရံ မဂ္ဂဉာဏံ အဓိဂတံ၊ တေန ဉာဏေန ကာရဏဘူတေန အတီတာနာဂတေ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏသင်္ခါတံ နယံ နေတိ။

ဣဒါနိ ယထာ တေန နယံ နေတိ၊ တံ အာကာရံ ဒဿေတုံ ယေ ဟိ ကေစိ အတီတမဒ္ဓါနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဗ္ဘညံသူတိ ဇာနိံသု ပဋိဝိဇ္ဈိံသု။ ဣမညေဝါတိ ယံ ဒုက္ခံ အတီတေ အဗ္ဘညံသု၊ ယဉ္စ အနာဂတေ အဘိဇာနိဿန္တိ၊ န တညေဝ ဣမံ၊ သရိက္ခဋ္ဌေန ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အတီတေပိ ဟိ ဌပေတွာ တဏှံ တေဘူမကက္ခန္ဓေယေဝ ဒုက္ခသစ္စန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈိံသု၊ တဏှံယေဝ သမုဒယသစ္စန္တိ နိဗ္ဗာနမေဝ နိရောဓသစ္စန္တိ အရိယမဂ္ဂမေဝ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈိံသု၊ အနာဂတေပိ ဧဝမေဝ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တိ၊ ဧတရဟိပိ ဧဝမေဝ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီတိ သရိက္ခဋ္ဌေန ‘‘ဣမညေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အနွယေ ဉာဏန္တိ ဣဒံ အနုဂမနဉာဏံ နယနဉာဏံ ကာရဏဉာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။

ပရိယေဉာဏန္တိ စိတ္တပရိစ္ဆေဒဉာဏံ။ ပရသတ္တာနန္တိ ဌပေတွာ အတ္တာနံ သေသသတ္တာနံ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာတီတိ အတ္တနော စိတ္တေန တေသံ စိတ္တံ သရာဂါဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ နာနပ္ပကာရတော ဇာနာတိ။ သရာဂံ ဝါတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဓ အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တန္တိ ဧတ္ထ လောကုတ္တရမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ အဝိပဿနူပဂမ္ပိ ဟိ ပရစိတ္တဉာဏဿ ဝိသယော ဟောတိယေဝ။

အဝသေသာ ပညာတိ ဓမ္မေ ဉာဏာဒိကာ တိဿော ပညာ ဌပေတွာ သေသာ သဗ္ဗာပိ ပညာ ဉာဏန္တိ သမ္မတတ္တာ သမ္မုတိဉာဏံ နာမ ဟောတိ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ သမ္မုတိမှိ ဉာဏန္တိ သမ္မုတိဉာဏံ။

၇၉၇။ ကာမာဝစရကုသလေ ပညာတိ အယဉှိ ဧကန္တေန ဝဋ္ဋသ္မိံ စုတိပဋိသန္ဓိံ အာစိနတေဝ၊ တသ္မာ ‘‘အာစယာယ နော အပစယာယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂပညာ ပန ယသ္မာ စုတိပဋိသန္ဓိံ အပစိနတေဝ၊ တသ္မာ ‘‘အပစယာယ နော အာစယာယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရပညာ စုတိပဋိသန္ဓိမ္ပိ အာစိနတိ၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကိလေသေ စေဝ ကိလေသမူလကေ စ ဓမ္မေ အပစိနတိ၊ တသ္မာ ‘‘အာစယာယ စေဝ အပစယာယ စာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သေသာ နေဝ စုတိပဋိသန္ဓိံ အာစိနတိ န အပစိနတိ၊ တသ္မာ ‘‘နေဝ အာစယာယ နော အပစယာယာ’’တိ ဝုတ္တာ။

၇၉၈။ န စ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဣဒံ ပဌမဇ္ဈာနပညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သာ ဟိဿ ကာမဝိဝေကေန ပတ္တဗ္ဗတ္တာ ကိလေသနိဗ္ဗိဒါယ သံဝတ္တတိ။ တာယ စေသ ကာမေသု ဝီတရာဂေါ ဟောတိ၊ အဘိညာပါဒကဘာဝံ ပန အပ္ပတ္တတာယ နေဝ ပဉ္စ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ န သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဧဝမယံ ပညာ နိဗ္ဗိဒါယ ဟောတိ နော ပဋိဝေဓာယ။ သွေဝါတိ ပဌမဇ္ဈာနံ ပတွာ ဌိတော။ ကာမေသု ဝီတရာဂေါ သမာနောတိ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတာနံယေဝ ကာမာနံ ဝသေန ဝီတရာဂေါ။ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ပဉ္စ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဣဒံ စတုတ္ထဇ္ဈာနပညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနပညာ ဟိ အဘိညာပါဒကဘာဝေနာပိ ပဉ္စ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ အဘိညာဘာဝပ္ပတ္တိယာပိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ဧဝ။ တသ္မာ သာ ပဋိဝေဓာယ ဟောတိ။ ပဌမဇ္ဈာနပညာယ ဧဝ ပန ကိလေသေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတ္တာ နော နိဗ္ဗိဒါယ။ ယာ ပနာယံ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနပညာ၊ သာ ကတရကောဋ္ဌာသံ ဘဇတီတိ? သောမနဿဝသေန ပဌမဇ္ဈာနမ္ပိ ဘဇတိ၊ အဝိတက္ကဝသေန စတုတ္ထဇ္ဈာနမ္ပိ။ ဧဝမေသာ ပဌမဇ္ဈာနသန္နိဿိတာ ဝါ စတုတ္ထဇ္ဈာနသန္နိဿိတာ ဝါ ကာတဗ္ဗာ။ နိဗ္ဗိဒါယစေဝ ပဋိဝေဓာယ စာတိ မဂ္ဂပညာ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတော နိဗ္ဗိဒါယ၊ ဆဋ္ဌံ အဘိညံ ပဋိဝိဇ္ဈနတော ပဋိဝေဓာယ စ ဟောတိ။

၇၉၉။ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီတိအာဒီသု ယွာယံ အပ္ပဂုဏဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ လာဘီ။ တံ တတော ဝုဋ္ဌိတံ အာရမ္မဏဝသေန ကာမသဟဂတာ ဟုတွာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ တုဒန္တိ စောဒေန္တိ။ တဿ ကာမာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ ဟာယတိ ပရိဟာယတိ၊ တသ္မာ ဟာနဘာဂိနီတိ ဝုတ္တာ။ တဒနုဓမ္မတာတိ တဒနုရူပသဘာဝါ။ သတိ သန္တိဋ္ဌတီတိ ဣဒံ မိစ္ဆာသတိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သမ္မာသတိံ။ ယဿ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနာနုရူပသဘာဝါ ပဌမဇ္ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော ဒိသွာ အဿာဒယမာနာ အဘိနန္ဒမာနာ နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ နိကန္တိဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ နေဝ ဟာယတိ၊ န ဝဍ္ဎတိ၊ ဌိတိကောဋ္ဌာသိကာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ဌိတိဘာဂိနီ ပညာတိ။ အဝိတက္ကသဟဂတာတိ အဝိတက္ကံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော မနသိကရောတော အာရမ္မဏဝသေန အဝိတက္ကသဟဂတာ။ သမုဒါစရန္တီတိ ပဂုဏတော ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဓိဂမတ္ထာယ တုဒန္တိ စောဒေန္တိ။ တဿ ဥပရိ ဒုတိယဇ္ဈာနာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ ဝိသေသဘူတဿ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဝိသေသဘာဂိနီတိ ဝုတ္တာ။ နိဗ္ဗိဒါသဟဂတာတိ တမေဝ ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ နိဗ္ဗိဒါသင်္ခါတေန ဝိပဿနာဉာဏေန သဟဂတာ။ ဝိပဿနာဉာဏဉှိ ဈာနင်္ဂဘေဒေ ဝတ္တန္တေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗိဒါတိ ဝုစ္စတိ။ သမုဒါစရန္တီတိ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ တုဒန္တိ စောဒေန္တိ။ ဝိရာဂူပသဉှိတာတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန နိဗ္ဗာနေန ဥပသံဟိတာ။ ဝိပဿနာဉာဏမှိ သက္ကာ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဝိရာဂံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကာတုန္တိ ပဝတ္တိတော ‘‘ဝိရာဂူပသဉှိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံသမ္ပယုတ္တာ သညာမနသိကာရာပိ ဝိရာဂူပသဉှိတာ ဧဝ နာမ။ တဿ တေသံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓဿ ပဒဋ္ဌာနတာယ နိဗ္ဗေဓဘာဂိနီတိ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ စတူသု ဌာနေသု ပဌမဇ္ဈာနပညာဝ ကထိတာ။ ဒုတိယဇ္ဈာနပညာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၀၁။ ကိစ္ဆေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿာတိ လောကုတ္တရသမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ အာဂမနကာလေ ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဒုက္ခေန သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလမန္တဿ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ အာဂတဿ။ ဒန္ဓံ တဏ္ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿာတိ ဝိက္ခမ္ဘိတေသု ကိလေသေသု ဝိပဿနာပရိဝါသေ စိရံ ဝသိတွာ တံ လောကုတ္တရသမာဓိသင်္ခါတံ ဌာနံ ဒန္ဓံ သဏိကံ အဘိဇာနန္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿ ၊ ပါပုဏန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဧသာ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနပဋိပဒါယ ဒုက္ခတ္တာ၊ ဝိပဿနာပရိဝါသပညာယ စ ဒန္ဓတ္တာ မဂ္ဂကာလေ ဧကစိတ္တက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာပိ ပညာ အာဂမနဝသေန ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ နာမာတိ ဝုစ္စတိ။ ဥပရိ တီသု ပဒေသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၀၂။ သမာဓိဿ န နိကာမလာဘိဿာတိ ယော သမာဓိဿ န နိကာမလာဘီ ဟောတိ၊ သော တဿ န နိကာမလာဘီ နာမ။ ယဿ သမာဓိ ဥပရူပရိ သမာပဇ္ဇနတ္ထာယ ဥဿက္ကိတုံ ပစ္စယော န ဟောတိ၊ တဿ အပ္ပဂုဏဇ္ဈာနလာဘိဿာတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏံ ထောကံ ဖရန္တဿာတိ ပရိတ္တေ သုပ္ပမတ္တေ ဝါ သရာဝမတ္တေ ဝါ အာရမ္မဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ တတ္ထေဝ အပ္ပနံ ပတွာ တံ အဝဍ္ဎိတံ ထောကမေဝ အာရမ္မဏံ ဖရန္တဿာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နနိကာမလာဘီပဋိပက္ခတော ဟိ ပဂုဏဇ္ဈာနလာဘီ ဧတ္ထ နိကာမလာဘီတိ ဝုတ္တော။ အဝဍ္ဎိတာရမ္မဏပဋိပက္ခတော စ ဝဍ္ဎိတာရမ္မဏံ ဝိပုလန္တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ တာဒိသမေဝ။

ဇရာမရဏေပေတံဉာဏန္တိ နိဗ္ဗာနမေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဧကပဋိဝေဓဝသေန ဧတံ ဝုတ္တံ။

ဇရာမရဏံ အာရဗ္ဘာတိအာဒီနိ ပန ဧကေကံ ဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိကာလေ ပုဗ္ဗဘာဂေ သစ္စဝဝတ္ထာပနဝသေန ဝုတ္တာနိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

(၅။) ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၀၄။ ပဉ္စဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ပီတိဖရဏတာဒီသု ပီတိံ ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒွီသု ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏတာ နာမ။ သုခံ ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တီသု ဈာနေသု ပညာ သုခဖရဏတာ နာမ။ ပရေသံ စေတောဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ စေတောပရိယပညာ စေတောဖရဏတာ နာမ။ အာလောကံ ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာ အာလောကဖရဏတာ နာမ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တံ နာမ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွီသု ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏတာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စ ပီတိဖရဏတာ သုခဖရဏတာ ဒွေ ပါဒါ ဝိယ၊ စေတောဖရဏတာ အာလောကဖရဏတာ ဒွေ ဟတ္ထာ ဝိယ၊ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ မဇ္ဈိမကာယော ဝိယ၊ ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တံ သီသံ ဝိယ။ ဣတိ ဘဂဝါ ပဉ္စင်္ဂိကံ သမ္မာသမာဓိံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမ္ပန္နံ ပုရိသံ ဝိယ ကတွာ ဒဿေသိ။ အယံ ပဉ္စင်္ဂိကော သမ္မာသမာဓီတိ အယံ ဟတ္ထပါဒသီသသဒိသေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ယုတ္တော သမ္မာသမာဓီတိ ပါဒကဇ္ဈာနသမာဓိံ ကထေသိ။

အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ စေဝါတိအာဒီသု အရဟတ္တဖလသမာဓိ အဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ သုခတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ။ ပုရိမော ပုရိမော ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ သမာဓိသုခဿ ပစ္စယတ္တာ အာယတိံ သုခဝိပါကော။ သန္တံ သုခုမံ ဖလစိတ္တံ ပဏီတံ မဓုရရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဟိ သဗ္ဗကာယာနုဂတံ သုခသမ္ဖဿံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ပဋိစ္စ သုခသဟဂတံ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန အာယတိံ သုခဝိပါကော။ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယော။ ကာမာမိသဝဋ္ဋာမိသလောကာမိသာနံ အဘာဝါ နိရာမိသော။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ မဟာပုရိသေဟိ သေဝိတတ္တာ အကာပုရိသသေဝိတော။ အင်္ဂသန္တတာယ အာရမ္မဏသန္တတာယ သဗ္ဗကိလေသဒရထသန္တတာယ စ သန္တော။ အတပ္ပနီယဋ္ဌေန ပဏီတော။ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ လဒ္ဓတ္တာ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝဿ ဝါ လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓါ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓီတိ ဟိ ဣဒံ အတ္ထတော ဧကံ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသေန ဝါ အရဟတာ လဒ္ဓတ္တာပိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓါ။ ဧကောဒိဘာဝေန အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝမေဝ ဝါ အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော။ အပ္ပဂုဏသာသဝသမာဓိ ဝိယ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန စိတ္တေန ပစ္စနီကဓမ္မေ နိဂ္ဂယှ ကိလေသေ ဝါရေတွာ အနဓိဂတတ္တာ န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော။ တဉ္စ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇန္တော တတော ဝါ ဝုဋ္ဌဟန္တော သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတ္တာ သတောဝ သမာပဇ္ဇတိ သတောဝ ဝုဋ္ဌဟတိ။ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန ဝါ သတော သမာပဇ္ဇတိ သတော ဝုဋ္ဌဟတိ။ တသ္မာ ယဒေတ္ထ ‘‘အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ စေဝ အာယတိဉ္စ သုခဝိပါကော’’တိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခမာနဿ ပစ္စတ္တံယေဝ အပရပ္ပစ္စယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – တံ ဧကမင်္ဂံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧဝမိမေဟိ ပဉ္စဟိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေဟိ အယံ သမာဓိ ပဉ္စဉာဏိကော သမ္မာသမာဓိ နာမ ဝုတ္တောတိ။

ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

(၆။) ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၀၅။ ဆဗ္ဗိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ဣဒ္ဓိဝိဓေ ဉာဏန္တိ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၈၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၂) ဣဒ္ဓိဝိဓေ ဉာဏံ။ ဣမိနာ အဝိတက္ကာဝိစာရာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ရူပါဝစရာ ဗဟုဓာဘာဝါဒိသာဓိကာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ သောတဓာတုဝိသုဒ္ဓိယာ ဉာဏန္တိ ဒူရသန္တိကာဒိဘေဒသဒ္ဒါရမ္မဏာယ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုယာ ဉာဏံ။ ဣမိနာပိ အဝိတက္ကာဝိစာရာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ရူပါဝစရာ ပကတိသောတဝိသယာတီတသဒ္ဒါရမ္မဏာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ ပရစိတ္တေဉာဏန္တိ ပရသတ္တာနံ စိတ္တပရိစ္ဆေဒေ ဉာဏံ။ ဣမိနာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ ပရေသံ သရာဂါဒိစိတ္တာရမ္မဏာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယာ ဉာဏန္တိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိသမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ။ ဣမိနာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာနုဿရဏသတိသမ္ပယုတ္တာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ သတ္တာနံ စုတူပပါတေ ဉာဏန္တိ သတ္တာနံ စုတိယဉ္စ ဥပပါတေ စ ဉာဏံ။ ဣမိနာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ စဝနကဥပပဇ္ဇနကာနံ သတ္တာနံ ဝဏ္ဏဓာတုအာရမ္မဏာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ အပ္ပနာပညာဝ ကထိတာ။ အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏန္တိ သစ္စပရိစ္ဆေဒဇာနနဉာဏံ။ ဣဒံ လောကုတ္တရမေဝ။ သေသာနိ လောကိယာနီတိ။

ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

(၇။) သတ္တကနိဒ္ဒေသာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၀၆။ သတ္တဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တိနိဝတ္တိဝသေန ဧကာဒသသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု ဧကေကသ္မိံ ကာလတ္တယဘေဒတော ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဝတွာ ပုန ‘‘ယမ္ပိဿ တံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ ဧဝံ တဒေဝ ဉာဏံ သင်္ခေပတော ခယဓမ္မတာဒီဟိ ပကာရေဟိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ၊ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏဒွယံ ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓါနဝသေန ဝုတ္တံ။ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ၊ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနန္တိ ဧဝံ အတီတေ ဉာဏဒွယံ၊ အနာဂတေ ဉာဏဒွယန္တိ ဆ။ တာနိ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန သဒ္ဓိံ သတ္တ။ တတ္ထ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ပစ္စယာကာရဉာဏံ။ ပစ္စယာကာရော ဟိ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌိတိကာရဏတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌိတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထ ဉာဏံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ။ ဧတဿေဝ ဆဗ္ဗိဓဿ ဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဧဝံ ဧကေကသ္မိံ အင်္ဂေ ဣမာနိ သတ္တ သတ္တ ကတွာ ဧကာဒသသု အင်္ဂေသု သတ္တသတ္တတိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ခယဓမ္မန္တိ ခယဂမနသဘာဝံ။ ဝယဓမ္မန္တိ ဝယဂမနသဘာဝံ။ ဝိရာဂဓမ္မန္တိ ဝိရဇ္ဇနသဘာဝံ။ နိရောဓဓမ္မန္တိ နိရုဇ္ဈနသဘာဝံ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? အပရဝိပဿနာယ ပုရိမဝိပဿနာသမ္မသနံ ကထိတံ။ တေန ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? သတ္တက္ခတ္တုံ ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာ ကထိတာ။ ပဌမဉာဏေန ဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရေ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာတိ ဒိသွာ တံ ဉာဏံ ဒုတိယေန ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုတိယံ တတိယေန၊ တတိယံ စတုတ္ထေန၊ စတုတ္ထံ ပဉ္စမေန၊ ပဉ္စမံ ဆဋ္ဌေန၊ ဆဋ္ဌံ သတ္တမေန။ ဧဝံ သတ္တ ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာ ကထိတာ ဟောန္တီတိ။

သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၈၀၇။ အဋ္ဌဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပညာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂမှိ ပညာ။ ဣမိနာ သမ္ပယုတ္တပညာဝ ကထိတာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။

အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၈၀၈။ နဝဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တီသူတိ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသင်္ခါတာသု သမာပတ္တီသု။ တာသံ အနုပုဗ္ဗေန အနုပဋိပါဋိယာ ဝိဟာရိတဗ္ဗဋ္ဌေန အနုပုဗ္ဗဝိဟာရတာ၊ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန သမာပတ္တိတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိယာ ပညာတိအာဒယော အဋ္ဌ သမ္ပယုတ္တပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ။ နဝမာ ပစ္စဝေက္ခဏပညာ။ သာ ဟိ နိရောဓသမာပတ္တိံ သန္တတော ပဏီတတော ပစ္စဝေက္ခမာနဿ ပဝတ္တတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ’’န္တိ။

နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

(၁၀။) ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ပဌမဗလနိဒ္ဒေသော

၈၀၉။ ဒသဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ အဋ္ဌာနန္တိ ဟေတုပဋိက္ခေပေါ။ အနဝကာသောတိ ပစ္စယပဋိက္ခေပေါ။ ဥဘယေနာပိ ကာရဏမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ ကာရဏဉှိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ အတ္တနော ဖလဿ ဌာနန္တိ စ အဝကာသောတိ စ ဝုစ္စတိ။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေန။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နောတိ မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပန္နော သောတာပန္နော အရိယသာဝကော။ ကဉ္စိသင်္ခါရန္တိ စတုဘူမကေသု သင်္ခတသင်္ခါရေသု ကဉ္စိ ဧကံ သင်္ခါရမ္ပိ။ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ နိစ္စောတိ ဂဏှေယျ။ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတံ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ န ဥပလဗ္ဘတိ။ ယံ ပုထုဇ္ဇနောတိ ယေန ကာရဏေန ပုထုဇ္ဇနော။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတံ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ သဿတဒိဋ္ဌိယာ ဟိ သော တေဘူမကေသု သင်္ခါရေသု ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဂဏှေယျာတိ အတ္ထော။ စတုတ္ထဘူမကသင်္ခါရော ပန တေဇုဿဒတ္တာ ဒိဝသံ သန္တတ္တော အယောဂုဠော ဝိယ မက္ခိကာနံ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ အညေသံ ဝါ အကုသလာနံ အာရမ္မဏံ န ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတောတိအာဒီသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုခတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ ‘‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရမ္မရဏာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၁) ဧဝံ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေန သုခတော ဂါဟံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ပန အရိယသာဝကော ပရိဠာဟာဘိဘူတော ပရိဠာဟဝူပသမတ္ထံ၊ မတ္တဟတ္ထီပရိတာသိတော ဝိယ၊ သုစိကာမော ပေါက္ခဗြာဟ္မဏော ဂူထံ ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတော ဥပဂစ္ဆတိ။ အတ္တဝါဒေ ကသိဏာဒိပဏ္ဏတ္တိသင်္ဂဟတ္ထံ သင်္ခါရန္တိ အဝတွာ ကဉ္စိ ဓမ္မန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ အရိယသာဝကဿ စတုဘူမကဝသေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပုထုဇ္ဇနဿ တေဘူမကဝသေန၊ သဗ္ဗဝါရေသု ဝါ အရိယသာဝကဿာပိ တေဘူမကဝသေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ယဉှိ ပုထုဇ္ဇနော ဂဏှာတိ၊ တတော တတော အရိယသာဝကော ဂါဟံ ဝိနိဝေဌေတိ။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ ယံ ယံ နိစ္စံ သုခံ အတ္တာတိ ဂဏှာတိ၊ တံ တံ အရိယသာဝကော အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဂဏှန္တော ဂါဟံ ဝိနိဝေဌေတိ။

မာတရန္တိအာဒီသု ဇနိကာဝ မာတာ။ မနုဿဘူတောဝ ခီဏာသဝေါ အရဟာတိ အဓိပ္ပေတော။ ကိံ ပန အရိယသာဝကော အညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ? ဧတမ္ပိ အဋ္ဌာနံ။ သစေပိ ဘဝန္တရဂတံ အရိယသာဝကံ အတ္တနော အရိယသာဝကဘာဝံ အဇာနန္တမ္ပိ ကောစိ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဣမံ ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’တိ၊ နေဝ သော တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ။ အထ ဝါပိ နံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘သစေ ဣမံ န ဃာတေဿသိ၊ သီသံ တေ ဆိန္ဒိဿာမာ’တိ၊ သီသမေဝဿ ဆိန္ဒေယျုံ၊ နေဝ သော တံ ဃာတေယျ။ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ ပန မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထံ အရိယသာဝကဿ စ ဗလဒီပနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သာဝဇ္ဇော ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ၊ ယတြ ဟိ နာမ ပုထုဇ္ဇနော မာတုဃာတာဒီနိပိ အာနန္တရိယာနိ ကရိဿတိ။ မဟာဗလော အရိယသာဝကော၊ သော ဧတာနိ ကမ္မာနိ န ကရောတီတိ။

ပဒုဋ္ဌေန စိတ္တေနာတိ ဒေါသသမ္ပယုတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန။ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျာတိ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျ။ သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျာတိ သမာနသံဝါသကံ သမာနသီမာယံ ဌိတံ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျ၊ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပဉ္စဟုပါလိ၊ အာကာရေဟိ သင်္ဃော ဘိဇ္ဇတိ – ကမ္မေန၊ ဥဒ္ဒေသေန၊ ဝေါဟရန္တော၊ အနုဿာဝနေန၊ သလာကဂ္ဂါဟေနာ’’တိ (ပရိ။ ၄၅၈)။

တတ္ထ ‘ကမ္မေနာ’တိ အပလောကနာဒီသု စတူသု ကမ္မေသု အညတရေန ကမ္မေန။ ‘ဥဒ္ဒေသေနာ’တိ ပဉ္စသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေသု အညတရေန ဥဒ္ဒေသေန။ ‘ဝေါဟရန္တော’တိ ကထယန္တော၊ တာဟိ တာဟိ ဥပ္ပတ္တီဟိ ‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’တိအာဒီနိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ ဒီပေန္တော။ ‘အနုဿာဝနေနာ’တိ ‘နနု တုမှေ ဇာနာထ မယှံ ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဗဟုဿုတဘာဝဉ္စ! မာဒိသော နာမ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဂါဟေယျာတိ စိတ္တမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတုံ တုမှာကံ န ယုတ္တံ။ ကိံ မယှံ အဝီစိ နီလုပ္ပလဝနံ ဝိယ သီတလော? ကိမဟံ အပါယတော န ဘာယာမီ’တိအာဒိနာ နယေန ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာ အနုဿာဝနေန ။ ‘သလာကဂ္ဂါဟေနာ’တိ ဧဝံ အနုဿာဝေတွာ တေသံ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အနိဝတ္တနဓမ္မေ ကတွာ ‘‘ဂဏှထ ဣမံ သလာက’’န္တိ သလာကဂ္ဂါဟေန။ ဧတ္ထ စ ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏံ ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပန ပုဗ္ဗဘာဂါ။ အဋ္ဌာရသဝတ္ထုဒီပနဝသေန ဟိ ဝေါဟရန္တေန တတ္ထ ရုစိဇနနတ္ထံ အနုဿာဝေတွာ သလာကာယ ဂါဟိတာယပိ အဘိန္နောဝ ဟောတိ သင်္ဃော။ ယဒါ ပန ဧဝံ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ သလာကံ ဂါဟေတွာ အာဝေဏိကံ ကမ္မံ ဝါ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ကရောန္တိ၊ တဒါ သင်္ဃော ဘိန္နော နာမ ဟောတိ။

ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဧတ္တာဝတာ မာတုဃာတာဒီနိ ပဉ္စ အာနန္တရိယကမ္မာနိ ဒဿိတာနိ ဟောန္တိ၊ ယာနိ ပုထုဇ္ဇနော ကရောတိ၊ န အရိယသာဝကော။ တေသံ အာဝိဘာဝတ္ထံ –

ကမ္မတော ဒွါရတော စေဝ၊ ကပ္ပဋ္ဌိတိယတော တထာ၊

ပါကသာဓာရဏာဒီဟိ၊ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

တတ္ထ ‘ကမ္မတော’ တာဝ – ဧတ္ထ ဟိ မနုဿဘူတဿေဝ မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အပိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ ဟောတိ။ တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိဿာမီ’တိ သကလစက္ကဝါဠံ မဟာစေတိယပ္ပမာဏေဟိ ကဉ္စနထူပေဟိ ပူရေတွာပိ၊ သကလစက္ကဝါဠံ ပူရေတွာ နိသိန္နဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာပိ၊ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သင်္ဃာဋိကဏ္ဏံ အမုဉ္စိတွာဝ ဝိစရိတွာပိ၊ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယမေဝ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော ပန သယံ မနုဿဘူတော တိရစ္ဆာနဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ၊ သယံ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတော မနုဿဘူတံ၊ တိရစ္ဆာနဘူတောယေဝ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ န ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ ဟောတိ၊ အာနန္တရိယံ အာဟစ္စေဝ တိဋ္ဌတိ။ မနုဿဇာတိကာနံ ပန ဝသေန အယံ ပဉှော ကထိတော။

ဧတ္ထ ဧဠကစတုက္ကံ၊ သင်္ဂါမစတုက္ကံ၊ စောရစတုက္ကဉ္စ ကထေတဗ္ဗံ။ ‘ဧဠကံ မာရေမီ’တိ အဘိသန္ဓိနာပိ ဟိ ဧဠကဋ္ဌာနေ ဌိတံ မနုဿော မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ ဖုသတိ။ ဧဠကာဘိသန္ဓိနာ ပန မာတာပိတိအဘိသန္ဓိနာ ဝါ ဧဠကံ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ န ဖုသတိ။ မာတာပိတိအဘိသန္ဓိနာ မာတာပိတရော မာရေန္တော ဖုသတေဝ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိမ္ပိ စတုက္ကဒွယေ။ ယထာ စ မာတာပိတူသု၊ ဧဝံ အရဟန္တေပိ ဧတာနိ စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ မနုဿအရဟန္တမေဝ စ မာရေတွာ အာနန္တရိယံ ဖုသတိ၊ န ယက္ခဘူတံ၊ ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ အာနန္တရိယသဒိသမေဝ။ မနုဿအရဟန္တဿ စ ပုထုဇ္ဇနကာလေယေဝ သတ္ထပ္ပဟာရေ ဝါ ဝိသေ ဝါ ဒိန္နေပိ ယဒိ သော အရဟတ္တံ ပတွာ တေနေဝ မရတိ၊ အရဟန္တဃာတော ဟောတိယေဝ။ ယံ ပန ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဒိန္နံ ဒါနံ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ တံ ဒိန္နံ ဟောတိ။ သေသအရိယပုဂ္ဂလေ မာရေန္တဿ အာနန္တရိယံ နတ္ထိ၊ ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ အာနန္တရိယသဒိသမေဝ။

လောဟိတုပ္ပာဒေ တထာဂတဿ အဘေဇ္ဇကာယတာယ ပရူပက္ကမေန စမ္မစ္ဆေဒံ ကတွာ လောဟိတပဂ္ဃရဏံ နာမ နတ္ထိ။ သရီရဿ ပန အန္တောယေဝ ဧကသ္မိံ ဌာနေ လောဟိတံ သမောသရတိ။ ဒေဝဒတ္တေန ပဋိဝိဒ္ဓသိလာတော ဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာ သကလိကာပိ တထာဂတဿ ပါဒန္တံ ပဟရိ။ ဖရသုနာ ပဟဋော ဝိယ ပါဒေါ အန္တောလောဟိတောယေဝ အဟောသိ။ တထာ ကရောန္တဿ အာနန္တရိယံ ဟောတိ။ ဇီဝကော ပန တထာဂတဿ ရုစိယာ သတ္ထကေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ တမှာ ဌာနာ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ နီဟရိတွာ ဖာသုကမကာသိ။ တထာ ကရောန္တဿ ပုညကမ္မမေဝ ဟောတိ။

အထ ယေ စ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ စေတိယံ ဘိန္ဒန္တိ၊ ဗောဓိံ ဆိန္ဒန္တိ၊ ဓာတုမှိ ဥပက္ကမန္တိ၊ တေသံ ကိံ ဟောတီတိ? ဘာရိယံ ကမ္မံ ဟောတိ အာနန္တရိယသဒိသံ။ သဓာတုကံ ပန ထူပံ ဝါ ပဋိမံ ဝါ ဗာဓယမာနံ ဗောဓိသာခဉ္စ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တတ္ထ နိလီနာ သကုဏာ စေတိယေ ဝစ္စံ ပါတေန္တိ၊ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော ဟိ သရီရစေတိယံ မဟန္တတရံ။ စေတိယဝတ္ထုံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဗောဓိမူလမ္ပိ ဆိန္ဒိတွာ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဗောဓိသာခါ ဗောဓိဃရံ ဗာဓတိ၊ တံ ဂေဟရက္ခဏတ္ထံ ဆိန္ဒိတုံ န လဗ္ဘတိ။ ဗောဓိအတ္ထဉှိ ဂေဟံ၊ န ဂေဟတ္ထာယ ဗောဓိ။ အာသနဃရေပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မိံ ပန အာသနဃရေ ဓာတု နိဟိတာ ဟောတိ၊ တဿ ရက္ခဏတ္ထာယ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗောဓိဇဂ္ဂနတ္ထံ ဩဇောဟရဏသာခံ ဝါ ပူတိဋ္ဌာနံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ သရီရပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ ပုညမ္ပိ ဟောတိ။

သင်္ဃဘေဒေ သီမဋ္ဌကသင်္ဃေ အသန္နိပတိတေ ဝိသုံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ကတဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟဿ ကမ္မံ ဝါ ကရောန္တဿ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ဥဒ္ဒိသန္တဿ ဘေဒေါ စ ဟောတိ အာနန္တရိယကမ္မဉ္စ။ သမဂ္ဂသညာယ ပန ဝဋ္ဋတိ။ သမဂ္ဂသညာယ ဟိ ကရောန္တဿ နေဝ ဘေဒေါ ဟောတိ န အာနန္တရိယကမ္မံ။ တထာ နဝတော ဦနပရိသာယံ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပန ပရိစ္ဆေဒေန နဝန္နံ ဇနာနံ ယော သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ တဿ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိ။ အနုဝတ္တကာနံ အဓမ္မဝါဒီနံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ကမ္မံ၊ ဓမ္မဝါဒိနော အနဝဇ္ဇာ။ တတ္ထ နဝန္နမေဝ သင်္ဃဘေဒေ ဣဒံ သုတ္တံ – ‘‘ဧကတော၊ ဥပါလိ၊ စတ္တာရော ဟောန္တိ၊ ဧကတော စတ္တာရော၊ နဝမော အနုဿာဝေတိ သလာကံ ဂါဟေတိ – ‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသနံ၊ ဣဒံ ဂဏှထ၊ ဣဒံ ရောစေထာ’တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ သင်္ဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သင်္ဃဘေဒေါ စ။ နဝန္နံ ဝါ၊ ဥပါလိ၊ အတိရေကနဝန္နံ ဝါ သင်္ဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သင်္ဃဘေဒေါ စာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၅၁)။

ဧတေသု စ ပန ပဉ္စသု သင်္ဃဘေဒေါ ဝစီကမ္မံ၊ သေသာနိ ကာယကမ္မာနီတိ။ ဧဝံ ကမ္မတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

‘ဒွါရတော’တိ သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ ကာယဒွါရတောပိ ဝစီဒွါရတောပိ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ ပုရိမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အာဏတ္တိကဝိဇ္ဇာမယပယောဂဝသေန ဝစီဒွါရတော သမုဋ္ဌဟိတွာပိ ကာယဒွါရမေဝ ပူရေန္တိ။ သင်္ဃဘေဒေါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဘေဒံ ကရောန္တဿ ကာယဒွါရတော သမုဋ္ဌဟိတွာပိ ဝစီဒွါရမေဝ ပူရေတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွါရတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

‘ကပ္ပဋ္ဌိတိယတော’တိ သင်္ဃဘေဒေါယေဝ စေတ္ထ ကပ္ပဋ္ဌိတိယော။ သဏ္ဌဟန္တေ ဟိ ကပ္ပေ ကပ္ပဝေမဇ္ဈေ ဝါ သင်္ဃဘေဒံ ကတွာ ကပ္ပဝိနာသေယေဝ မုစ္စတိ။ သစေပိ ဟိ ‘သွေ ကပ္ပော ဝိနဿိဿတီ’တိ အဇ္ဇ သင်္ဃဘေဒံ ကရောတိ၊ သွေယေဝ မုစ္စတိ၊ ဧကဒိဝသမေဝ နိရယေ ပစ္စတိ။ ဧဝံ ကရဏံ ပန နတ္ထိ။ သေသာနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ အာနန္တရိယာနေဝ ဟောန္တိ၊ န ကပ္ပဋ္ဌိတိယာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ကပ္ပဋ္ဌိတိယတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

‘ပါကတော’တိ ယေန စ ပဉ္စပေတာနိ ကမ္မာနိ ကတာနိ ဟောန္တိ၊ တဿ သင်္ဃဘေဒေါယေဝ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ။ သေသာနိ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဧဝမာဒီသု သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ။ သင်္ဃဘေဒါဘာဝေ လောဟိတုပ္ပာဒေါ၊ တဒဘာဝေ အရဟန္တဃာတော၊ တဒဘာဝေ သစေ ပိတာ သီလဝါ ဟောတိ၊ မာတာ ဒုဿီလာ နော ဝါ တထာ သီလဝတီ၊ ပိတုဃာတော ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ။ သစေ မာတာ မာတုဃာတော။ ဒွီသုပိ သီလေန ဝါ ဒုဿီလေန ဝါ သမာနေသု မာတုဃာတောဝ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ၊ မာတာ ဟိ ဒုက္ကရကာရိဏီ ဗဟူပကာရာ စ ပုတ္တာနန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ ပါကတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

‘သာဓာရဏာဒီဟီ’တိ ပုရိမာနိ စတ္တာရိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ သာဓာရဏာနိ။ သင်္ဃဘေဒေါ ပန ‘‘န ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ဘိက္ခုနီ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ န သိက္ခမာနာ၊ န သာမဏေရော၊ န သာမဏေရီ၊ န ဥပါသကော၊ န ဥပါသိကာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ။ ဘိက္ခု ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပကတတ္တော သမာနသံဝါသကော သမာနသီမာယံ ဌိတော သင်္ဃံ ဘိန္ဒတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၅၁) ဝစနတော ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဘိက္ခုနောဝ ဟောတိ၊ န အညဿ၊ တသ္မာ အသာဓာရဏော။ အာဒိသဒ္ဒေန သဗ္ဗေပေတေ ဒုက္ခဝေဒနာသဟဂတာ ဒေါသမောဟသမ္ပယုတ္တာ စာတိ ဧဝမေတ္ထ သာဓာရဏာဒီဟိပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

အညံ သတ္ထာရန္တိ ‘အယံ မေ သတ္ထာ သတ္ထုကိစ္စံ ကာတုံ သမတ္ထော’တိ ဘဝန္တရေပိ အညံ တိတ္ထကရံ ‘အယံ မေ သတ္ထာ’တိ ဧဝံ ဂဏှေယျ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌမံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေယျာတိ သဗ္ဗမန္ဒပညောပိ သတ္တမံ ဘဝံ အတိက္ကမိတွာ အဋ္ဌမံ နိဗ္ဗတ္တေယျ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ ။ ဥတ္တမကောဋိယာ ဟိ သတ္တမံ ဘဝံ သန္ဓာယေဝေသ ‘‘နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ ဝုတ္တော။ ကိံ ပန တံ နိယာမေတိ? ကိံ ပုဗ္ဗဟေတု နိယာမေတိ ဥဒါဟု ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ ဥဒါဟု ဥပရိ တယော မဂ္ဂါတိ? သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဂဟိတံ နာမမတ္တမေတံ။ ပုဂ္ဂလော ပန နိယတော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ပုဗ္ဗဟေတု နိယာမေတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဟိ ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဥပနိဿယော ဝုတ္တော ဟောတိ၊ ပဌမမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယာဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ဣစ္စဿ အဟေတု အပ္ပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တိံ ပါပုဏာတိ။ ‘‘ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ နိယာမေတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ အကိစ္စကာ ဟောန္တိ၊ ပဌမမဂ္ဂေါဝ သကိစ္စကော၊ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ ကိလေသေ ခေပေတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ‘‘ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ နိယာမေန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ပဌမမဂ္ဂေါ အကိစ္စကော ဟောတိ၊ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါဝ သကိစ္စကာ၊ ပဌမမဂ္ဂံ အနိဗ္ဗတ္တေတွာ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ ပဌမမဂ္ဂေန စ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာဝ ကိလေသာ ခေပေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ န အညော ကောစိ နိယာမေတိ၊ ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝိပဿနာဝ နိယာမေတိ။ သစေ ဟိ တေသံ ဝိပဿနာ တိက္ခာ သူရာ ဟုတွာ ဝဟတိ၊ ဧကံယေဝ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ တတော မန္ဒတရပညော ဒုတိယေ ဝါ တတိယေ ဝါ စတုတ္ထေ ဝါ ပဉ္စမေ ဝါ ဆဋ္ဌေ ဝါ ဘဝေ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ သဗ္ဗမန္ဒပညော သတ္တမံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ အဋ္ဌမေ ဘဝေ ပဋိသန္ဓိ န ဟောတိ။ ဣတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဂဟိတံ နာမမတ္တမေတံ။ သတ္ထာ ဟိ ဗုဒ္ဓတုလာယ တုလေတွာ သဗ္ဗညုတဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗမဟာပညော တိက္ခဝိပဿကော ဧကမေဝ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’တိ ‘ဧကဗီဇီ’တိ နာမံ အကာသိ၊ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဒုတိယံ၊ တတိယံ၊ စတုတ္ထံ၊ ပဉ္စမံ၊ ဆဋ္ဌံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’တိ ‘ကောလံကောလော’တိ နာမံ အကာသိ၊ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော သတ္တမံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’တိ ‘သတ္တက္ခတ္တုပရမော’တိ နာမံ အကာသိ။

ကောစိ ပန ပုဂ္ဂလော သတ္တန္နံ ဘဝါနံ နိယတော နာမ နတ္ထိ။ အရိယသာဝကော ပန ယေန ကေနစိပိ အာကာရေန မန္ဒပညော သမာနော အဋ္ဌမံ ဘဝံ အပ္ပတွာ အန္တရာဝ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ သက္ကသဒိသောပိ ဝဋ္ဋာဘိရတော သတ္တမံယေဝ ဘဝံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္တမေ ဘဝေ သဗ္ဗကာရေန ပမာဒဝိဟာရိနောပိ ဝိပဿနာဉာဏံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ။ အပ္ပမတ္တကေပိ အာရမ္မဏေ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ နိဗ္ဗုတိံ ပါပုဏာတိ။ သစေပိ ဟိဿ သတ္တမေ ဘဝေ နိဒ္ဒံ ဝါ ဩက္ကမန္တဿ၊ ပရမ္မုခံ ဝါ ဂစ္ဆန္တဿ၊ ပစ္ဆတော ဌတွာ တိခိဏေန အသိနာ ကောစိဒေဝ သီသံ ပါတေယျ၊ ဥဒကေ ဝါ ဩသာဒေတွာ မာရေယျ၊ အသနိ ဝါ ပနဿ သီသေ ပတေယျ၊ ဧဝရူပေပိ ကာလေ သပ္ပဋိသန္ဓိကာ ကာလံကိရိယာ နာမ န ဟောတိ၊ အရဟတ္တံ ပတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဋ္ဌမံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေယျ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ။ တီဏိ ဟိ ခေတ္တာနိ – ဇာတိခေတ္တံ၊ အာဏာခေတ္တံ၊ ဝိသယက္ခေတ္တန္တိ။ တတ္ထ ‘ဇာတိက္ခေတ္တံ’ နာမ ဒသသဟဿိလောကဓာတု။ သာ ဟိ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနကာလေ၊ နိက္ခမနကာလေ၊ သမ္ဗောဓိကာလေ၊ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနေ၊ အာယုသင်္ခါရဝေါဿဇ္ဇနေ၊ ပရိနိဗ္ဗာနေ စ ကမ္ပတိ။ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ပန ‘အာဏာခေတ္တံ’ နာမ။ အာဋာနာဋိယမောရပရိတ္တဓဇဂ္ဂပရိတ္တရတနပရိတ္တာဒီနဉှိ ဧတ္ထ အာဏာ ဝတ္တတိ။ ‘ဝိသယခေတ္တဿ’ ပန ပရိမာဏံ နတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ‘‘ယာဝတကံ ဉာဏံ တာဝတကံ ဉေယျံ၊ ယာဝတကံ ဉေယျံ တာဝတကံ ဉာဏံ ၊ ဉာဏပရိယန္တိကံ ဉေယျံ၊ ဉေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ဝစနတော အဝိသယော နာမ နတ္ထိ။

ဣမေသု ပန တီသု ခေတ္တေသု၊ ဌပေတွာ ဣမံ စက္ကဝါဠံ၊ အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။ တီဏိ ပိဋကာနိ – ဝိနယပိဋကံ၊ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ။ တိဿော သင်္ဂီတိယော – မဟာကဿပတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ၊ ယသတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ သင်္ဂီတီတိ။ ဣမာ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဣမံ စက္ကဝါဠံ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ၊ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။

အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ အပုရေ အပစ္ဆာ၊ ဧကတော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ ‘‘ဗောဓိံ အပ္ပတွာ န ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ တာဝ ပုဗ္ဗေန္တိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠကမ္ပနေနေဝ ဇာတိက္ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတော၊ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာ ဟောတိ။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ စ ယာဝ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော တိဋ္ဌန္တိ တာဝ ပစ္ဆာတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓာတူသု ဟိ ဌိတာသု ဗုဒ္ဓါ ဌိတာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထန္တရေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာဝ ဟောတိ၊ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနေ ပန ဇာတေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရိတာ။

တီဏိဟိ အန္တရဓာနာနိ နာမ – ပရိယတ္တိအန္တရဓာနံ၊ ပဋိဝေဓအန္တရဓာနံ၊ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနန္တိ။ တတ္ထ ‘ပရိယတ္တီ’တိ တီဏိ ပိဋကာနိ၊ ‘ပဋိဝေဓော’တိ သစ္စပဋိဝေဓော၊ ‘ပဋိပတ္တီ’တိ ပဋိပဒါ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ပဋိဝေဓကရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ‘ဧသ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနော’တိ အင်္ဂုလိံ ပသာရေတွာ ဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝါရံ ကိရ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရကာပိ ကဒါစိ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ကဒါစိ အပ္ပာ။ ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။

သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ ယထာ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရဿ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော ‘န ဇာနာမီ’တိ အာဟ၊ တတော ဥဒကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဓိဂတဝိသေသံ သံသန္ဒေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနဿ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော အာစိက္ခိ၊ တဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ သမ္ပာဒေသိ၊ ဧဝမေဝ ပညဝါ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန သာ အန္တရဓာယတိ တဒါ ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နဿတိ။ တတ္ထ ပဋ္ဌာနံ သဗ္ဗပဌမံ အန္တရဓာယတိ။ အနုက္ကမေန ပစ္ဆာ ဓမ္မသင်္ဂဟော။ တသ္မိံ အန္တရဟိတေ ဣတရေသု ဒွီသု ပိဋကေသု ဌိတေသု သာသနံ ဌိတမေဝ ဟောတိ။

တတ္ထ သုတ္တန္တပိဋကေ အန္တရဓာယမာနေ ပဌမံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ဧကာဒသကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကကာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ သံယုတ္တနိကာယော စက္ကပေယျာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဩဃတရဏာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ မဇ္ဈိမနိကာယော ဣန္ဒြိယဘာဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလပရိယာယာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ ဒီဃနိကာယော ဒသုတ္တရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗြဟ္မဇာလာ အန္တရဓာယတိ။ ဧကိဿာပိ ဒွိန္နမ္ပိ ဂါထာနံ ပုစ္ဆာ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ၊ သာသနံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ သဘိယပုစ္ဆာ (သု။ နိ။ ၅၁၅ အာဒယော) ဝိယ အာဠဝကပုစ္ဆာ (သု။ နိ။ ၁၈၃ အာဒယော၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆) ဝိယ စ။ ဧတာ ကိရ ကဿပဗုဒ္ဓကာလိကာ အန္တရာ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု။

ဒွီသု ပန ပိဋကေသု အန္တရဟိတေသုပိ ဝိနယပိဋကေ ဌိတေ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ပရိဝါရခန္ဓကေသု အန္တရဟိတေသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဌိတေ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ အန္တရဟိတေ မာတိကာယ ဌိတာယပိ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ မာတိကာယ အန္တရဟိတာယ ပါတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ လိင်္ဂံ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ။ သေတဝတ္ထသမဏဝံသော ပန ကဿပဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ ပစ္ဆိမကဿ ပန သစ္စပဋိဝေဓတော ပစ္ဆိမကဿ သီလဘေဒတော စ ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဟောတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န ဝါရိတာ။

တီဏိပရိနိဗ္ဗာနာနိ နာမ – ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ၊ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ၊ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ။ တတ္ထ ‘ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ’ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဟောသိ၊ ‘ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ’ ကုသိနာရာယံ၊ ‘ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနံ’ အနာဂတေ ဘဝိဿတိ။ သာသနဿ ကိရ ဩသက္ကနကာလေ ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဓာတုယော သန္နိပတိတွာ မဟာစေတိယံ ဂမိဿန္တိ၊ မဟာစေတိယတော နာဂဒီပေ ရာဇာယတနစေတိယံ၊ တတော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကံ ဂမိဿန္တိ။ နာဂဘဝနတောပိ ဒေဝလောကတောပိ ဗြဟ္မလောကတောပိ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကမေဝ ဂမိဿန္တိ။ သာသပမတ္တာပိ ဓာတု န အန္တရာ နဿိဿတိ။ သဗ္ဗာ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ ရာသိဘူတာ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဃနာ ဟုတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော ဝိဿဇ္ဇေဿန္တိ။ တာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိဿန္တိ။ တတော ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိတွာ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာတိ၊ အဇ္ဇ သာသနံ ဩသက္ကတိ၊ ပစ္ဆိမဒဿနံ ဒါနိ ဣဒံ အမှာက’’န္တိ ဒသဗလဿ ပရိနိဗ္ဗုတဒိဝသတော မဟန္တတရံ ကာရုညံ ကရိဿန္တိ။ ဌပေတွာ အနာဂါမိခီဏာသဝေ အဝသေသာ သကဘာဝေန သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ဓာတူသု တေဇောဓာတု ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတိ။ သာသပမတ္တာယပိ ဓာတုယာ သတိ ဧကဇာလာဝ ဘဝိဿတိ၊ ဓာတူသု ပရိယာဒါနံ ဂတာသု ပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝံ မဟန္တံ အာနုဘာဝံ ဒဿေတွာ ဓာတူသု အန္တရဟိတာသု သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။ ယာဝ ဧဝံ န အန္တရဓာယတိ တာဝ အစရိမံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

ကသ္မာ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? အနစ္ဆရိယတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ အစ္ဆရိယမနုဿာ၊ ယထာဟ – ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အစ္ဆရိယမနုဿော။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၂)။ ယဒိ စ ဒွေ ဝါ စတ္တာရော ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သောဠသ ဝါ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ န အစ္ဆရိယာ ဘဝေယျုံ။ ဧကသ္မိဉှိ ဝိဟာရေ ဒွိန္နံ စေတိယာနမ္ပိ လာဘသက္ကာရော ဥဠာရော န ဟောတိ၊ ဘိက္ခူပိ ဗဟုတာယ န အစ္ဆရိယာ ဇာတာ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါပိ ဘဝေယျုံ၊ တသ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော။ ယဉှိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ ဓမ္မံ ဧကော ဒေသေတိ၊ အညေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာပိ သောဝ ဒေသေတဗ္ဗော သိယာ။ တတော အနစ္ဆရိယော သိယာ။ ဧကသ္မိံ ပန ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဒေသနာပိ အစ္ဆရိယာ ဟောတိ။ ဝိဝါဒဘာဝတော စ။ ဗဟူသု စ ဗုဒ္ဓေသု ဥပ္ပန္နေသု ဗဟူနံ အာစရိယာနံ အန္တေဝါသိကာ ဝိယ ‘အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ ပါသာဒိကော၊ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ မဓုရဿရော လာဘီ ပုညဝါ’တိ ဝိဝဒေယျုံ၊ တသ္မာပိ ဧဝံ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

အပိစေတံ ကာရဏံ မိလိန္ဒရညာ ပုဋ္ဌေန နာဂသေနတ္ထေရေန ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁) –

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၇၇၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၉)။ ဒေသေန္တာ စ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဒေသေန္တိ၊ ကထယမာနာ စ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ကထေန္တိ၊ သိက္ခာပေန္တာ စ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခာပေန္တိ၊ အနုသာသမာနာ စ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယံ အနုသာသန္တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ တထာဂတာနံ ဧကာ ဒေသနာ ဧကာ ကထာ ဧကာ သိက္ခာ ဧကာနုသိဋ္ဌိ၊ ကေန ကာရဏေန ဒွေ တထာဂတာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ? ဧကေနပိ တာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေန အယံ လောကော ဩဘာသဇာတော။ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဘဝေယျ၊ ဒွိန္နံ ပဘာယ အယံ လောကော ဘိယျောသော မတ္တာယ ဩဘာသဇာတော ဘဝေယျ။ ဩဝဒန္တာ စ ဒွေ တထာဂတာ သုခံ ဩဝဒေယျုံ၊ အနုသာသမာနာ စ သုခံ အနုသာသေယျုံ။ တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဒဿေဟိ ယထာဟံ နိဿံသယော ဘဝေယျ’’န္တိ။

‘‘အယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ၊ ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ။ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ၊ စလေယျ ကမ္ပေယျ နမေယျ ဩနမေယျ ဝိနမေယျ ဝိကိရေယျ ဝိဓမေယျ ဝိဒ္ဓံသေယျ၊ န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဝါ ဧကပုရိသသန္ဓာရဏီ ဘဝေယျ၊ ဧကသ္မိံ ပုရိသေ အဘိရူဠှေ သာ နာဝါ သမုပါဒိကာ ဘဝေယျ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ တာဒိသော အာယုနာ ဝဏ္ဏေန ဝယေန ပမာဏေန ကိသထူလေန သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂေန။ သော တံ နာဝံ အဘိရူဟေယျ။ အပိနု သာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဝါ ဒွိန္နမ္ပိ ဓာရေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ စလေယျ ကမ္ပေယျ နမေယျ ဩနမေယျ ဝိနမေယျ ဝိကိရေယျ ဝိဓမေယျ ဝိဒ္ဓံသေယျ၊ န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ၊ ဩသီဒေယျ ဥဒကေ’’တိ ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ။ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ၊ စလေယျ…ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ ဆာဒေန္တံ ယာဝကဏ္ဌမဘိပူရယိတွာ။ သော တတော ပီဏိတော ပရိပုဏ္ဏော နိရန္တရော တန္ဒီဂတော အနောနမိတဒဏ္ဍဇာတော ပုနဒေဝ တတ္တကံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ။ အပိနု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော သုခိတော ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သကိံ ဘုတ္တောဝ မရေယျာ’’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ…ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သကဋာ ရတနပရိပူရိတာ ဘဝေယျုံ ယာဝသ္မာ မုခသမာ။ ဧက သကဋတော ရတနံ ဂဟေတွာ ဧကမှိ သကဋေ အာကိရေယျုံ။ အပိနု တံ၊ မဟာရာဇ၊ သကဋံ ဒွိန္နမ္ပိ သကဋာနံ ရတနံ ဓာရေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ နာဘိပိ တဿ စလေယျ၊ အရာပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျုံ၊ နေမိပိ တဿ ဩပတေယျ၊ အက္ခောပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ‘‘ကိန္နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိရတနဘာရေန သကဋံ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ။

‘‘အပိစ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမံ ကာရဏံ ဗုဒ္ဓဗလပရိဒီပနာယ ဩသာရိတံ။ အညမ္ပိ တတ္ထ ပတိရူပံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓါ၊ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွိန္နံ ဗလဝါမစ္စာနံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘တုမှာကံ အမစ္စော၊ အမှာကံ အမစ္စော’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒိ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေသံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓါ၊ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ။ ဣဒံ တာဝ မဟာရာဇ ဧကံ ကာရဏံ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

‘‘အပရမ္ပိ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ‘အဂ္ဂေါ ဗုဒ္ဓါ’တိ ယံ ဝစနံ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ၊ ‘ဇေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘သေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘ဝိသိဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘ဥတ္တမော ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘ပဝရော ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘အသမော ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘အသမသမော ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘အပ္ပဋိသမော ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘အပ္ပဋိဘာဂီ ဗုဒ္ဓါ’တိ ‘အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓါ’တိ ယံ ဝစနံ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏံ တထတော သမ္ပဋိစ္ဆ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

‘‘အပိစ၊ မဟာရာဇ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သဘာဝပကတိ ဧသာ ယံ ဧကောယေဝ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? မဟန္တတ္တာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဂုဏာနံ။ အညမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ယံ လောကေ မဟန္တံ တံ ဧကံယေဝ ဟောတိ။ ပထဝီ၊ မဟာရာဇ၊ မဟန္တာ၊ သာ ဧကာယေဝ၊ သာဂရော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ၊ သိနေရု ဂိရိရာဇာ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ၊ အာကာသော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ၊ သက္ကော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ၊ မဟာဗြဟ္မာ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ၊ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ လောကသ္မိံ။ ယတ္ထ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တတ္ထ အညေသံ ဩကာသော န ဟောတိ။ တသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကောယေဝ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘သုကထိတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော ဩပမ္မေဟိ ကာရဏေဟီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁)။

ဧကိဿာလောကဓာတုယာတိ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠေ။ ဟေဋ္ဌာ ဣမိနာဝ ပဒေန ဒသ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဂဟိတာနိ။ တာနိပိ ဧကစက္ကဝါဠေနေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ပန ဝါရိတေ ဣတော အညေသု စက္ကဝါဠေသု န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝါရိတမေဝ ဟောတိ။ အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ ဧတ္ထ စက္ကရတနပါတုဘာဝတော ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗံ၊ တဿေဝ အန္တရဓာနတော ပစ္ဆာ စရိမံ။ တတ္ထ ဒွိဓာ စက္ကရတနဿ အန္တရဓာနံ ဟောတိ – စက္ကဝတ္တိနော ကာလကိရိယာယ ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါ။ အန္တရဓာယမာနဉ္စ ပန တံ ကာလကိရိယတော ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇတော ဝါ သတ္တမေ ဒိဝသေ အန္တရဓာယတိ။ တတော ပရံ စက္ကဝတ္တိနော ပါတုဘာဝေါ အဝါရိတော။ ကသ္မာ ပန ဧကစက္ကဝါဠေ ဒွေ စက္ကဝတ္တိနော နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒတော အနစ္ဆရိယဘာဝတော စက္ကရတနဿ မဟာနုဘာဝတော စ။ ဒွီသု ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေသု ‘အမှာကံ ရာဇာ မဟန္တော၊ အမှာကံ ရာဇာ မဟန္တော’တိ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ‘ဧကသ္မိံ ဒီပေ စက္ကဝတ္တီ၊ ဧကသ္မိံ ဒီပေ စက္ကဝတ္တီ’တိ စ အနစ္ဆရိယော ဘဝေယျ။ ယော စာယံ စက္ကရတနဿ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဣဿရိယာနုပ္ပဒါနသမတ္ထော မဟာနုဘာဝေါ၊ သော ပရိဟာယေယျ။ ဣတိ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒတော အနစ္ဆရိယဘာဝတော စက္ကရတနဿ မဟာနုဘာဝတော စ န ဧကစက္ကဝါဠေ ဒွေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

ယံ ဣတ္ထော အရဟံ အဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ တိဋ္ဌတု တာဝ သဗ္ဗညုဂုဏေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ လောကတ္တာရဏသမတ္ထော ဗုဒ္ဓဘာဝေါ၊ ပဏိဓာနမတ္တမ္ပိ ဣတ္ထိယာ န သမ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ၊ ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ၊ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ၊ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉)၊

ဣမာနိ ဟိ ပဏိဓာနသမ္ပတ္တိကာရဏာနိ။ ဣတိ ပဏိဓာနမ္ပိ သမ္ပာဒေတုံ အသမတ္ထာယ ဣတ္ထိယာ ကုတော ဗုဒ္ဓဘာဝေါတိ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ အနဝကာသော ယံ ဣတ္ထီ အရဟံ အဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗာကာရပရိပူရော ဝါ ပုညုဿယော သဗ္ဗာကာရပရိပူရမေဝ အတ္တဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ပုရိသောဝ အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။

ယံဣတ္ထီ ရာဇာ အဿ စက္ကဝတ္တီတိအာဒီသုပိ ယသ္မာ ဣတ္ထိယာ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှာဒီနံ အဘာဝေန လက္ခဏာနိ န ပရိပူရေန္တိ၊ ဣတ္ထိရတနဘာဝေန သတ္တရတနသမင်္ဂိတာ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗမနုဿေဟိ စ အဓိကော အတ္တဘာဝေါ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ ဣတ္ထီ ရာဇာ အဿ စက္ကဝတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ သက္ကတ္တာဒီနိပိ တီဏိ ဌာနာနိ ဥတ္တမာနိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂဉ္စ ဟီနံ ၊ တသ္မာ တဿာ သက္ကတ္တာဒီနိပိ ပဋိသိဒ္ဓါနိ။ နနု စ ယထာ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဧဝံ ပုရိသလိင်္ဂမ္ပိ ဗြဟ္မလောကေ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ယံ ပုရိသော ဗြဟ္မတ္တံ ကာရေယျ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိပိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? နော န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဣဓ ပုရိသဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တနတော။ ဗြဟ္မတ္တန္တိ ဟိ မဟာဗြဟ္မတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ဣတ္ထီ စ ဣဓ ဈာနံ ဘာဝေတွာ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ န မဟာဗြဟ္မာနံ။ ပုရိသော ပန တတ္ထ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ သမာနေပိ စေတ္ထ ဥဘယလိင်္ဂါဘာဝေ ပုရိသသဏ္ဌာနာဝ ဗြဟ္မာနော၊ န ဣတ္ထိသဏ္ဌာနာ။ တသ္မာ သုဝုတ္တမေဝေတံ။

ကာယဒုစ္စရိတဿာတိအာဒီသု ယထာ နိမ္ဗဗီဇကောသာတကီဗီဇာဒီနိ မဓုရံ ဖလံ န နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ အသာတံ အမဓုရမေဝ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ ဧဝံ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ မဓုရံ ဝိပါကံ န နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ အမဓုရမေဝ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ ယထာ စ ဥစ္ဆုဗီဇသာလိဗီဇာဒီနိ မဓုရံ သာဓုရသမေဝ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ န အသာတံ ကဋုကံ၊ ဧဝံ ကာယသုစရိတာဒီနိ မဓုရမေဝ ဝိပါကံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ န အမဓုရံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ယာဒိသံ ဝပတေ ဗီဇံ၊ တာဒိသံ ဟရတေ ဖလံ၊

ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပကန္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅၆)၊

တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ကာယဒုစ္စရိတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကာယဒုစ္စရိတသမင်္ဂီတိအာဒီသု သမင်္ဂီတိ ပဉ္စဝိဓာ သမင်္ဂိတာ – အာယူဟနသမင်္ဂိတာ၊ စေတနာသမင်္ဂိတာ၊ ကမ္မသမင်္ဂိတာ၊ ဝိပါကသမင်္ဂိတာ၊ ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာတိ။ တတ္ထ ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနက္ခဏေ ‘အာယူဟနသမင်္ဂိတာ’ ဝုစ္စတိ။ တထာ ‘စေတနာသမင်္ဂိတာ’။ ယာဝ ပန အရဟတ္တံ န ပါပုဏန္တိ တာဝ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ပုဗ္ဗေ ဥပစိတံ ဝိပါကာရဟံ ကမ္မံ သန္ဓာယ ကမ္မသမင်္ဂိနောတိ ဝုစ္စန္တိ – ဧသာ ‘ကမ္မသမင်္ဂိတာ’။ ‘ဝိပါကသမင်္ဂိတာ’ ပန ဝိပါကက္ခဏေယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာဝ ပန သတ္တာ အရဟတ္တံ န ပါပုဏန္တိ တာဝ တေသံ တတော တတော စဝိတွာ နိရယေ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အဂ္ဂိဇာလလောဟကုမ္ဘီအာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာနာကာရေဟိ နိရယော၊ ဂဗ္ဘသေယျကတ္တံ အာပဇ္ဇမာနာနံ မာတုကုစ္ဆိ၊ ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ကပ္ပရုက္ခဝိမာနာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာနာကာရေဟိ ဒေဝလောကောတိ ဧဝံ ဥပပတ္တိနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဣတိ နေသံ ဣမိနာ ဥပ္ပတ္တိနိမိတ္တူပဋ္ဌာနေန အပရိမုတ္တတ္တာ ‘ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာ’ နာမ။ သာဝ စလတိ၊ သေသာ နိစ္စလာ။ နိရယေ ဟိ ဥပဋ္ဌိတေပိ ဒေဝလောကော ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဒေဝလောကေ ဥပဋ္ဌိတေပိ နိရယော ဥပဋ္ဌာတိ၊ မနုဿလောကေ ဥပဋ္ဌိတေပိ တိရစ္ဆာနယောနိ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယာ စ ဥပဋ္ဌိတာယပိ မနုဿလောကော ဥပဋ္ဌာတိယေဝ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – သောဏဂိရိပါဒေ ကိရ အစေလဝိဟာရေ သောဏတ္ထေရော နာမ ဧကော ဓမ္မကထိကော။ တဿ ပိတာ သုနခဝါဇိကော နာမ လုဒ္ဒကော အဟောသိ။ ထေရော တံ ပဋိဗာဟန္တောပိ သံဝရေ ဌပေတုံ အသက္ကောန္တော ‘မာ နဿိ ဝရာကော’တိ မဟလ္လကကာလေ အကာမကံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တဿ ဂိလာနသေယျာယ နိပန္နဿ နိရယော ဥပဋ္ဌာသိ။ သောဏဂိရိပါဒတော မဟန္တာ မဟန္တာ သုနခါ အာဂန္တွာ ခါဒိတုကာမာ ဝိယ သမ္ပရိဝါရေသုံ။ သော မဟာဘယဘီတော ‘‘ဝါရေဟိ၊ တာတ သောဏ! ဝါရေဟိ၊ တာတ သောဏာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ မဟာထေရာ’’တိ? ‘‘န ပဿသိ၊ တာတာ’’တိ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သောဏတ္ထေရော ‘ကထဉှိ နာမ မာဒိသဿ ပိတာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ပတိဋ္ဌာဟမဿ ဘဝိဿာမီ’တိ သာမဏေရေဟိ နာနာပုပ္ဖာနိ အာဟရာပေတွာ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏေသု မာလာသန္ထာရပူဇဉ္စ အာသနပူဇဉ္စ ကာရေတွာ ပိတရံ မဉ္စေန စေတိယင်္ဂဏံ ဟရိတွာ မဉ္စေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘အယံ မေ၊ မဟာထေရ၊ ပူဇာ တုမှာကံ အတ္ထာယ ကတာ၊ ‘အယံ မေ၊ ဘဂဝါ၊ ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရော’တိ ဝတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ စိတ္တံ ပသာဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သော မဟာထေရော ပူဇံ ဒိသွာ တထာကရောန္တော စိတ္တံ ပသာဒေသိ။ တာဝဒေဝဿ ဒေဝလောကော ဥပဋ္ဌာသိ၊ နန္ဒဝနစိတ္တလတာဝနမိဿကဝနဖာရုသကဝနဝိမာနာနိ စေဝ ဒေဝနာဋကာနိ စ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ သော ‘‘အပေထ၊ သောဏ! အပေထ၊ သောဏာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိမိဒံ၊ မဟာထေရာ’’တိ? ‘‘ဧတာ တေ၊ တာတ၊ မာတရော အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘ထေရော သဂ္ဂေါ ဥပဋ္ဌိတော မဟာထေရဿာ’တိ စိန္တေသိ ။ ဧဝံ ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာ စလတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာသု သမင်္ဂိတာသု ဣဓ အာယူဟနစေတနာကမ္မသမင်္ဂိတာဝသေန ‘‘ကာယဒုစ္စရိတသမင်္ဂီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပဌမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသော

၈၁၀။ ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသေ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနီတိ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ပဋိဗာဟိတာနိ နိဝါရိတာနိ ပဋိသေဓိတာနိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဂတိသမ္ပတ္တီတိ သမ္ပန္နာ ဂတိ ဒေဝလောကော စ မနုဿလောကော စ။ ဂတိဝိပတ္တီတိ ဝိပန္နာ ဂတိ စတ္တာရော အပါယာ။ ဥပဓိသမ္ပတ္တီတိ အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိ။ ဥပဓိဝိပတ္တီတိ ဟီနအတ္တဘာဝတာ။ ကာလသမ္ပတ္တီတိ သုရာဇသုမနုဿကာလသင်္ခါတော သမ္ပန္နကာလော။ ကာလဝိပတ္တီတိ ဒုရာဇဒုမနုဿကာလသင်္ခါတော ဝိပန္နကာလော။ ပယောဂသမ္ပတ္တီတိ သမ္မာပယောဂေါ။ ပယောဂဝိပတ္တီတိ မိစ္ဆာပယောဂေါ။

တတ္ထ ဧကစ္စဿ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဂတိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဂတိသမ္ပတ္တိယံ ဒေဝေသု ဝါ မနုဿေသု ဝါ နိဗ္ဗတ္တော။ တာဒိသေ စ ဌာနေ အကုသလဿ ဝါရော နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ ကုသလဿေဝ ဝါရောတိ။ ဧဝမဿ တာနိ ကမ္မာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဥပဓိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတော သုသဏ္ဌိတင်္ဂပစ္စင်္ဂေါ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ဗြဟ္မဝစ္ဆသဒိသော။ သစေပိ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဒါသဇာတော ဟောတိ ‘ဧဝရူပေါ အတ္တဘာဝေါ ကိလိဋ္ဌကမ္မဿ နာနုစ္ဆဝိကော’တိ ဟတ္ထိမေဏ္ဍအဿဗန္ဓကဂေါပါလကကမ္မာဒီနိ တံ န ကာရေန္တိ၊ သုခုမဝတ္ထာနိ နိဝါသာပေတွာ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနာဒီသု ဌပေန္တိ။ သစေ ဣတ္ထီ ဟောတိ၊ ဟတ္ထိဘတ္တပစနာဒီနိ န ကာရေန္တိ၊ ဝတ္ထာလင်္ကာရံ ဒတွာ သယနပါလိကံ ဝါ နံ ကရောန္တိ၊ သောမဒေဝိ ဝိယ ဝလ္လဘဋ္ဌာနေ ဝါ ဌပေန္တိ။ ဘာတိကရာဇကာလေ ကိရ ဂေါမံသခါဒကေ ဗဟုဇနေ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ တေ ‘ဒဏ္ဍံ ဒါတုံ သက္ကောထာ’တိ ပုဋ္ဌာ ‘န သက္ကောမာ’တိ ဝဒိံသု။ အထ နေ ရာဇင်္ဂဏေ သောဓကေ အကံသု။ တေသံ ဧကာ ဓီတာ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ အန္တေပုရံ အဘိနေတွာ ဝလ္လဘဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သေသဉာတကာပိ တဿာ အာနုဘာဝေန သုခံ ဇီဝိံသု။ တာဒိသသ္မိဉှိ အတ္တဘာဝေ ပါပကမ္မာနိပိ ဝိပါကံ ဒါတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဧဝံ ဥပဓိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

ဧကဿ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာလဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ပဌမကပ္ပိကာနံ ဝါ စက္ကဝတ္တိရညော ဝါ ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ ဥပ္ပတ္တိသမယေ သုရာဇသုမနုဿကာလေ နိဗ္ဗတ္တော။ တာဒိသေ စ ကာလေ နိဗ္ဗတ္တဿ အကုသလဿ ဝိပါကံ ဒါတုံ ဩကာသော နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ ကုသလဿေဝ ဩကာသောတိ။ ဧဝံ ကာလသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပယောဂဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ပယောဂသမ္ပတ္တိယံ ဌိတော ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရတော ကာယဝစီမနောသုစရိတာနိ ပူရေတိ။ တာဒိသေ ဌာနေ အကုသလဿ ဝိပစ္စနောကာသော နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ ကုသလဿေဝ ဩကာသောတိ။ ဧဝံ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပနေကေန ပါပကမ္မေန ဂတိဝိပတ္တိယံယေဝ နိဗ္ဗတ္တော။ တတ္ထဿ တာနိ ကမ္မာနိ ဥပဂန္တွာ ဝါရေန ဝါရေန ဝိပါကံ ဒေန္တိ – ကာလေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ၊ ကာလေန တိရစ္ဆာနယောနိယံ၊ ကာလေန ပေတ္တိဝိသယေ၊ ကာလေန အသုရကာယေ၊ ဒီဃေနာပိ အဒ္ဓုနာ အပါယတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န ဒေန္တိ။ ဧဝံ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ဂတိဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ဥပဓိဝိပတ္တိယံယေဝ ပတိဋ္ဌိတော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုရူပေါ ဒုဿဏ္ဌိတော ဗီဘစ္ဆော ပိသာစသဒိသော။ သော သစေ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိယံ ဒါသဇာတော ‘ဣမာနိ ဧတဿ အနုစ္ဆဝိကာနီ’တိ သဗ္ဗာနိ နံ ကိလိဋ္ဌကမ္မာနိ ကာရေန္တိ အန္တမသော ပုပ္ဖဆဍ္ဍကကမ္မံ ဥပါဒါယ။ သစေ ဣတ္ထီ ဟောတိ ‘ဣမာနိ ဧတိဿာ အနုစ္ဆဝိကာနီ’တိ သဗ္ဗာနိ နံ ဟတ္ထိဘတ္တပစနာဒီနိ ကိလိဋ္ဌကမ္မာနိ ကာရေန္တိ။ ကုလဂေဟေ ဇာတမ္ပိ ဗလိံ သာဓယမာနာ ရာဇပုရိသာ ‘ဂေဟဒါသီ’တိ သညံ ကတွာ ဗန္ဓိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ကောတလဝါပီဂါမေ မဟာကုဋုမ္ဗိကဿ ဃရဏီ ဝိယ။ ဧဝံ ဥပဓိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ဥပဓိဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာလသမ္ပတ္တိယံ နိဗ္ဗာတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ကာလဝိပတ္တိယံ ဒုရာဇဒုမနုဿကာလေ ကသဋေ နိရောဇေ ဒသဝဿာယုကကာလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ယဒါ ပဉ္စ ဂေါရသာ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ကုဒြူသကံ အဂ္ဂဘောဇနံ ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ မိဂပသုသရိက္ခဇီဝိကော ပန ဟောတိ။ ဧဝရူပေ ကာလေ ကုသလဿ ဝိပစ္စနောကာသော နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ အကုသလဿေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ကာလသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ကာလဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ပါပကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပယောဂသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ပယောဂဝိပတ္တိယံ ဌိတော ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဒသ အကုသလကမ္မာနိ ကရောတိ။ တမေနံ သဟောဍ္ဎံ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေန္တိ။ ရာဇာ ဗဟူကမ္မကာရဏာနိ ကာရေတွာ ဃာတာပေတိ။ ဧဝံ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ပယောဂဝိပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ စတူဟိ သမ္ပတ္တီဟိ ပဋိဗာဟိတံ ပါပကမ္မံ ဝိပါကံ အဒတွာ စတဿော ဝိပတ္တိယော အာဂမ္မ ဒေတိ။

ယထာ ဟိ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ကေနစိဒေဝ ကမ္မေန ရာဇာနံ အာရာဓေယျ။ အထဿ ရာဇာ ဌာနန္တရံ ဒတွာ ဇနပဒံ ဒဒေယျ။ သော တံ သမ္မာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော မက္ကဋေန ဂဟိတဘတ္တပုဋံ ဝိယ ဘိန္ဒေယျ၊ ယဿ ယံ ယာနံ ဝါ ဝါဟနံ ဝါ ဒါသံ ဝါ ဒါသိံ ဝါ အာရာမံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ သမ္ပန္နရူပံ ပဿတိ၊ သဗ္ဗံ ဗလက္ကာရေန ဂဏှေယျ။ မနုဿာ ‘ရာဇဝလ္လဘော’တိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န သက္ကုဏေယျုံ။ သော အညဿ ဝလ္လဘတရဿ ရာဇမဟာမတ္တဿ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ သော တံ ဂဟေတွာ သုပေါထိတံ ပေါထာပေတွာ ဘူမိံ ပိဋ္ဌိယာ ဃံသာပေန္တော နိက္ကဍ္ဎာပေတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘အသုကော နာမ တေ ၊ ဒေဝ၊ ဇနပဒံ ဘိန္ဒတီ’တိ ဂဏှာပေယျ။ ရာဇာ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပေတွာ ‘အသုကေန နာမ ကဿ ကိံ အဝဟဋ’န္တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေယျ။ မနုဿာ အာဂန္တွာ ‘မယှံ ဣဒံ ဂဟိတံ၊ မယှံ ဣဒံ ဂဟိတ’န္တိ ဝိရဝသဟဿံ ဥဋ္ဌာပေယျုံ။ ရာဇာ ဘိယျောသော မတ္တာယ ကုဒ္ဓါ နာနပ္ပကာရေန တံ ဗန္ဓနာဂါရေ ကိလမေတွာ ဃာတာပေတွာ ‘ဂစ္ဆထ နံ သုသာနေ ဆဍ္ဍေတွာ သင်္ခလိကာ အာဟရထာ’တိ ဝဒေယျ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဿ ဟိ ပုရိသဿ ဟိ ကေနစိဒေဝ ကမ္မေန ရာဇာနံ အာရာဓေတွာ ဌာနန္တရံ လဒ္ဓကာလော ဝိယ ပုထုဇ္ဇနဿာပိ ကေနစိဒေဝ ပုညကမ္မေန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တကာလော။ တသ္မိံ ဇနပဒံ ဘိန္ဒိတွာ မနုဿာနံ သန္တကံ ဂဏှန္တေ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အဝိသဟနကာလော ဝိယ ဣမသ္မိမ္ပိ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တေ အကုသလဿ ဝိပစ္စနောကာသံ အလဘနကာလော။ တဿ ဧကဒိဝသံ ဧကသ္မိံ ရာဇဝလ္လဘတရေ ဝိရဇ္ဈိတွာ တေန ကုဒ္ဓေန နံ ပေါထာပေတွာ ရညော အာရောစေတွာ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပိတကာလော ဝိယ ဣမဿ သဂ္ဂတော စဝိတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တကာလော။ မနုဿာနံ ‘မယှံ ဣဒံ ဂဟိတံ၊ မယှံ ဣဒံ ဂဟိတ’န္တိ ဝိရဝကာလော ဝိယ တသ္မိံ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တေ သဗ္ဗာကုသလကမ္မာနံ သန္နိပတိတွာ ဂဟဏကာလော။ သုသာနေ ဆဍ္ဍေတွာ သင်္ခလိကာနံ အာဟရဏကာလော ဝိယ ဧကေကသ္မိံ ကမ္မေ ခီဏေ ဣတရဿ ဣတရဿ ဝိပါကေန နိရယတော သီသံ အနုက္ခိပိတွာ သကလကပ္ပံ နိရယမှိ ပစ္စနကာလော။ ကပ္ပဋ္ဌိတိကကမ္မဉှိ ကတွာ ဧကကပ္ပံ နိရယမှိ ပစ္စနကသတ္တာ နေဝ ဧကော၊ န ဒွေ၊ န သတံ၊ န သဟဿံ။ ဧဝံ ပစ္စနကသတ္တာ ကိရ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။

အတ္ထေကစ္စာနိ ကလျာဏာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဂတိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိအာဒီသုပိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓေကစ္စဿ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ဂတိဝိပတ္တိယံ နိရယေ ဝါ အသုရကာယေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တော။ တာဒိသေ စ ဌာနေ ကုသလံ ဝိပါကံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧကန္တံ အကုသလမေဝ သက္ကောတီတိ။ ဧဝမဿ တာနိ ကမ္မာနိ ဂတိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ဥပဓိဝိပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟောတိ ပိသာစသဒိသော။ သော သစေပိ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ပိတုအစ္စယေန ‘ကိံ ဣမဿ နိဿိရီကဿ ရဇ္ဇေနာ’တိ ရဇ္ဇံ န လဘတိ။ သေနာပတိဂေဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တောပိ သေနာပတိဋ္ဌာနာဒီနိ န လဘတိ။

ဣမဿ ပနတ္ထဿာဝိဘာဝတ္ထံ ဒီပရာဇဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ – ရာဇာ ကိရ ပုတ္တေ ဇာတေ ဒေဝိယာ ပသီဒိတွာ ဝရံ အဒါသိ။ သာ ဝရံ ဂဟေတွာ ဌပေသိ။ ကုမာရော သတ္တဋ္ဌဝဿကာလေဝ ရာဇင်္ဂဏေ ကုက္ကုဋေ ယုဇ္ဈာပေသိ။ ဧကော ကုက္ကုဋော ဥပ္ပတိတွာ ကုမာရဿ အက္ခီနိ ဘိန္ဒိ။ ကုမာရမာတာ ဒေဝီ ပုတ္တဿ ပန္နရသသောဠသဝဿကာလေ ‘ရဇ္ဇံ ဝါရေဿာမီ’တိ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေဟိ ကုမာရဿ ဇာတကာလေ ဝရော ဒိန္နော။ မယာ သော ဂဟေတွာ ဌပိတော၊ ဣဒါနိ နံ ဂဏှာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝိ၊ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘မယာ၊ ဒေဝ၊ တုမှာကံ သန္တိကာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓံ နာမ နတ္ထိ ။ ဣဒါနိ ပန မမ ပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ ဝါရေမီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ၊ တဝ ပုတ္တော အင်္ဂဝိကလော။ န သက္ကာ တဿ ရဇ္ဇံ ဒါတု’’န္တိ ။ ‘‘တုမှေ မယှံ ရုစ္စနကဝရံ အဒါတုံ အသက္ကောန္တာ ကသ္မာ ဝရံ အဒတ္ထာ’’တိ? ရာဇာ အတိဝိယ နိပ္ပီဠိယမာနော ‘‘န သက္ကာ တုယှံ ပုတ္တဿ သကလလင်္ကာဒီပေ ရဇ္ဇံ ဒါတုံ၊ နာဂဒီပေ ပန ဆတ္တံ အဿာပေတွာ ဝသတူ’’တိ နာဂဒီပံ ပေသေသိ။ သော ဒီပရာဇာ နာမ အဟောသိ။ သစေ စက္ခုဝိကလော နာဘဝိဿာ တိယောဇနသတိကေ သကလတမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိပရိဝါရံ ရဇ္ဇံ အလဘိဿာ။ ဧဝံ ဥပဓိဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာလသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ပါပကမ္မေန ကာလဝိပတ္တိယံ ဒုရာဇဒုမနုဿကာလေ ကသဋေ နိရောဇေ အပ္ပာယုကေ ဂတိကောဋိကေ နိဗ္ဗတ္တော။ တာဒိသေ စ ကာလေ ကလျာဏကမ္မံ ဝိပါကံ ဒါတုံ န သက္ကောတီတိ။ ဧဝံ ကာလဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပယောဂသမ္ပတ္တိယံ ဌိတဿ ဝိပစ္စေယျုံ။ အယံ ပန ပယောဂဝိပတ္တိယံ ဌိတော ပါဏံ ဟန္တိ…ပေ… သဗ္ဗံ ဒုဿီလျံ ပူရေတိ။ တထာ တေန သဒ္ဓိံ သမဇာတိကာနိပိ ကုလာနိ အာဝါဟဝိဝါဟံ န ကရောန္တိ၊ ‘ဣတ္ထိဓုတ္တော သုရာဓုတ္တော အက္ခဓုတ္တော အယံ ပါပပုရိသော’တိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေန္တိ။ ကလျာဏကမ္မာနိ ဝိပစ္စိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဧဝံ ပယောဂဝိပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ စတဿော သမ္ပတ္တိယော အာဂမ္မ ဝိပါကဒါယကံ ကလျာဏကမ္မံ စတူဟိ ဝိပတ္တီဟိ ပဋိဗာဟိတတ္တာ န ဝိပစ္စတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဂတိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဂတိသမ္ပတ္တိယံယေဝ နိဗ္ဗတ္တော။ တတ္ထဿ တာနိ ကမ္မာနိ ဥပဂန္တွာ ဝါရေန ဝါရေန ဝိပါကံ ဒေန္တိ – ကာလေန မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ၊ ကာလေန ဒေဝလောကေ။ ဧဝံ ဂတိဝိပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ဂတိမမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဥပဓိဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံယေဝ ပတိဋ္ဌိတော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ဗြဟ္မဝစ္ဆသဒိသော။ တဿ ဥပဓိသမ္ပတ္တိယံ ဌိတတ္တာ ကလျာဏကမ္မာနိ ဝိပါကံ ဒေန္တိ။ သစေ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တတိ အညေသု ဇေဋ္ဌကဘာတိကေသု သန္တေသုပိ ‘ဧတဿ အတ္တဘာဝေါ သမိဒ္ဓါ၊ ဧတဿ ဆတ္တေ ဥဿာပိတေ လောကဿ ဖာသု ဘဝိဿတီ’တိ တမေဝ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စန္တိ။ ဥပရာဇဂေဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော ပိတုအစ္စယေန ဩပရဇ္ဇံ၊ သေနာပတိဋ္ဌာနံ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနံ၊ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ လဘတိ။ ဧဝံ ဥပဓိဝိပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ဥပဓိသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာလဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန ကာလသမ္ပတ္တိယံ နိဗ္ဗတ္တော သုရာဇသုမနုဿကာလေ။ တာဒိသာယ ကာလသမိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တဿ ကလျာဏကမ္မံ ဝိပါကံ ဒေတိ။

တတြိဒံ မဟာသောဏတ္ထေရဿ ဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ – ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ ကိရ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဒွါဒသ ဘိက္ခုသဟဿာနိံ ပဋိဝသန္တိ။ တထာ တိဿမဟာဝိဟာရေ။ ဒွီသုပိ မဟာဝိဟာရေသု တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ ဝဋ္ဋံ ဧကရတ္တမေဝ မဟာမူသိကာယော ခါဒိတွာ ထုသမတ္တမေဝ ဌပေသုံ။ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ‘တိဿမဟာဝိဟာရေ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိဿတိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’တိ ဝိဟာရတော နိက္ခမိ။ တိဿမဟာဝိဟာရေပိ ဘိက္ခုသင်္ဃော ‘စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တိဿတိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’တိ ဝိဟာရတော နိက္ခမိ။ ဥဘတောပိ ဧကိဿာ ဂမ္ဘီရကန္ဒရာယ တီရေ သမာဂတာ ပုစ္ဆိတွာ ဝဋ္ဋဿ ခီဏဘာဝံ ဉတွာ ‘တတ္ထ ဂန္တွာ ကိံ ကရိဿာမာ’တိ စတုဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ ဂမ္ဘီရကန္ဒရဝနံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိတွာ နိသိန္နနီဟာရေနေဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု။ ပစ္ဆာ ဘယေ ဝူပသန္တေ ဘိက္ခုသင်္ဃော သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဂဟေတွာ ဓာတုယော သံဟရိတွာ စေတိယံ အကာသိ။

ဗြာဟ္မဏတိဿစောရောပိ ဇနပဒံ ဝိဒ္ဓံသေသိ။ သင်္ဃော သန္နိပတိတွာ မန္တေတွာ ‘‘စောရံ ပဋိဗာဟတူ’’တိ သက္ကသန္တိကံ အဋ္ဌ ထေရေ ပေသေသိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘မယာ၊ ဘန္တေ၊ ဥပ္ပန္နော စောရော န သက္ကာ ပဋိဗာဟိတုံ။ သင်္ဃော ပရသမုဒ္ဒံ ဂစ္ဆတု။ အဟံ သမုဒ္ဒါရက္ခံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သင်္ဃော သဗ္ဗဒိသာဟိ နာဂဒီပံ ဂန္တွာ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနေ တိဘူမိကံ မဟာဥဠုမ္ပံ ဗန္ဓာပေသိ။ ဧကာ ဘူမိကာ ဥဒကေ ဩသီဒိ။ ဧကိဿာ ဘိက္ခုသင်္ဃော နိသိန္နော။ ဧကိဿာ ပတ္တစီဝရာနိ ဌပယိံသု။ သံယုတ္တဘာဏကစူဠသီဝတ္ထေရော၊ ဣသိဒတ္တတ္ထေရော၊ မဟာသောဏတ္ထေရောတိ တယော ထေရာ တာသံ ပရိသာနံ ပါမောက္ခာ။ တေသု ဒွေ ထေရာ မဟာသောဏတ္ထေရံ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော မဟာသောဏ၊ အဘိရုဟ မဟာဥဠုမ္ပ’’န္တိ။ ‘‘တုမှေ ပန၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာဝုသော၊ ဥဒကေ မရဏမ္ပိ ထလေ မရဏမ္ပိ ဧကမေဝ ။ န မယံ ဂမိဿာမ။ တံ နိဿာယ ပန အနာဂတေ သာသနဿ ပဝေဏီ ဌဿတိ။ ဂစ္ဆ တွံ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေသု အဂစ္ဆန္တေသု ဂမိဿာမီ’’တိ ယာဝတတိယံ ကထေတွာပိ ထေရံ အာရောပေတုံ အသက္ကောန္တာ နိဝတ္တိံသု။

အထ စူဠသီဝတ္ထေရော ဣသိဒတ္တတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော ဣသိဒတ္တ၊ အနာဂတေ မဟာသောဏတ္ထေရံ နိဿာယ သာသနပဝေဏီ ဌဿတိ၊ မာ ခေါ တံ ဟတ္ထတော ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ပန၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အဟံ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဒွေ ထေရေ အနုသာသိတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရန္တော မဟာဝိဟာရံ သမ္ပာပုဏိ။ တသ္မိံ သမယေ မဟာဝိဟာရော သုညော။ စေတိယင်္ဂဏေ ဧရဏ္ဍာ ဇာတာ။ စေတိယံ ဂစ္ဆေဟိ ပရိဝါရိတံ၊ သေဝါလေန ပရိယောနဒ္ဓံ။ ထေရော ဓရမာနကဗုဒ္ဓဿ နိပစ္စာကာရံ ဒဿေန္တော ဝိယ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ပစ္ဆိမဒိသာယ သာလံ ပဝိသိတွာ ဩလောကေန္တော ‘ဧဝရူပဿ နာမ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တဿ သရီရဓာတုစေတိယဋ္ဌာနံ အနာထံ ဇာတ’န္တိ စိန္တယမာနော နိသီဒိ။

အထ အဝိဒူရေ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အဒ္ဓိကမနုဿရူပေန တဏ္ဍုလနာဠိဉ္စ ဂုဠပိဏ္ဍဉ္စ အာဒါယ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကတ္ထ ဂစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အဟံ ဒက္ခိဏဒိသံ၊ ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘အဟမ္ပိ တတ္ထေဝ ဂန္တုကာမော၊ သဟ ဂစ္ဆာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အဟံ ဒုဗ္ဗလော၊ တဝ ဂတိယာ ဂန္တုံ န သက္ခိဿာမိ၊ တွံ ပုရတော ဂစ္ဆ၊ ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘အဟမ္ပိ တုမှာကံ ဂတိယာ ဂမိဿာမီ’’တိ ထေရဿ ပတ္တစီဝရံ အဂ္ဂဟေသိ။ တိဿဝါပိပါဠိံ အာရုဠှကာလေ စ ပတ္တံ အာဟရာပေတွာ ပါနကံ ကတွာ အဒါသိ။ ထေရဿ ပီတမတ္တေယေဝ ဗလမတ္တာ သဏ္ဌာတိ။ ဒေဝတာ ပထဝိံ သင်္ခိပိတွာ ဝေဏုနဒီသန္တိကေ ဧကံ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရံ ပတွာ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ အဒါသိ။

ပုနဒိဝသေ ထေရေန မုခေ ဓောဝိတမတ္တေ ယာဂုံ ပစိတွာ အဒါသိ၊ ယာဂုံ ပီတဿ ဘတ္တံ ပစိတွာ ဥပနာမေသိ။ ထေရော ‘‘တုယှံ ဌပေဟိ၊ ဥပါသကာ’’တိ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ပိဒဟိ။ ‘‘အဟံ န ဒူရံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဒေဝတာ ထေရဿေဝ ပတ္တေ ဘတ္တံ ပက္ခိပိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စဿ ထေရဿ ပတ္တစီဝရမာဒါယ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ ပထဝိံ သင်္ခိပိတွာ ဇဇ္ဇရနဒီသန္တိကံ နေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတံ ပဏ္ဏခါဒကမနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ၊ ဓူမော ပညာယတိ။ အဟံ ပုရတော ဂမိဿာမီ’’တိ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဘဝနံ အဂမာသိ။ ထေရော သဗ္ဗမ္ပိ ဘယကာလံ ပဏ္ဏခါဒကမနုဿေ နိဿာယ ဝသိ။

ဣသိဒတ္တတ္ထေရောပိ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရန္တော အဠဇနပဒံ သမ္ပာပုဏိ။ တတ္ထ မနုဿာ နာတိပက္ကာနိ မဓုကဖလာနိ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌိံ အာဒါယ တစံ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမံသု။ ထေရော ‘‘အာဝုသော မဟာသောဏ၊ ဘိက္ခာဟာရော ပညာယတီ’’တိ ဝတွာ ပတ္တစီဝရံ အာဟရာပေတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ နီဟရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တရုဏဒါရကာ ထေရံ ဌိတံ ဒိသွာ ‘ဣမိနာ ကောစိ အတ္ထော ဘဝိဿတီ’တိ ဝါလုကံ ပုဉ္ဆိတွာ မဓုကဖလတ္တစံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ အဒံသု၊ ထေရာ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ သတ္တာဟမတ္တံ သောယေဝ အာဟာရော အဟောသိ။

အနုပုဗ္ဗေန စောရိယဿရံ သမ္ပာပုဏိံသု။ မနုဿာ ကုမုဒါနိ ဂဟေတွာ ကုမုဒနာလေ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမံသု။ ထေရော ‘‘အာဝုသော မဟာသောဏ၊ ဘိက္ခာဟာရော ပညာယတီ’’တိ ဝတွာ ပတ္တစီဝရံ အာဟရာပေတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ နီဟရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဂါမဒါရကာ ကုမုဒနာလေ သောဓေတွာ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ အဒံသု၊ ထေရာ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ သတ္တာဟမတ္တံ သောဝ အာဟာရော အဟောသိ။

အနုပုဗ္ဗေန စရန္တာ ပဏ္ဏခါဒကမနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဧကံ ဂါမဒွါရံ သမ္ပာပုဏိံသု။ တတ္ထ ဧကိဿာ ဒါရိကာယ မာတာပိတရော အရညံ ဂစ္ဆန္တာ ‘‘သစေ ကောစိ အယျော အာဂစ္ဆတိ၊ ကတ္ထစိ ဂန္တုံ မာ အဒါသိ၊ အယျဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အာစိက္ခေယျာသိ၊ အမ္မာ’’တိ အာဟံသု။ သာ ထေရေ ဒိသွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ နိသီဒါပေသိ။ ဂေဟေ ဓညဇာတိ နာမ နတ္ထိ။ ဝါသိံ ပန ဂဟေတွာ ဂုဉ္ဇစောစရုက္ခတ္တစံ ဂုဉ္ဇလတာပတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ကောဋ္ဋေတွာ တယော ပိဏ္ဍေ ကတွာ ဧကံ ဣသိဒတ္တတ္ထေရဿ ဧကံ မဟာသောဏတ္ထေရဿ ပတ္တေ ဌပေတွာ ‘အတိရေကပိဏ္ဍံ ဣသိဒတ္တတ္ထေရဿ ပတ္တေ ဌပေဿာမီ’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ဟတ္ထော ပရိဝတ္တိတွာ မဟာသောဏတ္ထေရဿ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ဣသိဒတ္တတ္ထေရော ‘ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ ဂုဉ္ဇစောစပိဏ္ဍေ ဝိပါကဒါယကကမ္မံ ဒေသကာလသမ္ပဒါယ ကီဝပမာဏံ ဝိပါကံ ဒဿတီ’တိ အာဟ။ တေ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ သာပိ အရညတော အာဂတာနံ မာတာပိတူနံ အာစိက္ခိ ‘‘ဒွေ ထေရာ အာဂတာ။ တေသံ မေ ဝသနဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတ’’န္တိ။ တေ ဥဘောပိ ထေရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ယံ မယံ လဘာမ၊ တေန တုမှေ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမ၊ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ပဋိညံ ဂဏှိံသု။ ထေရာပိ သဗ္ဗဘယကာလံ တေ ဥပနိဿာယ ဝသိံသု။

ဗြာဟ္မဏတိဿစောရေ မတေ ပိတုမဟာရာဇာ ဆတ္တံ ဥဿာပေသိ။ ‘ဘယံ ဝူပသန္တံ၊ ဇနပဒေါ သမ္ပုဏ္ဏော’တိ သုတွာ ပရသမုဒ္ဒတော ဘိက္ခုသင်္ဃော နာဝါယ မဟာတိတ္ထပဋ္ဋနေ ဩရုယှ ‘မဟာသောဏတ္ထေရော ကဟံ ဝသတီ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ထေရော ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော ကာလကဂါမေ မဏ္ဍလာရာမဝိဟာရံ သမ္ပာပုဏိ။ တသ္မိံ သမယေ ကာလကဂါမေ သတ္တမတ္တာနိ ကုလသတာနိ ပဋိဝသန္တိ။ ရတ္တိဘာဂေ ဒေဝတာ အာဟိဏ္ဍိတွာ ‘‘မဟာသောဏတ္ထေရော ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရော မဏ္ဍလာရာမဝိဟာရံ ပတ္တော။ ဧကေကော နဝဟတ္ထသာဋကေန သဒ္ဓိံ ဧကေကကဟာပဏဂ္ဃနကံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေတူ’’တိ မနုဿေ အဝေါစုံ။ ပုနဒိဝသေ စ ထေရာ ကာလကဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ မနုဿာ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုံ အဒံသု။ မဏ္ဍလာရာမဝါသီ တိဿဘူတိတ္ထေရော သင်္ဃတ္ထေရော ဟုတွာ နိသီဒိ။ ဧကော မဟာဥပါသကော တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာသောဏတ္ထေရော နာမ ကတရော’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေန သမယေန ထေရော နဝကော ဟောတိ ပရိယန္တေ နိသိန္နော။ ထေရော ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘မဟာသောဏော နာမ ဧသ၊ ဥပါသကာ’’တိ အာဟ။ ဥပါသကော တံ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ဂဏှာတိ။ ထေရော န ဒေတိ။ တိဿဘူတိတ္ထေရော ‘‘အာဝုသော သောဏ၊ ယထာ တွံ န ဇာနာသိ၊ မယမ္ပိ ဧဝမေဝ န ဇာနာမ၊ ပုညဝန္တာနံ ဒေဝတာ ပရိပါစေန္တိ၊ ပတ္တံ ဒေဟိ၊ သဗြဟ္မစာရီနံ သင်္ဂဟံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပတ္တံ အဒါသိ။ မဟာဥပါသကော ပတ္တံ အာဒါယ ဂန္တွာ ကဟာပဏဂ္ဃနကဿ ပိဏ္ဍပါတဿ ပူရေတွာ နဝဟတ္ထသာဋကံ အာဓာရကံ ကတွာ အာဟရိတွာ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ၊ အပရောပိ ဥပါသကော ထေရဿာတိ သတ္တ သာဋကသတာနိ သတ္တ စ ပိဏ္ဍပါတသတာနိ ထေရဿေဝ အဒံသု။

ထေရော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သံဝိဘာဂံ ကတွာ အနုပုဗ္ဗေန မဟာဝိဟာရံ ပါပုဏိတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ မဟာဗောဓိံ ဝန္ဒိတွာ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ထူပါရာမေ ဌိတော စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ ဒွါရတော ယာဝ ဝဠဉ္ဇနကသာလာ ဧတသ္မိံ အန္တရေ သဋ္ဌိကဟာပဏဂ္ဃနကံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန သက္ကာရဿ ပမာဏံ နတ္ထိ။ ဧဝံ ကာလဝိပတ္တိယံ မဓုကဖလတ္တစောပိ ကုမုဒနာဠိပိ ဒုလ္လဘာ ဇာတာ။ ကာလသမ္ပတ္တိယံ ဧဝရူပေါ မဟာလာဘော ဥဒပါဒိ။

ဝတ္တဗ္ဗကနိဂြောဓတ္ထေရဿာပိ သာမဏေရကာလေ ဗြာဟ္မဏတိဿဘယံ ဥဒပါဒိ။ သာမဏေရော စ ဥပဇ္ဈာယော စဿ ပရသမုဒ္ဒံ နာဂမိံသု၊ ‘ပဏ္ဏခါဒကမနုဿေ ဥပနိဿာယ ဝသိဿာမာ’တိ ပစ္စန္တာဘိမုခါ အဟေသုံ။ သာမဏေရော သတ္တာဟမတ္တံ အနာဟာရော ဟုတွာ ဧကသ္မိံ ဂါမဋ္ဌာနေ တာလရုက္ခေ တာလပက္ကံ ဒိသွာ ဥပဇ္ဈာယံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ထောကံ အာဂမေထ၊ တာလပက္ကံ ပါတေဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဒုဗ္ဗလောသိ တွံ၊ သာမဏေရ၊ မာ အဘိရုဟီ’’တိ။ ‘‘အဘိရုဟိဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ ခုဒ္ဒကဝါသိံ ဂဟေတွာ တာလံ အာရုယှ တာလပိဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတုံ အာရဘိ။ ဝါသိဖလံ နိက္ခမိတွာ ဘူမိယံ ပတိ။

ထေရော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ကိလန္တောဝ ရုက္ခံ အာရုဠှော၊ ကိံ နု ခေါ ဣဒါနိ ကရိဿတီ’’တိ သာမဏေရော တာလပဏ္ဏံ ဖာလေတွာ ဖာလေတွာ ဝါသိဒဏ္ဍကေ ဗန္ဓိတွာ ဃဋ္ဋေန္တော ဃဋ္ဋေန္တော ဘူမိယံ ပါတေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ သာဓု ဝတဿ သစေ ဝါသိဖလံ ဧတ္ထ ပဝေသေယျာထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘ဥပါယသမ္ပန္နော သာမဏေရော’တိ ဝါသိဖလံ ပဝေသေတွာ အဒါသိ။ သော ဝါသိံ ဥက္ခိပိတွာ တာလဖလာနိ ပါတေသိ။ ထေရော ဝါသိံ ပါတာပေတွာ ပဝဋ္ဋိတွာ ဂတံ တာလဖလံ ဘိန္ဒိတွာ သာမဏေရံ ဩတိဏ္ဏကာလေ အာဟ ‘‘သာမဏေရ၊ တွံ ဒုဗ္ဗလော၊ ဣဒံ တာဝ ခါဒါဟီ’’တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ အခါဒိတေ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဝါသိံ ဂဟေတွာ တာလဖလာနိ ဘိန္ဒိတွာ ပတ္တံ နီဟရိတွာ တာလမိဉ္ဇံ ပက္ခိပိတွာ ထေရဿ ဒတွာ သယံ ခါဒိ။ ယာဝ တာလဖလာနိ အဟေသုံ၊ တာဝ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဖလေသု ခီဏေသု အနုပုဗ္ဗေန ပဏ္ဏခါဒကမနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဧကံ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရံ ပဝိသိံသု။ သာမဏေရော ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ ထေရော သာမဏေရဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ သာမဏေရော ‘အနာယတနေ နဋ္ဌာနံ အတ္တဘာဝါနံ ပမာဏံ နတ္ထိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပဋ္ဌာနံ ကရိဿာမီ’တိ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ အပ္ပဟရိတံ ကရောတိ၊ သတ္တာဟမတ္တံ နိရာဟာရတာယ ပဝေဓမာနော ပတိတွာ နိပန္နကောဝ တိဏာနိ ဥဒ္ဓရတိ။ ဧကစ္စေ စ မနုဿာ အရညေ စရန္တာ မဓုံ လဘိတွာ ဒါရူနိ စေဝ သာကပဏ္ဏဉ္စ ဂဟေတွာ တိဏစလနသညာယ ‘မိဂေါ နု ခေါ ဧသော’တိ သာမဏေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ ကရောသိ၊ သာမဏေရာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘တိဏဂဏ္ဌိံ ဂဏှာမိ၊ ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘အညောပိ ကောစိ အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဥပါသကာ၊ ဥပဇ္ဈာယော မေ အန္တောဂဗ္ဘေ’’တိ။ ‘‘မဟာထေရဿ ဒတွာ ခါဒေယျာသိ၊ ဘန္တေ’’တိ သာမဏေရဿ မဓုံ ဒတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘မယံ သာခါဘင်္ဂံ ကရောန္တာ ဂမိဿာမ။ ဧတာယ သညာယ ထေရံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆေယျာသိ၊ အယျာ’’တိ ဝတွာ အဂမံသု။

သာမဏေရော မဓုံ ဂဟေတွာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗဟိ ဌတွာ ‘‘ဝန္ဒာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘သာမဏေရော ဇိဃစ္ဆာယ အနုဍယှမာနော အာဂတော ဘဝိဿတီ’တိ တုဏှီ အဟောသိ။ သော ပုနပိ ‘‘ဝန္ဒာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကသ္မာ၊ သာမဏေရ၊ ဒုဗ္ဗလဘိက္ခူနံ သုခေန နိပဇ္ဇိတုံ န ဒေသီ’’တိ? ‘‘ဒွါရံ ဝိဝရိတုံ သာရုပ္ပံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ထေရော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ကိံ တေ၊ သာမဏေရ၊ လဒ္ဓံ’’တိ အာဟ။ မနုဿေဟိ မဓု ဒိန္နံ၊ ခါဒိတုံ သာရုပ္ပံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘သာမဏေရ၊ ဧဝမေဝ ခါဒိတုံ ကိလမိဿာမ၊ ပါနကံ ကတွာ ပိဝိဿာမာ’’တိ။ သာမဏေရော ပါနကံ ကတွာ အဒါသိ။ အထ နံ ထေရော ‘‘မနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆသိ၊ သာမဏေရာ’’တိ အာဟ။ သယမေဝ အာစိက္ခိံသု၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သာမဏေရ၊ ပါတောဝ ဂစ္ဆန္တာ ကိလမိဿာမ၊ အဇ္ဇေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ ပတ္တစီဝရံ ဂဏှာပေတွာ နိက္ခမိ။ တေ ဂန္တွာ မနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနဿ အဝိဒူရေ နိပဇ္ဇိံသု။

သာမဏေရော ရတ္တိဘာဂေ စိန္တေသိ – ‘မယာ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂါမန္တေ အရုဏံ နာမ န ဥဋ္ဌာပိတပုဗ္ဗ’န္တိ။ သော ပတ္တံ ဂဟေတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ အရညံ အဂမာသိ။ မဟာထေရော သာမဏေရံ နိပန္နဋ္ဌာနေ အပဿန္တော ‘မနုဿခါဒကေဟိ ဂဟိတော ဘဝိဿတီ’တိ စိန္တေသိ။ သာမဏေရော အရညေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ပတ္တေန ဥဒကဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ ဂဟေတွာ အာဂမိ။ ‘‘သာမဏေရ၊ ကုဟိံ ဂတောသိ? မဟလ္လကဘိက္ခူနံ တေ ဝိတက္ကော ဥပ္ပာဒိတော၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရာ’’တိ။ ‘‘အာဟရိဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော မုခံ ဓောဝိတွာ စီဝရံ ပါရုပိ။ ဥဘောပိ မနုဿာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ မနုဿာပိ အတ္တနော ပရိဘောဂံ ကန္ဒမူလဖလပဏ္ဏံ အဒံသု။ ထေရောပိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သာမဏေရော ဥဒကံ အာဟရိတွာ ‘‘ပါဒေ ဓောဝါမိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာမဏေရ၊ တွံ ရတ္တိံ ကုဟိံ ဂတော? အမှာကံ ဝိတက္ကံ ဥပ္ပာဒေသီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဂါမန္တေ မေ အရုဏံ န ဥဋ္ဌာပိတပုဗ္ဗံ၊ အရုဏုဋ္ဌာပနတ္ထာယ အရညံ အဂမာသိ’’န္တိ။ ‘‘သာမဏေရ၊ န တုယှံ ဒဏ္ဍကမ္မံ အနုစ္ဆဝိကံ အမှာကမေဝ အနုစ္ဆဝိက’’န္တိ ဝတွာ ထေရော တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဝသိ၊ သာမဏေရဿ စ သညံ အဒါသိ ‘‘မယံ တာဝ မဟလ္လကာ၊ ‘ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီ’တိ န သက္ကာ ဇာနိတုံ။ တုဝံ အတ္တာနံ ရက္ခေယျာသီ’’တိ။ ထေရော ကိရ အနာဂါမီ။ တံ အပရဘာဂေ မနုဿခါဒကာ ခါဒိံသု။ သာမဏေရော အတ္တာနံ ရက္ခိတွာ ဘယေ ဝူပသန္တေ တထာရူပေ ဌာနေ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ ဥပသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ တိပိဋကဓရော ဟုတွာ ဝတ္တဗ္ဗကနိဂြောဓတ္ထေရော နာမ ဇာတော။

ပိတုမဟာရာဇာ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ပရသမုဒ္ဒါ အာဂတာဂတာ ဘိက္ခူ ‘‘ကဟံ ဝတ္တဗ္ဗကနိဂြောဓတ္ထေရော၊ ကဟံ ဝတ္တဗ္ဗကနိဂြောဓတ္ထေရော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃော ထေရံ ပရိဝါရေသိ။ သော မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော အနုပုဗ္ဗေန မဟာဝိဟာရံ ပတွာ မဟာဗောဓိံ မဟာစေတိယံ ထူပါရာမဉ္စ ဝန္ဒိတွာ နဂရံ ပါယာသိ။ ယာဝ ဒက္ခိဏဒွါရာ ဂစ္ဆန္တဿေဝ နဝသု ဌာနေသု တိစီဝရံ ဥပပဇ္ဇိ၊ အန္တောနဂရံ ပဝိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ မဟာသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဣတိ ကာလဝိပတ္တိယံ တာလဖလကန္ဒမူလပဏ္ဏမ္ပိ ဒုလ္လဘံ ဇာတံ။ ကာလသမ္ပတ္တိယံ ဧဝရူပေါ မဟာလာဘော ဥပ္ပန္နောတိ။ ဧဝံ ကာလဝိပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ကာလသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။

အပရဿာပိ ဗဟူနိ ကလျာဏကမ္မာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပယောဂဝိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝိပစ္စေယျုံ။ သော ပန ဧကေန ကလျာဏကမ္မေန သမ္မာပယောဂေ ပတိဋ္ဌိတော တီဏိ သုစရိတာနိ ပူရေတိ၊ ပဉ္စသီလံ ဒသသီလံ ရက္ခတိ။ ကာလသမ္ပတ္တိယံ နိဗ္ဗတ္တဿ ရာဇာနော သဗ္ဗာလင်္ကာရပတိမဏ္ဍိတာ ရာဇကညာယော ‘ဧတဿ အနုစ္ဆဝိကာ’တိ ပေသေန္တိ၊ ယာနဝါဟနမဏိသုဝဏ္ဏရဇတာဒိဘေဒံ တံ တံ ပဏ္ဏာကာရံ ‘ဧတဿ အနုစ္ဆဝိက’န္တိ ပေသေန္တိ ။

ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတောပိ မဟာယသော ဟောတိ မဟာနုဘာဝေါ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ကူဋကဏ္ဏရာဇာ ကိရ ဂိရိဂါမကဏ္ဏဝါသိကံ စူဠသုဓမ္မတ္ထေရံ မမာယတိ။ သော ဥပ္ပလဝါပိယံ ဝသမာနော ထေရံ ပက္ကောသာပေသိ။ ထေရော အာဂန္တွာ မာလာရာမဝိဟာရေ ဝသတိ။ ရာဇာ ထေရဿ မာတရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ ထေရော ပိယာယတီ’’တိ? ‘‘ကန္ဒံ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ ကန္ဒံ ဂါဟာပေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ထေရဿ ဒဒမာနော မုခံ ဥလ္လောကေတုံ နာသက္ခိ။ သော နိက္ခမိတွာ စ ဗဟိပရိဝေဏေ ဒေဝိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကီဒိသော ထေရော’’တိ? ‘‘တွံ ပုရိသော ဟုတွာ ဥလ္လောကေတုံ န သက္ကောသိ၊ အဟံ ကထံ သက္ခိဿာမိ? နာဟံ ဇာနာမိ ကီဒိသော’’တိ။ ရာဇာ ‘မမ ရဋ္ဌေ ဗလိကာရဂဟပတိပုတ္တံ ဥလ္လောကေတုံ န ဝိသဟာမိ။ မဟန္တံ ဝတ ဘော ဗုဒ္ဓသာသနံ နာမာ’တိ အပ္ဖောဋေသိ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရမ္ပိ မမာယတိ။ တဿ အင်္ဂုလိယံ ဧကာ ပိဠကာ ဥဋ္ဌဟိ။ ရာဇာ ‘ထေရံ ပဿိဿာမီ’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဗလဝပေမေန အင်္ဂုလိံ မုခေန ဂဏှိ။ အန္တောမုခေယေဝ ပိဠကာ ဘိန္နာ၊ ပုဗ္ဗလောဟိတံ အနုဋ္ဌုဘိတွာ ထေရေ သိနေဟေန အမတံ ဝိယ အဇ္ဈောဟရိ။ သောယေဝ ထေရော အပရဘာဂေ မရဏမဉ္စေ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ ဂန္တွာ အသုစိကပလ္လကံ သီသေ ဌပေတွာ ‘ဓမ္မသကဋဿ အက္ခော ဘိဇ္ဇတိ အက္ခော ဘိဇ္ဇတီ’တိ ပရိဒေဝမာနော ဝိစရိ။ ပထဝိဿရဿ အသုစိကပလ္လကံ သီသေန ဥက္ခိပိတွာ ဝိစရဏံ နာမ ကဿ ဂတမဂ္ဂေါ? သမ္မာပယောဂဿ ဂတမဂ္ဂေါတိ။ ဧဝံ ပယောဂဝိပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာနိ ပယောဂသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ ဝိပစ္စန္တီတိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ စတူဟိ ဝိပတ္တီဟိ ပဋိဗာဟိတံ ကလျာဏကမ္မံ ဝိပါကံ အဒတွာ စတဿော သမ္ပတ္တိယော အာဂမ္မ ဒေတိ။

တတြိဒံ ဘူတမတ္ထံ ကတွာ ဩပမ္မံ – ဧကော ကိရ မဟာရာဇာ ဧကဿ အမစ္စဿ အပ္ပမတ္တေန ကုဇ္ဈိတွာ တံ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပေသိ။ တဿ ဉာတကာ ရညော ကုဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ကိဉ္စိ အဝတွာ စဏ္ဍကောပေ ဝိဂတေ ရာဇာနံ တဿ နိရပရာဓဘာဝံ ဇာနာပေသုံ။ ရာဇာ မုဉ္စိတွာ တဿ ဌာနန္တရံ ပဋိပါကတိကံ အကာသိ။ အထဿ တတော တတော အာဂစ္ဆန္တာနံ ပဏ္ဏာကာရာနံ ပမာဏံ နာဟောသိ။ မနုဿာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ နာသက္ခိံသု။ တတ္ထ ရညော အပ္ပမတ္တကေန ကုဇ္ဈိတွာ တဿ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗန္ဓာပိတကာလော ဝိယ ပုထုဇ္ဇနဿ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တကာလော။ အထဿ ဉာတကေဟိ ရာဇာနံ သညာပေတွာ ဌာနန္တရဿ ပဋိပါကတိကကရဏကာလော ဝိယ တဿ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တကာလော။ ပဏ္ဏာကာရံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ အသမတ္ထကာလော ဝိယ စတဿော သမ္ပတ္တိယော အာဂမ္မ ကလျာဏကမ္မာနံ ဒေဝလောကတော မနုဿလောကံ၊ မနုဿလောကတော ဒေဝလောကန္တိ ဧဝံ သုခဋ္ဌာနတော သုခဋ္ဌာနမေဝ နေတွာ ကပ္ပသတသဟဿမ္ပိ သုခဝိပါကံ ဒတွာ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ တာဝ ပါဠိဝသေနေဝ ဒုတိယံ ဗလံ ဒီပေတွာ ပုန ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ အဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄) ဣမိနာ ပဋိသမ္ဘိဒါနယေနာပိ ဒီပေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘အဟောသိ ကမ္မ’န္တိ အတီတေ အာယူဟိတံ ကမ္မံ အတီတေယေဝ အဟောသိ။ ယေန ပန အတီတေ ဝိပါကော ဒိန္နော၊ တံ သန္ဓာယ ‘အဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီသု ပန ဗဟူသုပိ အာယူဟိတေသု ဧကံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ သေသာနိ အဝိပါကာနိ။ ဧကံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ၊ သေသာနိ အဝိပါကာနိ။ ဧကေနာနန္တရိယေန နိရယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊ သေသာနိ အဝိပါကာနိ။ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ဧကာယ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ သေသာ အဝိပါကာ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ‘နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’တိ ဝုတ္တံ။ ယော ပန ဗဟုမ္ပိ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ ကတွာ ကလျာဏမိတ္တံ နိဿာယ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ ဧတဿ ကမ္မဝိပါကော ‘နာဟောသိ’ နာမ။ ယံ အတီတေ အာယူဟိတံ ဧတရဟိ ဝိပါကံ ဒေတိ တံ ‘အဟောသိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ပုရိမနယေနေဝ အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇတိ တံ ‘အဟောသိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ အတီတေ အာယူဟိတံ အနာဂတေ ဝိပါကံ ဒဿတိ တံ ‘အဟောသိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ပုရိမနယေန အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇိဿတိ တံ ‘အဟောသိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။

ယံ ဧတရဟိ အာယူဟိတံ ဧတရဟိယေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ တံ ‘အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ပုရိမနယေနေဝ အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇတိ တံ ‘အတ္ထိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ဧတရဟိ အာယူဟိတံ အနာဂတေ ဝိပါကံ ဒဿတိ တံ ‘အတ္ထိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ ပုရိမနယေနေဝ အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇိဿတိ တံ ‘အတ္ထိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။

ယံ သယမ္ပိ အနာဂတံ၊ ဝိပါကောပိဿ အနာဂတော တံ ‘ဘဝိဿတိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။ ယံ သယံ ဘဝိဿတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ အဝိပါကတံ အာပဇ္ဇိဿတိ တံ ‘ဘဝိဿတိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော’ နာမ။

ဣဒံ တထာဂတဿာတိ ဣဒံ သဗ္ဗေဟိပိ ဧတေဟိ အာကာရေဟိ တထာဂတဿ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရဇာနနဉာဏံ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဒုတိယဗလံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

တတိယဗလနိဒ္ဒေသော

၈၁၁။ တတိယဗလနိဒ္ဒေသေ မဂ္ဂေါတိ ဝါ ပဋိပဒါတိ ဝါ ကမ္မဿေဝေတံ နာမံ။ နိရယဂါမိနီတိအာဒီသု နိရဿာဒဋ္ဌေန နိရတိအတ္ထေန စ နိရယော။ ဥဒ္ဓံ အနုဂန္တွာ တိရိယံ အဉ္စိတာတိ တိရစ္ဆာနာ၊ တိရစ္ဆာနာယေဝ တိရစ္ဆာနယောနိ။ ပေတတာယ ပေတ္တိ၊ ဣတော ပေစ္စ ဂတဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ပေတ္တိယေဝ ပေတ္တိဝိသယော။ မနဿ ဥဿန္နတာယ မနုဿာ၊ မနုဿာဝ မနုဿလောကော။ ဒိဗ္ဗန္တိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ အဓိမတ္တာယ ဝါ ဌာနသမ္ပတ္တိယာတိ ဒေဝါ၊ ဒေဝါဝ ဒေဝလောကော။ ဝါနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ တံ တတ္ထ နတ္ထီတိ နိဗ္ဗာနံ။ နိရယံ ဂစ္ဆတီတိ နိရယဂါမီ။ ဣဒံ မဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋိပဒါ ပန နိရယဂါမိနီ နာမ ဟောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိပဒံ တထာဂတော ပဇာနာတိ။

ကထံ ? သကလဂါမဝါသိကေသုပိ ဟိ ဧကတော ဧကံ သူကရံ ဝါ မိဂံ ဝါ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တေသု သဗ္ဗေသမ္ပိ စေတနာ ပရဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏာဝ ဟောတိ။ တံ ပန ကမ္မံ တေသံ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ နာနာ ဟောတိ။ တေသု ဟိ ဧကော အာဒရေန ဆန္ဒဇာတော ကရောတိ။ ဧကော ‘ဧဟိ တွမ္ပိ ကရောဟီ’တိ ပရေဟိ နိပ္ပီဠိတတ္တာ ကရောတိ။ ဧကော သမာနစ္ဆန္ဒော ဝိယ ဟုတွာ အပ္ပဋိဗာဟိယမာနော ဝိစရတိ။ တေသု ဧကော တေနေဝ ကမ္မေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဧကော တိရစ္ဆာနယောနိယံ၊ ဧကော ပေတ္တိဝိသယေ။ တံ တထာဂတော အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ‘ဣမိနာ နီဟာရေန အာယူဟိတတ္တာ ဧသ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ ၊ ဧသ တိရစ္ဆာနယောနိယံ၊ ဧသ ပေတ္တိဝိသယေ’တိ ပဇာနာတိ ။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘ဧသ အဋ္ဌသု မဟာနိရယေသု နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ သောဠသသု ဥဿဒနိရယေသု နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘ဧသ အပါဒကော ဘဝိဿတိ၊ ဧသ ဒွိပါဒကော၊ ဧသ စတုပ္ပာဒကော၊ ဧသ ဗဟုပ္ပာဒကော’တိ ပဇာနာတိ။ ပေတ္တိဝိသယေ နိဗ္ဗတ္တမာနမ္ပိ ‘ဧသ နိဇ္ဈာမတဏှိကော ဘဝိဿတိ၊ ဧသ ခုပ္ပိပါသိကော၊ ဧသ ပရဒတ္တူပဇီဝီ’တိ ပဇာနာတိ။ တေသု စ ကမ္မေသု ‘ဣဒံ ကမ္မံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဒုဗ္ဗလံ ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကံ ဘဝိဿတီတိ ပဇာနာတိ။

တထာ သကလဂါမဝါသိကေသု ဧကတော ပိဏ္ဍပါတံ ဒဒမာနေသု သဗ္ဗေသမ္ပိ စေတနာ ပိဏ္ဍပါတာရမ္မဏာဝ ဟောတိ။ တံ ပန ကမ္မံ တေသံ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ပုရိမနယေန နာနာ ဟောတိ။ တေသု ကေစိ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿန္တိ၊ ကေစိ မနုဿလောကေ။ တံ တထာဂတော အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ‘ဣမိနာ နီဟာရေန အာယူဟိတတ္တာ ဧသ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ ဒေဝလောကေ’တိ ပဇာနာတိ။ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တမာနာနမ္ပိ ‘ဧသ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီသု နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ နိမ္မာနရတီသု၊ ဧသ တုသိတေသု၊ ဧသ ယာမေသု၊ ဧသ တာဝတိံသေသု၊ ဧသ စာတုမဟာရာဇိကေသု၊ ဧသ ဘုမ္မဒေဝေသု၊ ဧသ ပန ဇေဋ္ဌကဒေဝရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ ဧတဿ ဒုတိယံ ဝါ တတိယံ ဝါ ဌာနန္တရံ ကရောန္တော ပရိစာရကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ။ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တမာနာနမ္ပိ ‘ဧသ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ ဗြာဟ္မဏကုလေ၊ ဧသ ဝေဿကုလေ၊ ဧသ သုဒ္ဒကုလေ၊ ဧသ ပန မနုဿေသု ရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧသ ဧတဿ ဒုတိယံ ဝါ တတိယံ ဝါ ဌာနန္တရံ ကရောန္တော ပရိစာရကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ ။ တေသု စ ကမ္မေသု ‘ဣဒံ ကမ္မံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဒုဗ္ဗလံ ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကံ ဘဝိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ။

တထာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တေသုယေဝ ယေန နီဟာရေန ဝိပဿနာ အာရဒ္ဓါ၊ ‘ဧသ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတိ၊ ဧသ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဧသ အနာဂါမီယေဝ ဘဝိဿတိ၊ ဧသ သကဒါဂါမီယေဝ၊ ဧသ သောတာပန္နောယေဝ၊ ဧသ ပန မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ သစ္ဆိကာတုံ န သက္ခိဿတိ၊ လက္ခဏာရမ္မဏာယ ဝိပဿနာယမေဝ ဌဿတိ၊ ဧသ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေယေဝ၊ ဧသ နာမရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ၊ ဧသ အရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ၊ ဧသ ရူပပရိဂ္ဂဟေယေဝ ဌဿတိ၊ ဧသ မဟာဘူတမတ္တမေဝ ဝဝတ္ထာပေဿတိ၊ ဧသ ကိဉ္စိ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ခိဿတီ’တိ ပဇာနာတိ။

ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တေသုပိ ‘ဧတဿ ပရိကမ္မမတ္တမေဝ ဘဝိဿတိ၊ နိမိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဧသ ပန နိမိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတုံ သက္ခိဿတိ၊ အပ္ပနံ ပါပေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဧသ အပ္ပနံ ပါပေတွာ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီ’တိ ပဇာနာတီတိ။

တတိယဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

စတုတ္ထဗလနိဒ္ဒေသော

၈၁၂။ စတုတ္ထဗလနိဒ္ဒေသေ ခန္ဓနာနတ္တန္တိ ‘အယံ ရူပက္ခန္ဓော နာမ…ပေ… အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော နာမာ’တိ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နာနာကရဏံ ပဇာနာတိ။ တေသုပိ ‘ဧကဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကာဒသဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဗဟုဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကဝိဓေန သညာက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကဝိဓေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော…ပေ… ဗဟုဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော’တိ ဧဝံ ဧကေကဿ ခန္ဓဿ နာနတ္တံ ပဇာနာတိ။ အာယတနနာနတ္တန္တိ ‘ဣဒံ စက္ခာယတနံ နာမ…ပေ… ဣဒံ ဓမ္မာယတနံ နာမ။ တတ္ထ ဒသာယတနာ ကာမာဝစရာ၊ ဒွေ စတုဘူမကာ’တိ ဧဝံ အာယတနနာနတ္တံ ပဇာနာတိ။ ဓာတုနာနတ္တန္တိ ‘အယံ စက္ခုဓာတု နာမ…ပေ… အယံ မနောဝိညာဏဓာတု နာမ။ တတ္ထ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ၊ ဒွေ စတုဘူမကာ’တိ ဧဝံ ဓာတုနာနတ္တံ ပဇာနာတိ။

ပုန အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကနာနတ္တန္တိ ဣဒံ န ကေဝလံ ဥပါဒိန္နကသင်္ခါရလောကဿေဝ နာနတ္တံ တထာဂတော ပဇာနာတိ၊ အနုပါဒိန္နကသင်္ခါရလောကဿာပိ နာနတ္တံ တထာဂတော ပဇာနာတိယေဝါတိ ဒဿေတုံ ဂဟိတံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟိ ဒွေ စ အဂ္ဂသာဝကာ ဥပါဒိန္နကသင်္ခါရလောကဿာပိ နာနတ္တံ ဧကဒေသတောဝ ဇာနန္တိ နော နိပ္ပဒေသတော၊ အနုပါဒိန္နကလောကဿ ပန နာနတ္တံ န ဇာနန္တိ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ ပန ‘ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဣမဿ နာမ ရုက္ခဿ ခန္ဓော သေတော ဟောတိ၊ ဣမဿ ကာဠကော၊ ဣမဿ မဋ္ဋော၊ ဣမဿ ဗဟလတ္တစော၊ ဣမဿ တနုတ္တစော၊ ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဣမဿ ရုက္ခဿ ပတ္တံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဧဝရူပံ နာမ ဟောတိ၊ ဣမာယ ပန ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဣမဿ ရုက္ခဿ ပုပ္ဖံ နီလကံ ဟောတိ၊ ပီတကံ၊ လောဟိတကံ၊ ဩဒါတံ၊ သုဂန္ဓံ ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဟောတိ၊ ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဖလံ ခုဒ္ဒကံ ဟောတိ၊ မဟန္တံ၊ ဒီဃံ၊ ရဿံ၊ ဝဋ္ဋံ၊ သုသဏ္ဌာနံ၊ ဒုဿဏ္ဌာနံ၊ မဋ္ဌံ၊ ဖရုသံ၊ သုဂန္ဓံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓံ၊ မဓုရံ၊ တိတ္တကံ၊ အမ္ဗိလံ၊ ကဋုကံ၊ ကသာဝံ ဟောတိ၊ ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နာယ ဣမဿ ရုက္ခဿ ကဏ္ဋကော တိခိဏော ဟောတိ၊ အတိခိဏော၊ ဥဇုကော၊ ကုဋိလော၊ တမ္ဗော၊ ကာဠကော၊ နီလော၊ ဩဒါတော ဟောတီ’တိ ဧဝံ အနုပါဒိန္နကသင်္ခါရလောကဿ နာနတ္တံ ပဇာနာတိ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဟိ ဧတံ ဗလံ၊ န အညေသန္တိ။

စတုတ္ထဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသော

၈၁၃။ ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသေ ဟီနာဓိမုတ္တိကာတိ ဟီနဇ္ဈာသယာ။ ပဏီတာဓိမုတ္တိကာတိ ကလျာဏဇ္ဈာသယာ။ သေဝန္တီတိ နိဿယန္တိ အလ္လီယန္တိ။ ဘဇန္တီတိ ဥပသင်္ကမန္တိ။ ပယိရုပါသန္တီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သစေ ဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ န သီလဝန္တော ဟောန္တိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ သီလဝန္တော ဟောန္တိ၊ တေ အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယေပိ န ဥပသင်္ကမန္တိ၊ အတ္တနာ သဒိသေ သာရုပ္ပဘိက္ခူယေဝ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သစေ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ သာရုပ္ပဘိက္ခူ၊ ဣတရေ အသာရုပ္ပာ၊ တေပိ န အာစရိယုပဇ္ဈာယေ ဥပသင်္ကမန္တိ၊ အတ္တနာ သဒိသေ ဟီနာဓိမုတ္တိကေ ဧဝ ဥပသင်္ကမန္တိ။

ဧဝံ ဥပသင်္ကမနံ ပန န ကေဝလံ ဧတရဟေဝ၊ အတီတာနာဂတေပီတိ ဒဿေတုံ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနန္တိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဣဒံ ပန ဒုဿီလာနံ ဒုဿီလသေဝနမေဝ၊ သီလဝန္တာနံ သီလဝန္တသေဝနမေဝ၊ ဒုပ္ပညာနံ ဒုပ္ပညသေဝနမေဝ၊ ပညဝန္တာနံ ပညဝန္တသေဝနမေဝ ကော နိယာမေတီတိ? အဇ္ဈာသယဓာတု နိယာမေတိ။ သမ္ဗဟုလာ ကိရ ဘိက္ခူ ဧကံ ဂါမံ ဂဏဘိက္ခာစာရံ စရန္တိ။ မနုဿာ ဗဟုဘတ္တံ အာဟရိတွာ ပတ္တာနိ ပူရေတွာ ‘‘တုမှာကံ ယထာသဘာဂေန ပရိဘုညထာ’’တိ ဒတွာ ဥယျောဇေသုံ။ ဘိက္ခူပိ အာဟံသု ‘‘အာဝုသော၊ မနုဿာ ဓာတုသံယုတ္တကမ္မေ ပယောဇေန္တီ’’တိ။ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရောပိ နာဂဒီပေ စေတိယံ ဝန္ဒနာယ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော ဧကသ္မိံ ဂါမေ မနုဿေဟိ နိမန္တိတော။ ထေရေန စ သဒ္ဓိံ ဧကော အသာရုပ္ပဘိက္ခု အတ္ထိ။ ဓုရဝိဟာရေပိ ဧကော အသာရုပ္ပဘိက္ခု အတ္ထိ။ ဒွီသု ဘိက္ခုသင်္ဃေသု ဂါမံ ဩသရန္တေသု တေ ဥဘောပိ ဇနာ၊ ကိဉ္စာပိ အာဂန္တုကေန နေဝါသိကော နေဝါသိကေန ဝါ အာဂန္တုကော န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ဧဝံ သန္တေပိ၊ ဧကတော ဟုတွာ ဟသိတွာ ဟသိတွာ ကထယမာနာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ထေရော ဒိသွာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဇာနိတွာ ဓာတုသံယုတ္တံ ကထိတ’’န္တိ အာဟ။

ဧဝံ ‘အဇ္ဈာသယဓာတု နိယာမေတီ’တိ ဝတွာ ဓာတုသံယုတ္တေန အယမေဝတ္ထော ဒီပေတဗ္ဗော။ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတသ္မိဉှိ ဂိလာနသေယျာယ နိပန္နော ဘဂဝါ အာရက္ခဏတ္ထာယ ပရိဝါရေတွာ ဝသန္တေသု သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာဒီသု ဧကမေကံ အတ္တနော အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ စင်္ကမန္တံ ဩလောကေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ ‘‘ပဿထ နော တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တံ သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ စင်္ကမန္တ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ မဟာပညာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၉၉) သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗန္တိ။

ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသော

၈၁၄။ ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသေ အာသယန္တိ ယတ္ထ သတ္တာ အာသယန္တိ နိဝသန္တိ၊ တံ တေသံ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝါ ယထာဘူတံ ဉာဏံ ဝါ။ အနုသယန္တိ အပ္ပဟီနာနုသယိတံ ကိလေသံ။ စရိတန္တိ ကာယာဒီဟိ အဘိသင်္ခတံ ကုသလာကုသလံ။ အဓိမုတ္တန္တိ အဇ္ဈာသယံ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာ။ တဿေဝ မဟန္တတာယ မဟာရဇက္ခာ။ ဥဘယေနာပိ မန္ဒကိလေသေ မဟာကိလေသေ စ သတ္တေ ဒဿေတိ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ၊ တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ၊ တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ အာသယာဒယော ကောဋ္ဌာသာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ။ ဝိပရီတာ ဒွါကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ၊ သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ၊ တေ သုဝိညာပယာ။ ဝိပရီတာ ဒုဝိညာပယာ။ ယေ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓဿ အနုစ္ဆဝိကာ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာ၊ တေ ဘဗ္ဗာ။ ဝိပရီတာ အဘဗ္ဗာ။

၈၁၅။ ဧဝံ ဆဋ္ဌဗလဿ မာတိကံ ဌပေတွာ ဣဒါနိ ယထာပဋိပါဋိယာ ဘာဇေန္တော ကတမော စ သတ္တာနံ အာသယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဿတော လောကောတိအာဒီနံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ နိက္ခေပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀၅) ဝုတ္တောယေဝ။ ဣတိ ဘဝဒိဋ္ဌိသန္နိဿိတာ ဝါတိ ဧဝံ သဿတဒိဋ္ဌိံ ဝါ သန္နိဿိတာ။ သဿတဒိဋ္ဌိ ဟိ ဧတ္ထ ဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဝုတ္တာ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌီတိ။ သဗ္ဗဒိဋ္ဌီနဉှိ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီ ဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ သဗ္ဗေပိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ သတ္တာ ဣမာဝ ဒွေ ဒိဋ္ဌိယော သန္နိဿိတာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ဒွယသန္နိဿိတော ခေါ ပနာယံ၊ ကစ္စာန၊ လောကော ယေဘုယျေန – အတ္ထိတဉ္စေဝ နတ္ထိတဉ္စာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅)။ ဧတ္ထ ဟိ အတ္ထိတာတိ သဿတံ၊ နတ္ထိတာတိ ဥစ္ဆေဒေါ။ အယံ တာဝ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတာနံ ပုထုဇ္ဇနသတ္တာနံ အာသယော။

ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတာနံ သုဒ္ဓသတ္တာနံ အာသယံ ဒဿေတုံ ဧတေ ဝါ ပန ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧတေ ဝါ ပနာတိ ဧတေယေဝ။ ဥဘော အန္တေတိ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတေ ဒွေ အန္တေ။ အနုပဂမ္မာတိ အနလ္လီယိတွာ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသူတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာယ စေဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေသု စ။ အနုလောမိကာ ခန္တီတိ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ယထာဘူတံ ဝါ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ စေဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေသု စ ဧတေ ဥဘော သဿတုစ္ဆေဒအန္တေ အနုပဂန္တွာ ဝိပဿနာ ပဋိလဒ္ဓါ၊ ယဉ္စ တတော ဥတ္တရိမဂ္ဂဉာဏံ – အယံ သတ္တာနံ အာသယော၊ အယံ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတာနဉ္စ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတာနဉ္စ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာနံ အာသယော၊ ဣဒံ ဝသနဋ္ဌာနန္တိ။ အယံ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘မဂ္ဂေါ နာမ ဝါသံ ဝိဒ္ဓံသေန္တော ဂစ္ဆတိ၊ နနု တွံ မဂ္ဂေါ ဝါသောတိ ဝဒေသီ’တိ? သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘တွံ အရိယဝါသဘာဏကော ဟောသိ န ဟောသီ’တိ? သစေ ပန ‘န ဟောမီ’တိ ဝဒတိ၊ ‘အဘာဏကတာယ န ဇာနာသီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ‘ဘာဏကောသ္မီ’တိ ဝဒတိ၊ ‘သုတ္တံ အာဟရာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ အာဟရတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ အာဟရတိ သယံ အာဟရိတဗ္ဗံ – ‘‘ဒသယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဝါသာ၊ ယေ အရိယာ အာဝသိံသု ဝါ အာဝသန္တိ ဝါ အာဝသိဿန္တိ ဝါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၉)။ ဧတဉှိ သုတ္တံ မဂ္ဂဿ ဝါသဘာဝံ ဒီပေတိ။ တသ္မာ သုကထိတမေဝေတန္တိ။ ဣဒံ ပန ဘဂဝါ သတ္တာနံ အာသယံ ဇာနန္တော ဣမေသဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ဝိပဿနာဉာဏမဂ္ဂဉာဏာနံ အပ္ပဝတ္တိက္ခဏေပိ ဇာနာတိ ဧဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ကာမံ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာမဂရုကော ကာမာသယော ကာမာဓိမုတ္တော’တိ။ နေက္ခမ္မံ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော နေက္ခမ္မဂရုကော နေက္ခမ္မာသယော နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော’တိ။ ဗျာပါဒံ…ပေ… အဗျာပါဒံ… ထိနမိဒ္ဓံ…ပေ… အာလောကသညံ နေက္ခမ္မံ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော အာလောကသညာဂရုကော အာလောကသညာသယော အာလောကသညာဓိမုတ္တော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၃)။

၈၁၆။ အနုသယနိဒ္ဒေသေ ကာမရာဂေါ စ သော အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယော စာတိ ကာမရာဂါနုသယော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ လောကေ ပိယရူပန္တိ ယံ ဣမသ္မိံ လောကေ ပိယဇာတိကံ။ သာတရူပန္တိ သာတဇာတိကံ အဿာဒပဒဋ္ဌာနံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ။ ဧတ္ထ သတ္တာနံ ရာဂါနုသယော အနုသေတီတိ ဧတသ္မိံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သတ္တာနံ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ရာဂါနုသယော အနုသေတိ။ ယထာ နာမ ဥဒကေ နိမုဂ္ဂဿ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ သမန္တဘာဂေ စ ဥဒကမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ရာဂုပ္ပတ္တိ နာမ သတ္တာနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာ။ တထာ အနိဋ္ဌာရမ္မဏေ ပဋိဃုပ္ပတ္တိ။ ဣတိ ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသူတိ ဧဝံ ဣမေသု ဒွီသု ကာမရာဂပဋိဃဝန္တေသု ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏဓမ္မေသု။ အဝိဇ္ဇာနုပတိတာတိ ကာမရာဂပဋိဃသမ္ပယုတ္တာ ဟုတွာ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဝိဇ္ဇာ အနုပတိတာ။ တဒေကဋ္ဌောတိ တာယ အဝိဇ္ဇာယ သမ္ပယုတ္တေကဋ္ဌဝသေန ဧကဋ္ဌော။ မာနော စ ဒိဋ္ဌိ စ ဝိစိကိစ္ဆာ စာတိ နဝဝိဓော မာနော၊ ဒွါသဋ္ဌိဝိဓာ ဒိဋ္ဌိ၊ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ စ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဘဝရာဂါနုသယော ပနေတ္ထ ကာမရာဂါနုသယေနေဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၁၇။ စရိတနိဒ္ဒေသေ တေရသ စေတနာ ပုညာဘိသင်္ခါရော၊ ဒွါဒသ အပုညာဘိသင်္ခါရော၊ စတဿော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော။ တတ္ထ ကာမာဝစရော ပရိတ္တဘူမကော၊ ဣတရော မဟာဘူမကော။ တီသုပိ ဝါ ဧတေသု ယော ကောစိ အပ္ပဝိပါကော ပရိတ္တဘူမကော၊ ဗဟုဝိပါကော မဟာဘူမကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၁၈။ အဓိမုတ္တိနိဒ္ဒေသော ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတောဝ။ ကသ္မာ ပနာယံ အဓိမုတ္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာပိ ပုန ဂဟိတာတိ? အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ ပါဋိယေက္ကံ ဗလဒဿနဝသေန ဂဟိတာ၊ ဣဓ သတ္တာနံ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယဘာဝဒဿနတ္ထံ။

၈၁၉။ မဟာရဇက္ခနိဒ္ဒေသေ ဥဿဒဂတာနီတိ ဝေပုလ္လဂတာနိ။ ပဟာနက္ကမဝသေန စေသ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ နိဒ္ဒေသော ကတော။

၈၂၀။ အနုဿဒဂတာနီတိ အဝေပုလ္လဂတာနိံ။ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ ဥပနိဿယဣန္ဒြိယာနိ နာမ ကထိတာနိ။ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ နိဒ္ဒေသေ ပနေတ္ထ ပယောဇနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၂၃။ တထာ ဒွါကာရနိဒ္ဒေသာဒီသု ပါပါသယာတိ အကုသလာသယာ။ ပါပစရိတာတိ အပုညာဘိသင်္ခါရပရိပူရကာ။ ပါပါဓိမုတ္တိကာတိ သက္ကာယာဘိရတာ ဝဋ္ဋဇ္ဈာသယာ။

၈၂၄။ သွာကာရနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ကလျာဏကော နာမ အနုသယော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ကလျာဏာနုသယာတိ န ဝုတ္တံ။ သေသံ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၂၆။ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗနိဒ္ဒေသေ ကမ္မာဝရဏေနာတိ ပဉ္စဝိဓေန အာနန္တရိယကမ္မေန။ ကိလေသာဝရဏေနာတိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ ဝိပါကာဝရဏေနာတိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ။ ယသ္မာ ပန ဒုဟေတုကာနမ္ပိ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိပိ ဝိပါကာဝရဏမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဿဒ္ဓါတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု သဒ္ဓါရဟိတာ။ အစ္ဆန္ဒိကာတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒရဟိတာ။ ဥတ္တရကုရုကာ မနုဿာ အစ္ဆန္ဒိကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။ ဒုပ္ပညာတိ ဘဝင်္ဂပညာယ ပရိဟီနာ။ ဘဝင်္ဂပညာယ ပန ပရိပုဏ္ဏာယပိ ယဿ ဘဝင်္ဂံ လောကုတ္တရဿ ပါဒကံ န ဟောတိ၊ သော ဒုပ္ပညောယေဝ နာမ။ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တန္တိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ဩက္ကမိတုံ အဘဗ္ဗာ။

၈၂၇။ န ကမ္မာဝရဏေနာတိအာဒီနိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣဒံ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဘာဇနီယံ – ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏဿ စ အာသယာနုသယဉာဏဿ စ။ ဧတ္ထ ဟိ အာသယာနုသယဉာဏေန ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏမ္ပိ ဘာဇိတံ။ ဣတိ ဣမာနိ ဒွေ ဉာဏာနိ ဧကတော ဟုတွာ ဧကံ ဗလဉာဏံ နာမ ဇာတန္တိ။

ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသော

၈၂၈။ သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသေ ဈာယတီတိ ဈာယီ။ စတ္တာရော ဈာယီတိ ဈာယိနော စတ္တာရော ဇနာ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ပဌမစတုက္ကေ တာဝ ပဌမော သမာပတ္တိလာဘီ သမာနောယေဝ ‘န လာဘီမှီ’တိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ သမာနံယေဝ ‘န ကမ္မဋ္ဌာန’န္တိ သညီ ဟောတိ။ အယံ အပ္ပဂုဏဇ္ဈာနလာဘီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယော သမာပတ္တိယာ အလာဘီယေဝ ‘လာဘီမှီ’တိ၊ အကမ္မဋ္ဌာနံ သမာနံယေဝ ‘ကမ္မဋ္ဌာန’န္တိ သညီ ဟောတိ။ အယံ နိဒ္ဒါဈာယီ နာမ။ နိဒ္ဒါယိတွာ ပဋိဗုဒ္ဓါ ဧဝံ မညတိ။ တတိယော သမာပတ္တိလာဘီ သမာနော ‘သမာပတ္တိလာဘီမှီ’တိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ သမာနံ ‘ကမ္မဋ္ဌာန’န္တိ သညီ ဟောတိ။ အယံ ပဂုဏဇ္ဈာနလာဘီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတုတ္ထော အလာဘီယေဝ ‘အလာဘီမှီ’တိ၊ အကမ္မဋ္ဌာနံယေဝ ‘အကမ္မဋ္ဌာန’န္တိ သညီ ဟောတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွေ ဇနာ အဇ္ဈာယိနောဝ ဈာယီနံ အန္တော ပဝိဋ္ဌတ္တာ ဈာယီတိ ဝုတ္တာ။

ဒုတိယစတုက္ကေ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန သမာဓိပါရိဗန္ဓိကဓမ္မေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဒန္ဓံ သမာပဇ္ဇတိ နာမ။ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရေ ဌတွာ သဟသာ ဝုဋ္ဌဟန္တာ ခိပ္ပံ ဝုဋ္ဌဟတိ နာမ။ သုခေနေဝ ပန သမာဓိပါရိဗန္ဓိကဓမ္မေ သောဓေန္တော ခိပ္ပံ သမာပဇ္ဇတိ နာမ။ ယထာပရိစ္ဆေဒေန အဝုဋ္ဌဟိတွာ ကာလံ အတိနာမေတွာ ဝုဋ္ဌဟန္တော ဒန္ဓံ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။ ဣတရေ ဒွေပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေ စတ္တာရောပိ ဇနာ သမာပတ္တိလာဘိနောဝ။

တတိယစတုက္ကေ ‘ဣဒံ ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂိကံ၊ ဣဒံ စတုရင်္ဂိက’န္တိ ဧဝံ အင်္ဂဝဝတ္ထာနပရိစ္ဆေဒေ ဆေကော သမာဓိသ္မိံ သမာဓိကုသလော နာမ။ နီဝရဏာနိ ပန ဝိက္ခမ္ဘေတွာ စိတ္တမဉ္ဇူသာယ စိတ္တံ ဌပေတုံ အဆေကော နော သမာဓိသ္မိံ သမာပတ္တိကုသလော နာမ။ ဣတရေပိ တယော ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေပိ စတ္တာရော သမာပတ္တိလာဘိနောယေဝ။

ဣဒါနိ ယာနိ ဈာနာနိ နိဿာယ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ ‘ဈာယီ’ နာမ ဇာတာ၊ တာနိ ဒဿေတုံ စတ္တာရိ ဈာနာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတ္တာရိ ဈာနာနိ တယော စ ဝိမောက္ခာ အတ္ထတော ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယမေဝ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၀၊ ၂၄၈) ပကာသိတာ။ သေသာနမ္ပိ ဝိမောက္ခဋ္ဌော တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုစ္စနတော စ အာရမ္မဏေ စ အဓိမုစ္စနတော ဝိမောက္ခော နာမ။ အဋ္ဌမော ပန သဗ္ဗသော သညာဝေဒယိတေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ အပဂတဝိမောက္ခော နာမ။ သမာဓီသု စတုက္ကနယပဉ္စကနယေသု ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ သဝိတက္ကသဝိစာရော နာမ။ ပဉ္စကနယေ ဒုတိယဇ္ဈာနသမာဓိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တသမာဓိ နာမ။ စတုက္ကနယေပိ ပဉ္စကနယေပိ ဥပရိ တီသု ဈာနေသု သမာဓိ အဝိတက္က အဝိစာရသမာဓိ နာမ။ သမာပတ္တီသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ‘သမာဓီ’တိပိ နာမံ ‘သမာပတ္တီ’တိပိ။ ကသ္မာ? စိတ္တေကဂ္ဂတာသဗ္ဘာဝတော။ နိရောဓသမာပတ္တိယာ တဒဘာဝတော န သမာဓီတိ နာမံ။

ဟာနဘာဂိယော ဓမ္မောတိ အပ္ပဂုဏေဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌိတဿ သညာမနသိကာရာနံ ကာမာဒိအနုပက္ခန္ဒနံ။ ဝိသေသဘာဂိယော ဓမ္မောတိ ပဂုဏေဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌိတဿ သညာမနသိကာရာနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိအနုပက္ခန္ဒနံ။ ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ ပဂုဏဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ နာမ ကထိတံ။ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမဉှိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ။ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ ဘဝင်္ဂဝုဋ္ဌာနံ နာမ ကထိတံ။ ဘဝင်္ဂေန ဟိ သဗ္ဗဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ နိရောဓတော ပန ဖလသမာပတ္တိယာဝ ဝုဋ္ဌဟန္တိ။ ဣဒံ ပါဠိမုတ္တကဝုဋ္ဌာနံ နာမာတိ။

သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

အဋ္ဌမဗလာဒိနိဒ္ဒေသော

၈၂၉။ အဋ္ဌမဗလနိဒ္ဒေသေ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ နဝမဗလနိဒ္ဒေသေပိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာတိအာဒိ သဗ္ဗံ တတ္ထေဝ ဝိတ္ထာရိတံ။

နဝမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

ဒသမဗလနိဒ္ဒေသော

၈၃၁။ ဒသမဗလနိဒ္ဒေသေ စေတောဝိမုတ္တိန္တိ ဖလသမာဓိံ။ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဖလဉာဏံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ အယံ တာဝေတ္ထ အာစရိယာနံ သမာနတ္ထကထာ။ ပရဝါဒီ ပနာဟ – ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗညုတဉာဏဿေဝါယံ ပဘေဒေါ’’တိ။ တံ န တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမေဝ ဟိ ဒသဗလဉာဏံ၊ အညံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ။ ဒသဗလဉာဏဉှိ သကသကကိစ္စမေဝ ဇာနာတိ။ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပန တမ္ပိ တတော အဝသေသမ္ပိ ဇာနာတိ။ ဒသဗလဉာဏေသုပိ ဟိ ပဌမံ ကာရဏာကာရဏမေဝ ဇာနာတိ၊ ဒုတိယံ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရမေဝ၊ တတိယံ ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝ၊ စတုတ္ထံ ဓာတုနာနတ္တကရဏမေဝ၊ ပဉ္စမံ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိမေဝ၊ ဆဋ္ဌံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝမေဝ၊ သတ္တမံ ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ သံကိလေသာဒိမေဝ၊ အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထခန္ဓသန္တတိမေဝ၊ နဝမံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိမေဝ၊ ဒသမံ သစ္စပရိစ္ဆေဒမေဝ။ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပန ဧတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စ တတော ဥတ္တရိတရဉ္စ ပဇာနာတိ။ ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတိ။ တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုံ န သက္ကောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဟုတွာ ကိလေသေ ခေပေတုံ န သက္ကောတိ။

အပိစ ပရဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမ ဧတံ သဝိတက္ကသဝိစာရံ၊ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ၊ အဝိတက္ကာဝိစာရံ၊ ကာမာဝစရံ၊ ရူပါဝစရံ၊ အရူပါဝစရံ၊ လောကိယံ၊ လောကုတ္တရ’’န္တိ? ဇာနန္တော ‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဉာဏာနိ သဝိတက္ကသဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ၊ တတော ‘‘ပရာနိ ဒွေ ဉာဏာနိ အဝိတက္ကာဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ၊ ‘‘အာသဝက္ခယဉာဏံ သိယာ သဝိတက္ကသဝိစာရံ၊ သိယာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ၊ သိယာ အဝိတက္ကဝိစာရ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ တထာ ‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကာမာဝစရာနိ၊ တတော ဒွေ ရူပါဝစရာနိ၊ အဝသာနေ ဧကံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝက္ခတိ၊ ‘‘သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပန သဝိတက္ကသဝိစာရမေဝ၊ ကာမာဝစရမေဝ၊ လောကိယမေဝါ’’တိ ဝက္ခတိ။ ဣတိ အညဒေဝ ဒသဗလဉာဏံ၊ အညံ သဗ္ဗညုတဉာဏန္တိ။

သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ

ဉာဏဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။