📜

၄။ သစ္စဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ သစ္စဝိဘင်္ဂေ စတ္တာရီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အရိယသစ္စာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိအာဒိမှိ ပန ဥဒ္ဒေသဝါရေ –

ဝိဘာဂတော နိဗ္ဗစန-လက္ခဏာဒိပ္ပဘေဒတော၊

အတ္ထတ္ထုဒ္ဓါရတော စေဝ၊ အနူနာဓိကတော တထာ။

ကမတော အရိယသစ္စေသု၊ ယံ ဉာဏံ တဿ ကိစ္စတော၊

အန္တောဂဓာနံ ပဘေဒေါ၊ ဥပမာတော စတုက္ကတော။

သုညတေကဝိဓာဒီဟိ၊ သဘာဂဝိသဘာဂတော၊

ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဝိညုနာ သာသနက္ကမေ။

တတ္ထ ‘ဝိဘာဂတော’တိ ဒုက္ခာဒီနဉှိ စတ္တာရော စတ္တာရော အတ္ထာ ဝိဘတ္တာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ၊ ယေ ဒုက္ခာဒီနိ အဘိသမေန္တေဟိ အဘိသမေတဗ္ဗာ။ ယထာဟ၊ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော၊ သင်္ခတဋ္ဌော၊ သန္တာပဋ္ဌော၊ ဝိပရိဏာမဋ္ဌော – ဣမေ စတ္တာရော ဒုက္ခဿ ဒုက္ခဋ္ဌာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ။ သမုဒယဿ အာယူဟနဋ္ဌော၊ နိဒါနဋ္ဌော၊ သံယောဂဋ္ဌော၊ ပလိဗောဓဋ္ဌော…ပေ… နိရောဓဿ နိဿရဏဋ္ဌော၊ ဝိဝေကဋ္ဌော၊ အသင်္ခတဋ္ဌော၊ အမတဋ္ဌော…ပေ… မဂ္ဂဿ နိယျာနဋ္ဌော၊ ဟေတွဋ္ဌော၊ ဒဿနဋ္ဌော၊ အာဓိပတေယျဋ္ဌော – ဣမေ စတ္တာရော မဂ္ဂဿ မဂ္ဂဋ္ဌာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၈)။ တထာ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော၊ သင်္ခတဋ္ဌော၊ သန္တာပဋ္ဌော၊ ဝိပရိနာမဋ္ဌော၊ အဘိသမယဋ္ဌော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၁၁) ဧဝမာဒိ။ ဣတိ ဧဝံ ဝိဘတ္တာနံ စတုန္နံ စတုန္နံ အတ္ထာနံ ဝသေန ဒုက္ခာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ဝိဘာဂတော ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘နိဗ္ဗစနလက္ခဏာဒိပ္ပဘေဒတော’တိ ဧတ္ထ ပန ‘နိဗ္ဗစနတော’ တာဝ ဣဓ ‘ဒု’ဣတိ အယံ သဒ္ဒေါ ကုစ္ဆိတေ ဒိဿတိ၊ ကုစ္ဆိတဉှိ ပုတ္တံ ဒုပုတ္တောတိ ဝဒန္တိ။ ‘ခံ’သဒ္ဒေါ ပန တုစ္ဆေ၊ တုစ္ဆဉှိ အာကာသံ ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ပဌမသစ္စံ ကုစ္ဆိတံ အနေကဥပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနတော၊ တုစ္ဆံ ဗာလဇနပရိကပ္ပိတဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဝိရဟိတတော။ တသ္မာ ကုစ္ဆိတတ္တာ တုစ္ဆတ္တာ စ ဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘သံ’ဣတိ စ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘သမာဂမော သမေတ’’န္တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၁၉၉၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၉၆) သံယောဂံ ဒီပေတိ၊ ‘ဥ’ဣတိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥဒိတ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၇၂၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၄၁) ဥပ္ပတ္တိံ။ ‘အယ’သဒ္ဒေါ ပန ကာရဏံ ဒီပေတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဒုတိယသစ္စံ အဝသေသပစ္စယသမာယောဂေ သတိ ဒုက္ခဿုပ္ပတ္တိကာရဏံ။ ဣတိ ဒုက္ခဿ သံယောဂေ ဥပ္ပတ္တိကာရဏတ္တာ ဒုက္ခသမုဒယန္တိ ဝုစ္စတိ။

တတိယသစ္စံ ပန ယသ္မာ ‘နိ’သဒ္ဒေါ အဘာဝံ ‘ရောဓ’သဒ္ဒေါ စ စာရကံ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ အဘာဝေါ ဧတ္ထ သံသာရစာရကသင်္ခါတဿ ဒုက္ခရောဓဿ သဗ္ဗဂတိသုညတ္တာ၊ သမဓိဂတေ ဝါ တသ္မိံ သံသာရစာရကသင်္ခါတဿ ဒုက္ခရောဓဿ အဘာဝေါ ဟောတိ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာတိပိ ဒုက္ခနိရောဓန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဒုက္ခဿ ဝါ အနုပ္ပာဒနိရောဓပစ္စယတ္တာ ဒုက္ခနိရောဓန္တိ။ စတုတ္ထသစ္စံ ပန ယသ္မာ ဧတံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတိ အာရမ္မဏဝသေန တဒဘိမုခီဘူတတ္တာ၊ ပဋိပဒါ စ ဟောတိ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ၊ တသ္မာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပနေတာနိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘စတာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသစ္စာနိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၇)။ ကတမာနိ…ပေ… ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ အရိယာ ဣမာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ အပိစ အရိယဿ သစ္စာနီတိပိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘သဒေဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အရိယော၊ တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ အထ ဝါ ဧတေသံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ အရိယဘာဝသိဒ္ဓိတောပိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ယထာဘူတံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ‘အရိယော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ အပိစ ခေါ ပန အရိယာနိ သစ္စာနီတိပိ အရိယသစ္စာနိ၊ အရိယာနီတိ တထာနိ အဝိတထာနိ အဝိသံဝါဒကာနီတိ အတ္ထော။ ယထာဟ – ‘‘ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ၊ တသ္မာ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ ဧဝမေတ္ထ နိဗ္ဗစနတော ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ ‘လက္ခဏာဒိပ္ပဘေဒတော’? ဧတ္ထ ဟိ ဗာဓနလက္ခဏံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ သန္တာပနရသံ၊ ပဝတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ပဘဝလက္ခဏံ သမုဒယသစ္စံ၊ အနုပစ္ဆေဒကရဏရသံ၊ ပလိဗောဓပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ သန္တိလက္ခဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ အစ္စုတိရသံ၊ အနိမိတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနံ ။ နိယျာနလက္ခဏံ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ကိလေသပ္ပဟာနကရဏရသံ၊ ဝုဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အပိစ ပဝတ္တိပဝတ္တကနိဝတ္တိနိဝတ္တကလက္ခဏာနိ ပဋိပါဋိယာ။ တထာ သင်္ခတတဏှာအသင်္ခတဒဿနလက္ခဏာနိ စာတိ ဧဝမေတ္ထ ‘လက္ခဏာဒိပ္ပဘေဒတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘အတ္ထတ္ထုဒ္ဓါရတော စေဝါ’တိ ဧတ္ထ ပန အတ္ထတော တာဝ ကော သစ္စဋ္ဌောတိ စေ? ယော ပညာစက္ခုနာ ဥပပရိက္ခမာနာနံ မာယာဝ ဝိပရီတကော၊ မရီစီဝ ဝိသံဝါဒကော၊ တိတ္ထိယာနံ အတ္တာဝ အနုပလဗ္ဘသဘာဝေါ စ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဗာဓနပဘဝသန္တိနိယျာနပ္ပကာရေန တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေန အရိယဉာဏဿ ဂေါစရော ဟောတိယေဝ၊ ဧသ အဂ္ဂိလက္ခဏံ ဝိယ၊ လောကပကတိ ဝိယ စ တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေါ သစ္စဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဟ – ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ အပိစ –

နာဗာဓကံ ယတော ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခာ အညံ န ဗာဓကံ၊

ဗာဓကတ္တနိယာမေန၊ တတော သစ္စမိဒံ မတံ။

တံ ဝိနာ နာညတော ဒုက္ခံ၊ န ဟောတိ န စ တံ တတော၊

ဒုက္ခဟေတုနိယာမေန၊ ဣတိ သစ္စံ ဝိသတ္တိကာ။

နာညာ နိဗ္ဗာနတော သန္တိ၊ သန္တံ န စ န တံ ယတော၊

သန္တဘာဝနိယာမေန၊ တတော သစ္စမိဒံ မတံ။

မဂ္ဂါ အညံ န နိယျာနံ၊ အနိယျာနော န စာပိ သော၊

တစ္ဆနိယျာနဘာဝတ္တာ၊ ဣတိ သော သစ္စသမ္မတော။

ဣတိ တစ္ဆာဝိပလ္လာသ-ဘူတဘာဝံ စတူသုပိ၊

ဒုက္ခာဒီသွဝိသေသေန၊ သစ္စဋ္ဌံ အာဟု ပဏ္ဍိတာတိ။

ဧဝံ ‘အတ္ထတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ ‘အတ္ထုဒ္ဓါရတော’? ဣဓာယံ ‘သစ္စ’သဒ္ဒေါ အနေကေသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ၊ သေယျထိဒံ – ‘‘သစ္စံ ဘဏေ၊ န ကုဇ္ဈေယျာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၂၂၄) ဝါစာသစ္စေ။ ‘‘သစ္စေ ဌိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စာ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၃၃) ဝိရတိသစ္စေ။ ‘‘ကသ္မာ နု သစ္စာနိ ဝဒန္တိ နာနာ၊ ပဝါဒိယာသေ ကုသလာဝဒါနာ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၉၁) ဒိဋ္ဌိသစ္စေ။ ‘‘ဧကဉှိ သစ္စံ န ဒုတိယမတ္ထီ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၉၀) ပရမတ္ထသစ္စေ နိဗ္ဗာနေ စေဝ မဂ္ဂေ စ။ ‘‘စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ကတိ ကုသလာ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၂၁၆) အရိယသစ္စေ။ သွာယမိဓာပိ အရိယသစ္စေ ဝတ္တတီတိ ဧဝမေတ္ထ ‘အတ္ထုဒ္ဓါရတော’ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘အနူနာဓိကတော’တိ ကသ္မာ ပန စတ္တာရေဝ အရိယသစ္စာနိ ဝုတ္တာနိ၊ အနူနာနိ အနဓိကာနီတိ စေ? အညဿာသမ္ဘဝတော၊ အညတရဿ စ အနပနေယျဘာဝတော၊ န ဟိ ဧတေဟိ အညံ အဓိကံ ဝါ ဧတေသံ ဝါ ဧကမ္ပိ အပနေတဗ္ဗံ သမ္ဘောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဂစ္ဆေယျ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ‘နေတံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ အညံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ယံ သမဏေန ဂေါတမေန ဒေသိတံ။ အဟမေတံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဌပေတွာ အညံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပညပေဿာမီ’တိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ ယထာ စာဟ – ‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘နေတံ ဒုက္ခံ ပဌမံ အရိယသစ္စံ၊ ယံ သမဏေန ဂေါတမေန ဒေသိတံ။ အဟမေတံ ဒုက္ခံ ပဌမံ အရိယသစ္စံ ပစ္စက္ခာယ အညံ ဒုက္ခံ ပဌမံ အရိယသစ္စံ ပညပေဿာမီ’တိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၆)။

အပိစ ပဝတ္တိမာစိက္ခန္တော ဘဂဝါ သဟေတုကံ အာစိက္ခိ၊ နိဝတ္တိဉ္စ သဥပါယံ။ ဣတိ ပဝတ္တိနိဝတ္တိတဒုဘယဟေတူနံ ဧတပ္ပရမတော စတ္တာရေဝ ဝုတ္တာနိ။ တထာ ပရိညေယျ ပဟာတဗ္ဗ သစ္ဆိကာတဗ္ဗ ဘာဝေတဗ္ဗာနံ၊ တဏှာဝတ္ထုတဏှာတဏှာနိရောဓတဏှာနိရောဓုပါယာနံ၊ အာလယာလယရာမတာအာလယသမုဂ္ဃာတအာလယသမုဂ္ဃာတူပါယာနဉ္စ ဝသေနာပိ စတ္တာရေဝ ဝုတ္တာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘အနူနာဓိကတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘ကမတော’တိ အယမ္ပိ ဒေသနာက္ကမောဝ။ ဧတ္ထ စ ဩဠာရိကတ္တာ သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏတ္တာ စ သုဝိညေယျန္တိ ဒုက္ခသစ္စံ ပဌမံ ဝုတ္တံ၊ တဿေဝ ဟေတုဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရံ သမုဒယသစ္စံ၊ ဟေတုနိရောဓာ ဖလနိရောဓောတိ ဉာပနတ္ထံ တတော နိရောဓသစ္စံ၊ တဒဓိဂမုပါယဒဿနတ္ထံ အန္တေ မဂ္ဂသစ္စံ။ ဘဝသုခဿာဒဂဓိတာနံ ဝါ သတ္တာနံ သံဝေဂဇနနတ္ထံ ပဌမံ ဒုက္ခမာဟ။ တံ နေဝ အကတံ အာဂစ္ဆတိ၊ န ဣဿရနိမ္မာနာဒိတော ဟောတိ၊ ဣတော ပန ဟောတီတိ ဉာပနတ္ထံ တဒနန္တရံ သမုဒယံ။ တတော သဟေတုကေန ဒုက္ခေန အဘိဘူတတ္တာ သံဝိဂ္ဂမာနသာနံ ဒုက္ခနိဿရဏဂဝေသီနံ နိဿရဏဒဿနေန အဿာသဇနနတ္ထံ နိရောဓံ။ တတော နိရောဓာဓိဂမတ္ထံ နိရောဓသမ္ပာပကံ မဂ္ဂန္တိ ဧဝမေတ္ထ ‘ကမတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘အရိယသစ္စေသု ယံ ဉာဏံ တဿ ကိစ္စတော’တိ သစ္စဉာဏကိစ္စတောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဒုဝိဓဉှိ သစ္စဉာဏံ – အနုဗောဓဉာဏဉ္စ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ အနုဗောဓဉာဏံ လောကိယံ အနုဿဝါဒိဝသေန နိရောဓေ မဂ္ဂေ စ ပဝတ္တတိ။ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ နိရောဓာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စတော စတ္တာရိပိ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ယထာဟ – ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ ပဿတိ ဒုက္ခသမုဒယမ္ပိ သော ပဿတိ၊ ဒုက္ခနိရောဓမ္ပိ ပဿတိ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒမ္ပိ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀) သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတံ လောကိယံ၊ တတ္ထ ဒုက္ခဉာဏံ ပရိယုဋ္ဌာနာဘိဘဝနဝသေန ပဝတ္တမာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ နိဝတ္တေတိ၊ သမုဒယဉာဏံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ၊ နိရောဓဉာဏံ သဿတဒိဋ္ဌိံ၊ မဂ္ဂဉာဏံ အကိရိယဒိဋ္ဌိံ၊ ဒုက္ခဉာဏံ ဝါ ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝရဟိတေသု ခန္ဓေသု ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝသညာသင်္ခါတံ ဖလေ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ၊ သမုဒယဉာဏံ ဣဿရပ္ပဓာနကာလသဘာဝါဒီဟိ လောကော ပဝတ္တတီတိ အကာရဏေ ကာရဏာဘိမာနပ္ပဝတ္တံ ဟေတုမှိ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ၊ နိရောဓဉာဏံ အရူပလောကလောကထူပိကာဒီသု အပဝဂ္ဂဂ္ဂါဟဘူတံ နိရောဓေ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ၊ မဂ္ဂဉာဏံ ကာမသုခလ္လိကအတ္တကိလမထာနုယောဂပ္ပဘေဒေ အဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဂ္ဂါဟဝသေန ပဝတ္တံ ဥပါယေ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ နိဝတ္တေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

လောကေ လောကပ္ပဘဝေ၊ လောကတ္ထဂမေ သိဝေ စ တဒုပါယေ၊

သမ္မုယှတိ တာဝ နရော၊ န ဝိဇာနာတိ ယာဝ သစ္စာနီတိ။

ဧဝမေတ္ထ ‘ဉာဏကိစ္စတော’ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘အန္တောဂဓာနံ ပဘေဒါ’တိ ဒုက္ခသစ္စသ္မိဉှိ၊ ဌပေတွာ တဏှဉ္စေဝ အနာသဝဓမ္မေ စ၊ သေသာ သဗ္ဗဓမ္မာ အန္တောဂဓာ၊ သမုဒယသစ္စေ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ၊ နိရောဓသစ္စံ အသမ္မိဿံ၊ မဂ္ဂသစ္စေ သမ္မာဒိဋ္ဌိမုခေန ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒပညိန္ဒြိယပညာဗလဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပာပဒေသေန တယော နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယော၊ သမ္မာဝါစာပဒေသေန စတ္တာရိ ဝစီသုစရိတာနိ၊ သမ္မာကမ္မန္တာပဒေသေန တီဏိ ကာယသုစရိတာနိ၊ သမ္မာအာဇီဝမုခေန အပ္ပိစ္ဆတာ သန္တုဋ္ဌိတာ စ၊ သဗ္ဗေသံယေဝ ဝါ ဧတေသံ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါနံ အရိယကန္တသီလတ္တာ သီလဿ စ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ တေသံ အတ္ထိတာယ စ အတ္ထိဘာဝတော သဒ္ဓိန္ဒြိယသဒ္ဓါဗလဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒါ၊ သမ္မာဝါယာမာပဒေသေန စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယိန္ဒြိယဝီရိယဗလဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ၊ သမ္မာသတိအပဒေသေန စတုဗ္ဗိဓသတိပဋ္ဌာနသတိန္ဒြိယသတိဗလသတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ၊ သမ္မာသမာဓိအပဒေသေန သဝိတက္ကသဝိစာရာဒယော တယော တယော သမာဓီ၊ စိတ္တသမာဓိသမာဓိန္ဒြိယသမာဓိဗလပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ အန္တောဂဓာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘အန္တောဂဓာနံ ပဘေဒါ’ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘ဥပမာတော’တိ ဘာရော ဝိယ ဟိ ဒုက္ခသစ္စံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဘာရာဒါနမိဝ သမုဒယသစ္စံ၊ ဘာရနိက္ခေပနမိဝ နိရောဓသစ္စံ၊ ဘာရနိက္ခေပနူပါယော ဝိယ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ရောဂေါ ဝိယ စ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ရောဂနိဒါနမိဝ သမုဒယသစ္စံ၊ ရောဂဝူပသမော ဝိယ နိရောဓသစ္စံ၊ ဘေသဇ္ဇမိဝ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခမိဝ ဝါ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိ ဝိယ သမုဒယသစ္စံ၊ သုဘိက္ခမိဝ နိရောဓသစ္စံ ၊ သုဝုဋ္ဌိ ဝိယ မဂ္ဂသစ္စံ။ အပိစ ဝေရီဝေရမူလဝေရသမုဂ္ဃာတဝေရသမုဂ္ဃာတုပါယေဟိ၊ ဝိသရုက္ခရုက္ခမူလမူလုပစ္ဆေဒတဒုပစ္ဆေဒုပါယေဟိ၊ ဘယဘယမူလနိဗ္ဘယတဒဓိဂမုပါယေဟိ၊ ဩရိမတီရမဟောဃပါရိမတီရတံသမ္ပာပကဝါယာမေဟိ စ ယောဇေတွာပေတာနိ ဥပမာတော ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘ဥပမာတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘စတုက္ကတော’တိ အတ္ထိ စေတ္ထ ဒုက္ခံ န အရိယသစ္စံ၊ အတ္ထိ အရိယသစ္စံ န ဒုက္ခံ၊ အတ္ထိ ဒုက္ခဉ္စေဝ အရိယသစ္စဉ္စ၊ အတ္ထိ နေဝ ဒုက္ခံ န အရိယသစ္စံ။ ဧသ နယော သမုဒယာဒီသု။ တတ္ထ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ သာမညဖလာနိ စ ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅) ဝစနတော သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ဒုက္ခံ န အရိယသစ္စံ။ နိရောဓော အရိယသစ္စံ န ဒုက္ခံ။ ဣတရံ ပန အရိယသစ္စဒွယံ သိယာ ဒုက္ခံ အနိစ္စတော၊ န ပန ယဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန။ သဗ္ဗာကာရေန ပန ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခဉ္စေဝ အရိယသစ္စဉ္စ အညတြ တဏှာယ။ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ သာမညဖလာနိ စ ယဿ ပရိညတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန နေဝ ဒုက္ခံ န အရိယသစ္စံ။ ဧဝံ သမုဒယာဒီသုပိ ယထာယောဂံ ယောဇေတွာ ‘စတုက္ကတော’ပေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘သုညတေကဝိဓာဒီဟီ’တိ ဧတ္ထ သုညတော တာဝ ပရမတ္ထေန ဟိ သဗ္ဗာနေဝ သစ္စာနိ ဝေဒကကာရကနိဗ္ဗုတဂမကာဘာဝတော သုညာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

ဒုက္ခမေဝ ဟိ န ကောစိ ဒုက္ခိတော၊ ကာရကော န ကိရိယာဝ ဝိဇ္ဇတိ၊

အတ္ထိ နိဗ္ဗုတိ န နိဗ္ဗုတော ပုမာ၊ မဂ္ဂမတ္ထိ ဂမကော န ဝိဇ္ဇတီတိ။

အထ ဝါ –

ဓုဝသုဘသုခတ္တသုညံ၊ ပုရိမဒွယမတ္တသုညမမတပဒံ၊

ဓုဝသုခအတ္တဝိရဟိတော၊ မဂ္ဂေါ ဣတိ သုညတော တေသု။

နိရောဓသုညာနိ ဝါ တီဏိ၊ နိရောဓော စ သေသတ္တယသုညော။ ဖလသုညော ဝါ ဧတ္ထ ဟေတု သမုဒယေ ဒုက္ခဿာဘာဝတော မဂ္ဂေ စ နိရောဓဿ၊ န ဖလေန သဂဗ္ဘော ပကတိဝါဒီနံ ပကတိ ဝိယ။ ဟေတုသုညဉ္စ ဖလံ ဒုက္ခသမုဒယာနံ နိရောဓမဂ္ဂါနဉ္စ အသမဝါယာ၊ န ဟေတုသမဝေတံ ဟေတုဖလံ ဟေတုဖလသမဝါယဝါဒီနံ ဒွိအဏုကာဒီနိ ဝိယ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

တယမိဓ နိရောဓသုညံ၊ တယေန တေနာပိ နိဗ္ဗုတိ သုညာ၊

သုညော ဖလေန ဟေတု၊ ဖလမ္ပိ တံ ဟေတုနာ သုညန္တိ။

ဧဝံ တာဝ ‘သုညတော’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘ဧကဝိဓာဒီဟီ’တိ သဗ္ဗမေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခံ ဧကဝိဓံ ပဝတ္တိဘာဝတော၊ ဒုဝိဓံ နာမရူပတော၊ တိဝိဓံ ကာမရူပါရူပူပပတိဘဝဘေဒတော၊ စတုဗ္ဗိဓံ စတုအာဟာရဘေဒတော၊ ပဉ္စဝိဓံ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓဘေဒတော။ သမုဒယောပိ ဧကဝိဓော ပဝတ္တကဘာဝတော၊ ဒုဝိဓော ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာသမ္ပယုတ္တတော၊ တိဝိဓော ကာမဘဝဝိဘဝတဏှာဘေဒတော၊ စတုဗ္ဗိဓော စတုမဂ္ဂပ္ပဟေယျတော၊ ပဉ္စဝိဓော ရူပါဘိနန္ဒနာဒိဘေဒတော၊ ဆဗ္ဗိဓော ဆတဏှာကာယဘေဒတော။ နိရောဓောပိ ဧကဝိဓော အသင်္ခတဓာတုဘာဝတော၊ ပရိယာယေန ပန ဒုဝိဓော သဥပါဒိသေသအနုပါဒိသေသတော၊ တိဝိဓော ဘဝတ္တယဝူပသမတော၊ စတုဗ္ဗိဓော စတုမဂ္ဂါဓိဂမနီယတော၊ ပဉ္စဝိဓော ပဉ္စာဘိနန္ဒနဝူပသမတော၊ ဆဗ္ဗိဓော ဆတဏှာကာယက္ခယဘေဒတော။ မဂ္ဂေါပိ ဧကဝိဓော ဘာဝေတဗ္ဗတော၊ ဒုဝိဓော သမထဝိပဿနာဘေဒတော ဒဿနဘာဝနာဘေဒတော ဝါ ၊ တိဝိဓော ခန္ဓတ္တယဘေဒတော။ အယဉှိ သပ္ပဒေသတ္တာ နဂရံ ဝိယ ရဇ္ဇေန နိပ္ပဒေသေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတော။ ယထာဟ –

‘‘န ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ အရိယေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန တယော ခန္ဓာ သင်္ဂဟိတာ။ တီဟိ စ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ခန္ဓေဟိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟိတော။ ယာ စာဝုသော ဝိသာခ၊ သမ္မာဝါစာ၊ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော၊ ယော စ သမ္မာအာဇီဝေါ – ဣမေ ဓမ္မာ သီလက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ၊ ယော စ သမ္မာဝါယာမော၊ ယာ စ သမ္မာသတိ၊ ယော စ သမ္မာသမာဓိ – ဣမေ ဓမ္မာ သမာဓိက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ၊ ယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ယော စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော – ဣမေ ဓမ္မာ ပညာက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၂)။

ဧတ္ထ ဟိ သမ္မာဝါစာဒယော တယော သီလမေဝ။ တသ္မာ တေ သဇာတိတော သီလက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ပါဠိယံ သီလက္ခန္ဓေတိ ဘုမ္မေန နိဒ္ဒေသော ကတော၊ အတ္ထော ပန ကရဏဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဝါယာမာဒီသု ပန တီသု သမာဓိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝီရိယေ ပန ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓူပကာရော ဟုတွာ သက္ကောတိ။

တတြာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာတိ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌေသု တီသု သဟာယေသု ဧကော သုပုပ္ဖိတံ စမ္ပကရုက္ခံ ဒိသွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာပိ ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ အထဿ ဒုတိယော ဩနမိတွာ ပိဋ္ဌိံ ဒဒေယျ။ သော တဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာပိ ကမ္ပမာနော ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ အထဿ ဣတရော အံသကူဋံ ဥပနာမေယျ။ သော ဧကဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာ ဧကဿ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ယထာရုစိ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတွာ ပိဠန္ဓိတွာ နက္ခတ္တံ ကီဠေယျ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧကတော ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌာ တယော သဟာယာ ဝိယ ဟိ ဧကတော ဇာတာ သမ္မာဝါယာမာဒယော တယော ဓမ္မာ၊ သုပုပ္ဖိတစမ္ပကရုက္ခော ဝိယ အာရမ္မဏံ၊ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာပိ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ဝိယ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ အသက္ကောန္တော သမာဓိ၊ ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ ဩနတသဟာယော ဝိယ ဝါယာမော၊ အံသကူဋံ ဒတွာ ဌိတသဟာယော ဝိယ သတိ။ ယထာ တေသု ဧကဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာ ဧကဿ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ဣတရော ယထာရုစိ ပုပ္ဖံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝ ဝီရိယေ ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓူပကာရော သမာဓိ သက္ကောတိ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ။ တသ္မာ သမာဓိယေဝေတ္ထ သဇာတိတော သမာဓိက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတော။ ဝါယာမသတိယော ပန ကိရိယတော သင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပေသုပိ ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’တိ အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝိတက္ကေ ပန အာကောဋေတွာ အာကောဋေတွာ ဒေန္တေ သက္ကောတိ။ ကထံ? ယထာ ဟိ ဟေရညိကော ကဟာပဏံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ သဗ္ဗဘာဂေသု ဩလောကေတုကာမော သမာနောပိ န စက္ခုတလေနေဝ ပရိဝတ္တေတုံ သက္ကောတိ၊ အင်္ဂုလိပဗ္ဗေဟိ ပန ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝ န ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အနိစ္စာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ၊ အဘိနိရောပနလက္ခဏေန ပန အာဟနနပရိယာဟနနရသေန ဝိတက္ကေန အာကောဋေန္တေန ဝိယ ပရိဝတ္တေန္တေန ဝိယ စ အာဒါယ အာဒါယ ဒိန္နမေဝ နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ။ တသ္မာ ဣဓာပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝ သဇာတိတော ပညာက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပန ကိရိယတော သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တိဝိဓော ခန္ဓတ္တယဘေဒတော’’တိ။ စတုဗ္ဗိဓော သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိဝသေန။

အပိစ သဗ္ဗာနေဝ သစ္စာနိ ဧကဝိဓာနိ အဝိတထတ္တာ အဘိညေယျတ္တာ ဝါ၊ ဒုဝိဓာနိ လောကိယလောကုတ္တရတော သင်္ခတာသင်္ခတတော စ၊ တိဝိဓာနိ ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗတော အပ္ပဟာတဗ္ဗတော နေဝပဟာတဗ္ဗနာပဟာတဗ္ဗတော စ၊ စတုဗ္ဗိဓာနိ ပရိညေယျာဒိဘေဒတောတိ။ ဧဝမေတ္ထ ‘ဧကဝိဓာဒီဟိ’ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘သဘာဂဝိသဘာဂတော’တိ သဗ္ဗာနေဝ စ သစ္စာနိ အညမညံ သဘာဂါနိ အဝိတထတော အတ္တသုညတော ဒုက္ကရပဋိဝေဓတော စ။ ယထာဟ –

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ အာနန္ဒ၊ ကတမံ နု ခေါ ဒုက္ကရတရံ ဝါ ဒုရဘိသမ္ဘဝတရံ ဝါ – ယော ဒူရတောဝ သုခုမေန တာလစ္ဆိဂ္ဂဠေန အသနံ အတိပါတေယျ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ အဝိရာဓိတံ၊ ယော ဝါ သတ္တဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ကရတရဉ္စေဝ ဒုရဘိသမ္ဘဝတရဉ္စ – ယော သတ္တဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိဝိဇ္ဈေယျာ’’တိ။ ‘‘တတော ခေါ တေ၊ အာနန္ဒ၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ ယေ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅)။

ဝိသဘာဂါနိ သလက္ခဏဝဝတ္ထာနတော။ ပုရိမာနိ စ ဒွေ သဘာဂါနိ ဒုရဝဂါဟတ္ထေန ဂမ္ဘီရတ္တာ လောကိယတ္တာ သာသဝတ္တာ စ၊ ဝိသဘာဂါနိ ဖလဟေတုဘေဒတော ပရိညေယျပ္ပဟာတဗ္ဗတော စ။ ပစ္ဆိမာနိပိ ဒွေ သဘာဂါနိ ဂမ္ဘီရတ္ထေန ဒုရဝဂါဟတ္တာ လောကုတ္တရတ္တာ အနာသဝတ္တာ စ၊ ဝိသဘာဂါနိ ဝိသယဝိသယီဘေဒတော သစ္ဆိကာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗတော စ။ ပဌမတတိယာနိ စာပိ သဘာဂါနိ ဖလာပဒေသတော၊ ဝိသဘာဂါနိ သင်္ခတာသင်္ခတတော။ ဒုတိယစတုတ္ထာနိ စာပိ သဘာဂါနိ ဟေတုအပဒေသတော၊ ဝိသဘာဂါနိ ဧကန္တကုသလာကုသလတော။ ပဌမစတုတ္ထာနိ စာပိ သဘာဂါနိ သင်္ခတတော၊ ဝိသဘာဂါနိ လောကိယလောကုတ္တရတော။ ဒုတိယတတိယာနိ စာပိ သဘာဂါနိ နေဝသေက္ခာနာသေက္ခဘာဝတော၊ ဝိသဘာဂါနိ သာရမ္မဏာနာရမ္မဏတော။

ဣတိ ဧဝံ ပကာရေဟိ၊ နယေဟိ စ ဝိစက္ခဏော၊

ဝိဇညာ အရိယသစ္စာနံ၊ သဘာဂဝိသဘာဂတန္တိ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ဇာတိနိဒ္ဒေသော

၁၉၀။ ဣဒါနိ သင်္ခေပတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဒုက္ခာဒီနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ အယံ တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဇာတိပိ ဒုက္ခာတိ နိဒ္ဒေသဝါရော အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ဇာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဇာတိယာ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဇရာ၊ မရဏံ၊ သောကော ၊ ပရိဒေဝေါ၊ ဒုက္ခံ၊ ဒေါမနဿံ၊ ဥပါယာသော၊ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ၊ ပိယဝိပ္ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အပ္ပိယသမ္ပယောဂဿ ပိယဝိပ္ပယောဂဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣစ္ဆာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဣစ္ဆာယ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ခန္ဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ခန္ဓာနံ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ ကထနတ္ထာယ အယံ မာတိကာ – ဣဒဉှိ ဒုက္ခံ နာမ အနေကံ နာနပ္ပကာရံ၊ သေယျထိဒံ – ဒုက္ခဒုက္ခံ၊ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ၊ သင်္ခါရဒုက္ခံ၊ ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ၊ ပရိယာယဒုက္ခံ၊ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ။

တတ္ထ ကာယိကစေတသိကာ ဒုက္ခဝေဒနာ သဘာဝတော စ နာမတော စ ဒုက္ခတ္တာ ‘ဒုက္ခဒုက္ခံ’ နာမ။ သုခဝေဒနာ ဝိပရိဏာမေန ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော ‘ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ’ နာမ။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ စေဝ အဝသေသာ စ တေဘူမကာ သင်္ခါရာ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတ္တာ ‘သင်္ခါရဒုက္ခံ’ နာမ။ တထာ ပီဠနံ ပန မဂ္ဂဖလာနမ္ပိ အတ္ထိ။ တသ္မာ ဧတေ ဓမ္မာ ဒုက္ခသစ္စပရိယာပန္နတ္တေန သင်္ခါရဒုက္ခံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကဏ္ဏသူလဒန္တသူလရာဂဇပရိဠာဟဒေါသဇပရိဠာဟာဒိ ကာယိကစေတသိကော အာဗာဓော ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ အပါကဋဘာဝတော ‘ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ’ နာမ၊ အပါကဋဒုက္ခန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာဒိသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ ပါကဋဘာဝတော ‘အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ’ နာမ၊ ပါကဋဒုက္ခန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဌပေတွာ ဒုက္ခဒုက္ခံ သေသံ ဒုက္ခသစ္စဝိဘင်္ဂေ အာဂတံ ဇာတိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ‘ပရိယာယဒုက္ခံ’ နာမ။ ဒုက္ခဒုက္ခံ ‘နိပ္ပရိယာယဒုက္ခံ’ နာမ။

တတ္ထ ပရိယာယဒုက္ခံ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ ဣမသ္မိံ ပဒဒွယေ ဌတွာ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ကထေတဗ္ဗံ။ အရိယသစ္စဉ္စ နာမေတံ ပါဠိယံ သင်္ခေပတောပိ အာဂစ္ဆတိ ဝိတ္ထာရတောပိ။ သင်္ခေပတော အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခေပေနပိ ဝိတ္ထာရေနပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ ။ ဝိတ္ထာရတော အာဂတဋ္ဌာနေ ပန ဝိတ္ထာရေနေဝ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န သင်္ခေပေန။ တံ ဣဒံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိတ္ထာရေန အာဂတန္တိ ဝိတ္ထာရေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ယံ တံ နိဒ္ဒေသဝါရေ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ? ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ ဂဟေတွာ ‘‘ဇာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဇာတိယာ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇာတိအာဒီနိ တာဝ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဇာတိ? ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ ဇာတိ သဉ္ဇာတီ’’တိ ဣမဿ ပန ပဒဘာဇနီယဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၁၉၁။ တတြာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – တေသံ တေသံ သတ္တာနန္တိ အယံ သင်္ခေပတော အနေကေသံ သတ္တာနံ သာဓာရဏနိဒ္ဒေသော။ ယာ ဒေဝဒတ္တဿ ဇာတိ၊ ယာ သောမဒတ္တဿ ဇာတီတိ ဧဝဉှိ ဒိဝသမ္ပိ ကထိယမာနေ နေဝ သတ္တာ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ န သဗ္ဗံ အပရတ္ထဒီပနံ သိဇ္ဈတိ။ ဣမေဟိ ပန ဒွီဟိ ပဒေဟိ န ကောစိ သတ္တော အပရိယာဒိန္နော ဟောတိ၊ န ကိဉ္စိ အပရတ္ထဒီပနံ န သိဇ္ဈတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာန’’န္တိ။ တမှိ တမှီတိ အယံ ဇာတိဂတိဝသေန အနေကေသံ သတ္တနိကာယာနံ သာဓာရဏနိဒ္ဒေသော။ သတ္တနိကာယေတိ သတ္တာနံ နိကာယေ၊ သတ္တဃဋာယံ သတ္တသမူဟေတိ အတ္ထော။

ဇာတီတိ အယံ ဇာတိသဒ္ဒေါ အနေကတ္ထော။ တထာ ဟေသ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ၊ ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိ (ပါရာ။ ၁၂၊ မ။ နိ။ ၂။၂၅၇) ဧတ္ထ ဘဝေ အာဂတော။ ‘‘အတ္ထိ ဝိသာခေ ၊ နိဂဏ္ဌာ နာမ သမဏဇာတိကာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧတ္ထ နိကာယေ။ ‘‘တိရိယာ နာမ တိဏဇာတိ နာဘိယာ ဥဂ္ဂန္တွာ နဘံ အာဟစ္စ ဌိတာ အဟောသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆) ဧတ္ထ ပညတ္တိယံ။ ‘‘ဇာတိ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု။ ၇၁) ဧတ္ထ သင်္ခတလက္ခဏေ။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတုကုစ္ဆိမှိ ပဌမံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ ပဌမံ ဝိညာဏံ ပါတုဘူတံ၊ တဒုပါဒါယ သာဝဿ ဇာတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၄) ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓိယံ။ ‘‘သမ္ပတိဇာတော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၇) ဧတ္ထ ပသူတိယံ။ ‘‘အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၃၁) ဧတ္ထ ကုလေ။ ‘‘ယတောဟံ၊ ဘဂိနိ၊ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၁) ဧတ္ထ အရိယသီလေ။ ဣဓ ပနာယံ သဝိကာရေသု ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေသု ဝတ္တတိ။ တသ္မာ ဇာယမာနကဝသေန ဇာတီတိ ဣဒမေတ္ထ သဘာဝပစ္စတ္တံ။ သဉ္ဇာယနဝသေန သဉ္ဇာတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဩက္ကမနဝသေန ဩက္ကန္တိ။ ဇာယနဋ္ဌေန ဝါ ဇာတိ၊ သာ အပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန ယုတ္တာ။ သဉ္ဇာယနဋ္ဌေန သဉ္ဇာတိ၊ သာ ပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန ယုတ္တာ။ ဩက္ကမနဋ္ဌေန ဩက္ကန္တိ၊ သာ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇဝသေန ယုတ္တာ။ တေ ဟိ အဏ္ဍကောသဉ္စ ဝတ္ထိကောသဉ္စ ဩက္ကမန္တိ၊ ဩက္ကမန္တာပိ ပဝိသန္တာ ဝိယ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တိ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌေန အဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ သာ သံသေဒဇဩပပါတိကဝသေန ယုတ္တာ။ တေ ဟိ ပါကဋာ ဧဝ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ အယံ တာဝ သမ္မုတိကထာ။

ဣဒါနိ ပရမတ္ထကထာ ဟောတိ။ ခန္ဓာ ဧဝ ဟိ ပရမတ္ထတော ပါတုဘဝန္တိ၊ န သတ္တာ။ တတ္ထ စ ခန္ဓာနန္တိ ဧကဝေါကာရဘဝေ ဧကဿ၊ စတုဝေါကာရဘဝေ စတုန္နံ၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဉ္စန္နံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါတုဘာဝေါတိ ဥပ္ပတ္တိ။ အာယတနာနန္တိ ဧတ္ထ တတြ တတြ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယတနဝသေန သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိလာဘောတိ သန္တတိယံ ပါတုဘာဝေါယေဝ၊ ပါတုဘဝန္တာနေဝ ဟိ တာနိ ပဋိလဒ္ဓါနိ နာမ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဇာတီတိ အယံ ဇာတိ နာမ ကထိယတိ။ သာ ပနေသာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏာ၊ နီယျာတနရသာ၊ အတီတဘဝတော ဣဓ ဥမ္မုဇ္ဇနပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဖလဝသေန ဒုက္ခဝိစိတ္တတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ။

ဣဒါနိ ‘ဇာတိယာ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ အယဉှိ ဇာတိ သယံ န ဒုက္ခာ၊ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ပန ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ။ ကတရဒုက္ခဿ ပနာယံ ဝတ္ထူတိ? ယံ တံ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆ အာဒယော) ဘဂဝတာပိ ဥပမာဝသေန ပကာသိတံ အာပါယိကံဒုက္ခံ၊ ယဉ္စ သုဂတိယံ မနုဿလောကေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ သဗ္ဗဿာပိ ဧသာ ဝတ္ထု။ တတြိဒံ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ – အယဉှိ သတ္တော မာတုကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တမာနော န ဥပ္ပလပဒုမပုဏ္ဍရီကာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ။ အထ ခေါ ဟေဋ္ဌာ အာမာသယဿ ဥပရိ ပက္ကာသယဿ ဥဒရပဋလပိဋ္ဌိကဏ္ဍကာနံ ဝေမဇ္ဈေ ပရမသမ္ဗာဓေ တိဗ္ဗန္ဓကာရေ နာနာကုဏပဂန္ဓပရိဘာဝိတေ အသုစိပရမဒုဂ္ဂန္ဓပဝနဝိစရိတေ အဓိမတ္တဇေဂုစ္ဆေ ကုစ္ဆိပ္ပဒေသေ ပူတိမစ္ဆပူတိကုမ္မာသစန္ဒနိကာဒီသု ကိမိ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော ဒသ မာသေ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝေန ဥသ္မနာ ပုဋပါကံ ဝိယ ပစ္စမာနော ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဝိယ သေဒိယမာနော သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိရဟိတော အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘောတီတိ။ ဣဒံ တာဝ ‘ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ’ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန သော မာတု သဟသာ ဥပက္ခလနဂမနနိသီဒနဥဋ္ဌာနပရိဝတ္တနာဒီသု သုရာဓုတ္တဟတ္ထဂတော ဧဠကော ဝိယ အဟိဂုဏ္ဌိကဟတ္ထဂတော သပ္ပပေါတကော ဝိယ စ အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနဩဓုနနနိဒ္ဓုနနာဒိနာ ဥပက္ကမေန အဓိမတ္တံ ဒုက္ခမနုဘဝတိ၊ ယဉ္စ မာတု သီတုဒကပါနကာလေ သီတနရကူပပန္နော ဝိယ၊ ဥဏှယာဂုဘတ္တာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ အင်္ဂါရဝုဋ္ဌိသမ္ပရိကိဏ္ဏော ဝိယ၊ လောဏမ္ဗိလာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ ခါရာပဋိစ္ဆကာဒိကမ္မကာရဏပ္ပတ္တော ဝိယ တိဗ္ဗံ ဒုက္ခမနုဘောတိ – ဣဒံ ‘ဂဗ္ဘပရိဟရဏမူလကံ’ ဒုက္ခံ။

ယံ ပနဿ မူဠှဂဗ္ဘာယ မာတုယာ မိတ္တာမစ္စသုဟဇ္ဇာဒီဟိပိ အဒဿနာရဟေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ ဆေဒနဖာလနာဒီဟိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဣဒံ ‘ဂဗ္ဘဝိပတ္တိမူလကံ’ ဒုက္ခံ။ ယံ ဝိဇာယမာနာယ မာတုယာ ကမ္မဇေဟိ ဝါတေဟိ ပရိဝတ္တေတွာ နရကပပါတံ ဝိယ အတိဘယာနကံ ယောနိမဂ္ဂံ ပဋိပါတိယမာနဿ ပရမသမ္ဗာဓေန ယောနိမုခေန တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဝိယ နိက္ကဍ္ဎိယမာနဿ မဟာနာဂဿ နရကသတ္တဿ ဝိယ စ သင်္ဃာဋပဗ္ဗတေဟိ ဝိစုဏ္ဏိယမာနဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဣဒံ ‘ဝိဇာယနမူလကံ’ ဒုက္ခံ။ ယံ ပန ဇာတဿ တရုဏဝဏသဒိသဿ သုကုမာရသရီရဿ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏနှာပနဓောဝနစောဠပရိမဇ္ဇနာဒိကာလေ သူစိမုခခုရဓာရဝိဇ္ဈနဖာလနသဒိသံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဣဒံ မာတုကုစ္ဆိတော ‘ဗဟိ နိက္ခမနမူလကံ’ ဒုက္ခံ။ ယံ တတော ပရံ ပဝတ္တိယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဝဓန္တဿ၊ အစေလကဝတာဒိဝသေန အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တဿ၊ ကောဓဝသေန အဘုဉ္ဇန္တဿ၊ ဥဗ္ဗန္ဓန္တဿ စ ဒုက္ခံ ဟောတိ – ဣဒံ ‘အတ္တူပက္ကမမူလကံ’ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန ပရတော ဝဓဗန္ဓနာဒီနိ အနုဘဝန္တဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ဣဒံ ‘ပရူပက္ကမမူလကံ’ ဒုက္ခန္တိ။ ဣတိ ဣမဿ သဗ္ဗဿာပိ ဒုက္ခဿ အယံ ဇာတိ ဝတ္ထုမေဝ ဟောတီတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

ဇာယေထ နော စေ နရကေသု သတ္တော၊

တတ္ထဂ္ဂိဒါဟာဒိကမပ္ပသယှံ၊

လဘေထ ဒုက္ခံ နု ကုဟိံ ပတိဋ္ဌံ၊

ဣစ္စာဟ ဒုက္ခာတိ မုနီဓ ဇာတိ။

ဒုက္ခံ တိရစ္ဆေသု ကသာပတောဒ-

ဒဏ္ဍာဘိဃာတာဒိဘဝံ အနေကံ၊

ယံ တံ ကထံ တတ္ထ ဘဝေယျ ဇာတိံ၊

ဝိနာ တဟိံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ။

ပေတေသု ဒုက္ခံ ပန ခုပ္ပိပါသာ-

ဝါတာတပါဒိပ္ပဘဝံ ဝိစိတ္တံ၊

ယသ္မာ အဇာတဿ န တတ္ထ အတ္ထိ၊

တသ္မာပိ ဒုက္ခံ မုနိ ဇာတိမာဟ။

တိဗ္ဗန္ဓကာရေ စ အသယှသီတေ၊

လောကန္တရေ ယံ အသုရေသု ဒုက္ခံ၊

န တံ ဘဝေ တတ္ထ န စဿ ဇာတိ၊

ယတော အယံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ။

ယဉ္စာပိ ဂူထနရကေ ဝိယ မာတုဂဗ္ဘေ၊

သတ္တော ဝသံ စိရမတော ဗဟိ နိက္ခမနဉ္စ၊

ပပ္ပောတိ ဒုက္ခမတိဃောရမိဒမ္ပိ နတ္ထိ၊

ဇာတိံ ဝိနာ ဣတိပိ ဇာတိရယဉှိ ဒုက္ခာ။

ကိံ ဘာသိတေန ဗဟုနာ နနု ယံ ကုဟိဉ္စိ၊

အတ္ထီဓ ကိဉ္စိဒပိ ဒုက္ခမိဒံ ကဒါစိ၊

နေဝတ္ထိ ဇာတိဝိရဟေ ယဒတော မဟေသီ၊

ဒုက္ခာတိ သဗ္ဗပဌမံ ဣမမာဟ ဇာတိန္တိ။

ဇရာနိဒ္ဒေသော

၁၉၂။ ဇရာနိဒ္ဒေသေ ဇရာတိ သဘာဝပစ္စတ္တံ။ ဇီရဏတာတိ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ခဏ္ဍိစ္စန္တိအာဒယော တယော ကာလာတိက္ကမေ ကိစ္စနိဒ္ဒေသာ။ ပစ္ဆိမာ ဒွေ ပကတိနိဒ္ဒေသာ။ အယဉှိ ဇရာတိ ဣမိနာ ပဒေန သဘာဝတော ဒီပိတာ၊ တေနဿာ ဣဒံ သဘာဝပစ္စတ္တံ။ ဇီရဏတာတိ ဣမိနာ အာကာရတော ၊ တေနဿာယံ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ခဏ္ဍိစ္စန္တိ ဣမိနာ ကာလာတိက္ကမေ ဒန္တနခါနံ ခဏ္ဍိတဘာဝကရဏကိစ္စတော။ ပါလိစ္စန္တိ ဣမိနာ ကေသလောမာနံ ပလိတဘာဝကရဏကိစ္စတော။ ဝလိတ္တစတာတိ ဣမိနာ မံသံ မိလာပေတွာ တစေ ဝလိတ္တဘာဝကရဏကိစ္စတော ဒီပိတာ။ တေနဿာ ဣမေ ခဏ္ဍိစ္စန္တိ အာဒယော တယော ကာလာတိက္ကမေ ကိစ္စနိဒ္ဒေသာ။ တေဟိ ဣမေသံ ဝိကာရာနံ ဒဿနဝသေန ပါကဋီဘူတာတိ ပါကဋဇရာ ဒဿိတာ။ ယထေဝ ဟိ ဥဒကဿ ဝါ ဝါတဿ ဝါ အဂ္ဂိနော ဝါ တိဏရုက္ခာဒီနံ သံသဂ္ဂပလိဘဂ္ဂတာယ ဝါ ဈာမတာယ ဝါ ဂတမဂ္ဂေါ ပါကဋော ဟောတိ၊ န စ သော ဂတမဂ္ဂေါ တာနေဝ ဥဒကာဒီနိ၊ ဧဝမေဝ ဇရာယ ဒန္တာဒီသု ခဏ္ဍိစ္စာဒိဝသေန ဂတမဂ္ဂေါ ပါကဋော၊ စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာပိ ဂယှတိ။ န စ ခဏ္ဍိစ္စာဒီနေဝ ဇရာ၊ န ဟိ ဇရာ စက္ခုဝိညေယျာ ဟောတိ။

အာယုနောသံဟာနိ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကောတိ ဣမေဟိ ပန ပဒေဟိ ကာလာတိက္ကမေယေဝ အဘိဗျတ္တာယ အာယုက္ခယစက္ခာဒိဣန္ဒြိယပရိပါကသင်္ခါတာယ ပကတိယာ ဒီပိတာ။ တေနဿိမေ ပစ္ဆိမာ ဒွေ ပကတိနိဒ္ဒေသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဇရံ ပတ္တဿ အာယု ဟာယတိ တသ္မာ ဇရာ ‘‘အာယုနော သံဟာနီ’’တိ ဖလူပစာရေန ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ ဒဟရကာလေ သုပ္ပသန္နာနိ သုခုမမ္ပိ အတ္တနော ဝိသယံ သုခေနေဝ ဂဏှနသမတ္ထာနိ စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဇရံ ပတ္တဿ ပရိပက္ကာနိ အာလုဠိတာနိ အဝိသဒါနိ ဩဠာရိကမ္ပိ အတ္တနော ဝိသယံ ဂဟေတုံ အသမတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကော’’တိ ဖလူပစာရေနေဝ ဝုတ္တာ။

သာ ပနေသာ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သဗ္ဗာပိ ဇရာ ပါကဋာ ပဋိစ္ဆန္နာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒန္တာဒီသု ခဏ္ဍာဒိဘာဝဒဿနတော ရူပဓမ္မေသု ဇရာ ‘ပါကဋဇရာ’ နာမ။ အရူပဓမ္မေသု ပန ဇရာ တာဒိသဿ ဝိကာရဿ အဒဿနတော ‘ပဋိစ္ဆန္နဇရာ’ နာမ။ တတ္ထ ယွာယံ ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ ဒိဿတိ၊ သော တာဒိသာနံ ဒန္တာဒီနံ သုဝိညေယျတ္တာ ဝဏ္ဏောယေဝ။ တံ စက္ခုနာ ဒိသွာ မနောဒွါရေန စိန္တေတွာ ‘‘ဣမေ ဒန္တာ ဇရာယ ပဟဋာ’’တိ ဇရံ ဇာနာတိ၊ ဥဒကဋ္ဌာနေ ဗဒ္ဓါနိ ဂေါသိင်္ဂါဒီနိ ဩလောကေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ အတ္ထိဘာဝံ ဇာနနံ ဝိယ။ ပုန အဝီစိ သဝီစီတိ ဧဝမ္ပိ အယံ ဇရာ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ မဏိကနကရဇတပဝါဠစန္ဒသူရိယာဒီနံ မန္ဒဒသကာဒီသု ပါဏီနံ ဝိယ စ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီသု အပါဏီနံ ဝိယ စ အန္တရန္တရာ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒီနံ ဒုဗ္ဗိညေယျတ္တာ ဇရာ ‘အဝီစိဇရာ’ နာမ၊ နိရန္တရဇရာတိ အတ္ထော။ တတော အညေသု ပန ယထာဝုတ္တေသု အန္တရန္တရာ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒီနံ သုဝိညေယျတ္တာ ဇရာ ‘သဝီစိဇရာ’ နာမ။

တတ္ထ သဝီစိဇရာ ဥပါဒိန္နာနုပါဒိန္နကဝသေန ဧဝံ ဒီပေတဗ္ဗာ – ဒဟရကုမာရကာနဉှိ ပဌမမေဝ ခီရဒန္တာ နာမ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ န တေ ထိရာ။ တေသု ပန ပတိတေသု ပုန ဒန္တာ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ တေ ပဌမမေဝ သေတာ ဟောန္တိ၊ ဇရာဝါတေန ပန ပဟဋကာလေ ကာဠကာ ဟောန္တိ။ ကေသာ ပန ပဌမမေဝ တမ္ဗာပိ ဟောန္တိ ကာဠကာပိ သေတာပိ။ ဆဝိ ပန သလောဟိတိကာ ဟောတိ။ ဝဍ္ဎန္တာနံ ဝဍ္ဎန္တာနံ ဩဒါတာနံ ဩဒါတဘာဝေါ၊ ကာဠကာနံ ကာဠကဘာဝေါ ပညာယတိ၊ ဇရာဝါတေန ပန ပဟဋကာလေ ဝဠိံ ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဿံ ဝပိတကာလေ သေတံ ဟောတိ၊ ပစ္ဆာ နီလံ၊ ဇရာဝါတေန ပန ပဟဋကာလေ ပဏ္ဍုကံ ဟောတိ။ အမ္ဗင်္ကုရေနာပိ ဒီပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဇရာတိ အယံ ဇရာ နာမ ကထိယတိ။ သာ ပနေသာ ခန္ဓပရိပါကလက္ခဏာ၊ မရဏူပနယနရသာ၊ ယောဗ္ဗနဝိနာသပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

‘ဇရာယ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန အယမ္ပိ သယံ န ဒုက္ခာ၊ ဒုက္ခဿ ပန ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ။ ကတရဿ ဒုက္ခဿ? ကာယဒုက္ခဿ စေဝ ဒေါမနဿဒုက္ခဿ စ။ ဇိဏ္ဏဿ ဟိ အတ္တဘာဝေါ ဇရသကဋံ ဝိယ ဒုဗ္ဗလော ဟောတိ၊ ဌာတုံ ဝါ ဂန္တုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ ဝါယမန္တဿ ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပုတ္တဒါရေ ယထာပုရေ အသလ္လက္ခေန္တေ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိစ –

အင်္ဂါနံ သိထိလဘာဝါ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဝိကာရတော၊

ယောဗ္ဗနဿ ဝိနာသေန၊ ဗလဿ ဥပဃာတတော။

ဝိပ္ပဝါသာ သတာဒီနံ၊ ပုတ္တဒါရေဟိ အတ္တနော၊

အပသာဒနီယတော စေဝ၊ ဘီယျော ဗာလတ္တပတ္တိယာ။

ပပ္ပောတိ ဒုက္ခံ ယံ မစ္စော၊ ကာယိကံ မာနသံ တထာ၊

သဗ္ဗမေတံ ဇရာဟေတု၊ ယသ္မာ တသ္မာ ဇရာ ဒုခါတိ။

မရဏနိဒ္ဒေသော

၁၉၃။ မရဏနိဒ္ဒေသေ စဝနကဝသေန စုတိ၊ ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓာယ စုတိယာ သာမညဝစနမေတံ။ စဝနတာတိ ဘာဝဝစနေန လက္ခဏနိဒဿနံ။ ဘေဒေါတိ စုတိခန္ဓာနံ ဘင်္ဂုပ္ပတ္တိပရိဒီပနံ ။ အန္တရဓာနန္တိ ဃဋဿ ဝိယ ဘိန္နဿ ဘိန္နာနံ စုတိခန္ဓာနံ ယေန ကေနစိ ပရိယာယေန ဌာနာဘာဝပရိဒီပနံ။ မစ္စု မရဏန္တိ မစ္စုသင်္ခါတံ မရဏံ။ ကာလော နာမ အန္တကော၊ တဿ ကိရိယာ ကာလကိရိယာ။ ဧတ္တာဝတာ သမ္မုတိယာ မရဏံ ဒီပိတံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ပရမတ္ထေန ဒီပေတုံ ခန္ဓာနံ ဘေဒေါတိအာဒိမာဟ။ ပရမတ္ထေန ဟိ ခန္ဓာယေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ န သတ္တော နာမ ကောစိ မရတိ။ ခန္ဓေသု ပန ဘိဇ္ဇမာနေသု သတ္တော မရတိ ဘိန္နေသု မတောတိ ဝေါဟာရော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ စတုပဉ္စဝေါကာရဝသေန ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ၊ ဧကဝေါကာရဝသေန ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ၊ စတုဝေါကာရဝသေန ဝါ ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ၊ သေသဒွယဝသေန ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဘဝဒွယေပိ ရူပကာယသင်္ခါတဿ ကဠေဝရဿ သမ္ဘဝတော။ ယသ္မာ ဝါ စာတုမဟာရာဇိကာဒီသု ခန္ဓာ ဘိဇ္ဇန္တေဝ၊ န ကိဉ္စိ နိက္ခိပတိ၊ တသ္မာ တေသံ ဝသေန ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ။ မနုဿာဒီသု ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ။ ဧတ္ထ စ ကဠေဝရဿ နိက္ခေပကရဏတော မရဏံ ‘‘ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဥပစ္ဆေဒေါတိ ဣမိနာ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓဿေဝ မရဏံ နာမ ဟောတိ၊ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓဿ မရဏံ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ‘သဿံ မတံ၊ ရုက္ခော မတော’တိ ဣဒံ ပန ဝေါဟာရမတ္တမေဝ။ အတ္ထတော ပန ဧဝရူပါနိ ဝစနာနိ သဿာဒီနံ ခယဝယဘာဝမေဝ ဒီပေန္တိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ မရဏန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ မရဏံ နာမ ကထိယတိ။

အပိစေတ္ထ ခဏိကမရဏံ၊ သမ္မုတိမရဏံ၊ သမုစ္ဆေဒမရဏန္တိ အယမ္ပိ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘ခဏိကမရဏံ’ နာမ ပဝတ္တေ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဘေဒေါ။ ‘တိဿော မတော၊ ဖုဿော မတော’တိ ဣဒံ ‘သမ္မုတိမရဏံ’ နာမ။ ခီဏာသဝဿ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ ကာလကိရိယာ ‘သမုစ္ဆေဒမရဏံ’ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ သမ္မုတိမရဏံ အဓိပ္ပေတံ။ ဇာတိက္ခယမရဏံ၊ ဥပက္ကမမရဏံ၊ သရသမရဏံ၊ အာယုက္ခယမရဏံ၊ ပုညက္ခယမရဏန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ တယိဒံ စုတိလက္ခဏံ၊ ဝိယောဂရသံ၊ ဝိပ္ပဝါသပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

‘မရဏဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန ဣဒမ္ပိ သယံ န ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခဿ ပန ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တံ။ မရဏန္တိကာပိ ဟိ သာရီရိကာ ဝေဒနာ၊ ပဋိဝါတေ ဂဟိတာ အာဒိတ္တတိဏုက္ကာ ဝိယ၊ သရီရံ နိဒဟန္တိ။ နရကနိမိတ္တာဒီနံ ဥပဋ္ဌာနကာလေ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပိ စ –

ပါပဿ ပါပကမ္မာဒိ၊ နိမိတ္တမနုပဿတော၊

ဘဒ္ဒဿာပသဟန္တဿ၊ ဝိယောဂံ ပိယဝတ္ထုကံ။

မီယမာနဿ ယံ ဒုက္ခံ၊ မာနသံ အဝိသေသတော၊

သဗ္ဗေသဉ္စာပိ ယံ သန္ဓိ-ဗန္ဓနစ္ဆေဒနာဒိကံ။

ဝိတုဇ္ဇမာနမမ္မာနံ၊ ဟောတိ ဒုက္ခံ သရီရဇံ၊

အသယှမပ္ပဋိကာရံ၊ ဒုက္ခဿေတဿိဒံ ယတော၊

မရဏံ ဝတ္ထု တေနေတံ၊ ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဘာသိတန္တိ။

အပိစ ဣမာနိ ဇာတိဇရာမရဏာနိ နာမ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဝဓကပစ္စာမိတ္တာ ဝိယ ဩတာရံ ဂဝေသန္တာနိ ဝိစရန္တိ။ ယထာ ဟိ ပုရိသဿ တီသု ပစ္စာမိတ္တေသု ဩတာရာပေက္ခေသု ဝိစရန္တေသု ဧကော ဝဒေယျ – ‘‘အဟံ အသုကအရညဿ နာမ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ဧတံ အာဒါယ တတ္ထ ဂမိဿာမိ၊ ဧတ္ထ မယှံ ဒုက္ကရံ နတ္ထီ’’တိ။ ဒုတိယော ဝဒေယျ ‘‘အဟံ တဝ ဧတံ ဂဟေတွာ ဂတကာလေ ပေါထေတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကရိဿာမိ၊ ဧတ္ထ မယှံ ဒုက္ကရံ နတ္ထီ’’တိ။ တတိယော ဝဒေယျ – ‘‘တယာ ဧတသ္မိံ ပေါထေတွာ ဒုဗ္ဗလေ ကတေ တိဏှေန အသိနာ သီသစ္ဆေဒနံ နာမ မယှံ ဘာရော ဟောတူ’’တိ။ တေ ဧဝံ ဝတွာ တထာ ကရေယျုံ။

တတ္ထ ပဌမပစ္စာမိတ္တဿ အရညဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ တံ အာဒါယ တတ္ထ ဂတကာလော ဝိယ သုဟဇ္ဇဉာတိမဏ္ဍလတော နိက္ကဍ္ဎိတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တာပနံ နာမ ဇာတိယာ ကိစ္စံ။ ဒုတိယဿ ပေါထေတွာ ဒုဗ္ဗလကရဏံ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေသု နိပတိတွာ ပရာဓီနမဉ္စပရာယဏဘာဝကရဏံ ဇရာယ ကိစ္စံ။ တတိယဿ တိဏှေန အသိနာ သီသစ္ဆေဒနံ ဝိယ ဇီဝိတက္ခယပါပနံ မရဏဿ ကိစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစေတ္ထ ဇာတိဒုက္ခံ သာဒီနဝမဟာကန္တာရပ္ပဝေသော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဇရာဒုက္ခံ တတ္ထ အန္နပါနရဟိတဿ ဒုဗ္ဗလျံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မရဏဒုက္ခံ ဒုဗ္ဗလဿ ဣရိယာပထပဝတ္တနေ ဝိဟတပရက္ကမဿ ဝါဠာဒီဟိ အနယဗျသနာပါဒနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။

သောကနိဒ္ဒေသော

၁၉၄။ သောကနိဒ္ဒေသေ ဗျသတီတိ ဗျသနံ၊ ဟိတသုခံ ခိပတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ အတ္ထော။ ဉာတီနံ ဗျသနံ ဉာတိဗျသနံ၊ စောရရောဂဘယာဒီဟိ ဉာတိက္ခယော ဉာတိဝိနာသောတိ အတ္ထော။ တေန ဉာတိဗျသနေန ဖုဋ္ဌဿာတိ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ အဘိဘူတဿ သမန္နာဂတဿာတိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဘောဂါနံ ဗျသနံ ဘောဂဗျသနံ၊ ရာဇစောရာဒိဝသေန ဘောဂက္ခယော ဘောဂဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ရောဂေါယေဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ၊ ရောဂေါ ဟိ အာရောဂျံ ဗျသတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ။ သီလဿ ဗျသနံ သီလဗျသနံ၊ ဒုဿီလျဿေတံ နာမံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဝိနာသယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဗျသနံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာနိ ဒွေ အနိပ္ဖန္နာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ တီဏိ နိပ္ဖန္နာနိ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတာနိ။ ပုရိမာနိ စ တီဏိ နေဝ ကုသလာနိ န အကုသလာနိ။ သီလဒိဋ္ဌိဗျသနဒွယံ အကုသလံ။

အညတရညတရေနာတိ ဂဟိတေသု ဝါ ယေန ကေနစိ အဂ္ဂဟိတေသု ဝါ မိတ္တာမစ္စဗျသနာဒီသု ယေန ကေနစိ။ သမန္နာဂတဿာတိ သမနုဗန္ဓဿ အပရိမုစ္စမာနဿ။ အညတရညတရေန ဒုက္ခဓမ္မေနာတိ ယေန ကေနစိ သောကဒုက္ခဿ ဥပ္ပတ္တိဟေတုနာ။ သောကောတိ သောစနကဝသေန သောကော၊ ဣဒံ တေဟိ ကာရဏေဟိ ဥပဇ္ဇနကသောကဿ သဘာဝပစ္စတ္တံ။ သောစနာတိ သောစနာကရော။ သောစိတတ္တန္တိ သောစိတဘာဝေါ။ အန္တောသောကောတိ အဗ္ဘန္တရေ သောကော။ ဒုတိယပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ သော ဟိ အဗ္ဘန္တရေ သုက္ခာပေန္တော ဝိယ ပရိသုက္ခာပေန္တော ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ‘‘အန္တောသောကော အန္တောပရိသောကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

စေတသော ပရိဇ္ဈာယနာတိ စိတ္တဿ ဈာယနာကာရော။ သောကော ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အဂ္ဂိ ဝိယ စိတ္တံ ဈာပေတိ ပရိဒဟတိ၊ ‘‘စိတ္တံ မေ ဈာမံ၊ န မေ ကိဉ္စိ ပဋိဘာတီ’’တိ ဝဒါပေတိ။ ဒုက္ခိတော မနော ဒုမ္မနော၊ တဿ ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ။ အနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေန သောကောဝ သလ္လန္တိ သောကသလ္လံ။ အယံ ဝုစ္စတိ သောကောတိ အယံ သောကော နာမ ကထိယတိ။ သော ပနာယံ ကိဉ္စာပိ အတ္ထတော ဒေါမနဿဝေဒနာဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏော၊ စေတသော ပရိနိဇ္ဈာယနရသော၊ အနုသောစနပစ္စုပဋ္ဌာနော။

‘သောကဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန အယံ သဘာဝဒုက္ခတ္တာ စေဝ ဒုက္ခဿ စ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ကတရဒုက္ခဿာတိ? ကာယိကဒုက္ခဿ စေဝ ဇဝနက္ခဏေ စ ဒေါမနဿဒုက္ခဿ။ သောကဝေဂေန ဟိ ဟဒယေ မဟာဂဏ္ဍော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပရိပစ္စိတွာ ဘိဇ္ဇတိ၊ မုခတော ဝါ ကာဠလောဟိတံ နိက္ခမတိ၊ ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘‘ဧတ္တကာ မေ ဉာတယော ခယံ ဂတာ၊ ဧတ္တကာ မေ ဘောဂါ’’တိ စိန္တေန္တဿ စ ဗလဝံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေနပေသ ဒုက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ –

သတ္တာနံ ဟဒယံ သောကော၊ သလ္လံ ဝိယ ဝိတုဇ္ဇတိ၊

အဂ္ဂိတတ္တောဝ နာရာစော၊ ဘုသဉ္စ ဍဟတေ ပုန။

သမာဝဟတိ စ ဗျာဓိ-ဇရာမရဏဘေဒနံ၊

ဒုက္ခမ္ပိ ဝိဝိဓံ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဒုက္ခောတိ ဝုစ္စတီတိ။

ပရိဒေဝနိဒ္ဒေသော

၁၉၅။ ပရိဒေဝနိဒ္ဒေသေ ‘မယှံ ဓီတာ၊ မယှံ ပုတ္တော’တိ ဧဝံ အာဒိဿ အာဒိဿ ဒေဝန္တိ ရောဒန္တိ ဧတေနာတိ အာဒေဝေါ။ တံ တံ ဝဏ္ဏံ ပရိကိတ္တေတွာ ပရိကိတ္တေတွာ ဒေဝန္တိ ဧတေနာတိ ပရိဒေဝေါ။ တတော ပရာနိ ဒွေ ဒွေ ပဒါနိ ပုရိမဒွယဿေဝ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ဝါစာတိ ဝစနံ။ ပလာပေါတိ တုစ္ဆံ နိရတ္ထကဝစနံ။ ဥပဍ္ဎဘဏိတအညဘဏိတာဒိဝသေန ဝိရူပေါ ပလာပေါ ဝိပ္ပလာပေါ။ လာလပ္ပောတိ ပုနပ္ပုနံ လပနံ။ လာလပ္ပနာကာရော လာလပ္ပနာ။ လာလပ္ပိတဿ ဘာဝေါ လာလပ္ပိတတ္တံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပရိဒေဝေါတိ အယံ ပရိဒေဝေါ နာမ ကထိယတိ။ သော လာလပ္ပနလက္ခဏော၊ ဂုဏဒေါသပရိကိတ္တနရသော၊ သမ္ဘမပစ္စုပဋ္ဌာနော။

‘ပရိဒေဝဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန အယမ္ပိ သယံ န ဒုက္ခော၊ ကာယဒုက္ခဒေါမနဿဒုက္ခာနံ ပန ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ပရိဒေဝန္တော ဟိ အတ္တနော ခန္ဓံ မုဋ္ဌီဟိ ပေါထေတိ၊ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဥရံ ပဟရတိ ပိံသတိ၊ သီသေန ဘိတ္တိယာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈတိ။ တေနဿ ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘ဧတ္တကာ မေ ဉာတယော ခယံ ဝယံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂတာ’တိအာဒီနိ စိန္တေတိ။ တေနဿ ဗလဝံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ –

ယံ သောကသလ္လဝိဟတော ပရိဒေဝမာနော၊

ကဏ္ဌောဋ္ဌတာလုတလသောသဇမပ္ပသယှံ၊

ဘိယျောဓိမတ္တမဓိဂစ္ဆတိယေဝ ဒုက္ခံ၊

ဒုက္ခောတိ တေန ဘဂဝါ ပရိဒေဝမာဟာတိ။

ဒုက္ခဒေါမနဿနိဒ္ဒေသော

၁၉၆-၇။ ဒုက္ခဒေါမနဿနိဒ္ဒေသာ ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝဏ္ဏိတတ္တာ ပါကဋာ ဧဝ။ လက္ခဏာဒီနိ ပန တေသံ တတ္ထ ဝုတ္တာနေဝ။

‘ဒုက္ခဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဒေါမနဿဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန ဥဘယမ္ပေတံ သယဉ္စ ဒုက္ခတ္တာ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခာနဉ္စ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပါဒါနဉှိ ကဏ္ဏနာသိကာနဉ္စ ဆေဒနဒုက္ခေန ဒုက္ခိတဿ ၊ အနာထသာလာယံ ဥစ္ဆိဋ္ဌကပါလံ ပုရတော ကတွာ နိပန္နဿ၊ ဝဏမုခေဟိ ပုဠုဝကေသု နိက္ခမန္တေသု ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နာနာရင်္ဂရတ္တဝတ္ထမနုညာလင်္ကာရံ နက္ခတ္တံ ကီဠန္တံ မဟာဇနံ ဒိသွာ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒုက္ခဿ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ –

ပီဠေတိ ကာယိကမိဒံ၊ ဒုက္ခံ ဒုက္ခဉ္စ မာနသံ ဘိယျော၊

ဇနယတိ ယသ္မာ တသ္မာ၊ ဒုက္ခန္တိ ဝိသေသတော ဝုတ္တန္တိ။

စေတောဒုက္ခသမပ္ပိတာ ပန ကေသေ ပကိရိယ ဥရာနိ ပတိပိသေန္တိ၊ အာဝဋ္ဋန္တိ၊ ဝိဝဋ္ဋန္တိ၊ ဆိန္နပပါတံ ပပတန္တိ၊ သတ္ထံ အာဟရန္တိ၊ ဝိသံ ခါဒန္တိ၊ ရဇ္ဇုယာ ဥဗ္ဗန္ဓန္တိ၊ အဂ္ဂိံ ပဝိသန္တိ ။ တံ တံ ဝိပရီတံ ဝတ္ထုံ တထာ တထာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ပရိဍယှမာနစိတ္တာ စိန္တေန္တိ။ ဧဝံ ဒေါမနဿဿ ဥဘိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ –

ပီဠေတိ ယတော စိတ္တံ၊ ကာယဿ စ ပီဠနံ သမာဝဟတိ၊

ဒုက္ခန္တိ ဒေါမနဿမ္ပိ၊ ဒေါမနဿံ တတော အဟူတိ။

ဥပါယာသနိဒ္ဒေသော

၁၉၈။ ဥပါယာသနိဒ္ဒေသေ အာယာသနဋ္ဌေန အာယာသော၊ သံသီဒနဝိသီဒနာကာရပ္ပဝတ္တဿ စိတ္တကိလမထဿေတံ နာမံ။ ဗလဝံ အာယာသော ဥပါယာသော။ အာယာသိတဘာဝေါ အာယာသိတတ္တံ။ ဥပါယာသိတဘာဝေါ ဥပါယာသိတတ္တံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပါယာသောတိ အယံ ဥပါယာသော နာမ ကထိယတိ။ သော ပနေသ ဗျာသတ္တိလက္ခဏော၊ နိတ္ထုနနရသော၊ ဝိသာဒပစ္စုပဋ္ဌာနော။

‘ဥပါယာသဿ ဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန အယမ္ပိ သယံ န ဒုက္ခော၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ကုပိတေန ဟိ ရညာ ဣဿရိယံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဟတပုတ္တဘာတိကာနံ အာဏတ္တဝဓာနံ ဘယေန အဋဝိံ ပဝိသိတွာ နိလီနာနံ မဟာဝိသာဒပ္ပတ္တာနံ ဒုက္ခဋ္ဌာနေန ဒုက္ခသေယျာယ ဒုက္ခနိသဇ္ဇာယ ဗလဝံ ကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘ဧတ္တကာ နော ဉာတကာ၊ ဧတ္တကာ ဘောဂါ နဋ္ဌာ’တိ စိန္တေန္တာနံ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ အပိစ –

စိတ္တဿ ပရိဒဟနာ၊ ကာယဿ ဝိသာဒနာ စ အဓိမတ္တံ၊

ယံ ဒုက္ခမုပါယာသော၊ ဇနေတိ ဒုက္ခော တတော ဝုတ္တော။

ဧတ္ထ စ မန္ဒဂ္ဂိနာ အန္တောဘာဇနေယေဝ တေလာဒီနံ ပါကော ဝိယ သောကော။ တိက္ခဂ္ဂိနာ ပစ္စမာနဿ ဘာဇနတော ဗဟိနိက္ခမနံ ဝိယ ပရိဒေဝေါ။ ဗဟိနိက္ခန္တာဝသေသဿ နိက္ခမိတုမ္ပိ အပ္ပဟောန္တဿ အန္တောဘာဇနေယေဝ ယာဝ ပရိက္ခယာ ပါကော ဝိယ ဥပါယာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အပ္ပိယသမ္ပယောဂနိဒ္ဒေသော

၁၉၉။ အပ္ပိယသမ္ပယောဂနိဒ္ဒေသေ ယဿာတိ ယေ အဿ။ အနိဋ္ဌာတိ အပရိယေသိတာ။ ပရိယေသိတာ ဝါ ဟောန္တု အပရိယေသိတာ ဝါ၊ နာမမေဝေတံ အမနာပါရမ္မဏာနံ။ မနသ္မိံ န ကမန္တိ၊ န ပဝိသန္တီတိ အကန္တာ။ မနသ္မိံ န အပ္ပိယန္တိ၊ န ဝါ မနံ ဝဍ္ဎေန္တီတိ အမနာပါ။ ရူပါတိအာဒိ တေသံ သဘာဝနိဒဿနံ။ အနတ္ထံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အနတ္ထကာမာ။ အဟိတံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အဟိတကာမာ။ အဖာသုကံ ဒုက္ခဝိဟာရံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အဖာသုကကာမာ။ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမံ နိဗ္ဘယံ ဝိဝဋ္ဋံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ သဘယံ ဝဋ္ဋမေဝ နေသံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အာယောဂက္ခေမကာမာ။

အပိစ သဒ္ဓါဒီနံ ဝုဒ္ဓိသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ အကာမနတော တေသံယေဝ ဟာနိသင်္ခါတဿ အနတ္ထဿ စ ကာမနတော အနတ္ထကာမာ။ သဒ္ဓါဒီနံယေဝ ဥပါယဘူတဿ ဟိတဿ အကာမနတော သဒ္ဓါဟာနိအာဒီနံ ဥပါယဘူတဿ အဟိတဿ စ ကာမနတော အဟိတကာမာ။ ဖာသုကဝိဟာရဿ အကာမနတော အဖာသုကဝိဟာရဿ စ ကာမနတော အဖာသုကကာမာ။ ယဿ ကဿစိ နိဗ္ဘယဿ အကာမနတော ဘယဿ စ ကာမနတော အယောဂက္ခေမကာမာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သင်္ဂတီတိ ဂန္တွာ သံယောဂေါ။ သမာဂမောတိ အာဂတေဟိ သံယောဂေါ။ သမောဓာနန္တိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု သဟဘာဝေါ။ မိဿီဘာဝေါတိ သဗ္ဗကိစ္စာနံ သဟကရဏံ။ အယံ သတ္တဝသေန ယောဇနာ။ သင်္ခါရဝသေန ပန ယံ လဗ္ဘတိ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ နာမ ကထိယတိ။ သော အနိဋ္ဌသမောဓာနလက္ခဏော၊ စိတ္တဝိဃာတကရဏရသော၊ အနတ္ထဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။

သော အတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ ကေဝလံ အပ္ပိယသမ္ပယုတ္တာနံ ဒုဝိဓဿာပိ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ အနိဋ္ဌာနိ ဟိ ဝတ္ထူနိ သမောဓာနဂတာနိ ဝိဇ္ဈနဆေဒနဖာလနာဒီဟိ ကာယိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ဥဗ္ဗေဂဇနနတော မာနသမ္ပိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

ဒိသွာဝ အပ္ပိယေ ဒုက္ခံ၊ ပဌမံ ဟောတိ စေတသိ၊

တဒုပက္ကမသမ္ဘူတ-မထ ကာယေ ယတော ဣဓ။

တတော ဒုက္ခဒွယဿာပိ၊ ဝတ္ထုတော သော မဟေသိနာ၊

ဒုက္ခော ဝုတ္တောတိ ဝိညေယျော၊ အပ္ပိယေဟိ သမာဂမောတိ။

ပိယဝိပ္ပယောဂနိဒ္ဒေသော

၂၀၀။ ပိယဝိပ္ပယောဂနိဒ္ဒေသော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ မာတာ ဝါတိအာဒိ ပနေတ္ထ အတ္ထကာမေ သရူပေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မမာယတီတိ မာတာ။ ပိယာယတီတိ ပိတာ။ ဘဇတီတိ ဘာတာ။ တထာ ဘဂိနီ။ မေတ္တာယန္တီတိ မိတ္တာ၊ မိနန္တီတိ ဝါ မိတ္တာ၊ သဗ္ဗဂုယှေသု အန္တော ပက္ခိပန္တီတိ အတ္ထော။ ကိစ္စကရဏီယေသု သဟဘာဝဋ္ဌေန အမာ ဟောန္တီတိ အမစ္စာ။ အယံ အမှာကံ အဇ္ဈတ္တိကောတိ ဧဝံ ဇာနန္တိ ဉာယန္တီတိ ဝါ ဉာတီ။ လောဟိတေန သမ္ဗန္ဓာတိ သာလောဟိတာ။ ဧဝမေတာနိ ပဒါနိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ပိယေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ နာမ ကထိယတိ။ သော ဣဋ္ဌဝတ္ထုဝိယောဂလက္ခဏော၊ သောကုပ္ပာဒနရသော၊ ဗျသနပစ္စုပဋ္ဌာနော။

သော အတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ ကေဝလံ ပိယဝိပ္ပယုတ္တာနံ ဒုဝိဓဿာပိ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ဣဋ္ဌာနိ ဟိ ဝတ္ထူနိ ဝိယုဇ္ဇမာနာနိ သရီရဿ သောသနမိလာပနာဒိဘာဝေန ကာယိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ‘ယမ္ပိ နော အဟောသိ၊ တမ္ပိ နော နတ္ထီ’တိ အနုသောစာပနတော မာနသမ္ပိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

ဉာတိဓနာဒိဝိယောဂါ၊ သောကသရသမပ္ပိတာ ဝိတုဇ္ဇန္တိ၊

ဗာလာ ယတော တတော ယံ၊ ဒုက္ခောတိ မတော ပိယဝိယောဂေါတိ။

ဣစ္ဆာနိဒ္ဒေသော

၂၀၁။ ဣစ္ဆာနိဒ္ဒေသေ ဇာတိဓမ္မာနန္တိ ဇာတိသဘာဝါနံ ဇာတိပကတိကာနံ။ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဟော ဝတာတိ ပတ္ထနာ။ နခေါ ပနေတံ ဣစ္ဆာယ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ယံ ဧတံ ‘‘အဟော ဝတ မယံ န ဇာတိဓမ္မာ အဿာမ၊ န စ ဝတ နော ဇာတိ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဧဝံ ပဟီနသမုဒယေသု သာဓူသု ဝိဇ္ဇမာနံ အဇာတိဓမ္မတ္တံ၊ ပရိနိဗ္ဗုတေသု စ ဝိဇ္ဇမာနံ ဇာတိယာ အနာဂမနံ ဣစ္ဆိတံ၊ တံ ဣစ္ဆန္တဿာပိ မဂ္ဂဘာဝနာယ ဝိနာ အပတ္တဗ္ဗတော အနိစ္ဆန္တဿ စ ဘာဝနာယ ပတ္တဗ္ဗတော န ဣစ္ဆာယ ပတ္တဗ္ဗံ နာမ ဟောတိ။ ဣဒမ္ပီတိ ဧတမ္ပိ၊ ဥပရိ သေသာနိ ဥပါဒါယ ပိကာရော။ ယမ္ပိစ္ဆန္တိ ယေနပိ ဓမ္မေန အလဗ္ဘနေယျံ ဝတ္ထုံ ဣစ္ဆန္တော န လဘတိ၊ တံ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထုဣစ္ဆနံ ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇရာဓမ္မာနန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတ္ထ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထူသု ဣစ္ဆာဝ ‘‘ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ သာ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထုဣစ္ဆနလက္ခဏာ၊ တပ္ပရိယေသနရသာ၊ တေသံ အပ္ပတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

ဒွိန္နံ ပန ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ။ ဧကစ္စော ဟိ ရာဇာ ဘဝိဿတီတိ သမ္ဘာဝိတော ဟောတိ။ သော ဆိန္နဘိန္နဂဏေန ပရိဝါရိတော ပဗ္ဗတဝိသမံ ဝါ ဝနဂဟနံ ဝါ ပဝိသတိ။ အထ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဗလကာယံ ပေသေတိ။ သော ရာဇပုရိသေဟိ နိဟတပရိဝါရော သယမ္ပိ လဒ္ဓပ္ပဟာရော ပလာယမာနော ရုက္ခန္တရံ ဝါ ပါသာဏန္တရံ ဝါ ပဝိသတိ။ တသ္မိံ သမယေ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟတိ၊ တိဗ္ဗန္ဓကာရာ ကာဠဝဒ္ဒလိကာ ဟောတိ။ အထ နံ သမန္တတော ကာဠကိပိလ္လိကာဒယော ပါဏာ ပရိဝါရေတွာ ဂဏှန္တိ။ တေနဿ ဗလဝကာယဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘မံ ဧကံ နိဿာယ ဧတ္တကာ ဉာတီ စ ဘောဂါ စ ဝိနဋ္ဌာ’တိ စိန္တေန္တဿ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ အယံ ဣစ္ဆာ ဣမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒုက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိစ –

တံ တံ ပတ္ထယမာနာနံ၊ တဿ တဿ အလာဘတော၊

ယံ ဝိဃာတမယံ ဒုက္ခံ၊ သတ္တာနံ ဣဓ ဇာယတိ။

အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထူနံ၊ ပတ္ထနာ တဿ ကာရဏံ၊

ယသ္မာ တသ္မာ ဇိနော ဒုက္ခံ၊ ဣစ္ဆိတာလာဘမဗြဝီတိ။

ဥပါဒါနက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသော

၂၀၂။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ သံခိတ္တေနာတိ ဒေသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခဉှိ ဧတ္တကာနိ ဒုက္ခသတာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ ဒုက္ခသဟဿာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ ဒုက္ခသတသဟဿာနီတိ ဝါ သံခိပိတုံ န သက္ကာ၊ ဒေသနာ ပန သက္ကာ၊ တသ္မာ ‘‘ဒုက္ခံ နာမ အညံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ၊ သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ ဒေသနံ သင်္ခိပေန္တော ဧဝမာဟ။ သေယျထိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ တေ ကတမေတိ စေတိ အတ္ထော။ ရူပူပါဒါနက္ခန္ဓောတိအာဒီနံ အတ္ထော ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ ဝဏ္ဏိတောယေဝ။

‘ခန္ဓာနံဒုက္ခဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော’တိ ဧတ္ထ ပန –

ဇာတိပ္ပဘုတိကံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဝုတ္တံ ဣဓ တာဒိနာ၊

အဝုတ္တံ ယဉ္စ တံ သဗ္ဗံ၊ ဝိနာ ဧတေ န ဝိဇ္ဇတိ။

ယသ္မာ တသ္မာ ဥပါဒါန-က္ခန္ဓာ သင်္ခေပတော ဣမေ၊

ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ ဒုက္ခန္တ-ဒေသကေန မဟေသိနာ။

တထာ ဟိ ဣန္ဓနမိဝ ပါဝကော၊ လက္ခမိဝ ပဟရဏာနိ၊ ဂေါရူပမိဝ ဍံသမကသာဒယော၊ ခေတ္တမိဝ လာဝကာ၊ ဂါမံ ဝိယ ဂါမဃာတကာ၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကမေဝ ဇာတိအာဒယော နာနပ္ပကာရေဟိ ဗာဓယမာနာ၊ တိဏလတာဒီနိ ဝိယ ဘူမိယံ၊ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီနိ ဝိယ ရုက္ခေသု၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသုယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနဉ္စ အာဒိဒုက္ခံ ဇာတိ၊ မဇ္ဈေဒုက္ခံ ဇရာ၊ ပရိယောသာနဒုက္ခံ မရဏံ။ မာရဏန္တိကဒုက္ခာဘိဃာတေန ပရိဍယှမာနဒုက္ခံ သောကော၊ တဒသဟနတော လာလပ္ပနဒုက္ခံ ပရိဒေဝေါ။ တတော ဓာတုက္ခောဘသင်္ခါတအနိဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗသမာယောဂတော ကာယဿ အာဗာဓနဒုက္ခံ ဒုက္ခံ။ တေန ဗာဓိယမာနာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ တတ္ထ ပဋိဃုပ္ပတ္တိတော စေတောဗာဓနဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ။ သောကာဒိဝုဍ္ဎိယာ ဇနိတဝိသာဒါနံ အနုတ္ထုနနဒုက္ခံ ဥပါယာသော။ မနောရထဝိဃာတပ္ပတ္တာနံ ဣစ္ဆာဝိဃာတဒုက္ခံ ဣစ္ဆိတာလာဘောတိ ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော ဥပပရိက္ခိယမာနာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာဝ ဒုက္ခာတိ ယဒေတံ ဧကမေကံ ဒဿေတွာ ဝုစ္စမာနံ အနေကေဟိ ကပ္ပေဟိ န သက္ကာ အသေသတော ဝတ္တုံ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ ဧကဇလဗိန္ဒုမှိ သကလသမုဒ္ဒဇလရသံ ဝိယ ယေသု ကေသုစိ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု သင်္ခိပိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ။

ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသေ ယာယံ တဏှာတိ ယာ အယံ တဏှာ။ ပေါနောဗ္ဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနောဗ္ဘဝေါ၊ ပုနောဗ္ဘဝေါ သီလမဿာတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ။ အပိစ ပုနဗ္ဘဝံ ဒေတိ၊ ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တတိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ။ သာ ပနေသာ ပုနဗ္ဘဝဿ ဒါယိကာပိ အတ္ထိ အဒါယိကာပိ၊ ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တနိကာပိ အတ္ထိ အသံဝတ္တနိကာပိ၊ ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကမတ္တာပိ။ သာ ပုနဗ္ဘဝံ ဒဒမာနာပိ အဒဒမာနာပိ၊ ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တမာနာပိ အသံဝတ္တမာနာပိ၊ ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပဓိဝေပက္ကမတ္တာပိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ ဧဝါတိ နာမံ လဘတိ။ အဘိနန္ဒနသင်္ခါတေန နန္ဒိရာဂေန သဟဂတာတိ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ၊ နန္ဒိရာဂေန သဒ္ဓိံ အတ္ထတော ဧကတ္တမေဝ ဂတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီတိ ယတြ ယတြ အတ္တဘာဝေါ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ၊ ရူပါဒီသု ဝါ အာရမ္မဏေသု တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ၊ ရူပါဘိနန္ဒိနီ သဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗဓမ္မာဘိနန္ဒိနီတိ အတ္ထော။ သေယျထိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ သာ ကတမာတိ စေတိ အတ္ထော။ ကာမတဏှာတိ ကာမေ တဏှာ ကာမတဏှာ၊ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဘဝေ တဏှာ ဘဝတဏှာ၊ ဘဝပတ္ထနာဝသေန ဥပ္ပန္နဿ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတဿ ရူပါရူပဘဝရာဂဿ စ ဈာနနိကန္တိယာ စေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိဘဝေ တဏှာ ဝိဘဝတဏှာ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတဿ ရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။

ဣဒါနိ တဿာ တဏှာယ ဝတ္ထုံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ သာ ခေါ ပနေသာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဇာယတိ။ နိဝိသတီတိ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တိဝသေန ပတိဋ္ဌဟတိ။ ယံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပန္တိ ယံ လောကသ္မိံ ပိယသဘာဝဉ္စေဝ မဓုရသဘာဝဉ္စ။ စက္ခုံ လောကေတိအာဒီသု လောကသ္မိဉှိ စက္ခာဒီသု မမတ္တေန အဘိနိဝိဋ္ဌာ သတ္တာ သမ္ပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌိတာ အတ္တနော စက္ခုံ အာဒါသာဒီသု နိမိတ္တဂ္ဂဟဏာနုသာရေန ဝိပ္ပသန္နပဉ္စပသာဒံ သုဝဏ္ဏဝိမာနေ ဥဂ္ဃာဋိတမဏိသီဟပဉ္ဇရံ ဝိယ မညန္တိ၊ သောတံ ရဇတပနာဠိကံ ဝိယ ပါမင်္ဂသုတ္တကံ ဝိယ စ မညန္တိ၊ တုင်္ဂနာသာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရံ ဃာနံ ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတဟရိတာလဝဋ္ဋိံ ဝိယ မညန္တိ၊ ဇိဝှံ ရတ္တကမ္ဗလပဋလံ ဝိယ မုဒုသိနိဒ္ဓမဓုရရသဒံ မညန္တိ၊ ကာယံ သာလလဋ္ဌိံ ဝိယ သုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ စ မညန္တိ၊ မနံ အညေသံ မနေန အသဒိသံ ဥဠာရံ မညန္တိ၊ ရူပံ သုဝဏ္ဏကဏိကာရပုပ္ဖာဒိဝဏ္ဏံ ဝိယ ၊ သဒ္ဒံ မတ္တကရဝီကကောကိလမန္ဒဓမိတမဏိဝံသနိဂ္ဃောသံ ဝိယ၊ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓါနိ စတုသမုဋ္ဌာနိကဂန္ဓာရမ္မဏာဒီနိ ‘ကဿ အညဿ ဧဝရူပါနိ အတ္ထီ’တိ မညန္တိ။ တေသံ ဧဝံ မညမာနာနံ တာနိ စက္ခာဒီနိ ပိယရူပါနိ စေဝ ဟောန္တိ သာတရူပါနိ စ။ အထ နေသံ တတ္ထ အနုပ္ပန္နာ စေဝ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နာ စ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တိဝသေန နိဝိသတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ – ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ။ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာတိ ယဒါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တဒါ ဧတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာပီတိ။

သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၄။ နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသေ ယော တဿာယေဝ တဏှာယာတိ ဧတ္ထ ‘ယော တဿေဝ ဒုက္ခဿာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ယသ္မာ သမုဒယနိရောဓေနေဝ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ နော အညထာ၊ ယထာဟ –

‘‘ယထာပိ မူလေ အနုပဒ္ဒဝေ ဒဠှေ၊

ဆိန္နောပိ ရုက္ခော ပုနရေဝ ရူဟတိ၊

ဧဝမ္ပိ တဏှာနုသယေ အနူဟတေ၊

နိဗ္ဗတ္တတိ ဒုက္ခမိဒံ ပုနပ္ပုန’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၃၈)၊

တသ္မာ တံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဒဿေန္တော သမုဒယနိရောဓေန ဒဿေတုံ ဧဝမာဟ။ သီဟသမာနဝုတ္တိနော ဟိ တထာဂတာ။ တေ ဒုက္ခံ နိရောဓေန္တာ ဒုက္ခနိရောဓဉ္စ ဒဿေန္တာ ဟေတုမှိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န ဖလေ။ သုဝါနဝုတ္တိနော ပန အညတိတ္ထိယာ။ တေ ဒုက္ခံ နိရောဓေန္တာ ဒုက္ခနိရောဓဉ္စ ဒဿေန္တာ အတ္တကိလမထာနုယောဂေန စေဝ တဿေဝ စ ဒေသနာယ ဖလေ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န ဟေတုမှီတိ။ သီဟသမာနဝုတ္တိတာယ သတ္ထာ ဟေတုမှိ ပဋိပဇ္ဇန္တော ယော တဿာယေဝါတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ တဿာယေဝါတိ ယာ သာ ဥပ္ပတ္တိ နိဝေသဝသေန ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတာ တဿာယေဝ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓောတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနေဝ ။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ တဏှာ အသေသာ ဝိရဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ တံ ‘‘တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ အာဂမ္မ တဏှာ စဇိယတိ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇိယတိ၊ မုစ္စတိ၊ န အလ္လိယတိ။ တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ‘‘စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧကမေဝ ဟိ နိဗ္ဗာနံ။ နာမာနိ ပနဿ သဗ္ဗသင်္ခတာနံ နာမပဋိပက္ခဝသေန အနေကာနိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနေဝ ဟောန္တိ၊ သေယျထိဒံ – အသေသဝိရာဂနိရောဓော၊ စာဂေါ၊ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ၊ မုတ္တိ၊ အနာလယော၊ ရာဂက္ခယော၊ ဒေါသက္ခယော၊ မောဟက္ခယော၊ တဏှာက္ခယော၊ အနုပ္ပာဒေါ၊ အပ္ပဝတ္တံ၊ အနိမိတ္တံ၊ အပ္ပဏိဟိတံ၊ အနာယူဟနံ၊ အပ္ပဋိသန္ဓိ၊ အနုပပတ္တိ၊ အဂတိ၊ အဇာတံ၊ အဇရံ၊ အဗျာဓိ၊ အမတံ၊ အသောကံ၊ အပရိဒေဝံ၊ အနုပါယာသံ၊ အသံကိလိဋ္ဌန္တိအာဒီနိ။

ဣဒါနိ မဂ္ဂေန ဆိန္နာယ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ အပ္ပဝတ္တိပတ္တာယပိ စ တဏှာယ ယေသု ဝတ္ထူသု တဿာ ဥပ္ပတ္တိ ဒဿိတာ၊ တတ္ထေဝ အဘာဝံ ဒဿေတုံ သာ ခေါ ပနေသာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ ပုရိသော ခေတ္တေ ဇာတံ တိတ္တအလာဗုဝလ္လိံ ဒိသွာ အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ မူလံ ပရိယေသိတွာ ဆိန္ဒေယျ၊ သာ အနုပုဗ္ဗေန မိလာယိတွာ အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆေယျ။ တတော တသ္မိံ ခေတ္တေ တိတ္တအလာဗု နိရုဒ္ဓါ ပဟီနာတိ ဝုစ္စေယျ။ ဧဝမေဝ ခေတ္တေ တိတ္တအလာဗု ဝိယ စက္ခာဒီသု တဏှာ။ သာ အရိယမဂ္ဂေန မူလစ္ဆိန္နာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဂတာ ပန တေသု ဝတ္ထူသု ခေတ္တေ တိတ္တအလာဗု ဝိယ န ပညာယတိ။ ယထာ စ အဋဝိတော စောရေ အာနေတွာ နဂရဿ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဃာတေယျုံ၊ တတော အဋဝိယံ စောရာ မတာတိ ဝါ မာရိတာတိ ဝါ ဝုစ္စေယျုံ၊ ဧဝမေဝ အဋဝိယံ စောရာ ဝိယ ယာ စက္ခာဒီသု တဏှာ၊ သာ ဒက္ခိဏဒွါရေ စောရာ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ နိရုဒ္ဓတ္တာ နိဗ္ဗာနေ နိရုဒ္ဓါ။ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါ ပန တေသု ဝတ္ထူသု အဋဝိယံ စောရာ ဝိယ န ပညာယတိ။ တေနဿာ တတ္ထေဝ နိရောဓံ ဒဿေန္တော ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ပဟီယမာနာ ပဟီယတိ၊ ဧတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိအာဒိမာဟ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မဂ္ဂသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၅။ မဂ္ဂသစ္စနိဒ္ဒေသေ အယမေဝါတိ အညမဂ္ဂပဋိက္ခေပနတ္ထံ နိယမနံ။ အရိယောတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈေဟိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယဘာဝကရတ္တာ အရိယဖလပဋိလာဘကရတ္တာ စ အရိယော။ အဋ္ဌင်္ဂါနိ အဿာတိ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ သွာယံ စတုရင်္ဂိကာ ဝိယ သေနာ၊ ပဉ္စင်္ဂိကံ ဝိယ တူရိယံ အင်္ဂမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အင်္ဂဝိနိမုတ္တော နတ္ထိ။ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂီယတိ၊ နိဗ္ဗာနံ ဝါ မဂ္ဂတိ၊ ကိလေသေ ဝါ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ။ သေယျထိဒန္တိ သော ကတမောတိ စေတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ အင်္ဂမတ္တမေဝ မဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ အင်္ဂဝိနိမ္မုတ္တော နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓီတိ အာဟ။ တတ္ထ သမ္မာ ဒဿနလက္ခဏာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာ အဘိနိရောပနလက္ခဏော သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏာ သမ္မာဝါစာ။ သမ္မာ သမုဋ္ဌာပနလက္ခဏော သမ္မာကမ္မန္တော။ သမ္မာ ဝေါဒါနလက္ခဏော သမ္မာအာဇီဝေါ။ သမ္မာ ပဂ္ဂဟလက္ခဏော သမ္မာဝါယာမော။ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏာ သမ္မာသတိ။ သမ္မာ သမာဓာနလက္ခဏော သမ္မာသမာဓိ။

တေသု စ ဧကေကဿ တီဏိ တီဏိ ကိစ္စာနိ ဟောန္တိ၊ သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ တာဝ အညေဟိပိ အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသေဟိ သဒ္ဓိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ၊ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ပဿတိ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟဝိဓမနဝသေန အသမ္မောဟတော။ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ တထေဝ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာဒီနိ စ ပဇဟန္တိ၊ နိရောဓဉ္စ အာရမ္မဏံ ကရောန္တိ။ ဝိသေသတော ပနေတ္ထ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သဟဇာတဓမ္မေ အဘိနိရောပေတိ၊ သမ္မာဝါစာ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာ ဝေါဒါပေတိ၊ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ သမ္မာသတိ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ သမ္မာသမာဓိ သမ္မာ ပဒဟတိ။

အပိစေသာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဟောတိ၊ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏာ ဧကာရမ္မဏာ၊ ကိစ္စတော ပန ဒုက္ခေ ဉာဏန္တိအာဒီနိ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဟောန္တိ၊ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏာ ဧကာရမ္မဏာ။ တေသု သမ္မာသင်္ကပ္ပော ကိစ္စတော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပောတိအာဒီနိ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာဝါစာဒယော တယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဝိရတိယောပိ ဟောန္တိ စေတနာယောပိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဝိရတိယောဝ။ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတီတိ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ကိစ္စတော သမ္မပ္ပဓာနသတိပဋ္ဌာနဝသေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာသမာဓိ ပန ပုဗ္ဗဘာဂေပိ မဂ္ဂက္ခဏေပိ သမ္မာသမာဓိယေဝ။

ဣတိ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဓမ္မေသု ဘဂဝတာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ ပဋိပန္နဿ ယောဂိနော ဗဟူပကာရတ္တာ ပဌမံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒေသိတာ။ အယဉှိ ‘‘ပညာပဇ္ဇောတော ပညာသတ္ထ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၊ ၂၀၊ ၂၉၊ ၃၄) စ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ဧတာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝိပဿနာဉာဏသင်္ခါတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ကိလေသစောရေ ဃာတေန္တော ခေမေန ယောဂါဝစရော နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ ပဋိပန္နဿ ယောဂိနော ဗဟူပကာရတ္တာ ပဌမံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒေသိတာ’’တိ။

သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပန တဿာ ဗဟူပကာရော၊ တသ္မာ တဒနန္တရံ ဝုတ္တော။ ယထာ ဟိ ဟေရညိကော ဟတ္ထေန ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ စက္ခုနာ ကဟာပဏံ ဩလောကေန္တော ‘အယံ ကူဋော၊ အယံ ဆေကော’တိ ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ယောဂါဝစရောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝိတက္ကေန ဝိတက္ကေတွာ ဝိပဿနာပညာယ ဩလောကယမာနော ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ရူပါဝစရာဒယော’တိ ဇာနာတိ။ ယထာ ဝါ ပန ပုရိသေန ကောဋိယံ ဂဟေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဒိန္နံ မဟာရုက္ခံ တစ္ဆကော ဝါသိယာ တစ္ဆေတွာ ကမ္မေ ဥပနေတိ၊ ဧဝံ ဝိတက္ကေန ဝိတက္ကေတွာ ဝိတက္ကတွာ ဒိန္နဓမ္မေ ယောဂါဝစရော ပညာယ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ရူပါဝစရာ’တိအာဒိနာ နယေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကမ္မေ ဥပနေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပန တဿာ ဗဟူပကာရော၊ တသ္မာ တဒနန္တရံ ဝုတ္တော’’တိ။

သွာယံ ယထာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ၊ ဧဝံ သမ္မာဝါစာယပိ ဥပကာရကော။ ယထာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဝိတက္ကေတွာ ဝိစာရေတွာ ပစ္ဆာ ဝါစံ ဘိန္ဒတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၃)။ တသ္မာ တဒနန္တရံ သမ္မာဝါစာ ဝုတ္တာ။

ယသ္မာ ပန ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရိဿာမာ’တိ ပဌမံ ဝါစာယ သံဝိဒဟိတွာ လောကေ ကမ္မန္တေ ပယောဇေန္တိ၊ တသ္မာ ဝါစာ ကာယကမ္မဿ ဥပကာရိကာတိ သမ္မာဝါစာယ အနန္တရံ သမ္မာကမ္မန္တော ဝုတ္တော။

စတုဗ္ဗိဓံ ပန ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဥဘယံ သုစရိတံ ပူရေန္တဿေဝ ယသ္မာ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပူရတိ၊ န ဣတရဿ၊ တသ္မာ တဒုဘယာနန္တရံ သမ္မာအာဇီဝေါ ဝုတ္တော။

ဧဝံ သုဒ္ဓါဇီဝေန ‘ပရိသုဒ္ဓါ မေ အာဇီဝေါ’တိ ဧတ္တာဝတာ ပရိတောသံ အကတွာ သုတ္တပ္ပမတ္တေန ဝိဟရိတုံ န ယုတ္တံ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗဣရိယာပထေသု ဣဒံ ဝီရိယမာရဘိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ တဒနန္တရံ သမ္မာဝါယာမော ဝုတ္တော။

တတော အာရဒ္ဓဝီရိယေနာပိ ကာယာဒီသု စတူသု ဝတ္ထူသု သတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရံ သမ္မာသတိ ဒေသိတာ။

ယသ္မာ ပန ဧဝံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ သတိ သမာဓိဿ ဥပကာရာနုပကာရာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေသိတွာ ပဟောတိ ဧကတ္တာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမာဓာတုံ၊ တသ္မာ သမ္မာသတိအနန္တရံ သမ္မာသမာဓိ ဒေသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သမ္မာဒိဋ္ဌိနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿိတံ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဝဋ္ဋံ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဝိဝဋ္ဋံ။ တေသု ဘိက္ခုနော ဝဋ္ဋေ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိနိဝေသော ဟောတိ၊ ဝိဝဋ္ဋေ နတ္ထိ အဘိနိဝေသော။ ပုရိမာနိ ဟိ ဒွေ သစ္စာနိ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ၊ တဏှာ သမုဒယော’’တိ ဧဝံ သင်္ခေပေန စ ‘‘ကတမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ? ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိတ္ထာရေန စ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဝါစာယ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝတ္တေန္တော ယောဂါဝစရော ကမ္မံ ကရောတိ၊ ဣတရေသု ပန ဒွီသု သစ္စေသု ‘‘နိရောဓသစ္စံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပံ၊ မဂ္ဂသစ္စံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပ’’န္တိ ဧဝံ သဝနေနေဝ ကမ္မံ ကရောတိ။ သော ဧဝံ ကမ္မံ ကရောန္တော စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဧကေန ပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဧကာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ ဒုက္ခံ ပရိညာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ သမုဒယံ ပဟာနပဋိဝေဓေန၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယပဋိဝေဓေန၊ မဂ္ဂံ ဘာဝနာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန…ပေ… မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။

ဧဝမဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒွီသု သစ္စေသု ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာသဝနဓာရဏသမ္မသနပဋိဝေဓော ဟောတိ၊ ဒွီသု သဝနပဋိဝေဓောယေဝ၊ အပရဘာဂေ တီသု ကိစ္စတော ပဋိဝေဓော ဟောတိ၊ နိရောဓေ အာရမ္မဏပဋိဝေဓော။ တတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ၊ သဝနဓာရဏသမ္မသနဉာဏံ လောကိယံ ကာမာဝစရံ၊ ပစ္စဝေက္ခဏာ ပန ပတ္တသစ္စဿ ဟောတိ။ အယဉ္စ အာဒိကမ္မိကော။ တသ္မာ သာ ဣဓ န ဝုတ္တာ။ ဣမဿ စ ဘိက္ခုနော ပုဗ္ဗေ ပရိဂ္ဂဟတော ‘ဒုက္ခံ ပရိဇာနာမိ ၊ သမုဒယံ ပဇဟာမိ၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကရောမိ၊ မဂ္ဂံ ဘာဝေမီ’တိ အာဘောဂသမန္နာဟာရမနသိကာရပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထိ၊ ပရိဂ္ဂဟတော ပဋ္ဌာယ ဟောတိ၊ အပရဘာဂေ ပန ဒုက္ခံ ပရိညာတမေဝ ဟောတိ…ပေ… မဂ္ဂေါ ဘာဝိတောဝ ဟောတိ။

တတ္ထ ဒွေ သစ္စာနိ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရာနိ၊ ဒွေ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုဒ္ဒသာနိ။ ဒုက္ခသစ္စဉှိ ဥပ္ပတ္တိတော ပါကဋံ၊ ခါဏုကဏ္ဋကပ္ပဟာရာဒီသု ‘အဟော ဒုက္ခ’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတမ္ပိ အာပဇ္ဇတိ။ သမုဒယမ္ပိ ခါဒိတုကာမတာဘုဉ္ဇိတုကာမတာဒိဝသေန ဥပ္ပတ္တိတော ပါကဋံ။ လက္ခဏပဋိဝေဓတော ပန ဥဘယမ္ပိ ဂမ္ဘီရံ။ ဣတိ တာနိ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရာနိ။ ဣတရေသံ ပန ဒွိန္နံ ဒဿနတ္ထာယ ပယောဂေါ ဘဝဂ္ဂဂဟဏတ္ထံ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ အဝီစိဖုသနတ္ထံ ပါဒပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ သတဓာ ဘိန္နဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒနံ ဝိယ စ ဟောတိ။ ဣတိ တာနိ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုဒ္ဒသာနိ။ ဧဝံ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရေသု ဂမ္ဘီရတ္တာ စ ဒုဒ္ဒသေသု စတူသု သစ္စေသု ဥဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပုဗ္ဗဘာဂဉာဏုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဣဒံ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋိဝေဓက္ခဏေ ပန ဧကမေဝ ဉာဏံ ဟောတိ။

သမ္မာသင်္ကပ္ပနိဒ္ဒေသေ ကာမတော နိဿဋောတိ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော။ ဗျာပါဒတော နိဿဋောတိ အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပော။ ဝိဟိံသာယ နိဿဋောတိ အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော။ တတ္ထ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော ကာမဝိတက္ကဿ ပဒဃာတံ ပဒစ္ဆေဒံ ကရောန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဗျာပါဒဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကဿ၊ အဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကဿ။ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော စ ကာမဝိတက္ကဿ ပစ္စနီကော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဗျာပါဒအဝိဟိံသာဝိတက္ကာ ဗျာပါဒဝိဟိံသာဝိတက္ကာနံ။

တတ္ထ ယောဂါဝစရော ကာမဝိတက္ကဿ ပဒဃာတနတ္ထံ ကာမဝိတက္ကံ ဝါ သမ္မသတိ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ သင်္ခါရံ။ အထဿ ဝိပဿနာက္ခဏေ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပော တဒင်္ဂဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပဒဃာတံ ပဒစ္ဆေဒံ ကရောန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂံ ပါပေတိ။ အထဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပော သမုစ္ဆေဒဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပဒဃာတံ ပဒစ္ဆေဒံ ကရောန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဗျာပါဒဝိတက္ကဿာပိ ပဒဃာတနတ္ထံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ အညံ ဝါ သင်္ခါရံ သမ္မသတိ၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဿ ပဒဃာတနတ္ထံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ အညံ ဝါ သင်္ခါရံ သမ္မသတိ။ အထဿ ဝိပဿနာက္ခဏေတိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ပန တိဏ္ဏံ ပါဠိယံ ဝိဘတ္တေသု အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ဧကကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ အပစ္စနီကံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တတော ပန ကာမဝိတက္ကဿ တာဝ အသုဘေသု ပဌမဇ္ဈာနမေဝ ပစ္စနီကံ၊ ဗျာပါဒဝိတက္ကဿ မေတ္တာယ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနာနိ၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဿ ကရုဏာယ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနာနိ။ တသ္မာ အသုဘေ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ သမာပန္နဿ သမာပတ္တိက္ခဏေ ဈာနသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပော ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပစ္စနီကော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တဿ ဝိပဿနာက္ခဏေ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပော တဒင်္ဂဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပစ္စနီကော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂံ ပါပေန္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပော သမုစ္ဆေဒဝသေန ကာမဝိတက္ကဿ ပစ္စနီကော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပောတိ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

မေတ္တာယ ပန ပရိကမ္မံ ကတွာ၊ ကရုဏာယ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတီတိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နော အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပောတိ ဝုစ္စတိ၊ အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပောတိ စ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝမေတေ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒယော ဝိပဿနာဈာနဝသေန ဥပ္ပတ္တီနံ နာနတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဥပ္ပန္နဿ အကုသလသင်္ကပ္ပဿ ပဒစ္ဆေဒတော အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနော ဧကောဝ ကုသလသင်္ကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ သမ္မာသင်္ကပ္ပော နာမ။

သမ္မာဝါစာနိဒ္ဒေသေပိ ယသ္မာ အညေနေဝ စိတ္တေန မုသာဝါဒါ ဝိရမတိ၊ အညေနညေန ပိသုဏဝါစာဒီဟိ၊ တသ္မာ စတဿောပေတာ ဝေရမဏိယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန မိစ္ဆာဝါစာသင်္ခါတာယ စတုဗ္ဗိဓာယ အကုသလဒုဿီလျစေတနာယ ပဒစ္ဆေဒတော အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနာ ဧကာဝ သမ္မာဝါစာသင်္ခါတာ ကုသလဝေရမဏီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ သမ္မာဝါစာ နာမ။

သမ္မာကမ္မန္တနိဒ္ဒေသေပိ ယသ္မာ အညေနေဝ စိတ္တေန ပါဏာတိပါတာ ဝိရမတိ၊ အညေန အဒိန္နာဒါနာ၊ အညေန ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ၊ တသ္မာ တိဿောပေတာ ဝေရမဏိယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန မိစ္ဆာကမ္မန္တသင်္ခါတာယ တိဝိဓာယ အကုသလဒုဿီလျစေတနာယ ပဒစ္ဆေဒတော အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနာ ဧကာဝ သမ္မာကမ္မန္တသင်္ခါတာ အကုသလဝေရမဏီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ သမ္မာကမ္မန္တော နာမ။

သမ္မာအာဇီဝနိဒ္ဒေသေ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ အရိယသာဝကောတိ အရိယဿ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကော။ မိစ္ဆာအာဇီဝံ ပဟာယာတိ ပါပကံ အာဇီဝံ ပဇဟိတွာ။ သမ္မာအာဇီဝေနာတိ ဗုဒ္ဓပသတ္ထေန ကုသလအာဇီဝေန။ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတီတိ ဇီဝိတပ္ပဝတ္တိံ ပဝတ္တေတိ။ ဣဓာပိ ယသ္မာ အညေနေဝ စိတ္တေန ကာယဒွါရဝီတိက္ကမာ ဝိရမတိ၊ အညေန ဝစီဒွါရဝီတိက္ကမာ၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဒွီသု ဒွါရေသု သတ္တန္နံ ကမ္မပထာနံ ဝသေန ဥပ္ပန္နာယ မိစ္ဆာအာဇီဝဒုဿီလျစေတနာယ ပဒစ္ဆေဒတော အနုပ္ပတ္တိသာဓနဝသေန မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနာ ဧကာဝ သမ္မာအာဇီဝသင်္ခါတာ ကုသလဝေရမဏီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ သမ္မာအာဇီဝေါ နာမ။

သမ္မာဝါယာမနိဒ္ဒေသော သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေ အနုပဒဝဏ္ဏနာဝသေန အာဝိဘဝိဿတိ။ အယံ ပန ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဘတိ။ အညေနေဝ ဟိ စိတ္တေန အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယ ဝါယာမံ ကရောတိ၊ အညေန ဥပ္ပန္နာနံ ပဟာနာယ၊ အညေနေဝ စ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ၊ အညေန ဥပ္ပန္နာနံ ဌိတိယာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘတိ။ ဧကမေဝ ဟိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ စတုကိစ္စသာဓနဋ္ဌေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဗ္ဘတိ။

သမ္မာသတိနိဒ္ဒေသောပိ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေ အနုပဒဝဏ္ဏနာဝသေန အာဝိဘဝိဿတိ။ အယမ္ပိ စ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘတိ။ အညေနေဝ ဟိ စိတ္တေန ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ အညေနညေန ဝေဒနာဒီနိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘတိ။ ဧကာယေဝ ဟိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ စတုကိစ္စသာဓနဋ္ဌေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။

သမ္မာသမာဓိနိဒ္ဒေသေ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ နာနာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေပိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ သမာပတ္တိဝသေန နာနာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ နာနာမဂ္ဂဝသေန။ ဧကဿ ဟိ ပဌမမဂ္ဂေါ ပဌမဇ္ဈာနိကော ဟောတိ၊ ဒုတိယမဂ္ဂါဒယောပိ ပဌမဇ္ဈာနိကာ၊ ဒုတိယာဒီသု အညတရဇ္ဈာနိကာ ဝါ။ ဧကဿ ပဌမမဂ္ဂေါ ဒုတိယာဒီနံ အညတရဇ္ဈာနိကော ဟောတိ၊ ဒုတိယာဒယောပိ ဒုတိယာဒီနံ အညတရဇ္ဈာနိကာ ဝါ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဝါ။ ဧဝံ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ ဈာနဝသေန သဒိသာ ဝါ အသဒိသာ ဝါ ဧကစ္စသဒိသာ ဝါ ဟောန္တိ။

အယံ ပနဿ ဝိသေသော ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေန ဟောတိ။ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေန တာဝ ပဌမဇ္ဈာနလာဘိနော ပဌမဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ ဝိပဿန္တဿ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါ ပဌမဇ္ဈာနိကော ဟောတိ၊ မဂ္ဂင်္ဂဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ ပရိပုဏ္ဏာနေဝ ဟောန္တိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ ဝိပဿန္တဿ ဥပ္ပန္နော မဂ္ဂေါ ဒုတိယဇ္ဈာနိကော ဟောတိ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ သတ္တ ဟောန္တိ။ တတိယဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ ဝိပဿန္တဿ ဥပ္ပန္နော မဂ္ဂေါ တတိယဇ္ဈာနိကော ဟောတိ၊ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ သတ္တ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ ဆ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ နေဝသညာနာသညာယတနာ။

အာရုပ္ပေ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ခေါ လောကုတ္တရံ နော လောကိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ကထန္တိ? ဧတ္ထာပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု ယတော ဥဋ္ဌာယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိလဘိတွာ အာရုပ္ပသမာပတ္တိံ ဘာဝေတွာ ယော အာရုပ္ပေ ဥပ္ပန္နော၊ တံဈာနိကာဝ တဿ တတ္ထ တယော မဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ။ ဧဝံ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ နိယာမေတိ။ ကေစိ ပန ထေရာ ‘‘ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယာမေန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ‘‘ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နိယာမေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာ နိယာမေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေသံ ဝါဒဝိနိစ္ဆယော ဟေဋ္ဌာ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ လောကုတ္တရပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၀) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ဝုစ္စတိ သမ္မာသမာဓီတိ ယာ ဣမေသု စတူသု ဈာနေသု ဧကဂ္ဂတာ၊ အယံ ပုဗ္ဗဘာဂေ လောကိယော၊ အပရဘာဂေ လောကုတ္တရော သမ္မာသမာဓိ နာမ ဝုစ္စတီတိ။ ဧဝံ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဘဂဝါ မဂ္ဂသစ္စံ ဒေသေသိ။

တတ္ထ လောကိယမဂ္ဂေ သဗ္ဗာနေဝ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ယထာနုရူပံ ဆသု အာရမ္မဏေသု အညတရာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂေ ပန စတုသစ္စပဋိဝေဓာယ ပဝတ္တဿ အရိယဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ အဝိဇ္ဇာနုသယသမုဂ္ဃာတကံ ပညာစက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ တထာ သမ္ပန္နဒိဋ္ဌိဿ တံသမ္ပယုတ္တံ တိဝိဓမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပသမုဂ္ဃာတကံ စေတသော နိဗ္ဗာနပဒါဘိနိရောပနံ သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ တထာ ပဿန္တဿ ဝိတက္ကေန္တဿ စ တံသမ္ပယုတ္တာဝ စတုဗ္ဗိဓဝစီဒုစ္စရိတသမုဂ္ဃာတိကာယ မိစ္ဆာဝါစာယ ဝိရတိ သမ္မာဝါစာ။ တထာ ဝိရမန္တဿ တံသမ္ပယုတ္တာဝ မိစ္ဆာကမ္မန္တသမုစ္ဆေဒိကာ တိဝိဓကာယဒုစ္စရိတဝိရတိ သမ္မာကမ္မန္တော။ တေသံယေဝ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာနံ ဝေါဒါနဘူတာ တံသမ္ပယုတ္တာဝ ကုဟနာဒိသမုစ္ဆေဒိကာ မိစ္ဆာအာဇီဝဝိရတိ သမ္မာအာဇီဝေါ။ ဣမိဿာ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝသံခါတာယ သီလဘူမိယံ ပတိဋ္ဌမာနဿ တဒနုရူပေါ တံသမ္ပယုတ္တောဝ ကောသဇ္ဇသမုစ္ဆေဒကော အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အကုသလကုသလာနံ အနုပ္ပာဒပဟာနုပ္ပာဒဋ္ဌိတိသာဓကော စ ဝီရိယာရမ္ဘော သမ္မာဝါယာမော။ ဧဝံ ဝါယမန္တဿ တံသမ္ပယုတ္တောဝ မိစ္ဆာသတိဝိနိဒ္ဓုနနကော ကာယာဒီသု ကာယာနုပဿနာဒိသာဓကော စ စေတသော အသမ္မောသော သမ္မာသတိ။ ဣတိ အနုတ္တရာယ သတိယာ သုဝိဟိတစိတ္တာရက္ခဿ တံသမ္ပယုတ္တာဝ မိစ္ဆာသမာဓိသမုဂ္ဃာတိကာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ သမ္မာသမာဓီတိ။ ဧသ လောကုတ္တရော အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ယော သဟ လောကိယေန မဂ္ဂေန ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ သင်္ခံ ဂတော။

သော ခေါ ပနေသ မဂ္ဂေါ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပာနံ ဝိဇ္ဇာယ၊ သေသဓမ္မာနံ စရဏေန သင်္ဂဟိတတ္တာ ဝိဇ္ဇာ စေဝ စရဏဉ္စ။ တထာ တေသံ ဒွိန္နံ ဝိပဿနာယာနေန၊ ဣတရေသံ သမထယာနေန သင်္ဂဟိတတ္တာ သမထော စေဝ ဝိပဿနာ စ။ တေသံ ဝါ ဒွိန္နံ ပညာက္ခန္ဓေန၊ တဒနန္တရာနံ တိဏ္ဏံ သီလက္ခန္ဓေန၊ အဝသေသာနံ သမာဓိက္ခန္ဓေန အဓိပညာအဓိသီလအဓိစိတ္တသိက္ခာဟိ စ သင်္ဂဟိတတ္တာ ခန္ဓတ္တယဉ္စေဝ သိက္ခာတ္တယဉ္စ ဟောတိ၊ ယေန သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော ဒဿနသမတ္ထေဟိ စက္ခူဟိ ဂမနသမတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ သမန္နာဂတော အဒ္ဓိကော ဝိယ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော ဟုတွာ ဝိပဿနာယာနေန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ၊ သမထယာနေန အတ္တကိလမထာနုယောဂန္တိ အန္တဒွယံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ မဇ္ဈိမပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ပညာက္ခန္ဓေန မောဟက္ခန္ဓံ၊ သီလက္ခန္ဓေန ဒေါသက္ခန္ဓံ၊ သမာဓိက္ခန္ဓေန စ လောဘက္ခန္ဓံ ပဒါလေန္တော အဓိပညာသိက္ခာယ ပညာသမ္ပဒံ၊ အဓိသီလသိက္ခာယ သီလသမ္ပဒံ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ သမာဓိသမ္ပဒန္တိ တိဿော သမ္ပတ္တိယော ပတွာ အမတံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ၊ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏံ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မရတနဝိစိတ္တံ သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ အရိယဘူမိဉ္စ ဩက္ကန္တော ဟောတီတိ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၂၀၆-၂၁၄။ ဣဒါနိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘အရိယသစ္စာနီ’’တိ အဝတွာ နိပ္ပဒေသတော ပစ္စယသင်္ခါတံ သမုဒယံ ဒဿေတုံ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တံ ။ အရိယသစ္စာနီတိ ဟိ ဝုတ္တေ အဝသေသာ စ ကိလေသာ၊ အဝသေသာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ တီဏိ စ ကုသလမူလာနိ သာသဝါနိ၊ အဝသေသာ စ သာသဝါ ကုသလာ ဓမ္မာ န သင်္ဂယှန္တိ။ န စ ကေဝလံ တဏှာဝ ဒုက္ခံ သမုဒါနေတိ၊ ဣမေပိ အဝသေသာ စ ကိလေသာဒယော ပစ္စယာ သမုဒါနေန္တိယေဝ။ ဣတိ ဣမေပိ ပစ္စယာ ဒုက္ခံ သမုဒါနေန္တိယေဝါတိ နိပ္ပဒေသတော ပစ္စယသင်္ခါတံ သမုဒယံ ဒဿေတုံ ‘‘အရိယသစ္စာနီ’’တိ အဝတွာ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

နိဒ္ဒေသဝါရေ စ နေသံ ပဌမံ ဒုက္ခံ အနိဒ္ဒိသိတွာ တဿေဝ ဒုက္ခဿ သုခနိဒ္ဒေသတ္ထံ ဒုက္ခသမုဒယော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တသ္မိဉှိ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ‘‘အဝသေသာ စ ကိလေသာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒုက္ခသစ္စံ သုခနိဒ္ဒေသံ ဟောတိ။ နိရောဓသစ္စမ္ပေတ္ထ တဏှာယ ပဟာနံ ‘‘တဏှာယ စ အဝသေသာနဉ္စ ကိလေသာနံ ပဟာန’’န္တိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တဿ သမုဒယဿ ပဟာနဝသေန ပဉ္စဟာကာရေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ မဂ္ဂသစ္စံ ပနေတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနိကသောတာပတ္တိမဂ္ဂဝသေန ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ဝိဘတ္တဿ ဒေသနာနယဿ မုခမတ္တမေဝ ဒဿေန္တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တတ္ထ နယဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တံ ဥပရိ ပကာသယိဿာမ။

ယသ္မာ ပန န ကေဝလံ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါဝ ပဋိပဒါ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၃) ဝစနတော ပန ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန ပဉ္စင်္ဂိကောပိ မဂ္ဂေါ ပဋိပဒါ ဧဝါတိ ဒေသိတော၊ တသ္မာ တံ နယံ ဒဿေတုံ ပဉ္စင်္ဂိကဝါရောပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယသ္မာ စ န ကေဝလံ အဋ္ဌင်္ဂိကပဉ္စင်္ဂိကမဂ္ဂါဝ ပဋိပဒါ၊ သမ္ပယုတ္တကာ ပန အတိရေကပညာသဓမ္မာပိ ပဋိပဒါ ဧဝ၊ တသ္မာ တံ နယံ ဒဿေတုံ တတိယော သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝါရောပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တတ္ထ ‘‘အဝသေသာ ဓမ္မာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ပရိဟာယတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ သဒိသမေဝ။

တတ္ထ အဋ္ဌင်္ဂိကဝါရဿ ‘‘တဏှာယ အဝသေသာနဉ္စ ကိလေသာနံ ပဟာန’’န္တိအာဒီသု ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ပဌမကောဋ္ဌာသေ တာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ဈာနာဘိနိဝေသေ သုဒ္ဓိကပဋိပဒါ၊ သုဒ္ဓိကသုညတာ၊ သုညတပဋိပဒါ၊ သုဒ္ဓိကအပ္ပဏိဟိတံ၊ အပ္ပဏိဟိတပဋိပဒါတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝါရေသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ စတုက္ကပဉ္စကနယာနံ ဝသေန ဒသ နယာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပီတိ ဝီသတိယာ အဘိနိဝေသေသု ဒွေ နယသတာနိ။ တာနိ စတူဟိ အဓိပတီဟိ စတုဂ္ဂုဏိတာနိ အဋ္ဌ ။ ဣတိ သုဒ္ဓိကာနိ ဒွေ သာဓိပတီ အဋ္ဌာတိ သဗ္ဗမ္ပိ နယသဟဿံ ဟောတိ။ ယထာ စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ၊ ဧဝံ သေသမဂ္ဂေသုပီတိ စတ္တာရိ နယသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ စ ပဌမကောဋ္ဌာသေ စတ္တာရိ၊ ဧဝံ သေသေသုပီတိ အဋ္ဌင်္ဂိကဝါရေ ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝီသတိ နယသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ တထာ ပဉ္စင်္ဂိကဝါရေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝါရေ စာတိ သဗ္ဗာနိပိ သဋ္ဌိနယသဟဿာနိ သတ္ထာရာ ဝိဘတ္တာနိ။ ပါဠိ ပန သင်္ခေပေန အာဂတာ။ ဧဝမိဒံ တိဝိဓမဟာဝါရံ ပဉ္စဒသကောဋ္ဌာသံ သဋ္ဌိနယသဟဿပဋိမဏ္ဍိတံ အဘိဓမ္မဘာဇနီယံ နာမ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။

၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

၂၁၅။ ပဉှာပုစ္ဆကေ စတုန္နမ္ပိ သစ္စာနံ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သမုဒယသစ္စံ ကာမာဝစရဓမ္မေ အဿာဒေန္တဿ ပရိတ္တာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ မဟဂ္ဂတဓမ္မေ အဿာဒေန္တဿ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ၊ ပညတ္တိံ အဿာဒေန္တဿ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ ဒုက္ခသစ္စံ ကာမာဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ၊ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပတ္တိကာလေ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ၊ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မေ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ၊ ပဏ္ဏတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ မဂ္ဂသစ္စံ သဟဇာတဟေတုဝသေန သဗ္ဗဒါပိ မဂ္ဂဟေတုကံ ဝီရိယံ ဝါ ဝီမံသံ ဝါ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ မဂ္ဂဘာဝနာကာလေ မဂ္ဂါဓိပတိ၊ ဆန္ဒစိတ္တေသု အညတရာဓိပတိကာလေ နဝတ္တဗ္ဗံ နာမ ဟောတိ။ ဒုက္ခသစ္စံ အရိယာနံ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏကာလေ မဂ္ဂါရမ္မဏံ၊ တေသံယေဝ မဂ္ဂံ ဂရုံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ မဂ္ဂါဓိပတိ၊ သေသဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏကာလေ နဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။

ဒွေ သစ္စာနီတိ ဒုက္ခသမုဒယသစ္စာနိ။ ဧတာနိ ဟိ အတီတာဒိဘေဒေ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပတ္တိကာလေ အတီတာဒိအာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။ သမုဒယသစ္စံ အဇ္ဈတ္တာဒိဘေဒေ ဓမ္မေ အဿာဒေန္တဿ အဇ္ဈတ္တာဒိအာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဒုက္ခသစ္စံ အာကိဉ္စညာယတနကာလေ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏမ္ပီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ ပဉှာပုစ္ဆကေ ဒွေ သစ္စာနိ လောကိယာနိ ဟောန္တိ၊ ဒွေ လောကုတ္တရာနိ။ ယထာ စ ဣမသ္မိံ၊ ဧဝံ ပုရိမေသုပိ ဒွီသု။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ တီသုပိ သုတ္တန္တဘာဇနီယာဒီသု လောကိယလောကုတ္တရာနေဝ သစ္စာနိ ကထိတာနိ။ ဧဝမယံ သစ္စဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။

သမ္မောဟဝိနောဒနီယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ

သစ္စဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။