📜

၈။ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၃၉၀။ ဣဒါနိ တဒနန္တရေ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ တေန န တတော ဟေဋ္ဌာ န ဥဒ္ဓန္တိ သမ္မပ္ပဓာနပရိစ္ဆေဒံ ဒီပေတိ။ သမ္မပ္ပဓာနာတိ ကာရဏပ္ပဓာနာ ဥပါယပ္ပဓာနာ ယောနိသောပဓာနာ။ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဋိပန္နကော ဘိက္ခု။ အနုပ္ပန္နာနန္တိ အနိဗ္ဗတ္တာနံ။ ပါပကာနန္တိ လာမကာနံ။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ အကောသလ္လသမ္ဘူတာနံ ဓမ္မာနံ။ အနုပ္ပာဒါယာတိ န ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ။ ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ ကတ္တုကမျတာသင်္ခါတံ ကုသလစ္ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဝါယမတီတိ ပယောဂံ ပရက္ကမံ ကရောတိ။ ဝီရိယံ အာရဘတီတိ ကာယိကစေတသိကံ ဝီရိယံ ကရောတိ။ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတီတိ တေနေဝ သဟဇာတဝီရိယေန စိတ္တံ ဥက္ခိပတိ။ ပဒဟတီတိ ပဓာနဝီရိယံ ကရောတိ။ ပဋိပါဋိယာ ပနေတာနိ စတ္တာရိပိ ပဒါနိ အာသေဝနာဘာဝနာဗဟုလီကမ္မသာတစ္စကိရိယာဟိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနန္တိ အနုပ္ပန္နန္တိ အဝတ္တဗ္ဗတံ အာပန္နာနံ ပါပဓမ္မာနံ။ ပဟာနာယာတိ ပဇဟနတ္ထာယ။ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ အနိဗ္ဗတ္တာနံ ကောသလ္လသမ္ဘူတာနံ ဓမ္မာနံ။ ဥပ္ပာဒါယာတိ ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ။ ဥပ္ပန္နာနန္တိ နိဗ္ဗတ္တာနံ။ ဌိတိယာတိ ဌိတတ္ထာယ။ အသမ္မောသာယာတိ အနဿနတ္ထံ။ ဘိယျောဘာဝါယာတိ ပုနပ္ပုနံ ဘာဝါယ။ ဝေပုလ္လာယာတိ ဝိပုလဘာဝါယ။ ဘာဝနာယာတိ ဝဍ္ဎိယာ။ ပါရိပူရိယာတိ ပရိပူရဏတ္ထာယ။ အယံ တာဝ စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ဥဒ္ဒေသဝါရဝသေန ဧကပဒိကော အတ္ထုဒ္ဓါရော။

၃၉၁။ ဣဒါနိ ပဋိပါဋိယာ တာနိ ပဒါနိ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ကထဉ္စ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနန္တိအာဒိနာ နယေန နိဒ္ဒေသဝါရော အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ယံ ဟေဋ္ဌာ ဓမ္မသင်္ဂဟေ အာဂတသဒိသံ၊ တံ တဿ ဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန တသ္မိံ အနာဂတံ၊ တတ္ထ ဆန္ဒနိဒ္ဒေသေ တာဝ ယော ဆန္ဒောတိ ယော ဆန္ဒနိယဝသေန ဆန္ဒော။ ဆန္ဒိကတာတိ ဆန္ဒိကဘာဝေါ၊ ဆန္ဒကရဏာကာရော ဝါ။ ကတ္တုကမျတာတိ ကတ္တုကာမတာ။ ကုသလောတိ ဆေကော။ ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ သဘာဝစ္ဆန္ဒော။ အယဉှိ ဆန္ဒော နာမ တဏှာဆန္ဒော၊ ဒိဋ္ဌိဆန္ဒော၊ ဝီရိယဆန္ဒော၊ ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ ဗဟုဝိဓော နာနပ္ပကာရကော။ တေသု ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကတ္တုကမျတာကုသလဓမ္မစ္ဆန္ဒော အဓိပ္ပေတော။

ဣမံ ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ ဆန္ဒံ ကုရုမာနောဝ ဆန္ဒံ ဇနေတိ နာမ။ သဉ္ဇနေတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဥဋ္ဌပေတီတိ ဆန္ဒံ ကုရုမာနောဝ တံ ဥဋ္ဌပေတိ နာမ။ သမုဋ္ဌပေတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဆန္ဒံ ကုရုမာနောဝ တံ နိဗ္ဗတ္တေတိ နာမ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အပိစ ဆန္ဒံ ကရောန္တောဝ ဆန္ဒံ ဇနေတိ နာမ။ တမေဝ သတတံ ကရောန္တော သဉ္ဇနေတိ နာမ။ ကေနစိဒေဝ အန္တရာယေန ပတိတံ ပုန ဥက္ခိပန္တော ဥဋ္ဌပေတိ နာမ။ ပဗန္ဓဋ္ဌိတိံ ပါပေန္တော သမုဋ္ဌပေတိ နာမ။ တံ ပါကဋံ ကရောန္တော နိဗ္ဗတ္တေတိ နာမ။ အနောသက္ကနတာယ အလီနဝုတ္တိတာယ အနောလီနဝုတ္တိတာယ အဘိမုခဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တေန္တော အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ နာမ။

၃၉၄။ ဝီရိယနိဒ္ဒေသေ ဝီရိယံ ကရောန္တောဝ ဝီရိယံ အာရဘတိ နာမ။ ဒုတိယပဒံ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎိတံ။ ဝီရိယံ ကရောန္တောယေဝ စ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ နာမ။ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တော ဝဟုလီကရောတိ။ အာဒိတောဝ ကရောန္တော အာရဘတိ။ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တော သမာရဘတိ။ ဘာဝနာဝသေန ဘဇန္တော အာသေဝတိ။ ဝဍ္ဎေန္တော ဘာဝေတိ။ သဗ္ဗကိစ္စေသု တဒေဝ ဗဟုလီကရောန္တော ဗဟုလီကရောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၉၅။ စိတ္တပဂ္ဂဟနိဒ္ဒေသေ ဝီရိယပဂ္ဂဟေန ယောဇေန္တော စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ ဥက္ခိပတီတိ အတ္ထော။ ပုနပ္ပုနံ ပဂ္ဂဏှန္တော သမ္ပဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ သမ္ပဂ္ဂဟိတံ ယထာ န ပတတိ တထာ နံ ဝီရိယုပတ္ထမ္ဘေန ဥပတ္ထမ္ဘေန္တော ဥပတ္ထမ္ဘေတိ။ ဥပတ္ထမ္ဘိတမ္ပိ ထိရဘာဝတ္ထာယ ပုနပ္ပုနံ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တော ပစ္စုပတ္ထမ္ဘေတိ နာမ။

၄၀၆။ ဌိတိယာတိပဒဿ နိဒ္ဒေသေ သဗ္ဗေသမ္ပိ အသမ္မောသာဒီနံ ဌိတိဝေဝစနဘာဝံ ဒဿေတုံ ယာ ဌိတိ သော အသမ္မောသောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဟိ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမံ ပဒံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဿ အတ္ထော၊ ဥပရိမံ ဥပရိမံ ပဒံ ဟေဋ္ဌိမဿ ဟေဋ္ဌိမဿ အတ္ထောတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။ အယံ တာဝ ပါဠိဝဏ္ဏနာ။

အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယကထာ။ အယဉှိ သမ္မပ္ပဓာနကထာ နာမ ဒုဝိဓာ – လောကိယာ လောကုတ္တရာ စ။ တတ္ထ လောကိယာ သဗ္ဗပုဗ္ဗဘာဂေ ဟောတိ။ သာ ကဿပသံယုတ္တပရိယာယေန လောကိယမဂ္ဂက္ခဏေ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘စတ္တာရော မေ၊ အာဝုသော၊ သမ္မပ္ပဓာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော?

ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု ‘အနုပ္ပန္နာ မေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’န္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ၊ ‘ဥပ္ပန္နာ မေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပ္ပဟီယမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’န္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ၊ ‘အနုပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ အနုပ္ပဇ္ဇမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’န္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ။ ‘ဥပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’န္တိ အာတပ္ပံ ကရောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၅)။

ဧတ္ထ စ ‘အနုပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ’တိ သမထဝိပဿနာ စေဝ မဂ္ဂေါ စ။ ဥပ္ပန္နာကုသလာ နာမ သမထဝိပဿနာဝ။ မဂ္ဂေါ ပန သကိံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈမာနော အနတ္ထာယ သံဝတ္တနကော နာမ နတ္ထိ။ သော ဟိ ဖလဿ ပစ္စယံ ဒတွာဝ နိရုဇ္ဈတိ။ ပုရိမသ္မိံ ဝါ သမထဝိပဿနာဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန န ယုတ္တံ။

တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ အတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ခီဏာသဝတ္ထေရော ‘မဟာစေတိယဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိဿာမီ’တိ သမာပတ္တိလာဘိနာ ဘဏ္ဍဂါဟကသာမဏေရေန သဒ္ဓိံ ဇနပဒတော မဟာဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရပရိဝေဏံ ပါဝိသိ၊ သာယနှသမယေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃေ စေတိယံ ဝန္ဒမာနေ စေတိယံ ဝန္ဒနတ္ထာယ န နိက္ခမိ။ ကသ္မာ? ခီဏာသဝါနဉှိ တီသု ရတနေသု မဟန္တံ ဂါရဝံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဝန္ဒိတွာ ပဋိက္ကန္တေ မနုဿာနံ သာယမာသဘုတ္တဝေလာယ သာမဏေရမ္ပိ အဇာနာပေတွာ ‘စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီ’တိ ဧကကောဝ နိက္ခမိ။ သာမဏေရော ‘ကိံ နု ခေါ ထေရော အဝေလာယ ဧကကောဝ ဂစ္ဆတိ၊ ဇာနိဿာမီ’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပဒါနုပဒိကောဝ နိက္ခမိ။ ထေရော အနာဝဇ္ဇနေန တဿ အာဂမနံ အဇာနန္တော ဒက္ခိဏဒွါရေန မဟာစေတိယင်္ဂဏံ အာရုဠှော။ သာမဏေရောပိ အနုပဒံယေဝ အာရုဠှော။

မဟာထေရော မဟာစေတိယံ ဥလ္လောကေတွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော မဟာစေတိယံ ဝန္ဒတိ။ သာမဏေရော ထေရဿ ဝန္ဒနာကာရံ ဒိသွာ ‘ဥပဇ္ဈာယော မေ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒတိ၊ ကိံ နု ခေါ ပုပ္ဖာနိ လဘိတွာ ပူဇံ ကရေယျာ’တိ စိန္တေသိ။ ထေရေ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ဌပေတွာ မဟာစေတိယံ ဥလ္လောကေတွာ ဌိတေ သာမဏေရော ဥက္ကာသိတွာ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေသိ။ ထေရော ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေန္တော ‘‘ကဒါ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တုမှာကံ စေတိယံ ဝန္ဒနကာလေ၊ ဘန္တေ၊ အတိဝိယ ပသန္နာ စေတိယံ ဝန္ဒိတ္ထ၊ ကိန္နု ခေါ ပုပ္ဖာနိ လဘိတွာ ပူဇေယျာထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ သာမဏေရ၊ ဣမသ္မိံ စေတိယေ ဝိယ အညတြ ဧတ္တကံ ဓာတုနိဓာနံ နာမ နတ္ထိ။ ဧဝရူပံ အသဒိသံ မဟာထူပံ ပုပ္ဖာနိ လဘိတွာ ကော န ပူဇေယျာ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အဓိဝါသေထ၊ အာဟရိဿာမီ’’တိ တာဝဒေဝ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဣဒ္ဓိယာ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နာနိ ပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ ပရိဿာဝနံ ပူရေတွာ မဟာထေရေ ဒက္ခိဏမုခတော ပစ္ဆိမမုခေ အသမ္ပတ္တေယေဝ အာဂန္တွာ ပုပ္ဖပရိဿာဝနံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ‘‘ပူဇေထ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘အတိမန္ဒာနိ နော၊ သာမဏေရ၊ ပုပ္ဖာနီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ ပူဇေထာ’’တိ။

ထေရော ပစ္ဆိမမုခနိဿိတေန သောပါနေန အာရုယှ ကုစ္ဆိဝေဒိကာဘူမိယံ ပုပ္ဖပူဇံ ကာတုံ အာရဒ္ဓါ။ ဝေဒိကာဘူမိ ပရိပုဏ္ဏာ၊ ပုပ္ဖာနိ ပတိတွာ ဒုတိယဘူမိယံ ဇဏ္ဏုပ္ပမာဏေန ဩဓိနာ ပူရယိံသု။ တတော ဩတရိတွာ ပါဒပိဋ္ဌိကပန္တိံ ပူဇေသိ၊ သာပိ ပရိပူရိ၊ ပရိပုဏ္ဏဘာဝံ ဉတွာ ဟေဋ္ဌိမတလေ ဝိကိရန္တော အဂမာသိ၊ သဗ္ဗံ စေတိယင်္ဂဏံ ပရိပူရိ၊ တသ္မိံ ပရိပုဏ္ဏေ ‘‘သာမဏေရ၊ ပုပ္ဖာနိ န ခီယန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပရိဿာဝနံ၊ ဘန္တေ၊ အဓောမုခံ ကရောထာ’’တိ။ အဓောမုခံ ကတွာ စာလေသိ။ တဒါ ပုပ္ဖာနိ ခီဏာနိ။ ထေရော ပရိဿာဝနံ သာမဏေရဿ ဒတွာ သဒ္ဓိံ ဟတ္ထိပါကာရေန စေတိယံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ပရိဝေဏံ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ – ‘ယာဝ မဟိဒ္ဓိကော ဝတာယံ သာမဏေရော၊ သက္ခိဿတိ နု ခေါ ဣမံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝံ ရက္ခိတုန္တိ? တတော ‘န သက္ခိဿတီ’တိ ဒိသွာ သာမဏေရံ အာဟ – ‘‘သာမဏေရ၊ တွံ ဣဒါနိ မဟိဒ္ဓိကော၊ ဧဝရူပံ ပန ဣဒ္ဓိံ နာသေတွာ ပစ္ဆိမကာလေ ကာဏပေသကာရိယာ ဟတ္ထေန မဒ္ဒိတံကဉ္ဇိယံ ပိဝိဿသီ’’တိ။ ဒဟရကဘာဝဿ နာမေသ ဒေါသော ယံ သော ဥပဇ္ဈာယဿ ကထာယ သံဝေဇေတွာ ‘ကမ္မဋ္ဌာနံ မေ၊ ဘန္တေ၊ အာစိက္ခထာ’တိ န ယာစိ၊ ‘အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော ကိံ ဝဒတီ’တိ တံ ပန အသုဏန္တော ဝိယ အဂမာသိ။

ထေရော မဟာစေတိယဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိတွာ သာမဏေရံ ပတ္တစီဝရံ ဂါဟာပေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကုဋေဠိတိဿမဟာဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သာမဏေရော ဥပဇ္ဈာယဿ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ ဘိက္ခာစာရံ န ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ကတရံ ဂါမံ ပဝိသထ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပန ‘ဣဒါနိ မေ ဥပဇ္ဈာယော ဂါမဒွါရံ သမ္ပတ္တော ဘဝိဿတီ’တိ ဉတွာ အတ္တနော စ ဥပဇ္ဈာယဿ စ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အာကာသေနာဂန္တွာ ထေရဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ ထေရော သဗ္ဗကာလံ ဩဝဒတိ – ‘‘သာမဏေရ၊ မာ ဧဝမကာသိ၊ ပုထုဇ္ဇနိဒ္ဓိ နာမ စလာ အနိဗဒ္ဓါ၊ အသပ္ပာယံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ လဘိတွာ အပ္ပမတ္တကေနေဝ ဘိဇ္ဇတိ၊ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ပရိဟီနာ ဗြဟ္မစရိယဝါသေ သန္ထမ္ဘိတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ။ သာမဏေရော ‘ကိံ ကထေတိ မယှံ ဥပဇ္ဈာယော’တိ သောတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ တထေဝ ကရောတိ။ ထေရော အနုပုဗ္ဗေန စေတိယဝန္ဒနံ ကရောန္တော ကမ္မုပေန္ဒဝိဟာရံ နာမ ဂတော။ တတ္ထ ဝသန္တေပိ ထေရေ သာမဏေရော တထေဝ ကရောတိ။

အထေကဒိဝသံ ဧကာ ပေသကာရဓီတာ အဘိရူပါ ပဌမဝယေ ဌိတာ ကမ္မုပေန္ဒဂါမတော နိက္ခမိတွာ ပဒုမဿရံ ဩရုယှ ဂါယမာနာ ပုပ္ဖာနိ ဘဉ္ဇတိ။ တသ္မိံ သမယေ သာမဏေရော ပဒုမဿရမတ္ထကေန ဂစ္ဆတိ ဂစ္ဆန္တော ပန၊ သက္ကရလသိကာယ ကာဏမက္ခိကာ ဝိယ၊ တဿာ ဂီတသဒ္ဒေ ဗဇ္ဈိ၊ တာဝဒေဝ ဣဒ္ဓိ အန္တရဟိတာ၊ ဆိန္နပက္ခော ကာကော ဝိယ အဟောသိ။ သန္တသမာပတ္တိဗလေန ပန တတ္ထေဝ ဥဒကပိဋ္ဌေ အပတိတွာ သိမ္ဗလိတူလံ ဝိယ ပတမာနံ အနုပုဗ္ဗေန ပဒုမဿရတီရေ အဋ္ဌာသိ။ သော ဝေဂေန ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ နိဝတ္တိ။ မဟာထေရော ‘ပဂေဝေတံ မယာ ဒိဋ္ဌံ၊ နိဝါရိယမာနောပိ န နိဝတ္တိဿတီ’တိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။

သာမဏေရော ဂန္တွာ ပဒုမဿရတီရေ အဋ္ဌာသိ တဿာ ပစ္စုတ္တရဏံ အာဂမယမာနော။ သာပိ သာမဏေရံ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တဉ္စ ပုနာဂန္တွာ ဌိတဉ္စ ဒိသွာ ‘အဒ္ဓါ ဧသ မံ နိဿာယ ဥက္ကဏ္ဌိတော’တိ ဉတွာ ‘ပဋိက္ကမ သာမဏေရာ’တိ အာဟ။ သောပိ ပဋိပက္ကမိ။ ဣတရာ ပစ္စုတ္တရိတွာ သာဋကံ နိဝါသေတွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘ကိံ၊ ဘန္တေ’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သာ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဗြဟ္မစရိယဝါသေ အာနိသံသဉ္စ ဒဿေတွာ ဩဝဒမာနာပိ တဿ ဥက္ကဏ္ဌံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ကောန္တီ ‘အယံ မမ ကာရဏာ ဧဝရူပါယ ဣဒ္ဓိယာ ပရိဟီနော၊ န ဒါနိ ယုတ္တံ ပရိစ္စဇိတု’န္တိ။ ‘ဣဓေဝ တိဋ္ဌာ’တိ ဝတွာ ဃရံ ဂန္တွာ မာတာပိတူနံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တေပိ အာဂန္တွာ နာနပ္ပကာရံ ဩဝဒမာနာ ဝစနံ အဂ္ဂဏှန္တံ အာဟံသု – ‘‘တွံ အမှေ ဥစ္စာကုလာတိ မာ သလ္လက္ခေသိ။ မယံ ပေသကာရာ။ သက္ခိဿသိ ပေသကာရကမ္မံ ကာတု’’န္တိ? သာမဏေရော အာဟ – ‘‘ဥပါသက၊ ဂိဟီဘူတော နာမ ပေသကာရကမ္မံ ဝါ ကရေယျ နဠကာရကမ္မံ ဝါ၊ ကိံ ဣမိနာ၊ မာ သာဋကမတ္တေ လောဘံ ကရောထာ’’တိ ။ ပေသကာရကော ဥဒရေ ဗဒ္ဓသာဋကံ ဒတွာ ဃရံ နေတွာ ဓီတရံ အဒါသိ။

သော ပေသကာရကမ္မံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပေသကာရေဟိ သဒ္ဓိံ သာလာယ ကမ္မံ ကရောတိ။ အညေသံ ဣတ္ထိယော ပါတောဝ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ အာဟရိံသု။ တဿ ဘရိယာ န တာဝ အာဂစ္ဆတိ။ သော ဣတရေသု ကမ္မံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘုဉ္ဇမာနေသု တသရံ ဝဋ္ဋေန္တော နိသီဒိ။ သာ ပစ္ဆာ အာဂမာသိ။ အထ နံ သော ‘အတိစိရေန အာဂတာသီ’တိ တဇ္ဇေသိ။ မာတုဂါမော စ နာမ အပိ စက္ကဝတ္တိရာဇာနံ အတ္တနိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တံ ဉတွာ ဒါသံ ဝိယ သလ္လက္ခေတိ။ တသ္မာ သာ ဧဝမာဟ – ‘‘အညေသံ ဃရေ ဒါရုပဏ္ဏလောဏာဒီနိ သန္နိဟိတာနိ၊ ဗာဟိရတော အာဟရိတွာ ဒါယကာ ပေသကာရကာပိ အတ္ထိ။ အဟံ ပန ဧကိကာ၊ တွမ္ပိ ‘မယှံ ဃရေ ဣဒံ အတ္ထိ၊ ဣဒံ နတ္ထီ’တိ န ဇာနာသိ။ သစေ ဣစ္ဆသိ ဘုဉ္ဇ၊ နော စေ ဣစ္ဆသိ မာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ။ သော ‘န ကေဝလံ ဥဿူရေ ဘတ္တံ အာဟရသိ၊ ဝါစာယပိ မံ ဃဋ္ဋေသီ’တိ ကုဇ္ဈိတွာ အညံ ပဟရဏံ အပဿန္တော တမေဝ တသရဒဏ္ဍကံ တသရတော လုဉ္စိတွာ ခိပိ။ သာ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဤသကံ ပရိဝတ္တိ။ တသရဒဏ္ဍကဿ စ ကောဋိ နာမ တိခိဏာ ဟောတိ။ သာ တဿာ ပရိဝတ္တမာနာယ အက္ခိကောဋိယံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဝေဂေန အက္ခိံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဘိန္နဋ္ဌာနတော လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ။

သော တသ္မိံ ကာလေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝစနံ အနုဿရိ ‘ဣဒံ သန္ဓာယ မံ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘အနာဂတေ ကာလေ ကာဏပေသကာရိယာ ဟတ္ထေန မဒ္ဒိတံ ကဉ္ဇိယံ ပိဝိဿသီ’’တိ အာဟ။ ဣဒံ ထေရေန ဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ။ အဟော ဒီဃဒဿီ အယျော’တိ မဟာသဒ္ဒေန ရောဒိတုံ အာရဘိ။ တမေနံ အညေ ‘‘အလံ၊ အာဝုသော၊ မာ ရောဒိ၊ အက္ခိ နာမ ဘိန္နံ န သက္ကာ ရောဒနေန ပဋိပါကတိကံ ကာတု’’န္တိ အာဟံသု။ သော ‘‘နာဟံ ဧတမတ္ထံ ရောဒါမိ၊ အပိစ ခေါ ဣဒံ သန္ဓာယ ရောဒါမီ’’တိ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ပဋိပါဋိယာ ကထေသိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တိ။

အပရမ္ပိ ဝတ္ထု – တိံသမတ္တာ ဘိက္ခူ ကလျာဏိယံ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ အဋဝိမဂ္ဂေန မဟာမဂ္ဂံ ဩတရမာနာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဈာမက္ခေတ္တေ ကမ္မံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တံ ဧကံ မနုဿံ အဒ္ဒသံသု။ တဿ သရီရံ မသိမက္ခိတံ ဟောတိ၊ မသိမက္ခိတမေဝ စ ဧကံ ကာသာဝံ ကစ္ဆံ ပီဠေတွာ နိဝတ္ထံ။ ဩလောကိယမာနော ဈာမခါဏုကော ဝိယ ခါယတိ။ သော ဒိဝသဘာဂေ ကမ္မံ ကတွာ ဥပဍ္ဎဈာယမာနာနံ ဒါရူနံ ကလာပံ ဥက္ခိပိတွာ ပိဋ္ဌိယံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏေဟိ ကေသေဟိ ကုမ္မဂ္ဂေန အာဂန္တွာ ဘိက္ခူနံ သမ္မုခေ အဋ္ဌာသိ။ သာမဏေရာ ဒိသွာ အညမညံ ဩလောကယမာနာ ‘‘အာဝုသော၊ တုယှံ ပိတာ၊ တုယှံ မဟာပိတာ၊ တုယှံ မာတုလော’’တိ ဟသမာနာ ဂန္တွာ ‘‘ကော နာမောသိ တွံ၊ ဥပါသကာ’’တိ နာမံ ပုစ္ဆိံသု။ သော နာမံ ပုစ္ဆိတော ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဒါရုကလာပံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝတ္ထံ သံဝိဓာယ နိဝါသေတွာ မဟာထေရေ ဝန္ဒိတွာ ‘‘တိဋ္ဌထ တာဝ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ မဟာထေရာ အဋ္ဌံသု။

ဒဟရသာမဏေရာ အာဂန္တွာ မဟာထေရာနံ သမ္မုခါပိ ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။ ဥပါသကော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ မံ ပဿိတွာ ပရိဟသထ၊ ဧတ္တကေနေဝ မတ္ထကံ ပတ္တမှာတိ သလ္လက္ခေထ။ အဟမ္ပိ ပုဗ္ဗေ တုမှာဒိသောဝ သမဏော အဟောသိံ။ တုမှာကံ ပန စိတ္တေကဂ္ဂတာမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ။ အဟံ ဣမသ္မိံ သာသနေ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အဟောသိံ၊ အာကာသံ ဂဟေတွာ ပထဝိံ ကရောမိ၊ ပထဝိံ အာကာသံ၊ ဒူရံ ဂဏှိတွာ သန္တိကံ ကရောမိ၊ သန္တိကံ ဒူရံ၊ စက္ကဝါဠသဟဿံ ခဏေန ဝိနိဝိဇ္ဈာမိ။ ဟတ္ထေ မေ ပဿထ၊ ဣဒါနိ ပန မက္ကဋဟတ္ထသဒိသာ။ အဟံ ဣမေဟေဝ ဟတ္ထေဟိ ဣဓ နိသိန္နောဝ စန္ဒိမသူရိယေ ပရာမသိံ။ ဣမေသံယေဝ ပါဒါနံ စန္ဒိမသူရိယေ ပါဒကထလိကံ ကတွာ နိသီဒိံ။ ဧဝရူပါ မေ ဣဒ္ဓိ ပမာဒေန အန္တရဟိတာ။ တုမှေ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထ။ ပမာဒေန ဟိ ဧဝရူပံ ဗျသနံ ပါပုဏန္တိ။ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရန္တာ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရောန္တိ။ တသ္မာ တုမှေ မညေဝ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ အပ္ပမတ္တာ ဟောထ၊ ဘန္တေ’’တိ တဇ္ဇေတွာ ဩဝါဒမဒါသိ။ တေ တဿ ကထေန္တဿေဝ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝိပဿမာနာ တိံသ ဇနာ တတ္ထေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။ ဧဝမ္ပိ ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ တာဝ လောကိယသမ္မပ္ပဓာနကထာယ ဝိနိစ္ဆယော။

လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပနေတံ ဧကမေဝ ဝီရိယံ စတုကိစ္စသာဓနဝသေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ တတ္ထ အနုပ္ပန္နာနန္တိ အသမုဒါစာရဝသေန ဝါ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန ဝါ အနုပ္ပန္နာနံ၊ အညထာ ဟိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ အနုပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ နာမ နတ္ထိ။ အနုပ္ပန္နာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာပိ ဧတေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ၊ ပဟီယမာနာပိ ဧတေယေဝ ပဟီယန္တိ။

တတ္ထ ဧကစ္စဿ ဝတ္တဝသေန ကိလေသာ န သမုဒါစရန္တိ။ ဧကစ္စဿ ဂန္ထဓုတင်္ဂသမာဓိဝိပဿနာ နဝကမ္မိကာနံ အညတရဝသေန။ ကထံ? ဧကစ္စော ဟိ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဟောတိ။ တဿ ဒွါသီတိခုဒ္ဒကဝတ္တာနိ (စူဠဝ။ ၂၄၃ အာဒယော)၊ စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ (စူဠဝ။ ၃၅၆ အာဒယော)၊ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏပါနီယမာဠဥပေါသထာဂါရအာဂန္တုကဂမိကဝတ္တာနိ စ ကရောန္တဿေဝ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ဝတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘိန္နဝတ္တဿ ဝိစရတော အယောနိသောမနသိကာရဉ္စေဝ သတိဝေါဿဂ္ဂဉ္စ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။

ဧကစ္စော ဂန္ထယုတ္တော ဟောတိ၊ ဧကမ္ပိ နိကာယံ ဂဏှာတိ၊ ဒွေပိ၊ တယောပိ၊ စတ္တာရောပိ၊ ပဉ္စပိ။ တဿေဝ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အတ္ထဝသေန ပါဠိဝသေန အနုသန္ဓိဝသေန ပုဗ္ဗာပရဝသေန ဂဏှန္တဿ သဇ္ဈာယန္တဿ စိန္တေန္တဿ ဝါစေန္တဿ ဒေသေန္တဿ ပကာသေန္တဿ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ဂန္ထကမ္မံ ပဟာယ ကုသီတဿ ဝိစရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။

ဧကစ္စော ပန ဓုတင်္ဂဓရော ဟောတိ၊ တေရသ ဓုတင်္ဂဂုဏေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ။ တဿ ဓုတင်္ဂဂုဏေ ပရိဟရန္တဿ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ဓုတင်္ဂါနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗာဟုလ္လာယ အာဝဋ္ဋဿ ဝိစရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။

ဧကစ္စော ပန အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီ ဟောတိ။ တဿ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အာဝဇ္ဇနဝသီအာဒီနံ ဝသေန ဝိဟရန္တဿ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ပရိဟီနဇ္ဈာနဿ ဝါ ဝိဿဋ္ဌဇ္ဈာနဿ ဝါ ဘဿာဒီသု အနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။

ဧကစ္စော ပန ဝိပဿကော ဟောတိ၊ သတ္တသု ဝါ ဝိပဿနာသု အဋ္ဌာရသသု ဝါ မဟာဝိပဿနာသု ကမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟရတိ။ တဿေဝံ ဝိဟရတော ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ ဝိပဿနာကမ္မံ ပဟာယ ကာယဒဠှီဗဟုလဿ ဝိဟရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။

ဧကစ္စော ပန နဝကမ္မိကော ဟောတိ၊ ဥပေါသထာဂါရဘောဇနသာလာဒီနိ ကရောတိ။ တဿ တေသံ ဥပကရဏာနိ စိန္တေန္တဿ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ နဝကမ္မေ နိဋ္ဌိတေ ဝါ ဝိဿဋ္ဌေ ဝါ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။

ဧကစ္စော ပန ဗြဟ္မလောကာ အာဂတော သုဒ္ဓသတ္တော ဟောတိ။ တဿ အနာသေဝနာယ ကိလေသာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ အပရဘာဂေ ပနဿ လဒ္ဓါသေဝနဿ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နာ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။ ဧဝံ တာဝ အသမုစာရဝသေန အနုပ္ပန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန? ဣဓေကစ္စော အနနုဘူတပုဗ္ဗံ မနာပိယာဒိဘေဒံ အာရမ္မဏံ လဘတိ။ တဿ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကမေဝ ဝီရိယံ။

ယေ စ ဧဝံ အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေ ယထာ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ နေသံ အနုပ္ပာဒကိစ္စံ ဥပ္ပန္နာနဉ္စ ပဟာနကိစ္စံ သာဓေတိ။ တသ္မာ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနန္တိ ဧတ္ထ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ – ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ၊ ဘုတွာ ဝိဂတုပ္ပန္နံ၊ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ၊ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နန္တိ။ တတ္ထ ယေ ကိလေသာ ဝိဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပာဒါဒိသမင်္ဂိနော – ဣဒံ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ နာမ။ ကမ္မေ ပန ဇဝိတေ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝိတွာ နိရုဒ္ဓဝိပါကော ဘုတွာ ဝိဂတံ နာမ။ ကမ္မံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓံ ဘုတွာ ဝိဂတံ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ ဘုတွာ ဝိဂတုပ္ပန္နန္တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကုသလာကုသလကမ္မံ အညဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတိ။ ဧဝံ ကတေ ဩကာသေ ဝိပါကော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဩကာသကရဏတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒံ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ နာမ။

ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပန ဝိပဿနာယ ဘူမိ နာမ။ တေ အတီတာဒိဘေဒါ ဟောန္တိ။ တေသု အနုသယိတကိလေသာ ပန အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ အတီတက္ခန္ဓေသု အနုသယိတာပိ ဟိ အပ္ပဟီနာဝ ဟောန္တိ။ အနာဂတက္ခန္ဓေသု၊ ပစ္စုပ္ပန္နက္ခန္ဓေသု အနုသယိတာပိ အပ္ပဟီနာဝ ဟောန္တိ။ ဣဒံ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ နာမ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ – ‘‘တာသု တာသု ဘူမီသု အသမုဂ္ဃာတိတာ ကိလေသာ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။

အပရမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ – သမုဒါစာရုပ္ပန္နံ၊ အာရမ္မဏာဓိဂဟိတုပ္ပန္နံ၊ အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ၊ အသမုဂ္ဓာတိတုပ္ပန္နန္တိ။ တတ္ထ သမ္ပတိ ဝတ္တမာနံယေဝ ‘သမုဒါစာရုပ္ပန္နံ’ နာမ။ သကိံ စက္ခူနိ ဥမ္မီလေတွာ အာရမ္မဏေ နိမိတ္တေ ဂဟိတေ အနုဿရိတာနုဿရိတက္ခဏေ ကိလေသာ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? အာရမ္မဏဿ အဓိဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ခီရရုက္ခဿ ကုဌာရိယာ အာဟတာဟတဋ္ဌာနေ ခီရံ န နိက္ခမိဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ။ ဣဒံ ‘အာရမ္မဏာဓိဂဟိတုပ္ပန္နံ’ နာမ။ သမာပတ္တိယာ အဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသာ ပန ဣမသ္မိံ နာမ ဌာနေ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? အဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ သစေ ခီရရုက္ခံ ကုဌာရိယာ အာဟနေယျုံ၊ ‘ဣမသ္မိံ နာမ ဌာနေ ခီရံ န နိက္ခမေယျာ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ။ ဣဒံ ‘အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ’ နာမ။ မဂ္ဂေန အသမုဂ္ဃာတိတကိလေသာ ပန ဘဝဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တဿာပိ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ‘အသမုဂ္ဃာတိတုပ္ပန္နံ’ နာမ။

ဣမေသု ဥပ္ပန္နေသု ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ၊ ဘုတွာဝိဂတုပ္ပန္နံ၊ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ၊ သမုဒါစာရုပ္ပန္နန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ န မဂ္ဂဝဇ္ဈံ၊ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ၊ အာရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတုပ္ပန္နံ၊ အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ၊ အသမုဂ္ဃာတိတုပ္ပန္နန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဧတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ။ သော ယေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေ အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဟဉ္စိ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေန ဟိ ခီဏံ ခေပေတိ၊ နိရုဒ္ဓံ နိရောဓေတိ၊ ဝိဂတံ ဝိဂမေတိ၊ အတ္ထင်္ဂတံ အတ္ထံ ဂမေတိ၊ အတီတံ ယံ နတ္ထိ တံ ပဇဟတိ။ ဟဉ္စိ အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေန ဟိ အဇာတံ ပဇဟတိ၊ အနိဗ္ဗတ္တံ အနုပ္ပန္နံ အပါတုဘူတံ ပဇဟတိ၊ အနာဂတံ ယံ နတ္ထိ တံ ပဇဟတိ။ ဟဉ္စိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေန ဟိ ရတ္တော ရာဂံ ပဇဟတိ၊ ဒုဋ္ဌော ဒေါသံ၊ မူဠှော မောဟံ၊ ဝိနိဗဒ္ဓါ မာနံ၊ ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိံ၊ ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စံ၊ အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆံ၊ ထာမဂတော အနုသယံ ပဇဟတိ၊ ကဏှသုက္ကဓမ္မာ ယုဂနဒ္ဓါ သမမေဝ ဝတ္တန္တိ၊ သံကိလေသိကာ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောတိ…ပေ… တေန ဟိ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ၊ နတ္ထိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ၊ နတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာနံ၊ နတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယော’တိ။ ‘အတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ…ပေ… အတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယော’တိ။ ယထာ ကထံ ဝိယ? သေယျထာပိ တရုဏော ရုက္ခော…ပေ… အပါတုဘူတာနေဝ န ပါတုဘဝန္တိ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၂၁)။

ဣတိ ပါဠိယံ အဇာတဖလရုက္ခော အာဂတော၊ ဇာတဖလရုက္ခေန ပန ဒီပေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ သဖလော တရုဏအမ္ဗရုက္ခော။ တဿ ဖလာနိ မနုဿာ ပရိဘုဉ္ဇေယျုံ၊ သေသာနိ ပါတေတွာ ပစ္ဆိယော ပူရေယျုံ။ အထညော ပုရိသော တံ ဖရသုနာ ဆိန္ဒေယျ။ တေနဿ နေဝ အတီတာနိ ဖလာနိ နာသိတာနိ ဟောန္တိ၊ န အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနိ စ နာသိတာနိ၊ အတီတာနိ ဟိ မနုဿေဟိ ပရိဘုတ္တာနိ၊ အနာဂတာနိ အနိဗ္ဗတ္တာနိ န သက္ကာ နာသေတုံ ။ ယသ္မိံ ပန သမယေ သော ဆိန္နော တဒါ ဖလာနိယေဝ နတ္ထီတိ ပစ္စုပ္ပန္နာနိပိ အနာသိတာနိ။ သစေ ပန ရုက္ခော အစ္ဆိန္နော အဿ၊ အထဿ ပထဝီရသဉ္စ အာပေါရသဉ္စ အာဂမ္မ ယာနိ ဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေယျုံ၊ တာနိ နာသိတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဟိ အဇာတာနေဝ န ဇာယန္တိ၊ အနိဗ္ဗတ္တာနေဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ အပါတုဘူတာနေဝ န ပါတုဘဝန္တိ။ ဧဝမေဝ မဂ္ဂေါ နာပိ အတီတာဒိဘေဒေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ နာပိ န ပဇဟတိ။ ယေသဉှိ ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန ခန္ဓေသု အပရိညာတေသု ဥပ္ပတ္တိ သိယာ၊ မဂ္ဂေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ခန္ဓာနံ ပရိညာတတ္တာ တေ ကိလေသာ အဇာတာဝ န ဇာယန္တိ၊ အနိဗ္ဗတ္တာဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ အပါတုဘူတာဝ န ပါတုဘဝန္တိ။ တရုဏပုတ္တာယ ဣတ္ထိယာ ပုန အဝိဇာယနတ္ထံ ဗျာဓိတာနံ ရောဂဝူပသမတ္ထံ ပီတဘေသဇ္ဇေဟိ စာပိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ ဧဝံ မဂ္ဂေါ ယေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေ အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ န စ မဂ္ဂေါ ကိလေသေ န ပဇဟတိ။ ယေ ပန မဂ္ဂေါ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေ သန္ဓာယ ‘ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာန’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

န ကေဝလဉ္စ မဂ္ဂေါ ကိလေသေယေဝ ပဇဟတိ၊ ကိလေသာနံ ပန အပ္ပဟီနတ္တာ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ၊ တေပိ ပဇဟတိယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန သတ္တ ဘဝေ ဌပေတွာ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ (စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၆) ဝိတ္ထာရော။ ဣတိ မဂ္ဂေါ ဥပါဒိန္နတော အနုပါဒိန္နတော စ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဘဝဝသေန ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အပါယဘဝတော ဝုဋ္ဌာတိ ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ သုဂတိဘဝေကဒေသတော၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ သုဂတိကာမဘဝတော၊ ဝုဋ္ဌာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ရူပါရူပဘဝတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ သဗ္ဗဘဝေဟိ ဝုဋ္ဌာတိယေဝါတိပိ ဝဒန္တိ။

အထ မဂ္ဂက္ခဏေ ကထံ အနုပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပာဒါယ ဘာဝနာ ဟောတိ? ကထံ ဝါ ဥပ္ပန္နာနံ ဌိတိယာတိ? မဂ္ဂပ္ပဝတ္တိယာ ဧဝ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ပဝတ္တမာနော ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗတ္တာ အနုပ္ပန္နော နာမ ဝုစ္စတိ။ အနာဂတပုဗ္ဗဉှိ ဌာနံ ဂန္တွာ အနနုဘူတပုဗ္ဗံ ဝါ အာရမ္မဏံ အနုဘဝိတွာ ဝတ္တာရော ဘဝန္တိ – ‘အနာဂတဋ္ဌာနံ အာဂတမှ၊ အနနုဘူတံ အာရမ္မဏံ အနုဘဝါမာ’တိ။ ယာ စဿ ပဝတ္တိ၊ အယမေဝ ဌိတိ နာမာတိ ဌိတိယာ ဘာဝေတီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမေတဿ ဘိက္ခုနော ဣဒံ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဝီရိယံ ‘‘အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယာ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ အယံ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ သမ္မပ္ပဓာနကထာ။ ဧဝမေတ္ထ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ သမ္မပ္ပဓာနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၄၀၈။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ သဗ္ဗာနိပိ သမ္မပ္ပဓာနာနိ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ဝိဘတ္တဿ ဒေသနာနယဿ မုခမတ္တမေဝ ဒဿေန္တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ တတ္ထ နယဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ပဌမသမ္မပ္ပဓာနေ တာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ဈာနာဘိနိဝေသေ သုဒ္ဓိကပဋိပဒါ၊ သုဒ္ဓိကသုညတာ၊ သုညတပဋိပဒါ၊ သုဒ္ဓိကအပ္ပဏိဟိတာ၊ အပ္ပဏိဟိတပဋိပဒါတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ စတုက္ကပဉ္စကနယာနံ ဝသေန ဒသ နယာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပီတိ ဝီသတိယာ အဘိနိဝေသေသု ဒွေ နယသတာနိ။ တာနိ စတူဟိ အဓိပတီဟိ စတုဂ္ဂုဏိတာနိ အဋ္ဌ။ ဣတိ သုဒ္ဓိကာနိ ဒွေ သာဓိပတီနိ အဋ္ဌာတိ သဗ္ဗမ္ပိ နယသဟဿံ ဟောတိ။ တထာဒုတိယသမ္မပ္ပဓာနာဒီသု သုဒ္ဓိကသမ္မပ္ပဓာနေ စာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပဉ္စနယသဟဿာနိ။ ယထာ စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ၊ ဧဝံ သေသမဂ္ဂေသုပီတိ ကုသလဝသေနေဝ ဝီသတိ နယသဟဿာနိ။ ဝိပါကေ ပန သမ္မပ္ပဓာနေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝိပါကဝါရော န ဂဟိတောတိ။ သမ္မပ္ပဓာနာနိ ပနေတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာနေဝ ကထိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။

၃။ ပဉှာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

၄၂၇။ ပဉှာပုစ္ဆကေ ပါဠိအနုသာရေနေဝ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏတ္တိကေသု ပန သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ အပ္ပမာဏံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတော အပ္ပမာဏာရမ္မဏာနေဝ၊ န မဂ္ဂါရမ္မဏာနိ၊ သဟဇာတဟေတုဝသေန ပန မဂ္ဂဟေတုကာနိ၊ ဝီမံသံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ မဂ္ဂဘာဝနာကာလေ မဂ္ဂါဓိပတီနိ၊ ဆန္ဒစိတ္တဇေဋ္ဌိကာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ၊ ဝီရိယဇေဋ္ဌိကာယ ပန အညဿ ဝီရိယဿ အဘာဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ ဝါ န မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ ဝါ၊ အတီတာဒီသု ဧကာရမ္မဏဘာဝေနပိ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ နိဗ္ဗာနဿ ပန ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာနိ နာမ ဟောန္တီတိ။ ဧဝမေတသ္မိံ ပဉှာပုစ္ဆကေ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရာနေဝ သမ္မပ္ပဓာနာနိ ကထိတာနိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယသ္မိံယေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ သမ္မပ္ပဓာနာ ကထိတာ၊ အဘိဓမ္မဘာဇနီယပဉှာပုစ္ဆကေသု ပန လောကုတ္တရာယေဝါတိ။ ဧဝမယံ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေါပိ တေပရိဝဋ္ဋံ နီဟရိတွာဝ ဘာဇေတွာ ဒဿိတောတိ။

သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ

သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။