📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အဘိဓမ္မပိဋကေ

ဝိဘင်္ဂ-မူလဋီကာ

၁။ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

စတုသစ္စဒသောတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သမာဟဋာနိ စတုသစ္စံ၊ စတုသစ္စံ ပဿီတိ စတုသစ္စဒသော။ သတိပိ သာဝကာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ စတုသစ္စဒဿနဘာဝေ အနညပုဗ္ဗကတ္တာ ဘဂဝတော စတုသစ္စဒဿနဿ တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတာယ ဒသဗလေသု စ ဝသီဘာဝဿ ပတ္တိတော ပရသန္တာနေသု စ ပသာရိတဘာဝေန သုပါကဋတ္တာ ဘဂဝါဝ ဝိသေသေန ‘‘စတုသစ္စဒသော’’တိ ထောမနံ အရဟတီတိ ။ နာထတီတိ နာထော၊ ဝေနေယျာနံ ဟိတသုခံ အာသီသတိ ပတ္ထေတိ၊ ပရသန္တာနဂတံ ဝါ ကိလေသဗျသနံ ဥပတာပေတိ၊ ‘‘သာဓု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ အတ္တသမ္ပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၈။၇) ဝါ တံ တံ ဟိတပဋိပတ္တိံ ယာစတီတိ အတ္ထော။ ပရမေန စိတ္တိဿရိယေန သမန္နာဂတော၊ သဗ္ဗသတ္တေ ဝါ ဂုဏေဟိ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ပရမိဿရော ဘဂဝါ ‘‘နာထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သဒ္ဓမ္မေ ဂါရဝံ ကတွာ ကရိဿာမီ’’တိ သောတဗ္ဗဘာဝေ ကာရဏံ ဝတွာ ပုန သဝနေ နိယောဇေန္တော အာဟ ‘‘တံ သုဏာထ သမာဟိတာ’’တိ။ ‘‘ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယံ ဝိဂါဟိတွာ ကရိဿာမီ’’တိ ဝါ ဧတေန သက္ကစ္စသဝနေ စ ကာရဏံ ဝတွာ တတ္ထ နိယောဇေန္တော အာဟ ‘‘သဒ္ဓမ္မေ ဂါရဝံ ကတွာ တံ သုဏာထာ’’တိ။

ဧတ္ထ စ ‘‘စတုသစ္စဒသော’’တိ ဝစနံ ထောမနမေဝ စတုပ္ပဘေဒါယ ဒေသနာယ သမာနဂဏနဒဿနဂုဏေန၊ ‘‘အဋ္ဌာရသဟိ ဗုဒ္ဓဓမ္မေဟိ ဥပေတော’’တိ စ အဋ္ဌာရသပ္ပဘေဒါယ ဒေသနာယ သမာနဂဏနဂုဏေဟီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တေန ဝါ နိရတိသယေန စတုသစ္စဒဿနေန ဘဂဝါ စတုဓာ ဓမ္မသင်္ဂဏိံ ဒေသေတုံ သမတ္ထော အဟောသိ၊ အဋ္ဌာရသဗုဒ္ဓဓမ္မသမန္နာဂမေန အဋ္ဌာရသဓာ ဝိဘင်္ဂန္တိ ယထာဝုတ္တဒေသနာသမတ္ထတာသမ္ပာဒကဂုဏနိဒဿနမေတံ ‘‘စတုသစ္စဒသော ဥပေတော ဗုဒ္ဓဓမ္မေဟိ အဋ္ဌာရသဟီ’’တိ။ တေန ယထာဝုတ္တာယ ဒေသနာယ သဗ္ဗညုဘာသိတတ္တာ အဝိပရီတတံ ဒဿေန္တော တတ္ထ သတ္တေ ဥဂ္ဂဟာဒီသု နိယောဇေတိ၊ နိဋ္ဌာနဂမနဉ္စ အတ္တနော ဝါယာမံ ဒဿေန္တော အဋ္ဌကထာသဝနေ စ အာဒရံ ဥပ္ပာဒယတိ၊ ယထာဝုတ္တဂုဏရဟိတေန အသဗ္ဗညုနာ ဒေသေတုံ အသက္ကုဏေယျတံ ဓမ္မသင်္ဂဏီဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏာနံ ဒဿေန္တော တတ္ထ တဒဋ္ဌကထာယ စ သာတိသယံ ဂါရဝံ ဇနယတိ၊ ဗုဒ္ဓါဒီနဉ္စ ရတနာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတာဒိဂုဏေ ဝိဘာဝေတိ။

တတ္ထ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပါကဋာနေဝ၊ အဋ္ဌာရသ ပန ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ‘‘အတီတံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ၊ အနာဂတံသေ…ပေ… ပစ္စုပ္ပန္နံသေ…ပေ… ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တံ၊ သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ…ပေ။ … သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ…ပေ… ဣမေဟိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဓမ္မဒေသနာယ၊ နတ္ထိ ဝီရိယဿ၊ နတ္ထိ သမာဓိဿ၊ နတ္ထိ ပညာယ၊ နတ္ထိ ဝိမုတ္တိယာ ဟာနိ။ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဒဝါ၊ နတ္ထိ ရဝါ၊ နတ္ထိ အဖုဋံ၊ နတ္ထိ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ နတ္ထိ အဗျာဝဋမနော၊ နတ္ထိ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာ’’တိ။

တတ္ထ နတ္ထိ ဒဝါတိ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေန ကိရိယာ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ရဝါတိ သဟသာ ကိရိယာ နတ္ထိ။ နတ္ထိ အဖုဋန္တိ ဉာဏေန အဖုသိတံ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ဝေဂါယိတတ္တန္တိ တုရိတကိရိယာ နတ္ထိ။ နတ္ထိ အဗျာဝဋမနောတိ နိရတ္ထကော စိတ္တသမုဒါစာရော နတ္ထိ။ နတ္ထိ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာတိ အညာဏုပေက္ခာ နတ္ထိ။ ကတ္ထစိ ပန ‘‘နတ္ထိ ဓမ္မဒေသနာယ ဟာနီ’’တိ အလိခိတွာ ‘‘နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝီရိယဿ၊ နတ္ထိ သတ္တိယာ’’တိ လိခန္တိ။

၁။ ဓမ္မသင်္ဂဟေ ဓမ္မေ ကုသလာဒိကေ တိကဒုကေဟိ သင်္ဂဟေတွာ တေ ဧဝ ဓမ္မေ သုတ္တန္တေ ခန္ဓာဒိဝသေန ဝုတ္တေ ဝိဘဇိတုံ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ခေပေန ဝုတ္တာနံ ခန္ဓာဒီနံ ဝိဘဇနံ ဝိဘင်္ဂေါ။ သော သော ဝိဘင်္ဂေါ ပကတော အဓိကတော ယဿာ ပါဠိယာ၊ သာ ‘‘ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အဓိကတောတိ စ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝေန ပရိဂ္ဂဟိတောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏဿ အာဒိဘူတေ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ ဣဒံ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နာမ။ နနု န ဧတ္တကမေဝ သုတ္တန္တဘာဇနီယန္တိ? သစ္စံ၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန ပန အာဒိ-သဒ္ဒတ္ထဇောတကေန ပကာရတ္ထဇောတကေန ဝါ သဗ္ဗံ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ သင်္ဂဟေတွာ ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ဧဝမာဒိ ဧဝံပကာရံ ဝါ ဣဒံ သုတ္တန္တဘာဇနီယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဧကဒေသေန သမုဒါယံ နိဒဿေတိ ပဗ္ဗတသမုဒ္ဒါဒိနိဒဿကော ဝိယ။ တတ္ထ နိဗ္ဗာနဝဇ္ဇာနံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ သင်္ဂါဟကတ္တာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကေဟိ စ အာယတနာဒီဟိ အပ္ပကတရပဒတ္တာ ခန္ဓာနံ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေါ အာဒိမှိ ဝုတ္တော။

န တတော ဟေဋ္ဌာတိ ရူပါဒီနံ ဝေဒယိတာဒိသဘာဝတ္တာဘာဝါ ယသ္မိံ သဘာဝေ အတီတာဒယော ရာသီ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တဿ ရုပ္ပနာဒိတော အညဿာဘာဝါ စ ဟေဋ္ဌာ ဂဏနေသု သင်္ခတဓမ္မာနံ အနိဋ္ဌာနံ သာဝသေသဘာဝံ၊ န ဟေဋ္ဌာ ဂဏနမတ္တာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဆဋ္ဌဿ ပန ခန္ဓဿ အဘာဝါ ‘‘န ဥဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ န ဟိ သဝိဘာဂဓမ္မေဟိ နိဿဋဿ အတီတာဒိဘာဝရဟိတဿ ဧကဿ နိဗ္ဗာနဿ ရာသဋ္ဌော အတ္ထီတိ။ ‘‘ရာသိမှီ’’တိ သဒ္ဒတ္ထသဟိတံ ခန္ဓ-သဒ္ဒဿ ဝိသယံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဂုဏေ ပဏ္ဏတ္တိယံ ရုဠှိယ’’န္တိ ဝိသယမေဝ ခန္ဓ-သဒ္ဒဿ ဒဿေတိ၊ န သဒ္ဒတ္ထံ။ လောကိယလောကုတ္တရဘေဒဉှိ သီလာဒိဂုဏံ နိပ္ပဒေသေန ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာနော ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ သီလာဒိဂုဏဝိသိဋ္ဌံ ရာသဋ္ဌံ ဒီပေတီတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဂုဏဋ္ဌော ဧတ္ထ ခန္ဓဋ္ဌော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒါရုက္ခန္ဓောတိ ဧတ္ထ ပန န ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ ပညတ္တိ-သဒ္ဒဿ အတ္ထေ ဝတ္တတိ၊ တာဒိသေ ပန ပုထုလာယတေ ဒါရုမှိ ဒါရုက္ခန္ဓောတိ ပညတ္တိ ဟောတီတိ ပညတ္တိယံ နိပတတီတိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဧကသ္မိမ္ပိ ဝိညာဏေ ပဝတ္တော ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ န ရုဠှီ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝဒတိ၊ သမုဒါယေ ပန နိရုဠှော ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ တဒေကဒေသေ ပဝတ္တမာနော တာယ ဧဝ ရုဠှိယာ ပဝတ္တတီတိ ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ ရုဠှိယံ နိပတတီတိ ဝုတ္တံ။

ရာသိတော ဂုဏတောတိ သဗ္ဗတ္ထ နိဿက္ကဝစနံ ဝိသယဿေဝ ခန္ဓ-သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ ကာရဏဘာဝံ သန္ဓာယ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ရာသိတော’’တိ ဣမမတ္ထံ သဒ္ဒတ္ထဝသေနပိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အယဉှိ ခန္ဓဋ္ဌော နာမ ပိဏ္ဍဋ္ဌော’’တိအာဒိမာဟ။ ကောဋ္ဌာသဋ္ဌေ ခန္ဓဋ္ဌေ ဆဋ္ဌေနပိ ခန္ဓေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ဟိ ဆဋ္ဌော ကောဋ္ဌာသောတိ။ တသ္မာ ‘‘ခန္ဓဋ္ဌော နာမ ရာသဋ္ဌော’’တိ ယုတ္တံ။ ယေသံ ဝါ အတီတာဒိဝသေန ဘေဒေါ အတ္ထိ၊ တေသံ ရုပ္ပနာဒိလက္ခဏဝသေန တံတံကောဋ္ဌာသတာ ဝုစ္စတီတိ ဘေဒရဟိတဿ နိဗ္ဗာနဿ ကောဋ္ဌာသဋ္ဌေန စ ခန္ဓဘာဝေါ န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္တာဝတာတိ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ…ပေ… ရူပန္တိ ဧဝံ ဝိဘတ္တော။ ကတ္ထာတိ စေ? ဧကာဒသသု ဩကာသေသု။ ဣတိ-သဒ္ဒေန နိဒဿနတ္ထေန သဗ္ဗော ဝိဘဇနနယော ဒဿိတော။ ဣဒဉ္စ ဝိဘဇနံ ဩဠာရိကာဒီသု စက္ခာယတနန္တိအာဒိဝိဘဇနဉ္စ ယထာသမ္ဘဝံ ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ယောဇေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသုပိ။ ဝိညာဏက္ခန္ဓော ပန ဧကာဒသောကာသေသု ပုရိမေ ဩကာသပဉ္စကေ ‘‘စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏ’’န္တိ ဆဝိညာဏကာယဝိသေသေန ဝိဘတ္တော၊ န တတ္ထ မနောဓာတု မနောဝိညာဏဓာတူတိ ဝိဘဇနံ အတ္ထိ။ တံ ပန ဒွယံ မနောဝိညာဏန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘မနောဓာတု မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ပါဠိနယေန ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဓမ္မပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ပုန အညေန ပကာရေန ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ။

၁။ ရူပက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂။ ယံ ကိဉ္စီတိ ဧတ္ထ ယန္တိ သာမညေန အနိယမနိဒဿနံ၊ ကိဉ္စီတိ ပကာရန္တရဘေဒံ အာမသိတွာ အနိယမနိဒဿနံ။ ဥဘယေနပိ အတီတံ ဝါ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ယာဒိသံ ဝါ တာဒိသံ ဝါ ယံ ကိဉ္စီတိ နပုံသကနိဒ္ဒေသာရဟံ သဗ္ဗံ ဗျာပေတွာ သင်္ဂဏှာတီတိ အညေသုပိ နပုံသကနိဒ္ဒေသာရဟေသု ပသင်္ဂံ ဒိသွာ တဿ အဓိပ္ပေတတ္ထံ အတိစ္စ ပဝတ္တိတော အတိပ္ပသင်္ဂဿ နိယမနတ္ထံ ‘‘ရူပ’’န္တိ အာဟ။ ယံကိဉ္စီတိ သနိပါတံ ယံ-သဒ္ဒံ ကိံ-သဒ္ဒဉ္စ အနိယမေကတ္ထဒီပနဝသေန ဧကံ ပဒန္တိ ဂဟေတွာ ‘‘ပဒဒွယေနပီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ ဝဒေထာတိ တုမှေပိ ရူပံ ရူပန္တိ ဝဒေထ၊ တံ ကေန ကာရဏေန ဝဒေထာတိ အတ္ထော၊ အထ ဝါ ကေန ကာရဏေန ရူပံ၊ တံ ကာရဏံ ဝဒေထာတိ အတ္ထော။ အထေတေသု ဘိက္ခူသု တုဏှီဘူတေသု ဘဂဝါ အာဟ ‘‘ရုပ္ပတီတိ ခေါ’’တိအာဒိ။

ဘိဇ္ဇတီတိ သီတာဒိသန္နိပါတေ ဝိသဒိသသန္တာနုပ္ပတ္တိဒဿနတော ပုရိမသန္တာနဿ ဘေဒံ သန္ဓာယာဟ။ ဘေဒေါ စ ဝိသဒိသတာဝိကာရာပတ္တီတိ ဘိဇ္ဇတီတိ ဝိကာရံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဝိကာရာပတ္တိ စ သီတာဒိသန္နိပါတေ ဝိသဒိသရူပုပ္ပတ္တိယေဝ။ အရူပက္ခန္ဓာနံ ပန အတိလဟုပရိဝတ္တိတော ယထာ ရူပဓမ္မာနံ ဌိတိက္ခဏေ သီတာဒီဟိ သမာဂမော ဟောတိ၊ ယေန တတ္ထ ဥတုနော ဌိတိပ္ပတ္တဿ ပုရိမသဒိသသန္တာနုပ္ပာဒနသမတ္ထတာ န ဟောတိ အာဟာရာဒိကဿ ဝါ၊ ဧဝံ အညေဟိ သမာဂမော နတ္ထိ။ သင်္ဃဋ္ဋနေန စ ဝိကာရာပတ္တိယံ ရုပ္ပန-သဒ္ဒေါ နိရုဠှော၊ တသ္မာ အရူပဓမ္မာနံ သင်္ဃဋ္ဋနဝိရဟိတတ္တာ ရူပဓမ္မာနံ ဝိယ ပါကဋဿ ဝိကာရဿ အဘာဝတော စ ‘‘ရုပ္ပန္တီ’’တိ ‘‘ရုပ္ပနလက္ခဏာ’’တိ စ န ဝုစ္စန္တိ။ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာဟိ ရုပ္ပနဉ္စ ဥဒရဂ္ဂိသန္နိပါတေန ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ကုပ္ပတီတိ ဧတေန ကတ္တုအတ္ထေ ရူပပဒသိဒ္ဓိံ ဒဿေတိ၊ ဃဋ္ဋီယတိ ပီဠီယတီတိ ဧတေဟိ ကမ္မတ္ထေ။ ကောပါဒိကိရိယာယေဝ ဟိ ရုပ္ပနကိရိယာတိ။ သော ပန ကတ္တုဘူတော ကမ္မဘူတော စ အတ္ထော ဘိဇ္ဇမာနော ဟောတီတိ ဣမဿတ္ထဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ရုပ္ပတီတိ ရူပန္တိ ကမ္မကတ္တုတ္ထေ ရူပပဒသိဒ္ဓိ ဝုတ္တာ။ ဝိကာရော ဟိ ရုပ္ပနန္တိ။ တေနေဝ ‘‘ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော’’တိ ကမ္မကတ္တုတ္ထေန ဘိဇ္ဇတိ-သဒ္ဒေန အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ယံ ပန ရုပ္ပတိ ဘိဇ္ဇတိ၊ တံ ယသ္မာ ကုပ္ပတိ ဃဋ္ဋီယတိ ပီဠီယတိ၊ တသ္မာ ဧတေဟိ စ ပဒေဟိ ပဒတ္ထော ပါကဋော ကတောတိ။ ‘‘ကေနဋ္ဌေနာ’’တိ ပုစ္ဆာသဘာဂဝသေန ‘‘ရုပ္ပနဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ကေဝလံ သဒ္ဒတ္ထောယေဝ ရုပ္ပနံ၊ တဿ ပနတ္ထဿ လက္ခဏဉ္စ ဟောတီတိ အတ္ထလက္ခဏဝသေန ‘‘ရုပ္ပနလက္ခဏေန ရူပန္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

ဆိဇ္ဇိတွာတိ မုစ္ဆာပတ္တိယာ မုစ္စိတွာ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ဆေဒနဝသေန ဝါ ဆိဇ္ဇိတွာ။ အစ္စန္တခါရေန သီတောဒကေနာတိ အတိသီတဘာဝမေဝ သန္ဓာယ အစ္စန္တခါရတာ ဝုတ္တာ သိယာ။ န ဟိ တံ ကပ္ပသဏ္ဌာနံ ဥဒကံ သမ္ပတ္တိကရံ ပထဝီသန္ဓာရကံ ကပ္ပဝိနာသဥဒကံ ဝိယ ခါရံ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ တထာ ဟိ သတိ ပထဝီ ဝိလီယေယျာတိ။ အဝီစိမဟာနိရယေတိ သဥဿဒံ အဝီစိနိရယံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ‘‘တတ္ထ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပေတ္တိ…ပေ… န ဟောန္တီတိ ဧဝံဝိဓာပိ သတ္တာ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော ဧဝံဝိဓာယေဝ ဟောန္တီတိ နိယမာဘာဝတော။ ဧဝံ ကာလကဉ္ဇိကာဒီသုပီတိ။ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တီတိ သရီသပ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝဒတိ။

အဘိသညူဟိတွာတိ ဧတ္ထ သမူဟံ ကတွာတိပိ အတ္ထော။ ဧတေန သဗ္ဗံ ရူပံ…ပေ… ဒဿိတံ ဟောတီတိ ဧတေန ရူပက္ခန္ဓ-သဒ္ဒဿ သမာနာဓိကရဏသမာသဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘န ဟိ ရူပတော…ပေ… အတ္ထီ’’တိ။

၃။ ပက္ခိပိတွာတိ ဧတ္ထ ဧကာဒသောကာသေသု ရူပံ ပက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ န ဟိ တတ္ထ မာတိကံယေဝ ပက္ခိပိတွာ မာတိကာ ဌပိတာ၊ အထ ခေါ ပကရဏပ္ပတ္တံ ရူပန္တိ။

အပရော နယော…ပေ… ဧတ္ထေဝ ဂဏနံ ဂတန္တိ ဧတေန အတီတံသေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ ယေန ပကာရေန ဂဏနံ ဂတံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ သတိ မဟာဘူတုပါဒါယရူပဘာဝေါ အတီတကောဋ္ဌာသေ ဂဏနဿ ကာရဏန္တိ အာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ အတီတံသာနံ ဝေဒနာဒီနံ နိဝတ္တနတ္ထံ ဣဒံ ဝစနံ ‘‘ယံ ရူပ’’န္တိ ဧတေနေဝ တေသံ နိဝတ္တိတတ္တာ၊ နာပိ ရူပဿ အညပ္ပကာရနိဝတ္တနတ္ထံ သဗ္ဗပ္ပကာရဿ တတ္ထ ဂဏိတတ္တာ၊ န စ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာကာရနိဝတ္တနတ္ထံ အတီတံသဝစနေန တံနိဝတ္တနတောတိ။ အထ ပန ယံ အတီတံသေန ဂဏိတံ၊ တံ စတ္တာရော စ…ပေ… ရူပန္တိ ဧဝံ ဂဏိတန္တိ အယမတ္ထော အဓိပ္ပေတော၊ ဧဝံ သတိ ဂဏနန္တရဒဿနံ ဣဒံ သိယာ၊ န အတီတံသေန ဂဏိတပ္ပကာရဒဿနံ၊ တံဒဿနေ ပန သတိ ဘူတုပါဒါယရူပပ္ပကာရေန အတီတံသေ ဂဏိတံ တံသဘာဝတ္တာတိ အာပန္နမေဝ ဟောတိ၊ န စ ဧဝံသဘာဝတာ အတီတံသေ ဂဏိတတာယ ကာရဏံ ဘဝိတုံ အရဟတိ ဧဝံသဘာဝဿေဝ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတေသု ဂဏိတတ္တာ သုခါဒိသဘာဝဿ စ အတီတံသေ ဂဏိတတ္တာ၊ တသ္မာ ပုရိမနယော ဧဝ ယုတ္တော။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါနိဒ္ဒေသေသုပိ တာဒိသော ဧဝတ္ထော လဗ္ဘတီတိ။

သုတ္တန္တပရိယာယတောတိ ပရိယာယဒေသနတ္တာ သုတ္တဿ ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မနိဒ္ဒေသတောတိ နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ အဘိဓမ္မဿ နိစ္ဆယေန ဒေသော နိဒ္ဒေသောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပီတိအာဒီသု အယမဓိပ္ပာယော – သုတ္တန္တဘာဇနီယတ္တာ ယထာ ‘‘အတီတံ နနွာဂမေယျာ’’တိအာဒီသု အဒ္ဓါနဝသေန အတီတာဒိဘာဝေါဝ ဝုတ္တော၊ တထာ ဣဓာပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော (မ။ နိ။ ၃။၂၇၂၊ ၂၇၅၊ အပ။ ထေရ ၂။၅၅။၂၄၄) သိယာ။ ဧဝံ သန္တေပိ သုတ္တန္တဘာဇနီယမ္ပိ အဘိဓမ္မဒေသနာယေဝ သုတ္တန္တေ ဝုတ္တဓမ္မေ ဝိစိနိတွာ ဝိဘဇနဝသေန ပဝတ္တာတိ အဘိဓမ္မနိဒ္ဒေသေနေဝ အတီတာဒိဘာဝေါ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ။

အဒ္ဓါသန္တတိသမယခဏဝသေနာတိ ဧတ္ထ စုတိပဋိသန္ဓိပရိစ္ဆိန္နေ ကာလေ အဒ္ဓါ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိသုတ္တဝသေန (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဝိညာယတိ။ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓါ။ ကတမေ တယော? အတီတော အဒ္ဓါ၊ အနာဂတော အဒ္ဓါ၊ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ’’တိ (ဣတိဝု။ ၆၃၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) ဧတ္ထ ပန ပရမတ္ထတော ပရိစ္ဆိဇ္ဇမာနော အဒ္ဓါ နိရုတ္တိပထသုတ္တဝသေန (သံ။ နိ။ ၃။၆၂) ခဏပရိစ္ဆိန္နော ယုတ္တော။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ ဇာတံ ပါတုဘူတံ၊ ‘အတ္ထီ’တိ တဿ သင်္ခါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၆၂) ဝိဇ္ဇမာနဿ ပစ္စုပ္ပန္နတာ တတော ပုဗ္ဗေ ပစ္ဆာ စ အတီတာနာဂတတာ ဝုတ္တာတိ။ ယေဘုယျေန ပန စုတိပဋိသန္ဓိပရိစ္ဆိန္နော (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅၊ ဣတိဝု။ ၆၃) သုတ္တေသု အတီတာဒိကော အဒ္ဓါ ဝုတ္တောတိ သော ဧဝ ဣဓာပိ ‘‘အဒ္ဓါဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တော။ သီတံ သီတဿ သဘာဂေါ၊ တထာ ဥဏှံ ဥဏှဿ။ ယံ ပန သီတံ ဥဏှံ ဝါ သရီရေ သန္နိပတိတံ သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနံ အနူနံ အနဓိကံ ဧကာကာရံ၊ တံ ဧကော ဥတူတိ ဝုစ္စတိ။ သဘာဂဥတုနော အနေကန္တသဘာဝတော ဧကဂဟဏံ ကတံ၊ ဧဝံ အာဟာရေပိ။ ဧကဝီထိဧကဇဝနသမုဋ္ဌာနန္တိ ပဉ္စဆဋ္ဌဒွါရဝသေန ဝုတ္တံ။ သန္တတိသမယကထာ ဝိပဿကာနံ ဥပကာရတ္ထာယ အဋ္ဌကထာသု ကထိတာ။

နိဋ္ဌိတဟေတုပစ္စယကိစ္စံ၊ နိဋ္ဌိတဟေတုကိစ္စမနိဋ္ဌိတပစ္စယကိစ္စံ၊ ဥဘယကိစ္စမသမ္ပတ္တံ၊ သကိစ္စက္ခဏေ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဇနကော ဟေတု၊ ဥပတ္ထမ္ဘကော ပစ္စယော၊ တေသံ ဥပ္ပာဒနံ ဥပတ္ထမ္ဘနဉ္စ ကိစ္စံ။ ယထာ ဗီဇဿ အင်္ကုရုပ္ပာဒနံ ပထဝီအာဒီနဉ္စ တဒုပတ္ထမ္ဘနံ ကမ္မဿ ကဋတ္တာရူပဝိပါကုပ္ပာဒနံ အာဟာရာဒီနံ တဒုပတ္ထမ္ဘနံ၊ ဧဝံ ဧကေကဿ ကလာပဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ စ ဇနကာနံ ကမ္မာနန္တရာဒိပစ္စယဘူတာနံ ဥပတ္ထမ္ဘကာနဉ္စ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာနံ ကိစ္စံ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဟေတုကိစ္စံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တီသုပိ ခဏေသု ပစ္စယကိစ္စံ။ ပထဝီအာဒီနံ သန္ဓာရဏာဒိကံ ဖဿာဒီနံ ဖုသနာဒိကဉ္စ အတ္တနော အတ္တနော ကိစ္စံ သကိစ္စံ၊ တဿ ကရဏက္ခဏော သကိစ္စက္ခဏော။ သဟ ဝါ ကိစ္စေန သကိစ္စံ၊ ယသ္မိံ ခဏေ သကိစ္စံ ရူပံ ဝါ အရူပံ ဝါ ဟောတိ၊ သော သကိစ္စက္ခဏော၊ တသ္မိံ ခဏေ ပစ္စုပ္ပန္နံ။

၆။ ဧတ္တကမေဝါတိ ‘‘တေသံ တေသ’’န္တိ ဣမိနာ အာမေဍိတဝစနေန အဘိဗျာပနတ္ထေန ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ‘‘အပရဿ အပရဿာ’’တိ ဒီပနံ အပရဒီပနံ။ ပရိယေသတူတိ ဧတေန ပရိယေသနာယ အနိဋ္ဌနာမနိဝတ္တနဿ အကာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ ကမ္မဒေါသေန ဟိ စိတ္တဝိပလ္လာသဒေါသေန စ ဂူထဘက္ခပါဏာဒယော ဥမ္မတ္တကာဒယော စ ပရိယေသေယျုံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသေန စ ယောနကာဒယော န အာရမ္မဏဿ ပရိယေသိတဗ္ဗသဘာဝတ္တာ၊ အပရိယေသိတဗ္ဗသဘာဝတ္တာ ပန ဧတဿ အနိဋ္ဌမိစ္စေဝ နာမန္တိ အတ္ထော။

သမ္ပတ္တိဝိရဟတောတိ ရူပါဒီနံ ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိဘဝေ ကုသလကမ္မဖလတာ သမိဒ္ဓသောဘနတာ စ သမ္ပတ္တိ၊ တဗ္ဗိရဟတောတိ အတ္ထော။ တတော ဧဝ တံ န ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ။ သောဘနာနိ စ ကာနိစိ ဟတ္ထိရူပါဒီနိ အကုသလကမ္မနိဗ္ဗတ္တာနိ န တေသံယေဝ ဟတ္ထိအာဒီနံ သုခဿ ဟေတုဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ တေသံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘အကန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿ တဿေဝ ဟိ သတ္တဿ အတ္တနာ ကတေန ကုသလေန နိဗ္ဗတ္တံ သုခဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အကုသလေန နိဗ္ဗတ္တံ ဒုက္ခဿ။ တသ္မာ ကမ္မဇာနံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာ ကမ္မကာရကသတ္တဿ ဝသေန ယောဇနာရဟာ သိယာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကုသလကမ္မဇံ အနိဋ္ဌံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဣဒမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘အကုသလကမ္မဇံ ဣဋ္ဌံ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ တေန အကုသလကမ္မဇမ္ပိ သောဘနံ ပရသတ္တာနံ ဣဋ္ဌန္တိ အနုညာတံ ဘဝိဿတိ။ ကုသလကမ္မဇံ ပန သဗ္ဗေသံ ဣဋ္ဌမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ပန ကေသဉ္စိ မနုဿရူပံ အမနာပံ၊ ယတော တေ ဒိသွာဝ ပလာယန္တိ။ မနုဿာ စ ဒေဝတာရူပံ ဒိသွာ ဘာယန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဝိပါကဝိညာဏံ တံ ရူပံ အာရဗ္ဘ ကုသလဝိပါကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဒိသဿ ပန ပုညဿ အဘာဝါ န တေသံ တတ္ထ အဘိရတိ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကုသလကမ္မဇဿ ပန အနိဋ္ဌဿာဘာဝေါ ဝိယ အကုသလကမ္မဇဿ သောဘနဿ ဣဋ္ဌဿ အဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဟတ္ထိအာဒီနမ္ပိ ဟိ အကုသလကမ္မဇံ မနုဿာနံ အကုသလဝိပါကဿေဝ အာရမ္မဏံ၊ ကုသလကမ္မဇံ ပန ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌိတံ ကုသလဝိပါကဿ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေန ပန ဝေါမိဿကတ္တာ အပ္ပကံ အကုသလကမ္မဇံ ဗဟုလံ အကုသလဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ န ဘဝိဿတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။ ဝိပါကံ ပန ကတ္ထစိ န သက္ကာ ဝဉ္စေတုန္တိ ဝိပါကဝသေန ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏဝဝတ္ထာနံ သုဋ္ဌု ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တံ အနုဂန္တွာ သဗ္ဗတ္ထ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

အနိဋ္ဌာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘စက္ခုဝိညေယျာနိ ရူပါနိ ဣဋ္ဌာနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၆၊ ၂။၁၅၅၊ ၃။၁၉၀၊ သံ။ နိ။ ၅။၃၀) ဧဝမာဒိနာ ဣဋ္ဌာနေဝ ရူပါဒီနိ ‘‘ကာမဂုဏာ’’တိ ဝုတ္တာနီတိ? ကာမဂုဏသဒိသေသု ကာမဂုဏဝေါဟာရတော၊ သဒိသတာ စ ရူပါဒိဘာဝေါယေဝ ၊ န ဣဋ္ဌတာ။ ‘‘အနိဋ္ဌာ’’တိ ဝါ ဝစနေန အကာမဂုဏတာ ဒဿိတာတိ ကာမဂုဏဝိသဘာဂါ ရူပါဒယော ‘‘ကာမဂုဏာ’’တိ ဝုတ္တာ အသိဝေ ‘‘သိဝါ’’တိ ဝေါဟာရော ဝိယ။ သဗ္ဗာနိ ဝါ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာနိ ရူပါဒီနိ တဏှာဝတ္ထုဘာဝတော ကာမဂုဏာယေဝ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ရူပါ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပ’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၃၊ ဝိဘ။ ၂၀၃)။ အတိသယေန ပန ကာမနီယတ္တာ သုတ္တေသု ‘‘ကာမဂုဏာ’’တိ ဣဋ္ဌာနိ ရူပါဒီနိ ဝုတ္တာနီတိ။

ဒွီသုပိ ဟီနပဏီတပဒေသု ‘‘အကုသလကမ္မဇဝသေန ကုသလကမ္မဇဝသေနာ’’တိ ဝစနံ ‘‘တေသံ တေသံ သတ္တာန’’န္တိ သတ္တဝသေန နိယမေတွာ ဝိဘဇိတတ္တာ၊ အယဉ္စတ္ထော ‘‘တေသံ တေသ’’န္တိ အဝယဝယောဂေ သာမိဝစနံ ကတွာ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တသန္တာနပရိယာပန္နေသု ကမ္မဇံ ဝိသိဋ္ဌန္တိ ‘‘ကမ္မဇဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန တေဟိ တေဟီတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ တေသံ တေသန္တိ သာမိဝစနံ၊ ဝိသယဝိသယီသမ္ဗန္ဓေ ဝါ၊ န ကမ္မဇဝသေနေဝ ရူပါဒီနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ သဗ္ဗေသံ ပန ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါနံ ဝသေန ဝိဘတ္တာနီတိ ဝိညာယန္တိ။ ဧတ္ထ စ ပါကဋေဟိ ရူပါဒီဟိ နယော ဒဿိတောတိ စက္ခာဒီသုပိ ဟီနပဏီတတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

မနာပပရိယန္တန္တိ မနာပံ ပရိယန္တံ မရိယာဒါဘူတံ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ ကိံ ကာရဏန္တိ? ယသ္မာ တေ ဧကစ္စဿ မနာပါ ဟောန္တိ၊ ဧကစ္စဿ အမနာပါ၊ ယဿ ယေဝ မနာပါ၊ တဿ တေဝ ပရမာ၊ တသ္မာ တဿ တဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ကာမဂုဏာနံ ပရမတာ ဟောတိ၊ န တေသံယေဝ သဘာဝတော။

ဧဝန္တိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တနယေန။ ဧကသ္မိံယေဝ အဿာဒနကုဇ္ဈနတော အာရမ္မဏသဘာဝဿေဝ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဘာဝတော အနိဋ္ဌံ ‘‘ဣဋ္ဌ’’န္တိ ဂဟဏတော စ၊ ဣဋ္ဌံ ‘‘အနိဋ္ဌ’’န္တိ ဂဟဏတော စ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ ပဋိဝိဘတ္တံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ သညာဝိပလ္လာသေန စာတိအာဒိနာ နိဗ္ဗာနေ ဝိယ အညေသု အာရမ္မဏေသု သညာဝိပလ္လာသေန ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။ ပိတ္တုမ္မတ္တာဒီနံ ခီရသက္ကရာဒီသု ဒေါသုဿဒသမုဋ္ဌိတသညာဝိပလ္လာသဝသေန တိတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝိယာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ မနာပပရိယန္တတာ ဝုတ္တာတိ ဒဿေတိ။

ဝိဘတ္တံအတ္ထီတိ စ ဝဝတ္ထိတံ အတ္ထီတိ အတ္ထော၊ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝိဘတ္တံ ပကာသိတန္တိ ဝါ။ တဉ္စ မဇ္ဈိမကသတ္တဿ ဝသေန ဝဝတ္ထိတံ ပကာသိတဉ္စ၊ အညေသဉ္စ ဝိပလ္လာသဝသေန ဣဒံ ဣဋ္ဌံ အနိဋ္ဌဉ္စ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ဝဝတ္ထိတဿ ပနိဋ္ဌာနိဋ္ဌဿ အနိဋ္ဌံ ဣဋ္ဌန္တိ စ ဂဟဏေ န ကေဝလံ သညာဝိပလ္လာသောဝ ကာရဏံ၊ ဓာတုက္ခောဘဝသေန ဣန္ဒြိယဝိကာရာပတ္တိအာဒိနာ ကုသလာကုသလဝိပါကုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေါပီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တထာ ဟိ သီတုဒကံ ဃမ္မာဘိတတ္တာနံ ကုသလဝိပါကဿ ကာယဝိညာဏဿ ဟေတု ဟောတိ၊ သီတာဘိဘူတာနံ အကုသလဝိပါကဿ။ တူလပိစုသမ္ဖဿော ဝဏေ ဒုက္ခော နိဝဏေ သုခေါ၊ မုဒုတရုဏဟတ္ထသမ္ဗာဟနဉ္စ သုခံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တေနေဝ ဟတ္ထေန ပဟရဏံ ဒုက္ခံ၊ တသ္မာ ဝိပါကဝသေန အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနံ ယုတ္တံ။

ကိဉ္စာပီတိအာဒိနာ သတိပိ သညာဝိပလ္လာသေ ဗုဒ္ဓရူပဒဿနာဒီသု ကုသလဝိပါကဿေဝ ဂူထဒဿနာဒီသု စ အကုသလဝိပါကဿ ဥပ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော တေန ဝိပါကေန အာရမ္မဏဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတံ ဒဿေတိ။ ဝိဇ္ဇမာနေပိ သညာဝိပလ္လာသေ အာရမ္မဏေန ဝိပါကနိယမဒဿနံ အာရမ္မဏနိယမဒဿနတ္ထမေဝ ကတန္တိ။

အပိစ ဒွါရဝသေနပီတိအာဒိနာ ဒွါရန္တရေ ဒုက္ခဿ သုခဿ စ ပစ္စယဘူတဿ ဒွါရန္တရေ သုခဒုက္ခဝိပါကုပ္ပာဒနတော ဝိပါကေန အာရမ္မဏနိယမဒဿနေန ဧကသ္မိံယေဝ စ ဒွါရေ သမာနဿေဝ မဏိရတနာဒိဖောဋ္ဌဗ္ဗဿ သဏိကံ ဖုသနေ ပေါထနေ စ သုခဒုက္ခုပ္ပာဒနတော ဝိပါကဝသေန ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာ ဒဿိတာတိ ဝိညာယတိ။

ဟေဋ္ဌိမနယောတိ မဇ္ဈိမကသတ္တဿ ဝိပါကဿ စ ဝသေန ဝဝတ္ထိတံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ‘‘တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ဥညာတ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၆) စ အာဒိနာ ဝုတ္တနယော။ သမ္မုတိမနာပန္တိ မဇ္ဈိမကသတ္တဿ ဝိပါကဿ စ ဝသေန သမ္မတံ ဝဝတ္ထိတံ မနာပံ၊ တံ ပန သဘာဝေနေဝ ဝဝတ္ထိတန္တိ အဘိန္ဒိတဗ္ဗတောဝ န ဘိန္ဒတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သညာဝိပလ္လာသေန နေရယိကာဒီဟိပိ ပုဂ္ဂလေဟိ မနာပန္တိ ဂဟိတံ ပုဂ္ဂလမနာပံ ‘‘တံ တံ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိနာ ဘိန္ဒတိ။ ဝေမာနိကပေတရူပမ္ပိ အကုသလကမ္မဇတ္တာ ကမ္မကာရဏာဒိဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝတော စ ‘‘မနုဿရူပတော ဟီန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၇။ ဩဠာရိကရူပါနံ ဝတ္ထာရမ္မဏပဋိဃာတဝသေန သုပရိဂ္ဂဟိတတာ၊ သုခုမာနံ တထာ အဘာဝတော ဒုပ္ပရိဂ္ဂဟိတတာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဒုပ္ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌေနေဝ လက္ခဏဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဒသဝိဓန္တိ ‘‘ဒူရေ’’တိ အဝုတ္တဿ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ပန ဩကာသတော ဒူရေ ဟောတိယေဝ။

ဟေဋ္ဌိမနယောတိ ‘‘ဣတ္ထိန္ဒြိယံ…ပေ… ဣဒံ ဝုစ္စတိ ရူပံ သန္တိကေ’’တိ (ဝိဘ။ ၇) ဧဝံ လက္ခဏတော ဒွါဒသဟတ္ထဝသေန ဝဝတ္ထိတဩကာသတော စ ဒဿေတွာ နိယျာတိတနယော။ သော လက္ခဏောကာသဝသေန ဒူရသန္တိကေန သဟ ဂဟေတွာ နိယျာတိတတ္တာ ဘိန္ဒမာနော မိဿကံ ကရောန္တော ဂတော။ အထ ဝါ ဘိန္ဒမာနောတိ သရူပဒဿနေန လက္ခဏတော ယေဝါပနကေန ဩကာသတောတိ ဧဝံ လက္ခဏတော ဩကာသတော စ ဝိသုံ ကရောန္တော ဂတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ လက္ခဏတော သန္တိကဒူရာနံ ဩကာသတော ဒူရသန္တိကဘာဝကရဏေန သန္တိကဘာဝံ ဘိန္ဒိတွာ ဒူရဘာဝံ၊ ဒူရဘာဝဉ္စ ဘိန္ဒိတွာ သန္တိကဘာဝံ ကရောန္တော ပဝတ္တောတိ ‘‘ဘိန္ဒမာနော ဂတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပနာတိ ‘‘တံ တံ ဝါ ပန ရူပံ ဥပါဒါယ ဥပါဒါယာ’’တိ ဣဓ ပုရိမနယေန လက္ခဏတော ဒူရံ ဩကာသတော သန္တိကဘာဝကရဏေန န ဘိန္ဒတိ ဘဂဝါ၊ န စ ဩကာသဒူရတော ဝိသုံ ကရဏေန၊ နာပိ ဩကာသဒူရေန ဝေါမိဿကကရဏေနာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန ကရောတီတိ? ဩကာသတော ဒူရမေဝ ဘိန္ဒတိ။ ဧတ္ထ ပန န ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန တိဓာ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ ဩကာသတော ဒူရံ လက္ခဏတော သန္တိကံ ကရောတိ၊ လက္ခဏတော ဝါ ဝိသုံ တေန ဝါ ဝေါမိဿကန္တိ။ ဩကာသတော ဒူရဿ ပန ဩကာသတောဝ သန္တိကဘာဝကရဏံ ဣဓ ‘‘ဘေဒန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန န လက္ခဏတော ဒူရံ ဘိန္ဒတီတိ ဧတ္ထာပိ ဝါ န ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန တိဓာ ဘေဒဿ အကရဏံ ဝုတ္တံ၊ လက္ခဏတော သန္တိကဒူရာနံ ပန လက္ခဏတော ဥပါဒါယုပါဒါယ ဒူရသန္တိကဘာဝေါ နတ္ထီတိ လက္ခဏတော ဒူရဿ လက္ခဏတောဝ သန္တိကဘာဝါကရဏံ လက္ခဏတော ဒူရဿ အဘေဒနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုရိမနယော ဝိယ အယံ နယော န ဟောတီတိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ ဧတ္ထ ဒဿေတီတိ ဘိန္ဒမာနောတိ ဧတ္ထ စ အညထာ ဘေဒနံ ဝုတ္တံ၊ ဘေဒနံ ဣဓ စ အညထာ ဝုတ္တန္တိ။

ရူပက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈။ စက္ခာဒယော ပသာဒါ ဩဠာရိကမနောမယတ္တဘာဝပရိယာပန္နာ ကာယဝေါဟာရံ အရဟန္တီတိ တဗ္ဗတ္ထုကာ အဒုက္ခမသုခါ ‘‘ကာယိကာ’’တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ န ကာယပသာဒဝတ္ထုကတ္တာ။ န ဟိ စက္ခာဒယော ကာယပသာဒါ ဟောန္တီတိ။ သန္တတိဝသေန ခဏာဒိဝသေန စာတိ ဧတ္ထ အဒ္ဓါသမယဝသေန အတီတာဒိဘာဝဿ အဝစနံ သုခါဒိဝသေန ဘိန္နာယ အတီတာဒိဘာဝဝစနတော။ န ဟိ သုခါယေဝ အဒ္ဓါဝသေန သမယဝသေန စ အတီတာဒိကာ ဟောတိ၊ တထာ ဒုက္ခာ အဒုက္ခမသုခါ စ ကာယိကစေတသိကာဒိဘာဝေန ဘိန္နာ။ တေန ဝေဒနာသမုဒယော အဒ္ဓါသမယဝသေန အတီတာဒိဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ သမုဒါယဿ တေဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ၊ ဝေဒနေကဒေသာ ပန ဧတ္ထ ဂဟိတာတိ တေ သန္တတိခဏေဟိ ပရိစ္ဆေဒံ အရဟန္တိ တတ္ထ တထာပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနံ ဂဟိတတ္တာတိ။ ဧကသန္တတိယံ ပန သုခါဒိအနေကဘေဒသဗ္ဘာဝေန တေသု ယော ဘေဒေါ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗဘာဝေန ဂဟိတော၊ တဿ ဧကပ္ပကာရဿ ပါကဋဿ ပရိစ္ဆေဒိကာ တံသဟိတဒွါရာလမ္ဗနပ္ပဝတ္တာ၊ အဝိစ္ဆေဒေန တဒုပ္ပာဒကေကဝိဓဝိသယသမာယောဂပ္ပဝတ္တာ စ သန္တတိ ဘဝိတုံ အရဟတီတိ တဿ ဘေဒန္တရံ အနာမသိတွာ ပရိစ္ဆေဒကဘာဝေန ဂဟဏံ ကတံ။ လဟုပရိဝတ္တိနော ဝါ ဓမ္မာ ပရိဝတ္တနေနေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အရဟန္တီတိ သန္တတိခဏဝသေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တမဇ္ဈဂတာတိ ဧတေန ဟေတုပစ္စယကိစ္စဝသေန ဝုတ္တနယံ ဒဿေတိ။

၁၁။ ကိလေသဂ္ဂိသမ္ပယောဂတော သဒရထာ။ ဧတေန သဘာဝတော ဩဠာရိကတံ ဒဿေတိ၊ ဒုက္ခဝိပါကဋ္ဌေနာတိ ဧတေန ဩဠာရိကဝိပါကနိပ္ဖာဒနေန ကိစ္စတော။ ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တာ ကမ္မပဋိဗဒ္ဓဘူတာ စ ကာယကမ္မာဒိဗျာပါရဝိရဟတော နိရုဿာဟာ ဝိပါကာ၊ သဥဿာဟာ စ ကိရိယာ အဝိပါကာ။ သဝိပါကာ စ သဂဗ္ဘာ ဝိယ ဩဠာရိကာတိ တဗ္ဗိပက္ခတော အဝိပါကာ သုခုမာတိ ဝုတ္တာ။

အသာတဋ္ဌေနာတိ အမဓုရဋ္ဌေန။ တေန သာတပဋိပက္ခံ အနိဋ္ဌသဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒုက္ခဋ္ဌေနာတိ ဒုက္ခမဋ္ဌေန။ တေန ဒုက္ခာနံ သန္တာပနကိစ္စံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာယံ၊ ဘန္တေ၊ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ၊ သန္တသ္မိံ ဧသာ ပဏီတေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၈၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၆၇) ဝစနတော အဒုက္ခမသုခါ ဖရဏသဘာဝဝိရဟတော အသန္တာနံ ကာမရာဂပဋိဃာနုသယာနံ အနုသယနဿ အဋ္ဌာနတ္တာ သန္တာ၊ သုခေ နိကန္တိံ ပရိယာဒါယ အဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာ ပဓာနဘာဝံ နီတာတိ ပဏီတာတိ။ တထာ အနဓိဂန္တဗ္ဗာ စ ကာမာဝစရဇာတိအာဒိသင်္ကရံ အကတွာ သမာနဇာတိယံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တာဒိကေ သမာနဘေဒေ သုခတော ပဏီတာတိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဥပဗြူဟိတာနံ ဓာတူနံ ပစ္စယဘာဝေန သုခါ ခေါဘေတိ ဝိဗာဓိတာနံ ပစ္စယဘာဝေန ဒုက္ခာ စ။ ဥဘယမ္ပိ ကာယံ ဗျာပေန္တံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဖရတိ။ မဒယမာနန္တိ မဒံ ကရောန္တံ။ ဆာဒယမာနန္တိ ဣစ္ဆံ ဥပ္ပာဒေန္တံ၊ အဝတ္ထရမာနံ ဝါ။ ဃမ္မာဘိတတ္တဿ သီတောဒကဃဋေန အာသိတ္တဿ ယထာ ကာယော ဥပဗြူဟိတော ဟောတိ၊ ဧဝံ သုခသမင်္ဂိနောပီတိ ကတွာ ‘‘အာသိဉ္စမာနံ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကတ္တနိမိတ္တေယေဝါတိ ပထဝီကသိဏာဒိကေ ဧကသဘာဝေ ဧဝ နိမိတ္တေ။ စရတီတိ နာနာဝဇ္ဇနေ ဇဝနေ ဝေဒနာ ဝိယ ဝိပ္ဖန္ဒနရဟိတတ္တာ သုခုမာ။

အဓိပ္ပာယေ အကုသလတာယ အကောဝိဒေါ။ ကုသလတ္တိကေ…ပေ… အာဂတတ္တာတိ ‘‘ကုသလာကုသလာ ဝေဒနာ ဩဠာရိကာ၊ အဗျာကတာ ဝေဒနာ သုခုမာ’’တိ ဧဝံ အာဂတတ္တာ။ ဘူမန္တရဘေဒေ ဒဿေတုံ ‘‘ယမ္ပီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဣမိနာ နီဟာရေနာတိ ဧတေန ‘‘ကာမာဝစရသုခတော ကာမာဝစရုပေက္ခာ သုခုမာ’’တိအာဒိနာ သဘာဝါဒိဘေဒေန စ ဩဠာရိကသုခုမဘာဝံ တတြ တတြေဝ ကထေန္တော န ဘိန္ဒတီတိ နယံ ဒဿေတိ။

လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ၊ တသ္မာ ဧကန္တပဏီတေ ဟီနပဏီတာနံ ဥဒ္ဓဋတ္တာ ဧဝမေဝ ဧကန္တဟီနေ စ ယထာသမ္ဘဝံ ဟီနပဏီတတာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ အနုညာတံ ဟောတီတိ ဥဘယတ္ထ တဒုဒ္ဓရဏေ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

အကုသလာနံ ကုသလာဒီဟိ သုခုမတ္တာဘာဝတော ပါဠိယာ အာဂတဿ အပရိဝတ္တနီယဘာဝေန ‘‘ဟေဋ္ဌိမနယော န ဩလောကေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ၊ တံတံဝါပနဝသေန ကထနေပိ ပရိဝတ္တနံ နတ္ထီတိ န ပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ‘‘ဟေဋ္ဌိမနယော န ဩလောကေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဟေဋ္ဌိမနယဿ ပန ဝုတ္တတ္တာ အဝုတ္တနယံ ဂဟေတွာ ‘‘တံ တံ ဝါ ပနာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တန္တိ ‘‘ဟေဋ္ဌိမနယော န ဩလောကေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗဟုဝိပါကာ အကုသလာ ဒေါသုဿန္နတာယ ဩဠာရိကာ၊ တထာ အပ္ပဝိပါကာ ကုသလာ။ မန္ဒဒေါသတ္တာ အပ္ပဝိပါကာ အကုသလာ သုခုမာ၊ တထာ ဗဟုဝိပါကာ ကုသလာ စ။ ဩဠာရိကသုခုမနိကန္တိဝတ္ထုဘာဝတော ကာမာဝစရာဒီနံ ဩဠာရိကသုခုမတာ။ သာပီတိ ဘာဝနာမယာယ ဘေဒနေန ဒါနမယသီလမယာနဉ္စ ပစ္စေကံ ဘေဒနံ နယတော ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သာပီတိ ဝါ တိဝိဓာပီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၁၃။ ဇာတိအာဒိဝသေန အသမာနကောဋ္ဌာသတာ ဝိသဘာဂဋ္ဌော။ ဒုက္ခဝိပါကတာဒိဝသေန အသဒိသကိစ္စတာ၊ အသဒိသသဘာဝတာ ဝါ ဝိသံသဋ္ဌော၊ န အသမ္ပယောဂေါ။ ယဒိ သိယာ၊ ဒူရဝိပရိယာယေန သန္တိကံ ဟောတီတိ သံသဋ္ဌဋ္ဌေန သန္တိကတာ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ဝေဒနာယ ဝေဒနာသမ္ပယောဂေါ အတ္ထိ။ သန္တိကပဒဝဏ္ဏနာယ စ ‘‘သဘာဂဋ္ဌေန သရိက္ခဋ္ဌေန စာ’’တိ ဝက္ခတီတိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နဒူရတော သန္တိကံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗန္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ကိံ ယထာ သန္တိကတော အကုသလတော အကုသလာ ဒူရေတိ ဥဒ္ဓရီယတိ၊ တထာ တတော ဒူရတော ကုသလတော ကုသလာ သန္တိကေတိ ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကာတိ? န သက္ကာ။ တထာ ဟိ သတိ ကုသလာ ကုသလာယ သန္တိကေတိ ကတွာ သန္တိကတော သန္တိကတာ ဧဝ ဥဒ္ဓရိတာ သိယာ၊ တထာ စ သတိ သန္တိကသန္တိကတရတာဝစနမေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဒူရသန္တိကတာဝ ဣဓ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဒူရတော ဒူရုဒ္ဓရဏံ ဝိယ သန္တိကတော သန္တိကုဒ္ဓရဏဉ္စ န သက္ကာ ကာတုံ ဒူရဒူရတရတာယ ဝိယ သန္တိကသန္တိကတရတာယ စ အနဓိပ္ပေတတ္တာ။ အထ ပန ဝဒေယျ ‘‘န ကုသလာ ကုသလာယ ဧဝ သန္တိကေတိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ အထ ခေါ ယတော သာ ဒူရေ၊ တဿာ အကုသလာယာ’’တိ၊ တဉ္စ နတ္ထိ။ န ဟိ အကုသလာယ ကုသလာ ကဒါစိ သန္တိကေ အတ္ထီတိ။ အထာပိ ဝဒေယျ ‘‘ယာ အကုသလာ ကုသလာယ သန္တိကေ၊ သာ တတော ဒူရတော ကုသလတော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ’’တိ၊ တဒပိ နတ္ထိ။ န ဟိ ကုသလေ အကုသလာ အတ္ထိ၊ ယာ တတော သန္တိကေတိ ဥဒ္ဓရိယေယျ၊ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တဿ ဒူရဿ ဒူရတော အစ္စန္တဝိသဘာဂတ္တာ ဒူရေ သန္တိကံ နတ္ထီတိ န သက္ကာ ဒူရတော သန္တိကံ ဥဒ္ဓရိတုံ၊ သန္တိကေ ပနိဓ ဝုတ္တေ ဘိန္နေ တတ္ထေဝ ဒူရံ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘သန္တိကတော ပန ဒူရံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဥပါဒါယုပါဒါယ ဒူရတော စ သန္တိကံ န သက္ကာ ဥဒ္ဓရိတုံ။ လောဘသဟဂတာယ ဒေါသသဟဂတာ ဒူရေ လောဘသဟဂတာ သန္တိကေတိ ဟိ ဝုစ္စမာနေ သန္တိကတောဝ သန္တိကံ ဥဒ္ဓရိတံ ဟောတိ။ တထာ ဒေါသသဟဂတာယ လောဘသဟဂတာ ဒူရေ ဒေါသသဟဂတာ သန္တိကေတိ ဧတ္ထာပိ သဘာဂတော သဘာဂန္တရဿ ဥဒ္ဓဋတ္တာ၊ န စ သက္ကာ ‘‘လောဘသဟဂတာယ ဒေါသသဟဂတာ ဒူရေ သာ ဧဝ စ သန္တိကေ’’တိ ဝတ္တုံ ဒေါသသဟဂတာယ သန္တိကဘာဝဿ အကာရဏတ္တာ၊ တသ္မာ ဝိသဘာဂတာ ဘေဒံ အဂ္ဂဟေတွာ န ပဝတ္တတီတိ သဘာဂါဗျာပကတ္တာ ဒူရတာယ ဒူရတော သန္တိကုဒ္ဓရဏံ န သက္ကာ ကာတုံ။ န ဟိ ဒေါသသဟဂတာ အကုသလသဘာဂံ သဗ္ဗံ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တတီတိ။ သဘာဂတာ ပန ဘေဒံ အန္တောဂဓံ ကတွာ ပဝတ္တတီတိ ဝိသဘာဂဗျာပကတ္တာ သန္တိကတာယ သန္တိကတော ဒူရုဒ္ဓရဏံ သက္ကာ ကာတုံ။ အကုသလတာ ဟိ လောဘသဟဂတာဒိသဗ္ဗဝိသဘာဂဗျာပိကာတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဒူရတော သန္တိကံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။

ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သညာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၇။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာသညာတိ ဧတ္ထ ယဒိပိ ဝတ္ထုတော ဖဿဿ နာမံ ဖဿတော စ သညာယ၊ ဝတ္ထုဝိသိဋ္ဌဖဿေန ပန ဝိသိဋ္ဌသညာ ဝတ္ထုနာ စ ဝိသိဋ္ဌာ ဟောတိ ဖဿဿ ဝိယ တဿာပိ တဗ္ဗတ္ထုကတ္တာတိ ‘‘ဝတ္ထုတော နာမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ သညာတိ ဧတ္ထာပိ ယထာ ဖဿော ဝတ္ထာရမ္မဏပဋိဃဋ္ဋနေန ဥပ္ပန္နော၊ တထာ တတော ဇာတသညာပီတိ ‘‘ဝတ္ထာရမ္မဏတော နာမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ပဋိဃဇော သမ္ဖဿော၊ ပဋိဃဝိညေယျော ဝါ သမ္ဖဿော ပဋိဃသမ္ဖဿောတိ ဥတ္တရပဒလောပံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိညေယျဘာဝေ ဝစနံ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တာ၊ ဝစနာဓီနာ ဝါ အရူပက္ခန္ဓာ၊ အဓိဝစနံ ဝါ ဧတေသံ ပကာသနံ အတ္ထီတိ ‘‘အဓိဝစနာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတောဇော သမ္ဖဿော အဓိဝစနသမ္ဖဿော၊ သမ္ဖဿောယေဝ ဝါ ယထာဝုတ္တေဟိ အတ္ထေဟိ အဓိဝစနော စ သမ္ဖဿော စာတိ အဓိဝစနသမ္ဖဿော၊ အဓိဝစနဝိညေယျော ဝါ သမ္ဖဿော အဓိဝစနသမ္ဖဿော၊ တတော တသ္မိံ ဝါ ဇာတာ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ။ ပဉ္စဒွါရိကသမ္ဖဿေပိ ယထာဝုတ္တော အတ္ထော သမ္ဘဝတီတိ တေန ပရိယာယေန တတောဇာပိ သညာ ‘‘အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယထာ ပန အညပ္ပကာရာသမ္ဘဝတော မနောသမ္ဖဿဇာ နိပ္ပရိယာယေန ‘‘အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န ဧဝံ အယံ ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ အာဝေဏိကပ္ပကာရန္တရသမ္ဘဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ယဒိ ဧဝံ စတ္တာရော ခန္ဓာပိ ယထာဝုတ္တသမ္ဖဿတော ဇာတတ္တာ ‘‘အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တာ၊ သညာဝ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တာတိ? တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ အတ္ထဝသေန အတ္တနော ပတ္တမ္ပိ နာမံ ယတ္ထ ပဝတ္တမာနော အဓိဝစနသမ္ဖဿဇ-သဒ္ဒေါ နိရုဠှတာယ ဓမ္မာဘိလာပေါ ဟောတိ၊ တဿာ သညာယ ဧဝ အာရောပေတွာ သယံ နိဝတ္တနံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တယော ဟိ အရူပိနော ခန္ဓာ’’တိအာဒိ။ အထ ဝါ သညာယ ပဋိဃသမ္ဖဿဇာတိ အညမ္ပိ ဝိသိဋ္ဌံ နာမံ အတ္ထီတိ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာနာမံ တိဏ္ဏံယေဝ ခန္ဓာနံ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ တေ ပန အတ္တနော နာမံ သညာယ ဒတွာ နိဝတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တယော ဟိ အရူပိနော ခန္ဓာ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စဒွါရိကသညာ ဩလောကေတွာပိ ဇာနိတုံ သက္ကာတိ ဣဒံ တေန တေနာဓိပ္ပာယေန ဟတ္ထဝိကာရာဒိကရဏေ တဒဓိပ္ပာယဝိဇာနနနိမိတ္တဘူတာ ဝိညတ္တိ ဝိယ ရဇ္ဇိတွာ ဩလောကနာဒီသု ရတ္တတာဒိဝိဇာနနနိမိတ္တံ ဩလောကနံ စက္ခုဝိညာဏဝိသယသမာဂမေ ပါကဋံ ဟောတီတိ တံသမ္ပယုတ္တာယ သညာယပိ တထာပါကဋဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ရဇ္ဇိတွာ ဩလောကနာဒိဝသေန ပါကဋာ ဇဝနပ္ပဝတ္တာ ဘဝိတုံ အရဟတီတိ ဧတိဿာ အာသင်္ကာယ နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ပသာဒဝတ္ထုကာ ဧဝါ’’တိ အာဟ။ အညံ စိန္တေန္တန္တိ ယံ ပုဗ္ဗေ တေန စိန္တိတံ ဉာတံ၊ တတော အညံ စိန္တေန္တန္တိ အတ္ထော။

သညာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သင်္ခါရက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာတိ ဧတ္ထ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသောဝ။ တတ္ထ ဟိ ပဓာနံ ဒဿိတန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ဥပရိမကောဋိယာ တံ န ဒဿိတန္တိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ ဥပရိမကောဋိဂတဘာဝေန ဝိနာ ဟေဋ္ဌိမကောဋိဂတဘာဝါဘာဝတော။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိ ဟိ သဗ္ဗဗျာပိကာတိ။ ဒုတိယေ ကရဏနိဒ္ဒေသော၊ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ အာဂတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိမေပိ ဝါ ‘‘ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ’’တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ပဓာနသင်္ခါရဒဿနဝသေနာတိ သမ္ဗန္ဓကရဏေန ကရဏနိဒ္ဒေသောဝ။ တံသမ္ပယုတ္တာ သင်္ခါရာတိ ဧကူနပညာသပ္ပဘေဒေ သင်္ခါရေ အာဟ။ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ။

သင်္ခါရက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

သမုဂ္ဂမ-သဒ္ဒေါ သဉ္ဇာတိယံ အာဒိဥပ္ပတ္တိယံ နိရုဠှော။ တံတံပစ္စယသမာယောဂေ ဟိ ပုရိမဘဝသင်္ခါတာ ပုရိမန္တတော ဥဒ္ဓင်္ဂမနံ သမုဂ္ဂမော၊ သန္ဓိယံ ဝါ ပဋိသန္ဓိယံ ဥဂ္ဂမော သမုဂ္ဂမော။ သော ပန ယတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိပုဏ္ဏာ သမုဂ္ဂစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထေဝ ဒဿိတော။ ဧတေန နယေန အပရိပုဏ္ဏခန္ဓသမုဂ္ဂမော ဧကဝေါကာရစတုဝေါကာရေသု သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ။ အထ ဝါ ယထာဓိဂတာနံ ပဉ္စန္နမ္ပိ ခန္ဓာနံ သဟ ဥဂ္ဂမော ဥပ္ပတ္တိ သမုဂ္ဂမော။ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ဝိကလုပ္ပတ္တိ အသင်္ဂဟိတာ ဟောတိ။ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ ဇာတိမန္တဧဠကလောမံ ဇာတိဥဏ္ဏာ။ သပ္ပိမဏ္ဍဗိန္ဒူတိ ဧဝံ ဧတ္ထာပိ ဗိန္ဒု-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧဝံဝဏ္ဏပ္ပဋိဘာဂန္တိ ဧဝံဝဏ္ဏံ ဧဝံသဏ္ဌာနဉ္စ။ ပဋိဘဇနံ ဝါ ပဋိဘာဂေါ၊ သဒိသတာဘဇနံ သဒိသတာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝံဝိဓော ဝဏ္ဏပ္ပဋိဘာဂေါ ဧတဿာတိ ဧဝံဝဏ္ဏပ္ပဋိဘာဂံ။

သန္တတိသီသာနီတိ သန္တတိမူလာနိ၊ သန္တတိကောဋ္ဌာသာ ဝါ။ အနေကိန္ဒြိယသမာဟာရဘာဝတော ဟိ ပဓာနင်္ဂံ ‘‘သီသ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝတ္ထုဒသကာဒိကောဋ္ဌာသာ အနေကရူပသမုဒါယဘူတာ ‘‘သီသာနီ’’တိ ဝုတ္တာနီတိ။

ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တီတိ ဂဏနာပါရိပူရိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တဿ တဿ ခန္ဓဿ ပရိပုဏ္ဏတံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနပဝေဏိယာ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဥတုစိတ္တာဟာရဇပဝေဏီ စ ဧတ္တကံ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ၊ တံ ပန ‘‘ပုဗ္ဗာပရတော’’တိ ဧတ္ထ ဝက္ခတီတိ အကထေတွာ ကမ္မဇပဝေဏီ စ န သဗ္ဗာ ဝုတ္တာတိ အဝုတ္တံ ဒဿေတုံ ဩပပါတိကသမုဂ္ဂမော နာမ ဒဿိတော။ ဧဝံ…ပေ… ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တီတိ ပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ ဝသေန နယော ဒဿိတော၊ အပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ ပန ကာမာဝစရာနံ ရူပါဝစရာနံ ပရိဟီနာယတနဿ ဝသေန သန္တတိသီသဟာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပုဗ္ဗာပရတောတိ အယံ ဝိစာရဏာ န ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥပ္ပတ္တိယံ၊ အထ ခေါ တေသံ ရူပသမုဋ္ဌာပနေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧဝံ ပနာ’’တိအာဒိ။ အပစ္ဆာအပုရေ ဥပ္ပန္နေသူတိ ဧတေန သံသယကာရဏံ ဒဿေတိ။ သဟုပ္ပန္နေသု ဟိ ဣဒမေဝ ပဌမံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ ဣဒံ ပစ္ဆာတိ အဒဿိတံ န သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပုဗ္ဗာပရတော’’တိ ဧတိဿာ ဝိစာရဏာယ ဝတ္ထုဘာဝေန ပဋိသန္ဓိယံ ဥပ္ပန္နာ ပဝတ္တာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဂဟိတာ။ တတ္ထ စ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသောတိ ‘‘ရူပံ ပဌမံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ အာဟ။ အညထာ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္ထေ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသေ သတိ ရူပဿ ရူပသမုဋ္ဌာပနက္ခဏေ ကမ္မဿပိ ရူပသမုဋ္ဌာနံ ဝဒန္တီတိ ဥဘယန္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ ရူပါရူပသန္တတိဉ္စ ဂဟေတွာ အယံ ဝိစာရဏာ ပဝတ္တာတိ ‘‘ရူပံ ပဌမံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဧဝ ဝိဇ္ဇမာနေ ဂဟေတွာ ဝိစာရဏာယ ကရိယမာနာယ အရူပဿ ရူပသမုဋ္ဌာပနမေဝ နတ္ထီတိ ပုဗ္ဗာပရသမုဋ္ဌာပနဝိစာရဏာဝ ဣဓ န ဥပပဇ္ဇတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ ဝတ္ထု ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဒုဗ္ဗလံ ဟောတီတိ သဗ္ဗရူပါနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဒုဗ္ဗလတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒါ ဟိ တံ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယရဟိတံ အာဟာရာဒီဟိ စ အနုပတ္ထဒ္ဓန္တိ ‘‘ဒုဗ္ဗလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တတ္တာတိ ဣဒံ သတိပိ ဘဝင်္ဂဿ ကမ္မဇဘာဝေ သာယံ ဝိပါကသန္တတိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပုရိမဘဝင်္ဂသမုဋ္ဌာပကတော အညေန ကမ္မုနာ ခိတ္တာ ဝိယ အပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊ တတော ပရဉ္စ သမာနသန္တတိယံ အနန္တရပစ္စယံ ပုရေဇာတပစ္စယဉ္စ လဘိတွာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပဝေဏီ ဃဋိယတီတိ စက္ခာဒိဝတ္ထုသန္တတိ ဧကသ္မိံ ဝိဇ္ဇမာနေ ဧဝ အညဿ နိရောဓုပ္ပတ္တိဝသေန ဃဋိယတိ၊ န စုတိပဋိသန္ဓိနိဿယဝတ္ထူနံ ဝိယ ဝိစ္ဆေဒပ္ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ အင်္ဂတောတိ ဈာနင်္ဂတော။ ဈာနင်္ဂါနိ ဟိ စိတ္တေန သဟ ရူပသမုဋ္ဌာပကာနိ၊ တေသံ အနုဗလဒါယကာနိ မဂ္ဂင်္ဂါဒီနိ တေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဝိသေသရူပပ္ပဝတ္တိဒဿနတော။ အထ ဝါ ယာနိ စိတ္တင်္ဂါနိ စေတနာဒီနိ စိတ္တဿ ရူပသမုဋ္ဌာပနေ အင်္ဂဘာဝံ သဟာယဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ဗလဒါယကေဟိ ဈာနင်္ဂါဒီဟိ အပရိဟီနန္တိ အတ္ထော။ တတော ပရိဟီနတ္တာ ဟိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေန္တီတိ။ ယော ပန ဝဒေယျ ‘‘ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဟဇာတဝတ္ထု တဿ ဌိတိက္ခဏေ စ ဘင်္ဂက္ခဏေ စ ပုရေဇာတန္တိ ကတွာ ပစ္စယဝေကလ္လာဘာဝတော တသ္မိံ ခဏဒွယေ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတူ’’တိ၊ တံ နိဝါရေန္တော အာဟ ‘‘ယဒိ ဟိ စိတ္တ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏေသုပိ တေသံ ဓမ္မာနံ ဝတ္ထု ပုရေဇာတံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗမေဝေတန္တိ အနုဇာနိ၊ တတ္ထာပိ ဒေါသံ ဒဿေတိ။ ယဒိ တဒါ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေယျ၊ တဝ မတေန ပဋိသန္ဓိစိတ္တမ္ပိ သမုဋ္ဌာပေယျ၊ တဒါ ပန ရူပုပ္ပာဒနမေဝ နတ္ထိ။ ယဒါ စ ရူပုပ္ပာဒနံ၊ တဒါ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ တဝ မတေနပိ ပစ္စယဝေကလ္လမေဝ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ပုရေဇာတနိဿယာဘာဝတော၊ တသ္မာ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ အဋ္ဌ ရူပါနိ ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌဟတိ။ ကသ္မာ? အရူပဓမ္မာနံ အနန္တရာဒိပစ္စယဝသေန သဝေဂါနံ ပရိပုဏ္ဏဗလာနမေဝ ဥပ္ပတ္တိတော။

အဝိသယတာယာတိ အဂတပုဗ္ဗဿ ဂါမဿ အာဂန္တုကဿ အဝိသယဘာဝတော။ အပ္ပဟုတတာယာတိ တတ္ထ တဿ အနိဿရဘာဝတော။ စိတ္တသမုဋ္ဌာန…ပေ… ဌိတာနီတိ ဣဒံ ယေဟာကာရေဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါနံ စိတ္တစေတသိကာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ပဋိသန္ဓိယံ စိတ္တစေတသိကာ သမတိံသကမ္မဇရူပါနံ ယထာသမ္ဘဝံ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

ဝဋ္ဋမူလန္တိ တဏှာ အဝိဇ္ဇာ ဝုစ္စတိ။ စုတိစိတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပံ တတော ပုရိမတရေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝိယ န ဘဝန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝဋ္ဋမူလဿ ဝူပသန္တတ္တာ အနုပ္ပတ္တိ ဝိစာရေတဗ္ဗာ။

ရူပဿနတ္ထိတာယာတိ ရူပါနံ နိဿရဏတ္တာ အရူပဿ၊ ဝိရာဂဝသေန ပဟီနတ္တာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရူပေါကာသေ ဝါ ရူပံ အတ္ထီတိ ကတွာ ရူပပစ္စယာနံ ရူပုပ္ပာဒနံ ဟောတိ၊ အရူပံ ပန ရူပဿ ဩကာသော န ဟောတီတိ ယသ္မိံ ရူပေ သတိ စိတ္တံ အညံ ရူပံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ တဒေဝ တတ္ထ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ပုရိမရူပဿပိ ဟိ ပစ္စယဘာဝေါ အတ္ထိ ပုတ္တဿ ပိတိသဒိသတာဒဿနတောတိ။

ဥတု ပန ပဌမံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏေ သမုဋ္ဌာပနတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥတု နာမ စေသ ဒန္ဓနိရောဓောတိအာဒိ ဥတုဿ ဌာနက္ခဏေ ဥပ္ပာဒနေ ကာရဏဒဿနတ္ထံ အရူပါနံ ဥပ္ပာဒကာလဒဿနတ္ထဉ္စ ဝုတ္တံ။ ဒန္ဓနိရောဓတ္တာ ဟိ သော ဌိတိက္ခဏေ ဗလဝါတိ တဒါ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တသ္မိံ ဓရန္တေ ဧဝ ခိပ္ပနိရောဓတ္တာ သောဠသသု စိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု ပဋိသန္ဓိအနန္တရံ စိတ္တံ ဥတုနာ သမုဋ္ဌိတေ ရူပေ ပုန သမုဋ္ဌာပေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မိံ ဓရန္တေ ဧဝ သောဠသ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ဧတေန ပန ဝစနေန ယဒိ ဥပ္ပာဒနိရောဓက္ခဏာ ဓရမာနက္ခဏေ ဧဝ ဂဟိတာ၊ ‘‘သောဠသစိတ္တက္ခဏာယုကံ ရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အထုပ္ပာဒက္ခဏံ အဂ္ဂဟေတွာ နိရောဓက္ခဏောဝ ဂဟိတော၊ ‘‘သတ္တရသစိတ္တက္ခဏာယုက’’န္တိ၊ သစေ နိရောဓက္ခဏံ အဂ္ဂဟေတွာ ဥပ္ပာဒက္ခဏော ဂဟိတော၊ ‘‘အဓိကသောဠသစိတ္တက္ခဏာယုက’’န္တိ၊ ယဒိ ပန ဥပ္ပာဒနိရောဓက္ခဏာ ဓရမာနက္ခဏေ န ဂဟိတာ၊ ‘‘အဓိကသတ္တရသစိတ္တက္ခဏာယုက’’န္တိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘တေသု ပဋိသန္ဓိအနန္တရ’’န္တိ ပဋိသန္ဓိပိ တဿ ဓရမာနက္ခဏေ ဥပ္ပန္နေသု ဂဟိတာ၊ တသ္မာ ဥပ္ပာဒက္ခဏော ဓရမာနက္ခဏေ ဂဟိတောတိ နိရောဓက္ခဏေ အဂ္ဂဟိတေ အဓိကသောဠသစိတ္တက္ခဏာယုကတာ ဝက္ခမာနာ၊ ဂဟိတေ ဝါ သောဠသစိတ္တက္ခဏာယုကတာ အဓိပ္ပေတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဩဇာ ခရာတိ သဝတ္ထုကံ ဩဇံ သန္ဓာယာဟ။ သဘာဝတော သုခုမာယ ဟိ ဩဇာယ ဝတ္ထုဝသေန အတ္ထိ ဩဠာရိကသုခုမတာတိ။

စိတ္တဉ္စေဝါတိ စိတ္တဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာယ ဝုတ္တံ၊ တံသမ္ပယုတ္တကာပိ ပန ရူပသမုဋ္ဌာပကာ ဟောန္တီတိ။ ယထာဟ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ တံသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁)။ စိတ္တန္တိ ဝါ စိတ္တုပ္ပာဒံ ဂဏှာတိ၊ န ကမ္မစေတနံ ဝိယ ဧကဓမ္မမေဝ အဝိဇ္ဇမာနံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဉ္စ တံသမ္ပယုတ္တေဟိပိ သမုဋ္ဌိတံ ဟောတူတိ စေ? န၊ တေဟိ သမုဋ္ဌိတဘာဝဿ အဝုတ္တတ္တာ၊ အဝစနဉ္စ တေသံ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယဘာဝါဘာဝတော။

အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒတောတိ ကာလပရိစ္ဆေဒတော။ တတ္ထ ‘‘သတ္တရသ စိတ္တက္ခဏာ ရူပဿ အဒ္ဓါ၊ ရူပဿ သတ္တရသမော ဘာဂေါ အရူပဿာ’’တိ ဧသော အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒေါ အဓိပ္ပေတော။ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေတိ ဣဒံ နယဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ တတော ပရမ္ပိ ရူပါရူပါနံ သဟုပ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝတော၊ န ပနေတံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ အသဟုပ္ပတ္တိအဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏေသုပိ ရူပုပ္ပတ္တိံ သယမေဝ ဝက္ခတီတိ။ ဖလပ္ပတ္တနိဒဿနေန စ ရူပါရူပါနံ အသမာနကာလတံ နိဒဿေတိ၊ န သဟုပ္ပာဒံ တဒတ္ထံ အနာရဒ္ဓတ္တာ။ သဟုပ္ပာဒေန ပန အသမာနကာလတာ သုခဒီပနာ ဟောတီတိ တံဒီပနတ္ထမေဝ သဟုပ္ပာဒဂ္ဂဟဏံ။

ယဒိ ဧဝံ ရူပါရူပါနံ အသမာနဒ္ဓတ္တာ အရူပံ ဩဟာယ ရူပဿ ပဝတ္တိ အာပဇ္ဇတီတိ ဧတဿာ နိဝါရဏတ္ထမာဟ ‘‘တတ္ထ ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ ဧကပ္ပမာဏာဝါတိ နိရန္တရံ ပဝတ္တမာနေသု ရူပါရူပဓမ္မေသု နိစ္ဆိဒ္ဒေသု အရူပရဟိတံ ရူပံ၊ ရူပရဟိတံ ဝါ အရူပံ နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အယဉ္စ ကထာ ပဉ္စဝေါကာရေ ကမ္မဇရူပပ္ပဝတ္တိံ နိဗ္ဗာနပဋိဘာဂနိရောဓသမာပတ္တိရဟိတံ သန္ဓာယ ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဒေ ပဒန္တိ အတ္တနော ပဒေ ဧဝ ပဒံ နိက္ခိပန္တော ဝိယ လဟုံ လဟုံ အက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။ အနောဟာယာတိ ယာဝ စုတိ၊ တာဝ အဝိဇဟိတွာ၊ စုတိက္ခဏေ ပန သဟေဝ နိရုဇ္ဈန္တီတိ။ ယသ္မိဉ္စဒ္ဓါနေ အညမညံ အနောဟာယ ပဝတ္တိ၊ သော စ ပဋိသန္ဓိစုတိပရိစ္ဆိန္နော ဥက္ကံသတော ဧတေသံ အဒ္ဓါတိ။ ဧဝန္တိ ဧတေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ အဝကံသတော အဒ္ဓါပကာရံ ဣမဉ္စ သင်္ဂဏှာတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧကုပ္ပာဒနာနာနိရောဓတောတိ ဧတံ ဒွယမပိ သဟ ဂဟေတွာ ရူပါရူပါနံ ‘‘ဧကုပ္ပာဒနာနာနိရောဓတော’’တိ ဧကော ဒဋ္ဌဗ္ဗာကာရော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပိ။ ပစ္ဆိမကမ္မဇံ ဌပေတွာတိ တဿ စုတိစိတ္တေန သဟ နိရုဇ္ဈနတော နာနာနိရောဓော နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ တဿ ပန ဧကုပ္ပာဒေါပိ နတ္ထိ ဟေဋ္ဌာ သောဠသကေ ပစ္ဆိမဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပတ္တိဝစနတော။ ယဒိ ပန ယဿ ဧကုပ္ပာဒနာနာနိရောဓာ ဒွေပိ န သန္တိ၊ တံ ဌပေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ ဌပေတဗ္ဗံ သိယာ၊ ပစ္ဆိမကမ္မဇဿ ပန ဥပ္ပတ္တိတော ပရတော စိတ္တေသု ပဝတ္တမာနေသု ကမ္မဇရူပဿ အနုပ္ပတ္တိတော ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗဉ္စ တဒါ နတ္ထီတိ ‘‘ပစ္ဆိမကမ္မဇံ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတော ပုဗ္ဗေ ပန အဋ္ဌစတ္တာလီသကမ္မဇရူပပဝေဏီ အတ္ထီတိ တတ္ထ ယံ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ အညဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ နိရုဇ္ဈတီတိ ‘‘ဧကုပ္ပာဒနာနာနိရောဓ’’န္တိ ဂဟေတွာ ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏေသု ဥပ္ပန္နရူပါနိ ဝဇ္ဇေတွာ ဧဝံ ဧကုပ္ပာဒနာနာနိရောဓတော ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တဉှိ ရူပံ အရူပေန၊ အရူပဉ္စ တေန ဧကုပ္ပာဒနာနာနိရောဓန္တိ။ တတ္ထ သင်္ခလိကဿ ဝိယ သမ္ဗန္ဓော ပဝေဏီတိ ကတွာ အဋ္ဌစတ္တာလီသကမ္မဇိယဝစနံ ကတံ၊ အညထာ ဧကူနပညာသကမ္မဇိယဝစနံ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ။

နာနုပ္ပာဒ…ပေ… ပစ္ဆိမကမ္မဇေန ဒီပေတဗ္ဗာတိ တေန သုဒီပနတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ဟိ နယေန သက္ကာ တတော ပုဗ္ဗေပိ ဧကဿ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပန္နရူပံ အညဿပိ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဧဝ နိရုဇ္ဈတီတိ တံ အရူပေန၊ အရူပဉ္စ တေန နာနုပ္ပာဒံ ဧကနိရောဓန္တိ ဝိညာတုန္တိ။ ဥဘယတ္ထာပိ ပန အညဿ စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ ရူပံ အညဿ ဌိတိက္ခဏေ၊ တဿ ဌိတိက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဌိတိက္ခဏေ ဧဝ နိရုဇ္ဈနကံ အရူပဉ္စ န သင်္ဂဟိတံ၊ တံ ‘‘နာနုပ္ပာဒတော နာနာနိရောဓတော’’တိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတုသန္တတိကရူပေန ဟိ နာနုပ္ပာဒနာနာနိရောဓတာဒီပနာ ဧတ္ထ ဌိတိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နဿ ဒဿိတတ္တာ အဒဿိတဿ ဝသေန နယဒဿနံ ဟောတီတိ။ သမတိံသကမ္မဇရူပေသု ဧဝ ဌိတဿပိ ဂဗ္ဘေ ဂတဿ မရဏံ အတ္ထီတိ တေသံ ဧဝ ဝသေန ပစ္ဆိမကမ္ပိ ယောဇိတံ။ အမရာ နာမ ဘဝေယျုံ၊ ကသ္မာ? ယထာ ဆန္နံ ဝတ္ထူနံ ပဝတ္တိ ၊ ဧဝံ တဒုပ္ပာဒကကမ္မေနေဝ ဘဝင်္ဂါဒီနဉ္စ တဗ္ဗတ္ထုကာနံ ပဝတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ န ဟိ တံ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ ယေန တံ ကမ္မဇေသု ဧကစ္စံ ပဝတ္တေယျ၊ ဧကစ္စံ န ပဝတ္တေယျာတိ။ တသ္မာ အာယုဥသ္မာဝိညာဏာဒီနံ ဇီဝိတသင်္ခါရာနံ အနူနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အမရာ နာမ ဘဝေယျု’’န္တိ။

‘‘ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ အညဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဌိတိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ အညဿ ဌိတိက္ခဏေ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ အညဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အတ္တနော ပနာဓိပ္ပာယံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နိရောဓက္ခဏေ၊ ဌိတိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နဉ္စ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ ဌိတိက္ခဏေ နိရုဇ္ဈတီတိ ဒီပေတိယေဝ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒေ ‘‘တံ ပန သတ္တရသမေန စိတ္တေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၆ ပကိဏ္ဏကကထာ) ဝုတ္တံ။ ဣမာယ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ ကသ္မာ? စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပဿပိ သမာနာယုကတာယ ဘဝိတဗ္ဗတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ပန ဧတေဟိ ယောဇိတံ၊ တထာ ရူပဿ ဧကုပ္ပာဒနာနာနိရောဓတာ နာနုပ္ပာဒေကနိရောဓတာ စ နတ္ထိယေဝ။

ယာ ပန ဧတေဟိ ရူပဿ သတ္တရသစိတ္တက္ခဏာယုကတာ ဝုတ္တာ၊ ယာ စ အဋ္ဌကထာယံ တတိယဘာဂါဓိကသောဠသစိတ္တက္ခဏာယုကတာ၊ သာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) အတီတာရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ပဋိသန္ဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ဧကာဒသ စိတ္တက္ခဏာ အတီတာ ဟောန္တိ၊ တထာ ပဉ္စဒသ စိတ္တက္ခဏာ အတီတာ ဟောန္တိ၊ အထာဝသေသပဉ္စစိတ္တဧကစိတ္တက္ခဏာယုကေ တသ္မိံ ယေဝါရမ္မဏေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဒဿိတေန သောဠသစိတ္တက္ခဏာယုကဘာဝေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ န ဟိ သက္ကာ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဧဝ ရူပံ အာပါထမာဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္တုံ။ တထာ ဟိ သတိ န ရူပဿ ဧကာဒသ ဝါ ပဉ္စဒသေဝ ဝါ စိတ္တက္ခဏာ အတီတာ၊ အထ ခေါ အတိရေကဧကာဒသပဉ္စဒသစိတ္တက္ခဏာ။ တသ္မာ ယဒိပိ ပဉ္စဒွါရေ ဌိတိပ္ပတ္တမေဝ ရူပံ ပသာဒံ ဃဋ္ဋေတီတိ ယုဇ္ဇေယျ၊ မနောဒွါရေ ပန ဥပ္ပာဒက္ခဏေပိ အာပါထမာဂစ္ဆတီတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗမေတံ။ န ဟိ မနောဒွါရေ အတီတာဒီသု ကိဉ္စိ အာပါထံ နာဂစ္ဆတီတိ။ မနောဒွါရေ စ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကာဒသ စိတ္တက္ခဏာ အတီတာ၊ အထာဝသေသပဉ္စစိတ္တက္ခဏာယုကေ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇)။

ယော စေတ္ထ စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏော ဝုတ္တော၊ သော စ အတ္ထိ နတ္ထီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗော။ စိတ္တယမကေ (ယမ။ ၂။စိတ္တယမက။၁၀၂) ဟိ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနန္တိ? ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ၊ နော စ ဥပ္ပဇ္ဇမာန’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဘင်္ဂက္ခဏေ စာ’’တိ။ တထာ ‘‘နုပ္ပဇ္ဇမာနံ နုပ္ပန္နန္တိ? ဘင်္ဂက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ နော စ နုပ္ပန္န’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဘင်္ဂက္ခဏေ စာ’’တိ။ ဧဝံ ‘‘န နိရုဒ္ဓံ န နိရုဇ္ဈမာနံ၊ န နိရုဇ္ဈမာနံ န နိရုဒ္ဓ’’န္တိ ဧတေသံ ပရိပုဏ္ဏဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘ဥပ္ပာဒက္ခဏေ အနာဂတဉ္စာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ’’တိ အဝစနံ၊ အတိက္ကန္တကာလဝါရေ စ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏေ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒက္ခဏံ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ’’တိ အဝစနံ ဌိတိက္ခဏာဘာဝံ စိတ္တဿ ဒီပေတိ။ သုတ္တေသုပိ ဟိ ‘‘ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတီ’’တိ တဿေဝ (သံ။ နိ။ ၃။၃၈၊ အ။ နိ။ ၃။၄၇) ဧကဿ အညထတ္တာဘာဝတော ‘‘ယဿာ အညထတ္တံ ပညာယတိ၊ သာ သန္တတိဌိတီ’’တိ န န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ၊ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝါ ခဏဒွယသမင်္ဂိံ ဌိတန္တိ။

ယော စေတ္ထ စိတ္တနိရောဓက္ခဏေ ရူပုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တော၊ သော စ ဝိစာရေတဗ္ဗော ‘‘ယဿ ဝါ ပန သမုဒယသစ္စံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၁၃၆)။ ယော စ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ရူပနိရောဓော ဝုတ္တော၊ သော စ ဝိစာရေတဗ္ဗော ‘‘ယဿ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တဿ အဗျာကတာ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ? နောတိအာဒိ (ယမ။ ၃။ဓမ္မယမက။၁၆၃) ဝုတ္တ’’န္တိ။ န စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝ သန္ဓာယ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါဓိကာရဿ အဘာဝါ၊ အဗျာကတသဒ္ဒဿ စ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပေသွေဝ အပ္ပဝတ္တိတော။ ယဒိ သင်္ခါရယမကေ ကာယသင်္ခါရဿ စိတ္တသင်္ခါရေန သဟုပ္ပာဒေကနိရောဓဝစနတော အဗျာကတ-သဒ္ဒေန စိတ္တသမုဋ္ဌာနမေဝေတ္ထ ဂဟိတန္တိ ကာရဏံ ဝဒေယျ၊ တမ္ပိ အကာရဏံ။ န ဟိ တေန ဝစနေန အညရူပါနံ စိတ္တေန သဟုပ္ပာဒသဟနိရောဓပဋိက္ခေပေါ ကတော၊ နာပိ နာနုပ္ပာဒနာနာနိရောဓာနုဇာနနံ၊ နေဝ စိတ္တသမုဋ္ဌာနတော အညဿ အဗျာကတဘာဝနိဝါရဏဉ္စ ကတံ၊ တသ္မာ တထာ အပ္ပဋိက္ခိတ္တာနာနုညာတာနိဝါရိတာဗျာကတဘာဝါနံ သဟုပ္ပာဒသဟနိရောဓာဒိကာနံ ကမ္မဇာဒီနံ ဧတေန စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ နိရောဓော ပဋိက္ခိတ္တောတိ န သက္ကာ ကမ္မဇာဒီနံ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ နိရောဓံ ဝတ္တုံ။ ယမကပါဠိအနုဿရဏေ စ သတိ ဥပ္ပာဒါနန္တရံ စိတ္တဿ ဘိဇ္ဇမာနတာတိ တသ္မိံ ခဏေ စိတ္တံ န စ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ ဝိနဿမာနတ္တာ၊ နာပိ စ အညဿ ရူပသမုဋ္ဌာပကဿ သဟာယဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဟုပ္ပန္နော ဥတု တဒနန္တရဿ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေယျ။ ဧဝဉ္စ သတိ ရူပါရူပါနံ အာဒိမှိ သဟ ရူပသမုဋ္ဌာပနတော ပုဗ္ဗာပရတောတိ ဣဒမ္ပိ နတ္ထိ၊ အတိလဟုပရိဝတ္တဉ္စ စိတ္တန္တိ ယေန သဟုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ စိတ္တက္ခဏေ ရူပံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝါတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တေနေဝ ဟိ တံ ပဋိသန္ဓိတော ဥဒ္ဓံ အစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ အတ္တနာ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ န ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ တဒနန္တရဉ္စ တံ ဌိတိပ္ပတ္တန္တိ တဒနန္တရံ စိတ္တံ တဿ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော ဟောတိ၊ န သဟဇာတပစ္စယောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ယဿ ကာယသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝစီသင်္ခါရော နိရုဇ္ဈတီတိ? နော’’တိ (ယမ။ ၂။သင်္ခါရယမက။၁၂၈)၊ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? န၊ စိတ္တနိရောဓက္ခဏေ ရူပုပ္ပာဒါရမ္ဘာဘာဝတောတိ။ နိပ္ပရိယာယေန ဟိ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဧဝ ရူပံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဟောတိ၊ စိတ္တက္ခဏေ ပန အဝီတိဝတ္တေ တံ အတ္တနော ရူပသမုဋ္ဌာပနပုရေဇာတပစ္စယကိစ္စံ န ကရောတိ၊ အရူပဉ္စ တဿ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော န ဟောတီတိ ဌိတိပ္ပတ္တိဝိသေသာလာဘံ သန္ဓာယ ပရိယာယေန ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ။

တတော ပရံ ပနာတိ ဧတဿ ‘‘ဧတ္ထ ပန ယဒေတ’’န္တိအာဒိကာယပိ သင်္ဂဟကထာယ နိဋ္ဌိတာယ ပုရိမကထာယ သန္နိဋ္ဌာနတော ‘‘တတော ပဋ္ဌာယ ကမ္မဇရူပပဝေဏီ န ပဝတ္တတီ’’တိ ဧတေန သဟ သမ္ဗန္ဓောတိ စုတိတော ပရန္တိ အတ္ထော။

ရူပံ ပန ရူပေန သဟာတိအာဒိနာ ယထာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တထာ ဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓတာ ရူပါနံ အရူပေဟိ၊ အရူပါနံ ရူပေဟိ စ နတ္ထီတိ ကတွာ ရူပါနံ ရူပေဟေဝ၊ အရူပါနဉ္စ အရူပေဟိ ယောဇိတာ။

သရီရဿရူပံ အဝယဝဘူတန္တိ အတ္ထော၊ ဃနဘူတော ပုဉ္ဇဘာဝေါ ဃနပုဉ္ဇဘာဝေါ၊ န တိလမုဂ္ဂါဒိပုဉ္ဇာ ဝိယ သိထိလသမ္ဗန္ဓနာနံ ပုဉ္ဇောတိ အတ္ထော။ ဧကုပ္ပာဒါဒိတာတိ ယထာဝုတ္တေ တယော ပကာရေ အာဟ။

ဟေဋ္ဌာတိ ရူပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ။ ပရိနိပ္ဖန္နာဝ ဟောန္တီတိ ဝိကာရရူပါဒီနဉ္စ ရူပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ ပရိနိပ္ဖန္နတာပရိယာယော ဝုတ္တောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပရိနိပ္ဖန္နနိပ္ဖန္နာနံ ကော ဝိသေသောတိ? ပုဗ္ဗန္တာပရန္တပရိစ္ဆိန္နော ပစ္စယေဟိ နိပ္ဖာဒိတော တိလက္ခဏာဟတော သဘာဝဓမ္မော ပရိနိပ္ဖန္နော၊ နိပ္ဖန္နော ပန အသဘာဝဓမ္မောပိ ဟောတိ နာမဂ္ဂဟဏသမာပဇ္ဇနာဒိဝသေန နိပ္ဖာဒိယမာနောတိ။ နိရောဓသမာပတ္တိ ပနာတိ ဧတေန သဗ္ဗမ္ပိ ဥပါဒါပညတ္တိံ တဒေကဒေသေန ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမာဒိဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ

ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာတိအာဒိနာ ပဌမံ ပဟာတဗ္ဗာ ပဌမံ ဝုတ္တာ၊ ဒုတိယံ ပဟာတဗ္ဗာ ဒုတိယန္တိ အယံ ပဟာနက္ကမော။ အနုပုဗ္ဗပဏီတာ ဘူမိယော အနုပုဗ္ဗေန ဝဝတ္ထိတာတိ တာသံ ဝသေန ဒေသနာယ ဘူမိက္ကမော။ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိကော (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၂၊ ၃၈၂၊ ၃၈၃၊ ဝိဘ။ ၃၅၅) ဧကက္ခဏေပိ သတိပဋ္ဌာနာဒိသမ္ဘဝတော ဒေသနာက္ကမောဝ။ ဒါနကထာဒယော အနုပုဗ္ဗုက္ကံသတော ကထိတာ၊ ဥပ္ပတ္တိအာဒိဝဝတ္ထာနာဘာဝတော ပန ဒါနာဒီနံ ဣဓ ဒေသနာက္ကမဝစနံ။ ဒေသနာက္ကမောတိ စ ယထာဝုတ္တဝဝတ္ထာနာဘာဝတော အနေကေသံ ဝစနာနံ သဟ ပဝတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော ယေန ကေနစိ ပုဗ္ဗာပရိယေန ဒေသေတဗ္ဗတ္တာ တေန တေနာဓိပ္ပာယေန ဒေသနာမတ္တဿေဝ ကမော ဝုစ္စတိ။ အဘေဒေန ဟီတိ ရူပါဒီနံ ဘေဒံ အကတွာ ပိဏ္ဍဂ္ဂဟဏေနာတိ အတ္ထော။ စက္ခုအာဒီနမ္ပိ ဝိသယဘူတန္တိ ဧကဒေသေန ရူပက္ခန္ဓံ သမုဒါယဘူတံ ဝဒတိ။ ဧဝန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဆဒွါရာဓိပတိ ရာဇာ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။ဧရကပတ္တနာဂရာဇဝတ္ထု) ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁-၂) စ ဝစနတော ဝိညာဏံ အဓိပတိ။

ရူပက္ခန္ဓေ ‘‘သာသဝံ ဥပါဒါနိယ’’န္တိ ဝစနံ အနာသဝါနံ ဓမ္မာနံ သဗ္ဘာဝတော ရူပက္ခန္ဓဿ တံသဘာဝတာနိဝတ္တနတ္ထံ၊ န အနာသဝရူပနိဝတ္တနတ္ထန္တိ။ အနာသဝါဝ ခန္ဓေသု ဝုတ္တာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အနာသဝါ ခန္ဓေသွေဝ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။

သဗ္ဗသင်္ခတာနံ သဘာဂေန ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဟော သဗ္ဗသင်္ခတသဘာဂေကသင်္ဂဟော။ သဘာဂသဘာဂေန ဟိ သင်္ဂယှမာနာ သဗ္ဗသင်္ခတာ ဖဿာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ရုပ္ပနာဒိသာမညေန သမာနကောဋ္ဌာသာ ‘‘သဘာဂါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသု သင်္ခတာဘိသင်္ခရဏကိစ္စံ အာယူဟနရသာယ စေတနာယ ဗလဝန္တိ သာ ‘‘သင်္ခါရက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တာ၊ အညေ စ ရုပ္ပနာဒိဝိသေသလက္ခဏရဟိတာ ဖဿာဒယော သင်္ခတာဘိသင်္ခရဏသာမညေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဖုသနာဒယော ပန သဘာဝါ ဝိသုံ ခန္ဓ-သဒ္ဒဝစနီယာ န ဟောန္တီတိ ဓမ္မသဘာဝဝိညုနာ တထာဂတေန ဖဿခန္ဓာဒယော န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ။ ‘‘ယေ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ သဿတဝါဒါ သဿတံ လောကဉ္စ ပညပေန္တိ အတ္တာနဉ္စ၊ သဗ္ဗေ တေ ဣမေယေဝ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ နိဿာယ ပဋိစ္စ၊ ဧတေသံ ဝါ အညတရ’’န္တိအာဒီနဉ္စ သုတ္တာနံ ဝသေန အတ္တတ္တနိယဂါဟဝတ္ထုဿ ဧတပရမတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဧတေန စ ဝက္ခမာနသုတ္တဝသေန စ ခန္ဓေ ဧဝ နိဿာယ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိဝသေန န ဝတ္တဗ္ဗာ စ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ခန္ဓနိဗ္ဗာနဝဇ္ဇဿ သဘာဝဓမ္မဿ အဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညေသဉ္စ ခန္ဓ-သဒ္ဒဝစနီယာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ သဗ္ဘာဝတော န ပဉ္စေဝါတိ ဧတံ စောဒနံ နိဝတ္တေတုမာဟ ‘‘အညေသဉ္စ တဒဝရောဓတော’’တိ။

ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခတာဝသေန ဝေဒနာယ အာဗာဓကတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တဿ ဝိပရိဏာမာဒိဒုက္ခဿ ဣတ္ထိပုရိသာဒိအာကာရဂ္ဂါဟိကာ တံတံသင်္ကပ္ပမူလဘူတာ သညာ သမုဋ္ဌာနံ။ ရောဂဿ ပိတ္တာဒီနိ ဝိယ အာသန္နကာရဏံ သမုဋ္ဌာနံ၊ ဥတုဘောဇနဝေသမာဒီနိ ဝိယ မူလကာရဏံ နိဒါနံ။ ‘‘စိတ္တဿင်္ဂဘူတာ စေတသိကာ’’တိ စိတ္တံ ဂိလာနူပမံ ဝုတ္တံ၊ သုခသညာဒိဝသေန ဝေဒနာကာရဏာယ ဟေတုဘာဝတော ဝေဒနာဘောဇနဿ ဆာဒါပနတော စ သညာ အပရာဓူပမာ ဗျဉ္ဇနူပမာ စ၊ ‘‘ပဉ္စ ဝဓကာ ပစ္စတ္ထိကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ အာသိဝိသူပမေ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) ဝဓကာတိ ဝုတ္တာ၊ ‘‘ဘာရောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ ဘာရသုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၃။၂၂) ဘာရာတိ၊ ‘‘အတီတံပါဟံ အဒ္ဓါနံ ရူပေန ခဇ္ဇိံ၊ သေယျထာပါဟံ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နေန ရူပေန ခဇ္ဇာမိ၊ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန အနာဂတံ ရူပံ အဘိနန္ဒေယျံ၊ အနာဂတေနပါဟံ ရူပေန ခဇ္ဇေယျံ။ သေယျထာပေတရဟိ ခဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိနာ ခဇ္ဇနီယပရိယာယေန (သံ။ နိ။ ၃။၇၉) ခါဒကာတိ ၊ ‘‘သော အနိစ္စံ ရူပံ ‘အနိစ္စံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ ယမကသုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၃။၈၅) အနိစ္စာဒိကာတိ။ ယဒိပိ ဣမသ္မိံ ဝိဘင်္ဂေ အဝိသေသေန ခန္ဓာ ဝုတ္တာ၊ ဗာဟုလ္လေန ပန ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ တဒန္တောဂဓာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဒေသိတာဒိစ္စဗန္ဓုနာတိ ဒေသိတံ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊ ဒေသိတာနိ ဝါ။ ဂါထာသုခတ္ထံ အနုနာသိကလောပေါ၊ နိကာရလောပေါ ဝါ ကတော။

ဂဟေတုံ န သက္ကာတိ နိစ္စာဒိဝသေန ဂဟေတုံ န ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ရူပေန သဏ္ဌာနေန ဖလကသဒိသော ဒိဿမာနော ခရဘာဝါဘာဝါ ဖလကကိစ္စံ န ကရောတီတိ ‘‘န သက္ကာ တံ ဂဟေတွာ ဖလကံ ဝါ အာသနံ ဝါ ကာတု’’န္တိ အာဟ။ န တထာ တိဋ္ဌတီတိ နိစ္စာဒိကာ န ဟောတီတိ အတ္ထော၊ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဝါ နိစ္စာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပ္ပာဒါဒိအနန္တရံ ဘိဇ္ဇနတော ဂဟိတာကာရာ ဟုတွာ န တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။ ကောဋိသတသဟဿသင်္ချာတိ ဣဒံ န ဂဏနပရိစ္ဆေဒဒဿနံ၊ ဗဟုဘာဝဒဿနမေဝ ပနေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဒကဇလ္လကန္တိ ဥဒကလသိကံ။ ယထာ ဥဒကတလေ ဗိန္ဒုနိပါတဇနိတော ဝါတော ဥဒကဇလ္လကံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ပုဋံ ကတွာ ပုပ္ဖုဠံ နာမ ကရောတိ၊ ဧဝံ ဝတ္ထုမှိ အာရမ္မဏာပါထဂမနဇနိတော ဖဿော အနုပစ္ဆိန္နံ ကိလေသဇလ္လံ သဟကာရီပစ္စယန္တရဘာဝေန သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဝေဒနံ နာမ ကရောတိ။ ဣဒဉ္စ ကိလေသေဟိ မူလကာရဏဘူတေဟိ အာရမ္မဏဿာဒနဘူတေဟိ စ နိဗ္ဗတ္တံ ဝဋ္ဋဂတဝေဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဝါ စတ္တာရော ပစ္စယာ ဝုတ္တာ၊ ဦနေဟိပိ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ။

နာနာလက္ခဏောတိ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသဖဿာဒီဟိ နာနာသဘာဝေါ။ မာယာယ ဒဿိတံ ရူပံ ‘‘မာယာ’’တိ အာဟ။ ပဉ္စပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ အသုဘာဒိသဘာဝါ ဧဝ ကိလေသာသုစိဝတ္ထုဘာဝါဒိတောတိ အသုဘာဒိတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ဧဝ။ တထာပိ ကတ္ထစိ ကောစိ ဝိသေသော သုခဂ္ဂဟဏီယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိသေသတော စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတုဝိပလ္လာသပ္ပဟာနကရာတိ တေသံ ဂေါစရဘာဝေန ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အသုဘာဒိဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။

ခန္ဓေဟိ န ဝိဟညတိ ပရိဝိဒိတသဘာဝတ္တာ။ ဝိပဿကောပိ ဟိ တေသံ ဝိပတ္တိယံ န ဒုက္ခမာပဇ္ဇတိ၊ ခီဏာသဝေသု ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တေ ဟိ အာယတိမ္ပိ ခန္ဓေဟိ န ဗာဓီယန္တီတိ ။ ကဗဠီကာရာဟာရံ ပရိဇာနာတီတိ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၆-၅၇) ဝုတ္တတ္တာ အဇ္ဈတ္တိကရူပေ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟန္တော တဿ သမုဒယဘူတေ ကဗဠီကာရာဟာရေပိ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတီတိ အတ္ထော၊ အယံ ပဟာနပရိညာ။ အဇ္ဈတ္တိကရူပံ ပန ပရိဂ္ဂဏှန္တော တဿ ပစ္စယဘူတံ ကဗဠီကာရာဟာရမ္ပိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ ဉာတပရိညာ။ တဿ စ ဥဒယဝယာနုပဿီ ဟောတီတိ တီရဏပရိညာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ကာမရာဂဘူတံ အဘိဇ္ဈံ သန္ဓာယ ‘‘အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထ’’န္တိ အာဟ။ အသုဘာနုပဿနာယ ဟိ ကာမရာဂပ္ပဟာနံ ဟောတီတိ။ ကာမရာဂမုခေန ဝါ သဗ္ဗလောဘပ္ပဟာနံ ဝဒတိ။ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟာရပရိဇာနနေ ဝုတ္တနယေန ဖဿပရိဇာနနဉ္စ ယောဇေတဗ္ဗံ။

သုခတ္ထမေဝ ဘဝပတ္ထနာ ဟောတီတိ ဝေဒနာယ တဏှံ ပဇဟန္တော ဘဝေါဃံ ဥတ္တရတိ။ သဗ္ဗံ ဝေဒနံ ဒုက္ခတော ပဿန္တော အတ္တနော ပရေန အပုဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒိတံ၊ သုခံ ဝါ ဝိနာသိတံ န ပဿတိ၊ တတော ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’’တိအာဒိအာဃာတဝတ္ထုပ္ပဟာနတော ဗျာပါဒကာယဂန္ထံ ဘိန္ဒတိ။ ‘‘သုခဗဟုလေ သုဂတိဘဝေ သုဒ္ဓီ’’တိ ဂဟေတွာ ဂေါသီလဂေါဝတာဒီဟိ သုဒ္ဓိံ ပရာမသန္တော သုခပတ္ထနာဝသေနေဝ ပရာမသတီတိ ဝေဒနာယ တဏှံ ပဇဟန္တော သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ န ဥပါဒိယတိ။ မနောသဉ္စေတနာ သင်္ခါရက္ခန္ဓောဝ၊ သညာ ပန တံသမ္ပယုတ္တာတိ သညာသင်္ခါရေ အနတ္တတော ပဿန္တော မနောသဉ္စေတနာယ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ ဧဝ၊ တဉ္စ ပရိဂ္ဂဏှာတိ တီရေတိ စာတိ ‘‘သညံ သင်္ခါရေ…ပေ… ပရိဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဝိဇ္ဇာယ ဝိညာဏေ ဃနဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ တံ အနိစ္စတော ပဿန္တော အဝိဇ္ဇောဃံ ဥတ္တရတိ။ မောဟဗလေနေဝ သီလဗ္ဗတပရာမာသံ ဟောတီတိ တံ ပဇဟန္တော သီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထံ ဘိန္ဒတိ။

‘‘ယဉ္စ ခေါ ဧတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုစ္စတိ စိတ္တံ ဣတိပိ မနော ဣတိပိ ဝိညာဏံ ဣတိပိ၊ တတြာဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော နာလံ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ၊ နာလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ၊ နာလံ ဝိမုစ္စိတုံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒီဃရတ္တံဟေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ အဇ္ဈောသိတံ မမာယိတံ ပရာမဋ္ဌံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၁) –

ဝစနတော ဝိညာဏံ နိစ္စတော ပဿန္တော ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ ဥပါဒိယတီတိ အနိစ္စတော ပဿန္တော တံ န ဥပါဒိယတီတိ။

ကမာဒိဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၃၄။ ဧဝံ ယာ ဧကဝိဓာဒိနာ ဝုတ္တဝေဒနာနံ ဘူမိဝသေန ဇာနိတဗ္ဗတာ၊ တံ ဝတွာ ပုန သမ္ပယုတ္တတော ဒဿိတတာဒိဇာနိတဗ္ဗပ္ပကာရံ ဝတ္တုမာဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။ အဋ္ဌဝိဓေန တတ္ထာတိ တတ္ထ-သဒ္ဒဿ သတ္တဝိဓဘေဒေနေဝ ယောဇနာ ဆဗ္ဗိဓဘေဒေန ယောဇနာယ သတိ အဋ္ဌဝိဓတ္တာဘာဝတော။

ပူရဏတ္ထမေဝ ဝုတ္တောတိ ဒသဝိဓတာပူရဏတ္ထမေဝ ဝုတ္တော၊ န နဝဝိဓဘေဒေ ဝိယ နယဒါနတ္ထံ။ ကသ္မာ? တတ္ထ နယဿ ဒိန္နတ္တာ။ ဘိန္ဒိတဗ္ဗဿ ဟိ ဘေဒနံ နယဒါနံ၊ တဉ္စ တတ္ထ ကတန္တိ။ ယထာ စ ကုသလတ္တိကော၊ ဧဝံ ‘‘ကာယသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ အတ္ထိ သုခါ၊ အတ္ထိ ဒုက္ခာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ပူရဏတ္ထမေဝါတိ ဒီပိတံ ဟောတိ အဋ္ဌဝိဓဘေဒေ နယဿ ဒိန္နတ္တာ။

ပုဗ္ဗေ ဂဟိတတော အညဿ ဂဟဏံ ဝဍ္ဎနံ ဂဟဏဝဍ္ဎနဝသေန၊ န ပုရိမဂဟိတေ ဌိတေ အညုပစယဝသေန။ ဝဍ္ဎန-သဒ္ဒေါ ဝါ ဆေဒနတ္ထော ကေသဝဍ္ဎနာဒီသု ဝိယာတိ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဿ အဂ္ဂဟဏံ ဆိန္ဒနံ ဝဍ္ဎနံ၊ ဒုကတိကာနံ ဥဘယေသံ ဝဍ္ဎနံ ဥဘယဝဍ္ဎနံ၊ ဥဘယတော ဝါ ပဝတ္တံ ဝဍ္ဎနံ ဥဘယဝဍ္ဎနံ၊ တဒေဝ ဥဘတောဝဍ္ဎနကံ၊ တေန နယနီဟရဏံ ဥဘတောဝဍ္ဎနကနီဟာရော။ ဝဍ္ဎနကနယော ဝါ ဝဍ္ဎနကနီဟာရော၊ ဥဘယတော ပဝတ္တော ဝဍ္ဎနကနီဟာရော ဥဘတောဝဍ္ဎနကနီဟာရော။ တတ္ထ ဒုကမူလကတိကမူလကဥဘတောဝဍ္ဎနကေသု ဒုဝိဓတိဝိဓဘေဒါနံယေဝ ဟိ ဝိသေသော။ အညေ ဘေဒါ အဝိသိဋ္ဌာ၊ တထာပိ ပညာပ္ပဘေဒဇနနတ္ထံ ဓမ္မဝိတက္ကေန ဉာတိဝိတက္ကာဒိနိရတ္ထကဝိတက္ကနိဝါရဏတ္ထံ ဣမဉ္စ ပါဠိံ ဝိတက္ကေန္တဿ ဓမ္မုပသံဟိတပါမောဇ္ဇဇနနတ္ထံ ဧကေကဿ ဝါရဿ ဂဟိတဿ နိယျာနမုခဘာဝတော စ ဒုဝိဓတိဝိဓဘေဒနာနတ္တဝသေန ဣတရေပိ ဘေဒါ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ အညမညာပေက္ခေသု ဧကဿ ဝိသေသေန ဣတရေသမ္ပိ ဝိသိဋ္ဌဘာဝတော။ န ကေဝလံ ဧကဝိဓောဝ၊ အထ ခေါ ဒုဝိဓော စ။ န စ ဧကဒုဝိဓောဝ၊ အထ ခေါ တိဝိဓောပိ။ နာပိ ဧက…ပေ… နဝဝိဓောဝ၊ အထ ခေါ ဒသဝိဓောပီတိ ဟိ ဧဝဉ္စ တေ ဘေဒါ အညမညာပေက္ခာ၊ တသ္မာ ဧကော ဘေဒေါ ဝိသိဋ္ဌော အတ္တနာ အပေက္ခိယမာနေ၊ အတ္တာနဉ္စ အပေက္ခမာနေ အညဘေဒေ ဝိသေသေတီတိ တဿ ဝသေန တေပိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တီတိ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သတ္တဝိဓေနာတိအာဒယော အညပ္ပဘေဒနိရပေက္ခာ ကေဝလံ ဗဟုပ္ပကာရတာဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာတိ သဗ္ဗေဟိ တေဟိ ပကာရေဟိ ‘‘ဗဟုဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓံ ဒဿေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာဝိသယော ရာဇာ ဝိယ သဝိသယေ ဘဂဝါပိ မဟာဝိသယတာယ အပ္ပဋိဟတော ယထာ ယထာ ဣစ္ဆတိ၊ တထာ တထာ ဒေသေတုံ သက္ကောတိ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏယောဂတောတိ အတ္ထော။ ဒုကေ ဝတွာ တိကာ ဝုတ္တာတိ တိကာ ဒုကေသု ပက္ခိတ္တာတိ ယုတ္တံ၊ ဒုကာ ပန ကထံ တိကေသု ပက္ခိတ္တာတိ? ပရတော ဝုတ္တေပိ တသ္မိံ တသ္မိံ တိကေ အပေက္ခကာပေက္ခိတဗ္ဗဝသေန ဒုကာနံ ယောဇိတတ္တာ။

ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနဝသေန လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ၊ အာဝဇ္ဇနာ ပန စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ န ဟောတိ။ န ဟိ သမာနဝီထိယံ ပစ္ဆိမော ဓမ္မော ပုရိမဿ ကောစိ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယေ စ ဝဒန္တိ ‘‘အာဝဇ္ဇနဝေဒနာဝ စက္ခုသင်္ဃဋ္ဋနာယ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တာ’’တိ၊ တဉ္စ န ယုတ္တံ။ န ဟိ ‘‘စက္ခုရူပပဋိဃာတော စက္ခုသမ္ဖဿော’’တိ ကတ္ထစိ သုတ္တေ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဝုတ္တံ။ ယဒိ သော စ စက္ခုသမ္ဖဿော သိယာ၊ စက္ခုဝိညာဏသဟဇာတာပိ ဝေဒနာ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာတိ သာ ဣဓ အဋ္ဌကထာယံ န ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ သိယာ။ ပါဠိယဉ္စ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ အတ္ထိ အဗျာကတာ’’တိ ဧတ္ထ သင်္ဂဟိတတ္တာ ပုန ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ အယံ ပနေတ္ထာဓိပ္ပာယော – အာဝဇ္ဇနဝေဒနံ ဝိနာ စက္ခုသမ္ဖဿဿ ဥပ္ပတ္တိ နတ္ထီတိ တဒုပ္ပာဒိကာ သာ တပ္ပယောဇနတ္တာ ပရိယာယေန စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တာတိ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပန စက္ခုသမ္ဖဿဿ ပရတောဝ ဝေဒနာ လဗ္ဘန္တိ။

စတုတ္တိံသစိတ္တုပ္ပာဒဝသေနာတိ ဧတ္ထ ရူပါရူပါဝစရာနံ အဂ္ဂဟဏံ တေသံ သယမေဝ မနောဒွါရဘူတတ္တာ။ သဗ္ဗဘဝင်္ဂမနော ဟိ မနောဒွါရံ၊ စုတိပဋိသန္ဓိယော စ တတော အနညာတိ။ ဣမသ္မိံ ပန စတုဝီသတိဝိဓဘေဒေ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာဒိကုသလာဒီနံ သမာနဝီထိယံ လဗ္ဘမာနတာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာ၊ ပါဠိယံ ပန ဧကူနဝီသတိစတုဝီသတိကာ သင်္ခိပိတွာ အာဂတာတိ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော အတ္ထိ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယော အသံကိလိဋ္ဌအသံကိလေသိကော အဝိတက္ကအဝိစာရော’’တိအာဒိနာ နာနာဝီထိဂတာနံ လဗ္ဘမာနတာယ ဝုတ္တတ္တာ ကုသလတ္တိကဿပိ နာနာဝီထိယံ လဗ္ဘမာနတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန သမာနဝီထိယံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာဒိကတာ ဧကန္တိကာတိ ကတွာ ဧတ္ထ လဗ္ဘမာနတာ ဒဿိတာ၊ န ပန အသမာနဝီထိယံ လဗ္ဘမာနတာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘တာနိ သတ္တဝိဓာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌတွာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ အာဟ။ န ဟိ သမာနဝီထိယံယေဝ ဥပနိဿယကောဋိသမတိက္ကမဘာဝနာဟိ လဗ္ဘမာနတာ ဟောတိ။ တိဓာပိ စ လဗ္ဘမာနတံ သန္ဓာယ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌတွာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဧတာနီတိ ယထာဒဿိတာနိ ကုသလာဒီနိ စိတ္တာနိ ဝဒတိ၊ ဝေဒနာနိဒ္ဒေသေပိ စ ဧတသ္မိံ ပုဗ္ဗင်္ဂမဿ စိတ္တဿ ဝသေန ကထေတုံ သုခန္တိ စိတ္တသမ္ဗန္ဓော ကတော။ တေနေဝ ပန စိတ္တာနိ သတ္တဝိဓဘေဒေ တိကဘူမိဝသေန၊ စတုဝီသတိဝိဓဘေဒေ ဒွါရတိကဝသေန၊ တိံသဝိဓဘေဒေ ဒွါရဘူမိဝသေန၊ ဗဟုဝိဓဘေဒေ ဒွါရတိကဘူမိဝသေန ဒီပိတာနီတိ ‘‘တေသု ယတ္ထကတ္ထစိ ဌတွာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုသလာဒီနံ ဒီပနာ ကာမာဝစရာဒိဘူမိဝသေန ကာတဗ္ဗာ၊ တာ စ ဘူမိယော တိံသဝိဓဘေဒေ သယမေဝါဂတာ၊ န စ သတ္တဝိဓဘေဒေ ဝိယ ဒွါရံ အနာမဋ္ဌံ၊ အတိဗျတ္တာ စ ဧတ္ထ သမာနာသမာနဝီထီသု လဗ္ဘမာနတာတိ တိံသဝိဓေ…ပေ… သုခဒီပနာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပန တိံသဝိဓသ္မိံယေဝ ဌတွာ ဒီပယိံသု၊ နနု ဒွါရတိကဘူမီနံ အာမဋ္ဌတ္တာ ဗဟုဝိဓဘေဒေ ဌတွာ ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ? န၊ ဒီပေတဗ္ဗဋ္ဌာနာတိက္ကမတော။ သတ္တဝိဓဘေဒေါ ဟိ ဒွါရဿ အနာမဋ္ဌတ္တာ ဒီပနာယ အဋ္ဌာနံ၊ စတုဝီသတိဝိဓဘေဒေ အာမဋ္ဌဒွါရတိကာ န ဘူမိယော အပေက္ခိတွာ ဌပိတာ၊ တိံသဝိဓဘေဒေ အာမဋ္ဌဒွါရဘူမိယော ဝုတ္တာ။ ယေ စ ဌပိတာ၊ တေ စေတ္ထ တိကာ အပေက္ခိတဗ္ဗရဟိတာ ကေဝလံ ဘူမီဟိ သဟ ဒီပေတဗ္ဗာဝ။ တေနေဒံ ဒီပနာယ ဌာနံ၊ တဒတိက္ကမေ ပန ဌာနာတိက္ကမော ဟောတီတိ။

ဥပနိဿယကောဋိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘သဒ္ဓံ ဥပနိဿာယ ဒါနံ ဒေတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၃) နာနာဝီထိယံ ပကတူပနိဿယော ဝုတ္တောတိ ဧကဝီထိယံ ကုသလာဒီနံ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော တဒဘာဝေ အဘာဝတော ဇာတိ ဝိယ ဇရာမရဏဿ ဥပနိဿယလေသေန ပစ္စယောတိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇေယျ၊ ဣဓ ပန ‘‘ကသိဏရူပဒဿနဟေတုဥပ္ပန္နာ ပရိကမ္မာဒိဝေဒနာ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ’’တိ ဝက္ခတိ၊ တသ္မာ နာနာဝီထိယံ ဂတာနိ ဧတာနိ စိတ္တာနိ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ လဗ္ဘမာနာနီတိ န ဥပနိဿယလေသော ဥပနိဿယကောဋိ၊ ဗလဝဗလဝါနံ ပန ပရိကမ္မာဒီနံ ဥပနိဿယာနံ သဗ္ဗေသံ အာဒိဘူတော ဥပနိဿယော ဥပနိဿယကောဋိ။ ‘‘ဝါလကောဋိ န ပညာယတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဟိ အာဒိ၊ အဝယဝေါ ဝါ ကောဋိ။ ကသိဏရူပဒဿနတော ပဘုတိ စ ကာမာဝစရကုသလာဒီနံ ဝေဒနာနံ ဥပနိဿယော ပဝတ္တောတိ တံ ဒဿနံ ဥပနိဿယကောဋိ။ ပရိကမ္မာဒီနိ ဝိယ ဝါ န ဗလဝဥပနိဿယော ဒဿနန္တိ တဿ ဥပနိဿယန္တဘာဝေန ဥပနိဿယကောဋိတာ ဝုတ္တာ။ ဃာနာဒိဒွါရေသု တီသု ဥပနိဿယကောဋိယာ လဗ္ဘမာနတ္တာဘာဝံ ဝဒန္တော ဣဓ သမာနဝီထိ န ဂဟိတာတိ ဒီပေတိ။ ဒဿနသဝနာနိ ဝိယ ဟိ ကသိဏပရိကမ္မာဒီနံ ဃာယနာဒီနိ ဥပနိဿယာ န ဟောန္တီတိ တဒလာဘော ဒီပိတောတိ။ ယဒိပိ ဝါယောကသိဏံ ဖုသိတွာပိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပုရိမေန ပန သဝနေန ဝိနာ တံ ဖုသနံ သယမေဝ မူလုပနိဿယော ယေဘုယျေန န ဟောတီတိ တဿ ဥပနိဿယကောဋိတာ န ဝုတ္တာ။

အဇ္ဈာသယေန သမ္ပတ္တိဂတော အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နော၊ သမ္ပန္နဇ္ဈာသယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝတ္တပ္ပဋိဝတ္တန္တိ ခုဒ္ဒကဉ္စေဝ မဟန္တဉ္စ ဝတ္တံ၊ ပုဗ္ဗေ ဝါ ကတံ ဝတ္တံ၊ ပစ္ဆာ ကတံ ပဋိဝတ္တံ။ ဧဝံ စက္ခုဝိညာဏန္တိ အာဒိမှိ ဥပ္ပန္နံ အာဟ၊ တတော ပရံ ဥပ္ပန္နာနိပိ ပန ကသိဏရူပဒဿနကလျာဏမိတ္တဒဿနသံဝေဂဝတ္ထုဒဿနာဒီနိ ဥပနိဿယပစ္စယာ ဟောန္တိယေဝါတိ။ တေန တဒုပနိဿယံ စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယထာဘူတသဘာဝါဒဿနံ အသမပေက္ခနာ။ ‘‘အသ္မီ’’တိ ရူပါဒီသု ဝိနိဗန္ဓဿ။ သဘာဝန္တရာမသနဝသေန ပရာမဋ္ဌဿ၊ ပရာမဋ္ဌဝတောတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏာဓိဂဟဏဝသေန အနု အနု ဥပ္ပဇ္ဇနဓမ္မတာယ ထိရဘာဝကိလေသဿ ထာမဂတဿ၊ အပ္ပဟီနကာမရာဂါဒိကဿ ဝါ။ ပရိဂ္ဂဟေ ဌိတောတိ ဝီမံသာယ ဌိတော။ ဧတ္ထ စ အသမပေက္ခနာယာတိအာဒိနာ မောဟာဒီနံ ကိစ္စေန ပါကဋေန တေသံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဝိစာရဏာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ရူပဒဿနေန ဥပ္ပန္နကိလေသသမတိက္ကမဝသေန ပဝတ္တာ ရူပဒဿနဟေတုကာ ဟောတီတိ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ နာမ ဇာတာ’’တိ အာဟ။ ဧတ္ထ စ စက္ခုသမ္ဖဿဿ စတုဘူမိကဝေဒနာယ ဥပနိဿယဘာဝေါ ဧဝ ပကာရန္တရေန ကထိတော၊ တထာ ‘‘ဘာဝနာဝသေနာ’’တိ ဧတ္ထ စ။

ကလာပသမ္မသနေန တီဏိ လက္ခဏာနိ အာရောပေတွာ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဒိကာယ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ အာဒိမှိ ရူပါရမ္မဏပရိဂ္ဂဟေန ရူပါရမ္မဏံ သမ္မသိတွာ၊ တံမူလကံ ဝါ သဗ္ဗံ သမ္မသနံ အာဒိဘူတေ ရူပါရမ္မဏေ ပဝတ္တတီတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ သမ္မသိတွာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ နာမရူပပရိဂ္ဂဟာဒိ သဗ္ဗံ သမ္မသနံ ဘာဝနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရူပါရမ္မဏံ သမ္မသိတွာတိ စ ယထာဝုတ္တစက္ခုဝိညာဏဿ အာရမ္မဏဘူတံ ရူပါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ၊ န ယံ ကိဉ္စိ။ အာရမ္မဏေန ဟိ စက္ခုသမ္ဖဿံ ဒဿေတီတိ။ ဧဝံ ‘‘ရူပါရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ကိံနိဿိတန္တိ စက္ခုဒွါရေ ဝိယ ယောဇနာယ ယထာသမ္ဘဝံ အာပေါဓာတုယာ အညမညဿ စ ဝသေန မဟာဘူတနိဿိတတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

ဇာတိ…ပေ… ဗလဝပစ္စယော ဟောတီတိ ယထာဝုတ္တာနံ ဘယတော ဒိဿမာနာနံ ဇာတိအာဒီနံ ဗလဝပစ္စယဘာဝေန တေသံ ဘယတော ဒဿနေန သဟဇာတဿ မနောသမ္ဖဿဿ၊ တဿ ဝါ ဒဿနဿ ဒွါရဘူတဿ ဘဝင်္ဂမနောသမ္ဖဿဿ ဗလဝပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဓမ္မာရမ္မဏေတိ န ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေ ဇာတိအာဒိအာရမ္မဏေဝ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗသ္မိံ ရာဂါဒိဝတ္ထုဘူတေ ဓမ္မာရမ္မဏေ။ ဝတ္ထုနိဿိတန္တိ ဧတ္ထ ဝေဒနာဒိသင်္ခါတဿ ဓမ္မာရမ္မဏေကဒေသဿ ပရိဂ္ဂဟမုခေန ဓမ္မာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟံ ဒဿေတိ။

မနောသမ္ဖဿောတိ ဝိညာဏံ သမ္ဖဿဿ ကာရဏဘာဝေန ဂဟိတံ၊ တဒေဝ အတ္တနော ဖလဿေဝ ဖလဘာဝေန ဝတ္တုံ န ယုတ္တံ ကာရဏဖလသင်္ကရဘာဝေန သောတူနံ သမ္မောဟဇနကတ္တာတိ အာဟ ‘‘န ဟိ သက္ကာ ဝိညာဏံ မနောသမ္ဖဿဇန္တိ နိဒ္ဒိသိတု’’န္တိ၊ န ပန ဝိညာဏဿ မနောသမ္ဖဿေန သဟဇာတဘာဝဿ အဘာဝါ။ ယသ္မာ ဝါ ယထာ ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၃။၄၂၀၊ ၄၂၅-၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၄။၆၀) ဝစနတော ဣန္ဒြိယဝိသယာ ဝိယ ဝိညာဏမ္ပိ ဖဿဿ ဝိသေသပစ္စယော၊ န တထာ ဖဿော ဝိညာဏဿ၊ တသ္မာ ဣန္ဒြိယဝိသယာ ဝိယ ဝိညာဏမ္ပိ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဝစနံ န အရဟတီတိ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဘာဝေါ န ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ စိတ္တုပ္ပာဒရူပဝသေန တံ တံ သမုဒါယံ ဧကေကံ ဓမ္မံ ကတွာ ‘‘ပဉ္စပဏ္ဏာသ ကာမာဝစရဓမ္မေ’’တိ အာဟ။ ရဇ္ဇန္တဿာတိအာဒီသု ရာဂါဒယော ဆသု ဒွါရေသု သီလာဒယော စ ပဉ္စ သံဝရာ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ သမ္မသနံ ပန မနောဒွါရေ ဧဝ။ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မေသု အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာဒိဥပ္ပတ္တိ အတ္ထီတိ တတော သတိသံဝရော ဉာဏဝီရိယသံဝရာ စ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ပရိဂ္ဂဟဝစနေန သမ္မသနပစ္စဝေက္ခဏာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တေယေဝါတိ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဝုတ္တာ။

သမာနေ ဒေသိတဗ္ဗေ ဒေသနာမတ္တဿ ပရိဝဋ္ဋနံ ပရိဝဋ္ဋော။ တီသုပိ ပရိဝဋ္ဋေသု ကတ္ထစိ ကိဉ္စိ ဦနံ အဓိကံ ဝါ နတ္ထီတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဧကောဝ ပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ။

ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခန္ဓဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။